ဓမ္မ အမေးအဖြေများ ပေါင်းချုပ် (၄)
အရှင်ကေလာသ
ဓမ္မာစရိယ၊ B.A. (Philo) M.A. (Buddhism)
ဖြေဆိုသည်
ဒီစာအုပ်မှာ .. လောဘ မရှိရင် ဘယ်လိုနေမလဲ၊ နိုင်ငံ့ခေါင်းဆောင်နဲ့ ဘာသာတရား၊ မုသာနဲ့ သုရာ ဘယ်ဟာ အပြစ်ကြီး၊ ဒက္ခိဏသာခါဆင်းတု ဘယ် လိုစ၊ လယ်တီ မင်းတုန်းနဲ့ သမ္မာကျမ်း၊ အမျိုးသမီး ရဟန္တာ ဖြစ်လျှင်၊ ဗုဒ္ဓဆင်းတုနဲ့ မကိုဋ်စလွယ်၊ မဟာမုနိ ဆင်းတု : ဘယ်သူသွန်း၊ ဘုန်းကြီးကို မကြည်ညိုရင်၊ သာသနာကို ညှိုးနွမ်းစေသူ .. ဆို တာလေးတွေကို ဆွေးနွေးထားပါတယ်။
ပုံနှိပ်ရာဇဝင်
254 N Wickiup Rd, Apache Junction, AZ 85119
Tel: (480)-288-0789
www.kelasa.org
စကားမြွက်
လွန်ခဲ့တဲ့ ငါးနှစ်လောက်က မိတ်ဆွေဆရာတော်တစ်ပါးက ဖေ့စ်ဘုတ်မှာ ဗုဒ္ဓဓမ္မနဲ့ ပတ်သက်တဲ့ အမေးအဖြေတွေ ရေးနိုင်ရင် ဘာသာရေး ဝါသနာပါသူတွေ များများ ဖတ်ခွင့်ရတဲ့အတွက် အကျိုးများမယ်လို့ အကြံပေးဖူးပါတယ်။ ဒါနဲ့ ၂၀၁၆ မှာ ဖေ့စ်ဘုတ်ကို သုံးဖြစ်တယ်။ ဒါကြောင့် ဒီစာအုပ်မှာ burmeseclassic.com မှာပါတဲ့ မေးခွန်းတွေအပြင် message box က မေးခွန်းတွေလည်း ပါဝင်တယ်။ ဘုန်းကြီး ဖြေတာကို ဖတ်ရှုပြီး like နဲ့ share လုပ်တဲ့ ဓမ္မမိတ်ဆွေအချို့ တွေ့ရလို့ ဝမ်းသာပါတယ်။ ကျေးဇူးလည်း တင်ပါတယ်။
ဝါသနာအရ
ဘုန်းကြီးအနေနဲ့ကတော့ ဝါသနာအရ လုပ်လိုတဲ့ ဆန္ဒစေတနာနဲ့ လုပ်တာဖြစ်လို့ ဘုန်းကြီးရေးတဲ့စာကို လူတွေဖတ်ခြင်း၊ မဖတ်ခြင်း၊ like နဲ့ share လုပ်ခြင်း၊ မလုပ်ခြင်းဟာ အဓိကမကျပါဘူး။ မေးခွန်းတွေ မေးလာလို့ ဖြေနေရတာကိုပဲ ကျေနပ်နေတာပါ။ အဲဒီမေးခွန်းကို ဖြေလိုစိတ်နဲ့ မေးခွန်းနဲ့သက်ဆိုင်တဲ့ အကြောင်းအရာကို ပါဠိတော်၊ အဋ္ဌကထာ၊ ဋီကာတွေမှာ ရှာဖွေနေရတာကို ဘုန်းကြီး နှစ်သက်ပါတယ်။
ဓမ္မပီတိ
ဓမ္မမေးခွန်းတွေကို ဖြေနေရရင် စိတ်တည်ငြိမ်ပြီး အကုသိုလ်ဖြစ်နည်းပါတယ်။ ကြားဖြတ်စဉ်းစားစရာ၊ လုပ်စရာတွေ ဝင်လာလို့ မေးခွန်းတွေ ရှိနေလျက် မဖြေနိုင်တဲ့ ရက်တွေဆို စိတ်ထဲ တစ်ခုခု လိုနေသလိုပဲ။ မနက်အိပ်ယာက နိုးချိန် ဖြေဆဲ သို့မဟုတ် မဖြေရသေးတဲ့ မေးခွန်းအတွက် ယုတ္တိသစ်ကို စဉ်းစားမိရင် ဒါဟာ အပျော်ဆုံးအချိန်ပဲ။ တစ်ခါတစ်ရံ အိပ်မက်ထဲတောင် အဖြေအတွက် အကြံရဖူးတာမျိုး ရှိသဗျို့။ "ဓမ္မပီတိ" တစ်မျိုးလို့ ဆိုရင် ကြွားရာကျလေမလား။
အစဉ်မပြတ်
အခု ဘုန်းကြီးနေတဲ့ ကျောင်းက တောရကျောင်းလို လူသူအရောက်အပေါက်နည်းလို့ တစ်ယောက်တည်း နေရပေမယ့် ပျင်းစရာကောင်းလိုက်တာလို့ ခံစားဖူးတာကို အမှတ်မရဘူး။ တစ်ခါတစ်ရံ တစ်နေ့ ဘယ်လိုကုန်သွားမှန်းတောင် မသိလိုက်ဘူး။ အဲဒီပီတိကြောင့် ဖြစ်တဲ့ ခွန်အားဓာတ်ကြောင့်ပဲ ဓမ္မအမေးအဖြေ ပေါင်းချုပ် (၄) အထိ အစဉ်မပြတ် ဆက်လက်ထွက်ပေါ်လာရတာလို့ ဆိုရင် မမှားတန်ရာပါဘူး။
သိမ်းဆည်းဖို့
၂၀၁၆-ခုနှစ်နဲ့ ၂၀၁၇-နှစ်ဦးပိုင်းအထိ မေးခွန်းပေါင်း ၁၂၆-ခု ဖြေဖြစ်တယ်။ ဖြေပြီး စာမျက်နှာအားလုံးကို စုစည်းလိုက်တဲ့အခါ ၅၂၂-မျက်နှာ ရှိပါတယ်။ ယခင်က ပြောဖူးသလို မိမိကြိုးစားအားထုတ်ထားတဲ့ စာမူလေးတွေကို တစ်စုတစ်စည်းတည်း တွေ့မြင်လို၊ သိမ်းဆည်းထားလိုတဲ့ ရည်ရွယ်ချက်အရင်းခံနဲ့ စာအုပ်ထုတ်ဝေတာ ဖြစ်ပါတယ်။
ဖတ်နည်း
တစ်ချို့ မေးခွန်းတွေက မေးခွန်းဟောင်းတွေနဲ့ အကြောင်းအရာ ဆက်စပ်မှုရှိနေတယ်။ အဲဒီလိုဖြစ်ရင် ဆက်စပ်မေးခွန်းရဲ့ အဖြေကို ပြန်ဖတ်ဖို့ ညွှန်ကြားပါတယ်။ အမေးအဖြေ ပေါင်းချုပ် (၁)၊ (၂) နဲ့ (၃) တို့ရဲ့ စာမျက်နှာ သို့မဟုတ် မေးခွန်းမှတ်စဉ်ကို ရှာဖတ်ဖို့ပါ။ စာဖတ်သူအနေနဲ့ ဆက်စပ်မေးခွန်းတွေကို ဖတ်မိသွားရင် သိလိုတဲ့ အကြောင်းအရာကို အတော်အတန် တီးမိခေါက်မိ ဖြစ်သွားပါလိမ့်မယ်။
ဥပမာ - ကာမေသု မိစ္ဆာစာရအကြောင်း ဆိုပါစို့။ မေးခွန်းအမှတ် ၃၃၊ ၉၆၊ ၁၁၉၊ ၁၇၀၊ ၁၉၅၊ ၂၀၁၊ ၃၅၄၊ ၄၃၄ တွေကို စုပေါင်းပြီး ဖတ်မိရင် ပြည့်စုံသွားပါလိမ့်မယ်။ မိန်းမကို ခွဲခြားဆက်ဆံသလား ဆိုတာနဲ့ ပတ်သက်ပြီး အမှတ် ၁၅၅၊ ၃၈၄၊ ၄၁၈၊ ၄၄၈၊ ၄၉၄၊ ၅၁၆၊ ၅၅၁ မေးခွန်းတွေကို ဖတ်...စသည်။ လိင်တူချင်း၊ ဘိက္ခုနီ၊ မသန်စွမ်း...စတဲ့ အကြောင်းအရာတွေကိုလည်း မာတိကာမှာ ရှာပြီး ပေါင်းဖတ်နိုင်တယ်။
မှတ်တမ်း
ဓမ္မအမေးအဖြေ ပေါင်းချုပ် (၄) ကို ရိုက်နှိပ်ဖို့ အလှူငွေ မတည်တဲ့ Fremont မြို့က ကိုအောင်မင်း မစန္ဒာ၊ ရန်ကုန်ကန်တော်ကြီးမှာ သူ့ဇနီး နိုလင်း ရိုက်ယူလာတဲ့ ဓာတ်ပုံနဲ့ မျက်နှာဖုံးအဖြစ် ဖန်တီးပြီး ဒါနပြုတဲ့ Los Angeles မြို့နေ ကိုဟင်နရီတို့ ဇနီးမောင်နှံ၊ ရည်ညွှန်းကျမ်းစာရင်းနဲ့ အက္ခရာစဉ်အညွှန်း ထည့်ပေးဖို့ အကြံဉာဏ်ပေးတဲ့ ကိုဇော်အုန်း (LA) နဲ့ စာအုပ်ဖြစ်မြောက်အောင် ဆောင်ရွက်ပေးတဲ့ ရန်ကုန်မှ ဒကာ ဦးမိုးကိုကို မိသားစုတို့ကို ကျေးဇူးတင်မှတ်တမ်းပြုပါတယ်။
အရှင်ကေလာသ
မေ ၁၂၊ ၂၀၁၇။
မာတိကာ
- ၄၄၇။ ဇယမင်္ဂလာဂါထာတော် (၁၅၃၁-၁၅၃၃)
- ၄၄၈။ အမျိုးသမီးနှင့် ဆယ်ပါးသီလ (၁၅၃၃-၁၅၃၅)
- ၄၄၉။ အရှင်သာရိပုတ္တရာ မြောင်းခုန်ခြင်း (၁၅၃၆-၁၅၃၉)
- ၄၅၀။ ဗုဒ္ဓဝင် ဘုရားဟောလား (၁၅၃၉-၁၅၄၂)
- ၄၅၁။ အမျိုးစောင့် (၁၅၄၂-၁၅၄၄)
- ၄၅၂။ ဘဝနဲ့ လိုချင်မှု (၁၅၄၅-၁၅၅၁)
- ၄၅၃။ ဝသုန္နရီ သက်သေ (၁၅၅၁-၁၅၅၃)
- ၄၅၄။ နိုင်ငံခြားကို သွားလို့ရယ် (၁၅၅၃-၁၅၅၉)
- ၄၅၅။ ဗုဒ္ဓဝါဒနှင့် အစွန်းရောက်ခြင်း (၁၅၅၉-၁၅၆၄)
- ၄၅၆။ စိတ်ဖိစီးမှု လျော့ချင်ရင် (၁၅၆၄-၁၅၆၈)
- ၄၅၇။ ဘုရားဆင်းတု ပြုံးသလား (၁၅၆၉-၁၅၇၂)
- ၄၅၈။ သူယောင်မယ် ရှိသလား (၁၅၇၂-၁၅၇၈)
- ၄၅၉။ ဗြဟ္မစိုရ်တရား ပွားများပုံ (၁၅၇၈-၁၅၈၃)
- ၄၆၀။ နက္ခတ်ပွဲလား သင်္ကြန်လား (၁၅၈၃-၁၅၈၇)
- ၄၆၁။ တိရိစ္ဆာန် မျိုးဖောက်သူ (၁၅၈၈-၁၅၉၂)
- ၄၆၂။ ဘုန်းကြီး ဇာတ်လမ်း (၁၅၉၃-၁၅၉၈)
- ၄၆၃။ ရန်ဖြေဆယ့်တစ်နည်း (၁၅၉၈-၁၆၀၃)
- ၄၆၄။ ဥပေက္ခာဆယ်မျိုး (၁၆၀၄-၁၆၀၉)
- ၄၆၅။ ကမ္မဝါစာနဲ့ တောထုတ်ခြင်း (၁၆၀၉-၁၆၁၅)
- ၄၆၆။ ခန္တီနှင့် ဥပေက္ခာအထူး (၁၆၁၅-၁၆၁၇)
- ၄၆၇။ မုသာနဲ့သုရာ ဘယ်ဟာ အပြစ်ကြီး (၁၆၁၇-၁၆၂၆)
- ၄၆၈။ ဗြဟ္မစိုရ်တရား ဟောသူ (၁၆၂၅-၁၆၂၇)
- ၄၆၉။ စုန္ဒရွှေပန်းထိမ်သည် (၁၆၂၈-၁၆၃၄)
- ၄၇၀။ နွားမနို့ရည် ချိုမှာတည် (၁၆၃၅-၁၆၃၉)
- ၄၇၁။ ခရုသင်းနှင့် ရဟန်း (၁၆၃၉-၁၆၄၂)
- ၄၇၂။ ဗုဒ္ဓဝါဒနဲ့ ဗေဒင် (၁၆၄၃-၁၆၄၆)
- ၄၇၃။ စူဠစုန္ဒနဲ့ မဟာစုန္ဒ (၁၆၄၆-၁၆၅၂)
- ၄၇၄။ မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ နောက်ပါရဟန်းများ (၁၆၅၂-၁၆၆၂)
- ၄၇၅။ အိမ်နှင့် အရိုးပြာအိုး (၁၆၆၃-၁၆၆၈)
- ၄၇၆။ ဝါဆိုသင်္ကန်းဟူသည် (၁၆၆၈-၁၆၇၂)
- ၄၇၇။ ရဟန်းတွေ သင်္ကန်းမဲ့ ရေချိုးရင် (၁၆၇၂-၁၆၇၄)
- ၄၇၈။ ဝိသကြုံနတ်သား (၁၆၇၄-၁၆၇၈)
- ၄၇၉။ ဘုရားရှိခိုး မြန်မာပြန် (၁၆၇၉-၁၆၈၀)
- ၄၈၀။ ဝတ္ထုငွေ လှူဒါန်းခြင်း (၁၆၈၁-၁၆၈၆)
- ၄၈၁။ အသောကမင်း မြွေဖြစ်သလား (၁၆၈၆-၁၆၉၀)
- ၄၈၂။ မှတ်စုထဲက အသောကမင်း (၁၆၉၁-၁၇၀၇)
- ၄၈၃။ နာမည် ခိုက်တတ်သလား (၁၇၀၈-၁၇၁၃)
- ၄၈၄။ အိမ်သာတော်လှန်ရေး (၁၇၁၃-၁၇၁၈)
- ၄၈၅။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိတွေ သေရင် (၁၇၁၉-၁၇၂၁)
- ၄၈၆။ နမော တဿနဲ့ ဘုရားရှိခိုးသူများ (၁၇၂၁-၁၇၂၈)
- ၄၈၇။ ဘိက္ခုနီသံဃာ ကွယ်ချိန် (၁၇၂၉-၁၇၃၁)
- ၄၈၈။ မြတ်ဗုဒ္ဓကို စွပ်စွဲသူများ (၁၇၃၂-၁၇၃၈)
- ၄၈၉။ မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ ကြုံးဝါးသံ (၁၇၃၈-၁၇၄၀)
- ၄၉၀။ ဗုဒ္ဓကို ရဟန်းပြုပေးသူ (၁၇၄၁-၁၇၄၁)
- ၄၉၁။ ယောက်ျား ဖြစ်ချင်ရင် (၁၇၄၂-၁၇၄၅)
- ၄၉၂။ သင်္ကန်းဟူသည် (၁၇၄၅-၁၇၅၂)
- ၄၉၃။ ကံဆိုတာ အဲဒါပါပဲ (၁၇၅၃-၁၇၅၇)
- ၄၉၄။ မိန်းမ ဖြစ်ချင်ရင် (၁၇၅၈-၁၈၆၁)
- ၄၉၅။ သစ္စာစဉ်သစ် မမှန်လစ် (၁၈၆၁-၁၇၆၅)
- ၄၉၆။ မဂ်ဖိုလ်ကို မရနိုင်သူ (၁၇၆၅-၁၇၆၈)
- ၄၉၇။ မြေမျိုခံရသူများ (၁၇၆၉-၁၇၇၂)
- ၄၉၈။ တန်ခိုးရအောင် လုပ်နည်း (၁၇၇၃-၁၇၈၅)
- ၄၉၉။ ဒက္ခိဏသာခါ (၁၇၇၅-၁၇၈၀)
- ၅၀၀။ အာနာပါနနဲ့ မဟာပုရိသ (၁၇၈၀-၁၇၈၃)
- ၅၀၁။ ဝိပါက်တော် ၁၂-ပါး (၁၇၈၃-၁၇၈၈)
- ၅၀၂။ ပရိကမ္မနိမိတ်၊ ဥဂ္ဂဟနိမိတ်၊ ပဋိဘာဂနိမိတ် (၁၇၈၉-၁၇၉၄)
- ၅၀၃။ နောင်တဆယ်ပါး (၁၇၉၅-၁၇၉၉)
- ၅၀၄။ ဗြဟ္မာမနိုင် (၁၈၀၀-၁၈၀၄)
- ၅၀၅။ ငါးပုပ်ထုပ် သမန်းမြက် (၁၈၀၄-၁၈၀၇)
- ၅၀၆။ မုသာဝါဒနဲ့ ဘုရားလောင်း (၁၈၀၇-၁၈၀၉)
- ၅၀၇။ ငရဲခရီးသွား မှတ်တမ်း (၁၈၀၉-၁၈၁၂)
- ၅၀၈။ မေတ္တသုတ်ခက်ဆစ် (၁၈၁၂-၁၈၂၁)
- ၅၀၉။ မြတ်ဗုဒ္ဓ ခေါင်းရမ်း၊ ဧည့်ခံ (၁၈၂၂-၁၈၂၅)
- ၅၁၀။ ဓမ္မရှင်းတမ်း (၁၈၂၅-၁၈၄၉)
- ၅၁၁။ ပိညက်သံ ကျယ်လာရင် (၁၈၅၀-၁၈၅၃)
- ၅၁၂။ သံသရာ ဆွေမျိုးများ (၁၈၅၄-၁၈၅၅)
- ၅၁၃။ ပြတ်ပြီး ထန်းပင် ပြန်မရှင် (၁၈၅၅-၁၈၅၇)
- ၅၁၄။ လူထောင်နှုံး (၁၈၅၈-၁၈၆၂)
- ၅၁၅။ သုဒ္ဓေါဒနမင်း ရဟန္တာဖြစ်ပုံ (၁၈၆၂-၁၈၆၆)
- ၅၁၆။ အမျိုးသမီး ရဟန္တာဖြစ်လျှင် (၁၈၆၆-၁၈၇၁)
- ၅၁၇။ မဟာပလ္လင် တရားထိုင် (၁၈၇၁-၁၈၈၆)
- ၅၁၈။ စူဠာမဏိစေတီ (၁၈၇၇-၁၈၇၈)
- ၅၁၉။ စူဠသောတာပန် (၁၈၈၁-၁၈၈၃)
- ၅၂၀။ ကိုယ့်ကိုယ်ကို ဆုံးမခြင်း (၁၈၈၂-၁၈၈၇)
- ၅၂၁။ ဘယ်လိုလဲ (၁၈၈၇-၁၈၈၉)
- ၅၂၂။ အလှူတု (၁၈၈၉-၁၉၈၀)
- ၅၂၃။ သာသနာနဲ့ ပြည့်တန်ဆာ (၁၈၉၁-၁၉၈၃)
- ၅၂၄။ သူတော့်နှလုံး (၁၈၉၃-၁၈၉၇)
- ၅၂၅။ ကွယ်လွန်သူကို တောင်းပန်ခြင်း (၁၈၉၈-၁၈၉၉)
- ၅၂၆။ သန္ဓေတားလျှင် (၁၈၉၉-၁၉၀၁)
- ၅၂၇။ ချစ်ကုသိုလ် (၁၉၀၁-၁၉၀၃)
- ၅၂၈။ နဂါးရုံဘုရား (၁၉၀၄-၁၉၀၅)
- ၅၂၉။ ဗုဒ္ဓဆင်းတုနဲ့ မကိုဋ်စလွယ် (၁၉၀၅-၁၉၀၉)
- ၅၃၀။ ဝါတွင်း ရဟန်းခံခြင်း (၁၉၀၉-၁၉၁၂)
- ၅၃၁။ မဟာမုနိ သွန်းလုပ်ချိန် (၁၉၁၂-၁၉၁၇)
- ၅၃၂။ ဘုန်းတော် ၆ပါး (၁၉၁၇-၁၉၂၀)
- ၅၃၃။ မသိုးသင်္ကန်း (၁၉၂၀-၁၉၂၄)
- ၅၃၄။ ခုတင်တစ်လုံး ဘုန်းကြီးနှစ်ပါး (၁၉၂၄-၁၉၂၇)
- ၅၃၅။ ငါးပါးသီလ ဘယ်တုန်းကစ (၁၉၂၈-၁၉၂၉)
- ၅၃၆။ အစောင့်လေးပါး (၁၉၂၉-၁၉၃၆)
- ၅၃၇။ ပိဋကတ်သုံးပုံ ဖွဲ့စည်းပုံ (၁၉၃၇-၁၉၄၂)
- ၅၃၈။ နုမှာတစ်ကျိပ် ရင့်ငါးရာ (၁၉၄၃-၁၉၄၄)
- ၅၃၉။ ပါရမီရှင် ဒေဝဒတ် (၁၉၄၅-၁၉၄၈)
- ၅၄၀။ အပြခံသို့ တိုက်ရိုက် (၁၉၄၈-၁၉၅၂)
- ၅၄၁။ မိဘမှန်း မသိဘဲ သတ်မိရင် (၁၉၅၂-၁၉၅၅)
- ၅၄၂။ ဘိက္ခုနဲ့ ဘိက္ခုနီ (၁၉၅၆-၁၉၆၀)
- ၅၄၃။ ပါရာဇိကကျသူ (၁၉၆၁-၁၉၆၃)
- ၅၄၄။ ရိပ်သာထွက် (၁၉၆၃-၁၉၆၆)
- ၅၄၅။ ဇနီးသားသမီးကို လှူခြင်း (၁၉၆၇-၁၉၇၀)
- ၅၄၆။ ယသောဓရာရဲ့ ပါရမီဖြည့်ကာလ (၁၉၇၀-၁၉၇၄)
- ၅၄၇။ ၇-နှစ်အောက် ရဟန္တာ ရှိမရှိ (၁၉၇၅-၁၉၇၈)
- ၅၄၈။ အိမ်မက်အယူအဆ (၁၉၇၈-၁၉၈၂)
- ၅၄၉။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓ (၁၉၈၂-၁၉၈၄)
- ၅၅၀။ အမျက်ဖြေကဗျာ (၁၉၈၆-၁၉၈၉)
- ၅၅၁။ မိန်းမဘုရား မရှိငြား (၁၉၈၉-၁၉၉၁)
- ၅၅၂။ ဝိညာဉ်၊ လိပ်ပြာ (၁၉၉၂-၁၉၉၄)
- ၅၅၃။ သဝေမပါ ကိုးဂါထာ (၁၉၉၄-၁၉၉၆)
- ၅၅၄။ ဝိညာဉ်ခွဲခြင်း (၁၉၉၇-၁၉၉၉)
- ၅၅၅။ သံဃာဖက် အခက်ဝေ (၁၉၉၉-၂၀၀၂)
- ၅၅၆။ မောနေယျအကျင့် (၂၀၀၂-၂၀၀၅)
- ၅၅၇။ တန်ခိုးနဲ့ ကံစွမ်းအား (၂၀၀၅-၂၀၀၇)
- ၅၅၈။ သီလကို ပညာနဲ့ဆေး (၂၀၀၇-၂၀၀၉)
- ၅၅၉။ စိတ်ကူးအလှမယ် (၂၀၁၀-၂၀၁၂)
- ၅၆၀။ ပုထုဇဉ်ရဟန်းနဲ့ အနာဂါမ်လူ (၂၀၁၃-၂၀၁၅)
- ၅၆၁။ လူပျိုဘုရား မရှိ (၂၀၁၆-၂၀၁၇)
- ၅၆၂။ ရာဟုလာ ဖွားမြင်ချိန် (၂၀၁၈-၂၀၁၉)
- ၅၆၃။ ဘုန်းကြီးကို မကြည်ညိုရင် (၂၀၁၉-၂၀၂၁)
- ၅၆၄။ သံဃာ့ဂိုဏ်းကွဲ (၂၀၂၂-၂၀၂၅)
- ၅၆၅။ အကျင့်ကို မကြွားရ (၂၀၂၆-၂၀၂၈)
- ၅၆၆။ ရှိခိုးပုံနဲ့ ရှိခိုးခြင်း (၂၀၂၉-၂၀၃၃)
- ၅၆၇။ မွေးမြူရေးနဲ့ သူဌေးဖြစ်သူ (၂၀၃၃-၂၀၃၄)
- ၅၆၈။ စိတ်ဘုရင် (၂၀၃၅-၂၀၃၇)
- ၅၆၉။ အကြောင်းကံ ကမ္မသကာ (၂၀၃၇-၂၀၃၉)
- ၅၇၀။ ဗုဒ္ဓဝါဒနဲ့ လိင်တူ (၂၀၄၀-၂၀၄၂)
- ၅၇၁။ အကယ်ဒမီ စာသဝဏ် (၂၀၄၂-၂၀၄၄)
- ၅၇၂။ သာသနာကို ညှိုးနွမ်းစေသူ (၂၀၄၅-၂၀၄၈)
- ၅၇၃။ လှူစဉ် ဘယ်လို အာရုံပြု (၂၀၄၉-၂၀၅၁)
- အက္ခရာစဉ်မှတ်ဖွယ်
- ကျမ်းကိုးများ
ကျမ်းကိုးများ
ဓမ္မအမေးအဖြေတွေမှာ ကိုးကားတဲ့ ပါဠိတော်၊ အဋ္ဌကထာ၊ ဋီကာအားလုံးမှာ ကမ္ဘာအေး သာသနာရေးဦးစီးဌာနက ရိုက်တဲ့ ဆဋ္ဌသံဂါယနာ မူတွေချည်းပါပဲ။ ဆဋ္ဌမူ၊ ပါ၊ဋ္ဌ၊ ဋီ ကျမ်းညွှန်းအတိုမှတ် ရှင်းလင်းချက်ကို ပေါင်းချုပ် (၁) အစမှာ ဖော်ပြထားပြီး ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါကြောင့် ဒီမှာ အထူးမဖော်ပြတော့ဘူး။ ထူးခြားတဲ့ ပြင်ပကျမ်းစာတွေကိုပဲ ဖော်ပြပါတယ်။
ပါဠိ
- ဒီပဝံသပါဌ် - ရှေးဆရာများ (P.T.S. မူ)
- မဟာဝံသပါဌ် - အရှင်မဟာနာမ (P.T.S.မူ)
- မဟာဝံသဋီကာ - အရှင်မဟာနာမ (P.T.S.မူ)
- လောကပညတ္တိပါဌ် - ရေးသူမသိ (ပေမူ)
- ဇိနာလင်္ကာရဋီကာ - အရှင်ဗုဒ္ဓရက္ခိတ (သုဓမ္မဝတီမူ)
- မဟာဗောဓိဝံသ - အရှင်ဥပတိဿ (P.T.S. မူ)
- အဘိဓာန်ဋီကာ - စတုရင်္ဂဗလအမတ် (ဆဋ္ဌမူ)
- ဇိနကာလမာလီ - အရှင်ရတနပည (P.T.S. မူ)
မြန်မာ
- ဗုဒ္ဓုပ္ပတ္တိပျို့ - အရှင်မဟာသီလဝံသ
- ကဝေသာရကျမ်း - ခင်ကြီးဖျော်
- အမေးတော်ဖြေ - သာသနာပိုင် အရှင်ဉာဏာဘိဝံသ
- သမန္တစက္ခုဒီပနီ - မုံရွေးဇေတဝန် ဆရာတော်
- ရခိုင်ရာဇဝင်သစ်ကျမ်း (တွဲ ၁) - အရှင်စန္ဒမာလာလင်္ကာရ
- ပကိဏ္ဏကဝိသဇ္ဇနာကျမ်း (တွဲ ၁) - လုံးတော် ဆရာတော်
- ရောဂန္တဒီပနီကျမ်း - လယ်တီဆရာတော်
- ရာဇဓမ္မသင်္ဂဟကျမ်း - ယောမင်းကြီး ဦးဘိုးလှိုင်
- မဟာဒွါရနိကာယသာသနဝံသဒီပနီ - အရှင်သိရီသောဘန
- မဃဒေဝလင်္ကာသစ် - မန်လည်ဆရာတော်
- ဗုဒ္ဓသာသနိကပထဝီဝင်ကျမ်း - တောင်ပေါက်ဆရာတော်
- သမ္မာမဂ္ဂင်္ဂပဉှာကျမ်း - အရှင်သြဘာသာဘိဝံသ
- လလိတဝိတ္ထာရ (မြန်မာပြန်) - အရှင်သုန္ဒရာဘိဝံသ
- လောကသမ္မုတိကျမ်း - မဟာသံဃနာထ (ပေမူ)
- လောကဗျူဟာ အင်ရုံစာတမ်း - သီရိဥဇနာ
- မှန်နန်းမဟာရာဇဝင် - မုံရွေးဆရာတော်နှင့်အဖွဲ့
English
- Translation of Sulavamsa II - Wilhelm Geiger
- Epic Mythology - E. W. Hopkins
- History of Buddhism in India - Taranatha (575-1634 A.D.)
- Asoka - R. Mookherji
- Buddhism in Keshmir & Ladakh - J. N. Ganhar
- Early History of India - Vincent A. Smith
- Glimpses of World History - J. Nehru
- Records of Western Countries II - S. Beal
- Pushing to the Front - O. S. Marden
- History of Buddhism in Ceylon - Dr. W. Rahula
- The End of Faith - Dr. Sam Harris
- Buddhism in a Nutshell - Nārada Mahathera
- Menual of Indian Buddhism - Hendrik Kern
- Buddhist Records of the Western World - Kegan Palul, p. xliv
- The Light of Asia - Sir Edwin Arnold
- The Life of the Buddha and the Early History of His Order - Drived from Tibetan Works - W. Rockhill
- Sangha and State in Burma - E. Michael Mendelson
- Pāli Proper Names - Mālālāsekera
- The Threefold Lotus Sutra - Translation
လမ်းဖြောင့်သို့
ပါဏိနော၊ သတ္တဝါအပေါင်းတို့သည်။ ကုမ္ပဉ္စ၊ လမ်းဆိုး လမ်းယုတ်ကို လည်းကောင်း။ ဝင်္ကဉ၊ လမ်းကောက် လမ်းညစ်ကို လည်းကောင်း။ ဝိဝဇ္ဇေတွာ၊ ရှောင်ကွင်း ဖဲကြဉ်၍။ သုမဂ္ဂီ၊ ကောင်းသော လမ်းခရီးသို့။ ဥဇုံ၊ ဖြောင့်ဖြောင့်မတ်မတ်။ ယန္တု၊ လိုက်သွားနိုင်ကြပါစေကုန်သတည်း။
အဟဉ္စ၊ ငါသည်တမူလည်း။ ကုမ္ပဉ္စ၊ လမ်းဆိုး လမ်းယုတ်ကို လည်းကောင်း။ ဝင်္ကဉ၊ လမ်းကောက် လမ်းညစ်ကို လည်းကောင်း။ ဝိဝဇ္ဇေတွာ၊ ဖဲကြဉ် ရှောင်ကွင်း၍။ ဥဇုံ၊ ဖြောင့်ဖြောင့်။ သုမဂ္ဂဂေါ၊ လမ်းမှန် လမ်းကောင်းသို့ လိုက်သွားနိုင်သည်။ ဘဝေ၊ ဖြစ်ရပါလို၏။
(ပရမတ္ထစက္ခုကျမ်းနိဂုံး)
၄၄၇။ ဇယမင်္ဂလာဂါထာတော်
ဆရာတော်ဘုရား...မကြာမီကမှ သူငယ်ချင်း တစ်ယောက် ပေးပို့လိုက်သော ဣစ္ဆန္ဒော သာသပဂဗ္ဘ ဂါထာမှာ အလွန်အစွမ်းထက်ကြောင်း သိရပါသည်။ ဂါထာတော်၏ အဓိပ္ပာယ်ကို မသိရပါသဖြင့် ဖြစ်နိုင်လျှင် ဆရာတော်မှ ကူညီပေးစေလိုပါသည်။ ထိုဂါထာကို ဘုရားရှင် ဟောကြားခဲ့သလားဆိုသည်ကိုလည်း သိလိုပါသည်။
မေဝတ်ရည်
ဒီဂါထာလား?
"ဣစ္ဆန္တော သာသပဂဗ္ဘေ၊ စင်္ကမန္တော ဣတော'စိတော။ ဣစ္ဆန္တော စက္ကဝါဠိမှိ၊ အတ္တဘာဝေန ဆာဒယိ"
ဂါထာရဲ့ အဓိပ္ပာယ်ကို မေးတယ်လို့ ယူဆလိုက်မယ်။ ရတနာသုံးပါးရဲ့ ဂုဏ်တော်တွေကို ဖွဲ့ဆိုတဲ့ မည်သည့်ဂါထာမဆို ဂုဏ်တော်ကို အာရုံပြုနိုင်စွမ်း အားကောင်းရင် ကောင်းသလောက် အကျိုးပေးထက်တယ်လို့ နားလည်ထားရင် ပိုပြီးအဓိပ္ပာယ်ပြည့်စုံပါတယ်။ ပီပီသသ...မကြာမကြာ...ထပ်ခါထပ်ခါ...အဓိဋ္ဌာန်နဲ့ ရွတ်ဖို့လည်း အကြံပြုပါတယ်။
အသံထွက်
အသံထွက်နဲ့ အဖြတ်အတောက်မှန်ဖို့၊ ပီသဖို့ အရေးကြီးတယ်။ ဣစ္ဆန္တော = ဣစ်ဆန်တော = အိတ်ဆန်တော (ကုတ်ဆံတောလို့ မဖတ်မိစေနဲ့)။ ဂဗ္ဘေ = ဂဗ္ဘေ (ဂဗ်ဘေ၊ ဂဘေလို့ မဖတ်မိစေနဲ့)။ စင်္ကမန္တော = စင်ကမန်တော (စင်က-မန်တောလို့ မဖတ်နဲ့)။ စက္ကဝါဠမှိ = စက်က-ဝါလမ်မှိ (စက်က.....လို့ မဖတ်ရ)။ ဆာဒယိကို ဆာဒရိလို့ လျှာလိပ်သံနဲ့ မဖတ်မိစေနဲ့။
အဓိပ္ပာယ်
ဘဂဝါ၊ ရွှေဘုန်းတော်သခင် ရှင်တော်မြတ်ဘုရားသည်။ ဣစ္ဆန္တော၊ သေးငယ်လေဟန် ပုံသဏ္ဌာန်သွင်း ဖန်ဆင်းတော်မူလိုသည်ရှိသော်။ သာသပဂဗ္ဘေ၊ သေးငယ်သိမ်မွေ့ မုန်ညင်းစေ့အတွင်း၌။ ဣတောစိတော၊ တုံ့ပြန်ထိုက် လှည့်လည်တော်မူလျက်လည်း၊ စင်္ကမတိ၊ ပရိက္ခရာရှစ်တန် ကိုယ်လုံးရံ၍ စင်္ကြန်တွားတွား ကြွသွားတော်မူနိုင်၏။
ဣစ္ဆန္တော၊ ကြီးမားလေဟန် ပုံသဏ္ဌာန်သွင်း ဖန်ဆင်းတော်မူလိုသည်ရှိသော်။ စက္ကဝါဠိမှိ၊ စကြဝဠာကမ္ဘာဆုံးတစ်ခုလုံး၌။ အတ္တဘာဝေန၊ ကြီးမားမြင့်မော် ရွှေကိုယ်တော်ဖြင့်။ ဆာဒယိ၊ အကုန်သိမ်းကျုံး လွှမ်းဖုံးတော်မူနိုင်၏။ (တောင်မြို့၊ မဟာဂန္ဓာရုံဆရာတော်၏ အနက်။)
မူရင်းဘယ်က
ဦးဝိစိတ္တအမည်ရှိ ရဟန်းတော်က မေးလျှောက်လို့ လုံးတော်ဆရာတော်က နိဿယအနက် ပြန်ပေးခဲ့ဖူးပါတယ်။ အားလုံး ၁၂-ဂါထာရှိရာမှာ ယခုဖော်ပြပါ ဂါထာက အမှတ် (၁) ဂါထာပါ။ (ပကိဏ္ဏကဝိသဇ္ဇနာကျမ်း ၁၊ စာ-၅၉၂)။ မန်လည်ဆရာတော်ကလည်း "သမ္ဗောဓိထွတ်၊ တုလွတ်ဂုဏ်တော်၊ နှိုင်းမမြော်နှင့်၊ နုဘော်ဖြိုးငွေ့၊ မုန်ညင်းစေ့တွင်၊ ဝင်၍စင်္ကြန်၊ သွားစံပပ၊ ရာမထဘဲ၊ နေလကိုင်မီ (မဃဒေဝ၊ ပိုဒ်-၁၅)"လို့ ဖွဲ့ဆိုပါတယ်။ ပညာရှိဆရာတော်တွေ ရည်ညွှန်းဖော်ပြတာကို ထောက်ရင် အရှိန်အဝါရှိတဲ့ ဂါထာတော်တွေ ဖြစ်နိုင်တယ်။ ဒါပေမယ့် ဆရာတော်တွေက မူရင်းကျမ်းကို မဖော်ပြကြဘူး။ အောင်ခြင်းရှစ်ပါးဂါထာ၊ ရတနာရွှေချိုင့်ဂါထာ၊ ရှင်သီဝလိဂါထာတွေလို ရေးသူအမည်မသိများ ဖြစ်နေမလား။
ဆုတောင်းကို ဖော်ပြတဲ့ ၁၂-ခုမြောက်ဂါထာရဲ့ နောက်ဆုံးပိုဒ်ကိုပါ ကျက်မှတ်ထားရင် ပိုပြည့်စုံပါလိမ့်မယ်...
ဧတေ မေ ဇယမင်္ဂလံ။
ဧတေ၊ ထိုစကြဝဠာကမ္ဘာစဆုံး ကိုယ်တော်ဖြင့် လွှမ်းဖုံးတော်မူခြင်းအစရှိကုန်သော ဘုရားကျေးဇူးတော်တို့သည်။ ငါ့အား။ ဇယမင်္ဂလံ၊ အောင်ကြောင်းမင်္ဂလာသည်။ ဘဝတု၊ ဖြစ်ပါစေသတည်း။ (ဧတေကို အတေလို့ပဲ အသံထွက်ပါ။ အေ့တေလို့ အသံမထွက်ပါနဲ့)။
ဇန်နဝါရီ ၂၀၊ ၂၀၁၆။
---၄၄၈။ အမျိုးသမီးနှင့် ဆယ်ပါးသီလ
ဆရာတော်ဘုရား၊ ဓမ္မအမေးအဖြေများကို ဖတ်ရသည်မှာ လွန်စွာ ဗဟုသုတတိုးပွားပါသည်။ ဆရာတော်အား များစွာ ကျေးဇူးတင်ပါသည်။ မေးလျှောက်လိုသည်မှာ တပည့်တော်သည် မိဘများ ကိုးကွယ်သည့် ဆရာတော်က ညွှန်ကြားသဖြင့် ဆယ်ပါးသီလကို လေးနှစ်ကျော် ဆောက်တည်ခဲ့ပြီးဖြစ်ပါသည်။ ယခုမိသားစု နာရေးအလှူကြောင့် ဘုန်းကြီးကျောင်းသို့ သွားစဉ် ကျောင်းထိုင်ဆရာတော်က ဆယ်ပါးသီလကို "သာမဏေတွေပဲ စောင့်ကောင်းသည်။ အမျိုးသားတွေတောင် မစောင့်ကောင်း"ဟု မိန့်ကြားသဖြင့် တပည့်တော် ဝေခွဲမရဖြစ်နေ၍ မည်သည့်စကားကို နားထောင်ရမည်ကို ဖြေကြားပေးစေလိုပါသည် အရှင်ဘုရား။
ယဉ်မေအေး (ဆန်ဖရန်စစ္စကို)
---အားငါးပါး
"အမျိုးသမီးတွေမှာ အဆင်း၊ စည်းစိမ်၊ ဆွေမျိုး၊ သားသမီး၊ သီလလို့ အားငါးမျိုးရှိကြောင်း သံယုတ်ပါဠိတော် (သံ၊၂၊၄၄၁) မှာ မြတ်ဗုဒ္ဓဟောကြားပါတယ်။ အဲဒီအထဲက ကိုယ်ကျင့်သီလဆိုတာကို အဋ္ဌကထာမှာ "သီလနှင့်ပြည့်စုံခြင်းသည် သီလအားတည်း။ ငါးပါးသီလ ဆယ်ပါးသီလတို့ကို မကျိုးပေါက်အောင် ထိန်းစောင့်သူ အမျိုးသမီး၏ သီလနှင့် ပြည့်စုံမှုသည်သာ သီလမည်၏"လို့ ဖွင့်ပါတယ်။
"လူ (ယောက်ျား မိန်းမ)တို့၏ သီလ (ဂဟဋ္ဌသီလ) ဟူသည် အမြဲစောင့်ရမည့် ငါးပါးသီလ၊ စွမ်းနိုင်လျှင် ဆယ်ပါးသီလ၊ ပုသ်သီလဖြစ်မူ ရှစ်ပါးသီလတို့ဖြစ်၏ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၁၅)။" ဖော်ပြပါ ကျမ်းဂန်တွေမှာ အမျိုးသမီးများ ဆယ်ပါးသီလကို ဆောက်တည်ခွင့်ရှိတာကို ရှင်းလင်းစွာ တွေ့နိုင်တယ်။
မင်းကျင့်တရား
မဟာဟံသ ဇာတ်အရ "ဒါန (ပေးကမ်း)၊ သီလ (ကိုယ်ကျင့်)၊ ပရိစ္စာဂ (စွန့်ကြဲ)၊ အဇ္ဇဝ (ဖြောင့်မတ်)၊ မဒ္ဒပ (သိမ်မွေ့)၊ တပ (ဥပုသ်စောင့်)၊ အက္ကောဓ (စိတ်မဆိုး)၊ အဝိဟိံသာ (မနှိပ်စက်)၊ ခန္တီ (သည်းခံ) အဝိရောဓန (ပြည်သူကို မဆန့်ကျင်)"လို့ မင်းကျင့်တရား ဆယ်ပါးရှိရာမှာ "ပဉ္စဒသသီလာနိ သီလံ = သီလဟူသည် ငါးပါး ဆယ်ပါး သီလတည်း"လို့ ဆိုပါတယ် (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၅၊၄၀၃)။ မဟာတုဏ္ဍိလဇာတ် (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၇၂) မှာ အစ်ကိုဝက်မင်းက ညီတော်ကို "ငါးပါးရှစ်ပါး ဆယ်ပါးသီလ ဆောက်တည်ဖို့" ဟောကြားထားတာလည်း ရှိတယ်။
တိရစ္ဆာန်တောင် ဆယ်ပါးသီလကို ဆောက်တည်ဖို့ အခွင့်အလမ်းရှိလျက်နဲ့ "အမျိုးသမီး ဆယ်ပါးသီလ မဆောက်တည်ကောင်းဘူး"လို့ ဆိုရင် လုံးဝမှားတာပေါ့။
အနုဠာဒေဝီ
အရှင်မဟိန္ဒ သီရိလင်္ကာကို ရောက်တော့ သီဟိုဠ်ဘုရင်ရော တိုင်းသူပြည်သားတွေပါ အတော်လှုပ်လှုပ်ရွရွ ဖြစ်ကုန်တယ်။ ဒီအထဲမှာ ဒေဝါနံပိယတိဿမင်းကြီးရဲ့ ညီတော်မိဖုရား အနုဠာဒေဝီလည်း ပါတာပေါ့။ အနုဠာဒေဝီနဲ့ နန်းတွင်းသူငါးရာတို့ အရှင်မဟိန္ဒရဲ့ တရားကိုလည်းနာပြီးရော ယောဂီအဝတ်ကိုဝတ်၊ ဆယ်ပါးသီလ ဆောက်တည်ပြီး မြို့တွင်းတစ်နေရာမှာ ယာယီစံအိမ်နဲ့ နေကြသတဲ့ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၇)။ သီဟိုဠ်မိဖုရား အနုဠာဒေဝီလည်း ဆယ်ပါးသီလစောင့်တာပဲ။
ကြုံနိုင်ဖွယ်
သီလဆိုတာ ကိုယ်နှုတ်စိတ်ကို စည်းကမ်းသတ်မှတ်ပြီး စည်းကမ်းကို ထိန်းစောင့်ခြင်းဖြင့် စိတ်ဆိုးစိတ်ယုတ်တွေ ဝင်နိုင်အောင် ကျင့်ကြံတာပဲဖြစ်လို့ ကျဉ်းမြောင်းတဲ့ဘောင်နဲ့ ကန့်သတ်မထားဘူးလို့ နားလည်ထားမိရင် အဖြေက နီးစပ်ပြီးသားပါ။ တစ်ခါတစ်ရံ စာမကြည့်ဘဲ နှုတ်ကလွှတ်ခနဲ ပြောလိုက်မိလို့ ကျမ်းဂန်နဲ့မညီတာမျိုးတွေ ကြုံရတတ်ပါတယ်။
ဇန်နဝါရီ ၂၂၊ ၂၀၁၆။
---၄၄၉။ အရှင်သာရိပုတ္တရာ မြောင်းခုန်ခြင်း
ဘုန်းဘုန်း၊ နေကောင်းရဲ့လား...
တပည့်တော် လျှောက်ချင်တာက...အရှင်သာရိပုတ္တရာမထေရ်ဟာ မျောက်ဖြစ်ဖူးလို့ မြောင်းငယ်ချောင်းငယ်တွေကို တွေ့ရင် တစ်ခါတစ်ရံမှာ ခုန်ခုန်ပြီး ကြွတော်မူတယ်ဆိုတာကို ဘုရားဟောကျမ်းဂန်မှာ တွေ့ဖူးပါသလားဘုရား။ အဲဒါဟာ မဟာယာနတွေက အရှင်သာရိပုတ္တရာကို သိက္ခာချတာလို့ ကြားဖူးပါတယ်။ ဝါသနာကို မပယ်တဲ့အတွက် ထိုကဲ့သို့ ပြုတော်မူကြောင်းလည်း သိရပါတယ်။ ဝါသနာအကြောင်းကိုပါ ရှင်းပြပေးစေလိုပါသည်ဘုရား။
ဦးအောင်ခင် ဒေါ်သဲသဲ (Anaheim, CA)
---မတွေ့ဖူးပါ
အရှင်သာရိပုတ္တရာဟာ မျောက်ဖြစ်ဖူးလို့ မြောင်းငယ်ကျင်းငယ်တွေ့ရင် ခုန်ခုန်ပြီး ကြွတယ်ဆိုတာကို ဘုန်းကြီးငယ်စဉ်က တောရွာသင်္ကြန်ရက်အတွင်း ကျောင်းမှာ ဥပုသ်လာစောင့်တဲ့ အဘိုးအဖွားတွေ ပြောတာကို ကြားဖူးခဲ့တယ်။ ဒီအဆိုကို ဘုန်းကြီး ဉာဏ်မီသမျှ လေ့လာမိတဲ့ ထေရဝါဒပါဠိတော်၊ အဋ္ဌကထာတွေမှာ ယခုတိုင်မတွေ့ဖူးပါ။ အဲဒီအချိန်က ရွာမှာ ဇိနတ္ထပကာသနီ၊ စွယ်စုံကျော်ထင်၊ သမန္တစက္ခုဒီပနီကျမ်းတွေကို ဖတ်တဲ့ သက်ကြီးတစ်ယောက်ရှိလို့ အဲဒီကျမ်းတွေမှာ ပါမလားဆိုပြီး ကြိုးစားရှာဖွေကြည့်ပေမယ့် မတွေ့သေးဘူး။ အဲဒီကျမ်းတွေမှာ ကိုးကားဖော်ပြတဲ့ ဇာတတ္ထကီ၊ သောတတ္ထကီ၊ ဇင်းမယ်ပဏ္ဏာသ စတဲ့ ကျမ်းတွေမှာလည်း မတွေ့မိပါ။
ဝါသနာ
"ဝါသနာ"ဆိုတဲ့ ပါဠိဝေါဟာရကို "အထုံ"လို့ မြန်မာမှုပြုပါတယ်။ "ပမာခင်းမူ၊ ပုလင်းအိုးဝယ်၊ သေရက်လှယ်သော်၊ မပယ်နံ့ဟောင်း၊ အငွေ့လှောင်းသို့၊ လှည့်ပြောင်းခန္ဓာ၊ အဖြစ်မှာလျှင်၊ ကွာစဉ်ဆိုက်၊ အမြဲလိုက်၍၊ ရှေး၌လေ့လာ၊ ဝါသနာဖြင့်"ဆိုတဲ့ ဘူရိဒတ်ဇာတ်ပေါင်းပျို့ (ပိုဒ် ၅၃)စာအရ အရက်အိုး၊ ငံပြာရည်အိုးအဟောင်းတွေမှာ အရက်၊ ငံပြာရည်မရှိတော့ပေမယ့် မူလအနံ့မပျောက်သလို ဒီဘဝမှာ တွေ့ရတဲ့ ယခင်ဘဝအလေ့အကျက်ဟောင်းအချို့ကို "ဝါသနာ"လို့ ခေါ်ပါတယ်။ ကံ၊ ကံလေသာတို့ရဲ့ သတ္တိအထူးပါပဲ။
နှစ်မျိုး
ကုသိုလ်အထုံနဲ့ အကုသိုလ်အထုံလို့ (ဒီနေရာမှာ) နှစ်မျိုးမှတ်နိုင်တယ်။ ကုသိုလ်အထုံကို အရိယမဂ်နဲ့ ပယ်စရာမလိုဘူး။ ကုသိုလ်အထုံပါလို့ အရိယမဂ်ကို ရတာ။ အကုသိုလ်အထုံက ၁) အပါယ်ကို ရောက်စေတဲ့ အထုံနဲ့ ၂) ကိုယ်အမူ၊ နှုတ်အမူကို ဖြစ်စေတဲ့ အထုံလို့ နှစ်မျိုးရှိတယ်။ အမှတ် ၁) အကုသိုလ်အထုံကို အရိယမဂ်ကို ရပြီးသူအားလုံး ပယ်နိုင်တယ်။ အမှတ် ၂) အကုသိုလ်အထုံကျတော့ မြတ်စွာဘုရားရဲ့ အရိယမဂ်နဲ့သာ ပယ်နိုင်တယ်။ ဘုရားမှတစ်ပါးသော အရိယာတို့ရဲ့ မဂ်နဲ့ မပယ်နိုင်ဘူး။ ဒါက ပင်းယခေတ် စတုရင်္ဂဗလ အမတ်ကြီးရေးတဲ့ အဘိဓာန်ဋီကာကျမ်း (စာ-၄၉၈)ရဲ့ ဖွင့်ဆိုချက်ပါ။
ပိလိန္ဒဝစ္ဆ ရဟန္တာကြီးဟာ နတ်တွေချစ်မြတ်နိုးခံရရာမှာ ဘုရားပြီးရင် ခေါင်းစဉ်ပါဘွဲ့အမည်ရှိတဲ့ ရဟန္တာကြီးဟာ အသာဆုံး ဧတဒဂ်ဘွဲ့ရတယ်။ ဒီကိစ္စမှာ ဒီရဟန္တာကြီးက အရှင်သာရိပုတ္တရာစသည်တို့ထက် သာတယ်လို့ နားလည်ရတာပေါ့။ ဒါပေမယ့် လူတွေကိုရော ရဟန်းတွေကိုပါ "လူယုတ်"လို့ ခေါ်ဝေါ်လေ့ရှိတယ်။ ရဟန္တာဖြစ်ရက်နဲ့ ဘာလို့ အဲဒီလို နှုတ်ထွက်ကြမ်းရသလဲလို့ ရဟန်းတွေကမေးတဲ့အခါ မြတ်ဗုဒ္ဓက "ဘဝအဆက်ဆက် လေ့ကျက်ပွားထုံခဲ့တဲ့ ကိလေသာရဲ့အငွေ့သတ္တိဆိုတဲ့ ဝါသနာကြောင့် အဲဒီလို နှုတ်ထွက်ကြမ်းတာ၊ ဒါပေမယ့် ဒေါသစေတနာမပြဋ္ဌာန်းပါဘူး"တဲ့။ အရှင်မြတ်ဟာ ဘဝငါးရာဆက်တိုက် သူတစ်ပါးကို လူယုတ်လို့ ခေါ်တတ်တဲ့ ပုဏ္ဏားမျိုးမှာ ဖြစ်ဖူးတယ် (ဓမ္မပဒ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၁၉)။ ဒါက အမှတ် ၂ အကုသိုလ်အထုံမျိုးပေါ့။
ကောက်ချက်
နတ်ချစ်ဧတဒဂ်ဘွဲ့ရ အရှင်ပိလိန္ဒဝစ္ဆရဟန္တာကြီးရဲ့ ကိုယ်နှုတ်နှလုံးကို စောင့်စည်းမှုနဲ့ သွင်ပြင်တည်ငြိမ်မှုဟာ အရှင်သာရိပုတ္တရာစတဲ့ ခေတ်ပြိုင်ဗုဒ္ဓရဲ့သာဝကကြီးတွေနဲ့ အလွန်ကြီး ခြားနားနိုင်ဘူးလို့ ဘုန်းကြီးယူဆတယ်။ ဖော်ပြပါဖြစ်ရပ်အရ ဒီရဟန္တာကြီးအနေနဲ့ နှုတ်အမူကိုဖြစ်စေတဲ့ အကုသိုလ်အထုံကို မပယ်နိုင်တာလည်း အမှန်ပါပဲ။ ဒါကြောင့် ရဟန္တာကြီးတွေမှာ အပြင်ပန်းအရ အချို့ကြုံတောင့်ကြုံခဲ၊ အချို့တစ်ခါတစ်ရံ၊ အချို့မကြာခဏ အဲဒီလို မပယ်နိုင်တဲ့ အထုံဝါသနာအငွေ့အသက်ကို တွေ့ရတတ်တယ်လို့ ကောက်ချက်ဆွဲရင် ဖော်ပြပါ စတုရင်္ဂဗလအမတ်ရဲ့ အဆိုနဲ့ ညီမှာပေါ့။
ယုတ္တိပြပါ
ဒါကြောင့် ထေရဝါဒမှတ်တမ်းမှာပဲဖြစ်ဖြစ်၊ မဟာယာနမှတ်တမ်းမှာပဲဖြစ်ဖြစ် အရှင်သာရိပုတ္တရာမြောင်းကို ခုန်ကျော်တဲ့ကိစ္စကို ဖော်ပြတာ ပါတယ်ဆိုရင် မဟုတ်ဘူးလို့ ငြင်းနိုင်ဖို့ ကိုယ့်မှာခိုင်လုံအားကောင်းတဲ့ အကြောင်းပြချက် သို့မဟုတ် ကျမ်းဂန်အထောက်အထား ရှိရလိမ့်မယ်။ ပါးစပ်ရာဇဝင်မျှဖြစ်လို့ စဉ်းစားစရာမလိုပါဘူးလို့ ဆိုနိုင်တယ်။ ဒါတောင် ဖော်ပြပြီး ယုတ္တိစက်ကွင်းကို မနည်းရှောင်ရမယ့်အနေမျိုး။ ဘုန်းကြီးအနေနဲ့တော့ ကျမ်းညှိပြရုံသက်သက်ပါ။
ဖေဖော်ဝါရီ ၃၊ ၂၀၁၆။
---၄၅၀။ ဗုဒ္ဓဝင် ဘုရားဟောလား
သိလိုသည်ကို မေးလျှောက်ပါသည်ဘုရား... ဗုဒ္ဓဝင်ကို ဘယ်သူရေးခဲ့တာလဲဘုရား။ နောက်မေးခွန်းတစ်ခုမှာ ၅၅၀ ဇာတ်ကို ပိဋကတ်မြန်မာပြန် အမှတ်ဘယ်လောက် သို့မဟုတ် ဘယ်အတွဲမှာ ရှာတွေ့နိုင်ပါသလဲဘုရား။
ကိုဇော်အုန်း (LA)
---အစပိုင်း
မေးခွန်းကို မဖြေခင် ဗုဒ္ဓဖြစ်တော်စဉ်အစပိုင်းကို နည်းနည်းပြောပြဦးမယ်... ဗုဒ္ဓဂယာမဟာဗောဓိမှာ ကဆုန်လပြည့်နေ့ ဗုဒ္ဓဖြစ်ပြီးနောက် ဗာရာဏသီကိုကြွပြီး မိဂဒါဝုန်မှာ ဝါဆိုတယ်။ ပဉ္စဝဂ္ဂီငါးဦးနဲ့ ဗာရာဏသီမြို့သား အရှင်ယသတို့ မိသားစုနဲ့ မိတ်ဆွေတွေ ရဟန်းပြု။ သီတင်းကျွတ်တော့ ဗုဒ္ဓဂယာအနီးက ဥရုဝေလာကို ပြန်ကြွလာစဉ် လမ်းအကြားရှိ တောစပ်တစ်ခုမှာ ဘဒ္ဒဝဂ္ဂီမင်းသားသုံးကျိပ်တို့ ရဟန်းပြု။ ဥရုဝေလာကို ရောက်တော့ ကဿပညီနောင်နဲ့ ပရိသတ်ရဟန်းပြု။ အဲဒီနောက် ရာဇဂြိုဟ်မြို့ကို ဆွမ်းခံဝင်ရာမှာ ဘုရင်ဗိမ္ဗိသာရတို့ ဗုဒ္ဓတပည့်ဖြစ်သွားပြီး ဝေဠုဝန်ဥယျာဉ်ကို လှူဒါန်း။ ဝေဠုဝန်ကျောင်းမှာ သီတင်းသုံးစဉ် အရှင်သာရိပုတ္တရာ၊ အရှင်မောဂ္ဂလ္လာန်တို့ ဗုဒ္ဓသာဝကတွေ ဖြစ်။ ဒီဖြစ်စဉ်အားလုံးဟာ ဗုဒ္ဓဖြစ်ပြီးနောက် (ကဆုန်လပြည့်မှ တပေါင်းလပြည့်) အတွင်းမှာ ဖြစ်ခဲ့တာ။
ဗုဒ္ဓဝင်ဟော
ခမည်းတော်မင်းကြီးက ကပိလဝတ္ထုကို ကြွဖို့ ပင့်လျှောက်လို့ တပေါင်းလပြည့်ကျော် ၁-ရက်နေ့မှာ ရာဇဂြိုဟ်မြို့၊ ဝေဠုဝန်ကျောင်းက ထွက်ပြီး ခြေကျင်ကြွတော်မူတယ်။ ကဆုန်လပြည့်ကျော် ၁-ရက်နေ့ မွေးရပ်မြေကို ဆိုက်ရောက်တယ်။ ဗုဒ္ဓဖြစ်ပြီးနောက် တစ်နှစ်တိတိအကြာမှာပါ။ တရားဟောရင်းကြွတာဖြစ်လို့ လမ်းမှာ ၂-လကြာတယ်။ ဆွေမျိုးတော်တွေက နိဂြောဓာရုံမှာ နေရာပြင်ဆင်ပေးတယ်။
သက်ကြီးသာကီဝင်အချို့ ရှိမခိုးဘဲနေကြလို့ ခန္ဓာကိုယ်က ရေမီးအစုံအစုံထွက်တဲ့ တန်ခိုးကိုပြပြီးနောက် ပရိသတ်စုံလို့ အရှင်သာရိပုတ္တရာ တောင်းပန်တဲ့အတွက် "ဗုဒ္ဓဝံသ (ဗုဒ္ဓဝင်)ဒေသနာ"ကို မြတ်ဗုဒ္ဓဟောတော်မူတယ်။ အဲဒီနောက် ရာဇဂြိုဟ်ကို ပြန်ကြွပြီး ဝေဠုဝန်မှာ ဝါကပ်တော်မူတဲ့အတွက် မြတ်ဗုဒ္ဓဟာ ကပိလဝတ်မှာ ရက်သတ္တပတ်အနည်းငယ်ပဲ သီတင်းသုံးခဲ့ဖွယ်ရှိတယ်။ နန္ဒမင်းသားနဲ့ ရှင်ရာဟုလာတို့ ရဟန်းဖြစ်တာ နိဂြောဓာရုံမှာပေါ့။ မင်းသားခြောက်ယောက်နဲ့ ဥပါလိတို့က ဗုဒ္ဓရဲ့နောက်ကိုလိုက်သွားပြီး ရဟန်းပြုကြတာ။
အဖြေ
အဲဒီတုန်းက မြတ်ဗုဒ္ဓဟောတော်မူတဲ့ "ဗုဒ္ဓဝံသဒေသနာ"ဟာ မြတ်ဗုဒ္ဓပရိနိဗ္ဗာန်စံပြီးနောက် ဆရာစဉ်ဆက်ဆောင်ယူပြီး နောင်အခါ သံဂါယနာ ၆-တန်တင် ဗုဒ္ဓဝံသပါဠိဖြစ်လာတယ်။ အပဒါန်ပါဠိတော်မြန်မာပြန် ဒုတိယတွဲ၊ စာ-၂၉၃ မှာ ဗုဒ္ဓဝင်ပါဠိတော်မြန်မာပြန်ကို ဖတ်နိုင်တယ်။ မူရင်းဗုဒ္ဓဝင်မှာ ကျင့်စဉ်ကို အဓိက ဟောတော်မူတယ်။ ဒါပေမယ့် ထိုထိုပါဠိတော်နဲ့ ယင်းရဲ့အဖွင့်ကျမ်းတွေမှာ ဖော်ပြတဲ့ ဖြစ်ရပ်အတိုအထွာတွေကို တစ်ပေါင်းတည်းစုစည်းပြီး နောင်အခါ ဇိနာလင်္ကာရ (ပါဠိဘာသာ)၊ တာထာဂတုပ္ပတ္တိ၊ တထာဂတဥဒါန၊ မာလာလင်္ကာရ၊ ဇိနတ္ထပကာသနီ၊ မဟာဗုဒ္ဓဝင် စသည်ဖြင့် ကျမ်းတတ်ပုဂ္ဂိုလ်တို့ ရေးသားခဲ့ကြတာ ဖြစ်ပါတယ်။ ဗုဒ္ဓဝင် ဘုရားဟောပါ။ မြောက်ပိုင်းဗုဒ္ဓဘာသာမှာတော့ "လလိတဝိတ္ထာရ"အမည်ရှိတဲ့ သက္ကတဘာသာနဲ့ ရေးတဲ့ ဗုဒ္ဓဝင်ကျမ်းဟာ ထင်ရှားတယ်။ (မြန်မာပြန်ကို kelasa.org မှာ ဖတ်နိုင်တယ်။ အင်္ဂလိပ်ဘာသာပြန်လည်း ရှိတယ်။)
ငါးရာ့ငါးဆယ်
၅၅၀ ဇာတ်ကို "ဇာတကပါဠိတော်မြန်မာပြန်"မှာ ဖတ်နိုင်တယ်။ နှစ်တွဲရှိတယ်။ ဝက်ဘ်ဆိုဒ်တွေမှာ ဒီမြန်မာပြန် ၂-တွဲကို မတွေ့မိဘူး။ ရန်ကုန်ကို မှာကြည့်။ ဒါပေမယ့် ဒီမြန်မာပြန်က ပါဠိဂါထာသက်သက်ကို မြန်မာပြန်ထားတာ။ ဇာတ်ဝတ္ထုဖြစ်ရပ်တွေ မပါဘူး။ အဲဒီဇာတ်ဝတ္ထုတွေက အဖွင့်ကျမ်း (အဋ္ဌကထာ)တွေမှာ ပါတယ်။ အဋ္ဌကထာတွေကို မြန်မာပြန်ထားတာ "ပုံတော်စုံ ငါးရာ့ငါးဆယ် ဇာတ်ဝတ္ထု"အမည်နဲ့ သုံးလေးမူရှိတယ်။ အနှစ်ချုပ်ရေးထားတာလည်း ရှိတယ်။ ၅၅၀ ထဲက နောက်ဆုံးဆယ်ခုကိုတော့ "ဇာတ်ကြီးဆယ်ဘွဲ့"လို့ သီးခြားအမည်နဲ့ ရှာဖတ်နိုင်ပါတယ်။
ဖေဖော်ဝါရီ ၅၊ ၂၀၁၆။
---၄၅၁။ အမျိုးစောင့်
တပည့်တော်ဟာ သားသမီးဝတ် မကျေခဲ့သူပါဘုရား။ ဘုရားဟော သားသမီးဝတ်ထဲက စောင့်လေမျိုးနွယ်ဆိုတဲ့ ကျင့်ဝတ်ကို ချိုးဖောက်ခဲ့သူပါဘုရား။ တပည့်တော်ကဲ့သို့ အမျိုးမတူသူကို ယူမိသူများ သားသမီးဝတ်မကျေပွန်သဖြင့် အပါယ်လားနိုင်ပါသလားဘုရား။ ကရုဏာရှေ့ထား ဖြေကြားတော်မူပါဘုရား။
မောင်အိုး (Phoenix, AZ)
---နားလည်တာ လွဲနေပြီ။
အဲဒီ "စောင့်လေမျိုးနွယ်"စာပိုဒ်ကို ဆရာတော်တွေ မကြာမကြာတရားဟောပါတယ်။ "အမျိုး (လူမျိုး) မတူသူကို ယူမိရင် သားသမီးဝတ်မကျေပွန်ဘူး"လို့ ဟောကြမယ်မထင်ပါဘူး။ "ကျွေးမွေးမပျက်၊ ဆောင်ရွက်စီမံ၊ မွေခံထိုက်စေ၊ လှူမျှဝေ၍၊ စောင့်လေမျိုးနွယ်၊ ဝတ်ငါးသွယ်၊ ကျင့်ဖွယ်သားတို့တာ"ဆိုတာ သင်္ဂဇာဆရာတော်ကြီးက မူရင်းသိင်္ဂါလောဝါဒသုတ္တန်ရဲ့ စကားကို မှတ်လွယ်အောင်ချုပ်ပြီး ကဗျာအနေနဲ့ ရေးခဲ့တာ။ ကရုဏာရှေ့ထားပြီး ပြောရရင် ကဗျာထဲက "စောင့်လေမျိုးနွယ်"က ငအိုး...နားလည်နေသလိုမဟုတ်ဘူး။ မူရင်းဖွင့်ဆိုချက်တွေကို သေချာဖတ်ကြည့်...
မူရင်းအဆို
ပါဠိတော်မူရင်းက "ကုလဝံသံ သဏ္ဌပေဿာမိ (ဒီ၊၃၊၁၅၃)"တဲ့။ ဆဋ္ဌသံဂါယနာတင်မထေရ်တို့ရဲ့ မြန်မာပြန်က "မိဘတို့၏ ဥစ္စာကို မပျက်အောင် စောင့်ထိန်းခြင်း၊ အစဉ်အဆက်မှလာသော ကုသိုလ်ဝတ်ကို ပြုခြင်း (တို့)ဖြင့် အမျိုးအနွယ်ကို တည်စေအံ့ (ဒီ-မြန် ၃၊ ၁၇၁)"တဲ့။ အဋ္ဌကထာကို ကြည့်ပြီး မြန်မာပြန်ထားတာ။ အင်္ဂလိပ်ဘာသာပြန်က "I will keep on the family tradition. (A Translation of the Digha Nikaya, p.467.)"တဲ့။ အင်္ဂလိပ်က ပါဠိတော်စာသွားအတိုင်း ပြန်ထားတာ။ အဋ္ဌကထာအဖွင့်က "အမျိုးအနွယ်ကို တည်စေအံ့...ဟူသည် မိဘတို့၏ဥစ္စာဖြစ်သည့် လယ်ယာ၊ ရွှေငွေစသည်ကို ပျက်စီးစေမူ၍ စောင့်ရှောက်ခြင်း၊ မိဘတို့ကို တရားမရှိသော တရားကို မစောင့်သော အစဉ်အလာမှပယ်၍ တရားရှိသော တရားစောင့်သော အစဉ်အလာ၌ တည်စေခြင်း၊ ဘိုးဘွားစဉ်ဆက် ပြုလုပ်ခဲ့သည့် အလှူဒါနဝတ်ကို ဆက်လက်ပြုလုပ်ခြင်း (တို့) တည်း (ဋ္ဌ၊၃၊၁၃၆)"တဲ့။
အဓိပ္ပာယ်မှန်
မူရင်းပါဠိတော်မှာပါတဲ့ "ကုလဝံသ"မှာ ကုလတစ်ပုဒ်၊ ဝံသတစ်ပုဒ်။ ကုလ အမျိုးအနွယ်၊ ဝံသရဲ့ ပရိယာယ်တူက ပဝေဏီ၊ အဲဒီနှစ်ပုဒ်လုံးက မြန်မာလို အစဉ်အလာ။ ဒါကြောင့် ကုလဝံသဆိုတာ အမျိုးအနွယ်ရဲ့ အစဉ်အလာ (family tradition) ပါပဲ။ အဲဒီအမျိုးအနွယ်ရဲ့ အစဉ်အလာကို...
၁) ဘိုးဘွားစဉ်ဆက် ထိန်းသိမ်းလာတဲ့ စီးပွားဥစ္စာတွေကို မပျက်စီးအောင် စောင့်ရှောက်ခြင်း
၂) မိဘတွေကို မမှန်တဲ့ အစဉ်အလာကို စွန့်စေပြီး အမှန်ဖက်မှာ တည်စေခြင်း
၃) ဘိုးဘွားစဉ်ဆက် ပြုလာတဲ့ ကုသိုလ်ကို ဆက်လုပ်ခြင်း"လို့ အဋ္ဌကထာမှာ သုံးမျိုးဖော်ပြတယ်။ အဲဒီသုံးမျိုးကိုပဲ ဘုရားဟောတဲ့ "အမျိုးစောင့်"လို့ နားလည်ပါ။ ဒီလိုမဟုတ်ရင် "ကပြား"တိုင်း "သားသမီးဝတ်မကျေသူတွေ" ဖြစ်သွားနိုင်ပြီး မိဘတွေကိုပါ အပြစ်တင်သလို ဖြစ်နေမှာပေါ့။
စံနမူတွေ
အမျိုးစောင့်အဓိပ္ပာယ်သုံးမျိုးအနက် အမှတ် ၂)ကို သုတ္တန်ဋီကာမှာ "သူတစ်ပါးအား ညှဉ်းဆဲခြင်းစသည်မှ ရှောင်ကြဉ်စေခြင်းဖြင့် မိဘတို့ကို တရားနှင့်လျော်သော အစဉ်အလာ၌ တည်စေရမည် (ဒီ၊ဋီ၊၃၊၁၃၉)"လို့ ဖွင့်ဆိုတယ်။ ဥပမာ... မြတ်ဗုဒ္ဓ၊ အရှင်သာရိပုတ္တရာတို့လိုပေါ့ (စဉ်းစားကြည့်...နားလည်နိုင်ပါတယ်)။ လက်တွေ့အသုံးချနိုင်တဲ့ အမျိုးစောင့်နည်းတစ်မျိုးက အရက်၊ အနှိပ်ခန်းစသည်စွဲနေတဲ့ အဖေ၊ ဖဲချီဘောစွဲနေတဲ့ အမေတွေကို အဲဒီအစွဲကို ပြုတ်အောင်လုပ်ပေးနိုင်တဲ့ သားသမီးကို "စောင့်လေမျိုးနွယ်"ကျင့်ဝတ်ကို လိုက်နာသူလို့ ဆိုနိုင်ကောင်းပါတယ်။
ဖေဖော်ဝါရီ ၇၊ ၂၀၁၆။
---၄၅၂။ ဘဝနဲ့ လိုချင်မှု
ဘုန်းဘုန်းဘုရား... တပည့်တော် စိတ်ထဲမှာ မရှင်းတာလေးရှိလို့ ရိုသေစွာလျှောက်ထားအပ်ပါသည်၊ တပည့်တော်နားလည်သမျှ မြတ်စွာဘုရားရဲ့တရားအနှစ်ချုပ်ရဲ့ နောက်ဆုံးဟာ သံသရာတွေ မရှည်ရအောင် ဘဝတွေထပ်မဖြစ်တဲ့ ချုပ်ငြိမ်းတဲ့နိဗ္ဗာန်ကို ရောက်အောင် အားထုတ်ကြရမယ်ဆိုတော့ သာမန်ပုထုဇဉ်တွေ အိမ်ထောင်ပြုသားသမီးယူကြတာတွေဟာ ဘုရားစကား နားမထောင်ဘဲ ကိုယ့်တစ်ဘဝတင်မကဘဲ နောက်ထပ်ဘဝတွေ တိုးအောင်လုပ်သလိုဖြစ်နေတော့ အဲဒီအတွက် ငရဲမကြီးဘူးလားဘုရား၊ အိမ်ထောင်ပြုပြီး သားသမီးမယူတဲ့သူ အဲဒီအပြစ်က လွတ်နိုင်ပါလား သိပါရစေဘုရား။
Raymond Chu (Scottsdale, AZ)
---မေးခွန်းနဲ့ပတ်သက်နေတဲ့ လိုချင်မှုမရှိဘဲ ဘဝဘယ်လိုရပ်တည်မလဲဆိုတာကိုပါ ရိပ်မိသွားအောင် အခြေခံနားလည်ထားရမယ့် ရှင်းလင်းချက်တွေကို ဆုံးအောင် သည်းခံပြီး ဦးစွာဖြည်းဖြည်းချင်း ဖတ်စေချင်တယ်...
ဘဝဖြစ်စဉ်
ဘဝဆိုတာ မရပ်နားတဲ့ဖြစ်စဉ်ပါပဲ။ ဗုဒ္ဓဝါဒယုံကြည်မှုက ဒီလိုပါ... အားကောင်းတဲ့မျက်မှောက်လုပ်ဆောင်ချက်ကောင်းအဆိုးအားလုံးဟာ ပြုလုပ်သူရဲ့ စိတ်ဖြစ်စဉ်မှာ အလိုလိုစုပုံနေတယ်။ သင်ကလိသမျှကို ကွန်ပျူတာမှတ်ဉာဏ်က အလိုလိုစုထားသလိုပေါ့။ အဲဒီစိတ်ဖြစ်စဉ်ထဲက စုဆောင်းမှုတွေဟာ ဘဝဖြစ်စဉ် ရပ်တံ့မသွားဖို့ တွန်းပို့တဲ့စွမ်းအင်တွေဖြစ်သွားတယ်။ ယခု သင့်ဘဝအခြေအနေဟာ သင့်ရဲ့ယခုအကောင်းအဆိုးအားထုတ်မှုအပြင် ယခင်စုဆောင်းမှုကြောင့်ဖြစ်တဲ့ စွမ်းအင်ရဲ့တွန်းပို့မှုနဲ့လည်း မကင်းဘူး။ ယခု သင်စုပြီးသမျှတွေလည်း သင့်ကိုအဆုံးမဲ့စကြဝဠာအတွင်း လွင့်မျောစေမယ့် စွမ်းအင်တွေပါပဲ။ ဒီလိုဖြစ်နေတာဟာ ဗြဟ္မာ၊ ဘုရား၊ နတ်၊ သိကြားတွေ ဖန်ဆင်းလို့မဟုတ်။ သဘာဝဖြစ်စဉ်အရ သူ့အလိုလိုဖြစ်နေတာ။ စွမ်းအင်တစ်ခုကြောင့် ဂြိုဟ်နက္ခတ်တွေ ဦးတည်ရာဘက်သို့ မရပ်မစဲ လည်နေသလိုပေါ့။ မဟာဂလက်ဆီရဲ့ အစကိုပင် မသိနိုင်ဘူးလို့ သိပ္ပံဆရာတို့ဆိုတယ်။ အဲဒီထက် များစွာနက်ရှိုင်းလွန်းတဲ့ မဟာစကြဝဠာအတွင်းရှိ သတ္တဝါတွေရဲ့ ဘဝဖြစ်စဉ်အစကို သိဖို့ ဖြစ်နိုင်ပါ့မလား။
အဲဒီသဘာဝနိယာမအတိုင်း သတ္တဝါတွေဟာ ကိုယ်တိုင်စုဆောင်းပြီး သတ္တိခြားနားတဲ့ စွမ်းအင်ရဲ့တွန်းပို့မှုကြောင့် ဘဝဖြစ်စဉ်အတွင်းမှာ မရပ်မနားဖြစ်နေကြရတယ်။ ဒါကြောင့် မိဘသားသမီးဆိုတာတွေဟာ အပြင်ပန်းအရ သူ့ကြောင့် သို့မဟုတ် ကိုယ့်ကြောင့်ဖြစ်လာတာလို့ ထင်ရပေမယ့် အမှန်က သူတို့ကိုယ်တို့မရှိလည်း ကိုယ်တို့သူတို့က တစ်နေရာမှာ ဖြစ်ကိုဖြစ်မှာပဲ။ အခု သူတို့က ကိုယ့်ရဲ့မိဘ သို့မဟုတ် သားသမီး၊ နောင်တစ်ချိန်မှာ ပြောင်းပြန်ဖြစ်ချင်ဖြစ်မယ်၊ ဖြစ်ချင်မှလည်းဖြစ်တော့မယ်။
အမှန်တရား
ငြင်းနိုင်တဲ့အရာဟာ အမှန်တရားပဲ။ ဘဝရဲ့မည်သည့်အခြေအနေမှာမဆို ဆင်းရဲခြင်း (ဥပမာ၊ အိုနာသေဖြစ်ချင်တာဖြစ်...စသည်) ရှိကိုရှိတယ်။ မဟုတ်ဘူးလို့ ငြင်းရင် သင်ဟာ ပုံမှန်မဟုတ်၊ သို့တည်းမဟုတ် အစွဲအလမ်းတစ်ခုကြောင့်ဖြစ်ဖြစ်မယ်။ သူလိုကိုယ်လို အများစုဟာ သာယာစရာတွေကို တပ်မက်လွန်းခြင်းနဲ့ မသိမှုလွှမ်းမိုးနေခြင်းတို့ကြောင့် (မြေးမလေးရဲ့လက်ကို ကိုင်ပြီး ပြုံးပြုံးကြီးသေမယ်လို့ဆိုသည်ထိ) အမှန်ရှိနေတဲ့ ဆင်းရဲသဘာဝကို မျက်ကွယ်ပြုလိုကြတယ်။ ကိုယ်တိုင် မကြုံသေးသရွေ့ ကိုယ်နဲ့အဝေးကြီးလို့လည်း ထင်နေတတ်တယ်။ ဆင်းရဲဟာ ပြင်ပရှိအကြောင်းတရားကြောင့်ဖြစ်တာမဟုတ်။ လိုချင်စရာတွေကို တပ်မက်ခြင်းဦးဆောင်တဲ့ ကိုယ့်ကိုယ်တွင်းအခြေခံကြောင့်ဖြစ်တာ။ ဆင်းရဲဖြစ်ကြောင်းသည် ကိုယ်တွင်းမှာရှိသလို ဆင်းရဲရဲ့အဆုံးလည်း ကိုယ်တွင်းမှာပဲရှိတယ်။ အဲဒီအဆုံးကို သိဖို့ဆိုရင် ကိုယ်ကျင့်တရား၊ စိတ်တည်ငြိမ်မှုနဲ့ အသိပညာတွေရင့်ကျက်အောင် ကိုယ်တိုင်ကျင့်ရမယ်။ ဆိုခဲ့ပြီးအချက်တွေကို ငြင်းပယ်ဖို့ လက်ခံနိုင်လောက်တဲ့ ယုတ္တိသင့်မှာ ရှိရဲ့လား။
နားလည်မှု (၁)
အထက်ပါဖော်ပြချက်နှစ်ရပ်ကို ပြန်ချုပ်ပြီး ဗုဒ္ဓဝါဒရဲ့သတ္တလောကအပေါ် တွေးခေါ်မြော်မြင်ပုံကို ဆင်ခြင်ကြည့်ရင် "လိုချင်လို့လုပ်မိရာက အလိုလိုစုပုံသွားတဲ့စွမ်းအင်ကြောင့် ဘဝဖြစ်စဉ်အနိမ့်အမြင့်တွေ ဆက်ဖြစ်နေရတယ်။ ဘဝရှိရင် ဆင်းရဲရှိတယ်။ ဘဝမှာ "ဆင်းရဲ"ရှိနေတာကို မငြင်းနိုင်ဘူး။ အဲဒီအမှန်ရှိတဲ့ ဆင်းရဲကို ထိုးထွင်းသိပညာနဲ့ ကောင်းစွာသိမှ ဆင်းရဲရဲ့အကြောင်းကိုပယ်ပြီး ဆင်းရဲမဲ့ခြင်းကိုရနိုင်တဲ့ ကျင့်စဉ်ကို ပွားများလိုစိတ်ဖြစ်တယ်။ ဆင်းရဲကိုမသိရင် သိလျက်နဲ့ မသိစိတ်နဲ့ဖုံးကွယ်နေရင် အဲဒီကျင့်စဉ်ကို စိတ်မဝင်စားနိုင်ဘူး။ ဆင်းရဲ ပဲ့ချင်ရင်တော့ ဘဝဖြစ်စဉ်ကို မောင်းနှင်တဲ့စွမ်းအင်ကို မစုမိအောင်လုပ်ဆောင်ချက်တွေရဲ့ လက်သည်ဖြစ်တဲ့ "လိုချင်မှု"ကို ကိုယ်တွင်းက ထုတ်ပစ်ရမယ်"လို့ ဖြစ်ပါတယ်။
အဲဒီတော့...လိုချင်မှုမရှိဘဲ လူ့ဘဝဘယ်လို ရပ်တည်မလဲ။ အထူးသဖြင့် လောဘတကြီးရှာဖွေရတဲ့ အရင်းရှင်စနစ်လွှမ်းမိုးတဲ့လူနေမှုစနစ်အတွင်းမှာ လိုချင်မှုမရှိရင် ဘာမှမဖြစ်နိုင်ဘူးလို့ဆိုသူတွေရှိတယ်။ တစ်ခါသော် စိတ်ရောဂါကုဆရာဝန်တစ်ယောက်က "ကျနော်က နတ်ပြည်လည်း မတက်ချင်ဘူး၊ နိဗ္ဗာန်လည်းမရောက်ချင်ဘူး၊ လောလောဆယ် ထမင်းဝဖို့ တရားကိုပဲ ဟောပါ"တဲ့။ အဲဒီလို "ဖိုးတာ"တွေ မြတ်ဗုဒ္ဓလက်ထက်ကလည်း ရှိဖူးတယ်၊ ဆက်ဖတ်ကြည့်...
နားလည်မှု (၂)
သာဝတ္ထိမြို့ကို နန်းစိုက်မြို့တော်အဖြစ် သတ်မှတ်ထားတဲ့ ကောသလတိုင်းမှာ ဝေဠုဒွါရေယျရွာဆိုတာရှိတယ်။ အဲဒီရွာသားတွေ မြတ်ဗုဒ္ဓကို လျှောက်ပုံက "မြတ်စွာဘုရား၊ တပည့်တော်တို့ကို အိမ်ထောင်သည်ဘဝနဲ့ ကာမဂုဏ်ငါးပါးကိုခံစားပြီး သုဂတိဘဝကိုရောက်ကြောင်း တရားကို ဟောကြားပါ"တဲ့။ ဒီတော့ မြတ်ဗုဒ္ဓက "သုဂတိကို မလိုချင်ကြနဲ့၊ သံသရာရှည်တာ မကောင်းဘူး၊ လိုချင်မှုကိုပယ်သတ်ပြီး နိဗ္ဗာန်ကိုပဲသွား"လို့ ဟောပါဘူး။ သူတို့လိုချင်သလို ဖြစ်နိုင်တဲ့ကျင့်စဉ်ကိုပဲ ဟောတော်မူပါတယ်။ ဒါကိုထောက်ရင် မြတ်ဗုဒ္ဓဟာ လောကသားတစ်ယောက်ရဲ့အဆင့်နဲ့ ကိုက်ညီအောင်ပဲ တရားကိုဟောတော်မူတယ်လို့ နားလည်လိုက်ပါ။ (အဲဒီကျင့်စဉ် ၉-ပါးအချုပ်ကို သိချင်ရင်တော့ ဓမ္မအမေးအဖြေများပေါင်းချုပ်၊ အမှတ်-၃၊ စာ-၁၄၈၃ မှာ ဖတ်ရှုနိုင်ပါတယ်)။
ဒါကြောင့် ဘဝကောင်းကိုပဲ ရောက်ချင်ရင်ဖြစ်စေ၊ စိတ်ရောဂါကုဆရာပြောသလို "လက်ရှိထမင်းဝဖို့"ကိုပဲ လိုချင်ရင်ဖြစ်စေ သင့်သဘောပါပဲ။ ဒါပေမယ့် ဘဝဖြစ်စဉ်ထဲမှာ အမှန်ရှိတဲ့ ဆင်းရဲကတော့ သင့်ကိုလက်ကမ်းကြိုနေလိမ့်မယ်။ သင့်ကိုယ်သင် အရက်ကျွန်အဖြစ်မခံရင်၊ အဆုံးစီရင်တဲ့ထိ မဖြစ်ရင် သင်ကံကောင်းပါသေးတယ်။ ဒါ့အပြင် "ဘဝကောင်းဖို့" သို့မဟုတ် "ထမင်းဝဖို့" သင့်မှာ စွမ်းအင်ကောင်းရှိရမှာဖြစ်လို့ ကိုယ်နှုတ်စိတ်ကို စည်းကမ်းသတ်မှတ်ပြီး အတိုင်းအတာတစ်ခုအထိ မဟုတ်တဲ့ လိုချင်မှုကို ထိန်းထားနိုင်ရင် သင်မဆိုးပါဘူး။ မြတ်ဗုဒ္ဓလက်ထက်က ဝိသာခါ၊ အနာထပိဏ်တို့ဟာ မှန်သောအသက်မွေးမှုနဲ့ စီးပွားရှာရင်း လိုချင်မှုနဲ့ နေထိုင်သွားကြသူတွေပါ။
စဉ်းစားမယ်
အခုမေးခွန်းကို စဉ်းစားကြည့်မယ်..."မြတ်စွာဘုရားရဲ့တရားအနှစ်ချုပ်"ဆိုတာကို နားလည်မှုမှန်သွားအောင် "ယခုအဆိုးလုပ်ဆောင်ချက်တွေ အားနည်းဖို့ ကိုယ်နှုတ်နှလုံးအပြုအမူကို ထိန်းစောင့်ရမယ်၊ အကောင်းလုပ်ဆောင်ချက်တွေ ကောင်းအောင်ကြိုးစားရမယ်၊ အဲဒီနှစ်ချက်အခြေခံနဲ့ စိတ်တည်ငြိမ်မှုမှသည် အသိပညာပွင့်လင်းအောင်လုပ်ရမယ်"လို့ ပြင်မှတ်လိုက်။ ဒီဗုဒ္ဓကျင့်စဉ်အခြေခံနဲ့ပဲ အရင်းရှင်စနစ်ထွန်းကားတဲ့နိုင်ငံတွေမှာ အောင်မြင်တဲ့ကုမ္ပဏီတွေ၊ ကော်ပိုရေးရှင်းတွေတောင် ထူထောင်နိုင်ကြောင်း ယခုအခါ ပညာရှင်တို့ သုတေသနစာတမ်းတွေ ရေးနေကြတယ်။
"နောက်ဆုံး"ဆိုတာကို ဗုဒ္ဓဝါဒီတို့ရဲ့နောက်ဆုံးပန်းတိုင်ဆိုလိုရင်...ဟုတ်တယ်၊ နိဗ္ဗာန်ပါပဲ။ နိဗ္ဗာန်ကို "နိဗ္ဗာန (နိဗ္ဗာန်) = နိဝါန = ဝါနလို့ခေါ်တဲ့ တပ်မက်မှုမရှိခြင်း"လို့ အဘိဓမ္မာကျမ်းတွေမှာ အဓိပ္ပာယ်ဖွင့်တယ်။ ဖော်ပြပါကျင့်စဉ်ကိုကျင့်ပြီး အသိဉာဏ်ပွင့်လင်းသွားရင် အဲဒီနိဗ္ဗာန်ရဲ့သဘာဝကို သိနိုင်တယ်။ ပွင့်လင်းအသိဉာဏ်မရှိရင် နိဗ္ဗာန်ရဲ့အဓိပ္ပာယ်လည်း ပိန်းပိတ်နေအုံးမှာပဲ။
ငရဲမကြီး
လက်ထပ်တော့မယ့် မိန်းကလေးတွေရဲ့ကျင့်ဝတ်ကိုတောင် မြတ်ဗုဒ္ဓဟောတော်မူထားတာရှိလို့ အိမ်ထောင်ပြုတာ ငရဲမကြီးပါဘူး။ အိမ်ထောင်ပြုပြီဆိုမှဖြင့် သားသမီးလည်း ရကံရှိရင် ရမှာပေါ့။ သားသမီးယူရုံနဲ့လည်း ငရဲနဲ့အဝေးကြီးပါ။ ဗုဒ္ဓဝါဒဒဿနအရ သင်ရတဲ့သားသမီးတွေဟာ "သူ့ဘဝကိုသူကိုယ်တိုင်ဖန်ဆင်းခဲ့တာ။ သင်နဲ့က တိုက်ဆိုင်လို့ဆုံမိသွားတဲ့သဘောပဲရှိတယ်။ ဥတုရာသီပတ်ဝန်းကျင် ရုန်းကန်လှုပ်ရှားမှုစသည်ကြောင့် မတူတဲ့ DNA တွေအမှတ်မထင်ပေါင်းဆုံမိသလိုပါပဲ။" ဒါပေမယ့် ယခုသင်နဲ့ တိုက်ရိုက်ပတ်သက်နေလို့ သူတို့ကို ကျွေးမွေးစောင့်ရှောက်ဖို့ သင့်မှာ တာဝန်ရှိကြောင်း ဗုဒ္ဓဝါဒကဆုံးမတယ်။ အင်း...အိမ်ထောင်ပြုပြီး သားသမီးမယူသူအနေနဲ့ မယူနည်းမမှန်ရင် အပြစ်ရှိတယ်၊ မရလို့မယူဆိုတော့ အပြစ်မရှိဘူး"လို့ ခြွင်းချက်နဲ့ နားလည်ပါ။ "နိဗ္ဗာန်ကိုရောက်အောင် အားထုတ်ကြရမယ်"လို့ ပြောတာမှန်တယ်။ နိဗ္ဗာန်အတွက်တော့ လိုချင်မှုကိုပယ်သတ်ပြီး အသိဉာဏ်ပွင့်အောင် လုပ်ကိုလုပ်ရမယ်။ ဒါပေမယ့် "အမြင်မှန်၊ အတွေးမှန်၊ စကားမှန်၊ အလုပ်မှန်၊ သက်မွေးမှုအမှန်၊ လုံ့လ ပြုမှုအမှန်၊ အောက်မေ့မှုအမှန်၊ စိတ်တည်ငြိမ်မှုအမှန်" လို့ အင်္ဂါရှစ် ရပ်ရှိတဲ့ ကျင့်စဉ်ကို ကျင့်ရင်း သင့်ရဲ့ရွေးချယ်မှုနဲ့ ဒီဘဝ သို့မဟုတ် ဘဝဖြစ်စဉ်အတွင်း စွမ်းအင်ကောင်းတွေကို စုဆောင်းခွင့်လည်း ရှိတာပဲ။ ရိပ်မိလောက်ပါပြီ။ အောင်မြင်ပါစေ ...
မတ် ၅၊ ၂၀၁၆။
---၄၅၃။ ဝသုန္ဒရီ သက်သေ
ဘုန်းဘုန်းရဲ့ ဩကာသ ခက်ဆစ်ကို ဝက်ဘ်ဆိုက်မှ ကူးယူပြီး အဓိပ္ပာယ်များကို လေ့လာ မှတ်သားနေပါသည်။ ရှေးမူဟောင်း အမျှဝေ ကဗျာကို ရှင်းရာမှာ ဝသုန္ဒြေ = ပံသု = သိလာ မြေကြီး'ဟု စကားလုံး သုံးခုလုံးကို အဓိပ္ပာယ် အတူတူ ထားပါသည်။ "မြတ်စွာဘုရားသည် ဗောဓိညောင်ပင်အောက်၌ မာနတ်ကို အောင်မြင်ရန် မြေကြီးကို သက်သေပြုသောအခါ သုန္ဒရီ နတ်သမီးက သက်သေခံ၏" ဟု ကြားဖူးပါသည်။ ထို့ကြောင့် မြေကြီးက သက်သေခံသည်လား ဝသုန္ဒရီ နတ်သမီးက သက်သေခံသည်လား ဆိုတာကို ရှင်းပြပေးစေလို ပါသည် ဘုန်းဘုန်း။
သန်းသန်းဆင့်
---မာရ်နတ်ကြီး စစ်သည် ဗိုလ်ပါတွေနဲ့အတူ အနီးသို့ချဉ်းကပ်လာစဉ် ဘုရားလောင်းက လက်ကိုဆန့်တန်းပြီး "သစ်တုံးကဲ့သို့ လှုပ်ရှားမှုမဲ့သည့် ဤမဟာပထဝီမြေကြီးသည်သာလျှင် ငါ ဖြည့်ဆည်းပြီးသော ပါရမီဆယ်ပါး၏ သက်သေတည်း" လို့ မိန့်တော်မူတဲ့အခါ မြေကြီးက သက်သေခံပုံကို ...
"မဟာပထဝီ တာဝဒေဝ အယံ.ဒဏ္ဍေန ပဟတံ ကံသ တာဠိ ဝိယ ရဝ.သတံ ရဝ.သဟဿံ မုဉ္စမာနာ ဝိရဝိတွာ ပရိဝတ္တမာနာ မာရဗလီ စက္က.ဝါဠ-မုခ.ဝဋိယံ မုဉ္စန.မကာ သိ"။ (မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၈၉)။
မြေကြီးသည် သံချောင်းဖြင့် ကြေးခွက်ကို ရိုက်ခတ်သ ကဲ့သို့ အရာသော အသံ အထောင်သော အသံတို့ဖြင့် မြည်ဟည်း၍ သွက်သွက်ခါ လှုပ်ရှားလျက် မာရ်စစ်သည် အပေါင်းကို စကြဝဠာ အစွန်းသို့ ရောက်စေ၏။
မြေကြီးသည် ငါကား သင် (ဗုဒ္ဓလောင်းလျာ) ပါရမီဖြည့် စဉ်အခါ သင်၏ သက်သေတည်းဟု အရာ အထောင် အသိန်းသော မြည်ခြင်းတို့ဖြင့် မာရ်စစ်သည် အပေါင်းကို လွှမ်းမိုးသကဲ့သို့ မြည်းဟည်းခဲ့ပြီ။
မဟာပထဝီ အဟံ တေ တဒါ သဂ္ဂီတိ ဝိရဝ.သတေန ဝိရဝ.သဟဿန ဝိရဝသတသဟဿန မာရဗလီ အဝတ္ထုရ.မာနာ ဝိယ ဥန္နဒိ။ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၈၆။ အပါဒ၊ဋ္ဌ၊၈၈) လို့ ကျမ်းဂန်တွေမှာ ဖော်ပြပါတယ်။
ဖော်ပြပါ မူရင်းကျမ်းတွေမှာ မြေကြီးက သက်သေခံတယ်လို့ပဲ ဆိုပါတယ်။ ဝသုန္ဓရီ နတ်သမီးက သက်သေခံတယ်လို့ မဆိုပါဘူး။ ဝသုန္နရာ-ဆိုတဲ့ ပါဠိစကားလုံးရဲ့ အဓိပ္ပာယ်ကိုက မြေကြီး ဖြစ်ပါတယ်။ ဝသု = ရတနာ၊ ဓရာ = ဆောင်ထား၊ ဝသုန္တရာ = ရတနာတွေကို ဆောင်ထားတဲ့ မြေကြီး။ ဒါကြောင့်ပဲ မူဟောင်း အမျှဝေကဗျာမှာ "ဝသုန္ဒြေ၊ ဤမြေပံသု၊ သိလာထုလည်း၊ သက်သေအမှု တည်စေသော်" လို့ ရေးခဲ့ဟန်တူပါတယ်။ အဓိပ္ပာယ်က "ဤမြေကြီးသည် ငါ၏ ကုသိုလ်အတွက် သက် သေအရာ၌ တည်ပါစေ" လို့ ဖြစ်ပါတယ်။ ကျမ်းဂန် အရှိအတိုင်း မှတ်သားရင် မမှားနိုင်ဘူးလို့ ယူဆပါတယ်။
မတ် ၆၊ ၂၀၁၆။
---၄၅၄။ နိုင်ငံခြားကို သွားလို့ရယ်
ဘုန်းကြီးဘုရား ... ဘုန်းကြီး၏ ဓမ္မအမေးအဖြေတစ်ခုတွင် သကျသီဟ အဘိဝံသဘွဲ့ရ ဘုန်းကြီးတစ်ပါး လမ်းပေါ်မှာ တံတွေးထွေးသဖြင့် လိုက်ပို့သည့် ဒကာကြီး သဒ္ဓါတရား ပျက်သွားကြောင်း သိရ၍ စိတ်မကောင်းဖြစ်မိပါသည်။ တပည့်တော်လည်း အနောက်နိုင်ငံတစ်ခုသို့ ခရီးသွားရန် ရှိနေပါသဖြင့် အဲဒီကဲ့သို့ မပြုမိအောင် ရှောင်သင့်ဆောင်သင့်သော ကိုယ်အမူအရာ နှုတ်အမူအရာများကို မိန့်ကြားပေးစေလိုပါသည် ဘုရား။
တပည့် ကဝိနန္ဒ (မြေပုံ)
---အလေ့အကျင့်ဖြစ်နေတဲ့ အလုပ်(အာစိဏ္ဏကံ)ဟာ သတ္တဝါတွေရဲ့ ဘဝကို ပုံဖော်ပေးနိုင်စွမ်း ရှိတယ်။ ဒါကြောင့် ယခုဘဝ နောင်ဘဝတို့ရဲ့ ကောင်းမွန်မှုကို ဖြစ်ချင်ရင် အသက်ရှင်တုန်း ကျန်းမာတုန်း အလေ့အကျင့်ကောင်းတွေ ရှိနေအောင် ကိုယ်နှုတ်စိတ်ကို သတိနဲ့ ထပ်ခါထပ်ခါ လေ့ကျင့်နေဖို့လိုပါတယ်။ ဗုဒ္ဓဝါဒ အဆုံးအမကို ပိုမိုလိုက်နာကျင့်သုံးခွင့်ရတဲ့ ရဟန်းတွေအတွက် ကိုယ်နှုတ်စိတ်ကို ယဉ်ကျေးအောင် လေ့ကျင့်ဖို့ အခြေခံ သင်ကြားချက်တွေ ဝိနည်းမဟာဝဂ္ဂနဲ့ စူဠဝဂ္ဂပါဠိတော်တွေမှာ အများကြီးရှိတယ်။ "မနာဖျားဘဲ စိမ်းစိုသည့် မြက်ခင်းပြင်၊ သမီတလင်း၊ ရေထဲစသည်မှာ ကျင်ကြီး ကျင်ငယ် တံတွေးမစွန့်ရ" ဆိုတာမျိုးတွေက အစပေါ့။ ကိုယ်တိုင်ဖတ်ရှုပါ။ ပြုပြင်လိုတဲ့ စိတ်ရှိတာကို ကြည်ညိုပါတယ်။
အတုမယူလို့
အပြောအဆို အနေအထိုင်တို့ရဲ့ အဆင့်အတန်းကို ရွှေလက်ကောက် ရွှေဟန်းချိန်းကြီးတွေနဲ့ မဆုံးဖြတ်နိုင်ဘူး။ မကြာခင်က အိုင်ဖုန်းအသစ် (iPhone 6s plus) ကို ကိုင်ထားတဲ့ လူတစ် ယောက် သူ့ကားသစ်နဲ့ လိုက်ပို့လို့ ဈေးကို လိုက်သွားတယ်။ ကိုယ့်လူက ကားပေါ်ကအဆင်းမှာ ရှင်းသန့်နေတဲ့ မဟူရာ ရောင် ကတ္တရာပေါ် ပျစ်ခနဲ့ နှပ်ညှစ်ချတယ်။ ဘေးနား လူမရှိလို့ တော်ပါသေးရဲ့။ အပြန် ကားပေါ်အတက်မှာ သူ့နပ်ခဲကို သူကိုယ်တိုင် နင်းမိတယ်ဗျို့။ ကားထဲရောက်တော့ ဘုန်းကြီးလည်း ပါးစပ်ယားလွန်းလို့ ဒီကိစ္စကိုပြောတော့ သူ့ဖိနပ်ကို ပြန်ငုံ့ကြည့်တယ်။ ဖိနပ်စိုနေတာကို တွေ့တော့မှ နှာအရမ်းမွန်နေလို့ပါတဲ့။ ဒီကလူတွေ လမ်းပေါ် မြက်ခင်းပေါ် လူရှေ့ တံတွေးထွေးတာ နှပ်ညှစ်တာ အလွန်တွေ့ရခဲတယ်။
ယခင်က ဘုန်းကြီးကျောင်းမှာ ပွဲလမ်းတစ်ခုပြီးတိုင်း စီးကရက်တိုပေါင်း ၁၀၀ မက ကျောင်းဝင်းထဲ ပြန့်ကျဲကျန်ခဲ့တယ်။ ကျောင်းမှာ ဘုန်းကြီးပဲရှိတာဖြစ်လို့ လူရှင်းချိန် ဘုန်းကြီးပဲ လိုက်ကောက်ရတာပေါ့။ ဒါနဲ့ ဘုန်းကြီးကျောင်းကို လာတာ ကုသိုလ်တစ်ပဲ ငရဲတစ်ပိဿာ မဖြစ်သင့်ချေဘူး ဆိုပြီး "ဆေးလိပ် တိုများ ပစ်မသွားစိတ်ထားကောင်းသပ။ သစ်သီးအခွံ သံဘူးခွံ ပစ်ရန် နေရာရှိသဗျ။ အမှိုက်သရိုက် ရှင်းပစ်လိုက် အကြိုက်လိုရာရ" ဆိုတာမျိုးလေးတွေ ရေးပြီး ကပ်လိုက်လို့ အခုတော့ အတော် သက်သာသွားပြီ။
အသက်လေးနှစ်နဲ့ လေးနှစ်အောက် ကလေးထိန်းဌာနတစ်ခုမှာ ဆရာမတွေ ကလေးထိန်းပုံ ဗွီဒီယိုကို ကြည့်ရင် ... မလိမ်ရ၊ ဗိုလ်မကျရ၊ စည်းကမ်း မဖောက်ရ၊ လွယ်အိတ်တွေကို စနစ်တကျထား၊ အမှိုက်ဖွမိရင် ပြန်ကောက်ပြီး အမှိုက်ပုံးထဲ သွားထည့်၊ ကစားစရာနဲ့ စားစရာတွေကို လုမယူရ ... တန်းစီယူ၊ အိမ်သာတက်ပြီးရင် လက်ဆေး၊ သူများပစ္စည်း မထိရ၊ အပြစ်ရှိရင် ပြစ်ဒဏ် (မဆော့ဘဲ တစ်ယောက်ထဲ သတ်မှတ်ချိန်ထိ ထိုင်နေရခြင်း) ... ဆိုတာမျိုးတွေ တွေ့ရတယ်။ စိတ်ဝင်စားစရာ ကောင်းတယ်။ ငယ်စဉ်က အဲဒီလို လေ့ကျင့်ထားလို့ ဒီဖက်မှာ အရွယ်ရောက်ပြီးသူ ငါးဆယ်ရာနှုန်းထက် မနည်း ထိုအတိုင်း ပုံစံကျနေတာမျိုးကို တွေ့နိုင်တယ်။ အတုယူစရာပါ။
အဂ္ဂပါပဲ ... အဘိဝံသပါပဲ။ ဒါပေမယ့် ... ဖေ့စ်ဘုက် ဗွီဒီယိုတစ်ခုမှာ သူ့ရဲ့ မိဘမဲ့ ကလေးကျောင်း ပရဟိတ လုပ်ငန်းအ ကြောင်း သတင်းဌာနတစ်ခုနဲ့ အမေးအဖြေလုပ်တဲ့ ဆရာတော် တစ်ပါးကို တွေ့တယ်။ မိတ်ဆက်ပေးသူရဲ့ အပြောအရ သူ့လုပ်ဆောင်ချက်ကို ကြည်ညိုစိတ် ဖြစ်နေဆဲ ... ထိုဆရာတော်က စကားပြောမလို့ ပါးစပ်ထဲ ငုံထားတဲ့ ကွမ်းတံတွေးကို လမ်းဘေး မြက်ခင်းပေါ် ထွေးချတာကို မထင်မှတ်ဘဲ တွေ့ လိုက်ရတော့ ဖီလင်တောင် အောက်သွားတယ်။ ဘာလို့ဆို သူကိုယ်တိုင်က ကလေးတွေ အဲဒီလို မလုပ်ဖို့ စည်းကမ်းသတ် မှတ်ပေးရမယ့် လူဖြစ်နေလို့။
ဝိတိုရိယဘုရင်မဟာ ကိုယ်တိုင်အနေအထိုင် စည်းကမ်း ရှိပြီး ဘာသာတရား ကိုင်းရှိုင်းလို့ သူ့ခေတ်ပြည်သူတွေ သူ့ကို လေးစားပြီး အတုယူကြသတဲ့။ မကြာခင်က မြန်မာနိုင်ငံက ခေါင်းဆောင်တွေ အမှိုက်ကောက်တာကိုလည်း အမှတ်ရသင့်တာပဲ။ အရှေ့အနောက်မဟူ သူများနိုင်ငံမှာ ယောင်ပြီးတောင် အဲဒီလို မလုပ်မိပါစေနဲ့။ ကွမ်းဝါးခြင်း ဆေးငုံခြင်းကို (လုပ်တတ်ရင်) ဖြတ်ခဲ့ဖို့ အကြံပေးပါတယ်။
ရိုးရိုးလေးပဲ
ပြောင်းတော့မယ့် မြန်မာနိုင်ငံဆိုင်ရာ အမေရိကန်သံအမတ်က မြန်မာလူမျိုးတွေ ဖော်ရွေတယ်၊ ရက်ရောတယ်၊ ဧည့်ဝတ်ကျေတယ်၊ ခင်မင်စရာကောင်းတယ်၊ ဒါမျိုးကို ဝါရှင်တန်မှာ မရနိုင်ဘူးတဲ့။ ကြိုက်ချင်စရာ စကားလုံးတွေပါပဲ။ ဒါပေမယ့် ... သူ့ရဲ့ နောက်တွဲစကားတစ်ခုက မြန်မာနိုင်ငံကလူတွေ အချင်းချင်း မယုံကြည်ကြဘူးတဲ့။ လိမ်တာများရင် အမှန်ပြောလည်း မယုံနိုင်တော့ဘူးပေါ့။ သတိထားရမယ့် အချက်ပါ။
မကြာခင်က ဧည့်သည်ဆရာတော်နဲ့ အမေရိကအရှေ့ပိုင်းကို ရောက်တော့ US ကို ရောက်လာတဲ့ ဘုန်းကြီးအချို့ အကြောင်း သတင်းစုံ ကြားရတယ်။ ဘာမှ မဟုတ်ဘဲ ယိုးယား သို့မဟုတ် အိန္ဒိယ သို့မဟုတ် သီရိလင်္ကာမှ တစ်ဆင့် အမေရိက တက္ကသိုလ်မှာ စာတမ်းဖတ်ဖို့ လာတာလို့ ဆိုသူ၊ ရွာမှာ ဘုရားကို ထီးတင်မလို့၊ စာကြည့်တိုက်ဖွင့်မလို့၊ ဆေးရုံ ဆောက်မလို့ ... စုံလို့။ အိုဗားမားနဲ့ တွေ့မလို့ လာတဲ့ ဘုန်းကြီးတောင် ပါသေးတယ်။ ဒီလို မလုပ်ပါနဲ့ ... ကျောက်ကောင်း တစ်ပွင့်ဆိုတာ ညွှန်းဖုံးနေရင်တောင် အချိန်တန်ရင် ထွန်းတောက်မြဲပါ။ ရိုးရိုးလေးပဲ ကောင်းပါတယ်။
သိနေတယ်
"ဘယ်သူသိတာမှတ်လို့၊ ခုမြင်ခုပျောက်ပဲ၊ ဒီလူတွေက ဗုဒ္ဓဘာသာလည်း မဟုတ်ဘူး" ဆိုပြီး မလုပ်သင့်တာကို မလုပ်ပါနဲ့။ သူတို့ ဗုဒ္ဓဘာသာ မဟုတ်ပေမယ့် ကိုယ်တို့ကို ဗုဒ္ဓဘာသာ ဘုန်းကြီးပဲလို့ သူတို့က သိနေရင် ကိုယ့်ကြောင့် သင်္ကန်းသိက္ခာကျမှာပေါ့။ ဒလိုင်းလားမားရဲ့ ကျေးဇူးကြောင့် အနောက်နိုင်ငံ အထူးသဖြင့် အမေရိကရှိ မြို့ကြီးနေ လူအများစု ကိုယ်တို့ကို ဗုဒ္ဓဘာသာ ဘုန်းကြီးမှန်း သိနေတာများတယ်။ ဝါရှင်တန်ဒီစီက ဒကာကြီး ဦးအေးသန်း ပြောပြဖူးတယ် ... ဆရာတော်ကြီးတစ်ပါးကို ဈေးပို့ရင်းနဲ့ ဆိုင်က တာဝန်ရှိသူ တစ်ယောက်က လုံခြုံရေးဗွီဒီယိုကင်မရာမှာ ရိုက်ယူထားတာကို ပြသတဲ့။ ဗုဒ္ဓဘာသာ ဘုန်းကြီးတစ်ပါး ပစ္စည်းတစ်ခုကို ခိုးယူနေတဲ့ပုံ ဖြစ်နေတယ် (ဗမာဘုန်းကြီးတော့ မဟုတ်ဘူးလို့ ဆိုတယ်)။ ဘာပဲဖြစ်ဖြစ် အရောင်အဆင်း ပုဂံတူလို့ ထုတ်ပြတာပဲ။ တစ်ချို့ကိုယ်တော်တွေ တွေ့တဲ့လူကို အတင်းစကားလိုက်ပြောချင်တာ တွေ့ရတယ်။ ပြောတတ်လို့ ပြောတာ ကိစ္စမရှိ။ ဒါပေမယ့် သိက္ခာရှိရှိတော့ ပြောပါ။ ဒါတောင် သွားသန့်ရှင်းရေး စနစ်တကျ မလုပ်ထားလို့ ကိုယ့်ရဲ့ ပါးစပ်နဲ့ မကောင်းပဲ ရှိနိုင်တာကိုတော့ သတိထားရလိမ့်မယ်။
အလိုက်သိ
ပြည်ပမှာရှိတဲ့ ဗုဒ္ဓဘာသာ ဒကာ ဒကာမတွေရော သံဃာတော်တွေပါ အများစု မြန်မာဧည့်သည်ဆရာတော်တွေကို မျှော်နေ ကြတာဖြစ်လို့ ကြွလာရင် ကူညီချင်စိတ် လှူဒါန်းချင်စိတ် ပြင်းပြကြတယ်။ သူတို့အများစု တာဝန်ကျေတယ်လို့ ဘုန်းကြီးယူဆတယ်။ ဒါပေမယ့် ... ဘုန်းကြီးက ပိုက်ဆံအိတ်ကြီးကို လူရှေ့မှာ ထုတ်တာကို မမြင်စေချင်လို့ သူ့ဘဏ်ကတ်နဲ့ ချေပေးတဲ့ ဒကာကို ကျောင်းပြန်ရောက်ရင် ပြန်ပေးဖို့ မေ့နေ သို့မဟုတ် မေ့ယောင်ဆောင်နေတာမျိုး ... ဖုန်းနံပတ် အိမ်လိပ်စာ မရအရ လိုက်တောင်း၊ လိုက်အလှူခံတာမျိုး ... ကိုယ့်ဆီလူလာစေချင်လို့ (ဒဲ့ပြောရင် အလှူငွေရအောင်) အောက်လမ်းတွေသုံးပြုတာမျိုး ... သူအလည်အပတ်ရောက်တဲ့ အရပ်မှာ သူ့ကြောင့် ဘုန်းကြီးနဲ့လူ ပြဿနာဖြစ်ကျန်ရစ်တာမျိုး ... ဒါမျိုးတွေလည်း ကြားရ ကြုံရတာတွေရှိတယ်။ အမှန်တော့ သူတို့ရက်ရောလေ ကိုယ်တို့က အလိုက်သိဖို့ လိုလေပါပဲ။
ဒီဆယ်စုနှစ်အတွင်းမှာ ပြည်ပရောက် ဆရာတော်တွေ အပြိုင်အဆိုင် ဓမ္မသင်တန်းတွေ ဖွင့်ပြီး သင်ကြားပို့ချမှုတွေ များလာလို့ ပြည်ပရောက် မြန်မာတွေအနေနဲ့ ပြည်တွင်းကလူတွေလို ဘာသာရေး ဗဟုသုတ ပိုကြွယ်ဝနေပြီ။ အချို့ပြည်တွင်းထက်တောင် သာတယ်။ ပြည်ပမှာ ဘာသာရေးလည်း လိုက်စားကြတယ်။ ဒါကြောင့် တရားဟောရင်တောင် မြန်မာနိုင်ငံမှာ မိဘမဲ့၊ ဘက၊ ဆေးရုံ၊ ပရဟိတ ... ဆိုတာတွေအကြောင်းကို ပြောပြီး အလှူခံရုံနဲ့ မရတော့ဘူး။
အပြုံးနဲ့ ယူပါ
တစ်ချို့ဟာတွေကို မသိလို့ ပြုမိတဲ့အတွက် ခွင့်လွှတ်နိုင်ပေမယ့် ကိုယ့်ကြောင့် ပြောစမှတ်ပြုစရာ ဖြစ်ကျန်ခဲ့ရင် သင်္ကန်းအတွက် ကိုယ့်မှာ တာဝန်ရှိတယ်။ ကပိုကရို ပရမ်းပတာကို ဘယ်သူမှ မနှစ်သက်ပါဘူး။ ဒါကြောင့် ဘဝတူ ရဲဘော်တွေအပေါ် ဆိုခဲ့ပါသကျသီဟ အဘိဝံသဘွဲ့ရ ကိုယ်တော်ကို ဒကာက အထင်သေးတာမျိုးလို မဖြစ်စေချင်လို့ စိတ်ထဲရှိတာလေး ဖွင့်ချမိတာပါ။ စိတ်တော့ မရှိပါနဲ့။ အပြုံးနဲ့ ခံယူရင်း အဲဒါလေးတွေကို စိတ်ထဲမှတ်ထားပြီး ပြင်သင့်တာကို ပြင်ခဲ့ပါ။
မတ် ၁၆၊ ၂၀၁၆။
---၄၅၅။ ဗုဒ္ဓဝါဒနှင့် အစွန်းရောက်ခြင်း
ဆရာတော် ဘုရား၊ အမေရိကန်သတင်းထောက် ဂျိမ်းဖော်လီကို ခေါင်းဖြတ်သတ်သူတို့က အာလာဘုရားကို ဆန့်ကျင်သောကြောင့် ဘုရားသခင်က ချက်ခြင်း ပြစ်ဒဏ်ခတ်တာလို့ ဆိုပါ တယ်။ ဗုဒ္ဓဘာသာမှာ အကုသိုလ်ကံက အဲဒီလို ချက်ခြင်း အကျိုးပေးတာ ရှိနိုင်ပါသလား ဘုရား။ ဖေ့စ်ဘုတ်နှင့် အွန်လိုင်းသတင်းတွေမှာ ဗုဒ္ဓဘာသာဝင်တွေ အစွန်းရောက်ကြောင်း ရေးသားကြသည်ကို တွေ့ရပါသည်။ ဗုဒ္ဓဘာသာသည် အစွန်းရောက်ဖို့ သင်ကြားပါသလား။ နိုင်ငံရဲ့ ခေါင်းဆောင်ဟာ ဘာသာပဲ ဖြစ်ရမယ်လို့ ဆိုရင် မျှတနိုင်ပါသလား ဘုရား။
မောင်မောင်ကျော် (ရန်ကုန်)
---ဗုဒ္ဓ
ပြာဖုံးမီးလို အကုသိုလ်ကံဟာ ပြုစဉ်ခဏမှာပဲ ချက်ခြင်း အကျိုးပေးရင် ထို ထိုဂတိတွေမှာ အမြဲရောက်နေတာမျိုး၊ မည်သူမျှ အကုသိုလ်ကို မပြုဝံ့တော့တာမျိုး ဖြစ်မှာပေါ့။ အမှန်တော့ ကုသိုလ်ကြောင့်ဖြစ်တဲ့ ခန္ဓာအစဉ် ရှိနေတဲ့အတွက် ချက်ခြင်း အကျိုးမပေးဘဲ ပြာဖုံးတဲ့ မီးကျီးခဲလို မြုပ်နေတာ။ ကုသိုလ်အရှိန်လည်း ကုန်ရော၊ ပြာအောက်က မီးကျီးဟာ နင်းသူကို လောင်ကျွမ်းစေသလို အကုသိုလ်ရှင်ကို ပူပြင်းစွာ လောင်ကျွမ်းစေတော့တာပဲ (နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၂၅ဝ)။
ဒီနေရာမှာ ကုသိုလ်ကံအရှိန်နည်းချိန် အကုသိုလ်ကံက ချက်ခြင်း အကျိုးပေးနိုင်ကြောင်းလည်း ဖြည့်မှတ်ပါ။ အောက်ပါ ဂါထာလေးကိုပါ ကျက်မှတ်ထား ...
"န ဟိ ပါပံ ကတံ ကမ္မံ၊ သဇ္ဇခ်ိဳရံဝ မုစ္စတိ။ ရဟန္တံ ဗာလ.မနွေတိ၊ ဘသစ္ဆန္နောဝ ပါဝကော။"
ညှစ်ပြီးစ နို့ရည်သည် မူလသဘောမှ ရုတ်တရက် ပြောင်းလဲသကဲ့သို့ ပြုသစ်စ မကောင်းမှုသည် (ရုတ်တရက်) ကျိုးမပေးသေး။ (အကျိုးပေးသောအခါ) ပြာဖုံးသော မီးခဲကဲ့သို့ လောင်ကျွမ်းစေပြီး လူမိုက်နောက်သို့ အစဉ်လိုက်၏ (ဓမ္မပဒ၊၇၁-ဂါထာ)။
ဘက်လိုက်ခြင်း
သတင်းတွေမှာ "မြန်မာဗုဒ္ဓဘာသာတွေ မိန်းမကို နှိမ့်ချ ဆက်ဆံတယ်၊ မြန်မာဗုဒ္ဓဘာသာတွေ မသန်စွမ်းသူကို ခွဲခြားတယ်၊ မြန်မာဗုဒ္ဓဘာသာတွေလည်း အစွန်းရောက်တယ်" ဆိုတာမျိုးတွေ ရေးသားကြေညာ သို့မဟုတ် ကြော်ငြာဝါဒဖြန့်သံတွေကို ကြားရတယ်။ မြန်မာတွေလို့ဆိုရင် ရပေမယ့် ရှေ့နားမှာ "ဗုဒ္ဓဘာသာတွေ" ဆိုတဲ့ စကားလုံးနဲ့ ကပ်ပြီး အထူးပြုလေ့ရှိတယ်။ အွန်လိုင်းက ကြည့်နိုင်တဲ့ တိုင်းမ်မဂ္ဂဇင်းမှာ "ငါးပါးသီလ မဂ္ဂင်ရှစ်ပါးကို ကျင့်သည်ဆိုသော ဗုဒ္ဓဝါဒီတို့ လူတွေကို အစုလိုက်သတ်ဖြတ်ပြီ" လို့ သတင်းခေါင်းစဉ် ရေးခဲ့ဖူးတယ်။ အဲဒီရေးသားပုံမှာ အခြားတစ်ဖက်ရဲ့ ရက်စက်တဲ့ လှုပ်ရှားမှုနဲ့ အပြုအမူတွေကို လုံးဝမြုပ်ထားတာကို တွေ့နိုင်တယ်။ 'တိုင်းမ်' ဆိုတဲ့ နာမည်ကို အထင်ကြီးပြီး လိုက်ရေးတဲ့ မြန်မာသတင်းသမား အမည်ခံသူတွေလည်း ရှိမှာပါ။
ရေးသားချက်မှာ ဗုဒ္ဓဘာသာမှာ သွင်ပြင်ကောင်းရှိနေတာကို နှိမ်လိုတဲ့ ရည်ရွယ်ချက်နဲ့ ဗုဒ္ဓဝါဒကို မနှစ်သက်တဲ့ ဘာသာရေး အစွဲမကင်းတဲ့ သတင်းသမားဆိုသူတွေရဲ့ "သတင်းပညာကို အသုံးချပြီး နားထောင်သူတွေကို လှည့်စားခြင်း သို့မဟုတ် သတင်းဘက်လိုက်ခြင်း" လို့ပဲ ဆိုရလိမ့်မယ်။
ထုတ်ပြပါ
Fox သတင်းဌာနာက Sean Hannity က ၎င်းတွေ့ဆုံမေးမြန်းသူကို "အကြမ်းဖက်မှုမှန်သမျှဟာ ခင်ဗျားတို့ ဘာသာရေး၊ ခင်ဗျားတို့ကျမ်းစာရဲ့ နာမည်နဲ့ပဲ ဖြစ်ဖြစ်နေတာ" လို့ဆိုတော့ မေးမြန်းခံရသူက အကျောက်အကန်ငြင်းတဲ့အခါ ၎င်းက "Surely Allah loves those who engage in war in ranks for his sake, as if they were a solid wall. = အလ္လာဟ်ကို အကြောင်းပြု၍ တိုက်ခိုက်သော စစ်ပွဲ၌ အုတ်တံတိုင်းကဲ့သို့ ခုခံတိုက် ခိုက်သူများအား အလ္လာဟ်သည် အမှန်တကယ် ချစ်နှစ်သက်၏ (Qur'an 61:4)" ဆိုတဲ့ စာရွက်နဲ့ ထုတ်ရေးချထားတဲ့ ကျမ်းစာ စကားကို ကောက်ပြီး ဖတ်ပြတယ်။
"မိန်းမတွေကို နှိမ့်ချဖို့၊ မသန်စွမ်းသူကို ခွဲခြားဖို့၊ အစွန်းရောက်ဖို့" ညွှန်ကြားတဲ့ ဗုဒ္ဓဝါဒ ကျမ်းစာထဲက စာတစ်ကြောင်း လောက် မထုတ်ပြနိုင်သရွေ့ အဲဒီ ဖေ့စ်ဘုက်နဲ့ အွန်းလိုင်းမှာ ရေးတယ်ဆိုတဲ့ လူတွေ မမှန်သေးဘူး။
ဝါဒနဲ့ လူ
၁) ဗုဒ္ဓဓမ္မ = ဗုဒ္ဓရဲ့ ဟောကြားချက် = ပိဋကတ်သုံးပုံ
၂) ဗုဒ္ဓဝါဒီ = ဗုဒ္ဓဘာသာ = ဗုဒ္ဓရဲ့ ဟောကြားချက်ကို ယုံကြည်၊ လိုက်နာ ကျင့်သုံးသူ။ ဗုဒ္ဓဘာသာမှာ အကြမ်းဖက် အစွန်းရောက် ဆိုတာနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ဝါဒနဲ့ လူကို လုံးဝ ခွဲခြားလို့ရတယ်။ ဗုဒ္ဓဘာသာလို့ဆိုသူတွေက အကြမ်းဖက်တာ၊ အစွန်းရောက်တာ ရှိနိုင်တယ်။ ဒါပေမယ့် ဗုဒ္ဓဝါဒနဲ့ မဆိုင်ဘူး။ ဗုဒ္ဓဝါဒီလို့ ဆိုပေမယ့် သူ့လုပ်ဆောင်ချက်က ဗုဒ္ဓဓမ္မနဲ့ မပတ်သက်ရင် ဝါဒကို အပြစ်တင်လို့ မရဘူး။ လူကိုပဲ အပြစ်တင်ရမှာပေါ့။
နအဖခေတ်က အိန္ဒိယ၊ ပတ္တနားမြို့ ဘုန်းကြီးကျောင်း ရေစက်ချပွဲကို နိုင်ငံတော် ကိုယ်စားပြုအနေနဲ့ ဦးဆောင်ပြီး လာတဲ့ မြန်မာနိုင်ငံက အရက်ချိုးအရာရှိတစ်ဦး (သူ့ကိုယ်သူ ဗုဒ္ဓဘာသာလို့ ပုံစံစာရွက်မှာ ဖြည့်ခဲ့ဖွယ်ရှိသူ) က ငါးပါးသီလကို မရ (အလွတ်မရဘူး သို့မဟုတ် မသိဘူး) လို့ တာဝန်ရှိကျောင်းဘုန်းကြီးကိုပြောပြီး အခမ်းအနားကို မတက်ဘဲ နေသတဲ့။ အဲဒီလို လူမျိုးက လမ်းပေါ်မှာ မေတ္တာပို့ ဆန္ဒပြတဲ့ သံဃာတွေကို သေနတ်နဲ့ ပစ်ဖို့ အမိန့်ပေးတာ မဆန်းပါဘူး။
ဗုဒ္ဓဝါဒီတို့
နောက်ဆုံးမေးခွန်းကို မဖြေမီ ဒါလေးတွေကို အရင် နှလုံးသွင်းကြည့်ပါ ... ဒလိုင်းလားမားက "အနောက်ဖက်က လူတွေ ကျုပ်ကို လက်ခံတာ ကျုပ်ဗုဒ္ဓဘာသာဖြစ်လို့ မဟုတ်ဘူး၊ ကျုပ်က လူသားဝါဒနဲ့ ကိုယ်ချင်းစာတရားကို ဦးစားပေး ဟောပြောလို့ပါ" တဲ့။ အမေရိကန်လူမျိုး ဆရာတော်ကြီး ဘိက္ခုဗောဓိကလည်း အနာဂတ် ဗုဒ္ဓဝါဒီတွေ လုပ်ဖို့လိုတဲ့ စိန်ခေါ်မှုတွေကို ပြောပြရာမှာ အနောက်နိုင်ငံတွေမှာ လူ့အခွင့်အရေးကို လူ့တန်ဖိုးရဲ့ နှုန်းစံအဖြစ် သတ်မှတ်ကြတဲ့အတွက် လူ့အခွင့်အရေးနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ကမ္ဘာသိ ဝေဖန်ခြင်း ထောက်ခံခြင်းပြုဖို့၊ တစ်ကမ္ဘာလုံးအတိုင်းအတာနဲ့ လူမှုကူညီရေးတွေ လုပ်ဖို့ ဗုဒ္ဓဝါဒီတွေကို အကြံပြုပါတယ်။
ကမ္ဘာပေါ်မှာ မြန်မာဗုဒ္ဓဝါဒ မျက်နှာပန်းလှဖို့အတွက် ဗုဒ္ဓဝါဒကို မြတ်နိုးတဲ့ ဗုဒ္ဓဝါဒီတစ်ဦးအနေနဲ့ ဆင်ခြင်ထိန်းစောင့်ရမှာဖြစ်လို့ လူသိရှင်ကြား လှုပ်ရှားမှု ပြောဆိုမှု မပြုမီ အထက်ပါ အဖိုးတန်အကြံပြုချက်တွေကို အလေးအနက် စဉ်းစားသင့် တယ်။ ကိုယ့်ကိုသာမက သူများကိုပါ ဂရုပြုတဲ့ သဘောပါ။
နိုင်ငံချစ်စိတ်
တိရိစ္ဆာန်အချို့တောင် သူမွေးတဲ့ မြေကို ခင်တွယ်ကြောင်း ကြားဖူးမှာပေါ့။ အင်္ဂလိပ်ကို တော်လှန်တုန်းက ဘာသာမတူသူတွေ သတ္တိပြောင်စွာ ပါဝင်ခဲ့ကြတယ်။ ဒါကြောင့် ဘာသာမတူပေမယ့် သူတို့မွေးတဲ့ သူတို့မြေကို ချစ်တာချင်း အတူတူပါ။ လက်ပန်းတောင်းတောင်က လယ်တီသိမ်တော်ကြီးကို ရောင်းစားတဲ့ ဗုဒ္ဓဝါဒီပါလို့ ဆိုသူတွေလောက် ဆိုးအံ့လော။ ဒါကြောင့် ဘာသာမတူသူ နိုင်ငံရဲ့ခေါင်းဆောင် ဖြစ်တာကို ဘာမှ ၎င်းရာမရှိဘူး။ ယခင်ပါလီမန်ခေတ်ကလည်း ရှိခဲ့တာပဲ။ နိုင်ငံတိုးတက်အောင် လုပ်နိုင်တဲ့ အရည်အချင်းရှိတယ်လို့ ယုံကြည်ယူဆခံရလို့ တင်မြှောက်လိုက်တာ ဖြစ်မှာပေါ့။
မြန်မာနိုင်ငံအတွင်း မည်သည့် ဘာသာဝင်မဆို မိမိတို့ ဘာသာတရား တိုးတက်အောင် ငြိမ်းချမ်းပြီး တရားမျှတတဲ့ နည်းနဲ့ လုပ်တာကိုလည်း ဗုဒ္ဓဘာသာတွေက အပြုံးနဲ့ ထောက်ခံရမယ်၊ အားပေးရမယ်လို့ ဘုန်းကြီးယူဆကြောင်းပါ။
မတ် ၁၇၊ ၂၀၁၆။
---၄၅၆။ စိတ်ဖိစီးမှု လျော့ချင်ရင်
ဓမ္မအမေးအဖြေတွေကို ဖတ်ပါသည် အရှင်ဘုရား။ နားလည်လွယ်တဲ့အတွက် နှစ်သက်ပါသည်။ တပည့်တော်က ဆစ်ဒနီ (ဩစတြေးလျ) မှာ အလုပ်လုပ်ပါသည်။ လက်ရှိအလုပ်က အခြေအနေကောင်းပေမယ့် နေ့စဉ် အလုပ်ကို သုံးနာရီကြာ ကားဖြင့် သွားရသည့်အတွက် စိတ်ပင်ပန်းမှုဖြစ်ပါသည်။ လွန်ခဲ့သော ငါးလလောက်ကမှ စပြီး အလုပ်သစ် ရှာဖွေခဲ့ရာမှာ လူတွေ့ခေါ်တဲ့အထိ ရောက်ပေမယ့် အဆင်မပြေနိုင်သေးပါ။ ထိုစိတ်ဖိစီးမှုကို ကျော်လွှားရန် အကြံဉာဏ် သို့မဟုတ် မည်သို့ ရွတ်ဖတ်သရဇ္ဈာယ်မှု ပြုရမည်ကို သိလိုပါသည် ဘုရား။
Mi Ko
---စိတ်ဖိစီးမှု
တိုးတက်တဲ့နိုင်ငံတွေမှာ နေရင် လူတိုင်း အကြောင်းအမျိုးမျိုးနဲ့ အဲဒီလို စိတ်ဖိစီးမှုတွေ ရှိမြဲပါပဲ။ အိုင်ဖုန်းတို့ အိုင်ပက်တို့ကို လုပ်တဲ့ တရုတ်ပြည်တောင်ပိုင်း ရှန်ဇင်း (Shenzhen) မြို့က Foxconn စက်ရုံမှာ အလုပ်သမားလေးသိန်းလောက် ရှိတယ်။ တစ်နာရီကို ၂-ဒေါ်လာလောက်နဲ့ အလုအယက် ဝင်လုပ်ကြတာ။ တစ်နေ့ကို ၁၂-နာရီလုပ်ရတယ်။ အသက် ၁၂-နှစ် ကလေးတွေတောင် ပါသတဲ့။ သတ်မှတ်ချိန်အတွင်း သတ်မှတ်တဲ့ စံနှုန်းအတိုင်း ပြီးအောင် လုပ်ရတယ်။ အိပ်တော့ စက်ရုံတန်းလျားက အခန်းကျဉ်းမှာ၊ စားတော့ အလုပ်သမားတွေစုပြီး ပုံစံကျ စားရတယ်။ အဲဒီလို ရက်လတွေ ကြာလာတော့ စိတ်ဖိစီးမှု ဖြစ်လာတယ်။ စိတ်ဖိစီးလွန်းလို့ တိုက်အမိုးပေါ်က ခုန်ချပြီး ကိုယ့်ကိုယ်ကို သတ်သေကြတဲ့အတွက် အောက်ခြေမှာ ပိုက်တွေကာထားရတယ်။ ဒါကြောင့် အနောက်တိုင်းက လူ့အခွင့်အရေးသမားတွေက Apple ကုမ္ပဏီ အလုပ်သမားတွေကို 'islave' လို့တောင် ဝေဖန်ကြတယ်။
ကုစားမှုတွေ
အဲဒီလို စိတ်ဖိစီးမှုမျိုးတွေ လျော့ပါးအောင်လို့ intel လို ကွန်ပျူတာကုမ္ပဏီတွေမှာ ကမ္မဋ္ဌာန်းထိုင်နည်းကို သင်ပေးခြင်းနဲ့ အချိန်ပိုင်းစုပေါင်း ကမ္မဋ္ဌာန်းထိုင်တဲ့ အစီအစဉ်တွေ ရှိကြောင်း သိရတယ်။ ဘယ်နည်းနဲ့ ဘယ်လို ကမ္မဋ္ဌာန်းထိုင်ဖို့ သင်တယ်ဆိုတာကိုတော့ မသိဘူး။ ဒါပေမယ့် ဗုဒ္ဓဝါဒ ကမ္မဋ္ဌာန်းနည်း တစ်ခုခုကို အခြေခံဖို့များပါတယ်။ ဝိပဿနာ ကမ္မဋ္ဌာန်းထိုင်နည်းဆိုတာ ဗုဒ္ဓဝါဒမှာပဲ ရှိတာပါ။ အမေရိကန်ရှိ အချို့ထောင်တွေမှာလည်း ဝိပဿနာ ကမ္မဋ္ဌာန်းထိုင်တာတွေ ခေတ်စားလာနေပါတယ် (The Dhamma Brothers အမည်ရှိ ဗွီစီဒီကို You Tube မှာ ကြည့်ပါ)။ ယူကေက စာသင်ကျောင်းအချို့မှာတော့ ကလေးတွေကိုတောင် ကမ္မဋ္ဌာန်းထိုင်နည်း သင်ပေးဖို့ ခွင့်ပြုထားတယ်လို့ သိရတယ်။
တရားထိုင်ပါ
ဗုဒ္ဓဘာသာမှာ စိတ်ကို ဆုံးမတဲ့ နည်းကောင်းတွေ ရှိတယ်။ ဒါကြောင့် ဗုဒ္ဓဝါဒီတစ်ယောက်အနေနဲ့ စိတ်ဖိစီးမှုကို ကျော်လွှားဖို့ဆိုရင် အဲဒီနည်းတွေကို ကျင့်ရမှာပေါ့။ တစ်နေ့ သုံးနာရီ ကားမောင်းရပေမယ့် စိတ်ထက်သန်ရင် ဘယ်အလုပ်မဆို လုပ်နိုင်ပါတယ်။ ဘာသာရေးဆိုတာ လုပ်ချင်စိတ်ရှိမှ လုပ်ဖြစ်တာပါ။ သင့်မြတ်တဲ့ အကြံဉာဏ်တစ်ခုက ... ခွင့်ယူလို့ရရင် တစ်ပတ် ၁၀-ရက် ခွင့်ယူပြီး စိတ်အေးအေးနဲ့ နီးစပ်ရာ တရားဌာနတစ်ခုကို သွားပြီး တရားထိုင်နည်းကို လက်တွေ့သင်ယူပါ။ "သတ္တဝါတွေ 'စိုးရိမ်ပူပန်ခြင်း' 'စိတ်ဖိစီးခြင်း' တွေကို လွန်မြောက်ဖို့၊ ကိုယ်ဆင်းရဲစိတ်ဆင်းရဲခြင်းတွေ ငြိမ်းဖို့ တစ်ခုတည်းသော လမ်းဖြစ်တယ်" လို့ ရှင်တော်ဗုဒ္ဓကိုယ်တိုင် ခံထားတဲ့ သတိပဋ္ဌာန်ကမ္မဋ္ဌာန်းရှုမှတ်နည်းကို မမှိတ်မသုံ ယုံကြည်စိတ်နဲ့ ကြိုးစားပြီး လေ့ကျင့်ကြည့်ပါ။ "ဘုရားမဖြစ်သမျှ ဒီနေရာမှ မထတော့ဘူး" လို့ ဗုဒ္ဓလောင်းလျာ အဓိဋ္ဌာန်ပြုတာကို အတုယူပြီး အိမ်ပြန်ရောက်တဲ့အခါ အဓိဋ္ဌာန်ပြုပြီး ဆက်လုပ်ပါ။
အဓိဋ္ဌာန်ပုံ
အဓိဋ္ဌာန်တဲ့အခါ ၁) နေ့ရက် (အနည်းဆုံး တစ်ပတ်ကို သုံးရက်၊ ကြိုက်တဲ့ရက်ကို ရွေး) ၂) အချိန် (နံနက် သို့မဟုတ် ည ၈-နာရီ သို့မဟုတ် ၉-နာရီ၊ ကြိုက်ရာရွေး) ၃) အချိန် အတိုင်း အတာ (အနည်းဆုံး မိနစ် ၃၀ သို့မဟုတ် ၁-နာရီ) ၄) နေရာ (တရားထိုင်မယ့် နေရာကို သန့်ရှင်းသပ်ရပ်အောင် ကြိုတင်ပြင်ဆင်ထားခြင်း)။ တရား စထိုင်မယ့်နေ့ ဘုရားရှေ့မှာ "သည် တနင်္လာ အင်္ဂါ ဗုဒ္ဓဟူး သုံးရက် ည ၈-နာရီမှ ၉-နာရီထိ တစ်နာရီ ဤနေရာတွင် တရားထိုင်ပါမည်" လို့ စိတ်ထဲက ဆိုပြီး အဓိဋ္ဌာန်ပြုပါ။ ပြီးရင် သင်ပေးလိုက်တဲ့အတိုင်း တရားထိုင်ပါ။ တရားမထိုင်ခင် ငါးပါးသီလ၊ ဘုရားဂုဏ်တော် ... စသည် (သို့မဟုတ် ရိပ်သာက သင်ပေးလိုက်သည်များ) ကို ရသလောက် ရွတ်ပွား၊ သို့မဟုတ် ပရိတ်ကြီးစာအုပ် စသည်ကို ကြည့်ပြီး ဖတ်တာမျိုး ၅-မိနစ် ၁၀-မိနစ်လောက် လုပ်နိုင်တယ်။ စိတ်ငြိမ်သွားအောင်ပေါ့။
မေတ္တာပွားပုံ
ခွင့်ယူပြီး တရားစခန်းကို မသွားနိုင်သေးရင် အနည်းဆုံး မေတ္တာကမ္မဋ္ဌာန်း စီးဖြန်းရင်လည်း စိတ်ဖိစီးမှုကို လျော့ပါးစေနိုင်ပါတယ်။ စီးဖြန်းပုံက ... တရားထိုင်သလိုပဲ တင်ပလ္လင်ခွေထိုင်။ မျက်လုံးကို မှိတ်ပြီး ဖော်ပြပါအတိုင်း အရင် အဓိဋ္ဌာန်ပြုပါ။ ပြီးမှ ...
"သဗ္ဗေ သတ္တာ = သတ္တဝါအားလုံး၊ အဝေရာ ဟောန္တု = ရန်သူကင်းကြပါစေ။
သဗ္ဗေ သတ္တာ = သတ္တဝါအားလုံး၊ အဗျာပဇ္ဇာ ဟောန္တု = စိတ်ဆိုးဒေါသ ကင်းကြပါစေ။
သဗ္ဗေ သတ္တာ = သတ္တဝါအားလုံး၊ အနီဃာ ဟောန္တု = နှိပ်စက်ခံရခြင်း ကင်းကြပါစေ။
သဗ္ဗေ သတ္တာ = သတ္တဝါအားလုံး၊ သုခီ အတ္တာနံ ပရိဟရန္တု = နှလုံးစိတ်ဝမ်း အေးချမ်းကြပါစေ" လို့ စိတ်နဲ့ ထပ်ခါထပ်ခါ ဆိုပါ။ 'သဗ္ဗေ သတ္တာ = သတ္တဝါအားလုံး' လို့ ဆိုတိုင်း ကုန်းနေရေနေလေနေ သတ္တဝါတွေကို စိတ်ထဲမှာ မြင်အောင် စူးစူးစိုက်စိုက် အာရုံပြုရတယ်။ အရေးကြီးတာက "စိတ်ဆို" နဲ့ (စိတ်ထဲက ဆိုနေတာနဲ့) သတ္တဝါအာရုံ (အားလုံးသော သတ္တဝါ) တစ်ထပ်တည်း ဖြစ်နေဖို့လိုတယ်။
ရွတ်ဖတ်ခြင်း
ကမ္မဋ္ဌာန်းထိုင်တာ မေတ္တာကမ္မဋ္ဌာန်း စီးဖြန်းတာတွေကို ခက်တယ်လို့ ခံစားရရင် ဒါမှမဟုတ် အပြောင်းအလဲ လုပ်ကြည့်ချင်ရင် မေးခွန်းထဲကအတိုင်း ရွတ်ဖတ်သရဇ္ဈာယ်မှုကို လုပ်နိုင်တာပဲ။ အိပ်ပျော်ရင် စားဝင်တယ်။ အိပ်ပျော်စားဝင်ရင် စိတ်ဖိစီးမှု လျော့ကျပြီး စိတ်ရောကိုယ်ပါ ကျန်းမာခြင်းကို ဖြစ်စေမှာပေါ့။ ဒါကြောင့် အိပ်ပျော်ခြင်းအကျိုးကို ရစေတဲ့ မြတ်ဗုဒ္ဓနှုတ်ထွက် စိတ္တယမက ပါဠိကို ရွတ်ဖတ်ဖို့ ညွှန်းလိုတယ်။ အဆင့်မြင့်မြင့်လည်းဖြစ်၊ သူများနဲ့လည်း မတူဘူးပေါ့။ ယမကပါဠိ၊ အတွဲ ၂၊ စာမျက်နှာ ၂၈၉-၃၁၆ ကို အွန်းလိုင်းက ရယူပြီး iPad သို့မဟုတ် iPhone မှာ ထည့်ပြီးဖတ်ရင် ရတယ်။ သံထွက်ဆင်တူတွေ များလို့ ပဋ္ဌာန်းပါဠိတော်လိုပဲ ဖတ်ရတာ လွယ်ပါတယ်။ ခက်နိုင်တဲ့ စကားလုံးအနည်ငယ်ကိုတော့ မှန်အောင် နီးစပ်ရာ ဆရာတော်ကို မေးရမှာပေါ့။
မတ် ၁၉၊ ၂၀၁၆။
၄၅၇။ ဘုရားဆင်းတု ပြုံးသလား
ဘုန်းဘုန်း ဘုရား၊ ကျန်းမာရေး ကောင်းသည် စီးပွားတက်သည်ဟု နာမည်ကြီး ဘုရားဆင်းတုတော်ကို အိမ်သို့ပင့်၍ တစ်ည ပူဇော်ကိုးကွယ်ဖူးပါသည်။ ထိုသို့ ပူဇော်နိုင်ရန် သုံးလခန့် ကြိုတင်စာရင်းပေးရပါသည်။ ပူဇော်ခအဖြစ် အလှူငွေလည်း ထည့်ရပါသည်။ ဘုရားနှင့်အတူ ပါလာသည့် ယခင် ပူဇော်သူတို့၏ မှတ်တမ်းကို ဖတ်မိရာတွင် ၎င်းတို့အိမ်မှာ သီတင်းသုံးစဉ် ဘုရားဆင်းတုတော် ပြုံးသည် နှုတ်ခမ်းလှုပ်သည် မျက်တောင်ခတ်သည် စသည်ဖြင့် ရေးထားကြပါသည်။
တပည့်တော်လည်း ကိုယ့်အိမ်မှာ သီတင်းသုံးစဉ် ထူးခြားမှုရှိမှ ဖြစ်မည်၊ မထူးခြားလျှင် မိမိတို့မှာ ဘုရားနှင့် မထိုက်တန်သူဖြစ်မည်ဟု တွေးမိ၍ ဘုရားပြုံးတော်မူသကဲ့သို့ အာရုံယူပြီး "ဘုရားဆင်းတုတော် ပြုံးတော်မူပါသည်" ဟု ရေးလိုက်ပါသည် ဘုရား။ ဆင်းတုတော်များသည် အမှန်တကယ် ပြုံးတော်မူပါသလား ဘုရား။
မေညွန့် (ပါရမီ-ရန်ကုန်)
---ဆင်းတုပါဆို
"ဆင်းတု" ဆိုတာ "အဆင်းအတု" လို့ အဓိပ္ပာယ်ရတယ်။ အဆင်းအစစ်မှ မဟုတ်ဘဲ။ သက်ရှိသက်မဲ့တစ်ခုခုကို ကိုယ်စားပြုပြီး ကျောက်၊ သံ၊ ကြေး၊ သစ်သား စသည်နဲ့ ထုလုပ်ထားတာပဲ။ သက်မဲ့ဖြစ်လို့ ငိုခြင်း ပြုံးခြင်း မျက်တောင်ခတ်ခြင်း ဆိုတာတွေလည်း ထင်ကြေးသက်သက်ပါပဲ။ တကယ် မဟုတ်ပါဘူး။ အဆိုအငိုအပြောနဲ့ သရုပ်ဆောင်ကောင်းသလောက် ပရိသတ်က ခံစားရပြီး ရုပ်သေးရုပ်ကလေးတွေကို သနားစရာ ကြောက်စရာလို့ ထင်မှားသလိုပါ။ ဒါကြောင့် ဘုရင်ရုပ်တစ်ခုတည်းက သိဝိမင်းဖြစ်လိုက်၊ ဝေဿန္တရာဖြစ်လိုက် လုပ်လို့ရတာပေါ့။ သစ်သားကို ဆေးသုတ်ပြီး ဝတ်စားဆင်ယင်ထားတဲ့ ရုပ်တုက ရုပ်တုပါပဲ။ ဘာမှ မလုပ်တတ်ပါဘူး။ ဒါကြောင့် ဗုဒ္ဓဆင်းတုဟာ မည်သည့်အခါမျှ မည်သည့်နည်းနဲ့မျှ ပြုံးခြင်း မျက်တောင်ခတ်ခြင်း မလုပ်ဘူးလို့ နားလည်ပါ။
သူ့ဘုရားပဲ
ကမ္ဘာအေးမှာ နေတုန်းက သူ့ကျောင်းက ရှေးဟောင်းဘုရား လူအိမ်ကို ကြွရင် အဲဒီအိမ် စီးပွားတက်တယ်ဆိုပြီး နာမည်ကြီးတဲ့ ဆရာတော်တစ်ပါး ရှိတယ်။ အထူးသဖြင့် အနုပညာသမားတွေ အဲဒီဘုရားကို အိမ်မှာ ညကျိန်းဖို့ ပင့်တာများလို့ ဘုရားခမျာ အတော်သည်းခံတော်မူရလိမ့်မယ်။ တစ်ခါမှာ ဘုန်းကြီး (အဲဒီတုန်းက ရဟန်း ၄-ဝါရ)လည်း ထိုဆရာတော်နဲ့အတူ ဘုရားညကျိန်းတဲ့ အနုပညာသည် တစ်ယောက်ရဲ့ အိမ်ကို အာရုံဆွမ်းစား လိုက်ပါသွားဖူးတယ်။ ဆရာတော်က "သူ့ဘုရားကို သူကိုယ်တိုင် မကြာခဏ ဆွမ်းကပ်၊ ဆွမ်းစားပွဲနား ထိုင်၊ ယပ်ခပ်ပေး၊ ရေနွေးငှဲ့ပေးကြောင်း၊ အဲဒီတော့ တစ်ခါတစ်ရံ မြတ်စွာဘုရား (သူ့ဘုရား)က သူ့ကို ဩဝါဒပေးကြောင်း အတူပါလာတဲ့ ဘုန်းကြီးတွေကိုပြောတယ်။ ဘေးကလူတစ်ချို့လည်း သူပြောတာကို ကြားတာပေါ့။ ဒါနဲ့ ဘုန်းကြီးလည်း သူ့ဘုရားကို စိုက်ပြီး ကြည့်မိတယ် ... ဆင်းတုက တုတ်တုတ်မျှမလှုပ်။ ဆင်းတုပဲလေ။
ချွင်းချက်နဲ့...
တစ်ခုတော့ ရှိတယ်။ “ဆင်းတုပဲလေ”ဆိုတာ ဘုန်းကြီးရဲ့ မြင်နဲ့ ခံစားချက်ပါ။ အဲဒီ ဆရာတော်ကို ကြည့်ရတာ သူ့အနေနဲ့ သူ ကိုးကွယ်တဲ့ ဗုဒ္ဓဆင်းတုအပေါ် တကယ် သက်တော် ထင်ရှား ဗုဒ္ဓဘုရားလို လွန်ကဲတဲ့ သဒ္ဓါတရား ဖြစ်နေတဲ့အတွက် သူပြောသလို ခံစားရတာမျိုး ဖြစ်နိုင်တယ်။ ဒါပေမယ့် လူတွေ အမြင်မှားနိုင်လို့ လူပရိသတ် ရှေ့မှာ အဲဒီလို မပြောသင့်ဘူးလို့တော့ ဘုန်းကြီး ယူဆတယ်။ ဘေးနားက ဒကာ ဒကာမတွေ အထင်ကြီးအောင် တမင်ရည်ရွယ်ပြီး အဲဒီလိုပြောရင်တော့ မိစ္ဆာဇီဝ (မှားယွင်းတဲ့ သက်မွေးဝမ်းကျောင်းမှု) လို့ ဆိုရလိမ့်မယ်။
ဘုန်းကြီး ရဟန်း ၃-ဝါရ ရွာကိုပြန်စဉ် အဖိုး ရဟန်းလူထွက် ဆရာကြီးဦးစာရိန္ဒ သိမ်းထားတဲ့ ကြီးပွားရေးမဂ္ဂဇင်းထဲက ကုလသမဂ္ဂ အတွင်းဝန်ချုပ် ဦးသန့် ရေးတဲ့ “စကားငါးခွန်း” အမည်ရှိ ဆောင်းပါးကို ဘုန်းကြီး ဒိုင်ယာရီ စာအုပ်ထဲမှာ ကူယူထားတာ ရှိသေးတယ်။ ဒီနေရာမှာ အဲဒီ ဆောင်းပါးထဲက စာပိုဒ်တစ်ခုကို ထုတ်ပြသင့်တယ်။ စာပိုဒ်မူရင်းက... “မယုံလွယ်နှင့် မစဉ်းစားပဲ ယုံလွယ်သူ ပေါများသော တိုင်းပြည်သည် အောက်တန်းကျသော တိုင်းပြည်ဖြစ်၏။ အသိဉာဏ်ကို ချင့်ချိန်နိုင်ရန် ၎င်းတိုင်းပြည်၏ သတင်းစာကိုကြည့်၍ အကဲခတ်နိုင်၏။ သတင်းစာများတွင် မြတ်စွာဘုရားဆင်းတုတော်မှ မျက်ရည်ကျခြင်း၊ ကိုယ်ဝန်ရှိသော ဥစ္စာစောင့်မ၊ နတ်ပေးသော ကလေး စသည်ဖြင့် ခေါင်းတပ်ထားသော ဆောင်းပါးများကို အလုအယက် ဖတ်သမျှ ကာလပတ်လုံး မြန်မာလူမျိုးတို့၏ အဆင့်အတန်းသည် ခေတ်မီရန် များစွာ လိုသေးသည်ဟု ဆိုရမည်ဖြစ်သည်။ ပြောတိုင်း မယုံနှင့်၊ ယုံတိုင်းလည်း မပြောနှင့်၊ ချင့်ချိန်မှန်းဆ၍ ပြုလုပ်ပြောဆိုရာ၏။ ဤသည်လည်း ကြီးပွားရေးလှေကား တစ်ထစ်ပေတည်း”။
မတ် ၂၁၊ ၂၀၁၆။
---၄၅၈။ သူယောင်မယ် ရှိသလား
ဆရာတော်ဘုရား၊ ဟိမဝန္တာ တောနက်အတွင်းရှိ သစ်ပင်များ၌ အလွန်လှပလျက် သစ်သီးလို အယောင်ဆောင်နေပြီး ဇော်ဂျီများနှင့် ပျော်ပါးသည်ဟု ဆိုသော “သူယောင်မယ်” ဟူသည် မည်သည့် ဘုံသားဖြစ်ပါသနည်း။ ထိုသတ္တဝါမျိုး အမှန်တကယ် ရှိပါသလား။ သူယောင်မယ်အကြောင်းကို ကျမ်းစာများ၌ မည်သို့ ဆိုပါသနည်း။ ဖြေကြားပေးစေလိုပါသည် အရှင်ဘုရား။
အောင်သွင် (ကနေဒါ)
---သူယောင်ပြိုင်
စက္ကူ၊ စာရေးကိရိယာ၊ စာအုပ်နှင့် ဓာတ်ပုံပစ္စည်း ကော်ပိုရေးရှင်းက ထုတ်တဲ့ ဒိုင်ယာရီစာအုပ်တွေကို ၁၉၈၆ လောက်က စပြီး နှစ်စဉ်နီးပါး ဝယ်ဖြစ်တယ်။ ဘုန်းကြီးဖတ်တဲ့ စာတွေထဲက နှစ်သက်တာအားလုံးကို အဲဒီ ဒိုင်ယာရီတွေနဲ့ ရေးကူးထားခဲ့ရာမှာ မှတ်စုစာအုပ် ၁၂-အုပ်ရှိတယ်။ အခု ဘုန်းကြီးလက်ထဲမှာ ၃-အုပ်ပဲကျန်တော့တယ်။ ရန်ကုန်မှာ ခြကိုက်လို့ ပါကုန်တဲ့အနက် အစားပြန်မရနိုင်တဲ့ အဲဒီမှတ်စုစာအုပ်တွေကိုတော့ အလွန်နှမြောမိတယ်။ ခြစာဖြစ်သွားတဲ့ စာအုပ်ထဲက မှတ်မိနေတဲ့ စာတစ်ခုက...
“ဖေဇော်ဂျီ ဘယ်သူ ဖြစ်ချင်တယ်၊ မြိုင်တောကြီး သူယောင် ပေါ်ရာဝယ်။ တစ်ကိုယ်တည်း ဖိုထိုးပါလို့ရယ်၊ ပန်းဦးထုပ် တောင်ဝှေး ပေးမယ်ကွယ်။ ဖေဇော်ဂျီ အကျွန် ဖြစ်ချင်တယ်၊ မြိုင်တောကြီး သူယောင် ပေါရာဝယ်။ တစ်ကိုယ်တည်း ဖိုထိုးပါလို့ရယ်၊ ပန်းဦးထုပ် တောင်ဝှေး ရရင်ကွယ်။”
ဒီစာကို ရေးသူဟာ လွတ်လပ်ရေး ကြိုခေတ်က နာမည်ကျော် မြန်မာစာဆရာတစ်ဦးပါ။ နာမည်ကိုတော့ အမှတ်မရနိုင်တော့ပါ။ အခု အထက်ပါ စာထဲက “သူယောင်ပေါတဲ့ မြိုင်တောကြီး” ဆိုတာလေးကို ပြလိုရင်းပါ။ “သူယောင်တော၊ သူယောင်မယ်” လို့ မြန်မာတို့ရဲ့ နှလုံးသားထဲမှာ ရှိနေတယ်။ ယိုးဒယား၊ လာအိုတွေလည်း ဒီအယူအဆမျိုး ရှိတယ်လို့ ဆိုတယ်။
ဘယ်ကစ
ဖခင်ရသေ့ တစ်ဦးဟာ သားရသေ့ငယ်ကို ဟိမဝန္တာရှိ ‘နာရိဝန’ တောသို့ ခေါ်သွားပြီး သားငယ်အား မိန်းမနဲ့တူတဲ့ ပန်းပွင့်တွေကို ညွှန်ပြရင်း “ဒီပန်းပွင့်တွေနဲ့တူတဲ့ မိန်းမဆိုတာ ရှိတယ်။ သူတို့တွေနဲ့ တွေ့ရင် သူတို့ရဲ့အလိုနောက်ကို မလိုက်မိစေနဲ့” လို့ ဆုံးမတယ်။ ဖခင်ကွယ်လွန်ပြီးနောက် သားရသေ့ငယ်ဟာ သီလကို အလွန်စင်ကြယ်အောင် ကျင့်တဲ့အတွက် သိကြားမင်းရဲ့ စိန်ခေါ်တာကို ခံရလို့ နောက်ဆုံး ရသေ့ငယ်ခမျာ သိကြားမင်းစေလွှတ်လိုက်တဲ့ အလမ္ဗုသာနတ်သမီးရဲ့ အတွေ့ကြောင့် သီလကျိုးမိပေမယ့် ဖခင်ရဲ့အဆုံးအမကို ပြန်သတိရပြီး တစ်ဖန် သီလစင်ကြယ်အောင် လုပ်နိုင်ခဲ့တယ် (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၅၊၁၆၂)။ သားငယ်ရသေ့ရဲ့ နာမည်က ‘ဣသိသိင်္ဂ’ တဲ့။ ဣသိသိင်္ဂရဲ့ ဖခင်ရသေ့က ဘုရားအလောင်းတော်ပါပဲ။
မြန်မာတို့ရဲ့ စိတ်ထဲမှာ ရှိနေတဲ့ “သူယောင်မယ်၊ သူယောင်တော” ဆိုတာဟာ အဲဒီ ငါးရာ့ငါးဆယ် ဇာတ်တော်ဖြစ်ရပ်ကို အခြေခံခဲ့တာ ဖြစ်နိုင်တယ်။
သူယောင်ပွင့်
ဒီဇာတ်တော်မှာ ဖော်ပြတဲ့ “နာရိဝန” ဆိုတဲ့ ပါဠိစကားလုံးကို တိပိဋက ပါဠိမြန်မာအဘိဓာန်မှာ “မိန်းမပျိုရုပ်သွင်သဏ္ဌာန် ပန်းပွင့်ရှိသောတော၊ သူယောင်တော။ (ယင်းတောသည် ဟိမဝန္တာအရပ် ကဏ္ဏမုဏ္ဍအိုင်၏ အနီး၌ တည်ရှိ၏။ ဇာတ်ဋီကာ၊ စာမျက်နှာ မဖော်ပြ)” လို့ အဓိပ္ပာယ်ဖွင့်ပါတယ်။ တစ်ခါ ယင်းဇာတ်တော် (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၅၊၁၇၀) မှာပဲ ‘လူသားအစစ် မိန်းမတွေဟာ နာရိပုပ္ဖလတာ... တို့ရဲ့ အပွင့်နဲ့တူတယ်’ လို့ ဆိုတယ်။ “နာရိ.ပုပ္ဖ.လတာ” ဆိုတာကို တိပိဋကပါဠိမြန်မာအဘိဓာန်မှာ “မိန်းမနှင့်တူသော ပန်းပွင့်များ ပွင့်သောနွယ်။ သူယောင်နွယ်” လို့ မြန်မာပြန်ပါတယ်။
ဒီဇာတ်တော်စကားအရ “သူယောင်တော၊ အဲဒီတောမှာ မိန်းမရုပ်သွင်နဲ့တူတဲ့ အပွင့် (သူယောင်ပွင့်)၊ အဲဒီအပွင့်မျိုးပွင့်တဲ့ နွယ်ပင်တစ်မျိုး (သူယောင်နွယ်) ရှိတယ်” လို့ နားလည်ရတယ်။ “သူယောင်မယ်” ဆိုတာ လူမိန်းမနဲ့တူတဲ့ ပန်းပွင့်တစ်မျိုးလို့လည်း မှတ်နိုင်တာပေါ့။
သူယောင်သီး
ဇမ္ဗူဒိပ်ကျွန်းရဲ့ ကျွန်းဦးမှာ ပေါက်နေတဲ့ ဇမ္ဗုသပြေပင်ကို ဝန်းရံနေတဲ့ တောခုနစ်ခုအနက် ‘နရ.ဝန’ လို့ ခေါ်တဲ့ တောတစ်ခု ရှိတယ်။ အဲဒီတောမှာ ချိုမြိန်ပြီး လူနဲ့တူတဲ့ အသီးတွေ သီးတဲ့ သစ်ပင်တွေ ပေါက်ရောက်တယ် (မဓူနိ လမ္ဗိတာနိ နရဝနေ နရ ဖလာနိ)။ အဲဒီအသီးတွေဟာ ဆယ်ကျော်သက်အရွယ် မိန်းကလေး ယောက်ျားလေးတွေရဲ့ ရုပ်သွင်ပုံသဏ္ဌာန်မျိုး ရှိတယ်။ ငယ်ထိပ်နေရာမှာ အညှာရှိတယ် (ခရမ်းသီးလို နေမှာပေါ့)။ လေတိုက်တဲ့အခါ အချင်းချင်း ပွေ့ဖက်နေသလိုလို ကခုန်နေသည့်အလား ထင်ရတယ်။ ကြွေကျလို့ အသီးပုပ်ရင်တော့ လူသေနံ့လို အလွန်အနံ့ဆိုးပါသတဲ့။ ဒီအကြောင်းကို လောကပညတ္တိကျမ်း (ပေမူ၊ ကီ-ဝမ်း၊ ကီ-ကျော) မှာ အကျယ်ဆိုထားပါတယ်။ www.kelasa.org မှာ ဒီစာအုပ်ပေမူ ရှိတယ်။
ဒီကျမ်းမှာပါတဲ့ ‘နရဝန’ ‘နရဖလ’ ဆိုတဲ့ ပါဠိစကားလုံးတွေကို တိပိဋက ပါဠိမြန်မာအဘိဓာန်မှာ တည်ပုဒ်အနေနဲ့ မတွေ့မိ။ P.T.S. နဲ့ Pali Proper Names တွေမှာလည်း မပါဘူး။ မိန်းမယောက်ျား နှစ်မျိုးလုံးပါလို့ “နာရိဝန၊ နာရိဖလ” လို့ မဆိုဘူး။ “နရဝန = လူနဲ့တူတဲ့ အသီးသီးတဲ့ သစ်ပင်ရှိတဲ့ တော။ နရဖလ = အဲဒီသစ်ပင်မှာ သီးတဲ့ လူယောင်အသီးတွေ” လို့ ဆိုတယ်။ ဒီကျမ်းအရ “သူယောင်မယ်” “သူယောင်မောင်” နှစ်မျိုးဆိုနိုင်တယ်။ နှစ်မျိုးလုံး အပွင့်မဟုတ်၊ အသီးဖြစ်ပါတယ်။
စိစစ်ချက်
သူယောင်တော (နာရိဝန) နဲ့ သူယောင်ပွင့် (နာရိပုပ္ဖ) အကြောင်းကို အေဒီ ၅-ရာစုမှာ ရေးတဲ့ ဇာတ်အဋ္ဌကထာမှာဖော်ပြပေမယ့် ဒီအယူအဆဟာ ပိဋကတ်သုံးပုံ ပါဠိတော်ကို အခြေခံတာ ဟုတ်မဟုတ် ဘုန်းကြီးမသိပါ။ မြန်မာအစဉ်အလာအရ ဒီ ၁၁-ရာစု (၁၀၇၇-အေဒီ) မှာ ရေးတဲ့ ဇိနာလင်္ကာရဋီကာကို လေးစားပေမယ့် လောကပညတ္တိကျမ်းကိုတော့ ကျမ်းကြီး ဟုတ်ဘူးဆိုပြီး များစွာအလေးဂရု မပြုကြဘူး။ “နရဝန” “နရဖလ” ဝေါဟာရတွေကို တိပိဋက ပါဠိမြန်မာအဘိဓာန်မှာ တည်ပုဒ် မပြုတဲ့ သဘောဟာ အဲဒါကြောင့် များလား။
ဒါပေမယ့် “လောကပညတ္တိကျမ်း” အဆိုကို ဇိနာလင်္ကာရဋီကာကျမ်းက ကိုးကားတာ (ယင်း၊ စာ-၆၃) ကို တွေ့လို့ အဲဒီကျမ်းဟာ အတော်တော့ ရှေးကျဖွယ်ရှိတယ်။ ဒီနှစ်ကျမ်းအရ အနည်းဆုံး သူယောင်မယ်၊ သူယောင်တောဆိုတဲ့ အယူအဆကို ဗုဒ္ဓဝါဒီတို့ လက်ခံကြတယ်လို့ ဆိုနိုင်ပါတယ်။
သီးပွင့်လေလား
မန်လည်ဆရာတော်ရဲ့ အမေးကို မင်းကွန်းဆရာတော် ဖြေဆိုတဲ့ သတပဒိက အမေးအဖြေမှာ...
“ရွှေသူယောင်”
“မတူအောင် လူလိုလှတယ်လို့”
“ဆိုကြစကား။”
“မြတ်ဘုန်းကြွယ် ပင်စောက်အနွယ်နှင့်”
“သူယောင်မယ် ရှုမငြီးငယ်တို့ သီးပွင့်လေလား (မန်လည်မေး)။”
“ရွှေသူယောင်”
“မတူအောင် လူလိုလှတယ်လို့”
“ဆိုကြစကား။”
“သူယောင်မယ် အလှသူကြွယ်လို့”
“ကမလာနွယ် ခေါင်အညွတ်မှာ မြူးကွန့်ဟန် အလွန်တင့်တယ် ပန်းပွင့်မှတ်သား (မင်းကွန်းအဖြေ)။”
အဖြေ
မန်လည်ဆရာတော်က အလွန်လှပတဲ့ သူယောင်မယ်ဆိုတာ သီးလား အပွင့်လားဆိုတော့ မင်းကွန်းဆရာတော်က “အပွင့်ပါ” တဲ့။ မင်းကွန်းဆရာတော်ရဲ့ အဖြေက ဇာတကအဋ္ဌကထာအဆိုကို အတည်ယူပြီး ဖြေဆိုတာ ဖြစ်ပါတယ်။ လောကပညတ္တိကျမ်းမှာ ပုထုဇဉ်မျှဖြစ်တဲ့ ဇော်ဂျီတွေ အဲဒီအသီးကို မြင်ရင် ရာဂစိတ်ဖြစ်တယ်လို့ ဆိုပေမယ့် နှစ်ကျမ်းလုံးမှာ “လူယောင်ဆောင်ပြီး ဇော်ဂျီများနှင့် ပျော်ပါးသည်” လို့တော့ မတွေ့မိ။ နွယ်ပင်တစ်မျိုးက ပွင့်တဲ့ ပန်းပွင့် သို့မဟုတ် အပင်တစ်မျိုးက သီးတဲ့ သစ်သီးမျှသာ ဖြစ်လို့ မည်သည့် ဘုံသားလို့လည်း မဆိုနိုင်ပါဘူး။
ယုံတမ်းလား
တောမှာ နေထိုင်ပြီး စိတ်ပိုင်းဘဝ စင်ကြယ်အောင် အားထုတ်ကြတဲ့ ရှေးခေတ်က ရသေ့ သို့မဟုတ် သူတော်စင်တွေဟာ အဲဒီလို အပွင့် သို့မဟုတ် အသီးကို အမှန်တကယ် တွေ့ဖူးကြလေသလား။ တောကြီးဂနိုင်ဆိုတာလည်း မဟာသမုဒ္ဒရာလိုပဲ နက်ရှိုင်းတယ်။ စာရေးဆရာ ဖိုးကျော့ ရေးတဲ့ “ဆင်သင်္ချိုင်းရှာပုံတော်” “ဟူးကောင်းတောင်ကြား” တွေကို ဖတ်ရင် ဒီအကြောင်း ရိပ်မိနိုင်ပါတယ်။ အမေဇွန်တောနက်ထဲမှာ ခေတ်သစ်ကမ္ဘာနဲ့ ပြတ်နေတဲ့ လူတွေရှိကြောင်း သိတာ မကြာသေးဘူး။ ဒါကြောင့် သူယောင်တော တကယ်ရှိလားလို့ မေးရင် ဘုန်းကြီးအနေနဲ့ “နိုး” လို့ မပြောရဲဘူး။ ယုံသလားလို့ မေးပြန်ရင်လည်း ခေါင်းမညိတ်ရဲဘူးဗျို့။ ကိုယ်မကျွမ်းတော့ ဖြေရခက်ကြီး။
မတ် ၂၃၊ ၂၀၁၆။
---၄၅၉။ ဗြဟ္မစိုရ်တရား ပွားများပုံ
ဆရာတော်ဘုရား၊ ဗြဟ္မဝိဟာရီ တရားနှင့်နေလျှင် ဗြဟ္မာကြီးလို နေတာဖြစ်၍ မြင့်မြတ်သည်ဟု ကြားဖူးပါသည်။ တပည့်တော်တို့ကဲ့သို့ ဇနီမယား သမီးသားနှင့် အတူနေရသူတစ်ယောက်အဖို့ တစ်သက်လုံး ဗြဟ္မဝိဟာရီတရားကို ကျင့်ရန် ဖြစ်နိုင်ပါမည်လားဘုရား။ ဗြဟ္မဝိဟာရီတရား ကျင့်ပုံကျင့်နည်းကို မျှဝေစေလိုပါသည်ဘုရား။
ဘုန်းညွန့်ဦး (ပုသိမ်)
---မပတ်သက်
မေးခွန်းအာဘော်ကို ကြည့်ရတာ ဗြဟ္မဝိဟာရနဲ့ အဗြဟ္မစရိယ ရောနေပုံရတယ်။ အဗြဟ္မစရိယဆိုတာက မေထုန်မှီဝဲခြင်း။ ဒါက ဥပုသ်စောင့်တုန်း ကျင့်ရတဲ့ သီလ။ “ဗြဟ္မဝိဟာရ” ဆိုတာ ဗြဟ္မာတွေနေသလို နေခြင်း၊ မြင့်မြတ်သူတို့ရဲ့ နေခြင်းလို့ အဓိပ္ပာယ်ရတယ်။ ဘယ်သူမဆို ဘယ်အခါအဆို ကျင့်နိုင်တယ်။ အဲဒီအကျင့်ကို ကျင့်နေသူကို “ဗြဟ္မဝိဟာရီ” လို့ ဆိုရင် အဘိဓာန်တည်ပုဒ် မရှိပေမယ့် ရနိုင်ပါတယ်။ ဒါကြောင့် ဗြဟ္မဝိဟာရအကျင့်ကို ကျင့်ခြင်းနဲ့ “ဇနီမယား သမီးသားနှင့် အတူနေခြင်း” မပတ်သက်ဘူးလို့ အရင်မှတ်ပါ။ “ဗြဟ္မဝိဟာရ” ကို “ဗြဟ္မစရိယ = ဗြဟ္မာတွေရဲ့ အကျင့်၊ မြတ်သောအကျင့် တစ်နည်း “ဗြဟ္မစိုရ်” လို့လည်း ခေါ်တယ်။
ဗြဟ္မဝိဟာရ
ဗြဟ္မာတွေ နေတာနဲ့တူအောင် ကျင့်ရတဲ့ ဗြဟ္မဝိဟာရတရား လေးမျိုး ရှိတယ်။ အဲဒါတွေက... မေတ္တာ၊ ကရုဏာ၊ မုဒိတာ၊ ဥပေက္ခာ။ စေတသိက်အနေနဲ့ အဒေါသ၊ ကရုဏာ၊ မုဒိတာ၊ တတြမဇ္ဈတ္တတာဆိုတဲ့ လေးပါး။ အဘိဓမ္မာပါဠိတော်မှာ ကာမာဝစရစိတ် ဖြစ်ပုံတွေကို “ဥပဇ္ဇတိ” = ဖြစ်ပေါ်၏” လို့ ဟောပြီး မဟဂ္ဂုတ်စိတ်တွေတော့ “ဘာဝေတိ” = ပွားများ၏” လို့ ဟောတော်မူချက်အရ အလိုလို ဖြစ်ပေါ်နေတဲ့ စိတ်နဲ့ ပွားများယူရတဲ့ စိတ်လို့ နှစ်မျိုးရှိရာမှာ ဗြဟ္မဝိဟာရစိတ်ဆိုတာ ကြိမ်ဖန်များစွာ ပွားများယူမှ ရတယ်။ သာမန် ဒေါသမဖြစ်ရုံ၊ သနားရုံနဲ့ “ဗြဟ္မဝိဟာရ” မဖြစ်နိုင်ဘူး။ ပုထုဇဉ်မှန်ရင် နံနက်လင်းတာနဲ့ သိုလ်စိတ် ဖြစ်ရင်ဖြစ်၊ မဖြစ်ရင် အကုသိုလ်စိတ် ဖြစ်တယ်။ ဒီစိတ်မျိုးက ပွားများယူစရာ မလိုဘူး။
ဒါကြောင့် အဆိုပါ စေတသိက် ၄ မျိုးကို “ဗြဟ္မဝိဟာရ” လို့ ခေါ်တဲ့ မဟဂ္ဂုတ်အဆင့်ကို ရောက်အောင် ထပ်ခါထပ်ခါ ပွားများယူမှ ဖြစ်တယ်လို့ မှတ်ပါ။ ပွားများနည်းကို အကျဉ်းချုပ်ပြောပြလိုက်ပါတယ်...
ရအောင်ကျက်
အရင်ဆုံး အောက်ပါ ပုံစံကျ စာကြောင်းတွေကို ရအောင် ကျက်မှတ်ရမယ်...
၁။ သဗ္ဗေ သတ္တာ = သတ္တဝါအားလုံး၊ အဝေရာ ဟောန္တု = ရန်သူကင်းကြပါစေ။
၂။ သဗ္ဗေ သတ္တာ = သတ္တဝါအားလုံး၊ အဗျာပဇ္ဇာ ဟောန္တု = စိတ်ဆိုးဒေါသ ကင်းကြပါစေ။
၃။ သဗ္ဗေ သတ္တာ = သတ္တဝါအားလုံး၊ အနီဃာ ဟောန္တု = နှိပ်စက်ခံရခြင်း ကင်းကြပါစေ။
၄။ သဗ္ဗေ သတ္တာ = သတ္တဝါအားလုံး၊ သုခီ အတ္တာနံ ပရိဟရန္တု = နှလုံးစိတ်ဝမ်း အေးချမ်းကြပါစေ။
၅။ သဗ္ဗေ သတ္တာ = သတ္တဝါအားလုံး၊ ဒုက္ခာ မုစ္စန္တု = ကိုယ်စိတ်ဆင်းရဲခြင်းမှ ကင်းဝေးကြပါစေ။
၆။ သဗ္ဗေ သတ္တာ = သတ္တဝါအားလုံး၊ ယထာလဒ္ဓသမ္ပတ္တိတော မာ ဝိဂစ္ဆန္တု = ရှိပြီးစည်းစိမ်တို့ တည်မြဲကြပါစေ။
၇။ သဗ္ဗေ သတ္တာ = သတ္တဝါအားလုံး၊ ကမ္မဿကာ = ကံသာလျှင် ကိုယ်ပိုင်ဥစ္စာ ရှိကြ၏။
မေတ္တာ
ပထမ လေးခုက မေတ္တာ၊ နံပါတ် (၅) ကရုဏာ၊ (၆) မုဒိတာ (၇) ဥပေက္ခာလို့ ခွဲမှတ်ရမယ်။ “သဗ္ဗေ သတ္တာ = သတ္တဝါအားလုံး” လို့ ဆိုဆဲ ဆင်းရဲချမ်းသာမဟူ ကုန်းနေ ရေနေ လေနေ သတ္တဝါအားလုံးကို မျက်စိထဲမှာ မြင်အောင်ကြည့်ပြီး “အဝေရာ ဟောန္တု = ရန်သူကင်းကြပါစေ” စတဲ့ လေးမျိုးကို စိတ်ထဲက ဆိုပြီး ထပ်ခါထပ်ခါ ပွားများရတယ်။ ဆိုနေတဲ့ စကားလုံးတွေနဲ့အတူ စိတ်ကို ကပ်ပါသွားအောင် ပွားများနိုင်လေ အကျိုးရှိလေပဲ။ ပွားပါများလို့ သမာဓိအားကောင်းရင် ဈာန်ကို ရနိုင်တယ်။ နေ့စဉ်ဘဝမှာ မေတ္တာအခံနဲ့ ပြုမူပြောဆိုမှုကို လေ့ကျင့်နေရင် ပါရမီကုသိုလ်လည်း ဖြစ်တယ်။
ကရုဏာ
ကရုဏာဆိုတာ သနားကြင်နာခြင်း။ ဒုက္ခရောက်သူတွေ့တိုင်း ထပ်တူခံစားပြီး သူ့ရဲ့ဒုက္ခမှ လွတ်ရေးအတွက် ကိုယ်ထိလက်ရောက် တတ်စွမ်းသမျှ ကူညီတတ်အောင် လေ့ကျင့်ရင် ပါရမီကုသိုလ် ဖြစ်တယ်။ ကိုယ်စိတ်ဆင်းရဲကြုံနေရတဲ့ သနားကြင်နာစရာ သတ္တဝါတွေကို စိတ်ထဲမှာ မြင်အောင် စူးစူးစိုက်စိုက် အာရုံပြုပြီး...
“သဗ္ဗေ သတ္တာ = သတ္တဝါအားလုံး၊
ဒုက္ခာ မုစ္စန္တု = ကိုယ်စိတ်ဆင်းရဲခြင်းမှ ကင်းဝေးကြပါစေ” လို့
စိတ်ဆိုနဲ့ ကမ္မဋ္ဌာန်းအာရုံ (သတ္တဝါပညတ်) ကပ်မိအောင် ပွားများလို့ သမာဓိအားကောင်းရင် ဈာန်ကို ရစေနိုင်တယ်။
မုဒိတာ
ချမ်းသာပျော်ရွှင်နေသူတွေကို မြင်ရတဲ့အခါ ဝမ်းသာခြင်းကို မုဒိတာလို့ ခေါ်တယ်။ သူတစ်ပါးရဲ့ စည်းစိမ်နဲ့ အောင်မြင်မှုကို မရှုစိမ့်ခြင်း၊ မနာလိုခြင်း မဖြစ်ဘဲ ကျေနပ်နှစ်သက်မှု ဖြစ်အောင် လေ့ကျင့်ပြီး နေနိုင်ရင် ပါရမီကုသိုလ် ဖြစ်တယ်။ ချမ်းသာပျော်ရွှင်သူ သတ္တဝါအားလုံးကို ခြုံငုံအာရုံပြုပြီး...
“သဗ္ဗေ သတ္တာ = သတ္တဝါအားလုံး၊
ယထာလဒ္ဓသမ္ပတ္တိတော မာဝိဂစ္ဆန္တု = ရရှိပြီး စည်းစိမ်တို့ တည်မြဲပါစေ” လို့
စိတ်ဆိုနဲ့ စကားလုံး သို့မဟုတ် ကမ္မဋ္ဌာန်းအာရုံ ကပ်မိအောင် ထပ်ခါထပ်ခါ ပွားများရင် ဈာန်ကို ရစေနိုင်တယ်။ “သတ္တဝါအားလုံး” လို့ ဆိုဆဲ ချမ်းသာပျော်ရွှင်တဲ့ ကုန်းနေ ရေနေ လေနေ သတ္တဝါအားလုံးကို မျက်စိထဲမှာ မြင်အောင်ကြည့်ပါ။ မုဒိတာကို ပွားများရာမှာ ပြိုင်ဖက်နဲ့ ရန်သူတွေနဲ့ စတင်မပွားများဘဲ “သတ္တဝါအားလုံး” လို့ သာမန်နဲ့ စပါ။
ဥပေက္ခာ
“အချစ်အမုန်းအစွန်းသို့ မကျရောက်ဘဲ သတ္တလောကအပေါ် အလယ်အလတ်ရှုမြင်ခြင်း၊ ပတ်ဝန်းကျင်ရဲ့ ရိုက်ခတ်မှုကို အချစ်အမုန်းနဲ့ မတုံ့ပြန်ဘဲ အညီအမျှ လက်ခံခြင်း” လို့ ဥပေက္ခာရဲ့ ယေဘုယျအဓိပ္ပာယ်ကို နားလည်နိုင်ပါတယ်။ မြေကြီးဟာ အညစ်အကြေးနဲ့ ရတနာကို စိတ်ဆိုးခြင်း မြတ်နိုးခြင်း မရှိဘဲ ခံယူသလို အကောင်းနဲ့ အဆိုးကို အညီအမျှ ခံယူခြင်းလို့ ပါဠိတော် (ဗုဒ္ဓဝံသ၊ စာ-၃၁၉) မှာ ဆိုတယ်။ ဆင်းရဲချမ်းသာ ကြုံရတဲ့အခါ “ကြိုးတန်းလျှောက်သူဟာ တုတ်ရှည်တစ်ချောင်းကို အလယ်တည့်တည့်မှ ကိုင်ပြီး ကြိုးတန်းကိုသာ ကြည့်၍ လျှောက်သလို ဝမ်းနည်းဝမ်းသာ မဖြစ်ဘဲ အလယ်အလတ်အနေအထားဖြင့် ထိန်းထားနိုင်ရင် ပါရမီကုသိုလ် ဖြစ်တယ်။ ဈာန်အတွက် ပွားများရင်တော့ မေတ္တာ၊ ကရုဏာ၊ မုဒိတာဆိုတဲ့ ကမ္မဋ္ဌာန်းသုံးမျိုးနဲ့ ပထမ၊ ဒုတိယ၊ တတိယဈာန်ကို ရပြီးသူသာ...
“သဗ္ဗေ သတ္တာ = သတ္တဝါအားလုံး၊
ကမ္မဿကာ = ကံသာလျှင် ကိုယ်ပိုင်းဥစ္စာ ရှိကြ၏” လို့
ထပ်ခါထပ်ခါ ပွားများရင် စတုတ္ထဈာန်ကို ဖြစ်စေနိုင်ကြောင်း ကျမ်းဂန် (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၃၁၁) မှာ ဆိုတယ်။ ဒီထက် အသေးစိတ် နည်းလည်လိုရင် ဝိသုဒ္ဓိမဂ် မြန်မာပြန်၊ ဗြဟ္မဝိဟာရအဖွင့်ကို အခေါက်ခေါက်အခါခါ ဖတ်ရှုလေ့လာပါ။
မတ် ၂၈၊ ၂၀၁၆။
---၄၆၀။ နက္ခတ်ပွဲလား သင်္ကြန်လား
ဆရာတော်ဘုရား၊ နက္ခတ်ပွဲအကြောင်းကို သိလိုပါသည်။ မြန်မာတို့၏ သင်္ကြန်ရေပက်ကစားပွဲနှင့် အဲဒီနက္ခတ်ပွဲ ပတ်သက်မှုရှိသည်ဟု မိတ်ဆွေတစ်ဦးက ပြောလာပါသည်။ အဲဒါ မှန်ကန်ပါသလားဘုရား။ သင်္ကြန် သို့မဟုတ် နက္ခတ်ပွဲသည် မည်သည့်ခေတ်က စတင်ခဲ့ပါသနည်း။ နက္ခတ်ပွဲမှာ အဘယ်ကြောင့် ရေပက်ကြပါသနည်း။
ဒေါ်နွယ်နွယ်ဝင်း (ရန်ကုန်)
---နက္ခတ်ပွဲ
“ကြတ္တိကာနက္ခတ်ပွဲ (တန်ဆောင်မုန်း)၊ ဖဂ္ဂုနနက္ခတ်ပွဲ (တပေါင်း)” လို့ နက္ခတ်ပွဲ နှစ်မျိုး ကျမ်းဂန်မှာ ဆိုတယ် (ဒီ-ဋီ ၁၄၄)။ အဲဒီအထဲမှာ “သုဒ္ဓဿ ဝေ သဒါ ဖဂ္ဂု” = သီလစင်ကြယ်သူမှာ အမြဲတမ်း မင်္ဂလာရှိတယ် (မ၊၁၊၄၈)” ဆိုတဲ့ ပါဠိတော်အရ တပေါင်းနက္ခတ်ပွဲက မင်္ဂလာယူတဲ့ပွဲ ဖြစ်ဖွယ်ရှိတယ်။ တန်ဆောင်မုန်းနက္ခတ်ပွဲကတော့ လူအများစုပါဝင်ကြလို့ ပိုပြီး လူသိများပုံရတယ်။ “တန်ဆောင်မုန်းနက္ခတ်သဘင် ကစားပွဲဟာ အလွန်စည်ကားတယ်” (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၆၈)” “တန်ဆောင်မုန်းနက္ခတ်ဘဘင်ပွဲ ကြေညာရင် လူအားလုံး အဲဒီပွဲမှာ ပါဝင်ပျော်ပါးကြတယ်။ မိန်းမမရှိရင် ပြည့်တန်ဆာခေါ်ပြီး ပျော်ပါးကြတယ်” (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၅၈)” လို့ ကျမ်းတွေမှာ ဆိုထားလို့ပါ။ သာဝတ္ထိမြို့မှာ “ဗာလနက္ခတ်ပွဲ = လူမိုက်တွေ မြူးတူးတဲ့ပွဲ” ဆိုတာရှိတယ်။ ခုနစ်ရက်ကြာပြီး အတော်ကြမ်းတယ်။ လူငယ်တွေ အပျော်လွန်ပြီး ရမ်းရမ်းကားကား လုပ်လေ့ရှိတယ်။ အိမ်ရှေ့မှာ ဆဲဆိုအော်ဟစ်ပြီး အတင်းအကြပ် ပိုက်ဆံတောင်းတာတွေ ပါတယ်။ ဒါကြောင့် ပွဲရက်တွေအတွင်း လူကြီးလူကောင်းတွေ၊ အမျိုးကောင်းသားသမီးတွေ အိမ်ပြင်မထွက်ဘဲ နေကြတယ်။ မြတ်ဗုဒ္ဓနဲ့ သံဃာတွေတောင် ဆွမ်းခံ မထွက်နိုင်ဘူးတဲ့ (ဓမ္မပဒ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၆၃)။ ဒါဟာ ဆိုခဲ့ပါ အလွန်စည်တယ်ဆိုတဲ့ တန်ဆောင်မုန်းနက္ခတ်ပွဲ ဖြစ်နိုင်တယ်။ လူတွေရဲ့သဘောကိုက မဟုတ်တာလုပ်ရရင် ပျော်တာပါပဲ။
သင်္ကြန်
“သင်္ကန္တ” ဆိုတဲ့ ပါဠိစကားလုံးမှ “သင်္ကြန်” ဖြစ်လာတယ်လို့ သိရတယ်။ “တိတ္ထာယတနံ သင်္ကန္တော” = အယူမှားသို့ ပြောင်းသွားသူ (ဝိ၊၃၊၉၇)” ဆိုတဲ့ ဝိနည်းပါဠိတော်အရ “သင်္ကန္တ” ဆိုတာ ဒီမှဟိုသို့ ဟိုမှဒီသို့ ပြောင်းရွှေ့ခြင်းပါပဲ။ ဒါကြောင့် သင်္ကြန်ဆိုတာ နှစ်ဟောင်းမှ နှစ်သစ်သို့ ကူးပြောင်းခြင်းလို့ နားလည်ရင် မှန်နိုင်ပါတယ်။ “ခေါင်းဆေးသင်္ကြန်၊ မကျန်မင်းမူ (မနော်ဟရီပျို့၊ ပိုဒ်-၅၂)” အရ ရှေးခေတ်က ဘုရင်တွေ ခေါင်းဆေးတာကိုလည်း “သင်္ကြန်တော် ခေါ်တယ်” လို့ သုံးပါတယ်။
ဗေဒင်ပညာရှိ အိန္ဒိယလူမျိုးပုဏ္ဏားတွေ မြန်မာဘုရင်တွေထံမှာ အမှုထမ်းပြီး စီးပွားရှာရာမှ ‘သင်္ကြန်’ စတင်ခဲ့ကြောင်း “မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း” မှာ ဦးအုန်းကြိုင်က ဆိုပါတယ်။ သိကြားမင်းက တရားရှုံးသူ ဗြဟ္မာမင်းရဲ့ ဦးခေါင်းကို ဖြတ်ပြီး အဲဒီဗြဟ္မာရဲ့ ဦးခေါင်းပြတ်ကို နတ်သမီးခုနစ်ဖော်က အလှည့်ကျ ကိုင်ထားရတယ် ဆိုတဲ့ သင်္ကြန်သမိုင်းနဲ့ ဝေဒင်္ဂကျမ်း၊ သင်္ကြန်တွက်ရိုးကျမ်း စသည်တွေဟာလည်း အဲဒီပုဏ္ဏားတွေဆီက ဖြစ်လို့ သင်္ကြန်ဟာ ဟိန္ဒူယဉ်ကျေးမှုနဲ့ ပတ်သက်ခဲ့ဖွယ်ရှိတယ်လို့ ယူဆရပါတယ်။
ဘယ်တုန်းက
ပုဂံနားက တန့်ကြည့်တောင်ကို ဗုဒ္ဓဘုရားကြွစဉ် အင်ဖက်ကို ထီးအမိုးလုပ်လှူခဲ့တဲ့ တောစောင့်ဘီးလူးဟာ အဲဒီကုသိုလ်ကြောင့် စလေငခွေးမင်း၊ ကုလားကျမင်းနဲ့ မင်းခွေးချေးလို့ ပုဂံပြည်မှာ မင်းသုံးကြိမ်ဖြစ်ရသတဲ့။ မြန်မာနှစ် ၆၁၇-မှာ မင်းဖြစ်သူ “မင်းကြီး (မင်းခွေးချေး) ကား နွေလအခါသော် ရေဖျန်းကစားမြဲ (မှန်နန်း ၁၊ ၃၄၆)” ဖြစ်ပါသတဲ့။ နန်းဆောင်ကနေ မြစ်ဆိပ်ထိ တစ်လမ်းလုံး လူမမြင် အရိပ်မထိုးအောင် မိုးကာပြီးမှ မြစ်ဆိပ်မှာ အိမ်ဆောက်ပြီး မိဖုရားမောင်းမတွေနဲ့ ရေကစားတယ်ဆိုလို့ အပျော်ဆော့တာလား၊ နှစ်သစ်ကူးသင်္ကြန်ပွဲလား၊ မသေချာဘူး။ ပြည်သူတွေပါဝင်မှု ရှိမရှိလည်း မသိရဘူး။ ဒါပေမယ့်...
“တပေါင်းသဘင်၊ မမြင်သည်ပ၊ လွတ်မျှအာသာ၊ သည်အတာသည်၊ စစ်မှာကြာပြန်ရခဲ့လော (နတ်ရှင်နောင်ရတုပေါင်းချုပ်၊ ပိုဒ်-၂၁၊ ပထမပုဒ်)” အရ မြန်မာနှစ် ၉၀၀-ကျော်အချိန် နတ်ရှင်နောင်တို့ခေတ် (လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ်ပေါင်း ၄၀၀-ကျော်) မှာတော့ နှစ်သစ်ကူးအတာသင်္ကြန်ပွဲ ရှိတယ်လို့ ဆိုနိုင်တယ်။ ကုန်ဘောင်ခေတ် တန်ခူးလ သင်္ကြန်ရေသဘင်ပွဲ ခင်းကျင်းပုံကို ဝန်ကြီးသီရိဥဇနာက “လောကဗျူဟာအင်ရုံစာတမ်း” မှာ မှတ်တမ်းတင်ထားပါတယ်။
အနှစ်သာရ
ပုဏ္ဏားတို့ရဲ့ သင်္ကြန်ဟာ နောင်အခါ ဗုဒ္ဓဝါဒအခြေပြု မြန်မာ့ယဉ်ကျေးမှုနဲ့ ရောယှက်သွားပြီး မိဘဆရာများနဲ့ သက်ကြီးတွေကို သနပ်ခါးနံ့သာရည်တွေနဲ့ ပက်ဖျန်းကန်တော့ခဲ့ကြရာကနေ ယနေ့ခေတ်မှာ အမျိုးသားလက္ခဏာဂုဏ်ဆောင် ရေသဘင်ပွဲတစ်ခု ဖြစ်လာတယ်လို့ ယူဆရပါတယ်။ ရိုးရာသင်္ကြန်ဆိုတာ ပျော်ရွှင်မှုသက်သက်လည်း မဟုတ်။ မပျော်ရဘူးလည်း မဟုတ်။ အချင်းချင်းယဉ်ကျေးပျော်ရွှင်စွာ ရေပက်ခြင်းနဲ့ အလှူအတန်းပြု၊ သီလဆောက်တည်၊ တရားဘာဝနာပွားခြင်းတွေ ပါဝင်တယ်လို့ မှတ်ဖို့ပါ။
သင်္ကြန်ရဲ့ အနှစ်သာရကို စာရေးဆရာမကြီး ဒေါ်ခင်မျိုးချစ် ရဲ့ _Flowers and Festivals round the Myanmar Year_ အမည်ရှိ စာအုပ်ငယ်က ကောက်နုတ်ပြလိုက်ပါတယ်...
“ရိုးရာပုံပြင်အရ သင်္ကြန်သုံးရက်အတွင်းမှာ လူတွေ မေ့လျော့မနေဘဲ ကောင်းမှုလုပ်ဖို့ သတိပေးရန် သိကြားမင်း လူ့ပြည်ကို လာလည်တယ်။ ဒါကြောင့် ဒီအချိန်ဟာ ကောင်းတာကိုချည်း လုပ်ရမယ့် အချိန်ဖြစ်လို့ အလှူပေး၊ ဥပုသ်စောင့်၊ လူငယ်တွေက လူကြီးတွေကို ရေချိုးခေါင်းလျှော် ကူညီလုပ်ကိုင်ပေး၊ အနည်းဆုံး တရော်နဲ့ ကင်ပွန်းသီး ရောပြုတ်ထားတဲ့ ခေါင်းလျှော်ရည်ကို အိမ်နီးချင်းတွေကို ဝေငှ၊ ဘုရားပရိဝုဏ်တွေကို သန့်ရှင်း... စသည် လုပ်ကြတယ်။ အဲဒီအလုပ်တွေနဲ့အတူ အိုးစည်ဗုံမောင်းသံ ညံမစဲဘူးပေါ့။ ခင်မင်သူမိတ်ဆွေအချင်းချင်း ရေစင်သန့်နဲ့ ပက်ဖျန်းပြီး ကျီစယ်ကြရင်း သန့်ရှင်းစွာ ပျော်ရွှင်ကြတယ်။”
“ရေသဘင်ရဲ့ အဲဒီသွင်ပြင်မှန်ကို အချို့တောရွာတွေမှာ တွေ့နိုင်သေးပေမယ့် မြို့ကြီးတွေမှာတော့ အရှက်မဲ့ပြီး ရုန့်ရင်းကြမ်းတမ်း ပရမ်းပတာ ရေကစားမှုတွေကို တွေ့ရတယ်။”
အဖြေ
ဘုရားဟောကျမ်းဂန်မှာ ဖော်ပြပါအတိုင်း နက္ခတ်ပွဲဆိုတာကို တွေ့ရပေမယ့် သင်္ကြန်ကျတာ၊ သင်္ကြန်တက်တာတွေကို ဖော်ပြတာမျိုး မတွေ့ဖူးဘူး။ ဒါကြောင့် နက္ခတ်ပွဲနဲ့ သင်္ကြန်ပွဲ မပတ်သက်နိုင်ဘူး။ နက္ခတ်ပွဲနဲ့ မြန်မာ့သင်္ကြန်ပတ်သက်တယ်ဆိုတာ သင်္ကြန်မဏ္ဍပ်ကြီးတွေရဲ့ အောက်မှာ တွေ့ရတယ်ဆိုတဲ့ အလုံဗိမာန်ခန်းတွေကို မနှစ်သက်သူတွေက ဘုရားတောင် ဆွမ်းခံမထွက်နိုင်တဲ့ နက္ခတ်ပွဲနဲ့ နှိုင်းပြီး ကဲ့ရဲ့သရော်ရာက စခဲ့တာ ဖြစ်နိုင်တယ်။ ဒါလောက်ဆို အဖြေပေါ်လောက်ပါပြီ။
ဧပြီ ၁၃၊ ၂၀၁၆။
---၄၆၁။ တိရိစ္ဆာန် မျိုးဖောက်သူ
“ငါးအလှမွေးရင် ငရဲကြီးသလားဆိုတဲ့ January, 24 က တင်တဲ့ post မှာ ငါးကန်မွေးသူအနေနဲ့ ဆရာတော် ရှင်းပြထားတာတွေကို နားလည်ပါတယ်။ မျိုးဖောက်တဲ့သူတွေနဲ့ ပတ်သက်ပြီး မရှင်းတာကို ထပ်မံရှင်းပြပေးစေလိုပါတယ်...
လူတွေကျတော့ မိခင်က ဝမ်းနဲ့လွယ်ပြီး မွေးဖွားပြီး မိဘတွေက လူလားမြောက်အောင် ကျွေးမွေးစောင့်ရှောက်တယ်။ အဲဒါကကျတော့ မိဘတွေက လူတွေဖြစ်တဲ့အတွက် အသိဉာဏ်နဲ့ယှဉ်ပြီး လောဘ၊ ဒေါသ၊ မောဟ မဖြစ်အောင် သွန်သင်ဆုံးမပေးတဲ့အတွက် မိဘတွေ ကုသိုလ်ဖြစ်တယ်။ မိဘတွေ ကိုယ်တိုင် အဲဒီလို အသိတရားမရှိဘူးဆိုရင်တော့ ဆရာတော်ဘုရားပြောသလိုပဲ ခေါင်းစဉ်ပြောင်းမယ် ထင်ပါတယ်။
လိပ်တွေဟာ တိရစ္ဆာန်ဖြစ်တဲ့အတွက် လောဘ၊ ဒေါသ၊ မောဟနဲ့ ကြီးပြင်းလာရလို့ အကောင်းအဆိုးကို မခွဲခြားတတ်ဘူး။ ဒီလိုမခွဲခြားတတ်တဲ့ တိရစ္ဆာန် မွေးဖွားလာအောင် တမင်မျိုးဖောက်တဲ့ အဖိုးအိုနဲ့ အဖွားအိုက ငရဲမကြီးဘူးဆိုတာ သိပ်နားမလည်ဘူး။
ဒုတိယအနေနဲ့ သူတို့ကြီးပြင်းလာရင် နေထိုင်ရတာ ဆင်ပြေချောမွေ့ပေမယ့် ဒီလိုလှောင်အိမ်သေးသေးလေးမှာ မွေးဖွားနေထိုင်ဖို့ ဖြစ်လာတဲ့ သူတို့အတွက် သိပ်ကို သနားစရာကောင်းပါတယ်။ လူတွေမှာကျတော့ ကိုယ်အပြင်သွားချင်ရင် သွားလာလို့ရတာမို့ လူတွေနဲ့ သိပ်မတူဘူးလို့ ထင်ပါတယ်။ တပည့်တော်မသိတာတွေကို ရှင်းပြပေးပါဘုရား။
Sky Blue
---ဥပမာရဲ့ လိုရင်း
ဗုဒ္ဓအဘိဓမ္မာအရ “ဇလာဗုဇ (လူတွေ ကျွဲနွားတွေလို မိခင်ဝမ်းမှာ)၊ အဏ္ဍဇ (ငှက်တွေ လိပ်တွေလို ဥထဲမှာ)၊ သံသေဒဇ (ရေအိုးထဲက ပိုးကောင်လေးတွေလို)၊ ဩပပါတိက (နတ်ဗြဟ္မာလို ဘွားခနဲ)” လို့ ပဋိသန္ဓေနေပုံ လေးမျိုးရှိတယ်။ အဲဒီအထဲက တစ်ပျိုးပျိုးနဲ့ အဖိုးအိုအဖွားအိုက လိပ်တွေကို မျိုးဖောက်တာပဲ။ တစ်ခါတစ်ရံ လူကိုတောင် သိပ္ပံနည်းနဲ့ မျိုးဖောက်တယ်။ လူမိဘတွေက သားသမီးတွေကို ဖြစ်ထွန်းစေသလို အဖိုးအိုအဖွားအိုက အဲဒီမည်းမည်းလေးတွေကို ဖြစ်ပေါ်စေတယ်။ ဒါပေမယ့် အဲဒီသက်ရှိလေးတွေရဲ့ ဘဝအိုးအိမ်ဆိုတာကတော့ သူတို့ကိုယ်တိုင်ရဲ့ ကမ္မစွမ်းအင်ကြောင့် ဖြစ်လာခဲ့တာ။ လူနဲ့ တိရိစ္ဆာန်တို့ ဘဝကို ရလာတာချင်း တူကြောင်း ဒီဥပမာနဲ့ ပြလိုတယ်လို့ အရင်နားလည်ပါ။
လူနဲ့ တိရိစ္ဆာန်
ဗုဒ္ဓဝါဒအရ လူဖြစ်စေ တိရိစ္ဆာန်ဖြစ်စေ သတ္တဝါအားလုံး လောဘ၊ ဒေါသ၊ မောဟတွေနဲ့ ကြီးပြင်းကြတာချည်းပါပဲ။ လူတွေက အသိဉာဏ်ရှိလို့ လောဘ၊ ဒေါသ၊ မောဟကို ထိန်းနိုင်တယ်။ တိရိစ္ဆာန်တွေက အသိဉာဏ်မဲ့လို့ မထိန်းနိုင်ဘူး။ လောဘ၊ ဒေါသ၊ မောဟနဲ့ ကြီးကြတာချင်း အတူတူ လူကိုမွေးရင် ကုသိုလ်ရတယ်၊ လိပ်တွေကို မျိုးဖောက်ရင် ငရဲကြီးတယ်လို့ ဆိုနိုင်မလား။ ဒါကြောင့် လိပ်မျိုးဖောက်တဲ့ အဖိုးအိုနဲ့ အဖွားအိုကို ဘုန်းကြီးတွေးတွေးပြီး “အလကား ဒုက္ခရှာနေတာ၊ အကုသိုလ်လုပ်နေတာ” လို့ ကဲ့ရဲ့ချင်ပေမယ့် “လူတွေလည်း သားသမီးတွေမွေးပြီး (ဝမ်းနဲ့လွယ်မွေး၊ မွေးစား) ဒုက္ခရှာကြတာပဲ” လို့ စဉ်းစားမိတဲ့အတွက် မကဲ့ရဲ့တော့ဘူး။ “လိပ်က တိရိစ္ဆာန်ပဲလေ” လို့ ဆိုရင် အပေါ်ပိုဒ်မှာ လူရော တိရိစ္ဆာန်ပါ ဘဝတစ်ခုကို ရလာတာချင်း အတူတူပါလို့ ဆိုထားပြီ။
ငရဲကြီးမကြီး
“မျိုးဖောက်တဲ့ အဖိုးအိုနဲ့ အဖွားအိုက ငရဲမကြီးဘူးလို့ မဆိုလိုဘူး။ ငရဲကြီးမကြီးဆိုတာကို အကုသိုလ်ဖြစ်မဖြစ်လို့ နားလည်ပြီး ဆိုရရင်... လူကိုမွေးရင်ပဲဖြစ်ဖြစ်၊ တိရိစ္ဆာန်ကို မျိုးဖောက်ရင်ပဲဖြစ်ဖြစ် မွေးသူ (မျိုးဖောက်သူ) တွေဟာ မွေးဖွားလာတဲ့ သတ္တဝါကြောင့် အကုသိုလ်ရော ကုသိုလ်ပါ ဖြစ်ခွင့်ရှိတယ်။ လောကမှာ ကိုယ့်သားသမီးကို သူ့သက်သတ်ခိုင်းတဲ့ မိဘ (ဥပမာ ငါးမျှားခိုင်းရင်...) ရှိနိုင်သလို မျိုးပေါက်လေးတွေကို ကရုဏာစိတ်ရင်းနဲ့ ပြုစုစောင့်ရှောက်သူလည်း ရှိနိုင်တာပဲ။ ဒါကြောင့် ငရဲကြီးမကြီးဆိုတာက ထိုလူတွေရဲ့ စိတ်စေတနာနဲ့ လုပ်ဆောင်ချက်ကို ကြည့်ပြီးမှ ဆုံးဖြတ်ရမှာ။
အသက်မွေးမှု
“အဖိုးအိုအဖွားအိုရဲ့ သက်မွေးဝမ်းကျောင်း စင်ကြယ်ရဲ့လား (သမ္မာအာဇီဝ ဖြစ်ရဲ့လား)” လို့ ဆိုရင်... သူ့တို့ရဲ့ မျိုးဖောက်အလုပ်ကို ဒုစရိုက်ဆယ်ပါးမှာ ဘယ်ထဲထည့်မလဲ။ “လက်နက်၊ လူသား၊ သေ၊ ဆိပ်” (လက်နက်ရောင်း၊ လူမှောင်ခို၊ သားငါးရောင်း၊ အရက်ရောင်း၊ အဆိပ်ရောင်း) ဆိုတဲ့ ဒုရာဇီဝ (မှားယွင်းစွာ အသက်မွေးမှု) ငါးမျိုးထဲမှာရော သွင်းရတာ လွယ်ရဲ့လား။ ဘုန်းကြီးယူဆပုံကိုတော့ အမေးအဖြေအမှတ်-၃၅၂ (ပေါင်းချုပ် ၃၊ စာ-၁၁၃၄) နဲ့ ယခုအဖြေတွေမှာ တွေ့နိုင်တယ်။ ကြိုက်ရင် ယူနိုင်တယ်။ ဒါကြောင့် ပိဋကတ်တတ်ကျွမ်းတော်မူတဲ့ ဆရာတော်တွေရဲ့ အာဘော်ကို မေးလျှောက်ဖို့ ဘုန်းကြီး အကြံပြုခဲ့တာပါ။ ဆရာတော်တွေက ဘုန်းကြီး ယူဆပုံထက် ပိုမို ခိုင်လုံပြီး ယုတ္တိရှိအောင် ဖြေဆိုနိုင်ရင် လက်ခံမှာပေါ့။
ဇောအပြန်
“လူတွေနဲ့ သိပ်မတူဘူး”လို့ ထင်ကို ထင်မနေနဲ့။ လုံးဝကို မတူ တိရိစ္ဆာန်ပဲ ဥစ္စာ။ ဒါပေမယ့် ... ဗုဒ္ဓ အဘိဓမ္မာမှာ နှစ်သက်စရာကို ရွံမုန်းတဲ့စိတ်၊ ရွံစရာကို နှစ်ခြိုက်တဲ့ စိတ်မျိုးဖြစ်ရင် “ဇောအပြန်”လို့ ဆိုတယ်။ ဥပမာ .. အစွန်းရောက် မူဆလင်တွေ ဗာမီယန် ဗုဒ္ဓဆင်းတုကြီးကို မြင်ရင် စိတ်မချမ်းသာဘူး။ ခွေးတစ်ကောင် မစင်တုံးကြီး အားရပါးရ ခဲနေတာကို ကြည့်ပြီး အမယ်လေး ရွံစရာကြီးလို့ သင်က ဆိုရင် ခွေးက ရယ်မှာပေါ့။ အကုသိုလ်ရဲ့ အကျိုးကြောင့် ဒီလို ဖြစ်ရတယ်။
မွေးထားတဲ့ ကြွက်ကလေးတွေ လူနားက မခွာတာမျိုးကို တော့ “ဇောအသင့်”လို့ ဆိုရမှာပေါ့။ လူနားမှာနေရင် အန္တရာယ်ကင်းတယ်၊ အစားအစာ ဖူလုံတယ်။ သူ့ရဲ့ ကုသိုလ်အကျိုးကြောင့် ဒီလို ဖြစ်တာလို့ မဆိုနိုင်ဘူးလား။ ဖန်ဘူးငယ်ထဲမှာ ကြီးပြင်းတဲ့ ငါးကလေးတွေကို ကန်ကြီးထဲ သွားလွှတ်ရင် ကြာခင် အခြား ငါးကြီးတွေရဲ့ အစာအိမ်ထဲ ရောက်သွားမှာပဲ။
လှောင်အိမ်
ဒါကြောင့် ... တိရိစ္ဆာန်ဖက်က ကြည့်ရင် လူတွေ မွေးစားခံရဖို့ ဖြစ်လာတာဟာ ကုသိုလ်ကံကြောင့်ပဲ။ အကုသိုလ်ကြောင့် မိဘနှစ်ပါးလုံး ဆုံးသွားပေမယ့် သူဌေးကြီး မွေးစားခံရသလိုပေါ့။ လှောင်အိမ်ဟာ သူ့အိမ်ပဲ။ အိပ်ချင်ရင် လှောင်အိမ်ထဲ ဝင်အိပ်မှာ။ သူ့လှောင်အိမ်ကို ဖျက်ဆီးရင် စိတ်ဆိုးမှာပဲ။ ဘုရားပေါ်မှာ တွေ့ရတဲ့ လှောင်ချိုင့်ထဲက စာကလေးတွေ အစာကို ပြရင် လှောင်အိမ်ထဲ ပြန်လာတယ် (စကားမစပ် .. ဒီလို ရောင်းလွှတ်ဖမ်း လုပ်တဲ့ လူရဲ့ သက်မွေးဝမ်းကျောင်းကိုတော့ နောက် ခေါင်းစဉ်တစ်မျိုးနဲ့ ဆွေးနွေးမှာပေါ့)။ ဒါကြောင့် လှောင်အိမ်ထဲ ငှက်ကလေးတွေ လိပ်ကလေးတွေ လှောင်အိမ်ထဲမှာ နေရတာကို သနားနေရင် ... အိစက်နေတဲ့ မွေ့ယာပေါ်မှာ သင်အိပ်နေတာကိုလည်း သူတို့က သနားချင် သနားနေမှာ။
လူဖက်က ကြည့်ရင်တော့ မွေးစားတယ် ဆိုတာနဲ့ တူတူတန်တန် ကျွေးမွေးစောင့်ရှောက်ရမယ့် တာဝန်ရှိလို့ အလုပ်ရှုပ်တယ်၊ အချိန်ကုန်တယ်။ ကုသိုလ်ရဖို့ထက် အကုသိုလ်ဖြစ်ဖို့က ပိုများတယ်။ လူတွေက ကိုယ့်ဒုက္ခကိုယ်ရှာကြတာပဲ။ အချို့ဆို မွေးထားတဲ့ ခွေးတွေ ကျန်းမာအောင် ကိုယ်နဲ့အတူ လမ်းလျှောက်ဖို့ ခေါ်သွားရတယ်။
ခြွင်းချက်နဲ့တော့ မှတ်ပါ . Salinas မြို့ (ကာလီဖိုးနီးယား)က ငါးပြတိုက်ကြီးမှာ ငါးမန်းကလေး တစ်ကောင် မွေးထားတယ်။ တဖြည်းဖြည်း ကြီးလာတော့ ဒီကောင်က အခြားငါးတွေကို လိုက်ဖမ်းပြီး စားလို့ ပယ်လယ်ထဲ ပြန်လွှတ်လိုက်ရတယ်လို့ လိုက်ပို့တဲ့ အဲဒီ မြို့နေ Dr. ဦးဝင်း ပြောပြဖူးတယ်။
အရိုင်းကိုတော့ “Keep wild animals wild = အရိုင်းကို အရိုင်းအတိုင်း ထားပါ”လို့ ခွဲခြားထားတယ်။ ဘုန်းကြီးတောင် ကျောင်းဝင်းထဲဝင်ပြီး အစာရှာတဲ့ တောယုန်လေးတွေကို အစာ မကျွေးရဲဘူး။ များလာလို့ ထိန်းမနိုင်ရင် ဒုက္ခ ...
ဧပြီ ၁၃၊ ၂၀၁၆။
---၄၆၂။ ဘုန်းကြီး ဇာတ်လမ်း
ဘုန်းဘုန်း ဘုရား၊ တပည့်တော်မ ထိုင်းနိုင်ငံမှာ နေထိုင်အလုပ်လုပ်စဉ် ဘာသာတရား ကိုင်းရှိုင်းတဲ့ အသက် ၁၈-အရွယ် ဘားအံသူ မိတ်ဆွေ အမျိုးသမီးနှင့်အတူ ရုပ်ရှင်သွားကြည့်ပါတယ်။ ဇတ်လမ်းမှာ “ထိုင်းက တောရွာ တစ်ခုမှာ ကျောင်းထိုင်ဘုန်းကြီးနဲ့ ရွာသူ မိန်းမတစ်ယောက် မှားမိကြပြီး မိန်းမက ကိုယ့်ကိုယ်ကို ခွင့်မလွှတ်နိုင်ဘဲ ဆွဲကြိုးချသေ၊ အစိမ်းသူရဲဖြစ်ပြီး ဘုန်းကြီးတွေကို နှောက်ယှက်တယ်။ ဘုန်းကြီးကတော့ ရူးသွားတယ်”လို့ ဖြစ်ပါတယ်။ အဲဒီ ဇာတ်လမ်းအရ ဘုန်းကြီးနဲ့ ဖောက်ပြန်တဲ့ မိန်းမတွေဟာ မကျွတ်တော့ဘဲ အဲဒီလို ဘဝမျိုးနဲ့ပဲ နေရတယ်လို့ နားလည်ရပါတယ်။
ရုပ်ရှင်ကို ကြည့်ပြီးတဲ့အခါ အသက် ၆-နှစ်အရွယ်မှာ ရဟန်းသစ် တစ်ပါးက မိမိအား ညနေ မိုးချုပ်ခါနီး ဘုန်းကြီးကျောင်းက အိမ်ကို ပြန်ပို့ပေးစဉ် လမ်းမှာ နမ်းဖူးတာကို အမှတ်ရလာလို့ မိမိလည်း ဇာတ်လမ်းထဲက မိန်းမလို ဖြစ်တော့မှာပဲဆိုပြီး မိတ်ဆွေ အမျိုးသမီးမှာ စိတ်မချမ်းသာ ဖြစ်တယ်။ ရဟန်းမှာ လူထက် ဘုန်းကြီးလို့ တဏှာရှိရင်တောင် သင်္ကန်းရဲ့ တန်ခိုးကြောင့် ပြုခံရတဲ့ အမျိုးသမီးမှာ အလားတူ အကျိုးပေးဖြစ်မယ်၊ ယခု စောင့်ထိန်းနေတဲ့ သီလလည်း အလကားဖြစ်ပြီလို့ ယူဆနေပါတယ်။ ဒါကြောင့် တပည့်တော်မမှာ ထိုဘုန်းကြီး မြန်မြန်လူထွက်ပါစေလို့ ဆုတောင်းမိပါတယ်။
သင်္ကန်းဝတ်သူရဲ့ အပြုအမူကြောင့် မိတ်ဆွေ အမျိုးသမီးမှာ အပြစ် ရှိပါသလား၊ အမှန်တရားက ဘယ်လိုလဲ ဆိုတာကို သိလိုပါတယ်။ (မူရင်း မေးခွန်း ရှည်လွန်းလို့ ချုပ်ထားပါတယ်)။
Su Lay
---တာဝန်ရှိ
မကြာခင်က ကမ္ဘာပေါ်မှာ ဩဇာ အရှိဆုံး ပုဂ္ဂိုလ်တွေထဲမှာ ပါတဲ့ ပုပ်ရဟန်းမင်းကြီးက တရားဝင် အရွယ်မရောက်သေးတဲ့ မိန်းကလေးတွေနဲ့ ရှုပ်တဲ့ သူ့လက်အောက်ခံ ဘုန်းကြီးတွေကို စစ်ဆေးဖို့ အမိန့်ချမှတ်တဲ့ သတင်း ကမ္ဘာသိ ဟိုးလေးတစ်ကျော် ဖြစ်သွားတယ်။ ဗုဒ္ဓဘာသာမှာ အမျိုးသားတစ်ယောက် ရဟန်းခံပြီးရင် တစ်သက်လုံး လူမထွက်ရတော့ဘူးလို့ တရားသေ စည်းကမ်းနဲ့ မထိန်းချုပ်ထားဘူး။ မပျော်ရင် အချိန်မရွေး လူထွက်နိုင်တယ်။ ဒါ့အပြင် မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ ဝိနည်းတွေ စိတ်ထိန်းနည်းတွေကလည်း ထူးကဲ ကောင်းမွန်တယ်။ ဒါကြောင့် ဝနဲ့ ဆန့်ကျင်ပြီး နေရပေမယ့် သံဃာ့ဂုဏ်ရည်ကို ထိခိုက်စေတဲ့ ဖြစ်ရပ်မျိုး သူများထက် နည်းပါတယ်။
ဒါပေမယ့် သတင်းမီဒီယာ လွတ်လပ်ပြီး တိုးတက်တဲ့ ခုလို ခေတ်မှာ ရှိပြီး ဂုဏ်ရည်တွေ မကျဆင်းအောင်တော့ ဗုဒ္ဓဝါဒီဖြစ်တဲ့ ရဟန်းရှင်လူတို့ ဝိုင်းဝန်းစောင့်ရှောက်ရမယ့် တာဝန်ရှိပါတယ်။ ဒီရည်ရွယ်ချက်နဲ့ ဒီမေးခွန်းကို ဖြေတာပါ။
နိုင်ပရာဆပ်
ဘုန်းကြီး ရဟန်းတစ်ဝါရခန့် (၃၆-နှစ် အလွန်က) ဖတ်ခဲ့ဖူးတဲ့ ဌေးမောင် ဘာသာပြန်တဲ့ မြဝတီမဂ္ဂဇင်း ဝတ္ထုရှည်ကို ယနေ့ထိ စွဲနေသေးလို့ ပြောပြချင်တယ် .. ဇနီးနဲ့ ရန်ဖြစ်ပြီး ရဟန်းပြုနေသူ ထိုင်းလူမျိုး နိုင်ပရာဆပ်ဟာ ဇနီးက သမီးငယ်နဲ့အတူ ဘုန်းကြီးကျောင်းကို လိုက်လာလို့ စိတ်ကို မထိန်းနိုင်ဘဲ ကြမ်းပေါက်က ဓားကို ပစ်ချတယ်။ ကလေးငိုသံကြားတာနဲ့ ထိတ်လန့်ပြီး ခြေဦးတည့်ရာ ထွက်ပြေးတယ်။ လူဘဝနဲ့ ဆယ်စုနှစ် နှစ်ခုလောက် အကြာ မိန်းမငယ် တစ်ဦးနဲ့ အကြောင်းပါတယ်။ မိန်းမငယ်ရဲ့ ခြေသလုံးက အမာရွတ်မှာ မိမိရဲ့ ဓားဒဏ်ရာ ဖြစ်ကြောင်း သိလိုက်ရတဲ့အခါ စိတ်ထိခိုက်ပြီး တိတ်တဆိတ် ထွက်ခွာခဲ့တယ်။ တစ်နေရာမှာ အိမ်ထောင်ကျပြန်တော့ ထိုအိမ့်ရှင်မမှာ ဓားဒဏ်ရာရှင်ရဲ့ မိခင် (ဇနီးဟောင်း) ဖြစ်နေတယ် ယိုးဒယားမှာ အဲဒီလို ဘုန်းကြီး ဇာတ်ကောင် ပါတဲ့ ဝတ္ထုတွေ ရုပ်ရှင်တွေ များများ ဖန်တီးလေ့ရှိပုံပါပဲ။
ဇာတ်လမ်းတွေ
ဗုဒ္ဓဝါဒနဲ့ ယဉ်ကျေးမှု စတင်ခဲ့တဲ့ မြန်မာ့လူ့ဘောင်မှာလည်း ရဟန်းနဲ့ အမျိုးသမီး ဇာတ်လမ်းတွေ ရှိတယ်။ ပုဂံဘုရင် ကျစွာမင်းရဲ့ သမီးတော်ဟာ ပိဋကတ်အလွန်တတ်ကျွမ်းလို့ ရှင်ရဟန်းငယ်တွေကို စာသင်ပေးတယ်။ စာလိုက်ကိုယ်တော်တွေ သမာဓိမပျက်အောင်လို့ တင်းတိမ်ကာပြီး သင်ပေးတာတောင် ဦးဆောင်စာဆိုကိုယ်တော် အကြံအဖန် လုပ်တာနဲ့ လူချင်းလည်း တွေ့ရော ကိုယ်တော်ကစပြီး ကြိုက်တယ်။ ဘုရင်ကလည်း အဘိဓမ္မာဆရာကြီးဆိုတော့ စိတ်မဆိုးတဲ့အပြင် "တူတူတန်တန် ကျမ်းစာ တစ်စောင် ရေးဖွဲ့နိုင်ရင် သမီးတော်ကို ယူစေ”တဲ့။ “သံပျင်ဋီကာ’ဆိုတဲ့ ပါဠိသဒ္ဒါကျမ်းကြီးကို ရေးပြီး ကိုယ်တော်လည်း သံပျင်အမတ် ဖြစ်သွားတာပဲ။
ဒဂုန်ခင်ခင်လေး ရေးတဲ့ “စာဆိုတော်”ဝတ္ထုမှာ ဘုရင့်သမီးတော်က ကိုယ်တော်ချောကို စပြီး ကြိုက်တာ။ သူတို့ခမျာတွေတော့ နှစ်ယောက်လုံး ကွပ်မျက်ခံရသတဲ့။ “ပျိုတို့မောင် ရှင်လိင်ပြန်တော့ နားပန်ဖို့လေး”ဆိုတဲ့ ကျေးလက်ကဗျာဟာ အဲဒီ ပုံရိပ်တွေကို ထင်ဟပ်စေတယ်လို့ ဘုန်းကြီး ယူဆတယ်။ “ပျိုတို့မောင်’ဆိုတာ တစ်အူတုံ့ဆင်း ပျို့မောင် အရင်းဖြစ်နိုင်သလို ပျို့ရည်းစားလည်း ဖြစ်နိုင်တာပဲ။
လိင်မရွေး
မေးခွန်းပါ ဇာတ်လမ်း (ဖော်ပြထားသလောက်) အရ မိန်းမကိုချည်း ဖောက်ပြားတယ်လို့ တစ်ဖက်သတ် အပြစ်မတင်နိုင်ဘူး။ နှစ်ဦးလုံးမှာ တာဝန်ရှိတယ်။ ထိုကိစ္စကို ဝါသနာပါတဲ့ ဘုန်းကြီးက ထိုအမျိုးသမီးကို တစ်ဖက်သတ် ပြုမူတာမျိုးဆိုရင် ဘုန်းကြီးမှာ အပြစ်ပိုကြီးမယ်။ သင်္ကန်းဆိုတာ အရိယာပုဂ္ဂိုလ် အလံတံခွန်၊ သီလသိက္ခာရဲ့ သင်္ကေတ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါကြောင့် မိမိနဲ့ မထိုက်တန်တဲ့ သင်္ကန်းကို ဝတ်ထားသူလည်း မကျွတ်နိုင်တော့ဘူး ဆိုတာမျိုး ဖြစ်သင့်တယ်။ သင်္ကန်းဝတ်သူ ဖောက်ပြားမိလို့ သင်္ကန်းရဲ့ တန်ခိုးကြောင့် မိန်းမကပဲ ထိုအပြစ်မျိုးရတယ်ဆိုရင် မမျှတဘူး။ ကံကံရဲ့ အကျိုးပေးဆိုတာ လိင်မရွေးပါဘူး။ ဗုဒ္ဓဝါဒအရ မကျွတ်နိုင်တဲ့ ထာဝရဘဝဆိုတာမျိုးလည်း မရှိဘူး။ ကံကုန်ရင် ပြောင်းလဲရတာပဲ။
အပြစ်မရှိ
ငရဲကြီးတယ် မကြီးဘူးဆိုတာကို စိတ်စေတနာ အရင်းခံနဲ့ပဲ ဆုံးဖြတ်ကြောင်း ဘုန်းကြီး မကြာခဏ ပြောဖူးပါတယ်။ ဆိုပါတော့ ... အမျိုးသမီးအနေနဲ့ ရဟန်းကို ဖျက်ဆီးလိုစိတ်သက်သက်နဲ့ တမင်တကာ မြှူဆွယ်ဖြားယောင်းရင် အဲဒီ အမျိုးသမီး အပြစ်ရှိတယ်။ ပုထုဇဉ်ဘာဝ အနေနီးလွန်းရာက အချင်းချင်း သံယောဇဉ်တွယ်မိလို့ ဖြစ်ရတာမျိုးဆိုရင် မှန်တယ်လို့ မဆိုနိုင်ပေမယ့် ဘုန်းကြီးဘဝကို စွန့်၊ လူထွက်ပြီး အကြင်လင်မယားအဖြစ် လူ့ကျင့်ဝတ်နဲ့အညီ နေထိုင်ပါက နှစ်ဦးလုံး ဒီဘဝမှာ မဂ်ဖိုလ်ရဲ့ အန္တရာယ် မဖြစ်နိုင်ဘူး။ ဆောက်တည်ပွားများတဲ့ သီလဘာဝနာ ကုသိုလ်တွေလည်း အချည်းနှီး မဖြစ်ပါဘူး။ နေ့မှာ ဘုန်းကြီး၊ ညမှာ လူ .. ဖြစ်နေရင်တော့ ဇာတ်လမ်းကြမ်းတဲ့အတွက် နောက်ခေါင်းစဉ် တစ်မျိုးနဲ့ ဆွေးနွေးရမှာပေါ့။
သီလရှိမှ
“ရဟန်းက လူတွေထက် ဘုန်းကြီးတယ်”ဆိုရာမှာ ရဟန်းရဲ့ ဂုဏ်ရည်ကို သီလသိက္ခာ စောင့်ထိန်းမှု ပမာဏနဲ့ သတ်မှတ်တယ်။ သင်္ကန်းဝတ်ထားရုံနဲ့ လူတွေထက် ဘုန်းမကြီးနိုင်ဘူး။ ဝိနည်းအရ ရဟန်းဟာ တဏှာပူးနေတဲ့ ဖောက်ပြန်တဲ့ စိတ်နဲ့ မိန်းမကြီးငယ်မဟူကို မထိကိုင်ကောင်းဘူး။ မှောင်ရီပျိုးချိန် မမြင်ကွယ်ရာကို ရောက်မှ မေးခွန်းထဲကအတိုင်း ပြုတဲ့ ကိုယ်တော်ကို “လူများထက် ဘုန်းကြီးသူ”လို့ မဆိုနိုင်ဘူး။ မထိုက်တန်ဘဲ သင်္ကန်းကို ဝတ်ထားသူပဲ ဖြစ်သင့်တယ်။
အဲဒီလို ရဟန်းမျိုးကို မြတ်ဗုဒ္ဓက “သင်္ကန်းကို လည်ပင်းမှာ ပတ်ထားပြီး စောင့်စည်းမှု မရှိတဲ့ ရဟန်းတွေ သေရင် အပါယ်ရောက်မယ်။ ကိုယ်နှုတ်စိတ်ကို မစောင့်ဘဲ ပြည်သူ့ဆွမ်းကို စားရင် မီးရဲနေတဲ့ သံတုံးကို မျိုရသလိုပဲ (ဝိ၊၁၊၁၁၅)”တဲ့။
မမှန်ဘူး
မေးခွန်းရှင်က “အဲဒီ ဘုန်းကြီး မြန်မြန် လူထွက်ပါစေ”လို့ ဆုတောင်းတာလည်း မမှန်ဘူး။ “ပျက်အစဉ် ပြင်ခဏ”ဆို မဟုတ်လား။ အမျိုးသမီးကို တဏှာစိတ်နဲ့ ကိုင်မိရုံနဲ့ ရဟန်းအဖြစ် မပျက်စီးသေးဘူး။ ဒါကြောင့် နောင်အခါ သူ့ဟာသူ ပြုပြင်ပြီး သီလသိက္ခာနဲ့ နေသွားခဲ့ရင် မိမိရဲ့ ဆုတောင်းဟာ တစ်ဖက်သတ်ကြီး ဖြစ်နေမှာပေါ့။
မှတ်ချက် ၃-ရပ်
ဘုန်းကြီးအနေနဲ့ မေးခွန်းဖော်ပြချက်အတိုင်းလောက်ကို သုံးသပ်ပြီး မှတ်ချက်ပြုရရင် ..
၁) ၆-နှစ်အရွယ်က လူမမယ် မိန်းကလေးရဲ့ အပြစ်ကို မတွေ့မိတဲ့အတွက် လက်ရှိ အသက်အရွယ်မှာ နောင်တဖြစ်နေစရာ မလိုဘူး
၂) အကြောင်းကို မသိတဲ့ မည်သည့်တစ်စိမ်းနဲ့မျှ မိမိတို့ရဲ့ သားငယ် သမီးငယ်တွေကို လွှတ်မထားမိဖို့ မိဘတွေ သတိထားသင့်တယ်
၃) တစ်ခါတစ်ရံ မိမိမှာ အပြစ်မရှိဘဲ ဘာမဟုတ်တာလေးကို အစွဲအလမ်းကြီးနေရင်လည်း အဲဒီအစွဲကြောင့်ပဲ ဒုက္ခရောက်တတ်တယ် .. လို့ ဖြစ်ပါတယ်။
ဧပြီ ၂၂၊ ၂၀၁၆။
---၄၆၃။ ရန်ပြေဆယ့်တစ်နည်း
ရိုသေစွာ လျှောက်ထားအပ်ပါသည် အရှင်ဘုရား။ တပည့်တော်သည် အလွန် စိတ်တိုစိတ်ဆိုးလွယ်ပါသည်။ မကောင်းမှန်းသိလျက် ထိန်းမရပြင်မရ ဖြစ်နေပါသည်။ စိတ်ဆိုးလျှင် ဘုရားရှိခိုးတာ တရားထိုင်တာတွေလည်း မလုပ်နိုင်တော့ပါ။ ဖြစ်ဆဲဒေါသကို လျော့ပါးစေနိုင်တဲ့ လက်တွေ့ကျင့်စဉ် နည်းကောင်းများရှိလျှင် ဟောကြားပေးစေလိုပါသည် အရှင်ဘုရား။
ရဲထက်နိုင် (တောင်ဒဂုံ)
---အဓိပတိတပ်
ငယ်ရွယ်စဉ်မှာ စိတ်ကို မထိန်းဘဲ စိတ်မြန်ကိုယ်မြန်နဲ့ ဆုံးဖြတ်ပြီးပြောဆိုပြုလုပ်တတ်တယ်။ အသက်ကြီးလာတာနဲ့အမျှ သိဖူးတဲ့ အတွေ့အကြုံအရ ဆင်ခြင်နိုင်ပြီး ရင့်ကျက်လာတယ်။ ဒါပေမယ့် လောကမှာ သေတဲ့အထိ မဆင်ခြင်နိုင်သူတွေလည်း အများကြီးပါပဲ။ စရိုက်ဆိုးတစ်ခုကို ပြင်ဖို့ဆိုရင် “ပြင်ချင်စိတ်’ဟာ အဓိကပါ။ တကယ်ပြင်ချင်ရင် အချိန်မဆွဲဘဲ ခုအချိန်ကစပြီး ‘ငါ ပြင်ပြီဟေ့”လို့ ကိုယ့်ကိုယ်ကို ကြေညာပါ။ ပြီးရင် သူများနဲ့ မတူအောင် လုပ်ပါ။
ဥပမာ .. မွေးနေ့မှာ နံနက် ဘုန်းကြီးပင့်၊ ဆွမ်းကပ်၊ ငါးပါးသီလခံ လုပ်တော့ လုပ်တယ်။ ညနေရောက်တော့ သောက်စားဝါကြွားပါတီ။ ကိုယ်က အဲဒီလို မေ့မေ့လျော့လျော့ မဖြစ်စေနဲ့။ “စရိုက်ကို ငါ ပြင်နေတယ်”ဆိုတာကို မိနစ်စက္ကန့်မလပ် သတိရနေအောင် ကြိုးစားပါ။ အဲဒါ ပထမဆုံးအဆင့်။ ဘာမှဆက်မလုပ်နိုင်သေးရင်တောင် ဒီအဆင့်ကို အရင်ဆုံး စမ်းသပ်ကြည့်။ တစ်ခုခု ထူးခြားလာပါလိမ့်မယ်။
လက်တွေ့လုပ်
ဘုန်းကြီးကတော့ ကိုယ့် အသက်အရွယ်၊ ရဟန်းသိက္ခာအရ မကောင်းဘူးလို့ ယူဆတဲ့ စရိုက်ဆိုးတစ်ခုခုကို ထိန်းတော့မယ်ဆိုရင် အထက်ပါအတိုင်း စပြီး အရင်လုပ်ပါတယ်။ မသိစိတ်မှာ မြုပ်နေတဲ့ မွေးရာပါဗီဇ၊ ဒေသစရိုက်၊ ကြီးပြင်းခဲ့ရတဲ့ ပတ်ဝန်းကျင်ရဲ့ လွှမ်းမိုးနေမှု စတာတွေကြောင့် ရာနှုန်းပြည့် မအောင်မြင်နိုင်ပေမယ့် ပြောင်းလဲမှုရှိတယ်လို့တော့ ကိုယ့်ကိုယ်ကို သုံးသပ်မိပါတယ်။ မပြည့်စုံသေးပါဘူး၊ ကြိုးစားဆဲပါ။
၁၁-နည်း
ကျန်းဂန်မှာ စိတ်ဆိုး (ဒေါသ)ဖြေနည်း ၁၁-နည်း ဖော်ပြတယ်။ ဘုန်းကြီး လက်တွေ့လုပ်ဖြစ်တာက အမှတ် (၁) (၂) (၅) (၇) (၈) (၁ဝ) ပါ။ အဲဒီအထဲက တစ်ခုခုနဲ့ တည့်သွားလေ့ရှိပါတယ်။ ဟုတ်တယ် .. အစပိုင်းမှာ ဦးနှောက်ထဲမှာ ထည့်ကို မထည့်ချင်လို့ လုံးဝမဖြစ်နိုင်ဘူးလို့ ထင်မိတဲ့အထိ ဖြစ်တာမျိုးနဲ့ ကြုံရတယ်။ အထူးသဖြင့် ကိုယ့်ကို ဒုက္ခပေးသူနဲ့ ပတ်သက်ရင်ပေါ့။ ကိစ္စမရှိ၊ ဆက်သာလုပ်။ အရှုံးပြီးရင် အနိုင်တစ်နေ့ ရှိမြဲပါ။ နောက်ပိုင်း ပြေလျှော့သွားပါတယ်။
(၁) မေတ္တာပြ
စိတ်ဆိုးပြီဆိုတာနဲ့ ဘာမှမပြောမလုပ်ဘဲ ချက်ခြင်း စိတ်ကို ငြိမ်ငြိမ်ထားပြီး “စိတ်ဆိုးရင် တရားကွယ်တယ်၊ သည်းခံရင် တရားလွယ်တယ်’လို့ အရင်ဆုံး ဆင်ခြင်ပါ။ ပြီးမှ ကိုယ့်တစ်ကိုယ်လုံးမှာ စိတ်ကိုထားပြီး “ငါသည် ရန်သူကင်းပါစေ၊ ငါသည် စိတ်ဆိုးဒေါသကင်းပါစေ၊ ငါသည် နှိပ်စက်ခံရခြင်းကင်းပါစေ၊ ငါသည် နှလုံးစိတ်ဝမ်း အေးချမ်းပါစေ”လို့ တုံ့ပြန်လိုစိတ်ကို ထိန်းနိုင်တဲ့အထိ စိတ်ဆိုနဲ့ ထပ်ခါထပ်ခါ ရွတ်ပွားပါ။
မေတ္တာသုတ်ကို အဓိပ္ပာယ်နားလည်ပြီး နှစ်ရှည်လများ ရွတ်ဖတ်ထားတာမျိုး၊ မေတ္တာကမ္မဋ္ဌာန်းကို စနစ်တကျ ပွားများထားတာမျိုး နဂိုကအခံရှိနေရင် ပိုပြီး အောင်မြင်လွယ်တယ်။ မအောင်မြင်သေးရင် ..
(၂) ဒေါသဖြစ်
စိတ်ဆိုးသူကို ပြန်စိတ်ဆိုးရင် မိမိဟာ ထိုစိတ်ဆိုးဒေါသကြောင့် ထိုလူထက် ပိုမိုက်သွားတယ်။ ရန်တုံ့မဖက်မှ အောင်နိုင်ခဲတဲ့ စစ်ပွဲကို အောင်သူ ဖြစ်တယ်။ အမျက်ကြီးသူဟာ အစွန်းနှစ်ဖက် မီးကျွမ်း၊ အလယ်မှာ အညစ်အကြေးတွေ ကပ်နေတဲ့ လူသေကို ဖုတ်တဲ့ ထင်းကုလားလို အသုံးမကျဘူး”လို့ သတိရတိုင်း ဒေါသရဲ့အပြစ်ကို ဆင်ခြင်ပါ။ သူတော်ကောင်းစိတ်တွေ ဝင်လာပါလိမ့်မယ်။ မပျောက်သေးရင် ..
(၃) ကောင်းလှစ်ရှု
မိမိစိတ်ဆိုးသူရဲ့ ရုပ်သွင်ကို သည်ခံပြီး စိတ်ထဲပေါ်အောင်လုပ်။ ပြီးမှ “သူက ဒါလေးတော့ ပြောခဲ့တာပဲ၊ အဲဒီတုန်းက သူလုပ်ပေးလို့၊ သူလုပ်တာ ကိုယ့်အတွက်ရော အများအတွက်ပါ အကျိုးရှိတာပဲ’စတဲ့ ရန်သူရဲ့ ကောင်းကွက်ကို ရှာကြံပြီး စိတ်ကို ဖြေတယ်။ တင်းနေသေးရင်
(၄) ကရုဏာ
“သူ့ခမျာ အသက်ရှင်တုန်း ကျန်းမာတုန်း တောင်လည် မြောက်သွား တလွှားလွှား လုပ်နေပေမယ့် သူတော်ကောင်းတို့ မကြိုက်နိုင်တဲ့ အကုသိုလ်စိတ်ထားကြောင့် သေရင်တော့ ငရဲမှာမြုပ်တော့မှာပဲ၊ သနားဖွယ်ကောင်းစွ’လို့ ဆင်ခြင်ပါ။ အစပိုင်းမှာ တတ်နိုင်သမျှ သူနဲ့ထိတွေ့ပတ်သက်မှုကို ရှောင်နေရင် သင့်တယ်။ မရသေးရင်
(၅) ဩဝါဒ
“ငါ စောင့်ထိန်းထားတဲ့ သီလရဲ့ “အရှက် အကြောက် သည်းခံခြင်း ချစ်ကြင်ခြင်း”ဆိုတဲ့ အရင်းအမြစ်ကို ဖြတ်တောက်တတ်တဲ့ အမျက်ဒေါသကို သိမ်းဆည်းထားရင် ငါ့လောက် မိုက်သူ ရှိပါအုံးမလား၊ ငါ စိတ်ဆိုးအောင်လို့ သူက ငါမကြိုက်တာကို လုပ်တဲ့အတွက် ငါက စိတ်ဆိုးရင် သူပဲ ဝမ်းသာမှာပေါ့”လို့ မိမိကိုယ်ကို ဆုံးမပါ။ လိုနေသေးရင်
(၆) ကမ္မသာ
“ကိုယ့်ကံနဲ့ ကိုယ်ပဲဖြစ်လို့ သူ့ဒေါသဟာ သူ့အကျိုးမဲ့အတွက်ပဲ။ ဒေါသထွက်သူဟာ လေအောက်က လူနဲ့တူတယ်။ သူက လေညာကလူကို ဖုံမှုန့်နဲ့ပက်ရင် သူ့ကိုယ်ပေါ်မှာပဲ ဖုံမှုန့်တွေ ပြန့်ကျဲကုန်မှာပေါ့”လို့ ဆင်ခြင်ပါ။ မထူးသေးဘူးလား ..
(၇) ဇာတကီ
ခန္တီဝါဒီရသေ့၊ မဟာကပိမျောက်မင်းဘဝတွေမှာ ဗုဒ္ဓလောင်းလျာဟာ လူသာမန်တို့ မလုပ်နိုင်တဲ့ သည်းခံမှုမျိုးကို ကျင့်နိုင်ခဲ့လို့ ဗုဒ္ဓအဖြစ်ကို ရောက်ခဲ့တယ်လို့ ဆင်ခြင်ပြီး ဇာတ်တော်ဖြစ်ရပ်တွေကို စိတ်မှာ ထုံမွှမ်းထားပါ။ ဘုန်းကြီးတော့ ကိုယ့်ခေါင်းရိုက်ခွဲသူကို သစ်ကိုင်းတွေ ခုန်ကူးပြီး ဒဏ်ရာကကျတဲ့ သွေးနဲ့ လမ်းပြတဲ့ မျောက်မင်းကို အာရုံယူတယ်။ မငြိမ်းသေးရင်
(၈) သံသာမျိုး
“ဘဝသံသရာမှာ မိဘ ညီအစ်ကို မောင်နှမ သားသမီး မတော်ဖူးသူ မရှိ (သံ၊၁၊၃၉၅)’လို့ ရှင်တော်ဗုဒ္ဓဟောတော်မူထားတဲ့အတိုင်း သူ(မနှစ်သက်သူ)ဟာ ငါ့မိဘ သားသမီးအဖြစ်နဲ့ ငါ့အကျိုးအတွက် သက်စွန့်ရှစူး ပြုဖူးမှာပဲလို့ အလေးအနက် ဆင်ခြင်ပါ။ ဖြစ်နေသေးရင် ..
(၉) ချစ်ကျိုးမှတ်
“အိပ်ပျော်၊ နိုးရွှင်၊ အိမ်မက်ကောင်း၊ လူနတ်ချစ်၊ နတ်စောင့်၊ မီးကွင်း၊ ဓားပြီး၊ အဆိပ်ပြေ၊ သမာဓိမြန်၊ မျက်နှာလန်း၊ သေရင် မတွေဝေ၊ ဗြဟ္မာလား”ဆိုတဲ့ မေတ္တာအကျိုး ၁၁-မျိုးကို ဆင်ခြင်ပြီး သူ့အပေါ် မေတ္တာနဲ့ တုံ့ပြန်ပါ။ ကြွနေသေးရင်
(၁၀) ဓာတ်ခွဲဖြေ
“ဘာကို စိတ်ဆိုးနေတာလဲ။ သူ့ဆံပင်ကိုလော၊ မွေးညင်းကိုလော၊ ခြေသည်း လက်သည်းလော။ ဆံပင်မှာရှိတဲ့ ပထဝီဓာတ်လော၊ အာပေါဓာတ်လော။ ဝေဒနာကိုလော၊ သညာလော’စသည်ဖြင့် မနှစ်သက်သူရဲ့ ရုပ်ခန္ဓာကို ဓာတ်ခွဲ၊ သို့မဟုတ် ရုပ်ခန္ဓာရဲ့ အစိတ်အပိုင်းတွေကို စိတ်နဲ့ အာရုံယူပြီး ဘယ်အရာကို စိတ်ဆိုးနေတာလဲလို့ မိမိကိုယ်ကို အဖန်ဖန် မေးမြန်းစစ်ဆေးပါ။ မဟန်သေးရင် ..
(၁၁) ပေးဝေစေ
“အဒန္တမနံ ဒါနံ = ပေးကမ်းခြင်းဟာ ရိုင်းသူကို ယဉ်စေတယ်’ဆိုတဲ့အတိုင်း မနှစ်သက်သူ နှစ်သက်ဖွယ်ရှိတဲ့ ပစ္စည်းလက်ဆောင်လေး ပေးကမ်းပါ။ သူ့အကြိုက်စရိုက်ကို အရင် စုံးစမ်းပြီးမှ လုပ်ကြည့်ပေါ့။
ဆောင်ထား
အထက်ပါ ရန်ဖြေ ၁၁-နည်းထဲက ကိုယ့်စရိုက်နဲ့ ကိုက်ညီရာကို ရွေးပြီး နှစ်သက်ရာနဲ့ ဖြေကြည့်ပါ။ စိတ်ဆိုးတာကို သိသိသာသာ လျော့ကျစေပါလိမ့်မယ်။ သုံးလိုတဲ့အချိန်မှာ ထုတ်သုံးနိုင်အောင် အောက်ပါအတိုင်း နှလုံးသားထဲမှာ ထည့်ထားပါ ..
“မေတ္တာပြ ဒေါသပြစ် ကောင်းလှစ်ရှု ကရုဏာ ဩဝါဒ ကမ္မသာ ဇာတကံ သံသာမျိုး ချစ်ကျိုးမှတ် ဓာတ်ခွဲဖြေ ပေးဝေစေ့ ရန်ဖြေ ဆယ့်တစ်နည်း”။
ဧပြီ ၂၃၊ ၂၀၁၆။
---၄၆၄။ ဥပက္ခာဆယ်မျိုး
ဆရာတော် ဘုရား၊ ဆရာတော်တစ်ပါး ဟောကြားသော တရားတွင် ဥပေက္ခာဆယ်မျိုးတောင် ရှိတယ်လို့ မှတ်သားရပါသည်။ ထိုဟောပြောချက်မှာ အဆင့်မြင့်သဖြင့် နားလည်ရန် ခက်ခဲပါသည်။ ဒါကြောင့် ဥပေက္ခာရဲ့ အဓိပ္ပာယ်နှင့် အဲဒီဥပေက္ခာဆယ်မျိုး အကြောင်းကို လူပြိန်းနားလည်အောင် ရှင်းပြပေးစေလိုပါသည် အရှင်ဘုရား။
သိန်းထူး (ကရင်ပြည်နယ်)
---အဓိပ္ပာယ်
အကြောင်းအရာကိုက အဆင့်မြင့်လို့ နားလည်နိုင်တဲ့ အခံရှိဖို့တော့ လိုတယ်။ တစ်ခါတစ်ရံ ရှင်းအောင် ရေးရင်းပြောရင်းနဲ့ပဲ ပိုရှုပ်သွားတာမျိုးလည်း ရှိတတ်တယ်။ ကြိုးစားကြည့်တာပေါ့ “ဥပေက္ခာ”ကို “အညီအမျှ ရှုခြင်း၊ (အချစ်အမုန်း) အစွန်းသို့ မကျရောက်ဘဲ ခံယူခြင်း (သမံ ပဿတိ အပက္ခ.ပတိတာဝ ဟုတွာ ပဿတိ၊ အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၁၆)၊ သတ္တလောကအပေါ် အလယ်အလတ် အခြင်းအရာဖြင့် ဖြစ်ခြင်း (သတ္တေသု မဇ္ဈတ္တာ-ကာရပ္ပဝတ္တိ၊ ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၃၁၁)”လို့ အဓိပ္ပာယ်ဖွင့်ပါတယ်။ ဒါကြောင့် “ပတ်ဝန်းကျင်ရဲ့ ရိုက်ခတ်မှုကို အချစ်အမုန်းနဲ့ မတုံ့ပြန်ဘဲ အညီအမျှ လက်ခံခြင်း’လို့ ဥပေက္ခာရဲ့ ယေဘုယျ အဓိပ္ပာယ်ကို နားလည်နိုင်ပါတယ်။ မြေကြီးဟာ အညစ်အကြေးနဲ့ ရတနာမျိုးစုံကို စိတ်ဆိုးခြင်း မြတ်နိုးခြင်း မရှိဘဲ ခံယူသလို ကောင်းနဲ့အဆိုးကို အညီအမျှ ခံယူခြင်းလို့ ပါဠိတော် (ဗုဒ္ဓဝံသ၊ စာ-၃၁၉)မှာ ဆိုတယ်။ ပါရမီတော်ခန်းပျို့မှာ ဆိုပုံက “ပမာနည်ဗွေ၊ ဤသေဉ်မြေကား၊ ကောင်သေမစင်၊ အပုပ်ဘင်က၊ စသည်အညစ်၊ ပစ်သော်လည်းကောင်း၊ ရောင်မောင်းနီးတွေး၊ ပန်းချီဆေးဖြင့်၊ ခြူးသေးခြူးနွယ်၊ ရွှေငွေခြယ်လျက်၊ တင့်တယ်ကျစ်လစ်၊ မျက်မျိုးစစ်တည့်၊ နစ်သော်လည်းကောင်း၊ ကျဉ်းမြောင်းပူဆာ၊ နှစ်သိမ့်စွာသား၊ ခြင်းရာအနေ၊ မဖောက်လေတည့်၊ မြေတလည်လည်၊ အတိုင်းတည်သို့ .. (ပိုဒ်-၁၄၂)’လို့ ဖြစ်ပါတယ်။
ဥပေက္ခာ ဆယ်မျိုး
ငယ်စဉ်အခါ ဣန္ဒိယယမိုက်ကို သင်ယူစဉ် ဥပေက္ခာ ၁၀-မျိုးရဲ့ အတိုကောက်ကို “ဆ.ဗျ.ဗော.ဝီ.ဝေ၊ သ.ဝိ.တ.ဗျာ.”လို့ မှတ်ခဲ့ဖူးပါတယ်။ အဲဒီဆယ်မျိုးရဲ့ အဓိပ္ပာယ်ကျဉ်းကို ကျမ်းဂန် (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၁၇)နှင့်အညီ အဖြစ်နိုင်ဆုံး ချုပ်ပြီး နားလည်ရုံ ဖော်ပြလိုက်ပါတယ်။
၁။ ဆ = ဆဠင်္ဂုပေက္ခာ၊ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်တွေမှာ အဆင်း အသံ အနံ့ အရသာ အတွေ့ အကြံဆိုတဲ့ အာရုံခြောက်ပါးနဲ့ တွေ့ကြုံရရှိတဲ့ ကောင်းတဲ့အာရုံကို နှစ်သက်ပိုက်ထွေးခြင်း၊ မကောင်းတဲ့အာရုံကို ငြင်းပယ်ဆန့်ကျင်ခြင်း မပြုဘဲ ပကတိအတိုင်းထားနိုင်ခြင်း။ ဤဥပေက္ခာကို ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်ပဲ အမြဲပွားများနိုင်တယ်။ ပုထုဇဉ်တွေမှာ မြင်စဉ်မြင်ကာမျှ၊ ကြားစဉ်ကြားကာမျှ၊ နီစဉ်နံကာမျှ .. စသည် ရှုပွားခိုက်မှာ ဖြစ်နိုင်မယ်။
၂။ ဗြ = ဗြဟ္မဝိဟာရုပေက္ခာ၊ မေတ္တာပို့တဲ့အခါ “အဝေရာ ဟောန္တု၊ အဗျာပဇ္ဇာ ဟောန္တု၊ အနီဃာ ဟောန္တု၊ သုခီ အတ္တာနံ ပရိဟရဟန္တု၊ ဒုက္ခာ မုစ္စန္တု၊ ယထာလဒ္ဓသမ္ပတ္တိတော မာဝိဂစ္ဆန္တု၊ ကမ္မဿကာ’လို့ ခုနစ်မျိုး ရှိရာမှာ ရှေ့လေးခုက မေတ္တာပွား၊ နောက်သုံးခုက အစဉ်အတိုင်း ကရုဏာ၊ မုဒိတာ၊ ဥပေက္ခာပွားပုံ ဖြစ်ပါတယ်။
ဒါကြောင့် ကြိုးတန်းလျှောက်တဲ့အခါ တုတ်ရှည်နဲ့ အလေးချိန်ကို ထိန်းပြီး ကြိုးတန်းကိုပဲ.. စိုက်စိုက်ကြည့်လျှောက်ရသလို ဆင်းရဲသို့မဟုတ် ချမ်းသာကို ခံစားရတဲ့ သတ္တဝါတွေကို အာရုံပြုပြီး “သဗ္ဗေ သတ္တာ ကမ္မဿကာ (သတ္တဝါအားလုံး ကံသာလျှင် မိမိဥစ္စာ ရှိကြ၏)”လို့ အဲဒီသတ္တဝါနှစ်မျိုးကို အညီအမျှ ပွားများပြီး နေခြင်း။ မည်သူမဆို ပွားများနိုင်တယ်။
၃။ ဗော = ဗောဇ္ဈင်္ဂုပေက္ခာ၊ ဗောဇ္ဈင်အနေနဲ့ ဖြစ်နေတဲ့ “သတိ၊ ပညာ၊ ဝီရိယ၊ ပီတိ၊ ပဿဒ္ဓိ၊ သမာဓိ၊ တတြမဇ္ဈတ္တတာ”ဆိုတဲ့ စေတသိက် ၇-ပါးကို ခေါ်တာ။ မဂ်ဖိုလ်ကို ရခါနီးအချိန်မှာ ယှဉ်ဖက်စေတသိက်တွေရဲ့ လျော့ရဲမှု၊ လွန်ကဲမှု မဖြစ်စေဘဲ ညီမျှအောင် ထိန်းသိမ်းခြင်း။ ဝိပဿနာယာနိက ပုဂ္ဂိုလ်တစ်ဦး မဂ်ဖိုလ်ကို ရခါနီးမှာ ဝီရိယလွန်လို့ ပျံ့လွင့်တာ၊ ပီတိလွန်လို့ သမာဓိလျော့သွားတာမျိုး မဖြစ်စေဘဲ ဗောဇ္ဈင်တရားတွေကို ညီမျှအောင် ချိန်ပေးခြင်း။ အရှင်အာနန္ဒာဟာ ဝီရိယလွန်ကဲလို့ မဂ်ဖိုလ်မဆိုက်နိုင်ဘဲ ဖြစ်နေတာကို အနားယူမလို့ ပြင်ဆဲမှာ ရဟန္တာဖြစ်သွားတယ်။
၄။ ဝီ = ဝီရိယုပေက္ခာ၊ တရားကိုယ်က ဝီရိယစေတသိက်။ ဝီရိယလွန်ကဲရင် စိတ်ပျံ့လွင့်နေတတ်တယ်။ ဝီရိယလျော့နေရင် ပျင်းရိနေတတ်တယ်။ မဂ်ဖိုလ်ကို ရအောင် တရားအားထုတ်တဲ့အခါ ပျင်းရိတွန့်ဆုတ်ခြင်းနဲ့ ပျံ့လွင့်ခြင်းမရှိအောင် မတင်းလွန်းမလျော့လွန်တဲ့ အလယ်အလတ်အနေအားဖြင့် ရှုမှတ်ခြင်း။ တရားအားထုတ်သူတိုင်း ကျင့်သုံးနိုင်တယ်။
၅။ ဝေ = ဝေဒနုပေက္ခာ၊ အကောင်းအာရုံနဲ့ဆုံခိုက် အလွန်အကျွံ ဝမ်းသာအယ်လဲဖြစ်ခြင်း၊ အဆိုးအာရုံနဲ့ကြုံခိုက် အရုပ်ကြိုးပြတ် ဝမ်နည်းပက်လက်ဖြစ်ခြင်းကို ရှောင်၍ အလယ်အလတ်အားဖြင့် ခံစားခြင်း။ ဥပေက္ခာနဲ့ ယှဉ်တဲ့ ဝေဒနာစေတသိက်။ နေ့စဉ်ဘဝမှာ သာယာဖွယ်နဲ့ကြုံရင် သာယာတပ်မက်မလွန်ကဲခြင်း၊ မသာယာဖွယ်နဲ့ကြုံရင် အပြင်းအထန် အလိုမကျစိတ်ဆိုးခြင်း မဖြစ်စေဘဲ ယင်းနှစ်မျိုးကို အညီအမျှ ခံယူနိုင်အောင် လေ့ကျင့်ယူနိုင်တယ်။ လူတိုင်း လေ့ကျင့်ယူရင် ဖြစ်နိုင်တဲ့ ကျင့်စဉ်ပါ။
၆။ သ = သင်္ခါရုပေက္ခာ၊ သမထကမ္မဋ္ဌာန်းကို စီးဖြန်းသူတို့ ပဉ္စမဈာန်သမာဓိ အားကောင်းလာတဲ့အခါ၊ မဂ်ဖိုလ်ကို ရအောင် အားထုတ်သူတို့ ဝိပဿနာဉာဏ်ရင့်သန်လာတဲ့အခါ နီဝရဏစသော သင်္ခါရတရားတွေကို အထူးဂရုစိုက်ပြီး မပယ်ရှားရဘဲ အလယ်အလတ်ရှုခြင်း။ သမထကမ္မဋ္ဌာန်းမှာ ပဉ္စမဈာန်အခိုက်၊ ဝိပဿနာကမ္မဋ္ဌာန်းမှာ ဘယဉာဏ်၊ အာဒီနဝဉာဏ်အခိုက်တွေမှာ သင်္ခါရတရားတွေကို အညီအမျှ ရှုနိုင်တယ်။ တရားကိုယ်က ပညာ။
၇။ ဝိ = ဝိပဿနုပေက္ခာ၊ ခန္ဓာငါးပါးကို ဝိပဿနာတင် ကမ္မဋ္ဌာန်းရှုမှတ်စဉ် ထင်မြင်လာတဲ့ အနိစ္စ ဒုက္ခ အနတ္တ လက္ခဏာတို့ကို စိစစ်ရာမှာ အညီအမျှ ပြုခြင်း။ ဝိပဿနာရှုသူဟာ မုစ္စိတုကမျတာဉာဏ် အခိုက်မှာ ကျင့်ကြံနိုင်တယ်။ ပညာပါပဲ။
၈။ တ = တတြမဇ္ဈတ္တုပေက္ခာ၊ ကုသိုလ်စိတ္တုပ္ပါဒ်တစ်ခုအတွင်း အတူတကွ ဖြစ်နေတဲ့ ယှဉ်ဘက်တရားတွေ အညီအမျှ ဖြစ်အောင် ထိန်းထားခြင်း။ တရားကိုယ်က ကုသိုလ်စိတ်မှာပဲ ယှဉ်တဲ့ တတြမဇ္ဈတ္တတာစေတသိက်ဖြစ်လို့ လူတိုင်း ပွားများနိုင်တယ်။ ကုသိုလ်တရား ဖြစ်ပွားတဲ့အခါ သမာသမတ် ကျတာ ဒီဥပေက္ခာကြောင့်။ အကုသိုလ်စိတ္တုပ္ပါဒ် ဖြစ်ရာမှာ ဒီစေတသိက် မပါလို့ ဟန်ချက်မညီတဲ့အတွက် လောဘဖြစ်စေ၊ ဒေါသဖြစ်စေ တစ်ခုခု လွန်ကဲနေတတ်တယ်။
၉။ ဈာ = ဈာနုပေက္ခာ၊ အမြတ်ဆုံးလောကီသုခဖြစ်တဲ့ တတိယဈာန်ချမ်းသာနောက်သို့ မလိုက်ဘဲ အလယ်အလတ်ရှုခြင်း။ တတိယဈာန်ကို ရမှ ကျင့်နိုင်တယ်။
၁၀။ ပါ = ပါရိသုဒ္ဓပေက္ခာ၊ စတုတ္ထဈာန်အခိုက်မှာ ဆန့်ကျင်ဘက်ဖြစ်တဲ့ နီဝရဏဓမ္မတို့မှ စင်ကြယ်ပြီးဖြစ်လို့ နီဝရဏတွေ ငြိမ်းအောင် ကြောင့်ကြမစိုက်ရဘဲ ညီမျှစွာရှုခြင်း။ စတုတ္ထဈာန်သို့မဟုတ် ပဉ္စဈာန် (ပဉ္စကနည်း)ကို ရမှ ပွားများနိုင်တယ်။
မှတ်စု
ဆင်းရဲချမ်းသာ ကြုံနေတဲ့ သတ္တဝါပညတ်ကို အာရုံပြုပြီး ဥပေက္ခာကမ္မဋ္ဌာန်းပွားနေတုန်းမှာ အချစ်နဲ့အမုန်း အစွန်းတစ်ဖက်ဆီ ရောက်သွားရင် ကျင့်ဆဲဥပေက္ခာ ပျက်သွားတယ်။ ပညာမပါတဲ့ အကုသိုလ်ဥပေက္ခာ (ဥပမာ .. ဒီလူကို ဂရုမစိုက်နဲ့၊ ပစ်ထားလိုက်ဆိုတာမျိုး) ဖြစ်စဉ်မှာ ပါနေတဲ့ ဆင်ခြင်တုံကင်းမဲ့ခြင်း (မောဟ)ဟာ ဥပေက္ခာရဲ့ အနီးကပ်ရန်သူ။ ချစ်သူနှစ်သက်သူကို စွဲလမ်းခြင်း (လောဘ)၊ မုန်းသူကို ခွာထုတ်ခြင်း (ဒေါသ)ကတော့ ဥပေက္ခာရဲ့ အဝေးရန်သူ ဖြစ်ပါတယ်။
အခြားသော ပညာရှင်ဆရာတော်တွေရဲ့ ရှင်းလင်းချက်ဟောပြောချက်တွေကိုပါ ရှာဖွေလေ့လာရင် ပိုပြီး နားလည်ပါလိမ့်မယ်။ ဓမ္မအမေးအဖြေအဆင့်မှာတော့ ဒီလောက်နဲ့ ကျေနပ်ပါ။ ဗုဒ္ဓဘာသာမှာက သိရုံနဲ့ မလုံလောက်ဘူး။ ဒါကြောင့် ကျင့်နိုင်တာကို ရွေးပြီး တစ်နေ့တစ်လံ ပုဂံဘယ်ပြေးမလဲ အစီအစဉ်နဲ့ လေ့ကျင့်ကြည့်ပါ။ အမှတ်စဉ်-၅ ကို များများ ကျင့်သုံးထားရင် ခေါင်းဆောင်ကောင်း ဖြစ်နိုင်တယ်။
ဧပြီ ၂၄၊ ၂၀၁၆။
---၄၆၅။ ကမ္မဝါစာနဲ့ တောထုတ်ခြင်း
ရိုသေစွာ လျှောက်ထားအပ်ပါသည် အရှင်ဘုရား၊ ကမ္မဝါ၏ အဓိပ္ပာယ်ကို သိလိုပါသည်။ ဘုရားလက်ထက်က သံဃာတွေ ကမ္မဝါဖတ်ပါသလား။ ကမ္မဝါဟာ ဘုရားဟောလား သို့မဟုတ် ကမ္မဝါဟာ ဗုဒ္ဓဝါဒမှာ အရေးကြီးပါသလား။ မြန်မာနှစ်ဆန်းတစ်ရက် (ဧပြီ ၁၇-ရက်၊ ၂၀၁၆)နေ့က တပည့်တော်တို့ ရပ်ကွက်မှာ သံဃာတော်တွေ ကမ္မဝါဖတ်ပြီးတဲ့အခါ မကောင်းဆိုးဝါးတွေ ထွက်ပြေးအောင်ဆိုပြီး သံချောင်းသံပုံးနဲ့ ဒန်အိုးဖုံးတွေကို ထုရိုက်ပြီး “တောထုတ်”ပါသည်။ အဘယ်ကြောင့် တောထုတ်ပါသနည်း။
မြိတ်ရွှေအောင်
---ကမ္မဝါစာ
ကမ္မဝါဆိုတာ ကမ္မနဲ့ ဝါစာလို့ စကားနှစ်လုံးပါတဲ့ ပါဠိသက်ဝေါဟာရပါ။ “ကမ္မ = လုပ်ဆောင်ချက်ကို၊ ဝါစာ = ဆိုခြင်း”၊ ဒါကြောင့် ‘လုပ်ဆောင်ချက်ကို ဆိုခြင်း” သို့မဟုတ် “ဆိုတဲ့ စကား’လို့ ရိုးရိုးလေး အရင်မှတ်ပါ။ ရဟန်းသံဃာတွေ သိမ်နုတ် သိမ်သမုတ်တာ၊ သိမ်ထဲဝင်ပြီး ရဟန်းခံ၊ ကထိန်ခင်းသည့် လုပ်တာကို ဝိနည်းကံဆောင်ခြင်းလို့ ခေါ်တယ်။ အဲဒီဝိနည်းကံတွေကို ဆောင်ရွက်တဲ့အခါ နှစ်တောင့်တစ်ထွာတွင်း စုဝေးနေကြတဲ့ သံဃာတွေကို “အသိပေးခြင်းနဲ့ ဆုံးဖြတ်ခြင်း’ဆိုတဲ့ ဖော်ပြချက်နှစ်ရပ်ပါတဲ့ ပါဠိဘာသာစာသား သို့မဟုတ် ပုံစံကျ ပြန်တမ်းကို ကမ္မဝါစာလို့ ခေါ်တာ။
လုပ်မယ့်ကံ(ကိစ္စ)ကို သံဃာအား အသိပေးပြီးနောက် ဆုံးဖြတ်မယ့် ပြန်တမ်းကို သုံးကြိမ်ဖတ်နေစဉ် သဘောမတူရင် ကန့်ကွက်နိုင်ပြီး ဖတ်ပြီးချိန်ထိ ကန့်ကွက်သူမရှိရင် တည်ပြုပါတယ်ဆိုတဲ့သဘောကို “ကမ္မဝါစာ ဖတ်ခြင်း”လို့ ဆိုတာပါ။ ယနေ့ခေတ်လွှတ်တော် အစည်းအဝေးလုပ်ပုံနဲ့ အနှစ်သာရအနေနဲ့ တူမယ်ထင်တယ်။
ရဟန်းဝိနည်းနဲ့ ဆိုင်တဲ့ ကမ္မဝါစာနဲ့ အန္တရာယ်ကင်း ကမ္မဝါစာလို့ နှစ်မျိုးမှတ်နိုင်တယ်။
အရေးကြီး
ကမ္မဝါစာဆိုတဲ့ ဝေါဟာရဟာ မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ နှုတ်ထွက်ဖြစ်တဲ့ ဝိနည်းပါဠိတော်တွေ (ဝိ၊၁၊၂၆၇။ ဝိ၊၂၊၁၇၃ စသည်)မှာ ပါတဲ့အတွက် မြတ်ဗုဒ္ဓလက်ထက်က ရဟန္တာတွေ ဝိနည်းကံဆောင်တဲ့အခါ ကမ္မဝါစာကို ဖတ်ကြရမှာပဲ။ ကမ္မဝါစာမရှိရင် သိမ်သမုတ်တာ ရဟန်းခံတာတွေ မဖြစ်နိုင်ဘူး။ ဒါကြောင့် သံဃာတွေ ဆောင်ရွက်ရမယ့် အခြေခံဝိနည်းပြန်တမ်းတွေ ဖြစ်တဲ့ ကမ္မဝါစာစာသားတွေ မရှိရင် သာသနာ ပျောက်ကွယ်တယ်ဆိုတဲ့ အဓိပ္ပာယ်ပါပဲ။ ကမ္မဝါစာ စာတော်မူတွေဟာ သိပ်အရေးကြီးပါတယ်။ ကလျာဏီကျောက်စာအရ အေဒီ ၁၄၇၆ ခုနှစ်မှာ မွန်ဘုရင် ရာဇာဓိရာဇ်မင်းက သာသနာသန့်ရှင်းရေးလုပ်ချိန် ဟံသာဝတီမြို့တော်အနီး ဇင်းဂမိုင်အရပ်မှာ သိမ်သမုတ်ပြီး ရဟန်းခံတဲ့အခါ ကမ္မဝါစာဆုံးတိုင်း ကြေးစည် ကြေးမောင်းတွေတီးကြောင်း သိရပါတယ်။
ကမ္မဝါစာရဲ့ အရေးပါပုံကို ဆက်ဖတ်ကြည့်ရအောင်။ သီဟိုဠ်ကျွန်းမှာ အဖေကိုသတ်ပြီး ဘုရင်လုပ်ခဲ့တဲ့ ရာဇသီဟ (၁၅၈၁-၁၅၉၂) ဟာ ဟိန္ဒူဘာသာဝင်အဖြစ် ခံယူပြီး ဘုန်းကြီးတွေကိုသတ်၊ ဗုဒ္ဓကျမ်းစာတွေကို မီးရှို့ပစ်ခဲ့ပါတယ်။ ဒါကြောင့် သီဟိုဠ်မှာ ရဟန်းသံဃာတွေ ပြတ်တောက်သွားပြီး ကျမ်းစာတွေ မီးရှို့တဲ့အထဲမှာ ကမ္မဝါစာတွေလည်း မရှိသလောက် ဖြစ်သွားခဲ့ပါတယ်။
သာသနာနှစ် ၂၁၃၅ ခုနှစ် (အေဒီ ၁၅၉၂) မှာ သာသနာကို ကြည်ညိုတဲ့ ပထမ ဝိမလဓမ္မရာဇမင်း နန်းတက်တဲ့အခါ ထေရဝါဒ ဗုဒ္ဓသာသနာ ထွန်းကားနေတဲ့ ရခိုင် (ရက္ခင်္ဂ) နိုင်ငံကို သံတမန်တွေ စေလွှတ်ပြီး ရဟန်းတွေနဲ့ ကမ္မဝါစာတွေကို ပင့်ဆောင်ခဲ့ရပါတယ်။
“လင်္ကာဒီပမှိ သကလေ၊ ဥပသမ္ပန္နဘိက္ခုနီ။ အသန္တတ္တာ အမစ္စေပိ၊ ဒေသံ ရက္ခင်္ဂ.သဝှယံ။ ပေသေတွာန နိမန္တေတွာ၊ နန္ဒိစက္ကာဒိ ဘိက္ခဝေါ။ လင်္ကာဒီပံ သမာနေတွာ၊ သိရိဝဍ္ဎန.ပုရေ ဝရေ (မဟာဝံသ၊ အခန်း ၉၂း၁၅-၁၆ ဂါထာများ)
“လင်္ကာတစ်ကျွန်းလုံး၌ ရဟန်းပြုပေးမည့် သံဃာတော်များ မရှိတော့ခြင်းကြောင့် အမတ်တို့ကို ရက္ခင်္ဂ (အမည်ရှိ) နိုင်ငံသို့ စေလွှတ်ပြီး အရှင်နန္ဒိစက္က အစရှိသည့် ရဟန်းတော်များကို လင်္ကာဒီပသို့ ပင့်ဖိတ်လျက် သီရိဝဍ္ဎနမြို့တော်၌ သီတင်းသုံးစေ၏။”
အဲဒီနောက်မှာ ဘုရင့်ညီဝမ်းကွဲ သေနာရတန (နောင်အခါ လူထွက်ပြီး ထီးနန်းကိုဆက်ခံသူ) အပါအဝင် သီရိလင်္ကာလူမျိုးများစွာတို့ဟာ သာသနာနှစ် ၂၁၄၀ ပြည့်မှာ ဆရာတော် အရှင်နန္ဒိစက္က ဦးဆောင်တဲ့ သံဃာတော်များထံမှ ရေသိမ်မှာ ရဟန်းခံနိုင်ခဲ့ကြပါတယ်။ နောက်ထပ် နှစ်တစ်ရာနီးပါးအကြာ ဒုတိယ ဝိမလဓမ္မရာဇ မင်းကြီးလည်း ရခိုင်နိုင်ငံသို့ အမတ်တွေစေလွှတ်ပြီး အရှင်သန္တာနမထေရ် အမှူးရှိတဲ့ သံဃာတော် ၃၃ ပါးကို သီရိလင်္ကာသို့ ပင့်ဆောင်စေခဲ့ကြောင်း သိရပါတယ်။
(ရခိုင်နိုင်ငံဆိုတာ မြန်မာနိုင်ငံ အနောက်တောင်ပိုင်း ရခိုင်ဒေသဖြစ်ကြောင်း Wilhelm Geiger, Translation of Sulavamsa II, p.228, Foot Note 2 မှာ ဖော်ပြတယ်။ Sir D. B. Jayatileke အရ သီဟိုဠ်ဘာသာနဲ့ ရေးထားတဲ့ Curnika ကျမ်းကို ကိုးကားပြီး ရခိုင်နဲ့ သီရိလင်္ကာတို့ဟာ အေဒီ ၁၄ ရာစုကစပြီး ဆက်ဆံမှုရှိခဲ့ကြောင်း သိရတယ်။)
အစောဆုံး ပေမူ
မူရင်း ဝိနည်းကျမ်းဂန်ထဲက သီးသန့်ထုတ်နုတ်ပြီး ရိုးရိုးရွက်ပေါ်မှာ ကညစ်နဲ့ရေးတဲ့ ကမ္မဝါစာကို ပုဂံခေတ် (၁၀၀၄-၁၂၈၇) မှာ တွေ့ရကြောင်း ရန်ကုန် ရှေးဟောင်းသုတေသနဌာနမှာ သိမ်းဆည်းထားတဲ့ ပေမူကို ကိုးကားပြီး ဆိုပါတယ်။
---၁၄ ရာစုနဲ့ နောက်ပိုင်းခေတ်တွေမှာ ရဟန်းခံတဲ့ ကမ္မဝါစာနဲ့ အခြားနှစ်မျိုးသုံးမျိုးကို ပုရပိုက်ခေါက်တွေမှာ မင်နဲ့ လေးထောင့်ပုံရေးတယ်။ ၁၇ ရာစု နှောင်းပိုင်းမှာ သစ်စေးအထူ ကော်ရည်တွေနဲ့ လုပ်ထားတဲ့ ကတ္တူပြားပေါ်မှာ မန်ကျည်းစေ့ပုံနဲ့ ရေးတယ်။ အထက်မြန်မာပြည်မှာ ရွှေပြား၊ အောက်ပိုင်း မွန်တို့ဌာနေမှာ ငွေပြားပေါ်မှာရေးကြောင်း၊ ကုန်းဘောင်ခေတ် (၁၇၅၂-၁၈၈၅) မှာ ဆင်စွယ်ပြား၊ ကြေးနီ၊ ကြေးဝါပြားတွေနဲ့ လုပ်ကြောင်း သိရပါတယ်။ ၁၈ ရာစုနဲ့ နှောင်းပိုင်းခေတ်တွေမှာ အမရပူရမြို့ တံခွန်တိုင်ရပ်ကွက် ကမ္မဝါစာတန်းမှာ အများဆုံးလုပ်ကြောင်း အကြမ်းဖျင်း မှတ်သားရပါတယ်။
ပြည်တွင်း ရှေးဟောင်းပစ္စည်း ခိုးရောင်းသူတွေဆီက ဝယ်ထားတဲ့ လန်ဒန်က ရှေးဟောင်းပစ္စည်း ရောင်းသူတွေဟာ ယနေ့ အွန်လိုင်းမှာ ဒေါ်လာ ၇-၈ ထောင်အထိ ဈေးနဲ့ ရောင်းနေတဲ့ ကမ္မဝါစာတွေကို လေ့လာရင်း ဘုန်းကြီးနားလည်သမျှ ပြောပြလိုက်တာပါ။ အသေးစိတ်ကိုတော့ ဆက်လက်လေ့လာရဦးမှာပါ။ Google မှာ ရှာပြီး လေ့လာနိုင်ပါတယ်။
လယ်တီလက်ရာ
ပဗ္ဗာဇနိယ ကမ္မဝါစာဆိုတာ အန္တရာယ်ကင်းဖို့ ရွတ်ဖတ်တဲ့ ဒုတိယအမျိုးအစား ကမ္မဝါစာပါ။ ပဗ္ဗာဇနိယ = နှင်ထုတ်ခြင်း။ သံဃာ့အမိန့်နဲ့ အစိမ်းသူရဲ၊ မကောင်းဆိုးဝါးတွေကို နှင်ထုတ်တဲ့ အမိန့်ပြန်တမ်းပါ။ မြန်မာ ၁၂၇၀ ပြည့်နှစ်မှာ မန္တလေးနဲ့ မြန်မာနိုင်ငံအနှံ့အပြားမှာ ပလိပ်ရောဂါ ကပ်ဘေးကြီး ဆိုက်ရောက်ခဲ့ပါတယ်။ ထိုကပ်ရောဂါကို ကာကွယ်ကျော်လွှားနိုင်ဖို့ လယ်တီဆရာတော်ကြီးက ပဗ္ဗာဇနီယ ကမ္မဝါစာကို ရေးသားတော်မူခဲ့ပါတယ်။
---Mabel Bode ၏ Pali Literarue of Burma, p. 98 အရ လယ်တီဆရာတော်ရဲ့ ကျမ်းစာစာရင်းမှာ ပဗ္ဗာဇနီယ ကမ္မဝါစာကို တွေ့ရပါတယ်။ ကျမ်းဂန် (ဝိ၊၁၊၂၈၂) မှာ ဝိနည်းနဲ့အညီမနေတဲ့ ရဟန်းတွေကို သူတို့နေတဲ့ အရပ်ဒေသက နှင်ထုတ်တဲ့ ပဗ္ဗာဇနိယ ကမ္မဝါစာဆိုတာနဲ့တော့ မတူပါဘူး။
ဘုရားကြီးမူ ကမ္မဝါစာ ၅၉ ခန်းကျမ်းမှာ ပဗ္ဗာဇနိယ ကမ္မဝါစာကို ရှေးဆရာများ ရေးသားတဲ့မူနဲ့ လယ်တီဆရာတော်ကြီးရဲ့မူလို့ နှစ်မျိုးဖော်ပြပါတယ်။ ဒါကြောင့် လယ်တီမူမတိုင်ခင်က ပဗ္ဗာဇနိယ ကမ္မဝါစာမူဟောင်း ရှိတယ်လို့ ယူဆရပါတယ်။ ကျောင်းတော်ရာ ရွှေကျင်တိုက်၊ ကံသာကျောင်းဆရာတော်ရဲ့ ပဗ္ဗာဇနိယ ကမ္မဝါစာမူမှာ ဆိုခဲ့ပါ ရှေးဆရာများ စီရင်တဲ့မူဆိုတာနဲ့ တူပါတယ်။
တောထုတ်ခြင်း
တောထုတ်တယ်ဆိုတာ လူနေရပ်ကွက်ထဲကို ရောက်နေတယ်လို့ ယူဆတဲ့ မကောင်းဆိုးဝါးကောင်တွေကို နှင်ထုတ်တဲ့ အဓိပ္ပာယ်ပါ။ လယ်တီဆရာတော်ကြီးဟာ လူအများကြုံနေရတဲ့ ပလိပ်ရောဂါဘေးကြောင့် လူအများသေဆုံးကြလို့ အစိမ်းသူရဲတွေ မြို့ရွာတွင်း မဝင်နိုင်အောင် ကာကွယ်တဲ့ အစီအမံတွေကို ဖော်ပြတဲ့ ရောဂန္တရဒီပနီကျမ်းကို ရေးသားခဲ့ပါတယ်။ အဲဒီကျမ်း (၁၂၇၂ ခု၊ ပထမအကြိမ်ရိုက်၊ စာ-၄) မှာ တိဗက်လူမျိုးတွေလို လုပ်တဲ့ နည်းတစ်မျိုးကို ဖော်ပြထားပုံက “ရှေ့ကလမ်းပြရာသို့ အကြမ်းတီး၊ အကြမ်းတိုက်၊ ကြမ်းအော်ဟစ်၍ ပြိုပြုန်းအုန်းအုန်းဆူ ပြုလုပ်ကြကုန်ရမည်။ ယမ်းမီးပြောက်တို့လည်း တစ်လှည့်တစ်လှည့် ခွဲရမည်။ တုတ်ကြီးတို့နှင့် မပျက်စီးနိုင်သော တုံးကြီး၊ တိုင်ကြီးများကို ရိုက်နှက်ကြကုန်ရမည်” တဲ့။ နှစ်ဆန်းတစ်ရက်နေ့က “တောထုတ်” တာဟာ အဲဒီအစဉ် ဖြစ်နိုင်တယ်။ ဒါပေမယ့် ရောဂန္တရဒီပနီကျမ်းမှာ စည်းကမ်းတကျလုပ်ဖို့ ညွှန်ကြားပါတယ်။ တွေ့ကရာကို တဒုန်းဒုန်းရိုက်တာတော့ မမှန်ဘူးလို့ ယူဆပါတယ်။
ဧပြီ ၂၇၊ ၂၀၁၆။
---၄၆၆။ ခန္တီနဲ့ ဥပေက္ခာအထူး
ဆရာတော် အရှင်ဘုရား၊ သည်းခံခြင်း (ခန္တီ) နှင့် လျစ်လျူရှူရခြင်း (ဥပေက္ခာ) ဘယ်လိုထူးခြားပါသနည်း။ ကိုယ်မှာဖြစ်စေ၊ စိတ်မှာဖြစ်စေ သက်ရောက်လာသော နာကျင်မှုတွေကို မတုံ့ပြန်ဘဲ အောင့်အည်းထားခြင်းကို ခန္တီဟု ဆိုလျှင် ဥပေက္ခာနှင့် မည်သို့ထူးခြားပါမည်နည်း။ ရှင်းပြပေးစေလိုပါသည် အရှင်ဘုရား။
နန်းထားရီ – ချင်းမိုင်
---သူတစ်ပါး ဆဲရေးရိုက်ပုတ်စသည်ကြောင့် ကိုယ်ကပြန်ပြီး အမျက်ထွက်တာ၊ တုတ်ကိုင်ဓားဆွဲတာတွေဟာ ဒေါသ။ ငိုတာ၊ ဝမ်းနည်းတာတွေလည်း ဒေါသ။ လိုချင်တာမရ၊ ဘဝနေထိုင်ရေး မပြည့်စုံလို့ ညှိုးနွမ်းစိတ်ပျက်တာလည်း ဒေါသပါပဲ။ ရာသီဥတု ပူလွန်းအေးလွန်းစသည်ကြောင့် စိတ်တိုစိတ်ဆိုးဖြစ်ရင်းလည်း ဒေါသပဲ။ အဒေါသလို့ပြောရင်တော့ အဲဒါအားလုံးရဲ့ ပြောင်းပြန်ဖြစ်တဲ့ စိတ်အခြေအနေတွေပေါ့။ အဲဒီအဒေါသကို ခန္တီ ခေါ်တာပဲ။ ဒါကြောင့် စိတ်မဆိုးတာ၊ စိတ်မညစ်တာကို ခန္တီ လို့ဆိုရင် သင့်ပါတယ်။ အဆိုးအာရုံကို အပြုံးမပျက်လက်ခံနိုင်ခြင်းလို့လည်း အဓိပ္ပာယ်ဖွင့်နိုင်ပါတယ်။ တရားကိုယ်က အဒေါသ ဖြစ်လို့ ခန္တီ မှာ မေတ္တာသဘောပါတယ်။
လိုက်နာ
သဗ္ဗေသံ၊ ခပ်သိမ်းသော သူတို့အား။ သမ္မာနာ.ဝမာနက္ခမော ဘဝ၊ မြတ်နိုးခြင်း၊ မထီမဲ့မြင်ပြုခြင်းတို့၌ သည်းခံပါလော့။
“ပြိုင်၍တဲသော်၊ မလွဲမထူး၊ သွင်ရူးပါသည်၊ မည်တတ်ရှာချိမ့် (ပါရမီခန်းပျို့၊ ပိုဒ် ၁၁၆)” လို့ အမျက်ထွက်ရင် ရူးသွပ်သွားတတ်လို့ ကိုယ်က အပြိုင်ပြုပြီး စိတ်ဆိုးရင် သူရူးသလို ကိုယ်လည်း ရူးတာပဲဆိုပြီး သူပြောပြုတဲ့ စိတ်ဆိုးစရာအားလုံးကို ကိုယ်က အမှိုက်ပုံလို ခံယူနိုင်ရမယ်လို့ ဆုံးမပါတယ်။
ညီမျှစွာယူ
“အောင်မြင်၊ ကျရှုံး၊ ကြိုက်သူ၊ များနည်း၊ ချီးမွမ်း၊ ကဲ့ရဲ့၊ ဆင်းရဲ၊ ချမ်းသာနဲ့ ကြုံတဲ့အခါ ဖက်တွယ်ခြင်း၊ ခါထုတ်ခြင်း မလုပ်ဘူး။ နှစ်သက်စရာအာရုံနဲ့တွေ့ရင် လိုချင်တွယ်တာ မဖြစ်၊ မနှစ်သက်စရာကိုလည်း ရွံမုန်းငြင်းပယ်မပြုဘဲ နှစ်မျိုးလုံးကို ညီအမျှ ခံယူပြီး အလယ်အလတ်နဲ့ နေတာကို ဥပေက္ခာ လို့ခေါ်တယ်။ တရားကိုယ်က တတြမဇ္ဈတ္တတာ စေတသိက်။
အဆိုးအာရုံကို စိတ်ဆိုးဒေါသမပြုတာ ခန္တီ၊ ကောင်းဆိုးအာရုံကို မခွဲခြားဘဲ အညီအမျှခံယူတာ ဥပေက္ခာ လို့ မှတ်ပါ။
ကျင့်သုံး
သုခဒုက္ခ၊ ချမ်းသာ၊ ဆင်းရဲ၌။ သဒါ၊ အမြဲ။ တုလာဘူတော ဘဝ၊ ချိန်သဖွယ် ဖြစ်ပါလော့။
“ကောင်း မကောင်းကို၊ အလောင်းပီပီ၊ ချိန်သို့ သီလျက်၊ မညီညွတ်ရာ၊ ဥပေက္ခာဖြင့်၊ မြတ်စွာနှလုံး ဆည်လဿေး (ပါရမီခန်းပျို့၊ ပိုဒ် ၁၄၀)။
ဧပြီ ၃၀၊ ၂၀၁၆။
---၄၆၇။ မုသာနဲ့ သုရာ ဘယ်ဟာ အပြစ်ကြီး
ဆရာတော် ဘုရား၊ ပြည်ပတိုင်းပြည်မှာ နေထိုင်တာ ကြာနေပြီဖြစ်သည့် အသက်ကြီးကြီး မိတ်ဆွေတစ်ယောက်က ငါးပါးသီလ ဆောက်တည်ရာမှာ လိမ်ပြောတာဟာ အရက်သောက်တာထက် ပိုအပြစ်ကြီးတယ်လို့ ဆိုပါသည်။ ဘုရားလောင်း ပါရမီဖြည့်စဉ်အခါ အရက်သောက်သူဖြစ်ဖူးသော်လည်း လိမ်ပြောသည်ဟူ၍ မရှိဟုဆိုပါသည်။ ထိုစကား မှန်ပါသလား၊ ရှင်းပြပေးစေလိုပါသည် အရှင်ဘုရား။
မန်ကျည်းပျို၊ ခွန်ကြည်စိုး (မြို့မ)
---မန်ကျည်းပျိုဆိုတာ ပါဠိစကားနဲ့ စိဉ္စ.မာဏဝိကာ (စိဉ္စ = မန်ကျည်း၊ မာဏဝိကာ = မိန်းမပျို) ပါ။ မန်ကျည်းပင်က မွေးလို့၊ ယုတ္တိနည်းအရ မန်ကျည်းပင်အောက်ကရလို့ အဲဒီလို ခေါ်တာ။ သူက အရှေ့အလယ်ပိုင်းရပ်ဝန်းမှာ ပျဉ်ပြားကပ်၊ ကိုယ်ဝန်ရှိဟန်ဆောင်ပြီး ဗုဒ္ဓကို ကိုယ်ဝန်ရှင်အဖြစ် စွပ်စွဲတဲ့အခါ မြတ်ဗုဒ္ဓက “အမှန်ကို ငါ့နှမနဲ့ ငါနဲ့ပဲသိတယ်” လို့ မိန့်တော်မူတော့ သူ ဒီစကားကျကိုကောက်ပြီး “ဒါပေါ့တဲ့။ တော်ပါသေးရဲ့ သိကြားမ..လို့ သူ့ပျဉ်းပြားကွာကျပြီး သူ့ရပ်ဝန်းရှင်းသွားပေလို့။ ကိစ္စငြိမ်းတဲ့အခါ မြတ်ဗုဒ္ဓက ရဟန်းတွေကို “ဧကံ ဓမ္မံ အတီတဿ၊ မုသာ ဝါဒဿ ဇန္တနော။ ဝိတိဏ္ဏ.ပရ.လောကဿ၊ နတ္ထိ ပါပဲ အကာရိယံ။” “နှုတ်သစ္စာတရားတစ်ခုကို လွန်၍ မဟုတ်မမှန်ဆိုပြီး တမလွန်ကိုပယ်သော သတ္တဝါအဖို့ မပြုသော မကောင်းမှုဟူ၍ မရှိ (ဓမ္မပဒ- ဂါထာ)” လို့ မိန့်တော်မူပါတယ်။ မန်ကျည်းပျိုဖြစ်ရပ်ကို အကြောင်းပြုပြီး ဣတိဝုတ္တက ပါဠိတော် (စာ-၂၀၇) မှာလည်း “လိမ်ညာရဲပြီး တမလွန်ဘဝကို ငြင်းပယ်သူဟာ မပြုရဲတဲ့ အကုသိုလ်ဒုစရိုက်ဟူ၍ မရှိ” လို့ မှတ်တမ်းတင်ပါတယ်။
ဒီပါဠိတော်များရဲ့ အာဘော်ကို ယောမင်းကြီးက “မဟုတ်မမှန် သစ္စာမရှိ ယွင်းမှားပြောဆိုဝံ့သူသည် အကုသိုလ်ဒုစရိုက်ဆယ်ပါးတို့တွင် မည်သည်ကိုမှ မကြောက်၊ ပြုဝံ့တော့မည်ဟူလို” (ရာဇဓမ္မသင်္ဂဟကျမ်း၊ စာ-၂၀၃) လို့ အဓိပ္ပာယ်ဖွင့်ပါတယ်။
ပါဠိဆင်ဆာ
မိဖုရားဟာ ရသေ့အလာကိုစောင့်ရင်း နန်းမြင့်ဆောင် ပြတင်းပေါက်နား ညောင်စောင်းပေါ်ထိုင်ပြီး မှေးခနဲ အိပ်ပျော်သွားတယ်။ ရသေ့က ဈာန်နဲ့ ပြတင်းပေါက်က လျှောခနဲဝင်အလာမှာ ရသေ့ရဲ့သစ်ခေါက်ဆို သင်္ကန်းသံကြောင့် မိဖုရားလန့်နိုး၊ နူးညံ့တဲ့အဝတ်အစားတွေ ကိုယ်ပေါ်ကလျှောကျ၊ မကြုံဖူးတဲ့ အာရုံကြောင့် ရသေ့ခမျာ သတိလွတ်၊ မိဖုရားလက်ကိုဆွဲ၊ နောက်ဆက်ဖြစ်ပုံကို “တာဝဒေဝ သာဏိ” ပရိက္ခိပိသု = (သူတို့) ချက်ခြင်းပဲ တင်းတိမ်ကိုကာလိုက်ကြတယ် (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၃၊၄၇၄) တဲ့။ အကြောင်းအရာနဲ့ အလွန်မဆိုင်ပေမယ့် ပါဠိကျမ်းဂန်မှာ ဆင်ဆာဖြတ်ပုံလေး နှစ်သက်ဖွယ်ကောင်းလို့ ထုတ်ပြတာပါ။ ဦးသိန်းဖေမြင့်ရေးတဲ့ တက်ဘုန်းကြီးဝတ္ထုမှာ အဲဒီလို အရေးအသားမျိုး ပါတယ်။
ရှင်ရွှေရောင်
အဲဒီရသေ့ရဲ့ နာမည်က ဟရိ.တစ တဲ့။ ဟရိ = ရွှေ၊ တစ = အရေ။ ရွှေရောင်အသားအရေရှိသူ၊ ရှင်ရွှေရောင်။ သူဌေးသားကနေ မိဘတွေကွယ်လွန်တော့ ကျန်ခဲ့တဲ့ ပိုင်ဆိုင်မှုတွေကိုကြည့်၊ သံဝေဂရပြီး တောထွက်၊ တောမှာနေ၊ တရားကျင့်၊ ဈာန်ရ။ ဆားနဲ့အချဉ်စာသုံးဖို့ မြို့ကိုလာရင်း ဘုရင်က ကြည်ညိုလွန်းလို့ နန်းဥယျာဉ်မှာ သင်ခမ်းကျောင်းဆောက်ပြီး ကိုးကွယ်ရာက ဒီလိုကြုံရတာ။ နယ်စွန်ခရီးက ပြန်ရောက်လာတဲ့ ဘုရင်ဟာ လူတွေက ရသေ့နဲ့ မိဖုရားအကြောင်း နားမစံ့အောင် ပြောကြပေမယ့် မယုံဘူး။ ရသေ့ထံသွား “သူများပြောတာကို တပည့်တော်မယုံပါဘူး။ အရှင်မြတ် ချမ်းသာစွာ သီတင်းသုံးနိုင်ပါရဲ့လား”တဲ့။ အဲဒီအခါမှာ လွန်မိသူ သတ္တိခဲ ဗုဒ္ဓလောင်းလျာ ဟရိတစရသေ့ဟာ “လောကမှာ အမှန်တရားနဲ့တူတဲ့ ထောက်တည်ရာမရှိ။ မှန်သောစကားကိုစွန့်သူဟာ မဟာဗောဓိပင်အောက်မှာ သစ္စာတရားကို ထိုးထွင်းသိဖို့ မဖြစ်နိုင်ဘူး။ ငါ အမှန်ကိုပဲ ပြောရမယ်” လို့ ဆုံးဖြတ်တဲ့အတိုင်း ဝန်ခံတယ်။
အဲဒီလို ဆုံးဖြတ်တာနဲ့ပတ်သက်ပြီး “ဗုဒ္ဓလောင်းလျာတို့မည်သည် တစ်ခါတစ်ရံ သူ့သက်သတ်၊ သူ့ဥစ္စာခိုး၊ ကာမဂုဏ်မှောက်မှား၊ သေရည်သောက်ပြုမိပေမယ့် အကျိုးယုတ်စေလိုဖို့ ရည်ရွယ်ချက်နဲ့ မမှန်တာကို ပြောဆိုခြင်းမရှိဘူး” လို့ အဋ္ဌကထာ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၄၊၄၇၅) မှာ မှတ်ချက်ပြုပါတယ်။
ယောမင်းကြီး
ယောမင်းကြီးက “ဤမဟုတ်မမှန် မုသားပြောဆိုခြင်းကို ဗျာဒိတ်ခံပြီးသော ဘုရားအလောင်းတော်တို့သည် ကြဉ်ရှောင်ကုန်၏။ အဘယ်ကြောင့်နည်းဟူမူ သူ၏ အသက်ကိုသတ်ခြင်း၊ သူ၏ဥစ္စာကိုခိုးခြင်း၊ သူ့သားအိမ်ရာကို ပြစ်မှားခြင်း၊ ရည်အရက်ကိုသောက်စားခြင်းတို့သည် ဘုရားအဖြစ်ကို တားမြစ်နိုင်ကုန်။ အလောင်းတော်တကာတို့ပင် အလှည့်မသင့်သည့်အခါ သေသောက်ကြူးဖြစ်ခြင်း၊ သူ့သားအိမ်ရာကို ပြစ်မှားခြင်း၊ ခိုးသူကြီးဖြစ်၍ သူ့ဥစ္စာကိုခိုးယူခြင်း၊ သူ့အသက်ကိုသတ်ခြင်းများကို ပြုကြဖူးသေးကုန်၏။ မုသာဝါဒကိုမူကား ဗျာဒိတ်ခံပြီးနောက် မပြောမဆိုကြပြီ။ မုသားပြောသောသူသည် ဘုရားအဖြစ်သို့ မရောက်နိုင်သောကြောင့်တည်း (ရာဇဓမ္မသင်္ဂဟကျမ်း၊ စာ-၂၀၄)” လို့ ရေးပါတယ်။
အထက်ပါ ကိုးကားရှင်းပြထားတာတွေ အားလုံးအရ “မမှန်ပြောသူဟာ ဒုစရိုက်အားလုံးကို လုပ်ဖို့ဝန်မလေးဘူး။ ဗျာဒိတ်ခံပြီး ဘုရားလောင်းတွေ ဘဝသံသရာ ကျင်လည်စဉ် အခြားကံလေးပါးကို ကျူးလွန်မိပေမယ့် မုသားကိုတော့ ပြောဘူး” လို့ ဖြစ်ပါတယ် (စာ-၁၈၀၇ ဝေဖန်ချက်ကို ရှု)။ ဒါဖြင့် ကံ ၄ ပါးထဲမှာ မမှန်စကားဆိုခြင်း (မုသာဝါဒ) က အပြစ်ကြီးတယ်ဆိုတဲ့ အဓိပ္ပာယ်လား။ ဆက်လေ့လာကြည့်ရအောင်။
မင်္ဂလာတစ်ပါး
မင်္ဂလသုတ်မှာ “အရက်သေစာ မသောက်စားခြင်း (မဇ္ဇ ပါနာ စ သံယမော)” ကို မင်္ဂလာတစ်ပါးအဖြစ် မြတ်ဗုဒ္ဓဟောတော်မူပါတယ်။ သူ့သက်သတ်ခြင်းစတဲ့ အခြားကံလေးပါး စောင့်ထိန်းမှုကို မင်္ဂလာအနေနဲ့ ဘာကြောင့် မဟောရသလဲဆိုတော့ “အရက်သောက်သူသည် အကျိုးကိုမသိ၊ ဓမ္မကို ဂရုမစိုက်၊ မိဘကိုအန္တရာယ်ပြု၏၊ ဘုရား၊ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ၊ ဗုဒ္ဓသာဝက (တပည့်ရဟန်းများ) ကိုလည်း ရန်ရှာ၏၊ ယခုဘဝ ကဲ့ရဲ့ခံရ၏၊ တမလွန်ဘဝကူး မကောင်း၊ ဘဝအဆက်ဆက်မှာ ရူးသွပ်ခြင်းအကျိုးကို ရ၏။ အရက်မသောက်လျှင် ထိုအပြစ်များကို မရဘဲ ယင်း၏ပြောင်းပြန် ဂုဏ်ကျေးဇူးနှင့် ပြည့်စုံသောကြောင့် အရက်မသောက်ခြင်းကို မင်္ဂလာဟု ဆိုရ၏ (ခုဒ္ဒကပါဌ၊ဋ္ဌ၊၁၂၀)” လို့ ရှင်းပြပါတယ်။
သိက္ခာပုဒ်အဖွင့်
ငါးပါးသီလသိက္ခာပုဒ်တွေကို အဓိပ္ပာယ်ဖွင့်တဲ့ အဋ္ဌကထာ (ခုဒ္ဒကပါဌ၊ဋ္ဌ၊၁၉) မှာ “ကံ ၅ ပါးတွင် အရက်နှင့် မူးယစ်စေတတ်သောအရာကို သုံးစွဲခြင်းသည်သာလျှင် အပြစ်ကြီး၏။ ပါဏာတိပါတ စသော အခြားကံလေးပါးမှာ ထို (အရက်နှင့် မူးယစ်ဆေး) ကဲ့သို့ အပြစ်မကြီး၊ အကြောင်းမူ လူသားဖြစ်လျက် အရူးစင်စစ်ဖြစ်သွားစေသဖြင့် အရိယမဂ်၏ အန္တရာယ်ကို ပြုတတ်သောကြောင့်တည်း (အပိ စေတ္ထ သုရာ.မေရယ.မဇ္ဇ.ပမာ ဒဋ္ဌာန.မေဝ မဟာသာဝဇ္ဇီ၊ န န တထာ ပါဏာတိပါတာဒယော။ ကသာ မနုဿဘူတဿပိ ဥမ္မတ္တကဘာဝ သံဝတ္တနေန အရိယ ဓမ္မန္တရာယ.ကရဏတောတိ)” လို့ ဆိုပါတယ်။
ဒီအဖွင့်တွေအရ ကံငါးပါးကို ကျူးလွန်ပြီးနောက် အပါယ်ရောက်ခြင်းစတဲ့ အပြစ်ကို ခံစားပြီးမှ လူ့ဘုံကို ရတာချင်းတူရင် အရက်သောက်သူက ရူးသွပ်သူဖြစ်ရလို့ မဂ်ဖိုလ်ကို မရနိုင်။ ဒါကြောင့် အရက်သောက်ခြင်းဟာ ကံငါးပါးထဲမှာ အပြစ်အကြီးဆုံးဖြစ်ကြောင်း နားလည်ရတယ်။
မုသာနဲ့ သုရာ
ဒါဖြင့်ရင် သိက္ခာပုဒ်အဖွင့် (ခုဒ္ဒကပါဌ၊ဋ္ဌ၊၁၉) အရ ကံ ၄ ပါးထဲမှာ အရက်သေစာသောက်စားခြင်းက ပိုအပြစ်ကြီးသလား၊ မန်ကျည်းပျိုနဲ့ ဟရိတစဇာတ် (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၇၄) အရ မမှန်စကားဆိုခြင်းက ပိုအပြစ်ကြီးသလားလို့ မေးစရာရှိလာတယ်။ ဒါနဲ့ပတ်သက်ပြီး လုံးတော်ဆရာတော်က “အချို့ဆရာတို့ကား ခုဒ္ဒကပါဌအဋ္ဌကထာ (သိက္ခာပုဒ်ဖွင့်) စာသားကိုကိုးပြီး သုရာ.မေရယ အပြစ်ကြီးသည်ဆိုသည်လည်း အဋ္ဌကထာပင်၊ ဓမ္မပဒအဋ္ဌကထာမှာ ဧကံ ဓမ္မံ ဂါထာကိုကိုးပြီး မုသာဝါဒ အပြစ်ကြီးသည်ဆိုသည်လည်း အဋ္ဌကထာပင်ဖြစ်၍ နှစ်ခြိုက်ရာယူရာ၏ဟု စာပေရေးသား မှတ်ထားကြလေသည်။ ဤသို့ နှစ်ထွေနှစ်ပါး ကွဲပြား၍ မမှတ်သင့် (ပကိဏ္ဏက ဝိသဇ္ဇနာ ၂၊ ၁၃၇၄)” လို့ မိန့်ပါတယ်။
သဘော
ဆရာတော်ရဲ့ အာဘော်အရ ‘လိမ်တာပိုအပြစ်ကြီးတယ်ဆိုဆို၊ အရက်သောက်တာပိုအပြစ်ကြီးတယ်ပြောပြော၊ အဋ္ဌကထာစကားချည်းဖြစ်လို့ ကြိုက်ရာကိုယူပါ’ လို့ မတင်မကျဆုံးဖြတ်ကြတာကို မနှစ်သက်ကြောင်း တွေ့ရတယ်။
ပါဠိတော် စကားရိပ်
“သေရည်အရက်သောက်သူသည် လူကိုသတ်၏။ အရက်သမားသည် မပေးသည်ကိုခိုးယူ၏။ သေသောက်ကြူးသူသည် သူများသားမယားကို ကျူးလွန်၏။ သူသည် လိမ်ညာပြီး သူတစ်ပါး၏ အကျိုးစီးပွားကို ပျက်စီးစေ၏ (အံ၊၂၊၁၈၅)။ ဒီအင်္ဂုတ္တရပါဠိတော်အရ အရက်သောက်သူဟာ အခြားကံလေးပါးကိုလည်း ကျူးလွန်ကြောင်း ဆိုလိုရိပ်ထင်တယ်။
ယင်းပါဠိတော် စကားရိပ်ကိုကြည့်ပြီး “သေရည်အရက်သောက်သူဟာ ဘဝသံသရာမှာ ရူးသွပ်ခြင်းအကျိုးကိုရတဲ့အတွက် မဂ်ဖိုလ်ရဲ့အန္တရာယ်ကို ဖြစ်စေရုံမက သက်သတ်၊ ခိုးဝှက်၊ ကြာခို၊ လိမ်ညာဆိုတဲ့ အခြားကံတွေကို ဧကန်ပြုတယ်။ ‘ဧကံ ဓမ္မံ အတီတဿ-ဂါထာအရ လိမ်ညာသူဟာ ဒုစရိုက်အားလုံးကို ပြုဝံ့ကြောင်းကိုသာ ဟောတော်မူတယ်။ အဲဒီရဲ့အဖွင့်အဋ္ဌကထာမှာ လိမ်ပြောတာကို အပြစ်ပိုကြီးတယ်ဆိုတဲ့ အထူးဖွင့်ဆိုချက် မပါဘူး (ညွှန်းပြီး)” လို့ လုံးတော်ဆရာတော်က ရှင်းပြပါတယ်။
ဆုံးဖြတ်ချက်
အဲဒီယူဆပုံအရ “အာရတီ ဝိရတီ ပါပါ၊ မဇ္ဇ ပါနာ စ သံယမော-ဟူသော (မင်္ဂလသုတ်) ဂါထာလည်း ပါဠိတော်ပင်၊ ဧကံ ဓမ္မံ အတီတဿ...ဂါထာလည်း ပါဠိတော်ပင်။ ယင်းသို့ ပါဠိတော်ချည်းဖြစ်၍ ဝိဝါဒမကွဲပြားကောင်းဘူး။ ပါဠိတော် ဒေသနာရိပ်ကို ဆင်ခြင်၍ အဋ္ဌကထာဖွင့်ဆိုတိုင်းသာ ယူသင့်ရကား အရက်သောက်ခြင်းကို ကံ ၄ ပါးတို့ထက် သာလွန်၍ အပြစ်ကြီးသည်ဟု မှတ်ရာ၏ (ညွှန်းပြီး၊ စာ-၁၃၇၉)” လို့ ဆုံးဖြတ်ပါတယ်။ မုသားစကားဆိုသူသည် ဒုစရိုက်မှန်သမျှကို ပြုရဲတယ်ဆိုပေမယ့် အပြစ်ပိုကြီးတယ်လို့ အဋ္ဌကထာမှာ မဖွင့်ဘူး။ အရက်သောက်သူဟာ အခြားကံ ၄ ပါးကိုလည်း ဧကန်ပြုတယ်ဆိုရာမှာတော့ အခြားကံတွေထက် အပြစ်ပိုကြီးတယ်လို့ အဋ္ဌကထာမှာ ဖွင့်တယ်။ ဗုဒ္ဓလောင်းလျာတို့မှာ မမှန်စကားမဆိုတာကို ပါရမီမြောက်အောင် ဖြည့်ကျင့်ခြင်းသာ ဖြစ်တယ်လို့ယူရင် ယုတ္တိသင့်မြတ်ကြောင်းပါ။
လိုက်နာကျင့်သုံးလိုသူအဖို့ ကံ ၅ ပါးထဲ အပြစ်အကြီးဆုံးဖြစ်လို့ သေအရက်လည်း ရှောင်ပါ၊ ဘုရားလောင်းထုံးနှလုံးမူပြီး မုသားကိုလည်း အစင်ကြယ်ဆုံး စောင့်ထိန်းနိုင်ရင် အတော်ဆုံးလူ ဖြစ်နိုင်တာပေါ့။
မေ ၅၊ ၂၀၁၆။
---၄၆၈။ ဗြဟ္မစိုရ်တရား ဟောသူ
ဆရာတော်ဘုရား၊ မြတ်ဗုဒ္ဓဟောကြားတော်မူခဲ့သော ဗြဟ္မစိုရ်တရားလေးပါးအကြောင်းကို ပြည့်ပြည့်စုံစုံ ပြန်လည်ဟောကြား သင်ပြပေးပါဘုရား။ သမိုင်းနောက်ခံနှင့်တကွ (ဘယ်တုန်းက၊ ဘယ်သူ့ကို၊ ဘာကြောင့်နှင့် တိပိဋကမြန်မာပြန်မှာ ဘယ်နားပြန်ကြည့်နိုင်တာကအစ) ပြောပြပေးစေလိုပါသည် ဘုရား။
ဇော်အုန်း ကေခင် (LA)
---ပါဠိတော်မှာ အပ္ပမညာ (အတိုင်းအဆမဲ့သတ္တဝါပညတ်ကို အာရုံပြုတဲ့တရား) အမည်နဲ့ ပိုပြီးထင်ရှားတယ်။ အပ္ပမညာတရားလေးပါးဆိုတာ မေတ္တာ၊ ကရုဏာ၊ မုဒိတာ၊ ဥပေက္ခာ ဆိုတဲ့ ဗြဟ္မစိုရ်တရားလေးပါး ပါ ပဲ။ ဗြဟ္မဝိဟာရ (ဗြဟ္မာတွေလိုနေထိုင်ခြင်း) အမည်နဲ့လည်း အဋ္ဌကထာကျမ်းတွေမှာ တွေ့နိုင်တယ်။ ဒါကြောင့် အပ္ပမညာ၊ ဗြဟ္မဝိဟာရ၊ ဗြဟ္မစရိယ ဆိုတဲ့ အမည်တွေအားလုံး အတူတူလို့ အရင်မှတ်ပါ။ ပါဠိလို ဗြဟ္မစရိယ (ဗြဟ္မာတွေရဲ့အကျင့်) ကို “ဗြဟ္မစိုရ်” လို့ မြန်မာမှုပြုထားဖြစ်ပါတယ်။
အပ္ပမညာအမည်နဲ့ အဲဒီတရားလေးပါးလုံးကို တွေ့ရတာက ဒီဃနိကာယ်၊ ပါထိကဝဂ်၊ သင်္ဂီတိသုတ် (ဒီ၊၃၊၁၈၇) မှာပါ။ အခြားသုတ္တန်တွေမှာလည်း ပါပေမယ့် မှတ်စရာလေး နှစ်ခုအတွက် ဒီသုတ္တန်ကိုပဲ ရည်ညွှန်းပါတယ်။ ဆက်ဖတ်ကြည့်ပါ။
ခါးနာတယ်
မလ္လတိုင်း၊ ပါဝါမြို့ စုန္ဒရွှေပန်းထိန်သည် (ဗုဒ္ဓပရိနိဗ္ဗာန်စံခါနီး သူကရ.မဒ္ဒဝဆွမ်း ဆက်ကပ်သူ) ရဲ့ သရက်ဥယျာဉ်မှာ မြတ်ဗုဒ္ဓ သီတင်းသုံးစဉ် မလ္လာမင်းတို့ ပင့်ဖိတ်တဲ့အတွက် ဆောက်ပြီးစ စည်းဝေးခန်းမဆောင်အသစ်မှာ ညကျိန်းစက်ပါတယ်။ ညသန်းခေါင်ယံ လူတွေပြန်သွားပြီးနောက် မြတ်ဗုဒ္ဓက “သာရိပုတ္တရာ၊ ရဟန်းသံဃာတွေ မအိပ်ချင်ကြသေးဘူး။ ဒါကြောင့် သင်သည် သံဃာတော်တွေကို တရားဟောပါ။ ငါဘုရား ခါးနာတော်မူတဲ့အတွက် အညောင်းဖြေအုံးမယ်” လို့ မိန့်တော်မူပြီး ခေတ္တအနားယူ ကျိန်းစက်ပါတယ်။
ဒီနေရာမှာ ဒီဘဝခန္ဓာကို ရရှိထားတဲ့ မြတ်ဗုဒ္ဓတောင် ခါးနာတော်မူရသေးတယ်ဆိုတာနဲ့ ဗုဒ္ဓဘုရားက အဂ္ဂသာဝကဖြစ်တော်မူတဲ့ အရှင်သာရိပုတ္တရာကို မိမိနေရာမှာ တရားဟောဖို့ တိုက်တွန်းတာတွေဟာ မှတ်သားစရာပါပဲ။
ဟောကြားသူ
အဲဒီအချိန်က အဝတ်ဖြူဝတ်တဲ့ နာဋရဲ့သား နိဂဏ္ဌ (ဘာသာရေးခေါင်းဆောင်) ကွယ်လွန်ပြီးစအချိန် သူ့တပည့်တွေ ဝါဒကွဲနေကြတယ်။ ဒါကြောင့် အရှင်သာရိပုတ္တရာဟာ မြတ်ဗုဒ္ဓဟောကြားတဲ့တရားတွေကို အငြင်းအခုန်မရှိဘဲ တစ်ညီတည်းကျင့်ကြံရင် သာသနာတော်ကြီးပွားကြောင်းဖြစ်တယ်လို့ ရှင်းပြပြီး မြတ်ဗုဒ္ဓဟောကြားတဲ့တရားတွေကို တစ်ပါးစု၊ နှစ်ပါးစုမှသည် ဆယ်ပါးစုအထိ တူရာပေါင်းပြီး ပြန်လည်ဟောကြားတော်မူတယ်။ အဲဒီအထဲ လေးပါးစုတရားတွေမှာ “အပ္ပမညာတရားလေးပါး” ဆိုတာ ပါတယ်။
ပြန်ဖတ်
ဗြဟ္မစိုရ်တရားလေးပါး ပွားများပုံကို မေးခွန်းအမှတ် (၄၅၉) မှာ အတော်အတန်နားလည်နိုင်အောင် ရှင်းပြပြီး ဖြစ်ပါတယ်။ လိုက်နာပွားများလိုရင် ရှာပြီးပြန်ဖတ်ပါ။ ဝိသုဒ္ဓိမဂ်မြန်မာပြန် (မဟာစည်၊ အတွဲ ၂၊ စာ-၄၅၁)၊ ဗြဟ္မဝိဟာရအဖွင့်မှာလည်း အကျယ်ဖတ်နိုင်တယ်။ စာပေသုံးဝေါဟာရ၊ ပါဠိသွားဝါကျပုံစံတွေနဲ့ ရေးထားတာဖြစ်လို့ တဖြည်းဖြည်းဖတ်ရမယ်။ အကြိမ်ကြိမ်ဖတ်မှလည်း နားလည်နိုင်မယ်။
ဘုန်းကြီးတော့ မေတ္တာဗြဟ္မစိုရ်ပွားတာကို ပုံမှန်လုပ်ဖြစ်တယ်။ အပြောအဆိုပြုတဲ့အခါ သတိလွတ်ပြီး စိတ်လှုပ်ရှားမှ ပါနိုင်ပေမယ့် မိမိကို မကျေနပ်စရာပြုသူတွေအပေါ် အငြိုးသိုတာမျိုး သိသိသာသာ လျော့သွားတာ သေချာပါတယ်။
မေ ၂၂၊ ၂၀၁၆။
---၄၆၉။ စုန္ဒ ရွှေပန်းထိမ်သည်
ဘုန်းကြီး ဘုရား၊ မြတ်စွာဘုရား ပရိနိဗ္ဗာန်စံခါနီး နောက်ဆုံးဆွမ်းအဖြစ်ဖြင့် သူကရ.မဒ္ဒဝ (ဝက်ပျိုသား) ဆွမ်းကို ကပ်လှူသော ရွှေပန်းထိမ်သည်၏သား ဒကာစုန္ဒအကြောင်းကို သိလိုပါသည်။ စုန္ဒသည် အဘယ်မဂ်ဖိုလ်အဆင့်ကို ရောက်ခဲ့ပါသနည်း။ ရှင်တော်ဗုဒ္ဓသည် စုန္ဒ၏ သရက်ဥယျာဉ်မှာ ဘယ်နှစ်ကြိမ်သီတင်းသုံးခဲ့ပါသနည်း။ စုန္ဒသည် ဇာတ်နိမ့်လား၊ ဇာတ်မြင့်လား။ စုန္ဒအား မြတ်ဗုဒ္ဓဟောတော်မူသည့် တရားများကို နာကြားလိုပါသည် ဘုရား။
ဘိက္ခု နိမ္မိတ
---စုန္ဒနဲ့ပတ်သက်တဲ့ သုတ္တန်တွေကို လေ့လာရင်း ရွှေပန်းထိမ်သည်ရဲ့သား စုန္ဒအကြောင်းကို လေ့လာမိရာက ထူးခြားတဲ့ စဉ်းစားစရာအချက်တွေ တွေ့မိလို့ ဘိက္ခုနိမ္မိတအမည်နဲ့ ကိုယ်တိုင်မေးခွန်းထုတ်ပြီး ဖြေဆိုတာဖြစ်ပါတယ်။ ဘိက္ခုနိမ္မိတဆို ဖြေသူက ပြောပြချင်လို့ စာဖတ်သူရဲ့ကိုယ်စား မေးပေးတဲ့ သက်တူရွယ်တူကိုယ်ပွား ရဟန်းတော်တစ်ပါးပါ။
စုန္ဒသုတ် ၁
အင်္ဂုတ္တရနိကာယ်၊ ဒသကနိပါတ်၊ ဇာဏုသောဏိဝဂ်၊ ၁၀ ခုမြောက်သုတ်။ ဒီသုတ္တန်ရဲ့ နိဒါန်းအရ မြတ်ဗုဒ္ဓပါဝါမြို့သို့ ရောက်စဉ် ရွှေပန်းထိမ်သည်သား စုန္ဒရဲ့ သရက်ဥယျာဉ်မှာ သီတင်းသုံးတယ်။ စုန္ဒက မြတ်ဗုဒ္ဓထံ လာရောက်ဖူးမြော်ပြီး ပစ္ဆာဘူမိအရပ်သား ဗြာဟ္မဏဝါဒီတို့ရဲ့ “နံနက်ခင်းမြေကိုထိခြင်း၊ နွားချေးအစိုကိုကိုင်ခြင်း၊ မြက်စိမ်းကိုပွတ်ခြင်း၊ မီးကိုပူဇော်ခြင်း၊ နေကိုရှိခိုးခြင်း၊ ညနေချမ်းမှာ ရေထဲကို သုံးကြိမ်ဆင်းခြင်း” ဖြင့် စင်ကြယ်တယ်ဆိုတဲ့ အယူကို နှစ်သက်ကြောင်း လျှောက်တဲ့အခါ...
မြတ်ဗုဒ္ဓက အရိယာတို့ရဲ့ အဆုံးအမအရ “သတ်၊ ခိုး၊ ကြာခိုမပြုဆိုတဲ့ ကိုယ်စင်ကြယ်မှု ၃ မျိုး၊ လိမ်မပြော၊ ကုန်းမချော၊ တစ်ဖက်သားနစ်နာအောင်မပြော၊ အကျိုးမဲ့၊ စီးပွားမဲ့၊ မှတ်ဖွယ်မဲ့စကားကို မပြောဆိုတဲ့ နှုတ်စင်ကြယ်မှု ၄ မျိုး၊ သူများပစ္စည်းကိုယ့်ဟာမဖြစ်ချင်၊ ကိုယ်နဲ့ယုံကြည်မှုမတူသူတွေကို မေတ္တာမပျက်၊ မိဘအပေါ်ကောင်းတာဆိုးတာအတွက် ကောင်းကျိုးဆိုးပြစ်ကို ယုံကြည်တယ်ဆိုတဲ့ စိတ်စင်ကြယ်မှု ၃ မျိုး” လို့ “ပစ္ဆာဘူမိ” တို့ရဲ့ အယူနဲ့မတူတဲ့ စင်ကြယ်မှု ၁၀ မျိုးကို ဟောကြားပါတယ်။
ဒီသုတ္တန်ရဲ့အဆုံးမှာ စုန္ဒဟာ ဗုဒ္ဓဝါဒကို ယုံကြည်သူ ဥပါသကာအဖြစ် ခံယူတယ် (အံ၊၃၊၄၇၁)။ ဒီသုတ္တန်ကို ဖွင့်ဆိုတဲ့ အဋ္ဌကထာမှာ အထူးဖွင့်ဆိုချက်မရှိ။ ခုမှ ဥပါသကာအဖြစ် ခံယူတာကို ထောက်ရင် ဒီတွေ့ဆုံမှုဟာ မြတ်ဗုဒ္ဓနဲ့ ပထမဆုံးတွေ့ဆုံမှု ဖြစ်ဖွယ်ရှိတယ်။
စုန္ဒသုတ် ၂
သုတ္တနိပါတ် ပါဠိတော်၊ ဥရဂဝဂ်၊ ၅ ခုမြောက်သုတ်။ ဒီသုတ္တန်မှာ နိဒါန်းမပါ။ ရွှေပန်းသည်သား စုန္ဒက မြတ်ဗုဒ္ဓကို “လောကမှာ ရဟန်းဘယ်နှစ်မျိုးရှိပါသလဲ” လို့မေးတယ်။ “မဂ်ဖြင့် ကိလေသာအားလုံးကို အောင်ပြီးသူ (ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်)၊ မဂ်တရားကို သူတစ်ပါးအား ဟောကြားသူ (ကိုယ်တိုင်သိ၊ သူတစ်ပါးကိုလည်း ဟောကြားသည့် ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်)၊ မဂ်တရား၌ သက်ရှင်သူ (စင်ကြယ်သော သီလနဲ့ မဂ်ဖိုလ်ကို ရအောင်အားထုတ်နေသူ)၊ မဂ်တရားကို ဖျက်ဆီးသူ (လူတို့ရဲ့ သဒ္ဓါတရားကို ဖျက်ဆီးတဲ့ ရဟန်းယုတ်)” လို့ ရဟန်းလေးမျိုးရှိကြောင်း မြတ်ဗုဒ္ဓဖြေကြားပုံကို ဂါထာဗန္ဓနဲ့ ဖော်ပြတယ်။
မဖြစ်နိုင်
ဒီသုတ်ကို ဖွင့်ဆိုတဲ့ အဋ္ဌကထာ (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၄၂) မှာ “ထိုအချိန်က မြတ်ဗုဒ္ဓဟာ မလ္လာတိုင်းအတွင်း ဒေသစာရီကြွရင်း ပါဝါမြို့သို့ရောက်ခိုက် ရွှေပန်းထိမ်သည်သား စုန္ဒရဲ့ သရက်ဥယျာဉ်မှာ သီတင်းသုံးကြောင်း ဖော်ပြပြီး “ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားသည် နံနက်အချိန် သင်္ကန်းကို ပြင်ဝတ်ပြီး သပိတ်သင်္ကန်းကိုယူလျက် ရဟန်းသံဃာနှင့်အတူ ရွှေပန်းထိမ်သည်သား စုန္ဒအိမ်သို့ ချဉ်းကပ်၍ ခင်းထားသော နေရာ၌ ထိုင်တော်မူ၏” ဟူသော သုတ္တန် (ဒီ၊၃၊၁၀၅) မှာလာတဲ့ နည်းအတိုင်း အကျယ်သိပါ” လို့ ဖွင့်ဆိုတယ်။ အဋ္ဌကထာဆရာက ဖော်ပြပါ မဟာပရိနိဗ္ဗာနသုတ္တန်စကားနဲ့ ဖြည့်စွက်ပြီး ဆိုပေမယ့် ဒီစုန္ဒသုတ်ကို ပရိနိဗ္ဗာန်စံခါနီး ဟောတာမဖြစ်နိုင်။ အဋ္ဌကထာဖွင့်ပုံကို ဆက်ဖတ်ကြည့်ပါ။
ရွှေခွက်ခိုးသူ
ဒီဆွမ်းအလှူပွဲမှာ စုန္ဒက ဆွမ်းကို ရွှေခွက်မှာ ထည့်ပြီး ကပ်လှူတဲ့အခါ သိက္ခာပုဒ်မပညတ်ရသေးလို့ အချို့ရဟန်းများ (ထိုဆွမ်းထည့်ထားတဲ့ ရွှေခွက်ကို) လက်ခံပြီး အချို့က မအပ်ဘူးထင်ပြီး သံသယနဲ့ လက်မခံ။ ဗုဒ္ဓတို့မည်သည် သပိတ်ပိုမသုံးတဲ့အတွက် ဗုဒ္ဓကိုယ်တိုင်တော့ ရှိပြီး ကျောက်သပိတ်တော်နဲ့ပဲ ဘုဉ်းပေးတယ်။ စုန္ဒဟာ ရဟန်းယုတ်တစ်ပါးက ရွှေခွက်တစ်ခုကို ခိုးပြီး ဝှက်နေတာကို မြင်လိုက်ပေမယ့် မြတ်စွာဘုရားနဲ့ မထေရ်မြတ်တွေကို လေးစားခြင်းနဲ့ အယူမတူသူတွေ ပြောစရာ မဖြစ်ရအောင် မမြင်သလို နေလိုက်တယ်။ ဒါပေမယ့် “ဒီလို ရဟန်းမျိုးလည်း ရှိသေးသလား”လို့ တွေးရင်း ညနေပိုင်းမှာ ဗုဒ္ဓထံ သွားပြီး ရဟန်းဘယ်နှစ်မျိုး ရှိပါသလဲလို့ မေးလျှောက်လို့ ဟောဒီ စုန္ဒသုတ် ဖြစ်လာတာ။
မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ နိဂုံးချုပ်အဖြေက “ပညာရှိ အရိယာတပည့်သည် ဆိုခဲ့ပါ ရဟန်းလေးမျိုးကို သိမြင်ပြီး ရဟန်းအားလုံး ထိုရွှေခွက်ခိုး ရဟန်းယုတ်ကဲ့သို့ မဟုတ်ဟု နားလည်လျက် ကောင်းသူကို မြင်ရုံနှင့် သဒ္ဓါတရား လျော့မသွားချေ။ မစင်ကြယ်သော ရဟန်းနှင့် စင်ကြယ်သော ရဟန်းကို အဘယ်ကြောင့် ထပ်တူ ပြုမည်နည်း”တဲ့။ တရားနာပြီးတဲ့အခါ စုန္ဒဟာ တစ်မဂ်တစ်ဖိုလ်ကို ရကြောင်း မဆိုဘဲ သံသယကင်းသွားကြောင်းသာ ဆိုတယ်လို့ အဋ္ဌကထာမှာ မှတ်ချက်ပြုတယ်။
သိက္ခာပုဒ်တွေ အပြည့်အစုံ မပညတ်ရသေးတဲ့အတွက် စုန္ဒသုတ်ကို ဟောကြားတာဟာ မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ ပထမဗောဓိအတွင်း ဖြစ်နိုင်တယ်။ ပထမဗောဓိဆိုတာ မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ ရှေ့ပိုင်း ဝါနှစ်ဆယ် (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၄၅) သို့မဟုတ် ရှေ့ပိုင်းဆယ့်ငါးဝါ (သံ၊ဋီ၊၁၊၂၀၁)ကို ခေါ်တာ။ ရှေ့ပိုင်းဆယ့်ငါးဝါဆိုတာ ဝါနှစ်ဆယ်မှာပဲ အတွင်းဝင်လို့ အဋ္ဌကထာနဲ့ ဋီကာအဆိုနှစ်ရပ် မဆန့်ကျင်ပါဘူး (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၄၄၄)။
---သင်္ဂီတိသုတ်
ဒီဃနိကာယ်၊ ပါထိကဝဂ်၊ ၁၀-ခုမြောက်သုတ်။ ဒီသုတ္တန်ရဲ့ နိဒါန်းအရ မြတ်ဗုဒ္ဓဟာ မလ္လာတိုင်းအတွင်း လှည့်လည်စဉ် ပါဝါမြို့သို့ ရောက်ခိုက် စုန္ဒရဲ့ သရက်ဥယျာဉ်မှာ သီတင်းသုံးတော်မူတယ်။ ဒါပေမယ့် စုန္ဒကို ဟောတဲ့သုတ္တန်တော့ မဟုတ်။ မလ္လာမင်းတွေက မြတ်ဗုဒ္ဓနဲ့ နောက်ပါသံဃာအားလုံးကို ယင်းတို့ရဲ့ ဆောက်လုပ်ပြီးခါစ မြို့တော်ခန်းမသစ်မှာ ညကျိန်းဖို့ ပင့်တယ်။ ညသန်းခေါင်ယံအချိန် မြတ်ဗုဒ္ဓက အရှင်သာရိပုတ္တရာအား ရဟန်းတွေကို တရားဟောဖို့ မိန့်တဲ့အခါ အရှင်မြတ်ဟာ ထိုအချိန်က နိဂဏ္ဌနာဋပုတ္တ (ဂျိန်းဘာသာကို တည်ထောင်သူ) ကွယ်လွန်ပြီးစ သူ့တပည့်တွေ အယူအဆအငြင်းပွားနေတာကို အကြောင်းပြုပြီး မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ တရားတွေကို တစ်ပါးတွဲ နှစ်ပါးတွဲ စသည် စုစည်းဟောပြတဲ့ သုတ္တန်ပါ။
ကမ္ဘာ့သမိုင်းအရ မဟာဝီရခေါ် နိဂဏ္ဌနာဋပုတ္တဟာ ဘီစီ ၅၉၉ မှာ မွေးပြီး အသက် ၇၂ မှာ ကွယ်လွန်ကြောင်း ဆိုတဲ့အတွက် (ဝီလျံဂိုင်ဂါအလို ဘီစီ ၅၆၃-မှာ မွေးဖွားတဲ့) မြတ်ဗုဒ္ဓထက် အသက် ၃၆-နှစ်ခန့် ကြီးဖွယ်ရှိတယ်။ ဒါကြောင့် မလ္လာမင်းတို့ရဲ့ ခန်းမသစ်မှာ ညကျိန်းချိန်က ဗုဒ္ဓရဲ့ သက်တော် ၃၆-နှစ်ဝန်းကျင် (ဘုရားဖြစ်ပြီးစ) ဖြစ်မယ်လို့ အကြမ်းဖျင်း ခန့်မှန်းခွင့်ရှိတယ်။ ဒါလည်း ပထမဗောဓိအတွင်းပဲ ဖြစ်လို့ စုန္ဒသုတ် ၁၊ စုန္ဒသုတ် ၂ တွေကိုလည်း ဒီနှစ်ပိုင်းတွေမှာ ဟောကြားတာ ဖြစ်နိုင်တယ်။
နောက်ဆုံးတွေ့ ပရိနိဗ္ဗာန်စံခါနီး ကုသိနာရုံသို့ ကြွစဉ် ပါဝါမြို့သို့ ရောက်ခိုက်မှာ ဒီရွှေပန်းထိမ်သည့်သား စုန္ဒရဲ့ သရက်ဥယျာဉ်မှာပဲ မြတ်ဗုဒ္ဓသီတင်းသုံးတယ်။ ကြည်ညိုသူ စုန္ဒလည်း မြတ်ဗုဒ္ဓကို ရဟန်းသံဃာနှင့်တကွ အိမ်ကို ဆွမ်းစားပင့်တယ်။ သူ သုကရမဒ္ဒဝ ဆွမ်းကို ကပ်လှူတာ ဒီအကြိမ်ပေါ့။ သူကရမဒ္ဒဝကို မိမိအားသာ ကပ်လှူပြီး အကျန်ကို မြေကြီးမှာ မြုပ်ပစ်ဖို့ မြတ်ဗုဒ္ဓမိန့်ကြားတယ်။ ဆွမ်းဘုဉ်းပေးပြီး မကြာခင် မြတ်ဗုဒ္ဓ ဝမ်းတော်လားတဲ့ ရောဂါပြင်းထန်စွာ ဖြစ်တယ်။ မြတ်ဗုဒ္ဓဟာ အရှင်အာနန္ဒာကို စုန္ဒအိမ်သို့ သွားခိုင်းပြီး ဆွမ်းအလှူရှင် စုန္ဒအနေနဲ့ စိတ်မချမ်းမသာ မဖြစ်ရန်နဲ့ ၎င်းရဲ့ဆွမ်းဟာ ဘုရားဖြစ်မယ့်နေ့ သုဇာတာသူဌေးသမီး လှူတဲ့ ဃနာနို့ဆွမ်းလို အမွန်မြတ်ဆုံးဖြစ်ကြောင်း ပြောကြားစေတယ်။
ဒီသုတ္တန်ရဲ့ အဋ္ဌကထာ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၅၈)မှာ စုန္ဒဟာ ချမ်းသာကြွယ်ဝပြီး ဗုဒ္ဓကို ပထမအကြိမ်တွေ့ဆုံစဉ်ကပင် သောတာပန်ဖြစ်သွားပြီး သူ့ရဲ့ဥယျာဉ်ထဲမှာ ကျောင်းဆောက်လှူဒါန်းကြောင်း ဆိုတယ်။ ဒီတော့ အင်္ဂုတ္တရနိကာယ်ပါ စင်ကြယ်ပုံဆယ်မျိုးကို နာယူပြီးတဲ့အခါ ဗုဒ္ဓသာဝကဖြစ်သွားရုံမက သောတာပန်လည်း တည်တယ်လို့ မှတ်ယူရင် သင့်မလား။
---စကားမစပ်
“ဗုဒ္ဓဖြစ်တော်စဉ် တိဗက်မှတ်တမ်းများအရ မြတ်ဗုဒ္ဓစုန္ဒအိမ်မှာ သုကရမဒ္ဒဝဆွမ်းကို ဘုဉ်းပေးတဲ့နေ့က ဗုဒ္ဓအားကပ်လှူတဲ့ ဆွမ်းသပိတ်ကို ကောက်ကျစ်တဲ့ ရဟန်းတစ်ပါးက ခိုးဝှက်ထားတယ်၊ အဲဒီလို ဖြစ်တာကို စုန္ဒကိုယ်တိုင် မြင်တွေ့ပေမယ့် မည်သို့မျှ မပြော (ယင်းကျမ်း၊ စာ-၂၃ရ)’ဆိုတဲ့ စကားနဲ့ သုတ္တနိပါတ်အဋ္ဌကထာဖွင့်အရ ရွှေခွက်ခိုးရဟန်းအကြောင်းတို့ဟာ သမိုင်းမှတ်တမ်းအရ ပတ်သက်မှု ရှိလေမလား။ အနည်းဆုံး ဗုဒ္ဓလက်ထက်က ဆွမ်းထည့်တဲ့ ရွှေခွက်ကို ခိုးတဲ့ရဟန်း သို့မဟုတ် ဗုဒ္ဓအားရည်ရွယ်ထားတဲ့ ဆွမ်းသပိတ်ကို ခိုးတဲ့ရဟန်း ရှိဖူးတယ်လို့တော့ ဆိုနိုင်လိမ့်မယ်။
---အဖြေ
ဒီဃနိကာယ်အဋ္ဌကထာအရ ရွှေပန်းထိမ်သည့်သား စုန္ဒဟာ သောတာပန်ပါ။ မြတ်ဗုဒ္ဓဟာ စုန္ဒရဲ့သရက်ဥယျာဉ်မှာ အနည်းဆုံး လေးကြိမ် သီတင်းသုံးဖူးတယ်။ သုကရမဒ္ဒဝကို မှိုတစ်မျိုးလို့ အဓိပ္ပာယ်ယူပြီး ဗြာဟ္မဏမျိုး ဇာတ်မြင့်တွေ မှိုမစားဆိုတဲ့ မနုဓမ္မသတ်အရ ဗုဒ္ဓအား မှိုဆွမ်းကို ကပ်လှူတဲ့ စုန္ဒကို ဇာတ်နိမ့်လို့ သုတေသီတို့ ယူဆကြတယ်။ သုကရမဒ္ဒဝလေ့လာချက်ကို မေးခွန်းအမှတ်-၃၇၄ (ပေါင်းချုပ်-၃၊ စာ-၁၂၂၈) မှာ ရှုပါ။ စုန္ဒကို မြတ်ဗုဒ္ဓဟောတော်မူတဲ့ တရားတွေထဲက “ရဟန်းကောင်းတွေကို ရဟန်းတု ရဟန်းယောင် ရဟန်းယုတ်တွေနဲ့ ထပ်တူပြုပြီး သဒ္ဓါမတွန့်မိစေနဲ့” ဆိုတဲ့ တရားကို မြဲနေအောင် မှတ်သင့်တယ်။
လူ့နှလုံးသားထဲက လောကီမျှော်လင့်ချက် ကြွေလွင့်... သို့မဟုတ် ပွားစီးမယ်၊ မကြာဘူး ကန္တာရသဲပြင်ပေါ်မှ နှင်းပွင့်တွေလို နာရီပိုင်းမျှ တောက်ပပြီး ကွယ်ပျောက်သွားမြဲ။
မေ ၂၄၊ ၂၀၁၆။
The Worldly Hope men set thier Hearts upon Turns Ashes – or it prospers; and anon, Like Snow upon the Deser's dusty Face Lighting a little Hour or two - is gone.
(The Rubaiyat of Omar Khayyam, p. 113)
---၄၇၀။ နွားမနို့ရည် ချိုမှာတည်
အရှင်ဘုရား၊ ဖေ့စ်ဘုက်တွေမှာ “လိုရာဆုတောင်း သူဌေးလောင်း’ ဆိုပြီး အဖြူရောင်မြွေဓာတ်ပုံ၊ လူခြောက်ဓာတ်ပုံ၊ အရောင်ခြယ်ပြုပြင်ထားတဲ့ ဘုရားဆင်းတုရုပ်ပုံတွေကို တင်ပြီး အဲဒီဓာတ်ပုံတွေကို Share လုပ်ပြီး ဆုတောင်းရင် တောင်းတဲ့ဆုပြည့်တယ်၊ လာဘ်ရွှင်တယ်၊ ငွေရတယ်၊ အကြွေးကျေတယ်၊ သူများဆီက အကြွေးကို ပြန်ရတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။ Share လုပ်ပြီးသူတွေရဲ့ ကွန်မင့်တွေမှာလည်း လက်တွေ့ဆုတောင်းပြည့်ကြောင်း ရေးကြတယ်။ ရေးတဲ့လူတွေ များလာတော့ တပည့်တော်လည်း စဉ်းစားမရဖြစ်နေပါတယ်။ ဘုန်းဘုန်းဘယ်လို ထင်ပါလဲ။ ဖြေကြားပေးပါ ဘုရား။
မေညွန့် (ပါရမီ)
ကမ္ဘာအေးမှာ
ကမ္ဘာအေးမှာ နေစဉ်က အတွေ့အကြုံတစ်ခုကို မျှဝေပါရစေ... ၁၉၈၇-ခုနှစ်၊ ဝါဆိုလလောက် ရန်ကုန်နဲ့အနီးဝန်းကျင်က ဘုရားဆင်းတုတွေ ဆံပင်ရှည်လာတယ်ဆိုပြီး သတင်းစာတွေ ဂျာနယ်တွေမှာ ဓာတ်ပုံတွေ ပါလာဖူးတယ်။ ကမ္ဘာအေးဘုရားထဲက ဆင်းတုတစ်ဆူလည်း ဆံပင်ရှည်လာတယ်ဆိုလို့ သွားကြည့်ခဲ့တယ်။ လာကြည့်သူများတဲ့အတွက် နာရီဝက်လောက် တန်းစီရတယ်။ (စကားမစပ်... ရည်ရွယ်ချက်မတူနိုင်ပေမယ့် ကိုယ်လည်း အဲဒီလို လူတွေထဲပါခဲ့တာကို မငြင်းပါဘူး။) အနီအနက် မီးကြိုးသာသာရှိတဲ့ ရွှေရောင်အရာတစ်ခု ဆင်းတုရဲ့ ဦးခေါင်းတော်နောက်ဖက်က နှစ်လက်မလောက် ခပ်ကွေးကွေး ထောင်တက်နေတာတွေ့တယ်။ ဘာလဲဆိုတာကို မသိပေမယ့် ဆံပင်ရှည်လာတာ မဟုတ်တာ သေချာတယ်လို့တော့ အဲဒီတုန်းက စိတ်ထဲဖြစ်ခဲ့ပါတယ်။ သစ်သားနဲ့ ထုလုပ်ထားတဲ့ ဆင်းတုက သက်ရှိမှ မဟုတ်ဘဲ။ ဒီကိစ္စ ဖြစ်နိုင်မလား။ အဲဒီခေတ်က ဖေ့စ်ဘွက်ရှိရင် Share လိုက်ကြမယ့် ဖြစ်ခြင်း။
ဆင်ခြင်တုံ
လောကမှာ ဆင်ခြင်တုံတရား အရေးကြီးပါတယ်။ လူဟာ အသိဉာဏ်အဆင့်အမြင့်ဆုံးဆိုပေမယ့် လူပဲ အမှားပြောဆိုပြုမူကြံစည်တာ အများဆုံးဖြစ်နေပြန်တယ်။ မဟုတ်နိုင်မှန်း သိသာလွန်းလျက် အဟုတ်အထင်နဲ့ စွဲလမ်းနေတာမျိုးတွေ အများကြီး။ ဗုဒ္ဓဘာသာမဟုတ်တဲ့ မြန်မာတစ်ယောက်နဲ့ ခရီးအတူသွားရင်း သူမေးလို့ သမထအကြောင်းကို ဘုန်းကြီးက အနည်းငယ်ပြောပြပြီးနောက် ဒီလိုအတွေ့အကြုံမျိုးက လက်တွေ့ကျင့်မှ ရနိုင်တယ်လို့ ပြောတဲ့အခါ သူက “အမှန်တရားဖြစ်ရင် ကျင့်စရာမလိုဘဲလည်း နားလည်ရမှာပေါ့တဲ့။ အတော်အချေအတင် ဆွေးနွေးကြပေမယ့် ‘မကျင့်ဘဲ သိနိုင်မယ်’ဆိုတာကို သူက လုံးဝမလျှော့ဘူး။ သူ့ဆီမှာ ကျင့်စရာမှ မရှိဘဲ။ ဆက်ပြောလည်း အကျိုးမရှိနိုင်လို့ ဘုန်းကြီး ငြိမ်နေလိုက်တယ်။
လာဘ်မရွှင်
မုဆိုးတစ်ယောက် အမဲလိုက်ထွက်စဉ် လမ်းမှာ ဆွမ်းခံကြွတဲ့ ရဟန်းတစ်ပါးနဲ့ တွေ့တယ်။ မုဆိုးစဉ်းစားပုံက ‘ထွီ... ခွက်မည်းဆွဲတဲ့ ဒီကတုံးနဲ့တွေ့ရတာ လာဘ်မကောင်းဘူး၊ ဒီနေ့ ဘာအမဲမှ ရမှာမဟုတ်တော့ဘူး”တဲ့။ ဒါနဲ့ “ငါ့စီးပွားရေး ထိခိုက်မခံနိုင်ဘူး”ဆိုပြီး သူ့ခွေးတွေနဲ့ ရဟန်းကို “ရှူးတိုက်”တယ်။ ရဟန်းလည်း ကြောက်အားနဲ့ “ဝုန်းခနဲ” နီးရာသစ်ပင်ပေါ် တက်ပြေးတော့ ခွေးတွေ သစ်ပင်ပေါ်က ရဟန်းဆီ ပြေးလိုက်ပြီး ဝိုင်းဟောင်တယ်။ ကြောက်နေတဲ့ ရဟန်းခမျာ ကိုယ်ပေါ်က သင်္ကန်း မထိန်းနိုင်တော့ဘူး။ သူ့သင်္ကန်းလေထဲလွင့်ပြီး မုဆိုးကိုယ်ပေါ်မှာ သွားခြုံမိတယ်။ ဒီတော့ ခွေးတွေ ဦးတည်ရာပြောင်းပြီး သင်္ကန်းခြုံမုဆိုးကို ရဟန်းအထင်နဲ့ ဝိုင်းကိုက်လို့ မုဆိုးသေတယ်။
ဒီဖြစ်ရပ်ရဲ့ သင်ခန်းစာက လာဘ်ကောင်းမကောင်းဆိုတာ သင်လုပ်တဲ့အလုပ်နဲ့ပဲ ဆိုင်တယ်။ ပြင်ပရှိ ယုတ္တိမဲ့အရာတွေကို မျက်စိမှိတ်ပြီး မယုံကြည်ပါနဲ့လို့ ဖြစ်ပါတယ်။
မယူဆဘူး
မြွေက ဖားကို ကိုက်ရင် ဖြစ်နေကျ ဘာမှမထူးလို့ သတင်းမဖြစ်နိုင်ဘူး။ ဖားက မြွေကို ကိုက်ရင် ပုံမှန်မဟုတ်လို့ သတင်းအနေနဲ့ စိတ်ဝင်စားစရာ ဖြစ်နိုင်တယ်။ မြွေဖြူဆိုဆို၊ လူခြောက်ပြောပြော၊ ဆေးဘုရားဖြစ်ဖြစ် အမှန်ရှိတဲ့ ဖြစ်ရပ်မှန်ဆိုရင် သတင်းအနေနဲ့ ထူးခြားတယ်လို့ ဆိုနိုင်ပါတယ်။ ဒါပေမယ့် အဲဒါတွေအားလုံးဟာ ဓာတ်ပုံ သို့မဟုတ် ဗွီဒီယိုတွေပါပဲ။ ဒီသက်မဲ့တွေက လူတစ်ယောက်ရဲ့ ကောင်းကျိုးဆိုးကျိုးကို မည်သည့်အကြောင်းနဲ့မျှ သက်ရောက်မှု ရှိနိုင်တယ်လို့ ဘုန်းကြီး မယူဆပါဘူး။
ချိုကို နို့ညှစ်
အဲဒီလို ခုတ်ရာတစ်ခြား ရှရာတစ်ခြား စွဲလမ်းမှုဖြစ်ရပ်မျိုးတွေနဲ့ ပတ်သက်ပြီး စာဆို အရှင်မဟာရဋ္ဌသာရရဲ့ ကိုးခန်းပျို့ (အပိုဒ်-၃၃)မှာ ပေးထားခဲ့တဲ့ နှလုံးသားကို အလွန်ထိခိုက်စေတဲ့ ဥပမာတွေကို အဓိပ္ပာယ်အကျဉ်းမျှ ပြောပြလိုပါတယ်...
“ဖြစ်ခေါင့်ဖြစ်ခဲ ကျောက်စစ်သဲကို ရွဲ့ရွဲ့ဆီရည် ထွက်စိမ့်သည်ဟု ဆုံကျည်အဝ ပွတ်မှားကြသို့”
ကျောက်စရစ်တွေ သဲတွေကို ဆီထွက်မယ်ထင်ပြီး ဆီဆုံမှာ ထည့်ပြီး ဆီကြိတ်သလိုပဲ...
“ယောက်ျားမီးရှာ ညဉ့်အခါဝယ် ရောင်ဝါထွန်းမြူး ပိုးစုန်းကြူးကို မူးတူးမင်တင် ကယ်ကောင်းထင်၍ တောက်ရှင်နိုးနိုး မှိုက်ကောက်ရိုးဖြင့် မှုတ်ကြိုးသံပ လက်မချသို့”
ညဉ့်အခါ မီးရှာတဲ့ယောက်ျားဟာ မီးရမယ်အထင်နဲ့ ပိုးစုန်းကြူးတွေကို စုပြီး ကောက်ရိုးခြောက်နဲ့ မီးဖိုပြီး တဟူးဟူး မီးမှုတ်သလို...
“ဗာလအစစ် သူမိုက်ညစ်လျှင် ဆန်ဖြစ်စေကြောင်း ဖွဲကိုထောင်းသော် ပန်းညောင်းကာမျှ ဆန်မရသို့”
အဲဒီလိုလူဟာ လူ့ဗာလ၊ အသုံးမကျတဲ့လူမိုက်စုတ်။ သူလိုလူက ဖွဲကို ဘယ်လောက်ထောင်းထောင်း ဆန်မရ။ လက်ပဲညောင်းသလို...
“နွားမနို့ရည် ချို၌တည်ဟု ကြိုးရှည်များလျား တိုင်ချည်ထား၍ ရိရှားပန်းလျ ညှစ်လှည့်ထသို့”
နွားနို့လိုချင်သူ နို့ထွက်လာနိုးနဲ့ နွားမရဲ့ဦးချိုကို တပင်တပန်း နို့ညှစ်သလို...
အစစ်အမှန်ဘဝမှာ အဲဒါလောက် အသိဉာဏ်ခေါင်းပါးသူ တွေ့ရဖို့ ခဲယဉ်းဖွယ်ရှိပေမယ့် အသိဉာဏ်နည်းရင် ကြိုးစားပြီးလုပ်ပေမယ့် မရနိုင်ဘူးဆိုတာကို ပေါ်လွင်အောင် ဥပမာဆောင်ပြီး ဆုံးမခဲ့ခြင်းမျှသာ ဖြစ်ပါတယ်။
မလျော့မတင်း
ပုထုဇဉ်ကမ္ဘာဟာ ချမ်းသာပျော်ရွှင်မှုကို လိုချင်တယ်။ လူတိုင်း သူဌေးဖြစ်ချင်တာပါပဲ။ ဖြစ်ချင်တာ ပြင်းပြလွန်းလာရင် ဆင်ခြင်တုံတရား လျော့သွားတတ်တယ်။ ငွေအလိမ်ခံရသူအများစုဟာ လောဘကြောင့် ခံလိုက်ရတာများပါတယ်။ ဒါကြောင့် အလိုလောဘကို အသိပညာချွန်းနဲ့ ထိန်းအုပ်ထားနိုင်ဖို့ အရေးကြီးကြောင်းပါ။ ဆင်ခြင်နိုင်ပါစေ...
မေ ၂၈၊ ၂၀၁၆။
---၄၇၁။ ခရုသင်းနှင့် ရဟန်း
ဘုန်းဘုန်းဘုရား၊ ခရုသင်းနှင့် ရဟန်းကို ဘုရားရှင်က မည်သို့ မိန့်ထားပါသလဲ ဘုရား။
ကိုမျိုးမြင့် မသန်းသန်းအေး (အော်စီ)
---ပညတ်ချက်
ဒုလ္လဘ ရဟန်းခံဖူးရင်... ရဟန်းမခံခင် သိမ်ထဲမှာ ရဟန်းတစ်ပါးက “ပဉ္စင်းလောင်း... သင့်ကိုယ်မှာ နူနာရောဂါ ရှိသလော၊ ထွတ်မြင်းနာ ရှိသလော၊ ခရုသင်းရောဂါ ရှိသလော၊ ချောင်းဆိုးသွေးပါရောဂါ ရှိသလော၊ ရူးသွပ်ရောဂါ ရှိသလော၊ လူအစစ် ဟုတ်ရဲ့လား၊ ယောက်ျားစစ်ရဲ့လား၊ ကျွန်အဖြစ်မှ လွတ်ရဲ့လား၊ ကြွေးမြီရှင်းရဲ့လား၊ မင်းခစားအဖြစ်မှ လွတ်ရဲ့လား၊ မိဘနှစ်ပါး ခွင့်ပြုရဲ့လား၊ အသက်နှစ်ဆယ် ပြည့်ရဲ့လား၊ သပိတ်တစ်လုံး သင်္ကန်းသုံးထည် ရှိရဲ့လား”လို့ မေးမြန်းတာကို မှတ်ရပါလိမ့်မယ်။
အဖော်ပြပါ အရည်အချင်း ၁၃-ရပ်နဲ့ မပြည့်စုံရင် ရဟန်းပြုမပေးကောင်း၊ ပြုပေးသောရဟန်း ဒုက္ကဋ်အာပတ် သင့်တယ်လို့ မြတ်ဗုဒ္ဓ ပညတ်ထားလို့ အဲဒီလို မေးမြန်းရတာ ဖြစ်ပါတယ်။
သေချာသမျှ မိမိကိုယ်ကို ကျွန်မရဲ့သားမှန်း ရဟန်းဖြစ်ပြီးမှ သိရတဲ့ရဟန်း ကျွန်ပိုင်ရှင်ဆီ သွားပြီး အမှန်အတိုင်းပြောပြတဲ့အခါ ပိုင်ရှင်က ထိုရဟန်းအား ကျွန်အဖြစ်မှ ကင်းလွတ်ခွင့်ပေးတဲ့အတွက် ရဟန်းအဖြစ်နဲ့ ဆက်လက်နေနိုင်တဲ့ ဖြစ်ရပ်အရ ကျွန်ကို ရဟန်းခံပေးရင် ရဟန်းဖြစ်တယ်။ ဆိုလိုတာက... ရဟန်းခံစဉ်က ရဟန်းဖြစ်ခဲ့တဲ့အတွက် ယခု မိမိဟာ ကျွန်ဖြစ်ကြောင်းသိရချိန်မှာ လူပြန်ဖြစ်မသွားဘူး။ ပိုင်ရှင်က လွတ်လပ်ခွင့်ပေးရင်တော့ လူပြန်ထွက်ရတယ် (ဝိနယသင်္ဂဟ၊ဋ္ဌ၊၁၃၉)။ လူယောင်ဖန်ဆင်းတဲ့ နဂါးဂဠုန်စသည်၊ ယောက်ျားမစစ်သူ၊ အသက်နှစ်ဆယ်မပြည့်သူတွေကို ရဟန်းပြုပေးရင် ရဟန်းဖြစ်ကိုမဖြစ်ဘူး (ဝိနယသင်္ဂဟ၊ဋ္ဌ၊၁၅၃)။ ကျန်အသေးစိတ်ကိုတော့ များလွန်းလို့ ချန်ထားခဲ့မယ်။
မထိုက်သူ
“ပဏ္ဍုက်၊ ဥဘတောဗျည်း (လိင်အင်္ဂါနှစ်မျိုးရှိသူ)၊ အသွင်ခိုးသူ (သင်္ကန်းဝတ်)၊ တိတ္ထိဘောင်သို့ ပြောင်းသွားသူ၊ တိရိစ္ဆာန်၊ အမိသတ်၊ အဖသတ်၊ ရဟန္တာသတ်၊ ဘုရားကို သွေးစိမ်းတည်စေသူ၊ ဘိက္ခုနီမကို အဓမ္မပြုကျင့်သူ၊ သံဃာသင်းခွဲသူ”လို့ သာသနာတွင်းမှာ ရှင်ရဟန်းပြုခွင့်မရှိသူ ၁၁-ယောက် ရှိတယ်။ အဲဒီ ၁၁-ယောက်ကို ကိုရင်ဝတ် မပေးကောင်း။ ရဟန်းခံမပေးကောင်း။ ပြုပေးရင် ကိုရင် သို့မဟုတ် ရဟန်း ဖြစ်ကိုမဖြစ်ဘူး။ ပြုပေးတဲ့ သံဃာအားလုံးလည်း အာပတ်သင့်တယ်။ ဒီပုဂ္ဂိုလ်တွေကိုတော့ သာသနာနဲ့ မထိုက်တန်သူ (အဘဗ္ဗပုဂ္ဂိုလ်) လို့ ခေါ်တယ်။
ရဟန်းဖြစ်
ပါဠိတော် (ဝိ၊၃၊၁၂၈)မှာ လက်ပြတ်ခြေပြတ်စတဲ့ ရှင်သာမဏေရော ရဟန်းပါ မပြုပေးကောင်းသူ ၃၂-ယောက် ဖော်ပြတယ်။ ဒီ ၃၂-ယောက်ကတော့ ရဟန်းပြုပေးရင် အပြုခံတွေ ရဟန်းတော့ ဖြစ်သွားတယ်။ ရဟန်းအဖြစ်နဲ့ ကောင်းကောင်းနေရင် တရားထူးကိုလည်း ရနိုင်တယ်။ ဒါပမယ့် ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာ၊ စစ်ဆေးတဲ့ ရဟန်း၊ ရဟန်းခံရာမှာ ပါဝင်တဲ့ သံဃာတွေ ဒုက္ကဋ်အာပတ်သင့်တယ် (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၁၃)။ ကျမ်းဂန်အတိအကျ ဖော်ပြချက်ကို မပြနိုင်သေးပေမယ့် နူနာစတဲ့ အနာကြီးငါးမျိုး (ပဉ္စာဗာဓ) ရှိသူတွေလည်း ထို ၃၂-ယောက်နဲ့ အလားတူမယ်လို့ ဘုန်းကြီး ယူဆတယ်။
ရည်ရွယ်
ပညတ်တွေ မရှိခင်က ရဟန်းတရားကို မြတ်နိုးလို့မဟုတ်ဘဲ ရဟန်းသံဃာကို အလွန်ကြည်ညိုတဲ့ ဆေးဆရာကြီး ဇီဝကဆီ ဆေးကုသခံချင်လို့ နူနာချောင်းဆိုးသွေးပါနာစတဲ့ ရောဂါသည်တို့ အလျှိုလျှို ရဟန်းပြုလာကြလို့ ဗုဒ္ဓသာသနာ ကဲ့ရဲ့ခံရတဲ့အတွက် ဒီလိုစည်းကမ်းမျိုး ရှိလာရတာ။ တရားအားမထုတ်နိုင်လောက်အောင် ရောဂါဖြစ်နေသူတွေ များနေရင် သာသနာမစည်ပင်နိုင်ဘူး။ ဒါ့အပြင် ရှင်ရဟန်းဆိုတာ စောင့်ထိန်းသီလနဲ့ ကာယိန္ဒြေ သိမ်းဆည်းမှုတွေကြောင့် အများကြည်ညိုခံ စံနမူပုဂ္ဂိုလ်အဖြစ် ပရိသတ်ရှေ့မှာ မြင်လွယ်ထင်လွယ်ရှိလို့ မဟာကရုဏာရှင်မြတ်ဗုဒ္ဓအနေနဲ့ ရှင်ရဟန်းတစ်ပါးရဲ့ ဥပဓိသမ္ပတ္တိ (ကိုယ်အင်္ဂါပြည့်စုံမှု) စသည်ကို စစ်ဆေးဖို့ သတ်မှတ်ရာမှာ ကြည်ညိုသူ လောကသားအများစု ကုသိုလ်ပွားရန်နဲ့ အကုသိုလ်ဖြစ်ခွင့်ကို တားဆီးရန်သာ ရည်ရွယ်ပါတယ်။
အဖြေ
ဘုရားရှင်ရဲ့ အာဘော်အရ ခရုသင်းရောဂါ ရှိသူကို ရဟန်းပြုပေးခွင့် မရှိဘူး။ ခရုသင်းရောဂါ ရှိနေသူမှန်း သိလျက်နဲ့ ရဟန်းခံပေးရင် အပြုခံအနေနဲ့ ရဟန်းတော့ ဖြစ်သွားတယ်။ ရဟန်းခံရာမှာ ပါဝင်တဲ့ ဘုန်းကြီးတွေအားလုံး ဒုက္ကဋ်အာပတ် သင့်တယ်။ ရဟန်းခံပြီးမှ သူတစ်ပါးထံမှ ကူးစက်လို့ဖြစ်စေ၊ ရာသီဥတု အနေအထား စသည်ကြောင့်ဖြစ်စေ ခရုသင်းရောဂါစွဲကပ်ရင် ရဟန်းအဖြစ်နဲ့ ပတ်သက်ခြင်း မရှိ။ ရောဂါကို ပျောက်ကင်းအောင် ကုသရုံသာ။
မေးခွန်းအမှတ်-၄၀၈ (မသန်စွမ်းသူနဲ့ဗုဒ္ဓဝါဒ)ဆွေးနွေးချက် (ဓမ္မအမေးအဖြေပေါင်းချုပ် ၃၊ စာ-၁၃၅၄)ကိုလည်း ဖတ်ပါ။
မေ ၃၀၊ ၂၀၁၆။
---၄၇၂။ ဗုဒ္ဓဝါဒနဲ့ ဗေဒင်
ဆရာတော်ဘုရား၊ ဗေဒင်ကို ယုံကြည်လျှင် ဗုဒ္ဓဘာသာနှင့် ဆန့်ကျင်ပါသလား။ ဗေဒင်ကို မည်သူတွေ တီထွင်ခဲ့ပါသနည်း။ ဗေဒင်၏ သမိုင်းအကျဉ်းနှင့် ဗုဒ္ဓဝါဒက မည်သို့ ယူဆသည်ကို သိလိုပါသည် ဘုရား။
မျိုးသိမ်းရှိန် (ယူကေ)
---အဓိပ္ပာယ်
ပါဠိလို ဝေဒင်္ဂ (ဝေဒ = သိခြင်း သို့မဟုတ် ဝေဒကျမ်း၊ အင်္ဂ = အစိတ်အပိုင်း)ကို ဗေဒင်လို့ မြန်မာမှုပြုထားတာ။ ဣရု၊ ယဇု၊ သာမ၊ အာထဗ္ဗန ဆိုတဲ့ ဝေဒကျမ်းတွေရဲ့ အစိတ်အပိုင်းလို့ နားလည်ရင် သင့်ပါတယ်။ ရှေးဦးစွာ ခုခေတ် ကပ္ပ၊ ဆန္ဒ၊ ဇောတိသတ္ထစတဲ့ ဗေဒင်ကျမ်းအမျိုးမျိုးနဲ့ ပတ်သက်ဖွယ်ရှိတဲ့ ဘုန်းကြီးလက်လှမ်းမီသမျှ ဗုဒ္ဓဝါဒကျမ်းဂန်မှာ ဖော်ပြတာလေးတွေကို စုစည်းပြီး ဖောက်သည်ချပါမယ်။ အဲဒါတွေကို သည်းခံဖတ်ကြည့်ပြီးရင် အဖြေကို တွေ့နိုင်ပါလိမ့်မယ်...
ရသေ့ရှစ်ဦး
ဗေဒင်ကျမ်းတွေကို ရေးစီရင်ခဲ့တဲ့ ရသေ့ ၈-ဦးရှိတယ်။ ယင်းတို့မှာ `အဋ္ဌက၊ ဝါမက၊ ဝါမဒေဝ၊ ဝေဿာမိတ္တ၊ မယတ္တိ၊ အင်္ဂီရသ၊ ဘာရဒွါဇ၊ ဝါသေဋ္ဌ၊ ကဿပ၊ ဘဂု (ဒီ၊၁၊၉၇)”တဲ့။ အဋ္ဌကစတဲ့ ရသေ့ ၈-ဦးက ရှေးဦးဗေဒင်ကျမ်းတွေကို ရေးခဲ့ကြပြီး ယင်းတို့ရေးခဲ့တာတွေကို ပုဏ္ဏားမျိုးအဆက်ဆက် ရွတ်ဖတ်ခဲ့ကြကြောင်း ဗုဒ္ဓဝါဒကျမ်းတွေမှာ ဆိုတယ်။ အဲဒီရသေ့တွေ ဘယ်တုန်းက ဘယ်လို ရေးခဲ့တာလဲ...
ဗေဒင်မူရင်း
ဒီရသေ့တွေဟာ လောကကို ဒိဗ္ဗစက္ခုရဲ့ အခြံအရံဖြစ်တဲ့ ယထာကမ္မူပဂဉာဏ် (ကံအကျိုးပေးကို သိမြင်နိုင်တဲ့ဉာဏ်)နဲ့ သတ္တဝါတွေရဲ့ ကံအကျိုးပေးကို ဆင်ခြင်ပြီး ဒိဗ္ဗစက္ခုနဲ့တူတဲ့ ပုဗ္ဗေနိဝါသဉာဏ် (ရှေးဘဝတွေကို သိနိုင်တဲ့ဉာဏ်)နဲ့ လွန်ခဲ့တဲ့ ကမ္ဘာက ပုဏ္ဏားတွေရဲ့ မန္တာန်ရွတ်ဖတ်ပုံကို သိမြင်ပြီး ကဿပဘုရားရှင်ရဲ့ ဓမ္မနှင့်အညီ မန္တာန်တွေကို ရေးစီရင်ခဲ့ကြတယ်။ (အဲဒီ ဗေဒင်ကျမ်းတွေဟာ ကဿပဗုဒ္ဓရဲ့ လောကီကောင်းကျိုးနဲ့ဆိုင်တဲ့ တရားဓမ္မနဲ့ မဆန့်ကျင်ဘူး။ ထိုပုဏ္ဏားတွေထားတဲ့ ဉာဏ်နဲ့ လောကုတ္တရာကောင်းကျိုးကို သိမှမသိနိုင်ဘဲ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၄၄။ ဒီ၊ဋီ၊၁၊၃၀၈)။
ဒီဖော်ပြချက်တွေအရ ဗေဒင်ကျမ်းတွေဟာ ဤကမ္ဘာမှာ ဂေါတမဗုဒ္ဓမတိုင်ခင်က ပွင့်တော်မူတဲ့ ကဿပဘုရားရှင်ရဲ့ သာသနာမကွယ်မီကပင် ရှိနေခဲ့တယ်လို့ ဆိုနိုင်တယ်။ အနည်းဆုံး အလွန့်အလွန်ရှေးကျတဲ့ ကာလကပင် ရှိနေခဲ့တယ်လို့ ဆိုရင် ပိုပြီး နားလည်နိုင်မလား။
တရားပျက်ပုံ
ရှေးခေတ်က ပုဏ္ဏားတွေဟာ ဗေဒင်ကို သရဇ္ဈာယ်မှု ဝိဇ္ဇာ၊ သီလစောင့်ထိန်းမှု စရဏနှင့် ပြည့်စုံကြတယ်။ ဆန် ဆီ ထောပတ် အဝတ်အစားတွေနဲ့ပဲ ယဇ်ပူဇော်ပြီး တိရိစ္ဆာန်တွေကို သတ်ဖြတ်ပူဇော်ခြင်း မပြု။ နှောင်းခေတ်မှာတော့ တရားပျက်တဲ့ ပုဏ္ဏားတွေက ချမ်းသာသူတွေရဲ့ စည်းစိမ်ကို အားကျပြီး ရှေးဟောင်းဗေဒင်ကျမ်းတွေကို ပြုပြင်၍ တိရိစ္ဆာန်တွေနဲ့ ယဇ်ပူဇော်မှုကို ထည့်သွင်းပြီး ဘုရင်ကို “မင်းကြီးရဲ့ စည်းစိမ်တည်တံ့ချင်ရင် ယဇ်ပူဇော်ပါ”လို့ ဆိုတဲ့အခါ လောဘသားဘုရင်က ပုဏ္ဏားတွေ ဆိုတိုင်းလုပ်ကြကြောင်း သုတ္တနိပါတ်ပါဠိတော် ဗြာဟ္မဏဓမ္မိကသုတ်မှာ မြတ်ဗုဒ္ဓ မိန့်ပါတယ်။
သူတို့အမြင်
နှောင်းခေတ်တွေမှာ မောက္ခ (ဘဝလွတ်မြောက်မှု)ကို အမှန်တကယ်ရှာဖွေလိုသူ ပညာရှိတွေဟာ ဗေဒင်ကျမ်းတွေကို မနှစ်သက်ကြဘူး။ မန္တာဏီ (ပုဏ္ဏေးမ)ရဲ့သား ပုဏ္ဏမထေရ်လောင်း ဗေဒင်သုံးပုံပါရဂူ ဂေါတမအမည်ရှိသူဌေးသားက “ဗေဒင်သုံးပုံဟာ ငှက်ပျောတုံးလို အကာတွေပဲ ရှိပြီး အတွင်းမှာ အနှစ်မှမရှိ။ ဗေဒင်သုံးပုံကို ကိုင်ပြီး လှည့်လည်နေတာဟာ စပါးဖျင်းကို ထောင်းနေသလိုပဲ (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၅၆)”တဲ့။ အရှင်နာဂသေနလောင်းလျာသူငယ်ကလည်း “အင်း... ငါတတ်ထားတဲ့ ဒီဗေဒင်ကျမ်းတွေဟာ အလကားပဲ၊ အဖျင်းအတိပဲ၊ ဘာမှ အနှစ်သာရမရှိဘူး”လို့ ဆင်ခြင်မိသတဲ့ (မိလိန္ဒ၊၁၀)။
အစအန
ဗေဒင်ပညာဟာ ဗက်ဗီလုံ၊ အီဂျစ်၊ အိန္ဒိယ၊ တရုတ်နိုင်ငံတွေမှာ အလွန်ရှေးကျတဲ့ကာလကပင် ပေါ်ပေါက်ခဲ့တယ်။ ဘယ်နိုင်ငံမှာ စတင်ပြီး နှစ်ပေါင်းဘယ်လောက်က စခဲ့တယ်ဆိုတာကို အတိအကျမသိနိုင်။ မြန်မာ့ဗေဒင်ပညာဟာ အိန္ဒိယမှ ဆင်းသက်လာတယ်။ အမှန်တော့ ဗေဒင်လေးပုံဆိုတာ ဟိန္ဒူလူမျိုးတွေရဲ့ ဘာသာစာပေပါပဲ။ ဗေဒင်ဟောကိန်းအမျိုးမျိုးရှိပြီး တွက်ရိုးသင်္ချာနဲ့ အဟောပညာကို ပါရဂူမြောက်အောင် တတ်ကျွမ်းဖို့ ခက်ခဲတယ်။ မြန်မာတို့ တီထွင်တဲ့ မကာရန္တနဲ့ သံဒိဋ္ဌတွက်ရိုးတွေနဲ့ ဂြိုဟ်နက္ခတ်တွေရဲ့ အသွားအလာကို အတိအကျဆိုနိုင်တယ် (မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း၊ အတွဲ ၈ ကို ရှုပါ)။
အဖြေ
ရှေးဦးက ဗေဒင်ကျမ်းတွေဟာ ဗုဒ္ဓဝါဒနဲ့ မဆန့်ကျင်ဘူး။ နှောင်းခေတ်မှာ သူ့သက်သတ်တာတွေ ပါလာလို့ ဆန့်ကျင်သွားတယ်။ နက္ခတ်ဗေဒင်ကို တောနေရဟန်းတွေ သင်ယူကောင်းတယ်။ ဒါပေမယ့် ရဟန်းဟာ ဗေဒင်ပညာနဲ့ သက်မွေးဝမ်းကျောင်းမပြုကောင်း။ ဗုဒ္ဓဝါဒအနေနဲ့ ဘဝလွတ်မြောက်ရေးနဲ့ မပတ်သက်လို့ ဗေဒင်ကို အားမပေးပေမယ့် ဆန့်ကျင်ခြင်းမပြုဘူးလို့ ဆိုနိုင်တယ်။ သမိုင်းအကျဉ်းနဲ့ တီထွင်သူကတော့ ဗုဒ္ဓကျမ်းဂန်အရ ဖော်ပြပြီးအတိုင်းပါပဲ။
မေ ၃၁၊ ၂၀၁၆။
---၄၇၃။ စူဠစုန္ဒနဲ့ မဟာစုန္ဒ
မေး။ ဘုန်းကြီးဘုရား၊ အရှင်သာရိပုတ္တရာရဲ့ ညီတော် အရှင်စုန္ဒအကြောင်းကို ဘုန်းကြီးလေ့လာနေတယ်လို့ သိရပါတယ်။ အရှင်စုန္ဒနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ဘုန်းကြီးလေ့လာတွေ့ရှိထားတဲ့ ထူးထူးခြားခြားမှတ်စုတွေကို တပည့်တော်တို့ကိုလည်း မျှဝေပေးပါ ဘုရား။
ဘိက္ခုနိမ္မိတ
---ဒကာမတစ်ယောက်က အရှင်အာနန္ဒာမတိုင်ခင် မြတ်ဗုဒ္ဓအား အလုပ်အကျွေးပြုဖူးသူတွေအကြောင်း မေးထားတာကို ဖြေဖို့ စာရှာရင်းနဲ့ အရှင်စုန္ဒမထေရ်အကြောင်း အဋ္ဌကထာရဲ့ ဖွင့်ဆိုချက်တွေမှာ စဉ်းစားရာတွေ တွေ့ရလို့ ဒီဗဟုသုတကို မျှဝေချင်တာနဲ့ ကိုယ်ပွားကိုယ်တော်က ကြားဖြတ်မေးရတာပါ။
စူဠစုန္ဒ
သိဒ္ဓတ္ထဘွဲ့အမည်ရှိတဲ့ မြတ်စွာဘုရားကို မြတ်လေးပန်းနဲ့ ရွှေစေတီပြုလုပ်ပြီး ပူဇော်ခဲ့လို့ ဂေါတမဗုဒ္ဓလက်ထက်မှာ တိုင်းနာလကရွာနေ ဝင်္ဂန္တပုဏ္ဏားနဲ့ ရူပသာရီတို့ရဲ့သား၊ အရှင်သာရိပုတ္တရာရဲ့ ညီတော် ဖြစ်လာတယ်။ သာမဏေဘဝနဲ့ ရဟန္တာဖြစ်ခဲ့ပြီ။ “စူဠစုန္ဒ”ဆိုတဲ့ အမည်နဲ့ ထင်ရှားတယ်။
စူဠစုန္ဒဟာ မြတ်စွာဘုရား၊ အရှင်သာရိပုတ္တရာနဲ့ သီလဝန္တဖြစ်ကြတဲ့ အခြားမထေရ်ကြီးတွေကိုလည်း အလုပ်အကျွေးပြုတယ်။ အရှင်သာရိပုတ္တရာ ပရိနိဗ္ဗာန်စံတဲ့အခါ ဓာတ်တော်တွေကို ရေစစ်ထဲထည့်ယူလာပြီး မြတ်ဗုဒ္ဓကို ဆက်ကပ်သူ ဖြစ်တယ် (အပါန်ပါဠိတော်၊ ပထမအုပ်၊ စာ-၁၁၃)။
သူ့ဆရာ
မွေးရပ်မြေ နာလကရွာမှာ အစ်ကိုဖြစ်သူ အရှင်သာရိပုတ္တရာ အသည်းအသန်နာမကျန်းဖြစ်စဉ် အရှင်စုန္ဒမထေရ်က စောင့်ရှောက်တယ်။ အရှင်သာရိပုတ္တရာ ပရိနိဗ္ဗာန်စံပြီးနောက် အရှင်မြတ်ရဲ့ သပိတ်နှင့် သင်္ကန်းကို ယူလာပြီး အရှင်အာနန္ဒာနှင့်အတူ မြတ်ဗုဒ္ဓထံ သွားခဲ့တယ် (သံ၊၃၊၁၄၀)။ ဒီဖြစ်ရပ်ဟာ မြတ်ဗုဒ္ဓပရိနိဗ္ဗာန်စံမယ့်နှစ် ဝေဠုဝရွာမှာ ဆိုပြီး ဝါသာဝတ္ထိမြို့ ဇေတဝန်ကျောင်းမှာ ခေတ္တသီတင်းသုံးခိုက် ဖြစ်တာ။ သီတင်းသုံးဖော်တွေက အရှင်စုန္ဒကို ကိုရင်ဘဝကလို ရဟန်းဖြစ်တော့လည်း ကိုရင်စုန္ဒ (စုန္ဒ သမဏုဒ္ဒေသ) လို့ပဲ ခေါ်ကြတယ်။ အရှင်အာနန္ဒာဟာ အရှင်စုန္ဒရဲ့ ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာပါပဲ (သံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၄၆။ ၂၅၃)။ ဒီပါဠိတော်မှာ “စုန္ဒ သမဏုဒ္ဒေသ”လို့ ရည်ညွှန်းတာ တွေ့နိုင်တယ်။
စုန္ဒလေး
မြတ်ဗုဒ္ဓဟာ နောက်ဆုံးအနေနဲ့ ကုသိနာရုံကို ကြွတဲ့လမ်းခရီးအတွင်း အရှင်အာနန္ဒာမရှိခိုက် အနီးအနားမှာ ရှိနေတဲ့ အရှင်စုန္ဒကို “စုန္ဒက၊ ငါဘုရားရဲ့ နှစ်ထပ်သင်္ကန်းကို လေးထပ်ခေါက်ပြီး ခင်းပေးလော့၊ ငါဘုရားပင်ပန်း၏ လျောင်းစက်ဦးအံ့ (ဒီ၊၂၊၁၁၁)”လို့ မိန့်ပါတယ်။
ဒီပါဠိတော်မှာ “အာယသန္တိ စုန္ဒကံ အာမန္တေသိ = အရှင်စုန္ဒကကို မိန့်တော်မူတယ်”လို့ သံဂါယနာတင်တာ၊ မြတ်ဗုဒ္ဓက အရှင်စုန္ဒကို “စုန္ဒက”လို့ ခေါ်တာကို တွေ့နိုင်တယ်။ ဒီနေရာမှာ ‘က’ဆိုတဲ့ နောက်ဆက်စကားလုံးဟာ သဒ္ဒါနည်းအရ ‘ငယ်’အဓိပ္ပာယ်ဖြစ်နိုင်လို့ “စုန္ဒလေး”လို့ ခေါ်လိုတာဖြစ်ရင် အပဒါန်ပါဠိတော်လာ စူဠစုန္ဒ (စုန္ဒငယ်) အမည်နဲ့ ထပ်တူကျတာပဲ။ ဒါကြောင့် သံယုတ်ပါဠိတော်လာ စုန္ဒ သမဏုဒ္ဒေသလို့ ခေါ်တဲ့ အရှင်စုန္ဒ၊ အပဒါန်ပါဠိတော် (ပထမအုပ်)လာ အရှင်စူဠစုန္ဒနဲ့ သုတ်မဟာဝါပါဠိတော်လာ အရှင်စုန္ဒကတို့ကို တစ်ပါးတည်းလို့ ဆိုနိုင်ပြီး အရှင်သာရိပုတ္တရာရဲ့ ညီငယ်၊ အရှင်အာနန္ဒာထံမှာ ရဟန်းပြုသူလို့ ရှင်းလင်းစွာ မှတ်နိုင်တယ်။
စုန္ဒ သာမဏေ
မြတ်စွာဘုရား ယမိုက်ပြာဋိဟာကို ပြမယ်လို့ မိန့်တော်မူစဉ် မြတ်စွာဘုရားရဲ့ကိုယ်စား ယမိုက်ပြာဋိဟာကို ပြဖို့ တောင်းဆိုသူတွေထဲမှာ ခုနစ်နှစ်သားအရွယ် စုန္ဒသာမဏေနဲ့ စီရအမည်ရှိတဲ့ ခုနစ်နှစ်သမီးအရွယ် ပဋိသမ္ဘိဒါပတ္တသာမဏေ အမျိုးသမီးတို့ ပါဝင်တယ် (ဓမ္မပဒ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၃၇)။ စီရအမည်ရှိတဲ့ သာမဏေမရဲ့ အမျိုးအမည်နဲ့ မွေးရပ်ကို မတွေ့မိ။ ကိုရင်ဘဝနဲ့ ရဟန္တာဖြစ်တယ်ဆိုတဲ့ အပဒါန်ပါဠိတော်အရ ဒီစုန္ဒသာမဏေဟာ အရှင်သာရိပုတ္တရာ့ညီ အရှင်စုန္ဒရဲ့ ငယ်စဉ်ဘဝ ဖြစ်ဖွယ်ရှိတယ်။ ဒါတွေက အပဒါန်ပါဠိတော် ပထမအုပ် (အပဒါန၊၁၊၁၁၃)လာ ‘စူဠစုန္ဒ’အကြောင်းနဲ့ ဆက်စပ်လို့ ရနိုင်ဖွယ်ရှိတဲ့ သာဓကတွေကို စုစည်းပြခဲ့တာ။
မဟာစုန္ဒ
လွန်ခဲ့တဲ့ ၉၁-ကမ္ဘာအလွန်က ဟံသာဝတီပြည်သား အိုးထိန်းသည်တစ်ယောက်ဟာ မြေသပိတ်လုပ်ပြီး ဝိပဿီမြတ်စွာဘုရားကို လှူဒါန်းတဲ့ကုသိုလ်ကြောင့် ဤဂေါတမဘုရားလက်ထက် ဧကပတ္တဒါယက (သပိတ်တစ်လုံးအလှူရှင်) ရဟန္တာဖြစ်လာတယ် (အပဒါန၊၂၊၈၇)။ အပဒါန်အဋ္ဌကထာမှာ ဒီမထေရ်အကြောင်းကို ဖွင့်ဆိုခြင်းမပြု။ ထေရဂါထာအဋ္ဌကထာ (၁၊ စာ-၃၃၁)မှာတော့ ဒီမထေရ်ကို နာလကရွာသူ ရူပသာရီရဲ့သား၊ အရှင်သာရိပုတ္တရာရဲ့ညီ မဟာစုန္ဒအဖြစ် ဆိုတယ်။
ဒါဖြင့် စူဠစုန္ဒနဲ့ မဟာစုန္ဒ၊ ရွှေစေတီအလှူရှင်နဲ့ သပိတ်တစ်လုံးအလှူရှင် အတူတူလား၊ ထေရဂါထာအဋ္ဌကထာမှာ စူဠစုန္ဒတ္ထေရအပဒါန်ကို ဘာကြောင့် မဖော်ပြလဲ... မေးစရာပါ။
ဆိုင်သမျှ
မဟာစုန္ဒဟာ ရာဇဂြိုဟ်မြို့အနီး ကလန္ဒကနိဝါမှာ ဆန္ဒအမည်ရှိ ရဟန်း (မြတ်ဗုဒ္ဓနဲ့အတူ တောထွက်လာသူမဟုတ်၊ အခြားဆန္ဒအမည်ရှိတဲ့ တစ်ပါး) မိမိကိုယ်ကို သတ်မသေမီ အရှင်သာရိပုတ္တရာနဲ့အတူ သွားတွေ့တယ် (မ၊၃၊၃၀၇)။ မြတ်ဗုဒ္ဓ ကလန္ဒကနိဝါမှာ သီတင်းသုံးစဉ် နာမကျန်းဖြစ်လို့ ဗောဇ္ဈင်သုတ်ကို ရွတ်ဖတ်တယ် (သံ၊၃၊၇၃)။ စေတိတိုင်း သဟဇာတိအရပ်မှာ သီတင်းသုံးစဉ် ရဟန်းတွေကို တရားဟောတာလည်း မဟာစုန္ဒ ပါပဲ (အံ၊၃၊၂၈၉။ အံ၊၃၊၃၈၂)။ ဒီပါဠိတော်တွေမှာ “အာယသ္မာ မဟာစုန္နော”လို့ ရည်ညွှန်းတာကို တွေ့နိုင်တယ်။
ကျမ်းညှိ
အင်္ဂုတ္တရအဋ္ဌကထာ (အံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၁၇)မှာ “မဟာစုန္ဒဆိုတာ ရှင်သာရိပုတ္တရာရဲ့ ညီပါ”လို့ ဖွင့်တယ်။ မဇ္ဈိမနိကာယ်အဋ္ဌကထာ (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၈၆)မှာတော့ “မဟာစုန္ဒဆိုတာ ဒီမထေရ်ရဲ့ ဘွဲ့အမည်ပါ”လို့ သာမန်ပဲ ဆိုတယ်။ ဒါပေမယ့် ယင်းရဲ့ဋီကာမှာ “ဒီမထေရ်ရဲ့ ဘွဲ့အမည်က စုန္ဒ။ လေးစားသမှုနဲ့ မဟာစုန္ဒလို့ ခေါ်တာ။ ဥပမာ... လေးစားသမှုနဲ့ မဟာမောဂ္ဂလ္လာန်လို့ ခေါ်သလို။ တစ်နည်း... အရှင်သာရိပုတ္တရာရဲ့ ညီငယ်ဖြစ်တဲ့ ဒီအရှင်မဟာစုန္ဒမှာ အခြားစုန္ဒအမည်နဲ့ တူတစ်ပါး ရှိသေးလို့ စုန္ဒလို့ ထင်ရှားတာ (မ၊ဋီ၊၁၊၂၈၃)”လို့ ရှင်းပြတယ်။
သုံးသပ်
အင်္ဂုတ္တရပါဠိတော်မှာ မဟာစုန္ဒဟာ မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ လက်ယာရံမဟာသာဝက အပါး ၄၀-ထဲမှာ အရှင်သာရိပုတ္တရာ၊ အရှင်မဟာကဿပ၊ အရှင်မဟာကောဋ္ဌိက၊ အရှင်မဟာကစ္စာန၊ အရှင်မဟာကပ္ပိန၊ အရှင်အာနန္ဒာစသည်တို့နဲ့ တန်းတူ ဖော်ပြတယ် (အံ ၂။ ၂၆၄)။ ဒါကို ထောက်ရင် အရှင်မဟာစုန္ဒအနေနဲ့ သိက္ခာဝါ အတော်အတန် ကြီးရမယ့် သဘောရှိလို့ အရှင်အာနန္ဒာရဲ့ တပည့်၊ မထေရ်ကြီးတွေကို အလုပ်အကျွေး ပြုတတ်သူ၊ အရှင်သာရိပုတ္တရာရဲ့ ညီငယ် ဖြစ်တယ်ဆိုတဲ့ ဖွင့်ဆိုချက်ဟာ အားပျော့တယ်လို့ သုံးသပ်ခွင့် ရှိတယ်။
မဇ္ဈိမနိကာယ်ဋီကာ အဆိုအရ အနည်းဆုံး မြတ်ဗုဒ္ဓလက်ထက်မှာ စုန္ဒအမည်နဲ့ မထေရ်ကျော် နှစ်ပါးရှိတယ်လို့တော့ ဆိုနိုင်တယ်။ ဆိုနိုင်ခဲ့ရင် အပဒါန်ပါဠိတော်မှာ ဖော်ပြတဲ့ “စူဠစုန္ဒ”ဆိုတဲ့ နာမည်ကို မသုံးသပ်သင့်ဘူးလား။ အရှင်အာနန္ဒာကို မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ ဖွားဖက်တော်အဖြစ် မဖော်ပြတဲ့ အဋ္ဌကထာကျမ်းတွေကိုပါ ထည့်သွင်းစဉ်းစားရတော့ မလိုပါပဲ။ ကျမ်းပြုသူ အင်္ဂုတ္တရအဋ္ဌကထာကို အရှင်မဟာဗုဒ္ဓဃောသ ရေးပါတယ်။ မဇ္ဈိမနိကာယ်ဋီကာကို အရှင်ဓမ္မပါလ ရေးပါတယ်။ အရှင်မြတ်နှစ်ပါးလုံးမှာ ထေရဝါဒီတို့ အလွန်လေးစား အားကိုးရတဲ့ ပုဂ္ဂိုလ်ကြီးတွေ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါပေမယ့် တစ်ခါတစ်ရံ ထိုထိုနိကာယ်ဆောင် မထေရ်ကျော်တို့ရဲ့ အလိုအရ နိကာယ်အဋ္ဌကထာတွေ အချင်းချင်း ဝါဒကွဲတွေ တွေ့ရလေ့ရှိတာကို သာဓကပြုပြီး ခပ်ရဲရဲ စဉ်းစားကြည့်ရရင်...
အပဒါန်ပါဠိတော် ပထမအုပ်မှာ ပါတဲ့ အရှင်စူဠစုန္ဒကိုပဲ အရှင်သာရိပုတ္တရာရဲ့ ညီအဖြစ် ယူတာက ပိုအားရှိပြီး မဟာသာဝက ရှစ်ဆယ်ဝင် မဟာစုန္ဒကို အရှင်သာရိပုတ္တရာရဲ့ ညီ၊ အရှင်အာနန္ဒာရဲ့ တပည့်အဖြစ် ယူဆရာမှာ စဉ်းစားစရာတွေ ရှိနေတယ်၊ တစ်နည်း စူဠစုန္ဒနဲ့ မဟာစုန္ဒ တူတယ် ပြောဖို့ အခက်သား’လို့ ယူဆမိကြောင်းပါ။ ပညာရှိတို့ ယုတ္တိနဲ့ ကျမ်းဂန် ပြညွှန်း၍သာ ဆွေးနွေးဝေဖန်ပါကုန်။
ဇွန် ၂၊ ၂၀၁၆။
---၄၇၄။ မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ နောက်ပါရဟန်းများ
ဆရာတော် ဘုရား၊ ဘုန်းကြီးတစ်ပါး ဟောတဲ့တရားမှာ အရှင်အာနန္ဒာရဲ့ ရှေ့က မြတ်စွာဘုရားကို အလုပ်အကျွေးပြုသော ရဟန်းတစ်ပါးသည် မြတ်စွာဘုရားရဲ့ သပိတ်နဲ့ သင်္ကန်းကို မြေကြီးပေါ်မှာ ချထားခဲ့သည်ဟု ဆိုပါသည်။ ထိုဖြစ်ရပ် မှန်ကန်ပါသလား အရှင်ဘုရား။ မြတ်စွာဘုရားကို ဘယ်နှစ်ပါးလောက် အနီးကပ် အလုပ်အကျွေး ပြုဖူးပါသနည်း။ အဲဒီ ရဟန်းတော်တွေရဲ့ အကြောင်းကို (ရှိလျှင်) သိလိုပါသည်။ ထိုရဟန်းတော်များသည် မြတ်စွာဘုရားနှင့် ဆွေမျိုး တော်စပ်ကြပါသလား အရှင်ဘုရား။
မေရီဝင်း (စင်္ကာပူ)
---ရဟန်း ၁၀-ပါး
ဝါတော် ၂၀-အတွင်း မြတ်ဗုဒ္ဓကို အမြဲတမ်း အလုပ်အကျွေးပြုသူ မရှိသေးဘူးလို့ သိရပါတယ်။ “အရှင်နာဂသမာလ၊ အရှင်ဥပဝါဏ၊ အရှင်သုနက္ခတ္တ၊ အရှင်စုန္ဒသမဏုဒ္ဒေသ၊ အရှင်သာဂတ၊ အရှင်ဗောဓိ၊ အရှင်မေဃိယတို့ကို ပါဠိတော်မှာ လာတဲ့ အလုပ်အကျွေးတွေအဖြစ် သံယုတ်အဋ္ဌကထာ (သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၃၇)မှာ ဆိုတယ်။ ဒါ့အပြင် “အရှင်နာဂိတ၊ အရှင်နန္ဒ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၄၊၉၆)၊ အရှင်ရာဓ (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၂၈)’လို့ စုစုပေါင်း အရှင်အာနန္ဒာ မတိုင်ခင်က မထေရ် ၁၀-ပါး အလုပ်အကျွေးပြုဖူးကြောင်း တွေ့မိပါတယ်။ ဝါ ၂၀ နောက်ပိုင်း အရှင်အာနန္ဒကပဲ ၂၅-နှစ် ပတ်လုံး မြတ်ဗုဒ္ဓကို အလုပ်အကျွေးပြုခဲ့တယ်လို့ ဖော်ပြပြီး ကျမ်းဂန်တွေမှာ ဆိုပါတယ်။
“အလုပ်အကျွေးပြု (ဥပဋ္ဌာက) ဆိုတာ နံနက်စောစောထပြီး ကျောင်းပတ်ဝန်းကျင်ကို သန့်ရှင်း၊ မြတ်ဗုဒ္ဓကို ဒန်ပူကပ်၊ ချိုးရေ စီစဉ်ပေး၊ သပိတ် သင်္ကန်းကို ယူ၍ မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ နောက်ကလိုက်”စသည် ဖြစ်ကြောင်း အဲဒီကျမ်းတွေမှာပဲ ဖွင့်ဆိုတယ်။
၁။ နာဂသမာလ
မွေးရပ်မြေ ကပိလဝတ္ထုကို မြတ်ဗုဒ္ဓ ကြွစဉ်က ရဟန်းပြုခဲ့သူ၊ သကျမျိုးပါ။ ကောသလတိုင်းအတွင်း မြတ်ဗုဒ္ဓ ခရီးရှည်တစ်ခုကြွစဉ် ဒီအရှင်က အလုပ်အကျွေးအဖြစ် နောက်ကလိုက်ပါရတယ်။ လမ်းဆုံတစ်ခုကို ရောက်တော့ “ဒီဖက်လမ်းက ခရီးတိုတယ်”ဆိုပြီး မြတ်ဗုဒ္ဓတားမြစ်တဲ့ကြားက မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ သပိတ်သင်္ကန်းကို မြေမှာချပြီး အဲဒီခရီးတိုလမ်းကပဲ တစ်ပါးတည်း ဇွတ်ကြွသွားတယ်။ ဒီတော့ ကိုယ်တော် ဓားမြတိုက်ခံရတာပေါ့။ သင်္ကန်းပဲ သပိတ်ကွဲပြီး မြတ်ဗုဒ္ဓထံ ပြန်လာခဲ့တယ်။ အဲဒီလို ဖြစ်မည်ကို ကြိုသိလို့ တားမြစ်ခဲ့ကြောင်း မြတ်ဗုဒ္ဓက မိန့်တော်မူတယ် (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၂)။
ဒီဖြစ်ရပ်ကို အကြောင်းပြုပြီး “ရေနှင့်ရောသော နို့ရည်ကို သောက်သော ကြိုးကြာငှက်သည် နို့ရည်ကိုသာ သောက်ပြီး ရေကို စွန့်ပစ်သကဲ့သို့ အမှန်မြင်သိပညာရှိသည် လူမိုက်နှင့် အတူနေ အတူသွား အတူစားရသော်လည်း မကောင်းမှုကို စွန့်၏”လို့ ဥဒါန်းကျူးတော်မူတယ် (ဥဒါန၊၁၈၆)။
၂။ ဥပဝါဏ
သာဝတ္ထိမြို့သား ချမ်းသာတဲ့ မိသားစုမှ မွေးဖွားလာသူ။ ဇေတဝန်ကျောင်းဖွင့်ပွဲ အခမ်းအနားမှာ မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ ဘုန်းတန်ခိုးကို မြင်တွေ့ရပြီး ရဟန်းပြုခဲ့တယ်။ အခါတစ်ပါး မြတ်ဗုဒ္ဓ လေနာရောဂါ ဖြစ်တယ်။ အဲဒီအချိန်က အရှင်ဥပဝါဏ မြတ်ဗုဒ္ဓကို အလုပ်အကျွေး ပြုနေခိုက်ဖြစ်လို့ အရှင်မြတ်ရဲ့ လူ့ဘဝမိတ်ဆွေ ဒေဝဟိတဆီက ရေနွေးနဲ့ တင်လဲ အလှူခံပြီး မြတ်ဗုဒ္ဓကို ဆက်ကပ်တဲ့အခါ မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ ရောဂါပျောက်သွားလို့ အရှင်မြတ်ကို မြတ်ဗုဒ္ဓက ကျေးဇူးစကား ဆိုတယ်။
မြတ်ဗုဒ္ဓ ပရိနိဗ္ဗာန်စံခါနီး ရှေ့နားမှာထိုင်ပြီး အရှင်မြတ်က ယပ်ခပ်ပေးနေစဉ် ရှေးကုသိုလ်ကြောင့် အရှင်မြတ်ရဲ့ ကိုယ်ကို မြတ်ဗုဒ္ဓအား နောက်ဆုံးအနေနဲ့ လာဖူးကြတဲ့ နတ်တွေ ထွင်းဖောက်မမြင်နိုင်လို့ မြတ်ဗုဒ္ဓက ဖယ်ခိုင်းရတယ်။
သုတ္တန်များ
ဒီအရှင်က ဒုက္ခဖြစ်ပေါ်ပုံ (သံ၊၁၊၂၇၆)၊ မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ တရားတော် မျက်မှောက်လက်တွေ့အကျိုးရပုံ (သံ၊၂၊၂၆၈)တွေကို မြတ်ဗုဒ္ဓအား မေးလျှောက်ဖူးတယ်။ ကောသမ္ဘီမြို့ ဃောသိတာရုံကျောင်းမှာ သီတင်းသုံးစဉ် အရှင်သာရိပုတ္တရာက ဗောဇ္ဈင်အကြောင်း မေးလို့ အရှင်မြတ်က ဖြေဖူးတယ် (သံ၊၃၊၈၈)။ အရှင်ဥပဝါဏက အရှင်သာရိပုတ္တရာကို ဒုက္ခဆုံးအောင် မည်သို့ကျင့်မလဲလို့ မေးတဲ့အခါ အရှင်သာရိပုတ္တရာက “အသိဉာဏ် ဝိဇ္ဇာ၊ အကျင့် စရဏနှင့် ပြည့်စုံသူသည် ဒုက္ခဆုံးအောင် ပြုနိုင်၏”လို့ ဖြေတယ် (အံ၊၁၊၄၈၂)။
အခါတစ်ပါး အရှင်လာဠုဒါယီနဲ့ အရှင်သာရိပုတ္တရာတို့ အယူအဆ မတူဖြစ်ရာမှာ မြတ်ဗုဒ္ဓက အရှင်သာရိပုတ္တရာကို ထောက်ခံဖို့ အရှင်အာနန္ဒာကို မိန့်ပေမယ့် အရှင်အာနန္ဒာက မိမိကိုယ်စား ထောက်ခံပေးဖို့ အရှင်ဥပဝါဏထေရ်ကို အကူအညီတောင်းခဲ့တယ် (အံ၊၂၊၁၆၉)။
၃။ သုနက္ခတ္တ
ဝေသာလီမြို့သား၊ လိစ္ဆဝီမင်းသား။ တစ်ခါမှာ မြတ်ဗုဒ္ဓထံ လာ “ရဟန္တာဖြစ်နေပြီလို့ ပြောနေကြတဲ့ ရဟန်းအချို့ဟာ မရဘဲ ရတယ်လို့ ကိုယ့်ကိုယ်ကို အထင်ကြီးပြီး ပြောနေကြတာလား”လို့ ဒဲ့ကြီးမေးတယ်။ ဒါပေမယ့် မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ အဖြေကို ကျေနပ်သွားတယ် (ဘဂဝတော ဘာသိတံ အဘိနန္ဒိ၊ သုနက္ခတ္တသုတ်၊ မ၊၃၊၄၀)။ ဒီနောက်မှာ ဗုဒ္ဓရဲ့တပည့်ဖြစ်လာပြီး ရဟန်းပြုခဲ့တယ်လို့ ယူဆရတယ်။ ရဟန်းအဖြစ်နဲ့ ရံခါ မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ နောက်ပါအဖြစ် လိုက်ရင်း ကောရက္ခတ္တိယ (ခွေးကဲ့သို့ လေးဘက်ထောက် သွားလာပြီး အစာကို ပါးစပ်ဖြင့် ဟပ်ယူစားသောက်တဲ့ အဝတ်မဝတ်တဲ့ တက္ကတွန်း)ကို အားကျသွားသတဲ့။ ဒါနဲ့ လူထွက်၊ ဗုဒ္ဓကို စွန့်ပြီး အဲဒီတက္ကတွန်းရဲ့ တပည့်အဖြစ် ခံယူပြန်တယ်။
သုနက္ခတ္တရဟန်းက မြတ်ဗုဒ္ဓအား “အရှင်ဘုရားကို ဆရာအဖြစ်မှ စွန့်ပါတယ်”လို့ လျှောက်တဲ့အခါ မြတ်ဗုဒ္ဓက “သုနက္ခတ်၊ ငါ့ကို ဆရာအဖြစ် အသိအမှတ်ပြုပြီး နေပါလို့ သင့်ကို ငါပြောဖူးသလော”လို့ ပြန်မေးတယ် (ဒီ၊၃၊၂)။ ဒါလေးက မှတ်သားစရာပါ။ ဗုဒ္ဓခေတ်က ဆရာတပည့်ဆက်ဆံရေး၊ ဝါဒမတူသူတွေအပေါ် မြတ်ဗုဒ္ဓ ဆက်ဆံပုံတွေကို သိလိုရင် ဒီသုတ္တန်တစ်ခုလုံး လေ့လာသင့်ပါတယ်။
သုနက္ခတ်က “ဗုဒ္ဓမှာ ဉာဏ်ထူးမရှိ၊ သာမန်တစ်ယောက်လိုပဲ စိတ်ကူးနဲ့ တရားဟောတာပါ”လို့ ဝေသာလီမြို့ထဲ ပြောနေတာကို ဆွမ်းခံကြွရင်း ကြားမိသူ အရှင်သာရိပုတ္တရာ မြတ်ဗုဒ္ဓကို လျှောက်တဲ့အခါ မဟာသီဟနာဒသုတ် (မ၊၁၊၉၇)နဲ့ လောမဟံသဇာတ်ကို မြတ်ဗုဒ္ဓ ဟောတော်မူတယ်။
၄။ စုန္ဒ သမဏုဒ္ဒေသ
မဂဓတိုင်း နာလကရွာနေ ဝင်္ဂန္တပုဏ္ဏားနဲ့ ရူပသာရီတို့ရဲ့သား၊ အရှင်သာရိပုတ္တရာရဲ့ ညီအရင်း။ သာမဏေဘဝနဲ့ ရဟန္တာဖြစ်ပြီး စူဠစုန္ဒ အမည်နဲ့ ထင်ရှားတယ်။ မြတ်စွာဘုရား၊ အရှင်သာရိပုတ္တရာနဲ့ သီလဝန္တ ဖြစ်ကြတဲ့ အခြားမထေရ်ကြီးတွေကို အလုပ်အကျွေးပြုဖူးတယ်။ အရှင်သာရိပုတ္တရာ ပရိနိဗ္ဗာန်စံတဲ့အခါ ဓာတ်တော်တွေကို ရေစစ်ထဲ ထည့်ယူလာပြီး မြတ်ဗုဒ္ဓကို ဆက်ကပ်တယ် (အပဒါန၊၁၊၁၁၃)။
ရဟန်းဖြစ်တော့လည်း သီတင်းသုံးဖော်တွေက သာမဏေဘဝတုန်းကလို ကိုရင်စုန္ဒ (စုန္ဒသမဏုဒ္ဒေသ)လို့ပဲ ခေါ်ကြသတဲ့။ အရှင်အာနန္ဒာဟာ အရှင်စုန္ဒရဲ့ ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာပါပဲ (သံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၄၅)။ မြတ်စွာဘုရား ယမိုက်ပြာဋိဟာကို ပြမယ်လို့ မိန့်တော်မူစဉ် မြတ်စွာဘုရားရဲ့ ကိုယ်စား ပြပါရစေလို့ တောင်းဆိုဖူးတယ် (ဓမ္မပဒ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၃၇)။ ကုသိနာရုံကို ကြွတဲ့ မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ နောက်ဆုံးခရီးမှာ အရှင်အာနန္ဒာ မရှိခိုက် အနီးမှာရှိနေတဲ့ အရှင်စုန္ဒကို မြတ်ဗုဒ္ဓက ဒုကုဋ်သင်္ကန်းကို လေးထပ်ခေါက်ပြီး ခင်းခိုင်းတယ် (ဒီ၊၂၊၁၁၁)။ ဒီအရှင်စုန္ဒအကြောင်းကို မေးခွန်းအမှတ်-၄၇၂ မှာ စိစစ်ထားပါတယ်။
၅။ သာဂတ
သာဝတ္ထိမြို့သား၊ ပုဏ္ဏားမျိုး။ ဗုဒ္ဓတရားကို ကြားနာပြီးနောက် သဒ္ဓါတရားနဲ့ ရဟန်းပြုခဲ့သူ။ တရားအားထုတ်ပြီး သမာပတ်ရှစ်ပါးကို ရရုံမက ဝသီဘော် (ဈာန်အလေ့အလာ)ကို နိုင်နင်းတယ်။ မြတ်ဗုဒ္ဓ ရာဇဂြိုဟ်မြို့ ဂိဇ္ဈကုဋ်တောင်မှာ သီတင်းသုံးစဉ် စမ္ပာမြို့သား သောဏသူဌေးသားနဲ့ မိတ်ဆွေတွေ မြတ်ဗုဒ္ဓကို ဖူးမြော်လာတဲ့အခါ ဒီအရှင်က မြတ်ဗုဒ္ဓကို အလုပ်အကျွေးပြုခိုက် ဖြစ်ပါတယ်။ မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ ခွင့်ပြုချက်နဲ့ သောဏတို့ပရိသတ်ကို တန်ခိုးပြတော်မူတယ် (ဝိ၊၃၊၂၆၅)။
တစ်ခါမှာ မြတ်ဗုဒ္ဓနှင့်အတူ စေတိယတိုင်း၊ ဘဒ္ဒဝတိကာရွာမှာ သီတင်းသုံးတော်မူစဉ် သရက်ပင်ဆိပ် ရသေ့ကျောင်းနားက နဂါးကြမ်းကို တန်ခိုးနဲ့ ဆုံးမနိုင်လို့ နာမည်ကြီးသွားတယ်။ ကောသမ္ဘီမြို့ကို ရောက်တော့ အရှင်သာဂတသတင်းကို ကြားသိပြီးဖြစ်တဲ့ မြို့သားတွေက ကြည်ညိုလွန်ပြီး အရှင်သာဂတကို အရက်လှူကြသတဲ့။ သိက္ခာပုဒ် မပညတ်ရသေးချိန် လူတွေ တိုက်တွန်းလို့ အရက်သောက်မိရာမှ အရက်မူးပြီး မြို့တံခါးဝမှာ လဲနေတာကို ရဟန်းတွေ ဆွဲခေါ်လာလို့ မြတ်ဗုဒ္ဓဆီရောက်တော့ မြတ်ဗုဒ္ဓရှိရာဖက်ကို ခြေဆင်းပြီး ထိုင်တယ်။ ဒီအချိန်ထိ ရဟန္တာမဖြစ်သေးဘူးလို့ မှတ်နိုင်တယ်။
ဒီဖြစ်ရပ်ကို အကြောင်းပြုပြီး ‘ရဟန်းတွေ အရက်သောက်ရ’လို့ မြတ်ဗုဒ္ဓက သိက္ခာပုဒ် ပညတ်တော်မူတယ် (ဝိ၊၂၊၁၄၄)။ အရှင်သာဂတဟာ နောက်နေ့မှာ ပြင်းစွာ နောင်တရပြီး မြတ်ဗုဒ္ဓကို အနူးအညွတ် တောင်းပန်၊ ပြန်ပြီး တရားအားထုတ်ရာမှာ ရဟန္တာဖြစ်သွားတယ်။ နောင်အခါ တောဓာတ်ကမ္မဋ္ဌာန်း ဝင်စားရာမှာ အသာဆုံး ဧတဒဂ်ဘွဲ့ရတယ် (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၅၃)။
ထေရဂါထာပါဠိတော်မှာ အရှင်သာဂတ ရွတ်ဆိုတဲ့ ဂါထာပုဒ်ကို မတွေ့ရဘဲ အပဒန်ပါဠိတော် (အပဒါန၊၁၊၉၂)မှာ ဒီအရှင်ရွတ်တယ်ဆိုတဲ့ ဂါထာ ၁၄-ပုဒ် တွေ့နိုင်တယ်။
၆။ ဗောဓိ
အဋ္ဌကထာမှာ ပါဠိတော်လာ မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ အလုပ်အကျွေးတွေ ဆိုပြီး “ဗောဓိ မေဃိယော’လို့ ဖော်ပြတယ်။ အဋ္ဌကထာနိဿယမှာ ‘ရှင်ဗောဓိမေဃိယ’လို့ တစ်ပါးတည်း အဓိပ္ပာယ်ယူတယ်။ ဆဋ္ဌသံဂါယနာမူ အဋ္ဌကထာပါဌ်မှာ ‘ဗောဓိ မေဃိယော”လို့ ခွဲပြီး စာစီတယ်။ တိပိဋကပါဠိမြန်မာ အဘိဓာန်မှာတော့ ဗောဓိမထေရ် သို့မဟုတ် ဗောဓိမေဃိယထေရ် အမည်နဲ့ တည်ပုဒ် မတွေ့မိပါ။ ဋီကာတွေမှာ အထူးမဖွင့်။ ပါဠိတော်မှာ “အာယသ္မာ ဗောဓိ မေဃိယော သို့မဟုတ် မေဃိယော ဗောဓိ’ဆိုတာမျိုး မတွေ့ဖူးသေးလို့ ဘုန်းကြီးအနေနဲ့ တစ်ပါးစီပဲ ဖြစ်မယ်လို့ ယူဆပါတယ်။ မြတ်ဗုဒ္ဓကို လက္ခဏာဖတ်တဲ့ ပုဏ္ဏားရှစ်ဦးအနက် တစ်ဦးရဲ့ အမည်ကို သီဟိုဠ်မူမှာ ဗောဓိ သို့မဟုတ် သုဗောဓိလို့ ဖော်ပြတယ်(Pali Proper Naies ကိုရှု)။ ဒီပုဏ္ဏား ရဟန်းပြုခဲ့ပြီး အစပိုင်းမှာ ဗုဒ္ဓရဲ့ အလုပ်အကျွေးပြုခဲ့လေမလား။
၇။ မေဃိယ
ကပိလဝတ္ထုမြို့သား သကျမျိုး။ မြတ်ဗုဒ္ဓ ၁၃-ဝါမြောက် စာလိကာ အရပ်မှာ သီတင်းသုံးခိုက် ဒီအရှင်က အလုပ်အကျွေးပြုတယ်။ ထိုစဉ် ဇဂါမရွာကို ဆွမ်းခံကြွခိုက် ကိမိကာလာအမည်ရှိ မြစ်ကမ်းနားက သရက်ဥယျာဉ်ကို နှစ်သက်ပြီး ထိုဥယျာဉ်မှာ တရားထိုင်ဖို့ မြတ်ဗုဒ္ဓထံ ခွင့်တောင်းတယ်။ ဗုဒ္ဓတားမြစ်တဲ့ကြားက အဲဒီကိုသွားပြီး တရားထိုင်တယ်။ တရားမတိုးတက်ဘဲ ကာမဝိတက်တွေ များပြီး ပြန်လာတဲ့အခါ မြတ်ဗုဒ္ဓက “မိတ်ဆွေကောင်း၊ သီလ၊ သင့်မြတ်တဲ့ ပြောဆိုမှု၊ လုံ့လဝီရိယ၊ ပညာ ဤတရားငါးမျိုးရှိရင် ကိလေသာမှ လွတ်မြောက်နိုင်ကြောင်း” မိန့်ပါတယ်။ အဆုံးမှာ အရှင်မေဃိယ ရဟန္တာဖြစ်သွားတယ် (ထေရ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၈၈)။ ဓမ္မပဒအဋ္ဌကထာ၊ ပထမတွဲ၊ စာ-၁၈၃ မှာတော့ သောတာပန်ဖြစ်သွားသတဲ့။ ဝိတက်သုံးမျိုး၊ စိတ်ရင့်ကျက်ကြောင်းတရား ငါးမျိုး စသည်ကို ဟောကြားတဲ့ မေဃိယသုတ် (အံ၊၃၊၁၆၆) က လေ့လာစရာ ကောင်းတယ်။
၈။ နာဂိတ
ရှုထောင့်တစ်ခုအရ ဒီအရှင်ရဲ့ အမျိုးအမည် အလွန်မထင်ရှားဘူး။ အရှင်နာဂိတဟာ ခန္ဓာကိုယ်အဝလွန်လို့ အထိုင်အထလေးတယ်။ အခါတစ်ပါး မြတ်ဗုဒ္ဓ ဝေသာလီမြို့အနီး မဟာဝုန်တောပြာသာဒ်ကျောင်းမှာ သီတင်းသုံးစဉ် မြတ်ဗုဒ္ဓကို အလုပ်အကျွေးပြုတဲ့ အရှင်နာဂိတပေါ့။ အဲဒီတုန်းက ကြုံရပုံ ... ကောသလတိုင်းသား ပုဏ္ဏားတမန်တွေ၊ မဂဓတိုင်းသား ပုဏ္ဏားတမန်တွေနဲ့ ဝေသာလီမြို့က လိစ္ဆဝီမင်းမျိုးတွေ မြတ်ဗုဒ္ဓကို ဖူးမြော်ဖို့ ကျောင်းသို့ ရောက်လာစဉ် အရှင်နာဂိတက “မြတ်ဗုဒ္ဓကို ဖူးတွေ့ဖို့ အခါမဟုတ်သေးဘူး”လို့ ပြောတယ်။ ထိုပရိသတ်ကလည်း “ဗုဒ္ဓကို မဖူးရရင် မပြန်ဘူး”ဆိုပြီး တင်းခံနေတယ်။
အရှင်နာဂိတမှာ နှမရဲ့သား သီဟအမည်နဲ့ အသက်ခုနစ်နှစ်အရွယ် တူကိုရင်တစ်ပါးရှိတယ်။ ကိုရင်က မနေသာတော့ဘဲ “ဆရာဘုရား၊ စောင့်နေတဲ့ ပရိသတ်က ကျောင်းဝင်းပြည့်ပဲ။ သူတို့ကို မြတ်ဗုဒ္ဓအား ဖူးခွင့်ရအောင် လုပ်ပေးပါဘုရား”လို့ သွားလျှောက်တယ်။ အရှင်နာဂိတဆိုပုံက ‘သီဟ၊ ဒါဖြင့် သင်လည်း မြတ်ဗုဒ္ဓနဲ့ ရင်းနှီးတာပဲ၊ သင်ပဲ သွားလျှောက်ချေ”တဲ့။ ဒါနဲ့ ကိုရင်ငယ်ကပဲ မြတ်ဗုဒ္ဓကို သွားလျှောက်လို့ အဲဒီပရိသတ် တရားနာခွင့်ရသွားတယ်။ ဒီကိုရင်ငယ်က အရှင်နာဂိတကိုယ်စား မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ ဝေယျာဝစ္စကို လုပ်ပေးနေကျ ဖြစ်ပါသတဲ့ (ဒီ၊၁၊၂၇၆)။
သုတ္တန်များ
အရှင်နာဂိတ အလုပ်အကျွေးပြုစဉ် မဟာလိသုတ် (ဒီ၊၁၊၁၄၃)၊ “ငါဘုရားသည် အခြံအရံအကျော်အစောနှင့် မဆက်ဆံလို (အံ၊၂၊၂၅)၊ အခြံအရံဖြင့် နေသော မြို့ရွာနေ ရဟန်းအား သမာဓိမရနိုင် (အံ၊၂၊၂၉၉)”လို့ မိန့်ကြားတဲ့ နာဂိတသုတ် နှစ်သုတ်၊ ယသသုတ် (အံ၊၃၊၁၅၄)တို့ ဖြစ်ကြောင်း တွေ့ရတယ်။
အမည်တူ
ထေရဂါထာပါဠိတော်နဲ့ ယင်းအဖွင့်အဋ္ဌကထာအရ ကပိလဝတ္ထုမြို့သား သာကီဝင်မျိုး အရှင်နာဂိတ တစ်ပါးရှိတယ်။ မြတ်ဗုဒ္ဓ ကပိလဝတ္ထုမြို့မှာ သီတင်းသုံးစဉ် မဓုပိဏ္ဍိကသုတ် စသည်ကို ကြားနာရလို့ သဒ္ဓါတရားဖြစ်ပြီး ရဟန်းပြုတယ်။ ယင်းနောက် ဝိပဿနာပွား၊ ရဟန္တာဖြစ်သွားတယ် (ထေရဂါထာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၃၁)။ ဒီကျမ်းမှာ ဒီအရှင်နာဂိတကို အပဒါန်ပါဠိတော် (အပဒါန၊၁၊၁၈၄)လာ အတ္ထသန္ဒဿက မထေရ်အဖြစ် ဖော်ပြတယ်။ ဒါပေမယ့် အပဒါန်အဋ္ဌကထာ (အပဒါန၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၅၀)မှာ အိမ်တစ်အိမ်မှာ မွေးပြီး အရွယ်ရောက်တဲ့အခါ ဗုဒ္ဓတရားကို နာရလို့ ရဟန်းပြု၊ ရဟန္တာဖြစ်သွားကြောင်း သာမန်ဆိုတယ်။ ပညာရှင် မာလာလာဆေကရပုဂ္ဂိုလ်က ဒီနာဂိတနှစ်ပါးကို အတူတူလို့ မယူဆပေမယ့် ယူခဲ့ရင်လည်း ငြင်းနိုင်မယ့် အကြောင်းပြချက် မသေချာဘူးလို့ ဘုန်းကြီးယူဆတယ်။
၈။ အရှင်နန္ဒ
ဇာတကအဋ္ဌကထာမှာ အရှင်နန္ဒအမည်နဲ့ ဗုဒ္ဓအလုပ်အကျွေး တစ်ပါး ဖော်ပြတယ်။ ဒါပေမယ့် နန္ဒအမည်တွေ အများကြီးရှိတဲ့အနက် ဘယ် “နန္ဒ”လဲလို့ ဖော်ပြဖို့ ခက်သား။ ဖြစ်နိုင်ခြေအရှိဆုံးက မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ ညီဝမ်းကွဲ အရှင်နန္ဒပဲ ဖြစ်ဖွယ်ရှိတယ်။ အရှင်နန္ဒကို နတ်ပြည်ခေါ်သွားတာ၊ သုတ္တန်နိဒါန်းတွေအရ အချိန်အတော်များများ မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ အနီးအနားမှာ ရှိနေတဲ့သဘောတွေ့ရတာတွေကြောင့် အဲဒီလို ဖော်ပြတာ ဖြစ်နိုင်တယ်။ အရှင်အာနန္ဒာ မတိုင်ခင် “မဟာသာဝက (တပည့်ကြီး) ရှစ်ဆယ်လုံး မြတ်ဗုဒ္ဓကို အလုပ်အကျွေးပြုဖူးကြတယ် (သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၃၇)”ဆိုတဲ့ စကားအရလည်း အရှင်နန္ဒ ပါနိုင်တာပါပဲ။
၉။ ရာဓ (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၅၃)
ရာဇဂြိုဟ်မြို့သား ပုဏ္ဏား။ အရွယ်လွန်မှ သားသမီးတွေ ဂရုမစိုက် ပစ်ထားတာခံရလို့ ရဟန်းပြုဖို့ ကြိုးစားရာမှာ ရဟန်းတွေက ရာဓကို ရဟန်းပြုမပေးလိုကြဘူး။ မြတ်ဗုဒ္ဓနဲ့ တွေ့တော့ ရာဓရဲ့ မဂ်ဖိုလ်ရမှာကို သိမြင်လို့ မြတ်ဗုဒ္ဓက အရှင်သာရိပုတ္တရာ ဆွမ်းခံကြွစဉ် ဆွမ်းတစ်ဇွန်း လောင်းလှူဖူးတာကို အကြောင်းရှာပြီး အရှင်မြတ်ကိုပဲ ရဟန်းပြုပေးဖို့ တာဝန်ပေးတယ်။ အရှင်သာရိပုတ္တရာက ဘယ်လိုရဟန်းပြုပေးရပါမလဲလို့ မြတ်ဗုဒ္ဓကို မေးတယ်။ ရာဓကို အကြောင်းပြုပြီး သံဃာတွေ ကမ္မဝါစာဖတ်ပြီး ရဟန်းခံခြင်းကို မြတ်ဗုဒ္ဓ ခွင့်ပြုတော်မူတယ်။ အရှင်ရာဓဟာ ကမ္မဝါစာဖတ်ပြီး ပထမဆုံး ရဟန်းပြုလာသူပါ။ အရှင်သာရိပုတ္တရာရဲ့ စောင့်ရှောက်မှုနဲ့ အနေအထိုင်မျှတပြီး ကောင်းစွာ တရားရှုမှတ်နိုင်လို့ မကြာမီ ရဟန္တာဖြစ်သွားတယ်။ အဆုံးအမကို ကောင်းစွာနာယူလွယ်တဲ့ ပုဂ္ဂိုလ်ပါ။ သံယုတ္တနိကာယ်မှာ အရှင်ရာဓကို အကြောင်းပြုပြီး ဟောတဲ့ သုတ္တန် ၄၆-ခု တွေ့ရတယ်။ အဲဒါကြောင့်လည်း မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ တရားဟောကြားလိုတဲ့ စိတ်ကို ဖြစ်စေသူတွေအနက် အသာဆုံး ဧတဒဂ်ဘွဲ့ရခြင်း ဖြစ်ပါတယ် (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၅၃)။
ဇွန် ၄၊ ၂၀၁၆။
---၄၅၅။ အိမ်နှင့် အရိုးပြာအိုး
ဘုန်းဘုန်း ဘုရား၊ ကွယ်လွန်သူ တပည့်တော်မရဲ့ ခင်ပွန်းက သူ့အရိုးပြာကို သူ့ရဲ့ မွေးရပ်နိုင်ငံကို ပို့ပေးဖို့ တပည့်တော်ကို မှာခဲ့ပါတယ်။ ဒါကြောင့် သူ့ရဲ့ အရိုးပြာအိုးကို သူ့ညီ လာယူတဲ့အထိ သုံးပတ်လောက် သူနေခဲ့တဲ့ တပည့်တော်မတို့အိမ်မှာပဲ သိမ်းထားရပါတယ်။ မိတ်ဆွေအချို့ အိမ်ကို လာလည်လို့ ချော့ကလက်ရောင် အရိုးပြာအိုးလေးကို ထုတ်ပြတဲ့အခါ အဲဒီလို သိမ်းထားရင် သုသာန်က ပြန်ယူလာတဲ့ ပစ္စည်းဖြစ်လို့ ခိုက်တတ်တယ်လို့ သူတို့က ဆိုပါတယ်။ တပည့်တော်မအနေနဲ့တော့ အဲဒီအယူအဆမျိုး မရှိပါ။ တပည့်တော်မကို ဘုန်းဘုန်း ဘယ်လိုအကြံပေးလိုပါသလဲ ဘုရား။
ဝေဝေအုန်း (LA)
---နှလုံးသွင်း
ယုံကြည်မှုတစ်ခုဟာ သိစိတ်ထဲ မြဲသွားပြီဆိုရင် အဖြူရောင်မှာ ဆီစွန်းသလို ဖြစ်သွားတယ်။ မိမိတို့ကို ကယ်တင်တယ်ဆိုတဲ့ မိုးကောင်းကင်က တန်ခိုးရှင်အတွက် ကိုယ်မှာ ဗုံးကပ်ပြီး သေခံတိုက်ခိုက်၊ အပြစ်မဲ့သူတွေကို ခေါင်းဖြတ်တဲ့အထိ ဖြစ်ကုန်တာဟာ အထင်ရှားဆုံး သာဓကပါပဲ။ မန်လည်ဆရာတော်ရဲ့စကားနဲ့ ပြောရရင် “ဒီလိုလူမျိုး ဘုရားတစ်သိန်း ဟောတောင် မကျွတ်နိုင်ဘူး’တဲ့။ မိမိရဲ့ ယုံကြည်မှု သို့မဟုတ် မယုံကြည်မှုအတွက် တစ်ဖက်သားကို ထိခိုက်မှုဖြစ်စေရင် မှန်ရင်တောင် မမှန်ဘူး ဖြစ်သွားတတ်တယ်။
အရွဲနမူနာ
သေသွားတဲ့လူရဲ့ ရုပ်အလောင်းနဲ့ ပတ်သက်ပြီး မြန်မာ့ဓလေ့မှာ ယုတ္တိမဲ့ စွဲလမ်းမှုတွေ ရှိတယ် ... “မိုးကြိုးပစ်၍ သေသော် ဝက်စားကျင်းတွင် တင်၍ သုံးကြိမ်လှုပ်ရာ၏။ ရေလုံချိုးရာ၏။ ရေလုံချိုးပြီးမှ ခြေမကြိုး လက်မကြိုး ချည်ရာ၏။ အရပ်ကိုတိုင်း၍ တွင်းကိုတူးရာ၏။ တူးပြီးသော် အရှေ့တောင်ထောင့်ကို မျက်နှာပြု၍ မတ်တတ်မြုပ်ရာ၏။ ဆံပင်ကိုလည်း ဖားရားပြုရာ၏။ ထိုအတိုင်း မပြုချေသော် ဆွေမျိုးခုနစ်ဆက်တိုင်အောင် အမိအဖတို့ ပျက်စီးရာ၏။ အသက်လည်း မရှည်ရာ (လောကသမ္မုတိကျမ်း၊ ကူ-ကျော)”။ အဲဒီ ကျမ်းပြုသူမှာ ယာဝတီမြို့ အရှေ့ မြင်တော်ဦးကျောင်းမှာ သီတင်းသုံးတဲ့ သီဟိုဠ်ရောက် မဟာသံဃနာထ (ဘုန်းကြီး) ဖြစ်ကြောင်း ကျမ်းနိဂုံးမှာ ဆိုတယ်။ ပေကူးနှစ် ၁၁၅၇။
ဒီအတိုင်း မလုပ်ရင် အဲဒီလို ဆိုးပြစ်တွေရှိမယ်လို့ ကျမ်းမှာဆိုပေမယ့် ဘာကြောင့်လဲ၊ ဘယ်လို ပတ်သက်တာလဲ၊ စာရေးတဲ့ ဘုန်းကြီးကို ဘယ်သူပြောတာတုန်းဆိုတာတွေအတွက် အဖြေမရှိဘူး။ အဲဒီလို ဘုရားဟော မရှိပါဘူး။ သံရောင် ညောင်တုန်းမြို့၊ ရွှေဟင်္သာတောရတိုက်မှာ နေစဉ်က ကိုရင်ဝတ်နဲ့ ဖတ်ထားဖူးတဲ့ စာတစ်ခု ... ခေါင်းစဉ်က “သံရောင်နှင့် မင်းမောင်”တဲ့။ စာရေးသူကို မမှတ်မိပါ။ မင်းမောင်ဆိုတဲ့ တောသားစာဂျပိုးလေး တစ်ယောက် သံရောင်ခေါ် နွားထီးလေးတစ်ကောင်ကို ဈေးပေါလို့ ဝယ်လာတယ်။ သံရောင်က ထိပ်အလယ်မှာ အဖြူရောင် “ပင်လယ်ရေသောက်ကွက် (အဓိပ္ပာယ်ကို မသိပါ)”နှစ်ခုပါတာ၊ ခွာပို (သို့မဟုတ် ခွာမှာ အတက်) ပါတာ၊ သွားတဲ့အခါ ခွာနဲ့ မြေကိုယက်တာတွေကြောင့် “ခိုက်တယ်’လို့ နာမည်ဆိုးရှိတယ်။ ယခင်ပိုင်ရှင်နှစ်ယောက်လုံး လူသေ၊ စီးပွားပျက်ဖြစ်ပြီးပြီ။ မင်းမောင်က သိလျက်နဲ့ ဝယ်လာတာ။ ဆိုးရွားတဲ့ တိုက်ဆိုင်မှုက သံရောင်အိမ်ရောက်လို့ မကြာခင် မင်းမောင်ရဲ့အမေ ရုတ်တရက် ဆုံးသွားတယ်။
မင်းမောင်ရဲ့အဖေက သားကို ကွန်မြူနစ် စာရူးဆိုပြီး အိမ်ပေါ်က နှင်ချတယ်။ မင်းမောင် စိတ်ညစ်ညစ်နဲ့ သံရောင်နဲ့အတူ အိမ်က ထွက်သွားတယ်။ တစ်ပတ်လောက် ကြာတော့ မင်းမောင်တစ်ယောက် သံရောင်ကို ဆွဲပြီး တက်ကြွတဲ့ဟန်နဲ့ ရွာကို ပြန်လာတယ်။ ထိုးထားတဲ့ ထီလက်မှတ်နဲ့ သိန်းဆု ပေါက်လာသတဲ့။ ဒါဖြင့် သံရောင်ဟာ အဆိုးလော၊ သို့တည်းမဟုတ် အကောင်းလော၊ သို့တည်းမဟုတ် အကောင်းအတွက် အဆိုးလောသို့တည်းမဟုတ် ဘာမှ မဟုတ်ဘူးလောဆိုတာကို အဲဒီဆောင်းပါးက စဉ်းစားခိုင်းတာပါ။
ဗုဒ္ဓဝါဒ
အာယု ဥသ္မာ စ ဝိညာဏံ၊ ယဒါ ကာယံ ဇဟန္တိမံ။ အပ၀ိဒ္ဓေါ တဒါ သေတိ၊ ပရဘတ္တံ အစေတနံ။ အသက် (ဇီဝိတိန္ဒြေ)၊ အငွေ့ (ကမ္မဇတေဇော)နှင့် ဝိညာဏ်ဟူသော တရားသုံးပါး မရှိတော့လျှင် ဤကိုယ်ခန္ဓာကို စွန့်ပစ်ပြီး စိတ်စေတနာမဲ့လျက် ပိုးလောက် စသည်တို့၏ အစာအဖြစ်ဖြင့် လဲနေရတော့၏ (သံ၊၂၊၁၁၇)။
အဲဒီကျမ်းစာအရ မြတ်ဗုဒ္ဓအလို သေပြီးရင် ဒီခန္ဓာကိုယ်ဟာ သစ်တုံးလို ဖြစ်သွားတယ်။ ဘုန်းကြီးတွေ ပျံတော်မူရင် သိက္ခာကျသွားတာပဲ။ ဒီတော့ သစ်သားရုပ်တုလို ဖြစ်သွားတာပေါ့။ သေပြီးခန္ဓာကိုယ်နဲ့ ပတ်သက်ပြီး ဘယ်လိုလုပ်ရမယ် မလုပ်ရဘူးဆိုတာမျိုး ဗုဒ္ဓကျမ်းဂန်မှာ ညွှန်ကြားချက် မရှိဘူး။ ဒါကြောင့် ဖော်ပြပြီးဖြစ်ရပ်တွေမှာ ပါတဲ့ ယုံကြည်မှုအားလုံးဟာ ဗုဒ္ဓဓမ္မနဲ့ မပတ်သက်ပါဘူး။
သူတို့နှစ်ဦး
လွန်ခဲ့တဲ့ ၁၀-နှစ်က ဘုန်းကြီးရဲ့ မိတ်ဆွေကြီး ရှင်တို ဗုဒ္ဓဝါဒီ ဂျိမ်းစ် (James McShea)က ဆုံးသွားတဲ့ သူ့အမေရဲ့ အရိုးပြာအိုး (မတ်ခွက်သာသာရှိတဲ့ ဖန်အိုးလေးမှာ သူ့အမေရဲ့ အပြုံးဓာတ်ပုံလေးနဲ့ အောက်မှာ နာမည်နဲ့ မွေးသေ ခုနှစ်ရေးထားတယ်)ကို blessing လုပ်ပေးဖို့ ဘုန်းကြီးကို သူ့အိမ်ကို ပင့်ဖူးတယ်။ နောက်ပိုင်း သူ့အိမ်ကိုရောက်တော့လည်း အဲဒီပြာအိုးလေးက သူ့ရဲ့ အိမ်ရုံးခန်းမှာ နေရာမရွေ့ဘူး။ သူ့အပြောအရ သူက အဖေနဲ့အမေမှာ အမေကိုပဲ ကျေးဇူးတင်ပါသတဲ့။
နောက်တစ်ဦးက David Junes။ သူ့ဇနီးကို အကြောင်းပြုပြီး ဘုန်းကြီးနဲ့ ရင်းနှီးတယ်။ ပြီးခဲ့တဲ့ ၂-နှစ်လောက်က သူ့ဇနီး မြန်မာအမျိုးသမီး ရုတ်တရက် ဆုံးသွားတာအတွက် အလွန်ကြေကွဲနေပြီး အရိုးအိုးကို သွားလေရာယူသွားတယ်။ ပြီးခဲ့တဲ့ ဆောင်းရာသီ (၂၀၁၆၊ ဖေဖော်ဝါရီလ)က ဘုန်းကြီးကျောင်းဝင်းထဲမှာ သူ့ကားအိမ်နဲ့ လာပြီး ၂-ပတ် တရားထိုင်တော့ သူယူလာတာကို ဘုန်းကြီးကို ပြတယ်။ သူ့ခွေးမတောင် အဲဒီအရိုးပြာအိုးကို သူ့သခင်မမှန်း သိနေပြီ။ “အိုး မိုင်ဂေါ့ဒ်”။
အမှတ်ရ
ရွာက ဆရာတော် ရန်ကုန်မှာ ပျံတော်မူလို့ မော်လမြိုင်ဆရာတော်၊ ဦးသုမင်္ဂလ (ဦးကျော်သူ-ကော့သောင်)၊ ဦးပဏ္ဍဝံသ၊ ဦးသုနန္ဒ၊ ဦးတေဇနိယ (ဦးတင်ရွှေ-ရွှေပြည်သာ)၊ ဦးကေလာသ (ဘုန်းကြီး၊ အဲဒီတုန်းက ရဟန်း ၁-ဝါရ)နဲ့ ဦးကုသလတို့ တပည့် ၇-ပါး အလောင်းကို စောင့်အိပ်ရတဲ့အခါ အလောင်းရှိတဲ့ဖက်က မအိပ်ရဲဖြစ်နေကြတာကို အမှတ်ရတယ်။ အဲဒီတုန်းက “ဒီမနက် ဆရာတော် အသက်ရှိတုန်း ကြောက်စိတ်မဖြစ်ဘဲ ခန္ဓာကိုယ်မှာ အသက်မရှိတာနဲ့ အနားကို မကပ်ရဲကြတော့ဘူး။ ငါ့အလောင်းဆိုရင်လည်း အားလုံးဒီလိုပဲ နေကြမှာ။ ကွယ်လွန်သူထားခဲ့တဲ့ စည်းစိမ်ကို သိမ်းပိုက်ပြီး အလောင်းနားကို မကပ်ရဲတဲ့ ဇနီးသားသမီးတွေလိုတော့ မဖြစ်သင့်ချေဘူး”လို့ တွေးပြီး ကိုယ့်ကိုယ်ကို မကြောက်စိတ်မွေးခဲ့ဖူးတယ်။
အဖြေ
ပုထုဇဉ်လောကသားတွေမှာ အစွဲကိုယ်စီရှိကြတယ်။ ဒါကို ပြင်ဖို့ခက်သား။ မေးခွန်းရှင်အနေနဲ့ ဒီအစွဲရှိမှ မရှိပဲ။ အခုအရိုးပြာအိုးကလည်း ကွယ်လွန်သူရဲ့ ညီလာရင် ပေးလိုက်နိုင်ဖို့ အိမ်မှာခေတ္တထားတာပဲလေ။ ဗုဒ္ဓဝါဒမှာက လူကို အမှုန်လို့ပဲ မြင်တာပါ။ ဘုန်းကြီးရဲ့ အာဘော်ကို ဖော်ပြချက်တွေမှာ တွေ့နိုင်မယ်လို့ ယူဆပါတယ်။ အိမ်ကို အရိုးပြာယူလာလို့ ခိုက်တယ်ဆိုရင် ... မွေးကင်းစကလေးဆုံးဖူးတဲ့ တောက မိခင်တွေ နောက်ထပ်ကလေးမွေးရင် လူသေထည့်တဲ့ ခေါင်းက သံကို ခြေကျင်းလုပ်ပြီး အဲဒီမွေးကင်းစလေးကို ဝတ်ပေးသတဲ့။ အဲဒီလိုလုပ်ရင် အဲဒီကလေး မသေတော့ဘူးဆိုပဲ။
ဘာမှတော့ မပတ်သက်ဘူး။ ဒါပေမယ့် တိုက်ဆိုင်မှုဆိုးကျိုး သို့မဟုတ် ကောင်းကျိုးတစ်ခု ဖြစ်လာရင် အဲဒါကြောင့်ပဲဆိုပြီး စွဲမိတတ်တယ်။ ဒါဟာ လောကရဲ့ အထာပဲ။
ဒါကြောင့် ကိုယ့်မှာ အစွဲအလန်းမရှိပေမယ့် ကိုယ်က လောကသားမို့ လောကရဲ့ အထာကို မစွန့်သင့်ဘူး။ ဥပမာ - မိတ်ဆွေတွေ အိမ်ကိုလာရင် အရိုးပြာအိုးလေးကို လှလို့ဆိုပြီး ထုတ်မပြပါနဲ့။ ဒီအိုးလေးက ကိုယ်နဲ့ပဲ သက်ဆိုင်တာလေ။ သူတို့နဲ့က တစ်စိမ်းကြီး။ သူတို့နဲ့ ပတ်သက်တာရှိလာတဲ့အခါ ကိုယ်ခံစားကြည့်ဦးမှာပေါ့။ ဧည့်သည်က စပ်စုလာရင်တောင် မကြားယောင်ဆောင်၊ မျက်နှာထားပြောင်း၊ စကားလွှဲပြီး တစ်နေရာကို ခေါ်သွားတာမျိုးဆိုရင် ပိုမကောင်းဘူးလား။
ဇွန် ၆၊ ၂၀၁၆။
၄၇၆။ ဝါဆိုသင်္ကန်းဟူသည်
ဘုန်းဘုန်း နေကောင်းရဲ့လား၊ ဝါဆိုသင်္ကန်းကပ်လှူတာနဲ့ ပတ်သက်ပြီး သိလိုပါသည် ဘုရား။ မြတ်စွာဘုရားလက်ထက်က ဝိသာခါအနာထပိဏ်တို့လို ဒကာဒကာမတွေ ဝါဆိုသင်္ကန်း ကပ်လှူကြပါသလား။ ဝါဆိုသင်္ကန်းကပ်လှူတာ ဘယ်လိုစတင်ခဲ့ပါသလဲ ဘုရား။
ဟိန်းသူရ-ချင်းမိုင်
---ဝါဆိုခြင်း
ဝါဆို၊ ဝါဆိုသင်္ကန်းဆိုတာတွေကို အရင်လေ့လာကြည့်မယ် ... ‘ဝါဆို’ဆိုတာ သံဃာတွေ ဝါဆိုလပြည့်နေ့မှ သီတင်းကျွတ်လပြည့်နေ့ထိ ညအိပ် ခရီးမသွားဘဲ ကျောင်းမှာပဲ ၃-လ နေတာ။ ဒါပေမယ့် လုံးဝမသွားရဘူးတော့ မဟုတ်ဘူး ... ၁) နာရေးနဲ့ ၂) တရားဟော တရားပြဆိုတဲ့ အကြောင်းထူးနှစ်ခုရှိရင် ဝါဆိုနေဆဲ ၇-ရက် ညအိပ်သွားနိုင်တယ်။ ၇-ရက်မြောက်နေ့ အရုဏ်မတက်မီ မိမိဝါဆိုတဲ့ ကျောင်းကို ပြန်ရောက်ရတယ်။ မိုးရွာနေတုန်း ဘတ်စ်ကားပေါ်မှာ ဘုန်းကြီးဆောင်းထီးကို သုံးပြုသလို သင်္ကန်းတွေ မိုးစိုရွှဲနေရင် ကိုယ်ရော ဘေးလူတွေပါ အဆင်မပြေဖြစ်ရလို့ “ရဟန်းတို့၊ ဝါဆိုကြ (ဝိ၊၃၊၁၉၃)”လို့ မြတ်ဗုဒ္ဓ မိန့်တော်မူတဲ့အတွက် ဝါဆိုကြရတာ။
ဝါဆိုပုံ ၂-မျိုး
ဝါမထပ်တဲ့နှစ်ဖြစ်ရင်..
၁) ဝါဆိုလပြည့်နေ့မှာ ဝါဆိုပြီး သီတင်းကျွတ်လပြည့်နေ့မှာ ဝါကျွတ်ခြင်း
၂) ဝါခေါင်လပြည့်နေ့ ဝါဆိုပြီး တန်ဆောင်မုန်းလပြည့်နေ့ ဝါကျွတ်ခြင်းလို့ ဝါဆိုပုံ ၂-မျိုး။
တစ်နည်း..
လမှတ်ပြက္ခဒိန် (Lunar Calender)အရ ဝါထပ် သို့မဟုတ် လထပ်တဲ့နှစ်ဆိုရင်တော့
၁) ဒုတိယဝါဆိုလပြည့်နေ့မှာ ဝါဆိုပြီး သီတင်းကျွတ်လပြည့်နေ့မှာ ဝါကျွတ်ခြင်း
၂) ဝါခေါင်လပြည့်နေ့ ဝါဆိုပြီး တန်ဆောင်မုန်းလပြည့်နေ့ ဝါကျွတ်ခြင်းလို့ ဝါဆိုပုံ ၂-မျိုး ရှိတယ်။
သင်္ကန်း ၉-မျိုး
ဝိနည်းအရ သင်္ကန်း ၉-မျိုး ရှိတယ်.. ၁) ခါးဝတ်သင်းပိုင် ၂) ကိုယ်ရုံဧကသီ ၃) ဒုကုဋ်ခေါ် ပခုံးပေါ်မှာတင်တဲ့ နှစ်ထပ်သင်္ကန်း ၄) အိပ်ရာခင်းအပေါ်လွှမ်း ၅) မျက်နှာသုတ်ပဝါ ၆) သင်္ကန်းမချုပ်ရသေးတဲ့ ပိတ်တိုဖျင်စများ (ရေစစ်ပဝါ၊ ခြင်ထောင်စသည်) ၇) နိသီဒိုင်ခင်းနှီး ၈) မိုဃ်းရေခံသင်္ကန်း ၉) အမာလွှမ်း (အနာလွှမ်း)သင်္ကန်းလို့ သင်္ကန်း ၉-မျိုး ရှိတယ် (ဝိ၊၃၊၄၁၂)။ အဲဒီ ၉-မျိုးထဲမှာ ပါဠိလို ဝဿိက.သာဋိကလို့ခေါ်တဲ့ အမှတ် ၈) မိုးရေခံသင်္ကန်း ဖြစ်ပေါ်လာပုံက...
မိုးရေခံသင်္ကန်း
ဗုဒ္ဓလက်ထက်က ရဟန်းအများစုဟာ ခါးဝတ်သင်းပိုင်၊ ကိုယ်ရုံဧကသီ၊ ဒုကုဋ်ဆိုတဲ့ သင်္ကန်း ၃-ထည် (တိစီဝရိုက်)နဲ့သာ နေတဲ့ အလေ့အကျင့်ကို ဆောက်တည်ကြလို့ သင်္ကန်းအပိုမရှိကြဘူး။ မြတ်ဗုဒ္ဓ သာဝတ္ထိမြို့ ဇေတဝန်ကျောင်းမှာ သီတင်းသုံးစဉ် လေးကျွန်းအနှံ့ မိုးသည်းတဲ့ တစ်နေ့ မြတ်ဗုဒ္ဓက သံဃာတွေကို ရေချိုးဖို့ မိန့်တော်မူရာမှာ ရေလဲမရှိလို့ သင်္ကန်းမပါဘဲ ရေချိုးကြတယ်။ ထိုအခိုက် ဝိသာခါအိမ်က ဆွမ်းစားလာပင့်တဲ့ အလုပ်သမားအမျိုးသမီး တွေ့မြင်ရာမှ ဝိသာခါကျောင်းအမကြီး သိသွားပြီး ဝိသာခါရဲ့ လျှောက်ထားချက်အရ မိုးရေခံသင်္ကန်းကို မြတ်ဗုဒ္ဓ ခွင့်ပြုတော်မူတယ် (ဝိ၊၃၊၄ဝ၄)။ မိုးရွာစဉ် အမိုးအကာမရှိရာမှာ မိုးရေချိုးဖို့ ခွင့်ပြုတဲ့သင်္ကန်းဖြစ်လို့ အနံဘုရားအထွာနဲ့ ၂-ထွာခွဲ၊ အလျားဘုရား ၆-ထွာရှိတယ် (ဝိ၊၂၊၂၂၄)။ အနံတိုပြီး အလျားရှည်တာကို တွေ့နိုင်တယ်။
သိက္ခာပုဒ်အရ မိုးရေခံသင်္ကန်းကို နယုန်လပြည့်နေ့မှ ကဆုန်လပြည့်ကျော် ၁၅ ရက်နေ့ထိ အလှူခံခွင့်သာရှိတယ်။ ဝတ်ရုံခွင့်မရှိ။ ဝါဆိုလဆန်း ၁-ရက်မှ တန်ဆောင်မုန်းလပြည့်နေ့ထိ ၄-လခွဲအတွင်းမှာတော့ အလှူခံခွင့် ဝတ်ရုံခွင့် ရှိတယ်။ တန်ဆောင်မုန်း လပြည့်ကျော် ၁-ရက်နေ့မှ နယုန်လပြည့်နေ့ထိ ၇-လအတွင်း အလှူခံခြင်း ဝတ်ရုံခြင်း ပြုရင် အာပတ်သင့်တယ်။
ဝါဆို သို့မဟုတ် မိုးလေးလ သီတင်းသုံးတဲ့ သံဃာတစ်ပါး သို့ မဟုတ် သံဃာအများကို လှူတဲ့ သင်္ကန်းကို ဝဿာ.ဝါသိက (ဝါဆိုသင်္ကန်း)လို့ ခေါ်တယ်။ သံဃိကကျောင်း (သံဃာအများ ပိုင် လှူထားတဲ့ကျောင်း)မှာ ဝါတွင်းလေးလ နေထိုင်ပြီး ကျောင်း ကို စောင့်ရှောက်တဲ့ အတွက် သီတင်းကျွတ်တဲ့အခါ ကျောင်းဒကာက ကျေးဇူးတင်တဲ့ အနေနဲ့ ဖြစ်စေ၊ ကျောင်းဒကာ ဟုတ်သူတွေကလည်း ကြည်ညိုလို့ ဖြစ်စေ သီတင်းကျွတ်တဲ့ အခါ သင်္ကန်းလှူရင် ဒီသင်္ကန်းကို ဝါဆိုသင်္ကန်းလို့ ခေါ်တယ်။ ဝါဆိုပေးလို့ လှူတဲ့သင်္ကန်းလို့ ဆိုရင် သင့်မလား။ ဒီသင်္ကန်း အကြောင်းကို တိပိဋကပါဠိမြန်မာအဘိဓာန်မှာ အကျယ် ရှင်းပြထားပါတယ်။ အတိုင်းအထွာ သတ်မှတ်ချက် မတွေ့မိလို့ ဖော် ပြပြီး သင်္ကန်း ၉-မျိုးလုံး ဖြစ်နိုင်မယ်လို့ ယူဆပါတယ်။ ထပ်တူ မကျ အထက်ပါ ဖော်ပြချက်တွေအရ “ဝဿိကသာဋိက’လို့ ခေါ်တဲ့ မိုးရေခံသင်္ကန်းရော “ဝဿာ.ဝါသိက”လို့ခေါ်တဲ့ ဝါဆိုသင်္ကန်းပါ ယနေ့ခေတ် လှူဒါန်းကြတဲ့ ဝါဆိုသင်္ကန်းနဲ့ ထပ်တူ မကျဘူးလို့ တော့ မှတ်သားနိုင်ပါတယ်။ ဒါပေမယ့်...
လေးလပတ်လုံး နေ့စဉ်နီးပါး မိုးရွာလေ့ရှိတဲ့ မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ မိုး ရာသီမှာ နေ့စဉ် ဆွမ်းခံကြွကြရတဲ့ သံဃာတော်တွေ အပို သင်္ကန်း လိုအပ်နိုင်လို့ ဝါမဆိုမီ သင်္ကန်းကပ်လှူတဲ့ အစဉ်အလာ မြန်မာ့ ဗုဒ္ဓသာသနာရဲ့ အစောပိုင်းကပင် ရှိခဲ့ပုံပါပဲ။ ဝါဆိုမယ့် သံဃာကို ရည်မှတ်ပြီး လှူလို့ ‘ဝါဆိုသင်္ကန်း’ခေါ်တာ ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။ ဘာပဲ ဖြစ်ဖြစ် သံဃာကို ဝါဆိုခါနီး သင်္ကန်းလှူတာဟာ ကောင်းတဲ့ အစဉ်အလာပဲ။ ဒါကို မြန်မာဗုဒ္ဓဝါဒီတို့ ထိန်းသိမ်းရမှာပေါ့။ အချိန်အခါ အလိုက်လှူရတာ ဖြစ်လို့ ထူးခြားပါ တယ်။ ဘာကြောင့်ပဲ လှူလှူ အလှူဆိုတာ သဒ္ဓါတရား ထက်သန်ရင် အကျိုးပေး ထူးခြားမြဲပါ။
ဇွန် ၆၊ ၂၀၁၆။
---၄၇၇။ ရဟန်းတွေ သင်္ကန်းမဲ့ ရေချိုးရင်
ဘုန်းဘုန်း ဘုရား၊ ရခဲလှသော ရဟန်းဘဝကို ခဏတဖြုတ်သာ ဝင်ရောက်ခဲ့ဖူး၍ ရဟန်းကျင့်ဝတ် တော်တော် များများကို မသိ သဖြင့် လျှောက်ထားချင်တာက ဘုရားရှင်က ရဟန်းသံဃာများ ရေချိုးလျှင် (ရေချိုးခန်းတွင်း၌ ပင်လျှင်) သင်းပိုင် သင်္ကန်း ဝတ်၍ ချိုးရန် ပညတ်ထားပါသလား ဘုရား။
ကိုမျိုးမြင့် မသန်းသန်းအေး (အော်စီ)
---ဖုံးကွယ်ပုံ ၃-မျိုး
ရဟန်း သံဃာတို့ ရေချိုးတဲ့အခါ (၁) ဇရုံးအိမ်နဲ့ ဖုံးကွယ်ခြင်း (ဇန္တာဃရ.ပဋိစ္ဆာဒိ) (၂) ရေနဲ့ ဖုံးကွယ်ခြင်း (ဥဒက.ပဋိစ္ဆာဒိ) (၃) အဝတ်သင်္ကန်း (ရေသနုပ်၊ ရေလဲ သင်းပိုင်)နဲ့ ဖုံးကွယ်ခြင်း (ဝတ္ထု.ပဋိစ္ဆာဒိ)ဆိုတဲ့ ဖုံးကွယ်ခြင်း သုံးမျိုးနဲ့ ခန္ဓာကိုယ်ကို ဖုံးကွယ်ပြီး ရေချိုးနိုင်တယ် (ဝိ၊၅၊၂၁၈)။ ဇရုံးအိမ်ဆိုတာ ဆီးနှင်းထူတဲ့အရပ်မှာ ဆီနှင်းကြောင့် ဖြစ်နိုင်တဲ့ ရောဂါကို ကာကွယ်ဖို့ (ဆောက်ထားတဲ့) ချွေးအောင်းနိုင်တဲ့ ကျောင်းငယ်ကို ခေါ်တယ် (ဝိမတိ၊၂၊၁ဝ၂)။ ရေ၊ ပြည့်အစုံရှိပြီး ရေလည်း ချိုးနိုင်၊ ချွေးလည်း အောင်းနိုင်တဲ့ ကျောင်းငယ်။ ခုခေတ် လုံခြုံတဲ့ ရေချိုးခန်း၊ ရေချိုးရုံတွေနဲ့ ဖုံးကွယ်ရင်လည်း ဖြစ်တယ်။ မြစ်၊ ချောင်း၊ ကန် စသည်ထဲ ဆင်းပြီး ချိုးတဲ့အခါ ရေလဲ သင်းပိုင် မဝတ်ဘဲ ရေနဲ့ ဖုံးကွယ်ပြီး ချိုးနိုင်တယ်။ ရေကြည်နေရင် သင်းပိုင် ဝတ်ရမယ်။
ဗုဒ္ဓဖြစ်မယ့်နေ့
ဗုဒ္ဓ လောင်းလျာဟာ နက်ဖြန်နံနက် ဘုရားဖြစ်မယ်ဆို ဒီနေ့လို မနက်က သူဌေးသမီး သုဇာတာလှူတဲ့ နို့ဆွမ်းပါတဲ့ ရွှေခွက်ကို အလှူခံပြီး နေရဉ္ဇရာ မြစ်ကမ်းကို သွား၊ ဘုရားလောင်း များစွာ တို့ ဘုရားဖြစ်မယ့် နေ့မှာ ဆင်းပြီး ရေချိုးလေ့ရှိတဲ့ “သုပ္ပတိဋ္ဌိတ.တိတ္ထ’ အမည်ရှိတဲ့ မြစ်ဆိပ်မှာ အဲဒီ ရွှေခွက်ကို ခဏချ၊ မြစ်ထဲကို ဆင်းပြီး ရေချိုးတယ်။ ပြီးတဲ့အခါ အရဟတ္တ.ဓဇ လို့ ခေါ်တဲ့ သင်္ကန်းကို ဝတ်ရုံ၍ အရှေ့ဖက်ကို မျက်နှာပြု ထိုင်ပြီး နို့ဆွမ်းကို ၄၉-လုတ် ဘုဉ်းပေးတော်မူတယ် (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၈၁)။
ဘုရားဖြစ်တော့မယ့် ဗုဒ္ဓလောင်းလျာဟာ ရွှေခွက်ကို ရေ မမျှောခင် နေရဉ္ဇရာ မြစ်ထဲ ဆင်းပြီး ရေချိုးတယ် ဆိုတာကို ဘုန်းကြီးက စိတ်ဝင်စားတာ။ ရေချိုးပြီးမှ သင်္ကန်းကို ဝတ်ဆို မဟုတ်လား။ ဒီတော့ “ခန္ဓာကိုယ်ကို မြစ်ရေနဲ့ ဖုံးကွယ်ပြီး” ရေချိုးတာ ဖြစ်မယ်လို့ ဘုန်းကြီး ယူဆတယ်။
အပြစ်မရှိ
အထက်ပါ ကျမ်းစာတွေအရ “ရဟန်းသံဃာများ ရေချိုးလျှင် (ရေချိုးခန်းတွင်း၌ ပင်လျှင်) သင်းပိုင် သင်္ကန်း ဝတ်၍ ချိုးရန် ပညတ်ချက်” မရှိဘူးလို့ မှတ်ပါ။ ရေချိုးခန်းသည်ပင် အရှက်ကို လုံစေပြီး ဖြစ်လို့ ရေသနုပ် ဝတ်ထားသလိုပါပဲ။
ပြုသစ်စ ဒုလ္လဘ ရဟန်းအနေနဲ့ မိမိကိုယ်ကို ရဟန်းဆိုတဲ့ အမှတ်သညာ မပျောက်စေဘဲ ခန္ဓာကိုယ်ရဲ့ မတင့်တယ်ပုံကို အာရုံပြုရင်း အခန်းနဲ့ အဲဒီ ကိုယ်ခန္ဓာကို ဖုံးကွယ်ပြီး ရေချိုးရင် အပြစ် မရှိကြောင်းပါ။
ဇွန် ၉၊ ၂၀၁၆။
---၄၇၈။ ဝိသကြုံနတ်သား
ဆရာတော် ဘုရား၊ ကျမ်းဂန်များ၌ ဝိသကြုံနတ်သား အကြောင်းကို မည်သို့ ပြဆိုထားပါသနည်း။ သိလိုပါသည် ဘုရား။
ဘိက္ခု အညတရ
---လက်သမား
တစ်ခါက မဂဓတိုင်း၊ မစလရွာသား မဃလုလင်နဲ့ ပရဟိတ လူငယ် ၃၃-ဦးတို့ အဖွဲ့ဟာ မေတ္တာ နှလုံးသားနဲ့ အများအတွက် ရည်သန်ပြီး အဆောက်အုံတွေ ရေကန်တွေ တည်ဆောက်ကြသတဲ့။ ကွယ်လွန်တဲ့အခါ ခေါင်းဆောင် ဖြစ်သူ မဃလုလင်က သိကြားမင်း ဖြစ်ပြီး အဲဒီ ၃၃-ဦးကပဲ တာဝတိံသာ နတ်ပြည်ကို တည်ထောင်ခဲ့ကြတာ။ အဖွဲ့ထဲပါတဲ့ လက်သမားက ဝိသုကမ္မ နတ်သား ဖြစ်လာတယ် (ဓမ္မပဒ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၇၃)။
ပါဠိဘာသာနဲ့ ဝိသုကမ္မ သို့မဟုတ် ဝိဿကမ္မ သက္ကတ ဘာသာနဲ့ ဝိဆွကာရ်မ (Visvakarma)၊ မြန်မာမှုမှာ ၀ိသကြုံဆိုတဲ့နတ်ဟာ တာဝတိံသာမှာ နေတဲ့ နတ်ဗိသုကာ၊ နတ်ဒီဇိုင်နာ တွေရဲ့ ခေါင်းဆောင်ပါပဲ။ လိုအပ်တဲ့ အခါတိုင်း သိကြားမင်းရဲ့ အလုပ်တွေကို လုပ်ပေးရတယ်။
မြတ်ဗုဒ္ဓဖို့
မြတ်ဗုဒ္ဓ သရက်ဖြူပင်ရင်းမှာ ယမိုက်ပြာဋိဟာကို ပြစဉ် ၁၂-ယူဇနာ ကျယ်တဲ့ ရတနာမဏ္ဍပ်၊ အဘိဓမ္မာတရား ဟောပြီးနောက် မြတ်ဗုဒ္ဓ တာဝတိံသာက လူ့ပြည်သို့ အဆင်းမှာလည်း ရတနာ စောင်းတန်းတွေ ဆောက်ပေးတယ် (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂၆၆)။ အနာထပိဏ်ရဲ့ သမီး စူဠသုဘဒ္ဒါ ပင့်လို့ မြတ်ဗုဒ္ဓနဲ့ ရဟန္တာ ငါးရာတို့ ဥဂ္ဂပုရမြို့သို့ ကြွစဉ်က ဝိသကြုံ ဆောက်လုပ်တဲ့ မဏ္ဍပ်မှာ သီ တင်းသုံးတော်မူတယ် (ဓမ္မပဒ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၉၃)။ သာဝတ္ထိမှ သုနာပရန္တတိုင်း ဝါဏိဇ္ဇာသို့ ကြွစဉ် စုလစ်မွန်းချွန် အထွတ်တပ်တဲ့ ကျောင်းပေါင်း ငါးရာ ဆောက်လုပ်တယ် (မ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂၃၈)။
ဗုဒ္ဓလောင်းဖို့
သိကြားမင်းရဲ့ အမိန့်နဲ့ ဘုရားလောင်း မဟာသုဒဿန စကြဝ တေး မင်းကြီးရဲ့ ဓမ္မ အမည်ရှိတဲ့ နန်းတော်ကို ဝိသကြုံက ဆောက်ပေးတယ် (ဒီ၊၂၊၁၄၇)။ ဒါ့ပြင် ဘုရားလောင်းတွေ ဖြစ် ကြတဲ့ သုမေဓပဏ္ဍိတ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၈)၊ ကုလပဏ္ဍိတ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၁၅)၊ ဟတ္ထိပါလ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၄၊၄၉၃)၊ အယော.ဃရပဏ္ဍိတ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၄၊၅၀၄)၊ ဇောတိပါလ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၅၊၁၃၉)၊ မဟာသုတ.သောမ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၅၊၂၀၁)၊ တေမိယ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၆၊၂၅)၊ ဝေဿန္တရ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၇၊၂၉၁)တို့ တောထွက်စဉ်ကလည်း သင်္ခမ်းကျောင်း တွေ ဆောက်လှူတာ ဝိသကြုံပါပဲ။ ဗုဒ္ဓဖြစ်မယ့် ဘဝမှာ ဘုရားလောင်း သိဒ္ဓတ္တမင်းသားရဲ့ မင်္ဂလာရေကန်တော်ကို တူးပေးသေးတယ် (အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၂၅)။
အလှပြင်သူ
ဗုဒ္ဓလောင်းလျာ မင်းသိဒ္ဓတ် တောထွက်မယ့် နေ့မှာ သိကြားမင်းက ဝိသကြုံကို ဘုရားလောင်းကို ခေါင်းလျှိုပြီး အဝတ်တန်ဆင်ပေးဖို့ လွှတ်လိုက်တာ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆ဝ)၊ အလောင်းတော် နေမိမင်းသား တောထွက်မယ့် နေ့ကလည်း အလားတူ ဆောင်ရွက်ဖူးတာ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၆၊၁၄)တွေအရ တစ်ခါတစ်ရံ ဝိသကြုံကို အလှပြင်သူ အနေနဲ့လည်း တွေ့ရတယ်။
နောက်ပိုင်း
မြတ်ဗုဒ္ဓ ပရိနိဗ္ဗာန် စံပြီးနောက် အဇာတသတ္တုမင်းက ဝေစုရတဲ့ ဓာတ်တော်တွေကို ဌာပနာတဲ့အခါ ဓာတ်တော်တိုက်ကို ရန်သူ တွေ မဖျက်နိုင်အောင် ဝါဠးသယ်တ စက်ယန္တရား (သားရဲရုပ် စက်)ကို တပ်ဆင်ပေးတာ၊ အသောကမင်း လက်ထက် ဒေသခံ လူငယ်တစ်ဦး အသွင်နဲ့ အဲဒီစက်ကို ရပ်ပေးတာလည်း ဝိသကြုံပါပဲ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂ဝ၃)။ သီဟိုဠ်ကျွန်းကို သောနုတ္တရမထေရ် နဂါး ပြည်က ပင့်လာတဲ့ ဗုဒ္ဓဓာတ်တော်တွေကို မဟာစေတီ အတွင်း ဌာပနာတဲ့ အထိ ထားမယ့် မဏ္ဍပ်ကို ဆောက်လုပ်ပေးတယ် (မဟာဝံသ၊ ၃၁းရ၆)။ မဟာစေတီ ဆောက်မယ့် အုတ်တွေကို လည်း လုပ်ပေးတယ် (၂၈း၈)။ သီဟိုဠ်သို့ လက်ဆောင် ပေး မယ့် မဟာဗောဓိကိုင်းကို ထည့်မယ့် ရွှေအိုးကို တည်ဆောက်ရာမှာလည်း လမ်းညွှန်မှု ပေးခဲ့တယ် (၁၃း၂၄)။
အခြားသူများ
အရှင်ကောဏ္ဍည (သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၅၉)၊ အရှင်သာရိပုတ္တရာ (သံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၅၂)၊ မဟာပဇာပတိဂေါတမီ (ထေရီဂါထာ၊ဋ္ဌ၊၁၆၀)တို့ ပရိနိဗ္ဗာန် စံစဉ်က သံဃာတော်တွေ သီတင်းသုံးဖို့ ကျောင်းတွေ၊ ဧည့်ခံမဏ္ဍပ်တွေ ဆောက်လုပ်တယ်။ ဘုရားလောင်း သုဝဏ္ဏသာမရဲ့ မိဘများဖြစ်ကြတဲ့ ဒုကူလနဲ့ ပါရိကာ အတွက် သင်္ခမ်းကျောင်း (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၆၊၉ဝ)၊ ဘဒ္ဒဇိမထေရ် အလောင်း မဟာပနာဒ မင်းရဲ့ ရတနာပြာသာဒ် (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၄၊၃၂၄)တွေ ဆောက်လုပ် ပေးတာ ထောက်ရင် ဝိသကြုံဟာ သူတော်ကောင်း တရားကို စောင့်သူ၊ ယင်းနဲ့ ပတ်သက်တဲ့ အခြားသူတွေကိုလည်း ကူညီ သူ ဖြစ်တယ်လို့ ဆိုနိုင်ပါတယ်။
ငယ်မည်လော
ဝိသကြုံ (ဝိသုကမ္မ)ဟာ သူ့ရဲ့ နာမည်ရင်း သို့မဟုတ် ငယ်မည် မဟုတ်ဘဲ သူ့အလုပ်ကို အကြောင်းပြုပြီး တွင်တဲ့ အများသိ နာမည် သို့မဟုတ် ရုံးနာမည် ဖြစ်ဖွယ်ရှိတယ်။ ဘာကြောင့်ဆို သုရုစိ ဇာတ်တော်အရ မဟာပနာဒ မင်းအတွက် နန်းတော် ဆောက်လုပ်ပေးသူ ဝိသကြုံ နတ်သားဟာ အရှင်အနန္ဒာ ဖြစ်လာလို့ပါပဲ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၄၊၃၂၅)။ ဒါကြောင့် နတ်ပြည်မှာ ဝိသကြုံ တွေ တစ်ဦးမကလည်း ရှိနိုင်တယ်။
အဆိုကွဲ တစ်ခု
အဋ္ဌကထာ ကျမ်းတွေမှာ အဆိုနှစ်ရပ် ကွဲပြားနေတာကိုလည်း လေ့လာတွေ့ရှိရတယ်။ မဟာကဏှဇာတ်မှာ ကဿပဘုရားရှင်ရဲ့ သာသနာနောက်ပိုင်း လူတွေ တရားပျက်လို့ သိကြားမင်းက မုဆိုးအသွင်၊ နတ်သားတစ်ဦးက ခွေးနက်ကြီး အသွင်နဲ့ လူသားတွေကို ခြိမ်းခြောက်ပြီး သူတော်တရားကို စောင့်ထိန်းစေ ကြောင်း ဆိုတယ်။ ခွေးယောင်ဆောင်တဲ့ နတ်သားကို သုတ္တနိပါတ်အဋ္ဌကထာ (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၁၈)မှာ ဝိသကြုံလို့ ဆိုတယ်။ ဒါပေမယ့် မူရင်း ဇာတ်အဋ္ဌကထာမှာ ခွေးယောင်ဆောင်သူဟာ မာတလိ ဖြစ်နေပါတယ် (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၈၂)။
မိဘဆွေမျိုး
ဗုဒ္ဓ ကျမ်းဂန်တွေမှာတော့ ဝိသကြုံက လုပ်ပေးတာတွေကိုပဲ များများ တွေ့ရပေမယ့် ဝိသကြုံရဲ့ ဘဝ၊ မိသားစုနဲ့ ပတ်သက်တာကို များစွာ မတွေ့ရ။ E. W. Hopkins ဆိုသူ သုတေသန ပြုထားတဲ့ Epic Mythology ကျမ်းအရ ဝိသကြုံဟာ ပဘာသ နတ်ရဲ့သား (စာ-၁၈၁)၊ ဗြဟပ္ပတိရဲ့တူ (စာ-၁၈၁) ဖြစ်ကြောင်း ဆိုတယ်။ နတ်လက်သမား ဖြစ်ပြီး ရုပ်တုတွေ နတ်ရထားတွေ နတ်လက်နက်တွေ လုပ်တတ်ပါသတဲ့ (စာ-၈၁)။
ဇွန် ၁၀၊ ၂၀၁၆။
---The Palace is crowded with officeseekers, fawing little souls who aspire to power. (Omar Kayyam, p. 16)
ထီးနန်းဆိုတာ ရာထူး လိုချင်သူတွေ၊ အာဏာအတွက် ဖားတတ် တဲ့ သေးနုပ်သူတွေ စုရုံးတဲ့ နေရာပဲ။
၄၇၉။ ဘုရားရှိခိုး မြန်မာပြန်
ဘုန်းဘုန်း ဘုရား၊ ပူးတွဲပါ ဘုရားရှိခိုး စာပိုဒ်ကလေးများရဲ့ မြန်မာပြန်ကို သိလိုပါသည် ဘုရား။
ခင်မေရီ (ကနေဒါ)
---ဒကာမကြီး ပေးထားတဲ့ လက်နှိပ်စက်မူ စာပိုဒ် နှစ်ခုမှာ မူရင်း ပါဠိတော်၊ အဋ္ဌကထာ ကျမ်းတွေမှာ မပါတာရယ်၊ ပါဠိစာသွား မမှန်တာရယ်ကြောင့် ချန်ထားခဲ့ပါတယ်။ အဲဒီ စာရွက်ထဲက ကျမ်းဂန်မှာ ပါတာလောက်ကို မူရင်းအတိုင်း ကျအောင် တည်း ဖြတ်ပြီး မြန်မာပြန်ပေးလိုက်ပါတယ်။
ဗုဒ္ဓေါ လောကေ သမုပ္ပန္နော၊ ဟိတာယ သဗ္ဗ.ပါဏိနံ။
ဓမ္မော လောကေ သမုပ္ပန္နော၊ သုခါယ သဗ္ဗပါဏိနံ။
သံဃော လောကေ သမုပ္ပန္နော၊ ပုည.က္ခေတ္တံ အနုတ္တရံ။
ဧတေန သစ္စ.ဝဇ္ဇေန၊ သောတ္ထိ မေ ဟောတု သဗ္ဗဒါ။ (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၉၃)
သတ္တဝါ အများ၊ ကောင်းကျိုးပွား၊ ဘုရား ပေါ်ထွန်းပြီ။
သတ္တဝါ အများ၊ ချမ်းသာပွား၊ တရား ပွင့်လင်းပြီ။
ကောင်းမှု မျိုးသာ၊ ကြဲချရာ၊ သံဃာ ရှိခဲ့ပြီ။
အမှန်စကား၊ ဆိုသောအား၊ ငါ့အား ချမ်းသာအမြဲတည်။
အသံထွက်
သမုပ္ပန္နော = သမုပ်.ပန်နော
ပုည.က္ခေတ္တံ = ပုံညက်.ခစ်တံ
အနုတ္တရံ = အနုတ်တရံ၊ ရကောက်သံ ပီစေ (a.nu.ta.ram)၊ အရုတ်.တယံလို့ မလုပ်နဲ့။
သောတ္ထိ = သွတ်ထိ
နမော တေ ဗုဒ္ဓ ဝီရတ္ထု၊ ၀ိ.ပ္ပမုတ္တော.သိ သဗ္ဗဓိ။
သမ္ဗာဓ.ပဋိ.ပန္နော.သ္မိံ၊ တဿ မေ သရဏံ ဘ၀။
ဧတေန သစ္စ.ဝဇ္ဇေန၊ သောတ္ထိ မေ ဟောတု သဗ္ဗဒါ။ (သံ၊၁၊၄၈)
လုံ့လစွမ်းရှင်၊ ကျွန်းထိပ်တင်၊ ကုန်စင် လွတ်မြောက်သည်။
မလွတ်နိုင်သေး၊ သံသာဘေး၊ လွတ်ရေး အကျွန် ကိုးကွယ်ပြီ။
အမှန်စကား၊ ဆိုသောအား၊ ငါ့အား ချမ်းသာအမြဲတည်။
အသံထွက်
ဝီရတ္ထု = ဝီ.ရတ်.ထု (‘ဝိယက်ထု’လို့ မလုပ်မိစေနဲ့)
ဝိ.ပ္ပမုတ္တော.သိ = ဝိပ်.ပမုတ်တော.သိ
သမ္ဗာဓ.ပဋိ.ပန္နော.သ္မိံ = သမ်ဗာဓ.ပတိ.ပန်နော.သမိ
အရဟံ ဗုဒ္ဓေါ၊ ဗုဒ္ဓံ သရဏံ ဂစ္ဆာမိ။
အ.ကာလိကော ဓမ္မော၊ ဓမ္မံ သရဏံ ဂစ္ဆာမိ။
သု.ပ္ပဋိပန္နော ဘဂ.ဝတော သာဝက.သံဃော၊ သံဃံ သရဏံ ဂစ္ဆာမိ။
ဧတေန သစ္စ.ဝဇ္ဇေန၊ သောတ္ထိ မေ ဟောတု သဗ္ဗဒါ။
ကိလေ ကင်းစင်၊ ဗုဒ္ဓရှင်၊ ကျွန်လျှင် ကိုးကွယ်သည်။
ကျင့်လျှင် ကျိုးရ၊ မြတ်ဓမ္မ, ကျွန်က ဆည်းကပ်သည်။
ကျင့်ကောင်း မြဲသား၊ သံဃာအား၊ ကျွန်ကား ဦးချသည်။
အမှန်စကား၊ ဆိုသောအား၊ ငါ့အား ချမ်းသာအမြဲတည်။
အသံထွက်
အရဟံ = အရ.ဟံလို့ ပီအောင်ဆို၊ “အာယားဟံ” မလုပ်မိစေနဲ့။
သု.ပ္ပဋိ.ပန္နော = သုပ်.ပတိ.ပန်နော
ဇွန် ၁၁၊ ၂၀၁၆။
---၄၈၀။ ဝတ္ထုငွေ လှူဒါန်းခြင်း
အရှင်ဘုရား၊ ဘုန်းကြီး ရဟန်းကို အလှူငွေ ကပ်တဲ့အခါ ဘယ်ကြောင့် စာအိတ်ထဲမှာ ထည့်ရပါသနည်း။ စာအိတ်ပေါ်မှာ နဝကာမလို့ ရေးရမည်လား၊ ပစ္စည်းလေးပါး အလှူလို့ ရေးရ မည်လား၊ ဘယ်လို ရေးလျှင် ရဟန်းသံဃာများ အာပတ်မှ လွတ်နိုင်ပါသနည်း။ ဝတ္ထုငွေ လှူဒါန်းတာနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ညွှန် ကြားပေးစေလိုပါသည် အရှင်ဘုရား။
နုစိန်ဝေ (NY)
---ရဟန်းသံဃာကို အလှူငွေ ကပ်တာနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ဘုန်းကြီးရဲ့ ခံယူချက်ကို ‘ရဟန်း ငွေမကိုင်ရ’ခေါင်းစဉ်နဲ့ မေးခွန်းအမှတ် ၇၁ (ပေါင်းချုပ်အမှတ် ၁၊ စာ-၂၇၂)၊ “အလျှော့အတင်း” ခေါင်း စဉ်နဲ့ မေးခွန်းအမှတ် ၁၈၂ (ပေါင်းချုပ်အမှတ် ၂၊ စာ-၆၂၄) တွေမှာ ရှင်းပြထားပါတယ် (အဲဒီ စာအုပ်တွေကို www.kela sa.org မှာ download ယူနိုင်ပါတယ်)။ ခေါင်းစဉ် မတူလို့ ယခု နည်းနည်း ပြန်ပြီး ရှင်းပြလိုက်ပါတယ်။
သိက္ခာပုဒ်
ရဟန်းဟာ “လှူလာတဲ့ ရွှေငွေကို ကိုယ်တိုင် ခံယူရင်၊ တစ်ယောက်ကို ယူလိုက်လို့ ခိုင်းရင်၊ ဘဏ်စသည်မှာ အပ်ထားတဲ့ ရွှေငွေကို လှူပါတယ်လို့ ပြောတဲ့အခါ ကိုယ်နှုတ်နဲ့ မပယ်မြစ်ဘဲ စိတ်ထဲ‘ကြိုက်နေရင်’` လှူပြီး ပစ္စည်းတွေကို စွန့်ပစ်ရမယ်၊ ပါ စိတ်အာပတ်လည်း သင့်တယ်။ ဒီသိက္ခာပုဒ်မှာ “၁) ရွှေငွေ ဖြစ် ခြင်း ၂) မိမိအတွက် ဖြစ်ခြင်း ၃) ကိုယ်တိုင် ခံယူခြင်း၊ အခြား တစ်ယောက်ကို ယူလိုက်လို့ ပြောခြင်း၊ လှူပါတယ်လို့ ပြောတာကို စိတ်ထဲက နှစ်သက် သာယာနေခြင်း”လို့ အင်္ဂါသုံးရပ် ရှိတယ်။ ဒါကြောင့် ..
အာပတ်မလွတ်
“၁) ဒေါ်လာ တစ်ရာတန်ကို ရဟန်း လက်ထဲ သွားပြီး ထည့်တယ် သို့မဟုတ် ဒေါ်လာ တစ်ရာတန်ကို စာအိတ်ထဲမှာ ထည့်ပြီး ဘုန်းကြီးအား စာအိတ်ကို ကပ်တယ်၊
၂) ဒေါ်လာ ထည့်ထားတဲ့ စာအိတ်မှာ နဝကမ္မ အလှူ သို့မဟုတ် ပစ္စည်းလေးပါး အလှူ သို့မဟုတ် ပစ္စည်းလေးပါး နဝကမ္မလို့ ရေးပြီးမှ သို့မဟုတ် ဘာမှ မရေးဘဲ ရဟန်းကို ကပ်တယ်၊
၃) ဒေါ်လာ ပြား ၅၀-ဆင့်ကို ပိုက်ဆံအိတ် သေးသေးမှာ ထည့် ကပ်တယ် သို့မဟုတ် ဒေါ်လာ တစ်သိန်းကို ပိုက်ဆံအိတ် ကြီးကြီးမှာ ထည့်ကပ်တယ်၊
၄) ချက်လက်မှတ်မှာ အရေအတွက် သတ်မှတ် ရေးသားပြီး လှူတယ်”လို့ ဆိုပါစို့။
ဘယ်လိုပဲ လှူလှူ၊ အလှူခံတဲ့ ရဟန်း အာပတ် မလွတ်ပါဘူး။ အတိအကျ ဆိုရင် အဲဒီ ပိုက်ဆံတွေကို စွန့်ပစ်ရမယ်၊ ပါစိတ်အမည်ရှိတဲ့ အာပတ်လည်း သင့်တယ်။
ရှင်းချက် ၁
အမှတ် ၁) မှာ .. ဒေါ်လာ တစ်ရာတန်ကို ရဟန်းရဲ့ လက်ထဲ သွားထည့်တာတော့ ပြောစရာတောင် မလိုပါဘူး။ ဘုန်းကြီးက ပိုက်ဆံကို လက်နဲ့ ထိတာနဲ့ ‘စွန့်၊ ပါစိတ်’လို့ အသံက မြည် သွားပြီ (မရယ်ပါနဲ့၊ မှတ်မိအောင်လို့ပါ)။ ငွေစက္ကူကို စာအိတ်ထဲ ထည့်လည်း မထူးပါဘူး၊ အပေါ်က အင်္ဂါသုံးရပ်နဲ့ ယှဉ်ကြည့်။ ဒီအထဲ ဘာပါတယ် ဆိုတာ သိနေတာပဲ။ အာပတ် သင့်တယ်။ ဆရာတော်တွေ ဣန္ဒြေ ရအောင်လို့ (ဒေါ်လာ အချပ်လိုက်ဆို ကြည့် မကောင်းဘူး) စာအိတ်ထဲ ထည့်ကပ်တဲ့ သဘောပါ။
ရှင်းချက် ၂
အမှတ် ၂) မှာ .. နဝ = အသစ်၊ ကမ္မ = အလုပ်။ နဝကမ္မ = အမှုသစ်၊ အလုပ်သစ်။ ဒီနေရာမှာ ’လိုရာသုံး” ဆိုတဲ့ အဓိပ္ပာယ် ပါ။ ‘ပစ္စည်းလေးပါး” ဆိုတာလေး ရှေ့က ထည့်လိုက်တော့ “ပစ္စည်းလေးပါး လိုရာသုံး”လို့ ဖြစ်မှာပေါ့။ ဆရာတော်တွေက စာရေးခိုင်းရာမှာ ရည်ရွယ်ချက် နှစ်ခု ရှိနိုင်တယ် ..
၁) အလှူရဲ့ ရည်ရွယ်ချက် (ဘယ်သူလှူ၊ ဘယ်သူ့အတွက် လှူ၊ ဘာကြောင့် လှူ)ကို သိချင်လို့ (ရေးပေးရင် အနည်းဆုံး မေတ္တာပို့တဲ့အခါ သတိရနိုင်လို့ သင့်မြတ်တယ်)
၂) ဆရာတော်ကို လှူတာလား၊ ကျောင်းရံပုံငွေလား ဆိုတာ သဲကွဲအောင်လို့ ရေးခိုင်းတာလည်း ဖြစ်နိုင်တယ်။
“ဘယ်လိုပဲ ရေးရေး” သို့မဟုတ် “စာရေးပြီး ကပ်၊ မရေး ဘဲ ကပ်” ဘယ်လို ကပ်ကပ်၊ အလှူခံ ရဟန်းကတော့ အာပတ် သင့်ပြီးသားပဲ။ အင်္ဂါ ၃-ရပ်နဲ့ တိုက်ကြည့်။ စာအိတ်ထဲ ဘာလဲ ဆိုတာ သိနေလို့ အမှတ် ၁) အင်္ဂါနဲ့ ငြိတာပဲ။ စာအိတ်ပေါ် ဘယ်လောက်လို့ ရေးထားရင် ပိုတောင် ထင်ရှားသေးတယ်။ (စကားမစပ်၊ မေးခွန်းမှာ “နဝကာမ’လို့ တွေ့တယ်။ အဲဒီ လို ရေးရင် အဓိပ္ပာယ် အနေနဲ့ ‘ပစ်စလက်ခတ်’ လွဲသွားနိုင် အတွက် ‘နဝကမ္မ’လို့ ကကြီးကို ရေးမချဘဲ မနှစ်လုံးဆင့်နဲ့ မှန်အောင် ရေးပါ။)
ရှင်းချက် ၃
အမှတ် ၃) မှာ .. အဲဒါတော့ ဘုန်းကြီးက စာရေးဆရာ ဉာဏ်နဲ့ နည်းနည်း ကွန့်ထားတာပါ။ ဆိုလိုတာက ‘၅၀ ဆင့် လှူလည်း ပါစိတ်အာပတ်၊ ဒေါ်လာ တစ်သိန်းလှူလည်း ပါစိတ်အာပတ်’ လို့ပါ။ အလှူခံ ရဟန်းရဲ့ စိတ်ထားနဲ့ လောဘ ဒီဂရီသာ ကွာရင် ကွာမယ်၊ အာပတ်ကတော့ အတူတူလို့ ဆိုလိုတာပါ။
ရှင်းချက် ၄
အမှတ် ၄) မှာ .. ချက်လက်မှတ် မကိုင်ဖူးခင်က “စာရွက်ကြီး’ လို့ ခပ်ပေါ့ပေါ့ပဲ ဘုန်းကြီး ထင်ခဲ့တာကို ဝန်ခံပါတယ်။ အမှန် တော့ ချက်လက်မှတ်ကို ငွေလို့ပဲ မြင်ပါ။ အလှူရှင် ရေးထားတဲ့ ဂဏန်းဟာ တန်ဖိုးပဲလေ။ အင်္ဂါသုံးရပ် စက်ကွင်းက မလွတ်နိုင်ပါဘူး။ အီမိုးရှင်း ဖြစ်လာလို့ နည်းနည်း ဆက်ဖတ်ကြည့်အုံး ..
ရိုးရိုးသားသား
ယနေ့ခေတ် ဝတ္ထုငွေ အလှူခံရာမှာ သာမန် ရဟန်းတစ်ပါး အနေနဲ့ အာပတ် လွတ်နိုင်ဖို့ ခက်ပါတယ်။ အဲဒါ မရှိရင်လည်း ခေတ်အခြေအနေ အရ ရပ်တည်ဖို့ မဖြစ်နိုင်လို့ သိလျက်နဲ့ မ လွှဲသာလို့ လုပ်ကြရာမှာ အချို့ ပုဂ္ဂိုလ်တွေက တစ်မူ ထူးပြပေ မယ့် မထူးနိုင်ဘူးလို့ပဲ ဘုန်းကြီး မြင်ပါတယ်။ “ငွေတော့ မကိုင် ဘူး၊ ဘဏ်စာရင်းတော့ အပ်ထားရတယ်” “အခန်းထဲ ရောက် တာနဲ့ ကပ္ပိယကို စစ်ဆေးတယ်”။ ဟော စစ်ဆေးပြီ ဆိုတာ နဲ့ နံပါတ် ၃) အင်္ဂါရပ်နဲ့ ငြိမနေဘူးလား။
ဒါကြောင့် ရဟန်းအဖြစ်က လျှောကျသွားစေတဲ့ အထိ အ ပြစ် မကြီးတဲ့အတွက် ‘အလှူခံတယ်၊ အာပတ်သင့်တယ် (ဒီအာ ပတ် မသင့်လည်း အခြားအာပတ် တစ်မျိုးနဲ့ မကင်းနိုင်ဘူးလေ) မစွန့်ဘူး’ ဆိုတာမျိုးကတောင် “ရိုးရိုးသားသား သိက္ခာရှိရှိ” ဖြစ်လို့ ဘုန်းကြီးကတော့ နှစ်သက်တယ်။ လွတ်နိုင်တဲ့ အခြေ အနေမှာ လွတ်အောင် ရှောင်မှာပေါ့။ ဟန်မဟုတ်ဘဲ အမှန် တ ကယ် လွတ်နိုင်တဲ့ ဆရာတော်တွေလည်း ရှိပါတယ်။ လွတ်နိုင်ရင် ဘုန်းကြီးတို့ရဲ့ ငယ်ဆရာ၊ ပျံတော်မူသွားပြီ ဖြစ်တဲ့ တန်းလွဲ- ရွာမ ဆရာတော်ကြီးဆို ဘုန်းကြီးတို့ ၃-ဝါရ လောက်မှာ ခေတ် ပေါ် ပိုက်ဆံတွေကို ဘာတန်မှန်းတောင် သိသွားပုံ မရ။ တစ်ခါ မှ ငွေကို အလှူခံတာ၊ ကိုင်တာကို ဘုန်းကြီး မတွေ့ဖူးခဲ့ပါ။ သူ့ အလုပ်က စာဖတ်၊ တရားထိုင်ပဲ။ တကယ့် ပိဋကတ်အိုးကွဲ ဖြစ်တဲ့ပြင် တစ်နယ်လုံးက ဘုန်းကြီးတွေရော လူတွေပါ လေး စား ကြည်ညိုတယ်။ တပည့်တွေက စီစဉ်ပေးလို့ လိုလေသေးမှ မရှိတာ။ အဲဒီလို အမှန်တကယ် လွတ်အောင် ကျင့်ကြံနိုင်ဖို့က အခြေအနေကောင်း လိုပါတယ်။
မလှူဘူး
“တပည့်တော်တို့က သံဃာတွေကို ငွေမလှူဘူး ဘုရား”လို့ ပြော တဲ့ ဒကာတွေနဲ့ ဆုံဖူးပါတယ်။ သူတို့ အကြောင်းပြဖွယ် ရှိတာ သူတို့အလှူက ဘုန်းကြီးတွေကို အာပတ်သင့်အောင် လုပ်တာဖြစ်လို့ ငရဲကြောက်လို့ မလှူဘူးလို့ ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။ ဒါက သူ့ခံယူချက် ဖြစ်လို့ မဝေဖန်လိုပါ။ ဒါပေမယ့် သူ့အကြောင်းကို ဘေးမှာ ကြားတာက “အတော် စေ့တဲ့ လူကြီး”တဲ့။ ဒါဖြင့် ငွေ ကို မလှူသလို အခြားဟာကိုလည်း လှူဖြစ်ဖို့ အတော် စဉ်းစားမယ့် သဘောပဲ။ အလှူဆိုတာ စိတ်ထားမှန်ရင် စိတ်ထား တတ် ရင် အကျိုး မယုတ်နိုင်ပါဘူး။
နှလုံးသွင်း
သာသနာပြုရာမှာ “ခိုင်ကြည်တဲ့ သဒ္ဓါတရား (နာမည်ကြီးမှ ချဉ်း ကပ်တာမျိုး မဟုတ်)၊ အလျှော့အတင်း၊ အသင့်နှလုံးသွင်း၊ နား လည်ပေးနိုင်မှု၊ ခွင့်လွှတ်နိုင်ခြင်း၊ အပြစ်ကိုပဲ မြင်လေ့ မရှိခြင်း၊ အများနဲ့ လိုက်လျော ညီထွေ ရှိတတ်ခြင်း’တွေဟာ ဘုန်းကြီး ရော လူပါ အရေးကြီးတဲ့ အရည်အချင်းတွေပါ။
ဇွန် ၁၂၊ ၂၀၁၆။
၄၈၁။ အသောကမင်း မြွေဖြစ်သလား
မင်္ဂလာပါ ဘုန်းဘုန်း ဘုရား၊ တပည့်တော်ရဲ့ သူငယ်ချင်း ကိုယ်တော် ဘုန်းဘုန်းကို အမေးတခု လျှောက်ထားလိုပါတယ် ဘုရား။ မေတ္တာရှေ့ထားပြီး ဖြေကြားပေးပါရန် လျှောက်ထားအပ်ပါတယ် ဘုရား။ ကောင်းတာ လုပ်ရင် ကောင်းတာ ဖြစ်မယ် ... ဒါဆို ရေတွင်း ရေကန် စေတီပေါင်း ၈၄၀၀၀ တည်ခဲ့တဲ့ အသောကမင်းကြီး ဘာလို့ သေပြီးနောက် မြွေဖြစ်တာလဲ၊ မကောင်းတာလုပ်ရင် မကောင်းတာ ဖြစ်မယ် ... ဒါဆို လက်ညှိုး လိုက်ဖြတ်နေတဲ့ အင်္ဂုလိမာလ ဘာလို့ ရဟန္တာ ဖြစ်ရတာလဲ ဘုရား။
စိန်ဝင်း
---ဒီလိုနားလည်
မိမိပြုတဲ့ ကောင်းမှု သို့မဟုတ် မကောင်းမှုတိုင်းဟာ မိမိတို့ရဲ့ စိတ်ဖြစ်စဉ်မှာ ကောင်းကျိုး မကောင်းကျိုးကို တစ်ဖန် ဖြစ်ပေါ်စေမယ့် စွမ်းအင် အနေနဲ့ စုမိနေတယ်။ အဲဒီ သိုလှောင်စွမ်းအင်ဟာ အချိန်အခါ၊ ဖြစ်ရာ ဘုံဌာန၊ စီရင်ခွင့် ပြည့်စုံမှု၊ မပြည့်စုံမှု၊ အလေ့အကျင့်၊ အနီး အဝေး၊ အပေါ့ အလေး၊ ကြားဖြတ် ကျိုးပေး ... စတဲ့ အခြေအနေတွေအရ အကျိုးကို ဖြစ်ပေါ်စေတယ်’လို့ ကံရဲ့ သဘောကို နားလည်ပါ။ ဒီလို နားလည်လိုက်ရင်ပဲ “ကောင်းတာလုပ် ကောင်းတာဖြစ်၊ မကောင်းတာလုပ် ကောင်းတာဖြစ်’ဆိုတဲ့ နိယာမနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ထပ်ဖြည့် စဉ်းစားစရာတွေ ရှိသေးတယ်လို့ တွေးမိလိမ့်မယ်။
သူ့တမလွန်
အသောကမင်းဟာ နောက်ဆုံး အနေနဲ့ သျှစ်သျှားသီး တစ်ခြမ်း (အန္ဓမာလက)ကို ပေးလှူပြီးနောက် ကွယ်လွန်တဲ့အခါ နတ်ပြည်မှာ ဖြစ်တယ် ... (လောကပညတ္တိပါဌ်၊ ပေမူ၊ လိ-ကျော၊ နှစ်ကြောင်းမြောက်)။
မင်းကြီးဟာ ဒေါသစိတ်နဲ့ ကွယ်လွန်လို့ သေပြီးနောက် စပါးကြီးမြွေ ဖြစ်သွားတယ်။ ဒါပေမယ့် သားတော် မဟိန္ဒ မထေရ် တရားဟောရာမှာ ခုနစ်ရက် ဥပုသ်စောင့်ပြီး ကွယ်လွန်တဲ့အတွက် တာဝတိံသာမှာ ဖြစ်ပြန်တယ်(ဦးကုလား မဟာရာဇဝင် ၁၊ ၁ဝ၁)။
တာရနာထ (Taranatha, 1575-1634 A.D.) အမည်ရှိ မဟာယာန တိဗက် ရဟန်းတော် ရေးတဲ့ History of Buddlhism in India ကျမ်းမှာ ဆိုပုံက ..
နဂါးလော
မင်းကြီး ကွယ်လွန်ခါနီးမှာ ရေဆာရင် စားမယ့် ဖန်ခါးသီး လက်တစ်ဆုပ်စာပဲ ရှိတော့တယ်။ မိမိထံ ကြွလာတဲ့ ရဟန္တာတွေကို အဲဒီ ဖန်ခါးသီးကို လှူတယ်။ ရဟန္တာတွေက 'ထီးနန်းစံစဉ် လှူဒါန်းတဲ့ ရွှေသား ကိုးဆယ့်ခြောက် ကုဋေ အလှူထက် ဒီသျှစ်သျှားသီး အလှူက ပိုမြတ်တယ်”လို့ ဆိုကြတယ်။ မင်းကြီးဟာ အနီးမှာ ယပ်ခပ်နေတဲ့ အမျိုးသမီးက အိပ်ငိုက်ပြီး မိမိကိုယ်ပေါ်ကို ကျောက်စီယပ်တောင် လွတ်ကျတာကို စိတ်ဆိုးနေစဉ် (ဘုရင်သုံး ယပ်တောင်က လေးမယ့် သဘောရှိတယ်) စိတ်ဆိုး မပြယ်ခင် ကွယ်လွန်လို့ အဲဒီဒေါသကြောင့် ပါဋလိပုတ်မြို့ အနီး ကန်ကြီးတစ်ခုမှာ နဂါးဖြစ်ရတယ်။ ဒါပေမယ့် ရဟန္တာ အရှင်ယသမထေရ် ဟောပြမှုကြောင့် ထိုနဂါးဘဝမှာ ခဏသာ နေရပြီး ကွယ်လွန်တဲ့အခါ တုသိတာ နတ်ပြည်မှာ ဖြစ်တယ် (ယင်း၊ စာ-၆၅-၆၆)။
ကောက်ချက်
လောကပညတ္တိကျမ်း အဆိုနဲ့ ဦးကုလား မဟာရာဇဝင် အဆိုတွေကို မှန်နန်း (၁၊ ၁၇၃)နဲ့ တွင်းသင်း မဟာရာဇဝင် (၁၊ ၁၀) ကျမ်းတွေမှာ “သာသနာဝင် ကျမ်းကြီးတို့၌ မလာ”ဆိုပြီး ပယ်ထားတယ်။ ပယ်ခွင့် ရှိပါတယ်။ တာရနာထ အဆိုကိုလည်း မှန်တယ်လို့ မဆိုနိုင်ပါဘူး။ ဘာကြောင့်ဆို ဖော်ပြပါ ဖြစ်ရပ်တွေ အားလုံးက သမိုင်း အထောက်အထား မပြနိုင်လို့ပါ။ သီဟဠဝတ္ထုနဲ့ အခြား အိန္ဒိယ ပါးစပ်ရာဇဝင်တွေကို အခြေခံပြီး ရေးကြတာ ဖြစ်ဖွယ်ရှိတယ်။ ဒါပေမယ့် အနည်းဆုံးတော့ မင်းကြီးဟာ သေခါနီးမှာ စိတ်လက် မချမ်းမသာ ဖြစ်ပြီး ကွယ်လွန်ရတယ်လို့တော့ ဆိုနိုင်ပါတယ်။
အနီးကံ
ဗုဒ္ဓအဘိဓမ္မာအရ သေခါနီး စိုးမိုးနေတဲ့ စိတ်အစဉ်နဲ့အတူ ရှိတဲ့ သိုလှောင် စွမ်းအင်ဟာ အဲဒီ လူတစ်ယောက်ရဲ့ အနာဂတ် ဘုံဌာနကို ပုံဖော်သွားတတ်တယ်။ မဟာ.ဝါစ.ကာလ အမည် ဥပါသကာဟာ အနှစ် ၃ဝ ကြာ ၃၂-ကောဋ္ဌာသ ကမ္မဋ္ဌာန်းကို ရွတ်ဆိုပေမယ့် အလင်းနိမိတ်လောက်ကိုပင် မရနိုင်ဘဲ သေခါနီးမှာ ‘ဗုဒ္ဓ သာသနာဟာ သံသရာ လွတ်မြောက်ရေး လမ်းစဉ် ဖြစ်မယ် မထင်ဘူး”လို့ အယူလွဲမှားပြီး ကွယ်လွန်တဲ့ အတွက် သေပြီးနောက် မဟာဂင်္ဂါ မြစ်ထဲ မိကျောင်းကြီး သွားဖြစ်တယ် (အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၀၈)။ ကဲ ဒီဥပါသကာ ဖြစ်ပုံက အသောကမင်းရဲ့ ဖြစ်ရပ်နဲ့ မတူဘူးလား။
ကံအချင်းချင်း
အချို့ကံကို အချို့ကံက အကျိုးမပေးနိုင်အောင် တားထားတာမျိုးလည်း ရှိတယ်။ အဇာတသတ်ကို ကြည့်ပါလား။ တစ်သက်လုံး ဗုဒ္ဓဘုရားကို အလွန် ကြည်ညို လေးစားခဲ့ပေမယ့် ငယ်စဉ်က မှားမိတဲ့ အဖသတ် အကုသိုလ်ကံက တားမြစ်ထားလို့ သေပြီးနောက် ဘဝကူးမကောင်းခဲ့ပါဘူး။ ဒီလိုပဲ အကုသိုလ်ကံကို အကျိုး မပေးအောင် တားဆီးနိုင်တဲ့ အင်းအားပြင်းတဲ့ ကုသိုလ်ကံတွေ ရှိတယ်။ အရှင်အင်္ဂုလိမာလပေါ့။ ခိုးသားဘဝက သတ်ခဲ့၊ ဖြတ်ခဲ့တာတွေကို အရဟတ္တ မဂ်စေတနာက တမလွန် အကျိုးပေးခွင့် မရှိတော့အောင် တားမြစ်တယ်။ သူ့အမေရဲ့ လက်ညှိုးကို ဖြတ်မိရင်တော့ မဂ်စေတနာ ဖြစ်ခွင့် မရှိနိုင်တော့ဘူး (အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၁၁)။
မတားမြစ်ဘူး
အင်္ဂုလိမာလ ရဟန္တာဖြစ်မှာကို မြတ်ဗုဒ္ဓက သိတယ်။ ဒါကြောင့် အချိန်မီ သွားပြီး တရားပြ၊ လက်နက်ချလို့ အဲဒီလို အခြေအနေမျိုး ဖြစ်သွားတာ။ ဒါပေမယ့် ပစ္စုပ္ပန်ကျိုး အနေနဲ့ မကျေနပ်သူတွေက ဆွမ်းခံကြွတုန်း ခဲနဲ့ပေါက်လို့ ခေါင်းကွဲ နားပန်းပဲ ဖြစ်ရသေးတယ်။ သူ့အသက်ကို သတ်ဖူးပေမယ့် “အမိသတ်၊ အဖသတ်၊ ရဟန္တာသတ်၊ ဗုဒ္ဓဘုရားကို သွေးခြည် ဥအောင်လုပ်၊ သံဃာသင်းခွဲဆိုတဲ့ အနန္တရိယကံ (သေပြီးနောက် အကျိုးပေး တဲ့ကံ) ငါးမျိုးကို မကျူးလွန်ရင် မဂ်ဖိုလ်ရဲ့ အန္တရာယ်ကို မတားမြစ်ဘူးလို့ ဗုဒ္ဓဝါဒက ယူဆတယ်။
ကံဟုမူလ
လောကမှာ အရာအားလုံးဟာ .. ကံကြောင့်ချည်း ဖြစ်ကြတာ မဟုတ်ဘူး။ နေ့တိုင်း တရားထိုင်လို့၊ ဆွမ်းလောင်းလို့ ဆိုပြီး မီးပုံထဲ ခုန်ဆင်းကြည့်ပါလား။ မာလက ဈာန်ကြွမှာပဲ။ ကျားသောင်းကျန်းတဲ့ နေရာကို သွားလို့ ကျားကိုက်ခံရရင်လည်း ကံမကောင်းတာလို့ ကံကိုချည်း ယိုးစွပ်လို့ မဖြစ်နိုင်ဘူး။ ကံ၊ ဉာဏ်၊ ဝီရိယ သုံးပါးဆုံမှ အကျိုး ဖြစ်ထွန်းတယ် ..
“ကံဟုမူလ၊ သမ္ဗုဒ္ဓတို့၊ ဟောပြသည်မှာ၊ အရင်းသာရှင့်၊ ဥစ္စာဘောဂ၊ ဇီဝိတနှင့်၊ သုခပွားရန်၊ ဤလူ့ထံ၌၊ ဉာဏ်ဝီရိယ၊ ပယောဂတည့် (မဃဒေဝ၊ ပိုဒ်-၂၄၅)’တဲ့။
ရိပ်မိလောက်ပါပြီ။
ဇွန် ၁၆၊ ၂၀၁၁၆။
---၄၈၂။ မှတ်စုထဲက အသောကမင်း
အရှင်ဘုရား၊ အသောကမင်းကြီး အကြောင်းကို သိလိုပါသည်။ အထူးသဖြင့် သူရဲ့ ငယ်စဉ်ဘဝ၊ ဗုဒ္ဓဘာသာ ဖြစ်လာပုံ၊ နှစ်ပေါင်း ဘယ်လောက်ကြာ နန်းစိုက်ခဲ့တယ်၊ အသောကမင်းကြီး နတ်ရွာစံခါနီး အကြောင်းနဲ့ ဘယ်မှာ နတ်ရွာစံတယ်၊ နတ်ရွာစံပြီးနောက် စပါးကြီးမြွေ ဖြစ်သွားတာ ဟုတ်မဟုတ် ဆိုတာတွေကို သိလိုပါသည် အရှင်ဘုရား။
အောင်ဆန်းဦး (Phoenix, AZ)
လေ့လာပြီးသား အဆင်သင့် ရှိနေတာနဲ့ မေးခွန်းလောက်သာ မကဘဲ အသောကမင်း အကြောင်း မှတ်စုရှိသမျှ ခပ်စုံစုံ စုတ်ကြမ်းကြမ်းနဲ့ ခြယ်ပေးလိုက်ပါတယ်။ အမှားအမှန် ယုတ္တိကို အထူးပြု လေ့လာခြင်း မဟုတ်ဘဲ တွေ့ထား မှတ်ထားတာတွေကို စုစည်း တင်ပြခြင်းသာ ဖြစ်ကြောင်းပါ။
နာမည်များ
‘အသောက၊ အသောကဓမ္မ, ဒီပစက္ကဝတ္တိ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၆၈)၊ ပိယဒဿီ (ဒီပဝံသ၊ မဟာဝံသ)၊ ဒေဝါနံ ပိယဒဿီ (ကျောက်စာ)’ ဆိုတဲ့ အမည်တွေနဲ့ ကမ္ဘာ့သမိုင်းမှာ ထင်ရှားတယ်။ အဆုံးအမကောင်းနဲ့ မတွေ့ခင်က အတော် ကြမ်းခဲ့ပုံပဲ။ မိမိ ဘုရင်ဖြစ်ဖို့ သို့မဟုတ် မိမိရဲ့ အာဏာအတွက် အဖေတူ အမေကွဲ ညီအစ်ကို ၉၉-ယောက်ကို သတ်ပစ်တာ၊ ဆန့်ကျင် တိုက်ခိုက်တဲ့ စစ်သား များစွာကို ကွပ်မျက်ခဲ့တာတွေကြောင့် စဏ္ဍာသောက (အသောက လူကြမ်း) အမည်နဲ့လည်း ထင်ရှားတယ် (မဟာဝံသ၊ ၅း၁၈၉)။ ဗုဒ္ဓဝါဒီ ဖြစ်ပြီးနောက် မှန်ကန်တဲ့ ဆောင်ရွက်မှုကြောင့် ဓမ္မာသောကလို့ ထင်ရှားခဲ့တယ် (မဟာဝံသ၊ ၂၀း၆)။
မိဘ၊ မွေးရပ်
မဇ္ဈိမနိကာယ် မဟာသီဟနာဒသုတ်အဖွင့် သီဟိုဠ်ဘာသာ အဋ္ဌကထာကျမ်းရဲ့ အဆိုကို ကိုးကားပြီး မဟာဝံသဋီကာ (P.T.S. မူ၊ အတွဲ ၁၊ စာ-၁၉၃)မှာ ဖော်ပြပုံက .. အသောကရဲ့ မိဘတွေက မောရိယအနွယ် စန္ဒဂုတ္တမင်းရဲ့ သားတော် ဗိန္ဓုသာရမင်းနဲ့ မောရိယအနွယ် ဓမ္မာ အမည်ရှိ မိဖုရားခေါင်ကြီး ဖြစ်ပါတယ်။ မင်းသား ငယ်စဉ်က ဖခင်ရဲ့ ရင်ခွင်မှာ ကစားနေဆဲ မင်္ဂလာ ခရုသင်းကို မင်းသားရဲ့ လက်ထဲ ထည့်လိုက်တဲ့အခါ မင်းသားက အဲဒီ ခရုသင်း ခွက်ထဲ ကျင်ငယ် စွန့်ချသတဲ့။ ဖခင်ကလည်း ကျင်ငယ်ရည်ကို မင်းသားရဲ့ ခေါင်းပေါ်က လောင်းချတဲ့အတွက် မိခင်က စိတ်ဆိုးပြီး ပုဏ္ဏားဆရာတွေကို နိမိတ် ဖတ်ခိုင်းရာမှာ “ဇမ္ဗူဒိပ်ကို စိုးမိုးမယ့် ဘုရင်လောင်းလို့ ဟောသတဲ့။
အဲဒီ ဖော်ပြပုံတွေအရ မြို့တော် ပါဋလိပုတ် နန်းတော်မှာပဲ မွေးဖွားခဲ့ဖွယ် ရှိတယ်။
တိဗက် ရဟန်းတော် သမိုင်းဆရာ တာရနာထရဲ့ အလို အရ ... စန္ဒမင်းဆက်၊ နေမိတမင်းဟာ ကုန်သည် တစ်ဦးရဲ့ ဇနီးနဲ့ ရည်ငံပြီး သားတော်တစ်ပါး ဖွားမြင်တယ်။ ထိုမင်းရဲ့ မိခင် ကွယ်လွန်တဲ့နေ့မှာ မွေးဖွားလို့ သောကကို ကုန်စေတဲ့ အတွက် အဲဒီသားကို အသောကလို့ ခေါ်တွင်ကြောင်း ဆိုတယ်။ အဲဒီ ကျမ်းမှာ အခြား ဝါဒကွဲတွေ၊ ပါးစပ်ရာဇဝင် အတော်များများကိုလည်း ဖော်ပြထားတယ် (Taranatha, 1575-1634 A.D., History of Buddhism in India, p. 50)
မိလိန္ဒပဉှကျမ်း (စာ၊ ၁၂၅)မှာ အသောကမင်းအား ဂင်္ဂါမြစ် ရေ ပြောင်းပြန် စီးသွားစေတဲ့ အထိ သစ္စာပြုပြတဲ့ ဗန္ဓုမတီ အမည်ရှိ ပြည့်တန်ဆာမရဲ့ အကြောင်းကို အရှင်နာဂသိန်က ရည်ညွှန်း ဖော်ပြပုံကို ထောက်ရင် မင်းကြီးနဲ့ ပတ်သက်ပြီး အစဉ်အလာ ပြောဆိုမှုတွေ အများကြီး ရှိခဲ့ပုံရတယ်။
အိမ်ရှေ့စံ
အရွယ် ရောက်တဲ့အခါ ဗိန္ဒုသာရမင်းက အသောကကို အိမ်ရှေ့မင်းရာထူးနဲ့ အဝန္တိတိုင်းကို အပိုင်စားပေးပြီး ဥဇ္ဇေနီမြို့မှာ သွားနေခိုင်းတယ်။ ဥဇ္ဇေနီသို့အသွား လမ်းခရီးရှိ ဝေဋိသရီ မြို့မှာ ခေတ္တနေခိုက် ဝေဋိသသူဌေးရဲ့ သမီးနဲ့ အကြောင်းပါပြီး ကိုယ်ဝန်ရတဲ့အခါ ဥဇ္ဇေနီကို ခေါ်သွားတယ်။ အဲဒီ သူဌေးသမီးရဲ့ နာမည်က “ဒေဝီ”လို့ ခေါ်တယ် (ဒီပဝံသ၊ ၆း၁၆)။ ဒေဝီရဲ့ မိသားစုဟာ ဝိဍုဘမင်းရဲ့ ရန်ကြောင့် ထွက်ပြေးခဲ့တဲ့ သကျမျိုး ဖြစ်တယ် (မဟာဗောဓိဝံသ၊ P.T.S. မူ၊ စာ-၉၈)။
အ၀န္တိတိုင်းကို အုပ်ချုပ်ရင်း ဥဇ္ဇေနီမြို့မှာ နေစဉ် သားတော် မဟိန္ဒကို မွေးဖွားတယ်။ နောက် ၂-နှစ် အကြာ သမီးတော် သံဃမိတ္တာကို ဖွားမြင်တယ် (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၁၅၃)။
ထီးနန်းရ
ထိုစဉ် အသည်းအသန် နာမကျန်း ဖြစ်နေတဲ့ ဖခင် ဗိန္ဒုသာရ မင်းက ပြန်ခေါ်တဲ့အတွက် မိသားစုကို ဋိသရိမြို့မှာ ထားခဲ့ပြီး ပါဋလိပုတ်ကို အမြန် လိုက်သွားတယ်။ နန်းသက် ၂၈-နှစ် (သာသနာ ၂၁၄-နှစ်) မှာ ဖခင် ဗိန္ဒုသာရမင်း နတ်ရွာစံတဲ့အခါ အသောက မင်းသားက ထီးနန်းကို သိမ်းပိုက်တယ်။ နောင် တော် သုမနမင်းသား ကြားသိလို့ အခြား ညီတော် ၉၈-ဦးနဲ့ ပူးပေါင်းပြီး ... တိုက်ခိုက်ပေမယ့် အသောကမင်းက ယင်းတို့ အားလုံးကို သုတ်သင်ပစ်တယ်။ အဲဒီနောက် မဟိန္ဒနဲ့ သံဃမိတ္တာတို့ နန်းတော်ကို လိုက်လာကြပေမယ့် မိခင်ကတော့ မွေးရပ်မြေမှာပဲ နေခဲ့တယ် (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၁၂၇။ ၁၅၄)။ နန်းတော်မှာ အသန္နိမိတ္တာကို မိဖုရားခေါင် တင်မြှောက်ထားလို့ ဖြစ်ဖွယ်ရှိတယ် (မဟာဝံသ၊ ၅း၈၅)။
အသောကမင်းက အမေကွဲ ညီအစ်ကိုတွေကို ကွပ်မျက် ချိန်မှာ မဟိန္ဒမင်းသား အသက် ၁၀-နှစ် ရှိပြီ (ဒီပဝံသ၊ ၆း၂၂)။ အသောကဟာ လူများစွာကို ကွပ်မျက်ခဲ့ဖွယ် ရှိတယ်။ လိင်္ဂစစ်ပွဲ တစ်ခု အတွင်းမှာပဲ လူ ၁-သိန်း ၅-သောင်းကို အကျဉ်းချပြီး၊ လူ ၁-သိန်းကို သတ်ဖြတ်ခဲ့တယ်(Vincent A. Smith, Early History of India, p.157)|
အဆိုကွဲ
တာရနာထရဲ့ ကျမ်းစာအရ .. ဖခင် ကွယ်လွန်ချိန် အစ်ကို ၆- ယောက်ကို သတ်ပြီး ထီးနန်းကို သိမ်းတယ်။ အခြား မြို့ ရွာတွေကိုပါ တိုက်ခိုက် အောင်မြင်တဲ့ အတွက် အလွန် ခက်ထန် မာန်တက်နေစဉ် ပုဏ္ဏားဆရာက လူတစ်သောင်းကို သတ်နိုင်ရင် အင်ပါယာ ဒီထက် ကျယ်ပြန့်မယ်ဆိုလို့ ဧရာမရုံကြီး တစ်ခု ဆောက်လုပ်ပြီး “လူတွေကို ဒီရုံထဲ ပို့ပေးမယ်၊ တစ်သောင်း ပြည့်တဲ့ထိ ဝင်သမျှ လူတွေကို သတ်စေ’လို့ ဒွန်းစဏ္ဍား တစ်ယောက်ကို အမိန့် ပေးထားတယ်။
အသောကရဲ့ အဲဒီ ငရဲခန်း အပျက်အစီးကို တရုတ် ဘုရားဖူး ခရီးသည် ဖာဟီယန် (အေဒီ ၄-ရာစု)ရော ဟူယင်ဆန် (အေဒီ ရ-ရာစု)ပါ ဖော်ပြကြတယ် (ညွှန်းပြီး၊ စာ-၅၄)။
အဘိသိက်ခံ
ထီးနန်း ရပြီး လေးနှစ်အကြာ၊ သာသနာနှစ် ၂၁၈၊ သားတော် မဟိန္ဒ မင်းသား သက်တော် ၁၄-နှစ်မှာ အဘိသိက်ခံတယ် (ဒီပဝံသ၊ ၆း၂၃)။ အဘိသိက် ခံပြီးနောက် မင်းကြီးရဲ့ စက်ဟာ ကောင်းကင်အထက် တစ်ယူဇနာ၊ မြေကြီးအောက် တစ်ယူဇနာ အရောက် ပြန့်နှံ့တယ်။ နတ်ဒေဝါတွေက နေ့တိုင်း ဟိမဝန္တာအရပ်ရှိ အနောတတ္တအိုင်က ရေနဲ့ အခြား ဇိမ်ခံ အသုံးအဆောင်တွေကို ဆက်ကပ်ရတယ်။ ယက္ခတွေ နာဂတွေလည်း မင်းကြီး ခေါ်ရင် လာရတယ် (မဟာဝံသ၊ ၅း၂၂)။
အလင်းသို့
အသောကရဲ့ မိခင်ဖက်က မိသားစုက ဇနသာန အမည်ရှိတဲ့ အာဇီဝက(အဝတ်မဲ့) ဆရာကြီးကို ကိုးကွယ်တယ်။ ဒါကြောင့် အသောကလည်း အစပိုင်းမှာ ယင်းတို့ကို ကိုးကွယ်ပုံ ရတယ်။ အဘိသိက်ခံပြီး ၄-နှစ် အကြာ .. တစ်နေ့မှာ မိမိ ကိုးကွယ်ဆဲ ပုဏ္ဏား ပရိဗိုဇ်တွေရဲ့ ဣန္ဒြေ မငြိမ်သက်ပုံကို ငြီးငွေ့စိတ် ဖြစ်နေစဉ် နိဂြောဓအမည်ရှိ ကြည်ညိုဖွယ် ရဟန္တာ သာမဏေငယ် နန်းဆောင် ပြတင်းပေါက်မှ ဖူးတွေ့မိရာက နန်းတော်ထဲ ကိုပင့်၊ တရားကိုနာယူပြီး ဗုဒ္ဓဝါဒီ ဖြစ်လာတယ်။ ယင်းနောက် ဗုဒ္ဓ၊ ဓမ္မ, သံဃာကို ပူဇော်မှုတွေ ပြုတယ် (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၅)။ နိဂြောဓသာမဏေဆိုတာ .... အသောကမင်း နန်းတက်ခါ ညီအစ်ကိုတွေကို သုတ်သင်စဉ် အသတ်ခံရတဲ့ အစ်ကိုတော် သုမနမင်းရဲ့ သားတော်။ မိခင်က မထင်မရှား အသွင်နဲ့ သူ တောင်းစား ရွာမှာနေပြီး မွေးဖွားခဲ့ရတာ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၄)။ အသောကမင်း ဗုဒ္ဓဝါဒီအဖြစ် ခံယူတာဟာ ကာလိင်္ဂစစ်ပွဲ မတိုင်ခင်က ဖြစ်ကြောင်း အချို့ သုတေသီတို့ ဆိုကြတယ် (R. Mookherji, Asoka, p. 23)
ဗုဒ္ဓဝါဒီ ဖြစ်သွားတဲ့အခါ အဟောဂင်္ဂါ အရပ်မှ ကြွလာတဲ့ အရှင်မောဂ္ဂလိပုတ္တတိဿ မထေရ်ကို ဂင်္ဂါမြစ် အတွင်း ဒူးဆစ် ပမာဏရှိ ရေထဲကို ဆင်းပြီး ကြိုဆိုခဲ့တယ်(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၃)။ မထေရ်မြတ် ပါဋလိပုတ်မြို့ ဘုရင့် အပန်းဖြေ စံဥယျာဉ်မှာ သီတင်းသုံးစဉ် ဗုဒ္ဓဝါဒကို သင်ယူတယ် (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၅)။
ကကုသံ ကောဏာဂုံ ကဿပ ဂေါတမဆိုတဲ့ ဘုရားလေး ဆူလုံးကို မြင်ဖူးတဲ့ ကာလဠ နဂါးက ဘုရားရှင်ရဲ့ ပုံတော်ကို ဖန်ဆင်းပြတဲ့အခါ မင်းကြီးဟာ အလွန် အားရ ကြည်ညိုခြင်း ဖြစ်ပါသတဲ့ (မဟာဝံသ၊ ၅၊ ၈၉-၉၄)။
အဆိုကွဲ
တာရနာထ အလိုအရ ... အသောကရဲ့ အမိန့်နဲ့ ဆောက်ထားတဲ့ ယဇ်အိမ်မှာ လူငါးထောင် သတ်ပြီးတဲ့ တစ်နေ့မှာ ပိဋကတ်တတ်ကျွမ်းတဲ့ ကိုရင်ငယ် တစ်ပါး အဲဒီ ယဇ်အိမ်ကို မှားဝင်မိတယ်။ ဒွန်စဏ္ဍား လူသတ်သမားက သာမဏေကို ဓားနဲ့ ခုတ်သတ်မည် ပြုစဉ် ကိုရင်ရဲ့ မေတ္တာရပ်ခံချက်နဲ့ ခုနှစ်ရက် ပြည့်မှ သတ်ဖို့ သဘောတူတယ်။ သာမဏေဟာ ရ-ရက် အတွင်း ပြင်းစွာ တရား အားထုတ်တဲ့အတွက် ရဟန္တာဖြစ်ပြီး ဈာန်တန်ခိုးတွေ ရသွားတဲ့အခါ လူသတ်သမားက ဆီပူအိုးထဲ ထည့်ပြီး သတ်ပေမယ့် မသေတော့ဘူး။
ဒီအကြောင်းကို အသောက မင်းကြီး သိတဲ့အခါ ကိုရင်ကို အလွန် ကြည်ညိုသွားပြီး ကိုရင်ငယ်ရဲ့ ဟောပြမှုနဲ့ မင်းကြီးရော လူသတ်သမားပါ ဗုဒ္ဓဝါဒီ ဖြစ်သွားကြတယ်။ အသောကာဝဒါန ကျမ်းစာအရ ဒီကိုရင်ငယ်ရဲ့ ဘွဲ့အမည်က သမုလို့ ခေါ်တယ် (ညွှန်းပြီး၊ စာ-၅၅)။
မွေးချင်းတွေ
ဗိန္ဒုသာရမင်းမှာ မိဖုရား ၁၆-ပါးနဲ့ သားတော် ၁၀၁-ယောက် ရှိပေမယ့် သုမန (မြောက်ပိုင်း မှတ်တမ်းများအရ သုသီမ)၊ အသောကနဲ့ တိဿလို့ သုံးယောက် အမည်လောက်ပဲ ထင်ရှားတယ်။ တိဿ မင်းသားက အသောကနဲ့ အမေတူက မွေးတာ။ ဒါကြောင့် အသောက နန်းရတဲ့အခါ တိဿမင်းသားကို အိမ်ရှေ့မင်း ခန့်တယ် (မဟာဝံသ၊ ၅း၃၃)။ ဒါပေမယ့် ဒီမင်းသားက နောင်အခါ ရဟန်းပြုပြီး ရဟန္တာ ဖြစ်သွားတယ် (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၁)။
အသောကမင်းဟာ ညီတော် ရဟန်းပြုစဉ်က နန်းတော်မှ အသောကာရာမ ကျောင်းတိုက်ထိ လမ်းတစ်လျှောက် ခမ်းနားစွာ တန်ဆာဆင်ပြီး ချီးမြောက်ခဲ့တယ် (ထေရ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၇၆)။ ပါဠိကျမ်းစာတွေအရ အသောကမင်းက အမေကွဲ ညီအစ်ကိုတွေ အားလုံးကို သတ်ပစ်တယ် ဆိုပေမယ့် အသောက စိုက်ထူတဲ့ ကျောက်စာတွေမှာ ဖော်ပြချက်အရ အဲဒီ ကျောက်စာတွေကို ရေးစဉ်က ပါဋလိပုတ် မြို့တော်နဲ့ အခြားမြို့တွေမှာ အသောကမင်းရဲ့ ညီတော် ညီမတော်တွေနဲ့ ဆွေမျိုး အများအပြား အသက်ထင်ရှား ရှိနေသေးတာကို တွေ့ရတယ် (R. Mookherji, Asoka, p. 5)
ထေရဂါထာ အဋ္ဌကထာ (၁၊ ၃၂၆)မှာ ဂီတသောက အမည်နဲ့ အခြား ညီတစ်ယောက်လည်း ရဟန်းပြုပြီး ရဟန္တာ ဖြစ်သွားကြောင်း ဖော်ပြထားချက်က အဲဒီ ကျောက်စာ စကားကို ပိုပြီး အားရှိစေတာပေါ့။
မိဖုရားတွေ
ဝေဋိသမြို့သူ ဒေဝီ၊ အသန္ဓိမိတ္တာ (မိဖုရားခေါင်)၊ အသန္ဓိမိတ္တာဟာ သံဃမိတ္တာ ထေရီမ သီဟိုဠ်ကျွန်း၊ အနုရာဓ မြို့သို့ ကြွပြီး မဟာဝိဟာရ ကျောင်းတိုက်မှာ ဗုဒ္ဓဂယာ မဟာဗောဓိပင်ရဲ့ ပင်ပွားကို စိုက်ပျိုးပြီးနောက် ၁၂-နှစ် အကြာ၊ အသောက နန်းစံ ၁၃-နှစ်မြောက်မှာ ကွယ်လွန်တယ်။ ဒီနောက် ၄-နှစ် အကြာ တိဿရက္ခာ မင်းသမီးကို မိဖုရားခေါင် တင်မြှောက်တယ် (မဟာဝံသ၊ ၂၀း၃-၅)။ ဒါ့အပြင် အလာဟာဘတ် ကျောက်စာမှာ ဖော်ပြတဲ့ ကာရုဝါကီနဲ့ ဒိဗျာဝဒါန၊ အခန်း ၂၇-မှာ ဖော်ပြတဲ့ ပဒုမဝတီလို့ မိဖုရား ၅-ယောက်ရဲ့ အမည် ထင်ရှားတယ် (R. Mookherji, Asoka, p. 9)
အသန္ဓိမိတ္တာ မိဖုရားကြီးဟာ “ဗုဒ္ဓအသံနဲ့ တူတဲ့ အသံ တော် ရှိပါသလား”လို့ သံဃာတော်တွေကို မေးတဲ့အခါ ကြိုးကြာငှက်သံနဲ့ တူကြောင်း သိရလို့ ဘုရင်က ဆင့်ခေါ်ပေးပြီး ကြိုးကြာငှက်က အသံကိုပြုစဉ် အဲဒီ အသံကို အခြေခံတဲ့ ဗုဒ္ဓါနုဿတိ ပီတိကို ပွားများတဲ့အတွက် သောတာပန် တည်တယ် (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၄)။
သားသမီးမြေး
ဝေဋိသသူဌေးသမီး ဒေဝီနဲ့ ဖွားမြင်တဲ့ မဟိန္ဒမင်းသား (ဒီပဝံသ၊ ၆း၂ဝ အရ သာသနာနှစ် ၂ဝ၄ ဖွား)၊ ကာရုဝါကီ မိဖုရားရဲ့သား တီဝရ၊ ပဒုမဝတီ မိဖုရားရဲ့သား ကုဏာလ၊ ဒါ့အပြင် မိခင် အမည် မထင်ရှားတဲ့ ဇလောကလို့ သားလေးယောက်၊ သံဃမိတ္တာ (ဝေဋိသမြို့သူ ဒေဝီရဲ့ သမီး၊ မဟိန္ဒထက် ၂နှစ်ငယ်)၊ စာရုမတီလို့ သမီး ၂-ယောက် တွေ့ရတယ် (ညွှန်းပြီး၊ စာ-၉)။
အသောကမင်းဟာ ကသ္မီရတိုင်းကို သားတော် ဇလောကကို စေလွှတ်ခဲ့ဖွယ် ရှိတယ်။ ယင်း ဇလောကမင်း လက်ထက် ကသ္မီရတိုင်းမှာ ဗုဒ္ဓသာသနာ စတင် ရောက်ရှိတယ် (J. N. Ganhar, Buddhism in Keshmir & Ladakh, p. 25)
အသောကမင်းဟာ အသန္ဓိမိတ္တာရဲ့ မွေးစား သမီးတော် စာရုမတီနဲ့ အတူ နီပေါသို့ သွားပြီး သမီးတော်ကို ဒေဝပါလ အမည်ရှိ ခတ္တိယမျိုး မင်းသားနဲ့ လက်ထပ်စေပြီး ဗုဒ္ဓသာသနာ ပြန့်ပွားအောင် စီမံခဲ့တယ်။ မင်းသမီး တည်ခဲ့တဲ့ စေတီကို ယနေ့တိုင် နီပေါနိုင်ငံ၊ ခတ္တမန္ဒူမြို့မှာ ‘စာရုမတီစေတီ’အဖြစ် ဖူးတွေ့နိုင်တယ် (Wikipedia)။
သံဃမိတ္တာ မင်းသမီးကတော့ ရဟန်းမပြုခင် အဂ္ဂိဗြဟ္မာ အမည်ရှိ မင်းသားနဲ့ အကြောင်းပါပြီး သုမန မင်းသားကို မွေးဖွားတယ်။ အဂ္ဂိဗြဟ္မာက တိဿ မင်းသားနဲ့ အတူ ရဟန်းပြုပြီး သုမနကတော့ သာမဏေဘဝနဲ့ ဦးလေးတော် မဟိန္ဒထေရ်နဲ့ အတူ သီရိလင်္ကာမှာ သာသနာပြုခဲ့တယ် (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၇)။
သာသနာ့အမွေ
လောကမှာ မင်းကြီးလောက် ပစ္စည်းလေးပါး လှူဒါန်းသူ မရှိတဲ့ အတွက် ပစ္စယဒါယကာ ဖြစ်ပေမယ့် မိမိ ရင်သွေးကို သာသနာ့ဘောင်သို့ သွတ်သွင်းမှ သာသန.ဒါယာဒ (သာသနာ့အမွေခံ) ဖြစ်နိုင်ကြောင်း အရှင်မောဂ္ဂလိပုတ္တတိဿရဲ့ အကြံပြုချက်အရ မဟိန္ဒနဲ့ သံဃမိတ္တာကို ရဟန်းပြုစေပြီး သာသနာ့အမွေကို ခံယူတယ် (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၉)။ အဲဒီ အချိန်က မင်းကြီးရဲ့ နန်းစံ ၆-နှစ် ရှိပြီ (ဒီပဝံသ၊ ရ၊ ၂၂)။ ထိုစဉ်က မဟိန္ဒရဲ့ သက်တော် ၂၀၊ သံဃမိတ္တာက ၁၈-နှစ် ရှိပြီ (မဟာဝံသ၊ ၅း၂၀၄)။ ဒါဖြင့် သံဃမိတ္တာ သာသနာ့ဘောင်သို့ ဝင်ချိန် အဂ္ဂိဗြဟ္မာနဲ့ ဖွားမြင်တဲ့ သီဟိုဠ် သာသနာပြု သုမန သာမဏေရဲ့ သက်တော်ဟာ အလွန်ရှိ ၂-နှစ်၊ ၃-နှစ်ပဲ နေမှာ။
ညီဖြစ်သူ ရဟန္တာကြီး တိဿမထေရ်ကို ဘုရင်က ငွေ ၁- ကုဋေ အကုန်အကျခံပြီး ဘောဇက.ဂိရိ အမည်ရှိတဲ့ ကျောင်းတိုက်ကို တည်ထောင် လှူဒါန်းတယ် (ထေရ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၇၈)။ အခြား ညီငယ် တစ်ယောက်ဖြစ်တဲ့ ဂီတသောကလည်း ရဟန်းပြု၊ ရဟန္တာ ဖြစ်သွားတယ် (ထေရ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၇၆)။
ဒါကြောင့် အသောက မင်းကြီးဟာ သားတော် သမီးတော်ကို သာမက ညီတော်နဲ့ မြေးတော်တွေကိုပါ သာသနာ့ဘောင်သို့ သွတ်သွင်းပြီး သာသနာ့အမွေကို ခံသူ ဖြစ်ပါတယ်။
သူ့ကောင်းမှု
ထီးနန်းရပြီး ၆-နှစ် (သာသနာနှစ် ၂၂၂)ခန့် အကြာမှာ ပါဋလိပုတ် မြို့တော်မှာ သံဃာအပါး ၆-သောင်း ဆန့်တဲ့ ရာမ ကျောင်းတိုက်ကြီးကို အရှင်ဣန္ဒဂုတ္တ မထေရ်ဦးဆောင်ပြီး ဆောက်လုပ်ရာမှာ ၃-နှစ် ကြာတယ်။ သီတင်းသုံးတဲ့ ရဟန်းတွေကိုလည်း ဆွမ်းလှူဒါန်းတယ်။ မြတ်ဗုဒ္ဓ သီတင်းသုံးခဲ့တဲ့ နေရာတွေမှာ စေတီပုထိုးတွေ တည်တယ် (မဟာဝံသ၊ ၅၊ ၁၇၅)။ အရှင်မောဂ္ဂလိပုတ္တတိဿ ထံမှ ဗုဒ္ဓဝါဒကို သင်ယူပြီး ဓမ္မက္ခန္ဓာ ပေါင်း ၈-သောင်း ၄-ထောင် ရှိကြောင်း သိရတဲ့အခါ အိန္ဒိယနိုင်ငံ အနှံ့အပြားရှိ မြို့ပေါင်း ၈-သောင်း ၄-ထောင်မှာ စေတီ တစ်ဆူစီ၊ ကျောင်း တစ်ဆောင်စီ ဆောက်လုပ်ပြီး ၉၆-ကုဋေ လှူဒါန်းတယ် (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၆-၃၇)။
အသောကာရာမ ကျောင်းတိုက်ထဲမှာ မင်းကြီးရဲ့ ကိုယ်ပိုင် ကျောင်းအနေနဲ့ အသောကမဟာဝိဟာရ အမည်နဲ့ ကျောင်း တစ်ဆောင်လည်း ဆောက်လုပ်ပုံရတယ် (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၇)။
မိလိန္ဒပဉှ ပါဠိတော်(စာ-၁၅)မှာ ပါဋလိပုတ်မြို့ အသောကာရုံ ကျောင်းတိုက်ကြီးမှာ သီတင်းသုံးတဲ့ ဓမ္မရက္ခိတ မထေရ် ကြောင်း ရည်ညွှန်းပုံအရ ဒီကျောင်းတိုက်ဟာ မိလိန္ဒမင်းနဲ့ ရှင်နာဂသိန်တို့ ခေတ်ထိ ရှိနေသေးတယ်လို့ ယုံကြည်ရတယ်။ အေဒီ ၆-ရာစု၊ နေတ္တိအဋ္ဌကထာ ကျမ်းကို ရေးသားတော် မူတဲ့ အဋ္ဌကထာ ဋီကာကျမ်းပြု အကျော် အရှင်ဓမ္မပါလလည်း အိန္ဒိယတောင်ပိုင်း နာဂပဋန် မြို့ရှိ သီရိဓမ္မာ အသောကမင်း လှူဒါန်းတဲ့ ပဒရ.တိတ္ထ.ဝိဟာရ (ဆီးပင်ဆိပ်ကျောင်း)မှာ သီတင်းသုံးကြောင်း ကျမ်းနိဂုံးမှာ ဖော်ပြခဲ့တယ် (နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၂၇၈)။
ဆောင်ရွက်
ဘာသာခြားတွေ အစားအနေ ချောင်လို့ ဗုဒ္ဓသာသနာ အတွင်း ဝင်ရောက်ရာမှ သာသနာညစ်နွမ်းပြီး ရဟန်းသံဃာတွေ ဥပုသ် ပဝါရဏာ မပြုနိုင် ဖြစ်ရတယ်။ ဒါကြောင့် သာသနာကို သန့်ရှင်းတဲ့ အနေနဲ့ ရဟန်းအစစ် မဟုတ်သူတွေကို လူဝတ်လဲစေပြီး တတိယ သံဂါယနာ တင်တယ် (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၀)။ သာသနာနှစ် ၂၃၄-မှာ တင်တယ်လို့ မော်လမြိုင်မြို့ တောင်ပေါက် ဆရာတော် အရှင်စက္ကပါလမထေရ် စီရင်တဲ့ ဗုဒ္ဓသာသနိက ပထဝီဝင်ကျမ်း (တိနိအဖွဲ့ ပြန်ရိုက်၊ စာ-၁၁၃)မှာ ဆိုတယ်။
အဲဒီနောက် ကိုးတိုင်း ကိုးဌာနသို့ ရဟန္တာကြီးတွေ သာသနာပြု ကြွနိုင်အောင် ကူညီတယ်။ နန်းစံ ၁၈-နှစ်မြောက်မှာ သမီးတော် သံဃမိတ္တာ ထေရီမ ဦးဆောင်ပြီး ဗုဒ္ဓဂယာ မဟာဗောဓိကိုင်းကို သီဟိုဠ်ကျွန်းသို့ ပို့ဆောင်တယ်။ ဒီနောက် မကြာမီ ဗုဒ္ဓသပိတ်တော်နဲ့ ဗုဒ္ဓဓာတ်တော် အချို့ကို သီဟိုဠ်က စေတီတွေမှာ ဌာပနာဖို့ မြေးတော် သုမန သာမဏေနဲ့ ပို့ပေးတယ် (မဟာဝံသ၊ ၁၇၊၁ဝ)။
အရှင်မဟာကဿပရဲ့ ဗျာဒိတ်နဲ့ အညီ အဇာတသတ်မင်း တည်ခဲ့တဲ့ ဓာတုနိဓာနစေတီထဲက ဓာတ်တော်တွေကို အဲဒီ စေတီထဲမှာ ကိုးကွယ်ရုံသာ ချန်ထားပြီး နိုင်ငံအနှံ့ အပြားမှာ မင်းကြီး တည်ဆောက်နေတဲ့ စေတီတွေထဲမှာ ခွဲဝေပြီး ဌာပနာတယ် (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂ဝ၅)။
ထုတ်ပြန်
အသောကမင်းကြီးဟာ ဗုဒ္ဓဝါဒက ဆုံးမတဲ့ ကိုယ်ကျင့်တရား နှုန်းစံတွေကို ကျောက်တိုင်ကြီးတွေမှာ ရေးသား စိုက်ထူပြီး အဲဒီ အဆုံးအမတွေကို လေးစား လိုက်နာဖို့ အမိန့် ထုတ်ပြန်ခဲ့တယ်။ သတ္တဝါတွေကို သတ်ဖြတ်ပြီး ယဇ်ပူဇော်ရန်၊ မိဘ ဆရာသမားကို ရိုသေရန် ညွှန်ကြားခဲ့တယ်။ ယနေ့ခေတ်မှာ အဲဒီ ကျောက်စာတိုင်ကြီးတွေကို အိန္ဒိယ၊ နီပေါ၊ ပါကစ္စတန်၊ အာဖဂန်နစ္စတန် နိုင်ငံတွေအတွင်း နေရာပေါင်း သုံးဆယ်ကျော်မှာ ပြန့်ကြဲစွာ တွေ့နိုင်သေးတယ် (S. Dhammika, The Edicts of King Asoka, p. 3.)
ဗုဒ္ဓဝင် နေရာတော်တွေကို ကိုယ်တိုင် ဘုရားဖူး လှည့်လည်ပြီးတော့လည်း အမှတ်အသား ကျောက်စာတိုင်ကြီးတွေ စိုက်ထူခဲ့တယ်။ ယနေ့ ဘုရားဖူးတွေ နီပေါနိုင်ငံ လုမ္ဗိနီ ဥယျာဉ်ထဲမှာ တွေ့ရတဲ့ ကျောက်စာတိုင်ဟာ အသောကမင်းကြီး စိုက်ထူခဲ့တာ။ ကျောက်စာမှာ ရေးထားတာက “နတ်တို့ ချစ်သော ပိယဒဿီ မင်းကြီးသည် နန်းစံပြီး နှစ်ပေါင်း နှစ်ဆယ် အကြာတွင် သကျမုနိဗုဒ္ဓ ဖွားတော်မူသည့် ဤနေရာသို့ လာရောက် ပူဇော်ပြီး ဤကျောက်စာတိုင်ကို စိုက်ထူခဲ့၏ (ယင်း၊ စာ-၂၉)”။
ကျောက်စာ တစ်ခုမှာ ရေးထားပုံက.. “ယုံကြည်မှု မတူသူ အားလုံးကို အကြောင်း တစ်ခုခုဖြင့် လေးစားရမည်။ ထိုသို့ ပြုခြင်းဖြင့် လူတစ်ဦးသည် မိမိ၏ အယူကို ချီးမြှောက်သကဲ့သို့ တစ်ချိန်တည်းတွင် အခြားသူတို့၏ ဝါဒကိုလည်း စောင့်ရှောက်ရာ ရောက်၏ (J. Nehru, Glimpses of World History, p. 65)တဲ့။
ဓမ္မမိတ်ဆွေ သီဟိုဠ်ကျွန်း ဒေဝါနံပိယတိဿ မင်းကြီးနဲ့ လက်ဆောင် ပဏ္ဏာ တွေ အပြန်အလှန် ပေးပြီး မမြင်ဖူးဘဲ ခင်မင်နေကြတယ်။ “ဥတ္တမေ ဇိနသာသနေ၊ တွမ္ပိ စိတ္တံ ပသာဒေဟိ = မြတ်ဗုဒ္ဓ သာသနာကို သင်လည်း ကြည်ညိုပါလော့”လို့ အသောကမင်းက သီဟိုဠ်မင်းဆီ သတင်းစကား ပါးတယ် (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၅၅)”။ သုရဋ္ဌ အမည်ရှိ တိုင်းပြည်မှ ပိင်္ဂလ မင်းကြီးလည်း ဓမ္မာသောကမင်းကို ဆုံးမဩဝါဒ ပေးဖို့ သွားလေ့ရှိတယ် (ပေတ၊ဋ္ဌ၊၂၂၈)။ ဒါကြောင့် ဒီမင်းကြီးလည်း အသောကနဲ့ ရင်းနှီးတဲ့ ဓမ္မမိတ်ဆွေ ဖြစ်နိုင်တယ်။
ရဟန်းမပြု
အသောက မင်းကြီးဟာ မသေခင်မှာ ရဟန်း ပြုသွားတယ်လို့ ပဏ္ဍိတ် နေရူးက ဆိုတယ် (ညွှန်းပြီး၊ စာ-၆၄)။ အဲဒီလို ဆိုတာက ကျောက်စာ အမှတ် ၁ရ-မှာ ပါတဲ့ ‘သံဃေ ဥပဂတေ’ ဆိုတဲ့စာသားကို “ရဟန်းဘောင်သို့ ဝင်သွားခြင်း”လို့ အဓိပ္ပာယ်ယူတဲ့အတွက် ဖြစ်ကြောင်း၊ အမှန်က ထိုပါဠိဘာသာ စာသားကို “သံဃာတော်များထံ တရားနာရန် ဆည်းကပ်ခြင်း’လို့ ယူမှ အမှန်ဖြစ်၍ အသောကမင်း ရဟန်းမပြုခဲ့ကြောင်း တောင်ပေါက် ဆရာတော်ကြီးက ဆုံးဖြတ်ပါတယ် (ညွှန်းပြီး၊ စာ-၁၁၄)။
ကွယ်လွန်
အသောကမင်း ကွယ်လွန်တာဟာ ဗုဒ္ဓ ပရိနိဗ္ဗာန်စံပြီး ၂၅၅-နှစ် အကြာမှာ ဖြစ်ပြီး ၃၇-နှစ်ကြာ နန်းစံခဲ့တယ် (ဒီပဝံသ၊ ၅၊ ၄၇)။ တိဿရက္ခာကို မိဖုရားခေါင် တင်မြှောက်ပြီး ၃-နှစ် အကြာ ဒီ မိဖုရားက မဟာဗောဓိပင်ကို ခုတ်ပစ်တယ်။ ခုတ်ပြီး ၄-ရက် မြောက်နေ့မှာ အသောကမင်းကြီး စိတ်နှလုံး ထိခိုက်ပြီး ကွယ်လွန်ခဲ့တယ် (Jinakālamāli, PTS, p. 50)
ကွယ်လွန်ခါနီး သေရာ ခုတင်ပေါ်မှာ လဲလျောင်းနေစဉ် လှူဒါန်းလိုတဲ့ အလှူဝတ္ထု ပမာဏကို မလှူဒါန်းနိုင်တဲ့ အဆုံး ဆေးဆရာ ပေးတဲ့ သျှစ်သျှားသီး တစ်ခြမ်းမျှသာ လက်ထဲမှာ လှူစရာ ကျန်တော့တယ်။ အဲဒီ သျှစ်သျှားသီး တစ်ခြမ်းကို သံဃာတွေကို မဲချ လှူဒါန်းစေပြီး မဲပေါက်တဲ့ ရဟန်းက သုံးဆောင်ပြီးတဲ့ အခါ အဲဒီ သျှစ်သျှားသီးစေ့ကို ဓာတ်တော်နဲ့ ရောပြီး စေတီတည်ရာမှာ အာမလကစေတီလို့ ထင်ရှားကြောင်း သီဟိုဠ် သမိုင်းကျမ်းလာ ဖော်ပြချက်ကို ကိုးကားပြီး တိပိဋက ပါဠိမြန်မာ အဘိဓာန်မှာ ဆိုတယ်။
အေဒီ ၇-ရာစုမှာ တရုတ်ရဟန်းတော် ဟူယင်ဆန် အိန္ဒိယ ကို ဘုရားဖူး ရောက်စဉ် ဒီစေတီကို ဖူးတွေ့ရတယ် (S. Beal, Records of Western Countries, II, p. 96)
အဆိုကွဲ
တာရနာထရဲ့ ကျမ်းစာအရ .. မင်းကြီး ကွယ်လွန် ခါနီး အချိန် ရေဆာရင် စားမယ့် ဖန်ခါးသီး. လက်တစ်ဆုပ်စာပဲ ရှိတော့တယ်။ မိမိထံ ကြွလာတဲ့ ရဟန္တာတွေကို အဲဒီ ဖန်ခါးသီးကို လှူ တယ်။ ရဟန္တာတွေက ထီးနန်း စံစဉ်က လှူဒါန်းတဲ့ ရွှေသား ၉၆-ကုဋေ အလှူထက် ဒီသျှစ်သျှားသီး အလှူက ပိုမြတ်တယ်’လို့ မိန့်တော်မူကြတယ်။
မင်းကြီးဟာ အနီးမှာ ယပ်ခပ်နေတဲ့ အမျိုးသမီးက နွေရာသီ နေအပူရှိန်ကြောင့် အိပ်ငိုက်ပြီး မင်းကြီးရဲ့ ကိုယ်ပေါ်ကို ကျောက်စီ ယပ်တောင် လွတ်ကျတာကို စိတ်ဆိုးနေစဉ် (ဘုရင် သုံး ကျောက်စီ ယပ်တောင်က အတော် လေးမယ့်သဘော ရှိတယ်) ကွယ်လွန်သွားတယ်။
ဘယ်မှာ
ဒီဖော်ပြချက်တွေ ကြည့်ရတာ ပါဋလိပုတ် နန်းတော်မှာ ကွယ်လွန်တာပဲ ဖြစ်ဖို့ များပါတယ်။ အွန်လိုင်းမှာ သုတေသီအချို့ ဆိုထားသလို အသောကမင်းကြီး တက္ကသီလာ (ယခု ပါကစ္စတန်) မှာ ကွယ်လွန်တယ်ဆိုတဲ့ ယုတ္တိကိုတော့ ပါဠိမှတ်တမ်းတွေမှာ ရှာမရနိုင်ပါဘူး။
သူ့တမလွန်
အသောကမင်းဟာ နောက်ဆုံး အနေနဲ့ သျှစ်သျှားသီး တစ်ခြမ်း (အန္ဓမာလက)ကို ပေးလှူပြီးနောက် ကွယ်လွန်တဲ့ အခါ နတ်ပြည်မှာ ဖြစ်တယ်(လောကပညတ္တိပါဌ်၊ ပေမူ၊ ၀ီ-ကျော၊ နှစ်ကြောင်းမြောက်)။ မင်းကြီးဟာ ဒေါသစိတ်နဲ့ ကွယ်လွန်လို့ သေပြီးနောက် စပါးကြီးမြွေ ဖြစ်သွားတယ်။ ဒါပေမယ့် သားတော် မဟိန္ဒမထေရ် တရားဟောရာမှာ ခုနစ်ရက် ဥပုသ်စောင့်ပြီး ကွယ်လွန်တဲ့အတွက် တာဝတိံသာမှာ ဖြစ်ပြန်တယ် (ဦးကုလား မဟာရာဇဝင် ၁၊ ၁၀၁)။ ဒေါသစိတ်နဲ့ ကွယ်လွန်လို့ ပါဋလိပုတ်မြို့ အနီး ကန်ကြီးတစ်ခုမှာ နဂါးဖြစ်ရတယ်။ ဒါပေမယ့် ရဟန္တာ အရှင် ယသမထေရ် ဟောပြမှုကြောင့် ထိုနဂါးဘဝမှာ ခဏသာ နေရပြီး ကွယ်လွန်တဲ့အခါ တုသိတာ နတ်ပြည်မှာ ဖြစ်တယ် (တာရနာထ၊ စာ-၆၅-၆၆)။
ကောက်ချက်
လောကပညတ္တိကျမ်း အဆိုနဲ့ ဦးကုလား မဟာရာဇဝင် အဆိုတွေကို မှန်နန်း (၁၊ ၁၇၃)နဲ့ တွင်းသင်း မဟာရာဇဝင် (၁၊ ၁၀) ကျမ်းတွေက “သာသနာဝင် ကျမ်းကြီးတို့၌ မလာ”ဆိုပြီး ပယ် တယ်။ တာရနာထ အဆိုကိုလည်း မှန်တယ်လို့ မဆိုနိုင်ပါဘူး။ ဘာကြောင့်ဆို ဖော်ပြပါ ဖြစ်ရပ်တွေ အားလုံးက သမိုင်း အထောက်အထား မပြနိုင်လို့ပါ။ သီဟဠဝတ္ထုနဲ့ အခြား အိန္ဒိယ ပါးစပ်ရာဇဝင်တွေကို အခြေခံပြီး ရေးကြတာ ဖြစ်ဖွယ်ရှိတယ်။ ဒါပေမယ့် အနည်းဆုံးတော့ မင်းကြီးဟာ သေခါနီးမှာ စိတ် လက် မချမ်းမသာဖြစ်ပြီး ကွယ်လွန်ရတယ်လို့တော့ ယေဘုယျ အနေနဲ့ ဆိုနိုင်ပါတယ်။ (မေးခွန်း မတူလို့ ထပ်ဆိုတာပါ)။
ပရိနိဗ္ဗာန်
သီဟဠဝတ္ထုကျမ်း အဆိုကို ကိုးကားပြီး မှန်နန်း မဟာရာဇဝင် မှာ ဖော်ပြပုံက ..
အသောကရဲ့ မမြင်ဖူးခဲ့တဲ့ ဓမ္မမိတ်ဆွေ သီဟိုဠ်ဘုရင် ဒေဝါနံ ပိယတိဿမင်းကြီးလည်း ကွယ်လွန်တဲ့အခါ နတ်ပြည်မှာ ဖြစ်တယ်။ ဒါပေမယ့် သူတို့ နှစ်ယောက်လုံး နတ်ပြည်မှာ သက်တမ်း ကုန်တဲ့ထိ မနေကြဘဲ အသောကမင်းက သီဟိုဠ်ကျွန်း သမ္ဘူလ သူဌေးသား၊ ဒေဝါနံပိယတိဿ မင်းကြီးက ဗျဂ္ဃသာလ သူဌေးသား ပြန်ဖြစ်ကြတယ်။ နှစ်ယောက်လုံး ၇-နှစ်အရွယ် ရဟန်းပြုပြီး ရဟန္တာ ဖြစ်သွားကြတယ်။
အသောကမင်းကြီးက ကုဏ္ဍလတိဿ ထေရ်၊ ဒေဝါနံပိယတိဿမင်းက ဗုဒ္ဓမထေရ်လို့ တွင်တယ်။ ယင်း မထေရ် နှစ်ပါးမှာ မွေးဖွားစဉ်ကလည်း တစ်ချိန်တည်း၊ ရဟန်းပြုလည်း တစ်ချိန်တည်း၊ ပရိနိဗ္ဗာန်ခါနီး တန်ခိုးပြာဋိဟာ ပြပြီး တစ်ချိန်တည်း ပရိနိဗ္ဗာန် ပြုကြသတဲ့ (မှန်နန်း ၁၊ ၁၅၁)။
နိဂုံး
အသောကမင်းကြီးရဲ့ ပုဂ္ဂိုလ်ရေး အကြောင်းအရာ အချို့မှာ ပါးစပ်ရာဇဝင်အရ အနည်းငယ် ကွဲလွဲမှုတွေ ရှိပေမယ့် ""မြတ်ဗုဒ္ဓ ပရိနိဗ္ဗာန် စံပြီးနောက် နှစ်ပေါင်း နှစ်ရာကျော်မှာ အလွန် ကြမ်းတမ်းတဲ့ စစ်ပွဲတွေကို ဆင်နွဲပြီး အိန္ဒိယတိုက် တစ်ခုလုံး နီးပါးကို အောင်နိုင်သူ၊ ဗုဒ္ဓဝါဒီအဖြစ် ခံယူပြီး စစ်မတိုက်တော့ဘဲ ဗုဒ္ဓအဆုံးအမနဲ့ အညီ နေထိုင်ရင်း အများအကျိုး ဆောင်ရွက်သူ၊ တတိယ သံဂါယနာတင်ပြီး ပြည်ပမှာ ဗုဒ္ဓသာသနာ ထွန်းကားရေးအတွက် စီမံခဲ့သူ၊ ယနေ့တိုင် သူ့ရဲ့ ဘုန်းစွမ်းအင် ကြီးမားပုံအတွက် အသံတိတ် သက်သေအဖြစ် ရှိနေသေးတဲ့ ကျောက်စာတိုင်ကြီးတွေကို စိုက်ထူခဲ့သူ”လို့ ဆိုရင် မငြင်းနိုင်ပါဘူး။
ကမ္ဘာကျော် သမိုင်းဆရာ H. G. Wells က အသောကသည် စစ်ပွဲကို အောင်မြင်ပြီးနောက် စစ်တိုက်ခြင်းကို စွန့်ခဲ့သည့် တစ်ဦးတည်းသော စစ်ဘုရင်အဖြစ် မှတ်တမ်းတင် ခံရသူ ဖြစ်၏ (J. Nehru, Glimpses of World History, p. 62)”လို့ ဆိုခဲ့ကြောင်း သိရတယ်။
ဇွန် ၁၈၊ ၂၀၁၆။
---၄၈၃။ နာမည် ခိုက်တတ်သလား
ရိုသေစွာ လျှောက်ထားပါသည် အရှင်ဘုရား၊ နာမည်ကြောင့် လူကို ခိုက်တတ်သည် ဆိုတာ ရှိပါသလား ဘုရား၊ နာမည်မှား ပေး နေ့နံ မကိုက် အစရှိသည်တို့ကြောင့် ထိုသူ၏ ဘဝတွင် ဒုက္ခများ ကြုံတွေ့ရသည်ဆိုသော အယူအဆကို တပည့်တော် မယုံကြည်တာ မှန်ပါသလား ဘုရား။
မသီရိမေ
မေးခွန်းနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ဗုဒ္ဓဝါဒရဲ့ နားလည်မှုကို ဖော်ပြနိုင်မယ့် အောက်ပါ ဇာတ်တော်ကို အရင် ဖတ်ကြည့်ပါ ..
နာမည်ဟူက
မြတ်ဗုဒ္ဓ လက်ထက်က ‘ငတိ’အမည်ရတဲ့ ရဟန်းဟာ ပတ်ဝန်းကျင်က အဲဒီလို ခေါ်တာကို မင်္ဂလာမရှိဘူး ဆိုပြီး မင်္ဂလာရှိတဲ့ နာမည်သစ် ပြောင်းချင်နေတယ်။ ဒါကို ဆုံးမလိုတဲ့ အတွက် မြတ်ဗုဒ္ဓက အတိတ်ဖြစ်ရပ် တစ်ခုကို ဟောတော်မူတယ် ..
ရှေးအခါက တက္ကသိုလ် ကျောင်းသား လူငယ်တစ်ဦး ရှိဖူးတယ်။ နာမည်က “ငတိ’ပါပဲ။ ငယ်ငယ်က ချစ်စနိုးနဲ့ ခေါ်တာ ဖြစ်လို့ မသိသာပေမယ့် တက္ကသိုလ် ကျောင်းသားဘဝမှာ အဲဒီနာမည်နဲ့ စကားပြောတဲ့အခါ” “တော်ကီ အောက်တယ်”လို့ ခံစားရတဲ့အတွက် နာမည် ပြောင်းဖို့ ဆရာကြီးကို ပြောတော့ ဆရာကြီးက “မြို့ထဲ သွားပြီး မင်္ဂလာရှိတဲ့ နာမည်တစ်ခု ရှာခဲ့၊ ပြောင်းပေးမယ်တဲ့။
လူငယ်ဟာ မြို့က ထွက်ရင်ပဲ အသုဘတစ်ခု တွေ့တယ်။ “ဖိုးသက်ရှည်၊ အသက် ၂၅-နှစ်’တဲ့။ တစ်နေရာမှာ ဆင်းရဲလို့ လို့ အိမ်ဖော် လုပ်နေရတဲ့ မိချမ်းသာ၊ မိဘမဲ့ ဖြစ်နေတဲ့ မောင်ကံကောင်းတို့ကို တွေ့တယ်။ ဒါနဲ့ပဲ သီအိုရီ တစ်ခုနဲ့ ဆရာ့ဆီ ပြန်လာတယ်။ ဆရာက ဘယ့်နှယ်လဲ မေးတော့ သူက “နာမည်တူက မထူးကြ ခေါ်ရရုံသာပဲ (နာမံ နာမ ပဏ္ဏတ္တိမတ္တံ)။
နာမည်စွဲဆို မှုထိုထို ဖြစ်ကို မဖြစ်ဘဲ (နာမေန သိဒ္ဓိ နတ္ထိ)။
ကံပြု၍သာ မှုတကာ ပေါ်လာ ဖြစ်စမြဲ (ကမ္မေနေဝ သိဒ္ဓိ)”လို့ ဖြေတယ်။
ဒါနဲ့ တက္ကသိုလ် ကျောင်းသားဟာ “ငတိ”ဆိုတဲ့ နာမည်လေးကိုပဲ သိမ်းထားလိုက်ပါသတဲ့ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၂၆)။ မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ တရားအဆုံးမှာ နာမည် ပြောင်းချင်တဲ့ ရဟန်းတော် နာမည် ပြောင်းမပြောင်း မဖော်ပြပေမယ့် မြတ်ဗုဒ္ဓ ဟောတော်မူလိုတာလည်း အဲဒီ သီအိုရီပါပဲ။
ဒီဇာတ်တော်က ပေးတဲ့ အဆုံးအမက နာမည်ဆိုတာ ခေါ်ဝေါ်ရုံမျှသာ ဖြစ်တယ်၊ နာမည်က လူတစ်ဦးရဲ့ အဆိုးအကောင်းကို မဖြစ်စေဘူး။ မိမိရဲ့ ကံ ဉာဏ် ဝီရိယသည်သာ မိမိဘဝရဲ့ ကောင်းကျိုး ဆိုးပြစ်ကို ဖန်တီးတယ်လို့ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒီဇာတ်တော်နဲ့ပဲ အဖြေက အတော် ပေါ်လွင်နေပါပြီ။ ဒါပေမယ့် ဆိုစရာ ကျန်နေသေးလို့ သည်ခံပြီး ဆက်ဖတ်ကြည့် ..
တိုက်ဆိုင်မှု
ဇာတ်တော်တွေမှာ ဘုရားလောင်း သို့မဟုတ် ဘုရားလောင်းရဲ့ မိခင် ကြိုပြီး အိမ်မက် မြင်တာ၊ တိုက်ဆိုင် ဖြစ်ရပ်အနေနဲ့ အသားလှုပ်တာတွေကို ဖော်ပြတာမျိုး ရှိတယ်။ ဘုရားလောင်းရဲ့ မိခင် အိမ်မက်မြင်တဲ့ ဇာတ်တော်တွေ ထင်ရှားပါတယ်။ အလောင်းမင်း သိဒ္ဓတ်လည်း ဗုဒ္ဓဖြစ်ခါနီး အိမ်မက် မြင်တယ်။ ဝေဿန္တရာ မင်းကြီးက သားတော် သမီးတော်တွေကို လှူနေစဉ် တောထဲ သစ်သီးရှာ ထွက်နေတဲ့ မဒ္ဒီမိဖုရားရဲ့ ညာမျက်လုံး လှုပ်တယ် (ဒက္ခိဏက္ခိ စ ဖန္ဒတိ၊ ဇာ၊ဋ္ဌ၊၇၊၃၃၈)။ မင်းကြီး လှူနေခိုက် မဒ္ဒီဒေဝီ မျက်လုံး လှုပ်တာဟာ တိုက် ဆိုင်မှု သက်သက်ပဲ။ လှူလို့ မျက်လုံး လှုပ်တာ မဟုတ်သလို မျက်လုံး လှုပ်လို့ လှူတာလည်း မဟုတ်ဘူး။ ဒါပေမယ့် ဖြစ်လာမယ့် သက်ရောက်မှု တစ်ခုအတွက် မသိစိတ်မှာ အလိုလို သိနေခဲ့တယ်ဆိုတဲ့ တိုက်ဆိုင်မှုမျိုး ဘဝမှာ ရံခါတော့ ကြုံဖူးမှာပါ။ ဒီသဘောမျိုး ယူရင် သင့်ပါတယ်။
မဆိုင်ပါဘူး
ကမ္ဘာအေးမှာ နေစဉ်က ကြားဖူးခဲ့တယ် .. ချဲဂဏန်းပေးလို့ နာမည်ကြီးတဲ့ တောထွက် ဘုန်းကြီးအိုဆီ ချဲဝါသနာပါတဲ့ “အကို”ကတောင်တစ်ယောက် ဂဏန်း ရလိုရငြား မျှော်လင့်ပြီး ရုဏ်ဆွမ်း သွားပို့တော့ တရုတ် သံတမန်တွေ လာခါနီး ပုဆိုး သစ် ဝတ်ထားတဲ့ “ပြည်သူလုံး တံဆိပ် (ဘိုးတော်ဘုရား)မှာ ကပ်ပယ်အိတ်သည် အရိပ်အယောင် ပြ၍ ထွက်စံပယ် (ဦးပေါ်ဦးလျှောက်ထုံး၊ စာ-၁၇၆)တဲ့ ကိန်းနဲ့ ကြုံပါသတဲ့။ ဒါနဲ့ “ထောပြီ”ဆိုပြီး အဲဒါကြီးကို နိမိတ်ကောက်ပြီး ပုံအောလိုက်တာ “ကွဲ’ပါလေရော ဆိုပဲ။ ဟိုမှာ သင်္ကန်းမနိုင်လို့ သူ့ဟာသူ “အထော် မတိုင် ဂေါ်ပွေး’တဲ့ ကိစ္စ။ ဆိုင်မှ မဆိုင်ဘဲ။
ဒီနေရာမှာ တိုက်ဆိုင်မှု တစ်ခု ကြုံတဲ့အခါ တိုက်ဆိုင်ခံ ဖြစ်ရပ်နဲ့ ပကတိဖြစ်ရပ် ကြောင်းကျိုး ပတ်သက်မှု မရှိတာကို အဓိက ဆိုလိုတာပါ။ နာမည်နဲ့ပတ်သက်ရင် နည်းနည်းပြောစရာရှိပါတယ်။
ပညတ်သွားရာ
ခေါ်ဝေါ်သမုတ်တဲ့ အမည်တွေ၊ ပြောဆိုတဲ့စကားတွေထဲက နိမိတ်ပုံအတိုင်း လက်တွေ့ဖြစ်လာတတ်တယ်ဆိုတဲ့ ယုံကြည်မှုဟာ ယဉ်ကျေးမှုအစကတည်းက စွဲလာခဲ့ကြတာဖြစ်လို့ ဖျောက်ဖို့ခက်တယ်။ ဒါကြောင့် "အိပ်မက်တိတ္ထိကျမ်း၊ အသားလှုပ်ကျမ်း၊ နိမိတ်ကျမ်း၊ လောကျမ်း"ဆိုတာတွေ ယနေ့ခေတ် မြန်မာမှာရော နိုင်ငံတကာမှာပါ ရောင်းနေရသေးတာပေါ့။ မြန်မာမှုမှာတော့ “ပညတ်သွားရာ ဓာတ်သက်ပါ”လို့တောင် ထောက်ခံထားသေးတယ်။ ဒါကြောင့် လောကနဲ့ အံဝင်ဂွင်ကျ ဖြစ်အောင်တော့ နာမည်မှည့်သင့်တာပေါ့။
ဓာတ်သက်ပါ
နာမည်ဆိုတာ လူအများ ခေါ်ဝေါ်မှာမို့လို့ စကားလုံးလှပြီး ချောမွတ်ဖို့နဲ့ အပြစ်လွတ်တဲ့ နာမည်မျိုးဖြစ်ဖို့ ဂရုစိုက်သင့်တာပေါ့။ ခေါ်ကြည့်... ဦးဒဒ္ဒရိရိတ္တိမ (ဦးဒက်ထိ.လိန်ထိ”လို့ ဖတ်မနေနဲ့အုံး)။ မော်ဒယ်မယ် “ဦးခွေးလေး ဒေါ်ဆိတ်မ”ရဲ့သမီး (မိဘနာမည်ကြားလိုက်စမှာ ဒီမော်ဒယ်က ရုပ်ဆိုးဆိုးပဲဖြစ်မှာပါလို့ လူအချို့စိတ်ထဲ ဖြစ်သွားနိုင်တယ်)။ ရဟန်းလူထွက် ဆရာကြီးပြောပြပုံ... သူပဉ္ဇင်းငယ်ဘဝက ဝါးခယ်မမြို့၊ ဆွမ်းခံအိမ်မှာ ရွှေတိဂုံစေတီရုပ်ပုံကိုပြရင် လက်အုပ်ချီတတ်လို့ မွေးကင်းစလေးကို “ရွှေတိဂုံလေး”လို့ အရပ်ကဝိုင်းပြီး ခေါ်ကြသတဲ့။ တစ်နှစ်သားလေးခမျာ မိုးဦးကျ ဝမ်းလျှောပြီး သေရှာပါရော။ အဲဒီလူတွေပဲ “နာမည်ခိုက်တာ”လို့ ပြောကြသတဲ့။
တွန်းအား
၁၇၉၈-ခုနှစ် ပြင်သစ်နဲ့ စစ်ဖြစ်တော့မယ့်ဆဲဆဲ အမေရိကန် ဒုတိယမြောက်သမ္မတ ဂျွန်အဒမ်(စ်)ဟာ ထိုစဉ်က အရပ်သားဘဝနဲ့ မောင့်ဘာနန်မြို့မှာ အနားယူနေတဲ့ အမေရိကန်နိုင်ငံကို တည်ထောင်ခဲ့သူ ဗိုလ်ချုပ်ကြီးဟောင်းနဲ့ အမေရိကန်ရဲ့ ပထမဆုံးသမ္မတ ဂျော့ချ်ဝါရှင်တန်ဆီ တော်လှန်ရေးကာလက အသုံးပြုခဲ့တဲ့ ‘ဝါရှင်တန်’အမည်ကို အသုံးပြုခွင့်တောင်းတယ်။ (O. S. Marden, Pushing to le Fort, p. 185)။ ဝါရှင်တန်ရဲ့ “သတ္တိ၊ သစ္စာ၊ စာရိတ္တ”စံနမူတွေဟာ အမေရိကန်စစ်သားတွေကို စိတ်ဓာတ်စွမ်းရည်မြှင့်တင်ဖို့ ခွန်အားကို ဖြစ်စေတဲ့အတွက် အဲဒီနာမည် အရေးကြီးတယ်။
တောင်ဖီလာဆရာတော်လည်း ပဉ္စင်းပျိုဘဝက ဝိနည်းပိဋကတ်ကို ပါရဂူမြောက်တတ်ကျွမ်းဖို့ သင်ယူရာမှာ မိမိကိုယ်ကို ဝိနည်းဧတဒဂ်ဘွဲ့ရ အရှင်ဥပါလိရဲ့ ဘွဲ့အမည်ကို ခံယူပြီး လေ့လာခဲ့သတဲ့။ အနောက်တိုင်းသားတွေ ဗုဒ္ဓဘာသာကို လေ့လာရင် ဘုန်းကြီးဝတ်၊ ဘုန်းကြီးဘွဲ့အမည် ခံတာလည်း ဒီအဓိပ္ပာယ်ပါပဲ။
ဒါကြောင့် တစ်ခါတစ်ရံမှာ “နာမည်”ဟာ လူတစ်ယောက်ရဲ့ဘဝကို ပုံဖော်ပေးမယ့် တွန်းအားတစ်ရပ်ဖြစ်နိုင်တယ်ဆိုရင် ယုတ္တိနဲ့မဝေးပါဘူး။
နံမကိုက်
ဗမာ သို့မဟုတ် အရှေ့တိုင်းသားမဟုတ်သူတစ်ယောက်ကို ဆုံမိလို့ကြုံရင် ဘာနေ့သားလဲလို့ မေးကြည့်။ အများစု မသိကြဘူး။ နေ့နံကိုက်တယ်ဆိုတာမျိုးလည်း မရှိဘူး။ ယင်းတို့ဆိုရေးသားပုံအရ ၁၂-ရာသီခွင်မှာ ဘာလဲဆိုတာတော့ လူအချို့သိတယ်။ ဒါဖြင့် နေ့နံကိုက်မှ ဘေးအန္တရာယ်ကင်းမယ်ဆိုရင် အဲဒီလူသန်းပေါင်းများစွာတို့ ဒုက္ခရောက်မယ်ဆိုတဲ့ အဓိပ္ပာယ်ဖြစ်သွားမှာပေါ့။
အဖြေ
အချို့နာမည်ဟာ လူတစ်ယောက် သို့မဟုတ် လူတစ်စုကို သက်ရောက်မှုရှိနိုင်ပေမယ့် နာမည်ကြောင့်သက်သက်နဲ့တော့ လူတစ်ယောက်ရဲ့ အကောင်းအဆိုး၊ နာမည်ကြီးခြင်းမကြီးခြင်း၊ ချမ်းသာခြင်းဆင်းရဲခြင်း၊ အသက်ရှည်ခြင်းတိုခြင်းဖြစ်နိုင်ဘူးလို့ ဗုဒ္ဓဝါဒက သင်ကြားပါတယ်။
ဇွန် ၂၀၊ ၂၀၁၆။
၄၈၄။ အိမ်သာတော်လှန်ရေး
ဘုန်းကြီးဘုရား၊ လူတစ်ဦး၊ အိမ်တစ်အိမ်၊ မြို့ပြနိုင်ငံတစ်ခုရဲ့ နေထိုင်မှုအဆင့်အတန်းကို အိမ်သာနဲ့ အကဲဖြတ်နိုင်တယ်ဆိုပြီး မြန်မာနိုင်ငံက မြို့တော်အဆင့်မှာတောင် အိမ်သာအလွယ်တကူ ရှာမရတာနဲ့ပတ်သက်ပြီး ဘုန်းကြီးရဲ့စိတ်ကူးယဉ်ဆန္ဒကို ပြန်ပြီးပြောပြစေလိုပါသည်ဘုရား။
ဘိက္ခုနိမ္မိတ
---အထာတစ်ခု
မြို့ကိုမလာခင် အစဉ်အလာအရ တောက ဆရာဘုန်းကြီးတွေသင်ပေးလို့ စာသင်သားကိုရင်ငယ် ပဉ္စင်းငယ်တွေ နားလည်ထားတဲ့ အထာတစ်ခုရှိတယ်... ‘ကိုယ်နေမယ့် ပရိယတ္တိသင်တိုက် စည်းကမ်းရှိမရှိကို ကုဋီ(အိမ်သာ)နဲ့ ဆွမ်းစားဆောင်တွေရဲ့အနေအထားကို ကြည့်ရတယ်တဲ့။ ကုဋီသန့်ရင် ကျောင်းတိုက်စည်းကမ်းရှိလို့ပဲ။ စည်းကမ်းရှိတဲ့ကျောင်းမှာ နေမှ ရဟန်းဘဝ တိုးတက်မှာ။
ဒါဟာ လက်တွေ့ကျတဲ့ အဆုံးအမပါ။ အမှန်တော့ ဘုန်းကြီးကျောင်းသာမကပါဘူး။ အိမ်တစ်အိမ်၊ နိုင်ငံတစ်ခုရဲ့ လူနေမှုအဆင့်အတန်းကိုလည်း အိမ်သာနဲ့ စားသောက်ပုံကိုကြည့်ပြီး အကြမ်းဖြင့် ခန့်မှန်းနိုင်တယ်လို့ ဘုန်းကြီးယူဆတယ်။ လူအချို့ ပိုက်ဆံချမ်းသာပေမယ့် ကြားမြင်သုတနည်းလို့ နေထိုင်ပုံအဆင့်မမီတာမျိုးတွေ တွေ့ဖူးမှာပေါ့။
ငဘတို့ရွာ
တောရွာအလှူပွဲကို ကြွမယ့် ရန်ကုန်နေဆရာတော်က အဲဒီအလှူစည်အောင်လို့ မိမိနဲ့အတူ ရန်ကုန်က ဒကာဒကာမဧည့်သည်တွေကို ခေါ်သွားခဲ့ရင် အကြီးအကျယ်တွေ့ရမယ့်အခက်အခဲက “အိမ်သာပဲဆိုတာ သိနေလို့ မနေသာလို့ စိတ်ပူပြီး အဲဒီကိစ္စအတွက် အထူးပြင်ဆင်ထားဖို့ တောကဆရာတော်ဘုရားကို လျှောက်နေသံကြားတော့ ဘုန်းကြီးလည်း ငဘတို့အမျိုးတွေရဲ့ဘဝကို တွေးရင်း ကျိတ်ပြီး ရယ်ရမလို ငိုရမလိုဖြစ်မိတယ်။ အဲဒါ လူဦးရေငါးထောင်မက ရှိနိုင်တဲ့ ဘုန်းကြီးတို့အရပ်က တောရွာကြီးဗျို့။ အထက်တန်းကျောင်းနဲ့ တိုက်နယ်ဆေးရုံတွေတောင်ရှိလို့ အတော်အတန်ဖွံ့ဖြိုးပါတယ်လို့ ဆိုနိုင်ဖွယ်ရှိတဲ့ အရပ်ဒေသမျိုး။
ဂုံနီအိတ်ကာ
အဲဒီ ‘မဟာအခက်အခဲ’ကို ကြိုမတွေးထားမိတဲ့ အခြားရန်ကုန်နေဆရာတော်ကြီးတစ်ပါးကျတော့ ကျေးမြို့က သူနဲ့ပတ်သက်တဲ့ ဘုန်းကြီးကျောင်းမှာ သိန်းရာထောင်အကုန်ခံ ကျင်းပတဲ့ အလှူပွဲကြီးကို ရန်ကုန်ဧည့်သည်တွေကို ခေါ်လာပြီး ဘုန်းကြီးကျောင်းမှာထားသတဲ့။ အရေးထဲ ရန်ကုန်သူဒကာမတစ်ယောက် ဗိုက်နာရော... ဘုန်းကြီးကျောင်းမှာရှိတဲ့ လူသုံးအိမ်သာက မိုးလုံလေလုံမရှိ။ ဂုံနီအိတ်အစုတ်ကလေးကို အကာလုပ်ထားလို့ မြို့ကြီးသူဒကာမ ငိုရတာပေါ့။ အိမ်သာလုံလုံခြုံခြုံရှိတဲ့ မြို့ခံလူကုန်ထံတစ်ယောက်ကို အရေးပေါ်အကူအညီတောင်းပြီး အိမ်မှာတည်းဖို့ ရှောင်တခင်စီစဉ်လိုက်ရသတဲ့။ အင်း... တောမြို့အဆင့်တောင် မနိပ်သေးဘူးလို့ဘဲ နားလည်လိုက်ရတယ်။
မြင်ဝါတောင်
စာအုပ်နာမည် “မြင်ဝါတောင်”။ စာရေးဆရာကြီး မောင်ထင်ရေးတာ။ သူ့စာအများစုထဲကလို ကျိတ်ပြုံးစရာတွေပါလို့ အလွန်ဖတ်ကောင်းတယ်။ စာပေဗိမာန်ကထုတ်တာ (၁၉၈၄-ခန့် ထင်တယ်)။ အဲဒီစာအုပ်မှာ မြို့အုပ်ဘဝနဲ့ နယ်တကာသွားစဉ် တောရွာအချို့မှာ အိမ်သာမရှိဘဲ ချုံကွယ်ရာနဲ့ သစ်ပင်အောက်တွေမှာ ကျင်ကြီးကျင်ငယ်စွန့်ကြကြောင်း၊ အရိပ်ကောင်းလို့ ရွာဦးက ညောင်ပင်အောက်မှာ အပန်းဖြေမလို့ ထိုင်မယ်လုပ်ပြီးမှ ထောင်းခနဲ မစင်နံ့ထွက်လာလို့ ပြေးခဲ့ရကြောင်း ရေးထားတယ်။ သက်ဆိုင်သူဒေသခံအချို့က သူတို့ကိုနှိမ်တယ်ဆိုပြီး စိတ်ဆိုးနိုင်ဖွယ်ရှိပေမယ့် အမှန်တော့ ထောက်ပြတဲ့စာရေးဆရာကို ကျေးဇူးတောင် တင်ရဦးမှာ။ ဒါတွေကို ညာပေးဖို့ အာဏာပိုင်တွေမှာ တာဝန်ရှိသလို ကြားမြင်သုတများတော်မူကြတဲ့ ဆရာတော်တွေကလည်း တတ်စွမ်းသမျှ ပါဝင်ကူညီသင့်တာပေါ့။
ဥတုဇလေ
ဘုန်းကြီး ကမ္ဘာအေးမှာ နေတုန်းက တစ်မနက် ကိစ္စတစ်ခုနဲ့ ရွှေတိဂုံဘုရားကို သွားတယ်။ စောင်းတန်းထဲလည်း ရောက်ရော... ဗိုက်ထဲ ‘ဥတုဇလေ’ တဂျုန်းဂျုန်းလှုပ်တော့တာပဲ။ ကုဋီဘယ်နားရှိလဲ... မေးကြည့်တော့ နှစ်ကြိမ်ခေါင်းခါခံရတယ်။ ဒါနဲ့ အရှေ့မုခ်စောင်းတန်းကနေ ဘုရားပေါ်တက်၊ ဓာတ်လှေကားနဲ့ အမြင့်ကြီးတက်ရတဲ့မုခ်(အနောက်မုခ်လို့ထင်တယ်)ကို ရောက်တဲ့အထိ ဘုရားပေါ်ဖြတ်ပြီး သုတ်ခြေတင်၊ စောင်းတန်းဘေးက ခြေကျင်ဆင်း၊ အဲဒီဓာတ်လှေကားအောက်က ကုဋီကိုပြေးရတယ်။ တံခါးကိုဖွင့်လိုက်တာနဲ့ ဆေးလိပ်နံ့နဲ့ ရောနေတဲ့ စူးစူးရှရှ မစင်နံ့။ ရေပိုက်ခေါင်းကိုဖွင့်ကြည့်တော့ ရေမလာဘူး။ တတ်နိုင်တော့ဘူးလေ... ထိုင်လိုက်ရတာပဲ၊ တွေးသာကြည့်။ အဲဒီတုန်းက လွယ်အိတ်ထဲပါလာတဲ့ ဒိုင်ယာရီစာအုပ်အသစ်ကလေးထဲက စာရွက်တစ်တွဲဖြုတ်ပြီး ဖြေရှင်းခဲ့ရတယ်။ လက်ဆေးစရာ ရေမရှိ။
ခရီးသွားနှစ်
မှတ်မိသေးတော့တယ်... ၁၉၉၆-မြန်မာ့ခရီးသွားနှစ် (Visit Myanmar Year-1996)။ အဲဒီ မြန်မာ့နှစ်ကြီးကို ရေဒီယိုက အာပြဲအောင်အော်ခဲ့ပေမယ့် မအောင်မြင်တာ အဲဒီလိုအခြေခံလိုအပ်ချက် မပြည့်စုံတာလည်း အကြောင်းတစ်ခုဖြစ်မှာပဲ။ ကြားမြင်သုတခေါင်းပါးရှာကြတဲ့ ခေါင်းဆောင်ဆိုသူတွေက လုပ်ဖို့အမိန့်တော့ ပေးလိုက်တာပါပဲ။ ဒါပေမယ့် ပြင်ပလောကရဲ့အခြေအနေမှန်ကို မသိတော့ လေတစ်လုံးပဲ ကျန်ခဲ့တာပေါ့။ စဉ်းစားကြည့်... ရွှေတိဂုံဘုရားလို တကယ့်ပရိသတ်အစည်ဆုံးလို့ဆိုရမယ့်နေရာမှာတောင် အများသုံးအိမ်သာဆိုတာမျိုးက “ရှိတော့ရှိတယ်... ရှားတယ်”ဆိုတာထဲကမှ အခြေအနေမကောင်းသေးဘူး။ အဲဒါ အဲဒီခေတ်အချိန်က... ခုတော့ ဘယ်နှယ်နေမသိ။
လှမ်းမမီ
ဒီနေ့ကျောင်းမှာ ဆွမ်းလာကပ်တဲ့ အရီးဇိုးနားပြည်နယ် တက္ကသိုလ်မှာ ပါမောက္ခလုပ်နေတဲ့ မြန်မာလူမျိုးဆရာကြီးက ပြောသွားတယ်... အမေရိကန် နာဆာအဖွဲ့က ကြီးမှူးပြီး ရန်ကုန်တက္ကသိုလ် (ပင်မ)မှာ အစည်းအဝေးတစ်ခုလုပ်ဖို့ စီစဉ်ခိုက် အိမ်သာကို စဉ်းစားမိလို့ လိုက်စုံစမ်းတဲ့အခါ အခြေအနေမကောင်းတဲ့အတွက် ရန်ကုန်တက္ကသိုလ်ထဲ မလုပ်ဖြစ်တော့ဘဲ အစည်းအဝေးကို ဟိုတယ်မှာပဲ စီစဉ်လိုက်ရသတဲ့။ ဘုန်းကြီးရောက်ဖူးခဲ့သလောက် ရန်ကုန်တက္ကသိုလ် (ပင်မ)ထဲမှာ တကယ်ပဲ အဆင့်မီအများသုံးအိမ်သာမရှိတာ အမှန်ပါ။ ကမ်းကြိုတဲ့လက်ကိုတောင် လှမ်းမမီနိုင်သေးတဲ့ အနေမျိုးလို့ ဆိုရမလားပဲ။
စင်္ကာပူမှာ
၁၉၉၈-ခုနှစ်၊ စင်္ကာပူကိုရောက်တော့ မြေအောက်ရထားဘူတာနဲ့ ပန်းခြံလိုနေရာတွေမှာ အများသုံးအိမ်သာတွေ ဗုံးပေါလအောပဲ။ စင်္ကာပူအများသုံးအိမ်သာတွေရဲ့ တံခါးတွေကို မြင်ရတော့ ဘုန်းကြီးဖြင့် တောကဘုန်းကြီးကျောင်းတွေမှာရှိတဲ့ ကျွန်းသားတံခါးတွေနဲ့ လုပ်ထားတဲ့ “ကျက်သရေတိုက်ခန်း”ကို သွားအမှတ်ရတယ်။ အိမ်သာတံခါးမှာ အစွန်းအထင်းညစ်အကြေးမရှိ။ ပြောင်လက်နေတာပဲ။ ကျက်သရေတိုက်ခန်းထဲကို ဝင်သွားရင် ဆေးလိပ်နဲ့ ငါးပုပ်ခြောက်နံ့တွေနံဖွယ်ရှိပေမယ့် စင်္ကာပူကအိမ်သာတွေမှာ လုံးဝအိမ်သာနံ့မရှိဘူး။ အနံ့မွှေးအောင်လုပ်ထားတယ်။ အဲဒီလို အများသုံးအိမ်သာတစ်ခုမှာ သန့်ရှင်းရေးနဲ့ အိမ်သာသုံးစက္ကူလိပ်တွေကို အချိန်မီလဲပေးရတဲ့ မြန်မာအလုပ်သမလေးတစ်ယောက်နဲ့တောင် တွေ့ခဲ့သေးတယ်။
စိတ်ကူးယဉ်
အိန္ဒိယဝန်ကြီးချုပ်သစ်က သူ့နိုင်ငံမှာ အိမ်စေ့အိမ်သာဆောက်ဖို့ တော်လှန်ရေးလုပ်တယ်ဆိုမဟုတ်လား။ ငဘတို့လည်း အိမ်မကောင်းချင်နေ အိမ်သာသန့်သန့်လေးတော့ ရှိသင့်တာပေါ့။ “အိမ်သာရှိမှ ဧည့်သည်လာ”လို့ နားလည်ပြီး ငွေကြေးတတ်နိုင်တဲ့ ကုမ္ပဏီပိုင်ရှင်၊ ဟိုတယ်ပိုင်ရှင်တွေက ကိုယ့်ဆီကို ပြည်ပဧည့်သည်တွေများများလာအောင် လူစည်တဲ့နေရာတွေမှာ အဆင့်မီအများသုံးအိမ်သာတွေ လှူဒါန်းကြရင်ကောင်းမှာပဲလို့ စိတ်ကူးယဉ်မိတယ်။
ဇန်နဝါရီ ၃၁၊ ၂၀၁၆။
---ပါဠိစကားပုံ
ဝရမ ကပေါတော သုဝေ မောရော။
ယနေ့ ခိုသည် နက်ဖြန် ဥဒေါင်းထက် ကောင်း၏။
---၄၈၅။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိတွေ သေရင်
ဆရာတော်ဘုရား၊ အခြားဘာသာဝင်တွေက ဖန်ဆင်းရှင်ကို မယုံကြည်တဲ့ တပည့်တော်တို့ ဗုဒ္ဓဘာသာတွေကို မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိလို့ ခေါ်ပါတယ်ဘုရား။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိမှန်ရင် သူတို့ရဲ့ဘုရားသခင်က ဂရုမစိုက်ဘဲနေပြီး သေတဲ့အခါ ဘယ်တော့မှ ပြန်မပေါ်လာနိုင်တော့တဲ့ ငရဲထဲကို ပစ်ချတယ်လို့ ဆိုပါတယ်ဘုရား။ ဗုဒ္ဓဘာသာကို မယုံကြည်တဲ့ သူတို့လို မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိတွေ သေရင် ငရဲကို ရောက်မရောက် သိလိုပါသည်ဘုရား။
မြင့်ဆွေ (ရန်ကုန်)
ဗုဒ္ဓဝါဒမှာ ဘယ်လိုလူကိုမဆို သက်ရှိလူသားလို့သာမြင်ပေမယ့် အယူဝါဒမတူသူတွေက စွပ်စွဲလာတဲ့အခါ “ဘူတံ ဘူတတော = မှန်ရင် မှန်တယ်၊ အဘူတံ အဘူတတော = မှားရင် မှားတယ်”လို့ တုတ်ဓားမပြဘဲ နိုင်ယှဉ်ချပြခွင့်တော့ရှိတယ်။
မျှတအောင်
“မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ (အယူမှားသူ) ဆိုတဲ့ ဝေါဟာရကို ယုံကြည်မှုမတူသူတွေ အချင်းချင်း (သူက ကိုယ့်ကို၊ ကိုယ်က သူ့ကို) ခေါ်ခွင့်ရှိတယ်လို့ ခံယူတာ မှန်ပါတယ်။ ဘာသာရေးယုံကြည်မှုမှာ အဲဒီလိုဖြစ်ရင် မျှတမလားလို့ပါ။ ဘုန်းကြီးကတော့ အယူမတူသူတွေက ကိုယ့်ကို အဲဒီလို ခေါ်တဲ့အခါ ပြုံးနိုင်အောင် လေ့ကျင့်ပါတယ်။ ကိုယ်ကခေါ်တဲ့အခါလည်း သူ့ဝါဒကို အထင်သေးနှိမ့်ချလိုတဲ့ ခံစားချက်မပါဘဲ ဝါဒမတူသူကို ခေါ်ရိုးခေါ်စဉ် ခေါ်တာလို့ပဲ သဘောထားပါတယ်။
ဒီနေရာမှာ မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့အာဘော်ကို အခြေခံပြီး အဋ္ဌကထာကျမ်းတွေမှာ အင်မတန်လှပပြီး မှတ်သားစရာကောင်းတဲ့ သင်ကြားချက်တွေကို တွေ့ရတယ်...
မှန်ပေမယ့် သမ္မာဒိဋ္ဌိ (အယူမှန် သို့မဟုတ် ကိုယ့်အယူ)ကို အကြောင်းပြုပြီး ကုသိုလ်အကုသိုလ် ခံစားမှုနှစ်မျိုး ဖြစ်နိုင်တယ်။ ကိုယ့်အယူအရ အလှူပေး သီလစောင့် ဘာဝနာပွား လုပ်ရင် ကုသိုလ်စားချက်ဖြစ်ပြီး ကောင်းကျိုးရတယ်။ ဒါပေမယ့် မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ (အယူမှားသူ သို့မဟုတ် ကိုယ်နဲ့ အယူမတူသူ)တွေကို ဆဲဆိုခြိမ်းခြောက် ငါ့တရားမှတရား၊ ဘုရားမှတစ်ပါး အခြားမရှိဆိုရင် အဲဒါ သမ္မာဒိဋ္ဌိကြောင့် နှလုံးသားကို အကုသိုလ်အရောင်ဆိုးခံရပြီး အကျိုးလည်း မတောက်ပြောင်ပါဘူး (သံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၆၆)။
မှားပေမယ့် မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိတွေအနေနဲ့ ဒုက္ခရောက်သူတွေကို ဆေးဝါးကုသပေး၊ အစားအစာပေး... စသည်ကို နှောင်ကြိုးမပါဘဲ (တစ်ခုခုပြန်ယူဖို့ မမျှော်လင့်ဘဲ) စေတနာသန့်သန့်နဲ့ လုပ်ဖြစ်ရင် ကုသိုလ်ခံစားချက်ဖြစ်ပြီး ကောင်းကျိုးရတယ်။ ဒီလိုတော့ ရှိတယ်... မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိတွေက ဆိတ် သိုး နွားကိုသတ်ပြီး အလှူပေး၊ အယူမတူသူတွေကို ခေါင်းဖြတ်လုပ်ရင် ၎င်းတို့ဘုရားကြိုက်ပေမယ့် ဗုဒ္ဓဝါဒအရတော့ ဒေါသစိတ်ပြဋ္ဌာန်းပြီးလုပ်ရလို့ အကုသိုလ်ခံစားချက်လို့ပဲ ဆိုပါတယ်။ (ညွှန်းပြီး)။ ကမ္ဘာပေါ်က ယဉ်ကျေးသူအများစုလည်း ထောက်ခံမဲပေးမယ်မထင်ပါဘူး။
တာယန
တာယနအမည်ရတဲ့ နတ်သားဟာ လူ့ဘဝတုန်းက အယူဝါဒတည်ထောင်သူ (ဘာသာရေးခေါင်းဆောင်) ဖြစ်ခဲ့တယ်။ ဒါပေမယ့် ကောင်းတာကိုလုပ်ရင် ကောင်းကျိုးရတယ်ဆိုပြီး ခိုကိုးရာမဲ့တွေကို စောင့်ရှောက်၊ တံတားဆောက် ရေကန်တူးတဲ့ ကောင်းမှုတွေကို လုပ်တယ်။ အဲဒီကုသိုလ်ကြောင့် ကွယ်လွန်တဲ့အခါ နတ်ပြည်မှာ ဖြစ်တယ်။ နတ်သားအဖြစ်နဲ့ မြတ်ဗုဒ္ဓထံလာပြီး “ကောင်းမှုပြုခြင်းကြောင့် နောင်တပူပန်ခြင်းမရှိ။ ကောင်းမှုကို ပြုခြင်းသည် မွန်မြတ်၏”လို့ လျှောက်တယ် (သံ၊၁၊၄၆။ သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၉၉)။
ဗုဒ္ဓဝါဒကို မယုံကြည်သူ (မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ)တွေ ကောင်းမှုလုပ်ရင် ကောင်းကျိုးရနိုင်တယ်ဆိုတာ ဒီနတ်သားက သက်သေပါပဲ။ သူ့ကိုယ်သူ ဗုဒ္ဓဘာသာပါဆိုတဲ့ အာဏာရှင်တွေ အာဏာအလွဲသုံးစားမှုနဲ့ အဝီစိမှာ ကျိုခံနေရတာကို ဒီနတ်သားတွေ့ရင် ငါးခူပြုံးပြုံးနေမှာပေါ့။
ဇွန် ၂၆၊ ၂၀၁၆။
---၄၈၆။ နမော တဿနဲ့ ဘုရားရှိခိုးသူများ
ဆရာတော်ဘုရား၊ နမော တဿ ဘုရားရှိခိုးနှင့် ပတ်သက်ပြီး မေးလျှောက်လိုပါသည်ဘုရား။ ဆရာတော်တစ်ပါးက နမောကို တစ်ယောက်၊ တဿကို တစ်ယောက်စီ ရှိခိုးပြီးမှ နောက်ဆုံး “နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာ-သမ္ဗုဒ္ဓဿ” ဘုရားရှိခိုး ဖြစ်လာတယ်လို့ ဟောကြားတာကို နာကြားရပါသည်ဘုရား။ ဒါပေမယ့် အပြည့်အစုံ ဟောကြားခြင်းမရှိပါ။ ဒါကြောင့် ဘယ်သူက ဘယ်စာလုံးနှင့် ရှိခိုးသည်ကို ပြည့်အစုံ သိလိုပါသည် အရှင်ဘုရား။
သူရ မေခင် (မလေးရှား)
အင်း မီဒီယာ အင်မတန်အားကောင်းတဲ့ခေတ်ဆိုတော့ ရမ်းပြီးမပြောရဲ မရေးရဲအောင် သတိပေးနေသလိုပါပဲ။ ပထမဆုံး နမော တဿနဲ့ ဘယ်သူတွေ မြတ်ဗုဒ္ဓကို ရှိခိုးခဲ့တယ်ဆိုတာကို အရင်လေ့လာကြည့်မယ်။
သိကြား
နတ်အဆိုကျော် ပဉ္စသီခဟာ မြတ်ဗုဒ္ဓ သီတင်းသုံးနေတဲ့ ရာဇဂြိုဟ်မြို့အနီး ဣန္ဒသာလလိုဏ်ဂူဝမှာ ဗေဠုဝစောင်းကြီးကို တီးခတ်ပြီး “ဘုရားတိုင်သီချင်း”တွေ သီဆိုစဉ် မြတ်ဗုဒ္ဓက ပဉ္စသီခကို စကားစမြည်ပြောတဲ့အခါ သိကြားမင်းလည်း ရောက်လာပြီး “သတ္တဝါတွေဟာ ရန်မလိုချင်ဘဲလျက် ဘာကြောင့် ရန်ဖြစ်နေရသလဲ”လို့ မြတ်ဗုဒ္ဓကို မေးတယ်။ မြတ်ဗုဒ္ဓက “ဣဿာ (မနာလို) မစ္ဆရိယ (ဝန်တို) ဆိုတဲ့ သံယောဇဉ်နှစ်မျိုးကြောင့် ဖြစ်ရတာ”လို့ ဖြေတယ်... (သိကြားမေးခွန်းတစ်သီတစ်တန်းကို သက္ကပဥှသုတ်မှာ ဆက်ဖတ်ဖို့ ညွှန်းပါတယ်။)
မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့အဖြေတွေကို နာယူပြီးတဲ့အခါ သိကြားမင်းကြီး သောတာပန်တည်သွားပြီး မြေကြီးကို လက်နဲ့ပုတ်ရင်း “နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ”လို့ သုံးကြိမ် ဥဒါန်းကျူးတယ်။
ဘုရားနဲ့တွေ့အောင် လုပ်ပေးလို့ ကျေးဇူးဆပ်တဲ့အနေနဲ့ ပဉ္စသီခကို ရာထူးတိုးပေးပြီး ပဉ္စသီခကြိုက်နေတဲ့ သူရိယဝစ္ဆသာနတ်သမီးကို ရအောင်လည်း သိကြားရှိန်နဲ့ လုပ်ပေးလိုက်ပါသတဲ့ (ဒီ၊၂၊၂၃၀)။
ထုံအအမင်း
သာမန်တို့နားမလည်နိုင်တဲ့ မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ဒဿနစကားတစ်ခု ကောသလနန်းထဲရောက်လာတယ်... “အချစ်ကြောင့် ဆင်းရဲရတယ်”တဲ့။ ထုံအအကောသလမင်းက မလ္လိကာကို “နင့်ဆရာ ရဟန်းဂေါတမက ချစ်ရင် ဒုက္ခဖြစ်တယ်ဆို”လို့ ခနဲ့တဲ့တဲ့ပြောတော့ ဗုဒ္ဓကို အလွန်ကြည်ညိုတဲ့ မိဖုရားက “မင်းကြီး၊ ဒီစကားကို မြတ်ဗုဒ္ဓမိန့်တာဟုတ်ရင် ဒါအမှန်ပါပဲ”လို့ ပြန်ပြောတယ်။ ကောသလမင်းက သူ့စကားကို မထောက်ခံတဲ့မိဖုရားကို မကျေမနပ်ဖြစ်ပြီး “သယ်.. သူ့ဆရာပြောရင် အဟုတ်ချည်းပဲ၊ မလ္လိကာ.. သိပ်မုန်းဖို့ကောင်းတယ်၊ ထွက်သွား”ဆိုပြီး ငေါက်လွှတ်တယ်။
မလ္လိကာက ပညာရှိဆိုတော့ မလျှော့ဘူး... လူတစ်ဦးကို မြတ်ဗုဒ္ဓဆီလွှတ်ပြီး စုံစမ်းတယ်။ အမှန်ကို သိရတဲ့အခါ “မင်းကြီး၊ သမီးတော် ဝဇိရီကို ချစ်လား” “ချစ်တာပေါ့၊ သမီးတော်တစ်ခုခုဖြစ်ရင် ငါ့နှလုံးတွေကွဲကြေမှာ” “သားတော်စစ်သူကြီး ဝိဍဍုဘကို ချစ်လား” “ချစ်၊ သားတော်မရှိရင် ငါသေမှာ” “မလ္လိကာကိုရော ချစ်လား” “ဘယ်နှယ်ပြောပါလိမ့် မလ္လိကာ၊ မင်းမရှိရင် ငါရူးမှာ” “မင်းကြီး၊ ဒါကြောင့် ရှင်တော်ဗုဒ္ဓက အချစ်ကြောင့် ဆင်းရဲတယ်လို့ ဟောတော်မူတာပေါ့။
အဲဒီကျမှ ကောသလမင်း “ပေါက်”ပြီး မြတ်ဗုဒ္ဓရှိရာဖက် လက်အုပ်ချီရင်း “နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ”လို့ သုံးကြိမ် ဥဒါန်းကျူးတယ် (မ၊၂၊၃၁၄)။
အသေးစိတ်
ခရေ မြတ်ဗုဒ္ဓကို အနီးကပ်လေ့လာခဲ့သူ ဥတ္တရလုလင်က မြတ်ဗုဒ္ဓနဲ့ပတ်သက်ပြီး ရုပ်သွင်၊ နေထိုင်ပုံ၊ သွားလာပုံ၊ စားသောက်ပုံ၊ တရားဟောပုံ၊ သံနေသံထားတွေကို အလွန်အသေးစိတ် ခရေစေ့တွင်းကျ ဆရာကြီးကို ပြန်လည်တင်ပြတယ်။ ဘယ်လောက်တောင် အသေးစိတ်တုန်းဆို... ယောက်ျားမြတ်တို့ရဲ့ လိင်အင်္ဂါမျိုး ဟုတ်မဟုတ် မြင်ချင်တာကို မြတ်ဗုဒ္ဓက တန်ခိုးနဲ့ ဖန်ဆင်းပြရတဲ့အထိပါပဲ။
တပည့်ရဲ့စကားကို ကြားရတဲ့အခါ မိထိလာမြို့သား၊ သက်တော်ရှည်ပါမောက္ခကြီးဟာ မြတ်ဗုဒ္ဓကို ကြည်ညိုလွန်းလို့ မြတ်ဗုဒ္ဓရှိရာသို့ လက်အုပ်ချီပြီး “နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ”လို့ သုံးကြိမ် ဥဒါန်းကျူးတယ် (မ ၂။ ၃၄၁)။ အဲဒီဆရာကြီးရဲ့နာမည် “ဗြဟ္မာယု”တဲ့။
ယောင်တတ်သူ
ကောသလတိုင်းက စိဉ္စလိကပ္ပ (စိန်စလိ.ကပ်ပ)မည်တဲ့ရွာမှာ သောတာပန်ပုဏ္ဏေးမကြီး ဓနဉ္ဇာနီ (ဓနင်ဇာနီ)ဆိုတာရှိတယ်။ ထစ်ခနဲဆို ယောင်တတ်တယ်။ ဒါပေမယ့် အယုတ္တအနတ္တဆဲဆိုတာမျိုးမဟုတ်ဘူး။ ဘုရားရှိခိုးပြီး ယောင်တာ။ သူ့ခင်ပွန်းက ဘာသာခြားဆိုတော့ တစ်နေ့မှာ တိတ္ထိ (အယူဝါဒ တည်ထောင်သူ) ဆရာကြီးတွေကို အိမ်ကိုဖိတ်ပြီး ကျွေးမွေးမယ်လို့ ဇနီးကို ပြောတော့ ဓနဉ္ဇာနီက “ကိုယ်ရှာထားတဲ့ပစ္စည်း ကိုယ်ကြိုက်သလို လှူပါ”တဲ့။ ပုဏ္ဏားက သူ့မိန်းမအကြောင်းကိုသိနေလို့ “အဲဒီနေ့မှာ မိန်းမရဲ့ပါးစပ်က ခါတိုင်းလို ဟဝါကြီးကို ဆိုပြီး မယောင်မိစေနဲ့အုံး”တဲ့။
ဓနဉ္ဇာနီလည်း ဘယ်ရမလဲ၊ ဓနဉ္ဇာနီပဲ... အလှူနေ့မှာ တိတ္ထိတွေကို ဟင်းလိုက်ရင်း အပေါ်ရုံ (ဆာရီ) လျှောကျတဲ့အတွက် နှုတ်တက်နေတဲ့အတိုင်း အောင်မြင်တဲ့အသံနဲ့ “နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ”လို့ သုံးကြိမ်လုပ်ပစ်လိုက်တယ် (မ၊၂၊၄၂၄။ မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၀၇)။
ဉာဏ်ခြေရာ
ပရိဗိုဇ်ဝတ်ပြီး မြတ်ဗုဒ္ဓနဲ့ ရဟန္တာတွေကို ပြုစုနေတဲ့ ပိလောတိကာအမည်ရှိတဲ့ လူငယ်ဟာ ညနေခင်း ဇေတဝန်ကျောင်းက မြို့ဖက်ကို အလာမှာ မြို့ထဲက ခမ်းနားစွာထွက်လာတဲ့ ဇာဏုသောဏိမည်တဲ့ ပုဏ္ဏားနဲ့ တွေ့တယ်။
ဇာဏုသောဏိက စပြီး “ဘယ်ကလာတာလဲ”တဲ့။ ပရိဗိုဇ်ငယ်က “ရဟန်းဂေါတမဆီကပါ”လို့ ဖြေတယ်။ “ဘယ့်နှယ်လဲ၊ ရဟန်းဂေါတမကို ပညာရှိလို့ ထင်လား”။ “ဩ... ငါလို ပရိဗိုဇ်ငယ်တစ်ယောက်က ရဟန်းဂေါတမရဲ့ပညာကို မခန့်မှန်းနိုင်ပါဘူး၊ ဂေါတမလိုပုဂ္ဂိုလ်ကပဲ ဂေါတမရဲ့ပညာကို သိနိုင်မှာ။ ရဟန်းဂေါတမဟာ ချီးမွမ်းခံရသူတွေရဲ့ ချီးမွမ်းတာကို ခံရသူပါ”။ “အလို... ညွှန်းလှချည့်လား”။
“ညွှန်းသင့်လို့ပါ... ရဟန်းဂေါတမကို နက်နဲတဲ့မေးခွန်းတွေ မေးပြီး အရေးနိမ့်အောင်လုပ်ဖို့ ရည်ရွယ်ပြီး လာကြတဲ့ မင်း၊ ပုဏ္ဏား၊ သူကြွယ်၊ ရဟန်းပညာရှိတွေဟာ ရဟန်းဂေါတမနဲ့ တွေ့တဲ့အခါ ရဟန်းဂေါတမရဲ့ ဟောကြားချက်ကြောင့် မေးဖို့ကိုပင် သတိမရကြတော့ဘဲ နောက်ဆုံး ရဟန်းဂေါတမရဲ့ တပည့်တွေဖြစ်ကုန်တာချည့်။ ခြေရာရဲ့ကြီးမားကျယ်ပြန့်မှုကို ကြည့်ပြီး ဆင်ပြောင်ကြီးကို သိနိုင်သလို ကျယ်ပြောနက်ရှိုင်းတဲ့ ဉာဏ်ခြေရာကို တွေ့တာနဲ့ ကျုပ်ကတော့ ဘုရားအစစ်ပဲလို့ ယုံကြည်တယ်”။
နောက်ဆုံး ဇာဏုသောဏိလည်း မြတ်ဗုဒ္ဓကို ကြည်ညိုသွားလို့ မြင်းရထားပေါ်မှဆင်း၊ မြတ်ဗုဒ္ဓရှိရာဖက်ဆီ လက်အုပ်ချီပြီး “နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ”လို့ သုံးကြိမ် ဥဒါန်းကျူးတယ် (မ၊၁၊၂၃၅)။
အငြင်းဇာစ်မြစ်
အရှင်မဟာကစ္စည်းမထေရ် ဝရဏာမြို့မှာ သီတင်းသုံးစဉ် အာရာမဒဏ္ဍမည်တဲ့ ပုဏ္ဏားတစ်ယောက် အရှင့်ထံရောက်လာပြီး “မင်းတွေအချင်းချင်း၊ ပုဏ္ဏားတွေအချင်းချင်း၊ သူကြွယ်တွေအချင်းချင်း ဘာလို့ အငြင်းပွားကြပါသလဲ”လို့ မေးတယ်။ “ကာမရာဂ (အဆင်း အသံ အနံ့ အရသာ အတွေ့) အာရုံဖမ်းစားဝါးမျိုခံရလို့”ဖြစ်ကြောင်း အရှင်မြတ်က ဖြေတယ်။ “ရဟန်းတွေအချင်းချင်း အငြင်းပွားတာရော ဘာကြောင့်လဲ”။ “ဒါကတော့ ဒိဋ္ဌိရာဂ (အယူဝါဒအမျိုးမျိုးကို စွဲလမ်းမှု)ကြောင့် ဖြစ်ရတယ်”။ ဒါဖြင့် “ကာမရာဂ၊ ဒိဋ္ဌိရာဂတွေ ဖမ်းစားမခံရသူ လောကမှာ ရှိပါသလား”လို့ ပုဏ္ဏားက ဆက်မေးတယ်။
အရှင်မြတ်က “ရာဂစိတ်တွေအားလုံး ကုန်စင်အောင် အားထုတ်ပြီးဖြစ်တဲ့ ဗုဒ္ဓအမည်ရှိတဲ့ ပုဂ္ဂိုလ်တစ်ဆူ သာဝတ္ထိမြို့မှာ ရှိပါတယ်”တဲ့။ အဲဒီအခါ ပုဏ္ဏားဟာ ဗုဒ္ဓရှိရာဖက်ကို လက်အုပ်ချီပြီး “နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ”လို့ သုံးကြိမ် ဥဒါန်းကျူးတယ် (အံ၊၁၊၆၈)။
ကာရဏပါလီ
ကာရဏပါလီအမည်ရှိ ဝေသာလီမြို့သား ပုဏ္ဏားဟာ နေမွန်းတည့်ချိန် အဝေးမှလာတဲ့ ပိင်္ဂိယာနီ (ပိန်ဂိယာနီ)မည်တဲ့ အနာဂါမ်ပုဏ္ဏားကို “နေပူကျဲကျဲမှာ ဘယ်ကလာတာလဲ”လို့ မေးတယ်။ “ရဟန်းဂေါတမဆီကပါ”။ “ရဟန်းဂေါတမကို ပညာရှိလို့ ယူဆပါသလား”။ “ပုဏ္ဏား၊ ငါအနေနဲ့ ရဟန်းဂေါတမရဲ့ပညာကို မသိနိုင်ပါ။ ဂေါတမလို အခြားတစ်ယောက်ကပဲ သူ့ရဲ့ပညာကို သိနိုင်မှာပါ”။ “ပုဏ္ဏား၊ သင်သည် ရဟန်းဂေါတမကို အလွန်ချီးမွမ်းတာပဲ။ ဘာကြောင့် အဲဒါလောက် ချီးမွမ်းရတာလဲ”။ ပိတိယာနီပုဏ္ဏားက “အရသာကောင်းကို စားပြီးသူဟာ အခြားအရသာကို မတောင့်တတော့သလို ရဟန်းဂေါတမရဲ့တရားကို ကျင့်သုံးပြီးရင် အခြားတရားကို အလိုမရှိတော့ဘူး။ စန္ဒကူးရွှေ စန္ဒကူးနီတုံးတွေကို ဘယ်နေရာမှာ နမ်းနမ်း အလွန်အနံ့မွှေးသလို ရဟန်းဂေါတမရဲ့တရားတိုင်းဟာ နှစ်သိမ့်မှုကို ပေးပါတယ်။ ဆေးဆရာကောင်းဟာ ရောဂါကို ပျောက်စေသလို ရဟန်းဂေါတမရဲ့တရားကို ကျင့်သုံးသူဟာ ဆင်းရဲကို ကင်းစေတယ်။ နွေနေပူကြောင့် ပင်ပန်းနေတဲ့ ခရီးသွားဟာ အေးမြကြည်လင်တဲ့ရေကန်ထဲက ရေကို သောက်သုံးရသလို ရဟန်းဂေါတမရဲ့တရားဟာ ပူလောင်မှုကို ငြိမ်းစေပါတယ်”တဲ့။
ပိင်္ဂိယာနီရဲ့စကားအဆုံးမှာ ကာရဏပါလီပုဏ္ဏားလည်း “နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ”လို့ သုံးကြိမ် ဥဒါန်းကျူးတယ် (မ၊၁၊၂၃၅)။
မဟိန္ဒမင်း
လွန်ခဲ့တဲ့ ၉၂-ကမ္ဘာအချိန်က တိဿနဲ့ ဖုဿလို့ ဘုရားနှစ်ဆူ ပွင့်ထွန်းရာမှာ ဖုဿဘုရားရဲ့ ဖခင်က မဟိန္ဒမင်းကြီး။ မင်းကြီးရဲ့သားတော်အငယ်က ပထမအဂ္ဂသာဝက၊ ပရောဟိတ်ရဲ့သားက ဒုတိယအဂ္ဂသာဝကဖြစ်လာတယ်။ သားကြီး၊ သားငယ်၊ ပုရောဟိတ်ရဲ့သားတို့ကို တစိမ့်စိမ့် ဖူးမြော်ပြီး ဘုရားလည်း ငါ့ဘုရား၊ တရားလည်း ငါ့တရား၊ သံဃာလည်း ငါ့သံဃာပဲလို့ တွေးရင်း မဟိန္ဒမင်းလည်း “နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ”လို့ သုံးကြိမ် ဥဒါန်းကျူးတယ် (ဓမ္မပဒ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၄)။
အဖြေ
မှတ်သားကြည်ညိုစရာ အကြောင်းအရာတွေဖြစ်လို့ ရသလောက် စုစည်းပြလိုက်တာပါ။ သိကြားနတ်မင်း၊ ကောသလမင်း၊ ဗြဟ္မာယု (ပုဏ္ဏားပညာရှိ)၊ ဓနဉ္ဇာနီ (သောတာပန် ပုဏ္ဏေးမ)၊ ဇာဏုသောဏိ (သာဝတ္ထိမြို့က ဂုဏ်သရေရှိ ပုဏ္ဏား)၊ အာရာမဒဏ္ဍ (ပုဏ္ဏား)၊ ကာရဏပါလီ (လိစ္ဆဝီမင်းတို့ရဲ့ မန်နေဂျာ)၊ မဟိန္ဒမင်း (ဖုဿဘုရားရဲ့ခမည်းတော်)... အားလုံး ပုဂ္ဂိုလ်ရှစ်ယောက် “နမော တဿ”ကို အစအဆုံး ဥဒါန်းကျူး (ဝမ်းသာလို့ ရွတ်ဆို)ခဲ့ကြတယ်လို့ မှတ်ဖို့ပါ။ နမောတစ်ယောက်၊ တဿတစ်ယောက် ရွတ်တယ်လို့ မကြားဖူးပါဘူး။
ဇွန် ၂၇၊ ၂၀၁၆။
---ဗုဒ္ဓေါ ဗုဒ္ဓေါတိ ဃောသော အတိ.ဒုလ္လဘ.တရော၊ ကာ ကထာ ဗုဒ္ဓဘာဝေါ။
ဗုဒ္ဓ ဗုဒ္ဓဟူသောအသံကိုပင် အလွန်ကြားရခဲ၏။ ဗုဒ္ဓအဖြစ်ကိုမူ ဆိုဖွယ်မရှိ။ (နမက္ကာရ၊ ၂ရ-ဂါထာ)
---၄၈၇။ ဘိက္ခုနီသံဃာ ကွယ်ချိန်
ဘုန်းကြီးဘုရား၊ ဘိက္ခုနီသံဃာ ကွယ်ချိန်နှင့် ပတ်သက်ပြီး “သာသနာနှစ် ၄၅၀-တွင် သီဟိုဠ်ကျွန်း၌ ဘိက္ခုနီများ ရှိဦးမည်ဟု ယူဆနိုင်သော်လည်း သာသနာနှစ် ငါးရာ၏ ဤမှာဘက်၌မူကား ဘိက္ခုနီဆက်အနွယ် လုံးဝ မရှိတော့သည်မှာ ထင်ရှားသိသာလေသည်”ဟု လည်းကောင်း၊ “လာဘ်သပ္ပကာ ရှားပါးခြင်း စသောအကြောင်းများကြောင့် သာသနာနှစ် ငါးရာအတွင်းမှာပင် ဘိက္ခုနီသာသနာ အဆက်ပြတ်သွားသည်”ဟု လည်းကောင်း ဆရာတော်များ ရေးသားသော ကျမ်းစာများမှ မှတ်စု ထုတ်နုတ်ထားပါသည်။ ဤဖော်ပြချက်များမှာ ယုတ္တိခိုင်လုံပါသလား ဘုရား။ ခေတ်သစ် သမိုင်းဆရာတို့က မည်သို့ယူဆကြသည်ကို သိလိုပါသည် ဘုရား။
တပည့် ဝိလာသ (ဂန့်ဂေါ)
ဘိက္ခုနီနဲ့ပတ်သက်တာတွေကို ဓမ္မအမေးအဖြေ အမှတ်-၁၄၄၊ (ပေါင်းချုပ်၊ အမှတ်-၂၊ စာမျက်နှာအစ)မှာ အတော်အတန်ရှင်းပြပြီးဖြစ်ပါတယ်။ ဒါပေမယ့် ဘိက္ခုနီသံဃာကွယ်ချိန်နဲ့ပတ်သက်ပြီး အဲဒီအဖြေမှာ အကျဉ်းမျှဆိုခဲ့တာကို နည်းနည်းပြန်ချဲ့ပြီး ပြောပြပါမယ်။
ကျမ်းကိုး
မဟာဝံသကျမ်း၊ အခန်း ၅၂ (P.T.S. မူ) သို့မဟုတ် အခန်း ၅၀ (တိနိမူနဲ့ ဂိုအင်ဂါစီဒီမူ)၊ ဂါထာအမှတ် ၆၃-မှာ အောက်ပါအတိုင်း ဆိုထားတာကို တွေ့ရတယ်...
ဥပဿယံ ကရိတွာန၊ သာ ဧဝ ပဒလာနေ။
ဘိက္ခုနီနံ အဒါ ထေရ-ဝံသေ သဗ္ဗတ္ထ ပူဇိတေ။
ပါမောက္ခ ဝိလျံ ဂိုင်ဂါရဲ့ အင်္ဂလိပ်ဘာသာပြန်က “Further she had a home built in Padalañchana and granted it to the bhikkhunis of universally reverenced Thera School.”။ မြန်မာပြန်ရင် “ထို့ပြင် သူမ(ဝဇိရာဒေဝီ)သည် ပဒလာန (အရပ်)မှာ ကျောင်းတစ်ဆောင်ဆောက်လုပ်စေပြီး ထိုကျောင်းကို လူအများလေးစားခံရသော ထေရဝံသ(ထေရဂိုဏ်းဝင်) ဘိက္ခုနီတို့အား လှူဒါန်း၏”လို့ ဖြစ်ပါတယ်။
၁၀-ရာစုထိ
အဲဒီဂါထာမှာ ဖော်ပြတဲ့ အဆိုပါကျောင်းကို တည်ဆောက်သူအမျိုးသမီးဟာ သီရိလင်္ကာဘုရင် ပဉ္စမကဿပမင်း (အေဒီ ၉၂၉-၉၃၉)ရဲ့ မိဖုရား ဝဇိရာဒေဝီ ဖြစ်ပါတယ်။ ဝဇိရာမိဖုရား ထေရဝါဒဂိုဏ်းဝင် ဘိက္ခုနီတွေကို ကျောင်းလှူဒါန်းကြောင်း မှတ်တမ်းတင်တဲ့ ဂါထာဖြစ်ပါတယ်။ ဒါကြောင့် အေဒီ ၁၀-ရာစုမှာ ထေရဝါဒဂိုဏ်းဝင် ဘိက္ခုနီတွေ ရှိသေးတယ်လို့ ဆိုနိုင်ပါတယ်။ တစ်နည်းဆိုရင် မြတ်ဗုဒ္ဓပရိနိဗ္ဗာန်စံပြီးနောက် နှစ်ပေါင်း ၁၅၆၂ (အေဒီ ၉၃၉ + ဘီစီ ၆၂၃)နှစ်ထိ ဘိက္ခုနီရှိသေးတယ်လို့ ဆိုနိုင်ဖို့ သက်သေခံပါပဲ။
ဒါကြောင့် သီရိလင်္ကာနိုင်ငံမှာ အေဒီ ၁၀-ရာစုလောက်ထိ ဘိက္ခုနီတွေ တည်ရှိခဲ့တဲ့အထောက်အထားရှိတယ်လို့ ပညာရှင်တို့ဆိုကြတာပေါ့။ မှန်ခြင်းမမှန်ခြင်းဆိုတာထက် သူတို့မှာ သူတို့ဆိုထားတဲ့စကားအတွက် သက်သေသာဓကရှိလို့ သူတို့ယူဆချက်က အားသာတယ်လို့ နားလည်ဖို့ပါ။
ကွယ်ချိန်
ပဉ္စမ မဟိန္ဒမင်း လက်ထက် (အေဒီ ၁၀၁၇) အိန္ဒိယ တောင်ပိုင်းက တမီလ်လူမျိုးတို့ သီရိလင်္ကာနိုင်ငံကို ဝင်ရောက် တိုက်ခိုက်တဲ့အခါ ဗုဒ္ဓသာသနာ အကြီးအကျယ် ဖျက်ဆီးခံရတဲ့ (မဟာဝံသ ၅၅း၂၀-၂၃ စသည်) အန္တရာယ် ကပ်ဘေးဆိုးကြီးနဲ့ ကြုံရပြီးတဲ့နောက် ဘိက္ခုနီတွေ ရှားပါးသွားရာကနေ အေဒီ ၁၁-ရာစု နောက်ပိုင်းမှာ ဘိက္ခုနီသံဃာ အဆက်ပြတ်သွားခဲ့ဖွယ် ရှိတယ်လို့ သုတေသီတို့ ယူဆကြပါတယ်။
မခိုင်လုံ
ပထမ မှတ်စုမှာ “ထင်ရှား သိသာလေသည်”လို့ ဆိုပေမယ့် ဒီအဆိုအတွက် ဆိုသူမှာ သက်သေမှ မရှိဘဲ။ သက်သေ မရှိတော့ မခိုင်လုံဘူးပေါ့။ ဒုတိယမှတ်စုပါ “သာသနာနှစ် ၅၀၀-အတွင်းမှာပင် ဘိက္ခုနီသာသနာ အဆက်ပြတ်သွားကြောင်း” အဆိုလည်း ရေးသူက အထင်ကို ပြောတာဖြစ်လို့ အတည်မယူနိုင် သို့မဟုတ် သုတေသနစာတမ်း ရေးတဲ့အခါ ကိုးကားခံစကားရပ် တစ်ခု မဖြစ်နိုင်ပါဘူး။
ဇွန် ၂၈၊ ၂၀၁၆။
---အဒန္တေန အသတ္ထေန၊ နာဂေါ ဒန္တော မဟေသိနာ။
ဗုဒ္ဓသည် လှံတံလက်နက် မပါဘဲ ဆင်ပြောင် (နာဠာဂိရိ)ကို ဆုံးမတော်မူ၏။ (ဝိ၊၄၊၃၅၇)။
---၄၈၈။ မြတ်ဗုဒ္ဓကို စွပ်စွဲသူများ
မေးခွန်း
အရှင်ဘုရား၊ ဘုရားရှင်ကို စိဉ္စမာဏအမျိုးသမီး စွပ်စွဲတာကိုတော့ ဒေါ်မေရှင်သီဆိုတဲ့ အောင်ခြင်းရှစ်ပါး သီချင်းထဲက စာသားအရ သိရပါသည် ဘုရား။ ဘုရားရှင်ကို မည်သူတွေက မည်သို့ စွပ်စွဲဖူးပါသနည်း။ ဘုရားရှင်ကို စွပ်စွဲသူတွေအကြောင်းကို ကျမ်းဂန်မှာ ဖော်ပြထားချက် ရှိပါလျှင် ဖော်ပြပေးတော်မူပါ အရှင်ဘုရား။
ဦးဘုန်းဆွေ (Denver, CO)
မျိုးဖြတ်သူ
ဗိမ္ဗိသာရမင်း ဗုဒ္ဓဝါဒီဖြစ်သွားတဲ့အခါ ထင်ရှားကျော်ကြားတဲ့ တိုင်းသားတွေ ဗုဒ္ဓတရားကို နာရပြီး ရဟန်းပြုကြတယ်။ ရသေ့ညီနောင် ရှင်တစ်ထောင်၊ အရှင်သာရိပုတ္တရာ အရှင်မောဂ္ဂလ္လာန်နဲ့ သိဉ္စည်းဆရာကြီးရဲ့ တပည့်ရဟန်း နှစ်ရာ့ငါးဆယ်တို့နဲ့အတူ ရာဇဂြိုဟ်မြို့ထဲ မြတ်ဗုဒ္ဓ ဆွမ်းခံကြွတဲ့အခါ မဂဓတိုင်းသားတွေက “ရဟန်းဂေါတမကြောင့် ငါတို့သားတွေနဲ့ ဝေးရတယ်၊ အမျိုးသမီးတွေ မုဆိုးမဖြစ်ကုန်ပြီ၊ ငါတို့ရဲ့ မျိုးဆက်ပြတ်တော့မှာပဲ”လို့ စွပ်စွဲကဲ့ရဲ့ကြတယ်။
မြတ်ဗုဒ္ဓက ရဟန်းတွေကို “လုံ့လရှင်ပင် မြတ်ဗုဒ္ဓဟာ တော်ကောင်းတရားနဲ့ ယူဆောင်တာဖြစ်လို့ သူတော်ကောင်းကို ကဲ့ရဲ့တင်းဆို မနာလိုဖြစ်တာဟာ အကျိုးမရှိပါဘူးလို့ ပြန်ပြောကြ၊ ခုနစ်ရက်ကြာရင် ကဲ့ရဲ့သံ ငြိမ်းသွားလိမ့်မယ်”လို့ မိန့်တော်မူတယ် (ဝိ၊၃၊၅၅)။
ဒါဟာ မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ သာသနာပြု အစပိုင်းမှာ ကြုံရတဲ့ ကဲ့ရဲ့ခံရမှုပါ။ မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ သာသနာပြုခရီးဟာ ကဲ့ရဲ့ခံရခြင်းနဲ့ စခဲ့တာလို့တောင် ဆိုနိုင်တယ်။
စိတ်ညှို့သူ
နာဋရဲ့သား နိဂဏ္ဌ (ဂျိန်းဝါဒကို တည်ထောင်သူ)ရဲ့ တပည့် နာဠန္ဒာမြို့သား ဥပါလိသူကြွယ်ဟာ ကိုယ်အလုပ် နှုတ်ပြော စိတ်ကြံ သုံးမျိုးမှာ ကိုယ်နဲ့ နှုတ်က ပိုပြီး သက်ရောက်မှု အားကြီးတယ်လို့ ယုံကြည်တဲ့ သူ့ဆရာရဲ့ ယုံကြည်မှုကို မြတ်ဗုဒ္ဓနဲ့ ဆွေးနွေးဖို့ လာခဲ့တယ်။ မြတ်ဗုဒ္ဓက “ကိုယ့်စကားကို ကိုယ်တာဝန်ယူရမယ်”လို့ မိန့်တယ်။ ဥပါလိက လက်ခံပြီး သူ့ဆရာရဲ့ ဝါဒကို ပြောပြီးတဲ့အခါ မြတ်ဗုဒ္ဓက ..
‘လူတစ်ယောက်ဟာ နာဠန္ဒာတစ်မြို့လုံးက လူတွေကို ချက်ခြင်း အသားစု အသားပုံဖြစ်အောင် စွမ်းနိုင်မည်လား”လို့ ဥပါလိကို မေးတယ်။ “မစွမ်းနိုင်ပါ” “ဒါဖြင့် စိတ်တန်ခိုးရှင်တစ်ဦးက တစ်ကြိမ် စိတ်ဆိုးရုံနဲ့ နာန္ဒာတစ်မြို့လုံး ပြာဖြစ်အောင် လုပ်နိုင်မည်လား” “ခဏချင်း လုပ်နိုင်ပါတယ်” “ဒါဖြင့် စိတ်စွမ်းအားက ပိုကြီးရမယ်”။ မြတ်ဗုဒ္ဓက ဦးဆောင်ဆွေးနွေးပြီးတဲ့အခါ ဥပါလိဟာ ဗုဒ္ဓသာဝကအဖြစ်ကို ခံယူတယ်။
၎င်းရဲ့အိမ်ကို ကာလကြာရှည်စွာ ချဉ်းကပ်နေတဲ့ နိဂဏ္ဌတွေကို ဆက်လက်ထောက်ပံ့ဖို့ မြတ်ဗုဒ္ဓက ဥပါလိကို တိုက်တွန်းပေမယ့် သူ့ဆန္ဒအရ နိဂဏ္ဌတွေကို အိမ်ထဲ အဝင်မခံတော့ဘူး။ ဒါကြောင့် နိဂဏ္ဌတို့က “ဂေါတမဟာ လူတွေရဲ့စိတ်ကို ညှို့ပြီး ကိုယ့်ဖက်ပါအောင် လုပ်တယ်”လို့ ကဲ့ရဲ့ကြတယ် (မဇ္ဈိမ ပဏ္ဏာသ၊ ဥပါလိသုတ်ကို ဆက်လေ့လာပါ။ အင်မတန် လေ့လာစရာ ကောင်းတဲ့ သုတ်ပါ)။
မျက်လှည့်ရှင်
မြတ်ဗုဒ္ဓ ဝေသာလီမြို့မှာ သီတင်းသုံးစဉ် လိစ္ဆဝီအုပ်ချုပ်ရေးအဖွဲ့ဝင် ဘဒ္ဒိယဟာ မြတ်ဗုဒ္ဓထံ ရောက်လာပြီး “အရှင်ဘုရား၊ လူတွေက ရဟန်းဂေါတမဟာ အယူတစ်ပါးရှိသူတွေရဲ့ တပည့် ဒကာဒကာမတွေကို မာယာအတတ်နဲ့ ကိုယ့်ဖက်ပါအောင် လှည့်ပတ်ကြောင်း ဆိုပါတယ်။ ထိုအတိုင်း မှန်ပါသသား”လို့ လျှောက်တယ်။ မြတ်ဗုဒ္ဓက “ဘဒ္ဒိယ၊ တစ်ဆင့်စကားမျှနဲ့ မှန်ပြီလို့ အတည်မယူနှင့်ဦး၊ တွေးကြံပြီး သိကာမျှနဲ့လည်း မှန်ပြီလို့ မယူနှင့်ဦး .. အပြစ်ရှိတာကို ကိုယ်တိုင်သိမှ စွန့်ရမည်”လို့ မိန့်တော်မူတယ်။ မြတ်ဗုဒ္ဓ ဆက်ပြီး ဆွေးနွေးတယ် ..
'ဘဒ္ဒိယ၊ လူ့သန္တာန်မှာ တပ်မက်စိတ်ဆိုး ဖိစီးခံရတဲ့အခါ သတ်ဖြတ် ခိုးဝှက်စသည် လုပ်ရင် ဆိုးကျိုးဖြစ်သည် မဟုတ်လော” “ဖြစ်ပါသည် ဘုရား” “ဆိုကျိုးကို ဖြစ်ပေါ်စေရင် အကုသိုလ်ဖြစ်လို့ အပြစ်ရှိသည် မဟုတ်လော” “အပြစ်ရှိပါသည် ရှင်ဘုရား” “ဒါကို ရည်ရွယ်ပြီး အပြစ်ရှိတာကို ကိုယ်တိုင်သိမှ စွန့်ရမည်လို့ ငါဆိုခဲ့တာပဲ။ ဘဒ္ဒိယ၊ သူတော်ကောင်းတွေဟာ မိမိတို့ တပည့်ကို တပ်မက်စိတ်ဆိုး စတဲ့ ညစ်ကျစိတ်ကို ပယ်ဖျောက်ပြီး နေထိုင်ဖို့ပဲ သင်ကြားပါတယ်။
အသေးစိတ် ဆွေးနွေးပြီးတဲ့အခါ ဘဒ္ဒိယက “မြတ်စွာဘုရားရဲ့ တရားတော်သည် အလွန် နှစ်သက်ဖွယ်ရှိပါ၏။ ကျွန်ုပ်အား မြတ်ဗုဒ္ဓကို ဆည်းကပ်သူ ဥပါသကာအဖြစ် အသိအမှတ်ပြုတော်မူပါ”လို့ လျှောက်တယ်။
ဒီတော့ မြတ်ဗုဒ္ဓက “ဘဒ္ဒိယ၊ သင့်ကို ငါက ငါ့တပည့်ဖြစ်လော့လို့ ဆိုခဲ့သလော”လို့ မေးတော်မူတယ်။ “မဆိုခဲ့ပါ ဘုရား” “ဒါဖြင့်ရင် မာယာအတတ်နဲ့ တစ်ဖက်သားကို ကိုယ့်ဖက်ပါအောင် လှည့်ပတ်တယ်ဆိုတာ မှန်သလား” “မမှန်ပါ ဘုရား”။ မှတ်ချက်။ ။ မူရင်းသုတ္တန်မှာ မြတ်ဗုဒ္ဓက ဘဒ္ဒိယရဲ့ပေးခွန်းကို ချက်ခြင်း မဖြေဘဲ ဘဒ္ဒိယကိုယ်တိုင် ဥပါသကာအဖြစ် အသိအမှတ်ပြုပါလို့ လျှောက်လာတဲ့အထိ မြတ်ဗုဒ္ဓက လိမ်မာစွာ အမေးအဖြေလုပ်ရင်း ဆွေးနွေးပြီး ခေါ်ယူသွားပုံမှာ အလွန် စိတ်ဝင်စားဖွယ်ကောင်းပါတယ် (အံ၊၁၊၅၁၁။ အင် မြန် ၁၊ ၅၂၅ မှာ အကျယ်ရှုပါ)။
ကတုံး
ကောသလတိုင်း၊ ဣစ္ဆာနင်္ဂလရွာမှာ သီတင်းသုံးစဉ် ဗုဒ္ဓအစစ် ဟုတ်မဟုတ် စုံစမ်းတဲ့အနေနဲ့ စကားအရာ “တတ်လည်း တတ်၊ ကပ်လည်းကပ်”တဲ့ မာနခဲ အမ္ဗဋ္ဌ ဗုဒ္ဓဆီ ရောက်လာတယ်။ ဒီလူက “တော်ရုံဘုန်းကြီးကို ရှိမခိုးဘူး”ဆိုပြီး သွေးနထင် ရောက်နေတဲ့ လူစားမျိုး။ သူ့ဆရာ ပေါက္ခရသာတိပုဏ္ဏားက “ငါတတ်သလို တတ်တဲ့သူ”လို့ မြောက်စားခံရတော့ ပိုဆိုးတာပေါ့။ မြတ်ဗုဒ္ဓနဲ့ တွေ့တော့ ထိုင်ပင် မထိုင်ဘဲ မတ်တတ်ရပ် လမ်းလျှောက်ပြီး စကားပြောတယ်။
ဒီတော့ မြတ်ဗုဒ္ဓက “အမ္ဗဋ္ဌ၊ သင့်ဆရာတွေ၊ အသက်ကြီးသူတွေနဲ့ စကားပြောရင် ခုလိုပဲ ထိုင်နေသူကို လမ်းလျှောက်ပြီး ပြောသလား”လို့ မေးတော့ အမ္ဗဋ္ဌက “မပြောပါဘူး၊ ကတုံးတွေ ရဟန်းညံ့တွေနဲ့ပဲ အခုလိုပြောတာပါ”တဲ့။
နွားကန်းမ
ရာဇဂြိုဟ်မြို့သား သန္ဓာနသူကြွယ်ဟာ နေမွန်းလွဲအချိန် မြတ်ဗုဒ္ဓနဲ့ ရဟန္တာထေရ်ကြီးတွေကို ဖူးမြော်ဖို့ ဂိဇ္ဈကုဋ်တောင်သို့ လာစဉ် အချိန် စောသေးတဲ့အတွက် လမ်းအကြားရှိ နိဂြောဓပရိဗိုဇ်နဲ့ ဝင်တွေ့တယ်။ အဝေးမှ သစ္စာနသူကြွယ် လာနေတာကို တွေ့တာနဲ့ နိဂြောဓက သူ့ပရိဗိုဇ်တွေကို “ငြိမ်ငြိမ်နေကြဟေ့၊ ဂေါတမရဲ့ တပည့် သစ္စာနသူကြွယ် လာနေတယ်။ သူတို့က တိတ်ဆိတ်တာကို ကြိုက်တယ်”လို့ သတိပေးတယ်။ နိဂြောဓနဲ့ နှုတ်ဆက်စကားဆိုပြီးတဲ့အခါ သစ္စာနသူကြွယ်က “အရှင့်ပရိဗိုဇ်တွေဟာ အကျိုးမဲ့စကားတွေကို ကျယ်လောင်စွာ ပြောဆိုနေကြတယ်။ ဗုဒ္ဓကတော့ လူနံ့ကင်းပြီး တိတ်ဆိတ်တဲ့ တောကျောင်းမှာ သီတင်းသုံးတယ်”လို့ ဒဲ့ကြီး ပြောချလိုက်တယ်။ ဒီတော့ နိဂြောဓပရိဗိုဇ်က ...
“သန္တာန၊ သင်သိရဲ့လား .. ရဟန်းဂေါတမဟာ ဘယ်သူနဲ့မျှ ယှဉ်ပြီး စကား စကား မပြောရဲဘူး။ ပရိသတ်ထဲကိုပင် ဝင်ဝံ့သူ မဟုတ်။ နွားကန်းမဟာ နွားအုပ်ထဲ မဝင်ဝံ့ဘဲ နွားအုပ်ရဲ့ အစွန်မှာပဲ နေသလိုပေါ့”တဲ့။ ပြောပြီးလို့ မကြာခင် ယင်းတို့ရှိရာသို့ မြတ်ဗုဒ္ဓကြွလာပြီး ၎င်းတို့နဲ့ အချေအတင် ဆွေးနွေးတယ်။ နောက်ဆုံး နိဂြောဓက မြတ်ဗုဒ္ဓကို တောင်းပန်ရတယ်။ ဒီသုတ္တန်အဆုံးမှာ နိဂြောဓပရိဗိုဇ်ရော သူ့တပည့်တွေပါ မည်သူမျှ တရားထူးကို ရတယ်လို့ မဖော်ပြဘူး။
ကိုယ်ဝန်ရှင်
စိဉ္စ.မာဏဝိကာ (စိဉ္စာ = မန်ကျည်းပင်၊ မာဏဝိကာ = လုံမပျို)။ မန်ကျည်းပင်အောက်က ရလို့ တစ်နည်း မန်ကျည်းပင်မှာ သန္ဓေတည်လို့ စိဉ္စ.မာဏဝိကာ အမည်ရှိတဲ့ သာဝတ္ထိမြို့သူဟာ ဒေဝစ္ဆရာနတ်မိမယ်တမျှ လှပတဲ့အတွက် မြတ်ဗုဒ္ဓကို မနာလိုဖြစ်နေကြတဲ့ အယူဝါဒမတူသူတွေရဲ့ အသုံးချတာကို ခံလိုက်ရတယ်။ ၎င်းတို့ရဲ့ တိုက်တွန်းချက်အရ မန်ကျည်းပျိုဟာ သစ်သားပြားကို “အရှေ့အလယ်ပိုင်း ရပ်ဝန်း”မှာ ကပ်ပြီး တရားဟောနေတဲ့ မြတ်ဗုဒ္ဓအား လက်ညှိုးထိုး၍ ကိုယ်ဝန်ရှင်အဖြစ် စွပ်စွဲတယ် (ဓမ္မပဒ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၁၆)။ နုစဉ်ဘဝက သဗ္ဗာဘိဘူမြတ်စွာဘုရားရဲ့ တပည့် အရှင်နန္ဒကို စွပ်စွဲဖူးတဲ့ ကံကြွင်းကြောင့် အဲဒီလို စွပ်စွဲမှုကို ခံရတာ (အပဒါန၊၁၊၃၄၇)။ ကိုယ်တိုင် ဒီအဖြစ်မျိုး ကြုံရတဲ့အခါ ဒါလေးကို အာရုံပြုပြီး မိမိရဲ့စိတ်ဓာတ်ခွန်အားကို ပြန်စုနိုင်ပါတယ်။
ဆဲခံရခြင်း
ဓနဉ္ဇာနီရဲ့ခင်ပွန်း ဘာရဒွါဇပုဏ္ဏား ဗုဒ္ဓရဲ့တပည့်အဖြစ် ခံယူပြီး ရဟန်းပြုသွားလို့ ညီဖြစ်သူ ဘာရဒွါဇပုဏ္ဏားက စိတ်ဆိုးပြီး မြတ်ဗုဒ္ဓကို ရိုင်းပြစွာ ဆဲဆိုတယ်။ ဂါထာငါးရာနဲ့ ဆဲဆိုကြောင်း အဋ္ဌကထာမှာ ဆိုတယ် (သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၀၉)။ ဘာရဒွါဇဆဲပြီးတဲ့အခါ မြတ်ဗုဒ္ဓက “ပုဏ္ဏား၊ အိမ်ကို ဧည့်သည်လာလို့ အစားအစာ ချကျွေးတဲ့အခါ ဧည့်သည်က လက်မခံရင် အဲဒီအစားအစာကို ဘာလုပ်သလဲ”တဲ့။ “ပြန်သိမ်းထားတာပေါ့”။ “ပုဏ္ဏား၊ အဲဒီလိုပဲ သင်ဆဲဆိုတာကို ငါပြန်မဆဲဘဲ နေပြီး မခံယူတဲ့အတွက် သင်ပဲ ပြန်သိမ်းထားရမှာပေါ့။ ဆဲသူကို ပြန်ဆဲသူဟာ ဆဲဆိုတာကို အတူခံစားသူ ပြုတုံ့ပြုသူပါပဲ။ ဆဲသူကို ပြန်မဆဲသူဟာ အောင်နိုင်ခဲတဲ့ စစ်ပွဲကို အောင်နိုင်သူပဲ။
လူတိုင်း
အ.ဘူတက္ကောသနေန ပန ပရိမုတ္တော နာမ နတ္ထိ။ (လောက၌) မမှန်သောဝတ္ထုဖြင့် ကဲ့ရဲ့ဆဲဆို ခံရခြင်းမှ လွတ်သူဟူ၍ မရှိ (သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၆)။
ဘဝတစ်ကွေ့မှာ ကိုယ်တွေ့ကြံရင် အဲဒီအဆိုလေးနဲ့ မိမိကိုယ်ကို ကျေနပ်အောင် ကြိုးစားနိုင်ကြောင်းပါ။
ဇွန် ၂၉ ၂၀၁၆။
---၄၈၉။ မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ ကြုံးဝါးသံ
ဆရာတော်ဘုရား၊ မြတ်စွာဘုရားက ငါဘုရားသည် မသင့်မြတ်တာကို လုပ်မိလျှင် ငါဘုရားကိုလည်း ကဲ့ရဲ့ရမည်ဟု ကြားခဲ့ကြောင်း ရေးသားပြောဆိုကြသည်မှာ မှန်ပါသလား ဘုရား။ ဘုရားဟောကျမ်းဂန်နှင့် ညီမညီ ဖြေကြားပေးစေလိုပါသည် အရှင်ဘုရား။
မဉ္ဇူအောင် (တောင်ဥက္ကလာ)
---ဖော်ပြပါ အကြောင်းအရာနဲ့ ပတ်သက်ပြီး “ဗုဒ္ဓ.သီဟနာဒ = ဗုဒ္ဓရဲ့ ကြုံးဝါးသံ”လို့ အဋ္ဌကထာကျမ်းတွေမှာ အမည်ပေးခေါ်ဝေါ်တဲ့ ဝီမံသကသုတ္တန် (မ၊၁၊၃၉၂)ကို ကိုယ်တိုင် ဖတ်ရှုလေ့လာဖို့ ညွှန်းဆိုပါရစေ။ ဓမ္မအမေးအဖြေအနေနဲ့တော့ အဲဒီသုတ္တန်ထဲက အဓိကကျတာလေးကို ဖော်ပြလိုက်ပါတယ် ..
စူးစမ်းပါ
သာဝတ္ထိမြို့ ဇေတဝန်ကျောင်းမှာ သီတင်းသုံးစဉ် မြတ်ဗုဒ္ဓက “သူတစ်ပါး၏ စိတ်ဖြစ်ပုံကို မသိသဖြင့် စူးစမ်းလိုသော ရဟန်းသည် မြတ်စွာဘုရားအား ဟုတ်တိုင်း မှန်စွာ သိသောဘုရား ဟုတ်လေသလော၊ မဟုတ်လေသလောဟု သိရန် စူးစမ်းမှုကို ပြုရမည် (မ-မြန် ၁၊ ၄၀၅)”လို့ ရဟန်းတွေကို မိန့်တော်မူပါတယ်။ “သူတစ်ပါး၏ စိတ်ဖြစ်ပုံကို မသိသဖြင့် စူးစမ်းလိုသော” ဆိုတာကို လူသာမန်တစ်ယောက်အနေနဲ့ မြတ်ဗုဒ္ဓအား ဘုရားအစစ် ဟုတ် မဟုတ် စုံစမ်းခွင့်ရှိတယ်လို့ လွယ်လွယ်နားလည်နိုင်ပါတယ်။
ဒီသုတ္တန်မှာ မြတ်ဗုဒ္ဓဟာ မိမိကိုးကွယ်တဲ့ ဘုရားဟာ အမှန်တကယ် ကိုးကွယ်ခံထိုက်ရဲ့လား ဆိုတာကို လေ့လာခိုင်းတဲ့အပြင် မိမိကိုယ်တိုင်ရဲ့ သီလ၊ သမာဓိ၊ ပညာနဲ့ ပတ်သက်ပြီး မည်သူမဆို အချိန်ကြာကြာ အနီးကပ် လေ့လာနိုင်ကြောင်း စိန်ခေါ်ထားပါတယ်။ ဒါကြောင့် “ယုံရင် ကယ်မယ်၊ မယုံရင် ပယ်မယ်”ဆိုတဲ့ ဘုရားမျိုးနဲ့ ကွာချင်တိုင်း ကွာနေမှာပေါ့။
စိန်ခေါ်သူ
စူးစမ်းပုံကို မူရင်းသုတ္တန်မှာ အသေးစိတ် ဖော်ပြထားတဲ့ အထဲက “မျက်စိဖြင့် မြင်ရ နားဖြင့် ကြားရသော အကျင့်နှစ်ပါးတို့၌ မြတ်စွာဘုရားကို စုံစမ်းရမည်”လို့ မိန့်တော်မူတာနဲ့ ပတ်သက်ပြီး “ဘုန်းကြီးသူ၊ ရုပ်ရည်ချောမောလှပသူ၊ ထင်ရှားကျော်ကြားသူဖြစ်လို့ မှီခိုဆည်းကပ်ရင် ချမ်းသာမှာပဲ ဆိုပြီး ငါဘုရားကို မကိုးကွယ်ဘဲ ဆရာကိစ္စကို ဆောင်ရွက်နိုင်သူပဲလို့ အထင်ရောက်မှသာ ကိုးကွယ်ဆည်းကပ်ဖို့” မြတ်ဗုဒ္ဓက ယင်းသို့ မိန့်တော်မူခြင်းဖြစ်ကြောင်း၊ မိမိရဲ့ကိုယ်ကျင့်တရားနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ကိုးကွယ်သူတွေကို စိန်ခေါ်တဲ့သဘောရှိလို့ ဒီသုတ္တန်ကို “ဗုဒ္ဓ.သီဟ.နာဒ = ဗုဒ္ဓရဲ့ ကြုံးဝါးသံ”လို့ ခေါ်ကြောင်း အဋ္ဌကထာ (မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၇၈)မှာ ဖွင့်ပါတယ်။
ဝေဖန်ပါ
“ရဟန်းတို့၊ ငါဘုရားသည် သင်တို့အား ဖိတ်ကြား၏။ ငါ၏ တစ်စုံတစ်ခုသော ကိုယ်အမူအရာ နှုတ်အမူအရာကို သင်တို့သည် ကဲ့ရဲ့လိုကုန်သလော (သံ၊၁၊၁၉၂)”လို့လည်း မိမိကို ဝေဖန်ဖို့ မြတ်ဗုဒ္ဓက ရဟန်းတွေကို ဖိတ်ကြားပါတယ်။ မြတ်ဗုဒ္ဓ သာဝတ္ထိမြို့ ဝိသာခါကျောင်းအမကြီး လှူဒါန်းတဲ့ ပုဗ္ဗာရုံကျောင်းမှာ သီတင်းသုံးစဉ် တစ်ခုသော သီတင်းကျွတ်လပြည့် ပဝါရဏာနေ့ သံဃာ့အလယ်မှာ မိန့်တော်မူခဲ့တာပါ။
ဒါကြောင့် ဘုန်းကြီးတို့ ကိုးကွယ်တဲ့ မြတ်ဗုဒ္ဓကို “ဝေဖန်ဖို့ ဖိတ်ခေါ်သူ၊ အကျင့်စရဏ၊ အသိဉာဏ်ဝိဇ္ဇာနဲ့ ပတ်သက်ပြီး စိန်ခေါ်သူ”လို့ ဆိုနိုင်ပါတယ်။
အဖြေ
ဒီသုတ္တန်တွေအရ မြတ်ဗုဒ္ဓဟာ မိမိကို ဝေဖန်ဖို့ ဖိတ်ခေါ်ကြောင်း ရေးသားဟောပြောမှုဟာ ကျမ်းဂန်နဲ့ ညီတဲ့အတွက် မှန်ကန်ကြောင်း မှတ်ယူနိုင်ပါတယ်။
ဇူလိုင် ၁၅၊ ၂၀၁၆။
ဂရဟိတဗ္ဗ ဂရဟတိ ဧဝ၊ ပသံသိတဗ္ဗဉ္စ ပသံသတိ ဧဝ။
ဗုဒ္ဓသည် ကဲ့ရဲ့ထိုက်သူကို ကဲ့ရဲ့ပြီး ချီးမွမ်းထိုက်သူကို ချီးမွမ်းသည်သာဖြစ်၏။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၈၅)။
၄၉၀။ ဗုဒ္ဓကို ရဟန်းပြုပေးသူ
အရှင်ဘုရား၊ မြတ်စွာဘုရားကို မည်သူက ရဟန်းပြုပေးခဲ့ပါသနည်း။ မြတ်စွာဘုရားကို ရဟန်းပြုပေးသူ ရှိပါသလား ဘုရား။
ဘိုးတော်ကြွယ်လေး
ဒီမေးခွန်းမျိုး မိလိန္ဒမင်းက မေးတာကို အရှင်နာဂသေနက ဖြေဖူးပါတယ်။ မိလိန္ဒပဉှပါဠိတော်မှာ တိုက်ရိုက် ပါပြီးဖြစ်လို့ အဲဒီပါဠိတော်ကို မြန်မာပြန်ပေးလိုက်ပါတယ် ..
မိလိန္ဒမင်း။ ။ အရှင်ဘုရား နာဂသေန၊ ရဟန်းပဉ္စင်းအဖြစ်ဟာ မြင့်မြတ်ပါသလား။
အရှင်နာဂသေန။ ။ မင်းကြီး၊ မြင့်မြတ်တာပေါ့။
မိလိန္ဒမင်း။ ။ အရှင်ဘုရား၊ မြတ်စွာဘုရားရှင်ကိုယ်တိုင်ရော ရဟန်းပဉ္စင်းအဖြစ်ကို ရခဲ့ပါရဲ့လား ဒါမှမဟုတ် ရဟန်းပဉ္စင်းမဖြစ်ခဲ့ဘူးလား ဘုရား။
အရှင်နာဂသေန။ ။ မင်းကြီး၊ မြတ်စွာဘုရားဟာ ဗောဓိပင်ရင်းမှာ သဗ္ဗညုတဉာဏ်ကို ရပြီးတာနဲ့ တစ်ပြိုင်နက် ရဟန်းပဉ္စင်းအဖြစ်ကိုပါ တစ်ပါတည်း ရသွားပါတယ်။ တပည့်သာဝကတွေကို “အသက်ထက်ဆုံး သိက္ခာပုဒ်ကို မကျူးလွန်ရ”လို့ မြတ်ဗုဒ္ဓ သိက္ခာပုဒ် ပညတ်သလို မြတ်ဗုဒ္ဓကို အခြားသူတစ်ယောက်က (သိက္ခာပုဒ်ကို ပညတ်ပြီး) ရဟန်းပြုပေးတာ မရှိပါဘူး။
မိလိန္ဒမင်း။ ။ သင့်မြတ်ပါတယ် အရှင်ဘုရား။
ဇူလိုင် ၁၆၊ ၂၀၁၆။
---၄၉၁။ ယောက်ျား ဖြစ်ချင်ရင်
ဘုန်းဘုန်း ကျန်းမာပါစေ၊ တပည့်တော်မ ဒေါ်ကြင်ပါ ဘုရား။ တပည့်တော်မ ဒီဘဝမှာ မိန်းမဖြစ်နေရသော်လည်း တစ်ခါတစ်ရံ သာသနာ့ဘောင်ဝင်ပြီး ရဟန်းပြုလိုစိတ် ဖြစ်မိပါသည်။ တပည့်တော် သိချင်သည်မှာ မြတ်စွာဘုရားသည် မိန်းမဘဝမှ ယောက်ျားဘဝသို့ ပြောင်းနိုင်သည့် နည်းလမ်းများကို ကြားခဲ့ပါလျှင် ညွှန်ကြားပေးစေလိုပါသည် အရှင်ဘုရား။
ဒေါ်ကြင် (ဆန်ဖရန်စစ္စကို)
---စွဲလမ်းခြင်း
ဗုဒ္ဓဝါဒအရ ဘဝဖြစ်တည်မှုမှာ စာလို ဥပါဒါန်လို့ ခေါ်တဲ့ (ဥပဒါန် မဟုတ်ဘူး၊ ဥပါဒါန်လို့ “ပ”မှာ ရေးချသံ ပါစေ) အစွဲအလမ်းဟာ အရေးကြီးတယ်။ သေခါနီးမှာ သင်္ကန်းအသစ်ကလေးကို စွဲမိတာနဲ့ အဲဒီသင်္ကန်းမှာ သန်းဖြစ်တဲ့ ဘုန်းကြီး၊ ဇနီးချောကို စွဲပြီးသေလို့ ဇနီးနောက်ကို လိုက်နေတဲ့ခွေးဖြစ်ရတဲ့ ကိုယ်ချစ်ယောက်ျား (သူချစ် ကိုယ်ချစ်ဆိုတာ ရှိတယ် မဟုတ်လား) စတဲ့ ဖြစ်ရပ်သာဓကတွေ ကျမ်းဂန်မှာ ရှိတယ်။ ဥပါဒါန်ကြောင့် ဥပါဒ်ရောက်တဲ့ သဘောပဲ။
ဒီလိုပဲ မိန်းမတစ်ယောက်ဟာ မိန်းမနဲ့သက်ဆိုင်တဲ့ အောက်မှာ ဖော်ပြထားတဲ့ အခြေအနေ ၇-မျိုးကို ဥပါဒန် မဖြစ်ရင် (မစွဲလမ်းရင်) မိန်းမဘဝမှ လွတ်မြောက်နိုင်ကြောင်း မြတ်ဗုဒ္ဓ ဟောတော်မူပါတယ်။
အစွဲ ၇-မျိုး
မိမိရဲ့ မိန်းမဖြစ်နေတဲ့ဘဝ (ဣတ္ထန္ဒိယ)၊ မိန်းမတွေရဲ့ အပြုအမူ အမူအရာ သွားဟန် လာဟန် (ဣတ္ထိကုတ္တ)၊ ဝတ်စားဆင်ယင်နေထိုင်ပုံ အသွင်အပြင် (ဣတ္ထာကပ္ပ)၊ မိန်းမဖြစ်ရမှုအတွက် စိတ်ကြီးဝင်ခြင်း တစ်နည်း မိန်းမပဲဆိုတဲ့မာန် သို့မဟုတ် ဣတ္ထိယမာန် (ဣတ္ထိဝိဓ)၊ မိန်းမရဲ့ အလိုဆန္ဒ အကြိုက် နှစ်သက်မှု .. ဥပမာ ပန်းပွင့်ကို မြင်ရင် စိတ်ဝင်စားတာ ကလေးတွေ့ရင် ချစ်တတ်တာမျိုး (ဣတ္ထိစ္ဆန္ဒ)၊ မိန်းမရဲ့အသံ (ဣတ္ထိ-ဿရ)၊ ပုတီးလက်ကောက်စတဲ့ မိန်းမတို့ရဲ့အဆင်တန်ဆာ (ဣတ္ထာလင်္ကာရ) ..
ဒီခုနစ်မျိုးကို တပ်မက်စွဲလမ်းရင် ၁) ပြင်ပရှိ ဆန့်ကျင်ဘက်လိင်ကို အလိုရှိပြီး ၂) ထိုဆန့်ကျင်ဘက်လိင်နဲ့ ယှဉ်တွဲရတဲ့အခါ ၃) လောကီသားတို့ရဲ့ အန္တိမပျော်ရွှင်မှုဆီ ရောက်သွားတယ်။ ဒီလိုဖြစ်ရင် မိန်းမဟာ မိန်းမအဖြစ်ကို မလွန်မြောက်နိုင်။ ယင်းနဲ့ ပြောင်းပြန်ဖြစ်ရင် မိန်းမဟာ မိန်းမအဖြစ်ကို လွန်မြောက်နိုင်တယ်။ ယောက်ျားလည်း ထိုနည်းအတိုင်းပါပဲ (သံယောဂသုတ်။ အံ၊၂၊၄၄၀)။
စကားမစပ်
ပရိသတ်ထဲကို ဝင်မယ့် မိန်းမတစ်ယောက်အနေနဲ့ သင့်တော်ရုံထက် လွန်ပြီး အသက်အရွယ် နေရာဒေသနဲ့ မလိုက်အောင် ပြုပြင်ခြယ်သတာမျိုး (ဥပမာ ... ရံခါ ဘုန်းကြီးကျောင်းအလှူတွေမှာ တွေ့ရလေ့ရှိတဲ့ ကော့ပျံနေတဲ့ အဖွားအိုတွေလို) ခေတ်ဆန်ပြီး ပေါ်ပင်ကို ကြိုက်တဲ့ ဣတ္ထိအိုတွေကို တွေ့မိတိုင်း ဒီသုတ္တန်ကို မှတ်ရစေတယ်။
လိင်ခြား
မိန်းမ မဖြစ်ဖူးသော ယောက်ျား၊ ယောက်ျား မဖြစ်ဖူးသော မိန်းမဟူ၍ မရှိ (ပုရိသာ ဟိ ဣတ္ထိယော ဣတ္ထိယော ဝါ ပုရိ- သာ အဘူတပုဗ္ဗာ နာမ နတ္ထိ။ ဓမ္မပဒ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၀၇)။ ဗုဒ္ဓဝါဒကမ္မ ဖြစ်စဉ်အရ အခုဒီဘဝယောက်ျားဟာ နောင်ဘဝတွေမှာ မိန်း ဖြစ်နိုင်တာ သေချာတယ်။ ဒီဘဝယောက်ျားဟာ နောင်ဘဝတွေမှာ မိန်းမဖြစ်ခွင့်ရှိတာလည်း မလွဲပါဘူး။ ယောက်ျားတွေ သူများရဲ့ ဇနီးမယားနဲ့ ဇာတ်လမ်းလုပ်မိရင် ဒီဘဝ စီးပွားပျက်၊ သေရင် ငရဲကျပြီး ငရဲက လွတ်တဲ့အခါ မိန်းမဘဝမှာ ဖြစ်တယ်။ အရှင်အာနန္ဒာလောင်းလျာဟာ သာဝကပါရမီ (ဗုဒ္ဓရဲ့ အရိယာသာဝကဖြစ်လာဖို့ ဖြည့်ကျင့်ရတဲ့ ပါရမီ)ကို ကမ္ဘာတစ်သိန်း ပတ်လုံး ဖြည့်ပြီးမှ ဘဝတစ်ခုမှာ “ကာမေသု ဖြစ်မိ”လို့ မိန်းဘဝတွေ ဖြစ်ခဲ့ရတယ် (ဓမ္မပဒ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၀၈)။
ဒီနေရာမှာ ယောက်ျားကနေ မိန်းမဖြစ်သွားတာကို ပြစ်အနေနဲ့ ဆိုတဲ့အတွက် မိန်းမအဖြစ်ကို နှိမ့်ချတယ်လို့ မယူသင့်ဘူး။ ယောက်ျားတစ်ယောက်ရဲ့ဆန္ဒနဲ့ ဆန့်ကျင်တဲ့ ဘဝအခြေအနေမှာ ဖြစ်ရခြင်းနဲ့ ထိုဘဝအခြေအနေနဲ့ ကြုံနိုင်ဖွယ်ရှိတဲ့ အဆင်မပြေမှုတွေ လွှမ်းမိုးခံရတာကို ထိုမကောင်းမှုအတွက် ပေးဆပ်မှုအဖြစ် မှတ်ယူရင် ဗုဒ္ဓဝါဒနဲ့ မဆန့်ကျင်ဘူးလို့ ယူဆပါတယ်။
အဖြေ
ဒီဘဝမိန်းမအဖြစ်နဲ့တော့ ရဟန်းယောက်ျား မဖြစ်နိုင်တော့ဘူး။ ဒါပေမယ့် အထက်ပါ မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ သံယောဂသုတ်ဟောကြားချက်ကို လိုက်နာပြီး ဒါနစတဲ့ ကုသိုလ်ကောင်းမှုတစ်ခုကို ပြုပြီးတဲ့အခါတိုင်း “ဣဒံ မေ ပုညံ ပုရိသတ္တဘာဝ ပဋိလာဘာယ သံဝတ္တတု = တပည့်တော်မ၏ ဤကောင်းမှုသည် ယောက်ျားအဖြစ်ကို ရရန်အလို့ငှာ ဖြစ်ပါစေသတည်း”လို့ တကယ်ဖြစ်ချင်စိတ်နဲ့ ယောက်ျားဖြစ်ဖို့ ဆုတောင်းရင် ဘဝသံသရာမှာ ယောက်ျားအဖြစ်နဲ့ ဗုဒ္ဓသာသနာနဲ့ ကြုံကြိုက်ခိုက်မှာ သာသနာ့ဘောင်သို့ ဝင်ပြီး ရဟန်းပြုနိုင်မှာပေါ့။
ဇူလိုင် ၂၁၊ ၂၀၁၆။
---၄၉၂။ သင်္ကန်းဟူသည်
ဘုန်းဘုန်းဘုရား၊ သင်္ကန်း၏အဓိပ္ပာယ်နဲ့ ချုပ်လုပ်ပုံကို သိလိုပါသည် ဘုရား။ ဘုန်းဘုန်းတို့ ဝတ်ရုံသော သင်္ကန်းသည် မည်သို့ ပေါ်ပေါက်လာခဲ့ပါသနည်း။ မြတ်စွာဘုရားလည်း ယခုခေတ်ရဟန်းသံဃာများ ဝတ်ရုံတဲ့ သင်္ကန်းမျိုးကိုပဲ ဝတ်ရုံခဲ့ပါသလား။ နောက်ပြီး သီလရှင်ကို ဝါဆိုသင်္ကန်း ကပ်လှူလို့ ရနိုင် မရနိုင်ကိုလည်း သိလိုပါသည် ဘုရား။
မြင့်မြတ်ဦး (နွေသစ္စာ)
အဓိပ္ပာယ်
“စီရတော ဝရံ စီဝရံ”အရ ရသေ့အဝတ်ထက် မြတ်တဲ့အတွက် သင်္ကန်းလို့ ခေါ်တယ်။ တန်ဖိုးပျက်ခြင်း (အပိုင်းပိုင်းဖြတ်ထားလို့)၊ နူးညံ့မှုပျက်ခြင်း (စပ်ပြီးချုပ်ထားလို့)၊ အရောင်းအဆင်းပျက်ခြင်း (သစ်ခေါက်ဆေးနဲ့ ဆိုးထားရလို့) အဲဒီလို ဖျက်ထားတာ သုံးမျိုးရှိတဲ့အတွက် သင်္ကန်းကို “ဘိန္န.ပဋ”လို့လည်း ခေါ်တယ်။ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်တို့ရဲ့ အလံတံခွန်နဲ့ တူလို့ ပါဠိလို “အရဟတ္တ.ဇ”လို့လည်း ခေါ်တယ်။ လိုရင်းက ဗုဒ္ဓသာသနာမှာ နေထိုင်တဲ့ ရဟန်း၊ ရဟန်းမ၊ သာမဏေ၊ သာမဏေမတို့ သုံးဆောင်တဲ့ အဝတ်အစားတွေကို သင်္ကန်းခေါ်တယ်လို့ မှတ်ဖို့ပါ။
သူ့တန်ဖိုး
အကျင့်အနေနဲ့ အဆင့်မြင့်ပေမယ့် သောတာပန် သကဒါဂါမ် အနာဂါမ် အရိယာအဆင့်ကို ရောက်နေတဲ့ လူဝတ်ကြောင်ဟာ သင်္ကန်းရဲ့တန်ခိုးကြောင့် ယနေ့ ပြုသစ်စ ရှင်သာမဏေကို ရှိခိုး အရိုအသေပြုရတယ် (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၆၁)။ ရဟန္တာကတော့ လူဝတ်ကြောင်အဖြစ်နဲ့ ကြာကြာမတည်နိုင်ဘူး၊ ရဟန်းပြု ဒါမှမဟုတ် သက်တမ်းကုန်ချိန်နဲ့ ကြုံတယ်။
လမ်းဘေးမှာ စွန့်ပစ်ထားတဲ့ မစင်တွေ ပေကျံနေတဲ့ သင်္ကန်းကိုပင် လက်အုပ်ချီပြီး အရိုအသေပြုရမယ်။ ဘာလို့ဆို ပွင့်ပြီး ပွင့်ဆဲ ပွင့်လတံ့ဘုရားရှင်တွေဟာ ဒီသင်္ကန်းကိုပဲ ဝတ်ရုံကြလို့ပါပဲ (အပဒါန၊၁၊၅၂။ အပဒါန၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၃၁)။
အပ်မအပ်
“ခုံချည်၊ ဝါချည်၊ ပိုးချည်၊ သိုးမွှေး၊ ဘန်ချည်တွေနဲ့ ရက်တဲ့သင်္ကန်း၊ အဲဒီချည်တွေကို ရောပြီးရက်တဲ့ သင်္ကန်း”လို့ ဗုဒ္ဓခွင့်ပြုတဲ့ သင်္ကန်း ၆-မျိုး (ဝိ ၃ ၃၉၄)၊ ဒါအပြင် “ဘွဲ့ဖြူသင်္ကန်း၊ ပဏ္ဏအရပ် သောမာရအရပ်မှာ လုပ်တဲ့သင်္ကန်း၊ စိန့်တိုင်း (တရုတ်)ဖြစ် သင်္ကန်း၊ တန်ခိုးကြောင့်ဖြစ်တဲ့သင်္ကန်း၊ နတ်လှူတဲ့သင်္ကန်း”လို့ သံဂါယနာတင် မထေရ်တို့ရဲ့ခွင့်ပြုချက်နဲ့ ဝတ်ရုံခွင့်ရှိတဲ့ အလားတူ သင်္ကန်း ၆-မျိုး (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၈၅)။ အဲဒီသင်္ကန်း ၁၂-မျိုးကို ရဟန်းသာမဏေတို့ ဝတ်ရုံကောင်းတယ်။
“သမန်းမြက်သင်္ကန်း၊ လျှော်တေသင်္ကန်း၊ ပျဉ်ချပ်သင်္ကန်း၊ လူ့ဆံပင်နဲ့ ရက်တဲ့သင်္ကန်း၊ သားမြီးနဲ့ ရက်တဲ့သင်္ကန်း၊ သစ်နက်ရေနဲ့ လုပ်တဲ့သင်္ကန်း၊ မရိုးမင်နဲ့ ရက်တဲ့သင်္ကန်း၊ သစ်ပန်းမျှင်နဲ့ ရက်တဲ့သင်္ကန်း၊ သားရေသင်္ကန်း၊ သစ်ခေါက်သစ်ခွံ သစ်သားနဲ့ လုပ်တဲ့သင်္ကန်း၊ နွယ်နဲ့ရက်တဲ့သင်္ကန်း၊ ငှက်ပျောလျှော်နဲ့ ရက်တဲ့သင်္ကန်း၊ ဝါးနဲ့လုပ်တဲ့သင်္ကန်း ... စသည်”တွေကို မဝတ်ကောင်း (ဝိ၊၃၊၄၂၃)။
အရောင်အနေနဲ့ “လုံးဝ ညို ရွှေ နီ မောင်း မည်းနက်”တဲ့အရောင်၊ ကင်းခြေများရဲ့ကျောကုန်းရောင်၊ ပဒုမ္မာကြာရောင် စသည်ကို မဝတ်ရ (ဝိ၊၃၊၄၂၂)။ ဒါပေမယ့် လုယက်ခိုးဝှက်ခံရနေစဉ်မှာတော့ သင်္ကန်းအားလုံးကို ဝတ်ရုံကောင်းတယ် (ခုဒ္ဒသိက္ခာ၊၅၇-ဂါထာ)။
ချုပ်လုပ်ပုံ
ရာဇဂြိုဟ်မြို့မှ ဒက္ခိဏရိဇနပုဒ်သို့ ကြွစဉ် ကန်သင်းရိုးတွေနဲ့ ၄-ထောင့်ကွက်ဖော်ထားတဲ့ လယ်ကွက်တွေကို နမူနာပြပြီး မြတ်ဗုဒ္ဓက အရှင်အာနန္ဒာကို သင်္ကန်းချုပ်လုပ်စေတယ်။ ပညာရှိ အရှင်အာနန္ဒာက အနားပတ်၊ တရုတ်မြောင်းရှည်၊ တရုတ်မြောင်းတို၊ အခန်းကြီး၊ အခန်းငယ်၊ ခေါင်စပ်စသည်ထည့်ပြီး ခိုင်ခံ့ပြီး ကြာရှည်ခံအောင် ချုပ်လုပ်တော်မူလို့ လက်ရှိသင်္ကန်းပုံသဏ္ဌာန်မျိုး ဖြစ်လာတယ် (ဝိ၊၃၊၄၀၀)။
နောင်အခါ အရှင်အာနန္ဒာ ဆွမ်းခံကြွနေစဉ် လေတိုက်လို့ သင်္ကန်းလွင့်တာကို လူတွေကဲ့ရဲ့တဲ့အတွက် ကမ္ပတ်သီး၊ ကမွတ်ကွင်း၊ ကမ္ပတ်သီးအိမ်၊ ကမ္ပတ်ကွင်းအိမ်တွေကို ထည့်ချုပ်ဖို့ ခွင့်ပြုပြန်တယ် (ဝိ၊၄၊၂၇၇)။
သင်္ကန်းချုပ်တဲ့အခါ ပိတ်စကို အနည်းဆုံး ၅-ပိုင်းဖြတ်ရတယ်။ မဖြတ်ရင်ဖြစ်စေ အဲဒီပမာဏနဲ့ အဖြတ်နည်းရင်ဖြစ်စေ မအပ် (ဝိ၊၃၊၃၅၃)။ ကိုယ်ဝတ်သင်္ကန်းဖြစ်ရင် အလျား ၅-တောင်နဲ့ တောင်ဆုပ်၊ အနံ ၃-တောင်နဲ့ တောင်ဆုပ်ရှိရတယ်။ သင်းပိုင်ဖြစ်ရင် အလျားတူပြီး အနံ ၂-တောင်ထွာ သို့မဟုတ် ၂-တောင်ရှိရတယ်။ အကြီးဆုံးအနေနဲ့ မြတ်စွာဘုရားသင်္ကန်းတော်ပမာဏ ရှိရတယ် (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၂၆)။ မြတ်စွာဘုရားရဲ့သင်္ကန်းတော်က မြတ်စွာဘုရားအထွာနဲ့ အလျား ၉-ထွာ (၄-တောင်ထွာ)၊ အနံ ၆-ထွာ (၃-တောင်) ရှိတယ်။
“ဘုရားတစ်ထွာ မဇ်သုံးထွာ” (ဗုဒ္ဓရဲ့တစ်ထွာဟာ ယနေ့လူသားရဲ့ တစ်တောင့်ထွာရှိတယ်)ဆိုတဲ့ အယူအဆကို မဟာဂန္ဓာရုံဆရာတော်ကြီး နှစ်သက်တော်မမူ။ ယုတ္တိနဲ့ ဝေးလွန်းလို့ဖြစ်ဖွယ်ရှိပါတယ်။ မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့အထွာဟာ လူသာမန်တို့ထက် အတော်အတန် သို့မဟုတ် သိသိသာသာ ကြီးတယ်လို့ ယူရင်တော့ သိပ္ပံခေတ်မှာ အငြင်းပွားမှု နည်းမယ်လို့ ယူဆပါတယ်။
သင်္ကန်း ၁၁-မျိုး
သင်းပိုင်၊ ကိုယ်ရုံ၊ ဒုကုဋ် (နှစ်ထပ်သင်္ကန်း)လို့ မူလခွင့်ပြု သင်္ကန်း ၃-မျိုး၊ ရေသနုပ် (မိုးရေခံသင်္ကန်း)၊ နိသီဒိုင် (ထိုင်တဲ့အခါ ခင်းတဲ့သင်္ကန်း)၊ အိပ်ရာခင်းသင်္ကန်း၊ အနာလွှမ်းသင်္ကန်း၊ မျက်နှာသုတ်သင်္ကန်း (မျက်နှာသုတ်ပဝါ)၊ ပရိက္ခရာစောဠ (ရေစစ်၊ သပိတ်အိတ်စတဲ့ အဝတ်စအတိုအထွာ)လို့ နောက်ခွင့်ပြု သင်္ကန်း ၆-မျိုး။ ပေါင်း သင်္ကန်း ၉-မျိုး ရှိတယ် (ဝိ၊၃၊၄၁၁)။ ဒါ့အပြင် ... ရဟန်းမိန်းမတို့အတွက် သီးသန့်ခွင့်ပြုတဲ့ ဥတုနီးသင်္ကန်း (ဓမ္မတာပေါ်စဉ် ဝတ်တဲ့သင်္ကန်း)၊ ရင်လွှမ်းသင်္ကန်း (ညှပ်ရိုးအောက်၊ ချက်အထက်နေရာကို ဖုံးလွှမ်းရန် ခွင့်ပြုတဲ့သင်္ကန်း)လို့ သင်္ကန်း ၂-မျိုး (ဝိ၊၂၊၃၉၉။ ၄၆၁)။ ဒါကြောင့် ရဟန်းယောက်ျားအဖို့ သင်္ကန်း ၉-မျိုး၊ ရဟန်းမိန်းမအဖို့ သင်္ကန်း ၁၁-မျိုးလို့ မှတ်နိုင်တယ်။
သင်္ကန်းဦး
မြတ်ဗုဒ္ဓ ဝါနှစ်ဆယ်မတိုင်ခင်က ရဟန်းတွေ ပံသုကူသင်္ကန်း (သုသာန်စသည်မှာ လူတွေစွန့်ထားတဲ့ အဝတ်အပိုင်းအစတွေကို စပ်ချုပ်ထားတဲ့သင်္ကန်း)ကိုပဲ သုံးဆောင်တယ်။ ဝါနှစ်ဆယ်ကျော်မှ ဆေးဆရာဇီဝက တောင်းပန်လို့ လူတွေလှူတဲ့ သင်္ကန်း (ဂဟ.ပတိ.စီဝရ)ကို ခွင့်ပြုတော်မူတယ် (ဝိ၊၃၊၃၉၂)။ ဒက္ခိဏာဝိဘင်္ဂသုတ်အဖွင့် (မ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂၁၉)အရ မြတ်ဗုဒ္ဓ ရဟန်းတစ်ဝါအရမှာ မိထွေးတော်ဂေါတမီက မြတ်ဗုဒ္ဓအတွက် သင်္ကန်းလျာအဝတ်တစ်စုံကို ကိုယ်တိုင် ရက်ချုပ်လှူဒါန်းတယ်။ “ဒုဿ.ယုဂ (= အဝတ်တစ်စုံ)”လို့ ဆိုတဲ့အတွက် အပေါ်ဝတ်နဲ့ အောက်ဝတ်ဖြစ်ဖွယ်ရှိတယ်။
ဒါကြောင့် `ဂဟ.ပတိ.စီဝရ’ကို ခွင့်မပြုမီအချိန်က အဦးဆုံးသင်္ကန်းလှူသူဟာ လူသားအနေနဲ့ မိထွေးတော်ဖြစ်ဖွယ်ရှိပြီး၊ ခွင့်ပြုပြီးမှ သင်္ကန်းလှူသူတွေအနက် ဆေးဆရာဇီဝကဟာ အဦးဆုံးဖြစ်ဖွယ်ရှိတယ်။
ဗုဒ္ဓသင်္ကန်း
မြတ်ဗုဒ္ဓ တောထွက်လာစဉ်က ဃဋိကာရဗြဟ္မာလှူတဲ့ သင်္ကန်းရဲ့ ပုံသဏ္ဌာန် ချုပ်ပုံချုပ်နည်း အရောင် အတိုင်းအတာ စသည်ကို ကျမ်းဂန်မှာ ရှာဖွေဆဲပါ။ အတိအကျ မတွေ့ဖူးပေမယ့် ရဟန်းတွေရဲ့ သင်္ကန်းနဲ့ ပရိဗိုဇ်တွေရဲ့ ဝတ်ရုံ ခွဲခြားမရဖြစ်ဖူးတဲ့သာဓက (ဝိ၊၂၊၁၅၈)အရ အဲဒီခေတ်အချိန်က တောထွက်ပြီး မောက္ခကို ရှာကြတဲ့ သူတော်စင်တို့ရဲ့ ဝတ်ရုံမျိုးဖြစ်မယ်လို့ပဲ ယူဆပါတယ်။ ပံသုကူသင်္ကန်းကိုပဲ ဝတ်ရုံကြတဲ့ ဗုဒ္ဓသာသနာ ပထမနှစ်နှစ်ဆယ်အတွင်း ရဟန်းတော်တွေရဲ့သင်္ကန်း အတိုင်းအတာ ချုပ်စပ်ပုံ မတူတာ ရှိနိုင်ပေမယ့် အရောင်အနေနဲ့တော့ နီးစပ်စွာ တူညီဖွယ်ရှိတယ်။ “ဂဟ.ပတိ.စီဝရ’ကို ခွင့်ပြုပြီးနောက်မှ ပုံစံကျပြီး ယနေ့ခေတ်သင်္ကန်းပုံစံမျိုး အနီးစပ်ဆုံး ဖြစ်လာတဲ့အတွက် မြတ်ဗုဒ္ဓလည်း အဲဒီပုံစံကျသင်္ကန်းကို ဝတ်ရုံခဲ့ဖွယ်ရှိမယ်လို့ ယူဆပါတယ်။
သင်္ကန်းလှူကျိုး
“တဘော်ဆင်မြန်း၊ ဝတ်သင်္ကန်းကို၊ လှူဒါန်းသည့်သူ၊ အဆင်းလှူတည့်၊ နတ်လူတို့ဘောင်၊ ဖြစ်တိုင်းနောင်ဝယ်၊ အခေါင်ဦးစွန်း၊ ကိုယ်ရောင်ထွန်း၍၊ တုကျွန်းလွတ်ကွာ၊ မယ်ဥမ္မာနှင့်၊ ပဘာဝတီ၊ နတ်တပြည်သို့၊ အညီနှိုင်းရှိ၊ လှခေါင်ထိလိမ့် (မဃဒေဝ၊ ပိုဒ်-၅၀၇)။ ကိဒဒသုတ်နဲ့ ယင်းအထကာနှင့်အညီဖွဲ့ဆိုတဲ့ စာပါ (သံ၊၁၊၂၉။ သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၇၈)။ အဓိပ္ပာယ်ပေါ်လွင်ပါတယ်။ တစ်နည်း .. အပဒါန်ပါဠိတော်အရ “အသားအရေရွှေလိုဝင်းခြင်း အညစ်အကြေးကင်းခြင်း၊ ကိုယ်က အရောင်ထွက်ခြင်း၊ ဘုန်းကြီးခြင်း၊ ကိုယ်လုံးကိုယ်နေ ပြေပြစ်ခြင်း၊ အဖိုးတန်အဝတ်များကို သုံးဆောင်ရခြင်း (အပဒါန၊၁၊၃၅၈)”လို့ အကျိုး ၈-မျိုး မှတ်နိုင်ပါတယ်။
တစ်နည်း .. အမျိုးသမီးတွေ ဝိသာခါနှင့် ဗန္ဓုလစစ်သူကြီးရဲ့ဇနီး မလ္လိကာတို့လို “မဟာလတာ”လို့ ခေါ်တဲ့ အဆင်တန်ဆာအထူးတစ်မျိုးကို သုံးဆောင်ရတယ် (ဓမ္မပဒ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၄၉)။
ယောက်ျားတွေ ဧဟိဘိက္ခု (ဗုဒ္ဓဘုရား တစ်ဆူက လာပါ ခေါ်လိုက်တာနဲ့ အလိုလို ရဟန်းအသွင်ကို ရသွားသူ) ဖြစ်နိုင်တယ် (ဝဇိရ-ဋီ၊ ၃၅၁)။
သီလရှင်
သီလရှင်ဟာ ရဟန်းမိန်းမ (ဘိက္ခုနီ) မဟုတ်ဘူး။ ခုခေတ် အမျိုး သားတွေ ဒုလ္လဘ ရဟန်းခံသလို အမျိုးသမီး တစ်ယောက် သိမ်ထဲဝင်၊ ပထမ တစ်ကြိမ် ရဟန်း မိန်းမတွေ ဝန်းရံပြီး ကမ္မ ဝါစာဖတ်၊ ဒုတိယ တစ်ကြိမ် ရဟန်း ယောက်ျားတွေ ဝန်းရံပြီး ကမ္မဝါစာဖတ်မှ ရဟန်းမိန်းမ ဖြစ်နိုင်တယ်။ ဆောက်တည်ရတဲ့ သိက္ခာပုဒ် အရေအတွက်နဲ့ ဝတ်ရုံ သုံးဆောင်တဲ့ သင်္ကန်း အရ လည်း ရဟန်းမိန်းမနဲ့ မတူဘူး။ သီလရှင်ဟာ ဘိက္ခုနီမတို့ရဲ့ ဖော်ပြပြီး သင်္ကန်း ၁၁-မျိုးကို မဝတ်ရုံနိုင်၊ အသုံး မပြုနိုင်။ ဒါကြောင့် တိုက်ရိုက် အဓိပ္ပာယ်အရ သီလရှင်ကို ဝါဆိုသင်္ကန်း ကပ်လှူတယ်လို့ မဆိုနိုင်။ ဒါပေမယ့် ...
နားလည်မှု
ယုံကြည်မှုအရ သရဏဂုံ တည်ခြင်း၊ ကျင့်ကြံမှုအရ အနည်းဆုံး ၈-ပါးသီလ မြဲပြီး ဂန္ထဓူရ (ပရိယတ္တိကို သင်ယူခြင်း)နဲ့ ဝိပဿ နာဓုရ (တရားဘာဝနာ ရှုမှတ်ခြင်း)ကို ဆောင်ရွက်ခြင်း၊ သွင်ပြင် အရ ဆံပင်ကို ရိတ်ဖြတ်ထားလို့ ရဟန်းအသွင် ရှိခြင်း၊ ဝတ်ရုံ ပုံအရ တစ်ရောင်တည်း တစ်ပုံစံတည်းနဲ့ ရိုးရှင်းခြင်း၊ အသက် မွေးမှုအရ အလှူခံပြီး ဘဝရပ်တည်ခြင်းတွေဟာ သီလရှင် တစ် ပါးမှာ ရှိတဲ့ ဗြဟ္မစရိယ (အကျင့်မြတ်)ရဲ့ လက္ခဏာတွေ ဖြစ်ပါ တယ်။ ပျိုမျစ် နုနယ်ချိန်မှာ အလှမာန် ဓနမာန် ပညာမာန် ဆို တာတွေကို ခဝါချပြီး မြင့်မြတ်တဲ့ဘဝနဲ့ မြတ်ဗုဒ္ဓ သာသနာတွင်း မှာ နေထိုင်ကြတဲ့ သီလရှင်များရဲ့ ဘဝဟာ ငြိမ်းချမ်းပြီး ကြည် ညိုစရာ လေးစား ပူဇော်စရာ ကောင်းပါတယ်။ ကြည်ညိုတတ် သူ ဗုဒ္ဓဝါဒီ တစ်ဦးအနေနဲ့ သီလရှင် တစ်ပါးကို ဘိက္ခုနီ တစ်ပါး လို ရိုသေ ပူဇော်တာဟာ မွန်မြတ်ပါတယ်။
အဖြေ
အထက်ပါ နားလည်မှုအရ .... သင်္ကန်း ၁၁-မျိုးမှာ မပါပေမယ့် အကျင့်မြတ်ကို ကျင့်နေတဲ့ သီလရှင်တို့ရဲ့ အဝတ်အစား (ဝတ် ရုံ)ကိုလည်း သင်္ကန်းနေရာမှာ တန်းတူထားပြီး ကြည်ညို ပူ ဇော်ခွင့်၊ သင်္ကန်းဆိုတဲ့ အသုံးကိုလည်း အနည်းဆုံး ဗြဟ္မစရိယ ရဲ့ သင်္ကေတ ဖြစ်လို့ သုံးနှုန်းခွင့် ရှိနိုင်တာပေါ့။ ရဟန်းတွေ ဝါဆိုသလို သီလရှင်တွေမှာ ဝါဆိုစရာ မလိုပေမယ့် ရဟန်းတွေ ဆွမ်းခံထွက်သလို သီလရှင်တွေလည်း ဝါတွင်းကာလမှာ ဆွမ်း ဆန်စိမ်းခံ ထွက်ရလို့ ရဟန်းတွေကို ဝါဆိုသင်္ကန်း ကပ်လှူသ လို ဝါတွင်းနဲ့ ဝါကြို ကာလတွေမှာ သီလရှင် ဝတ်စုံသစ်တွေ ကို သင်္ကန်းအမှတ်နဲ့ ဝါဆိုသင်္ကန်း လှူဒါန်းတယ်လို့ ဆိုရင် သို့မ ဟုတ် သုံးနှုန်းရင် ငြင်းသာမယ်လို့ မထင်ပါဘူး။
ဇူလိုင် ၂၈၊ ၂၀၁၆။
ယော စ တထာဂတဿ ဝစနံ သဋိစ္ဆတိ၊ တဿ တံ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယ ဟောတိ။
ဗုဒ္ဓ၏ စကားကို နာယူသူသည် ကြာမြင့်စွာ ကြီးပွား ချမ်းသာရန် ဖြစ်၏။ (ဝိ၊၁၊၁၈၉)။
၄၉၃။ ကံဆိုတာ အဲဒါပဲ
ဘုန်းကြီး ဘုရား၊ ကံဆိုတာ မမြင်နိုင်တဲ့ အရာဖြစ်လို့ ဘယ်လို ယုံကြည်ရမလဲ။ ကံကောင်းတယ် ဆိုတာလေးကို ရိပ်မိအောင် ရှင်းပြပေးပါ ဘုရား။
ဘိက္ခုနိမ္မိတ
ဖော်ရွေလွန်းလို့
ဇွန် ၆-နေ့ (၂၀၁၅)က ပေါ့။ ဘုန်းကြီးကျောင်းနဲ့ ၄၅-မိနစ် လောက် ကားမောင်းရတဲ့ Phoenix မြို့ထဲ တစ်နေရာမှာ ဆေး ခန်း သွားပြတဲ့ နေ့။ အဲဒီ ဆေးရုံနေရာကို မကျွမ်းကျင်တာနဲ့ အချိန်မီ ရောက်အောင်လို့ ဆေးခန်းနဲ့ မဝေးတဲ့ နေရာမှာ နေ တဲ့ ဒကာကို အကူအညီ တောင်းရတယ်။ ဒကာနဲ့ဆို ဘုန်း ကြီးကျောင်းက ၁-နာရီ ခရီးပဲ။ ဒီတော့ ဘုန်းကြီးရဲ့ ၈-နာရီ ဆေးခန်းချိန်ကို မီအောင်လာရတဲ့ သူ့စေတနာနဲ့ သူ့ဝီရိယကို အသိအမှတ် မပြုဘဲ မနေနိုင်ဘူး။ ပြီးရင် ကိုယ့်ဒကာက ဗုဒ္ဓဘာ သာဝင် မဟုတ်လို့ ပိုပြီး လေးစားရတယ်။ သူ့ နာမည်ရင်းကို မပြောဘဲ ချန်ထားမယ်။
ဆေးခန်းကိစ္စက ၁၀-နာရီဆို ပြီးသွားပါပြီ။ သူက အိမ်မှာ ခေါက်ဆွဲဆွမ်း ချက်ကပ်ချင်တယ် ဆိုတော့ တစ်ဦးတည်း နေ ထိုင်သူ အငြိမ်းစား ဖြစ်လို့ အားနာစရာ မလိုတာနဲ့ လိုက်သွား တယ်။ ဆွမ်းစားပြီးတော့လည်း ဒကာက ဘယ်ကို ပို့ပေးရအုံး မလဲတဲ့။ ဒါနဲ့ အပြန်လမ်းမှာ ဘုန်းကြီးကျောင်းကို ကျော်ဖြတ် ပြီး အရှေ့ဖက်ကို မိနစ် ၂၀-လောက် ဆက်သွားရတဲ့ ‘အရီဇိုး နား အိုအေစစ်’ကို အပျင်းပြေ သွားဖြစ်ကြတယ်။
အရီဇိုးနား အိုအေစစ်
ဒီနေရာလေးက နာမည်ကြီး အထင်ကရ မဟုတ်လို့ လူသူ အ ရောက် နည်းပုံရပေမယ့် နှစ်သက်စရာ ကောင်းတယ်။ ထန်း ပင်မြင့်တွေ၊ နှစ်ပေါင်း ၁၈၀-လောက် သက်တမ်းရှိတဲ့ ယူက လစ်ပင်တွေ၊ အခြား သစ်ပင်ကြီးတွေနဲ့ ကန္တာရပင် မျိုးစုံရှိ တယ်။ ကျောက်ဆောင်၊ ကျောက်ဂူ၊ စမ်းချောင်းတွေ ရှိတယ်။ တောင်ပေါ်မှာ ကျေးငှက်တို့ ပျော်ရာ ကြာပန်းအိုင်ငယ် တစ်ခု လည်း ရှိတယ်။ လူလုပ်ထားတာ ဆိုပေမယ့် နှစ်လုံးပေါက် ရေ မခန်းဘူး။ အရိပ်အာဝါသ ကောင်းတဲ့အတွက် ရုံးပိတ်ရက်တွေ မှာ picnic (ပျော်ပွဲစား) လာတဲ့လူတွေနဲ့ စည်ကားလေ့ ရှိတယ်။ အရီဇိုးနားအိုအေစစ် ဆိုတာ ဘုန်းကြီး ပေးထားတဲ့ Nick name ပါ။ နာမည်မှန်က Boyce Thompson Arboretum State Park တဲ့။ ဧက ၄ဝဝ နီးပါးရှိပြီး ပြည်နယ်အစိုးရရဲ့ ထိန်းသိမ်း ထားတဲ့ ပန်းခြံပါ။ ဝင်ကြေး လူကြီး ၁၀-ဒေါ်လာ၊ ကလေး ၅- ဒေါ်လာ ပေးရတယ်။
ဆူးတော ဝင်္ကပါ
ဘုန်းကြီးက ဒီပန်းခြံမှာ အဖွဲ့ဝင်လုပ်ထားလို့ အပိုလူနှစ်ဦး အလကား ဝင်လို့ရတယ်။ အဝင်ဂိတ်ကို ရောက်သွားတဲ့ အချိန် နေပူရင်း မိုးဖွဲဖွဲ ရွာပေမယ့် ပန်းခြံထဲ ရောက်တော့ မိုးစဲသွား ပြီ။ ညက မိုးရွာထားလို့ ဖုန်မရှိဘူး။ ဒကာက ဓာတ်ပုံရိုက် ဝါ သနာပါတော့ သူရိုက်မှ ကိုယ်လည်း တယ်လီဖုန်းနဲ့ ဟိုနား ဒီနား လိုက်ရိုက် ဖြစ်တယ်။ ပင်မလမ်းက ခွဲထွက်တဲ့ တောင် တက် တောင်ဆင်း လမ်းတိုလေးတွေ အတိုင်း တစ်လမ်းဝင် တစ်လမ်းထွက်နဲ့ သစ်ပင်အမျိုးမျိုးကို ကြည့်ရင်း လမ်းလျှောက် ရတာမျိုး။ ဒီအရပ် ဒေသမှာ ပေါက်တဲ့ ကက်တပ်စ်လို့ ခေါ်တဲ့ ဆူးပင် အမျိုးမျိုးကိုတော့ ဝင်္ကပါပုံ လမ်းဖော်ပြီး လမ်းဘေး ဝဲယာမှာ စနစ်တကျ စိုက်ထားတယ်။ ကန္တာရရဲ့ ဆူးတော ဝင်္ကပါလို့ ခေါ်ရမလိုဘဲ။
ကန္တာရ မင်းသား
အဲဒီ ကန္တာရ ဆူးတော ဝင်္ကပါရဲ့ လမ်းဘေး ဝဲယာမှာရှိတဲ့ စူပါ ဆူးလုံး (ကက်တပ်စ်အလုံး)၊ ဆူးချောင်းရှည်(အိုခီတီယို)၊ အပွင့် တွေ ဝေနေတဲ့ ဆူးပြား (prickly pear)တွေကို ငေးပြီး လမ်းရှေ့ ကို မကြည့်ဘဲ့ တဖြည်းဖြည်း ဘေးတိုက် လျှောက်လာရင်း .. ရှေ့တစ်လှမ်း အတွက် ဘယ်ခြေထောက်ကို ကြွထားဆဲ .. ရှေ့ ကို မကြည့်ဘဲ လျှောက်လာတာ များပြီ၊ ဖိနပ်ကလည်း မလုံ ဘူး၊ ဆူးကို နင်းမိအုံးမယ် ဆိုပြီး ကြွဆဲ ခြေထောက်ကို ပြန် မချသေးဘဲ ဆတ်ကနဲ ရှေ့ကို ကြည့်လိုက်စဉ် (စက္ကန့်ပိုင်း အ တွင်း စိတ်ထဲက စဉ်းစား ဆုံးဖြတ်တာ)..
ခြေအောက် တည့်တည့်မှာ အရာတစ်ခုကို တွေ့တယ်။ အနက်ရောင် နေကာမျက်မှန် တပ်ထားလို့ ချက်ခြင်း ဘာရယ် လို့ မသေးကွဲဘူး။ ပထမတော့ တစ်လက်မပိုက်လုံးလောက် ရှိတဲ့ ကြိုးသုံးပင်လိုလို တုတ်သုံးချောင်းလိုလို ထင်မိပေမယ့် အပေါ်က အစက် အပြောက်တွေနဲ့ ခေါင်းပိုင်းကို မြင်တော့မှ မလှုပ်မယှက် ငြိမ်သက်လွန်း နေတာနဲ့ မြွေရုပ်အတုလို့ ထင်ပြီး ခြေထောက်နဲ့ ထိကြည့်တော့မလို့ (အဲဒီလိုမျိုး လမ်းမပေါ်မှာ မြွေ အစစ် မည်သည့် နည်းနဲ့မျှ မရှိနိုင်ဘူးလို့ စိတ်ထဲမှာ ယုံကြည် နေမိတာကိုး)။ ဒါပေမယ့် တစ်ချိန် တည်းမှာပဲ ကလေးတွေ အထိတ်တလန့် ဖြစ်မယ့်ဟာမျိုးကို ပန်းခြံ လုပ်သားတွေ မလုပ် တန်ရာဘူး ဆိုပြီး လွှားကနဲ ဟိုဖက်ကို ခုန်ချလိုက်တယ် (ဒီအ တွေးတွေ အားလုံး တစ်မိနစ် မကြာပါဘူး၊ စက္ကန့်ပိုင်း အတွင်း မသိစိတ်နဲ့ တစ်မုဟုတ်ချင်း အလွန် လျင်မြန်စွာ ဆုံးဖြတ်ခဲ့တာ ပါ)။ သုံးပေလောက် အကွာက သေချာ ပြန်ပြီး စိုက်ကြည့် တော့မှ မင်းသားက စပြီး ရွေ့တာဗျို့။ မြွေရုပ်အတု မဟုတ်ဘူး၊ အစစ်ကြီး။ လား... လား... အဲဒီတော့မှ ဖြန်းကနဲ ကြက်သီးမွေးညင်း ထသွားတာပဲ။
ဒကာကြီးရေ ဟောဒီမှာ မြွေကြီးဗျ .. ဓာတ်ပုံရိုက် .. ဓာတ် ပုံရိုက်။ ဘုန်းကြီးလည်း မြွေကြီး အခွေ မစွန့်ခင် သုံးလေးပုံ ရိုက်တယ်။ ဒါပေမယ့် ကိုယ့်မျက်နှာကိုပဲ ရိုက်မိလျက်သား ဖြစ် နေလို့ (တယ်လီဖုန်းနဲ့ ရိုက်တာလေ) အဲဒီ ပုံတွေ မရလိုက်ဘူး (ငယ်ငယ်က ရွာကို ဓားမြဝင်လို့ အူယားဖားယား ပြေးကြတော့ ပုဆိုး ဘယ် ကျွတ်ကျန်ခဲ့မှန်း မသိတာကို အမှတ်ရပြီး ပြုံးမိ သေးတယ်)။ အမြင်အရ အရှည် ငါးပေကျော်မယ်။ King snake လို့ခေါ်တယ်။ မြွေဟောက် မျိုးစိတ်ပဲ။ မြွေပွေးလို အဆိပ်ပြင်း တဲ့ ခလောက်မွေ အပါအဝင် ဇာတ်တူ မြွေသားကို စားသတဲ့။ လူတွေကို ကိုက်ရင်တော့ သေလောက်တဲ့ထိ အဆိပ် မပြင်းဘူး လို့ သိရတယ်။ ဘာပဲ ဖြစ်ဖြစ် ကိုက်ခံရရင် အနည်းဆုံး ဆေးရုံ ဆေးခန်းတော့ ရောက်သွားမှာပဲ။
ကံဆိုတာ အဲဒီပဲ
ဘုန်းကြီးကတော့ မြွေကို မနင်းမိခဲ့တာနဲ့ ပတ်သတ်ပြီး ခုထိ အံ့ဩပြီး အသည်း ယားနေတုန်းပဲ။ လုံးဝ နင်းမိသွားနိုင်တဲ့ အခြေအနေပါ။ စက္ကန့်ပိုင်း အတွင်း ဒါလောက် မှန်မှန် မြန်မြန် ဆုံးဖြတ်နိုင်တာဟာ ရိုးရိုးတော့ မဟုတ်လောက်ဘူး။ တစ်ခါ တစ်ရံ အသေအသေချာ ကြည့်ရှု စဉ်းစားပြီး လုပ်တာတောင် မှားတတ်သေးတယ် မဟုတ်လား။ ဒါကြောင့် ဒီလို ရှောင်တခင် မှန်အောင် လုပ်မိတာဟာ တကယ့် ဆန်းကြယ်တဲ့ ကံတရား လို့ပဲ ယုံကြည်နေတယ်။ ရွတ်ပွားထားတဲ့ စရဏ အကျိုးလည်း ပါနိုင်တာပဲ။ တက္ကဆပ်စ် ပြည်နယ်၊ ဆန်အန်တိုနီယို မြို့က ကျောင်းမှာ ရောက်ခိုက် အိပ်မယ် လုပ်တုန်း နဖူးပေါ်ကို ကင်း မြီးကောက် ပြုတ်ကျလာတုန်းကလည်း ဘေးမသီ ရန်မခဲ့ဘူး (ဒီအကြောင်းကို www.kelasa.org ဓမ္မအမေးအဖြေ၊ မေးခွန်း အမှတ် ၃ဝ၂ မှာ ဖတ်ကြည့်ပါ)။
“လူ့ကံဆိုတာ ဆန်းကြယ်တယ်။ လူ့ကံ လူ့ကံလို့ ပြန်ပြန် ပြောရင် တရုတ် စကားတောင် ဖြစ်သွားတာပဲ” ဆိုတဲ့ ငဘဝတ္ထု ထဲက စာရေးဆရာ မောင်ထင်ရဲ့ စကားကို အမှတ်ရပြီး (ဘာမှ မဖြစ်ခဲ့လို့) ပြုံးနိုင်ပါသေးရဲ့။
ဇွန် ၁၈၊ ၂၀၁၅၊
ကြမ္မာညှိုးမှိန် ပျက်စီးချိန်
ယေဘုယျေန ဟိ သတ္တာနံ၊ ဝိနာသေ ပစ္စုပဋ္ဌိတေ။ အ.နယော နယ.ရူပေန၊ ဗုဒ္ဓိ.မာဂမ္မ တိဋ္ဌတိ။
ကြမ္မာညှိုးမှိန် ပျက်စီးချိန်၌ ပညိန္ဒီ သတိမှောက်မှား တရားကင်းလွတ် ကျင့်ယွင်းချွတ်၏၊ ကျင့်ချွတ်သောခါ ပညာအမျိုး တန်ခိုးထိန်ညီး ဘုန်းတန်းကြီးလည်း ပျက် စီးမြဲလျှင် မချွတ်ပင်တည်း။ (မဃဒေဝ၊ ပိုဒ်-၂၂၉)။
---၄၉၄။ မိန်းမဖြစ်ချင်ရင်
မင်္ဂလာပါ ဘုန်းဘုန်း၊ ကပ်သီးကပ်သပ် မေးတယ်လို့တော့ ဆိုပါနဲ့ ဘုရား။ ယောက်ျားဟာ မိန်းမအဖြစ်ကို ရချင်ရင် ဘယ်လို ပြုကျင့်ရပါမည်လဲ။ သူများ သားမယားနဲ့ ဖောက်ပြား ကျူးလွန်ရင် မိန်းမ ဖြစ်ရတယ်လို့တော့ ကြားဖူးပါသည်။ သို့သော် မှန်တဲ့ နည်းလမ်း ဖြစ်မည်လို့ မယူဆပါ။ ကျမ်းဂန်မှာ မည်သို့ ရှိပါသနည်း။ ဖြေကြားပေးပါ ဘုန်းဘုန်း။
အလှဖန်တီးရှင်
နားလည်မှု
အင်း ... မေးခွန်းရှိရင် အဖြေလည်း ရှိသင့်တာပဲ။ ဒီလို အရင် နားလည်ကြည့်ပါ ..
မျိုးဗီဇကြောင့် ဖြစ်စေ၊ အသုံးပြုတဲ့ ဆေးကြောင့် ဟိုမုန်းဓာတ် ဖောက်ပြန်လို့ ဖြစ်စေ လိင်ပြောင်းချင်နေသူတွေ အပေါ် ဗုဒ္ဓဝါဒ အစစ်အမှန်အရ ခွဲခြားတာ နှိမ့်ချတာမျိုး လုံးဝ မရှိ။ အဲဒီလို ဖြစ်သွားရုံ ဖြစ်နေရုံနဲ့ ငရဲမကြီး။ သေရင်လည်း အပါယ် မကျဘူး။
မြတ်ဗုဒ္ဓ လက်ထက်က ရဟန်း ယောက်ျားကနေ ရဟန်းမိန်းမ အဖြစ်သို့ ပြောင်းသွားသူကို သူ့ရဲ့ မူလ (ရဟန်း ယောက်ျား ဖြစ်စဉ်က) ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာနဲ့ ရဟန်း ယောက်ျား အဖြစ်နဲ့ ရခဲ့တဲ့ သိက္ခာဝါ အတိုင်း (ဥပမာ .. ဘိက္ခုအဖြစ်နဲ့ ရ-ဝါ ရခဲ့ရင် လိင်ပြောင်းပြီးနောက် ဘိက္ခုနီ အဖြစ်နဲ့လည်း ရ-ဝါ ပါပဲ၊ ဝါ လျော့ မသွားဘူး) ဘိက္ခုနီတို့ရဲ့ ဝိနည်းကို ကျင့်သုံးပြီး ဘိက္ခုနီ ကျောင်းမှာ ပြောင်းရွှေ့ နေထိုင်ဖို့ မြတ်ဗုဒ္ဓ ခွင့်ပြုတော်မူတာဟာ ခုခေတ် ဘာသာရေး အချို့ရဲ့ အမြင်နဲ့ နှိုင်းယှဉ်ရင် အလွန် အထက်တန်း ကျပါတယ်။
အဲဒီလို ဖြစ်တာဟာ အရင်ဘဝ အကုသိုလ်ကြောင့်လား ဆိုရင် တစ်စိတ်တစ်ဒေသတော့ မှန်ပါတယ်။ ဗုဒ္ဓ ဒဿနအရ အကျိုးဆက် အားလုံးဟာ အတိတ် လုပ်ရပ်နဲ့ ပတ်သက်သလို ယခု ဖြစ်စဉ်ရဲ့ ထောက်ပံ့မှုနဲ့လည်း မကင်းပါဘူး။ ဒီနားလည်မှုနဲ့ ဖြေရရင်
ကိုယ့်ဆန္ဒ
မိန်းမကနေ ယောက်ျား ဖြစ်လိုသူတွေ အတွက် အဖြေကို ဓမ္မ အမေးအဖြေ အမှတ်၄၉၁ မှာ သံယောဂသုတ်ကို အခြေခံပြီး ရှင်းပြပြီး ဖြစ်ပါတယ် (အဲဒီ ရှင်းလင်းချက်ကိုလည်း ဖတ်ပါ)။ အဲဒီသုတ္တန်မှာပဲ ယောက်ျားကနေ မိန်းမ ဖြစ်လိုသူတွေရဲ့ နှလုံးသွင်းကိုလည်း မြတ်ဗုဒ္ဓ ဟောကြားပါတယ်။ “ယောက်ျားကနေ မိန်းမဖြစ်ချင်လို့ သို့မဟုတ် မိန်းမကနေ ယောက်ျား ဖြစ်ချင်လို့ ဆိုပြီး ပြစ်ဒဏ်ခတ်တာ ကဲ့ရဲ့တာ မုန်းတီးတာမျိုး ဗုဒ္ဓဝါဒမှာ လုံးဝ မရှိဘူး။ ကိုယ်ဖြစ်ချင်တာဟာ ကိုယ့်ဆန္ဒပဲ။
ယောက်ျား တစ်ယောက်ဟာ ယောက်ျားနဲ့ သက်ဆိုင်တဲ့ အောက်မှာ ဖော်ပြထားတဲ့ အခြေအနေ ၇-မျိုးကို ဥပါဒါန် မဖြစ်ရင် (မစွဲလမ်းရင်) ယောက်ျား ဘဝမှ လွတ်မြောက်နိုင်ကြောင်း မြတ်ဗုဒ္ဓ ဟောတော်မူပါတယ်။
အစွဲ ၇-မျိုး
မိမိရဲ့ ယောက်ျား ဖြစ်နေတဲ့ဘဝ (ပုရိသိန္ဒိယ)၊ ယောက်ျားတွေရဲ့ အပြုအမူ အမူအရာ ကျားလျား သွားဟန် လာဟန် (ပုရိသကုတ္တ)၊ ဝတ်စား ဆင်ယင် နေထိုင်ပုံ အသွင်အပြင် (ပုရိသာကပ္ပ)၊ ယောက်ျား ဖြစ်ရမှုအတွက် စိတ်ကြီးဝင်ခြင်း တစ်နည်း ယောက်ျားပဲ ဆိုတဲ့မာန် သို့မဟုတ် ပုရိသမာန် (ပုရိသဝိဓ)၊ ယောက်ျားရဲ့ အလိုဆန္ဒ အကြိုက် နှစ်သက်မှု .. ဥပမာ တုံးတိုက်တိုက် ကမ်းတိုက်တိုက် သဘောထားမျိုး (ပရိသဆန္ဒ)၊ ယောက်ျားရဲ့ အသံ (ပုရိသဿရ)၊ ယောက်ျားတို့ရဲ့ အဆင်တန်ဆာ (ပုရိသာလင်္ကာရ) ..
ဒီ ၇-မျိုးကို တပ်မက် စွဲလမ်းရင် ၁) ပြင်ပရှိ ဆန့်ကျင်ဘက် လိင်ကို အလိုရှိပြီး ၂) ထိုဆန့်ကျင်ဘက် လိင်နဲ့ ယှဉ်တွဲရတဲ့အခါ ၃) လောကီသားတို့ရဲ့ အန္တိမ ပျော်ရွှင်မှုဆီ ရောက်သွားတယ်။ ဒီလိုဖြစ်ရင် ယောက်ျားဟာ ယောက်ျား အဖြစ်ကို လွန်မြောက်နိုင်။ ယင်းနဲ့ ပြောင်းပြန် ဖြစ်ရင် ယောက်ျားဟာ ယောက်ျား အဖြစ်ကို လွန်မြောက်နိုင်တယ် (အံ၊၂၊၄၄၀)။ ကားမစပ် ... ဒီဟောကြားချက်ဟာ အလှဖန်တီးရှင်တို့ရဲ့ စိတ်ကြိုက်များ ဖြစ်နေလေမလား။ ဒါပေမယ့် ..
ဒီလိုတော့ ရှိတယ် .. ဒီသုတ္တန်ရဲ့ အာဘော်က ယောက်ျားစစ်ကြီး ဖြစ်လျက် ထမီ စကတ် ဝတ်ပြီး နှုတ်ခမ်းနီ ပါးနီ ဆိုးပြဖို့ မဆိုလိုဘူး။ ဖော်ပြပါ အခြေအနေ ၇-မျိုးကို မစွဲလန်းဘဲ မိန်းမ ဖြစ်ချင်တဲ့ ဆန္ဒနဲ့ ကောင်းမှု အထူးပြုပြီး ဆုတောင်းရင် ဆန္ဒအတိုင်း ဖြစ်နိုင်ကြောင်း ဆိုလိုတာပါ။
လုံးဝရှောင်
သူများ သားမယားနဲ့ ဖောက်ပြား ကျူးလွန်ရင် မိန်းမ ဖြစ်ရတယ်လို့ ကြားဖူးတာဟာ မှန်တယ်။ ဒါပေမယ့် မိန်းမ ဖြစ်ချင်လို့ ဆိုပြီး “ကာမေသု” မမှားမိစေနဲ့။ မိန်းမ ဖြစ်ရတာက ခံသာပေမယ့် ကာမေသုကြောင့် အပါယ်ငရဲမှာ ဆင်းရဲခံရတာ၊ သံသရာမှာ သတ္တဝါ အဖြစ်နဲ့ ‘ဥ’အထုတ်ခံရတာ၊ ယောက်ျားစိတ် ရှိပါလျက် လူစင် မမီတဲ့အတွက် မိန်းမယူလို့ မရတာ .. စတဲ့ ဆိုးကျိုးဆက်တွေ များတယ်။ မိန်းမ ဖြစ်ချင်လို့ ဖြစ်ရတာနဲ့ ကာမေသုကြောင့် ဖြစ်ရတာကို တစ်ခြားစီ မှတ်ထား။
ဇူလိုင် ၂၉၊ ၂၀၁၆။
---၄၉၅။ သစ္စာစဉ်သစ် မမှန်လဒ်
ဘုန်းဘုန်း ဘုရား၊ သူငယ်ချင်း တစ်ယောက်က သစ္စာလေးပါး ဗမာလို သိ ပယ် ဆိုက် ပွား (ဒုက္ခ၊ သမုဒယ၊ မဂ္ဂ၊ နိရောဓ သစ္စာ)ကို ပွား သိ ပယ် ဆိုက်လို့ ပြောင်းရင် ပိုသင့်တော်မယ် လို့ ဖေ့စ်ဘုတ် ပေါ်တွင် တင်ထားပါတယ်၊ သူငယ်ချင်းကိုရော အခြား စာဖတ် ပရိသတ်တွေကိုပါ အမှားအမှန်ကို ရှင်းရှင်း မှန်မှန် သိစေလို၍ ဘုန်းဘုန်းအား ဖြေကြားပေးပါရန် လျှောက်ထားအပ်ပါသည် ဘုရား။
ကိုမျိုးမြင့် မသန်းသန်းအေး (အော်စီ)
စဉ်ပုံ အမျိုးမျိုး
စဉ်ပုံ အမျိုးမျိုး ရှိတယ် .. ၁) ဖြစ်စဉ် (ဥပ္ပတ္တိက္ကမ)၊ အရင် ဖြစ်တာ နောက် ဖြစ်တာ၊ ဥပမာ ကလလ ရေကြည်၊ အမြုပ်၊ သားတစ် ၂) ပယ်စဉ် (ပဟာနက္ကမ)၊ အရင်ပယ် နောက်ပယ် ဥပမာ - သောတာပတ္တိမဂ်နဲ့ ပယ်၊ အထက်မဂ် သုံးခုနဲ့ ပယ် ၃) ကျင့်စဉ် (ပဋိပတ္တိတ္တမ)၊ အရင်ကျင့် နောက်ကျင့်၊ ဥပမာ သီလ ဝိသုဒ္ဓိ (သီလကို အရင်ကျင့်)၊ စိတ္တဝိသုဒ္ဓိ (ပြီး သမာဓိကို ကျင့်) ၄) ဘုံစဉ် (ဘူမိက္ကမ)၊ အနိမ့် အမြင့်၊ ဥပမာ - ကာမဘုံ ရူပဘုံ ၅) ဟောစဉ် (ဒေသနာက္ကမ)၊ ဥပမာ - ဒါန သီလ သတိပဋ္ဌာန် သမ္မပ္ပဓာန် .. စသည် (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၁ဝရ)။
သစ္စာကို စဉ်ပုံ
ထင်ရှားခြင်း၊ တစ်လောကလုံးနဲ့ ဆိုင်ခြင်း၊ သိလွယ်ခြင်းတွေကြောင့် တစ်နည်း ဘဝသုခကို သာယာနေကြတဲ့ သတ္တဝါတွေကို သံဝေဂ ရစေလိုခြင်းကြောင့် ဒုက္ခသစ္စာကို ပထမ၊ ဒုက္ခရဲ့ အကြောင်းကို ပြတော်မူလိုတဲ့ အတွက် သမုဒယသစ္စာကို ဒုတိယ၊ အကြောင်းချုပ်ရင် အကျိုးငြိမ်းတယ်လို့ ပြလိုတဲ့အတွက် တစ်နည်း ဒုက္ခကို ထင်မြင်ပြီး ငြီးငွေ့သူတွေ အတွက် အပူငြိမ်းရာကို ပြဖို့ နိရောဓသစ္စာကို တတိယ၊ နိရောဓကို ရလိုရင် မဂ္ဂင်ရှစ်ပါး လမ်းစဉ်ကို ကျင့်ကြလို့ ပြလိုတဲ့ အတွက် မဂ္ဂသစ္စာကို စတုတ္ထအနေနဲ့ ဟောတော်မူကြောင်းနဲ့ (ကျင့်စဉ် စသည်အရ မဟုတ်ဘဲ) ဒေသနာစဉ်အရသာ အဲဒီလို စဉ်ကြောင်း အဋ္ဌကထာမှာ ဆုံးဖြတ်ပါတယ် (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၁၂၈)။
ဝိပဿနာ
ဒွါရ ၆-ပါးမှာ ထင်ရှား ဖြစ်နေတဲ့ မြင် ကြား နံ လျက် ကြံ ဆိုတာတွေဟာ ဒုက္ခသစ္စာ တရားတွေ။ ဒီတရားတွေကို ရှုမှတ်ပြီး သိတိုင်း သိတိုင်း မဂ္ဂင်ရှစ်ပါး ဖြစ်ပွားတယ်။ တစ်နည်း မဂ္ဂင်ရှစ်ပါး ဖြစ်ပွားအောင် မြင်မှု ကြားမှု စတဲ့ ဒုက္ခသစ္စာကို ရှုမှတ်ရတယ်။ ဝိပဿနာ ရှုခိုက်မှာ မြင်မှု ကြားမှုစတဲ့ ဒုက္ခသစ္စာဟာ ရှုသိရမယ့် အာရုံ သို့မဟုတ် အရှုခံတရား သို့မဟုတ် ပရိညေယျ (ပိုင်းခြားသိရမယ့်)တရား။ ရှုသိမှု မဂ္ဂသစ္စာက အာရမ္မဏိက သို့မဟုတ် အာရုံရှိတဲ့ တရား သို့မဟုတ် ဘာဝေတဗ္ဗ (ပွားများစေတတ်တဲ့) တရား။ ဒုက္ခသစ္စာကို ရှုရင် မဂ္ဂင်ရှစ်ပါး ဖြစ်ပွားတယ်၊ ဝိပဿနာမဂ္ဂင် ပြည့်စုံမှ အရိယမဂ်နဲ့ ကိလေသာကို ပယ်ပြီး နိဗ္ဗာန်ကို မြင်တယ်။
တဒင်္ဂသိ
ဒွါရ ၆-ပါးမှာ ပေါ်လာသမျှကို ရှုမှတ်ပြီး အနိစ္စ ဒုက္ခ အနတ္တ သဘောမျှပဲလို့ သိသိနေတာဟာ ဒုက္ခသစ္စာကို ပိုင်းခြားပြီး သိတာ။ ဒီအသိကြောင့် အသိခံ ရုပ်နာမ် အာရုံတွေအပေါ် တပ်မက်မှု တဏှာဖြစ်ခွင့် မရရင် တဒင်္ဂ (အချိန်ပိုင်း) ပဟာန် (ပယ်ခြင်း)နဲ့ တဏှာကို ပယ်တာ။ တဏှာကင်းတဲ့အတွက် တဏှာကြောင့် ဆက်ဖြစ်မယ့် ဝဋ်ဆင်းရဲတွေ တဒင်္ဂ ငြိမ်းတယ်။ ဒါဟာ ဝိပဿနာ ရှုမှတ်ခြင်းနဲ့ ဆိုက်ရောက်နိုင်တဲ့ တဒင်္ဂ နိဗ္ဗာန် (အချိန်ပိုင်း သိမြင်တဲ့ နိဗ္ဗာန်)လို့ ခေါ်တဲ့ နိရောဓပဲ။ ဒါပေမယ့် အရိယမဂ်နဲ့ အာရုံပြုတာ မဟုတ်သေးဘူး။ ရှုသိတိုင်း တဒင်္ဂ(အချိန်ပိုင်း) အနေနဲ့ ငြိမ်းစေရုံမျှပဲ ဖြစ်ပါတယ်။
အရိယမဂ်
ဝိပဿနာ ရှုသိခိုက်မှာ ဒုက္ခသစ္စာကို သိတယ်၊ သမုဒယသစ္စာကို တဒင်္ဂ ပယ်တယ်၊ တဒင်္ဂ နိရောဓကို ရတယ်၊ ဝိပဿနာမဂ် (မဂ္ဂင်ရှစ်ပါး)ကို ဖြစ်ပွားစေတယ်။ ဒုက္ခကို သိခြင်း၊ သမုဒယ နိရောဓ မဂ္ဂကို ပယ် ဆိုက် ပွားခြင်း သဘောပါပဲ။ ဝိပဿနာ ပွားများခြင်းဖြင့် သိသင့်တဲ့ သစ္စာလေးပါးကို သိပြီး ယင်းအသိ ရင့်ကျက် ပြည့်စုံတဲ့အခါ အရိယမဂ်စိတ် ဖြစ်ပေါ်တယ်။ မဂ်စိတ် တစ်ခဏမှာ အရိယမဂ္ဂင် ရှစ်ပါးလုံး အပြည့်အစုံ ဖြစ်ပေါ်တယ်။ တစ်ကြိမ် ဖြစ်ရုံနဲ့ ပယ်သင့်တဲ့ ကိလေသာကို ပယ်ခြင်း၊ ဒုက္ခကို ပိုင်းခြားသိခြင်း၊ နိဗ္ဗာန်ကို မျက်မှောက် ပြုခြင်းတွေ တစ်ပြိုင်နက် ဖြစ်တယ်။ အရိယ မဂ်ဉာဏ်နဲ့ သစ္စာလေးပါးကို တစ်ပြိုင်နက် သိသွားတယ် (မဟာစည် ဆရာတော်၊ ဓမ္မစကြာ တရားတော်၊ စာ - ၃၆ရ ကို ရှုပါ)။
အဖြေ
အဋ္ဌကထာ ဖွင့်ဆိုချက်အရ မြတ်ဗုဒ္ဓ အနေနဲ့ သစ္စာလေးပါးကို “ဒုက္ခ သမုဒယ နိရောဓ မဂ္ဂ”လို့ အစဉ်ပြုရာမှာ လေးနက်တဲ့ အဓိပ္ပာယ် ရှိတယ်။ သစ္စာလေးပါးကို သိမြင်ရာမှာတော့ ဝိပဿနာ ပွားခိုက်မှာရော၊ အရိယမဂ် ဖြစ်ပေါ်ခိုက်မှာပါ တစ်ပြိုင်နက် သိမြင်ကြောင်း နားလည်ရတယ်။ ဒါကြောင့် သစ္စာစဉ်ကို ပြင်စရာ မလိုပါဘူး။ “ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္န”ဂုဏ်တော်မှာ ဝိဇ္ဇာအရ ဝိဇ္ဇာသုံးပါး ဝိဇ္ဇာရှစ်ပါးဟာ အသိ၊ စရဏအရ စရဏ ၁၅-ပါးက အကျင့်။ ဗုဒ္ဓဝါဒမှာ အသိနဲ့ အကျင့်ဟာ တစ်ထပ်တည်း ကျတယ်။ ဒါကြောင့် “စရဏဝိဇ္ဇာသမ္ပန္န”လို့ ပြင်စရာ မလိုသလိုပါဘဲ။
အကောင်းဆုံး
မေးခွန်းမှာ ပါတဲ့ “ပွား သိ ပယ် ဆိုက်”လို့ ဆိုချင်တဲ့ သဘောကို “(မဂ္ဂင် ရှစ်ပါးကို) ပွားမှ (ဒုက္ခကို) သိပြီး (သမုဒယကို) ပယ်၍ (နိရောဓကို) ဆိုက်မယ်”လို့ ဆိုလိုရင် သာမန်အရ မှန်တယ်လို့ ထင်ရပေမယ့် ပြောပြထားတဲ့ အတိုင်း အဓိပ္ပယ်မှန်နဲ့ မကိုက်ညီတာကို တွေ့နိုင်တယ်။ ဒါကြောင့် “မဂ္ဂသစ္စာ၊ ဒုက္ခသစ္စာ၊ သမုဒယသစ္စာ၊ နိရောဓသစ္စာ”ဆိုတဲ့ သစ္စာလေးပါး အစဉ်သစ် အဆိုကို အားမကျပါနဲ့။ ရှင်တော် ဗုဒ္ဓရဲ့ မူလက စဉ်ထားတဲ့ အတိုင်းပဲ ထားရင် ပညာရှိတို့ မျက်စိစပါးမွှေး မစူးတန်ချေဘူး။
ဩဂုတ် ၁၊ ၂၀၁၆။
---၄၉၆။ မဂ်ဖိုလ်ကို မရနိုင်သူ
ဆရာတော် ဘုရား၊ တပည့်တော်သည် ရိပ်သာများမှာ ဆယ်ရက် တရားစခန်း လေးကြိမ် ဝင်ဖူးသော်လည်း တရားအမှတ် မရတက်မလာပါ။ စိတ်ပျံ့လွင့်ပြီး အချိန် တော်တော်များများ အိပ်ချင်ပါသည်။ စိတ်ကို တင်ပြီး ကြိုးစားသော်လည်း သမာဓိ နိုင်ပါ။ မဂ်ဖိုလ်ကို မရနိုင်သူ ဖြစ်မည်ဟု မိမိကိုယ်ကို သံသယ ဖြစ်မိပါသည်။ မဂ်ဖိုလ် မရနိုင်အောင် တားဆီးတတ်သည့် ကြောင်း တရားများကို သိလိုပါသည် ဘုရား။
ဦးမြတ်ဆွေ (တိုကျို)
အင်္ဂုတ္တရ ပါဠိတော်မှာ မဂ်ဖိုလ်ကို မရနိုင်သူ ၆-မျိုးကို ဟောကြားပုံ ကြားပါတယ် ..
၁) အနန္တရိယကံ ထိုက်နေသူ
၂) နိယတ.မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ အယူရှိသူ
၃) ဒွိဟိတ် အဟိတ် ပဋိသန္ဓေနေသူ
၄) သဒ္ဓါတရား မရှိသူ
၅) ကုသိုလ် ပြုလိုသည့် ဆန္ဒမရှိသူ
၆) ဆင်ခြင်တုံတရား မရှိသူ (အံ၊၂၊၃၉၂)။
အဓိပ္ပာယ်
၁) အမိသတ်၊ အဖသတ်၊ ရဟန္တာသတ်၊ သံဃာသင်းခွဲသူ၊ ဗုဒ္ဓဘုရားကို သွေးစိမ်းတည်စေသူ”လို့ အနန္တရိယ (သေပြီးနောက် အကျိုးပေး မြဲတဲ့)ကံ ငါးမျိုး။ ယခု ဘဝမှာ ဒီကံငါးမျိုးကို ကျူးလွန်မိရင် တရားထူးကို မရနိုင်တော့ဘူး။
၂) သေရင် ဘဝပြတ်တယ် (နတ္ထိက)၊ ကောင်းကျိုး ဆိုးကျိုးကို ခံရတာ ကံကြောင့် မဟုတ် (အ.ဟေတုက)၊ ကိုယ်လုပ်တဲ့ အလုပ်ကောင်း အလုပ်ဆိုးကြောင့် ဘာအကျိုး အပြစ်မှ မဖြစ် (အ.ကိရိယ)ဆိုတဲ့ အမှားယုံကြည်မှု သုံးမျိုးကို နိယတ.မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ (သေပြီးနောက် မကောင်းကျိုးပေးရန် သေချာတဲ့ အယူမှား)လို့ ခေါ်တယ်။ စိတ်ထဲ အဲဒီ အယူမှား ရှိနေရင် တရားထူး မရနိုင်။
၃) ဒွိဟိတ်ဆိုတာ လူဖြစ်ရပေမယ့် သင်ယူလို့ မရနိုင်လောက် အောင် သန္ဓေပါ အသိဉာဏ် ချို့တဲ့သူ။ ဒီနေရာမှာ သန္ဓေပါ သန်စွမ်းပေမယ့် သင်ကြား နာယူ ဖတ်ရှုလို့ နားလည်နိုင်တဲ့ သိဉာဏ် ရှိရင် တရားထူး ရနိုင်ကြောင်း နားလည်ပါ။ အဟိတ်ဆိုတာ တိရစ္ဆာန်တွေ။ ဒီနှစ်မျိုးလည်း တရားထူး မရနိုင်။
၄) သဒ္ဓါတရား မရှိသူရဲ့ ထင်သာတဲ့ အမှတ်အသားက ရတနာ သုံးပါးနဲ့ ပတ်သက်ရင် ကိုယ်နှုတ်ကို မထိန်းဘဲ ရိုင်းပျစွာ ပြောဆို ဆက်ဆံတတ်ခြင်းပါပဲ။ ဆွမ်းကျွေး အိမ်တစ်အိမ်မှာ “ဗုဒ္ဓဖာသာ”လို့ ယူဆရတဲ့ လူကြီး တစ်ယောက်က သတင်းဌာန တစ်ခုရဲ့ မန္တလေးက ဘုန်းကြီး တစ်ပါးနဲ့ တွေ့ဆုံ မေးမြန်းချက် ကို နားထောင်ခဲ့ရတာနဲ့ ပတ်သက်ပြီး အဲဒီ ဘုန်းကြီးကို “ဒီ ကောင်က အလကားကောင်ပါ”လို့ မှတ်ချက်ပြုတာကို နားနဲ့ ဆတ်ဆတ် ကြားဖူးတယ်။ အဲဒီလို လွှတ်ခနဲ အပြောအဆိုမျိုး မပြုမိအောင် လေ့ကျင့်ပါ။ ဟီလာရီ ကလင်တန်က အီးမေးလ် တွေကို “အမှတ်မထင် လွှတ်ခနဲ လွှတ်ခနဲ သုံးမိတာပါဆိုပြီး လူထုကို တောင်းပန်ပေမယ့် သူ့အနေနဲ့ စင်းလုံးချော မဖြစ်နိုင် တော့ဘူး။ ဗုဒ္ဓဝါဒီ တစ်ယောက် အနေနဲ့ ‘ဝစီဘေဒ ထိတိုင်းရှ”ဆိုတာလေးကို သတိပြုသင့်တယ်။
၅) တရားထိုင်ဖို့ ဆန္ဒမရှိရင် တရားထူးနဲ့ ဝေးတာပေါ့။ တစ်ချို့ အလှူဒါန ရှိပေမယ့် တရားထိုင်ဖို့ ပရိတ်ပဋ္ဌာန်း ရွတ်ဖို့ ဘယ်လို မှ ဟောပြော စည်းရုံးလို့ မရနိုင်သူတွေ တွေ့ဖူးတယ်။
၆) ပတ်ဝန်းကျင်မှာ ကြုံရတဲ့ လူ့ဘဝရဲ့ အနိမ့်အမြင့် အတက် အကျ အကွေ့အကောက် စသည်ကို ဆင်ခြင်ပြီး သံဝေဂဉာဏ် မဖြစ်နိုင်သူတွေ လောကမှာ အများကြီး ရှိတယ်။ လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ် အစိတ်လောက်က ကမ္ဘာအေး စာပေဟောပြောပွဲ တစ်ခုမှာ သိပ္ပံ စာရေးဆရာ အဖိုးကြီးက “ပြေးမလေး လက်ကို ဆွဲပြီး ပြုံးပြုံးပဲ သေမယ်”လို့ ကြုံးဝါးစဉ် “အင်း ... သေခါနီး သူ့မြေးမ သူ့အနားကို ကပ်ရဲရင် ကံကောင်း”လို့ ဘုန်းကြီး စဉ်းစားဖူး တာကို အမှတ်ရမိတယ်။
စိတ်ချ ယုံကြည်
“တရားစခန်းကို လေးကြိမ် ဝင်တယ်” ဆိုတာနဲ့ပဲ မိမိမှာ ဖော်ပြပြီး အပြစ်ခြောက်မျိုး မရှိလို့ ဖြစ်နိုင်တာပဲ။ ဒါကြောင့် “မိမိဟာ တရားထူးနဲ့ ထိုက်တန်သူပါလို့ ကိုယ့်ကိုယ်ကို ယုံကြည်မှု ရှိနေဖို့ လိုတယ်။ အနည်းဆုံး အချို့အချက်ကို သံသယ ရှိနေ တယ် ဆိုရင်တောင် ပြင်လို့ ရတာကို ပြင်လိုက်ရုံပါပဲ။ တရား ထိုင်သူတွေကို မဟာစည် ဆရာတော်ကြီး ဩဝါဒပေးပုံက “ဘုရား သာသနာနဲ့ ကြုံကြိုက်လို့ ဒုက္ခငြိမ်းကြောင်း အကျင့်မှန်ကို သိကြရပြီ၊ ရှေးရှေးက ဘုရား ရဟန္တာတွေလည်း အကျင့်မှန် ဖြစ်တဲ့ ဒီသတိပဋ္ဌာန် နည်းနဲ့ပဲ တရားထူးကို ရသွားကြတယ်လို့ စိတ်ချ ယုံကြည်ပြီး တရားကို ရှုမှတ်ကြ”တဲ့။
ပြောင်းကြည့်
ပြီးတော့ စည်းကမ်းသေဝပ်တဲ့ တရားဌာန သို့မဟုတ် တကယ် တရားထိုင်ရတဲ့ တရားစခန်းကို ရွေးပြီး ဝင်ပါ။ ကိုယ်တိုင်ကလည်း ပေါ်ပေါ် ပေါ့ပေါ့ မလုပ်ပါနဲ့။ လိမ္မာ ကျွမ်းကျင်တဲ့ ကမ္မဋ္ဌာန်းပြဆရာက စိတ်ပျံ့လွင့်တာ၊ အိပ်ချင်တာတွေကို သက်သာစေတဲ့ နည်းလမ်းကို သင်ပေးပါလိမ့်မယ်။ ကမ္မဋ္ဌာန်းပြဆရာ သို့မဟုတ် တရားထိုင်တဲ့ နည်းစနစ် ပြောင်းကြည့်ရင်လည်း တစ်ခါတစ်ရံ တည့်သွားတတ်တယ်။ တစ်ကြိမ် မဟုတ် တစ်ကြိမ် အဆင်ပြေသွား နိုင်မယ်လို့ ဘုန်းကြီး ယုံကြည်ပါတယ်။ အောင်မြင်ပါစေ။
ဩဂုတ် ၉၊ ၂၀၁၆။
အဋ္ဌာနမေတံ ဘိက္ခဝေ အနဝ.ကာသော၊ ယံ ပရူ.ပက္ကမေန တထာဂတံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေယျ။
ရဟန်းတို့၊ သူတစ်ပါးတို့၏ လုံ့လကြောင့် ငါဘုရား၏ ပရိနိဗ္ဗာန်စံခြင်းသည် အကြောင်း မဟုတ်၊ အရာ မဟုတ်။ (ဝိ၊၄၊၃၅၅)။
၄၉၇။ မြေမျိုခံရသူများ
ဘုန်းဘုန်း ဘုရား၊ ဗုဒ္ဓကို စွပ်စွဲလို့ မြေမျိုခံရသူ ဘယ်နှစ်ယောက် ရှိပါသလဲ ဘုရား။ ဘုန်းဘုန်းရဲ့ ဓမ္မအမေးအဖြေမှာ ဖော်ပြတဲ့ ‘အရှေ့အလယ်ပိုင်း’ကို ပျဉ်ပြားကပ်ပြီး ဗုဒ္ဓနဲ့ ရတဲ့ ကိုယ်ဝန်အနေနဲ့ ဗုဒ္ဓကို စွပ်စွဲသော စိဉ္စမာနနှင့် ဗုဒ္ဓကို သတ်ဖို့ ကြံရွယ်တဲ့ ရှင်ဒေဝဒတ်တို့ အကြောင်းကိုသာ သိရပါသည်။ အခြား ရှိသေးလျှင် သိလိုပါသည် ဘုန်းဘုန်း။
ဆွေမာဦး
မြတ်ဗုဒ္ဓ လက်ထက်က ဗုဒ္ဓနဲ့ ဗုဒ္ဓရဲ့ တပည့် သာဝကတွေကို ကဲ့ရဲ့ ပြစ်မှားလို့ မြေမျိုခံရသူ ၅-ယောက် ရှိဖူးပါတယ်။ အဲဒါတွေက “ဒေဝဒတ္တ၊ သုပ္ပဗုဒ္ဓ၊ စိဉ္စမာဏ၀ိကာ၊ နန္ဒကဘီလူး၊ နန္ဒလုလင်တို့ ဖြစ်ပါတယ်။ အဲဒီ ၅-ယောက်ရဲ့ အကြောင်းကို အကျဉ်းမျှ ဖော်ပြလိုက်ပါတယ် ..
ဒေဝဒတ်
သုပ္ပဗုဒ္ဓ သာကီဝင်နဲ့ အမိတာ မိဖုရားတို့ရဲ့ သား၊ ဒေဝဒဟမြို့သား ဖြစ်ပြီး (မဟာဝံသ၊ ၂း၂၂) ယသော်ဓရာရဲ့ မောင်အရင်း၊ သိဒ္ဓတ္ထ မင်းသားရဲ့ ယောက်ဖ၊ အရှင်ရာဟုလာရဲ့ ဦးလေး အရင်း ဖြစ်ပါတယ် (အပဒါန၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၃၅)။ သမာပတ် ၈-ပါး၊ အဘိညာဉ် ၅-ပါးကို ရပြီးမှ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁ဝ၁)၊ မသူတော်တရား ၈-ပါး လွှမ်းမိုးခံရလို့ (အံ၊၃၊၁၀)၊ ဘုရားရှင်ကို သွေးစိမ်း တည်အောင် လုပ်ခြင်း သံဃာ သင်းခွဲခြင်း တွေကြောင့် အဝီစိငရဲမှာ ဖြစ်ရတယ် (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၂၇)။ ကလာဗုမင်းအဖြစ် တစ်ကြိမ်၊ တောမုဆိုးအဖြစ် တစ်ကြိမ်၊ မဟာပတာပမင်း အဖြစ် တစ်ကြိမ်၊ ဒေဝဒတ်အဖြစ် တစ်ကြိမ်၊ ပေါင်း ၄-ကြိမ် မြေမျိုခံရဖူးတယ် (ဓမ္မပဒ၊ဋ္ဌ၊၁၊၉၅)။ ကမ္ဘာတစ်သိန်း အလွန်မှာ အဋ္ဌိဿရ အမည်ရှိတဲ့ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ဖြစ်မယ် (ယင်း)။
သုပ္ပဗုဒ္ဓ
ဒေဝဒတ်နဲ့ ယသော်ဓရာတို့ရဲ့ ဖခင်၊ ဗုဒ္ဓလောင်းလျာ မင်းသိဒ္ဓတ်ရဲ့ ယောက်ခမ၊ အရှင်ရာဟုလာရဲ့ အမေ့ဖက်က အဖိုး၊ သာကီဝင်မင်း ဖြစ်ပါတယ်။ “မင်းသိဒ္ဓတ်က သူ့သမီးကို စွန့်ပြီး တောထွက်တာ၊ သူ့သား ဒေဝဒတ်ကို ရဟန်းပြုခိုင်းပြီး ရာထူး မပေးတာ”ကြောင့် ဗုဒ္ဓကို ရန်ငြိုးဖွဲ့နေတယ်။ ပင့်ဖိတ်တဲ့ အိမ်ကို မကြွနိုင်အောင် တားဆီးမယ့် အကြံနဲ့ အရက်သောက်ပြီး လမ်းက နေ ဗုဒ္ဓကို စောင့်နေတယ်။ ရဟန်း အပေါင်းနဲ့ အတူ မြတ်ဗုဒ္ဓ ကြွလာတဲ့အခါ “အသက်ကြီးလို့ ဗုဒ္ဓကို လမ်းဖယ် မပေးနိုင်ဘူးလို့ ဆိုတယ်။ မြတ်ဗုဒ္ဓနဲ့ ရဟန်းတွေ ဆက်မကြွနိုင်ဘဲ လှည့်ပြန်ရတဲ့အခါ မြတ်ဗုဒ္ဓ ပြုံးတော်မူပြီး “ဒီမကောင်းမှုကြောင့် သုပ္ပဗုဒ္ဓဟာ ၇-ရက်မြောက် နေ့မှာ သူ့အိမ်အနီး မြေမျိုခံရလိမ့်မယ်”လို့ မိန့်တော်မူတဲ့ အတိုင်း မြေမျိုခံရတယ် (ဓမ္မပဒ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၀)။
မန်ကျည်းပျို
မန်ကျည်းပင် အောက်က ရလို့ တစ်နည်း မန်ကျည်းပင်မှာ သန္ဓေတည်လို့ မန်ကျည်းပျို (ပါဠိလို စဉ္စ.မာဏဝိကာ) အမည်တွင်တယ်။ ဒေဝစ္ဆရာ နတ်မိမယ်တမျှ လှပတဲ့ သာဝတ္ထိ မြို့သူပါ။ အယူဝါဒ မတူတဲ့ ဝါဒစွဲ ပြင်းထန်သူတွေရဲ့ တိုက်တွန်းချက် အရ သစ်သားပြားကို ဗိုက်မှာကပ်၊ ကိုယ်ဝန် ရှိဟန်ဆောင်၊ ပရိသတ် အလယ်မှာ တရား ဟောနေတဲ့ မြတ်ဗုဒ္ဓကို လက်ညှိုးထိုးပြီး ကိုယ်ဝန်ရှင်အဖြစ် စွပ်စွဲတယ် (ဓမ္မပဒ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၁၆)။ နတ်တွေက ပျဉ်ချပ်ကို ချည်ထားတဲ့ ကြိုးကို ကိုက်ချ၊ အပေါ်ရုံကို လေနဲ့တိုက်လွှင့်တဲ့အတွက် အဖြစ်မှန်ပေါ်ပြီး ရိုက်ပုတ်နှင်ထုတ်ခံရတယ်။ ပရိသတ်အပြင်ကို ရောက်တာနဲ့ မြေမျိုသွားတယ် (ညွှန်းပြီး)။
နန္ဒက ဘီလူး
တစ်ခါမှာ အရှင်သာရိပုတ္တရာနဲ့ အရှင်မောဂ္ဂလ္လာန်တို့ နှစ်ပါး ရာဇဂြိုဟ်မြို့ ဝေဠုဝန်ကျောင်းတိုက်အနီးရှိ ခိုတောင်ချောက်ကျောင်း (ကပေါတကန္ဒရ)မှာ သီတင်းသုံးစဉ် ခေါင်းရိတ်ပြီးစ အရှင်သာရိပုတ္တရာဟာ လဆန်းညရဲ့ လရောင်အောက် လွင်တီးခေါင်မှာ သမာပတ်ဝင်စားတော်မူတယ်။ ထိုစဉ် ဘီလူးနှစ်ယောက် အနီးကို ရောက်လာပြီး တစ်ယောက်က အရှင်သာရိပုတ်ရဲ့ ဦးခေါင်းကို ပြင်းစွာရိုက်တယ်။ ရိုက်ပြီးတာနဲ့ ထိုဘီလူးကို မြေမျိုတယ်။ အရှင်မောဂ္ဂလ္လာန်က ဒိဗ္ဗစက္ခုနဲ့ သိမြင်လို့ အရှင်သာရိပုတ်ကို သတင်းမေးတဲ့အခါ အရှင်မြတ်က “အနည်းငယ် ခေါင်းနာသလိုပဲ”တဲ့။ ဒါကို အကြောင်းပြုပြီး မြတ်ဗုဒ္ဓက “ရဟန္တာရဲ့စိတ်ဟာ ကျောက်တောင်လို ခိုင်မာတယ်။ အဲဒီလိုစိတ်ကို ပွားများထားတဲ့ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်မှာ အန္တရာယ်မကျရောက်နိုင်”လို့ မိန့်တော်မူတယ် (ခု၊၁၊၁၂၇)။
နန္ဒ လုလင်
ဥပ္ပလဝဏ္ဏာ ဘိက္ခုနီမဟာ လူ့ဘဝတုန်းက နာမည်နဲ့လိုက်အောင် ကြာညိုပန်းအဆင်းရှိပြီး (ဥပ္ပလ = ကြာညို၊ ဝဏ္ဏာ = အဆင်းရှိသူ) အလွန်ချောမောလှပလို့ လက်ထပ်လိုသူတွေများပြီး ယင်းတို့အကြား အငြင်းပွားမှုတွေရှိတယ်။ နန္ဒလုလင် ဆိုတာက သူ့ဦးရီးတော်ရဲ့သား၊ တစ်နည်း မောင်ဝမ်းကွဲတော်စပ်ပြီး ဥပ္ပလဝဏ္ဏာ ရဟန်းမပြုမီကပင် အလွန်တပ်မက်စွဲလမ်းနေခဲ့သူ။ ထိုစွဲလမ်းမှုကို မထိန်းနိုင်ဘဲ တစ်နေ့ ထေရီမ ရွာတွင်းသို့ ဆွမ်းခံကြွနေစဉ် နန္ဒလုလင်ဟာ ထေရီမသီတင်းသုံးတဲ့ ကျောင်းငယ်သို့ တိတ်တဆိတ်ဝင်ပြီး ခုတင်အောက်မှာ ပုန်းနေတယ်။ ထေရီမ ဆွမ်းခံရာမှ ပြန်ရောက်တဲ့အခါ အဓမ္မပြုကျင့်တယ်။ ဒီအကုသိုလ်ကြောင့် နန္ဒလုလင် မြေမျိုခံရတယ် (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၂၇)။
ထိန်းပါ
မြတ်ဗုဒ္ဓကို သေကြောင်းကြံတာ၊ ရန်ရှာတာ၊ စွပ်စွဲတာ သုံးဦး၊ ဗုဒ္ဓရဲ့သာဝကတွေကို ကိုယ်ထိလက်ရောက် ပြစ်မှားကျူးလွန်တာ နှစ်ဦးလို့ ခွဲမှတ်နိုင်တယ်။ ဗုဒ္ဓလက်ထက် ဒီလူမိုက်ကြီးတွေဟာ ဗုဒ္ဓဘုရားတစ်ဆူနဲ့ မျက်မှောက်ထင်ထင် ဆုံတွေ့ရပါလျက် ရာထူးအာဏာကို တပ်မက်မှု၊ ဘာသာရေးအစွဲအလမ်း၊ သွေးသားဆန္ဒပြင်းထန်မှုတွေ လွှမ်းမိုးခံရလို့ လူဖြစ်ကျိုးဆုံးရှုံးခဲ့ကြရတယ်။ ဒါလေးကို နမူနာယူပြီး ဆင်ခြင်တုံတရားရှိသူဟာ မပြစ်မှားကောင်းတာကို မပြစ်မှားမိအောင် ကိုယ်၊ နှုတ်၊ စိတ်ကို ထိန်းစောင့်သင့်ကြောင်းပါ။
ဩဂုတ် ၁၀၊ ၂၀၁၆။
---၄၉၈။ တန်ခိုးရအောင် လုပ်နည်း
ရိုသေစွာ မေးလျှောက်ပါရစေ ဘုရား...
ဘာသာခြားဆရာတချို့ သူတို့၏နောက်လိုက်များကို “ဗုဒ္ဓဘာသာဝင်တို့သည် သေလျှင် ဘယ်ရောက်မည်ကို မသိကြ”လို့ လိမ်ပြီး တရားဟောကြပါတယ်။ သတ္တဝါတို့ မသေခင် ဘယ်ဘုံ၊ ဘယ်ဘဝသို့ ရောက်မည်ကို သိနိုင်ဖို့ သို့မဟုတ် သိသူသည် မည်သို့အကျင့်ကို ကျင့်ပြီး မည်သို့ဉာဏ်အဆင့်ရှိမှ သိရှိနိုင်သနည်း။ မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ တိကျတဲ့ ဓမ္မပေတံကို သိလိုပါသည် ဘုရား။ ရိုသေရှိခိုးတောင်းပန် မေးလျှောက်ပါသည် ဘုရား။
ကိုချစ်ချစ်၊ ခေတ္တ USA
ယုံကြည်ပုံ
လူတစ်ယောက်သေပြီးရင် ပြင်ပတန်ခိုးရှင်ရဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်ကို စောင့်နေရတဲ့ မသေချာတဲ့ ဘဝတစ်မျိုး သို့တည်းမဟုတ် အခြေအနေတစ်ရပ်ကို ဗုဒ္ဓဝါဒက လက်မခံဘူး။ ဒီဘဝ မိမိရဲ့ဆိုးခြင်းကောင်းခြင်းအတွက် မိမိမှာပဲ လုံးဝတာဝန်ရှိပြီး နောင်ဖြစ်မယ့်နေရာဌာန အကောင်းအဆိုးက အသင့်ရှိပြီးသားလို့ ဗုဒ္ဓဝါဒက ယုံကြည်တယ်။ ဒါကြောင့် ကိုယ့်အကြောင်းကိုယ်သိသူ ဗုဒ္ဓဝါဒီတစ်ယောက်အနေနဲ့ ကိုယ့်ရဲ့နောင်ဘဝအခြေအနေကို ဆုံးဖြတ်ခံတစ်ယောက်ထက်တော့ ပိုသိနိုင်ပါတယ်။
တန်ခိုး
တစ်ကြိမ်တစ်ခါမှ မျက်စိနဲ့မမြင်ဖူးတဲ့ တန်ခိုးရှင်ကယ်တယ်ဆိုတဲ့ စိတ်ကူးထဲက ပုံရိပ်တစ်ခုတည်းမှာပဲ “တန်ခိုး”ရှိတယ်လို့ ဗုဒ္ဓဝါဒက မယုံကြည်ဘူး။ အဲဒီတန်ခိုးရှင် သို့မဟုတ် နတ်တွေရဲ့ နား၊ မျက်စိလို မြင်ကြားနိုင်တဲ့ စွမ်းရည်ကို စိတ်ကိုလေ့ကျင့်ပွားများအားထုတ်သူ မည်သူမဆိုရနိုင်တယ်လို့ပဲ ယုံကြည်တယ်။ သင်ရော ငါပါ “တန်ခိုး”ကို ရနိုင်ခွင့်ရှိတယ်။
ဟောကြားပုံ
“တန်ခိုး”ရအောင် လုပ်နည်းကို မြတ်ဗုဒ္ဓဟောကြားပုံက .. ငါသည် မတွန့်ဆုတ်သော လုံ့လဖြင့် အားထုတ်ခဲ့ပြီ။ ငါ၏စိတ်သည် အာရုံတစ်ခုတည်းမှာ ကောင်းစွာတည်တံ့ပြီ။ ကာမဂုဏ်နှင့် အကုသိုလ်မှ ကင်းဆိတ်ပြီး ပဌမဈာန်သို့… ဒုတိယဈာန်သို့ .. တတိယဈာန်သို့ ရောက်၍နေခဲ့ပြီ။
သုခ ဒုက္ခကိုပယ်ခြင်း၊ ရှေးဦးကပင် ဝမ်းသာဝမ်းနည်းချုပ်နှင့်ပြီးဖြစ်ခြင်းတို့ကြောင့် “ဥပေက္ခာ (လျစ်လျူရှုမှု)”ကြောင့် ဖြစ်သော သတိ၏စင်ကြယ်ခြင်းရှိသော စတုတ္ထဈာန်သို့ ရောက်၍နေခဲ့ပြီ။
ဤသို့တည်ကြည်သောစိတ်သည် စင်ကြယ်လတ်သော်၊ ဖြူစင်လတ်သော်၊ အညစ်အကြေးမရှိလတ်သော်၊ ညစ်ညူးခြင်းကင်းလတ်သော်၊ နူးညံ့လတ်သော်၊ အသင့်ဖြစ်လတ်သော်၊ တည်တံ့လတ်သော်၊ မတုန်လှုပ်ခြင်းသို့ ရောက်သော် ငါသည် ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏ် (ရှေးဘဝဖြစ်စဉ်ကိုသိသောဉာဏ်) အလို့ငှာ စိတ်ကိုညွတ်စေခဲ့ပြီ။ “ငါသည် နတ်မျက်စိနှင့်တူသော ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏ် အလို့ငှာ စိတ်ကိုညွတ်စေခဲ့ပြီ (ဝိ၊၁၊၅)။
အဓိပ္ပာယ်
မိမိရဲ့အတိတ်ဘဝဖြစ်စဉ်နဲ့ သတ္တဝါတွေရဲ့ အနာဂတ်ဖြစ်စဉ်ကို သိမြင်နိုင်တဲ့ တန်ခိုးစွမ်းရည်ကိုရဖို့ အရင်ဆုံး ပဌမဈာန်၊ ဒုတိယဈာန်၊ တတိယဈာန်၊ စတုတ္ထဈာန်တွေကို ရအောင် အားထုတ်ရတယ်။ အဲဒီနောက် ရရှိပြီးစတုတ္ထဈာန်ကို “စင်ကြယ်၊ ဖြူစင်” စတဲ့ အရည်အချင်းရှစ်မျိုးနဲ့ ပြည့်စုံအောင် အားထုတ်ပြီးရင်တော့ “သတ္တဝါတွေ သေရင် ဘယ်ရောက်မယ်” ဆိုတာကို သိနိုင်တဲ့ ဉာဏ်ထူးတွေ ဖြစ်ပေါ်လာတယ်။
ပါဠိတော်မှာ စာဆယ့်လေးငါးကြောင်းလောက်နဲ့ မှတ်တမ်းတင်ထားပေမယ့် ဈာန်လေးဆင့်ကို ရဖို့ နှစ်တွေချီပြီး အရိုးကြေကြေအရေခန်းခန်း ကျင့်ကြံမှ ရနိုင်တာမျိုးပါ။ လောကမှာ အဲဒီလို တန်ခိုးရှင်တွေ ယခင်က ရှိခဲ့ဖူးတယ်။ ယနေ့ခေတ်မှာလည်း ရှိတုန်းပဲ။ ယခု သင်ကြိုးစားပြီး ထုတ်ရင် သင်လည်း ရနိုင်တယ်။
ဩဂုတ် ၁၁၊ ၂၀၁၆။
---၄၉၉။ ဒက္ခိဏသာခါ
ဆရာတော်ဘုရားထံ ရိုသေစွာ လျှောက်ထားအပ်ပါသည် အရှင်ဘုရား။ ဒက္ခိဏသာခါ၏ အဓိပ္ပာယ်နှင့် မြန်မာပြည်မှာ ဒက္ခိဏသာခါဆင်းတုကို မည်သည့်အချိန်ကစပြီး ထုလုပ်ကိုးကွယ်ခဲ့ကြသည်ကိုလည်း သိလိုပါသည် ဘုရား။
ရွှေဝယ်ငြိမ်း
ဒက္ခိဏသာခါ
ဒက္ခိဏ = တောင်(အရပ်)၊ သာခါ = အကိုင်း”။ ဒါကြောင့် ဒက္ခိဏသာခါရဲ့ အဓိပ္ပာယ်ရင်းက “တောင်ကိုင်း” ဖြစ်ပါတယ်။ သီရိဓမ္မာ အသောကမင်းက သူ့ရဲ့ဓမ္မမိတ်ဆွေ သီဟိုဠ်ဘုရင် ဒေဝါနံပိယတိဿမင်းအား မဟာဗောဓိကိုင်းကို ဓမ္မလက်ဆောင်ပေးမည်ပြုတဲ့အခါ သီဟိုဠ်နိုင်ငံဟာ အိန္ဒိယရဲ့ တောင်ဖက်မှာရှိတဲ့အတွက် တောင်ဖက်ကအကိုင်း (ဒက္ခိဏသာခါ)ကို ရွေးခဲ့တာဖြစ်ဖွယ်ရှိကြောင်း ပညာရှင် ဒေါက်တာ ဝါလ်ပိုလာရာဟုလာ ရေးတဲ့ သီရိလင်္ကာဗုဒ္ဓဘာသာသမိုင်းကျမ်း (History of Buddhism in Ceylon, p. 57. Footnote, 3) မှာ ဖော်ပြတယ်။
အသောကမင်းရဲ့ သမီးတော် သီဟိုဠ်သာသနာပြု သံဃမိတ္တာထေရီက အဲဒီ မဟာဗောဓိပင်ရဲ့ တောင်ကိုင်း (ပျိုးပင်)ကို သီဟိုဠ်သို့ ပင့်ဆောင်ခဲ့ပြီး ဗုဒ္ဓပရိနိဗ္ဗာန်စံပြီးနောက် ၂၃၆-နှစ်အကြာ၊ နတ်တော်လဆန်း ၁၄-ရက်နေ့ သီဟိုဠ်နိုင်ငံ အနုရာဓပုရမြို့သို့ ဆိုက်ရောက်ပြီး (ထို့နေ့) ညနေမှာ “မဟာမေဃဝနဥယျာဉ်”မှာ စိုက်ပျိုးခဲ့တယ် (မဟာဝံသ၊ ၁၉း၃၈-၄၆)။ ဒီဗောဓိပင်ကို ယနေ့ထိ သီရိလင်္ကာမှာ တွေ့နိုင်သေးတယ်။ ကမ္ဘာ့သက်တမ်းအရှည်ဆုံး သစ်ပင်ပါပဲ။
ဒါကြောင့် စာပေအဓိပ္ပာယ်အရ “ဒက္ခိဏသာခါ”ဆိုတာ မြတ်ဗုဒ္ဓသဗ္ဗညုတဉာဏ်ကို ရတော်မူတဲ့နေရာမှာရှိတဲ့ မဟာဗောဓိပင်ရဲ့ တောင်ဖက်ကအကိုင်းကို အထူးရည်ရွယ်ကြောင်း နားလည်ရတယ်။
ပင်ပွားများ
မူလကိုင်းပွားပင်မှ အသီး ၅-လုံးသီးပြီး တစ်လုံးကို ၈-ပင်စီ ပေါက်လာတယ်။ ဒီပင်ပွားတွေကို သီဟိုဠ်ကျွန်းအထင်ကရနေရာတွေမှာ စိုက်ပျိုးစေတယ် (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၇၄)။ အဲဒီအချိန်က သီဟိုဠ်ကျွန်းမှာ မူလကိုင်းပွားပင်နဲ့ တကွ ဗုဒ္ဓဂယာ မဟာဗောဓိပင်ရဲ့ ပင်ပွား ၄၁-ပင်ရှိတယ်။ တောင်ဖက်ကိုင်းက ပွားဖြစ်လို့ ဒီအပင်အားလုံးကို “ဒက္ခိဏသာခါ”လို့ပဲ ခေါ်တယ်။ ဒေဝါနံပိယတိဿနဲ့ အရှင်မဟိန္ဒ၊ အရှင်မသံဃမိတ္တာတို့ စိုက်ပျိုးပြီးနောက် နှစ်ပေါင်း ၁၈၀၀ ခန့် (သာသနာနှစ် ၂၀၂၅ ခန့်) မှာ ရေးထိုးတဲ့ ပဲခိုးမြို့ ကလျာဏီကျောက်စာမှာ ဗောဓိပင် ၂၂-ပင်အတွက် ပူဇော်ဖွယ်ပစ္စည်းတွေ ပေးပို့ခဲ့ကြောင်းဆိုတယ် ..
“ရတန.စေတိယာဒီနိ.စေတိယ.ပါဒဝလဉ္ဇ.ဗာဂီသဗောဓိရုက္ခ.ပူဇနတ္ထယ စ နာနာဝဏ္ဏာနိ ပဉ္စာသီတိ ဝိတာနာနိ စ သုဝဏ္ဏ.လိမ္ပိတေ မဓု.သိတ္ထ.မယေ ပညာသ.မဟာဒီပေ သုဝဏ္ဏ.လိမ္မိတေ မဓု.သိတ္ထ.မယေ ပညာသ.ဒီပေ စ အဘိသင်္ခရိ (www.kelasa.org မှာ ရှိတဲ့ ပေမူကို ကြည့်ပါ”။
ဒါကြောင့် နှစ်ကာလတွေကြာမြင့်တဲ့အခါ ဒက္ခိဏသာခါမျိုး ဗောဓိရဲ့ ပင်ပွားအချို့ ပျက်စီးသွားပုံရတယ်။
ဆင်းတုများ
မြတ်ဗုဒ္ဓနဲ့ ပတ်သက်တာ၊ သမိုင်းတန်ဖိုးကြီးမြတ်တာတွေကြောင့် သီဟိုဠ်လူမျိုးတွေဟာ ဒက္ခိဏသာခါ မဟာဗောဓိပင်ကို အလွန်တန်ဖိုးထားတယ်။ အေဒီ ၅-ရာစုမှာ ဆင်းတုနဲ့ ဗောဓိပင်ယှဉ်ရင် ဗောဓိပင်ကို ပိုပြီးဂရုပြုတယ်ဆိုတဲ့ သုံးသပ်ချက်မျိုးတောင်ရှိတယ် (အရှင်ကေလာသ မြန်မာပြန်၊ သီရိလင်္ကာဗုဒ္ဓဘာသာသမိုင်း၊ စာ-၂၃၈-၂၃၉ ရှု)။ ယနေ့ခေတ်မှာတောင် အိမ်ထဲကိုထိုးဖောက်နေတဲ့ ရှင်ဆဲဗောဓိကိုင်းတွေကို ခုတ်ဖြတ်လေ့မရှိကြဘူး။ ဒါကြောင့် သီဟိုဠ်သားများအနေနဲ့ အသက်ကြီးလို့ သဘာဝအရသေဆုံးပြီး ခြောက်သွားတဲ့ ဗောဓိကိုင်းတွေကို ပူဇော်ကိုးကွယ်စရာ ဗုဒ္ဓဆင်းတုတော်တွေဖြစ် ဖန်တီးကြတယ်ဆိုရင် များစွာဆီလျော်ပါတယ်။
မြန်မာသို့
“ဒက္ခိဏသာခါရောက်ကြောင်းကိုဆိုသော မှတ်စုသမိုင်းတမ်းများ”ရဲ့ အဆိုကို ကိုးကားပြီး မြန်မာနှစ် ၇၈၈-ခုနှစ်မှာ နန်းတက်တဲ့ မိုးညှင်းမင်းတရားကြီးလက်ထက် ဒက္ခိဏသာခါ ဗုဒ္ဓဆင်းတုအကြီးအငယ် အဆူသုံးရာကျော် မြန်မာနိုင်ငံသို့ ရောက်လာကြောင်း သမန္တစက္ခုဒီပနီကျမ်း (စာ-၃၄၈)မှာ ဆိုတယ်။ ဤအဆို မှန်ခဲ့ရင် လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ်ပေါင်း ၆၀၀-ခန့်က မြန်မာနိုင်ငံမှာ ဒက္ခိဏသာခါဆင်းတုတော်ရှိကြောင်း၊ ဒက္ခိဏသာခါဆင်းတုများရဲ့ မူရင်းဟာ သီဟိုဠ်က ဖြစ်ဖွယ်ရှိကြောင်း မှတ်ယူနိုင်ပါတယ်။
သမိုင်းတစ်လျှောက် သီဟိုဠ်သားရဟန်းတွေ မြန်မာနိုင်ငံရောက်ကြောင်း၊ မြန်မာရဟန်းတွေလည်း သီဟိုဠ်သို့ သွားကြောင်း မြန်မာရာဇဝင်နဲ့ သာသနာလင်္ကာရစတဲ့ မှတ်တမ်းတွေမှာ ဆိုတယ်။ ဒီရဟန်းတွေအနေနဲ့ ပူဇော်စရာတွေ ယူလာကြမှာဖြစ်လို့ သီဟိုဠ်သားတို့ အလွန်လေးစားတဲ့ ဒက္ခိဏသာခါ ဗောဓိညောင်သားနဲ့ ထုလုပ်ထားတဲ့ ဗုဒ္ဓဆင်းတုတွေလည်း ပါလာနိုင်တယ်။ ဒါ့အပြင် ..
မြန်မာဖြစ်
သက္ကရာဇ် ၈၃၈ ခုနှစ်တွင် သီဟိုဠ်မှ ပြန်လာသော မထေရ် ၁၁-ပါးနှင့်အတူ ဒက္ခိဏသာခါ ဗောဓိစေ့များ ပါလာကြောင်း ကလျာဏီကျောက်စာမှာ ဆိုတယ် (ကလျာဏီကျောက်စာ မြန်မာပြန်၊ စာ-၉၀)။ ဒါကြောင့် အနည်းဆုံး ဒီကာလနောက်ပိုင်း မြန်မာနိုင်ငံမှာလည်း ဒက္ခိဏသာခါမျိုး ဗောဓိပင်တွေရှိတယ်လို့ ဆိုနိုင်တယ်။ ဖော်ပြပါအတိုင်း နှစ်နိုင်ငံသာသနာပြုရဟန်းတွေ ဆက်ဆံသွားလာမှုအရ ထိုခေတ်မတိုင်ခင်ကလည်း ဒက္ခိဏသာခါမျိုး ဗောဓိပင်ပွားရှိနိုင်တာပဲ။ ဒါ့အပြင် မူရင်း မဇ္ဈိမဒေသ မဟာဗောဓိရဲ့ မျိုးစေ့ကိုစိုက်တဲ့ မှတ်တမ်းတွေလည်းရှိတယ်။ ဒါကြောင့် နောင်အခါ မြန်မာနိုင်ငံဖြစ် ဒက္ခိဏသာခါနဲ့ ထုလုပ်တဲ့ ဆင်းတုတွေလည်း ရှိမှာပဲ။
သစ်သားပဓာန
ဖော်ပြပြီးအကြောင်းအရာတွေကို ပြန်သုံးသပ်ရင် “ဒက္ခိဏသာခါဆင်းတု”ဆိုတာ ထုလုပ်တဲ့သစ်သားကို အကြောင်းပြုခေါ်ဝေါ်တာဖြစ်ပြီး ဆင်းတုတော်ရဲ့ ပုံသဏ္ဌာန်ကြောင့် မဟုတ်ကြောင်း နားလည်နိုင်တယ်။ ဒါကြောင့် ဗုဒ္ဓမြတ်စွယ်တော်နဲ့ ပုံသဏ္ဌာန်တူ ဆင်စွယ်နဲ့ ထုလုပ်ရင် စွယ်တော်ပွားသာ ဖြစ်နိုင်သလို အခြားသစ်သားတွေကို ဒက္ခိဏသာခါဆင်းတုနဲ့ ပုံတူထုလုပ်ရင် ဒက္ခိဏသာခါပုံတူပွားသာ ဖြစ်နိုင်မယ်လို့ ဘုန်းကြီးယူဆတယ်။
သပ္ပာယ်အောင်
ပညာရှင် စဝ်ထွန်းမှတ်ဝင်းက ၎င်းရဲ့အိမ်မှာ ကိုးကွယ်ထားတဲ့ ဒက္ခိဏသာခါဆင်းတုနဲ့ပတ်သက်ပြီး “အာသန၊ ဘူသန၊ စီဝရ၊ ပဘာဝလိ စသည်”ကိုကြည့်ပြီး သီဟိုဠ်လက်ရာ သို့မဟုတ် အမရပူရခေတ်လက်ရာ ဖြစ်ကြောင်း ခန့်မှန်းတယ်လို့ဆိုတယ်။ ဒါပေမယ့် ဆင်းတုတော်ပုံမှာ အဘယ်ကြောင့် အများပုံစံနဲ့ မတူဘဲ ထိုကဲ့သို့ဖြစ်ရသည်ကို မရှင်းပြပါ (မြန်မာ့ရိုးရာပဋိမာသိပ္ပံပညာ၊ စာ-၁၄)။
အစား
ယနေ့ခေတ် သီရိလင်္ကာမှာ တွေ့ရတဲ့ ဗောဓိညောင်သားနဲ့ ထုလုပ်တယ်ဆိုတဲ့ ဗုဒ္ဓဆင်းတုတွေကတော့ မုဒြာမျိုးစုံနဲ့ အချိုးပြေပြစ်ပြီး အလွန်သပ္ပာယ်တာကို တွေ့ရတယ်။ ဒါကြောင့် ဘုန်းကြီးအနေနဲ့ မြန်မာနိုင်ငံက ဒက္ခိဏသာခါဆင်းတုတွေကို လက်ရှိဆင်းတုတော်ပုံသဏ္ဌာန်ထက် ပိုမိုသပ္ပာယ်အောင် တိုးတက်ထုလုပ်နိုင်ရင် ပိုပြီးသဘာဝကျမယ်လို့ ယူဆကြောင်းပါ။
ဩဂုတ် ၁၇၊ ၂၀၁၆။
---၅၀၀။ အာနာပါနနှင့် မဟာပုရိသ
အရှင်ဘုရား၊
ရိုသေစွာ လျှောက်ထားမေးမြန်းအပ်ပါသည် ဘုရား။ ဓမ္မစာပေများ၊ ဝိပဿနာရှုနည်းများနှင့် ပတ်သက်သော စာအုပ်များကို ဖတ်ရှုရာတွင် တွေ့ရှိခဲ့သော အကြောင်းအရာတစ်ခုမှာ နှာသီးဖျားကို ထိဝင်ထိထွက်သွားသော လေတိုးမှုကို ရှုမှတ်သည့် အာနပါနနည်းသည် ဘုရား၊ ပစ္စေကဗုဒ္ဓ၊ ရဟန္တာများစသည့် မဟာပုရိသဟု ခေါ်ဆိုသူတို့ နိဗ္ဗာန်ကိုကူးဝင်သောနည်းဖြစ်သည့်အတွက် သာမန်လူတို့နှင့် မထိုက်တန်လှကြောင်းကို ဖတ်ဖူးမိပါသည် ဘုရား။ သို့သော် ဘယ်စာအုပ်၊ ဘယ်ဆရာတော်ရေးသည်ဆိုတာကို မသိပါ။ ပါဠိအထောက်အထားရှိလျှင်လည်း သိလိုပါသည် ဘုရား။
ဦးကျော်မင်း
---မဖြစ်နိုင်
ဖတ်ထားမိတာကို အမှတ်ရပေမယ့် စာရေးသူကို မမှတ်မိတာ သို့မဟုတ် ကျမ်းစာနာမည် သို့မဟုတ် နှစ်မျိုးလုံးကို မမှတ်မိဘဲ ဝေဝါးနေတာမျိုး.. ဖြစ်မယ်ထင်ပါတယ်။ နောက်တစ်ခါ ဒီလိုထူးခြားတဲ့ အယူအဆမျိုးတွေ့ရင် ကျမ်းစာနာမည် သို့မဟုတ် ရေးသားဟောပြောသူကို အသေအချာ ရေးမှတ်ထားဖို့ အကြံပြုပါတယ်။
မေးခွန်းပါအကြောင်းအရာကို ဘုန်းကြီးလည်း စာအုပ်မှာ အတိအကျ မဖတ်ဖူးပါ။ ဒါပေမယ့် အဲဒီလိုယူဆတဲ့ ဆရာတော်အချို့ရှိကြောင်း တရားဟောပုဂ္ဂိုလ်တွေ ဟောပြောတာကိုတော့ ကြားဖူးတယ်။ ဘယ်ဆရာတော်ယူဆတယ်ဆိုတာကိုတော့ အဲဒီဟောပြောချက်မှာလည်း မကြားမိဘူး။ ဝိပဿနာစာအုပ်တွေနဲ့ ဝိပဿနာအကြောင်း ဟောပြောသူတွေလည်း များပြားလွန်းလို့ ရှာရတာ မလွယ်နိုင်ဘူး။ ဒါပေမယ့် အယူအဆကိုတော့ တည့်ပေးလိုက်ပါတယ်..
အာနာပါနခေါ်တဲ့ ထွက်လေဝင်လေကို ရှုမှတ်တဲ့နည်း မဟာပုရိသတွေနဲ့ပဲ ထိုက်တန်ပြီး သာမန်တွေနဲ့မထိုက်တန်ဘူးဆိုတာမျိုး မဖြစ်နိုင်ပါဘူး။
ကျမ်းအဆို
“မည်သည့်ကမ္မဋ္ဌာန်းမဆို သတိပညာရှိသူများသာလျှင် ပြည့်စုံနိုင်သော်လည်း အခြားသော ကမ္မဋ္ဌာန်းများမှာ နှလုံးသွင်းသူများအဖို့ ပိုပြီးထင်လွယ်၏။ အာနာပါနဿသတိ ကမ္မဋ္ဌာန်းမူကား ခက်ခဲ၏။ တိုးတက်အောင်ပွားများရန် မလွယ်ကူ။ ဗုဒ္ဓ၊ ပစ္စေကဗုဒ္ဓ၊ ဗုဒ္ဓပုတ္တဟူသော မဟာပုရိသများသာ နှလုံးသွင်းနိုင်သည့်အရာဖြစ်၏။ သေးနုပ်သောအရာမဟုတ်သကဲ့သို့ သေးနုပ်သူတို့ ပွားများနိုင်သော ကမ္မဋ္ဌာန်းလည်းမဟုတ်။ ပွားများလေ သိမ်မွေ့လေဖြစ်သောကြောင့် အားကောင်းသော သတိပညာမရှိမဖြစ်လိုအပ်၏ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၂၇၆) (မြန်မာပြန် ချောမွတ်စေရန် ဘိက္ခုဉာဏမောဠိရဲ့ အင်္ဂလိပ်ဘာသာပြန် စာ-၂၇၆ ကို မှီငြမ်းပြုပါသည်)”။
ရှင်းလင်းချက်
ဒီတစ်ပိုဒ်မှာ “မဟာပုရိသများသာ နှလုံးသွင်းနိုင်သည့်အရာဖြစ်၏”ဆိုတာလောက်ကိုကြည့်ပြီး “အာနာပါန (ဝင်လေထွက်လေရှုကမ္မဋ္ဌာန်း)ကို ဘုရားလောင်းတွေပဲ ကျင့်နိုင်တယ်”လို့ အချို့ဆရာတော်တွေယူဆတာဖြစ်ကြောင်း သိရတယ်။ ဇာတ်တော်တွေမှာ “မဟာပုရိသ”ကို “ဘုရားလောင်း”လို့ ဘာသာပြန်ပေမယ့် ပုဒ်ရင်းအဓိပ္ပာယ်က “ကြီးမြတ်သူ” ဖြစ်ပါတယ်။ ဒီနေရာမှာ ဒုတိယအဓိပ္ပာယ်ကို ယူရတယ်။ ရှေ့က “ဗုဒ္ဓ၊ ပစ္စေကဗုဒ္ဓ၊ ဗုဒ္ဓပုတ္တဟူသော”ဆိုတဲ့ အထူးပြုစကားအရ ကြီးမြတ်သူသုံးမျိုးလို့ မှတ်ရမယ်။ နောက်ဆုံး “ဗုဒ္ဓပုတ္တ = ဗုဒ္ဓရဲ့သားတော်တွေ”ဆိုတဲ့အထဲမှာ မြတ်ဗုဒ္ဓကို ကြည်ညိုသူ၊ မြတ်ဗုဒ္ဓဟောကြားတာကို အားကြိုးမာန်တက် ကျင့်သုံးလိုသူအားလုံး ပါခွင့်ရှိပါတယ်။
ဒါဖြင့် “ဗုဒ္ဓပုတ္တ”ထဲမှာ မေးခွန်းမေးသူ ဒါမှမဟုတ် ဒီစာကို ဖတ်သူလည်း ပါခွင့်ရှိတာပဲ။
ဩဂုတ် ၂၀၊ ၂၀၁၆။
---၅၀၁။ ဝိပါက်တော် ၁၂-ပါး
ဆရာတော်ဘုရားအား ရိုသေစွာ မေးလျှောက်အပ်ပါသည် ဘုရား။ ဝိပါက်တော်၏ အဓိပ္ပာယ်နှင့် ဝိပါက်တော် ၁၂-ပါးကို ဘုရားရှင်ကိုယ်တိုင် ဟောကြားထားတာ ရှိပါသလား။ ထို ၁၂-ပါး၏ အကျယ်ကိုလည်း သိလိုပါသည် ဘုရား။ အချိန်ရလျှင် ကျေးဇူးပြု၍ ဖြေကြားပေးပါ အရှင်ဘုရား။
တင်မြင့် (ယူကေ)
ဝိပါက်တော်
“ဝိပါက်”ဆိုတာ တစ်ချိန်က မိမိပြုလုပ်ထားပြီးဖြစ်တဲ့ ကုသိုလ်ရဲ့အကျိုး သို့မဟုတ် အကုသိုလ်ရဲ့အပြစ် ဖြစ်ပါတယ်။ ဒီနေရာမှာ အကုသိုလ်ရဲ့အပြစ်ကို ယူရမယ်။ “တော်”ဆိုတာက မြတ်စွာဘုရားနဲ့ပတ်သက်လို့ လေးစားသမှုနဲ့ ထည့်ထားတာ။ ဒါကြောင့် “ဝိပါက်တော်”ဆိုတာကို “ဗုဒ္ဓမဖြစ်မီ ယခင်နုစဉ်ဘဝတစ်ချိန်က ပြုမိထားတဲ့ အကုသိုလ်ကံကြွင်း တစ်နည်း အကုသိုလ်ရဲ့အကျိုးဆက်အနေနဲ့ မြတ်စွာဘုရားအဖြစ်နဲ့ ဒီဘဝမှာ ရံဖန်ရံခါ ခံစားရတဲ့ အပြစ်တော်”လို့ နားလည်နိုင်တယ်။
ကံကြွင်း ၁၂-မျိုး
၁၂-မျိုးစာရင်းကို “သုန္ဒရီ၊ လူသတ်၊ စိဉ္စမန်၊ ကျောက်လှိမ့်ထိ၊ သွေးစိမ်းတည်၊ ခွဲစိတ်ခံ၊ နာဠာဂိရိ၊ ခေါင်းကိုက်၊ ခါးကိုက်၊ မုယောဆွမ်း၊ ဝမ်းသွေးသွန်၊ ခြောက်နှစ်”လို့ အကျဉ်းအရင်မှတ်။
ဝိပါက်တော် ၁၂-ပါးကို ဘုရားရှင်ကိုယ်တိုင် ဟောကြားပါတယ်။ အနောတတ်အိုင်အနီးရှိ ကျောက်ဖျာပေါ်မှာ ထိုင်တော်မူလျက် “ရဟန်းတို့.. ငါပြုခဲ့သော ရှေးကံဟောင်း၏အကျိုးဆက်သည် ဘုရားအဖြစ်၌လည်း အကျိုးပေးလျက်ရှိ၏ အစချီပြီး ဝိပါက်တော် ၁၂-ပါးကို ဂါထာပါဒနဲ့ ဟောတော်မူပါတယ် (အပဒါန၊၁၊၃၄၆)။
မှတ်ချက်။ ။ ပါဠိတော်မှာ ဖော်ပြတဲ့အစဉ်ကို အဋ္ဌကထာနဲ့ ညှိပြီး အနည်းငယ် ရှေ့နောက်ပြန်ထားပါတယ်။ မှတ်လွယ်မယ်ထင်လို့ပါ။
သုန္ဒရီ
ဗုဒ္ဓလောင်းလျာဟာ မထင်ရှားတဲ့ဘဝတစ်ခုမှာ “မုနာဠိ”အမည်တွင်တဲ့ အပျော်ကြူးအရက်သမားအဖြစ်နဲ့ “သုရဘိ”လို့ ဘွဲ့တော်ရှိတဲ့ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါအရှင်တစ်ပါး မြို့ပြင်နားမှာ ဆွမ်းခံကြွဖို့ သင်္ကန်းရုံနေစဉ် အမျိုးသမီးတစ်ဦး အနီးအနားမှ ဖြတ်သွားတာကို မြင်မိတာနဲ့ “ဒီရဟန်း မေထုန်မှီဝဲတယ်၊ အကျင့်မကောင်းဘူး”လို့ မမှန်စကားနဲ့ စွပ်စွဲမိတယ် (ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၂၃၇)။ ဒီအကုသိုလ်ရဲ့အကျိုးဆက်က ဒီဘဝမှာ ဗုဒ္ဓအဖြစ်နဲ့ ကြည်ညိုသူပေါများတာကို မနာလိုဖြစ်ကြတဲ့ ဘာသာမတူသူတွေက သုန္ဒရီအမည်ရှိတဲ့ ပရိဗိုဇ်မကို ဇေတဝန်ကျောင်းမှာ ညအိပ်ပြီး မနက်ကျမှ ပြန်လာသယောင် လုပ်ခိုင်းတယ်။ ရက်အတန်ကြာတော့ လူသတ်သမားတွေကို ငွေပေး၊ သုန္ဒရီကိုသတ်ခိုင်းပြီး အလောင်းကို ဇေတဝန်ကျောင်းနားမှာ ပစ်ထားတယ်။ အဲဒီနောက် ရဟန်းတွေသတ်သယောင် သတင်းလွှင့်တာ ခံရတယ်။
လူသတ်
သုန္ဒရီဖြစ်ရပ်မှာ မြတ်ဗုဒ္ဓနဲ့ မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ တပည့်သာဝကတွေကို သုန္ဒရီကို သတ်သူအဖြစ်နဲ့ စွပ်စွဲခံရတာက.. ယခင်ဘဝတစ်ခုမှာ လူအများလေးစားခံရတဲ့ ဗြာဟ္မဏဆရာကြီးအဖြစ်နဲ့ အဘိညာဉ်ရ တန်ခိုးရှင်ရသေ့ကို “ကာမဂုဏ်ခံစားသူ”လို့ တပည့်တွေကို ပြောမိခြင်း၊ တပည့်တွေကလည်း ဆရာကြီးရဲ့စကားကို ဝမ်းသာအားရဖြစ်ပြီး ထိုရသေ့အကြောင်းကို ဆွမ်းခံအိမ်တွေမှာ မဟုတ်မမှန်ပြောမိခြင်းရဲ့အကျိုးဆက်။
စိဉ္စမန်
သဗ္ဗာဘိဘူအမည်ရှိတဲ့ ဗုဒ္ဓဘုရားရဲ့တပည့် အရှင်နန္ဒကို အမျိုးသမီးနဲ့ စွပ်စွဲဖူးတဲ့ အကုသိုလ်ရဲ့အကျိုးဆက်က .. စိဉ္စမာန်။ နာမည်ရင်း စိဉ္စမာဏဝိကာ။ သူ့ဘဝက မန်းကျည်းပင်နဲ့ ပတ်သက်မှုရှိလို့ ဒီနာမည်တွင်တယ်။ အလွန်ချောမောလှပသူအဖြစ် မှတ်တမ်းတင်ခံရသူ။ မြတ်ဗုဒ္ဓဟာ လူပုံအလယ်မှာ တရားဟောနေစဉ် မနာလိုသူ အညတတ္ထိယတွေရဲ့ လမ်းညွှန်ချက်အရ ဒီအမျိုးသမီးက မြတ်ဗုဒ္ဓကို မိမိရဲ့ကိုယ်ဝန်ရှင်အဖြစ် လက်ညှိုးထိုးစွပ်စွဲတယ်။
ကျောက်လှိမ့်ထိ
ဘဝတစ်ခုမှာ ပစ္စည်းဥစ္စာကို မက်မောပြီး အဖေတူအမေကွဲညီကို သတ်ပြီး တောင်ချောက်ကြားကိုပစ်ချ၊ ကျောက်တုံးနဲ့ကြိတ်ချေဖူးတဲ့ အကုသိုလ်ရဲ့အကျိုးဆက်က ဒေဝဒတ်က ဂိဇ္ဈကုဋ်တောင်ပေါ်မှာ ကျောက်မောင်းဆင်ပြီး ကျောက်တုံးကို လှိမ့်ချတဲ့အခါ ပဲ့စဉ်လာတဲ့ ကျောက်စတစ်ခု မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ခြေမကို ထိသွားတယ်။
သွေးစိမ်းတည်
ကလေးအဖြစ်နဲ့ လမ်းပေါ်မှာ ကစားနေစဉ် ဆွမ်းခံကြွလာတဲ့ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါအရှင်ကို “ဦးပြည်းရဟန်း ဘယ်ကိုသွားနေတာလဲ”ဆိုပြီး ကျောက်ခဲနဲ့ပစ်တယ်။ ခြေကိုထိပြီး ပစ္စေကဗုဒ္ဓါအရှင်ရဲ့ခြေမတော်မှာ သွေးထွက်သွားခဲ့တယ်။ ဒီအကုသိုလ်ရဲ့အကျိုးဆက်က.. ဒေဝဒတ်လုပ်လို့ ခြေမတော်ကို ကျောက်စထိမှန်တဲ့အခါ ခြေမတော်မှာ သွေးစိမ်းတည်သွားခဲ့တယ်။
ခွဲစိတ်ခံ
ဒေဝဒတ်လှိမ့်ချတဲ့ကျောက်လွှာထိပြီး ခြေမတော်မှာ သွေးစိမ်းတည်တဲ့အခါ အနာပျောက်အောင် ဇီဝကဆေးဆရာကြီးက ဓားနဲ့ခွဲထုတ်ရတယ်.. ဒါက ပတ္ထိဝအမည်ရှိတဲ့မင်းအဖြစ်နဲ့ ယောက်ျားတစ်ယောက်ကို လှံနဲ့ထိုးသတ်ဖူးတဲ့ အကုသိုလ်ကံကြွင်း။
“န ဟိ ကမ္မံ ဝိနဿတိ၊ ကံဟူသည် ပျောက်ပျက်ရိုးလုံးဝ မရှိ။”
နာဠာဂိရိ
အဇာတသတ်နဲ့ပေါင်းမိသူ ဒေဝဒတ်က နာဠာဂိရိဆင်ပြောင်ကို အရက်တိုက်ပြီး.. ရာဇဂြိုဟ်မြို့ထဲ ဆွမ်းခံကြွလာတဲ့ မြတ်စွာဘုရားကိုသတ်ဖို့ စေခိုင်းတယ်.. ဆင်ထိန်းအဖြစ်နဲ့ ဆွမ်းခံကြွတော်မူနေတဲ့ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါအရှင်တစ်ပါးကို ဆင်နဲ့တိုက်ဖူးတဲ့ အကုသိုလ်ရဲ့အကျိုးဆက်။
ခေါင်းကိုက်
မြတ်ဗုဒ္ဓမှာ ရံခါခေါင်းကိုက်တဲ့ရောဂါရှိတယ်။ ဒါက.. တံငါသည်ရွာမှာ လူဖြစ်စဉ် တံငါသည်တွေနဲ့အတူ လိုက်သွားရင်း ငါးတွေကို အစုလိုက်အပြုံလိုက်သတ်တာကိုကြည့်ပြီး ဝမ်းသာအားရဖြစ်ဖူးတဲ့ အကုသိုလ်ရဲ့အကျိုးဆက်။ ဒီအကုသိုလ်ကြောင့်ပဲ ဗုဒ္ဓရဲ့ဆွေတော်မျိုးတော်တွေ အစုလိုက်အပြုံလိုက် ဝိသျဘ သတ်ဖြတ်တာကို ခံကြရတယ်။
ခါးကိုက်
ဒီဘဝမှာ ဘုရားလောင်းက အရပ်ပုတယ်။ လက်ဝှေ့ကျော်တစ်ယောက်လည်း ဒေသတစ်ခွင်လုံး အနိုင်ရပြီးနောက် ဘုရားလောင်းနေတဲ့ရွာကိုရောက်တော့ ဘုရားလောင်းဂျပုနဲ့ စိန်ခေါ်ပွဲထိုးသတ်ကြရာမှာ ဘုရားလောင်းက ပြိုင်ဖက်လက်ဝှေ့ကျော်ကို ခါးရိုးကျိုးတဲ့ထိ ထိုးသတ်နိုင်တယ်။ ဒီအကုသိုလ်ကြောင့် ဒီဘဝမှာ ရံခါခါးကိုက်ပြီး တရားဟောနေစဉ် ပလ္လင်ပေါ်မှ ဆင်းသွားရတဲ့အထိ ခံစားရတယ်။
မုယောဆွမ်း
ဖုဿမြတ်စွာဘုရားရဲ့သာဝကတွေကို “သလေးဆန်ဆွမ်းကို မစားကြနဲ့၊ မယော (ဂျို)ဆန်ဆွမ်းကိုပဲ စားကြ”လို့ ဆဲရေးဖူးတဲ့ အကုသိုလ်ရဲ့အကျိုးဆက်အနေနဲ့ ဝေရဉ္ဇာပုဏ္ဏားပင့်ဖိတ်လို့ ဝေရဉ္ဇာမြို့အနီး တမာပင်ကျောင်းမှာ သီတင်းသုံးစဉ် အစားအစာရှားပါးခိုက်ကြုံလို့ မြင်းစာအဖြစ် စီမံထားတဲ့ မုယောဆွမ်းကို ဘုဉ်းပေးတော်မူရတယ်။
ဝမ်းသွေးသွန်
ပရိနိဗ္ဗာန်စံခါနီး စုန္ဒရွှေပန်းထိမ်သည်ကပ်လှူတဲ့ သူကရမဒ္ဒဝဆွမ်းကို ဘုဉ်းပေးပြီးတဲ့အခါ ဝမ်းသွေးသွန်တော်မူတယ်.. ဒါက ဆေးဆရာအဖြစ်နဲ့ သူဌေးသားကို ဝမ်းလျှောဆေးကျွေးဖူးတဲ့ အကုသိုလ်ရဲ့အကျိုးဆက်။
ခြောက်နှစ်
ဂေါတမဗုဒ္ဓလောင်းလျာဟာ လူသာမန်တွေမကျင့်နိုင်တဲ့ကျင့်ကို ၆-နှစ်ကြာအောင်ကျင့်ပြီးမှ ဗုဒ္ဓဖြစ်တယ်.. ကဿပဘုရားလက်ထက်မှာ ပညာမာန်တက်နေတဲ့ ဇောတိပါလလုလင်အဖြစ်နဲ့ ဘုရားရှင်ကို “ဦးပြည်း(ကတုံး)ရဟန်းမှာ ဗောဓိဉာဏ်ဘယ်ရှိပါ့မလဲ။ ဒီဉာဏ်မျိုးဆိုတာ ရဖို့ သိပ်ခက်တယ်”လို့ နှုတ်ကျွံမိခြင်းရဲ့အကျိုးဆက်။
ပါဠိတော်ဖော်ပြချက်ကို အဋ္ဌကထာနဲ့ညှိပြီး ခေါင်းစဉ်နဲ့ ဖြစ်ရပ်အကျဉ်းမျှကိုပဲ ဖော်ပြလိုက်ပါတယ်။ အကြောင်းအရာတစ်ခုစီရဲ့ အသေးစိတ်ကိုတော့ ထိုထိုဓမ္မကထိကဆရာတော်တို့ ဟောထားတာ၊ ဓမ္မစာရေးဆရာတို့ ရေးထားတာတွေကို ဆက်လက်ပြီး ရှာဖွေဖတ်ရှုရင် ပိုကောင်းပါတယ်။
ဩဂုတ် ၂၃၊ ၂၀၁၆။
---၅၀၂၊ ပရိကမ္မနိမိတ်၊ ဥဂ္ဂဟနိမိတ်၊ ပဋိဘာဂနိမိတ်
ဆရာတော်ဘုရား၊ ကမ္မဋ္ဌာန်းထိုင်တဲ့အခါ ဖြစ်ပေါ်လာသော ပရိကမ္မနိမိတ်၊ ဥဂ္ဂဟနိမိတ်နှင့် ပဋိဘာဂနိမိတ်တို့၏ အဓိပ္ပာယ်ကို သိလိုပါသည် ဘုရား။ အဲဒီနိမိတ်တွေ ပေါ်လာအောင် အဘယ်မျှကြာသည်ထိ တရားအားထုတ်ရမည်၊ ထိုနိမိတ်များကို မည်သို့ထိန်းထားရမည်ကိုလည်း သိလိုပါသည် အရှင်ဘုရား။
ခင်စန်းရီ (ကနေဒါ)
ပရိကမ္မနိမိတ်
ကသိုဏ်း ၁၀-ပါးထဲက “မြေကသိုဏ်း”ရှုတဲ့အခါ ကျမ်းဂန်မှာ ညွှန်းဆိုတဲ့အတိုင်း မြေကြီးနဲ့ စီမံထားတဲ့ ၁၀-လက်မလောက် အချင်းရှိတဲ့ စက်ဝိုင်းပုံတစ်ခုကို ဦးစွာစီမံရတယ်။ ပြီးမှ အဲဒီအဝိုင်းကို ကြည့်ပြီး “မြေ..မြေ”လို့ ထပ်တလဲလဲစီးဖြန်းရတယ်။ အဲဒီမျက်စိနဲ့ကြည့်ရတဲ့ မြေကြီးနဲ့လုပ်ထားတဲ့ ပကတိကသိုဏ်းဝန်း (အစစ်)ကို “ပရိကမ္မနိမိတ်”လို့ ခေါ်တယ်။ ကျန်တဲ့ကသိုဏ်းနဲ့ အခြားကမ္မဋ္ဌာန်းတွေရဲ့ ပရိကမ္မနိမိတ်တွေ စီမံပုံကိုလည်း ကျမ်းဂန်မှာ ဖော်ပြထားတယ်။ ဒါကြောင့် ပရိကမ္မနိမိတ်အာရုံဆိုတာ အပြင်မှာ ပကတိမျက်စိနဲ့ မြင်ရတဲ့ ကသိုဏ်းဝန်းဟူသော အာရုံဖြစ်ကြောင်း နားလည်ပါ။
ဥဂ္ဂဟနိမိတ်
ပကတိမြေကသိုဏ်းဝန်းကို ရှေးဦးစွာ မျက်စိနဲ့စိုက်ကြည့်ပြီး “မြေ..မြေ”လို့ ကြိမ်ဖန်များစွာ စီးဖြန်းတဲ့အခါ အပြင်က ပရိကမ္မနိမိတ်ဖြစ်တဲ့ မြေကြီးစက်ဝန်းပုံကို မျက်စိနဲ့မကြည့်တော့ပေမယ့် မျက်စိကို မှိတ်လိုက်တာနဲ့ အဲဒီကသိုဏ်းဝန်းပုံဟာ စိတ်ထဲမှာ စွဲမြဲပြီးထင်လာတယ်။ ငယ်ငယ်က ညမအိပ်ခင် ကျားရွှေ့ကစားခဲ့ရင် ညအိပ်မလို့ မျက်စိကို မှိတ်လိုက်တာနဲ့ အဲဒီကျားကွက်တွေ မျက်စိထဲ အကွက်လိုက်ပြန်ပေါ်လာသလိုပေါ့။ အဲဒီလို ထင်လာတဲ့ ကမ္မဋ္ဌာန်းအာရုံကို ဥဂ္ဂဟနိမိတ် (စိတ်နဲ့ယူထားတဲ့အာရုံ)လို့ ခေါ်တယ်။ အခြားကသိုဏ်းတွေနဲ့ အခြားကမ္မဋ္ဌာန်းအာရုံတွေလည်း ဒီအတိုင်းပါပဲ။
ပဋိဘာဂနိမိတ်
အဲဒီစိတ်မှာထင်နေတဲ့ ကသိုဏ်းဝန်း (ဥဂ္ဂဟနိမိတ်)ကိုပင် ကမ္မဋ္ဌာန်းအာရုံအဖြစ်ယူပြီး “မြေ..မြေ”လို့ ကြိမ်ဖန်များစွာ ဆက်လက်စီးဖြန်းတဲ့အခါ အဲဒီဥဂ္ဂဟနိမိတ်နဲ့ အလားတူတဲ့ ထင်ရှားပြတ်သားတဲ့ အာရုံတစ်မျိုး စိတ်ထဲပေါ်လာပြန်တယ်။ ဥဂ္ဂဟနိမိတ်ကိုအခြေခံပြီး အလားတူပေါ်လာတဲ့ အဲဒီအာရုံနိမိတ်ကိုတော့ “ပဋိဘာဂနိမိတ်”လို့ ခေါ်တယ်။ ဥဂ္ဂဟနိမိတ်နဲ့တူတဲ့နိမိတ်လို့ တိုက်ရိုက်အဓိပ္ပာယ်ရတယ်။ ပဋိဘာဂနိမိတ်ကို ဥဂ္ဂဟနိမိတ်နဲ့တူတယ်ဆိုပေမယ့် ကမ္မဋ္ဌာန်းအလိုက် ခြားနားမှုတွေရှိတယ်။
ခြားနားပုံ
မြေကသိုဏ်းရှုသူမှာ ဥဂ္ဂဟနိမိတ်ထင်တဲ့အခါ ကသိုဏ်းဝန်းမှာ လက်ချောင်းရာ၊ လက်ဖဝါးရာတွေ ထင်နေသလိုဖြစ်ပြီး ကြည်လင်ဘူး။ ဒါပေမယ့် ပဋိဘာဂနိမိတ်အဆင့်ကို ရောက်ရင်တော့ အိတ်မှထုတ်ခါစ ကြေးမုံမှန်၊ ပွတ်တိုက်ထားတဲ့ ခရုသင်း၊ တိမ်တိုက်မှ ထွက်လာတဲ့ လဝန်း၊ တိမ်ညိုဝမှာ ပျံသန်းနေတဲ့ ဗျိုင်းဖြူလို ဥဂ္ဂဟနိမိတ်ကို ဖောက်ထွင်းပြီး ပေါ်ထွက်လာတယ်။ ဥဂ္ဂဟနိမိတ်ထက်လည်း အဆပေါင်း ရာထောင်မက သာလွန် စင်ကြယ်တယ်။
ရေကသိုဏ်း၊ မီးကသိုဏ်း၊ အသုဘ စသည်ရဲ့ ဥဂ္ဂဟနိမိတ်နဲ့ ပဋိဘာဂနိမိတ်တွေမှာလည်း သွင်ပြင်၊ အပြည့်အစုံ ထင်ခြင်းမထင်ခြင်း၊ အပေါက်အကြား ရှိခြင်းမရှိခြင်း၊ လှုပ်ရှားမှုရှိခြင်းမရှိခြင်းအရ ခြားနားပုံတွေကို ဝိသုဒ္ဓိမဂ်မှာ အကျယ်ရှင်းပြထားပါတယ်။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၁၂၂ စသည်ရှု)
အာနာပါန
ဝင်လေ ထွက်လေသိ(အာနာပါန) ကမ္မဋ္ဌာန်းရဲ့ ပဋိဘာဂနိမိတ်ကျတော့ ယောဂီတစ်ဦးနဲ့တစ်ဦးပင် ထင်ပုံချင်း မတူပုံကို အဋ္ဌကထာမှာ ဒီလို မိန့်ပါတယ်...
“ထို(အာနာပါန) ပဋိဘာဂနိမိတ်သည် ပုဂ္ဂိုလ်အားလုံးအား တစ်ထပ်တည်း မတူ။ အချို့မှာ ချမ်းသာသော အတွေ့ကို ဖြစ်စေလျက် လဲမှို့၊ ဝါဂွမ်း၊ လေအလျဉ်ကဲ့သို့ ထင်၏ဟု အချို့ဆရာတို့ ဆိုကြ၏။ ဤကား အဋ္ဌကထာတို့၌ ပြသော အဆုံးအဖြတ်တည်း။ ဤဝင်လေ ထွက်လေ နိမိတ်သည် အချို့အား ကြယ်ရောင်၊ ကျောက်နီပုတီးကုံး၊ ပုလဲပုတီးကုံးကဲ့သို့ ထင်၏။ အချို့မူ ဝါးရိုး၊ သစ်သားနှစ်တံကျင်ကဲ့သို့ ကြမ်းအတွေ့ရှိလျက် ထင်၏။ အချို့မှ စလွယ်ကြိုး၊ ပန်းဆိုင်း၊ မီးခိုးညွန့်ကဲ့သို့ ထင်၏။ အချို့မူ ကျယ်ပြန့်သော ပင့်ကူချည်မျှင်အိမ်၊ တိမ်လွှာ၊ ပဒုမ္မာကြာပွင့်၊ ရထားဘီး၊ လဝန်း၊ နေဝန်းကဲ့သို့ထင်၏။ ... ဤသည်မှာ မှတ်သားပုံ မတူသောကြောင့် (တစ်ဦးနှင့် တစ်ဦးမတူဘဲ) ခြားနားစွာ ထင်သည်ဟု သိရမည်။” (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၂၇၇)
ပညတ်မျှသာ
ဥဂ္ဂဟနိမိတ်၊ ပဋိဘာဂနိမိတ် နှစ်မျိုးလုံး ဝတ္ထုဒြပ်မရှိ။ ပရမတ္ထသဘောမရှိ။ ပညတ်သက်သက်သာ ဖြစ်ပါတယ်။ ကမ္မဋ္ဌာန်းအားထုတ်ခြင်းဖြင့် မှတ်သားမှု (ဘာဝနာသညာ)ကြောင့် စိတ်အာရုံမှာ ထင်မြင်လာတဲ့ အာရုံပါပဲ။ ပရမတ္ထတရား မဟုတ်လို့ အဆင်းသဏ္ဌာန် မရှိ။ သမာဓိအားကောင်းလာတဲ့ ယောဂီရဲ့ စိတ်မှာ ထင်လာခြင်းသာ ဖြစ်တယ်။(ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၁၂၂)
နိမိတ်မဲ့ ကမ္မဋ္ဌာန်း
ကသိုဏ်း ၁၀-ပါး၊ အသုဘ ၁၀-ပါးနဲ့ ကာယဂတာသတိ အာနာပါနဿတိ၊ ပေါင်း ကမ္မဋ္ဌာန်း ၂၂-ပါးမှာသာ ပရိကမ္မနိမိတ်၊ ဥဂ္ဂဟနိမိတ်တွေ ဖြစ်နိုင်လို့ ယင်း (ဥဂ္ဂဟနိမိတ်)ကို အခြေခံတဲ့ ပဋိဘာဂနိမိတ်ကိုလည်း ရနိုင်တယ်။(ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၁ဝ၉) ကြွင်း အနုဿတိ ၈၊ ဗြဟ္မဝိဟာရ ၄၊ အာဟာရေ ပဋိကူလသညာ ၁၊ စတုဓာတု.ဝဝတ္ထန် ၁၊ အာရုပ္ပကမ္မဋ္ဌာန်း ၄၊ ပေါင်း ၁၈-ပါးမှာ မူလကပင် မှန်းဆပြီး စီးဖြန်းရလို့ ပကတိမျက်စိနဲ့ မြင်ရသလို မမြင်နိုင်။ ဒါကြောင့် ပရိကမ္မနိမိတ်၊ ဥဂ္ဂဟနိမိတ်လို့ တိုက်ရိုက်အတိအကျ ခွဲခြားဖို့ မဖြစ်နိုင်။ ဒါကြောင့် ပဋိဘာဂနိမိတ်ကိုလည်း မရနိုင်။ (ပရမတ္ထသရူပဘေဒနီ၊၂၊၆၅)
မည်မျှကြာအောင်
“ဤ(ဝင်လေ ထွက်လေ) ကမ္မဋ္ဌာန်းကို ရှုမှတ်သူ အချို့မှာ မကြာမြင့်မီပင် ပဋိဘာဂနိမိတ် ဖြစ်ပေါ်၏” (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၂၇၆)လို့ အဋ္ဌကထာမှာ ဆိုတယ်။‘မကြာမြင့်မီပင်’လို့ ဆိုပေမယ့် တရားအားထုတ်သူရဲ့ စိတ်ပြင်းပြမှု၊ နည်းလမ်းမှန်ကန်မှု၊ ပလိဗောဓနည်းမှုနဲ့ အခြားသပ္ပာယ (ကမ္မဋ္ဌာန်းနဲ့ လျောက်ပတ်တဲ့ အခြေအနေ)တွေ၊ အထုံပါရမီ စတာတွေ ပြည့်စုံမှ ‘မကြာမြင့်မီ’ သို့မဟုတ် တစ်ပတ်နှစ်ပတ်အတွင်း ဖြစ်နိုင်ပါလိမ့်မယ်။ အနည်းဆုံးတော့ ဒီလိုလုပ်ရင် ဒါမျိုးဖြစ်တာ သေချာတယ်လို့ တထစ်ချ ယုံကြည်ပြီး ဇွဲသန်သန်နဲ့ လုပ်ရင် အကြာဆုံး သုံးလေးလပါပဲ။
ဘယ်လိုထိန်း
ပဋိဘာဂနိမိတ်ကို ထိန်းသိမ်းပုံနဲ့ ပဋိဘာဂနိမိတ်ပေါ်ပြီးနောက် ဆက်လက်အားထုတ်ပုံကို ဝိသုဒ္ဓိမဂ်မှာ အောက်ပါအတိုင်း မိန့်တော်မူပါတယ်…
‘ထိုယောဂီအား ပဋိဘာဂနိမိတ် ထင်သည့်အချိန်မှစ၍ နီဝရဏတို့ကို ပယ်ခွာပြီး ဖြစ်၏။ ကိလေသာတို့သည် ငြိမ်ဝပ်လျက်သာ ရှိ၏။ သတိသည် ထင်လျက်ပင် ရှိ၏။ စိတ်သည် ဥပစာရသမာဓိဖြင့် ကောင်းစွာ ထားသဖြင့် တည်ကြည်သည်သာ ဖြစ်၏။ ထိုအခါ ဤယောဂီသည် ထိုပဋိဘာဂနိမိတ်ကို အဆင်းအဖြစ် နှလုံးမသွင်းရ။ တောင့်ခြင်း လှုပ်ခြင်းစသော သဘာဝလက္ခဏာ၊ မမြဲခြင်းစသော သာမညလက္ခဏာအားဖြင့် မဆင်ခြင်ရ။
မင်းမျိုးဖြစ်သည့် မိဖုရားကြီးသည် စကြဝတေးမင်းလောင်းကိုယ်ဝန်ကို ဂရုစိုက်သကဲ့သို့၊ လယ်သမားသည် မှည့်သော သလေးဂျုံ (ripening crops)ကို စောင့်ရှောက်သကဲ့သို့ ကျောင်းစသော မသင့်လျော် ခုနစ်မျိုးကို ကြဉ်၍ သင့်လျော် ခုနစ်မျိုးကို မှီဝဲပြီး ကောင်းစွာ စောင့်ရှောက်ရ၏။
ယင်းနိမိတ်ကို ဆိုခဲ့သည့်အတိုင်း စောင့်ရှောက်လျက် အဖန်ဖန် နှလုံးသွင်းခြင်းဖြင့် ကြီးပွားစည်ပင်ခြင်းသို့ ရောက်စေလျက်၊ အပ္ပနာ.ကောသလ္လ (စိတ်ကို အာရုံ၌ တည်စွာ ထားနိုင်သော ဉာဏ်) ၁၀-ပါး ပြည့်စုံအောင် လုပ်ရမည်။ ဝီရိယနှင့် သမာဓိကို ညီမျှစေရမည်။
ဤဆိုခဲ့သည့်အတိုင်း အားထုတ်နေသော ထိုယောဂီအား ပထဝီကသိုဏ်းအရာ၌ ဆိုခဲ့သော အစဉ်ဖြင့်ပင် ထိုပဋိဘာဂနိမိတ်၌ လေးပါးငါးပါးသော ဈာန်တို့သည် ဖြစ်ပေါ်ကုန်၏။’ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၂၇၈)
အထက်ပါ အဋ္ဌကထာဖွင့်ကို ချုပ်ပြောရရင်... ပဋိဘာဂနိမိတ် ပေါ်ချိန်မှာ နီဝရဏတွေ ငြိမ်ဝပ်ပြီး စိတ်တည်ကြည်တယ်။ ထိုနိမိတ်ကို အဆင်း၊ လှုပ်ခြင်း၊ မမြဲ စသည်ဖြင့် မဆင်ခြင်ရ။ ဖြစ်ပေါ်ပြီး ပဋိဘာဂနိမိတ်ကိုပဲ စကြဝတေးမင်းလောင်းကိုယ်ဝန်ကို မိခင်စောင့်ရှောက်သလို မပျောက်မပျက်အောင် ထိန်းသိမ်းပြီး အဖန်ဖန် နှလုံးသွင်းရမယ်။ ဒီလိုနဲ့ နောက်ဆုံး ဈာန်ငါးပါးကို ရတယ်လို့ ဖြစ်ပါတယ်။
စဝ်တင်ဘာ ၁၆၊ ၂၀၁၆။
လူမှာအကျင့် ပန်းမှာအပွင့်။
---၅၀၃။ နောင်တဆယ်ပါး
ဘုန်းဘုန်း နေကောင်းရဲ့လား၊
နောင်တကြီး ဆယ်ပါး ကျမ်းဂန်မှာ ပါသလား ဘုရား။ ပါလျှင် မည်သည့်နေရာတွင် မည်သူ့ကို ဟောကြားကြောင်း သိလိုပါသည် ဘုန်းဘုန်း။ အချိန်ရလျှင် ဖြေကြားပေးပါ ဘုရား။ ဘုန်းဘုန်း သာသနာပြုနိုင်ပါစေ။ ဘုန်းဘုန်းရဲ့ ဖေ့စ်ဘုက်ပေါ်က ဓမ္မအမေးအဖြေတွေကို အားပေးလျက်ပါ ဘုရား။
တင်အောင်လွင် (မလေးရှား)
ဒေသနာ
မြတ်ဗုဒ္ဓ သာဝတ္ထိမြို့ ဇေတဝန်ကျောင်းမှာ သီတင်းသုံးစဉ် တစ်ခါမှာ ကောသလမင်းဟာ အာဏာမူးပြီး ကိလေသာ မြူးလွန်းလို့ တရားလည်း မဆုံးဖြတ်၊ ဗုဒ္ဓဆီလည်း မရောက်။ တန်ကြာမှ ဗုဒ္ဓဆီ ရောက်လာတဲ့အခါ ကောသလမင်းကို ဆုံးမလိုတဲ့အတွက် ဗုဒ္ဓလောင်းလျာ ဇနသန္ဓအမည်ရှိတဲ့ မင်းကြီး ဟောကြားတဲ့ တရားကို ဘုရင်ကောသလအား မြတ်ဗုဒ္ဓက ပြန်လည်ဟောကြားပါတယ်။ တရားခေါင်းစဉ်က နောင်တ ၁၀-ပါး ဖြစ်ပါတယ်။ (ဇာတက၊၁၊၂၄၇)
မန်လည်ကဗျာ
နောင်တ ၁၀-ပါး ခေါင်းစဉ်ကို အောက်ပါ မဃဒေဝလင်္ကာစာပိုဒ်နဲ့ အရင်မှတ်ကြည့်ပါ...
“ဤလူ့လောက၊ လူ့ဘဝ၌၊ သကျရူပံ၊ မိန့်သံဂါထာ၊ ကျမ်းအလာတိုင်း၊ ငယ်ခါကလျှင်၊ မသင်ပညာ၊ ဥစ္စာမစု၊ သူ့ကို ချစ်ဖျက်၊ သူ့သက်သတ်စား၊ သူ့မယား၌၊ ပြစ်မှားတုံဘိ၊ ပစ္စည်းရှိလျက်၊ စိုးစိမလှူ၊ မွေးမြူမိဘ၊ မပြုရနှင့်၊ ဆုံးမနာ၊ ပညာရှိထံ၊ နည်းခံမမှတ်၊ အမြတ်မကျင့်၊ ဤဆယ်ဆင့်ကား၊ ကြီးရင့်ဇရာ၊ အိုသောခါလျှင်၊ ပူဆာနောင်တ၊ ရတတ်စွတည်း။” (မဃဒေဝ၊ ပိုဒ် ၃၂၁)
မန်လည်ကဗျာ
ပါဠိတော်မှာ “အလဒ္ဓါ ဝိတ္တ တပ္ပတိ”ဂါထာနဲ့ စပေမယ့် မန်လည်ကဗျာမှာ “သကျရူပံ ပုရေ သန္တိ' ဂါထာကို အဦးတပ်ပြီး ရေးပါတယ်။ ထိုခေတ်အချိန်က ဘုန်းကြီးကျောင်း ပညာရေးလောကမှာ ထင်ရှားပြီး ဖြစ်တဲ့ ‘သကျရူပံ၊ ကြံကြံသမျှ၊ တောင့်တရာရာ၊ တတ်ကောင်းစွာသား၊ ဝိဇ္ဇာသိပ္ပ၊ လူ့ကိစ္စကို၊ ငယ်ကမသင်’ စတဲ့ ဟတ္ထိပါလပျို့ (ပိုဒ်-၂၆) အသွားအရ မန်လည်ဆရာတော်ကြီးလည်း “သကျရူပံ၊ မိန့်သံဂါထာ'လို့ ခေါင်းတည်ပုံရပါတယ်။ အဓိပ္ပာယ်သာ အဓိကဖြစ်လို့ မန်လည်ကဗျာအတိုင်းပဲ စဉ်လိုက်ပါတယ်...
၁။ ငယ်ခါကလျှင် မသင်ပညာ
အတတ်ပညာတစ်ခု မရှိရင် သက်မွေးဝမ်းကျောင်းရတာ မလွယ်ကူ။ စွမ်းနိုင်ပါလျက် ကျောင်းနေချိန်မှာ ပညာမသင်ခဲ့မိလေခြင်းလို့ အသက်ကြီးချိန်မှာ ကိုယ့်ဘဝကို မကျေမနပ်ခံစားရတယ်။
“ပညာမရ၊ ငယ်စဉ်က၊ နောင်တပူပန်မည်”။
၂။ ဥစ္စာမစု
ရသင့်ရထိုက်တဲ့ ပစ္စည်းဥစ္စာကို မရခဲ့ရင် ပူပန်ရတယ်။ ကျန်းမာပျိုနေစဉ် ပစ္စည်းဥစ္စာကို မရှာဖွေ မစုဆောင်းခဲ့မိဘူးလို့ ကြီးရင့်အိုမင်းချိန်မှာ စိတ်ထဲ တအုံနွေးနွေး ခံစားရတယ်။
“ဥစ္စာမရ၊ ငယ်စဉ်က၊ နောင်တပူပန်မည်”။
၃။ သူ့ကို ချစ်ဖျက်
သန်မြန်စဉ် လျင်စဉ်မှာ ကောက်ကျစ်စိတ်နဲ့ သူတစ်ပါးအပေါ် မရိုးမသားလုပ်မိတယ်၊ သူတစ်ပါးရဲ့ ကျောကုန်းသားကို စားသလို ကုန်းချောစကား ဆိုမိတယ်၊ မာကျောခက်ထန်ခဲ့တယ်လို့ အိုမင်းလို့ မစွမ်းချိန်မှာ ကိုယ့်ကိုယ်ကို အပြစ်ရှိသူအနေနဲ့ မသိစိတ်မှာ ရှိနေတယ်။
“စဉ်းလဲတဖြာ၊ ကုန်းချောလာ၊ နောင်ခါပူပန်မည်”။
၄။ သူ့သက်သတ်စား
ငယ်စဉ်အခါ သူ့အသက်ကို သတ်မိတယ်၊ ရက်စက်ကြမ်းကြုတ်ခဲ့တယ်၊ ယုတ်မာခဲ့တယ်၊ သက်ရှိတွေကို ကိုယ်ချင်းမစာတတ်ခဲ့ဘူးလို့ အိုမင်းချိန်မှာ စဉ်းစားပြီး အားငယ်တယ်။
“သနားမညှာ သတ်ပုတ်လာ နောင်ခါပူပန်မည်”။
၅။ သူ့မယား၌ ပြစ်များတုံဘိ
လောကမှာ လွတ်လပ်တဲ့ မိန်းမ (သို့မဟုတ် ယောက်ျား)တွေ အများကြီး ရှိပါလျက် သွေးသားကြွချိန် ကာမပိုင်ရှိသူကိုမှ အဲဒီလို ပြုမိလေခြင်းလို့ နောင်အခါ ကိုယ့်ရဲ့ ကိုယ်ကျင့်တရားကို ကိုယ်မယုံကြည်ဖြစ်ပြီး လူတောမတိုးရဲဘူး။ (‘သူ့မယား၌”လို့ ယောက်ျားဖက်ကိုသာ ဆိုပေမယ့် မိန်းမတွေလည်း ပါပြီးသားဖြစ်ကြောင်း နားလည်ပါ။)
“သူ့မယားသာ၊ ကျူးလွန်လာ၊ နောင်ခါပူပန်မည်”။
၆။ ပစ္စည်းရှိလျက် စိုးစိမလှူ
ငယ်စဉ်အခါ ပစ္စည်းဥစ္စာ ပြည့်စုံပါလျက် တွန့်တိုစေးနှဲပြီး မလှူဒါန်းခဲ့ရင် သေမင်းခေါ်ချိန်မှာ အားကိုးရာမဲ့ ထောက်တည်ရာမရနဲ့ ရောက်ရက်ခတ်တယ်။
“ဥစ္စာရှိခိုက် မလှူလိုက် နောင်၌ ပူပန်မည်”။
၇။ မွေးမြူမိဘ မပြုရနှင့်
မိဘတွေ အသက်ရှိတုန်း ပြုစုစောင့်ရှောက်မပြုမိရင် မိဘများကွယ်လွန်လို့ ကိုယ်တိုင် မိဘဖြစ်လာတဲ့အခါ ကိုယ့်စိတ်ကို ကိုယ်မလုံ ငါ့သားငါ့သမီးတွေလည်း ဒီလိုဖြစ်မှာပဲလို့ အချိန်တိုင်း တွေးနေရတယ်။
“အမိအဘ မကျွေးက နောင်တပူပန်မည်”။
၈။ ဆုံးမ မနာ
လက်ဦးဆရာအနေနဲ့ ဆုံးမပဲ့ပြင်ပြီး ဝတ္ထုကာမအရသာမျိုးစုံကို ရှာဖွေကျွေးမွေးတဲ့ ဖခင်ကို ပြောစကား နားမထောင်မထေမဲ့မြင်ပြုရင် မိမိပြုမိတာအတွက် တစ်ချိန်မှာ အဖေ့ကို ဒီလိုပြောမိ လုပ်မိလို့ ဆိုတာမျိုး စိတ်ခံစားချက်ဖြစ်ရတယ်။ “ဆရာဟူသည် အကျင့်အာစာရကို သင်ပေးတတ်သောကြောင့် ဤနေရာ၌ ဖခင်ကို ဆရာဟု ယူရမည် (အာစရိယန္တိ အာစာရေ သိက္ခာပနတော ဣဓ ပိတာ အာစရိယောတိ အဓိပွေတော။ ဇာ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၈၀)”ဆိုတဲ့ အဖွင့်အရ ဒီနေရာမှာ အိမ်ထောင်ဦးစီးဖြစ်တဲ့ အဖေကို မထေမဲ့မြင်ပြုတာ အဖေ့စကားမနာခံတာကို နောင်တတစ်ခုအဖြစ် ယူလိုတာများလား။
ဒီနေရာမှာ “ပိတာ အာစရိယော”လို့ အနည်းကိန်းဆိုတာထောက်ရင် “ပိတာ”ပုဒ်ကို အဖေကိုရော အမေပါ ယူနိုင်အောင် ကြံတာမျိုး (ဥပမာ - သဒ္ဒါနည်းအရ ဧကသိသ် ကြံတာမျိုး)ကို ဘုန်းကြီး မကြိုက်နိုင်ဘူး။ ပါဠိတော်ရဲ့ အာဘော်ကိုက “အဖေကိုပဲ ညွှန်းတယ်လို့ ဘုန်းကြီး ယူဆတယ်။ ဘုရားလောင်း ဇနသန္ဓမင်းကြီးက သူ့ရဲ့ တိုင်းသူပြည်သားတွေကို ဟောကြားတာကို မြတ်ဗုဒ္ဓက ပြန်လည်ဟောပြတဲ့ တရားပါ။ ဒါပေမယ့် အမေ မပါလို့ အမေ့ကိုကျတော့ မထေမဲ့မြင်လုပ်နိုင်တယ်လို့ အဓိပ္ပာယ်ယူခွင့်မရှိပါဘူး။ ဘုန်းကြီးရဲ့ အယူအဆနီးစပ်ရင် အဖေနေ့ အဖေ့ဂုဏ်ပြုစာသားအဖြစ် ကိုးကားနိုင်မှာပေါ့။
“မထေပြုလျှင် ဆရာရှင် နောင်တွင် ပူပန်မည်”။
၉။ ပညာရှိထံ နည်းခံမမှတ်
လဇ္ဇီသူမွန် သီလဝန်ဖြစ်ကြတဲ့ ပညာရှိရဟန်းသံဃာတွေနဲ့ နီးစပ်စွာနေရလျက် မဆည်းကပ်မိရင် တစ်ချိန်မှာ မိမိရဲ့ ချွတ်ယွင်းမှုကို သတိရနေတတ်တယ်။
“ရဟန်းပုဏ္ဏား မကပ်ငြား နောင်ကား ပူပန်မည်”။
၁၀။ အမြတ်မကျင့်
ငြိမ်းချမ်းပြီး ခြိုးခြံတဲ့ အကျင့်မြတ်ကို ကျင့်ခွင့်ကြုံလျက် မသိကျိုးကျွံပြုနေရင် တစ်ချိန်မှာ ထိုအတွက် ကိုယ့်ကိုယ်ကို ပြစ်တင်နေတတ်တယ်။
“ခြိုးခြံကျင့်ကောင်း မကျင့်တောင်း နောက်နှောင်း ပူပန်မည်”။
(ဆောင်ပုဒ်တိုများမှာ ပဌကျော် ဦးကြီးဖေရဲ့ လက်ရာများဖြစ်ကြောင်းပါ။)
စက်တင်ဘာ ၁၇၊ ၂၀၁၆။
---၅၀၄။ ဗြဟ္မာမနိုင်
ဆရာတော် ဘုရား၊ လူ့လောကမှာ အချို့သော လူများသည် လူတစ်ယောက်၏ ပစ္စည်းဥစ္စာ အာဏာ စသည်ကို လိုချင်သည့်အတွက် ထိုလူ၏ ဂုဏ်သိက္ခာကို ကျဆင်းအောင် ထောင်ချောက်ဆင်ပြီး မတရားစွပ်စွဲကြသည်ကို တွေ့ဖူးကြုံဖူးပါသည်။ ထိုသို့ မဟုတ်မမှန်စွပ်စွဲသူများသည် မည်သို့သော အကုသိုလ်အပြစ်ကို ရရှိနိုင်သည်ကို ဟောပြစေလိုပါသည် ရှင်ဘုရား။
အောင်ရွှေ (ဖူးကန့်)
---နှစ်ဖက်လုံး
ကြည်ညိုသူပေါများတဲ့ မြတ်ဗုဒ္ဓကို ဘာသာမတူသူတွေက မနာလိုဖြစ်ကြလို့ သူတို့က သုန္ဒရီအမည်ရှိတဲ့ ပရိဗိုဇ်မကို ဗုဒ္ဓနဲ့ ဗုဒ္ဓသာဝကတွေ သီတင်းသုံးတဲ့ ဇေတဝန်ကျောင်းမှာ ညအိပ်ပြီး မနက်ကျမှ ပြန်လာသယောင် လုပ်ခိုင်းတယ်။ ရက်အတန်ကြာတော့ ယင်းတို့ကပဲ လူသတ်သမားတွေကို ငွေပေးပြီး သုန္ဒရီကို သတ်ခိုင်း၊ အလောင်းကို ဇေတဝန်ကျောင်းနားမှာ ပစ်ထားတယ်။ ပြီးမှ ရဟန်းတွေက သတ်သယောင် သတင်းလွှင့်တယ်။ လူတွေက ရဟန်းတွေကို ဆဲဆိုကြတဲ့အခါ မြတ်ဗုဒ္ဓက အောက်ပါအတိုင်း ပြန်ချေပဖို့ ရဟန်းတွေကို သင်ကြားတော်မူတယ်...
“မဟုတ်မမှန် ပြောသူလည်း ငရဲသို့ ရောက်၏။ မိမိပြုပါလျက် ပြု၏ဟု ဝန်မခံသူလည်း ငရဲသို့ ရောက်၏။ လုပ်ဆောင်ချက်ယုတ်ညံ့သောကြောင့် နှစ်ယောက်လုံး တမလွန်မှာ ငရဲဆင်းရဲသို့ ရောက်ရ၏။” (ဓမ္မပဒ၊၃ဝ၆-ဂါထာ)
ပျက်စီးချိန်
တစ်ခါမှာ ကောကာလိကအမည်ရှိတဲ့ ဒေဝဒတ်ရဲ့ အပေါင်းပါရဟန်းဟာ အရှင်သာရိပုတ္တရာနဲ့ အရှင်မောဂ္ဂလ္လာန်တို့ကို ဆန့်ကျင်ပြီး အန္တိမဝတ္ထု (ပါရာဇိကအာပတ်)နဲ့ စွပ်စွဲတယ်။ ဒါနဲ့ ကောကာလိကရဲ့ ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာဟောင်း ‘တုရု’မထေရ်ဟာ ကွယ်လွန်ပြီးနောက် ဗြဟ္မာအဖြစ်နဲ့ သူ့တပည့်ရဲ့ လုပ်ရပ်ကို ကြားသိတဲ့အတွက် ငါသိလျက် ဒီလူယုတ်မပျက်စီးသင့်ချေဘူးဆိုပြီး ဆုံးမဖို့ ညအချိန် ဇေတဝန်ကျောင်းမှာ ရှိနေတဲ့ ကောကာလိကဆီလာပြီး “သာရိပုတ္တရာ မောဂ္ဂလ္လာန်တို့ဆိုတာ သီလကို ချစ်မြတ်နိုးသူတွေပါ။ ဒီအရှင်တွေအပေါ် စိတ်ကို ရှင်းရှင်းထားပါလို့ သတိပေးတယ်။ ပျက်စီးချိန်တန်ရင် ဗြဟ္မာလည်း မကယ်နိုင်ဘူး။ ကောကာလိက ပြန်ပြောပုံကို ကြည့်...
အဆိပ်မျိုသူ
“ခင်ဗျားက ဘယ်သူတုန်း”တဲ့။ ဆရာဟောင်းဗြဟ္မာက “တုရူမထေရ် တစ်ဖြစ်လဲ ပစ္စေကဗြဟ္မာပါ”။ “ခင်ဗျားကို မြတ်စွာဘုရားက အနာဂါမ်လို့ ဆိုသည်မဟုတ်လော။ ဘာကိစ္စ ဒီကို ရောက်လာရတာတုန်း။ ဒီကို လာတာကိုက ခင်ဗျားမှာ အပြစ်ဖြစ်နေပြီ”။ ကောကာလိကရဟန်းက အိပ်ရာကမထဘဲ အဲဒီလို ဆိုတဲ့အခါ တုရူပစ္စေကဗြဟ္မာဟာ ဒီလူမိုက်ကား အဆိပ်ကို မျိုထားသူလို ဖြစ်နေပြီ။ ဘယ်သူမှ ဆုံးမလို့ မရတော့ဘူးလို့ နားလည်သွားပြီး အောက်ပါ ဂါထာတွေကို ရွတ်ဆိုတယ်...
နှုတ်ပြစ်၊ စိတ်ပြစ်
“ယောက်ျား၏ ပါစပ်၌ ဓားမနှင့်တူသော စကားကြမ်းသည် ဖြစ်၏။ လူမိုက်သည် မကောင်းသောစကားကို ဆိုပြီး ဓားမနှင့်တူသော ကြမ်းကြုတ်သောစကားဖြင့် မိမိကိုယ်ကို ဖြတ်၏။ ကဲ့ရဲ့သင့်သူကို ချီးမွမ်း၊ ချီးမွမ်းသင့်သူကို ကဲ့ရဲ့သူသည် ပါးစပ်ဖြင့် အပြစ်ကို ယူသူဖြစ်၏။ ထိုအပြစ်ကြောင့် ချမ်းသာသုခကို မရနိုင်။ လောင်းကစားခြင်းကြောင့် ကိုယ့်ကိုယ်ခန္ဓာရော စီးပွားဥစ္စာပါ ဆုံးရှုံးခြင်းကား မပြောပလောက်သေး။ ညီညွတ်မျှတသော အရိယာပုဂ္ဂိုလ်များကို စိတ်ဖြင့် ပြစ်မှားခြင်းကား ထိုထက် များစွာအပြစ်ပိုကြီး၏။ ယုတ်ညံ့စကား၊ မကောင်းစိတ်ထားဖြင့် အရိယာတို့ကို ကဲ့ရဲ့သော လူမိုက်သည် ရှည်စွာသော နေ့ညဉ့်ပတ်လုံး ငရဲသို့ ရောက်ရ၏။” (သံ၊၁၊၁၅ဝ)
ကောက်ချက်
ဖော်ပြပြီး အဆုံးအမတွေကို ကောက်ချက်ဆွဲရင် “မမှန်စွပ်စွဲသူ၊ အမှန်ကို ငြင်းသူ နှစ်ဦးလုံး သေရင် မလှဘူး။ ပျက်စီးချိန်တန်ရင် ဗြဟ္မာတောင် မကယ်နိုင်ဘူး။ မောဟသည်းသူဟာ အဆိပ်ကို မျိုထားသလို ဆုံးမဖို့ မလွယ်ဘူး။ ကြမ်းတမ်းတဲ့စကားဟာ ကိုယ့်ကိုယ်ကို ခုတ်ဖြတ်တဲ့ ဓားပမာပါပဲ။ လောင်းကစားရှုံးရင် တစ်သက်မျှ၊ မပြစ်မှားသင့်သူကို စိတ်နဲ့ ပြစ်မှားရင် တစ်သံသရာလုံး ရှုံးတယ်”လို့ ဖြစ်ပါတယ်။
ကိုယ့်ကိုယ်ကိုပဲ
ဘုန်းကြီးကတော့ အီမိုးရှင်းကြောင့် သို့မဟုတ် စကားပြောရင်း ဇာတိပြလာလို့ ကိုယ်မကြိုက်သူ (ကိုယ်နဲ့ မတည့်သူ)အကြောင်းကို သူတစ်ပါးကို ပြောဆိုတုံ့ပြန်မိတဲ့အခါ (ဒီအခြေအနေမှာ သူသူကိုယ်ကိုယ် မဟုတ်တာတွေ ပါတတ်တယ်နော်)
၁) ပြောနေဆဲမှာ မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ အဆုံးအမတစ်ခုခုကို မှတ်ရအောင် ကိုယ်သိတာလေးတွေနဲ့ လေ့ကျင့်ထားတယ်။ ဆိုပါတော့... အခုဆွေးနွေးချက်ပါ တုရူဗြဟ္မာရဲ့ အဆုံးအမအရ ‘ငရဲ၊ နှုတ်ဓားမ၊ သံသရာအရှုံး” ဆိုတာမျိုးတွေပေါ့။
၂) အဲဒီသတိပေးချက်နဲ့ ပြောနေဆဲထက် နှုတ်မလွန်မိအောင် ပြန်ထိန်းတယ်။
၃) စကားဝိုင်းအပြီး အီမိုးရှင်းငြိမ်သွားတဲ့အခါ နောက်ထပ် ထိုသို့မပြောမိအောင် ထိန်းဖို့ ကိုယ့်ကိုယ်ကို ဆုံးမတယ်။
စွဲနေတာလေးနဲ့
ငယ်ငယ်က (အသက် ၉-နှစ်က) လွတ်လပ်ရေးနေ့ ဇာတ်ပွဲတစ်ခုကို မြို့မှာနေတဲ့ ဆရာ့မိသားစု (ရွာက ကျောင်းဆရာရဲ့ သားစု)နဲ့အတူ သွားကြည့်ဖူးတယ်။ ဇာတ်ပွဲနာမည် “ပေါ်ဆန်း”တဲ့။ အဲဒီမှာ ပါတဲ့ လူပြက်နာမည် “အာဝါး”တဲ့။ အာဝါးပြောတဲ့စကားကို စွဲနေသေးတယ်...
“အထက်မှာ သိကြား၊ အောက်မှာ မောင်မောင်အာဝါးပါ ခင်ဗျ၊ ကျုပ်က အိမ်တစ်ရာမှာ ကိုးဆယ့်ကိုးအိမ်နဲ့ မတည့်ဘူး၊ ဒါတောင် ကျုပ်ကို လူတွေက မကောင်းဘူးလို့ ပြောကြသေးတယ်၊ အတော်ဆိုးတဲ့ လူတွေပဲ”တဲ့။
လောကမှာ ငါအပါအဝင် လူပြက်အာဝါးလို လူတွေ များတယ်ဆိုတဲ့ အသိနဲ့လည်း ကိုယ်ပြောနေဆဲစကားကို ထိန်းဖို့ ပြန်သတိရလေ့ ရှိပါတယ်။ သင့်မှာလည်း အဲဒီလို ကိုယ့်ကို ထိန်းမယ့် ဘဝအတွေ့အကြုံလေး ရှိနိုင်ကောင်းပါတယ်။
ထူးပါတယ်
အကျိုးလား... အင်း... အနည်းဆုံး ယခင်နဲ့ မတူဘူးဆိုတာလောက်တော့ ကိုယ့်ကိုယ်ကို သတိပြုလာနိုင်တယ်။ ဘုန်းကြီးကတော့ ဒါလောက်ပဲ ဖြစ်နိုင်တယ်ဗျို့။ လုံးလုံးတော့ မပြည့်ဝနိုင်သေးဘူး။ ကြိုးစားဆဲပါ။ မွေးရာပါ ဗီဇစရိုက်ကို လုံးဝ ဖျောက်ပစ်ဖို့ ခက်သား။ ဘုန်းကြီးထက် သာအောင်တော့ ကြိုးစားကြည့်စေချင်တယ်...
စက်တင်ဘာ ၁၉၊ ၂၀၁၆။
---၅၀၅။ ငါးပုပ်ထုပ် သမန်းမြက်
ဆရာတော် ဘုရား၊ အကြမ်းဖက်အုပ်စုဝင် အိုင်းစစ်(စ်)တို့လည်း သူတို့ဘုရားချမှတ်တဲ့ ကျမ်းမြတ်မှာပါသော အဆုံးအမကို အတိအကျ နာခံသည်ဆိုသောကြောင့် သူတို့ကိုသူတို့ လူကောင်းသူတော်ကောင်းဟု ထင်နေမည်ဟု ယူဆပါသည်။ ဗုဒ္ဓဝါဒအရ လူမိုက်နှင့် လူကောင်းကို ဘယ်လို ခွဲခြားပါသလဲ၊ သိလိုပါသည် ဘုရား။
စိန်အောင် (ပေါက်ခေါင်း)
---ရှင်တော်ဗုဒ္ဓဟောကြားတဲ့ ဒေသနာအရှိနဲ့ ညှိပြောရရင်...
အမှိုက်တွေ
“ကြောက်ဖွယ်ဘေးအားလုံး၊ မငြိမ်သက်မှုအားလုံး၊ စိတ်ဆင်းရဲခြင်းအားလုံးသည် လူမိုက်ကြောင့် ဖြစ်၏။ လူကောင်းကြောင့် မဖြစ်။ ဥပမာ... ကျူမိုးကျူကာအိမ်၊ မြက်မိုးမြက်ကာအိမ်မှ လောင်စွဲလွင့်ထွက်သော မီးသည် အထွတ်တပ်အိမ်ကြီး အိမ်ကောင်းတို့ကိုလည်း လောင်းကျွမ်းစေသကဲ့သို့တည်း။ ထို့ကြောင့် လူမိုက်ဟု သိကြောင်း ထိုတရား သုံးပါးကို ရှောင်ကြဉ်၍ လူကောင်းဟု သိကြောင်း (ယင်း၏ ဆန့်ကျင်ဘက်) တရားသုံးပါးကို ကျင့်သုံးရမည်။”(အံ၊၁၊၉၉)
ဒီဒေသနာအရ ကြောက်ဖွယ်ဘေးအန္တရာယ်တွေကို ဖြစ်စေသူ၊ မိမိတို့နေထိုင်တဲ့ မြို့ပြပြည်ရွာအတွင်း မငြိမ်သက်မှုတွေကို ပေါ်ပေါက်စေသူ၊ လူတွေရဲ့စိတ်နှလုံးကို ကြိမ်မီးအုံးသလို ခံစားရအောင် ဖန်တီးသူကို ဘယ်ဘုရားရဲ့ ကျမ်းမြတ်ကိုပဲ နာခံနာခံ လူမိုက်လို့ ခေါ်ပါတယ်။ အဲဒါမျိုးကို မလုပ်သူကိုတော့ လူကောင်းပေါ့။
ကမ္ဘာတစ်လွှားမှာ ကြောက်နေရတဲ့ ကိုယ်ကပ်ဗုံးဘေး၊ အင်အားကောင်းရင် ကောင်းသလို အုပ်စုလိုက် ဆူပူထကြွမှု၊ ခေါင်းဖြတ်ခြေဖြတ် နှိပ်စက်မှုတွေ ဘယ်သူ့ကြောင့် ဖြစ်ရသလဲ။ ဗုဒ္ဓဝါဒအရတော့ အဲဒီလိုလုပ်တဲ့လူ သို့မဟုတ် လူစုကို အသိဉာဏ်မလင်းသူ လူမိုက်လို့ သတ်မှတ်ပါတယ်။
အပြူအမူအရ
“လူမိုက်၊ လူကောင်းဟူသည်ကို အပြုအမူအရ သိနိုင်၏။ ကိုယ်နှုတ်နှလုံး သုံးပါးဖြင့် စရိုက်ဆိုးကို ပြုလျှင် လူမိုက်၊ စရိုက်ကောင်းကို ပြုလျှင် လူကောင်းဟု သိရမည်။ လူမိုက်သည် ကြံဆိုးကို ကြံစည်၏။ အကျိုးမဲ့စကားကို ဆို၏။ ဆိုးညစ်သောအလုပ်ကို လုပ်၏။ လူမိုက်သည် မိမိ၏ ဂုဏ်ကို တူးဖြိုသူ၊ အပြစ်ရှိသူ၊ ဆင်ခြင်ဉာဏ်ရှိသူတို့၏ ကဲ့ရဲ့မှုကို ခံရသူ ဖြစ်၏။ လူကောင်းကား ယင်းနှင့် ဆန့်ကျင်ဘက်တည်း။” (အံ၊၁၊၁၀၀)
ဒီဒေသနာအရ လူမိုက်လူကောင်း၊ ငြိမ်းချမ်းမငြိမ်းချမ်းဆိုတာကို စကားရည်လုပွဲလုပ်ပြီး ဆုံးဖြတ်စရာမလိုဘူး။ အလုပ် သူ့အပြုအမူနဲ့ပဲ ဆုံးဖြတ်နိုင်တယ်။ “ငါဘုရားမှ ဘုရားအကြီးကြီး”လို့ နားရွက်ဆွဲအော်ပြီး ဘူတာရုံ လေဆိပ်တွေက အပြစ်မဲ့ခရီးသွားတွေထဲ ဗုံးကပ်ကိုယ်နဲ့ ပြေးဝင်ပြီး ဖောက်ခွဲဖို့ အဘယ်လူကောင်းမှ ကြံစည်မှာ မဟုတ်ဘူး။ အဲဒီလိုလုပ်သူ၊ လုပ်တာကို လူသိအောင် ဝမ်းသာပြသူ၊ ဆင်ခြင်ဉာဏ်ရှိတဲ့လူကောင်းတွေ အပြစ်တင်ခံရမှာကို ကြောက်လို့ စိတ်ထဲက ကျိတ်ကြိုက်နေသူ အားလုံး အတူတူပါပဲ။
ဝါဒတူရင်
“ငါးပုပ်ကို သမန်းမြက်ဖြင့် ထုပ်သော် သမန်းမြက်လည်း အပုပ်နံ့လှိုင်သကဲ့သို့ လူမိုက်နှင့် အပေါင်းအသင်းပြုသူလည်း ကောင်းသတင်းမထွက်၏။ ဆိပ်လူးမြားသည် အဆိပ်မလိမ်းရသေးသော မြားစည်းရှိ အခြားမြားတွေကိုလည်း အဆိပ်ဖြင့် လိမ်းကျံကူးစက်စေသကဲ့သို့ လူမိုက်သည် မိမိနှင့် အပေါင်းအသင်းပြုသူကိုလည်း မိမိ၏ အယုတ်တမာမှုနှင့် လိမ်းကျံစေ၏။”(ဥဒါန၊၂၄၁)
ဒါကြောင့် အပေါ်စီး (upper hand)ကို မရသေးလို့ လေချိုသွေးပြီး ငြိမ်းချမ်းရေးစကားဆိုရင်း ငြိမ်နေတဲ့ ဝါဒတူသူအားလုံးလည်း ငါးပုပ်ထုပ်တဲ့ သမန်းမြက်ပါပဲ။ ဝါဒ(ယူဆပုံ)မတူရင်တော့ အဲဒါရဲ့ ဆန့်ကျင်ဘက်အဓိပ္ပာယ်ပဲပေါ့။
စက်တင်ဘာ ၂၀၊ ၂၀၁၆။
---၅၀၆။ မုသာဝါဒနဲ့ ဘုရားလောင်း
ဘုန်းဘုန်း မေးလျှောက်စရာလေးရှိလို့ပါဘုရား ... တပည့်တော်မတို့ရဲ့ ဘုရားအလောင်းတော်ဟာ ဆုကြီးပန်ပြီးကတည်းက အရက်သမားနှင့် ကာမေသု မကင်းသူ ဖြစ်ဖူးသော်လည်း မုသာဝါဒကိုတော့ လုံးဝ မပြောမဆိုခဲ့ဘူးလို့ ကြားဖူးသည်မှာ မှန်ပါသလား ဘုရား။
ငယ်ငယ် (ပွင့်လှ)
---လုပ်ရဲရင်
ဟရိတစအမည်ရှိ ဘုရားလောင်းရသေ့ဟာ ဘုရင်မရှိတုန်း နန်းဆောင်ကို ဆွမ်းခံကြွစဉ် သူ့သင်္ကန်းသံကြောင့် မိဖုရားကြီးမှေးအိပ်ရာမှ လန့်နိုး၊ အဝတ်လျှောတာနဲ့ မိဖုရားကြီးနဲ့ လူလိုနေဖြစ်သွားတယ်။ မင်းကြီးပြန်ရောက်လို့ ရသေ့ကို ကြားတိုင်းမှန်ပါသလားလို့ မေးတဲ့အခါ မိမိလိမ်ပြောရင် ယုံမည်သေချာပေမယ့် ဘုရားလောင်းက အမှန်အတိုင်းဝန်ခံတယ်။ ဒါကို အဋ္ဌကထာမှာ ဆိုပုံက...
“ဘုရားလောင်းသည် ရံခါ သူသတ်သမား၊ ခိုးသား၊ သူ့အိမ်ရာ ဖြစ်မှား၊ အရက်သမား ဖြစ်သော်လည်း အကျိုးစီးပွားကို ပျက်စီးစေသည့် မမှန်စကားကိုမူ စေတနာပြဋ္ဌာန်းပြီး ပြောဆိုခြင်းမရှိ။” (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၃၊၄၇၅)
ဒီစကားအရဆိုရင် “ကြားဖူးတာ မှန်တယ်”လို့ ဆိုရမှာပေါ့။ ဒါပေမယ့်...
မမှန်စကားပဲ
ဘုရားလောင်း ကုဏာလ ဥဩငှက်မင်းဟာ နောက်ဘဝကို မြင်နိုင်တဲ့ဉာဏ် (ဇာတိဿရဉာဏ်)ကို ရလို့ မိမိဖြစ်ဖူးတဲ့ ဘဝတစ်ခုကို သူ့ပရိသတ်အား ပြောပြပုံက... ကိုယ်ကျင့်တရားကောင်းလွန်းတဲ့ “သစ္စတ.ပါပီ” ပရိဗိုဇ်မကို ဖျက်ဆီးနိုင်ရင် ငွေတစ်ထောင်ပေးမယ်လို့ အရက်သမားတစ်ဦးက ပြောတဲ့အခါ ဣတ္တိယကျမ်း ကျေပုံရတဲ့ ကျန်တစ်ဦးက “စိန်လိုက်ပါ ဆွေ”တဲ့။ ဒါနဲ့ ဒုတိယအရက်သမားဟာ ရသေ့ယောင်ဆောင်၊ သုသာန်မှာနေတဲ့ ပရိဗိုဇ်မကို ချဉ်းကပ်ပြီး မိမိအလိုသို့ ပါလာအောင် လိမ်ညာလှည့်ဖျားနိုင်ခဲ့တယ်။
ထိုစဉ်က စိန်ခေါ်သူ အရက်သမားဟာ ကုဏာလဥဩငှက်မင်းပါပဲ။ (တဒါ ကုဏာလော သုရာဓုတ္တကော အဟောသိ။ ဇာ၊ဋ္ဌ၊၅၊၄၆၀) အရက်သမားနှစ်ယောက် လောင်းကစားလုပ်တာကို ခံလိုက်ရတယ်လို့ သိလိုက်စဉ်မှာ ပရိဗိုဇ်မခမျာ ဘယ်လောက်ခံစားလိုက်ရမလဲ။ သူတစ်ပါးအကျိုးစီးပွားကို ပျက်စီးစေတဲ့ မမှန်စကားအစစ်ပဲလေ။
ယူဆခွင့်
အလောင်းတော် ကုဏာလငှက်မင်း ဇာတိဿရဉာဏ်နဲ့ မြင်တာဖြစ်လို့ အလွန်မကွာဝေးတဲ့ဘဝ ဖြစ်ဖွယ်ရှိပါတယ်။ ဒါကြောင့် ဘုရားလောင်းအဖြစ် ဗျာဒိတ်ခံပြီးနောက်ပိုင်းလို့ ယူဆခွင့်ရှိတယ်။ ဒီလိုဆိုရင် ဒီဇာတ်တော်အရ ဘုရားလောင်းဟာ တစ်ခါတစ်ရံ သူတစ်ပါးကို အကျိုးယုတ်စေတဲ့ မုသာဝါဒနဲ့ လုံးလုံးမကင်းသေးဘူးလို့ ဆိုခွင့်လည်း ရှိနေပြန်တယ်။
အမှန်တစ်ခုအတွက် အဋ္ဌကထာကျမ်းတွေမှာ ပါလို့ဆိုတဲ့ အကြောင်းပြချက်တစ်ခုတည်းနဲ့ မလုံလောက်ဘူး။ ကိုယ်တိုင်လေ့လာပြီး နှိုင်းချိန်နိုင်ဖို့သာ အဓိကကျပါကြောင်း ဦးနှောက်ထဲ ထည့်ထားလိုက်ပါ။
စက်တင်ဘာ ၂၁၊ ၂၀၁၆။
---၅၀၇။ ငရဲခရီးသွား မှတ်တမ်း
ဆရာတော်အရှင်ဘုရား၊ တပည့်တော်တို့ရွာမှာ မူလတန်းကျောင်းဆောက်မလို့ အလှူခံထားတဲ့ ငွေတွေကို ရပ်ကွက်ထဲ လူကြီးလူကောင်းယောင်ဆောင်နေသူက ရပ်ကွက်အုပ်ချုပ်ရေးမှူးနှင့် ပေါင်းပြီး သုံးပစ်ပါသည်။ အဲဒီလူကြီးလည်း မကြာခင် လေဖြတ်သလိုဖြစ်ပြီး စကား ‘အ’သွားပါသည်။ အဲဒီလို လူထုငွေကို အလွဲသုံးစားလုပ်သူတွေ သေရင် ဘယ်လိုငရဲကို ရောက်နိုင်ပါသနည်း ဘုရား။ ကျမ်းဂန်မှာ ရှိလျှင် ဟောကြားတော်မူပါ ဘုရား။
ဝင်းမင်းထွေး
---လူထူးတွေ
လူသားအဖြစ်နဲ့ နတ်ပြည်ကို ရောက်ဖူးတဲ့အထဲမှာ မြတ်စွာဘုရားရဲ့ ညီတော် နန္ဒမင်းသားလည်း ပါတယ်။ မြတ်စွာဘုရားခေါ်သွားလို့ ဘုရားနဲ့အတူပါသွားတာ။ လမ်းမှာ ဘုရားက မင်းသားရဲ့ ညားခါစ ဇနီးချစ်ကို မျောက်အိုမနဲ့ နှိုင်းပြတုန်းကပေါ့။ တန်ခိုးရှင်ကြီး အရှင်မောဂ္ဂလ္လာန်လည်း ငရဲပြည်ရော နတ်ပြည်ပါ ရောက်ဖူးသတဲ့။ ဘုန်းကံကြီးလွန်းလို့ ငရဲပြည်ကိုရော နတ်ပြည်ကိုပါ တစ်ပြိုင်နက် အလည်အပတ်ရောက်ဖူးသူ နောက်လူထူးတစ်ဦးက “တေ.ဇ..နေ.မ၊ ဘူ.စန်.နာ.ဝ”လို့ ဇာတ်ဆယ်ဘွဲ့ထဲက လေးဦးမြောက် ‘နေ = နေမိမင်းကြီး’ပါ။ တန်ခိုးတို့ ဘုန်းကံတို့ဆိုတာ လူလုပ်တာတွေ ဖြစ်လို့ အဲဒါတွေ ရှိရင် ဘယ်သူမဆို သွားနိုင်လည်နိုင်တယ်။
ငရဲဧည့်သည်
တာဝတိံသာနတ်တွေ သုဓမ္မာဇရပ်မှာ အစည်းအဝေးထိုင်ရင်း သူတို့ရဲ့နတ်စည်းစိမ်ကို လူ့ပြည်က နေမိမင်းကြောင့် ရခဲ့တာဆိုပြီး ကျေးဇူးဆပ်တဲ့အနေနဲ့ နေမိမင်းကို တာဝတိံသာကို ဖိတ်ဖို့နဲ့ မာတလိကို တာဝန်ပေးဖို့ ဆုံးဖြတ်ကြတယ်။ ဝေဇယန္တာနတ်ရထား နေမိနန်းတော်ဝင်းထဲ ရောက်တော့ လူတွေစည်လိုက်တာ၊ အမေရိကန်သမ္မတ စီးတဲ့ လေယာဉ် ရန်ကုန်ပြည်သူ့ရင်ပြင်မှာ ရပ်ထားသလိုပဲတဲ့။ ရထားပေါ်လည်း ရောက်ရော လမ်းနှစ်ခုတွေ့တာနဲ့ နေမိမင်းကြီးက ငရဲပြည်ကိုပါ လည်ပတ်လိုကြောင်း ပြောတဲ့အတွက် မာတလိက နတ်ပြည်ကို မသွားခင် ငရဲကြီးရှစ်ထပ်ကို အရင် ခေါ်သွားတယ်။
မီးကျီးတွင်းငရဲ
ငရဲကြီး ရှစ်ထပ်ရဲ့ အရံငရဲဖြစ်တဲ့ မီးကြီးတွင်းငရဲကို ရောက်တဲ့အခါ... နွားတွေကို ခြံထဲသို့ မောင်းသွင်းတဲ့ နွားကျောင်းသားတွေလို ငရဲထိန်းတွေက မီးလျှံပြောင်လက်နေတဲ့ လှံတွေ သန်လျက်တွေနဲ့ ထိုးရိုက်ပြီး ငရဲသားတွေကို မီးတောက်နေတဲ့ ကျီးတွင်းထဲသို့ မောင်းချတယ်။ ပြီးမှ သံခြင်းတောင်းနဲ့ မီးကျီးတွေကို ကျုံးပြီး မီးတွင်းထဲ ခါးနစ်အောင်မြုပ်နေတဲ့ ငရဲသားတွေရဲ့ ခေါင်းပေါ်က လောင်းချကြတယ်။
နေမိမင်းကြီးဟာ ဒါကိုကြည့်ပြီး ကိုယ်တိုင်ခံစားနေရသလို ဖြစ်သွားပြီး “မာတလိ၊ ဒီငရဲသားတွေ ဘယ်မကောင်းမှုတွေကြောင့် မီးကျီးတွင်းငရဲမှာ ခံနေကြရတာလဲ”လို့ မေးတယ်။ မာတလိကရဲ့အဖြေက..>
သတိထားကြ
“မင်းကြီး၊ ဒီငရဲသားတွေဟာ လူဖြစ်စဉ်က အပေါ်ယံအပြောစကားတွေချိုပြီး အတွင်းက ကောက်ကျစ်သူတွေချည်းပါ။ ခုတင်ဘယ်နှစ်လုံးဆံ့ ဆေးရုံဆောက်မည်၊ ဘေးဒုက္ခသည်တွေကို ကူညီလှူဒါန်းမည်၊ ဘယ်ဘုရားကို ပြုပြင်မည်၊ သိန်းဘယ်လောက်ကုန်မည်”လို့ အသံကောင်းတွေဟစ်ပြီး လူတွေဆီမှာ အလှူခံ၊ ရတာရဲ့ သုံးပုံ ၂-ပုံကို အကုန်ကိုယ့်အိတ်ထဲထည့် (ကိုယ်ကျိုးအတွက်သုံး)၊ လူတွေက မေးစစ်တဲ့အခါ တာဝန်ရှိလူကြီးကို လာဘ်ထိုးပြီး မုသားသက်သေတည်ခိုင်း (စာရင်းလိမ်ပြ)။ လူ့ဘဝမှာ အဲဒီလို လူလည်ကျခဲ့သူ လူ့ဂျင် လူ့ကလိမ်စိတွေ အခု ဟောဒီ မီးကျီးတွင်းငရဲမှာ ခံစားနေကြရကြောင်းပါ (ဇာ၊၂၊၁၈၉။ ဇာ၊ဋ္ဌ၊၆၊၁၃၅)”တဲ့။
ဒါကြောင့် နေမိမင်းကြီးရဲ့ ငရဲခရီးသွားမှတ်တမ်းအရ လူထုငွေကို အလွဲသုံးစားလုပ်သူတွေ “မီးကျီးတွင်းငရဲ’မှာ ကျခံရကြောင်း မှတ်သားပါ။ “ယေ ကေစိ ပူဂါယ ဓနဿ ဟေတု” စတဲ့ဂါထာကို အသံကောင်းတဲ့ပုဂ္ဂိုလ်တွေ ရွတ်ရင် သိပ်နားထောင်ကောင်းတယ်။ ဓမ္မကထိကတို့ စမ်းကြည့်ပါ။
စက်တင်ဘာ ၂၂၊ ၂၀၁၆။
---၅၀၈။ မေတ္တသုတ်ခက်ဆစ်
ဘုန်းဘုန်း ဘုရား၊ မေတ္တသုတ်ကို မြန်မာလို နားလည်ချင်ပါတယ် ဘုရား။ ဖြစ်နိုင်လျှင် အဓိပ္ပာယ်ကိုလည်း အကျဉ်းမျှ သိလိုပါတယ်။ ဘုန်းဘုန်း အချိန်ရလျှင် ဖြေကြားပေးပါ ဘုရား။
နန်းရွှေရည် (S. San Francisco)
---တိုက်တွန်းချက်
၁။ ယဿာ.နုဘာဝတော ယက္ခာ၊
နေဝ ဒဿေန္တိ ဘီသနံ။
ယဉှိ စေဝါ နုယုဉ္ဇန္တော၊
ရတ္တိန္ဒိဝ မတန္ဒိတော။
မေတ္တသုတ်ကို ရွတ်ပွားတဲ့အတွက် နတ်ဘီလူးတွေက ကြောက်ဖွယ်အဆင်း အသံတွေကို မပြတော့ဘူး။ ဒါကြောင့် (မေတ္တသုတ်ကို) မပြတ်နေ့ည ရွတ်ပွားကြပါ။
၂။ သုခံ သုပတိ သုတ္တော စ၊
ပါပံ ကိဉ္စိ န ပဿတိ။
ဧဝမာဒိ ဂုဏူပေတံ၊
ပရိတ္တံ တံ ဘဏာမ ဟေ။
မေတ္တသုတ် ရွတ်ကျိုး
(၁) သုခံ သုပတိ = ကောင်းကောင်းအိပ်ပျော်တယ်
(၂) သုတ္တော စ ပါပံ ကိဉ္စိ န ပဿတိ = အိပ်မက်ဆိုး မမက်ဘူး။
မေတ္တာကျိုး ၁၁-ပါး
ဝိသုဒ္ဓိမဂ်မှာလာတဲ့ မေတ္တာပို့ရကျိုး ၁၁-မျိုးက “ချမ်းသာအိပ် နိုး၊ အိပ်မက်ဆိုးကင်း၊ ချစ်ခြင်းလူနတ်၊ နတ်စောင့်တတ်လျက်၊ လက်နက်ဆိပ်မီး၊ မရောက်ပြီးခဲ့၊ စိတ်လည်းတည်စွာ၊ မျက်နှာကြည်လင်၊ သေလျှင်မတွေ၊ သေသောအခါ၊ ဗြဟ္မာလားရ၊ ဆယ့်တစ်ဝသည်၊ ပွားကြ မေတ္တာအကျိုးတည်း။” အဓိပ္ပာယ်နားလည်နိုင်လောက်အောင် ပေါ်လွင်ပါတယ်။
ပြည့်စုံစရာ ၁၅-ဖြာ
၃။ ကရဏီယ မတ္ထ.ကုသလေန၊
ယန္တ သန္တံ ပဒံ အဘိ.သမေစ္စ။
သက္ကော ဥဇူ စ သုဟုဇူ စ၊
သူဝစော စဿ မုဒု အနတိမာနီ။
(၁) သက္ကော = စွမ်းနိုင်သူ
ကိုယ့်အလုပ်ကို ယုံကြည်၊ ကျန်းမာ၊ မကောက်ကျစ်၊ မပျင်းရိ၊ ဉာဏ်ရှိဆိုတဲ့ အရည်အချင်းလေးမျိုးရှိသူ။
(၂) ဥဇူ = ဖြောင့်မတ်သူ
ကောက်ကျစ်သူဟာ သူတစ်ပါးကို မေတ္တာထားလို့ မရ။ ကောင်းမြတ်သောတရားဆိုတာ သန့်ရှင်းသော စိတ်ဓာတ်၌ စွဲထင်နိုင်တယ်။ ဖြူစင်တဲ့ပိတ်ကားမှာ ပန်းချီရုပ် စွဲထင်သာနိုင်သလိုပါပဲ။
(၃) သုဟုဇူ = သိပ်ဖြောင့်မတ်သူ
ကိုယ်နှုတ် ကောက်ကျစ်မှုမရှိရင် ဥဇူ။ ကိုယ်နှုတ်ရော စိတ်ပါ မကောက်ကျစ်ရင် သုဟုဇူလို့ ခွဲပြတယ်။ တစ်ကြိမ်တစ်ခါပဲ ဥဇူဖြစ်နိုင်တာကို မကျေနပ်သေးဘဲ ထပ်ခါထပ်ခါ ဖြစ်လာနိုင်ရင် သုဟုဇူဖြစ်တယ်လို့လည်း ဆိုရတယ်။
(၄) သူဝစော = ဆိုဆုံးမလွယ်သူ
ဓမ္မသွန်သင်မှုကို ရဖို့ စိတ်အားထက်သန်သူ။ အကြောင်းကတော့ ဓမ္မသွန်သင်မှုကို မနှစ်သက်သူ၊ ခံမပြော နားမထောင်သူတွေ တရားနဲ့ဝေးလို့ပါပဲ။
(၅) မုဒု = နူးညံ့ပျော့ပျောင်းသူ
စိတ်နူးညံ့သူဖြစ်မှ မေတ္တာပို့နိုင်တယ်။ ဓမ္မကိုကျင့်ရန် ပျင်းရိဆုတ်နစ်သူ၊ သဒ္ဓါအားနည်းသူတွေဟာ မာကျောနေတဲ့ရွှေရိုင်းကို အသုံးမပြုနိုင်သေးသလို မေတ္တာပွားများဖို့ အဆင်သင့်မဖြစ်သေးဘူး။
(၆) အန.တိမာနိ = မာန်မာနမရှိသူ
အမျိုး ပညာ ဥစ္စာ ရာထူး အလှ အရွယ် စသည်ကြောင့် မာန်တက်နေသူတွေဟာ သူတစ်ပါးကို မေတ္တာထားနိုင်ဖို့ခက်တယ်။ တရားအားထုတ်ရာမှာ အနည်းငယ်သော မာနသည်ပင် တရားထူးရဲ့ အနှောက်အယှက် ဖြစ်တတ်တယ်။
၄။ သန္တုဿကော စ သုဘရော စ၊
အပ္ပကိစ္စော စ သလ္လဟုက.ဝုတ္တိ။
သန္တိယော စ နိပကော စ၊
အ.ပ္ပဂဗ္ဘော ကုလေသွ နနု.ဂိဒ္ဓေါ။
(၇) သန္တုဿကော = ရောင့်ရဲလွယ်သူ
ရှိတာလေးနဲ့ မရောင့်ရဲနိုင်သူတွေဟာ ရလာရင် ပိုရအောင်လုပ်ရင်း ဗျာပါများနေတတ်တယ်။ မိမိသူတစ်ပါးကြောင့် စိတ်ဆိုးဒေါသဖြစ်ရပါများလို့ မေတ္တာဘာဝနာရဲ့ အနှောင့်အယှက် ဖြစ်တယ်။
(၈) သုဘရော = မွေးမြူမှု လွယ်ကူသူ
အချိုရရင် အချဉ်ရှာ၊ အချဉ်ရပြန်တော့ အစပ်ရှာသူ။ အနေအထိုင် အစားအသောက် ဇီဇာကြောင်သူတွေလည်း မေတ္တာပွားဖို့ ခက်ပါသတဲ့။
(၉) အပ္ပ.ကိစ္စော = အမှုကိစ္စနည်းသူ
ဓမ္မကိုကျင့်ကြံသူဟာ အားအားရှိ အသိတွေကို ဖုန်းခေါ်ပြီး အကြောင်းရှာ စကားမပြော။ စကားများမှု၌ သာယာမနေ။ အပျော်အပါး၊ အကြောင်းမဲ့အိမ်လည်မှုတွေ နည်းနိုင်သမျှ နည်းသင့်တယ်။
(၁၀) သလ္လဟုကဝုတ္တိ = ပေါ့ပါးသူ
ရှိသင့်တာထက်ပိုပြီး အသုံးအဆောင်တွေများနေရင် အဲဒါတွေကို သိမ်းဆည်းရ၊ စောင့်ရှောက်ရ၊ ပြုပြင်ရ၊ ပူပန်ရလို့ မပေါ့ပါးဘူး။ ဓမ္မရှာဖွေမှုအတွက် အချိန်နည်းသွားစေတယ်။ ဒါကြောင့် တကယ်လုပ်တော့မယ်ဆိုရင် အနည်းဆုံး အချိန်အတိုင်းအတာနဲ့ဖြစ်စေ အဲဒါတွေကို ဖြတ်တောက်ထားရမယ်။
(၁၁) သန္တိန္ဒြိယော = ဣန္ဒြေငြိမ်သက်သူ
မျက်စိ နား နှာ လျှာ ကိုယ်စိတ်၊ ဒီခြောက်မျိုးကို ငြိမ်အောင် မပွလွန်းအောင် ထိန်းနိုင်သူ။ နှစ်သက်စရာတွေ့ရင် တပ်မက်၊ မကြိုက်စရာကြုံရင် စိတ်ဆိုးပြီး စိတ်နောက်ကိုလိုက်လွန်းရင် ဓမ္မကို အားထုတ်ရာမှာ တိုးတက်ဖို့ ခက်ခဲတယ်။
(၁၂) နိပကော = ပညာရှိသူ
ဓမ္မရေးရာနဲ့ပတ်သက်တဲ့ အကျင့်ပဋိပတ်ကို နားလည်သူ။ အကျင့်မှန်မမှန် နှိုင်းချိန်တတ်သူ။ အကျိုးကို ဆင်ခြင်နိုင်သူ။
(၁၃) အ.ပ္ပဂဗ္ဘော = မကြမ်းတမ်း မရိုင်းပြသူ
ကိုယ်နှုတ်စိတ်ကြမ်းရိုင်းသူ မဖြစ်ရ။ ကိုယ်နှုတ်က မပြု မပြောပေမယ့် စိတ်ထဲက မဟုတ်တာတွေကို ကြံစည်တာများနေရင် မေတ္တာပို့ရတာခက်တယ်။ မေတ္တာဆိုတာ ကိုယ်နှုတ်နှလုံးသုံးပါးလုံး ယဉ်ကျေးမှုရဲ့သင်္ကေတဖြစ်လို့ ဒီသုံးပါး ကြမ်းရိုင်းသူရဲ့ သန္တာန်မှာ မေတ္တာမတည်တံ့နိုင်။
(၁၄) ကုလေသွ နနုဂိဒ္ဓေါ = ပုဂ္ဂိုလ်ကို မတွယ်တာသူ
လဟာ မည်သူ့ကိုမျှ မတွယ်တာပေမယ့် လကို လူတိုင်း မြတ်နိုးသလို သတ္တဝါတွေကို မခွဲခြားဘဲ တူမျှတဲ့စိတ်ရှိအောင် ကျင့်ရတယ်။
၅။ န စ ခုဒ္ဒ.မာစရေ ကိဉ္စိ၊
ယေန ဝိညူ ပရေ ဥပ.ဝဒေယျုံ။
သုခိနောဝ ခေမိနော ဟောန္တု၊
သဗ္ဗသတ္တာ ဘဝန္တု သုခိတတ္တာ။
(၁၅) န စ ခုဒ္ဓ.မာစရေ ကိဉ္စိ = မကောင်းမှုမှန်ရင် ရှောင်
မကောင်းမှုမှန်ရင် နည်းနည်းလေးလည်း မလုပ်နဲ့။ နည်းနည်းကစရှောင်မှ၊ များများကို ရှောင်နိုင်ဖို့ စိတ်ချရတယ်။ ကိုယ့်ကိုယ်ကို အကောင်းဆုံး ဖြစ်အောင် လေ့ကျင့်နေသူအဖို့ နည်းနည်းမျှဖြစ်တဲ့ အပြစ်ကိုပင် မပြောပလောက်ဘူးဆိုပြီး မပြုမှားမိအောင် ကြိုးစားရတယ်။
မေတ္တာပို့သူဟာ အထက်ပါ ၂-ဂါထာခွဲမှာ ဖော်ပြတဲ့ အကျင့်ကောင်း ၁၅-မျိုးနဲ့ ပြည့်စုံရမယ်။ တရားထိုင် ပုတီးစိပ်တဲ့ပုဂ္ဂိုလ်တွေလည်း အကျိုးရချင်ရင် ဒီကိုယ်ကျင့်တရားတွေ အရင်ဆုံး ရှိထားရမယ်။ အမှတ် ၅-ဂါထာရဲ့ ဒုတိယစာကြောင်း ၂-ခုက မေတ္တာစပို့ပုံအခြေခံကို ပြတယ်..
မေတ္တာပို့ပုံ အခြေခံ
သဗ္ဗေ သတ္တာ သုခိနော ဟောန္တု၊ ခေမိနော ဟောန္တု။
လုံးစုံများစွာ သတ္တဝါ ကိုယ်မှာ သုခမြဲပါစေ၊ ဥပါဒ်ရန်ဘေး ကင်းစင်ဝေး ငြိမ်းအေးကြပါစေ။
သဗ္ဗေ သတ္တာ သုခိတတ္တာ ဘဝန္တု၊ ခေမိနော ဟောန္တု။
လုံးစုံများစွာ သတ္တဝါ စိတ်မှာ သုခမြဲပါစေ၊
ဥပါဒ်ရန်ဘေး ကင်းစင်ဝေး ငြိမ်းအေးကြပါစေ။
“လုံးစုံများစွာ သတ္တဝါ ချမ်းသာကိုယ်စိတ်မြဲပါစေ”လို့ ပါဠိနှစ်ဝါကျကို မြန်မာလို တစ်ဝါကျတည်း ပေါင်းပြီးတော့လည်း မေတ္တာပို့နိုင်တယ်။
မေတ္တပို့နည်း ၁၁-နည်း
၆။ ယေ ကေစိ ပါဏ.ဘူတတ္ထိ၊
တသာ ဝါ ထာဝရာဝ နဝ.သေသာ။
ဒီဃာ ဝါ ယေဝ မဟန္တာ၊
မဇ္ဈိမာ ရဿကာ အနုက ထူလာ။
(၁) တသာ ဝါ ထာဝရာ
ကြောက်တတ် မကြောက်တတ် နှစ်ရပ်များစွာ သတ္တဝါ ချမ်းသာ ကိုယ်စိတ် မြဲပါစေ။ ဥပါဒ်ရန်ဘေး ကင်းစင်ဝေး ငြိမ်းအေးကြပါစေ။
(၂) ဒီဃာ ဝါ ရဿာ ဝါ မဇ္ဈိမာ ဝါ
ရှည် တို အလတ် သုံးရပ်ခန္ဓာ သတ္တဝါ ချမ်းသာ ကိုယ်စိတ် မြဲပါစေ။ ဥပါဒ်ရန်ဘေး ကင်းစင်ဝေး ငြိမ်းအေးကြပါစေ။
(၃) မဟန္တာ ပါ အနုကာ ဝါ မဇ္ဈိမာ ဝါ
ကြီး ငယ် အလတ် သုံးရပ်ခန္ဓာ သတ္တဝါ ချမ်းသာ ကိုယ်စိတ် မြဲပါစေ။ ဥပါဒ်ရန်ဘေး ကင်းစင်ဝေး ငြိမ်းအေးကြပါစေ။
(၄) ထူလာ ဝါ အနုကာ ဝါ မဇ္ဈိမာ ဝါ
ဆူ ကြုံ အလတ် သုံးရပ်ခန္ဓာ သတ္တဝါ ချမ်းသာ ကိုယ်စိတ် မြဲပါစေ။ ဥပါဒ်ရန်ဘေး ကင်းစင်ဝေး ငြိမ်းအေးကြပါစေ။
၇။ ဒိဋ္ဌာ ဝါ ယေဝ အ.ဒိဋ္ဌာ၊ ယေဝ ဒူရေ ဝသန္တိ အ.ဝိဒူရေ။ ဘူတာဝ သမ္ဘဝေသီဝ၊ သဗ္ဗသတ္တာ ဘဝန္တု သုခိတတ္တာ။
(၅) ဒိဋ္ဌာ ဝါ အဒိဋ္ဌာ ဝါ
မြင်အပ် မမြင်အပ် နှစ်ရပ်များစွာ သတ္တဝါ ချမ်းသာ ကိုယ်စိတ် မြဲပါစေ၊ ဥပါဒ်ရန်ဘေး ကင်းစင်ဝေး ငြိမ်းအေးကြပါစေ။
(၆) ဒူရေ ဝါ အဝိဒူရေ ဝါ ဝသန္တာ
ဝေးနေ နီးနေ နှစ်ထွေများစွာ သတ္တဝါ ချမ်းသာ ကိုယ်စိတ် မြဲပါစေ၊ ဥပါဒ်ရန်ဘေး ကင်းစင်ဝေး ငြိမ်းအေးကြပါစေ။
(၇) ဘူတာ ဝါ သမ္ဘဝေသီ ဝါ
ဘဝဇာတ်ဆုံး မဆုံးများစွာ သတ္တဝါ ချမ်းသာ ကိုယ်စိတ် မြဲပါစေ၊ ဥပါဒ်ရန်ဘေး ကင်းစင်ဝေး ငြိမ်းအေးကြပါစေ။
၈။ န ပရော ပရံ နိကုဗ္ဗေထ၊ နာတိ.မညေထ ကတ္ထစိ န ကိဉ္စိ။ ဗျာရောသနာ ပဋိဃသည၊
နာည.မညဿ ဒုက္ခ.မိစ္ဆေယျ။
(၈) န ပရော ပရံ နိကုဗ္ဗေထ။
ပရော၊ သူတစ်ယောက်သည်။ ပရံ၊ အခြားသူ တစ်ယောက်ကို။ န နိကုဗ္ဗေထ၊ စဉ်းလဲသမှု လှည့်ပတ်ခြင်း မပြုပါစေလင့်၊ မြပြုပါစေသတည်း။
လှည့်ပတ်လိုခြင်း အချင်းချင်း ကင်းရှင်းကြပါစေ။
(၉) နာတိ.မညေထ ကတ္ထစိ န ကိဉ္စိ။
ပရော၊ သူတစ်ယောက်သည်။ ကိဉ္စိ နံ၊ အခြား ဘယ်သူ့ကိုမျှ။ ကတ္ထစိ၊ ဘယ်နေရာမှာ မဆို။ နာတိမညေထ၊ မာန်ထောင်သမှု မထီမဲ့မြင် မပြုပါစေလင့်၊ မပြုပါစေသတည်း။
အထင်သေးခြင်း အချင်းချင်း ကင်းရှင်းကြပါစေ။
(၁၀) ဗျာရောသနာ ပဋိဃသည။
ပရော၊ သူတစ်ယောက်သည်။ ပရံ၊ အခြား တစ်ယောက်ကို။ ဗျာရောသနာယ၊ ကိုယ်နှုတ်တို့ဖြင့် စော်ကားခြင်းဖြင့်လည်းကောင်း။ ပဋိဃသညာယ၊ ဒေါသစိတ်ဖြင့်လည်းကောင်း။ န ဣစ္ဆေယျ၊ အလိုမရှိပါစေလင့်၊ အလိုမရှိပါစေသတည်း။
နှိပ်စက်လိုခြင်း အချင်းချင်း ကင်းရှင်းကြပါစေ။
(၁၁) နာည.မညဿ ဒုက္ခ.မိစ္ဆေယျ။
အညော၊ တစ်ယောက်သော သူသည်။ အညဿ၊ အခြားတစ်ယောက်သောသူ၏။ ဒုက္ခံ၊ ဆင်းရဲဒုက္ခကို။ န ဣစ္ဆေယျ၊ အလိုမရှိပါစေလင့်၊ အလိုမရှိပါစေသတည်း။
ဆင်းရဲလိုခြင်း အချင်းချင်း ကင်းရှင်းကြပါစေ။
၉။ မာတာ ယထာ နိယံပုတ္တ၊
မာယုသာ ဧကပုတ္တ မနု.ရက္ခေ။
ဧဝမ္ပိ သဗ္ဗဘူတေသု၊
မာနသံ ဘာဝယေ အ.ပရိမာဏံ။
မိခင်ဟာ တစ်ဦးတည်းသော သားရင်းကို အသက်တမျှ မေတ္တာထားသလို သတ္တဝါအားလုံးအပေါ် ကြီးမားတဲ့မေတ္တာမျိုး ဖြစ်အောင် ပွားများပါလေ။
၁၀။ မေတ္တဉ္စ သဗ္ဗလောကသ္မိံ၊
မာနသံ ဘာဝယေ အ.ပရိမာဏံ။
ဥဒ္ဓံ အဓော စ တိရိယဉ္စ၊
အ.သမ္ဗာဓံ အ.ဝေရ မ.သပတ္တံ။
ကာမ ရူပ အရူပဆိုတဲ့ လောကသုံးပါးအပေါ် အကန့်အသတ်မဲ့ မေတ္တာစိတ်ကို မကျဉ်းမြောင်းအောင်၊ ဒေါသဟူသော အတွင်းရန်သူ မရှိအောင်၊ အပရန်သူတွေလည်း မရှိအောင် ပွားများပါလေ။
၁၁။ တိဋ္ဌံ စရံ နိသိန္နောဝ၊
သယာနော ယာဝတာဿ ဝိတ.မိဒ္ဓေါ။
ဧတံ သတိံ အဓိဋ္ဌေယျ၊
ဗြဟ္မ.မေတံ ဝိဟာရ မိဓ မာဟု။
လျောင်းထိုင် ရပ်သွား(ဤလေးပါး၌) မငိုက်မျဉ်းဘဲ မေတ္တာဈာန်သတိနဲ့ နေရင် ဗြဟ္မဝိဟာရ (ဗြဟ္မာတို့၏နေခြင်း = မြတ်သောနေခြင်း)လို့ (ဘုရားရှင်တို့) ဟောတော်မူတယ်။
၁၂။ ဒိဋ္ဌိဉ္စ အနုပဂ္ဂမ္မ၊
သီလဝါ ဒဿနေန သမ္ပန္နော။
ကာမေသု ဝိနယ ဂေဓံ၊
န ဟိ ဇာတု.ဂဗ္ဘသေယျ ပုန.ရေတိ။
(မေတ္တာဈာန် ရပြီးတဲ့ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်ဟာ) အတ္တဒိဋ္ဌိ ပြုတ်တယ်။ လောကုတ္တရာ သီလနဲ့ ပြည့်စုံတဲ့ သောတာပန် ပုဂ္ဂိုလ်ဖြစ်တယ်။ ကာမဂုဏ်ကို ကိလေသာစိတ်နဲ့ မတွယ်တာတော့ဘဲ ဘဝတစ်ဖန် ပြန်မဖြစ်တော့ဘူး။ အတ္တဒိဋ္ဌိဆိုတာ ငါ့ကိုယ် ငါ့ဟာ ငါပိုင်လို့ စွဲလမ်းမှုဖြစ်ပြီး ဒိဋ္ဌိအားလုံးတို့ရဲ့ အရင်းခံလည်း ဖြစ်တယ်။
စက်တင်ဘာ ၂၂၊ ၂၀၁၆။
---၅၀၉။ မြတ်ဗုဒ္ဓ ခေါင်းရမ်း၊ ဧည့်ခံ
အရှင်ဘုရား၊ ဓာရဏပရိတ်တော်ရဲ့ အဓိပ္ပာယ်အရ မြတ်စွာဘုရားသည် အလွန်တည်ကြည်ပါသည်။ ဒါပေမယ့် ကြာနီကန်ဆရာတော်ရဲ့ တရားတစ်ခုမှာ ပုဏ္ဏေးမတစ်ယောက်က ကန်တော့ဆွမ်းပါ ဘုရားလို့ လျှောက်တဲ့အခါ မြတ်စွာဘုရားက မသွားဘူးဆိုတဲ့ အဓိပ္ပာယ်နဲ့ ခေါင်းခါပြသည်ဟု ဆိုပါသည်။ မြတ်စွာဘုရားက ခေါင်းခါတာမျိုး အမှန်တကယ် ကျမ်းဂန်မှာ ပါမပါ သိလိုပါသည် ဘုရား။ ဆရာတော်ဘုရား ကျန်းမာပါစေ။
နွယ်နွယ်ဝင်း (အင်ဒီယာနာ)
---ဦးလှူပုဏ္ဏား
‘ဦးလူ’လို့ ပီအောင် အသံထွက်ပါ။ လယ်မြေကိုစပြီး ရှင်းရင် “လယ်ဦးအလှူ”ဆိုပြီး ဘုန်းကြီးဆွမ်းကပ်တယ်။ ကောက်နယ်ရင် “နယ်ဦးအလှူ”၊ ငွေပေါ်ရင် ‘ဘဏ္ဍာဦး’၊ အဲဒီငွေကို အိုးထဲမှာထည့်သိမ်းရင် ‘အိုးဦး’၊ ထမင်းပန်းကန်ထဲ ထမင်းခူးထည့်ရင် “ခွက်ဦး”လို့ ခေါင်းစဉ်ငါးမျိုးနဲ့ ဦးဦးဖျားဖျား လှူလေ့ရှိလို့ “ငါးဦးလှူပုဏ္ဏား’လို့ ပါဠိစာပေမှာ မှတ်တမ်းတင်ခံရတယ်။ မြတ်ဗုဒ္ဓနဲ့ပတ်သက်တဲ့ ဖြစ်ရပ်တစ်ခုကြောင့်လည်း ပိုပြီးထင်ရှားတယ်။ သူ့ဇနီးကတော့ အစပိုင်းမှာ ခင်ပွန်းအကြိုက်လိုက်လုပ်ပေးရုံ၊ ခပ်ပေါ့ပေါ့ထဲကဖြစ်ပုံရတယ်။ ဒါပေမယ့်...
ကျွတ်ထိုက်သူ
သူတို့နှစ်ယောက်လုံး အနာဂါမ်ဖြစ်နိုင်တဲ့ ကုသိုလ်ပါရမီရှိနေတာကို မြတ်ဗုဒ္ဓသိမြင်တော်မူတဲ့အတွက် တစ်နေ့မှာ သူတို့နှစ်ယောက် ထမင်းစားမလို့ ပြင်ဆင်နေတုန်း အိမ်ရှေ့တံခါးဝမှာ မြတ်ဗုဒ္ဓ ဆွမ်းရပ်တော်မူတယ်။ ပုဏ္ဏားက အိမ်ရှေ့ကိုကျောပေးပြီး ထိုင်နေလို့ မြတ်ဗုဒ္ဓကို မမြင်မိ။ ထမင်းခူးနေတဲ့ ပုဏ္ဏေးမက ဗုဒ္ဓကိုမြင်တော့ သူ့ခင်ပွန်းသာ ဗုဒ္ဓကို မြင်သွားရင် ‘ခွက်ဦး’လှူပစ်မှဖြင့် ပြန်ချက်နေရဦးမှာပဲ ဆိုပြီး ပုဏ္ဏားရဲ့ကျောနားကိုကပ်၊ လမ်းကို ကျောပေးပြီး နေပစ်လိုက်တယ်။ ခဏနေတော့ စပ်စုတဲ့အနေနဲ့ လမ်းဖက်ကိုကြည့်ပြန်တယ်။ မြတ်ဗုဒ္ဓကား ရပ်နေဆဲ။ ဒါနဲ့ ပုဏ္ဏေးမက ‘ကန်တော့ဆွမ်းပါ ဘုရား’လို့ အသံမထွက်ဘဲ ပါးစပ်ကိုအကျယ်ကြီးဟပြီး ဆိုတယ်။ အဲဒီအခါ မြတ်ဗုဒ္ဓက..
ခေါင်းရမ်း
သတ္ထာ ‘န ဂမိဿာမီ’တိ သီသံ စာလေသိ (ဓမ္မပဒ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၆၈)။ သတ္ထာ၊ မြတ်စွာဘုရားက။ ‘န ဂမိဿာမီ’တိ၊ (ဆွမ်းမရရင်) မသွားဘူးဆိုတဲ့ အဓိပ္ပာယ်နဲ့။ သီသံ စာလေသိ၊ ဦးခေါင်းကို ရမ်းပြတော်မူ၏။
ကြုံတောင့်ကြုံခဲ ဗုဒ္ဓဘုရားလို ပုဂ္ဂိုလ်ကြီးက ခေါင်းရမ်းပြတာကို မြင်တော့ ပုဏ္ဏေးမ ခွက်ထိုးခွက်လန်ရယ်သတဲ့။ ခုခေတ်ဆရာတော်တွေ ကလေးစည်းရုံးရေးဆင်းသလို နေမှာပဲ။ နောက် ဘာဆက်ဖြစ်သလဲဆိုတာတော့ ကြာနီကန်ဆရာတော်ရဲ့ တရားကိုပဲ ဆက်နာဖို့ ညွှန်းလိုပါတယ်။ မြတ်ဗုဒ္ဓ ခေါင်းရမ်းတာ ကျမ်းဂန်မှာရှိကြောင်း သိရရင် ဒီနေရာမှာ လုံလောက်ပါပြီ။
ထမင်းကျွေး
ဘုရားရှင် နောက်ပါ သံဃာနှင့်အတူ အာဠဝီမြို့ကိုရောက်ခိုက် ဆင်းရဲချမ်းသာမဟူ လူအပေါင်း စုဝေးရောက်လာပြီး ဘုရားနှင့် သံဃာကို ဆွမ်းကပ်ကြတယ်။ ဆွမ်းဘုဉ်းပေးပြီးပေမယ့် ဘုရားရှင်က တရားမဟောသေးဘဲ အချိန်ဆွဲနေတယ်။ ထိုစဉ် နွားကျောင်းသားဆင်းရဲသားတစ်ယောက် ချွေးတလုံးလုံးနဲ့ အမောတကော ရောက်လာပြီး.. တရားနာဖို့ ပရိသတ်စွန်မှာ ဝင်ထိုင်တယ်။ မြတ်ဗုဒ္ဓက ဆွမ်းဝေယျာဝစ္စဆောင်ရွက်တဲ့ ဒါကာကို ဆွမ်းကျန်ရှိသေးရဲ့လားလို့ မေးတော့ ရှိသေးတယ်ဆိုတာနဲ့ ထိုဒကာကို ကျွေးမွေးဖို့ မိန့်တော်မူတယ်။ မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့စကားကြောင့် ဆွမ်းဒကာလည်း အဲဒီဆင်းရဲသားကို ကောင်းစွာ ကျွေးမွေးပြုစုတယ်။
ဒီနွားကျောင်းသားဟာ မနက်ကပင် တရားနာလာဖို့ ဆန္ဒပြင်းပြနေခဲ့ပေမယ့် ဝမ်းရေးကြောင့် တစ်မနက်လုံး မဖြစ်မနေ နွားပျောက်ကို ရှာခဲ့ရပြီးမှ ထမင်းမစားဘဲ တရားနာဖို့ရောက်လာခဲ့တယ်။ အမှန်တော့ ဒီလူရဲ့မဂ်ဖိုလ်ရနိုင်တဲ့ ကုသိုလ်ပါရမီကို မြင်လို့ပဲ မြတ်ဗုဒ္ဓ ဒီအာဠဝီခရီးစဉ်ကို ကြွခဲ့တာ။ ဒါပေမယ့် ဗိုက်ထဲက ဆာလောင်နေရင် တရားအတွက် အနှောင့်အယှက်ဖြစ်နိုင်လို့ အရင်ဆုံး အဆာပြေသွားအောင် ကျွေးမွေးဖို့ မြတ်ဗုဒ္ဓက မိန့်တော်မူရတယ်။
ရောက်လာတဲ့ ဧည့်သည်ကို ထမင်းကျွေးဧည့်ခံဖို့ မြတ်ဗုဒ္ဓကိုယ်တိုင် မိန့်တော်မူတာ ပိဋကတ်သုံးပုံမှာ ဒီတစ်နေရာပဲရှိတယ် (ဓမ္မပဒ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၇ဝ)။
မြတ်ဗုဒ္ဓအဖို့ ပညာတတ်ဖိုးစပ်စု လူသုံးဒါဇင်လောက်ကို အင်္ဂါဇာတ်တော်ကို ပြတော်မူရတာကလွဲရင် ဒီဖြစ်ရပ်နှစ်ခု (ခေါင်းရမ်း၊ ဧည့်ခံ)က ရှားပါးဖြစ်ရပ်မို့လို့ မေးခွန်းမှာမပါပေမယ့် ထည့်ပြီး ဖြည့်ဖြေလိုက်ပါတယ်။
လယ် နယ် ဘဏ္ဍာ အိုး ခွက်ပါ ငါးဖြာ ဦးလှူသည်။
ဦးလှူပုဏ္ဏား ဇနီးအား ဘုရားခေါင်းတော် ရမ်းပြသည်။
အာဠဝီမြို့သား နွားကျောင်းသား ဘုရားဧည့်ခံသည်။
ဖြစ်ရပ်နှစ်ပါး ရှာမှရှား ဘုရားမြတ်ရှင် ပြခဲ့သည်။
စက်တင်ဘာ ၂၃၊ ၂၀၁၆။
---၅၁၀။ ဓမ္မရှင်းတမ်း
ဆရာတော် ဘုရား၊ ဓမ္မဆရာတစ်ယောက်က မင်းတုန်းမင်း ပဉ္စမသံဂါယနာတင်တုန်းက ဗားကရာဆရာတော်၊ တောင်ဇီဆရာတော်တို့ကို လျှောက်ပြီး အနာဂဝံသစက္ခုကျမ်းကို သံဂါယနာမတင်ဘဲ ချန်ထားခဲ့တယ်ဆိုတာ မှန်ပါသလား ဘုရား။ အဲဒီကျမ်းမှာ ခရစ်တော်ပေါ်မှာကို ဗုဒ္ဓဟောကြားခဲ့တယ်လို့လည်း ဆိုပါတယ် ဘုရား၊ ခရစ်တော်ကို လူမသိအောင် မင်းတုန်းမင်းက အဲဒီကျမ်းကို သံဂါယနာမတင်ဘဲ ပယ်ခဲ့တယ်လို့ ဆိုပါတယ် ဘုရား။ ဆရာတော် ကြည့်ရှုနားထောင်နိုင်အောင် ရုပ်သံဖိုင်ကိုလည်း ပို့ပေးလိုက်ပါတယ် ဘုရား။ ကြည့်ရှုပြီးနောက် သင့်နိုးရာကို ရှင်းပြပေးစေလိုပါသည် ဘုရား။
ကိုဇော်အုန်း LA
---တောင်းပန်လို့
မေးခွန်းနဲ့အတူတွဲပို့လိုက်တဲ့ ရုပ်သံဖိုင်ကို အစအဆုံး နားထောင်ကြည့်ပြီးပါပြီ။ အပြောအဆိုတွေ အိုဗာဖြစ်လွန်းလို့ ရေးတယူတုံ့ပြန်ဖွယ်မလိုဘူးလို့ ယူဆခဲ့ပေမယ့် ဒကာ ကိုဇော်အုန်းလို ဘာသာရေး လေ့လာလိုက်စားတဲ့ လူငယ်တစ်ယောက်က ဖြေပေးဖို့ အားတက်သရော တောင်းပန်လာလို့ အဲဒီရုပ်သံဖိုင်ထဲက ဗုဒ္ဓဝါဒယုံကြည်မှုနဲ့ပတ်သက်တဲ့ သူပြောထားတဲ့ ရုပ်သံစကားအတိုင်းကို ထုတ်နုတ်ပြီး လိုအပ်လောက်ကိုပဲ ဆွေးနွေးလိုက်ပါတယ်။
ဒါပေါ့
(ရုပ်သံစကား) “ဗုဒ္ဓဘာသာမှာ ဓမ္မက္ခန္ဓာ ရှစ်သောင်းလေးထောင်ရှိတယ်။ အဲဒီထဲ ကယ်တင်နိုင်တယ်ဆိုတာ မပါဘူး။ အတ္ထာ ဟိ အတ္တနော နာထော။ ဗုဒ္ဓကပြောတယ်၊ ကိုယ်ကျင့်နိုင်ရင်ရမယ်၊ မကျင့်နိုင်ရင် မရဘူး။ သူ့ကို ကိုးကွယ်လို့ နိဗ္ဗာန်မရောက်နိုင်ဘူး။ ကိုယ်ကျင့်မှ ကိုယ်ရမယ်”။
မှန်ပါတယ်.. ဗုဒ္ဓဝါဒဟာ ကယ်တင်တဲ့ဝါဒ မဟုတ်ဘူး။ ဗုဒ္ဓဘုရားတို့မည်သည် လမ်းပြသူသာဖြစ်ပါတယ်။ လမ်းကိုလျှောက်ရမှာက ကိုယ်တိုင်သာဖြစ်ပါတယ်။ “အတ္ထာ ဟိ’မှာ ထို “ဆရာဆိုသူ”ရဲ့ အသံထွက်မှားနေတယ်၊ အသံမှန်က “အတ္တာ ဟိ”လို့ တဝမ်းပူသံနဲ့ ဖြစ်ရမယ်။
ပါဠိမှား
(ရုပ်သံစကား) “တကယ်လို့ ငယ်ငယ်တည်းက သေတဲ့ထိ ကျင့်ခဲ့တယ်၊ မရဘူးဆိုရင်ကော.. ကမ္မံကရောတိ ကရောန္တော။ မိမိလုပ်တဲ့အရာသည် ကံဖြစ်တယ်။ ကံသာလျှင် အမိ ကံသာလျှင် အဖ ဖြစ်တယ်။ ဒါကြောင့် မရနိုင်ဘူးလို့ ဗုဒ္ဓတရားကပြောတယ်။”
“ကမ္မံ ကရောတိ ကရောန္တော”ဆိုတဲ့ ပါဠိမျိုး ဘယ်ကျမ်းမှာမှ မပါနိုင်ဘူး။ အဲဒီပါဠိရဲ့ အဓိပ္ပာယ်က “ကမ္မံ၊ ကံကို (သို့မဟုတ်) အလုပ်ကို။ ကရောတိ၊ ပြု၏။ ကရောန္တော၊ ပြုသောသူသည် (သို့မဟုတ်) ပြုလျက်” ဖြစ်လို့ ဘာမှ ကောက်ချက်လို့ မရဘူး။ အဲဒီပါဠိက “ကံသာလျှင် အမိ၊ ကံသာလျှင် အဖ”လို့ အဓိပ္ပာယ်မထွက်ပါဘူး။
“တရားထူး မရနိုင်တာကို ကံကြောင့်’လို့ မြတ်ဗုဒ္ဓဟောတယ်လို့ ဆိုလိုပုံရတယ်။ အဲဒီလိုဟောထားတာ မရှိပါဘူး။ ဤလူ့အဖြစ်နဲ့ တရားရှုမှတ်ခွင့်ရတာကိုက ပါရမီကုသိုလ်ကံကောင်းလို့ဖြစ်ကြောင်း ဗုဒ္ဓဝါဒီတို့က ယုံကြည်ပါတယ်။
ဘယ်သူရေနစ်
(ရုပ်သံစကား) “မြန်မာနိုင်ငံတွင်းမှာသာမက ကမ္ဘာအရပ်က မြန်မာလူမျိုးတွေ ရဟန်းသံဃာတွေအားလုံး ရေနစ်နေတဲ့လူနဲ့တူတယ်။ ရေနစ်နေတဲ့လူတွေကို ကမ်းပေါ်က ရေကူးနည်းသင်ပေးလို့ မရဘူး။ ရေကူးနည်းကတော့ မှန်နေတာပဲ။ နစ်နေတဲ့လူက မွန်းဖို့ပဲရှိတယ်။ ဒီရေနစ်နေတဲ့လူတွေအတွက်ဆို ဝါးလုံးထိုး ကြိုးနဲ့ဆွဲ ဘယ်လိုဆယ်ဆယ် ကယ်တင်မယ့်လူရှိမှရမယ်။ ကယ်တင်မယ့်လူရှိမှ ဘာမှမလုပ်ဘဲ ကမ်းကိုရောက်နိုင်မယ်”။
ဗုဒ္ဓဝါဒကို လိုက်နာကျင့်သုံးသူအားလုံးဟာ “ကယ်တင်ခြင်း၊ ကယ်တင်သူ”ဆိုတာကို မယုံကြည်တဲ့အတွက် ရေနစ်သူနဲ့မတူပါဘူး။ ရေကူးနေသူတွေနဲ့တူတယ်။ သူပြောတဲ့အတိုင်း ‘ရေးကူးနည်းမှန်နေတဲ့အတွက်’ ကူးနေသူတစ်ယောက်အဖို့ ကမ်းကိုရောက်ကိုရောက်မှာပဲ။ ဘာမှမရှိတဲ့ အဇဋာဝေဟင်ကောင်းကင်ပြင်ကို စိတ္တဇမျက်လုံးနဲ့ ငေးစိုက်ပြီး တောင်းဆုဆိုနေတဲ့ သူလိုလူတွေသာ ရေနစ်နေသူနဲ့ ပိုမတူဘူးလား။
ပုံပြင်တစ်ခု
(ရုပ်သံစကား) “ကာမောဃ ဘာဝေါဃ ဒိဋ္ဌောဃ ဝိဇ္ဇောဃလို့ခေါ်တဲ့ ဩဃလေးဖြာ သံသရာရေလျဉ်ကြောကြီးထဲမှာ အားလုံးနစ်နေကြတယ်။ နစ်နေကြတယ်ဆိုတော့ ရေကူးနည်းတွေဟာ ဘယ်လိုမှ လွတ်မြောက်နိုင်ဘူး။ ကူးလို့လည်း မရတော့ဘူး။ ဒီအတွက် ကျွန်တော်တို့ ခရစ်တော် ယေရှုဘုရားကနေပြီးတော့ ရွေးနုတ်ပြီး ကယ်တင်ခဲ့တယ်”။
ပါဠိကို သင်ဖူးရင် ရုပ်သံထဲက “ဆရာ’ဆိုသူ အသံထွက်သလို “ဘာဝေါဃ”လို့ အသံမထွက်ပါဘူး။ အဲဒီလို အသံထွက်ရင် ဘာမှ အဓိပ္ပာယ်မရှိတော့ဘူး။ “ဩဃလေးဖြာ သံသရာ”ဆိုတဲ့ အသုံးလေးတော့ မှန်အောင်ပြောနိုင်သားပဲ။ “ယေရှုဘုရားက ရွေးနုတ်ပြီး ကယ်တယ်”ဆိုတော့ “ငါ့ကိုယုံတဲ့လူကို ရွေးပြီးကယ်မယ်၊ မယုံတဲ့လူကတော့ ထာဝရငရဲကိုသွား”လို အဓိပ္ပာယ်လား။
ပုံပြင်လေးတစ်ခု
ဒုတိယကမ္ဘာစစ်အတွင်းက အင်္ဂလိပ်တပ်စိတ်တစ်ခု၊ ကုန်းပေါ်တက်၊ လည်ပတ်။ ဒီအထဲ စစ်သားတစ်ဦး အပျော်လွန်ပြီး နောက်ကျသွားလို့ ဆိပ်ကမ်းကိုရောက်ချိန် စစ်သင်္ဘောကြီး ကမ်းကခွာနှင့်ပြီ။ စိတ်ပျက်အားငယ်စွာ ကျန်ရစ်ခဲ့ရပြီးနောက် နှစ်ရက်အကြာ ရေဒီယိုသတင်းအရ အဲဒီစစ်သင်္ဘော တိုပီဒိုထိပြီး စစ်သားတွေအားလုံး သေသတဲ့။ ဒီတော့ အပျော်လွန် စည်းကမ်းဖောက်တဲ့ စစ်သားက “အမယ် ငါ့ကို ဘုရားသခင် ကယ်တာ”ဆိုပြီး ဘုရားသခင်ကို ကျေးဇူးတော်တင်နေပါသတဲ့။ စည်းကမ်းမလေးစားသူကိုမှ ရွေးထုတ်ကယ်တင်ခြင်းလော။
စော်ကားခြင်း
(ရုပ်သံစကား) “ဗုဒ္ဓကတော့ ရေကူးပြတယ်၊ ရေကူးနည်းတွေကို သွန်သင်ခဲ့တယ်။ ဒါပေမယ့် မဆွဲနိုင်ခဲ့ဘူး။ ယေရှုခရစ်တော်ကတော့ ကူးနည်းကို သင်မပေးဘူး။ မပြောပြဘူး။ ပြောလိုက်တဲ့အရာတစ်ခုကတော့ ငါ့ကို ယုံကြည်ရင် ထာဝရအသက်ရမယ်။ သူကိုယ်တိုင်ဆင်းပြီးတော့ ကယ်တင်ခဲ့တယ်။”
“မဆွဲနိုင်ခဲ့ဘူး”ဆိုတာ သူ့စကားအရ “သံသရာရေလျဉ်ကြောကြီးထဲက မဆွဲနိုင်ခဲ့ဘူး”လို့ ဆိုလိုရင် ဒါဟာ ရှင်တော်ဗုဒ္ဓကိုရော ဗုဒ္ဓရဲ့တရားကိုပါ စော်ကားတာပဲ။ ယနေ့ခေတ်မှာ ဗုဒ္ဓဝါဒီမဟုတ်သူတွေ ဗုဒ္ဓပေးတဲ့ ရေကူးနည်းနဲ့ လေ့ကျင့်နေကြတယ်ဆိုတာမျိုးကို ရုပ်သံထဲက တရားဟောဆရာ ကြားဖူးလောက်ပါတယ်။
အုပ်ရေ ၁၃-သန်းလောက် ရောင်းရတဲ့ The End oF Faith, စာအုပ်ကို ရေးသူ Dr. Sam Harris က နယူးယောက်၊ ဖန်ဆင်းရှင်မဲ့ဝါဒီ (ဒီလူတွေက “ယုံပါအဆွေ”လို့ ပြောရုံနဲ့ မျက်စိမှိတ်ယုံကြည်နိုင်သူတွေ မဟုတ်ဘူး) ပရိသတ်ငါးထောင်ကို “ဝိပဿနာ”ဆိုတဲ့ ဗုဒ္ဓဘာသာဝေါဟာရကိုသုံးပြီး ကမ္မဋ္ဌာန်းထိုင်နည်းကို ဖောက်သည်ချတယ်။ “ခင်ဗျားတို့က ကျုပ်ကို ဗုဒ္ဓဘာသာဖက်က ရှေ့နေလိုက်တယ်လို့ ပြောကြတော့မှာပဲ” သူက ဟာသတောင်လုပ်သေးတယ်။ ဒါက ဦးနှောက်ကြီးပြီး မျက်စိပွင့်သူတွေအနေနဲ့ ဗုဒ္ဓပေးတဲ့ ရေကူးနည်းနဲ့ (ထိုဆရာပြောတဲ့ “သံသရာရေလျဉ်ကြောကြီး”ဆိုတာကို အသာထား) အနည်းဆုံး ဒီဘဝမှာ စိတ်ငြိမ်းချမ်းမှုဆီ ဆွဲခေါ်သို့မဟုတ် ပို့ပေးနိုင်တယ်ဆိုတဲ့ သက်သေမဟုတ်ပါလား။
သူ့ယုံကြည်မှု
(ရုပ်သံစကား) “လက်ဝါးကပ်တိုင်မှာ အသက်ပေးသွေးသွန်းပြီးတော့ သေခြင်းတရားကို သုံးရက်မြောက်နေ့မှာ ထမြောက်ရှင်သန်ခဲ့တယ်။”
ဒါကတော့ သူ့ယုံကြည်မှုဖြစ်လို့ မဝေဖန်လိုပေမယ့် ကိုယ့်ယုံကြည်မှုကို ဝေဖန်တဲ့အထဲမှာ ပါနေလို့ နည်းနည်းပြန်ပြောရရင်... ဗုဒ္ဓဝါဒီတစ်ယောက်အနေနဲ့ သေသွားတဲ့လူ ပြန်ရှင်လာတယ်ဆိုတာမျိုးကို ဘယ်နည်းနဲ့မျှ မယုံနိုင်ပါဘူး။ ပြောနေတဲ့ “ဆရာဆိုသူ”တောင် အတွင်းစိတ်မှာ တကယ်ယုံကြည်ရဲ့လားလို့ ဆန်းစစ်ဖို့ လိုလိမ့်မယ်။ ဒီလိုတော့ ဖြစ်နိုင်တယ်..
ဘုန်းကြီးတို့ရွာမှာ ဘုန်းကြီးနဲ့သက်တူတစ်ယောက် တောလက်သည်နဲ့မွေးတုန်းက အကြာကြီးအသက်မရှူဘဲနေလို့ သုသာန်မှာသွားမြုပ်ရော၊ ကိုယ်ပေါ်မြေကြီးထိမှ “အူဝဲ”ထလုပ်လို့ ပြန်ယူလာခဲ့ရတယ်။ ဒီကောင့်နာမည် “ဖိုးသက်ပြင်း”တဲ့။ အခုရွာမှာ ရှိလိမ့်ဦးမယ်။ မသေလောက်သေးဘူး။
ဘီဘီစီ မှတ်တမ်းတင် ဗွီဒီယိုတစ်ခု (You Tube မှာ ရှာ ကြည့်)အရ လက်ဝါးကပ်တိုင်က ချ၊ ဘုရင့် ဆရာဝန်က သေပြီ လို့ အတည်ပြု။ တပည့်တွေ ဝိုင်းလာပြီး အလောင်းကို ယူ၊ တစ် နေရာ ရောက်တော့ ညည်းသံကြား၊ တပည့် တစ်ယောက်က ပအုံးရည် (ယုဒသန် ဘာသာပြန်) သို့မဟုတ် ဝိုင်အရက် (ကင်း မျှော်စင် အလို) တိုက်ကျွေးလိုက်တဲ့အခါ နှလုံး ပြန်ခုံလာတယ်။ ဒါမျိုးကို ဆေးပညာနဲ့ ပြန်ရခြင်း (sustation) ခေါ်တယ်။ ရှင်ပြန် ထမြောက်ခြင်း (resurrection)ဆိုတဲ့ သဘောပဲ။
ပြန်ရှင်လာပေမယ့် ရောမအင်ပါရာထဲမှာ သူမနေနိုင်တော့ ဘူး။ ထွက်ပြေးရမယ်။ ဘယ်ကို ပြေးမလဲ။ အနောက်လား၊ ရှေ့လား။ ဖြစ်ပျက်တဲ့ နေရာနဲ့ အဲဒီခေတ် ရောမအင်ပါရာရဲ့ မြေပုံအရ ထွက်ပြေးဖွယ်ရှိတဲ့ အရပ်ကို ခန့်မှန်းကြည့်ပေါ့။
ဘာမှမဆိုင်
(ရုပ်သံစကား) “ခရစ်တော်ရဲ့ ဂုဏ်တော်ကို ကြည့် တဲ့အခါမှာ ကိလေသာမာရ်၊ ဒေဝပုတ္တမာရ်၊ အဘိသင်္ခါရ မာရ်၊ ခန္ဓမာရ်၊ မစ္စုမာရ်ဆိုတဲ့ မာရ်ငါးပါးကို အောင် မြင်ခဲ့တယ်။ ဒါကြောင့် ဒီဘုရားက ဒီနေ့လည်း သက် ရှင်တယ်၊ နောင်လည်း အသက်ရှင်တယ်၊ အရင်တုန်းကလည်း အသက်ရှင်တယ်။ အသက်ရှင်တဲ့ ဘုရားက ကျွန်တော်တို့ကို ကယ်နေတယ်။ ကယ်နေ တဲ့ အချိန်လေးမှာ နစ်နေတယ် မမွန်းသေးဘူးပေါ့ နော်၊ နစ်ပြီးရင် မွန်းပြီးတော့ မြုပ်ကျသွားမယ်၊ မျှော် လင့်ချက် မရှိတော့ဘူး။ နစ်နေတဲ့အချိန် လာပြီး ကယ်တင်တဲ့ ကယ်တင်ရှင်ကို လာကိုင်ပြီးတော့ အကယ်ခံမယ်ဆိုရင် ထာဝရအသက်ကို ရရှိမှာ ဖြစ်တယ်လို့ ပြောချင်ပါတယ်။”
“မာရ်ငါးပါး သရုပ်” မှန်ပေမယ့် အစဉ်မကျဘူး။ ကျမ်းဂန် ပါတာက ခန္ဓမာရ် (ခန္ဓာငါးပါး)၊ အဘိသင်္ခါရမာရ် (ဘဝသစ် ကို ဖြစ်စေနိုင်တဲ့ ကုသိုလ် အကုသိုလ်ကံများ)၊ မစ္စုမာရ် (သေ ခြင်း)၊ ဒေဝပုတ္တမာရ် (မာရ်နတ်)၊ ကိလေသမာရ် (တစ်ထောင့် ငါးရာ ကိလေသာ) (သီဋီသစ်၊၁၊၂၂)လို့ ဖြစ်ပါတယ်။ ဟောပြောတဲ့ ထို “ဆရာဆိုသူ” မာရ်ငါးပါးရဲ့ အဓိပ္ပာယ်ကို နားမလည်တဲ့ အတွက် ကိုယ့်စကား ဘယ်ရောက်သွားမှန်း မသိလိုက်ရှာဘူး။
ဥပမာ .. အဘိသင်္ခါရမာရ်ကို အောင်တယ် ဆိုရင် ထိုဆရာ ပြောတဲ့ ‘ရှင်ပြန် ထမြောက်ခြင်း”ဆိုတာ ယုတ္တိ မရှိတော့ဘူး။ သူ့ယုံကြည်မှုနဲ့ မာရ်ငါးပါး ဘာမှ မပတ်သက်နိုင်လို့ ကျန်တဲ့ မာရ်တွေကို မဆန်းစစ်တော့ဘူး။ စကားမစပ် ... “ကိလေသ မာရ်’လို့ သမှာ သံတိုနဲ့ ဆိုမှ အသံထွက် မှန်တယ် ဆိုတာ လေးလည်း တစ်လက်စတည်း မှတ်လိုက်အုံး။
မေးခွန်းမရှင်း
(ရုပ်သံစကား) မေး။ “ဆရာ ... မြန်မာပြည်မှာ ပါဠိ ကျောင်းတော်သိုက်တွေမှာ ပါဠိတွေ အများကြီး လေ့ လာတဲ့ အခါမှာ ကျမတစ်ခု ကြားဖူးတယ်ပေါ့ နော်။ ဗုဒ္ဓပါဠိကျမ်းမှာ ကျမ်းသစ်၊ ဗုဒ္ဓလက်စွဲကျမ်းမှာပေါ့ နော်။ ပယ်ထားတဲ့ ကျမ်းရှိတယ်။ အဲဒီ အထဲမှာ ကျမတို့ ဒီ သမ္မာကျမ်းစာထဲက ပရောဖက် အတိုင်းပဲ ယေရှု ခရစ်ဟာ ကညာ ဝမ်းထဲက မွေးဖွားတယ်ဆိုတာ အဲဒီပါဠိထဲမှာ ရှိပါတယ်ဆိုတာ။”
မေးတာကို နှစ်ကြိမ်မက နားထောင်ပေမယ့် ဘာကို လိုတယ်ဆိုတာ မရှင်းဘူး။ “ပါဠိ ကျောင်းတော်သိုက်” ... ဒါကို တော့ ပါဠိကျောင်းတိုက် သို့မဟုတ် ပရိယတ္တိစာသင်တိုက်လို့ ဖြည့်ပြီး နားလည်နိုင်ပါတယ်။ “ပါဠိတွေ အများကြီး လေ့လာတဲ့ အခါမှာ ကျမတစ်ခု ကြားဖူးတယ်ပေါ့ နော်” .. ဘယ်သူ လေ့ လာတာတုန်း။ မေးသူလော၊ မေးခံရသူလော။ “ဗုဒ္ဓပါဠိကျမ်းမှာ ကျမ်းသစ်၊ ဗုဒ္ဓလက်စွဲကျမ်းမှာပေါ့ နော်” ... မေးသူ ဖြေသူတွေ ရဲ့ ယုံကြည်မှုမှာ ဒီဝေါဟာရမျိုး ရှိပေမယ့် ဗုဒ္ဓဝါဒမှာ လုံးဝ မရှိဘူးလို့ လေ့လာမိတယ်။ ဥပမာ ..
“သူ့မျက်စိကို ဖျက်လျှင် ကိုယ့်မျက်စိ ဖျက်ခြင်းကို ခံစေ၊ သူ့သွားကို ချိုးလျှင် ကိုယ့်သွား.. ချိုးခြင်းကို ခံစေ ဟူသော ပညတ်စကားကို သင်တို့ ကြားရပြီ။ ငါပညတ်သည်ကား နှောင့်ရှက်သောသူကို မဆီးမတားနှင့်။ သင်၏ ပါးတဘက်ကို သူတပါးပုတ်လျှင် ပါးတဘက်ကို လှည့်၍ ပေးဦးလော့ (မဿဲ ၅း၃၈)”။ အထက်ပါ ရှင်မဿဲခရစ်ဝင် ကျမ်းသစ် စာပိုဒ်ဟာ ကျမ်း ဟောင်းဖြစ်တဲ့ ဝတ်ပြုရာကျမ်း (၂၄း၂၀)အဆိုကို ပယ်ထားတာ တွေ့နိုင်တယ်။ ဒါမျိုး ရှိလို့ ဒီဝေါဟာရမျိုး သုံးပုံကျတယ်။
အဝိုး .. ဒုက္ခ
(ရုပ်သံစကား) ဖြေ။ “ဟုတ်ကဲ့၊ ကျွန်တော် တွေ့ဖူး တယ်။ တွေ့ဖူးတယ်ဆိုတာ အရင်တုန်းက သတိ မ ထားမိဘူး။ နောက်ပိုင်းမှာ သတိထားမိလာတယ်။ အဲ ဒါ ကျတော့ ဘာလဲဆိုတော့ ဗုဒ္ဓ ပရိနိဗ္ဗာန်စံတော့မယ်၊ သေတော့မယ်ပေါ့ နော်။ ပရိနိဗ္ဗာန် စံခါနီးမှာ ကုသိန်နာရုံ အင်ကြင်း ဥယျာဉ်ကြီးထဲမှာ မြောက် ဘက်ကို ခေါင်းထားပြီးတော့ အနောက်ကို မျက်နှာ လှည့်ပြီးတော့ တစ်စောင်းနေတယ်။ အဲဒီမှာ ရဟန်း ပရိသတ် လူပရိသတ်ကို တရားဟောပြီးတော့ နေတဲ့ အချိန် အာနန္ဒာက မေးတယ် .. ဘဂဝါ ဘုန်း တော် ကြီးတော်မူသော ဘုရားတဲ့၊ ကိုယ်တော်ဟာ စစ်မှန်တဲ့ ဘုရားလား၊ ကိုယ်တော် မရှိတော့တဲ့အချိန် တပည့်တော်တို့ကို ဘယ်သူက သွန်သင်မလဲလို့ တဲ့အခါ ငါ့ရဲ့ ... ဒီ ... ထားခဲ့တဲ့ ကျမ်းဂန်တွေကနေ သင်တို့ကို သင်လိမ့်မယ် လမ်းပြလိမ့်မယ်တဲ့”
“ဟုတ်ကဲ့၊ ကျွန်တော် တွေ့ဖူးတယ်” .. ဒုက္ခ၊ မေးခံရသူ သဘော ပေါက်လွယ်လိုက်တာ။ မေးသူက စာရွက်ကြည့် ပြော နေတာတောင် မတည့်နိုင်လို့။ မြင်ကြားရတဲ့ အတိုင်းဆို တွေ့ဖူး တယ်ဆိုတာ “ဗုဒ္ဓပါဠိ ကျမ်းသစ်၊ ဗုဒ္ဓလက်စွဲကျမ်း’ကို ဆိုလို တာ ဖြစ်မယ်လို့ပဲ တွက်ပါတယ်။
ဗုဒ္ဓ ပရိနိဗ္ဗာန်စံခါနီး “မြောက်ကို ခေါင်းပြု၊ အနောက်ကို မျက်နှာလှည့်ဆိုတာ မှန်ပါတယ်။ “ဥတ္တရ သီသကံ၊ မြောက်သို့ ဦးခေါင်းပြု၍။ .. ပါဒေ၊ လက်ယာခြေ၌။ ပါဒီ၊ လက်ဝဲခြေကို။ အစ္စာဓာယ၊ စဉ်းငယ် လွှဲကာတင်၍ (ဒီ၊၂၊၁၁၃)”ဆိုတဲ့ ကျမ်း ဂန်နဲ့ ညီပါတယ်။
“ကိုယ်တော်ဟာ စစ်မှန်တဲ့ ဘုရားလား” .. ဒီစကားက ဗုဒ္ဓဝါဒကို စော်ကားတာ။ တစ်နည်း ထို “ဆရာဆိုသူ”ဟာ ဗုဒ္ဓ ဝါဒ ကျမ်းဂန်မှာ မပါတာကို ထည့်ပြောတဲ့ အတွက် လိမ်တာ။
ဓမ္မဆရာဆိုတာ ဖြောင့်မတ်ရမှာပေါ့။ မသိဘဲ မဟုတ်ဘဲ အဲဒီလို ရမ်းမပြောကောင်းဘူး။ အရှင်အာနန္ဒာက မြတ်ဗုဒ္ဓကို အဲဒီလို မေးတယ် ဆိုတာမျိုး ဘယ်ကျမ်းမှာ ပါလဲ။ ဘယ်က ကြားဖူး တာလဲ။ အဲဒီလို ရမ်းချရင် တစ်ဖက်က ပြန်ပြောရင် ကိုယ့် ကြောင့် ကိုယ့်ရဲ့ ဘာသာတရားကို ထိခိုက်မှာပေါ့။
လူသားဘုရား
(ရုပ်သံစကား) “ဟုတ်ပြီ၊ ဒါဆိုတော့တဲ့ အရှင်ဘုရား တစ်ဆူတည်းသောဘုရားလားတဲ့။ အဟံ ဥတ္တမံ ပုရိသော၊ ငါသည်ကား ယောက်ျား တကာတို့ထက် ကြီးမြတ်တဲ့ လူသားသာ ဖြစ်တယ်။ ဧကော ပုတ္တော အတ္ထိ (ပုတ္တော လို့ အသံထွက်ထားတယ်)၊ တစ်ဆူ တည်းသော ဘုရားကား ရှိ၏။ ဇိနံ မရဏံ န ဘဝိ ဿတိ တဲ့ ဘုရားစစ် ဘုရားမှန်ဆိုတာ သေခြင်းမရှိ ဘူး။ သေရင်လည်း ရှင်ရမယ် ... ဗုဒ္ဓဟောတယ်။ တစ်ဆူတည်းသော မဟာစူပါ ပါဝါရှိတဲ့ ဖန်းဆင်းရှင် (ဣဿရ၊ နိမ္မာန) ဆိုတာကို မြတ်ဗုဒ္ဓက လက်မခံတဲ့ အတွက် ရှင်အာနန္ဒာက ဒီ မေးခွန်းမျိုး မေးစရာ အကြောင်း မရှိဘူး။ ဗုဒ္ဓဆိုတာ လူသားအစစ်က ကိုယ်ကျင့်တရား၊ တည်ကြည် ခြင်း၊ ထိုးထွင်း၍ သိခြင်းတွေကြောင့် ရရှိတဲ့ အမည်။ လူသား ဖြစ်လာတဲ့ ဘုရား။ ဒါကို ငြင်းပါဘူး။ ဗုဒ္ဓကိုယ်တိုင်က မိမိ ဟာ နတ်ဘုရား သို့မဟုတ် ကောင်းကင်တမန် ဖြစ်ကြောင်း ဘယ်တုန်းကမှ မိန့်တော်မမူပါဘူး။
“အဟံ ဥတ္တမံ ပုရိသော” ... လို့ ဘယ် ကျမ်းဂန်မှာမှ မရှိပါ ဘူး။ ဒီပါဠိဝါကျမျိုး တွေ့ရင် မူလတန်းဖြေမယ့် ကိုရင်လေးတွေ တောင် ရယ်လိမ့်မယ်။ “ဇိနံ မရဏံ န ဘဝိဿတိ” .. ဒီပါဠိ ဝါ ကျလည်း ပါးစပ်ထဲက ပေါက်တတ်ကရ ထွက်လာတဲ့ ဟာ ကြီး။ ပါဠိသုံးအရ “ဇိနဿ”သော်လည်း ရှိမှ မှန်မှာပေါ့။ ထို “ဆရာဆိုသူ”မှာ တတ်ယောင် ဆောင်နေသူသာ ဖြစ်လို့ ခရစ် ယာန် ညီအစ်ကို မောင်နှမတို့လည်း သတိထားပါကုန်။ သူ့ ကြောင့် သင်တို့ ဝါဒကို ဂုဏ်မညှိုးပါစေနဲ့။
စော်ကားချက် ၁
(ရုပ်သံစကား) “အဲဒီလို ဟောခဲ့ပြီးတော့ ဒါဆိုရင်တဲ့ အာနန္ဒာက တစ်ဆူတည်းသော ဘုရားကား ဘယ် အချိန် ကြွလာမလဲ၊ အဲဒီမှာ ဗုဒ္ဓက “စိရံ တိဋ္ဌတု သဒ္ဓမ္မော’လို့ သူသုံးတယ်။ တကယ်တော့ နှစ်ပေါင်း ၅၀၀ ကို ပြောခြင်းဖြစ်တယ်။ ဒါပေမယ့် ဆေတန်က သုညတစ်လုံး တိုးပေးလိုက်တယ်။ မာနတ်က ဗုဒ္ဓကို နိုင်တယ်လေ။ ဘာကြောင့်ဆိုတော့ ဘုရားအဖြစ်ကို ခံယူမယ်ဆိုတော့ မာရ်နတ်က တားသေးတယ်၊ ဘု ရား ဖြစ်မယ်ဆိုပြီး ကြေညာတဲ့ နေ့မှာလည်း မာရ် နတ်က လာတိုက်တယ်။ ပြီးတော့ ဗုဒ္ဓကို ပရိနိဗ္ဗာန် စံဖို့ လာပြောတယ်။ နောက်ဆုံး အချိန်ရောက်တော့ ဘယ်တော့ ပရိနိဗ္ဗာန် စံမလဲ၊ ခင်ဗျား ပရိနိဗ္ဗာန် စံ တော့လို့ လာပြောတဲ့အခါ ဗုဒ္ဓက ဘာပြောလဲဆို တော့ နောက်ဆယ်လ ကြာရင် ငါပရိနိဗ္ဗာန်စံမယ် ဆို ပြီး ဗုဒ္ဓက ဝန်ခံခဲ့ရတယ်။ ပထမ မေတ္တာနဲ့ အောင်၊ ဒုတိယ ပဋိညာဉ်နဲ့ အောင်”။
အထက်ပါ ဖော်ပြချက် စကားရပ် အားလုံး တစ်ခုမှ မမှန် သို့မဟုတ် အဓိပ္ပာယ် မတည့်တဲ့ အတွက် အားလုံး ဗုဒ္ဓ ဝါဒကို စော်ကားတာချည်းပဲ။ ‘စိရံ တိဋ္ဌတု သဒ္ဓမ္မာ”ဆိုတာ ဗုဒ္ဓ ဟောစကား မဟုတ်ဘူး။ အဋ္ဌကထာ ကျမ်းတွေရဲ့ နိဂုံး မှာပါတဲ့ စကား။ ဗုဒ္ဓဝါဒမှာ ပါတဲ့ မာရ်နတ်ဆိုတာ ထို“ဆရာတု” တို့ ယုံကြည်သလို “ဒ်သခင်’ကို အံတုလေ့ရှိတဲ့ “ဆေတန် ဆိုတဲ့ ကောင်နဲ့ လုံးဝ မတူဘူး။
“မာနတ်က ဗုဒ္ဓကို နိုင်တယ်လေ” ... လို့ဆိုပြီး တစ်ချိန် တည်းမှာ “မေတ္တာနဲ့ အောင်၊ ပဋိညာဉ်နဲ့ အောင်’လို့လည်း ဆို ပြန်တယ်။ ဘယ်သူ အောင်တာတုန်း ဗုဒ္ဓလား၊ မာနတ်လား။
စော်ကားချက် ၂
(ရုပ်သံစကား) ‘နောက် ဗုဒ္ဓ ပရိနိဗ္ဗာန်စံခါနီး ၁၀၃-ခု၊ ဘီစီ ၄၈၁၊ ဇူလိုင် ဩဂုတ်လ ဝန်းကျင်မှာ မာနတ် က ဗုဒ္ဓဆီကို ရောက်လာတယ်။ အနုပိယ သရက် တော အင်မတန် နှလုံးမွေ့လျော်ဖွယ် ကောင်းတဲ့ သ ရက်ဥယျာဉ်ထဲမှာ အာနန္ဒာနဲ့နေတုန်း မာနတ် ရောက် လာပြီးတော့ အရှင်ဘုရားတဲ့ ခင်ဗျားက ပြောခဲ့တယ် ရဟန်း ရဟန်းမိန်းမ ဘိက္ခု ဘိက္ခုနီလို့ လာတာကိုး ဥပါသကာ ဥပါသကာမ လူယောက်ျား လူမိန်းမတွေ ပြည့်စုံပြီးတော့ သေမယ် ပရိနိဗ္ဗာန်စံမယ် ပြောတယ်၊ ဘာပြုလို့ ခုချိန်ထိ ပရိနိဗ္ဗာန် မစံသေးတာတုန်း ဆို တော့ အေးပါ နောက်ဆယ်လ ကြာရင် ငါပရိနိဗ္ဗာန် စံမယ်၊ အဲဒါဘာလဲ ဝန်ခံခြင်း။ ပထမ မေတ္တာတရား၊ ဒုတိယက ပဋိညာဉ်၊ တတိယက ဝန်ခံခြင်းတဲ့ သူ ပြု ပြီးတော့ ပရိနိဗ္ဗာန်စံတယ်။ မာနတ်က အမြဲတမ်း သူ ဒီလို လာပြီးတော့ ပြောနိုင်တယ် ဆိုတော့ သုညတစ် လုံး တိုးပြီးတော့ ပေးလိုက်တယ်”။
“အနုပိယ သရက်တော” ... မဟာပရိနိဗ္ဗာနသုတ် ပါဠိတော် အရ မြတ်ဗုဒ္ဓ ပရိနိဗ္ဗာန် စံခြင်းနဲ့ ပတ်သက်လို့ ဗုဒ္ဓထံကို မာရ်နတ် လာတွေ့တာ ရာဇဂြိုဟ်မှာ ၁၀-နေရာ၊ ဝေသာလီမှာ ၆ နေရာ တွေ့ရတဲ့အနက် ထိုဆရာပြောတဲ့ “အနုပိယ သရက် တော’ဆိုတာ မပါဘူး။ ဒါကြောင့် “ဇူလိုင် ဩဂုတ်လ ဝန်းကျင်” ဆိုလည်း လူ အထင်ကြီအောင် ဖြီးခြင်းသာ ဖြစ်ပါတယ်။
“မေတ္တာ၊ ပဋိညာဉ်၊ ဝန်ခံခြင်း .. ပဋိညာဉ်နဲ့ ဝန်ခံခြင်း အ ဓိပ္ပာယ် အတူတူ။ ဘာတစ်ခုမှ ကျမ်းဂန်မှ မရှိပါဘူး။ စော်ကား သက်သက်ပါပဲ။
လွဲတာ ထိုဆရာ
(ရုပ်သံစကား) “နှစ်ပေါင်း ငါးထောင် ဆိုပြီးတော့ ဒီ နေ့ ဗုဒ္ဓဘာသာတွေ အနေနဲ့ စိရံ တိဋ္ဌတု သဒ္ဓမ္မော သာသနာ ငါးထောင် ရှည်မယ် ဆိုပြီးတော့ လိုက် လျှောက်ကြတဲ့ အခါမှာ လွဲမှားမှုတွေ အများကြီး ဖြစ် ကုန်တယ်”။
ဗုဒ္ဓဘာသာတွေ လွဲတယ် ဆိုတော့ ထိုဆရာ မှန်တယ် ဆို တဲ့ အဓိပ္ပာယ်ပဲ။ ဒီတော့ ကြည့်ရအောင် ..
‘စိရံ တိဋ္ဌတု သဒ္ဓမ္မာ’ရဲ့ အဓိပ္ပာယ် အမှန်က “ဗုဒ္ဓဝါဒီတို့ ရဲ့ ကျင့်စဉ်ဖြစ်တဲ့ သီလ၊ သမာဓိ၊ ပညာလို့ ခေါ်တဲ့ သူတော် ကောင်းတရား သုံးပါးသည် (ဤလောက၌) ကြာရှည် တည်တံ့ ပါစေ’လို့ ဖြစ်ပါတယ်။ သာသနာ ငါးထောင်ဆိုတာက အဋ္ဌက ကျမ်းတွေမှာ လောက လူသားတွေ ထိုတရား သုံးပါးကို ကျင့်လို့ ရနိုင်တဲ့ အဆင့်ကို အချိန်ကာလနဲ့ သတ်မှတ်ပြခြင်းသာ ဖြစ်ပါတယ် (သာသနာငါးထောင် အကြောင်း စာတစ်မျက်နှာ ပိုပိုလောက် ရှင်းရမှာမို့ ကြုံမှ ဘုန်းကြီး ပြန်ရှင်းပြပါမယ်)။ အမှန်က “သုဘဒ္ဒ၊ ရဟန်းမြတ်တို့သည် မှန်စွာ (အဆင့် ဆင့် ဟောပြော၍၊ နေထိုင်ကြသရွေ့ လောက၌ ရဟန္တာတို့ ဆိတ်သုံးနိုင်ချေ (ဒီ၊၂၊၁၂၅)’ဆိုတဲ့ ပါဠိတော်အရ ရဟန်း ကောင်းတွေ ဖြောင့်မှန်စွာ ကျင့်ကြံ နေကြသရွေ့ ဗုဒ္ဓသာသနာ တည်တံ့နိုင်တယ်လို့သာ အမှန် နားလည်ရမယ်။
ခပ်မိုက်မိုက်ပဲ
(ရုပ်သံစကား) “ဗုဒ္ဓက ကုသိနာရုံ အင်းကြင်း ဥ ယျာဉ်ထဲမှာ ဘာတရားတွေ ဟောတုန်းဆိုတော့ သုဒ ဿန သုတ္တန်လို့ခေါ်တဲ့ သုတ်တစ်ခုကို ဟောတယ်။ ပရိနိဗ္ဗာန် စံခါနီးမှာ။ အဲဒါ ပြီးတော့ သုဘဒ္ဒ ပရိဗိုဇ်ကို ရဟန်း ဖြစ်စေတယ်။ အဲဒါ ပြီးတဲ့အခါမှာ အနာဂဝံသ စက္ခုဆိုတဲ့ လင်္ကာကျမ်းကို ဟောတယ်။ အဲဒါ ပြီး တော့မှ ဟန္ဒ ဒါနိ ဘိက္ခဝေ အာမန္တာယာမိ ဝေါ၊ ဝယ ဓမ္မာ သင်္ခါရာ၊ အပ္ပမာဒေန သမ္ပာဒေထ ဆိုတဲ့ ဂါထာ နဲ့ နောက်ဆုံး ဟောပြီးတော့ ဘာမှ မပြောတော့ဘဲနဲ့ ဝစီပိတ်နေပြီးတော့ သူ့ရဲ့ တရားတော်တွေကို အနုလုံ ပဋိလုံ သုံးသပ်ရင်းနဲ့ ပရိနိဗ္ဗာန် စံသွားတယ်”။
“သုဒဿနသုတ် ဟော၊ သုဘဒ္ဒ ရဟန်းပြု”.. ပါဠိတော် အ စဉ်ကျလို့ လက်ခံပါတယ်။ “အနာဂဝံသစက္ခုဆိုတဲ့ လင်္ကာ ကျမ်း’ အနာဂဝံသစက္ခု ဆိုတဲ့ ပါဠိရဲ့ အဖြစ်နိုင်ဆုံး ဓိပ္ပာယ်က “နဂါးမျိုး မဟုတ်သူရဲ့ အမြင်လို့ ဖြစ်ပါတယ်။
အခြား အဓိပ္ပာယ် တစ်မျိုး ထွက်စေချင်ရင် ထို‘ဆရာတု’အနေနဲ့ သူပြောတဲ့ ကျမ်းနာမည်ကို ပြောင်းရမယ်။ “လင်္ကာကျမ်း” တဲ့ ဆိုပြန်တယ်။ သံပေါက်တို့ လင်္ကာတို့ ဆိုတာ မြန်မာဘာ သာ စကားမှာသာ ရှိတာပါ။ ဒီကျမ်းမျိုး မဟာယာနရော ထေ ရဝါဒပါ လုံးဝ မရှိပါဘူး။ လူအထင်ကြီးအောင်လို့ ခပ်မိုက်မိုက် ကြီးကို လိမ်ပစ်တာပဲ။
လွဲပြန်ပြီ
(ရုပ်သံစကား) “အဲဒီမှာ အနာဂဝံသစက္ခု ဆိုတဲ့ ကျမ်းက အရေးကြီးပြီ။ ဘာလို့တုန်း ဆိုတော့ ကျမ်းက စတုတ္ထသံဂါယနာ သီရိဓမ္မာ အသောကမင်း ကြီး လက်ထက်ထိ ရှိခဲ့တယ်။ ပဉ္စမသံဂါယနာ ဖြစ် တဲ့ ၁၈၆ဝ ကျော်မှာ မန္တလေးမြို့မှာ ရှိတဲ့ မင်းတုန်း မင်းက ပဉ္စမအကြိမ် သင်္ဂါယနာတင်တော့ သူက သင်္ဂါယနာ မတင်ခင် သမ္မာကျမ်းစာအုပ် ဒါဆရာကြီး ယုဒသန် ဘာသာပြန် ပြီးသွားပြီ။ ၁၈၂၉ ဝန်းကျင် လောက်မှာနဲ့ တူတယ်။ ဘကြီးတော် ဗဒုံမင်း လက် ထဲကို အပ်ခဲ့တယ်။ ဘိုးတော်မင်းပေါ့ နော်။ အပ်ခဲ့ တော့ သူများက လက်ဆောင် ပေးတဲ့ စာအုပ်ဆို တော့ သူက ဖတ်ရတယ်”။
သီရိဓမ္မာ အသောကမင်း လက်ထက် တင်တာ တတိယ သံဂါယနာ။ စတုတ္ထသံဂါယနာ မဟုတ်ဘူး။ ကျန်တာတွေက တော့ သိပ် အကျိုးမထူးလို့ မဝေဖန်လိုတော့ဘူး။
အမှန်ကျမ်း
(ရုပ်သံစကား) “ဖတ်တော့ အဲဒီ အချိန်မှာ မင်းတုန်း မင်းရဲ့ နာမည်က မောင်လွင်လို့ ခေါ်တယ်။ သူက ကိုရင်လေးပေါ့။ ကျောင်းမှာ တက်ရင်းနဲ့ သူ့ရဲ့ ဖခင် ဘုရင်ကြီး ဖတ်တော့ သူကလည်း ကြားကြား တယ်။ နောက်ဆုံးကျတော့ သူကလည်း ဘုရင် ဖြစ် လာတယ်။ မင်းတုန်းမင်း ဆိုတဲ့ နာမည်နဲ့ ဖြစ်လာ တော့ သူက ဒီကျမ်းစာအုပ် (သမ္မာကျမ်း)ရဲ့ အ ကြောင်းကို သိတယ်။ အနာဂဝံသစက္ခု ကျမ်းကို လည်း သူသိတယ်။ သိတဲ့ အခါ သူစဉ်းစားတယ်။ အနာဂဝံသစက္ခုကျမ်းကို သူပယ်လို့ ရတယ်။ သမ္မာ ကျမ်းစာကို သူမပယ်နိုင်ဘူး။ သမ္မာကျမ်းစာကို ပယ် လို့ မရဘူး။ ဆိုရင် တစ်ကျမ်း ပယ်ရမယ်။ ဘယ် ကျမ်း ပယ်မလဲဆိုတော့ အနာဂဝံသ စက္ခုကျမ်းကို ပယ်မယ်။ ဒါဆိုရင် လူတွေ ခရစ်တော်ကို မသိနိုင် ဘူး။ သိလို့ ရှိရင်တော့ မန္တလေးမှာ တည်ထားတဲ့ ဘုရားတွေ ကျီးနားလိမ့်မယ်”။
မင်းတုန်းမင်းကို ကျောမှာ သေရာပါ အရှိုးအစင်းတွေ ထင် အောင် ရိုက်နှက်ပြီး ပညာသင်ပေးခဲ့တဲ့ ငယ်ဆရာတော်က ထို ခေတ်က ပိဋကတ် တတ်ကျွမ်းရာမှာ ပြိုင်စံရှားတဲ့ “စံကျောင်း ဆရာတော် ဦးစန္ဒိမာ”တဲ့။ ဒီဆရာတော်က ကမ္ဘာကျော် လယ် တီ ဆရာတော်ကြီးရဲ့ ဆရာလည်း ဖြစ်ပါတယ်။ အဲဒီလို ဆရာ ကောင်းကို မှီဝဲခွင့်ရတဲ့ ပဉ္စမသံဂါယနာတင် မင်းကြီးဟာ “ထာဝရဘုရား အဖို့ မွှေးကြိုင်သော အနံ့နှင့် မီးရှို့ရာ ယဇ်ဖို့ အသက်ပျိုသော နွားထီး တစ်ကောင်၊ သိုးထီး တစ်ကောင်၊ အခါမလည် အပြစ်မပါသော သိုးသငယ် ခုနစ်ကောင်တို့ကို ပူဇော်ရမည် (တော ၂၉း၂)။ လူဖြစ်စေ၊ တိရစ္ဆာန်ဖြစ်စေ ကိုယ်ပိုင်း ရင်လယ်ဖြစ် စေ၊ ထာဝရ ဘုရားအား ကျိန်ဆို၍ ပူဇော်သမျှကို မရောင်း မရွေးရ။ ကျိန်ဆို၍ ပူဇော်သမျှတို့သည် ထာ ဝရ ဘုရားအား အလွန် သန့်ရှင်းရမည်။ လူကိုပင် ကျိန်ဆို၍ ပူဇော်လျှင် နောက်တစ်ဖန် မရွေးရ၊ သတ် ရမည် (ဝတ်ပြု ၂၇း၂၈-၂၉)။
ထိုနေ့ နံနက်မှစ၍ ချိန်းချက်သောအချိန်တိုင်အောင် ထာဝရ ဘုရားသည် ဣသရေလ အမျိုး၌ ကာလနာ ကို လွှတ်လိုက်တော်မူ၍ ဒန်မြို့မှသည် ဗေရရှေဘမြို့ သို့ တိုင်အောင် လူခုနစ်သောင်း သေကြ၏ (၂ ရာ ၂၄း၁၅)။” ..
လို့ လူကိုတောင် ယဇ်ပူဇော်ဖို့ ဆုံးမတာမျိုးကို အမှန်ဆုံးသော တရားလို့ လက်ခံပြီး မန္တလေးက ဘုရားတွေ ကျီးနားမှာ ကြောက်ခဲ့တယ် ဆိုတာမျိုး မဖြစ်နိုင်ပါဘူး။
လုပ်ဇာတ်
(ရုပ်သံစကား) “ဒါနဲ့ သူ(မင်းတုန်းမင်း) ရှမ်းကလေး ကျွန်း ဆရာတော်၊ ဗားကရာဆရာတော်၊ တောင်ဇီ လာ ဆရာတော်တွေကို လျှောက်ပြီးတော့ သူက သံဂါယနာတင်တဲ့ အထဲမှာ ဒါ (ပြောနေသူရဲ့ စိတ်ကူး ထဲက ကျမ်းစာ) မပါဖို့ ပြောတယ်။ အဲဒီမှာ ဗန်းမော် ဆရာတော် ဦးပဏ္ဍိတ၊ မဟာထေရ်ပေါ့ နော်။ သူက တော့ မဟုတ်ဘူး။ သမ္မာကျမ်းစာ မှန်ရင် မှန်ပစေ၊ ဒီ ကျမ်းက မှန်ရင် မှန်ပစေ၊ မှန်တဲ့ နောက်ကို တို့လိုက် ရမယ်။ သံဂါယနာတင် ဆိုတော့ ဒါနဲ့ သူက နှောင့် ယှက်သော ပုဂ္ဂိုလ်ဆိုပြီးတော့ မန္တလေး နန်းတွင်း ထောင်ထဲမှာ သုံးနှစ်၊ ဦးပဏ္ဍိတ ဗန်းမော်ဆရာတော် ကိုထောင်ချခဲ့တယ် .. ဆိုတာ ကြားဖူးမှာပေါ့ နော်”။
“တောင်ဖီလာ ဆရာတော်’ ... ဆိုတာ မင်းတုန်းမင်းရဲ့ ပဉ္စ မသံဂါယနာခေတ်ထက် နှစ်ပေါင်း ၂၉၃-နှစ် စောပါတယ်။ “ကြားဖူးမှာပေါ့ နော်” ... မကြားဖူးပါဘူး။ စိတ်ကူးတဲ့ရာ လုပ် ကြံထားတဲ့ ဇာတ်လမ်းပဲ ဥစ္စာ။
ပြုံးတော်မူ
(ရုပ်သံစကား) “ခရစ်တော်ကိုတောင် မရခဲ့သေးဘဲ သမ္မာတရားနဲ့ ပတ်သက်ပြီ ထောင်သုံးနှစ် ကျခဲ့တဲ့ ပုဂ္ဂိုလ်က ဘုန်းကြီး ဦးပဏ္ဍိတ၊ ကျွန်တော်တို့က နောက်မှ ခရစ်တော်ကို သိပြီး ထောင်ကျရတာ မြတ်တယ်။ အဲဒီမှာ ဒီစာအုပ် (အနာဂဝံသစက္ခု ကျမ်း ကို ရည်ရွယ်ပုံ ရတယ်)ကို မတင်ခဲ့ဘူး။ ၁၈၆၄ ခုနှစ် ရန်ကုန် သုဓမ္မဝတီ စာပုံနှိပ်တိုက်ကနေ ပုံနှိပ်တဲ့ ကတော့ ပဲခူးမြို့ သာသနာ့မဏ္ဍိုင် ပါဠိတက္ကသိုလ် ကျောင်းတိုက်မှာ ရှိတယ်”။
“သာသနာ့မဏ္ဍိုင် ပါဠိတက္ကသိုလ် ကျောင်းတိုက်” ထင်ကရ စာသင်တိုက်ကြီးပါ။ ကျောင်းတိုက်က ဆရာတော် ကြီးတွေ ကြားရင် ပြုံးတော်မူကြတော့မှာပဲ။
အစဖျောက်နည်း
(ရုပ်သံစကား) ‘ပထမ မန်လည် ဆရာတော်ကြီးရဲ့ ပေစာနဲ့ ရေးထားတဲ့ စာမူလည်း ခုဆိုလို့ ရှိရင် ပဲခူး တိုင်း ကဝမြို့ ရုံးကျောင်း ငါးရပ်ကွက် ကမ်းနားလမ်း ကျောင်းထိုင်ဆရာတော်က ဘဒ္ဒန္တဇာဂရ မဟာ ထေရ် သူ့ကျောင်းက ခေါင်းရင်းမှာ ရှိတဲ့ စေတီ အ တွင်းထဲမှာ လွန်ခဲ့တဲ့ ၁၉၉၉ ခုနှစ်မှာ အဲဒီ ပေစာတွေ ကို ဌာပနာ ထည့်တဲ့အထဲ ထည့်ထားခဲ့တယ်။ ဆရာ တော်က ပြောတယ်။ ဒီပေမူတွေကတော့ အများကြီး ရှိတယ်လို့ ပြောတယ်”။
“စေတီအတွင်းထဲမှာ” ... မဆလခေတ်က ပြည်သူ့ဘဏ္ဍာ ကို ခိုးသူတွေ ငွေစာရင်းကို အစဖျောက်ချင်ရင် ဂိုဒေါင်ကို မီး ရှို့ပစ်တာကို သွား အမှတ်ရတယ်။
သူ့ကြောင့်
(ရုပ်သံစကား) ဒီတော့ ဒီအထဲ (သူ့စိတ်ကူးယဉ် စာ အုပ်ကို ညွှန်းလိုပုံ ရတယ်)မှာ ဘာတွေ့ရလဲ ဆိုတော့ အဲဒီမှာ နာ ဘိက္ခဝေ အညံ ဧကဓမ္မမ္မိ ဆိုပြီးတော့ ဗုဒ္ဓ စဟောတဲ့ တရားကို တွေ့ရတယ်။ အဲဒီမှာ ချစ် သားတို့တဲ့ ငါ တစ်ပါးသော အချိန်အခါမှာ တစ်ခု တည်းသော တရားကို ရှုမှတ် ပွားများ ဆင်ခြင် အောက်မေ့ နှလုံးသွင်းတဲ့အခါမှာ တစ်ဆူတည်းသော ဘုရားကို ငါတွေ့ရတယ်တဲ့။ ထိုဘုရားဟာ မယ်တော် ဖြစ်တဲ့ မာရိနီ ဆိုသော သတို့သမီး အပျိုကညာက မွေးတဲ့သား ဖြစ်တယ်။ သူဟာ ဓားလှံလက်နက်နဲ့ ပရိနိဗ္ဗာန် စံမယ်။ ပရိနိဗ္ဗာန်စံပြီးမှ ထာဝရအသက်နဲ့ ရှင်သော ဘုရားဖြစ်တယ်။ ဒါ ဟောတယ်”။
နာ ဘိက္ခဝေ အညံ ဧကဓမ္ပိ .. န ဘိက္ခဝေ လို့ဖြည့် နားလည်ပြီး အဲဒီပါဠိရဲ့ အဓိပ္ပာယ်ကို ပြောရရင် “အခြား ဘယ် တရား တစ်ခုကိုမျှ မ .. (မမြင်၊ မသိ စသည်)”။ အမှန်တော့ ဘာမျှ အဓိပ္ပာယ် မရှိဘူး။ လူအထင် ကြီးအောင် ဗုဒ္ဓ စဟောတဲ့ တရားဆိုပြီး ပါးစပ်ထဲ တည့်ရာကို ရွတ်လိုက်တာပဲ။
“အပျိုစင်က မွေးတယ်၊ ထာဝရ အသက်ရှင်တယ်’လို့ ယုံကြည်လို့ ဟောတာ ရပါတယ်။ ဘာလို့ မဟုတ်တာတွေကို ဆွဲ ထည့်ရသလဲ။ ထိုဆရာ ပြောပုံကို ကြည့်ရတာ စိတ်တောင် မှန်ရဲ့လားလို့ အောက်မေ့ရတယ်။ အမှားတွေကို ယုံနေကြတဲ့ ခရစ်ယာန်တွေလည်း သူ့ကြောင့် သိက္ခာကျတာပဲ။
မဖြစ်နိုင်
(ရုပ်သံစကား) “အဲဒီ အရာကို ပထမ မန်လည်ဆရာ တော်ကြီးက ပေမူမှာ ဒီပါဠိကို ဒါရိုက် မြန်မာလို သံ ပေါက်နဲ့ ပြန်တယ်။ အဲဒီတုန်းက မြန်မာစာပေက စ ကားပြေ မရှိဘူး။ သမ္မာကျမ်းစာပြီးမှ ခေတ်စမ်း စ ကားပြေ ကဏ္ဍတွေ သိပ္ပံမောင်ဝတို့က ရေးတာကိုး။ ဒီသမ္မာကျမ်းဟာ မြန်မာစကားပြေ အရေးအသားထဲ မှာ ပထမဆုံးကျမ်း၊ အရေးအသား အကောင်းဆုံ ဒီ နေ့ထိ ခေတ်အမီဆုံး စာအုပ် ဖြစ်တယ်။ အဲဒီတော့ သံပေါက်ပဲရှိတဲ့ အချိန်မှာ ပထမမန်လည် ဆရာတော် ကြီးက အနာဂဝံသစက္ခု လင်္ကာကျမ်း စာမျက်နှာ- ၁၂၀၊ ဂါထာနံပါတ်-၂၉။
“ပထမဆုံးကျမ်း” ... မှားတယ်။ အချောဆုံး အကောင်းဆုံး မြန်မာစကားပြေသက်သက် ဖြစ်တဲ့ ယသဝဍ္ဎနဝတ္ထုကျမ်းကို အင်းဝခေတ် တောင်ဖီလာ ဆရာတော်က လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ်ပေါင်း ၃၉၇-နှစ် (၉၈၁-၁၃၇၈)မှာ ရေးပြီးပါတယ်။ “စာမျက်နှာ ၁၂၀၊ ဂါထာနံပါတ် ၂၉” ... လူ အထင်ကြီးအောင် လုပ်တာ။
“မန်လည် ဆရာတော်ကြီးရဲ့ ပေမူ” ... မဖြစ်နိုင်။ “သတ္တဝါ နှင့်၊ ကမ္ဘာဖြစ်ဟန်၊ ဗြဟ္မာဖန်ဟု၊ ဖောက်ပြန်ချွတ်ယွင်း၊ မမှတ် လျှင်းနှင့်၊ ခပင်းလောက၊ လူထိုမျှကား၊ ပြုကအသစ်၊ ဖြစ်က အဟောင်း၊ ကျိုးနှင့် ကြောင်းတည့်၊ ဆိုးကောင်းဟူထ၊ ဤနှစ်ဝ ကို၊ ကမ္မသကာ၊ မှတ်တို့ရာ၏ (မဃဒေဝ၊ ပိုဒ် ၃၇၁)’လို့ ဆုံးမ တော်မူတဲ့ မန်လည် ဆရာတော်က “မာရိုနီ ဆိုသော သတို့ သမီး အပျိုကညာက မွေးတဲ့သား’ အကြောင်းကို အပင်ပန်း ခံပြီး သံပေါက် ရေးတော်မူမယ်လို့ မထင်ဘူး။
လူပျိုဘုရား
(ရုပ်သံစကား) “အဲဒီမှာ ရှိတဲ့ ဒီပါဠိတော်ကို ဘယ် လို သူက သံပေါက် ဖွင့်လဲ ဆိုတော့ “ဗောဓိကုက္ကို၊ ညောင်ထိုထိုဝယ်၊ လူပျိုဘုရား၊ မရှိငြားဟု၊ အများ တကာ၊ ပြောဆိုငြားလည်း၊ အပျိုကညာ၊ မာရိသာ သည်၊ ဘုရားစင်စစ်၊ ဧကန်ဖြစ်လိမ့်၊ ထိုဘုရားသည်၊ လက်အုံယာတွင်၊ သံချိတ်ရာဖြင့်၊ ပရိနိဗ္ဗာန် စံရလိမ့် မည်၊ ပရိနိဗ္ဗာန် စံရသော်လည်း ထာဝရအသက် ရှင် လျက်နှင့် များမြောင် ရှည်ကြာ တည်လတံ့တည်း” သူက ဟောထားတယ်”။
ဆရာတု ရွတ်ပြတဲ့ စာပိုဒ်တစ်ခုလုံးက အရပ်ထဲက တောက်တခေါက် လူတစ်ယောက် လက်တန်း ရေးတဲ့ အဆင့် လောက်ပဲ ရှိတယ်။ မန်လည်ဆရာတော်ဟာ အဲဒါလောက် အ ဆင့်မရှိတဲ့ သံပေါက် မဟုတ်တဲ့ လင်္ကာလိုလို ဟာမျိုးကို မရေး တန်ရာဘူး။ ရည်ရွယ်ချက် တစ်ခုနဲ့ ထို“ဆရာဆိုသူ”က သူ့ ဟာသူ ရေးထားတဲ့ လုပ်ဇာတ် အဆင့်ထက် မပိုနိုင်ပါဘူး။ “ဗောဓိကုက္ကို’ရဲ့ သဲလွန်စကို ဘုန်းကြီး အခု ဖတ်နေဆဲ ရှင်မဟာသီလဝံသရဲ့ ဗုဒ္ဓုပ္ပတ္တိပျို့၊ အပိုဒ်-၂၂ မှာ တွေ့တယ် .. “စဉ်လာရှည်လျား၊ ရှေးဘုရားတို့၊ ဝင်သွားမဂ်ဖိုလ်၊ များထို ထိုလည်း၊ လူပျိုဘုရား၊ မရှိငြားဘူး၊ သားတစ်ယောက်မှ၊ ထွက်ရသည်၊ မုချစဉ်လာ၊ ဓမ္မတာတည်း (သုဓမ္မဝတီ၊ စာ- ၁၀၁)။ ဒီပျို့ထဲက “လူပျိုဘုရား၊ မရှိငြားဘူး”ဆိုရာမှ တစ်ဆင့် “ဗောဓိကုက္ကို၊ ညောင်ထိုထို၊ လူပျိုဘုရား၊ မရှိငြား”လို့ အရပ်ထဲ မှာ ဆိုစမှတ် ပြုလာတာ ဖြစ်ဖွယ်ရှိတယ်။
ကုက္ကိုပင်၊ ညောင်စတဲ့ ဗောဓိပင်တွေမှာ ပွင့်တဲ့ ဘုရားတွေ ထဲမှာ လူပျိုအဖြစ်နဲ့ပွင့်တာ မရှိဘူး။ လူသားအစစ် ဖြစ်ကြောင်း လောကကို ပြချင်လို့ အိမ်ထောင်ကျ၊ ကလေးရပြီးမှ တော ထွက်ပြီး ဘုရားဖြစ်တယ် ´ဆိုတဲ့ အဓိပ္ပာယ်ပါ။ အရပ်ထဲက ဆို စမှတ်ကို ဆရာတုက သူ့လုပ်ဇာတ်ထဲ ထည့်သုံးလိုက်တာပဲ။
မေတ္တေယျ
(ရုပ်သံစကား) “အဲဒီတော့ ဒီပါဠိတော်ကို ကြည့်ခြင်း အားဖြင့် ဒီသံပေါက်တွေကို ကြည့်လိုက်လို့ ရှိရင် တကယ်တော့ ခရစ်တော် အကြောင်းကို ပြောတယ်။ သို့သော်လည်း လူတွေက အရိမတေးယျ၊ အရိ = ပွားများခြင်း၊ မတေးယျ = မေတ္တာရှင်။ ထာဝရ အ သက်ရှင်တော်မူသော ဘုရားဆိုတာကို သဘော မ ပေါက်ကြဘူး။ အဲဒီမှာ နောက်က ပွင့်လာမယ့် ဘုရား ဆိုတာကို မျှော်လင့်နေကြတာပေါ့။”
“အရိမတေးယျ” ... နာမည် အသံထွက်ကိုက အမှားကြီး။ ဗုဒ္ဓဝါဒမှာ နောင်ပွင့်မယ့် ဘုရားဆိုတာကို “မေတ္တေယျော နာမ ဗုဒ္ဓေါ = မေတ္တေယျ ဗုဒ္ဓ (ဒီ၊၃၊၆၃)’လို့ နာမည် အတိ အကျ ရှိပြီးသား။ ခရစ်တော်နဲ့ ဘာမှ မဆိုင်ဘူး။ ကျေးဇူးပြု၍ ထာဝရ အသက်ရှင်တဲ့ ခရစ်တော်ကို သေမျိုးဝင် လူသားဘုရား မေတ္တေယျ ဗုဒ္ဓနဲ့ မနှိုင်းယှဉ်ပါနဲ့။ ခရစ်တော်လည်း သိက္ခာကျတဲ့ အပြင် ဒီဖက်က ယုံကြည်မှုကိုလည်း ထိခိုက်ပါတယ်။
လေဖြီးလုံး
(ရုပ်သံစကား) “အဲဒီမှာပဲ ဒီပါဠိတော်က တိမ်မြုပ်စ ပြုနေတာပေါ့။ တိမ်မြုပ်စ ပြုတယ် ဆိုပေမယ့်လို့ တစ် ခြား ဗုဒ္ဓဘာသာထွန်းကားတဲ့ တိုင်းပြည်တွေမှာတော့ ရှိကောင်း ရှိပါသေးတယ်။ ပဲခူး သာသနာ့မဏ္ဍိုင် ပါဠိ တက္ကသိုလ် ကျောင်းတိုက်မှာ ၂-အုပ်လောက် ရှိ တယ်။ မုံရွာ ပဇ္ဇောတာရုံကျောင်းမှာ ရှိတယ်။ မန္တ လေးတိုင်း ရမည်းသင်း သာသနဝေပုလ္လ ရက္ခိတ ပါဠိ တက္ကသိုလ်မှာ စာအုပ်က ရှိုးသေးပါတယ်။ ပြီးတော့ ညောင်တုန်း ရွှေဟင်္သာတောရ ဧရာဝတီတိုင်းမှာ ရှိ တယ်။ ပြီးတော့ ဧရာဝတီတိုင်း ဟင်္သာတမြို့ မိုး ကောင်းကျောင်းတိုက်မှာ ဒီစာအုပ်တွေ ရှိတယ်။
ညောင်တုန်းမြို့ ရွှေဟင်္သာတောရ ကျောင်းတိုက်မှာ ဘုန်း ကြီး ကိုရင်ဘဝနဲ့ လေးနှစ် နေပြီး ဒီတိုက်ကပဲ ဓမ္မာစရိယ အောင်ခဲ့တယ်။ ဒီကျောင်းတိုက်ထဲက စာချအကျော် ဆရာ တော်ကြီးတွေနဲ့ ရင်းနှီးခဲ့ဖူးပါတယ်။ ဘယ် “အနာဂဝံသ စက္ခု လင်္ကာကျမ်း’ကိုမျှ မကြားဖူးခဲ့ပါဘူး။ အဲဒီ နာမည်နဲ့ ဘယ် ဗုဒ္ဓ ဘာသာ နိုင်ငံမှာမှလည်း မရှိပါဘူး။ လေဖြီးလုံး သက်သက်ပဲ။
လုပ်စားသူ
ဘုန်းကြီး ကမ္ဘောအေးမှာ နေတုန်းက .. အများအမြင်အရ မဆ လ လွှတ်တော် ကိုယ်စားလှယ်ရဲ့ သား၊ တိုင်းရင်းသား လူငယ်၊ ပညာတတ်၊ ခရစ်ယာန် ဓမ္မဆရာအဖြစ်ကနေ ဗုဒ္ဓတရားကို နှစ် သက်လွန်းလို့ ဘုန်းကြီး ဝတ်လာသူ။ အဲဒီတုန်းက သာထွန်း ပြန့် ညွန်ချုပ်ရဲ့ အရှိန်နဲ့ ဝင်ခွင့် မဖြေရဘဲ သာသနာ့တက္ကသိုလ် မှာ နေထိုင်။ ရောက်စက ဆွမ်းစားကျောင်းကို လာရင် ဘုရား ကို ဦးသုံးကြိမ်ချ။ သံဃာတွေကို ရှိခိုးပြ။ ဘုန်းကြီးရော လူပါ သူ့ကို အလွန် သဘောကျကြပေါ့။ (ဘွဲ့အမည် မသိ၊ ချင်းဘုန်း ကြီးလို့ပဲ ဘုန်းကြီးတို့ အသိုင်းအဝိုင်းက ခေါ်လေ့ရှိပါတယ်။)
သုံးလလောက် ကြာတော့ ဗုဒ္ဓတရား မှန်ကြောင်း သိမ် ကြီးဈေးမှာ တစ်ပတ် တစ်ကြိမ် တရား သွားဟောတာနဲ့ ငွေ ၁၅-သိန်းလောက် ရသတဲ့။ တီဗွီတွေ သူ့အခန်းထဲ ရောက်လာ၊ လူတစ်ယောက်က သူ့ကို ကားလှူ၊ ကမ္ဘာအေး ဝင်းထဲ ကား ပတ်မောင်း။ နောက် သာထွန်းပြန့်က စာရေးမတွေ သူနေတဲ့ အဆောင်ကို ဆွမ်းသွားပို့။ အဲဒါတွေနဲ့ မရှင်းမရှင်း ဖြစ်။ ကမ္ဘာ အေးက ထွက်၊ သူ့အရပ် ပြန်သွား၊ ဓမ္မဆရာ ပြန်လုပ်တယ်လို့ သတင်းသဲ့သဲ့ ကြားလိုက်ရပြီး ပျောက်သွားပါတယ်။
အခု အခင်းဖြစ်ရပ်ပါ “အစိုးရပေးတဲ့ ဝတ္တံသက ဘွဲ့ရ ရာဆိုသူ’လည်း အနှီ ဓမ္မဆရာ နှစ်ဖြစ်လဲ ‘ချင်းဘုန်းကြီး’လို လုပ်စားသူသာ ဖြစ်ဖွယ်ရှိကြောင်း သုံးသပ်မိပါတယ်။
စက်တင်ဘာ ၂၅၊ ၂၀၁၆။
---၅၁၁။ ဝိညက်သံ ကျယ်လာရင်
လေးစားစွာဖြင့် မေးလျှောက်ထားအပ်ပါသည် ဘုရား၊ အွန် လိုင်းမှာ ဘာသာဝင်တွေ အချင်းချင်း စော်ကား ပုတ်ခတ်ပြီး ရေးသားမှုတွေ လုပ်နေကြပါသည်။ ဗုဒ္ဓဘုရားပဲ ဖြစ်စေ၊ အခြား ဘုရားပဲဖြစ်စေ လူတွေ ကိုးကွယ်ခံရသည့် ဘုရားတွေပဲ ဖြစ်တဲ့ အတွက် ထိုသို့ ရေးသားသူများမှာ ဗုဒ္ဓဝါဒအရ ငရဲ ကြီးမကြီး သိလိုပါသည် ဘုရား။
ဥက္ကာမောင် (ရန်ကုန်)
အပြုံးကိုယ်စီ
ကမ္ဘာကျော် တိဗက် ဘုန်းတော်ကြီး ဒလိုင်းလားမားကို ကာလီ ဖိုးနီးယား အုပ်ချုပ်ရေးမှူးဟောင်း အာနိုးရဲ့ ဇနီးက “ဟစ်စ် ဟိုးလီးနက်စ် (ဒလိုင်းလားမားကို လေးစားသမှုနဲ့ ခေါ်တာ)က ဂေါ့ဒ် (ဖန်ဆင်းရှင်)ကို ယုံပါသလား”လို့ မေးတော့ ဘုန်းတော် ကြီးက ပြုံးရွှင်သော မျက်နှာနဲ့ လက်ကလေးကို ကာရမ်းပြီး “ကျောင်းအမရေ ... ဒီကိစ္စ ကျုပ်ကို မမေးပါနဲ့၊ ဒါက ကျုပ်ရဲ့ ပုဂ္ဂိုလ်ရေး ကိစ္စလေ။ ခင်ဗျားနဲ့ ကျုပ်က အယူအဆ တူမှာ လည်း မဟုတ်ဘူး”လို့ ဖြေတယ်။ အာနိုးဇနီးကလည်း ပြုံးနေ လိုက်တာပါပဲ။
ချစ်ပါတယ်
နာမည်ကျော် ဗီယက်နာမ် ဘုန်းကြီး တိနက်ဟန် (လူမည်း အခွင့်အရေး ခေါင်းဆောင် မာတင်လူသာ ကင်းက ဒီဘုန်းကြီး ကို နိုဘယ် ငြိမ်းချမ်းရေးဆု အတွက် နာမည်စာရင်း တင်သွင်းဖူးတယ်) ကို အမေရိကန် လူမည်း မင်းသမီး၊ စာရေးဆရာမ အိုပရာ ၀င်းဖရေးက "ယူက ယေရှုကို ယုံကြည်ပါသလား" လို့ မေးတဲ့အခါ ဘုန်းကြီးက ပြုံးပြီး "I love Jesus, cause he is the Buddha of the West. ကျုပ် ယေရှုကို ကြည်ညို ပါတယ်။ ဘာ လို့ဆို သူက အနောက်တိုင်းရဲ့ ဗုဒ္ဓပဲလေ" လို့ ဖြေကြားပါတယ်။ ကမ္ဘာက လေးစားခံရတဲ့ ပုဂ္ဂိုလ်တွေမှာ အဲဒီလို ထူးခြားတဲ့ အတွေးအမြင်နဲ့ ပေါင်းသင်း ဆက်ဆံရေးမျိုး ရှိကြပါတယ်။ အဲ ဒါမျိုးလေးတွေကို အတုယူနိုင်အောင်တော့ ဘုန်းကြီးတို့လည်း တတ်စွမ်းသမျှ ကြိုးစားဆဲပါ။
ဆန်းစစ်ခွင့်
မည်သူမဆို မည်သည့် အကြောင်းအရာကိုမဆို မှန်ကန် ခိုင်လုံတဲ့ သက်သေ သာဓကနဲ့ အများ နားလည်ဖို့ ရည်ရွယ်ပြီး ဝေဖန် ဆန်းစစ်ခွင့်လည်း ရှိသင့်တာပါပဲ။ ဒါကြောင့် ပိဋကတ် သုံးပုံထဲက သုတ္တန်တစ်ခု သို့မဟုတ် စာပိုဒ် သို့မဟုတ် ဂါထာ စတဲ့ ဗုဒ္ဓဟော အစစ်အမှန်တွေကို ထုတ်ပြီး လူ့လောကကို ကောင်းကျိုး ပြုမပြု ဆိုတဲ့ ဝေဖန်ချက်မျိုးကို ဗုဒ္ဓဝါဒက ကြိုဆိုသင့်ပါတယ်။ ဟုတ်ရင် ဝန်ခံပြီး မဟုတ်ရင် အဓိပ္ပာယ်မှန်ကို ပြန်ရှင်းပြရုံပါပဲ။ မြတ်ဗုဒ္ဓ ကိုယ်တိုင်လည်း မိမိကို အပြစ်တင် သူနဲ့ ထိပ်တိုက် တွေ့ပြီး အဲဒီလို ရှင်းပြ ဆွေးနွေးခဲ့တဲ့ ဖြစ်ရပ်တွေ အများကြီး ရှိပါတယ်။
ဒါကြောင့် ဆွမ်းအိုးထဲက ကြွက်ချေး ဖြစ်နိုင်တဲ့ ကျမ်းစာထဲက စာပိုဒ် အစစ်အမှန်တွေကို ရှာဖွေ ဖော်ထုတ်ပြီး ထောက်ပြတာမျိုး ဖြစ်ရင်တော့ အမှန်ကို ပြန်ဖြေရှင်းရုံပဲ ဖြစ်မယ်လို့ ယူဆပါတယ်။ "ခွေးကြီး၊ နွားကြီး" လို့ တစ်ဖက်က ရိုင်းလာရင် တော့ ပြုတုံ့ မပြုဘဲ သည်းခံဖို့ ဗြာဟ္မဇာလသုတ်မှာ မြတ်ဗုဒ္ဓ သင်ကြားပါတယ်။
တာဝန်ယူ
ဘာသာရေးအရ မြင့်မြတ်သူအဖြစ် ကိုးကွယ်ခံ ပုဂ္ဂိုလ်ဆိုတာ တိုက်ခိုက် ခေါင်းဖြတ် မုဒိန်းကျင့်သူမှ မဟုတ်ဘဲ။ ဒါကြောင့် အများရဲ့ နှလုံးသားမှာ လေးစား ချစ်မြတ်နိုးခံရတဲ့ အဲဒီလို သူတော်ကောင်းတွေကို ရုန့်ရင်းတဲ့ စကားလုံးတွေနဲ့ မပြောဆိုသင့်ပါဘူး။ ပြောဆို ရေးသားသူအဖို့ အနည်းဆုံး အတွင်းစိတ်မှာ မိမိသုံးတဲ့ ရုန့်ရင်း စကားလုံးတွေရဲ့ ဆိုကျိုး သက်ရောက်မှုကို မိမိ အရင်ဆုံး ခံစားရပါတယ်။
ငရဲကြီး မကြီး ဆိုတာက ရေးနေ ပြောနေဆဲမှာ ဖြစ်နေတဲ့ မိမိရဲ့ စိတ်အပေါ် အရိုင်း သက်ရောက်မှုနဲ့ အပြောခံ ပုဂ္ဂိုလ်တို့ရဲ့ သီလ သမာဓိ ပညာကျင့်သုံးမှု အဆင့်အတန်အရ ဆုံးဖြတ်ရမှာပဲ။ မှောင်ထဲက လူရဲ့ စကား ဖြစ်ရင်တော့ ကိုယ်က ထွက်ပြီး "ဝင့်ပြ" စရာ မလိုပါဘူး။
ပိညက်တို့အသံ
ဘုန်းကြီး ငယ်ငယ်က လုပ်ဖူးတယ်... သားပေါက် ဆယ်ကိုးကောင်နဲ့ ကြက်မကြီး တစ်ကောင်။ သူ့အနားကို ကပ်ရင် ရန်ရှာလွန်းလို့ တုံ့ပြန်တဲ့ အနေနဲ့ တစ်နေ့မှာ... ဆန်မှုန့်လှော် တစ်ဆုပ်ကို ကိုင်ပြရင်း ကြက်ပေါက်လေးတွေကို ဖျားယောင်းပြီး ခေါ်တယ်။ ကပ်လာတော့ ဖမ်း၊ ပုဆိုးခေါင်းထဲ ထည့်ထုပ်ထား။ လေးငါးကောင်လောက် ထုပ်မိတော့ ပုဆိုးခေါင်းထဲက ကြက်ကလေးတွေရဲ့ ပိညက်ပိညက် အသံ ပိုကျယ်လာတယ်။ ကြက်မကြီး ခေါင်းမြီး ထောင်ပြီး ပုဆိုးထုပ်ကို ရန်လို စိုးရိမ်ဟန်နဲ့ စိုက်ကြည့်တယ်။ နောက်တစ်ကြိမ် အစာပြ ဖျားယောင်းဆဲ ကြက်မကြီး အွတ်အီးအီးသံနဲ့ အော်ပြေးလာပြီး ကျွေးတဲ့ လက်ကို နှုတ်သီးနဲ့ နှစ်ချက် သုံးချက် ဆက်တိုက် တောက်ပစ်တယ်။ အမယ်လေး.. လန့်အော်တော့ အမေက "ဟေ့ကောင် ကြက်မကြီးကို သွားလုပ်မနေနဲ့၊ ကြက်ခွပ်ခံရတော့မှာပဲ" လို့ လှမ်းပြောတယ်။
အင်း... ကြက်မကြီးလိုပဲ အမေလည်း ထိုအတွက် စိုးရိမ်တာ ဖြစ်မယ်လို့ အဲဒီတုန်းက စိတ်ထဲ ဖြစ်ဖူးတယ်။ ချမ်းသာသူတွေက ငွေကြေးပြပြီး ဆင်းရဲသား ပိညက်တွေကို ခါးပိုက်ထဲ ထည့်တာလည်း (ဘယ်သူ ထည့်ထည့်) သင့်မြတ်ပါဘူး။ "ပေးရင် ကျွေးရင် လွတ်လပ်စွာ ပေးကျွေး၊ မတုပ်ချည်နဲ့။ ဖမ်းဆုပ်ပြီး ပုဆိုးခေါင်းထဲ တိတ်တဆိတ် ထည့်ရင် ကြက်မကြီး လာတောက်လို့ ငြိမ်းချမ်းနိုင်မှာ မဟုတ်ဘူး။" "စော်ကား၊ ပုတ်ခတ်" ဆိုတာတွေဟာ ကြက်မကြီးလို စိုးရိမ်မှုတွေက တစ်ဆင့် အချင်းချင်း မယုံကြည် မလေးစားနိုင်လို့ ဖြစ်ရတယ်လို့ ဘုန်းကြီး ယူဆတယ်။
ဘုန်းကြီး ပြောပြတာကို မျက်စိကြီးကြီးနဲ့ ဖတ်ကြည့်ရင် ဘုန်းကြီးရဲ့ အဖြေ ပေါ်လောက်ပြီလို့ ယူဆပါတယ်။ စက်တင်ဘာ ၂၉၊ ၂၀၁၆။
ရှေးကသမ္ဘာ အရင်းပါလည်း သမ္မာမကျင့် ဘုန်းမပွင့်ဘူး ကံနှင့်အကျင့် ညီသဖြင့်သာ ကျိုးခွင့်ပြီးမြဲ မညီလွဲက ဆင်းရဲ တွေ့ရုံ ဘေးသာကြုံ၏ (မဃဒေဝ၊ ပိုဒ်-၂၄၃)။
---၅၁၂။ သံသရာဆွေမျိုးများ
ဆရာတော် ဘုရား၊ မြတ်စွာ ဘုရားက မည်သူမဆို သံသရာမှာ ညီအစ်ကို မောင်နှမ ဖြစ်ဖူးတယ်လို့ ဟောတော်မူကြောင်း ကြားနာဖူးပါသည်။ ထိုတရားကို မည်သည့် အရပ်၌ မည်သူ့အား ဟောကြားသည်ကို သိလိုပါသည် ဘုရား။
လဲ့လဲ့ပြုံး (ကျောက်ကုန်း)
နိဒါနဝဂ္ဂ သံယုတ်ပါဠိတော်၊ အန.မ.တဂ္ဂသံယုတ်၊ ဒုတိယဝဂ် (သံ၊၁၊၃၉၆) မှာ မာတုသုတ်၊ ပိတုသုတ်၊ ဘာတုသုတ်၊ ဘဂိနိသုတ်၊ ပုတ္တသုတ်၊ ဓီတုသုတ်လို့ သုတ္တန် ခြောက်ခု ရှိတာကို ပေါင်းပြီး ဖော်ပြရင်
- ရဟန်းတို့၊ ဤသံသရာ၏ အစကို မသိနိုင်။ အဝိဇ္ဇာ (မသိခြင်း) ဖုံးလွှမ်းခံရပြီး တဏှာ (တပ်မက်ခြင်း) ဖြင့် တုပ်ချည် ခံကြရလျက် ဘဝထိုထို၌ ကျင်လည်ကြသော သတ္တဝါတို့၏ အစသည် မထင်နိုင်။ ရဟန်းတို့၊ ယင်းသို့ ရှည်စွာသော (သံသရာ) ကာလ၌ အမိအဖ မဖြစ်ဘူးသော၊ ညီအစ်ကို အစ်မနှမ မဖြစ်ဖူးသော၊ သားသမီး မဖြစ်ဖူးသောသူ ဟူ၍ မရှိနိုင်။ ကာလရှည်စွာ ဆင်းရဲ၊ ပြင်းထန်သော ဆင်းရဲနှင့် ပျက်စီးခြင်းတို့ကို ခံစားဖူးပြီ။ သင်းချိုင်းမြေပုံသည် တိုးပွားလှပြီ။ ရဟန်းတို့၊ ဤသင်္ခါရတရားတို့၌ ငြီးငွေ့ပြီး မတပ်မက်ဘဲ လွတ်မြောက်သင့်ပြီ (သံ-မြန် ၁၊ ၃၈၂ စသည်ရှ)။
- ယောက်ျားတွေရဲ့ မိန်းမဖြစ်ရာ ကာလ၊ မိန်းမတွေရဲ့ ယောက်ျားဖြစ်ရာ ကာလကို ဘယ်ရွေ့ ဘယ်မျှလို့ သတ်မှတ်ဖို့ မဖြစ်နိုင်။ ဒီစကြဝဠာက အခြား စကြဝဠာမှာ၊ အခြား စကြဝဠာကလည်း ဒီစကြဝဠာမှာ ဖြစ်ကြရလို့ စကြဝဠာ အနေနဲ့လည်း မပိုင်းခြားနိုင် (သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၄၈)။
ဒီသုတ္တန်တွေအရ မြတ်ဗုဒ္ဓ သာဝတ္ထိမှာ နေတုန်း ဟောတော်မူကြောင်း လောက်ပဲ သိရပြီး မည်သူ့ကို အကြောင်းပြုပြီး ဟောတယ်လို့ ဖော်ပြချက် မပါဘူး။ ရဟန်းပရိသတ် လူပရိသတ် အများကို ဟောတော်မူတယ်လို့ပဲ သာမန် ဆိုနိုင်မယ်လို့ ထင်ပါတယ်။
စက်တင်ဘာ ၃၀၊ ၂၀၁၆။
၅၁၃။ ပြတ်ပြီး ထန်းပင် ပြန်မရှင်
အရှင်ဘုရား။ ဒုလ္လဘ ရဟန်းဝတ်စဉ် ဝိနည်းကို မသင်ဖူးသည့်အတွက် ပါရာဇိက သိက္ခာပုဒ် ကျူးလွန်မိသည်ကို မသိဘဲ လူထွက်ပြီး နောက်တစ်ကြိမ် ရဟန်းဝတ်လျှင် ရဟန်းဖြစ်ပါသလား။ ထိုရဟန်းသည် ရဟန်းဝတ်ဖြင့် တရားအားထုတ်လျှင် တရားထူးကို ရနိုင်ပါသလား။ ဖြေကြားပေးစေလိုပါသည်။
သန်းနိုင် (မဲဆောက်)
တရားထူး မရ
အောက်ပါ မိလိန္ဒပဉှာ ပါဠိတော် (စာ၊ ၂၄၇) မှာ လာတဲ့ မိလိန္ဒမင်းနဲ့ အရှင်နာဂသေန ရဟန္တာတို့ရဲ့ အမေးအဖြေ ဆွေးနွေခန်းကို အရင် ဖတ်ကြည့်ပါ။
မင်း။ အရှင်ဘုရား နာဂသေန၊ လူတစ်ယောက်ဟာ ရဟန်းဝတ်နဲ့ ပါရာဇိက ကျခဲ့တာကို မသိဘဲ နောက်တစ်ကြိမ် ရဟန်းဝတ်ပြီး တရား အားထုတ်ရင် ဈာန်တရား မဂ်ဖိုလ် တရားကို ရနိုင်ပါသလား။
အရှင်။ မရနိုင်ပါ။
မင်း။ ဘာကြောင့်ပါလဲ။
အရှင်။ ဈာန်မဂ်ဖိုလ်ကို သိခြင်းရဲ့ အကြောင်းတရား ပြတ်ပြီး ဖြစ်လို့။
မင်း။ “မိမိရဲ့ အာပတ်ကို သိနေရင် နောင်တပူပန် ဖြစ်တယ်။ ပူပန်မှုဟာ အတားအဆီး ဖြစ်လို့ သစ္စာကို မသိနိုင်” လို့ အရှင်ဘုရားတို့ ဆိုခဲ့တာပဲ။ ပါရာဇိက ကျခဲ့တာကို မသိသူဟာ နောင်တပူပန်မှု မဖြစ်နိုင်လို့ ဘာကြောင့် သစ္စာကို မသိနိုင်ရတာလဲ။ စဉ်းစားပြီး ဖြေပါဦးလေ။
အရှင်။ မင်းကြီး၊ ကုန်းမြေမှာ တောက်လောင်တဲ့ မီးဟာ ရေမှာ တောက်လောင်သလား။
မင်း။ မတောက်လောင်ပါဘူး။
အရှင်။ ဘာကြောင့်ပါလဲ။
မင်း။ ရေမှာ မီးတောက်လောင်ဖို့ အကြောင်းတရား မရှိပါဘူး။
အရှင်။ ဒါပေါ့၊ ပါရာဇိက ကျတဲ့အတွက် သစ္စာကို ထိုးထွင်းသိခြင်းရဲ့ အကြောင်း ပြတ်တောက်သွားပါတယ်။ အကြောင်းပြတ်ပြီး ဖြစ်လို့ သစ္စာကို သိခြင်း မဖြစ်နိုင်တော့ပါဘူး။
မင်း။ အရှင်ဘုရား၊ မသိသူအနေနဲ့ ပူပန်မှုမရှိပါဘဲ ဘယ်လို အတားအဆီး ဖြစ်တယ်ဆိုတာလေး ရှင်းပြပေးပါဦး။
အရှင်။ မင်းကြီး၊ မီးဟာ မသိဘဲ ကိုင်မိသူကိုလည်း ပူလောင်စေသည် မဟုတ်ပါလား။
မင်း။ ပူလောင်ပါသည် အရှင်။
အရှင်။ ဒီလိုပါပဲ၊ မသိဘဲ ပြုမိတဲ့ မကောင်းမှုကံလည်း သစ္စာလေးပါးကို သိခြင်းအတွက် အန္တရာယ် ဖြစ်စေပါတယ်။
မင်း။ သင့်မြတ်ကြောင်း ဝန်ခံပါသည် အရှင်ဘုရား။
ရဟန်းမဖြစ်
ဖော်ပြပါ မိလိန္ဒပဉှာ ပါဠိတော်အရ ယခင် ရဟန်းဝတ်စဉ်က ပါရာဇိက ကျခဲ့သည်ကို မသိဘဲ လူထွက်ပြီး နောက် ရဟန်းပြန်ဝတ်ရင် မဂ်ဖိုလ် နိဗ္ဗာန်ကို မရနိုင်ဘူးလို့ နားလည်ရတယ်။ ဒါဟာ ထိုပုဂ္ဂိုလ် အနေနဲ့ ရဟန်းပြန်မဖြစ်တော့ဘူး ဆိုတဲ့ သဘောပါပဲ။ ဘာကြောင့်ဆို "ပါရာဇိက ကျပြီးတဲ့ ရဟန်းအဖို့ ရဟန်းအဖြစ်ဟာ သဂ္ဂ (ဂတိကောင်း) နဲ့ မောက္ခ (ဈာန်မဂ်ဖိုလ်) ရဲ့ အန္တရာယ်ပါပဲ။ ထိုသူဟာ ရဟန်းအဖြစ်နဲ့ ဈာန်မဂ်ဖိုလ် တရားနဲ့ ဂတိကောင်းကို မရနိုင်ဘူး (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၈၃)" လို့ ဝိနယ အဋ္ဌကထာမှာ ဖွင့်ဆိုထားလို့ပါပဲ။
သတိထား
ဒါကြောင့် ယခုတစ်ကြိမ် စိတ်မပါဘဲ ဒုလ္လဘ ရဟန်းပြုရပေမယ့် အမှန်တကယ် ဝတ်လိုတဲ့အခါ စိတ်သန့်အောင် ဒုလ္လဘလူထွက်တဲ့အခါ ဝိနည်းကို နားလည်တဲ့ ဆရာတော်ထံမှာ စနစ်တကျ သိက္ခာချဖို့ လိုပါကြောင်းနဲ့ သိက္ခာမချဘဲ လူလို မနေမိဖို့ အရေးကြီးကြောင်း သတိထားပါ။
အောက်တိုဘာ ၁၁၊ ၂၀၁၆။
၅၁၄။ လူထောင်မြှုံး
အရှင်ဘုရား၊ ဖေ့စ်ဘုက် စာမျက်နှာများ၌ ဗုဒ္ဓဘာသာ မဟုတ်သူများက လယ်တီ ဆရာတော်သည် ဘာသာခြားတို့၏ ယုံကြည်မှုကို ပုတ်ခတ် ရေးသားခဲ့သည်ဟု ဆိုခြင်းမှာ မှန်ပါသလား ဘုရား။ ထို့ပြင် မြတ်စွာဘုရားသည် မိမိနှင့် ခေတ်ပြိုင် အခြားသော ဘာသာရေး ဆရာတို့၏ ယုံကြည်မှုကို ကဲ့ရဲ့ခဲ့သည့် သက်သေ သာဓက ကျမ်းဂန်တွင် ရှိမရှိလည်း သိလိုပါသည် ဘုရား။
မေဝင့်သူ (Port Land)
အသင့်ပြင်
ဖေ့စ်ဘုတ်ဆိုတာ ဟင်းလေးအိုးပါပဲ။ တစ်ဆင့် နှိမ့်ပြောရင် မြေပဲတောင့်ကို မတူး မချစ်ဘဲ ကျက်အောင် သဲရောပြီး လှော်တဲ့ သဲပူအိုးနဲ့ တူတယ်။ ဒီထက် နှိမ့်ပြောရင် ကြွက်ချေး ရောနေတဲ့ ဆွမ်းဆန်အိုးလိုပါပဲ။ ကီးဘုတ် လက်ကွက်ကို နှိပ်တတ်သူတိုင်း ရေးလို့ ရတဲ့ နေရာ၊ တစ်ယောက်တည်း နေတုန်း စိတ်ရှိတာ အကုန် ဖွင့်ထုတ်လို့ ရတဲ့ နေရာပါ။ မြန်မာ့အများသုံး အိမ်သာ နံရံတွေက ပွနေတဲ့ မီးသွေးခြစ်ရာတွေမှာ သူတော်ကောင်း စကား ဘယ်နှစ်ကြိမ် တွေ့ဖူးပါသလဲ။ ဒါကြောင့် ဖေ့စ်ဘုက်အဆိုကို သုံးသပ်ဖို့ အမြဲတမ်း ဆင်ခြင်ဉာဏ်ကို ဆင်သင့် ပြင်ဆင်ထားရလိမ့်မယ်။
ဣနိဝါဒ
လယ်တီဆရာတော်ကို ဗုဒ္ဓဘာသာ မဟုတ်တဲ့ ကမ္ဘာကျော် ပါဠိပညာရှင်တွေ လေးစားကြပါတယ်။ ဆရာတော်ကြီးရဲ့ အချို့ ကျမ်းစာတွေမှာ ပါဠိတော်အရ 'ဣဿရ' 'နိမ္မာတာ' 'သဿတ' ဆိုတာကို အခြေခံပြီး ထာဝရဘုရားနဲ့ ပတ်သက်တဲ့ ဗုဒ္ဓဝါဒရှုထောင့်ကို ရှင်းပြထားတာ ရှိတယ်။ လူအချို့ဟာ "ဣဿရ = စကြဝဠာ ကမ္ဘာ မိုးမြေကို စိုးပိုင်သူ၊ နိမ္မာတာ = ဖန်ဆင်းရှင်၊ သဿတ = ထာဝရ တည်မြဲသူ... ဆိုတာ ရှိတယ်၊ သက်ရှိ သက်မဲ့ အားလုံး သူလုပ်လို့ ဖြစ်ပေါ်လာတာ၊ အရာအားလုံး သူ့ရဲ့ ဆန္ဒအတိုင်း ဖြစ်နေတယ်" လို့ ယုံကြည်ကြတယ်။ ဒါကို ဣဿရ နိမ္မာနဝါဒ (အတိုကောက် ဣနိဝါဒ) လို့ ခေါ်ပြီး မြတ်ဗုဒ္ဓ မပွင့်မီ ရှေးပဝေသဏီကပင် ရှိခဲ့နေတာ။
အဲဒီလို ယုံကြည်တာဟာ ပရမတ္ထ သဘာဝကို မသိလို့ ဖြစ်ကြောင်း ပါဠိစာပေမှာ ပါတာကို အခြေခံပြီး ဆရာတော်က ရှင်းပြခြင်းသာ ဖြစ်ပါတယ်။ ဘာသာတရား အချို့ရဲ့ အမည်ကို ထည့်ပြီး ဆိုဖွယ်ရှိပေမယ့်... ထိုအချိန်က နယ်ချဲ့ရှေ့ပြေး သာသနာပြု ဆရာတွေရဲ့ ဗုဒ္ဓဝါဒ အပေါ် နှိမ့်ချ ရေးသားဟောပြောတာတွေနဲ့ စာရင် ဆရာတော်ရဲ့ ဖော်ပြချက်က အလွန် ယဉ်ကျေးပါတယ် (အလင်းကျမ်းကို ဖတ်ကြည့်)။ အဲဒီလို ရေးရုံနဲ့ ဆရာတော်ကြီးဟာ ဘာသာခြား ယုံကြည်မှုတွေကို နှာခေါင်းရှုံ့တယ်လို့ မဆိုနိုင်ပါဘူး။ သူတော်ကောင်းတို့ မည်သည် သည်းခံခွင့်လွှတ် သနားတတ်ရိုး ရှိပါတယ်။
လယ်တီနဲ့ သမ္မာကျမ်း
၁၈၃၀-ပြည့်ခန့်၊ ရန်ကုန် မန္တလေးစတဲ့ မြို့ကြီးတွေမှာ ဖြစ်တဲ့ ပုလိပ်ရောဂါ ကပ်ဘေးကို အကြောင်းပြုပြီး လယ်တီဆရာတော်ကြီးက ရောဂန္တရဒီပနီကျမ်းကို ရေးပါတယ်။ အဲဒီကျမ်းဖော်ပြချက်အရ လယ်တီဆရာတော်ကြီးဟာ သမ္မာကျမ်းယူအဆ တစ်ရပ်ကို မိမိအယူနဲ့ နီးစပ်အောင် စဉ်းစားတော်မူခဲ့တယ်လို့ ယူဆနိုင်ဖွယ် ရှိတဲ့ အောက်ပါ ရေးသားချက် အထူးကို ဖတ်ကြည့်ပါ...
"ခရစ်ယန်ဘာသာကျမ်း၊ ဘုရင်ဂျီဘာသာကျမ်း၊ ပသီဘာသာကျမ်းတို့၌ အထက် ကောင်းကင်ဘုံတို့မှာ နေကြသော နတ်ကောင်းမျိုးတို့ကို ကောင်းကင်တမန်ခေါ်၏။ ကောင်းကင်ဗိုလ်ခြေခေါ်၏။ ထာဝရဘုရားကို ကောင်းကင်ဗိုလ်ခြေအရှင် ခေါ်၏။ ထာဝရဘုရားသည် အမြင့်ဆုံးသော ကောင်းကင်ဘုံမှာ နေသည်ဟု မှတ်ယူကြကုန်၏။ ထိုကျမ်းတို့၌ နတ်ဆိုးမျိုးတို့ကို နတ်ဆိုးဟု ခေါ်၏။ အကြီးဆုံးသော နတ်ဆိုးကို မာရ်နတ်ခေါ်၏။ စာတန်ခေါ်၏။ နတ်ဆိုးတို့သည် လူတို့၌ အမျိုးမျိုးသော ရောဂါဥပါဒ်တို့ကို ဖြစ်စေတတ်ကြောင်းသည် ဓမ္မဟောင်းကျမ်း ဓမ္မသစ်ကျမ်း ခရစ်ဝင်ကျမ်း တခွင်မှာ အလွန်ထင်ရှားစွာ လာ၏။
"ခရစ်တော်၏ ဘုန်းတန်ခိုးတို့သည် နတ်ဆိုးတို့ကို နှိမ်နင်းမှု နှင်ထုတ်မှု နတ်ဆိုးတို့ ပြုလုပ်၍ ဖြစ်သော အနာမျိုးတို့ကို ခဏချင်း ပျောက်စေမှုတို့တွင် ထင်ပေါ်ကုန်၏။ ယခုအခါ၌ ခရစ်တော်ဆရာ ရှိခဲ့ပါမူကား ကမ္ဘာပေါ်မှာ ကပ်ရောဂါတို့ကို မြန်စွာ ပျောက်ငြိမ်းအောင် ပြုပေရာ၏ (ယင်း၊ စာ-၄၅-၄၆)။"
ချေပခွင့်
မဟာကရုဏာရှင် မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ ခွင့်ပြုချက်က ဒီလိုရှိပါတယ် "ရဟန်းတို့၊ သူတစ်ပါးက ဗုဒ္ဓ ဓမ္မ သံဃာ၏ အပြစ်ပြောဆိုလာလျှင် စိတ်ဆိုး အငြိုးသိုခြင်း မပြုကြနှင့်။ သို့ပြုလျှင် သင်တို့သာ အန္တရာယ်ဖြစ်မည်၊ စကားကောင်း စကားဆိုးကိုလည်း ခွဲခြားပြီး မသိနိုင်။ မဟုတ်မှန်သည်ကို အပြစ်မရှိသည်ကို အကြောင်းပြ၍ ရှင်းရမည်"။
"ဗုဒ္ဓ ဓမ္မ သံဃာကို ချီးမွမ်းဆိုလျှင်လည်း တက်ကြွမောက်ကြွား မဖြစ်ကြနှင့်။ သို့ဖြစ်လျှင် သင်တို့သာ အန္တရာယ်ဖြစ်မည်။ ချီးမွမ်းတိုင်း မှန်ကြောင်း အကြောင်းပြ၍ ရှင်းရမည် (ဗြဟ္မဇာလသုတ်)"။
'လူမျိုး၊ ရောဂါ၊ ရုပ်သွင်၊ ရိုင်းပြစကားလုံး'တွေနဲ့ ကဲ့ရဲ့ဆဲဆို ပြုလာရင်တော့ မတုံ့ပြန်ဘဲ တုံ့ပြန်ရမယ်" လို့ အဋ္ဌကထာမှာ ထပ်ဆင့် ဖွင့်ဆိုပါတယ်။ မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ အလိုကို သိတော်မူကြတဲ့ အဖွင့်ကျမ်းပြု ဆရာမြတ်တွေလည်း လူအများ ဒုက္ခရောက်အောင် မြှောက်ထိုးပင့်ကော် မလုပ်ကြတာ ထင်ရှားပါတယ်။
အန္တရာယ်ပြုလို့
မြတ်ဗုဒ္ဓနဲ့ ခေတ်ပြိုင် တိတ္ထိဆရာကြီး ၆-ဦးအနက် မက္ခလိဂေါသာလဆရာက အပ်ချည်လုံးကို ပစ်ချလိုက်ရင် ချည်ရှိသရွေ့သာ သွားသလို သံသရာဆိုတာ အဆုံးရှိသတဲ့။ သတ္တဝါ အားလုံး သတ်မှတ်ချိန် ရောက်ရင် ဆုံးသွားမယ်။ အဲဒီအချိန် မကျသရွေ့ လူမိုက်နဲ့ လူလိမ္မာ အတူတူပဲတဲ့။ မက္ခလိဝါဒကိုတော့ လူ့ဘောင်လောကအတွက် အန္တရာယ်များတယ်လို့ မြတ်ဗုဒ္ဓ ရှုမြင်ပုံရတယ်...
"မက္ခလိဂေါသာလဟာ လူအများ အကျိုးစီးပွားမဲ့အောင်၊ ဒုက္ခရောက်အောင် ပြုသူ ဖြစ်တယ်။ သူ့ရဲ့ ဝါဒဟာ ငါးတွေ အကျိုးမဲ့ ဒုက္ခရောက်အောင် မြစ်ဆုံမှာ ချထားတဲ့ ပြုံးလိုပဲ (အံ၊၁၊၃၆)" လို့ မက္ခလိဝါဒကို မြတ်ဗုဒ္ဓ မှတ်ချက် ပြုခဲ့ပါတယ်။ ကမ္ဘာတစ်လွှား အမြောက်သံ ဗုံးသံ ညံအောင် လုပ်တတ် လုပ်လေ့ရှိတဲ့ ဝါဒကို ရှင်တော်ဗုဒ္ဓ ရှိသေးရင် "လူထောင်ပြုံး" လို့ မိန့်တော်မူဖွယ် ရှိပါတယ်။
နိုဝင်ဘာ ၁၅၊ ၂၀၁၆။
၅၁၅။ သုဒ္ဓေါဒနမင်း ရဟန္တာဖြစ်ပုံ
အရှင်ဘုရား ရိုသေစွာ မေးမြန်းအပ်ပါသည် ဘုရား။ ဆရာတော် တပါးက ရဟန္တာသည် လူဝတ်ကြောင် အဖြစ်ဖြင့် တစ်ရက်သာ တည်နိုင်သည်ဟု ဖေ့စ်ဘုက်ပေါ်တွင် တင်ထားသည်ကို ဖတ်ရှုရပါသည် ဘုရား။ ဘုရားရှင်၏ ခမည်းတော် သုဒ္ဓေါဒနမင်းကြီးသည် ရဟန္တာ အဖြစ်နှင့် ၇-ရက် အကြာမှာ ပရိနိဗ္ဗာန် စံဝင်သည်လို့လည်း မှတ်ထားဘူးလို့ပါ အရှင်ဘုရား။ ရဟန္တာသည် လူဝတ်ကြောင် အဖြစ်ဖြင့် ၇-ရက် (တစ်ပတ်) တည်နိုင်သည်ဟု တပည့်တော် မှတ်သားဖူးပါတယ် ဘုရား။ မည်သည်က အမှန်ဖြစ်သည်ကို သိလိုပါသည်။ အခါအခွင့်သင့်ပါက ဖြေဆိုရန် ရိုသေစွာ တောင်းပန်ပါသည် အရှင်ဘုရား။
သန်းထွန်း (တိကျို)
သောတာပန်
သုဒ္ဓေါဒနမင်းကြီး အရိယမဂ် ရပုံကို လေ့လာကြည့်တဲ့အခါ... မြတ်ဗုဒ္ဓ မွေးရပ်မြေသို့ ပထမအကြိမ် ပြန်ကြွပြီး နောက်တစ်နေ့ မြို့တွင်းမှာ ဆွမ်းခံကြွတာကို မကျေမနပ် စကားဆိုတဲ့ ဖခင်မင်းကြီးကို..
"ရဟန်းမြတ်ရှင် ဆွမ်းခံဝင် အစဉ်မမေ့ပြီ။ ဆွမ်းခံကြွလတ် အကျင့်မြတ် မပြတ် ကျင့်ရမည်။ ဆွမ်းခံကျင့်လျှင် ရဟန်းရှင် ကြည်ရွှင် ချမ်းမြေ့သည်" လို့ ဟောတဲ့အခါ ဖခင် သောတာပန် တည်တယ် (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၀၅)။
သကဒါဂါမ်၊ အနာဂါမ်
မင်းကြီး ပင့်သွားလို့ နန်းတော်ကို ရောက်တဲ့အခါ မြတ်ဗုဒ္ဓက "ဖြူဖြူစင်စင် ဆွမ်းကြွဝင် မြတ်ရှင်ကျင့်ရသည်။ မသင့်ဌာန ခြောက်ခုမျှ ရှောင်ရကွင်းရသည်။ ဆွမ်းခံကျင့်လျှင် ရဟန်းရှင် ကြည်ရွှင် ချမ်းမြေ့သည်" လို့ ဟောပြန်တဲ့အခါ မင်းကြီး သကဒါဂါမ် တည်သွားတယ် (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၀၅)။ ခုနစ်ရက်မြောက်နေ့မှာ မြတ်ဗုဒ္ဓထံမှ မဟာဓမ္မပါလ ဇာတ်တော်ကို နာယူပြီးနောက် မင်းကြီး အနာဂါမ် တည်တယ် (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၀၈)။
"မြတ်ဗုဒ္ဓ ဝေသာလီမြို့၊ မဟာဝုန်တော ကူဋာဂါရကျောင်းမှာ သီတင်းသုံးခိုက် သုဒ္ဓေါဒနမင်းကြီးဟာ ထီးဖြူအောက်မှာ အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်၍ ပရိနိဗ္ဗာန်စံတယ် (ထေရီ၊ဋ္ဌ၊၁၄၅)။ "သေခါနီး ထီးဖြူအောက် မင်္ဂလာအိပ်ရာပေါ်မှာ နေစဉ်မှာပဲ ရဟန္တာ ဖြစ်သွားတယ် (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၀၆)။ "မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ ငါးဝါမြောက်မှာ (ဘုရားဖြစ်ပြီး ငါးနှစ်အကြာမှာ) မင်းကြီးဟာ မင်္ဂလာထီးဖြူအောက်မှာ ရဟန္တာဖြစ်ပြီး ထိုနေ့မှာပဲ ပရိနိဗ္ဗာန်စံတယ် (မဟာဗုဒ္ဓဝင်၊ ၆း၂၊ စာ-၈)"။
ဒီလိုမှတ်
အထက်ပါ ဖော်ပြချက်တွေအရ မင်းကြီးဟာ တစ်နေ့တည်းမှာ သောတာပန်၊ သကဒါဂါမ် ဖြစ်တယ်။ ယင်းနောက် ၇-ရက်ကြာမှာ အနာဂါမ် ဖြစ်တယ်။ ယင်းနောက် ငါးနှစ်အကြာ ထီးဖြူအောက်မှာ ရဟန္တာဖြစ်ပြီး အဲဒီနေ့မှာ ပရိနိဗ္ဗာန်စံတယ်။ ထိုစဉ်က မြတ်ဗုဒ္ဓ ဝေသာလီမှာ သီတင်းသုံးနေပြီး မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ သက်တော် ၄၀ အရွယ် ဖြစ်ပါတယ်။
သက်တမ်း
ဗိမ္ဗိသာရကတော် ခေမာမိဖုရား ရဟန္တာဖြစ်ပုံကို အင်္ဂုတ္တရနိကာယ် အဋ္ဌကထာမှာ ထူးခြားစွာ ဖွင့်ဆိုပါတယ်...
"မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ တရားကို နာကြားရတဲ့အခါ ခေမာမိဖုရားဟာ ရပ်လျက်ပင် ရဟန္တာ ဖြစ်သွားတယ်။ လူ့ဘောင်မှာ နေပြီး ရဟန္တာ ဖြစ်သွားသူအဖို့ ထိုနေ့မှာပင် ပရိနိဗ္ဗာန်သော်လည်း စံရတယ်၊ ရဟန်းသော်လည်း ပြုရတယ်။ ခေမာမိဖုရားကတော့ မိမိရဲ့ အာယုသင်္ခါရ (သက်တမ်း မကုန်သေးတာ) ကို သိတဲ့အတွက် ရဟန်းပြုခွင့်တောင်းဖို့ နန်းတော်ကို ပြန်လာစဉ် ဘုရင်ကို ရှိမခိုးဘဲ နေတယ်။ ဘုရင်ကလည်း အမူအရာကို ကြည့်ပြီး သိနေလို့ ရွှေထမ်းစင်နဲ့ ဘိက္ခုနီမကျောင်းကို ပို့ပြီး ရဟန်းပြုစေတယ် (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၆၆)"။
မှတ်စုတစ်ခု
လူ့သွင်ပြင်ဟာ နိမ့်တဲ့အတွက် မြင့်မြတ်တဲ့ အရဟတ္တဖိုလ်ဂုဏ်ရည်ကို လက်မခံနိုင်။ ဒါကြောင့် လူ့အဖြစ်နဲ့ ရဟန္တာဖြစ်ရင် အဲဒီနေ့မှာပဲ ရဟန်းပြုရတယ်၊ သို့မဟုတ် ပရိနိဗ္ဗာန်စံရတယ်။ ဘုမ္မစိုးနတ်တွေကတော့ တောတောင်စတဲ့ ဆိတ်ငြိမ်တဲ့ နေရာရှိလို့ (ရဟန်းမပြုဘဲ) ရဟန္တာအဖြစ်နဲ့ ဆက်လက်တည်တံ့နိုင်တယ်။
နတ်ပြည်ခြောက်ထပ်မှာ သောတာပန်၊ သကဒါဂါမ် ရှိနိုင်ပေမယ့် အနာဂါမ်နဲ့ ရဟန္တာ မရှိနိုင်ဘူး။ အပျော်အပါးများပြီး ဆိတ်ငြိမ်အေးချမ်းတဲ့ နေရာမရှိလို့ အဲဒီဘုံတွေမှာ ရဟန္တာဖြစ်ရင် ပရိနိဗ္ဗာန်စံရတယ်။ အနာဂါမ်တွေကတော့ စုတေပြီး သုဒ္ဓါဝါသဘုံမှာ သွားဖြစ်တယ်။ အထက်ဖြစ်တဲ့ ရူပ အရူပဘုံတွေမှာတော့ အရိယာပုဂ္ဂိုလ် လေးယောက်လုံး (ထိုက်သည်အားလျော်စွာ) ရှိနိုင်တယ် (မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၃၇)။
အစာနဲ့ ဝမ်း
(မိလိန္ဒ) အရှင်ဘုရား၊ အရဟတ္တဖိုလ်ကို ရသူဟာ သေလွန်ရသည်ဆိုရင် အရဟတ္တဖိုလ်ဟာ ငြိမ်းချမ်းပါရဲ့လား။
(အရှင်နာဂသေန) မင်းကြီး၊ လူ့သွင်ပြင်က အားနည်းတဲ့အတွက် လူဝတ်နဲ့ ရဟန္တာဖြစ်ရင် ထိုနေ့မှာပဲ ရဟန်းပြုရင်ပြု၊ မပြုရင် ပရိနိဗ္ဗာန်သော်လည်း စံတယ်။ ဒါဟာ အရဟတ္တဖိုလ်ရဲ့ အပြစ်မဟုတ်ဘူး။ လူ့သွင်ပြင်ရဲ့ အပြစ်သာ ဖြစ်ပါတယ်။ အသက်ရှည်စေတဲ့ အစားအစာ ဖြစ်ပေမယ့် ဝမ်းမီးမကောင်းလို့ မကြေရင် အစာရဲ့ အပြစ်မဟုတ်ဘူး။ ဝမ်းမီးအားနည်းခြင်းရဲ့ အပြစ်ပါ (မိလိန္ဒ-မြန်၊ ၂၇၅)။
နိုဝင်ဘာ ၂၃၊ ၂၀၁၆။
၅၁၆။ အမျိုးသမီး ရဟန္တာဖြစ်လျှင်
အရှင်ဘုရား၊ ယခုခေတ်၌ ဘိက္ခုနီ သာသနာ ကွယ်ပျောက်နေပြီ ဖြစ်လို့ အမျိုးသမီး သို့မဟုတ် သီလရှင် ဆရာလေးများ ရဟန္တာဖြစ်ပါက ထိုနေ့မှာပင် ပရိနိဗ္ဗာန် စံဝင်ကြရမည်လို့ မှတ်ယူလျှင် မှန်ပါသလား ဘုရား။
သန်းထွန်း
"ယခုခေတ်မှာ ဘိက္ခုနီမရှိတော့တဲ့အတွက် အမျိုးသမီးတွေ ရဟန္တာ ဖြစ်ပါက ထိုနေ့မှာပင် ပရိနိဗ္ဗာန်စံရတော့မည်လား" မေးခွန်းမျိုး ရှိဖူးလို့ပဲ "ဘိက္ခုနီသာသနာ ရှိသင့်ကြောင်း ညာရှင်တို့ ယူဆပုံကို ဓမ္မအမေးအဖြေပေါင်းချုပ် ၂၊ စာမျက်နှာ ၁-မှာ ရှင်းပြခဲ့တာ ဖြစ်ပါတယ်။"
အမျိုးသမီး၊ အမျိုးသား သို့မဟုတ် သီလရှင် မည်သူမဆို လူ့အဖြစ်နဲ့ ရဟန္တာ ဖြစ်သွားပြီးနောက်...
၁) ရဟန်းပြုခြင်း
၂) ပရိနိဗ္ဗာန်စံခြင်းလို့ ၂-မျိုး ဆက်ဖြစ်ခွင့်ရှိတယ်။
ယင်းနှစ်မျိုးအနက် ရဟန္တာဖြစ်သူရဲ့ သက်တမ်းကုန်မှ အမှတ်-၂ ဖြစ်တယ်။ မကုန်သေးရင် အမှတ်-၁ ဖြစ်တယ်လို့ ဘုန်းကြီး ယူဆတယ်။ "ယူဆတယ်"လို့ ဆိုရတာက ကျမ်းဂန် ဖွင့်ဆိုပုံ အချို့ကို သံသယရှိလို့ပါ။ လူ့အဖြစ်နဲ့ ရဟန္တာဖြစ်သွားပုံ ဖော်ပြချက် အချို့ကို လေ့လာရရင်...
ဘဒ္ဒဇိ
ဘဒ္ဒိယသူဌေးရဲ့သား ဘဒ္ဒဇိ လုလင်ဟာ ဗုဒ္ဓထံမှာ တရားနာရင်း လူဝတ်နဲ့ ရဟန္တာ ဖြစ်သွားတဲ့အခါ ဗုဒ္ဓက ဖခင်သူဌေးကို "သင့်သားဟာ ဝတ်စားဆင်ယင်ပြီး တရားနာရင်း ရဟန္တာ ဖြစ်သွားပြီ။ ဒါကြောင့် သင့်သားကို ယခုပဲ ရဟန်းပြုပေးသင့်တယ်။ ရဟန်းမပြုရင် ပရိနိဗ္ဗာန်စံလိမ့်မယ် (တေနဿ ဣဒါနေဝ ပဗ္ဗဇိတုံ ယုတ္တိ၊ နော စေ ပဗ္ဗဇတိ၊ ပရိနိဗ္ဗာယိဿတိ)" လို့ မိန့်တော်မူတယ်။ အဲဒီတော့ သူဌေးက "ငါ့သားဟာ ငယ်ငယ်ပဲ ရှိသေးတာမို့ ပရိနိဗ္ဗာန် မစံသင့်သေးဘူး၊ သားကို ရဟန်းပြုပေးပါ (န မယှံ ပုတ္တဿ ဒဟရသော သတော ပရိနိဗ္ဗာနေန ကိစ္စံ နတ္ထိ၊ ပဗ္ဗဇေထ နိ)" လို့ လျှောက်တဲ့အတွက် မြတ်ဗုဒ္ဓက သူဌေးသားကို ရဟန်းပြုပေးလိုက်တယ် (ထေရ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၆၅)။
ဒီအဖွင့်ကို ကြည့်ရင် ရဟန်းမပြုရင် လူဝတ်ကြောင်ရဟန္တာဟာ သေကို သေရမယ်လို့ ဆိုလိုရိပ် ထင်တယ်။ ဒါပေမယ့် ဘဒ္ဒဇိလုလင်မှာ သက်တမ်း ရှိသေးတာ၊ ဖခင်လည်း သားကို အသက်ရှည်စေလိုတာကို သိတော်မူလို့ မြတ်ဗုဒ္ဓက ထိုသို့ မိန့်တယ်လို့ ဖြည့်ပြီး ယူရင်တော့ ရနိုင်ပါတယ်။
ဗာတိယ
ဗာဟိယတိုင်းသား ဖြစ်လို့ ဗာဟိယ၊ ချုပ်သီထားတဲ့ သစ်သားပြားကို ဝတ်ရုံလို့ ဒါရု.စီရိယလို့ အမည်နှစ်မျိုး ရှိသူ။ တစ်နေ့ ဆွမ်းခံကြွနေတုန်း တရားဟောဖို့ ဇွဲသန်သန်နဲ့ တောင်းပန်လို့ မြတ်ဗုဒ္ဓက သူ့ကို "မြင်ရာ၌ မြင်ကာမျှ ရှုပါ (ဒိဋ္ဌေ ဒိဋ္ဌမတ္တံ)" သင်ကြားတယ်။ တရားဆုံးတာနဲ့ ရဟန္တာ ဖြစ်သွားလို့ ရဟန်းပြုခွင့် တောင်းတဲ့အခါ ဗုဒ္ဓက သင်္ကန်းသပိတ် ပရိက္ခရာ ရှာဖို့ တိုက်တွန်းလို့ ထွက်သွားစဉ် သားပေါက် နွားမ ဝှေ့ခံရလို့ ဗာဟိယ ပရိနိဗ္ဗာန်စံတယ် (ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၈၅)။ မြတ်ဗုဒ္ဓက "ဧဟိဘိက္ခု" ခေါ်ပြီး ရဟန်းပြုမပေးတာက အဲဒီလို ခေါ်ဖို့ ကောင်းမှုအထူး မရှိလို့၊ နွားဝှေ့ခံရတာက အတိတ်ဘဝ ရန်ကြွေးရှိလို့ ဖြစ်ကြောင်း ကျမ်းဂန်မှာ ဆိုပါတယ် (ညွှန်းပြီး)။ ဒါကြောင့် နွားဝှေ့ခံရလို့ သက်တမ်းကုန်ခါနီးလေးမှာ ဗုဒ္ဓနဲ့တွေ့ပြီး ရဟန္တာ ဖြစ်သွားတယ်လို့ ယူရင် သင့်ပါတယ်။
သန္တတိ
သူက ကောသလမင်းရဲ့ အမတ်။ သူ့ကို ဖျော်ဖြေမယ့် ကချေသည်မဟာ မိမိရဲ့ ကိုယ်ကာယအလှကို ပြလိုတဲ့အတွက် တစ်ပတ်ကြာအောင် အစာမစားဘဲ နေခဲ့ရာ ပွဲနေ့ကျမှ အစာပြတ်ပြီး သေရှာတယ်။ ကချေသည်မရဲ့ အလှကို မကြည့်လိုက်ရတဲ့ အမတ်ခမျာ သောကဖြစ်ပြီး ဗုဒ္ဓဆီကို ရောက်လာတယ်။ ဒါနဲ့ မြတ်ဗုဒ္ဓက...
"အချစ်ပြုစား အစွဲအား ခွာထား ပထမ။
ချစ်စေးတဏှာ ဝေးအောင်သာ နေပါ ဒုတိယ။
ချစ်စွဲမဲ့စွာ ရုပ်ခန္ဓာ ပူဗျာကင်းဝေးရ" လို့ ဟောတော်မူတယ်။ သန္တတိအမတ်ဟာ တရားအဆုံး လူ့ဘဝနဲ့ ရဟန္တာ ဖြစ်သွားတယ်။
အဲဒီနောက် အမတ်ကြီးဟာ မိမိရဲ့ သက်တမ်းကို ကြည့်တဲ့အခါ မကြာတော့ကြောင်း သိမြင်လို့ (အတ္တနော အာယုသင်္ခါရီ ဩလောကေန္တော တဿ အပ္ပဝတ္တန.ဘာဝံ ဉတွာ) ပရိနိဗ္ဗာန်စံပါရစေလို့ မြတ်ဗုဒ္ဓကို လျှောက်တယ် (ဓမ္မပဒ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၉)။ ဒီဖွင့်ဆိုချက်အရ အကယ်၍ မိမိမှာ သက်တမ်း ရှိသေးရင် ပရိနိဗ္ဗာန်စံဖို့ မြတ်ဗုဒ္ဓကို မလျှောက်သေးဘူးလို့ ပြောင်းပြန် အဓိပ္ပာယ် ယူနိုင်တယ်။
ခေမာ
ဗိမ္ဗိသာရရဲ့ မိဖုရား ခေမာဟာ မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ တရားအဆုံးမှာ လူဝတ်နဲ့ ရဟန္တာ ဖြစ်တယ်။ အဲဒီအခါ မြတ်ဗုဒ္ဓက ဗိမ္ဗိသာရကို "မင်းကြီး၊ ခေမာဟာ ရဟန်းသော်လည်း ပြု၊ ပရိနိဗ္ဗာန်သော်လည်း စံသင့်တယ် (မဟာရာဇ ခေမာယ ပဗ္ဗဇိတုံ ဝါ ပရိနိဗ္ဗာယိတုံ ဝါ ဝဋ)" လို့ မိန့်ပါတယ်။ မင်းကြီးက "ရဟန်းပြုပါစေ အရှင်ဘုရား၊ ပရိနိဗ္ဗာန်တော့ မစံသင့်ပါဘူး" လို့ လျှောက်တယ် (ဓမ္မပဒ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၄၀)။
ဖော်ပြပါ စကားကိုလည်း အောက်ပါ အင်္ဂုတ္တရနိကာယ် အဋ္ဌကထာ ဖွင့်ဆိုချက်အရ မိဖုရားရဲ့ သက်တမ်း မကုန်သေးလို့ မြတ်ဗုဒ္ဓက ထိုသို့ မိန့်တော်မူကြောင်း ယူနိုင်ပါတယ်...
"လူ့ဘောင်မှာ နေပြီး ရဟန္တာ ဖြစ်သူအဖို့ ထိုနေ့မှာပင် ပရိနိဗ္ဗာန်သော်လည်း စံရတယ်၊ ရဟန်းသော်လည်း ပြုရတယ်။ ခေမာမိဖုရားဟာ ရဟန္တာ ဖြစ်သွားပြီးနောက် မိမိရဲ့ အာယုသင်္ခါရ (သက်တမ်း) မကုန်သေးတာကို သိတဲ့အတွက် ရဟန်းပြုခွင့်တောင်းဖို့ နန်းတော်ကို ပြန်လာစဉ် ဘုရင်ကို ရှိမခိုးဘဲ နေတယ်။ ဘုရင်ကလည်း မိဖုရားရဲ့ အမူအရာကို ကြည့်ပြီး သိနေလို့ ရွှေထမ်းစင်နဲ့ ဘိက္ခုနီမကျောင်းကို ပို့ပြီး ရဟန်းပြုစေတယ် (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၆၆)"။
ဥဂ္ဂသေန
ကချေသည်နဲ့ အကြောင်းပါပြီးနောက် ဘာကျွမ်းဆရာ တဖြစ်လဲ သူဌေးသား။ တစ်နေ့ ရာဇဂြိုဟ်မြို့ တစ်နေရာမှာ ပွဲခင်းခိုက် ပရိသတ်က ဆွမ်းခံကြွလာတဲ့ မြတ်ဗုဒ္ဓနဲ့ ရဟန်းသံဃာကိုပဲ အာရုံစိုက်တာကို တွေ့လို့ စိတ်မသက်သာ ဖြစ်နေစဉ် သူ့ကို ဆက်ပြခိုင်းတယ်။ ဒါနဲ့ ဗုဒ္ဓနဲ့ ဗုဒ္ဓပရိသတ်ပါ မိမိကို အားပေးတယ် အထင်နဲ့ အတောင် ၆၀-မြင့်တဲ့ တိုင်ထိပ်ပေါ်မှာ ရပ်ပြီး အစွမ်းကုန် ပညာပြဆဲ မြတ်ဗုဒ္ဓက "ဖြစ်ပြီး ဖြစ်မှာ ဖြစ်ဆဲသာ ခန္ဓာမစွဲလမ်း၊ မစွဲခန္ဓာ မွေးသေကွာ သံသာတစ်ဖက်ကမ်း" လို့ ဟောတော်မူရာမှာ ဥဂ္ဂသေနဟာ တိုင်ထိပ်မှာပဲ ရဟန္တာ ဖြစ်သွားတယ်။ တိုင်အောက်ရောက်တော့ ဗုဒ္ဓက "ဧဟိဘိက္ခု" ခေါ်တော်မူလို့ ရဟန်း ဖြစ်သွားတယ် (ဓမ္မပဒ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၉)။ သူ့မှာ ကုသိုလ်ပါရမီ ရှိတာ၊ သက်တမ်း မကုန်သေးတာကို သိလို့ ဗုဒ္ဓက "ဧဟိဘိက္ခု" လို့ ခေါ်တော်မူခြင်း ဖြစ်ကြောင်း မှတ်ယူနိုင်ပါတယ်။
ပြန်ချုပ်ရင်
မယ်တော် မာယာ ကွယ်လွန်တာဟာ ဗုဒ္ဓလောင်းလျာကို မွေးဖွားခြင်းကြောင့် မဟုတ်ဘဲ ဗုဒ္ဓလောင်းလျာ ကိုယ်တိုင်က မိမိ ကို မွေးဖွားပြီး ခုနစ်ရက် အကြာမှာ ကွယ်လွန်မယ့် မယ်တော် ကို ရွေးချယ်ခဲ့ခြင်းသာ ဖြစ်ပါတယ် (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၅၉)။
အဲဒီလိုပဲ လူ့ဘဝနဲ့ ရဟန္တာ ဖြစ်သူဟာ ရဟန္တာ ဖြစ်ခြင်း ကြောင့် သေတာ မဟုတ်ဘူး။ ပစ္ဆမဘဝိက (နောက်ဆုံး ပဋိ သန္ဓေနေသူ) ဖြစ်တဲ့အတွက် ဒီဘဝခန္ဓာ မကုန်ဆုံးခင် ရဟန္တာ ဖြစ်ကို ဖြစ်ရမှာမို့ ..
၁) သေခါနီး အချိန်ကျမှ အရဟတ္တဖိုလ်ကို ရရင် သက် တမ်း ကုန်လို့
၂) ရဟန်းပြုနိုင်ရင် သက်တမ်း မကုန်သေးလို့ ဖြစ် ကြောင်း ချုပ်ပြီး မှတ်နိုင်ပါတယ်။
နိုဝင်ဘာ ၂၅၊ ၂၀၁၆။
၅၁၇။ မဟာပလ္လင် တရားထိုင်
ဆရာတော်ဘုရား၊ အခု အလွန်ခေတ်စားနေသည့် မဟာပလ္လင် တရားထိုင်နည်းတစ်ခုအကြောင်း သိလိုပါသည် ဘုရား။ မဟာပလ္လင် တရားထိုင်နည်းအကြောင်းနှင့် မဟာပလ္လင်နည်းဆိုတာကို မြတ်စွာဘုရား ကျင့်သုံးခဲ့ဖူးခြင်း ရှိမရှိကို ဖြေပေးတော်မူပါဘုရား။
Lily Moon, LA
---နှစ်ဖက်ချိတ်
မြန်မာနိုင်ငံက ဗုဒ္ဓဆင်းတုတွေမှာလို နှစ်ဖက်ချိတ်တင်ပလ္လင်ခွေပြီး တရားထိုင်တာကို မဟာပလ္လင်ခေါ်တာ ဖြစ်မယ် တွက်ပါတယ်။ (စကားမစပ်...အိန္ဒိယရှေးဟောင်း ဆင်းတုအချို့ နှစ်ဖက်ချိတ်ပေမယ့် သီရိလင်္ကာ ဆင်းတုတွေတော့ တစ်ဖက်ချိတ်များပါတယ်။) နှစ်ဖက်ချိတ်ပြီး တရားထိုင်လို့ ရလာဒ်ထူးခြားပုံ၊ သို့မဟုတ် နှစ်ဖက်ချိတ်ပြီး တရားရှုမှတ်တာကို ကျင့်စဉ်တစ်ခုအနေနဲ့ ဖော်ပြပုံကိုတော့ ကျမ်းဂန် (ပါဠိတော်၊ အဋ္ဌကထာ၊ ဋီကာ)မှာ မတွေ့ဖူးပါ။ ရလာဒ်ထူးခြားရင် တစ်နေရာရာမှာ ဖော်ပြဖွယ်ရှိပါတယ်။ သက်ရှိမြတ်ဗုဒ္ဓ ဘယ်လိုတင်ပလ္လင်ခွေခဲ့တယ်ဆိုတာကိုတော့ မလေ့လာဖူးပါ။
မသုံးသပ်လို
“သက္ကာယဒိဋ္ဌိကို ပယ်နုတ်ဖို့ ခန္ဓာကိုယ်ရဲ့ ဆင်းရဲမှုကို တိုးမြှင့်ဖော်ထုတ်ပြီး ကျင့်ရမယ်။ ဆင်းရဲကို တိုးမြှင့်နိုင်ဖို့ ထိုင်နှုတ်တွေ နှစ်ဖက်ချိတ်ပလ္လင် (မဟာပလ္လင်)ထိုင်ပါ။ အဲဒါ ကျင့်စဉ်တစ်ခု”လို့ ဆိုလိုရင် ဒါဟာ ပုဂ္ဂိုလ်ရေးအယူအဆ ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။ ဒီအယူအဆရဲ့ မှန်ကန်မှုကို...
၁) ဘုရားဟောပါဠိတော်
၂) ယင်းပါဠိတော်နှင့် လျော်သောစကားရပ်
၃) သံဂါယနာတင် ရဟန္တာအရှင်တို့ ဆုံးဖြတ်ခဲ့တဲ့ ပါဠိမုတ္တက (ပါဠိတော်မဟုတ်တဲ့) အဆုံးအဖြတ်နဲ့ အဋ္ဌကထာများ
၄) မှန်ကန်တဲ့ မိမိအယူအဆ'ဆိုတဲ့ မဟာပဒေသ ၄-ပါးနဲ့ တိုက်ဆိုင်စစ်ဆေးကြည့်ရမှာက ပရိယတ္တိပဋိပတ္တိဝန်ဆောင် ပညာကျော်တို့ရဲ့ တာဝန်ဖြစ်လို့ ဘုန်းကြီးအနေနဲ့ မသုံးသပ်လိုဘူး။
တိဿ မထေရ်
“ကိုယ်စိတ်ဆင်းရဲခြင်း ငြိမ်းရန်”ဆိုတဲ့ မဟာသတိပဋ္ဌာနသုတ်နိဒါန်းကို ဖွင့်ဆိုရာမှာ အဋ္ဌကထာဆရာက တိဿမထေရ်စသည်ကို စံနမူပြုပြီး ရှင်းပြတယ်...
သာဝတ္ထိမြို့သား တိဿသူဋ္ဌေးဟာ ပစ္စည်းစွန့် ရဟန်းပြုပြီး တောမှာ တစ်ပါးတည်း တရားအားထုတ်တယ်။ ပစ္စည်းရလိုဇောနဲ့ သူ့ညီရဲ့ဇနီးက ငွေပေးသတ်ခိုင်းတဲ့ လူသတ်သမားတွေ ဝိုင်းထားတာကို ခံရတဲ့အခါ ယင်းတို့ယုံအောင် မိမိပေါင်ရိုး ၂-ချောင်းကို ချိုးပြီး တစ်ည စောင့်ခိုင်းထားစဉ် “နာကျင်တဲ့ ဝေဒနာကို နှလုံးမသွင်း (ဂရုမစိုက်)ဘဲ နေခြင်းဖြင့် ပယ်လျက် မိမိရဲ့သီလစင်ကြယ်မှုကို ဆင်ခြင်ရင်း တစ်ညလုံးဝိပဿနာပွားရာမှာ မိုးလင်းတာနဲ့ ရဟန္တာဖြစ်သွားတယ် (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၃၉။ ဒီ-ဋီ၊၂၊၂၈၃)။
ရဟန်းတစ်ပါး
တောမှာ တရားအားထုတ်စဉ် ကျားကိုက်ခံရတဲ့ အမျိုးအမည်မထင်ရှားသူ ရဟန်းငယ်တစ်ပါးလည်း ကျားရှေ့မှာ လဲနေစဉ် ကျားကိုက်ဒဏ်ရာကြောင့် ပေါင်ရိုးတွေ ကျိုးကြေလို့ ဖြစ်ရတဲ့ “ဆင်းရဲဝေဒနာကို နှလုံးမသွင်း (ဂရုမစိုက်)ဘဲ နေခြင်းဖြင့် ပယ်ခွာပြီး”ဝိပဿနာရှုပွားတယ်။ ခြေဖမိုးကို စားနေစဉ် သောတာပန်၊ ဒူခေါင်းကိုစားစဉ် သကဒါဂမ်၊ ချက်ကိုစားစဉ် အနာဂါမ်၊ နှလုံးကိုမစားမီ ပဋိသမ္ဘိဒါလေးပါးရ ရဟန္တာဖြစ်သွားတယ် (ညွှန်းပြီး)။
မှတ်တမ်းတစ်ခု
သမိုင်းဆရာ တိဗက်ရဟန်းတော် တာရနာထရဲ့ အဆိုအရ...တတိယသံဂါယနာခေတ်မှာ အရှင်ယသရဟန္တာရဲ့ ပညာတတ် သာမဏေတစ်ပါးဟာ အသောကမင်း စီမံထားတဲ့ ယဇ်အိမ်ကို မှားဝင်မိတယ်။ လူသတ်သမားက သာမဏေကို သန်လျက်နဲ့ ခုတ်မည်ပြုတဲ့အခါ သာမဏေက “ခုနစ်ရက်လွန်မှ ငါ့ကိုသတ်ပါ။ ငါ ဒီယဇ်အိမ်မှာပဲ နေပါ့မယ်”လို့ ဆိုတယ်။ လူသတ်သမားက သဘောတူတယ်။ အသွေး၊ အသား၊ အရိုး၊ အူ...စသည် ပြည့်နေတဲ့ ယဇ်ပလ္လင်ကို သက်သေပြုပြီး သာမဏေဟာ မတည်မြဲတဲ့သဘာဝကို ရှုမှတ်ရင်း ခုနစ်ရက်မတိုင်မီ ရဟန္တာဖြစ်သွားတယ် (History of Buddhismin in India, Tāranātha, p. 54)။
တောင်ဖီလာ
မြန်မာနိုင်ငံအင်းဝခေတ် ဋီကာကျမ်းပြု အကျော် တောင်ဖီလာဆရာတော်ဟာ သာလွန်မင်းရဲ့အစီအမံကြောင့် ညအချိန် မိမိရဲ့ တောကျောင်းထဲကို တစ်ယောက်တည်း ရောက်လာပြီး မလုံ့တလုံဝတ်ထားတဲ့ နန်းတွင်းသူရဲ့ဖြားယောင်းတာကို ခံရတဲ့အခါ အနီးမှာရှိတဲ့ စာရေးတဲ့ ကညစ်ရိုးဓားနဲ့ ပေါင်ကိုလှီးပြီး “ထိုအာရုံကို နှလုံးမသွင်း (ဂရုမစိုက်)ဘဲ ပယ်ခွာလျက်” တရားရှုမှတ်တယ်လို့ အစဉ်အလာပြောစမတ်ပြုကြပါတယ်။
ပေါ်လွင်အောင်
မြတ်ဗုဒ္ဓလက်ထက်ကရော နှောင်းခေတ်တွေမှာပါ သူတော်ကောင်းအချို့ ဖော်ပြပြီး ဖြစ်ရပ်မျိုးလို အန္တရာယ်ထိပ်တိုက်ကြုံရတဲ့အခါ ပြင်းပြတဲ့ ဝေဒနာကို ကြံ့ကြံ့ခံပြီး တရားရှုမှတ်လို့ အရိယမဂ်ဖိုလ်ကို ဆိုက်ရောက်သွားတာမျိုးတွေရှိပါတယ်။ သတိပဋ္ဌာန်ကမ္မဋ္ဌာန်း ပွားများခြင်းရဲ့အကျိုးကို ပေါ်လွင်ထင်ရှားအောင် သက်သေပြတဲ့ မှတ်တမ်းတင်ခံရတဲ့ စံပြုထူးခြားဖြစ်ရပ်တွေ ဖြစ်ပါတယ်။
ပါရမီထူး
အရှင်စူဠပန်ဟာ သာမဏေဝတ်ပြီး အစ်ကိုမဟာပန်ဆီမှာ ပရိယတ္တိရော ပဋိပတ္တိပါ သင်ယူတော့ အဆင်မပြေဘူး။ အင်မတန် ထုံထိုင်းတယ်။ ဒါနဲ့ အစ်ကိုဖြစ်သူက “သုံးမရဘူး၊ ထွက်ပြီး မိဘကိုပဲ လုပ်ကျွေးပါ”ဆိုပြီး ကျောင်းက နှင်ထုတ်လိုက်တယ်။ လူမထွက်ချင်လို့ မျက်ရည်ကျနေတာကို ဘုရားရှင်တွေ့တဲ့အခါ ဘုရားရှင်က ပိတ်ဖြူစလေးတစ်ခု ပေးပြီး ‘ချစ်သားစူဠပန်၊ ပိတ်စသည် မြူကိုဆောင်တတ်၏လို့ ထပ်ခါထပ်ခါ ရွတ်ပြီး လက်နဲ့ ဆုပ်နယ်လော့”လို့ ညွှန်ကြားတော်မူတယ်။ ဒီလိုနဲ့ ဒီပိတ်ဖြူစဟာ အရှင်မြတ်ရဟန္တာဖြစ်ခြင်းရဲ့ အထောက်အပံ့ဖြစ်သွားခဲ့တယ်။
စူဠပန်ရဲ့ရှေးဘဝတစ်ခုမှာ ဟောင်းသွားတဲ့ ပိတ်စကိုမြင်ပြီး သံဝေဂရဖူးတဲ့ ပါရမီထူးရှိနေတာကို မြတ်ဗုဒ္ဓသိမြင်တော်မူလို့ အထက်ပါအတိုင်း ညွှန်ကြားတော်မူတာဖြစ်ပါတယ် (ဓမ္မပဒ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၅၇)။
စရိုက်
လူတွေမှာ...ရာဂ (လောဘ)၊ ဒေါသ (စိတ်ဆိုး၊ အမျက်)၊ မောဟ (မသိ)၊ သဒ္ဓါ (ယုံကြည်)၊ ဗုဒ္ဓိ (ပညာ)၊ ဝိတက် (ကြံစည်)လို့ စရိုက် ၆-မျိုးရှိတယ်။ တရားထိုင်တဲ့အခါ ရာဂများသူဟာ အသုဘ ၁၀-ပါး၊ ကာယဂတာသတိ (၃၂-ကောဋ္ဌာသ)ကမ္မဋ္ဌာန်းတွေထဲက တစ်ခုခုကို အခြေပြုရင် မြန်တယ်...စသည်။ ဘယ်သူ့မှာ ဘယ်စရိုက်ရှိတယ်ဆိုတာ ဗုဒ္ဓဘုရားတို့သာ သိနိုင်စွမ်းတယ်။ အခြားရဟန္တာတွေ၊ အရှင်သာရိပုတ္တရာလို ပုဂ္ဂိုလ်ကြီးတွေတောင် မသိကြဘူး။
ကောက်ချက်
ဒီလို ပါရမီအမျိုးမျိုး စရိုက်အထွေထွေ ရှိကြလို့ပဲ တရားထိုင်သူဟာ တစ်ခါတစ်ရံ ဒီဆရာ ဒီနည်းနဲ့ အဆင်မပြေဘဲ ရှိစဉ် ဟိုဆရာ ဟိုနည်းနဲ့ အဆင်ပြေသွားတာမျိုး ဖြစ်တတ်တယ်။ မည်သို့ဖြစ်စေ...နည်းလမ်းတစ်ခုဟာ ပိဋကတ်သုံးပုံ ပါဠိတော်အဋ္ဌကထာတွေမှာ လာတာကို အခြေခံမှ သို့မဟုတ် စာပေနဲ့ ညီမှ သင့်မြတ်မှာပါ။ ခေါင်းဆောင်တရားပြဆရာတွေ ကိုယ်တိုင် မည်သူ့ထံမှာ မည်မျှကြာလေ့လာအားထုတ်တယ်၊ သူ့ကမ္မဋ္ဌာန်းဆရာရဲ့ ပရိယတ္တိ (ပိဋကတ်ကို သင်ယူမှု)အရည်အချင်း (ဒါမပြည့်စုံရင် စိတ်မချရ)၊ ဆရာဖြစ်တဲ့ ထိုပုဂ္ဂိုလ်နဲ့ အနီးကပ်နေကြည့်လို့ သိရတဲ့ ကိုယ်နှုတ်စိတ်ကို ထိန်းစောင့်မှုအဆင့်...စသည်ကို သုံးသပ်ပြီး တရားရဲ့လေးနက်စစ်မှန်မှု၊ တရားအပေါ် စိတ်ချရမှု၊ ပုဂ္ဂိုလ်ကို ယုံကြည်မှု ရှိနိုင်မယ်။
မည်သည့်တရားထိုင်နည်းမဆို ပေါ်ပြူလာဖြစ်ဖို့ ရည်ရွယ်ပြီး ‘ဗျဉ္စနစ္ဆာယာ = မူရင်းကျမ်းအဆိုကို ကပ်ကိုးခြင်း’လောက်နဲ့ ‘ဒါအမှန်ပဲ’လို့ ဖြန့်ဝေခြင်းမျိုး မဖြစ်ဖို့ ဆုတောင်းနေမိပါတယ်။
နိုဝင်ဘာ ၂၈၊ ၂၀၁၆။
---၅၁၈။ စူဠာမဏိစေတီ
ဘုန်းဘုန်း...စူဠာမဏိစေတီအကြောင်း သိလိုပါသည် ဘုရား။ မြတ်စွာဘုရားရဲ့ မည်သည့်ဓာတ်တော်ကို ဌာပနာထားပါသလဲ။ ထိုစေတီသည် တာဝတိံသာနတ်ပြည်မှာ ရှိသည်ဟုဆိုခြင်းမှာ မှန်ပါသလား ဘုရား။ တပည့်တော်တို့လို လူသားတွေ ဖူးလို့ရနိုင်ပါသလား။
နှင်းနှင်းအိ (မင်္ဂလာဒုံ)
မကိုဋ်၊ ဆံတော်
ဘုရားလောင်းမင်းသိဒ္ဓတ် တောထွက်ပြီး အနောမာမြစ်တစ်ဖက်ကမ်းရောက်မှာ ပါလာတဲ့ သန်လျက်နဲ့ ဆံပင်ကိုဖြတ်ပြီး ‘မကိုဋ်ရော ဆံပင်ကိုပါ ဘုရားဖြစ်မည်မှန်လျှင် မြေသို့ပြန်မကျဘဲ ကောင်းကင်မှာ တည်ပါစေ’လို့ အဓိဋ္ဌာန်ပြီး မြှောက်တင်လိုက်တယ်။ တစ်ယူဇနာလောက် မြောက်တက်သွားပြီး ကောင်းကင်မှာ တည်နေတယ်။ အဲဒီမကိုဋ်နဲ့ ဆံပင်ကို သိကြားမင်းက ပန်းကလပ်နဲ့ ခံယူပြီး တာဝတိံသာနတ်ပြည်မှာ စေတီတည်တယ်။ အဲဒီစေတီကို “စူဠာမဏိစေတီ”လို့ ခေါ်တယ်။ ရတနာ ၇-ပါးနဲ့ တည်ဆောက်ထားတယ်။ ၃-ယူဇနာ မြင့်တယ် (ဗုဒ္ဓဝံသ၊ဋ္ဌ၊၃၃၃)။ တစ်နည်း တစ်ယူဇနာမြင့်တယ် (မဟာဝံသဋီကာ၊ P.T.S. မူ၊ စာ-၃၇၆)။
စွယ်တော်
မြတ်ဗုဒ္ဓ ပရိနိဗ္ဗာန်စံပြီးနောက် ရှစ်ပြည်ထောင်မင်းတွေကို ဓာတ်တော်ခွဲဝေသူ ဒေါဏပုဏ္ဏားဟာ လက်ယာအထက်စွယ်တော်ကို သူ့ခေါင်းပေါင်းကြားမှာ ဝှက်ထားသတဲ့။ ဒါကို သိကြားမင်းသိတော့ ဒီအဖိုးကြီး “ထိုက်ထိုက်တန်တန် ပူဇော်နိုင်မှာမဟုတ်ဘူး”ဆိုပြီး ဒေါဏမသိအောင် တိတ်တဆိတ်ယူပြီး ဒီစူဠာမဏိစေတီမှာပဲ ထည့်သွင်းဌာပနာထားလိုက်တယ် (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၀၁)။ စကားမစပ်...ဒါကို အနောက်တိုင်းသားအချို့က “ဒေါဏပုဏ္ဏားရော သိကြားမင်းပါ မရိုးသားဘူး၊ လူတွေရဲ့ယုံကြည်မှုကို အလွဲသုံးစားလုပ်တယ်”လို့ ဝေဖန်တာကို ဖတ်ဖူးတယ်။
ဒါကြောင့် စူဠာမဏိစေတီဟာ ဘုရားမဖြစ်ခင်က မင်းသိဒ္ဓတ်ရဲ့ အသုံးအဆောင် မကိုဋ်နဲ့ ဆံတော်အပြင် ဘုရားစင်စစ်ရဲ့ စွယ်တော်ဓာတ်တစ်ဆူကိုပါ ဌာပနာထားလို့ အလွန်ထူးမြတ်ကြောင်း မှတ်နိုင်ပါတယ်။
ဖူးချင်ရင်
သိကြားနိုင်ငံဖြစ်တဲ့ တာဝတိံသာနတ်ပြည်မှာ ရှိနေတာ ဖြစ်တော့ အခုလူသားအနေနဲ့ ဖူးမြင်ဖို့ မလွယ်ဘူး။ ဒါကြောင့် ယနေ့နက်ဖြန်ကစပြီး သိကြားနိုင်ငံကို ဝင်ခွင့်ဗီဇာ လျှောက်ထားပါ။ သူ့နိုင်ငံကို သွားချင်ရင် ခပ်ပေါ့ပေါ့ထင်ရပေမယ့် လိုက်နာဖို့ လွန်ခက်တဲ့ အထူးစည်းကမ်း ၅-ခုရှိတယ်...သူ့သက်မသတ်ရ၊ သူများပစ္စည်းကိုယ့်ဟာ မလုပ်ရ၊ မြာမပွေရ၊ မလိမ်ရ၊ အရက် ဘိန်းဆေး ဝေးဝေးရှောင်’တဲ့ ဗျို့။
နိုဝင်ဘာ ၂၈၊ ၂၀၁၆။
---၅၁၉။ စူဠသောတာပန်
ဆရာတော်ဘုရား၊ စူဠသောတာပန်ဆိုတာ ဘယ်လိုပုဂ္ဂိုလ်မျိုးဆိုတာကို သိချင်ပါသည်။ စာရေးတံဆွမ်းလှူလျှင် စူဠသောတာပန် ဖြစ်သွားသည်ဟု ဆရာတော်တစ်ပါး၏တရားတွင် ကြားနာဖူးပါသဖြင့် စာရေးတံဆွမ်းအကြောင်းလည်း သိလိုပါသည် အရှင်ဘုရား။ တရားမထိုင်ဘဲ ဆွမ်းလှူရုံနှင့် သောတာပန် မဖြစ်နိုင်ဟု ထင်လို့ပါ ဘုရား။
ဖြူသီဦး
နှစ်မျိုး
သောတာပန် ၂-မျိုးရှိတယ်...မဟာသောတာပန်နဲ့ စူဠသောတာပန်။ ဝိပဿနာတရားအားထုတ်လို့ သောတာပတ္တိမဂ်စိတ်ကို ရသွားရင် အဲဒီပုဂ္ဂိုလ်ကို မဟာသောတာပန် (အကြီးသောတာပန်)လို့ ခေါ်တယ်။ ဒီဘဝမှာ အပါယ်ဘေးကို တားဆီးနိုင်တဲ့ ကုသိုလ်မြဲသူကိုတော့ သေပြီးနောက် သုဂတိ (ဘဝကောင်း)ကို ရောက်ဖို့ သေချာတဲ့အတွက် မဟာသောတာပန်နဲ့တူလို့ စူဠသောတာပန် (သောတာပန်ငယ်)လို့ ခေါ်ပါတယ်။
ပဓာနိယင်္ဂ
ဗုဒ္ဓ ဓမ္မ သံဃာကို မတုန်မလှုပ်ယုံကြည်ခြင်း၊ ရောဂါကင်းခြင်း၊ မလိမ်တတ်ခြင်း၊ အကုသိုလ်ပယ်ရှား ကုသိုလ်ပွားအောင် တရားကို ကြိုးစားအားထုတ်ခြင်း၊ ဖြစ်ပျက်ကိုသိနိုင်သောဉာဏ်နှင့် ပြည့်စုံခြင်းဟူသော တရား (ပဓာနိယင်္ဂတရား)ငါးမျိုးနှင့် ပြည့်စုံသူကို “စူဠသောတာပန်”လို့ ခေါ်တယ် (ဒီ၊၃၊၁၉၈)။
ဉာဏ်နှစ်မျိုး
နာမရူပ.ပရိစ္ဆေဒဉာဏ် (နာမ်ရုပ်ကို ပိုင်းခြားသိတဲ့ဉာဏ်)နဲ့ ပစ္စယ.ပရိဂ္ဂဟဉာဏ် (နာမ်ရုပ်ရဲ့အကြောင်းကို သိမြင်တဲ့ဉာဏ်)နှစ်ပါးနဲ့ ရုပ်နာမ်တို့ကို အဖန်ဖန်ရှုနေသူဟာ ဗုဒ္ဓသာသနာမှာ ထောက်တည်ရာရပြီး အပါယ်မကျနိုင်။ ထိုပုဂ္ဂိုလ်ကို သုဂတိဘဝသို့ ရောက်ဖို့ သေချာတဲ့အတွက် ‘စူဠသောတာပန်’လို့ ခေါ်တယ် (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၄၂)။
စင်ကြယ်သူ
ဝိပဿနာတရား အားထုတ်ဖန်များတဲ့အခါ ဘဝသံသရာမှာ ကြောင်းကျိုးဆက်ဖြစ်စဉ်အရ နာမ်ရုပ်သက်သက်မျှသာ ဖြစ်နေတာပဲလို့ သိမြင်တဲ့ဉာဏ် (ပစ္စယ.ပရိဂ္ဂဟဉာဏ်)ဖြစ်လာတယ်။ ဒီအခါမှာ ပုဂ္ဂိုလ် သတ္တဝါ ရှာမရတော့တဲ့အတွက် “ခင်က ငါဖြစ်ဖူးသလော”စတဲ့ သံသယမျိုး ပျောက်သွားပြီး မိမိရဲ့အကျင့်၊ သင်ပြသူ ဆရာအရှင် မြတ်ဗုဒ္ဓ၊ ဗုဒ္ဓသာဝကစသည်ကို အလေးအနက် ယုံကြည်သွားတယ်။
ဒါကြောင့် ဒီဉာဏ်ကို “ကင်္ခါဝိတရဏ.ဝိသုဒ္ဓိ (သံသယကို လွန်မြောက်၍ အယူမှားမှ စင်ကြယ်ခြင်း)လို့လည်း ခေါ်တယ်။ ဒီအဆင့်သို့ ရောက်သူကိုလည်း အပါယ်မကျ သုဂတိဘ၀မြဲသောကြောင့် “စူဠသောတာပန်”လို့ ခေါ်တယ် (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၂၄၀။ ဝိသုဒ္ဓိ-ဋီ၊၂၊၃၈၃)။
စာရေးတံဆွမ်း
“သရဏဂုံတည်ခြင်း၊ ငါးပါးသီလမြဲခြင်း၊ စာရေးတံဆွမ်းလှူခြင်း၊ လပြည့် လကွယ် ဆွမ်းလှူခြင်း၊ မိုးရေခံသင်္ကန်း (ဝါဆိုသင်္ကန်း)လှူခြင်း၊ ရေတွင်းရေကန်လှူခြင်း၊ ကျောင်းလှူခြင်း”ဟူသော အလှူ ၇-မျိုးကို အမြဲပြုသူသည် ဂတိမြဲပြီး သောတာပန်နှင့် တူ၏ (အံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၆၅)’လို့ ဖွင့်ဆိုချက်ရှိတယ်။ မဲဖောက်ပြီးလှူတဲ့ ဆွမ်းကို စာရေးတံဆွမ်း သို့မဟုတ် စာရေးတံမဲဆွမ်းလို့ ခေါ်တယ်လို့ လွယ်လွယ်မှတ်နိုင်ရင် လုံလောက်ပါတယ်။ ဆွမ်းဆိုပေမယ့် သင်္ကန်း သပိတ်စတဲ့ ရဟန်းအသုံးအဆောင်လည်း ပါနိုင်တယ်။
သရဏဂုံနဲ့ ငါးပါးသီလမြဲပြီး စာရေးတံမဲ၊ ကျောင်းစသည်လှူမှ သောတာပန်လို သုဂတိမြဲတယ်လို့ ဆိုနိုင်ပါလိမ့်မယ်။ သရဏဂုံ ငါးပါးသီလ မရှိဘဲ ကျန် ၅-မျိုး လုပ်ရုံနဲ့ ဂတိမမြဲနိုင်လောက်ဘူး။ “သောတာပန်လို”ဆိုတာ မဂ်ဖိုလ်ဆိုက်ပြီးတဲ့ အကြီးစားသောတာပန်မဟုတ်ဘူး။ ဂတိမြဲတဲ့အတွက် စူဠသောတာပန် (သောတာပန်ငယ်)လို့ ဆိုလိုတယ်။
အဖြေ
မှန်ပါတယ်...တရားမထိုင်ဘဲ မဟာသောတာပန် (သောတာပန်ကြီး)မဖြစ်ပါဘူး။ ဒါပေမယ့် အကျင့်ကောင်းနဲ့ ပြည့်စုံနေရင် ကွယ်လွန်ပြီးနောက် သုဂတိဘဝသွားရမှာ သေချာလို့ သောတာပန်ငယ် (စူဠသောတာပန်)တော့ တရားမထိုင်ဘဲလည်း ဖြစ်နိုင်ကြောင်း မှတ်သားနိုင်ပါတယ်။
နိုဝင်ဘာ ၂၉၊ ၂၀၁၆။
---၅၂၀။ ကိုယ့်ကိုယ်ကို ဆုံးမခြင်း
မင်္ဂလာပါ ဆရာတော်ဘုရား၊
မေးခွန်းအချို့ မေးလျှောက်ခွင့်ပြုပါဘုရား။ တပည့်တော်မက လေကြောင်းလိုင်းတစ်ခုမှာ အလုပ်လုပ်ပါတယ် ဘုရား။ အမြဲတမ်းလိုလို ရဟန်းသံဃာတွေနဲ့ ပြောဆိုဆက်ဆံရပြီး သံဃာအမျိုးမျိုးနဲ့ တွေ့ကြုံရပါတယ် ဘုရား။ မွန်းတည့်ချိန်ကျော်ရင် ဆွမ်းခဲဖွယ် ဘုဉ်းမပေးရတော့ဘူးလို့ သိထားပေမယ့် service ပေးရတာဖြစ်လို့ မနက်ဖြန်မနက်အတွက် မုန့်ကပ်ပါတယ် ဘုရားဆိုပြီး ကပ်ရပါတယ်။ အိတ်ပါရင် မုန့်ကို ကိုင်မထားရအောင်လို့ တစ်ခါတည်းအိတ်ထဲ ထည့်ပေးလိုက်ပါတယ် ဘုရား။ အချို့ရဟန်းတော်တွေက မယူကြပါဘူး ဘုရား။ အချို့က တစ်ခါတည်း ဘုဉ်းပေးကြတယ် ဘုရား။
အသောက်စရာ ကပ်ရင်လည်း ၁၂-နာရီကျော်ရင် ကော်ဖီနဲ့ လက်ဖက်ရည် မကပ်ရဘူးလို့ ပြောလို့ တပည့်တော်တို့က ချိုရည်နဲ့ ရေးနွေးကြမ်းပဲ ကပ်ပါတယ် ဘုရား။ တစ်ချို့ရဟန်းတွေက ကော်ဖီ မပါဘူးလားလို့ မေးပြီး ကော်ဖီပေးဖို့ ပြောပါတယ် ဘုရား။ တစ်ခါတလေ ကော်ဖီတိုက်တဲ့ ခရီးစဉ်တိုင်း ကော်ဖီပေးဖို့ပဲ ပြောတယ် ဘုရား။ တပည့်တော်စိတ်ထဲမှာ ကော်ဖီသောက်လို့ ရမရ ဝေခွဲမရဖြစ်မိပါတယ် ဘုရား။ ဒါကြောင့် ရဟန်းတော်များအနေဖြင့် ဘာတွေကို ဘုဉ်းပေးလို့ရပြီး ဘာတွေကို ဘုဉ်းပေးလို့ မရဘူးဆိုတာကို ဖြေကြားပေးစေချင်ပါတယ် ဘုရား။
နောက်တစ်ခုက ရဟန်းတော်တွေ selfie ရိုက်ပြီး Facebook မှာ chatting ထိုင်တဲ့ကိစ္စပါ ဘုရား။ ရဟန်းတော်တို့အနေနဲ့ ထိုအပြုအမူ အပ်စပ်မှုရှိမရှိ သိချင်လို့ပါ ဘုရား။ တပည့်တော်မအနေနဲ့ တစ်ချို့သော ရဟန်းများနဲ့ ဆက်ဆံတဲ့အခါ အဆင်မပြေဖြစ်ရပါတယ် ဘုရား။ ထိုရဟန်းတို့အပြုအမူ ပြောဆိုဆက်ဆံပုံကြောင့် တပည့်တော်မစိတ်မှာ တစ်ခါတလေ အကြည်ညိုပျက်လောက်တဲ့အထိ ဖြစ်ပါတယ် ဘုရား။ စိတ်ထဲကပဲဖြစ်ဖြစ် ပြောဆိုပြစ်မှားမိရင်လည်း တစ်ဖက်က သင်္ကန်းဝတ်ထားတဲ့ ဘုန်းကြီးဖြစ်တာကြောင့် တပည့်တော် ငရဲကြီးမှာလည်း ကြောက်ပါတယ် ဘုရား။
သနားသောအားဖြင့် စိတ်ထားပုံထားနည်းကို ချီးမြှင့်ပေးပါရန် လျှောက်ထားအပ်ပါတယ် ဘုရား။
Kyar Nyo
ဂွတ်မဂွတ်
“အိတ်ထဲ ထည့်ပေးလိုက်တယ်။ အချို့ရဟန်းတော်တွေက မယူကြပါဘူး။ အချို့က တစ်ခါတည်း ဘုဉ်းပေးကြတယ်”ဆိုတာ “အချို့ဘုန်းကြီးတွေက မွန်းတည့်ချိန်လွန်ပြီးမှ ကပ်တဲ့မုန့်ဖြစ်လို့ မစားတဲ့အပြင် မယူဘဲ ထားပစ်ခဲ့တယ်။ အချို့က နက်ဖြန်အတွက် ကပ်တယ်ဆိုတဲ့ မုန့်ထုပ်ကို ဆွဲသွားတယ်၊ အချို့ကျတော့ မွန်းလွဲနေပေမယ့် တစ်ခါတည်း လေယာဉ်ပေါ်မှာ စားပစ်တယ်’လို့ ဆိုလိုရင် မစား သို့မဟုတ် မယူဘဲ ထားပစ်ခဲ့တဲ့ ဘုန်းကြီးက ဂွတ်တယ်။ နက်ဖြန်အတွက် ကပ်တဲ့ မုန့်ထုပ်ကို မ,သွားတဲ့ ဘုန်းကြီး မဂွတ်ဘူး။ တစ်ခါတည်းစားပစ်တဲ့ ဘုန်းကြီးတွေက ပိုမဂွတ်ဘူး။ ဒါပေမယ့်...
ရန်ကုန်က စင်္ကာပူကိုသွားတဲ့ ခရီးစဉ်မျိုးဖြစ်ရင်တော့ စင်္ကာပူက အချိန်စောလို့ အတွေ့အကြုံမရှိတဲ့ ရဟန်းအချို့ အချိန်လွန်ပေမယ့် ‘မ,သွား၊ စားပစ်’တာမျိုး ရှိနိုင်ပါတယ်။
ရှင်းပြ
“၁၂-နာရီကျော်ရင် ကော်ဖီနဲ့ လက်ဖက်ရည် မကပ်ရဘူးလို့ ပြောလို့”ဆိုတာ လေယာဉ်မှာ service ပေးဖို့ ကိုယ်တို့ကို training ပေးတုန်းက ညွှန်ကြားချက်ဖြစ်ရင် ဘုန်းကြီးက တောင်းပေမယ့် “မွန်းလွဲရင် ရဟန်းသံဃာကို လက်ဖက်ရည်နဲ့ ကော်ဖီကပ်ခွင့် မရှိပါဘူး”လို့ ပြောသင့်တယ်။ ‘ကော်ဖီတိုက်တဲ့ ခရီးစဉ်တိုင်း ကော်ဖီပေးဖို့ပဲ ပြောတယ်’ဆိုတာ ‘ခရီးစဉ်တစ်ခုလုံး ကော်ဖီပေးဖို့ပဲ ထပ်ခါထပ်ခါ ပြောတယ်’လို့ ဆိုလိုရင် customer ကို ကော်ဖီထပ်မလိုက်ဖို့ ညွှန်ကြားချက် ရှိမရှိနဲ့ ဆိုင်ပါလိမ့်မယ်။
ညွှန်ကြားချက်မရှိရင်တော့...အများနဲ့ရောပြီး အလုပ်သဘောအရ service ပေးရတာဖြစ်လို့ အားလုံး အဲဒီဘုန်းကြီးရဲ့ စောင့်ထိန်းမှုရှိခြင်း မရှိခြင်းနဲ့ပဲ ဆိုင်လိမ့်မယ်။
အခတ်မခံရ
ကိုယ်တွေ့တစ်ခု...ယိုးဒယားလေကြောင်း TG နဲ့ အိန္ဒိယက ဘန်ကောက်ကိုလာတော့ service အမျိုးသမီးကိုင်ယူလာတဲ့ လင်ပန်းကို (မြန်မာပြည်မှာလို အကပ်ခံတဲ့အနေနဲ့) ကိုင်မည်ပြုစဉ် ၎င်းက သူ့လင်ပန်းကို အထိမခံဘဲ ဆတ်ကနဲ့ ဆွဲယူပစ်တာကို ခံရဖူးတယ်။ အတူပါဘုန်းကြီးတစ်ပါးကလည်း တွန်းလာတဲ့ လှည်းထဲက သတင်းစာကို ဆွဲယူလို့ ဆူခံထိတယ်။ ၎င်းတို့ရဲ့ယဉ်ကျေးမှု (အမျိုးသမီးလက်နဲ့ ကိုင်ထားတဲ့ ပစ္စည်းကို ဘုန်းကြီးက မကိုင်ရဘူး)ကို ဘုန်းကြီးတို့ သိမှ မသိဘဲ။ ဒါပေမယ့် ၎င်းအနေနဲ့ နိုင်ငံတကာလူမျိုးစုံကို service ပေးရတာဖြစ်လို့ မြန်မာ့ယဉ်ကျေးမှုကို မသိတာ ညံ့တာပဲ။ ဘုန်းကြီးတို့က သူတို့ customer ဖြစ်တဲ့ပြင် နိုင်ငံခြားသားပဲလေ။ လေယာဉ်ပေါ်က ဆင်းတော့ အဝမှာ ခရီးသည်အားလုံးကို “ဆာဝါယီးခတ်”ပေမယ့် ဘုန်းကြီးတို့အုပ်စုကို မျက်နှာ ၁၂-ခေါက်ချိုးနဲ့ လက်ပိုက်ကြည့်နေပြီး ဘာမှ ‘မခတ်”ဘူး။ ဘုန်းကြီးတို့ကလည်း ငါးမွှေထိုးပြုံးတောင် အနိုင်နိုင်ပဲပေါ့။ (စကားမစပ်၊ အဲဒီတုန်းကပင် TG ကို စိတ်ထဲ ချဉ်သွားခဲ့တယ်။)
မဏိတော်ကွဲတယ်
ကမ္ဘာအေး၊ သာသနာရေးဦးစီးဌာနက ပိဋကတ်ဆိုင်ရာ စာအုပ်သစ်ထွက်ရင် စာရောင်းဌာနကို သွားမေးကြည့်...မနေ့ကထွက် နက်ဖြန်ဆို စာအုပ်ကုန်ပြီတဲ့။ အဲဒီစာအုပ်တွေ ရွှေတိဂုံဘုရားမှာ နှစ်ဆနီးပါး ဈေးကြီး ပေးဝယ်ရတယ်။ (ဘုရားဈေးကို မှောင်ခိုထုတ်ပစ်တယ်လို့ ဘုန်းကြီးတွေက ယူဆတယ်။) ဒါကြောင့် စာရောင်းစာရေးမတွေနဲ့ စာအုပ်လာဝယ်တဲ့ ဘုန်းကြီးအများစု ဆက်ဆံရေးမပြေလည်ဘူး။ စာရေးမတစ်ယောက်ရဲ့လက်ချက်နဲ့ ဘုန်းကြီးတစ်ပါးရဲ့ မဏိတော်ကွဲဖူးတယ် (မရယ်နဲ့၊ တကယ်ဖြစ်ရပ်မှန်)။
၈၈အရေးအခင်းကာလအတွင်း ကမ္ဘာအေးဝင်းထဲက ဟောပြောပွဲတွေမှာ ခံထားရတဲ့ ဘုန်းကြီးတစ်ပါး ထိုသာသနာရေး စာရောင်းဌာနဖက်ကို လက်ညှိုးထိုးပြီး ကြိမ်းမှ ကြိမ်းပေါ့။ ဒါလေးတွေ ပြောပြတာက ‘အဆင်မပြေဖြစ်တယ်’ဆိုရာမှာ နှစ်ဖက်လုံးမှာ ခံစားချက် ကိုယ်စီရှိမယ်လို့ ယူဆလို့ပါ။ ဘုန်းကြီးတွေနဲ့မှ ဒီလိုဖြစ်ရတယ်ဆိုရင် something wrong လို့ ဆိုရလိမ့်မယ်။ လူ့ပတ်ဝန်းကျင်ဆိုတာ မှန်လိုပါပဲ။ မိမိထုတ်လွှင့်တဲ့စွမ်းအင်ကောင်းဖို့ လိုပါတယ်။
ကော်ဖီလား
ဒါကြောင့် မွန်းလွဲချိန် လေယာဉ်ပေါ်မှာ ကော်ဖီ လက်ဖက်ရည်သောက် သို့မဟုတ် ခဏခဏ တောင်းသောက်တဲ့ ဘုန်းကြီးကိုကြည့်ပြီး “ဘုန်းကြီး ကော်ဖီသောက်လို့ ရမရ’လို့ ဦးနောက်ခြောက်ခံပြီး မစဉ်းစားပါနဲ့။ တာဝန်အရပဲ လုပ်ပေးပြီး မကြည်ညိုရင် မျက်နှာလွှဲနေလိုက်တာ ပိုကောင်းပါတယ်။ လောကမှာ အဆိုးဆိုတာ ရှိစမြဲပါ။ မြန်မာပြည်က ဆရာတော်တွေ နို့စည်နို့မှုန့်နဲ့ ဖျော်တဲ့ ကော်ဖီ လက်ဖက်ရည်ကို မွန်းလွဲချိန်သောက်လေ့မရှိဘူး။ Coke နဲ့ Juice လောက်တော့ ဘုန်းကြီးခပ်များများ သောက်ပါတယ်။
ဘုန်းကြီးကတော့ လေယာဉ်နဲ့ဖြစ်စေ ကားနဲ့ဖြစ်စေ ခရီးရှည်သွားရင် တစ်ခါတစ်ရံ ကော်ဖီခါးခါးကို brown sugar နှစ်ထုပ်လောက် ထည့်ပြီး အချိန်မရွေး သောက်လေ့ရှိပါတယ်။
စိတ်ထား
“လေကြောင်းလိုင်းတစ်ခုမှာ အလုပ်လုပ်သူ”အနေနဲ့ ငရဲကြီးမှာ ကြောက်ရင် ကိုယ့်အလုပ်ကို လုပ်တာပဲ ကောင်းမယ် တွက်ပါတယ်။ ဗုဒ္ဓဝါဒီဆိုတာ ကိုယ်တိုင် ကိုယ်နှုတ်စိတ်ကို စောင့်ထိန်းမှုသာ အဓိကကျကြောင်းပါ။ မွန်းလွဲချိန် လေယာဉ်ပေါ်မှာ ကျွေးတဲ့ လက်ဖက်ရည် ကော်ဖီ ထမင်းထုပ်ကို စားသုံးတဲ့ဘုန်းကြီးကို တွေ့ရုံနဲ့ အကုသိုလ်အဖြစ် မခံပါနဲ့။
ပွတ်ဆရာတွေ
လူနဲ့ စကားပြောနေရင်း တစ်နည်းပြောရင် လူရှေ့သူရှေ့မရှောင် တယ်လီဖုန်းကို ပွတ်နေတဲ့ ဘုန်းကြီးတွေကို တွေ့တိုင်း ဘုန်းကြီးကတော့ ငါ့အနေနဲ့ ဒီလိုမလုပ်မိပါစေနဲ့လို့ ကိုယ့်ကိုယ်ကို ဆုံးမပါတယ်။ Facbook ပေါ်ခါစက ဘုန်းကြီးတစ်ပါး မနက်လင်းတာနဲ့ ကွန်ပျူတာရှေ့မှာ ပါးစပ်က “တသွပ်သွပ်”လုပ်ပြီး “မြူးတူးစိတ်ဆိုး”ဖြစ်နေတာ တွေ့စဉ်ကလည်း သံဝေဂဖြစ်ဖူးတယ်။ Facebook ဆိုတာ သောင်းပြောင်းဖြစ်လို့ “အပ်စပ်၊ မအပ်စပ်”လို့ ဆုံးဖြတ်ရင် မမှန်လောက်ဘူး။ ဘုန်းကြီးတစ်ပါးအနေနဲ့ တောင်စဉ်ရေမရတွေနဲ့ချည်း အချိန်မကုန်စေဘဲ အကျိုးရှိအောင် အထိန်းအကွပ်နဲ့ အသုံးပြုရင် သင့်တယ်လို့ပဲ ဆိုနိုင်အံ့ထင်ပါတယ်။
ဒီဇင်ဘာ ၃၊ ၂၀၁၆။
---၅၂၁။ ဘယ်လိုလဲ
လူဘယ်က စဖြစ်သလဲ။ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ် (ကြောင်းကျိုးဆက်) မပါဘဲ ဖြေပေးစေချင်ပါသည်။ ကျနော်က ဗုဒ္ဓဘာသာမဟုတ်ပါ။
ကျေးဇူးတင်ပါသည်။
သန်းလွင်လေး
မသိပါ
ဗုဒ္ဓဒေသနာအရ...သတ္တလောကလို့ခေါ်တဲ့ သက်ရှိလောကဟာ ‘ယခင် ယခု နောင်’လို့ အချိန်ကာလဖြစ်စဉ် သုံးမျိုးနဲ့ အဆုံးမဲ့စကြဝဠာ (Time and Space)အတွင်း အသီးသီး (ကိုယ်စီကိုယ်စီ)လွင့်မျောလည်ပတ်နေတယ်။ တစ်ခုသော သတ္တဝါသည်ပင် နေရာဌာနအမျိုးမျိုးမှာ ခြားနားတဲ့ အသိဉာဏ် သွင်ပြင်သက်တမ်းတွေနဲ့ ကာလသုံးပါးမရပ်စဲဘဲ ဖြစ်နေကြတယ်။ အဲဒီလို လည်ပတ်စေတဲ့ တွန်းအားက သတ္တဝါအသီးသီးရဲ့ ကိုယ်တိုင် ‘ပြုပြောကြံ’ခြင်းဖြင့် ထုတ်လုပ်စုဆောင်းထားတဲ့ ‘စွမ်းအင်’တွေပါပဲ။ မြတ်ဗုဒ္ဓက “ဒီဖြစ်စဉ်ရဲ့အစကို မသိနိုင် (ပုဗ္ဗကောဋိ န ပညာယတိ)”လို့ မိန့်ပါတယ်။
လူဆိုတာ သက်ရှိလောကရဲ့ အစိတ်အပိုင်းပါပဲ။ ဒါကြောင့် လူ့ဖြစ်စဉ်ရဲ့အစကိုလည်း မသိနိုင်ပါ။ သက်ရှိသက်မဲ့အရာအားလုံးဟာ ဖြစ်တည်ပေါ်ပေါက်လာမှသာ သိနိုင်တာဖြစ်လို့ စတင်ဖြစ်ပေါ်ချိန်ကို မသိကောင်းပါ။
မြတ်ဗုဒ္ဓဟာ အဲဒီလိုမသိနိုင်တာကို သိတော်မူခဲ့ပါတယ်။
မလိုပါဘူး
ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ်ဆိုတာ အဲဒီလိုအစကို မသိနိုင်ပုံနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ဗုဒ္ဓဒဿန (ဗုဒ္ဓဝါဒရဲ့ရှုထောင့်)ကို တင်ပြခြင်းသာ ဖြစ်ပါတယ်။ လူ့အစကို ရှင်းပြခြင်း မဟုတ်ပါဘူး။ ဒါကြောင့် “လူဘယ်က စဖြစ်သလဲ”မေးခွန်းအတွက် ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ် လိုကိုမလိုပါဘူး။
ဘယ်လိုလဲ
ဗုဒ္ဓဝါဒီတစ်ယောက်ကတော့ “မသိဘူး”လို့ ရှင်းရှင်းပဲ ဖြေထားပါပြီ။ ‘ဗုဒ္ဓဘာသာမဟုတ်သူ’အနေနဲ့ အခြားဘာသာဝင်တစ်ဦးဖြစ်ခဲ့ရင် “ယောက်ျားအစ သွေးခဲက” “မိန်းမအစ ယောက်ျားနံရိုးက” “လူအစ ရွှံ့ခဲက”ဆိုတဲ့ မဟာသီအိုရီ သို့တည်းမဟုတ် အဲဒီသီအိုရီကို တီထွင်သူမပါဘဲ “လူဘယ်က စဖြစ်သလဲ”လို့ မေးရင် ဘယ်လိုဖြေမလဲ။ “ဘာသာမဲ့”ဖြစ်ခဲ့ရင်လည်း ‘စချင်သလိုစ၊ နေချင်သလိုနေ’မှာဖြစ်လို့ မေးစရာအကြောင်း မရှိသင့်ဘူးလို့ ယူဆပါတယ်။
ဒီဇင်ဘာ ၄၊ ၂၀၁၆။
---၅၂၂။ အလှူတု
အရှင်ဘုရား၊ ယနေ့ခေတ်တွင် လူအချို့ မတရားရရှိထားသော ဥစ္စာဖြင့် အလှူဒါနလုပ်ပြီး လူကြီးလူကောင်းယောင်ဆောင်နေကြပါသည် ဘုရား။ ထိုပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ အလှူမှာ အကျိုးပေးမပေး သိလိုပါသည် ဘုရား။
ရွှေမြိတ်မောင်မောင်
---ပဲ့တင်သံ
‘လူကြီးလူကောင်း”ဆိုတာ အယောင်ဆောင်လို့ အတုလုပ်လို့ ရနိုင်တဲ့အရာမျိုး မဟုတ်ဘူး။ ကိုယ့်ကိုယ်ကို တံဆိပ်ခတ်နှိပ်လို့လည်း မဖြစ်နိုင်ဘူး။ လူတစ်ယောက်ရဲ့ ဖြောင့်မတ်မှန်ကန်တဲ့ စိတ်ထားနဲ့ ထိုစိတ်အခြေခံတဲ့ လုပ်ဆောင်ချက်ကြောင့် ရရှိတဲ့ ပတ်ဝန်းကျင်ရဲ့ ပဲ့တင်သံသာဖြစ်ပါတယ်။ ဒီပဲ့တင်သံဟာ ပစ္စုပ္ပန်မှာ စစ်မှန်နေရင် မဆိုးသေးပါဘူး။ အတိတ်ရော ပစ္စုပ္ပန်ပါဆိုရင် ပိုကောင်းပါတယ်။ အတိတ် ပစ္စုပ္ပန် အနာဂတ်သုံးပါးဆိုရင်တော့ အကောင်းဆုံးဖြစ်မှာပေါ့။
အကျိုးမကြီး
သံယုတ်ပါဠိတော်အရ နာမည်မပါတဲ့ နတ်သားတစ်ယောက် မြတ်ဗုဒ္ဓကို လျှောက်ပုံက...
လူအချို့သည် မသင့်သောကံသုံးပါး၌ တည်လျက် အလှူဒါနပြု၏။ သူတစ်ပါးကို ပင်ပန်းစေ၍ သူတစ်ပါးကို သတ်၍ သူတစ်ပါးကို စိုးရိမ်စေ၍ သူတစ်ပါးကို မျက်ရည်ကျစေ၍ သူတစ်ပါးကို ဥစ္စာဒဏ် လက်နက်ဒဏ်ပေး၍ လှူဒါန်း၏။ ထိုအလှူသည် တရားနှင့်မညီသောကြောင့် (အဓမ္မအလှူ ဖြစ်သောကြောင့်) ထိုသို့သဘောမရှိသော တရားနှင့်ညီသော အလှူ၏အဆင့်အတန်းကို မမီ (သံ၊၁၊၁၉)။
ဒါကြောင့် အလှူဒါနနဲ့ ပတ်သက်ရင် စစ်မှန်စင်ကြယ်ဖို့လိုပါတယ်။ မိမိအပြစ်ကို ဖုံးကွယ်ဖို့ လုပ်တဲ့အလှူ၊ သူတစ်ပါးကိုယ်စိတ်ဆင်းရဲအောင် ပြုပြီး လှူတဲ့အလှူ၊ မစင်မကြယ်ရထားတဲ့ ပစ္စည်းနဲ့ လှူတဲ့အလှူတွေ အကျိုးမကြီးဘူးလို့ မှတ်နိုင်ပါတယ်။
ဒီဇင်ဘာ ၇၊ ၂၀၁၆။
ကြွေးပေးလျှင် ဆုံး၊ တောင်းလျှင်မုန်း။
---၅၂၃။ သာသနာနဲ့ ပြည့်တန်ဆာ
ဆရာတော် ဘုရား၊
ပြည့်တန်ဆာမတွေ တရားထိုင် တရားအား ထုတ်လျှင် တရားထူးကို ရနိုင်ပါသလား ဘုရား။ မည်သည့် အဆင့်ထိ ရနိုင်တယ်ဆိုတာကို ဖြေကြားပေးစေလိုပါသည် ဘုရား။
ရန်ပြေ (ရန်ကုန်)
---အများပိုင်
မြတ်ဗုဒ္ဓ ဟောကြားတဲ့ သစ္စာလေးပါးဆိုတာ သဘာဝဓမ္မ (ရှိနေပြီးသား)ပါပဲ။ နဂိုက ရှိနေပြီးသား သစ္စာလေးပါးကို မြတ်ဗုဒ္ဓက ဖော်ထုတ်ပါတယ်။ အက်တမ်လို့ ခေါ်တဲ့ အနုမြူဟာ အရင်က ရှိပြီးသား။ အဲဒါကို သိပ္ပံဆရာတို့က ဖော်ထုတ်သလိုပါပဲ။ ဒါကြောင့် သစ္စာလေးပါးဆိုတာကို အသိဉာဏ်ရှိသူ၊ လိုက်နာ ကျင့်သုံးသူတိုင်း ပိုင်ဆိုင်ခွင့်ရှိတယ်။ ပြည့်တန်ဆာ ဖြစ်ခြင်းဆိုတဲ့ အကြောင်းကြောင့် တရားထူးကို မရနိုင်ဘူးလို့ ဝါဒသီအိုရီမှာ မရှိဘူး။ လိုက်နာ ကျင့်သုံးတာနဲ့ ဓမ္မရဲ့ အကျိုးကို လက်တွေ့ခံစားနိုင်ပါတယ်။
အမ္ဗပါလီ
အမ္ဗပါလီဟာ စာတင်ခံရအောင် ချောမောလှပတယ်။ အမ္ဗပါလီကို မြင်ရင် သတိထားနိုင်ဖို့ မြတ်ဗုဒ္ဓတောင် ရဟန်းတွေကို သတိပဋ္ဌာန်တရားကို ကြိုပြီး ဟောတော်မူထားရသတဲ့ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၃၅)။ အဲဒီလို လှလို့ သူ့ကို ပိုင်လိုတဲ့ အာဏာရှိ ငွေကြေးချမ်းသာသူများလွန်းလို့ အငြင်းမပွားအောင်ဆိုပြီး တတ်နိုင်သူအားလုံး ပိုင်စေဆိုတဲ့ အဓိပ္ပာယ်နဲ့ ‘ပြည့်တန်ဆာ” ရာထူး ခန့်ဖို့ သဘောတူကြတယ်။ နောင်အခါ သားဖြစ်သူ အရှင်ဝိမလရဲ့ တရားကို နာပြီး ဘိက္ခုနီပြုတယ်။ ဘိက္ခုနီဖြစ်ပြီးနောက် နုပျိုစဉ်ကနဲ့ ကြီးရင့်စဉ်ဘဝ မိမိရဲ့ ကိုယ်ခန္ဓာကို နှိုင်းယှဉ်ပြီး ဝိပဿနာ ရှုရင်း ရဟန္တာဖြစ်သွားတယ်။
ဝိမလာ
ပြည့်တန်ဆာတစ်ယောက်ရဲ့ သမီး ဝိမလာလည်း အမေ့ခြေရာနင်းပြီး ပြည့်တန်ဆာပဲလုပ်တယ်။ တစ်နေ့ ဆွမ်းခံကြွလာတဲ့ အရှင်မောဂ္ဂလ္လာန်ကို နှစ်သက်သွားတဲ့အတွက် အရှင်မြတ်ရဲ့ ကျောင်းကို နောက်ယောင်ခံလိုက်သွားပြီး ဖျားယောင်းဖို့ ကြိုးစားတယ်။ အရှင်မြတ်က အသုဘကမ္မဋ္ဌာန်းနဲ့ တရားဟော ခြိမ်းခြောက်တဲ့အခါ သာသနာကို ကြည်ညိုပြီး ပြည့်တန်ဆာ မလုပ်တော့ဘူး။ နောင်အခါ ဘိက္ခုနီပြု၊ တရားအားထုတ်လို့ နောက်ဆုံး ရဟန္တာဖြစ်သွားတယ် (ထေရီ၊၃၈၈)။
ဒီဖြစ်ရပ်နှစ်ခုလောက်ဆို လုံလောက်ပါပြီ။ လူမျိုးအသီးသီး ဘဝအထွေထွေမှ ဗုဒ္ဓသာသနာထဲကို ဝင်ပြီး ကောင်းကျိုးချမ်းသာ ရသွားကြသူတွေ အများကြီးရှိပါတယ်။
အဆိုတစ်ခု
သီဟိုဠ်ဆရာတော် အရှင်နာရဒမထေရ်က..
“အာဏာထန်ပြင်းသည့် ဘုရင်မင်းများ၊ ထင်ရှားမထင်ရှား မင်းညီမင်းသားများနှင့် အထက်တန်းလွှာများ၊ ရက်ရောသူ ကပ်စေးနဲသူ သန်းကြွယ်သူဌေးများ၊ မာနထောင်လွှားသူ နှိမ့်ချသူ ပညာရှင်များ၊ ခိုကိုးရာမဲ့ သူဆင်းရဲများ၊ အောက်တန်းကျသူ အမှိုက်ပုံတွင် ရှာဖွေစားသောက်ရသူများ၊ ကောက်ကျစ်သည့် လူသတ်သမားများ၊ အထင်သေးခံရသူ ပြည့်တန်ဆာများ၊ ယင်းပုဂ္ဂိုလ်အားလုံးသည် ဗုဒ္ဓရှင်တော်မြတ်၏ ပညာကရုဏာ (ပြဋ္ဌာန်းသည့်) စကားလုံးများကြောင့် အကျိုးဖြစ်ထွန်းကြ၏ (Narada, Buddhism in a Nutshell, p. 5)”လို့ ရေးခဲ့ပါတယ်။
ဒီဇင်ဘာ ၈၊ ၂၀၁၆။
---၅၂၄။ သူတော့်နှလုံး
ဘုန်းဘုန်း ဘုရား ..
ဒကာ ဒကာမများ သံဃာတော်များကို အိမ်ပင့်ဆွမ်းကပ်တဲ့အခါ သံဃာတော်များက ဆွမ်းကပ်ရခြင်း ရည်ရွယ်ချက်နဲ့ အပ်စပ်သော အနုမောဒနာတရားများ ချီးမြှင့်ပြီး အမျှဝေကြပါတယ်။ သို့သော် ဦးတိုက်ပင့်ထားသော ဆရာတော်က ဆွမ်းဘုဉ်းပြီး တရားပေးခါနီးမှ ရုတ်ရက် အာဂန္တု ဆရာတော်အား တရားပေးရန် လျှောက်ထားပြီး ထပြန်ကြွသောကြောင့် အလှူရှင်မှာ တရားနာချိန်ပင် မရဘဲ ပြန်ကြွမည့် ဆရာတော်အား ကျောင်းအရောက် ပြန်ပို့ပေးခဲ့ရပါသည်။ အလားတူ ဖြစ်ရပ်မျိုး ဘုန်းဘုန်း ကြုံမိကြားမိဖူးပါသလား ဘုရား။ အလှူရှင်အနေဖြင့် မည်သို့ နှလုံးသွင်းရမည်ကို မိန့်တော်မူပါ ဘုရား။
ကိုမျိုးမြင့် မသန်းသန်းအေး (ဩစီ)
---ကြုံဖူး
ကိုယ့်ကို ဦးတည်ပင့်ထားလို့ အိမ်ထိ ကြွလာပြီးမှ ကြိုတင်အသိပေးထားခြင်းမရှိ၊ ခိုင်လုံတဲ့ အကြောင်းလည်း မရှိဘဲ ပေါက်ခနဲ ထပြန်ပြီး ဧည့်သည်နဲ့ လွှဲပစ်ခဲ့တယ်လို့ ဆိုလိုရင် ဆန်းတယ်လို့ ဆိုနိုင်အံ့ထင်ပါတယ်။ တစ်ခါမှတော့ မကြုံဖူးသေးဘူး။ ကိုယ်တိုင်လည်း မလုပ်ဖူးဘူး။ ခရီးသွားမယ့်နေ့ဆွမ်းအိမ်ကို ကြွရလို့ တာဝန်ရှိဆရာတော်က အနုမောဒနာ ပြုနေတုန်း အလှူရှင်ကို ခွင့်တောင်းပြီး ပြန်သွားတာကို ကြိုတင်အကူအညီတောင်းထားတဲ့ အိမ်ရှင် မဟုတ်သူ အခြားတစ်ယောက်က ပြန်ပို့ပေးရတဲ့ ရဟန်းမျိုးကိုတော့ တွေ့ဖူးတယ်။ ပင့်တဲ့လူ ကျေနပ်လို့ ကိုယ်တိုင်လည်း တစ်ခါ လုပ်ဖူးတယ်။ ဘုန်းကြီးတော့ ခရီးသွားမယ့်အချိန်နဲ့ နီးလွန်းရင် အလှူအိမ်ကို ပင့်ပေမယ့် မလိုက်ဖို့ ငြင်းလေ့ရှိပါတယ်။
အရေးပေါ်
မေးခွန်းပါ ဖြစ်ရပ်မှာ အနုမောဒနာ မဟောနိုင်ဘဲ ဆွမ်းစားပြီးတာနဲ့ အလှူအိမ်က ရေးကြီးသုတ်ပြာနဲ့ ထပြန်သွားတဲ့ ဆရာတော်ဟာ အောက်ပါ အခြေအနေတစ်ရပ်ရပ် ရှိလေမလား...
၁) ကျောင်းမှာ လျှပ်စစ်မီးဖို ပိတ်မထားခဲ့တာကို ခုမှသတိရလို့၊ သို့တည်းမဟုတ် ကြွလာခါနီး လက်ဆေးပြီး ရေခေါင်း ပိတ်ဖို့ မေ့နေခဲ့လို့... ကျောင်းတံခါး သော့မခတ်မိခဲ့လို့၊ သို့တည်းမဟုတ် မအောင့်နိုင်လောက်အောင် ကုဋီတက် (အိမ်သာသွား)ချင်လို့ (လူအိမ်မှာ မသွားတတ်ဘူး)၊ သို့တည်းမဟုတ် မနေနိုင်လောက်အောင် ခေါင်းကိုက် (မကျန်းမာ)လို့၊ သို့တည်းမဟုတ် ကျောင်းမှာ တစ်ခုခု အရေးပေါ်ဖြစ်လို့... စသည်။ ဒါကြောင့်ဆိုရင်တော့ ဦးတည်ပင့်ဆရာတော်ကို ပင့်သူ ဒကာတို့က နားလည်ပေးသင့်တယ်။ အရေးပေါ်မဟုတ်ရင်...
ပန်ကြား
ဦးတည်ပင့်ဆရာတော်ဟာ ဧည့်ဆရာတော်နဲ့ အတူကြွလာတာ ဖြစ်ရင် ယင်းဧည့်သည်ဆရာတော်နဲ့ ပင့်သူဒကာဟာ မိတ်ဆွေဟောင်းဖြစ်ပြီး ထိုဧည့်ဘုန်းကြီးမှာ သိက္ခာဝါကြီးပြီး အလိုက်မသိ လေကြောရှည်တတ်တဲ့အတွက် ကိုယ့်ကို ဦးတည်ပင့်ပေမယ့် သူ့ဘုန်းကြီးနဲ့သူ ဟောကြဆိုပြီး လစ်ထွက်ခဲ့တာများလား။ ဒါမှမဟုတ် မတွေ့မဖြစ်တဲ့ ဧည့်သည် ရှောင်တခင် ကျောင်းကို ရောက်လာလို့လား။ ဒီလိုဖြစ်ရင် အနည်းဆုံး “လက်စသတ်စရာ အလုပ်ကလေးရှိလို့၊ ရပ်ဝေးဧည့်သည်ရောက်နေလို့... စသည်”လို့ ဆိုပြီး ကျေနပ်တဲ့ အမူအရာ ပေါ်လွင်တဲ့ မျက်နှာထားနဲ့ ပြန်ခဲ့သင့်တယ်။ ဒီလိုမဟုတ်ရင်...
အထင်မှား
ဦးတိုက်ပင့် ဆရာတော်ဟာ ပင့်သူဒကာနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ယခင်ကပင် အဆိုးမြင်ဖီလင်တစ်မျိုး ကိန်းဝပ်ပြီးသားရှိနေတာကြောင့် မကျေနပ်လို့ ပညာပြတာလား။ ရှိနေရင် ပင်ကတည်းက မလိုက်ဘဲ ရှောင်သင့်တယ်။ ဧည့်ဆရာတော်ဟာ တစ်နေရာက ကြွလာပြီး ခုမှ ဆွမ်းစားအိမ်မှာ ရှောင်တခင် တွေ့လိုက်ရတဲ့အခါ မိမိနဲ့ ဂိုဏ်း (သုဓမ္မာ၊ ရွှေကျင်၊ ဒွါရ စတဲ့ ဂိုဏ်း)မတူလို့ သို့မဟုတ် ထိုဘုန်းကြီးနဲ့ ယခင် Negative Feeling ဟောင်းတွေ ရှိဖူးလို့လား။ ဒီလိုဖြစ်လည်း ထတော့ မပြန်သင့်ပါဘူး။ ဒီမေးခွန်း ဖြစ်လာရတာကိုက သူ့ကြောင့်လား ကိုယ့်ကြောင့်လားလို့ တွေးစရာ ဖြစ်ကုန်လို့။
ဆွမ်းတစ်ခါ
အလှူရှင်ဒကာအနေနဲ့...
၁) ဘုန်းကြီးက ရှောင်တခင် ထသွားလို့ စိတ်မကောင်း
၂) အနုမောဒနာ (ပရိတ်)မနာလိုက်ရလို့ လှူရဲ့ ရည်မှန်းချက် မပြည့်ဝ
၃) အကြိမ်ကြိမ် ကားမောင်းပို့ရလို့ အချိန်ကုန် လူပန်း
၄) ဒီ့အပြင် ဘုန်းကြီးနဲ့ ပတ်သက်ပြီး အတွေးအမျိုးမျိုး ဖြစ်နေလို့ ကုသိုလ်မတိုးတဲ့အတွက် ဘုန်းကြီးဆွမ်းကျွေးတာ စိတ်မောလူပန်းမို့ “ဆွမ်းတစ်ခါ” ဖြစ်သွားမယ့်ပုံပဲ၊ မဖြစ်ပါနဲ့။ ကိုယ့်နှလုံးသွင်း ကောင်းအောင်ပဲ ကြိုးစားသင့်တယ်။ နမူနာတစ်ခု...
ဖတ်ဖူးစာ
ယခင် အထက်တန်း စကားပြေလက်ရွေးစင်စာအုပ်မှာ ‘မတ္တရာဆရာတော်”ဆိုတဲ့ ခေါင်းစဉ်တစ်ခု ပါတယ်။ မင်းတုန်းမင်းခေတ်က အကောင်းမြင်တတ်လွန်းလို့ နာမည်ကျော်တဲ့ ဆရာတော်ရဲ့ အကောင်းတွေးတတ်ပုံ အကြောင်းပါ။ တင်ပြတဲ့ ရေးဆရာကို ရုတ်တရက် မမှတ်မိ။ ဆရာတော်က အင်မတန် အကောင်းမြင်တတ်တော့ လူတွေက ဆရာတော့်စိတ်ကို စမ်းတဲ့အနေနဲ့... တစ်နေ့ ဆွမ်းဟင်းကို ဆားငန်အောင် ချက်ပြီး ကပ်တယ်။ ဆရာတော်က “ဆားငန်တော့ အစာပိုကြေတာပေါ့”လို့ မိန့်သတဲ့။ နောက်နေ့ ဟင်းမှာ ဆားမထည့်ဘဲ ကပ်ပြန်တယ်။ ဆရာတော်တုံ့ပြန်ပုံက “ဒီနေ့ ဆွမ်းဟင်း ဆားမပါလို့ ရေငတ်သက်သာတယ်”တဲ့။
နှလုံးသွင်း
ဒါကြောင့် “ဘာလဲ... ဘယ်လိုလဲ”လို့ စိတ်ထဲဖြစ်လာတိုင်း မတ္တရာထုံး နှလုံးမူပြီး “အနုမောဒနာတရား နာယူနိုင်အောင် နောက်တစ်ကြိမ် ဆွမ်းကပ်အုံးမယ်”လို့ တွေးပြီး ကျေနပ်လိုက်။ နှစ်ခါပြန်ပို့ရတာကိုလည်း “ဒီနေ့ သံဃာကို ယာဉ်အလှူသွားအပြန် သုံးကြိမ်လုပ်လိုက်ရတယ်”ဆိုပြီး ပြုံးနိုင်အောင် ကြိုးစားလိုက်။ ခက်နိုင်ပေမယ့် သတိထားပြီး ကိုယ့်ကိုယ်ကို ပြင်ရင် ဒီတစ်ကြိမ် မအောင်မြင်တောင် နောက်တစ်ကြိမ် အောင်မြင်ပါလိမ့်မယ်။ အကောင်းဖက်က တွေးပြီး ကိုယ့်စိတ်ကို ထိန်းတာဟာ သူတော်ကောင်းတို့ရဲ့ နှလုံးသွင်းပါပဲ။
စကားမစပ်... ဘုန်းကြီးလည်း ဘဝမှာ နာနာကျင်ကျင် ကြုံရတာတွေကို အထက်ပါအတိုင်း နှလုံးသွင်းနိုင်အောင် ကြိုးစားပြီး မိမိစိတ်ကို ပြုပြင်ဆဲပါ။ “ရေးတဲ့စာနဲ့ အပြင်ကလူနဲ့ တစ်ခြားစီ”လို့ ပြောခံရမှာကို တကယ်ပဲ ရှက်ပါတယ်။ ခပ်ငယ်ငယ်က အလှူအိမ်မှာ မေတ္တသုတ် ရွတ်နေတုန်း လက်ကခြင်ကို “ဖြန်း”ကနဲ ယပ်တောင်နဲ့ ရိုက်တဲ့ ဆရာတော်တစ်ပါးနဲ့ ဆုံဖူးပါတယ်။
ဒီဇင်ဘာ ၁၀၊ ၂၀၁၆။
---သိက္ခေ စတ္တာရိ ကုက္ကုဋာ (ရာဇနီတိ၊ ၄၇-ဂါထာ)။ တိုက်ကြက်သည် နိုးလွယ်၏။ ခွပ်ခြင်း၌ သေသည်ထိ ရဲရင့်၏။ အမျိုးကို မျှဝေတတ်၏။ (မိတ်လိုက်စဉ်) နင်း၍ ပျော်ပါး၏။ ထိုအတူ ခေါင်းဆောင်သည် ဖျတ်လတ်ရမည်။ အန္တရာယ်ကို နောက်မဆုတ်ဘဲ အသက်စွန့်၍ ရင်ဆိုင်ရဲရမည်။ အမျိုးကို မျှဝေရမည်။ “မယက” မဟုတ်ရ။
---၅၂၅။ ကွယ်လွန်သူကို တောင်းပန်ခြင်း
ဘုန်းကြီး ဘုရား၊ ကိုယ် ပြစ်မှားထားတဲ့သူ ကွယ်လွန်သွားရင် အဲဒီလူကို ဘယ်လို တောင်းပန်မလဲ၊ တောင်းပန်လို့ကော ရနိုင်ပါသေးလား သိလိုပါတယ် ဘုရား။
ကဉ္စန (မော်ကျွန်း)
စာအရှိ
ကိုယ် ပြစ်မှားမိသူ ကွယ်လွန်သွားပေမယ့် တောင်းပန်လို့ရကြောင်း ကျမ်းဂန်မှာ တွေ့ဖူးပါတယ်။ မူရင်းစာကို ရှာဖွေတာ ကြာနေလို့ အဖြေကြာသွားပါတယ်။ အခု မူလပဏ္ဏာသပါဠိတော် မူလ.ပရိယာယသုတ်အဖွင့် ဋီကာ (မ၊ဋီ၊၁၊၃၀၂)မှာ အောက်ပါအတိုင်း တွေ့ရပါပြီ...
“မိမိ စွပ်စွဲဆဲဆို အပြစ် ပြောမိသူ ကွယ်လွန်သော် သုသာန်သို့ သွားပြီး ဖုတ်ကြည်းသင်္ဂြိုဟ်သည့်နေရာ (သို့မဟုတ် အရိုးဂူ)ကို တောင်းပန်ခြင်းပြုလျှင် ထိုအပြုအမူကြောင့် ဖြစ်မည့် အပြစ်ကင်းပျောက် ချမ်းသာရောက်နိုင်၏ (အက္ကောသိတ မတေ အာဠ-နေ ကတာ ခမနာ ဥပ.ဝဒန္တရာယံ နိဝတ္တေတိ)”။
တောင်းပန်ပုံ
ကိုယ်ပြုပြောထားတဲ့ အကြောင်းအရာကို ဖော်ပြပြီး တောင်းပန်သင့်တယ်လို့ ထင်ပါတယ်။ ဥပမာ မိဘကို ကြိမ်းမောင်း ပြောဆိုပြီး ပြစ်မှားမိတယ်ဆိုပါစို့၊ မိဘရုပ်အလောင်းကို မြေမြုပ်ထားတဲ့ မြေစာပုံ၊ ရုပ်အလောင်း သို့မဟုတ် အရိုးကို ထည့်ထားတဲ့ အုတ်ဂူ၊ အရိုးပြာအိုးကို သိမ်းထားတဲ့နေရာ၊ အရိုးပြာကို ဖြန့်ကျဲသို့မဟုတ် ရေမျှောတဲ့နေရာ... စသည်ကို သွားပြီး “အဖေ အမေတို့ကို မာမာထန်ထန် ပြန်ပြောကြိမ်းမောင်းပြီး သား (သမီး) မှားမိတာအတွက် သားကို (သမီးကို) ခွင့်လွှတ်ပါ”လို့ အလေးအနက်တောင်းပန်ရင် အပြစ်ကင်းနိုင်ပါတယ်။
မီးရှို့ရင်
အလောင်းကို မီးရှို့လိုက်လို့ တောင်းပန်စရာ ဘာမှ မရှိတော့ဘူးဆိုရင်တောင် ယနေ့ခေတ်အနေနဲ့... အိမ်က ဘုရားကျောင်းအောက်မှာ သပ်ရပ်တဲ့ ခုံလေးတစ်ခုချ၊ မိဘဓာတ်ပုံလေးကို အဲဒီခုံပေါ်မှာ တင်ပြီး ရိုသေလေးနက်စွာ တောင်းပန်ရင်လည်း ပြေပျောက်နိုင်ဖွယ်ရှိပါတယ်။
ဒီဇင်ဘာ ၁၁၊ ၂၀၁၆။
---၅၂၆။ သန္ဓေတားလျှင်
ဘုန်းဘုန်း ဘုရား၊ စီးပွားရေး လူမှုရေး စသည်ကြောင့် အမျိုးသမီးများသည် ကိုယ်ဝန် မဆောင်နိုင်အောင် သန္ဓေတားဆေးစားပါက လူ့အသက်ကို သတ်ရာရောက်ပါသလား ဘုရား။
တင်အောင်
---ကာကွယ်ခြင်း
ဖိုမျိုးဥနဲ့ မမျိုးဥ နှစ်မျိုးပေါင်းဆုံပြီး လူဖြစ်လာမယ့်အရာ (ဥပေါင်းဒြပ်)အဖြစ် ဖွဲ့စည်းသွားမှုကို စာအခေါ် ကလလရေကြည် သို့မဟုတ် သန္ဓေသား ဖြစ်ပြီလို့ နားလည်ရတယ်။ ယင်းသို့ သန္ဓေသား စဖြစ်မှသာ သက်ရှိလို့ဆိုနိုင်တယ်။ ဗုဒ္ဓဝါဒက ဖိုမျိုးဥ သို့မဟုတ် မမျိုးဥသက်သက်ကို သက်ရှိလို့ မသတ်မှတ်ဘူး။ ဒါကြောင့် မျိုးဥနှစ်ခု မပေါင်းမိအောင် ဆေးနဲ့ ကာကွယ်ခြင်း၊ ကိရိယာ တန်ဆာပလာနဲ့ ကာကွယ်ခြင်း၊ ကိုယ်အင်္ဂါကို ပြုပြင်ခြင်းဖြင့် သန္ဓေသားအဆင့်သို့ ရောက်မသွားအောင် ပြုတာကို လူ့အသက်သတ်တယ်လို့ မဆိုနိုင်ဘူး။
ကျမ်းအဆို
ဒီအယူအဆကို ထောက်ခံဖွယ်ရှိတဲ့ ဝိနည်းဋီကာကျမ်းဂန်အဆို တစ်ခု မှတ်စုထဲမှာ ရှိနေတယ်...
“သားမဖွားအောင် ကိုယ်ဝန်မရှိမီကပင် ဆေးကိုပေးရာ၌ ဝမ်း၌ (ကိုယ်ဝန်) ဖြစ်လာမည် မဟုတ်ဟူသော အဓိပ္ပာယ်ဖြင့် ပေးလျှင် ကံမမြောက် (အဝိဘေ ဇာယနတ္ထာယ ဂဂ္ဂဟဏတော ပုရေတရမေဝ ဘေသဇ္ဇံ ဒေန္တဿ ကုစ္ဆိယံ န ဥပ္ပဇ္ဇိဿတီတိ ဣမိနာ အဓိပ္ပာယေန ဒိန္နေ နေဝတ္ထိ ကမ္မဗဒေ။ ဝိမတိ၊၁၊၂၃၄)”။
ကံမမြောက်
အထက်ပါ ဖွင့်ဆိုချက်မှာ သားမဖွားအောင် ပဋိသန္ဓေတားဆေးပေးကောင်းတယ်ဆိုတဲ့ အဓိပ္ပာယ်ဖြစ်လို့ သန္ဓေတားဆေး စားသုံးပြီး ကာကွယ်တဲ့ မိခင်ဘခင်လောင်းလည်း လူသက်သတ်ကံ မမြောက်ဘူးလို့ ဆိုနိုင်အံ့ထင်ပါတယ်။ ကာကွယ်တဲ့ အဓိပ္ပာယ်ဖြစ်လို့ အခြားသော ခေတ်ပေါ်တားနည်းတွေလည်း ကံမမြောက်နိုင်ဘူး။
ဒီဇင်ဘာ ၁၂၊ ၂၀၁၆။
---၅၂၇။ ချစ်ကုသိုလ်
ပဋ္ဌာန်းကုသလတိက် ပဥှာဝါရ ဥပနိဿယပစ္စည်းမှာ ခိုးဆိုးလုယက်ပြီး ပေးလှူရင် ကုသိုလ်ဖြစ်တယ်လို့ ဟောထားတာလေး ရှင်းပြပေးပါ ဘုရား။
အရှင်သုခ
ပဋ္ဌာန်းပါဠိ
ပဋ္ဌာန်းပါဠိတော်မှာ “အကုသလော ဓမ္မော ကုသလဿ ဓမ္မဿ ဥပနိဿယပစ္စယေန ပစ္စယော”လို့ ဟောတော်မူပါတယ်။ “အကုသိုလ်ဓမ္မ (အကုသိုလ်တရား)က ကုသိုလ်ဓမ္မ (ကုသိုလ်တရား) ဖြစ်ပေါ်အောင် အထောက်အပံ့ပြုတယ်။ သဘာဝအရှိ အကုသိုလ်တရား (ပကတိ)သည် တစ်နည်း ပြုပြီး အကုသိုလ်တရား (ပကတ)သည် ကုသိုလ်ဖြစ်ဖို့ အားကြီးတဲ့ မှီရာအကြောင်းတရား (ပကတူပနိဿယ) ဖြစ်တယ်”လို့ ဆိုလိုပါတယ်။ (အကုသိုလ်က ကုသိုလ်ကို ကျေးဇူးပြုရာမှာ အာရမ္မ-ထူပနိဿယနဲ့ အနန္တရူပနိဿယကို မရနိုင်)။
ချစ်ကုသိုလ်
နမူနာအနေနဲ့ မြတ်ဗုဒ္ဓဟောပုံက... “ရာဂံ ဥပနိဿာယ ဒါနံ ဒေတိ (ချစ်လို့ ဒါနပြုဖြစ်တယ်)”တဲ့။ ဒီပင်္ကရာမြတ်စွာဘုရားရှေ့မှာ ဝမ်းလျားမှောက်နေတဲ့ သုမေဓာရှင်ရသေ့ကို ချစ်တဲ့စိတ်နဲ့ သုမိတ္တာမိန်းကလေးဟာ ပရိသတ်ထဲက ထွက်လာ၊ ရသေ့နားကပ်သွား၊ မိမိယူလာတဲ့ ကြာပန်း ရှစ်ခိုင်အနက် ငါးခိုင်ကို ရသေ့အား ပေးလိုက်ပြီး “မြတ်စွာဘုရားကို ပူဇော်ပါနော်”တဲ့။ ကျန်ကြာပန်း သုံးခိုင်ကို ကိုယ်တိုင် ဘုရားအား ပူဇော်တယ်။ နောက်ဆုံး ဒီပင်္ကရာမြတ်စွာဘုရားက နှစ်ယောက်လုံးကို တောင်းဆုပြည့်မယ်လို့ ဗျာဒိတ်ပေးတော်မူတာပဲ။
ဒီသီအိုရီအရ ချစ်တာကို အပြစ်လို့ပဲ မယူသင့်ဘူး။ ချစ်သူ သို့မဟုတ် အိမ်ထောင်သည်အဖြစ်နဲ့ ချစ်ခြင်းကို အကြောင်းပြုပြီး ကုသိုလ်များများလုပ်ဖြစ်အောင် ကြိုးစားရင် လောကီသားတစ်ယောက်အဖို့ ချစ်ရကျိုးနပ်နိုင်ပါတယ်။
မုန်းကုသိုလ်
“ဂါမဃာတံ ကရိတွာ တဿ ပဋိဃာတတ္ထာယ ဒါနံ ဒေတိ = (မြို့)ရွာနေလူသူကို သတ်ဖြတ်လုယက်ခြင်းဖြင့် (အကုသိုလ်ကို)ပြုပြီး ထိုအကုသိုလ်အကျိုးပေးခွင့်မသာအောင် (ဝိပါကောကာသဿ အနုပ္ပါဒနတ္ထာယ) အလှူပေး၏... စသည် (ပဋ္ဌာန၊၁၊၁၄၉)။ မိုက်တုန်းဒေါသ (အမုန်း)နဲ့ ခိုးဆိုးမိပေမယ့် အသိဉာဏ်ပွင့်သွားတဲ့အခါ လုပ်မိတဲ့ အကုသိုလ်ပြစ်ကို အမှန်တကယ် ကြောက်ပြီး ကုသိုလ်များများလုပ်တတ်တယ်။ အရှင်အင်္ဂုလိမာလဟာ ထင်ရှားတဲ့ သာဓကပါပဲ။ ဒါမျိုးကို “ယဿ ပါပံ ကတံ ကမ္မံ၊ ကုသလေန ပိဓီယတိ (မ၊၂၊၂၃၇)”လို့ မြတ်ဗုဒ္ဓ ဟောပါတယ်။ ဒါပေမယ့် အဇာတသတ်ကျတော့ ကြီးလေးတဲ့ သတ်ကံကြောင့် တစ်သက်တာ သူပြုတဲ့ ကုသိုလ်တွေက သူ့ကို မကယ်တင်နိုင်ခဲ့ဘူး။
တံငါသည်တစ်ဦးကတော့ သားရဟန္တာရဲ့ အကူအညီနဲ့ သေခါနီး ကုသိုလ်လုပ်ဖြစ်လို့ ဘဝကူးကောင်းသွားခဲ့တယ်။ အမုန်းဒေါသဆိုတာကတော့ လူသားတွေရဲ့ အဆိပ်အတောက်ဖြစ်လို့ ထာဝစဉ် ပယ်စွန့်ရမှာပါ။ အဓိပ္ပာယ်မှန် “ချစ်ကုသိုလ်”ဆိုပေမယ့် “ရာဂ”ကို ကုသိုလ်လို့ ဆိုလိုတာမဟုတ်ဘူး။ “ရာဂ”ဟာ တစ်ခါတစ်ရံ ကုသိုလ်ဖြစ်ဖို့ တွန်းအားဖြစ်နိုင်ကြောင်း တစ်နည်း ‘အချစ်ကြောင့် ကုသိုလ်ဖြစ်နိုင်ကြောင်း” ဆိုလိုခြင်းသာ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒီလိုပဲ “ခိုးဆိုးလုယက်ပြီး ပေးလှူရင် ကုသိုလ်ဖြစ်တယ်”လို့ ‘ပဉှာဝါရ ဥပနိဿယပစ္စည်း’မှာ မဆိုလိုဘူး။ ခိုးဆိုးမိုက်မဲမှုတွေလည်း တစ်ခါတစ်ရံ ကုသိုလ်ကို လုပ်ဖြစ်စေတဲ့ တွန်းအားဖြစ်နိုင်ကြောင်း ဆိုလိုခြင်းသာ ဖြစ်ပါတယ်။
ဒီဇင်ဘာ ၁၃၊ ၂၀၁၆။
ခြွေမှ ရံသည်။
(ပေးကမ်းမှ အခြံအရံ ပေါသည်။)
၅၂၈။ နဂါးရုံဘုရား
အရှင်ဘုရား၊ မြတ်စွာဘုရား၏ မုစလိန္ဒ သတ္တာဟကို သရုပ်ဖော်တဲ့ ပန်းချီနဲ့ ဆင်းတုတော်တွေမှာ နဂါးမင်းရဲ့ အခွေပေါ်မှာ ထိုင်နေတဲ့ပုံနှင့် မြတ်စွာဘုရား၏ ကိုယ်ကို နဂါးက ပတ်ထားတဲ့ပုံလို့ နှစ်မျိုး တွေ့မိပါသည် ဘုရား။ မည်သည့်ပုံက ကျမ်းဂန်နှင့် ညီသည်ကို သိလိုပါသည် အရှင်ဘုရား။
တေဇအောင် (မလေးရှား)
ခုနစ်ရက်
နေရဉ္ဇရာမြစ်ကမ်းနား၊ ဗောဓိပင်ရဲ့ အရှေ့ထောင့် (ပါစီနကောဏ)အရပ်ရှိ ကျည်းပင်ရင်းမှာ ခုနစ်ရက်ကြာ တင်ပလ္လင်ခွေ ထိုင်တော်မူလျက် ဖလသမာပတ် ဝင်စားပြီးနေတာကို “မုစလိန္ဒ သတ္တာဟ”လို့ ခေါ်ပါတယ်။
ဘုရားဖြစ်တော်မူစ မြတ်ဗုဒ္ဓဟာ ဥရုဝေလတော နေရဉ္ဇရာမြစ်ကမ်းနား ကျည်းပင်ရင်းမှာ ဖလသမာပတ် ဝင်စားပြီး ခုနစ်ရက်ပတ်လုံး တင်ပလ္လင်ခွေ တစ်ထိုင်တည်းနဲ့ နေတော်မူတယ်။ ထိုအတွင်း အအေးလွန်လေနဲ့အတူ ခုနစ်ရက်ပတ်လုံး မိုးစွေပြီး အခါမဲ့မိုးကြီးရွာတယ်။ အဲဒီအခါမှာ ကျည်းပင်အနီးရှိ ရေကန်မှာနေတဲ့ နဂါးမင်းဟာ ဗိမာန်မှ ထွက်လာပြီး မြတ်စွာဘုရားကို အအေးနဲ့ ခြင်မှက်တို့ မထိအောင် ကာကွယ်ပေးခဲ့ပါတယ်။
ခုနစ်ပတ်
“ဘဂဝတော ကာယံ သတ္တက္ခတ္တံ၊ ဘောဂေဟိ ပရိက္ခိပိတွာ ဥပရိ ဗုဒ္ဓနိ မဟန္တံ ဖဏံ ဝိဟစ္စ အဋ္ဌာသိ (ဥဒါန၊၈၇)”။
မြတ်စွာဘုရား၏ ကိုယ်တော်ကို အခွေတို့ဖြင့် ခုနစ်ပတ် ရစ်ပတ်၍ ဦးခေါင်းပေါ်၌ ပါးပျဉ်းကြီးဖြင့် မိုးလျက် တည်နေ၏။
နဂါးရုံ
ဒီပါဠိတော်အရ နဂါးခွေပေါ်မှာ မြတ်စွာဘုရားက ထိုင်နေတာမဟုတ်ဘူး။ ရာသီဥတု အလွန်အေးတဲ့အတွက် ထိုင်နေတဲ့ မြတ်စွာဘုရားဆီ နဂါးကလာပြီး အနွေးဓာတ်နဲ့ မှက်ခြင် စတဲ့ ပိုမွှားတွေ မထိအောင် ကာကွယ်တဲ့အနေနဲ့ မိမိရဲ့ နဂါးကိုယ်နဲ့ မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ ကိုယ်ပေါ်မှာ ခုနစ်ပတ်ခွေပြီး ဒီအခွေနဲ့ ဂွမ်းစောင်လို ခြုံပေးခြင်းဖြစ်ပါတယ်။
ဒါကြောင့် သရုပ်ဖော်ပန်းချီနဲ့ ဆင်းတုတွေမှာ နဂါးက မြတ်စွာဘုရားရဲ့ ကိုယ်ကို ရစ်ပတ်ထားတဲ့ပုံက ပိုပြီး ဝိဝတ္တိအံ့ ထင်ပါတယ်။
ဒီဇင်ဘာ ၁၃၊ ၂၀၁၆။
---၅၂၉။ ဗုဒ္ဓဆင်းတုနဲ့ မကိုဋ်စလွယ်
ဆရာတော်ဘုရား၊ တပည့်တော် ရှမ်းပြည်နယ် ကလောမြို့က ဦးပညာစာရပါ ဘုရား။ တပည့်တော် မေးလျှောက်ချင်လို့ပါ ဘုရား။ မြတ်စွာဘုရားရဲ့ ပုံတော်မှာ စလွယ်တွေ ဆင်မြန်းထားခြင်းကို သင့်မသင့် သိချင်လို့ပါ ဘုရား။ ဒကာတွေက မေးကြလို့ တပည့်တော် မသိလို့ပါ ဘုရား။
ရိုသေလျက် .. အရှင်ပညာစာရ (ကလော)
ရခိုင်ခရီး
ရခိုင်ဒေသဟာ ဝင်္ဂတိုင်း (ဘင်္ဂလားဒေသ)နဲ့ နယ်ချင်းထိစပ်နေတဲ့အတွက် ၂၅၆-မိုင်ခန့် ဝေးတဲ့ မဇ္ဈိမဒေသ ရာဇဂြိုဟ်မြို့နဲ့ ဘီစီ ၆ ရာစုအချိန်က လှည်းခြေကျင် ခရီးတွေနဲ့ အသွားအလာ ရှိခဲ့တယ်။ မြတ်ဗုဒ္ဓဟာ ၂-ဝါမြောက်၊ ၃-ဝါမြောက်၊ ၄-ဝါမြောက်၊ ၁၇-ဝါမြောက်၊ ဝါ ၂၀-မြောက်တွေကို ရာဇဂြိုဟ်မှာ ဝါဆိုခဲ့တဲ့အတွက် မြတ်ဗုဒ္ဓပွင့်တော်မူတဲ့ သတင်းကို ရခိုင်သားတို့ ကြားသိကြတယ်။ ၂၀-မြောက်ဝါကို ရာဇဂြိုဟ်မှာဆိုစဉ် ထိုအချိန်က ရခိုင်ဘုရင် မဟာစန္ဒသူရိယမင်းပင့်ဖိတ်လို့ ရခိုင်တို့ဌာနီ ဓညဝတီမြို့တော်ကို မြတ်ဗုဒ္ဓ ကြွတော်မူတယ်။
မဟာမုနိ
မြတ်ဗုဒ္ဓ ရခိုင်မှာ သတင်းသုံးစဉ် မင်းနဲ့ ပြည်သူတို့ ဦးဆောင်ပြီး မြတ်ဗုဒ္ဓနဲ့ အရွယ်ညီ ဆင်းတုတော်တစ်ဆူ သွန်းလုပ်တယ်။ ရခိုင်ရာဇဝင်ကျမ်းများအရ ဒီဆင်းတုကြီးကို မြတ်ဗုဒ္ဓ ဝါတော် ၂၀-အရမှာ သွန်းလုပ်တာဖြစ်လို့ ဘီစီ ၅၇၀-ခန့်လို့ ဆိုနိုင်တယ်။ နှစ်ပေါင်း ၂၄၀၀-ကျော် ရခိုင်သားတို့ ကိုးကွယ်ခဲ့ကြပြီး အေဒီ ၁၇၈၅-မှာ မြန်မာဘုရင် ဘိုးတော်ဘုရားက အမရပူရမြို့ကို ပင့်ဆောင်ခဲ့တယ်။ ယနေ့ မန္တလေးမြို့ (တောင်ဘက်)မှာ ဖူးတွေ့ရတဲ့ မဟာမုနိ သို့မဟုတ် မဟာမြတ်မုနိဘုရားကြီးပါပဲ။ စန္ဒသူရိယမင်းသွန်းလုပ်စဉ်က စလွယ် မကိုဋ် မပါဘဲ ထိုင်တော်မူရိုးရိုး (လက်တော်အနေအထားအရ ဘူမိဖဿမုဒြာ) ဖြစ်ကြောင်း ရခိုင်ရာဇဝင်မှာ ဆိုတယ်။
အဦးဆုံး
စန္ဒသူရိယမင်းပြီးနောက် နှစ်ပေါင်း ၉၀၀-ခန့်အကြာ အေဒီ ၄-ရာစုမှာ ရခိုင်ဘုရင် မဟာစန္ဒရားမင်းကြီးဟာ ဝေသာလီမြို့ကို တည်ထောင်ပြီး ထီးနန်းစိုက်တယ်...
“ထိုမဟာစန္ဒရားမင်းလက်ထက်၌ သီလဝန်ဂုဏဝန် မထေရ်ကြီး တစ်သောင်းခြောက်ထောင်မျှ ရှိကုန်၏။ ရဟန်းသာမဏေပေါင်း သောင်းသိန်းမက များကုန်၏။ ထိုမင်းကြီးသည် ရုပ်ပွားတော် မဟာမုနိအား ဦးသျှောင်တော်မကိုဋ်ကို ရွှေဖြင့် လုပ်စေတော်မူပြီး ပတ္တမြားစီလျက် ဝါတွင်းပတ်လုံး တင်လှူတော်မူ၏။ ဝါကျွတ်လျှင် ဦးသျှောင်တော်မကိုဋ်ကိုယူ၍ လက်စွပ်လုပ်စေလျက် ထိုပတ္တမြားကို ခြယ်လှယ်စေ၍ ပြည်ထောင်ချင်းမင်းတို့အား ပို့ဆက်စေ၏။ ထိုမင်းတို့သည် (လက်စွပ်ကို) ဝတ်ဆင်သုံးဆောင်လျှင် ဘုန်းတန်ခိုးညံ့လေကုန်၏ (အရှင်စန္ဒမာလာလင်္ကာရ၊ ရခိုင်ရာဇဝင်သစ်ကျမ်း၊ အတွဲ ၁၊ စာ-၁၅၇)”။
အထက်ပါဖော်ပြချက်အရ မဟာစန္ဒရားမင်းက မဟာမုနိဆင်းတုတော်ကို မကိုဋ်လှူရာမှာ အထူးရည်ရွယ်ချက်ရှိတာကို တွေ့နိုင်တယ်။ မဟာမုနိကို လှူတဲ့ မကိုဋ်ကို ပြန်စွန့်၊ လက်စွပ်လုပ်ပြီး နောက်ထပ် တင်လှူခြင်းရှိမရှိကိုတော့ ရာဇဝင်မှာ မဖော်ပြဘူး။ ဒါပေမယ့် နှောင်းခေတ်ဘုရင်တွေ မဟာမုနိကို မကိုဋ်စလွယ်လှူဒါန်းကြပြီး မကိုဋ်စလွယ်နဲ့ ဗုဒ္ဓဆင်းတုတွေလည်း ခေတ်စားလာတယ်လို့ ယူဆနိုင်ဖွယ်ရှိပါတယ်။
ပါဠိတော်
မင်း၊ ပုဏ္ဏား၊ သူဌေးသူကြွယ်၊ ရဟန်း၊ စာတုမဟာရာဇ်၊ တိံသာ၊ မာရ်နတ်၊ ဗြဟ္မာ ဟူသော ပရိသတ်ရှစ်ပါးရဲ့ အစည်းအဝေးကို တက်ရောက်ပြီး ပြောဆိုဆွေးနွေးဖူးပြီး အဲဒီပရိသတ်ထဲကို ရောက်တဲ့အခါ ‘ထိုပရိသတ်တို့၏ အဆင်းအသံကဲ့သို့ပင် ငါ၏ အဆင်းအသံသည်ဖြစ်၏။ ထိုသို့ ဟောပြောစဉ် ငါ့ကို လူလော နတ်လောဟု မသိကြ။ ငါသည် ပရိသတ်ကို တရား၌ တည်စေပြီး ထိုနေရာမှ ကွယ်ခဲ့၏ (ဒီ၊၂၊၉၂)’လို့ ပရိနိဗ္ဗာန်စံခါနီးမှာ မြတ်ဗုဒ္ဓက အရှင်အာနန္ဒာကို မိန့်ပါတယ်။
အဖွင့်ကျမ်း
မြတ်ဗုဒ္ဓအနေနဲ့တော့ တောသားလူရိုင်းနဲ့လည်း မတူ၊ ပတ္တမြားနားဋောင်း (မကိုဋ်သရ)ဖူလည်း မဆင်မြန်း။ ဗုဒ္ဓသွင်ပြင်နဲ့သာ ထိုင်နေခြင်းဖြစ်ပေမယ့် နာယူသူတွေကတော့ မိမိတို့ရဲ့ သွင်ပြင်ပုံသဏ္ဍာန်လိုပဲ ဖူးမြော်ကြရတယ် (န ပန ဘဂဝါ မိလက္ခုသဒိသော ဟောတိ၊ နာပိ အာမုတ္တ.မဏိကုဏ္ဍလော၊ ဗုဒ္ဓ.ဝသေနေဝ နိသီဒတိ။ တေ ပန အတ္တနော သမာနသဏ္ဌာန မေဝ ပဿန္တိ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၅၀)။
မဆုံးဖြတ်
မုံရွေးဇေတဝန်ဆရာတော်က “ပါဠိတော်အဋ္ဌကထာ ဖော်ပြပုံအရ မြတ်စွာဘုရားမှာ မကိုဋ်စလွယ်လက်စွပ် (စသည်) ဆင်မြန်းခြင်းမရှိသော်လည်း ဗုဒ္ဓစကားကို နာယူသည့်ပရိသတ်ကား မိမိတို့၏ ခေါင်းဆောင်သည် အလွန်အံ့ဩဖွယ် စကားကို မိန့်ကြားသည်ဟု အထင်ရောက်ကြ၏။ ထိုသို့ မင်း (စသည်)ဟု ထင်မှတ်သည့် အခိုက်အတံ့ကို ရည်ရွယ်ပြီး မင်းဝတ်တန်ဆာဖြင့် ထုလုပ်သည်ဟု ဆရာအဆက်ဆက် ပြောစကားကို ကြားလိုက်ရဖူး၏။ ထို့ကြောင့် တန်ဆာဆင်ဘုရားကို ထုလုပ်ကိုးကွယ်သည်ဟု ငါတို့ မှတ်ထင်ပေသည် (သမန္တစက္ခုဒီပနီ၊ စာ-၃၄၀)’လို့ မိန့်ပါတယ်။
ဆရာတော်ကြီးလည်း ဆရာစဉ်ဆက်ပြောဆိုသည်ကို ကြားဖူးကြောင်းနဲ့ ကိုယ်တိုင်လည်း ‘ထင်မှတ် (ယူဆ)’ကြောင်းကိုပဲ ဖော်ပြပြီး သင့်မသင့် ဆုံးဖြတ်တော်မမူပါဘူး။
သင်္ကေတ
ဗုဒ္ဓဆင်းတုဆိုတာ သက်တော်ထင်ရှား မြတ်ဗုဒ္ဓကို အာရုံပြုလို့ လွယ်ကူအောင် ဗုဒ္ဓကိုယ်စားပြုအနေနဲ့ ပူဇော်ခြင်းသာ ဖြစ်ပါတယ်။ မြတ်ဗုဒ္ဓဟာ အိန္ဒိယမြောက်ပိုင်းသားဖြစ်ပေမယ့် မြန်မာလူမျိုး ပန်းပုဆရာ ပန်ချီဆရာတို့ ထုလုပ်ရေးဆွဲရင် ဆင်းတုက မြန်မာမျက်နှာပေါက် ဖြစ်နေမှာပဲ။ ဒါကြောင့် မြတ်ဗုဒ္ဓကို မိမိတို့ ကြည်ညိုတဲ့ပုံစံနဲ့ ကိုယ်စားပြု ထုလုပ်ပြီး ကြည်ညိုပူဇော်ခွင့်ရှိတယ်လို့ပဲ ဘုန်းကြီး ယူဆပါတယ်။
ဒီဇင်ဘာ ၁၆၊ ၂၀၁၆။
---၅၃၀။ ဝါတွင်း ရဟန်းခံခြင်း
ဘုန်းကြီး ဘုရား၊ ဝါတွင်းကာလမှာ ရဟန်းခံကောင်း မခံကောင်း သိလိုပါသည် ဘုရား။
အရှင်အာဒိစ္စ
ငြင်းသူ
လွန်ခဲ့တဲ့ ၂-နှစ်ခန့်က တက္ကဆပ်စ်ပြည်နယ်မှာနေတဲ့ ဒကာတစ်ယောက် ထိုင်းနယ်စပ် မွန်ကျောင်းတစ်ခုမှာ ဝါတွင်းရဟန်းခံပြန်လာပြီး ဘုန်းကြီးတစ်ပါးက ဝါတွင်းရဟန်း မခံကောင်းဘူးပြောလို့ အဲဒါ ဟုတ်သလားလို့ ဖုန်းဆက်ပြီး မေးတာကို ဘုန်းကြီးက “ဝါတွင်းရဟန်းခံကောင်းတယ်၊ ခင်ဗျားဘုန်းကြီး ဆက်ဝတ်နေရင် ကထိန်သင်္ကန်းတောင် အလှူခံလို့ရတယ်... စသည်”ဖြေနေတုန်း အနားမှာ ရှိနေတဲ့ ဧည့်သည်ဆရာတော်ကြီးတစ်ပါးက “ကိုယ်တော် ရမ်းပြောမနေနဲ့၊ ဝါတွင်းရဟန်း မခံကောင်းဘူး၊ အဲဒါ အဆုံးအဖြတ်ရှိတယ်”လို့ ခပ်တည်တည်နဲ့ ဆိုပါတယ်။
မမှတ်မိ
ဘုန်းကြီး ညောင်တုန်း ရွှေဟင်္သာတောရတိုက် မင်းကျောင်းဆရာတော်ထံမှာ ပါရာဇိကဏ် အဋ္ဌကထာကို သင်ရင်းနဲ့ ဆရာတော်က “ဝါတွင်းမှာ ရဟန်းခံရင် ဝါလည်းရတယ်၊ ပဝါရဏာလည်း ပြုခွင့်ရှိတယ်”လို့ မိန့်ဖူးတာလေးကို အမှတ်ရနေပါတယ်။ ဒါပေမယ့် အဲဒီတုန်းက အခြားမှတ်စရာတွေ များလို့ ဆရာတော်မိန့်တဲ့ ကျမ်းကိုးနဲ့ ကျမ်းနာမည်ကို မမှတ်မိလိုက်ဘူး။ ဒီအမှတ်အသားနဲ့ အဲဒီဒကာကို အဲဒီလို ပြောခဲ့တာ။ ကြားက ဖြတ်ပြောသူ ဆရာတော်ပြောတဲ့ အဆုံးအဖြတ် (ဘယ်ဆရာတော်ရေးတယ်ဆိုတာ သူ မပြော)ကိုတော့ မတွေ့ဖူး မဖတ်ဖူးပါ။ ဖတ်ဖူးရင်လည်း မျှဝေပါ။
ရှာရကျိုး
မေးခွန်းကို ဖြေမလို့ တွေ့နိုးနဲ့ ဟိုဟိုဒီဒီ လိုက်ရှာကြည့်ရင်း မင်းကျောင်းဆရာတော်ရဲ့ အဆိုကို ထောက်ခံနိုင်တဲ့ အောက်ပါ စာပိုဒ်ကို တွေ့မိပါတယ်...
ဋီကာပါဠိ
ပစ္ဆိမိကာယ ဥပသမ္ပန္နော ပထမပဝါရဏာယ ပဝါရေ တုမ္ပိ လဘတိ၊ ဝဿိကော စ ဟောတိ အာနိသံသဉ္စ လဘတီတိ သာမဏေရာနံ ဝဿူပဂမနံ အနုညာတံ ဟောတိ၊ သာမဏေရာ ကထိနာနိသံသံ လဘန္တီတိ ဝဒန္တိ (ဝဇိရ-ဋီ၊ ၄၈၉)။
မြန်မာပြန်
ဒုတိယ ဝါကပ်ကာလ (ဝါခေါင်လပြည့် နောက်ပိုင်း ကာလ)၌ ရဟန်းခံသူသည် ပထမ ပဝါရဏာနေ့ (သီတင်းကျွတ် လပြည့်နေ့)၌ ပဝါရဏာ ပြုနိုင်၏။ ငါလည်း ရ၏ (ထိုဝါကို တစ်ဝါဟု ရေတွက်နိုင်၏)။ ထိန်အာနိသင်လည်း ရ၏။ ဤ(အဋ္ဌကထာ) စကားအရ သာမဏေများ ဝါကပ်ခွင့် ရှိပြီး ကထိန်အာနိသင်ကိုလည်း ရသည်ဟု ဆိုကြ၏။
အဓိပ္ပာယ်
ဝိနည်းအရ ဝါဆိုလပြည့်နေ့ ဝါကပ်မှ သီတင်းကျွတ် လပြည့်နေ့ ပဝါရဏာမှာ ပါခွင့်ရှိတယ်။ အထက်ပါ ဋီကာဖွင့်အရမူ ဒုတိယ ဝါဆိုကာလ (ဝါခေါင်လပြည့်နေ့) နောက်ပိုင်း ရဟန်းခံသူဟာ သီတင်းကျွတ်တာနဲ့ တစ်ဝါရတယ်။ ဝါဆိုလပြည့်မှာ ဝါဆိုသူတွေနဲ့ အတူ ဝါကျွတ်ခွင့် ပဝါရဏာ ပြုခွင့်လည်း ရတယ်လို့ နားလည်ရတယ်။ ဒါဖြင့် ဝါတွင်းမှာ ရဟန်းခံ မရစရာ အကြောင်း မရှိဘူးလို့ ဆိုနိုင်တာပေါ့။
ဝဇိရဗုဒ္ဓိ ဋီကာထက် နောက်ကျကြတဲ့ သာရတ္ထနဲ့ ဝိမတိ ဋီကာတွေမှာ အထက်ပါ ဖွင့်ဆိုချက်ကို ငြင်းဆိုထောက်ခံခြင်း မပြုဆိုတော့ “ဆိတ်ဆိတ်နေခြင်းသည် သဘောတူတယ်”ဆိုတဲ့ အဓိပ္ပာယ် ဖြစ်နိုင်တာပဲ။
ဒီဇင်ဘာ ၁၇၊ ၂၀၁၆။
၅၃၁။ မဟာမုနိ သွန်းလုပ်ချိန်
အရှင်ဘုရား၊ ဗုဒ္ဓလက်ထက်မှာ ရုပ်တု ဆင်းတု မရှိသေးဘူးလို့ သုတေသီတို့ အဆိုတွေ ရှိနေပါတယ်။ ဒါကြောင့် မဟာမုနိ ဘုရားကို ဗုဒ္ဓလက်ထက်က သွန်းလုပ်တယ်ဆိုတာ ဖြစ်နိုင်ပါမည်လား ဘုရား။ ရှင်းပြပေးစေလိုပါသည် ဘုရား။
မြင့်ထွန်း (ကံမ)
ကာရ်(န်)
“စုဆောင်းရရှိတဲ့ အထောက်အထား အားလုံးအရ ဗုဒ္ဓဆင်းတု ထုလုပ် ပူဇော်ကိုးကွယ်မှု အစကို ဘီစီ ၁-ရာစု သို့မဟုတ် ယင်းရဲ့ နောက်ပိုင်း တစ်ချိန်ချိန်မှာ ဖြစ်နိုင်တယ်လို့ ယူဆဖို့အတွက် အားသာစေပါတယ်။ အတော် အသေအချာ ဆိုနိုင်တာက အေဒီ ၄-ရာစုမှာ ရှေးဦးဗုဒ္ဓကိုယ်စားပြု အရာများ (ဆင်းတုများ) အကြောင်း ဖြစ်ရပ်တွေကို အချိန်ကာလအရ လေးစားခံရတဲ့ အမှန်များအဖြစ် လက်ခံတယ်ဆိုတဲ့ အချက်ပါပဲ (Manual of Indian Buddhism, by Hendrik Kern p. 95)”
အိန္ဒိယ ဗုဒ္ဓဘာသာသမိုင်းချုပ် ကျမ်းကို ရေးသားသူ ပညာရှင် ကာရန်က သူစုဆောင်း ရရှိသမျှ သုတေသန အထောက်အထားတွေကို ကိုးကားပြီး အဲဒီလို ဆိုခဲ့တယ်။ အဋ္ဌကထာမှာ 'ဓာတ်တော်ရှိတဲ့ စေတီ၊ ဗောဓိပင်ကို အာရုံပြုရင် ဗုဒ္ဓကို အာရုံပြုလို့ရတဲ့ နှစ်သက်မှု (ဗုဒ္ဓရမ္မဏပီတိ)ကို ရတယ် (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၃၂)’လို့ မိန့်တာကို ထောက်ရင် (ဗုဒ္ဓဆင်းတု မပါတာကို သတိပြု) ဗုဒ္ဓဝါဒ အစောပိုင်း ကာလ (အရှင် မဟာဗုဒ္ဓဃောသ အဋ္ဌကထာ ကျမ်းတွေကို ရေးချိန် အေဒီ ၅-ရာစု အစပိုင်းထိ)မှာ ဆင်းတု ထုလုပ်ကိုးကွယ်မှု အားနည်းတယ်လို့ ယူဆရတဲ့ အချက်ဟာ ကာရ်ရဲ့ အဆိုကို ထောက်ခံသလို ဖြစ်နေတယ်။
ဖာဟီယန်
ဒါပေမယ့် အေဒီ ၄-ရာစု သာဝတ္ထိမြို့ ဇေတဝန်ကျောင်းကို ဘုရားဖူး ရောက်ခဲ့သူ တရုတ်ရဟန်းတော် ဖာဟီယန်က မိမိကြားရတာကို “မယ်တော်အား တရားဟောရန် မြတ်ဗုဒ္ဓ တာဝတိံသာကို ကြွစဉ် သုံးလကြာပြီးနောက် ပသေနဒီ (ကောသလ)မင်းသည် ရှင်တော်ဗုဒ္ဓကို ဖူးချင်လွန်းသဖြင့် (ကောသလမင်းဟာ တစ်နေ့ကို သုံးကြိမ် ဘုရားကို သွားဖူးကြောင်း ထေရဝါဒကျမ်းမှာ ဆိုတယ်။ သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၅၃ ရှု) ဂေါသီတစန္ဒန (စန္ဒကူးရွှေ)၏ အနှစ်ဖြင့် ဗုဒ္ဓဆင်းတု တစ်ဆူ ထုလုပ်ပြီး မြတ်ဗုဒ္ဓ သီတင်းသုံးသည့် နေရာ၌ တင်ထား၏။ မြတ်ဗုဒ္ဓ ဇေတဝန်ကျောင်းသို့ ရောက်သည်နှင့် ထိုဆင်းတုတော်မှာ မြတ်ဗုဒ္ဓအား ကြိုလင့်လျက် ရှိ၏ (Buddhist Records of the Western World, Kegan Palul, p. xliv)”လို့ မှတ်တမ်းတင်ခဲ့ပါတယ်။
ဘိုးတော့်ဆရာ
ဘိုးတော်မင်းကိုးကွယ်တဲ့ မောင်းထောင် သာသနာပိုင်က မဟာမုနိဆင်းတုကို မြတ်စွာဘုရားလက်ထက်က သွန်းထုတယ်ဆိုတဲ့ အဆိုကို ထောက်ခံထားတယ် .. “မဟာမုနိဘုရားကို စီရင် သွန်းလုပ်သည်မှာကား မြတ်စွာဘုရားသခင် ထင်ရှားရှိတော်မူစဉ်ကပင် ဒေသစာရီ ကြွတော်မူခါ ရခိုင်မြို့ရွာသို့ သူရိယစန္ဒမင်း (နာမည်မှန်က စန္ဒသူရိယမင်း) လက်ထက် ရောက်တော်မူလျှင် ထိုမင်းတောင်းပန်ခြင်းကြောင့် “ခုနစ်လက်ခုပ်ခန့်သော ရတနာကို ငါ၏သဏ္ဌာန်နှင့် ဆံခြည်မျှ မယွင်းတူအောင် သွန်းလုပ်ဘိ”ဟူ၍ သိကြားမင်းအား မိန့်တော်မူ၍ ဝိသကြုံနတ်သားနှင့် သိကြားမင်းတို့ သွန်းလုပ်ကြောင်း ရာဇဝင်၌ ဆိုသည်။ ထိုစကားလည်း ကောသလမင်းကြီး တောင်းပန်၍ ရွှေလက်ထက်တော်ကပင် စန္ဒနသာရ (စန္ဒကူးနှစ်) ရုပ်တုတော်ကို ထုလုပ်ကြောင်းကို ဝဋင်္ဂုလိဇာတ်မှာ ဆိုသည့်စကားများနှင့် ညီညွတ်သည်ပင် ဖြစ်သည် (အမေးတော်ဖြေ၊ စာ-၁၁ဝ)။”
ရွှေလက်ညှိုး
သာသနာပိုင်ကြီး သာဓကပြုတဲ့ ‘ဝဋင်္ဂုလိဇာတ်’ဆိုတာ ၅၅၀-ထဲမှာ မပါဘူး။ ဇင်းမယ်အရပ်မှာ ရေးတဲ့ ဇာတ်ဝတ္ထု ငါးဆယ်ထဲက အမှတ် ၂၀-မြောက် ဖြစ်ပါတယ်။ ဒီဇာတ်အရ မြတ်ဗုဒ္ဓလက်ထက်က ကောသလမင်းရဲ့ ဆန္ဒအရ စန္ဒကူးနှစ်နဲ့ ထုလုပ်တဲ့ ဗုဒ္ဓဆင်းတု တစ်ဆူ ရှိဖူးကြောင်း၊ လက်ညှိုးတော် ပျက်စီးနေတဲ့ ဗုဒ္ဓဆင်းတုကို ပြန်လည်ပြုပြင်တဲ့ ကောင်းမှုထူးကြောင့် ဝဋင်္ဂုလိ (သန္တာညွန့်လို လုံးချောပြေပြစ်တဲ့ ခြေချောင်း လက်ချောင်းရှိသူ တစ်နည်း ရွှေလက်ညှိုးပိုင်ရှင်)ခေါ်တဲ့ ဘုရင် ဖြစ်လာကြောင်း သိရတယ်။
တရုတ်ဘုန်းကြီး ဖာဟီယန် သာဝတ္ထိမြို့ကို ရောက်စဉ် ကြားရတဲ့ သတင်းအချက်နဲ့ ဘိုးတော့်ဆရာ ကိုးကားတဲ့ ဇင်းမယ် (ချင်းမိုင်)ဖြစ် ဇာတ်တော်ပါ အကြောင်းအရာတို့ တူနေတာက စိတ်ဝင်စားစရာပဲ။
ထူပါရုံမှာ
သီဟိုဘုရင် ဒေဝါနံပိယဿမင်း (၃၀၆–၂၂၆ ဘီစီ)ဟာ ထူပါရာမ (ထူပါရုံ)စေတီတော်ကို တည်စဉ်က အင်မတန် သပ္ပာယ်တဲ့ ကျောက်ဆင်းတုတော် (သိလာပဋိမာ)ကြီး တစ်ဆူ ထုလုပ်ခဲ့ကြောင်း မဟာဝံသကျမ်း (မဟာဝံသ၊ ၃၆း၁၂၈)မှာ အောက်ပါအတိုင်း ဆိုတယ် ..
ဒေဝါနံပိယတိဿေန၊ သော ပတိဋ္ဌာပိတံ ပုရာ။
ထူပါရာမေ ဥရုသိလာ၊ ပဋိမံ စာရုဒဿနံ။
အဲဒီအချိန်ကစပြီး သီဟိုဠ်ဘုရင် အဆက်ဆက် ဒီဆင်းတုတော်ကို ပူဇော်လှူဒါန်းမှု ပြုခဲ့ကြတယ်။ မဟာဝံသဋီကာမှာ ဒီဆင်းတုရဲ့ ပမာဏကို ဖွင့်ဆိုခြင်း မတွေ့မိ။ ဒါပေမယ့် ကာရ်န်ရဲ့ အဆိုနဲ့တော့ မကိုက်ဘူး။
မဟာစေတီ
ဒေဝါနံပိယ တိဿမင်းပြီးနောက် နှစ်ပေါင်း ၁၀၀ ခန့်အကြာ ဒုဋ္ဌဂါမဏိမင်း (ဘီစီ ၁၆၁-၁၃၇) တည်တဲ့ မဟာစေတီမှာလည်း ဗုဒ္ဓဆင်းတု တစ်ဆူ ဌာပနာဖို့ ထုလုပ်ကြောင်း မဟာဝံသကျမ်း (၃၀း၇၂)မှာ ဆိုတယ် ..
ဗောဓိပါစိန ပညတ္တေ၊ ပလ္လင်္ကေ ကောဋိအဂ္ဃကေ။
သောဝဏ္ဏ ဗုဒ္ဓပဋိမံ၊ နိသီဒါပေသိ ဘာသုရံ။
ဗောဓိပင်၏ အရှေ့ဘက်၌ ထားသည့် အဖိုးတစ်ကုဋေတန် ပလ္လင်ထက်တွင် အရောင် တောက်ပသည့် ဗုဒ္ဓဆင်းတုတစ်ဆူကို ပြုထား၏။ ဤထိုင်တော်မူဆင်းတုမှာ ၁၂-တောင် မြင့်၏ (နိသိန္နပ္ပဏတော ဟိ ဒွါဒသ ဟတ္ထုဗ္ဗေဓံ။ မဟာဝံသ ဋီကာ၊၂၊၅၄၄)။ ဒါကတော့ ကားရ်န်အဆိုနဲ့ ညီဖွယ်ရှိတယ်။ ဒါပေမယ့် ထူပါရုံနဲ့ စန္ဒကူးနှစ်ဆင်းတုတွေထက်တော့ နှစ်ပေါင်း ၄၀၀-လောက် နောက်ကျသွားပြီ။
သုံးသပ်ချက်
သုတေသီတွေဟာ ရာဇဝင်မှတ်တမ်းရဲ့ အဆိုကို တော်ရုံနဲ့ လက်ခံလေ့မရှိဘူး။ တူးဖော်စုဆောင်းလို့ ရတဲ့ ကျောက်စာ၊ ဒင်္ဂါး၊ ရုပ်တု စတဲ့ ခိုင်လုံတဲ့ သက်သေနဲ့ ပြောမှ အခြားပညာရှင်တွေ ယုံကြည်မယ်ဆိုတာကို သူတို့ သိနေတယ်။ ဒါပေမယ့် ကပိလဝတ္ထုမြို့ ဒီနေရာမှာပါလို့ ဆိုပြီးမှ နောက်တစ်နေရာမှာ ထပ်တွေ့ပြန်တော့ မြို့ဟောင်းနဲ့ ရွှေ့ပြောင်းမြို့ဆိုပြီး ပြန်ပြင်တာမျိုးလည်း ရှိပါတယ်။
ဒါကြောင့် သုတေသီတို့ အဆိုကို အံ့တုဖို့ဆိုရင် ရာဇဝင်အဆိုကို ထောက်ခံနိုင်တဲ့ ခိုင်လုံတဲ့ သက်သေနဲ့ ပညာရှင်တို့ ကမ္ဘာကို တင်ပြရုံပါပဲ။ ဘုန်းကြီးကတော့ သုတေသနပြုဆရာမဟုတ်တဲ့ အတွက် ဖတ်ဖူးထားတဲ့ မှတ်စုလေးတွေကို ကူးရေးပြရုံမျှပါ။
ဒီဇင်ဘာ ၁၇၊ ၂၀၁၆။
၅၃၂။ ဘုန်းတော် ၆-ပါး
ဘုန်းဘုန်း ဘုရား၊ ဗုဒ္ဓဂုဏ်တော် ၉-ပါးထဲက ဘဂဝါ ဂုဏ်တော်မှာ ပါတဲ့ ဘုန်းတော် ခြောက်ပါး အဓိပ္ပာယ်ကို မြန်မာလို သိလိုပါသည် ဘုရား။
Dr. ဦးဝင်း (Salinas, CA)
---ဘဝဝါ
သော ဘဂဝါ၊ ထိုလောက ထွတ်တင် ဘုရားရှင်သည်။ ဣတိပိ၊ “ဣဿရိယ ဓမ္မ ယသ သိရီ ကာမ ပယတ္တ မည် ဘုန်းခြောက်လီနှင့် စုံညီပြည့်တောင်း ဤအကြောင်းကြောင့်လည်း။ ဘဂဝါ၊ ဘဂဝါဟု သူငါပြောရ လောကတစ်ခွင် ထာဝစဉ်ထင်ရှား ကျော်ကြားတော်မူပါပေ၏။ “ဘုန်းခြောက်လီ”ရဲ့အဓိပ္ပာယ်ကို အောက်မှာ အကျဉ်းချုပ်ပြီး ပြောပြလိုက်ပါတယ်။
ဣဿရိယ
‘အိတ်-သ-ri-ya’လို့ အသံထွက်ပြီး “အိတ်သရိယ”လို့ တစ်ဆက်တည်း ဖတ်ပါ။ လေ့ကျင့်ပွားများ အားထုတ်ထားတဲ့ သမထ ဝိပဿနာအစွမ်းကြောင့် စိတ်ကို အစိုးရခြင်းလို့ အဓိပ္ပာယ်ရတယ်။ အစိုးရပုံ ၈-မျိုး ရှိတယ် ..
- မုံညင်းစေ့ အတွင်းမှာ လမ်းလျှောက်နိုင်တဲ့အထိ ကိုယ်ကို သေးအောင် ဖန်ဆင်းနိုင်ခြင်း၊
- ကောင်းကင်မှာ လျင်စွာသွားနိုင်ခြင်း (အဘိညာဉ် တန်ခိုးဖြစ်လို့ စိတ်ရဲ့မြန်နှုန်းအတိုင်း လျင်စွာသွားလာနိုင်တယ်လို့ မှတ်ပါ)၊
- လိုရာအရပ်ကို ခဏချင်းရောက်နိုင်ခြင်း၊
- ပုံသဏ္ဌာန်အမျိုးမျိုး ဖန်ဆင်နိုင်ခြင်း၊
- အလိုရှိသလို ကိုယ်ခန္ဓာကို ကြီးအောင် လုပ်နိုင်ခြင်း၊
- စက်ဆုတ်စရာကို စက်ဆုတ်ဖို့ နှစ်သက်စရာကို မနှစ်သက်ဖို့ ရှုနိုင်အောင် စိတ်ကို အစိုးရ (နိုင်နင်း)ခြင်း၊
- တန်ခိုးအမျိုးမျိုးကို ဖန်ဆင်းရာမှာ ကျွမ်းကျင်ခြင်း၊
- စိတ်အလိုရှိတိုင်း မိုးပျံမြေလျှိုး လုပ်နိုင်ခြင်း။
ဗုဒ္ဓမှာရှိတဲ့ တန်ခိုးဆိုတာက “မိုးကျရွှေကိုယ်”တန်ခိုး မဟုတ်ဘူး။ အရိုးကြေ အရေခန်း ကိုယ်နှုတ်စိတ်ကို လေ့ကျင့်ပြီးမှ ရရှိတဲ့ စိတ်စွမ်းအင်တွေ ဖြစ်ကြောင်း နားလည်ပါ။
ဓမ္မ
လောကုတ္တရာ တရား ၉-ပါး (မဂ်လေးပါး ဖိုလ်လေးပါး နိဗ္ဗာန်)ကို ဓမ္မလို့ ခေါ်တယ်။ ဒီကိုးပါးကို ရမှ စိတ်ပိုင်းလေ့ကျင့်မှု ပြီးပြည့်စုံပြီး ဘုရားဖြစ်တယ်။ ဒီကိုးပါးကို ရပြီးမှ ဗုဒ္ဓဂုဏ်တော် အားလုံးကို ရတာ။ ဒါမရှိဘဲ ဘုရားမဖြစ်နိုင်။ လောကရှိ ဘုရားအမည်ခံ ပုဂ္ဂိုလ်တွေရဲ့ ဟောကြားချက်မှာ စိတ်ပိုင်းဘဝ ကျင့်မှုအကြောင်း ဖော်ပြပုံကို ကြည့်ပြီး ထိုဟောကြားသူတို့ရဲ့ စိတ်အဆင့်အတန်းကို ခန့်မှန်းနိုင်တယ်။
ယသ
ကျော်စောသတင်း ပျံ့နှံ့ခြင်း။ မှီခိုပြီး ဗိုက်ဝဖို့ ရည်ရွယ်တဲ့ အတ္တလွန် လူမိုက်တစ်စုရဲ့ ဘေးတီးမှုကြောင့် ကျော်စောခြင်းမျိုး မဟုတ်။ နှစ်ပေါင်း နှစ်ထောင့်ငါးရာ ကျော်လာပြီ ဖြစ်ပေမယ့် ပညာရှိတို့ လေးစားမြတ်နိုးခြင်း ခံရတဲ့ ပိဋကတ်သုံးပုံ ရှိနေသရွေ့ ဗုဒ္ဓရဲ့ ကျော်စောသတင်းမှန်ကို ကြားနေရအုံးမှာပါ။
သိရီ
ရုပ်သွင် အလွန် သပ္ပာယ်မှုကြောင့် ဖြစ်ရတဲ့ ကျက်သရေကို “သိရီ”လို့ ခေါ်တယ်။ ကြီးမားတဲ့ ပါရမီကုသိုလ်ရှိန်ကြောင့် မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ ကိုယ်မှာ “ပါရမီကိုယ်”ဖြစ်တဲ့ အတွက် ထူးခြားတဲ့ အမှတ်အသား ၃၂-မျိုး ပါတယ်။ လောကမှာ ထူးခြားစွာရုပ်သွင်လှပသူတွေ ရှိနိုင်ပေမယ့် ကိလေသာစင်လို့ အလွန်ကြည်လင်ရွှန်းပတဲ့ မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ ကျက်သရေကို မမီနိုင်ဘူး။
ကာမ
အလိုဆန္ဒ ပြည့်ဝခြင်းကို “ကာမ”လို့ ခေါ်တယ်။ ပါရမီဖြည့်ရာကာလ တစ်လျှောက်လုံး ဘုရားအဖြစ်ကို ရပြီး သတ္တဝါတွေကို ချေချွတ်ဖို့ တောင့်တခဲ့တဲ့အတိုင်း လုံးဝဥဿုံ ပြည့်စုံခဲ့ပါတယ်။
ပယတ္တ
ကြီးမားတဲ့ ဇွဲလုံ့လကို “ပယတ္တ”လို့ ခေါ်တယ်၊ ‘ပယတ်...တ’လို့ ပီအောင်ဖတ်။ ပါရမီဖြည့်စဉ် ဘုရားလောင်းအဖြစ်နဲ့ပင် အရှင်မြတ်ရဲ့ လုံ့လဝီရိယကို သာမန်တို့ မမီနိုင်။ ထိုဝီရိယကြောင့်ပင် ဗုဒ္ဓဘုရားအဖြစ်ကို ရတယ်။ စိတ်ကူးနဲ့ ပုံဖော်တဲ့ စိတ်ကူးယဉ် သက်သောင့်သက်သာ ဘုရားမျိုး မဟုတ်။ ဗုဒ္ဓအဖြစ်နဲ့ပင် နားယူတယ်လို့ ပြောနိုင်လောက်တဲ့ အချိန်မရှိဘဲ သတ္တဝါတွေကို မနေမနား ဟောပြော ဆုံးမတော်မူခဲ့တယ်။
သံပေါက်ချုပ်
ဣဿရိယ တန်ခိုးပြ စိတ်ကို စိုးရသည်။
ဓမ္မမည်ငြား ကိုးတရား ဘုရားရပေသည်။
ယသသတင်း ကမ္ဘာချဉ်း ပျံ့သင်းနေလေသည်။
သိရိရုပ်သွင် ကိလေစင် ကြည်လင်ရွှန်းလဲ့သည်။
ကာမဘုန်းဝေ ဗုဒ္ဓနေ များထွေအလင်းပွင့်စေသည်။
ပယတ္တဇွဲ လွန်ထူးကဲ အမြဲကြိုးစားဆောင်ရွက်သည်။
ဒီဇင်ဘာ ၁၉၊ ၂၀၁၆။
---၅၃၃။ မသိုးသင်္ကန်း
မသိုးသင်္ကန်း သမိုင်းလေး သိပါရစေဘုရား။
ဆုတောင်းပြည့် အရှင်အဂ္ဂ
---သမိုင်းတူ
မသိုးသင်္ကန်းဆိုတာ ကထိန်သင်္ကန်းကို ခေါ်တာဖြစ်လို့ မသိုးသင်္ကန်းသမိုင်းဆိုရင် ကထိန်သင်္ကန်းသမိုင်းနဲ့ အတူတူပဲ ဖြစ်မှာပါ။ ဒါကြောင့် သမိုင်းကို သိချင်ရင် ကထိန်သင်္ကန်းကို ဘယ်အချိန်က မြတ်ဗုဒ္ဓ ပညတ်တော်မူသလဲဆိုတဲ့ မေးခွန်းရဲ့ အဖြေကို ပြန်ပြီး ရှာဖတ်နိုင်ပါတယ်။ ဖြေပြီးသား ရှိပါတယ်။ “မသိုးသင်္ကန်း”ဆိုတဲ့ အဓိပ္ပာယ်ကိုတော့ နည်းနည်း ရှင်းပြပါမယ်။
ကထိန်မသိုး
ကထိန်သင်္ကန်းကို ဘာကြောင့် မသိုးသင်္ကန်း ခေါ်သလဲဆိုရင် ၁၁၅၀ ပြည့်နှစ်၊ တန်ဆောင်မုန်း လဆန်း ၃-ရက်နေ့၊ ဘိုးတော်ဘုရားက မဟာဒါန်ဝန် (ဘုရင်ကောင်းမှုပြုတာကို စီမံတဲ့အမတ်)ကို စေခိုင်းပြီး မေးလျှောက်လို့ သာသနာပိုင် အရှင်ဉာဏာဘိဝံသရဲ့ အဖြေက ...
“မသိုးသင်္ကန်းမှာ ကျမ်းဂန်လာမရှိ။ ရဟန်းတို့မှာ ကထိန်ပုဆိုးကို ရသည့်နေ့ရက်အတွင်း ပြီးပြေအောင် အခြားနေ့ရက် မကူး မသိုးစေဘဲ ချုပ်ဆိုလုပ်ဆောင်၍ ကထိန်ခင်းရသည်ကို အစွဲမူ၍ လူတို့မှာလည်း မသိုးသင်္ကန်း လုပ်ဆောင်၍ လှူဒါန်းကြသည့် အရာသာ ဖြစ်သည် (အမေးတော်ဖြေ၊ စာ-၂၈၇)”တဲ့။
ဒါလေးလောက်နဲ့ မသိုးသင်္ကန်းရဲ့ အဓိပ္ပာယ်ကို အပြည့်အဝ နားမလည်နိုင်သေးပေမယ့် ဘိုးတော်ဘုရားတို့ ခေတ်မှာ “မသိုးသင်္ကန်း”ဆိုတဲ့ ဝေါဟာရအသုံးတော့ ရှိနေပြီပေါ့။ ဒီဝေါဟာရရဲ့ အဦးဆုံး ခေတ်ကိုတော့ ဝေါဟာရဗေဒဆရာတို့ တွက်ချန်ထားခဲ့ပါရစေ။
မသိုးအမည်
ဝိနည်းပါဠိတော်ရဲ့ အဖွင့်အဋ္ဌကထာမှာ “ကထိန်ခင်းမည့် ပိတ်စကို ရလျှင် ကောင်းစွာ လျှော်ဖွတ်၍ အပ်ချည် စသည်ကို ပြင်ဆင်လျက် ရဟန်းအများ စုပေါင်းပြီး ပိတ်စကို ရသည့်နေ့မှာပင် (သင်္ကန်းအဖြစ်) ချုပ်ဆိုးခြင်းကိစ္စကို ပြီးစီးအောင် ပြု၍ (တဒဟေဝ သိဗ္ဗိတွာ နိဋ္ဌိတသူစီကမ္မံ) ကထိန်ခင်းရမည် (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၈၉)”လို့ ဆိုပါတယ်။
နံနက်အချိန် ပိတ်စကို ယူလာပြီး (ဒါမှ နေ့လယ်ချုပ်ဆိုးခြင်းကိစ္စ ပြီးမှာကို) ‘ဒီပိတ်စနဲ့ ကထိန်ခင်းပါ ဘုရား”ဆိုပြီး လှူထားခဲ့ရင် ‘ရသည့်နေ့မှာပင် ပြီးအောင် ချုပ်ဆိုး၍ ကထိန်ခင်းရမည်”လို့ ဆိုလိုတာ ဖြစ်ပါတယ်။ ကထိန်လျာအဖြစ် ပိတ်စကိုပါ လှူဒါန်းခွင့်ရှိတယ်။
ဒါပေမယ့် သင်းပိုင်၊ ကိုယ်ရုံ၊ ဒုကုဋ်ဆိုတဲ့ သင်္ကန်း သုံးမျိုးနဲ့သာ ကထိန်ခင်းကောင်းလို့ ကထိန်သင်္ကန်းဖြစ်တဲ့အထိ အဲဒီနေ့ ပြီးအောင် ချုပ်ဆိုးပြီး နောက်နေ့မကူးခင် (နောက်နေ့နံနက်အရုဏ်မတက်ခင်) ကထိန်ခင်းရမယ်။ နောက်နေ့ကူးသွားရင် အဲဒီကထိန် မအောင်မြင်ဘူး။ အဲဒီကျောင်းမှာ နောက်ထပ်လည်း ကထိန် မခင်းကောင်းတော့ဘူး။ အဲဒီသင်္ကန်းဟာ “သင်္ကန်းသိုး” (ရက်လွန် အချိန်လွန် သင်္ကန်း) ဖြစ်သွားတယ်။
ကထိန်မြောက်တဲ့ သင်္ကန်းကတော့ “မသိုးသင်္ကန်း”ပေါ့။ ယခုခေတ်လို ချုပ်ဆိုးပြီးသား သင်္ကန်းကို လှူရင် ချုပ်ဆိုးခြင်းကိစ္စမလိုဘဲ နောက်နေ့မကူးခင် သိမ်ထဲဝင် ကမ္မဝါစာ ဖတ်ပြီး ကထိန်ခင်းရုံပါပဲ။
အတုယူ၍
အလှူရှင်တို့ လှူဒါန်းတဲ့ ကထိန်လျာပိတ်စကို ရဟန်းတွေ ပေါင်းအားနဲ့ နောက်နေ့မကူးခင် နေ့မသိုးခင် ကိုယ်တိုင် ချုပ်ဆိုးပြီး ကထိန်ခင်းကြတာကို အတုယူပြီး လူတွေလည်း နေ့မကူးစေဘဲ ရက်လုပ်ချုပ်ဆိုး (ရက်တဲ့ချည်က သင်္ကန်းရောင်ဆိုရင် ဆိုးစရာမလိုဘူး)ပြီး မြတ်စွာဘုရားကို “မသိုးသင်္ကန်း”နဲ့ ပူဇော်ကြတာ ဖြစ်ပါတယ်။ မြတ်စွာဘုရားကို ကထိန်သင်္ကန်းကပ်လှူတဲ့ အဓိပ္ပာယ်ပါပဲ။ ဘုန်းကံကြီးမားတဲ့ ဆရာတော်ကြီးတွေကိုလည်း ရွှေတိဂုံ မသိုးသင်္ကန်းပြိုင်ပွဲလို ပွဲသဘင် ခင်းကျင်းပြီး မသိုးသင်္ကန်းလှူခွင့် ရှိတာပါပဲ။
သတိပြုဖွယ်
ဗုဒ္ဓကျမ်းစာတွေအရ ဒီနေ့အရုဏ်တက်မှ နောက်နေ့လင်းအားကြီး အရုဏ်တက်ချိန်ထိကို တစ်ရက်လို့ ယူတယ်။ ဒါကြောင့် ယနေ့ အလှူခံထားတဲ့ ကထိန်သင်္ကန်းနဲ့ နောက်တစ်နေ့ အရုဏ်မတက်မီအတွင်း မည်သည့်အချိန်မဆို ကထိန်ခင်းခွင့်ရှိတယ်။
ကထိန်ရက် မရောက်ခင် ကထိန်ခင်းမယ့် သင်္ကန်းကို ဘုန်းကြီးကျောင်းမှာ သွားထားရင် ဘုန်းကြီးကို ဘာမှ မလျှောက်ဘဲ အပ်ထားရုံ အပ်ထားခဲ့သင့်တယ်။ လှူပစ်ခဲ့ရင်တော့ ဆရာတော်တွေက အဲဒီနေ့မှာ ကထိန်ခင်းကို ခင်းရမယ်။ ကထိန်ခင်းတယ်ဆိုတဲ့ ပွဲနေ့မှာ သံဃာတွေ သိမ်ထဲကို သွားပြီး ကထိန်ခင်းစရာ မလိုတော့ဘူး။ သံဃာတွေက မေ့လို့ မသိလို့ ပွဲနေ့ထိ သိမ်းထားမိရင် သင်္ကန်းသိုးဖြစ်လို့ အဲဒီကထိန်အလှူ မအောင်မြင်ဘူး။ အဲဒီကျောင်းမှာ နောက်ထပ်လည်း ကထိန်မခင်းကောင်းတော့ဘူး။
အစာချသင့်
ဝိနည်းအဋ္ဌကထာမှာပဲ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၈၉)မှာ “ခလိ.မက္ခိတ = အစာမချရသေးတဲ့ အဝတ် (အဟတဝတ္ထု)၊ မလီန = ညစ်ပတ်နေတဲ့ အဝတ်တွေနဲ့ ကထိန်မခင်းကောင်းဘူး။ ကောင်းစွာ လျှော်ဖွတ်ရမယ်’လို့ ဆိုတဲ့အတွက် အတိအကျ လိုက်နာလိုရင် ကထိန်ခင်းမယ့် သင်္ကန်းကို ကထိန်မခင်းခင် အစာချထားသင့်တယ်လို့ ယူဆကြောင်းပါ။
တောဓလေ့
တောရွာတွေမှာ ကထိန်သင်္ကန်းကို ကထိန်ရက်အတွင်း (သီတင်းကျွတ်လပြည့်နေ့မှ တန်ဆောင်မုန်းလပြည့်နေ့ထိ) ကြိုအလှူခံပြီး ရက်မသိုးခင် ကထိန်ခံရဟန်းအပါအဝင် သံဃာ ၅-ပါး (မပြည့်ရင် ထပ်ပင့်)နဲ့ ကထိန်ကို ကြိုပြီး အကျဉ်းခင်းထားလေ့ရှိတယ်။ လယ်သိမ်းအပြီး ဥတုရာသီကောင်းချိန်ကျမှ သံဃာများများ ပင့်ပြီး ကထိန်အောင်ပွဲ ခြိမ့်ခြိမ့်သဲကျင်းပလေ့ ရှိပါတယ်။
ဒီဇင်ဘာ ၁၉၊ ၂၀၁၆။
---၅၃၄။ ခုတင်တစ်လုံး ဘုန်းကြီးနှစ်ပါး
ဆရာတော် ဘုရား၊ မကြာခင်က တပည့်တော်ရဲ့ မိတ်ဆွေ တစ် ယောက် မြန်မာပြည်က ကြွလာတဲ့ ဘုန်းကြီး နှစ်ပါးကို ကနေ ဒါ အနောက်ပိုင်းကို လိုက်ပို့စဉ် နှစ်ပါးအတွက် ဟိုတယ်ခန်း တစ်ခန်း စီစဉ်တာကို အကြီး ဆရာတော်က တစ်ပါး တစ်ခန်း နေပါရစေ ဆိုလို့ ဟိုတယ် ရောက်ပြီးမှ နောက်တစ်ခန်း ထပ် ယူရပါတယ်။ ဘုန်းကြီး နှစ်ပါးချင်း တစ်ခန်းတည်းမှာ ကျိန်း ကောင်း မကျိန်းကောင်း သိလိုပါတယ် ဘုရား။
မမိုးသူ (ကနေဒါ)
သိက္ခာပုဒ်
မူရင်းပါဠိတော်မှာ “ရဟန်းသည် (အခြားရဟန်းနှင့် အတူ တစ်ပန်းကန်တည်း၌ မစားအပ်။ တစ်ခွက်တည်း၌ မသောက်အပ်။ တစ်ညောင်စောင်းတည်း (တစ်ခုတင်တည်း)တစ်ခင်းတည်း၌ မအိပ်အပ်။ တစ်ချီတည်း ခြုံ၍ မအိပ်အပ်။ တစ်ခင်းတစ်ရုံတည်း ခင်းခြုံ၍ မအိပ်အပ်။ အိပ်သော ရဟန်းအား ဒုက္ကဋ်အာပတ် သင့်၏ (ဝိ၊၄၊၂၆၁)”လို့ ပညတ်ချက်ရှိပါတယ်။
မြတ်ဗုဒ္ဓ ဘာကြောင့် အဲဒီလို တားမြစ်တော်မူရသလဲဆိုရင် “ဘုန်းကြီးတွေလည်း ကာမဂုဏ်ခံစားတဲ့ အိမ်ရာတည်ထောင် လူ့ဘောင်က ငါတို့ လူသားတွေလိုပဲ’လို့ ပတ်ဝန်းကျင်က ကဲ့ရဲ့ကြလို့။ အဓိပ္ပာယ်က လူကဲ့ရဲ့စရာ ဖြစ်လို့ပေါ့။
ပါဠိလွတ်
မြတ်ဗုဒ္ဓ ပညတ်တော်မူထားတာကို နားလည်အောင် ခေတ်ကာလနဲ့ လျော်အောင် ရှင်းလင်းဖွင့်ဆိုတဲ့ ရှေးက ရဟန္တာကြီးတွေရဲ့ ပို့ချစဉ်ကို အေဒီ ၁၂-ရာစုမှာ အရှင်သာရိပုတ္တရာအမည်ရှိ ပညာရှင်က ပါဠိမုတ္တက ဝိနိစ္ဆယ (ပါဠိတော်မဟုတ်တဲ့ အဆုံးအဖြတ်)အဖြစ် မှတ်တမ်းတင်ခဲ့ပါတယ်။ အဲဒီမှတ်တမ်းမှာ ..
တစ်ပန်းကန်တည်း မစားရ၊ တစ်ခွက်တည်း မသောက်ရ ဆိုရာမှာ “တစ်ပါးက စားစရာကို ထည့်ယူသွားပြီး ခွက်ထဲမှာ ကျန်နေတာကို ကျန်တစ်ပါးက ခပ်ယူစားသောက်ကောင်းတယ်”လို့ ရှင်းပါတယ်။ တစ်ခုတင်တည်း တစ်ခင်းတည်း မအိပ်ရ ဆိုရာမှာလည်း “အလယ်မှာ သင်္ကန်း တောင်ဝှေး အနည်းဆုံး ခါးပန်းကြိုးလို ဟာတွေနဲ့ စည်းခြားပြီး အိပ်ရင် ရပါတယ်”လို့ ရှင်းပါတယ် (ဝိနယသင်္ဂဟ၊ဋ္ဌ၊၄၄၄)။
သုံးသပ်ချက်
မေးခွန်းပါ သက်ကြီးဆရာတော်အနေနဲ့ တစ်ခန်းတည်း နှစ်ပါး ဖြစ်နေလို့ ပြန်စီစဉ်ခိုင်းတာတော့ ဟုတ်မယ် မထင်ဘူး။ တစ်ခုတည်းသော အခန်းမှာ တစ်လုံးတည်းသော ခုတင်ပဲ ရှိနေလို့ နှစ်ပါး မအိပ်ကောင်းဘူးလို့ သိတဲ့အတွက် အလယ်မှာ ခြုံထည်လေး သားရေအိတ်ကလေး ခြားအိပ်လို့ ရတာကိုလည်း ရုတ်တရက် သတိမရမိလို့ ထပ်စီစဉ်ခိုင်းတာ ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။ ဒါမှမဟုတ်ရင် ... ဘုန်းကြီး အမှတ်ရလာတာလေးကို ရယ်စရာ ပြောရအုံးမယ် ..
မသိခဲ့ဘူး
ဘုန်းကြီး ရဟန်း ၁-ဝါရ ညောင်တုန်းမြို့၊ ရွှေဟင်္သာတောရတိုက်က ထွက်လာခါစ ရန်ကုန်မှာ နေတဲ့ ဦးသုမင်္ဂလ (ဘုန်းကြီးထက် ၉-ဝါကြီး၊ ယခု ဆရာကြီး ဦးကျော်သူ-ကောသောင်း) နေထိုင်တဲ့ ကျောင်းမှာ ငယ်သူငယ်ချင်း ဦးတေဇနိယ (ဘုန်းကြီးထက် ၂-ဝါကြီး၊ ယခု ဆရာကြီး ဦးတင်ရွှေ)နဲ့ အတူတည်းကြတော့ အောက်ခံသံဇကာပေါ်မှာ အပေါ်က ကတ်ထူစက္ကူ ခင်းထားတဲ့ ခုတင်ပေါ်မှာ (အသုဘခုတင် ဖြစ်နိုင်တယ်) နှစ်ပါးအတူ အိပ်ကြတယ်။ ဘာမှ မခြားထားပါဘူး။ ခြားရကောင်းမှန်းလည်း မသိခဲ့ပါဘူး။
ကန်ချတယ်
ကိုယ့်လူက အတော် အအိပ်ကြမ်းတယ် ... ဒူးနှစ်စုံကို ကွေးအိပ်တော့ အိပ်မောလည်း ကျရော ဒူးအောက်က ခြေနှစ်ချောင်းကို ဆတ်ကနဲ ဆတ်ကနဲ တစ်ခုပြီးတစ်ခု ခဏခဏ ခါတယ်။ သူခြေခါတိုင်း ဘုန်းကြီးရဲ့ ကျောနဲ့ တင်ပါးကို အဲဒီခါခြေနဲ့ ဖြုန်းခနဲ ဖြုန်းခနဲ လာရိုက်လို့ အိပ်မရဘူး။ ပထမ သူ့ကို တွန်းပစ်တယ်။ အောက်ခံက သံဇကာဆိုတော့ အလယ်မှာ ချိုင့်နေလို့ ခဏကြာ ပြန်လိမ့်ကျလာတာပေါ့။ သုံးလေးကြိမ် ဖြစ်လာတော့ တွန်းတင်လည်း ပြန်ကျလာအုံးမှာပဲ ဆိုပြီး ဖြည်းဖြည်းချင်း တွန်းတင်၊ ခုတင်စွန်းရောက်တော့ ခြေထောက်နဲ့ ကန်ချလိုက်တယ် (ခုတင်က မမြင့်ပါဘူး)။ ဝုန်းကနဲလည်း ပြုတ်ကျ ‘အုမလေး သွပ် ... သွပ် ... ရှူး’လို့ သက်ပြင်းတစ်ချက်မှုတ်ပြီး ပြန်မတက်လာတော့ဘူး။ စိတ်ထဲ မှတ်ကရောလို့ လုပ်လိုက်သေးတယ် (ကိုယ်နိုင်ပြီး သူခံလိုက်ရတာကိုး)။
ခုလည်း အငယ်ကိုယ်တော်က အဲဒီလို ဖြစ်နေလို့များလား။ ဒီ့ပြင် “အဟောက်လွန်တဲ့ လေယာဉ်ပျံ”ဆိုလည်း အိပ်လို့ရမှာ မဟုတ်ဘူးလေ။ Who knows ? ..
အခြေအနေ
လိုက်ပို့သူဟာ ကြိုတင်ဘုက်ကင် လုပ်ထားတဲ့ အခန်းက သက်သာပေမယ့် ဟိုတယ်ကို ရောက်မှ ရှောင်တစ်ခင် နောက်တစ်ခန်း စီစဉ်ရလို့ ဘတ်ဂျက်နည်းနည်း ထိခိုက်နိုင်တယ်။ ဘုန်းကြီးသာ ဆိုရင်တော့ ကန်ချတန်ချ (ကိုယ့်ထက် ငယ်ရင် ရင်းနှီးရင် ပေါ့) ဒါမှမဟုတ် အာပတ်ပဲ သင့်ခံလိုက်တော့မယ် (ဒေသနာ ကြားရင် ပျောက်တာပဲ)။ တစ်ခန်း ထပ်ဝယ်ခိုင်းရဲလောက်အောင် မစွမ်းတာတော့ အမှန်ပဲ ကျောင်းအစ်မရေ။
ဒီဇင်ဘာ ၂၁၊ ၂၀၁၆။
---၅၃၅။ ငါးပါးသီလ ဘယ်တုန်းက စ
ဆရာတော် ဘုရား၊ ငါးပါးသီလ ဘယ်တုန်းက စတင်ခဲ့ပါသည် ကို သိလိုပါသည် ဘုရား။
မန်းမျိုးထွန်း
ထောက်တည်ရာ
ဝတ္ထုဖြစ်ရပ် တစ်ခုကို အရင် ဖတ်ကြည့်ပါ .. ဆင်းရဲသားတစ်ယောက်ဟာ အနောမဒဿီဘုရားရဲ့ အရှင်နိသဘမထေရ်ထံမှာ ငါးပါးသီလကို ခံယူပြီး ရာသက်ပန် (အဲဒီအချိန်က လူသက်တမ်းက နှစ်ပေါင်း တစ်သိန်း)ဆောက်တည်တယ်။ ဒီပါရမီရှင် ပုဂ္ဂိုလ်က “သေခါနီးသော် ငါ၏သီလကို အောက်မေ့ခဲ့၏”လို့ နောင်အခါ ပြောပြခဲ့တယ်။
ငါးနှစ်သား ရဟန္တာ
ဒီဆင်းရဲသားလူလိမ္မာဟာ ဗုဒ္ဓဂေါတမပွင့်ချိန်မှာ မြတ်ဗုဒ္ဓကို ဆည်းကပ်သူ ဝေသာလီသူဌေးအိမ်မှာ ဖြစ်တယ် ..
“ဝါဆိုခါနီးအချိန် ငယ်မိဘတို့သည် ငါးပါးသီလကို ဆောက်တည်ကြစဉ် မြတ်ဗုဒ္ဓ ဟောကြားသော သီလအကြောင်းတရားတော်ကို ကြားနာမိသည်နှင့် မိမိဆောက်တည်ဖူးသော သီလကို ဆင်ခြင်နိုင်ပြီး တစ်ထိုင်တည်းဖြင့် အရဟတ္တဖိုလ်ကို မျက်မှောက်ပြုနိုင်ခဲ့ပါ၏။ ထိုအချိန်က ငါသည် အသက် ၅-နှစ်သာ ရှိသေးပြီး မြတ်ဗုဒ္ဓသည် ငါ့အား ရဟန်းပြုပေးခဲ့ပါ၏ (အပဒါန၊၁၊၈၄)”လို့ ရဟန္တာဖြစ်ပြီးနောက်မှာ အရှင်မြတ်က မြွက်ဟခဲ့ပါတယ်။
အဖြေ
ငါးပါးသီလဆိုတာ ဗုဒ္ဓဘုရားရှင်တိုင်း ဟောကြားတာ ဖြစ်လို့ ဘုရားပွင့်တဲ့ အချိန်တိုင်းမှာ ငါးပါးသီလရှိပါတယ်။ ဒီဖြစ်ရပ်မှာ အနောမဒဿီဘုရားဆိုတာ လွန်ခဲ့တဲ့ တစ်အသင်္ချေနဲ့ ကမ္ဘာတစ်သိန်းအလွန်က ပွင့်တော်မူတဲ့ ဘုရားပါ။ ယခုကမ္ဘာမတိုင်ခင် ကမ္ဘာပေါင်း ဘီလျံမက လွန်ခဲ့တဲ့အချိန်ကလို့ မှတ်ရင် သင့်ပါတယ်။ ဒါကြောင့် ငါးပါးသီလရဲ့ အစကို မသိနိုင်။ ဘယ်တော့ ပျောက်ကွယ်မယ်ဆိုတာလည်း မသိနိုင်ဘူးလို့ ဖြေရမှာပဲ။ ဒီဘုရားသာသနာကွယ်လို့ နောက်ဘုရားပွင့်ရင် ငါးပါးသီလအကျင့်လည်း ပေါ်လာမှာပဲ။
ဒီဇင်ဘာ ၂၂၊ ၂၀၁၆။
---၅၃၆။ အစောင့်လေးပါး
အရှင်ဘုရား၊ စတုရာရက္ခတရား လေးပါးကို မြတ်စွာဘုရား ဟောကြားပါသလား ဘုရား။ ထိုတရား လေးပါး ပွားများပုံကို ရှင်းပြပေးစေလိုပါသည် ဘုရား။
Dr. ထိန်ဝင်း ဒေါ်နန်းမာလာချင်း
---မူရင်းဘယ်က
“စတုရာရက္ခ”ဆိုတာ စတု = လေး၊ အာရက္ခ = အစောင့် ဖြစ်လို့ အဓိပ္ပာယ်က “အစောင့်တရားလေးပါး” ဖြစ်ပါတယ်။ “စတုရာရက္ခ”ဆိုတဲ့ အသုံးနဲ့ ဘုရားဟော ပါဠိတော်မူရင်းကို ရှာဖွေဆဲ ဖြစ်ပါတယ်။ ဝိနယအဋ္ဌကထာကျမ်းအရ မထေရ်ကြီးတွေ ရဟန်းငယ်တွေကို ဩဝါဒပေးပုံကို ဖွင့်ဆိုရာမှာ ..
“ဒိဝသေ ဒိဝသေ သီလာနိ အာဝဇ္ဇေန္တော စတုရာရက္ခံ အဟာပေန္တာ မနသိကာဗဟုလာ ဝိဟရထ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊ရ၃) = နေ့စဉ် အစောင့်တရားလေးပါး (စတုရာရက္ခ) အပါအဝင် ကိုယ်ကျင့်တရား (သီလ)ကို များများဆင်ခြင်ပြီး သီတင်းသုံးတော်မူကြပါ”လို့ မိန့်ဆိုတာကို တွေ့ရပါတယ်။ “စတုရာရက္ခ” ဝေါဟာရရဲ့ အစ ဒီအဋ္ဌကထာစကားက ဖြစ်လေမလား။
သင်္ဂဇာအဆို
သင်္ဂဇာဆရာတော် ရေးစီရင်တဲ့ “စတုရာရက္ခကျမ်း’ရဲ့ အစမှာ “ဝက္ခာမိ စတုရာရက္ခံ၊ သမ္ဗုဒ္ဓဝစန.နွယံ (သမ္ဗုဒ္ဓဝစနနွယ်၊ မြတ်စွာဘုရားစကားတော်နောက် အစဉ်လျှောက်၍ လိုက်တတ်သော။ ဝါ၊ ဘုရားစကားတော်နှင့် သင့်လျော်စွာထသော။ စတုရာရက္ခံ၊ အစောင့်အရှောက်လေးပါးကို ပြဆိုရာဖြစ်သောကြောင့် “စတုရာရက္ခ”အမည်ရှိသော ကျမ်းကို။ ဝက္ခာမိ၊ မိန့်ဆိုပေအံ့)”လို့ မိန့်ပါတယ်။
ဒီအဆိုအရ “စတုရာရက္ခ”ဆိုတာ ဘုရားဟော တိုက်ရိုက်မဟုတ်၊ ဘုရားအလိုကို သိတော်မူကြတဲ့ အဋ္ဌကထာဆရာတွေ မိန့်ဆိုတဲ့ စကားလို့ ယူရင် သင့်မြတ်နိုးဖွယ်ရှိပါတယ်။
အားကိုးစရာ
“သူတော်ကောင်းတွေရဲ့ အစောင့်အရှောက်တရား၊ တစ်နည်း
သူတော်ကောင်းတွေကို စောင့်ရှောက်တဲ့တရား။ တနည်း သူတော်ကောင်းတွေကို စောင့်ရှောက်တဲ့တရား၊ တစ်နည်းအားဖြင့် သူတော်ကောင်းတွေက စောင့်ရှောက်ရမယ့်တရားလို့ သင်္ဂဇာဆရာတော်က အဓိပ္ပာယ်ဖွင့်ပါတယ်။ ကိုယ်က ထိုတရားလေးပါးကို စောင့်ရှောက်နေမယ်ဆိုရင် အဲ့ဒီတရားလေးပါးက ကိုယ့်ကို ပြန်စောင့်ရှောက်တဲ့အတွက် “အားကိုးစရာ တရားလေးပါး” လို့လည်း နားလည်နိုင်ပါတယ်။
အဲ့ဒီတရားလေးပါးကတော့ ဗုဒ္ဓါနုဿတိ၊ မေတ္တာ၊ အသုဘ၊ မရဏဿတိ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၄၀၂) တို့ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒီတရားလေးပါးကို ပွားပုံကို အကျဉ်းချုပ် ပြောပြပါမယ်။
ဗုဒ္ဓါနုဿတိ
မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ ဂုဏ်တော်ကို စိတ်ထဲမှာ အဖန်ဖန် နှလုံးသွင်းနေတာကို “ဗုဒ္ဓါနုဿတိ” လို့ ခေါ်ပါတယ်။ မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ ရုပ်သွင်ကို (လိုအပ်ရင် မိမိကြည်ညိုတဲ့ ဗုဒ္ဓရုပ်ပွားတစ်ဆူဆူကို) စိတ်ထဲမှာ ပေါ်အောင် အာရုံပြုပါ။ ပြီးနောက် အောက်ပါ ၉-မျိုးထဲက နှစ်သက်ရာတစ်ခုခုကို ဖြစ်စေ၊ အားလုံးကို တစ်ပြိုင်နက်ဖြစ်စေ စိတ်နဲ့ ဆိုပါ။ အာရုံမလွင့်စေဘဲ သတ်မှတ်ချိန်ပြည့်တဲ့အထိ ဖြည်းဖြည်းချင်း ထပ်ခါထပ်ခါ ဆိုပါ...
- ကိလေပယ်ခွင်း မြူစင်ရှင်း ခပင်း ဦးညွတ်သည်။
- သစ္စာလေးဖြာ ကိုယ်တိုင်သာ သိကာ ဘုရားမည်။
- သုံးရှစ်သိပွင့် ဆယ့်ငါးကျင့် ဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံသည်။
- ကျိုးရှိမှန်ရာ နှစ်ခွန်းသာ ရှင်သာ မိန့်မြွက်သည်။
- လောကသုံးပါး ပိုင်းပိုင်းခြား ဘုရား သိမြင်သည်။
- တုတ်ဓားမပြ တရားချ လောက ငြိမ်းစေသည်။
- နတ်လူဆရာ ဦးထိပ်မှာ ပန်ကာ ဆင်ရသည်။
- သစ္စာဉေယျ သိပိုင်ရ ဗုဒ္ဓမည်တွင်သည်။
- ဘုန်းဂုဏ်ခြောက်ဆင့် အောင်လံလွှင့် ထွန်းပွင့် ပေါ်ခဲ့ပြီ။
မှတ်စု
ကိလေ = ကိလေသာ ၁၀-ပါး (တပ်မက်၊ စိတ်ဆိုး၊ ကြောင်းကျိုး မသိ၊ စိတ်ကြီးဝင်၊ အမှား စွဲလမ်း၊ အကောင်းလုပ်ဖို့ မဆုံးဖြတ်နိုင်၊ အကောင်းလုပ်ဖို့ စိတ်မပါ၊ အကောင်း လုပ် ခါနီး စိတ်မငြိမ်၊ မကောင်းတာကို မရှက်၊ မကောင်းတာကို မကြောက်)။
သုံးရှစ်သိပွင့် = သိမြင် ရရှိထားတဲ့ “ဝိဇ္ဇာ”လို့ခေါ်တဲ့ အသိ ဉာဏ် သုံးမျိုး (ပုဗ္ဗေနိဝါသ၊ ဒိဗ္ဗစက္ခု၊ အာသက္ခယ ‘ပု၊ ဒိ၊ အာ”)၊ တစ်နည်း ၀ိဇ္ဇာဉာဏ် ရှစ်ပါး (ဝိပဿနာ၊ စေတောပရိယ၊ မနောမယိဒ္ဓိ၊ ဒိဗ္ဗသောတ၊ ဣဒ္ဓဝိဓ ဆိုတဲ့ ဉာဏ်ငါးပါးကို ဆိုခဲ့ပါ ပု၊ ဒိ၊ အာ နဲ့ ထပ်ပေါင်း)။
ဆယ့်ငါးကျင့် = စရဏခေါ်တဲ့ အကျင့် ၁၅-ပါး (‘သီလ စောင့်လေ ၁၊ ဣန္ဒြေထိန်းရ ၂။ အာဟာရမှာ တိုင်းတာကို သိ ၃၊ နိုးကြားရှိလျက် ၄၊ ဟိရိ သြတ္တပ္ပ ၅-၆၊ သုတ ပညာ ၇- ၈၊ သဒ္ဓါ သတိ ၉-၁ဝ၊ ဝီရိယဟု ၁၁၊ ပဒုတစ ၁၂- ၁၃- ၁၄-၁၅၊ ဈာန်လေးဝ၊ စရဏ တစ်ဆယ့်ငါး)။
ဒီ အကျင့် ၁၅-ပါးကို ကျင့်လို့ ဝိဇ္ဇာ ၃-ပါး ဝိဇ္ဇာပါးနှင့် ပြည့်စုံတာ။
သစ္စာလေးဖြာ = ဒုက္ခ သမုဒယ၊ နိရောဓနှင့်၊ မဂ္ဂတစ်ဖြာ၊ လေးသစ္စာ။
ကျိုးရှိမှန်ရာ = အကျိုးရှိသောစကား။ မှန်သော စကား။
“မှန်၊ မမှန်၊ အကျိုးရှိ၊ အကျိုးမရှိ၊ သူတစ်ပါး နှစ်သက်၊ သူတစ်ပါး မနှစ်သက်”လို့ စကား ၆-မျိုး ရှိရာမှာ “မှန်ရင်၊ အကျိုးရှိရင်’ (သူတစ်ပါးတို့ နှစ်သက် ခြင်း မနှစ်သက်ခြင်းကို ဂရုမစိုက်ဘဲ) မြတ်ဗုဒ္ဓ မိန့်ပါတယ်။
လောကသုံးပါး = သတ္တလောက၊ သင်္ခါရလောက၊ ဩကာသလောက
သစ္စာဉေယျ = သစ္စာ ၄-ပါးနဲ့ ဥယျ တရား ၅-ပါး (သင်္ခါ ရ၊ ဝိကာရ၊ လက္ခဏ၊ နိဗ္ဗာန်၊ ပညတ်)။
“အမှတ်-၂ (သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓ)မှာ သစ္စာ ၄-ပါးကိုပဲ သိတယ်။ အမှတ်...၈ (ဗုဒ္ဓ)မှာ သစ္စာ ၄-ပါးအပြင် ဉေယျဓံ ၅- ပါးကိုပါ သိမြင်လို့ အမှတ်-၈ က ပိုပြီး အရာကျယ်တယ် (လယ်တီဆရာတော်၊ အနုဒီပနီ၊ စာ-၃၇)’လို့ ဂုဏ်တော် ၂- ပါး အထူးကို မှတ်ပါ။
ဘုန်းဂုဏ်ခြောက်ဆင့် = “ဣဿရိယ၊ ဓမ္မ, ယသ၊ သိရီ၊ ကာမ၊ ပယတ္တ”ဟူသော ဘုန်းခြောက်ပါး။
မေတ္တာ
- သဗ္ဗေ သတ္တာ - သတ္တဝါအားလုံး။ အဝေရာ ဟောန္တု၊ ရန်သူကင်းကြပါစေ။
- သဗ္ဗေ သတ္တာ - သတ္တဝါအားလုံး။ အဗျာပဇ္ဇာ ဟောန္တု၊ စိတ်ဆိုးဒေါသ ကင်းကြပါစေ။
- သဗ္ဗေ သတ္တာ - သတ္တဝါအားလုံး။ အနီဃာ ဟောန္တု၊ နှိပ်စက်ခံရခြင်း ကင်းကြပါစေ။
- သဗ္ဗေ သတ္တာ - သတ္တဝါအားလုံး။ သုခီ အတ္တာနံ ပရိဟရန္တု၊ နှလုံးစိတ်ဝမ်း အေးချမ်းကြပါစေ။
ဣရိယာပုတ်လေးပါးနဲ့ "သဗ္ဗေ သတ္တာ = သတ္တဝါအားလုံး" လို့ စိတ်နဲ့ဆိုနေစဉ် ကုန်းနေ၊ ရေနေ၊ လေနေ သတ္တဝါတွေကို ကြီး၊ ငယ်၊ အလတ် သုံးမျိုးခွဲပြီး စက္ကန့်ပိုင်းမျှ စိတ်မျက်စိထဲ ထင်အောင် အာရုံပြုပါ။ ပြီးမှ "အဝေရာ ဟောန္တု၊ ရန်သူကင်းကြပါစေ" လို့ နှလုံးသားနဲ့ ရင်းပြီး ဆက်ဆိုပါ။ လေးမျိုးလုံးနဲ့ သတ်မှတ်ချိန်ပြည့်အောင် ထပ်ခါထပ်ခါ လုပ်ပါ။ "မေတ္တာပို့တယ်၊ မေတ္တာပွားတယ်" ဆိုတာ အဲ့ဒါပါပဲ။
အသုဘ
မိမိရဲ့ ကိုယ်ခန္ဓာကို အသုဘကောင်အနေနဲ့ ရှုတာကို “အသုဘကမ္မဋ္ဌာန်” ပွားတယ်လို့ ခေါ်ပါတယ်။ သက်ရှိအသုဘနဲ့ သက်မဲ့အသုဘလို့ အသုဘ ၂-မျိုးရှိပါတယ်။
သက်ရှိ အသုဘရှုပုံ...
တင်ပလ္လင်ခွေထိုင်၊ မျက်လုံးမှိတ်၊ စိတ်ကို မိမိရဲ့တစ်ကိုယ်လုံးမှာ လွှမ်းခြုံထား၊ ကိုယ်နဲ့စိတ် ကွာမသွားစေနဲ့။ ပြီးရင် အောက်ပါအတိုင်း စိတ်ထဲက ဆိုပါ...
“ကေသာ၊ ဆံပင်။ လောမာ၊ မွေးညင်း။ နခါ၊ ခြေသည်းလက်သည်း။ ဒန္တာ၊ သွား။ တစော၊ အရေ ... စသည်”။ “ကေသာ၊ ဆံပင် ... စသည်” လို့ ဆိုနေဆဲ ဆံပင်စသည်မှာ စိတ်ကိုထားပါ။ စိတ်မလွတ်စေနဲ့။ သတ်မှတ်ချိန်ထိ ထပ်ခါထပ်ခါ အာရုံပြုပြီး ဆိုပါ။
သက်မဲ့ အသုဘရှုပုံ...
မိမိကိုယ်ကို အသုဘ (အသုဘကောင်) အနေနဲ့ အာရုံယူဖို့အတွက် “ဖူးရောင်ပွ၊ ညိုမည်းထ၊ ပြည်ယို၊ နှစ်ပိုင်းပြတ်၊ မြေခွေးစား၊ ဖရိုဖရဲ၊ အတုံးအတစ်၊ သွေးရည်စီး၊ ပိုးလောက်ထိုး၊ အရိုးစု” လို့ သက်မဲ့လူသေအလောင်းပုံ ဆယ်မျိုးရှိပါတယ်။
အိပ်ရာပေါ်လဲလျောင်း၊ မျက်လုံးမှိတ်၊ တစ်ကိုယ်လုံးမှာ စိတ်ကိုလွှမ်းခြုံထား၊ ကိုယ်နဲ့စိတ် ကွာမသွားစေနဲ့။ ပြီး ကိုယ့်ကိုယ်ကို အသေကောင်ဖြစ်သွားပြီလို့ သတ်မှတ်ပြီး အဲ့ဒီ ၁၀-မျိုးထဲက နှစ်သက်ရာတစ်ခုနဲ့ ထပ်တူပြုပြီး “ဖူးရောင်ပွနေတဲ့ ကိုယ်ပါတကား ... စသည်” လို့ ထပ်ခါထပ်ခါ အာရုံပြုပါ။
မရဏဿတိ
သေဦးမည်ကို သိနေခြင်း ဖြစ်ပါတယ်။ တင်ပလ္လင်ခွေထိုင်၊ မျက်လုံးမှိတ်၊ စိတ်ကို မိမိရဲ့တစ်ကိုယ်လုံးမှာ လွှမ်းခြုံထား၊ ကိုယ်နဲ့စိတ် ကွာမသွားစေနဲ့။ ပြီးရင် စွမ်းနိုင်သူတို့က အောက်ပါအတိုင်း စိတ်ထဲက ဆိုပါ...
ဘုဒ္ဓံ ဘုဉ္ဇ ဇနံ ကာမေ၊ ကာလာ ကာလာ.ဗုဒ္ဓေါန္တကော။
ကန္တေ ကန္တေတိ မံသာသော၊ ပိဝံ ပိဝံ.ဝ ကံ မိဂံ။
အနက်
မံသာသော၊ မုဆိုးသည်။ ကန္တေ၊ ရေ၏ အနီး၌။ ကံ၊ ရေကို။ ပိဝံ၊ သောက်ဆဲလည်း ဖြစ်သော။ အပိဝံ၊ မသောက်သေး သည်လည်း ဖြစ်သော။ မိဂံ၊ သားကောင်ကို။ ကန္တေတိ ဣဝ၊ သတ်သကဲ့သို့။ ကာလာ.ကာလာ.ဗုဓော၊ အခါ ဟုတ်မဟုတ်ကို မသိသော။ အန္တကော၊ သေမင်းသည်။ ကာမေ၊ ကာမဂုဏ်တို့ ကို။ ဘုဉ္ဇံ၊ ခံစားဆဲလည်း ဖြစ်သော။ အဘုဉ္ဇံ၊ မခံစားရသေး သည်လည်း ဖြစ်သော။ ဇနံ၊ လူအပေါင်းကို။ ကန္တေတိ၊ သတ်၏။
မစွမ်းနိုင်သူတို့ အောက်ပါအတိုင်း ဆို ..
ရေကိုသောက်ဆဲ မသောက်ဆဲ အမြဲ သတ်လေသည်။
ကာမဂုဏ်ဆဲ မဂုဏ်ဆဲ အမြဲ သေကြသည်။
သမင်မုဆိုး ဖြစ်ပုံမျိုး သေရိုး ကြုံရမည်။
မစွမ်းနိုင်သူတို့ကတော့ အောက်ပါအတိုင်း ဆိုနိုင်ပါတယ်။
ရေကိုသောက်ဆဲ မသောက်ဆဲ အမြဲ သတ်လေသည်။
ကာမဂုဏ်ဆဲ မဂုဏ်ဆဲ အမြဲ သေကြသည်။
သမင်မုဆိုး ဖြစ်ပုံမျိုး သေရိုး ကြုံရမည်။
အကျိုး
ဗုဒ္ဓဂုဏ်ကို ပွားများရင် ရတနာ သုံးတန် ကံ ကံရဲ့အကျိုးကို ယုံကြည်မှု ထက်သန်ပြီး မသဒ္ဓါမှု အရင်းခံတဲ့ မှောက်မှားမှု ဒိဋ္ဌိကို ပယ်နိုင်တယ်။ အကျိုးလိုလားတဲ့ မေတ္တာတရားနဲ့ ဒေါ သကို ခေါင်းပါးစေနိုင်တယ်။ ကိုယ်ခန္ဓာရဲ့ မတင့်တယ်မှုကို ဆင် ခြင်ရင် တပ်မက်တဲ့ ရာဂကို ထိန်းနိုင်တယ်။ သေခြင်းကို ဆင် ခြင်ရင် မောက်မာမှု မာနကို လျော့စေနိုင်တယ်။
- ဗုဒ္ဓဂုဏ်များ စိတ်မှာပွား အမှား ကင်းကွာသည်။
- ကျိုးလိုစိတ်က မေတ္တာပြ ဒေါသ ရန်ကွယ်သည်။
- အလောင်းကောင်သာ ရှုပွားရာ တဏှာ မရှိပြီ။
- သေမည်ပွားများ ငါသည်ကား မလွှား မထောင်ပြီ။
ဗုဒ္ဓဝါဒ ဒဿနအရ “တဏှာ မာန ဒိဋ္ဌိ”ခေါ်တဲ့ နယ်ချဲ့ သုံး ဦးနဲ့ အဖျက်သမား ဒေါသကို ကာကွယ်နိုင်တဲ့ အစောင့်တရား လေးပါးကို နေ့စဉ် ပွားများဖို့ ဆုံးမတာ ဖြစ်ပါတယ်။
ဒီဇင်ဘာ ၂၅၊ ၂၀၁၆။
သီလပရိဓောတာ ပညာ၊ ပညာပရိဓောတံ သီလံ။ ယတ္ထ သီလံ တတ္ထ ပညာ၊ ယတ္ထ ပညာ တတ္ထ သီလံ။ သီလဝတော ပညာ၊ ပညဝတော သီလံ။ သီလပညာဏဉ္စ ပန လောကသ္မိံ အဂ္ဂမက္ခာယတိ။ (ဒီ၊၁၊၁၁၇)။
Wisdom is purified by morality, and morality is purified by wisdom: where one is, the other is, the moral man has wisdom and the wise man has morlity, and the combination of morality and wisdom is called the highest thing in the world.
(Digha Nikaya I, Maurice Walshe, p. 117).
၅၃၇။ ပိဋကတ်သုံးပုံ ဖွဲ့စည်းပုံ
ဆရာတော်ဘုရား.. တပည့်တော်တို့ မိသားစု ပိဋကတ်သုံးပုံ လှူဒါန်းရန် အစီအစဉ် ရှိနေပါ၍ ပိဋကတ်သုံးပုံ အကြောင်းကို သိလိုပါသည် ဘုရား။ ပိဋကတ်သုံးပုံနှင့် နိကာယ်ငါးရပ် တူပါသလား။ ပိဋကတ်သုံးပုံကို လှူဒါန်းပါက နိကာယ်ငါးရပ်ကို သီးခြား လှူစရာ လိုမလို ရှင်းပြပေးစေလိုပါသည် ဘုရား။ စုစုပေါင်း အုပ်ရေ မည်မျှ ရှိသည်ကိုလည်း သိလိုပါသည်။
မျိုးသူအောင် (သုဝဏ္ဏ)
---ပိဋကတ်
ပိဋကဆိုတာ ခြင်းတောင်းလို့ အဓိပ္ပာယ်ရပါတယ်။ မြတ်ဗုဒ္ဓ ဟောကြားတဲ့ တရားတော်တွေကို အမျိုးအစားအလိုက် ပိဋကလို့ခေါ်တဲ့ ခြင်းတောင်းကြီး ၃-ခုထဲမှာ ထည့်ရင် အောက်ပါအတိုင်း ဖြစ်ပါတယ်။
၁) ဝိနည်းပိဋက = ဝိနည်းခြင်းတောင်း။ ဒီခြင်းတောင်းထဲမှာ ရဟန်းသံဃာတို့ လိုက်နာကျင့်သုံးရမယ့် သိက္ခာပုဒ်တွေ ဖြစ်ပေါ်လာပုံ၊ စကားလုံးအဓိပ္ပာယ်၊ အဆုံးအဖြတ်၊ စသည်တို့ကို ထည့်တယ်။
၂) သုတ္တန်ပိဋက = သုတ္တန်ခြင်းတောင်း။ ဒီခြင်းတောင်းထဲမှာ ကြုံရာအရပ်မှာ ဆုံရာပုဂ္ဂိုလ်တွေကို ဟောကြားတဲ့ ဆိုင်ရာဆိုင်ရာ အကြောင်းအရာမျိုးစုံ ပါတယ်။
၃) အဘိဓမ္မပိဋက = အဘိဓမ္မခြင်းတောင်း။ ဒီခြင်းတောင်းကျတော့ သတ္တဝါတို့ရဲ့ သန္တာန်မှာရှိတဲ့ စိတ်၊ စေတသိက်၊ ရုပ်၊ နိဗ္ဗာန်ဟူသော ပရမတ္ထတရားလေးပါးကို နည်းမျိုးမျိုးနဲ့ ဝေဖန်ခြင်းများ ပါဝင်တယ်။
တစ်ခုကို ညွှန်းလိုရင် “ပိဋက” လို့ တသတ်မပါဘဲ ဆိုပြီး သုံးခုလုံးကို ညွှန်းလိုရင် “ပိဋကတ်” လို့ တသတ်ပြီး သုံးလေ့ရှိတယ်။
---ဝိနည်းခြင်းတောင်း
အဋ္ဌကထာ ကျမ်းတွေမှာ “ဝိနည်းခြင်းတောင်း”ကို ..
၁) မဟာဝိဘင်္ဂ (ရဟန်း သိက္ခာပုဒ်များ အားလုံး)
၂) ဘိက္ခုနီဝိဘင်္ဂ (ရဟန်းမ သိက္ခာပုဒ်များ အားလုံး)
၃) ခန္ဓက (မဟာဝဂ္ဂနဲ့ စူဠဝဂ္ဂ)
၄) ပရိဝါရလို့ လေးပိုင်း ခွဲတယ်။
မှတ်ချက်။ ။ ၁) နဲ့ ၂) ကို ပေါင်းပြီး ဥဘတောဝိဘင်္ဂ လို့ နဲ့ ကို လည်း ခေါ်တယ်။ ‘ဝိနည်း ပထမပိုင်း’လို့ ပိဋကတ်ဆောင် ပုဂ္ဂိုလ်တို့ သုံးနှုန်းလေ့ ရှိပါတယ်။
ကျမ်းစာအုပ် အနေနဲ့ ..
ဆဋ္ဌသံဂါယနာ တင်ပြီးနောက် ဝိနည်းပိဋကကို ပုံနှိပ်ထုတ် ဝေတဲ့အခါ ဥဘတောဝိဘင်္ဂကို ၁) ပါရာဇိကပါဠိနဲ့ ၂) ပါစိတ္တိယပါဠိလို့ နှစ်အုပ် ခွဲလိုက်ပြီး ခန္ဓကကိုလည်း ၃) မဟာဝဂ္ဂပါဠိနဲ့ ၄) စူဠဝဂ္ဂပါဠိလို့ ၂-အုပ် ခွဲလိုက်တဲ့ အတွက် ၅) ပရိဝါရပါဠိလို့ ဝိနည်းပိဋကမှာ အုပ်ရေ ၅-အုပ် ဖြစ်သွားတယ်။
အနောက်တိုင်းသား ပညာရှင်တွေကတော့ “ခန္ဓက၊ ပရိဝါရ၊ ဝိဘင်္ဂ’လို့ စဉ်ပါတယ်။ ယင်းတို့ အလိုအရ မြတ်ဗုဒ္ဓနဲ့ ပတ် သက်တဲ့ ဖြစ်ရပ် အကြောင်းအရာကို ရှေ့သို့ ပို့ထားပြီး သိက္ခာ ပုဒ်တွေက နောက်သို့ ရောက်နေတာကို သတိပြုနိုင်တယ်။
သုတ္တန်ခြင်းတောင်း
“သုတ္တန်ခြင်းတောင်း”ထဲမှာ ..
၁) ဒီဃနိကာယ် (သုတ္တန်ရှည်များ)
၂) မဇ္ဈိမနိကာယ် (အလယ်အလတ် သုတ္တန်များ)
၃) သံယုတ္တနိကာယ် (ယှဉ်တွဲဖော်ပြ သုတ္တန်များ)
၄) အင်္ဂုတ္တရနိကာယ် (၁-ပါးတွဲမှ ၁၁-ပါးတွဲထိ သုတ္တန်တိုများ)
၅) ခုဒ္ဒကနိကာယ် (ကျမ်းငယ် ၁၅-ကျမ်း)လို့ နိကာယ်ငါးခု တစ်နည်း အုပ်စု ငါးခု ပါဝင်တယ်။
ဒီဃနိကာယ်မှာ ..
၁) သီလက္ခန္ဓဝဂ္ဂပါဠိ (သုတ္တန်ရှည် ၁၃-သုတ်)
၂) မဟာဝဂ္ဂပါဠိ (သုတ္တန်ရှည် ၁၀-သုတ်)
၃) ပါထိကဝဂ္ဂပါဠိ (သုတ္တန်ရှည် ၁၁-သုတ်)လို့ ၃-ကျမ်း၊
စာအုပ်အနေနဲ့ တစ်ကျမ်း တစ်အုပ်စီ ဖြစ်လို့ ၃-အုပ် (ပထမတွဲ၊ ဒုတိယတွဲ၊ တတိယတွဲလို့ အတွဲ ၃-တွဲ)။
မဇ္ဈိမနိကာယ်မှာ ..
၁) မူလပဏ္ဏာသပါဠိ (သုတ်ပေါင်း ၅၀)
၂) မဇ္ဈိမပဏ္ဏာပါဠိ (သုတ်ပေါင်း ၅၀)
၃) ဥပရိပဏ္ဏာသပါဠိ (သုတ်ပေါင်း ၅၂)လို့ ၃-ကျမ်း၊ စာအုပ် အနေနဲ့ တစ်ကျမ်း တစ်အုပ်စီ ဖြစ်လို့ ၃-အုပ် (ပထမတွဲ၊ ဒုတိယတွဲ၊ တတိယတွဲလို့ အတွဲ ၃-တွဲ) ပါပဲ။
သံယုတ္တနိကာယ်မှာ ..
၁) သဂါထာဝဂ္ဂသံယုတ် (သုတ်ပေါင်း ၂၇ဝ)
၂) နိဒါနဝဂ္ဂသံယုတ် (သုတ်ပေါင်း ၂၉၇)
၃) ခန္ဓဝဂ္ဂသံယုတ် (သုတ်ပေါင်း ၅၇၈)
၄) သဠာယတနဝဂ္ဂသံယုတ် (သုတ်ပေါင်း ၃၄၈)
၅) မဟာဝဂ္ဂသံယုတ် (မြုပ်ထားသည့် သုတ်များ အပါ အဝင် သုတ်ပေါင်း ၇ဝဝ ကျော်)လို့ ကျမ်းအနေနဲ့ ၅-ကျမ်း၊
စာအုပ် အနေနဲ့ .. ၁ နဲ့ ၂ တစ်အုပ်၊ ၃ နဲ့ ၄ တစ်အုပ်၊ ၅ ၂ တစ်အုပ်)၊ ပေါင်း ၃-အုပ် (၃-တွဲ)။
အင်္ဂုတ္တရနိကာယ်မှာ ..
၁) ဧကနိပါတ (တစ်ပါးတွဲ)မှ ဧကာဒသနိပါတ (၁၁-ပါး တွဲ)ထိ ၁၁-ကျမ်း၊
စာအုပ် အနေနဲ့ ဧကနိပါတမှ စတုက္ကနိပါတထိ ၁-အုပ်၊ ပဉ္စကနိပါတမှ သတ္တကနိပါတထိ ၁-အုပ်၊ ကျန် နိပါတများ အုပ်။ စုစုပေါင်း စာအုပ်ရေ ၃-အုပ် (၃-တွဲ)။
ခုဒ္ဒကနိကာယ်မှာ ..
၁) ခုဒ္ဒကပါဌ ၂) ဓမ္မပဒ ၃) ဥဒါန ၄) ဣတိဝုတ် ၅) သုတ္တနိပါတ် ၆) ဝိမာနဝတ္ထု ) ပေတဝတ္ထု ၈) ထေရဂါထာ ၉) ထေရီဂါထာ ၁၀) ဇာတ် ၁၁) နိဒ္ဒေသ ၁၂) ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ္ဂ ၁၃) အပဒါန် ၁၄) ဗုဒ္ဓဝံသ ၁၅) စရိယာပိဋကလို့ ၁၅-ကျမ်း။ စာအုပ် အနေနဲ့..
၁) ခုဒ္ဒကပါဌ ဓမ္မပဒ ဥဒါန၊ ဣတိဝုတ် သုတ္တနိပါတ်၊ ပေါင်း ၆-ကျမ်း ၁-အုပ်။
၂) ဝိမာနဝတ္ထု ပေတဝတ္ထု ထေရဂါထာ ထေရီဂါထာ၊ ပေါင်း ၄-ကျမ်း ၁-အုပ်
၃) ဇာတကပါဠိ ၂-အုပ် (၂-တွဲ)
၄) နိဒ္ဒေသ ၂-အုပ် (မဟာနိဒ္ဒေသနဲ့ စူဠနိဒ္ဒေသ)
၅) ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ္ဂပါဠိ ၁-အုပ်၊
၆) အပဒါနပါဠိ ၂-အုပ် (၂-တွဲ၊ ဒုတိယတွဲတွင် ဗုဒ္ဓဝံသ စရိယာပိဋက ကျမ်းများ ပါဝင်)
ဒါကြောင့် စုစုပေါင်း အုပ်ရေ ၉-အုပ် ရှိတယ်။
ပဉ္စမနဲ့ ဆဋ္ဌ သံဂါယနာတင်မူအရ .. နေတ္တိပါဠိ ပေဋကောပဒေသပါဠိ မိလိန္ဒပဉှပါဠိ (၁-ကျမ်းကို ၁-အုပ်စီ) အပါအဝင် ခုဒ္ဒကနိကာယ် ၁၈-ကျမ်း။ နှစ်ရပ်ပေါင်း အုပ်ရေ ၁၂-အုပ်။
အဘိဓမ္မခြင်းတောင်း
အဘိဓမ္မ ခြင်းတောင်းထဲမှာ ..
၁) ဓမ္မသင်္ဂဏီ ၂) ဝိဘင်္ဂ ၃) ဓာတုကထာ ၄) ပုဂ္ဂလပညတ် ၅) ကထာဝတ္ထု ၆) ယမိုက် ရ) ပဋ္ဌာန်းလို့ ရ-ကျမ်း ပါ ဝင်တယ်။ အဘိဓမ္မာ ၇-ကျမ်းဆိုတာ အဲဒါပဲ။
စာအုပ် အနေနဲ့ ... ဓမ္မသင်္ဂဏီ ၁-အုပ်၊ ဝိဘင်္ဂ ၁-အုပ်၊ တုကထာနဲ့ ပုဂ္ဂလပညတ် ၁-အုပ်၊ ကထာဝတ္ထု ၁-အုပ်၊ မိုက် ၃-အုပ် (၃-တွဲ)၊ ပဋ္ဌာန်း ၅-အုပ် (၅-တွဲ)။
စုစုပေါင်း အုပ်ရေ ၁၂-အုပ်။
စုစုပေါင်း အုပ်ရေ
ဝိနည်း ၅-ကျမ်း ၅-အုပ်၊
ဒီဃနိကာယ် ၃-ကျမ်း ၃-အုပ်၊
မဇ္ဈိမနိကာယ် ၃-ကျမ်း ၃-အုပ်၊
အင်္ဂုတ္တရနိကာယ် ၁၁-ကျမ်း ၃-အုပ်၊
ခုဒ္ဒကနိကာယ် ၁၈-ကျမ်း ၁၂-အုပ်၊
အဘိဓမ္မာ -ကျမ်း ၁၂-အုပ်။
ဒါကြောင့် ပိဋကတ် သုံးပုံမှာ စုစုပေါင်း စာအုပ်ရေ ၄၁- အုပ် ရှိပါတယ်။
ပိဋကတ်သုံးပုံဆောင်
ယနေ့ခေတ် တိပိဋကဓရ (ပိဋကတ် သုံးပုံဆောင်) ဆရာတော် တွေပြန်ဆိုရတာက ဝိနည်းပိဋက အကုန် ၅-အုပ်၊ သုတ္တန် ပိဋကမှ ဒီဃနိကာယ် ၃-ကျမ်း (၃-အုပ်)နဲ့ အဘိဓမ္မပိဋက အ ကုန် ၁၂-အုပ်၊ ပေါင်း အုပ်ရေ ၂၀ ဖြစ်ပါတယ်။ ရေးဖြေမှာတော့ အဲဒီ ပါဠိတော်တွေရဲ့ အဖွင့် အဋ္ဌကထာ ဋီကာ ကျမ်းတွေကိုပါ ပြဋ္ဌာန်းထားတယ်။
နိကာယ်ငါးရပ်
ပိဋကတ်သုံးပုံ ကျမ်းစာအားလုံးကိုပင် ခြုံပြီး တစ်နည်းအားဖြင့် “နိကာယ်ငါးရပ်” လို့လည်း ခေါ်နိုင်ပါတယ်။ အဲဒီလို ခေါ်ဆိုရေတွက်တဲ့အခါ ဝိနည်းပိဋက တစ်ခုလုံးနဲ့ အဘိဓမ္မပိဋက တစ်ခုလုံးကို ခုဒ္ဒကနိကာယ်ထဲမှာ သွင်းယူရတယ်။ အုပ်ရေအနေနဲ့ ဘာမှမထူးခြားပါဘူး။ အားလုံးအတူတူပါပဲ။ “နိကာယ်ငါးရပ်” လို့ အသုံးအနှုန်းတစ်မျိုးနဲ့ ခေါ်ဝေါ်လိုက်တာပဲ ကွာပါတယ်။
အဖြေ
ပိဋကတ်သုံးပုံနှင့် နိကာယ်ငါးရပ် အမည်သာကွဲပြီး ကျမ်းစာချင်းတူပါတယ်။ ပိဋကတ်သုံးပုံကို လှူဒါန်းပါက နိကာယ်ငါးရပ်ကို သီးခြားလှူစရာမလိုတော့ပါဘူး။ ပိဋကတ်သုံးပုံ သို့မဟုတ် နိကာယ်ငါးရပ်မှာ စာအုပ်ရေ ၄၁-အုပ် ရှိကြောင်းပါ။
ဒီဇင်ဘာ ၂၆၊ ၂၀၁၆။
---၅၃၈။ နုမှာတစ်ကျိပ် ရင့်ငါးရာ
ဆရာတော်ဘုရား၊ “နုမှာငါးရာ ရင့်မှာတစ်ကျိပ်” ဟူသောစကား ဘယ်လိုဖြစ်ပေါ်လာသည်ကို ရှင်းပြပေးတော်မူပါ အရှင်ဘုရား။ ‘ရင့်မှာတစ်ကျိပ်’ဆိုတာ ဇာတ်တော်ကြီးဆယ်ဘွဲ့ကို ရည်ညွှန်းကြောင်း သိရပေမယ့် နုမှာငါးရာဆိုတာ ငါးရာ့ငါးဆယ်ထဲက ဘယ်ဇာတ်တော်တွေကို ဆိုလိုပါသလဲ ဘုရား။
အောင်ကိုကို
---၅၅၀ မပြည့်
ဇာတ်တော် ၅၅၀ ဆိုပေမယ့် ၅၅၀ မပြည့်ဘူး။ ၃-ဇာတ် လျော့ တဲ့ အတွက် ၅၄၇-ဇာတ်ပဲ ရှိတယ်။ ဒါပေမယ့် ၅၅ဝ ပြည့်ခါနီး ဖြစ်လို့ ၅၅၀ လို့ပဲ ပြောလေ့ ရှိရာကနေ ဇာတ်တော် ၅၅၀ လို့ ပြောဆိုစဉ် တွင်ကျယ်လာခဲ့တဲ့ သဘောရှိတယ်။ အခမ်းအနား ပရိသတ် တစ်ထောင် တက်ရောက်တယ် ဆိုပေမယ့် တိုး အလျော့ ရှိနိုင်သလိုပေါ့။ ဘုရားနောက်က ရဟန်းငါးရာ ဆိုပေမယ့် ပြည့်ချင်မှ ပြည့်မှာ။
အနုအရင့်
၅၄၇-ဇာတ်ထဲမှာ နောက်ဆုံး ၁၀-ဇာတ်က အခြားဇာတ်တွေထက် များစွာပိုရှည်တာ၊ ဗုဒ္ဓအဖြစ်နဲ့ နီးကပ်လွန်းလို့ ပိုပြီးမြင့်မြတ်တာတွေကြောင့် “ဇာတ်ကြီးဆယ်ဘွဲ့” လို့ ဂုဏ်ပြုပြီး နာမည်ထူးနဲ့ ခေါ်ကြတယ်။ ဇာတ်ကြီးဆယ်ဘွဲ့ဆိုတာ ပါရမီပြည့်ပြီး ဘုရားဖြစ်ခါနီး ရင့်နေပြီဖြစ်တဲ့ ဘုရားလောင်းတွေရဲ့ ဖြစ်ရပ်တွေပါ။ ကျန် ၅၃၇-ဇာတ်ကတော့ ပါရမီဖြည့်ဆဲ နုသေးတဲ့ ဘုရားလောင်းတွေရဲ့ ဘဝဖြစ်ရပ်တွေ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါကို ပေါ်လွင်အောင်လို့ “နုမှာငါးရာ ရင့်မှာတစ်ကျိပ်” လို့ ဆိုရိုးပြုခဲ့တာ ဖြစ်ဖွယ်ရှိပါတယ်။
ပိုပေမယ့်
ဇာတ်တော် ၅၃၇-ဇာတ်အားလုံးကို မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ ပါရမီဖြည့်ဆဲ၊ ပါရမီမပြည့်သေးတဲ့ အနုထဲမှာ သွင်းပါတယ်။ ၃၇-ဇာတ် ပိုနေတာလည်း ၅၅၀ နည်းအတိုင်းပါပဲ။ ဒါကြောင့် နုမှာငါးရာ ဆိုတာ ၅၅၀ နိပါတ်တော်ထဲက ဇာတ်ကြီးဆယ်ဘွဲ့မှတစ်ပါး ကျန်ဇာတ်တော်အားလုံး (၅၃၇-ဇာတ်) ပါတယ်လို့ မှတ်ပါ။
အမူးသမား
ဆရာစဉ်ဆက် ပြောစမှတ်ပြုတဲ့ ဘုန်းကြီးကျောင်း ပုံပြင်တစ်ခု က .. အရပ်အခေါ် ဦးရောက် အမည်ရှိတဲ့ ကိုယ်တော်ကြီး တစ် ပါး ဘုရားဆု ပန်သတဲ့။ တစ်ညနေ အမူးသမား နှစ်ယောက် သူ့ကျောင်းနားက ဖြတ်သွားခိုက် ‘ရင့်မှာတစ်ကျိပ် နုငါးရာ၊ နောင်လာရှစ်သောင်း ဘုရားပေါင်း၊ ဘုရားပေါင်းနောက် တို့နှစ် ယောက်၊ တို့နှစ်ယောက်နောက် ခင်ကြီး ရောက်’လို့ အော်ဆို လှောင်ပြောင်ကြလို့ ဆုပန် ခင်ကြီးတောင် အဓိဋ္ဌာန် ပျက်သွားရ တယ် ဆိုပဲ။
ဒါကြောင့် ဒီဆိုရိုးစကားက လူ့အသိုင်းအဝိုင်းထဲ အတော် နက်ရှိုင်းစွာ ဝင်ရောက်နေပြီး ဗုဒ္ဓဝါဒ ယဉ်ကျေးမှုနဲ့ အတူ အ မြစ်တွယ်ခဲ့တဲ့ သဘောရှိပါတယ်။
ဒီဇင်ဘာ ၂၇၊ ၂၀၁၆။
၅၃၉။ ပါရမီရှင် ဒေဝဒတ်
ဆရာတော်ဘုရား၊ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ တစ်ဆူဖြစ်ဖို့ နှစ်အသင်္ချေနဲ့ ကမ္ဘာတစ်သိန်း ပါရမီဖြည့်ရတယ်လို့ မှတ်သားဖူးပါတယ်။ ဂေါတမမြတ်စွာဘုရားက အရှင်ဒေဝဒတ် မြေမျိုခံရတဲ့အချိန်မှာ အဝီစိငရဲက လွတ်လာတာနဲ့ အဋ္ဌိဿရဆိုတဲ့ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ဖြစ်မယ်လို့ ဗျာဒိတ်ပေးတော်မူခဲ့ပါတယ်ဘုရား။ အရှင်ဒေဝဒတ်ဟာ ရွဲကုန်သည်ဘဝမရောက်မီ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါဖြစ်ဖို့ ဘယ်ဘဝလောက်ကတည်းက ပါရမီဖြည့်ကျင့်ခဲ့တာလဲ ဘယ်ဘဝမှာကတည်းက ပါရမီပြည့်ပြီးသူဆိုတာ ရှင်းပြပေးတော်မူပါ အရှင်ဘုရား။
အောင်ကိုကို
---မတွေ့ဖူး
ပစ္စေကဗုဒ္ဓတစ်ဆူဖြစ်ဖို့ နှစ်အသင်္ချေနဲ့ ကမ္ဘာတစ်သိန်း ပါရမီဖြည့်ရတာ၊ ဒေဝဒတ် အဋ္ဌိဿရ ပစ္စေကဗုဒ္ဓဖြစ်မယ်ဆိုတာတွေက ကျမ်းဂန်မှာရှိလို့ မှန်ပါတယ်။ ဒါပေမယ့် “ဂေါတမမြတ်စွာဘုရားက ဗျာဒိတ်ပေးခဲ့တယ်” လို့ ဘယ်ကျမ်းမှာမှ မတွေ့ဖူးပါဘူး။ “ဒေဝဒတ်ဟာ ကမ္ဘာတစ်သိန်းလွန်ပြီးရင် အဋ္ဌိဿရမည်တဲ့ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ဖြစ်မယ် (ဓမ္မပဒ၊ဋ္ဌ၊၁၊၉၅။ မိလိန္ဒပဉှ၊ ၁၁၆)” လို့သာမန်ပဲ တွေ့ဖူးပါတယ်။ ဗုဒ္ဓက ဗျာဒိတ်ပေးတယ်ဆိုတာမျိုး (ထေရဝါဒကျမ်းမှာ) မတွေ့ဖူးပါဘူး။
နိဒါန်းမဲ့
ဒေဝဒတ် ဘယ်ဘဝကစပြီး ပါရမီဖြည့်ခဲ့တယ် ဆိုတာကိုလည်း မတွေ့ဖူးပါ။ ဘာလို့ မတွေ့တာလဲလို့ စဉ်းစားကြည့်တဲ့ အခါ ..
ထင်ရှားတဲ့ ရဟန္တာကြီးတွေရဲ့ မိမိဘဝအကြောင်းကို သံဃာ့ပရိသတ်အလယ်မှာ ပြောပြတာတွေကို ထေရဂါထာ, အပဒါန်စတဲ့ ကျမ်းတွေနဲ့ မှတ်တမ်းတင်ထားခဲ့လို့ ကမ္ဘာပေါင်း ဘယ်လောက်အလွန်က ဘယ်သူ့ကို အားကျပြီး ဘယ်လိုစွမ်းရည်အတွက် ပါရမီဖြည့်ခဲ့တယ်ဆိုတာကို သိရတယ်။ ဒေဝဒတ်ကတော့ အစပိုင်းမှာ ဈာန်အဘိညာဉ်ရတဲ့အထိ ကျင့်ကြံနိုင်ခဲ့ပေမယ့် ရဟန္တာအဖြစ်ကို မရခဲ့ပါဘူး။ ဒါကြောင့် မိမိဘဝအကြောင်းကို မပြောပြနိုင်ခဲ့ဘူးလို့ ယူဆခွင့်ရှိတယ်။
စိန်ခေါ်သူ
ဒါပေမယ့် ဒေဝဒတ်ဟာ မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ မိသားစုမှာ မွေးဖွားလာတာ၊ ဆင်ပြောင်ငါးစီးအားရှိတာ (သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၇၄)၊ သမာပတ် ၈-ပါး၊ အဘိညာဉ် ၅-ပါးကို ရတာ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၀၁)၊ မင်းသားဘဝတုန်းက ဗုဒ္ဓလောင်းလျာ မင်းသိဒ္ဓတ်ကို စိန်ခေါ်နိုင်တာ၊ မိလိန္ဒပဉှကျမ်း (စာ-၁၁၈) အရ ဒေဝဒတ်မှာ အလှူပေးခြင်း၊ တံတားဆောက်ခြင်းစတဲ့ ကုသိုလ်ထူးတွေ ရှိတယ်ဆိုတာတွေဟာ သူ့အနေနဲ့ “မဘူး” ဆိုတဲ့ အဓိပ္ပာယ်ပါပဲ။ မြတ်ဗုဒ္ဓကို အံ့တုရဲတယ်ဆိုတာကိုပဲ တွေးကြည့်ပါ။ စိန်ခေါ်တယ်ဆိုတာ ကိုယ့်အစွမ်းအစကို ယုံကြည်လို့ပဲ။
ပါရမီရှင်
ဒါကြောင့် “နှစ်အသင်္ချေနဲ့ ကမ္ဘာတစ်သိန်း ပါရမီဖြည့်ကျင့်ပြီး သစ္စာလေးပါးနဲ့ ဉေယျတရားကို မိမိဘာသာ ဆရာမရှိ သိလာသူကို “ပစ္စေကဗုဒ္ဓ” လို့ ခေါ်တယ် (သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၄)” ဆိုတဲ့ စကားအရ ဒေဝဒတ် ဂေါတမဗုဒ္ဓနဲ့ တွေ့ချိန်မှာ နှစ်အသင်္ချေ ပါရမီဖြည့်ထားပြီးပြီလို့ ဆိုရင် ယုတ္တိနဲ့ မဝေးလွန်းပါဘူး။ ဒါမှလည်း နောက် ကမ္ဘာတစ်သိန်းလွန်ရင် ပစ္စေကဗုဒ္ဓဖြစ်မယ်ဆိုတဲ့ စကားနဲ့ ညီမှာပါ။ ဒီလိုဆိုနိုင်ရင် တစ်အသင်္ချေနဲ့ ကမ္ဘာတစ်သိန်း ပါရမီဖြည့်ရတဲ့ အရှင်သာရိပုတ်နဲ့ အရှင်မောဂ္ဂလ္လာန်တို့ထက် စောစီးစွာကပင် ဒေဝဒတ် ပါရမီဖြည့်နေခဲ့တယ်လို့လည်း ဆိုနိုင်စရာရှိပါတယ်။
ရန်ငြိုးဖွဲ့
လွန်ခဲ့တဲ့ ၅-ကမ္ဘာ အလွန်က သေရိဝ ရွဲကုန်သည် ဘဝမှာ ဗုဒ္ဓ လောင်းလျာကို ရန်ငြိုးဖွဲ့မိတယ် (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၂၇)။ အဲဒီ ဒေါသ ဆူး စူးနေလို့ ဗုဒ္ဓလောင်းလျာကို ဘဝတစ်သိန်း သေကြောင်း ကြံဖူးတယ် (မိလိန္ဒ၊၁၃၈)။ အဲဒီ ဒေါသဆူးကြောင့်ပဲ လေးကြိမ် မြေမျိုခံရတယ် (ဓမ္မပဒ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၅)။ နှစ်အသင်္ချေ ပါရမီ ဖြည့် ထားပြီးပေမယ့် အဲဒီ ရန်ငြိုးကြောင့် ဂေါတမလို ဗုဒ္ဓတစ်ဆူနဲ့ ကြုံခိုက်မှာတောင် ပါရမီ မဖြည့်လိုက်နိုင်ဘဲ ဟိုက်ဝေးပေါ်မှာ တစ်နာရီ ၈၀-နှုန်း မောင်းနေတဲ့ကား တာယာကွဲကို နင်းမိသ လို ဖြစ်သွားတဲ့ သဘောရှိတယ်။
အရှင်အာနန္ဒာ လောင်းလျာလည်း သူ့အိမ်ယာကို ပြစ်မှား မိလို့ ဦးခေါင်းတော်ကို ကျောက်တိုင်နဲ့ ရိုက်မိသလို ချာလပတ် လည်သွားဖူးတယ်။ အဲဒီ အကုသိုလ်ကြောင့် သူ့ခမျာ ‘ဥ’အ ထုတ်ခံရတဲ့ ဘဝတွေ မနည်းဘူး။
အငြိုးဖြေ
ဒေဝဒတ်ဟာ မြေမျို ကွယ်လွန်ခါနီး မြတ်ဗုဒ္ဓကို အငြိုးဖြေ ကိုး ကွယ် ဆည်းကပ်သွားတဲ့ ကုသိုလ်ကြောင့် အဝီစိ ငရဲက လွတ် တဲ့အခါ ဆက်လက် ပါရမီဖြည့်ပြီး သူ့ရဲ့ မူရင်း ရည်မှန်းချက် ဖြစ်တဲ့ ‘ပစ္စေကဗုဒ္ဓ’ အဖြစ်ကို ရပါလိမ့်မယ်။ “ကမ္ဘာတစ်သိန်း အလွန်မှာ “အဋ္ဌိဿရ” အမည်ရှိတဲ့ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ဖြစ်လိမ့်မယ် (ဓမ္မပဒ၊ဋ္ဌ၊၁၊၉၅။ မိလိန္ဒ၊၁၁၆)ဆိုတာ ဒီသဘောကို ရည်ရွယ် ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။ ဒါကို မြင်လို့ မိမိကို ဆန့်ကျင်မှာကို သိ လျက်နဲ့ မြတ်ဗုဒ္ဓက သူ့ကို ရဟန်းပြုပေးခဲ့တာ။ ကြာပန်းသုတ် သဒ္ဓမ္မပုဏ္ဍရိကသုတ် (မဟာယာန)၊ အခန်း-၁၁ (The Three- fold Lotus Sutra, p. 209) မှာလည်း ဒေဝဒတ်ဟာ တစ်ချိန်မှာ “ဒေဝရာဇ (King of gods)' အမည်ရှိတဲ့ ဗုဒ္ဓတစ်ဆူ ဖြစ်မယ် လို့ သကျမုနိ ဗုဒ္ဓက မိန့်မြွက်တယ်လို့ ဖော်ပြကြောင်းပါ။
ဒီဇင်ဘာ ၂၈၊ ၂၀၁၆။
---၅၄၀။ အပြခံသို့ တိုက်ရိုက်
ဆရာတော်ဘုရား၊ တပည့်တော်တို့ မြန်မာပြည်ပြန်ပြီး လှူဒါန်းမှုတစ်ခု ပြုဖို့ရှိနေရာမှာ ဇနီးက ပရဟိတကျောင်းကလေးတွေကို စိတ်ဝင်စားနေပါသည်။ တပည့်တော်က တရားအားထုတ်နေတဲ့ ယောဂီတွေကို လှူဒါန်းတာက ပိုပြီးအကျိုးထူးမယ်လို့ ထင်နေပါသည်။ ဆရာတော်မည်သို့ အကြံပြုလိုပါသနည်း ဘုရား။
သူရိန်ချမ်းအေး (Cincinnati, OH)
---ဒီစိတ်ထား
ထေရဝါဒရဲ့ မီးရှူးတန်ဆောင်လို့ တင်စားခံရတဲ့ အေဒီ ငါးရာစု အဋ္ဌကထာကျမ်းပြု ပုဂ္ဂိုလ်ကျော်ကြီး အရှင်မဟာဗုဒ္ဓဃောသ မထေရ်က မိမိကျမ်းစာပြု ကုသိုလ်ရဲ့ အကျိုးကို...
“စိရံ တိဋ္ဌတု သဒ္ဓမ္မော၊ ဓမ္မေ ဟောန္တု သင်္ဂါရဝါ။
သဗ္ဗေပိ သတ္တာ ကာလေန၊ သမ္မာ ဒေဝေါ ပဝဿတု” လို့ ရည်ညွှန်းခဲ့ပါတယ်။
အဓိပ္ပာယ်ကတော့...
သဒ္ဓမ္မသုံးဖြာ သာသနာ ရှည်ကြာ တည်တံ့စေ။
သတ္တဝါများ မြတ်တရား လေးစား လိုက်နာစေ။
မိုးမင်းဒေဝါ ချိန်မှန်စွာ ရွာကာ သွန်းဖြိုးစေ။
ဒါလေးကို နမူနာယူပြီး မိမိရဲ့ ပင်ပန်းစွာ ရှာဖွေရရှိတဲ့ သမ္မာအာဇီဝအခြေပြုပစ္စည်းနဲ့ လုပ်မယ့်ကုသိုလ်ဟာ “သဒ္ဓမ္မသုံးဖြာဆိုတဲ့ ဗုဒ္ဓသာသနာ ရှည်ကြာတည်တံ့ဖို့ ဖြစ်ပါစေ”လို့ နှလုံးသွင်းနိုင်ရင် အကောင်းဆုံးဖြစ်မယ်လို့ ယူဆပါတယ်။
သဒ္ဓမ္မသုံးဖြာ
“သဒ္ဓမ္မသုံးဖြာ” အရ သူတော်ကောင်းတရား သုံးမျိုးရှိပါတယ်။ အဲဒါတွေက...
၁) ပရိယတ္တိ = သင်ယူစရာ ပိဋကတ်သုံးပုံ (ဒီပိဋကတ်ကို ယုံကြည်စွာ သင်ယူလို့ ဘယ်တော့မှ အစွန်းရောက် လက်နက် ကိုင် ဘာသာရေးစစ်ပွဲ ဆိုတာမျိုး ဖြစ်မလာနိုင်တဲ့ အတွက် သူတော်ကောင်း တရား စစ်တယ်)။
၂) ပဋိပတ္တိ = အဲဒီ ပိဋကတ်မှာ ဖော်ပြတဲ့ အကျင့်တရား။ (ဒီအကျင့်ကို တကယ် လိုက်နာ ကျင့်သုံးရင် “အလိုဆိုး၊ အငြိုး ဖွဲ့၊ မိုက်မဲ’ဆိုတဲ့ စိတ်ဆူး သုံးချောင်းကို ပယ်နိုင်ဖို့ အာမခံတဲ့ သူတော်ကောင်း တရားပါပဲ)။
၃) ပဋိဝေဓ = ကျင့်လို့ သိမြင် ရရှိတဲ့ မဂ်ဖိုလ် နိဗ္ဗာန်ဆိုတဲ့ အကျိုး (ဒီတရားကို ရပြီးမှ မြင့်မြတ်တဲ့ ပုဂ္ဂိုလ်ထူး၊ လောကရဲ့ အတုယူစရာ စံပြုပုဂ္ဂိုလ် ဆိုတာ ဖြစ်နိုင်တယ်)။
ကန်ဘောင်
အဲဒီ သုံးမျိုးထဲမှာ “ပိဋကတ်သုံးပုံက ရေကန်ရဲ့ ကန်ဘောင်၊ ရေကန်ထဲက ရေက ကျင့်ကြံတဲ့ သူတော်ကောင်းတွေ၊ ကြာ ပန်းတွေက သောတာပန်စတဲ့ အရိယာ ပုဂ္ဂိုလ်တွေနဲ့ တူတဲ့ အတွက် သင်ယူစရာ ပိဋကတ် သုံးပုံဆိုတဲ့ ပရိယတ္တိ သည်သာ အဓိက အရေးပါတယ် (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၄၄၁)’လို့ ကျမ်းဂန်မှာ ဖွင့်ဆိုပါတယ်။ ဒီတော့ သဒ္ဓမ္မသုံးဖြာ သာသနာ တည့်တံ့ဖို့ ဆို ရင် ကန်ဘောင်နဲ့တူတဲ့ ပရိယတ္တိသာသနာ ပြန့်ပွားရေး ဆောင် ရွက်သူတွေကို ပိုပြီး အားမပေးသင့်ဘူးလား။
သတင်းဆိုး
မြို့က စာသင်တိုက်တွေမှာ စာသင်သား ကိုရင်ငယ် ပဉ္စင်းငယ် တွေ တစ်နှစ်ထက် တစ်နှစ် အလွန် နည်းပါး လာနေတယ်၊ ရွာက မိဖတွေလည်း သားငယ်တွေကို ကိုရင် ပြုပေးဖို့ စိတ် ဝင်စားမှုနည်းလာတယ်လို့ သိရတယ်။ ဒါတွေဟာ ဗုဒ္ဓ သာ သနာ ရှေ့ရေးအတွက် သတင်းဆိုးတွေပါပဲ။ ပိဋကတ်သုံးပုံက ကန်ဘောင် ဆိုရင် စာသင်စာချ ပုဂ္ဂိုလ်တွေက အဲဒီ ကန် ဘောင်ကြီး မကျိုးပေါက်အောင် ကာကွယ်သူတွေပဲ။ သူတို့ ရှိမှ အဲဒီ ပိဋကတ် ကန်ဘောင်ကြီး ကြာကြာ ခံမှာ။ ဒါကြောင့် သာသနာစောင့်တွေ သာသနာမှာ ပျော်ဖို့ လိုတယ်။
ဒါကြောင့် စာသင်စာချ ဆရာတော်တွေ၊ သီလရှင် ဆရာလေး ဆရာကြီးတွေကို မျက်ကွယ် မပြုသင့်ဘူး။ မေ့မထားသင့် ဘူး။ ဗုဒ္ဓသာသနာရဲ့ ရင်းမြစ်တွေ ဖြစ်လို့ အရေးကြီးတယ်လို့ ဗုဒ္ဓသာသနာကို မြတ်နိုးသူတိုင်း ဦးနှောက်ထဲမှာ လုံးဝ ထည့် ထားသင့်တယ်။
အပြခံသို့
နိုင်ငံခြား အသံလွှင့် ဌာနတစ်ခုက ထုတ်လွှင့်တဲ့ မသန်စွမ်းသူ စောင့်ရှောက်ရေးနဲ့ ပတ်သက်တဲ့ မေးမြန်းခန်း သတင်းတစ်ခု မှာ ‘ပြစားသူတွေ များတယ်’လို့ ဆိုတယ်။ ဒီလို ပြစားတဲ့ “ဝိသမ လောဘသမား’ ဆိုတာတော့ “မသန်စွမ်း၊ ပရဟိတ၊ ရိပ် သာ၊ စာသင်တိုက်’အားလုံး ရှိနိုင်တာပါပဲ။
အင်း .. ဒီတော့ ရန်ကုန်က မော်ဒယ်မယ်အချို့ သီချင်း သည် ရုပ်ရှင်သည် သဘင်သည် အချို့ ပိုက်ဆံပေါလို့ နာမည် ကြီးအောင် လုပ်တိုင်း လိုက်မလုပ်ဘဲ ကိုယ့်ဟာကိုယ် အရင် စုံစမ်းပြီး “အပြခံ”တွေဆီ တိုက်ရိုက် သက်ရောက်မှု ရှိတဲ့ ကု သိုလ်ထူးမျိုး ပြုသင့်တယ်။
စိတ်ကူးယဉ်
ဘုန်းကြီးသာ ဆိုရင် ... ဆပ်ပြာ ခေါင်းရိတ်ဓား ဗလာစာအုပ် ဘောလ်ပင် ခဲတံ ပြဋ္ဌာန်း ပိဋကတ် စာအုပ်နဲ့ လိုရာသုံး နဝ ကမ္မ စတာလေးတွေ အပါးစေ့။ ပြီးရင် ဝတ်ရုံ သုံးဆောင်လို့ ဖြစ်တဲ့ အဆင့်မီ သင်္ကန်း သပိတ် ဖိနပ် ယပ် (ရယ်ဒီမိတ် ခြင်း ထဲကဟာတွေ သုံးမရဘူး) လက်ဆွဲအိတ် (စသည်)နဲ့ နဝကမ္မ (အပါးစေ့ထက် များရမယ်) လိုဟာတွေနဲ့ ကိုယ့်ဟာကိုယ် အ ထူး စီမံပြီး သံဃာကုန် စာရေးတံမဲ ဖောက်ပြီး လှူမယ်။ ချပုဂ္ဂိုလ်တွေ အတွက် သီးသန့် အလှူအပြင် စာချတွေပဲ နှိုက် ခွင့်ရှိတဲ့ ထူးရှယ်မဲတွေလည်း လုပ်မယ် .. စသည်။
ဒါလေးပါ
အို ... ကိုယ် စိတ်ဝင်စား အာရုံကျလို့ လှူတာ “ပရဟိတ ရိပ် သာ’ ကြိုက်တာ ရွေးခွင့် ရှိပါတယ်။ ဒါပေမယ့် သာသနာ အ တွက် အရေးပါတဲ့ ကန်ဘောင်စောင့် ကလေးတွေကိုတော့ မေ့ မထားပါနဲ့။ ပြီး .. မိမိ ရည်ညွှန်းရာဆီ တိုက်ရိုက် သက်ရောက် အောင်လည်း စီမံပါဆိုတဲ့ သဘောပါ။ ဒါလေးပါ။
ဒီဇင်ဘာ ၂၉၊ ၂၀၁၆။
---၅၄၁။ မိဘမှန်း မသိဘဲ သတ်မိရင်
နားထောင်မိတဲ့ ပြောဇာတ်တစ်ခုကို အကြောင်းပြုပြီး သိလိုတာ ရှိနေပါသည် ဘုရား .. ချစ်သူဘဝ နှစ်ဦး သဘောတူ အတူ နေမိလို့ ဖြစ်စေ၊ အလိုမတူဘဲ မိန်းကလေးကို အနိုင်ကျင့်၍ ဖြစ်စေ အဲဒီ မိန်းကလေးမှာ ကိုယ်ဝန် ရှိခဲ့ပြီး မိန်းကလေးက ဒီကိုယ်ဝန်ကို တစ်ယောက်တည်း ဆင်းရဲ ပင်ပန်းကြီးစွာ ကလေး လူလား မြောက်အောင် စောင့်ရှောက်တယ်။ ဒီကလေး အရွယ် ရောက်တဲ့အခါ သားတာဝန် မယားတာဝန် မယူဘဲ ကိုယ်လွတ် ရုန်းခဲ့တဲ့ သူ့ဖခင်ကို တွေ့လို့ သူ့ဖခင်မှန်း သိလျက် ဖြစ်စေ မသိဘဲ ဖြစ်စေ သတ်မိသွားပါက ပဉ္စာနန္တရိယကံ ထိုက် မထိုက် ရှင်းပြ ပေးပါ အရှင်ဘုရား။
အောင်ကိုကို
---နားလည်မှု
ဒီမေးခွန်းမှာ “တာဝန် မကျေတဲ့ အဖေ’။ “ဖခင်မှန်း သိလျက် ဖြစ်စေ၊ မသိဘဲ ဖြစ်စေ သတ်မိသူ”ဆိုတဲ့ အချက်ကို အခြေခံပြီး စဉ်းစားမယ်။ “မိခင်က အဲဒီလူ သူ့အဖေပါလို့ အမှန်အတိုင်း တည်ပြုရင် ဖြစ်စေ၊ ခေတ်နည်းအရ DNA စစ်ကြည့်လို့ ရာနှုန်း ပြည့် သူ့အဖေလို့ အတည် ပြုနိုင်ရင် ဖြစ်စေ ဒါကို မိဘနဲ့ သား သမီး ကိစ္စလို့ပဲ နားလည်ရမယ်။
အဲဒီလို နားလည်ပြီးနောက် အောက်ပါ ကျမ်းစာ အဆို တွေကို ဦးစွာ ဖတ်ကြည့်ပါ .
ပဉ္စာနန္တရိယ
ပဉ္စ = ငါးမျိုး။ အနန္တရိယ = သေပြီးနောက် ဒုတိယ ဘဝမှာ သက်တမ်းရှည် ငရဲမှာ ဖြစ်ကို ဖြစ်ရတော့မယ့် ကုစားလို့ မရ နိုင်တော့တဲ့ ကြီးလေးတဲ့ အကုသိုလ်။ အမိသတ်၊ အဖသတ်၊ ရဟန္တာသတ်၊ ဘုရားကို သွေးစိမ်း တည်စေ၊ သံဃာသင်းခွဲ။ ငါးမျိုး တစ်ခုခုကို ကျူးလွန်မိရင် အပြစ် လွတ်အောင် ဆိုပြီး ဒီ ကမ္ဘာလောက် ကြီးတဲ့ ရတနာထုပ်နဲ့ ဗုဒ္ဓဘုရား တစ်ဆူကို ရာ သက်ပန် လှူဒါန်းရင် ဖြစ်စေ၊ ဗုဒ္ဓဘုရားရဲ့ သင်္ကန်းစွန်းကို ဆွဲ ထားရင် ဖြစ်စေ မလွတ်နိုင်တော့ဘူး (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၅၄)။
လူတွေသာ
“လူသားက တိရိစ္ဆာန် မိဘကို.. တိရစ္ဆာန်က လူမိဘကို .." တိရိစ္ဆာန်က တိရိစ္ဆာန် မိဘကို သတ်ရင် အနန္တရိယ ကံမထိုက်။ ဒါပေမယ့် အနန္တရိယကံလို အပြစ်တော့ အလွန် ကြီးတယ်။ လူ သားတွေ အတွက်သာ အနန္တရိယကံ ထိုက်တယ် ဆိုတာ ဖြစ် နိုင်တယ် (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၅၅)”။
အမှတ်မှား
“ဆိတ်ကို သတ်မည်ဟူသော ဆန္ဒဖြင့် ဆိတ်ရှိရာ အရပ်၌ ရှိ နေသည့် လူသား အမိကို ဖြစ်စေ အဖကို ဖြစ်စေ သတ်လျှင် အနန္တရိယကံ ထိုက်၏။ ဆိတ်ကို သတ်မည်ဟူသော ဆန္ဒဖြင့် ဖြစ်စေ၊ အမိအဖကို သတ်မည် ဟူသော ဆန္ဒဖြင့် ဖြစ်စေ ဆိတ် ကို သတ်သူသည် အနန္တရိယကံ မထိုက်။ မိဘကို သတ်မည် ဟူသော ဆန္ဒဖြင့် မိဘကို သတ်လျှင်မူကား အနန္တရိယကံ ထိုက်သည်သာတည်း (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၅၅)။
ဘာကြောင့်
‘လူတစ်ယောက်သည် အိပ်နေသော ဆိတ်ကို ညအချိန် သတ် မည်ဟု မှတ်ထား၏။ ညအချိန်၌မူ ထိုနေရာတွင် အိပ်နေသော အမိကို ဖြစ်စေ အဖကို ဖြစ်စေ (မှားပြီး) သတ်မိ၏။ ထိုသူ သည် ဤသတ္တဝါကို သတ်မည်ဟု (သတ်လိုသော) စေတနာ သာကြောင့် လူသတ်ကံရော အနန္တရိယကံပါ ထိုက်၏ (ဣမံ ဝတ္ထု မာရေမီတိ စေတနာယ အတ္ထိဘာဝတော ဃာတကော စ ဟောတိ၊ အနန္တရိယကမ္ဘာ့ ဖုသတိ၊ ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၃)။
ကောက်ချက်
အဲဒီ ကျမ်းစာ စကားတွေကို ကောက်ချက်ချရင် .. အစစ် ဖြစ်တဲ့ သားသမီးက
၁) လူသား မိဘကို သတ်မှ အနန္တရိယကံ ထိုက်တယ်။
၂) သိသည် ဖြစ်စေ မသိသည် ဖြစ်စေ လူသား မိဘကို သတ်မိ ရင် အနန္တရိယကံ ထိုက်တယ်။
၃) ဘာကြောင့်ဆို ... သက်ရှိလို့ သိခြင်း၊ သတ်လိုစိတ် ရှိခြင်း၊ သေခြင်းဆိုတဲ့ အင်္ဂါရပ်တွေ စုံနေလို့။
အဖြေ
တာဝန် ကျေခြင်း မကျေခြင်းဟာ အဲဒီ အဖေဆိုသူရဲ့ လူကျင့် ဝတ် ဖောက်ဖျက်မှုသာ ဖြစ်ပါတယ်။ ဗုဒ္ဓဝါဒ အဆုံးအမအရ အဖေ လူ့ကျင့်ဝတ် ဖောက်ဖျက်မှုကြောင့် သားသမီး တစ် ယောက်အဖို့ အဖေဆိုတဲ့ အရည်အချင်းကို လျော့မသွားစေပါ ဘူး။ အဖေက ကမ္ဘာကျော် သူခိုး မုဒိမ်းကောင် ဖြစ်ခြင်းဆိုတဲ့ အကြောင်းကြောင့် သားသမီး တစ်ယောက် အနေနဲ့ အဖေ မ တော်ဘူးလို့ ငြင်းရင် လောက တရားရုံးက လက်ခံဖွယ် ရှိပေ မယ့် ကမ္မဝါဒ တရားရုံးက ပယ်ချပါလိမ့်မယ်။
ဒါကြောင့် “သားတာဝန် မယားတာဝန် မယူဘဲ ကိုယ် လွတ် ရုန်းခဲ့တဲ့ သူ့ဖခင်ကို တွေ့လို့ သူ့ဖခင်မှန်း သိလျက် ဖြစ် စေ မသိဘဲ ဖြစ်စေ သတ်မိသွားပါက’ အနန္တရိယကံ ထိုက် ကြောင်း မှတ်ပါ။
ဒီဇင်ဘာ ၃၀၊ ၂၀၁၆။
ငွေနှင့်မိန်းမ စပ်လျဉ်းက ရိုးကြသူပင် ဆန်းမြဲ။
---၅၄၂။ ဘိက္ခုနဲ့ ဘိက္ခုနီ
ဆရာတော် ဘုရား၊
အလှူပွဲ တစ်ခုမှာ မြန်မာလူမျိုး ဘိက္ခုနီ တစ်ပါးက မြန်မာပြည် က ကြွလာတဲ့ ဓမ္မကထိက ဆရာတော်နှင့် တစ်ဝိုင်းတည်း ဆွမ်းဘုဉ်းပေးလိုကြောင်း၊ ဆရာတော်နှင့် အတူ သံဃာစင်မှာ ထိုင်လိုကြောင်း တောင်းဆိုတာနှင့် ကြုံဖူးပါသည်။ သီလရှင်နှင့် အတူ ဆွမ်းတစ်ဝိုင်းတည်း ပြင်ပေးတာ၊ ဆရာလေးလို့ ခေါ်တာတွေကိုလည်း အစာမကြေပါ။ ဆရာတော်အား ရှိခိုးသည်ကိုလည်း မတွေ့မိပါ။ ထိုဘိက္ခုနီ၏ တောင်းဆိုချက်ကို မလိုက်နာပါက တပည့်တော်တို့မှာ အပြစ် ဖြစ်ပါသလား ဘုရား။
အောင်ဇော်မြင့် (Santa Barbara, CA)
---ဘိက္ခုနီ
မိထွေးတော် ဂေါတမီဟာ မြတ်ဗုဒ္ဓ ချမှတ်တဲ့ ဂရုဓံရှစ်ပါးကို လက်ခံတာနဲ့ ရဟန်းမ ဖြစ်သွားတယ်။ မိထွေးတော်နဲ့ အတူပါလာတဲ့ သကျမင်းသမီး ငါးရာကိုတော့ မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ ခွင့်ပြုချက်နဲ့ ဘိက္ခု (ရဟန်းယောက်ျား) တွေက သိမ်ထဲမှာ ရဟန်းခံပေးကြတယ်။ နောင်အခါ အမျိုးသမီးတွေကို ဘိက္ခုနီတွေက အရင် ရဟန်းခံပြီးမှ ဘိက္ခုတွေဆီမှာ ရဟန်း ထပ်ခံဖို့ မြတ်ဗုဒ္ဓက ညွှန်ကြားတယ်။ အမျိုးသမီးချင်းမှ သင့်တော်တဲ့ စစ်ဆေး မေးမြန်းမှု အချို့ ထည့်သွင်းလာရလို့ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါကြောင့် ဘိက္ခုနီ တစ်ယောက် ဖြစ်လာဖို့ ဘိက္ခုနီ သံဃာရော ဘိက္ခုသံဃာပါ တည်ရှိနေမှ ဖြစ်နိုင်တယ်။
အေဒီ ၁၀ရာစု နောက်ပိုင်းမှာ ထေရဝါဒ ဂိုဏ်းဝင် ဘိက္ခုနီတွေ အဆက် ပြတ်သွားပြီး ဖြစ်လို့ ဘိက္ခုနီ တစ်ယောက် ဖြစ်ဖို့ ဘိက္ခုရော ဘိက္ခုနီပါ လိုတဲ့အတွက် မျက်မှောက်ခေတ်မှာ ဘိက္ခုနီ မရှိနိုင်တော့ဘူးလို့ အများစု ယူဆပေမယ့် အချို့က ဘိက္ခုနီတွေ မရှိချိန်မှာ သကျမင်းသမီး ငါးရာလိုပဲ ဘိက္ခုတွေက အမျိုးသမီးတွေကို တိုက်ရိုက် ရဟန်းပြုပေးနိုင်တယ်လို့ ယူဆပြီး ဘိက္ခုနီ ပြုပေးကြတယ်။
သီးခြားစီ
ဘိက္ခုမှာ သိက္ခာပုဒ် ၂၂၇ ရှိပြီး ဘိက္ခုနီမှာ ၃၁၁ ရှိတယ်။ ဘိက္ခုတွေက ဘိက္ခုနီကို သိမ်ထဲမှာ ဘိက္ခု တစ်ပါးလို ကမ္မဝါစာဖတ်ပြီး ရဟန်းခံပေးရပေမယ့် ပါတိမောက် ပြခြင်းစတဲ့ သံဃာ့ကံကိုတော့ ဘိက္ခုနီတို့နဲ့ အတူတူ နှစ်တောင်ထွာ အတွင်း ကပ်ထိုင်ပြီး ပေါင်းမလုပ်ရဘူး။ ပါတိမောက်ကိုလည်း သီးခြားစီ ပြရတယ်။ ဘိက္ခုတွေ ပါတိမောက်ပြစဉ် ဘိက္ခုနီတွေက ဘိက္ခုတွေရဲ့ နှစ်တောင်ထွာ အတွင်းမှာ ရှိမနေရသလို ဘိက္ခုနီတွေ ပါတိမောက် ပြနေတုန်းလည်း သူတို့ရဲ့ နှစ်တောင်ထွာ အတွင်းမှာ ဘိက္ခုတွေ မရှိရဘူး။ ဒါလည်း အကြောင်းရှိတယ် ..
ဘာကြောင့်
မြတ်ဗုဒ္ဓ လက်ထက်က ဘိက္ခုတွေ ဘိက္ခုနီမကျောင်းကို သွားပြီး ဥပုသ်ပြု ပါတိမောက် ပြကြ၊ ဘိက္ခုနီတွေက သူတို့ရဲ့ အာပတ်ကို ဆွမ်းခံရင်း လမ်းဘေးမှာ ထိုင်ပြီး ဘိက္ခုတွေဆီမှာ သနာ ကြားကြနဲ့ အလွန် နီးကပ်စွာ နေကြတဲ့အခါ လူတွေက ဘိက္ခုနဲ့ ဘိက္ခုနီတွေကို လင်မယားတွေ ဆိုပြီး “ပေးစား’ကြ တယ် (ဝိ၊၄၊၄၅ဝ)။ ဒါကြောင့် မြတ်ဗုဒ္ဓက အထက်ပါအတိုင်း တားမြစ်တော်မူတာ။ ရဟန်းခံခြင်း စသည်လို သံဃာအရေအတွက် ပြည့်မှ လုပ်နိုင်တဲ့ သံဃာ့ကံတွေမှာ သံဃာပြည့်အောင်လို့ ဘိက္ခုနီမကို ထည့်ပြီး လုပ်ရင် အဲဒီ သံဃာ့ကံပျက်တယ် (ဝိ၊၃၊၄၄၀)။ ကောက်ချက်ချရင် ..
ဘိက္ခုနီတွေဟာ မိမိတို့ရဲ့ သိက္ခာပုဒ်တွေကို လိုက်နာကျင့်သုံးပြီး ဘိက္ခုတွေလိုပဲ သိမ်ထဲမှာ ဥပုသ်ပြု၊ ပါတိမောက်ပြ၊ ရဟန်းခံ၊ ကထိန်ခင်း စတဲ့ သံဃာ့ကံတွေကို ယင်းတို့ ဘာသာ သီးခြားပြုပြီး ရပ်တည်တယ်။ ဘိက္ခုတွေနဲ့ အတူတူ ပေါင်းပြီး မပြုကြဘူးလို့ မှတ်နိုင်တယ်။
မပြုစုရ
မြတ်ဗုဒ္ဓ ရာဇဂြိုဟ် ဝေဠုဝန်ကျောင်းမှာ သီတင်းသုံးစဉ် လူတွေက ဘိက္ခုတွေကို အိမ်ကို ပင့်ဖိတ်ပြီး ဆွမ်းကပ်ကြတယ်။ အဲဒီအခါ ဘိက္ခုတွေ ဆွမ်းစားနေတုန်း ဘိက္ခုနီတွေက ကိုယ်နဲ့ နီးစပ် ရင်းနှီးတဲ့ ကိုယ်တော်တွေ အနားကို ကပ်ပြီး “ဒီကိုယ်တော်ကို ဆွမ်းထည့်ပေးပါအုံး၊ ဟိုကိုယ်တော်ကို ဟင်းထည့်ပေးပါအုံး”လို့ ‘နှမ်းဖြူး’ကြတယ်။ သူတို့နဲ့ မရင်းနှီးတဲ့ ကိုယ်တော်တွေ ဆွမ်းမရဘဲ ရှိလို့ ကဲ့ရဲ့တာကို ခံရတယ်။ ဒါကြောင့် အဲဒီလို မမျှမတ ဆွမ်းစီမံတဲ့ ဘိက္ခုနီကို ဘိက္ခုတွေက တားမြစ်ရတယ်။ မတားမြစ်ရင် အာပတ် သင့်တယ် (ဝိ၊၂၊၂၂၉)။
တစ်ဝိုင်းတည်း
“ဘိက္ခုနီတွေ ဘိက္ခုတွေနဲ့ အတူ တစ်ဝိုင်းတည်း ထိုင်ပြီး ဆွမ်း မဘုဉ်းပေးရ’လို့ တိုက်ရိုက် ပါဠိတော် မတွေ့ဖူးသေးပေမယ့် (ပညာရှိတို့ တွေ့ဖူးရင် ကျမ်းကိုးလေး မျှဝေစေချင်တယ်) ဖော်ပြပါ ပါဠိတော်တွေရဲ့ အာဘော်ကို ကြည့်ရင် ဘိက္ခုနဲ့ ဘိက္ခုနီ ဆွမ်းတစ်ဝိုင်းတည်း အတူတူ ဘုဉ်းမပေးဘူးလို့ ယူဆရတယ်။ ဥပမာ ... အဲဒီ ဓမ္မကထိက ဆရာတော်နဲ့ အဲဒီ တောင်းဆိုတဲ့ ဘိက္ခုနီတို့ နှစ်ပါး တစ်ဝိုင်းတည်း ဆွမ်းဘုဉ်းပေးနေတာကို ဘာသာရေးနဲ့ ဝေးသူတွေ တွေ့ရင်လည်း ကဲ့ရဲ့စရာ ဖြစ်ဖွယ် ရှိတယ်။ ဘုရားခေတ်က လမ်းဘေး ထိုင်ပြီး ဒေသနာ ကြားတာတောင် ‘ပေးစား’ခံရတယ်ဆို မဟုတ်လား။
သံဃာစင်
“ဘိက္ခုနီသံဃာ”လို့ ရှင်တော် ဗုဒ္ဓကိုယ်တိုင် သုံးနှုန်း ပြောဆိုခဲ့ပါတယ်။ အဓိပ္ပာယ်က ဘိက္ခုနဲ့ ဘိက္ခုနီတို့ဟာ ဝိနည်းကံ ကိစ္စတွေမှာ သီးခြားစီ ရပ်တည်ကြပေမယ့် ဘိက္ခုနီ ဆိုတာ သံဃာ ထဲမှာ ပါတယ်။ ဒါကြောင့် ယနေ့ခေတ်မှာ ဘိက္ခုနီ ပြုခွင့်ရှိတယ်လို့ ယူဆသူတို့ အလိုအရ ဘိက္ခုနီဟာ သင့်မြတ်တဲ့ သံဃာစင်မှာ ရှိသင့်တယ်။ “အကပ်ခံပြီး စားရမယ်”ဆိုတဲ့ သိက္ခာပုဒ်ကို ဘိက္ခုနီတွေလည်း စောင့်ထိန်းရလို့ ဘိက္ခုနီကို ဘိက္ခုလိုပဲ ဆွမ်းကပ်ရမယ်။ ဘိက္ခုနီ မရှိသင့်ဘူးလို့ ယူဆလိုသူတို့ အလိုအရတော့ လူနဲ့ သီလရှင်လိုပဲ သဘောထားလိမ့်မယ်။
ရှိခိုးသင့်
ဘိက္ခုနီ တစ်ပါး အနေနဲ့တော့ ဘိက္ခုနီ ပြုခါနီး သဘောတူခဲ့ရတဲ့ ဂရုဓံ ရှစ်ပါးထဲက “ကိုယ်က သိက္ခာဝါ ကြီးပေမယ့် သိက္ခာငယ်တဲ့ ဘိက္ခုတွေကို ရှိခိုးအရိုအသေ ပေးရမယ်ဆိုတာကို လိုက်နာရမှာ ဖြစ်လို့ ဓမ္မကထိက ဆရာတော်ကိုတော့ ထို ဘိက္ခုနီမ ရှိခိုးသင့်တယ်။
မတောင်းဆို
ဘိက္ခုနီ ပြုတဲ့ ရည်ရွယ်ချက်က မာန်မာနကို ပယ်ပြီး တပ်မက်ခြင်း အမြင်မှားခြင်းစတဲ့ စိတ်ဆိုး စိတ်ယုတ်တွေကို တော်လှန် ဖြစ်ပါတယ်။ မိထွေးတော်ကြီးဟာ အဲဒီ နှလုံးသား အရင်းခံနဲ့ မြတ်ဗုဒ္ဓထံမှာ ရဟန်း မိန်းမ အဖြစ်ကို တောင်းပန်ခဲ့တာပါ။ ဒါကြောင့် ငါ ဘိက္ခုနီပဲလို့ မာန်ထောင် မောက်ကြွပြီး လူရှေ့မှာ နေရာရဖို့ အဓိက ဖြစ်နေစရာ မလိုဘူးလို့ ယူဆပါတယ်။ ဘိက္ခုနီအဖြစ် မိမိကိုယ်ကို ခံယူပြီး မိမိရဲ့ နယ်နိမိတ်တွင်း မြတ်ဗုဒ္ဓ ချမှတ်တဲ့ စည်းကမ်းနဲ့ နေထိုင်ပြီး သာသနာ့ တာဝန်ကို ကောင်းစွာ ထမ်းဆောင်နေရင် အများစု သဘောပေါက် နားလည်နိုင်တဲ့ အချိန်မှာ အဲဒီ စည်းကမ်းနဲ့ ညီတဲ့ ရသင့်တဲ့ အခွင့်အရေးကို မတောင်းဆိုဘဲ ရလာမှာပါ။
အပြစ်
စီမံ ဆောင်ရွက်သူ တစ်ယောက် အနေနဲ့ ဤမျှ ဖတ်မိရင် “တောင်းဆိုတဲ့ အတိုင်း ပြုသင့်တာ မပြုသင့်တာ’ကို ရိပ်မိနိုင် လောက်ပြီလို့ ယူဆပါတယ်။ အပြစ် ဖြစ်မဖြစ်တော့ စိတ်ထားသာ ပဓာန ဖြစ်ပါတယ်။ “ဗုဒ္ဓသာသနာ’ဆိုတဲ့ အသိလေးကို ရင်မှာပိုက်၍ “ကုသိုလ် ရအောင် လုပ်နေတာ’လို့ ကိုယ့်ကိုယ်ကို နှလုံးသွင်းရင်း အခြေအနေနဲ့ အချိန်အခါအရ ဘိက္ခုနဲ့ ဘိက္ခုနီ၊ ယင်းနှစ်ဦးနဲ့ လူပရိသတ် နှစ်သက်နိုင်မယ့် နည်းလမ်းကို ရှာကြံပြီး လိမ်မာပါးနပ်စွာ လုပ်ပေးနိုင်ရင် အပြစ် မဖြစ်တန်ရာပါဘူး။
ဇန်နဝါရီ ၂၊ ၂၀၁၇။
စိုးနိုင်သော်လည်း ပိုင်ခဲသည် မပိုင်ဝက် မွေးသလို..
---၅၄၃။ ပါရာဇိကကျသူ
ဆရာတော်ဘုရား ... မေးခွန်း မေးခွင့်ပြုပါဘုရား၊
၁။ ပါရာဇိက ကျပြီးသား ရဟန်းတစ်ပါးသည် သာသနာတွင် ဆက်လက် နေထိုင်ပါက (ကောင်းကျိုး ဆိုးကျိုး) ဘာတွေ ဆက်ဖြစ်နိုင်ပါသလဲ ဘုရား။
၂။ သာသနာတော်မှ ဆုံးရှုံးသည်ဟု ဆိုရာတွင် ယခုဘဝ၌ မဂ်ဖိုလ်တို့မှ ဆုံးရှုံးသည်ဟု သိရပါသည်။ သို့ဆိုလျှင် အနာဂတ်ဘဝတွင် ဘာအကျိုးဆက်မျှ မရှိနိုင်လို့ ဆိုလိုပါသလား ဘုရား။
၃။ သေပြီး နောက်တွင် ငရဲရောက်ပါသလား ဘုရား။
၄။ ရဟန်းကောင်းတို့နှင့် အတူတကွ ကံကြီးကံငယ် မပြုသင့်ဟု ဆိုရာတွင် ကံကြီးကံငယ် ပြုပါက ဆိုးကျိုးက ဘာဖြစ်မလဲ သိပါရစေ ဘုရား။
၅။ ပါရာဇိက ကျပြီးသား ရဟန်းပါဝင်သော ရဟန်းခံမှုသည် ဟန်း ဖြစ်ပါသလား ဘုရား။
David Ronal Luu
---ပါရာဇိကကျ
ပါရာဇိက ကျတယ်ဆိုတာ ဝိနည်းသုံး တစ်နည်း ဘုန်းကြီးသုံး ဝေါဟာရ။ လူသာမန်တို့ နားမလည်ဘူး။ အဓိပ္ပာယ်က “ကြီးလေးတဲ့ သိက္ခာပုဒ် လေးမျိုး (မေထုန်မှီဝဲ၊ ခိုး၊ လူသတ်၊ ဘုန်းကြီး လာဘ်ရွှင်ချင်လို့ ဈာန် မဂ်ဖိုလ်ကို မရဘဲ ရသယောင် လိမ်ကြွား) ထဲက တစ်ခုခုကို ချိုးဖောက်လို့ ဘုန်းကြီးအဖြစ်ကနေ လူအဖြစ်ကို လျှောကျပြီး နောက်ထပ် ရာသက်ပန် ရဟန်းဝတ်ခွင့် မရှိတော့ခြင်း” ဖြစ်ပါတယ်။
ရဟန်းဟာ ပါရာဇိက ကျပြီးရင် သင်္ကန်း ဝတ်ထားပေ မယ့် လူဖြစ်နေတယ်။ ရဟန်းကောင်းတွေနဲ့လည်း ကံကြီးကံငယ် မပြုကောင်းတော့ဘူး။
၁။ ဒီပုဂ္ဂိုလ်ဟာ သာသနာမှာ ဆက်နေလို့ ဘယ်လိုမှ မစင်ကြယ်နိုင်လို့ ကောင်းကျိုး ဆိုတာ မဖြစ်နိုင်တော့ဘူး။ ဆိုကျိုးက တရား အားထုတ်ပေမယ့် ဈာန် မဂ်ဖိုလ်ကို မရနိုင်တော့ဘူး။ သေရင်လည်း ငရဲ ရောက်မယ် (ဓမ္မပဒ၊၃၁၁-ဂါထာ)။
၂။ “သာသနာတော်မှ ဆုံးရှုံးသည်”ဆိုတာ “ယခုဘဝတွင် မဂ်ဖိုလ်တို့မှ ဆုံးရှုံးသည်”ဆိုတဲ့ အဓိပ္ပာယ် မဟုတ်။ ရဟန်း ဖြစ်ဆက်နေခွင့် မရှိတာနဲ့ ရာသက်ပန် ရဟန်း ပြန်ဝတ်ခွင့် မရှိတော့တာကိုပဲ ဆိုလိုတယ်။ ပါရာဇိက ကျပြီးတဲ့ ရဟန်းရဲ့ တစ်ခုတည်းသော အာပတ် ဖြေနည်းက လူထွက်ခြင်းပါပဲ။ လူထွက်ရင် စင်ကြယ်သွားတဲ့ အတွက် လူ၊ သာမဏေ၊ ဖိုးသူတော် ကပ္ပိယ အဖြစ်နဲ့ တရား အားထုတ်ရင် ဈာန် မဂ်ဖိုလ်ကို ရနိုင်တယ် (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၈၄)။
၃။ ဒီမေးခွန်း အဖြေ ပေါ်လွင်ပြီ။
၄-၅။ ဥပုသ် ပဝါရဏာ ရဟန်းခံ သိမ်သမုတ် ကထိန်ခင်း စတဲ့ သံဃာ့ကံ ပြုမယ့် ပရိသတ်ထဲမှာ ပါရာဇိက ကျပြီးတဲ့ ရဟန်းကို ပါဝင်ခွင့် မပြု။ ပါရာဇိက ကျတဲ့ ရဟန်း ရှိနေမှန်း သိလျက် ကံပြုရင် ရဟန်းတွေ အာပတ် သင့်တယ်။ ဒါပေမယ့် အဲဒီ သံဃာ့ကံတော့ မပျက်ဘူး။
ဆိုပါစို့ .. အိန္ဒိယမှ တစ်ပါး မြန်မာ အပါအဝင် အခြားနိုင်ငံတွေမှာ ရဟန်းခံရင် အနည်းဆုံး စင်ကြယ်တဲ့ ရဟန်း ၅-ပါး လိုတယ် (အိန္ဒိယ ဆိုရင်တော့ အနည်းဆုံး ၁၀-ပါး လိုတယ်)။ ဒါကြောင့် ပါရာဇိက ကျတဲ့ ရဟန်းအပြင် သံဃာ ၅-ပါး ပြည့်ရင် ပဉ္စင်းလောင်း ရဟန်းဖြစ်တယ်။ သူပါမှ သံဃာ ၅-ပါး ဆိုရင်တော့ ပဉ္စင်းလောင်း ရဟန်း မဖြစ်။ ဒါကြောင့် ရဟန်းခံတဲ့ အခါ သံဃာ များများ ပင့်သင့်တယ်။
ဇန်နဝါရီ ၆၊ ၂၀၁၇။
---၅၄၄။ ရိပ်သာထွက်
ဆရာတော် ဘုရား၊ တပည့်တော် စင်္ကာပူမှ ပြန်ရောက်ခိုက် မိခင်အား တရားဓမ္မ အနှစ်သာရကို သိစေချင်သဖြင့် ရိပ်သာသို့ အတူဝင်ဖို့ တိုက်တွန်းပြီး တပည့်တော်နှင့် အတူ ရိပ်သာကို တစ်လ ဝင်ကြပါသည်။ မိခင်မှာ ရိပ်သာ မဝင်ခင်က စကား နည်းခဲ့သော်လည်း ရိပ်သာက ထွက်ပြီးနောက် အိမ်သား မိတ်ဆွေများနှင့် အပြောအဆို အဆင်မပြေ ဖြစ်သွားပါသည်။ ရိပ်သာကို ပြန်ဝင်သင့် မဝင်သင့် သိလိုပါသည် ဘုရား။
ချောစု (စင်္ကာပူ)
---ပြောင်းစေသူ
မြတ်ဗုဒ္ဓ သဗ္ဗညုတဉာဏ်ကို ရပြီးစအချိန် မိမိ သိမြင်တဲ့ တရားဓမ္မကို “ပဋိသောတဂါမိ = အဆန်ခရီး’လို့ နားလည်ပါတယ်။ ဘာကြောင့်ဆို သတ္တဝါ အများစုရဲ့ နှလုံးသားမှာ “အငြိုး၊ တပ်မက်၊ မိုက်မဲ’ဆိုတဲ့ မသူတော် တရားတွေ လွှမ်းမိုးခံနေကြရတာကို မြင်လို့။ မြတ်ဗုဒ္ဓက“အန္ဓီဘူတော အယံ လောကော = လောကကြီး ကန်းစွ’လို့ သုံးသပ်ဖူးတယ်။
Dhamma Punx စာအုပ်နဲ့ နာမည်ကြီးတဲ့ Noah Levine ဆိုပုံက..
Buddha was a revolutionary. His practice was subversive; his message, seditious. His enligh- tened point of view went against the norms of his day in his words, ""against the stream."" His teachings changed the world, and now they can change you too.
ဗုဒ္ဓဟာ တော်လှန်သူ ဖြစ်ပါတယ်။ ဗုဒ္ဓရဲ့ အကျင့်တွေ ပြောင်းပြန် ဖြစ်ပြီး ဟောကြားချက်တွေက သမား ရိုးကျ မဟုတ်ဘူး။ အသိဉာဏ် ပွင့်စေတဲ့ ဗုဒ္ဓရဲ့ အတွေး အမြင်တွေဟာ အဲဒီခေတ် ဓမ္မတွေနဲ့ ဆန့်ကျင်တယ်။ ဗုဒ္ဓရဲ့ စကားနဲ့ ပြောရရင် “ရေဆန်တရား”တဲ့။ ဗုဒ္ဓရဲ့ သင်ကြားချက်တွေဟာ လောကကို ပြောင်းလဲစေခဲ့တယ်။ အခု သင့်ကိုလည်း ပြောင်းလဲစေနိုင်မှာပဲ။
ရိပ်သာက ထွက်ပြီးနောက် ပြောင်းလဲသွားတယ် ဆိုတာ အဲဒါကြောင့် များလား။ ဒါပေမယ့် ..
သတိနဲ့ပြောင်း
မသိဖူးတဲ့လူ နည်းနည်း သိရင် အဲဒီ နည်းနည်းလေးကို ဗုံးပေါလအော ဖြန့်ဖြူးချင်လေ့ ရှိတယ်။ မမေးဘဲ ပြောချင်တတ်တယ်။ သူများပြောတာကို နားမထောင်ဘဲ သူသိ လုပ်ပြီး လုပြောတာမျိုးတွေ ဖြစ်တတ်တယ်။ ဘုန်းကြီးတွေ သူ့လောက် မသိဘူးလို့တောင် ထင်နေတော့တာပဲ။ ဒီလိုလူမျိုးက သူမကြိုက်တဲ့ ဘုန်းကြီးကို ဝေဖန်ရင်လည်း နှုတ်ထွက် ကြမ်းတယ်။ သူကြည်ညိုပါတယ် ဆိုတဲ့ ပုဂ္ဂိုလ်ကိုလည်း သူမကြိုက်တော့ရင် အဲဒီလို စကားလုံးကြမ်းတွေနဲ့ ပြောအုံးမှာပဲ။
ဒါကြောင့် ဗုဒ္ဓတရားက မိမိကိုယ်ကို ပြောင်းလဲစေတယ် ဆိုရာမှာ စည်းလွတ် ကမ်းလွတ် မဖြစ်သင့်ဘူး။ နှုတ်ငြိမ်တဲ့ လက်တွေ့ကျင့်သူသာ ဖြစ်သင့်တယ်။
ကြုံဖူးတယ်
ကြုံဖူးတာလေး ပြောရအုံးမယ် ... ဗုဒ္ဓဝါဒ စာအုပ်တွေကို ဖတ်လို့ ဖြစ်စေ၊ ဘုန်းကြီးတွေ ဟောတဲ့ တရားကို နာလို့ ဖြစ်စေ၊ ရိပ်သာကို ဝင်လို့ ဖြစ်စေ “ဗမာတစ်ပြည်လုံး ဗုဒ္ဓဝါဒီတွေ အမှား လုပ်နေတယ်ဆိုပြီး လူအချို့ ‘လွတ်”နေတာမျိုး ကြုံဖူးမှာပေါ့။ အဲဒီလို လူတွေနဲ့ ဘုန်းကြီး မကြာခဏ ကြုံရတယ်.. အဲဒီ အထဲ တစ်ယောက်က ဗမာပြည် နာမည်ကြီး ဘုန်းကြီး တစ်ပါးရဲ့ အဆိုကို ကိုးကားပြီး “အလှူ ပြုပြီးရင် နိဗ္ဗာန်ကို ဆုတောင်းစရာ မလိုဘူး”လို့ လူရှေ့မှာ အားရပါးရ ပြောတယ်။ ဘုန်းကြီးလည်း‘ခြောက်ပုလင်း’ မဖြစ်ချင်တာနဲ့ စိတ်ထဲ ရှိတာ အကုန် မပြောနိုင်ခဲ့ဘူး။
ကဲ .. သူပြောတာ မှန်ရင် “သဗ္ဗညုတံ ပါပုဏိတွာ၊ တာရေမိ ဇနတံ ဗဟုံ = နိဗ္ဗာန်မဂ်ဖိုလ်၊ ရပြီးကိုယ်၊ များဗိုလ် ကယ်နိုင်စေ (ဗုဒ္ဓဝံသ၊ ၃၁၀)”ဆိုတဲ့ သုမေဓာရဲ့ ဆုတောင်း ဗုဒ္ဓရဲ့ နှုတ်ထွက် စကား မှားတော့မှာပေါ့။
သောတာပန်ဘွဲ့
သောတာပန် ဖြစ်ပြီလို့ သူ့ဆရာ ဘုန်းကြီးက အတည်ပြုတဲ့ အတွက် မိမိကိုယ်ကို သောတာပန်လို့ ထင်နေသူ တစ်ယောက်နဲ့လည်း မကြာခင်က ဆုံတယ်။ သူက “တပည့်တော် မဂ်ဆိုက်စဉ်က”လို့ နှစ်ကြိမ် ပြောတယ်။ တကယ် ဖြစ်ရင်တော့ ဝမ်းသာစရာပါ။ ဒါပေမယ့် ဘုန်းကြီး မထင်ဘူး။ “အဲဒီ ဆရာတော် ကိုယ်တိုင် မဂ်ဆိုက်ပြီး ဖြစ်လို့ ဒီလို ပြောတာ ဖြစ်မှာပေါ့”ဆိုတော့ သူက “တပည့်တော်လည်း ဒီလိုပဲ ယုံကြည်ပါတယ်”တဲ့။ သူ့ကို ကြည့်ပြီး ဘုန်းကြီး သနားမိတယ်။
ယောဂီတွေက အဲဒီလို ယူဆသွားပြီး အနှီဘုန်းကြီးက “မဂ်ဖိုလ်မမှီ အချည်း’ပဲ ဖြစ်နေခဲ့ရင် ပါရာဇိက သိက္ခာပုဒ်နဲ့ ငြိနိုင်ဘူးလား။ အဲဒီလို ထင်စေဖို့ မရည်ရွယ်ပါဘူး ဆိုရင်တောင် ကမ္မဋ္ဌာန်း ဆရာက ကိုယ့်ယောဂီကို အဲဒီလို မပြောသင့်ဘူးလို့တော့ ဘုန်းကြီး ယူဆတယ်။
အဖြေ
အထက်ပါ ဖော်ပြချက်တွေကို ဖတ်ပြီးရင် မိမိကိုယ်တိုင် ဆင်ခြင်နိုင်ဖို့ရော ရိပ်သာထွက် မိခင်ကို နားလည်ပေးနိုင်ဖို့ပါ သဲလွန်စလေး တစ်ခု ရသွားမယ်လို့ မျှော်လင့်ပါတယ်။ အင်း .. ယခင်က ရိပ်သာဝင်ဖို့ တိုက်တွန်းရတယ် ဆိုတော့ အခု မလိုလောက်တော့ဘူး။ ဒီတော့ ဝင်စမ်း ဘယ်လောက် ဝင်မလဲ။ လွှတ်သာ ထားလိုက်။ ဒီနည်းနဲ့ တစ်နေ့ အဲဒီရေအိုး တဖြည်းဖြည်း ပြည့်သွားနိုင်မှာပါ။
ဇန်နဝါရီ ၇၊ ၂၀၁၇။
ရှေးကလူမျိုး ဆိုလမ်းရိုး စာခိုးမမည်ရာ (ဘူး. ပေါင်း နိဂုံး)
---၅၄၅။ ဇနီး သားသမီးကို လှူခြင်း
ဆရာတော် ဘုရား၊ ဝေဿန္တရာမင်းက မိမိ ဗုဒ္ဓဖြစ်လာဖို့ ဇနီးနဲ့ သားသမီးကို လှူတာဟာ ကိုယ်ကျိုးဆန်ပြီး ဇနီးနှင့် သားသမီးတွေရဲ့ လူ့အခွင့်အရေးတွေ ဆုံးရှုံးရပါတယ်။ ဝေဿန္တရာမင်းရဲ့ အလုပ်ကိုပဲ ကောင်းချီးပေးတာဟာ မမျှတပါ။ ဒါဟာ အမေရိကမှာ လူဖြူတွေ အာဖရိကတိုက်က လူမည်းတွေကို ကျွန် အနေနဲ့ ရောင်းဝယ်တာလို လူတစ်ဦးရဲ့ ကံကြမ္မာကို အခြားတစ်ဦးက ပိုင်ဆိုင်တဲ့ သဘောမျိုး ဖြစ်နေတယ်။ ဒီကိစ္စကို နောက်တိုင်းသား လူ့အခွင့် အရေးသမား တစ်ယောက်ကို မည်သို့ ရှင်းပြပါမည်လဲ အရှင်ဘုရား။
ချမ်းချမ်း (Phoenix, AZ)
---ဘုံဆန္ဒ
အလောင်းတော် မင်းသိဒ္ဓတ် တောမထွက်ခင်မှာ သစ္စာတည်တံ့တဲ့ ဘဝကြင်ဖော် ယသော်ဓရာ မင်းသမီးကို ပြောပြတဲ့ ဟန်နဲ့ အာရှရဲ့ အလင်းရောင် ကဗျာမှာ ရေးဖွဲ့ထားပုံကို ဦးစွာ ခံစားကြည့်ပါ..
If sorrow falls,
Take comfort still in deeming if there may be A way to peace on earth by woes of ours.
(The Light of Asia, p. 60)
ဆွေးစရာ ကြုံရင်
ငါတို့ ဒုက္ခကြောင့် ကမ္ဘာပေါ်မှာ ငြိမ်းချမ်းမှု ရှိနိုင်ကောင်းမယ်လို့ ယုံကြည်ပြီး မင်း ဖြေတော့။
မဒ္ဒီစိတ်ထား
ဝေဿန္တရာမင်းရဲ့ ဆန္ဒကို ဖြည့်ဆည်းပေးတဲ့ မဒ္ဒီဒေဝီနဲ့ တော်သမီးတော်တွေဟာ ကိလေသာ မကုန်သေးတဲ့ ပုထုဇဉ်တွေ ဖြစ်ပေမယ့် အားလုံးဟာ ပါရမီကို ပြည့်ပြီးသား ဖြစ်ကြတဲ့အတွက် လေးယောက်ပေါင်း တစ်စိတ် ရှိသူတွေပါ။ ခန္ဓာကိုယ်လေးခုနဲ့ စိတ်တစ်ခုလို့ ဆိုနိုင်ပါတယ်။ ဒါကြောင့် သံသရာ ကြင်ဖော် မဒ္ဒီမင်းသမီးရဲ့ ပြန်ပြောပုံကို ဇာတက ပါဠိတော်မှာ ..
“အနုမောဒါမိ တေ ဒေဝ၊ ပုတ္တကေ ဒါန.မုတ္တမံ။
ဒတွာ စိတ္တံ ပသာဒေဟိ၊ ဘိယျော ဒါနံ ဒဒေါ ဘဝ။ (ဇာတက၊၂၊၃၅၂)
မင်းကြီး ... သားတော် သမီးတော်တွေကို လှူဒါန်းတဲ့ မင်းမြတ်ရဲ့ မွန်မြတ်တဲ့ ဒါနကုသိုလ်ကို သာဓု ခေါ်ပါ၏။ လှူဒါန်းပြီးနောက် စိတ်ထဲမှာ ကြည်နူးပါလော့။ ဆထက်တံပိုး တိုး၍ လှူနိုင်သူ ဖြစ်ပါစေ”လို့ သရုပ်ဖော်ပါတယ်။
လောကကျိုး
ဝေဿန္တရာမင်းနဲ့ ဇနီး သားသမီးတွေ အကြားမှာ ကမ္ဘာပေါင်း အသင်္ချေအနန္တ ကြာမြင့်စွာ နှောင်ဖွဲ့လာခဲ့တဲ့ မေတ္တာနဲ့ နားလည်မှုတွေ ကိုယ်စီ ရှိနေကြတယ်။ မုန်းလို့ စွန့်ကြတာ မဟုတ်ဘူး။ ဒါကြောင့် ဝေဿန္တရာမင်းရဲ့ ဇနီးနဲ့ သားသမီး အလှူကို လူဖြူတို့ရဲ့ လူမည်းကျွန် အရောင်းအဝယ်နဲ့ မနှိုင်းယှဉ်ကောင်းပါဘူး။
ဝေဿန္တရာမင်းက ဗုဒ္ဓဖြစ်ဖို့ သူ့ဇနီးနဲ့ သားသမီးကို လှူတာဟာ သူ့ကိုယ်ကျိုး အတွက်လို့ ဘယ်သို့ ဆိုနိုင်မလဲ။ ဗုဒ္ဓဖြစ်ဖို့ ဆိုတာကိုက လောက အတွက်ပဲလေ။ လှူဒါန်းတာကို ခံရတဲ့ ဇနီး သားသမီးတို့လည်း လောကရဲ့ အကျိုးအတွက် ဆိုတဲ့ ရည်ရွယ်ချက်နဲ့ပဲ စတေးခံခဲ့ကြတာပါ။
ဆိုပါစို့ ... ဒုက္ခဘုံက ဖိနှိပ်ခံ လောကသား သန်း ၅၀-ကျော်အတွက် သုခဘုံက ပန်းမွေ့ယာ၊ ခင်ပွန်းနဲ့ သားနှစ်ယောက်ကို စွန့်ရဲသူ တစ်ဦး ဒီလောကမှာ ရှိတယ်ဆိုရင် ... ၎င်း အနေနဲ့ ခင်ပွန်းနဲ့ သားနှစ်ယောက်ကို စွန့်လို့ လူ့အခွင့်အရေးကို ချိုးဖောက်တယ်လို့ ဆိုမလား။ သူတို့ အချင်းချင်း ချစ်ကြတာပဲလေ။ အမှန်တော့ ၎င်းတို့ လေးဦးလုံး ရည်ရွယ်ချက် တစ်ခုတည်းနဲ့ သည်းခံပြီး စွန့်ခဲ့ကြတာပဲ။
ဆန္ဒတူ
ပါရမီ ပြည့်ပြီး ဖြစ်တဲ့ ဘုရားလောင်း တစ်ဦးရဲ့ ရှုထောင့်အရ အခြားသူတွေ ဝေဖန်နိုင်ပေမယ့် ဇနီးနဲ့ သားသမီးတွေကို လှူဒါန်းတာဟာ လုပ်သင့်တဲ့ ကိစ္စလို့ ယူဆပါလိမ့်မယ်။ ဘဝများစွာ အတူတူ လက်တွဲပြီး ပါရမီဖြည့်လာခဲ့ကြတဲ့ ဇနီးနဲ့ သားသမီးတွေကလည်း တစ်သဘောတည်းပါပဲ။ သူတို့ ယုံကြည်တာက “ငါတို့ ဒုက္ခကြောင့် ကမ္ဘာပေါ်မှာ ငြိမ်းချမ်းမှု ရှိနိုင်ကောင်းမယ်”လို့ပဲ ဖြစ်ပါတယ်။
လူအားလုံးရဲ့ အကျိုးအတွက် သားသမီး၊ ဇနီးခင်ပွန်းနဲ့ မိမိမှာ ရှိပြီးဖြစ်တဲ့ လူတန်းစား ပြည့်စုံမှုတွေကို စွန့်နိုင်တဲ့ နှလုံးစိတ်ဝမ်း ကြီးမြတ်သူတွေ မိမိ ပတ်ဝန်းကျင်မှာလည်း များကြီး ရှိနိုင်ပါတယ်။
ခြားနားခြင်းမဲ့
အဆင့် အမြင့်ဆုံး မေတ္တာဟာ အရပ်ဒေသ အားလုံးကို ခြားနားခြင်းမဲ့တဲ့ ညီမျှခြင်းနဲ့ ထွန်းလင်းတောက်ပတဲ့ လရောင်နဲ့ တူပါတယ်။ လရောင်ဟာ အမှောင်မှာ ဖောက်ထွင်းလုယက်သူတွေရဲ့ ရန်သူ ဖြစ်နိုင်ပေမယ့် လရောင်ကို အပြစ်တင်ဖို့ အကြောင်းတရား မရှိပါဘူး။ လရောင်ရဲ့ ထွန်းလင်းတောက်ပမှုဟာ မပြောင်းလဲတဲ့ အမှန်တရား ဖြစ်လို့ပါ။
ဇန်နဝါရီ ၈၊ ၂၀၁၇။
---၅၄၆။ ယသောဓရာရဲ့ ပါရမီဖြည့် ကာလ
အရှင်ဘုရား၊ ရိုသေစွာ မေးမြန်း လျှောက်ထားအပ်ပါသည် အရှင်ဘုရား။ ဂေါတမမြတ်စွာဘုရား၏ ပါရမီဖြည့်ဖက် ယသော်ဓရာ ဒေဝီ သည် ဘုရားရှင် နည်းတူ ဒီပင်္ကရာ ဘုရားထံပါး သုမိတ္တာ ပုဏ္ဏေးမ ဘဝဖြင့် တောင်းဆုပန်ခဲ့သည်ကို မှတ်သား နာယူခဲ့ရဖူးပါသည် အရှင်ဘုရား။ ဘုရား အဆူဆူ ဘုရားလောင်းတို့၏ ကြင်ယာတော်များသည် ဘုရားရှင်တို့ နည်းတူ လေးအသင်္ချေ ကမ္ဘာတစ်သိန်း၊ ရှစ်အသင်္ချေ ကမ္ဘာတစ်သိန်း အစရှိသည်ဖြင့် ပါရမီ ဖြည့်ကျင့်ရပါသလား အရှင်ဘုရား။ အခါအခွင့် သင့်ပါကာ မိန့်ကြားပေးပါရန် ရိုသေစွာ တောင်းပန် လျှောက်ထားအပ်ပါသည် အရှင်ဘုရား။
သန်းထွန်း (တိုကျို)
---မတွေ့ဖူး
ဘုရားဖြစ်မယ့် ဘုရားလောင်းရဲ့ ကြင်ယာတော် အဖြစ်နဲ့ ပါရမီဖြည့်ရာ ကာလ သတ်မှတ်ချက်ကို မတွေ့ဖူးပါ။ ဒါပေမယ့် ဘုရားရှင်ရဲ့ ခမည်းတော် မယ်တော် အလုပ်အကျွေး သားတော်တွေကတော့ ကမ္ဘာတစ်သိန်း ထက်မနည်း ပါရမီဖြည့်ရကြောင်း ကျမ်းဂန် (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၆)မှာ ဆိုတယ်။ ဒါကြောင့် ထိုထို ဘုရားလောင်းတို့ရဲ့ ကြင်ယာတော်တွေလည်း အဲဒီဘုရားလောင်း နိယတဗျာဒိတ် ရချိန်က စပြီး လေးအသင်္ချေ ရှစ်အသင်္ချေ စတဲ့ ကာလ တစ်လျှောက် ပါရမီဖြည့်ဖက်အနေနဲ့ အတူ ပါလာဖွယ် ရှိပါတယ်။
တပည့် ၃-မျိုး
မြတ်စွာ ဘုရားထံမှ ဖြစ်စေ၊ ဗုဒ္ဓရဲ့ တပည့်ထံမှ ဖြစ်စေ သစ္စာလေးပါး တရားကို နာရပြီး ရဟန္တာ ဖြစ်သူကို “သာဝက (တပည့်)’လို့ ခေါ်တယ်။ သာဝက ၃-မျိုး ရှိတယ် ..
၁) အဂ္ဂသာဝက (အကြီးမြတ်ဆုံး တပည့်)
၂) မဟာသာဝက (တပည့်ကြီး)
၃) ပကတိသာဝက (ရိုးရိုး တပည့်)။
အရှင်သာရိပုတ္တရာနဲ့ အရှင်မောဂ္ဂလ္လာန်တို့လို အဂ္ဂသာဝက ဖြစ်ချင်ရင် တစ်အသင်္ချေနဲ့ ကမ္ဘာတစ်သိန်း ပါရမီဖြည့်ရတယ်။ အရှင်မဟာကဿပ အရှင်အနုရုဒ္ဓါတို့လို မဟာသာဝက ဖြစ်ချင်ရင် ကမ္ဘာတစ်သိန်း ဖြည့်ရတယ် (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၆)၊ မဂ်ဖိုလ်ကို ရည်သန်ပြီး ဘဝတစ်ခုမှာ စတင် ပါရမီဖြည့်လာခဲ့ရင် နောက်ဆုံး တပည့်မျိုး ဖြစ်နိုင်တယ်။
ပါရမီဖြည့်ရာ ကာလ သတ်မှတ်ပုံနဲ့ ပတ်သက်ပြီး “သာဝက (တပည့်)လို့ ဘိက္ခုကိုသာ ရည်ရွယ်ဖော်ပြပေမယ့် ထေရီ အပဒါန် ပါဠိတော်အရ သာဝိကာ (တပည့်မ၊ ဘိက္ခုနီ) တွေမှာလည်း အဂ္ဂသာဝိကာ မဟာသာဝိကာ ပကတိ သာဝိကာလို့ ဘိက္ခုတွေလို အဆင့် ၃-မျိုး ရှိတဲ့အတွက် ဘိက္ခုနီလည်း ပါရမီဖြည့်ရာ ကာလ အတူတူပဲ ဖြစ်မယ်လို့ ယူဆပါတယ်။
ယသောဓရာ
ယသောဓရာ ထေရီဟာ အဘိညာဏ်အရာမှာ ဧတဒဂ်ရပြီး မဟာသာဝိကာ (တပည့်မကြီး)အဆင့် ဖြစ်ပါတယ်။ ဘိက္ခုတွေ ထဲမှာ မဟာသာဝက ဖြစ်တဲ့ အရှင်မဟာကဿပ၊ အရှင်အာနန္ဒာတို့နဲ့ အဆင့်တူ။ မဟာသာဝက မဟာသာဝိကာ ဖြစ်ကြတဲ့ မထေရ် ထေရီမတွေက ကမ္ဘာတစ်သိန်း အလွန်က ပွင့်တော်မူတဲ့ ပဒုမုတ္တရ မြတ်စွာဘုရားထံမှာ စတင် ဆုတောင်းပြီး ပါရမီ ဖြည့်ခဲ့ကြတယ်။ အဂ္ဂသာဝိကာ ဖြစ်တဲ့ ယသောဓရာထေရီ တင် ဆုတောင်းတဲ့ မြတ်စွာဘုရား၊ အချိန်ကာလနဲ့ ပတ်သက်လို့ စဉ်းစားဖွယ် ရှိတယ်။
အဆို (၁)
ကမ္ဘာတစ်သိန်း အလွန်က ပွင့်တော်မူတဲ့ ပဒုမုတ္တရ မြတ်စွာဘုရား လက်ထက် အဘိညာဏ်အရာမှာ ဧတဒဂ် ရတဲ့ ဘိက္ခုနီ တစ်ပါးကို အားကျပြီး မိမိလည်း အဲဒီလို ဖြစ်လာဖို့ ကုသိုလ်တွေ ပြုပြီး ဆုပန်တဲ့ အမျိုးသမီးဟာ ကမ္ဘာတစ်သိန်း လွန်ပြီးနောက် ဂေါတမ ဗုဒ္ဓလက်ထက်မှာ အဘိညာဏ် ဧတဒဂ်ရ ယသောဓရာထေရီ ဖြစ်လာတယ် (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၉ဝ)။ ဒီအဆိုအရ ယသောဓရာဟာ ပဒုမုတ္တရ ဘုရားထံမှာ တင် ဆုတောင်းခဲ့ပြီး ကမ္ဘာတစ်သိန်း ပါရမီဖြည့်တယ်လို့ ဆိုနိုင်ဖွယ်ရှိတယ်။ မင်းကွန်း တိပိဋကဓရ ဆရာတော်ဘုရားကြီး ရေးသားတဲ့ မဟာဗုဒ္ဓဝင်ကျမ်း (အတွဲ ၆၊ အပိုင်း ၂၊ စာ-၁၂၇) မှာ ဒီအဆိုကိုပဲ ဖော်ပြတယ်။
အဆို (၂)
သုမိတ္တာ အမည်ရှိ အမျိုးသမီးဟာ လေးအသင်္ချေနဲ့ ကမ္ဘာတစ်သိန်း အလွန်က ပွင့်တော်မူတဲ့ ဒီပင်္ကရာ မြတ်စွာဘုရားကို ခန္ဓာတံတား လှူနေတဲ့ ဂေါတမ ဗုဒ္ဓလောင်းလျာ သုမေဓာ ရသေ့ကို ကြည်ညို ချစ်ခင်သွားပြီး ဘုရားကို ပူဇော်ဖို့ ကြာပန်းရှစ်ခိုင် ယူလာတဲ့ အနက် ငါးခိုင်ကို လှူစရာမဲ့ လက်ချည်း ဖြစ်နေတဲ့ သုမေဓာကို ပေး၊ ကိုယ်တိုင်က ကျန်သုံးခိုင်နဲ့ ဘုရားကို ပူဇော်ပြီး ‘အရှင့် ဗောဓိဉာဏ်အတွက် အရှင်နှင့် ပေါင်းဆုံရပါစေ’လို့ ဆုတောင်းတယ် (အပဒါန၊၂၊၂၆၉)။ ဒီပင်္ကရာ ဘုရားကလည်း မိန်းကလေး ဆုတောင်း ပြည့်မယ်လို့ ဗျာဒိတ်ပေးပါတယ်။ ဒီအဆိုအရတော့ ယသောဓရာဟာ မြတ်စွာ ဘုရားလိုပဲ လေးအသင်္ချေနဲ့ ကမ္ဘာတစ်သိန်း ပါရမီဖြည့်ရတယ်လို့ ဆိုရလိုပါဘဲ။ အဆို နှစ်မျိုး ဖြစ်နေတော့ တစ်ခု မှန်ရင် ကျန်တစ်ခု မှားမှာပေါ့။ ဒါပေမယ့် ..
ဒီလိုညှိမယ်
ယသောဓရာဟာ မဟာသာဝိကာ ဖြစ်တဲ့အတွက် မိထွေးတော် မဟာပဇာပတိ ဂေါတမီ ပဋာစာရာစတဲ့ ထေရီတွေလို ကမ္ဘာတစ်သိန်း ပါရမီဖြည့်ရမှာ ဖြစ်လို့ အဆို (၁)က ပိုပြီး ယုတ္တိရှိတယ်။ အဆို (၂)ကတော့ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓ ဘုရားတစ်ဆူရဲ့ ပါရမီဖြည့်ရာကာလ ဖြစ်နေလို့ စဉ်းစားဖွယ် ရှိတယ်။ ဘုန်းကြီး စဉ်းစားမိတာလေးကို တင်ပြရရင် “ဣမိနာ သုမိတ္တာ သဗ္ဗေ ပန ဝတ္ထုနိ ပူရိဿတိ။ ပရံ တေ ဉေယျံ အာနန္တံ ဘဝေယျ တံ။ ဧသာ တေ အဓိပ္ပါယာ နိရတိ ဘိယျော = ဤမိန်းကလေး (သုမိတ္တာ)သည် သင့်(သုမေဓာ)ကို အစဉ် စောင့်ရှောက်လျက် ပါရမီတို့ကို ဖြည့်လတံ့ (၃ရ၆-ဂါထာ)”ဆိုတဲ့ အပဒါန် ပါဠိတော် စကားရိပ်အရ ဒီပင်္ကရာ မြတ်စွာဘုရားရဲ့ ဗျာဒိတ်က ဗုဒ္ဓလောင်းလျာရဲ့ ပါရမီဖြည့်ဖက် သို့မဟုတ် ဖြည့်ခံ အဖြစ်ကို ရည်ရွယ်တာ ဖြစ်ဖွယ်ရှိပြီး မဟာသာဝိကာ အဖြစ်ကိုတော့ ကမ္ဘာတစ်သိန်း အလွန်က ပွင့်တဲ့ ပဒုမုတ္တရ ဘုရားကျမှ ဆုတောင်းတယ်လို့ ဆိုရင် အင်္ဂုတ္တရ နိကာယ်ဆောင်တို့ရဲ့ အယူအဆနဲ့ အပဒါန်ပါဠိ မဆန့်ကျင်ရာဘူး။ “ဘဝပေါင်း ကုဋေ အထောင်မကတွင် သဗ္ဗညုတဉာဏ် အတွက် ကျွန်ုပ်(ယသောဓရာ)ကို ပေးလှူသော်လည်း စိတ်မရှိ ငြင်ခဲ့ပါ (၃၄၉-ဂါထာ)”ဆိုတဲ့ အပဒါန် စကားအရ အဖြည့်ခံလို့ ဆိုတာပါ။ ဒီမေးခွန်းကြောင့် ဘုန်းကြီးလည်း စဉ်စားစရာ အသိဉာဏ် သစ် တစ်ခု ရပါတယ်။ မေးခွန်းရှင် ဒကာ သန်းထွန်း (တိုကျို) ကို ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။
ဇန်နဝါရီ ၁၁၊ ၂၀၁၇။
န ဘိက္ခဝေ ဗုဒ္ဓံ ဝါ ဓမ္မံ ဝါ အာရဗ္ဘ ဒဝေါ ကာတဗ္ဗော။
ရဟန်းတို့၊ ဘုရား တရား သံဃာနှင့် ပတ်သက်၍ နောက်ပြောင်ခြင်း မပြုနှင့်။ (ဝိ၊၂၊၂၅၉)။
၅၄၇။ နှစ်အောက် ရဟန္တာ ရှိမရှိ
အရှင်ဘုရား၊ အသက် ၇-နှစ်အောက် ရဟန္တာ မရှိနိုင်ဟု ဆရာတော်ကြီး တစ်ပါး ဖြေကြားသည်ကို မကြာခင်က ကြားနာရပါ သည်။ အသက် ၅-နှစ် အရွယ် ရဟန္တာ ရှိသည်ဟုလည်း မှတ် ထားဖူးပြန်ပါသည်။ မည်သည့် အဆိုကို အမှန် ယူရမည်ကို သိ လိုပါသည် အရှင်ဘုရား။
ဝင်းနိုင် (ကံမ)
---ကျမ်းအဆို
အင်း ... အဆိုနှစ်ခု ဆန့်ကျင်နေတယ်။ ဆရာတော်ကြီး တစ်ပါး ဖြေကြားတာ ဖြစ်လို့ ဘုန်းကြီးလည်း မိမိရဲ့အဆို ခိုင်လုံဖို့ ပိုပြီး ဂရုစိုက်ရမယ့် သဘောရှိတယ်။
မိလိန္ဒမင်းက ကလေးတွေမှာ လောဘ ဒေါသ မာန်မာန တဲ့ ကိလေသာတွေ မရောနှောသေးတဲ့ အတွက် မဂ်ဖိုလ်ကို ပို ရသင့်တယ် မဟုတ်လားလို့ မေးတဲ့အခါ အရှင်နာဂသေနက “အသက် ၇-နှစ်အောက် ငယ်ရွယ်သူ၏ စိတ်သည် သေးငယ် အားနည်းပြီး မထင်ရှားသေးသဖြင့် လေးလံ ကြီးကျယ်သော အသင်္ခတ နိဗ္ဗာန ဓာတ်ကို ထိုးထွင်း သိမြင်ရန် မဖြစ်နိုင် (မိလိန္ဒ၊၂၉၉)”လို့ မိန့်ပါတယ်။
အဓိပ္ပာယ်က “အသက် ရ-နှစ်အောက် မဂ်ဖိုလ်ကို မရနိုင် သို့မဟုတ် အသက် ရ-နှစ်အောက် ရဟန္တာ မဖြစ်နိုင်’လို့ ဖြစ်ပါ တယ်။ ဒီမိလိန္ဒပဉှာ စကားအရ ဆရာတော်ကြီး တစ်ပါးက အဲဒီလို ဖြေကြားတာ ဖြစ်မယ်။
အပဒါန်
သိဒ္ဓတ္ထ အမည်ရှိ ဘုရားရှင် ပရိနိဗ္ဗာန်စံလို့ ထင်းမီးနဲ့ ပူဇော်ကြ တဲ့အခါ မနီးမဝေး အရပ်မှာ ဆီမီးညှိ ထွန်းပြီး တစ်ညလုံး ပူဇော်ခဲ့တဲ့ ကောင်းမှုကြောင့် ဂေါတမဗုဒ္ဓ လက်ထက် သာဝတ္ထိမြို့ မှာ လူပြန်ဖြစ်လာတဲ့ ဆီမီးတစ်တိုင် အလှူရှင် (ဧကဒီပိယ အ မည်ရှိ ရဟန္တာ) မိန့်မြွက်ပုံက “နတ်ပြည်မှ စုတေ၍ အမိဝမ်း၌ ဖြစ်ရသော်လည်း ငါ၏ မျက်စိသည် မှိတ်ခြင်း မရှိခဲ့ချေ။ ငါသည် မွေးဖွားပြီးနောက် အသက် ၄-နှစ်မျှ ရှိသော် သာသနာ့ဘောင်၌ ရဟန်းပြုခဲ့ပြီး လခွဲသို့ မရောက်မီ အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်ခဲ့ပါ၏ (အပဒါန၊၁၊၄၃၉။ ၄၄၀)”လို့ ဖြစ်ပါတယ်။
ဒီအပဒါန် ပါဠိအရ အသက် ၄-နှစ် အရွယ်မှာ ရဟန္တာ ဖြစ် သူ ရှိတယ်လို့ သိရတယ်။ ဒီတော့ မိလိန္ဒ မင်းကြီးရဲ့ လေယူ လေသိမ်းနဲ့ဆို “ရှေ့အဆို မှန်ရင် နောက်အဆို မှားရမယ်”ပေါ့။ နှစ်ခုလုံးကလည်း ပါဠိတော် စာရင်းဝင် ဖြစ်နေတယ်။ ဒီတော့ ဒီလို တွေးပြီး ညှိကြည့်မယ် ..
ညှိကြည့်မယ်
သာမန် သူလို ကိုယ်လို ကလေးတစ်ယောက် အနေနဲ့တော့ အရှင်နာဂသေန မိန့်သလို ယေဘုယျ ဖြစ်နိုင်တယ်။ ခုခေတ် ၄-နှစ်၊ ၅-နှစ် ကလေးတွေနဲ့ ယှဉ်ကြည့်ပေါ့။ အရှင်နာဂသေန တို့ ခေတ်ကလည်း ကလေးဟာ ကလေး အသိဉာဏ်ပဲ ရှိမှာ ပါ။ အမှန်တော့ အသက် ၄-နှစ်၊ ၅-နှစ် သာမက အသက် ၇- နှစ် ဆိုတာတောင် ရဟန္တာဖြစ်ဖို့ အလွန် ငယ်ပါတယ်။ သာမန် တစ်ယောက် အဖို့ ဒီအသက် အရွယ်မှာ ရဟန္တာ ဖြစ်ဖို့ ဆိုတာ မလွယ်နိုင်တဲ့ ကိစ္စပါ။
ဘုန်းကြီး တွေးမိသလောက် ... “အပဒါန် ပါဠိတော်အရ ဒီ အရှင် လောင်းလျာဟာ ၉၄-ကမ္ဘာ အလွန်က သိဒ္ဓတ္ထ ဘုရားထံ မှာ ကုသိုလ်ထူး ပြုခဲ့တာ၊ ဒီဘဝမှာ ထူးခြားစွာ မွေးဖွားလာပြီး ရှင်တော် ဗုဒ္ဓရဲ့ မေတ္တာရိပ်ကို တိုက်ရိုက် ခိုလှုံခွင့်ရတာ၊ မိဘ တွေလည်း ဗုဒ္ဓဝါဒီ ဖြစ်နေတာတွေကြောင့် ဘဝများစွာ လေ့ ကျင့်ခဲ့တဲ့ အထုံအရ ၄-နှစ်သားနဲ့ ရဟန္တာ ဖြစ်ရတယ်’လို့ အ ရှင်နာဂသေနရဲ့ အဖြေကို ခြွင်းချက်နဲ့ မှတ်လိုက်ရင် ယုတ္တိ ဝေးလွန်းပါဘူး။ ၅-နှစ်သား ရဟန္တာလည်း ဒီအတိုင်းပါပဲ။
ပြန်ဖြည့်ပါ
စကားမစပ် ... ဒီမေးခွန်းရဲ့ အဖြေကို ရှာရင်း အပဒါန် ပါဠိတော် ကို လှန်လှောစဉ် ရ-နှစ်အရွယ် ရဟန္တာတစ်ပါး ထပ်တွေ့လို့ ပြန်ဖြည့်လိုက်ပါတယ်။ ဓမ္မအမေးအဖြေ၊ အတွဲ ၃၊ စာ-၁၅၀၁ မှာ (မေးခွန်း အမှတ်-၄၃၈) အသက် ၇-နှစ်နဲ့ ရဟန္တဖြစ်တာ ၁၆-ပါးလို့ ဖော်ပြတာကိုလည်း ဒဗ္ဗမလ္လပုတ္တ မထေရ်ကို ထပ် ထည့်ပြီး ၁၇-ပါးလို့ ပြင်မှတ်ပါ။
ဒဗ္ဗမလ္လပုတ္တ
ပဒုမုတ္တရ ဘုရားလက်ထက် သံဃာတော်တွေကို နေရာထိုင် ခင်း စီမံပေးတဲ့ အရာမှာ ဧတဒဂ်ဘွဲ့ရတဲ့ ရဟန်းကို အားကျပြီး ဒီအတိုင်းဖြစ်ဖို့ ပါရမီဖြည့်ပြီး မဟာသာဝကဆု ပန်ခဲ့တယ်။ ဒဗ္ဗလောင်းလျာဟာ ကဿပဘုရား လက်ထက်မှာ တောင်ထိပ် ပေါ် တက်ပြီး မဂ်ပေါက်ဖိုလ်ဝင် နိဗ္ဗာန်မြင်တဲ့ထိ ရည်မှန်းပြီး တရား အားထုတ်ခဲ့ပေမယ့် တရားထူးကို မရခဲ့ဘဲ လူ့ပြည် နတ်ပြည်မှာ ကျင်လည်ပြီး ဂေါတမဗုဒ္ဓ လက်ထက်မှာ မလ္လ တိုင်း ကုသိနာရုံမြို့ မလ္လာမင်း အိမ်မှာ သန္ဓေယူတယ်။ မမွေးဖွားမီ မိခင် ကွယ်လွန်တဲ့အတွက် မိခင်အလောင်းကို မီးသင်္ဂြိုဟ်စဉ် ပါရမီရှင် ဒဗ္ဗလောင်းလျာမှာ ထူးခြားစွာ အသက် ရှင်ခဲ့တယ်။ အသက် ၇-နှစ်အရွယ် ဘုရားနဲ့ တွေ့၊ ရှင်ပြုစဉ် ခေါင်းတုံး ရိတ်ပြီးသည်နဲ့ ရဟန္တာ ဖြစ်သွားတယ်။
အရှင်ဒဗ္ဗဟာ သံဃာတွေကို နေရာချပေး၊ ဆွမ်းကွမ်း အပင့်အဖိတ် စီမံတဲ့ နေရာမှာ မြတ်ဗုဒ္ဓက ဧတဒဂ်ဘွဲ့ ချီးမြှင့်ပေ မယ့် လောဘကြီးတဲ့ ပုထုဇဉ် ရဟန်းအချို့ရဲ့ စွပ်စွဲတာကိုလည်း ခံရသူ ဖြစ်ပါတယ် (အပဒါန၊၁၊၁၂၄)။ အင်္ဂုတ္တရ အဋ္ဌကထာ (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၁၄)မှာ အနုပိယမြို့မှာ မွေးဖွားကြောင်း ဆိုပါတယ်။ ထပ်တွေ့ရင် ထပ်ဖြည့်ပါမယ်။
ဇန်နဝါရီ ၁၁၊ ၂၀၁၇။
---၅၄၈။ အိပ်မက် အယူအဆ
အရှင်ဘုရား၊ သောတာပန် သကဒါဂါမ် အနာဂါမ် (ရဟန္တာမပါ) အရိယာများ အိမ်မက်ဆိုး မက်သေးလား။ ပိဋကတ်တော်များ ထဲမှာ ပါမပါ သိပါရစေ ဘုရား။
ဒကာအိုး (အရီဇိုးနား)
---ယုံကြည်မှု
ဗုဒ္ဓလောင်းလျာ သန္ဓေယူမယ့် ရှေ့ပြေး နိမိတ်အနေနဲ့ မယ်တော် မာယာ အိပ်မက် မက်တာ၊ ဗုဒ္ဓ ဖြစ်ခါနီး မင်းသိဒ္ဓတ် အိပ်မက် မက်တာ၊ ကောသလမင်းရဲ့ အိပ်မက်ကို မြတ်ဗုဒ္ဓက ဟောကိန်း ထုတ်တာတွေ ကျမ်းဂန်မှာ ရှိတယ်။ ဒါကြောင့် ဗုဒ္ဓဝါဒမှာ အိပ် မက်ရဲ့ အကျိုးဆက်ကို လက်ခံတယ်။ ကမ္ဘာဦးကျမ်း (၄၁း၁၄- ၂၀)မှာ ဖာရောဘုရင် မြင်မက်တဲ့ အိပ်မက်ရဲ့ အဓိပ္ပာယ်ကို ဘယ်သူမှ မဖော်နိုင်လို့ ယောသပ်ကို ထောင်ထဲက ခေါ်ထုတ်ပြီး အဓိပ္ပာယ် ဖွင့်ဆိုခိုင်းတာကို တွေ့ရလို့ ဘာသာခြား အချို့ လည်း အိပ်မက်ကို ယုံကြည်ပုံပါပဲ။
ဘာကြောင့်
အိမ်မက်နဲ့ ပတ်သက်ပြီး ကျန်းဂန်မှာ ဆိုပုံအရ ..
၁) ဓာတ်ချောက်ချား (နေထိုင် မကောင်း)ခြင်း
၂) အပြင်မှာ ကြုံတွေ့ ခံစားဖူး (မြင်ဖူး၊ ကြားဖူး၊ ဖတ်ဖူး)ခြင်း
၃) အကျိုးကို လိုလားတဲ့ နတ်ကောင်း သို့မဟုတ် မလိုလားတဲ့ နတ်ဆိုးတို့ ဆောင်ပြခြင်း
၄) ကောင်းကျိုး မကောင်းကျိုး ဖြစ်ဖို့ ရှေ့ပြေး နိမိတ်ကို ပြခြင်း”လို့ အိမ်က် မက်ခြင်းရဲ့ အကြောင်း လေးမျိုး ရှိတယ်။
ဒီထဲ အမှတ် (၁) နဲ့ (၂)က မမှန်ဘူး။ အမှတ် (၃)က မှန် တာလည်း ရှိတယ်၊ မမှန်တာလည်း ရှိတယ်။ နတ်တွေ စိတ် ဆိုးပြီး ပျက်စီးစေလိုတဲ့ အတွက် မဟုတ်တာကို လှည့်ဖြားပြီး ပြုတာမျိုး ဖြစ်ရင် မမှန်ဘူး။ အမှတ် (၄)က မှန်တယ် (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၀၇)။ သူသူငါငါတို့ မက်တဲ့ အိမ်မက်တွေက အမှတ် (၁) နဲ (၂) ဖြစ်ဖို့ များပါတယ်။
အမှတ် (၃)အတွက် မှတ်သားဖွယ် ဖြစ်ရပ်တစ်ခု ..
သီဟိုဠ်ကျွန်း ရောဟဏမြို့၊ နာဂ.မဟာဝိဟာရကျောင်း နာ ယက မထေရ်ဟာ သံဃာကို မပန်ကြားဘဲ ကျောင်းဝင်းထဲက ကံ့ကော်ပင်ကို ခုတ်ပစ်တော့ သစ်ပင်စောင့်နတ် စိတ်ဆိုးပြီး အိမ်မက်မှန်နဲ့ ဖြားယောင်းပြီး “ရ-ရက်ကြာရင် ဘုရင် သေမယ်’လို့ မမှန် အိမ်မက် ထပ်ပေးတာကို မထေရ်က ယုံပြီး လူတွေကို ပြောတော့ ဘုရင် သိသွားပြီး အိမ်မက် မမှန်တဲ့ အခါ ဘုရင်က မမှန်တာကို ပြောတယ်ဆိုပြီး မထေရ်ရဲ့ လက် ခြေတွေကို ဖြတ်ပစ်တယ် (သာရတ္ထ-ဋီ၊၂၊၃၁၂)။
အိမ်မက် မက်သူ
ပုထုဇဉ်၊ သောတာပန်၊ သကဒါဂါမ်၊ အနာဂါမ်တွေမှာ ဝိပလ္လာသ ၁၂-ပါးကို မပယ်နိုင်သေးလို့ အိပ်မက် မက်တယ်။ ဝိပလ္လာသ ၁၂-ပါးလုံးကို ပယ်ပြီး ဖြစ်လို့ ရဟန္တာတွေ အိပ်မက် မမက် တော့ဘူး (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၀၇)။
နိုးနေစဉ်နဲ့ နှစ်ခြိုက်စွာ အိပ်ပျော် နေစဉ်မှာ အိမ်မက် မ မက်ဘူး။ မျောက် အိပ်သလို အချိန်တိုတိုနဲ့ အိပ်မပျော့တပျော် အချိန်မှာ အိပ်မက် မက်တယ် (မိလိန္ဒ၊၂၈၉)။
အကျိုးအပြစ်
အိမ်မက်ထဲက လုပ်ဆောင်ချက်ကြောင့် အကျိုးအပြစ် ဖြစ်သ လား ဆိုတော့ “အိမ်မက်ထဲက ကုသိုလ် (ဥပမာ အလှူပေး စ သည်)၊ အကုသိုလ် (သူ့သက်သတ် စသည်)တွေဟာ စေတနာ အားနည်းလို့ ပဋိသန္ဓေကျိုး မပေးနိုင်။ အခြား ကုသိုလ် အကု သိုလ်ကံတွေ ထောက်ပံ့မှုနဲ့ ပဝတ္တိ အကျိုးကိုတော့ ဖြစ်စေနိုင် တယ် (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၀၉)’လို့ ဆိုပါတယ်။
ဝိပလ္လာသ ၁၂-ပါး
ခန္ဓာ ၅-ပါးကို တလွဲမြင်တဲ့ ဝိပလ္လာသတရား ၁၂-ပါးရှိတယ် ..
“အနိစ္စကို နိစ္စ၊ ဒုက္ခကို သုခ၊ အနတ္တကို အတ္တ၊ အသုဘကို သုဘ’လို့ ယူလွဲ (ဒိဋ္ဌိဝိပလ္လာသ ၄)။
“အနိစ္စကို နိစ္စ၊ ဒုက္ခကို သုခ၊ အနတ္တကို အတ္တ၊ အသုဘကို သုဘ’လို့ မှတ်လွဲ (သညာဝိပလ္လာသ ၄)။
“အနိစ္စကို နိစ္စ၊ ဒုက္ခကို သုခ၊ အနတ္တကို အတ္တ၊ အသုဘကို သုဘ”လို့ သိလွဲ (စိတ္တဝိပလ္လာသ ၄)။
မဂ်နဲ့ ပယ်ပုံ
သောတာပန် ဖြစ်ရင် ဒိဋ္ဌိဝိပလ္လာသ ၄-ပါး၊ “အနိစ္စကို နိစ္စ၊ အနတ္တကို အတ္တ’လို့ မှတ်လွဲတဲ့ သညာဝိပလ္လာသ ၂-ပါး၊ “အနိစ္စ ကို နိစ္စ၊ အနတ္တကို အတ္တ’လို့ သိလွဲတဲ့ စိတ္တဝိပလ္လာသ ၂-ပါး၊ ပေါင်း ၈-ပါးကို ပယ်တယ်။ သကဒါဂါမ် ဖြစ်ရင် “အသုဘကို သုဘ’လို့ မှတ်လွဲတဲ့ သညာဝိပလ္လာသ ၁၊ “အသုဘကို သုဘ လို့ သိလွဲတဲ့ စိတ္တဝိပလ္လာသ ၁၊ ပေါင်း ၂-ပါးကို ခေါင်းပါးစေ နည်းစေတယ်။
အနာဂါမ်ကတော့ “အသုဘကို သုဘ”လို့ မှတ်လွဲတဲ့ သညာဝိပလ္လာသနဲ့ “အသုဘကို သုဘ’လို့ သိလွဲတဲ့ စိတ္တဝိပလ္လာသ၊ ပေါင်း ၂-ပါးကို အကြွင်းမဲ့ ပယ်တယ်။ ဘဝတဏှာ မ ကုန်သေးလို့ “ဒုက္ခကို သုခ”လို့ မှတ်လွဲတဲ့ သညာဝိပလ္လာသနဲ့ “ဒုက္ခကို သုခ”လို့ သိလွဲတဲ့ စိတ္တဝိပလ္လာသ၊ ပေါင်း၂-ပါးကို မပယ်နိုင်။ သောတာပန်ပယ် ၈-မျိုးနဲ့ ပေါင်းရင် အနာဂါမ်ဟာ ဝိပလ္လာသ ၁၀-ပါးကို ပယ်နိုင်တယ်။ ရဟန္တာ ဖြစ်မှ ‘ဒုက္ခကို သုခ’လို မှတ်လွဲတဲ့ သညာ ဝိပလ္လာသနဲ့ “ဒုက္ခကို သုခ”လို့ သိလွဲတဲ့ စိတ္တဝိပလ္လာသ ၂-ပါးကို ပယ်နိုင်တယ်။
အဖြေ
အချို့ အဝက်သော ဝိပလ္လာသတရားတွေကို ပယ်ပြီး ဖြစ်လို့ သောတာပန်၊ သကဒါဂါမ်၊ အနာဂါမ် အရိယာ ပုဂ္ဂိုလ်တွေ အိမ် မက်ဆိုးတော့ မမက်တန်ရာဘူး။ တရားနာတာ တရားဟော တာ၊ ရတနာသုံးပါးရဲ့ ဝေယျာဝစ္စ ဆောင်ရွက်တာ၊ ဗုဒ္ဓဘုရားနဲ့ တွေ့တာလိုမျိုးတွေ ဖြစ်နိုင်တယ်။ ဝိပလ္လာသကို ပယ်နိုင်တဲ့ အ ဆင့်အလိုက် အိမ်မက် မက်တာလည်း နည်းသွားဖွယ် ရှိတယ်။ (မေးခွန်းအမှတ်-၅၈၊ ပေါင်းချုပ်၊ စာ-၂၂၄ လည်းရှု)။
ဇန်နဝါရီ ၁၅၊ ၂၀၁၇။
---၅၄၉။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ
ဘုန်းဘုန်း ဘုရား၊ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အကြောင်းကို သိလိုပါသည်။ ဂေါတမ မြတ်စွာဘုရားနှင့် ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ဘယ်လို ထူးပါသလဲ။ လူတိုင်း ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အဖြစ်ကို ဆုတောင်းနိုင်ပါသလား၊ ဖြေ ကြားပေးစေလိုပါသည် ဘုရား။
နန်းဆုလှိုင် (ဓမ္မစကူးလ်)
---ပါရမီဖြည့်
“ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ”ဆိုတာ သစ္စာတရားကို အသီးအခြား ထိုးထွင်း သိမြင်သူလို့ အဓိပ္ပာယ် ရတယ်။ နှစ်အသင်္ချေနဲ့ ကမ္ဘာတစ်သိန်း ပါရမီဖြည့်ရတယ်။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓ လောင်းလျာတွေလို ပညာ အ ထူးပြု၊ သဒ္ဓါအထူးပြု၊ ဝီရိယ အထူးပြုလို့ သုံးမျိုးရှိရင် ပညာ အထူးပြု ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ လောင်းလျာအဖို့ နှစ်အသင်္ချေနဲ့ ကမ္ဘာ တစ်သိန်းအောက် လျော့တဲ့ ပါရမီနဲ့ မဖြစ်နိုင်။ သဒ္ဓါနဲ့ ဝီရိယအ ထူးပြု ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ လောင်းတွေကတော့ ပညာအထူးပြုထက် နှစ် ကမ္ဘာ သုံးကမ္ဘာ ပိုပြီး ပါရမီ ဖြည့်ရတယ် (ထေရဂါထာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၁)။
ဗျာဒိတ်
သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓ လောင်းလျာတို့ ဗျာဒိတ်ရကြောင်း ရှစ်ပါးက .. လူ သားဖြစ်ခြင်း၊ ယောက်ျား ဖြစ်ခြင်း၊ အရဟတ္တဖိုလ်ကို ရနိုင်တဲ့ ဥပနိဿယ (အထောက်အပံ့) ရှိခြင်း၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဘုရား တစ် ဆူကို ဖူးတွေ့ရခြင်း၊ ကံကံရဲ့ အကျိုးကို ယုံကြည်တဲ့ ရသေ့ ရဟန်း ဖြစ်ခြင်း၊ ဈာန်ကို ရနေခြင်း၊ အသက်စသည်ကို စွန့်၍ ဆုတောင်းခြင်း၊ ဘုရား ဖြစ်ရန် ပြင်းပြတဲ့ ဆန္ဒရှိခြင်း။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါတို့ ဗျာဒိတ်ရကြောင်းလည်း အဲဒီ ရှစ်ပါးပါပဲ။ ဒါပေမယ့် သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဘုရားကို သာမက “သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓ၊ ပစ္စေကဗုဒ္ဓ၊ ဗုဒ္ဓသာဝက” တစ်ဆူဆူကို တွေ့ပြီး ဆုတောင်းရင် ပြည့် စုံနိုင်တယ် (အပဒါန၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၅၈)။
ပွင့်ချိန်
နောက်ဆုံး ဘဝမှာ သမ္မသမ္ဗုဒ္ဓ လောင်းလျာတို့က ခတ္တိယနဲ့ ဗြာ ဟ္မဏမျိုးသာ ဖြစ်တယ်။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါတို့က ခတ္တိယ၊ ဗြာဟ္မဏ နဲ့ ဂဟပတိမျိုးတွေမှာ ဖြစ်နိုင်တယ်။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓတို့က ဝိဝဋကပ် (ဖြစ်ဆဲ ကမ္ဘာ)မှာသာ ပွင့်၍ သံဝဋကပ် (ပျက်ဆဲ ကမ္ဘာ) မှာ မပွင့်။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါတို့လည်း ဝိဝဋကပ်မှာသာ ပွင့်ပေမယ့် ဗုဒ္ဓတစ်ဆူ ဆူရဲ့ သာသနာ ထွန်းကားဆဲမှာ မပွင့်၊ သာသနာ ကွယ်နေချိန်မှာသာ ပွင့်တယ် (အပဒါန၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၅၉)။ မာတင်္ဂ ဘွဲ့အမည်ရှိတဲ့ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါဟာ လောကမှာ ဂေါတမ ဗုဒ္ဓ ပွင့်တော်မူပြီလို့ နတ်တွေ ပြောဆိုသံကို ကြားရတော့မှ မိမိသက်တမ်း ကုန်ကြောင်း သိပြီး ပရိနိဗ္ဗာန်စံတယ် (အပဒါန၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၂၂)။
စွမ်းရည်
သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓက သစ္စာဓမ္မကို ကိုယ်တိုင်လည်း သိ၊ သူတစ်ပါးကို လည်း သိစေနိုင်။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါတို့က ကိုယ်တိုင်သာ သိပြီး သူ တစ်ပါးတို့ကို မသိစေနိုင်။ မိမိ အိပ်မက်ကို ပြန်မပြောနိုင်သူနဲ့ တူတယ်။ အဘိညာဉ် ငါးပါး၊ သမာပတ် ရှစ်ပါး၊ ပဋိသမ္ဘိဒါ လေးပါးနဲ့ ပြည့်စုံတယ်။ မင်းသားနဲ့ အမတ်တွေ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါထံ မှာ ရဟန်းပြုတာတွေ ရှိတယ်။ သင်္ကန်း ဝတ်ရုံပုံ နေထိုင်ပုံတွေ ကို ပြောပြပေမယ့် သိက္ခာပုဒ် ပညတ်ပြီး ဥပသမ္ပဒ ရဟန်း အ ဖြစ်ကို မပြုပေးနိုင် (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၈၂)။
ဘယ်မှာနေ
ဟိမဝန္တာ တောင်တန်းတွေမှာ ပါဝင်တဲ့ ဂန္ဓမာဒနတောင်ရဲ့ နန္ဒမူလက မည်တဲ့ လျှိုမြောင်ထဲမှာ ဂူသုံးခု ရှိတယ်။ အဲဒါ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါတို့ရဲ့ ကျောင်းတော်ပါပဲ။ သုံးဂူအနက် ပတ္တမြားရောင် ဂူရဲ့ ရှေ့မှာ မဉ္ဇူသက ခေါ်တဲ့ ထူးခြားပြီး ပန်းမျိုးစုံ ပွင့်တဲ့ ပန်းပင် ကြီး ရှိတယ်။ အဲဒီ ပန်းပင်အောက်မှာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါတွေ စုဝေး ကြတယ်။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါတွေ ပွင့်တဲ့ အချိန်မှာပဲ ဒီပန်းပင်ကြီး ရှိ ပြီး ကျန်တဲ့ အချိန်မှာ မရှိဘူး (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၅၉)။
အများကြီး
ပစ္စေကဗုဒ္ဓါတွေက သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓတို့လို တစ်ဆူတည်း ပြိုင်ဖက်မဲ့ ပွင့်တာမျိုး မဟုတ်။ ပဒုမဒေဝီရဲ့ သားငါးရာ တစ်ပြိုင်နက် ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ဖြစ်သွားတာ၊ မဟာကပ္ပိနမင်း ဝတ္ထုမှာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ တစ် ထောင် ဆုံကြတာတွေကို ကြည့်ရင် တစ်ခါတစ်ရံ တစ်ပါး တည်း ပွင့်ပေမယ့် တစ်ခါတစ်ရံ ရာထောင်ချီ ပွင့်တယ်လို့ ဆို နိုင်တယ်။
အဖြေ
ဂေါတမ မြတ်စွာ ဘုရားဆိုတာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓ ဘုရားဖြစ်လို့ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနဲ့ ထူးခြားပုံကို ပြောပြထားတဲ့ အတိုင်း သိပါ။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓ ဖြစ်မယ့် ပါရမီကို ဖြည့်နိုင်သူတိုင်း သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓ ဖြစ်ခွင့်ရှိသလို ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ဖြစ်နိုင်တဲ့ ပါရမီကို ဖြည့်နိုင်သူတိုင်း ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အဖြစ်ကို ဆုတောင်းခွင့် ရှိတာပေါ့။ ယောက်ျား ဘဝနဲ့ ဗျာဒိတ်ခံရပေမယ့် ပါရမီဖြည့် ဆုတောင်းချိန်မှာ မိန်းမ ယောက်ျား မခွဲခြားပါဘူး။
ဇန်နဝါရီ ၁၆၊ ၂၀၁၇။
ပဗ္ဗဇိတ ပရိဘောဂေါ ဟိ အာဂါရိကာနံ စေတိယဋ္ဌာနိယော။
ရဟန်း အသုံးအဆောင်သည် လူဝတ်ကြောင်များ အဖို့ စေတီ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၆၇)။
အရာ၌ တည်၏။
၅၅၀။ အမျက်ဖြေကဗျာ
ဆရာတော် ဘုရား “သူတည်းတစ်ယောက်” အစချီတဲ့ “အမျက်ဖြေကဗျာ’ ဖြစ်ပေါ်လာပုံနဲ့ အဲဒီ ကဗျာရဲ့ အဓိပ္ပာယ်ကို ရှင်းပြ ပေးစေလိုပါသည် ဘုရား။
(ရွှေအိမ်စည်)
---မင်းခစား
မြန်မာနှစ် ၄၇၀-၅၄၀ ခန့်မှာ .. အလောင်းစည်သူမင်းရဲ့ သားကြီး မင်းရှင်စောကို သားငယ် နရသူ (ကုလားသတ်လို့ သေတဲ့ အတွက် ကုလားကျမင်းလည်း ခေါ်)က အဆိပ်ခပ်သတ်ပြီး မင်းပြု၊ နရသူကို ဆက်ခံတဲ့ ၎င်းရဲ့သားကြီး မင်းယဉ် နရသိင်္ခ မင်းက ညီဖြစ်သူ နရပတိစည်သူရဲ့ မိဖုရားကို လုယူပြန်တော့ ညီက အစ်ကိုကို သတ်ပြီး မင်းလုပ်တယ်။ နရပတိစည်သူက လူကြမ်းဆိုတော့ သူ့အစ်ကိုကို ငယ်စဉ်က ထိန်းစောင့်ခဲ့တဲ့ အ ထိန်းတော်ကိုပါ ချမ်းသာ မပေးဘဲ သတ်ပစ်တယ်။ အထိန်း တော်ရဲ့ အမည်က မြန်မာလို “အဆုံးမဲ့နေ သို့မဟုတ် အနှိုင်းမဲ့ ရဲရင့်သူ”လို့ အဓိပ္ပာယ်ရတဲ့ “အနန္တသူရိယ”။
သေအံ့ဆဲတွင်
လူသတ်သမားတွေ လက်ထဲ သေအံ့ဆဲဆဲ အနန္တသူရိယရဲ့ စိတ် ထဲ .. အလောင်းစည်သူမင်း ပေးလို့ မိမိ (အနန္တသူရိယ) ဝတ် ထားတဲ့ မင်းသားဝတ် ဒုယင် ဝတ်ရုံကို မင်းရှင်စောက ချွတ် ခိုင်းတဲ့အခါ ဘခင် စိတ်ဆိုးပြီး မင်းရှင်စော အကျဉ်းချခံရ၊ ကျန်းမာ ဖြစ်နေတဲ့ ဘခင်(အလောင်းစည်သူ)ကို နရသူက အ ဝတ်နဲ့ ဖိသတ်၊ နရသူကပဲ အစ်ကို မင်းရှင်စောကို အဆိပ်ခပ် သတ်၊ နရသူပဲ ကုလား သတ်ခံရလို့သေ၊ နရပတိစည်သူက မိမိအရှင် မင်းယဉ် နရသိင်္ခကိုသတ်၊ နောက်ဆုံး မိမိအလှည့် .. ဒါတွေ ဆင်ခြင်မိရာက အောက်ပါ ကဗျာ ၄-ပိုဒ်ကို မသေခင် ရေးပြီး နရပတိစည်သူကို ပေးဖို့ မှာတယ် ..
တုံ့မယူလို
၁။ သူတည်းတစ်ယောက် ကောင်းဖို့ရောက်မူ သူတစ်ယောက်မှာ ပျက်လင့်ကာသာ ဓမ္မတာတည်း။
၂။ ရွှေအိမ်နန်းနှင့် ကြငှန်းလည်းခံ မတ်ပေါင်းရံလျက် ပျော်စံရိပ်ငြိမ် စည်းစိမ်မကွာ မင်းချမ်းသာကား သမုဒ္ဒရာ ရေမျက်နှာထက် ခဏတက်သည် ရေပွက်ပမာ တစ်သက်လျာတည်း။
၃။ ကြင်နာသနား ငါ့အားမသတ် ယခုလွှတ်လည်း မလွတ်ကြမ္မာ လူတကာတို့ ခန္ဓာခိုင်ကျည် အတည်မမြဲ ဖောက် လွှဲတတ်သည် မလွတ်စသာ သတ္တဝါတည့်။
၄။ ရှိခိုးကော်ရော် ပူဇော်အကျွန် ပန်ခဲ့တုံ၏၊ ခိုက်ကြုံဝိပါက် သံသာစက်၌ ကြိုက်လတ်တုံမူ တုံ့မယူလို၊ ကြည်ညို စိတ်သန် သခင်မွန်ကို ချန်ဘိစင်စစ် အပြစ်မဲ့ရေး ခွင့်လျှင်ပေး၏၊ သွေးသည် အနိစ္စာ၊ ငါ့ခန္ဓာတည့် (မှန်နန်း ၁၊ ၃၁၀)။
အဓိပ္ပာယ်ချုပ်
“သူတည်းတစ်ယောက်’အပိုဒ်ကို သက်ဦးဆံပိုင် ဘုရင်ခေတ်မှာ လက်ဦးသူ ကောင်းစားဖို့ ခံရသူက ပျက်ပေးရတယ်လို့ အနိမ့် ဆုံးအဆင့် အဓိပ္ပာယ်နဲ့ ဘုန်းကြီး ဆိုချင်တယ်။ ဘာလို့ဆို မြန် မာ ရာဇဝင် ဖြစ်ရပ် အများစုဟာ ကြမ်းတမ်းတယ်။ ရှေ့က နန်းလျာ ၄-ဦးလုံး သူငယ်စဉ်မှာပင် ကွယ်လွန်ကုန်လို့ ဘုရင်မ ဖြစ်လာတဲ့ ဝိတိုရိယ မင်းသမီးရဲ့ ကံကြမ္မာနဲ့ မတူဘူး။ နိပါတ် တော်မှာ ဘုရားလောင်းမျောက်မင်းဟာ ခါးမှာ ကြိုးချည်ပြီး မျောက်မျိုးကို ပေးဆပ်သလို ယေရှု ခရစ်တော်က သူ့အသက် သွေးနဲ့ လူသား လောကကို ကယ်တင်သွားခဲ့တာတွေလည်း ဒီ အပိုဒ်မှာ ပါခွင့် ရှိတာပါပဲ။
ပိုဒ်-၂ ... ရွှေနန်း ရွှေပလ္လင်နဲ့ ခမ်းနားစွာ ခံစားရပေမယ့် မင်းချမ်းသာဆိုတာ ရေပွက်လို ခဏပါပဲ။ ပိုဒ်-၃ .. သခင် (နရပတိစည်သူ) သနားလို့ ပြန်လွှတ်ပေးရင်လည်း သတ္တဝါဆိုတာ သေမျိုးပါ။ ပိုဒ်-၄ .. သံသရာမှာ သခင်နဲ့ တစ်ဖန် ဆုံဖြစ်ခဲ့ရင် ပြုတုံ့ မပြုလို၊ သခင်မွန်ကို ချစ်စိတ်နဲ့ ခွင့်လွှတ်ပါတယ်၊ ခန္ဓာ ဆိုတာ အနိစ္စပါပဲ။
အမျက်ပြေ
ယမ်းအိုးလို စိတ်ထားရှိတဲ့ နရပတိစည်သူဟာ .. သတ်ပြီးမှ ပြ ရကောင်းလား ဆိုပြီး ကဗျာကို ယူလာတဲ့ လူသတ်သမားတွေ ကိုပါ သတ်ပစ်တယ်။ မင်းယဉ် နရသိင်္ခကို သတ်နိုင်တဲ့ ကျေး ဇူးရှိသူ အောင်စွာငယ်ကိုလည်း ပေးတာကို မယူဘဲ ‘ထွီ’လို့ မလေးမစား လုပ်တဲ့အတွက် သတ်ပစ်တယ်။ အဲဒီလို ထစ်ကနဲ ဆို သတ်ပစ်တတ်တဲ့ နရပတိစည်သူဟာ ဒီကဗျာကို ဖတ်ပြီး နောက်မှာ “ငါက သတ်စေ ဆိုပေမယ့် ချက်ခြင်း မသတ်ဘဲ စစ်ဆေး၊ သေတန်မှ သေစေ’လို့ ကိုယ့်ကိုယ်ကို ပြုပြင်သွားတဲ့ ပြင် ရေတွင်း ရေကန် ဘုရား စေတီတည်ပြီး ကုသိုလ် ကောင်း မှုတွေလည်း ပြုသွားနိုင်ခဲ့တယ်။ ဒါတွေဟာ ဒီအမျက်ဖြေကဗျာ ရဲ့ သက်ရောက်မှု တစ်စိတ် တစ်ဒေသ ဖြစ်တယ်လို့ ဆိုနိုင်တန် ကောင်းပါတယ်။
ဇန်နဝါရီ ၂၂၊ ၂၀၁၇။
---၅၅၁။ မိန်းမဘုရား မရှိငြား
ဆရာတော်ဘုရား၊ မိန်းမ ဘုရားဖြစ်ခွင့် မရှိတာ၊ ခုခေတ် မိန်းမ တွေကို ရဟန်း အဖြစ်နဲ့ မတွေ့ရတာ၊ မိန်းမ မတက်ရလို့ ကန့် သတ်တာ၊ မိန်းမကို နှိမ့်ချရေးထားတဲ့ ကဗျာတွေကို ထောက်ပြ ပြီး “ဗုဒ္ဓဝါဒမှာ မိန်းမ ယောက်ျား ခွဲခြားမှု ရှိနေတယ်”လို့ လူ့ အခွင့်အရေး အလုပ်ရုံ ဆွေးနွေးပွဲ တစ်ခုမှာ မြန်မာတစ်ဦး ဟောပြောသွားပါတယ်။ ထိုလူရဲ့ ပြောဆိုချက် မှန်ပါသလား၊ ရှင်းပြ ပေးစေလိုပါသည် အရှင်ဘုရား။
လင်းဦး (ဒဂုန်ရိပ်သာ)
---ချိုးဖောက်စေ
ဒကာတစ်ဦး ဆိုဖူးတာကို အရင် ဖောက်သယ်ချမယ် ... “လူ့ အခွင့်အရေး ခေါင်းစဉ်နဲ့ လွတ်လပ်စွာ ကိုးကွယ်ခွင့် ပေးလိုက် တာနဲ့ ဘာသာရေး ဥပဒေ ပြဋ္ဌာန်းခွင့် ရသွားပြီး အမျိုးသမီး တွေ ခေါင်းမြီး ခြုံ၊ ကား မမောင်းရ၊ လင်ငယ်နေရင် တွင်းထဲ မြုပ်ပြီး သေတဲ့ထိ ခဲနဲ့ ဝိုင်းပစ်၊ ဘာသာ ပြန့်ပွားဖို့ စစ်တိုက်၊ ဘာသာ မတူသူတွေရဲ့ ဘုရားကျောင်း အလိုမရှိ၊ တစ်ကမ္ဘာလုံး တို့ဘာသာပဲ ရှိရမယ် ဆိုတာတွေကို ခွင့်ပြုသလို ဖြစ်သွားလို့ လူ့အခွင့်အရေးကပဲ လူ့အခွင့်အရေးကို ချိုးဖောက်အောင် အား ပေးသလို ဖြစ်နေတယ်တဲ့။
သူ့အဆိုမှာ အစွဲအယူ အခြေခံတစ်ခု ရှိနိုင်ပေမယ့် သူ့ရည် ညွှန်းချက်မျိုး ကျမ်းမြတ်မှာ တကယ်ပါရင် မမျှတတဲ့ လူ့အခွင့် အရေး ဖြစ်နိုင်လို့ စဉ်းစားစရာ ရှိတာလည်း အမှန်ပါပဲ .. အတ္တဗဟိုပြု စဉ်းစားကြရင်း မိမိကို ထိခိုက်လာတဲ့အခါ ဂလိုဘယ်လိုက်ဖို့ မလွယ်နိုင်ဘူး။ ဗြိတိန်နိုင်ငံ အီးယူက ထွက်ဖို့ မဲ နိုင်တာ၊ ဒိုနယ်ထရန့်လို လူမျိုး သမ္မတ ဖြစ်လာတာတွေဟာ အီဂိုယုံကြည်မှုရဲ့ အရိပ်လက္ခဏာတွေပဲ။ မဲဆွယ်စဉ် ဟောပြော ပွဲ တစ်ခုမှာ ထရန့်က ကျုပ်တို့နိုင်ငံမှာ ကျုပ်တို့နိုင်ငံရဲ့ အလံမှ တစ်ပါး ဘယ်အလံကိုမှ တင်ခွင့် မပေးနိုင်ဘူးတဲ့။
ဘုရားဖြစ်ခွင့်
ဗုဒ္ဓဖြစ်ကြောင်း ပါရမီကို ဖြည့်သူတိုင်း ဗုဒ္ဓဖြစ်နိုင်တယ်။ ကျားမ မခွဲခြားပါဘူး။ ဗုဒ္ဓဟာ ဗုဒ္ဓ မဖြစ်မီက ခွေး၊ မျောက်၊ မြွေ၊ ငါး၊ ငုံးငှက်တွေတောင် ဖြစ်ဖူးဆို မဟုတ်လား။ ဒါပေမယ့် ဗုဒ္ဓဖြစ် မယ့် ဘဝမှာတော့ ယောက်ျားပဲ ဖြစ်တယ်ဆိုတဲ့ သတ်မှတ် ချက် ရှိတယ်။ ဒါလည်း သမ္မုတိ သစ္စာနယ်က လောကသားတို့ ရဲ့ ကန့်သတ်ချက်ရှိတဲ့ နားလည်မှုကြောင့်လို့ပဲ ဆိုရလိမ့်မယ် (ပေါင်းချုပ် ၃၊ ၁၃၉၂ မှာ ရှင်းထားသေးတယ်)။
ဗုဒ္ဓလက်ထက်မှာ ဘိက္ခုနီ (ရဟန်းမိန်းမ)တွေ ရှိခဲ့တာ၊ အဲဒီ ရဟန်းမတွေ ဗုဒ္ဓသိတဲ့ ဗောဓိဉာဏ်ကို ရနိုင်ခဲ့တာ သေချာ ပါတယ်။ ယခု ရဟန်းမ မရှိတော့တာက ဝိနည်း သတ်မှတ် ချက်ကြောင့်ပါ။ ဘုရားပေါ် မိန်းမ မတက်ရဆိုတာ ဂေါပကတွေလုပ်တာပါ။ ဒါလည်း အစဉ်အလာ လွှမ်းမိုးတဲ့ ပတ်ဝန်းကျင်ရဲ့ တောင်းဆိုမှုပဲ ဖြစ်မယ်။ ဗုဒ္ဓဝါဒနဲ့ မပတ်သက်ပါဘူး။
ကျမ်းအဆို
“ကုဏ္ဍလကေသာ” ထေရီမ ဖြစ်လာမယ့် အမျိုးသမီးရဲ့ သူ့ကို သတ်ဖို့ ကြံရွယ်တဲ့ ခင်ပွန်းအပေါ် တဒင်္ဂ အတွင်း မှန်ကန်စွာ ဆင်ခြင် တုံ့ပြန်နိုင်မှုကြောင့် အသက်ချမ်းသာ သွားပုံကို မြင်မိ တဲ့ တောင်စောင့်နတ်က “နေရာတိုင်း ယောက်ျားချည်း ပညာ ရှိတာ မဟုတ်ဘူး၊ မိန်းမလည်း အကျိုးရှိအောင် လျင်စွာ ဆင် ခြင် ဆုံးဖြတ်နိုင်တာပါပဲ (အပဒါန၊၂၊၂၄၂)’လို့ မှတ်ချက် ပြုပါ တယ်။ ဘုရားဟော မဟုတ်တောင် အနည်းဆုံးတော့ နတ် သက်သေ ရှိတယ်လို့ ဆိုရမှာပေါ့။
ဒါကို ရည်ရွယ်ပြီး မန်လည် ဆရာတော်ကြီး ရေးစပ်ပုံက “ယုတ်မြတ်ဟူက ဤလောက၌ မိန်းမယောက်ျား သဘော အားဖြင့် ခြားနားမရှိ သားချစ်သိလော့ သတိပညာ အရင်းသာ တည်း (မဃဒေဝ၊ ပိုဒ် ၃၁၄)”လို့ ဖြစ်ပါတယ်။
အဖြေ
စဉ်းစားစရာတွေကို ချပြပြီးပါပြီ .. လူ့အခွင့်အရေး ဆရာက ပြောတာဆိုပြီး သိပ် အထင်မကြီးပါနဲ့။ ဘယ်လို လူက ဘာ ရည်ရွယ်ချက်နဲ့ ပြောတယ် ဆိုတာလည်း သုံးသပ်ပါအုံး။ ပတ် ဝန်းကျင် တစ်ခုလုံး အညှော်နံ့ မွှန်သွားအောင် ငရုပ်သီး ကြော်တာ၊ လော်ကြီးနဲ့ အော်တာတွေကို လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက် တယ်ဆိုရင် လက်ခံနိုင်ပေမယ့် “မိန်းမဘုရား မရှိလို့” ဆိုပြီး ဗုဒ္ဓ ဝါဒအပေါ် လက်ညှိုး ထိုးတာကိုတော့ ငြင်းပါတယ်။
ဇန်နဝါရီ ၂၅၊ ၂၀၁၇။
---၅၅၂။ ဝိညာဉ်၊ လိပ်ပြာ
ဆရာတော် ဘုရား၊ ဝိညာဉ်၏ အဓိပ္ပာယ်ကို သိလိုပါသည်။ ဝိညာဉ်နဲ့ လိပ်ပြာ မည်သို့ ထူးခြားသည်ကို ဖြေကြားပေးစေလိုပါသည် ဘုရား။
မျိုးဝင်းသိမ်း (ရန်ကုန်)
ဝိညာဉ်ကောင်
ဗြဟ္မဏဝါဒအရ ခန္ဓာကိုယ်ထဲမှာ ဝိညာဉ်ဟာ အကောင်အနေနဲ့ရှိတယ်။ လိပ်ပြာကောင်လည်း ခေါ်တယ်။ ဒီကောင်က သူသူငါငါကို စီမံစေခိုင်းနေတာ။ ခန္ဓာကိုယ်ပျက်စီးပေမယ့် ဒီကောင် မသေဘူး။ အမြဲတည်တယ်။ မဟာဗြဟ္မာရဲ့ အစိတ်အပိုင်းဖြစ်လို့ ခန္ဓာတိုင်းမှာရှိတဲ့ ဝိညာဉ်ကောင် အတူတူ။ ဈာယကျမ်းအရ ခန္ဓာတစ်ခုမှာ ဝိညာဉ်ကောင်တစ်ခုစီလို့လည်း ဆိုတယ်။ ပရမာဏုမြူမျှသာရှိတယ်။ ခန္ဓာဟောင်းကိုစွန့်ပြီး ခန္ဓာသစ် ရှာဖွေခိုက်မှာ ဆံချည်ကို အစိတ်တစ်ရာစိတ် တစ်စိတ်မျှပဲ တယ်။ ဂျိန်းဝါဒအရ ခန္ဓာကိုယ်ရဲ့ အရွယ်အစားအလိုက် ကောင်လည်း ကြီးနိုင်ငယ်နိုင်တယ်။
တည်နေရာ
နှလုံးသားဟာ ဒီကောင်ရဲ့ အိမ်ပဲ။ မီမံသာကျမ်းအရမူ နှလုံးသားမှ ထွက်လာတဲ့ အကြောမကြီးသုံးခုရဲ့ အကြားရှိ လလိုအရောင်ဝန်းရဲ့အလယ်မှာ လေငြိမ်ရာမှာ ထွန်းညှိထားတဲ့ ဖယောင်းတိုင်မီးလို မတုန်မလှုပ် တည်နေပါသတဲ့။ (အဘယာ ရာမဆရာတော်၊ အဘိဓာန်နိဿယသစ်၊ ၉၁-ဂါထာနဲ့ ၈၆၁- ဂါထာမှာ အကျယ် ရှင်းထားပါတယ်)။
စိတ်ဝိညာဉ်
ဗုဒ္ဓအဘိဓမ္မာအရ ပရမတ္ထတရား လေးပါးမှာပါတဲ့ သိစိတ်ကို ဝိညာဉ်လို့ခေါ်တာ။ သက်ရှိလောကတစ်ခုလုံး သိစိတ်ဝိညာဉ်ကြောင့် လှုပ်ရှားနေတာ။ သက်ရှိလောကရဲ့ ဆန်းပြားမှုအထွေထွေကို စိတ်ဝိညာဉ်က ဖန်ဆင်းတယ်။ အာရုံတစ်ခုကို သိရာမှာ အာရုံကို ခံစားခြင်းအစု၊ အာရုံကို မှတ်ခြင်းအစု၊ ပြုပြင်စီရင်ခြင်းအစု၊ အာရုံကို သိခြင်းအစုလို့ အစုလေးမျိုး ပါဝင်တယ်။ ဒီအထဲ နောက်ဆုံးဖြစ်တဲ့ အာရုံကိုသိခြင်း စိတ်ဝိညာဉ်အစုက အဓိကဖြစ်ပြီး ကျန်သုံးမျိုးကို ဦးဆောင်တယ်။
ဝိညာဉ်ဖြစ်ပုံ
"မျက်စိ နား နှာ လျှာ ကိုယ် သိခြင်း"ဆိုတဲ့ အာရုံကိုယူနိုင်တဲ့ အကြည်ဓာတ် ၆-မျိုးနဲ့ "အဆင်း အသံ အနံ့ အရသာ အတွေ့ သဘောတရား"ဆိုတဲ့ အခံအာရုံ ၆-မျိုးတို့ သူ့ဓာတ်နဲ့ သူ့အာရုံ ထိတွေ့တဲ့အခါ မြင်သိ ကြားသိ နံသိ စားသိ တွေ့သိ ကြံသိ ဝိညာဉ်တွေ ဖြစ်ပေါ်တယ်။ အဲဒီဝိညာဉ်တွေကြောင့် အကောင်းအဆိုး ဖြစ်ရပြီး သတ္တလောကကြီး အဖြူအမည်း အနိမ့်အမြင့် စသည် ကွဲပြားခြားနားသွားတယ်။
ဗုဒ္ဓဝါဒအရ ဒီခန္ဓာကိုယ်မှာ တည်မြဲတဲ့ ဝိညာဉ်ကောင်ဆိုတာ မရှိ။ သိစိတ်ဝိညာဉ်ပဲရှိတယ်။ ဒီဝိညာဉ်ဟာ လောကရဲ့ ဖန်ဆင်းရှင်ပါပဲ။ ဒါကြောင့် "စိတ္တေန နီယတေ လောကော လောကကို စိတ်ဖန်ဆင်းတယ်"လို့ မြတ်ဗုဒ္ဓ ဟောတော်မူတယ်။
အဖြေ
ဝိညာဉ်ကို ဝိညာဉ်ကောင် သို့မဟုတ် စိတ်ဝိညာဉ်လို့ အဓိပ္ပာယ် နှစ်မျိုး နားလည်ခွင့် ရှိတယ်။ မေးခွန်းထဲပါတဲ့ လိပ်ပြာ ဆိုတာ ပထမ အဓိပ္ပာယ်နဲ့ တူတယ်။ ဒါကြောင့် လိပ်ပြာကောင်လို့ ဆိုတာပေါ့။ ဒီအဓိပ္ပာယ်က ဗုဒ္ဓဝါဒ မဟုတ်ဘူး။ ဗြဟ္မဏဝါဒသာ ဖြစ်ကြောင်းပါ။
ဇန်နဝါရီ ၂၆၊ ၂၀၁၇။
---၅၅၃။ သဝေမပါ ကိုးဂါထာ
ဆရာတော် ဘုရား၊ "သဝေမပါ ကိုးဂါထာ"ကို ရွတ်ပွားလျှင် ယာဉ်အန္တရာယ်ကင်းပြီး အသက်ရှည်သည်ဟု မိတ်ဆွေတစ်ယောက်က ပြောလာပါသည်။ သူလည်း အတိအကျမသိပါ။ သို့ဖြစ်၍ ထိုဂါထာကိုးခုကို ရွတ်ပွားလိုပါသဖြင့် ဖြစ်နိုင်လျှင် ဖော်ပြပေးစေလိုပါသည် ဘုရား။
ရှိခိုးဦးတင်လျက် မရှုယဉ် (Las Vegas, NV)
သဝေမပါ
"ဗုဒ္ဓံ သရဏံ ဂစ္ဆာမိ၊ ဓမ္မံ သရဏံ ဂစ္ဆာမိ၊ သံဃံ သရဏံ ဂစ္ဆာမိ"ဆိုတဲ့ သရဏဂုံသုံးပါး ပါဠိမှာ သဝေထိုး မပါဘူး။ ဒုတိယမ္ပိ တတိယမ္ပိ.. လို့ သုံးကြိမ်ဆိုလိုက်တဲ့အခါ ကိုးခု သို့မဟုတ် ကိုးကြိမ် ဖြစ်သွားမှာပေါ့။ ဒါကိုပဲ "သဝေမပါ ကိုးဂါထာ"လို့ ဆိုလိုဟန် တူပါတယ်။ ဒီနေရာမှာ "ဗုဒ္ဓ ဓမ္မ သံဃာ"ဆိုတဲ့ သရဏဂုံသုံးပါးကို ရွတ်ပွားဆင်ခြင်တာဖြစ်လို့ "ဂါထာ"ဆိုပေမယ့် "မန္တာန်" သို့မဟုတ် "မန္တရား"လို့ အဓိပ္ပာယ် မယူရင် ပိုပြည့်စုံပြီး အဓိပ္ပာယ်လေးနက်ပါတယ်။
အရှင်မဟာသီလဝံသ (မြန်မာနှစ် ၈၈၀-ခန့်) ရေးတဲ့ ဗုဒ္ဓပ္ပတ္တိပျို့ (ပိုဒ်-၁၊ စာ-၃)မှာ..
"ကပိလသို့၊ နှစ်လခရီး၊ တောကြီးတောင်ခြေ၊ ရောက်ကုန်လေလည်း၊ သဝေမပါ၊ ကိုးဂါထာဟု၊ မြတ်စွာဗုဒ္ဓံ၊ ဓမ္မံသံဃံ၊ သရဏံပီတိ၊ ဂစ္ဆမိကို၊ ရွတ်ဘိနှုတ်ဝယ်၊ သရဇ္ဈာယ်ကာ၊ ဘယာနတ္ထိ၊ ဘေးမရှိသည့်၊ သုခိချမ်းကြည်၊ များကုန်သည်တို့"လို့ တွေ့ရပါတယ်။ ဒါကြောင့် "သဝေမပါ ကိုးဂါထာ"အသုံးဟာ အတော်ရှေးကျတဲ့ သဘောရှိတယ်။
ပျို့စာကိုယ် ဖော်ပြပုံအရ ရာဇဂြိုဟ်က ကပိလဝတ္ထုမြို့ကိုသွားတဲ့ ကုန်သည်တွေ သရဏဂုံသုံးပါးကို ရွတ်ပွားလို့ တောတောင်တွေ ဖြတ်ရပေမယ့် အန္တရာယ်မရှိဘူးလို့ဆိုတယ်။ ဒါကြောင့် သရဏဂုံကို ရွတ်ပွားရင် ယာဉ်အန္တရာယ်ကင်းတယ်လို့ ဆိုတာဖြစ်မယ်။
သရဏဂုံအင်း
တောင်တွင်းဆရာတော် ခင်ကြီးဖျော် (မြန်မာနှစ် ၁၁၂၀-ခန့်) ရေးတဲ့ ကဝေသာရကျမ်းရင်း (ပထမတွဲ၊ စာ-၁၅၇) မှာလည်း သရဏဂုံ ၃-ပါးကို လောကီအစီအရင်နဲ့ အင်းချပြီး အသုံးပြုဖို့ ညွှန်ကြားပုံက..
"၎င်း(သရဏဂုံ) အင်းဆံကား ဗုဒ္ဓံ သရဏံ ဂစ္ဆာမိ၊ ဓမ္မံ သံဃံ ထည့်ဆို။ ၎င်းအင်းကို မြင်းသွားသွတ်၍ စီရင်ရာ၏။ ကျိုးကို မဆိုပြီ။ အနန္တတည်း။ အင်းကား ၅-ကွက် ချရမည်" တဲ့။ ငယ်စဉ်က ကိုရင်ဝတ်နဲ့ ဘုန်းကြီးကို စာမေးပွဲဖြေခါနီး မဖျားနာအောင်ဆိုပြီး အဖိုးဆရာကြီး ဦးစာရိန္ဒ (ရဟန်းလူထွက်) "သရဏဂုံအင်း" လုပ်ပေးဖူးတာကို မှတ်မိသမျှ ပြောပြရရင်...
မြင်းသွား
တစ်လက်မခွဲ ပတ်လည်ခန့်ရှိတဲ့ ငွေပြားပေါ်မှာ အလျားလိုက် ၅-ကွက်၊ ဒေါင်လိုက် ၅-ကွက် (အားလုံး ၂၅-ကွက်) ညီအောင် ပေတံချပြီး ကညစ်နဲ့ဆွဲ၊ အဲဒီအကွက်တွေမှာ စစ်တုရင်စားရာမှာ မြင်းသွားသလို "ဗု.ဒ္ဓံ.သ.ရ.ဏံ.ဂ.စ္ဆာ.မိ. ဓ.မ္မံ...ဏံ. ဂစ္ဆ.မိ. သံ.ဃ.သ.ရ.ဏ.ဂ.စ္ဆာ.မိ"လို့ တစ်လုံးစီ မမှားအောင် ရေးထည့်။ အလယ်တည့်တည့် လွတ်နေတဲ့ အကွက်မှာ မွေးနံဂဏန်းကို ထည့်၊ ငွေပြားလေးကို ကြိုးနဲ့ စနစ်တကျ ကျစ်၊ လက်ဖွဲ့လုပ်ပြီး ဆောင်ဖူးတယ်။
လက်ဖွဲ့ကို ပေးပြီး ဆရာကြီး ပြောပုံက "သဝေမပါ ကိုးဂါထာ လိုရာ ဆေးဖော်သုံးဆိုတာ ဒါပဲ"တဲ့။
ယူဆပုံ
အားလုံးဆိုင် နံဂဏန်းလေး ထည့်ရုံနဲ့ ဘာဖြစ်မှာလဲ။ ကိုယ်ထည့်ရင် ကိုယ်နဲ့ပဲ ဆိုင်မှာပေါ့။ အင်း... သင်္ချာဆရာတို့က လောကကို သင်္ချာနဲ့ တည်ဆောက်ထားသတဲ့။ ကွန်ပျူတာပရိုဂရမ်ဆိုတာ ဂဏန်းတွေပဲလေ။ တစ်နည်း "လောကုတ္တရာ ရတနာသည် လောကီပြည့်စုံမှုကိုလည်း ဖြစ်စေနိုင်၏"လို့ သီအိုရီပြုရင် ရနိုင်လေမလား။
"လောကသစ္စံ န သစ္စံ"အရ လောကီပညာဆိုတာ မှန်တာလည်း ရှိမယ်၊ မမှန်တာလည်း ရှိမယ်။ အချို့ဟာတွေကို ဘုန်းကြီးလည်း ဉာဏ်မမီဘူး။
ဇန်နဝါရီ ၂၇၊ ၂၀၁၇။
---၅၅၄။ လိပ်ပြာခွဲခြင်း
ဘုန်းဘုန်း ဘုရား၊ ဗုဒ္ဓဝါဒမှာ လိပ်ပြာကို မယုံဟု ဆိုသဖြင့် "လိပ်ပြာခေါ်တယ်၊ လိပ်ပြာခွဲတယ်"ဟူသော စကားများမှာ ဗုဒ္ဓဝါဒနှင့် ညီညွတ်ပါသလား ဘုရား။ ဖြစ်နိုင်လျှင် ထိုစကားများ၏ အဓိပ္ပာယ်ကိုလည်း သိလိုပါသည် ဘုရား။
လေးငယ် (တောင်တွင်း)
လိပ်ပြာ
ဗြဟ္မဏဝါဒအရ ခန္ဓာကိုယ်ထဲမှာ အတ္တကောင် ဝိညာဉ်ကောင်ရှိပြီး လူသေတဲ့အခါ ဒီကောင်မသေဘဲ ခန္ဓာသစ်ကို ပြောင်းပြီးနေတယ်။ ဒီကိုယ်က ဟိုကိုယ်သို့ ဝိညာဉ်ကောင် ပြောင်းသွားတာကို လောက်လန်းခေါ်တဲ့ သတ္တဝါဟာ ဟိုဖက်မှာ တွယ်မှီရာရပြီးတာနဲ့ ဒီဖက်စွန်းကို လွှတ်သလို ဖြစ်လို့ "လောက်လန်းသဖွယ် ဝိညာဉ်တွယ်"လို့ ဆိုကြတယ်။ လူ့ခန္ဓာပျက်ပြီးနောက် ခန္ဓာသစ်ကိုရတဲ့အခါ ဝိညာဉ်ကောင်ဟာ ကျန်ရစ်တဲ့ မိဘဆွေမျိုးတွေကို မေ့သွား မုန်းသွားသတဲ့။ ဝိညာဉ်ကောင်ကို လိပ်ပြာလို့လည်း ခေါ်တယ်။
ပယောဂ
ပယောဂဆိုင်ရာ သက္ကတကျမ်းတွေကို အခြေခံတာ ဖြစ်ဖွယ်ရှိတဲ့ ကဝေသာရကျမ်း၊ ဆေးအင်္ဂုတ္တိုရ်၊ အင်းအင်္ဂုတ္တိုရ် စတဲ့ ကျမ်းတွေမှာ ပယောဂပညာအကြောင်းကို ကျယ်ဝန်းစွာ ဖော်ပြတယ်။ ကဝေသာရကျမ်း ဖော်ပြတာကို ဖတ်ကြည့်ပါ...
"ကဝေမြောက်စုန်းသည် ကြွက် ယင် ပိတုန်း စသည်တို့ကို အစာကျွေး စေလွှတ်ပြီး လိပ်ပြာကို ကိုယ်က ကွာအောင် ရူးသွပ်အောင် အော်ဟစ်အောင် အမျိုးမျိုး ဖြစ်အောင် လုပ်နိုင်သည် (ကဝေသာရကျမ်း ၁၊ စာ-၁၉)"။
ဖော်ပြပါ ယုံကြည်မှုတွေကို အခြေခံပြီး "လိပ်ပြာခေါ်၊ လိပ်ပြာခွဲ"ဆိုတာတွေ ပေါ်လာပုံရတယ်။
လိပ်ပြာခေါ်
စုန်းစသည်က လူကို မေ့အောင်လုပ်ပြီး ထိုလူ့လိပ်ပြာကို ခေါ်သွား သို့မဟုတ် လိပ်ပြာကို နုတ်ယူသွားတဲ့အခါ ဒီလူဟာ ထိတ်လန့်တာ မကျန်းမာတာ သေတာထိ ဖြစ်နိုင်တယ်။ နတ်ယူသွားတဲ့ လိပ်ပြာကို ပြန်ခေါ်ပုံက... ထမင်းခုနစ်ဆုပ်၊ ဘဲဥပြုတ်တစ်လုံး၊ ရေတစ်ခွက်၊ တစ်ပေခန့်ရှည်တဲ့ ခုနစ်မျှင်ပါတဲ့ ချည်စုနှစ်ခု၊ ယောင်းမတစ်ခုကို ပန်ကန်ပြားမှာ ထည့်ပြီး "စနေသား (ဘယ်သူ)ရဲ့ လိပ်ပြာပြန်လာပါ"လို့ ခေါ်ရင်း လှေကားနဲ့ ဝင်ပေါက်တံခါးတွေကို ခုနစ်ချက်စီ ခေါက်ပြီး အပ်ချည်ကို ထိုသူရဲ့လက်မှာ ချည်ရသတဲ့။
လိပ်ပြာခွဲ
မွေးချင်းတွေထဲက တစ်ယောက် သေဆုံးရင် ယင်းတို့မှာ တစ်ဦးနဲ့တစ်ဦး လိပ်ပြာချင်း ပူးတွဲနေလို့ လိပ်ပြာကို ခွဲပစ်ရတယ်။ မခွဲရင် ကျန်ရစ်သူတွေ နေထိုင်မကောင်း ဖြစ်တတ်တယ်။ သေတဲ့ထိပင် ဖြစ်နိုင်တယ်။ ဒါကို တားဆီးဖို့ လိပ်ပြာခွဲရသတဲ့။ လိပ်ပြာခွဲပုံက... ကွမ်းဆေးလက်ဖက်နဲ့ ပွဲတင်ပြီး ရေထည့်ထားတဲ့ ဇလုံမှာ ကွမ်းသီးခြမ်းခြောက်ခုကို ဆုပ်ကိုင်ပြီး "မည်သူနဲ့ မည်သူ ယနေ့မှစပြီး ပြတ်ပြီ"လို့ ဆိုပြီး ပစ်ထည့်ရတယ်။ ခြောက်ခုလုံး မှောက် သို့မဟုတ် လှန်နေမှ လိပ်ပြာကွဲတယ်။ တစ်ခုလှန်တစ်ခုမှောက်ဆို မကွဲဘူး၊ အားလုံးမှောက် သို့မဟုတ် လှန်တဲ့ထိ ထပ်ပစ်ရတယ်။
အဖြေ
ဗုဒ္ဓဝါဒအရ ဒီခန္ဓာကိုယ်မှာ ရုပ်တရားနဲ့ နာမ်တရားသာ ရှိတယ်၊ လိပ်ပြာကောင် မရှိ။ ဒါကြောင့် “လိပ်ပြာ ခေါ်တယ်၊ လိပ်ပြာ ခွဲတယ်’ဆိုတာ ဗုဒ္ဓဝါဒနဲ့ မပတ်သက်ဘူး။ ဆေးပညာ မထွန်း ကားချိန်က နာမကျန်း ဖြစ်ရင် မှော်ဆရာ ပယောဂ ဆရာတွေ ကို အားကိုးရာမှ ဒီယုံကြည်မှု ဖြစ်လာပုံ ရတယ်။
ဖေဖော်ဝါရီ ၄၊ ၂၀၁၇။
---၅၅၅။ သံဃာဖက် အခက်ဝေ
ဘုန်းဘုန်း ဘုရား၊ "သံဃာဖက် အခက်ဝေ"ဟု ကြားဖူးပါသည်။ မည်သည့်စာအုပ် ဒါမှမဟုတ် မည်သူက ပြောသည်ဆိုတာကို မသိဘဲ မှတ်မိနေသော်လည်း အဓိပ္ပာယ်ကို ရှင်းလင်းစွာ နားမလည်ပါသဖြင့် ရှင်းပြပေးစေလိုပါသည် ဘုန်းဘုန်း။
မညွန့်ဝေ
မျိုးကြဲလယ်
"သံဃော လောကေ သမုပ္ပန္နော၊ ပုည.က္ခေတ္တံ အနုတ္တရံ။ ကောင်းမှုမျိုးသာ၊ ကြဲချရာ၊ သံဃာရှိခဲ့ပြီ။"
မြတ်ဗုဒ္ဓ ဟောကြားတဲ့အတိုင်း ကျင့်သုံးသူကို "သာဝကတပည့်သား"လို့ ခေါ်ပြီး ထိုတပည့်သား ရဟန်းအပေါင်းကို သံဃာလို့ ခေါ်တယ်။ သံဃာသည်..
၁။ ပရမတ္ထသံဃာ = အရိယာရဟန်း ရှစ်ယောက်နဲ့
၂။ သမ္မုတိသံဃာ = အယူသီလ တူမျှတဲ့ ပုထုဇဉ် အရိယာရဟန်းအပေါင်းလို့ နှစ်မျိုးရှိတယ်။
"သံဃာ"လို့ ဆိုလိုက်ရင် အရှင်ကောဏ္ဍညကစပြီး တစ်သာသနာလုံးရှိ ထိုနှစ်မျိုးသော ရဟန်းအပေါင်းကို ယူရတယ်။ အဲဒီသံဃာကို ကောင်းမှုမျိုးကြဲမယ့် လယ်မြေလို့ တင်စားပြီး ခေါ်ပါတယ်။
"သံဃာဖက် အခက်ဝေ"ဆိုတာ သံဃာနှစ်မျိုးကို ရည်မှန်းပြီး ပူဇော်ရိုသေ ထောက်ပံ့မှု ပြုရင် အခက်အလက် ဝေဆာပြီး ဘဝပင်စည် ကြီးပွားချမ်းသာတယ်လို့ ဆိုလိုတာဖြစ်ပါတယ်။
မေးခွန်းရဲ့ လုပ်နေတဲ့ အာဘော်အရ နည်းနည်း ရှင်းပြဖွယ် ကျန်အုံးမယ် ထင်လို့ ဆက်ဖတ်အုံး..
သံဃာ့ဂုဏ်
"သုပ္ပဋိပန္နော ဘဂဝတော သာဝကသံဃော။
သီလသမာဓိပညာ သုံးဖြာ အနှစ်မည်။
ဗုဒ္ဓမြတ်စွာ သားသံဃာ ကောင်းစွာ ကျင့်သည်"။
"ကောင်းစွာကျင့်"ဆိုပေမယ့် သီလ သမာဓိကို ထူထောင်ခါစ ပုထုဇဉ်ရဟန်း သာမဏေများအဖို့ အပြောအဆို အနေအထိုင် မသေမသပ် ရှိတတ်တယ်။ ပုထုဇဉ် သမ္မုတိသံဃာဆိုတာ လူက ဖြစ်လာတာပါ။ လူ့သဘာဝအရ စရိုက်အမျိုးမျိုး ကောင်းဆိုးအထွေထွေ ရောနှောနေတာမျိုး။ ဆရာတော်ကြီး၊ ဓမ္မကထိက၊ ရဟန္တာဆိုတဲ့အထိ ဖြစ်လာဖို့ဆိုတာ မထင်မရှား ရဟန်းသာမဏေဘဝက စခဲ့ကြတာချည်း။ ဒါကြောင့် အနှစ်လိုရင် အပွေးအကာက စရတာဖြစ်လို့ ယခုလို အိုင်တီခေတ်မှာ သူတော်ကောင်းနှလုံးသွင်းနဲ့ အလွန်သည်းခံပြီး သာသနာပြုနိုင်မှ တော်ရုံကျပါလိမ့်မယ်။
မီးဘေးရှောင်
အင်္ဂုတ္တရပါဠိတော် (အံ၊၂၊၄၂၈)မှာ "ရာဂမီး ဒေါသမီး မောဟမီး မိဘမီး အိမ်ရှင်မီး အလှူခံမီး (ဒက္ခိဏေယျဂ္ဂ) ထင်းမီး"လို့ မီးခုနစ်မျိုး မြတ်ဗုဒ္ဓ ဟောတော်မူတယ်။
"အလှူခံမီး"ဆိုရာ၌ အလှူဟူသည် ဆွမ်း သင်္ကန်း ကျောင်း ဆေး ပစ္စည်းလေးပါးတည်း။ အလှူခံဟူသည် ဘိက္ခုသံဃ (ရဟန်းအပေါင်း)တည်း။ ဘိက္ခုသံဃသည် လူတို့အား သရဏဂုံသုံးပါး ငါးပါး ဆယ်ပါးသီလဆောက်တည်ခြင်း၊ မိဘကို လုပ်ကျွေးခြင်း၊ သူတော်ကောင်း သမဏဗြာဟ္မဏတို့ကို ဆည်းကပ်ခြင်း စသည့် ကောင်းမှုများပြုရန် သင်ကြားပေးသောကြောင့် ကျေးဇူးများ၏။ ထိုဘိက္ခုသံဃအား ကဲ့ရဲ့ ဆဲဆိုပြုပြီး မှားယွင်းမိသူသည် ငရဲစသည်၌ ဖြစ်ရ၏။ ထို့ကြောင့် ဘိက္ခုသံဃအား လောင်ကျွမ်းစေတတ်သည့် အလှူခံမီးဟု ဆိုခြင်းဖြစ်၏ (အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၆၆)။
ကံဆိုးလို့
ဒါကြောင့် ကြည်ညိုရင် ဆည်းကပ်၊ မကြည်ညိုရင် ရှောင်ရုံပဲ။ နှုတ်သရမ်းရင် အများနားမခံသာတာပဲ အကျိုးရှိမယ်။ ရဟန်းဆိုးနဲ့ ကြုံဆုံမိရင် ယခင် ယခု တစ်ခုခုသော ကံဆိုးကြောင့်လို့ပဲ မှတ်ဗျို့။ ကိုယ့်မှာ သူတော်ကောင်းနှလုံးသွင်းနဲ့ မထိန်းလိုက်နိုင်ရင် သူလို "အဆိုး"ထဲ ပါသွားလိမ့်မယ်။
ကိုယ့်အလုပ်ကိုယ်မလုပ်၊ ကိုယ့်နေရာကိုယ်မနေ၊ ဝိနည်းသိက္ခာ မလေးစားတဲ့ ရဟန်းဆိုးတွေကို အဂ္ဂ.ခန္ဓော.ပမသုတ် (အံ၊၂၊၄၉၅)မှာ မြတ်ဗုဒ္ဓက ပြတ်သားစွာ ဆုံးမထားပြီးသားပါ... "သီလမရှိဘဲ ရှိခိုးခံရင် လှံနှင့် ထိုးခံရသလို၊ လူတွေလှူတဲ့ သင်္ကန်းလည်း သံပူပြား၊ ဆွမ်းလုတ်တွေက ရဲရဲနီတဲ့ သံခဲ"တဲ့။ ဒီသုတ္တန်အဆုံးမှာ ပါရာဇိကကျပြီးတဲ့ ရဟန်းတွေ ကြောက်ရွံ့ပြီး သွေးစိမ်းတောင် အန်ကြသတဲ့။
ဖေဖော်ဝါရီ ရ၊ ၂၀၁၇။
---၅၅၆။ မောနေယျအကျင့်
အရှင်ဘုရား၊ မောနေယျအကျင့်အကြောင်းနှင့် ထိုအကျင့်ကို မည်သို့ ဖြည့်ကျင့်ရသည်ကိုလည်း သိလိုပါသည် အရှင်ဘုရား။
ယောဂီ
တစ်ပါးသာ
"မောနေယျအကျင့်"ဆိုတာ "(ရဟန်း)ဖြစ်ကြောင်းအကျင့်"လို့ အဓိပ္ပာယ်ရတယ်။ လောကမှ လွတ်မြောက်ဖို့ သက်သက်သာ ရည်ရွယ်တဲ့ ရဟန်းအဖြစ်လို့ဆိုရင် ပိုသင့်တယ်။ ဘုရားတစ်ဆူ ပွင့်ခိုက်မှာ "မောနေယျ"အကျင့်ကို ကျင့်သူ ရဟန်းတစ်ပါးသာ ပေါ်ထွန်းတယ်။ တောတစ်ခု၊ ရွာတစ်ရွာ၊ သစ်တစ်ပင်မှာ နှစ်ကြိမ်မနေဘဲ အလွန်ခြိုးခြံရတဲ့ အကျင့်မျိုး။ ကျင့်သုံးပုံ အဆင့်သုံးမျိုးရှိတယ်...
ဥက္ကဋ္ဌ = အဆင့်မြင့်
မဇ္ဈိမ = အလယ်တန်း
မန္ဒ = အငယ်တန်း
အဆင့်မြင့်ကျင့်ရင် ၇-လ၊ အလယ်တန်း-၂နှစ်၊ အငယ်တန်း-၁၆နှစ် ကျင့်ကြတယ်။ မောနေယျအကျင့်ရှင် ပေါ်လာမယ်ဆိုတာ မပေါ်ခင် ၇-နှစ်ကပင် လူတွေထဲမှာတင် သတင်းထွက်နေသတဲ့ (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၁၉)။
အရှင်နာလက
ဂေါတမဗုဒ္ဓလက်ထက်မှာ မောနေယျအကျင့်ကို ကျင့်သွားတဲ့ တစ်ပါးတည်းသော အရှင်မြတ်ပါ။ ကပိလဝတ်နန်းတော်သို့ ကြွလာပြီး မွေးကင်းစ ဗုဒ္ဓလောင်းလျာကို "ဘုရားဧကန်ဖြစ်မယ်"လို့ ဟောကြားတဲ့ သမာပတ်ရှစ်ပါးကိုရသူ (အဋ္ဌ.သမာ.ပတ္တိ.လာဘီ) ဒေဝီလရသေ့ရဲ့ တူအရင်း ဖြစ်ပါတယ်။ ဦးရီးတော်ရသေ့ရဲ့ တိုက်တွန်းချက်နဲ့ ဗုဒ္ဓမပွင့်မီကပင် ရသေ့ပြုပြီး တောထွက်ခဲ့တယ် (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၅)။ သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၀၂ အရ တိဿရသေ့ရဲ့ တူ။
ဂေါတမဗုဒ္ဓပွင့်တဲ့အခါ ဗုဒ္ဓထံ ရောက်လာပြီး ဓမ္မစကြာသုတ်ကို ဟောပြီးနောက် ၇-ရက်အကြာမှာ မောနေယျအကျင့်ကို နာယူကျင့်သုံးပြီး ရဟန္တာဖြစ်သွားတယ်။ အဆင့်မြင့် (ဥက္ကဋ္ဌ) ကျင့်သူဖြစ်လို့ ရဟန်းပြုပြီး ၇-လအကြာ မတ်တတ်ရပ်ရင်း ပရိနိဗ္ဗာန်စံတယ် (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၅)။
မောနေယျမှတ်စု
မြတ်ဗုဒ္ဓဟောကြားတဲ့ မောနေယျအကျင့်ကို ကျင့်သုံးတဲ့ အရှင်နာလကဟာ ဘယ်လိုပုဂ္ဂိုလ်ဖြစ်မယ်ဆိုတာကို အောက်ပါ ကျင့်စဉ်ကို ဖတ်ရှုပြီး မှန်းဆကြည်ညိုနိုင်ပါတယ်...
ဆဲရေးသူနှင့် ရှိခိုးသူကို ထပ်တူပြုရာ၏။ ဆဲရေးခံရသော် စိတ်ဆိုးဒေါသကို ထိန်းရမည်။ ရှိခိုးခံရသော် ထောင်လွှားခြင်း မပြုရာ (၇၀၈-ဂါထာ)။
ဆဲရေးကြသူ ရှိခိုးသူ ထပ်တူပြုလေပါ။
ဆဲရေးခံရ စိတ်ဒေါသ ရှိခိုးမြောက်ကြွ မဖြစ်ရာ။
"သတ္တဝါတို့သည် ချမ်းသာကို အလိုရှိသကဲ့သို့ ငါလည်း ချမ်းသာကို အလိုရှိ၏။ ငါသည် ချမ်းသာကို အလိုရှိသကဲ့သို့ သတ္တဝါတို့လည်း ချမ်းသာကို အလိုရှိ၏"ဟု မိမိကိုယ်ကို ဥပမာပြုပြီး (သူတစ်ပါး၏ အသက်ကို) မိမိလည်း မသတ်ရာ။ သူတစ်ပါးကိုလည်း မသတ်စေရာ (၇၁၁-ဂါထာ)။
ချမ်းသာမှန်လျှင် လူတိုင်းပင် လိုချင်ကြသည်သာ။
စာနာမရိုင်း ကိုယ့်ကိုနှိုင်း မခိုင်းမသတ်ရာ။
ရေမပြည့်သော အိုးသည် ပေါက်ပက်ခတ်၏။ ရေပြည့်သော အိုးသည် ငြိမ်သက်၏။ လူမိုက်သည် ရေမပြည့်အိုးနှင့် တူ၏။ ပညာရှိသည် ရေပြည့်အိုးနှင့် တူ၏ (၇၂၇-ဂါထာ)။
မပြည့်ရေအိုး ပေါက်ပက်တိုး ပြည့်အိုး ငြိမ်သက်၏။
လူမိုက်လူဆိုး မပြည့်အိုး ပြည့်အိုး ပညာရှိ။
တရားကိုသိသူသည် စောင့်စည်းသောစိတ်ရှိ၏။ တရားကိုသိသူသည် စကားကို များစွာ မပြောဆို။ ထိုပုဂ္ဂိုလ်သည် အရဟတ္တမဂ်ဉာဏ်ကို ရထိုက်၏။ ရလည်းရ၏ (၇၂၉-ဂါထာ)။
တရားဖိတ်ဖိတ် စိတ်သိုသိပ် နှုတ်ဆိတ်ငြိမ်သက်၏။
စောင့်စည်းစိတ်ကြံ သူမြတ်မှန် မဂ်ဉာဏ်ဆိုက်ပေ၏။
မောနေယျအကျင့်အကြောင်းအကျယ်ကို နာလကသုတ် (သုတ္တနိ၊၃၈၅-၃၉၀)မှာ ရှုပါ။
ဖေဖော်ဝါရီ ၉၊ ၂၀၁၇။
၅၅၇။ တန်ခိုးနဲ့ ကံစွမ်းအား
ဆရာတော် ဘုရား၊ အရှင်မောဂ္ဂလ္လာန်ဟာ တန်ခိုးကြီးပါလျက် အဘယ်ကြောင့် ဓားပြတွေ ရိုက်တာကို ခံရပါသလဲ၊ ရှင်းပြပေးစေလိုပါသည် ဘုရား။
ယဉ်ယဉ်အေး
---ခလုတ်ထိသူ
အရှင်မောဂ္ဂလ္လာန်ဟာ ပါရမီဖြည့်ဆဲကာလ နုစဉ်ဘဝတွေမှာ ကုသိုလ်ဆူးခလုတ်တွေနဲ့ အတော်တိုက်မိခဲ့ပုံရတယ်။ ဘဝတစ်ခုမှာ ဇနီးရဲ့စကားကြောင့် မိဘရင်းတွေကိုတောင် ရိုက်နှက်ဖူးတယ်။ မူလပဏ္ဏာသပါဠိတော်မှာ လာတဲ့ အရှင်မြတ်ကိုယ်တိုင် ပြောပြတဲ့ အခြားဖြစ်ရပ်တစ်ခုက...
တစ်ခါမှာ အရှင်မောဂ္ဂလ္လာန်ဟာ ဗိုက်လေးတယ်လို့ ခံစားရတယ်။ စစ်ကြည့်တော့ မိမိရဲ့ အူထဲမှာ မာရ်နတ်ဝင်ပုန်းနေကြောင်း သိသွားသတဲ့။ ဒါနဲ့ မာရ်နတ်ကို အပြင်သို့ ခေါ်ထုတ်ပြီး အရှင်မြတ်ကိုယ်တိုင် ဒူသီအမည်ရှိ မာရ်နတ်ဖြစ်စဉ်က ကကုသန်မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ တပည့်ရဟန်းတွေကို မကြားကောင်းမနာသာ ဆဲဆိုဖူးပုံ၊ လူတစ်ဦးကို ပူးဝင်ပြီး အဂ္ဂသာဝကဖြစ်တဲ့ အရှင်ဝိဓူရမထေရ်ရဲ့ ဦးခေါင်းကို ရိုက်ခွဲမိပုံ၊ အဲဒီအကုသိုလ်ကြောင့် ကာလရှည်စွာ ငရဲ၌ ဖြစ်ခဲ့ရပုံတွေကို ပြောပြပြီး မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ တပည့်သာဝကတွေကို ဆဲဆိုနှိပ်စက်ရင် ဆင်းရဲနဲ့ ကြုံရမယ်လို့ ဆုံးမတော်မူတယ် (မ၊၁၊၄၁၀)။
"မာနတ်၊ မီးဟာ လူမိုက်ကိုပဲ ရွေးပြီး လောင်တာ မဟုတ်ဘူး။ လူမိုက်ကသာ မီးကို ထိကိုင်လို့ မီးလောင်ခြင်းဖြစ်တယ်။ ဒီလိုပဲ သင်ဟာ မြတ်ဗုဒ္ဓနဲ့ တပည့်သာဝကကို ထိပါးရင် မီးကို ကိုင်တဲ့လူမိုက်လို သင့်ကိုယ်ကိုပဲ လောင်မယ် (မ၊၁၊၄၁၅)"။
ကံအားကြီးလို့
အရှင်မောဂ္ဂလ္လာန် တန်ခိုးကြီးပါလျက် ခိုးသားတွေ ရိုက်ခံရတာနဲ့ ပတ်သက်ပြီး မိလိန္ဒမင်းနဲ့ အရှင်နာဂသေနတို့ အမေးအဖြေနဲ့ နားလည်နိုင်တယ်...
မိလိန္ဒမင်း မေး "အရှင်ဘုရား၊ တန်ခိုးအရာ မကြံရာ၊ ကံအရာ မကြံရာလို့ ဗုဒ္ဓဟောကြားပါတယ်။ ဒါဖြင့်ရင် တန်ခိုးကြီးတဲ့ အရှင်မောဂ္ဂလ္လာန်ဟာ သူ့ရဲ့ မကြံနိုင်ကောင်းတဲ့ တန်ခိုးနဲ့ မကြံနိုင်ကောင်းတဲ့ ကံရဲ့ အကျိုးပေးကို ရှောင်ကွင်းပြီး ခိုးသားတွေ ရိုက်မခံရအောင် မတားဆီးနိုင်ဘူးလား"။
အရှင်နာဂသေန ဖြေ "မင်းကြီး၊ လောကမှာ မင်းပြစ်မင်းဒဏ်သင့်သူကို မိဘဆွေမျိုးတွေ မကယ်နိုင်ဘူး။ ဘာကြောင့်ဆို မင်းအာဏာက လွှမ်းမိုးလို့။ ဒီလိုပဲ မကြံစည်နိုင်ကောင်းတဲ့ အရာတွေထဲမှာ ကံရဲ့အရာက ပိုပြီး အားကြီးလို့ အရှင်မောဂ္ဂလ္လာန်ဟာ မိမိရဲ့ ကံထက် အားသေးတဲ့ တန်ခိုးရဲ့ စွမ်းအားနဲ့ အကုသိုလ်ကံရဲ့ အကျိုးပေးကို မတားဆီးနိုင်ခဲ့ပါဘူး။ အဋ္ဌကထာကျမ်းပြုဆရာကြီး အရှင်မဟာဗုဒ္ဓဃောသစကားနဲ့ဆိုရရင် "ကမ္မဝိပါကော နာမ န သက္ကာ ကေနစိ ပဋိဗာဟိတုံ = ကံ၏အကျိုးပေးကို မည်သူမျှ တားဆီးဖို့ မစွမ်းနိုင်ဘူး (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄)"။
ဖေဖော်ဝါရီ ၁၆၊ ၂၀၁၇။
---၅၅၈။ သီလကို ပညာနဲ့ဆေး
ဆရာတော် ဘုရား၊ တပည့်တော်တို့ လူတွေမှာ ဇနီးမယားတွေနှင့် အတူတူ နေသောကြောင့် (မေထုနသံဝါသလို ကာမဂုဏ်ပျော်ရွှင်မှုကို ပြုသောကြောင့်) အပါယ်ငရဲသို့ ရောက်နိုင်ပါသလား၊ သိလိုပါသည် ဘုရား။
အောင်ထွန်းနိုင် (နော်ဝေ)
ပြန်ဖတ်ပါ
အိမ်ထောင်သားမွေးပြုရုံနဲ့ ငရဲမရောက်ကြောင်း တစ်နေရာမှာ ဖြေဆိုပြီးဖြစ်ပါတယ် (မေးခွန်းအမှတ်-၄၅၂ မှာ ပြန်ဖတ်ပါ)။ ဒါပေမယ့် အထက်ပါ မေးခွန်းတစ်ခု ထပ်လာလို့ နောက်ထပ် သုတ္တန်တစ်ခုက ရတဲ့ ဗဟုသုတကို မျှဝေလိုက်ပါတယ်။
မိဂသာလာ
မိဂသာလာအမည်ရှိတဲ့ သာဝတ္ထိမြို့သူက ဆွမ်းခံကြွလာတဲ့ ရှင်အာနန္ဒာကို မေးတယ် "အရှင်ဘုရား အာနန္ဒာ၊ တပည့်တော်ရဲ့ဖခင် ပုရာဏဟာ ဗြဟ္မစာရီ (မေထုန်ရှောင်သူ) ဖြစ်ပြီး အဖိုးဣသိဒတ္တကတော့ အဗြဟ္မစာရီ (မေထုန်မရှောင်ဘဲ မိမိဇနီးနဲ့ ရောင့်ရဲသူ) ဖြစ်ပါတယ်။ သူတို့နှစ်ဦးလုံးဟာ သကဒါဂါမ်ဖြစ်ပြီး သေလွန်တဲ့အခါ တုသိတာနတ်ပြည်ကို ရောက်တယ်လို့ ဗုဒ္ဓဘုရား ဟောပါတယ်။ ဘာလို့ မေထုန်ရှောင်သူ မရှောင်သူ နှစ်ဦးလုံး လားရာဂတိ တူနေရသလဲ"။
အရှင်အာနန္ဒာက "ဒကာမကြီး၊ မြတ်စွာဘုရားက ဒီအတိုင်းပဲ ဟောပါတယ်"လို့ ဖြေပြီး ပြန်ကြွလာ၊ ဇေတဝန်ကို ပြန်ရောက်၊ အရှင်အာနန္ဒာက မြတ်ဗုဒ္ဓကို မေးလျှောက်တဲ့အခါ...
ပညာနဲ့ ဆေး
"အာနန္ဒာ၊ လောကမှာ လူအချို့ဟာ သီလမပြည့်စုံ၊ ရာဂတွေ ထူပြော၊ စိတ်ပျံ့လွင့်ပေမယ့် မဂ်ဖိုလ်ရကြောင်း လမ်းစဉ်ကို မှန်စွာသိတယ်။ ကြားနာခြင်း (သဝန)၊ အကြားအမြင်များခြင်း (ဗာဟုဿစ္စ)၊ အသိပညာတွေနဲ့ လုပ်သင့်တာကို လုပ်တယ်။ ဒီလိုပုဂ္ဂိုလ်မျိုးဟာ တမလွန်ကောင်းတယ်"လို့ မြတ်ဗုဒ္ဓက ရှင်းပြပါတယ် (အံ၊၃၊၃၆၇)။ ဒီပုဂ္ဂိုလ်ဟာ ပညာနဲ့ သီလကို စင်ကြယ်အောင် လုပ်ပြီး ပညာနဲ့ ဆေးကြောထားတဲ့ သီလနဲ့ တရားထူးကို ရနိုင်တယ် (အံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၂၄)။
"အာနန္ဒာ၊ ဣသိဒတ္တဟာ ပုရာဏရဲ့ သီလမျိုးရှိရင် ပုရာဏထက် သာမယ်။ ပုရာဏဟာ ဣသိဒတ္တရဲ့ ပညာမျိုးရှိရင် ဣသိဒတ္တထက် သာမယ်။ သူတို့နှစ်ယောက်က တစ်ယောက်တစ်မျိုးစီ ယုတ်လျော့နေတယ်။"
အဓိပ္ပာယ်
အဖိုးဟာ ဗြဟ္မစာရီမဟုတ်ပေမယ့် "ကြားနာခြင်း (သဝန)၊ အကြားအမြင်များခြင်း (ဗာဟုဿစ္စ)၊ ဝိပဿနာပညာတွေနဲ့ စိတ်ကို ဆေးကြောပြီး သကဒါဂါမ်ဖြစ်တယ်။ အဖေကျတော့ ဗြဟ္မစာရီကျင့်ပြီး သီလကို မြှင့်ထားပေမယ့် ပညာနဲ့ စိတ်ကို ဆေးကြောရာမှာ လျော့နည်းလို့ သကဒါဂါမ်ဖြစ်တယ်။ တစ်ယောက်အင်္ဂါရပ် တစ်မျိုးစီ ယုတ်လျော့ကြတယ်။
အဖြေ
ဒီသုတ္တန်အရ အိမ်နေသူတစ်ယောက်အဖို့ ငါးပါးသီလအခြေခံ တရားနာခြင်း ဓမ္မစာပေဖတ်ရှုခြင်း ဝိပဿနာတရားအားထုတ်ခြင်းတွေနဲ့ ထိုသီလကို မကျိုးမပေါက်အောင် ထိန်းပြီး ပီတိပါမောဇ္ဇတွေ အဖြစ်များနေရင် တစ်မဂ်တစ်ဖိုလ်နဲ့ မဝေးတဲ့အပြင် "တမလွန်ကောင်းတယ်"လို့ ဆိုနိုင်ရာပါတယ်။
ဖေဖော်ဝါရီ ၁၇၊ ၂၀၁၇။
စပါးနှံ အဆန်ပြည့်၍ ငုံ့၊
လူကုံထံ စိတ်မာန်လျှော့၍ ကျုံ့၊
၅၅၉။ စိတ်ကူး အလှမယ်
အရှင်ဘုရား၊ အတွေးစလေးတစ်ခု ပေါ်လာသဖြင့် မေးလျှောက်ခွင့်ပြုပါဘုရား။ ကမ္ဘာ့လူဦးရေ သန်းပေါင်းခုနစ်ထောင်ခန့် (၆.၈၈၄ ဘီလျံ)အနက် သန်းပေါင်းငါးထောင်ကျော်သည် 'ဟာဗြဟ္မာ၊ ယေဟောဝါ၊ အာလာ၊ ထာဝရ' စသော အမည်များဖြင့် သတ္တဝါ ကမ္ဘာမိုးမြေကို ဖန်ဆင်းသူ ရှိသည်။ ၎င်းထံမှာ ဆုတောင်းလျှင် ကောင်းကျိုးရသည်ဟု ယုံကြည်ကြပါသည်။ 'များရာမှန်ကြေး' ဒီမိုကရေစီနည်းအရ အရှင်ဘုရား ဘယ်လို ယူဆသည်ကို ရှင်းပြပေးစေလိုပါသည် ဘုရား။
ဇော်လင်းထွန်း (Richmond, VA)
ဖယ်ပစ်သူ
ပဏ္ဍိတ်နေရူးရေးတဲ့ Glimpses of World History ကျမ်းလာ ဗဟုသုတအရ မြတ်ဗုဒ္ဓပွင့်တော်မူချိန်မှာ တစ်ကမ္ဘာလုံးနီးပါး ဖန်ဆင်းရှင်ကို ယုံကြည်နေကြတာပဲ။ မြတ်ဗုဒ္ဓ ဗောဓိဉာဏ်ကိုရတော့ လူတွေကို "အန္ဓီဘူတော အယံ လောကော လောကကြီး ကန်းစွ"လို့ သုံးသပ်ပြီး "နေတံ ခေါ သရဏံ ခေမံ ဒါတွေဟာ ဘေးကင်းတဲ့ ကိုးကွယ်ရာ မဟုတ်ဘူး"လို့ ကြေညာရင်း "အတ္တာ ဟိ အတ္တနော နာထော = သင်သည်သာ သင့်ဘဝရဲ့ ကိုးကွယ်ရာ"လို့ တန်ခိုးရှင်တွေကို ဖယ်ပစ်တယ်။
အဲဒီအချိန်က ဒီစကားမျိုး ထွက်ပြောတာ မြတ်ဗုဒ္ဓတစ်ဆူသာ ရှိဦးမှာပေါ့။ လူများတိုင်းမှန်အံ့လော... ဘုရားသခင် လာခေါ်ရင် အဆင်သင့် လိုက်နိုင်အောင် အပြင်မထွက်နဲ့လို့ ခေါင်းဆောင်က အမိန့်ပေးတာကို ယုံမိတဲ့လူ ၇၀-လောက် ဘုရားကျောင်းထဲမှာ ကိုယ့်ကိုယ်ကို သတ်သေကြပေမယ့် ဆင်ခြင်တုံ တရားရှိတဲ့ နှစ်ဦး သုံးဦးကတော့ ထွက်ပြေးလို့ အသက် ချမ်းသာသွားတဲ့ ဖြစ်ရပ်ကို စဉ်းစားကြည့်။ ကိုးကွယ်မှုနဲ့ ပတ်သက်ရင် ထိုကိုးကွယ်မှုကြောင့် မဖြစ်ဘဲ ကိုယ်ရော ကိုယ့်ပတ်ဝန်းကျင်ပါ အန္တရာယ် ကင်းဖို့ အဓိက မဖြစ်သင့်ချေဘူးလား။
ကြောက်လို့
မြတ်ဗုဒ္ဓက “ကိုးကွယ်မှုအစ အကြောက်တရားက (ဗဟို ဝေ သရဏံ ယန္တိ၊ မနုဿာ ဘယတဇ္ဇိတာ။ ဓမ္မပဒ, ၁၁၈-ဂါထာ)” တဲ့။ မြေရေလေမီး ဓာတ်ကြီးလေးပါး ဖောက်ပြန်လို့ ဖြစ်ရတဲ့ တောမီးလောင်၊ မီးတောင်ပေါက်၊ ရေကြီး၊ ငလျင်လှုပ်စတဲ့ ဘာဝအန္တရာယ်တွေနဲ့ ကြုံရတဲ့အခါ အသိပညာ နုနယ်သေးတဲ့ လူတွေရဲ့ နှလုံးသားမှာ အကြောက်တရား လွှမ်းမိုးပြီး ယင်းကို ဖြေဆည်ဖို့ ကြိုးစားတဲ့ အနေနဲ့ သစ်ပင် တောတောင် ဥယျာဉ် ကျောက်တုံးတွေကို ပူဇော် ပသရာကနေ ကိုးကွယ်မှု စတင်ခဲ့ ကြောင်း မြတ်ဗုဒ္ဓ ဟောကြားပါတယ်။
မမြင်ဖူးဘဲ
အဲဒီလို ယုံကြည်သူတွေကို မြတ်ဗုဒ္ဓက “ရေးသူတွေ ကိုယ်တိုင် ဖန်ဆင်းရှင်ကို မြင်လည်း မမြင်ဖူး ဘယ်မှာ ရှိတယ်လည်း မသိဘဲ ယုံရုံ ဆုတောင်းရုံနဲ့ ၎င်းနေတဲ့ ဘုံဌာနကို ရောက်တယ် ဆိုတဲ့ ကျမ်းမြတ်တွေရဲ့ စကားဟာ အခြေအမြစ် မရှိဘူး။ ဥပမာ .. ဘယ်အရပ် ဘယ်လူမျိုး ဘယ်လောက် လှတယ်လို့ မသိ တဲ့ စိတ်ကူးယဉ် အလှမယ်ကို စွဲလမ်းသလို၊ ဘယ်အရပ်မှာရှိ ဘယ်လောက် မြင့် ဆိုတာ မသိတဲ့ စိတ်ကူး ဗိမာန်ကို တက်ဖို့ လှေကား လုပ်နေသလိုပဲ (ဒီ၊၁၊၂၂၂)'လို့ မိန့်ကြားပါတယ်။ စိတ်ကူးထဲက ဖန်ဆင်းရှင်ဆီမှာ ကောင်းကျိုး မျှော်လင့်ချက်နဲ့ မျက်စိ စုံမှိတ် ဆုတောင်းမှု ပြုရင်..
မဖြစ်နိုင်
(“ကျမ်းမြတ်” ဆိုသည်ရဲ့ သင်ကြားမှုကြောင့် လူရာပေါင်းများ စွာ သေကြေအောင် တိုက်မြင့်ကြီးကို လေယာဉ်နဲ့ အသေခံ ဝင် တိုက်သူတွေလို) ဒုစရိုက် သမားတွေအတွက် နိုင်ငံပေါင်း ဘယ် လောက်က ဘယ်မျှ များပြားတဲ့ သူလိုလူတွေ စုပေါင်းပြီး “အ ကြီးမြတ်ဆုံးသော အဖဘုရားသခင် ကောင်းချီ ပေးပါစေ’လို့ တစ်သက်လုံး ဆုတောင်းကြပေမယ့် ရေမှာမြုပ်နေတဲ့ ကျောက် ခဲကို ကမ်းပေါ် တက်လာပါစေလို့ ကမ်းစပ်မှာ ထိုင်ပြီး ဆု တောင်းသူ (သံ၊ ၂၊၅၉၈)၊ သဲကို ဆီကြိတ်သူ ချိုကို နို့ညှစ်သူ (မ၊၃၊၁၈၀) တွေလို ဘာမှ ဖြစ်မလာနိုင်ပါဘူး။
အခါးသီးပဲ
တမာစေ့ ဗူးခါးစေ့တွေဟာ ဒီမြေရေလေနဲ့ ဒီအလင်းရောင်တွေ ကို အမှီပြုပြီး ရှင်သန် ကြီးပွားပေမယ့် စုပ်ယူသမျှ မြေရေလေ အလင်းရောင်တွေဟာ အခါး အရသာကိုပဲ သီးပွင့် ဖြစ်ထွန်းစေ သလို ကျမ်းမြတ် ဆိုသည်က ပေးတဲ့ မူရင်း အတွေးအမြင် အယူအဆ မမှန်ရင် ထိုလူတစ်ယောက် သို့မဟုတ် လူတစ်စုရဲ့ ပြုမူ ပြောဆို ကြံစည်သမျှဟာ ဒုက္ခ အသီးအပွင့်ကိုသာ ဖြစ် ထွန်းစေမယ် (အံ၊၃၊၄၂၈)။
ဖေဖော်ဝါရီ ၂၀၊ ၂၀၁၇။
---၅၆၀။ ပုထဇဉ်ရဟန်းနှင့် အနာဂါမ်လူ
ဆရာတော် ဘုရား၊ တပည့်တော်ကို တစ်ခုမေးခွင့်ပြုပါ ဘုရား။ ပုထုဇဉ် ရဟန်းကို အရိယာ ဒကာ ဒကာမတွေက ရှိခိုးသင့်တဲ့ အချက် (၃)ချက် ဖြစ်တဲ့ ၁၊ အသွင် နှစ်မျိုး ၂၊ သီလ ၃၊ သာသနာတိုးချဲ့နိုင်မှု .. မှာ ၁၊ အသွင် နှစ်မျိုးကို သိချင်လို့ပါ ဘုရား။
ဒေါ်ဒေါ်လေး (သင်းသင်းဆွေစတိုး၊ ကမ္ဘာအေး)
---ကျမ်းညှိ
အယူအဆ ကွဲလွဲမှု အနည်းငယ် တွေ့ရလို့ မူရင်း ကျမ်းအဆို ကို ဦးစွာ ကျမ်းညှိ ကြည့်မယ် ..
မြတ်ဗုဒ္ဓ ကပိလဝတ္ထု၊ ဇေတဝန်ကျောင်းမှာ နေစဉ် သာကီ ဝင် အချို့က သောတာပန် အရင် ဖြစ်သူဟာ နောက်မှ ဖြစ်သူ ထက် ကြီးမြတ်လို့ နောက်မှ သောတာပန် ဖြစ်တဲ့ ရဟန်းဟာ အရင် သောတာပန် ဖြစ်တဲ့ လူပုဂ္ဂိုလ်ကို ရှိခိုးရမယ်လို့ ပြောဆို နေတာကို ဆွမ်းခံရဟန်း တစ်ပါးက ကြားသိရလို့ မြတ်ဗုဒ္ဓကို မေးလျှောက်တဲ့အခါ မြတ်ဗုဒ္ဓက “လူဝတ်ကြောင်ဟာ အနာဂါမ် ပင် ဖြစ်နေပေမယ့် ပြုသစ်စ ပုထုဇဉ် ရှင်ရဟန်းကို ရှိခိုးရမယ်” လို့ မိန့်တော်မူတယ်။ ဘာကြောင့် ဆိုရင်..
ဆဋ္ဌမူ
“အညာ ဧဝ ဟိ အယံ ဇာတိ၊ ပူဇနေယျဝတ္ထုလိင်္ဂ = ဤရှင်ရဟိ ဟန်း အဖြစ်သည် (လူ့အဖြစ်နှင့်) တခြားစီသာ ဖြစ်၏။ (ရှင်ရဟန်း အဖြစ်ကား) ပူဇော် အရိုအသေ ပြုခြင်း၏ အကြောင်းဖြစ်သော သွင်ပြင်တည်း (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၆၂)။ ရဟန်းနဲ့ လူ အသွင် မတူ။ ရှင်ရဟန်း အသွင်က ရှိခိုးထိုက်တယ်။ ဒါက ဆဋ္ဌမူ အဋ္ဌကထာ စာသားအရ နားလည်လို့ ရနိုင်တဲ့ အဓိပ္ပာယ်ပါ။
နိဿယ
အထက်ပါ ပါဠိစာပိုဒ်ကို ဆင်ဖြူရှင်မင်း လက်ထက် ဒန့်တိုင် ဆရာတော် အရှင်ဂုဏာလင်္ကာရ ရေးတဲ့ သုတ္တနိပါတ် အဋ္ဌက ထာ နိဿယ (တွဲ ၂၊ စာ-၁၃၆)မှာ ..
“ဟိ ဝိသေသော၊ အထူးကား။ အယံ = ကထာ၊ ဤ ရှိခိုးထိုက်၏ဟု ပြောဆိုကြသော စကားသည်။ ဇာတိပူဇနေယျံ၊ အမျိုးဇာတိအားဖြင့် ပူဇော်ခြင်းငှာ ထိုက်ခြင်း လည်းကောင်း။ ဝတ္ထုလိဂ်၊ အကြောင်း လိင်အသွင်အားဖြင့် ပူဇော်ခြင်းငှာ ထိုက် ခြင်းလည်းကောင်း။ အညာ ဧဝ၊ တစ်ပါးစီသာတည်း”လို့ နိဿယ ပြန်ထားတာကို တွေ့ရတယ်။
အဓိပ္ပာယ်တူ
“ဤရှိခိုးထိုက်၏ ဟူရာ၌ အမျိုးဇာတ်အရ ရှိခိုးထိုက်ခြင်း(နှင့်) အကြောင်း လိင်အသွင်အားဖြင့် ရှိခိုးထိုက်ခြင်း (တို့မှာ) တခြား စီသာ ဖြစ်၏။ အမျိုးဇာတ်အရ ရှိခိုးထိုက်တာနဲ့ သွင်ပြင် အရ ရှိခိုးထိုက်တာ မတူ၊ ရဟန်းဆိုတာ သွင်အပြင်အရ ရှိခိုးထိုက် တာလို့ အဓိပ္ပာယ် ယူနိုင်ပါတယ်။
အဲဒီလို နားလည်မှုအရ ဖော်ပြချက် နှစ်မျိုးလုံးကတော့ “ရှိ ခိုးထိုက်တဲ့ သွင်ပြင်ရှိလို့ ပုထုဇဉ်မျှ ဖြစ်တဲ့ ပြုသစ်စ ရှင်ရဟန်း ကို အနာဂါမ် လူဝတ်ကြောင် ဒကာ ဒကာမတွေပင် ရှိခိုးရ တယ်”ဆိုတဲ့ အဓိပ္ပာယ်ပါပဲ။
အသွင်နှစ်မျိုး
မိလိန္ဒပဉှပါဠိ (စာ-၁၆၃)မှာ ရဟန်းတို့ရဲ့ ပူဇော်ထိုက်တဲ့ ကျင့် (ရဟန်းဂုဏ်ရည်) နှစ်ဆယ်နဲ့ အသွင် နှစ်မျိုး (ဒွေ စ လင်္ဂါနိ)လို့ ဖော်ပြပါတယ်။ အသွင် နှစ်မျိုးက ..
(၁) ကာသာဝ.ဓာရဏံ = ဖန်ရည်စွန်း သင်္ကန်းကို ဝတ်ရုံခြင်း၊
(၂) ပဏ္ဍုဘာဝေါ = ဆံပင်ကို ရိတ်ပယ်ခြင်း။
ဒီလုပ်ဆောင်ချက် နှစ်မျိုးရှိရင် ရဟန်းသွင်ပြင် ဖြစ်တယ်လို့ ဆိုလိုတာ ဖြစ်ပါတယ်။ ရှင်ရဟန်းရဲ့ သွင်ပြင်က ဘာကြောင့် ရှိခိုးထိုက်သလဲ ဆိုရင် ..
ရှိခိုးထိုက်ပုံ
ဥဒေါင်းငှက်ဟာ ဟင်္သာငှက်ရဲ့ ပျံသန်းနှုန်းကို မမီနိုင်သလို လူ ဝတ်ကြောင်ဟာ ရဟန်းရဲ့ အထက်မဂ် အထက်ဖိုလ်ကို ရနိုင်တဲ့ ဝိပဿနာဉာဏ်ရဲ့ မြန်နှုန်းကို မမီနိုင် (သုတ္တနိ၊၃၁၄)’လို့။ ဒီလို ဖြစ်ရတာဟာ “လူ့အဖြစ်က အိမ်ထောင် သားမွေးမှုတွေနဲ့ မြေး ယှက်နေပြီး ရဟန်းသွင်ပြင် ရဟန်းအဖြစ်က ပိုပြီး ကိုယ်စိတ် ဆိတ်ငြိမ် လွတ်လပ်လို့ဖြစ်ပါတယ် (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၆၂) ံ။
မတ် ၇၊ ၂ဝ၁၇။
ရှင်တော်ဘုရား သုံးစုံထားသား သုံးပါးစကြာ သာသနာ တွင် သုံးဖြာပိဋကတ် ပရိယတ်လျှင် မချွတ်ဧကန် ကြောင်း ရင်းမှန်ဟု ... (ဘူရိဒတ်ဇာတ်ပေါင်းပျို့၊ ပိုဒ်-၁၁၁)
---၅၆၁။ လူပျိုဘုရား မရှိ
ဆရာတော်ဘုရား၊ နှစ်ကျိပ်ရှစ်ဆူ ဗုဒ္ဓဝင်တွင် လူပျိုဘုရား တွေ့ရပါ။ ဗုဒ္ဓဖြစ်လာမည့် ပုဂ္ဂိုလ်များမှာ ဘုရင်မင်းများ ဖြစ်ပြီး သားတော် တစ်ပါး ထွန်းကားပြီးမှ တောထွက် တရားကျင့်ပြီး ဗုဒ္ဓအဖြစ်ကို ရကြကြောင်း လေ့လာမိပါသည် ဘုရား။ ဘာ ကြောင့် လူပျိုဘုရား မရှိသည်ကို သိလိုပါသည် ဘုရား။
ထင်လင်း (အိုကလာဟိုးမား)
---လသား ဖီလင်
Ellen Show အမည်ရှိ တီဗွီအစီအစဉ် တစ်ခုမှာ လသားအရွယ် ကလေးငယ် တစ်ယောက် သူ့အမေက အလွမ်းသီချင်း ဆိုတိုင်း မျက်ရည် ဝိုင်းလာပြီး ငိုမဲ့မဲ့ ခံစားနေပုံကို မြင်ရတော့ မွေးဖွား ပြီးစ ဗုဒ္ဓလောင်းလျာ မင်းသိဒ္ဓတ် စကားပြောတယ် ဆိုတာကို သွားပြီး အမှတ်ရတယ်။ “မဟောသဓာ၊ ဝေဿန္တရာ ဘဝတွေ တုန်းကလည်း မွေးကင်းစမှာ စကားပြောသတဲ့ (ဗုဒ္ဓဝံသ၊ဋ္ဌ၊၃၂၁)”။ ဒါမျိုးက တစ်သိန်းမှ တစ်ယောက် အင်မတန် ပါရမီထူး လို့ ဖြစ်တတ်တာမျိုးလို့ ဆိုနိုင်ကောင်းပါတယ်။
လူသားစင်စစ်
“ဗုဒ္ဓလောင်းလျာတို့မှာ မိခင်ဝမ်းမှာ ပဋိသန္ဓေ နေကတည်းက အဲဒီလို ထူးဆန်း ဖြစ်ရပ်တွေ အများကြီး ဖြစ်ပေါ်လေ့ရှိတယ်။ ဒီတော့ ဗုဒ္ဓလောင်းလျာ တစ်ယောက်အဖို့ မွေးရပ်၊ မိဘ၊ ဇနီး၊ သားသမီးတွေ မရှိခဲ့ရင် လူတွေက ဒီပုဂ္ဂိုလ်ဟာ ဗြဟ္မာ ဘုရား နတ် သိကြား ဝင်စားတာ ဖြစ်မယ်၊ ဒီလို ဖြစ်လို့ တန်ခိုးပြတာ မအံ့ဩပေါင် ဆိုပြီး ဘုရာ့စကားကို နားမထောင်လို့ ဗုဒ္ဓဖြစ်ရကျိုး မနပ်နိုင်ဘူး။ ဒါကြောင့် ဗုဒ္ဓလောင်းလျာတိုင်း အိမ်ထောင် သားမွေး ပြုကြတယ်။ ဒါဟာ ထုံးစံပဲ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၅)။
တစ်နည်း
“ပါရမီဆယ်ပါး အပြားသုံးဆယ်”လို့ ဆိုရိုးစကား ရှိတယ်။ ပါရ မီဆိုတာ ဗုဒ္ဓဖြစ်ဖို့ ကျင့်ရတဲ့ အကျင့်။ အဲဒီ ဆယ်မျိုးထဲမှာ “နေက္ခမ္မပါရမီ သုံးမျိုးရှိတယ်..
၁) နေက္ခမ္မ.ပါရမီ = သီလ သမာဓိ ပညာ ကျင့်စဉ်ကို လွတ်လပ်စွာ အားထုတ်ဖို့ ရည်ရွယ်ပြီး အိမ်ရာတည် ထောင် လူ့ဘောင်ကို စွန့်တာ။
၂) နေက္ခမ္မ.ဥပ.ပါရမီ = အဲဒီ ရည်ရွယ်ချက်နဲ့ ကိုယ်အင်္ဂါ အစိတ်အပိုင်းနဲ့ တူတဲ့ မိဘ ဆွေမျိုးကို စွန့်တာ။
၃) နေက္ခမ္မ.ပရမတ္ထ.ပါရမီ = အဲဒီ ရည်ရွယ်ချက်နဲ့ပဲ မရုန်းထွက်နိုင်အောင် ခိုင်မြဲပြီး အသက်နဲ့ တူတဲ့ သား မယားကို စွန့်တာ။
ဗုဒ္ဓလောင်းလျာတွေဟာ နေက္ခမ္မ.ပရမတ္ထ.ပါရမီကို ဖြည့် ကျင့်ရိုး ထုံးစံဖြစ်လို့ တစ်ကိုယ်တည်း လူပျိုဘဝနဲ့ မနေကြဘူး။ အိမ်ထောင်ကျ၊ သားတစ်ယောက်ပြီးမှ တောထွက်ကြတယ်။
ယုတ္တိရှိလို့
ဒါကတော့ ဖျာပုံတိုက်သစ် ဆရာတော် အရှင်သြဘာသာဘိဝံသ ရဲ့ သမ္မာမဂ္ဂင်္ဂပဉှာကျမ်း (စာ-၄ဝ၉)မှာပါတဲ့ အဖြေပါ။ ကျမ်း ကြီး (ပါဠိ၊ အဋ္ဌကထာ၊ ဋီကာ)မှာ မတွေ့ဖူးပေမယ့် ဆရာတော် ရဲ့ အဖြေ ယုတ္တိရှိလို့ ကူးယူ ဖော်ပြလိုက်ပါတယ်။
မတ် ၈၊ ၂၀၁၇။
၅၆၂။ ရာဟုဟာ ဖွားမြင်ချိန်
အရှင်ဘုရား၊ အင်္ဂလိပ်ဘာသာနဲ့ ရေးထားတဲ့ ဗုဒ္ဓဝင်စာအုပ် တစ်ခုတွင် သိဒ္ဓတ္ထမင်းသား တောထွက်စဉ်က သားတော် ရာဟုလာကို မမွေးဖွားရသေးဟု ... ဆိုပါသည်။ ထိုစကားမှာ ထေရဝါဒ ကျမ်းစာများနှင့် ညီညွတ်မှု ရှိပါသလား ဘုရား။ မေတ္တာရှေ့သွားပြု၍ ဖြေကြားပေးစေလိုပါသည် အရှင်ဘုရား။
အရှင်ခန္တီပါလ (ရွှေဝါရောင်)
---မြောက်ပိုင်း
အေဒီ ၃-ရာစုခန့် ရေးတယ်လို့ ယူဆရပြီး ‘လလိတ.ဝိတ္ထာရ’ လို့ ခေါ်တဲ့ သက္ကတဘာသာ ဗုဒ္ဓဝင်ကျမ်း (ဒီကျမ်း မြန်မာပြန်ကို www.kelasa.org မှာ ရှာယူပါ) မှာ မင်းသိဒ္ဓတ် တောထွက်ခါနီး သားတော် ရာဟုလာကို ဖွားမြင်ကြောင်း မဖော်ပြ။ W. Rockhill ရဲ့ ဗုဒ္ဓဖြစ်တော်စဉ် တိဗက်မှတ်တမ်းများ (The Life of the Buddha and the Early History of His Order Drived from Tibetan Works) ကျမ်းမှာလည်း မင်းသိဒ္ဓတ် တောမထွက်မီ သားတော် ရာဟုလာ ဖွားမြင်ကြောင်း ဖော်ပြမှုကို မတွေ့မိ။ ဒါကြောင့် မြောက်ပိုင်း ဗုဒ္ဓဝါဒ မှတ်တမ်းများအရ တောထွက်ပြီးမှ သားတော် ဖွားမြင်တယ်လို့ ယူဆပုံရတယ်။
ထေရဝါဒ
ရှေးဟောင်း ဇာတ်အဋ္ဌကထာမှာ မင်းသိဒ္ဓတ်ဟာ သားတော် ရာဟုလာကို ဖွားမြင်ပြီးနောက် ခုနစ်ရက် ကြာတဲ့အထိ တောထွက်တော် မမူသေးကြောင်း ဖော်ပြတာကို အေဒီ ၅-ရာစု အရှင်မဟာဗုဒ္ဓဃောသ ရေးသားတဲ့ ဇာတ်အဋ္ဌကထာသစ် (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၇၃)နဲ့ ထေရဝါဒဂိုဏ်းဝင် အမည်မသိမထေရ် ရေးစီရင်တဲ့ အပဒါနအဋ္ဌကထာ (အပဒါန၊ဋ္ဌ၊၁၊၇၅)တို့မှာ ပယ်ထားတာကို တွေ့ရတယ်။ ဒါကြောင့် ထေရဝါဒကျမ်းတွေရဲ့ အရိပ်အမြွက်အရလည်း သားတော် ရာဟုလာ ဖွားမြင်မှုနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ရှေးဦးပိုင်းမှာ ဆွေးနွေးစရာတွေ ရှိခဲ့မယ်လို့ ယူဆရတယ်။
ဒါပေမယ့်
ဒါပေမယ့် ဇာတ်အဋ္ဌကထာသစ်မှာရှေးဟောင်း ဇာတ်အဋ္ဌကထာ အယူအဆကို အခြား မည်သည့် အဋ္ဌကထာ ကျမ်းတွေမှာမျှ မပါလို့ ဖွားတော်မူတဲ့ နေ့မှာ တောထွက်တယ် ဆိုတာကိုပဲ အတည်ယူပါလို့ ညွှန်ကြားပါတယ်။ ဒီအတိုင်းပဲ အတည်မှတ်ယူသင့်ပါတယ်။
မတ် ၁၀၊ ၂၀၁၇၊
---၅၆၃။ ဘုန်းကြီးကို မကြည်ညိုရင်
ဘုန်းဘုန်း ဘုရား၊ လူဒကာ ဒကာမတွေက မိမိ မကြည်ညို မနှစ်သက်သော ရဟန်းကို မကြည်ညိုဘူးလို့ ပြောကောင်းပါသလား ဘုရား၊ ပြောလျှင် အပြစ် ဖြစ်မဖြစ် သိလိုပါသည် ဘုရား။
နှင်းနုရှိန် (ဘန်ကောက်)
---ဒွန်လောက
ရဟန်း ဆိုတာလည်း ပုထုဇဉ်သာ ဖြစ်လို့ ခြောက်ပြစ် ကင်းဖို့တော့ မဖြစ်နိုင်ဘူး။ ဗုဒ္ဓဘုရားကိုတောင် စင်းလုံးချော ကောင်းသူလို့ မမြင်နိုင်သူတွေ ယခင်ကလည်း ရှိတယ်၊ ယခုလည်းရှိတာပဲ။ လောကမှာ ကြိုက်ခြင်းနဲ့ မကြိုက်ခြင်း ဆိုတာ အဖိုနဲ့ အမလို ဒွန်တွဲနေတယ်။ ကြိုက်သူ ရှိရင် မကြိုက်သူ ရှိကိုရှိလိမ့်မယ်။ ဒါကြောင့် ပညာရှိဟာ မကြိုက်သူကြောင့် အားမငယ်သလို ကြိုက်သူကြောင့်လည်း မမြောက်ကြွပေဘူး။
ဖွင့်ပြောနိုင်
“ငါ၏ ကိုယ်အမူအရာ နှုတ်အမူအရာကို ကဲ့ရဲ့လိုကုန်သလော (သံ၊၁၊၁၉၂)’လို့ မိမိကိုပင် ဝေဖန်ဖို့ ဖိတ်ကြားတော်မူတဲ့ မြတ်ဗုဒ္ဓအနေနဲ့ ဘယ်သူ့ကိုမျှ တပည့်ရဟန်းတွေကို အတင်းကြီး မကြည်ညိုခိုင်းပါဘူး။ အောက်ပါ အင်္ဂါရပ် ရှစ်မျိုး တစ်မျိုးမျိုးနဲ့ ငြိနေတဲ့ ရဟန်းကို မကြည်ညိုကြောင်း ထုတ်ပြောနိုင်တယ်လို့လည်း မြတ်ဗုဒ္ဓ မိန့်တော်မူပါတယ် ..
အင်္ဂါရှစ်ရပ်
၁) လူတွေ ပစ္စည်း ဥစ္စာ မရအောင် လုပ်ခြင်း
၂) လူတွေ အကျိုးစီးပွား ယုတ်အောင် လုပ်ခြင်း
၃) လူကို ဆဲရေး ခြိမ်းချောက်ခြင်း
၄) လူအချင်းချင်း ကွဲပြားအောင် ကုန်းတိုက်ခြင်း
၅) ဘုရားကို ကဲ့ရဲ့ခြင်း
၆) တရားကို ကဲ့ရဲ့ခြင်း
၇) သံဃာကို ကဲ့ရဲ့ခြင်း
၈) မသွားလာသင့်သော နေရာ (အရက်ဆိုင်၊ ပြည့်တန်ဆာ အိမ် စသည်)၌ တွေ့မြင်ရခြင်း (အံ၊၃၊၁၅၈)။
ရှိမခိုးနဲ့ မလှူနဲ့
ဖော်ပြပါ အင်္ဂါ ရှစ်မျိုးထဲက တစ်ခုခုနဲ့ ငြိစွန်းတဲ့ ရဟန်း သာမဏေကို မကြည်ညိုကြောင်း ဖွင့်ပြောနိုင်ရုံမက အရိုအသေ ပေးခြင်း၊ ခရီးဦး ကြိုခြင်း၊ ရှိခိုးခြင်း၊ လှူဒါန်းခြင်း ပြုစရာ မလိုဘူး (အံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၅၂)။ ဒါပေမယ့် ..
သတိထား
ဘုန်းကြီး ပြောရဲတာ တစ်ခုက .. အစစ်အမှန် ရဟန်းအဖြစ်နဲ့ စည်းကမ်းရှိတဲ့ ကျောင်းတိုက် ရိပ်သာ စသည်မှာ နှစ်ကာလ အတန်ကြာ နေဖူးပြီး ဖြစ်ရင် ထိုရဟန်းရဲ့ နှလုံးသားဟာ သာမန် လူတစ်ယောက်ထက် နူးညံ့တာ သေချာတယ်။ လူ့အသက်ကိုသတ်၊ ကာမေသုကျူး၊ ခိုးဝှက်၊ အရက်သေစာလို လောကပြစ်ရှိတဲ့ မကောင်းမှုကို ပြုတယ်လို့ ကိုယ်တိုင် မမြင် မတွေ့ဘဲ ဘုန်းကြီး တစ်ပါးကို လွယ်လွယ်နဲ့ မစွပ်စွဲမိပါလေနဲ့။ ဘုန်းကြီး တစ်ပါးအဖို့ ထိုကိစ္စ လုပ်မိဖို့ အတော် ခက်ပါတယ်။
မတ် ၁၀၊ ၂၀၁၇၊
တံမြက် လှည်း၍ သာသနာပြု
ဣဒံ သမ္ဗုဇ္ဇနဝတ္တံ နာမ ဗုဒ္ဓဟိ ဝဏ္ဏိတံ၊ တသ္မာ တံ ကရောန္တေန သတ္ထုသာသနံ ကတံ ဟောတိ။
ဤတံမြက်လှည်း ကျင့်ဝတ်မည်သည်ကို ဗုဒ္ဓဘုရားတို့ ချီးမွမ်းကြ၏။ ထို့ကြောင့် တံမြက်လှည်းသူသည် ဗုဒ္ဓအဆုံးအမကို လိုက်နာခြင်း ဖြစ်၏။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၇၅)။
၅၆၄။ သံဃာ့ဂိုဏ်းကွဲ
ဘုန်းကြီး ဘုရား၊ သုဓမ္မာ ရွှေကျင် ဒွါရဂိုဏ်းတွေ ဘယ်အချိန်က ဘာကြောင့် ကွဲပြားခဲ့ပါသလဲ။ ဘယ်ဆရာတော်တွေက အဲဒီလို ဂိုဏ်းတွေ ကွဲပြားအောင် ပြုခဲ့ကြပါသလဲ ဘုရား။ သနားအားဖြင့် ဖြေကြားပေးစေလိုပါသည် ဘုရား။
အရှင်အဂ္ဂဝံသ (ဝမ်းတွင်း)
---ရည်ရွယ်ပုံမရ
ဂိုဏ်းကွဲအောင် ပြုတယ်ဆိုတာ သာသနာအတွက် ကောင်းတဲ့ လက္ခဏာ မဟုတ်ပေမယ့် ဂိုဏ်းကို စတင်ခဲ့ကြတဲ့ (ဂဏ.သမုဋ္ဌာ.ပက) ဆရာတော်တွေကို “ဂိုဏ်းကွဲအောင် ပြုသူ”လို့ ဒဲ့ကြီး မပြောသင့်ချေဘူး။ ရှေးခေတ် ဆရာတော်တွေမှာ ရိုးသားပြီး ဗုဒ္ဓသာသနာ တည်တံ့စေလိုတဲ့ စိတ်တွေ ကြီးမားကြပါတယ်။ မိမိနဲ့ ခေတ်ပြိုင် ဆရာတော် အချို့နဲ့ ယင်းရဲ့ အသိုင်းအဝိုင်းကို မိမိနဲ့ အယူသီလ မတူဘူးလို့ ယူဆပြီး ခပ်ကွာကွာ နေထိုင်ရင်းက မိမိရဲ့ တပည့် အသိုက်အဝန်း တစ်ခု ဖြစ်လာရာမှ မျိုးဆက်သစ်တို့ ခေတ်မှာ ဂိုဏ်းဂဏအသွင် ပြောင်းသွားခဲ့ဖွယ် ရှိတယ်လို့ ဘုန်းကြီး ယူဆပါတယ်။
မင်းအို
မြန်မာနိုင်ငံ လက်ရှိ သံဃာ့ဂိုဏ်း အချို့ မြစ်ဖျားခံရာ ပုဂ္ဂိုလ်မှာ အရှင်ဂုဏသီရိ ဘွဲ့အမည်ရှိတဲ့ သာသနာပိုင် မင်းအို ဆရာတော် ဖြစ်ကြောင်း တွေ့မိတယ်။ မြန်မာနှစ် ၁ဝ၇ဝ-ပြည့် ဖွား၊ ပုခန်းကြီးမြို့ ကျေးကန်ရွာ ဇာတိ ဖြစ်ပေမယ့် အမြဲ သီတင်းသုံးတဲ့ ရေစကြိုမြို့ မင်းအိုကျောင်းတိုက်ကို အစွဲပြုပြီး အဲဒီလို ခေါ်တွင်တာ။ စဉ့်ကူးမင်း လက်ထက် (မြန်မာနှစ်-၁၁၃၇) သာသနာပိုင်၊ ဘိုးတော်ဘုရား လက်ထက် သာသနာပိုင် လေးပါးအနက် ကြီးဆုံး။ ပိဋကတ် အလွန် နှံ့စပ်တယ်။
တစ်ဘဝလုံး စာပေပို့ချလို့ ကျမ်းတတ် တပည့်တွေ များစွာ ထွန်းကားတဲ့အနက် သီလက္ခန်ဋီကာသစ် ကျမ်းပြု ပထမ မောင်းထောင် ဆရာတော် အရှင်ဉာဏာဘိဝံသ၊ အတင်အရုံ အဆုံးအဖြတ် အပါအဝင် ကျမ်းပေါင်း များစွာ ရေးခဲ့တဲ့ ဗားကရာ ဆရာတော် အရှင်ဓမ္မာဘိနန္ဒတို့မှာ အထူးချွန်ဆုံးလို့ ဆိုစမှတ်ပြုကြတယ်။
သုဓမ္မာ
ပထမ ဗားကရာရဲ့ တပည့်ရင်း အရှင်သူရိယာဘိဝံသဟာ သဲအင်း သာသနာပိုင် ဖြစ်လာတယ်။ သဲအင်း တပည့် သာသနာပိုင် နှစ်ကြိမ် ခန့်အပ်ခံရပြီး ဒုတိယ မောင်းထောင် ဆရာတော်အဖြစ် ထင်ရှားတဲ့ ဦးဉေယျ၊ ယင်းတပည့် တောင်တော် သာသနာပိုင် ဦးမာလာ၊ သဲအင်းတပည့် ဘုံကျော် ဆရာတော် ဦးပညာသာမိရဲ့ တပည့် တောင်ခွင် သာသနာပိုင် ဦးဝိသုဒ္ဓါစာရ - စတဲ့ ဆရာတော်တွေက သုဓမ္မာ စရပ်တော်မှာ စည်းဝေးပြီး သံဃာ့ကိစ္စကို ဆောင်ရွက်တော်မူကြတယ်။ သုဓမ္မာစရပ်မှာ စည်းဝေးတဲ့ သံဃာ့အဖွဲ့က သုဓမ္မာဂိုဏ်း ဖြစ်လာတယ်။ သုဓမ္မစရပ်ဆိုတာ သံဃာတွေ စည်းဝေးတဲ့နေရာ ကျောင်းဆောင်ပါပဲ။ ပုခန်းသာသနာဝင် ကျမ်းအရ စေတီဝင်း၊ နန်းတော်ဝင်း၊ အင်္ဂလိပ်ခေတ်ဦးက ကင်းဝန်မင်းကြီးရဲ့ အိမ်တွေမှာ စည်းဝေးခဲ့ကြောင်း သိရတယ်။
ရွှေကျင်
ရွှေကျင်နိကာယ သာသနာဝင်ကျမ်းအရ ... “ပထမ နမောဆရာတော် ရှင်ပုညာရဋ္ဌ၊ ယင်းတပည့် ရှင်ဝိစာရိန္ဒ၊ ယင်းတပည့် သီးလုံး ဆရာတော် အရှင်စန္ဒိမာ၊ ရှမ်းကလေးကျွန်း ဆရာတော် အရှင်နန္ဒမထေရ် (သီးလုံးနဲ့ ဆရာတပည့် ဟုတ်မဟုတ်ကို မဖော်ပြ)၊ သီးလုံးတပည့် ရွှေကျင်ဆရာတော် အရှင်ဇာဂရ မထေရ်’လို့ တွေ့ပါတယ်။ ရွှေကျင်ဆရာတော်ဟာ အမရပူရမြို့၊ သဲအင်းတိုက်မှာ နေစဉ် သဲအင်း သာသနာပိုင်ထံမှာ စာလိုက်ဖူးတယ်။ စဉ်လိုက်ရင် .. မင်းအို၊ သဲအင်း၊ (သီးလုံး၊ ရှမ်းကလေးကျွန်း) ရွှေကျင် ဖြစ်ပါတယ်။
ဂဏဝိမုတ်
ရွှေဘိုမင်း (မြန်မာ-၁၁၉၉)က သီလုံးဆရာတော်ကို ဂဏဝိမုတ် အမိန့်ထုတ်ပြီး ကိုးကွယ်တယ်။ သဲအင်းတပည့် သာသနာပိုင် ဒုတိယ ဗားကရာဆရာတော် အရှင်ပညာဇောတက မိမိ အဆုံးအဖြတ်ကို မလိုက်နာတဲ့ ရှမ်းကလေးကျွန်း ဆရာတော်ကို နယ်နှင်ဒဏ် ပေးတယ်။ မင်းတုန်းမင်း (မြန်မာ-၁၂၁၄)က ရွှေကျင် ဆရာတော်ကို ဂဏဝိမုတ် (ဂိုဏ်းလွတ်) အမိန့်ထုတ်ပြီး ကိုးကွယ်တယ်။ ဂိုဏ်းကွဲတာ ဘုရင်ရဲ့ “ဂဏဝိမုတ်အမိန့်ကြောင့် ဖြစ်ကြောင်း သုတေသီတို့ ဆိုတယ်။
ဒွါရ
မဟာဒွါရနိကာယ သာသနဝံသဒီပနီ ကျမ်းအရ .. မဟာဒွါရ ဂိုဏ်းရဲ့ အစဖြစ်တဲ့ အုတ်ဖိုဆရာတော် အရှင်ဥက္ကံဝံသမာလာ မထေရ်ဟာ အမရပူရမြို့၊ ဗားကရာတိုက်မှာ လေးနှစ် စာသင်တယ်။ ပုဂံမင်း လက်ထက် သာသနာပိုင် ဖြစ်လာတဲ့ ဒုတိယဗားကရာဆရာတော် ဦးပညာဇောတရဲ့ အမိန့်နဲ့ ဗန်းမော်ဆရာတော်ထံမှ ဝိနည်းပိဋက ပါဠိအဋ္ဌကထာကို သင်ယူတယ်။ ဆရာစဉ်ကို ကြည့်ရင် .. မင်းအိုတပည့် ပထမဗားကရာ ဆရာတော်၊ ယင်းတပည့် သဲအင်း သာသနာပိုင်၊ ယင်းတပည့် ဒုတိယ ဗားကရာ သာသနာပိုင်။
သဘာဝအိုင်
အင်္ဂလိပ်-မြန်မာ ဒုတိယ စစ်အတွင်း အောက်မြန်မာနိုင်ငံ အုတ်ဖိုရွာမှာ သီတင်းသုံးစဉ် သဘာဝရေအိုင် (ဇာတဿရအိုင်)မှာ ဝိနည်းကံ ပြုတာကြောင့် ဒေသခံ သံဃာတွေနဲ့ မတူတော့ဘဲ ဂိုဏ်းကွဲသွားတယ်။
ကျမ်းညွှန်း
E. Michael Mendelson à Sangha and State in Burma အမည်ရှိ သုတေသနကျမ်း ဖော်ပြချက်ကို အခြေခံပြီး တင်ပြခြင်း ဖြစ်ပါတယ်။ အခြား သံဃာ့ဂိုဏ်းတွေ အကြောင်းကိုလည်း ဒီစာအုပ်မှာ ဖတ်ရှုနိုင်ပါတယ်။
မတ် ၁၀၊ ၂၀၁၇၊
---အခြံအရံ ရလိုလျှင်
အကြင်သူသည် သူတစ်ပါးကို ချီးမြှောက်တတ်၏။ အဆွေခင်ပွန်းကောင်း ပြုတတ်၏။ သူ့ကျေးဇူးကို သိတတ်၏။ ဝန်တိုမှု ကင်း၏။ သူတစ်ပါး၏ အကျိုးကို ဆောင်ရွက်တတ်၏၊ အထူး ဆောင်ရွက်တတ်၏၊ အဖန်ဖန် ဆောင်ရွက်တတ်၏။ ထိုသူသည် အခြံအရံကို ရ၏။ (ဒီ၊၃၊၁၅၆)။
---၅၆၅။ အကျင့်ကို မကြွားရ
ဆရာတော် ဘုရား၊ သောတာပန် ဖြစ်ပြီးတဲ့ ရဟန်းသည် လူထွက်နိုင်ပါသလား၊ ရဟန်း တစ်ပါးသည် မိမိ၏ ဓုတင်စသော အကျင့်ကို လူအများအား ပြောကြားသင့် မသင့်ဆိုတာကိုလည်း သိလိုပါသည် ဘုရား။
Lily Lwin (LA)
---ဈာန်မလျှော
တတိယ သံဂါယနာ ခေတ်က အရှင်မောဂ္ဂလိပုတ္တတိဿ ထေရ် ဖြစ်လာမယ့် မာနခဲ လူငယ်ဟာ သိဂ္ဂဝ ရဟန္တာကြီးနဲ့ ဆုံမိရာက ဗုဒ္ဓမန္တာန်ကို သင်မလို့ သာမဏေ ဝတ်စဉ် ဝတ်စဉ် ၃၂-ကောဋ္ဌာသကို ပွားများရင်း သောတာပန် ဖြစ်သွားတယ်။ ဒါနဲ့ ရဟန္တာကြီးဟာ “ကိုရင်တော့ သောတာပန် ဖြစ်သွားပြီ၊ လူမထွက်နိုင်တော့ဘူး”လို့ ဆင်ခြင်ပြီး စဏ္ဍဝဇ္ဇိ မထေရ်ထံ ပိဋကတ် သုံးပုံကို သင်ယူဖို့ စေလွှတ်တယ် (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၁)။
ဒီသာဓကအရ သောတာပန်လောက် ဖြစ်သွားတဲ့ ရှင်ရဟန်းဟာ ထိုရှင်ရဟန်းဘဝမှ လျှောမကျနိုင်တော့ဘူးလို့ ဆိုနိုင်ကောင်းပါတယ်။
ပါရာဇိကမရှိ
“မဂ်ဖိုလ်နဲ့ ယှဉ်တဲ့ အဓိသီလ (အဆင့်မြင့် အကျင့်)နဲ့ ပြည့်စုံတဲ့ ရဟန်းဟာ မေထုန်မှု စသည်ကြောင့် ပါရာဇိက ကျခြင်း (သာသနာမှ ဆုံးရှုံးခြင်း) မဖြစ်နိုင် (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂ဝ၉)’ဆိုတဲ့ အဖွင့်အရ မဂ်ဖိုလ်အဆင့် တစ်ခုခုကို ရတဲ့ ရဟန်းအနေနဲ့ ပါရာဇိက လေးပါး တစ်ပါးပါးကို မကျူးလွန်တော့ဘူး။ သာမဏေ ဖြစ်ရင်တော့မေထုန်နဲ့ ခိုးခြင်းလို ပြစ်မှုကြောင့် အသွင်ပျက်ခြင်း (လိင်ကျခြင်း) မရှိနိုင်တော့ဘူးလို့ မှတ်ယူနိုင်တယ်။
အဖြေ
သောတာပန် ဖြစ်ပြီးတဲ့ သာမဏေရော ရဟန်းပါ လူမထွက်တော့ဘူးလို့ မှတ်ပါ။ လူဝတ်ကြောင်နဲ့ သောတာပန်၊ သကဒါဂါမ်၊ အနာဂါမ် ဖြစ်ရင်တော့ ရှင်ရဟန်း ပြုချင်မှ ပြုမှာပေါ့။
အလိုဆိုး
“တောရ ဆောက်တည်ရင် လူတွေက ငါ့ကို ရဟန္တာ သို့မဟုတ် ဈာန်နဲ့ တစ်မဂ် တစ်ဖိုလ်ကို ရသူလို့ ချီးမွမ်းပြီး ပူဇော် လှူဒါန်းကြလိမ့်မယ် ဆိုတဲ့ ရည်ရွယ်ချက်နဲ့ တောကျောင်းကို သွားရင် ခြေလှမ်းတိုင်း လှုပ်ရှားမှုတိုင်းမှာ ဒုက္ကဋ် အာပတ်သင့်တယ် (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၉၂)'။ ဒီအဖွင့်အရ နာမည်ကြီးလို လာဘ်ပေါလိုတဲ့ ဆန္ဒနဲ့ ဓုတင် မဆောက်တည်ကောင်းဘူး။ လူတွေ ချီးမွမ်းပြီး ပူဇော်လှူဒါန်းအောင်လို့ တွေ့ရာလူကို လူသိရှင်ကြား လိုက်ပြောနေတာမျိုး ဖြစ်ရင် ပိုဆိုးမှာပေါ့။
မရှိစကောင်း
ဒါလေးတော့ သတိထား ... ဗဟုသုတ ဘဏ်တိုက်လို့ ကိုယ့်ကိုယ်ကို အထင်ရောက်သွားတဲ့ စာဖတ်ခါစ စာဂျပိုး၊ ငါ့လောက် ဘယ်သူမှ မတတ်ဘူးလို့ ထင်မိတဲ့ အင်္ဂလိပ်စာ ရေးတတ် ဖတ်တတ်စ တစ်ယောက်၊ ဘုရား ဖြစ်သွားသလို စိတ်ကြီးဝင်နေတဲ့ မန္တလေး သကျသီဟ စာမေးပွဲ အောင်တဲ့ ရဟန်း (ဒါမျိုးတွေ လက်တွေ့ လောကမှာ တကယ် ရှိတယ်) .. ခုတင်လို အကျင့်မြတ်ကို ကျင့်နေတဲ့ သူတော်ကောင်းဟာ ဆိုခဲ့ပါ ပုဂ္ဂိုလ်တွေလို စိတ်မျိုး အပြုအမူမျိုး မရှိစကောင်း။
လက္ခဏာညှိ
စိတ္တလတောင်မှာ သီတင်းသုံးတဲ့ ရဟန္တာမထေရ်မြတ်ရဲ့ အလုပ်အကျွေး ရဟန်းကြီးက “အရိယာ ဆိုတာ ဘယ်လိုပါလဲ”လို့ မေးတော့ အရှင်မြတ်က ‘ငါ့ရှင် အချို့ ပုဂ္ဂိုလ်ဟာ အရိယာရဲ့ နောက်က လိုက်နေတာတောင် အရိယာပဲလို့ မသိနိုင်ဘူး။ အရိယာဆိုတာ အဲသည်လို အသိရ ခက်ပါတယ်”လို့ မိန့်ဆိုတဲ့ သီဟိုဠ် ဖြစ်ရပ်ကို ထုတ်ပြပြီး သီးလုံးဆရာတော်ရဲ့ သီလ သိက္ခာ အဆင့်အတန်းကို ဝေဖန်ရာမှာ စစ်ကိုင်း ရွှေဟင်္သာဆရာတော် ဘုရားကြီးက.. “သူတော်ကောင်းတို့၏ လက္ခဏာမှာ အလွန် လျှို့ဝှက် စောင့်စည်းသော အခြင်းအရာ ရှိတော်မူ တတ်ကြ သည် (ရွှေကျင်နိကာယ သာသနာဝင်၊ စာ-၉၇)” လို့ မိန့်တော်မူပါတယ်။
အဖြေ
ဒီအဆုံးအမ အရ ... သူတော်ကောင်း လက္ခဏာနဲ့ မညီရင် သိပ် မဟုတ်ချေသေးဘူး လို့ဘဲ နားလည်သင့်တာပေါ့။
မတ် ၁၁၊ ၂၀၁၇။
---ဟီနာ.ဓိမုတ္တိကာ သတ္တာ ဟီနာ.ဓိမုတ္တိကေ.ဟေဝ သေဝန္တိ။ ပဏီတာ.ဓိမုတ္တိကာ စ ပဏီတာ.ဓိမုတ္တိကေ ဧဝ။
စိတ်ထားယုတ်သူများ အချင်းချင်းသာ ပေါင်းသင်းကြ၏။ စိတ်ထား မြတ်သူများလည်း အချင်းချင်းသာ ပေါင်းသင်း ကြ၏။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၂၅ဝ)။
---၅၆၆။ ရှိခိုးပုံနဲ့ ရှိခိုးခြင်း
အရှင်ဘုရား၊ ထိခြင်းငါးပါးကို သိလိုပါသည် ဘုရား။ တိဗက် လူမျိုးတွေ ရှိခိုးပုံနှင့် မြန်မာတို့၏ ရှိခိုးပုံ ဘယ်သူ့ ရှိခိုးပုံက မှန်ပါသနည်း။ ရဟန်းက လူကို အရိုအသေ ပေးကောင်း မပေးကောင်းလည်း သိလိုပါသည် ဘုရား။
မောင်သိန်းလှိုင် (Denver, CO)
---စဉ်းစားဖွယ်
တောင်ဖီလာ ဆရာတော်ရဲ့ ဝိနယာလင်္ကာရဋီကာ (၂၊ ၃၆၈)မှာ “ပဉ္စ.ပတိဋ္ဌိတ = တည်ခြင်းငါးပါး သို့မဟုတ် ထိခြင်းငါးပါး” ဆိုတာကို “လက်ကန်တော့ တင်ခြင်း၊ လက်အုပ် ချီခြင်း၊ လက်နှစ်ဖက်ဖြင့် ခြေကို ဆုပ်နယ်ခြင်း၊ မေတ္တာစိတ်ကို ဖြစ်စေခြင်း၊ အရိုအသေ ပေးခြင်း”လို့ ပရိဝါရ ပါဠိတော် (ဝိ၊၅၊၃၅၈)ကို ကိုးကားပြီး ဖွင့်ဆိုတယ်။ ဒီအဆိုကို မောင်းထောင် အရှင်ဉာဏာဘိဝံသက “ရှိခိုးတဲ့ နေရာမှာ အဲဒီ ငါးမျိုးကို မယူရ၊ ခြေလက် နဖူး တံတောင် ဒူးဆိုတဲ့ ငါးမျိုးကို ယူရမယ်’လို့ ဆိုပြီး ပယ်တယ် (သီဋီသစ်၊၂၊၁၈)။
ဒါဆိုရင် တောင်ဖီလာတို့ ခေတ်မှာ မြန်မာတို့ရဲ့ ရှိခိုးဦးချပုံ မသေချာသေ။ သို့မဟုတ် စနစ်တကျ မရှိသေးတဲ့ သဘောလားလို့ စဉ်းစားဖွယ်ပါပဲ။
ယူဆပုံ နှစ်မျိုး
ပခုက္ကူမှု သီလက္ခန္ဓဝဂ္ဂ.အဋ္ဌကထာ နိဿယ (အတွဲ ၂၊ စာ- ၃၆-၃၇)မှာ တည်ခြင်း ငါးမျိုး သို့မဟုတ် ထိခြင်း ငါးမျိုးနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ဝါဒကွဲ နှစ်မျိုး ဖော်ပြတယ် ..
“၁) ပဉ္စ.ပတိဋ္ဌိတ = ခြေ လက် နဖူး တံတောင် ဒူးဟု ငါးဦးသော အင်္ဂါတို့ဖြင့် ရှေ့ရှူတည်ခြင်း’(သီလက္ခန် ဋီကာသစ် အလို) ၂) ပဉ္စ.ပတိဋ္ဌိတ = ဒူးလက် နဖူး ငါးဦးသော အင်္ဂါတို့၏ တည်ခြင်း (ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ်ဂဏ္ဌိ အလို)”။
နိဿယမှာ တောင်ဖီလာ အဆိုကို မဖော်ပြတာ ထောက်ရင် နိဿယဆရာတော်လည်း တောင်ဖီလာရဲ့ အဆိုကို မနှစ်သက်ဘူးလို့ ဆိုဖွယ် ရှိတယ်။
နိဿယအလို
နိဿယ ဆရာတော်က “အထက်ပါ ယူဆပုံ နှစ်ရပ် (ဋီကာနှင့် ဂဏ္ဌိ)၌ တည်ရာ ဌာနကို မဖော်ပ’ဆိုပြီး ‘ပတိဋ္ဌိတ = မြေ ကြမ်းပြင် အခင်း၌ တည်ခြင်း’ဆိုတဲ့ ဖွင့်ဆိုချက်နဲ့ အတူ “ပဉ္စင်္ဂါနိ ပထဝိယံ ပတိဋ္ဌာပေတွာ = အင်္ဂါ ငါးခုကို မြေကြီး၌ တည်စေ၍’ဆိုတဲ့ ရှိခိုးပုံပြ ဇာတ်အဋ္ဌကထာ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၃၊၄၄၆) ကို ကိုးကားပြီး..
‘၁) ခြေ လက် နဖူး တံတောင် ဒူးဟု ငါးဦးသော အင်္ဂါတို့၏ မြေ ကြမ်းပြင် အခင်း၌ တည်ခြင်း (တစ်နည်း)
၂) နှစ်စုံ လက်ဒူး မြတ်နဖူးဟု ငါးဦးသော အင်္ဂါတို့၏ မြေ ကြမ်းပြင် အခင်း၌ တည်ခြင်း”လို့ အဓိပ္ပာယ် နှစ်မျိုး ဆိုတယ်။ နိဿယ အလိုက ဋီကာနဲ့ ဂဏ္ဌိအဆိုမှာ “တည်ရာဌာန” ဖော်ပြရုံသာ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါကြောင့် နိဿယအလို ..
အမှတ် ၁) ကို “ခြေ ဒူး လက် တံတောင် နဖူး”လို့ စဉ်ခွင့်ရှိရင် ဒူတုတ် (ကျုံ့ကျုံ့)ထိုင် ရှိခိုးတဲ့အခါ အဆင်ပြေနိုင်တယ်။
အမှတ် ၂) ကို “လက်ချ၊ ဒူးချ၊ နဖူးချ’လို့ ဆိုနိုင်ရင် ဆောင့်ကြောင့်ထိုင် ရှိခိုးတဲ့အခါ ပိုအဆင်ပြေ မလားလို့ပါ။
မိကျောင်းဝပ်
တိဗက် လူမျိုးတွေက မတ်တတ် ရပ်နေရာက မြေကြီး သို့မဟုတ် ကြမ်းခြင်းပေါ် ဝမ်းလျားမှောက်ပြီး ရှိခိုးတယ်။ ဂျိန်းဘုန်းကြီးတွေလည်း မတ်တတ် အနေအထားမှ မြေကြီးပေါ် မှောက်ချ၊ ရှိခိုးခံရဲ့ ခြေထောက်ကို နဖူးနဲ့ ထိပြီး ရှိခိုးတာကို တွေ့ရတယ်။ စကားမစပ် ... ဒီပင်္ကရား ဘုရားရှေ့ သုမေဓာ ရှင်ရသေ့ ဝမ်းလျား မှောက်တဲ့ ပန်းချီပုံကို အမှတ်ရစရာ။
ဝါတော် ၆၀-ရတဲ့ အထိ သီလကို မကျိုးပေါက်အောင် ထိန်းသိမ်းတော်မူတဲ့ မထေရ်ကြီး ရဟန္တာ ဖြစ်သွားတဲ့ အခါ သီဟိုဠ် ဘုရင် တိဿမင်းကြီးက ပုထုဇဉ် အဖြစ်နဲ့ အရှင်မြတ် စောင့်ထိန်းခဲ့တဲ့ သီလဂုဏ်ကို ရှိပါတယ် ဆိုပြီး “မိကျောင်းလို မြေမှာ ဝပ်ပြီး ရှိခိုးတယ် (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၆ဝ)”။
အထက်ပါ ဖော်ပြချက် အရရော “ကိုယ်အင်္ဂါ ငါးခုကို မြေကြီး၌ တည်စေ၍”ဆိုတဲ့ ဇာတ်ဋ္ဌအကထာ စကားရိပ် အရပါ တိဗက်တို့ ရှိခိုးတာဟာ “မိကျောင်းဝပ်” ရှိခိုးနည်း ဖြစ်လေမလားလို့ စဉ်းစားမိပါတယ်။ တိဗက်တွေ ထိုင်ရှိခိုးတဲ့ အခါတော့ မြန်မာနဲ့ သိပ်မကွာပါဘူး။ ဘုန်းကြီးအထင် တိဗက်ရော မြန်မာပါ ရှိခိုးပုံအရ သိပ် အကွာကြီး မဟုတ်ဘူး။
အငြင်မပွားနဲ့
ဒီနေရာမှာ ‘ဆရာသမားများ ထံမှ နည်းရသည့် အတိုင်း ငါးပါးသော အင်္ဂါတို့ကို မြေ၌ တည်စေသည် ဖြစ်စေ မတည်စေသည် ဖြစ်စေ ရိုရိုသေသေ လေးလေးမြတ်မြတ် ရှိခိုးက ကုသိုလ် ရမည်ချည်းသာ ဖြစ်၍ အထူး ဆိုရန် မလို။ ပဉ္စ.ပတိဋ္ဌိတ-ဟု ကျမ်းဂန်များ၌ လာသည် အတိုင်း ရှိခိုးရာရောက် မရောက်ဟု စဉ်းစားဘွယ်သာ ရှိ၏”ဆိုတဲ့ ပခုက္ကူ နိဿယရဲ့ အမှာစကားကို လိုက်နာသင့်ပါတယ်။
ရဟန်းက လူကို
အသက်ကြီးတဲ့ ဝေရဉ္ဇာမြို့စား ပုဏ္ဏားကြီးကို အသက်ငယ်သူ မြတ်ဗုဒ္ဓက ရှိမခိုးတဲ့အခါ ပုဏ္ဏားက “ဂေါတမဟာ ငယ်သူက ကြီးသူကို ရှိခိုးရတဲ့ အစဉ်အလာကို ဖျက်တယ်”လို့ အပြစ်တင်ပါတယ်။ ဒီတော့ ဗုဒ္ဓက “လောကမှာ ငါဘုရား ရှိခိုးတာကို ခံနိုင်သူ မရှိ၊ ရှိခိုးခံရသူဟာ ဦးခေါင်းသော်လည်း ပြတ်ကျသွားမယ် (ဝိ၊၁၊၂)”လို့ မိန့်တော်မူပြီး မိမိ ကျင့်ကြံပြီး ဖြစ်တဲ့ သီလ သမာဓိ ပညာ ကျင့်စဉ်နဲ့ မိမိဟာ အဝိဇ္ဇာ ဥခွံတွင်းမှ အဦးဆုံး ထွက်လာသူ ဖြစ်လို့ ကြီးမြတ်ကြောင်း ရှင်းပြတော်မူတယ်။
သီဟိုဠ် ဘုရင် တိဿမင်းကြီးက ပုထုဇဉ်အဖြစ်နဲ့ မထေရ်ကြီး စောင့်ထိန်းခဲ့တဲ့ သီလဂုဏ်ကို ရှိခိုးပါတယ်လို့ ဆိုကြောင်း အထက်မှာ ဖော်ပြခဲ့တာကိုလည်း သတိပြု။
ဒါကြောင့် ရှိခိုးခံသူဟာ ရှိခိုးတာကို ခံနိုင်တဲ့ စိတ်ပိုင်းဘဝ အရည်အချင်း ရှိရမယ်။ ရဟန်းရဲ့ သွင်ပြင်ကိုက ရှိခိုးထိုက်တဲ့ သွင်ပြင် ဖြစ်တယ်လို့လည်း ယူဆလို့ ထေရဝါဒမှာ လူတွေက ရဟန်းတွေကို ရှိခိုးပါတယ်။ ဒါပေမယ့်..
ပြေပြစ်ခြင်း
ခေတ်မီပြီး တိုးတက်တဲ့ အမြင်ရှိတဲ့ တိဗက် ဘုန်းတော်ကြီး ဒလိုင်းလားမားဟာ အနောက်တိုင်းက တရားဟော စင်မြင့်ပေါ်ကို ရောက်တိုင်း မတ်တတ်ရပ်၊ ချီလက်အုပ်ကို နဖူးပေါ် တင်ပြီး ပရိသတ်ကို နှုတ်ဆက်တယ်။ ဘုန်းကြီးကတော့ သူ ဒီလို လုပ်တာကို ဗုဒ္ဓဂယာ စေတီကို ဝမ်းလျားထိုး ရှိခိုးတာနဲ့ တခြားစီ ယူလိုတယ်။ ဝမ်းလျားထိုး ရှိခိုးတာက ဘာသာရေး ရည်ရွယ်ချက် ရှိပြီး စင်မြင့်ပေါ်က လက်အုပ် ချီပြတာတော့ အစိမ်း ပရိသတ်ရဲ့ လှိုက်လှဲစွာ ကြိုဆိုမှုအပေါ် ထင်ရှားတဲ့ အမူအရာနဲ့ တုံ့ပြန်တာလို့ ပြင်ပါတယ်။
မတ် ၁၅၊ ၂၀၁၇။
---၅၆၇။ မွေးမြူရေးနဲ့ သူဌေးဖြစ်သူ
အရှင်ဘုရား၊ လျှောက်ထားစရာ ရှိနေလို့ပါ ဘုရား။ တပည့်တော် နေတဲ့ မြို့မှာ ကြက်ခြံ ဝက်ခြံ လုပ်ပြီး ချမ်းသာနေသူတွေ ရှိပါတယ်။ ထိုပုဂ္ဂိုလ်တွေ ဘယ်လို ကုသိုလ်ကြောင့် ချမ်းသာကြပါသလဲ အရှင်ဘုရား။
အောင်မြင် (မြောက်ဥက္ကလာ)
---အချိန်တန်ရင်
ပါပေါ်ပိ ပဿတိ ဘဒ္ဒြံ၊ ယာဝ ပါပံ န ပစ္စတိ။ (ဓမ္မပဒ၊၁၁၉-ဂါထာ)
မကောင်းမှု ပြုသူ ဖြစ်ပေမယ့် မကောင်းကျိုး မပေးသေးသမျှ ချမ်းသာကို မြင်နိုင်တယ်။
ဘဒ္ဒြောပိ ပဿတိ ပါပံ၊ ယာဝ ဘဒ္ဒြံ န ပစ္စတိ။ (ဓမ္မပဒ၊၁၂၀-ဂါထာ)
ကောင်းမှု ပြုသူ ဖြစ်ပေမယ့် ကောင်းကျိုး မပေးသေးသမျှ ဆင်းရဲကို မြင်နိုင်တယ်။
ဒီပါဠိတော်နဲ့ပဲ မေးခွန်းကို ဖြေပြီး ဖြစ်မယ်လို့ တွက်ပါတယ်... “ဒါနရဲ့ အကျိုးဆိုတာကို ဗုဒ္ဓဘုရားတို့သည်သာ အကုန်အစင် သိမြင်နိုင်တယ် (ဣတိဝုတ်၊၂၀၇)။
လယ်တီဆို
လယ်တီဆရာတော် ဘုရားကြီး ရေးတဲ့ ဒါနာဒိဒီပနီ ကျမ်းမှာ ..
၁) သာဝဇ္ဇဒါန = ကြက် ငှက် သား ငါး ကျွဲ နွား စသော သတ္တဝါတို့ကို သတ်ဖြတ် ညှဉ်းဆဲ၍ အပြစ်ရှိသော ပေးလှူခြင်း၊
၂) အနဝိဇ္ဇဒါန = သူ့အသက် သတ်ဖြတ်ခြင်း၊ နှိပ်စက် ညှဉ်းပန်းခြင်း မပါ အပြစ်ကင်းစွာ ပေးလှူခြင်းလို့ ဒါနပြုပုံ နှစ်မျိုး ဖော်ပြတယ်။
ဒီနှစ်မျိုးအနက် သာဝဇ္ဇဒါနမျိုးက အကျိုးပေးသော ဘဝမှာ ကိုယ်တွင်းရန် ကိုယ်ပရန် များတတ်ပြီး စည်းစိမ် ဥစ္စာအတွက် အသက်ခန္ဓာ ဆုံးရှုံးရ တတ်ကြောင်း၊ အနဝဇ္ဇဒါန မျိုးသာ မွန်မြတ်ကြောင်း” မိန့်ပါတယ် (ဒီပနီပေါင်းချုပ် ၄၊ စာ-၆၅၂)။
မစင်ကြယ်
သာဝဇ္ဇဒါနမျိုး လုပ်ခဲ့လို့ သက်မွေး ဝမ်းကျောင်းမှု မစင်မကြယ် ဖြစ်ရတယ်လို့ ဆိုရင်လည်း သင့်နိုင်ဖွယ် ရှိပါတယ်။ “မစင်မကြယ်”ဆိုတာ ဗုဒ္ဓဝါဒအရ သူ့သက် သတ်ခြင်းနဲ့ ပတ်သက်နေလို့ မကောင်းဘူး မစင်ကြယ်ဘူးလို့ ဆိုလိုတာ ဖြစ်ပါတယ်။
မတ် ၁၆၊ ၂၀၁၇။
---၅၆၈။ စိတ်ဘုရင်
အရှင်ဘုရား၊ ဆုပန်တာ ဆုတောင်းတာဟာ လောဘ တဏှာပင် ဖြစ်၍ တဏှာကုန်ဖို့ တရား အားထုတ်သည် ဖြစ်မူ ဆုတောင်းစရာ လိုပါသေးသလား ရှင်းပြပေးစေလိုပါသည် ဘုရား။
မျိုးထွဋ် (ဖူဂျီ)
---ကုသိုလ်ဆန္ဒ
ပါဠိလို ‘ပတ္ထနာ ယာစနာ”ဆိုတာကို ဆုပန်ခြင်း ဆုတောင်းခြင်းလို့ မြန်မာပြန်တယ်။ အဓိပ္ပာယ်က ရလိုစိတ် မွေးခြင်း ဖြစ်လိုစိတ် ရှိနေခြင်း သို့မဟုတ် တောင့်တခြင်းလို့ပါ။ အဘိဓမ္မာ တရားကိုယ်အရ လိုချင်စိတ်ပါပဲ။ လောဘ (တဏှာ) လိုချင်စိတ်နဲ့ ဆန္ဒ (ပြုလိုကာမတ္တ) လိုချင်စိတ်လို့ လိုချင်စိတ် နှစ်မျိုးရှိရာမှာ ကာမအာရုံ ဖြစ်တဲ့ အကုသိုလ်ကို လိုချင်တာကို လောဘလို့ ခေါ်ပြီး ကုသိုလ် (ကောင်းမှု)ကို ဖြစ်ချင်တာ ရချင်တာကိုတော့ ဆန္ဒလို့ ခေါ်တယ် (ဣတိဝုတ္တက၊ဋ္ဌ၊၅၈)။ ဒါကြောင့် “ဆုပန်တာ ဆုတောင်းတာဟာ လောဘ တဏှာပင် ဖြစ်၍’လို့ နားလည်နေရင် မမှန်ဘူး။
ဆုပန်အဆင့်
စိတ်ထဲမှာ ဖြစ်ချင်တာကို နှုတ်က ဖွင့်ဆိုပြီး အကောင်အထည် ဖော်ရတယ်။ စိတ်ထဲမှာ ကြိုတင် စိမ်ထုံထားရတဲ့ ဖြစ်ချင်နေတဲ့ ကုသိုလ် ဆန္ဒကို နှုတ်က ဖွင့်ဆိုတာကို ဆုတောင်းခြင်းလို့ ဆိုမှာပေါ့။ မိမိရဲ့ ရည်မှန်းချက် ပန်းတိုင်ဟာ စိတ်ထဲမှာ အချိန်မရွေး ထင်ရှားနေရတယ်။ ဥပမာ .. နိဗ္ဗာန်ကို ဆုတောင်းတယ်ဆိုတာ နိဗ္ဗာန်ကို ရချင်တဲ့ ဆန္ဒဓာတ် ဖြစ်ပေါ်အောင် နှိုးဆွပေးထားခြင်းပါပဲ။ ဒါကြောင့် “ခေမံ ပတ္ထေထ ဘိက္ခဝေါ = နိဗ္ဗာန်ကို ဆုတောင်းကြ တစ်နည်း လိုချင်ရကောင်းမှန်း သိအောင် လုပ်ကြ”လို့ မြတ်ဗုဒ္ဓ မိန့်တော်မူပါတယ်။
ဘုရားဆု
ဘုရားဖြစ်ဖို့ အခြေခံ အရည်အချင်း တစ်ခုအနေနဲ့ ပြင်းပြတဲ့ လိုချင်မှု ဆန္ဒဓာတ် (အဘိနီဟာရ) ရှိရတယ်။ မိမိရဲ့ ရည်ရွယ်ချက်ကို အထိမခံ၊ အရွေ့မခံ၊ ဆန္ဒကို အပျက်မခံတဲ့ (နတ္ထိ ဆန္ဒဿ ဟာနိ) သဘောလို့ ဆိုနိုင်တယ်။ ဒါကြောင့် ဆန္ဒကို စိတ်ဘုရင် (ဆန္ဒာဓိပတိ)၊ စိတ်တန်ခိုးရှင် (ဆန္ဒိဒ္ဓိပါဒ)လို့လည်း မြတ်ဗုဒ္ဓ ဟောတော်မူတာပေါ့။ လမ်းဆုံးထိ အရောက် ချီတက်နိုင်ဖို့ ဆိုရင် အဲဒီဆန္ဒ အလွန် အရေးကြီးပါတယ်။ ကုသိုလ် ဆန္ဒနဲ့ ပတ်သက်ပြီး စားလည်း ဒီစိတ်၊ အိပ်လည်း ဒီစိတ် ဖြစ်နေရတယ်။
ဘဝနဲ့ဆန္ဒ
“ဆန္ဒဝတော ကိံ နာမ န သိဇ္ဈတိ = ဆန္ဒဓာတ် အားကောင်းသူ မပြီးစီးနိုင်တဲ့ ကိစ္စရယ်လို့ မရှိ။ ရဟန်းတွေ အဖို့ ရှင်သာရိပုတ္တရာ ရှင်မောဂ္ဂလ္လာန်တို့လို ဖြစ်အောင်၊ ရဟန်းမတွေအဖို့ ဥပ္ပဝဏ်တို့လို ဖြစ်ဖို့၊ လူဒကာတွေက စိတ္တသူကြွယ်တို့ လို၊ ဒကာမတွေက ခုဇ္ဇုတ္တရာနှင့် နန္ဒမာတာတို့လို ဖြစ်အောင် ဆုတောင်းကြ’လို့ ဆန္ဒဓာတ်တွေ ဖြစ်ပေါ်အောင် တိုက်တွန်းတော်မူပါတယ် (အံ၊၁၊၄၈၂)။ ဆန္ဒရှိသူဟာ ပန်းတိုင် ရှိတဲ့ ခရီးသွားနဲ့ တူတယ်။ ဒါပေမယ့်..
လုပ်မှရ
တစ်မဂ်တစ်ဖိုလ်ကို ရဖို့ ဆုတောင်းရုံနဲ့ မပြီး၊ ကြက်မဟာ ဥတွေဥချပြီးနောက် ကြက်ကလေးတွေ ပေါက်ပါစေလို့ ဆုတောင်းရုံနဲ့ မပြီးဘဲ ကိုယ်တိုင် တောင်ပံကို ဖြန့်အုပ်၍ ကိုယ်ငွေ့ ပေးရသလို (သံ၊၂၊၁၂၄)၊ မည့်သည့် လောကီ လောကုတ္တရာ အကျိုးစီးပွားကို မဆို နှုတ်က စိတ်က ရချင်ရုံနဲ့ ဖြစ်နိုင်ပါဘူး။ တကယ် လိုချင်စိတ်နဲ့ အဟုတ် လုပ်မှ ကျင့်မှ ရနိုင်တယ် (အံ၊၂၊၄၁)။
မတ် ၁၆၊ ၂၀၁၇။
---၅၆၉။ အကြောင်းကံ ကမ္မသကာ
ဆရာတော်ဘုရား၊ ဝိစိကိစ္ဆာသည် မုချ အပါယဂမနီယ ဖြစ်ပါလျက်နဲ့ ဘာဖြစ်လို့ ဒုစရိုက် ဆယ်ပါးထဲ မပါရတာလဲ သိလိုပါသည် ဘုရား။
Lily Moon (LA)
---ဘုန်းကြီးလား
အင်း ... မေးသူ အစစ်အမှန်ကို မသိပေမယ့် “မုချ အပါယဂမနီယ’ဆိုတဲ့ ပါဠိ အသုံးကို လူသာမန်တို့ နားလည်ဖို့ ခက်မယ်။ ပါဠိ သင်ဖူးတဲ့ ဘုန်းကြီးမှပဲ သိမယ်။ အဓိပ္ပာယ်က “မုချ = တကယ်ပဲ သို့မဟုတ် မလွဲမသွေ။ အပါယဂမနီယ = အပါယ် ရောက်ကြောင်း တရား” ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါဖြင့် “ဝိစိကိစ္ဆာ’ ကို မပယ်ရသေးရင်ပဲ အပါယ်ငရဲ ရောက်မယ် ဆိုတဲ့ ဓိပ္ပာယ် ဖြစ်သွားလို့ ယူဆပုံ မမှန်ဘူး။ ဒုစရိုက်၊ ဝိစိကိစ္ဆာ ဆိုတဲ့ အဘိဓမ္မာသုံး ဝေါဟာရတွေကို ဦးစွာ လေ့လာကြည့်ရင်..
ဒုစရိုက်
ဒုက္ကု စရိတာနိ ဒုစ္စရိတာနိ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၆၇) အရ မကောင်းသဖြင့် ပြုကျင့်တဲ့ အပြုအမူ အပြောအဆို အကြံအစည်တွေကို “ဒုစရိုက်’လို့ ခေါ်တယ်။ “သတ် ခိုး ကြာခို’လို့ ကိုယ်ပြု ၃-မျိုး၊ “လိမ် ကုန်းချော စကားကြမ်း အတင်းအဖျင်း’လို့ နှုတ်ပြော ၄-မျိုး၊ “သူများ ပစ္စည်းကို ဝိသမလောဘနဲ့ ကြံ၊ သူတစ်ပါး ပျက်စီးအောင် လုပ်ဖို့ ဉာဏ်ထုတ်၊ အကျိုးယုတ်စေတဲ့ ယုံကြည်မှုလို့ စိတ်ကြံ ၃-မျိုး။ အားလုံး ဒုစရိုက် ၁၀-မျိုး ရှိတယ်။ လောဘ ဒေါသ မောဟ ဆိုတဲ့ ရင်းမြစ် သုံးပါးကြောင့် ဒုစရိုက်ကို ပြုမိကြတယ် (အံ၊၂၊၄၃၁)။
ဒါကြောင့် ဒုစရိုက် ဆိုတာ ရင်းမြစ် သုံးခုကြောင့် လုပ်မိတဲ့ “အလုပ်ဆိုး”လို့ မှတ်ရင် မှန်တယ်။
ဝိစိကိစ္ဆာ
ဝိစိကိစ္ဆာ = မဆုံးဖြတ်နိုင်ခြင်း။ မဆုံးဖြတ်နိုင်ပုံ ၁၆-မျိုး ကျမ်းဂန်မှာ ပြတယ်။ သံယုတ် (သံ၊၁၊၂၆၅)နဲ့ ဝိသုဒ္ဓိမဂ် (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၂၃၄)တွေမှာ လေ့လာပါ။ အဘိဓမ္မာ သဘောအရ ဝိစိကိစ္ဆာကို နီဝရဏ (ကုသိုလ်ကို ပိတ်ဆို့)၊ အနုသယ (ကိန်းနေ အနယ် ထိုင်နေခြင်း)၊ သံယောဇဉ် (တုပ်နှောင်ခြင်း)၊ ကိလေသာ (စိတ် ညစ်ညူး စေခြင်း)လို့ ဆောင်ရွက်ပုံ ဒီဂရီအရ နာမည် တပ်ပြီး ခေါ်တယ်။ သောတာပန် ဖြစ်မှ ဆိုခဲ့ပါ ဒီဂရီ အဆင့်ရှိတဲ့ ဝိစိကိစ္ဆာကို အကြွင်းမဲ့ ပယ်တယ် (အဘိဓမ္မတ္ထသင်္ဂဟ)။
ပုထုဇဉ်အဆင့်မှာ .. အကြားအမြင်များ၊ ဆွေးနွေး မေးမြန်း၊ ဝိနည်း ကျွမ်းကျင်၊ ဆုံးဖြတ်နိုင်တဲ့ စွမ်းရည်ရှိ၊ မိတ်ဆွေ ကောင်းရှိ၊ လျောက်ပတ်စွာ ပြောဆို .... ဒီအကြောင်း ၆-မျိုးနဲ့ လည်း ဝိစိကိစ္ဆာကို (ယာယီ) ပယ်နိုင်တယ် (ဒီ၊ဋီ၊၁၊၂၆၁)။
အကြောင်းကံ
ဒေါသပြဋ္ဌာန်းတဲ့ အကုသိုလ် စိတ္တုပ္ပါဒ်နဲ့ သတ်ရပေမယ့် ‘သတ်”ဆိုရင် သတ်မှု မြောက်ပြီးတဲ့ အကုသိုလ် ဖြစ်နေပြီ။ ဒါကြောင့် ဒုစရိုက်ဆိုတာ ရင်းမြစ်သုံးခုကြောင့် ကမ္မပထ မြောက် ပြုပြီးတဲ့ အကြောင်းတရား ဖြစ်ပါတယ်။ “အကြောင်းကံ .. ကမ္မသကာ”ဆိုတာ ဒါကို ရည်ရွယ်တာပေါ့။ ဝိစိကိစ္ဆာ ကျတော့ ယုံမှားမှု ၁၆-မျိုးကို မလွန်မြောက်နိုင်တဲ့ သဘောမျှပဲ ဖြစ်ပြီး အကျိုးပေးမယ့် အကြောင်းကံ သို့မဟုတ် ကမ္မပထ အဆင့်ကို ရောက်သေးဘူး။ မေးခွန်းပါ ဝေါဟာရတွေရဲ့ အဓိပ္ပာယ်နဲ့ အရကောက်တွေ တစ်ခြားစီ ဖြစ်ကြောင်း ဆိုလိုပါတယ်။
ဆက်တွေး
ဆိုပါစို့ .. တမလွန်ဆိုတာ ရှိချင်မှ ရှိမှာ (ဝိစိကိစ္ဆာ)၊ အခု ထမင်းဝဖို့ အရေးကြီးတယ် (လောဘ)၊ ချုပ်ခံရရင်လည်း ငါ့ဘော့စ် ပိုက်ဆံနဲ့ လာရွေးမှာပဲ (လောဘ) .. ဆိုပြီး လူသတ်တဲ့ (ဒေါသ) ကြေးစား လူသတ်သမားကို ကြည့်ရင် လောဘနဲ့ ဒေါသ ပြဋ္ဌာန်းတဲ့ အကုသိုလ် စေတနာရဲ့ လှုံ့ဆော်မှု အဓိက ဖြစ်တာကို တွေ့နိုင်တယ်။ နှလုံးသွင်း မမှန်လို့ စိတ်နှစ်ခွ ဖြစ်ပြီး လိုချင် စိတ်ဆိုး ကြောင်းကျိုး မသိဘဲ အကုသိုလ်ကို ပြုရာမှာ “ဝိစိကိစ္ဆာ”ဟာ ယှဉ်ဘက်တရား အနေနဲ့ပဲ ပါဝင်တယ်။
မတ် ၂၀၊ ၂၀၁၇။
---၅၇၀။ ဗုဒ္ဓဝါဒနဲ့ လိင်တူ
ဆရာတော်ဘုရား၊ ဗုဒ္ဓဝါဒမှာ လိင်တူ ချစ်ကြိုက်သူတွေကို လူရာ မသွင်းဟု လူတစ်စု ရေးသားနေကြပါသည်။ သူတို့ ရေးတာ မှန်ပါသလား ဘုရား။
သူရဟိန်း
---ဗုဒ္ဓဝါဒ
လုလင်က မိန်းမတစ်ယောက် ဖြတ်သွားတာကို တွေ့မိသလားလို့ ဆုံမိတဲ့ ဆွမ်းကြွ ကိုယ်တော်ကို မေးရာမှာ ရဟန်းက “အရိုးစု တစ်ခု ဖြတ်သွားတာကိုတော့ တွေ့မိရဲ့ ’လို့ ဖြေတယ် ဆိုမဟုတ်လား။ ရိပ်သာတွေမှာလည်း “ငါ့ကိုယ် ငါ့ဟာ ငါ ဟုတ်’လို့ သင်ကြားတယ်။ ဗုဒ္ဓတရားကို ကျင့်သုံးထားရင် သတ္တဝါ တစ်ဦးလို့တောင် ရှုမြင်တော့တာ မဟုတ်ဘူး။ ဒါကြောင့် အတ္တလွန် လောကသားတို့ရဲ့ မည်သည့် လူမျိုး ဇာတ် အထီး အမဆိုတဲ့ ခွဲခြားမှုတွေကိုမျှ ဗုဒ္ဓဝါဒက အမှန်လို့ မယူဆဘူး။
တန်ဖိုးတူ
မြတ်ဗုဒ္ဓ လက်ထက်က ရဟန်းတစ်ပါးဟာ ယောက်ျားအသွင် ပျောက်ပြီး မိန်းမအသွင် ပြောင်းသွားသတဲ့။ ဒီအသွင်ပြောင်းသူနဲ့ပတ်သက်ပြီး ဗုဒ္ဓက “ရဟန်းမိန်းမတွေနဲ့ အတူနေရန်၊ ရဟန်းယောက်ျား အဖြစ်နဲ့ ခံယူခဲ့တဲ့ ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာ၊ ရခဲ့တဲ့ ဝါစဉ် အတိုင်း ဆက်လက် ရေတွက်ရန်၊ ရဟန်းယောက်ျား အဖြစ်နဲ့ သင့်ထားတဲ့ အာပတ်တွေဟာ ရဟန်းမိန်းမနဲ့ မသက်ဆိုင်ရင် ကုစားစရာ မလိုဘဲ သက်ဆိုင်ရင်တော့ ရဟန်းမိန်းမတွေထံမှာပဲ ကုစားရန် ခွင့်ပြုတယ်”လို့ မိန့်တော်မူပါတယ် (ဝိ၊၁၊၄၃)။
ကရုဏာ
မိန်းမအဖြစ်က ယောက်ျားအသွင် ပြောင်းသွားသူကိုလည်း ထိုနည်းအတိုင်း ဆောင်ရွက်ဖို့ မိန့်တော်မူတာကို တွေ့ရတယ်။ ကြည်ညိုသူ တစ်ယောက်အဖို့ ပါဠိတော်ကို ဖတ်ရင်း မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ မဟာကရုဏာတော်ကို ကြက်သီး မွေးညင်းထအောင် ခံစားရနိုင်တယ်။ ဒါလောက် လောကကို ကြင်နာတော်မူတဲ့ မြတ်ဗုဒ္ဓ အနေနဲ့ “လိင်တူချင်း ချစ်ကြိုက်လို့ လူရာ မသွင်းဘူး”ဆိုတာမျိုး ဘယ်လိုလုပ် ဖြစ်နိုင်မလဲ။
ဒါပေမယ့် လူအချို့ အကုသိုလ် မဖြစ်အောင် ခေတ်နဲ့ ဒေသ လိုအပ်ချက်အရ တားမြစ်တာမျိုး ရှိနိုင်တယ်။ ဥပမာ ... မိန်းမ ယောက်ျား အင်္ဂါဇာတ် နှစ်မျိုးလုံး ရှိနေသူ ရှင်ရဟန်း ပြုခွင့် မရှိ။ ဒါပေမယ့် လူသာမန် အနေနဲ့ သီလစောင့် တရား အားထုတ်ရင် ဒီလူ တရားထူးကို ရနိုင်တယ်။
အုပ်စုဖွဲ့
ပုံကြည့်ရတာ ... ဘာသာမဲ့ပါလို့ ကြွေးကြော်လေ့ ရှိသူတွေ အုပ်စုဖွဲ့ပြီး ဘာသာတရားကို လူတွေ အမြင်မှားအောင် စေတနာဆိုးနဲ့ လှုံ့ဆော်တာ ဖြစ်လေမလား။ ဒီလိုလူမျိုးက ဘာသာ ပြန့်ပွားအောင် လုပ်တာ မှန်သမျှ မကောင်း မြင်မှာပဲ။ ကိုယ်က တစ်မတ်ငါးမူး မလှူပါဘဲ အလှူကြီး ပေးနေသူတွေကို “အရူးတွေ’လို့ ဆိုနေမှာပဲ။ ဒီလူမျိုးဟာ ရဟန်း တစ်ပါးကို ‘အလကားကောင်၊ ဂျပိုး’လို့ ပြောဖို့ ဝန်မလေးဘူး။ သူလို တစ်ယောက် အဖို့ မလုပ်ရဲတဲ့ မကောင်းမှု ရှိမယ် မထင်ဘူး။
စာအဆိပ်
“လမ်းဘေးမှာ အစာ ရှာနေတဲ့ ခွေးတွေကို ကျွေးတာက ပိုမွန်မြတ်တယ် သမီးရဲ့”လို့ ဘုန်းကြီးကျောင်းမှာ သင်တန်းတက်ပြီး ဘုန်းကြီး သို့မဟုတ် ဆရာ သင်တာကို မကျေမနပ်ဘဲ ပြန်လာတဲ့ သူ့သမီးကို ဆုံးမသယောင် ရေးသားချက်မျိုးဟာ လူ့နှလုံးသားကို အဆိပ် အတောက် ဖြစ်စေပါတယ်။ ဘုရားတည် ကျောင်းဆောက် အလုပ်ဟာ ခွေးလေ ခွေးလွင့်ကို ပေးကျွေးရတာလောက် အကျိုးမရှိဘူး ဆိုတဲ့အထိ ရည်ရွယ်ရင်တော့ ရွှေတိဂုံဘုရားကို အရည်ဖျော်ချင်တဲ့ အုပ်စုပဲ ဖြစ်မှာ။
မတ် ၂၁၊ ၂၀၁၇။
တရားဖက်တော့ အမျက်ပြေ။
၅၇၁။ အကယ်ဒမီ စာသဝဏ်
ဆရာတော်ဘုရား။ ယနေ့ မြန်မာ့ရုပ်ရှင်နှင့် အနုပညာ ဖန်တီးမှုတွေမှာ လူမျိုး၊ လူတန်းစားနှင့် မသန်စွမ်းသူတွေကို နှိမ့်ချ ဆက်ဆံဖို့ အားပေးတဲ့ သရုပ်ဆောင်မှုတွေ တွေ့နေရပါသည်။ အဲဒီလို ဖြစ်နေတာဟာ ဘာသာရေးနှင့် ပတ်သက်နိုင်ပါသလား အရှင်ဘုရား။
မျိုးတင့်ဆွေ
---ဥပဒေ
ဖွံ့ဖြိုးပြီးနိုင်ငံ အများစုမှာ ခွဲခြားပြီး နှိမ့်ချ ဆက်ဆံတာကို ဥပဒေနဲ့ ခပ်တင်းတင်း တားမြစ်ထားတယ်။ ကြားဖူးတာကို ပြောပြရရင် .. အမေရိကန်ရောက် မြန်မာအများစု နေထိုင်တဲ့ ပြည်နယ်က မြန်မာတွေ အဝယ် များတဲ့ ဆိုင်တစ်ခုမှာ ဈေးလာဝယ်ရင်း မြန်မာတွေ ကွမ်းတံတွေး ထွေးသွားကြလို့ ဆိုင်ညစ်ပတ်တဲ့ အတွက် “ဗမာကို ဈေးမရောင်းလို့ စာတမ်း ချိတ်သတဲ့။ မြန်မာတွေက “ငါတို့ကို ခွဲခြား ဆက်ဆံပါတယ်’ဆိုပြီး ပုလိပ်ကို သွားတိုင်တဲ့ အခါ ဆိုင်ရှင် အရေးယူခံရတယ်။
ကွာခြားမှု
အဖိုး ဆရာကြီး ဦးစာရိန္ဒ ပြောဖူးတာကို အမှတ်ရတယ် ... ရခိုင်နဲ့ ထားဝယ်သား ကိုယ်တော်တွေ ရန်ဖြစ်လွန်းလို့ ဗမာပြည် စာသင်တိုက် အများစု သံဃာ လက်ခံချိန်မှာ “ရခိုင် လက်မခံ၊ ထားဝယ် တထာ ဘ’လို့ စာတမ်း ချိတ်ထားသတဲ့။ ဒါနဲ့ သူငယ်ငယ်က သုသာန်မှာ ကျောင်းတည်စ “အာဒိစ္စဝံသ ကျောင်းတိုက်မှာ တစ်နှစ် နေခဲ့ရသတဲ့။ ဒါပေမယ့် ဘုန်းကြီး ညောင်တုန်း ရွှေဟင်္သာတောရတိုက်မှာ နေစဉ်က ဆရာတော်တွေရဲ့ နှလုံးသား ဖြူစင်တယ်လို့ ခံစားခဲ့ရပါတယ်။
အငြိမ့်မှ
ကြည့်မိတဲ့ မြန်မာ အငြိမ့်တွေမှာ “ကုလားစုတ်၊ ငအ၊ ကရင်ကောင်၊ ထော့ကျိုး၊ ခြောက်စောင်း’ဆိုတဲ့ အသုံးတွေနဲ့ လူရယ်အောင် ဟာသ ထိုးတာမျိုးကို မကြာခဏ တွေ့ရတယ်။ အပြောခံ လူပြက်က ရယ်ပြနိုင်ပေမယ့် အပြင်လောကမှာ ဒီလို ပြောရင် ‘ငါးလိပ်ကျောက်ပြုံး’လေး ရဖို့တောင် ရှားမယ်ဗျို့။ အဲဒီလို အပြောအဆို အပြုအမူမျိုးဟာ ကြည့်မိသူ အသိဉာဏ် မဖွံ့ဖြိုးသေးတဲ့ ကလေးတွေ အတုယူမှားဖို့ ဖြစ်စေနိုင်တယ်။ ဒါကြောင့် သဘင်၊ ရုပ်ရှင် ဒါရိုက်တာတို့ ဒါမျိုးကို လုံးဝ ရှောင်သင့်ပါပြီ။
မမေးနဲ့
ဒါတွေဟာ ဗုဒ္ဓဝါဒ အဆုံးအမ ဗုဒ္ဓတရားနဲ့ လုံးဝ မပတ်သက်တာ သေချာတယ်။ ဗုဒ္ဓဝါဒအပေါ် သံသယ အခြေခံနဲ့ မေးကို မမေးသင့်ပါဘူး။ ငယ်ငယ်က ကျောင်းနေစဉ် အခါနဲ့ လူ့အသိုင်းအဝိုင်းကြားမှာ လူတွေနဲ့ ပြောဆို ဆက်ဆံစဉ် အခါမှာ လူသားအချင်းချင်းဆိုတဲ့ အသိတရား သို့မဟုတ် လူသားဝါဒ၊ အကြင်နာ ကိုယ်ချင်းစာတရားနဲ့ ပတ်သက်တဲ့ လေ့ကျင့် သင်ကြားမှုမျိုး အားနည်းခဲ့တာဟာ အဓိက အကြောင်းရင်း ဖြစ်နိုင်တယ်။ ဒါမျိုးကို ဝေဖန် ထောက်ပြမှုတွေ အားနည်းတာ၊ ဥပဒေနဲ့ စနစ်တကျ မတားမြစ်တာတွေလည်း ပါမှာပေါ့။
စာသဝဏ်
“ရုပ်ရှင် ဇာတ်ကားထဲက သရုပ်ဆောင်တွေ စကားလုံးတွေ အမူအရာတွေ သတင်းစကားတွေဟာ သက်ဆိုင်ရာ လူ့အဖွဲ့အစည်းရဲ့ ကြန်အင် လက္ခဏာတွေကို ကိုယ်စားပြုတယ်။ ရုပ်ရှင်တွေက ပြောတဲ့ ယဉ်ကျေးမှု အဆင့်အတန်း သမိုင်းကြောင်း လူမှုတန်ဖိုးတွေဟာ လူ့သမိုင်းနဲ့ ထပ်တူ ကျန်ရစ်နေတာ ဖြစ်ပါတယ်’လို့ ဆိုလေ့ရှိတဲ့ အကယ်ဒမီ သဝဏ်လွှာတွေကို ကြားဖူးမှာပေါ့။ “ကြန်အင်လက္ခဏာ’ အနေနဲ့ ကျန်ရစ်နိုင်တဲ့ ‘ပြက်လုံး” “သရုပ်ဆောင်မှု”တွေ ဖြစ်ရင် ပိုမကောင်းဘူးလား။
မတ် ၂၂၊ ၂၀၁၇။
တရားဖက်တော့ အမျက်ပြေ။
၅၇၂။ သာသနာကို ညှိုးနွမ်းစေသူ
မေးစရာ တစ်ခု ပေါ်လာလို့ပါ ဘုရား။ သတင်းဌာန တစ်ခုက သာသနာကို ညှိုးနွမ်းအောင် လုပ်သူနှင့် ပတ်သက်ပြီး ဆောင်းပါးလိုလို ဘာလိုလို ထုတ်လွှင့်မှု တစ်ခုတွင် “လူသေတာကို ဝမ်းသာတယ်“ဆိုတဲ့ ဘုန်းကြီးကသာ သာသနာကို ညှိုးနွမ်းအောင် လုပ်သူ ဖြစ်ပြီး သာသနာကို အပြင်ကလူတွေ ညှိုးနွမ်းအောင် မလုပ်နိုင်၊ ပညာရှိ ဆိုသူတွေ သာသနာကို ဖျက်တယ်“ ဟု ဆိုပါသည်။ ထိုစကားများ မှန်ပါသလား အရှင်ဘုရား။
မြေလတ် ငြိမ်းအောင်
---ရယ်မခက်
ယူဆချက် တစ်ရပ်ကို ဖော်ပြရာမှာ မိမိစိတ်ထဲ ကြိုတင် ထင်မြင်ချက် ရှိနေလို့ ဒါကို ထောက်ခံနိုင်တဲ့ ပုဂ္ဂိုလ် သို့မဟုတ် စာတစ်ပိုင်း တစ်စကိုပဲ ကိုးကားပြီး ပြောရင် များသောအားဖြင့် မမျှတဘဲ ရှိနိုင်တယ်။ အထူးသဖြင့် ကိုယ်မကျွမ်းကျင်တဲ့ နယ်ပယ်မှာ ပြောဆိုရင် စဉ်းစားတတ်သူတွေရဲ့ ဝေဖန်တာကို ပိုပြီး ခံရတတ်တယ်။ ဘဝင်မြင့်လေ့ရှိတဲ့ အဲဒီ သတင်းဌာန ဆိုသည်ကပဲ “ကမ္ဘာ့ ရှေးဟောင်း အမွေအနှစ်” ဆိုတာနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ရခိုင်က နာမည်ကျော် “သျှစ်သောင်းဘုရား”ကို “အုတ်သောင်းဘုရား'လို့ ဖတ်သွားတာကို ကြားလိုက်ရတော့ ရယ်ရခက်ကြီး။ သမ္မတဟောင်း ဘုရှ်က မြန်မာ လူနာမည် အသံထွက် မှားတာကို ရယ်ရတာ မခက်ဘူး။
ဆောရီပါ
ဘုန်းကြီး အနေနဲ့ အကြောင်းအရာကို သိပ် စိတ်မဝင်စားလို့ မေးခွန်းပါ စာသုံးကြောင်း လောက်ကိုပဲ ကြည့်ပြီး ဆိုပါမယ်။ ဘုန်းကြီးလည်း “ကြိုတင် ထင်မြင်ချက် ရှိနေကြောင်း ဝန်ခံပါတယ်”။ ဒါကြောင့် မျှချင်မှ မျှတပါလိမ့်မယ်။ ဒီလို ဖြစ်ရင် ရီပါလို့ပဲ ဆိုနိုင်ပါတယ်။ ဒါပေမယ့် ဘာသာရေးနယ် ဖြစ်လို့ နားလည်သမျှ ဗဟုသုတလေးနဲ့ ဘုန်းကြီး ယူဆပုံကိုတော့ ပြောကြည့်ချင်စိတ် ဖြစ်လာပါတယ် ..
ဟုတ်တယ်
‘လူတစ်ယောက် သေတာကို ဝမ်းသာတယ်”လို့ ပြောတဲ့ ဘုန်းကြီးကို “သာသနာ ဂုဏ်ညှိုးအောင် လုပ်သူ”လို့ ဆိုခွင့် ရှိတယ်။ ဘာကြောင့်ဆို ... ဒီလို ပြောဆိုတာဟာ မကြည်ညိုသေးသူကို ကြည်ညိုလာစေဖို့ မဖြစ်နိုင်တဲ့အပြင် ကြည်ညိုပြီးသူတို့ သဒ္ဓါတရား လျော့သွားနိုင်လို့ပါပဲ။ ဘုန်းကြီးဝတ်နဲ့ နေရင် ဘုန်းကြီးနဲ့ တူတဲ့ စကား တူတဲ့ အလုပ်နဲ့ တူတဲ့ အတွေးမျိုးပဲ ဖြစ်သင့်တယ်။ သူများ အကုသိုလ် လုပ်တာကို ဝင်ရောပြီး ဝမ်းသာ အယ်လဲဖြစ်ရင် ကိုယ်ပါ အကုသိုလ် ဖြစ်မှာပေါ့။ သူများ မိုက်တာကို အားပေးရင် ကိုယ်လည်း လူမိုက် ဖြစ်သွားမှာပေါ့။ တစ်ခုတော့ ရှိတယ် .. ဒီလိုပြောလို့ ဒီဘုန်းကြီးကို ရဟန်း မဟုတ်ဘူးလို့တော့ စွပ်စွဲခွင့် မရှိပါဘူး။
အပြင်လူ
“သာသနာကို အပြင်ကလူတွေ ညှိနွမ်းအောင် မလုပ်နိုင်” ရာမှာတော့ ဆွေးနွေးစရာ ရှိပါတယ် .. မြတ်စွာ ဘုရားကို ထိုင်ဆဲနေလို့ ဆဲတတ်တဲ့ ပုဏ္ဏားလို့ ဗုဒ္ဓစာပေမှာ မှတ်တမ်း တင်ခံရတဲ့ ပုဏ္ဏားတစ်ဦး ရှိဖူးတယ်။ ဆဲသူပုဏ္ဏားပဲ ညှိုးနွမ်းပြီး ဘုရား မညစ်နွမ်းဘူး။ ဗုဒ္ဓဘုရားကို ကိုယ်ဝန်ရှင်အဖြစ် စွပ်စွဲသူပဲ လောကပြစ် ဓမ္မပြစ် ရသွားပြီး ဘုရား ဘာမှ မဖြစ်ဘူး။ ဒါပေမယ့် လူတစ်ယောက်က ဘုန်းကြီး တစ်ပါးကို မကြားကောင်း မနာသာ ရိုင်းစိုင်းတဲ့ စကားလုံးတွေနဲ့ ပြောဆို ဆဲရေးစွပ်စွဲတဲ့ ကိစ္စမှာတော့ ကြည်ညိုသူတွေ အပေါ် သက်ရောက်မှု ဖြစ်စေနိုင်တာကိုလည်း ထည့်သွင်း စဉ်းစားပြီး ဆဲဆို စွပ်စွဲသူကိုပါ သုံးသပ်မှ မျှတနိုင်မှာပါ။ သူက ဘာဆိုတဲ့ လူပြိန်း သတ်မှတ်ချက် တစ်ခုတည်းနဲ့ မလုံလောက်ဘူး။ ဘာရည်ရွယ်ချက် ရှိသလဲ။ သူ့ပုဂ္ဂိုလ်ရေးက ဘာလဲ။ ဘုန်းကြီးတွေ အကြောင်း ဘယ်လောက် သိသလဲ စသည် .... ပေါ့။
မတူဘူး
‘သာသနာ ကွယ်ကြောင်း’ဆိုရင်တော့ “ဘုန်းကြီးတွေ မသင်ခြင်း၊ တရားတုတွေ ထွင်ခြင်း’စတဲ့ အတွင်း အကြောင်းတွေ ရှိသလို အပြင် အကြောင်းတွေလည်း ရှိနိုင်ပါတယ်။ အေဒီ ၁၃-ရာစု နာလန္ဒာ တက္ကသိုလ်က စာကြည့်တိုက်ကြီးတွေကို မီးရှို့၊ ဘုန်းကြီးတွေ ခေါင်းဖြတ် ခံရတဲ့အခါ ဗုဒ္ဓသာသနာ နာလံ မထူနိုင်တော့ပါဘူး။ သာသနာ ညှိုးနွမ်းအောင် သို့တည်းမဟုတ် ဂုဏ်သတင်းဆိုးအောင် လုပ်တာနဲ့ သာသနာ ကွယ်အောင် လုပ်တာ အဓိပ္ပာယ် မတူပါဘူး။
ဆွဲသုံးမယ်
မဆလခေတ်က ဆရာတော်ကြီး အရှင်ရေဝတဓမ္မကို ဦးနုရဲ့ သမီးနဲ့ ပေးစားတဲ့ လုပ်သား သတင်းစာပါ ဆောင်းပါးကို မှတ်ရတယ်။ လူတွေဟာ ဘုန်းကြီး တစ်ပါးကို မကြိုက်တော့ဘူး ဆိုရင် မိန်းမ သို့မဟုတ် ငွေကြေး မသမာမှုတွေနဲ့ စွပ်စွဲလေ့ရှိတယ်။ လူတွေ အကြည်ညို ပျက်အောင်သော်လည်း အဲဒီ အကွက်ထဲပဲ ဆွဲသွင်းတတ်တယ်။ သူ့တို့ကို ထောက်ခံလို့ အဲဒီ ဘုန်းကြီးကို ကြိုက်ရင်တော့ ရွှေဝါရောင် ကြိုးကိုင် နိုင်ငံရေးသမား တစ်ယောက် ပြောသလို “ဘုန်းကြီးတွေကို ဆွဲသုံးမယ်” ပေါ့။ အဲဒီတုန်းက လူတွေ လူလည်ကျလို့ ဆွဲသုံးခံ ရဟန်းငယ်တွေ အများကြီး ပျက်စီးခဲ့ရတယ်။
ပညာရှိလား
ကမ္ဘာ့သတင်း မီဒီယာတွေမှာ ကိုယ့်ကိုယ်ကို ရှေ့နေ သို့မဟုတ် ပီအိပ်ခ်ျဒီ သို့မဟုတ် ဘာသာရေး ခေါင်းဆောင်ကြီး ဆိုသူတွေက “ဘာသာရေး စစ်ပွဲဟေ့၊ ညီအစ်ကိုတွေ လက်နက်ကိုင်ကြ”ဆိုတဲ့ ကြွေးကြော်သံကို ကြားရတိုင်း ဗုဒ္ဓဘာသာ အမည်နဲ့ “ဘုန်းကြီးအတု’ကတောင် ဒီလို မအော်ဖူးသေးဘူးလို့ တွေးပြီး ကျေနပ်မိတယ်။ အဲဒီလို ပညာရှိ ဆိုသူတွေကို ရည်ရွယ်ပြီး နောက်တိုင်းသား လွတ်လပ် အတွေးရှင်တွေက “ငါတို့ လူကို မမုန်းပါဘူး။ ခင်ဗျားတို့ရဲ့ ကျမ်းစာကိုပဲ ကြောက်တာပါ'လို့ ဆိုဟန် တူပါတယ်။ ဂူးဂဲလ်မှာ ရိုက်ကြည့်ရင် ရာထောင် ချီပြီး သတင်းတွေ ရှာတွေ့နိုင်ပါတယ်။
မတ် ၃၁၊ ၂၀၁၇။
တစ်ယောက်ချမ်းသာ ကိုယ့်ဖို့ရာ၍ သတ္တဝါအပေါင်း ဆင်းရဲ ကြောင်းဖြင့် မကောင်းမှုကြီး ဖြစ်သည်တည်းဟု ..
(ငွေတောင်ရကန်၊ ၇၉)။
၅၇၃။ လှူစဉ် ဘယ်လို အာရုံပြု
ဆရာတော် ဘုရား၊ တစ်ခု မေးခွင့်ပြုပါ ဘုရား။ အလှူဒါန ပြုတဲ့အခါ တစ်ချို့က နိဗ္ဗာန်ကို ဆုတောင်းလှူပါတဲ့။ တစ်ချို့က လှူတဲ့သူလည်း မမြဲဘူး လှူဖွယ် ပစ္စည်းလည်း မမြဲဘူးလို့ ဝိပဿနာရှု လှူပါတဲ့။ တစ်ချို့က အလှူခံ ပုဂ္ဂိုလ်ရဲ့ ဂုဏ်ကိုသာ အာရုံပြု လှူပါတဲ့။ ဂုဏ်မဲ့ အလှူခံ ပုဂ္ဂိုလ် ဆိုရင်ရော ဘုရား။ ဘယ်လို အာရုံပြုရင် အကောင်းဆုံးပါလဲ ဘုရား။
ဒေါ်ဒေါ်လေး (သင်းသင်းဆွေစတိုး)
---နည်းမျိုးစုံ
ဒါနနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ဖွင့်ဆိုပုံ ယူဆပုံတွေ အများကြီး ရှိတယ်။ ဒါကြောင့် ရှေးက ဆရာတော်တွေ ရေးသားခဲ့တဲ့ ဒါနအကြောင်း ဖွင့်ဆို ဆုံးဖြတ်တဲ့ ကျမ်းစာတွေလည်း အများကြီးပါပဲ။ များပေမယ့် မေးခွန်းရဲ့ အဖြေကို သဘော ပေါက်ရုံအတွက် အခြေခံ နားလည်စရာတွေကို နည်းနည်း ဖော်ပြရရင် ..
ဒါနသုံးမျိုး
“သုတ္တန်ဒေသနာနဲ့ ညီတဲ့ ဒါန၊ ဝိနည်းဒေသနာနဲ့ ညီတဲ့ ဒါန၊ အဘိဓမ္မာဒေသနာနဲ့ ညီတဲ့ ဒါန’လို့ ဒါနပြုပုံ သုံးမျိုး ရှိတယ်။ အဲဒီ သုံးမျိုးအနက် ..
သုတ္တန်
ဝစ္ဆဂေါတ္တ ပရိဗိုဇ်က ဗုဒ္ဓကို “ရဟန်း ဂေါတမနဲ့ ရဟန်းဂေါတမ ရဲ့ တပည့်တွေကို လှူမှပဲ အကျိုးများတယ်၊ အခြားသူတွေကို မလှူနဲ့၊ လှူရင် အကျိုး မများဘူးလို့ ဟောကြားတာ မှန်ပါသ လား’လို့ မေးလျှောက်တဲ့ အခါ ဗုဒ္ဓက “ဝစ္ဆ ... မမှန်ပါဘူး။ သတ္တဝါလေးတွေ စားသုံးပါစေ ဆိုပြီး ခွက်ဆေးရေ လက်ဆေးရေကို ရေမြောင်းထဲ ပစ်ချရင်တောင် ကုသိုလ်ရတယ်။ လူကို ပေးကမ်း လှူဒါန်းရင် အဘယ် ဆိုဖွယ်ရှိပါ့လဲ (အံ၊၁၊၁၈၀။ အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၄၃)”လို့ ဖြေပါတယ်။ ဒါကြောင့် သုတ္တန်နည်းအရ ပုဂ္ဂိုလ်မရွေး လှူဒါန်းနိုင်တယ်။
ဥပမာ .. ဆင်းရဲဒုက္ခ ရောက်နေတဲ့ မည်သူ မဆိုကို တွေ့ရင် ကြင်နာစိတ် (ကရုဏာ)နဲ့ ထိုဆင်းရဲမှ လွတ်ပါစေလို့ ရည်ရွယ်ပြီး လွတ်လွတ် စွန့်ကြဲခြင်းမျိုး။ ဒီဒါနမျိုးက နည်းလမ်း မှန်စွာ လုပ်နိုင်ရင် ပါရမီမြောက်တယ်။ ဒါကြောင့် ဂုဏ်ရှိ ဂုဏ်မဲ့ မဟူ ကရုဏာ ခြံရံပြီး လှူရင် အကျိုး ရှိပါတယ်။
ဝိနည်း
ဝိနည်း ဆိုတာ ရဟန်းတို့ရဲ့ ကိုယ်နှုတ်နှလုံး ထိန်းစောင့်မှုကို သင်တာ တစ်နည်း သီလကို သင်တာ။ ဒါကြောင့် ရဟန်းတို့ အပ်စပ်တဲ့ အသုံးအနှုန်း (ဥပမာ .. ဆွမ်း၊ သင်္ကန်း၊ ကျောင်း စသည်)နဲ့ သီလရှိတဲ့ ရဟန်းကိုသာ ရွေးပြီး လှူဒါန်းဖို့ ခွင့်ပြုတော်မူတယ် (အဘိဓာန်-ဋီကာ၊ ၄၂၂-ဂါထာ)။ “တစ်ချို့က အလှူခံ ပုဂ္ဂိုလ်ရဲ့ ဂုဏ်ကိုသာ အာရုံပြု လှူပါဆိုတာ ဒါကို ရည်ရွယ်ပြီး ပြောတာ ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။
အဘိဓမ္မာ
အဘိဓမ္မာ နည်းအရ ဒါနဝတ္ထုကို ပညတ် အနေနဲ့ အာရုံမပြုဘဲ ပရမတ် အနေနဲ့ နှလုံးသွင်းပြီး လှူဒါန်းရတယ်။ ဥပမာ ကျောင်းလှူတယ် ဆိုပါစို့ ... ကျောင်းဆိုတာ ရုပ်တရား၊ ဒီရုပ်တရားဟာ အချမ်းအပူစတဲ့ အကြောင်း တရားကြောင့် ဖောက်ပြန်တတ်တဲ့ သဘာဝ ရှိတယ်လို့ အာရုံပြုရမှာပေါ့။ “တစ်ချို့က လှူတဲ့သူလည်း မမြဲဘူး လှူဖွယ် ပစ္စည်းလည်း မမြဲဘူးလို့ ဝိပဿနာရှု လှူပါ'လို့ ဆိုတာ ဒါကို ရည်ရွယ်တာ ဖြစ်နိုင်တယ်။
နာမည်ကျော် စတုရင်္ဂဗလ အမတ်ကြီးက “ဝိနည်း သုတ္တန် အဘိဓမ္မာ ဘယ်နည်းနဲ့ပဲ လှူဒါန်းသည် ဖြစ်စေ အလှူခံ ပုဂ္ဂိုလ်၊ လှူဖွယ်ဝတ္ထု၊ စေတနာ .. ဤသုံးမျိုး စင်ကြယ်ရင် အကျိုးပေး ကြီးပါတယ် (အဘိဓာန်ဋီကာ၊ ၄၂၂-ဂါထာ)”လို့ မိန့်ခဲ့ပါတယ်။
နိဗ္ဗာန်
အာရုံပြုပုံ သို့မဟုတ် ရည်ရွယ်ပုံ နှစ်မျိုး ရှိတယ် ..
၁) အခိုင်းအစေ လုပ်ပြီး ရတဲ့ ပိုက်ဆံနဲ့ ဝယ်လို့ ဝတ်ချင်နေတဲ့ ပိတ်စလေး လက်ထဲ ရောက်တော့မှ ဒုက္ခရောက်နေတဲ့ ရဟန်းတစ်ပါးကို အပြတ် လှူနိုင်တဲ့ မိန်းကလေးဟာ ဥမ္မာဒန္တီ ဖြစ်လာတယ်။ အဲဒီလို ဘဝပြည့်စုံမှုကို ရည်ရွယ်ပြီး လှူတာ။
၂) “ဣဒံ မေ ဒါနံ အာသဝက္ခယာ.ဝဟံ ဟောတု = ဤအလှူသည် အာသဝေါ ကုန်ရာ နိဗ္ဗာန်သို့ ရောက်နိုင်သော အထောက်အပံ့ ဖြစ်ပါစေ”လို့ နိဗ္ဗာန်ကို အာရုံပြုပြီး လှူတာ။
ပထမ လှူပုံက နိဗ္ဗာန်ရဖို့ အထောက်အပံ့ မဖြစ်နိုင်။ ဒုတိယ လူပုံက ဘဝပြည့်စုံမှုကိုရော နိဗ္ဗာန် ရဖို့ကိုပါ ဖြစ်စေနိုင်တယ် (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၃)။ ဒါကို ရည်ရွယ်ပြီး “တစ်ချို့က နိဗ္ဗာန်ကို ဆုတောင်းလှူပါ”လို့ ဆိုတာ ဖြစ်ပါလိမ့်မယ်။
အစွဲလား
ဝိနည်း လေးစားတယ်လို့ ယူဆရတဲ့ ဆရာတော်တွေက အလှူခံ ပုဂ္ဂိုလ်ရဲ့ဂုဏ် (သီလဂုဏ်)ကို အာရုံပြု လှူပါလို့ ဆိုဆဲ ရိပ်သာတွေက ဝိပဿနာရှု လှူပါလို့ ဆိုမယ်။ အခြား ကျမ်းတတ် ဆရာတော်တွေကလည်း နိဗ္ဗာန်ကို အာရုံပြု လှူပါလို့ ဆိုကြလေမလား။
သုမေဓာတောင် နိဗ္ဗာန်ကို ရလုဆဲ အခွင့်အရေးကို မယူခဲ့ဘဲ ပါရမီ ဖြည့်ခဲ့သေးတာပဲ။ ဥမ္မာဒန္တီလို ဖြစ်ဖို့ လှူရင် လည်း တားမြစ်ခွင့်တော့ မရှိပါဘူး။ ကိုယ့်ဆန္ဒအရ ဆုံးဖြတ်ခွင့် ရှိလို့ ဖော်ပြပါ အာရုံပြုပုံ အားလုံး မှန်တယ်လို့ ဘုန်း ယူဆကြောင်းပါ။
တိုက်တွန်း
“အလှူရှင်တို့မှာ အလှူခံ ပုဂ္ဂိုလ်ကို အကြောင်းပြု၍ နောင်တ ပူပန်မှု ဖြစ်ရတတ်၏။ လှူဖွယ်ဝတ္ထုနှင့် အခြွေအရံ အသင်းအပင်းတို့ကြောင့်လည်း အားသေးသော ပူပန်မှု ဖြစ်နိုင်၏။ သို့ဖြစ်၍ သီလရှိသူကိုသာ ရည်မှန်းပြီး လှူဒါန်းရမည်။ သို့မှသာ စေတနာတိုးပွားပြီး အကျိုးများမည် (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၆၈၊ ဒီ ဋီ၊၁၊၃၂၈)။
ဒီအဆိုလေးကို နာခံပြီး လှူပြီဆိုတာနဲ့ အလှူခံရဲ့ အလုပ်၊ ကိုယ်ကျင့်တရားတွေကို ယုံကြည်ပြီး ပြတ်ပြတ် လှူချလိုက်။ အနည်းဆုံး ပုဗ္ဗနဲ့ မုဉ္စစေတနာ အားကောင်းအောင် ကြိုးစားပါ။ “အပရ’ကိုတော့ အသင့်နှလုံး သွင်းခြင်း (ယောနိသော မနသိကာရ)နဲ့ ထိန်းပါ။
ဧပြီ ၈၊ ၂၀၁၇။
စကားသစ္စာ မှန်သောခါကား ဩဇာလေးနက် ပေါ်ဆီ တက်၍ နွယ်မြက်သစ်ပင် ဆေးဖက်ဝင်၏။
(ပါရမီ၊ ပိုဒ် ၁၂၃)
ဓမ္မအမေးအဖြေများ ပေါင်းချုပ် (အမှတ်-၅)
အရှင်ကေလာသ
- ဓမ္မာစရိယ၊ B.A. (Philo) M.A. (Buddhism) ဖြေဆိုသည်
ပုံနှိပ်ရာဇဝင်
- 254 N Wickiup Rd, Apache Junction, AZ 85119
- Tel: (480)-288-0789
- www.kelasa.org
မာတိကာ
- ၅၇၄။ ခရီးသွားဂါထာ (၂၀၅၃-၂၀၅၅)
- ၅၇၅။ ခြင်ထောင်သီလ (၂၀၅၅-၂၀၅၇)
- ၅၇၆။ သီချင်းဆို၍ ဘုရားရှိခိုး (၂၀၅၈-၂၀၆၃)
- ၅၇၇။ စေတီများတည်ရခြင်း (၂၀၆၄-၂၀၆၈)
- ၅၇၈။ စိတ်ကိုပဲကြောက်တယ် (၂၀၆၈-၂၀၇၂)
- ၅၇၉။ ရခိုင်နဲ့သီဟိုဠ် (၂၀၇၂-၂၀၇၈)
- ၅၈၀။ ရဟန်းခံခြင်းအစ (၂၀၇၈-၂၀၈၂)
- ၅၈၁။ ဧဟိဘိက္ခုနီ (၂၀၈၃-၂၀၈၆)
- ၅၈၂။ တရားတုသတိ (၂၀၈၇-၂၀၉၃)
- ၅၈၃။ လူခြောက် (၂၀၉၃-၂၀၉၇)
- ၅၈၄။ လူခြောက်ကိုရှင်ပြုခြင်း (၂၀၉၇-၂၀၉၉)
- ၅၈၅။ ဘုရားမကြောက် (၂၁၀၀-၂၁၀၂)
- ၅၈၆။ လေတံခွန်ရောဂါ (၂၁၀၂-၂၁၀၅)
- ၅၈၇။ ညစာစားဥပုသ် (၂၁၀၅-၂၁၀၇)
- ၅၈၈။ ဓမ္မကထိကမှတ်စု (၂၁၀၇-၂၁၁၁)
- ၅၈၉။ ကိုယ့်ကိုယ်ကို မေတ္တာပို့ (၂၁၁၁-၂၁၁၃)
- ၅၉၀။ အမျှဝေဖို့ ဗုဒ္ဓဟော (၂၁၁၃-၂၁၁၅)
- ၅၉၁။ ပဉ္စဝဂ္ဂီရှင်းချက် (၂၁၁၆-၂၁၁၉)
- ၅၉၂။ ပင့်ကူအိမ်ကို ဖျက်ခြင်း (၂၁၁၉-၂၁၂၁)
- ၅၉၃။ ရေငတ်တာ ဆန္ဒ (၂၁၂၂-၂၁၂၃)
- ၅၉၄။ သောတာပန်လို (၂၁၂၄-၂၁၂၅)
- ၅၉၅။ ဆင်ဆာ (၂၁၂၆-၂၁၂၈)
- ၅၉၆။ အာဇီဝဋ္ဌမက (၂၁၂၉-၂၁၃၁)
- ၅၉၇။ သံယုတ္တနိကာယ်မှတ်စု (၂၁၃၁-၂၁၃၃)
- ၅၉၈။ အာပတ်နဲ့ လူမထွက်နဲ့ (၂၁၃၄-၂၁၃၆)
- ၅၉၉။ ဝှီးချဲနဲ့ တရားနာ (၂၀၃၇-၂၀၄၀)
- ၆၀၀။ မေထုန်နဲ့ အရက် (၂၁၄၀-၂၁၄၂)
- ၆၀၁။ နိဗ္ဗာန် ပျင်းစရာလား (၂၁၄၃-၂၁၄၆)
- ၆၀၂။ ဖတ်ရှုကြားနာ ပွားများပါ (၂၁၄၆-၂၁၄၉)
- ၆၀၃။ နေ့စဉ်ဘဝ အာနာပါန (၂၁၅၀-၂၁၅၃)
- ၆၀၄။ ကိုရင်ဝတ်နိုင်ခြေ (၂၁၅၃-၂၁၅၅)
- ၆၀၅။ သက်ရှည်ကမ္မဋ္ဌာန်း (၂၁၅၅-၂၁၅၇)
- ၆၀၆။ ပုတီးလက်စွဲ လူစဉ်းလဲ (၂၁၅၇-၂၁၅၉)
- ၆၀၇။ ကျေးဇူးတင်ပါတယ် (၂၁၆၀-၂၁၆၃)
- ၆၀၈။ ကိုယ်လုပ်တာ ကိုယ်ရ (၂၁၆၄-၂၁၆၅)
- ၆၀၉။ မောင့်ကုသိုလ် (၂၁၆၆-၂၁၇၀)
- ၆၁၀။ သုဝဏ္ဏသျှံ (၂၁၇၀-၂၁၇၂)
- ၆၁၁။ တပ်ပြေး ရဟန်းပြုခွင့် (၂၁၇၃-၂၁၇၅)
- ၆၁၂။ မဟာယာနနဲ့ သတိပဋ္ဌာန် (၂၁၇၅-၂၁၇၇)
- ၆၁၃။ လိင်ပြောင်းချင်လို့ (၂၁၇၈-၂၁၈၁)
- ၆၁၄။ သိုးပြီးသင်္ကန်း (၂၁၈၂-၂၁၈၆)
- ၆၁၅။ တွန်သံသာတဲ့ ရွှေဘဲကြက် (၂၁၈၆-၂၁၉၁)
- ၆၁၆။ သက်ဦးအစ မသိရ (၂၁၉၁-၂၁၉၃)
- ၆၁၇။ အကောင်းရဲ့ ရင်းမြစ် (၂၁၉၃-၂၁၉၅)
- ၆၁၈။ လူမိုက်နဲ့ လူလိမ္မာ (၂၁၉၆-၂၁၉၈)
- ၆၁၉။ ဥုံ မဏိ ပဒ်မေ ဟုံ (၂၁၉၉-၂၂၀၂)
- ၆၂၀။ တကယ့် ဟိုအသံပဲ (၂၂၀၃-၂၂၀၅)
- ၆၂၁။ ဖုတ်သွင်းရထား (၂၂၀၅-၂၂၀၆)
- ၆၂၂။ တဏှာနဲ့ ဥပါဒါန် (၂၂၀၇-၂၂၀၈)
- ၆၂၃။ အရှင်မဟာကဿပနဲ့ အရှင်ရာဟုလာ (၂၂၀၈-၂၂၁၁)
- ၆၂၄။ မွေတော်သုံးမျိုး ဘုရားဟော (၂၂၁၂-၂၂၁၃)
- ၆၂၅။ ဝိသုဒ္ဓိမဂ်ကျမ်း (၂၂၁၃-၂၂၁၅)
- ၆၂၆။ မိဘကျေးဇူးဆပ်နည်း (၂၂၁၆-၂၂၂၀)
- ၆၂၇။ မာနတ် ငရဲကျသလား (၂၂၂၁-၂၂၂၄)
- ၆၂၈။ ဘုရားဖူးသွားခြင်း (၂၂၂၄-၂၂၂၅)
- ၆၂၉။ ဒါနနဲ့ ကံကိုယုံကြည်ခြင်း (၂၂၂၆-၂၂၂၉)
- ၆၃၀။ အနောက်နှင့် အရှေ့ (၂၂၃၀-၂၂၃၆)
- ၆၃၁။ ရဟန္တာရှစ်ပါးပြဿနာ (၂၂၃၇-၂၂၄၂)
- ၆၃၂။ မြတ်ဗုဒ္ဓနဲ့ မုတ်ဆိတ်မွှေး (၂၂၄၃-၂၂၄၆)
- ၆၃၃။ မှတ်စုထဲက ဗိမ္ဗိသာရ (၂၂၄၇-၂၂၅၅)
- ၆၃၄။ ဓမ္မလိမ်းဆေး (၂၂၅၅-၂၂၅၇)
- ၆၃၅။ နာ့မလိန် .. နာ့မလိန် (၂၂၅၇-၂၂၆၀)
- ၆၃၆။ သစ္စာနှစ်ပါး (၂၂၆၀-၂၂၆၂)
- ၆၃၇။ ကံကြောင့် ဖျားတာလား (၂၂၆၂-၂၂၆၆)
- ၆၃၈။ ကိုယ်ထဲမှာ နိဗ္ဗာန်လား (၂၂၆၆-၂၂၆၉)
- ၆၃၉။ ရောင့်ရဲမှုနဲ့ စီးပွားရေး (၂၂၆၉-၂၂၇၂)
- ၆၄၀။ သိက္ခာတင် သိက္ခာချ (၂၂၇၃-၂၂၇၅)
- ၆၄၁။ ရှိခိုးဖို့လိုသလား (၂၂၇၅-၂၂၇၇)
- ၆၄၂။ သပိတ်နှင့် ထမင်းစားခြင်း (၂၂၇၈-၂၂၈၀)
- ၆၄၃။ လိင်တူချစ်ကြိုက်ခြင်း (၂၂၈၁-၂၂၈၄)
- ၆၄၄။ နိမိတ်တဘောင်ဟူသည် (၂၂၈၄-၂၂၈၇)
- ၆၄၅။ အရှင်အာနန္ဒာ ပရိနိဗ္ဗာန်စံတဲ့နေရာ (၂၂၈၈-၂၂၉၂)
- ၆၄၆။ သောတာပန်နဲ့ ဂျေကိစ္စ (၂၂၉၃-၂၂၉၈)
- ၆၄၇။ အဒိန္နာဒါန (၂၂၉၈-၂၃၀၀)
- ၆၄၈။ ပဗ္ဗာဇနိယကမ္မဝါစာ (၂၃၀၁-၂၃၀၃)
- ၆၄၉။ နှစ်ပါးတွဲ သုံးပါးတွဲ ရဟန်းခံခြင်း (၂၃၀၄-၂၃၀၆)
- ၆၅၀။ ကြောင်နဲ့ ကမ္မဝါ (၂၃၀၇-၂၃၀၈)
- ၆၅၁။ ဂေါတမအမည် (၂၃၀၉-၂၃၁၂)
- ၆၅၂။ သိမ်နှင့် လျှပ်စစ်မီးကြိုး (၂၃၁၃-၂၃၁၅)
- ၆၅၃။ သိက္ခာထပ်သမိုင်း (၂၃၁၆-၂၃၂၀)
- ၆၅၄။ သောတာပန်ရဲ့စိတ် (၂၃၂၀-၂၃၂၂)
- ၆၅၅။ ရဟန်း အသုဘလိုက်ပို့ခြင်း (၂၃၂၂-၂၃၂၄)
- ၆၅၆။ မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ စုတိအာရုံ (၂၃၂၅-၂၃၂၇)
- ၆၅၇။ သောတာပန်ရဟန်း လူထွက်သလား (၂၃၂၈-၂၃၂၉)
- ၆၅၈။ ပြင်မှတ် (၂၃၂၉-၂၃၃၀)
- ၆၅၉။ ကိုးပါးသီလ (၂၃၃၁-၂၃၃၄)
- ၆၆၀။ အရှင်အာနန္ဒာ သောတာပန်ဖြစ်ချိန် (၂၃၃၅-၂၃၃၇)
- ၆၆၁။ မဟာနာမမင်း ထပ်ဆင့်အဖြေ (၂၃၃၇-၂၃၄၁)
- ၆၆၂။ ဉာဏ်ကြီးရှင်ရဲ့ တရားအသိ (၂၃၄၂-၂၃၄၄)
- ၆၆၃။ ပဗ္ဗဇ္ဇမင်္ဂလာ (၂၃၄၄-၂၃၄၈)
- ၆၆၄။ တရားစစ်သူကြီးရဲ့ အိမ်ပြန်ကြိမ် (၂၃၄၈-၂၃၅၀)
- ၆၆၅။ ဘုရားရှင် ခါးနာခြင်း (၂၃၅၁-၂၃၅၂)
- ၆၆၆။ ရက်ပြည့်ကုသိုလ် (၂၃၅၃-၂၃၅၄)
- ၆၆၇။ လင်းနို့သား နှစ်ဝတ္ထု (၂၃၅၅-၂၃၅၇)
- ၆၆၈။ မအိုအောင် လုပ်နိုင် (၂၃၅၈-၂၃၆၀)
- ၆၆၉။ လူအာပတ်ဖြေခြင်း (၂၃၆၁-၂၃၆၄)
- ၆၇၀။ မစ္ဆရိယငါးမျိုးနှင့် သောတာပန် (၂၃၆၅-၂၃၆၆)
- ၆၇၁။ သူ့ဂုဏ်ကိုမှောက် (၂၃၆၆-၂၃၆၈)
- ၆၇၂။ ဘုန်းတော်အနန္တ (၂၃၆၉-၂၃၇၂)
- ၆၇၃။ ဒီပနီကို ဖတ်ပါ (၂၃၇၂-၂၃၇၄)
- ၆၇၄။ မဟာမုနိဘုရား (၂၃၇၄-၂၃၇၇)
- ၆၇၅။ အမျှဝေခြင်းနှင့် သဿတဒိဋ္ဌိ (၂၃၇၈-၂၃၈၀)
- ၆၇၆။ ပိဋကတ်ကျမ်းကိုး အတိုမှတ် (၂၃၈၁-၂၃၈၃)
- ၆၇၇။ အစွဲမဲ့ဝါဒ (၂၃၈၄-၂၃၈၆)
- ၆၇၈။ ချွေးနံ့ရလို့ (၂၃၈၇-၂၃၈၈)
- ၆၇၉။ ကိလေသာစက် သုံးထောင်ဝက် (၂၃၈၉-၂၃၉၂)
- ၆၈၀။ စေတီကို ဆွမ်းကပ်ခြင်း (၂၃၉၂-၂၃၉၄)
- ၆၈၁။ အရက်အိုးပမာဤခန္ဓာ (၂၃၉၅-၂၃၉၇)
- ၆၈၂။ စေတီဟောင်းကိုပြင် (၂၃၉၈-၂၄၀၀)
- ၆၈၃။ ပြင်သင့်မှပြင် (၂၄၀၁-၂၄၀၃)
- ၆၈၄။ ယနေ့ဝါဆိုသင်္ကန်း (၂၄၀၄-၂၄၀၆)
- ၆၈၅။ ဉာဏ်မဦးပေမယ့် (၂၄၀၇-၂၄၁၂)
- ၆၈၆။ အလိုမပြည့်နိုင် (၂၄၁၃-၂၄၁၆)
- ၆၈၇။ လူဝတ်ကြောင် ရဟန္တာများ (၂၄၁၇-၂၄၂၂)
- ၆၈၈။ ဓနဉ္ဇာနီသာသနာပြုပုံ (၂၄၂၃-၂၄၃၀)
- ၆၈၉။ ရဟန္တာနှင့် ဆေးလိပ် (၂၄၃၁-၂၄၃၃)
- ၆၉၀။ ဗုဒ္ဓေါလို့ ယောင်မယ် (၂၄၃၃-၂၄၃၅)
- ၆၉၁။ အမုန်းသံယောဇဉ် (၂၄၃၆-၂၄၃၈)
- ၆၉၂။ ရဟန္တာကိုရင် ကံဆောင်ခွင့် (၂၄၃၈-၂၄၄၀)
- ၆၉၃။ ရဟန်းသိက္ခာဘီလျံ (၂၄၄၁-၂၄၄၄)
- ၆၉၄။ ဝိသာခါဥဒါန်း (၂၄၄၄-၂၄၄၆)
- ၆၉၅။ အလံရှူးရောဂါ (၂၄၄၅-၂၄၅၁)
- ၆၉၆။ နတ်မေထုန် (၂၄၅၁-၂၄၅၆)
- ၆၉၇။ သုံးဆယ့်တစ်ဘုံ (၂၄၅၇-၂၄၅၉)
- ၆၉၈။ ဤသို့ပြုရအဖွင့် (၂၄၆၀-၂၄၆၅)
- ၆၉၉။ ရွှေပြားမှစာရင်း (၂၄၆၅-၂၄၆၆)
- ၇၀၀။ အကုသိုလ်စိတ်ကို တားနည်း (၂၄၆၇-၂၄၇၀)
- ၇၀၁။ ဒိဋ္ဌိတိုင်း ငရဲမကျ (၂၄၇၁-၂၄၇၃)
- ၇၀၂။ ဘဝသံသရာ (၂၄၇၄-၂၄၇၆)
- ၇၀၃။ အရက်ပါတဲ့ဆေး (၂၄၇၇-၂၄၇၉)
- ၇၀၄။ အရက်သောက်တာ ဒုစရိုက် (၂၄၈၀-၂၄၈၆)
- ၇၀၅။ ဝါဆိုစဉ်ဗုဒ္ဓဝင် (၂၄၈၇-၂၄၉၃)
- ၇၀၆။ သီဝလိတစ်ဂါထာ (၂၄၉၃-၂၄၉၅)
- ၇၀၇။ ဟိုဆန္ဒတူလို့ (၂၄၉၆-၂၄၉၈)
- ၇၀၈။ ဘုရားဘေးက တံခွန်တိုင် (၂၄၉၉-၂၅၀၃)
- အက္ခရာစဉ်မှတ်ဖွယ် (စဉ် ၁-စဉ် ၁၆)
စကားမြွက်
အနိမ့်ဆုံး
ဓမ္မအမေးအဖြေတွေမှာ ဖော်ပြတဲ့ ဘုန်းကြီးရဲ့ အဖြေတွေကို ဖတ်မိသူ အနေနဲ့ ဆက်လက် လေ့လာဖို့ လမ်းခင်းပေးတဲ့ နိမ့်ဆုံး အဆင့်အနေနဲ့ပဲ ယူဆပါတယ်။ ကျွမ်းကျင် ပြည့်စုံတဲ့ ဆရာတော် သို့မဟုတ် လူပညာရှိတွေကို မေးမြန်း အဖြေရှာပြီး နှစ်သက်ရာ အဖြေမှန် တစ်ခုနဲ့ မိမိရဲ့ ယုံကြည်မှုကို တည်ဆောက်နိုင်ပါတယ်။ တည်ဆောက်ခွင့် ရှိပါတယ်။ ငါ့အဖြေသည်သာ မှန်တယ်လို့ တစ်ခါမှ မတွေးဖူးပါ။
ဒါကြောင့် ကျမ်းရင်း အဆိုတွေက လွဲလို့ မိမိကိုယ်ပိုင် သုံးသပ်ချက် အများစုကို ယူဆခွင့်ရှိတယ်၊ ဖြစ်နိုင်တယ်၊ ဖြစ်လေမလား ဆိုတာမျိုးပဲ ရေးပါတယ်။
ယူဆပုံ
ယုတ္တိနဲ့ ကျမ်းဂန်ကို မျှတစွာ ညှိပြီး ယူဆလေ့ရှိပါတယ်။ ဒါကြောင့် တစ်ခါတစ်ရံ ရှေးဆရာတို့ရဲ့ အစဉ်အလာ ယူဆပုံက ခွဲထွက်တာမျိုး တွေ့ရတာပေါ့။ သုတေသန သဘောအရ ဒါမျိုး မည်သူမဆို လုပ်ခွင့် ရှိပါတယ်။ စာဖတ်သူက ကြိုက်ရင်ယူ၊ မကြိုက်ရင်တော့ ယုတ္တိ သို့မဟုတ် သာဓကပြပြီး ဆွေးနွေးပေါ့။
မျက်မှောက်ခေတ်ဟာ အိုင်တီခေတ်ကြီးပါ။ သုတေသနရင်းမြစ်တွေ အများကြီး ရနိုင်ပါတယ်။ ဒါကြောင့် အစဉ်အလာ တစ်ခုတည်းနဲ့ မလုံလောက်တော့ဘူးလို့ ဘုန်းကြီး ယူဆတယ်။
ဒီလိုပါ.. ငယ်လတ်ကြီး စာချတန်းများ ဖြေစဉ်က ‘ဤသို့ ဋီကာကျမ်းတွင် ဆိုသောကြောင့် ထိုအဆို မမှန်ပါ” ဆိုပြီး အာဂုံ ကျက်ထားတဲ့ စာကြောင်းကို ရေးပြနိုင်ရင် စာစစ်သူက အမှတ် ပြည့် ပေးလိုက်တာပဲ။ ခေတ်သစ်မှာ ဒါမျိုးနဲ့ မလုံလောက်ဘူး။ ဘွဲ့ဒီဂရီတွေကို ထောင်ပြပြီး ဆုံးဖြတ်တဲ့ ခေတ်လည်း မဟုတ်တော့ဘူး။ သုတေသန ပြုနည်းတွေ များစွာ တိုးတက်နေပြီး လိုအပ်တဲ့ အချက်အလက်တွေ အတွက်လည်း ကမ္ဘာ့အကြီးဆုံး စာကြည့်တိုက်လို့ ဆိုနိုင်တဲ့ ဂူးဂဲလ်လို ရင်းမြစ်တွေ ရှိတယ်။
မီဒီယာလောက ကြီးမား ကျယ်ပြန့် လွန်းလို့ ဒီလို ပြောလိုက်ရင် မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ အဆုံးအမအပေါ် ခေတ်လူတို့ ဘယ်လို မြင်သွားနိုင်သလဲ ဆိုတာကိုပါ ထည့်သွင်း စဉ်းစားရတာမျိုးလည်း ရှိလာတယ်။ မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ အဆုံးအမကို ခေတ်နဲ့အညီ တွေးခေါ်နိုင်မှ ခေတ်နဲ့ နီးစပ်ပြီး ကျင့်သုံးလိုသူတွေ တိုးလာမှာပေါ့။
ဝေဖန်
သူသူငါငါ သည်းခံဖို့ ဟောကြ ရေးကြပေမယ့် လက်တွေ့ လုပ်ခက်တာ ကိုယ်တွေ့ပါ။ “ရေးတော့ (ဟောတော့) ဘုံဖျား၊ စိတ်နေ ချုံကြား’ထဲက ထွက်မြောက်ဖို့ မလွယ်ဘူး။ ဒါကြောင့် ကျော်ကြားတဲ့ ပုဂ္ဂိုလ်မြတ်တွေနဲ့ ပတ်သက်တဲ့ အချို့ အဖြေတွေမှာ အကြောင်းအရာကို ပဓာနပြုပြီး မိမိထင်မြင်ချက်ကို ပေးနိုင်ရုံပဲ ကြိုးစားပါတယ်။
ဘုန်းကြီးရဲ့ ဝေဖန်မှုမှာ ပုဂ္ဂိုလ်ရေး အမည်နာမကို လုံးဝ ရှောင်ပါတယ်။ မေးခွန်း အချို့မှာ တွေ့ရတာကတော့ ဝတ္တိစ္ဆာ အရ (မေးသူ့အလိုကျ) မဖြုတ်ဘဲ ထားလိုက်တာပါ။ ဒီလိုဖြစ်ရင်လည်း ထိုထို ပုဂ္ဂိုလ်မြတ်တို့ရဲ့ ဂုဏ်ကို ထိခိုက်အောင် မိမိက ဆရာကြီး လေယူ လေသိမ်းနဲ့ မဆိုမိအောင် အထူး သတိပြုပါတယ်။ သို့တစေ ပင်ကို စရိုက်နဲ့ ပုထုဇဉ် သဘာဝအရ မာနသံ လုံးဝ ကင်းတယ်လို့ မဆိုနိုင်ကြောင်းလည်း ဝန်ခံပါတယ်။ အချို့ အဖြေတွေမှာ မေးခွန်းနဲ့ အလွန်းကြီး မဆိုင်တဲ့ အကြောင်းအရာတွေကိုပါ ဖော်ပြတာမျိုး ရှိတယ်။ ဒီလိုဖြစ်ပေမယ့် မေးခွန်းကို ခြုံပြီးပေးထားတဲ့ ခေါင်းစဉ်နဲ့ မဝေးလွန်းအောင်တော့ စားပါတယ်။ သုတေသန ဆောင်းပါးပုံစံနဲ့ ဖြေနေတာပါ။
သိမ်းထားဖို့
ဟောဒီ ဓမ္မအမေးအဖြေများ ပေါင်းချုပ် ၅-မှာ မေးခွန်းပေါင်း ၁၃၄-ခု ပါဝင်တယ်။ တစ်ချို့ မေးခွန်းတွေက မေးခွန်းဟောင်းတွေနဲ့ အကြောင်းအရာ ဆက်စပ်တယ်။ ဒါကြောင့်ပဲ ဆက်စပ် မေးခွန်းတွေကို ညွှန်းထားရတာပါ။ စိတ်ဝင်စားသူတွေ အဖို့ အလွယ်တကူ ရှာဖွေနိုင်အောင်လို့ ဖြစ်ပါတယ်။ အခု ဒီပေါင်းချုပ် ၅-မှာ ထူးခြားတာက ဖေ့စ်ဘုက်မှာ စေတနာကောင်းနဲ့ မှတ်ချက် ရေးပေးသူ အချို့ရဲ့ မှတ်ချက် အချို့ကိုပါ ရေးသူတို့ရဲ့ ခွင့်ပြုချက်နဲ့ ထည့်သွင်းထားခြင်းပါ။
ယခင် ပေါင်းချုပ်တွေရဲ့ စကားမြွက်မှာ ပြောခဲ့သလိုပဲ မိမိ လေ့လာဆည်းပူးထားတဲ့ စာစုလေးတွေ ပျောက်ပျက် မသွားစေချင်တဲ့ ရည်ရွယ်ချက်နဲ့ စာအုပ်ထုတ်ဝေခြင်း ဖြစ်ကြောင်းလည်း အသိပေးပါတယ်။
မှတ်တမ်းတင်
ဟောဒီ ဓမ္မအမေးအဖြေများ ပေါင်းချုပ် အမှတ် (၅) ကို ဖတ်ရှု တည်းဖြတ်ပေးတဲ့ အရှင်တေဇိန္ဒ၊ တွဲဖက်ပါမောက္ခ၊ ဝိနယပိဋက မဟာဌာန၊ နိုင်ငံတော်ပရိယတ္တိသာသနာ့တက္ကသိုလ် (ရန်ကုန်)နဲ့ မျက်နှာဖုံး ဒီဇိုင်းကို စေတနာနဲ့ ပုံဖော် ဖန်တီးပေးတဲ့ ရန်ကုန်မြို့က ကိုသိန်းဇော်လင်း (4-Colour) တို့ကိုလည်း ထူးကျေးဇူးတင်ပါတယ်။ စာအုပ် ဖြစ်မြောက်အောင် စီမံပြီး ဆိုင်အရောက် ဆောင်ရွက်ပေးတဲ့ ရန်ကုန်မှ ဒကာ ဦးမိုးကိုကို တို့ မိသားစုရဲ့ စေတနာကိုလည်း မှတ်တမ်း တင်ပါတယ်။
အရှင်ကေလာသ (အရီဇိုးနား)
စက်တင်ဘာလ၊ ၂ဝ၁၈။
ကျမ်းကိုးများ
ဓမ္မအမေးအဖြေတွေမှာ ကိုးကားတဲ့ ပါဠိတော် အဋ္ဌကထာ ဋီကာ လုံးမှာ ကမ္ဘာအေး သာသနာရေးဦးစီးဌာနက ရိုက်တဲ့ ဆဌသံဂါယနာ မူတွေပဲ ဖြစ်ပါတယ်။ မူရင်းကျမ်းစာကို ဖတ်လိုသူမှာလည်း ပါဠိ တတ် ကျွမ်းသူသာ ဖြစ်နိုင်လို့ ဘုန်းကြီး ဖော်ပြထားတဲ့ ကျမ်းညွှန်း အတိုင်း အလွယ်တကူ ရှာဖွေနိုင် လေ့လာနိုင်မယ်လို့ ယူဆပြီး ဆဋ္ဌမူ ပါ။ ဌ၊ ဋီ ကျမ်းညွှန်းတွေကို အထူး မဖော်ပြတော့ပါ။ သိလိုရင် ပေါင်းချုပ် တွဲမှာ ရှုပါ။ ဒီမှာတော့ ထူးခြားတာ အချို့ကိုပဲ ဖော်ပြပါတယ်။
ပါဠိ
- အရှင်မဟာနာမ (P.T.S. မူ) မဟာဝံသပါဌ်၊ မဟာဝံသဋီကာ
- အရှင်ဥပတိဿ (P.T.S. မူ) မဟာဗောဓိဝံသ၊
- ပေါင်လောင်ရှင်ကဿပ (ပေမူ) မဟာဗောဓိဝံသဋီကာ
- အရှင်ဗုဒ္ဓဒတ္တ (P.T.S. မူ) ဇိနကာလမာလီ
- စတုရင်္ဂဗလအမတ် (ကမ္ဘာအေးရိုက်) အဘိဓာန်ဋီကာ
- အသမဃောသ (ပေမူ) ဆဂတိဒီပနီ
မြန်မာ
- နေမိဘုံခန်းပျို့ အရှင်အဂ္ဂသမာဓိ
- မြန်မာအဘိဓာန် မြန်မာစာအဖွဲ့
- အယူတော်မင်္ဂလာကျမ်း သီရိဥဇနာ
- ရောဂန္တရဒီပနီ လယ်တီဆရာတော်
- ပရမတ္ထသရူပဘေဒနီ ၂ မဟာဝိသုဒ္ဓါရုံဆရာတော်
- သလ္လေခသုတ်တရားတော် ၂ မဟာစည်ဆရာတော်
- မာတိကာဓာတုကထာအရကောက် အရှင်ဝရတေဇော
- သုံပုံတံချူကျမ်း မုန်တိုင်ပင်ဆရာတော်
- ယသဝဍ္ဎနဝတ္ထု တောင်ဖီလာဆရာတော်
- မဃဒေဝလင်္ကာသစ် မန်လည်ဆရာတော်
- အလောင်းတော်ကဿပသမိုင်း ဦးဖိုးကျား
- ဝိနယဝိနိစ္ဆယသင်္ဂဟ စွယ်စုံကျော်ထင်ကျမ်း
- မဟာစည်ဆရာတော် ကျီးသဲလေးထပ် ဆရာတော်
- ဇိနတ္ထပကာသနီ ကျီးသဲလေးထပ် ဆရာတော်
- ဝိသုဒ္ဓါရုံအဆုံးအဖြတ် မဟာဝိသုဒ္ဓါရုံဆရာတော်
English
- Translation of Sulavamsa II, Wilhelm Geiger
- Indian Architecture, Vol 1, P. Brown
- Fear God and Take your Own Part, Theodore Roosevelt
- The River War, Vol. II, Winston S. Churchill
- Glimpses of World History, J. Nehru
- History of Buddhism in Ceylon, Dr. Walpola Rahula
- The Islaind (Online Journal), Sir D. B. Jayatileka
- The Life of the Buddha, W. Rockhill
- The Pali Proper Names, II, III, Dr. Malalasekera
- What Buddhists Believe, Dr.K. Sri Dhammananda
- Buddhist Economics, Dr. Clair Brown, Economic and Social Board
- The New Burma, M. H. Bode
- Pali Leteratue of Burma, Why Buddhism is True, Robert Wright
- The Buddhist Catechism, H. S. Olcott
- Journal of the American Oriental Society, Vol. 102, No. 4
- Great Disciples of the Buddha, Nyanaponnika Thera
- An Anthology of Suttas from the Anguttara Nikaya, Nyanaponnika Thera
- Sahassavatthu-ppakarana, Foreword, p. XXIV, A.P. Buddhadatta
- The Path of Purification, Nyanamoli
- The Path of Purity, Pe Maung Tin
- Abhidharmakośabhāsyam II, Vasubandu
လမ်းဖြောင့်သို့
ပါဏိနော၊ သတ္တဝါအပေါင်းတို့သည်။ ကုမ္ပဉ္စ၊ လမ်းဆိုး လမ်းယုတ်ကို လည်းကောင်း။ ဝင်္ကဥ၊ လမ်းကောက် လမ်းညစ်ကို လည်းကောင်း။ ဝိဝဇ္ဇေတွာ၊ ရှောင်ကွင်း ဖဲကြဉ်၍။ သုမဂ္ဂီ၊ ကောင်းသော လမ်းခရီးသို့။ ဥဇုံ၊ ဖြောင့်ဖြောင့် မတ်မတ်။ ယန္တု၊ လိုက်သွားနိုင်ကြပါစေကုန်သတည်း။
အဉ္စ၊ ငါသည်တမူလည်း။ ကုမ္မဉ္စ၊ လမ်းဆိုး လမ်းယုတ်ကို လည်းကောင်း။ ဝင်္ကဥ၊ လမ်းကောက် လမ်းညစ်ကို လည်းကောင်း။ ဝိဝဇ္ဇေတွာ၊ ဖဲကြဉ် ရှောင်ကွင်း၍။ ဥဇုံ၊ ဖြောင့်ဖြောင့်။ သုမဂ္ဂဂေ၊ လမ်းမှန် လမ်းကောင်းသို့ လိုက်သွားနိုင်သည်။ ဘဝေ၊ ဖြစ်ရပါလို၏။
(ပရမတ္ထစက္ခုကျမ်းနိဂုံး)
လမ်းဆိုးရှောင်ခွာ လမ်းကောင်းသာ
ဖြောင့်စွာလိုက်ကြစေ။
လမ်းကောင်းလိုက်ကာ များသူငါ
ချမ်းသာရကြစေ။
၅၇၄။ ခရီးသွားဂါထာ
အရှင်ဘုရား၊ ပူးတွဲ ပို့ပေးလိုက်တဲ့ “ဘဝသောတံ ဟဝေ ဗုဒ္ဓေ စတဲ့ ဘုရားရှိခိုး သုံးဂါထာကို မှတ်သားရ လွယ်ကူအောင် အနက် အဓိပ္ပာယ် ရေးသား ချီးမြှင့်ပေးပါ ဘုရား။
စိုင်းဝင်းဖေ (Phoenix, AZ)
ဖော်ပြပါ ဘုရားရှိခိုး ဂါထာတွေကို မင်းကွန်း တိပိဋကဓရ ဆရာတော်ကြီး ခရီးသွားခါနီး ရွတ်လေ့ရှိကြောင်း အဆိုရှိတယ်။ သစ္စာပြုပုံကို ဖော်ပြတဲ့ နောက်ဆုံးပိုဒ် နှစ်ခုတော့ မတူဘူး။ ဒါပေမယ့် ကိုယ်လိုရာကို သစ္စာပြုခွင့်ရှိလို့ ရေးပေးထားတဲ့ အတိုင်းပဲ အဓိပ္ပာယ် ပြန်လိုက်ပါတယ်။ “ဇယမင်္ဂလံရဲ့ နောက်က “အခွံ”ဆိုတဲ့ ပုဒ်ကိုတော့ ဂါထာ ဆန်းဂိုဏ်း မကိုက်လို့ ဖြုတ်ထားတယ်။ မူရင်းရင်း ဂါထာတွေက မဟာကပ္ပိနထေရ အပဒါန် ပါဠိတော် (အပဒါန၊၂၊၁၂၀)မှာ လာပါတယ်။ အနည်းငယ် ခြားနားပေမယ့် မမှားနိုင်တဲ့ အတွက် ဝတိစ္ဆာ (ရွတ်ဖတ်သူရဲ့ ဆန္ဒ) အတိုင်း ရေးပေးတာကိုပဲ အတည်ယူလိုက်ပါတယ်။
ဘဝသောတံ ဟဝေ ဗုဒ္ဓေါ၊ တိဏ္ဏော လောကန္တဂူ ဝိဒူ။ ဧတေန သစ္စဝဇ္ဇေန၊ ဟောတု မေ ဇယမင်္ဂလံ။
အသံထွက်: လောကန္တဂူ = လော-ကံ-တ-ဂူ
မြတ်စွာဘုရားသည် ဘဝရေအလျဉ်ကို ကူးမြောက် တော်မူပြီး ဖြစ်၏။ လောက၏ အဆုံးသို့ ရောက်တော် မူပြီးလည်း ဖြစ်၏။ လောက အားလုံးကို သိတော်မူပြီး လည်း ဖြစ်၏။ ဤမှန်သော စကားကြောင့် ကျွန်ုပ်အား အောင်ခြင်း မင်္ဂလာ ဖြစ်ပါစေ။
လင်္ကာ: လောကမျက်ခြယ် သံသာကျယ် အကယ် ကူးမြောက်ပြီ၊ လောကဆုံးတိုင် ရောက်သွားနိုင် ပိုင်ပိုင် သိမြင်သည်။ အမှန်စကား ဆိုရွတ်ပွား ငါ့အား ချမ်းသာအမြဲတည်။
ယဒိ သန္တိ ဂမော မဂ္ဂေါ၊ မောက္ခော စန္တိကံ သုခံ။ ဧတေန သစ္စဝဇ္ဇေန၊ ဟောတု မေ ဇယမင်္ဂလံ။
အသံထွက်: စစ္စန္တိကံ = စစ်..စန် တိကံ
အရိယာမဂ် လေးပါးသည် နိဗ္ဗာန်ကို အမှန် ရောက် စေနိုင်၏။ အရိယာမဂ်ဖြင့် ရောက်အပ်သော နိဗ္ဗာန် ကား ချမ်းသာအစစ် ဖြစ်၏။ ဤမှန်သော စကားကြောင့် ကျွန်ုပ်အား အောင်ခြင်း မင်္ဂလာ ဖြစ်ပါစေ။
လင်္ကာ: အရိယာဉာဏ် မဂ်လေးတန် နိဗ္ဗာန် ရောက်စေသည်။ မဂ်ဉာဏ်ဖြင့်သာ သိမြင်လာ ချမ်းသာအစစ် ဖြစ်ပေသည်။ အမှန်စကား ဆိုရွတ်ပွား ငါ့အား ချမ်းသာအမြဲတည်။
သံဃော ဝေ တိဏ္ဏကန္တာရော၊ ပုညက္ခေတ္တော အနုတ္တရော။ ဧတေန သစ္စဝဇ္ဇေန၊ ဟောတု မေ ဇယမင်္ဂလံ။
အသံထွက်: ပုညက္ခေတ္တော = ပုံ-ညက်-ခပ်-တော
အရိယာ သံဃာတော်သည် သံသရာ တစ်ဖက်ကမ်း သို့ ကူးမြောက်ပြီးသူ အမှန်ပင် ဖြစ်၏။ လွန်မြတ် ကောင်းမှုမျိုးကို စိုက်ပျိုးရာ လယ်ယာမြေ အစစ်လည်း ဖြစ်ပေ၏။ ဤမှန်သော စကားကြောင့် ကျွန်ုပ်အား အောင်ခြင်း မင်္ဂလာ ဖြစ်ပါစေ။
လင်္ကာ: ထေရ်မြတ်သံဃာ အရိယာ သံသာကမ်းကို ကူးမြောက်ပြီ။ ကောင်းမှုမျိုးသာ ကြဲချရာ လယ်ယာမြေစစ် ဖြစ်ပေသည်။ အမှန်စကား ဆိုရွတ်ပွား ငါ့အား ချမ်းသာအမြဲတည်။
ဧပြီ ၂၃၊ ၂၀၁၇။
၅၇၅။ ခြင်ထောင်သီလ
ဘုန်းဘုန်း ဘုရား ... ဆစ်ဒနီကို ကြွလာသော ဆရာတော် တစ်ပါးက ဩစတြေလျလိုနိုင်ငံက ဒကာ ဒကာမတွေက မြန်မာပြည်က လူတွေနဲ့ စာရင် သီလ ပိုကောင်းနိုင်တယ်၊ ဘာကြောင့် ဆိုတော့ ခြင်နည်းတဲ့ အတွက် ခြင်ကို မသတ်မိဘူး။ ဒါကြောင့် ပါဏာတိပါတကံ လုံတယ်လို့ တရားပွဲမှာ ဟောကြားပါတယ်။ တပည့်တော် အမေ ဆိုဖူးတာက ခြင်ကိုက်လို့ ခြင်ထောင်ထဲ ဝင်နေတာကို သီလလုံတယ်လို့ မဆိုနိုင်ပါဘူးတဲ့။
တပည့်တော်သားကို မေးကြည့်တော့လည်း သူ ဗမာပြည် ပြန်လည်တုန်းက ခြင်ကို မသတ်တဲ့အတွက် ဒီအဆိုကို သူသိပ် လက်မခံဘူးတဲ့။ သီလလုံခြင်းသည် ပတ်ဝန်းကျင်နှင့် မဆိုင်၊ ကိုယ်တိုင် စောင့်ထိန်းမှုနှင့်သာ ဆိုင်သည်ဟု ဆိုလျှင် မှန်ပါသလား၊ သုံးသပ်ပေးစေလိုပါသည် ဘုရား။
ကိုမျိုးမြင့် မသန်းသန်းအေး (ဩဇီ)
ပိုမကောင်း
ဗုဒ္ဓဝါဒအရ ... အလိုဆိုး၊ အငြိုးသို၊ မသိမိုက်မဲ ဆိုတဲ့ စိတ်ဆူးသုံးမျိုး အမြစ်ပြတ်တဲ့ထိ စိတ်ပိုင်း ဘဝကို လေ့ကျင့် မထားသူ (ပုထုဇဉ်) မှန်ရင် ဘယ်နိုင်ငံ ဘယ်လူမျိုး ဘယ်ဘာသာဝင် ဖြစ်စေ မထူးပါဘူး။ လူ့လောကတွင် သာမက နတ် ဖြစ်စေ ဗြဟ္မာပင်ဖြစ်စေ ဒီသုံးမျိုး ရှိနေသမျှ အတူတူပါပဲ။ ဒါကြောင့် ‘ဩစတြေလျတွေက မြန်မာတွေထက် သီလပိုကောင်းတယ်’လို့ ယေဘုယျ မပြုနိုင်ပါဘူး။ အဲဒီ အခြေခံ သုံးမျိုး နည်းအောင် ပါးအောင် ကိုယ်တိုင် လေ့ကျင့်နေသူသာ “သီလ ပိုကောင်းနိုင်ပါတယ်။
ခြင်မသတ်
ဒီနေရာမှာ “သီလ ပိုကောင်းတာ”နဲ့ “ပါဏာတိပါတကံ လုံတာ’ ကို ထပ်တူ မပြုနိုင်ဘူးလို့လည်း မှတ်သင့်တယ်။ “ခြင်ကို သတ်ရုံ’နဲ့လည်း အဲဒီလူတွေ ဒီကံ လုံတယ်လို့ အဆို မပြုနိုင်ပါဘူး။ ပါဏာတိပါတကံ မရှိပေမယ့် ကြာခို မူးယစ် လုယက် ဆိုတာမျိုး၊ ခြင်ကို မသတ်ပေမယ့် အခြား သက်ရှိကို သတ်တာမျိုး ရှိနေရင် ဘယ့်နှယ်လုပ်မလဲ။ ဆစ်ဒနီရောက် မြန်မာ ဆရာတော် အနေနဲ့ “ဖြူးက ဒကာမတွေ မပါဘူး”ဆိုတဲ့ ကြာနီကန် ပြက်လုံးမျိုး ပြောတာများလား။ ဘာပဲ ဖြစ်ဖြစ် .. ပရိသတ်ရှေ့ ဟောပြောခွင့် ရသူတွေ ဆင်ခြင်ရမယ်လို့တော့ ဆိုနိုင်ပါတယ်။
နားလည်ခြင်း
“ခြင်ကိုက်လို့ ခြင်ထောင်ထဲ ဝင်နေတာကို သီလလုံတယ်လို့ မဆိုနိုင်ပါဘူးဆိုတာ “သီလ စောင့်တယ်လို့ လူတွေ ထင်အောင် ခြင်ထောင်ထဲ ဝင်ပြသူတွေ လောကမှာ ရှိတယ်၊ ဒါမျိုးက ဟန်ဆောင်တာ ဖြစ်လို့ မမှန်ဘူး’လို့ ဆိုလိုဖွယ် ရှိပါတယ်။ တစ်နည်း .. ပိုးရွ ခြပုန်းလို သတ္တဝါလေးတွေကိုပင် မသတ်ကောင်းဘူးလို့ ဆိုပေမယ့် နေ့စဉ်ဘဝမှာ သီလလုံအောင်လို့ ခြင်ကို သတ်မိအောင် ရှောင်တဲ့အနေနဲ့ ခြင်ထောင်ထဲ ဝင်နေစရာ မလိုအပ်ဘူးလို့ နားလည်ရင်လည်း သင့်နိုင်ပါတယ်။ ဒါပေမယ့် ...
ရေငုံသူ
ဗုဒ္ဓရဲ့ အဆုံးအမကို လိုက်နာသူ.အသိုက်အဝန်းမှာတော့ သီလကို အထူးပြု ကျင့်ကြံလိုတဲ့ သူတော်သူမြတ်တွေ ရှိနိုင်ကောင်းပါတယ်။ မြန်မာနှစ် ၈၀၀-ကျော် အချိန်က ဆရာတော်ကြီး တစ်ပါးဟာ မမှန်တဲ့ ဝစီကံတွေ မပြောမိအောင် ရေငုံပြီး နေတယ်ဆိုတဲ့ မှတ်တမ်း ရှိဖူးတယ်။ ဒါကြောင့် တကယ် ကျင့်ချင်လို့ သူတစ်ပါးကို မနှောင့်ယှက်ဘဲ ပရိသတ်နည်းတဲ့ နေရာမှာ ရှောင်ကြဉ်တာမျိုး ရှိနိုင်ပါတယ်။
မှန်ပေမယ့်
“သီလလုံခြင်းသည် ပတ်ဝန်းကျင်နှင့် မဆိုင်၊ ကိုယ်တိုင် စောင့်ထိန်းမှုနှင့်သာ ဆိုင်’ဆိုတဲ့ အယူအဆ အခြေအနေအရ မှန်ပါတယ်။ ဒါပေမယ့် ... သာမန် တစ်ယောက် အနေနဲ့ တစ်ခါတစ်ရံ သီလ လုံအောင် မနေနိုင်တဲ့ ပတ်ဝန်းကျင်တော့ ရှိနိုင်တယ်။ ဘုန်းကြီးတို့ ဖလော်ရီဒါမှာ မိကျောင်း ကြည့်မလို့ ကားပေါ်က ဆင်းတာနဲ့ မတ်တတ် မရပ်နိုင်လောက်အောင် ခြင်ကိုက်တယ်။ ကိုက်နေတဲ့ နေရာကို ခါရင်း ပွတ်ရင်း အမှတ်တမဲ့ ဖြစ်စေ သိလျက်ဖြစ်စေ ခြင်တွေ သေမှာပဲ။ ဒါကြောင့် လုံးဝ သီလစင် ကြယ်လိုရင် ဒီနေရာကို မလာသင့်ဘူး။
မေ ၁၀၊ ၂၀၁၇။
၅၇၆။ သီချင်းဆို၍ ဘုရားရှိခိုး
ဆရာတော် ဘုရား၊ အဆိုတော် ဌေးဌေးမြင့် သီဆိုတဲ့ အစိန္တေယျ ဘုရားရှိခိုးရဲ့ အဓိပ္ပာယ်ကို သိလိုပါသည် ဘုရား။ ရားရှိခိုးကို သီချင်းလို မဟုတ်ဘဲ ရိုးရိုးဆိုပြီး ဘုရားရှိခိုးလို့ ရပါသလား၊ ရှင်းပြ ပေးစေလိုပါသည် ဘုရား။
လှသက်မွန် (ရှမ်းရိုးမ)
ပဉ္စသီခလို
အစိန္တေယျသီချင်း ဆိုတာ ဝိပဿီအစ ဂေါတမ ဘုရားအဆုံး ဘုရားခုနစ်ဆူကို ရှိခိုးတဲ့ ဘုရားရှိခိုး ဖြစ်ပါတယ်။ တီးလုံးနဲ့ သီချင်းဆိုသလို အလွန်ကြီး အသံကို ဆွဲပြီးဆိုရင် အသံနောက် ကို စိတ်ပါသွားပြီး ဘုရားအာရုံ ပျက်သွားနိုင်လို့ ဘုရားရှေ့ထိုင်ပြီး ဘုရားရှိခိုးတဲ့အခါ နားထောင် ကောင်းရုံ သံနေသံထားနဲ့ ဆိုရင် နားထောင်သူတွေပါ ကုသိုလ်ဖြစ်နိုင်လို့ သင့်ပါတယ်။ ပဉ္စသီခနတ်သားတောင် မြတ်ဗုဒ္ဓကို စောင်းတီး ပူဇော်သေးတာပဲ။
အင်း .. ဘုန်းကြီးတို့ အသက် ကိုးနှစ် ဆယ်နှစ်လောက်ကပင် တောရွာမှာ ရှင်ပြုပွဲရော မင်္ဂလာဆောင်ပွဲပါ မကျန် နံနက်စောစော အစိန္တေယျသီချင်းဆိုသံ ကြားရတာကို အမှတ်ရမိတယ်။ တစ်ရွာလုံး ကြားအောင် လော်ကြီးတွေကို သစ်ပင်ထိပ်ပေါ်တင်ပြီး ဖွင့်ကြလို့ သီချင်းစာပိုဒ် အတော်များများကို ခုထိ အလွတ်ရတယ်။ သီချင်းရဲ့ အဓိပ္ပာယ်ကိုတော့ မေးလာမှပဲ စဉ်းစားမိတာ။ သီချင်းရေးဆရာ မုံရွာဦးလေးခန့်၊ သီချင်းဆိုသူ ဌေးဌေးမြင့်လို့ သိရပါတယ်။ သီချင်းရေးသူ ဆိုသူတွေတောင် ခုလောက်ဆို အသက်တွေ ကြီးရော့ပေါ့။
ဒီအစိန္တေယျသီချင်းမှာ ဘုရား ခုနစ်ဆူရဲ့ ဂုဏ်တော်ကို ဖွင့်ဆိုပုံနဲ့ ပရိတ်ကြီး အာဋာနာဋိယသုတ်မှာ ဖွင့်ဆိုပုံ မတူကြဘူး။ နှစ်မျိုးလုံး ကြည်ညိုနိုင်အောင် တွဲပြီး ဖော်ပြလိုက်တယ် ..
၁။ ဝိပဿီ
အစိန္တေယျ .... အပ္ပမေယျ .. အနန္တ သေဋ္ဌ ဇေဋ္ဌ .. အတုမရှိ .. သော ကျေးဇူးဂုဏ်တော် ... အပေါင်း တည်ရာ ဖြစ်တော်မူသော . အရှင်ဝိပဿီ မြတ်စွာဘုရား ကိုယ်တော် ..
“ဝိ.ပတ်.သီလို့ ပီအောင်ဆို။ အစိန္တေယျ = မကြံစည်နိုင်သော .. အပ္ပမေယျ = မနှိုင်းယှဉ်နိုင်သော .. အနန္တ သေဋ္ဌ ဇေဋ္ဌ = အနှိုင်းမဲ့ ကြီးမြတ်သော .. (‘အနန်တ. သစ်၄. ဇစ်ဌ’လို့ဆို၊ တစ်ချို့ .. အနန္တ သစ္စာ ဇဋ္ဌလို့ စာသား လွဲနေတယ်) ဂုဏ်တော် အပေါင်း တည်ရာ ဖြစ်တော်မူတဲ့ ဝိပဿီ ဘုရား။
ဝိပဿိဿ စ နမတ္ထု၊ စက္ခုမန္တဿ သိရီမတော။
လင်္ကာ: စက္ခုငါးပုံ ဉာဏ်တော်စုံ ဘုန်းဂုဏ် ကျက်သရေဖြိုး။ ဝိပဿီဗုဒ္ဓ မည်တော်ရ ကျွန်က ရိုရှိခိုး .. ရိုရှိခိုး။
၂။ သိခီ
ဘုန်းတော်အနန္တ, ကံတော်အနန္တ ဉာဏ်တော်အနန္တ စကြဝဠာ ကမ္ဘာမိုးမြေ .. ဖြန်းဖြန်းကျိုးမျှ .. တန်ခိုးတော် အနန္တနဲ့ ပြည့်စုံတော်မူသော ... အရှင်သိခီ မြတ်စွာဘုရား ကိုယ်တော်
စာသားအဓိပ္ပာယ် ပေါ်လွင်ပါတယ်။ သတ်ပုံအမှန်က “စကြဝဠာ(ရေးချ မပါဘူး)။ မင်းကွန်းတိပိဋက ဆရာတော်ကြီး ပေးတဲ့ မေတ္တသုတ်လာ မေတ္တာပို့ကို နားထောင်ကြည့် . ‘စကြဝဠာလို့ပဲ အသံထွက်ပါတယ်။
သိခိဿပိ စ နမတ္ထု၊ သဗ္ဗဘူတာနုကမ္ပိနော။
လင်္ကာ: အားလုံးသတ္တဝါ စောင့်ကြင်နာ မေတ္တာလွှမ်းခြုံမိုး။ သိခီဗုဒ္ဓ မည်တော်ရ ကျွန်က ရိုရှိခိုး .. ရိုရှိခိုး။
၃။ ဝေဿဘူ
လောကီမာန်ချိုင် ... နှောသည့်ဉာဏ်ပိုင် ပေါ်ပြည့်လျှံကြိုင် လျှံကြိုင် .. ဗောဓိမဏ္ဍိုင် .. ခန်းဝါပိုင် ... ငါးခိုင်မာရ်မျိုး .. နှိမ်ပယ်ချိုးလို့ .. တန်ခိုးတော်သခင် ... အရှင်ဝေဿဘူ မြတ်စွာဘုရား ကိုယ်တော်
“ဝစ်.သဘူ”လို့ဆို (ဝိပသူလို့ မဆိုရ)။ လောကီမာန်ချိုင် လောကီရဲ့ မာန်မာနတွေကို ခုတ်ချိုင် ဖြတ်တောက်တဲ့.. နှောသည့် ဉာဏ်ပိုင် = သဗ္ဗညုတဉာဏ်ကို ပိုင်ဆိုင်တဲ့ .. (နောသည့်ဉာဏ် ဆိုတာကို ‘သဗ္ဗညုတဉာဏ်‘လို့ယူရင် မလွဲလောက်ပါဘူး။) ပေါပြည့်လျှံကြိုင် လျှံကြိုင် = သာယာစည်ပင်တဲ့ .. ဗောဓိမဏ္ဍိုင် (ဘုရားဖြစ်တဲ့ နေရာ) .. ခန်းဝါပိုင် ဆိုတာလည်း ဗောဓိမဏ္ဍိုင်ပါပဲ .. ငါးခိုင်မာရ်မျိုး နှိမ်ပယ်ချိုး = (အဲဒီ ဗောဓိမဏ္ဍိုင်မှာ) မာရ်ငါးပါးကို အောင်မြင်တော်မူတဲ့ တန်ခိုးရှင် ဝေဿဘူ မြတ်စွာ ဘုရား။
မာရ်ငါးပါး = ခန္ဓမာရ် (ခန္ဓာငါးပါး)၊ အဘိသင်္ခါရမာရ် (ဘဝသစ်ကို ဖြစ်စေနိုင်တဲ့ ကုသိုလ်ကံ အကုသိုလ်ကံများ)၊ မစ္စုမာရ်(သေခြင်း)၊ ဒေဝပုတ္တမာရ် (မာရ်နတ်)၊ ကိလေသမာရ် (တစ်ထောင့်ငါးရာ ကိလေသာ)။
ဝေဿဘုဿ စ နမတ္ထု၊ နှာတကဿ တပဿိနော။
လင်္ကာ: အရဟတ်ရေစင် ဆေးညစ်စင် မွှမ်းတင်အကျင့်စိုး။ ဝေဿဘူဗုဒ္ဓ မည်တော်ရ ကျွန်က ရိုရှိခိုး .. ရိုရှိခိုး။
၄။ ကကုသန္ဓ
သိလာမြေထု ... မေရုသမာဓိ” ... ဝရဇိန်ပညာ ... ထူးချွန်လွန်ကဲ သိမ်မွေ့နက်နဲ ခက်ခဲလှစွာ .. တရား ဒေသနာသခင် ဖြစ်တော်မူသော .. အရှင် ကကုသန် မြတ်စွာဘုရား ကိုယ်တော်။
“ရေးတော့ အမှန် ဖတ်တော့အသံ’အရ “ကောက်.က သန်’လို့ မြန်မာ့ဟန်နဲ့ အသံထွက်လို့ မှားတယ်လို့ မဆိုနိုင်ပေမယ့် ‘က.ကု.သန်’လို့ အသံထွက်နိုင်ရင် ပိုမကောင်းဘူးလား။ သိလာမြေထု = သီလာမြေထု (ဒါလည်း ဖတ်တော့ အသံပဲ) = မြေထုနဲ့ တူတဲ့ ... မေရုသမာဓိ = မြင်းမိုရ်တောင်လို သမာဓိနဲ့ = ပြည့်စုံတဲ့ .. ဝရဇိန်ပညာ = စိန်သွားလို ထက်မြက်တဲ့ပညာ ရှိ တော်မူတဲ့ .. အလွန် ထူးချွန်တဲ့ (ဝိဂြိုဟ်တော်ကဲလို့ စာသားလွဲ ဟန် ရှိတယ်) .. သိမ်မွေ့နက်နဲ ခက်ခဲတဲ့ တရားကို ဟောတော် မူတဲ့ က.ကု.သန် ဘုရား။
နမတ္ထု ကကုသန္ဓဿ၊ မာရသေနာ ပမဒ္ဒနော။
လင်္ကာ: ဖျက်ဆီးနှိမ်နင်း မာရ်စစ်သင်း အောင်ခြင်းအမျိုးမျိုး။ ကကုသန္ဓ မြတ်ဗုဒ္ဓ ကျွန်က ရိုရှိခိုး .. ရိုရှိခိုး။
၅။ ကောဏာဂုံ
သုံးလူ့ရှင်ပင် ... ကျွန်းထိပ်တင် .. သောင်းခွင် စကြဝဠာ .. နတ်ဗြဟ္မာတို့ .. ရှိခိုးကော်ရော် ဖူးမြော်ပါရ ... အရှင်ကောဏာဂုံ မြတ်စွာဘုရား ကိုယ်တော်
သတ်ပုံမှန်က ကောဏာဂုံ။ ‘ကောဏဂုံ’လို့ သံတိုဆိုတာ “ဖတ်တော့ အသံ”လို့ပဲ ဆိုရလိမ့်မယ်။ သုံးလူ့ရှင်ပင် = လူနတ် ဗြဟ္မာတို့ရဲ့ အရှင် .. ကျွန်းထိပ်တင် = လောကထိပ်တင် ဖြစ် တဲ့ .. (ကျွန်းကို ကျွန်းကြီး လေးကျွန်း သို့မဟုတ် တစ်ကမ္ဘာလုံးလို့ အဓိပ္ပာယ် ယူနိုင်တယ်) စကြဝဠာ တစ်သောင်းမှ နတ်ဗြဟ္မာတွေ ရှိခိုးဖူးမြော်ရတဲ့ ကောဏာဂုံ ဘုရားရှင်။
ကောဏာဂမနဿ နမတ္ထု၊ ဗြာဟ္မဏဿ ဝုသီမတော။
လင်္ကာ: မကောင်းမှုမှန် ပယ်ပြီးပြန် မဂ်ဖိုလ်ဉာဏ်တို့ ရှိတယ်ကို။ ကောဏာဂမန မြတ်ဗုဒ္ဓ ကျွန်က ရိုရှိခိုး .. ရိုရှိခိုး။
၆။ ကဿပ
ဘဝသုံးပါး ဟုန်းဟုန်းသွားတဲ့ ရထားသံသရာ .. ယာဉ်စကြာ ဆိုတာ .. ဘယ်လိုဘယ်သို့ ... ဟောဖော်မြွက် ... ဓမ္မစက်သခင် ဖြစ်တော်မူသော အရှင်ကဿပ မြတ်စွာဘုရား ကိုယ်တော်
ဘဝသုံးပါး = ကာမဘဝ၊ ရူပဘဝ၊ အရူပဘဝ .. ဟုန်း ဟုန်းသွား = ပြေးလွှားနေကြတဲ့ .. ရထားသံသရာ = မရပ် မနား သွားနေတဲ့ ရထားနဲ့တူတဲ့ သံသရာ .. ယာဉ်စကြာ = လည်နေတဲ့ လှည်းဘီးလို အဝိုင်းအဝန်း။ ဘဝသုံးပါးမှာ ရထား ဘီး (လှည်းဘီး)လို လည်နေတဲ့ ဘဝသံသရာဆိုတာ ဘယ်လို ဘယ်သို့ ဖြစ်ကြောင်း တရားဟောတော်မူတဲ့ အရှင်ကဿပ မြတ်စွာဘုရား။
ကဿပဿ စ နမတ္ထု၊ ၀ိပ္ပမုတ္တဿ သဗ္ဗဓိ။
လင်္ကာ: ခပ်သိမ်းကိလေသာ ကင်းလွတ်ကာ နိဗ္ဗာဝင်စံလျှိုး။ ကဿပဗုဒ္ဓ မည်တော်ရ ကျွန်က ရိုရှိခိုး . ရိုရှိခိုး။
၇။ ဂေါတမ
သမ္ဘာလျှံကြိုင် .. ကမ္ဘာမဏ္ဍိုင် .. မြရောင်ပိုင် .. ခန့်ခိုင်ထင်ရှား .. ဖြစ်တော်မူသော အရှင်ဂေါတမ မြတ်စွာဘုရား ကိုယ်တော်
သမ္ဘာကြုံကြိုင် = ဘုန်းတန်ခိုး ကြီးတော်မူသော.. ကမ္ဘာမဏ္ဍိုင် = လောကရဲ့ အကြီးအကဲ ဖြစ်တော်မူသော .. မြရောင်စိုင် = မြသားပြခဲနဲ့ တူတော်မူတဲ့ ... ခိုင်ခံ့ထင်ရှားတော်မူတဲ့ ဂေါတမ မြတ်စွာဘုရား။
အင်္ဂီရသဿ နမတ္ထု၊ သကျပုတ္တဿ သိရီမတော။ ယော ဣမံ ဓမ္မံ ဒေသေတိ၊ သဗ္ဗဒုက္ခာပရူဒနံ။
လင်္ကာ: ရောင်ခြည်ရွှန်းလက် သရေယှက် သကျဆွေတော်မျိုး။ ဆင်းရဲငြိမ်းစေ ဟောမြွက်ချွေ ဝေနေကောင်းကျိုးတိုး။ ဂေါတမဗုဒ္ဓ မည်တော်ရ ကျွန်က ရိုရှိခိုး .. ရိုရှိခိုး။
ဤခုနစ်ဆူကုန်သော ... မြတ်ဘုရားကိုယ်တော် အပေါင်း တို့သည် ဤမင်္ဂလာမဏ္ဍပ် ကျောင်းတော် အမှတ်ဖြင့်သာလျှင် ရွှေဖဝါးရတနာ စကြာချလှမ်း .. ကြွမြန်းစံကြပါကုန်ဘုရား ..
လင်္ကာ: ခုနစ်ဆူဗုဒ္ဓ ရွှင်တက်ကြွ ကျွန်က ရိုရှိခိုး .. ရိုရှိခိုး။
ဇွန် ၂၈၊ ၂၀၁၇။
Buddha Dhamma
You have altimate responlity for your experience. There is no one else gonna fix for it. There is no creater God who is going to come down to make everything all right. There is no one else to plead to. When you changed your mind, the universe changes. You are the only one you can do it. Richard Gere
ဗုဒ္ဓတရား
သင်ပြုပြီးသားအတွက် သင်မှာပဲ လုံးဝ တာဝန်ရှိတယ်။ ဒါကို ပြုပြင် မယ့်သူ မရှိ။ အားလုံး ကောင်းသွားအောင် လာပြီး လုပ်ပေးမယ့် ဖန်ဆင်းရှင် မရှိ။ သင့်စိတ် ပြောင်းလဲသွားရင် စကြဝဠာ ပြောင်းလဲ သွားတာပဲ။ လောကကြီး ပြောင်းလဲအောင် လုပ်နိုင်တာ သင်ပါပဲ။ ရစ်ချတ်ဂီယာ
၅၇၇။ စေတီများတည်ရခြင်း
အရှင်ဘုရား၊ တပည့်တော်တို့ ရုပ်ပွားတော်များ တည်ထား ကိုး ကွယ်ကြသည်မှာ မြတ်စွာဘုရား၏ ကိုယ်ပွားတော်များ အဖြစ် ထားရှိကြသည်ဟု နားလည်မိပါသည် ဘုရား။ စေတီတော် တည်ထား ဆောက်တည်သည့် အကြောင်းရင်းများကို သိလိုပါသည် ဘုရား။ စေတီရံများ တည်ဆောက်ကြသည့် အကြောင်းရင်းများကော ဘုရား။ အနောက်တိုင်းသား အချို့က စေတီတော်များ၏ ကတော့ချွန်ပုံမှာ မည်သည့် ရည်ရွယ်ချက်ဖြင့် ယင်းပုံစံ ရှိရသလဲဟု မေးကြပါသည်။ (Architectural အမြင် အရ တခြားပုံစံ ဘာ့ကြောင့် မရှိရသလဲ ဟူသည့်သဘော ဖြစ်ပါသည်။) တပည့်တော် မဖြေတတ်သဖြင့် ရှင်းပြတော်မူပါ ဘုရား။ ရိုသေလျက် ..
Dr. ဦးဝင်း (Salinas, CA)
စေတီ
စေတီဆိုတာ လူတွေ ရိုသေပူဇော်ခံ အရာဝတ္ထု။ အဲဒီ ပူဇော်စရာတွေကို ဌာပနာ (ထည့်သွင်း)ထားတဲ့ ချွန်ချွန်မို့မို့ အရာကို ထူပလို့ ခေါ်တယ်။ ဒီဖွင့်ဆိုပုံအရ ထူပထဲက ပူဇော်ခံ အရာဝတ္ထုကိုပဲ စေတီလို့ခေါ်ပြီး ယင်းကို ထည့်ထားတဲ့ ထူပကိုတော့ တင်စားပြီး စေတီလို့ ခေါ်တယ်။ ဥပမာ ... ရွှေတိဂုံ အမည်ရတဲ့ ထူပထဲမှာ ဗုဒ္ဓဆံတော်စတဲ့ စေတီတွေကို ထည့်သွင်းထားလို့ အဲဒီ ထူပကြီးကို “ရွှေတိဂုံစေတီ’လို့ ခေါ်တယ်။
သွင်ပြင်အရ ... လိုဏ်မုခ်ရှိမရှိ နှစ်မျိုးလုံးကို ထူပ၊ လိုဏ်မဲ့ သက်သက်ကို စေတီ(ဓာန်-ဋီ၊ ၂၁၃)လို့လည်း သတ်မှတ်တယ်။
သုဂတိသွား
မဟာပရိနိဗ္ဗာန သုတ်အရ စေတီတည်ထိုက်သူ သို့မဟုတ် ထူပထဲ ထည့်သွင်းပြီး ပူဇော်ထိုက်သူ ၄-မျိုး ရှိတယ် .. သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓ၊ ပစ္စေကဗုဒ္ဓ၊ အရိယာဖြစ်ပြီးတဲ့ ဗုဒ္ဓသာဝကများ၊ စကြဝတေးမင်း။ ဒီပုဂ္ဂိုလ်လေးမျိုးဟာ ရခေါင့်ရခဲ ဖြစ်လို့ သူတို့ရဲ့ အကြွင်းအကျန်ကို ဌာပနာထားတဲ့ စေတီကို ဖူးမြင်ရသူတွေ စိတ်နှလုံး ကြည်နူးတယ်။ ထိုကြည်နူးစိတ်နဲ့ စေတီကို ပူဇော်ကြသူတို့ သေလွန်ရင် သုဂတိကို ရောက်ဖို့ သေချာလို့ အများကောင်းကျိုး ရတဲ့အတွက် စေတီ တည်ထိုက်တာ (ဒီ၊၂၊၁၁ရ)။
စေတီ ၄-မျိုး
မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ အလောင်းတော်ကို မီးသင်္ဂြိုဟ်ပြီးနောက် ကြွင်းကျန် တဲ့ ဓာတ်တော်တွေကို ဓာတုစေတီ သို့မဟုတ် သာရီရိက တီ၊ ဗောဓိပင် အပါအဝင် မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ အသုံးအဆောင်တွေကို ပရိဘောဂစေတီ၊ မြတ်ဗုဒ္ဓ ကိုယ်စားပြု သွန်းထုတဲ့ ရုပ်ပွား ဆင်းတုတွေကျတော့ ဥဒ္ဒိဿစေတီ၊ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ်စတဲ့ တရား ဒေသနာကို ရေးထားတဲ့ ရွှေပြား၊ ငွေပြား၊ ပေစသည်ကို ဓမ္မစေတီလို့ ခေါ်တယ်။ ဗောဓိပင်မှ တစ်ပါး အခြား စေတီတွေကိုတော့ ထူပထဲ ထည့်ပြီးတော့လည်း ပူဇော်နိုင်တာပေါ့။
ရှေးဦးပုံစံ
စေတီရဲ့ ရှေးဦး အဆောက်အအုံ ပုံစံဟာ အခြေခံအနေနဲ့ ထူး အရေးကြီး ပုဂ္ဂိုလ်တွေရဲ့ သင်္ဂြိုဟ်ကြွင်း သို့မဟုတ် အရိုးပြာကို ထည့်သွင်း (ဌာပနာ)ထားတဲ့ မြေပုံမျှသာ ဖြစ်ပြီး ဘုရင်မင်းနဲ့ ဆိုင်တဲ့ ရှေးခေတ် အိန္ဒိယ အထိမ်းအမှတ်မှာ အဲဒီမြေပုံရဲ့ ထိပ်မှာ ထီးပါရှိခြင်း ဖြစ်ကြောင်း သိရတယ်။ ဒါကြောင့် ပထမဆုံး ဗုဒ္ဓ စေတီတော်တွေရဲ့ ထိပ်ပိုင်းမှာ မြတ်ဗုဒ္ဓ အနေနဲ့ ဘုရင်မိသားစုဝင် ဖြစ်တဲ့အတွက် သစ်သားထီးတော်ပါတဲ့ ရိုးရိုးမြေပုံ မျှသာ ဖြစ်ဖွယ်ရှိကြောင်း သုတေသီတို့ ဆိုတယ်။
တဖြည်းဖြည်း
အိန္ဒိယရှိ ရှေးဦး စေတီတွေမှာ အခြေခံ အစိတ်အပိုင်း ငါးခုပါ တယ် .. ၁) စည်ရဲ့ ထိပ်ဝလို အဝန်းအဝိုင်းပုံ အောက်ခံ သို့မဟုတ် ဖိနပ် (မေဓိ) ၂) ယင်းအပေါ်မှ အုန်းမှုတ်ခွက်ကို မှောက် ထားသလို ဆင့်လာတဲ့ အမိုးခုံး (အန္ဒ) ၃) အမိုးခုံးရဲ့ ထိပ်မှာ လေးထောင့် သေတ္တာပုံ (ဟမ္မိက) ၄) သေတ္တာပုံရဲ့ အလယ်မှာ ထီးရိုး (ယဋ္ဌိ) ၅) ယင်းထီးရိုးမှာ ထီးရွက်တစ်ခု သို့မဟုတ် တစ်ခုမက ဆောင်းမိုးထားတယ်။ P. Brown အမည်ရှိသူ ရေးတဲ့ Indian Architecture, Vol 1 မှာ အဆောက်အအုံရဲ့ ပုံကြမ်း တွေနဲ့တကွ အသေးစိတ် ဖော်ပြပါတယ်။ ဒီစာအုပ်ကို အွန်လိုင်းမှာ ရပါတယ်။
အဲဒီလို အရိုးဆုံး စေတီပုံစံမှ တစ်ဆင့် အဓိပ္ပာယ် အမျိုးမျိုးကို သရုပ်ဖော်ပြီး သပ္ပာယ်လှပတဲ့ ပုံစံတွေအဖြစ်သို့ ဖြည်းဖြည်း တိုးတက် ပြောင်းလဲသွားရာမှာ သီရိလင်္ကာ၊ တိဗက်၊ မြန်မာ၊ ယိုးဒယားစတဲ့ နိုင်ငံတွေမှာ ထီးရိုး ထီးရွက်တွေကနေ အချွန်အထွတ် (ကတော့ချွန်)တွေ ဖြစ်လာတယ်။
အဓိပ္ပာယ်
ကတော့ချွန်ပုံ စေတီတွေမှာ ယေဘုယျအနေနဲ့ ... “ပစ္စယာ (၃- ဆင့် ရှိတယ်)၊ ခေါင်းလောင်း၊ သပိတ်မှောက်၊ ဖောင်းရစ်၊ ကြာမှောက်၊ ကြာလန်၊ ငှက်ပျောဖူး၊ ထီး’လို့ အဓိက အစိတ်အပိုင်း ဂ-မျိုး ပါတယ်။ မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ ဓမ္မကို ကိုယ်စားပြု အဓိပ္ပာယ်တွေ ဖြစ်နိုင်တယ်။ ဥပမာ .. စေတီကိုယ်ထည်ရဲ့ နောက်ဆုံး အဆင့် ငှက်ပျောဖူးက နိဗ္ဗာန်၊ ကြာလန်က အရိယာဖိုလ်၊ ကြာမှောက် က အရိယမဂ်၊ ဖောင်းရစ် ရ-ခုက ဝိသုဒ္ဓိ ရ-ပါး .. စသည်။ မိမိ ရည်ရွယ်လိုသလို ဖြည့်စွက် ပြုပြင်နိုင်မှာ ဖြစ်လို့ တစ်ဆူနဲ့ တစ်ဆူ မတူနိုင်ဘူး။ အပေါ်မှာ သေးသွားတာက ငလျင် စတဲ့ သဘာဝဒဏ်ကို ခံနိုင်အောင်လို့ များလား။
စေတီရံ
ရွှေတိဂုံစေတီရဲ့ ပထမပစ္စယာရှိ ပန်းတင်ခုံပေါ်မှာ စေတီတော်ကြီးကို ရံပတ်ပြီး မုခ်ဦးပါ စေတီ(ကြီး) လေးဆူ၊ ထောင့်လေးခုမှာ ယင်းထက်ငယ်တဲ့ စေတီ(လတ်) ၄ ဆူ၊ အဲဒီ စေတီရံတွေရဲ့ အကြားမှာ ပိုငယ်တဲ့ အရံစေတီငယ် အဆူ ၆၀၊ စုစုပေါင်း အရံစေတီ ၆၈ ဆူ ရှိကြောင်း၊ အရံစေတီ ၄၈ ဆူကို မွန်ဘုရင် ဗညားရန်စည်မင်း (၁၄၉၂-၁၅၂၆ အေဒီ)က သက် စေ့ လှူဒါန်းခဲ့ကြောင်း သိရတယ် (မောင်ဆုရှင်၊ မြတ်ဘုရား ရွှေတိဂုံ၊ စာ-၄၈၊ ၁၆၃)။ ခရစ်နှစ် ၁၈၅၅-ခုနှစ်၊ စစ်ကဲ ဦးထော်လေး ရွှေတိဂုံစေတီကို ပြုပြင်စဉ်မှာ စေတီရံ ၆၈-ဆူ ဖြစ်နေပြီ (ယင်း၊ စာ-၉၈)။
ကျန်တဲ့ အဆူ ၂၀-ကို မည်သည့် အချိန်က တည်ဆောက်ခဲ့ကြောင်း ဖော်ပြချက် မတွေ့မိ။ လေယာဉ်ပေါ်က တွေ့ရတဲ့ ပုံအရ ... မုခ်ပါစေတီ (ကြီး)နဲ့ ထောင့်ရှိ စေတီ(လတ်)တို့ အကြား ရွယ်တူ စေတီငယ် ရ-ဆူစီ ၄-မျက်နှာ (=၂၈-ဆူ)၊ ၈-ဆူစီ ၄- မျက်နှာ (= ၃၂-ဆူ) တွေ့ရတယ်။
ကြည်ညိုရုံ
မွန်ဘုရင်က စေတီရံ သက်စေ့ လှူတယ် ဆိုတာကို ထောက်ရင် အရေအတွက်နဲ့ ပုံသဏ္ဌာန်တွေမှာ အထူးပြု အဓိပ္ပာယ် ပါနိုင် ပေမယ့် စေတီရံ တည်ရာမှာတော့ ကုသိုလ်ရရုံ မျက်စိပသာဒ ဖြစ်ရုံ သက်သက်ပဲ ဖြစ်မယ်လို့ ယူဆပါတယ်။
ဇွန် ၃၀၊ ၂၀၁၇။
၅၇၈။ စိတ်ကိုပဲကြောက်တယ်
ဆရာတော် ဘုရား .. ဗြိတိန်နိုင်ငံ မန်ချက်စတာမြို့က အသေခံ ဗုံးခွဲတိုက်ခိုက်မှုကို တီဗွီမှာ တွေ့မြင်ရတာ အလွန် စိတ်မချမ်း ဖြစ်မိပါသည်။ အပြစ်မဲ့ ကလေးတွေ အများကြီး သေဆုံး ပြီး အချို့ အကြီးအကျယ် ဒဏ်ရာ ရသွားကြပါသည်။ ထိုလူ ရမ်းကား ငရဲကောင်တွေကို သုတ်သင် ရှင်းပစ်သူမှာ အကုသိုလ် အပြစ်ကြီး မကြီး သိလိုပါသည် ဘုရား။ တပည့်တော် နေနဲ့တော့ ထိုမျှလောက် ရက်စက် ရိုင်းစိုင်းတဲ့ မုတ်ဆိတ်မွှေး လူယုတ်တွေကို ကမ္ဘာမြေပေါ်မှာ အသက်ရှင်လျက် မထားသင့် ဟု ထင်ပါသည်။
မင်းဒဿ (ဘုရားသုံးဆူ)
ကိုယ်ပဲရှုံး
ကိုယ်လုပ်ရင် တူညီတဲ့အကျိုး ကိုယ့်ဆီ ပြန်လာမှာ သေချာပါ တယ်။ သူလုပ်လို့ ကိုယ်ပြန်လုပ်မယ် ဆိုတာမျိုးက ဗုဒ္ဓဘာသာ ကောင်း တစ်ယောက်ရဲ့ စိတ်ထား မဟုတ်ဘူး။ လောကမှာ ရင်ထဲ ပူလောင်စေတဲ့ နာကျည်းစရာ ဆိုတာမျိုး ကြုံရတတ်ပါ တယ်။ ဒီလို ကြုံရင် ငါ့နှလုံးသားထဲရှိနေတဲ့ နာကျည်းစရာလို့ ငါ စွဲနေတဲ့ ဒီစိတ်ဆိုး စိတ်ယုတ်ကို ငါ ဘယ်နည်းနဲ့ ဖျောက် ရမလဲလို့ပဲ စဉ်းစားပါ။ ဒါလောက် ယုတ်သူတွေ ကမ္ဘာပေါ်မှာ မရှိသင့်တာ မှန်ပေမယ့် ယုတ်လွန်းလို့ ဆိုပြီး စိတ်ကို မထိန်းနိုင်လို့ ထလုပ်ရင် ကိုယ်ပဲရှုံးမှာ။
ဘုရားရေ ... မေ ၃၁၊ ၂၀၁၇ (ယနေ့) Breaking News တဲ့။ အာဖဂန်နစ္စတန်၊ ကဗူးလ်မြို့မှာ အသေခံ ကားဗုံးခွဲ တိုက်ခိုက်၊ လူ ၉၀ သေ၊ ၃၀၀-ကျော် ဒဏ်ရာရ .. တဲ့ ဗျို့။
ယဉ်ကျေးလို့
ဗြိတိသျှ လူမျိုးတွေဟာ အုပ်ချုပ်ရေး ပရိယာယ် ကြွယ်သူတွေ ပါ။ မြန်မာပြည်က လူအချို့ ယနေ့တိုင် ကိုလိုနီခေတ်ကို ညွှန်းပြီး “ခေတ် ကောင်းတုန်းက”လို့ ပြောဆိုနေကြတာကိုပဲ ကြည့်။ မန်ချက်စတာ အကြမ်းဖက်မှုပြီး နောက်နေ့ သေဆုံးသူတွေ အတွက် ဆုတောင်းပွဲမှာ မန်ချက်စတာမြို့က လူကြီးတစ်ဦး ပြော သွားပုံ အလွန် မှတ်သားစရာ ကောင်းတယ် ..
“အချစ်ဟာ အမုန်းထက် အားကောင်းမြဲပါ။ မန်ချက်စတာ မြို့သားတို့ ... သောက၊ ကရုဏာနဲ့ ဒေါသတွေကို အကောင်းဖက်သို့ ပြောင်းကြပါ။ သောကကို ... ချစ်သူနဲ့ ကွေကွင်းရသူ တွေ၊ ကျန်ရစ်သူ မိသားစုတွေနဲ့ ထပ်တူပြုပါ။ ကရုဏာကို အကူအညီ လိုသူတွေကို ကူညီဖို့ ခွန်အားအဖြစ် အသုံးပြုပါ။ ဒေါသကိုလည်း အပုန်းဆီ ဦးမတည်စေဘဲ အကြမ်းဖက်မှုကို နှိမ်နင်းဖို့ စိတ်ပိုင်းဖြတ်ခြင်း ဆီသို့ ပြောင်းကြပါတဲ့။
တုတ်နဲ့လက်
ယနေ့ အတွေးအမြင်သစ် တစ်ရပ်က .. အမုန်းတွေ အငြိုးတွေ ပြည့်ပြီး ပိန်းပိတ်နေတဲ့ လူမိုက်တွေကို တန်ပြန် တိုက်ခိုက်ရင် အောင်မြင်ဖို့ ခက်မယ်။ ISS တွေကို ဝိုင်းပြီး တိုက်နေကြတာ ခုထိ လက်စ မပြတ်သေးတာ သက်သေပဲ။ ဒါ လက်စ ပြတ်ရင် တောင် နောက်တစ်မျိုး ပေါ်လာဦးမှာ။ ဒီတော့ မဆုံးနိုင်ဘူး။ တိုက်ပွဲသံသရာ ဖြစ်နေကြဦးမှာပဲ။ ဒါဖြင့် ဒီလူတွေကို လက် ပိုက် ကြည့်နေရမလားဆို ... ဒီလိုလည်း မဟုတ်ပါဘူးတဲ့။ ကန်း နေသူတွေ အလင်းပြန်ရစေမယ့် နည်းကို ရှာကြံရမယ်တဲ့။ သူတို့ပြော အရ တုတ်ကို မထိဘဲ လက်ကိုပဲ အမိဖမ်းမယ်” ဆိုတာမျိုး။ ဝေးတော့ ဝေးပါသေးတယ်။ လူဦးရေရဲ့ လေးပုံ တစ်ပုံလောက်ဟာကကြီး ဘယ်လွယ်လိမ့်။
ဗြိတိန် ဝန်ကြီးချုပ် ထရီစာမေက မန်ချက်စတာ အကြမ်းဖက်မှု ပြီးနောက် ပြည်သူကို အားပေးစကား ဆိုရာမှာ “ဒီလို အကြမ်းဖက်မှုကို အားပေးတဲ့ အယူဝါဒကို နှိမ်နင်းရမယ်’တဲ့။ ဝန်ကြီးချုပ်က လူကို ချေမှုန်းဖို့ မပြောဘဲ ဝါဒကိုပဲ နှိမ်နင်းဖို့ ပြောသွားတယ်။ အများစုကလည်း လူကို မမုန်းပါဘူး၊ ယုံကြည်မှုကိုပဲ ကြောက်တာပါတဲ့။
ဒါကြောင့် ဆမ် ဟဲရစ်စ်(အမေရိကန် ဘာသာမဲ့ဝါဒီ၊ စာရေးဆရာ)၊ ဒေါက်ဂလပ်စ် မောရီ (ဗြိတိသျှလူမျိုး ဘာသာမဲ့ဝါဒီ၊ စာ ရေးဆရာ)၊ မာ့ဂျစ် နာဝါ့ဇ် (ယခင် ကိုရ်အာန်ကျမ်း တစ်ဝက်ကို အာဂုံဆောင်ခဲ့သူ၊ အကြမ်းဖက်သမား၊ ပါကစ္စတန်နွယ် ဗြိတိန် နိုင်ငံသား၊ ရှေ့နေ)၊ အာယန်ဟာဆီအလီ (ငယ်စဉ်အခါ ဘုရား ဥပဒေတော်အရ အမျိုးသမီး လိင်အာရုံခံ အစိတ်အပိုင်းကို ဖြတ်တောက်ခံရသူ၊ ဆိုမာလီနွယ် အမေရိကန်၊ စာရေးဆရာ) စတဲ့ ပညာရှင်တွေ ဦးဆောင်ပြီး .. ဘုရားဥပဒေ (Divine Law)ထဲက “ဘုရားသခင် အတွက် စစ်တိုက်ရင် (ဂျီဟဒ်လုပ်ရင်) သေလွန်တဲ့အခါ ကောင်းကင်ဘုံ မှာ အပျိုစင် ၇၂-ယောက်နဲ့ စံရမယ်”စတဲ့ သင်ကြားချက်ဟာ ကိုယ်မှာ ဗုံးကပ်ပြီး အသေခံဖို့ အားပေးလို့ အလားတူ ယုံကြည်မှုမျိုးကို Reform ပြန်လုပ်ရမယ်လို့ ငြင်းခုံနေကြတယ်။
စိတ်အဓိက
ရွာမှာတုန်းက အဖိုးဆရာကြီး ဦးစာရိန္ဒ ပြောပြတာ အမှတ်ရ တယ် .. ဂျပန့်ခေတ်က ဆရာတော် တစ်ပါးနဲ့ တပည့် ကိုရင်ငယ် ၂-ပါး၊ ဖိုးသူတော်လေး တစ်ယောက် ဆွမ်းခံကြွစဉ် ဗြုန်းဆို ဂျပန်ဗုံးကြဲလေယာဉ်ပျံ လာသံ ကြားလို့ ပုန်းနေကြသတဲ့။ ပြီးတဲ့အခါ အကြီးကိုရင်က “ဂျပန်တွေ သိပ်ကြောက်စရာ ကောင်းတယ်”ဆိုတော့ အငယ်ကိုရင်က “ဂျပန်ကို မကြောက်ဘူး၊ ဂျပန့် စက်သေနတ်ကိုပဲ ကြောက်တယ်”တဲ့။ ဒီတော့ ဖိုးသူတော်က “ဂျပန်ကိုလည်း မကြောက်ဘူး၊ စက်သေနတ်လည်း မကြောက်ဘူး၊ ကျည်ထွက်အောင် ပစ်တဲ့ ဂျပန်ရဲ့ စိတ်ကိုပဲ ကြောက်တယ်”လို့ ဆိုသတဲ့။
တစ်ချိန်လုံး နားထောင်နေတဲ့ ဆရာတော်က “အိမ်း ဖိုးသူတော် ပြောတာ ဟုတ်သကွဲ့”လို့ မိန့်သတဲ့။
အုတ်မြစ်ချ
အိုင်ဒီယာကို Reformation လုပ်လိုသူတွေက .. ယနေ့ လူ့အဖွဲ့အစည်းကို အကျိုးပြုစေမယ့်၊ နှလုံးသားမှာ အမုန်းဆူး မစူးစေဘဲ မေတ္တာ ကရုဏာ အုတ်မြစ်ကို ချပေးနိုင်မယ့်၊ ကျမ်းမြတ်ရဲ့ သင်ကြားချက် အချို့ကိုပဲ မှန်ကန်စွာ အဓိပ္ပာယ် ဖွင့်ဆိုပြီး ဘုရားကျောင်းတွေ စာသင်ကျောင်းတွေမှာ ကလေးတွေကို လေ့ကျင့် သင်ကြားပေးဖို့ အကြံပေးနေကြကြောင်းပါ။
မေ ၃၁၊ ၂၀၁၇။
၅၇၉။ ရခိုင်နှင့် သီဟိုဠ်
ဆရာတော် ဘုရား၊ သီရိလင်္ကာ (သီဟိုဠ်)မှာ ရခိုင်ဘုရင်တွေ လှူထားတဲ့ သိမ်ရှိတယ်ဆိုတာ ဖြစ်နိုင်ပါသလား ဘုရား။ ယနေ့ မင်းဘူး ရွှေစက်တော်ကို မြတ်စွာဘုရား ကြွခဲ့သည် ဆိုသကဲ့သို့ ခေတ်အမြင်ဖြင့် ခန့်မှန်းရ ခက်လို့ပါ ဘုရား။ ထိုအကြောင်း ရာ ရခိုင်ရာဇဝင်မှာ ပါမပါလည်း သိလိုပါသည် ဘုရား။ ဖြစ် နိုင်လျှင် ကျမ်းကိုး အတိအကျ သိလိုပါသည် ဘုရား။
မောင်ဉာဏ် (အောင်မြေ)
---ရာဇဝင်
မင်းရာဇာကြီး (ရခိုင်ဘုရင်) လက်ထက်၌ သာသနာတော် စည်ပင် ထွန်းလင်းတော်မူကြောင်း သတင်းစကားကို လင်္ကာဒီပ သီဟိုဠ်ကျွန်းကို အစိုးရသော ဝိမလ.ဓမ္မ.သူရိယမင်း ကြားလေလျှင် များစွာသော လက်ဆောင် ပဏ္ဏာတို့ကို စီရင်၍ သာမဏေကြီးတစ်ပါး နောက်လိုက်နောက်ပါ အခြံအရံတို့ကို သင်္ဘောကြီးတစ်စင်းနှင့် စေလွှတ်လိုက်ရာ ဆက်စာ ပါလာသည်မှာ ..
စန္ဒဝိလာသ
သီဟိုဠ်ကျွန်း၌ သာသနာတော် ညစ်နွမ်း ပျက်စီး၍ ကြီးတို့သာ ပေါများနေပါသည်။ အဆွေတော် မင်းမြတ်က ရာတော် သံဃာတော်များကို လျှောက်ထား တောင်းပန်၍ သနာပြု စေလွှတ်တော် မူစေချင်ပါကြောင်း ပါလေသည်။ ယင်းသို့ ပါလာသည်ကို မင်းရာဇာကြီး ကြားတော်မူလေလျှင် မှူးမတ်အပေါင်းတို့နှင့် တိုင်ပင်၍ မြောက်တန်ဆောင်း ဆရာတော် စန္ဒဝိလာသအား လျှောက်ထား တောင်းပန်၍ အရံသံဃာ နှစ်ဆယ်နှင့်တကွ သက္ကရာဇ် ၉၆၈ ခု၊ တန်ဆောင်မုန်းလ သင်္ဘောနှင့် . ကြွတော်မူလျက် သီဟိုဠ်ကျွန်းသို့ ရောက်တော်မူလျှင် မောင်ရှင် သာမဏေစသော သူတို့အား ရဟန်းပဉ္စင်း ခံစေတော်မူသဖြင့် သာသနာတော်ကို တည်စေပြီးမှ ပြန်ကြွရောက်တော်မူလာသည် (ရခိုင်ရာဇဝင်သစ် ၂၊ စာ-၈၂)။
ဥဂ္ဂါပျံ
သီဟိုဠ်ဘုရင် ဝိမလဓမ္မသူရိယမင်းက သီဟိုဠ်မှာ ရဟန်းမရှိ ဖြစ်နေလို့ ရခိုင်ဘုရင် မင်းရာဇာကြီးထံမှာ ရဟန်းခံဖို့ ရခိုင်က သံဃာကို ပင့်ဖိတ်တဲ့အတွက် ရခိုင်ဘုရင်ကြီးက မြောက်တန်ဆောင်း`ဆရာတော် အရှင်စန္ဒဝိလာသ ဦးဆောင်တဲ့ သံဃာအပါး ၂ဝ-ကို သီရိလင်္ကာသို့ ပို့ကြောင်း အထက်ပါ ရခိုင်ရာဇဝင်အရ သိရတယ်။ မင်းရာဇာကြီးနဲ့ မြန်မာဘုရင် အနောက်ဖက်လွန်မင်းတို့ ခေတ်ပြိုင် ဖြစ်ပါတယ်။ မြန်မာပညာရှိ ပထမနဝဒေးကြီး ရေးတဲ့ “မမျှသောင်းထောင်၊ မလှတောင်းအောင်’ အဖြည့်ခံ ရတုနှစ်ပိုဒ်ရဲ့ အလိုက်ပိုဒ် “မရကြောင်းဆောင်’ကို ဖြည့်ဆို ရေးသားခဲ့တဲ့ ရခိုင်စာဆို ဥဂ္ဂါပျံဆိုတာ ဒီမင်းလက်ထက်ပေါ့ (နဝဒေးရတုပေါင်းချုပ်၊ စာ-၁၈၂)။
နန္ဒိစက္က
သီဟိုဠ်ကျွန်းမှာ အဖေကို သတ်ပြီး ဘုရင်လုပ်သူ ရာဇ.သီဟမင်း (၁၅၈၁-၁၅၉၂)ဟာ ဟိန္ဒူဘာသာဝင် အဖြစ် ခံယူပြီး ဘုန်းကြီးတွေကို သတ်၊ ဗုဒ္ဓကျမ်းစာတွေကို မီးရှို့ပစ်တယ်။ ဒါကြောင့် သီဟိုဠ်မှာ ရဟန်းသံဃာတွေ ပြတ်သွားတယ်။ ဒါကြောင့် သာသနာနှစ် ၂၁၃၅-ခုနှစ် (၁၅၉၂-အေဒီ)မှာ သာသနာကို ကြည်ညိုတဲ့ ပထမ ဝိမလဓမ္မရာဇမင်း နန်းတက်တဲ့အခါ ထိုအချိန်က ထေရဝါဒ ဗုဒ္ဓသာသနာ ထွန်းကားနေတဲ့ ရက္ခင်္ဂနိုင်ငံသို့ သံတမန်တွေ စေလွှတ်ပြီး ရက္ခင်္ဂနိုင်ငံသား ရဟန်းတွေကို ပင့်ဆောင်ရတယ် ..
လင်္ကာဒီပမှိ သကလေ၊ ဥပသမ္ပန္နဘိက္ခူနံ။
အသန္တတ္တာ အမစ္စေပိ၊ ဒေသံ ရက္ခင်္ဂသဝှယံ။
ပေသေတွာန နိမန္တေတွာ၊ နန္ဒိစက္ကာဒိ ဘိက္ခဝေါ။
လင်္ကာဒီပံ သမာနေတွာ၊ သီရိဝဍ္ဎနပုရေ ဝရေ။
(မဟာဝံသ၊ အခန်း ၉၄း၁၅-၁၆ ဂါထာများ)
“လင်္ကာတစ်ကျွန်းလုံး၌ ရဟန်းပြုပေးမည့် သံဃာတော်များ မရှိတော့ခြင်းကြောင့် အမတ်တို့ကို ရက္ခင်္ဂ(အမည်ရှိ)နိုင်ငံသို့ လွှတ်ပြီး အရှင်နန္ဒိစက္ကအစရှိသည့် ရဟန်းတော်များကို လင်္ကာဒီပသို့ ပင့်ဖိတ်၍ သီရိဝဍ္ဎနမြို့တော်၌ သီတင်းသုံးစေ၏။
ရေသိမ်
အဲဒီနောက် မဟာဝါကဂင်္ဂါမြစ်ရဲ့ ဂဏ္ဌမ္ဗ (ဂန်ထမ်ဗ)အမည်ရှိ မြစ်ဆိပ်မှာ နှစ်လိုဖွယ် ရေသိမ် ဆောက်လုပ်ပြီး ထိုရေသိမ်မှာ ဘုရင့်ညီဝမ်းကွဲ သေနာရတန (နောင်အခါ လူထွက်ပြီး ထီးနန်းကို ဆက်ခံသူ) အပါအဝင် သီဟိုဠ်သား များစွာတို့ သာသနာနှစ် ၂၁၄၀-ပြည့်မှာ ဆရာတော် အရှင်နန္ဒိစက္က ဦးဆောင်တဲ့ သံဃာတော် များထံမှာ ရဟန်းခံကြတယ် (ယင်း၊ ၉၄း၁ရ-၂ဝ)။
နောက်ထပ် နှစ်တစ်ရာ နီးပါးအကြာ ဒုတိယ ဝိမလဓမ္မရာဇမင်းကြီးလည်း ရက္ခင်္ဂနိုင်ငံသို့ အမတ်တွေ စေလွှတ်၊ ရခိုင်ဘုရင် ပို့ပေးတဲ့ သီဟိုဠ်ရောက် ဆရာတော် အရှင်သန္တာနမထေရ် အမှူးရှိတဲ့ သံဃာတော် ၃၃-ပါးကို ခမ်းနားစွာ ကြိုဆိုပြီး အဲဒီ ဂင်္ဂါမြစ်ရဲ့ ဂဏ္ဏတ္ထဆိပ် ရေသိမ်မှာပဲ သီဟိုဠ်သား အမျိုး ကောင်းသား ၃၃-ဦးကို ရဟန်းခံစေခဲ့ကြောင်း သိရတယ် (ယင်း၊ ၉၇၊၁၀-၁၁)။ ဒါက မြောက်ဦးမြို့မှာ နန်းစိုက်တဲ့ ရခိုင်ဘုရင် မာရုမ္ပိယမင်း လက်ထက်ပါ..
မာရုပ္ပိယမင်း
“ထိုမာရုပ္ပိယမင်း လက်ထက်တွင် လင်္ကာဒီပ သီဟိုဠ်ကျွန်း၌ ဘုရားသာသနာတော် ညှိုးနွမ်း ပျက်စီးသည် ဖြစ်၍ စည်ပင်ပြန့် ပွား ထွန်းကားစေခြင်း အကျိုးငှာ သာသနာပြု ရဟန်းသံဃာ တော်တို့အား လျှောက်ထား၍ စေလွှတ်ပါမည် အကြောင်းနှင့် အဝ ဆယ်လံရှိသော သင်္ဘော နှစ်စင်းနှင့် အပင့်အလျှောက် ရောက်လာလေလျှင်..
မာရုပ္ပိယမင်းလည်း မှူးမတ်ပညာရှိတို့နှင့် တိုင်ပင်တော်မူ၍ သက္ကရာဇ် ၁၀၅၈ (အေဒီ ၁၆၇၈-ခန့်)ခု၊ ပြာသိုလဆန်း ခြောက် ရက်၊ တနင်္ဂနွေနေ့ သတ္တဌာန ဆရာတော် ဣန္ဒမဉ္ဇူနှင့် လောင်းကြက် ဆရာတော် နှစ်ဂိုဏ်းကို သံဃာတော် လေးကျိပ်နှင့် သီဟိုဠ်ကျွန်းသို့ သာသနာပြုတော်မူရန် တောင်းပန် စေလွှတ်တော်မူ၍ သီဟိုဠ်ကျွန်းသို့ ရောက်တော်မူလေလျှင် သာသနာတော်၏ အညစ်အကြေးကို သုတ်သင် ရှင်းလင်းတော်မူပြီးမှ သီဟိုဠ်သားတို့အား ဥပသမ္ပဒကံကို စီမံရွက်ဆောင်တော်မူ၍ ရဟန်းများစွာ ပြုစေတော်မူသည် (ရခိုင်ရာဇဝင်သစ် ၂၊ ၁၁၅-၁၁၆)”။ သီဟိုဠ် ဘုရင်ဟာ ဒီမင်းမတိုင်ခင် သုံးနှစ် အလွန်ကလည်း ထိုအချိန်က ရခိုင်ဘုရင် “မဏိသုဓမ္မရာဇာ”မင်း (အေဒီ ၁၆၇၅- ခန့်)ထံ သံဃာပင့်ရန် စေလွှတ်ပေမယ့် ရခိုင်ဘုရင်က ငြင်းဆိုခဲ့ကြောင်း သိရတယ် (ရခိုင်ရာဇဝင်သစ် ၂၊ ၁၁၅)။
သူတို့ဆို
'Rakkhanga is the name of a district in Lower Burma, now Arakan. ရက္ခင်္ဂ(နိုင်ငံ)ဆိုတာ ယခုအခါ ရခိုင်ဟုခေါ်သော မြန်မာနိုင်ငံ အောက်ပိုင်း ဒေသတစ်ခု၏အမည် ဖြစ်သည်”လို့ Wilhelm Geiger, Translation of Sulavamsa II, p.228, Foot Note 2 မှာ ဖော်ပြတယ်။ The Islaind ဂျာနယ်ပါ Sir D. B. Jayatileka ရဲ့ ဆောင်းပါးအရ သီဟိုဠ်ဘာသာနဲ့ ရေးထားတဲ့ Curnika ကျမ်းကို ကိုးကားပြီး ရခိုင်နဲ့ သီရိလင်္ကာတို့ အေဒီ ၁၄-ရာစုက စပြီး ဆက်ဆံမှု ရှိခဲ့ကြောင်းလည်း သိရတယ်။
နှိုင်းယှဉ်ခြင်း
သီဟိုဠ်မှာ ရေးတဲ့ စူဠဝံသကျမ်းအရ .. ပထမအကြိမ် ဝိမလဓမ္မရာဇမင်း ပင့်ဖိတ်လို့ အရှင်နန္ဒိစက္က ဦးဆောင်တဲ့ ရခိုင်သံဃာ အပါး ၂ဝ-က သီဟိုဠ်သား ရဟန်းလောင်းတွေကို ရေသိမ်မှာ ရဟန်းခံပေးတယ်။ ဒုတိယအကြိမ် ဒုတိယ ဝိမလဓမ္မရာဇမင်း ပင့်ဖိတ်လို့ ရခိုင်ဆရာတော် အရှင်သန္တာနမထေရ် ဦးဆောင်တဲ့ သံဃာ ၃၃-ပါး အဖွဲ့က အဲဒီ ရေသိမ်မှာပဲ သီဟိုဠ်သား ၃၃-ဦးကို ရဟန်း ခံပေးတယ်။
ရခိုင်ရာဇဝင်သစ်အရ .. ပထမအကြိမ် သီဟိုဠ်ဘုရင် ဝိမလဓမ္မသူရိယမင်း ပင့်ဖိတ်လို့ မြောက်တန်ဆောင်း ဆရာတော် စန္ဒဝိလာသ ဦးဆောင်တဲ့ သံဃာ ၂၀-ပါး၊ ဒုတိယအကြိမ် သီဟိုဠ်ဘုရင် (မင်းအမည် မဖော်ပြပေမယ့် နန်းစဉ်အရ ဒုတိယ ဝိမလဓမ္မရာဇမင်း) ပင့်ဖိတ်လို့ ဆရာတော် ဣန္ဒမဉ္ဇူ၊ လောင်းကြက် ဆရာတော်နဲ့ သံဃာအပါး ၄၀-က သီဟိုဠ်သားတွေကို ရဟန်း ခံပေးတယ်။
သုံးသပ်ချက်
စူဠဝံသကျမ်းလာ ဝိလမဓမ္မရာဇမင်းနဲ့ ရခိုင်ရာဇဝင်သစ်ပါ ဝိမလ.ဓမ္မသူရိယမင်း အတူတူ ဖြစ်ပါတယ်။ မှတ်တမ်း ၂-နှစ်ခုမှာ ဦးဆောင် ဆရာတော်တွေရဲ့ ဘွဲ့အမည်နဲ့ သံဃာ အရေအတွက် ကွဲပြားနေတာက .. ရခိုင် မှတ်တမ်းမှာ ဘုရင်နဲ့ နီးစပ်ပြီး ဦးဆောင် လှုပ်ရှားတဲ့ ဆရာတော်ရဲ့ ဘွဲ့အမည် ပေါက်ပေမယ့် သီ ဟိုဠ်မှာတော့ သိက္ခာဝါ အကြီးဆုံး ဥပဇ္ဈာယ်ပြုခံ ဆရာတော်ရဲ့ ဘွဲ့အမည်များ ဖြစ်လေမလား။ အရေအတွက် မတူတာက ခရီးစဉ်မှာ ဆွမ်းပြုစုမယ့် ဒကာတွေကိုပါ ထည့်သွင်းပြီး ရခိုင် မှတ်တမ်းက ၄၀ အရေအတွက် ပြပေမယ့် သီဟိုဠ်က ရဟန်း အရေအတွက်ကိုပဲ ၃၃-လို့ ဖော်ပြတာများလား။
ကောက်ချက်
ရခိုင် ဘုရင်က သီဟိုဠ်မှာ သိမ်လှူတယ်လို့တော့ မတွေ့မိ။ ရခိုင် သံဃာတွေက သီဟိုဠ်သားတွေကို “ရေသိမ်မှာ ရဟန်း ခံပေး ကြတယ်”ဆိုတဲ့ စူဠဝံသအဆိုအရ ရခိုင်က ကြွသွားတဲ့ သံဃာ တွေ သီဟိုဠ်မှာ သိမ်သစ် မသမုတ်ဘဲ သီဟိုဠ်ဘုရင် ဆောက်လုပ်ပေးတဲ့ ရေသိမ်မှာပဲ ရဟန်းခံကြတယ်လို့ ဆိုနိုင်တယ်။ ဒါ ကြောင့် ရခိုင်သံဃာနဲ့ ပတ်သက်တဲ့ “ရေသိမ်တစ်ခု’ သီဟိုဠ် (သီရိလင်္ကာ)မှာ ရှိခဲ့တာ သေချာတယ်။
ဇွန် ၃၊ ၂၀၁၇။
---၅၈၀။ ရဟန်းခံခြင်းအစ
ဆရာတော် ဘုရား၊ ယခုခေတ်မှာ ရဟန်းသံဃာတွေ သိမ်ထဲ ဝင်ပြီး ရဟန်းခံတာ ဘယ်အချိန်က စတင်ခဲ့တယ် ဆိုတာကို ရှင်းပြပေးစေလိုပါသည် အရှင်ဘုရား။
မထွေးထွေးဝင်း (Portland, OR)
---ဧဟိဘိက္ခု
အတော် မွှေကြည့်မှ ဖြေနိုင်မယ့် မေးခွန်းမျိုးပဲ။ ဗုဒ္ဓသာသနာ ပြန့်ပွားပုံ အစောပိုင်းကို ဖော်ပြတဲ့ ဝိနည်း မဟာဝါ ပါဠိတော် မဟာခန္ဓကကို အခြေပြုပြီး လေ့လာတဲ့အခါ ..
ဗုဒ္ဓဖြစ်ပြီးနောက် ခုနစ်ပတ်အကြာမှာ မြတ်ဗုဒ္ဓဟာ မိဂဒါဝုန်ကို ကြွပြီး ပဉ္စဝဂ္ဂီ ငါးဦးကို တရားဦးဟော၊ ပဉ္စဝဂ္ဂီတို့ “ဧဟိ ဘိက္ခု’ ရဟန်းဖြစ်။ မိဂဒါဝုန်မှာ ဗုဒ္ဓဖြစ်ပြီး ပထမဆုံး ဝါတွင်း သုံးလ သီတင်းသုံး၊ ဒီကာလအတွင်း သူဌေးသား ယသနဲ့ မိတ်ဆွေ ၅၄-ယောက် ရဟန်းပြု (ဗုဒ္ဓ မပါဘဲ ရဟန္တာ ၆၀-ပါး)၊ “ရဟန်း၊ လာပါ .. ဗြဟ္မစရိယ (အကျင့်မြတ်)ကို ကျင့်ပါ”လို့ ဗုဒ္ဓ တစ်ဆူက မြွက်ဟဆဲခဏ ရဟန်းဖြစ်သွားသူ။
သရဏဂုံဆို
သီတင်းကျွတ်တော့ မြတ်ဗုဒ္ဓက အဲဒီရဟန္တာ အပါး ၆၀-ကို “ရဟန်းတို့၊ သတ္တဝါတွေ ချမ်းသာဖို့ ဓမ္မခရီး ထွက်ကြ၊ ငါဘုရားလည်း ဥရုဝေလာကို ကြွမယ်”လို့ မိန့်တော်မူတယ်။ ရဟန္တာတွေက ဒေသစုံက ရဟန်းပြု လိုသူတွေကို ခေါ်လာတဲ့အခါ ‘ဗုဒ္ဓံ သရဏံ ဂစ္ဆာမိ၊ ဓမ္မံ သရဏံ ဂစ္ဆာမိ၊ သံဃံ သရဏံ ဂစ္ဆာမိ”လို့ သုံးကြိမ် ဆိုစေပြီး ယင်းတို့ကို ထိုရဟန္တာတွေ ကိုယ်တိုင် ရှင်ရဟန်းပြုပေးဖို့ ခွင့်ပြုတော်မူတယ်။ သရဏဂုံကို ရွတ်ဆိုရုံနဲ့ ရဟန်းဖြစ်သွားလို့ ဒါမျိုးကို သရဏဂမနူပသမ္ပဒါ (သရဏဂုံဆိုနဲ့ ရဟန်းဖြစ်ခြင်း)လို့ ခေါ်တယ်။
ကမ္မဝါစာ ဖတ်ပြီး ရဟန်းပြုပေးဖို့ ညွှန်ကြားပြီး ဖြစ်လို့ ယနေ့ခေတ်မှာတော့ ရဟန်းတစ်ပါးက လူတစ်ဦးကို သရဏဂုံ ဆိုနဲ့ ရဟန်းပြုပေးလို့ မရတော့ဘူး။
ဝေဠုဝန်မှာ
ဥရုဝေလာကို ကြွလာစဉ် လမ်းမှာ ပါဝါမြို့သား ဘဒ္ဒဝဂ္ဂီ အမည်ရှိ ညီအစ်ကို သုံးကျိပ်၊ ဥရုဝေလာကို ရောက်တော့ ကဿပ ညီနောင်နဲ့ ယင်းတို့ရဲ့ တပည့်တစ်ထောင် ... အားလုံး ဧဟိ ဘိက္ခု ရဟန်းဖြစ်။ ရာဇဂြိုဟ်ဘုရင် ဗိမ္ဗိသာရမင်း လာရောက် ဖူးမြော်၊ မြတ်ဗုဒ္ဓအား ဝေဠုဝန် ဥယျာဉ်ကိုလှူ။ ဝေဠုဝန်မှာ သီတင်းသုံးစဉ် အရှင်သာရိပုတ္တရာနဲ့ အရှင်မောဂ္ဂလ္လာန်တို့ ဧဟိဘိက္ခု ရဟန်းဖြစ်။ ရာဇဂြိုဟ်မြို့သား အထက်တန်းလွှာ အမျိုးသားတွေ ရဟန်းပြုကြတယ်။
ရာဇဂြိုဟ် မြို့သားတွေအနက် အချို့ ‘ဧဟိ ဘိက္ခု” အချို့ ‘သရဏဂုံဆို’ ရဟန်းတွေပဲ ဖြစ်ဖွယ် ရှိတယ်။ ဧဟိ ဘိက္ခု ဟန်းပေါင်း ၂၈၆၄၁-ပါး ရှိကြောင်း (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၀၅) သိရ မယ့် ‘သရဏဂုံနဲ့ ရဟန်း’ဖြစ်ခဲ့သူ မည်မျှ ရှိကြောင်းတော့ ကျမ်းဂန်မှာ မတွေ့ဖူးဘူး။
ရာဇဂြိုဟ်
ဝိနည်း မဟာဝါ၊ မဟာခန္ဓက အရ .. ရဟန်းအချို့ ဝတ်စား နေထိုင်ပုံ အချိုးမကျလို့ မိမိကို အနီးကပ် ဆုံးမမယ့် ဥပဇ္ဈာယ် ဆရာရှိမှ ရဟန်းခံခွင့်၊ တပည့်ကျင့်ဝတ် ဆရာ့ကျင့်ဝတ် အသေးစိတ်၊ ရဟန်း ပြုပေးနိုင်တဲ့ ဆရာရဲ့ အရည်အချင်း ငါးပါးစု ခြောက်ပါးစု၊ ဘာသာခြားတွေ ရဟန်းပြုလိုရင် ဦးစွာ ၄-လ အစမ်း နေထိုင်ခွင့်၊ အနာကြီး ၅-မျိုး ရှိသူ မင်းပြစ်သင့်သူ ကြွေးရှိသူ ကျေးကျွန် အသက် ၂၀ မပြည့်သူတို့ နောက် ကြောင်းရှင်းပြီးမှ ရဟန်းပြုခွင့်၊ ဆရာကို မမှီခိုဘဲ နေနိုင်သူရဲ့ အရည်အချင်း .. စသည်ကို ညွှန်ကြား။
ဝါဆိုစဉ်အရ ဗုဒ္ဓဖြစ်ပြီးနောက် ဒုတိယ၊ တတိယနဲ့ စတုတ္ထ ဝါတွေ (၃-နှစ်ခန့်)ကို ရာဇဂြိုဟ်မှာ သီတင်းသုံးခဲ့တာ ဖြစ်လို့ ဒါတွေ အားလုံး သို့မဟုတ် အများစုကို ထိုစဉ်က ရာဇဂြိုဟ်မှာ ဆောင်ရွက်ခဲ့တာ ဖြစ်နိုင်တယ်။ (စကားမစပ်၊ ဝါဆိုစဉ် လင်္ကာအရ ၁၇-ဝါနဲ့ ၂၀-မြောက် ဝါတွေကိုလည်း ရာဇဂြိုဟ်မှာ သီတင်းသုံးခဲ့ကြောင်းပါ။)
သာမဏေ
ဒုတိယဝါ သီတင်းကျွတ်ပြီးနောက် ခမည်းတော်ပင့်လို့ ရာဇဂြိုဟ်မှ ကပိလဝတ်သို့ ကြွ။ သားတော် ရာဟုလာ သာမဏေ ဖြစ်။ သာကီဝင် မင်းသား ၆-ယောက်နဲ့ အခြား သာကီဝင်မင်းသား တစ်ထောင် ရဟန်းပြု။ ဒီနောက် သူဌေး သုဒတ္တ (နောင်အခါ အနာထပိဏ်)ပင့်လို့ သာဝတ္ထိသို့ ဆက်ကြွပေမယ့် ဝါဆိုခြင်း မပြု။ သာဝတ္ထိမှာ အရှင်သာရိပုတ္တရာ့ ဒကာရဲ့သား တစ်ယောက် သာမဏေ ပြုရာကနေ သာမဏေတွေ တိုးလာလို့ သာမဏေတွေ ကျင့်ဖို့ ဆယ်ပါးသီလနဲ့ ဒဏ်ဆယ်ပါး သည်ကို ညွှန်ကြား။
ဒါကြောင့် ဗုဒ္ဓဖြစ်ပြီး ၂-နှစ်ခန့် အကြာမှာ အသက် ၂၀-အောက် ငယ်ရွယ်သူတို့ ရှင်သာမဏေ ဝတ်ခွင့် ရခဲ့ကြောင်း၊ ရှင်ရာဟုလာနဲ့ အရှင်သာရိပုတ္တရာ့ ဒကာရဲ့သား အဦးဆုံး ဖြစ် ကြောင်း သိရတယ်။
တဖြည်းဖြည်း
သာသနာတွင်း ရဟန်းပြုခွင့် မပြုဖို့ တားမြစ် ခံရသူတွေရဲ့ ဖြစ် ရပ်များအနက် ဘိက္ခုနီမကို ဖျက်ဆီးသူ ပါဝင်လို့ ကာလ အတန်ကြာမှ တားမြစ်ခံ ၁၃-ဦး စာရင်း ပြည့်စုံသွားပုံ ရတယ်။ ဘာကြောင့်ဆို ဗုဒ္ဓဖြစ်ပြီး အနည်းဆုံး ၅-နှစ်ခန့် ကြာမှ ဘိက္ခုနီရှိနိုင်လို့ပါ။ ပါဠိတော် (ဝိ၊၃၊၁၃၃)လာ ကမ္မဝါစာ ဖတ်ပြီး ရဟန်းခံပုံ အစီအစဉ် (ဥပသမ္ပဒါဝိဓိ)လည်း ဒီအတိုင်းပါပဲ။ တဖြည်းဖြည်းမှ ပုံစံကျသွားတဲ့ သဘောရှိတယ်။ ဒါ့အပြင် သိမ်ကို ခွင့်မပြုခင်က နေရာ သတ်မှတ်ချက် မရှိဘဲ ပညတ်ပြီးသား စည်းကမ်းနဲ့အညီ ကြုံတဲ့နေရာမှာ စည်းဝေး စုထိုင်ပြီး ရဟန်း ပြုပေးခဲ့ကြဖွယ် ရှိတယ်။
ယခုခေတ်လို သိမ်ထဲမှာ သံဃာ ၁၀-ပါး (အိန္ဒိယအတွက်) သို့မဟုတ် သံဃာ ၅-ပါး (အခြားဒေသအတွက်) စည်းဝေး (စု ထိုင်)၊ ကမ္မဝါစာ ဖတ်ပြီး ရဟန်းခံတာက သိမ်ကို ခွင့်ပြုပြီးမှ ဖြစ်နိုင်မှာပါ။
သိမ်ကိုခွင့်ပြု
သံဃာတွေ သာမဂ္ဂီ (ညီညွတ်ခြင်း)ဖြစ်ဖို့ သိမ်ကို မြတ်ဗုဒ္ဓ ခွင့်ပြုတော်မူတယ် (ဝိ၊၃၊၁၄၃)။ အရှင်သာရိပုတ္တရာက ရာဇဂြိုဟ် မြို့ကို ဝန်းရံထားတဲ့ ကျောင်းတိုက်ကြီး ၁၈-ခုလုံးကို ပေါင်းပြီး တစ်ခုတည်းသော မဟာသိမ် (ဗုဒ္ဓလက်ထက် ပထမဆုံးသိမ် ဖြစ်ဖွယ်ရှိ)အဖြစ် သမုတ်ခဲ့တယ် (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၃၁)။ ပါဠိတော်ရဲ့ အာဘော်အရ ဒါတွေဟာ မြတ်ဗုဒ္ဓ ရာဇဂြိုဟ်မှာ ဝါဆိုတဲ့ သုံး နှစ်တာ ကာလအတွင်း ဖြစ်ဖွယ်ရှိတယ်။ ကျောင်းတိုက်ကြီး ဆိုပေမယ့် သံဃာတွေ သီတင်းသုံးနိုင်တဲ့ လိုဏ်ဂူ ဥယျာဉ် လိုဟာတွေ ဖြစ်လို့ ၃-နှစ် အတွင်း ၁၈-ခု ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။ သိမ်ထဲမှာ ကမ္မဝါစာ ဖတ်ပြီး ရဟန်းခံတာလည်း အဲဒီ ကာလအတွင်း သို့ မဟုတ် အဲဒီနောက် မကြာမီ တစ်ချိန်ချိန်မှာ စခဲ့တယ်လို့ ကြမ်းဖျင်း ယူဆနိုင်တယ်။
အဖြေ
ခြုံငုံ သုံးသပ်ရင် ယနေ့ခေတ်နဲ့ တစ်ထပ်တည်း မတူနိုင်ရင် တောင် အနည်းဆုံး ဗုဒ္ဓဖြစ်ပြီး လေးငါးနှစ် အကြာမှာ သိမ်ထဲ ဝင်ပြီး ရဟန်းခံခြင်း စတင်ခဲ့တယ်လို့ ဆိုရင် အမှန်နဲ့ နီးစပ်ပါတယ်။
ဇွန် ၁၇၊ ၂၀၁၇။
---၅၈၁။ ဧဟိဘိက္ခုနီ
ဘုန်းဘုန်းရေ ... မေးစရာလေး တစ်ခု ရှိနေလို့ပါ ဘုရား၊ ဘု ရားရှင် လက်ထက်က ဧဟိဘိက္ခု ခေါ်ခံရတဲ့ ရဟန်းမတွေ ရှိမရှိ၊ ရှိလျှင် အရေအတွက် မည်မျှ ရှိသည်ကို သိလိုပါသည် ဘုန်းဘုန်း။
အေးမြနွယ် (ဓမ္မစကူးလ်)
---ဖြစ်နိုင်ခွင့်
မြတ်စွာဘုရား တစ်ဆူဆူက “လာလော့၊ အကျင့်မြတ်ကို ကျင့် လော့”လို့ ခေါ်ခံရရုံနဲ့ ရဟန်းအသွင် ပြောင်းသွားသူကို “ဧဟိဘိက္ခု’လို့ ခေါ်ပါတယ်။ ဂေါတမ မြတ်စွာဘုရားရဲ့ ဝါနှစ် ဆယ်အတွင်း အဲဒီလို ဧဟိဘိက္ခု ရဟန်း ဖြစ်လာသူတွေ များပါသတဲ့ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂ဝ၅)။ ဧဟိဘိက္ခု ခေါ်ခံရမယ့် သူရဲ့ ဒီဘဝဟာ နောက်ဆုံး ဘဝ (ပစ္ဆိမဘဝိက) ဖြစ်ရတယ်။ “အပေါ်ရုံ သင်္ကန်း ကြီး (ဒုကုဋ်)၊ ကိုယ်ရုံ ဧကသီ၊ ခါးဝတ် သင်းပိုင်၊ သပိတ်၊ သင်တုန်းဓား၊ ချုပ်အပ်၊ ခါးပန်းကြိုး၊ ရေစစ်’ဆိုတဲ့ ပရိက္ခရာ ရှစ်ပါး လှူဒါန်းပြီး ဧဟိဘိက္ခု ဖြစ်ဖို့ ဆုတောင်း အထူးလည်း ရှိဖူးမှ ဖြစ်နိုင်တယ်။
ဧဟိဘိက္ခုနီ
ဘိက္ခုနီဝိဘင်း ပါဠိတော်မှာ ဘိက္ခုနီ (ရဟန်းမ)လို့ ခေါ်နိုင်တဲ့ အကြောင်း ၁၂-မျိုးအနက် 'ဧဟိ ဘိက္ခုနီတိ ဘိက္ခုနီ = ဘိက္ခုနီမ၊ လာလော့ဟူသော ဘုရား စကားတော်ဖြင့် (ရဟန်း) ဖြစ်သောကြောင့် ဘိက္ခုနီ (ဝိ၊၂၊၂၇၆)’လို့ မြတ်ဗုဒ္ဓ ဟောတော်မူတယ်။ ဒီစကားအရ “ဧဟိဘိက္ခုနီ’ ခေါ်ခံရတဲ့ အမျိုးသမီး ရှိ တယ်လို့ ယူဆစရာ ဖြစ်နေတယ်။ အဋ္ဌကထာမှာ ထိုစကား ရပ်ကို အထူး ဖွင့်ဆိုရှင်းပြခြင်း မရှိ။ ဒါပေမယ့် အဋ္ဌကထာကို အဓိပ္ပာယ် ထပ်ဖွင့်တဲ့ ဋီကာကျမ်းတွေမှာတော့ ဖွင့်ဆိုထားတာကို တွေ့ရတယ် ..
ဝဇိရဗုဒ္ဓိ
“ဝဇိရဗုဒ္ဓိ”ဆိုတာ ဋီကာကျမ်းပြု ပုဂ္ဂိုလ်ရဲ့ ဘွဲ့အမည်။ ဒီအမည်နဲ့ပဲ “ဝဇိရဗုဒ္ဓိဋီကာ”လို့ ထင်ရှားတယ်။ ဝိနည်း အဋ္ဌကထာကို ဖွင့်ဆိုတဲ့ ဋီကာကျမ်းကြီး သုံးစောင်အနက် ပထမဆုံး ဋီကာကျမ်းပါ။ အနည်းဆုံး အေဒီ ၁၁-ရာစု မတိုင်ခင်က ရေးခဲ့တဲ့ ကျမ်း။ ဒီကျမ်း (ဝဇိရဗုဒ္ဓိ-ဋီ၊ ၃၅၁)မှာ ဖွင့်ဆိုပုံက ..
ယူကြပုံ
(ဘိက္ခုနီဝိဘင်း ပါဠိတော်မှာ)ဒေသနာ(ဟောကြားပုံ)ကို တန် ဆာဆင်တဲ့ အနေနဲ့ ဟောတော်မူတာ ဖြစ်တယ်လို့ ဆရာအချို့က ဆိုတယ်။ အချို့ကတော့ အခြား ဗုဒ္ဓတွေရဲ့ လက်ထက်မှာ (ဧဟိဘိက္ခုနီ) ရှိတယ်လို့ ဆိုတယ်။ (အခြား ဗုဒ္ဓ လက်ထက်မှာ ရှိရင်) ငါတို့ ဗုဒ္ဓ လက်ထက်မှာလည်း ရှိနိုင်တာကြောင့် (ဒီအဆို) မသင့်သလိုဘဲ။ ဘာကြောင့်ဆို ဓမ္မပဒ ဝိသာခါဝတ္ထုမှာ “အမျိုးသမီးတွေမှာ သင်္ကန်း အလှူကြောင့် အမြင့်ဆုံး အနေနဲ့ မဟာလတာခေါ်တဲ့ အဆင်တန်ဆာကို ရသလို ယောက်ျားတွေမှာတော့ တန်ခိုးကြောင့် ဖြစ်တဲ့ သပိတ် သင်္ကန်းကို ရခြင်းပါပဲ”လို့ အမျိုးသမီးတွေ ဧဟိဘိက္ခု မဖြစ်နိုင်ဘူး ဆိုတဲ့ စကားရိပ်ကို တွေ့ရလို့ ဖြစ်ပါတယ်။
အချို့ကတော့ “ပုထုဇဉ်အဖြစ်နဲ့ ဧဟိဘိက္ခုရဟန်း ဖြစ်လာပြီးမှ (နောင်အခါ) ဣတ္ထိလိင် ပြောင်းသွားလို့ ဘိက္ခုနီ ဖြစ်သွား တဲ့ အမျိုးသား ရဟန်းလည်း ဧဟိဘိက္ခုနီထဲမှာ ပါနိုင်တာပဲ။ ဒီလို မဟုတ်ရင် ပါဠိတော်စကားနဲ့ ဆန့်ကျင်မှာပေါ့”လို့ ဆိုကြသေးတယ်။ ဆင်ခြင်ပြီး ယူပါ။
အထက်ပါ ရှင်းပြချက်တွေကို ဖတ်ရှုနားလည်ရသလောက် ဝဇိရဗုဒ္ဓိဋီကာရှင်ဟာ မိမိရဲ့ အယူအဆကို အတိအကျ ဆုံးဖြတ်ချက် မချခဲ့ဘူးလို့ ဘုန်းကြီး ထင်တယ်။
သာရတ္ထဒီပနီ
ဝဇိရဗုဒ္ဓိဋီကာထက် နောက်ကျတဲ့ သာရတ္ထဒီပနီ ဋီကာမှာ တော့ အတော်ကလေး ကျယ်ဝန်းစွာ ရှင်းပြပြီး အတိအကျ ဆုံးဖြတ်ခဲ့တာကို တွေ့ရတယ် ..
ဖြစ်ရပ်မရှိ
အမျိုးသမီးတွေကို ဧဟိဘိက္ခုနီလို့ ခေါ်ပြီး ရဟန်းပြုပေးတဲ့ ဖြစ်ရပ်သာဓက (ဗုဒ္ဓ လက်ထက်က) မရှိတဲ့ အတွက် ဧဟိဘိက္ခုနီ မရှိနိုင်။ ဒေသနာစဉ်အရ ဧဟိဘိက္ခုနီလို့ (ဘိက္ခုနီ ဝိဘင်းပါဠိတော်မှာ) မိန့်တော်မူထားတာပါ။ အချို့နေရာမှာ ရနိုင်လျက် ယူဘဲ၊ အချို့ နေရာမှာတော့ မရနိုင်ဘဲလျက် သွင်းယူပြီး နာစဉ်အရ ဟောသွားတာမျိုးတွေကို အဘိဓမ္မာ ပါဠိတော်တွေ မှာ နမူနာအဖြစ် တွေ့နိုင်တယ်။
ကြံပြောခြင်း
“အကယ်၍ ဘိက္ခုနီပြုမယ့် အမျိုးသမီး တစ်ဦးကို ဧဟိဘိက္ခုနီလို့ ခေါ်ဆိုခဲ့ရင် ဧဟိဘိက္ခုနီ ရဟန်းမအဖြစ် ရှိမှာပဲ’လို့ ကြံဆ မိန့်တော်မူခြင်းမျိုးပါ။ “အမျိုးသမီးတွေမှာ ဧဟိဘိက္ခုနီ ဖြစ်ဖို့ ဆုတောင်းအထူး မရှိခဲ့ကြလို့ဘဲ” မြတ်ဗုဒ္ဓက ဧဟိဘိက္ခုနီလို့ မခေါ်ခဲ့တာပေါ့။
နီးဝေးမဆိုင်
ဆရာအချို့က “ဘိက္ခုတွေပဲ မြတ်ဗုဒ္ဓနဲ့ အနေနီးပြီး အမြဲလည်း ရင်းနှီးကျွမ်းဝင် ခွင့်ရှိလို့ ယင်းတို့ကိုပဲ ဧဟိဘိက္ခု ခေါ်ထိုက်တယ်၊ ဘိက္ခုနီတွေက ထိုအခွင့်အရေး မရှိလို့ မခေါ်နိုင်ဘူး”လို့လည်း အကြောင်း ပြကြတယ်။ ဒါပေမယ့် ဒါကတော့ သူတို့ရဲ့ ယူဆချက်ပါ။ အမှန်တော့ ဗုဒ္ဓနဲ့ အနေနီးခြင်း ဝေးခြင်းက တရားကို သိခြင်း မသိခြင်းနဲ့ မပတ်သက်ပါဘူး။ မြတ်ဗုဒ္ဓက “ငဘုရားရဲ့ သင်္ကန်းစွန်းကို ကိုင်ဆွဲပြီး ထက်ကြပ်မကွာ လိုက်နေ ပေမယ့် သတိ လွတ်ပြီး ကိလေသာတွေ ထူပြောနေရင် ငါဘုရားနဲ့ အဝေးကြီးပါ။ ယူဇနာတစ်ရာ အဝေးမှာ နေစေကာမူ စိတ်ဆိုး စိတ်ယုတ်တွေကို ထိန်းကွပ်ပြီး သတိနဲ့ ဣန္ဒြေကို ထိန်းစောင့်နိုင်ရင် ငါဘုရားနဲ့ နီးတယ်”လို့ ဟောထားတာပဲ။
အဖြေ
သာရတ္ထဋီကာမှာ ကုဏ္ဍလကေသာ ထေရီဂါထာနဲ့ အပဒါန် ပါဠိတော်လာ စကားရပ်တွေကိုပါ ကိုးကား ရှင်းပြပြီး “ဧဟိဘိက္ခုနီ မရှိဘူးလို့ သံသယရှင်းစွာ မှတ်သားပါလို့ ဆုံးဖြတ်ပါ တယ်။ နောက်အကျဆုံး ဖြစ်တဲ့ ဝိမတိဋီကာရှင်ကတော့ ဒီ ကိစ္စကို နှုတ်ဆိတ်နေခဲ့ပါတယ်။ ဒါကြောင့် သာရတ္ထဋီကာကျမ်း ဆုံးဖြတ်သလိုပဲ မှတ်သားရမှာပေါ့။
ဇွန် ၁၈၊ ၂၀၁၇။
Extree poverty anywhere is a threat to human security everywhere.
Kofi Annan
မည်သည့် နေရာမှာပဲ ဆင်းရဲမွဲတေခြင်း ရှိစေ နေရာတိုင်းက လူတွေရဲ့ လုံခြုံမှုကို ခြိမ်းခြောက်တာပဲ။ ကိုဖီအန်နန်
၅၈၂။ တရားတုသတိ
တပည့်တော် မေးလျှောက်လိုတာရှိပါတယ်ဘုရား လော လောဆယ် ရန်ကုန်မှာ ပုံနှိပ် တရားစာအုပ် တစ်အုပ်နဲ့ လူအုပ်စု တစ်စုရဲ့ တရားဆွေးနွေးတဲ့ အသံဖိုင်တွေ တပည့်တော် ရထားလို့ ဖတ်ကြည့် နားထောင်ကြည့်တဲ့အခါ၊ အချုပ်အားဖြင့် သူတို့ဝါဒက ... “သစ္စာလေးပါး လမ်းကြောင်း သို့မဟုတ် ပညာ လမ်းကြောင်း ဖြစ်ပြီး၊ အာရုံမှာ နိဗ္ဗာန်က ရှိထားပြီးသားမို့ နိရောဓသစ္စာကို ကတဉာဏ်နဲ့ သိဖို့ ဓမ္မသာကစ္ဆာ၊ ဝိဘဇ္ဇ၊ သမ္မာ သင်္ကပ္ပ (စိန္တာမယ-စကားလုံး ရှောင်ထားပါတယ်) အလုပ်တွေ သံသယ ကုန်အောင် လုပ်ရမှာ၊ ထိုင်မှတ်ရမှာ မဟုတ်၊ ဆင်ခြင်ဖို့ ဖြစ်တယ်”လို့ဆိုပါတယ်။
“သူတို့ လမ်းကြောင်းက သံသရာ လွတ်ဖို့ နီးသော လမ်းကြောင်း၊ မိရိုးဖလာ ဝိပဿနာ လမ်းကြောင်းက သောတာပန်၊ သကဒါဂါမ်၊ အနာဂါမ် အဆင့်ဆင့်နဲ့ ဝေးသော လမ်းကြောင်းလို့ ဆိုပါတယ်။ မဂ်ဆိုတာ တစ်ခုတည်းပဲ ရှိတယ်။ နိဗ္ဗာနံ မဂ္ဂဿ၊ နိဗ္ဗာနံ ဖလဿ = နိဗ္ဗာန် အာရုံကြောင့် အကျိုး မဂ်ဉာဏ် ဖိုလ်ဉာဏ် ဖြစ်ရတာ” ... စသဖြင့်လည်း ပြောပါတယ် ဘုရား။ “နိဗ္ဗာနံ မဂ္ဂဿ၊ နိဗ္ဗာနံ ဖလဿ ́ဆိုတဲ့ ပါဠိအဓိပ္ပာယ် မူရင်းနဲ့ Context က ဒီအတိုင်း အမှန်ပဲလား ဘုရား။ သူတို့ ဆွေးနွေးတာတွေက “နိဗ္ဗာန်ကကိုယ်ထဲမှာ ရှိတယ်။ စိတ် စိတ်အတိုင်းထား’ - စတဲ့ ကျောက်သင်္ဘောဝါဒနဲ့ အတူတူပဲ လို့ သိရပါတယ် ဘုရား။ ပြဿနာက တရားအားထုတ်ဖူးသူ အချို့တောင် ဒါကို သဘောကျကြပြီး၊ တရားရိပ်သာတွေကို ပါးပါးလေးနဲ့ ပုတ်ခတ် ဆွေးနွေးထားတာ ကြားရပါတယ် ဘုရား။ ဒါကို ညွတ်နေတဲ့ တပည့်တော် အသိုင်းအဝိုင်းထဲက လူတွေကို ဘယ်လို ပြောပြသင့်သလဲ ဆိုတာ အကြံပြုပေးပါ ဘုရား။
Dr. ထိန်ဝင်း - ရန်ကုန်
---ပြန်မေး
“အာရုံမှာ နိဗ္ဗာန်က ရှိထားပြီးသားမို့’လို့ ဆိုတဲ့ပုံကိုက အဓိပ္ပာယ်ကို ရှုပ်ထွေးစေတယ်။ အဘိဓမ္မာနည်းအရ “ရူပါရုံ သဒ္ဒါရုံ ဂန္ဓာရုံ ရသာရုံ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရုံ ဓမ္မာရုံ’လို့ အာရုံ ၆-မျိုး ရှိရာမှာ နိဗ္ဗာန်ဟာ ဓမ္မာရုံထဲမှာ ပါတယ်။ “စိတ်၊ စေတသိက်၊ ပသာဒ ရုပ်၊ သုခုမရုပ်၊ နိဗ္ဗာန်၊ ပညတ်’လို့ ဓမ္မာရုံ အကျဉ်း ၆-မျိုး၊ တစ်နည်း ... စိတ် စေတသိက် ၈၉၊ ၅၂၊ ပသာဒရုပ် ၅၊ သုခုမရုပ် ၁၆၊ နိဗ္ဗာန် ၁၊ ပညတ် ၁၊ ပေါင်း အကျယ် ၁၆၄-မျိုး ရှိတယ်။
ဒါကြောင့် “နိဗ္ဗာန်က ဘယ်အာရုံမှာ ရှိထားတာတုန်း ရှိနေတာတုန်း’လို့ ပြန်မေးကြည့်။ ထေရဝါဒီရဲ့ အဖြေက “နိဗ္ဗာန်သည်ပင် အာရုံတရား ဖြစ်လို့ နိဗ္ဗာန်ဟာ ဘယ်အာရုံထဲမှာမှ ရှိမထားပါဘူး၊ ရှိမနေပါဘူး၊ နိဗ္ဗာန်ဆိုတာ အာရုံတရား သက်သက်ပဲ’လို့ ဖြစ်ပါတယ်။ တစ်နည်း ..
တရားမထိုင်ဘဲ
“အာရုံမှာ နိဗ္ဗာန်က ရှိထားပြီးသားမို့” ဆိုတာကို “နိဗ္ဗာန်ဟာ အာရုံတရား ဖြစ်လို့’လို့ အဖြောင့် အဓိပ္ပာယ် ယူကြည့်မယ်။ “ကတဉာဏ်”ဆိုတာ “သစ္စာလေးပါးကို မဂ်ဖိုလ်ဉာဏ်နဲ့ သိပြီးပြီလို့ ပြန်ပြီး ဆင်ခြင်တဲ့ ဉာဏ် (တဿ တဿ ကိစ္စဿ ကတ ဘာဝဇာနနဉာဏံ ကတဉာဏံ နာမ။ သံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၂၈)’။ ဒါ ကြောင့် ပေးထားတဲ့ အဆိုစာပိုဒ်က “နိဗ္ဗာန်ဟာ အာရုံတရား ဖြစ်လို့ နိရောဓသစ္စာ (ဖြစ်တဲ့ အဲဒီနိဗ္ဗာန်)ကို သိပြီးပြီလို့ ဆင်ခြင်ဖို့ ဆွေးနွေးခြင်း (ဓမ္မသာကစ္ဆာ)၊ ခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာခြင်း (ဝိဘဇ္ဇ)၊ စဉ်းစားခြင်း (စိန္တာမယ)တွေ လုပ်ရမယ်၊ ထိုင်ပြီး တရား ရှုမှတ်စရာ မလိုဘူး”လို့ ဆိုလိုရင် ..
“တရား မထိုင်ဘဲ နိဗ္ဗာန်ကို ရတယ်”ဆိုတဲ့ အဓိပ္ပာယ် ဖြစ်လို့ ထေရဝါဒနဲ့ ဖြောင့်ဖြောင့်ကြီး ဆန့်ကျင်တယ်။ နိဗ္ဗာန်ဆိုတာ ဆွေးနွေး ငြင်းခုံလို့ ရနိုင်တဲ့ တရားမျိုး မဟုတ်ဘူး။ လေ့ကျင့် အားထုတ်ပါ များလို့ ဖြစ်ပေါ်လာတဲ့ အဆင့် အမြင့်ဆုံး မဂ်ဖိုလ် သိစိတ်မှာ ယှဉ်နေတဲ့ ဉာဏ်နဲ့သာ သိမြင်နိုင်တဲ့ တရားမျိုး ဖြစ်ပါတယ် (နိဗ္ဗာနံ စတုမဂ္ဂဉာဏေန သစ္ဆိကာတဗ္ဗ မဂ္ဂဖလာန မာရမ္မဏဘူတံ)။
ဒုံးပျံနဲ့သွား
“သူတို့က နီးသော လမ်းကြောင်း”ဆိုလို့ ရယ်စရာပြောရဦး မယ် .. ဘုန်းကြီး ရဟန်း ၃-ဝါရ လပွတ္တာက ရဟန်းအမ အိမ် မှာ တစ်ညနေ ဗိုလ်ကုန်းရွာနေ ဦးပြူးဆိုတဲ့ သဲအင်းဂူယောဂီ ဒကာကြီး ရောက်လာပြီး “နိဗ္ဗာန်ကို ရဖို့ စာတတ်စရာ မလို ဘူး။ တရား အားထုတ်ဖို့ပဲ လိုတယ်။ စာသင်နေတာဟာ နိဗ္ဗာန်ကို လှည်းနဲ့ သွားနေသလိုပဲ။ ဒကာကြီးတို့ နည်းက နိဗ္ဗာန်ကို ဒုံးပျံနဲ့သွားတာ ဘုရာ့”တဲ့။
ဘုန်းကြီးက စကားလုံးကွဲအောင် ပြောတတ်သူ.. မဟုတ်တော့ အနီးမှာရှိတဲ့ ရဟန်းဒကာမက သူ့ရဟန်းကို ကြည့်ပြီး အားရပုံ မပေါ်ဘူး။ ဒါနဲ့ ကွမ်းသီးခြမ်းကို ကွမ်းညှပ်နဲ့ “ဖျောက်ခနဲ’ ညှပ်၊ ပါးစပ်ထဲ ငုံထားတဲ့ ကွမ်းရည်ကို သုံးနေကျ နို့စည် ခွက် ထွေးခံထဲ ‘ပျစ်ခနဲ’ ထွေးထုတ်၊ ကြေးကွမ်းအစ်ကြီးကို ‘ဂွမ်းခနဲ’ ရှေ့သို့ တိုးလိုက်ရင်း ..
ပြုံးရခက်ကြီး
“နိဗ္ဗာန်ရဖို့ စာတတ်ကို တတ်ရမယ်။ ဘာလို့ဆိုရင် နိဗ္ဗာန်ရဖို့ စာတတ်ဖို့ လိုကိုလိုလို့ .. ဟင် ဟုတ်လား၊ နိဗ္ဗာန်ရဖို့ စာသင်ကို သင်ရမှာ .. သိလား၊ ဘာလို့ဆိုရင် နိဗ္ဗာန်ရဖို့’ အဲဒီစကား သုံးလေးလုံးကိုပဲ ထပ်တလဲလဲ တရစပ် အသက်မရှုဘဲ ပြောပြီး ဒကာမကြီး ဝင်ရဲလိုက်တာ ၅-မိနစ်တောင် မကြာဘူး၊ ဒကာ ပြူးခမျာ ပြေးပါလေရော။ ပြီးမှ ခပ်တည်တည်နဲ့ ဒကာမကြီး ပြောပုံက “တပည့်တော်ကို တရုတ်ဆိုပြီး သူက သိပ် အထင် သေးတာ မောင်ပဉ္စင်းရဲ့၊ ဒါကြောင့် ပြန်ပြောပစ်တာ၊ မှတ်က ရော”တဲ့။ ဘုန်းကြီးလည်း ပြုံးရခက်ကြီး။
ပြင်မှတ်
“မဂ်ဆိုတာ တစ်ခုတည်းပဲ ရှိတယ်”ဆိုတဲ့ စကားက မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ ဓမ္မအစစ်အမှန်နဲ့ မပတ်သက်ဘူး။ ဗုဒ္ဓသာသနာမှာ သေက္ခ (ကျင့်ဆဲ)ပုဂ္ဂိုလ် ရ-ယောက်နဲ့ အသေက္ခ (ကျင့်ပြီး)ပုဂ္ဂိုလ် ၁-ယောက်ရှိကြောင်း ထိုထို ပါဠိတော် အဋ္ဌကထာ ဋီကာ ကျမ်းမြတ်တွေမှာ အလွန် ထင်ရှားစွာ မိန့်ဆိုပါတယ်။ ဒါကြောင့် မဂ် ၄-ပါးနဲ့ ဖိုလ် ၄-ပါး ရှိကြောင်း ဓမ္မအမှန်ကို ပြင်မှတ်ပါ။
အာရမ္မဏ
ပဋ္ဌာန်းပါဠိတော်၊ ကုသလတိက်၊ ပဥှာဝါရ၊ အဗျာကတ တရား ကုသိုလ်တရားကို .. အဗျာကတ တရားက အဗျာကတ တရားကို အာရမ္မဏပစ္စည်းနဲ့ ကျေးဇူးပြုပုံကို “နိဗ္ဗာနံ မဂ္ဂဿ အာရမ္မဏပစ္စယေန ပစ္စယော (ပဋ္ဌာန၊၁၊၁၃၅)’၊ “နိဗ္ဗာနံ ဖလဿအာရမ္မဏပစ္စယေန ပစ္စယော (ပဋ္ဌာန၊၁၊၁၃၄)”လို့ ဟောပါတယ်။ ဒီ ပါဠိကို ရည်ရွယ်တာ ဖြစ်ရင် .. အဓိပ္ပာယ်က “နိဗ္ဗာန်သည် မဂ်အား (ဖိုလ်အား) အာရမ္မဏပစ္စည်းဖြင့် ကျေးဇူးပြု၏”လို့ ဖြစ်ပါတယ်။ နိဗ္ဗာနံ ဆိုတာ ပစ္စည်း၊ မဂ်နဲ့ ဖိုလ်က ပစ္စယုပ္ပန်။ “ပစ္စည်းဆိုတာ အကြောင်း၊ ပစ္စယုပ္ပန် ဆိုတာ အကျိုး။ ဒီလို နားလည်ရပေမယ့် ..
ဒီနေရာမှာ အာရုံတရား (နိဗ္ဗာန်)နဲ့ အာရမ္မဏိက (အာရုံရှိ တဲ့ မဂ်ဖိုလ်တရား)တို့ရဲ့ ပတ်သက်မှုကို ဖော်ပြခြင်းသာ ဖြစ်ပါတယ်။ “နိဗ္ဗာန် အာရုံကြောင့် အကျိုး မဂ်ဉာဏ် ဖိုလ်ဉာဏ် ဖြစ်ရတာ’လို့ မဆိုလိုဘူး။ ဓမ္မအမှန်က “မဂ်ဖိုလ် စိတ်တွေရဲ့ အာရုံက နိဗ္ဗာန်ဖြစ်တယ် တစ်နည်း (တရားအားထုတ်လို့) မဂ်ဖိုလ်ဉာဏ်ကိုရမှ နိဗ္ဗာန်ကို အာရုံပြုနိုင်တယ်”လို့ ဖြစ်ပါတယ်။
ဗဟိဒ္ဓ
“တစ်လံမျှသော ဤခန္ဓာကိုယ်၌ လောက (ဒုက္ခသစ္စာ)၊ ဖြစ်ကြောင်း (သမုဒယသစ္စာ)၊ လောကချုပ်ရာ (နိရောဓသစ္စာ)၊ လောကချုပ်ရာသို့ ရောက်ကြောင်းအကျင့် (မဂ္ဂသစ္စာ)ကို ငါ ဘုရား ဟောတော်မူ၏ (သံ၊၁၊၆၁)”ဆိုတဲ့ ပါဠိတော်ကို ကြည့် ပြီး “နိဗ္ဗာန်က ကိုယ်ထဲမှာ ရှိတယ်’လို့ အဆိုပြုပုံ ရတယ်။ မှန်က ဒုက္ခသစ္စာဟာ ဒီခန္ဓာကိုယ်မှာ ချုပ်ငြိမ်းတာဖြစ်လို့ တည် ရာ(ခန္ဓာ)ကို အစွဲပြုပြီး ဌာနူပစာနည်းနဲ့ နိဗ္ဗာန်ကို “အဇ္ဈတ္တ (အတွင်း)”လို့ ဆိုခြင်း ဖြစ်ပါတယ် (ဝိသုဒ္ဓိ ဋီ၊၁၊၁၃၇)။
ဒါပေမယ့် “အနိန္ဒြိယဗဒ္ဓရူပဉ္စ နိဗ္ဗာနဉ္စ ဗဟိဒ္ဓါ = ဣန္ဒိယ ဗဒ္ဓရုပ် ရှစ်ပါး (ပသာဒရုပ် ၅၊ ဘာဝရုပ် ၂၊ ဇီဝိတရုပ် ၁)မှ တစ်ပါးသော ရုပ် ၂၀ နှင့် နိဗ္ဗာန်သည် ဗဟိဒ္ဓ (အပြင်)တရား ဖြစ်၏ (အဘိ၊၁၊၂ရ၃)”လို့ ဓမ္မသင်္ဂဏီ ပါဠိတော်မှာ တိုက်ရိုက် ဟောကြားပါတယ်။ မုချအနေနဲ့ နိဗ္ဗာန်ဟာ ဗဟိဒ္ဓ တရားပါ။
ဖျက်ဆီးခံရ
တရားတုတွေ ပေါ်လာတာဟာ ဗုဒ္ဓဓမ္မအစစ်အမှန် ကွယ်ပျောက်ခြင်းရဲ့ အကြောင်းတရား ဖြစ်ပါတယ်။ အနက်မှန်တွေ ဖျက်ဆီးခံရလို့ တရားတု ပေါ်ပေါက်ရခြင်း ဖြစ်ကြောင်းကို ဒီပဝံသ ကျမ်းမှာ ဖော်ပြပုံက ..
ပရိယာယဒေသိတံ စာပိ၊ အထော နိပ္ပရိယာယဒေသိတံ။ နီတတ္ထိစေဝ နေယျတ္ထံ၊ အဇာနိတွာန ဘိက္ခဝေါ။ (ဒီပဝံသ၊ ၅း၃၄)
အညံ သန္တာယ ဘဏိတံ၊ အညတ္တံ ဌပယိံသု တေ။ ဗျဉ္စနစ္ဆာယာယ တေ ဘိက္ခူ၊ ဗဟုံ အတ္ထံ ဝိနာသယုံ။ (ဒီပဝံသ၊ ၅း၃၅)
ပရိယာယ်(တင်စား)ဟော မုချ(တိုက်ရိုက်)ဟော၊ တိုက်ရိုက်အနက် သွယ်ဝိုက်အနက်(တွေ)ကို မသိရှာကြတဲ့ အတွက် ရဟန်းတွေဟာ (ဟောပြော ရေးသား ထုတ် လွှင့်သူတွေဟာ) ..
အဓိပ္ပာယ် တစ်မျိုးကို ရည်ရွယ်ပြီး ဟောထားတာကို အခြား အဓိပ္ပာယ် တစ်မျိုး ယူပြီး ဖော်ထုတ်ကြတယ်။ စကားလုံး အရိပ်အယောင်နဲ့ (စကားလုံး ကပ်ကိုး ပြီး) အနက်မှန် များစွာကို ဖျက်ဆီးကြတယ်။
လက်တွေ့
ဝါဒသစ် ထောင်လိုသူတွေဟာ ဝေါဟာရသစ်တွေ ထွင်လေ့ရှိပြီးအပြောအရေးကောင်းတတ်ပါတယ်။ ဟစ်တလာဟာ ပညာ မတတ်ပေမယ့် တောက်တိုမယ်ရ စာတွေ ဖတ်ပြီး လက်ဖက်ရည်ဆိုင်မှာ ထိုင်ရင်း လူတွေကို ကျအောင် ပြောနိုင်ခဲ့လို့ ပညာတတ် ဆိုသူတွေ သူ့နောက် ပါကုန်ကြတယ်။ ဒါကြောင့် နားလည်ရုံ ယုတ္တိရှိသည် ဆိုရုံနဲ့ မယောင်မိပါစေနဲ့။ “တရားအား ထုတ်ဖူးသူ” ဆိုသူတွေလည်း ပညာရှိကို ဆည်းကပ် မေးမြန်းဖို့ လိုပေလိမ့်မယ်။ အဲဒီလို လူတွေက များသောအားဖြင့် လက်တွေ့ ကျင့်ကြံမှု အားနည်းတာကို တွေ့ရလေ့ ရှိတယ်။
ဇွန် ၂၅၊ ၂၀၁၇။
---၅၈၃။ လူခြောက်
ဆရာတော် ဘုရား၊ အချို့မိခင်များမှာ လူခြောက်ကလေး မွေး ဖွားပြီး ထိုလူခြောက်က မိသားစုကို ရှာကျွေးသည်၊ မိဘများက ထိုလူခြောက်ကို ခိုင်းစားသည်ဟု လူခြောက်ကို ကိုယ်တိုင် မြင် ဖူးသည့် မိတ်ဆွေ တစ်ယောက်က ဆိုပါသည်။ တပည့်တော် ကိုယ်တိုင်တော့ မတွေ့ဖူးပါ။ လူခြောက်အကြောင်း ဆရာတော် သိလျှင် ဗဟုသုတ မျှဝေစေချင်ပါသည် ဘုရား။
သန်းသန်းနု (ဗန်ကူးဗား)
---သူ့ညီအရင်း
လွန်ခဲ့တဲ့ ၅-နှစ်က ဘုန်းကြီးတို့ကျောင်းမှာ ဒုလ္လဘရဟန်း ဝတ်တဲ့ ဒကာကြီးက လူခြောက်အကြောင်း ပြောပြဖူးတယ် ... သူ့အောက်က ညီကို ကိုယ်ဝန်ရှိတုန်း သူ့အမေ ရုတ်တရက် ကိုယ်ဝန်ရှိမှန်း မသိ။ တစ်ခါတစ်ရံသာ ဝမ်းဗိုက်ထဲ အမှတ်မထင် လှုပ်ရှားမှုကို ခံစားရလို့ မွေးဖွားတဲ့ထိ ‘ကိုယ်ဝန်’လို့ ထင်ရုံသာ ထင်ခဲ့။ ဝမ်းဗိုက်လည်း ပိန်နေ။ လစေ့အောင် နေပြီး ကိုယ်လက်အင်္ဂါ အစုံအလင်နဲ့ မွေးဖွားလာပေမယ့် အရှည် ၆ လက်မ၊ ဗြက် ၂ လက်မ ခန့်သာ ရှိလို့ အားလုံး အံ့ဩကြ။
မွေးဖွားပြီး မိနစ်ပိုင်း အကြာမှာ သေဆုံး။ မွေးပြီးလို့ ကြာခင် မိခင် ငိုက်မျဉ်းသွားစဉ် အိမ်မက်ထဲ ဆင်ဖြူပေါက် လေးတစ်ကောင် ပေါ်လာပြီး “အမိ .. ဤကမ္ဘာမှာ အမိ လိုတာ ဘာရှိလဲ၊ သား စွမ်းဆောင်ပေးနိုင်တယ်”လို့ ဆိုသတဲ့။ သူ့အမေ ကြောက်နေလို့ အဖီး (အဖွားရဲ့ မိခင်)က ..
“ဟေ့ ... ဒါဦး (သူ့မိခင်ရဲ့ နာမည် ဒါဦးဖြူ)၊ ဒီကလေးက သာမန် မဟုတ်။ နတ်ဝိဇ္ဇာတွေ နိဗ္ဗာန်ကို ကူးတဲ့အခါ လူ့ဘဝ ကနေ တစ်ဆင့် ကူးရတယ်လို့ သက်ကြီးတို့ ပြောစကား ရှိ တယ်။ ကလေးကို မပစ်လိုက်နဲ့။ ဆေးစိမ်ပြီး သိမ်းထား”လို့ ဆိုတဲ့အတွက် သူ့မိဘတွေက ဆေးစိမ်ပြီး သိမ်းထားရာမှာ သားစု အသက်ဘေးနဲ့ ကြုံတိုင်း အိမ်မက်ထဲ ဆင်ဖြူပေါက်က လေး လာပြီး သတိပေးပါသတဲ့။
ဒီဖြစ်ရပ်ကို ပြောပြသူမှာ “ဒင်နာ့ဂျ်ပူစစ်ပြေးစခန်း’ အုပ် (ဒုတိယ ကမ္ဘာစစ်အတွင်း ဘူးသီးတောင် မောင်တော နယ်မှ စစ်ပြေးဒုက္ခသည်များ အကြောင်း)ကို ရေးခဲ့တဲ့ “မောင်ဘုန်းရှင်” အမည်ခံ ရှေ့နေ ဦးကျော်စိန် (လွန်ခဲ့တဲ့ ၁၀-လခန့်က လော့စ် အိန်ဂျယ်လိစ်မြို့မှာ ကွယ်လွန်သူ) ဖြစ်ပါတယ်။
သုံးသပ်ချက်
သူပြောပြတဲ့ လူခြောက်အကြောင်းကို သုံးသပ်ကြည့်ရင် “နတ်ဝိဇ္ဇာတွေ နိဗ္ဗာန်ကို ကူးတဲ့အခါ လူ့ဘဝကနေ တစ်ဆင့် ကူးရတယ်’ဆိုတာကို နတ် သို့မဟုတ် ဝိဇ္ဇာ ဇော်ဂျီလို့ ခေါ်တဲ့ ပုဂ္ဂိုလ်တွေ (ရှိခဲ့ရင်) ပါရမီ ဖြည့်လိုလို့ သို့မဟုတ် တရား အား ထုတ်လိုလို့ လူ့ဘဝကို လာလေ့ ရှိတယ်လို့ ဖြည့်ပြီး အဓိပ္ပာယ် ယူရင် လက်ခံနိုင်ပါတယ်။ ဘုရားလောင်းတွေ နတ်ပြည်မှာ ပါရမီဖြည့်ရတာ မလွယ်လို့ ‘အဓိမုတ္တိကာလံကိရိယာ = အဓိဋ္ဌာန်ပြုပြီး သေခြင်း’နဲ့ သေပြီး လူ့အဖြစ် ပြန်လည် မွေးဖွားကြတယ်ဆို မဟုတ်လား။
မွေးပြီးမှ သေသွားပြီး ဆေးစိမ်ထားတဲ့ လူခြောက်။ ဒီတော့ သိပ္ပံပြခန်းရှိ ပုလင်းထဲက ဆေးစိမ် သန္ဓေသားလိုပါပဲ။ ဒါ ကြောင့် အဲဒီလူခြောက် သို့မဟုတ် လူသေခြောက်လေးက “မိသားစုကို ရှာကျွေးတယ်’ ‘လိုတာကို လုပ်ပေးတယ်” ဆိုတာ မျိုးကို ယုတ္တိနဲ့ စဉ်စားဖို့ မဖြစ်နိုင်ဘူး။
ပြိတ္တာလော
ဆရာတော် အရှင်တိလောကသာရ (ရဝေထွန်း)က “သန္ဓေသား ဟာ မရင့်မာမီ မိခင်ဝမ်းထဲမှာ သေသွားလို့ အရွယ်မကြီးဘဲ မိခင့်ဝမ်းထဲမှာပဲ ခြောက်ကပ်သွားတဲ့ အတွက် မွေးတဲ့ အချိန် မှာ သာမန်ထက် ငယ်တဲ့ လူခြောက်ကလေး ဖြစ်လာရတယ်။ အဲဒီအခါမှာ သန္ဓေသား အဖြစ်မှ ဘဝပြောင်းနေတဲ့ ဝေမာနိက ပြိတ္တာဟာ အဲဒီ ခန္ဓာခြောက် ကလေးမှာ “တွယ်တာစွဲဝင် နေ” လာတယ်။ ဒါကြောင့် လူခြောက်ကလေးက လှုပ်ရှား သွားလာ တာ မဟုတ်၊ ကပ်နေတဲ့ ပြိတ္တာက အရိပ်အရောင် ပြခြင်း ဖြစ်နိုင်ကြောင်း” မိန့်ပါတယ်။
ရဟန်းတစ်ပါး မပျက်စီးသေးတဲ့ လူသေရဲ့ ကိုယ်က ပိတ် စကို ခွာပြီး ပံ့သကူ ကောက်လာစဉ် အဲဒီလူသေမှာ မှီနေတဲ့ ပြိတ္တာက အလောင်းကို ပူးဝင်ပြီး “ငပိတ်စကို ပြန်ပေး”လို့ တောင်းရင်း နောက်က လိုက်လာတယ်။ ရဟန်းက ဂရုမစိုက်။ ကျောင်းကို ရောက်တော့ တံခါးကို ပိတ်ခံတယ်။ အလောင်းကောင် တံခါးဝမှာ လဲကျသွားတယ် (ဝိ၊၁၊၇၃)။ ဒီပါဠိတော် ကိုမှီပြီး ဆရာတော်က အဲဒီလို ဖြေခဲ့တာလို့ ယူဆပါတယ်။
ဆေးအမြင်
မိခင်ဝမ်းထဲမှာ သေသွားတဲ့ သန္ဓေသားဟာ “သေချိန်မှာ အရိုး တွေ ဖြစ်တည်ပြီး ဖြစ်ခြင်း၊ သားအိမ်နှင့် သန္ဓေသားက အရည် တွေကို မြန်မြန် စုပ်ယူသွားခြင်း၊ သားအိမ်အတွင်း အောက်ဆီ ဂျင် ပြတ်လပ်ခြင်း၊ သားအိမ် အတွင်း ဗိုင်းရပ်စ် မရှိခြင်း”ဆိုတဲ့ အကြောင်းတွေ ရှိနေရင် သဘာဝအရ မပုပ်ပျက်ဘဲ ခြောက် သွားတတ်ပြီး ဒီဖြစ်စဉ်ဟာ သေသွားတဲ့ သန္ဓေသားရဲ့ သက် တမ်း အလိုက် ရက်သတ္တပတ် များစွာ ကြာမြင့်နိုင်ကြောင်း Fetal Mummification ခေါင်းစဉ်နဲ့ ဆရာဝန်တွေ စုရေးပြီး Dr. Jeffrey Musser ဆိုသူ တည်းဖြတ်တဲ့ Dovepress အမည်ရှိ အွန်လိုင်း မဂ္ဂဇင်းပါ ဆောင်းပါးတစ်ခုမှာ ဖတ်ရပါတယ်။
ဒီလိုဖြစ်နိုင်
လူခြောက် ဆိုတာကို တစ်ခါမျှ ကိုယ်တိုင် လက်တွေ့ မတွေ့ကြုံဖူးဘဲ တစ်ဆင့်စကားနဲ့ပဲ သိရလို့ ဘုန်းကြီး ရှိသလောက် ဗဟုသုတနဲ့ ထင်ကြေးပေး ကောက်ချက်ရရင် ... သန္ဓေသား ကိုယ်အင်္ဂါ စုံပြီးနောက် ဗိုက်ထဲမှာ သေသွားတဲ့ သန္ဓေသားဟာ မပုပ် မပျက်စီးဘဲ ခြောက်သွားပြီး လူခြောက်ကလေး အဖြစ် မွေးလာတာမျိုး ရှိနိုင်တယ်။ မွေးပြီးမှ ဆေးစိမ်ထားတာမျိုးလည်း ဖြစ်နိုင်တာပဲ။ အသက်ရှိတဲ့ လူခြောက်ရှင် မရှိ။ ဒါကြောင့် လူခြောက်မှာ ဘာစွမ်းရည်မှ မရှိ။ ဒါပေမယ့် တစ်ခါတစ်ရံ အပြင် ဝေမာနိက ပြိတ္တာ စွဲကပ်နေတာမျိုး ဖြစ်ရင် (ဒီပြိတ္တာ ထွက်ခွာ မသွားသရွေ့) အရိပ်အရောင် ပြတာမျိုး ရှိနိုင်တယ်။
ဇွန် ၂၈၊ ၂၀၁၇။
၅၈၄။ လူခြောက်ကိုရှင်ပြုခြင်း
ဆရာတော် ဘုရား၊ လွန်ခဲ့သော နှစ်အနည်းငယ်က အထက် မြန်မာပြည်မှာ ကိုးနှစ်သား အရွယ် လူခြောက် ကလေးကို ရှင် ပြုသည့် သတင်းတစ်ခု ဖတ်ဖူးတာကို အမှတ်ရပါသည် ဘုရား။ အရပ်ဒေသနှင့် အချိန်ကာလကိုတော့ အတိအကျ မမှတ်မိတော့ ပါ။ တပည့်တော် မေးလျှောက်လိုသည်မှာ လူခြောက်ကို ရှင်ပြု သို့မဟုတ် ရဟန်းခံ၍ ရနိုင် မရနိုင် သိလိုပါသည် ဘုရား။
ခိုင်ထွန်း
---ယူဆပုံ
လူခြောက်နဲ့ ပတ်သက်ပြီး ဘုန်းကြီး ယူဆပုံက ... “မိခင်ဝမ်းထဲ သေဆုံးသွားတဲ့ သန္ဓေသားဟာ မပုပ် မပျက်ဘဲ ခြောက်သွား ပြီးမှ မွေးဖွားလာတဲ့ လူခြောက်နဲ့ မွေးပြီးစ သေသွားတဲ့ လေးကို ဆေးစိမ်ထားတဲ့ လူခြောက်လို့ လူခြောက် နှစ်မျိုး ရှိ နိုင်တယ်။ လူခြောက်ရှင် မရှိ။ အဲဒီ လူသေခြောက်ကလေးမှာ စွဲ မှီနေတဲ့ ဝေမာနိက ပြိတ္တာမျိုး ရှိနိုင်ကောင်းတယ်။ အဲဒီ ပြိတ္တာ ကြောင့် လူခြောက်ရဲ့ အရိပ်အယောင် သို့မဟုတ် လှုပ်ရှားမှုကို တစ်ခါတစ်ရံ ကြုံရနိုင်တယ်”လို့ ဖြစ်ပါတယ်။
မကြာခင်က တီဗွီ သတင်းတွေမှာ မြင်တွေ့ရလိုက်သလို အင်ဒိုနီးရှားက ကျွန်းနေ လူမျိုးစုတစ်ချို့ မိဘ ဘိုးဘွားတွေ သေရင် အလောင်းကို ဆေးနဲ့ မပုပ်အောင် စီမံသိမ်းထားပြီး ကျန်ရစ်သူတွေက ထမင်းကျွေး ယပ်ခတ်စတဲ့ ဝေယျာဝစ္စကို ပြုစုသလိုများ ဖြစ်နေမလား။
မဖြစ်နိုင်
ရှင်ရဟန်းပြုခွင့် မရှိသူ (အဘဗ္ဗပုဂ္ဂိုလ်) ၁၁-မျိုး ရှိတယ် .. နပုံး သို့မဟုတ် ကျားမ မထင်ရှားသူ၊ ကိုယ့်ဟာကိုယ် သင်္ကန်းဝတ် ပြီး အသွင်ခိုးဖူးသူ၊ ရဟန်းအဖြစ်ကို မစွန့်ဘဲ ဝါဒရော အသွင်ပါ ပြောင်းသွားသူ၊ တိရစ္ဆာန်၊ ဘိက္ခုနီမကို မုဒိန်းကျင့်ဖူးသူ၊ ကျားမ လိင်အင်္ဂါ နှစ်မျိုးရှိသူ)။ အဲဒီအထဲ “တိရစ္ဆာန်”ဆိုတာကို “လူ ယောင် ဆောင်နိုင်တဲ့ (လူဇာတ် မဟုတ်သူ) နဂါး ဂဠုန်နဲ့ သိ ကြားမင်း အပါအဝင် နတ်အားလုံး ပါဝင်ကြောင်း (ကင်္ခါဝိတရ ဏီဋီကာသစ်၊ စာ-၁၅ဝ)” သိရပါတယ်။ ဒါကြောင့် ဝေမာနိက ပြိတ္တာကို ရှင်ရဟန်း မပြုပေးကောင်းဘူး။
ငဲ့ညှာ၍
ဆရာတော်များ အနေနဲ့ မိဘကိုရော ပရိသတ်ကိုပါ ဝိနည်းနဲ့ မညီဘူးဆိုတဲ့ ဒေသနာ စာအရှိကိုတော့ အမှန်အတိုင်း ဦးစွာ ရှင်းပြဖို့ တာဝန်ရှိပါတယ်။ ရှင်းပြပေမယ့် မိဘတွေမှာ မိမိရင် သွေးနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ပြင်းပြတဲ့ ယုံကြည်မှုကို မဖျောက်နိုင်ခြင်း၊ သာသနာကို ဆိုးရွားစွာ အန္တရာယ်ကို မပြုနိုင်ခြင်းတွေကြောင့် သိလျက်နဲ့ သဘောတူ ခွင့်ပြုတာမျိုး ဖြစ်ရင်လည်း ခွင့်လွှတ်ရ မှာပေါ့။ ရှင်တော်ဘုရားတောင် ကိသာဂေါတမီကို သားသေကို ပြန်ရှင်အောင် လုပ်ပေးဖို့ လူမသေဖူးတဲ့ အိမ်က မုန်ညင်းစေ့ကို ရှာခိုင်းသေးတာပဲ။
လူခြောက်ကို ရှင်ပြုပေးတယ် ဆိုပါစို့ ... သရဏဂုံကို ပီပီ သသ မဆိုနိုင်တဲ့ သက်မဲ့ လူခြောက်ကတော့ သာမဏေ မဖြစ် ပါဘူး။ ဒါပေမယ့် အဲဒီ လူခြောက်ကို အစွဲပြုပြီး မိဘတွေမှာ ကုသိုလ်ရ၊ လူခြောက်ကို မှီနေတဲ့ ဝေမာနိက ပြိတ္တာလည်း (ရှိ နေသေးရင်) သာဓုခေါ် ခွင့်ရလို့ အကျိုး မယုတ်ဘူးလို့တော့ ဆိုနိုင်ကောင်းပါတယ်။
ဇွန် ၂၉၊ ၂၀၁၇။
ဝရမဇ္ဇကပေါတော သုဝေ မောရော။
ယနေ့ ခိုသည် နက်ဖြန် ဥဒေါင်းထက် ကောင်း၏။ (စိတ်ကူး ယဉ်ခြင်းထက် လက်တွေ့က ပိုကောင်း၏။)
၅၈၅။ ဘုရားမကြောက်
ဘုန်းဘုန်း ဘုရား၊ မကြာခင်က တပည့်တော်တို့ နယူးယောက် တရားစခန်း တစ်ခုမှာ ကမ္မဋ္ဌာန်းပြ ဆရာတော်က (ဂုဏ်သိက္ခာ ကို ငဲ့၍ အမည်ကို မဖော်လိုပါ) မလ္လိကာမိဖုရား ကွယ်လွန်ပြီး နောက် မြတ်စွာဘုရားဟာ ကောသလမင်းရဲ့ နန်းတော်ကို ခုနစ်ရက် မကြွဘဲ နေကြောင်း၊ အကြောင်းမှာ မိဖုရားကြီး ဘယ်ဘုံကို ရောက်နေသလဲလို့ မေးမှာကို ကြောက်လို့ ဖြစ် ကြောင်း ဟောကြား သွားပါတယ် ဘုရား။ မြတ်စွာဘုရားမှာ အကြောက်တရား မရှိတော့ဘူးဟု တပည့်တော် နားလည်ထား ပါသည် ဘုရား။ တပည့်တော်ရဲ့ နားလည်မှု မှန်မမှန် သိလိုပါ သည် ဘုရား။
ဖေသက်လူ
---ဖြစ်ရပ်မှန်
မေးခွန်း ဖော်ပြချက်မှာ အကြောင်းအရာ လွဲနေတယ်။ ဖြစ်ရပ် မှန်က ဒီလိုပါ ... ကောသလမင်းဟာ မိမိ ချစ်မြတ်နိုးပြီး ကိုးရတဲ့ မလ္လိကာမိဖုရား ကွယ်လွန်တော့ အလွန် စိတ်သောက ဖြစ်တယ်။ ဒါနဲ့ အသုဘကိစ္စ ဆောင်ရွက်ပြီးတဲ့အခါ မလ္လိကာ ဖြစ်နေတဲ့ ဘုံဌာနကို မေးမယ်ဆိုပြီး ဗုဒ္ဓဆီကို သွားတယ်။ ဗုဒ္ဓ မင်းကြီးကို လာရင်းကိစ္စ မေ့ပြီး မမေးဖြစ်အောင် တန်ခိုးနဲ့ လုပ်ထားတယ်။ မင်းကြီးဟာ ဗုဒ္ဓဆီကို ခုနစ်ရက်တိုင်တိုင် လာ တယ်။ ဒါပေမယ့် ဗုဒ္ဓ ဆီရောက်တော့ လာရင်းကိစ္စကို မေ့မေ့ နေလို့ မမေးဖြစ်ဘူး။
ဆွမ်းခံကြွ
ရှစ်ရက်မြောက်နေ့ မြတ်ဗုဒ္ဓ ဆွမ်းခံကြွရင်း မင်းအိမ် (နန်း တော်)ရဲ့ တံခါးကို ရောက်မှ မင်းကြီး ထွက်လာ၊ မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ သပိတ်ကို ယူပြီး နန်းပြသာဒ်ပေါ်ကို တက်မယ် လုပ်တော့ ဗုဒ္ဓ က “ရထသာလာ”မှာပဲ သီတင်းသုံးဖို့ အမူအရာ ပြလို့ အဲဒီမှာပဲ ဘုရင်က ဗုဒ္ဓကို ဆွမ်းကပ်ဖို့ စီမံစေတယ်။ မြတ်ဗုဒ္ဓ ထိုင်တာနဲ့ ဘုရင်က “မလ္လိကာ ဘယ်ဘဝ ရောက်နေတယ် ဆိုတာကို မေး လို့ဟာ မေ့မေ့နေလို့ ဘုရား၊ အခု သူ(မလ္လိကာ) ဘယ်ဘုံဌာန ကို ရောက်နေပါသလဲ ဘုရား’လို့ မေးတော့ ဗုဒ္ဓက “တာဝတိံသာ နတ်ပြည်ကို ရောက်နေတယ် မင်းကြီး”လို့ ဖြေကြားတယ်။ ကျမ်းဂန် (ဓမ္မပဒ၊ဋ္ဌ၊၂၊၇၆)မှာ အဲဒီလို ဖော်ပြတယ်။
မကြောက်
ခုနစ်ရက် တိုင်တိုင် မမေးဖြစ်အောင် လုပ်ထားရတာလည်း ဗုဒ္ဓ အနေနဲ့ ကြောက်လို့ မဟုတ်ဘူး။ မလ္လိကာဟာ မင်းကြီးကို မိမိ လိမ်ညာဖူးတဲ့ အကုသိုလ်ကို ကွယ်လွန်ခါနီး အမှတ်ရမိလို့ နစ်ရက် ငရဲမှာ ဖြစ်ရတယ်။ ဒါကြောင့် ဒီရက်အတွင်း အမှန် အတိုင်း ဖြေရင် “ဒါလောက် ဘုရားကြည်ညို၊ ဒါနပြု သီလတွေ စောင့်ခဲ့တာ ငရဲမှာ ဖြစ်ရသလားဆိုပြီး ဘုရင် စိတ်ပြောင်းပြီး ထင်ရာလုပ်ရင် အကျိုး ယုတ်မှာကို သနားလို့ အချိန်မတန် သေးလို့ ဖြစ်ပါတယ်။
အဖြေ
ဘုရင်ဟာ ဗုဒ္ဓအား မလ္လိကာ ဘယ်ဘဝ ရောက်နေတယ် ဆို တာကို မေးဖို့ ကျောင်းကို ခုနစ်ရက် တိုင်တိုင် ရောက်ပေမယ့် ဗုဒ္ဓက လာရင်းကိစ္စကို မေ့နေအောင် တန်ခိုးနဲ့ လုပ်ထားတယ်၊ ဒါဟာ ဗုဒ္ဓအနေနဲ့ ဖြေရမှာကို ကြောက်လို့ မဟုတ်ဘဲ အချိန် မတန်သေးလို့ ဖြစ်တယ်၊ ရှစ်ရက်မြောက်နေ့ ဆွမ်းခံကြွရင်း နန်းတော်တံခါးသို့ ရောက်လာတဲ့ ဗုဒ္ဓအား မင်းကြီးက နန်းထဲ ကို ပင့်၊ ဆွမ်းကပ်စဉ် မေးခွင့်ရတော့မှ မြတ်ဗုဒ္ဓက မလ္လိကာ မိဖုရား တာဝတိံသာ နတ်ဘုံမှာ ဖြစ်နေကြောင်း ဖြေဆိုတယ်” လို့ အကြောင်းအရာကို အမှန်အတိုင်း ပြင်မှတ်ပါ။
ဇွန် ၃၀၊ ၂၀၁၇။
---၅၈၆။ လေတံခွန်ရောဂါ
အရှင်ဘုရား၊ စာမေးပွဲ အောင်ထားတဲ့ ဆရာတော် အချို့ဟာ အသက်ကြီးမှ ဘုန်းကြီးဝတ်ပြီး တရားဟော ကောင်းလို့ နာ မည်ကြီးသော ဆရာတော်များကို ဝမ်းမသာနိုင်ဘဲ အပြစ်မြင် လေ့ ရှိပါသည်။ ဒါဟာ စာတတ်တဲ့ ဘုန်းကြီးတွေက မနာလို ဖြစ်တာလို့ မိတ်ဆွေ တစ်ယောက်က ဆိုပါသည်။ တရားဟော ကောင်းပါလျက် ဘုန်းကြီးဘွဲ့ မရလို့ တရားဟော ပိတ်ခံရတာ ကိုလည်း မမျှတဟု အဲဒီ မိတ်ဆွေက ဆိုပါသည်။ ဖြစ်နိုင်လျှင် ဘာကြောင့် အဲဒီလို ဟာကွက် ဖြစ်နေရတယ် ဆိုတာကို ရှင်း ပြပေးစေလိုပါသည် အရှင်ဘုရား။
ဟိန်းထက်အောင် (တောင်ဥက္ကလာ)
---လေတံခွန်
မန္တလေးမှာ .. ခက်တယ်လို့ နာမည်ကြီးတဲ့ “သကျသီဟစာမေးပွဲ’ဆိုတာကို ကြားဖူမှာပေါ့။ အဲဒီ စာမေးပွဲ အောင်ရင် ဘုန်းကြီး ဘွဲ့ရဲ့ အဆုံးမှာ “အဘိဝံသ’လို့ ဆက်ပေးလိုက်တယ်။ ဥပမာ အရှင်ဉာဏ၊ အဘိဝံသ ဆက်ပြီး အသံကို ပေါင်းလိုက်တော့ ရှင်ဉာဏာဘိဝံသ။ မရင့်ကျက်သေးတဲ့ ဘိဆက် (ဘိဝံသဆက်) အချို့ဟာ လွင့်နေတဲ့ လေတံခွန်ရဲ့ အောက်မှာ အမြီးတပ်ထား သလို လှုပ်လွင့်နေလေ့ရှိတယ်။ ဘယ်သူမှ သူ့လောက် မဟုတ် ဘူးလို့ကို ထင်နေတော့တာပဲ။ ဘိဆက်အချို့မှာ ထိုလက္ခဏာ ပိုသိသာပေမယ့် စာမေးပွဲ အောင်ခြင်းဆိုတဲ့ သတ်မှတ်ချက်အရ ဘုန်းကြီးအချို့ လေတံခွန် ရောဂါ ဖြစ်လေ့ရှိတယ်။
အမှန်တော့ စာတတ်ခြင်းဟာ စာမေးပွဲ အောင်ခြင်းနဲ့ အလွန် မဆိုင်ဘဲ စာကို ဝါသနာပါခြင်း လေ့လာနေခြင်းနဲ့သာ ပတ် သက်နိုင်တယ်။ တကယ် စာတတ်ရင် ငြိမ်ပါတယ်။
နည်းသိသူ
ဆရာကြီး ဦးဆန်းထွန်းက ခရီးသွား ဆောင်းပါး တစ်ပုဒ်မှာ ကြီးပွား အောင်မြင်နေတဲ့ နယ်က တောထွက်ရဟန်း (အသက် ကြီးမှ ဘုန်းကြီးဝတ်တဲ့ ရဟန်း) တစ်ပါးရဲ့ ဖော်ရွေပျူငါမှုကို ချီးမွမ်းစကားဆိုပြီးမှ “သူတို့က စာသင်တိုက်က ဘုန်းကြီးတွေ ထက် ဒီဘက်မှာ နည်းစနစ်ကို ပိုသိကြတယ်’လို့ ဆိုဖူးတယ်။ အဓိပ္ပာယ်က ကြီးမှ ရဟန်းပြုသူတွေဟာ အောင်မြင်ရေး ဆက် ဆံရေး စတဲ့ နည်းလမ်းကို စာသင်တိုက်က ဘုန်းကြီးတွေ ထက် ပိုပြီး တတ်ကျွမ်းတယ်လို့ပါ။
နည်းသိသူ အချို့ အခြံအရံ များလာရင် ဆရာတော်ကြီး ယောင် ဆောင်၊ ဆရာကောင်းထံ နည်းမခံ၊ စာတွေ့သိ မဟုတ် လက်တွေ့ သိဆိုပြီး တလွဲတွေ ဟော၊ ထူးအောင် လုပ်ပြ၊ မိမိ ထက် သိက္ခာကြီးတဲ့ ရဟန်းငယ်တွေကို ဦးမညွတ် .. ဒီလိုနဲ့ လွတ်နေတာမျိုး ရှိတာလည်း အမှန်ပါပဲ။
အစွန်းကိုယ်စီ
သတ်မှတ်ချက် တစ်ခုရဲ့ နယ်နိမိတ်ကို ကျော်လွန်နိုင်တဲ့ စွမ်း ရည်ကြောင့် သူများကို “ငါမဟုတ်၊ သူမဟုတ်”လို့ ဘယ် လောက်ပဲ ပါးစပ်က တတွတ်တွတ် ဟောပြောနေစေကာမူ ‘လေတံခွန်၊ နည်းသိသူ” နှစ်မျိုးလုံး ‘မြောက်ကြွား တက်ကြွ ဖြစ်ခြင်း ́ဆိုတဲ့ အစွန်းကိုယ်စီ ရှိနေခြင်းဟာ မေးခွန်းထဲက “ဟာကွက်”ဆိုတာ ဖြစ်မယ်လို့ ဘုန်းကြီး ယူဆတယ်။
ပြန်ဖြည့်ဖို့
အစွန်းကိုယ်စီ မကင်းနိုင်ကြသေးတော့ကာ မနာလိုလို့ ဝမ်းမ သာတာ ဖြစ်နိုင်သလို လူတွေ အမြင်အရ ဟောပြောတာ ကောင်းပေမယ့် ခမ်းနားပေမယ့် တစ်ဘက်မှာ ဓမ္မဝိနယနဲ့ မညီလို့ အပြစ်မြင်တာလည်း ဖြစ်နိုင်တာပဲ။ အစွန်းတရားဆိုတာ မကောင်းပါဘူး။ ဒါကြောင့် ဒီဟာကွက်ကို ပြန်ဖြည့်ဖို့ ဆိုရင် နှစ်ဘက်လုံး အစွန်းနားကို မကပ်ဖို့တော့ လိုမှာပေါ့။ ဟောပြော မှုတွေ မမှန်ရင်တော့ လွှတ်ထားလို့ ဘယ်ဖြစ်မလဲ။ စကားတတ် တိုင်း ဓမ္မကထိက ဖြစ်နိုင်တာမှ မဟုတ်ဘဲ။
ဓမ္မကထိက ရဟန်းတို့ ပြည့်စုံရမယ့် အရည်အချင်းကို ပါဠိ တော်မှာ မြတ်ဗုဒ္ဓ အသေးစိတ် လမ်းညွှန်ထားပါတယ်။ လက်ရှိ ဘုန်းကြီး ပညာရေး သင်ရိုးညွှန်းတမ်းအရ ဘုန်းကြီးဘွဲ့ တစ်ခု ခုရရင် ဒီချမှတ်ချက်တွေ ပြည့်မီကြောင်း အသိအမှတ် ပြုတယ်။ ဘွဲ့မရလို့ တရားဟော ပိတ်တယ်ဆိုတာ အဲဒီ လိုအပ်ချက် ကြောင့် ဖြစ်ဖို့ များပါတယ်။
ဇူလိုင် ၁၊ ၂ဝ၁ရ။
---၅၈၇။ ညစာစားဥပုသ်
ဘုန်းဘုန်း ဘုရား၊ ဥပုသ်သီလ ယူလို့ ကိုးပါးသီလ ပေးတဲ့အခါ တပည့်တော်က ညနေစာစားမှ ဖြစ်မှာမို့ ၈-ပါးသီလပဲ လိုက် ဆိုပြီး သီလယူလို့ ရပါသလား။ တပည့်တော် ဥပုသ်စောင့် သွား ချင်တာ အဲဒါ တစ်ပါး မယူနိုင်လို့ မသွားရဲဘူး ဖြစ်နေတယ်။ တစ်ပါး ပေါက်သွားရင် ကျန်တဲ့ သီလတွေပါ ပျက်သွားမှာ စိုး ပြီး ငရဲရမှာ စိုးလို့ပါ။ ဖြေကြားပေးပါ ဘုရား။
သူရထွန်း
---သီလယူ
“သီလံ ဒေထ မေ ဘန္တေ = တပည့်တော်အား သီလပေးပါလို့ ဆိုပေမယ့် ဘုန်းကြီးက လူတွေကို သီလပေးလို့ သီလယူတာ လို့ နားလည်ရင် မပြည့်စုံဘူး။ “သီလပေးပါဆိုတာ စုရုံးပြီး ထိုင်နေကြတဲ့ သီလယူလိုသူတွေ မှန်မှန် ညီညီ ဆိုနိုင်အောင် သိက္ခာပုဒ်တွေကို ဘုန်းကြီးက ရှေ့က ပို့ချပေးပါလို့ တောင်းပန် တဲ့ အဓိပ္ပာယ်ပါပဲ။ သီလ ယူတယ်ဆိုတာ ကိုယ့်ဆုံးဖြတ်ချက် အတိုင်း လုပ်ချင်လို့ လိုင်နိုင်လို့ လုပ်တာ ကိုယ့်ဟာကိုယ် စောင့် ထိန်းတာလို့ နားလည်မှ မှန်တယ်။
မြင့်ပြီးလုပ်
ကိုးပါးသီလမှာ ပထမ ငါးပါးသီလနဲ့ နောက်တိုးသီလ လေးခု။ အဲဒီ အထဲမှာ ပထမ ငါးပါးထဲက တစ်ခုပျက်ရင် ကိုးပါးလုံး ပျက်တယ်။ ကျန်လေးခုကတော့ ကျိုးတဲ့သီလပဲ ပျက်ပြီး ကျန် တာတွေ မပျက်ဘူး။ ဒါပေမယ့် တစ်ပတ် သို့မဟုတ် တစ်လမှ တစ်ကြိမ် တစ်ချို့ဆို သင်္ကြန် ဝါဝင်ဝါကျွတ်မှ တစ်ကြိမ်စီ စောင့် ဖြစ်တဲ့ ရှားပါး ဥပုသ်သီလ ကလေးကို စောင့်သုံးကြည့်တဲ့ မန် တစ်ယောက်အဖို့ ကိုးပါး ဆောက်တည်ပြီးမှ တစ်ပါးပျက် ရင် အားလုံး ပျက်တာပဲလို့ ကိုယ့်စိတ်ကို မြင့်ပြီး လုပ်သင့် တယ်။ သီလ သိက္ခာကို ကျင့်သုံးရာမှာ မြင့်လုပ်တာက ပိုပြီး သက်ရောက်မှု အားရှိတယ်။
သီးခြားဆို
ကိုးပါးသီလကို ဘုန်းကြီးနောက်က လိုက်ဆိုတဲ့အခါ မစောင့်လို တဲ့ သီလကို လိုက်မဆိုဘဲ နေတာကို မကြိုက်ဘူး။ ဘာလို့ဆို “အဟံ ဘန္တေ”ကို ဆိုတုန်းက “နဝင်္ဂသမ္ဗန္နာဂတံ = ကိုးပါး သီလ’လို့ သတ်မှတ်ခဲ့ပြီး ဖြစ်လို့။ ကိုးပါးလို့ ဆိုတဲ့အတိုင်း ကိုးပါးပြည့်အောင် အတိအကျပဲ လုပ်သင့်တယ်လို့ ဘုန်းကြီး ယူဆတယ်။ ညစာစားမှ ဖြစ်မယ်ဆိုရင် ညစာစားနိုင်တဲ့ ကျမ်း ဂန်လာ အခြားသီလတစ်မျိုး စောင့်တာ ပိုကောင်းတယ်။ ဥပမာ အာဇီဝဋ္ဌမကသီလ။ ဒါက ညစာစားနိုင်တဲ့ ရှစ်ပါးသီလ။
ဝိကာလဘောဇနကို မရှောင်နိုင်လို့ ကျောင်းကို ဥပုသ် စောင့် မသွားရဲဘူးဆိုတဲ့ အကြောင်းပြချက် မကောင်းဘူး။ မိမိ တစ်ဦးတည်း ဖြစ်စေ၊ ညာစာကို မစောင့်နိုင်တဲ့ မိမိနဲ့ သဘော တူတွေစု၍ ဖြစ်စေ ဘုန်းကြီးကို တောင်းပန်ပြီး သီးသန့် သီလ ယူသင့်တယ်။ ဒါက တစ်နေကုန် ဥပုသ်စောင့်လိုသူ အတွက်ပါ။ တစ်နည်း “ကျောင်းကပြန်ရင် ငါးပါးသီလပဲ စောင့်မယ်”လို့ စိတ်နဲ့မှတ်ပြီး “ကာလပရိယန္တ ́ ခေါ်တဲ့ တစ်ထိုင် ကိုးပါးသီလ စောင့်ရင်လည်း ရတာပဲ။ ဒါပေမယ့် ဒီနည်းကို သိပ်တော့ အားမပေးလိုဘူး။ တကယ် ဥပုသ် စောင့်လိုသူဟာ အနည်းဆုံး ၂၄-နာရီတော့ ဖြစ်သင့်တာပေါ့။
ပိုစောင့်နိုင်
၉-ပါးသီလပဲ စောင့်လိုရင်လည်း ဘုန်းကြီး ဆိုပေးတုန်းက “အာဇီဝဋ္ဌမကသီလံ’လို့ အာဇီဝဋ္ဌမက ရှစ်ပါးသီလ ဖြစ်ပေ မယ့် အဲဒီရှစ်ပါးကို ဆိုပြီးမှ “မေတ္တာသဟဂတေန စေတသာ ကို ပိုထည့်ဆိုပြီး စောင့်လို့ ရနိုင်လောက်ပါတယ်။ ပိုသွားတာက “ကိုယ့်စိတ်ကို မြှင့်ပြီး လုပ်ခြင်း”ဆိုတဲ့ အဓိပ္ပာယ်ကို မပျက် စေနိုင်ပါဘူး။
ဇူလိုင် ၄၊ ၂ဝ၁ရ။
ဓမ္မေန န ဝဏိံ စရေ။
ဓမ္မေန၊ (ကန်တော့ပွဲကို မျှော်ပြီး) တရားဟောခြင်းဖြင့်။ ဝဏိံ = ဝါဏိဇ္ဇ၊ ကုန်သွယ်ခြင်း (စီးပွားဖြစ် တရားဟောခြင်း)ကို။ န စရေ၊ မလုပ်ရာ (ဥဒါန၊၁၅၆။ ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၃ဝ၃)။
၅၈၈။ ဓမ္မကထိကမှတ်စု
ဆရာတော်၊ ဓမ္မကထိက ရဟန်းတို့ ပြည့်စုံရမည့် အရည်အချင်းကို သိလိုပါသည်။
အဝေးမှ ဦးတင်လျက်..
မောင်ကြည်ရှိန် (Daly City, CA)
ဗုဒ္ဓဓမ္မ ပြန့်ပွားအောင် လုပ်ရာမှာ ဓမ္မကထိက(တရားဟော) ပုဂ္ဂိုလ်တွေ အရေးပါမှုကို မြတ်ဗုဒ္ဓ သိမြင်တော်မူခဲ့ပါတယ်။ ဒါ ကြောင့် ဓမ္မကထိကတွေရဲ့ စိတ်ထား၊ ပြည့်စုံရမယ့် အင်္ဂါရပ်၊ လိုက်နာရမယ့် စည်းကမ်းတွေကို ထိုထို ဝိနည်း သုတ္တန်နဲ့ အ ဘိဓမ္မာ ပါဠိတော်တွေမှာ ပြန်ကျဲနေတဲ့ လမ်းညွှန်ချက်တွေ များအပြား တွေ့ရတယ်။ ကျမ်းတစ်စောင်တောင် ရေးနိုင်တယ်။ အဲဒီ အထဲက အချို့ကို မှတ်စု ထုတ်ထားပါတယ် ..
စိတ်ထား
“ကြောင်းကျိုးပြ၊ ကျအစဉ်၊ ကြင်သနား၊ မကြွားဂုဏ်၊ မဖြုံ လာဘ် (အံ၊၂၊၁၆၂)’လို့ နှလုံးသွင်းပြီး တရား ဟောရတယ်။ “ကျအစဉ်”ဆိုတာ ‘ဒါန (အများအကျိုးကို ပြီးမြောက်စေခြင်း)၊ သီလ (ကိုယ်နှုတ် ထိန်းစောင့်ခြင်း)၊ သဂ္ဂ (အကျိုး)”လို့ တရား စဉ် ကျအောင် (ဒီဟောကွက်ထဲမှာ ဝင်အောင်) ဟောတာ။ “မကြွားဂုဏ်” ဆိုတာ ကိုယ့်ဂုဏ်ကို ဖော်ပြီး သူများကို ငါ့လောက် မဟုတ်ဘူးလို့ နှိမ့်ချတာ။ “မဖြုံလာဘ်”ဆိုတာ “ကန်တော့ပွဲ ပါ မှ’လို့ စိတ်ထဲမှာ မထားတာ။ စိတ်ထဲ ထားရာကနေ “ဒီဘုန်း ကြီးက သိန်း ၂၀-တန် ကန်တော့ပွဲ မပါရင် မလိုက်ဘူး’လို့ လူ တွေ သိကုန်တဲ့အထိ ဖြစ်သွားရင် မခက်လား။
ဓမ္မေန န ဝဏိံ စရေ။ ဓမ္မေန၊ (ကန်တော့ပွဲကို မျှော်ပြီး) တရားဟောခြင်းဖြင့်။ ဝဏိံ = ဝါဏိဇ္ဇံ၊ ကုန်သွယ်ခြင်း (စီးပွား ဖြစ် တရားဟောခြင်း)ကို။ န စရေ၊ မလုပ်ရာ (ဥဒါန၊၁၅၆။ ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၃ဝ၃)။
အင်္ဂါရပ်
မဂဓတိုင်း မဏ္ဍလိက မင်းမျိုး ပဉ္စာလ မင်းသမီးရဲ့ သားတော် ဝိသာခမင်းသားဟာ ရဟန်းပြုပြီး တရားအားထုတ်လို့ အဘိ ညာဉ် ၆-ပါးရ ရဟန္တာ ဖြစ်သွားပြီးနောက် မွေးရပ်မြေကို ပြန် ကြွလာပြီး တရားဟောစဉ် ဆွေးမျိုးတွေက ဓမ္မကထိက (တ ရားဟောသူ)ရဲ့ အင်္ဂါရပ်က ဘာတွေလဲလို့ မေးလျှောက်ကြတဲ့ အခါ အရှင်မြတ်က..
“ကိုယ့်ဂုဏ်ကို မကြွား၊ သူတစ်ပါးကို မရှုတ်ချ၊ သူတစ်ပါး ကို အထင်သေးစကား မဆို၊ အသိနဲ့အကျင့် ပြည့်စုံပြီး ဖြစ်တဲ့ ရဟန္တာတွေကို ထိခိုက်ပြီး မပြော၊ လာဘ်ပေါ ဘုန်းကြီးချင်လို့ မိမိရဲ့ဂုဏ်ကို မင်းပရိသတ် စသည်ရဲ့ရှေ့မှာ မထုတ်ဖော်၊ တည် ငြိမ်စွာ ပြော (ပြူးတူးပြဲတဲ ခေါင်းရမ်း လက်ရမ်း မပြောဆို)၊ အ ချိန်ကာလ ပရိသတ် အခြေအနေကို ချင့်ချိန်ပြီး ပြော၊ အကျင့် သီလနဲ့ ပြည့်စုံ ဆိုတာတွေ ဖြစ်ကြောင်း ဖြေကြားတယ် (ထေရ ဂါထာ၊ ၂၆ဝ။ ထေရ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၂၄)။ ဒါ့အပြင် ..
စည်းကမ်း
ဝိနယ ပါဠိတော်မှာ ဖော်ပြတဲ့ ပရိသတ်နဲ့နေမယ့် ရဟန်း သို့မ ဟုတ် ဆရာကိုမမှီခိုဘဲ မိမိကိုယ်တိုင် ဆရာလုပ်ပြီး နေမယ့် ရဟန်း ပြည့်စုံရမယ့် အင်္ဂါရပ်တွေထဲ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၅၂)မှာ အချို့က ဓမ္မကထိကတွေနဲ့လည်း ပတ်သက်တယ် ..
ဝိဘင်းနှစ်ခုကို သိရမယ်။ လူရှင် ပရိသတ်နဲ့ နေမယ့် ဟန်းဟာ ရဟန်းတို့ရဲ့ ဝိနည်းတွေကို ဖော်ပြတဲ့ ပါရာဇိကဏ်နဲ့ ပါစိတ်ပါဠိတော် ဆိုတဲ့ ဝိဘင်းနှစ်ခုကို တတ်ကျွမ်းရတယ်။ ကိုယ့်ဟာကိုယ် ဖတ်ရုံနဲ့ မရဘူး။ ဆရာကောင်းထံမှာ သင်ယူမှ အဆုံးအဖြတ်တွေကိုပါ ကောင်းစွာ နားလည်တယ်။
နာမ်ရုပ်ကို ပိုင်ပိုင် ဟောနိုင်ရတယ်။ ဒါအတွက် အနည်း ဆုံး အဘိဓမ္မတ္ထသင်္ဂဟ”ကျမ်း လို ဟာကို ဆရာ့ထံမှာ ကောင်းစွာ သင်ယူရတယ်။ နာမ်ရုပ် ဆို တာကို စာသိမဟုတ် လက်တွေ့သိ ဆိုပြီး ထင်ရာပြောလို့ မရ ဘူးလို့ နားလည်ပါ။ ဒါ့အပြင် ..
“ဓမ္မကို ကောင်းစွာ သင်ယူနိုင်၊ သင်ထားပြီးသား ဓမ္မကို ကောင်းစွာ ဆောင်ထားနိုင်၊ ဆောင်ထားပြီး ဓမ္မကို အမှန်အ တိုင်း အဓိပ္ပာယ်သိ၊ သိတဲ့အတိုင်း ကောင်းစွာ ကျင့်သုံးနေ သူ ဖြစ်ရမယ် (အံ၊၃၊၁၁၈)။
သီချင်းဆိုသလို သံရှည်ဆွဲပြီး ဂီတသံနဲ့ တရားမဟောရ (ဝိ၊၄၊၂၄၃)။ ဒါ့အပြင် ...
မဖာထေးနဲ့
လေးနက်တဲ့ တရားကိုပဲ ဟောနေရင် တရားပွဲ လူလာမှာ မ ဟုတ်ဘူး ဆိုပြီး လူပြိန်းကြိုက် အရွှန်းအသော အဆိုတွေ ဖောက်ပါများရင် အသံမြည်တဲ့ မုရိုးစည်ကြီးကို သံတွေနဲ့ ရိုက် သွင်း ဖာထေးရင် အသံ မမြည်တော့သလို တရားအနှစ်တွေ အားနည်းပြီး အကာတွေ အားကောင်းသွားတတ်တယ် (သံ၊၁၊၄၅၇)။ ဒါကြောင့် နုပေ့ဆိုတဲ့ တရားခေါင်းစဉ်တွေနဲ့ ဖာထေး လွန်းတာလည်း မလုပ်သင့်ဘူး။ ဒါ့အပြင် ...
အဘိဓမ္မာသင်
“အဘိဓမ္မာကို တတ်ကျွမ်းတဲ့ ပုဂ္ဂိုလ်တွေပဲ ဓမ္မကထိကအစစ် ဖြစ်နိုင်တယ်။ အခြား ပုဂ္ဂိုလ်တွေက တရား ဟောပေမယ့် ဓမ္မ ကထိကအစစ် မဟုတ်ဘူး (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၀)’ဆိုတဲ့ စကား အရ တရားဟောချင်ရင် အဘိဓမ္မာကို သင်ကို သင်ရတယ်။ မသင်ချင်ရင် မဟောနဲ့။ ဟောရင် ပေါက္ကံ မောင်ချို ဆုံးမစာထဲ ကလို “စကားတတ်၏၊ ပါဌ်ကားမပြေ” ဖြစ်သွားမယ်။
ဇူလိုင် ၅၊ ၂၀၁၇။
၅၈၉။ ကိုယ့်ကိုယ်ကို မေတ္တာပို့
ဘုန်းဘုန်း နေကောင်းလား၊ မေးစရာတစ်ခု ရှိလို့ပါ ဘုရား။ မကြာခင်ကမှ ရိပ်သာက ထွက်လာတဲ့ ဓမ္မမိတ်ဆွေတစ်ဦးကို တပည့်တော်က တရားမထိုင်ခင် ကိုယ့်ကိုယ်ကို အရင် မေတ္တာ ပို့တဲ့အကြောင်း ပြောတော့ သူက ကိုယ့်ကိုယ်ကို မေတ္တာပို့တာဟာ တဏှာဖြစ်တယ်လို့ ဆိုပါသည်။ အဲဒါ မှန်ပါသလား၊ ဖြေကြားပေးစေလိုပါသည် ဘုရား။
ဒေါ်ခင်လေးနွယ် (ဘာမင်ဂန်)
---ကျမ်းထွက်
ဝိသုဒ္ဓိမဂ်မှာ မေတ္တာဘာဝနာကို အာထုတ်တော့မယ် ဆိုရင် အခြားသတ္တဝါ လောကကို မေတ္တာ မပို့ခင် ..
“အဟံ အဝေရော ဟောမိ ငါသည် ရန်သူ ကင်းရပါလို၏။
အဗျာပဇ္ဇော ဟောမိ ငါသည် စိတ်ဆိုးဒေါသ ကင်းရပါလို၏။
အနီဃော ဟောမိ ငါသည် နှိပ်စက်ခံရခြင်း ကင်းရပါလို၏။
သုခီ အတ္တာနံ ပရိဟရာမိ ငါသည် နှလုံးစိတ်ဝမ်း အေးချမ်းရပါလို၏”လို့
မိမိကိုယ်ကို အရင်ဆုံး ထပ်ခါထပ်ခါ မေတ္တာပို့ဖို့ ညွှန်ကြားထားပါတယ်။
ဒီလို ပွားများတာဟာ အပ္ပနာဈာန်ကို ရဖို့ မဟုတ်၊ ငါသည် ရန်သူ ကင်းဝေးချင်သလို အခြားသတ္တဝါတွေလည်း ငါ့လိုနေမှာပဲလို့ မိမိကိုယ်ကို စံထားပြီး တစ်ဖက်သားအပေါ် ကိုယ်ချင်းစာစိတ် ဖြစ်စေဖို့ ရည်ရွယ်တယ် (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၂၈၉)။
ဘုရားဟော
မေတ္တာ ပွားများပုံနဲ့ ပတ်သက်ပြီး “သဗ္ဗဓိ သဗ္ဗတ္တတာယ သဗ္ဗာဝန္တံ လောကံ = အရပ်အားလုံးရှိ သတ္တဝါ အားလုံးကို မိမိနှင့် ထပ်တူပြု၍ သတ္တဝါအားလုံး ပါဝင်သော လောကကို (မေတ္တာပို့၍ နေ၏) (ဝိဘင်္ဂ၊ ၂၈၅။ အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၆၁)”လို့ မြတ်ဗုဒ္ဓ ဟောကြားချက်ရှိလို့ သတ္တဝါ အားလုံးကို မိမိနှင့် ထပ်တူပြုနိုင်ဖို့ ရည်ရွယ်ပြီး ကိုယ့်ကိုယ်ကို ဦးစွာ မေတ္တာပို့ဖို့ ဝိသုဒ္ဓိမဂ် မှာ ညွန်ကြားတာ ဖြစ်ပါတယ်။
မဆိုင်
“မေတ္တာယနာမုခေန ရာဂေါ ဝဉ္စေတိ = ရာဂ (တဏှာ)သည် မေတ္တာ အသွင်ဖြင့် လှည့်ပတ်တတ်၏ (နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၉၀)”ဆိုတာ မိမိရဲ့ဇနီး ခင်ပွန်း သားသမီး မိဘ မောင်နှမတွေကို မေတ္တာ ပို့တဲ့အခါ တဏှာ (တွယ်တာမှု)ဟာ မေတ္တာယောင်ဆောင်ပြီး ဖုံးကွယ်တတ်ကြောင်းကို ဆိုလိုတာ ဖြစ်ပါတယ်။ ဗုဒ္ဓအဘိဓမ္မာအရ သားသမီး မိဘ မောင်နှမကို ချစ်တာကိုလည်း တဏှာထဲမှာ ထည့်သွင်းတယ်။
ဒါကြောင့် ကိုယ့်ကိုယ်ကို မေတ္တာ စပြီး ပို့တာဟာ စာပေနဲ့ ညီတဲ့အတွက် မှန်တယ်လို့ သံသယရှင်းစေချင်ပါတယ်။ ဘုန်းကြီးလည်း တရားမထိုင်ခင် ကိုယ့်ကိုယ်ကို စပြီး မေတ္တာပို့ခြင်းနှင့် အစပြုလေ့ရှိပါတယ်။
ဇူလိုင် ၆၊ ၂ဝ၁၇။
---၅၉၀။ အမျှဝေဖို့ ဗုဒ္ဓဟော
ဆရာတော် ဘုရား၊ ရေစက်ချ အမျှဝေဖို့ မြတ်စွာဘုရား ဟောတော်မူခဲ့ပါသလား ဘုရား။
သိန်းအောင် (ဆွစ်ဇာလန်)
---တခြားစီ
ရေစက်ချတာနဲ့ အမျှဝေတာ မတူဘူး။ “ရေ သို့မဟုတ် ရေစက်”ဆိုတာ (ဆွမ်း၊ သင်္ကန်း၊ ကျောင်း စသည်ကို ကိုယ်စားပြုတဲ့) ကြားခံ အလှူပစ္စည်း။ “ချခြင်း”ဆိုတာ လှူဒါန်းခြင်း။ ဒါကြောင့် “ရေစက်ချတာကို အမျှဝေခြင်း”လို့ မဆိုနိုင်ဘူး။ ရေစက်ချပြီးမှ တစ်နည်းအားဖြင့် လှူဒါန်းပြီးမှ ဆုတောင်းခြင်း၊ အမျှဝေခြင်း ဆိုတာတွေကို လုပ်ရတယ်။ အဲဒီလို အလုပ်မတူလို့ အဓိပ္ပာယ်လည်း တစ်ခြားစီ ဖြစ်ပါတယ်။
ရေစက်ချ
“သံဃာအုပ်စု နှစ်ခုရှိရာမှာ တစ်ခုထံမှာ ရေကို သွန်းချ (ရေစက်ချ)ပြီး သံဃာအား လှူပါ၏လို့ဆိုရင် အဲဒီ သင်္ကန်းဟာ သံဃာအုပ်စု နှစ်ခုလုံးနဲ့ ဆိုင်တယ် (ဝိ၊၃၊၄၂၃)”ဆိုတဲ့စာနဲ့၊ “သူဌေးကြီး (အနာထပိဏ်)ဟာ ရွှေခွက်ထဲက ရေကို ဗုဒ္ဓရဲ့ လက်ပေါ် သွန်းချပြီး ဇေတဝန်ကျောင်းတော်ကို လှူတယ် (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၀၈)”ဆိုတဲ့ စာတွေအရ အလှူပစ္စည်းအစား ရေကို ကြားခံပစ္စည်း အနေနဲ့ မျက်ကွယ်၊ မျက်မှောက် လှူဒါန်းတယ်လို့ နားလည်ရတယ်။ “ရေစက်ချ”တယ်ဆိုတာ အလှူပစ္စည်းကို လှူတာ။
ဒါကြောင့် ဖော်ပြပါ ကျမ်းဂန် စကားတွေအရ ရေစက်ချဖို့ မြတ်ဗုဒ္ဓ ဟောကြားတယ်လို့ မှတ်ပါ။
အမျှဝေ
“အဘိဓမ္မတ္ထသင်္ဂဟ”ကျမ်းအရ ပုညကိရိယဝတ္ထု (ကုသိုလ်ပြုကြောင်း) ဆယ်ပါးထဲမှာ “ပတ္တိဒါန (အမျှဝေခြင်း)”ဆိုတာ ပါတယ်။ ပြုပြီး ကုသိုလ်ကို အမျှဝေရင် ‘ပတ္တိဒါန’လို့ခေါ်တဲ့ ကုသိုလ် တစ်မျိုး ထပ်တိုးတယ်။ ကိုယ်က ကုသိုလ်အဖို့ကို အမျှဝေလို့ ကြားနိုင်သူတို့` သာဓုခေါ်ရင် ကောင်းကျိုး ရသွားရင် အကျိုးရှိတာပဲ။ အဲဒီ အကျိုးနှစ်ခုကို အကြောင်းပြုပြီး အမျှဝေတာ ဖြစ်ပါတယ်။
“ဒါနတွေထဲမှာ ဓမ္မဒါနသည် အမြတ်ဆုံး”ဆိုတဲ့ ဂါထာရဲ့ အဓိပ္ပာယ်ကို မြတ်ဗုဒ္ဓ ဟောကြားပြီးတဲ့အခါ သိကြားမင်းက “အဲဒီ အကြီးမြတ်ဆုံး ဒါနကုသိုလ်ရဲ့ အဖို့ကို မိမိအား အမျှပေးဝေတော်မူပါ’လို့ တောင်းပန်တယ်။ ဒါကြောင့် မြတ်ဗုဒ္ဓက “အနည်းဆုံး အနုမောဒနာတရားကို ဟောရင်ပဲ ဖြစ်စေ သတ္တဝါ အားလုံးကို အမျှဝေကြ’လို့ ရဟန်းတွေကို မိန့်တော်မူတယ် (ဓမ္မပဒ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၅၃)။
ဒါကြောင့် အမျှဝေဖို့လည်း မြတ်ဗုဒ္ဓ ဟောကြားကြောင်း မှတ်ယူပါ။
ရေစက်ချ အမျှဝေတာနဲ့ ပတ်သက်ပြီး မေးခွန်း-၂၀၆ (ပေါင်းချုပ် ၂၊ စာ-၆၈၇)၊ မေးခွန်း-၃၈၉ (ပေါင်းချုပ် ၃၊ စာ-၁၂၇၈) တွေမှာလည်း အကျယ် ရှုပါ။
ဇူလိုင် ၆၊ ၂၀၁၇။
---၅၉၁။ ပဉ္စဝဂ္ဂီ ရှင်းချက်
အရှင်ဘုရား၊ တပည့်တော် သိလိုပါသဖြင့် ပြန်ကြားပေးပါဘုရား။ ဓမ္မစကြာတရားကို ဟောတော်မူချိန်တွင် ပဉ္စဝဂ္ဂီ ငါးဦးတို့မှာ ရဟန်း ဖြစ်ပါပြီလား ဘုရား။ စာစောင်တစ်ခုတွင် ရသေ့များသာ ဖြစ်ခြင်းကြောင့် ရဟန္တာ ရုပ်တုမှာ မဆီလျော်ကြောင်း ဖတ်လိုက်ရပါတယ် ဘုရား။ အမှန် ရှင်းပြပေးပါ ဘုရား။
မြင့်မြင့်စိန်
---ထူးချင်သူ
ရဟန်း နှစ်ဝါရလောက်က ပြက္ခဒိန်တွေမှာ သမားရိုးကျ ပဉ္စဝဂ္ဂီပုံ မဟုတ်ဘဲ အဝတ်ဖြူနဲ့ ဆံရှည်ငါးဦး မုတ်ဆိတ်မွှေး ထူလပျစ်ကို လက်နဲ့ ပွတ်ရင်း ဗုဒ္ဓထံမှာ တရားနာနေတဲ့ ပန်းချီပုံကို တွေ့ဖူးတယ်။ လူအချို့မှာ သူများနဲ့ မတူအောင် လုပ်လိုတဲ့ အတွေးမျိုး ရှိတတ်တယ်။ တောထွက် ကိုယ်တော် တစ်ပါးက “သူများနဲ့ မတူအောင်နေမှ သူများက ကိုယ့်ကို အာရုံစိုက်မှာ၊ သူများ မိုးခါးရေ သောက်တိုင်း ကိုယ်မသောက်နိုင်ဘူး”တဲ့။ ခုခေတ် အချို့ ဣတ္ထိယတွေ သူများနဲ့ မတူအောင် ကျွဲချိုပုံ ဆံထုံးနဲ့ ပရိသတ်ရှေ့ ထွက်ပြသလိုပေါ့။
အနာဂါရိယ
ရှေးခေတ် တောထွက်ပုံကို ဖော်ပြရာမှာ မြတ်ဗုဒ္ဓက “ထိုငါသည် မိဘများ မလိုလား၍ ငိုကြွေးကြစဉ် ဆံမုတ်ဆိတ်ကို ပယ်၊ ဖန်ရည်ဆိုး အဝတ်ကိုဝတ်၊ လူ့ဘောင်ကို စွန့်ပြီး အိမ်ရာ မတည်ထောင်ဘဲ နေ၏ (မ၊၁၊၃၀၃)”လို့ မိန့်တော်မူတယ်။ ညာမာန်ကြွတဲ့ သိင်္ဂါရဝပုဏ္ဏား (မ၊၂၊၄၂၄)၊ မီးကို ကိုးကွယ်သူ အဂ္ဂိဘာရဒွါဇပုဏ္ဏား (သုတ္တနိ၊၂၉၇)တို့က မြတ်ဗုဒ္ဓကို “မုဏ္ဍက (ခေါင်းတုံးစုတ်)”လို့ နှိမ့်ချပြီး ခေါ်ဖူးတယ်။
ဒီစာတွေအရ ဗုဒ္ဓခေတ်က အနာဂါရိယ (အိမ်ရာမထောင်သူ၊ ရသေ့ သို့မဟုတ် ရဟန်း)တွေဟာ ယေဘုယျအနေနဲ့ ဆံပင်နဲ့ မုတ်ဆိတ်မွှေးကို ရိတ်ပြီး ဖန်ရည်ဆိုး အဝတ်ကို ဝတ်တယ်လို့ ဆိုနိုင်တယ်။
ဝတ်ရုံတူ
ပဉ္စဝဂ္ဂီ ငါးပါးလည်း အနာဂါရိယပဲ ဖြစ်လို့ ဆံမုတ်ဆိတ်ကို ရိတ်ပယ်၊ ဖန်ရည်ဆိုး အဝတ်ကို ဝတ်မယ်လို့ ယူဆရတယ်။ ဖန်ရည်ဆိုး အဝတ်ဖြစ်လို့ ပန်းချီမှာ သရုပ်ဖော်သလို အဖြူရောင် မဖြစ်နိုင်ဘူး။ တစ်ခါမှာ ရဟန်းတွေနဲ့ ပရိဗိုဇ်တွေ ခရီး အတူသွားရင်း လမ်းမှာ ဓားပြတိုက်ခံရတယ်။ ခိုးရာပါ ပစ္စည်းနဲ့ အတူ သူခိုးကို ဖမ်းမိလို့ သင်္ကန်းကို ပြန်ရွေးကြတော့ ပရိဗိုဇ်သင်္ကန်းနဲ့ ရဟန်းသင်္ကန်း ရောနေလို့ ရဟန်းတွေက ကိုယ့်သင်္ကန်းကို မမှတ်မိကြဘူး (ဝိ၊၂၊၁၅၈)။
ဒါကြောင့် အဲဒီတုန်းက သာသနာဝင် မဟုတ်တဲ့ ရသေ့ သို့မဟုတ် ပရိဗိုဇ်တွေရဲ့ ဝတ်ရုံနဲ့ သာသနာတွင်း ရဟန်းဝတ်ရုံဟာ အရောင်ရော အရွယ်အစားပါ အတော် နီးစပ်စွာ တူဖွယ်ရှိလို့ သွင်ပြင်အရလည်း အလွန်ကြီး မခြားနားဘူးလို့ ဆိုခွင့်ရှိတယ်။
ငါးရက်အတွင်း
“ဓမ္မစကြာသုတ်ကို ဟောပြီးတဲ့အခါ.. ဝါဆိုလပြည့်နေ့ အရှင် ကောဏ္ဍည၊ နောက် လပြည့်ကျော် ၄-ရက်ထိ ၄-ရက်အတွင်း တစ်ရက် တစ်ပါးစီ သောတာပန်၊ “ဧဟိ ဘိက္ခု” ရဟန်းတွေ ဖြစ်ကြတယ်။ လပြည့်ကျော် ၅-ရက်နေ့ အနတ္တလက္ခဏသုတ်ကို နာပြီးတဲ့အခါ ငါးပါးလုံး ရဟန္တာ ဖြစ်ကြတယ် (ဝိ၊၃၊၁၇။ ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၄၆)’။ ပါဠိတော်ရဲ့ အာဘော်အရ ငါးရက်အတွင်း ဟောကြားပြီး တရားကို ပြန်ရှင်းတာ ရှိတယ်။ ဒါဖြင့် ‘ဓမ္မစကြာကို ဟောချိန် ငါးရက်”လို့ မဆိုနိုင်ဘူးလား။
ဗုဒ္ဓနဲ့ မတွေ့ခင်က အနာဂါရိယ (အိမ်ရာမထောင်သူ၊ ရသေ့၊ ရဟန်း)ပါပဲ။ ဒါပေမယ့် ဗုဒ္ဓရဲ့တရားကို နာပြီးမှ ၎င်းတို့က တောင်းပန်လို့ မြတ်ဗုဒ္ဓက ခွင့်ပြုတဲ့အခါ သာသနာဝင် ရဟန်း ဖြစ်သွားတယ်။ ဒါဟာ ဓမ္မစကြာကို ဟောနေတဲ့ ငါးရက်အတွင်းမှာ ဖြစ်တာပါ။
အဖြေ
ပကတိ ပဉ္စဝဂ္ဂီ ငါးဦးကို ဘယ်သူမှ မမြင်ဖူးတဲ့ အတွက် ဒီလိုပဲ ဖြစ်ရမယ်လို့တော့ မဆိုနိုင်ပါဘူး။ ကျမ်းဂန်အဆို ယုတ္တိနဲ့ ယုံကြည်မှုတွေအရ ဖြစ်နိုင်ခြေကိုပဲ ခန့်မှန်းပြတာပါ။ ဆိုနိုင်တာ တစ်ခုက ... ဘုန်းကြီးတို့က ‘ရဟန္တာ ဖြစ်ပြီးတဲ့ ပဉ္စဝဂ္ဂီရုပ်တု”ပဲ အာရုံပြု ကိုးကွယ်တာ ဖြစ်လို့ ဓမ္မစကြာကို ဟောနေတုန်း ပဉ္စဝဂ္ဂီတို့ ရဟန်းဖြစ်ခြင်း မဖြစ်ခြင်းနဲ့ ဆိုင်ကို မဆိုင်နိုင်ဘူး။ ဒါကြောင့် “ရဟန္တာ ရုပ်တုမှာ မဆီလျော်ဘူး”လို့ ဆိုရင် “ကျွဲချိုဆံထုံး”နဲ့ ဝင်ပြသလိုပဲ ဖြစ်မှာ။
မတူနိုင်
ဗုဒ္ဓသာသနာ ထွန်းကားတာ ကြာခဲ့ပြီ ဖြစ်လို့ ရဟန်း သို့မဟုတ် ဘုန်းကြီးလို့ ဆိုတာနဲ့ ခုခေတ် ဘုန်းကြီးတွေနဲ့ တစ်ပုံစံတည်း စဉ်းစားဖို့ မဖြစ်နိုင်ဘူး။ ထိုထို အရပ်ဒေသ အလိုက် ဝတ်ရုံနဲ့ သွင်ပြင်တွေ ပြောင်းသွားတာ ရှိတယ်။ မြန်မာသင်္ကန်းနဲ့ အခြား ထေရဝါဒ နိုင်ငံက သင်္ကန်းတွေတောင် အရောင်ရော ချုပ်ပုံပါ မတူကြဘူး။ တိဗက်၊ တရုတ်၊ ဂျပန်၊ ထိုင်ဝမ် ဘုန်းကြီးတို့ ဝတ်ရုံပုံ ကျတော့ အများကြီး ခြားနားသွားတယ်။
ဇူလိုင် ၇၊ ၂၀၁၇။
---၅၉၂။ ပင့်ကူအိမ်ကို ဖျက်ရင်
ဘုန်းဘုန်း ဘုရား ... တပည့်တော် ဒီတစ်ခါ လျှောက်လိုတဲ့ မေးခွန်းကတော့ ငါးပါးသီလထဲမှ ပါဏာတိပါတကံ အကြောင်းပါ ဘုရား။ တပည့်တော်တို့ သာမန် လူသားတွေအနေနဲ့ လူ့ဘောင်လောကမှာ ပါဏာတိပါတကံ လုံခြုံဘို့ရာမှာ ... ဥပမာအားဖြင့် အိမ်ရှိ ပင့်ကူအိမ်များ သန့်ရှင်းခြင်းမှ သူတို့အိမ်ကို ဖျက်စီးခြင်း၊ မတော်တဆ သေသွားခြင်း၊ ပိုးဟပ်ဆေးကို ပိုးဟပ်ကောင်ပေါ်တွင် မဖြန်းသော်ငြား အိမ်ပတ်ဝန်းကျင်တွင် ဖြန်းခြင်း (ကိုယ်တိုင်ဖြစ်စေ၊ အခကြေးငွေဖြင့် ခိုင်းခြင်းဖြစ်စေ) ထိုထို အမှုများသည် ပါဏာတိပါတကံ ထိုက်ကာ တရားထူး တရားမြတ် မရရှိစေရန် အတားအဆီး ဖြစ်နိုင်ပါသလား ဘုရား။
ကိုမျိုးမြင့် မသန်းသန်းအေး (အော်စီ)
---ကံမြောက်
“ကံမြောက်” ဆိုတာ ပါဏာတိပါတကံ ထိုက်တယ်လို့ ဆိုလိုတယ်။ ကံမြောက်တဲ့ အခြေအနေ သို့မဟုတ် အင်္ဂါရပ် ၄-ခု ရှိတယ်။ အဲဒါတွေက ..
၁။ သက်ရှိကို သက်ရှိမှန်း သိခြင်း။ ဥပမာ ... ကြောင်ပေါက်စလေး မေ့မြောနေတာကို သေပြီအထင်နဲ့ အမှိုက်ပုံးထဲ ထည့်မိလို့ သေရင် အပြစ်မရှိ။
၂။ သေစေလိုတဲ့စိတ် ရှိခြင်း။ ဥပမာ ... ညအိပ်နေတုန်း အခင်းပေါ် ကြမ်းပိုးကို သစ်သားစ အထင်နှင့် ညှစ်လိုက်မိလို့ ကြမ်းပိုးသေရင် အပြစ်မရှိ။ ကြမ်းပိုးကို ကြမ်းပိုးမှန်း သိပြီး “ဒီကောင်ကြောင့် အိပ်ရေးပျက်တယ်၊ သေကွာ”ဆိုပြီး ညှစ်သတ်လိုက်မှ ကံမြောက်တယ်။
၃။ သေအောင် လုပ်ခြင်း။ ဥပမာ ... လက်နဲ့ ကိုင်ပေါက်၊ အမြင့်က တွန်းချ၊ ကိုယ်မှာရှိတဲ့ တုတ်နဲ့ရိုက်၊ ဓားနဲ့ခုတ်၊ လှံနဲ့ထိုး၊ အဝေးမှာရှိသူကို ကျောက်ခဲ၊ လေးမြား စသည်နဲ့ ပစ်၊ အခြားတစ်ဦးကို သတ်ခိုင်း (စေခိုင်းရာမှာ ပုဂ္ဂိုလ်၊ အချိန်၊ နေရာ၊ လက်နက်စသည် ခိုင်းတဲ့အတိုင်း ဖြစ်မှသာ ခိုင်းသူ ကံမြောက်တယ်)၊ ရေတွင်း၊ ရေကန် စသည်မှာ အဆိပ်ခပ် .. စသည်။
၄။ အသတ်ခံရတဲ့ သတ္တဝါ သေခြင်း။
ရှင်းချက်
အမှတ် ၃ မှာ သတ်ဖို့ ကြိုးစားတဲ့ လုံ့လ အနည်းအများ အလိုက် အပြစ် အပေါ့အလေး ကွာတယ် (ကင်္ခဋ္ဌ၊ ၂၄၅)။ ဥပမာ .. ပုရွက်ဆိတ်ကို သတ်တာနဲ့ ဆင်ကို သတ်တာ။ ဒီလိုပဲ ငှက်သိုက်နဲ့ ပင့်ကူအိမ်ကို ဖျက်တာချင်း တူပေမယ့် လုံ့လ တူတဲ့အတွက် အပြစ်လေးပေါ့ ကွာတယ်လို့ ဆိုနိုင်တယ်။
“ကျောင်း၌ ပိုးမျှင်၊ ပင့်ကူအိမ် ရှိလျှင် သုတ်သင် သန့်ရှင်းရမည် (ဝိ၊၃၊၆၀)”လို့ မြတ်ဗုဒ္ဓ မိန့်တော်မူတဲ့အတွက် ပင့်ကူအိမ်ကို ရှင်းကောင်းတယ်လို့ မှတ်ပါ။
ပင့်ကူအိမ်ကို ရှင်းရင်း ပင့်ကူကောင်ကို တွေ့တော့ “ငါ့အိမ်ကို ညစ်ပတ်အောင် လုပ်တဲ့ကောင်” ဆိုပြီး အငြိုးနဲ့ ကြိတ်ချေမပစ်ဘဲ လွတ်ရာသို့ လွှတ်ရင် အပြစ်ကင်းပါလိမ့်မယ်။ မတော်တဆ ထိမိလို့ သေတာလည်း အမှတ် ၂ အင်္ဂါရပ်အရ လိုတဲ့ စေတနာ မရှိတဲ့အတွက် အပြစ် မဖြစ်ပါဘူး။
ဆေးဖြန်း
သောက်ရေမှာ အဆိပ်ခပ်ရင် သောက်မိတဲ့ သတ္တဝါတွေ သေမယ်ဆိုတာကို သိနေလို့ အမှတ် ၃ အင်္ဂါနဲ့ ငြိတဲ့အတွက် ကံမြောက်တယ်။ ခြင်၊ ကြွက်၊ ပိုးဟပ် စသည် မလာအောင်လို့ ကာကွယ်တဲ့ အနေနဲ့ ဆေးဖြန်းတာကတော့ အမှတ် ၃ အင်္ဂါနဲ့ ငြိတယ်လို့ မဆိုနိုင်ဘူး။ ဥပမာ ... ဖယောင်တိုင် မီးထွန်းပြီး စာဖတ်နေစဉ် ပိုးဖလံက လာပြီး ဒိုင်ဗင် ဝင်ထိုးတာမျိုးပဲ ဖြစ်မယ်။
အစွန်းမဲ့
ဗုဒ္ဓဝါဒဟာ ဒဿနအရရော ကျင့်စဉ်အရပါ အစွန်းမရောက်ဘူးဆိုတာကို မြဲမြဲ မှတ်ထားပါ။ ဆိုပါတော့ .. သူ့အသက်ကို သတ်ရ ဆိုတာနဲ့ အိပ်ရာမှာ ကြမ်းပိုးရှိလည်း မရှင်းနဲ့၊ ဆွမ်းတော်ပွဲ ပုရွက်ဆိတ် တက်လည်း အိုကေပဲ ဆိုရင် .. “ဥပုသ်စောင့်” ဆိုတာနဲ့ ရေတောင် မသောက်ဘူး ဆိုတာလို ဖြစ်နေမှာပေါ့။ မျှတအောင် စားသောက်နေထိုင်မှ အသက်ရှည်ကျန်းမာပြီး ‘ဓမ္မ’ကို ကျင့်သုံးနိုင်မှာပါ။
ဇူလိုင် ၁၀၊ ၂၀၁၇။
---၅၉၃။ ရေငတ်တာ ဆန္ဒ
ဆရာတော် ဘုရား ... “ရေကို သောက်ချင်တာလည်း တဏှာပါပဲ”လို့ တရားစခန်း တစ်ခုမှာ နာကြားဖူးပါသည်။ ဒါကြောင့် ရေကိုတောင် မသောက်ဘဲ ကျင့်တာကို တဏှာဝဋ်ငုတ် ပြတ်အောင် လုပ်တာလို့ မဆိုနိုင်ဘူးလား ဘုရား။
ဦးတင်လျက်ပါ ဘုရား..
ထွန်းဝေ (ရေဝေးအလုပ်သမား)
အာဟာရ
မြတ်ဗုဒ္ဓက “သဗ္ဗေ သတ္တာ အာဟာရဋ္ဌိတိကာ = သတ္တဝါအားလုံး အာဟာရ (ရုပ်အာဟာရ၊ နာမ်အာဟာရ) ဟူသော အကြောင်းတရားမှာ တည်မှီကြ၏ (ဒီ၊၃၊၂၂၈)”လို့ ဟောတော်မူပြီး “ဩဒန = ထမင်း၊ ကုမ္မာသ = မုယောမုန့်၊ သတ္တု = မုန့်လုံး၊ မစ္ဆ = ငါး၊ မိသ = အသား (ဝိ၊၂၊၁၂၄)”လို့ စားဖွယ် ငါးမျိုး (စားသုံးဖို့) ခွင့်ပြုတော်မူပါတယ်။ ကျန်းမာသက်ရှည်မှ သဒ္ဓမ္မသုံးဖြာ သာသနာကို ကောင်းစွာ ကျင့်နိုင်မှာပါ။
ဆန္ဒ
မြတ်စွာဘုရား ပရိနိဗ္ဗာန် စံခါနီး ပါဝါမြို့ကနေ ကုသိနာရုံကို ကြွစဉ် လမ်းတစ်နေရာမှာ “အာနန္ဒာ သောက်ရေကို ဆောင်ချေလော့၊ ငါ မွတ်သိပ်၏၊ ရေသောက်အံ့ (ဒီ၊၂၊၁၀၆)”လို့ မိန့်ပါတယ်။ “မွတ်သိပ်”ဆိုတာ ‘ရေငတ်တယ်၊ ရေသောက်ချင်တယ်’ ဆိုတဲ့ အဓိပ္ပာယ်ပါ။ တဏှာဝဋ်ငုတ် ပြတ်ပြီးတဲ့ ဗုဒ္ဓဘုရား ရေမွတ်သိပ် (ရေငတ်၊ ရေသောက်ချင်တာ)တာ သေချာတယ်။ ဒါကြောင့် ရေသောက်တာကို တဏှာလို့ မဆိုနိုင်။ သဘာဝအရ ရေသောက်ချင်တာ ဖြစ်လို့ ဆန္ဒလို့ဆိုရင် သင့်တယ်။
ရသတဏှာ
ဒါပေမယ့် “ရသာရုံ၌ တပ်မက်ခြင်း မဖြစ်ရာ (သုတ္တနိ၊၄၂၂)၊ ကောင်းဆိုးမဟူ ရရသမျှ အစားအစာဖြင့် ရောင့်ရဲနိုင်သူသည် မဂ်ဖိုလ်ကို ရနိုင်၏ (ထေရဂါထာ၊၃၀၅)”လို့ ဟောတော်မူပြီး ရသာရုံကို လက္ခဏာရေးသုံးပါးတင် ဝိပဿနာရှုပြီး သုံးဆောင်ဖို့ လမ်းညွှန်တော်မူပါတယ် (သံ၊၂၊၂၃၇)။
ဝသဘမင်း ကြည်ညိုတဲ့ ရဟန္တာလို့ ယူဆရတဲ့ မထေရ်တစ်ပါး ရှိတယ်။ ထိုမထေရ်ရဲ့ အနီးမှာ အချဉ်ရည်ကို စီမံစေတဲ့အခါ မထေရ်ဟာ မထိန်းနိုင်ဘဲ သွားရည်ယိုပြီး (ခေဠော စလိတော) ပုထုဇဉ်အဖြစ် ပေါ်လွင်သွားသတဲ့။ ရဟန္တာ မှန်ရင် ရသတဏှာကို ပယ်ပြီးဖြစ်လို့ နတ်အရသာပင် ဖြစ်စေ မစွဲလန်းတော့ဘူး (သာရတ္ထ-ဋီ၊၂၊၂၈၅)။
အဖြေ
ဒါကြောင့် ရေအပါအဝင် မည်သည့် ရသာရုံကိုမဆို တပ်မက်စိတ်၊ အရသာခံလိုစိတ်နဲ့ အသုံးမပြုဘဲ သတိနဲ့ သုံးဆောင်ရင် တဏှာမဖြစ်ဘူးလို့ မှတ်သင့်ကြောင်းပါ။
ဇူလိုင် ၁၁၊ ၂၀၁၇။
ဘွဲ့ဒီဂရီကို လှုပ်ပြလွန်းရင် ဘွဲ့ပိတတ်တယ်။
၅၉၄။ သောတာပန်လို
ဆရာတော်ဘုရား ရိုသေစွာ လျှောက်ပါသည် ဘုရား။ ဆရာတော်များ ဟောကြား ချီးမြှင့်ကြတဲ့ ဝါဆိုသင်္ကန်း လှူဒါန်းလို့ ရနိုင်တဲ့ အကျိုးတရားများထဲမှ “သူလည်း ပါယ်မပြန်”ဆိုတဲ့ လင်္ကာအရ သောတာပန်နဲ့ အလားတူပြီး အပါယ်မလားတော့ဘူးဆိုတဲ့ အကျိုးတရားကို ရှင်းလင်းစွာ သိလိုပါသည် ဘုရား။ အကယ်၍ သောတာပန်လိုပဲ အပါယ်မလားတော့ဘူး ဆိုပါလျှင် အချို့ အခြားသော မကောင်းမှုများ ပြုနေပြီး အများနဲ့ ကြုံခိုက် ဝါဆိုသင်္ကန်း အလှူပါဝင် လှူဒါန်းသူများအတွက် အဘယ်ကဲ့သို့ အကျိုးရှိနိုင်ပါ့မလဲ ဘုရား။ အများ ကြည်ညို လိုက်နာ ကျင့်သုံးနိုင်ပါရန် မေတ္တာရှေ့ထား မိန့်ကြားတော်မူပါ ဘုရား။ ရိုသေစွာ ဦးခိုက်လျက်
အရှင်ပညာစက္က (မြစ်ခြေ) ရန်ကုန်။
အတုပဲ
“သောတာပန်လို”ဆိုတာ “သောတာပန်”ဖြစ်သွားတယ်လို့ မဆိုလိုဘူး။ သောတာပန် အတုပါပဲ။ အစစ်ဟာ အတု မဖြစ်နိုင်သလို အတုလည်း အစစ် မဖြစ်နိုင်ဘူး။ ဒါကြောင့် သောတာပန် မဟုတ်သေးတဲ့ ပုထုဇဉ်မှန်ရင် မိမိရဲ့ ကိုယ်ကျင့်တရား ထိန်းစောင့်မှု မရှိဘဲ တမလွန်ဂတိ စိတ်မချရဘူး ဆိုတဲ့ အဓိပ္ပာယ်အတွင်းမှာပဲ ရှိတယ်။ ဝါဆိုသင်္ကန်း လှူပေမယ့် သူက သက်သတ်၊ ခိုးဝှက်၊ ကြာခို၊ လိမ်ညာ၊ ယစ်ထုပ်ကြီး ဖြစ်နေရင် ကိုယ် လေ့ကျက်မိတဲ့ အကုသိုလ်က အဲဒီ သင်္ကန်းအလှူကို လွှမ်းမိုးသွားနိုင်လို့ ဂတိလွဲခွင့် ရှိတယ်။
သီလရံမှ
ဝါဆိုသင်္ကန်းဆိုတာမျိုးက ချိန်ခါသင့် လှူရတာ ဖြစ်လို့ တစ်ဘဝလုံး ထူးခြားစွာ အမှတ်တရ ဖြစ်စေနိုင်တဲ့ အတွက် “ကြုံလို့ ဝင်ရောရတာမျိုး” မဟုတ်ဘဲ စိတ်ထက်သန်စွာ လှူဒါန်းလို့ အာစိဏ္ဏကံအနေနဲ့ တစ်ဘဝလုံး ပါသွားပြီး နောက်ဆုံးစိတ် ဖြစ်ခါနီးမှာ ဒီအလှူကို ဝမ်းသာနိုင်ခွင့် ရရင် ... သင့်တင့်တဲ့ ကိုယ်ကျင့်တရား (သီလ)ကိုလည်း ထိန်းစောင့်ခဲ့ရင် “အပါယ်မလား”ခြင်း အကျိုးထူးကို ရနိုင်ပါတယ်။ “သောတာပန်နဲ့တူပြီး အပါယ်မလားဘူး”ဆိုတဲ့ အကျိုးတရားက ဒီအဓိပ္ပာယ်မျိုး ဖြစ်ပါတယ်။
အဖြေ
ဝင်ရောလိုက်တဲ့ ဝါဆိုသင်္ကန်းလောက်နဲ့တော့ အပါယ်တံခါး ပိတ်ဖို့ အာမမခံဘူး။ သင့်မြတ်တဲ့ သီလလေး ခြံရံပေးမှ၊ ကိုယ့်အလှူကိုလည်း အမှတ်ရနေမှ ဖြစ်နိုင်မှာပါ။
ဇူလိုင် ၁၁၊ ၂၀၁၇။
---၅၉၅။ ဆင်ဆာ
အရှင်ဘုရား၊ ဘာသာရေးနှင့် ပတ်သက်တဲ့ စာတွေကို နိုင်ငံတော် သံဃမဟာနာယက အဖွဲ့က ဆင်ဆာဖြတ်တော့မယ်လို့ သတင်းတွေမှာ ကြားနေ ဖတ်နေရပါသည်။ မိုးပြာဂိုဏ်းလို အဓမ္မဝါဒီတို့ရဲ့ စာအုပ်တွေ ပြန့်နှံ့လာလို့ ဖြစ်ကြောင်း သိရပါသည်။ ဒါဟာ လွတ်လပ်စွာ ရေးသားခွင့်ကို ပိတ်ပင်ရာ မကျဘူးလား ဘုရား။ ဆရာတော် ဘယ်လို သဘောရပါသလဲ ဘုရား။
အရှင်နိမ္မလ (ပဲနွယ်ကုန်း)
ငိုလေမလား
ဆင်ဆာဆိုလို့ ရယ်စရာ ပြောရဦးမယ် .. M.H. Bode ရေးတဲ့ Pali Literature of Burma စာအုပ်ကို မြန်မာပြန်ပြီး ထုတ်ဝေမလို့ လုပ်ရာမှာ ဆင်ဆာဌာန (လွန်ခဲ့တဲ့ ၉-နှစ်) ပညာရှိကြီးတွေက Burma ကို Myanmar လို့ ပြောင်းထားပြီ ဆိုပြီး အဲဒီ မူရင်း ကျမ်းစာအုပ်ရဲ့ ခေါင်းစဉ်ကြီးကို Pali Literature of Myanmar လို့ တည်းဖြတ်လိုက်တယ်။ အထဲမှာ ပြင်ခိုင်းတာတော့ မတွေ့မိ (ကျွေးမွေးထားလို့ များလား)။ ဘယ်တတ်နိုင်မလဲ ဒီအတိုင်း ထုတ်ဝေရတာပေါ့။ မူရင်းစာအုပ်က လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ် ၉၀-ခန့်က ရေးခဲ့တာပါ။ မူရင်း ကျမ်းပြုသူ အသက်ထင်ရှား ရှိသေးရင် ရယ်မလား၊ ငိုမလားတော့ မသိ။
ဖြစ်ရပ်မှန်
ဘုန်းကြီး ရဟန်း ၈-ဝါရ၊ ရွာက ဆရာတော်ကြီး ပျံတော်မူလို့ ၇၃-မျက်နှာ ရှိတဲ့ ထေရုပ္ပတ္တိ စာအုပ် ထုတ်မလို့ သာသနာရေးဌာနမှာ ဆင်ဆာတင်တော့ .. ဝါမဆိုခင်ကတင်တာ သီတင်းကျွတ်ထိ မကျသေးလို့ ရုံးကိုလာ၊ နံနက် ၉ နာရီခွဲက စောင့်တာ ၁၁ နာရီ ထိုးခါနီး သက်ဆိုင်သူ ရောက်လာ၊ ကုလားထိုင်မှာ ထိုင်၊ သက်ပြင်းချ၊ ခြေထောက်ကို စားပွဲပေါ် ထိုးတင်၊ (ထိုင်စောင့်နေတဲ့ ဘုန်းကြီးကို လုံးဝ လှည့်မကြည့်)၊ စားပွဲလယ်က လျှောက်လွှာဆိုက်နဲ့ ထပ်ထားတဲ့ လက်ချုပ် စာအုပ် ၂-အုပ် (ဆင်ဆာတင် စာအုပ် ဖြစ်ဖွယ်ရှိ)ကို ခြေထောက်နဲ့ ရှေ့ကို ထိုးတွန်းလိုက်ပြီး အင်္ကျီအိတ်ထဲက စာအိတ်ကို ထုတ်ရင်း ဘုန်းကြီးကို “ဘာကိစ္စလဲ”တဲ့။
လူနာမည်နဲ့တကွ အသေးစိတ်ကို အမှတ်ရနေပေမယ့် အလွန်အမင်း အောင့်အည်း သည်းခံခဲ့ရတဲ့ ဖြစ်ရပ်မို့ ဆက်မပြောချင်တော့ပါဘူး။ နောက်ဆုံး မသဒ္ဓါရေစာ ငွေ ၂၀၀ စာအိတ်ထဲ ထည့်ပေးလိုက်တော့မှ ရတယ်၊ အားလုံး ၅-လ ကြာတယ်။ ကြိုးစားပမ်းစား ရေးထားတဲ့ စာမူလေးတွေခမျာ ဆင်ဆာက အမြီးဖဲ့ ခေါင်းဖဲ့၊ ပုံနှိပ်တဲ့လူက ပစ်စလက်ခတ် လုပ်၊ ပုံမကျ ပန်းမကျ၊ စာအုပ် ထွက်လာတော့ စာရေးသူခမျာ ဝမ်းနည်းပက်လက်၊ အပျိုကြီး မဘုတ်ဆုံ မုဒိမ်းကျင့်ခံရလို ဘယ်သူ့ကိုမှ ပြောလို့မရ ဆိုလို့မဖြစ်၊ ကျိတ်မှိတ်ပြီး ခံလိုက်ရတယ်။ နောက်ဆုံး စာရေးချင်စိတ်တွေ ပျောက်ဆုံးကုန်တယ်။ ဒီလိုနဲ့ စာမရေးဖြစ်တော့ဘဲ သေသွားသူတွေ ရှိလောက်တယ်။ ဘုန်းကြီးကတော့ ဆင်ဆာဆိုတဲ့ အသံကို ကြားကို မကြားချင်ဘူး။
ဥပဒေရှိ
၁၉၈၁-မှာ မဆလ လွှတ်တော်က ပြဋ္ဌာန်းခဲ့တဲ့ “ဝိနည်းဓမ္မကံ အဓိကရုဏ်း မှုခင်းများ ဖြေရှင်းရေးဆိုင်ရာ ဥပဒေ” အပိုဒ် ၁၃-အရ နိုင်ငံတော် ဝိနိစ္ဆယအဖွဲ့တွေရဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်ကို အကောင်အထည်ဖော်ဖို့ သာသနာရေး ဝန်ကြီးဌာနက လိုအပ်သလို ဆောင်ရွက်နိုင်တာပဲ။ ဒီဥပဒေအရ အဓမ္မဝါဒလို့ ဆုံးဖြတ်ပြီးသားတွေကို စာအုပ် ရိုက်နှိပ်ခွင့်၊ ကူးယူ ဖြန့်ချီခွင့်၊ အသံခွေများ ဖြန့်ချီခွင့် မရှိပါဘူး။ ဒီဥပဒေ စိုးမိုးအောင် လုပ်ရင် မရဘူးလား။ ဒီဥပဒေကို ဖျက်သိမ်းတယ်လို့ မကြားမိသေးပါဘူး။ ဖျက်သိမ်းရင်လည်း ဆင်ဆာလုပ်မယ့်အစား လွှတ်တော်က အလားတူ ဥပဒေတစ်ခု ပြဋ္ဌာန်းပေးပေါ့။
သွားဦးမှာ
ဆင်ဆာဌာနမှာ မြန်မြန် မှန်မှန် စစ်ပေးနိုင်တဲ့ ပညာရော ကိုယ်ကျင့်တရားပါ အရည်အချင်း ပြည့်မီသူ ရှိဖို့ ခက်သား။ တစ်လကို အုပ် ၅၀-လောက် ထွက်နိုင်ဖို့ အနည်းဆုံး လူ ၁၀-ဦးထက် မနည်းလည်း ရှိမှ။ ဝန်ကြီးဌာနမှာ သူတို့အတွက် ဘတ်ဂျက် ဘယ်လောက် ရှိလဲ။ စားဝတ်နေရေး ကျပ်တည်းတဲ့ခေတ်ကြီးမှာ ၎င်းတို့ရဲ့ စားဝတ်နေရေးကို စာရေးသူ သို့မဟုတ် ထုတ်ဝေသူတွေက တာဝန်ယူရမှာလား။ ဒီအတိုင်းဆိုရင်တော့ ယခင်အတိုင်း ဖြစ်သွားပြီး အမှောင်ထဲကို ပြန်ရောက်သွားမှာကို တွေးပြီး ဝမ်းနည်းပါတယ်။ သက်ဆိုင်သူတို့ စိတ်ပြောင်းသွားပါစေလို့ပဲ ဆုတောင်းပါတယ်။
ဇူလိုင် ၁၂၊ ၂၀၁၇။
---၅၉၆။ အာဇီဝဋ္ဌမက
ဘုန်းဘုန်း ဘုရား ... အာဇီဝဋ္ဌမကသီလကို ဘုရားရှင် ဟောကြားတာ မဟုတ်ဟု ဆရာတော် တစ်ပါးက ဆိုလာပါသည်။ ဘုရားဟော မဟုတ်လျှင် အဲဒီ သီလကို တပည့်တော်တို့ စောင့်ကောင်းပါသလား ဘုရား။
ရွှေရီဝင်း (Atlanta, GA)
အဓိပ္ပာယ်
“အာဇီဝဋ္ဌမက”ကို အာဇီဝနဲ့ အဋ္ဌမကလို့ နှစ်ပုဒ်ခွဲ။ ဘဝရပ်တည်ရေး အတွက် ပစ္စည်းဥစ္စာ ရှာဖွေမှုကို အာဇီဝ။ မတရားသဖြင့် ရှာဖွေရင် မိစ္ဆာဇီဝ၊ တရားရင် သမ္မာအာဇီဝ။ ရှစ်ခုမြောက်ကို ပါဠိလို အဋ္ဌမက။ ပါဏာတိပါတသိက္ခာပုဒ်က စပြီး ရေတွက်ရင် မိစ္ဆာဇီဝသိက္ခာပုဒ်ဟာ ရှစ်ခုမြောက်။ ဒါကြောင့် (စင်ကြယ်စွာ) အသက်မွေးခြင်း (သိက္ခာပုဒ်)လျှင် ရှစ်ခုမြောက် ရှိတဲ့ သီလလို့ ဆိုလိုတယ်။
အဲဒီ ၈-ပါးက .. ပါဏာတိပါတာ၊ အဒိန္နာဒါနာ၊ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရာ၊ မုသာဝါဒါ၊ ပိသုဏဝါစာ (ကုန်းချော)၊ ဖရုသဝါစာ (ကြမ်းရိုင်း)၊ သမ္ဖပ္ပလာပါ (အတင်းအဖျင်း)၊ မိစ္ဆာဇီဝါ (မတရားစီးပွားရှာ) .. အဆုံးမှာ “ဝေရမဏိသိက္ခာပဒံ သမာဒိယာမိ”ကို ပေါင်းထည့်ပြီး ဆိုပါ။
ဗုဒ္ဓ မဟော
“အာဇီဝဋ္ဌမကသီလ” အမည်နဲ့ ပါဠိတော်မှာ တိုက်ရိုက်မပါ။ ပါဠိတော်မှာ မပါရုံနဲ့ “ဘုရားဟော မဟုတ်ဘူး”လို့တော့ မဆိုနိုင်ဘူး။ “အာဇီဝဋ္ဌမကံ သီလံ ပူရတိ = အာဇီဝဋ္ဌမကသီလနှင့် ပြည့်စုံ၏ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၈၁။ အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၂၅)”စသည်ဖြင့် အဋ္ဌကထာ ကျမ်းတွေမှာ လာတယ်။ “အဋ္ဌကထာ ကျမ်းပြုပုဂ္ဂိုလ်ဆိုတာ မြတ်စွာဘုရားရဲ့ အာဘော်ကို သိတော်မူတယ် (သာရတ္ထ၊၂၊၉၁)”စာအရ ဘုရားဟောလိုပဲ မှတ်ယူနိုင်တယ်။ သာဝက ဟောတဲ့ သုတ္တန် ဖြစ်ပေမယ့် ဗုဒ္ဓကိုပဲ အရင်းခံတာ ဖြစ်လို့ ဗုဒ္ဓဟောလို့ ဆိုနိုင်သလိုပေါ့။
သုစရိုက် ၁၀
ဒီသီလ ရှစ်ပါးမှာ ပထမ ၃-ပါးကို ရှောင်ရင် ကာယသုစရိုက်၊ ဒုတိယ ၄-ပါးကို ရှောင်ရင် ဝစီသုစရိုက်၊ ပေါင်း သုစရိုက် ၇-ပါးနဲ့ သမ္မာအာဇီဝ တစ်ပါး။ ဒီသီလ ရှစ်ပါးက စောင့်သည်ဖြစ်စေ၊ မစောင့်သည်ဖြစ်စေ လွန်ကျူးရင် အပြစ်ရှိလို့ သူတော်ကောင်း မှန်ရင် စောင့်ကို စောင့်ရမယ့် သီလမျိုး။
ဒီရှစ်မျိုးကို ကောင်းစွာ စောင့်စည်းသူ အနေနဲ့ “အဘိဇ္ဈာ (သူပိုင်ကို ကိုယ်ပိုင်ဖြစ်ဖို့ မတရားကြံ)၊ ဗျာပါဒ (သူသေသွားရင် ကောင်းမှာပဲလို့ ပြစ်မှား)၊ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ (ကံ၊ ကံရဲ့ အကျိုးကို ပယ်)”ဆိုတဲ့ မနောဒုစရိုက် ၃-ပါးလည်း လိုတာပါပဲ။
မဂ္ဂင် ၈-ပါး
ဒီသီလ ရှစ်မျိုးမှာ .. မှန်သော စကား၊ မှန်သော အလုပ်၊ မှန်သော သက်မွေးဝမ်းကျောင်းဆိုတဲ့ သီလမဂ္ဂင် ၃-ပါးက ပေါ်လွင်တယ်။ ဒါပေမယ့် ဒီသီလမဂ္ဂင်ကို ဦးဆောင်သွားတာက မှန်သော အမြင်၊ မှန်သော အကြံပါပဲ။ ဒီမဂ္ဂင် ၇-ပါးနဲ့ ထက်ကြပ်မကွာ အတူပါနေတာက မှန်သော လုံ့လ၊ မှန်သော သတိ၊ မှန်သော တည်ကြည်မှုတို့ ဖြစ်ပါတယ်။
ဒါကြောင့် ဒီသီလ ၈-ပါးကို “အရိယမဂ်ဆိုတဲ့ အကျင့်မြတ်ရဲ့ အခြေခံ အဦးအစ ဖြစ်လို့ အာဒိဗြဟ္မစရိယက-လို့လည်း ခေါ်တယ် (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၁၂)။”
အဓိပ္ပာယ်က အာဇီဝဋ္ဌမကသီလ လုံမှ နိဗ္ဗာန်ကို ရနိုင်တယ်၊ မလုံရင် မရနိုင်ဘူးလို့ ဖြစ်ပါတယ်။ သူတော်ကောင်းတို့ သီလမြတ်ကို လိုက်နာ ကျင့်သုံးနိုင်ကြပါစေ။
ဇူလိုင် ၁၄၊ ၂၀၁၇။
---၅၉၇။ သံယုတ္တနိကာယ်မှတ်စု
ဘုန်းကြီး ဘုရား၊ သံယုတ္တနိကာယ် အမည်ရပုံ၊ နိကာယ် ဖွဲ့စည်းပုံနှင့် သုတ္တန်ပေါင်း မည်မျှရှိ ဆိုတာကို သိလိုပါသည်။
ဘိက္ခုနိမ္မိတ
အဓိပ္ပာယ်
သံယုတ္တ = တွဲစပ်၊ နိကာယ (နိကာယ်) = ပေါင်းစု၊ ဖွဲ့စည်းခြင်း။ (တူရာ) တွဲစပ် ပေါင်းစု (သုတ္တန်များ)လို့ အဓိပ္ပာယ်မှတ်နိုင်တယ်။ သံယုတ္တနိကာယ်ဟာ သုတ္တန်ပိဋကမှာ ပါဝင်ပြီး “ဒီဃ၊ မဇ္ဈိမ၊ သံယုတ္တ၊ အင်္ဂုတ္တရ၊ ခုဒ္ဒက”လို့ နိကာယ် ငါးခုအနက် သုံးခုမြောက် နိကာယ်ပါ။ ပါဠိဘာသာ သံယုတ္တနိကာယ်နဲ့ အလားတူ “ဆ.အ.ဟန်.ချင် (Tsa-a-han-ching)”ခေါ် တရုတ်ဘာသာပြန် ရှိသေးကြောင်းနဲ့ ယင်းမှာ သဗ္ဗတ္ထိဝါဒ ဂိုဏ်းသားတို့ အသုံးပြုပြီး မူရင်းက သက္ကတဘာသာနဲ့ ရှိခဲ့တဲ့ “သံယုတ္တာဂမ” ဖြစ်ကြောင်း သိရတယ်။
ဖွဲ့စည်းပုံ
သံယုတ္တနိကာယ်မှာ “သဂါထာဝဂ်၊ နိဒါနဝဂ်၊ ခန္ဓဝဂ်၊ သဠာယတနဝဂ်၊ မဟာဝဂ်”လို့ မူလဝဂ် သို့မဟုတ် အခန်းကြီး ၅-ခု။ ဒါကို သံယုတ်ငါးကျမ်းလို့လည်း ခေါ်တယ်။ ကျမ်းစာအုပ်ရေ အနေနဲ့ “ပထမတွဲ (သဂါထာဝဂ်၊ နိဒါန)၊ ဒုတိယ (ခန္ဓ၊ သဠာယတန)၊ တတိယ (မဟာဝဂ်)”လို့ ၃-တွဲ ရှိတယ်။
မူလဝဂ်တိုင်းမှာ သံယုတ်ငယ် (တူရာစု အခန်းငယ်)တွေ ရှိတယ်။ ဥပမာ ... သဂါထာဝဂ်မှ ဒေဝတာသံယုတ် (နတ်နဲ့ ပတ်သက်တဲ့ သုတ်တွေကို စုထား)၊ ကောသလသံယုတ် (ကောသလမင်းနဲ့ ပတ်သက်တာ) ..စသည်။ သံယုတ်ငယ် တစ်ခုစီကိုလည်း ဝဂ်ငယ် (အန္တရဝဂ်)တွေနဲ့ ဖွဲ့စည်းတယ်။ ဥပမာ ... ဒေဝတာသံယုတ်မှာ ဝဂ်ငယ် ၈-ခု ..စသည်။ ဝဂ်ငယ် တစ်ခုစီမှာ ယေဘုယျအနေနဲ့ သုတ္တန် ၁၀-ခုစီ ရှိပေမယ့် အချို့ဝဂ်မှာ အနည်းဆုံး ၅-သုတ် ရှိရာကနေ အများဆုံး သုတ်တို ၆၀-ထိ ပွားထားတာမျိုးလည်း ရှိတယ်။
စုစုပေါင်း
သို့ဖြင့် သံယုတ္တနိကာယ် တစ်ခုလုံး (သံယုတ်ငါးကျမ်း)မှာ မူလဝဂ် (အခန်းကြီး) ၅၊ သံယုတ်ငယ် ၅၆၊ ဝဂ်ငယ် ၂၂၉၊ ဝဂ် အမည် မတပ်တဲ့ အန္တရပေယျာလ ၁၊ သုတ္တန်ပေါင်း ဆဋ္ဌသံဂါယနာ စာတော်မူ စီစဉ် ရေတွက်ပုံအရ ၂၉၁၆ (ရသင့်သမျှ ရေတွက်မူ ၃ဝ၄၃-သုတ်) ရှိတယ်။ တစ်နည်း .. အဋ္ဌကထာ (သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁)မှာ ရေတွက်ပုံအရ ရရ၆၂-သုတ်၊ ဘိက္ခုဗောဓိ ရေတွက်ပုံ ၂၉ဝ၄-သုတ်၊ ရောမန် အင်္ဂလိပ် အက္ခရာနဲ့ ရေတွက်ပုံ ၂၈၈၉-သုတ် ရှိကြောင်းလည်း မှတ်နိုင်တယ်။
အဋ္ဌကထာမှာ ဖော်ပြတဲ့ သုတ်ပေါင်း ပမာဏနဲ့ လက်တွေ့ ရေတွက်လို့ ရနိုင်တဲ့ သုတ်ပေါင်း ပမာဏ ကွာဟလွန်းနေတာနဲ့ ပတ်သက်လို့ ရေတွက်ပုံ မတူလို့ ကွာတယ် ဆိုရင်တောင် နားလည်ဖို့ ခက်ကြောင်း သံယုတ္တနိကာယ် အင်္ဂလိပ်ဘာသာပြန် နိဒါန်း (စာ-၂၆)မှာ ဘိက္ခုဗောဓိက သုံးသပ်ပါတယ်။
Wheel Publication ထုတ်ဝေတဲ့ Samyutta Nikaya Anthology မှာ ဖော်ပြတဲ့ သုတ္တန်တွေ လောက်ကို ရေးပြီး လာရင် နိကာယ်တစ်ခုလုံး အတော်အတန် ခြုံငုံပြီး ရိပ်မိနိုင်လောက်ပါတယ်။
ဇူလိုင် ၂၁၊ ၂ဝ၁၇။
---၅၉၈။ အာပတ်နဲ့ လူမထွက်နဲ့
အရှင်ဘုရား၊ ကျန်းမာ ချမ်းသာစွာ သာသနာ့ဝန်ကို ထမ်းဆောင်နိုင်ပါစေလို့ ဆန္ဒပြုရင်း တစ်ခုလောက် သိလို၍ မေးမြန်းပါရစေ ဘုရား၊ ဆရာတော်များ မပျံလွန်မီ သို့မဟုတ် လူ မထွက်မီ မကုစားမိခဲ့သော အာပတ် အကြီး အသေးတို့မှာ သိက္ခာချလိုက်သည်နှင့် အားလုံး အဟောသိကံ ဖြစ်သွားပါသလား၊ ကျေးဇူးပြု၍ ဖြေကြားပေးတော်မူပါ ဘုရား။ ဦးတင်ပါ တယ် ဘုရား။
ဇော်သွယ်ဝင်း (Portland, OR)
မကုစားနိုင်
မြတ်ဗုဒ္ဓ ပညတ်ထားတဲ့ ဝိနည်း သိက္ခာပုဒ်ကို ကျူးလွန်လို့ သင့်ရောက်နိုင်တဲ့ အာပတ် (အပြစ်) ရ-မျိုး ရှိတယ် .. “ပါရာဇိက၊ သံဃာဒိသေသ်၊ ထုလ္လစ္စဉ်း၊ နိဿဂ္ဂိပါစိတ်၊ ပါစိတ်၊ ပါဋိဒေသနီ၊ ဒုက္ကဋ်၊ ဒုဗ္ဘာသိတ’။ ဒီ ရ-မျိုးမှာ အပြစ်အကြီးဆုံးက “ပါရာဇိက အာပတ်ပဲ။ ဒီအာပတ်သင့်ရင် သင်္ကန်း ဝတ်ထားပေမယ့် ဘုန်းကြီး မဟုတ်တော့ဘူး။ ကိုယ့်ဟာ ကိုယ်သိပေါ့။
အလယ်က ပြတ်ပြီးတဲ့ ထန်းပင်ကို ပြန်ရှင်အောင် မလုပ်နိုင်သလို နောက်ထပ် ဘုန်းကြီး ပြန်ဝတ်ခွင့် မရှိတော့ဘူး။ သို့မဟုတ် သာမဏေပြုမှပဲ စင်ကြယ်ပြီး တရား အားထုတ်ရင်လည်း ဈာန် မဂ်ဖိုလ်ကို ရနိုင်တယ်။
ပါရာဇိက ကျပြီးသူဟာ မဂ်ဖိုလ်အနေနဲ့ အနာဂါမ်ထိတော့ ဖြစ်ခွင့်ရှိနိုင်တယ်။ ရဟန္တာ ဆိုရင်တော့ ကွယ်လွန်ခါနီးမှ ဖြစ်နိုင်မယ့်ပုံမျိုး။ ရဟန်းမှ ပြန်ဝတ်လို့ မရတော့ဘဲ။
ကုစားနိုင်
သံဃာဒိသေသ် အာပတ်သင့်ရင် ပရိဝတ်ဆောက်တည်၊ မာနတ် ကျင့်၊ ပြီးမှ သံဃာအပါး ၂၀ အတိအကျနဲ့ ပုံစံကျပြန်တမ်း (ကမ္မဝါစာ) တွေကို မြွက်ဆိုပြီး ကုစားရတယ်။ ကျန်အာပတ် ငါးမျိုးကိုတော့ ရဟန်း တစ်ပါးထံမှာ “တပည့်တော် ဤမည်သော အာပတ်သင့်တာကို အရှင်ဘုရားအား ဖွင့်ပြောပါတယ်။ အဲဒီ အာပတ်ကိုလည်း ရှု(ဂရုစိုက်)ပါတယ်။ နောင်အခါ အာပတ် မသင့်အောင် စောင့်စည်းပါ့မယ်’လို့ ဖွင့်ပြော (ဒေသနာ ကြား)ရင် ရှိပြီးအပြစ် ငြိမ်းတယ်။
အာပတ် အကြီးအသေး အနေနဲ့ .. ပထမ ၂-မျိုး (ပါရာဇိကနဲ့ သံဃာဒိသေသ်)က အကြီး (ဂရုကအာပတ်) ဖြစ်ပြီး ကျန်တာတွေက အသေး (လဟုကအာပတ်) ဖြစ်ပါတယ်။
မပျံလွန်မီ
ရဟန်းဟာ အာပတ် တန်းလန်းနဲ့ ပျံလွန်ရင် “သာပတ္တိကဿ ဘိက္ခဝေ နိရယံ ဝါ ဝဒါမိ တိရစ္ဆာနယောနိ ဝါ”အရ နတ်ရွာ နိဗ္ဗာန်နဲ့ ဝေးပြီး အပါယ်ငရဲကို ကျရောက်နိုင်တယ်။ ဒါပေမယ့် အရိယာပုဂ္ဂိုလ်ကို စော်ကားသူတွေတောင် ဝန်ချတောင်းပန်ရင် အကုသိုလ် အကျိုးမပေးဘဲ အဟောသိကံ ဖြစ်သွားတာမို့ သင့်ပြီး အာပတ်ကို ဒေသနာကြားရင်၊ စင်ကြယ်အောင် ကုစားရင် အပြစ်မရှိပါဘူး (သာရတ္ထ၊၃၊၃၇၉)။
ဒါကြောင့် စင်ကြယ်ချင်ရင် မပျံလွန်ခင်မှာ ကုစားခဲ့မှပဲ ပျံလွန်ချိန်မှာ စင်ကြယ်မယ်။ ပါရာဇိက ကျနေရင် လူထွက်၊ သံဃာဒိသေသ်ဆို ပရိဝတ် မာနတ်နဲ့ အဗ္ဘာနကံဆောင်၊ အခြား အာပတ်တွေ ဖြစ်ရင် ပစ္စည်းစွန့်၊ ဒေသနာကြား လုပ်ရမယ်။
လူထွက်သူ
“အနိမ့်ဆုံး ဒုဗ္ဘာသိတ အာပတ်မျှ သင့်သော ရဟန်းသည် လူထွက်ပြီး ရဟန်းပြန်ဝတ်သော် ထိုသင့်ပြီး အာပတ်ကို ဒေသနာကြားမှသာလျှင် စင်ကြယ်၏။ အခြားနည်းဖြင့် (ကုစား၍) မစင်ကြယ် (ဥပသမ္ပန္နော ဘိက္ခု အန္တမသော ဒုဗ္ဘာသိတမ္ပိ အာပဇ္ဇိတွာ အပရဘာဂေ ဝိဗ္ဘမိတွာ ဝိဗ္ဘမိတွာ အာဂတော ဥပသမ္ပဇ္ဇတိ၊ တံ အာပတ္တိ ဒေသေတွာဝ သုဇ္ဈတိ၊ န အညထာ (ဇိရဗုဒ္ဓိဋီ၊ ၄၄၄)။
“သံဃာဒိသေသ် အာပတ်သင့်ပြီး လူထွက်၊ တစ်ဖန် ရဟန်းပြုလျှင် ထိုရဟန်းသည် သင့်ပြီး အာပတ်ကို ကုစားမှသာလျှင် ထိုအာပတ်မှ ငြိမ်း၏ (ကင်္ခါဋီကာဟောင်း၊ စာ-၁၈)။ ဒီစာတွေအရ အာပတ်သင့်တဲ့ ရဟန်းဟာ ဒီအာပတ်ကို မကုစားဘဲ လူထွက်ပြီး တစ်ဖန် ရဟန်းဝတ်ရင် ရဟန်းသိက္ခာ တည်ပြီးတာနဲ့ ယခင် အာပတ်ဟောင်းတွေ ပြန်ပေါ်လာတယ်။ ဒါကြောင့် ယနေ့ခေတ် ဒုလ္လဘ ရဟန်းခံသူတို့ အာပတ် မသင်အောင်နေ၊ သင့်မိရင်လည်း အာပတ်ကို ဒေသနာကြား၊ ပရိဝတ် မာနတ်ကျင့်ပြီး ကုစားရမယ်။ ပထမအကြိမ်မှာ မကုစားနိုင်ခဲ့လို့ ဒုတိယအကြိမ်မှာ ကုစားရင်လည်း ဖြစ်တယ်။
ဇူလိုင် ၂၁၊ ၂ဝ၁၇။
၅၉၉။ ဝှီးချဲနဲ့ တရားနာ
ဘုန်းဘုန်း မေးစရာလေးတွေ ရှိနေလို့ မေးခွင့်ပြုပါ ဘုရား ..
၁) ဒူးကွေးပြီး မထိုင်နိုင်သူအချို့ တရားနာချင်လွန်းလို့ ဝှီးချဲ သို့မဟုတ် ကုလားထိုင်ပေါ်မှာ ထိုင်ပြီး တရားနာရင် အပြစ်ရှိပါသလား။
၂) အခန်းငှားပြီး တရားပွဲ လုပ်ရတဲ့ အခါမျိုးမှာ .. နောက်ခုံတန်းတွေ မြင့်နေလို့ ရှေ့မှာထိုင် တရားဟောတဲ့ ဆရာတော်က အနိမ့်မှာ ရောက်နေရင် အမြင့်ခုံမှာ ထိုင်ပြီး တရားနာသူတွေ ငရဲကြီးပါသလား။
၃) ထိုင်စရာ နေရာမရှိလို့ ပရိသတ်စွန်ကပဲ မတ်ရပ်ပြီး တရား နာရင် မရိုသေရာ ကျပါသလား။
၄) တစ်ချို့ အခမ်းအနားမှာ အနေအထားအရ ရှူးဖိနပ်ကို ချွတ် ဖို့ မလွယ်တာမျိုး ကြုံရလို့ ဖိနပ်နဲ့ ကုလားထိုင်ပေါ်မှာ ထိုင်ပြီး သီလယူ တရားနာခွင့် ရှိပါသလား။
ကိုချာလီမောင်ဦး မဗျူတီ (Upland, CA)
---သိက္ခာပုဒ်
တရားဟောတဲ့အခါ ရဟန်းတွေ လိုက်နာဖို့ မြတ်ဗုဒ္ဓ ပညတ်ထားတဲ့ သေခိယ သိက္ခာပုဒ် ၁၆-ခု ရှိတယ်။ အဲဒီ အထဲက မေးခွန်းနဲ့ ပတ်သက်တဲ့ အချို့ကို အရင် လေ့လာကြည့်မယ်။ ပြီးမှ ဖြစ်နိုင်တာကို စဉ်းစားကြတာပေါ့..
“ဖိနပ် စီးထားသူ၊ ယာဉ်စီးနေသူ၊ အိပ်ရာပေါ် လျောင်းနေသူ၊ ခေါင်းပေါင်း (ဦးထုပ်) ပေါင်းထား (ဆောင်းထား)သူ၊ ခေါင်းမြီးခြုံထားသူ၊ မြေကြီးပေါ်မှာ နေ၍ အပေါ်ကလူကို (အနည်းဆုံးအဝတ်ခင်းပေါ်က လူကို)၊ အနိမ့်မှာနေ၍ အမြင့်က လူကို၊ ရပ်လျက် ထိုင်နေသူကို .. (၎င်းတို့) နာမကျန်း ဖြစ်ခြင်း မရှိဘဲ (ရဟန်းသည်) တရားမဟောရ (ဝိ၊၂၊၂၆၄-၂၆၉)”။
“ယာဉ်ပေါ်ကလူကို မဟောကောင်းပေမယ့် ယာဉ်တစ်ခုတည်း အတူတူစီးနေရင် ယာဉ်ပေါ်မှာ တရား ဟောကောင်းတယ်။ ဟောသူ နာသူ နှစ်ဦးလုံး အမြင့်တူ အိပ်ရာပေါ်မှာ ရှိနေကြရင်လည်း ဟောကောင်းတယ် (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၆၉)။ ဒီစာတွေက သိက္ခာပုဒ် မူရင်းနဲ့ အဋ္ဌကထာ အဖွင့်တွေပါ။ စကားမစပ်၊ ခေါင်းမြီးခြုံသူတို့ တရားနာချင်တောင် မလွယ်ပါလား။
ခြွင်းချက်
‘နာမကျန်း ဖြစ်ခြင်း မရှိဘဲ’ဆိုတဲ့ ခြွင်းချက်အရ နာယူသူက ကျန်းမာရေး မကောင်းရင် ရဟန်းအနေနဲ့ ဒီဝိနည်းတွေကို လိုက်နာဘဲ တရားဟောခွင့် ရှိတယ်။ သိက္ခာပုဒ်တွေ အားလုံးမှာ “အနာဒရိယံ ပဋိစ္စ = မရိုသေတဲ့ စိတ်နဲ့ လုပ်လို့’ဆိုတာ ပါတယ်။ ဒါကြောင့် နာမကျန်းလည်း ဖြစ်မယ်၊ တရားကို ဖြစ်စေ တရားဟောသူကို ဖြစ်စေ ရိုသေစိတ်လည်း ရှိမယ် ဆိုရင် ဒီခြွင်းချက်အရ မပြစ်မရှိ။
အဖြေ
၁) ဒီမေးခွန်းအတွက် အဖြေ ရှင်းပါပြီ။ နာမကျန်းတာ၊ တရားကို ပြင်းပြင်းပြပြ နာချင်တာတွေကြောင့် ဟောသူ နာသူ နှစ်ဦးလုံး အပြစ် မရှိပါဘူး။
၂) ဒီမေးခွန်းက ဖြေရခက်ကြီး။ ဝိနည်းအရ ဆိုရင် အဲဒါမျိုး ပရိသတ်ကို ဘုန်းကြီးက တရား မဟောကောင်းဘူးလို့ ဖြေရလိမ့်မယ်။ နာယူသူတွေ အနေနဲ့တော့ ရိုသေစိတ်သာ ပဓာနဖြစ်လို့ အပြစ်လွတ်ဖွယ် ရှိတယ်။ ဘုရားခေတ်ကတော့ များသောအားဖြင့် သစ်ပင်အောက်မှာ ထိုင်ပြီး ဟောတာကိုး။ ၂၁-ရာစု အင်ဂျင်နီယာတွေက ဟောပြောတဲ့ ခန်းမကို အဲဒီလိုကို တည်ဆောက်ထားတာဆိုတော့ ဗုဒ္ဓဓမ္မ ပြန့်ပွားရေး ရှေးရှုပြီး တရားပွဲကို ခမ်းနားစွာ စီစဉ်ရာမှာ ခြွင်းချက်တော့ ရှိသင့်တယ်။
အနည်းဆုံး ... ‘နာမကျန်း ဖြစ်ရင်’ဆိုတာကို “ယဉ်ကျေးမှုနဲ့ ပတ်ဝန်းကျင် အခြေအနေအရ ဘယ်လိုမှ မဖြစ်နိုင်လို့”လို့ အဓိပ္ပာယ် ဖြည့်ယူရင် ရနိုင်လေမလား။
၃) “(ရဟန်းက) ရပ်လျက် ထိုင်နေသူကို တရား မဟောရ”လို့ပဲ ရှိတယ်။ “(ရဟန်းက) ထိုင်လျက် ရပ်နေသူကို တရားမဟောရ’လို့ မတွေ့မိ။ အဋ္ဌကထာ ဋီကာလည်း ဒီသိက္ခာပုဒ်ကို မဖွင့်။ ဒါပေမယ့် ထိုင်နေတဲ့ မြတ်ဗုဒ္ဓကို အမ္ဗဋ္ဌလုလင်က ရပ်ပြီး ကား ပြောတဲ့အခါ ကဲ့ရဲ့စရာ ဖြစ်တာကို ထောက်ရင် ဘုန်းကြီး တရားဟောစဉ် ရပ်မနေသင့်ဘူး။
ဒါလည်း ရိုသေစိတ်နဲ့ မမြင်ရလို့ ရပ်ပြီး နာယူရင် အပြစ် မဖြစ်တန်ရာဘူး။ နေရာရှိပါလျက် လေ့လာသလိုလို ဆရာကြီးလိုလိုနဲ့ ရပ်နေရင်တော့ စိတ်ထား မမှန်လို့ အပြစ်ဖြစ်မှာပဲ။
၄) ဝိနည်းအရတော့ ရှင်းတယ်၊ ဘုန်းကြီးက အဲဒီ ပရိသတ်ကို သီလမပေးရ တရား မဟောကောင်း။ နာယူသူ အနေနဲ့တော့ မလွှဲသာလို့ လုပ်ရတာဖြစ်လို့ ရိုသေစိတ် ရှိနေရင် အပြစ် လွတ်နိုင်တယ်။ အိမ်ထဲ အိပ်ရာထဲထိ ဖိနပ်စီးဝင်တဲ့ အမေရိကလို နေရာမျိုးမှာ အဲဒီလို အခြေအနေနဲ့ ကြုံလို့ သီလမပေး တရားမဟောဘဲ ထပြန်ရင် ပရိသတ်က ဘုန်းကြီးကိုပဲ မေးငေါ့မှာ။ ဟောရင်တော့ ဒုက္ကဋ် အာပတ်ပေါ့။
ဒါကြောင့် စပြီးစီစဉ်ကတည်းက သင့်မြတ်တဲ့ အနေအထား ဖြစ်အောင် စီမံပေးနိုင်ရင် ဖြစ်စေ၊ နှစ်ဖက်လုံး နားလည်ပေးနိုင်ရင် ဖြစ်စေ အကောင်းဆုံး ဖြစ်မှာပါ။
ဇူလိုင် ၂၁၊ ၂ဝ၁၇။
၆၀၀။ မေထုန်နဲ့ အရက်
တပည့်တော်က အရက်သေစာ အပြစ်ကြီးတယ်လို့ ယူဆတယ်။ တချို့က ပြန်ချေပတယ် .. အပြစ်ကြီးတယ် ဆိုရင် ဘာကြောင့် ပါရာဇိက အာပတ်မှာ မထည့်ဘဲ ပါစိတ်မှာ ထည့်သလဲ တဲ့။ အဖြေ သိချင်လို့ပါ ဘုရား။ မောင်အိုးလည်း အားရင် အမျိုး ဘာသာ အကြောင်းဘဲ တွေးနေတာ ခွင့်လွှတ်ပါ ဘုရား။
မောင်အိုး
---အပြစ်မတူ
“အပြစ်ကြီးတယ်”ဆိုရာမှာ ဝိနည်းပြစ်နဲ့ အဘိဓမ္မာပြစ် မတူဘူး။ ဝိနည်းအရ တစ်မတ်ခိုး တစ်သိန်းခိုး ပါရာဇိကပဲ။ လူကို သတ်ရင် ပါရာဇိက၊ အခြား သက်ရှိကို သတ်ရင် ပါစိတ်။ ဒီတော့ ရွက်ဆိတ်ကို သတ်တာနဲ့ ဆင်ကို သတ်တာ ဝိနည်းပြစ် အတူတူပဲ။ ဒါပေမယ့် အဘိဓမ္မာအရ တစ်သိန်းကို ခိုးတာနဲ့ ဆင်ကို သတ်တာက ပိုပြီး ဝီရိယစိုက်ရလို့ အကုသိုလ်ပြစ် ပိုကြီးတယ်။ ဒီလိုပဲ ဓားပြပစ္စည်း တစ်မတ်ကို ခိုးတာနဲ့ သံဃိကအလှူ တစ်မတ်တန်ကို ခိုးတာ ဝိနည်းပြစ်က ပါရာဇိက ဆိုပေမယ့် သံသရာပြစ်ချင်း မတူဘူး။
မေထုန်
သာမန် အိမ်ထောင်သည် တစ်ယောက်အဖို့ “မေထုန်’ကြောင့် ငရဲမကျပါဘူး။ အသက် ရ-နှစ် သောတာပန်ဖြစ်တဲ့ ဝိသာခါဆို အရွယ်ရောက်၊ အိမ်ထောင်ပြု၊ သားသမီး အယောက် ၂၀- တောင် မွေးပစ်တယ်။ ဒါပေမယ့် “မေထုန်’ရဲ့ နောက်မှာ “သား မွေး’ ‘ကျွေးမွေး’နဲ့ အခြား လူမှုရေး အရှုပ်တွေ များစွာ ပါလာလို့ လူ့ဘောင်ကို စွန့်ပြီး သင်္ကန်းဝတ်နဲ့ ဗြဟ္မစာရီ ကျင့်တဲ့ ရဟန်းနဲ့ ဘယ်လိုမှ မသင့်လျော်တဲ့ အတွက် ရဟန်းအဖို့ မေထုန်’ဟာ အဆိပ်လို ဖြစ်ရတယ်။ ဒါကြောင့် မြတ်ဗုဒ္ဓက မေထုန်ကို ပါရာဇိကထဲမှာ ထည့်တာပေါ့။
အရက်
“ရဟန်းတို့၊ သေအရက် သောက်ခြင်းကို မှီဝဲလျှင် ကြိမ်ဖန်များစွာ ပြုလျှင် အပါယ်လေးဘုံ၌ ဖြစ်ရ၏။ အရက် သောက်သူသည် လူဖြစ်လာသော်လည်း အနည်းဆုံး ရူးသွပ်မှု အကျိုးကို ရတတ်၏။ အံ၊၃၊၇၈’။ ‘ဒုဿီလ စေတနာ ပဉ္စပိ ကမ္မပထာ ဧဝ (ဒုဿီလစေတနာ ငါးပါးလုံး ကမ္မပထမြောက်သည်သာ) အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၆၆။ ဒီစာအရ အရက်သောက်ခြင်းဟာ သူ့သက်သတ်၊ ခိုး၊ ကြာခို၊ လိမ်ညာတာတွေလိုပဲ အပါယ်လေးဘုံမှာ ပဋိသန္ဓေ အကျိုးကို ဖြစ်စေတယ်။
အဲဒီလို အဘိဓမ္မာပြစ် ကြီးပေမယ့် ရဟန်းတစ်ပါးဟာ တစ်ကြိမ် မိုက်မိရုံနဲ့ ပြင်မရတဲ့ ပြစ်မှု (ပါရာဇိက)လို့ သတ်မှတ် အများကြီး ဆုံးရှုံးသွားမှာပေါ့။ ဒါကြောင့် ကရုဏာရှင် မြတ် ဗုဒ္ဓက နောင် မိမိကိုယ်ကို ပြုပြင်နိုင်အောင် တိရစ္ဆာန်သတ် လိမ်ညာ သေသောက် ပြစ်မှုတွေကို ပါစိတ်မှာ ထည့်သွင်းတော်မူတာ ဖြစ်ဖွယ် ရှိပါတယ်။
အရိဋ္ဌ
မြတ်ဗုဒ္ဓ လက်ထက်က အရိဋ္ဌ အမည်ရှိ ဝိနည်းမတတ်တဲ့ ဓမ္မကထိက ရဟန်းတစ်ပါး ရှိတယ်။ သူဟောပုံက “ဗုဒ္ဓ ဟောပြီးသလောက် ကျုပ်သိပါတယ်။ လူတွေတောင် သားမယားနဲ့ ကာမဂုဏ် ခံစားပြီး သောတာပန် သကဒါဂါမ်တွေ ဖြစ်နေကြသေးတာ။ နူးညံ့တဲ့ သင်္ကန်း အိပ်ရာကို ပစ္စဝေက္ခဏာ ဆင်ခြင်ပြီး သုံးစွဲရင် အပြစ်ကင်းသလို မေထုန်ကိုလည်း အလွန်အမင်း သာယာဘဲ ဆင်ခြင်ပြီး မှီဝဲရင် အပြစ်ကင်းရမယ်။ ဒါကြောင့် “မေထုန် မှီဝဲတာကို ပါရာဇိက အာပတ်ထဲ မထည့်သင့်ဘူး (ဝိ ၂။ ၁၇၅)တဲ့။
ဒီကိုယ်တော်က ကိုယ့်ကိုယ်ကို ဘုရားထက်တောင် သိတယ်လို့ ထင်နေပုံပဲ။ အရက် သောက်တာကို ပါရာဇိကမှာ မထည့်လို့ အပြစ်သေးတယ်လို့ ယူဆရင် အဲဒီ အရိဋ္ဌ ရဟန်းနဲ့ တူနေမလား။
ဇူလိုင် ၂၂၊ ၂ဝ၁၇။
ကုလားထိုင်
ရုရှားသမ္မတ မစ္စတာ ပူတင်ဟာ သတင်းထောက်တွေနဲ့ တန်းတူ အရောင်အသွေးတူတဲ့ ကုလားထိုင်မှာ ထိုင်တာ တွေ့ရတယ်။
---၆၀၁။ နိဗ္ဗာန် ပျင်းစရာလား
ဆရာတော် ဘုရား၊ လူငယ် တစ်ယောက်က “နိဗ္ဗာန်မှာ ဘာမှ မရှိဘူး၊ သူငယ်ချင်းတွေနဲ့ စကားပြောလို့လည်း မရဘူး ဆိုတော့ ပျင်းစရာကြီး ဖြစ်နေမှာမို့ နိဗ္ဗာန်ကို မတော်တဆ ရမယ်ဆိုရင်တောင် မလိုချင်ဘူး၊ နိဗ္ဗာန်ဆိုတာ ဘာလဲ’လို့ မေးတာကို အမေးခံ ဆရာတော်က ဖြေပေမယ့် လူငယ်အနေနဲ့ ဘဝင်ကျ မယ်လို့ မထင်ပါ။ တပည့်တော်လည်း ဘဝင်မကျနိုင်ပါ။ ဆရာတော်၏ အဖြေကို မှတ်သားလိုပါသည် ဘုရား။ အဝေးမှ ဦးတင်လျက်ပါ ဘုရား၊
စည်သူလွင် (ရန်ကုန်)။
---အခြေခံ
အစိမ်း တစ်ယောက်ကို နိဗ္ဗာန် အကြောင်း နားလည်အောင် ရှင်းပြဖို့ ခက်တယ်။ ဒါကြောင့် အနောက်ဖက်က ဣနိဝါဒီ (Theists = တစ်ဆူတည်း ဖန်းဆင်းရှင်ကို ယုံသူ)တွေက ဗုဒ္ဓဝါဒကို တိုက်ခိုက်တဲ့အခါ “နိဗ္ဗာန် အရှုပ်တော်ပုံ”လို့ သုံးနှုန်းလေ့ ရှိတယ်။ လိုတာကို ရလွယ်တဲ့ သူတို့ ရုပ်လောကမှာ နိဗ္ဗာန်ဆိုတာ ပျင်းစရာကြီးပေါ့။ ရှင်းပြလည်း ‘ကျွဲပါး စောင်းတီး’ဖြစ်နေမှာ။ မထိန်းနိုင်တော့မှ တံတားပေါ်က ခုန်ချ၊ တစ်မိသားစုလုံး သတ်သေ ဆိုတာမျိုးတွေ လုပ်တယ်။
နိဗ္ဗာန်ဘာလဲ ဆိုတာကို ရိပ်မိဖို့ဆိုရင် ကိုယ်တိုင် လက်တွေ့ကျင့် ‘စရဏ’၊ ဓမ္မဗဟုသုတ အပြင် ပညာဦးစီးတဲ့ ယုံကြည်မှုတွေ လိုတယ်။ ဥပမာ .. လောကမှာ ဓမ္မကို ကျင့်ကြံပြီး မဂ်ဖိုလ်ကို ရရှိသွားကြတဲ့ ပုဂ္ဂိုလ်ထူးတွေ ရှိတယ်။ ဒီသူတော်စင်ကြီးတွေဟာ နိဗ္ဗာန်ကို သိသွားကြတာပဲ။ ငါလည်း နိဗ္ဗာန်ကို သိချင်ရင် သူတို့လို ကျင့်ကြံရမယ် ဆိုတာမျိုးပေါ့။
ဝဖို့အဓိက
ရယ်စရာပြောရဦးမယ် .. စိတ်ရောဂါကု ဆရာဝန်တစ်ဦး ပြောပုံက နိဗ္ဗာန်လည်း မရချင်ဘူး၊ နတ်ပြည်လည်း မသွားချင်ဘူး၊ လောလောဆယ် ထမင်းဝဖို့ပဲ လိုတယ်တဲ့။ မြန်မာပြည်မှာ နာမည် ကြီးခဲ့တဲ့ ဆရာဝန်ကြီး တစ်ဦးကလည်း ကင်ဆာရောဂါ ကျွမ်းချိန်ကျမှ ဒီတောင်ကို ကျော်နိုင်ခဲ့ရင် ဓမ္မကို ကောင်းကောင်း ကျင့်ကြည့်ချင်တယ်လို့ ဘုန်းကြီးကို ပြောဖူးတယ်။ ဒါကြောင့် တစ်ဘဝလုံး အလုပ်၊ ငွေ၊ စည်းစိမ်တွေနဲ့ချည်း အချိန် မဖြုန်းဘဲ .. အဲဒီ ‘ကျင့်ကြည့်ချင်တယ်” ဆိုတဲ့ အတွေးမျိုး ကြိုပြီး ရှိနိုင်ကြရင် မကောင်းဘူးလား။
မသိလို့
လူငယ်တစ်ဦး သူ့မိခင်အား တစ်နှစ်ကို လူခြောက်သန်းမက လာကြည့်တဲ့ အရီဇိုးနားက မဟာချောက် (Grand Canyon)ကို သွားပြတော့ သူ့မိခင်က “ဒီချောက်ကိုများ တကူးတက လာပရတယ်လို့”တဲ့။ တိပိဋကအောင် ဆရာတော် တစ်ပါးကလည်း ချောက်ကြီးကို ခပ်လှမ်းလှမ်းက တစ်ချက်ကြည့်ပြီး “တော်ပါပြီ၊ ပြန်စို့”တဲ့။ မြို့ထဲက မိုးမျှော် တိုက်ကြီးတွေလောက် သူ စိတ်မဝင်စား။ ဒီချောက်ကြီး အကြောင်း သူ ဘာမှ မသိ။
ဒုက္ခသင်တန်း
ဗုဒ္ဓဝါဒီ မဟုတ်တဲ့ ပရိဗိုဇ်တွေက ရဟန်းတွေကို “အရှင်ဘုရားတို့ ဘာအတွက် ရဟန်း ဂေါတမဆီမှာ တပည့် ခံနေကြသလဲ’လို့ မေးတော့ ရဟန်းတွေက “ဒုက္ခကို ပိုင်းခြား၍ ပိုင်နိုင်စွာ သိနိုင်ဖို့ပါ (သံ၊၂၊၂၇၇)’လို့ ဖြေကြတယ်။ ခေတ်စကားနဲ့ ပြောရင် ဗုဒ္ဓထံမှာ “ဒုက္ခကို သိမြင် နားလည်အောင် ဒုက္ခသင်တန်းတက်နေကြတယ်”ပေါ့။ ရာဓ ရဟန်းမေး “ဒုက္ခဆိုတာ ဘာပါလဲ ဘုရား”။ မြတ်ဗုဒ္ဓဖြေ “ဒုက္ခဆိုတာ (အစုငါးမျိုး ရှိတဲ့) သင့်ခန္ဓာ ပါပဲ (သံ၊၂၊၁၆ဝ)။ ‘ဒုက္ခသည်သာ ဖြစ်ပေါ်၏။ ဒုက္ခသည်သာ တည်၏။ ဒုက္ခသည်သာ ချုပ်ပျောက်၏ (သံ၊၁၊၁၃၆)။ ဒီတော့ သင့်ခန္ဓာဆိုတဲ့ ဒုက္ခကို တွေ့ကြုံသိ အနေနဲ့ သိမြင်အောင် လုပ်ဖို့ အရေးကြီးကြောင်း နားလည်နိုင်တယ်။
ဒီစာတွေအရ ပရမတ္ထသစ္စာ (truth of ultimate reality) လူနတ်ဗြဟ္မာ သတ္တဝါ မရှိ။ ဒုက္ခသာ ရှိတယ်။ ဒီဒုက္ခကို သိရင် သင့်ကိုယ်သင် သိတာပဲ။
ဒုက္ခကို သိမှ
အဲဒီ သုတ္တန်တွေ ဖော်ပြချက်နဲ့ အတွေ့အကြုံ သရုပ်ဖော်မှုတွေ အရ ဒုက္ခကို သိဖို့ အရေးကြီးတယ်။ ဒုက္ခကိုသိမှ နိဗ္ဗာန်ကို ရချင်တယ်။ ဒုက္ခကို တစ်ဆယ်သား သိရင် နိဗ္ဗာန်ကို တစ်ဆယ်သား လိုချင်တယ်။ ဒုက္ခကို တစ်ပိဿာသိရင် နိဗ္ဗာန်ကို တစ်ပိဿာ လိုချင်တယ်လို့ မှတ်ပါ။ နိဗ္ဗာန်ကို သိပြီးသူအဖို့ “မြေတစ်ပြင်လုံး စိုးပိုင်တဲ့ ဧကရာဇ်မင်း ဖြစ်ရတာထက် သောတာပတ္တိမဂ်က ပိုမြတ်တယ် (ဓမ္မပဒ၊၁ရ၈-ဂါထာ)’လို့ ဆိုမှာပဲ။
အဖြေ
ဘုန်းကြီးတောင် မထုတ်ဝေရသေးတဲ့ ရေးပြီး စာမူတွေကို တွယ်တာပြီး နိဗ္ဗာန်ကို သွားဖို့ နောက်ဆံ တင်းသေးပဲ။ နုနယ်တဲ့ လူငယ် တစ်ယောက် အဖို့ နိဗ္ဗာန်ကို ပျင်းစရာလို့ ထင်ခွင့်ရှိပါတယ်။ “ပရိယတ္တိနဲ့ ပြည့်စုံတော်မူကြတဲ့ ဆရာတော်တွေရဲ့ တရားနဲ့ စာတွေကို ကြိုးစားပြီး မကြာမကြာ နာယူဖတ်ရှု လေ့လာပါလို့တော့ ဆိုပါရစေ။ ဖတ်ရှု လေ့လာဖန်များရင် တဖြည်းဖြည်း ဓမ္မအရည်အသွေး တက်လာပြီး နိဗ္ဗာန် အဓိပ္ပာယ်ကို နားလည်လာပါလိမ့်မယ်။
ကိုယ့်မှာ ဒီလို တရားနာနိုင် စာဖတ်နိုင်တဲ့ အခွင့်အရေးမျိုး ရှိနေတာကိုက များစွာ ကံကောင်းပါတယ်။ အင်း.. ဒါပေမယ့် “ငမေးခွန်းကို ဘယ်ဘုန်းကြီးမှ မဖြေနိုင်ဘူး”လို့တော့ အတွေးမှား မဝင်မိပါစေနဲ့။ ထင်နေရင် ဒီအတွေးမှားဟာ အဖြေမှန်ကို သိဖို့ ခလုတ် ဆူးငြောင့် ဖြစ်နေပါလိမ့်မယ်။ “နိဗ္ဗာန်ဆိုတာ ဘာလဲ’အတွက် မေးခွန်း အမှတ်-၁၈၈ (ပေါင်းချုပ်၊ စာ-၆၄၁)ကို ဖတ်ဖို့လည်း အကြံပြုပါတယ်။
ဇူလိုင် ၂၃၊ ၂ဝ၁၇။
၆၀၂။ နိဗ္ဗာန်ဆိုတာ ဘာလဲ
ဘုန်းဘုန်း .. ဒုက္ခကို သိမှ နိဗ္ဗာန်ကို လိုချင်တယ် ဆိုတာကို တော့ နားလည်ပါပြီ။ နိဗ္ဗာန်ဆိုတာ ဘာလဲ ဆိုတာကို ဖြေပေး စေချင်ပါသည် ဘုန်းဘုန်း။
ပပစိုး
---ခက်ပုံက
နိဗ္ဗာန်ဆိုတာ စိတ်ကို ဝိပဿနာနည်းနဲ့ အဆင့်မြင့် လေ့ကျင့်အားထုတ်မှုရဲ့ နောက်ဆုံး ရလဒ် ဖြစ်ပါတယ်။ အဲဒီ ရလဒ် မရှိဖူးတဲ့ သူလို ကိုယ်လို တစ်ဦးက ဘာမှ မသိသေးသူ တစ်ဦးကို ရှင်းပြရင် မျက်မမြင် အချင်းချင်း မျက်ရည်ဆိုတာ ဘယ်လိုပါလို့ ရှင်းပြနေကြသလို ဖြစ်မှာ။ အားကောင်းတဲ့ သမာဓိရဲ့ ငြိမ်သက်မှုကို ရှင်းပြဖို့တောင် မလွယ်ဘူး။ မဂ်ဖိုလ် အဆင့်ကို ရောက်သွားတဲ့ စိတ်ရဲ့ တည်ငြိမ်မှုဆို ဒီ့ထက် ပိုခက်မယ်။ လျှပ်စစ်ကျဉ်စက်နဲ့ တို့ခံရတဲ့ အပြင်ရုပ်ရဲ့ နာကျင်မှုကိုပင် ကိုယ်တိုင် မခံစားဖူးသူကို ရှင်းပြဖို့ လွယ်ရဲ့လား။
လောကမှာ နိဗ္ဗာန်ကို သိမြင်ပြီး ဖြစ်ကြတဲ့ အမှန်ကိုသာ ဆိုတတ်တဲ့ အရိယာ ပုဂ္ဂိုလ်ထူးတွေ ရှိလို့ ဗုဒ္ဓရဲ့ မဂ္ဂင်ရှစ်ပါး ကျင့်စဉ်ကို ယုံကြည်ကြတဲ့ အရှေ့အနောက်က လေ့လာအားထုတ်ထားကြတဲ့ ဗုဒ္ဓဝါဒီတွေဟာ နိဗ္ဗာန်ဆိုတဲ့ ပရမတ္ထတရားကို သိနိုင်ကြပါတယ်။
ကျမ်းဆိုမျှ
ပါဠိတော် အဆို တစ်ခုကို အမြွက်မျှ ထုတ်ပြရရင် “နိဗ္ဗာန်ကို မဂ်ဉာဏ် ဖိုလ်ဉာဏ်နဲ့ပဲ သိနိုင်တယ်၊ ပကတိ မျက်စိနဲ့ မမြင်နိုင်ဘူး။ စိတ် စေတသိက်တွေလို ဖြစ်တည်ပျက် သဘော မရှိ။ ဓာတ်ကြီး လေးပါးရဲ့ အထောက်အပံ့မရှိ။ အရှည် အတို အထူ အပါး ကောင်းဆိုးသဘော မရှိ။ စုတိဝိညာဉ် ချုပ်တဲ့အခါ နိဗ္ဗာန်ရဲ့ အရှိန်ကြောင့် ရုပ်နာမ် အသစ် မဖြစ်တော့ဘဲ မီးငြိမ်းသလို ငြိမ်းသွားတဲ့အတွက် နောက်ထပ် ခေါ်ဝေါ်စရာ ပုဂ္ဂိုလ် သတ္တဝါ အနေနဲ့ မကျန်တော့ပေမယ့် အငြိမ်း(သန္တိ) သတ္တိကတော့ ကျန်ခဲ့တယ်။ အဲဒီ သတ္တိဟာ နိဗ္ဗာန်ပဲ (ဒီ၊၁၊၂၃၁။ ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၂၅)။
ဘာကြောင့်
ဒီစာပိုဒ်တိုလေးမှာပဲ ကြည့် ... “မဂ်ဉာဏ် ဖိုလ်ဉာဏ်၊ စိတ် စေတသိက်၊ ဓာတ်ကြီးလေးပါး၊ စုတိဝိညာဉ်၊ သန္တိသတ္တိ” ဆိုတာတွေရဲ့ အဓိပ္ပာယ်ကို ထပ်ဆင့် နားလည်ဖို့ လိုပြန်တယ်။ ရှင်းပြသူမှာ ရှင်းပြနိုင်တဲ့ အရည်အချင်း ရှိရင်တောင် နားထောင်သူမှာလည်း အခံရှိဦးမှ။ နိဗ္ဗာန်အကြောင်း လယ်တီ မဟာစည် စတဲ့ ဆရာတော်ကြီးတွေ ဟောထား ရေးထားတာတွေ အများကြီး ရှိပါတယ်။ ဒါကြောင့် နိဗ္ဗာန်ကို ရှင်းမပြလို့ မိဘ ဆရာသမားမှာ တာဝန် မကျေဘူးလို့တော့ မဆိုနိုင်ပါဘူး။ ကိုယ်တို့ မှာ ရှင်းပြတာကို နားထောင်နိုင်တဲ့ စွမ်းရည်ရှိအောင် အရင် လုပ်ရမှာ။ ဒီအတွက် များများ ရှာဖွေ ဖတ်ရှု လေ့လာပါ။
ပရမတ်မျှ
စိတ် စေတသိက် ရုပ်တို့ရဲ့ သဘာဝဟာ Time and Space အရ ဘယ်တော့မှ မပြောင်းလဲတဲ့ နိယာမ ဖြစ်လို့ ဒီတရား သုံးမျိုးကို ပရမတ်လို့ ခေါ်တယ် (ဟော ... ဝေါဟာရသစ် တစ်ခု)။ အဲဒီ ရုပ် နဲ့နာမ် ပရမတ်တွေထဲမှာ နိဗ္ဗာန် မပါဘူး။ နိဗ္ဗာန်က သန္တိ ဘာဝရှိတဲ့ သီးခြား ပရမတ်တစ်မျိုး။ အဘိဓမ္မာ ပါဠိတော်လာ “ကိုယ်ခန္ဓာ ပြင်ပရှိ တရားများ’အရမှာ နိဗ္ဗာန် ပါဝင်လို့ နိဗ္ဗာန်ဟာ ခန္ဓာကိုယ်ထဲမှာ အနှစ်အမတေ အနေနဲ့ ရှိမနေဘူး။
ပုဂ္ဂိုလ်မရှိ
“နိဗ္ဗာန် ရှိသောကြောင့် နိဗ္ဗာန်ကို ခံစားနေသော ပုဂ္ဂိုလ်ကို ရှိသလောဟု (ဝါဒ မတူသူတို့က) မေးသော် မရှိဟု ဖြေပါ၏ (ကထာ ဝတ္ထု၊ စာ-၄၆)”။ အဓိပ္ပာယ်က နိဗ္ဗာန်သက်သက်ပဲ ရှိတယ်။ နိဗ္ဗာန်ကို ခံစားနေတဲ့ ပုဂ္ဂိုလ်ထူး ရုပ်ထူး မရှိဘူး။
ဘယ်လိုသိ
မိလိန္ဒမင်း အမေးကို အရှင်နာဂသေနဖြေ...ရှုမှတ်မှု အဆင့်ဆင့် နှလုံးသွင်း (ရှုသိ)လျက် ဝိပဿနာကို ကြိုးစား အားထုတ်နေသူ၏ ထို(ရှုသိနေသော) စိတ်သည် (အစဉ်မပြတ် ရှုသိနေစဉ် မှာပင်) မပြတ် ဖြစ်နေသော ရုပ်နာမ်အလျဉ်ကို ကျော်လွန်၍ ထိုရုပ်နာမ်အလျဉ် ပြတ်စဲပြီး ချုပ်ငြိမ်းခြင်းသို့ ရောက်သွား၏။
မြင်ရုံမျှ ကြားရုံမျှ စသည် ဖြစ်အောင် မမေ့မလျော့ မပြတ် ရှုသိလျက် မှန်ကန်စွာ ကျင့်ခဲ့သည် ဖြစ်၍ မပြတ် ဖြစ်နေသော ရုပ်နာမ်အလျဉ် ပြတ်စဲ ချုပ်ငြိမ်းခြင်း သဘောသို့ (မဂ်ဉာဏ် ဖိုလ်ဉာဏ်ဟူသော အသိဉာဏ်ထူးဖြင့်) ဆိုက်ရောက်သွားသော ပုဂ္ဂိုလ်သည် နိဗ္ဗာန်ကို မျက်မှောက်ပြုသူ ဖြစ်၏ (မိလိန္ဒ၊၃၁၁)။ ပါရမီရှင် ခန္ဓာရှိသရွေ့ လှုပ်ရှားနေရဦးမယ့် ဘဝအမောတွေကို ခေတ္တ ခဏ ရပ်နားပြီး ရိပ်သာတစ်ခုကို တစ်လကြာစီ သုံးခါလောက် ဝင်ကြည့်ရင် သင်ဟာ ပါရမီရှိသူ ဖြစ်နိုင်လို့ အနိမ့်ဆုံးအဆင့် သမာဓိရဲ့ ငြိမ်သက်မှု သုခကို တွေ့ကြုံ သိရှိသွားပါလိမ့်မယ်။
ဇူလိုင် ၂၅၊ ၂၀၁၇။
၆၀၃။ နေ့စဉ်ဘဝ အာနာပါန
ဆရာတော် ဘုရား၊ တစ်နေ့ကို နာရီဝက် အာနာပါနကို ကြိုးစား အားထုတ်ပါသည်။ သုညအဆင့်ပါ ဘုရား။ တပည့်တော် သိချင်တာက တရား အားမထုတ်တဲ့ ကျန်တဲ့ ၂၃-နာရီခွဲ အတွင်းမှာ စိတ်ထဲ ဖြစ်လာလေ့ ရှိတဲ့ ရာဂစိတ်၊ လွမ်းတဲ့စိတ်၊ ဒေါသစိတ်၊ နောင်တရတဲ့ စိတ်၊ ဝမ်းနည်းတဲ့ စိတ် စတဲ့ မကောင်းတဲ့ စိတ်တွေကို ဘယ်လို ဖယ်ရှား သို့မဟုတ် အားနည်းအောင် လုပ်နိုင်ပါမည်လဲ ဘုရား။ အာနာပါန ကျင့်စဉ်ကို နေ့စဉ်ဘဝမှာ ဘယ်လို အကျိုးရှိစွာ အသုံးချနိုင်ပါမည်လဲ ဘုရား။ ရိုသေစွာ ဦးခိုက် ကန်တော့ပါသည် ဘုရား။
ဖိုးဇော် (နတ်မြို့)
---ဖြည်းဖြည်း
အာနာပါနကို နေ့စဉ်ဘဝမှာ လက်နက်လို လိုအပ်မှ ဆွဲထုတ်ပြီး အသုံးချဖို့ ဆိုတာ သာမန် ပွားများသူ တစ်ယောက်အဖို့ ခက်တယ်။ လင်မယား ရန်ဖြစ်တုန်း စိတ်ကို နှာသီးဝသို့ ပြောင်းကြည့်၊ ရတန်သလောက် ရနိုင်ပေမယ့် အကြိမ်တိုင်း အောင်မြင်ဖို့ မလွယ်နိုင်ဘူး။ အိမ်ထောင်သည်ဘဝ မိသားစုနဲ့ နေတာပဲ။ ၂၄-နာရီ ရာဂ ဒေါသ စိတ်တွေနဲ့ နေနေရမှာပေါ့။ ဒါ သဘာဝပဲ။ ဒါပေမယ့် ကိုယ့်အနေနဲ့ အနည်းဆုံး စိတ်ကို မိနစ် ၃၀ ထိန်းနိုင်လို့ ကုသိုလ်စိတ်တွေ ဖြစ်တယ်လေ။ ဒါအမြတ်ပဲ။ မိနစ် ၃၀ တွေ များလာရင် ရက်၊ လ၊ နှစ်တွေ ဖြစ်လာမှာ။
ပွားများတဲ့အခါ “သုည အဆင့်ကို လွန်စေရမယ်’ ဆိုတဲ့ စိတ်နဲ့ အားကြိုး မာန်တက် လုပ်ပါ။ ရက်လရှည်ကြာစွာ လုပ်ပါများရင် အပြောအဆို အမူအယာထူးခြားလာတာကို ဘေးလူ ပိုသိနိုင်တယ်။
စရိုက် ၆-မျိုး
‘အာနာပါန”ကို အခြေခံ ပွားများရာကနေ မိနစ် ၃ဝ လောက် စိတ်မပျံ့အောင် ထားနိုင်ရင် ရံခါ မိမိစရိုက်နဲ့ ကိုက်ညီနိုင်တဲ့ အခြား သမထ ကမ္မဋ္ဌာန်းကို ရွေးပြီးတော့လည်း ပွားများနိုင်တယ်။ မြတ်စွာဘုရားတောင် လူတွေရဲ့ စရိုက်ကို ကြည့်ပြီးမှ ကမ္မဋ္ဌာန်း ပေးတော်မူတာ။
လူတွေမှာ အချို့ ရာဂစိတ် များတယ်။ အချို့ လွမ်းစိတ် နောင်တစိတ် ဝမ်းနည်းစိတ်ဆိုတဲ့ ဒေါသများ၊ အချို့ ခပ်မိုက်မိုက် လုပ်ပစ်ချင်စိတ် မောဟများ၊ အချို့ ကြံတွေးနေရတာကို ကြိုက်၊ အချို့ အသိပညာ လေ့လာမှုကို နှစ်သက်၊ အချို့ ရက်ရော့ ကြည်ညို သဒ္ဓါကောင်း .. လို့ စရိုက် ၆မျိုး ရှိတယ်။ အဲဒီ စရိုက် အလိုက် မိမိ နှစ်သက်ရာ ကမ္မဋ္ဌာန်းကို ရွေးပြီး အားထုတ်နိုင်တယ်။
စရိုက်နဲ့ ကမ္မဋ္ဌာန်း
ရာဂစိတ်ကို ထိန်းဖို့ ၃၂-ကောဋ္ဌာသကို ပွားရတယ် “ကေသာ၊ ဆံပင်။ လောမာ၊ အမွေး။ နခါ၊ ခြေသည်း လက်သည်း။ ဒန္တာ၊ သွား။ တစော၊ အရေပါး’လို့ ငါးမျိုးလောက် ပွားကြည့်။ အာနာပါန လုပ်သလိုပဲ တင်ပလ္လင်ခွေထိုင်၊ မျက်လုံးမှိတ်၊ “ကေသာ၊ ဆံပင်’လို့ ဆိုဆဲ ခေါင်းက ဆံပင်မှာ စိတ်ကိုထား၊ စိတ်မျက်စိနဲ့ မြင်အောင်ကြည့်။ ပြီး “လောမာ၊ အမွေး’လို့ အဲဒီ အတိုင်း ဆက်သွား။ ဒီငါးမျိုး ထပ်ခါ ထပ်ခါပွား။
ဒေါသကို ထိန်းဖို့ မေတ္တာကို ပွားရတယ် ‘သဗ္ဗေ သတ္တာ၊ သတ္တဝါအားလုံး။ အဝေရာ ဟောန္တု၊ ရန်သူ ကင်းကြပါစေ။ သဗ္ဗေ သတ္တာ၊ သတ္တဝါအားလုံး။ အဗျာပဇ္ဇာ ဟောန္တု၊ စိတ်ဆိုး ဒေါသ ကင်းကြပါစေ။ သဗ္ဗေ သတ္တာ၊ သတ္တဝါအားလုံး။ အနီဃာ ဟောန္တု၊ နှိပ်စက်ခံရခြင်း ကင်းကြပါစေ။ သဗ္ဗေ သတ္တာ၊ သတ္တဝါအားလုံး။ သုခီ အတ္တာနံ ပရိဟရန္တု၊ နှလုံးစိတ်ဝမ်းအေးချမ်းကြပါစေ”လို့ ပွား။
‘သဗ္ဗေ သတ္တာ၊ သတ္တဝါအားလုံး”လို့ စိတ်နဲ့ ဆိုဆဲ အရပ် ဆယ်မျက်နှာ ကုန်းနေ ရေနေလေနေ သတ္တဝါတွေကို အကြမ်းဖျင်း စိတ်မျက်စိမှာ ထင်အောင် ကြိုးစားပြီး ကြည့်။ ပြီးမှ “အဝေရာ ဟောန္တု၊ ရန်သူကင်းကြပါစေ”လို့ စိတ်နဲ့ဆိုဆဲ စကားလုံးမျှ မဟုတ်ဘဲ တကယ် နှလုံးသားကလာတဲ့ ဆန္ဒ ဖြစ်အောင် စိတ်ကို ထုံထား။ ပြီး ရှေ့ဆက် ‘သဗ္ဗေ သတ္တာ၊ သတ္တဝါအားလုံး’ ... ဆို၊ ကြည့်၊ ‘အဗျာပဇ္ဇာ ဟောန္တု၊ စိတ်ဆိုးဒေါသ ကင်းကြပါစေ’စိတ်ကို ထုံထား။ အဲဒီ အတိုင်း ၄-မျိုးလုံး ဆက်လုပ်။ ထပ်ခါထပ်ခါ လုပ်။
“ဖြစ်ချင်ရာဖြစ် ခပ်မိုက်မိုက် လုပ်ပစ်ချင်တာ၊ အတွေးများတာ’တွေကို ထိန်းဖို့ အာနာပါနကို ပွားရတယ်။ သဒ္ဓါ အားကောင်းရင်တော့ ဂုဏ်တော်တွေ ပွားသင့်တာပဲ။ “အရဟံ၊ ဇော်အထူးကို ခံယူတော်မူထိုက်သော မြတ်စွာဘုရား”လို့ စိတ်နဲ့ဆိုဆဲ မိမိကိုးကွယ်တဲ့ ဗုဒ္ဓဆင်းတုတော်ကို စိတ်နဲ့ ကြည့်၊ ဒါမျိုး အချိန်မစေ့သရွေ့ ထပ်ခါ ထပ်ခါ စိတ်နဲ့ဆို၊ စိတ်နဲ့ ကြည့်။
အချိန်ခွဲ
အခု အိမ်မှာ တစ်နေ့ကို မိနစ် ၃၀-လောက်စီ အာနာပါနကို လုပ်ဖြစ်လို့၊ အာနာပါန မလုပ်ခင်မှာ ကျန် ၅-မျိုးထဲက ကိုယ့်စရိုက်နဲ့ ကိုက်ညီမယ့် ဘာဝနာ တစ်ခုကို ရွေးပြီး ၁၅-မိနစ်လောက် အရင် ပွားကြည့်။ ပြီးမှ အာနာပါနကို ပွား။ အလုပ်မှာ အလုပ်နားချိန်၊ စားသောက်ချိန်တွေမှာ မျက်လုံးကို မှိတ်ပြီး ၅-မိနစ်လောက် အိမ်မှာ လုပ်သလို လုပ်နိုင်အောင် အချိန်ကို ခိုးယူ။ ခိုးယူဆိုတာ ကိုယ်ပိုင် အချိန်ထဲက အခြား ဗာဟိရ ကိစ္စ ကို လျှော့ပစ်တာမျိုး။
အဲဒီ အလေ့အကျင့် အသားကျလာရင် ကျန်တဲ့ ၂၃-နာရီခွဲ အတွင်းမှာ ဖြစ်လာတဲ့ စိတ်ယုတ်တွေကို ကာကွယ်၊ နည်းပါးစေဖို့ အထောက်အပံ့ ပြုပါလိမ့်မယ်။ ဒီလိုနဲ့ နေ့စဉ်ဘဝမှာ ကောင်းကျိုး သက်ရောက်မှုတွေ ရှိလာနိုင်မှာပါ။
ဇူလိုင် ၂၇၊ ၂ဝ၁၇။
၆၀၄။ ကိုရင်ဝတ်နိုင်ခြေ
ကိုရင်ဝတ်တာနဲ့ ပတ်သက်ပြီး မေးခွန်း တစ်ခု မေးလိုပါသည် ဘုရား၊ ကိုရင်ဝတ်နိုင်မဲ့ကျောင်း၊ ကိုရင်ကို သင်ကြားပေးနိုင်တဲ့ ဆရာဘုန်းကြီးက အဓိက ကျပါသလား၊ သို့မဟုတ် ကိုရင်ဝတ် ဖြစ်ဖို့က အဓိက ကျပါသလား၊ ဆရာတော့် အမြင်ကို သိလိုပါ သည်။
ဖိုးဇော် (နတ်မြို့)
---အလှမ်းဝေး
“ကိုရင်ဝတ်နိုင်မယ့် ကျောင်း”ဆိုလို့ ကိုရင်မဝတ်နိုင်တဲ့ ကျောင်း ရှိသေးလားလို့ မေးစရာပဲပေါ့။ ရှိနိုင်ပါတယ်။ ကိုရင်ဝတ်လိုတဲ့ ကျောင်းက နေရာဒေသ သိပ်ဝေးလွန်းနေရင်၊ အနီးမှာရှိတဲ့ ကျောင်းကလည်း အကြောင်း အမျိုးမျိုး (ဥပမာ ကိုယ်နဲ့ မနီး စပ် သို့မဟုတ် မိသားစုအနေနဲ့ အာရုံမကျ သို့မဟုတ် ကိုရင် ဝတ်မယ့် ကလေးတွေ မလုံခြုံ ..စသည်)ကြောင့် ကိုရင် မဝတ်နိုင်တဲ့ကျောင်း ဆိုတာမျိုး ရှိနိုင်ပါတယ်။
အဓိကကျ
ကိုရင် ဝတ်ပေးနိုင်တဲ့ ဘုန်းကြီး အဓိက ကျတာပေါ့။ ကိုရင် ဝတ်တယ် ဆိုတာ ကိုယ်ပေါ်မှာ သင်္ကန်းကို ပတ်ရုံ စည်းရုံမျှ မဟုတ်ဘူး။ ကိုရင်အနေနဲ့ ရခဲလှတဲ့ မြတ်ဗုဒ္ဓသာသနာနဲ့ ထိတွေ့မှု နွေးထွေးပြီး ၎င်းတို့ရဲ့ နှလုံး သားအပေါ် သက်ရောက်မှု စပ်ရှိမ်းရှိမ်း ဖြစ်သွားဖို့ အရေးကြီးတယ်။ အဓိပ္ပာယ်က ပျော် လည်း ပျော်ရမယ်၊ ဗုဒ္ဓအဆုံးအမကိုလည်း ရာသက်ပန် အမှတ် ရသွားစေမယ့် အသိအလိမ္မာမျိုး ရှိလာစေရမယ်ပေါ့။ ဒီလို လုပ်ပေးဖို့ လွယ်ရဲ့လား။ ဒါကြောင့် လုပ်ပေးနိုင်တဲ့ ဆရာဘုန်းကြီး အဓိကကျတာပေါ့။
အဓိကပဲ
ကိုဝတ်ဖြစ်ဖို့လည်း အဓိက ကျတာပဲ။ အလှမ်းမဝေး၊ ဆရာ ဘုန်းကြီး ရှိပေမယ့် “နတ်မြို့ သား ကလေးတစ်ယောက် အနေနဲ့ ခေါင်းတုံး မတိုးချင်ပါဘူးလို့ အကျောက်အကန် ငြင်းနေရင် “သူ့ အခွင့်အရေး’ ဖြစ်လို့ မိဘတို့က အတင်းအကျပ် လုပ်ပေး လို့မှ မဖြစ်ဘဲ။ ဒါကြောင့် ကိုရင် ဝတ်ချင်အောင် မိဘ ဘိုးဘွားတွေက ကလေးကို ကြိုပြီး နားချထားရမယ်။ ငယ်စဉ်မှာ ဆီ ပင်ရှည်နဲ့ ဂိုက်ဖမ်းနေတာကို မိဘတွေက ခပ်ပေါ့ပေါ့ လုပ်ထား ရင် “ကိုရင် မဝတ်ဖြစ်ဘူး”ဆိုတာမျိုး ရှိနိုင်တယ်။
အဖြေ
စဉ်းစားပြပြီးပြီ။ အလှမ်းဝေးပေမယ့် ရောက်အောင် သွား၊ အ ခြေအနေကောင်းရှိတဲ့ ဘုန်းကြီးကျောင်းနဲ့ ဘုန်းကြီးကို ရွေး၊ ဝတ်ဖြစ်အောင် ကြိုးစားရမယ်။ အင်း .. အဲဒီ သုံးမျိုးထဲက တစ် ခုခု လျှော့ရင် မရဘူးလား ဆိုတော့ .. အလှမ်းဝေး အခြေအနေ ကို ဖန်တီးယူလို့ ရဖွယ်ရှိတယ်။ ကျန်နှစ်ချက်ကိုတော့ လျှော့မရနိုင်တော့ဘူးလို့ ထင်မြင်ကြောင်းပါ။ အောင်မြင်ပါစေ ..
ဩဂုတ် ၁၉၊ ၂၀၁၇။
---၆၀၅။ သက်ရှည်ကမ္မဋ္ဌာန်း
အရှင်ဘုရား၊ မိုးကုတ်ဆရာတော် ဘုရားကြီးရဲ့ ဟောစဉ်တရား တစ်ခုမှာ သက်တမ်း တိုတာ ရောဂါများတာတွေဟာ ဣဿာ မစ္ဆရိယကြောင့် ဖြစ်ကြောင်း သိကြားမင်းက ဘုရားကို ဟောတယ်လို့ ဖတ်ထားဖူးပါတယ် ဘုရား။ ကျန်းမာ သက်ရှည်ဖို့ တွက် ဣဿာနှင့် မစ္ဆရိယကို ပယ်ရန် မည်သည့် ကမ္မဋ္ဌာန်းကို စီဖြန်းရပါမည်လဲ ဘုရား။ ဆရာတော် ကျန်းမာပါစေ။
ဒေါ်တင်ရီ (Daly City, CA)
ပြင်မှတ်
“သတ္တဝါတွေဟာ ရန်ငြိုးမဲ့ ဒဏ်မဲ့ စိတ်ဆင်းရဲမဲ့ စိတ်ဆိုး ဒေါသ မဲ့တဲ့ ဘဝနဲ့ နေပါရစေလို့ တောင့်တကြပေမယ့် ရန်ငြိုးရှိ ဒဏ် ရှိ စိတ်ဆင်းရဲရှိ စိတ်ဆိုးဒေါသရှိတဲ့ ဘဝနဲ့ပဲ နေထိုင်ရတာ ဘယ်အနှောင် အဖွဲ့ကြောင့်ပါလဲ’လို့ သိကြားမင်းက မေးတဲ့အခါ မြတ်စွာဘုရားက ဣဿာ မစ္ဆရိယ အနှောင်အဖွဲ့ကြောင့် ဖြစ်ကြောင်း ဖြေကြားပါတယ်။ ဒီသက္ကပဥှသုတ်မှာ အသက်တို ရောဂါများတာ ဣဿာ မစ္ဆရိယကြောင့်လို့ မဆိုပါဘူး။ ကျမ်း ထွက် အဆိုကို အထက်ပါအတိုင်း အဓိပ္ပာယ် ပြင်မှတ်ပါ။
ဒေါသ
ဣဿာနဲ့ သူတစ်ပါးရဲ့ စည်းစိမ်ကို မနာလို ဖြစ်တော့ နှလုံး မသာယာဘူး။ မစ္ဆရိယနဲ့ မိမိရဲ့ စည်းစိမ် သူတစ်ပါးနဲ့ ဆက်ဆံမည်ကို သည်းမခံနိုင်တော့ ပူပန်ရတယ်။ “နှလုံးမသာ၊ ပူပန်’ဆိုတာတွေဟာ ဒေါသစိတ်ပါပဲ။ ဒါကြောင့် ဣဿာ မစ္ဆရိယကို ပယ်ရန်ဆိုတာ ဒေါသကို ပယ်ရန်ဆိုတာနဲ့ တူတယ်။ ဒါဖြင့် ဒေါသထိန်းတဲ့ အကောင်းဆုံးနည်းဖြစ်တဲ့ ဗြဟ္မဝိဟာရ တရား လေးပါးထဲက မေတ္တာကမ္မဋ္ဌာန်းကို ပွားများသင့်တာပေါ့။ အ ကျိုးကတော့ အထက်ပါ သက္ကပဥသုတ် အတိုင်းပါပဲ။
အသက်ရှည်
ကိုယ်က စောင့်ရှောက်ပြီး နေရင် ကိုယ့်ကို ပြန်စောင့်ရှောက်တဲ့ ဘော်ဒီဂတ်လို အားကိုးရတဲ့ ကိုယ်စောင့်တရား လေးပါးရှိတယ်။ အဲဒီ လေးပါးက “ဗုဒ္ဓါနုဿတိ၊ မေတ္တာ၊ အသုဘ၊ မရဏဿတိ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၄၀၂)’။ ဒါကြောင့် အသက်ရှည်ချင် ရင် အဲဒီ လေးမျိုးကို ပွားများပါ။ ဒီတရားလေးပါး ပွားများပုံကို မေးခွန်း အမှတ် ၅၃၆ (ပေါင်းချုပ် ၄၊ စာ-၁၉၂၉)မှာ ရှင်းပြထားပြီး ဖြစ်လို့ ရှာဖွေလေ့လာရုံပါပဲ။
အမှန်တော့ ဘာဝနာတစ်ခုကို နေ့စဉ် ပွားများနေရင် စိတ်ကြည်လင် လန်းဆန်းတာပဲ။ စိတ်ကြည်နေရင် ရုပ် ကြည်လင်ပြီး ကိုယ်ခန္ဓာ ကျန်းမာတယ်။ ကျန်းမာရင် အသက်လည်း ရှည်မှာပေါ့။ ဒ
ဩဂုတ် ၂၀၊ ၂၀၁၇။
---၆၀၆။ ပုတီးလက်စွဲ လူစဉ်းလဲ
ဆရာတော် ဘုရား၊ လူအချို့သည် ဝါတွင်းသုံးလ တရားစခန်း ဝင်တာ ဘယ်နှစ်ကြိမ် ရှိပြီ တစ်နေ့ကို တရား ဘယ်နှစ်ကြိမ် ထိုင်တယ် စသည်ဖြင့် ဂုဏ်ယူပြီး ပြောပါသည်။ တရားထိုင် တာကို လူသိအောင်လည်း ထုတ်ဖော်လေ့ ရှိပါသည်။ သို့ရာတွင် စိတ်နေ စိတ်ထားနှင့် အပြောအဆို အမူအရာ ပြောင်းလဲ တာကို ထူခြားစွာ မတွေ့ရပါ။ လောဘကြီးသူ ကြီးမြဲ၊ ဒေါသ ကြီးသူလည်း မလျော့ ... ဆိုတော့ တရားထိုင်လို့ အကျိုးရှိပါရဲ့ လား ဘုရား။ ဦးတင်လျက်
အမည် မဖော်လိုသူ
---မမျှတ
လောကမှာ “ပုတီးလက်စွဲ လူစဉ်းလဲ’တွေ ရှိတတ်ပါတယ်။ ရှိနိုင်ပါတယ်။ လူအထင်ကြီးအောင် ရိပ်သာဝင်သူ၊ ခေါင်းမှာ ကပ်ပါလာတဲ့ ကောက်ရိုးကို ပြန်ပေးပြီး ရွှေဒင်္ဂါးကျမှ ခိုးဝှက်တဲ့ ရ သေ့၊ ပွဲနေ့ ကျမှ ဘုရားရှေ့ တရားထိုင်ပြတဲ့ ဘုန်းကြီး..အဲဒီ လိုတော့ မဖြစ်သင့်ဘူး။ ခေတ်သစ် ယောဂီအချို့ ဓမ္မကို သိဖို့ ထက် အပြိုင် အဆိုင်၊ မိတ်ဆွေရ၊ ရိပ်သာက ထွက်ရင် ကြွား..ဆိုတာမျိုး ရှိနိုင်တယ်။ ဒါမျိုးကို ရည်ရွယ်ပြီး တရားထိုင်လို့ အကျိုး မရှိဘူး ဆိုရင်တော့ ငြင်းဖို့ ခက်မယ်။
ဒါပေမယ့် ... တစ္ဆေကြောက်ရုံ၊ ဗေဒင်ယုံရုံ၊ ဆေးလိပ် မပြတ်ရုံ၊ စိတ်ဆိုးတတ်ရုံနဲ့ ရိပ်သာထွက်တွေ အလကား၊ တရား ထိုင်လို့ အကျိုး မရှိဘူး ဆိုရင်တော့ မမျှတပါဘူး။
မလွယ်
“လောဘကိုထိန်းပါ ဒေါသကိုလျှော့ပါ’လို့ အရပ်ထဲ လွယ်လွယ် ပြောကြပေမယ့် လက်တွေ့ ထိန်းလျှော့ဖို့ မလွယ်ဘူး။ သံသရာ တစ်လျှောက်လုံး ပါလာပြီး သတ္တဝါတွေကို ဒုက္ခ ရောက်စေတဲ့ လက်သည်တွေပဲ။ ဘယ် လွယ်လိမ့်။ သောတာပန် သကဒါဂါမ် အရိယာ အဆင့်ထိ ဒုက္ခပေးနိုင်တဲ့ စိတ်ယုတ်တွေပါ။
ဥပမာ ... ဝိသာခါ ကျောင်းအမကြီး။ စာဆိုအရ နှစ်သက် စရာချည်းပဲ။ ဒါပေမယ့် စီးပွားရေးလည်း လုပ်ရ၊ မြေးလည်း ထိန်းရတဲ့ လောကထဲက ဝိသာခါအဖို့ ချစ်ခင် လေးစားသူ ရှိသ လို “သောတာပန်လည်း ပြောသေး၊ လောဘလည်း ကြီးသေး လို့ သူ့ခေတ်အချိန်က ဝေဖန်သူတွေ မကြိုက်သူတွေ ရှိခဲ့တယ် ဆိုရင် ကြောင်းကျိုး ဆီလျော်ပါတယ်။
မီးပုံကြီး
ငယ်ငယ်က တောရွာက အပျော်တမ်း ဆိုင်းဝိုင်းမှာ ညအချိန် ကြေးဝိုင်းထဲက ကြေးမောင်းကို ကြယ်ရောင်နဲ့ မလွဲအောင် တီး နိုင်တာကို အံ့ဩဖူးတယ်။ ဒါပေမယ့် တစ်ပတ်လောက် မတီးဘဲ နေရင် ဒီလူ လက်မသွက်တော့ဘူး။ ‘တရားထိုင်တယ်”ဆိုတာ အဲဒီလို မပြတ်မလပ် လုပ်နေရတာမျိုး။ အရိယမဂ်ကို မရသရွေ့ သတိလက်လွတ် ဖြစ်နေမှာ။ လောက လူ့ဘောင်ဆိုတာ လောဘ ဒေါသ မီးတောက် မီးလျှံတွေ စုပုံနေတာပါ။ ဒါကြောင့် ဝါတွင်း သုံးလကြာ တရားထိုင်ပြီး ရိပ်သာက ထွက်တော့ ရိုက် ခတ်မှုတွေနဲ့ ကြုံတဲ့အခါ မီးဆိုတာ သဘာဝအရ ထိရင် ပူမှာပဲ။ ပုထုဇဉ် ဘယ်သူ ခံနိုင်ရိုးရှိပါ့။
ဓမ္မပါပဲ
ဒါကြောင့် စိတ်မထိန်းနိုင်တဲ့ ရိပ်သာထွက်ကို ကြည့်ပြီး ဓမ္မဂုဏ်ရည်ကို မေးခွန်း မထုတ်ပါနဲ့။ ဓမ္မကို ကျင့်သုံးသူဟာ “သန္ဒိဋ္ဌိကော = လက်တွေ့ အကျိုးရှိတယ်”လို့ ရှင်တော် ဗုဒ္ဓ ဟောတာပဲ။ အနည်းဆုံး ရိပ်သာမှာ နေစဉ်က သူ့ကိုယ်သူ ထိန်းနိုင်ခဲ့တယ်လေ။ မည်သူမဆို ဓမ္မနဲ့ နီးစပ်ပြီ ဆိုတာနဲ့ ယခင်က အကျင့်ဆိုးတွေ စိတ်ယုတ်တွေကို မဖြစ်မနေ ခုတ်ထွင်ရ တယ်။ ဥပမာ ရိပ်သာဝင်ပြီဆိုတာနဲ့ အနည်းဆုံး ငါးပါးသီလ နဲ့ စရတာကိုပဲ ကြည့်။ “ရိပ်သာထွက်’ကို စိတ်ထားက ထူး မခြားနားပါဘူးလို့ ကိုယ်ကဆိုရင် သူက ကိုယ့်ကို ပြန်ဆိုမှာ ကို နားထောင်ဖို့လည်း လိုမှာပေါ့။
ဩဂုတ် ၂၁၊ ၂၀၁၇။
---၆၀၇။ ကျေးဇူးတင်ပါတယ်
ဘုန်းကြီး ဘုရား၊ တပည့်တော်ရဲ့ သူငယ်ချင်း ဘုန်းကြီးက အမေရိကကို အလည်ခေါ်မယ် ပြောပြီးမှ မခေါ်ဘဲ ပြန်ရုပ်သိမ်း သွားခဲ့ပါသည်။ အမေရိကမှာ နေတဲ့ ဆရာတော်တွေဟာ မြန် မာပြည်က သူငယ်ချင်း မိတ်ဆွေ ဘုန်းကြီးတွေကို ဘာကြောင့် အမေရိကကို အလည် မခေါ်ချင်ကြပါသလဲ။ အလည်ခေါ်ရမှာ ဝန်လေး ကြပါသလဲ။ ဘဝင်မြင့်သွားကြတာလား ဘုရား။ တ ပည့်တော်က အမေရိကကို လာလည်ရုံ သက်သက်ပါ။ အမေရိ ကမှာ မနေချင်ပါဘူး ဘုရား။ ဆရာအရှင်အား ဦးတင်လျက် ..
မလေးရှားရောက် တပည့် သုဇန (ငပုတော)
---ယဉ်ကျေးမှု
ပြောချင်နေတာနဲ့ ခွင်တည့်အောင် မေးခွန်းကို နည်းနည်း ပြင်လိုက်တာကို ခွင့်လွှတ်ပါ။ ဦးတင်တာကိုလည်း ကျေးဇူးတင်ပါ တယ်။ အင်း.. ဦးတင်တာကိုတောင် ကျေးဇူးတင်ပါတယ် ဆိုတော့ “ကိုယ့်ဆရာ သိပ် ဘိုဆန်နေပြီ”လို့ ထင်ရင်လည်း ခံရတော့မှာပဲ။ လွန်ခဲ့တဲ့ -နှစ်က လော့ဆိန်းဂျယ်လိစ်မြို့ အကယ်ဒမီ ဆုပေးပွဲမှာ အခမ်းအနားမှူးက စထွက်တာနဲ့ စောင့် ကြည့်နေတဲ့ ပရိသတ်ကို လက်ကို ဝှေ့ရမ်းပြရင်း “Thank you..thank you.. thank you for nothing” လုပ်ဖူးတာကိုလည်း အမှတ်ရတယ်။
ဒါပေမယ့် ဒီဖက်မှာ Thank you .. သိပ် ခေတ်စားတယ်။ ဒါကြောင့် ကလေးတွေကို တစ်ယောက်က တစ်ခုခု လုပ်ပေးရင် မိဘတွေက “Say thank you”လို့ သင်ပေးတာဟာ မြန်မာ မိဘတွေက ရဟန်းသံဃာ တွေ့ရင် ကလေးတွေကို ဦးတော်” လို့ သင်ပေးကြသလိုပါပဲ။
ကြိုက်ပြီ
ဘုန်းကြီးတို့ အရပ်မှာ ထမင်းစားနေတုန်း အိမ်ကို လူလာလည် ရင် ထမင်း ဝင်စားပါဦးလို့ ခေါ်လေ့ မရှိဘူး။ ဒါနဲ့ ပြည်မကို ရောက်စက တစ်ယောက်စာ ထမင်းချိုင့်ကို ဖွင့်ပြီး ဘေးက လူ ကို စားဦးလေလို့ ဖိတ်တာကို ဟန်ဆောင်တာ ဆိုပြီး ကြိုက်နိုင် ဖြစ်ဖူးတယ်။ ပြည်မမှာ အနေကြာတော့ ကိုယ်က ဗိုက်ဆာလို့ စားတဲ့အခါ ဘေးက လူအပေါ် အသိအမှတ်ပြု ကိုယ်ချင်းစာ အားနာတဲ့ သဘောကို ဖော်ပြတာဖြစ်လို့ ဒါဟာ လုပ်သင့်တဲ့ အမူအရာ မရိုင်းတဲ့ ယဉ်ကျေးမှုလို့ ဆယူပြီး ဘုန်းကြီး နှစ်သက်သွားခဲ့တယ်။
ဒီလိုပဲ.. ဒီမှာ ဘဏ်တွေ စာတိုက်တွေကို သွားတဲ့အခါ ကိုယ့်ရှေ့က ထွက်သွားသူက တံခါးကို ဖွင့်ပေးထားတာလေး ကို နောက်လူက ဝမ်းသာတဲ့ အကြည့်နဲ့ thank you လို့ လေးအနက် ပြောတယ်။ တစ်ခါတစ်ရံ I'm appreciated (ကျုပ် သိပ်နှစ်သက်ပါတယ်)တဲ့။ အစကတော့ မလိုအပ်ဘူးလို့ ထင်ခဲ့ တာပဲ။ ဒါပေမယ့် ကိုယ်တိုင် လုပ်ခံရပါ များလာလို့ အခု thank you, appreciated တွေကို ခံစားတတ်နေပြီ။
သူပြောပုံ
ရဟန်းငါးဝါရ (လွန်ခဲ့တဲ့ ၃၃-နှစ်) အချိန်က လပွတ္တာ ကမ်းနား ကျောင်း ဆရာတော်နဲ့ ဆုံစဉ် ဆရာတော်က လန်ဒန်မြို့ကို အ လည်ရောက်ပုံ အကြောင်း ပြောပြဖူးတာကို အမှတ်ရတယ်.. “မိမိမှာ ငယ်သူငယ်ချင်း မြောင်းမြ ဆရာတော် ဦးဉာဏိက (ပျံလွန်) ပင့်ဖိတ်လို့သာ လန်ဒန်မြို့ကြီးကို ရောက်ဖူးခဲ့ရ၊ လန်ဒန် ရောက် သူငယ်ချင်း ဆရာတော်မှာ မြန်မာပြည်မှာလို ခမ်းနားစွာ မနေရ၊ အိပ်ခန်း အိပ်ခန်း သေးသေး ကျဉ်းကျဉ်းမှာ နေရ၊ ပရိသတ် နည်း၊ ဆင်းရဲ ခက်ခဲစွာ သာသနာပြုရ၊ ကြည်ညို လေးစားစရာ ကောင်း၊ သူငယ်ချင်း ဆရာတော်ကို ကျေးဇူးတင် ဂုဏ်ပြုပြီး မှတ်တမ်းတင် ကဗျာရေးစပ်ထား ... စသည်”။
ဆရာတော် ရွတ်ပြတဲ့ “ဟိုက်ပါ့(ခ်)” ခေါင်းစဉ်နဲ့ လေးချိုး ကဗျာထဲက စာသား အချို့တောင် ဘုန်းကြီး မမေ့သေးဘူး လန်ဒန်တဲ့ ရွှေမြို့တော် နတ်ဗိမာန် ဝတိနန်းလိုပ သူငယ်ချင်း ထေရ်နှစ်ဖော်တို့ ဟိုက်ပါ့(ခ်)မှာ တူပျော်ကြတယ် ဦးဉာဏိက မြောင်းမြဆရာတော် ပုဂ္ဂိုလ်ထူး”တဲ့။ အမှန်တော့ မြောင်းမြဆရာ တော် ချီးမွမ်းခန်းပါပဲ။
အတွေးစ
လပွတ္တာ ဆရာတော်ဟာ မြောင်းမြဆရာတော်ကို ကျေးဇူး ပြန်မဆပ်နိုင်ရင်တောင် “ကျေးဇူးတင်ပါတယ်” ဆိုတာလေး တော့ ပြောဖော်ရလို့ သူတော်ကောင်း ပီသတယ်။ သူ့ကြောင့် လန်ဒန်ကို ကိုယ်ရောက်ရတာလေ။ တစ်ခြားနည်းနဲ့ ရောက် တတ်ရောက်နိုင်တယ်ပဲထား၊ အခု ရောက်ရတာ သူ့ကြောင့် ဖြစ်လို့ ယဉ်ကျေးမှုအရ အနည်းဆုံး‘ကျေးဇူး တင်ပါတယ်” လောက်တော့ ဆိုသင့်တာပေါ့။ မပြည့်စုံတာကို မကဲ့ရဲ့တဲ့ အပြင် အဲဒီလို နေနိုင်တာကို ချီးမွမ်းစကား ဆိုနိုင်ပြီး ကိုယ်ချင်းစာ ပေးတယ်။ အတု မယူသင့်ဘူးလား။
ဟုတ်ပါတယ် .. ကိုယ်က ဗမာပြည်မှာ လေးထပ်တိုက် ကျောင်းကြီးနဲ့။ ဒီမှာက တစ်ချို့ ဘုန်းကြီးဆို လူနေ အိမ်ခန်းကို ငှားပြီး ဘုန်းကြီးကျောင်း လုပ်နေရတယ်။ ဘုန်းကြီးမှာဆို မို ဘိုင်းဟုမ်း (ရယ်ဒီမိုက် အိမ်) အစုတ်ကလေး (ရေပူပိုက်က ရေ ပူတော့ အမြဲတမ်း လာပါတယ်)။ ပရိသတ်လည်း နည်းမှနည်း။ အင်း .. မချီးမွမ်းချင်နေ၊ အထင် မစမောဖို့တော့ လိုမယ်။
မလွယ်ဘူး
‘အမေရိကမှာ မနေချင်ပါဘူး”လို့ ဆိုတယ်နော်။ နောက်တစ် ကြိမ် အဲဒီလို ‘မူသံ’ မလွှင့်မိပါစေနဲ့။ ပွင့်ပွင့်ပေါ့။ နေချင်တယ် ဆိုရင်ကော လာနေပါလို့ခေါ်ဖို့ လွယ်မယ် ထင်သလား။ ဘယ်လို ခေါ်ခေါ်၊ ခေါ်လိုက်တာနဲ့ ခေါ်သူက အားလုံးကို တာဝန်ယူရ တယ်။ “တာဝန်ယူ’ဆိုတာ မြန်မာနိုင်ငံမှာလို ပါးစပ်ကပြောရုံ မဟုတ်။ နေထိုင် မကောင်း၊ တစ်ခုခုဖြစ် ... အားလုံးကို ဥပဒေ အရ အချိန် ငွေကြေး လုံးဝ တကယ် တာဝန်ယူရတာမျိုး။
အဖြေ
စဉ်းစားပြပြီးတဲ့နောက် ဖြေကြည့်မယ် .. ပြန်ရုပ်သိမ်းသွားတာ တာဝန်ယူဖို့ ခက်ခဲလို့ ဖြစ်နိုင်တယ် (ဥပမာ ... ဘဏ်စာရင်းမှာ ငွေကြေး မပြည့်စုံ)။ သူငယ်ချင်း မိတ်ဆွေ ဆရာသမားတွေကို မခေါ်ချင်ဘဲ ရှိပါ့မလား။ တာဝန်ယူနိုင်တဲ့အခါ ခေါ်ကြတာ များပါ တယ်။ အင်း... ကိုယ့်ဖက်ကလည်း မြန်မာပြည် ပြန်ရောက်ရင် အနည်းဆုံး ကျေးဇူးတင်ပါတယ် လောက်တော့ ပြောဖို့ မမေ့နဲ့ ပေါ့။ ဟုတ်တယ် .. ဘဝင်မြင့်သွားတာလည်း ရှိနိုင်တယ်။ ပုထု ဇဉ်ပဲ။ ကိုယ်တို့တောင် တိုက်ကျောင်းကြီးနဲ့ဆိုပြီး ဘယ်ရောက် ရောက် ဘဝင် မကျနိုင်ဘူး မဟုတ်လား။
ဩဂုတ် ၂၂၊ ၂၀၁၇။
---၆၀၈။ ကိုယ်လုပ်တာ ကိုယ်ရ
ဆရာတော် ဘုရား၊ မကြာခင်က ရိပ်သာက ထွက်လာတဲ့ ဓမ္မ မိတ်ဆွေ တစ်ယောက်က ‘ကိုယ်လုပ်တာ ကိုယ်ရမယ်လို့ ယုံ ကြည်ရင် ဒိဋ္ဌိဖြစ်တယ်။ အဲဒီ ဒိဋ္ဌိကပဲ အကနိဋ္ဌ ဗြဟ္မာ့ဘုံ ရောက်နေတာတောင် ဝက်စားကျက်ထဲ ဆွဲချတယ်’လို့ ဆိုပါ တယ်။ တပည့်တော်က ကိုယ် ဘာလုပ်လုပ် အဲဒီ အလုပ်ရဲ့ ကျိုးကို ကိုယ်ပဲ ခံရခံရမယ်လို့ ယုံကြည်မှ အယူမှန်တယ်လို့ နားလည်ပါတယ်။ တပည့်တော် မှန်ပါသလား ဘုရား။
တင်မေရီ
---ဒီအတိုင်း
“ကမ္မဿကောမှိ၊ ကမ္မဒါယာဒေါ၊ ကမ္မယောနိ၊ ကမ္မဗန္ဓု၊ ကမ္မပဋိသရဏော၊ ယံ ကမ္မံ ကရိဿာမိ၊ ကလျာဏံ ဝါ ပါပကံ ဝါ၊ တဿ ဒါယာဒေါ ဘဝိဿာမိ’ = (ငါသည်) ကံသာလျှင် မှီခိုကိုးကွယ်ရာ ရှိ၏။ ကောင်းသည်ဖြစ် ဆိုးသည်ဖြစ်စေ ငါပြုမိသော ကံ၏ အမွေခံသာ ဖြစ်ရမည်” ဟု မပြတ် ဆင်ခြင်ရမည် (အံ၊၂၊၆၃)။ ကိုယ် စိုက်ပျိုးသော မျိုးစေ့၏ အသီးနှင့်တူသော အကျိုးကို ရ၏။ ကောင်းမှုကို ပြုသူ ကောင်းကျိုးရ၏။ မကောင်းမှုကို ပြုသူ မကောင်းကျိုးရ၏ (သံ၊၁၊၂၂၉)။ ကောင်းစွာ ပြုခြင်း ဆိုးစွာ ပြုခြင်းတို့၏ ကောင်းကျိုး ဆိုးမွေ ရှိ၏ဟု ယုံကြည်ခြင်းသည် အယူ၏ ပြည့်စုံ ခြင်းဖြစ်ပြီး ယင်းသည် သမ္မာဒိဋ္ဌိ (အယူမှန်) ဖြစ်၏ (အဘိ၊၁၊၂၆၄)။
ဖော်ပြပါ ဟောကြားချက် အားလုံးဟာ “ကိုယ်လုပ်တာ ကိုယ်ရတယ်’လို့ ယုံကြည်ဖို့ မြတ်ဗုဒ္ဓက တိုက်တွန်းတော်မူ တာပဲ။ ဒါကြောင့် “ကိုယ် ဘာလုပ်လုပ် အဲဒီ အလုပ်ရဲ့ အကျိုး ကို ကိုယ်ပဲ ခံရခံရမယ်လို့ ယုံကြည်မှ အယူမှန်တယ်”လို့ နား လည်တာ မှန်တယ်။ အဲဒီ အတိုင်းပဲ ဆက်လက် ယုံကြည်ပါ။
မဆင်းဘူး
“သုဒ္ဓါဝါသေသု ဇာယန္တိ၊ အနာဂါမိကပုဂ္ဂလာ။
(အဘိဓမ္မာဝတာရ၊ ၅၄၁–ဂါထာ)။
အနာဂါမ် ပုဂ္ဂိုလ်တွေ သုဒ္ဓါဝါသ ဘုံမှာ မွေးဖွားကြတယ်။ ဒီ အဆိုအရ သုဒ္ဓါဝါသဘုံမှာ အနာဂါမ် ပုဂ္ဂိုလ်တွေ ရှိပြီး ဒီဘုံမှာ ဆက်တရား အားထုတ်ရင် ရဟန္တာတွေ ရှိနိုင်တယ်။
“ဝေဟပ္ဖလေ အကနိဋ္ဌ၊ ဘဝဂ္ဂေ စ ပတိဋ္ဌိတာ။ န ပုနာညတ္ထ ဇာယန္တိ၊ သဗ္ဗေ အရိယပုဂ္ဂလာ။
(အဘိဓမ္မာဝတာရ၊ ၄၅၂-ဂါထာ)။
ဝေဟပ္ဖိုလ်ဘုံ၊ အကနိဋ္ဌဘုံနဲ့ ဘဝဂ်လို့ခေါ်တဲ့ နေဝသညာ နာသညာယတန ဘုံတွေမှာ ဖြစ်ကြတဲ့ အရိယာပုဂ္ဂိုလ် အားလုံး တစ်ခြားဘုံကို မသွားတော့ဘူး”။
ဒီကျမ်းဆိုတွေအရ အကနိဋ္ဌဗြဟ္မာ့ဘုံမှာ အနာဂါမ်နဲ့ ရဟန္တာတွေသာ ရှိနိုင်တာကြောင့် အဲဒီဘုံကို ရောက်ပြီးရင် ဝက် စားကျက်ကို မဆင်းတော့ဘူးလို့ မှတ်ပါ။
မစင်ကြယ်
ရိပ်သာထွက် ဓမ္မမိတ်ဆွေဟာ အတော် မှားနေသေးတာပဲ။ သူ ထွက်လာတဲ့ ရိပ်သာက သင်ပေးတာ ဆိုရင် အဲဒီရိပ်သာလည်း အယူဝါဒ မစင်ကြယ်လောက်ဘူး။
ဩဂုတ် ၂၂၊ ၂၀၁၇။
---၆၀၉။ မောင့် ကုသိုလ်
ဘုန်းဘုန်း သက်ရှည် ကျန်းမာ သာသနာပြုနိုင်ပါစေ။ တပည့် တော် မောင်သန်းထိုက် မေးစရာလေးတစ်ခု ရှိလာလို့ပါ ဘုရား။ အဲဒါက ... ဗုဒ္ဓဝါဒ ယဉ်ကျေးမှုကို အခြေခံတဲ့ “မောင့်ကုသိုလ်”သီချင်းရဲ့ အယူအဆပါ။ မိန်းမဆိုတာ လင်ယောက်ျားကို ပြုစုရမယ့်သူ၊ မိန်းမတွေဟာ ယောက်ျားရဲ့ ကုသိုလ်ကံကြောင့် ပေါ်ပေါက် လာရတာ၊ ထားရာနေ စေရာသွားရမယ်။ ယခုဘဝ မှာ ပြုတဲ့ ယောက်ျားရဲ့ ကျေးဇူးတွေဟာ ဘယ်နှစ်ဘဝ ဆပ်ရ မှန်း မသိနိုင်အောင် များပြားတယ်ဆိုတဲ့ ဒီသီချင်းရဲ့ အယူအဆ ဟာ မိန်းမတွေကို နှိမ့်ချ ဖိနှိပ်ရာ ရောက်ပါသလား၊ ဒီနေ့ခေတ် အဘိဓမ္မာစံနဲ့ တိုင်းတာရင် အကြီးအကျယ် အငြင်းပွားဖွယ် ဖြစ် နိုင်ပါသလား ရှင်းပြပေးစေလိုပါသည် ဘုန်းဘုန်း။
သန်းထိုက် (ပါရမီ-ရန်ကုန်)
---ဘုန်းပစ္စည်း
မဟာသုဒဿနသုတ်မှာ စကြာမင်းရဲ့ ဘုန်းကံကြောင့် ‘စကြာ ဆင် မြင်း ပတ္တမြား မိဖုရား သူဌေး သားကြီး”လို့ ရတနာ ခုနစ် ပါး ပေါ်ပေါက်လာကြောင်း ဆိုတယ် (ဒီ၊၂၊၁၄၃)။ ဗုဒ္ဓလောင်း လျာ မင်းသိဒ္ဓတ်ရဲ့ ဘုန်းကံကြောင့် ဖွားမြင်တာနဲ့ ရွှေအိုးကြီး ၄-လုံး ပေါ်လာပြီး တောထွက်ချိန်မှာ ကွယ်ပျောက် ကုန်တယ် (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၅၃)လို့လည်း သိရတယ်။
ဒီကျမ်းဆိုတွေကို အမှန်အတိုင်း နားလည်ဖို့ လိုတယ်။ မှန်က ဒီ“ဘုန်းပစ္စည်းတွေထဲမှာ သက်မဲ့တွေကို သူ့ရဲ့ ဘုန်းကံ ကြောင့် ဖြစ်လာရတယ်လို့ ဆိုခွင့်ရှိပေမယ့် သက်ရှိတွေကျတော့ ဒီလို ဆိုရင် မပြည့်စုံတော့ဘူး။
ဥပမာ ... မိဖုရား သူဌေး သားကြီး ဆိုတာတွေဟာ ဒီ စကြာမင်းနဲ့ ပတ်သက်မှုအတွက် ကုသိုလ်ထူးကို သူ့ဟာသူ လုပ်ခဲ့ရတာမျိုး။ စကြာမင်းက လုပ်ပေးဖို့ မဖြစ်နိုင်ဘူး။ ဘယ် သူမှလည်း လုပ်ပေးလို့ မရဘူး။ ဒါကြောင့် နောက်တစ်မျိုး ပြန် တွေးရင် သူတို့ရဲ့ ဘုန်းကံကြောင့် စကြာမင်း ပေါ်ပေါက်လာရ တယ်လို့ ဆိုခွင့်ရှိတယ်။ ဒါကြောင့် စကြာမင်းကိုလည်း ၎င်းတို့ရဲ့ “ဘုန်းပစ္စည်း”လို့ ဆိုနိုင်တယ်။
လိင်ပြောင်း
“မိန်းမတိုင်း ဆိုသလို .. လင်ယောက်ျားကို ... ယုယုယယ ပြုစု ရမယ့်သူပါဆို ... ကျမတစ်ယောက်မှာတော့ ... မောင့်ကုသိုလ် အလျောက် ... ပေါ်ပေါက်လာခဲ့သကို။ ဒါက အမျိုးသမီး ဆိုဖို့ အတွက် ရည်ညွှန်းထားတဲ့ စာသားပဲလေ။ ဒီစာသားကို ယော- က်ျားလည်း ဆိုနိုင်တာပဲ။ ယောက်ျား ဆိုရင်တော့ စာသားကို လိင်ပြောင်း ရမှာပေါ့ ... “ယောက်ျားတိုင်း ဆိုသလို ... ဇနီး မယားကို .. ယုယုယယ .. ပြုစုရမယ့်သူပါဆို ... ကျနော်တစ် ယောက်မှာတော့ .. မယ့်ကုသိုလ် အလျောက် ပေါ်ပေါက် လာခဲ့သကို”။ အောက်ပါ မေးခွန်းတွေကို ဖြေကြည့် ..
လေ့ကျင့်ခန်း
အောက်ပါ သီချင်း စာပိုဒ်များကို ယောက်ျား သို့မဟုတ် မိန်းမ အဆိုတော် ဆိုနိုင်အောင် လိင်ပြောင်းခဲ့ပါ ..
၁။ မောင့်ကုသိုလ် ဆိုရင်လည်းဆို ...ကျမမှာ မလှတာ လှတာ ပုဗ္ဗေစမို့ - ညိုရင်ညို၊ ဖြူရင်ဖြူ ဆူရင်ဆူ ကြုံရင်ကြုံ နိမ့်နိမ့် မြင့်မြင့် .. ဘာပဲဖြစ်ဖြစ် ရှေးရှေး မောင့်ကုသိုလ်။
၂။ ယခုဘဝမှာ .. ကုသိုလ် ... ကျေးဇူးတွေကို ဘယ်နှစ်ဘဝလောက် ...... ထားလို့ ဆပ်ဖို့လိုသေး ..ပျိုတွေးမရသကို (ပြောင်း ကြည့် ... ‘မောင်တွေးမရသကို”ဆို မကောင်းဘူးလား)။
ဗုဒ္ဓဝါဒ အဆုံးအမမှာ လင်ယောက်ျားတွေကိုပဲ ဇနီးမယား တွေက ကျေးဇူး တင်ရမယ်လို့ ရှိကို မရှိဘူး။ အပြန်အလှန် သဘောပဲ ရှိတယ်။
၃။ နောက် လေ့ကျင့်ခန်းတစ်ခု နေ့စဉ်လည်း .. လွမ်းမိသည် .. အသဲထဲက မေတ္တာရည် ... မောင့်ကိုရည်ညွန်း သွန်းခဲ့သည်” (လွယ်ပါတယ်)။
၄။ ကဲ .. အင်္ဂလိပ်လို ပြောင်းကြည့်လိုက်ဦး .. Oh I think that I found myself a cheerleader, She is always right there when I need her . (မရယ်ပါနဲ့.. “မောင့်ကုသိုလ်”ထဲက အဘိဓမ္မာကို ရှင်းဖို့ အင်္ဂလိပ်မှာလည်း ကျားမ နှစ်ဦးလုံး ဆိုနိုင်တာမျိုး ရှိ ကြောင်း ဉာဏ်မီသလောက် တင်ပြတာပါ။)
ပျို့ဘုန်း
“ရွှေစင်ကို သွန်းသလိုပ .. အလှတွေရဲ့ ဘုရင်ခေါ်ဆို ... သခင်မ ပဘာပျို .. မင်းတရားကြီး ကုသ ရုပ်မလှလို့ မကြိုက်ပါရစေ နဲ့ဆို .. ဒါပေမယ့်လည်း သာဂလတွင် ခုနစ်လအပြင်ပို .. ထို ပုဂ္ဂိုလ် မငြင်းနိုင်ဘူးလို့ ကုသိုလ်ထူးတာကို ..။ ဒီစာပိုဒ်တော့ ယောက်ျား ဆိုဖို့ ခက်မှာမို့ ချန်ထား သို့မဟုတ် အခြားနမူနာ တစ်ခုနဲ့ အစားထိုး ရေးစပ်မှ ဖြစ်မယ်။
ဒီစာပိုဒ်ကို “အလှပဂေး ပဘာပျိုဟာ ရုပ်ဆိုးဘုရင် ကုသ ကို ခုနစ်လပဲ ငြင်းနိုင်ပြီး နောက်ဆုံး မင်းကြီးရဲ့ ဘုန်းကြောင့် လက်ခံတယ်’လို့ အဓိပ္ပာယ် နားလည်ပြီး စဉ်းစားကြည့်ရင် ပဘာပျိုဟာ ကုသမင်းရဲ့ ဘုန်းကြောင့် ဖြစ်လာသလို ပဘာပျို့ အဖို့လည်း ရောမစစ်သူကြီး အာခိလိလို တကယ့် စစ်ဘုရင် အာဂသတ္တိခဲ ကုသမင်းနဲ့ ဆုံစည်းရတာဟာ ‘ပဘာပျို့ ဘုန်း ကြောင့်’လို့ ဆိုခွင့် မရှိဘူးလား။
ပဉ္စပါပီ
“လူဖြစ်ကြမ္မာလေ ခုဖြစ်ထွေ ပုဗ္ဗေက ညှိုးတာမို့ ရုပ်ရည် ကျမ ဆိုးလှပါသည် မြင်သမျှမှာ မသတီဘူးတဲ့ ပဉ္စပါပီအမွဲ၊ တွေးဆ ရရင် ရှင်တို့ရဲ့ ပေးဒါနီ ကုသိုလ်ကလည်း နည်းတာကြောင့် သားအရေမှာ အများတပ်တွေ ့ခဲ့ရတယ်တော့် ရှေးကဝဋ်ပဲ (ကြာနီကန် တရားထဲကပါ)”။ ရုပ်ဆိုးမ ပဉ္စပါပီရဲ့ ဖြစ်ရပ်မှာ ဒီအယူအဆ ပိုထင်ရှားတယ်။ ဘုရင် နှစ်ပါးတောင် ရုပ်ဆိုးမရဲ့ “ဘုန်းပစ္စည်းတွေ” ဖြစ်နေတယ်လေ။
ရှင်းချက်
“မောင့်ကုသိုလ်”သီချင်းဟာ မိန်းမက ယောက်ျားကို အထူးမွှမ်း ရည်ညွှန်းပြီး ရေးစပ်တာဖြစ်လို့ “မိန်းကလေးရဲ့ ရှိခြင်း မရှိ ခြင်း၊ လှခြင်း မလှခြင်းဟာ မောင့်ကုသိုလ်ကြောင့်”လို့ ကောက် ချက် ဆွဲခွင့်ရှိပေမယ့် ‘ယောက်ျားလေးရဲ့ ရှိခြင်း မရှိခြင်း၊ လှ ခြင်း မလှခြင်းဟာလည်း မယ့်ကုသိုလ်ကြောင့်လို့ပါ အဓိပ္ပာယ် ဖြည့်ပြီး နားလည်မှ မှန်တယ်။ ဗုဒ္ဓဝါဒ အခြေခံ ယုံကြည်မှုအရ “ကိုယ်လုပ်တာ ကိုယ်ရတယ်၊ သူ့ပြည့်စုံမှု မပြည့်စုံမှုကို သူဟာ သူ လုပ်ခဲ့တာ”ဆိုတာလောက်တော့ ဒီနာမည်ကျော် မန္တလေး သား သီချင်းရေးဆရာ မြို့မငြိမ်း နားလည်မှာ သေချာပါတယ်။
နိုးနိုး
ယနေ့ခေတ် လူတစ်အချို့ဟာ “ယောက်ျားကို မိန်းမဖို့ ဖန်ဆင်း သည် မဟုတ်၊ မိန်းမကို ယောက်ျားဖို့ ဖန်ဆင်း၏ (၁ ကော ၁၁း၉)ဆိုတဲ့ အဆုံးအမကို ဝေဖန်သံ မကြားရပေမယ့် ဗုဒ္ဓဝါဒ မှာ မိန်းမတွေကို ခွဲခြားတယ်ဆိုတာကိုတော့ နည်းမျိုးစုံနဲ့ ထိုး နှက်လေ့ရှိတယ်။ ဗုဒ္ဓဝါဒ မတိုင်ခင်က ရှိခဲ့တဲ့ ယဉ်ကျေးမှု ကြွင်းအကျန် အချို့ ရှိနိုင်ပေမယ့် ဗုဒ္ဓဝါဒကြောင့်တော့ မိန်းမ တွေကို နှိမ့်ချ ဖိနှိပ်တာမျိုး မရှိဘူးလို့ ဆိုရဲပါတယ်။
ဩဂုတ် ၂၃၊ ၂၀၁၇။
---၆၁၀။ သုဝဏ္ဏသျှံ
ကျန်းမာပြီး အသက်ရှည်ပါစေ ဘုန်းဘုန်း၊ ဦးတင်ပါတယ် ဘုရား ... တပည့်တော် မေးလျှောက်လိုသည်မှာ ဇာတ်ကြီး ဆယ် ဘွဲ့ထဲက သုဝဏ္ဏသာမဇာတ်မှာ သုဝဏ္ဏသာမရဲ့ မိဘနှစ်ပါးဟာ လူ့ဘဝနဲ့ ရွာမှာနေ ကလေး မွေးပြီး တရားကျင့်ရင် ဖြစ်ပါ လျက် ဘာကြောင့် လင်မယား နှစ်ယောက်လုံး တောထွက်ရ ပါသလဲ။ တောထွက်ပြီးမှ သုဝဏ္ဏသာမကို တောမှာပဲ မွေးဖွား ရပါသလဲ။ တောထွက်ဖို့ မဖြစ်မနေ လိုအပ်ပါသလား။ ရှင်းပြ ပေးစေလိုပါသည် ဘုရား။
ယဉ်ယဉ်အိ (ဓမ္မစကူးလ်)
---ပါရမီထူး
ငါးရာ့ငါးဆယ် ဇာတ်တော် အားလုံးဟာ ပုံပြင်မဟုတ်၊ ဇာတကပါဠိမှာ ရှင်တော် ဗုဒ္ဓ ဟောတော်မူတာ ဖြစ်လို့ ဗုဒ္ဓလောင်းလျာရဲ့ အတိတ်ဘဝ ဖြစ်တော်စဉ် အနေနဲ့ ထေရဝါဒီတို့ အလေးအနက် ယုံကြည်ပါတယ်။ ဒုကူလ၊ ပါရိကာ၊ သုဝဏ္ဏသာမတို့ ဆိုတာ ဝေဿန္တရာမင်း မိသားစုလိုပဲ ပါရမီ ပြည့်ပြီးသားတွေ ဖြစ်လို့ လူသာမန်နဲ့ မတူဘဲ ထူးခြားတဲ့ မဟာလူသား (ပါရမီရှင်)တွေ အဖြစ် ဗုဒ္ဓဝါဒီတို့ရဲ့ နှလုံးသားမှာ စွဲထင်နေပါတယ်။ မဟာနိ ပါတ် သုဝဏ္ဏသာမ ဇာတ်တော်မှာ ဖော်ပြပုံက...
ရသေ့တွေ
“ဒုကူလနှင့် ပါရိကာတို့သည် မိဘများ၏ ဆန္ဒအရ လက်ထပ်ခဲ့ ကြသော်လည်း ဗြဟ္မာ့ပြည်မှ လာသူများ ဖြစ်သဖြင့် ကာမမှုကို မပြုဘဲ ဟိမဝန္တာအနီး မြစ်ကမ်းတစ်ခု၌ ရသေ့ဝတ်၍ နေကြ၏။ နောင်တွင် သူတို့ မျက်စိ ကွယ်မည်ကို ကြိုမြင်သော သိကြား မင်းက ခိုင်းသဖြင့် ဒုကူလသည် ပြုစုမည့်သား ရရန် ဥတုလာ သည့် ပါရိကာ၏ ချက်ကို လက်ဖြင့် သုံးသပ်၏။ ဘုရားလောင်း သည် နတ်ပြည်မှ စုတေ၍ ပါရိကာ၏ ဝမ်း၌ သန္ဓေယူပြီး ဖွား မြင်သော် သုဝဏ္ဏသျှံ ခေါ်တွင်၏ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၆၊၈၈-၉၁)”။
နေထိုင်ပုံ
နှစ်ဦးလုံး နိက္ခမ္မ (လူ့ဘောင် စွန့်ခြင်း)ကို ဘဝများစွာ လုပ်လာ ပြီးဖြစ်လို့ အလေ့အကျင့် ရပြီးသားတွေ။ ဒါကြောင့် ငြိမ်းချမ်း ဆိတ်ငြိမ်တဲ့ ဘဝမျိုးကို နှစ်သက်ရာကနေ မောင်ရော မယ်ပါ တောတောင်သာခန်း လှမ်းခဲ့ကြတာ။ နှစ်ဦးလုံး ကာမာဝစရ-မေတ္တာ (ကာမာစရစိတ်နဲ့ ယှဉ်တဲ့ မေတ္တာ)ကို ပွားပြီး နေကြ တာ (ဥဘောပိ ကာမာဝစရမေတ္တံ ဘာဝေတွာ တတ္ထ ဝသိသု။ ဇာ-ဒ ၆၊ ၉ဝ)။ ဒါကြောင့် သတ္တဝါတွေ သူတို့ကို ချစ်ကြတာ ပေါ့။ မြွေရဲ့ ရှောင်တခင် အပြုကြောင့်သာ မျက်စိကွယ်ခဲ့ရတာ။
တောမှာမွေး
“လျှံဝေဖြာ .. ချက်ပေါ်မှာ လက်တော် ရစ်ကာထား .. ပတ္တမြား ရွှေကြုတ် .. နုတ်ငုံတော် အရင့်အမာနှင့်သာ”လို့ ဂီတသရုပ်ဖော် ပေမယ့် အမှန်တော့ ရသေ့က ရသေ့မ ဥတုလာချိန်မှာ ချက်ကို လက်နဲ့ သုံးသပ်လို့ (အဿာ ဥတုနိကာလေ နာဘိ ဟတ္ထန ပရာမသိ။ ဇာ၊ဋ္ဌ၊၆၊၉၁) သန္ဓေ ခခဲ့တာ။ ဒါလည်း သူတို့ ရှေ့ ရေးအတွက် သိကြားမင်း တိုက်တွန်းလို့ လုပ်ရတာ။ “တောမှာ မွေး”ပုံက ဟိုလို မဟုတ်ဘူး၊ အဲဒီလိုပါ။ ဒါပေမယ့် ထုံးစံ တိုင်း မွေးတာ ဖြစ်လို့ နို့ချိုတော့ တိုက်ကျွေးရမှာပေါ့။
လိုတယ်
ဗုဒ္ဓ လောင်းလျာ တစ်ဦးအဖို့ ‘နိက္ခမ္မ’ဟာ ကျင့်စဉ် ဆယ်မျိုး ထဲက တစ်ခုပဲလေ။ တောထွက်ဖို့ လိုတာပေါ့။ ကိုယ်တိုင် လုပ် နိုင်ရဲ့လား။ ကလေးတွေ ကြီးရင်၊ မြေးရှင်ပြုပြီးရင် .. ပြီးရင် ပြီး ရင်နဲ့ နောက်ဆုံး မြေစာပုံ ဖြစ်ကုန်တာချည်း။ သုဝဏ္ဏသာမတို့ မိသားစု လုပ်လာတာက ဘ၀ အသင်္ချေမက ကြာခဲ့ပြီ။ ၁၇- နှစ်ကြာ ကားစုတ်ကလေးနဲ့ ကမ္ဘာကို ပတ်မောင်း၊ လမ်းမှာ က လေးမွေး (ဘယ်နိုင်ငံသား ခံယူတယ်မသိ) .. သာမန်တို့ မလုပ် နိုင်လို့ အနည်းဆုံး မှတ်တမ်းတင် ခံရတာပဲ။
အဖြေ ပေါ်လောက်ပါပြီ။ စကားမစပ် ဒီဇာတ်တော်က တောထွက်တာကို ပြချင်တာ မဟုတ်ဘူး။ မိဘကို လုပ်ကျွေး တဲ့ ကျေးဇူးကို သရုပ်ဖော်တာ။ ဇာတ်တော် တစ်ခုလုံး အစ အဆုံး သေချာ ပြန်ဖတ်ဦး။
ဩဂုတ် ၂၅၊ ၂၀၁၇။
---၆၁၁။ တပ်ပြေး ရဟန်းပြုခွင့်
ဆရာတော်အား ဦးတင်ပါတယ် ဘုရား၊ တပည့်တော်ဟာ မြန် မာပြည်မှာတုန်းက ငယ်စဉ်အခါ စစ်တပ်ထဲ ဝင်ခဲ့ပါတယ် ဘု ရား။ ဝင်ပြီးနောက် သုံးလေးလ အကြာမှာ စစ်တပ်ထဲက ထွက်ပြေးပြီး ဘုန်းကြီး ဝတ်ပါတယ်။ အစိုးရ ဝန်ထမ်းဟာ ခွင့်ပြုချက်မရှိရင် ရဟန်းမပြုရဘူးဆိုတာကို အဲဒီတုန်းက မသိခဲ့ ပါ ဘုရား။ နောက် နှစ် ၂၀-နီးပါး လောက်အကြာ နိုင်ငံရပ်ခြား တစ်ခုကို ရောက်ပြီး အဲဒီနိုင်ငံသား ဖြစ်လာပါတယ်။ အခုနိုင်ငံမှာ ဝန်ထမ်း မဟုတ်ပါဘုရား။ ဒါကြောင့် တပည့်တော် ရဟန်း ခံခွင့်ရမရ သိလိုပါသည် ဘုရား။
ရွှေသာ
---အကြောင်းရင်း
ဗိမ္ဗိသာရမင်းရဲ့ စစ်သည်အချို့ စစ်တိုက်သွားရင်း လူမသတ်လို တာနဲ့ ရဟန်းပြုကြတယ်။ ဒီကိစ္စကို တပ်မှူးတွေ သိတော့ “ငါ့ စစ်သားတွေကို ဘာလို့ ရဟန်းပြုရပေးရသလဲ’လို့ ရဟန်းတွေ ကို စိတ်ဆိုးပြီး “ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာရဲ့ ခေါင်းကို ဖြတ်ဖို့၊ ကမ္မဝါစာ ဆရာရဲ့ လျှာကို လှီးဖို့” ဘုရင်ကို အကြံပေးကြလို့ ဘုရင်က ဗုဒ္ဓထံ သွားပြီး “မကြည်ညိုတဲ့ မင်း (အစိုးရ)တွေဟာ မဆိုစ လောက်နဲ့ ရဟန်းတွေကို အပြစ်ပေး သတ်ဖြတ်နိုင်တဲ့အတွက် မင်းမှုထမ်းကို ရဟန်း ပြုမပေးပါနဲ့ ဘုရား”လို့ လျှောက်တယ် (ဝိ၊၃၊၁ဝ၃)။
အထူးမဆို
“ဘုရင့်ထံမှ ရရှိသော စည်းစိမ် လစာငွေများကို ဘုရင်အား ပြန်ပေး၍ ဖြစ်စေ ဆွေမျိုး သားချင်းများအား ပေးခိုင်း၍ ဖြစ်စေ ဘုရင်အား “အရှင်၏ အခစား မလုပ်တော့ပ”ဟု ပန်ကြားသဖြင့် ဘုရင်က ခွင့်ပြုပါက ရဟန်းပြုခွင့် ရှိ၏ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၇၈)’။ မင်းခ စား ဘုရင့်ဝန်ထမ်းနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ဖွင့်ဆိုချက် ဒီမျှပဲ တွေ့ဖူး တယ်။ ဒီနေရာမှာ လျော်ကြေး ပေးတာကို သက်ဆိုင်ရာက လက်ခံရင် ၎င်းအား ရဟန်းပြုပေးခွင့် ရှိကြောင်း နားလည်ရ တယ်။ ရဟန်းပြုပေးတဲ့ သံဃာမှာ မင်းပြစ် မင်းဒဏ် မသင့်ဖို့ အဓိကကျတယ်။
ရဟန်းမဖြစ်
စစ်တပ်ထဲက တရားဝင် ထွက်လာတာ မဟုတ်ဘဲ ထွက်ပြေး တာ ဖြစ်လို့ အဲဒီ စစ်တပ်ရဲ့ အာဏာ ဥပဒေ ဩဇာ အောက်က မလွတ်သေးတဲ့ အခြေအနေဟာ ဘုရင့် အမှုထမ်း အဖြစ်မှ မလွတ်သေးတာနဲ့ တူတယ်။ ဒါကြောင့် “န ဟိ ရဇဘဋော.သိ - = မင်းခစား မဟုတ်သူ မှန်ရဲ့လား”ဆိုတဲ့ အမေးကို အမှန်အတိုင်း မဖြေနိုင်ခဲ့တဲ့အတွက် သိမ်ထဲမှာ ရဟန်းတွေက ကမ္မဝါစာ ဖတ် ပြီး ရဟန်းပြုပေးပေမယ့် ရဟန်းဖြစ်ကို မဖြစ်ခဲ့ဘူး။ သာမဏေ ပဲ ဖြစ်တယ်။ အဲဒီ ဘုရင် (အစိုးရ) လက်အောက်မှာ နေသရွေ့ ပါပဲ။ စစ်တပ် သို့မဟုတ် အစိုးရနဲ့ ကင်းလွတ်တဲ့အခါ ရဟန်း ပြန်ခံ ရမယ်။ ဒီအတိုင်း ဆက်နေသွားလို့ မရဘူး။
ကင်းလွတ်
အခြား နိုင်ငံအစိုးရရဲ့ နယ်ပယ် ပိုင်နက်ကို ရောက်သွားသွားတဲ့ အခါ မိမိရဲ့ မူရင်းနိုင်ငံသား အဖြစ်ကို မစွန့်သရွေ့ ရဟန်းခံလို့ မရနိုင်ဘူး။ အခြား နိုင်ငံသားအဖြစ် ခံယူလိုက်ရင်တော့ မူရင်း နိုင်ငံ အစိုးရရဲ့ အမိန့်အာဏာမှ လွတ်မြောက်ပြီး ဖြစ်လို့ အဲဒီနိုင်ငံရဲ့ အစိုးရဝန်ထမ်း မဟုတ်ရင် အဲဒီနိုင်ငံမှာ ရဟန်းပြုခွင့် ရနိုင်ပါတယ်။ ဒါပေမယ့် .. မူရင်းနိုင်ငံမှာတော့ ၎င်းနဲ့ ပတ်သက် မှုအတွက် သံဃာမှာ ထိခိုက်နိုင်သေးရင် စဉ်းစားစရာ ရှိတယ်။ သက်ဆိုင်ရာ လဝက အရာရှိကို အသိပေးပြီး လုပ်ရင်တော့ ရနိုင်လေမလား။
ဩဂုတ် ၂၆၊ ၂၀၁၇
---၆၁၂။ မဟာယာနနဲ့ သတိပဋ္ဌာန်
ဗဟုသုတအနေဖြင့် သိချင်တာကို မေးလျှောက်ခွင့် ပြုပါဘုရား၊ မဟာယာနဗုဒ္ဓဘာသာဝင်တို့မှာ အခြေခံလိုက်နာ ယုံကြည်ရ မည့် အချက်အချို့ (ဥပမာ ... ငါးပါးသီလ၊ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ် သည်) ရှိပါသည်။ သို့ဖြစ်၍ မဟာယာန ဗုဒ္ဓဘာသာဝင် တစ် ယောက်အဖို့ ကြိုးစားပြီး တရားအားထုတ်လျှင် အဆင့်မြင့် ပန်း တိုင် (ဥပမာ ... သောတာပန်စသည့် အရိယာအဆင့်)ကို ရောက် နိုင်ပါသလား။
ဖြိုးလေး
---ကျမ်းညွှန်း
ထေရဝါဒနဲ့ မဟာယာန တူညီမှုကို အလေးပေးပြီး ဖြေထားတဲ့ မေးခွန်း အမှတ် ၂၄။ ထေရဝါဒနှင့် မဟာယာန (ပေါင်းချုပ် ၁၊ ၂၁၇၆ အရှင်ကေလာသ ဓမ္မအမေးအဖြေများ ပေါင်းချုပ် ၅ စာ-၉၃)၊ မဟာယာနမှာ ရဟန္တာရှိနိုင် မရှိနိုင်ကို ဖြေဆိုတဲ့ မေး ခွန်းအမှတ် ၁၃၃။ မဟာယာနရဟန္တာ (ပေါင်းချုပ် ၁၊ စာ-၄ရရ)၊ ထေရဝါဒနဲ့ မဟာယာန ခြားနားမှုကို အလေးပေး ဖော်ပြတဲ့ မေးခွန်း အမှတ် ၄ဝရ။ ထေရဝါဒနှင့် မဟာယာနခြားနားချက် (ပေါင်းချုပ် ၃၊ စာ-၁၃၄၈)တွေကိုလည်း ဆက်လက် ဖတ်ရှုပါ ပိုနားလည်ဖို့က အထောက်အပံ့ ပြုပါလိမ့်မယ်။
အကျိုးရှိ
မဟာယာနမှာ ဂိုဏ်းကွဲတွေ အများကြီးရှိတယ်။ ဂျပန်က ဂျိုဒို ရှင်ဂိုဏ်းဝင် ဘုန်းကြီးတွေ အိမ်ထောင်ပြု၊ စီးပွားရေး လုပ်၊ အရက်သောက်တယ်။ ဒီဘုန်းကြီးမျိုးက အရိယာအဆင့်နဲ့ ဝေး မယ်။ သူတို့ထဲ ငါးပါးသီလလောက် ထိန်းနိုင်သူ အချို့လည်း အ ရိယမဂ်နဲ့ နီးစပ်နိုင်တယ်။ အိမ်ထောင် မပြုဘဲ ၎င်းတို့ ဝိနည်း နဲ့အညီ နေထိုင်တဲ့ ရဟန်းမျိုးတွေက ငါးပါး ရှစ်ပါးထက် မနိမ့် တဲ့ သီလတွေနဲ့ ပြည့်စုံတဲ့အတွက် သမထ၊ သို့မဟုတ် ဝိပဿနာနည်းနဲ့ တရားအားထုတ်ပါက တရားထူးနဲ့ နီးစပ်မှာပါ။
ဘယ်အဆင့်
မဟာယာန ရဟန်းတွေ ရဟန်းမတွေ (မြန်မာတို့သိတဲ့ မဟာယာန သီလရှင်ဆိုတာ သူတို့အလိုအရ ရဟန်းမတွေ)ထဲမှာ သူတို့ရဲ့ ဝိနည်းကို ကောင်းစွာ စောင့်ထိန်းပြီး နေထိုင်တဲ့ အဆင့်မြင့် သူတော်ကောင်းတွေရှိတာ သေချာတယ်။ တစ်မဂ် တစ်ဖိုလ်ကို ရဖို့ ရဟန်းဝိနည်းကို ကျင့်စရာမလိုဘဲ ငါးပါးသီလ လောက် လုံရင် ဖြစ်နိုင်လို့ အိမ်ရာ မထောင်တဲ့ မဟာယာန ဘိက္ခု ဘိက္ခုနီတွေဟာ အကယ်၍ အကျင့်မှန်ကို ရခဲ့ရင် အရိယာအဆင့်ကို ရောက်နိုင်ပါတယ်။
သိပြီးမှ
မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ သာဝက အချို့ဟာ တရားကို မသိခင်က ကိုယ်ယုံ ကြည်ရာပါပဲ။ ပါရမီရှင် ပဉ္စဝဂ္ဂီတွေတောင် တရား မသိခင်က မြတ်ဗုဒ္ဓကို ခပ်စိမ်းစိမ်းပဲ။ ကဿပ ညီနောင်ဆို ဗုဒ္ဓနဲ့ တွေ့တဲ့ အချိန်ထိ မီးကို ကိုးကွယ်နေကြတာ။ ဗုဒ္ဓဘုရား ဟောကြားတာ ကို လက်ခံနိုင်တဲ့ အဆင့်ကို ရောက်ဖို့တောင် မလွယ်ခဲ့ဘူး။ အစပိုင်းမှာ မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ စကားကို ယုံပေမယ့် ဗုဒ္ဓသာဝကအဖြစ် မခံယူလိုကြဘူး။ တရားကို သိပြီးမှ ဆရာအဖြစ် လက်ခံကြ တာ။ ဒါကြောင့် ပင်ကိုက ဗုဒ္ဓအဆုံးအမကို လက်ခံပြီး ဖြစ်တဲ့ မဟာယာနတွေအဖို့ နည်းမှန်အတိုင်း တရားထိုင်ရင် တရားထူး ကို သိနိုင်တယ်လို့ ယူဆတာပါ။
သတိပဋ္ဌာန်
မဟာသတိပဋ္ဌာန သုတ်မှာ သတိပဋ္ဌာန် လေးပါးဟာ နိဗ္ဗာန်ကို မျက်မှောက်ပြုဖို့ တစ်ကြောင်းတည်းသော လမ်းပဲလို့ မြတ်ဗုဒ္ဓ ဟောတော်မူပါတယ်။ ဒါကြောင့် မဟာယာန ဗုဒ္ဓဝါဒီ လူဖြစ်စေ ရဟန်းဖြစ်စေအနေနဲ့ အနည်းဆုံး ငါးပါးသီလလောက် ဆောက် တည်ပြီး သတိပဋ္ဌာန် ဝိပဿနာကို ကောင်းစွာ ကျင့်ခွင့်ရရင် မဂ် ဖိုလ်ကို ရနိုင်တယ်လို့ ယူဆကြောင်းပါ။
ဩဂုတ် ၂၇၊ ၂၀၁၇
The art of a people is a true mirror to their minds.
J. Nehru
လူမျိုး တစ်မျိုးရဲ့ အနုပညာဟာ ယင်းတို့ နှလုံးသားရဲ့ စစ်မှန်တဲ့ ကြေးမုံပြင် တစ်ချပ်ပါပဲ။ ဂျာဝါဟာလာ နေရူး
၆၁၃။ လိင်ပြောင်းချင်လို့
အရှင်ဘုရား၊ တပည့်တော်၏ မေးခွန်းက အရှင်ဘုရားကို စိတ် အနှောင့်အယှက် ဖြစ်စေလျှင် ခွင့်လွှတ်ရန် တောင်းပန်ပါသည်။ ထာဝရဘုရား ကိုးကွယ်သော ဘာသာတရားတွင် မိန်းမလျာ များ (လိင်တူစုံမက်ခြင်း)ကို ပြင်းပြင်းထန်ထန် ကန့်ကွက်သည် ဟု ကြားသိထားပါသည်။ တပည့်တော်တို့ ဗုဒ္ဓဘာသာအရ ထို မိန်းမလျာများကို မြတ်စွာဘုရားက မည်သို့ အပြစ် ရှိသည်ဟု ဟောခဲ့ပါသနည်း။ ဘယ်အပြစ် ပြုခဲ့သောကြောင့် ယခုဘဝတွင် မိန်းမလျာ ဖြစ်ရသည်၊ ဘယ်လို ဆင်ခြင်နေထိုင်လျှင် ထိုဘဝမှ လွတ်ကင်းနိုင်သည်ကို သိလိုပါသည်။ ယခုဘဝတွင် လိင်တူချင်း စုံမက်ခြင်းသည် ထာဝရဘုရား ကိုးကွယ်သူတို့ ယူဆသလို ဗုဒ္ဓ ဝါဒအရ အပြစ်ကြီးပါသလား သိလိုပါသည် ဘုရား။
လင်းဇေယျာ
---ခွင့်ပြုပုံ
မြတ်ဗုဒ္ဓ လက်ထက်က ရဟန်း ယောက်ျားကနေ ရဟန်း မိန်း မ အဖြစ်သို့ ပြောင်းသွားသူကို သူ့ရဲ့ မူလ (ရဟန်း ယောက်ျား ဖြစ်စဉ်က) ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာနဲ့ ရဟန်း ယောက်ျား အဖြစ်နဲ့ ရခဲ့ တဲ့ သိက္ခာဝါ အတိုင်း (ဥပမာ .. ဘိက္ခု အဖြစ်နဲ့ ရ-ဝါ ရခဲ့ရင် လိင်ပြောင်းပြီးနောက် ဘိက္ခုနီ အဖြစ်နဲ့လည်း ရ-ဝါ ပါပဲ၊ ဝါ လျော့ မသွားဘူး) ဘိက္ခုနီတို့ရဲ့ ဝိနည်းကို ကျင့်သုံးပြီး ဘိက္ခုနီ ကျောင်းမှာ ပြောင်းရွှေ့ နေထိုင်ဖို့ မြတ်ဗုဒ္ဓ ခွင့်ပြုတော်မူတယ် (ဝိ၊၁၊၄၃ မှာ ရှုပါ)။ ဒါဟာ ခုခေတ် ဘာသာရေး အချို့ရဲ့ အမြင် နဲ့ နှိုင်းယှဉ်ရင် အလွန် အဆင့်မြင့်ပါတယ်။
လွတ်နိုင်
သံယောဂသုတ်မှာ မြတ်ဗုဒ္ဓက “ယောက်ျား တစ်ယောက်ဟာ အစွဲ ရ-မျိုးကို တပ်မက် စွဲလမ်းရင် ၁) ပြင်ပရှိ ဆန့်ကျင်ဘက် လိင်ကို အလိုရှိပြီး ၂) ထိုဆန့်ကျင်ဘက် လိင်နဲ့ ယှဉ်တွဲရတဲ့ အခါ ၃) လောကီသားတို့ရဲ့ အန္တိမ ပျော်ရွှင်မှုဆီ ရောက်သွား တယ်။ ဒီလိုဖြစ်ရင် ယောက်ျားဟာ ယောက်ျား အဖြစ်ကို မလွန် မြောက်နိုင်။ ယင်းနဲ့ ပြောင်းပြန် ဖြစ်ရင်တော့ ယောက်ျား ဟာ ယောက်ျား အဖြစ်ကို လွန်မြောက်နိုင်ကြောင်း (အံ၊၂၊၄၄၀)” ဟောတော်မူပါတယ်။ အဲဒီ အစွဲ ၇-မျိုးက ..
၁) မိမိရဲ့ ယောက်ျား ဖြစ်နေတဲ့ဘဝ
၂) ယောက်ျားတွေရဲ့ အပြုအမူ အမူအရာ ကျားလျား သွားဟန် လာဟန်
၃) ဝတ် စား ဆင်ယင် နေထိုင်ပုံ အသွင်အပြင်
၄) ယောက်ျား ဖြစ်ရမှု အတွက် စိတ်ကြီးဝင်ခြင်း တစ်နည်း ယောက်ျားပဲဆိုတဲ့ မာန် သို့မဟုတ် ပုရိသမာန်
၅) ယောက်ျားရဲ့ အလိုဆန္ဒ အကြိုက် နှစ်သက်မှု .. ဥပမာ တုံးတိုက်တိုက် ကမ်းတိုက်တိုက် သဘောထားမျိုး
၆) ယောက်ျားရဲ့ အသံ
၇) ယောက်ျားတို့ရဲ့ အဆင် တန်ဆာ။
ဒီသုတ္တန်အရ လက်ရှိ မိမိရဲ့ လိင်ကို နှစ်သက်ခြင်း မနှစ် သက်ခြင်းဟာ မိမိရဲ့ ဆန္ဒသာ ဖြစ်ကြောင်း နားလည်ရတယ်။
ဖောက်ပြန်
ဗုဒ္ဓဝါဒ ကျမ်းဂန်မှာ “ယောက်ျား အချင်းချင်း မိန်းမ အချင်းချင်း တပ်မက်စိတ် ဖြစ်တာကို မိစ္ဆာဓမ္မ ဖြစ်ကြောင်း (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၅)” ဆိုတယ်။ “မိစ္ဆာဓမ္မဆိုတာ (သဘာဝမှ) ဖောက်ပြန်ပြီး ဝိသဘာ (လိင်မတူသူ)ချင်း မဟုတ်မူဘဲ တပ်မက်ခြင်း (ဒီ၊ဋီ၊၃၊၃ဝ)’လို့ ဖွင့်ပါတယ်။ ဒီလို သဘာဝ မဟုတ်ဘဲ လိင်တူချင်း တပ်မက် တာဟာ ကံကြောင့် ဖြစ်နိုင်သလို ယခုလို ရုပ်ဝါဒ တိုးတက်တဲ့ ခေတ်မှာ မျိုးဗီဇ၊ အစားအသောက်၊ အနေအထိုင်၊ ဆေးဝါးတွေ ကြောင့် လူ့ခန္ဓာကိုယ်ရဲ့ မူလသဘာဝ ဖောက်ပြန်လို့လည်း ဖြစ်နိုင်တယ်။
ကိုယ့်ဆန္ဒ
“ယောက်ျားကနေ မိန်းမ ဖြစ်ချင်လို့ သို့မဟုတ် မိန်းမကနေ ယောက်ျား ဖြစ်ချင်လို့”ဆိုပြီး ပြစ်ဒဏ်ခတ်တာ ကဲ့ရဲ့တာ မုန်း တီးတာမျိုး ဗုဒ္ဓဝါဒမှာ မရှိဘူး။ ကိုယ် ဖြစ်ချင်တာဟာ ကိုယ့် ဆန္ဒပဲ။ ယောက်ျား ဖြစ်လျက် မိန်းမ ဖြစ်ချင်တာဟာ ကိုယ့် ဆန္ဒ ကိုယ်လုပ်တာ ကိုယ်ရမှာ ဖြစ်လို့ ရှင်တော်ဗုဒ္ဓနဲ့ မဆိုင်ပါ ဘူး။ သို့တစေ ယောက်ျားက မိန်းမ ဖြစ်လိုခြင်း၊ မိန်းမက ယောက်ျား ဖြစ်လိုခြင်းဟာ ပုံမှန်မဟုတ်လို့ ဒီလို ဖြစ်တာဟာ အရင်ဘဝ အကုသိုလ် ကြောင့်လို့ဆိုရင် တစ်စိတ် တစ်ဒေသ မှန်တယ်။ ဗုဒ္ဓဒဿနအရ အကျိုးဆက် အားလုံးဟာ အတိတ် လုပ်ရပ်နဲ့ ပတ်သက်သလို ယခု ဖြစ်စဉ်ရဲ့ ထောက်ပံ့မှုနဲ့လည်း မကင်းပါဘူး။
နားမလည်လို့
ဗုဒ္ဓဝါဒမှာ ဘယ်သူ့ကို လက်မထပ်ရ သို့မဟုတ် လက်ထပ်ရ မယ်လို့ သတ်မှတ် ချက်မရှိပါဘူး။ အမှန်တော့ လိင်တူ လိင် မတူ နှစ်မျိုးလုံးပဲ ဒီခန္ဓာကိုယ်ကို အသုံးပြုရပြီး ဘဝတဏှာကို တိုးမြင့်စေတဲ့ ခွန်အားပြင်း တပ်မက်မှုရဲ့ သရုပ်သကန် ပေါ်လွင် တဲ့ ပြုမူဆောင်ရွက်ချက် ဖြစ်လို့ ဘဝသံသရာမှာ ချည်နှောင်တာ ချည်းပါပဲ။ ကျားနဲ့မ၊ ယောက်ျားချင်း၊ သို့မဟုတ် မိန်းမချင်း နှစ်ယောက်သား ချစ်ကြိုက်ကြရင် အဲဒါဟာ လူသားတို့ရဲ့ တူညီ တဲ့ အားနည်းမှု၊ ပရမတ္ထ သဘာဝနဲ့ ဒီခန္ဓာကိုယ်ရဲ့ အနှစ်မရှိတဲ့ သဘာဝကို နားမလည်မှုတို့ကြောင့် ဖြစ်ရတာပဲ။
အချုပ်
ဒါကြောင့် လိင်ပြောင်းချင်လို့ သို့မဟုတ် လိင်တူ လိမ်မတူကို ချစ်ကြိုက်လို့ သေရင် အပါယ် မကျဘူး။ အင်း .. လိင်ကို အကြောင်းပြုပြီး အကုသိုလ်ကို ပြုရင်တော့ မည်သူမဆို အပါယ် ကျမှာပေါ့။ ဗုဒ္ဓဝါဒ အစစ်အမှန်အရ ယင်းတို့အပေါ် ခွဲခြားတာ နှိမ့်ချတာမျိုး လုံးဝ မရှိဘူးလို့ မှတ်ထားဖို့ပါ။ အဖြေ ပေါ်လွင် လောက်ပါပြီ။ မေးခွန်း အမှတ်-၁၆၉ (ပေါင်းချုပ် ၁၊ စာ-၆၆၂)ကိုလည်း လေ့လာပါ။
ဩဂုတ် ၃၀၊ ၂၀၁၇။
---၆၁၄။ သိုးပြီးသင်္ကန်း
စာသူခိုး
လူတကာ အထင်ကြီးလောက်သော သင်၏ တင်ပြချက် သည် သင်ဖတ်သော စာအုပ်မှ ဖြစ်ပါလျက် သင့်ကိုယ် ပိုင်ကဲ့သို့ လုပ်ခဲ့မူ သင်သည် နှလုံးအစားထိုး ကုသမှု ခံယူထားရသူနှင့် ပမာတူ၏။ ဆက်လက် ရှင်သန်ရန် ခက်ခဲလိမ့်မည်။
ဆရာတော် ဘုရား၊ ကထိန်ရာသီမှာ တစ်နိုင်ငံလုံးလိုလို အပြင်မှာရော တီဗွီတွေမှာပါ ဝတ္ထုငွေတွေပါတဲ့ ကထိန် ပဒေသာပင်တွေကို ဆရာတော်တွေ အလှူခံနေကြတာကို တွေ့ရပါတယ်။ အဲဒီလို လှူဒါန်းတာ လက်ခံတာတွေဟာ သင့်တော် မတော် သိလိုပါသည်။ ဒါ့အပြင် ကထိန်ချိန် မဟုတ်ဘဲ တန်ဆောင်မုန်းလပြည့်ကျော်မှ ကထိန်သင်္ကန်း လှူကြ ခင်းကြတာတွေကိုလည်း တွေ့ရပါသည်။ သို့ဖြစ်လျှင် ကထိန်သိုး မသိုး၊ ကထိန် အာနိသင် ရမရလည်း သိလိုပါသည်။ နောက်တစ်ခုမှာ ထိပ်သီးဆိုတဲ့ ဆရာတော်တွေတောင် အမှုသစ် (နဝကမ္မ) အတွက် လှူဒါန်းရင် ကြားခံ ကပ္ပိယ မပါဘဲ ကိုယ်တိုင် လက်ခံကြပါတယ်။ ဒီလိုလုပ်ရင် သင့်တော် မတော်လည်း သိလိုပါသည်။
ကျော်ရဲထွတ်
---ကထိန်ချိန်
ကထိန်ချိန်ဆိုတာ သံဃာတွေ ကထိန်ခင်းဖို့ မြတ်ဗုဒ္ဓ ခွင့်ပြုတဲ့ သီတင်းကျွတ် လပြည့်နေ့မှ တန်ဆောင်မုန်း လပြည့်နေ့ထိ တစ်လ အချိန်ကို ဆိုလိုတယ်။ အဲဒီရက် မတိုင်ခင် သို့မဟုတ် လွန်ပြီးမှ သင်္ကန်းလှူပေမယ့် အဲဒီ သင်္ကန်းနဲ့ ကထိန်ခင်းလို့ ကထိန်မမြောက်ဘူး။ တောဓလေ့တစ်ခုက ကထိန်ချိန်အတွင်း ကထိန်သင်္ကန်းကို အလှူခံပြီး အကျဉ်း(ပွဲမလုပ်ဘဲ) ကြိုခင်းထားလေ့ ရှိတယ်။ လယ်သိမ်း အပြီး ဥတုရာသီ ကောင်းချိန်ကျမှ သံဃာကို များများ ပင့်ပြီး ကထိန် အောင်ပွဲ ခြိမ့်ခြိမ့်သဲ ကျင်းပလေ့ ရှိတယ်။
လှူဒါန်းခွင့်
ဝိနည်း ပါဠိတော်ရဲ့အဖွင့် အဋ္ဌကထာမှာ “ဒီပိတ်စနဲ့ ကထိန်ခင်းပါ ဘုရားလို့ ဆိုပြီး လှူလာရင် ဝတ်ရုံနိုင်တဲ့ သင်္ကန်း ဖြစ်အောင် ချုပ်ဆိုးစီမံ၍ ရသည့် နေ့မှာပဲ ကထိန် ခင်းရမည် (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၈၉)လို့ ဆိုပါတယ်။ ကထိန်လျာအဖြစ် ပိတ်စကိုပါ လှူဒါန်းခွင့် ရှိတယ်။ ဒါပေမယ့် သင်္ကန်းကိုပဲ ကထိန်ခင်းကောင်းလို့ အဲဒီ ပိတ်စကို သင်္ကန်း ဖြစ်အောင်တော့ ချုပ်ဆိုးရမယ်။ ယခုခေတ် လို ချုပ်ဆိုးပြီးသား သင်္ကန်းကို လှူရင် ချုပ်ဆိုးခြင်းကိစ္စ မလိုဘဲ နောက်နေ့ မကူးခင် သိမ်ထဲဝင် ကမ္မဝါစာ ဖတ်ပြီး ကထိန် ခင်းရုံပါပဲ။
မသိုးရ
ကထိန်ချိန်အတွင်း ပွဲရက်မတိုင်ခင် ကထိန်သင်္ကန်းကို ဘုန်းကြီးကျောင်းမှာ သွားထားရင် သင်္ကန်းကို ထားခဲ့ပါရစေ ဆိုပြီး ဘုန်းကြီးဆီမှာ အပ်ရုံ အပ်ထားခဲ့ရမယ်။ ကထိန်သင်္ကန်းပါ ဘုရားလို့ လျှောက်ရင်တော့ ဆရာတော်တွေက အဲဒီ သင်္ကန်းကို အဲဒီနေ့မှာပဲ ကထိန် ခင်းရမယ်။ ပွဲနေ့ထိ မထားကောင်းတော့ဘူး။ မေ့လို့ မသိလို့ ပွဲနေ့ထိ သိမ်းထားမိရင် ဒီသင်္ကန်းဟာ သိုးသွား (ရက်လွန်သွား)လို့ အဲဒီ သင်္ကန်းနဲ့ ကထိန် ခင်းခွင့် မရှိဘူး။ အဲဒီ ကျောင်းမှာ နောက်ထပ်လည်း ကထိန် မခင်းကောင်းတော့ဘူး။
အာနိသင်
ကထိန် အာနိသင်ဆိုတာက သံဃာနဲ့ပဲ ဆိုင်တယ်။ အောင်မြင်တဲ့ ကထိန်ဖြစ်မှ သံဃာတွေ ကထိန်အာနိသင် ရတယ်။ “အာနိသင်ရ’ဆိုတာ သံဃာတွေ ဝိနည်းသိက္ခာပုဒ် အချို့ကို မလိုက်နာဘဲ နေလို့ ရတာကို ဆိုလိုတယ်။ “ကထိန်ချိန် မဟုတ်ဘဲ တန်ဆောင်မုန်း လပြည့်ကျော်မှ လှူကြ’ရင် ရက်လွန် သို့မဟုတ် သိုးသွားတဲ့ သင်္ကန်းဖြစ်လို့ “ခင်းကြ”ပေမယ့် ကထိန် မမြောက် သို့မဟုတ် အောင်မြင်တဲ့ ကထိန် မဟုတ်တဲ့အတွက် ကထိန် အာနိသင် ရမရဆိုတာကို စဉ်းစားစရာ မလိုတော့ဘူး။
ကျမ်းညွှန်း
ကထိန်နဲ့ ပတ်သက်ပြီး မေးခွန်း ၁၆၃။ ကထိန်အနှစ်ချုပ် (ပေါင်းချုပ် ၂၊ စာ-၅၇၈)၊ မေးခွန်း ၄၄၄။ ကထိန်ကို ခွင့်ပြုချိန် (ပေါင်းချုပ် ၃၊ စာ-၁၅၂၀)၊ မေးခွန်း ၅၅၃။ မသိုးသင်္ကန်း (ပေါင်းချုပ် ၄၊ စာ-၁၉၂၀) တွေကိုလည်း ဖတ်ပါ။
ပဒေသာပင်
သာမန် ခေတ်သစ် ရဟန်းတစ်ပါးအဖို့ ဝတ္ထုငွေနဲ့ ပတ်သက်ပြီး အာပတ်လွတ်ဖို့ ခက်ပါတယ်။ သိလျက်နဲ့ မလွှဲသာလို့ လုပ်ကြရာမှာ အချို့ ပုဂ္ဂိုလ်တွေ ထူးပြပေမယ့် မထူးနိုင်ဘူးလို့ပဲ ဘုန်းကြီး မြင်ပါတယ်။ ဥပမာ ... “ငွေတော့ မကိုင်ဘူး၊ ဘဏ်စာရင်းတော့ ရှိတယ်။ အခန်းထဲ ရောက်တာနဲ့ ကပ္ပိယကို စစ်တယ်။ ကပ္ပိယနဲ့ ရန်ဖြစ်တာနဲ့ အပ်ထားတဲ့ ငွေကို မရအရ ပြန်တောင်းတယ်’။ ဒါမျိုးတွေပေါ့။
ဒါကြောင့် ရဟန်းအဖြစ်က လျှောကျသွားစေတဲ့ အထိ အပြစ် မကြီးတဲ့အတွက် “အလှူခံတယ်၊ အာပတ်သင့်တယ် (ဒီအာပတ် မသင့်လည်း အခြားအာပတ် တစ်မျိုးနဲ့ မကင်းနိုင်ဘူး လေ)” ဆိုတာမျိုးကတောင် “ရိုးရိုးသားသား သိက္ခာ ရှိရှိ” ဖြစ်လို့ ဘုန်းကြီးကတော့ နှစ်သက်တယ်။ လွတ်နိုင်တဲ့ အခြေအနေမှာ လွတ်အောင် ရှောင်မှာပေါ့။
သူ့အမြင်
ရဟန်းများ အလှူငွေ လက်ခံတာနဲ့ ပတ်သက်လို့ မလေးရှားနိုင်ငံမှာ ဗုဒ္ဓ သာသနာပြုသွားတဲ့ သီဟိုဠ်ဆရာတော် ဒေါက်တာ သိရိဓမ္မနန္ဒ မထေရ်ရဲ့ အယူအဆကို ကြည့်ပါ ..
“ခေတ်သစ် လူ့အဖွဲ့အစည်းမှာ ငွေကြေးနဲ့ ပတ်သက်မှု မရှိဘဲ ရဟန်းတွေဟာ မိမိတို့ရဲ့ ဘာသာရေးကိစ္စ ဆောင်ရွက်ဖို့နဲ့ သက်ဝင် လှုပ်ရှားနေဖို့ ခက်ပါတယ်။ ရဟန်းတွေ လုပ်ရမှာက ငွေကြေးကို ဖြစ်စေ ပစ္စည်း ဝတ္ထုကို ဖြစ်စေ တစ်ကိုယ်ရေ ပိုင်ဆိုင်မှု အနေနဲ့ မတပ်မက်ဖို့ပါဘဲ။ ဒါဟာ ဗုဒ္ဓရဲ့ အာဘော်ပါ ..
တောထွက် ကမ္မဋ္ဌာန်း အားထုတ်ပြီး လူ့အဖွဲ့အစည်းနဲ့ လုံးဝကင်းဝေးလိုတဲ့ ရဟန်းတွေက လောကီ အနှောင်အဖွဲ့ မရှိဘဲ နေနိုင်ပါတယ်။ ဒါတောင် ဆွမ်းကွမ်း နေစရာနဲ့ ဆေးဝါး အထောက်အပံ့တွေ ရှိရပါလိမ့်မယ်။ ဒီလိုပဲ လူ့အဖွဲ့အစည်းရဲ့ စိတ်ပိုင်းဘဝ လိုအပ်ချက်ကို ဖြည့်စည်းပေးမယ့် ရဟန်းတွေလည်း လူတွေနဲ့အတူ ရှိရပါမယ်။ ဒီလို မဟုတ်ရင် ဗုဒ္ဓဘာသာဟာ လူမှု နေ့စဉ်ဘဝနဲ့ ကင်းကွာသွားမှာပေါ့ (Dr. K. Sri Dhammanada, What Buddhists Believe, p. 154)။
နှလုံးသွင်း
ဗုဒ္ဓသာသနာကို ထောက်ပံ့လိုသူအနေနဲ့ “ခိုင်ကြည်တဲ့ သဒ္ဓါတရား (ရဟန္တာလို့ နာမည်ကြီးမှ ကြည်ညိုတာ မဟုတ်)၊ အလျှော့အတင်း၊ အသင့်နှလုံးသွင်း၊ နားလည်ပေးနိုင်မှု၊ ခွင့်လွှတ်နိုင်ခြင်း၊ အပြစ်ကိုပဲ မြင်လေ့ မရှိခြင်း၊ အများနဲ့ လိုက်လျောညီထွေ ရှိတတ်ခြင်း”တွေဟာ ဘုန်းကြီးရောလူပါ အရေးကြီးတဲ့ အရည်အချင်းတွေ ဖြစ်ကြောင်း အရင် နှလုံးသွင်းသင့်ပါတယ်။
ကျမ်းညွှန်း
ရဟန်းသံဃာကို အလှူငွေ ကပ်တာနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ဘုန်းကြီးရဲ့ ခံယူချက်ကို မေးခွန်းအမှတ် ရ၁။ ရဟန်းငွေ မကိုင်ရ (ပေါင်းချုပ် ၁၊ စာ-၂၇၂)၊ မေးခွန်းအမှတ် ၁၈၂။ အလျှော့အတင်း (ပေါင်းချုပ် ၂၊ စာ-၆၂၄)၊ မေခွန်းအမှတ် ၄၈ဝ။ ဝတ္ထုငွေလှူဒါန်းခြင်း (ပေါင်းချုပ် ၄၊ စာ-၁၆၈၁)တွေမှာ ရှင်းပြထားပြီး ဖြစ်ပါတယ်။
ဩဂုတ် ၃၁၊ ၂၀၁၇။
---၆၁၅။ တွန်သံသာတဲ့ ရွှေဘဲကြက်
ဘုန်းဘုန်း ဘုရား၊ နားနဲ့မနာ ဖဝါးနဲ့ နာပါဘုရား။ ကံမကောင်း အကြောင်းမလှ၍ တပည့်တော်မ၏ ဖူးစာရှင်မှာ လူမျိုးခြား ဘာသာခြား ဖြစ်နေပါသည်။ တပည့်တော်မကတော့ ဘာသာတရား အလွန် ကိုင်းရှိုင်းတဲ့ ဗုဒ္ဓဘာသာ မိဘနှစ်ပါးက မွေးဖွားလာသူပါ ဘုရား။ တပည့်တော်မ ကိုယ်တိုင်လည်း ရိပ်သာတွေမှာ မကြာမကြာ တရားထိုင်ဖူးပါသည်။ စိတ်ထဲမှာ မတင်မကျ ဝေခွဲမရ ဖြစ်ပြီး မိသားစု ဖိအားလည်း ရှိနေပါသဖြင့် ဆရာတော်ရဲ့ အဆုံးအမကို ကြားနာလိုပါသည် ဘုန်းဘုန်း။
ရွှေစင်အိ (မင်္ဂလာတောင်ညွန့်)
---ကိုယ်အဓိက
“အဆုံးအမကို ကြားနာလိုတယ်’ ဆိုပေမယ့် ဒါမျိုးက ဖြစ်ပြီးရင် ဆုံးမဖို့ ဖြစ်စေ ပြန်ပြင်ဖို့ ဖြစ်စေ လွယ်တဲ့ အရာမျိုးတော့ မဟုတ်ဘူး။ ဒါကြောင့် “ကံမကောင်း အကြောင်းမလှခြင်း မဖြစ်ခင် မိမိဖာသာ “ဦးနှောက်’နဲ့ ချင့်ချိန် ဆုံးဖြတ်ရတာမျိုး။ ဒါပေမယ့် မေးခွန်းရှိတော့လည်း ဖြေရမှာပေါ့။ မကြာခင်က ဘုန်းကြီး ရေးထားတဲ့ “မချိတင်ကဲတွေ’က ဖြစ်လာတဲ့ စာကြောင်းတွေကို ဖတ်ကြည့်ပြီး ကိုယ့်ဟာကိုယ် အဖြေရှာနိုင်မယ်လို့ ယူဆပါတယ် ..
ဘိုရည်မွန်
လွန်ခဲ့တဲ့လက တောင်ကျရေ ကြီးလို့ ဘုန်းကြီးကျောင်းဝင်း ရေမြုပ်တာနဲ့ သမံတလင်းတွေ အုတ်ခင်းလမ်းတွေ ရွှံ့ညွန် ဖုံးကုန်လို့ ဒကာကြီး ဦးအောင်ခင် လှူတဲ့ Presser Washer (ပန့်အားနဲ့ ရေဆေးတဲ့စက်)ဝယ်ဖို့ The Home Depot (အိမ်ဆောက်ပစ္စည်းမျိုးစုံဆိုင်)မှာ ပစ္စည်း ရှာနေတုန်း လူရည်မွန် ဘိုတစ်ဦးက “ထိုင်းကလား”တဲ့။ မဟုတ်ပါဘူး၊ မြန်မာပြည်ကပါ။ ထေရဝါဒလား။ ဟုတ်တယ်။ ဒီတော့ အဲဒီ ဘိုရည်မွန်က “ကျုပ်လည်း ထေရဝါဒပါ။ ကျုပ်က ထိုင်းကျောင်းကို မကြာမကြာ သွားပါတယ်။ အခု ထိုင်းကျောင်းမှာ မြက်ရှင်းဖို့ မြက်ရိတ်စက် လာဝယ်တာ။ အရှင်ဘုရားရဲ့ ကျောင်းက ဘယ်မှာလဲ”။ လိပ်စာကို ပြောတော့ သူက “နီးနီးလေးပဲ။ လာခဲ့ပါဦးမယ်”။
ထိုင်းငါးကြော်
အင်္ဂါနေ့က တွေ့ပြီး မေ့မေ့ပျောက်ပျောက် နေရာကနေ စနေ နံနက်မှာ တံခါးခေါက်သံ ကြားလို့ ဖွင့်ကြည့်တော့ အဲဒီ လူပဲ။အစားအသောက် လာပို့တာ ဆိုတော့ “ကျေးဇူးတင်ပါတယ်၊ လာပါ”ဆိုပြီး ဆွမ်းစားခန်းကို ခေါ်သွားတာပေါ့။ မကြာခင်ဘဲ စနေ ပို့နေကျ ဆွမ်းဒကာတွေ ရောက်လာကြတော့ သူယူလာတဲ့ ဟင်းကိုပါ ဦးစားပေးပြီး ကပ်တယ်။ သူ့နာမည် ‘ခရစ်စ်’ (ဒီနာမည်နဲ့ မိတ်ဆွေ တစ်ဦး ရှိသေးတယ်)။ ဟင်းက ပင်စိမ်းနံ့သင်းနေတဲ့ ငါးမွှေကြော်။ ဒီဘိုက ဘယ်နှယ်လုပ် ဒီဟင်းမျိုး ချက်တတ်ပါလိမ့်။ သူ့စကားထဲက သူ့အကြောင်းကို သိရတာက ကျောင်း မပြီးသေးလို့ LA မှာ ကျောင်းတက်နေတဲ့ ဇနီးဆီ မကြာခင် သွားမယ်။ သူ့ဇနီးက ထိုင်းလူမျိုး။ သူက အရီဇိုးနားမှာ အလုပ်လုပ်လို့ အားရင် ထိုင်းဘုန်းကြီးကျောင်းမှာ အပ်တာတွေကို ကူညီပေးတယ်။ အဂျန် (ဆရာတော်)တွေနဲ့ ရင်းနှီးပြီး ထိုင်းလိုလည်း နားလည်တယ်။
မဿဲ
ဆန်အန်တိုနီယို (တက္ကဆပ်စ်)မှာ ဒကာကြီး ဦးအောင်ခင်က ကွယ်လွန်သူ မိခင်ကို ရည်မှန်းပြီး ဒီနေ့ (စက်တင်ဘာ ၃) ဆွမ်းကပ်မလို့ အော်စတင်မြို့က သူနဲ့ ရင်းနှီးတဲ့ ဘုန်းကြီးလေး တစ်ပါးကို ပင့်တယ်။ ဒီဘုန်းကြီးလေးကို “ဘိုကပ္ပိယ”က အော်စတင်က ပင့်လာတယ်။ ဘုန်းကြီးလေးက ထေရ်ကြီးကို လေးစားတတ်တော့ ကျောင်းထဲတောင် မရောက်သေးဘူး မြေကြီးပေါ်မှာ ဝတ်ပြုတယ်။ ဒီတော့ ဒီဘိုကပ္ပိယလေးလည်း လိုက်လုပ်တယ်။ ဘုန်းကြီး စိတ်ထဲ ဘုန်းကြီးလေးကို ချီးမွမ်းနေတာပေါ့။ ဘုန်းကြီးလေး အပြောအရ သူ့နာမည် မဿဲ (မက်သယူး) အတိုကောက် မက်တ်။ သူက တရား ငါးနာရီလောက် ဆက်တိုက် ထိုင်နိုင်ပြီး ဗုဒ္ဓဘာသာ ဖြစ်နေတာလည်း ကြာပြီတဲ့။ မကြာခင်ကမှ ဒုလ္လဘ ရဟန်းက လူထွက်လာတာ။ သူ့မှာ အိမ်ထောင် ရှိတယ်။ သူ့ဇနီးက ထိုင်းအမျိုးသမီး။ မလည်း ထိုင်းလို မွှတ်နေအောင် ပြောတတ်တယ်။
Tucson
ဒါက အရီဇိုးနား တောင်ပိုင်းက မြို့တစ်မြို့ရဲ့ နာမည်။ အသံထွက်က တူဆန်။ “ထူးဆန်းမြို့ လို့ မှတ်ရင် လွယ်မယ်။ လွန်ခဲ့တဲ့ ၉-နှစ်က ဒီမြို့မှာ နေတဲ့ မြန်မာတစ်ဦး ပင့်လို့ သူအလှူလုပ်တဲ့ ထိုင်းကျောင်းမှာ တစ်ည အိပ်ဖူးတယ်။ အဲဒီ အချိန်က ထိုင်းတောင်ပိုင်းကို အကြမ်းဖက် မူဆလင်တွေ သတ်လို့ သေတဲ့ ထိုင်းဗုဒ္ဓဘာသာ အလောင်း ဓာတ်ပုံတွေကို ပြပြီး ကျောင်းထိုင် အဂျန်ဝီရော မျက်ရည် ကျတာကို အမှတ်ရသေးတယ်။ အခုပြောမှာက အဂျန် မျက်ရည်ကျတဲ့ ကိစ္စမဟုတ်။ ထိုင်းဇနီးတွေနဲ့ အတူ အလှူကို လိုက်ပါလာတဲ့ ဘိုဆယ်ကိုးယောက် ဆွမ်းချိုင့် ဆွမ်းအိုး ကိုယ်စီနဲ့ ပါလာတဲ့ ကိစ္စ။ သူတို့လည်း ဘုန်းကြီး ဆွမ်းကပ်ဖို့ ပျာပျာသလဲနဲ့ ကူညီကြတယ်။ တရားနာတော့ ဘုန်းကြီးရှေ့ သူတို့ ဇနီးတွေရဲ့ ဘေးမှာ ရေစက်ခွက် ကိုယ်စီနဲ့။ အဂျန်ကတော့ ထိုင်းလိုပဲ သီလပေး ရေစက်ချတာ။
ယောဟန်
အဲဒီနောက် ၂-လခန့် အကြာ နားနဲ့ နှာခေါင်း ခပ်ချွန်ချွန်၊ အသားဖြူ၊ မျက်ပေါက်ကျဉ်း၊ နှုတ်ခမ်းမွှေး ပါးကျဲကျဲနဲ့ ဘိုကပြား လူငယ်တစ်ဦး ဘုန်းကြီးနေတဲ့ အရီဇိုးနားကျောင်းကို ရောက်လာတယ်။ သူ့နာမည် ယောဟန် (ဂျွန်)၊ တူဆန်က လာတယ်။ တူဆန်အလှူမှာ တွေ့ဖူးတယ် (သူပြောတာ၊ ဘုန်းကြီးက မမှတ်မိ)။ သူ့ အမေ (ထိုင်းအမျိုးသမီး) လှူခိုင်းလို့ ဆန်တစ်အိတ်၊ ဆီ ၂-ပုံး၊ ရေသန့် ၄-ကတ်၊ ဝတ္ထုငွေ ထည့်လှူဖို့ စာအိတ်ရှည် တစ်ဖာ၊ ထိုင်းလုပ် စားသောက်စရာ အခြောက် လေးငါးဆယ်မျိုး၊ ဒေါ်လာ ၅၀ လာလှူကြောင်း ပြောပြတယ်။ ဒီလူငယ်က အင်္ဂလိပ်လို ပြောပေမယ့် ထိုင်းလိုလည်း ကောင်းစွာ ပြောနိုင်သတဲ့။ လှူပြီးနောက် ဘုရား ရှိခိုးပါရစေ ဆိုပြီး ဘုရားဂုဏ် ၉၊ တရားဂုဏ် ၆၊ သံဃာဂုဏ် ၉ နဲ့ သမ္ဗုဒ္ဓေကို ရွတ်တယ်။ အင်တာ နယ်ရှင်နယ် အသံနဲ့ ရွတ်တာ နားထောင်လို့ သိပ်ကောင်း။
အတွေးစ
ဂျွန်တို့ ခရစ်စ်တို့ မက်တ်တို့ ပြန်သွားတဲ့ အချိန်တိုင်း ဘုန်းကြီးမှာ စိတ်ထဲ မချိတင်ကဲလေး တစ်ခု ဖြစ်ဖြစ် ကျန်နေခဲ့တာ။ ခုတော့ အဲဒီ “မချိတင်ကဲလေးတွေက စာကြောင်းတွေ ဖြစ်လာတာပေါ့။ ယခင်က “ဘဲကြက်’ ခေါင်းစဉ်နဲ့ ဓမ္မမေးခွန်း တစ်ခု ဖြေဖူးတယ်။ ကြက်မနဲ့ ဖောက်တဲ့ ဘဲဥက မွေးလာတဲ့ ဘဲလေးတွေကို မိခင် ကြက်မကြီး ထိန်းမနိုင်တဲ့ အကြောင်း။ အခု အဲဒီ အဆိုကို ရုတ်သိမ်းရတော့ မလိုလို။ လူမည်း အမျိုးသားနဲ့ ထိုင်းဇနီးက မွေးတဲ့ နာမည်ကျော် ဂေါက်ဘုရင် ဗုဒ္ဓဝါဒီ တိုက်ဂါးဝုဒ်က ဂေါက်ကစားတာကို သူ့အဖေဆီက အမွေ ရပေမယ့် စာနာသနားတတ်တာ၊ မျှဝေတတ်တာတွေကိုတော့ သူ့အမေဆီက ရတာပါတဲ့။ တစ်ချို့ ဘဲကြက်တွေ ကျတော့လည်း တွန်သံသာလိုက်တာ။ အင်း .. ကြက်မကြီးက စိတ်ဓာတ်ရော ခွန်အား ဗလပါ အားကောင်း မောင်းသန်ကြီး ဖြစ်မယ်။
အဖြေ
အထက်က စာကို အစအဆုံး ကောင်းစွာ ဖတ်ပြီးရင် အတွေးစလေး တစ်ခု ရနိုင်လောက်ပြီလို့ ယူဆပါတယ်။ အိမ်ထောင်ပြုတာနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ဗုဒ္ဓဝါဒမှာ ဘာမှ သတ်မှတ်ချက် မရှိဘူး။ ကိုယ့်ကိစ္စ ကိုယ့်သဘောပါပဲ။ ငယ်ငယ်က ဩကာသနဲ့ ဗုဒ္ဓံ သရဏံ ဆိုဖူးကြတဲ့ ဗုဒ္ဓဝါဒီအမည်ခံ မြန်မာ အထီးအမ အများစု “အခြားတစ်မျိုး’နဲ့ ဖြစ်သွားပြီ ဆိုရင် ဘုန်းကြီးကျောင်းကို ပေါ်မလာတော့တာ များတယ်။ အမှန်တော့ လူဆိုတာ “ကိုယ်ဘာ ဖြစ်တယ် (Identity)”ဆိုတာ ရှိလို့ ‘တွန်သံသာတဲ့ ရွှေဘဲကြက်လေးတွေ ဖြစ်ကြောင်း ပြနိုင်ရင် ပိုကောင်းတယ်လို့တော့ ဆုံးမစကား ဆိုပါရစေ။ မေးခွန်းအမှတ်၊ ၃၃၅ (ပေါင်းချုပ် ၃၊ စာ-၁၀၅၃)ကိုလည်း ရှုပါ။
စက်တင်ဘာ ၃၊ ၂၀၁၇။
---၆၁၆။ သက်ဦးအစ မသိရ
ရိုသေစွာ လျှေက်ထားအပ်ပါသည် အရှင်ဘုရား၊ ပထမဦးဆုံး သတ္တဝါတို့၏ စတင် ဖြစ်တည်ပုံကို ကျမ်းဂန်တွင် မည်သို့ ဖော်ပြထားပါသလဲ ဘုရား။
ရိုသေလျက် မဖြူ
---သူတို့အဆို
ကမ္ဘာ့ ဘာသာတရားတွေ စတင်ရာ ကျမ်းစာတွေမှာ သက်ရှိသက်မဲ့ အရာ အားလုံးကို တစ်ဆူတည်းသော ထာဝရ ဘုရားသခင်က ဖန်ဆင်းခဲ့ပြီး အရာ အားလုံးဟာ ယင်းရဲ့ အလိုအရ ဖြစ်တည် ချုပ်ပျောက်နေရကြောင်း ဆိုတယ်။ ဒီအလို “ပထမဆုံး သတ္တဝါအစ ဖန်ဆင်းရှင်က’လို့ ဖြေရလိမ့်မယ်။ မဟာဗြဟ္မာ၊ ယေဟောဝါ၊ အလ္လာ၊ ထာဝရ စတဲ့ အမည်နာမ အားလုံးကို ဒီနေရာမှာ ဖန်ဆင်းရှင်လို့ ဆိုလိုတယ်။
သိပ္ပံ
သိပ္ပံဆရာတွေဟာ သက်ရှိ သို့မဟုတ် အရာဝတ္ထု တစ်ခုရဲ့ မူလ အစကို ရှာဖွေရင်း အကြောင်းဟာ အကျိုး ဖြစ်သွားပြီ၊ ဆိုပြီး အကျိုးတရားလည်း အခြား အကျိုးတစ်ခုကို ဖြစ်ပေါ်စေတဲ့ အကြောင်းသစ် ဖြစ်သွားပြန်တယ်။ ရှာဖွေရင်း မူလမှတ်ကိုပဲ ပြန်ရောက်သွားကြတယ်။ သက်ရှိ၊ သစ်ပင်၊ ဂြိုဟ်၊ ဒြပ်ဝတ္ထုနဲ့ စွမ်းအင်တွေရဲ့ မူလအကြောင်း တရားတွေကို ရှာဖွေ တွေ့ရှိကြမယ့် မိမိတို့ ကိုယ်တိုင် ဖြစ်ပေါ် တည်ရှိမှုရဲ့ မူလရင်းမြစ် ရှေးဦး အကြောင်းတရားကို အတိအကျ မတွေ့နိုင်ကြသေးဘူး။
လွင့်မျော
ဗုဒ္ဓဒေသနာအရ .. သက်ရှိလောကဟာ “ယခင် ယခု နောင်”လို့ ကာလ ဖြစ်စဉ် သုံးမျိုးနဲ့ အဆုံးမဲ့ စကြဝဠာ (Time and Space) အတွင်း အသီးသီး (ကိုယ်စီကိုယ်စီ) လွင့်မျော လည်ပတ်နေတယ်။ တစ်ခုသော သတ္တဝါသည်ပင် နေရာဌာန အမျိုးမျိုးမှာ ခြားနားတဲ့ အသိဉာဏ် သွင်ပြင် သက်တမ်းတွေနဲ့ ကာလသုံးပါး မရစ်စဲဘဲ ဖြစ်နေကြတယ်။ အဲဒီလို လည်ပတ်စေတဲ့ တွန်းအားက သတ္တဝါ အသီးသီးရဲ့ ကိုယ်တိုင် ‘ပြုပြောကြံ’ခြင်းဖြင့် ထုတ်လုပ် စုဆောင်းထားတဲ့ ‘စွမ်းအင်’တွေပါပဲ။
မြတ်ဗုဒ္ဓက “ဒီဖြစ်စဉ်ရဲ့ အစကို မသိနိုင်ဘူး (ပုဗ္ဗကောဋိ န ပညာယတိ၊ သံ၊၁၊၃၈၅)”လို့ မိန့်ပါတယ်။
ယုတ္တိ
သတ္တဝါ သို့မဟုတ် အရာဝတ္ထုတို့ရဲ့ အဦးအစဟာ ဆုံးစမဲ့ ဖန်ဆင်းရှင် ဖြစ်ပြီး ယင်းမူလ ရင်းမြစ်ဟာ တစ်စုံ တစ်ဦးသော တန်ခိုးရှင်ရဲ့ ဖန်ဆင်းခြင်းကိုမျှ မခံရဘဲ တည်ရှိနိုင်တယ် ဆိုရင် စကြဝဠာအတွင်း အခြားသော သဘာဝ တရားတွေလည်း ဖန်ဆင်းခြင်း မခံရဘဲ မတည်ရှိနိုင်စရာ အကြောင်း ရှိပါ့မလား။ ဖန်ဆင်းမှု ကင်းလွတ် နယ်ပယ်တစ်ခု ဧကန်ရှိရမယ်။
အဖြေ
ဗုဒ္ဓဝါဒအရ သက်ရှိ သက်မဲ့ အရာအားလုံးဟာ ဖြစ်တည် ပေါ်ပေါက်လာမှသာ သိနိုင်တာ ဖြစ်လို့ ယင်းတို့ စတင် ဖြစ်ပေါ်ချိန်ကို မသိနိုင်ကြောင်း မြတ်ဗုဒ္ဓ ဟောပါတယ်။ ဒါကြောင့် “သက်ဦးအစ မသိရ’လို့ပဲ ဖြေနိုင်မှာပါ။
စက်တင်ဘာ ၉၊ ၂၀၁၇။
---၆၁၇။ အကောင်းရဲ့ ရင်းမြစ်
ဘုန်းဘုန်း ဘုရား၊ မင်္ဂလာရဲ့ အဓိပ္ပာယ်ကို ရှင်းလင်းစွာ သိလိုပါသည် ။ အတ္တသမ္မာပဏိဓိကိုလည်း ရှင်းပြပေးပါ ဘုရား။
ခင်ခင်အိ (Rockville, MD)
---ငြင်းခုံရ
“မင်္ဂလာ”ကို “Blessing”လို့ ဆိုပေမယ့် တန်ခိုးရှင်က ကောင်းချီးပေး ဆိုတာမျိုး မဟုတ်ဘူး။ အဓိပ္ပာယ်ရင်းက “ကောင်ခြင်းကို ဖြစ်စေတဲ့ အကြောင်းတရား”။ ဥပမာ .. ဘုန်းကြီးကျောင်း ဘေးကလူကို ဘာလို့ အိမ်ရှေ့မှာ မြင်းခွာသံ ချိတ်ထားသလဲ မေးတော့ lucky sign တဲ့။ ယုန်ခြေအစစ်နဲ့ သော့ချိတ် လုပ်ထားတဲ့ ဘိုတစ်ဦးလည်း တွေ့ဖူးတယ်။ သူတို့ ယဉ်ကျေးမှုအရ အဲဒါတွေကို ကောင်းခြင်းရဲ့ ရင်းမြစ်အဖြစ် ယုံကြည်ကြတာကိုး။ ယုံကြည်မှုတွေ အမျိုးမျိုး ကွဲပြားလို့ သူမှန် ကိုယ်မှန် ငြင်းကြတာ ဘုရားလက်ထက်က ၁၂-နှစ်တောင် ကြာဖူးတယ်။
၃၈-မျိုး
ရာဇဂြိုဟ်မြို့သား လူငယ် သိင်္ဂါလဟာ သူ့အဖေ မသေခင် ဆုံးမတဲ့အတိုင်း မနက်စောစော ဆံပင်ကို ရေဆွတ်၊ အဝတ်စိုကို ဝတ်ပြီး အရပ် ၆-ပါးကို ရှိခိုးနေစဉ် မြတ်ဗုဒ္ဓက “အရှေ့ မိဘ၊ တောင် ဆရာ၊ အနောက် သားမယား၊ မြောက် မိတ်ဆွေ၊ အောက် အလုပ်သမား၊ အထက် ရဟန်း ပုဏ္ဏား”လို့ အဓိပ္ပာယ်မှန် ပြောင်းပေးလိုက်တယ် (ဒီ၊၃၊၁၅၃)။ ဒီလိုပဲ “မင်္ဂလာ (အကောင်းရဲ့ ရင်းမြစ်)”ဟာ သူငါ ထင်သလို “လိပ်၊ ဇီးကွက်’ စသည် မဟုတ်။ ‘မင်္ဂလာ’ အစစ်အမှန် ၃၈-မျိုးကို ဗုဒ္ဓ ဟောကြားမှ အဲဒီ ငြင်းခုံမှုတွေ ငြိမ်းတယ်။
ဆုံးဖြတ်ပါ
ကိုယ့်ကိုယ်ကို စည်းကမ်း သတ်မှတ်တာ “အတ္တသမ္မာပဏိဓိ”။ မကောင်းတာကို ဝေးဝေးရှောင်ပြီး သူတော်ကောင်းစိတ် မွေးမြူဖို့ ကိုယ့်ကိုယ်ကို ဆုံးဖြတ်ခြင်းလို့လည်း ဆိုနိုင်တယ်။ သလ္လေခသုတ် (မ၊၁၊၄၁)မှာ ဆုံးဖြတ်ပုံ နမူနာ ၄၄-ခု ဟောတော်မူတဲ့ အနက် အချို့မှာ ..
၁။ သူများ ရက်စက်သော်လည်း ငါ ရက်စက်သူ မဖြစ်ရ။
၂။ သူများ သူ့သက် သတ်သော်လည်း ငါ သူ့သက် သတ်သူ မဖြစ်ရ။
၃။ သူများ သူ့ဥစ္စာကို ခိုးသော်လည်း ငါ သူ့ဥစ္စာကို ခိုးသူ မဖြစ်ရ။
၄။ သူများ မစင်ကြယ်သော်လည်း ငါ စင်ကြယ်သူ ဖြစ်ရမည်။
၅။ သူများ မမှန်စကား ဆိုသော်သည်း ငါ အမှန်စကား ဆိုမည် .. စသည်။
ကော်ဖတ်
“ဒေါသ ထွက်စရာနှင့် ကြုံပေမယ့် သည်းခံမည်။ သူတစ်ပါး အောင်မြင်တာကို ငြူစူစိတ် မဖြစ်အောင် အားထုတ်မည်။ သူတစ်ပါးရဲ့ အောင်မြင်မှုကို နှစ်သက်နိုင်အောင် ကြိုးစားမည်” သည်ဖြင့် မိမိမှာ ဖြစ်နိုင်တဲ့ စိတ်ယုတ်တွေကို ကျော်လွှားနိုင်ဖို့ နေ့တိုင်း ဆုံးဖြတ်ချက်ချ။ ဒီနောက် လချုပ်၊ နှစ်ချုပ်တွေနဲ့ ကိုယ့်စိတ် ပြောင်းလဲမှု ရှိမရှိ သုံးသပ်ပြီး တဖြည်းဖြည်း ကိုယ့်ကိုယ်ကို ဆုံးမယူတာ။ ဒါကြောင့် “အတ္တသမ္မာပဏိဓိ”ဟာ သစ်သားကို ချောအောင် ပွတ်တိုက်တဲ့ sand-paper (ကော်ဖတ် စက္ကူ)နဲ့ တူတယ်။
စက်တင်ဘာ ၉၊ ၂၀၁၇။
---၆၁၈။ လူမိုက်နဲ့ လူလိမ္မာ
ဆရာတော် ဘုရား၊ လူမိုက်နှင့် ပညာရှိကို ခွဲခြား၍ သိလိုပါသည် ။ ဘယ်လို လူကို လူမိုက် သို့မဟုတ် လူလိမ္မာဟု ကျမ်းဂန်တွင် ဟောကြားထားတယ် ဆိုတာကို ရှင်းပြပေးစေလိုပါသည် အရှင်ဘုရား။
ခင်ညွန့်ရည် (El Monte, CA)
---အခြေခံ
လူလိမ္မာဟာ လူ့စိတ်မှာ အမှားနဲ့ အမှန်ကို ခွဲခြားပေးနိုင်တဲ့ မျိုးစေ့ကို စိုက်ပျိုးပေးနိုင်တယ်။ မကောင်းတာကို ရှောင်ပြီး ကောင်းတာကို လုပ်ဖို့ အားပေးတယ်။ ဒါကြောင့် လူလိမ္မာကို မိတ်ဆွေပြုတာဟာ အကောင်းရဲ့ အခြေခံဖြစ်တယ်။ လူမိုက်နဲ့ ပေါင်းရင် လူတစ်ယောက်ရဲ့ စိတ်ဟာ အမှန်ကို ဆုံးဖြတ်နိုင်တဲ့ စွမ်းရည် ရှိရင်တောင် စိတ်ပိုင်းဘဝကို လေ့ကျင့်ခါစမှာ ထိုလူမိုက်ရဲ့ လွှမ်းမိုးမှု ခံရဖို့ လွယ်ကူတယ်။ သူ့လမ်းညွှန်မှုရဲ့ ဖမ်းယူတာကို ခံရပြီး အမှားကို ရောက်သွားနိုင်တယ်။
အလာဟုသခင် အတွက် အသက်ပေးရင် ကောင်းကင်ဘုံမှာ အပျိုစင် ၇၂-ယောက် ရမယ်ဆိုတဲ့ လူမိုက် လမ်းညွှန်ကို ယုံစားမိလို့ ယုံကြည်မှု မတူတဲ့ အပြစ်မဲ့သူတွေကို လိုက်သတ်ဖို့ ကိုယ်မှာ ဗုံးကပ်ပြီး ကိုယ့်ကိုယ်ကို အသေခံတဲ့ဆီ ရောက်သွားကြတာဟာ အရှင်းဆုံး နမူနာပါပဲ။
ပညာရှိ
လူမိုက်နဲ့ လူလိမ္မာ (ပညာရှိ)ကို ခွဲခြားဖို့ မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ လမ်းညွှန်မှုတွေ ရှိတယ် ..
“ရဟန်းတို့၊ ကိုယ်ဖြင့် ပြုသော ယုတ်သော အမူအကျင့်၊ နှုတ်ဖြင့် ပြုသော ယုတ်သော အမူအကျင့်၊ စိတ်ဖြင့် ပြုသော ယုတ်သော အမူအကျင့်’ဟူသော အရည်အချင်း သုံးမျိုးရှိသူကို လူမိုက်ဟု သိရမည် (အံ၊၁၊၁၀၀)။ လူမိုက်ဟု ထင်ရှားစေသော အပြုအမူ သုံးမျိုးရှိ၏။ ယင်းတို့မှာ မကောင်းသော အကြံကို ကြံခြင်း၊ မကောင်းသော စကားကို ဆိုခြင်း၊ မကောင်းသော အမှုကို ပြုခြင်းတို့တည်း (ယင်း)။
“အကြင် ပုဂ္ဂိုလ်ကို ပေါင်းသင်းမူ ငါ့အား အကုသိုလ် တရား တိုးပွားပြီး ကုသိုလ်တရား ဆုတ်ယုတ်၏”ဟု သိပါမူ ထို ပုဂ္ဂိုလ်ကို မပေါင်းသင့်။ “အကြင် ပုဂ္ဂိုလ်ကို မှီဝဲမူ ငါ့အား အကုသိုလ်တရား ဆုတ်ယုတ်ပြီး ကုသိုလ်တရား တိုးပွား၏”ဟု သိပါမူ ထိုပုဂ္ဂိုလ်ကို ပေါင်းသင့်၏ (အံ၊၃၊၃၃၇)။
မကောင်း
ဒီနေရာမှာ “အယုတ်၊ မကောင်း၊ အကုသိုလ်”ဆိုတာကို “အပြစ်ရှိခြင်း မကောင်းကျိုးကို ဖြစ်စေခြင်း”လို့ နားလည်ပါ။ ဥပမာ .. အလိုကြီး၊ အပျက်ထန်၊ စိတ်မတည်ငြိမ်၊ မနာလို၊ အလိုမကျ၊ ငြူစူ၊ ကိုယ်ကျိုးရှု’ ဆိုတာတွေဟာ မကောင်းကျိုးရဲ့ ရင်းမြစ်တွေပဲ။ လူတစ်ယောက်နဲ့ အပေါင်းအသင်း ပြုတဲ့အခါ အဲဒီ စိတ်ဆိုး စိတ်ယုတ်တွေကို တိုးပွားစေရင် အဲဒီလူကို ရှောင်ရမယ်။
အဲဒါရဲ့ ဆန့်ကျင်ဘက် ကိုယ်ချင်းစာ ကြင်နာ ရက်ရော စတဲ့ အရည်အချင်းကောင်းကို တိုးပွားစေရင်၊ သီလ သမာဓိ ပညာကို တိုးတက်စေရင် အဲဒီလူနဲ့ ဆက်သွယ်ရမယ်။
ဆင်ရိုင်းလို
တောက ဖမ်းလာတဲ့ ဆင်ရိုင်းကို ဆင်ယဉ်ရဲ့ ဘေးမှာ ပူးကပ်ချည်နှောင်ပြီး မောင်းနှင်တဲ့အခါ ဆင်ရိုင်းဟာ ဆင်ယဉ်ရဲ့ လွှမ်းမိုးမှုကြောင့် တဖြည်းဖြည်း ငြိမ်သွားတယ်။ ပြီးမှ ဒီကောင့်ကို ယဉ်အောင် လေ့ကျင့်ယူရတယ်။ ဒီလိုပဲ ကျင့်သုံးခါစမှာ ဗုဒ္ဓဝါဒီ တစ်ယောက်ရဲ့ စိတ်ဟာ ဆင်ရိုင်းလိုပဲ။ ဒါပေမယ့် ကျင့်စဉ်နဲ့ နီးစပ်ပြီးသူတွေနဲ့ အပေါင်းအသင်း လုပ်မိတဲ့အခါ ကိုယ့်ရဲ့ စိတ်ဆင်ရိုင်းကို ဆုံးမနိုင်ဖို့ အထောက်အပံ့ ပြုပြီး တဖြည်းဖြည်း ကိုယ့်ကိုယ်ကို ဆုံးမလာနိုင်တယ်။
ရင်းမြစ်
မင်္ဂလသုတ် ဒုတိယ ဂါထာအရ လူမိုက်ကို ရှောင်ခြင်း လူလိမ္မာ (ပညာရှိ)ကို မှီဝဲခြင်းဟာ မင်္ဂလာ အားလုံးရဲ့ အခြေခံပါပဲ။ လမ်းမှန်ကို ညွှန်ကြားနိုင်တဲ့ လူနဲ့ ဆက်သွယ် ပေါင်းသင်းမှ လမ်းမှားကို ရှောင်နိုင်မှာပေါ့။ “မြုပ်ထားသော ရွှေအိုးကို ပြောကြားလာသူကဲ့သို့ ထင်မှတ် ရှုကြည့်၍ အပြစ်ဖော်ပြ ဆုံးမလေ့ရှိသော ပညာရှိကို ပေါင်းသင်းရာ၏။ လူလိမ္မာ(ပညာရှိ)ကို ဆည်းကပ်သူအား ကောင်းမြတ်ခြင်း ဖြစ်၏။ ဆိုးယုတ်ခြင်း မဖြစ် (ဓမ္မပဒ၊၁၆-ဂါထာ)။
စက်တင်ဘာ ၁၀၊ ၂၀၁၇။
---ကျီးကန်းနှင့် ဥဒေါင်း
အိမ်ကြို အိမ်ကြား ကျီးကန်း တစ်သောင်း အော်သည်ထက် မြိုင်ယံ တစ်ကြော ဥဩငှက် တစ်ကောင် တွန်သည်က ပို၍ သာယာ၏။
၆၁၉။ ဥုံ မဏိ ပဒ်မေ ဟုံ
ဆရာတော် ဘုရား၊ ထိုင်ဝမ်က အစ်ကိုဆီကို သွားလည်တုန်းက မဟာယာန ဗုဒ္ဓဘာသာ ကျောင်းမှာ အခမ်းအနား တစ်ခုနဲ့ ကြုံပါတယ်။ အဲဒီမှာ တရုတ် ဘုန်းကြီးတွေက “ဥုံ မဏိ ပဒ်မေ ဟုံ”ကို တူရိယာတွေ တီးခတ်ပြီး မိနစ်သုံးဆယ်ကြာ ရွတ်ဖတ်ပါတယ်။ တပည့်တော်က နားမလည်တော့ ငြီးငွေ့ပြီး အိပ်ချင်ပါတယ်။ ဖြစ်နိုင်လျှင် “ဥုံ မဏိပဒ်မေ ဟုံ”ရဲ့ အကြောင်းကို သိချင်ပါသည် ဘုရား။
ဒေါ်ကြင်ရှိန် (စမ်းချောင်း)
ပဋ္ဌာန်း
“အိပ်ချင်တယ်” ဆိုလို့ မြန်မာပြည်က အသံမစဲ ပဋ္ဌာန်းပွဲကို သွားအမှတ်ရတယ်။ တောမှာဆို လော်ကြီးတွေကို သစ်ပင်မြင့်မှာ ချိတ်ပြီး ရွတ်တာ ဖြစ်လို့ ဘေးက မကြည်ညိုသူတွေ အိပ်မရဘူးတဲ့။ ခုတော့ ကြည်ညိုပေမယ့် ထိုင်ဝမ် ဘုန်းကြီးတွေက အခန်းထဲမှာ တူရိယာနဲ့ ရွတ်တာ ငြိမ့်ညောင်းလွန်းလို့ အိပ်ချင်တာ ဖြစ်မယ်။ “ဥုံ မဏိ ပဒ်မေ ဟုံ”အကြောင်းကို ပြည့်ပြည့်စုံစုံတော့ မသိဘူး။ ဒါပေမယ့် တိဗက် ဘုန်းတော်ကြီး ဒလိုင်းလားမားရဲ့ ဟောပြောချက်နဲ့ Wikipedia မှာ ဖော်ပြတာတွေကို အခြေပြုပြီး နားလည်သမျှ ပြန်ပြောပြပါမယ်။
ဥုံအစ
‘ဥုံ’ဆိုတာ ပူဇော်အပ်တဲ့ အသံ။ အဆုံးမဲ့ စွမ်းအင် ရှိတယ်။ ကမ္ဘာ့ ရှေးဦး ကျမ်းစာတွေ ဖြစ်တဲ့ ဥပနိသျှဒ် ကျမ်းတွေမှာ ဥုံ စာလုံးကို ပထမဆုံး တွေ့ရသတဲ့။ အရိုအသေ ပြုအပ်တဲ့ စကားလုံး။ ဘဂဝါဂီတ၊ ဟိန္ဒူ ပုရဏ်ကျမ်းနဲ့ ဂျိန်းဝါဒ ကျမ်းစာတွေမှာလည်း ‘ဥုံ’စာလုံး တွေ့ရသတဲ့။ နှောင်းခေတ်မှာ တိဗက်က ဝဇိရယာန ဗုဒ္ဓဝါဒီတွေလည်း မန္တရတွေရဲ့ အစမှာ ‘ဥုံ’ခံပြီး ရွတ်ဆိုတယ်။ ဆစ်ခ် ဘာသာမှာတောင် ဥုံနဲ့ အသံ ထွက် ဆင်တူတဲ့ အသုံးရှိသတဲ့။ အဓိပ္ပာယ် တူမယ် ထင်တယ်။
ဥုံဆိုတာ
‘ဥုံ’မှာ “အ၊ ဥ၊ မ”လို့ အသံသုံးခု ပါတယ်။ ဒီသုံးခုလုံးက သာမန် ပုထုဇဉ် တစ်ယောက်ရဲ့ နေ့စဉ် ဘဝထဲက မစင်ကြယ်တဲ့ ကိုယ် နှုတ် စိတ်ကိုရော ဗောဓိဉာဏ်ကို ရပြီးတဲ့ ဗုဒ္ဓရဲ့ စင်ကြယ် မြင့်မြတ်တဲ့ ကိုယ်နှုတ်စိတ်ကိုပါ ကိုယ်စားပြုတယ်။ လူဟာ ကိုယ်နှုတ်စိတ် မစင်ကြယ်တဲ့ ဘဝကနေ လုံးဝ စင်ကြယ်အောင် လုပ်နိုင်တယ်။ ဗုဒ္ဓတွေလည်း သာမန်ကနေ ကျင့်ကြံ အားထုတ်ရင်း မစင်ကြယ်တဲ့ ကိုယ်နှုတ် စိတ်ကို ပယ်ရှားပြီး စင်ကြယ်တဲ့ ဘဝကို ရောက်သွားကြတာ။
မစင်ကြယ်တဲ့ ကိုယ် နှုတ် စိတ်မှ စင်ကြယ်တဲ့ ကိုယ်နှုတ် စိတ်သို့ ပြောင်းလဲ တိုးတက်မှုကို ‘ဥုံ’အသံနဲ့ ကိုယ်စားပြုတယ်။ ဘယ်ပုံ ပြောင်းလဲတယ် ဆိုတာကို နောက်အသံ လေးခုနဲ့ ညွှန်ပြတယ်။
မဏိ
အသံနှစ်ခု ရှိတဲ့ “မဏိ”ဆိုတာ ရတနာ။ ဒီအသံနဲ့ ဗောဓိဉာဏ် ကရုဏာ မေတ္တာကို ရဖို့ ရည်ရွယ်တဲ့ လမ်းစဉ်ကို ကိုယ်စားပြုတယ်။ ရတနာဟာ ဆင်းရဲခြင်းကို ဖယ်ရှားနိုင်သလို ဗောဓိဉာဏ်ကို ရဖို့ ယုံကြည်တဲ့ စိတ်လည်း ဆင်းရဲခြင်း ခက်ခဲခြင်းနဲ့ ဘဝသံသရာမှာ လည်ရခြင်းတွေကို ပယ်ရှားနိုင်တယ်။ ရတနာဟာ သတ္တဝါတွေရဲ့ ဆန္ဒကို ဖြည့်စွမ်းနိုင်သလို ဗောဓိဉာဏ်ကို ရဖို့ လုံးဝ ယုံကြည်တဲ့ ရည်မှန်းချက်ရှိတဲ့ လမ်းစဉ်လည်း သတ္တဝါတွေရဲ့ ဆန္ဒကို ပြည့်ဝစေတယ်။
ပဒ်မေ
အသံ နှစ်ခုပါတဲ့ “ပဒ်မေ”ဆိုတာက ကြာပန်း။ ဗုဒ္ဓဝါဒမှာ ကြာပန်းဟာ ပညာကို ကိုယ်စားပြုတယ်။ ကြာပန်းဟာ ညစ်ကျုတဲ့ ရွံ့ညွန်က ပေါက်လာပေမယ့် စင်ကြယ်ပြီး အပြစ်ကင်းသလို ပညာမဲ့တဲ့ ဆိုးညစ်တဲ့ အခြေအနေကနေ ပညာရှိလာရင် လောကရဲ့ အရှုပ်ကို ဖြေရှင်းနိုင်တဲ့ စွမ်းရည်လည်း ရှိလာတာပဲ။ ပညာရှိရင် ဒီခန္ဓာကိုယ်ရဲ့ မမြဲ ဆင်းရဲ အနတ္တ ဆိုတဲ့ သဘောတွေကို နားလည်တယ်။ အဲဒီ ပညာနဲ့ပဲ ဘဝရဲ့ အနှစ်သာရမဲ့ (သုညတ) အဖြစ်ကို သိမြင်နိုင်တယ်။
ဟုံ
နောက်ဆုံး အသံ ‘ဟုံ’ ဆိုတာ ဆက်စပ်ခြင်း ညီညွတ်ခြင်း။ နည်းလမ်းနဲ့ ပညာတို့ရဲ့ ခွဲခြားမရတဲ့ ညီညွတ်မှုကနေ စင်ကြယ်မှုကို ရတယ်။ “လမ်းစဉ်နဲ့ ပညာတို့ရဲ့ ခွဲခြားမရခြင်း”ဆိုတာ လမ်းစဉ်ကြောင့် ဖြစ်လာတဲ့ ပညာရော ပညာကြောင့် ရရှိတဲ့ လမ်းစဉ်ပါ နှစ်မျိုးလုံး ပြည့်စုံတဲ့ သွင်ပြင် ပုံစံရှိတဲ့ တစ်ခုသော စိတ်ကို ရည်ညွှန်းတယ်။ ဒါကြောင့် ..
အသံ ခြောက်ခုပါတဲ့ ဥုံ မ ဏိ ပဒ် မေ ဟုံ”ဆိုတာ လမ်းစဉ်နဲ့ ပညာတို့ရဲ့ ခွဲခြားမရတဲ့ ပေါင်းစပ်ခြင်းဖြင့် လေ့ကျင့်အားထုတ်မှုကို အမှီသဟဲပြုပြီး သာမန်တို့ရဲ့ မစင်ကြယ်တဲ့ ကိုယ် နှုတ်စိတ်ကို စင်ကြယ် ပြည့်စုံတဲ့ ဗုဒ္ဓရဲ့ ကိုယ်နှုတ်စိတ် အဖြစ် ပြောင်းလဲနိုင်တယ်လို့ ဖြစ်ပါတယ်။
တစ်နည်း
စကားလုံး အဓိပ္ပာယ် အနေနဲ့ ‘ဥုံ’ ဆိုတာ ရိုသေပူဇော်ခြင်း ဖြစ်လို့ “ဥုံ = ရိုသေ ပူဇော်ပါ၏။ ဘာကိုလဲ .. မဏိ = ရတနာကို (ပူဇော်)။ ဘယ်မှာ ရှိလဲ .. ပဒ်မေ = ကြာပန်းမှာ (ရှိတယ်)။ ဒါကြောင့် ‘ဥုံ မဏိ ပဒ်မေ = ကြာပန်းထဲက ရတနာကို ပူဇော်ပါ၏။ ဟုံ = မသိမိုက်မဲမှုကို ပယ်ရှားနိုင်ပါစေ”လို့လည်း တန္တရဂိုဏ်း ဗုဒ္ဓဝါဒီတွေက အဓိပ္ပာယ် ဖွင့်ကြောင်း သိရတယ်။
နားလည်ပါ
ဗုဒ္ဓ အဖြစ်ကို အပြင်မှာ မရှာနဲ့။ ဗုဒ္ဓ အဖြစ်ကို ရဖို့ အနှစ်သာရကတော့ ကိုယ်တွင်းမှာပဲ ရှိတယ်။ သတ္တဝါ အားလုံးမှာ သဘာဝအရ မိမိရဲ့ ဘဝဖြစ်စဉ်မှာပဲ ဗုဒ္ဓကိုယ် (တထာဂတဂဗ္ဘ) တည်ရှိတယ် ဆိုတာကို ဒီအသံ ၆-ခုက ရည်ညွှန်းတယ်။ Kalmuck Mongolian Buddhist Center, New Jersey, USA မှာ ဒလိုင်းလားမားရဲ့ ဟောပြောချက်ပါ (Youtube မှာ ရှာကြည့်ပါ)။ အဓိပ္ပာယ်ကို နားလည်ပြီး ရွတ်ဖတ်မှ အကျိုး ရှိကြောင်းလည်း ဒလိုင်းလားမားက မိန့်ကြားပါတယ်။
စက်တင်ဘာ ၁၅၊ ၂၀၁၇။
ဘွဲ့ဒီဂရီဖြင့် သတ်မှတ်သော အဆင့်အတန်းဟူသည် သူတစ်ပါးအား ဆုပ်ကိုင် လှုပ်ပြပြီး ခြောက်ရန် မြောက်ရန် မဟုတ်ပေ။ ကြောက်ရန် မြှောက်ရန်သာ ဖြစ်သင့်၏။
---၆၂၀။ တကယ့်ဟိုအသံပဲ
ဘုန်းကြီး ဘုရား၊ အခြားနိုင်ငံသား ခံယူထားတယ်လို့ ယူဆရပြီး နိုင်ငံခြား သတင်းဌာနတွေရဲ့ စကားပြောစက် ရှေ့မှာ ထိုင်ခွင့်ရသူ အချို့ ဗုဒ္ဓသာသနာကို ကာကွယ်ဖို့ ပြည်တွင်း လှုပ်ရှားမှု အပေါ် ကဲ့ရဲ့ ပြစ်တင်တာတွေကို အသားပေး အသံလွှင့်လေ့ ရှိပါသည်။ မြန်မာပြည်မှာ ဗုဒ္ဓသာသနာ မှေးမှိန် ပျောက်ကွယ်လောက်တဲ့ အခြေအနေမျိုး ဖြစ်လာနိုင်ပါသလား ဘုရား။
အရှင်ကဝိသာရ
သူတို့ဘာလဲ
“သတင်းဌာန”ဆိုလို့ ပြည်တွင်းနေ ဘုန်းကြီးတစ်ပါးကို ဗျူးရာမှာ ဘုန်းကြီးက “ကိုယ့်အမျိုး ကိုယ့်ဘာသာကို ကာကွယ်တာ”ဆိုတော့ ဗျူးသူက “သူများအမျိုး သူများဘာသာကို မကာကွယ်ဘူး ဆိုတဲ့ အဓိပ္ပာယ်လား”လို့ ဖြတ်မေးသံကို ကြားလိုက် တယ်။ ပြည်တွင်းက ဘုန်းကြီးကို အမြင်ကျဉ်းတယ်လို့ ထို သတင်းသမား ‘ကိုဘောကြီး” (သဘောထားကြီးလို့)က အထင်သေးတဲ့ လေယူလေသိမ်းပဲ။ ရန်ကုန်ဘက်က ရန်စကား ပြန်ပြောသံ မကြားရလို့ တော်သေးတယ်။
ဘုန်းကြီးတွေ အကြောင်း မလွှဲသာလို့ ကောင်းတာကို ပြောရင်တောင် အဆိုးမြင် သုံးသပ်ချက် တစ်လုံးထည့် နှစ်လုံး ထည့်နဲ့ နိဂုံးအုပ်လေ့ရှိတယ်။ ယင်းတို့ အများစုဟာ ဗုဒ္ဓဘာသာ မဟုတ် တစ်နည်း အမည်ခံ ဗုဒ္ဓဘာသာတွေ ဖြစ်မယ်။
သိပါစ
အနှီ ပြည်ပသတင်း ဌာနမှာပဲ ဒေါက်တာ ရှေ့ဆက်ပါသူ တစ်ဦးက “မြန်မာနိုင်ငံမှာ ဗုဒ္ဓဘာသာ အားနည်းသွားဖို့ ဆိုတာ မဖြစ်နိုင်ဘူး၊ လှံဖျားပုစဉ်းနား ကျီးကန်း ကြောက်ချီးပါဆိုသလို ဖြစ်နေကြတာ”လို့ ပြောတာကိုလည်း မှတ်မိနေရဲ့။ ပြည်တွင်း ဗုဒ္ဓဘာသာအခြေအနေကို ပြည်တွင်းလူက ၎င်းထက် ပိုသိမှာပေါ့။
အိန္ဒိယမှာ ဗုဒ္ဓဘာသာ ဘုန်းကြီး များစွာ သတ်ခံရတာ အပါအဝင် အေဒီ ၁၃-ရာစု အာရပ် ကုလားတွေရဲ့ ရန်လို ရက်စက်မှု သမိုင်းကို Dr. Bill Warner ရဲ့ Youtube ဟောပြောချက် “We are Afraid”မှာ ကြည့်ပါ။ နှစ် ၃၀၀-လောက် ခမ်းနားခဲ့တဲ့ ရောမမြို့တော် ကွန်စတန်တင်နိုပယ်ဟာ ဘာသာရေး ရန်လိုသူ အာရပ်တွေ တိုက်ခိုက်လို့ ပျက်စီးခဲ့တာ။ မလေးရှား အင်ဒိုနီးရှားတွေရဲ့ ကျောကို ပုတ်လို့ လန့်သွားရင် ခုထိ “ဗု”လို့ ယောင်တုန်းပဲတဲ့။
ကြားရပုံ
အခုဆို ပြင်သစ်တို့ နေသာလန်တို့က နိုင်ငံရေးသမား အချို့တောင် သီအိုဒို ရုစဗဲ့လ်ရဲ့ သီအိုရီကို ကိုးကားပြီး အမျိုးဘာသာ စကားတွေ ဆိုနေပြီ။ ရုစဗဲ့လ်က “ဘာသာရေး အားလုံးမှာ အဘူတူ ဖြစ်၏ဟု ဖော်ပြခြင်းသည် နိုင်ငံရေး ပါတီအားလုံး အတူတူ ဖြစ်၏ဟု ဆိုသကဲ့သို့ အဓိပ္ပာယ် မရှိချေ။ အချို့သော ဘာသာရေးနှင့် ယုံကြည်မှု ပုံစံသည် လူသား ဘဝအတွက် အဆင့် မြင့် တန်ဖိုးကို ပေးပြီး အချို့ကား နိမ့်ကျသော တန်ဖိုးကို ပေး၏”တဲ့။ ကိုယ့်တန်ဖိုးကို ကိုယ်သိဖို့တော့ လိုပေမယ်။
ဟိုအသံလို
သူတစ်ပါးကို ရန်မပြုတဲ့ နည်းနဲ့ ဗုဒ္ဓသာသနာကို ကာကွယ် ထိန်းစောင့်မယ့် လှုပ်ရှားမှုကြောင့် တိုင်းပြည် ဖွံ့ဖြိုးရေးကို မဟန့်တားပါဘူး။ တိုးတက်ရေးကို ထိခိုက်စေတဲ့ အကြောင်းတွေထဲမှာ ဆိုခဲ့ပါ ဒေါက်တာ ရှေ့ဆက်ပါသူလို ပြည်တွင်း ပြည်ပက ရေးစားသမား အချို့ရဲ့ ပါးစပ်လည်း ပါတယ်။ ယင်းတို့ ဖွလို့ လူတွေ မငြိမ်သက်၊ ဒီတော့ ဧည့်သည် မလာ၊ ဝင်ငွေမရှိ၊ လူတွေ ဆင်းရဲတယ်ပေါ့။ သူတို့ ပါးစပ်က ထွက်တဲ့ အသံက လူတွေကို နှာခေါင်းရှုံ့ မျက်နှာမဲ့စေတဲ့ တကယ့် ဟိုအသံပဲ။
စက်တင်ဘာ ၁၆၊ ၂ဝ၁၇။
၆၂၁။ ဖုတ်သွင်းရထား
ဆရာတော် ဘုရား၊ ဖုတ်သွင်းရထား ဆိုတာ ဘယ်လိုဟာပါလဲ။ ဖုတ်တစ္ဆေ သို့မဟုတ် နတ်စိမ်း သွင်းထားတဲ့ ရထားကို ဆိုလိုပါသလား သိလိုပါသည် ဘုရား
မင်းမင်း (ဧရာဝတီ)
မင်္ဂလာရထား
“ဖုဿရထန္တိ မင်္ဂလရထံ (သံ-ဋီ၊၂၊၂၆၆)”အရ မင်းစီး မင်္ဂလာရထားကို “ဖုတ်သွင်းရထား”လို့ ခေါ်ပါတယ်။ ရထားဆိုပေမယ့် ခုခေတ်လို စက်နဲ့ မောင်းတဲ့ ရထားမျိုး မဟုတ်၊ မြင်းလှည်းပါပဲ။ ဘုရင်မင်းတွေ ဥယျာဉ် ရေကန် စသည်ကို ထွက်တဲ့အခါ စီးတဲ့ မြင်းလှည်းကို ခေါ်တာ။ ဇာတ်ပါဠိတော်နိဿယမှာ “ဖုတ်သွင်းရထား”လို့ နိဿယ ပြန်တာကြောင့် ဇာတ်ကြီးဆယ်ဘွဲ့ မဟာဇနကဇာတ်မှာ မင်းဘူးဦးသြဘာသက “ဖုတ်သွင်းရထား”လို့ ဆိုခဲ့ဟန် တူပါတယ်။
သစ္စာတန်ခိုး
မဟာဇနကဇာတ် မင်းလောင်းရှာတဲ့ အခန်းမှာ ယခင် ဘုရင်ကြီး စီးခဲ့တဲ့ မြင်းရထား (မြင်းလှည်း)ကို မြင်း ကြပြီး ဘုရင် ဖြစ်ထိုက်သူ ရှိတဲ့ နေရာမှာ ရပ်စေသတည်းလို့ မှူးမတ် ပြည်သူတွေ သစ္စာအဓိဋ္ဌာန် ပြုပြီး မောင်းသူ မပါဘဲ မြင်းကထားတဲ့ လှည်းကို လွှတ်လိုက်ရာမှာ မင်းဖြစ်ထိုက်သူ မဟာဇနက မင်းသားရှိတဲ့ နေရာမှာ ရထား ရပ်ကြောင်း ဆိုတယ်။ ဒါလည်း တန်းခိုး ဣဒ္ဓိပါဒ်နဲ့ သွားတာ မဟုတ်၊ လူတွေရဲ့ သစ္စာအဓိဋ္ဌာန် တန်းခိုးကြောင့် ဖြစ်ရတာ။
ဝိဂြိုဟ်အရ
အဘိဓာန် ဋီကာကျမ်း အလိုအရ သခွား ငပြုတ်သီးနဲ့ တူလို့ တစ်နည်း ပုဿနက္ခတ်နဲ့ ယှဉ်ခိုက်မှာ တည်ဆောက် ရလို့ ဖုဿရထား ခေါ်တွင်ကြောင်း သိရတယ်။ ဖုဿရထကို ဖုတ်သွင်းရထားလို့ ဆိုခြင်းထက် မင်္ဂလာရထားလို့ ဘာသာပြန်ရင် ပိုပြီး အဓိပ္ပာယ် မှန်ဖွယ် ရှိပါတယ်။
အောက်တိုဘာ ၁၀၊ ၂၀၁၇။
စိတ်တံခါး
မိမိ ရေးတဲ့စာမှာ မိမိရဲ့ စရိုက်နဲ့ အတွင်း စိတ်ထားကို ဖုံးဖိထားနိုင်ဖို့ ခက်တယ်။ မိမိရေးတဲ့ စာဟာ မိမိရဲ့ စိတ်တံခါး။
---၆၂၂။ တဏှာနဲ့ ဥပ္ပါဒါန်
မေးလျှောက်လိုပါသည် ဘုရား၊ တဏှာနှင့် ဥပါဒါန်မှာ အသေးအကြီးသာ ကွာခြားပြီး ဥပါဒါန်လည်း စွဲလမ်းတာ တဏှာလည်း စွဲလမ်းတာ ဖြစ်လို့ အဓိပ္ပာယ်အရ အတူတူလို့ နားလည်ပါသည် ဘုရား။ တပည့်တော်ရဲ့ နားလည်မှု မှန်မမှန် ဖြေကြားပေးစေ လိုပါသည် ဘုရား။
သန်းသန်း
တဏှာ
တဏှာလို့ ဆိုရင် ဓမ္မစကြာသုတ်အရ ကာမတဏှာ ဘဝတဏှာ ဝိဘဝတဏှာလို့ သုံးမျိုး ရှိတယ်။ အာရုံ ၆-ပါးကို တပ်မက်တာ ကာမတဏှာ၊ အာရုံ ၆-ပါးကို မြဲတယ်လို့ အယူမှားနဲ့ တပ်မက်တာ ဘဝတဏှာ၊ အာရုံ ၆-ပါးကို ပြတ်စဲတယ်လို့ အယူမှားနဲ့ တပ်မက်တာ ဝိဘဝတဏှာ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၂ဝ၂)။ ဒီတဏှာ သုံးမျိုးကို ကြည့်ရင် တပ်မက်တာတွေချည်း ဖြစ်လို့ တရားကိုယ် အနေနဲ့ တဏှာ လောဘပါပဲ။
ဥပါဒါန်
မူရင်း မေးခွန်းမှာ “ဥပဒါန်”လို့ သံတိုနဲ့ ရေးထားတာ တွေ့တယ်။ “ဥပါဒါန်”လို့ သံရှည်နဲ့ ပြောမှ မှန်တယ်။ ကာမုပါဒါန် (ကာမကို စွဲလမ်းခြင်း)၊ ဒိဋ္ဌပါဒါန် (အယူကို စွဲလမ်းခြင်း)၊ သီလဗ္ဗတုပါဒါန် (ကိုယ်ကျင့်နဲ့ အလေ့အကျင့်ကို စွဲလမ်းခြင်း)နဲ့ အတ္တဝါဒုပါဒါန် (ငါရှိအယူကို စွဲလမ်းခြင်း)လို့ ဥပါဒါန် ၄-မျိုးရှိရာမှာ ကာမုပါဒါန် တစ်မျိုးကိုသာ လောဘ သို့မဟုတ် တဏှာလို့ ခေါ်ပြီး ကျန်သုံးမျိုးက ဒိဋ္ဌိဖြစ်ပါတယ်။
ရောမချနဲ့
ဒါကြောင့် တဏှာနဲ့ ဥပါဒါန်ကို အတူတူလို့ မဆိုနိုင်ပါဘူး။ ကာမုပါဒါန်ကိုပဲ တဏှာလို့ ခေါ်မယ် ဆိုရင် ခေါ်ခွင့် ရှိပါတယ်။ “ဥပါဒါန်သည် တဏှာမည်၏၊ တဏှာလည်း ဥပါဒါန်ပင်တည်း”လို့ ရောချလို့တော့ မရနိုင်ဘူး။ “အသေးအကြီးဆိုတာ ဘာလဲ။ နည်းနည်း စွဲလမ်းတာနဲ့ များများ စွဲလမ်းတာလို့ ဆိုလိုခဲ့ရင် အဲဒီလို ဒီဂရီ အနိမ့်အမြင့် အဓိပ္ပာယ်ယူပြီး ဥပါဒါန်နဲ့ တဏှာကို အတူတူပါလို့ မဆိုနိုင်ကြောင်း၊ တရားကိုယ်အရ အားလုံးကို ထပ်တူ မပြုနိုင်ကြောင်း မှတ်ထားပါ။
အောက်တိုဘာ ၁၀၊ ၂၀၁၇။
၆၂၃။ အရှင်မဟာကဿပနဲ့ အရှင်ရာဟုလာ
ဆရာတော် ဘုရား၊ အရှင်မဟာကဿပနဲ့ အရှင်ရာဟုလာ မည်သူက ရဟန်းဘောင်သို့ အရင် ရောက်ခဲ့သည်ကို သိလိုပါသည် ဘုရား။ ဇိနတ္ထပကာသနီ ကျမ်းအရ အရှင်ရာဟုလာက အရှင်မဟာကဿပထက် အရင် ရဟန်းဖြစ်ခဲ့သည်ဟု ထင်ပါသည် ဘုရား။
ဦးပဉ္စင်းကြီး နန္ဒ (ရွှေမြန်မာ)
ဇိနတ္ထဆို
“သဗ္ဗညုအထွတ် သုံးလူနတ်သည် ကပိလဝတ်ပြည်မှ ပြန်၍ ရာဇဂြိုဟ်ပြည် ဝေဠုဝန်ကျောင်း၌ စံနေတော်မူသောအခါ အရှင်မဟာကဿပ အလောင်းဖြစ်သော ပိပ္ပိလုလင်သည် သာသနာသို့ ဝင်၍ ရဟန်းပြုလာသတည်း”လို့ ကျီးသည်လေးထပ် ဆရာတော်ရေးတဲ့ ဇိနတ္ထပကာသနီကျမ်း (ဆဋ္ဌရိုက်၊ စာ-၁၄၈)မှာ ဆိုပုံအရ ဦးပဉ္စင်းကြီး မိန့်သလို အရှင်ရာဟုလာက အရှင်မဟာကဿပထက် အရင်စောပြီး သာသနာ့ဘောင်သို့ ဝင်ရောက်ခဲ့တယ်လို့ ဆိုဖွယ်ရှိနေတယ်။
ဘာလို့ဆို မြတ်ဗုဒ္ဓ ကပိလဝတ်က အပြန်မှာ သားတော် ရာဟုလာဟာ သာမဏေ ဖြစ်လာလို့ပါ။ ဒါပေမယ့် ဒီအဆိုကို စဉ်းစားစရာ ရှိတယ် ..
ဗုဒ္ဓဝင်
မြတ်ဗုဒ္ဓ မိဂဒါဝုန်မှာ ဓမ္မစကြာတရား ဟောပြီး ပထမဝါ ဆို၊ သီတင်းကျွတ်တော့ မိဂဒါဝုန်မှ ရာဇဂြိုဟ်ကိုကြွ၊ ဗိမ္ဗိသာရမင်း လှူတဲ့ ဝေဠုဝန်ကျောင်းမှာ သီတင်းသုံးတယ်။ ဒီအချိန် အတွင်း မြတ်ဗုဒ္ဓ ကပိလဝတ်သို့ မကြွမီ အရှင်မဟာကဿပ လောင်းလျာ ပိပ္ပလိလုလင် မြတ်ဗုဒ္ဓနဲ့ တွေ့ပြီး ရဟန်းပြုကြောင်း မဟာဗုဒ္ဓဝင်ကျမ်း (၆း၂၊ စာ-၁၃၈)မှာ ဆိုတယ်။ ဗုဒ္ဓဝင် ဖြစ်စဉ်အရ မြတ်ဗုဒ္ဓ ရာဇဂြိုဟ်ကို ရောက်ပြီး ၂-ပတ်ခန့်အကြာ အရှင်မဟာကဿပ မတိုင်ခင်ကပင် အရှင်သာရိပုတ်နဲ့ အရှင်မောဂ္ဂလ္လာန်တို့လည်း ဝေဠုဝန်မှာပဲ ရဟန်း ဖြစ်ခဲ့ကြတာ (ယင်း၊ စာ-၆၀)။
အနုပိယမှာ
မြတ်ဗုဒ္ဓ ကပိလဝတ်ကို ကြွချိန်မှာ သာဝကကြီး သုံးပါး အတူ ပါသွားခဲ့တယ်။ ကပိလဝတ်သို့ ရောက်ပြီး ရ-ရက် အကြာမှာ သားတော် ရာဟုလာ ရှင်ဖြစ်၊ ယင်းနောက် မကြာမီ ကပိလဝတ်မှ ထွက်ခွာပြီး မလ္လတိုင်း အနုပိယ သရက်ဥယျာဉ်မှာ သီတင်းသုံးခိုက် အရှင်အာနန္ဒာ အပါအဝင် မင်းသား ၆ယောက် ရဟန်းပြုကြတယ် (ဝိ၊၄၊၃၃၅)။ သာသနာ့ဘောင်သို့ စောစီးစွာ ဝင်ရောက်ခဲ့တဲ့ အရှင်ရာဟုလာဟာ မဟာသာဝကကြီး ရှစ်ဆယ်ထဲမှာ ပါဝင်တယ် (အံ-ဋီ၊၂၊၁၃၂)။ ဒီဖြစ်စဉ်အရ အရှင်မဟာကဿပဟာ အရှင်ရာဟုလာ အရှင်အာနန္ဒာတို့ထက် ဦးစွာ ရဟန်းပြုခဲ့တယ်လို့ ဆိုနိုင်တယ်။
မှတ်တမ်းအရ
ဇိနတ္ထပကာသနီကျမ်း အလိုအရဆိုရင် အရှင်မဟာကဿပ အနေနဲ့ အရှင်အာနန္ဒာ ထက်တောင် ဝါငယ်နေမှာ ဖြစ်လို့ ယုတ္တိမရှိဘူး။ ဘာလို့ဆို အခြားသော ပါဠိတော်နဲ့ အဋ္ဌကထာ မှတ်တမ်းတွေ (သံ၊၁၊၄၁၆။ ၄၁၈ စသည်)အရ အရှင်မဟာကဿပ အနေနဲ့ မင်းသား ၆-ယောက်မှာ ပါတဲ့ အရှင်အနုရုဒ္ဓါ အရှင်အာနန္ဒာတို့ထက် သိက္ခာဝါ ကြီးရင့်တာ သေချာလို့ ဖြစ်ပါတယ်။ အရှင်မဟာကဿပဟာ အရှင်ရာဟုလာကို အနီးကပ် ဆုံးမတဲ့ဆရာ (ဩဝါဒါစရိယ) ဖြစ်တဲ့အပြင် (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၉၁)၊ ပထမသံဂါယနာ တင်ရာမှာ သိက္ခာဝါ အကြီးရင့်ဆုံးလည်း ဖြစ်ပါတယ် (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂ စသည်)။
မေ့ရေးတွေ
တိပိဋက ပါဠိမြန်မာ အဘိဓာန်မှာ ယနေ့ခေတ် သံယုတ်အဋ္ဌ ကထာ (သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၇၇။ အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၃ရ စသည်)မှာ ဗုဒ္ဓဝင် ဖြစ်စဉ်နဲ့ ပတ်သက်လို့ ပမာဒလေခ (စာကူးသူတို့ သတိမေ့ပြီးရေးမိတာ)ကြောင့် ရှေ့နောက် ပြန်နေတာ၊ စာသား ပိုနေတာတွေ ရှိနေကြောင်း အမှာပြုပါတယ်။ ဒါကြောင့် ကျမ်းတတ် ကျော် ဇိနတ္ထပကာသနီ ကျမ်းပြု ကျီးသည်း ဆရာတော်ကြီး အနေနဲ့ ယင်း ပမာဒလေခ စာသားကို ကြည့်ပြီး ရေးမိဟန် ပါတယ်။ ဗုဒ္ဓဝင် ဖြစ်စဉ်အရ ရာဇဂြိုဟ် ဝေဠုဝန်မှာ သီတင်းသုံးခိုက် အရှင်သာရိပုတ်နဲ့ အရှင်မောဂ္ဂလ္လာန်တို့ ဖြစ်ရပ်နဲ့အတူ အလွန် ထင်ရှားလှတဲ့ ဒီအရှင်မဟာကဿပရဲ့ ဖြစ်ရပ်ကို တစ်ဆက်တည်း မဖော်ပြတာဟာ ထူးခြားတယ်။
တစ်နည်း
အသက် ၇-နှစ် အရွယ် ရှင်ရာဟုလာဟာ အရှင်မဟာကဿပထက် အရင် သာသနာ့ဘောင်ကို ဝင်ခဲ့တယ် ဆိုရင်တောင် ဧဟိဘိက္ခု ရဟန္တာကြီး ဖြစ်တဲ့ အရှင်မဟာကဿပရဲ့ ဩဝါဒခံ တပည့် ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။ ဒီနေရာမှာ အရှင်အာနန္ဒာကို အရှင်ရာဟုလာနဲ့ ရွယ်တူအဖြစ် ယူဆတဲ့ တိဗက်မှတ်တမ်းနဲ့ ပိုနီးစပ်လေမလား။ သက်တော်အရ ငယ်လွန်းလို့သာ အရှင်မဟာကဿပနဲ့ ပတ်သက်ပြီး အရှင်အာနန္ဒာက “တပည့်တော် (အာနန္ဒာ) အနေနဲ့ အရှင်မြတ် (အရှင်မဟာကဿပ)ရဲ့ အမည်ကို မခေါ်ဝံ့ပါ။ ထေရ်ဟာ တပည့်တော်ရဲ့ အလွန် လေးစားရတဲ့ ဆရာပါ (ဝိ၊၃၊၁၂၉)”လို့ မိန့်တော်မူတာ ဖြစ်မယ်။
အောက်တိုဘာ ၁၁၊ ၂၀၁၇။
Poverty is the parent of revolution and crime. Aristotle
ဆင်းရဲ မွဲတေခြင်းဟာ တော်လှန်ရေးနဲ့ ပြစ်မှုတွေရဲ့ မိဘပဲ။
အရစ္စတိုတယ်
၆၂၂။ တဏှာနဲ့ ဥပ္ပါဒါန်
မေးလျှောက်လိုပါသည် ဘုရား၊ တဏှာနှင့် ဥပါဒါန်မှာ အသေးအကြီးသာ ကွာခြားပြီး ဥပါဒါန်လည်း စွဲလမ်းတာ တဏှာလည်း စွဲလမ်းတာ ဖြစ်လို့ အဓိပ္ပာယ်အရ အတူတူလို့ နားလည်ပါသည် ဘုရား။ တပည့်တော်ရဲ့ နားလည်မှု မှန်မမှန် ဖြေကြားပေးစေ လိုပါသည် ဘုရား။
သန်းသန်း
တဏှာ
တဏှာလို့ ဆိုရင် ဓမ္မစကြာသုတ်အရ ကာမတဏှာ ဘဝတဏှာ ဝိဘဝတဏှာလို့ သုံးမျိုး ရှိတယ်။ အာရုံ ၆-ပါးကို တပ်မက်တာ ကာမတဏှာ၊ အာရုံ ၆-ပါးကို မြဲတယ်လို့ အယူမှားနဲ့ တပ်မက်တာ ဘဝတဏှာ၊ အာရုံ ၆-ပါးကို ပြတ်စဲတယ်လို့ အယူမှားနဲ့ တပ်မက်တာ ဝိဘဝတဏှာ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၂ဝ၂)။ ဒီတဏှာ သုံးမျိုးကို ကြည့်ရင် တပ်မက်တာတွေချည်း ဖြစ်လို့ တရားကိုယ် အနေနဲ့ တဏှာ လောဘပါပဲ။
ဥပါဒါန်
မူရင်း မေးခွန်းမှာ “ဥပဒါန်”လို့ သံတိုနဲ့ ရေးထားတာ တွေ့တယ်။ “ဥပါဒါန်”လို့ သံရှည်နဲ့ ပြောမှ မှန်တယ်။ ကာမုပါဒါန် (ကာမကို စွဲလမ်းခြင်း)၊ ဒိဋ္ဌပါဒါန် (အယူကို စွဲလမ်းခြင်း)၊ သီလဗ္ဗတုပါဒါန် (ကိုယ်ကျင့်နဲ့ အလေ့အကျင့်ကို စွဲလမ်းခြင်း)နဲ့ အတ္တဝါဒုပါဒါန် (ငါရှိအယူကို စွဲလမ်းခြင်း)လို့ ဥပါဒါန် ၄-မျိုးရှိရာမှာ ကာမုပါဒါန် တစ်မျိုးကိုသာ လောဘ သို့မဟုတ် တဏှာလို့ ခေါ်ပြီး ကျန်သုံးမျိုးက ဒိဋ္ဌိဖြစ်ပါတယ်။
ရောမချနဲ့
ဒါကြောင့် တဏှာနဲ့ ဥပါဒါန်ကို အတူတူလို့ မဆိုနိုင်ပါဘူး။ ကာမုပါဒါန်ကိုပဲ တဏှာလို့ ခေါ်မယ် ဆိုရင် ခေါ်ခွင့် ရှိပါတယ်။ “ဥပါဒါန်သည် တဏှာမည်၏၊ တဏှာလည်း ဥပါဒါန်ပင်တည်း”လို့ ရောချလို့တော့ မရနိုင်ဘူး။ “အသေးအကြီးဆိုတာ ဘာလဲ။ နည်းနည်း စွဲလမ်းတာနဲ့ များများ စွဲလမ်းတာလို့ ဆိုလိုခဲ့ရင် အဲဒီလို ဒီဂရီ အနိမ့်အမြင့် အဓိပ္ပာယ်ယူပြီး ဥပါဒါန်နဲ့ တဏှာကို အတူတူပါလို့ မဆိုနိုင်ကြောင်း၊ တရားကိုယ်အရ အားလုံးကို ထပ်တူ မပြုနိုင်ကြောင်း မှတ်ထားပါ။
အောက်တိုဘာ ၁၀၊ ၂၀၁၇။
၆၂၃။ အရှင်မဟာကဿပနဲ့ အရှင်ရာဟုလာ
ဆရာတော် ဘုရား၊ အရှင်မဟာကဿပနဲ့ အရှင်ရာဟုလာ မည်သူက ရဟန်းဘောင်သို့ အရင် ရောက်ခဲ့သည်ကို သိလိုပါသည် ဘုရား။ ဇိနတ္ထပကာသနီ ကျမ်းအရ အရှင်ရာဟုလာက အရှင်မဟာကဿပထက် အရင် ရဟန်းဖြစ်ခဲ့သည်ဟု ထင်ပါသည် ဘုရား။
ဦးပဉ္စင်းကြီး နန္ဒ (ရွှေမြန်မာ)
ဇိနတ္ထဆို
“သဗ္ဗညုအထွတ် သုံးလူနတ်သည် ကပိလဝတ်ပြည်မှ ပြန်၍ ရာဇဂြိုဟ်ပြည် ဝေဠုဝန်ကျောင်း၌ စံနေတော်မူသောအခါ အရှင်မဟာကဿပ အလောင်းဖြစ်သော ပိပ္ပိလုလင်သည် သာသနာသို့ ဝင်၍ ရဟန်းပြုလာသတည်း”လို့ ကျီးသည်လေးထပ် ဆရာတော်ရေးတဲ့ ဇိနတ္ထပကာသနီကျမ်း (ဆဋ္ဌရိုက်၊ စာ-၁၄၈)မှာ ဆိုပုံအရ ဦးပဉ္စင်းကြီး မိန့်သလို အရှင်ရာဟုလာက အရှင်မဟာကဿပထက် အရင်စောပြီး သာသနာ့ဘောင်သို့ ဝင်ရောက်ခဲ့တယ်လို့ ဆိုဖွယ်ရှိနေတယ်။
ဘာလို့ဆို မြတ်ဗုဒ္ဓ ကပိလဝတ်က အပြန်မှာ သားတော် ရာဟုလာဟာ သာမဏေ ဖြစ်လာလို့ပါ။ ဒါပေမယ့် ဒီအဆိုကို စဉ်းစားစရာ ရှိတယ် ..
ဗုဒ္ဓဝင်
မြတ်ဗုဒ္ဓ မိဂဒါဝုန်မှာ ဓမ္မစကြာတရား ဟောပြီး ပထမဝါ ဆို၊ သီတင်းကျွတ်တော့ မိဂဒါဝုန်မှ ရာဇဂြိုဟ်ကိုကြွ၊ ဗိမ္ဗိသာရမင်း လှူတဲ့ ဝေဠုဝန်ကျောင်းမှာ သီတင်းသုံးတယ်။ ဒီအချိန် အတွင်း မြတ်ဗုဒ္ဓ ကပိလဝတ်သို့ မကြွမီ အရှင်မဟာကဿပ လောင်းလျာ ပိပ္ပလိလုလင် မြတ်ဗုဒ္ဓနဲ့ တွေ့ပြီး ရဟန်းပြုကြောင်း မဟာဗုဒ္ဓဝင်ကျမ်း (၆း၂၊ စာ-၁၃၈)မှာ ဆိုတယ်။ ဗုဒ္ဓဝင် ဖြစ်စဉ်အရ မြတ်ဗုဒ္ဓ ရာဇဂြိုဟ်ကို ရောက်ပြီး ၂-ပတ်ခန့်အကြာ အရှင်မဟာကဿပ မတိုင်ခင်ကပင် အရှင်သာရိပုတ်နဲ့ အရှင်မောဂ္ဂလ္လာန်တို့လည်း ဝေဠုဝန်မှာပဲ ရဟန်း ဖြစ်ခဲ့ကြတာ (ယင်း၊ စာ-၆၀)။
အနုပိယမှာ
မြတ်ဗုဒ္ဓ ကပိလဝတ်ကို ကြွချိန်မှာ သာဝကကြီး သုံးပါး အတူ ပါသွားခဲ့တယ်။ ကပိလဝတ်သို့ ရောက်ပြီး ရ-ရက် အကြာမှာ သားတော် ရာဟုလာ ရှင်ဖြစ်၊ ယင်းနောက် မကြာမီ ကပိလဝတ်မှ ထွက်ခွာပြီး မလ္လတိုင်း အနုပိယ သရက်ဥယျာဉ်မှာ သီတင်းသုံးခိုက် အရှင်အာနန္ဒာ အပါအဝင် မင်းသား ၆ယောက် ရဟန်းပြုကြတယ် (ဝိ၊၄၊၃၃၅)။ သာသနာ့ဘောင်သို့ စောစီးစွာ ဝင်ရောက်ခဲ့တဲ့ အရှင်ရာဟုလာဟာ မဟာသာဝကကြီး ရှစ်ဆယ်ထဲမှာ ပါဝင်တယ် (အံ-ဋီ၊၂၊၁၃၂)။ ဒီဖြစ်စဉ်အရ အရှင်မဟာကဿပဟာ အရှင်ရာဟုလာ အရှင်အာနန္ဒာတို့ထက် ဦးစွာ ရဟန်းပြုခဲ့တယ်လို့ ဆိုနိုင်တယ်။
မှတ်တမ်းအရ
ဇိနတ္ထပကာသနီကျမ်း အလိုအရဆိုရင် အရှင်မဟာကဿပ အနေနဲ့ အရှင်အာနန္ဒာ ထက်တောင် ဝါငယ်နေမှာ ဖြစ်လို့ ယုတ္တိမရှိဘူး။ ဘာလို့ဆို အခြားသော ပါဠိတော်နဲ့ အဋ္ဌကထာ မှတ်တမ်းတွေ (သံ၊၁၊၄၁၆။ ၄၁၈ စသည်)အရ အရှင်မဟာကဿပ အနေနဲ့ မင်းသား ၆-ယောက်မှာ ပါတဲ့ အရှင်အနုရုဒ္ဓါ အရှင်အာနန္ဒာတို့ထက် သိက္ခာဝါ ကြီးရင့်တာ သေချာလို့ ဖြစ်ပါတယ်။ အရှင်မဟာကဿပဟာ အရှင်ရာဟုလာကို အနီးကပ် ဆုံးမတဲ့ဆရာ (ဩဝါဒါစရိယ) ဖြစ်တဲ့အပြင် (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၉၁)၊ ပထမသံဂါယနာ တင်ရာမှာ သိက္ခာဝါ အကြီးရင့်ဆုံးလည်း ဖြစ်ပါတယ် (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂ စသည်)။
မေ့ရေးတွေ
တိပိဋက ပါဠိမြန်မာ အဘိဓာန်မှာ ယနေ့ခေတ် သံယုတ်အဋ္ဌ ကထာ (သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၇၇။ အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၃ရ စသည်)မှာ ဗုဒ္ဓဝင် ဖြစ်စဉ်နဲ့ ပတ်သက်လို့ ပမာဒလေခ (စာကူးသူတို့ သတိမေ့ပြီးရေးမိတာ)ကြောင့် ရှေ့နောက် ပြန်နေတာ၊ စာသား ပိုနေတာတွေ ရှိနေကြောင်း အမှာပြုပါတယ်။ ဒါကြောင့် ကျမ်းတတ် ကျော် ဇိနတ္ထပကာသနီ ကျမ်းပြု ကျီးသည်း ဆရာတော်ကြီး အနေနဲ့ ယင်း ပမာဒလေခ စာသားကို ကြည့်ပြီး ရေးမိဟန် ပါတယ်။ ဗုဒ္ဓဝင် ဖြစ်စဉ်အရ ရာဇဂြိုဟ် ဝေဠုဝန်မှာ သီတင်းသုံးခိုက် အရှင်သာရိပုတ်နဲ့ အရှင်မောဂ္ဂလ္လာန်တို့ ဖြစ်ရပ်နဲ့အတူ အလွန် ထင်ရှားလှတဲ့ ဒီအရှင်မဟာကဿပရဲ့ ဖြစ်ရပ်ကို တစ်ဆက်တည်း မဖော်ပြတာဟာ ထူးခြားတယ်။
တစ်နည်း
အသက် ၇-နှစ် အရွယ် ရှင်ရာဟုလာဟာ အရှင်မဟာကဿပထက် အရင် သာသနာ့ဘောင်ကို ဝင်ခဲ့တယ် ဆိုရင်တောင် ဧဟိဘိက္ခု ရဟန္တာကြီး ဖြစ်တဲ့ အရှင်မဟာကဿပရဲ့ ဩဝါဒခံ တပည့် ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။ ဒီနေရာမှာ အရှင်အာနန္ဒာကို အရှင်ရာဟုလာနဲ့ ရွယ်တူအဖြစ် ယူဆတဲ့ တိဗက်မှတ်တမ်းနဲ့ ပိုနီးစပ်လေမလား။ သက်တော်အရ ငယ်လွန်းလို့သာ အရှင်မဟာကဿပနဲ့ ပတ်သက်ပြီး အရှင်အာနန္ဒာက “တပည့်တော် (အာနန္ဒာ) အနေနဲ့ အရှင်မြတ် (အရှင်မဟာကဿပ)ရဲ့ အမည်ကို မခေါ်ဝံ့ပါ။ ထေရ်ဟာ တပည့်တော်ရဲ့ အလွန် လေးစားရတဲ့ ဆရာပါ (ဝိ၊၃၊၁၂၉)”လို့ မိန့်တော်မူတာ ဖြစ်မယ်။
အောက်တိုဘာ ၁၁၊ ၂၀၁၇။
Poverty is the parent of revolution and crime. Aristotle
ဆင်းရဲ မွဲတေခြင်းဟာ တော်လှန်ရေးနဲ့ ပြစ်မှုတွေရဲ့ မိဘပဲ။
အရစ္စတိုတယ်
၆၂၄။ မွေတော်သုံးမျိုး ဘုရားဟော
ဆရာတော် ဘုရား၊ မွေတော်ဟူသည် အဘယ်ပါနည်း။ မွေတော်သုံးမျိုး ဘုရားဟော မရှိဟုလည်း ကြားဖူးပါသည်။ ဓာတ်တော်နှင့် မွေတော် တူပါသလား၊ အဘယ်ကြောင့် ဓာတ်တော်ဟု ခေါ်ပါသနည်း၊ ရှင်းပြပေးစေလိုပါသည် ဘုရား။
မောင်မောင်
ဓာတ်တော်
ဓာတ်တော်နဲ့ မွေတော်ဆိုတာ အတူတူပါ။ မွေတော် ဆိုတာက မြန်မာစကား ဖြစ်ပြီး မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ အမွေအနှစ် ဖြစ်လို့ မွေတော်လို့ ခေါ်ခြင်း ဖြစ်ပါတယ်။ ပါဠိဘာသာနဲ့တော့ ‘ဓာတု’ပါပဲ။ ‘ဓာတု’နဲ့ ‘အဋ္ဌိ’ဆိုတာ အဓိပ္ပာယ်တူ ပါဠိဘာသာ စကားလုံး ဖြစ်ပြီး “အရိုး”လို့ အဓိပ္ပာယ် ရတယ်။ အရိုးကို ဘာကြောင့် ဓာတု = ဓာတ်တော်လို့ ခေါ်သလဲ ဆိုရင် ‘ထဒ္ဓဘာဝံ ဓာရေတီတိ ဓာတု’ = မာကျောတဲ့ သဘောရှိလို့” အရိုးကိုပဲ ဓာတ်တော်လို့ ခေါ်ပါတယ်။
မွေတော်သုံးမျိုး
မွေတော်နဲ့ ဓာတ်တော် အတူတူဖြစ်လို့ မွေတော် သုံးမျိုးဆိုရင် ဓာတ်တော် သုံးမျိုး ဆိုတာနဲ့ တူတာပေါ့။ မြတ်ဗုဒ္ဓ ပရိနိဗ္ဗာန် စံပြီးနောက် ဓာတ်တော်သုံးမျိုး ကြွင်းကျန်ကြောင်း ဗုဒ္ဓဝံသ ပါဠိတော်မှာ လာတယ် ..
အကြီးဓာတ်မြတ် ပဲနောက်မှတ် အလယ်လတ်ဆန်ကျိုးမျှ။ မုန်ညင်းစေ့ရွယ် ဓာတ်တော်ငယ် သုံးသွယ်ကျမ်းအရ။
ရွှေနှင့်ပုလဲ မြတ်လေးပဲ ရောင်ကွဲ သုံးမျိုးပြ။ ကြီးလယ်ငါးပြည် ငယ်ခြောက်ပြည် ဆယ့်ခြောက် ပြည်ရေရ။ (ဗုဒ္ဓဝံသပါဠိ၊ စာ-၃၈၄)။
ဒီပါဠိတော်အရ ဓာတ်တော် အကြီးက ပဲနောက်မျှ၊ လယ်အလတ်က ဆန်ကျိုးမျှ၊ အငယ်က မုန်ညင်းစေ့မျှ အရွယ်အစား ရှိပြီး အကြီးက ရွှေရောင်၊ အလယ်အလတ်က ပုလဲစစ်ရောင်၊ အငယ်က ချယားစေ့ သို့မဟုတ် မြတ်လေးပန်းငုံတွေလို အဖြူရောင် ရှိကြောင်းနဲ့ စုစုပေါင်း ၁၆-ပြည် ကြွင်းကျန်ကြောင်း သိရတယ်။ ဒါကြောင့် ဓာတ်တော်သုံးမျိုး သို့မဟုတ် မွေတော် သုံးမျိုး အဆို ကျမ်းဂန်မှာ ရှိကြောင်း မှတ်သားပါ။
အောက်တိုဘာ ၁၂။ ၂၀၁၇။
၆၂၅။ ဝိသုဒ္ဓိမဂ်ကျမ်
ဘုန်းဘုန်း ဘုရား၊ တပည့်တော် ရိုသေစွာ လျှောက်ထားပါသည် ဘုရား။ ဝိသုဒ္ဓိမဂ်ကို ရှင်မဟာဗုဒ္ဓဃောသက ဘယ်ဘာသာနဲ့ ရေးခဲ့ပါသလဲ ဘုရား။ တတိယ သင်္ဂါယနာတင် အသောက မင်းကြီး၏ ကျောက်စာမှာ ပါဠိ ပြာကတ သက္ကတတို့ တွေ့နေရပါတယ် ဘုရား။ ဒါကြောင့် အဲနောက်မှ ပေါ်လာတဲ့ ဝိသုဒ္ဓိမဂ်ကို ရှင်မဟာဗုဒ္ဓဃောသ အနေနဲ့ ဘယ်ဘာသာနဲ့ ရေးခဲ့ပါသလဲ ဘုရား။
အရှင်နေမိန္ဒ
ခေတ်မတူ
“အသောက ကျောက်စာမှာ ဝိသုဒ္ဓိမဂ်ကျမ်း အကြောင်းကို ပါဠိ ပြာကတ သက္ကတတွေနဲ့ တွေ့တယ်လို့ မဆိုလိုဘူးလို့ မေးခွန်းကို ကို နားလည်မယ်။ ဘာလို့ဆို အသောကမင်းက မြတ်ဗုဒ္ဓ ပရိနိဗ္ဗာန်စံပြီးနောက် နှစ်ပေါင်း ၂၃၀ (ဘီစီ ၃၀၀)ဝန်းကျင် ဖြစ်ပြီး၊ အရှင်မဟာဗုဒ္ဓဃောသက နှစ်ပေါင်း ၉၃၀ (အေဒီ ၅-ရာစု)ခန့် ဖြစ်လို့ပါ။ အသောကနဲ့ ဗုဒ္ဓဃောသဟာ အကြမ်းအားဖြင့် နှစ်ပေါင်း ခုနစ်ရာကျော် ကွာတယ်။
ဒေသကွဲ
နောက်တစ်ချက်က အသောကမင်းက အိန္ဒိယနိုင်ငံ အတွင်း သူ့အာဏာ သက်ရောက်တဲ့ နေရာဒေသ အနှံ့မှာ ကျောက်စာ ရေးထိုးတယ်။ အရှင်မဟာဗုဒ္ဓဃောသက အိန္ဒိယ တောင်ပိုင်းကနေ ထိုအချိန်က ထေရဝါဒ ဗုဒ္ဓသာသနာ အားကောင်းနေတဲ့ သီဟိုဠ် ကျွန်း မဟာဝိဟာရကျောင်းတိုက်ကို ကြွရောက် သီတင်းသုံးပြီး ဝိသုဒ္ဓိမဂ်ကျမ်းကို ရေးတယ်။ ရည်ညွှန်း ပရိသတ်လည်း မတူပါဘူး။
ဘာသာပြန်
အသောကမင်းဟာ သူ့ရဲ့ ကျောက်စာတွေကို သူ့နိုင်ငံအတွင်း လူအများစု နားလည်မယ့် သူ့ခေတ်မှာ အသုံး များတယ်လို့ ယူဆရတဲ့ ‘ပါဠိ ပြာကတ သက္ကတ’ ဘာသာတွေနဲ့ ရေးထိုးဟန် တူပါတယ်။ အရှင်မဟာဗုဒ္ဓဃောသကတော့ ပါဠိဘာသာနဲ့ ရှိနေတဲ့ ပါဠိတော်တွေရဲ့ သီဟိုဠ်ဘာသာနဲ့ ရေးထားတဲ့ အဖွင့်ကျမ်းဟောင်းတွေကို ပါဠိဘာသာသို့ ပြန်ရုံမျှ ဖြစ်ပါတယ်။ ရည်ရွယ်ချက်က အခြား အရပ်ဒေသမှာ နေထိုင်တဲ့ ရဟန်းတော်တွေ လွယ်ကူစွာ လေ့လာနိုင်ဖို့ ဖြစ်ပါတယ်။
ကျမ်းဦးမှာ
ဒီအကြောင်းကို အရှင်မဟာဗုဒ္ဓဃောသ ရေးသားတဲ့ နိကာယ် အဋ္ဌကထာတွေရဲ့ ကျမ်းဦး ပဏာမဂါထာ ဖော်ပြချက်တွေမှာ အထင်အရှား တွေ့နိုင်ပါတယ် ...
“တည်ရှိပြီး အဋ္ဌကထာ (အဖွင့်ကျမ်း)ဟောင်းများမှာ သီဟိုဠ်ဘာသာဖြင့် ရေးထားခြင်းကြောင့် အခြား သနေ ရဟန်းတော်များ၏ အကျိုးကို မပြီးစေနိုင်သဖြင့် သီဟိုဠ် ဘာသာစကားကို ပယ်ပြီး ပါဠိတော် နည်းနှင့် လျော်သော အပြစ်ကင်းသော ပါဠိဘာသာဖြင့် အဋ္ဌကထာသစ်ကို ရေးစီရင်မည် (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂ စသည်)။
ဝိသုဒ္ဓိမဂ်
အဲဒီ ပဏာမ ဂါထာတွေမှာပဲ “ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂ သုပရိသုဒ္ဓံ” = ဝိသုဒ္ဓိမဂ်ကျမ်းမှာ ငါ စိစစ်ထားပြီးသမျှကို (အခုရေးမယ့် ကာယ်အဖွင့်တွေမှာ မသုံးသပ်တော့ဘူး)ဆိုတဲ့ စကားအရ ဝိသုဒ္ဓိမဂ်ကို ရေးချိန်နဲ့ နိကာယ် အဋ္ဌကထာတွေကို ရေးချိန် နှစ်ကာလ အလွန်ကြီး မကွာတဲ့အတွက် ဝိသုဒ္ဓိမဂ် ကျမ်းလည်း ပါဠိဘာသာနဲ့ ရေးတဲ့ ကျမ်းပဲ ဖြစ်နိုင်စရာ ရှိပါတယ်။
အောက်တိုလာ ၁၂၊ ၂၀၁၇။
ဗွာဒိဃန္တံ နမာ.မဟံ။
ဗုဒ္ဓံအစ သံဃံအဆုံး ရတနာသုံးပါးကို ရှိခိုးပါ၏။
၆၂၆။ မိဘကျေးဇူးဆပ်နည်း
ဆရာတော်ဘုရား၊ မြတ်စွာဘုရား သင်ကြားပေးခဲ့သော မိဘအား ကျေးဇူးဆပ်နည်းကို သိချင်ပါသည် ဘုရား (တစ်နည်း .. စာပေကျမ်းဂန်လာ မိဘကျေးဇူး ဆပ်နည်းကို သင်ပြပေးပါ ရား)။ တပည့်တော် အဖေက ရန်ကုန်မှာ ကွယ်လွန်ခဲ့ပါသည် ဘုရား။ တပည့်တော်က မိုင်ပေါင်း ၈၀၀၀-ကျော် ဝေးတဲ့ နတ်မြို့မှာ နေပါသည် ဘုရား။ တပည့်တော် အမျှပေးဝေလျှင် အဖေ ရနိုင် မရနိုင် သိချင်ပါသည် ဘုရား။ ယခု သက်ရှိ ထင်ရှားရှိ နေသေးသော တပည့်တော် မိခင်ကို ဘယ်လို ကျေးဇူးဆပ်နိုင်ပါမည်လဲ ဘုရား။
ဖိုးဇော် (နတ်မြို့ )
ကျေစေနိုင်
ရဟန်းတို့၊ သားသမီးသည် မိဘတို့အား “မိမိတို့၏ ပခုံး၌ ကျင်ကြီး ကျင်ငယ် စွန့်ချသည်ကို သုတ်သင်ပေးသည်ထိ၊ ကမ္ဘာမြေပြင်ကို အုပ်စိုးနိုင်သော ဘုရင်မင်း ဖြစ်စေသည်ထိ’ ပြစု စောင့်ရှောက်သော်လည်း ကျေအောင် ကျေးဇူးတုံ့ပြန် မဆပ်နိုင်သေး။ အကြောင်းမူ မိဘဟူသည် သားသမီးအပေါ် ကျေးဇူးကြီးလွန်းသောကြောင့်တည်း။
သို့တစေ သဒ္ဓါနည်းသော မိဘတို့ကို သဒ္ဓါ တိုးပွားစေ၊ သီလမရှိသော မိဘများကို သီလစောင့်ထိန်းစေ၊ ဝန်တိုသော မိဘတို့ကို ရက်ရောစေ၊ လောကီ လောကုတ္တရာ ပညာမရှိသော မိဘများကို ပညာနှင့် ပြည့်စုံစေခြင်းဖြင့် ကျေအောင် ကျေးဇူး တုံ့ပြန် ဆပ်နိုင်၏ (အံ၊၁၊၆၃)။
မိဘတွေကို မဂ်ဖိုလ်နဲ့ ပြည့်စုံအောင် လုပ်ပေးဖို့ ဆိုရင် အရှင်သာရိပုတ္တရာတို့လို ပုဂ္ဂိုလ်များသာ ဖြစ်နိုင်ကြောင်း အဋ္ဌကထာ (အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၇)မှာ ဆိုပေမယ့် လောကုတ္တရာလမ်းကို ဖွင့်ပေးနိုင်ရင်ပဲ လူသာမန်အဖို့ ကျေးဇူး ကျေနိုင်ပါတယ်။
ပူဇော်ရိုသေ
ဗြဟ္မာတူစွာ ဦးဆရာ လှူဒါအထူး ခံထိုက်သည်။ မိဘနှစ်သီး ထို့ကြောင့်တည်း သမီးသားတို့ ဦးညွတ်သည်။ အစားအစာ ဝတ်စရာ နေရာအသင့် ရှိစေမည်။ နံ့သာအမျိုး ခြယ်သရိုး ရေချိုးသုတ်သင် ပြုစုမည်။ (အံ၊၁၊၁၃၁)
သားသမီးတွေ အမိဝမ်းမှာရှိတုန်း ကိုယ်အင်္ဂါပြည့်စုံ ကျန်းမာစွာ မွေးဖွားနိုင်ဖို့ မေတ္တာစိတ်၊ မွေးကင်းစလေး ငိုသံကြားရင် သနား (ကရုဏာ)စိတ်၊ တောက်တောက် ပြေးလွှားတဲ့ အချိန်မှာ ဂွမ်းဆီထိသလို ဝမ်းသာခြင်း (မုဒိတာ)စိတ်၊ အရွယ်ရောက် ကိုယ့်အိမ်ရာနဲ့ကိုယ် နေနိုင်တဲ့အခါ စိတ်လက်ချပြီး နေနိုင်တဲ့ (မဇ္ဈတ္တဘာဝ)စိတ် ... ဒီစိတ် ၄-မျိုးနဲ့ နေနိုင်တဲ့အတွက် ဗြဟ္မာတွေ နေတာနဲ့ တူလို့ မိဘတွေကို ဗြဟ္မာနဲ့ ဥပမာပေးပြီး ဟောတော်မူတယ် (အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၉၉)။
ဒီသုတ္တန်အရ ဗြဟ္မာနဲ့ တူတဲ့ မိဘတွေကို အခြေခံ လိုအပ်ချက်ဖြစ်တဲ့ စား၊ ဝတ်၊ နေရေးတွေ ပြည့်စုံအောင် ကူညီစောင့်ရှောက်ပြီး တစ်ကိုယ်ရေ တောက်တိုမယ်ရ အလုပ်ကလေးတွေ က အစ အစဉ်မပြတ် ဂရုတစိုက် လုပ်ဆောင်ပေးခြင်း၊ ပူဇော်ရိုသေခြင်းတွေနဲ့ မိဘနှစ်ပါး စိတ်ဝမ်း အေးချမ်းအောင် ထားပြီး ကျေးဇူး ပြန်ဆပ်ရမယ်။
ဆုံးမနာယူ
မိဘတွေ ဆုံးမတဲ့ အဆုံးအမကောင်းကို လိုက်နာ ကျင့်သုံးပြီးတော့လည်း ကျေးဇူးဆပ်နိုင်တယ် ... သာသနာ ၃၈၃ မှ ၄၂၅ ထိ နန်းစံခဲ့တဲ့ သီဟိုဠ်ဘုရင် ဒုဋ္ဌဂါမဏိနဲ့ သဒ္ဓါတိဿ ညီအစ်ကို မင်းနှစ်ပါးဟာ ငယ်စဉ်အခါ မိဘတွေ ဆုံးမတဲ့ “ရတနာသုံးပါး ထွန်းကားတဲ့ တို့မြေပေါ်မှာ ရတနာသုံးပါးကို ဦးမချ (ဦးစွာ မလှူဒါန်း)ဘဲ အစားအစာကို မစားကြနဲ့ လို့ ဆုံးမခဲ့ဖူးတာကို ဦးထိပ်ရွက် ပန်ဆင်ပြီး နေထိုင်ခဲ့ကြတယ်။
တစ်ခါမှာ အစ်ကို ဒုဋ္ဌဂါမဏိမင်းဟာ သတိမေ့ပြီး ဦးမချဘဲ ငရုတ်သီး တစ်တောင့်ကို စားမိလို့ ဒဏ်ခတ်တဲ့ အနေနဲ့ မရီစိဝဋိ(ငရုတ်သီး)အမည်နဲ့ စေတီနဲ့ ကျောင်းတိုက်ကို ဆောက်လုပ်လှူဒါန်းသတဲ့ (မဟာဝံသ၊ ၃၅း၁၁၄-၁၁၅)။ “မိဘစကား နားထောင်ငြားက သံပြားကျောက်စောင်း ကျိုသော်ပျောင်း၏”။
စွန့်ရဲသူ
ဗုဒ္ဓ လောင်းလျာဟာ ဂန္ဓာရတိုင်း တက္ကသိုလ်မြို့မှာ ဆရာကြီး ဖြစ်စဉ်က အသက် ၁၂ဝ ရှိတဲ့ မိခင်အိုကို ပြုစုတယ်။ ရာသီအလိုက် ရေပူ ရေအေးနဲ့ ရေချိုးပေး၊ အစားအစာ ခွံ့ကျွေး၊ ကျင်ကြီးကျင်ငယ်တွေကို သုတ်သင်၊ အဝတ်ဟောင်းတွေကို လျှော်ဖွပ်၊ နှိပ်နယ်ပေးပြီး နေ့စဉ် ပြုစုတယ်။ ဒီလို ပြုစုတာကို တပည့်တွေက ရွံရှာကြလို့ ပရိသတ်ကို စွန့်ပြီး သက်တော်ရှည် မိခင်နဲ့အတူ ဆိတ်ငြိမ် တောအုပ်ကို သွား၊ ယာယီအိမ် ဆောက်လုပ်ပြီး ဆက်လက် ပြုစုတယ် (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၀၃)။
မိဘသာ ပဓာန၊ မိဘအတွက် ဘဝကို စွန့်နိုင်တယ် ဆိုတဲ့ အဓိပ္ပာယ်ပါပဲ။ အဲဒီလိုထိ ကျေးဇူး ဆပ်နိုင်ရမှာပေါ့။
အသက်စွန့်
ဇယဒိသမင်းဟာ တောမှာ ဘီလူးနဲ့ တွေ့ပြီး “နက်ဖန် လာရောက် အစားခံပါ့မယ်’လို့ ဘီလူးကို ကတိပေးရသတဲ့။ သားတော်‘အလီနသတ္တု’ မင်းသားက ဖခင်ကိုယ်စား သားတော် သွားပြီး အစားခံမယ်လို့ ဆိုတဲ့အခါ သားတော်ရဲ့ အစွမ်းအစကို သိလိုတဲ့အတွက် ဖခင်က ခွင့်ပြုတယ်။ ဘီလူးရှေ့ ရောက်တော့ ဖခင်ရဲ့ အသက်အတွက် ဖခင်ကိုယ်စား မိမိလာခဲ့ကြောင်း ဆိုစဉ် ဘီလူးမှာ အလွန် လေးစားသွားပြီး မင်းသားကို ချမ်းသာပေးလိုက်တယ် (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၅၊၂၂)။ မိဘအတွက် လိုအပ်ရင် ကိုယ့်အသက်ကိုပင် စွန့်ရဲရမယ် ဆိုတဲ့ အဓိပ္ပာယ်ပါ။
မေတ္တာပို့
မေတ္တာ ပို့ပြီးတော့လည်း မိဘကျေးဇူးကို ဆပ်နိုင်တယ် ..
မမ မာတာပိတရော အဝေရာ ဟောန္တု၊ မိဘနှစ်ဆူ ဗြဟ္မာတူ ရန်သူကင်းပါစေ။
မမ မာတာပိတရော အဗျာပဇ္ဇာ ဟောန္တု၊ မိဘထူးစွာ ဦးဆရာ ပူဗျာဒေါသ ကင်းပါစေ။
မမ မာတာပိတရော အနီဃာ ဟောန္တု၊ မိဘထိပ်ပန် နှိပ်စက်ခံ မဆံကင်းပါစေ။
မမ မာတာပိတရော သုခီ အတ္တာနံ ပရိဟရန္တု၊ မိဘမြတ်ရှင် စိတ်ဝမ်းတွင် ကြည်လင်အေးချမ်းစေ။
နန္ဒမာတာ
တစ်ခါမှာ ဝေဿဝဏ် နတ်မင်းဟာ မြောက်အရပ်မှ တောင်အရပ်သို့ ကိစ္စတစ်ခုနဲ့ ခရီးသွားစဉ် နန္ဒမာတာ အမျိုးသမီးရဲ့ နံနက်ချိန်ခါ ပါရာယန သုတ္တန်ကို သံနေသံထားနဲ့ ရွတ်ဖတ်သံကို ကြားမိလို့ သာဓုခေါ်ရာမှာ အမျိုးသမီးက ဝေဿဝဏ် နတ်မင်းဖြစ်ကြောင်း သိသွားတဲ့အတွက် ဒီသုတ္တန်သည်ပင် သင်နတ်မင်းအား ပေးစရာလက်ဆောင် ဖြစ်ပါသည်”လို့ ဆိုတယ်။
ဝေဿဝဏ်နတ်မင်းက “နက်ဖန် နံနက် အရှင်သာရိပုတ္တရာ အမှူးပြုတဲ့ ရဟန်းမြတ်တွေ ဒီမြို့ကို ကြွလာတဲ့အခါ ဆွမ်းကပ်ပြီး တို့ကို အမျှဝေပါ။ ဒီကုသိုလ် အမျှဟာလည်း သင်ပေးတဲ့ လက်ဆောင်ပဲ ဖြစ်ပါလိမ့်မယ်’လို့ ပြန်ပြောတယ် (အံ ၂။ ၄၄၅)။ နတ်မင်းကလည်း ဓမ္မပူဇာ အနေနဲ့ စပါးကျီတွေ မကုန်ခန်းနိုင်အောင် ဖြည့်ပေးခဲ့ပါသတဲ့ (အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၇၁)။
ဝေးပေမယ့်
နန္ဒမာတာ ဖြစ်ရပ်မှာ အိမ်အပေါ်ထပ်က ရွတ်ဖတ်သံကို ဝေဿဝဏ် နတ်မင်း ကြားတာကို ထောက်ရင် အမျှဝေတဲ့အခါ နီးခြင်းဝေးခြင်းနဲ့ မဆိုင်တန်ရာပါဘူး။ မိမိရဲ့ ကုသိုလ်အမျှကို ကွယ်လွန်သူ (ဖခင်) ကြားခွင့်ရှိရင် သာဓုခေါ်နိုင်ပါစေ ဆိုတဲ့ စိတ်ထားလေးနဲ့ မှန်မှန် အမျှဝေနေဖို့သာ လိုအပ်ကြောင်းပါ။ မျှဝေတာဟာ ပုညကိရိယဝတ္ထု (ကုသိုလ်ပြုပုံ) ဆယ်မျိုးထဲမှာ ပါလို့ မိမိမှာ ပတ္တိဒါန (အမျှဝေခြင်း) အမည်နဲ့ ကုသိုလ်တစ်မျိုး ထပ်တိုးတဲ့ အကျိုးကိုတော့ သေချာပေါက် ရတာပေါ့။
အောက်တိုဘာ ၁၃၊၂၀၁၇။
ဝေဖန် သုံးသပ်ခြင်း မရှိတဲ့ ဘဝဟာ နေထိုင်ဖို့ မထိုက်တန်ဘူး။
ဆိုကရေတီး
၆၂၇။ မာရ်နတ် ငရဲကျသလား
မင်္ဂလာပါ ဆရာတော်ဘုရား၊ ယဉ်ကျေးလိမ္မာ ကျောင်းသားငယ် တစ်ယောက်က မာရ်နတ်ဟာ ဘုရားကို ခဏခဏ ပြစ်မှားပြီး အပါယ်မကျဘူးလားလို့ မေးပါသည်။ ထိုအမေးရဲ့ အဖြေကို သိချင်ပါသဖြင့် မေးမြန်း လျှောက်ထားပါသည် ဘုရား။
အရှင်ဇာဂရ (အရာတော်)
မာရ်နတ်ဆိုတာနဲ့ ပတ်သက်ပြီး အရင်ဆုံး သိစရာလေးတွေကို အရင် ပြောပြပါမယ်။ ပြီးမှ မေးခွန်းထဲက အဖြေကို စဉ်းစားကြတာပေါ့ ...
မာရ်နတ်
“မာရ်နတ်ဆိုတာ ဝသဝတ္တီနတ်ပြည်က နတ်သူပုန်။ သူက သူ့ရဲ့ နတ်ဘုံကို ကျူးကျော်လိုသူကို ကျူးကျော် နိုင်စွမ်း ရှိမယ်ဆိုရင် သတ်ပစ်တယ်၊ (ကျူးကျော်လိုပေမယ့်) မစွမ်းနိုင်သူကိုလည်း သေစေချင်တယ် (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄ဝ)”။ “မာရ်နတ်ဆိုတာ ကာမာဝစရ နတ်ပြည်ကို အစိုးရတယ်။ တစ်ခါတစ်ရံ ဗြဟ္မပါရိသဇ္ဇာ (ဗြဟ္မာ့)ဘုံကိုတောင် အုပ်စိုးနိုင်စွမ်းရှိတယ် (ဇိနာလင်္ကာရဋီကာ၊ ၂၁၇)။ ဝသဝတ္တီဘုံသား ဖြစ်လို့ သက်တမ်းအရ လူတွေနဲ့ နှိုင်းယှဉ်နိုင်လောက်အောင် ရှည်မှာပေါ့။
ဗေလုဝ
မာရ်နတ်ဟာ စစ်တပ်ကြီးနဲ့အတူ လက်ပေါင်း တစ်ထောင် ဖန်ဆင်း၊ ဂိရိမေခလာ အမည်ရှိတဲ့ နတ်ဆင်ပြောင်ကို စီးပြီး မဟာဗောဓိပင်အောက်မှာ ဗုဒ္ဓဖြစ်တော့မယ့် ဗုဒ္ဓလောင်းလျာကို နှောင့်ယှက် တိုက်ခိုက်ပေမယ့် မာရ်နတ် ထွက်ပြေးရတယ် (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၈၃။ ဗုဒ္ဓဝံသ၊ဋ္ဌ၊၁၀)။ ကမန်းကတန်း သုတ်သီးသုတ်ပျာ ပြေးရတဲ့ မာရ်နတ်ရဲ့ ချိုင်းကြားက ကျကျန်ခဲ့တဲ့ ဗေလုဝစောင်းကို သိကြားမင်းက ကောက်ယူပြီး ဂီတလုလင် ပဉ္စသီခ နတ်သားကို ပေးသတဲ့ (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၂၁)။
အဖျက်သမား
သဘာဝကိုက အကောင်းရှိရင် အဆိုးရှိစမြဲပဲ။ ဗုဒ္ဓတည်းဟူ အကောင်းရှိလို့ အဆိုးကျော် အဖျက်သမား မာရ်နတ်ဆိုတာ ရှိလာရတယ်လို့ ဆိုခွင့်ရှိပါတယ်။ မာနတ်က ဗုဒ္ဓကိုသာမက အရှင်မောဂ္ဂလ္လာန်၊ အရှင်မ ဝဇိရာတို့လို ရဟန္တာကြီးတွေကိုလည်း နှောင့်ယှက်ဖူးတယ်။ ဗုဒ္ဓ ပရိနိဗ္ဗာန်မစံမီ ဆယ်လအလိုက ဗုဒ္ဓကို ပရိနိဗ္ဗာန်စံဖို့ တောင်းဆိုတဲ့အခါ မြတ်ဗုဒ္ဓက မာရ်နတ်ကို “ပါပိမ” = လူယုတ်’လို့ ခေါ်တာကို ထောက်ရင် အဲဒီ အချိန်ထိ မာရ်နတ် လူကောင်း မဖြစ်သေးဘူး။
ဘုရားလောင်း
အသောကမင်းရဲ့ အလှူကို နှောင့်ယှက်တဲ့ မာနတ်ဟာ အရှင်ဥပဂုတ်ရဲ့ ခပ်ကြမ်းကြမ်း ဆုံးမတာကို ခံရပြီးနောက် စိတ်ပြောင်းသွားပြီး ဘုရားဆုပန်တယ်။ “မာရော တပ္ပဘုတိ ဗုဒ္ဓသာသနေ မုဒုကော ဇာတော” = မာရ်နတ်ဟာ အဲဒီအချိန် ကစပြီး ဗုဒ္ဓသာသနာအပေါ် မတင်းမာတော့ဘူး (လောကပညတ္တိ၊ ပေမူ၊ ငိ...ဝမ်း)။ ဒီကျမ်းဟာ ခိုင်ခံ့တဲ့ သံဂါယနာတင်ကျမ်းဂန် မဟုတ်ဘူး ဆိုပေမယ့် အတော် ရှေးကျပုံရတယ်။ ရဟန္တာလို့ ကျော်ကြားတဲ့ စွန်းလွန်း ဆရာတော်ကလည်း မာရ်နတ်ကို သူတော်ကောင်းကြီးလို့ ဆိုတယ် (ထေရုပ္ပတ္တိ၊ စာ-၄၉)။
ပြန်ချုပ်ရင်
သူများ ရေးထားတဲ့ စာတွေကို ဖတ်ရုံမျှ အဆင့်ရှိတဲ့ ဘုန်းကြီး အနေနဲ့ ပြောပြီးတာကို ပြန်ချုပ်ရင် “မာရ်နတ်ဆိုတာ အသက် အရှည်ဆုံး နတ်မျိုး။ ဗေလုဝစောင်းရဲ့ မူလပိုင်ရှင်။ ဗုဒ္ဓ ဖြစ်မယ့် နေ့က စပြီး ပရိနိဗ္ဗာန် စံခါနီးထိ ဗုဒ္ဓကိုရော ဗုဒ္ဓသာဝကတွေ ကိုပါ နှောင့်ယှက်သူ နတ်ဆိုး။ ဒါပေမယ့် အသောက ခေတ်မှာ အရှင် ဥပဂုတ်ရဲ့ အဆုံးအမကြောင့် ဘုရားဆုပန်တဲ့ အထိ ဗုဒ္ဓသာသနာအပေါ် အမြင် ကြည်သွားလို့ ခုအချိန်မှာ သူတော်ကောင်း ဖြစ်နေပြီ’လို့ ဆိုနိုင်ပါလိမ့်မယ်။
ပဋ္ဌာန်းဆက်လား
အင်း .. စကားဘုရင် မိလိန္ဒကို အရှင်နာဂသေန နှိပ်ကွပ်သလို၊ ဇမ္ဗူတစ်လွှား စစ်အောင်လံ လွှင့်ထူနိုင်ခဲ့တဲ့ လူကြမ်းကြီး အသောကမင်းဟာ နိဂြောဓသာမဏေရဲ့ ဩဝါဒနဲ့ လူယဉ်ကြီး ဖြစ်သွားသလို၊ အရှင်သိဂ္ဂဝ ရဟန္တာကြီးက မာနခဲလေး ဗုဒ္ဓဃောသရဲ့ မာန်စွယ်ကို ချိုးပစ်သလို ... အရှင်ဥပဂုတ်လည်း နတ်ကြမ်းကြီး မာရ်နတ်ကို ‘ချွတ်ပစ်’နိုင်တာဟာ ရှေးပဋ္ဌာန်း ဆက်တွေကြောင့်လို့ ဆိုရင် ယုတ္တိ မဝေးလွန်းပါဘူး။
အဖြေ
အထက်ပါ ယုံကြည်မှုအရ .. မာရ်နတ်ဟာ အရှင်မောဂ္ဂလ္လာန်ရဲ့ ဗိုက်ထဲဝင်ပြီး နာကျင်စေတာက လွဲလို့ ဗုဒ္ဓနဲ့ ရဟန္တာတွေရဲ့ အသက် အန္တရာယ်ကို ထိခိုက်စေတဲ့အထိ ကျူးလွန်ဖူးတဲ့ ဖြစ်ရပ် မတွေ့ရ။ ဒါကြောင့် သူ့မှာ သေပြီးနောက် အကျိုးပေးမြဲတဲ့ အကုသိုလ် ဂရုကံအပြစ် မရှိလို့ နောင်အခါ သူ့အလုပ် ကောင်းသလောက် တမလွန်မှာ ကောင်းကျိုးကို မျှော်လင့်နိုင်တယ်။ ဒါပေမယ့် .. ကျူးလွန်ပြီးတာတွေ အတွက်တော့ သံသရာ တစ်ကွေ့မှာ သူ ပေးဆပ်ရပေဦးမှာပေါ့။
အောက်တိုဘာ ၁၄၊ ၂၀၁၇။
၆၂၈။ ဘုရားဖူးသွားခြင်း
ဆရာတော် ဘုရား၊ ဗုဒ္ဓဂယာ ဘုရားဖူး သွားတာကို နိဗ္ဗာန်ရှာတဲ့ နည်းလမ်း လွဲနေတယ်၊ စီးပွားရေး လုပ်စားနေကြတာလို့ ရိပ်သာထွက် တစ်ဦးရဲ့ ဝေဖန်သံကို ကြားရလို့ အံ့ဩမိပါ သည်။ ဘုရားဖူးတဲ့ အလုပ်ကို မှားတယ်လို့ ဆိုရင် မှန်ပါသလား အရှင်ဘုရား။
တင်တင်အေး (SFO)
ကျမ်းဆို
“လုမ္ဗိနီ၊ ဗုဒ္ဓဂယာ၊ မိဂဒါဝုန်၊ ကုသိနာရုံ’ဆိုတဲ့ နေရာ လေးမျိုးဟာ ဖူးမြော်လိုက်ရင် သံဝေဂ ရစေနိုင်လို့ သဒ္ဓါတရား ရှိတဲ့ အမျိုးကောင်း သားသမီးတွေ သွားရောက် ဖူးမြော်ထိုက်ကြောင်း မြတ်ဗုဒ္ဓ ဟောကြားပါတယ်။ “အာနန္ဒာ၊ စေတီ ပုထိုးများကို ဖူးမြော်ရန် သွားလာ လှည့်လည် သူတို့သည် ကြည်ညိုစိတ်ဖြင့် ကွယ်လွန်မူ ထိုလူများသည် ခန္ဓာကိုယ် ပျက်စီး၍ သေပြီးသည်မှ နောက်၌ ကောင်းသော လားရာ နတ်ပြည်သို့ ရောက်ကြလိမ့်မည် (ဒီ၊၂၊၁၁၆)။
ဒီပါဠိတော်အရ ဘုရားဖူးသွားရင် ကုသိုလ်ရတယ်လို့ မြတ်စွာဘုရား ဟောကြားတာ သေချာပါတယ်။ ကုသိုလ်ရတဲ့ အလုပ် ဖြစ်လို့ မှားတယ်လို့ ဘယ်လိုလုပ် ဆိုနိုင်မလဲ။ အမဲလိုက်ထွက်တာ ပျော်ပွဲစား သွားတာမျိုးမှ မဟုတ်ဘဲ။
အကျိုး
စေတီ ဆင်းတုကို လှည့်လည် ဖူးမြော်ရင်း ဘုရားဂုဏ်ကို ပွားများရတယ်။ ဗုဒ္ဓဂုဏ်တော်ကို ပွားများလို့ ရတဲ့ ပီတိကို ဝိပဿနာ ရှုပြီး ရဟန္တာ ဖြစ်သွားတဲ့ သာဓကတွေ ကျမ်းဂန်မှာ ရှိတယ်။ ဗုဒ္ဓ ဘုရားရှင်တို့တောင် မမြဲဘူး ... စသည်ဖြင့် အနိစ္စ ဒုက္ခ အနတ္တ သဘာဝကို ရှုပြီးတော့လည်း ဝိပဿနာ ပွားနိုင်တာပဲ။ ဒါဖြင့် ဘုရားဖူး သွားခြင်းကို နိဗ္ဗာန်ကို ရှာခြင်းတစ်မျိုးလို့ ဆိုရင် မှားအံ့လော။
အင်း ... ဉာဏ်ပါတဲ့ ဘုရားဖူး သွားခြင်းမျိုးတော့ ဖြစ်ရ မယ်။ အပျော်အပါး သက်သက် ဒါမှမဟုတ် ဘုရားပေါ် တက်ပြီး ရည်းစားနဲ့ ချိန်တွေ့တာမျိုးတော့ ဘယ် အကျိုးရှိပါ့မလဲ။ ဘုရားဂုဏ်ကို ဆင်ခြင် ပွားများနိုင်မှ အကျိုး ရှိမှာပေါ့။
အောက်တိုဘာ ၃၁၊ ၂၀၁၇။
အပြုံးနဲ့စ
Peace begins with a smile. Mother Teresa
ငြိမ်းချမ်းရေးဟာ အပြုံးနဲ့ စပါတယ်။ မာသာထရီစာ
၆၂၉။ ဒါနနှင့် ကံကိုယုံခြင်း
ဆရာတော် ဘုရား၊ မေးစရာလေးတစ်ခု ရှိလာလို့ မေးလျှောက်ခွင့်ပြုပါ ဘုရား။ “အလှူပေးတာဟာ ကိုယ့်အတွက်ပဲလို့ ယုံကြည်ပြီးလှူမှ ကမ္မဿကတာ သမ္မာဒိဋ္ဌိ ဖြစ်တယ်လို့ ဆရာတော် တစ်ပါးရဲ့ တရားတစ်ခုမှာ နာရပါတယ်။ ဒီဟောပြောချက်နဲ့ ပတ်သက်ပြီး ဘဝင်မကျပါ ဘုရား။ ဆရာတော် ဘယ်လို ယူဆပါသလဲ ဘုရား။ ဒါ့အပြင် “ဘုန်းဘုန်း အတွက်ပါလို့ ဆိုပြီး လှူတဲ့အခါ ကမ္မဿကတာ သမ္မာဒိဋ္ဌိ မရှိလို့ အလှူမခံပါဘူး”လို့ ဘုန်းကြီးက ငြင်းပယ်သင့် မသင့်ကိုလည်း သိလိုပါသည် ဘုရား။
ယော်နသန် (Tucson, AZ)
---ကိုးကား ဖော်ပြတဲ့ ကျမ်းစာ၊ အဲဒီ ကျမ်းစာတွေရဲ့ ရှင်းလင်းချက် အာဘော်တွေကို အရင် ဖတ်ကြည့်ပါ။ ပြီးမှ ဘုန်းကြီးရဲ့ အဖြေကို လက်ခံခြင်း ငြင်းပယ်ခြင်း ပြုနိုင်ပါတယ် ..
ဒါနပြုပုံ
အလှူပစ္စည်း ညံ့ပေမယ့် “အာဂမနဒိဋ္ဌိက = ကံ ကံ၏အကျိုးကို ယုံကြည်၍ ပေးလှူခြင်း” ဖြစ်ရင် မွန်မြတ်တဲ့ အလှူဖြစ်နိုင်တယ် (အံ၊၃၊၁၉၅)။ “အာဂမနဒိဋ္ဌိက”ဆိုတာ ဤအလှူဟာ နောင်ဘဝရဲ့ အထောက်အပံ့ ဖြစ်လိမ့်မယ်လို့ ကံ (လှူဒါန်းတဲ့ အလုပ်)ကိုရော ကံရဲ့အကျိုး (အလုပ်ရဲ့ အကျိုး)ကိုပါ ယုံကြည်ပြီး လှူဒါန်းတာ (အံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၅၃)။ နောင်ဘဝကောင်း အတွက် အထောက်အပံ့ ဖြစ်တယ်လို့ ယုံကြည်ပြီး လှူရင် အလှူနည်းပေမယ့် အကျိုးကြီးတယ်။ ဒီပါဠိအရ ‘အလှူပေးတာဟာ ကိုယ့်အတွက်’လို့ ဆိုခွင့်တော့ ရှိတယ်။ ဒါပေမယ့် ..
ကျမ်းဆို
ဒါနဆိုတာ အလှူခံပုဂ္ဂိုလ်ရဲ့ အစီးအပွားကို အလိုရှိခြင်း၊ ပူဇော်တဲ့ အနေနဲ့ မိမိရဲ့ အလှူဝတ္ထုကို အလှူခံ ပုဂ္ဂိုလ်အား လှူဒါန်းခြင်း (ဒီ-ဋီ၊၂၊၆၈)။ “သတ္တဝါတို့အား ဘေးမဲ့ပေးခြင်း၊ သတ္တဝါတို့၏ အသက် စည်းစိမ် အိုးအိမ်ကို သတ်ဖြတ် ဖျက်ဆီးခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊ ဘေးရန်အမျိုးမျိုးမှ ကာကွယ်ခြင်း”ဆိုတာတွေလည်း ဒါနရဲ့ အဓိပ္ပာယ်မှာ ပါဝင်တယ် (စရိယာ၊ဋ္ဌ၊၂၉၇)။
ဒါနဟာ အလှူဝတ္ထုကို ပေးစွန့်ခြင်း လက္ခဏာ ရှိတယ်။ အလှူဝတ္ထုကို တပ်မက်တဲ့ လောဘကို ဖျက်ဆီးတဲ့ အလုပ်ကို လုပ်တယ်။ အလှူဝတ္ထုအပေါ် မတွယ်တာခြင်း တစ်နည်း ဘဝစည်းစိမ် ပြည့်စုံမှုကို ရရှိခြင်း (အကျိုး) အနေနဲ့ အသိဉာဏ်မှာ ထင်လာတယ်။ အလှူဝတ္ထုဟာ ဒါနရဲ့ အနီးဆုံး အကြောင်းတရားပါပဲ (စရိယာ၊ဋ္ဌ၊၂၇၃)။
ဒီဖွင့်ဆိုချက်တွေအရ ဒါနဟာ မိမိရဲ့ ဘဝစည်းစိမ် ပြည့်စုံမှ အနေနဲ့ ဉာဏ်မှာ ထင်မြင်လာတယ် ဆိုပေမယ့် အလှူခံ ပုဂ္ဂိုလ်နဲ့ လုံးဝ မပတ်သက်ဘူးလို့တော့ မဆိုနိုင်ဘူး။
နည်းမှန်
ဒါန (ပေးလှူခြင်း)နှစ်မျိုး ရှိတယ် ..
၁) ဝဋသန္နိဿိတဒါန = ဘုံသုံးပါး၌ ဖြစ်တဲ့ စည်းစိမ် ချမ်းသာ (သမ္ပတ္တိ)ကို တောင့်တပြီး ပေးလှူခြင်း၊
၂) ဝိဝဋသန္နိဿိတဒါန = “ဣဒံ မေ ဒါနံ အာသဝက္ခယာဝဟံ ဟောတု ...ဤအလှူသည် နိဗ္ဗာန်သို့ ပို့ဆောင်နိုင်ပါစေ’လို့ နိဗ္ဗာန်ကို ဦးတည်ပြီး လှူဒါန်းခြင်း။
ဒီနှစ်မျိုး အနက် အမှတ် ၁) ဒါန ပြုပုံက ဘုံဘဝတွေကိုပဲ ပို့ဆောင်နိုင်တယ်၊ နိဗ္ဗာန်ကို မပို့နိုင်။ အမှတ် ၂) ကတော့ ဘုံဘဝတွေကိုရော နိဗ္ဗာန်ကိုပါ နှစ်မျိုးလုံးကို ပို့ဆောင်နိုင်တယ် (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၃)။
ဒီအလှူပြုပုံ နှစ်နည်းရှိရာမှာ ဒုတိယနည်းက ပိုမကောင်းဘူးလား။ နိဗ္ဗာန်ကို ရည်မှန်းရင်.. ကျန်တဲ့ ဘဝစည်းစိမ်တွေလည်း အလိုလို ပါသွားတာပဲ။ ဒါကြောင့် အလှူရှင်တွေကို နည်းကို ညွှန်းကြားရင် အထက်ပါ မေးခွန်းမျိုး ဖြစ်လာဖို့ အကြောင်း နည်းသွားမယ်။
ကမ္မဿကတာ
ဆိုးကျိုးကို ပယ်ဖျက်ပြီး ကောင်းကျိုးကို ဖြစ်စေလို့ “အလုပ်ကောင်း”ဟာ မိမိ ပိုင်ဆိုင်ရမယ့် ကံဖြစ်တယ်၊ ကောင်းကျိုးကို ပယ်ဖျက်ပြီး ဆိုးကျိုးကို ဖြစ်စေလို့ ‘အလုပ်ဆိုး’ဟာ မိမိ ပိုင်ဆိုင်ရမယ့်ကံ မဟုတ်ဘူး”လို့ သိနားလည်တာကို ကမ္မဿကတာဉာဏ်လို့ ခေါ်တယ်။ ဒီလို နားလည်ပြီး ဘုံသုံးပါးသို့ ရောက်စေတဲ့ အလုပ်ကောင်း (ဝဋဂါမိကုသိုလ်ကံ)ကို လုပ်ကြလို့ သတ္တဝါတွေဟာ လူနတ် ဗြဟ္မာ ချမ်းသာကို ခံစားရင်း အရဟတ္တဖိုလ်ကို မျက်မှောက်ပြုကြရတယ် (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၃၄)။ ဘုံသုံးပါးမှာ မလည်စေတဲ့ (ဝဋ်မှ ကင်းလွတ်တဲ့) အလုပ်ကောင်း (ဝိဝဋဂါမိကုသိုလ်) ဖြစ်တဲ့ ဗောဓိပက္ခိယ တရား ၃၇-ပါးကို ကျင့်ကြံရင်တော့ မဂ်ဖိုလ် နိဗ္ဗာန်ကို မျက်မှောက် ပြုပြုမှာပေါ့ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၂)။
ကုသိုလ်များ
အလုပ်ကောင်း (ကုသိုလ်)မှာ ... “အပြစ်ကင်း၊ ပူပန်မဲ့၊ ကျန်းမာ၊ ကောင်းကျိုးရ၊ လိမ်မာ ကျွမ်းကျင်”ဆိုတဲ့ ဂုဏ်ရည် ငါးမျိုးရှိတယ်။ သင်္ဂီတိသုတ် (ဒီ၊၃၊၁၈၂)မှာ ‘ဒါန သီလ ဘာဝနာ”လို့ ကုသိုလ် သုံးမျိုး ဟောပေမယ့် အဋ္ဌကထာ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၀၁ စသည်)မှာ “အရိုအသေပြု၊ ဝေယျာဝစ္စလုပ်၊ အမျှဝေ၊ သာဓုခေါ်၊ တရားနာ၊ တရားဟော၊ အယူမှန်’ကိုပါ ထည့်ပြီး ကုသိုလ် ၁၀-မျိုး ဖော်ပြတယ်။ ဒီတော့ “အလုပ်ကောင်း”ဆိုတာ ဒါန တစ်ခုတည်း မဟုတ်ဘူးလို့ နားလည်ရတယ်။
အဲဒီလို အဓိပ္ပာယ် ကျယ်ပြန့်လို့ ‘အလှူပေးတာဟာ ကိုယ့်အတွက်ပဲ’လို့ ယုံကြည်မှ ကမ္မဿကတာသမ္မာ ဒိဋ္ဌိ ဖြစ်တယ်လို့ ဒါနမျှကိုသာ ကွက်ပြီး ဆိုခြင်းထက် 'ကုသိုလ်ရဲ့ ကောင်းကျိုး၊ အကုသိုလ်ရဲ့ ဆိုးကျိုးကို ယုံကြည်ပြီး လှူမှ ကမ္မဿကတာသမ္မာဒိဋ္ဌိ ဖြစ်တယ်”လို့ ဆိုမှ သဘာဝ ကျတယ်။
မကြိုက်
ဒီကျမ်းဆိုတွေကို ကြည့်ပြီး ဘုန်းကြီး အမြင်ကို ဆိုရရင် ... “အလှူပေးတဲ့အခါ ကိုယ့်အတွက်ပဲလို့ ယုံကြည်ပြီး လှူမှ ကမ္မဿကတာသမ္မာဒိဋ္ဌိ ဖြစ်တယ်လို့ ဆိုတာထက် “အလှူပေးတဲ့အခါ နိဗ္ဗာန်ကို ရည်မှန်းပြီး လှူမှ လောကီ လောကုတ္တရာ အကျိုးနှစ်တန် ပြီးမြောက်တယ်”လို့ သင်ကြားရင် ပိုမကောင်းဘူးလား။ “ဘုန်းကြီးအတွက် လှူတာ မဟုတ်ဘူး၊ ကိုယ့်အတွက် ကိုယ်လှူတာပါလို့ဆိုမှ အလှူပစ္စည်းကို လက်ခံတယ်’ဆိုတာမျိုးကတော့ အဲဒီ ဘုန်းကြီး နည်းနည်း ပိုသွားပြီလို့ ထင်ပါတယ်။
နိုဝင်ဘာ ၂၊ ၂၀၁၇။
---၆၃၀။ အနောက်နှင့် အရှေ့
ဆရာတော် ဘုရား၊ အခြားသူတို့၏ ယုံကြည် ကိုးကွယ်မှုကို ဝေဖန် ရေးသားတဲ့ ကမ္ဘာကျော် နိုင်ငံရေး ခေါင်းဆောင်များ ရှိပါသလား၊ ရှိလျှင် ၎င်းတို့၏ ရေးသားချက်များကို သိလိုပါသည် ဘုရား။ ဗဟုသုတကို မျှဝေပေးခြင်းဖြင့် တပည့်တော်တို့ မှတ်သားနိုင်မည် ဖြစ်ပါ၍ သနားသောအားဖြင့် ဖြေကြားပေးစေလိုပါသည် ဘုရား။
တပည့် တေဇဝန္တ (ကံသာကျောင်း)
---မဖတ်ဖူးပါ
ရှေးဦး ခရစ်ယာန် သာသနာပြု အချို့က ဗုဒ္ဓဘာသာကို အသိဉာဏ် နည်းပြီး ရုပ်တုဆင်းတု ကိုးကွယ်တဲ့ ဘာသာတရား အဖြစ် နှိမ့်ချ ရေးတာမျိုး၊ ဗုဒ္ဓဘာသာ ဘုန်းကြီး ဒလိုင်းလားမား အကြောင်း ရုပ်ရှင်မှာ ကွန်မြူနစ် မော်စီတုန်းက “ဘာသာရေးဟာ ဘိန်းလိုပဲ”လို့ ပြောတာမျိုးတွေကို ဖတ်ဖူး ကြားဖူးတယ်။ ခေတ်သစ် နာမည်ကြီး အချို့နဲ့ အညတရတွေလည်း ဗုဒ္ဓဘာသာကို နှိမ့်ချ ဝေဖန်တာမျိုး ရှိတယ်။ ဒါပေမယ့် ဝင်စတန် ချာချီ၊ သီအိုဒို ရုစဗဲ့လ်တ် မဟတ္တမဂန္ဒီတို့လို လေးစားခံရတဲ့ ကမ္ဘာကျော် နိုင်ငံရေး ခေါင်းဆောင်တွေရဲ့ ဗုဒ္ဓဘာသာအပေါ် ချိုးနှိမ်ရေးသားတာမျိုးကိုတော့ မဖတ်ဖူးသေးဘူး။
တက်ဒီ
၁၈၅၈-ခုနှစ်ဖွား၊ ၂၆-ယောက်မြောက် ရီပတ်ပလီကန် ပါတီ ကိုယ်စားပြု အမေရိကန် သမ္မတကြီး၊ သူ့နာမည်ရင်းက သီအိုဒို ရုစဗဲ့လ်တ်။ သူ့ကို လူအများက ချစ်စနိုးနဲ့ ‘တက်ဒီ’လို့လည်းခေါ်ကြတယ်။ ယနေ့ ဥရောပ၊ အမေရိကနဲ့ ဩစတြေးလျ စတဲ့ နိုင်ငံတွေမှာ ကောင်းမွန်တဲ့ လူမှုရေး စံနှုန်းတွေ တည်ရှိနေရခြင်း အပေါ် ဖန်ဆင်းရှင် ဘုရားသခင်ကို လုံးဝ ယုံကြည်ပုံရတဲ့ “တက်ဒီ’ သုံးသပ်ခဲ့ပုံက ...
The civilization of Europe, America, and Australia exists to-day at all only because of the victories of civilized man over the enemies of civilization, because of victories stretching through the centuries from the days of Miltiades and Themistocles to those of Charles Martel in the eighth century and those of John Sobieski in the seventeenth century. During the thousand years that included the careers of the Frankish soldier and the Polish king, the Christians of Asia and Africa proved unable to wage successful war with the Moslem conquerors; and in consequence Christianity practically vanished from the two continents; and today nobody can find in them any 'social values' whatever, and the sense in which we use the words so far as the sphere of Moham-medan influence and the decaying native Christian churches are concerned.
There are such 'social values' today in Europe, America and Australia only because during those thousand years the Christians of Europe possessed the warlike to do what the Christians of Asia and Africa had failed to do - that is to beat back the Moslem invader. (Theodore Roosevel, Fear God and Take your Own Part, p. 70-71)
“ယနေ့ ဥရောပ၊ အမေရိကနှင့် ဩစတြေးလျတို့၌ ဆင့်မြင့် ယဉ်ကျေးမှု တည်ရှိနေခြင်းမှာ ယဉ်ကျေးမှု၏ ရန်သူများ အပေါ် ယဉ်ကျေးပြီးသူများ၏ အောင်မြင်မှုကြောင့် ဖြစ်၏။ မိလ်တိုင်ယဒီးစ် နှင့် သာမစ်စတစ်ကလီးစ် တို့ ခေတ်မှသည် အေဒီ ၈ ရာစု ချားလ်စ် မာတဲလ်နှင့် ဆယ့် ခုနစ်ရာစု ဂျွန်ဆိုဗက်စကီတို့၏ အောင်မြင်မှုများကြောင့်သာ ဖြစ်၏။ ထိုအချိန်က အာရှနှင့် အာဖရိကတိုက်ရှိ ခရစ်ယာန်များသည် မူဆလင်များအား အောင်မြင်အောင် စစ်ပွဲ မဆင်နွှဲနိုင်ခဲ့သဖြင့် ခရစ်ယာန်များသည် တိုက်ကြီး နှစ်ခုအတွင်းမှ ပျောက်ကွယ်သွားသည်ကို တွေ့ရ၏။ မိုဟာမက်ဝါဒ လွှမ်းမိုးသည့် နေရာတိုင်း၌ ဒေသခံ ခရစ်ယာန် ဘာသာဝင်တို့၏ ဘုရားကျောင်းများ ပျောက်ဆုံးသွားသလောက် လူမှုရေး တန်ဖိုးများကိုလည်း မတွေ့နိုင်တော့ချေ။
ယနေ့ ဥရောပ အမေရိကနှင့် ဩစတြေးလျ နိုင်ငံများ၌ ယင်းသို့သော လူမှုတန်ဖိုးများ တည်ရှိနေခြင်းမှာ ဥရောပ တိုက်သားများအဖို့ အာရှနှင့် အာဖရိကရှိ ခရစ်ယာန်များ မလုပ်နိုင်ခဲ့သော စစ်စွမ်းရည်ကို ပိုင်ဆိုင်ခဲ့သောကြောင့် (ဆိုလိုသည်မှာ မူဆလင် ကျူးကျော်သူများအား ပြန်လည် နှိမ်နင်းနိုင်သော စွမ်းရည် ရှိခဲ့သောကြောင့်)သာ ဖြစ်၏။
ကယ်တင်သူများ
ချားစ် မာတဲလ် ဆိုတာ ပြင်သစ်လူမျိုး၊ အိမ်တော်ဝန် ဗိုလ်ချုပ်။ မာတဲလ် ဆိုတာ “ပုဆိန်’လို့ အဓိပ္ပာယ်ရတဲ့ ဂုဏ်ထူးဆောင် နောက်တိုး နာမည်။ တိုးရ်စ် (Tours)မြို့ တိုက်ပွဲ (အောက်တိုဘာ ၁၀၊ အေဒီ ၇၃၂)အတွင်း ပုဆိန်လို အားပြင်းတဲ့ ပြင်သစ် တပ်သားတွေက ဓားကောက်ကိုင် မူးဝါးလူမျိုး မူဆလင် စစ်တပ်ကြီးကို တွန်းလှန်နိုင်ခဲ့လို့ ဥရောပတိုက်ကို မူဆလင်တို့ မလွှမ်းမိုးနိုင်ခဲ့ဘူး။ ဒါကြောင့် ချားစ်မာတဲလ်ကို ဥရောပတိုက်ရဲ့ ကယ်တင်ရှင်အဖြစ် အနောက်တိုင်းသားတို့ ဂုဏ်ယူကြတယ်။
ဗိုလ်ချုပ် ဂျွန်ဆိုဗက်စကီ (ပိုလန်ဘုရင်)လည်း ဗီယင်နာ တိုက်ပွဲ (စက်တင်ဘာ ၁၂၊ အေဒီ ၁၆၃၈)မှာ ဆူလေတန် မာမက် ဦးဆောင်တဲ့ မူဆလင် တပ်ပေါင်းစုကြီးကို အပြတ်အသတ် ချေမှုန်းနိုင်ခဲ့လို့ ဥရောပ သူရဲကောင်း အဖြစ် မှတ်တမ်းတင်ခံရတယ်။ `မီလ်တိုင်ယဒီးစ် (ဘီစီ ၅၅၀)နဲ့ သာမစ်စတစ်ကလီးစ် (ဘီစီ ၅၂၄)တို့လည်း ရှေးခေတ်က ကျူးကျော်သူ ပါရှား (အာရဗ်)တွေကို ခုခံတိုက်ခိုက် နှိမ်နင်းနိုင်ခဲ့တဲ့ အေသင် မြို့သား ဂရိစစ် သူကြီးတွေ။
ဝင်စတန်ချာချီ
၁၉၄၅-မှာ ငြိမ်းချမ်းရေး နိုဘယ်ဆုအတွက် စာရင်းသွင်းခံရပြီး ၁၉၅၃-မှာ စာပေနိုဗယ်ဆုကိုပဲ ရတဲ့ ကွန်ဆာဗေးတစ်ပါတီ ကိုယ်စားပြု (၁၉၂၄ မတိုင်ခင်က လစ်ဗရယ်ပါတီဝင်) ဗြိတိသျှ ဝန်ကြီးချုပ်ဟောင်း ဝင်စတန်ချာချီ (၁၈၇၄-ခုနှစ်ဖွား)လည်း အခြား ဘာသာတစ်ခု အပေါ် အောက်ပါအတိုင်း ခပ်ကြမ်းကြမ်း သုံးသပ်ခဲ့ဖူးတယ်
How dreadful are the curses which Mohamma- danism lays on its votaries! Besides the fanatical frenzy, which is as dangerous in a man as hydrophobia in a dog, there is this fearful fatalistic apathy. The effects are apparent in many countries. Improvident habits, slovenly systems of agriculture, sluggish methods of commerce, and insecurity of property exist wherever the followers of the Prophet rule or live.
A degraded sensualism deprives this life of its grace and refinement; the next of its dignity and sanctity. The face that in Mohammedan law every woman must belong to some man as his absolute property — either as a child, a wife, or a concubine – must delay the final extinction of slavery until the faith of Islam has ceased to be a great power among men. Individual Moslems may show splendid qualities. Thousands become the brave and loyal soldiers of the Queen; all know how to die; but the influence of the religion paralyses the social development of those who follow it. No stronger retrograde force exists in the world.
Far from being moribund, Mohammendanism is a militant and proselytizing faith. It has already spread throughout Central Africa, raising fearless warriors at every step; and where it not that Christianity is sheltered in the strong arms of science - the science against which it had vainly struggled the civilization of modern Europe might fall, as fell the civilization of ancient Rome. (Winston S. Churchill, The River War, Vol. II, p. 248-249.)
ဘုန်းကြီး ဉာဏ်မီသလောက် ဘာသာပြန်ကြည့်ရရင် .. “အစ္စလာမ်ဝါဒ၏ အဆုံးအမ အတိုင်း ရှိနေသော အယူသည်းမှုများကား ထိတ်လန့်ဖွယ်တည်း။ ခွေးရူးရောဂါကဲ့သို့ လူကို အန္တရာယ် ဖြစ်စေသော အစွန်းရောက် သွေးရူးသွေးတန်း ဖြစ်ခြင်းအပြင် ကြောက်စရာ မျက်စိမှိတ် ယုံကြည်မှုများ ရှိ၏။ ဖြစ်ရပ်မှန်များကို နိုင်ငံများစွာတို့၌ ထင်ရှားစွာ တွေ့နိုင်၏။ မြော်မြင်မှု ကင်းမဲ့သော အမူအကျင့်များ၊ ပရမ်းပတာ စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေး စနစ်၊ နှေးကွေးသော ကုန်သွယ်နည်းနှင့် ပစ္စည်းဥစ္စာ မလုံခြုံခြင်းများသည် မိုဟာမက် ကိုးကွယ်သူများ လွှမ်းမိုး နေထိုင်ရာ အရပ်တိုင်း၌ ရှိ၏။
ယင်းဝါဒ၏ နိမ့်ကျသည့် လိင်အားပေး အယူအဆသည် ဂုဏ်သရေနှင့် ရည်မွန်ခြင်း၊ မြင့်မြတ်ခြင်းနှင့် သန့်စင်ခြင်းကို ကင်းမဲ့စေ၏။ အစ္စလာမ် ဥပဒေအရ အမျိုးသမီး တစ်ဦးအား ကလေးဖြစ်စေ ဇနီးဖြစ်စေ အလုပ်အကျွေး ဖြစ်စေ ယောက်ျားက လုံးဝ ပိုင်ဆိုင်ရမည်ဟူသော အချက်မှာ ကျွန်စနစ် လုံးဝ ပပျောက်ရေးကို ဟန့်တား၏။ ယောက်ျားများ အပေါ် အစ္စလာမ်ဝါဒ လွှမ်းမိုးအားကြီးမှု ရပ်စဲမှ ဖြစ်နိုင်မည်။ မူဆလင်များသည် စွမ်းရည်ကောင်းများကို ပြသနိုင်၏။ မူဆလင် ထောင်ပေါင်း များစွာသည် ဘုရင်မကြီး (ဝိတိုရိယ)၏ သစ္စာခံ စစ်သူရဲများ ဖြစ်လာကြ၏။ ယင်းတို့ အားလုံး သေရဲကြ၏။ သို့ရာတွင် အစ္စလာမ်ဝါဒ အရှိန်အဝါသည် ယင်းတို့၏ လူမှုဘဝ တိုးတက်ရေးကို ဖျက်ဆီးပစ်၏။ ကမ္ဘာပေါ်၌ ယင်း (အရှိန်အဝါ)ကို ချုပ်ငြိမ်း စေမည့် ခိုင်မာသော တွန်းအား မရှိချေ။
ပပျောက်သွားဖို့ ဝေးစွ ... အစ္စလာမ်ဝါဒသည် စစ်ကို လိုလားပြီး သိမ်းသွင်းတတ်သော ယုံကြည်မှု ဖြစ်၏။ ယင်းသည် အာဖရိကတိုက် အလယ်ပိုင်း၌ ပြန့်ပွားလျက် ရှိပြီး ခြေလှမ်းတိုင်း၌ အကြောက်မဲ့ စစ်သွေးကြွများ ပေါ်ထွက်လျက် ရှိသဖြင့် သိပ္ပံလက်နက်ကောင်းများ ရှိထားကြသည့် ခရစ်ယာန်များအတွက် နေရာ မရှိချေ။ သိပ္ပံလက်နက် ပိုင်ရှင်များအနေဖြင့် ဆန့်ကျင် ရုန်းကန်ခဲ့ကြသော်လည်း အချည်းနှီးသာ ဖြစ်၏။ ခေတ်သစ် ဥရောပ ယဉ်ကျေးမှုသည် ရှေးခေတ် ရောမကဲ့သို့ ကျဆုံးသွားနိုင်ရာ၏”။
အသောက
အသောကဟာ ယနေ့ထိ ဗုဒ္ဓဝါဒီတို့ ဂုဏ်ယူပြီး ပြောနေရသေးတဲ့ ဘီစီ ၂-ရာစု အိန္ဒိယ ဘုရင်ပါ။ ဘုရင်ဆိုတာလည်း နိုင်ငံရေးသမားပဲ ဖြစ်လို့ ဖော်ပြသင့်တာပေါ့။ ဗုဒ္ဓဝါဒီ (တစ်နည်း ဗုဒ္ဓ ပါတီဝင်) ဖြစ် သွားပြီးနောက် ဘုရင် အသောက ဆိုခဲ့ပုံက
All sects deserve reverence for one reason or another. By thus acting a man exalts his own sect and at the same time does service to the sects of other people.
“ယုံကြည်မှု မတူသူ အားလုံးကို အကြောင်း တစ်ခုခုဖြင့် လေးစားရမည်။ ထိုသို့ ပြုခြင်းဖြင့် လူတစ်ဦးသည် မိမိ၏ အယူကို ချီးမြှောက်သကဲ့သို့ တစ်ချိန်တည်းတွင် အခြားသူတို့၏ ဝါဒကိုလည်း စောင့်ရှောက်ရာ ရောက်၏”တဲ့ (J. Nehru, Glimpses of World History, p. 65။ အာလာဟာဘတ်မြို့(အိန္ဒိယ)အနီးက ကျောက်စာမှာ ရေးထားတာ ဖြစ်ကြောင်း ပဏ္ဍိတ် နေရူးက ညွှန်းဆိုပါတယ်။)
မူရင်းရှု
ညွှန်းဆိုထားတဲ့ ကျမ်းစာတွေရဲ့ စာမျက်နှာတွေမှာ ကိုယ်တိုင် ရှာဖွေ ဖတ်ရှုပြီး ဘာသာပြန်နဲ့ တိုက်ဆိုင် ကြည့်နိုင်ရင် ပိုပြီး သေချာပါတယ်။ ဤစာပိုဒ်ပါ အဓိပ္ပာယ်တွေက မူလ ရေးသားသူတွေရဲ့ အာဘော်သာ ဖြစ်ကြောင်းပါ။
နိုဝင်ဘာ ၁၄၊ ၂၀၁၇။
ရွှေကြေးစည်
ချာလည်ချာလည် ရွှေကြေးစည်လည်း
သာကြည်ချိုအေး နိဗ္ဗာန်တေးကို
ကြော်ကြွေးအစဉ် တည်စေသတည်း။ (အမည်မသိစာဆို)
၆၃၁။ ရဟန္တာရှစ်ပါး ပြဿနာ
ဆရာတော် ဘုရား၊ စစ်တပ်က ကြီးမှူးကျင်းပတဲ့ တရားပွဲမှာ သီတဂူဆရာတော် ဘုရားကြီးက လူပေါင်း သန်းချီ သတ်ပေမယ့် သရဏဂုံတည်သူ တစ်ဦးနှင့် ငါးပါးသီလ မြဲသူ တစ်ဦးသာ ပါလို့ လူတစ်ယောက်နဲ့ တစ်ပိုင်းကိုသာ သတ်ရာရောက်ပြီး ကျန်သူများမှာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိတွေဖြစ်လို့ တိရစ္ဆာန်တွေကို သတ်သလို ဖြစ်တဲ့အတွက် အပြစ်မဖြစ်ဘူးလို့ ရဟန္တာ ရှစ်ပါးက ဒုဋ္ဌဂါမဏိ မင်းကို မိန့်ကြားကြောင်း ဟောကြားပါသည်။ အဲဒီ ဟောကြားချက်ကို သတင်းနဲ့ လူမှုမီဒီယာတွေမှာ အတော် ဝေဖန်ကြပါ သည်။ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်က ထိုကဲ့သို့ မိန့်ကြားသည် ဆိုလျှင် မှန်ကန် မျှတပါသလား ဘုရား။
ကျော်ဆန်း (မီဒီယာ)
---ဘုန်းကြီး အနေနဲ့ ရဟန္တာ ရှစ်ပါးနဲ့ အဲဒီ ရဟန္တာတွေ ပြောတယ်ဆိုတဲ့ စကားကိုပဲ မူရင်းကျမ်းစာတွေကို ကြည့်ပြီး ဉာဏ်မီသလောက် သုံးသပ်ပြပါမယ် ..
မူရင်းအဆို
ပိယင်္ဂုဒီပအရပ်ရှိ ရဟန္တာများသည် ဒုဋ္ဌဂါမဏိ မင်းကြီး၏ စိတ်အကြံကို သိသောအခါ မင်းကြီးအား နှစ်သိမ့်စကား ဆိုရန် ရဟန္တာရှစ်ပါးကို စေလွှတ်လိုက်ကြ၏။ ရဟန္တာများသည် ညသန်းခေါင်ယံ ရောက်သော် နန်းတော် ဂိတ်တွင် ဆင်းသက်ကြ၏။ ဝေဟင်ခရီးမှ ကြွလာခဲ့ကြောင်း သိစေလျက် နန်းပြာသာဒ် ဆောင်ပေါ်သို့ တက်ရောက်ကြ၏။ မင်းကြီးသည် ရဟန္တာများကို နှုတ်ဆက်ပြီး သီတင်းသုံးရန် ဖိတ်ကြားလျက် အရိုအသေပြုပြီးနောက် အရှင်မြတ်များ ကြွလာတော်မူခြင်း၏ အကြောင်းကို မေးလျှောက်၏။
အို မင်းကြီး၊ ပိယဂိုဒီပကျောင်းတိုက်မှ သီတင်းသုံးဖော် များက မင်းကြီးကို နှစ်သိမ့်စကား ဆိုရန် ဆရာတော်တို့ကို စေလွှတ်လိုက်ပါ၏(ဟု ရဟန္တာများက ဖြေကြားကြ၏)။ မင်းကြီး က ရဟန္တာများအား “အရှင်မြတ်တို့ ဘုရား၊ တပည့်တော်သည် လူပေါင်း များစွာကို သေစေခဲ့သည့် အတွက် အဘယ်မှာလျှင် သက်သာရာကို ရပါမည်နည်း”ဟု လျှောက်၏။
မင်းကြီး၊ ထိုအပြုအမူကြောင့် နတ်ပြည် နိဗ္ဗာန် ရောက်ကြောင်း လမ်းကို မပိတ်ပင်ပါ။ မင်းကြီးသည် လူသား တစ်ယောက်နှင့် တစ်ဝက်ကိုသာ သတ်ဖြတ်ခဲ့ပါ၏။ တစ်ဦးသည် ရတနာ သုံးပါးကို ဆည်းကပ်ပြီး အခြား တစ်ဦးမှာ ငါးပါးသီလ ဆောက်တည်သူ ဖြစ်ပါ၏။ ကျန်ပုဂ္ဂိုလ်များမှာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိများနှင့် ဒုဿီလ ပုဂ္ဂိုလ်များ ဖြစ်ကြပြီး တိရစ္ဆာန်များနှင့် တူပါ၏။ သို့တ မင်းကြီးမူကား နည်းလမ်း များစွာဖြင့် ဗုဒ္ဓ ရှင်တော်မြတ်၏ တရားဓမ္မကို ထွန်းပြောင်စေပါလိမ့်မည်၊ သို့ဖြစ်၍ မင်းကြီး၏ နှလုံးသားမှ (ထိုအတွေးများကို) ထုတ်လွှင့်ပစ်ပါ (မဟာဝံသ၊ ၂၅း ၁၀၅-၁၁၆)။
ရာဟုလာ
အနောက်တိုင်းမှာ နေထိုင် ပညာသင်ယူဖူးတဲ့ နာမည်ကျော် သီဟိုဠ် ဆရာတော် Dr. ဝါလ်ပိုလာ ရာဟုလာဟာ ပါဠိတော် အဋ္ဌကထာ ဋီကာ သီဟိုဠ် ရာဇဝင်ကျမ်းတွေနဲ့ သီဟိုဠ် ကျောက်စာတွေကို ကိုးကားပြီး သီဟိုဠ်ကျွန်းသို့ ဗုဒ္ဓဘာသာ စတင် ရောက်ရှိလာပုံနဲ့ ပြန့်ပွား တိုးတက်ပုံကို သိပ္ပံနည်းကျ ဝေဖန်သုံးသပ်ပြတဲ့ “သီရိလင်္ကာဗုဒ္ဓဘာသာသမိုင်း’အမည်ရှိ ကျမ်းကို ရေးခဲ့ပါတယ်။ အဲဒီ ကျမ်းမှာ အထက်ပါ မဟာဝံသကျမ်း အဆိုကို အောက်ပါအတိုင်း သုံးသပ်ပါတယ် ..
မဟာဝံသကျမ်း၌ အထက်ပါ အကြံပေးချက်ကို ရဟန္တာ အရှင်မြတ် ရှစ်ပါးက ဆိုခဲ့ကြောင်း အတိအကျ ဖော်ပြသည်။ သို့ရာတွင် ယင်းအကြံပြုချက်သည် ဗုဒ္ဓရှင်တော်မြတ်၏ တရားဓမ္မ အနှစ်သာရနှင့် လုံးဝ ဆန့်ကျင်သည်။ မည်သည့် ပုံစံ၊ ရည်ရွယ်ချက်၊ ဗုဒ္ဓသာသနာ တည်တံ့ရန် သို့မဟုတ် ဗုဒ္ဓသာသနာကို ကာကွယ်ရန် သို့မဟုတ် ဗုဒ္ဓသာသနာကို ပြန့်ပွားစေရန် အတွက်ပင် ဖြစ်စေကာမူ လူ့အသက်ကို သတ်ဖြတ်ခြင်းမှာ ဗုဒ္ဓတရားတော်အရ လုံးဝ မျှတမှု မရှိချေ။
စိတ်ဝင်စားဖွယ် အကောင်းဆုံးမှာ စစ်ပွဲအတွင်း လူသား သတ္တဝါ တစ်ယောက်နှင့် တစ်ဝက်သာ အသတ်ခံရသည်ဟူသော ကိုယ်ကျင့်တရားနှင့် ပတ်သက်သည့် ရေတွက် ဖော်ပြမှု ဖြစ်သည်။ ဘီစီနှစ်ရာစု အချိန်က ရဟန္တာ အရှင်မြတ်များသည် ယင်းသို့ မှားယွင်းသည့် အတွေးအမြင် တစ်ရပ်ကို အကယ်ပင် မြွက်ဆိုခဲ့သလော ဟူသည်ကို မသိရချေ။ သို့ရာတွင် အေဒီ ငါး ရာစုတွင် ထင်ရှားလှသည့် မဟာဝံသကျမ်းပြု ဆရာသည် အမျိုးသား သမိုင်းကျမ်းကြီးတွင် ယင်းဂါထာများကို ထည့်သွင်း ရေးသားခဲ့သည် ဟူသော အချက်ကား သံသယ ဖြစ်စရာ အကြောင်း မရှိချေ (History of Buddhism in Ceylon, p.229)။
ရဟန္တာ
ရဟန္တာဆိုတာ နှစ်သက်ခြင်း မနှစ်သက်ခြင်း (အနုနယဂဟဏ) အပါအဝင် မာနနဲ့ အလိုဆန္ဒ အားလုံး လွတ်မြောက်ပြီး ဖြစ်လို့ သာမန် လူသားတစ်ဦးရဲ့ အပြစ်မျိုး လုံးဝကင်းလွတ်သူ ဖြစ်ရမယ်လို့ ရှေးကျတဲ့ ပါဠိ အဋ္ဌကထာ ကျမ်းတွေအရ နားလည်နိုင်ပေမယ့် အထက်ပါ ရဟန္တာရှစ်ပါး ပြောဆိုပုံ ဖြစ်ရပ်နဲ့ ကြည်ညိုစိတ်နဲ့ ဖူးမြော်လာတဲ့ သဒ္ဓါတိဿ မင်းကြီး (ဘီစီ ၇၇-၅၉) စိတ်ပျက်သွားအောင် ရဟန္တာ ခုဇ္ဇတိဿ မထေရ်က မြေကြီး ပေါ်မှာ တွားသွားပြခြင်း (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၈၈) .. စတဲ့ ဖြစ်ရပ်တွေကို ကိုးကားပြီး နှောင်းခေတ်မှာ ရဟန္တာရဲ့ အဓိပ္ပာယ်မှန် ပျောက်ဆုံးသွားတယ်လို့လည်း Dr. ဝါလ်ပိုလာ ရာဟုလာက အဲဒီကျမ်းမှာ ဆိုခဲ့ပါတယ်။ ဒါပေမယ့်..
ရဟန္တာဟာ မပြုံးမရယ် မတုန်မလှုပ် ရွှေရုပ်လိုတော့ မဟုတ်ဘူး။ ဝါသနာကို မပယ်နိုင်လို့ ကဗျာရေးတာ၊ ခပ်ကြမ်းကြမ်း ပြောဆို နေထိုင်တတ်တာမျိုးလို မွေးရာပါ အငွေ့အသက်တွေ မကင်းဘဲ ရှိနိုင်တယ်။ ဒါကို “ပမာခင်းမူ၊ ပုလင်းအိုးဝယ်၊ သေရက်လှယ်သော်၊ မပြယ်နံ့ဟောင်း၊ အငွေ့လှောင်းသို့”လို့ ဘူရိဒတ် ဇာတ်ပေါင်းပျို့ (ပိုဒ်-၅၃)မှာ ဖွဲ့ဆိုတယ်။ ဒါကြောင့် “စိတ်ဆိုးစိတ်နာပူးဝင် ပုထုဇဉ်’အနေနဲ့ ရဟန္တာတွေအပေါ် နှစ်သက်မနှစ်သက် ဆိုတာမျိုးလည်း ရှိနိုင်တာပဲ။
မငြင်းဘူး
Dr. ဝါလ်ပိုလာ ရာဟုလာ ပြောသလို “မည်သည့် ပုံစံ၊ ရည်ရွယ်ချက်၊ ဗုဒ္ဓသာသနာ တည်တံ့ရန် သို့မဟုတ် ဗုဒ္ဓသာသနာကို ကာကွယ်ရန် သို့မဟုတ် ဗုဒ္ဓသာသနာကို ပြန့်ပွားစေရန် အတွက်ပင် ဖြစ်စေကာမူ လူ့အသက်ကို သတ်ဖြတ်ခြင်းမှာ ဗုဒ္ဓတရားတော်အရ လုံးဝ မျှတမှု မရှိချေ’ဆိုတာကိုတော့ ဘုန်းကြီးတို့ အကြွင်းမဲ့ လက်ခံပါတယ်။
ဒါပေမယ့် ဒီနေရာမှာ ရဟန္တာတွေက “ဗုဒ္ဓဘာသာ မဟုတ်သူ (မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ)တွေကို သတ်တာဟာ အကုသိုလ် မဖြစ်ဘူး သို့မ မဟုတ် အဲဒီလို သတ်ဖြတ်တာဟာ မျှတတယ်”လို့ ဆိုလိုဟန် မတူပါဘူး။ ပညာရှင် မဟာဝံသကျမ်းပြု ဆရာတော်လည်း အဲဒီလို မယူဆလောက်ပါဘူး။ အမှန်တော့ ..
မတားမြစ်
လူကြမ်းကြီး အင်္ဂုလိမာလဟာ လူအများ အပြားကို သတ်ပြီး လက်ညှိုးကို ဖြတ်ခဲ့ပေမယ့် ထိုအထဲမှာ အရိယာ ဖြစ်ပြီးတဲ့ ပုဂ္ဂိုလ် မပါခြင်း၊ မိဘနှစ်ပါး မပါခြင်းကြောင့် ဗုဒ္ဓဓမ္မနဲ့ ဆုံမိတဲ့ အခါ ရဟန္တာ ဖြစ်သွားပါတယ်။ အဇာတသတ် ကျတော့ သောတာပန် အဖေကို သတ်မိလို့ ဗုဒ္ဓကို ဘယ်လောက်ပင် လုပ်ကျွေးစေကာမူ ဒုတိယဘဝရဲ့ ကောင်းကျိုးကို မမျှော်လင့်နိုင်ခဲ့ဘူး။ ဒါကြောင့် ‘ထို(လူသတ်မှု)ကံကြောင့် မင်းကြီး၏ နတ်ပြည် နိဗ္ဗာန် ရောက်ကြောင်းလမ်းကို မပိတ်ပင်ပါ (သဂ္ဂမဂ္ဂန္တရာယော နတ္ထိ တေ တေန ကမ္မနာ။ မဟာဝံသ၊ ၂၅း၁၀၉)”လို့ ရဟန္တာတွေ မိန့်ကြားတာ ဖြစ်နိုင်တယ်။
စစ်အတွင်း လူတွေကို သတ်တဲ့ ဒုဋ္ဌဂါမဏိဟာ ဒီဘဝ သာသနာပြု ကုသိုလ်ထူးကြောင့် ဒုတိယဘဝမှာ ချမ်းသာခွင့် ရှိတယ်။ အသောက မင်းလည်း ဒီလိုပဲနေမှာ။ ဒါပေမယ့် လူတွေကို သတ်ဖြတ် သေကြေစေတဲ့ အကုသိုလ်ကံရဲ့ အကျိုးကိုတော့ ယင်းတို့ ပြေးမလွတ်ပါဘူး။
ယုတ္တိရှာ
ဒုဋ္ဌဂါမဏိဟာ အယူဝါဒ မတူတဲ့ ကျူးကျော် ရန်ရှာလာသူ တိုင်းတစ်ပါးသားတွေကို မိမိနိုင်ငံတွင်းက တိုက်ထုတ်တာ။ ဒါလည်း သူ့အခွင့်အရေးပဲ။ ရဟန္တာတွေ အနေနဲ့ လူတွေ သေကြေတာကို မည်သည့် နည်းနဲ့မျှ အားမပေးလိုပေမယ့် မိမိတို့ တိုင်းနိုင်ငံကို ကယ်တင်ခဲ့တဲ့ ဘုရင်ကြီးရဲ့ စိတ်ထဲ စူးဝင်နေတဲ့ အကုသိုလ် စိတ်ကို ဖြေလျော့ဖို့ သံဃာက တာဝန်ပေး စေလွှတ်တဲ့အခါ မနေသာဘဲ ကြွရောက်ပြီး ဖော်ပြပါ အဓိပ္ပာယ်မျိုးရှိတဲ့ အားပေး စကားကို မိန့်မြွက်ကြတယ် ဆိုရင် ယုတ္တိနဲ့ မဝေးလွန်းဘူးလို့ ဘုန်းကြီး ယူဆတယ်။
မဟာဝံသဋီကာ (အတွဲ ၂၊ စာ-၄၉၂)မှာ “မင်းကြီးရဲ့ စိတ်ထဲ အဲဒီ (အကုသိုလ်)စိတ်ကို ထပ်မဖြစ်ပါစေနဲ့ = န ပုန ဧတံ တဝ သန္တာနေ ဥပ္ပတ္တိ ကရောဟိလို့ ဖွင့်ဆိုပါတယ်။ အကုသိုလ် စိတ်ကို စားမြုံ့ပြန်နေရင် ကုသိုလ်စိတ် မဖြစ်ပွားနိုင်ဘူး။
လူသားဝါဒ
မျက်မှောက် ခေတ်မှာ လူသားဝါဒနဲ့ လူ့အခွင့်အရေး ဆိုတာတွေကို ရှေ့တန်းတင် ဟောပြောနေကြပါတယ်။ တိဗက် ဘုန်းတော်ကြီး ဒလိုင်းလားမားက အနောက်ဖက်က လူတွေ မိမိကို လက်ခံတာဟာ ဗုဒ္ဓဘာသာ ဘုန်းကြီး ဖြစ်လို့ မဟုတ်ဘဲ လူကို လူလိုမြင်တဲ့ လူသား အခြေပြုဝါဒနဲ့ ကရုဏာတရားကို အသားပေး ဟောပြောလို့ ဖြစ်ကြောင်း ဆိုဖူးပါတယ်။ ဒါလေးကို အတုယူပြီး မိမိကိုရော ဗုဒ္ဓသာသနာကိုပါ မထိခိုက်တဲ့ နည်းနဲ့ အမျိုး ဘာသာ သာသနာကို စောင့်ရှောက်ဖို့ တင်ပြနိုင်ရင် အကောင်းဆုံး ဖြစ်မယ်လို့ ယုံကြည်ကြောင်းပါ။
မှတ်ချက်များ
သမ္မပ္ပဓာန် လေးပါးထဲမှာ “ဥပ္ပန္နာနံ ပါပကာနံ ပဟာနာယ ဝါယာမော = ဖြစ်ပြီးသား အကုသိုလ်တွေကို ပယ်ဖို့ရန် ထုတ်ရမယ်”လို့ ဆိုပါတယ်။ ဖြစ်ပြီးတဲ့ဟာကြီး ဘယ်လိုလုပ် ပယ်မတုံးဆိုတော့ “အမနသိကာရဝသေန = နှလုံးမသွင်းတဲ့ အနေနဲ့ ပယ်ရမယ်”တဲ့။
ဒါကြောင့် ရဟန္တာကြီးတွေက ဒုဋ္ဌဂါမဏိ မင်းကြီး အဲဒီ သတ်ခဲ့မိတဲ့ အကုသိုလ်တွေကို ပြန်မတွေးမိအောင် နေဖို့၊ ထိုသို့ နေခြင်းဖြင့် အကုသိုလ် မတိုးအောင် လျော့ပါး သက်သာအောင် လာတရားဟောတာ နည်းပေး လမ်းပြ လုပ်တာလို့ ယူဆရမှာပါ။
ရွှေမင်းသား
တရားစာသားတွေက သိမ်မွေ့ နုနယ်လွန်းတဲ့ အတွက် သတိထားပြီး စဉ်းစားနိုင်မှ အမှန်ရနိုင်ပါတယ်။
စိုးမင်း (၆နစ်စ်၊ အရီဇိုးနား)
ဒီဇင်ဘာ ၅၊ ၂၀၁၇။
၆၃၂။ မြတ်ဗုဒ္ဓနဲ့ မုတ်ဆိတ်မွှေး
မေးစရာလေး တစ်ခု စဉ်းစားမိလို့ပါ ဆရာတော် ဘုရား၊ ဗုဒ္ဓဝင် ဆံတော်ပယ်ခန်းတွေကို ဖတ်တဲ့အခါ မြတ်စွာဘုရားမှာ မုတ်ဆိတ်ကျင်စွယ် ရှိတယ်လို့ ထင်ရပါတယ်။ မရှင်းလင်းပါ။ ပြီးတော့ သန်လျက်နဲ့ ဆံတော်ပယ် (ခေါင်းရိတ်) တာကိုပါ ရှင်းပြပေးပါ ဘုရား။ သန်လျက်ဆိုတာ ဓားလား လှံလားဆိုတာကို သိလိုခြင်း ဖြစ်ပါတယ်။ ဆရာတော် ကျန်းမာပါစေ။
ဝေဠုကျော် (အုန်းတော)
မူရင်းဖတ်
စာမကြည့်အားနိုင်တာနဲ့ အချိန် နည်းနည်း ကြာသွားပါတယ်။ အင်း ... မူရင်းမှာ ဖော်ပြတဲ့ ဗုဒ္ဓဝင် ဆံတော် ပယ်ခန်းကို အရင် ဖတ်ကြည့်မယ် ..
“ဗုဒ္ဓလောင်းလျာသည် “ဆံပင်ကား ရဟန်းတို့နှင့် လျောက်ပတ်”ဟု ဆင်ခြင်ပြီး ညာလက်ဖြင့် သန်လျက်ကိုကိုင်၊ ဘယ်လက်ဖြင့် ဆံထုံးကို ကိုင်၍ ဖြတ်၏။ ဆံတော်သည် (ဦးခေါင်းတော်၌) လက်နှစ်သစ် ပမာဏ အညီအမျှ လက်ယာရစ် လည်(ရစ်ခွေ) လျက် ကျန်ရစ်၏။ အသက်ထက်ဆုံး မရိတ်ပယ်ရဘဲ ယင်းပမာဏမျှသာ တည်ရှိ၏။ မုတ်ဆိတ်ကျင်စွယ်တို့လည်း ဆံတော်များကဲ့သို့ သပ္ပာယ်ရုံမျှ ရာသက်ပန် တည်နေ၏။ နောက်တစ်ဖန် ဆံမုတ်ဆိတ်ကို ရိတ်ဖြတ်ရခြင်း မရှိတော့ချေ (ဗုဒ္ဓဝံသ၊ဋ္ဌ၊၃၃၂)”။
ကျမ်းညှိ
“မ စ တဒရူပံ”ဆိုတဲ့ အဋ္ဌကထာ (ညွှန်းပြီး) စကားကို မင်းကွန်း တိပိဋက ဆရာတော်ကြီးရဲ့ မဟာဗုဒ္ဓဝင်ကျမ်း (အတွဲ ၃၊ စာ-၂၀၂)မှာ “မုတ်ဆိတ် ကျင်စွယ်လို့လည်း ဆံတော်များကဲ့သို့ပင် ကြည့်ရှု၍ တင့်တယ်သည့် အနေအထားဖြင့်’လို့ ဆိုပါတယ်။ တိပိဋက ပါဠိမြန်မာ အဘိဓာန်မှာ “တဒနုရူပ = ထိုနှင့် တူသော သဘောရှိသော’လို့ အဓိပ္ပာယ် ပြန်ပုံအရဆိုရင် ဆံတော် လက်နှစ်သစ်ရှိရင် မုတ်ဆိတ် ကျင်စွယ်လည်း ထိုနှင့် တူစွာ (ဆံတော်လောက်ပဲ) ရှိတယ်လို့ ဆိုရမယ့် အနေမျိုးပဲ။
ယုတ္တိရှာ
ရဟန္တာ ဖြစ်ပြီးတဲ့ ယသ လုလင်ကို မြတ်ဗုဒ္ဓက “ဧဟိ ဘိက္ခု = ရဟန်း လာလော့”လို့ ခေါ်လိုက်တာနဲ့ “ဒွင်္ဂုလမတ္တကေသမဿု၊ လက်နှစ်သစ်မျှသော ဆံမုတ်ဆိတ် ရှိသည်ဖြစ်၍။ အဋ္ဌ ပရိက္ခာရဓရော၊ ပရိက္ခရာရှစ်ပါး (ရဟန်း အသုံးအဆောင် ရှစ်မျိုး) ကို ဆောင်လျက်။ ဝဿဋ္ဌိကတ္ထေရော ဝိယ၊ ဝါတော် ၆ဝ- ရပြီးသော မထေရ်ကြီးကဲ့သို့။ အဟောသိ၊ ဖြစ်ပြီ (ထေရ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၉၇)’လို့ ဆိုတယ်။ ဒီစာအရ အရှင်ယသဟာ ဧဟိ ဘိက္ခု ရဟန္တာ ဖြစ်ပြီးစမှာ မုတ်ဆိတ် ကျင်စွယ် လက်နှစ်သစ် ရှိတယ်လို့ ဆိုရင် မလွဲတန်ရာဘူး။
သုံးသပ်ချက်
နေမိဘုံခန်းပျို့ (ပိုဒ်၊ ၆၇)မှာ နတ်ရုပ်သွင်ကို “လျှပ်စစ်ရောင် နွယ်၊ ရောင်ခြည်ခြယ်လျက်၊ ကျင်စွယ်မုတ်ဆိတ်၊ မည်းမြိတ် မုတ်နား၊ သားရရားတည့်’လို့ သရုပ်ဖော်တာကို ထောက်ရင် ကေသမဿု (ဆံမုတ်ဆိတ်)ဆိုတာ ယောက်ျာတို့ရဲ့ ယောက်ျားပီသမှု ခံ့ညားမှုနဲ့ အလှအပ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါပေမယ့် လက္ခဏာတော်ကြီး ၃၂၊ လက္ခဏာတော်ငယ် ၈ဝ ထဲမှာတော့ မုတ်ဆိတ်ကျင်စွယ်နဲ့ ပတ်သက်တဲ့ ထူးခြားမှု မတွေ့ရဘူး။
ဒါကြောင့် မြတ်ဗုဒ္ဓဟာ ဖူးမြင်သူရဲ့ အလိုဆန္ဒနဲ့ အညီ သပ္ပာယ် ခံ့ညားပြီး ယောက်ျား ပီသတဲ့ ရုပ်သွင်တော်မျိုး ဖြစ်မယ်လို့ ယူဆရင် သင့်မြတ်ပါတယ်။
သန်လျက်
ပါဠိလို ‘ခဂ္ဂ’ကို သန်လျက်လို့ ဘာသာပြန်တယ်။ သန်လျက် ဆိုတာ မင်းမြှောက်တန်ဆာ ငါးပါးမှာပါတဲ့ လက်နက် အထူးလို့ နားလည်ရတယ်။ တစ်ဖက်သွား နှစ်ဖက်သွားလို့ ၂-မျိုး၊ တစ်နည်း ဦးဖျား ကွေးညွတ် မကွေးညွတ်လို့ ၂-မျိုး၊ ပဉ္စာဝုဓ ဇာတ်အရ အရှည် လက် ၃၃-သစ် (၂-ပေခွဲခန့်) ရှိကြောင်းလည်း သိရတယ်။ “ခဂ္ဂဝိသာဏ = သန်လျက်နဲ့ တူတဲ့ ဦးချို ရှိတဲ့ ကြံ့(သတ္တဝါ)”လို့ အဓိပ္ပာယ် ဖွင့်ဆိုတဲ့ တိပိဋက ပါဠိမြန်မာ အဘိဓာန်အရ သန်လျက်ဟာ ကြံချိုနဲ့ တူမယ်လို့ ယူဆရတယ်။
ဘုန်းကြီး ဗာရာဏသီမြို့ကို ရောက်စဉ်က ဗြဟ္မဒတ်မင်း အဆက်ဆက် အသုံးပြုခဲ့တဲ့ ပစ္စည်းတွေကို ပြသတဲ့ ပြတိုက်မှာ ဦးဖျား ကော့ချွန်နေတဲ့ ဓားရှည် (ဓားကောက်) သို့မဟုတ် ဓားမျှောင်လို ဓားတွေ ပြထားတာကို တွေ့ဖူးတယ်။ ဒါကြောင့် မင်းသိဒ္ဓတ် ဆံတော်ပယ်ဟန် ပန်းချီကားတွေမှာ သရုပ်ဖော် သလို အဖျားချွန် အလယ်ကား ပုံစံမျိုးတော့ ဟုတ်ဟန် မတူ။
ဆံတော်ပယ်
အဲဒီ သန်လျက်ကို ဗုဒ္ဓဝံသအဋ္ဌကထာမှာ “ပရမနိသိတံ = အလွန် ထက်သော’လို့ ဆိုတဲ့အတွက် ဆံတော်ကို ပယ်ဖြတ်နိုင် လောက်အောင် ထက်တယ်လို့ ဆိုနိုင်ပါတယ်။
ဒီဇင်ဘာ ၆၊ ၂၀၁၇။
You cannot shake hands with a clenched fist. Indira Gandhi
ဆုပ်ထားတဲ့ လက်နဲ့ လက်ဆွဲ နှုတ်မဆက်နိုင်။ အင်ဒီရာဂန္ဒီ
၆၃၃။ မှတ်စုထဲက ဗိမ္ဗိသာရ
ဆရာတော် ဘုရား၊ မြတ်စွာဘုရားက ဗိမ္ဗိသာရ မင်းကြီးကို ဟောကြားတဲ့ သုတ်တရား မရှိဘူးလို့ ဆရာတော် တစ်ပါးက ရေးသား ပြောဆိုပါတယ်။ ရှိ မရှိလေး သိပါရစေ ဘုရား။
ကိုကြည်လင်း (ဩဇီ)
မြတ်ဗုဒ္ဓက ဗိမ္ဗိသာရမင်းကို ဟောတဲ့ သီးခြား သုတ္တန်ရှိမရှိ ဆိုတာကို မေးပေမယ့် ဗိမ္ဗိသာရမင်း အကြောင်း မေးဖူးသူ မရှိသေးလို့ ရှိပြီးသား မှတ်စုကို မျှဝေလိုက်ပါတယ်။ ဘီစီ ၆-ရာစုက ဖြစ်ရပ်ကို ကျမ်းဂန်ထဲက ဆွဲထုတ် စုစည်းပြတဲ့ သဘောပါ။ မှတ်စုထဲမှာ အဖြေကို တွေ့ပါလိမ့်မယ်။
မိဘ၊ မွေးရပ်
တိဗက်မှတ်တမ်းတွေအရ ဗိမ္ဗိသာရမင်းရဲ့ ခမည်းတော်က ရာဇဂြိုဟ်ဘုရင် မဟာပဒုမမင်း၊ မယ်တော် ဗိမ္ဗီ (အမည်ရှိ) မိဖုရား (Rockhill, The Life of the Buddha, p. 16)။ ဒီပဝံသကျမ်း (၃း၅၂)မှာတော့ ခမည်းတော် အမည် ဘာတိယမင်း ဖြစ်ပြီး ဒီမင်းနဲ့ ဗုဒ္ဓရဲ့ ခမည်းတော် သုဒ္ဓေါဒနမင်းတို့ မိတ်ဆွေတွေ ဖြစ်ကြောင်း ဆိုတယ်။ ဘုရင့်သားဆိုတော့ ရာဇဂြိုဟ် နန်းတော်မှာ မွေးတာ ဖြစ်နိုင်တယ်။ ဗုဒ္ဓထက် ၅-နှစ် ငယ်တယ် (ဒီပဝံသ ၃း၅၉)။ မွေးချင်းတွေ အကြောင်း မသိရ။
သားတော် ဇယသေန မင်းသားရဲ့ အိမ်ကို ဆွမ်းခံကြွတဲ့ ဘူမိဇထေရ်ကို မင်းသားရဲ့ ဦးလေးဖြစ်ကြောင်း ဆိုလို့ (မ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၄၂) မင်းကြီးနဲ့ တော်စပ်တာလား မိဖုရားနဲ့လား။
မင်း၊ မိဖုရား
ခမည်းတော် ကွယ်လွန်ပြီးနောက် ဗိမ္ဗိသာရ မင်းသား ထီးနန်း ရချိန်မှာ အသက် ၁၅-နှစ်။ သက်တော် ၅၂-မှာ ကွယ်လွန်တဲ့ အတွက် နန်းစံ ၃၇-နှစ် (ဒီပဝံသ ၃း၅၉)။ ပသေနဒီ ကောသ မင်းရဲ့ နှမတော် အဇာတသတ် မင်းသားရဲ့ မိခင် ဝေဒေဟီ မင်းသမီး (ကောသလတိုင်းသူ ဖြစ်လို့ ကောသလာ ဒေဝီလည်း ခေါ်)က မိဖုရားခေါင် (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၂၇)။ မဒ္ဒတိုင်းသူ ဘုရင့်သမီး တော် ခေမာလည်း မိဖုရားခေါင် (မိဖုရားခေါင် ၂-ပါး ရှိပုံပဲ)။ မိဖုရားမှာ သားသမီး မထွန်းကားဟု ယူဆရ။ အလှမာန် ဝင့်ဖူး ပေမယ့် နောင်အခါ ဘိက္ခုနီပြုပြီး ဉာဏ်ကြီးရှင် ဧတဒဂ်ဘွဲ့ရတဲ့ ရဟန္တာထေရီ ဖြစ်သွားတယ် (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၆၄)။
ဇာတ်လမ်းတွေ
သောတာပန် မဖြစ်ခင်က မင်းကြီးမှာ ဇာတ်လမ်းတွေ ရှိတယ်။ ဒီအထဲ ထင်ရှားတဲ့ နှစ်ဦးက ဥဇ္ဇေနီမြို့ ဇာတိ ပဒုမဝတီ (ထေရီ၊၃၈၂)နဲ့ ဝေသာလီမြို့သူ အမ္ဗပါလီ (ဝိ၊၃၊၃၇၇)တို့ ဖြစ်ပြီး အပျော် ပြည့်တန်ဆာ မယားတွေအဖြစ် ဖော်ပြတယ်။ ဒီနှစ်ဦးလုံး နောင်အခါ ရဟန်းပြု၊ ရဟန္တာဖြစ်။ အမ္ဗပါလီနဲ့ ဖြစ်တုန်းက ကိုယ်ဝန် ရှိမှန်းသိတော့ မိမိဟာ မဂဓဘုရင် ဖြစ်ကြောင်း ဖွင့်ပြောပြီး စောင့်ရှောက်ပေးဖို့ တာဝန်ယူတာ ထောက်ရင် စည်းကမ်းတော့ ရှိပုံပဲ။ မယ်တော်အမည် မသိရဘဲ မင်းကြီးရဲ့ သားတော် သမီးတော်တွေအဖြစ် ဖော်ပြ ခံရသူတွေလည်း ရှိတယ်။
သား၊ သမီး
သားတော် ၆-ယောက်၊ သမီးတော် ၁-ယောက် တွေ့နိုင်ပါ တယ် ... ဝေဒေဟီရဲ့သား အဇာတသတ်။ ပဒုမဝတီရဲ့သား အဘယမင်းသား။ နောင်အခါ ရဟန်းပြု၊ ရဟန္တာဖြစ်(ထေရ၊၂၂၅)။ ဒီမင်းသားက ဆေးဆရာ ဇီဝကကို မွေးစားတယ် (ဝိ၊၃၊၃၇၉) ဆိုလို့ မြတ်ဗုဒ္ဓကို ဆေးကုသစဉ်က ဇီဝကရဲ့ အသက် အတော် ငယ်ဦးမယ်။ အမ္ဗပါလီနဲ့ ရတဲ့ ဝိမလကောဏ္ဍည၊ နောင်အခါ ရဟန်းပြု၊ ရဟန္တာဖြစ် (ထေရ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၈၃)။
အခြား အမည်မသိ မိဖုရားတွေက ဖွားမြင်တဲ့ သီလဝ မထေရ် (ထေရ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၁၈)။ ဇယသေနမင်းသား၊ ဒီမင်းသား တော့ ရဟန်း မပြုဘူးလို့ ယူဆရ (မ၊၃၊၁၆၉-၁၇၇)။ သားတော် စုန္ဒနဲ့ သမီးတော် စုန္ဒီတို့ မောင်နှမ (အံ၊၂၊၂၉)၊ မိခင် အမည် မထင်ရှား၊ ရဟန်းပြု မပြုလည်း မသိရ။ မှတ်တမ်းတင် မခံရတဲ့ အခြား မင်းညီ မင်းသားတွေလည်း ရှိဦးမှာပါ။
ဗုဒ္ဓနဲ့တွေ့
တောထွက် ရဟန်းပြုပြီး ရာဇဂြိုဟ်မြို့တွင်း ဆွမ်းခံကြွနေတဲ့ ဗုဒ္ဓလောင်းလျာကို ပထမဆုံး အကြိမ် တွေ့မြင်တာနဲ့ ကြည်ညိုပြီး ဗုဒ္ဓလောင်းလျာ သီတင်းသုံးနေတဲ့ ပဏ္ဍဝတောင်ရှိ လိုဏ်ဂူသို့ ကိုယ်တိုင် သွားရောက် တွေ့ဆုံ ဆွေးနွေးတယ် (သုတ္တနိ၊၃၄ဝ)။ နောက် ၆-နှစ် အကြာ ဗုဒ္ဓဖြစ်ပြီးနောက် ရာဇဂြိုဟ်မြို့ အနီး သုပ္ပတိဋ္ဌိတစေတီမှာ ဗုဒ္ဓကို ဖူးမြော်၊ တရားကို နာပြီး နောက် သောတာပန်တည်။ ဒီအချိန်က ဗုဒ္ဓရဲ့ သက်တော် ၃၅- ဖြစ်လို့ ဗိမ္ဗိသာရရဲ့ အသက် ၃၀-ခန့် ဖြစ်ဖွယ် ရှိတယ်။
ဝေဠုဝန်ဒကာ
သောတာပန် ဖြစ်ပြီး နောက်နေ့မှာ မြတ်ဗုဒ္ဓနဲ့ သံဃာတော် တွေကို နန်းတော်ကို ပင့်ပြီး ဆွမ်းကပ်၊ ဝေဠုဝန် ဥယျာဉ်ကို ကျောင်းအဖြစ် လှူဒါန်း (ဝိ၊၃၊၄၇)။ ကျောင်းခြံမြေကို ရေစက်ချ လှူပြီးနောက် ဆွေမျိုး တော်ဖူးတဲ့ ပြိတ္တာတွေကို အမျှမဝေမိလို့ ညအချိန် ဆွေမျိုး ပြိတ္တာတွေ အော်သံ ဟစ်သံတွေ လုပ်ကြတဲ့ အတွက် နောက်နေ့မှာ ဆက်ပြီး ဆွမ်းကျွေး အလှူပေး အမျှဝေ ရတယ် (ဓမ္မပဒ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၆)။ အရှင်သာရိပုတ္တရာရဲ့ မိခင် ဖြစ်ဖူးတဲ့ ပြိတ္တာမကိုလည်း မင်းကြီးကပဲ အလှူပြုပြီး အမျှဝေဖူး သတဲ့ (ပေတ၊ဋ္ဌ၊၇၃)။
ပုဂ္ဂိုလ်မရွေး
ထေရဂါထာနဲ့ အပဒါန် ပါဠိတော်တွေကို လေ့လာတဲ့အခါ အရှင် ဂေါဓိက၊ အရှင်သုဗာဟု၊ အရှင်၀လိယ၊ အရှင်ဥတ္တိယ၊ အရှင် သုဘူတိတို့ကို မင်းကြီးက ကျောင်းဆောက် လှူဒါန်းတာ၊ အရှင် ဂိရိမာနန္ဒကို ပစ္စည်းလေးပါး လှူဒါန်းတာ၊ အရှင်ပိလိန္ဒဝစ္ဆကို ရာမ်စောင့် လှူဒါန်းတာတွေကို တွေ့နိုင်တယ်။ ကိစ္စတွေ များ လွန်းလို့ တစ်ခါတည်း ပြီးအောင် မစီမံနိုင်ဘဲ ရက်လ အတော် မေ့ပျောက် ပစ်ထားပြီးမှ အလှူကို ပြန်သတိရပြီး စီမံ ခန့်ခွဲပြီး ရေစက်ချရတာမျိုးလည်း တွေ့ရတယ်။
အကြံပေး
ဘုရင့် စစ်သားတွေ စစ်မထွက်ချင်လို့ ဘုန်းကြီးဝတ်ပြီး ခိုလှုံတဲ့ အခါ အမတ်တွေက ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာကို ခေါင်းဖြတ်ပစ်ဖို့ မင်းကြီးကို အကြံပေးတဲ့ အတွက် သာသနာကို မကြည်ညိုတဲ့ ဘုရင်တွေ လက်ထက် သံဃာကို အဲဒီလို မနှိပ်ကွပ်ရအောင် မင်းမှုထမ်းကို ရဟန်းခံမပေးဖို့ (ဝိ၊၃၊၁၀၁)နဲ့ တိတ္ထိ (ဘာသာ ခြား)တွေလို သံဃာတွေလည်း လပြည့်လကွယ် စည်းဝေးကြဖို့ အကြံပေး (ဝိ၊၃၊၁၃၉)လို့ မြတ်ဗုဒ္ဓက ‘မင်းမှုထမ်း ရဟန်းခံ မပေးရန်၊ လပြည့် လကွယ် ပါတိမောက်ပြပြီး စည်းဝေးကြရန်” ထုတ်ပြန်တယ်။ ဝါဆို ဝါကပ်တာနဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့လည်း မင်းကြီး အကြံပြုတဲ့ အတိုင်း မြတ်ဗုဒ္ဓက သတ်မှတ် ဆောင်ရွက်တော်မူတယ် (ဝိ၊၃၊၁၉၃)။
ဆွေးနွေး
သာဝကတွေကို တန်ခိုး မပြဖို့ သိက္ခာပုဒ် ပညတ်ပြီးမှ မြတ်ဗုဒ္ဓ ကိုယ်တိုင် သာဝတ္ထိမှာ တန်ခိုးပြဖို့ ပြောတဲ့အခါ မင်းကြီးက “အရှင်ဘုရား ပညတ်တဲ့ သိက္ခာပုဒ်ကို အရှင်ဘုရား မလိုက်နာ ဘူးလား”လို့ မေးတယ်။ မြတ်ဗုဒ္ဓက မင်းကြီးပိုင်တဲ့ ဥယျာဉ်ထဲက သစ်သီးကို သူတစ်ပါး ခူးစားရင် ပြစ်ဒဏ် ပေးပေမယ့် မင်းကြီး အနေနဲ့ စိတ်တိုင်းကျ ခူးစားနိုင်သလို ဖြစ်ကြောင်း ဗုဒ္ဓက ပြန်လည် ရှင်းပြတယ် (ဓမ္မပဒ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၃၃)။
ကြည်ညိုပုံ
ဓနိယရဟန်းက မင်းကြီးရဲ့ သစ်တွေကို ခိုးယူတဲ့အခါ ဗိမ္ဗိသာရ မင်း အုပ်ချုပ်တဲ့ မဂဓနိုင်ငံရဲ့ ‘ပါဒ ပါဒါရဟ = တမတ်နဲ့ တမတ်တန်ကို ခိုးယူရင် ပြစ်ဒဏ်’ဆိုတဲ့ တည်ဆဲ ဥပဒေဟာ ရှေး မင်းတွေရဲ့ အစဉ်အလာနဲ့ ညီလို့ ဗုဒ္ဓက အဲဒီ ပမာဏ ခိုးယူတဲ့ ရဟန်းကို သာသနာမှာ ဆက်နေခွင့်ကို ပိတ်ပင်တဲ့ ပါရာဇိက ပြစ်ဒဏ် (ဒုတိယ ပါရာဇိက သိက္ခာပုဒ်)ကို ချမှတ် (ဝိ၊၁၊၅၅)။ မင်းကြီးက ဓနိယရဟန်းကို “သင်္ကန်းကြောင့်နော် ..”လို့ ခပ်ထန်ထန် ‘ကြိမ်း’ ပေမယ့် လွတ်ငြိမ်းခွင့် ပေးတယ်။
တပေါဒ မြစ်မှာ ဘုန်းကြီးတွေ မိုးချုပ်တဲ့အထိ ရေချိုးတာ ကို စောင့်နေရလို့ မင်းကြီး ရေချိုး နောက်ကျပြီး မြို့တံခါး ပိတ်သွားတဲ့အတွက် နန်းတော်ကို မပြန်နိုင်ဘဲ မြို့ပြင်မှာ အိပ်ရတာ (ဝိ၊၁၊၁၅၄)၊ မင်းကြီးရဲ့ ဥယျာဉ်ထဲက သရက်သီး နုနုတွေကို ဘုန်းကြီးတွေက အတိုင်းအဆမဲ့ ခူးစားကြတာ (ဝိ၊၄၊၂၄၄) တွေကို မင်းကြီးက ခွင့်လွှတ်နိုင်တယ်။ ဒါပေမယ့် မြတ်ဗုဒ္ဓကို လျှောက်တဲ့ အတွက် သိက္ခာပုဒ် ပညတ်ရတယ်။ ပိလိန္ဒဝစ္ဆမထရ်က တန်ခိုးနဲ့ ဖန်ဆင်းပေးတဲ့ ရွှေပန်းကို ပန်ဆင်ထားမိလို့ အထင်လွဲပြီး ဖမ်းခံရတဲ့ ခြံစောင့် မိသားစုကို လည်း ပြန်လွှတ်ပေးတယ် (ဝိ၊၁၊၃၆၁)။
ဆွမ်းဝေစု
သောဏ သူဌေးသား ကပ်လှူတဲ့ ဆွမ်းကို မြတ်ဗုဒ္ဓ ဘုဉ်းပေး နေခိုက် မင်းကြီး ရောက်လာလို့ ဆွမ်းနံ့ မွှေးကြိုင်လှတဲ့ အတွက် မင်းကြီး စားချင်စိတ် ဖြစ်တာကို မြတ်ဗုဒ္ဓ သိတော်မူတဲ့ အခါ မြတ်ဗုဒ္ဓက မိမိ ဘုဉ်းပေးဆဲ ဆွမ်းထဲက အနည်းငယ်ကို မင်းကြီးကို ခွဲဝေ ပေးတော်မူတယ်။ အဲဒီနောက် သူဌေးသား သောဏရဲ့ ချမ်းသာမှုကို သိရတဲ့အခါ ဝမ်းသာလို့ သောဏကို ခေါ်ပြီး ဒါနရဲ့ မျက်မှောက် အကျိုးကို မင်းကြီး ကိုယ်တိုင် ဟောကြားပြီး တမလွန် အကျိုးကိုတော့ ဗုဒ္ဓထံမှ နာယူဖို့ စေလွှတ်လိုက်တယ် (ဝိ၊၃၊၂၆၅)။
သာသနာပြု
မင်းကြီးဟာ တစ်လ ၆-ရက် ဥပုသ်စောင့်တယ်။ မိမိထံ လာသူ တွေကိုလည်း ဥပုသ်စောင့် မစောင့် မေးလေ့ရှိတယ်။ ပြည်သူ တွေ မင်းကြီးကို အတုယူကြတယ် (ပေတ၊ဋ္ဌ၊၁၉၄)။ ပုက္ကုသာတိမင်းနဲ့ မိတ်ဆွေ ဖြစ်လာတဲ့အခါ ရတနာ သုံးပါးရဲ့ ဂုဏ်တော်တွေကို ရွှေပေမှာ ရေးပြီး လက်ဆောင် ပို့ရာကနေ ပုက္ကုသာတိမင်း တစ်ယောက် ထီးနန်းကို စွန့်ပြီး ရဟန်းပြုသွားတဲ့ အထိပါပဲ (မ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၉၉)။
မင်းကြီးရဲ့ ဆွေမျိုးတစ်ဦး အာဇီဝကတွေဆီမှာ ရဟန်းပြုပြီး ဆွမ်းကျွေးပွဲ လုပ်ပေးဖို့ မင်းကြီးကို ပြောတော့ မင်းကြီးက ဘုရားအမှူးရှိတဲ့ သံဃာကို အရင်ကျွေးရင် လုပ်ပေးမယ်လို့ ပြောတယ် (ဝိ၊၂၊၁ဝဝ)။ မင်းကြီးဟာ မိမိနဲ့ ဝါဒမတူသူကို ရန် မပြုဘူး။ ဒါဟာ အထူး ချစ်ခင် လေးစားစရာပဲ။
သုတ္တန်
သီဟိုဠ် ပညာရှင် Dr. မာလာလာဆကေရကတော့ ဗိမ္ဗိသာရ မင်းကို ဟောကြားတဲ့ အထူး သုတ္တန် မရှိကြောင်း ဆိုပါတယ် (Pali Proper Names II, p. 287)။ ဒါပေမယ့် ..
မင်းကြီးက မိမိတို့ကို ရည်ညွှန်းပြီး အမျှမဝေတာကြောင့် ဆွေမျိုးဟောင်း ပြိတ္တာတွေ ညအချိန် ဆန္ဒပြကြလို့ နောက်နေ့ ဘုရားအမှူးရှိတဲ့ သံဃာကို ထပ်မံ ပင့်ဖိတ် ဆွမ်းကပ်ပြီး “ဣဒံ မေ ဉာတီနံ ဟောတု = ဤအလှူသည် ငါ၏ ဆွေမျိုးများ အတွက် ဖြစ်ပါစေ’လို့ သီးခြား အမျှဝေတယ်။ အဲဒီပွဲမှာ မြတ်ဗုဒ္ဓ က ဆွမ်းအနုမောဒနာ အနေနဲ့ ဗိမ္ဗိသာရမင်းအား နာမည်ကျော် “တိရောကုဋသုတ္တန်”ကို ဟောကြားကြောင်း အဋ္ဌကထာမှာ ဆိုတယ် (ပေတ၊ဋ္ဌ၊၂၁)။ ဒါကြောင့် ဗိမ္ဗိသာရမင်းကို ဟောတဲ့ သုတ္တန် အနည်းဆုံး တစ်ခု ရှိကြောင်း မှတ်ပါ။
နိုင်ငံရေး
ဗိမ္ဗိသာရမင်းနဲ့ ကောသလမင်းက မောင်လှယ် နှမလှယ် (တစ်ယောက်နှမ တစ်ယောက် လက်ထပ်)။ ဒါ့အပြင် တက္ကသိုလ် ပြည် ပုက္ကုသာတိမင်း (မ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၉၄)နဲ့ ဥဇ္ဇေနီပြည် စဏ္ဍပဇ္ဇောတမင်း (ဝိ၊၃၊၃၈၇)တွေနဲ့ မဟာမိတ်တွေ။ စမ္ပာမြို့စား သောဏဒဏ္ဍ၊ ခါဏုမတမြို့စား ကူဋဒန္တ (ဒီ၊၁၊၁၀၄၊ ၁၂ဝ)၊ ဝဿကာရအမတ် (ဝိ၊၁၊၅၃)၊ ကောလိယအမတ် (ပေတ၊၁၆၇)၊ ဒေါက်တာ ဇီဝကတို့လို ထင်ရှားတဲ့ ပညာတတ် မင်းမှုထမ်းတွေ ခြံရံတယ်။ “ဇောတိက ဇဋိလ မေဏ္ဍက ပုဏ္ဏကာက၀လိယ ဆိုတဲ့ ဗုဒ္ဓခေတ် နာမည်ကျော် သူဌေးကြီး ငါးဦးက ဗိမ္ဗိသာရရဲ့ နိုင်ငံမှာ ရှိတာ။
တိုင်းပြည် စည်ကားဖို့ ရည်ရွယ်ပြီး သူဌေးတွေက စုပေါင်း အကြံပေးလို့ ‘သာလဝတီ’အမည်ရှိ အလှမယ်ကို အမိန့်ရ ပြည့်တန်ဆာ အဖြစ် ခန့်ထားသတဲ့ (ဓမ္မပဒ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၄၃)။
ထူးခြားချက်
‘ပဏ္ဍရကေတု’လို့ ဂုဏ်ပြု ခေါ်ဝေါ်ပုံအရ (ထေရ၊၂၃၄) မင်းကြီး အသုံးပြုတဲ့ နိုင်ငံတော်အလံဟာ အဖြူရောင် ဖြစ်ဖွယ် ရှိတယ်။ နာမည်ရင်း ဗိမ္ဗိသာရရဲ့ ရှေ့မှာ “သေနိယော = စစ်တပ် ပိုင်ရှင်’ဆိုတဲ့ စကားလုံးနဲ့ အထူးပြုထားတာ ထောက်ရင် (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၅) အိမ်နီးချင်း နိုင်ငံတွေထက် စစ်တပ်အင်အား ကောင်း မယ်လို့ ယူဆနိုင်တယ်။ မင်းကြီးမှာ လူတွေရဲ့ အသံကို ကြားရုံနဲ့ အသံရှင်ရဲ့ အရည်အသွေးကို သိနိုင်တဲ့ စွမ်းရည် (သဗ္ဗရဝညူ)လည်း ရှိတယ် (ဓမ္မပဒ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၄၈)။
တမလွန်
အပြည့်အဝ အာဏာ ရလိုနေတဲ့ သားတော်ရင်း အဇာတသတ် မင်းသားက ထောင်သွင်း ခြေထောက်ကို ဓားခွဲ ဆားသိပ် မီးကင်ပြီး သတ်လို့ နတ်ရွာစံတယ်။ ရတနာ သုံးပါးရဲ့ ဂုဏ်ကို ရွတ်ဆို ပွားများရင်း အသက်ကုန်လို့ တမလွန်မှာ စာတုမဟာရာဇ် နတ်ဘုံမှာ ဝေဿဝဏ် နတ်မင်းရဲ့ အခြံအရံ ‘ဇနဝသဘ” အမည်ရှိတဲ့ နတ်သား ဖြစ်တယ် (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၂၁)။ ဇနဝသဘနတ်သားဟာ ဗုဒ္ဓထံ လာရောက်ပြီး “သကဒါဂါမ် ဖြစ်အောင် အမြဲ ကြိုးစားနေပါတယ်’လို့ လျှောက်သတဲ့ (ဒီ၊၂၊၁၆၇)။
ဒီဇင်ဘာ ၁၄၊ ၂ဝ၁၇။
---၆၃၄။ ဓမ္မလိမ်းဆေး
ဆရာတော် ဘုရား၊ တပည့်တော်သည် အချိန်ရတိုင်း မိုးကုတ်ဆရာတော် ဘုရားကြီး၏ တရားခွေတွေကို နယူပါသည်။ တရားခွေ တစ်ခုမှာ မေတ္တာပို့တာ ပရိတ်ရွတ်တာနဲ့ ပတ်သက်ပြီး “ခင်ဗျားတို့ဟာက လိမ်းဆေးကို သောက်ဆေး၊ သောက်ဆေးကို လိမ်းဆေး လုပ်နေကြတာ၊ ရောဂါက ဘယ်ပျောက်တော့ မှာလဲ’လို့ ဟောကြားပါသည်။ နှုတ်နဲ့ရွတ်ပြီး မေတ္တာပို့နေတာဟာ မမှန်ဘဲ စိတ်နဲ့ ပွားများမှ မှန်လို့ အကျိုးရှိတယ်လို့ နားလည်မိပါသည်။ ဒီလို နားလည်တာ မှန်ပါသလား ဘုရား။
ဖြိုးဆန်း (ဘန်ကောက်)
နှိုင်းယှဉ်ပါ
တရားနာယူတာ စာဖတ်တာတွေမှာ အစွဲရှိတတ်တယ်။ အသံ လေယူလေသိမ်း အမူအရာကို နှစ်သက်တဲ့ ပုဂ္ဂိုလ်စွဲ၊ စာရေးသူရဲ့ ကျော်ကြားမှု ဝေါဟာရ အသုံးအနှုန်း ရေးဟန်တွေကို သဘောကျလို့ ဒီစာရေးဆရာမှ ဆိုတာမျိုးလည်း ဖြစ်နိုင်တယ်။ ဒီဒါရိုက်တာမှ၊ ဒီမင်းသမီး မင်းသားပါမှ ဆိုတာမျိုးလိုပဲ။ အမှန်တော့ စုံအောင် လေ့လာ ရွေးချယ်နိုင်ရင် ပိုကောင်းပါတယ်။ ကိုယ်တိုင် မဆုံးဖြတ်နိုင်ရင် မေးမြန်း ဆွေးနွေးပေါ့။
မေးခွန်း
“ခင်ဗျားတို့ဟာက လိမ်းဆေးကို သောက်ဆေး၊ သောက်ဆေးကို လိမ်းဆေး လုပ်နေကြတာ၊ ရောဂါက ဘယ်ပျောက်တော့မှာလဲ”ဆိုတဲ့ ဟောကြားချက်ကို “နှုတ်နဲ့ ရွတ်ဆို မေတ္တာပို့တာဟာ အကျိုးမရှိဘူး”လို့ နားလည်ပြီး မေးတာ ဖြစ်မယ်လို့ ထင်ပါတယ်။ အမှန်တော့ ဆရာတော်ဘုရားကြီး အနေနဲ့ “ပရိတ်ရွတ်တာ၊ မေတ္တာပို့ ရွတ်ဆိုတာတွေ အကျိုးမရှိဘူး”လို့ ရည်ရွယ်မယ်လို့ ဘုန်းကြီး မယူဆဘူး။
မျက်စိရဲ့ မြင်နိုင်စွမ်း နားရဲ့ ကြားနိုင်စွမ်းတွေ အားကောင်းပေမယ့် မျက်စိနဲ့ အသံကို နားထောင်လို့ မရ၊ နားနဲ့ အဆင်းကို ကြည့်လို့ မဖြစ်နိုင်သလို “စိတ်(မနောကံ)နဲ့ လုပ်ရမှာကို နှုတ်(ဝစီကံ)နဲ့ လုပ်လို့ မဖြစ်ဘူး”လို့ ထောက်ပြတာ ဖြစ်နိုင်တယ်။
အသံရဲ့အား
မြတ်ဗုဒ္ဓ နာမကျန်း ဖြစ်နေတုန်း အရှင်စုန္ဒမထေရ်ကို ဗောဇ္ဈင်သုတ်ကို ရွတ်ခိုင်းကြောင်း ပရိတ်ကြီးပါဠိမှာ ပါတယ် (စုန္ဒတ္ထရေန တံယေဝ၊ ဘဏာပေတွာန သာဒရံ)။ ရွတ်ပါများရင် စကားလုံးတွေမှာ စွမ်းအင်တွေ ရှိလာကြောင်း ထေရဝါဒီတို့ ယုံကြည်တယ်။ ဒါကြောင့် ပရိတ် မေတ္တာ ရွတ်ဖတ် ပို့သတာတွေဟာ လုပ်ကောင်းတဲ့ အလေ့အကျင့်တွေ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါပေမယ့် ရွတ်ဖတ်တာကို အရေးကြီးတဲ့ ကျင့်စဉ်အဖြစ် မသတ်မှတ်ဘူး။ မန္တန်အနေနဲ့လည်း မယူဆပါဘူး။
ခွဲမှတ်
တရား မထိုင်ခင်မှာ မေတ္တာပို့ ပရိတ်ရွတ်ရင် စိတ်ငြိမ်ပြီး သမာဓိရလွယ်တယ်။ ထိုင်းမှိုင်း အိမ်ချင်နေချိန်မှာ ဗုဒ္ဓဂုဏ်တော်တွေ ရွတ်ဖတ်ရင်လည်း စိတ်ကြည်လင်ပြီး လန်းဆန်းသွားနိုင်တယ်။ အသံရဲ့ စွမ်းအား ကြီးမားတဲ့အတွက် မွေးနေ့ အိမ်တက်စတဲ့ မင်္ဂလာယူချိန်မှာ ပရိတ်မေတ္တာ ဂုဏ်တော်တွေကို ရွတ်ဖတ်ရင် အနှောင့် အယှက်တွေကို ကျော်လွှားပြီး အောင်မြင်စေတယ်။ ဒီဓမ္မလိမ်းဆေးကိုပါ အသုံးပြုနိုင်ပေမယ့် ဘာဝနာ လုပ်နေဆဲ (တရားထိုင်ဆဲ)မှာတော့ နှုတ်ရဲ့ အလုပ် မလိုအပ်ဘူးလို့ အမှန်အတိုင်း နားလည်နိုင်ပါတယ်။
ဒီဇင်ဘာ ၂၃၊ ၂ဝ၁၇။
---၆၃၅။ နာ့မလိန် .. နာ့မလိန်
တရားထိုင်လျှင် ဘဝင်စိတ် ကျအောင် ရှုမှ ဘဝင်စိတ် ဖြစ်မှ စိတ်၏ ဖြူတာလေးကို သိရမည်ဆိုတာ တပည့်တော် နားမလည်လို့ပါ။
သန်းဦး
ဘဝင်စိတ်
မေးခွန်းထဲက ‘ဘဝင်စိတ်’ဆိုတာကို ကျမ်းစာမှာပါတဲ့ အတိုင်း နည်းနည်း ပြောကြည့်မယ်..
“ဘဝင်အစဉ်ကို ဆိုဦးအံ့ .. အကြင်ကြင် ဆိုအပ်သော နည်းဖြင့် ယူအပ်ပြီးသော ပဋိသန္ဓေရှိကုန်သော ပုဂ္ဂိုလ်တို့ အား ပဋိသန္ဓေစိတ် ချုပ်သည်၏ အခြားမဲ့မှစ၍ ထိုပဋိသန္ဓေ၏ အာရုံကိုပင်လျှင် အာရုံပြု၍ ထိုပဋိသန္ဓေ စိတ်သည်ပင်လျှင် စုတိစိတ် ဖြစ်သည်တိုင်အောင် ဝီထိစိတ်တို့၏ ဖြစ်ခြင်းသည် မရှိသော် ဘဝ၏ အကြောင်း၏ အဖြစ်ဖြင့် ဘဝင်၏ အစဉ်ဟု ဆိုအပ်သော စိတ်သည် မပြတ် မြစ်ရေ အယဉ်ကဲ့သို့ ဖြစ်၏။ အဆုံး၌လည်း စုတိသည်၏ အစွမ်းဖြင့် စုတိစိတ် ဖြစ်၍ချုပ်၏ (အဘိဓမ္မတ္ထသင်္ဂဟ၊ စာ-၉၃)”။
အဓိပ္ပာယ်
ဘဝတစ်ခုမှာ အဦးဆုံး ဖြစ်တဲ့ ပဋိသန္ဓေစိတ်ဟာ “ဥပါဒ်၊ ဘင်’လို့ ခဏငယ် သုံးချက်ပဲ သက်တမ်းရှိလို့ ဖြစ်ပြီးရင် ချုပ်သွားတယ်။ ပဋိသန္ဓေစိတ် ချုပ်ပြီးနောက် မြင်သိစိတ် ကြားသိစိတ် .. စတဲ့ ဝီထိစိတ်တွေ မဖြစ်တဲ့အချိန် (ဥပမာ အမိဝမ်းမှာ ရှိချိန်၊ အိပ်ပျော်ချိန် ... စသည်)မှာ ဘဝင်စိတ်တွေ ဖြစ်တယ်။ ဝီထိစိတ် မဖြစ်ဘဲရှိတိုင်း ဝီထိစိတ်တွေရဲ့ အကြားကြားမှာ ဒီစိတ် ဖြစ်တယ်။ အစဉ်မပြတ်ဘူး၊ မြစ်ရေလိုပါပဲ။ ဘဝရဲ့ ကြောင်း (အစိတ်အပိုင်း သို့မဟုတ် အင်္ဂါရပ်)ဖြစ်လို့ ဒီစိတ်ကို ဘဝင်စိတ်လို့ ခေါ်တယ်။
ဘဝင်စိတ်ဟာ ပဋိသန္ဓေစိတ်ရဲ့ အာရုံဖြစ်တဲ့ ကံ ကမ္မနိမိတ် ဂတိမိတ်ကိုပဲ အာရုံပြုတယ်။ “ထိုပဋိသန္ဓေ၏ အာရုံကိုပင်လျှင် အာရုံပြု၍” အရ အခြားဘာကိုမှ အာရုံ မပြုနိုင်ဘူး။ သေစဉ်မှာလည်း စုတိစိတ်(သေစိတ်) အနေနဲ့ ဒီပဋိသန္ဓေစိတ်ပဲ ဖြစ်တာ။ “ပဋိသန္ဓေစိတ်၊ ဘဝင်စိတ်၊ စုတိစိတ်’ဆိုတာဟာ ဆောင်ရွက်ပုံ မတူပေမယ့် စိတ်ချင်း အတူတူပါပဲ။
ပြန်မေးမယ်
ဒါဖြင့်ရင် “ဘဝင်စိတ် ကျအောင် ရှုမှ’ဆိုတာ တရားထိုင်ရင်း အိပ်ပျော်သွားတာလား။ အိမ်ပျော်အောင် တရားရှုတာလား။ မေ့မြောသွားတာလား။ သို့မဟုတ် ယာယီ သေသွားတာလား။ ဒီလို ဖြစ်မှ စိတ်ဖြူတာကို သိနိုင်တာလား။ အဲဒီလို ပြန်မေးရမလိုပဲ။ မေးခွန်းပါ စကားကို ဘယ်သူက ဆိုတာလဲ၊ ဘယ်ကျမ်းမှာ တာလဲ ... ဒီစကားက ဘာကို ရည်ရွယ်တာလဲ ဆိုတာ မရှင်းလို့ ဘုန်းကြီး ကိုယ်တိုင်လည်း နားမလည်ဘူး။ ဒါနဲ့ အမှတ်ရလာလို့ ရယ်စရာလေး တစ်ခု ပြောဦးမယ် ..
ခေါင်းစဉ်
နွေရာသီ မွေးရွာကို ပြန်ခိုက် ရွာက ရေခူ (Shelly Fish) အဝယ်ဒိုင်မှာ နိုင်ငံခြားသား(ကိုရီးယား)တစ်ဦးနဲ့ တွေ့တယ်။ အဲဒီတုန်းက ဘုန်းကြီး ရဟန်း ရ-ဝါရ၊ အင်္ဂလိပ်စာ မတောက်တခေါက် ဖြစ်ခါစ။ “ဖြစ်ခါစ’တွေရဲ့ ထုံးစံအတိုင်း ဘဝင်ကြီး တစ်တင်းခွဲလောက်နဲ့ အဲဒီလူကို “ဘယ်နိုင်ငံကလဲ’လို့ အင်္ဂလိပ်လို သွားမေးတော့ ကိုယ်ပြောတာကို သူနားမလည်၊ သူပြောတာကိုလည်း ကိုယ်မသိ။ နောက်ဆုံး ကိုယ့်လူက ခေါင်းရော လက်ပါ တစ်ပြိုင်နက် ခါပြီး အသံကျယ်ကျယ်နဲ့ “နာ့မလိန် .. နာ့မလိန်’ တဲ့။ အဲဒါ အခု အဖြေရဲ့ ခေါင်းစဉ် ဖြစ်သွားတာပဲ။
မှတ်ချက်များ
တော်သေး . ကိုယ်က ကျောက်ဖြူလောက် ရောက်ဖူးထားတော့ ရခိုင် လေကို နာ့လိန်ဒေ။
ဓမ္မဘေရီ ဆရာတော်
တပည့်တော်ကိုလည်း ဒါကို ဒကာမတစ်ယောက် လာမေးလို့ 'နာ့မလိန်’လို့ဘဲ ဖြေလိုက်ရတယ်။
အရှင်သြသဓ (ဓမ္မာနန္ဒဝိဟာရ၊ USA)
ဒီဇင်ဘာ ၃၁၊ ၂ဝ၁၇။
---၆၃၆။ သစ္စာနှစ်ပါး
ဆရာတော် ဘုရား၊ ဆရာတော် တစ်ပါးက သစ္စာ ၂-ပါးသာ ရှိတယ်လို့ ဟောကြားပါသည်။ သစ္စာ ၄-ပါးဟု တပည့်တော် မှတ်သားထားသည်မှာ မှန်ပါသလား ဘုရား။
ကြည်ကြည်မြင့်
သမ္မုတိသစ္စာ
လောကနဲ့ ဆက်သွယ်ပြီး မြတ်ဗုဒ္ဓ တရားဟောတဲ့အခါ လောကသားတွေရဲ့ နေ့စဉ်ဘဝနဲ့ ကိုက်ညီအောင် ပုဂ္ဂိုလ် သတ္တဝါ မိန်းမ ယောက်ျား၊ မင်းကြီး မင်းသား သူဌေး ... စသည် ခေါ်ဝေါ်ပြီး ဟောတော်မူတယ်။ ဒါကို “သမ္မုတိဒေသနာ = လောကမှာ ခေါ်ဝေါ်တဲ့အတိုင်း ဟောတော်မူခြင်း”လို့ ခေါ်တယ်။ ဒါဟာ လောကရဲ့ သတ်မှတ်ချက်အရ ငြင်းမရတဲ့ အမှန်တရား (သစ္စာ)လည်း ဖြစ်ပါတယ်။
ပရမတ္ထသစ္စာ
ပုဂ္ဂိုလ် သတ္တဝါ၊ ယောက်ျား မိန်းမလို့ မခေါ်ဘဲ ခန္ဓာငါးပါး၊ အာယတန ၁၂-ပါးလို့လည်း သုံးနှုန်းတယ်။ ဒါတွေက ပညတ်ချက် မဟုတ် တကယ်ရှိတာ။ ဥပမာ .. ခန္ဓာငါးပါးထဲမှာ ရုပ် အစု ၁-ပါး (အသေးစိတ် ၂၈-ပါး)၊ နာမ်အစု ၄ပါး (အသေးစိတ် ၅၃-ပါး ... စသည်)။ ဒါကို “ပရမတ္ထဒေသနာ = တကယ်ရှိအတိုင်း ဟောကြားခြင်း”လို့ ခေါ်တယ်။ ဒါဟာ အစစ်အမှန် ထင်ရှားရှိတဲ့ အမှန်တရား (သစ္စာ)လည်း ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါကြောင့် ..
“ဒုဝေ သစ္စာနိ အက္ခာသိ၊ သမ္ဗုဒ္ဓေါ ဝဒတံ ဝရော။
သမ္မုတိ ပရမတ္ထဉ္စ၊ တတိယံ နူပလဗ္ဘတိ” အဋ္ဌကထာ (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၄၂)မှာ မိန့်ပါတယ်။
သူ့ထက် မြတ်စွာ စောဗုဒ္ဓါ သစ္စာနှစ်ပါးဟော။
သမ္မု ပရမတ် ဤနှစ်ရပ် သတ်မှတ် မပိုသော။
ရှင်တော်ဗုဒ္ဓဟာ သတ္တဝါတွေရဲ့ အကြိုက် စရိုက်ကို ကြည့်ရှု ဆင်ခြင်ပြီး ဒီဒေသနာ သို့မဟုတ် သစ္စာနှစ်မျိုးအနက် သင့်လျော်တာကို ရွေချယ်ပြီး ဟောတော်မူပါတယ် (ညွှန်းပြီး)။
သစ္စာ ၄-ပါး
“ဒုက္ခ သမုဒယ နိရောဓနှင့် မဂ္ဂတစ်ဖြာ လေးသစ္စာ”ကိုလည်း ဗုဒ္ဓဘုရား ဟောကြားပါတယ်။ ဒီသစ္စာ ၄-ပါးကတော့ ပရမတ္ထ အစစ်အမှန် လေးမျိုးကို ဟောတော်မူတာ ဖြစ်တဲ့အတွက် ဖော်ပြပါ သစ္စာ ၂-ပါးအနက် ပရမတ္ထဒေသနာလို့ ခေါ်တဲ့ ပရမတ္ထသစ္စာထဲမှာ ပါမှာပေါ့။
အဖြေ
ဒါကြောင့် အဖြေက သစ္စာ ၄-ပါးလည်း မှန်တယ်။ သစ္စာ ၂-ပါးဆိုလည်း ကျမ်းဂန်နဲ့ အညီ ဆိုခြင်းပါပဲ။ နှစ်မျိုးလုံး မှန်ကြောင်း မှတ်သားပါ။
ဇန်နဝါရီ ၂၊ ၂၀၁၈။
၆၃၇။ ကံကြောင့် ဖျားတာလား
ဆရာတော်ဘုရား ... တပည့်တော် ဟိုတလောက Sinus Infection နဲ့ အဖျား ၁၀၃-လောက် ဖြစ်ခဲ့ပါသည် ဘုရား။ ဖျားနေတုန်း ဆွေမျိုးတစ်ယောက်က “မောင်ဇော် အကုသိုလ်တွေ များနေပြီ ထင်တယ်’ဆိုတဲ့ စကားနဲ့ သတင်းမေးတာ ခံခဲ့ရပါသည် ဘုရား။ သူပေးခဲ့တဲ့ စကားက နံဘေးကို ပိဿာလေးနဲ့ ပစ်သလို စကားဖြစ်ပေမယ့် မှန်သင့်သလောက် မှန်တယ်လို့ တပည့်တော် ထင်နေလို့ ဆရာတော်ကို မေးရပါသည် ဘုရား။ လူတွေ ဖျားနာရခြင်း အကြောင်းနဲ့ ကံနှင့် ကံ၏အကျိုးနဲ့ ဘယ်လို ဆက်စပ်နေပါသလဲ ဘုရား။
ဖိုးဇော် (နတ်မြို့)
---ကံအကြောင်း နားလည်ဖို့ ညောင်တုန်းမြို့၊ ရွှေဟင်္သာတောရ စံကျောင်းဆရာတော် ဘုရားကြီး ရေးသားတဲ့ “ကံဉာဏ်ဝီရိယ အဖွင့် အကျယ်ကျမ်း”ကို ဖတ်သင့်တယ်။ “ကမ္မဿကောမိ = ကံသာလျှင် မိမိဥစ္စာ ရှိ၏”စတဲ့ ဘုရားဟောစကားနဲ့ ပတ်သက်ပြီး.. အတိတ်ကံကိုသာ ရည်ရွယ်ရင်း မဟုတ်။ အတိတ် ပစ္စုပ္ပန် ကံနှစ်မျိုးလုံးကို ရည်ရွယ်ကြောင်း ဆရာတော်ကြီး သုံးသပ်ထားပုံက..
ကံအဖွင့်
“အတိတ်ကံ၊ ပစ္စုပ္ပန်ကံ ၂-ပါး ရှိသည့်အနက် အတိတ်ကံမှာ အတိတ်ဘဝက ပြီးပြီးဖြစ်၍ ယခု ပစ္စုပ္ပန်ဘဝ၌ ပြုဖို့ရန်ကိစ္စ တစ်စုံတစ်ခုမျှ မရှိ။ လွန်းပြီးသော အမှုကို ပြု၍လည်း ရတော့မည် မဟုတ်သဖြင့် အတိတ်ကံ အတွက် တစ်ချက်မျှ စိစစ်ဖွယ် မရှိတော့ပြီ။
ယခု ပစ္စုပ္ပန်ဘဝ၌ နောင်ကို လုပ်လတံ့သော အမှုအလုပ်တို့ကိုသာ အကယ်၍ ငါသည် မကောင်းမှုကံကို ပြုအံ့၊ နောင် မကောင်းကျိုးကို ခံစားရမည် ဖြစ်၏။ အကယ်၍ ကောင်းမှုကံကို ပြုသည် ဖြစ်အံ့။ ကောင်းသော အကျိုးကို ခံစားရမည် ဖြစ်၏ဟု နှလုံးထားပြီးလျှင် မကောင်းမှုကံကို မပြုမိကြစေမူ၍ ကောင်းမှုကံကိုသာ ပြုမိကြဖို့ရန် ဆုံးမတော်မူအပ်သော စကား ဖြစ်၏ (ယင်းကျမ်း၊ စာ-၂၁၈)။
ဥပပီဠက
ကံတစ်ခု (ကုသိုလ်၊ အကုသိုလ် နှစ်မျိုးလုံး) အကျိုးပေးခွင့် သာအောင် တားဆီးတတ်တဲ့ ကံတစ်မျိုး ရှိတယ်။ ပါဠိလို “ဥပပီဠကကံ”လို့ ခေါ်တယ်။ ဥပမာ .. လူဖြစ်လာတာဟာ ကုသိုလ်ကံကြောင့်။ လူအဖြစ်နဲ့ သင့်တင့်တဲ့ အရပ်ဒေသမှာ ထိုက်တန်တဲ့ သက်မွေး ဝမ်းကျောင်းမှုနဲ့ တူတူတန်တန် နေနိုင်တာလည်း အကောင်း လုပ်ထားဖူးလို့။ ပဝတ္တိလို့ ခေါ်တဲ့ နေ့စဉ်ဘဝမှာ ကောင်းကျိုး ပေးခွင့်မကြုံအောင် ကပ်ပြီး နှောင့်ယှက်တာဟာ အဲဒီ အကုသိုလ် ဥပပီဠကကံမျိုး။
တစ်ခါတစ်ရံ လောကမှာ လူမိုက်တွေ မြင့်ပြီး လူကောင်းတို့ မမြင့်နိုင်တာမျိုး တွေ့ရတာ ဒီကံမျိုးကြောင့်ပဲ။ ဒါပေမယ့် ...
ယိုးမယ်မဖွဲ့
ကြိုးစားပြီး လုပ်ရင် ဖြစ်နိုင်ပါလျက် ကံကြောင့်ပဲဆိုပြီး စိတ်ပျက် လက်လျှော့ ညှိုးမှိန်နေတာမျိုး၊ ဒါမှမဟုတ် ခရီးထွက်ခါနီး ဖိနပ်ကြိုးပြတ်လို့ ကံမကောင်းဘူးဆိုပြီး ချိန်းထားတဲ့ လူမှု စီးပွား အရေးတစ်ခုကို ဖျက်လိုက်တာမျိုး .. စသည်၊ ဒါမျိုးကျတော့ ကံကြမ္မာ ယိုးမယ်ဖွဲ့ခြင်းလို့ ဆိုပြန်တယ်။ ဗုဒ္ဓဝါဒမှာ အရာအားလုံး ကံကြောင့်ချည်း ဖြစ်ရတယ်လို့ မယူဆဘူး။ ဌေးဖြစ်တိုင်း ကံကြောင့် မဟုတ်သလို ဆင်းရဲတိုင်းလည်း အတိတ်က အကြောင်းကြောင့်လို့ မဆိုနိုင်ဘူး။
ပစ္စုပ္ပန်ကံ
ပစ္စုပ္ပန်ကံသည် မိမိအစွမ်း သက်သက် ဖြစ်စေ၊ အတိတ်ကံကို ထောက်ပံ့၍ ဖြစ်စေ အစွမ်းသတ္တိ ရှိလျှင် ရှိသလောက် ယခု မျက်မှောက်၌ပင် အကျိုးအပြစ်ကို ဖြစ်စေတတ်၏။ နောင်တမလွန် ဘဝတို့၌လည်း ထိုက်သင့်သည်အားလျော်စွာ အကျိုးအပြစ်ကို ဖြစ်စေတတ်၏ (ယင်း၊ စာ-၇)။ ဒီရှင်းလင်းချက်ဟာ ပစ္စုပ္ပန်မှာ ကံကောင်းလုပ်ဖို့ အရေးကြီးကြောင်း ဆိုလိုပါတယ်။ အောက်ပါ ဟောကြားချက်နဲ့ အညီပါပဲ။
“န တံ ကမ္မံ ကတံ သာဓု၊ ယံ ကတွာ အနုတပ္ပတိ။
တဉ္စ ကမ္မံ ကတံ သာဓု၊ ယံ ကတွာ နာနုတပ္ပတိ။ (ဓမ္မပဒ၊၆၇-၆၈ ဂါထာ)
သောကဖြာဝေ ဆိုးမှုတွေ ရှောင်လေ မပြုရာ။ ပူဗျာငြိမ်းစေ ကောင်းမှုတွေ မသွေ ပြုကြပါ။
အကျိုးပေးခွင့်
ကောင်းကျိုး ဖြစ်ထွန်းဖို့ “သင့်တော်တဲ့ အရပ်မှာ နေခြင်း၊ သူတော်ကောင်းတွေကို ပေါင်းသင်းခြင်း၊ မိမိရဲ့ ကိုယ်စိတ်နှလုံးကို ကောင်းတာကို လုပ်ဖို့ ဆုံးဖြတ်ထားခြင်း၊ ရှေးဘဝ ပြုဖူးတဲ့ ကောင်းမှုအထူး ရှိခြင်း’တွေ လိုအပ်ကြောင်း မြတ်ဗုဒ္ဓ ဟောကြားပါတယ် ..
ပဋိရူပေ ဝသေ ဒေသေ၊ အရိယမိတ္တကရော သိယာ။
သမ္မာပဏိဓိသမ္ပန္နော၊ ပုဗ္ဗေ ပုညကတော နရော။
ဓနဓညံ ယသော ကိတ္တိ၊ သုခဗ္ဗေတံ ဓိပတ္တတိ။ (အံ၊၁၊၃၄၁)
သင့်ရာမှာနေ လူကောင်းတွေ ပေါင်းလေအမြဲသာ။
အကောင်းပြုရန် ဆုံးဖြတ်မှန် ရှေးကံရှိခဲ့ရာ။
ဥစ္စာ ယသ ကျော်စောရ သုခဝေဝေဖြာ။
လူမှန်ရင် လူဆိုး လူကောင်းမဟူ လုပ်ထားပြီးတဲ့ ကုသိုလ် အကုသိုလ် ကံကြွေး ရှိစမြဲ။ ကောင်းကံ အကျိုးပေးဖို့ နေရာ၊ သွင်ပြင်၊ အချိန်အခါ၊ လုံ့လ၊ ဉာဏ်အစီအမံ ဆိုတဲ့ အခြေအနေ ငါးမျိုးလည်း ကောင်းရတယ်။ အဲဒီလိုပဲ ဆိုးကံ အပြစ်သင့်ရင်လည်း အဲဒီ အခြေအနေ ငါးမျိုး ဆိုးနေလို့ပဲ။
အဖြေ
ကံအကြောင်း ခြုံပြီး နားလည်သွားတဲ့အခါ .. “အပူ ၁၀၃-လောက် ဖျားတာကို အကုသိုလ် များလို့’လို့ မဆိုနိုင်ဘူး။ ဥတု ဖောက်ပြန်၊ အအိပ်အနေ၊ အစားအသောက် .. စသည်ကြောင့်ပဲ ဖြစ်ဖို့ များတယ်။ ဒါမျိုး ခဏခဏ ဖျားနေလို့ အလုပ် မလုပ်နိုင်နိုင်ဘူး ဒါမှမဟုတ် ဘဝမှာ အရေးပါတဲ့ အလုပ်တစ်ခု လုပ်ခါနီးတိုင်း ဖျားနာတယ် ဆိုရင်တော့ အတိတ်ကံ အကြောင်းလည်း ပါနိုင်တယ်။ ဒါတောင် ပစ္စုပ္ပန်မှာ ဉာဏ်ဝီရိယ ကူပေးရင် ကျော်လွှားနိုင်တယ်လို့ နားလည် မှတ်ယူသင့်ကြောင်းပါ။
ဇန်နဝါရီ ၆၊ ၂ဝ၁၈။
---ဆရာတော် ဘုရား၊ ဆရာတော် တစ်ပါး၏ တရားကို နာရာတွင် “နိဗ္ဗာန်ဆိုတာ တစ်လံမျှ လောက်သော ဤခန္ဓာကိုယ် အကောင်ပုပ်ကြီးထဲမှာပဲ ရှိတယ်’လို့ မှတ်သားရပါသည်။ ခန္ဓာကိုယ်ထဲမှာ ဘယ်နေရာမှာ ဘယ်လို ရှိနိုင်တယ် ဆိုတာကို ရှင်းလင်းစွာ သိလိုပါသည် ဘုရား။
သန်းဌေး (Portland, OR)
---၆၃၈။ ကိုယ်ထဲမှာ နိဗ္ဗာန်လား
မူရင်းပါဠိ
ဣမသ္မိံ ဗျာမမတ္တေ ကဠဝရေ သသည်မှိ သမနက လောကဉ္စ ပညပေမိ လောကသမုဒယဉ္စ လောကနိရောဓဉ္စ လောကနိရောဓဂါမိနိဉ္စ ပဋိပဒံ (သံ၊၁၊၆ဝ)။
သညာလည်းရှိ စိတ်လည်းရှိသော တစ်လံမျှလောက်သော ဤကိုယ်၌ လောက (ဒုက္ခသစ္စာ)ကိုလည်းကောင်း၊ လောက၏ ဖြစ်ပေါ်ကြောင်း (သမုဒယသစ္စာ)ကိုလည်းကောင်း၊ လောက၏ ချုပ်ရာ (နိရောဓသစ္စာ)ကိုလည်းကောင်း၊ လောက၏ ချုပ်ရာ (နိဗ္ဗာန်)သို့ ရောက်ကြောင်း အကျင့်(မဂ္ဂသစ္စာ)ကိုလည်းကောင်း ငါဘုရား ပညတ်တော်မူ၏။
တင်စားဟော
ဒီဟောကြားချက်ကို တိုက်ရိုက် မယူရ၊ ဥပစာ(တင်စား) ဟောအနေနဲ့ ယူမှ မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ အာဘော်ကျပြီး အဓိပ္ပာယ် မှန်တယ်။ နိရောဓသစ္စာ ဖြစ်သော နိဗ္ဗာန်သည် တည်ရာအရပ် မရှိသော်လည်း ဥပစာအားဖြင့် တင်စားပြီး ခန္ဓာကိုယ်တွင်း၌ ရှိသကဲ့သို့ ဟောတော်မူခြင်း ဖြစ်၏ (အဒေသမ္ပိ ဟိ တံ ယေသံ နိရောဓော၊ တေသံ ဝသေန ဥပစာရတောပိ နိသီယတိ။ ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၁၄၃)။
ဒုက္ခ သမုဒယ မဂ္ဂဆိုတဲ့ သစ္စာသုံးပါးကို မုချအနေနဲ့ ခန္ဓာကိုယ်တွင်းမှာ ရနိုင်ပေမယ့် နိရောဓသစ္စာ (နိဗ္ဗာန်)ဆိုတာ သန္တိ (ချုပ်ငြိမ်းမှု)မျှသာ ဖြစ်လို့ ခန္ဓာကိုယ်တွင်းမှာ ရှိတယ်လို့ တိုက်ရိုက် မဆိုနိုင်။ ခန္ဓာကိုယ်နဲ့ ဆက်စပ် ပတ်သက်ပြီး သိနိုင်တာကြောင့် ခန္ဓာကိုယ်တွင်းမှာ ရနိုင်တယ်လို့ မြတ်ဗုဒ္ဓ ဟောတော်မူတာ ဖြစ်ပါတယ်။
အမှန်တော့ “အနိန္ဒိယဗဒ္ဓရူပဉ္စ နိဗ္ဗာနဉ္စ ဗဟိဒ္ဓါ (ဓမ္မသင်္ဂဏီ၊ စာ-၂ရ၃)”ဆိုတဲ့ အဘိဓမ္မာနည်းအရ နိဗ္ဗာန်ဟာ အာရုံပြုမှ သိမြင်နိုင်တဲ့ ဗဟိဒ္ဓ (ပြင်ပ) အရှိတရား ဖြစ်ပါတယ်။ သောတာပန် အရိယာဖြစ်တဲ့ ဝိသာခါ ကျောင်းအမဟာ မြေးမလေး ဆုံးလို့ ငိုနေစဉ်မှာ နိဗ္ဗာန်ကို မမြင်နိုင်ပါဘူး။
မိလိန္ဒမေး
မိလိန္ဒမင်း မေးတာကို အရှင်နာဂသေန ဖြေဖူးတယ် ..
(မေး) နိဗ္ဗာန်မှာ တည်ရာ ရှိပါသလား။
(ဖြေ) မရှိပါဘူး။
(မေး) တည်ရာ မရှိရင် နိဗ္ဗာန်လည်း မရှိဘူးပေါ့။ နိဗ္ဗာန်ကို မျက်မှောက် ပြုတယ်ဆိုတဲ့ စကားလည်း မှားတာပေါ့။
(ဖြေ) တည်ရာ မရှိပေမယ့် နိဗ္ဗာန်ရှိတယ်။ နိဗ္ဗာန်ကို မျက်မှောက် ပြုတယ်ဆိုတာလည်း အမှန်စကားပဲ။ မီးပွတ်သူဟာ သစ်သား နှစ်ချောင်းကို ပွတ်ရင် မီးကိုရပေမယ့် အဲဒီ မီးရှိနေခဲ့တဲ့ တည်ရာ အရပ် မရှိသလိုပါဘဲ။ ဝိပဿနာ အားထုတ်ရင် နိဗ္ဗာန်ကို ရနိုင်တာ အမှန်ပါပဲ (မိလိန္ဒ၊၃၁၂)။
ရိုက်ရဲ့အမြင်
အမေရိကန် ကမ္မဋ္ဌာန်းဆရာကြီး ဂျိုးဆက်ဂိုးလ်စတိန်း တည်ထောင်တဲ့ IMS မှာ အချိန်ကြာကြာ တရားထိုင်ဖူးတဲ့ ရောဘတ် ရိုက် အမည်ရှိ အနောက်တိုင်းသား ပညာရှင် စာရေးဆရာ တစ်ယောက် နိဗ္ဗာန်ကို နားလည်ပုံက..
အခု အချိန်မှာ နိဗ္ဗာန်ကို ဘယ်သူရတယ် မရဘူးဆိုတာ ကျုပ်အတွက် အရေးမကြီးဘူး။ တကယ်ရမရ ကျုပ်လည်း မသိဘူး။ နိဗ္ဗာန်ရဲ့ အဓိပ္ပာယ်ကို နားလည် လက်ခံမှုအပေါ်မှာပဲ မူတည်လိမ့်မယ်။ လူအမျိုးမျိုးက ယူဆပုံအထွေထွေ ရှိနိုင်တယ်။
ဒါပေမယ့် ... ကျမ်းဂန်တွေမှာ နိဗ္ဗာန်ဆိုတဲ့ စကားလုံးနဲ့ အဓိပ္ပာယ်တူ အသင်္ခတ (ပြုပြင်မခံရ၊ un-conditioned)ဆိုတဲ့ ကားလုံး ရှိတယ်။ ဒီစကားလုံးက အကြောင်းမဲ့ (un-couse) ဆိုတဲ့ အဓိပ္ပာယ်ပါပဲ။ ပြုပြင်ခံရတဲ့ တရား မဟုတ်ဘူးပေါ့။ ဒါဟာ နိဗ္ဗာန်ကို နားလည်ဖို့ အတော် စိတ်ဝင်စားစရာ ကောင်းတဲ့ စကားလုံးပါပဲ။ ကျွန်ုပ်တို့ဟာ ခံစားမှုတွေရဲ့ လွှမ်းမိုးမှုကို ခံရတဲ့အခါ မစဉ်းစားမိဘဲ အကောင်းအဆိုး တစ်ခုခုကို စေတနာနဲ့ တကွ ပြမိကြတယ်လေ။
ကိုယ့်ရဲ့ ခံစားမှုတွေကို သိနေတဲ့ ဝိပဿနာ ကမ္မဋ္ဌာန်းကို အားထုတ်ပြီး နားလည်နိုင်ရင် ကိုယ့်ကိုယ်ကို ကောင်းတဲ့ဆီ ရွေ့လျားစေပြီး ဒီနည်းနဲ့ ပြုပြင်မခံရခြင်းဆီကို ဦးတည်သွားစေတာတော့ သေချာပါတယ်။ (Robert Wright နဲ့ အင်တာဗျူး ဗွီဒီယိုနဲ့ ၎င်းရေးတဲ့ Wly Buddhism is True, p. 216 တွေကို ကြည့်ပါ။)
ဇန်နဝါရီ ၇၊ ၂၀၁၈။
---ဆရာတော် ဘုရား၊ ရှိခိုးဦးတင်ပါသည် ဘုရား။ သန္တုဋ္ဌိ ရောင့်ရဲမှုနှင့် ပတ်သက်၍ အဓိပ္ပာယ် သဘောတရားနှင့် ရောင့်ရဲလျှင် ကြီးပွားနိုင် မကြီးပွားနိုင်ကိုလည်း ဖြေကြားပေးတော်မူပါဘုရား။
တပည့် ဣန္ဒစက္က (နပသ-ရန်ကုန်)
---၆၃၉။ ရောင့်ရဲမှုနဲ့ စီးပွားရေး
ရောင့်ရဲမှု
ဆုတ်နစ်မှုနဲ့ ရောင့်ရဲမှု နှစ်မျိုးကို ခွဲခြား နားလည်ဖို့ လိုတယ်။ စိတ်ပျက် လက်လျှော့ရင် ဆုတ်နစ်မှု၊ ဥပမာ ... ‘ဆယ်တန်းကလေးအောင်ရင် တော်ပါပြီ၊ ဒါလောက် ချမ်းသာရင် တော်ရော့ ပေါ့ဆိုတာမျိုးကို ဆုတ်နစ်မှုလို့ ခေါ်တယ်။ စိတ်ရှိတိုင်း လိုချင်တာမျိုးကိုသာ မရောင့်ရဲမှုလို့ ဆိုရတယ်။ ဥပမာ .. ဖိလစ်ပိုင် အာဏာရှင်ဟောင်း မားကို့စ်ရဲ့ ဇနီးအလှမယ်မှာ ဖိနပ်အရံ ထောင်ကျော်ရှိတယ်ဆို မဟုတ်လား။ ရန်ကုန် မင်းသမီး အချို့ရဲ့ “စင်္ကာပူကို ဈေးသွားဝယ်မလို့”ဆိုတာမျိုး။ ဝယ်နိုင်လို့ ဝယ်တာ သွားနိုင်လို့ သွားတာ ဆိုပေမယ့် ဒါမျိုးကို “သန္တုဋ္ဌိ’က လက်မခံဘူး။
သန္တုဋ္ဌိရှိမှ
ဓမ္မရေးနဲ့ လောကရေးကို ထပ်တူ မသုံးသပ်ရ။ အိမ်ရာ ထောင်တဲ့ ရဟန်းအဖို့ အလိုနည်းလေ ပြည့်စုံလေ ဖြစ်ပေမယ့် လောကသား တစ်ယောက် အဖို့တော့ မိသားစုတာဝန် အမျိုး တာဝန် တိုင်းပြည်တာဝန် ရှိလို့ အဲဒီ တာဝန်တွေကို ထမ်းဆောင်ဖို့ ပစ္စည်းဥစ္စာ ရှာဖွေရမယ်။ အဓိပ္ပာယ်က မတတ်သာလို့ ကျေနပ်ရပေမယ့် တတ်နိုင်လျက်နဲ့ တိုးတက်မှု ရပ်သွားအောင် ‘သန္တုဋ္ဌိပြု’(ရောင့်ရဲ)လိုက်တာဟာ သဋ္ဌိအစစ် မဟုတ်။ ပေါ့လျော့ ဆုတ်နစ်မှုလို့ ဗုဒ္ဓဝါဒက ယူဆတယ်။ သန္တဋ္ဌိရဲ့ အဓိပ္ပာယ် မှန်ကို နားလည်ရင် သန္တုဋ္ဌိရှိမှ ကြီးပွား ချမ်းသာတယ် ဆိုတာ စဉ်းစားနိုင်ပါတယ်။
ရွှေအတောင်
ပုဏ္ဏားတစ်ဦးမှာ ဇနီးနဲ့ သမီးသုံးယောက် ရှိတယ်။ ပုဏ္ဏား ကွယ်လွန်တော့ ရွှေဟင်္သာငှက် ဖြစ်ပြီး ယခင်ဘဝ မိသားစုကို တစ်နေ့ ရွှေအတောင် တစ်ခုစီ လာပေးလို့ ဇနီးနဲ့ သမီးတွေ ချမ်းသာလာကြတယ်။ နောက်တော့ တစ်နေ့ တစ်ချောင်း ပေးတာကို မကျေနပ်နိုင်လို့ ဖမ်းပြီး အတောင် အကုန်လုံးကို ဆွဲနှုတ်ကြတယ်။ ဒါပေမယ့် နှုတ်သမျှ ရွှေမဟုတ်တော့ဘဲ ဗျိုင်းတောင်တွေ ဖြစ်ကုန်တယ်။ ငှက်ကို အိမ်မှာ မွေးထားပေမယ့် ရွှေအတောင် ပြန်ပေါက် မလာတော့ဘူး။
လူတွေ သမုဒ္ဒရာ အောက်မှာ အနုမြူဗုံး စမ်းသပ် ဖောက်ခွဲ တာ၊ ရွှေရှာတာတွေကြောင့် ကမ္ဘာ့အလှရတနာ ဖြစ်တဲ့ သန္တာကျောက်တန်းနဲ့ အဲဒီမှာ မှီခိုနေတဲ့ သက်ရှိအလှတွေ တစ်ဝက်မက ပျက်စီးကုန်ပြီ ဆိုမဟုတ်လား။ ဆိုးကျိုး သက်ရောက်မှု ထပ်ဖြစ်ဦးမယ်။
“ရတာနဲ့ ရောက်ရဲရမယ်။ လောဘကြီးလွန်းရင် လူယုတ်ပဲ (ယံ လက္ခံ တေန တုတ္ထံ၊ အတိ.လောဘော ဟိ ပါကကော။ ဇာ၊၁၊၃၂)ဆိုတာ ဒါမျိုးကို ရည်ရွယ်တာ။
ချမ်းသာခြင်း
ဗုဒ္ဓဝါဒအခြေပြု စီးပွားရေးပုံစံနဲ့ ကိုယ်ရော စိတ်ပါ ကြီးပွားချမ်းသာနိုင်ကြောင်းကို ပညာရှင်တွေ လေ့လာ တင်ပြထားတာတွေ အများကြီး ရှိတယ်။ ဒီအထဲမှာ ယူစီဗာကလေ (တက္ကသိုလ်)က ပါမောက္ခ Dr. Clair Brown အမည်ရှိ အမျိုးသမီး ရေးတဲ့ Buddhist Economics စာတမ်းက ထင်ရှားတယ်။ ဒီစာတမ်းမှာ ဗုဒ္ဓဝါဒ စီးပွားရေးရဲ့ ပန်းတိုင်ကို အောက်ပါအတိုင်း ဖော်ပြတယ် ..
“ဗုဒ္ဓဝါဒ စီးပွားရေးတွင် ပြည့်စုံစွာ ပွားများပြီးဖြစ်သော သတိဖြင့် တည်ဆောက်သည့် ပျော်ရွှင်မှု အစစ်အမှန် နှင့်၊ ငွေကြေးအပါအဝင် မရောင့်ရဲနိုင်သော လိုချင်မှု ပတ်ဝန်းကျင်ဖြင့် ဖန်တီးသည့် ခဏပန်း ပျော်ရွှင်မှုကို ခွဲခြားထားသည်။ ဗုဒ္ဓဝါဒ စီးပွားရေး၏ ပန်းတိုင်မှာ သတ္တဝါ အားလုံး၏ ဆင်းရဲဒုက္ခကို လျော့ပါးစေရန် ဖြစ်သည်။ မိမိ၏ ပျော်ရွှင်မှုနှင့် အများကောင်းကျိုးကို သေချာစေလိုသောကြောင့် ကျွန်ုပ်တို့ အနေဖြင့် ကိုယ်ပိုင် ဝင်ငွေ ကြီးမားဖို့ မရည်ရွယ်ချေ (p.16)”။
မဆန့်ကျင်
ဗုဒ္ဓဝါဒဟာ မဇ္ဈိမပဋိပဒါ (အလယ်အလတ်)ဝါဒ ဖြစ်လို့ ရုပ်ပိုင်း ချမ်းသာမှုကို မျက်ကွယ် မပြုပါဘူး။ “သမ္မာအာဇီဝ’ဟာ အဲဒီ ဝါဒရဲ့ အစိတ်အပိုင်း တစ်ခုပါ။ ဒါကြောင့် ဗုဒ္ဓဝါဒီ စီးပွားရေးသားဟာ သမ္မာအာဇီဝ ဖြစ်ဖို့တော့ အရေးကြီးတယ်။ ပြည်တော်သာ စီမံကိန်းကို ဖော်ပြတဲ့ The New Burma စာတမ်းမှာ “ဘာသာရေး တန်ဖိုးနှင့် စီးပွားရေး တိုးတက်မှုအကြား ဆန့်ကျင်မှု မရှိချေ။ စိတ်ပိုင်းဘဝ ကျန်းမာမှုနှင့် စီးပွားဥစ္စာ ချမ်းသာမှုသည် ရန်သူများ မဟုတ်ကြဘဲ သဘာဝ မိတ်ဆွေများသာ ဖြစ်၏ (Economic and Social Bord, Government of the Union Burma, 1954, P. 5)’လို့ ဆိုဖူးတယ်။
အဖြေ
ဒါလောက်ဆိုရင် သန္တုဋ္ဌိရဲ့ အဓိပ္ပာယ်မှန်နဲ့ သန္တုဋ္ဌိရှိမှ ချမ်းသာနိုင်ကြောင်း နားလည်နိုင်ပါပြီ။ အခြားရှုထောင့်နဲ့ သုံးသပ်ချက် အပြည့်အစုံကိုတော့ မူရင်း စာတမ်းတွေမှာ ဆက်လက် ဖတ်ရှုလေ့လာပါ။
ဇန်နဝါရီ ၁၅၊ ၂၀၁၈။
---အရှင်ဘုရား၊ သိချင်တာလေး ရှိလို့ မေးခွင့်ပြုပါ ဘုရား။
၁။ ရဟန်းတစ်ပါးသည် မာတုဂါမနဲ့ နေချင်လို့ မာတုဂါမထံ သိက္ခာ ချရင် ရပါသလား ဘုရား။
၂။ အတူနေပြီးရင် ရဟန်းပြန်ခံမယ်ဆိုတဲ့ စိတ်ကူးနဲ့ သိက္ခာချရင် သိက္ခာကျပါသလား ဘုရား။
၃။ အဲဒီလို သိက္ခာချပြီး ရဟန်းအသစ်ခံသလို မဟုတ်ဘဲ ကံထပ်သလို ကမ္မဝါ ရွတ်ရုံနဲ့ ရဟန်းပြန်ဖြစ် ပါသလား။
၄။ ခန္ဓာဘုရား ဉာဏ်ဘုရားလို့ သီးသန့် ရှိပါသလား ဘုရား။ ဦးတင်ပါတယ် ဘုရား။
အရှင်ပဏ္ဍဝ
---၆၄၀။ သိက္ခာတင် သိက္ခာချ
သိက္ခာတင်
အားလုံး နားလည်နိုင်ဖို့ သိက္ခာတင်နဲ့ သိက္ခာချဆိုတာကို အရင်ဆုံး စုတ်ကြမ်းနဲ့ ခြယ်ကြည့်မယ် ..
၁) ရဟန်းပြုခွင့် ရှိသူအား ၂) အနည်းဆုံး ရဟန်း အစစ်ငါးပါး (အိန္ဒိယမှာတော့ ဆယ်ပါး)က ၃) ဉတ်လို့ခေါ်တဲ့ ၄) ကမ္မဝါလို့ ခေါ်တဲ့ ပုံစံကျ ပြန်တမ်းကို ၅) အောင်မြင်တဲ့ သိမ်ထဲမှာ မှန်ကန် ပီသစွာ ရွတ်ဖတ်ပြီး ရဟန်းအဖြစ် အသိအမှတ် ပြုတာကို “သိက္ခာတင်”လို့ ခေါ်တယ်။
သိက္ခာချ
ရဟန်းအဖြစ် ခံယူထားသူဟာ ၁) လူထွက်ချင်စိတ်နဲ့ ၂) လူကောင်း တစ်ဦးထံမှာ ၃)ဂီဟီတိ မံ ဓာရေဟိ = လူအဖြစ်အသိအမှတ် ပြုပါလို့ ၄) ပစ္စုပ္ပန်ကာလ အသုံးအနှုန်းနဲ့ ၅) နှုတ်မြွက်ပြီး ပြောကြားလို့ ၆) အပြောခံ ရသူက နားလည်ရင် အဲဒီ ရဟန်း လူပြန်ဖြစ်သွားတယ်။ ဒါမျိုးကို ‘သိက္ခာချ’လို့ ခေါ်တယ်။ အမှတ် ၁) သိက္ခာချ အင်္ဂါရပ် (လူထွက်ချင်စိတ်)နဲ့ ပတ်သက်ပြီး “ရဟန်းအဖြစ်ကို စက်ဆုပ် ငြီးငွေ့ခြင်း၊ လူ ဥပါသကာ အဖြစ် သာမဏေအဖြစ်ကို လိုလားခြင်း၊ ရဟန်း မဟုတ်တော့တာကို တောင့်တခြင်း’လို့ ပါဠိတော် (ဝိ၊၁၊၂၉)မှာ အဓိပ္ပာယ် ဖွင့်ထားပါတယ်။
အဖြေများ
၁။ မေးခွန်းပါ မာတုဂါမဟာ ပုံမှန်စိတ် ရှိပြီး သိက္ခာချ စကားစု (ဂိဟီတိ မံ ဓာရေဟိ)ရဲ့ အဓိပ္ပာယ်ကို နားလည်ရင် သိက္ခာကျတယ်။ အကြောင်းမူ “ယောက်ျား မိန်းမ လူ ရဟန်း မည်သူမဆိုထံမှာ သိက္ခာချလျှင် သိက္ခာကျသည်သာ ဖြစ်၏”လို့ အဋ္ဌကထာ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၂၀)မှာ ဖွင့်လို့ပါ။ ဒါပေမယ့် အတူတူ နေခါနီး နာရီပိုင်းကျမှ ကသုတ်ကရုတ် သိက္ခာချတာမျိုးကတော့ မသင့်ဘူးလို့ ယူဆတယ်။
၂။ သိက္ခာချ အမှတ်-၁ အင်္ဂါရပ်အရ လူထွက်မယ့် ရဟန်းဟာ လူထွက်ချင်စိတ် ရှိရမယ်။ မေးခွန်းပါ ‘အတူ နေပြီးရင်”ဆိုတာကို တစ်ကြိမ် သို့မဟုတ် တစ်ရက် သို့မဟုတ် တစ်ည မာတုဂါမနဲ့ နေပြီးရင်လို့ ဆိုလိုရင် ဒီကိစ္စအတွက်ပဲ သိက္ခာချတာ ဖြစ်လို့ ‘လူထွက်ချင်စိတ် ရှိခြင်း’အင်္ဂါနဲ့ ငြိနိုင်တယ်။ ဒါကြောင့် ကြိုတင်တင် သိက္ခာချထားတာက ပိုသင့်ဖွယ် ရှိတယ်။
၃။ အင်္ဂါ ၆-ချက်နဲ့အညီ သိက္ခာချပြီးရင် သာမန်လူတစ်ယောက် ဖြစ်သွားလို့ နောက်ထပ် သိက္ခာတင် (ရဟန်းပြုချင်)ရင် ရဟန်းအသစ်ခံတာပါပဲ။
၄။ “ဘုရား”ဆိုတာကို ဗုဒ္ဓလို့ပဲ နားလည်ပြီး ဆိုရရင် .. “သုတဗုဒ္ဓ (ပိဋက ဗဟုသုတ များသူ)၊ သာဝကဗုဒ္ဓ (အရိယာတပည့်)၊ ပစ္စေကဗုဒ္ဓ (ကိုယ်တိုင် သစ္စာကို သိပေမယ့် သူတစ်ပါးအား တရားမဟောတဲ့ သီးခြားဗုဒ္ဓ)၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓ (ကိုယ်တိုင် သစ္စာကို သိ၊ သူတစ်ပါးကိုလည်း ဟောကြား)လို့ ဘုရား(ဗုဒ္ဓ)လေးမျိုး ရှိကြောင်းတော့ မှတ်သားဖူးပါတယ်။
ဇန်နဝါရီ ၁၇၊ ၂၀၁၈။
---ဆရာတော် ဘုရား။ တပည့်တော်ရဲ့ ၁၃-နှစ်အရွယ် သားငယ် မေးတာကို ကောင်းစွာ ဖြေနိုင်ရန် မေးမြန်းရခြင်း ဖြစ်ပါသည် ဘုရား။ ဗုဒ္ဓဘာသာမှာ အဘယ်ကြောင့် ရှိခိုးရပါသနည်း။ ရှိခိုးဖို့ မြဖြစ်မနေ လိုအပ်ပါ သလား။ ရှင်းပြပေးစေလိုပါသည် ဘုရား။
ဇော်လင်းမောင်
---၆၄၁။ ရှိခိုးဖို့လိုသလား
မာန်ကိုချဖို့
ရဟန်းပြုဖို့ ထွက်လာခဲ့ကြတဲ့ “ဘဒ္ဒိယ၊ အနုရုဒ္ဓ၊ အာနန္ဒာ၊ ဘဂု၊ ကိမိလ၊ ဒေဝဒတ္တ”လို့ အမည်ရတဲ့ သာကီဝင် မင်းသား ၆-ဦးနဲ့ ဆံသလူငယ် ဥပါလိတို့ မြတ်ဗုဒ္ဓထံမှောက် ရောက်တဲ့အခါ မင်းသားတွေက မြတ်ဗုဒ္ဓကို “မြတ်စွာဘုရား၊ တပည့်တော်တို့ရဲ့ ဆံသအဖြစ် ကြာမြင့်စွာ လုပ်ခဲ့တဲ့ ဟောဒီ ဥပါလိကို ဦးစွာ ရဟန်းပြုပေးပါ။ သို့ဖြစ်မူ တပည့်တော်တို့က ဥပါလိကို ရိုသေ၊ လက်အုပ်ချီ၊ ရှိခိုးရမည် ဖြစ်၍ တပည့်တော်တို့ရဲ့ သာကိယ မင်းမာန် ကျပါလိမ့်မယ်”လို့ လျှောက်တယ် (ဝိ၊၄၊၃၃၉)။
ကြောက်သူ
ကောင်းမှန်း အကျိုးရှိမှန်း သိလျက် ဗုဒ္ဓဝါဒီပါလို့ လူသိရှင်ကြား ဖွင့်ပြောဖို့ ခက်နေသူအချို့ တွေ့ဖူးမှာပေါ့။ မြတ်ဗုဒ္ဓ လက်ထက်က သောဏဒဏ္ဍ အမည်ရှိတဲ့ ပုဏ္ဏားပညာရှိကတော့ မြတ်ဗုဒ္ဓနဲ့ အကြေအလည် ဆွေးနွေးပြီးနောက် ဗုဒ္ဓဝါဒီအဖြစ် လူသိရှင်ကြား ဖွင့်ဟဝန်ခံတယ်။ ဒါပေမယ့် “တပည့်တော်က အရှင်ဘုရားကို ရှိခိုးရင် တပည့်တော်ရဲ့ ပရိသတ်က တပည့်တော်ကို ကဲ့ရဲ့ပြီး တပည့်တော်ရဲ့ စီးပွားရေး ဆုတ်ယုတ်နိုင်ပါတယ်။ ဒါကြောင့် ပရိသတ်ထဲမှ လက်အုပ်ချီပြရင် ရှိခိုးတယ်လို့ .. ခေါင်းပေါင်းကို ချွတ်ပြရင် ဦးခေါင်းနဲ့ ရှိခိုး တယ်လို့ မှတ်တော်မူပါ”လို့ လျှောက်ဖူးတယ် (ဒီ၊၁၊၁၁၈)။
ထိုက်တန်မှ
ဥယျာဉ်သို့ အပန်းဖြေ သွားခါနီး နန်းပြာသာဒ်မှ အထွက် သိကြားမင်းက ရဟန်းသံဃာအား လှမ်းမြော် ရှိခိုးတာကို မြင်တော့ မာတလိ နတ်သားက “ပုပ်ဟောင်တဲ့ အမိဝမ်းမှာ ကိန်းပြီး မွေးလာတဲ့ လူသားတွေကို ဘာလို့ ရှိခိုးရတာလဲ၊ ရဟန်းဆိုတာ ဘာလဲ’လို့ မေးဖူးတယ်။ သိကြားမင်း ဖြေပုံက “ရဟန်းဆိုတာ ... အိမ်ရာ မထောင်၊ အိုး တောင်း ကျီကြမထား၊ ဆွမ်းခံစားတယ်၊ အကျင့်ကောင်းကို ကျင့်တယ်၊ လက်နက်မဲ့ ငြိမ်းချမ်းရေးသမား၊ ပညာရှိတွေရဲ့ အတိုင်ပင်ခံ၊ ဆိတ်ဆိတ် နေတတ်သူ (တုဏှိဘူတာ = နေရာတကာ ပါဝင် ပတ်သက်ပြီး ဆူဆူညံညံ မလုပ်သူ) ဖြစ်လို့ပါ (သံ၊၁၊၂၃၈)”တဲ့။
အဖြေ
ရှိခိုးတာဟာ မာနဆိုတဲ့ စိတ်ဆူးကို ချိုးပစ်ဖို့ပါ။ ရဟန်း သိက္ခာကို ကျင့်သုံးမှု တစ်ရက် တစ်နာရီ ကြီးသူကို ငယ်သူက (အသက်ကြီးပေမယ့်) ရှိခိုးရိုသေရမယ်လို့ မြတ်ဗုဒ္ဓ ပညတ်ထားလို့ ရဟန်းတစ်ပါး အနေနဲ့တော့ ရှိခိုးတာကို လုပ်ကို လုပ်ရတယ်။ ဗုဒ္ဓဝါဒီ လူဥပါသကာ တစ်ဦးအဖို့တော့ လုပ်ရမယ်ဆိုတဲ့ သတ်မှတ်ချက် မရှိဘူး။ ဒါပေမယ့် .. ရတနာသုံးပါး မိဘ ဆရာသမားကို ရှိခိုးဆဲ မာနကို တဒင်္ဂ ပယ်နိုင်လို့ ဖြစ်ရတဲ့ ကုသိုလ်ကို လိုချင်ရင် သိကြားမင်းကို အတုယူသင့်တာပေါ့။
ဖေဖော်ဝါရီ ၇၊ ၂၀၁၈။
The UN
United Nations .. it souds so good in paper so bad in execution. United Nations is donated by the OIC (Orgnazation of Islamic Conference). OIC runins the United States and Europ. (Dr. Bill Warner)
ကုလသမဂ္ဂဆိုတာ စာရွက်ပေါ်မှာ .. သိပ်ကောင်းသလိုလို ရှိပေမယ့် လုပ်ဆောင်ချက်တွေ သိပ်ဆိုးတယ်။ ကုလသမဂ္ဂကို အိုအိုင်စီ (အစ္စ လမ်မစ် ၅၇ နိုင်ငံ)က ငွေကြေး ပေးထားတယ်။ အိုအိုင်စီဟာ အမေရိကန်နဲ့ ဥရောပကို ဖျက်ဆီးနေတယ်။ (Dr. ဘီလ်ဝါနာ)
---ရိုသေစွာ မေးလျှောက်အပ်ပါသည် ဘုရား။ ခုတလော ထင်ရှားတဲ့ လူအမျိုးသားတစ်ယောက် သံဃာတော်တွေ ဆွမ်းဘုဉ်း ပေးသလို သပိတ်နှင့် ထမင်းစားနေသည်ကို တွေ့ရပါသည် ဘုန်းဘုန်း။ လူဝတ်ကြောင် တစ်ယောက်သည် သပိတ်နှင့် ထမင်းစားကောင်းပါသလား။ ဖြေကြားပေးစေလိုပါသည် ဘုရား။
နိုင်သက်ဝေ
---၆၄၂။ သပိတ်နှင့် ထမင်းစားခြင်း
ပတ္တနဲ့ ပရိက္ခရာ
ပါဠိစကားလုံး “ပတ္တ’ရဲ့ မူရင်း အဓိပ္ပာယ်က ထည့်စရာ ‘ခွက်’ ပါပဲ။ ဒါပေမယ့် ရဟန်းတို့ သုံးတဲ့ “ပတ္တ’ကိုတော့ အမျိုး၊ အရောင်၊ အရွယ်တွေနဲ့ စနစ်တကျ သတ်မှတ်ထားတယ်။ သတ်မှတ်ချက်နဲ့ ပြည့်ညီတဲ့ ခွက်ကိုတော့ ရဟန်း အသုံးအဆောင် ဖြစ်လို့ သပိတ်လို့ မြန်မာမှု ပြုပါတယ်။ “ပရိက္ခရာ’လို့ခေါ်တဲ့ ရဟန်း အသုံးအဆောင် ရှစ်မျိုးထဲမှာ ပါတဲ့ ‘ပတ္တ’ဆိုတာ သပိတ် ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါကြောင့် သပိတ်လို့ သုံးနှုန်း ပြောဆိုရင် ခွက်လို့ အဓိပ္ပာယ် မယူရတော့ဘဲ ရဟန်းတွေရဲ့ အသုံးအဆောင် သို့မဟုတ် ပရိက္ခရာ ရှစ်ပါးထဲက သပိတ်လို့ အထူး နားလည်ရပါတယ်။
သပိတ်
ပရိက္ခရာ ရှစ်ပါးထဲက သပိတ်လို့ ခေါ်ရမယ့် ခွက်အတွက် သတ်မှတ်ချက်က ... “အမျိုး’အရ သံသပိတ် မြေသပိတ်လို့ နှစ်မျိုးရှိတယ် (ဝါးနဲ့လုပ်တဲ့ ယွန်းခွက်ဟာ သပိတ် မဖြစ်နိုင်ဘူး)။ “အရောင်’က အနက်ရောင် ဖြစ်ရတယ် (ဒါကြောင့် ခုခေတ် ယိုးဒယားလုပ် စတီးလ်သပိတ် ဖြစ်ရင် အနက်ရောင်ဆေး သုတ်သင့်တယ်)။ အရွယ်ကတော့ အကြီး (ချက်ပြီးဆွမ်း ၂-ပြည်၊ လက်ကော်ရ ပဲဟင်း ၁-ခွက်၊ အခြားဟင်းလျာ ၁-ခွက်၊ ပေါင်း ၃-ပြည်ဆန့်)၊ အလတ် (ချက်ပြီးဆွမ်း ၂-ခွက်၊ လက်ကော်ရ ပဲဟင်း ၁-စလယ်၊ အခြားဟင်းလျာ ၁-စလယ်၊ ပေါင်း ၃-ခွက်ဆန့်)၊ အငယ် (ချက်ပြီးဆွမ်း ၂-စလယ်၊ လက်ကော်ရ ပဲဟင်း ၁-လမယ်၊ အခြား ဟင်းလျာ ၁-လမယ်၊ ပေါင်း ၃-စလယ်ဆန့်) ဖြစ်ပါတယ် (ခုဒ္ဒသိက္ခာ၊ ၆၀-၆၃ ဂါထာ)။
ဒီနေရာမှာ “စလယ်၊ ခွက်၊ လမယ်” လို့ ဘာသာပြန်တဲ့ ရှေးခေတ် အိန္ဒိယသုံး စနစ်ကို ပိုသေချာအောင် သုတေသန ပြုရဦးမယ့် သဘောတော့ ရှိတယ်။ အနည်းဆုံး .. လက်ရှိ မြန်မာပြည်မှာ သုံးတဲ့ သပိတ်က အလတ်နဲ့ အငယ်စား ဖြစ်နိုင်မယ်လို့ ယူဆပါတယ်။
ပရိက္ခရာ
“အိမ်ရာတည်ထောင် လူ့ဘောင်မှာ နေသူများအဖို့ ရဟန်း အသုံးအဆောင်ဆိုတာ စေတီ (အရိုအသေ ပြုရမယ့်) အရာမှာ တည်တယ် (ပဗ္ဗဇိတပရိဘောဂေါ ဟိ အဂါရိကာနံ စေတိယဋ္ဌာနိယော။ ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၆၇)’လို့ မိန့်ဆိုတဲ့အတွက် သပိတ်ဟာ လူတွေအဖို့ “စေတီ” တည်ထိုက်တဲ့ ပစ္စည်းပါ။ မည်မျှ ဘုန်းကြီး နာမည်ကျော်စေကာမူ ပုထုဇဉ် ဘုန်းကြီး တစ်ပါးရဲ့ အလောင်း သို့မဟုတ် သင်္ဂြိုဟ်ကြွင်းကို စေတီ မတည်ထိုက် ပေမယ့် အဲဒီ ဘုန်းကြီး အသုံးပြုခဲ့တဲ့ “သပိတ်၊ သင်္ကန်း၊ ရေစစ်’ စတာတွေကိုတော့ သံဃာ့အသုံးအဆောင် ဖြစ်လို့ စေတီ တည်ခွင့်ရှိတယ်။
အဖြေ
ဒါဆိုရင် သပိတ်နဲ့ ထမင်းစားသုံးတဲ့ လူဝတ်ကြောင်အနေနဲ့ စဉ်းစားနိုင်ပါပြီ။ ဘုန်းကြီး အကြံပေးလိုတာက..
၁) သပိတ်နဲ့ ခွက်ဟာ စကားလုံး ရင်းမြစ်အရ တူပေမယ့် သတ်မှတ်ချက် ရှိလို့ မတူဘူး။ ဒါကြောင့် ပါဠိလို “ပတ္တ’ဆိုတာ မြန်မာလို “ခွက်”ပဲ ဖြစ်လို့ ဘယ်သူမဆို စားကောင်းတယ်လို့ မဆိုသင့်ဘူး။
၂) မြန်မာ့ ယဉ်ကျေးမှုမှာ “သပိတ်’လို့ ခေါ်တဲ့အရာဟာ နှစ်ပေါင်း များစွာ ရဟန်းသုံးအနေနဲ့ လူအများ လေးစား ရိုသေခံအရာ ဖြစ်နေလို့ သပိတ်နဲ့ စားတာကို အပြစ် မရှိဘူးလို့ ဆိုနိုင်ရင်တောင် အများ မနှစ်သက်စရာ ဖြစ်လို့ ဗုဒ္ဓဝါဒီတစ်ဦး အနေနဲ့ “အဲဒီလို သပိတ်နဲ့ စားတာမျိုးတော့ မလုပ်ပါနဲ့’လို့ပဲ ဘုန်းကြီး အကြံပြုလိုပါတယ်။
မတ် ၁၅၊ ၂၀၁၈။
နှလုံးသားကောင်း
အဆုံးအမ ကောင်းတွေကို ပြောဆို ရေးသားနေကြလင့်ကစား ထိုအသိကို အသုံးချတတ်သည့် နှလုံးသားကောင်း တို့ကား နည်းပါးလှချေ၏။ အရှင်ကေလာသ
၆၄၃။ လိင်တူချစ်ကြိုက်ခြင်း
အမျိုးသား အမျိုးသမီးတို့ရဲ့ သဘာဂ အာရုံတူ စွဲလမ်းမှုနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ဗုဒ္ဓ ဟောကြားထားမှုများ ရှိပါက ကျမ်းညွှန်း မိန့်ကြားတော်မူကြပါဦး ဘုရား။
အမည်မဖော်သူ
---နားလည်ခြင်း
‘သဘာဂ အာရုံတူ စွဲလမ်းမှု’ဆိုရာမှာ ‘သဘာဂ’ဆိုတာ “တူသော” သို့မဟုတ် “တူသော အရာ”။ ဒီနေရာမှာ ယောက်ျားအဖို့ မိမိသဘာဝနဲ့ တူတဲ့ အခြားယောက်ျား၊ မိန်းမအဖို့ မိမိသဘာဝနဲ့ တူတဲ့ အခြားမိန်းမကို ‘သဘာဂ အာရုံတူ’လို့ ဆိုမယ်။ ဒါကြောင့် “ယောက်ျားက ယောက်ျားကို မိန်းမက မိန်းမကို လမ်းမှု၊ သို့မဟုတ် ယောက်ျားချင်း မိန်းမချင်း စွဲလမ်းမှု’ကို “သဘာဂ အာရုံတူ စွဲလမ်းမှု’လို့ နားလည်မယ်။ စွဲလမ်းမှု ဆိုတာ “စိတ်ဝင်စား၊ ကြိုက်၊ ချစ်’ဆိုတဲ့ အဓိပ္ပာယ်ပါ။ ဒါကြောင့် ‘လိင်တူ ချစ်ကြိုက်ခြင်း’ကို ဆိုလိုတာလို့ ကောက်ချက်ဆွဲရင် မေးခွန်းရဲ့ အာဘော် မလွဲတန်ရာပါဘူး။
ကျမ်းညွှန်း
ဒီအကြောင်းနဲ့ ပတ်သက်ပြီး မြတ်ဗုဒ္ဓ ဟောကြားတဲ့ ကျမ်းဂန်ကို ညွှန်ပြရုံပဲ မေးလိုတာ ဖြစ်ကြောင်း နားလည်ရတယ်။ “အကြင်အခါ၌ တိဿအမည်ရှိ ယောက်ျားက ဒတ္တအမည်ရှိ ယောက်ျားကို တပ်မက် စွဲလမ်း၏” ဆိုတာမျိုးတော့ ပါဠိတော်ကျမ်းရင်းမှာ မတွေ့ဖူးပါဘူး။ အဖွင့်ကျမ်းတွေအရ ပါဠိတော်ကျမ်းရင်းလာ စကားလုံးတွေကို ဖွင့်ဆိုရာမှာ “လိင်တူ ချစ်ကြိုက်မှုကို ထင်ဟပ်စေတာမျိုး ပါတယ်လို့တော့ ဆိုနိုင်ပါတယ်။
ပဏ္ဍုက်လား
ပါဠိတော်ကျမ်းရင်းမှာ လာတဲ့ ပါဠိစကားလုံး ‘ပဏ္ဍက’ကို ရှေးဆရာမြတ်တွေက “ပဏ္ဍုက်”လို့ မြန်မာမှု ပြုပါတယ်။ အဘိဓာန်ဋီကာ (စာ-၁၅၅)မှာ ‘ပဏ္ဍက’ကို ‘လိင်္ဂဝေကလျ = လိင်ဖောက်ပြန်၊ လိင်ပုံမှန် မဟုတ်၊ လိင်ချို့တဲ့သူ”လို့ ဆိုပါတယ်။ ပဏ္ဍုက်ငါးမျိုး ရှိတယ် ... “၁) လိင်တံကို စုပ်သူ (ပန်းစုပ်) ၂) သူတစ်ပါးရဲ့ မေထုန်မှုကို ကြည့်ပြီး ကျေနပ်သူ ၃) ဝှေးစေ့ ထုတ်ထားသူ ၄) လခွဲတစ်ကြိမ် လိင်ပြောင်းသူ ၅) သန္ဓေပါ လိင်ချို့တဲ့သူ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၉၇)'။
ဒီနေရာမှာ ‘လိင်ဖောက်ပြန်’ဆိုတာကို အသွင်ရော စိတ်ပါ ထုံးစံအတိုင်း မဟုတ်သူလို့ ယူဆရင် ပိုသင့်မြတ်ဖွယ် ရှိတယ်။ ‘ပဏ္ဍုက်’၅-မျိုးတောင် ရှိလို့ ပဏ္ဍုက်ကို မိန်းမလျာ သို့မဟုတ် ယောက်ျားလျာလို့ တိုက်ရိုက် မဆိုနိုင်ဘူးလို့ ဘုန်းကြီးယူဆတယ်။ ဒါဖြင့်ရင် ..
ဒါဖြင့် ဘာလဲ
မိန်းမအဖြစ် ခံယူပြီး အဲဒီလို ပြုတဲ့ အမှတ် (၁) ယောက်ျားကို မိန်းမလျာလို့ ဆိုနိုင်တယ်။ အမှတ် (၂)က ကျားမ နှစ်မျိုးလုံး ဖြစ်နိုင်ပေမယ့် “လျာ”လို့တော့ ခေါ်ရခက်သား။ အမှတ် (၃) လည်း မိန်းမလို ခံယူမှ မိန်းမလျာလို့ ဆိုနိုင်မယ်။ အမှတ် (၄) က ယောက်ျား ဖြစ်ရင် မိန်းမစိတ် ပေါ်တဲ့အချိန် မိန်းမလျာ ဖြစ်နိုင်ပြီး၊ မိန်းမတစ်ဦးအဖို့ ကျားစိတ် ဖြစ်နေချိန် ယောက်ျားလျာလို့ ဆိုနိုင်တယ်။ အမှတ် (၅)ကိုတော့ မွေးရာပါ သို့မဟုတ် genetic အရ ပုံမှန် မဟုတ်တဲ့အတွက် ‘လျာ’အစစ်လို့ ဆိုနိုင်မယ်ထင်ပါတယ် (ဝိမတိ ၁၁၈ ၂။ ကို ရှုပါ)။
‘လျာ’တွေဟာ မိမိနဲ့ လိင်သူတွေကို နှစ်သက်တာ ဖြစ်လို့ ဒီမေးခွန်းနဲ့ တိုက်ရိုက် ပတ်သက်မယ်လို့ ယူဆလိုက်မယ်။ ဒါကြောင့် အဲဒီ ‘လျာ’တွေနဲ့ ပတ်သက်ပြီး မြတ်ဗုဒ္ဓက ဘယ်လို ဟောကြားထားတယ် ဆိုတဲ့ ကျမ်းညွှန်းကို မေးလိုတာ ဖြစ်ရင် အဖြေက..
မသင့်လို့သာ
မြတ်ဗုဒ္ဓအနေနဲ့ သမ္မုတိသစ္စာ (အပေါ်ယံ အမှန်)အရ ‘နပုံသက၊ ပဏ္ဍက’စသည် မိန့်ဖွယ်ရှိပေမယ့် ပရမတ္ထသစ္စာ (အနှစ်သာရအမှန်)အရ ပဉ္စဝေါကာရ သတ္တဝါမျိုး မှန်ရင် ရုပ်နဲ့နာမ်ပဲ ရှိလို့ “အမျိုးသား အမျိုးသမီးတို့ရဲ့ သဘာဂ အာရုံတူ စွဲလမ်းမှု ဆိုဆို ‘လိင်တူ နှစ်သက်ခြင်း”ပြောပြော .. ဗုဒ္ဓဓမ္မ တစ်ခုလုံးရဲ့ ရည်ရွယ်ချက်ကိုက ဒါမျိုးကို analyze လုပ်တာ မဟုတ်၊ လုပ်တဲ့အတွက် ကျမ်းညွှန်း ပြဖို့လည်း မဖြစ်နိုင်ဘူးလို့ ဆိုပါရစေ။
အဖွင့်ကျမ်းတွေမှာတော့ “ပဏ္ဍုက်”တွေထဲက အချို့မှာ ရဟန်းခံခွင့် ရှိပြီး အချို့ကတော့ ထိုအခွင့်အရေး မရှိကြောင်း မိန့်ပါတယ်။ အခြား ရဟန်းတွေရဲ့ အကျင့်ကို အနှောင့်အယှက် ဖြစ်စေနိုင်လို့ တားမြစ်တာ ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။ ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၉၇။ ဝိနယသင်္ဂဟ၊ဋ္ဌ၊၁၄၅ စသည် ရှုပါ။
ထူးခြားချက်
“အညတရဿ ဘိက္ခုနော ဣတ္ထိလိင်္ဂီ ပါတုဘူတံ ဟောတိ” ရဟန်း (ယောက်ျား) တစ်ပါးအား မိန်းမအသွင် ထင်ရှား ဖြစ်ပေါ်၏ (ဝိ၊၁၊၃၄)လို့ မူရင်း ပါဠိတော်မှာ ဆိုတယ်။ ဒါကတော့ ယောက်ျားကနေ မိန်းမအဖြစ် ကိုယ်အင်္ဂါရော စိတ်ပိုင်းအရပါ ပြောင်းလဲသွားတာ ဖြစ်လို့ ထူးခြားဖြစ်ရပ်ပါ။ ဒီဖြစ်ရပ်မှာ “ရဟန်း ယောက်ျား အဖြစ်နဲ့ ရခဲ့တဲ့ သိက္ခာဝါအတိုင်း ဘိက္ခုနီတို့ရဲ့ ဝိနည်းကို ကျင့်သုံးပြီး ဘိက္ခုနီကျောင်းမှာ ပြောင်းရွှေ့နေထိုင်ဖို့ မြတ်ဗုဒ္ဓ ခွင့်ပြုပါတယ်။ ဒီဖြစ်ရပ်ကို ကြည့်ပြီး ‘လျှာပဲဖြစ်ဖြစ် ဘာပဲဖြစ်ဖြစ် ဗုဒ္ဓဝါဒမှာ မခွဲခြားဘူးလို့တော့ အတိအကျ ဆိုနိုင်ကြောင်းပါ။
မတ် ၁၆၊ ၂ဝ၁၈။
---၆၄၄။ နိမိတ်တဘောင်ဟူသည်
ဘုန်းဘုန်း ဘုရား၊ အတိတ် နိမိတ်နှင့် တဘောင်ဆိုတာ ဘာလဲ ဘုရား။ မြတ်စွာဘုရားရဲ့ အဆုံးအမနှင့် ပတ်သက်မှု ရှိပါသလား။ ရှင်းပြပေးစေလိုပါသည် ဘုရား။
ကိုဘသိုက် မအေး (ဝါရှင်တန်ဒီစီ)
---စကားလုံး
“မှတ်ယူကြောင်းဟိတ်၊ ပြည့်နိမိတ်နှင့်၊ အတိတ်ဘဝေ၊ နတ်ပြောပြဆောင်၊ တဘောင်စနည်း’လို့ မဃဒေဝလင်္ကာ (ပိုဒ် ၁၉၃)မှာ ဆိုတယ်။ “နိမိတ် = နောင်တွင် မည်သို့ ဖြစ်မည်ကို ကြိုတင်သိစေနိုင်သော အရိပ်အခြည်၊ တဘောင် = နိမိတ်စကား၊ စနည်း = ရှေ့ပြေးနိမိတ် အနေဖြင့် ကြားရသော အသံ”လို့ မြန်မာစာ အဖွဲ့က ပြုစုတဲ့ မြန်မာအဘိဓာန်မှာ ဖွင့်ဆိုတယ်။ “အတိတ်”ဆိုတာ “ဖြစ်ပြီးအကြောင်း”၊ “ဘဝေါ”ဆိုတာ “ဖြစ်ရန် အကြောင်း ဖြစ်ပြီး ဒီနေရာမှာ “ဖြစ်တာကို ကြည့်၍ ဖြစ်မှာကို ကြိုပြောခြင်း”လို့ အဓိပ္ပာယ်ယူနိုင်တယ်။
စကားလုံး အဓိပ္ပာယ်အရ .. “အတိတ်၊ နိမိတ်၊ တဘောင်၊ စနည်း၊ ဘဝေါ’ ငါးမျိုးလုံး သဘောသွား တူတယ်လို့ ကောက်ချက်ဆွဲနိုင်ပါတယ်။
သုံးမျိုး
“နိမိတ်ခေါ်ရာ၊ သုံးမျိုးမှာ၊ မြို့ရွာဆည်းလည်းတည်း’အရ မြို့ရွာ တိုင်းပြည်ရဲ့ ‘ဆည်းလည်း’လို့ခေါ်တဲ့ နိမိတ်စကား (ဖြစ်လာမှာကို အရိပ်ပြတဲ့ စကား) သုံးမျိုးရှိတယ် .. ၁) သဘင်သည် စကား .. “ဘူတာရုံမှာ သင်္ဘောကြီးတွေ ဆိုက်လိမ့်မယ်” ဆိုတာမျိုး၊ ၂) အရူးစကား .. သီပေါမင်း နန်းတက်ခါနီး “ရွှေမိုးရွာလို့ မယ်မအေး၊ ငွေမိုးရွာလို့ မယ်မအေး၊ ပထမပြန် ရှက်လူထွက်၊ နန်းတက်မှအေး ́ဆိုတဲ့ အရူးမရဲ့ စကားမျိုး ၃) ကလေးတွေ ပြောတဲ့ စကားဆန်းတွေလည်း တစ်ခါတစ်ရံ ဖြစ်လာမှာနဲ့ တိုက်ဆိုင်တတ်တယ်။
နိုင်ငံရေး
မိဖုရားခေါင်ရဲ့ အုတ်ကျောင်းကို အလှူခံမယ့် ဘုန်းကြီးကို မင်းနဲ့ မိဖုရားတို့ စဉ်းစားနေကြခိုက် “မိုးကြီးချုပ်လို့ ဗုတ်ကြီးမြည် ပူစည်တဲ့ဘုန်း၊ ရွှေဗုတ်ကယ် မယ့်ဆံထုံး နားလှည့်ပါဦး (အိုး)ဆိုတဲ့ တဘောင် သို့မဟုတ် အတိတ် `နိမိတ် ပေါ်လာလို့ ဆရာတော် ဦးဗုတ်ကို ရွေးလိုက်သတဲ့။
သက်ဦးဆံပိုင် ဘုရင် စနစ်အောက်မှာ လွတ်လပ်စွာ ပြောဆိုခွင့် မရှိတဲ့အတွက် အုပ်ချုပ်ခံ ပြည်သူတွေ အနေနဲ့ “အတိတ်၊ နိမိတ်၊ တဘောင်’ဆိုတာတွေကို သုံးပြီး ဖြစ်တဲ့နည်းနဲ့ မိမိတို့ရဲ့ ရင်တွင်းဆန္ဒကို ဘုရင် သိအောင် ထုတ်ဖော်ခြင်း တစ်မျိုးပါလို့ ဆိုရင် ငြင်းနိုင်မလား။
စနည်း
အရပ်ထဲ အမှတ်မထင် ပြောဆိုနေတဲ့ စကားကို မှတ်သားပြီး အဓိပ္ပာယ် ဖော်ယူတာကို “စနည်း”လို့ ခေါ်တယ်။ အရပ်ထဲမှာ ဘယ်လို စကားတွေ ပြောနေကြသလဲလို့ လေ့လာတာကို “စနည်းနာတယ်”လို့ ဆိုတယ်။ ဗေဒင် ယကြာ ကျေပြွန်လှတဲ့ ခင်ကြီးဖျော် ဆရာတော် နာမကျန်းဖြစ်တော့ မိမိအခြေအနေကို သိဖို့ စနည်းနာခိုင်းသတဲ့။ ကလေးအမေ တစ်ဦး “သီဘောသုံးဆယ်”လို့ သီချင်းဆိုပြီး သားချော့တာ ဖြစ်ကြောင်း သိရတဲ့အခါ ဆရာတော်က “ဘော၊ အိုအချင်းတို့။ သီ၊ သီလရှိသော။ ဆယ်၊ အင်္ဂါသား ငါသည်။ သုံး၊ သေလတံ့” ဆိုပြီး ငါ သေတော့ မယ်လို့ အဓိပ္ပာယ် ဖတ်သတဲ့။
ဘဝေါ
ဘဝေါအရ “ဖြစ်ရန်အကြောင်း”ဆိုတာ မြေပထဝီနဲ့ ပတ်သက်တယ်။ ဗေဒင်အခေါ် ဘောမဖြစ်ပြီး ငလျင်လှုပ်၊ ချောက်ကမ်းပါးပြို၊ မြေကြီး ကွဲအက်၊ ဥက္ကာကျ၊ လကြတ်၊ နေကြတ်၊ ကြယ်တံခွန်ပေါ် .. စသည်ကြောင့် ဖြစ်လာမယ့် အကျိုးကို နိမိတ်ဖတ်တာတွေ ပါဝင်တယ်။
ခင်ကြီးဖျော် စနည်းနာပုံနဲ့ “ဘဝေါ်” ဆိုတာတွေကိုတော့ ယုတ္တိသက်သေ မပြနိုင်ဘူး။ တိုက်ဆိုင်မှုပဲ ဖြစ်နိုင်လို့ လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ်တစ်ရာလောက်က သိပ္ပံစိတ်ကူးယဉ် ဝတ္ထုတွေလို အမှန်ဖြစ်လာတာ ရှိနိုင်သလို မဖြစ်လာတာလည်း ရှိမှာပေါ့။
ယုံကြည်မှု
မန်လည်ဆရာတော်အရ နတ်တွေက အဲဒီလို အရိပ်အယောင် နိမိတ်ပြတယ်ဆိုတဲ့ ယုံကြည်မှုကို တွေ့နိုင်တယ်။ မင်းသိဒ္ဓတ် ပဋိသန္ဓေယူတဲ့ နေ့က မယ်တော်မာယာရဲ့ ဆင်ဖြူတော် အိပ်မက် (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၅ဝ)၊ ဗုဒ္ဓဖြစ်ခါနီး မြင်မက်တဲ့ အိပ်မက်ကြီး ငါးမျိုး၊ ဒီအိပ်မက်ကို ဗုဒ္ဓလောင်းလျာ ကိုယ်တိုင် အဓိပ္ပာယ် ဖတ်တာမျိုး (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၈၀)၊ ကျောင်းတိုက် အဝင်မုခ်ဦးမှာ ရေးဆွဲထားတဲ့ ဖွတ်တစ်ကောင် မီးမှုတ်နေပုံ ဆေးရေး ပန်းချီကြောင့် ကျောင်းတိုက် သံဃာများ အငြင်းပွားကြပုံ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၈၉) စသည်ကို အေဒီ ၅-ရာစု အဋ္ဌကထာကျမ်းတွေမှာ ဖော်ပြတယ်။ ဒါကြောင့် အတိတ်၊ နိမိတ် စသည်နဲ့ ပတ်သက်တာကို ဝါဒီတို့ တစ်စိတ်တစ်ဒေသ လက်ခံကြောင်း မှတ်ယူနိုင်ပါတယ်။ ဗြဟ္မဇာလသုတ်အရ ... မြတ်ဗုဒ္ဓ အနေနဲ့ အဲဒီ ပညာရပ်တွေနဲ့ ပတ်သက်မှု မရှိဘူးလို့တော့ အတိအကျ ဆိုနိုင်တယ်။
ဧပြီ ၆၊ ၂၀၁၈။
---
ဒီကနေ့ ခေတ်မှာ ဒီမိုကရေစီ လူ့အခွင့်အရေးဆိုတဲ့ စကားလုံးတွေနဲ့ နယ်ချဲ့နေကြတယ် (၂၁-ရာစု အယူအဆ)။
---၆၄၅။ အရှင်အာနန္ဒာ ပရိနိဗ္ဗာန်စံတဲ့နေရာ
ဆရာတော် ဘုရား၊ ညီတော် အာနန္ဒာသည် မည်သည့် မြို့တွင် ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူပါသနည်း။ အရှင်အာနန္ဒာ ပရိနိဗ္ဗာန် စံပုံကို ဖော်ပြတဲ့ ပါဠိတော် မြန်မာပြန်ကို ညွှန်ကြားပေးစေလိုပါသည်ဘုရား။
သန်းဆွေ (အထက-လသာ)
---ထူးခြားပုံ
စကားမစပ် .. သာသနာမှာ အလွန် ကျေးဇူးများ ထင်ရှားတဲ့ ပထမသံဂါယနာရဲ့ အကြီးအကဲ အရှင်မဟာကဿပ မထေရ် ပရိနိဗ္ဗာန်စံပုံကို ထေရဝါဒ ပါဠိမှတ်တမ်းတွေမှာ မတွေ့ရတာ အတော် ထူးခြားတယ်။ အရှင်အာနန္ဒာ ပရိနိဗ္ဗာန် စံပုံကိုလည်း မူရင်းပါဠိတော်တွေမှာ မတွေ့ဖူးဘူး။ အေဒီ ၅-ရာစုမှာ ရေးသားတဲ့ ဓမ္မပဒအဋ္ဌကထာ၊ ဝနဝါသီတိဿသာမဏေ ဝတ္ထု (၁၊ ၃၄၂)မှာတော့ စပ်မိလို့ ဖော်ပြတဲ့ အနေမျိုးပဲ တွေ့ရတယ်။ ဒါကို မဟာဗုဒ္ဓဝင်ကျမ်း၊ အတွဲ ၆၊ အပိုင်း ၁၊ စာ-၄၈၅ မှာ မြန်မာလို ဖတ်နိုင်ပါတယ်။ တရုတ်နဲ့ တိဗက်မှတ်တမ်းတွေမှာ ဖတ်ဖူးတာကို မျှဝေရရင် ..
ဖာဟီယန်
အေဒီ ၄ ရာစု အချိန်က ဝေသာလီမြို့ကို ဘုရားဖူး ရောက်ခဲ့တဲ့ တရုတ် ရဟန်းတော် ဖာဟီယန်ရဲ့ မှတ်တမ်းမှာ အရှင်အာနန္ဒာ ပရိနိဗ္ဗာန်စံပုံကို အောက်ပါအတိုင်း ဖော်ပြတယ် .. အရှင်အာနန္ဒာဟာ ပရိနိဗ္ဗာန်စံဖို့ ရည်ရွယ်ပြီး မဂဓနိုင်ငံမှ ဝေသာလီမြို့သို့ ကြွနေကြောင်းကို နတ်တွေ သတင်းပို့လို့အဇာတသတ္တုမင်း သိသွားတဲ့အခါ စစ်တပ်နဲ့အတူ အရှင်အာနန္ဒာ နောက်ကို ချက်ခြင်း လိုက်ရင်း (ဂင်္ဂါ) မြစ်ကမ်းသို့ ရောက်လာတယ်။ ဝေသာလီက လိစ္ဆဝီမင်းတွေလည်း အရှင်မြတ် ကြွလာတာကို ကြားတော့ အရှင်မြတ်ကို ဖူးမြော်ဖို့ မြို့က ထွက်လာကြတယ်။ နှစ်ဖွဲ့လုံး မြစ်ကမ်း (တစ်ဖက်စီ)မှာ ဆုံကြတယ်။
အရှင်မြတ် အနေနဲ့ “ရှေ့ကို ဆက်သွားရင် အဇာတသတ်မင်း စိတ်မကောင်း ဖြစ်မယ်၊ မသွားဘဲ နေရင်လည်း လိစ္ဆဝီမင်းတို့ ကျေနပ်မှာ မဟုတ်ဘူး”လို့ ဆင်ခြင်တော်မူတဲ့ အတွက် မြစ်လယ်မှာ တေဇောကသိုဏ်းနဲ့ ဈာန်ဝင်စားပြီး ခန္ဓာကိုယ်ကို မီးလောင်ကျွမ်းစေတယ်။ ဓာတ်တော်များမှာ နှစ်ဖို့ ဖြစ်သွားပြီး နှစ်ပြည်ထောင်မင်းတို့ အညီအမျှ ရရှိပြီး မိမိတို့ ရရှိတဲ့ ဓာတ်တော်ဝေစုကို စေတီတည်ကြတယ် (The Travels of Fa Hsien, Re-trnaslated, by A. H. Giles, Cambridge University Press, p. 44)'။
တိဗက်အဆို
တိဗက်မှတ်တမ်းမှာတော့ အရှင်အာနန္ဒာရဲ့ နောက်ဆုံး အခြေအနေကို အတော် ပြည့်စုံစွာ ဖော်ပြပြီး စိတ်ဝင်စားစရာလည်း ကောင်းတယ် ..
အရှင်မြတ် (အာနန္ဒာ)သည် ‘အဇာတသတ္တုမင်းနှင့် ဝိဇ္ဇတိုင်းသားများမှာ အချင်းချင်း မကောင်းသော စကားများဖြင့် ပြောဆိုနေကြသဖြင့် အကယ်၍ ဤ(ဝေဠုဝန)၌ ပရိနိဗ္ဗာန်စံလျှင် ဝေသာလီ တိုင်းသား လိစ္ဆဝီများသည် ငါ၏ ဓာတ်တော် တစ်ဝက်ကို ရကြလိမ့်မည် မဟုတ်။ ဝေသာလီနိုင်ငံ၌ ပရိနိဗ္ဗာန်စံလျှင်လည်း ယင်းတို့က အဇာတသတ္တုအား ဓာတ်တော် တစ်ဝက်ကို ဝေမျှလိမ့်မည် မဟုတ်။ ငါသည် ဂင်္ဂါမြစ်၏ အလယ်၌ ပရိနိဗ္ဗာန်စံမည်”ဟု စဉ်းစား၏။ သို့ဖြင့် အရှင်မြတ်သည် ဂင်္ဂါမြစ်သို့ ကြွတော်မူ၏။
ထိုအချိန်၌ အဇာတသတ္တုသည် အမိုးကို ထောက်ထားသောတိုင် ကျိုးကျသည်ဟု အိမ်မက်မြင်သဖြင့် မင်းကြီးသည် အထိတ်တလန့်ဖြစ်ပြီး နိုးလာချိန်တွင် တံခါးစောင့်ထံမှ အရှင်အာနန္ဒာမထေရ် ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော့မည်ဟူသော သတင်းကို ကြားရ၏။ ထိုသတင်းကို ကြားရခြင်း၌ မင်းကြီးသည် သတိမေ့ပြီး မြေကြီးပေါ်သို့ လဲကျ၏။ ရေပက်ဖျန်းပြီးနောက် သတိပြန်ရလာသောအခါ မင်းကြီးက “အရှင်အာနန္ဒာသည် အဘယ်အရပ်၌ ပရိနိဗ္ဗာန်စံမည်နည်း”ဟု မေးမြန်း၏။
“မင်းကြီး၊ မြတ်ဗုဒ္ဓ၏ နောက်တော်ပါးမှ လိုက်ပါရသူ အရှင်အာနန္ဒာသည် ဝေသာလီမြို့သို့ ကြွတော်မူပြီး ဖြစ်ပါ၏”ဟု (တပည့်ဖြစ်သူ) အရှင်သာဏဝါသိက မထေရ်က မင်းကြီးအား ပြန်ကြား၏။ သို့ဖြင့် အဇာတသတ္တုသည် အင်္ဂါလေးရပ် ရှိသော စစ်တပ်ကို ပြင်ဆင်လျက် ဂင်္ဂါမြစ် ကမ်းပါးသို့ ထွက်ခဲ့၏။
နတ်ဒေဝါတို့သည် ဝေသာလီမြို့သူ မြို့သားတို့အား “လူသားအားလုံး ချစ်မြတ်နိုးခံရသူ အရှင်အာနန္ဒာသည် သောက၏ အရိပ်ကို ပယ်ခွာပြီး ဖြစ်ခြင်း၌ ယခုအခါ ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော့မည်”ဟု ပြောကြားကြ၏။ သို့ဖြင့် ဝေသာလီမြို့သား လိစ္ဆဝီမင်းတို့သည် ယင်းတို့၏ စစ်တပ်ကို ပြင်ဆင်လျက် ထွက်ခဲ့ကြသဖြင့် ၎င်းတို့ ဂင်္ဂါမြစ်ကမ်းသို့ ရောက်ကြစဉ် အရှင်အာနန္ဒာသည် လှေပေါ်သို့ တက်၍ ဂင်္ဂါမြစ်လယ်သို့ ကြွတော်မူ၏။
အဇာတသတ်သည် အရှင်အာနန္ဒာ၏ ခြေရင်း၌ ဦးညွတ်ပြီး “ဘဝသုံးပါး၏ မီးရှူးတန်ဆောင် ဖြစ်ပြီး နိဗ္ဗာန်သို့ ကြွတော်မူသော အရှင်မြတ်ဘုရား၊ တပည့်တော်တို့သည် အရှင်မြတ်အား ကိုးကွယ်ပါ၏။ အရှင်မြတ်သည် ပရိနိဗ္ဗာန်ဝင်စံပြီး ဖြစ်လျှင် တပည့်တော်တို့၏ အကျိုးအတွက် အရှင်ဘုရား၏ ခန္ဓာကိုယ်သည် အရှင်ဘုရားရှိရာ ရေထဲမှ တပည့်တော်တို့ ရှိသည့် ကုန်းပေါ်သို့ ကျပါစေသတည်း”ဟု ဆို၏။ ဝေသာလီ တိုင်းသားတို့လည်း ထိုနည်းအတူ ဆိုကြ၏။
အရှင်အာနန္ဒာကား ဤသို့ ဆင်ခြင်၏ “အကယ်၍ ငါသည် ငါ၏ခန္ဓာကိုယ်ကို မဂဓနိုင်ငံတော်ဖက်သို့ ချခဲ့မူ လိစ္ဆဝီတို့သည် စိတ်မချမ်းသာ ဖြစ်မည်၏။ ဝဇ္ဇီနိုင်ငံဖက်သို့ ချခဲ့မူ မဂဓဘုရင်သည် စိတ်မကောင်း ဖြစ်မည်။ သို့ဖြစ်၍ ငါ့ခန္ဓာကိုယ် တစ်ဝက်စီကို (နှစ်ပြည်ထောင်) ဘုရင်နှင့် တိုင်းသူပြည်သားများအား (အညီအမျှ) ပေးဝေမည်။ ဤနည်းဖြင့် ဓာတ်တော်များသည် ကြာရှည်စွာ အပူဇော်ခံရလိမ့်မည်”။
(အရှင်မြတ်သည်) ပရိသတ်များအား ဆုတော်ပေးလျက် တန်ခိုး အမျိုးမျိုးကို ပြတော်မူပြီး မီးလျှံထဲသို့ သွန်းချသော ရေကဲ့သို့ ငြိမ်းပြီး ပရိနိဗ္ဗာန်စံတော်မူ၏။ အရှင်မြတ်၏ ဓာတ်တော် တစ်ဝက်ကို ဝေသာလီ တိုင်းသားတို့ ပင့်ဆောင်ပြီး အခြားတစ်ဝက်ကို အဇာတသတ်ဘုရင်က ပင့်ဆောင်သွား၏။ (အရှင်ကေလာသ၊ မြန်မာပြန်၊ ဗုဒ္ဓဖြစ်တော်စဉ် တိဗက်မှတ်တမ်းများ၊ စာ-၂၉၄။ W. Rockhill, The Life of the Buddha, p. 164)။
အဖြေ
ဓမ္မပဒအဋ္ဌကထာအရ အရှင်အာနန္ဒာ ပရိနိဗ္ဗာန်စံဝင်တဲ့ မြစ်ကို “ရောဟိဏီမြစ်”လို့ ဆိုတယ်။ မြို့ သို့မဟုတ် နိုင်ငံကို မဖော်ပြ။အရှင်အာနန္ဒာရဲ့ ဘဝဖြစ်စဉ်ကို အပြည့်စုံဆုံး ဖော်ပြနိုင်တဲ့ ပါဠိပါရဂူ ဦးအောင်မိုးက “ရောဟိဏီမြစ်”လို့ သာမန်ပဲဆိုပြီး (အရှင်အာနန္ဒာဝတ္ထု ၂၊ ၅၇၉) မင်းကွန်း တိပိဋက ဆရာတော်ကြီး ကတော့ 'သာကိယ ကောလိယမင်းတို့ ရေအမှုအခင်း ဖြစ်ရာ မြစ်’တဲ့။ ဒါဖြင့် အရှင်အာနန္ဒာဟာ မွေးရပ်မြေ ကပိလဝတ္ထုနဲ့ သိပ်မဝေးတဲ့ နေရာမှာ ပရိနိဗ္ဗာန်စံတယ်လို့ ဆိုနိုင်တယ်။
တိဗက်မှတ်တမ်းအရ အရှင်အာနန္ဒာဟာ ဂင်္ဂါမြစ်လယ်မှာ ပရိနိဗ္ဗာန်စံတယ်။ ဖာဟီယန်က လိစ္ဆဝီမင်းနဲ့ အဇာသတ်မင်းတို့ မြစ်ကမ်းကို ရောက်လာကြောင်းနဲ့ အဲဒီမြစ်ကို ဖြတ်ကူးပြီး တစ်ယူဇနာလောက် တောင်ဖက်ကို ဆင်းရင် ပါဋလိပုတ်မြို့ကို ရောက်ကြောင်း ဆိုတယ်။ ဒါကြောင့် ယင်းတို့အလို အရှင်အာနန္ဒာဟာ ဝေသာလီနဲ့ ပါဋလိပုတ်မြို့ အကြားရှိ ဂင်္ဂါမြစ်လယ်တစ်နေရာမှာ ပရိနိဗ္ဗာန်စံတယ်လို့ ဆိုနိုင်ကြောင်းပါ။
ဧပြီ ၉၊ ၂၀၁၈။
---
သိမြင်သူ
ပဿတိ ပသော ပဿန္တိ၊ အပဿ ပဿန္တိ အပဿန္တဉ္စ ပဿတိ။
အပဿန္တော အပဿန္တိ၊ ပဿန္တဉ္စ န ပဿတိ။
အမှန်တရားကို မြင်ပြီးသူသည် တရားမြင်သူကိုလည်း မြင်နိုင်၏။ တရားမမြင်သူကိုလည်း မြင်နိုင်၏။ အမှန်တရားကို မမြင်သူကား တရားမမြင်သူကိုရော မြင်သူကိုပါ မမြင်စွမ်းနိုင်။ သိမှ သိမသိကို သိသည်။ မသိက ဘာမှ မသိ။
၆၄၆။ သောတာပန်နဲ့ ရွှေကိစ္စ
ဘုန်းကြီး ဘုရား၊ သောတာပန် ပုဂ္ဂိုလ်သည် ဣဿာနဲ့ မစ္ဆရိယကို ပယ်သလားဆိုတဲ့ မေးခွန်းကို ဘုန်းကြီးက မပယ်ဘူးလို့ ဖြေဆိုတာနဲ့ ပတ်သက်၍ တိကမာတိကာ ဒဿနတိုက် အရကောက်ကို ကိုးကားပြီး ဘုန်းကြီးရဲ့အဖြေ မမှန်ဘူးဟု ဘုန်းကြီး တစ်ပါးက ဝေဖန်ပါသည်။
တပည့်တော် သေက္ခပါလို့ဆိုတဲ့ အမျိုးသမီးကို ဘုန်းကြီးက “ပုထုဇဉ် သေက္ခပေါ့”ဟု ဆိုတာကိုလည်း “အတော်မှားတာပဲ’လို့ ၎င်းက ဆိုပါသည်။ အဲဒီ ကိစ္စနှစ်ခုကို ပြန်လည် ဖြေရှင်းပေးစေလိုပါသည် ဘုရား။
အရှင်တေဇိန္ဒ (တွဲဖက်ပါမောက္ခ၊ ဝိနယပိဋကမဟာဌာန)
---ကျေးဇူး
မမှန်ဘူးလို့ ယူဆတဲ့ သူတစ်ပါးရဲ့ ရေးသား ဟောပြောချက် အချို့ကို ဘုန်းကြီး ကိုယ်တိုင် ခပ်စပ်စပ် ဝေဖန်ဖူးတယ်။ အပြု သဘော စေတနာနဲ့ပါ။ စာရေးပါများရင် ဗီဇစရိုက်တွေ ပေါ် လာပြီး မှားတတ်ပါတယ်။ ဒါကို ထောက်ပြဖို့ လိုတယ်။ ဒါကြောင့် ဘုန်းကြီးအနေနဲ့ ဘုန်းကြီးရဲ့ ဓမ္မအမေးအဖြေကို ဖတ်ပြီး အပြုသဘောနဲ့ အမှားကို ထောက်ပြတဲ့ ဆရာတော်ကို များစွာ ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။ ဝေဖန်စာ မူရင်း အပြည့်အစုံကို ပို့ပေးပြီး ရှင်းပြဖို့ တောင်းဆိုတဲ့ အရှင်တေဇိန္နကိုလည်း ဒါမျိုး ထပ်တွေ့ရင် ပို့ပေးဖို့ မေတ္တာရပ်ခံပါတယ်။
ပဌမပုဒ်
ဝေဖန်သူ ဆရာတော် တင်ပြတဲ့ အဘိဓမ္မာမာတိကာပါဠိ ဒဿနတိက် အရကောက်ကို အရင် လေ့လာကြည့်မယ် ..
“ဒဿနေန ပဟာတဗ္ဗာ ဟူသော ပဌမပုဒ်၏ အရကား ..
(၁) သောတာပတ္တိမဂ်သည် အကြွင်းမရှိသောအားဖြင့် ပယ်အပ် သော ဒိဋ္ဌိဂတသမ္ပယုတ်စိတ် ၄-ခု၊ ဝိစိကိစ္ဆာသဟဂုတ်စိတ် ၁-ခု၊ မာန ဒေါသ ဣဿာ မစ္ဆရိယ ကုက္ကုစ္စ ကြဉ်သော စေတသိက် ဗာဝီသ (၂၂-ပါး)။
(၂) သောတာပတ္တိမဂ်သည် တနုကရအားဖြင့် ပယ်အပ်သော အပါယဂမနီယ ဖြစ်သော ဒိဋ္ဌိဂတဝိပ္ပယုတ်စိတ် ၄-ခု၊ ဒေါသမူဒွေ၊ ဒိဋ္ဌိ ဝိစိကိစ္ဆာ ကြဉ်သော စေတသိက် ပဉ္စဝီသ (၂၅-ပါး) ရ၏ (မာတိကာအရကောက်၊ စာ-၃၅)။
အမှတ် (၁) ကို အကြွင်းမဲ့ပယ်၊ အမှတ် (၂)ကို တနုကရ ပယ်လို့ ခွဲခြားနိုင်ပါတယ်။ အကြွင်းမဲ့ပယ် ဆိုတာ လုံးဝမရှိတော့ဘူး (အမြစ်ပါ ပြုတ်ပြီ)၊ တနုကရပယ် ဆိုတာ နည်းပါးအောင် လုပ်တယ် (အမြစ် မပြုတ်သေးဘူး)။ အပါယဂမနီယ = အပါယ်သို့ ရောက်ကြောင်း။
မှားမလား
အကြွင်းမဲ့ပယ် တရားထဲမှာ “မာန၊ ဒေါသ၊ ဣဿာ၊ မစ္ဆရိယ၊ ကုက္ကုစ္စ’ မပါတာကို တွေ့နိုင်တယ်။ သောတာပန်ဟာ ဒီတရား ငါးပါးကို အကြွင်းမဲ့ မပယ်ဘူးပေါ့။ တနုကရ ပယ်ထဲမှာ “မာန၊ ဒေါသ၊ ဣဿာ၊ မစ္ဆရိယ၊ ကုက္ကုစ္စ” ပါတာကို တွေ့နိုင်တယ်။ သောတာပန်ဟာ ဒီငါးမျိုးကို နည်းပါးအောင် လုပ်တယ်ဆိုတဲ့ အဓိပ္ပာယ်ပါ။ ဒါဖြင့်ရင် ..
“သောတာပန် ပုဂ္ဂိုလ်ဟာ မာန၊ ဒေါသ၊ ဣဿာ၊ မစ္ဆရိယ၊ ကုက္ကုစ္စကို အကြွင်းမဲ့ မပယ်သေးဘူး၊ ဒါပေမယ့် ဒီတရား ငါးမျိုးကြောင့် အပါယ်ကို မရောက်စေနိုင်တဲ့ အထိတော့ လုပ်ပြီးဖြစ်တယ်”လို့ ဆိုရင် မှားမလား။
ကျမ်းရင်း
ဣဿာ မစ္ဆရိယနဲ့ ပတ်သက်တဲ့ အဋ္ဌကထာဖွင့် အချို့ကို လေ့လာရင် ... “ဣဒံ ပန ဣဿာမစ္ဆရိယသံယောဇနံ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေန ပဟီယတိ (ဤဣဿာ မစ္ဆရိယ သံယောဇဉ်ကို သောတာပတ္တိမဂ်သည် ပယ်အပ်၏ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၁၁။ အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄ဝရ)’ဆိုတယ်။ မဟာဝိသုဒ္ဓါရုံ ဆရာတော်ကြီး (ပရမတ္ထသ ရူပဘေဒနီ ၂၊ စာ-၆၂၆)နဲ့ မဟာစည်ဆရာတော်ကြီး (သန္ဓေခ သုတ် တရားတော်၊ ၂၊ စာ-၇၁)တို့ကလည်း ဣဿာနဲ့ မစ္ဆရိယကို သောတာပတ္တိမဂ်နဲ့ ပယ်တယ်လို့ ယူဆတော်မူကြပါတယ်။ ဒါပေမယ့် ဆက်ပြီး ဖတ်ကြည့်မယ်..
အနုသယ
အဘိဓမ္မာအရ .. အစေ့ထဲက အညှောက် ထွက်ချိန်ကစပြီး သစ်တစ်ပင်လုံးမှာ အသီးသီးစေတဲ့ သတ္တိ ကိန်းနေသလို သတ္တဝါတွေရဲ့ ခန္ဓာအစဉ်မှာ ကိန်းနေတဲ့ ကိလေသာ သတ္တိ ၇-မျိုးကို “အနုသယလို့ ခေါ်တယ်။ ဒီအထဲ “ဒေါသ”ပါတာပေါ့။ အနုသယ ယမိုက်အရ ပဋိဃာနုသယ (ဒေါသ)ကို သောတာပန် မပယ်နိုင်တာ သေချာတယ်။
ဒါဖြင့်ရင် ... “ဒေါသော ဣဿာ မစ္ဆရိယံ ကုက္ကုစ္စဉ္ဇာတိ ဤတို့တွင် ပဋိဃသမ္ပယုတ္တစိတ္တေသု (အဘိဓမ္မတ္ထသင်္ဂဟ၊ ၂၅) အရ ဒေါစတုက် ၄-ပါးဟာ ဒေါသမူစိတ် ဖြစ်တိုင်း ပါတဲ့အတွက် ဒေါသ ကိန်းနေသေးတဲ့ သောတာပန်မှာ ‘ဣဿာ မစ္ဆရိယ”ကို အကြွင်းမဲ့ မရှိတော့ဘူးလို့ ဆိုနိုင်အံ့လော။ သို့တည်း မဟုတ် ..
ဒီလိုလား
“ဒေါသမူ ဒွေသည် သောတာပန် ပုဂ္ဂိုလ်၌ ဖြစ်ခိုက် ပီတိကြဉ် သော အညသမာန် စေတသိက် ၁၂၊ မောစတုက် ၄၊ ဒေါသ၊ ကုက္ကုစ္စ၊ ထိန၊ မိဒ္ဓ၊ ပေါင်း စေတသိက် ၂၀-၌ ယှဉ်၏‘လို့ ခွဲခြားပြီး သင်ကြား ပို့ချသင့်ပါသလား။
ယူဆခဲ့ပုံ
ဒေါသ ပြဋ္ဌာန်းတဲ့ စိတ္တုပ္ပါဒ် (ဒေါသမူဒွေ၊ စေတသိက် ၂၂-ပါး)ရဲ့ “ကျူးလွန် (ဝီတိက္ကမ) အဆင့်ကို သောတာပန် ပုဂ္ဂိုလ်ဟာ တနကရ (ပါးသွားအောင်) လုပ်နိုင်လို့ အပါယ်ကို မရောက်နိုင်တော့ ပေမယ့် ‘ထကြွ” ‘ကိန်းဝပ်’အဆင့် အနေနဲ့ ရှိနေသေးတယ်လို့ ဘုန်းကြီး ယူဆတာ ဖြစ်ပါတယ်။ ယုတ္တိအရ လောကမှာ စိတ်ထဲ ဂျေရှိရုံ၊ ဝမ်းနည်း စိတ်တို ဖြစ်မိရုံနဲ့ အပါယ်ကျ သို့မဟုတ် မစင်ကြယ်သူလို့ ဆိုရင် များလွန်းလေမလား။
ဒါကြောင့် အဋ္ဌကထာ ကျမ်းမြတ်တွေရဲ့ အဆိုကို “သောတာပန် ပုဂ္ဂိုလ်ဟာ ဣဿာ မစ္ဆရိယရဲ့ အပါယ်ရောက်ကြောင်း သတ္တိကို ပယ်တယ်”လို့ပဲ ဘုန်းကြီး ယူဆခဲ့တာပါ။
ဒါလေးတော့
ဒီယူဆပုံကို အခြေခံပြီး “သောတာပန် ဖြစ်ပြီးတဲ့ အမျိုးသမီးဟာ မိမိချစ်သူက အခြားအမျိုးသမီး တစ်ဦးအပေါ် စိတ်ဝင်စားနေတာကို သိရင် မနာလိုစိတ် (ဣဿာ jealousy) ဒေါသစိတ် (ဝမ်းနည်း စိတ်တို) ဖြစ်ခွင့်ရှိတယ်“လို့ ဘုန်းကြီး ရေးလိုက်တာတော့ နည်းနည်း ရင့်သီးကြောင်း ဝန်ခံပါတယ်။
သောတာပန်ရဲ့ “အကြွင်းမဲ့ပယ်” နဲ့ “တနကရပယ်’အကိစ္စကတော့ ပညာရှိတို့ ဆက်လက် ဆွေးနွေးရဦးဖွယ် ရှိပါတယ်။ “တစ်ထစ်ချ ဆုံးဖြတ်ဖို့တော့ ခက်နိုင်ပါတယ်”။ ဆွေးနွေးပါ များရင် အမှန်ကို ရောက်သွားမှာပါ။
ဖော်လိုလိုက်
မေးခွန်း မေးသူက “သေက္ခပါ”လို့ ဆိုတာကို ဘာလို့ မပြင်ရ သလဲ ဆိုရင် ... မေးသူဟာ ဘာအဓိပ္ပာယ်နဲ့ ဒီလို သုံးတယ် ဆိုတာကို ဘုန်းကြီး မသိဘူး။ သူ့ကိုယ်သူ သောတာပန်ပါလို့ ပြောတာမှ မဟုတ်ဘဲ။ သေက္ခပါလို့ ပြောရုံနဲ့ “ဒါ သူ့ကိုယ်သူ သောတာပန်လို့ ဆိုချင်တာပဲ’လို့ ရမ်းပြီး မစွပ်စွဲသင့်ဘူး။ မေးလာသူရဲ့ ဖီလင်ကို ထင်ကြေးနဲ့ မနှောင့်ယှက်ချင်လို့ “ဖော်လို’လိုက်ထားတာပါ။
သေက္ခလား
“သေက္ခဆိုတာက အရိယာပုဂ္ဂိုလ် ၈-မှာ အရဟတ္တဖလဋ္ဌာန် ပုဂ္ဂိုလ်မှတစ်ပါး ကျန်တဲ့ အရိယာပုဂ္ဂိုလ် ရ-ယောက်ကိုသာ ဆိုတာပါလို့ ဝေဖန်သူ ဆရာတော်အနေနဲ့ မဆိုသင့်ပါဘူး။ “သေခေါတိ ပုထုဇ္ဇနကလျာဏကေန သဒ္ဓိ သတ္တ အရိယာ = သေက္ခဆိုတာ ကလျာဏပုထုဇဉ်နဲ့ အရိယာပုဂ္ဂိုလ် ၇-ယောက်လို့ ဆိုပါတယ် (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂ဝ၇။ ဣတိ၊ဋ္ဌ၊၂၃၆။ မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၂)။ ဒါကြောင့် မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ အဆုံးအမကို ပြည့်စုံစွာ ကျင့်သုံးနေ မှန်ရင် အရိယာ မဖြစ်သေးမယ့် “တပည့်တော် သေက္ခပါ လို့ ဆိုခွင့်ရှိပါတယ်။ ဒီလိုဆိုရုံနဲ့ အပြစ်မြင်ရင် ပဋိပတ္တိသာသနာ အားပေးရာ မကျနိုင်ပါဘူး။ ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။
ဧပြီ ၁၁၊ ၂၀၁၈။
မှတ်ချက်များ
“သောတာပန်ဟာ ဒိဋ္ဌိနဲ့ ဝိစိကိစ္ဆာက လွဲရင် ကျန်ကိလေသာကို အပါယဂမနီယသတ္တိသာ ပယ်တယ်၊ အမြစ်ပြတ် ပယ်ဘူး”ဆိုတဲ့ အဖြေမှာ ဘာစောဒကမှ တက်စရာ မရှိပါဘူး။ အနုသယ၊ ပရိယုဋ္ဌာန အဆင့်ထိ ကျန်တယ်၊ ဝီတိက္ကမ (ဒုစရိုက်)အထိ မရောက်ဘူးလို့ ဆိုတဲ့ သဘောပါပဲ။
“သောတာပန် ရည်းစားလူလု အူနုကျွဲခတ်”ကလည်း ပရိယုဋ္ဌာန အထိတော့ ဖြစ်နိုင်တာ အမှန်ပါပဲ၊ သကဒါဂါမ် ထိလည်း ဖြစ်နိုင်သေးတာပါပဲ။
အဖြေမှာ ဘာမှ မမှားပါဘူး။ ဘုရားရှင် ပရိနိဗ္ဗာန် ပြုရတာကို မကျေနပ်လို့ သောတာပန်တွေ ငိုကြတာဟာလည်း သဘောကတော့ သေမင်းအပေါ် ဣဿာ၊ မစ္ဆေရ ပရိယုဋ္ဌာန ဖြစ်တာပဲ မဟုတ်လား။ နာစရာ မလိုဘူး၊ ဒါ သဘာဝပဲ (စာအလိုပေါ့)။
ဓမ္မဘေရီ ဆရာတော်
---သစ္စကလိုလူ
စိတ်ထဲ၌ မှားနေမှန်း သိလျက် အတွေးမှား အယူမှားကို မသိစိတ်ဖြင့် ဖုံးကွယ်ပြီး ဇွတ်မှိတ် ဆုပ်ကိုင်ထားသူသည် လိမ်ညာတတ်သူ ဖြစ်၏။ သိကြားမင်းက ဝရဇိန် လက်နက်ကို ပြပြီး ခြိမ်းခြောက်မှသာ အမှားကို ဝန်ခံသူ သစ္စက ပရိဗိုဇ်နှင့် ပမာတူ၏။ ပညာတတ်ပြီး ပညာရှိသူသည် သစ္စကလိုလူ မဖြစ်သင့်။
အရှင်ကေလာသ
---၆၄၇။ အဒိန္နာဒါန
အရှင်ဘုရား၊ မရှင်းတဲ့ ကိစ္စလေးတစ်ခု မေးချင်လို့ပါ ဘုရား။ သူတစ်ပါးက ကိုယ့်ကို ယုံကြည်လို့ ပိုက်ဆံ ငွေသားချည်းပဲကို ဖြစ်စေ၊ ဘဏ်မှာ ရှိနေတဲ့ငွေကို ထုတ်ယူလို့ ရတဲ့ ဘဏ်ကတ်ကိုဖြစ်စေ အပ်နှံထားတဲ့အခါ ပိုင်ရှင်ကို အသိမပေးဘဲ ခဏယူသုံးပြီး ပြန်ဖြည့်ထားတယ် ဆိုရင် အဒိန္နာဒါနကံ ဖြစ်ပါသလား သိလိုပါသည် ဘုရား။
ဥမ္မာမြင့် (တိုကျို)
---အင်္ဂါရပ်
အဒိန္နာဒါန (သူတစ်ပါး မပေးတာကိုယူ သို့မဟုတ် ခိုးယူ)လို့ သတ်မှတ်ဖို့ အင်္ဂါရပ် ၄-ချက် ရှိတယ် ..
၁) သူတစ်ပါးပိုင် ပစ္စည်းဥစ္စာ ဖြစ်ခြင်း၊
၂) သူတစ်ပါးပိုင် ပစ္စည်းဥစ္စာမှန်း သိနေခြင်း၊
၃) ခိုးယူလိုတဲ့ စိတ်ရှိခြင်း၊
၄) ခိုးယူခြင်း၊
ဒီအင်္ဂါရပ် လေးခုနဲ့ ညီညွတ်ရင် အဒိန္နာဒါန (ခိုးခြင်း)ကံ မြောက်တယ် သို့မဟုတ် သံသရာပြစ် ရှိတယ်လို့ ဆိုလိုတယ်။
အမှတ် ၂) အင်္ဂါရပ်အရ သူတစ်ပါး ပစ္စည်းမှန်း မသိလို့ ယူမိရင် ကံမမြောက်ဘူး။ ဒါပေမယ့် ကိုယ့်ဟာ မဟုတ်မှန်းတာနဲ့ ပြန်ပေးရမယ်။ အမှတ် ၃) အရ ရင်းနှီးခင်မင်လို့ အပ်ထားတဲ့ သူတစ်ပါး ပစ္စည်းကို ယူရင် ကံမမြောက်။ အမှတ် ၄) အရ ခိုးလိုတဲ့ စိတ်နဲ့ နေရာ ရွှေ့လိုက်တာနဲ့ (စိတ်ပြောင်းပြီး ပြန်ထားလိုက်ပေမယ့်) ကံမြောက်ခဲ့ပြီ။
အဖြေ
မေးခွန်းပါ ဖြစ်ရပ်မှာ အမှတ် ၁) နဲ့ ၂) အင်္ဂါရပ်တွေနဲ့ ညီညွတ်တယ်။ အမှတ် ၄) ကတော့ ကျန်အင်္ဂါရပ်တွေ အပေါ် တည်မှီတယ်။ အမှတ် ၃) အင်္ဂါရပ်နဲ့ ပတ်သက်လို့ ..
(က) ပိုင်ရှင်ဟာ မိမိနဲ့ ရင်းနှီးသူ (ဒီလို လုပ်ပေမယ့် ခိုး တယ်လို့ မယူဆသူ၊ သို့မဟုတ် ကိုယ်လုပ်သလို သူလည်း လုပ်နိုင်သူ) ဖြစ်ရင် ပြန်ပေးသည်ဖြစ်စေ မပေးသည်ဖြစ်စေ ကံမ မြောက်။
(ခ) မရင်းနှီးသူ တစ်စိမ်းလူ ဖြစ်ပေမယ့် အမှန်တကယ် ခိုးလိုစိတ် မရှိတဲ့ အပြင် ပြန်ပေးတဲ့ အတွက် ကံမမြောက်ဘူး။ ဒါပေမယ့် ..
ရှောင်သင့်
“စိတ်ဟာ အလင်းရဲ့ မြန်နှုန်းထက် မြန်တယ်ဆိုတာကို သတိပြု။ “ခိုးလိုစိတ်နဲ့ လုပ်ခဲ့တာ မဟုတ်ပါဘူး”လို့ ဆိုပေမယ့် ခေတ် လူတစ်ဦး အနေနဲ့ ယုံကြည်ဖို့ ခက်နိုင်တယ်။ အကယ်၍ ကြောင်း တစ်ခုနဲ့ ဒီကိစ္စကို တစ်စိမ်းဖြစ်သူ ပိုင်ရှင် သိသွားပါ ကလည်း ယုံကြည်မှုကို ထိခိုက်စေနိုင်တယ်။
ဒါတွေကြောင့် ဒီလုပ်ရပ်မျိုးကို ဘုန်းကြီးတော့ မကြိုက်နိုင်ဘူး။ အသိပေးပြီးမှ လုပ်သင့်တယ်။
ဧပြီ ၁၂၊ ၂၀၁၈။
As long as poverty, injustice and gross inequality persist in our world, none of us can truly rest. Nelson Mandela
ကမ္ဘာပေါ်မှာ ဆင်းရဲမွဲတေခြင်း တရားမတမျှခြင်းနဲ့ လူတန်းစား မညီမျှမှုတွေ တည်ရှိနေသရွေ့ မည်သူမျှ အမှန်တကယ် မငြိမ်းချမ်းနိုင်။
---၆၄၈။ ပဗ္ဗာဇနိယကမ္မဝါ
ဆရာတော် ဘုရား ... တပည့်တော်ကို မေးခွင့်ပြုပါ ဘုရား။ နှစ်ဆန်း တစ်ရက်နေ့တွေမှာ ရဟန်းတော်များ ရွတ်ဖတ်နေကြတဲ့ ပဗ္ဗာဇနိယကမ္မဝါ ဖြစ်လာပုံ သမိုင်းကြောင်းလေး မိန့်တော်မူ ပေးပါ ဘုရား။
အရှင်ဩဒါတ (နပသ၊ ရန်ကုန်)
---ကမ္မဝါ ၂-မျိုး
၁) ရဟန်းဝိနည်းနဲ့ ဆိုင်တဲ့ ကမ္မဝါစာနဲ့ ၂) အန္တရာယ်ကင်း ကမ္မဝါစာလို့ နှစ်မျိုးလို့ ခွဲမှတ်သင့်တယ်။ မေးခွန်းနဲ့ ပတ်သက်တဲ့ အမှတ် ၂) မှာ (က) ပဗ္ဗာဇနိယ ကမ္မဝါစာနဲ့ (ခ) အနန္တရာယိက ကမ္မဝါစာလို့ နှစ်မျိုးရှိတဲ့အနက် (က) ကိုပဲ သုံးသပ်မယ်။ အန္တရာယ်ကင်း အနေနဲ့ ရွတ်ဖတ်တာ ဖြစ်လို့ (က) (ခ) နှစ်မျိုးလုံးကို အိမ်၊ သို့မဟုတ် ရပ်ရွာထဲ ရွတ်နိုင်တယ်။ ရွတ်ဖတ်ခြင်း အောင်မြင်ဖို့ လိုအပ်တဲ့ သံဃာ အရေအတွက်လည်း မကန့်သတ်ဘူး။ တစ်ပါးတည်းလည်း ရွတ်နိုင်တယ်။
လိုအပ်တဲ့ သံဃာ အရေအတွက် အပြည့်အစုံနဲ့ သိမ်ထဲမှာ စနစ်တကျ ရွတ်ရတာမျိုး မဟုတ်လို့ အချို့ ဆရာတော်တွေက မနှစ်သက်နိုင်တာကိုလည်း ကြုံဖူးတယ်။ ဒါကြောင့်ပဲ (ခ) အမျိုးအစား ပေါ်လာတယ်လို့ ယူဆရတယ်။
ပဗ္ဗာဇနိယ
ပဗ္ဗာဇနိယ = နှင်ထုတ်ခြင်း။ ကမ္မဝါစာ = ပုံစံကျပြန်တမ်း။ ဝိနည်းနဲ့ အညီ မနေတဲ့ ရဟန်းတွေကို သူတို့ နေတဲ့ အရပ်ဒေသ က နှင်ထုတ်တဲ့ ပဗ္ဗာဇနီယ ကမ္မဝါစာ (ဝိ၊၁၊၂၈၂)ကို မှီပြီး ဒီ ကမ္မဝါစာ ဖြစ်လာတယ်လို့ ယူဆတယ်။ သံဃာ့အမိန့်နဲ့ အစိမ်းသူရဲ သင်းကွဲ ပြိတ္တာစတဲ့ မကောင်းဆိုးဝါးတွေကို ၎င်းတို့ နေတယ်လို့ ယူဆရတဲ့ အိမ်၊ ခြံဝင်း၊ ရပ်ကွက် စသည်က နှင်ထုတ်တဲ့ အမိန့်ပြန်တမ်းလို့ နားလည်ရင် မလွဲလောက်ပါဘူး။
လယ်တီမူ
မြန်မာ ၁၂၇၀-ပြည့်နှစ်မှာ မန္တလေးနဲ့ မြန်မာနိုင်ငံ အနှံ့အပြားမှာ ဆိုက်ရောက်တဲ့ ပလိပ်ရောဂါ ကပ်ဘေးကို ကာကွယ် ကျော်လွှားဖို့ လယ်တီ ဆရာတော်ကြီးက ပဗ္ဗာဇနီယ ကမ္မဝါစာကို ရေးတော်မူကြောင်း သိရတယ် (လယ်တီဂန္ထဝင်ကျော်များသမိုင်း၊ စာ-၂၀၀)။ Mabel Bode ရဲ့ Pali Literarte of Burma, p. 98 မှာ ဖော်ပြတဲ့ လယ်တီဆရာတော်ရဲ့ ကျမ်းစာ စာရင်းမှာ လည်း ပဗ္ဗာဇနီယ ကမ္မဝါစာကို တွေ့နိုင်တယ်။
ဘုရားကြီးမူ ကမ္မဝါစာ ၅၉-ခန်း ကျမ်းမှာတော့ ရှေးဆရာ များ ရေးသားတဲ့မူနဲ့ လယ်တီ ဆရာတော်ကြီးရဲ့ မူလို့ ပဗ္ဗာဇနီယ ကမ္မဝါစာမူ နှစ်မျိုး ဖော်ပြတယ်။ ဒါကြောင့် လယ်တီမူ တိုင်ခင်က ပဗ္ဗာဇနီယ ကမ္မဝါစာ မူဟောင်း ရှိမယ်လို့ ယူဆရတယ်။ ကျောင်းတော်ရာ ရွှေကျင်တိုက်၊ ကံသာကျောင်း ဆရာတော်ရဲ့ ပဗ္ဗာဇနီယ ကမ္မဝါစာမူမှာ ရှေးမူနဲ့ တူတယ်။
ပဗ္ဗာဇနိယကမ္မဝါစာ ဘယ်တုန်းက စခဲ့တယ်ဆိုတာတော့ ခြေရာခံ လိုက်ရဦးမယ့် သဘောရှိပါတယ်။
တောထုတ်
တောထုတ်တယ်ဆိုတာ လူနေ ရပ်ကွက်ထဲကို ရောက်နေတယ်လို့ ယူဆတဲ့ မကောင်းဆိုးဝါးကောင်တွေကို နှင်ထုတ်တဲ့ အဓိပ္ပာယ်ပါ။ လယ်တီဆရာတော်ကြီးဟာ ၁၂၇၀-ပြည့် နှစ်မှာ ကြုံနေရတဲ့ ပလိပ်ရောဂါ ဘေးကြောင့် လူအများ သေဆုံးကြလို့ အစိမ်း သူရဲတွေ မြို့ရွာတွင်း မဝင်နိုင်အောင် ကာကွယ်တဲ့ အစီအမံတွေကို ဖော်ပြတဲ့ ရောဂန္တရဒီပနီကျမ်းကို ရေးသားပါတယ်။ အဲဒီကျမ်း (၁၂၇၂-ခု၊ ပထမ အကြိမ်ရိုက်၊ စာ-၇၄)မှာ တိဗက် လူမျိုးတွေ လုပ်တဲ့ တောထုတ်နည်း တစ်မျိုးကို ဖော်ပြပုံက ..
“ရှေ့က လမ်းပြရာသို့ အကြမ်းတီး၊ အကြမ်းတိုက်၊ အကြမ်းအော်ဟစ်၍ ပြိုပြုန်း အုန်းအုန်းဆူ ပြုလုပ် ကြကုန်ရမည်။ ယမ်းမီးပြောက်တို့လည်း တစ်လှည့် တစ်လှည့် ခွဲရမည်။ တုတ်ကြီးတို့နှင့် မပျက် စီးနိုင်သော တုံးကြီး တိုင်ကြီးများကို ရိုက်နှက်ကြ ကုန်ရမည်တဲ့။
စနစ်ကျမှ
နှစ်ဆန်း တစ်ရက်နေ့မှာ ကျေးရွာနဲ့ မြို့ပြ ရပ်ကွက်တွေမှာ ‘တောထုတ်’တာဟာ အဲဒီ အစဉ်အလာ ဖြစ်နိုင်တယ်။ ဒါပေမယ့် ရောဂန္တရဒီပနီကျမ်းမှာ စည်းကမ်းတကျ လုပ်ဖို့ ညွှန်ကြားပါတယ်။ တွေ့ကရာကို တဒုန်းဒုန်း ရိုက်တာတော့ မမှန်ဘူးလို့ ယူဆတယ်။
ဧပြီ ၁၃၊ ၂၀၁၈။
---၆၄၉။ နှစ်ပါးတွဲ သုံးပါးတွဲ ရဟန်းခံခြင်း
ဆရာတော်ဘုရား၊ ရဟန်းခံနှင့် ပက်သက်လို့ မေးလျှောက်ခွင့် ပြုပါ ဘုရား။ ဒုလ္လဘရဟန်းတွေ သုံလေးဆယ် စသည် ဝတ်တဲ့ အခါ ရဟန်းလောင်းက သုံးပါးထက် ပိုနေရင် ကမ္မဝါဖတ်တဲ့ အခါ အချို့က သုံးပါးစီပဲ သီးသန့် ရွတ်ဖတ်ပြီး အခြား ရဟန်းလောင်းတွေကို ဟတ္ထပါသ်အပြင် (နှစ်တောင့်ထွာထက် ဝေးရာ) မှာ နေခွင့်ပြုပါတယ် ဘုရား။
အချို့ကျတော့ ကာရကသံဃာ (ရဟန်းပြုပေးမည့် သံဃာ) အရေအတွက် ရှိသလောက် ရဟန်းလောင်းတွေကို ကမ္မဝါ ဖတ်ပါတယ် ဘုရား။ ဥပမာ ... ကာရကသံဃာ ကိုးပါးရှိလျှင် ရဟန်းလောင်း ကိုးပါးကို တစ်ပြိုင်နက် ကမ္မဝါ ဖတ်ပေးပါ တယ် ဘုရား။
သုံးပါးကိုပဲ သီးသန့်ရွတ်တာက ဝိနည်းကံနှင့် ညီတဲ့အတွက် ပြောစရာ မရှိပေမယ့် ဒုတိယနည်းအရ ကိုးပါးကို ကိုးပါးက တစ်ပြိုက်နက် ကမ္မဝါ ဖတ်ပေးတာဟာ ဝိနည်းကံနှင့် ညီမညီ၊ ရဟန်းဖြစ် မဖြစ် သိလိုပါသည် ဘုရား။
အရှင်နန္ဒမာလာ (မြိုင်)
---ပြည့်စုံခြင်း
ပြည့်စုံခြင်းဆိုတာ ရဟန်းပြုပေးဖို့ လိုအပ်ချက်တွေ ပြည့်စုံတာကို ဆိုလိုတယ်။ ငါးမျိုး ရှိတယ် ..
၁) ရဟန်းလောင်းဟာ (က) အနည်းဆုံး ပဋိသန္ဓေ ရ-လ အပါအဝင် အသက် ၂၀-ပြည့်ရခြင်း (ခ) ရဟန်း ပြုခွင့် မရှိသူ ၁၁-ယောက် (လိင်ချို့တဲ့သူ၊ လိင်အင်္ဂါ နှစ်မျိုးပါသူ၊ ရဟန်းအသွင်ကို ခိုးသူ၊ ရဟန်းအဖြစ်နဲ့ ဘာသာကူးပြောင်းပြီး ထိုဘာသာဝင် အဖြစ် ခံယူနေသူ၊ လူယောင် ဆောင်နိုင်တဲ့ နဂါး ဂဠုန်စတဲ့ တိရစ္ဆာန်၊ ဘိက္ခုနီမကို အဓမ္မဖျက်ဆီးသူ၊ အမိသတ်၊ အဖသတ်၊ ရဟန္တာသတ်၊ ဘုရားရှင်ကို သွေးစိမ်းတည်စေသူ၊ သံဃာသင်းခွဲသူ) မဟုတ်ရခြင်း။
၂) အောင်မြင်စွာ သမုတ်ထားတဲ့ သိမ် ဖြစ်ရခြင်း (သိမ်မအောင်ရင် ရဟန်းခံမှုလည်း မအောင်မြင်)။
၃) ရဟန်းပြုပေးမယ့် သံဃာအရေအတွက် ပြည့်စုံခြင်း။ အိန္ဒိယ ဖြစ်ရင် အနည်းဆုံး ထေရဝါဒ ရဟန်းအစစ် ၁၀-ပါး၊ မြန်မာနဲ့ အခြားနိုင်ငံ ဖြစ်ရင် အနည်းဆုံး ရဟန်းစစ် ၅-ပါး ရှိရခြင်း။ ရဟန်းခံရာမှာ သံဃာများလေ ပိုကောင်းလေပါပဲ။
၄) ဥတ်လို့ ခေါ်တဲ့ ကမ္မဝါစာရဲ့ နိဒါန်းကို မှန်ကန် ပီသစွာ ရွတ်ဖတ်ရခြင်း။
၅) ကမ္မဝါစာလို့ ခေါ်တဲ့ ရဟန်းအဖြစ် အသိအမှတ်ပြု ကြေညာချက်ကို မှန်ကန် ပီသစွာ ရွတ်ဖတ်ရခြင်း။
ရဟန်းဖြစ်
အဲဒီ ငါးမျိုးအပြင် .. အနာကြီး ငါးမျိုး ရှိနေရင် အမြစ်ပြတ် ပျောက်အောင် ကုရတာ၊ ကိုယ်ပိုင် သပိတ် သင်္ကန်း ရှိရတာ၊ ကျေးကျွန် မင်းမှုထမ်း မဟုတ်ရတာ၊ ကြွေးကင်းရတာ၊ မိမိကို အနီးကပ် သင်ကြား ဆုံးမမယ့် ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာ ရှိရတာမျိုးလို ရဟန်းလောင်းမှာ ပြည့်စုံရမှာတွေ အားလုံးနဲ့ ညီညွတ်ရင် ရဟန်းလောင်းဟာ သိမ်ထဲ ဝင်ပြီး ရဟန်းခံလို့ ရပြီ။ ဒါတွေကို ပြောပြရတာက မေးခွန်းမှာ ပါတဲ့ ဝေါဟာရနဲ့ ပတ်သက်တာတွေကို သာမန် စာဖတ်သူတစ်ဦးအဖို့ အကြမ်းမျှ နားလည်နိုင်ဖို့ ရည်ရွယ်ပါတယ်။
အဖြေ
ရဟန်းတို့၊ နှစ်ပါး သုံးပါးသော ရဟန်းလောင်းတို့ကို တစ်ပြိုင်နက် ကမ္မဝါစာ ရွတ်ဖတ်ရန် ခွင့်ပြု၏။ ထိုရွတ် ဖတ်ခြင်းကိုလည်း ဥပဇ္ဈာယ် တစ်ပါးဖြင့်သာ (ပြုရန်) ခွင့်ပြု၏။ ဥပဇ္ဈာယ် အသီးသီးဖြင့် ခွင့်မပြု (ဝိ၊၃၊၁၂၉)။
ဒီပါဠိတော်အရ ရဟန်းလောင်း နှစ်ဦး သို့မဟုတ် သုံးဦး ကိုသာ တစ်ပြိုင်နက် ကမ္မဝါစာ ဖတ်ကောင်းတယ်။ ထိုထက် ပို၍ တစ်ပြိုနက် မဖတ်ကောင်း။ ဒါကြောင့် ရဟန်းလောင်း ကိုးပါးဆိုရင် နှစ်ပါးစီ သို့မဟုတ် သုံးပါးစီ ခွဲပြီးဖတ်မှ ရဟန်းပြု ကိစ္စ အောင်မြင်တယ်။ အဲဒီလို ဖတ်တဲ့အခါလည်း ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာ တစ်ပါးတည်းသာ ဖြစ်ရမယ်လို့ နားလည်နိုင်တယ်။
မအောင်မြင်
မေးခွန်းမှာ “ကိုးပါးကို ကိုးပါးက တစ်ပြိုင်နက် ကမ္မဝါဖတ်ဆိုတာကို ရဟန်းလောင်း ကိုးပါးကို ကာရကသံဃာ ကိုးပါးက တစ်ပြိုင်နက် ကမ္မဝါစာ ဖတ်တယ်လို့ ဆိုလိုရင် ..
အဲဒီလို လုပ်ခြင်းဟာ ဖော်ပြပါ ဝိနည်း ပါဠိတော်နှင့် မညီ ညွတ်လို့ မမှန်ဘူး။ သံဃာကိုးပါးက ရဟန်းလောင်း ကိုးပါးကို သုံးပါးထက် မပိုစေဘဲ တစ်သုတ်စီ ခွဲဖတ်မှ အဲဒီ ရဟန်းခံကိစ္စ အောင်မြင်တယ်။ ကမ္မဝါစာ ဖတ်တဲ့ သံဃာတွေကတော့ သုံးပါးလေးပါး စသည် ခွဲ၍ ဖြစ်စေ ကိုးပါးလုံး တစ်ပြိုင်နက် ဖြစ်စေ ရွတ်ခွင့် ရှိတယ်။
ဧပြီ ၂၀၊ ၂၀၁၈။
---၆၅၀။ ကြောင်နှင့် ကမ္မဝါ
ဆရာတော် ဘုရား၊ မကြာမီက ဒုလ္လဘ ရဟန်းခံစဉ် ကမ္မဝါစာ ဖတ်နေတုန်း ရုတ်တရက် ဝင်လာသည့် ကြောင်ကလေးကို ရဟန်းတစ်ပါးက ဖမ်းဆွဲထားပါသည်။ ရဟန်းတော်များ ကမ္မဝါ ဖတ်သည့်နေရာ အနီးသို့ တိရစ္ဆာန် မဝင်ရဟု မှတ်သားဖူး သဖြင့် ထိုသို့ ပြုပါက ရဟန်းခံခြင်းကိစ္စ အောင်မြင်ပါသလား ရှင်းပြပေးပါ ဘုရား။
နိုင်မျိုးသန့်
---မဝင်ရ
ရဟန်းခံရင် ဖြစ်စေ၊ ကထိန်ခင်းရင် ဖြစ်စေ သံဃာတွေ စုဝေး သိမ်ထဲဝင်ပြီး ကမ္မဝါစာ ဖတ်ရတယ်။ အဲဒီလို ဖတ်တဲ့အခါ ရဟန်း သံဃာတွေရဲ့ နှစ်တောင့် တစ်ထွာအတွင်း ဝင်ခွင့် မရှိသူ ၂၁-ယောက် ရှိတယ်။ သာမန်တို့အတွက် အဲဒီ ၂၁-ယောက်ကို အမြွက်မျှ ထုတ်ပြရရင် ..
လူ၊ ရဟန်းမ၊ ရဟန်းပြုဖို့ ရည်ရွယ်ပြီး ကျင့်နေဆဲ အမျိုးသမီး၊ သာမဏေ၊ သာမဏေမ၊ ရဟန်းသိက္ခာကို ချထားသူ၊ အပြစ်ကြီး သိက္ခာပုဒ် ၄-ခု တစ်ခုခု ကျူးလွန်၍ ရဟန်းဝတ်ခွင့် မရှိတော့သူ၊ အယူမှားကို မစွန့်လို့ ကမ္မဝါဖတ် ရဟန်းအုပ်စုတွင် ပါဝင်ခွင့် မရှိသူ၊ အာပတ်သင့်လျက် အာပတ်ကို ဂရုမစိုက်လို့ ... ဝင်ခွင့် မရှိသူ၊ သင့်ပြီးအာပတ်ကို မကုစားလို့ ... ဝင်ခွင့် မရှိသူ (၁၀-ယောက်)။
လိင်ချို့တဲ့သူ၊ လိင်နှစ်မျိုးရှိသူ၊ ရဟန်းအသွင် ခိုးသူ၊ ဘာသာတစ်ပါး ကူးပြောင်းပြီး ထိုဘာသာဝင် ဖြစ်နေသူ၊ ဘိက္ခုနီမကို အဓမ္မ ပြုကျင့်သူ၊ တိရစ္ဆာန်၊ အမိသတ်၊ အဖသတ်၊ ရဟန္တာသတ်၊ ဘုရားရှင်ကို သွေးစိမ်း တည်စေသူ၊ သံဃာ သင်းခွဲသူ (၁၁-ယောက်)။
တိရစ္ဆာန်
ဒီ ၂၁-မျိုးထဲမှာ တိရစ္ဆာန် ပါတာကို တွေ့နိုင်တယ်။ ဒီနေရာမှာ တိရစ္ဆာန်ဆိုတာ “ယုတ်စွအဆုံး သိကြားမင်းကို အစပြု၍ နဂါးလုလင် အစရှိသော လူဇာတ် မဟုတ်သူကို ယူရမည်။ မြင်းနွား စသည်ကို မယူရ (ကင်္ခါဋီကာသစ်၊ ၁၃၆)”လို့ ဆုံးဖြတ်တယ်။ ဒီစာအရ လူယောင်ဆောင်ခိုက် နဂါး ဂဠုန်စတဲ့ တိရစ္ဆာန်၊ ဒါ့အပြင် လူယောင်ဆောင်နိုင်တဲ့ နတ်ဒေဝါတွေ ပါတယ်။ သိကြားမင်း လူယောင်ဆောင် သင်္ကန်း စည်းပြီး ဝင်နေရင် တောင် ကမ္မဝါစာ ဖတ်ခြင်းကိစ္စ မအောင်မြင်ဘူး။
အဖြေ
ဒါကြောင့် ကမ္မဝါစာ ဖတ်နေတုန်း ကြောင်ကလေး ဝင်လာလို့ ရဟန်းခံ ကိစ္စကို မပျက်စေဘူးလို့ ဆိုနိုင်ပါတယ်။ ဒါပေမယ့် သံဃာတွေ ကမ္မဝါစာ ဖတ်နေတုန်းမှာ သံဃာကို လေးစားတဲ့ အနေနဲ့ ဂရုတစိုက် နားထောင်နေသင့်တယ်။ တီးတိုးစကားပြောတာ တယ်လီဖုန်းကို ကြည့်နေတာ စာဖတ်နေတာ ငိုက်နေတာ စသည် လုပ်ရင် ကိုယ့်အလုပ်ကို မလေးစားရာ ရောက်တယ်။ ကြောင်ကို လှမ်းဆွဲတယ်ဆိုတာ လုပ်နေဆဲ အလုပ်ကို စိတ်မဝင်စားလို့ လက်ဆော့တဲ့ သဘောပဲ။ ကံမပျက်ပေမယ့် ဒါမျိုးကို ရှောင်သင့်တယ်။
ဧပြီ ၂၁၊ ၂၀၁၈။
---၆၅၁။ ဂေါတမအမည်
ဘုန်းကြီး ဘုရား၊ တပည့်တော် ဩသဓ (နပသအခေါ် ပိုးလေး) ပါ ဘုရား။ အွန်လိုင်းမှာ ဘုန်းကြီး တစ်ပါးက “ဂေါတမသဒ္ဒါက မြင့်မြတ်သော အနွယ်ဝင်ဖြစ်တဲ့ သုဒ္ဓေါဒနမင်းကြီး၊ အရှင်အာနန္ဒာတို့လည်း သက်ဆိုင်ပေမယ့် ဘုရားရှင်ကိုသာ ရန္နီနည်းအားဖြင့် ဆိုထားတာပါ”ဟု ရေးထားပါသည်။ သူအဆိုအရ ဘုရားရှင်ကိုပဲ ဂေါတမဟု ခေါ်ရမည်ဟူသော အဓိပ္ပာယ် ဖြစ်နေပါသည်။ ထိုပုဂ္ဂိုလ်ကပင် “မြင့်မြတ်သော အနွယ်ဝင် ဖြစ်တာကြောင့် လူနာမည် သိဒ္ဓတ္ထ၊ ဘုရားနာမည် ဂေါတမဟု တွင်တာပါ”ဟုလည်း ဆိုပါသည်။ ထိုဖော်ပြချက်နှင့် ပတ်သက်ပြီး မှန်မမှန် ရှင်းပြပေးစေလိုပါသည် ဘုရား။
တပည့် ဩသဓ (ခေတ္တ ဩဇီ)
---မရွေ့ဘူး
မေးခွန်းရှင် အနေနဲ့ နည်မည် ပြဿနာ ကြုံဖူးတဲ့ သဘောရှိတယ်။ မြန်မာ ပတ်စ်ပို့စ်မှာ "ဩသဓ’လို့ပဲ ရေးထားတော့ အွန်လိုင်းက လေယာဉ် လက်မှတ် ဝယ်တဲ့အခါ First Name ကို U လို့ စာလုံး တစ်လုံးတည်း ထည့်ရင် ရှေ့ကို မရွေ့တော့ဘူး။ နိုင်ငံခြား သံရုံးတွေက FNU (First Name U) ရေးလိုက်ပေမယ့် FNU တွေ များနေလို့ လေယာဉ်ပေါ် တက်ခါနီး မေးလား စစ်လားနဲ့ ပြဿနာက မရှင်းသေးဘူး။
အချို့ မြန်မာ နာမည်ဆိုရင် ဦးလှဝင်းကနေ ဝင်းလှဦး ဖြစ်သွားလို့ မသိရင် လုံးရာက ပြားသွားနိုင်တယ်။
သူတို့ဆီမှာ
တရုတ်တွေ နာမည်ပေးပုံ စနစ်ကျတယ်။ ဥပမာ .. ဆွန်းဝီး (Soon Wee)ဆိုရင် ဆွန်းက သူ့နာမည်ရင်း၊ ဝီးက သူ့အဖေ့ဖက်က လာတဲ့ အမျိုးအနွယ် နာမည်။ ဆွန်းက မွေးလာတဲ့ လေးတွေက ရောဘတ်ဝီး၊ ကက်သရင်းဝီးတွေ ဖြစ်ကုန်တယ်။ ဒါကြောင့် သူတို့မှာ First Name, Last Name ပြဿနာ မရှိဘူး။ ဝီး မိသားစု လှူဒါန်းသည်”ဆိုရင် “ဝီး”ပါတဲ့ သက်ရှိ သက်မဲ့ မိသားစု အားလုံးကို ရည်ညွှန်းတာပဲ။
အမေရိကန် လူမည်း အခွင့်အရေး ခေါင်းဆောင် “မာတင် လူသာကင်း’။ ‘ကင်း’ဆိုတာ သူ့အဖေဖက်ကလာတဲ့ အနွယ်နာမည်။ သူ့ကို သတင်းစာတွေမှာ “မစ္စတာကင်း”လို့ အတိုကောက် ရေးလေ့ ရှိတယ်။ သူ့သမီး ယိုလန်ဒါကင်းကိုလည်း “ကင်း’လို့ပဲ ရေးတယ်။ “ကင်း”ဆိုတာ မိသားစုပိုင်။
ဘယ်ရုဠှီ
၁) အတွင်ဋီ (ယူနည်း ၂-မျိုးရှိ) ၂) အထင်ဒီ (ယူနည်း အနည်းဆုံး ၅-မျိုးရှိ)နဲ့ ၃) အတင်ဋီလို့ ရဋီသုံး မျိုးအနက် အမှတ် ၃) လည်း ၁၂-မျိုးတောင် ပြားသေးတယ်။
ဥပမာ တစ်ခု လေ့လာကြည့်မယ်။ ဉာဏ်မီသလောက် လိုက်ကြည့် .. “မြေမှာ တွန်တတ်လို့ ဥဒေါင်းခေါ်တယ် (မဟိယံ ရဝတီတိ မယူရော)”ဆိုရာမှာ မြေမှာတွန်တဲ့ ကြက်ချိုး ခါရင် တွေကို မခေါ်ဘဲ အထင်ရှားဆုံးဖြစ်တဲ့ ဥဒေါင်းကိုပဲ “မယူရ’လို့ ခေါ်တယ်။ ဒါမျိုးကို အထင်ဋီနည်းတဲ့။
ဒါပေမယ့် ‘ဂေါတမ’ပုဒ်ကျတော့ ဒါနဲ့ အလားတူ (အထင် ရန္နီနည်း) မဆိုနိုင်။ ဘာလို့ဆို ဂေါတမ ဆိုတာက အဲဒီ အနွယ်ဝင်တွေ အားလုံး မုချအားဖြင့် သုံးနှုန်းခွင့် ရှိနေလို့။ ယုတ္တိနဲ့ ကျမ်းဆိုကို ညှိကြည့်ရရင် ..
ဂေါတမ
“ဂေါတမအနွယ်ဝင် ကပိလရသေ့၏ တပည့်ဖြစ်၍ သာကီယ များလည်း ဂေါတမမည်၏။ မြတ်စွာဘုရားကျတော့ ထိုဂေါတမအနွယ်၌ ဖြစ်သဖြင့် ဂေါတမရသေ့၏ သားဖြစ်သောကြောင့် ဂေါတမမည်၏ (အဘိဓာန်-ဋီ၊ ၄)။ ဒီစာအရ ဂေါတမဆိုတာ အနွယ်နာမည် ဖြစ်တဲ့အတွက် ဒီအနွယ်မှာ ပါဝင်တဲ့ သာကီဝင် မင်းသား မင်းသမီး အားလုံးနဲ့ သက်ဆိုင်တယ်။ “သက်ဆိုင် တယ်’ဆိုတာကို ဂေါတမအနွယ်ဝင် ဖြစ်ရင် မည်သူမဆို ‘ငါ ဂေါတမပါလို့ သုံးခွင့် ရှိတယ်လို့ ဘုန်းကြီး ယူဆတယ်။
ဗုဒ္ဓဆိုတာ သစ္စာလေးပါးကို သိ၊ သဗ္ဗညုတ ဉာဏ်ကို ရပြီးမှခေါ်တဲ့ နာမည်။ နာမည်ရင်းက “သိဒ္ဓတ္ထ ဂေါတမ”။ ဂေါတမ ဆိုတာ မိသားစုပိုင် နာမည်။ ဒါကြောင့် အနောက်တိုင်းသားတို့ရဲ့ စာမှာ သိဒ္ဓတ္ထကို Royal Name (First Name), ဂေါတမကို Family Name (Last Name) လို့ ဖော်ပြလေ့ ရှိတယ် (H. S.Olcott, The Buddhist Catechism, p. 4)။
အရှင်အာနန္ဒာ
အရှင်ဝင်္ဂီသ မထေရ်က အရှင်အာနန္ဒာကို “ဂေါတမနွယ်ဖွား အရှင်အာနန္ဒာဘရား၊ တပည့်တော်အား သနားသဖြင့် ရာဂငြိမ်းကြောင်းတရား ဟောတော်မူပါ (သာဓု နိဗ္ဗာပနံ ဗြူဟိ၊ အနုကမ္ပါယ ဂေါတမ။ သံ၊၁၊၁၈၉)” လို့ လျှောက်ဖူးတယ်။ အနွယ် မတူပေမယ့် မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ တပည့်သာဝက ဖြစ်တာနဲ့ပဲ အရှင်ဂီသတောင် “ဂေါတမ အနွယ်ဝင်ဖြစ်တဲ့ ဟဲ့ .. ဝင်္ဂီသ၊ မာနကို ပယ်လော့ (သံ၊၁၊၁၈၉)’လို့ မိမိကိုယ်ကို ဂေါတမလို့ သုံးဖူးတယ်။ မြန်မာ ရဟန်းအချို့ မိမိကိုယ်ကို သကျပုတ္တလို့ ဆိုရင် မှားတယ်လို့ ဘယ်သူ ပြောသလဲ။
သုဒ္ဓေါဒန
သုဒ္ဓေါဒန မင်းကြီးက မြတ်ဗုဒ္ဓကို “မြတ်စွာဘုရား၊ တပည့်တော် တောင်းမယ့်ဆုက အပ်လည်း အပ်တယ်၊ အပြစ်လည်း မရှိပါဘုရား”လို့ လျှောက်တဲ့အခါ မြတ်ဗုဒ္ဓက “ဂေါတမ အနွယ်ဖြစ်သော မင်းကြီး၊ ဆိုပါလော့ (ဝဒေဟိ ဂေါတမ။ ဝိ၊၃၊၁၁၆)”လို့ မိန့်ပါတယ်။ ဒီစကားအရ မြတ်ဗုဒ္ဓ ကိုယ်တိုင်က ခမည်းတော် သုဒ္ဓေါဒန မင်းကြီးကို “ဂေါတမ’လို့ မုချ တိုက်ရိုက် ခေါ်ဝေါ်ထားတာကို တွေ့နိုင်ပါတယ်။
အဖြေ
မြတ်စွာဘုရားရဲ့ တရားကို နာပြီးတဲ့အခါ ခေါင်းခါ လျှာထုတ်ပြတဲ့ သာကီမျိုး ဒဏ္ဍပါဏိ (မ၊၁၊၁၅၄)လည်း သူ့ကိုယ်သူ ဂေါတမလို့ သုံးခွင့် ရှိတာပဲ။ ဗုဒ္ဓကို မကြည်ညိုရုံနဲ့ သူ့ရဲ့ မွေးရာပါ အခွင့်အရေး မဆုံးရှုံးနိုင်ပါဘူး။ ဒေဝဒတ်ရဲ့ နာမည်တောင် “ဒေဝဒတ္တ ဂေါတမ” မဟုတ်ဘူးလို့ ဆိုနိုင်မလား။ ဒေဝဒတ်ဟာ မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ မယ်တော့်ဘက်က အမျိုးရင်း သာကီဝင်ပဲ ဥစ္စာ။ ပင်းယခေတ်မှာ ရေးတဲ့ အဘိဓာန်ဋီကာအရ ဂေါတမ အနွယ်ဝင် ကပိလရသေ့ရဲ့ တပည့်ဖြစ်လို့ သကျတွေကို ဂေါတမလို့ ခေါ်တယ် ဆိုမဟုတ်လား။
ဧပြီ ၂၄၊ ၂၀၁၈။
၆၅၂။ သိမ်နှင့် လျှပ်စစ်မီးကြိုး
ဆရာတော်ဘုရား၊ တပည့်တော် ဟိုင်းကြီး ကျွန်းဘက် ရောက်တော့ ကျောင်းတစ်ကျောင်းမှာ ရဟန်းလောင်း အပါး-၃၀ ကျော် ရဟန်းခံကြတဲ့အခါ လျှပ်စစ်မီးကို မပိတ် မဖြတ်ဘဲ ကမ္မဝါ ရွတ်ကြပါတယ် ဘုရား။ အဲဒါ ကံအောင်ပါသလား ဘုရား။ သူတို့ လျှပ်စစ်မီးက အစိုးရလျှပ်စစ်မီးပါ ဘုရား။
တွံတေး အရှင်လေး
---သိမ်ငြိခြင်း
“ငြိ”ဆိုတာ တစ်ခုနဲ့တစ်ခု ထိစပ် ရောယှက်ခြင်း။ သိမ်ငြိတဲ့ အတွက် သမုတ်ထားတဲ့သိမ် ပျက်မသွားပေမယ့် အဲဒီ ငြိသိမ်မှာ ရဟန်းခံရင် ရဟန်းမဖြစ်၊ ကထိန်ခင်းရင် ကထိန်မအောင် ဖြစ်ရတယ်။ ဘာကြောင့်ဆို ... ငြိနေတဲ့ အခြားသိမ်မှာ ရှိနေတဲ့ ရဟန်းတွေကို ကံပြုနေတဲ့ သိမ်သို့ ပင့်ဆောင်ခြင်း၊ ဆန္ဒတောင်းယူခြင်း မပြုနိုင်လို့ (ပြုနိုင်ရင် ကံအောင်သေးတယ်)။ ဘယ်လို ဖြစ်ရင် သိမ်ငြိသလဲ ဆိုရင် ..
ကြိုးချည်
(၁) လှေကို ရေသိမ်လုပ်တဲ့အခါ မြစ်ကမ်းဘေးရှိ သစ်ပင်ရဲ့ မြေမှာ ပေါ်နေတဲ့ ပင်စည် အကိုင်း အမြစ်တွေမှာ ကြိုးမချည်ရ၊ ရေအောက် မြုပ်နေတဲ့ အမြစ်မှာပင် မချည်ရ။ မြစ်ကမ်းမှာ ငုတ်စိုက်ပြီးတော့လည်း ကြိုးမချည်ရ။ ချည်ရင် သိမ်ငြိတယ် (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၃၅)။ မြစ်ကမ်းဘေးဆိုတာ အလိုလို ဂါမသိမ် ဖြစ်နေလို့ ထိုသိမ်နဲ့ မရောယှက်အောင်လို့ ဒီလို လုပ်တာ။ ကမ်းနဲ့ မဆက်စပ်တဲ့ ရေထဲမှာ ထိုးဝါးစိုက်ပြီး လှေကို ချည်ရတယ်။ လှေရွေ့မနေရ၊ လှေအောက်ရှိ ရေသည်သာ သိမ်နေရာ။
သစ်မြစ်
(၂) သစ်ပင်ရဲ့ မျက်စိနဲ့ မြင်ရတဲ့ အကိုင်းအခက်နဲ့ မြေပေါ် အမြစ်တွေ သိမ်ထဲသို့ ဝင်နေရင် သိမ်ရောယှက်မှု ဖြစ်တယ်။ သိမ် ငြိတယ်။ ဒါပေမယ့် မြေကြီးထဲ မြုပ်နေတဲ့ မမြင်ရတဲ့ အမြစ်တွေကတော့ မြေကြီးနဲ့ အလားတူလို့ သိမ်ရောယှက်မှုကို မဖြစ်စေဘူး (ဝိမတိ၊၂၊၁၆၉)။
ဒါကြောင့် သိမ်ကို ထိနေတဲ့ သစ်ကိုင်း သစ်ခက် တွေကို ခုတ်ရှင်းထားရတယ်။ မြေကြီးမှာ ပေါ်နေတဲ့ အမြစ်တွေ ရှိရင်လည်း ဖြတ်တောက် ထားရတယ်။
မီးကြိုး
ဖော်ပြပြီး ကျမ်းဂန် နှစ်ရပ်ကို အခြေခံပြီး လျှပ်စစ် မီးကြိုး ပတ်သက်တဲ့ အယူအဆ နှစ်မျိုးရှိတယ် ..
၁) မီးကြိုးကို မြေမြှုပ်ပြီး သွယ်ရင် အဲဒီ မီးကြိုးမှာ မြေကြီးနဲ့ တူသောကြောင့် မီးကြိုးကို ဖြတ်ဖွယ် ဖြုတ်ဖွယ် မလို။
၂) သိမ်နား ရောက်ခါနီးမှ မြေမြုပ်လိုက်တဲ့ အဲဒီ မီးကြိုးဟာ မြေမမြုပ်ခင်က သိမ်တွေ အများကြီးနဲ့ ယှက်စပ်ခဲ့တဲ့အပြင် သိမ်တွင်း မရောက်ခင်နဲ့ ရောက်ပြီးနောက်မှာ မြင်နေရလို့ သိမ်ရှိတယ်။ မီးကြိုးကို ဖြတ် သို့မဟုတ် ဖြုတ်ရမယ်။
ပထမအယူက ဝိမတိအဆိုအရ မြေအောက် အမြစ်ကို မြေကြီးအနေနဲ့ ယူသလို မြေမြုပ် ဓာတ်ကြိုးကိုလည်း မြေကြီး အဖြစ် ယူလိုတယ်။ ဒုတိယအယူက မြေမြုပ် ဓာတ်ကြိုးဟာ မြေမှာ ပေါ်နေတဲ့ ကြိုးနဲ့ ဆက်နေပြီး သိမ်တွင်းမှာ ပြန်ပေါ်လာလို့ မြေကြီးသဘော မသက်ရောက်ဘူးလို့ ယူဆတယ်။ လှေသိမ်ကို ကမ်းပေါ်က ငုတ်မှာ ကြိုးချည်ရင် ကံပျက်သလိုပါပဲ။
အဖြေ
ဒုတိယ ယူဆချက်ကို ပညာရှင်တို့ လက်ခံထားကြတယ်။ သိမ်ဘေးမှာ တိုင်စိုက်ပြီး သိမ်နဲ့ ဆက်သွယ်တဲ့ မီးကြိုးကို ပလပ်တပ်၊ ကံဆောင်ခါနီး ပလပ်ကို ဖြုတ်ထားရင် သံသယ အရှင်းဆုံး ဖြစ်ကြောင်းလည်း ဆိုကြတယ်။
ဒီနေရာမှာ တိုင်မှာ မီးခလုတ်ထားပြီး ခလုတ်ကို ပိတ်ရုံနဲ့ မလုံလောက်ဘူးလို့ ယူဆတယ်။ အကြောင်းက .. လျှပ်စစ် အင်ဂျင်နီယာ ဒကာကြီး ဦးအောင်ခင် (LA) အပြောအရ မီးခလုတ်မှာ မီးကြိုး တစ်ချောင်းကိုပဲ ဖြတ်ပြီး ကျန်တစ်ချောင်းက သိမ်နဲ့ ဆက်နေသေးလို့ ဖြစ်ပါတယ်။
ဧပြီ ၂၅ ၂၀၁၈။
---သဘာဝသစ်မြစ်
ဝိမတိဆရာ ဆိုတဲ့ “ဘူမိဂတိ’ဆိုတာ ‘မြေမှာ သဘာဝ အလျောက် ပေါက်နေတဲ့ သစ်ပင်ရဲ့ မြေအောက် မြုပ်နေတဲ့ သစ်မြစ်ကိုသာ ဆိုလိုတယ်။ လူက ဖန်တီးပြီး မြေအောက် မြုပ်ထားတဲ့ ပိုက်လုံးတို့ မီးကြိုးတို့ကို မယူရဘူး”လို့ ကျေးဇူးရှင် အမရပူရမြို့၊ တူးမောင်းတိုက် ဆရာတော် ဘဒ္ဒန္တမေဓိယ မိန့်ကြားဖူးတယ်။
ဓမ္မဘေရီဆရာတော်
---၆၅၃။ သိက္ခာထပ်သမိုင်း
အရှင်ဘုရား၊ ရိုသေစွာ မေးမြန်း လျှောက်ထားအပ်ပါသည် အရှင်ဘုရား။ ရဟန်း သံဃာများ သိက္ခာ ထပ်ခြင်းသည် ဗုဒ္ဓဘုရားရှင် သက်တော်ထင်ရှား ရှိစဉ်ကတည်းက ရှိပါသလား ဘုရား။ မည်သည့် အချိန်အခါမှ စတင်၍ ပေါ်ပေါက်ကာ မည်သည့် အတွက် သိက္ခာထပ်ခြင်း ပြုကြပါသလဲ အရှင်ဘုရား။
အခြား ထေရဝါဒ ဗုဒ္ဓဘာသာ နိုင်ငံများတွင်လည်း ရဟန်းသံဃာများ သိက္ခာ ထပ်ခြင်းများ ရှိပါသလား ဘုရား။ ကရုဏာ ရှေ့ထား မေတ္တာအားဖြင့် အခါအခွင့်သင့်ပါက ဖြေကြားပေး တော်မူပါရန် ရိုသေစွာ တောင်းပန် လျှောက်ထားအပ်ပါသည် အရှင်ဘုရား။
သန်းထွန်း (တိုကျို)
---ပုဂံခေတ်
မြတ်ဗုဒ္ဓ လက်ထက်က သိက္ခာထပ်တယ် ဆိုတာမျိုး စာပေမှတ်တမ်း မတွေ့မိ။ ပုဂံခေတ်က ပေါင်လောင် ရှမ်းလူမျိုးတွေ ကိုးကွယ်ခံရလို့ “ပေါင်လောင် ရှင်ကဿပ”ဆိုတာ ရှိတယ်။ နရပတိစည်သူမင်း (မြန်မာ ၅၃၆-၅၇၃) လက်ထက် ထင်ရှားပြီး မဟာဗောဓိဝင်ဋီကာ (ပါဠိဘာသာ)ကို ရေးတယ်။ နိဂုံးအရ သာသနာ ၁၇၄၇-ခုနှစ်၊ မြန်မာ ၅၆၅၊ ဝါခေါင်လဆန်း ၁၃-ရက် ဗုဒ္ဓဟူးနေ့မှာ နရပတိစည်သူရဲ့ သားတော် သီခဝိဇယမင်းက ဒီကျမ်းကို ပေထက်အက္ခရာ တင်တယ်။
ကျမ်းနိဂုံးမှာ ထိုခေတ် ပုဂံမြို့ စည်ကားပုံ စေတီပုထိုး ပေါများပုံကို ခမ်းနားစွာ ဖော်ပြတယ်။ ပိဋကတ်တော်သမိုင်း (စာကိုယ်-၃၂၁)အရ ပရမတ္ထဗိန္ဒုဋီကာကိုလည်း ဒီအရှင် ရေးသားကြောင်း သိရတယ်။
အစောဆုံး
ဒီအရှင်မြတ်ရဲ့ အတ္ထုပ္ပတ်ကို ဖော်ပြတဲ့ “ရွှေပေါင်လောင်သမိုင်း လင်္ကာ (နိဂုံးပေချပ် ပျောက်နေလို့ ရေးသူနဲ့ ရေးတဲ့ ခေတ်ကာလ မသိ)’မှာ ..
“တို့သိက္ခာကို၊ ထပ်ပါရမည်၊ မိန့်ရှိသည်၌၊ မထေရ်အရှင်၊ ကြံဆင်ခြင်၍၊ ဖြူစင်လှစွာ၊ ငါဆရာ၏၊ သိက္ခာရှိလျက်၊ ထပ်ရေးခက်ဟု .. အချက်ကျစွာ၊ သီဟိုဠ်မှာ၌၊ သိက္ခာရှောင်သွေ၊ မတင်နေသည်၊၊ ဖြူပေသီလ ဖွေးဖွေးတည်း (ယင်းလင်္ကာ၊ ပိုဒ်-၂၁)”လို့ ဆိုတယ်။
ဒီအရှင် သီဟိုဠ်ကို ရောက်သွားစဉ် သီဟိုဠ်သားတွေက သိက္ခာထပ်ခိုင်းတာကို မထပ်ဘဲ နေကြောင်း ဖော်ပြတယ်။ မြန်မာပြည်က ပါလာတဲ့ ရဟန်းသိက္ခာကို မစင်ကြယ်ဘူး ထင်လို့ ပြန်ပြီး သိမ်ဝင်ခိုင်းတဲ့ သဘောများလား။ ယခုခေတ်နဲ့ ရည်ရွယ်ချက် အတော်အတန် ခြားနားနိုင်ပေမယ့် အနည်းဆုံး လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ်ပေါင်း ၈၀၀-ခန့်ကပင် သိက္ခာထပ် ဆိုတာ ရှိခဲ့ပုံပဲ။
တောင်ဖီလာ
သာလွန်မင်း (မြန်မာ ၉၄၆-၁၀၁၀)လက်ထက်မှာ ထင်ရှားတဲ့ တောင်ဖီလာ ဆရာတော်ရဲ့ ခေတ်မှာတော့ သိက္ခာထပ်ခြင်း အဓိပ္ပာယ်နဲ့ ပီပြင် ထင်ရှားတာ တွေ့ရတယ်။ ဒီမထေရ်ကျော် ရေးတဲ့ ဝိနယာလင်္ကာရဋီကာကျမ်း (၂၊ ၂၇ဝ)မှာ အောက်ပါအတိုင်း ဖော်ပြတယ် ..
“အဘိသိက် သွန်းပြီးသော မင်းကို ထပ်ခါထပ်ခါ အဘိသိက် သွန်းသော်လည်း အပြစ်မရှိ။ အဘိသိက် သွန်းခြင်းကြောင့် မင်း၏ တန်ခိုး ကြီးထွားခြင်းကိုသာ တွေ့ရ၏။ စေတီနှင့် ဆင်းတုတော်များအား ထုလုပ် တည်ဆောက်မှုကိစ္စ ပြီးစီးသောအခါ “အနေကဇာတိသံသာရံ”စသော မြတ်ဗုဒ္ဓ၏ စကားတော်များဖြင့် အကြိမ်ကြိမ် အနေကဇာတင်သော်လည်း အပြစ်မရှိ။
“ထိုအတူပင် ရဟန်းဖြစ်ပြီးသောပုဂ္ဂိုလ်အား တစ်ဖန် ကမ္မဝါစာ ဖတ်ပြန်သဖြင့် အပြစ်မရှိ။ ပထမအကြိမ် ရဟန်းခံစဉ်က အင်္ဂါငါးပါး တစ်ပါးပါး ချွတ်ယွင်းခဲ့သော် ယခုအကြိမ်မှာ ပြည့်စုံ သွားနိုင်ခြင်း၊ ပြည့်စုံပြီး ဖြစ်လျှင်လည်း ပိုမို မြဲမြံ ခိုင်ခံ့ခြင်း အကျိုးရှိ၏။
ဒီဖော်ပြချက်မှာ “ဒဠှီကမ္မထိရတရသမ္ဘဝဉ္စ အာနိသံသံ ပဿန္တာ ကရောန္တိ = ပိုမို မြဲမြံ ခိုင်ခံ့ခြင်း အကျိုးကို မြင်၍ သိက္ခာထပ်ကြ၏ဆိုတာ လိုရင်းပါပဲ။ ဒီဆရာတော်ရဲ့ ခေတ် (လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ်ပေါင်း ၄၀၀-ကျော်)က ယနေ့ ခေတ်မှာလို “သိက္ခာထပ်၊ အနေကဇာတင်’တွေ ရှိနေပြီလို့ မှတ်နိုင်တယ်။
အခြားနိုင်ငံ
လာအို ရဟန်းတော် ဦးဝိမလက သူ့ကို သိက္ခာထပ်ထားတဲ့ အဒေါ်ရင်းက အမေရိကမှာ ပညာသင်ဖို့ စရိတ် ထောက်ပံ့ကြောင်း ပြောဖူးတယ်။ သီရိလင်္ကာ ရဟန်းတော် အာနန္ဒပဏ္ဍိတကို ဗီယက်နာမ် အမျိုးသမီးက ဒကာခံပြီး သိက္ခာထပ်တဲ့ အခမ်းအနားကို အရီဇိုးနားကို ရောက်ပြီးမှ ဘုန်းကြီး လိုက်သွားဖူးတယ်။ ဒါတွေ ထောက်ရင် အခြား ထေရဝါဒ ဗုဒ္ဓဘာသာ နိုင်ငံတွေမှာလည်း သိက္ခာထပ်ခြင်း ရှိတယ်လို့ ဆိုနိုင်ဖွယ် ရှိတယ်။ ဘယ်လောက် တွင်ကျယ်တယ် ဆိုတာတော့ မသိဘူး။ ကမ္ဘောဒီးယား ယိုးဒယား ဘုန်းကြီးတွေနဲ့တော့ မကြုံဖူးပါ။
ဆင်ခြင်
သိက္ခာထပ် သို့မဟုတ် ကံထပ်ဆိုတာနဲ့ ပတ်သက်ပြီ ကျေးဇူးရှင် မဟာစည်ဆရာတော် ဘုရားကြီးရဲ့ အမြင်က ထူးခြားပြီး ပြောင်မြောက်တယ် ..
“မူလ ရဟန်းခံစဉ်က အသက် ၂၀ ပြည့်မပြည့်နဲ့ စပ်ပြီးတော့ ဖြစ်စေ၊ သိမ် ဉတ် ကမ္မဝါ ကာရကသံဃာနဲ့ စပ်ပြီးတော့ ဖြစ်စေ သိမ်ထပ်တာ ကံထပ်တာကတော့ ကိစ္စမရှိဘူး။ သို့ပေမယ့် မူလရဟန်းခံစဉ်က ကံဆောင်မှုနဲ့စပ်ပြီး သံသယ မရှိပါဘဲနဲ့ ရဟန်းဒကာ ရဟန်းအမ ပွားရုံမျှအတွက် ကံထပ်တာကတော့ သံယောဇဉ် ပွားစေတဲ့ အလုပ်ပဲ”။
“ဒါပေမယ့် စာသင်သား ရဟန်းငယ် ဘဝဆိုရင် စာသင်ရာမှာ အထောက်အပံ့ ရရေးအတွက် ဆိုတော့ တော်ပါသေးတယ်။ ကမ္မဋ္ဌာန်းဆရာ မထေရ်ကြီးဘဝ ရောက်နေမှ ကံထပ်တာကတော့ မတော်ပါဘူး။ မူလ ရဟန်းခံစဉ်ကပင် ရဟန်းဖြစ်နေရင် နောက်ထပ် ဥပသမ္ပဒကံ ဆောင်တာဟာ အပိုပါပဲ။
“ရဟန်းဒကာခံတဲ့ သူများမှာလည်း ရဟန်းဒကာ အစစ် မဖြစ်ပါဘူး။ အမည်ခံမျှပါပဲ။ သင်္ကန်း သပိတ် လှူတဲ့ ကုသိုလ်အပြင် အခြားကုသိုလ်အထူးကို မရပါဘူး။ အမည်ခံ ရဟန်းဒကာ ရဟန်းဒကာမများမှာရော အဲဒီကံထပ်တဲ့ ရဟန်းမှာပါ သံယောဇဉ် ပွားရုံမျှပါပဲ (ဝိနယဝိနိစ္ဆယသင်္ဂဟ၊ စာ-၂၂၃)။
ဧပြီ ၂၅၊ ၂၀၁၈။
---၆၅၄။ သောတာပန်ရဲ့စိတ်
ဆရာတော် ဘုရား၊ လူသောတာပန် ပုဂ္ဂိုလ်မှာ စိတ်ပေါင်း အဘယ်မျှ ဖြစ်ခွင့်ရှိပါသနည်း ဘုရား။
တင်တင်လှိုင် (ဓမ္မဗျူဟာ)
---စိတ်၅၀
ကာမသုဂတိဘုံသား သောတာပန် ပုဂ္ဂိုလ်မှာ ဖြစ်နိုင်တဲ့ စိတ်ကို ရည်ရွယ် မေးတာလို့ နားလည်ပြီး ဖြေမယ်။ အဘိဓမ္မာဝတာရ အမည်ရှိ အဘိဓမ္မာ သံခိပ်ကျမ်းမှာ ဖော်ပြတာကို ကျက်ပြီး မှတ်ထားပေါ့ ..
ဆဒေဝေသု မနုဿသု၊ သောတာပန္နဿ ဒေဟိနော။ ပညာသေဝဿ စိတ္တာနိ၊ ဇာယန္တီတိ ဝိနိဒ္ဒိသေ။
(ယင်း၊ ၂၂၃-ဂါထာ)
“နတ်ပြည် ခြောက်ထပ်နှင့် လူ့ပြည်၌ ဖြစ်သော သောတာပန် ပုဂ္ဂိုလ်အား စိတ်ပေါင်း ငါးဆယ်တို့သည်သာ လျှင် ဖြစ်ကုန်၏ (အဘိဓမ္မာဝတာရ၊ ၂၂၃-ဂါထာ)”။
ဒီစကားအရ ကာမဘုံမှာ ဖြစ်တဲ့ သောတာပန် ပုဂ္ဂိုလ်မှာ စိတ် ၈၉-ပါးအနက် စိတ်ပေါင်း ၅၀-သာ ဖြစ်တယ်။
သရုပ်
အဲဒီ စိတ်ပေါင်း ၅၀-ကို ဋီကာမှာ ကောက်ပြထားပုံက..
ဒိဋ္ဌိဂတဝိပ္ပယုတ်စိတ် ၄၊ ဒေါသမူ ၂၊ ဥဒ္ဓစ္စသဟဂုတ်စိတ် ၁။ ဒွေပဉ္စဝိညာဏ် ၁၀၊ သမ္ပဋိဏ္ဍိုင် ၂၊ သန္တီရဏ ၃။ အာဝဇ္ဇာန် ၂။ မဟာကုသိုလ် ၈၊ မဟာဝိပါက် ၈၊ မဟဂ္ဂုတ်ကုသိုလ် ၉။ သောတာပတ္တိ ဖိုလ်စိတ် ၁။ ပေါင်း စိတ်ပေါင်း ၅၀ (အဘိဓမ္မာဝတာရဋီကာသစ်၊ စာ-၃၅၅)”။
စေတသိက် ယှဉ်ကြည့်ရင် ဝိစိကိစ္ဆာကြဉ်တဲ့ စေတသိက်ပေါင်း ၅၁။ စကားမစပ်..ဣဿာ နဲ့ မစ္ဆရိယ ကပ်ပြီး ပါနေတာကို သတိပြု။ ဒါပေမယ့် ..
သတ္တိမဲ့
အာဝါသ (နေရာ)၊ ကုလ (လူပရိသတ်)၊ လာဘ (ပစ္စည်းပိုင်ဆိုင်မှု)၊ ဓမ္မ (အဆုံးအမ၊ အကျင့်၊ ယုံကြည်မှု)၊ ဝဏ္ဏ (အဆင်း) ဆိုတဲ့ ဝန်တိုမှု ငါးမျိုးနဲ့ မနာလိုမှုတွေကို သောတာပတ္တိ မဂ်စိတ်နဲ့ ပယ်တယ် (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၁၁။ အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄ဝ၅)။
ဒီနေရာမှာ “ပယ်တယ်”ဆိုတာကို ဒီတရားဆိုးတွေရဲ့ အပါယ်ကို ရောက်စေနိုင်တဲ့ သတ္တိကို ပယ်တယ်လို့ ယူရင် အစဉ်အလာ ပို့ချစဉ်နဲ့ ညီမယ်။ အပါယ်ကို မကျရောက်စေနိုင်တဲ့ အနုစား ဣဿာ မစ္ဆရိယတွေကတော့ အနုသယအနေနဲ့ ကာမသုဂတိ ရ-ဘုံက သောတာပန်တွေမှာ ရှိနေသေးတယ်လို့ ယူဆခွင့် ရှိတာပဲ။
မဖြစ်
ကာမသုဂတိ သောတာပန် မဖြစ်နိုင်တဲ့ စိတ်များ ... ဒိဋ္ဌိဂတသမ္ပယုတ်စိတ် ၄၊ ဝိစိကိစ္ဆာ ၁၊ ဟသိတုပ္ပါဒ် ၁၊ မဟာကြိယာ ၈၊ မဟဂ္ဂုတ် ဝိပါက်ကြိယာ ၁၈။ သောတာပတ္တိမဂ်စိတ် ၁၊ သကဒါဂါမိမဂ်ဖိုလ် ၂။ အနာဂါမိ မဂ်ဖိုလ် ၂၊ အရဟတ္တမဂ်ဖိုလ် ၂။ ပေါင်း ၃၉ (ယင်း၊ ၂၂၃-ဂါထာ)။ စေတသိက် ယှဉ်ကြည့်ရင် ဒေါသ ဣဿာ မစ္ဆရိယ ကုက္ကုစ္စကြဉ် စေတသိက် ၄၈။
ဒေါစတုတ် လေးခုကို ကြဉ်ရတာက ဒေါသမူဒွေက သောတာပန်တို့ ဖြစ်တဲ့ စိတ်ထဲမှာ ပါနေလို့။ ဝိစိကိစ္ဆာက မဖြစ်တဲ့ စိတ်တွေထဲ ပါနေလို့ ကြဉ်စရာ မလိုဘူး။
ဧပြီ ၂၆၊ ၂၀၁၈။
---၆၅၅။ ရဟန်းက အသုဘလိုက်ပို့ခြင်း
ပြည်မြို့နယ်က ကျေးရွာတစ်ခုမှာ
ကျောင်းထိုင် ဘုန်းကြီး၏
မယ်တော် ကွယ်လွန်သဖြင့် အသုဘ ပို့ဆောင်သည့်အခါ ခေါင်းတလား နောက်မှ သံဃာ ၁၀၈-ပါး လိုက်ပါ ပို့ဆောင်ပါ သည်။ ဒကာမ၏ အလောင်းကို သံဃားများ ခြံရံ၍ ထိုသို့ ပို့ဆောင်ကောင်းပါသလား ဘုရား။ ဘုရားရှင် လက်ထက်က ထိုအစဉ်အလာ ရှိမရှိလည်း သိလိုပါသည် ဘုရား။
အေးအေးမူ (ပြည်)
---ထုံးစံမရှိ
အသုဘ ပို့ဆောင်သည့်အခါ အသုဘ ခေါင်းတလား၏ ရှေ့မှ ဖြစ်စေ၊ နောက်မှ ဖြစ်စေ ရဟန်းသံဃာများ ခြံရံပြီး လိုက်သည့် သာဓက ကျမ်းဂန်မှာ မတွေ့ဖူးပါ။ အမှန်တော့ အဲဒီလို ရဟန်းသံဃာအများ အသုဘ ခေါင်းတလားကို ခြံရံပြီး လိုက်ပင် မလိုက်ပို့ကောင်းဘူးလို့ ယူဆနိုင်စရာ ရှိတယ်။ အောက်ပါ ကျမ်းဂန် စာသားကို လေ့လာကြည့်မယ်..
မလိုက်ရ
မတာနံ ပရိဝါရတ္တံ “အာဂစ္ဆန္တူ”တိ ပက္ကောသန္တိ န ဂန္တဗ္ဗံ။ သိဝထိကဒဿနေ အသုဘဒဿနေ စ မရဏဿတိံ ပဋိလဘိဿာမီတိ ကမ္မဋ္ဌာနသီသေန ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၆၇)။
လူသေတို့၏ အခြံအရံ အနေဖြင့် ကြွတော်မူကြပါ ဘုရားဟု ပင့်ခေါ်ကြလျှင် မသွားကောင်း။ သုသာန်ကို ရှုခြင်း၊ အသုဘကောင်ကို ရှုခြင်းတို့၌ မရဏဿတိ (သေခြင်းကို အဖန်ဖန် ရှုခြင်း)ကို ရမည်ဟု ကမ္မဋ္ဌာန်း ရှုမှတ်ရန် ရည်ရွယ်လျှင်မူကား သွားကောင်း၏။
ဒီစာကို ဘုန်းကြီး နားလည်သလောက် ဆိုရင် ... အများသူငါ အသုဘ လိုက်ပို့သလို ကွယ်လွန်သူရဲ့ အခြွေအရံ အနေနဲ့ ပရိသတ်နဲ့အတူ လိုက်မပို့ကောင်းဘူးလို့ ယူဆတယ်။
ကမ္မဋ္ဌာန်း ရှုဖို့ ရည်ရွယ်ချက်နဲ့ ဆိုရင်တော့ သီးခြားသာ သွားသင့်တယ်။ ပင့်လို့ ပရိသတ်နဲ့ အတူ လိုက်သွားတာကို “ကမ္မဋ္ဌာန်းရှု သို့မဟုတ် အသုဘရှု”လို့ ဆိုနိုင်မယ် မထင်ဘူး။
သီရိမာ
ရာဇဂြိုဟ်မှာ ဆေးဆရာ ဇီဝကရဲ့ ညီမ သီရိမာရဲ့ အလောင်းကို ရှုဖို့ ရဟန်းပရိသတ်နဲ့ အတူ မြတ်ဗုဒ္ဓ ကြွတော်မူတာက ပစ်ထားတဲ့ အလောင်းကို ပြပြီး တရားဟောရင် တပည့် သာဝကတွေ အကျိုးများမှာကို မြင်တော်မူလို့ပါ။ ဗိမ္ဗိသာရမင်းက စီစဉ်ပေးခဲ့တယ် (ဓမ္မပဒ၊ဋ္ဌ၊၂၊၆၈)။ သာဝတ္ထိမြို့သား ဆတ္တမာဏဝက ကွယ်လွန်တုန်းကလည်း သရဏဂုံ ဆောက်တည်ခြင်း အကျိုးကို ပြလိုတဲ့အတွက် မြတ်ဗုဒ္ဓ သုသာန်ကို အသုဘရှ ကြွတော်မူတယ် (ဝိမာန၊ဋ္ဌ၊၂၁၆)။
အဖြေ
ဖြစ်ရပ် နှစ်ခုလုံးမှာ သေသူရဲ့ အခြံအရံ အနေနဲ့ ကြွတော်မူတာ မဟုတ်တာ ထင်ရှားတယ်။ ဒါပေမယ့် .. ကွယ်လွန်သူကို ရည်စူးပြီး ကျန်ရစ်သူ မိသားစုက သုသာန်မှာ သရဏဂုံ ဆောက်တည် အလှူပြု။ အလှူကို အမျှဝေလိုတဲ့ အတွက် ပင့်ဖိတ်တာမျိုးကိုတော့ အပြစ်မရှိဘူးလို့ ယူဆပါတယ်။
ဧပြီ ၂၇၊ ၂၀၁၈။
---ထူးချင်ရင်ကြံ
နာစိန္တယန္တော ပုရိသော၊ ဝိသေသမဓိဂစ္ဆတိ။
မကြံမစည် ဆိုတိုင်းတည် ထူးသည်မသိရာ (ဇာ၊၁၊၂၇)။
၆၅၆။ မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ ဒုတိအာရုံ
ဆရာတော် ဘုရား၊ ဆရာတော်၏ ဓမ္မအမေးအဖြေ တစ်ခုတွင် “ဘဝတစ်ခုမှာ ပဋိသန္ဓေစိတ်၊ ဘဝင်စိတ်၊ စုတိစိတ်တွေဟာ အာရုံတူတယ်”ဟု ဆိုပါသည်။ ကျီးသဲလေးထပ် ဆရာတော်ကြီး ၏ ဇိနတ္ထပကာသနီကျမ်း၌ မြတ်စွာဘုရား၏ စုတိစိတ်သည် နိဗ္ဗာန်ကို အာရုံပြု၏ဟု ဆိုပါသည်။ မြတ်စွာ ဘုရားသည် ပဋိသန္ဓေယူစဉ် နိဗ္ဗာန်ကို မည်သို့ အာရုံပြုခဲ့ပါသလဲ ဘုရား။
တင်တင်လှိုင် (ဓမ္မဗျူဟာ)
---မက်ဆေ့ချ် ဘောက်စ်ထဲမှာ တွေ့ရတဲ့ မေးခွန်း တစ်ခုပါ။ မေးသူက ဘုန်းကြီးလား လူလားတော့ မသိ။ အမှန်တကယ် သိလိုတဲ့ ဆန္ဒနဲ့ မေးတယ်လို့ ယူဆလို့ ဖြေလိုက်ပါတယ်..
မေးခွန်း
သာမန် စာဖတ်သူတို့ ရိပ်မိနိုင်ဖို့ မေးခွန်းကို အနည်းငယ် ရှင်းပြရရင် ... ဘုန်းကြီးရဲ့ ဓမ္မအမေးအဖြေ တစ်ခုမှာ ဘဝတစ်ခုမှာ ပဋိသန္ဓေစိတ်၊ ဘဝင်စိတ်၊ သေဆဲမှာ ဖြစ်တဲ့ စုတိစိတ် ဒီသုံးမျိုးရဲ့ အာရုံဟာ အတူတူလို့ ဆိုထားတယ်။ ဇိနတ္ထပကာသနီကျမ်းအရ မြတ်စွာဘုရား ပရိနိဗ္ဗာန်ပြုတဲ့ စုတိစိတ်ဟာ နိဗ္ဗာန်ကို ရုံပြုတဲ့ အတွက် ပဋိသန္ဓေတုန်းကလည်း နိဗ္ဗာန်ကိုပဲ အာရုံ ပြုခဲ့ရမှာပဲလို့ ထင်ပြီး မေးတဲ့ မေးခွန်း ဖြစ်ပါတယ်။
ဇိနတ္ထဆို
ကျီသဲလေးထပ် ဆရာတော်က “အလုံးစုံသော သင်္ခါရတရားတို့၏ ကုန်ဆုံးရာ နိရောဓသစ္စာကို အာရုံပြုသော မဟာဝိပါက် ပဌမ အသင်္ခါရိက အဗျာကတ ဒုက္ခသစ္စာဖြင့် ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူ၏ (ဇိနတ္ထပကာသနီ၊ ဆဋ္ဌရိုက်၊ စာ-၅၀၂)'လို့ မိန့်ပါတယ်။ ဒါ့အပြင် ကြည့်ကန်ရှင်ကြီးရဲ့ အမေးကို ကျီးသဲဆရာတော်ပဲ ဖြေတဲ့ စွယ်စုံကျော် ထင်ကျမ်း (မေးခွန်းအမှတ် ၇၈၅။ စာ- ၆၅ဝ)မှာလည်း 'ရဟန္တာသည်၊ စုတေ့သည်၊ မည်သို့ အာရုံ ပြု လိမ့်နည်း”ဆိုတဲ့ မေးခွန်းကို “နိဗ္ဗာန်ကို အာရုံပြု၍ စုတေ့၏ ဟူပေ’လို့ပဲ ဖြေထားပါတယ်။
ဒါကြောင့် ဘုရား ပရိနိဗ္ဗာန်စံတဲ့ စိတ်ဟာ နိဗ္ဗာန်ကို အာရုံ ပြုတယ်လို့ ကျီးသဲလေးထပ် ဆရာတော်ဘုရားကြီး ယူတော်မူတာ သေချာတယ်။ ဒါဖြင့် ဆက်လေ့လာမယ် ..
ဆန်းစစ်
ကျီးသဲဆရာတော်ရဲ့ စကားထဲမှာပဲ နိဗ္ဗာန်ကို အာရုံပြုတယ်ဆိုတဲ့ စိတ်ကို “မဟာဝိပါက် ပဌမအသင်္ခါရိက အဗျာကတစိတ်’လို့ ဆိုထားပါတယ်။ ဒါပေမယ့် အဘိဓမ္မာ ကျမ်းတွေမှာ မဟာဝိပါက် ပဌမ အသင်္ခါရိကစိတ် သာမက မဟာဝိပါက်စိတ် ရှစ်ပါးလုံးဟာ ကာမအာရုံက လွဲပြီး ကျန်ဘာကိုမျှ အာရုံ မပြုဘူးလို့ ဆိုတယ်။ “ပဉ္စဝီသ ပရိတ္တမှိ”ဆိုတဲ့ အဘိဓမ္မတ္ထသင်္ဂဟကျမ်းလာ ဂါထာအရ ကာမကို ဧကန် အာရုံပြုတဲ့ စိတ်ပေါင်း ၂၅-ပါးထဲမှာ မဟာဝိပါက်စိတ် ၈-ပါး ပါနေတာကို သတိပြု။
နောက်တစ်မျိုး ဆိုရင် .. မဟာဝိပါက် ပဌမအသင်္ခါရိက စိတ်ဟာ “မဟဂ္ဂုတ် အာရုံ၊ နိဗ္ဗာန်စတဲ့ လောကုတ္တရာ အာရုံ၊ ပညတ်အာရုံ” တွေကို လုံးဝ အာရုံမပြုဘူး ဆိုတဲ့ သဘောပါ။ ဒါဖြင့် မြတ်စွာဘုရားရဲ့ စုတိစိတ်က ဘာကို အာရုံပြုသလဲ ဆိုတော့ အခြား သတ္တဝါတွေရဲ့ စုတိစိတ်လိုပဲ ကံ၊ ကမ္မနိမိတ်၊ ဂတိနိမိတ်ကို အာရုံပြုတယ်လို့ နားလည်နိုင်တယ်။
ကျမ်းညှိ
မဟာပရိနိဗ္ဗာနသုတ်မှာ မြတ်စွာဘုရား ပရိနိဗ္ဗာန်စံပြီးစ အရှင် အနုရုဒ္ဓါ ရွတ်ဆိုတဲ့ဂါထာ ရှိတယ် ..
“အနေဇော သန္တိမာရဗ္ဗ၊ ယံ ကာလမကရီ မုနိ။’ (ဒီ၊၂၊၁၂၉)
တဏှာကင်းတော်မူသော မြတ်စွာဘုရားသည် နိဗ္ဗာန်ကို (ကြွရန်) ရည်စူး၍ ပရိနိဗ္ဗာန် ပြုတော်မူလေပြီ။ (ဒီ-မြန်၊၂၊၁၅ဝ)
ဒီပါဠိတော်လောက်ကိုပဲ ကြည့်ပြီး “သန္တိ နိဗ္ဗာန်ကို။ အာရဗ္ဘ၊ အာရုံပြု၍’လို့ အဓိပ္ပာယ် မယူရ။ အဋ္ဌကထာမှာ “အနုပါဒိသေသံ နိဗ္ဗာနံ အာရဗ္ဘ ပဋိစ္စ သန္ဓာယ’လို့ ဖွင့်ဆိုတဲ့ အတွက် “သန္တိ၊ နိဗ္ဗာန်ကို။ အာရဗ္ဘ၊ (ကြွရန်) ရည်စူး၍’လို့ အဓိပ္ပာယ် ယူမှ မှန်တယ်။
ကျီးသဲလေးထပ် ဆရာတော်ကြီး အနေနဲ့ ပါဠိတော်ကိုသာ အာရုံပြုလိုက်မိလို့ ထိုသို့ ယူဆခြင်းပေလော။
မပြင်နိုင်
အမှန်က ဘုန်းကြီးရဲ့ ဓမ္မအမေးအဖြေထဲမှာ ပါတဲ့ “ဘဝတစ်ခုမှာ ပဋိသန္ဓေ၊ ဘဝင်၊ စုတိ စိတ်တွေဟာ အာရုံတူတယ်”ဆိုတာလည်း အဘိဓမ္မတ္ထသင်္ဂဟကျမ်းရဲ့ အဆိုသာ ဖြစ်ကြောင်းပါ။
ဧပြီ ၂၈၊ ၂၀၁၈။
---၆၅၇။ သောတာပန်ရဟန်း လူထွက်သလား
ဆရာတော် ဘုရား၊
ရဟန်း သာမဏေများသည် သောတာပန် ဖြစ်ပြီးပါက လူထွက်သည် သို့မဟုတ် လူမထွက်ဟု နှစ်မျိုး ဖတ်ဖူးပါသည်။ မည်သည်က မှန်ပါသနည်း သိလိုပါသည် ဘုရား။
လေးစား ရိုသေလျက် အရှင်မိလိန္ဒ
---လူမထွက်
“မတုန်လှုပ်သော ရဟန်း (သမဏအစလ)ဟူသည် ဤလောက၌ အချို့သည် သံယောဇဉ် သုံးပါးတို့၏ ကုန်ခြင်းကြောင့် သောတာပန် ဖြစ်၏။ ဖရိုဖရဲကျခြင်း သဘောမရှိ။ ကိန်းသေ မြဲ၏။ အထက်မဂ်သုံးခုလျှင် လဲလျောင်းရာ ရှိ၏။ ဤပုဂ္ဂိုလ်ကို မတုန်လှုပ်သော ရဟန်းဟု ဆိုရမည် (ပုဂ္ဂလပညတ္တိ၊ ၁၇၃)။
ဒိဋ္ဌိ၊ သီလဗ္ဗတပရာမသ၊ ဝိစိကိစ္ဆာ ́ဆိုတဲ့ သံယောဇဉ် သုံးပါးကို အကြွင်းမဲ့ ပယ်ပြီး ဖြစ်လို့ ကိန်းသေ မြဲတဲ့ အတွက် သောတာပန် ရဟန်းကို မတုန်လှုပ်သော ရဟန်းလို့ ဆိုတယ်။ ဒီပါဠိတော်အရ သောတာပန် ရှင်ရဟန်းဟာ ရှင်ရဟန်း အဖြစ်နဲ့ တည်မြဲတယ်လို့ နားလည်နိုင်တယ်။
“မတုန်လှုပ်သော ရဟန်းဟူသည် သေက္ခပုဂ္ဂိုလ် ရ-ဦး (အရဟတ္တဖဋ္ဌာန် ပုဂ္ဂိုလ်မှတစ်ပါး အရိယာပုဂ္ဂိုလ် ရ-ဦး)တည်း။ ထိုပုဂ္ဂိုလ် ရ-ယောက်သည် သာသနာ၌ အမြစ်တွယ်ပြီးသော သဒ္ဓါတရား၌ တည်သောကြောင့် မတုန်မလှုပ် တည်မြဲသော ရဟန်း မည်၏ (အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၂၂။ အဘိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၉၅)။
ဒီပါဠိတော်နဲ့ အဋ္ဌကထာ စကားတွေမှာ “တည်မြဲ၊ ကိန်းသေမြဲ’ဆိုတာကို ရဟန်းအဖြစ်မှ မပြောင်းလဲ မလျှောကျတော့ဘူးလို့ အဓိပ္ပာယ်ယူရင် သောတာပန် ရဟန်းကို လုံးဝ လူမထွက်တော့တဲ့ အနာဂါမ် ပုဂ္ဂိုလ်နဲ့ တန်းတူ သတ်မှတ်တာကို တွေ့နိုင်တယ်။
တတိယ သံဂါယနာရဲ့ ဦးဆောင်မထေရ်ကြီး ဖြစ်လာမယ့် မောဂ္ဂလိပုတ္တတိဿ သာမဏေဟာ အရှင်သိဂ္ဂဝ မထေရ်ထံ ရောက်ပြီး မကြာခင် သောတာပန် တည်တယ်။ ဒီအခါ မထေရ်ကြီး စဉ်းစားပုံက “ကိုရင်ငယ်တော့ သောတာပန် ဖြစ်သွားပြီ။ သာသနာတော်မှ မလျှောကျနိုင်တော့ဘူး (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၁)”တဲ့။
ဒီဖော်ပြပြီး ပါဠိတော်နဲ့ အဋ္ဌကထာအဖွင့် စကားတွေအရ သောတာပန် ဖြစ်ပြီးတဲ့ ရဟန်းသာမဏေတွေ လူ မထွက်တော့ဘူးလို့ ယူဆကြတာ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါပေမယ့် ..
လူထွက်
မဟာစည် ဆရာတော်ကြီးကတော့ သောတာပန် ရှင်ရဟန်းတွေ လူထွက်နိုင်သေးတယ်လို့ ယူဆတယ် ..
“ဝိဝေကနိန္န (နိဗ္ဗာန်၌ ကိုင်းညွတ်ခြင်း) စသော စိတ်အား မကောင်းသေးသည့် သာမန် သောတာပန် ရှင်ရဟန်းကတော့ နောက်ဘဝ၌ လူဖြစ်ရင်သော်လည်းကောင်း နတ်ဖြစ်ရင် သော်လည်းကောင်း အိမ်ထောင်စု ဆိုင်ရာ ကာမဂုဏ်ကိုလည်း ခံစားဖွယ် ရှိနေသောကြောင့် အကြောင်းအားလျော်စွာ မျက်မှောက်ဘဝ၌လည်း လူထွက်ခြင်း ဖြစ်နိုင်သည် ဟူ၍လည်းကောင်း”၊
“အထူးအားဖြင့် ရက်လ အကန့်အသတ်နှင့် တကွ ဒုလ္လဘ ရှင်ရဟန်း ပြုဆဲမှာ ဝိပဿနာရှု၍ သောတာပတ္တိ မဂ်ဖိုလ်သို့ ရောက်ပြီး ဖြစ်သော်လည်း မူလက ရည်ရွယ်ထားသည့် အချိန် ကုန်သောအခါ လူထွက်ခြင်း ဖြစ်နိုင်သည် ဟူ၍လည်းကောင်း မိမိ (မဟာစည်ဆရာတော်) သဘောကျလျက် မှတ်ယူထားပါသည် (အရိယာတို့ သဘော၊ စာ-၃၁၁)”။
မဟာစည်ဆရာတော်က “မောဂ္ဂလိပုတ္တ သာမဏေမှာ ဝေကနိစ္စ စသောစိတ် ပြည့်စုံနေပြီး ရဟန္တာ ဖြစ်သည်ထိ အရည်အချင်း ကောင်းစွာ ပြည့်စုံသောကြောင့် အရှင်သိဂ္ဂဝထေရ် က ယင်းသို့ ဆိုသည်”လို့ ဝိနည်း အဋ္ဌကထာရဲ့ စကားကို ခြွင်းချက်နဲ့ အဓိပ္ပာယ် ဖြည့်ယူတယ်။
ဘာကြောင့်
“ထိုသို့ မှတ်ယူခြင်းဖြင့် ဒုလ္လဘရဟန်းပြုလျက် မဂ်ရောက် ဖိုလ်ရောက် တရားအားထုတ်ရေးအတွက် တိုက်တွန်း ညွှန်ကြားရန် အဆင်ပြေပါသည်။ သို့မဟုတ်ဘဲ ရှင်ရဟန်းအဖြစ်မှ လူထွက်သူတိုင်းကို ပုထုဇဉ်ဟု ရှုတ်ချပြောဆိုပါက ပဋိပတ္တိသာသနာတော်ကို အားမပေးရာ ရောက်သည့်ပြင် အရိယာဖြစ်နေသူကို ပုထုဇဉ်ဟု ရှုချပြောဆိုခြင်းလည်း ဖြစ်နိုင်သောကြောင့် အကုသိုလ်အပြစ်လည်း အကြီးအကျယ် ဖြစ်ဖွယ်ရှိပါသည် (ညွှန်းပြီး)”။
အဖြေ
လူမထွက်ဘူးဆိုတဲ့ အယူအဆက ပိုပြီး ခွန်အားရှိမယ်လို့ ဘုန်းကြီး ထင်တယ်။ မဟာစည်ဆရာတော်ကြီး အနေနဲ့လည်း သောတာပန် ရဟန်း မှန်ရင် လူထွက်နိုင်တယ်လို့ ဆိုလိုဟန်တော့ မတူပါဘူး။ “နိဗ္ဗာန်၌ ကိုင်းညွတ်ခြင်း စသောစိတ် အားမကောင်းသေး၊ ရဟန္တာ ဖြစ်နိုင်သည်ထိ အရည်အချင်းလည်း ကောင်းစွာ မပြည့်စုံသေးတဲ့ သာမန် သောတာပန် ရှင်ရဟန်းတွေ’ တော့ လူထွက်နိုင်သေးတယ်လို့ ပဋိပတ္တိသာသနာကို အားပေးတဲ့ အနေနဲ့ မိန့်တော်မူတာလို့ ညှိယူရင် ရနိုင်ပါတယ်။
ဧပြီ ၃၀၊ ၂၀၁၈။
---၆၅၈။ ပြင်မှတ်
ဘုန်းဘုန်း၊ ဘုန်းဘုန်း၏ ဓမ္မအမေးအဖြေတွင် ကောသလမင်း ၏မိဖုရား ဥဗ္ဗိရီကို သမီးတော် တစ်ပါး မွေးဖွားပြီးမှ တရားဝင် မိဖုရား ဖြစ်လာသည်ဟု ဆိုပါသည်။ ပို့စ်တစ်ခုတွင် ထိုမိဖုရားကို ကောသလရဲ့ နန်းသိမ်း အဘိသိက်ခံ မိဖုရားဟု ဆိုပါ သည်။ ထို့ပြင် မလ္လိကာ မိဖုးရားကိုလည်း ဘုန်းဘုန်းက ပန်းထိမ်သည့် သမီးဟုဆိုပြီး ၎င်းပို့စ်မှာပင် မလ္လိကာကို ပန်းသည် သမီးဟု ဆိုပါသည်။ ထိုခြားနားမှုတွေကို ညှိပေးစေလိုပါသည် ဘုန်းဘုန်း။ ကျေးဇူးတင်ပါသည် ဘုရား။
PPS
---ယုတ္တိ
ဘုရင်ခေတ်မှာ တိုင်းပြည်ရဲ့ ဂုဏ်သိက္ခာအရ မင်းမျိုးမင်းနွယ်က လာတဲ့ မင်းသမီးနဲ့သာ အဘိသိက်ခံလေ့ ရှိတယ်။ သို့မဟုတ်ရင် တိုင်းပြည်နဲ့ ဘုရင့် အသိုင်းအဝိုင်းက လက်ခံလေ့ မရှိဘူး။ ဒါကြောင့် အမတ်ရဲ့ သမီးတွေ သူဌေးရဲ့ သမီးတွေကို ကောက်ယူပြီး အနိမ့်စံ မိဖုရားအနေနဲ့ ထားတာ များပါတယ်။ ဒီတော့ ဥဗ္ဗိရီက သာဝတ္ထိမြို့က သူဌေးတစ်ဦးရဲ့ သမီးဖြစ်တဲ့ အတွက် အဘိသိက်ခံ မိဖုရားဖြစ်ဖို့ ခက်လိမ့်မယ်။
စာအရှိ
“ဥဗ္ဗိရီသည် အရွယ်ရောက်သော် ကောသလမင်းက အိမ်တော်သို့ ခေါ်ဆောင်ပြီး (ဇနီးမယား ပြုသဖြင့်) နှစ်နှစ် သုံးနှစ် အကြာတွင် သမီးငယ်တစ်ပါး ဖွားမြင်၏။ သမီးတော်ကို တွေ့ရစဉ် မင်းကြီး နှစ်သက်သွားပြီး ဥရီကို မိဖုရားအဖြစ် အဘိသိက်သွန်း၏ (ထေရီ၊ဋ္ဌ၊၅၆)။
ဒါကြောင့် “ဥဗ္ဗိရီကို သမီးတော် တစ်ပါး မွေးဖွားပြီးမှ တရားဝင် မိဖုရား ဖြစ်လာသူ”လို့ ဘုန်းကြီး ဆိုတာပါ။
မလ္လိကာ
ကောသလမင်းရဲ့ မိဖုရား မလ္လိကာကို တိဗက်မှတ်တမ်းမှာရော ထေရဝါဒ မှတ်တမ်းမှာပါ ‘ဆင်းရဲသား ပန်းသည်ရဲ့ သမီး”လို့ပဲ ဆိုပါတယ်။ ဘုန်းကြီး ရေးတုန်းကလည်း “ဒုဂ္ဂတ.မာလာ.ကာရဿ မီတာ (သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၂၉)ကို ကြည့်ရေးတာပဲ။ ဒါပေမယ့် “ပန်းထိမ်သည်ရဲ့ သမီး”လို့ လုပ်မိတာကတော့ “ထိမ်’တစ်လုံး ပိုလို့ မှားသွားပါတယ်။ တစ်ခါတစ်ရံ သိထားတာ တစ်ခု၊ ပြောမိတာ တစ်မျိုး ဖြစ်သွားသလိုပါပဲ။ ဆောရီပါလို့ပဲ ဆိုပါရစေ။ စေတနာနဲ့ ထောက်ပြတာကို ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။ နောက်ထပ် တွေ့ရင် လုပ်ပါဦး။
မေ ၁၊ ၂၀၁၈။
---၆၅၉။ ကိုးပါးသီလ
ဆရာတော်ဘုရား၊ မေတ္တာဆိုတာ စိတ်နဲ့ ပွားယူရတာ ဖြစ်လို့ ကိုးပါးသီလ စောင့်စရာ မလိုဘူး၊ ရှစ်ပါးသီလနဲ့ လုံလောက်တယ်ဟု ဆွမ်းကြွ ဆရာတော်က မိန့်ပါသည်။ ကိုးပါးသီလ ကျမ်းဂန်မှာ ပါမပါ ဆိုတာကို ကျေးဇူးပြု၍ ဖြေကြားပေးစေလိုပါသည် ဘုရား။
မြင့်မြင့်ရီ (Daly City)
---ဘုရားဟော
“ရဟန်းတို့၊ ကိုးပါးသီလ ဥပုသ်သည် အကျိုးကြီး၏၊ အာနိသင်ကြီး၏၊ တန်ခိုးကြီး၏၊ ကြီးသော ပျံ့နှံ့ခြင်း ရှိ၏ (အံ၊၃၊၁၉၂) ။ ဒီသုတ္တန်မှာ ရှစ်ပါးသီလ ပြီးနောက် ‘သဗ္ဗဓိ သဗ္ဗတ္တတာယ သဗ္ဗာဝန္တံ လောကံ မေတ္တာသဟဂတေန စေတသာ ဖရိတွာ ဝိဟရတိ = အရပ်ဆယ်မျက်နှာ၌ ရှိသော အာလုံး ပါဝင်သော သတ္တလောကကို မိမိနှင့် ထပ်တူပြု၍ မေတ္တာစိတ်ဖြင့် ပျံ့နှံ့စေလျက် နေ၏”လို့ နောက်ထပ် စောင့်ထိန်းဖို့ သိက္ခာပုဒ် တစ်ခု ဟောတော်မူပါတယ်။ ကိုးပါးသီလ ဘုရားဟောပါ။
သီလမပျက်
မေတ္တာဆိုတာ စိတ်နဲ့ ပွားယူရတာ ဖြစ်လို့ ငါးပါး ရှစ်ပါးသီလ လို စောင့်သုံးလို့ မရဘူးဆိုတဲ့ အယူအဆ တစ်ရပ်ကို ကြားဖူးပါတယ်။ အမှန်က ကာယကံ မေတ္တာ(မေတ္တာပါတဲ့ ကိုယ်ပြု)၊ ဝစီကိ မေတ္တာ (မေတ္တာပါတဲ့ နှုတ်ပြော)၊ မနောကံ မေတ္တာ (စိတ်နဲ့ ပွားတဲ့ မေတ္တာ)လို့ သုံးမျိုး ရှိတာပဲ။ သတ္တလောက အပေါ် ဒေါသစိတ် မဖြစ်အောင် စောင့်ထိန်းရုံပါပဲ။
ဒါကြောင့် မေတ္တာကို သီလအနေနဲ့ ယူထားပြီး မေတ္တာ မပို့ဘဲ ဂုဏ်တော်ပွား၊ အာနာပါန (ဝင်လေ ထွက်လေ)ရှု၊ ပုတီး စိပ်နေလို့လည်း သိက္ခာပုဒ် မပျက်ပါဘူး။ ဒါပေမယ့် ..
သီလပျက်
ကိုးပါးသီလ ယူပြီး အိမ်မှာ ပြန်နေသူအဖို့ သားသမီး မြေးမြစ်ကို အကြောင်းပြုလို့ ဖြစ်စေ သို့မဟုတ် မြင်ရ ကြားရတဲ့ သတင်းကြောင့် ဖြစ်စေ စိတ်ဆိုး စိတ်တို မကျေနပ်တာတွေ ဖြစ်ရင်တော့ မေတ္တာသီလ ပျက်တယ်။ ဒါကြောင့် ကိုးပါးသီလ ထားရင် ဒေါသဖြစ်နိုင်စရာ မြင်ကွင်းနဲ့ ပရိသတ်ကို ရှောင်သင့်တယ်။ သီလစောင့်တဲ့ အလေ့အကျင့် မရှိရင် ပိုပြီး သတိထားရတယ်။ မြေးကို ထမင်းကျွေးရင်း မေ့ပြီး ကိုယ်ပါ ဝင်စားမိလို့ ဥပုသ် ကျိုးတာမျိုး ဖြစ်တတ်တယ်။
မေ ၂၊ ၂၀၁၈။
---ဂုဏ်တွေဖော်ပြ ကုန်သွယ်က သာဌေယျ ခေါ်သည် သဌာနံ ဂုဏဝါဏိဇကာနံ ကမ္မံ သာဌေယျံ (မ၊ဋီ၊၁၊၂၅၃)။ သဌာနံ၊ ကောက်ကျစ်ကုန်သော။ ဂုဏဝါဏိဇကာနံ၊ ရှိတာ အကုန် ဂုဏ်တွေထောင်ပြ ကုန်သွယ်ကြသူတို့၏။ ကမ္မံ၊ အကြွားရှေးရှု အပြုအမူသည်။ သာဌေယျ၊ သာဌေယျမည်၏။ ဂုဏ်ကုန်ကူးစား ရဟန်းများ ဘုရားကဲ့ရဲ့သည်။ ဂုဏ်ကုန်မလွှား ရိုးဖြောင့်သွား ဘုရားချီးမွမ်းသည်။
---၆၆၀။ အရှင်အာနန္ဒာ သောတာပန်ဖြစ်ချိန်
ဆရာတော် ကျန်းမာရဲ့လား ဘုရား၊ တပည့်တော်ရဲ့ မေးခွန်းက အရေးမကြီးပေမယ့် အချိန်ရလျှင် ဖြေကြားပေးစေလိုပါသည် ဘုရား။ မင်းသား ခြောက်ယောက်နှင့် အတူ ရဟန်းပြုလာခဲ့သော ညီတော် အရှင်အာနန္ဒာ ဘယ်အချိန်မှာ သောတာပန် ဖြစ်ခဲ့သည်ကို သိလိုပါသည် ဘုရား။
သော်တာထွန်း (ဓမ္မစကူးလ်)
---ရဟန်းဖြစ်
“ဘဒ္ဒိယ၊ အနုရုဒ္ဓ၊ ဘဂု၊ ကိမိလ၊ ဒေဝဒတ္တ၊ အာနန္ဒ’ဆိုတဲ့ သကျမင်းသား ၆ယောက်နဲ့ ယင်းတို့ရဲ့ ဆံသ လုလင် ဥပါလိတို့ဟာ မြတ်ဗုဒ္ဓထံမှာ တစ်ချိန်တည်း ရဟန်းဖြစ်တယ် (ဝိ၊၄၊၃၃၈)။ ဒါပေမယ့် အရှင်မြတ်ရဲ့ ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာက မြတ်ဗုဒ္ဓ မဟုတ်၊ အရှင်ဗေလဋ္ဌသီသ (ဝိ၊၂၊၁၁၆)။ ဒီဃနိကာယ် အဋ္ဌကထာ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၈)အရ အရှင်အာနန္ဒာဟာ မြတ်ဗုဒ္ဓနဲ့ တစ်နေ့တည်း ဖွားမြင်သူ။ ဒီမေးခွန်းမှာ အရှင်အာနန္ဒာ အကြောင်း ဒီသုံးချက်လောက် မှတ်ထားပေါ့။
ဗေလဋ္ဌသီသ
အရှင်အာနန္ဒာရဲ့ ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာ အရှင်ဗေလဋ္ဌသီသဟာ ဥရုဝေလာမှာ နေတဲ့ ရသေ့ညီနောင် ရှင်တစ်ထောင်နဲ့ အတူ အာဒိတ္တ ပရိယာယ သုတ္တန်ကို နာရပြီးနောက် ရဟန္တာ ဖြစ်ခဲ့တယ် (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁ဝ၄)။ ဒီအရှင်ကို အကြောင်းပြုပြီး ဝိနည်း ၂၂၇-ထဲက သန္နိဓိကာရ သိက္ခာပုဒ်ကို ပညတ်ရတယ်။ အလိုကြီးလို့ မဟုတ်ဘဲ သမာပတ်ဝင်စား လိုတဲ့အတွက် ဆွမ်းခြောက်ကို သိမ်းထားလို့ (ဝိ၊၂၊၁၁၆)။ ဒီအရှင်ပဲ ဝဲပေါက်လို့ အမာလွှမ်း သင်္ကန်းနဲ့ ဆေးမှုန့်ကိုလည်း မြတ်ဗုဒ္ဓ ခွင့်ပြုရတယ် (ဝိ၊၃၊၂၉၃)။
ပုဏ္ဏမထေရ်
ဒီမထေရ်ဟာ ကပိလဝတ္ထုမြို့အနီး ဒေါဏဝတ္ထု ရွာသား ပုဏ္ဏားပျိုး။ မိခင်က ပဉ္စဝဂ္ဂီ ငါးဦးဝင် အရှင်ကောဏ္ဍညရဲ့ ညီမဖြစ်သူ မန္တာဏီ ပုဏ္ဏေးမ။ အရှင်ကောဏ္ဍညဟာ ဓမ္မစက္ကသုတ္တန်ကို ကြားနာပြီး ရဟန္တာ ဖြစ်သွားပြီး နောက် မြတ်ဗုဒ္ဓ ရာဇဂြိုဟ်မှာ သီတင်းသုံးခိုက် ဇာတိမြေ (ဒေါဏဝတ္ထုရွာ)ကို ပြန်လာပြီး တစ်ချိန်မှာ ဓမ္မကထိက ဧတဒဂ်ရ ရဟန္တာ ဖြစ်လာမှာကို မြင်တော်မူလို့ ညီမရဲ့သား ပုဏ္ဏလုလင်ကို ရဟန်းပြုပေးတယ် (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၁၅)။ ဒီအရှင်ပုဏ္ဏဟာ အရှင်အာနန္ဒာရဲ့ ဓမ္မဆရာပါပဲ။
သောတာပန်
“မန္တာဏီပုဏ္ဏေးမ၏သား အရှင်ပုဏ္ဏ၏ ဤတရားဒေသနာတော် ကြားနာရ၍ ငါသည် တရားကို သိရ၏ (သံ၊၂၊၈)’။ “တရားကို သိရ၏ဟူသည် ဉာဏ်ဖြင့် သစ္စာလေးပါးကို ထိုးထွင်း၍ သိခြင်းတည်း။ ငါသည် သောတာပန် ဖြစ်သွားပြီဟု (အရှင်အာနန္ဒာက) မိန့်တော်မူ၏ (သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၈၃)။ ဒီသုတ္တန်နဲ့ အဖွင့် အဋ္ဌကထာ အရ အရှင်အာနန္ဒာဟာ မန္တာဏီ ပုဏ္ဏေးမရဲ့ သား အရှင်ပုဏ္ဏမထေရ်ရဲ့ တရားကို ကြားနာရလို့ သောတာပန် ဖြစ်ခဲ့ကြောင်း မှတ်သားရပါတယ်။
ဘယ်အချိန်
ဒီသာဓကတွေအရ အရှင်ပုဏ္ဏနဲ့ အရှင်ဗေလဋ္ဌသီသတို့ဟာ ဗုဒ္ဓ ဖြစ်ပြီးနောက် လပိုင်းအတွင်း ရဟန်း ဖြစ်လာကြသူတွေ ဖြစ်လို့ ဖော်ပြပြီး ထေရဝါဒ မှတ်တမ်းအရ အရှင်အာနန္ဒာလည်း မရှေးမနှောင်း တစ်ချိန်ချိန်မှာဘဲ သောတာပန် ဖြစ်ခဲ့တယ်လို့ ယူဆဖွယ် ရှိကြောင်းပါ။
မေ ၃၊ ၂၀၁၈။
---၆၆၁။ မဟာနာမမင်း ထပ်ဆင့်အခြေ
ဘုန်းကြီး ဘုရား၊ မဟာနာမ သာကီဝင်မင်း မိမိကိုယ်ကို သတ်သေတယ် ဆိုတာနဲ့ ပတ်သက်လို့ ဘုန်းကြီးရဲ့ အဖြေမှာ မဟာနာမမင်း မည်သို့ ကွယ်လွန်တယ် ဆိုတာကို ကျမ်းဂန်မှာ ရှာဖွေဆဲလို့ မိန့်ပါသည်။ အွန်လိုင်း ပို့စ်တစ်ခုအရ ဓမ္မပဒအဋ္ဌကထာမှာပဲ မြေးဖြစ်သူ ဝိဘနှင့် ထမင်းလက်ဆုံ မစားလိုသောကြောင့် မဟာနာမမင်းသည် ရေကန်ထဲ ဆင်းပြီး မိမိကိုယ်ကို သတ်သေကြောင်း ပါရှိသည်ဟု ဆိုပါသည်။ မဟာနာမမင်းကြောင်း ပြန်လည် ဖြေကြားပေးစေလိုပါသည် ဘုရား။
အရှင်ဝေပုလ္လ (သာသနာ့မဏ္ဍိုင်)
---ဓမ္မပဒဆို (၁)
မဟာနာမ သာကီဝင်မင်း မည်သို့ ကွယ်လွန်တယ် ဆိုတာကို ကျမ်းဂန်မှာ ရှာဖွေဆဲလို့ ဘုန်းကြီး ဆိုခဲ့တာ မှန်ပါတယ်။ ဘာကြောင့် အဲဒီလို ဆိုရသလဲ..
ဝိဋဋူဘရဲ့ လူတွေ လက်ထဲ ရောက်နေတဲ့ မဟာနာမမင်း လမ်းမှာ ရေအိုင်တစ်ခုလည်း တွေ့ရော ရေချိုးချင်တယ် ပြောပြီး ရေငုပ်နေစဉ် “မဟာနာမမင်း၏ ဂုဏ်ရှိန်ကြောင့် နဂါးပြည် ပူနွေးသဖြင့် နဂါးမင်းသည် အကြောင်းကို ဆင်ခြင်သော် ထိုအကြောင်းကို သိသွားလျက် မဟာနာမ သာကီဝင်မင်းထံသို့ လာ၍ မိမိပါးပျဉ်း၌ ထိုင်စေပြီးလျှင် နဂါးပြည်သို့ ယူဆောင်သွား၏။ မဟာနာမ သာကီဝင်မင်းသည် နဂါးပြည်၌ ဆယ့်နှစ်နှစ် ကြာ နေလေ၏ (ဓမ္မပဒ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၂၇)”။
ရေငုပ်နေစဉ် နဂါးမင်း လာခေါ်လို့ နဂါးပြည်မှာ ၁၂-နှစ် ကြာအောင် သွားနေတာ။ မဟာနာမမင်း ရေထဲ ဆင်းသေတယ်လို့ မဆိုပါဘူး။ ဒါကြောင့် တိဗက်မှတ်တမ်း အဆိုနဲ့ အတွေးစ ဖော်ပေးပြီး ဆက်ဖတ်နိုင်ဖို့ ဓမ္မပဒအဋ္ဌကထာ စာမျက်နှာမျှကိုပဲ ဘုန်းကြီး ညွှန်းပေးခဲ့ပါတယ်။
ဓမ္မပဒဆို (၂)
“သာကီဝင်မင်းတို့ မည်သည် အသက်ကိုပင် စွန့်ရသော်လည်း ကျွန်မ၏ သားတို့နှင့် အတူ ထမင်းလက်ဆုံ မစားကြ (ခတ္တိယာ ပန ဇိဝိတံ စဇန္တာပိ ဒါသိပုတ္တေဟိ သဒ္ဓိ န ဘုဉ္ဇန္တိ”လို့လည်း ဓမ္မပဒအဋ္ဌကထာ (ဓမ္မပဒ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၂၇)မှာ ဆိုတယ်။
“သာကီဝင်မင်းတို့’ ဆိုတာနဲ့ မြတ်ဗုဒ္ဓနဲ့ အရှင်အာနန္ဒာတို့ပါ ဒီအထဲ ပါသွားပြီး ဆွေးနွေးစရာတွေ ပိုများလာတယ်။ မြတ်ဗုဒ္ဓနဲ့ သောတာပန် အရှင်အာနန္ဒာတို့က ဇာတ်ကို ဂရုမစိုက်တာ သေချာပေမယ့် သကဒါဂါမ် မဟာနာမမင်းက ဘယ်လိုလဲ။ ဒီအတွေးကြောင့် မဟာနာမမင်းရဲ့ စိတ်ကို ခန့်မှန်းနိုင်ဖို့ သုတ္တန်တွေကိုပဲ စုပြီး ဘုန်းကြီး ညွှန်းခဲ့ပါတယ်။
စဉ်းစားဖွယ် (၁)
“ရေငုပ်နေစဉ် နဂါးမင်း လာခေါ်လို့ နဂါးပြည်မှာ ၁၂-နှစ် သွားနေတယ်”ဆိုတာကို ရေထဲကို ဆင်းသေတယ်လို့ အဓိပ္ပာယ်ယူခဲ့ရင် စဉ်းစားစရာတွေက .. ၁) သကဒါဂါမ် မဟာနာမမင်းဟာ ရေထဲ ဆင်းသေတဲ့အထိ ဇာတ်အစွဲ မပြုတ်သေးဘူး ၂) ရေမချိုးချင်ဘဲ ရေကန်ထဲကို ဆင်းဖို့ ပြောတာဟာ လိမ်ညာမှု၊ သောတာပန် သကဒါဂါမ်တွေက အသက်သာ အသေခံမယ်၊ မလိမ်ဘူးဆို ၃) အရိယာတွေ ကိုယ့်ကိုယ်ကို သတ်သေတတ်သလား ... စသည်။ ကျန်သေးတယ်၊ ဆက်ဖတ်ကြည့်..
စဉ်းစားဖွယ် (၂)
တတိယ ပါရာဇိက ဖြစ်ရပ်။ “ရဟန်းတို့သည် ကိုယ့်ကိုယ်ကိုလည်း သတ်သေကြ၏။ အချင်းချင်းလည်း သတ်သေကြ၏။ ရှင်ယောင်တွေကိုလည်း သတ်ခိုင်းကြ၏ (ဝိ၊၁၊၈၆)။ “သို့ရာတွင် အရိယာ ရဟန်းများကား သူတစ်ပါး အသက်ကို မသတ်၊ သတ်လည်း မသတ်ခိုင်း၊ (သတ်တာကိုလည်း) မနှစ်သက်ကြ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၆)’။ နှစ်ပတ်အတွင်း လူ့အသက် ငါးရာလောက် ဆုံးရှုံးတာဟာ ထိတ်လန့်ဖွယ် ဖြစ်ရပ်ပဲ။
ဒါနဲ့ “အရိယာ ပုဂ္ဂိုလ်တွေ ကိုယ့်ကိုယ်ကို သတ်သေမသေ” ဆိုတာဆီကို ရောက်သွားလို့ ‘ဆန္ဒောဝါဒသုတ်ကို လေ့လာခြင်း’ ကို ဘုန်းကြီး ရေးခဲ့ပါတယ် (ပေါင်းချုပ်-၂။ နောက်ဆက်တွဲရှု)။ အဋ္ဌကထာအလို ဆန္ဒရဟန်းဟာ ပုထုဇဉ်အဖြစ်နဲ့ မိမိကိုယ်ကို အဆုံးစီရင်တဲ့ ဒဏ်ရာနဲ့ သေအံ့ဆဲဆဲမှာ ရဟန္တာ ဖြစ်သွားတယ်။ ဒါကို “သမသီသီ’လို့ ခေါ်တယ်။ ဒီစာအရ အရိယာတွေ မိမိကိုယ်ကို သတ်မသေဘူးလို့ ဆိုလိုရိပ် ထင်တယ်။
စဉ်းစားစရာ ကျန်သေးတယ် ...
စဉ်းစားဖွယ် (၃)
ဇာတ်နိမ့်သူလို့ ယူဆရတဲ့ ပန်းထိမ်သည် စုန္ဒ ကပ်လှူတဲ့ မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ နောက်ဆုံးဆွမ်းနဲ့ ပတ်သက်တဲ့ ဝါဒကွဲ ၅-မျိုးထဲက ‘မှို’ ကို ဖြစ်နိုင်ခြေ အရှိဆုံးယူပြီး “မှို’ကို ဇာတ်မြင့်တို့ မစားတဲ့ အတွက် မြတ်ဗုဒ္ဓ ပရိနိဗ္ဗာန်စံပြီးစ ပထမ သံဂါယနာမှာ ဒီကိစ္စကို မဆွေးနွေးခဲ့ဘဲ နှောင်းခေတ်ကျမှ ပြောဆိုလာကြတာ ဖြစ်တဲ့အတွက် အဲဒီလို ဝါဒကွဲရတာ ဖြစ်နိုင်ကြောင်း သုတေသီတို့ ယူဆကြတယ် (Journal of the American Oriental Society, Vol. 102, No. 4)။ ဓမ္မအမေးအဖြေ အမှတ်-၃၇၄ (ပေါင်းချုပ် ၃၊ စာ-၁၂၂၈) မှာ ရှု။
ဆိုလိုတာက .. အိန္ဒိယမှာ ဇာတ်ဝါဒဟာ အသက်တမျှ အရေးကြီးတယ်။ ဒါကြောင့် မြတ်ဗုဒ္ဓ လက်ထက်ကပင် ဇာတ်မြင့် ရဟန်းအချို့ဟာ ဇာတ်မြင့်တို့ လိုက်နာတဲ့ မှိုကို မစားတာမျိုးလို ရိုးရာ စည်းကမ်း အချို့ကို မစွန့်နိုင်သေးဘူးလို့ ယူဆရတယ်။ သကဒါဂါမ် မဟာနာမမင်း ဒီအထဲ ပါနိုင်သလား။
အဖြေ
ဆက်စပ် စဉ်းစားစရာ ဆွေးနွေးစရာတွေ များနေလို့ မင်းကွန်း တိပိဋကဓရ ဆရာတော်ကြီးက စာရှိအတိုင်း မဟာနာမမင်းကို နဂါးပြည်ကို ပို့ထားသလို (မဟာဗုဒ္ဓဝင် ၅၊ စာ-၄၁) ဘုန်းကြီးလည်း ‘ကျမ်းဂန်မှာ ရှာဖွေဆဲပ’လို့ ဆိုခဲ့တာပေါ့။ ယခုတစ်ဖန် ဖော်ပြပြီး အတွေးစလေးတွေကို စုပေါင်းပြီး အငြင်းပွားမှုကို လျှော့ချတဲ့ အနေနဲ့ လွယ်ကူတဲ့ ယုတ္တိနဲ့ပဲ အဖြေကို ရှာကြည့်မယ် ..
နံနက် အလင်းရောင် မလာခင် ရေကန်ထဲ ဆင်းနေစဉ် အမှောင်ကို အကာအကွယ် ယူပြီး (ဝိဘမင်းသား ယူဆသလို) ထွက်ပြေး လွတ်မြောက်သွားတယ်ဆိုရင် ယုတ္တိနဲ့ မဝေးလွန်းပါဘူး။ မီးထွန်းပြီး ရေအိုင်နဲ့ လူတွေအကြား လိုက်ရှာပေမယ့် မဟာနာမကို မတွေ့တော့ဘူးဆို မဟုတ်လား။ သကဒါဂါမ်တွေ သုဂတိသေချာလို့ သေရမှာကို စိတ်ချတယ် ဆိုရင်တောင် ဒေါသ မကင်းသေးတဲ့ အတွက် မိမိရဲ့ သေဘေးမှ လွတ်မြောက်ဖို့တော့ ကြိုးစားဦးမှာပါ။
အင်း ... သကဒါဂါမ် မလိမ်ပါဘူး။ ညက ပြေးရလွှားရလို့ ကိုယ်ခန္ဓာ ညစ်ပတ်နေတဲ့ အတွက် တကယ် ရေချိုးချင်လို့ ရေကန်ထဲ ဆင်းရာကနေ လွတ်မြောက်မယ့် လမ်းစကို မြင်လို့ ထွက်ပြေးသွားတယ်ဆိုရင် မဆိုးပါဘူး။ ဒါပေမယ့်.. “ကျွန်မရဲ့ သားနှင့်အတူ ထမင်းလက်ဆုံ မစားချင်လို့ ရေကန်ထဲ ဆင်းငုပ်တယ်’ ဆိုတာမျိုး အဓိပ္ပာယ် သက်ရောက်စေတဲ့ ဓမ္မပဒအဋ္ဌကထာရဲ့ မိန့်ဆိုချက်ကတော့ စဉ်းစားစရာ အနေနဲ့ ကျန်နေဦးမှာပါ။ မဟာနာမမင်း နာယူခဲ့ရတဲ့ သုတ္တန်တွေနဲ့ပဲ ယှဉ်ကြည့်ရမှာပေါ့။
မေ ၄၊ ၂၀၁၈။
---လမ်းကောက်လည်းသွား လူအများ အမှားကြိုက်ခဲ့ပြီ။ လမ်းကြောင်းမမှန် မြတ်နိဗ္ဗာန် ဧကန်လွဲခဲ့ပြီ။ (ထွဋ်ခေါင်သံပေါက်)
---၆၆၂။ ဉာဏ်ကြီးရှင်ရဲ့ တရားအသိ
ဆရာတော် ဘုရား၊ မြန်မာ ဗုဒ္ဓဝင်အရ အရှင်သာရိပုတ္တရာနှင့် အရှင်မောဂ္ဂလ္လာန်တို့ နှစ်ပါးအနက် အရှင်သာရိပုတ္တရာက စောပြီး ရဟန္တာ ဖြစ်သည်၊ အနောက်တိုင်းသားတို့ ရေးတဲ့ ဗုဒ္ဓဝင်မှာတော့ အရှင်မောဂ္ဂလ္လာန်က စောပြီး ရဟန္တာ ဖြစ်သည်ဟု သိရပါသည်။ အဘယ်ကြောင့် ထိုသို့ ဖြစ်ရပါသလဲ ဘုရား။
စိုးလွင်လွင် (မိုင်ယာမီ)
---ငိုက်မျဉ်းသူ
အရှင်မြတ်ဟာ ရဟန်းဖြစ်ပြီးနောက် ခုနစ်ရက်မြောက်နေ့မှာ မဂဓတိုင်း ကလဝါဠပုတ္တ (ကံလ.ဝါလ.ပုတ်တ) ရွာငယ်ကို ဆွမ်းခံရွာ ပြုပြီး အနီးအနားက တောအုပ်တစ်ခုအတွင်း တရားအားထုတ်ပြီး နေတယ်။ ခုနစ်ရက် ပတ်လုံး စင်္ကြံလျှောက်ပြီး ကြိုးစား အားထုတ်လို့ ပင်ပန်း နွမ်းနယ်တဲ့ အတွက် စင်္ကြံစွန်းမှာ ထိုင်ပြီး ငိုက်မျဉ်းနေမိတယ်။ အဲဒီအခါ မြတ်ဗုဒ္ဓ ကြွလာပြီး အငိုက်ဖြေနည်းကို သင်ကြားပြီး ဓာတ်ကမ္မဋ္ဌာန်းကို ပွားများစေတဲ့ အတွက် ရဟန္တာ ဖြစ်တယ် (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၂၆)။ အငိုက်ဖြေနည်းက အောက်ပါထဲက တစ်ခုခုလုပ် ..
“ငိုက်မျဉ်းတဲ့ အသိကို ဖျောက်၊ သိပြီးတရားကို စဉ်းစား၊ သိပြီးတရားကို ရွတ်အံ၊ နားရွက်ကိုဆွဲ၊ မျက်စိကို ပွတ်၍ အရပ်မျက်နှာကို ကြည့်၊ အလင်းရောင်ကို မှတ်၊ အတွင်း ဣန္ဒြေကို ရှု (အံ၊၂၊၄၆၁)။
ဉာဏ်ကြီးရှင်
အရှင်မြတ်ကား ရဟန်းဖြစ်ပြီး နှစ်ပတ်ကြာတဲ့ထိ ရဟန္တာ မဖြစ်သေးဘဲ မြတ်ဗုဒ္ဓနဲ့အတူ ရာဇဂြိုဟ်ကို အမှီပြုရင်း သူကရခတ (ဝက်တူးလိုဏ်)မှာ သီတင်းသုံးတော်မူတယ်။ ထိုစဉ်အခါ မြတ်ဗုဒ္ဓက ဒီဃနခသုတ် သို့မဟုတ် ဝေဒနာပရိဂ္ဂဟသုတ်ကို အရှင်မြတ်ရဲ့ တူဖြစ်သူ ဒီဃနခပရိဗိုဇ်အား ဟောကြားတယ်။ အရှင်မြတ်လည်း မြတ်ဗုဒ္ဓကို ယပ်ခပ်ပေးရင်း နာကြားစဉ် သုတ္တန်အဆုံးမှာ ရဟန္တာ ဖြစ်တယ်။ ဒီဃနခပရိဗိုဇ်ကတော့ သောတာပန်မျှပဲ ဖြစ်တယ်။ အရှင်မြတ် အနေနဲ့တော့ ခူးပြီးသား ထမင်းကို စားရသလိုပါပဲ။ ဗုဒ္ဓနဲ့ ပစ္စေကဗုဒ္ဓက လွဲရင် လောကမှာ မိမိလောက် ဉာဏ်ကြီးသူ မရှိဘူးလို့လည်း သိတော်မူသွားတယ် (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၂၆။ မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၅၈)။
ဒီဖြစ်ရပ် နှစ်ခုကို ကြည့်ရင် အရှင်မောဂ္ဂလ္လာန်က ရဟန်းဖြစ်ပြီး ရ-ရက်အကြာမှာ ရဟန္တာ ဖြစ်တယ်။ အရှင်သာရိပုတ္တရာက ရဟန်းဖြစ်ပြီး ၂-ပတ် အကြာမှာ ရဟန္တာ ဖြစ်တယ်။ ဒါဟာ မြန်မာ ဗုဒ္ဓဝင် အရပါပဲ။
ဘာကြောင့်
အရှင်မြတ်တို့ နှစ်ပါးမှာ ဉာဏ်ပညာ ဧတဒဂ်ဆုပန် အရှင်သာရိပုတ္တရာရဲ့ အနိစ္စ ဒုက္ခ အနတ္တလို့ ဆင်ခြင်တဲ့ ဝိပဿနာဉာဏ်ရဲ့ အရှုခံ တရားအစု တစ်နည်း ဝိပဿနာဉာဏ် ဖြစ်ရာ တရားအစု(ဝိပဿနာဘူမိ)က အရှင်မောဂ္ဂလ္လာန်ထက် များပြား ကျယ်ပြန့်လို့ အရှင်သာရိပုတ္တရာက အရှင်မောဂ္ဂလ္လာန်ထက် ရဟန္တာ ဖြစ်တာ နောက်ကျတယ်။ ဥပမာ .. သာမန် ဆင်းရဲသား တစ်ယောက် ခရီးကို မြန်မြန် ထွက်နိုင်ပေမယ့် ဘုရင်တွေ ကတော့ အချိန်ယူ ပြင်ဆင်ရသလို ဖြစ်ကြောင်း ကျမ်းဂန်မှာ ဆိုတယ် (မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၅၈)။
မထူးဘူး
အနောက် တိုင်းသားတို့လည်း ဒီပါဠိ အဋ္ဌကထာ မှတ်တမ်းတွေကိုပဲ ကြည့်ပြီး ရေးကြတာဖြစ်လို့ အထူးမဆိုပါဘူး။ အရှင်မောဂ္ဂလ္လာန်က အရှင်သာရိပုတ္တရာထက် စောပြီး ရဟန္တာ ဖြစ်တယ်လို့ပဲ ဆိုပါတယ် (Great Disciples of the Buddlha by Nyanaponika Thera, p.10)။
မေ ၆၊ ၂ဝ၁၈။
---၆၆၃။ ပဗ္ဗဇ္ဇမင်္ဂလာ
ဆရာတော် ဘုရား၊ မကြာခင် အချိန်တွင် တပည့်တော်မ၏ သားရင်း နှစ်ယောက်နှင့် အစ်ကိုရဲ့ သားကို ရှင်သာမဏေ ပြုပေးမည် ဖြစ်ပါ၍ ရှင်သာမဏေ ပြုတာနဲ့ ပတ်သက်တဲ့ သိမှတ်စရာများ၊ လိုအပ်သည့် အသုံးအဆောင်များ၊ ရှောင်ရန် ဆောင်ရန်တို့ကို မိန့်ကြားစေလိုပါသည် ဘုရား။
ခင်ခင်ငြိမ်း
---အဓိပ္ပာယ်
ပါဠိစကား “ပဗ္ဗဇ္ဇ (ပတ်ဗစ်ဇ)’ဆိုတာ လူ့အဖြစ် လူ့အသွင်ကို စွန့်ပြီး ဗုဒ္ဓသာသနာအတွင်း ရှင်ရဟန်းအသွင်ကို ယူခြင်း ဖြစ်ပါတယ်။ ဗုဒ္ဓသာသနာရဲ့ စည်းကမ်းနဲ့အညီ ဖြတ်ချုပ် ဆိုးထားတဲ့ သင်္ကန်းကို ဝတ်ရုံပြီး မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ အဆုံးအမကို လိုက်နာကျင့်သုံး နေထိုင်ရတာ ဖြစ်လို့ ဒီစကားလုံးကို အခြားဘာသာတို့ သုံးခွင့် မရှိပါဘူး။ အဲဒီလို ရှင်ရန်းအသွင် ယူခြင်းကိုပင် ဤဘဝ နောင်ဘဝ ကြီးပွား ချမ်းသာကြောင်း အမှတ်အသား ဖြစ်လို့ “မင်္ဂလာ”လို့ခေါ်တယ်။
အသုံးအဆောင်
စာဆိုအရ ... ခါးဝတ်သင်းပိုင်၊ ကိုယ်ရုံသင်္ကန်း၊ နှစ်ထပ် သင်္ကန်း၊ သပိတ်၊ ခါးပန်းကြိုး၊ ခေါင်းရိတ်ဓား၊ ချုပ်အပ်၊ ရေစစ်’လို့ ရဟန်းရဲ့ အခြေခံ လိုအပ်တဲ့ ပစ္စည်း ၈-မျိုး ရှိတယ်။ ခုခေတ်မှာတော့ အရေးတကြီး မလိုအပ်တဲ့ အတွက် နောက်ဆုံး နှစ်ခုကို ချန်ထားခွင့် ရှိမယ် ထင်ပါတယ်။ ရဟန်းအတွက် နှစ်ထပ်သင်္ကန်း ထည့်ကို ထည့်ရပေမယ့် သာမဏေဆိုရင် မပါလည်း ဖြစ်တယ်။ ဒါပေမယ့်··
စောင် အိပ်ရာခင်းနဲ့ ခေါင်းအုံးလည်း ပါသင့်တာပဲ။ ရက်တိုရင် အနည်းဆုံး သင်းပိုင် အပို ၁-ထည်၊ ၂-ပတ် လောက် နေရင် သင်္ကန်း ၂-စုံလောက်မှ သင့်မယ်။
ရှင်ပြုခြင်း
အရှင်ရာဟုလာ ရှင်ပြုခဲ့သလို အရိုးဆုံး ရှင်ပြုနည်းက .. ၁) ဆံပင်၊ မုတ်ဆိတ်မွှေး နှုတ်ခမ်းမွှေးကို ရိတ် ၂) သင်းပိုင်ကို ခါးမှာ ဝတ်၊ အပေါ်ရုံ သင်္ကန်းကို ကိုယ်မှာရုံ ၃) ရှင်ပြုပေးမယ့် ရဟန်း ရှေ့မှာ ထိုင်ပြီး “ဗုဒ္ဓံ သရဏံ ဂစ္ဆာမိ၊ ဓမ္မံ သရဏံ ဂစ္ဆာမိ၊ သံဃံ သရဏံ ဂစ္ဆာမိ”ကို ဆရာဆိုတိုင်း ပီသစွာ ဆိုပြီးတာနဲ့ ဆယ်ပါးသီလ ပြည့်စုံပြီး သာမဏေ ဖြစ်သွားတယ်။ ပြီးမှ ၁၀-ဝါပြည့်တဲ့ ရဟန်းထံမှာ “တပည့်တော်ကို ဆုံးမမယ့် ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာ ဖြစ်တော်မူပါ ဘုရား”လို့ လျှောက်ရတယ် (ဝိ၊၃၊၁၁၅)။
ရှင်လောင်းကို မင်းဝတ်တန်ဆာ ဝတ်ဆင်ပြီး ခမ်းနားစွာ ရှင်ပြုတဲ့ အစဉ်အလာဟာ အသောက မင်းကြီးက ညီတော် အိမ်ရှေ့မင်းကို သပ်ရပ်စွာ ဝတ်စား ဆင်ယင်စေပြီး စစ်သည် အခြံအရံနဲ့ အသောကာရုံ ကျောင်းသို့ ပို့ဆောင်တာ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၁)ကို အတုယူကြဟန် တူတယ်။
ရှိခိုးဦးချ
“ရဟန်းကျင့်ဝတ် တစ်ပါးတတ်က လူနတ်ဦးခိုက် ပူဇော်ထိုက်’ ဆိုတဲ့အတိုင်း ရှင်သာမဏေ ဖြစ်ပြီးတာနဲ့ ရှင့်ဒကာ ရှင့်အမတို့က ရိုသေဦးညွတ်ရတယ်။ ဘာကြောင့်ဆို .. “ဖန်ရည်စွန်း သင်္ကန်းကို ဝတ်ရုံခြင်း၊ ဆံပင်ကို ရိတ်ပယ်ခြင်း”ဆိုတဲ့ ပူဇော်ထိုက်တဲ့ အသွင်နှစ်မျိုးနဲ့ ပြည့်စုံနေတဲ့ အပြင် (မိလိန္ဒ၊၁၆၃)၊ “ဥဒေါင်းငှက်ဟာ ဟင်္သာငှက်ရဲ့ ပျံသန်းနှုန်းကို မမီနိုင်သလို လူဝတ်ကြောင်ဟာ ရှင်ရဟန်းရဲ့ အထက်မဂ် အထက်ဖိုလ်ကို ရနိုင်တဲ့ ဝိပဿနာဉာဏ်ရဲ့ မြန်နှုန်းကို မမီနိုင်တဲ့ အတွက်ကြောင့် ဖြစ်ပါတယ် (သုတ္တနိ၊၃၁၄)”။
သာမဏေသီလ
ရှင်သာမဏေတို့ စောင့်ရတဲ့ သီလတွေက ဆယ်ပါးသီလ၊ လိင် ဆယ်ပါး၊ ဒဏ်ဆယ်ပါး၊ ခန္ဓက ပါဠိတော်မှာ လာတဲ့ ဝတ်ကြီးဝတ်ငယ် ဆယ့်လေးပါး၊ သေခိယ သိက္ခာပုဒ် ၇၅-ပါး စသည်။ “သေခိယ”ဆိုတာ ရှင်သာမဏေတို့ရဲ့ စည်းကမ်းပါပဲ .. သင်္ကန်းကို ညီအောင်ဝတ်၊ မြို့ရွာထဲမှာ ကျယ်ကျယ် မရယ်ရ၊ လျှာထုတ်ပြီး မစားရ၊ စားရင် ပါးစပ်က မသံမမြည်ရ၊ ပါးစောင်မှာ အစာကို သိမထားရ၊ မနာဖျားဘဲ. မတ်တတ်ရပ်ပြီး ကျင်ကြီးကျင်ငယ် မစွန့်ရ ... ဒါမျိုးတွေ ပါတယ်။
ရှောင်ပါ
တစ်ခါမှာ .. ခုနစ်နှစ်နဲ့ ကိုးနှစ် သားလေးတွေကို ရှင်ပြုတော့ ရှင်ဖြစ်စ ငြိမ်တာပေါ့။ ခဏကြာ ဝတ်ထားတဲ့ သင်္ကန်းကို ပြီး အငယ်က အကြီးရဲ့ ပစ္စည်းကိုလု၊ အကြီးကောင်က အော်၊ မိခင်လည်း လက်သံ ခပ်ပြောင်ပြောင်ဆိုတော့ သတိလွတ်ပြီး တင်းပါးကို “ဖြန်းခနဲ’ လုပ်ပစ်တယ်။ မလုပ်ပါနဲ့ .. အဲဒီ အသွင်လေးနဲ့ ကုသိုလ်ရအောင် အကောင်းဆုံး စောင့်ရှောက်ပေးပါ။ ‘ယူလိုက်စမ်း၊ လုပ်ပေးစမ်း’ ဆိုတာမျိုး ဘယ်တော့မှ မလုပ်မိပါစေနဲ့။ ရဟန်းသာမဏေကို ငယ်လို့ ဆိုပြီး မရိုမသေ မလုပ်ကောင်းဘူး (သံ၊၂၊၆၉)။ ဒါ့ပြင်..
အကျိုးရှိစေ
ရှင်ရဟန်း တစ်ခါပြုဖို့ အချိန် ငွေနဲ့ လူတွေ ရင်းနှီး မြှုပ်နှံရတယ်။ ဒါကြောင့် အကျိုးရှိအောင် လုပ်ပေးနိုင်တဲ့ နေရာကို ရွေးချယ်နိုင်ဖို့ လိုတယ်။ ဆည်းကပ်မယ့် ပုဂ္ဂိုလ် နာမည်ကြီးတိုင်း မကောင်းဘူး။ လူထွက်လာတဲ့အခါ ပရိယတ် (ဗုဒ္ဓဘာသာ ဗဟုသုတ) သို့မဟုတ် ပဋိပတ် (တရားထိုင်ခြင်း) တစ်ခုခုကို သင်ယူလာနိုင်မှ အကျိုးရှိမယ်။
အမွေခံ
မိဘတွေက သားသမီးကို ရှင်ရဟန်း ပြုပေးတာကို “သာသနာ့ အမွေ’ကို ပေးတယ်ဆိုတဲ့ အယူအဆဟာ မြတ်ဗုဒ္ဓက သားတော် ရာဟုလာကို ရွှေအိုးကြီး လေးလုံးကို ပေးမယ့်အစား ရှင်သာမဏေ ပြုပေးလိုက်တာက စတင်ခဲ့ပုံပါပဲ။ တတိယ သံဂါယနာခေတ်မှာ အရှင်မောဂ္ဂလိပုတ္တတိဿ မထေရ်ရဲ့ အကြံပြုချက်အရ သာသနာ့အမွေကို ပေးတဲ့အနေနဲ့ အသောက မင်းကြီးဟာ သားတော် မဟိန္ဒနဲ့ သမီးတော် သံဃမိတ္တာကို သာသနာ့ဘောင်ထဲ ဝင်ဖို့ တိုက်တွန်းခဲ့တယ်။ ဒါ့အပြင် .. ရှင်ရဟန်း ပြုပေးတဲ့ မိဘတွေ အနေနဲ့လည်း ကိုယ်တိုင် ရှင်ရဟန်း ပြုရသလိုပါပဲတဲ့ (ဝဇိရ-ဋီ၊ ၂၇)။
မေ ၈၊ ၂ဝ၁၈။
---၆၆၄။ တရားစစ်သူကြီးရဲ့ အိမ်ပြန်ကြိမ်
ဆရာတော် ဘုရား၊ အွန်လိုင်း ရေးသားချက် တစ်ခုတွင် တရားစစ်သူကြီး အရှင်သာရိပုတ္တရာသည် ပရိနိဗ္ဗာန်စံခါနီး နောက်ဆုံး တစ်ကြိမ်သာ မွေးရပ်မြေသို့ ပြန်ကြွသည်ဟု ဆိုပါသည်။ ဆရာတော်၏ ဓမ္မအမေးအဖြေ တစ်ခုမှာတော့ အရှင်သာရိပုတ္တရာဟာ မိခင်ရဲ့ အိမ်ကို ဆွမ်းခံကြွသည်ဟု ဆိုပါသည်။ ထိုစကားနှစ်ရပ်ကို ပြန်ရှင်းပြပေးစေလိုပါသည် အရှင်ဘုရား။
အရှင်နိမ္မိတာလင်္ကာရ
---အဆိုတစ်ခု
အခါတစ်ပါး အရှင်သာရိပုတ္တရာဟာ မဂဓတိုင်း နာလကရွာငယ်မှာ သီတင်းသုံးတော်မူတယ်။ ထိုစဉ်အခါ “သာမဏ္ဍကာနိ’ လို့ အမည်ရတဲ့ ပရိဗိုဇ်တစ်ယောက် အရှင်မြတ်ထံ ရောက်လာပြီး မေးတယ် “သုခဆိုတာ ဘာလဲ၊ ဒုက္ခဆိုတာ ဘာလဲ”တဲ့။ အရှင်မြတ်က “ဘဝသစ် ဖြစ်ခြင်းဟာ ဒုက္ခပဲ၊ ဘဝသစ် မဖြစ်ခြင်းဟာ သုခပဲ (အံ၊၃၊၃၅၂)’လို့ ဖြေတယ်။
ဘိက္ခုဉာဏပုဏ္ဏိက မထေရ်က “နာလကရွာဆိုတာ အရှင်သာရိပုတ္တရာရဲ့ မွေးဖွားရာ ပရိနိဗ္ဗာန်စံရာ အရပ်ပဲ။ အရှင်မြတ်ဟာ ရဟန်းဖြစ်ပြီးနောက် မွေးရပ်မြေကို တစ်ကြိမ်သာ ပြန်ကြွတာ ဖြစ်လို့ ဒီပရိဗိုဇ်နဲ့ တွေ့တာဟာ ပရိနိဗ္ဗာန်စံဖို့ နောက်ဆုံး ကြွရောက်တဲ့ အချိန်မှာ ဖြစ်နိုင်တယ်လို့ မှတ်ချက် ပြုပါတယ် (An Anthology of Suttas from the Anguttara Nikaya, Foot Note, p. 314)။ ဒါပေမယ့်..
မတုံ့ပြန်ဘူး
တစ်ခါမှာ အရှင်သာရိပုတ္တရာဟာ နောက်ပါ သံဃာတွေနဲ့ အတူ မွေးရပ်မြေ နာလကရွာရှိ မိမိရဲ့ အိမ်ရှေ့မှာ ဆွမ်းခံရပ်တယ်။ မယ်တော် ရူပသာရီပုဏ္ဏေးမကြီးက အရှင်သာရိပုတ္တရာနဲ့ သံဃာတွေကို ဆွမ်းတော့ လောင်းတယ်။ ဒါပေမယ့် ပါးစပ်က တဖျစ်တောက်တောက် ပြောဆိုတယ်။ အဲဒီ အချိန်မှာ နောက်က အရှင်ရာဟုလာလည်း ပါလို့ ကျောင်းပြန်ရောက်တော့ မြတ်စွာဘုရားက အရှင်ရာဟုလာကို မေးတယ်..
“ဒီနေ့ ဘယ်ကို ဆွမ်းခံကြွသလဲ'
“ဒကာမကြီး (အရှင်သာရိပုတ္တရာရဲ့ မယ်တော်)ရဲ့ အိမ်ကိုပါ ဘုရား”
“သင့် ဒကာမကြီးက သင့်ရဲ့ ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာ (အရှင်သာရိပုတ္တရာ)ကို ဘာပြောလဲ”
“ဒကာမကြီးက တပည့်တော်ရဲ့ ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာကို ဆဲဆိုပါသည် (အက္ကုဋ္ဌော)”
“ဘယ်လို ဆဲဆိုတုန်း’
“သူတောင်းစား၊ ခုလို တောင်းစားမလို့ ဒီက ကုဋေရှစ်ဆယ်ကို စွန့်ရက်ပလေလို့ ဆဲဆိုပါတယ်”
“သင့် ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာက ဘာပြန်ပြောလဲ” “ဘာမှ ပြန်မပြောပါ”
အရှင်သာရိပုတ္တရာရဲ့ မတုံ့ပြန်ဘဲ တုံ့ပြန်မှုကို အကြောင်းပြုပြီး ရဟန္တာဆိုတာ စိတ်ဆိုးဒေါသကို ထွေးအန်ပြီးပြီလို့ မြတ်ဗုဒ္ဓက ရဟန်းတွေကို မိန့်တော်မူတယ် (ဓမ္မပဒ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄ဝ၉)။
နှစ်ကြိမ်
“အရှင်ရာဟုလာဟာ မြတ်ဗုဒ္ဓနဲ့ အရှင်သာရိပုတ္တရာ တို့ထက် အရင် စောပြီး တာဝတိံသာ နတ်ပြည်မှာ ပရိနိဗ္ဗာန်စံတယ် (ဒီ ဌ၊၂၊၅၄၀)’ဆိုလို့ ဒီဖြစ်ရပ်ဟာ အရှင်သာရိပုတ္တရာရဲ့ နောက်ဆုံး ခရီးစဉ်မှာဖြစ်တာ မဟုတ်နိုင်။ ဒါကြောင့် ဓမ္မပဒအဋ္ဌကထာ အဆိုအရ အရှင်မြတ်ဟာ မွေးရပ်မြေ နာလကရွာကို အနည်းဆုံး နှစ်ကြိမ် ကြွရောက်တယ်လို့ ဆိုခွင့်ရှိတာပေါ့။
မေ ၈၊ ၂၀၁၈။
---အချည်းနှီးသူ
အဟံကာရ (ငါတကားဟု မာန်ထောင်မှု)ကြောင့်ဖြစ်စေ ဂုဏ်သတင်း ကျော်စောမှုနှင့် စည်းစိမ် ဆုတ်ယုတ်မည်ကို စိုးရိမ်သောကြောင့် ဖြစ် စိတ်ထဲ၌ မမှန်ဟု သိနေပါလျက် မပြုပြင်ဘဲ မျက်စိစုံမှိတ်၍ စွဲကိုင်လေ့ရှိသူသည် ဘုရားကို ကြည်ညိုပါသည်ဟု ပါးစပ်က မည်မျှ ဆိုစေ ဘုရားတစ်ဆူနှင့် အမှန်တကယ် ကြုံတွေ့ရမူလည်း မဂ်ဖိုလ် မမှီး အချည်းနှီးသာ ဖြစ်လိမ့်မည်။
၆၆၅။ ဘုရားရှင် ကျောနာခြင်း
ဆရာတော်ဘုရား၊ မြတ်စွာဘုရား ခါးကိုက်သည်ဟု ကြားဖူးပါသည် ဘုရား။ အဲဒါ ဟုတ်ပါသလား၊ ဘုရားဖြစ်လျက် အဘယ်ကြောင့် ခါးကိုက်ရပါသနည်း။ ကျမ်းဂန်မှာ ပါမပါ သိလိုပါသည်အရှင်ဘုရား။
Dr. သိန်းသိန်း (Daly City, CA)
---လူ့ခန္ဓာ
မြတ်စွာဘုရားဟာ လူသား ဖြစ်တဲ့အတွက် ကိုယ်ခန္ဓာလည်း လူသား ကိုယ်ခန္ဓာပဲ ဖြစ်လို့ သဘာဝအရ ပထဝီ အာပေါ တေဇော ဝါယော ဆိုတဲ့ ဓာတ်ကြီးလေးပါး အပူအအေး စသည်တို့ ဖောက်ပြန်တဲ့အခါ ကိုယ်ခန္ဓာမှာ နာကျင်ခံခက်ပြီး ဆာလောင်မွတ်သိပ် စတဲ့ ဝေဒနာတွေ ဖြစ်ရတယ်။ ဒါပေမယ့် ထူးခြား မြင့်မြတ်တဲ့ ကိုသိုလ် ပါရမီ၊ ကိုယ်ကျင့်တရား၊ စိတ်တည်ငြိမ်မှု၊ အသိဉာဏ်ထူးတွေနဲ့ ပြည့်စုံတာကြောင့် သူလို ကိုယ်လို သာမန် ကိုယ်ခန္ဓာမျိုးလည်း မဟုတ်ဘူး။
ပြင်းထန်ခဲ့လို့
ကောသလတိုင်း နဠကပါန အမည်ရှိတဲ့ ရွာကြီးအနီး ပေါက်ပင်တောမှာ မြတ်ဗုဒ္ဓ သီတင်းသုံးစဉ် ညနက်သည်ထိ ရဟန်းတွေကို တရားဟောပြီးတဲ့အခါ သံဃာတွေ မငိုက်မျဉ်းဘဲ လန်းဆန်းနေဆဲ ဖြစ်တဲ့အတွက် အရှင်သာရိပုတ္တရာကို “သာရိပုတ္တရာ၊ သံဃာတွေကို တရားဟောဦးလော့။ ငါ၏ ကျောကုန်းသည် ညောင်းညာ၏။ ကျောကို ဆန့်ဦးအံ့’လို့ မိန့်တော်မူပြီး ပြန်နိုးထမည် ဆိုတဲ့ အမှတ်နဲ့ ကျိန်းစက်တော်မူတယ် (အံ၊၃၊၃၅၃)။
မြတ်ဗုဒ္ဓဟာ ဥရုဝေလာမှာ လူသာမန်တွေ မလုပ်နိုင်တဲ့ “ဒုက္ကရစရိယ (ခက်ခဲတဲ့ အကျင့်)” အကျင့်ကို ၆-နှစ်ကြာ ကျင့်ကြံ အားထုတ်စဉ်က ဖြစ်ခဲ့ရတဲ့ ကိုယ်ခန္ဓာရဲ့ ဆင်းရဲ ဒုက္ခဟာ သက်တော် ကြီးရင့်လာချိန်မှာ ကျောကုန်း နာတာကို ဖြစ်ပေါ်စေတယ် (အံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၁၈)။
ကံကြွေး ၁၂
အနောတတ်အိုင် အနီးရှိ ကျောက်ဖျာပေါ်မှာ ထိုင်တော်မူလျက် “ရဟန်းတို့ ... ငါပြုခဲ့သော ရှေးကံဟောင်း၏ အကျိုးဆက်သည် ဘုရား အဖြစ်၌လည်း အကျိုးပေးလျက် ရှိ၏” အစချီပြီး ဝိပါက်တော် ၁၂-ပါးကို ဂါထာပါဒနဲ့ ဟောတော်မူပါတယ်။ “သုန္ဒရီ၊ လူသတ်၊ စိဉ္စမာန်၊ ကျောက်လှိမ့်ထိ၊ သွေးစိမ်းတည်၊ ခွဲစိတ်ခံ၊ နာဠာဂိရိ၊ ခေါင်းကိုက်၊ ကျောကုန်းနာ၊ မုယောဆွမ်း၊ ဝမ်းသွေးသွန်၊ ခြောက်နှစ်’လို့ ဆိုတဲ့ ကံကြွေး ၁၂-မျိုးထဲမှာ ကျောကုန်းနာတာ ဘကြောင့်လဲ ..
လက်ဝှေ့ထိုး
ဘဝတစ်ခုမှာ ဘုရားလောင်းက အရပ်ပုတယ်။ လက်ဝှေ့ကျော် တစ်ဦးဟာ ဒေသတစ်ခွင်လုံး အနိုင်ထိုးခဲ့ပြီး ဘုရားလောင်း နေတဲ့ရွာကို ရောက်တော့ ဘုရားလောင်း ဂျပုနဲ့ စိန်ခေါ်ပွဲ ဆင်နွှဲကြရာမှာ ဘုရားလောင်းက စိန်ခေါ်သူကို ခါးရိုးကျိုးတဲ့ထိ ထိုးသတ်နိုင်တယ်။ ဒီအကုသိုလ် ကံကြွေးကြောင့် နောက်ဆုံး ဗုဒ္ဓ ဖြစ်တဲ့ ဒီဘဝမှာ ရံခါ ကျောကုန်းနာတဲ့ ရောဂါကို ခံစားရတယ် (အပဒါန၊၁၊၃၄၉)။
မေ ၉၊ ၂၀၁၈။
---၆၆၆။ ရက်ပြည့်ကုသိုလ်
ဆရာတော်ဘုရား၊ ကလေးများကို ရက် ၁၀၀-ပြည့်၊ တစ်နှစ်ပြည့် ... ကုသိုလ်တွေ လုပ်ပေးတဲ့ အတွက် ကလေးများမှာ ကုသိုလ် အကုသိုလ် မသိသေးလို့ အကျိုး သက်ရောက်မှု ရှိနိုင်ပါသလားဘုရား။
ဒေါ်ဒေါ်လေး (သင်းသင်းဆွေစတိုး)
---သန္ဓေသား
“မြတ်ဗုဒ္ဓ လက်ထက်က ဗောဓိမင်းသားရဲ့ မယ်တော်က ဗောဓိမင်းသားကို သန္ဓေရှိစဉ်မှာ သရဏဂုံ ဆောက်တည်ပေးတယ် (မ၊၂၊၃ဝဝ)”။ “ဤနည်းဖြင့် သရဏဂုံ ဆောက်တည်နိုင်သလား ဟူမူ မဆောက်တည်နိုင်။ စိတ်မပါဘဲ သရဏဂုံ ဆောက်တည်ခြင်း မဖြစ်နိုင်။ သို့ရာတွင် ထိုသန္ဓေသား၏ အစောင့်အရှောက် (အရံ အတား)ကား ဖြစ်သည်သာတည်း”။
“သန္ဓေသား ကြီးပြင်းချိန်၌ မိဘတို့က “ချစ်သား (ချစ်သမီး)၊ မိခင်ဝမ်းမှာ ရှိစဉ်ကပင် ငါတို့သည် ချစ်သား (ချစ်သမီး)အား သရဏဂုံ ဆောက်တည် ပေးခဲ့ပါ၏”ဟု သတိပေးသဖြင့် သားသမီးများက မိမိတို့မှာ သရဏဂုံ တည်ပြီးသူဟု နားလည်ချိန်၌ သရဏဂုံကို တည်ပြီး ဖြစ်တော့၏ (မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၂၆)။
အဓိပ္ပာယ်
မိမိစိတ်မှာ နားလည်ပြီး ခံယူမှပဲ သရဏဂုံကို ဆောက်တည်လို့ ဖြစ်တယ်။ စိတ်မပါဘဲ မဖြစ်နိုင်။ ဒါပေမယ့် မိခင် ဆောက်တည်ပေးတဲ့ သရဏဂုံ ကုသိုလ်ဟာ သန္ဓေသားမှာ အကာအကွယ် ဖြစ်ပြီး အန္တရာယ် ကင်းစေတဲ့ အကျိုးကိုတော့ ရတယ်။
ကလေးငယ်ကို မွေးဖွားပြီးနောက် သိတတ် နားလည် ချိန်ထိ မိဘ ဘိုးဘွားများက ဆက်လက်၍ သရဏဂုံကို ဆောက်တည် ပေးနိုင်တယ်။
ကြီးပြင်းချိန်မှာ ထိုကိစ္စကို ပြောပြလို့ ကလေး နားလည် ရင် အဲဒီ ကလေးကို ပဋိသန္ဓေကပင် သရဏဂုံ တည်လာသူလို့ ဆိုနိုင်တယ်လို့ ဖြစ်ပါတယ်။
အဖြေ
မမွေးဖွားသေးတဲ့ သန္ဓေသားကိုပင် မိဘ ဘိုးဘွားတွေက သရဏဂုံကို ကုသိုလ် ဆောက်တည်ပေးနိုင်ရင် ကလေး ကိုယ်စား ရက်ပြည့်၊ လပြည့်၊ နှစ်ပြည့် ကုသိုလ်များလည်း ပြုပေးနိုင်တာပဲပေါ့။ ဒါကြောင့်..
ရက် ၁၀၀-ပြည့်၊ တစ်နှစ်ပြည့် အချိန်တွေမှာ ကလေးကိုယ်စား မိဘဘိုးဘွားတို့က ကုသိုလ် ပြုပေးနိုင်တယ်။ တတ် နားလည်ချိန်ထိ လုပ်ပေးနိုင်တယ်။ ဒီကုသိုလ်ဟာ ကလေး သက်ရှည် ကျန်းမာဖို့ အထောက်အပံ့ ပြုတယ်။ သိတတ် နားလည်ချိန်မှာ ဒီကုသိုလ်ကို အာရုံပြုပြီး အခက်အခဲကို ကျော်လွှားနိုင် တယ်ဆိုတဲ့ ကုသိုလ်ရဲ့ အကျိုး သက်ရောက်မှုကို မှတ်သားပါ။ စကားမစပ်..
သေသူကိုပဲ သရဏဂုံ တင်တယ်လို့ လူအများ သိနေကြ ပေမယ့် အမှန်က သန္ဓေသားကိုလည်း သရဏဂုံတင်တာပဲ။ ပေမယ့် ... သေသူနဲ့ ဝေါဟာရ တူနေလို့ မေးဖွားစ ကလေးကို “သရဏဂုံတင်”ဆိုတဲ့ ဝေါဟာရကို သုံးနှုန်းရဲကြမယ် မထင်ဘူး။ လုပ်တဲ့ ရည်ရွယ်ချက်ကတော့ အတူတူပါပဲ။
မေ ၉၊ ၂၀၁၈။
---၆၆၇။ လင်းနို့သားနှစ်ဝတ္ထု
ဆရာတော်ဘုရား၊ မဟာသတိပဋ္ဌာန သုတ်တော်ကို နာယူတာလည်း လင်းနို့သား ငါးရာ၊ အဘိဓမ္မာကို နာယူတာလည်း လင်းနို့သား ငါးရာ၊ အတူတူပါလား ဘုရား။ နောက်ပြီး ဒီစကားနှစ်ခုမှာ ကဿပဘုရား လက်ထက်က အဘိဓမ္မာကို နာယူတဲ့ လင်းနို့သား ငါးရာက ဂေါတမဘုရား လက်ထက် ရောက်မှ မဂ်ဖိုလ် ရပြီး မဟာသတိပဋ္ဌာနသုတ်ကို နာယူတဲ့ လင်းနို့သား ငါးရာကတော့ ဒီဘဝမှာတင်ပဲ လူပြန်ဖြစ် ဒီဘဝမှာပဲ သုံးမဂ် သုံးဖိုလ် ရကြတယ်တဲ့ ဘုရား။ အဲ့ဒီ စကားနှစ်ခုကို စိတ်ထဲ သိပ်မရှင်းလို့ လျှောက်ထားခြင်း ဖြစ်ပါတယ် ဘုရား။
တွံတေး အရှင်လေး
---အဘိဓမ္မာ
ဂေါတမဗုဒ္ဓရဲ့ ရှေ့က ပွင့်တော်မူတဲ့ ကဿပဗုဒ္ဓ လက်ထက်မှာ အဘိဓမ္မာဆောင် မထေရ်နှစ်ပါးဟာ လိုဏ်ဂူမှာ နေရင်း အဘိဓမ္မာကို ရွတ်အံကြစဉ် အဲဒီဂူမှာ တွဲလောင်းခို နေကြတဲ့ လင်းနို့ ငါးရာဟာ ထိုရွတ်ဖတ်သံကို ကြားမိရုံနဲ့ အဓိပ္ပာယ်ကို မသိပေမယ့် ကုသိုလ်စိတ် ဖြစ်ပြီး သေလွန်တဲ့အခါ နတ်ပြည်မှာ ဖြစ်တယ်။ ဂေါတမဗုဒ္ဓ ပွင့်ချိန်မှာ လူပြန်ဖြစ်ပြီး ဘုရားရှင်ရဲ့ ယမကပြာဋိဟာကို ကြည်ညိုရာကနေ အရှင်သာရိပုတ္တရာထံ မှာ ရဟန်းပြုကြတယ်။
မြတ်ဗုဒ္ဓဟာ တာဝတိံသာမှာ အဘိဓမ္မာကို ဟောစဉ် ဆွမ်းခံချိန်တိုင်း လူ့ပြည်က အနောတတ်အိုင်မှာ အရှင်သာရိပုတ္တရာကို ပြန်ပြီး ဟောတယ်။ အရှင်သာရိပုတ္တရာကလည်း အဘိဓမ္မာပါရမီရှင်တွေ ဖြစ်ကြတဲ့ အဲဒီ ရဟန်းငါးရာကို တစ်ဆင့် သင်ကြားတယ် (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၇)။
အဘိဓမ္မာကို အရှင်သာရိပုတ္တရာက လင်းနို့ ဖြစ်ဖူးတဲ့ ထိုရဟန်းငါးရာကို ဟောတယ် ဆိုတာတော့ အဘိဓမ္မာအဖွင့် အဋ္ဌသာလိနီ ကျမ်းမှာပါတာ သေချာတယ်။
သတိပဋ္ဌာန်
မဟာသတိပဋ္ဌာန သုတ်ကတော့ ဒီဃနိကာယ် မဟာဝဂ္ဂပါဠိမှာ လာတယ်။ အဖွင့်အဋ္ဌကာထာမှာ လင်းနို့သား ငါးရာနဲ့ ပတ်သက်တဲ့ ဖော်ပြချက် အရိပ်အမြွက်မျှ မတွေ့မိ။ ဒါကြောင့် ဒီအကြောင်းအရာဟာ နိကာယ်အဋ္ဌကထာ ကျမ်းထွက် မဟုတ်လောက်ဘူး။ သဟဿဝတ္ထု = နှစ်သက်ဖွယ် ဖြစ်ရပ်များ (သ =ရှိ၊ ဟဿ = နှစ်သက်ဖွယ်၊ ဝတ္ထု = ဖြစ်ရပ်) ကျမ်းမှာ ..
“တောကျောင်းနေ ရဟန်းတစ်ပါးရဲ့ မဟာပသတိပဋ္ဌာန သုတ် ရွတ်ဖတ်သံကို ကြားရတဲ့ လင်းနို့ငါးရာဟာ သေလွန်တဲ့ အခါ အနီးအနားက ရွာမှာ လူဖြစ်၊ ထိုကျောင်းကိုပင် သွားပြီး ရဟန်းများထံမှ မဟာသတိပဋ္ဌာနသုတ်ကို နာယူပြီး ရဟန်းပြု၊ အထက်မဂ် သုံးခုကိုရ’ကြောင်း ဆိုတယ်။
ကျမ်းစာ
အေပီ ဗုဒ္ဓဒတ္တ မထေရ်ရေးတဲ့ သဟဿဝတ္ထုကျမ်းရဲ့ နိဒါန်းအရ ကျမ်းပြုပုဂ္ဂိုလ်မှာ သီဟိုဠ် မဟာဝိဟာရ ကျောင်းတိုက်နေ အရှင်ရဋ္ဌပါလ ဖြစ်ပြီး သီဟိုဠ် ရှေးရဟန္တာတို့ မိန့်ကြားတဲ့ ဖြစ်ရပ်တွေကို ပါဠိဘာသာနဲ့ ရေးတဲ့ကျမ်း ဖြစ်ကြောင်း သိရတယ်။ ပါဠိဘာသာ မဟာဝံသကျမ်းထက်ပင် ဒီကျမ်းက စောတယ်လို့ ယူဆတယ် (Sahassavatthuppakarana, Foreword, p. XXIV, University of Cenlon Review မှ W. Rahula ရဲ့ သဟဿဝတ္ထုကျမ်း သုံးသပ်ချက်ကိုလည်း ရှု)။
ကျမ်းစာရဲ့ သက်တမ်းကို အေဒီ ၆-ရာစုခန့်ထိ ခန့်မှန်းနိုင်လို့ သမိုင်းတန်ဖိုး မြင့်တဲ့အပြင်၊ မဟာဝိဟာရ အစဉ်အလာကို အခြေခံတဲ့အတွက် နိကာယ်အဋ္ဌကထာ မဟုတ်ပေမယ့် “သဟဿဝတ္ထု’ဟာ လေးစားထိုက်တဲ့ ကျမ်းစာ ဖြစ်တယ်လို့ ဘုန်းကြီး ယူဆတယ်။
သီးခြားမှတ်
ဒါကြောင့် အဘိဓမ္မာ လင်းနို့သား ငါးရာက မြတ်ဗုဒ္ဓ လက်ထက်က ဖြစ်ရပ် ဝတ္ထုဖြစ်ပြီး သတိပဋ္ဌာန် လင်းနို့သား ငါးရာကတော့ နောက်ထပ် နှစ်ပေါင်း ရှစ်ရာကျော် ကြာမှ သီဟိုဠ်မှာ ဖြစ်တဲ့ဝတ္ထု ဖြစ်တယ်လို့ သီးခြားမှတ်ပါ။
မေ ၁၁၊ ၂၀၁၈။
---မိစ္ဆာ မန္တာန် မာတုဂါမ် ဖော်လှန် မတင့်တယ်။ တရား နေလ ဤသုံးဝ ဖုံးက မတင့်တယ်။
အယူမှား၊ ပုဏ္ဏားတို့၏ မန္တာန်၊ မိန်းမ ဤသုံးမျိုးမှာ ဖော်ထား လှန်ထားလျှင် မတင့်တယ်။
လဝန်း နေဝန်း ဗုဒ္ဓဓမ္မတို့ကား ဖုံးကွယ်နေလျှင် မတင့် တယ်။ ပွင့်လင်းမှ တင့်တယ်၏။ (အံ၊၁၊၂၈၆)
၆၆၈။ မအိုအောင် လုပ်နိုင်
ဆရာတော် ဘုရား၊ မကြာမီအချိန် တစ်ခုတွင် ခေတ်သစ် သိပ္ပံ နည်းပညာဖြင့် လူတွေကို မအိုအောင် လုပ်နိုင်လာမည်ဟု ဆိုပါ သည်။ မအိုအောင် လုပ်နိုင်လျှင် မသေအောင်လည်း လုပ်နိုင်ဖို့ မျှော်လင့်နိုင်ပါသည် ဘုရား။ ဗုဒ္ဓဘာသာ အမြင်အရ အဘယ် ကြောင့် အိုရပါသနည်း၊ မအိုအောင် မသေအောင် လုပ်လို့ ရနိုင်ပါသလားဘုရား။
Dr. ခင်မြင့်ထွေး (တိုကျို)
---အလယ်မှာနေ
မကြာခင်က နည်းပညာ တစ်ရှိန်ထိုး တိုးတက်နေတာကို လုံးဝ ကောင်း အနေနဲ့ အကောင်းမြင် ရှုထောင့်က အသံလွှင့် တင်ပြချက်တစ်ခု ကြားလိုက်ရတယ်။ လူတွေ အသက်ရှည် ကျန်းမာပြီး ကိုယ်စိတ် ချမ်းသာလို့ အနာဂတ်မှာ လောကကြီးဟာ နိဗ္ဗာန်ဘုံလို ဖြစ်လာမယ်လို့တောင် ဆိုသူတွေ ရှိတယ်။ ဒါပေမယ့် သဘာဝအရ အဆိုးဟာ အကောင်းနောက်က တစ်နည်းနည်းနဲ့ ကပ်ပြီး လိုက်လာလေ့ ရှိပါတယ်။ နည်းပညာကြောင့် လောကကြီး ပျက်စီးသွားမှာကို စိုးရိမ်နေတဲ့ ပညာရှင်တွေလည်း ရှိတာပါပဲ။
ဘာကြောင့်အို
လူ့ကိုယ်တွင်းမှာ တေဇောဓာတ် (ပူအေးသဘော) လေးမျိုး ရှိတယ် ...... “ဖျားနာစေတဲ့ ပုံမှန် ကိုယ်ငွေ့ထက် လွန်ကဲတဲ့ တေဇော (သန္တပ္ပန)၊ အရွယ်ကို အိုစေတဲ့ တေဇော (ဇီရဏ)၊ ယပ်လေ ခတ်ရလောက်အောင် ပူလောင်စေတဲ့ တေဇော (ဒါဟ)၊ အစာကို ကြေညက်စေတဲ့ ဝမ်းမီး (ပါစက) (မ၊၁၊၂၄၅)။ အဲဒီ လေးမျိုးထဲက ဇီရဏတေဇော လောင်မြိုက်ခံရတဲ့အခါ ရုပ်တွေ လျော့ပါး ဖောက်ပြန်တဲ့အတွက် သတ္တဝါတွေ အိုရတယ်။ ပထမအရွယ်မှာ ရုပ်တွေ တိုးပွား၊ ဒုတိယအရွယ်မှာ တိုးပွားပြီးတိုင်း တည်နေ၊ တတိယအရွယ်မှာ တိုးပွားပြီး ရုပ်တွေ ဆုတ်ယုတ် .. ဒါဟာ ထုံးစံပဲ။
စိတ်ကောင်းမှ
ဗုဒ္ဓဝါဒအရ လောကကို စိတ်က ဦးဆောင်တယ် (စိတ္တေန နီယ တေ လောကော။ သံ၊၁၊၃၆)။ ဒါကြောင့် ကမ္ဘာ့လူသားတွေ စိတ်ပိုင်း ဆိုးရွားရင် ရေမြေ တောတောင် ဥတု အာဟာရတွေ ပျက်စီးတယ်။ ဥတု အာဟာရတွေရဲ့ အထောက်အပံ့ကို မရလို့ လူ့ခန္ဓာကိုယ်မှာရှိတဲ့ ဇီဝိတိန္ဒြေစတဲ့ ကမ္မဇရုပ်တွေ အားနည်းပြီး ဇီရဏ တေဇောတွေ အားကောင်းရင် လူတွေ အိုလွယ်၊ အသက်တို ဆိုတာတွေ ဖြစ်ရတယ်။ နည်းပညာ တိုးတက်မှု နောက်ကိုချည်း လိုက်ရင် အသက်တိုမှာ သေချာတယ်။
မအိုဆေး
မအိုအောင် လုပ်နိုင်တယ် ဆိုတာကို ဗုဒ္ဓဝါဒ ကျမ်းဂန်မှာ မြင်းပါဘူး။ ဇီရဏ တေဇောဓာတ်ကို ကာကွယ်နိုင်တဲ့ ဆေးဝါးတွေ ရှိတယ်။ ဝိဇ္ဇာမယဆေး၊ ရသာယန ဆေးတွေနဲ့ “ဇီရဏတေဇောကို ကာကွယ်နိုင်သတဲ့။ အဓိပ္ပာယ်က မအိုအောင် လုပ်နိုင်တယ်ဆိုတဲ့ သဘောပါ။
အိုခြင်းကို မအိုအောင် တားဆီမှု ပြုနိုင်သည်သာတည်း (သက္ကတေဝ ဇရာယ ပဋိကမ္မံ ကာတုံ။ နေတ္တိ၊၂၁)။ ရသာယန ဆေးမျိုးကား အလွန်ရှည်ကြာသော ကာလတိုင်အောင် အသက်ရှည်ခြင်းကို ဖြစ်စေနိုင်သည်သာတည်း (ရသာယနဘူတံ ဟိ ဘေသဇ္ဇီ သုစိရမ္ပိ ကာလံ ဇီဝိတံ ပဝတ္တေတိယေဝ။ ဝိသုဒ္ဓိ ဋီ၊၁၊၆၄)။ ရှင်တော် ဗုဒ္ဓကိုယ်တိုင်လည်း “ဣဒ္ဓိပါဒ်ကို ပွားများထားသူဟာ သက်တမ်း ပြည့်အောင် သက်တမ်းကျော်အောင် နေနိုင်ကြောင်း” ဟောတော်မူပါတယ် (ဒီ၊၂၊၈၆)။ ဒါပေမယ့်
ဆေးမရှိ
မသေအောင် လုပ်လို့တော့ မရနိုင်ပါဘူး (န ပန သက္ကတေ မရဏဿ ပဋိကမ္မံ ကာတုံ။ နေတ္တိ၊၂၁)။ ဆေးဝါးကြောင့် အတော်အတန် အသက် ပိုရှည်ရင် ရှည်မယ်၊ ဆေးဝါးမှီဝဲ ခွဲစိတ်ပြုပြင်တဲ့ နည်းတွေနဲ့ အိုတာကို ထိန်းနိုင်ဖွယ် ရှိပေမယ့် မသေအောင်တော့ လုံးဝ မလုပ်နိုင်ဘူးလို့ မှတ်သင့်ပါတယ်။
မေ ၁၆၊ ၂ဝ၁၈။
---လူနှင့် ယုံကြည်မှု
ယုံကြည်မှုစနစ် (Believe System)ဆိုတာ ကိုရ်အာန်ကျမ်း နဲ့ မိုဟာမက်ကို ဆိုလိုတာ။ လူတွေနဲ့ ယုံကြည်မှု စနစ်ကို ခွဲခြားပြီး နားလည်ဖို့ အရေးကြီးတယ်။ ဘာကြောင့်ဆို ယုံကြည်မှု စနစ်ကို ဗလီတွေ အားလုံးမှာ သင်ကြား နေကြလို့ပါ။ အယူမသည်းတဲ့ အစ္စလာမ် ယုံကြည်သူတွေ တာကိုရ်အာန်နဲ့ မိုဟာမက်တို့ရဲ့ စကားကို နားမထောင် သူတွေပါပဲ။ Dr. Carl Goldberg, The Logic of Islam (Youtube Video)
၆၆၉။ လူအာပတ်ဖြေခြင်း
ဘုန်းဘုန်း၊ မေးလျှောက်စရာလေး တစ်ခု မေးလျှောက်ခွင့်ပြုပါ ဘုရား။ တပည့်တော်တို့ လူသာမန်တွေမှာ “ကိစ္စ များမြောင် လူတို့ဘောင်”ဆိုတဲ့အတိုင်း အကုသိုလ်နှင့် မကင်းနိုင်ပါ။ ကံငါးပါးအနက် တစ်ခုခုကို ကျူးလွန်မိပါသည်။ ပြုပြီး အကုသိုလ်ကို ကုစားလို့ ရနိုင်ပါသလား။ ကုစားရန် နည်းလမ်း ရှိလျှင် မိန့်ကြားတော်မူပါ ဘုရား။
ဝင်းမေအေး - အထပြ (ငြိမ်း)
---မေးခွန်းကောင်း မေးနိုင်တာကို လေးစားပါတယ်။ အွန်လိုင်းမှာ ဖြေတာဖြစ်လို့ မမှားအောင် ကျမ်းရင်းကို ရှာဖွေရင်း အချိန်ကြာသွားတာပါ။ အောက်ပါ ဗုဒ္ဓဝါဒ ယုံကြည်မှု အခြေခံကို အရင် ဖတ်ကြည့်ပြီးမှ ကျမ်းဆိုနဲ့ အဖြေ ရှာကြည့်မယ် ..
တနုံ့နုံ့မဖြစ်
ကံဆိုတာ ဗီဇသတ္တိ တစ်မျိုး ဖြစ်လို့ အကြောင်း ညီညွတ်ပြီး အချိန်ရောက်မှ သီးပွင့်တယ်။ ဒါကြောင့် အကုသိုလ်ကံတွေကြောင်း မညီညွတ်အောင် မရင့်ကျက်အောင် ရှောင်လို့ တားလို့ ရတယ်။ ပြုမိတဲ့ အပြစ်ကို ကုက္ကုစ္စ၊ ဝိပ္ပဋိသာရ (ပြန်တွေးပြီး တနုံ့နုံ့ စိတ်မချမ်းသာ) ဖြစ်နေရင် အဟောင်းဟာ အသစ်ဖြစ်ပြီး “ခုတ်လေ ပွားလေ” ဖြစ်တတ်တယ်။ ဒါကြောင့် ကုက္ကုစ္စ၊ ဝိပ္ပဋိ-သာရ ဖြစ်မနေဖို့ အရေးကြီးပါတယ်။
အာပတ်ပိမယ်
စိတ်ကို အစိုးမရတဲ့ ပုထုဇဉ် ရဟန်းတွေအဖို့ လောဘ ဒေါသ စိတ်ရိုင်း ဝင်ချိန် အာပတ်သင့်တာပဲ။ အာပတ် သင့်တာကို တစ်သက်လုံး ထားရင် တရားပါ့မလား။ အာပတ်ဖြေခွင့် မရှိရင် ပုထုဇဉ် ရဟန်းအဖို့ အာပတ်တွေ ပိုပြီး ပျံလွန်တော်မူစရာ ရှိတယ်။ ဒါကြောင့် အလောဘ အဒေါသဆိုတဲ့ စိတ်ယဉ်တို့ လွှမ်းမိုးချိန်မှာ ထိုအာပတ်တွေ ငြိမ်းသွားအောင် ရှင်တော်ဗုဒ္ဓက အာပတ်ဖြေခွင့် ပေးထားပါတယ်။
“အာပတ်ဖြေ’ဆိုတာ ဖြစ်ပြီး အပြစ်ကို “လျှော်”ပစ်တာ၊ ဘုရားအမိန့်နဲ့ အပြစ်ကို ပယ်ပစ်တာမျိုး မဟုတ်ဘူး။ မတိုးပွားဘဲ ရပ်တံ့သွားအောင် လုပ်ခြင်းသာ ဖြစ်ပါတယ်။ အာပတ်ကြောင့် ဖြစ်ရတဲ့ အကုသိုလ်ကို ကုသိုလ်နဲ့ အရှိန် သတ်လိုက်တဲ့ သဘောပါပဲ။
သမ္မပ္ပဓာန်
အဘိဓမ္မာအရ ကုသိုလ်ဖြစ်စေ အကုသိုလ်ဖြစ်စေ ပြုမိပြီဆိုရင် ထိုသတ္တိဟာ သာမန်နဲ့ မပျက်တော့ဘူး။ အချို့ ကံဆိုရင် နိဗ္ဗာန်ရတဲ့အထိ လိုက်တယ်။ အချို့ကံပဲ မျိုးစေ့ပုပ်လို အကျိုးမပေးတော့တဲ့ “အဟောသိကံ (ကံပုပ်)” ဖြစ်သွားတာ။ ဒါပေမယ့် ဘယ်ကံက ကံပုပ်လဲ ဆိုတာကို မသိနိုင်ဘူး။ ပုထုဇဉ်မှန်ရင် အကုသိုလ် တစ်ခုခုကို ပြုမိမှာပဲ ဖြစ်လို့ “ဖြစ်ပြီး အကုသိုလ်ကို ဒီအတိုင်း ပစ်မထားဘဲ ထပ်မဖြစ်အောင် ကြိုးစား’တာကို သမ္မပ္ပဓာန် ကုသိုလ် ဖြစ်ကြောင်း မြတ်ဗုဒ္ဓ ဟောကြားပါတယ်။
အကုသိုလ် အပြစ်ကြီးပုံနဲ့ အပါယ်ဘေးကိုပဲ သိနေပြီး ပုထုဇဉ် သဘာဝအရ ဖြစ်ရတဲ့ အကုသိုလ်ကို ဘယ်လို ဖြေလျှော့ရတယ် ဆိုတာကို မသိရင် ကြောက်စိတ်ဝင်၊ ကုက္ကုစ္စတွေ ဖိစီးပြီး အသေမှားနိုင်တယ်။ တစ်ချို့ အကြောက် လွန်ပြီး ယုံကြည်မှု ပြောင်းသွားတာမျိုးလည်း ရှိတယ်။ ဒါကြောင့် အကုသိုလ် ဖြေလျှော့နည်းကို နားလည်သင့်တယ်။ ဆက်ဖတ်ကြည့် .
အယူမှား
နိဂဏ္ဌနာဋပုတ္တရဲ့ တပည့် ရွာသူကြီး တစ်ဦးအား မြတ်ဗုဒ္ဓ မိန့်ပုံက .. “ရွာသူကြီး၊ လောကမှာ ဆရာအချို့ဟာ သူ့အသက်သတ်သူ ခိုးသူ ကာမဖောက်ပြန်သူ မမှန်ပြောသူ မှန်ရင် အပါယ်ကျတယ်လို့ ဟောပြောတယ်။ ထိုဆရာရဲ့ တပည့်တွေလည်း “ငါတော့ သူ့အသက် သတ်မိပြီ၊ ခိုးမိပြီ၊ ကာမဖောက်ပြန်မိပြီ၊ မမှန် ပြောမိပြီ၊ ဒီပြစ်မှုတွေကို ကျူးလွန်မိတဲ့ အတွက် ငဖြင့် အပါယ်ကျသူ ဖြစ်ပြီ”လို့ ထင်သွားတယ်။ ဒါဟာ အယူမှားပဲ။ ရွာသူကြီး၊ အဲဒီစိတ်ကို မစွန့်ရင် ငရဲကျတယ်”။
အာပတ်ဖြေ
“ရွာသူကြီး၊ မြတ်စွာ ဘုရားရဲ့ တပည့်တွေကတော့ “ငါသည် သူ့အသက်ကို သတ်မိပြီ။ ဤသို့ သတ်မိခြင်း သည် မကောင်း။ သို့သော် သတ်မိလေခြင်းဟု နှလုံးမသာ ဖြစ်နေ၍လည်း ပြုမိတာ ပျက်မသွား၊ မပြုမိရာလည်း မရောက်တော့။ ဒါကြောင့် ဤသတ်မိသည့် ကိစ္စကို လုံးဝမစဉ်းစားဘဲ နောင်တစ်ဖန် မသတ်မိအောင်ဘဲ ငါ ရှောင်ကြဉ်မယ်”လို့ ဆင်ခြင်တယ်။ ဒီနည်းနဲ့ မကောင်းမှုကို လွန်မြောက်နိုင်တယ် (သံ၊၂၊၅ဝ၄)”။ (ခိုး၊ ကြာခို၊ လိမ်ညာ စတဲ့ ဒုစရိုက် ဆယ်ပါးလုံး အတူတူ ဆင်ခြင်ပါ။) ဒီနေရာမှာ ဆင်ခြင်ခြင်း၊ ဆုံးဖြတ်ခြင်း၊ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း တွေနဲ့ ပြုမိတဲ့ ဒုစရိုက်ရဲ့ အကုသိုလ် အရှိန်ကို တားဆီးနိုင်ကြောင်း မြတ်ဗုဒ္ဓ ဟောတော်မူလိုတာ ဖြစ်ပါတယ်။
ထွက်ပေါက်
အဲဒီလို ဆင်ခြင်စဉ်မှာ နောင်အခါ တကယ် မလုပ်တော့ဘူး ဆိုတဲ့ စိတ်မျိုး ရှိနေရမယ်။ နောင် ကျူးလွန်မိရင်လည်း ထပ်ပြီး ဆင်ခြင်ပါ။ ဘုန်းကြီးတွေ အာပတ်သင့်ရင် ထပ်ပြီး အာပတ် ဖြေသလိုပါပဲ။ အာပတ်ဖြေလိုက် ထပ်လုပ်လိုက်နဲ့ ဘာထူးသ လဲ။ အင်း... အဘိဓမ္မာအရ လူ့စိတ်ဆိုတာ တစ်စက္ကန့်အတွင်း အမျိုးမျိုး ပြောင်းလဲ နေတာပဲ။ ကျူးလွန်မိတုန်းက အကုသိုလ် စိတ်၊ ဆင်ခြင်စဉ်မှာ ကုသိုလ်စိတ်ပေါ့။ ဒီနည်းနဲ့ အကုသိုလ် ကုက္ကုစ္စကို ဖျောက်ပစ်လိုက်ပြီး အကုသိုလ်ရဲ့ ထွက်ပေါက်ကို ရနိုင်ပါတယ်။
ဒုစရိုက်ကို မလုပ်နဲ့၊ လုပ်မိရင် နောင်တ ဖြစ်မနေနဲ့၊ အထက်ပါ အတိုင်း ဆင်ခြင်ပြီး ကုသိုလ် ဖြစ်အောင် လုပ်ပါလို့ တိုက်တွန်းလိုရင်း ဖြစ်ပါတယ်။
မေ ၁၇၊ ၂၀၁၈။
---၆၇၀။ မစ္ဆရိယငါးမျိုးနဲ့ သောတာပန်
ဆရာတော် ဘုရား၊ အွန်လိုင်း ပို့စ်တစ်ခုတွင် “မစ္ဆရိယငါးမျိုးကို မပယ်ဘဲ သောတာပန် မဖြစ်နိုင်”ဟု ပူးတွဲပါ ကျမ်းစာကို ကိုး ကားပြီး ဆိုပါသည်။ သောတာပန်သည် ဣဿာနှင့် မစ္ဆရိယကို ပယ်ရမည်ဟု ယူဆသော အဓိပ္ပာယ်ဟု ထင်ပါသည်။ ဖော်ပြပ ကျမ်းဂန်စကားနှင့် သောတာပန် ဣဿာ မစ္ဆရိယပယ်ခြင်း မပယ်ခြင်းကို ရှင်းပြပေးစေလိုပါသည် ဘုရား။
PPS
---ပူးတွဲပါအဆို
ပူးတွဲ ပို့လိုက်တဲ့ ကျမ်းစာ မူရင်းအဆိုကို ဖတ်ကြည့်တော့ “ကျောင်း၌ ဝန်တိုခြင်း အမျိုးဒါယကာ၌ ဝန်တိုခြင်း လာဘ် (ပစ္စည်း)၌ ဝန်တိုခြင်း ဂုဏ်အဆင်း၌ ဝန်တိုခြင်း သူ့ကျေးဇူးကို မသိခြင်း ... ဤတရား ငါးမျိုးကို မပယ်ဘဲ ပဌမဈာန် ဒုတိယ ဈာန် တတိယဈာန် စတုတ္ထဈာန်ကို ရောက်ရန်၊ သောတာပတ္တိ ဖိုလ် သကဒါဂါမိဖိုလ် အနာဂါမိဖိုလ် အရဟတ္တဖိုလ်ကို မျက်မှောက်ပြုရန် မထိုက် (အံ၊၂၊၂၃၉)’လို့ ဖြစ်ပါတယ်။
ပယ်ပုံ ၃-မျိုး
ကိလေသာကို ပယ်တဲ့အခါ .. “ဝိက္ခမ္ဘနပယ် = လောကီ သမာဖြင့် နီဝရဏစသည်ကို ပယ်ခြင်း၊ တဒင်္ဂပယ် - ဝိပဿနာ ဉာဏ်ဖြင့် ဆန့်ကျင်ဘက် ကိလေသာကို ပယ်ခြင်း၊ သမုစ္ဆေဒ ပယ် = သံယောဇဉ် စသည်ကို မဂ်ဉာဏ်ဖြင့် အကြွင်းမဲ့ ပယ်ခြင်း’လို့ ပယ်ပုံ သုံးမျိုး ရှိတယ်။
လောကီဈာန် ၄-ပါးနဲ့ မစ္ဆရိယ ငါးမျိုးကို အကြွင်းမဲ့ မပယ်တာ သေချာတယ်။ ဒါကြောင့် ဖော်ပြပါ ပါဠိတော်အရ မစ္ဆရိယ ငါးမျိုးကို .. “၁) လောကီ ဈာန်သမာဓိနဲ့ ဝိက္ခမ္ဘန (သမာဓိအား ခွာထား၊ ကင်းနေ)အနေနဲ့ ပယ် ၂) ဝိပဿနာဉာဏ်နဲ့ တဒင်္ဂ (သတိနဲ့ ရှုမှတ်နေစဉ် အတွင်း) ပယ် ၃) မဂ်ဉာဏ် ၄- ပါးနဲ့ သမုစ္ဆေဒ (အကြွင်းမဲ့ အမြစ်ပါမကျန်) ပယ်”လို့ ထိုက် သည် အားလျော်စွာ ယူရတယ်။
သမုစ္ဆေဒ
အနာဂမ်နဲ့ ရဟန္တာတို့ အတွက် မစ္ဆရိယ ငါးမျိုးကို သမုစ္ဆေဒ အနေနဲ့ ပယ်တာကို အထူးပြောဖွယ် မလိုပေမယ့် သောတာပန်၊ သကဒါဂါမ်ကျတော့ သမုစ္ဆေဒ အနေနဲ့ ပယ်မပယ် ဆိုတာကိုပဲ ကြည့်ရမှာ ဖြစ်လို့ ယခင် ဘုန်းကြီး ဖော်ပြခဲ့တဲ့ အဓိပ္ပာယ်ဆီ ကိုပဲ ပြန်ရောက်သွားပါတယ်။ အဲဒါက ...
အဋ္ဌကထာ ကျမ်းတွေမှာ ပါတဲ့ “ဣဿာမစ္ဆရိယသံယော ဇနံ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေန ပဟီယတိ’ဆိုတာကို အစဉ်အလာ ဘိဓမ္မာ အရကောက်တွေနဲ့ အညီ “သောတာပန်သည် ဣဿာနဲ့ မစ္ဆရိယကို တနကရ (အပါယ်ကို ရောက်စေတဲ့အထိ မဖြစ် ခြင်း) အနေနဲ့ ပယ်တယ်”လို့ ယူဆတယ်ဆိုတဲ့ အဓိပ္ပာယ်ပါ။
မေ ၁၈၊ ၂၀၁၈။
---၆၇၁။ သူဂုဏ်ကိုမြောက်
ဘုန်းကြီး ဘုရား၊ ဖေ့စ်ဘွက်ခ် ပို့စ်တစ်ခုမှာ ဘုန်းကြီး တစ်ပါး က အနန္တသူရိယ အမတ်၏ စိတ်ထားသည် ယေရှု ခရစ်တော် ၏ စိတ်ထားထက် သာသည်ဟု ဆိုထားပါသည်။ အဲဒီလို ဆိုသင့်ပါသလား ဘုရား။ ဖြစ်နိုင်လျှင် “အဖ ဘုရားသခင်၊ ရန်သူ ကို ခွင့်လွှတ်ပေးပါဟု သမ္မာကျမ်းမှာ ပါမပါကိုလည်း သိလိုပါသည် ဘုရား။
အရှင်ဇဝန (တောင်သာ)
---ထိနက်ဟန်
ထိနက်ဟန်ဆိုတာ ဗီယက်နမ်လူမျိုး မဟာယာာန ဘုန်းကြီးရဲ့ နာမည်။ လူမည်း ခေါင်းဆောင် မာတင် လူသာကင်းက နိုဗဲလ် ငြိမ်းချမ်းရေးဆု ပေးမယ့် အမည်စာရင်းမှာ .. ဒီဘုန်းကြီးကို ထည့်သွင်းဖူးတယ်။ လူမည်း တီဗွီစတား သူဌေးမ အိုပရာဝင်း ဖရေးစ်က ဒီဘုန်းကြီးကို အင်တာဗျူးရာမှာ “ယေရှုကို ယုံပါသ လား’လို့ မေးတော့ ‘ကျုပ် ယေရှုကို ကြည်ညိုပါတယ်။ ယေရှု ခရစ်တော်က အနောက်တိုင်းရဲ့ ဗုဒ္ဓပါပဲ”တဲ့။
နားလည်ပုံ
အိုပရာနဲ့ သူနဲ့ အင်တာဗျူးကို ကမ္ဘာက စောင့်ကြည့်နေမှာကို ထိနက်ဟန် ကောင်းကောင်း သိတယ်။ ဒီတော့ ခရစ်တော်ကို ကြည်ညိုတဲ့ ကမ္ဘာ့ ပရိသတ်ကြီးရဲ့ စိတ်ကို ဘာလို့ ခလုတ် တိုက်မှာလဲ။ မဆန့်ကျင်ဘဲ သွားမှသာ ကိုယ့် မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ ဓမ္မကို သူတို့နားထဲ သွင်းနိုင်မှာပေါ့။ သူတစ်ပါးရဲ့ အယူအဆကို ဖိခြင်း နှိပ်ခြင်း နှိမ်ခြင်း စော်ကားခြင်း မောက်မာခြင်းတွေဟာ မိမိရဲ့ အယူအဆ ညံ့ဖျင်းတာကို ဖော်ပြရာရောက်တယ်။
အချင်းဝက်
မြတ်ဗုဒ္ဓတို့ ခေတ်က ရသေ့ ရဟန်း ပရိဗိုဇ်တွေဟာ အိန္ဒိယ တစ်လွှား လှည့်လည်ပြီး မိမိတို့ဝါဒကို လွတ်လပ်စွာ တင်ပြ ငြင်းခုံ ဆွေးနွေးကြပေမယ့် အချင်းချင်း ရန်မပြုကြဘူး။ အယူ သီးတွေ ရောက်လာပြီးမှ အိန္ဒိယမှာ လူတွေ အမြောက်အမြား သေကြရတယ်။ စက်ဝိုင်းတစ်ခုရဲ့ အချင်းဝက် တိုသလောက် အဝိုင်းအဝန်း ကျဉ်းသွားတာပဲ။ ယုံကြည်မှု အချင်းဝက် ရှည် ဖို့လိုတယ်။ အချင်းဝက် တိုလေ မတိုးတက်လေဘဲ။
လုပ်ပြမှ
မိမိရဲ့ အဆုံးအမက ပိုကောင်းပါတယ်လို့ တတွတ်တွတ် ချီးမွမ်းနေတာထက် ကိုယ်တိုင်က အဲဒီ အဆုံးအမ ကို လက်တွေ့ကျင့်သုံးလို့ ဘယ်လို အသုံးဝင်ဖူးတယ် ဆိုတာကို ယုတ္တိရှိအောင် တင်ပြတတ်ရင် ပိုကောင်းမယ်။ အမေရိကန် ကမ္မဋ္ဌာန်းဆရာကြီး ဂျိုးဆက် ဂိုးလ်စတိန်းဆိုရင် သူကိုယ်တိုင် မေတ္တာကို လက်တွေ့ အသုံးချလို့ ဘယ်လို အဆင်ပြေသွားတယ် ဆိုတာမျိုးကို တွင်တွင် ပြောလေ့ရှိတယ်။ အတုယူစရာပါ။
မဖတ်ဖူး
သမ္မာကျမ်းစာမှာ ပါတယ်ဆိုတဲ့ မေးခွန်းထဲက စာသားမျိုးကို ဘုန်းကြီး မဖတ်ဖူးပါ။ ဓမ္မဟောင်း ၃၉-ကျမ်း၊ ဓမ္မသစ် ၂၇-ကျမ်းထဲမှာ ဘယ်ကျမ်း၊ အခန်းကြီး ဘယ်ရွေ့၊ အခန်းငယ် ဘယ်မျှဆိုတာကို ထိုပို့စ်ရှင် ဖော်ပြ သင့်တာပေါ့။ အထူးသဖြင့် ဝါဒတစ်ပါးရဲ့ ကျမ်းစာကို ကိုးကားရင် သေချာဖို့ လိုပြီး ဖော်ပြစာသားရဲ့ ဆိုလိုတဲ့ အဓိပ္ပာယ်မှန်ကို အဲဒီဘာသာဝင်တို့ လက်ခံတဲ့အတိုင်း ဖော်ပြမှလည်း မျှတနိုင်မယ်။
မှတ်ချက်
အရှင်ဘုရား၏ အယူအဆကို လက်ခံပါသည်။ နေရာတိုင်းမှာ ဉာဏ်နှင့် ယှဉ်ပြီးမှ လုပ်တာ အလွန်ကောင်းသည့် လုပ်ရပ်ဟု ယုံကြည်ပါသည်။
စိုးမင်း
ဦးတင်ပါသည် ဘုရား။ သည်လို ဒွိဟဖြစ်ဖွယ် မေးခွန်းများကို အထောက်အထားနဲ့ ဖြေပြနိုင်တာဟာ အားလုံးအတွက် သံသယ ရှင်းစေပါတယ်။ အတုမရှိ မြတ်စွာ ဘုရား၊ အနန္တဂုဏ်အင်နှင့် ပြည့်စုံတော်မူသော မြတ်စွာ ဘုရားဟု အကြွင်းမဲ့ ယုံကြည်ပါသည် ဘုရား။
စိုးမင်း
မေ ၁၉၊ ၂၀၁၈။
---၆၇၂။ ဘုန်းတော်အနန္တ
ဆရာတော် ဘုရား၊ မြတ်စွာဘုရားဟာ တစ်ချို့ နေရာမှာ အားနည်းချက် ရှိလို့ “မဟာကဿပသည် ငါ ဘုရားထက် သာ လွန်သူ ဖြစ်၏ဟု ချီးမွမ်းခဲ့ကြောင်း ကဿပသံယုတ် ပါဠိတော် များမှာ ဖတ်ပ’ဟု ရဟန်းတစ်ပါး ရေးထားသည်ကို တွေ့ရပါ သည်။ ဓမ္မပဒဋ္ဌကထာမှာ ပါသည်ဟုလည်း ဆိုပြန်ပါသည်။ မှန်ပင် မြတ်စွာဘုရားက ထိုသို့ မိန့်ကြားပါသလား ဘုရား။
တပည့် လှိုင်မျိုး (သာသနာရေး)
---မတွေ့မိ
ကဿပသံယုတ်မှာ သုတ်ပေါင်း ၁၃-ခု ရှိတယ် (သံ၊၁၊၃၉၉-၄၂၂)။ အဲဒီ အထဲမှာတော့ ဖော်ပြပါ အဓိပ္ပာယ်မျိုး မတွေ့မိဘူး။ ပါဠိတော်မှာ မပါရင် ယင်းအဋ္ဌကထာမှာလည်း ပါဖွယ်မရှိ။ ဓမ္မပဒဋ္ဌကထာ (၂၊ ၁၈၇)မှာ ဆိုပုံက .. “ရဟန်းတို့၊ ငါ့ရဲ့ သားတော် မဟာကဿပလို ရဟန်းမျိုးကို နတ်လူတို့ ချစ်မြတ်နိုး တယ်။ နတ်လူတို့က မဟာကဿပလို ရဟန်းကို ပစ္စည်းလေးပါးနဲ့ ပူဇော်ကြသည်သာ”လို့ပဲ မိန့်ပါတယ်။ “မဟာကဿပက ငါဘုရားထက် သာလွန်တယ်’လို့ မိန့်ဆိုကြောင်း မတွေ့မိဘူး။
မပိုပါနဲ့
လူငယ်တွေက မြတ်စွာဘုရားနဲ့ မထေရ်တွေကို ကျော်လွန်ပြီး အရှင်မဟာကဿပကိုပဲ မုန့်လှူတယ်ဆိုတာကို အခြား အဓိပ္ပာယ် တစ်မျိုး ယူသင့်တယ်။ ဥပမာ ... သီလအကျိုးကို ညွှန်ပြချင်လို့ သို့မဟုတ် အရှင်မဟာကဿပကို ချီးမွမ်းချင်လို့ စသည်။ လိုတာထက် ပိုပြောရင် အဓိပ္ပာယ်တွေ ကမောက်ကမ ဖြစ်သွားနိုင်တယ်။ မြတ်စွာဘုရားလည်း အချို့ နေရာမှာ အားနည်းချက် ရှိတယ် ဆိုတာမျိုး ဖြစ်သွားမှာပေါ့။ ဒီလို ဖြစ်ရင် ဘုရားရှင်တို့သာ ပိုင်ဆိုင်နိုင်တဲ့ “အရာအားလုံးကို ဉာဏ်ရှေ့သွားပြီး ပြုတယ် ပြောတယ်’ ‘သဗ္ဗညု’ ‘ဘဂဝါ”ဆိုတဲ့ ဂုဏ်တော်တွေကို ပုတီးစိပ်ဖို့ ခက်မသွားနိုင်ဘူးလား။
အ.ဒုတိယ
ဒုတိယ ပါရာဇိက သိက္ခာပုဒ်ကို မဖွင့်ခင် နိဒါန်းချီရာမှာ အဋ္ဌကထာ ဆရာမြတ်က “ဒုတိယံ အ.ဒုတိယေန ယံ ဗုဒ္ဓေန ပကာ သိတံ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၄၇)’လို့ မိန့်ပါတယ်။ အဲဒီ အထဲက “အ.ဒုတိယ”ဆိုတဲ့ စကားလုံးကို ဋီကာမှာ “အ.ဒုတိယေနာတိ အ.သဒိသေန (ဝိမတိဋီ၊၁၊၁၆၃)”လို့ ဖွင့်တယ်။ “အ.ဒုတိယ’ကို “အ.သဒိသ’လို့ ယူရတယ်။ အဓိပ္ပာယ်က “အတူမရှိသော” သို့မဟုတ် “အတူမရှိသူ”လို့ ဖြစ်ပါတယ်။
မြတ်စွာဘုရားဆိုတာ ဘုန်းတော် ကံတော် ဉာဏ်တော် အရာမှာ မည်သူနှင့်မျှ မနှိုင်းယှဉ်ကောင်းပါဘူး။
ပါရမီမတူ
ဘုရားဖြစ်ဖို့ လေးအသင်္ချေနဲ့ ကမ္ဘာတစ်သိန်း ပါရမီ ဖြည့်ရတယ်။ အရှင်သာရိပုတ္တရာနဲ့ အရှင်မဟာမောဂ္ဂလ္လာန်တို့လို အဂ္ဂသာဝကတွေက တစ်အသင်္ချေနဲ့ ကမ္ဘာတစ်သိန်း၊ အရှင်မဟာ ကဿပလို မဟာသာဝကတွေက ကမ္ဘာတစ်သိန်းပဲ ဖြည့်ရလို့ မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ ဘုန်းပါရမီကို မည့်သည့် အဂ္ဂသာဝက မဟာသာဝကတွေမှ မယှဉ်နိူင်ဘူး။ ဒါကြောင့် “ဘုန်းတော်အနန္တ၊ ကံတော်အနန္တ ဉာဏ်တော်အနန္တ .. စကြဝဠာ ကမ္ဘာမိုးမြေ ဖြန်းဖြန်းကျိုးမျှ .. တန်ခိုးတော် အနန္တနဲ့ .. ပြည့်စုံတော်မူသော လို့ မြတ်စွာ ဘုရားရှင်တို့ရဲ့ ဂုဏ်တော်ကို ချီးကျူး ဖွဲ့ဆိုကြတာပေါ့။ ဒါပေမယ့်..
ကွဲပြားနိုင်
သာဝကတွေ ကြားမှာတော့ ကွာဟချက် ရှိနိုင်တယ်။ ဥပမာ တန်ခိုးအရာမှာ အရှင်မောဂ္ဂလ္လာန်ဟာ မြတ်စွာဘုရား ပြီးရင် အတော်ဆုံး ဖြစ်လို့ အရှင်သာရိပုတ္တရာ အပါအဝင် အခြားသာဝကတွေ အားလုံးထက် သာတယ်လို့ ဆိုနိုင်တယ်။ အဲဒီလိုပဲ ဓုတင်အရာမှာ အရှင်မဟာကဿပဟာ မြတ်စွာဘုရား ပြီးရင် သာဝက အားလုံးထက် သာတယ်။ ဘာလို့ဆို .. ထို ရှင်မြတ်တို့မှာ အဲဒီလို ဖြစ်လာဖို့ ဆုတောင်းအထူး ရှိထားလို့။ ဒါပေမယ့် မြတ်စွာ ဘုရားထက် သာလွန်တယ်လို့တော့ မဆို စကောင်းပါဘူး။
မှတ်ချက်များ
သာဓု သာဓု သာဓုပါ ဘုရား။ တပည့်တော်လည်း ဖတ်မိ လိုက်ပါတယ် ဘုရား။ လေးအသင်္ချေနဲ့ ကမ္ဘာတစ်သိန်း ပါရမီ ဖြည့်ကျင့် ခဲ့ရတဲ့ မြတ်ဗုဒ္ဓထက် တပည့်သာဝက ဖြစ်သူက သာလွန်တယ်လို့ ပြောတာကို ဘဝင် မကျနိုင် ပါဘူး။ သို့ပေမယ့် တပည့်တော်တို့လို ငယ်ရွယ်သူ အနေနဲ့ ပါဠိစာပေကို မဖတ်တတ်သည့်အတွက် သို့လော သို့လော ဖြစ်ရပါတယ်။ အရှင်ဘုရားရဲ့ တရားစာကို ဖတ်ရ လို့ စိတ်ထဲ ရှင်းရပါပြီ ဘုရား။
ရဲမင်းထွဋ်
ဦးတင်ပါသည် ဘုရား။ သည်လို ဒွိဟဖြစ်ဖွယ် မေးခွန်း များကို အထောက်အထားနဲ့ ဖြေပြနိုင်တာဟာ အားလုံးအတွက် သံသယ ရှင်းစေပါတယ်။ အတုမရှိ မြတ်စွာ ဘုရား၊ အနန္တဂုဏ်အင်နှင့် ပြည့်စုံတော်မူသော မြတ်စွာ ဘုရား ဟု အကြွင်းမဲ့ ယုံကြည်ပါသည် ဘုရား။
စိုးမင်း
မေ ၂၁၊ ၂၀၁၈။
၆၇၃။ ဒီပနီကို ဖတ်ပါ
ဆရာတော်ဘုရား၊ ဗုဒ္ဓဓမ္မကို တီးမိခေါက်မိ ဖြစ်အောင် လေ့လာသူ တစ်ယေက် အနေနဲ့ ဖတ်သင့်သော စာအုပ်ကောင်းများကို ညွှန်ကြားပေးစေလိုပါသည် ဘုရား။
တိုးတိုး (ရွှေမြေ)
---ဆန္ဒရှိမှ
စာရေးဆရာကြီး ဇေယျကို လူငယ်တစ်ယောက်က စာကောင်း ပေကောင်းကို ညွှန်းပါဆိုတော့ ဆရာကြီးက ကျီးသဲလေးထပ် ဆရာတော်ကြီးရဲ့ “စွယ်စုံကျော်ထင်ကျမ်း”ကို ညွှန်းလိုက်သတဲ့။ သုံးလလောက်အကြာ ပြန်တွေ့တော့ လူငယ်က “ပျင်းစရာကြီး၊ ပြောသလောက် မဟန်ပါဘူး”လို့ ပြန်ပြောသတဲ့။ လောကမှာ မကြိုက်တဲ့စာ၊ နားမလည်တဲ့စာ သဘောမပေါက်နိုင်တဲ့စာသာ ရှိပြီး မကောင်းတဲ့ စာလို့ မရှိပါဘူး။ အရေးကြီးတာက ဖတ်ချင် နားလည်ချင်တဲ့ ဆန္ဒ ပြင်းပြဖို့ပဲ လိုပါတယ်။
အခြေခံ
ဓမ္မစာပေကို ဖတ်ရင် နားလည်သလိုလို ထင်တာတောင် တကယ် နားလည်ရဲ့လားလို့ ကိုယ့်ဟာကိုယ် လျှော့တွက်ပြီး သိအောင် အကြိမ်ကြိမ် ပြန်လေ့လာရတယ်။ အနည်းဆုံး အဘိဓမ္မာ သင်္ဂြိုဟ်လောက် သင်ထားဖူးတဲ့ အခြေခံနဲ့ဖတ်မှ နားလည်နိုင်တယ်။ ဒီစာမျိုးကလည်း ကိုယ့်ဟာကို ဖတ်လို့ နားမလည်နိုင်ဘူး။ ဆရာနဲ့ သေချာ သင်ယူမှ နားလည်နိုင်တာမျိုး။ ဒါပေမယ့် ဘာမှ မဖတ်ဘဲနေရင် ဘာမှ သိလာမှာ မဟုတ်လို့ နားလည်ချင်တဲ့ ဆန္ဒနဲ့ပဲ တရွေ့ရွေ့ ဖတ်ယူရမှာ။
လယ်တီ
ဘုန်းကြီးကတော့ လယ်တီဒီပနီ အားလုံး နီးပါးကို ဖတ်ဖူးတယ်။ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒီပနီကို အနှစ်သက်ဆုံးပါ။ ဒါကြောင့် သာမန် အခြေခံနဲ့ ဖတ်လို့လည်း နားလည်နိုင်၊ ကျမ်းဂန်နဲ့လည်း ညီညွတ်လို့ စိတ်အချရဆုံး ဖြစ်တဲ့ လယ်တီ ဆရာတော်ကြီးရဲ့ ဒီပနီကျမ်းတွေကို ညွှန်းလိုပါတယ်။
အင်း ... ခေတ်ပေါ် ဘာသာရေး စာအုပ်ကို ဖတ်မယ် ကြံရင်တော့ စာရေးတဲ့ လူကို အရင်ဆုံး လေ့လာပါ။ အပြော ကောင်းခြင်း၊ ဘွဲ့တွေ ရခြင်းနဲ့ အလွန်ကြီး မပတ်သက်ဘူး။ ဗုဒ္ဓဓမ္မကို သူကိုယ်တိုင် အမှန်အတိုင်း သိရဲ့လား၊ တာဝန်ရှိရှိ လေးလေးစားစား တင်ပြရဲ့လား ဆိုတာပဲ အရေးကြီးတယ်။
အင်္ဂလိပ်
အင်္ဂလိပ်လို ဖတ်ဖို့ စိတ်သန်ရင် ... အမေရိကန်လူမျိုး ရှေးဦး ဗုဒ္ဓဝါဒီ ဗိုလ်မှူးကြီး ဟင်နရီ စတီးလ် အိုလ်ကော့တ် ရေးတဲ့ The Buddhist Catechism by Henry Steel Olcott (“ဗုဒ္ဓဝါဒအမေးအဖြေကျမ်း’ အမည်နဲ့ ဘုန်းကြီး ဘာသာပြန်ထားပါတယ်)ကို ညွှန်းလေ့ ရှိပါတယ်။ ထေရဝါဒနဲ့ ညီညွတ်ခြင်း၊ စာမျက်နှာ နည်းခြင်း၊ ဖတ်ရတာ လွယ်ကူခြင်းတို့ကြောင့်ပါ။ အွန်လိုင်းမှာ ဒေါင်းလုဒ် လုပ်လို့ ရလွယ်ပါတယ်။ အခြေခံ ဗုဒ္ဓဝင်စကား ပြေ အနေနဲ့တော့ Shakuntala Masani ရေးတဲ့ Gautama, The Story of Lord Buddha ကိုညွှန်းလိုပါတယ်။ ကျမ်းဂန်၊ ယုတ္တိ၊ အတွေး ပေါင်းစပ်ထားပြီး အရေးညက်လို့ပါ။
မေ ၂၃၊ ၂၀၁၈။
---၆၇၄။ မဟာမုနိဘုရား
ဘုန်းကြီး ဘုရား၊ မန္တလေး မဟာမုနိဘုရားကို ဘယ်အချိန်က ဘယ်ဘုရင် သွန်းလုပ်ခဲ့ပါသလဲ။ မဟာမုနိ သို့မဟုတ် မဟာမြတ်မုနိဆိုတဲ့ အမည်ရဲ့ အဓိပ္ပာယ်ကိုလည်း သိလိုပါသည်။ ဒီအမည်ဟာ မဟာယာနနဲ့ ပတ်သက်မှု ရှိတယ်ဆိုတာနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ဘုန်းကြီး ဘယ်လို ယူဆပါသလဲ ဘုရား။
အရှင်ပညာသီဟ (မြေပုံ)
---သွန်းလုပ်သူ
မဟာမုနိဘုရားကို ရခိုင်ဘုရင် စန္ဒသူရိယမင်း လက်ထက် သိကြားမင်းနဲ့ ဝိသကြုံနတ်တို့ သွန်းလုပ်တယ်။ ဒီအကြောင်းကို အမရပူရမြို့မှာ နန်းစိုက်တဲ့ ဘိုးတော်ဘုရား (အေဒီ ၁၇၈၂-၁၈၁၉)ရဲ့ ကိုးကွယ်ခံ မောင်းထောင် သာသနာပိုင် ဆရာတော် အောက်ပါအတိုင်း ရေးခဲ့ပါတယ် ..
“မဟာမုနိဘုရားကို စီရင် သွန်းလုပ်သည်မှာကား ဘုရားသခင် ထင်ရှား ရှိတော်မူစဉ်ကပင် ဒေသစာရီ ကြွတော်မူခါ ခိုင်မြို့ရွာသို့ သူရိယစန္ဒမင်း (နာမည်မှန်က စန္ဒသူရိယမင်း) လက်ထက် ရောက်တော်မူလျှင် ထိုမင်း တောင်းပန်ခြင်းကြောင့် “ခုနစ် လက်ခုပ်ခန့်သော ရတနာကို ငါ၏သဏ္ဌာန်နှင့် ဆံခြည်မျှ မယွင်း တူအောင် သွန်းလုပ်ဘိ”ဟူ၍ သိကြားမင်းအား မိန့်တော်မူ၍ သီရိဂုတ် တောင်ထိပ်တွင် ဝိသကြုံနတ်သားနှင့် သိကြားမင်းတို့ သွန်းလုပ်ကြောင်း ရာဇဝင်၌ ဆိုသည်။
ထိုစကားလည်း ကောသလ မင်းကြီး တောင်းပန်၍ ရွှေလက်ထက်တော်ကပင် စန္ဒနသာရ (စန္ဒကူးနှစ်) ရုပ်တုတော်ကို ထုလုပ်ကြောင်းကို ဝင်္ဂုလိဇာတ်မှာ ဆိုသည့် စကားများ နှင့် ညီညွတ်သည်ပင် ဖြစ်သည် (အမေးတော်ဖြေ၊ စာ-၁၁ဝ)။ မောင်းထောင် သာသနာပိုင် ဆရာတော်ပင် ရေးသားတဲ့ သီလက္ခန်ဋီကာသစ် နိဂုံးမှာလည်း ..
“မဟာမုနိသမညာ ယာ၊ သမ္ဗုဒ္ဓသမ္မခါ ကတာ။ ပဋိမာ တံပါသာဒမှာ၊ ဥဇုအာသန္နဒက္ခိဏေ”လို့ မိန့်ဆိုထား တာ ရှိပါတယ်။
မြန်မာပြန်
“မြတ်ဗုဒ္ဓ လက်ထက်က သွန်းလုပ်ခဲ့သော မဟာမုနိ အမည်ရှိ ဆင်းထုတော် (ကိန်းဝပ်သည့်) ပြသာဒ်၏ တောင်ဘက် တည့်တည့် မဝေးသောအရပ်၌ (ရှိသည့် အသောကာရာမကျောင်း)”။
သွန်းလုပ်ချိန်
ဒါကြောင့် မဟာမုနိဘုရားကို မြတ်စွာဘုရား လက်ထက်က သွန်းလုပ်ကြောင်း မှတ်နိုင်တယ်။ ဒီအဆိုတွေနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ဆွေးနွေးစရာတွေကို ဓမ္မအမေးအဖြေပေါင်းချုပ် ၄၊ စာ-၁၉၁၂ (မေးခွန်းအမှတ်၊ ၅၃၁)မှာ မှတ်စု ထုတ်ထားပြီး ဖြစ်ပါတယ်။
မုနိ ၆-မျိုး
“မုနိ’ဆိုတာ သူတော် သူမြတ်။ ဒါကြောင့် ဗုဒ္ဓဘုရား အပါအဝင် ရသေ့၊ ရဟန်းတွေကို မုနိလို့ ခေါ်ခွင့် ရှိတယ်။ ပါဠိတော်မှာ မုနိ ၆-မျိုး ဖော်ပြတယ် ..
“၁) အဂါရိယမုနိ = တစ်မဂ် တစ်ဖိုလ်ကို ရပြီးတဲ့ လူဝတ်ကြောင်
၂) အနဂါရိယမုနိ = တစ်မဂ် တစ်ဖိုလ်ကို ရပြီးတဲ့ ရဟန်း
၃) သေက္ခပုနိ = သေက္ခပုဂ္ဂိုလ် ရ-ယောက်
၄) အသေက္ခမုနိ = ရဟန္တာ
၅) ပစ္စေကမုနိ = ပစ္စေကဗုဒ္ဓါများ
၆) မုနိမုနိ = သဗ္ဗညု မြတ်စွာဘုရား (မဟာနိဒ္ဒေသ၊ ၄၄) ။
ဒုက္ကရစရိယာ ကျင့်စဉ်က အဖြစ်အပျက်ကို ပြဆိုရာမှာ “ဒသနာ ပသုတော မုနိ (မ၊၁၊၁၁၃)”လို့ ဘုရားလောင်း ဘဝကိုပင် “မုနိ”လို့ ညွှန်းထားတာကို ထောက်ပြီး ရသေ့ သို့မဟုတ် ရဟန်းကိုလည်း “မုနိလို့ ခေါ်နိုင်ကြောင်း ဆိုခဲ့တာပါ။
အဘိဓာန် ဂါထာအမှတ်-၄၃၃ မှာပါတဲ့ ‘မုနိ’ကို နိဿယသစ်မှာ “စကားစောင့်စည်းသူ”၊ နိဿယဟောင်းမှာ “ဆိတ်ဆိတ် နေတတ်သူ”လို့လည်း ဘာသာပြန်တယ်။
မဟာမုနိ
‘မဟာမုနိ’မှာ “မဟန္တ’နဲ့ ‘မုနိ’ နှစ်ပုဒ်တွဲ။ “မဟန္တ မြတ်သော။ မုနိ၊ ရဟန်း’ဖြစ်တဲ့ အတွက် “မဟာမုနိ = မြတ်သော ရဟန်း’လို့ စာပေနည်းနဲ့ အဓိပ္ပာယ် နားလည်ရမယ်။ ဒါကြောင့် အဂ္ဂသာဝက နှစ်ပါးကိုလည်း မဟာမုနိလို့ ခေါ်ခွင့် ရှိတယ် (ဝိမာန၊ဋ္ဌ၊၁ဝ၂)။ ဒါပေမယ့် မန္တလေးက မဟာမုနိဘုရားနဲ့ ပတ်သက်ရာမှာတော့ “မုနိမုနိ’ဖြစ်တဲ့ သဗ္ဗညုဘုရားကိုပဲ မဟာမုနိလို့ ခေါ်ရတယ်။ “မဟာမုနိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ = သဗ္ဗညု ဗုဒ္ဓဟူသော မဟာမုနိ (အပဒါန၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၅၉)”ဆိုတဲ့ ဖွင့်ဆိုချက် ရှိသားပဲ။
ဖြေပါ
နေတ္တိမဟာဋီကာနဲ့ သီလက္ခန်ဋီကာသစ် အပါအဝင် ပါဠိမြန်မာ ကျမ်းပေါင်း သုံးဆယ်ခန့်နဲ့ သက္ကတ၊ ပြာကရိုက်၊ ဘင်္ဂါလီ၊ နာဂရီ ဘာသာတွေနဲ့ ရေးထားကျမ်းတွေကို ဘာသာပြန်တဲ့ ကျမ်းစာ ၂၀၀-ကျော် ရေးသားခဲ့တဲ့ မောင်းထောင်သာသနာပိုင် ရေးတဲ့ အထက်ပါ စာသားတွေကို ကြည့်ပြီး နာမည်ကိုရော ဆင်းတုတော်ရဲ့ သွင်ပြင်ကိုပါ မဟာယာနနဲ့ ပတ်သက်တယ် ယူဆနိုင်ပါမည်လား။
ဇွန် ၆၊ ၂၀၁၈။
---မင်းတေမိရဲ့ ရုပ်လှဆေး
အတီတံ နာနုသောစာမိ၊ န ပဇပ္ပာမိ နာဂတံ။
ပစ္စုပန္နေန ယာပေမိ၊ တေန ဝဏ္ဏော ပသီဒတိ။
လွန်ပြီးမတွေး မလွမ်းဆွေး နောင်ရေး မမျှော်ပြီ။ ဖြစ်ဆဲနှင့်သာ ရောင့်ရဲပါ ရူပါချောလှသည်။
၆၇၅။ အမျှဝေခြင်းနှင့် သဿတဒိဋ္ဌိ
ဆရာတော် ဘုရား၊ တရားဓမ္မ အတော်အတန် လိုက်စားတဲ့ ယောဂီတစ်ဦးက “သဿတဒိဋ္ဌိ အစွဲရှိနေလို့ အမျှဝေနေကြတာ၊ အမျှချည်း ဝေနေရင် ငရဲရောက်မယ်ဟု တပည့်တော်ကို ပြောပါသည်..။ ထိုယောဂီ၏ ယူဆချက် မှန်ပါသလား ဘုရား။ ဆရာတော် ဘုရား ကျန်းမာပါစေ။
ဒေါ်မလေး (ဆန်ဖရန်စီ)
---သစ္စာ ၂-မျိုး
“ဒုဝေ သစ္စာနိ အက္ခာသိ၊ သမ္ဗုဒ္ဓေ ဝဒတံ ဝရော။
သမ္မုတိ ပရမတ္ထဥ၊ တတိယံ နူပလဗ္ဘတိ (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၄၂)။
သူ့ထက် မြတ်စွာ စောဗုဒ္ဓ သစ္စာနှစ်ပါးဟော။
သမ္မု ပရမတ် ဤနှစ်ရပ် သတ်မှတ် မပိုသော။
လူသာမန်တို့ နေ့စဉ် ပြောဆို သုံးစွဲတဲ့ သတ္တဝါ ယောက်ျား မိန်းမ မောင်ဖြူ မောင်မည်းစတဲ့ ဝေါဟာရတွေကို သတ်မှတ်ပြီး သမုတ်ထားတဲ့ အမှန်တရားတွေ ဖြစ်လို့ သမ္မုတိသစ္စာလို့ ခေါ်တယ်။ စိတ် စေတသိက် ဖဿ ဝေဒနာ စတဲ့ ဝေါဟာရတွေကို တော့ အစစ်အမှန်ရှိ တရားတွေကို သတ်မှတ် ခေါ်ဝေါ်တာ ဖြစ်လို့ ပရမတ္ထသစ္စာလို့ ခေါ်တယ်။
သမ္မုတိသာ
အမျှဝေတဲ့အခါ “မိခင် ဒေါ်ကျင် ဖခင် ဦးကြင်တို့အား အမျှဝေပါ ၏”လို့ သမ္မုတိသစ္စာ ပညတ်စကားနဲ့ ပြောဆိုမှ “ငါ့သားသမီး တွေ ငါ့ကို အမျှဝေနေတယ်”လို့ နားလည်နိုင်တယ်။ “ခန္ဓာငါးပါး အား အမျှဝေပါ၏။ ရုပ်နာမ် အစုအား အမျှဝေပါ၏”လို့ ဆိုရင် မိမိကို အမျှဝေတယ်လို့ မသိနိုင်ဘူး။ ဒါကြောင့် အမျှဝေတယ် ဆိုတာ သမ္မုတိသစ္စာ ဖြစ်ကြောင်း ဦးစွာ နားလည်ပါ။ ပို၍တိုးပွား ဒါနပြုပြီးနောက် ... ပန်းနံ့သာ စသည်ဖြင့် ပူဇော်ပြီးနောက် “ဤမည်သော သူအား ပေးဝေပါ၏”ဟု ဖြစ်စေ၊ သတ္တဝါ အားလုံး အား အမျှပေးဝေပါ၏”ဟု ဖြစ်စေ အမျှဝေရမည်။ ပထမ ဆီမီး လျှံမှ ဆီမီးတိုင် တစ်ထောင်ကို ညှိထွန်းသော်လည်း ပထမ ဆီမီးလျှံမှာ ယုတ်လျော့ မသွားဘဲ မီးလျှံ ပို၍ အားကောင်းသွား သကဲ့သို့ အမျှဝေခြင်းဖြင့် ကုသိုလ် ပို၍သာ တိုးပွား၏ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၀၁)။ ဒီစာအရ အမျှဝေရင် ကုသိုလ် ပို၍ တိုးပွားကြောင်း မှတ်သားရတယ်။
သောတာပန်
တိရောကုဋသုတ္တန် (ခုဒ္ဒကပါဌ၊ ၈)အရ ကွယ်လွန်ပြီးနောက် ပြိတ္တာဘဝသို့ ရောက်နေသူတွေကို အမျှပေးဝေဖို့ သဿတဒိဋ္ဌိကို အကြွင်းမဲ့ ပယ်ပြီးဖြစ်တဲ့ သောတာပန် ဗိမ္ဗိသာရမင်းကို မြတ်ဗုဒ္ဓ ဟောတော်မူတာ သေချာတယ်။ ဒါကြောင့် ကုသိုလ် အမျှဝေတဲ့ သူတိုင်းကို သဿတဒိဋ္ဌိ ရှိတယ်လို့ မဆိုနိုင်။
ရဟန္တာ
ငါးဘဝ အလွန်က အရှင်သာရိပုတ္တရာရဲ့ မယ်တော် ဖြစ်ဖူးတဲ့ အမျိုးသမီးတစ်ဦး ရဟန်းသံဃာကို ဆဲဆိုတဲ့ အတွက် ပြိတ္တာ ဖြစ်ရတယ်။ ဒီပြိတ္တာမဟာ အရှင်မြတ်ကို ကိုယ်ထင်ပြပြီး ‘ချစ်သား၊ တပည့်တော်မ အတွက် ကုသိုလ်ပြုပြီး အမျှပေးဝေပါ်လို့ တောင်းပန်တယ်။ ထိုဖြစ်ရပ်ကို ဗိမ္ဗိသာရမင်း သိသွားပြီး မင်းကြီးက အရှင်မြတ်ကို ဆွမ်း သင်္ကန်း ကျောင်းစသည် လှူဒါန်းတဲ့အခါ အရှင်မြတ်က ဘုရားအမှူးရှိတဲ့ သံဃာကို ပြန်လှူဒါန်းပြီး မိခင်ဟောင်းကို ရည်ညွှန်းပြီး အမျှဝေတာကို သာဓုခေါ်နိုင်တဲ့ အတွက် ထိုပြိတ္တာမ ချမ်းသာသွားတယ် (ပေတဝတ္ထု။ ၁၄ဝ။ ပေတဝတ္ထု၊ဋ္ဌ၊၇၂)။
သက်ရှိ
အသက်ရှင်သူ အချင်းချင်းကိုလည်း အမျှပေးဝေကောင်းတယ်။ အမျှဝေလို့ သာဓုခေါ်နိုင်တဲ့ သက်ရှိတို့ ချမ်းသာသုခ ရသွားကြောင်း သီလာနိသံသဇာတ်အရ သိနိုင်တယ် (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၁၁)။ “အလှူရှင်က အမျှဝေခြင်း၊ ရည်စူးခံ (ပစ္စုပ္ပန် သက်ရှိနဲ့ ပြိတ္တာဘဝ ရောက်နေသူ)တို့ သာဓုခေါ်ခြင်း၊ အလှူခံပုဂ္ဂိုလ် စင်ကြယ်ခြင်း’ဆိုတဲ့ အင်္ဂါ သုံးရပ်နဲ့ ပြည့်စုံရင် ရည်စူးခံတို့ ကောင်းကျိုးချမ်းသာကို ရနိုင်တယ် (ခုဒ္ဒကပါဌ၊ဋ္ဌ၊၁၇၆)။
နှလုံးသွင်းမှန်
ဖော်ပြပြီး ကျမ်းဂန်စကားတွေအရ အမျှဝေဖို့ မြတ်ဗုဒ္ဓ ဟောကြားတယ်၊ သောတာပန် ရဟန္တာတွေလည်း အမျှဝေတယ်၊ အမျှဝေတဲ့အတွက် ကုသိုလ်ရဲ့ အဖို့ကို အသက်ထင်ရှား ရှိသူတွေ သာမက တမလွန်ဘဝ ရောက်နေသူတွေပါ ရနိုင်တယ်ဆိုတဲ့ မှန်ကန် သင့်မြတ်တဲ့ နှလုံးသွင်းကို ရရှိနိုင်ပါစေ။
ရေစက်ချ အမျှဝေတာနဲ့ ပတ်သက်ပြီး မေးခွန်းအမှတ်- ၂၀၆ (ပေါင်းချုပ် ၂၊ စာ-၆၈၇)၊ မေးခွန်း-၃၈၉ (ပေါင်းချုပ် ၃၊ စာ-၁၂၇၈) တွေမှာ လေ့လာပါ။
ဇွန် ၂၅၊ ၂၀၁၈။
---၆၇၆။ ပိဋကတ်ကျမ်းကိုး အတိုမှတ်
ဆရာတော် ဘုရား၊ တပည့်တော် ဒကာမကြီးက ပို့ပေးလို့ ကျေးဇူးတော်ရှင် မဟာစည်ဆရာတော်ဘုရားကြီးရဲ့ “ဝိပဿနာ ရှုနည်းကျမ်းကျမ်းကို ဖတ်ကြည့်ရာမှာ ‘သံ၊၂၊၄၂’စသည့် ကျမ်းကိုးများကို တွေ့ရပါသည်။ ထိုကျမ်းညွှန်းကို တပည့်တော်မှာ ရှိသော ပိဋကတ်တော် မြန်မာပြန်မှာ လွယ်လွယ်နှင့် ရှာဖွေ၍ ရနိုင်သော နည်းလမ်းကို သိလိုပါသည် ဘုရား။
မောင်ဇော် (နတ်မြို့)
---ဖွဲ့စည်းပုံ
သံယုတ္တနိကာယ်မှာ “သဂါထာဝဂ္ဂ၊ နိဒါနဝဂ္ဂ၊ ခန္ဓဝဂ္ဂ၊ သဠာယတနဝဂ္ဂ၊ မဟာဝဂ္ဂ’လို့ မူလဝဂ် သို့မဟုတ် အခန်းကြီး ၅-ခု ရှိတယ်။ ဒါကိုပဲ သံယုတ် ငါးကျမ်းလို့လည်း ခေါ်တယ်။ အဲဒီ သံယုတ် ငါးကျမ်းကို ဆဋ္ဌသံဂါယနာမူအရ ကျမ်းစာ အနေနဲ့ ရိုက်နှိပ်ရာမှာ သင်္ဂါထာဝဂ္ဂနဲ့ နိဒါနဝဂ္ဂကို ပထမတွဲ၊ ခန္ဓဝဂ္ဂနဲ့ သဠာယတနဝဂ္ဂကို ဒုတိယတွဲ၊ မဟာဝဂ္ဂကို တတိယတွဲလို့ သုံးတွဲ ပိုင်းပြီး ပုံနှိပ်တယ်။
သတ်မှတ်ပုံ
ပထမတွဲကို သံ၊၁၊ ဒုတိယတွဲကို သံ၊၂၊ တတိယတွဲကို သံ၊၃ လို့ အတိုမှတ် ပြုတယ်။ သံ-ဆိုတာ သံယုတ္တ နိကာယ်ရဲ့ အတိုမှတ်၊ ၁-ဆိုတာ အတွဲအမှတ်။ ဒါကြောင့် သံ ၁ ဆိုတာ သံယုတ္တနိကာယ် ပထမတွဲ ဖြစ်ပြီး သဂါထာဝဂ္ဂနဲ့ နိဒါနဝဂ္ဂ နှစ်ကျမ်းထဲက တစ်ခုခု၊ သံ ၂ ဆိုတာ သံယုတ္တနိကာယ် ဒုတိယတွဲ ဖြစ်ပြီး ခန္ဓဝဂ္ဂနဲ့ သဠာယတနဝဂ္ဂ နှစ်ကျမ်းထဲက တစ်ခုခု၊ သံ ၃ ဆိုတာ သံယုတ္တနိကာယ် တတိယတွဲ ဖြစ်ပြီး မဟာဝဂ္ဂ ပါဠိကို ညွှန်းလိုတာလို့ နားလည်ပါ။
ညွှန်းပုံ ၁
ဆဋ္ဌမူ ပါဠိတော်တွေမှာ အတိုမှတ်နဲ့ အတွဲအမှတ်ကို စစ်၊ အတွဲအမှတ်နှင့် စာမျက်နှာကို ဟိုင်ဖင် (ဃ)နဲ့ ညွှန်းတယ်။ ဥပမာ .. ‘သံ ၁-၄၂-ပိဋ္ဌိ’ စသည်။ အဓိပ္ပာယ်က သံယုတ်ပါဠိတော် ပထမအုပ်၊ စာမျက်နှာ ၄၂ မှာ ရှုပါ။ တိပိဋက ပါဠိမြန်မာ အဘိဓာန်တွေမှာတော့ အတိုမှတ်နဲ့ အတွဲအမှတ်ကို ပုဒ်ထီး၊ အတွဲအမှတ်နဲ့ စာမျက်နှာကို ပုဒ်မ ခြားပြီး စစ် မခံဘူး။ ဥပမာ .. သံ၊၁၊၄၂ စသည်။
“ပုဒ်ထီးပုဒ်မ မများခြင်း၊ အမြင်ရှင်းခြင်း”ကြောင့် ဆဋ္ဌမူ ပါ။ ဋ္ဌ၊ ဋီ ညွှန်းပုံကို နှစ်သက်တယ်။ ဒါပေမယ့် ဘုန်းကြီးကတော့ ဟိုင်ဖင် (-) အစား ပုဒ်ထီးကို သုံးပြီး စပေ့စ်နဲ့ ညွှန်းပါတယ်။ ဥပမာ .. သံ၊၁၊၄၂။
ညွှန်းပုံ ၂
ဆဋ္ဌမူ အဋ္ဌကထာတွေမှာ ကျမ်းအတိုမှတ်ကို ဟိုင်ဖင်ခံပြီး ပါဠိတော် အညွှန်းအတိုင်း ယူတယ်။ ဥပမာ ... သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၆၈-ပိဋ္ဌိ’ စသည်။ အဓိပ္ပာယ်က သံယုတ္တဋ္ဌကထာ၊ အတွဲ ၁၊ စာမျက်နှာ ၁၆၉ မှာ ရှု။ တိပိဋက အဘိဓာန်တွေမှာ ကျမ်းအတိုမှတ်နဲ့ အတွဲအမှတ်ကို ပုဒ်ထီး၊ စာမျက်နှာကို ပုဒ်မနဲ့ စစ် မခံဘဲ ခြားပါတယ်။ ဥပမာ ... သံ၊ဋ္ဌ၊၁။၁၆၈ စသည်။
ဘုန်းကြီးကတော့ သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၆၈ လို့ ပါဠိတော် အညွှန်းကို မှီပြီး ပြင်မှတ်ပါတယ်။ ဋီကာတွေလည်း ဒီနည်း အတိုင်းပါပဲ။ ကျန်တဲ့ နိကာယ်တွေရဲ့ ကျမ်းညွှန်း အတိုမှတ် ယူပုံတွေကို ဓမ္မအမေး အဖြေများ၊ ပေါင်းချုပ် ၁၊ ကျမ်းစာ အစမှာ ရှင်းပြတာကို ဖတ်ရင် ပိုနားလည်နိုင်ပါတယ်။
မြန်မာပြန်
မြန်မာပြန်တွေကို အတွဲ သတ်မှတ်ရာမှာ ပါဠိတော် အတိုင်းပါပဲ။ ဥပမာ ... သံယုတ် မြန်မာပြန် ပထမတွဲမှာ သင်္ဂါထာဝဂ္ဂနဲ့ နိဒါနဝဂ္ဂ ပါဠိတော် မြန်မာပြန်ကို တွေ့မယ် .. စသည်။ ဆဋ္ဌမူ အရ မြန်မာပြန် ကျမ်းညွှန်း အတိုမှတ်တွေမှာ စပေ့စ်ကိုပဲ သုံးတယ်..။ ဥပမာ သံ မြန် ၁၊ သံ မြန် ၂၊ သံ ပြန် ၃။ ဘုန်းကြီးကတော့ ဟိုင်ဖင် သုံးတယ်။ ဥပမာ .. သံ-မြန် ၁ စသည်။ ဒါကြောင့် သံ-မြန် ၁၊ ၄၂ ဆိုရင် သံယုတ်ပါဠိတော် မြန်မာပြန် ပထမတွဲ၊ စာမျက်နှာ ၄၂ ကို ညွှန်းတာ။
စာရှာပုံ
ပါဠိတော်ရဲ့ စာမျက်နှာကို မြန်မာပြန်မှာ ဘယ်လို ရှာမလဲ ပါဠိတော်စာအုပ် ရှိရမယ်။ မေးခွန်းပါ မဟာစည် ဆရာတော်ကြီးရဲ့ ကျမ်းညွှန်း “သံ၊၂၊၄၂’ဆိုပါစို့။ သံယုတ်ပါဠိတော် ဒုတိယတွဲ၊ စာမျက်နှာ ၄၂၊ စာပိုဒ်အမှတ် ၅၂ မှာ ကိုးကားတဲ့ စာကြောင်းကို တွေ့မယ်။ အဲဒီ စာပိုဒ်အမှတ် ၅၂ ကို သံ-မြန် ၂ မှာ ရှာတော့ စာမျက်နှာ ၄၁ မှာ တွေ့မယ်။
အဓိပ္ပာယ်က ကိုးကား ပါဠိတော်ရဲ့ စာပိုဒ်အမှတ်နဲ့ တိုက်ဆိုင်ပြီး ရှာရင် လွယ်ကူကြောင်းပါ။ စာပိုဒ်အမှတ်နဲ့ ရှာတာကတော့ ခုဒ္ဒကနိကာယ် ကျမ်းစာ အချို့မှာ အသုံး မတည့်နိုင်ဘူး။ ဒါပေမယ့် ဝဂ်အမှတ်၊ သုတ္တန်အမှတ်နဲ့ ရှာရင် ရပါတယ်။
ဇွန် ၂၆၊ ၂၀၁၈။
---၆၇၇။ အစွဲမဲ့ဝါဒ
ဆရာတော် ဘုရား၊ ဆရာတော်တွေ ဟောကြားသော ဥပါဒါန် အကြောင်း တရားတော်များကို နာကြားရသော်လည်း ဝေါဟာရ အခက်အခဲကြောင့် တပည့်တော် နားမလည်နိုင် ဖြစ်နေပါသည်...။ ဖြစ်နိုင်လျှင် ဥပါဒါန် အကြောင်းကို နားလည်အောင် ရှင်းပြပေးတော်မူပါ ဘုရား။
မာလာခင် (ဝါရှင်တန်ဒီစီ)
---အမှန်မြင်သူ
ပုထုဇဉ်တွေမှာ “အမှတ်မှား သို့မဟုတ် ပြောင်းပြန် မှတ်သားထား (သညာဝိပလ္လာသ)၊ အသိဖောက်ပြန် (စိတ္တဝိပလ္လာသ)၊ အမြင်မှား (ဒိဋ္ဌိဝိပလ္လာသ)”ဆိုတဲ့ အမှားသုံးမျိုး ရှိနေတဲ့အတွက် အတွေးအမြင်တွေ စောက်ထိုး ဖြစ်နေလို့ အမှန်မြင်ဖို့ ခက်တယ်။ ထူထည်းတဲ့ နှင်းမှုန်ကို လျှပ်စစ် မီးမောင်းတွေ မထိုးဖောက်နိုင်သလိုပါပဲ။ အဲဒီ အမြင်ဖောက်ပြန်မှု သုံးမျိုး ကင်းဝေးပြီး ဝိပဿနာဉာဏ်နဲ့ အမှန်အတိုင်း သိမြင်နိုင်တဲ့ ရှင်တော် ပုထုဇဉ်တို့ရဲ့ အမှားစွဲလမ်းပုံ လေးမျိုးကို ညွှန်ပြပါတယ် ..
ကာမုပါဒန်
တွေဝေခြင်း၊ အရှက်မဲ့ခြင်း၊ မထိတ်လန့်ခြင်း၊ ပျံ့လွင့်ခြင်း အခြေခံနဲ့ ကာမဝတ္ထုကို ငန်းငန်းတက် တပ်မက် စွဲလန်းတဲ့ လောဘကို ကာမုပါဒါန်လို့ ခေါ်တယ်။ ဒီကာမုပါဒါန်နဲ့ ကာမပစ္စည်းမျိုးမျိုးကို ခံစားတာကို မြင့်မြတ်သူတို့ရဲ့ အလုပ် မဟုတ်ဘူးလို့ ဝေဖန်တယ်။ ယုံကြည်မှု၊ အားထုတ်မှု၊ စွဲမြဲမှု၊ တည်ငြိမ်မှု၊ အမြင်ကြည်လင်မှု အခြေခံနဲ့ တွယ်တာ ကပ်ငြိမှု မပါတဲ့ ရအောင်ယူလိုမှု ဆန္ဒသည်သာ မှန်တယ်။ သည်ဆန္ဒနဲ့ ဈာန်မဂ်ဖိုလ် စတဲ့ ကုသိုလ်ကို လိုချင်တတ်မှ မွန်မြတ်တယ်။
ဒိဌုပါဒါန်
ငါ့ကိုယ်၊ ငါ့ဟာ၊ ငါ့ဥစ္စာလို့ ဒီခန္ဓာကိုယ်ကို စွဲလမ်းမှု (သက္ကာယဒိဋ္ဌိ)ဟာ အမြင်မှား။ ပြာဖြစ်သွားတဲ့ ဤကိုယ် တစ်ဖန် ပြန်ဖြစ်တာ မရှိ (ဘသ္မိဘူတဿ ဒေဟဿ၊ ပုန ရာဂမနံ ကုတော)၊ သေရင် ပြီးတာပဲ (ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိ)လို့ ဆိုရင် မမှန်။ ဘဝဟူသည် မြဲ၏ (သဿတဒိဋ္ဌိ)လို့လည်း မယူရ။ လောကမှာ မိမိကိုယ်ကို ပညာရှိလို့ ထင်နေတဲ့ လူမိုက်တွေဟာ အဲဒီလို ယူဆပြီး ဟုတ်လှပြီလို့ စွဲလမ်းနေတာ(အာဟု ခတ္တဝိဒါ လောကေ၊ ဗာလာ ပဏ္ဍိတမာနိနော။ ဇာ၊၂၊၄၉)ကို ဒိဋ္ဌပါဒါန်လို့ ခေါ်တယ်။
သီလဗ္ဗတုပါဒါန်
လောကမှာ လူစင်စစ် ဖြစ်လျက် လူ့ဘဝ ချမ်းသာကို ပယ်ပြီး နွားလို မြက်ကိုစား၊ ခွေးလို ပြာပုံမှာ အိပ်ပြီး နေထိုင် ကျင့်ကြံမှ အကုသိုလ် ကုန်မယ်လို့ ထင်မှတ် စွဲလမ်းသူတွေ ရှိတယ်။ ဒါမျိုးကို မှားတဲ့ အလေ့အကျင့် အပေါ်မှာ စွဲလမ်းမှု (သီလဗ္ဗတုပါဒါန်)လို့ ခေါ်တယ်။ ဒါမျိုးကို ရှင်တော်ဗုဒ္ဓက “ကိုယ်ခန္ဓာကိုပင် ပင်ပန်း ဆင်းရဲအောင် လုပ်ခြင်း (အတ္တကိလမထာနုယောဂ)” ဖြစ်လို့ ဆင်းရဲမှုသာ အဖတ်တင်ပြီး အကျိုး မရှိဘူး၊ ယုတ်ညံ့တယ်၊ မြင့်မြတ်သူတွေ မလုပ်ဘူးလို့ ရှုတ်ချတယ်။
အတ္တဝါဒုပါဒါန်
ခေတ်ဦး အယူအဆ ဖြစ်တဲ့ ထာဝရ တည်မြဲတဲ့ “ပရမအတ္တ”နဲ့ ဖန်ဆင်းရှင် ရှိတယ်ဆိုတာကို ဗုဒ္ဓဝါဒက ငြင်းပယ်ပြီး ကံ ကံရဲ့ အကျိုး၊ အကြောင်းနဲ့ အကျိုး ပတ်သက်မှုရဲ့ သဘာဝဖြစ်စဉ်ကို ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ်နည်း ပဋ္ဌာန်းနည်းတွေနဲ့ ဆက်သွယ်ပြီး ရှင်းပြတယ်။ လိမ် ကုန်းချော ဆဲဆို အကျိုးမဲ့စကားကို ရှောင်၊ သတ် ခိုး ကြာခို မပြု၊ အဲဒီ ကိစ္စတွေကို အသုံးပြုပြီး အသက်မွေးမှု မပြုဘဲ ကျင့်မှ မှန်တယ်။ လုံ့လမှန် သတိမှန် တည်ကြည်မှုမှန် ပေါ်မှာ ရပ်တည် အားထုတ်မှ ပညာအလင်း ဖြစ်ပေါ်နိုင်တယ်။
အဖန်ဖန်
ဘုရားလောင်းတွေ ပါရမီ ဖြည့်တဲ့အခါ .. “ကြာကြာလုပ်၊ ထပ်ခါထပ်ခါလုပ်၊ ကောင်းတာ အကုန်လုပ်၊ ရိုရိုသေသေလုပ်၊ ပျော်ပျော်ပါးပါး လုပ်”ဆိုတဲ့ ခံယူချက် ငါးမျိုးနဲ့ လုပ်ကြတယ် (စရိယာပိဋက၊ဋ္ဌ၊၁၉)။ ထူးချွန်လိုသူတိုင်း ဒီငါးမျိုး ရှိစမြဲပါပဲ။ ဒါကြောင့် ဥပါဒါန် အကြောင်း ပိုပြီး နားလည်ချင်ရင် ဖတ်ပြီးသားကို ပြန်ဖတ်၊ နာပြီးသား တရားကို ထပ်ခါထပ်ခါ ပြန်နာဖို့လည်း တိုက်တွန်းပါတယ်။
ဇွန် ၂၈၊ ၂၀၁၈။
---ကံကောင်းသူ
နတော ပရိသာယံ တေ၊ ဝါဒိတဗ္ဗပဟာရိနော။
ယေ တေ ဒက္ခန္တိ ဝဒနံ၊ ဓညာ တေ နရပုင်္ဂဝ။
ပရိသတ်စုံ ဟောမြွက်တုံ သုံးဘုံရှေ့သွား မြတ်ဘုရား။ ဟောကြားဆဲမှာ ရှင့်မျက်နှာ ဖူးလာအများ ဘုန်းကြီးမား။ (အပဒါန၊၂၊၂၁၁)
၆၇၈။ ချွေးနံ့ရလို့
ဘုန်းဘုန်း ဘုရား၊ ဆရာတော်များကို ဆောင်းတွင်း hand နှင့် body moisturiser များ ကပ်လှူသောအခါ အမွှေး ပါသော cream များ ကပ်လျှင် အပြစ်ရှိပါသလား ဘုရား။
ကိုမျိုးမြင့် (ဩဇီ)
---သတိထား
မန်ချက်ချူးဆက်စ် ပြည်နယ်က နာမည်ကျော် ကမ္မဋ္ဌာန်းဆရာကြီး ဂျိုးဆက် ဂိုးလ်စတိန်းရဲ့ တရားရိပ်သာမှာ တရားလာပြတဲ့ မြန်မာဆရာတော်နဲ့ အတူ ပါသွားတဲ့ ဘုန်းကြီးတစ်ပါး မိန့်ဖူးတယ် .. အဲဒီတုန်းက တရားပြ ဆရာတော်ဆီ လာပြီး မေးမြန်းလေ့ရှိတဲ့ အဖြူမတစ်ယောက် ရှိတယ်။ ဒီပုဂ္ဂိုလ်မက အားမနာတတ်ဘူး။ တစ်နေ့ သူက “အတူ တရားထိုင်နေတဲ့ ဘုန်းကြီးတွေဆီက ချွေးနံ့ရလို့ တရား မမှတ်နိုင်ဘူး”လို့ တရားပြ ဆရာတော်ကို လျှောက်ပါသတဲ့။ သတိထားစရာ ဖြစ်ရပ်ပါ။
သူ့ကိုယ်နံ့
ဘုန်းကြီး ကမ္ဘာအေးမှာ နေတုန်းက မိတ်ဆွေ ဆရာတော် တစ်ပါးဆို တစ်ဝါတွင်း ရေနှစ်ခါပဲ ချိုးတယ်။ သင်္ကန်း လျှော်တာလည်း ရှားရှားပါးပါးပဲ။ ပူအိုက်တဲ့ ညနေခင်း စုဝေး ဘုရားဝတ်ပြုချိန် ပန်ကာလေနဲ့ ပါလာတဲ့ သူ့ကိုယ်နံ့ကို အနီးနေ ရဟန်းတွေ မခံနိုင်ဘူး။ အနီးအနားက ဖြတ်သွားရင် ငံပြာရည်နံ့’ ရတယ်။ ဒါတောင် အဲဒီတုန်းက ရေပေါတဲ့ ကမ္ဘာအေး အဆင့်ဗျို့။ တစ်ကိုယ်ရေ သန့်ရှင်းရေးဟာ မိမိအတွက်ရော ပတ်ဝန်းကျင် အတွက်ပါ အရေးကြီးကြောင်း လက်ခံသင့်ပါတယ်။
အပြစ်မရှိ
ကိုယ့်မှာ တစ်ကိုယ်ရေ သန့်ရှင်းရေးမှာ ပြုပြင်စရာတွေ ရှိနိုင်တာကို ဦးစွာ သိမြင်ပါ။ အပြစ်ရှိ မရှိဆိုတာက လှူဒါန်းသူနဲ့ အလွန်ကြီး မပတ်သက်ဘဲ အလှူခံ ဘုန်းကြီး သုံးကောင်း မသုံးကောင်းကိုပဲ စဉ်းစားသင့်တယ်။ အေးလွန်းတဲ့ ဒေသတွေမှာ အရေပြား ကွဲအက်ပြီး ယားယံတဲ့အတွက် ဆေးအနေနဲ့ ကိုယ်ကို လိမ်းရတယ်။ ခေတ်မီတဲ့ ဆရာတော်ကြီး အတော်များများ ဆပ်ပြာမွှေး အသုံးပြုတာ ထောက်ရင် အနံ့ မပြင်းလွန်းတဲ့ cream အမွှေးကိုလည်း မငြင်းသာဘူးလို့ ယူဆကြောင်းပါ။
ဇွန် ၂၉၊ ၂၀၁၈။
မှတ်ချက်များ
ဆရာတော်ကြီး တစ်ပါးကတော့ ကိုယ်တိုင်ရော တပည့်သံဃာ နှင့် ယောဂီတွေပါ အနံ့မွှေးတဲ့ ဆပ်ပြာ၊ ရေမွှေး မသုံးရဘူးလို့ စည်းကမ်း သတ်မှတ်ထားတာကို မှတ်ဖူးပါတယ်။ ကိုစိုးမင်း Phoenix
ရေမွှေး မသုံးရတာတော့ သေချာပါတယ်။ ဘုန်းကြီး ရွှေကျင် တိုက်မှာ နေတုန်းက ဆရာတော်တွေ ‘မွှေးဆပ်ပြာ’ကို သုံးကြပါတယ် (အရှင်ကေလာသ)။
ယာဝဒေဝ ဣမဿ ကာယဿ ဌိတိယာ ယာပနာယ ဝိဟိံသူပရတိယာ မှာ ဝိဟိံသူပရတိယာ အတွက်ဆို အပ်ပါ တယ်၊ ဒဝါယ မဒါယ မဏ္ဍနာယ ဝိဘူသနာယ ဖြစ်မှ မအပ်တာပါ။ ဓမ္မဘေရီဆရာတော်
ဤခန္ဓာကိုယ် မပင်ပန်းရုံ မျှတရုံ ဆွမ်းစတဲ့ အာဟာရကို သုံးဆောင်သလို ဆေးအဖြစ်ဖြင့် သင့်မြတ်တဲ့ အနံ့ရှိတဲ့ လိမ်းကျံ အသုံးပြုရင် အပ်တယ်။ အပျော်အပါး အလှအပ အတွက် သုံးရင် မအပ်ဘူး’လို့ ဆရာတော်က ဆိုလိုတာ ဖြစ်ပါတယ်။ ဓမ္မပရိသတ်ကို နားလည်အောင် ကူညီ ရှင်းပြပေးတဲ့ အတွက် ဓမ္မဘေရီ ဆရာတော်ကို ကျေးဇူးတင် ဦးညွတ်ပါ တယ် ဘုရား (အရှင်ကေလာသ)။
---၆၇၉။ ကိလေသာရွက် သုံးထောင်ဝက်
ဆရာတော် ဘုရား၊ “ကိလေသာစက် သုံးထောင်ဝက်”ဟူသော စကား၏ အဓိပ္ပာယ်ကို သိလိုပါသည် ဘုရား။
ဒေါ်နှင်းအိ (ပါရမီ)
---ကိလေသာ
စူးရှတဲ့ဉာဏ်နဲ့ စိတ်ရဲ့ ပင်ကိုသဘာဝကို ရှုမြင်နိုင်ရင် စိတ်ဟာ သန့်ရှင်းပြီး ပြိုးပြိုးပြက်ပြက် ရှိကြောင်း မြတ်ဗုဒ္ဓ ဟောကြားတယ် (အံ၊၁၊၉)။ စိတ်ဟာ သန့်ရှင်းပြီး တည်ငြိမ် အေးချမ်းရင် စိတ်အမှီပြုတဲ့ နှလုံးသွေး ပျံ့နှံ့ရာ လူတစ်ကိုယ်လုံးလည်း ငြိမ်းချမ်းတယ်။ စိတ်မှာ ကိလေသာ ပူးဝင်တာနဲ့ အေးမြမှု ပျောက်ကွယ်ပြီး ပူလောင်လာတယ်။ စိတ်ပူရင် ခန္ဓာကိုယ်လည်း ပူလောင်တယ်။ ဒါကြောင့် “ကိလေသာ’ဆိုတာ ပူလောင်စေသော တရား၊ ညစ်နွမ်းစေသော တရားလို့ အဓိပ္ပာယ် မှတ်ပါ။
တစ်ခုမက
တဏှာလောဘကို ကိလေသာ ခေါ်တယ်လို့ လူသာမန်တို့ သိကြတယ်။ အထူးသဖြင့် ကာမကိစ္စ လွန်ကဲသူကို ကိလေသာ အားကြီးသူလို့ ပြောကြ နားလည်ကြတယ်။ ဒါပေမယ့် ကာမကိစ္စ သာမက လောဘမှန်ရင် ကိလေသာချည်း ဖြစ်ကြောင်း ဖြည့်မှတ်ပါ။ ဒါ့အပြင် လူ့စိတ်ကို ပူလောင်စေတတ် ညစ်နွမ်းစေတတ်တဲ့ သဘာဝဟာ လောဘ တစ်မျိုးတည်း မဟုတ်။ စုစုပေါင်း ၁၀-မျိုး ရှိကြောင်း ရှင်တော် ဗုဒ္ဓ ဟောကြားပါတယ်။
၁၀-မျိုး သရုပ်
တွယ်တာ တပ်မက်ခြင်း (လောဘ)ဟာ စိတ်ကို ပူပန် ညစ်နွမ်းစေတတ်လို့ ကိလေသာ မည်တယ်။ ထိုအတူ ..စိတ်ဆိုး ဒေါသ တွေဝေမှားယွင်းသိ (မောဟ)၊ မောက်မာ ထောင်လွှား (မာန)၊ မမှန်မကန် သိမြင် (ဒိဋ္ဌိ)၊ သဘာဝဓမ္မကို ဆင်ခြင်ရာမှာ အမှန်ကို မဆုံးဖြတ်နိုင် (ဝိစိကိစ္ဆာ)၊ စိတ်ထိုင်းမှိုင်း (ထိန)၊ စိတ်ပျံ့ ဂဏာမငြိမ် (ဥဒ္ဓစ္စ)၊ မရှက် (အဟိရိက)၊ မကြောက် (အနောတ္တပ္ပ) .. ဒီဆယ်မျိုးဟာ သန့်ရှင်းတဲ့ ပင်ကိုစိတ်ကို ညစ်ညူ ပူလောင်စေတတ်လို့ ကိလေသာ အမည်ကို ရတယ်။
ကိလေသာစက်
“စက်”ဆိုတာကို အဝိုင်းအဝန်းလို့ အဓိပ္ပာယ် ယူနိုင်ရင် .. ကိလေသာရဲ့ အဝိုင်းအဝန်း၊ ကိလေသာရဲ့ နယ်ပယ်၊ ကိလေသာရဲ့ အကျယ်အဝန်းကို “ကိလေသာစက်’လို့ အဓိပ္ပာယ် ယူနိုင်အံ့ ထင်ပါတယ်။
သုံးထောင်ဝက်
သုံးထောင်ရဲ့ တစ်ဝက်ဆိုတာ ၁၅၀၀။ မူရင်း ၁၀-ပါးကို မြောက်ပွားရင် ၁၅ဝဝ ဖြစ်လာတယ် .. လူမှာ စိတ်က တစ်ခု၊ စိတ်ကို ခြယ်သတဲ့ စေတသိက်က ၅၂-ခု လို့ နာမ်တရား ၅၃-ပါး။ ဓာတ်ကြီး ၄-ပါး စတဲ့ နိပ္ဖန္နရုပ် ၁၈၊ လက္ခဏရုပ် ၄၊ ပေါင်း ရုပ် ၂၂-ပါး။ နှစ်ရပ်ပေါင်း လူတစ်ဦးစီမှာ ရှိတဲ့ ရုပ်တရားနဲ့ နာမ်တရား ၅-ပါး။ ကိလေသာ ၁၀-ပါးနဲ့ မြောက်ရင် ၇၅၀။ ဒါကြောင့် လူတစ်ဦးစီမှာ ကိလေသာ ၇၅ဝ ရှိတယ်။ မိမိမှ တစ်ပါး ကျန်သမျှ သူတစ်ပါး (ဗဟိဒ္ဓ)။ မိမိသူတစ်ပါး နှစ်ရပ်ပေါင်း ကိလေသာပေါင်း ၁၅ဝဝ။
နာမ် နိ လက်ကိုခံ ကိ သန္တာန်နှင့် မြောက်။
တစ်ထောင့်ငါးရာ ကိလေသာ ထိုခါအပြီးမြောက်။
နာမ်၊ နိ၊ လက် = နာမ် ၅၃ + နိပ္ဖန္နရပ် ၁၈ + လက္ခဏရုပ် ၄ = ၇၅ ( ကိုခီ = . ကိုတည်)။
သန္တာန်နှင့် မြောက် = ၇၅ × ကိလေသာ ၁ဝ = ၇၅ဝ၊
၇၅၀ × သန္တာန် ၂ = ၁၅၀၀
လင်မယား
လင်မှာ ကိလေသာ ရ၅ဝ။ မယားမှာ ကိလေသာ ရ၅၀။ နှစ်ယောက်ပေါင်းမှ တစ်ထောင့်ငါးရာ ကိလေသာ ဖြစ်တယ်။ ‘ကာမဆယ့်တစ်ဘုံမှာ၊ ရာဂဗွက်ပုံ တစ်ထောင့်ငါးရာရယ်နဲ့” ဆိုတဲ့ ဇာတ်သီချင်းအရ ရာဂ (အချစ်) တစ်ခုတည်းက ၁၅၀၀ ဖြစ်သလို ထင်ရတယ်။ အမှန်က ရာဂအနေနဲ့ ၁၅၀ (၁၀ = ၁၅၀)ပဲ ပါတယ် (ဒေါသ စိတ်ဆိုး ၁၅ဝ စသည်)။ ဒါကြောင့် လင့်အချစ် ၇၅၊ မယားအချစ် ၇၅ လို့ မှတ်နိုင်တယ်။ (မေးခွန်းအမှတ် ၆၀၊ ပေါင်းချုပ် ၁၊ စာ-၂၄၀ ကိုလည်း ရှုပါ။)
ဇွန် ၃၀၊ ၂၀၁၈။
---၆၈၀။ စေတီကို ဆွမ်းကပ်ခြင်း
ဆရာတော် ဘုရား၊ မြတ်စွာဘုရား ဆင်းတုတော်များ အပါအဝင် စေတီတော်များကို ဆွမ်း ဆီမီး ပန်း စသည် လှူဒါန်းသောအခါ အလှူခံပုဂ္ဂိုလ်က အသုံးမပြုနိုင်သောကြောင့် ကုသိုလ်မရဟု ကမ္မဋ္ဌာန်းဆရာ တစ်ဦးက ဆိုပါသည်။ ထိုအဆို မှန်ပါသလား ဘုရား။
ဒေါ်ကျင်လှ
---စေတီလေးမျိုး
အုတ် ကျောက် စသည်နဲ့ ပြုလုပ်ထားတဲ့ လူနတ်ဗြဟ္မာတို့ ရိုသေပူဇော်ရာ ဝတ္ထုကို စေတီလို့ခေါ်ပြီး ပရိဘောဂစေတီ၊ ဥဒ္ဒိဿကစေတီ၊ ဓာတုစေတီလို့ သုံးမျိုး ရှိတယ် (ခုဒ္ဒကပါဌ၊ဋ္ဌ၊၁၈၈)။ တစ်နည်း ပရိဘောဂ စေတီ၊ ဓာတုစေတီ၊ ဓမ္မစေတီလို့ သုံးမျိုး ရှိတယ် (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၁၇၂)။ ဒီယူပုံ နှစ်မျိုးကို တူရာပေါင်းပြီး “ဓာတု၊ ဓမ္မ, ပရိဘောဂ၊ ဥဒ္ဒိဿက”လို့ စေတီ ၄-မျိုး မှတ်နိုင်တယ်။
မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ အလောင်းတော်ကို မီးပူဇော်ပြီးနောက် ကြွင်းကျန်တဲ့ ဓာတ်တော် သို့မဟုတ် ဗုဒ္ဓတစ်ဆူရဲ့ အလောင်းတော် (သရီရ)ကို ဓာတုစေတီ၊ ပိဋကတ်သုံးပုံ ဓမ္မကျမ်းစာတွေကို ဓမ္မစေတီ၊ မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ အသုံး အဆောင် ရေစစ် ခါးပန်း သင်္ကန်း သပိတ် ဗောဓိညောင်ပင် စသည်ကို ပရိဘောဂစေတီ၊ မြတ်ဗုဒ္ဓ ကိုယ်စားပြု ရုပ်ပွား ဆင်းတု စသည်ကို ဥဒ္ဒိဿကစေတီလို့ မှတ်ပါ (ညွန်းပြီး ကျမ်းများ)။
ဒီစာတွေအရ မြတ်ဗုဒ္ဓ ကိုယ်စားပြု ရုပ်ပွား ဆင်းတုတွေ ပူဇော် ရိုသေရာ ဥဒ္ဒိဿကစေတီ အနေနဲ့ ယူတာကို တွေ့နိုင်တယ်။ မြတ်ဗုဒ္ဓ ကိုယ်စားပြု ပန်းချီ ဆေးရေး ရုပ်ပုံတွေကို ပါ ဥဒ္ဒိဿကစေတီ အနေနဲ့ ယူရင်လည်း မငြင်းသာပါဘူး။
ကုန်စုံဆိုင်
ပရိနိဗ္ဗာန် စံပြီးဖြစ်တဲ့ မြတ်ဗုဒ္ဓကို ရည်မှန်းပြီး ဓာတုစေတီ၊ ပရိဘောဂစေတီ၊ ဥဒ္ဒိဿက စေတီတွေကို အလှူဒါနပြုရင် မြတ်ဗုဒ္ဓအား လှူဒါန်းတာဖြစ်လို့ အမြတ်ဆုံး လှူဒါန်းခြင်းပါပဲ (ဣတိဝုတ္တက၊ဋ္ဌ၊၂၇၅)။ သက်တော် ထင်ရှား ဘုရားရှင်နှင့် မခြား စေတီတော်တွေကို ကြည်ညိုစိတ်ထား ရှိရင် အကျိုးတူတယ် (အပဒါန၊၁၊၁၆၈)။ စေတီကို မရိုသေရင် သက်ရှိဘုရားကို မရိုသေတာနဲ့ အတူတူပဲ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၁၇)။
စေတီဆိုတာဟာ လိုရာကို ဝယ်ယူနိုင်တဲ့ သာသနာ့ ကုန်စုံဆိုင်နဲ့ တူတယ်။ ဒီကုန်စုံဆိုင်မှာ “သက်ရှည် ဆင်းလှ ကျန်းမာ ချမ်းသာ ဉာဏ်ပညာ နတ်ပြည် နိဗ္ဗာန်ဆိုတဲ့ ကောင်းကျိုးတွေကို ကိုယ်နှုတ် စိတ်နဲ့ပြုတဲ့ ကုသိုလ်မှု ဆိုတဲ့ အဖိုး နည်းနည်းကို ပေးပြီး ဝယ်ယူနိုင်တယ် (မိလိန္ဒ၊၃၂၃)။
မသုံးပေမယ့်
အလှူခံပုဂ္ဂိုလ်သည် လှူဖွယ်ဝတ္ထုကို အလှူခံပြီးနောက် အသုံးမပြုသော်လည်း (ပေးလှူသူမှာ) ကုသိုလ်ရသည်သာ ဖြစ်၏ (ပဋိဂ္ဂါဟကေန ပဋိဂ္ဂဟေတွာ အပရိဘုတ္တေပိ ဒေယျဓမ္မေ ပုညံ တိယေဝ။ အဘိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၉၉)။ အသုံးမပြုသော်လည်း ဟူသော စကားဖြင့် “အလှူခံပြီးနောက် အသုံးမပြု၊ စွန့်ပစ်ခြင်း”စ သည်ကို ဖော်ပြ၏။ လှူဒါန်းလိုက်သော စေတနာကြောင့်သာလျှင် (အလှူရှင်မှာ) ကုသိုလ်ရခြင်း ဖြစ်၏ (မူလဋီ၊၃၊၈၅)။
အဖြေ
ကျမ်းစာ အဆိုတွေကို ကောက်ချက်ချရင် ... မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ ဓာတ်တော်တွေကို ဓာတုစေတီ၊ ရုပ်ပွား ဆင်းတုနဲ့ ပန်းချီ ရုပ်ပုံတွေက ဥဒ္ဒိဿကစေတီ ဖြစ်ပြီး၊ အဲဒီ သက်မဲ့ စေတီ ရုပ်ပွားတွေကို သက်ရှိ ဘုရားနဲ့ တန်းတူ ထားပြီး ပူဇော်လှူဒါန်းရင် အကျိုးတူတယ်။ သက်မဲ့ အလှူခံဖြစ်တဲ့ စေတီ ရုပ်ပွားတွေက အသုံးမပြုပေမယ့် လှူဒါန်းသူရဲ့ စိတ်စေတနာ ထက်သန်ရင် တူညီတဲ့ ကုသိုလ်အကျိုး ရနိုင်ကြောင်း နားလည်ရတယ်။
အင်း .. စုပေါင်း ဆွမ်းကပ်တဲ့အခါ ရဟန်းက မိမိရဲ့ ဆွမ်းဟင်းကို အကြောင်း တစ်ခုခု (ဥပမာ .. လက်လှမ်းမမီ၊ မတည့်၊ မကြိုက်)ကြောင့် မသုံးဆောင်ပေမယ့် ယောနိသော မသိကာရ ပြု (အသင့်နှလုံးသွင်း) တတ်အောင်လည်း ဖော်ပြပါ ကျမ်းစာတွေက ဆုံးမတာပဲ။
ဇူလိုင် ၁၂၊ ၂၀၁၈။
၆၈၁။ အရက်အိုးပမာဤခန္ဓာ
ဘုန်းဘုန်း ဘုရား၊ သိလိုသည်များကို မေးမြန်းခွင့်ပြုပါ အရှင်ဘုရား။ တပည့်တော် သိလိုသည်မှာ .. (၁) အာသဝေါတရား လေးပါး (၂) သယမ္ဘူဉာဏ် (၃) ဝိဇ္ဇာ ၃-ပါး၊ ဝိဇ္ဇာ ၈-ပါး၊ စရဏ ၁၅-ပါး (၄) လောက သုံးပါး (၆) တမလွန်တို့၏ အဓိပ္ပာယ်ကို သိလိုပါသည် ဘုရား။
Dr. သာရ၊ ဒေါ်မြင့်မြင့်စိုး (Daly City)
---၁။ အာသဝေါ
နံနက် အိပ်ရာထ မျက်စိနှစ်လုံး ဖွင့်ချိန်ကစပြီး အိပ်ရာဝင်ချိန်ထိ ‘မျက်စိ နား နှာ လျှာ ကိုယ် စိတ်’မှ တစ်ဆင့် မိမိတို့ကိုယ်မှာ မပြတ်ဖြစ်တဲ့ အကုသိုလ် သဘာဝတွေဟာ ဘဝပြောင်းရင်တောင် ပြောင်းပြီး လိုက်တဲ့အထိ မိမိတို့ရဲ့ ဘဝကို လွှမ်းမိုးထားတယ်။ ဥပမာ .. အာသာငမ်းငမ်း ဖြစ်မှု (လောဘ)ကြောင့် အမြင်မှားပြီး(ဒိဋ္ဌိ) အမှန်ကို မသိနိုင် (မောဟ)။ လူဟာ ဒီသုံးမျိုး ခဏမစဲ ဖြစ်နေတဲ့ နေရာဌာနပါပဲ။ ဖြစ်ပါများတော့ ဒီသုံးမျိုးဟာ လူ့ကိုယ်မှာ စွဲပြီး အထုံရနေတော့တယ်။
လူ့ခန္ဓာကိုယ်ကို အရက်အိုးလို့ ဆိုရင် ဒီတရားသုံးမျိုးက အရက်ပါပဲ။ အရက်ဟာ အရက်အိုးမှာ ထုံစိမ်နေပြီး သောက်စားသူတွေကို မူးယစ်စေသလို လောဘ ဒိဋ္ဌိ မောဟတို့လည်း မိမိဖြစ်ရာလူကို တပ်မက် အမြင်မှား မိုက်မဲမှုတွေနဲ့ ယစ်မူးစေတယ်။ “ကြာမြင့်စွာ ထုံစွဲ”ဆိုတာကို ပါဠိလို “အာသဝ”လို့ ခေါ်တယ်။ လောဘ ဒိဋ္ဌိ မောဟဆိုတဲ့ အကုသိုလ် စေတသိက် သုံးပါးကို အရက်နဲ့တူလို့ အာသဝ(အာသပေါ)တရားလို့ ခေါ်တယ်။
လူနဲ့ နတ်လောကမှာ ဖြစ်ရင် ကာမာသဝ၊ ဗြဟ္မာလောကမှာ ဈာန်တွေကို ကပ်ငြိရင် ဘဝါသဝလို့ လောဘကို အမည် နှစ်မျိုးနဲ့ ခေါ်ပြီး ဒိဋ္ဌိက ဒိဋ္ဌာသဝ၊ မောဟက အဝိဇ္ဇာသဝ၊ ပေါင်း အာသဝေါတရား ၄-ပါး ဖြစ်ပါတယ်။
၂။ သယမ္ဘူဉာဏ်
မြတ်ဗုဒ္ဓ ရရှိတော်မူတဲ့ အရဟတ္တမဂ်ဉာဏ်ကို “သယမ္ဘူဉာဏ်လို့ ခေါ်တယ် (သီဋီသစ်၊၁၊၁၈)။ “သယမေဝ ဘဝတီတိ သယမ္ဘူ (မဏိ ၁၊ ရ၈)”အရ သူတစ်ပါးထံမှ သင်ယူခြင်း မရှိဘဲ မိမိအလိုလို ထိုးထွင်း သိမြင်ပြီး ရရှိတဲ့ အရဟတ္တမဂ်ဉာဏ်။ ဒါကြောင့် “ဆရာမကူ သယမ္ဘူဂိုဏ်း တုနှိုင်းမမြင် ဘုရားရှင်”လို့ ဂုဏ်တင် ချီးမွမ်းတာ ဖြစ်ပါတယ်။
၃။ ဝိဇ္ဇာ ၃
ဉာဏ်အလင်းကို ဝိဇ္ဇာလို့ ခေါ်တယ်။ မြတ်ဗုဒ္ဓဟာ ဘုရားဖြစ်မယ့်နေ့ ညဉ့်ဦးယံမှာ အတိတ်မှာ ဖြစ်ဖူးတဲ့ ဘဝခန္ဓာ များစွာကို သိနိုင်တဲ့ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏ်၊ သန်းခေါင်ယံမှာ အဝေးက အာရုံကို မြင်သိနိုင်တဲ့ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏ်နဲ့ မိုးသောက်ယံမှာ ကိလေသာ အားလုံးကို ကုန်စေတဲ့ အာသဝက္ခယဉာဏ်ကို ရတော်မူတယ်။ အာသဝက္ခယဉာဏ်ဆိုတာ အရဟတ္တမဂ်ဉာဏ်ပါပဲ။ ဒီဉာဏ်သုံးပါးကို “ပု၊ ဒိ၊ အာ” သို့မဟုတ် ဝိဇ္ဇာသုံးပါးလို့ ခေါ်တယ်။
အဲဒီ သုံးပါးမှာ “ဝိပဿနာဉာဏ်၊ စေတောပရိယဉာဏ်၊ မနောမယိဒ္ဓိဉာဏ်၊ ဒိဗ္ဗသောတဉာဏ်၊ ဣဒ္ဓိဝိဓဉာဏ်” ထပ်ပေါင်းပြီး ဝိဇ္ဇာရှစ်ပါးလို့လည်း ဆိုတယ် (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၈၈)။ အဓိပ္ပာယ်ကို ဂုဏ်တော်ဖွင့်တွေမှာ ရှာဖတ်ပါ။
စရဏ ၁၅
မဂ်ဖိုလ် နိဗ္ဗာန်ရောက်ကြောင်း အကျင့်ကို စရဏလို့ ခေါ်တယ်။ “သီ.ဣန် ဘော.ဇာ၊ သဒ္ဓမ္မာခွန်၊ ရူပဈာန်ဟု၊ ငါးတန်စွန်းကယ်၊ ဆယ်စရဏ၊ မြတ်ဓမ္မ”လို့ အရင်မှတ်။ သီ = သီလစောင့်ခြင်း၊ ဣန် = မျက်စိ နားနှာစတဲ့ ဣန္ဒြေကို စောင့်စည်းခြင်း၊ ဘော = အစားအစာကို အတိုင်းအတာ သိခြင်း၊ ဇာ = နိုးကြားခြင်း၊ သဒ္ဓမ္မာခွန် ... “သဒ္ဓါ သတိ ဟိရိ သြတပ္ပ သုတ ပညာ ဝီရိယ” သူတော်ကောင်း ဥစ္စာ ၇-ပါး၊ ရူပဈာန် = ပ ဒု တ စ ရူပဈာန် ၄-ပါး။ ပေါင်း စရဏ ၁၅-ပါး (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂ဝ၃)။
၄။ လောကသုံးပါး
“သတ္တလောက၊ ဩကာသလောက၊ သင်္ခါရလောက” ပေါင်း လောကသုံးပါး။ လူနတ်ဗြဟ္မာ ငရဲသား တိရစ္ဆာန် ပြိတ္တာ အသူရကာယ်ဆိုတဲ့ သတ္တဝါ မျိုးစုံကို သတ္တလောက ခေါ်တယ်။ အဲဒီ သတ္တဝါတို့ တည်ရှိရာ ဘုံဌာနတွေကို ဩကာသလောကလို့ ခေါ်တယ်။ သတ္တဝါ ဘုံဆိုတဲ့ ဝေါဟာရ ပညတ်တွေရဲ့ တည်ရာ ရုပ်နာမ် တရားတွေကို သင်္ခါရလောကလို့ ခေါ်တယ်။
၆။ တမလွန်
“တမလွန်”ရဲ့ ဝေါဟာရ ရင်းမြစ်ကို မသိပါ။ ဒါပေမယ့် “တမလွန်”လို့ ဆိုရင် သေပြီးနောက် ပြန်ဖြစ်မယ့် ဘဝကို ရည်ညွှန်းကြောင်း နားလည်ရတယ်။ “ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ ကိုယ်ခန္ဓာ ပျက်စီး၍ သေလွန်ပြီးနောက်” ဆိုတာမျိုး ပါဠိတော်တွေမှာ ပါတယ်။ ဗုဒ္ဓဘာသာက သေပြီးနောက် တမလွန်မှာ ဘဝရှိသေးတယ်လို့ ယုံကြည်တယ်။
ဇူလိုင် ၁၄၊ ၂၀၁၈။
၆၈၂။ ဒေတိဟောင်းကိုပြင်
ဆရာတော် ဘုရား၊ ပျက်စီးနေသည့် စေတီဟောင်း တစ်ဆူကို ပြုပြင်ရန် ဆန္ဒရှိသော်လည်း ဇနီး၏ မိဘတွေက “စေတီကို ဖျက်ရင် အိမ်ထောင်ပျက်တတ်တယ်”ဟု ဆိုပါသည်။ တပည့်တော်အနေနဲ့ ရှေ့တိုး၍ လုပ်သင့် မလုပ်သင့် ကရုဏာ ရှေ့ထား၍ မိန့်ကြားပေးပါ ဘုရား။ ဆရာတော်ဘုရား ကျန်းမာပါစေ။
ဆန်းဝင်း (ကိုရီးယား)
---နှလုံးသွင်း
မနသာ စေ ပဒုဋ္ဌေန၊ ဘာသတိ ဝါ ကရောတိ ဝါ။ တတော နံ ဒုက္ခ.မနွေတိ၊ စက္ကံဝ ၀ဟတော ပဒံ။
ပျက်စီးစေလို စိတ်ထားသို ပြောဆို ပြုမူလျှင်။
နွားခြေနောက်ပါ ဘီးလိုသာ လိုက်မှာ ဆင်းရဲပင်။
အထက်ပါ မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ ဟောကြားချက်အရ အလုပ်တစ်ခု လုပ်မယ်ကြံရင် စေတနာနဲ့ စိတ်ထားမှန်ဖို့ လိုအပ်ကြောင်း ဦးစွာ မှတ်သားပါ။
စေတနာမှန် စိတ်ထားကောင်းနဲ့ လုပ်ရင် အကျိုးကောင်း ရမှာ သေချာပါတယ်။
လောကမှာ လူတစ်ချို့ဟာ “ဘုရားအို ကျောင်းအိုကို မပြင်ကောင်း၊ ခိုက်တတ်တယ်”လို့ ယူမှားနေကြတယ်။ အမှန်တော့ ဆင်ခြင်တုံတရား နုသေးတဲ့ ကံ ကံရဲ့ အကျိုးကို မယုံကြည်သူတို့ရဲ့ အယူအဆပါ။ ဆင်းရဲ ချမ်းသာဆိုတာ ကိုယ်လုပ်တဲ့ ကံဆိုး ကံကောင်းကြောင့်ပဲ ဖြစ်ရတယ်လို့ ဗုဒ္ဓဝါဒီတို့ ယုံကြည်ပါတယ်။ ဗုဒ္ဓဝါဒီ ဖြစ်ရင် ဒီယုံကြည်ချက် ခိုင်မြဲပါစေ။
သူတို့သုံးဦး
ဒေဝဒတ် လှိမ့်ချတဲ့ ကျောက်ပဲ့ ထိလို့ ဘုရားရှင်ရဲ့ ခြေမှာ သွေးစိမ်း တည်တဲ့အခါ ဆေးဆရာ ဇီဝကဟာ အဲဒီ ဒဏ်ရာ ပျောက်စေလိုတဲ့ စေတနာနဲ့ ဘုရားရဲ့ ခြေတော်ကို ဓားနဲ့ ခွဲပေမယ့် ကုသိုလ်ပဲဖြစ်ပါတယ်။ အသောက မင်းကြီးဟာ လူအများ ကြည်ညိုခွင့် ရအောင်လို့ ဓာတ်တော် ရှိတဲ့ စေတီကို ဖောက်၊ ဓာတ်တော်ကို ယူ၊ နိုင်ငံအနှံ့မှာ စေတီတွေတည်ပြီး ဓာတ်တော်ကို ခွဲဝေ ဌာပနာခဲ့တယ် (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၀၅)။
“ရာဇဂြိုဟ်မြို့ရှိ စေတီကို ဖျက်ပြီးနောက် ဓာတ်တော်ကို မရသဖြင့် (ဖျက်ပြီး စေတီကို) မူလအတိုင်း ပြန် တည်ဆောက်စေ၏ (ညွှန်းပြီး)။
ဆုံးဖြတ်ချက်
ဒေဝဒတ်၊ ဇီဝက၊ အသောကတို့ရဲ့ ထုံးကို နှလုံးမူပြီး အဋ္ဌကထာ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄ဝ၈)မှာ ဆုံးဖြတ်ထားပုံက ..
မကြည်ညိုလို့ ဖျက်ဆီးလိုတဲ့ စိတ်နဲ့ စေတီ၊ ဗောဓိပင်၊ ဓာတ်တော်တွေကို ဖျက်ဆီးရင် 'လောဟိတုပ္ပါဒ = ဘုရားရှင်ကို သွေးစိမ်းတည်အောင် လုပ်တဲ့ ကံ”လို အပြစ်ကြီးတယ်။ ဓာတ်တော်ရှိတဲ့ စေတီကို ဖြစ်စေ၊ ဆင်းတုတော်ကို ဖြစ်စေ ပျက်စီးစေတဲ့ ဗောဓိကိုင်းကို ဖြတ်ကောင်းတယ်။ နားနေတဲ့ ငှက်က စေတီတော်ကို မစင်စွန့်ချရင် အဲဒီ ဗောဓိကိုင်းကို ခုတ်ဖြတ်ကောင်းတယ်။ အသုံး အဆောင်စေတီထက် ဓာတုစေတီက ပိုမြတ်လို့။ စေတီအိမ်ကို ထိုးဖောက်နေတဲ့ ဗောဓိကိုင်းကို ဖြတ်ကောင်းတယ်။ ဗောဓိပင်ရဲ့ အကိုင်းခြောက်တွေကိုလည်း ခုတ်ဖြတ် သုတ်သင်ကောင်းတယ်။
အဖြေ
ဒါကြောင့် ပျက်စီးနေတဲ့ စေတီ ဆင်းတုဟောင်းတွေကို ကြည်ညိုဖွယ် ဖြစ်လာအောင် စိတ်ထားကောင်းနဲ့ မူလနေရာမှာ ရွှေ့ပြောင်း၍ ဖြစ်စေ ပြုပြင်ရင် ကြီးမြတ်တဲ့ ကုသိုလ် ဖြစ်ပြီး စေတီ ရုပ်ပွားတွေ အရှည်တည်တံ့သလို စီးပွားတက် အိမ်ထောင်သက် ရှည်ဖို့သာ ဖြစ်ကြောင်း မှတ်ပါ။
ဇူလိုင် ၁၅၊ ၂၀၁၈။
မှတ်ချက်များ
“ရေစစ် ဆေး ကျောင်း၊ အဟောင်းပြုပြင်၊ သီလစင် ငါးအင် သက်ရှည်ကြောင်း” (မဟာဝင် ဝသဘမင်းဝတ္ထု)။
ဓမ္မဘေရီဆရာတော်
ပရိဿာဝနဒါနဉ္စ၊ အာဝါသဒါန မေဝ စ။
ဂိလာနဝတ္တဒါနဉ္စ၊ ဒါတဗ္ဗ မနုဇာဓိပ။
ကာတဗ္ဗ ဇိဏ္ဏကာဝါသ-ပဋိသင်္ခရဏံ တထာ။
ပဉ္စသီလသမာဒါနံ၊ ကတွာ တံ သာဓုရက္ခိယ။
ဥပေါသထူပဝါသော စ၊ ကတ္တဗ္ဗော’သထေ ဣတိ။ (မဟာဝံသ ၃၃း၇၄-၇၅ ဂါထာ)။
အသက်ရှည်ကြောင်း ကောင်းမှုတွေက . ရေစစ်အလှူ (ရေသန့်စက်အလှူ)၊ ကျောင်း အလှူ၊ လူနာ ရဟန်းတို့အား ဆေးဝတ် အလှူ၊ ကျောင်းဟောင်းကို ပြုပြင်ခြင်း၊ ငါးပါးသီလ လုံခြင်းနှင့် ဥပုသ်နေ့မှာ ဥပုသ်စောင့်သုံးခြင်း။
---၆၈၃။ ပြင်သင့်မှပြင်
ဆရာတော် ဘုရား၊ ဓမ္မကထိက ဆရာတော် တစ်ပါးက အလူပြုပြီးတဲ့အခါ `ဣဒံ မေ ပုညံ အာသဝက္ခယံ ဝဟံ ဟောတု’လို့ ဆုတောင်းမှ မှန်တယ်လို့ ဟောကြားပါသည်။ သို့ဖြစ်လျှင် ဩကာသ ဘုရားရှိခိုးမှာ ပါတဲ့အတိုင်း ကန်တော့ရသော အကျိုးအားကြောင့် အပါယ်လေးပါး စသည်မှ ကင်းလွတ် ရပါလို၏လို့ ဆုတောင်းရင် မှားပါသလား ဘုရား။
မောင်အောင် (ဉာဏပစ္စည်း လုပ်သား)
---မရောင်ရာဆီလူး
လောကမှာ “သူများ မိုးခါးရေသောက်တိုင်း ကိုယ်မသောက်နိုင်ဘူး”ဆိုပြီး ထူးပြချင်သူတွေ မကြာခဏ တွေ့ရလေ့ ရှိတယ်။ ဟောစရာ သုတ္တန်တွေ အများကြီး ရှိရက်နဲ့ မဟုတ်တာတွေကိုမှ ပြင်ချင် ကွန့်ပြချင်သူတွေကိုတော့ ဘုန်းကြီးလည်း အားမပေးဘူး။ ဗျသနတရား ငါးပါးထဲမှာ ဒိဋ္ဌိဗျသန (အယူပျက်စီးခြင်း) ပါပြီး ဖြစ်ရက်နဲ့ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ ၆၂-ပါးကို ထည့်မှ ဩကာသ ပိုမှန်သလိုလို၊ ရောဂဗျသန ရှိရက်နဲ့ အနာမျိုး ၉၆-ပါး ပါမှ ပြည့်စုံသလိုလို ပြောတာတွေက မရောင်ရာ ဆီလူးတွေပါ။
ကွန့်တတ်ပုံ
ဆရာကွန့် အချို့က “ဣဒံ မေ ဒါနံ ... ဣဒံ မေ သီလံ .. ဣဒံ မေ ဘာဝနံ နိဗ္ဗာနဿ ပစ္စယော ဟောတု’လို့ လုပ်တတ်တယ်။ အချိန်ကြာတာပဲ ရှိတယ်။ ပုည (ကောင်းမှု)ထဲမှာ ဒါန၊ သီလ၊ ဘာဝနာ သုံးမျိုးလုံး ပါနေပြီပဲ။ “ဣဒံ မေ ပုညံ နိဗ္ဗာနဿ ပစ္စယော ဟောတု”ဆိုရင် လိုရင်းတိုရှင်း မဖြစ်ဘူးလား။ စကားမစပ် ... “ဣဒံ မေ ဒါနံ”နဲ့ “ဣဒံ မေ သီလံ’မှာ ဆိုဖွယ် မရှိပေမယ့် ‘ဣဒံ မေ ဘာဝနံ’ကျတော့ ပါဠိသုံး မမှန်ဘူး။ “အယံ မေ ဘာဝနာ’ဆို ဟုတ်နိုင်သေး။ ဒါမျိုး သတိရလို့ ပြောရဦးမယ် .
အဂ္ဂရဲ့အလွဲ
တစ်ခါမှာတော့ “အထူးမြတ်ဆုံး ပညာရှိ (အဂ္ဂမဟာပဏ္ဍိတ)” ဘွဲ့ရ ဆရာတော် တစ်ပါးက “ဣဒံ ပုညဘာဂံ သဗ္ဗသတ္တာနံ ဘာဇေမ’လို့ လူတွေကို ချပေးတာ ကြားရတော့ နှစ်ဦးချင်း တွေ့ချိန်မှာ “ဘုန်းကြီး .. ဣဒံ ပုညဘာဂံ မဟုတ်ဘူး ထင်တယ်နော်’လို့ ပြောတော့ သူက “ဒီလို ချပေးလာတာ ကြာပြီ” တဲ့၊ တိုပြတ်ပြတ်နဲ့ ပြန်ပြောပါတယ်။ ထောက်ပြတာကို ကျေးဇူးတင်စကား မဆိုခဲ့ပါဘူး။ ကိစ္စမရှိ .. တစ်နေ့ ကြားတတ်တဲ့ ပညာရှိတို့ရှေ့ ရောက်ရင် သူ့ရဲ့ အဂ္ဂကြီး အထုခံရမှာပေါ့။
သင်္ကန်းဆု
အင်းဝခေတ်က အရှင်မဟာအရိယဝံသထေရ်ဟာ “ပတ္တမြား အနှစ် သေတ္တာ”လို့ အဓိပ္ပာယ်ရတဲ့ ပါဠိဘာသာ ကျမ်းကြီးကို ရေးနေစဉ် ဥပုသ်နေ့ ညနေတိုင်း သံဃာကို စုဝေးပြီး ရေးပြီးသမျှကို ဖတ်ပြသတဲ့။ တစ်နေ့ “ဣမံ”လို့ ဆိုရမှာကို “ဣဒံ” လုပ်ထားလို့ ပုဂံကလာတဲ့ ဧည့်သည် ရဟန်းတစ်ပါးက ထောက်ပြတဲ့အခါ ကျမ်းပြုသူက ကျေးဇူးတင်ပြီး မိမိဝတ်နေတဲ့ နှစ်ထပ် သင်္ကန်းနဲ့ ဉာဏ်ပူဇော်သတဲ့ (သာသနဝံသပ္ပဒီပိကာ၊ စာ-၁၁ဝ)။ ဖော်ပြပါ အမျှဝေတဲ့ ပါဠိလည်း ‘ဣမံ ပုညဘာဂံ သဗ္ဗသတ္တာနံ ဘာဇေမ’လို့ ဆိုမှ ပါဠိသုံး မှန်ကြောင်းပါ။
အာသဝက္ခယံ
အဖြေကို မပြောခင် အာသဝက္ခယံ ကိစ္စ နည်းနည်း ပြောဦးမယ် ... မေးခွန်းထဲက ဓမ္မကထိက ပြောတယ်ဆိုတဲ့ ပါဠိ စာသားလည်း မမှန်ဘူး။ မူရင်းကျမ်းမှာ “ဣဒံ မေ ဒိနံ အာသဝက္ခယာဝဟံ ဟောတု (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၃။ မေ၊ ငါ၏။ ဣဒံ ဒါနံ၊ ဤအလှူသည်။ အာသဝက္ခယာဝဟံ၊ အာသဝေါ တရားတို့၏ ကုန်ရာ အရဟတ္တမဂ် အရဟတ္တဖိုလ် နိဗ္ဗာန်သို့ ပို့ဆောင်နိုင်သည်။ ဟောတု၊ ဖြစ်ပါစေသတည်း) လို့ ရှိတယ်။ သူတစ်ပါးကို သင်ပေးသူဟာ ကိုယ်တိုင် မှန်အောင် ဦးစွာ လေ့လာထားနိုင်မှ အပြစ်ကင်းနိုင်ကြောင်းပါ။
အဖြေ
ကောင်းမှုတစ်ခု လုပ်ပြီးနောက် နှစ်သက်ရာ ဆုကို တောင်းခွင့် ရှိကြောင်း ဘုန်းကြီး အကြိမ်ကြိမ် ပြောဖူးပါတယ် (ပေါင်းချုပ် ၁၊ စာ-၄၁၃။ ပေါင်းချုပ် ၂၊ စာ-၆၈၇ ရှု)။ ဒါကြောင့် အဲဒီ ဓမ္မကထိက ပြောသလို ဆုတောင်းရင်လည်း မှန်တာပဲ။ ဩကာသ ထဲကအတိုင်း ဆုတောင်းရင်လည်း မမှားပါဘူး။ ဓမ္မကထိက ပြောသလို ဆုတောင်းမှသာ မှန်ပြီး အခြားနည်းတွေ မှားတယ်ဆိုရင်တော့ အစွန်း မလွတ်နိုင်ဘူး။
ဇူလိုင် ၁၆၊ ၂ဝ၁၈။
လွဲစေသော်
ဝိနည်းမကြိုက်၊ လောကလိုက်၊ ဘုန်းကြီးမိုက်နှင့် လွဲစေသော်။ တရားမကြိုက်၊ အမှားလိုက်၊ မိဘမိုက်နှင့် လွဲစေသော်။
ဘုရားမကြိုက်၊ အမှားလိုက်၊ ဆရာမိုက်နှင့် လွဲစေသော်။ (ဆီးဘန်နီဆရာတော်)
၆၈၄။ ယနေ့ဝါဆိုသင်္ကန်း
ဆရာတော် ဘုရား၊ ဝါဆိုသင်္ကန်းကို စလှူခဲ့တာ ဝိသာခါ မဟုတ်ဘဲ စစ်သူကြီးတစ်ဦး ဖြစ်ပြီး ယခင်က ဝါကျွတ်ခါနီးမှာ လှူခဲ့ကြသော်လည်း ယနေ့ခေတ်မှာ ဝါမဆိုခင် လှူကြတာဟာ ဆင်းရဲသူမ တစ်ဦး အစေခံ လုပ်လို့ရတဲ့ ပိုက်ဆံနဲ့ ဝယ်ထားတဲ့ ဆာရီဝတ်စုံကို လမ်းမှာတွေ့တဲ့ ရဟန်းငယ်အား လှူတယ်ဆိုတဲ့ သီရိလင်္ကာ ဇာတ်လမ်း တစ်ခုကြောင့် ဖြစ်ကြောင်း ဘုန်းကြီးတစ်ပါးက အွန်လိုင်းမှာ ရေထားပါတယ်။ ဝါဆိုသင်္ကန်း ကြောင်းကို ကျမ်းဂန်လာတိုင်း သိလိုပါသည် ဘုရား။
နှင်းဆုရည် (ဓမ္မစကူးလ်-ကြည့်မြင်တိုင်)
---မိုးရေခံသင်္ကန်း
မြတ်စွာဘုရား ခွင့်ပြုတဲ့ သင်္ကန်း ၉-မျိုးထဲမှာ ပါဝင်တဲ့ “ဝဿိက.သာဋိက”ခေါ် မိုးရေခံသင်္ကန်းကို ဝိသာခါ ကျောင်းအမကြီးရဲ့ လျှောက်ထားချက်အရ မြတ်ဗုဒ္ဓ ခွင့်ပြုတော်မူတယ် (ဝိ၊၃၊၄၀၄)။ အမိုးအကာမဲ့ နေရာမှာ ထွက်ပြီး မိုးရေချိုးစဉ် ဝတ်ဖို့ ခွင့်ပြုတဲ့ သင်္ကန်း။ အနံက မြတ်စွာ ဘုရားရဲ့ အထွာနဲ့ ၂-ထွာခွဲ ရှိပြီး အလျားက ဘုရား ၆-ထွာ ရှိတယ် (ဝိ၊၂၊၂၂၄)။ အနီတိုပြီး အလျား ရှည်တယ်။ သတ်မှတ်ချိန် အတွင်းမှာပဲ အလှူခံခွင့် ဝတ်ရုံခွင့်ရှိတယ်။ မိုးရေခံသင်္ကန်းနဲ့ ဝါဆိုသင်္ကန်း မတူလို့ ဝိသာခါနဲ့ ဝါဆိုသင်္ကန်း မဆိုင်။
ဝါကျွတ်သင်္ကန်း
မိမိတို့ လှူထားတဲ့ သံဃိကကျောင်းမှာ ဝါတွင်းလေးလ သီတင်းသုံး နေထိုင်ပြီး ကျောင်းကို စောင့်ရှောက်ခဲ့လို့ ကျောင်းဒကာက ကျေးဇူးတင်လို့ ဖြစ်စေ၊ ကျောင်းဒကာ မဟုတ်သူတွေကလည်း ကြည်ညိုလို့ ဖြစ်စေ သီတင်းကျွတ်တဲ့အခါ သင်္ကန်းလှူရင် ဒီလို သင်္ကန်းကို “ဝဿာဝါသိကသင်္ကန်း”လို့ ခေါ်တယ်။ “ဝဿာဝါသိက”ကို ပါရာဇိကဏ် နိဿယသစ်မှာ “ဝါကျွတ်သင်္ကန်း”လို့ မြန်မာပြန်ပြီး တိပိဋကပါဠိမြန်မာ အဘိဓာန်မှာ ဝါဆိုသင်္ကန်းလို့ ဆိုတယ်။ တောင်မြို့ မဟာဂန္ဓာရုံဆရာတော်ရဲ့ အလိုအရ ..
“ဝဿာဝါသိကသင်္ကန်းဟူသည် ဝါတွင်းကာလပတ်လုံး ဝါ မကျိုးအောင် နေပြီးသော ရဟန်းများအား လှူအပ်သော သင်္ကန်းတည်း။ ယခုကာလ၌ကား ဝါမဆိုခင် ဝါဆိုသည့်အခါ ဝတ်ဘို့ရန် ဝါဆိုသင်္ကန်း လှူလေ့ရှိကြ၏။ ထိုဝါဆိုသင်္ကန်းသည် ဝဿာဝါသိက သင်္ကန်း မဟုတ် (အရှင်ဇနကာဘိဝံသ၊ ဘုရားဥပဒေတော်ကြီး၊ စာ-၁၂၁)။
အမတ်တစ်ဦး
မြတ်ဗုဒ္ဓ လက်ထက်က အမတ်တစ်ယောက် စစ်ထွက်ခါနီး “ဝဿာဝါသိကသင်္ကန်း လှူချင်လို့ ကြွကြပ’လို့ ပင့်လျှောက်တဲ့အခါ ရဟန်းတွေက ဝဿာဝါသိက သင်္ကန်းကို ဝါကျွတ်ပြီးမှ အလှူခံဖို့ ခွင့်ပြုတယ် ထင်ပြီး မကြွဘဲ နေကြတယ်။ ဒါနဲ့ အမတ်ကြီးက ပင့်လျက်နဲ့ မကြွကြဘူးလို့ အပြစ်တင်တဲ့အတွက် မြတ်ဗုဒ္ဓက စစ်ထွက် နာမကျန်း စသည်ကြောင့် အရေးတကြီး လှူဒါန်းလာရင် ဝါမကျွတ်ခင် ၁၁-ရက် အတွင်း ဝဿာဝါသိက သင်္ကန်းကို အလှူခံခွင့် ပြု၏လို့ မိန့်တော်မူတယ် (ဝိ၊၁၊၃၇၄)။
‘ဝဿာ.ဝါသိက’လို့ခေါ်တဲ့ ဝါကျွတ်သင်္ကန်း သို့မဟုတ် ဝါဆိုသင်္ကန်းလည်း ယနေ့ခေတ် လှူဒါန်းတဲ့ ဝါဆိုသင်္ကန်းနဲ့ ထပ်တူ မကျတဲ့အတွက် ဝါဆိုသင်္ကန်းကို စစ်ထွက်ခါနီး အမတ်ကြီးတစ်ဦးက စပြီး လှူခဲ့တယ်လို့ မဆိုနိုင်။
ဝါဆိုသင်္ကန်း
‘ဝါဆိုသည့်အခါ ဝတ်ဘို့ရန်’ဆိုတဲ့ မဟာဂန္ဓာရုံ ဆရာတော်ရဲ့ အာဘော်အရ ... လေးလပတ်လုံး နေ့စဉ်နီးပါး မိုးရွာလေ့ရှိတဲ့ မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ မိုးရာသီမှာ နေ့စဉ် ဆွမ်းခံကြွကြရတဲ့ သံဃာတော်တွေ အပိုသင်္ကန်း လိုအပ်နိုင်လို့ ဝါမဆိုမီ သင်္ကန်းကပ်လှူတဲ့ အစဉ်အလာ ရှိခဲ့တာ ဖြစ်နိုင်ပြီး ဝါဆိုမယ့် သံဃာကို ရည်မှတ်ပြီး လှူလို့ “ဝါဆိုသင်္ကန်း”ခေါ်တာ ဖြစ်မယ်။ ဘယ်တုန်းက စခဲ့တယ်ဆိုတာတော့ ဆက်လေ့လာရဦးမယ်။
အဖြေ
ပြန်ချုပ်ရင် .. ဝါဆိုသင်္ကန်းကို ဝိသာခါ စလှူခဲ့တာ မဟုတ်သလို စစ်သူကြီးတစ်ဦး စလှူခဲ့တာလည်း မဖြစ်နိုင်ဘူး။ အင်း .. သီရိလင်္ကာဇာတ်လမ်း .. ဆိုတာကတော့ မဟာဂန္ဓာရုံဆရာတော်ရဲ့ အာဘော်နဲ့ နီးစပ်သလို ရှိပေမယ့် “ဋီကာတွင် ဆိုသောကြောင့် လို့ အကြောင်းပြရုံနဲ့ လက်မခံနိုင်တဲ့ ယနေ့ခေတ်မှာ အနည်းဆုံး အဲဒီ ဇာတ်လမ်း ဘယ်မှာ ပါတယ်ဆိုတာနဲ့ ဝါဆိုသင်္ကန်းနဲ့ ဘယ်လို ပတ်သက်တယ် ဆိုတာကို စာမျက်နှာ ကျမ်းညွှန်း ပြနိုင်ရမှာပေါ့။ (မေးခွန်းအမှတ် ၄၇၆။ ပေါင်းချုပ် ၄၊ စာ-၁၆၆၈ မှာလည်း ဝါဆိုသင်္ကန်း အကြောင်း ဖတ်နိုင်ပါတယ်။)
ဇူလိုင် ၂၀၊ ၂၀၁၈။
မြတ်သည့်သူကား စင်ဖြူမျိုးနွယ် ကျင့်မပယ်တည့် ဆင်စွယ်မှန်ငြား ပိုးမစားသို့ (မဃဒေဝ၊ ပိုဒ်-၂၆၂)
---၆၈၅။ ဉာဏ်မဦးပေမယ့်
ဘုန်းဘုန်း ဘုရား၊ အမေရိကမှာ တရားလာပြသည့် ဘုန်းကြီး တစ်ပါးက တပည့်တော်၏ဇနီး ကွယ်လွန်ပုံကို နာမည်ကို ဖော်ပြီး ထိုဘုန်းကြီး၏ စာအုပ်တွင် ဖော်ပြပါသည်။ သူတစ်ပါးထံမှ တစ်ဆင့် ကြားသည်ကို ရေးတာဖြစ်လို့ ဖော်ပြချက်အချို့ မမှန်ပါ။ ဇနီးက Bay Bridge မှာ လုပ်နေတာ ၁၀-နှစ် ကျော်ကြာခဲ့ပြီး အရက်မူးနေသည့် အမျိုးသား တစ်ဦးက သူရှိနေတဲ့ လက်မှတ်ရုံကို ဝင်တိုက်တာ ဖြစ်ပါသည်။
“သူထိုင်နေသည့် လက်မှတ်ရုံကို ဝင်တိုက်ရာ သူပါ ပွဲချင်းပြီး သေဆုံးသွားရသည်။ အထွေအထူး မခံစားရဘူး ဆိုပေမယ့် ဒီလို သေခြင်းမျိုးကတော့ အဆင်မပြေလှပါ။ ကြိုတင်ပြင်ဆင်ချိန် ဘာမှမရသည့် သေခြင်းမျိုး ဖြစ်သည့်အတွက် ကောင်းသောအလားအာလာ ဖြစ်ဖို့ မလွယ်လှပါ”လို့ ထိုစာအုပ်မှာ ရေးတာကို ဖတ်ပြီး ရန်ကုန်ရှိ ဇနီးရဲ့ ဆွေမျိုးတွေ စိတ်မကောင်း ဖြစ်နေကြပါသည်။
တပည့်တော် မေးလျှောက်လိုသည်မှာ ..
(၁) accident နဲ့ သေသူတိုင်း လားရာဂတိ ဆိုးပါသလား။
(၂) ဘုန်းဘုန်း သိတဲ့အတိုင်း တပည့်တော်၏ ဇနီးမှာ ရားနာတာ တရားစာအုပ် ဖတ်တာကို အလွန် ဝါသနာပါပြီး နံနက်ခင်း အလုပ် စဝင်တိုင်း ပရိတ်တရားကို အမြဲနာပါသည်။ တပည့်တော်၏ ဇနီး ငရဲကို ရောက်နိုင်ပါသလား။
(၃) ကမ္မဋ္ဌာန်းတရားပြ ဆရာတော်တစ်ပါး အနေနဲ့ လူတစ်ဦးတစ်ယောက်၏ ကိုယ်ရေး အကြောင်းအရာကို နာမည်ဖော်ပြီး ရေးသင့်ပါသလား။
(၄) ဉာဏ်ဦးတယ်ဆိုတာ ဘာကို ဆိုလိုတာပါလဲ။ ဘုန်းဘုန်းရော ဉာဏ်ဦးထားပြီလား ဘုရား။
ဖိုးလုံး (Ryan Saw, San Lorenzo)
---အဖြေ ၁
မြတ်ဗုဒ္ဓ စမ္ပာမြို့အနီး ရေကန်ကြီးတစ်ခု ဘေးမှာ တရားဟောစဉ် ဖားငယ်တစ်ကောင်ဟာ မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ တရားသံကို နားစိုက်နေခိုက် နွားကျောင်းသား တစ်ယောက်လည်း အလွန် ငြိမ်သက်နေတဲ့ ပရိသတ်ကို ကြည့်ပြီး ဗုဒ္ဓရဲ့ တရားသံကိုပဲ အာရုံရောက်နေလို့ ကိုင်လာတဲ့ တုတ်နဲ့ အဲဒီ ဖားငယ်ရဲ့ ဦးခေါင်းကို ထောက်မိတယ်။ ဖားငယ်ဟာ တရားသံကို မှတ်ပြီး ကြည်ညိုစိတ်နဲ့ (ဓမ္မသညာယ ပသန္နစိတ္တော) ရုတ်တရက် သေပြီး တာဝတိံသာ နတ်ပြည်မှာ သွားဖြစ်တယ် (ဝိမာနဝတ္ထု-ဌ၊ ၂၀၁)။
ဖားငယ်ဟာ accident နဲ့ သေပေမယ့် နတ်ပြည်မှာ သွားဖြစ်တယ်။ ဖားဆိုတာ အဟိတ်တိရစ္ဆာန်ပဲ။ အဟိတ်စုတိနောက်မှာ တိဟိတ်ဖြစ်ခွင့် ရှိတယ် (မ-ဋီ၊၂၊၂၄၇)။
ဒီသာဓကအရ accident နဲ့ ရုတ်တရက် သေတိုင်း ဂတိ မကောင်းဘူးလို့ မဆိုနိုင်။ တိရစ္ဆာန်တောင် နတ်ပြည် သွားဖြစ်သေးတာပဲ။ သေခါနီးအာရုံ ကောင်းမိဖို့ပဲ အရေးကြီးတယ်။
လူပြန်ဖြစ်
ရှေ့ဘဝ ဖြစ်ရပ်ကို မြင်နိုင်တဲ့ “လူဝင်စား” ဖြစ်လာနိုင်သူတွေနဲ့ ပတ်သက်ပြီး လယ်တီဆရာတော်ကြီးက “ဤလူ့ဘဝ၌ အားရှိတုန်းအခါမှာ လက်နက်ဘေး ကပ်ဥပါဒ်ဘေးတို့နှင့် ရုတ်တရက် သေဆုံးကြကုန်၍ နောက်ဘဝ၌ အနာရောဂါ ကင်း၍ သန့်ရှင်း ငြိမ်သက်သော အမိဝမ်း၌ ဖြစ်ရသော သူများသည် ရှေ့ဘဝကို သိတတ်ကြကုန်၏ (နိုင်ငံခြားပုစ္ဆာအဖြေပေါင်းချုပ်၊ စာ-၃၂)လို့ မိန့်ပါတယ်။
ဒီစာအရ ... နယူးယောက် မျှော်စင် အဆောက်အုံကြီးထဲမှာ သေလွန်သူတွေလို ကပ်ဘေးနဲ့ ရုတ်တရက် သေဆုံးရသူတွေ လူ့ဘဝကို ပြန်ရောက်ခွင့် ရှိတဲ့အပြင် ဘဝသစ်မှာ မိခင်လောင်း ကျန်းမာ အားကောင်းရင် ဘဝဟောင်းကို ပြန်သတိရနိုင်တဲ့ “လူဝင်စား”တောင် ဖြစ်လာနိုင်တယ်။
အဖြေ ၂
“တရားနာတာ တရားစာအုပ် ဖတ်တာကို အလွန် ဝါသနာပါပြီး နံနက်ခင်း အလုပ် စဝင်တိုင်း ပရိတ်တရားကို အမြဲနာတယ်” ဆိုတာ အကျိုးရှိတဲ့ စရိုက်ဝါသနာ အာစိဏ္ဏကံတွေပဲ။ ဘုန်းကြီးဆီကပဲ စာအုပ်တွေ မှာဖတ်တာမျိုးကို အမှတ်ရပါတယ်။ ရုတ်တရက် ဖြစ်သွားတဲ့ နေ့ကလည်း အနည်းဆုံး ပရိတ်ပဋ္ဌာန်းကို နာယူနေခိုက် ဖြစ်နိုင်လို့ ဖားကလေးလိုပဲ ဘဝကောင်းကို ရောက်နိုင်ခွင့် ငါးဆယ်ရာနှုန်း မကပါဘူး။
အဖြေ ၃
ဘုန်းကြီးသာဆိုရင် ... “စာရေးသူ ဟပ်ဖ်မွန်းဗေးမြို့မှာ ရှိစဉ်က မြန်မာ အမျိုးသမီးလေး တစ်ယောက် သူအလုပ် လုပ်နေတဲ့ လက်မှတ်ရုံကို အရက်မူးပြီး မောင်းလာတဲ့ ထရပ်ကားကြီး ဝင်တိုက်မိလို့ အသက်ငယ် အရွယ်ကောင်းတုန်းမှာ ပွဲချင်းပြီး ဆုံးသွားရှာတယ်။ ဒါကြောင့် သေမယ့် ရောဂါ သေမယ့် အချိန်ဆိုတာ ကြိုမသိနိုင်လို့ တရားအလုပ် ကြိုပြီး လုပ်ထားရမယ်”လို့ပဲ ရေးမှာပါ။ ဘာကြောင့်ဆိုရင် .. နာမည်ကို ဖော်ပြီဆိုတာနဲ့ တစ်ဖက်သားရဲ့ ခံစားချက်နဲ့ သူ့ရဲ့ ပုဂ္ဂိုလ်ရေး ဘဝကို နားလည်ဖို့ လိုအပ်မှာ ဖြစ်လို့ပါ။
မရယ်နဲ့တဲ့
လူမိတ်ဆွေ တစ်ယောက်နဲ့ အတူ သူ့မိတ်ဆွေ မက္ကဆီကန် အမျိုးသမီး တစ်ဦးရဲ့ ခင်ပွန်း အသုဘကို ယောင်လည်လည်နဲ့ ပါသွားစဉ် Funeral Home ထဲမှာ အမှတ်တမဲ့ ရယ်မိလို့ (ကြားရရုံ ခပ်တိုးတိုးပါ) မိတ်ဆွေက “ဦးဇင်း .. မရယ်နဲ့လေ၊ သူတို့ ဝမ်းနည်းနေကြတယ်”တဲ့။ ဘုန်းကြီးမှာ ဘာဖီလင်မှ မရှိပေမယ့် သူတို့မှာ အကြီးကြီး ရှိနေတယ်။ အဲဒီတုန်းကပင် လူနာ သွားကြည့်တောင် ဘုန်းကြီး အထူး သတိထားတယ်။
အမေးမခံ
မလ္လိကာမိဖုရား ကွယ်လွန်တော့ ကောသလမင်းကြီး လွမ်းနာ ကျပေါ့။ သူ့ရဲ့ မိဖုရားက ဘုရားလည်း ကြည်ညို၊ သဒ္ဓါတရားလည်း ကောင်း၊ နတ်ပြည်မှာ ဖြစ်တယ် ဆိုတာကိုပဲ ကြားချင်နေမှာ။ ကိုယ်ချင်း စာကြည့်။ ဒါပေမယ့် မလ္လိကာက သေခါနီး နှလုံးသွင်း မှားမိလို့ အခိုက်အတံ့ အနေနဲ့ ဘဝကူး မကောင်းတာကို သိနေလို့ ရှင်တော် ဗုဒ္ဓတောင် ကောသလမင်း မမေးဖြစ်အောင် ခုနစ်ရက်လောက် ပရိယာယ် သုံးနေလိုက်ရတယ် ဆို မဟုတ်လား (ဓမ္မပဒ၊ဋ္ဌ၊၂၊၇၆)။
အဖြေ ၄
“ဉာဏ်”ဆိုတာ မဂ်ဉာဏ် ဖိုလ်ဉာဏ်ကို ဆိုလိုတာ ဖြစ်မယ် ထင်ပါတယ်။ အဲဒီလို ဆိုလိုခဲ့ရင် .. “ဉာဏ်ဦးတယ်” ဆိုတာ မသေခင် မဂ်ဉာဏ် ဖိုလ်ဉာဏ်ကို ရထားတယ်ဆိုတဲ့ အဓိပ္ပာယ် ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။ ဘုန်းကြီး ကိုယ်တိုင်တော့ ဘာဉာဏ်မှ မဦးသေးလို့ ဘာမှ မသိတေသးတဲ့ အတွက် သူများကိုလည်း ဟောရဲဘူးလို့ပဲ ဖြေပါရစေ။
---မှတ်ချက်များ
အရှင်ဘုရားအား လက်ဆယ်ဖြာမိုး၍ ရှိခိုးကန်တော့ပါ၏။ နားကြားဖူးပြီးသား ဖြစ်သော ဝတ္ထုကြောင်းကို ကိုးကား၍ ဟောပြောမှုကြောင့် ဟိုမိသားစုပါမက တပည့်တော်ပါ တင်မကျ ဖြစ်နေသော အယူအဆတစ်ခု လင်းကနဲ ဖြစ်ရပါ သည်။ သာဓုခေါ်၍ အဝေးမှ ထပ်မံ ကန်တော့ပါသည် အရှင်ဘုရား။
ဦးချိုချို
ဦးတင်ပါသည်ဘုရား၊ ကွယ်လွန်သူသည် တရားစာ ဖတ်ခြင်း တရားနာခြင်း စသည့် နေ့စဉ်ပြုသည့် အာစိဏ္ဏကံ ကုသိုလ်ကြောင့် အနှေးနှင့်အမြန် သုဂတိ ဘဝသို့ ရောက်မည်ဟု ယုံကြည်မိပါသည် ဘုရား။
စိုးမင်း (Phoenix)
ဦးတင်လျက်ပါဘုရား ... အဖြေတိုင်း သဘာဝ ကျလွန်းလို့ပါ။ အထက်ပါ ပို့စ်နဲ့ ပတ်သက်ပြီး လျှောက်ချင်တာက မြန်မာပြည်က ရှင်လူ အများစုဟာ personal privacy or family private life ကို မလေးစားကြဘူး ဘုရား။ အသုဘ မှာ ကျန်ရစ်သူ မိသားစု ငိုနေတာကို ဓာတ်ပုံရိုက်ပြီး fb မှာတင်၊ မှုခင်း ဖြစ်ရင်လည်း ရှုမြင်မကောင်းတဲ့ accident ပုံတွေကို ရိုက်ပြီး fb မှာ တင်တယ်။ ကျင့်ဝတ် မလိုက်နာတဲ့ သတင်းဌာနတွေက သတင်း ဆောင်းပါးတွေမှာ ထည့်သုံးတယ်။ တကယ့်ကို လူမှုရေး နားမလည် မယဉ်ကျေး သူများလို့ ခေါ်ရမလောက် ဖြစ်နေပါတယ် ဘုရား။
အဆိုးဆုံးကတော့ မြန်မာပြည်မှာ မကြာခဏ ဖြစ်နေတဲ့ မုဒိမ်းမှုနဲ့ လူသတ်မှုတွေမှာ သားကောင်များ (victims) ဖြစ်ရတဲ့ မိန်းကလေး၊ ကလေးငယ် စတာတွေကို ကာယကံရှင်ရဲ့ အရှက်နှင့် အသက်ကို မငဲ့ဘဲ သတင်းမှာ ထင်ထင်ရှားရှား ဖော်ပြကြပြီး ကျူးလွန်သူ ဒုစရိုက်ကောင် ကျတော့ မျက်နှာကို မဖော်ပြ၊ ဖော်ပြရင်လည်း မျက်လုံး သို့မဟုတ် မျက်နှာ တစ်ဝက်ကို ဖုံးကွယ်ထားတယ်။ ဒုစရိုက်ကောင်ကို ကာကွယ်ပေးသလို ဖြစ်နေလို့ ပြောင်းပြန်ကြီးပါ ဘုရား။
တပည့်တော်တို့ မြန်မာ ပြည်သားတွေ သူတစ်ပါးရဲ့ ကိုယ်ရေးကိုယ်တာနှင့် ၎င်းတို့ရဲ့ ကိုယ်ပိုင် သီးခြားတည်ရှိမူ အခွင့်အရေး (privacy rights)များကို တရားတော်နှင့် တိုက်ရိုက် မဆိုင်သော်လည်း ကိုယ်ချင်းစာတရား ရှုထောင့်မှ နားလည်မှုရှိသော လူအသိုင်းအဝိုင်း ဖြစ်လာအောင် ဆရာတော်ရဲ့ ဩဝါဒများ၌ အလျဉ်းသင့်သလို ထည့်သွင်း ဆုံးမပေးဖို့ တောင်းပန် လျှောက်ထားပါသည် ဘုရား။
မောင်မင်းခန့်ကျော်
အရှိန်အဝါ ရှိတဲ့ တရားဟော ပုဂ္ဂိုလ် စာရေးဆရာ ရုပ်ရှင် ဒါရိုက်တာတွေရဲ့ ဟောပြော ရေးသား တင်ပြမှု အချင်းဝက် ကျယ်ဖို့လည်း အရေးကြီးကြောင်းပါ။ (အရှင်ကေလာသ)
အထူးသဖြင့် US လိုနေရာမျိုးမှာ ဒီလို (personal privacy) ကိစ္စမျိုးက အထူးထိလွယ် ရှလွယ်ပါတယ် ဘုရား။ အမှတ်- ၃ အဖြေကို ဆရာတော်နဲ့ သဘောထား တူပါတယ်။
သီတာရွှေ
ဇူလိုင် ၂၀၊ ၂၀၁၈။
၆၈၆။ အလိုမပြည့်နိုင်
ဆရာတော် ဦးတင်ပါသည် ဘုရား။ မေးလျှောက်ခွင့် ပြုပါ ဘုရား။ အရှင်ရဋ္ဌပါလ၏ ရဟန်းဖြစ်သည့် နေရာနှင့် ရဟန္တာ ဖြစ်ချိန် မတူသည်များ တွေ့ရသည့်အတွက် မည်သို့ ယူဆသင့် ကြောင်း မိန့်ကြားစေလိုပါသည် ဘုရား။
ရိုသေလျက် အရှင်ဓမ္မသေန (ကျုံဒိုး)
မွေးရပ်မြေ
အရှင်ရဋ္ဌပါလရဲ့ အကြောင်းကို မဇ္ဈိမပဏ္ဏာသပါဠိတော်၊ ရဋ္ဌပါလသုတ်မှာ တိုက်ရိုက် မှတ်တမ်းတင်ထားတယ်။ ဒါကြောင့် ဒီပါဠိတော်နဲ့ အဋ္ဌကထာမှာ ပါတာကို ကြည့်ရင် .. ကုရုတိုင်း “ထုလ္လကောဋ္ဌိက ရွာနေ ရဋ္ဌပါလအနွယ်ဝင် ရဋ္ဌပါလသူဌေးကြီးရဲ့ တစ်ဦးတည်းသော သားဖြစ်လို့ ရဋ္ဌပါလ သတို့သားလို့ အမည်တွင်တယ် (မ ၂။ ၂၄၅)။ ဒီနာမည်က ပဒုမုတ္တရဘုရား လက်ထက်ကပင် ရခဲ့တာ (မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၉၉)။ ရဋ္ဌပါလတို့ ရွာကို ရှင်တော်ဗုဒ္ဓ ကြွရောက် တရားဟောစဉ် သဒ္ဓါတရား ပြင်းပြလာလို့ မိဘတွေရဲ့ ဆန္ဒကို ဆန့်ကျင်ပြီး ဗုဒ္ဓထံမှာ ရဟန်းပြုခဲ့တယ်။
သာဝတ္ထိမှာ
အရှင်ရဋ္ဌပါလ ရဟန်းပြုပြီးနောက် မြတ်ဗုဒ္ဓဟာ ထုလ္လကောဋ္ဌိကရွာမှာ ၂-ပတ်ကြာ သီတင်းသုံးပြီး သာဝတ္ထိမြို့ကို ပြန်ကြွတယ်။ အရှင်ရဋ္ဌပါလလည်း ဗုဒ္ဓနောက်မှ သာဝတ္ထိကို လိုက်သွားတယ်။ အရှင်မြတ်ဟာ မမေ့မလျော့ မပေါ့မဆဘဲ နိဗ္ဗာန်သို့ စေလွှတ်တဲ့ စိတ်နဲ့ ပြင်းစွာ တရားအားထုတ်တဲ့အတွက် မကြာခင် ရဟန္တာ ဖြစ်သွားတယ် (မ၊၂၊၂၅ဝ)။
တရားတော်ကို အရဆောင်၍ ကျင့်သူ (နေယျပုဂ္ဂိုလ်) ဖြစ် ယနေ့ပဲ ရဟန္တာ ဖြစ်မယ်ဆိုတဲ့ စိတ်နဲ့ တရားအားထုတ် လိုက်တာ ၁၂-နှစ်ကြာတယ် (မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၀၃)။ အဲဒီ ၁၂-နှစ်အတွင်း ခုတင် ညောင်စောင်းပေါ် ကျောချပြီး မအိပ်ဘဲ ကျင့်ခဲ့တယ် (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၂၈)။
ပါဠိတော်မှာ “မကြာခင် (နစိရဿဝ)”လို့ ဆိုပေမယ့် အဋ္ဌကထာမှာ ၁၂-နှစ် ကြာတယ်လို့ ထူးခြားစွာ ဖွင့်ဆိုတာကို တွေ့နိုင်တယ်။ ရဟန္တာ ဖြစ်ပြီးနောက် မွေးရပ်မြေကို ပြန်ကြွ၊ အရှင်မြတ်ရဲ့ အိမ်ရှေ့မှာ ဆွမ်းခံရပ်ပေမယ့် ဖခင်က မမှတ်မိဘူးလို့ ပါဠိတော်မှာ ပါတာကို ထောက်ရင် ဒီအချိန်ကာလကို ရည်ညွှန်း၍ပဲ မကြာခင်လို့ ဆိုတာ ဖြစ်မယ်။
ရွာအပြန်
ဗုဒ္ဓရဲ့ ခွင့်ပြုချက်နဲ့ မွေးရပ်မြေကို ပြန်ကြွစဉ် ချစ်လွန်းသူ မိဘတွေရဲ့ ပြန်သိမ်းသွင်းမှုကို ရုန်းကန် ရှောင်ကွင်းပြီး ကောရဗျမင်းရဲ့ မိဂစီရ (မူကွဲ မိဂါဇိန)မည်တဲ့ ဘေးမဲ့တောမှာ ခေတ္တသီတင်းသုံးတယ်။ ထိုစဉ် မင်းကြီး ရောက်လာပြီး “လောကမှာ အို၍ နာ၍ စည်းစိမ်ပျက်၍ ဆွေမျိုးပျက်၍ ရဟန်းပြုကြတယ်။ အရှင်ဘုရားက ငယ်၍ ကျန်းမာ၍ ချမ်းသာ၍ အခြံအရံ ပေါများ၍နေစဉ် ဘာလို့ ရဟန်းပြုသလဲ’လို့ မေးတဲ့အခါ အရှင်ရဋ္ဌပါလက မြတ်ဗုဒ္ဓ ဟောကြားတဲ့ တရားအကျဉ်း လေးမျိုးနဲ့ ပြန်လည် ဖြေကြားခဲ့တယ်။
အဲဒီအထဲ တစ်ခုက “မင်းကြီး ... သိတော်မူ မြင်တော်မူသော မြတ်ဗုဒ္ဓက “လောကသည် အလိုမပြည့်။ အမြဲ လိုနေ၏။ ရောင့်ရဲမှု မရှိ။ တပ်မက်မှု၏ ကျေးကျွန် ဖြစ်၏”လို့ ဟောတော်မူတာကို သိမြင်နားလည်တဲ့အတွက် ငါ ရဟန်းပြုခဲ့တာပါ”တဲ့။ ကျန် ၃-ခုကို မဇ္ဈိမပဏ္ဏာသမြန်မာပြန်၊ စာ-၂၆၅ မှာ ရှုပါ။
သာဝတ္ထိပဲ
ကောရဗျမင်းကို တရားဟောပြီးနောက် အရှင်မြတ် ဘယ်မှာ သီတင်းသုံးတယ်ဆိုတာ ပါဠိတော်မှာ မပါဘူး။ ဒါပေမယ့် အဲဒီ ဥယျာဉ်မှာ ပျော်သလောက် သီတင်းသုံးပြီး သာဝတ္ထိကိုပဲ ပြန်ကြွကြောင်း အဋ္ဌကထာတွေမှာ ဆိုတယ် (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၀၃။ ထေရ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၉၉)။ သာဝတ္ထိမှာ သီတင်းသုံးစဉ် သဒ္ဓါပဗ္ဗဇိတ (သဒ္ဓါတရားနဲ့ ရဟန်းပြုလာသူ) တွေထဲမှာ အသာဆုံး ဧတဒဂ်ဘွဲ့ ရတယ် (အံ၊၁၊၂၁)။
စကားမစပ် မဟာသာဝကကြီး ရှစ်ဆယ်ထဲမှာ ပါဝင်တဲ့ (အံ-ဋီ၊၂၊၁၃၂) အရှင်ရဋ္ဌပါလရဲ့ ဘဝနိဂုံး ဘယ်လို ဆုံးတယ်ဆိုတာကို ကျမ်းဂန် ဖော်ပြချက် မတွေ့ရတာ အံ့ဩစရာပါပဲ။
ထူးခြားချက်
ရာဇဂြိုဟ် ဘုရင် ဗိမ္ဗိသာရမင်း၊ သာဝတ္ထိမြို့က ဝိသာခသူဌေး၊ ကုရုတိုင်း ထုလ္လကောဋ္ဌိက ရွာသား ရဋ္ဌပါလ သတို့သားတို့ဟာ ပါရမီ ဖြည့်ဖက်တွေ (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၃၁)။ ပဒုမုတ္တရဘုရား လက်ထက်ကစပြီး အရှင်ရာဟုလာနှင့် အလွန် ချစ်ကျွမ်းဝင်သူ မိတ်ဆွေ သူငယ်ချင်းတွေ (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၉၇)။ နန္ဒောပနန္ဒ နဂါးမင်းကို ဆုံးမဖို့ မြတ်ဗုဒ္ဓကို အရင်ဆုံး လျှောက်တာ ဒီအရှင်မြတ်ပါပဲ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၂၈)။
အဖြေ
အရှင်ရဋ္ဌပါလရဲ့ အကြောင်း ပစ္စုပ္ပန် ဖြစ်ရပ်ကတော့ ပါဠိတော် မှတ်တမ်း အခိုင်အမာ ရှိနေလို့ ရဟန်းဖြစ်သည့် နေရာ၊ ရဟန္တာဖြစ်ချိန် ခြားနားချက် မရှိနိုင်ပါဘူး။ စာလုံးပေါင်း အနည်းငယ် ကွဲတာ၊ သီဟိုဠ်မူနဲ့ မတူတာလေးတွေ အနည်းအကျဉ်း ပါနေတာပဲ ရှိတယ်။ အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၀၃ မှာ သီဟိုဠ်မူအတိုင်း “ထုလ္လကောဋ္ဌိတ’ရွာလို့ ဆိုပြီး ပါဠိတော်နဲ့ အခြား ကျမ်းဂန်တွေမှာ ‘ထုလ္လကောဋ္ဌိက’ရွာပါပဲ။
အတိတ် ဖြစ်ရပ်ကို အသေးစိတ် ဖော်ပြရာမှာတော့ မဇ္ဈိမ၊ အင်္ဂုတ္တရ နိကာယ် အဋ္ဌကထာတွေနှင့် ခုဒ္ဒကနိကာယ်ဝင် ထေရဂါထာအဋ္ဌကထာ အပဒါနဋ္ဌကထာတွေမှာ အနည်းငယ် ပိုပြီး အသေးစိတ်တာ၊ အကြောင်းအရာ မပါတာ၊ အမည်နာမ မတူတာတွေကတော့ ထိုထို နိကာယ်ဆောင် ပုဂ္ဂိုလ်တွေရဲ့ အလိုကြောင့် ဖြစ်ဖွယ် ရှိပါတယ်။
ဇူလိုင် ၂၁၊ ၂၀၁၈။
ရက္ခင်္ဂဟူသည်
“ရက္ခင်္ဂ’ဟူသည် သီရိလင်္ကာနိုင်ငံ၌ ဥပသမ္ပဒါ (ရဟန်းခံခြင်း)ကို ပြန်လည် တည်ထောင်နိုင်ရန် နန္ဒိစက္ကမထေရ် ဦးဆောင်သည့် ရဟန်း များစွာကို ပင့်ဆောင်ခဲ့သည့် ပထမ ဝိမလဓမ္မသူရိယ မင်း၏ နိုင်ငံ မင်း၏နိုင်ငံ (ယနေ့ခေတ် ရခိုင်ပြည်နယ်) ဖြစ်သည် (စူဠဝံသ၊ ၉၄း၁၅)။
ဒုတိယ ဝိမလဓမ္မသူရိယမင်း (စူဠဝံသ၊ ၉၆း၁ဝ)နှင့် ဝိမလရာဇသီဟမင်း (စူဠဝံသ၊ ၉၈း၈၉)တို့လည်း အလားတူ ဆောင်ရွက်ခဲ့ကြ၏။ ဒုတိယ ဘုရင်နှစ်ပါး၏ လုပ်ငန်းစဉ်ကို ဒတ်ချ်တို့က ကူညီပေးခဲ့၏။ ကိတ္တိသိရိရာဇသီဟ (သီရိလင်္ကာဘုရင်)က ရက္ခင်္ဂနိုင်ငံမှ ရဟန်းတော်များအား အထူး ပူဇော်ဂုဏ်ပြုခဲ့ကြောင်း ဖော်ပြ၏ (စူဠဝိသ၊ ၉၉:၂၅)။ Malalasekera, The Dictionary of Pali Proper Names III, p. 102.
---၆၈၇။ လူဝတ်ကြောင် ရဟန္တာများ
ဘုန်းဘုန်း ဘုရား၊ ဗုဒ္ဓသာသနာတော်တွင် လူဝတ်ကြောင်နှင့် ရဟန္တာဖြစ်ခဲ့သူ ဘယ်နှစ်ယောက် ရှိပါသလဲ ဘုရား။ ဆရာတော် ဘုရား ကျန်းမာပါစေ။
ဂျိမ်းစ် သက်ဝေ (လူဝစ်စီယာနာ)
၁။ သုဒ္ဓေါဒန
“မြတ်ဗုဒ္ဓ ဝေသာလီမြို့၊ မဟာဝုန်တော ကူဋာဂါရကျောင်းမှာ သီတင်းသုံးစဉ် သုဒ္ဓေါဒနမင်းကြီးဟာ ထီးဖြူအောက်မှာ အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်၍ ပရိနိဗ္ဗာန်စံတယ် (ထေရီ၊ဋ္ဌ၊၁၄၅)”။ “သေခါနီး ထီးဖြူအောက် မင်္ဂလာအိပ်ရာပေါ်မှာ နေစဉ်မှာပဲ ရဟန္တာဖြစ်သွားတယ် (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁ဝ၆)”။ “မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ ငါးဝါမြောက် (ဘုရားဖြစ်ပြီး ငါးနှစ်အကြာ၊ မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ သက်တော် ၄ဝ အရွယ်) မှာ မင်းကြီးဟာ မင်္ဂလာထီးဖြူ အောက်မှာ ရဟန္တာ ဖြစ်ပြီး ထိုနေ့မှာပဲ ပရိနိဗ္ဗာန်စံတယ် (မဟာဗုဒ္ဓဝင်၊ ၆း၂၊ စာ-၈)”။
၂။ ဗာဟိယ
ဗာဟိယတိုင်းသား ဖြစ်လို့ ဗာဟိယ၊ ချုပ်သီထားတဲ့ သစ်သား ပြားကို ဝတ်ရုံလို့ “ဒါရုစီရိယ’လို့ အမည်နှစ်မျိုး ရှိသူ။ တစ်နေ့ မြတ်ဗုဒ္ဓ ဆွမ်းခံကြွနေတုန်း တရားဟောဖို့ ဇွဲနဲ့ တောင်းပန်လို့ မြတ်ဗုဒ္ဓက သူ့ကို “မြင်ရာ၌ မြင်ကာမျှ ရှုပါ (ဒိဋ္ဌေ ဒိဋ္ဌမတ္တံ)”လို့ သင်ကြား၊ တရား ဆုံးတာနဲ့ ရဟန္တာ ဖြစ်သွားလို့ ရဟန်းပြုခွင့် တောင်းတဲ့အခါ မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ တိုက်တွန်းချက်နဲ့ သင်္ကန်း သပိတ် ပရိက္ခရာ ရှာဖို့ ထွက်သွားစဉ် သားပေါက် နွားမ ဝှေ့ခံရလို့ လမ်းမှာပဲ ဗာဟိယ ပရိနိဗ္ဗာန် စံတယ် (ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၈၅)။
မြတ်ဗုဒ္ဓက “ဧဟိ ဘိက္ခု”ခေါ်ပြီး ရဟန်းပြု မပေးတာက အဲဒီလို ခေါ်ဖို့ ကောင်းမှုအထူး မရှိလို့၊ နွားဝှေ့ ခံရတာက အတိတ်ဘဝ ရန်ကြွေးရှိလို့ ဖြစ်ကြောင်း ကျမ်းဂန်မှာ ဆိုပါတယ် (ညွှန်းပြီး)။ ဒါကြောင့် နွားဝှေ့ ခံရခါနီး နာရီပိုင်းလေးမှာ မြတ်ဗုဒ္ဓနဲ့ တွေ့ပြီး ရဟန္တာ ဖြစ်သွားတယ်လို့ ယူရင် သင့်ပါတယ်။
၃။ သန္တတိ
သန္တတိဆိုတာ ကောသလမင်းရဲ့ အမတ်။ သူ့ကို ဖျော်ဖြေမယ့် ကချေသည် မိန်းကလေးဟာ ကိုယ်ခန္ဓာ အလှကို ပြလိုတဲ့အတွက် တစ်ပတ်ကြာ ဝိတ်လျှော့ပြီး အစာမစားဘဲ နေခဲ့ရာ ပွဲနေ့ကျမှ အစာပြတ်ပြီး သေရှာတယ်။ ကချေသည်မရဲ့ အလှအပကို မကြည့်လိုက်ရတဲ့ အမတ်ခမျာ စိတ်သောက ဖြစ်ပြီး ဗုဒ္ဓဆီကို ရောက်လာတယ်။ အဲဒီ အခါမှာ မြတ်ဗုဒ္ဓက ..
“အချစ်ပြုစား အစွဲအား ခွာထား ပထမ။
ချစ်စေးတဏှာ ဝေးအောင်သာ နေပါ ဒုတိယ။
ချစ်စွဲမဲ့စွာ ရုပ်ခန္ဓာ ပူဗျာကင်းဝေးရ’လို့ ဟောတော်မူတယ်။
သန္တတိအမတ်ဟာ တရားဆုံးတာနဲ့ လူ့ဘဝနဲ့ ရဟန္တာ ဖြစ်သွားတယ်။ ဒီနောက် သန္တတိဟာ မိမိရဲ့ သက်တမ်းကို ကြည့်တဲ့အခါ မကြာတော့ကြောင်း သိလို့ (အတ္တနော အာယုသင်္ခါရံ ဩလောကေန္တော တဿ အပ္ပဝတ္တန.ဘာဝံ ဉတွာ) ပရိနိဗ္ဗာန် စံပါရစေလို့ မြတ်ဗုဒ္ဓကို လျှောက်တယ် (ဓမ္မ ပဒ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၉)။
ဒီဖွင့်ဆိုချက်အရ အကယ်၍ မိမိမှာ သက်တမ်း ရှိသေးရင် ပရိနိဗ္ဗာန်စံဖို့ မြတ်ဗုဒ္ဓကို မလျှောက်သေးဘူးလို့ ပြောင်းပြန် အဓိပ္ပာယ် ယူခွင့် ရှိတယ်။
၄။ ဥဂ္ဂသေန
ဥဂ္ဂသေနဟာ ကချေသည်နဲ့ အကြောင်း ပါပြီးနောက် ဘားကျွမ်းဆရာ တစ်ဖြစ်လဲ သူဌေးသား။ တစ်နေ့ ရာဇဂြိုဟ်မြို့ တစ်နေရာမှာ ပွဲခင်းခိုက် ပရိသတ်က ဆွမ်းခံကြွလာတဲ့ မြတ်ဗုဒ္ဓနဲ့ ရဟန်းသံဃာကိုပဲ အာရုံစိုက်တာကို တွေ့လို့ စိတ်မသက်သာ ဖြစ်နေစဉ် ဗုဒ္ဓက သူ့ကို ဆက်ပြခိုင်းတယ်။ ဒါနဲ့ ဗုဒ္ဓနဲ့ ဗုဒ္ဓပရိသတ်ပါ မိမိကို အားပေးတယ် အထင်နဲ့ အတောင် ၆၀-မြင့်တဲ့ တိုင်ထိပ်ပေါ်မှာ ရပ်ပြီး အစွမ်းကုန် ပညာပြဆဲ မြတ်ဗုဒ္ဓက..
“ဖြစ်ပြီး ဖြစ်မှာ ဖြစ်ဆဲသာ ခန္ဓာမစွဲလမ်း၊ မစွဲခန္ဓာ မွေးသေကွာ သံသာတစ်ဖက်ကမ်းလို့ ဟောတော်မူလိုက်တယ်။
ဥဂ္ဂသေနဟာ တိုင်ထိပ်မှာပဲ ရဟန္တာ ဖြစ်သွားတယ်။ တိုင်အောက် ရောက်တော့ မြတ်ဗုဒ္ဓက “ဧဟိ ဘိက္ခု” ခေါ်တော်မူလို့ ရဟန်း အဖြစ်ကို ရတယ် (ဓမ္မပဒ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၉)။ သူ့မှာ ကုသိုလ် ပါရမီ ရှိတာ၊ သက်တမ်း မကုန်သေးတာကို သိလို့ ဗုဒ္ဓက အဲဒီလို ဆောင်ရွက်တာ ဖြစ်ကြောင်း မှတ်ယူနိုင်ပါတယ်။
၅။ ဘဒ္ဒဇိ
ဘဒ္ဒိယ သူဌေးရဲ့သား ဘဒ္ဒဇိ လုလင်ဟာ ဗုဒ္ဓထံမှာ တရားနာရင်း လူဝတ်နဲ့ ရဟန္တာ ဖြစ်သွားတဲ့အခါ ဗုဒ္ဓက ဖခင် သူဌေးကို “သင်သားဟာ တရားနာရင်း ရဟန္တာ ဖြစ်သွားပြီ။ ဒါကြောင့် သင့်သားကို ယခုပဲ ရဟန်း ပြုပေးသင့်တယ်။ ရဟန်း မပြုရင် ပရိနိဗ္ဗာန် စံလိမ့်မယ် (တေနဿ ဣဒါနေဝ ပဗ္ဗဇိတုံ ယုတ္တံ၊ နော စေ ပဗ္ဗဇတိ၊ ပရိနိဗ္ဗာယိဿတိ)’လို့ မိန့်တော်မူတယ်။ အဲဒီတော့ သူဌေးက “ငါ့သားဟာ အသက် ငယ်ငယ်ပဲ ရှိသေးတာမို့ ပရိနိဗ္ဗာန် မစံသင့်သေးဘူး၊ သားကို ရဟန်းပြုပေးပါ (န မယုံ ပုတ္တဿ ဒဟရဿဝ သတော ပရိနိဗ္ဗာနေန ကိစ္စံ နတ္ထိ၊ ပဗ္ဗာဇေထ နံ)'လို့ လျှောက်တဲ့အတွက် မြတ်ဗုဒ္ဓက သူဌေးသားကို ရဟန်းပြုပေးလိုက်တယ် (ထေရ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၆၅)။
ဒီအဖွင့်ကို ကြည့်ရင် ရဟန်းမပြုရင် လူဝတ်ကြောင် ရဟန္တာဟာ သေကို သေရမယ်ဆိုတဲ့ အဓိပ္ပာယ်မျိုး ဆိုလိုရိပ်ထင်တယ်။ ဒါပေမယ့် ဘဒ္ဒဇိ လုလင်မှာ သက်တမ်း ရှိသေးတာ၊ ဖခင်လည်း သားကို အသက် ရှည်စေလိုတာကို သိတော်မူလို့ မြတ်ဗုဒ္ဓက အဲဒီလို မိန့်တာလို့ အေဒီ ၅-ရာစု နောက်ပိုင်းမှာ ရေးတာ ဖြစ်ဖွယ်ရှိတဲ့ ထေရဂါထာအဋ္ဌကထာရဲ့ အဆိုကို ဖြည့်ပြီး ယူရင်တော့ ဖြစ်နိုင်တန်ကောင်းရဲ့။
၆။ ဝီတသောကလူငယ်
မဇ္ဈိမနိကာယ်အဋ္ဌကထာ (မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၃၆)မှာ ဂီတသောက (မောင်မစိုးရိမ်) အမည်ရှိ လူငယ်တစ်ယောက်လည်း လူဝတ်နဲ့ ရဟန္တာဖြစ်သွားကြောင်း ဖော်ပြတယ်။ ဝတ္ထုဖြစ်ရပ် အကျယ်ကို ရှာမတွေ့သေး။ အသောကမင်းရဲ့ ညီငယ် ဂီတသောက မထေရ်နဲ့ ဒီသူငယ် မတူ။
၇။ ယသမထေရ်
အရှင်ယသ ဖြစ်လာမယ့် လူငယ်ဟာ အိမ်မှ ထွက်လာပြီး မိဂဒါဝုန်ကို ရောက်၊ ဘုရားဖြစ်စ မြတ်ဗုဒ္ဓနှင့် တွေ့၊ တရားနာပြီး သောတာပန် ဖြစ်တယ် (ဝိ၊၃၊၂၂)။ အင်္ဂုတ္တရအဋ္ဌကထာ (၁၊ စာ-၃၁ဝ)အရ အနာဂါမ် ဖြစ်သတဲ့ (တီဏိ ဖလာနိ ပဋိဝိန္ဓိ)။ ဖခင် သူဌေးကြီးကို မြတ်ဗုဒ္ဓ တရားဟောနေစဉ် ယသလူငယ်က သိပြီးသား တရားကို ဆင်ခြင်ရင်း ရဟန္တာ ဖြစ်။ ဒီနောက် မြတ်ဗုဒ္ဓက “ဧဟိ ဘိက္ခု”လို့ မိန့်တယ် (ဝိ၊၃၊၂၂-၂၄)။ သောတာပန် သို့မဟုတ် အနာဂါမ် ဖြစ်ချိန်ထိ ရဟန်းပြုခွင့် မတောင်းတာကို ထောက်ရင် လူဝတ်နဲ့ ရဟန္တာ ဖြစ်သွားပြီးမှ ‘ဧဟိ ဘိက္ခု’ ခေါ်ခံရတဲ့ သဘောရှိတယ်။ ဓမ္မစကြာသုတ်မှာ ပဉ္စဝဂ္ဂီဝင် အရှင်ကောဏ္ဍညဟာ “သောတာပန်’ဖြစ်ပြီးတာနဲ့ “ရဟန်းပြုပါရစေ’လို့ တောင်းပန်တာကို သတိပြု။
၈။ ခေမာထေရီ
ဗိမ္ဗိသာရရဲ့ မိဖုရား ခေမာဟာ မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ တရားအဆုံးမှာ လူဝတ်နဲ့ ရဟန္တာ ဖြစ်တယ်။ အဲဒီအခါ မြတ်ဗုဒ္ဓက ဗိမ္ဗိသာရကို “မင်းကြီး၊ ခေမာဟာ ရဟန်းသော်လည်း ရဟန်းသော်လည်း ပြု၊ ပရိနိဗ္ဗာန်သော် လည်း စံသင့်တယ် (မဟာရာဇ ခေမာယ ပဗ္ဗဇိတုံ ဝါ ပရိနိဗ္ဗာယိတုံ ဝါ ဝဋ္ဋတိ)”လို့ မိန့်ပါတယ်။ မင်းကြီးက “ရဟန်းပြုပါစေ အရှင်ဘုရား၊ ပရိနိဗ္ဗာန်တော့ မစံသင့်ပါဘူး”လို့ လျှောက်တယ် (ဓမ္မပဒ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၄ဝ)။ မိဖုရားရဲ့ သက်တမ်း မကုန်သေးလို့ မြတ်ဗုဒ္ဓက ထိုသို့ မိန့်တော်မူတယ်လို့ ယူရင် အောက်ပါ အဆိုနဲ့ ထပ်တူ ဖြစ်ဖို့ ရှိတယ် ..
ခေမာ မိဖုရားဟာ ရဟန္တာ ဖြစ်သွားပြီးနောက် မိမိရဲ့ ယုသင်္ခါရ (သက်တမ်း) မကုန်သေးတာကို သိတဲ့အတွက် ရဟန်းပြုခွင့် တောင်းဖို့ နန်းတော်ကို ပြန်လာစဉ် ဘုရင်ကို ရှိမခိုးဘဲ နေတယ်။ ဘုရင်ကလည်း မိဖုရားရဲ့ အမူအရာကို ကြည့် သိနေလို့ ရွှေထမ်းစင်နဲ့ ဘိက္ခုနီမ ကျောင်းကို ပို့ပြီး ရဟန်း ပြုစေတယ် (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၆၆)။
ရှစ်ပါးမျှ
“လူရဟန္တာ ငါးဦးမှာ စံရှာ နိဗ္ဗာန်နန်း’လို့ ဆိုပေမယ့် ဘုန်းကြီးလေ့လာမိသမျှ လူ့အသွင်နဲ့ ရဟန္တာဖြစ်တာ ယောက်ျား ၇-ဦးနဲ့ အမျိုးသမီး ၁-ဦး၊ ပေါင်း ၈-ဦး ရှိတယ်။ တိုက်ရိုက်ဖြစ်စေ သွယ်ဝိုက် အဓိပ္ပာယ်နဲ့ ဖြစ်စေ ထပ်တွေ့နိုင်ပါသေးတယ်။ အဲဒီတော့ ထပ်ဖြည့်ကြတာပေါ့။ သိထားတဲ့ သူတော်ကောင်းတို့ ထပ်ဖြည့်ပေးဖို့လည်း မေတ္တာရပ်ခံပါတယ်။ မေးခွန်း အမှတ် (ပေါင်းချုပ် ၄၊ စာ-၁၈၆၆) ကိုလည်း ဖတ်သင့်ပါတယ်။
အစာနှင့် ဝမ်း
(မိလိန္ဒ) အရှင်ဘုရား၊ အရဟတ္တဖိုလ်ကို ရသူဟာ သေလွန်ရသည်ဆိုရင် အရဟတ္တဖိုလ်ဟာ ငြိမ်းချမ်းပါရဲ့လား။
(အရှင်နာဂသေန) မင်းကြီး၊ လူ့သွင်ပြင်က အားနည်းတဲ့ အတွက် လူဝတ်နဲ့ ရဟန္တာဖြစ်ရင် .. ထိုနေ့မှာပဲ ရဟန်း ပြုရင်ပြု၊ မပြုရင် ပရိနိဗ္ဗာန်သော်လည်း စံတယ်။ ဒါဟာ အရဟတ္တဖိုလ်ရဲ့ အပြစ် မဟုတ်ဘူး။ လူ့သွင်ပြင်ရဲ့ အပြစ်သာ ဖြစ်ပါတယ်။ အသက် ရှည်စေတဲ့ အစားအစာ ဖြစ်ပေမယ့် ဝမ်းမီး မကောင်းလို့ အစာ မကြေရင် အစာရဲ့ အပြစ်မဟုတ်ဘူး။ ဝမ်းမီး အားနည်းခြင်းရဲ့ အပြစ်ပါ (မိလိန္ဒ-မြန်၊ ၂၇၅)။
လူ့ဘဝနဲ့ ရဟန္တာ ဖြစ်သူဟာ ရဟန္တာ ဖြစ်ခြင်းကြောင့် သေတာ မဟုတ်ဘူး။ ပစ္ဆိမဘဝိက(နောက်ဆုံး ပဋိသန္ဓေနေသူ) ဖြစ်လို့ ဒီဘဝခန္ဓာ မကုန်ဆုံးခင် ရဟန္တာ ဖြစ်ကို ဖြစ်ရမှာမို့ ..
၁) သေခါနီး အချိန်ကျမှ ရဟန္တာဖြစ်ရင် သက်တမ်း ကုန်လို့
၂) ရဟန်းပြုနိုင်ရင် သက်တမ်း မကုန်သေးလို့ ဖြစ်ကြောင်း မှတ်သင့်ပါတယ်။
ဇူလိုင် ၂၄၊ ၂၀၁၈။
၆၈၈။ ဓနဉ္ဇာနီသာသနာပြုပုံ
ဘုန်းကြီး ဘုရား၊ ဘုန်းကြီး၏ “နမော တဿနှင့် ဘုရားရှိခိုး သူများ အဖြေတွင် ဓနဉ္ဇာနီ ပုဏ္ဏေးမသည် ကောသလတိုင်း စဉ္စလိကပ္ပရွာမှာ နေသူဟု သိရပါသည်။ သို့ရာတွင် သဂါထာဝဂ္ဂ သံယုတ်၊ ဓနဉ္ဇာနိသုတ်မှာ ဖော်ပြသော ဓနဉ္ဇာနီလည်း နမော တဿနှင့် ဘုရားရှိခိုးပြီး ရာဇဂြိုဟ်မြို့မှာ နေထိုင်ပါသည်။ ဤ ကွဲပြားချက်ကို ရှင်းပြပေးစေလိုပါသည် ဘုရား။
အရှင်သီလာစာရ (ကင်းမော်)
ကျမ်းဂန်မှာ ပါတာတွေကို အနှစ်ချုပ်ပြီး ရှင်းပြမှ နားလည်နိုင်မှာ ဖြစ်လို့ သည်းခံပြီး ဆုံးအောင် ဖတ်ပါ။ လိုက်နာစရာ မှတ်သားစရာတွေလည်း ကျန်အောင်လို့ပါ။
ဓနဉ္ဇာနီ
မြတ်ဗုဒ္ဓ ရာဇဂြိုဟ်မြို့ ဝေဠုဝန်ကျောင်းမှာ သီတင်းသုံးစဉ် ဘာရဒွါဇအနွယ် ပုဏ္ဏားတစ်ဦး၏ ဇနီးဖြစ်သူ ရတနာသုံးပါးကို အလွန် ကြည်ညိုသည့် ဓနဉ္ဇာနီပုဏ္ဏေးမသည် ခင်ပွန်းအတွက် အစားအသောက်ကို ယူလာစဉ် ခလုတ်တိုက်မိပြီး “နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ”ဟု သုံးကြိမ် ရွတ်ဆို ဘုရားရှိခိုး၏။ ( ဘာသာမတူသည့်) ခင်ပွန်းဖြစ်သူ ဘာရဒွါဇ စိတ်ဆိုးပြီး မြတ်ဗုဒ္ဓနှင့် ဝါဒလာပြိုင်သည်..
(ဘာရဒွါဇ) ဘာကို ပယ်မှ ချမ်းသာရ သောက ကင်းသနည်း။
(မြတ်ဗုဒ္ဓ) ဒေါသပယ်မှ ချမ်းသာရ သောကကင်းသတည်း။
ဘာရဒွါဇ မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ အဖြေကို သဘောကျ၊ ရဟန်းပြု၊ နောက်ဆုံးမှာ ရဟန္တာ ဖြစ်သွားတယ် (သံ၊၁၊၁၆၂။ ဓနဉ္ဇာနီသုတ်)။ ဒီပါဠိတော် မှတ်တမ်းကို အဋ္ဌကထာမှာ ရှင်းပြပုံက ..
ဟင့်အင်း
ဓနဉ္ဇာနီဆိုတာ ဗြဟ္မာကြီးရဲ့ ဦးခေါင်းက မွေးဖွားသည် ဆိုတဲ့ ဇာတ်အမြင့်ဆုံး ပုဏ္ဏားမျိုးရဲ့ နာမည်။ ဒီပုဏ္ဏေးမက သောတာပန် အရိယာ။ ခင်ပွန်းနဲ့ ဘာသာမတူ။ ခင်ပွန်းက ပုဏ္ဏားဆရာတွေကို အိမ်ဖိတ်ပြီး ကျွေးမွေးရင် ခင်ပွန်း အလိုကို လိုက်တတ်တာ မနာလိုစိတ် မရှိတာကြောင့် ဓနဉ္ဇာနီက ပါဝင် ကူညီတယ်။ ဇနီးက ဗုဒ္ဓအမှူးပြုတဲ့ သံဃာကို ဆွမ်းကပ်ရင်တော့ ဘာရဒွါဇ အိမ်က ထွက်ပြေးမြဲ။
တစ်နေ့ ... ဘာရဒ္ဓါဇက သူ့ဇနီးကို “ငါ နက်ဖြန် ဆရာတွေကို အိမ်ဖိတ်ပြီး ထမင်းကျွေးမယ်။ သူတို့ စားသောက်နေတုန်း နမော တဿ ကြီးကို မလုပ်ပါနဲ့ဆိုတော့ ဓနဉ္စာနီက “ငက ရှင်တော် ဗုဒ္ဓကို သတိရလိုက်တိုင်း အဲဒီလို မလုပ်ဘဲ နေကို မနေနိုင်ပေါင်’တဲ့။ “အိမ်တစ်ရာရှိတဲ့ ရွာရဲ့ တံခါးပေါက်ကိုပင် ပိတ်နိုင်လျက် မင့်ရဲ့ ဟောဒီ ပါးစပ်တစ်ပေါက်ကို မပိတ်နိုင်ဘူးလား” “ဟင့်အင်း”။
မတုန်လှုပ်
ပင်ကိုက ရှားစူးလို ခက်ထန်တဲ့ ဘာရဒွါဇ စိတ်ကို မထိန်းနိုင်ဘဲ ဓားကို ဆွဲပြီး “ငါပြောသလို မလုပ်ရင် နင့်တစ်ကိုယ်လုံး ဒီဓားနဲ့ နပ်နပ်စဉ်းပစ်မယ်”လို့ ခြိမ်းခြောက်တယ်။ ယုံကြည်မှု ခိုင်ပြီးသူ သောတာပန် ဓနဉ္စာနီက “ငါက ဗုဒ္ဓရဲ့ သမီးတော်ပါ။ ငါ့ကို ဖြတ်လိုဖြတ်၊ သတ်လိုသတ်၊ ဗုဒ္ဓမြတ်ရှင်ရဲ့ ဂုဏ်ကျေးဇူးကို မချီးမွမ်းဘဲတော့ မနေနိုင်’လို့ ပြန်ကြိမ်းတာ ဂါထာငါးရာတောင် ရှိသတဲ့။ ဘာရဒွါဇလည်း ဓားကို ပစ်ချပြီး အလျှော့ပေးလိုက်ရတယ် “ကြိုက်သလိုသာ လုပ်တော့ဗျား”တဲ့။
နမော တဿ
နောက်နေ့မနက် ပုဏ္ဏားဧည့်ခံပွဲမှာ ပုဏ္ဏားတွေနဲ့ အတူထိုင်ပြီး ထမင်းစားမယ့် ခင်ပွန်းဖို့ စားစရာ ယူလာစဉ် သစ်တုံးကို ခလုတ်တိုက်မိတယ်။ သတိကောင်းလို့ ကိုင်လာတဲ့ခွက် လွတ်မကျဘဲ ချက်ခြင်း ဗုဒ္ဓကိုအာရုံရသွားပြီး ဗုဒ္ဓရှိရာ ဝေဠုဝန်ကျောင်းဆီ လက်အုပ်ချီရင်း “နမော တဿ”ကို သုံးကြိမ် ဆိုပစ်တယ်။
ဆရာ ပုဏ္ဏားတွေရဲ့ ထမင်းလုတ်တွေ လက်က လွတ်ကျ၊ စိတ်ဆိုးပြီး ဆက်မစားဘဲ ထပြန်ကုန်တယ်။ ဒါကြောင့် ဘာရဒွါဇလည်း စိတ်ဆိုးပြီး ဗုဒ္ဓနဲ့ သွားတွေ့တာ (သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂ဝရ)။
အဆဲကျော်
မြတ်ဗုဒ္ဓ ရာဇဂြိုဟ်မြို့ ဝေဠုဝန်ကျောင်းမှာ သီတင်းသုံးစဉ် အဆဲကျော် ဘာရဒွါဇသည် ဘာရဒွါဇအနွယ် ပုဏ္ဏား ရဟန်းပြုသွားသဖြင့် စိတ်ဆိုးပြီး မြတ်စွာဘုရားကို ကြမ်းတမ်းသည့် စကားလုံးများဖြင့် လာရောက် ဆဲဆိုသည်။ မြတ်ဗုဒ္ဓက “ပုဏ္ဏား၊ သင် ဆဲရေးသော စကားများကို ငါ မခံယူ။ အဲဒါတွေက သင့်ဆီမှာပဲ ကျန်နေမှာ”ဟု မိန့်ပြီး တရား ဆက်ဟောသည် ..
အမျက်ထွက်သူ ပြန်ထွက်မူ ထိုသူ လူယုတ်မာ။
အမျက်မထွက် အောင်နိုင်ခက် စစ်မက်အောင်သည်သာ။
အမျက်ငြိမ်းမူ နှစ်ဦးသူ ကျိုးတူကျင့်သည်သာ။
အဆဲကျော် ဘာရဒွါဇလည်း မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ တရားကို သဘောကျ၊ ရဟန်းပြု၊ ရဟန္တာ ဖြစ်သွားတယ် (သံ၊၁၊၁၆၃။ အက္ကောသကဘာရဒွါဇသုတ်)။ မြတ်ဗုဒ္ဓကို ဂါထာငါးရာနဲ့ ဆဲလို့ ‘အဆဲကျော် (အက္ကောသက) ဘာရဒွါဇ’လို့ သံဂါယနာတင် မထေရ်တွေက နာမည် ပေးခဲ့တာ။ ဓနဉ္ဇာနီရဲ့ ခင်ပွန်း ဘာရဒွါဇကြီးရဲ့ ညီ။ အစ်ကိုကြီး ရဟန်းပြုသွားတာကို မကြိုက်လို့ မြတ်ဗုဒ္ဓကို လာဆဲတာ (သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂ဝ၉)။
အသုန္ဒရိက
မြတ်ဗုဒ္ဓ ရာဇဂြိုဟ်မြို့ ဝေဠုဝန်ကျောင်းမှာ သီတင်းသုံးစဉ် အသုန္ဒရိကဘာရဒွါဇ (ပုဏ္ဏား)သည် ဘာရဒ္ဓဇမျိုး ပုဏ္ဏား မြတ်ဗုဒ္ဓ ထံမှာ ရဟန်းပြုသွားသဖြင့် စိတ်ဆိုးပြီး ကြမ်းတမ်းသော ကားလုံးများဖြင့် မြတ်ဗုဒ္ဓအား လာရောက် ဆဲဆို၏။ မြတ်ဗုဒ္ဓမူ ကား ဆိတ်ဆိတ်သာ နေတော်မူ၏။ ထိုအခါ ပုဏ္ဏားက “ရဟန်း ... ငါ အောင်ပြီ”ဟု ဆို၏။ မြတ်ဗုဒ္ဓက ..
“ကြမ်းကြုတ်ရမ်းကား မိုက်စကား ဆိုငြားမအောင်ရာ။
မတုံ့နှုတ်တွင် ခန္တီဝင် သူလျှင်အောင်သည်သာ”တဲ့။
အသုန္ဒရိကဘာရဒွါဇ မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ တရားကို သဘောကျ၊ ရဟန်းပြု၊ နောက်ဆုံး ရဟန္တာ ဖြစ်သွားတယ် (သံ၊၁၊၁၆၅။ သုန္ဒရိကဘာရဒွါဇသုတ်)။ ဒီပုဏ္ဏားက အဆဲကျော်ရဲ့ ညီ (သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၁၀)။
ဗိလင်္ဂိက
မြတ်ဗုဒ္ဓ ရာဇဂြိုဟ်မြို့ ဝေဠုဝန်ကျောင်းမှာ သီတင်းသုံးစဉ် ဗိလင်္ဂိက ဘာရဒွါဇ ပုဏ္ဏားသည် ဘာရဒွါဇမျိုး ပုဏ္ဏား မြတ်ဗုဒ္ဓထံ မှာ ရဟန်းပြုသွားသဖြင့် စိတ်မချမ်းသာ ဖြစ်သဖြင့် မြတ်ဗုဒ္ဓထံ ရောက်လာပြီး စကားတစ်ခွန်းမှ မပြောဘဲ ရှေ့မှာ ထိုင်နေ၏။ ပုဏ္ဏား၏ စိတ်ကို သိသဖြင့် မြတ်ဗုဒ္ဓက··
“ကိလေကင်းကွာ ရဟန္တာ သင်သာပြစ်မှားလျှင်။
လေညာလွှင့်ပစ် မြူသို့လှစ် ဆိုးပြစ်သင့်ဆီတွင်’ဟု မိန့်တော်မူ၏။
မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ တရားကို သဘောကျ၊ ရဟန်းပြု၊ နောက်ဆုံး သူလည်း ရဟန္တာဖြစ် (သံ၊၁၊၁၆၆။ ဗိလဂိက ဘာရဒွါဇသုတ်)။ ယမကာ ရောင်းပြီး ချမ်းသာလို့ သံဂါယနာတင် မထေရ်များက ဗိလိကလို့ နာမည်ပေး။ အသုန္ဒရိကရဲ့ ညီ။ အစ်ကိုသုံးဦး ရဟန်းပြုသွားလို့ စိတ်မကောင်း ဖြစ်နေတာ (သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၁၁)။
သင်္ဂါရဝ
မြတ်ဗုဒ္ဓ ကောသလတိုင်းမှာ လှည့်လည်စဉ် စိဉ္စလိကပ္ပ ရွာသူ ဓနဉ္ဇာနီပုဏ္ဏေးမသည် ခလုတ်တိုက်မိသဖြင့် “နမော တဿ ဘဂ၀တော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ”ဟု သုံးကြိမ် ရွတ်ဆို ဘုရားရှိခိုး၏။ ထိုစဉ် သင်္ဂါရဝ အမည်ရှိ ပညာတတ်လူငယ်က “ဗေဒင်ကျမ်းတတ် ပုဏ္ဏား ဆရာများ ရှိပါလျက် ထိုဦးပြည်း ရဟန်း၏ ဂုဏ်ကို ရွတ်ဆိုဘိ၏”ဟု ဆို၏။ ဓနဉ္ဇာနီက “လူငယ်က ရှင်တော်ဗုဒ္ဓရဲ့ ဂုဏ်ရည်ကို မသိသေးလို့ပါ”ဟု ဆို၏။ “ဒါဖြင့် တို့ ရွာကို ရဟန်းဂေါတမ ရောက်ရင် ပြောပါ”ဟု လူငယ်က ဆို၏။
တစ်ခါသော် မြတ်ဗုဒ္ဓ ထိုရွာသို့ ကြွလာ၏။ ပုဏ္ဏေးမက အကြောင်းကြား၍ သင်္ဂါရဝလုလင် မြတ်ဗုဒ္ဓနှင့် တွေ့၊ တရားဆွေးနွေး၊ နောက်ဆုံး သရဏဂုံ တည်တယ် (မ၊၂၊၄၂၄။ သင်္ဂါရဝသုတ်)။ ဒီပါဠိတော်ကို အဋ္ဌကထာမှာ အကျယ် ရှင်းပြပုံက..
ကိုယ့်သဘော
ဓနဉ္ဇာနီဟာ ဘာရဒွါဇမျိုး ပုဏ္ဏားရဲ့ ဇနီး၊ သောတာပန်။ ဘာရဒွါဇဟာ ယခင်က ပုဏ္ဏား ဆရာတွေကို အိမ်မှာ ကျွေးမွေးခဲ့ပေမယ့် အိမ်ထောင်ကျပြီးနောက် ဓနဉ္ဇာနီရဲ့ အမျိုးဂုဏ် အလှဂုဏ်ကို ငှဲ့ပြီး စိတ်အနှောင့်အယှက် မပေးလိုလို့ ထိုဆရာတွေနဲ့ ဆက်ပြတ်နေတယ်။ ဆရာတွေက တွေ့တိုင်း စကားနာထိုးကြလို့ “မိန်းမရေ ... မိန်းမရဲ့ နှုတ်ကို တစ်နေ့လောက် ထိန်းနိုင်ရင် ငါ့ဆရာတွေကို အိမ်မှာ ဖိတ်ကျွေးချင်တယ်”ဆိုတော့ ဓနဉ္ဇာနီက “ကိုယ်ရှာထားတဲ့ ပစ္စည်း ကိုယ့်သဘောပဲ”တဲ့။
နှစ်ဖက်ချွန်
ဓနဉ္ဇာနီဟာ ပုဏ္ဏားတွေကို ဧည့်ခံရင်း ဝတ်ရုံစွန်းနဲ့ ခလုတ်တိုက်မိပြီး ‘နမော တဿ’ကို သုံးကြိမ် ဆိုတယ်။ ပုဏ္ဏားတွေ ကို က “ဒီလူ (ဓနဉ္ဇာနီရဲ့ ခင်ပွန်း)ဟာ ရဟန်းဂေါတမရဲ့ မိတ်ဆွေ၊ နှစ်ဖက်ချွန် (ဥဘတောပက္ခိကော)’ဆိုပြီး မစားသောက်ဘဲ ပြန်သွားကြတယ်။ ဘာရဒွါဇဟာ ဇနီးကို စိတ်ဆိုးပြီး အချေအတင် ပြောဖို့ မြတ်ဗုဒ္ဓနဲ့ သွားတွေ့၊ ဖော်ပြပါ မေးခွန်းကို မေး၊ နောက်ဆုံး ရဟန္တာ ဖြစ်သွားတယ်။
“အက္ကောသက၊ (အ)သုန္ဒရိက၊ ပိင်္ဂလ (ဗိလင်္ဂိက)”အမည်ရှိ ဘာရဒွါဇ (ဓနဉ္ဇာနီရဲ့ ခင်ပွန်း)ရဲ့ ညီသုံးဦးလည်း မြတ်ဗုဒ္ဓကို ကျေနပ်လို့ သွားတွေ့ရာက ရဟန်းပြု၊ ရဟန္တာ ဖြစ်ကြတယ်။ သင်္ဂါရဝ လုလင်ကတော့ ၎င်းတို့ရဲ့ ညီအငယ်ဆုံးပါပဲ (မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃ဝ၇)။
ကျမ်းညှိ
သံယုတ္တနိကာယ်လာ “ဓနဉ္ဇာနီ၊ အက္ကောသ၊ အသုန္ဒရိက၊ ဗိလင်္ဂက”သုတ္တန်လေးခုပါ ဖြစ်ရပ်တွေက မြတ်ဗုဒ္ဓ ရာဇဂြိုဟ် ဝေဠုဝန်မှာ သီတင်းသုံးစဉ်က ဖြစ်တယ်။ မဇ္ဈိမနိကာယ် သင်္ဂါရဝသုတ် ဖြစ်ရပ်က ကောသလတိုင်း စိဉ္စလိကပ္ပရွာမှာ ဖြစ်တာ။ ဒါဖြင့်ရင် ဓဉ္ဇာနီရော ဘာရဒွါဇ ညီအစ်ကို ငါးယောက်ပါ ဘယ်မှာ နေကြသလဲ၊ မဂဓတိုင်း ရာဇဂြိုဟ်လား ကောသလတိုင်း စိဉ္စလိကပ္ပ လားဆိုတော့ ...
ပညာရှင် မာလာလာဆေရက “ဓဉ္ဇာနီဟာ ရာဇဂြိုဟ် မြို့သူ ဖြစ်နိုင်တယ်။ သင်္ဂါရဝ လုလင်ကို မြတ်ဗုဒ္ဓနဲ့တွေ့ဖို့ တိုက်တွန်းတာလည်း ဓနဉ္ဇာနီပဲ။ ဒါပေမယ့် သူက ကောသလတိုင်း က စိဉ္စလိကပ္ပ (သီဟိုဠ်မူ စဏ္ဍလကပ္ပ)မှာ နေထိုင်တာ”လို့ ဆို (The Dictionary of Pali Proper Names, II, p. 1100)
ဘိက္ခုဗောဓိရဲ့ သံယုတ္တနိကာယ် အင်္ဂလိပ်ဘာသာပြန်မှာ “ဓနဉ္ဇနီ’လို့ စာလုံးပေါင်းပြီး မဇ္ဈိမနိကာယ်အင်္ဂလိပ် ပြန်မှာတော့ “ဓာနဉ္စာနီ’လို့ စာလုံးပေါင်းတယ်။ သူတို့ နေထိုင်တဲ့ အရပ် ဒေသ အကြောင်းကို မဖော်ပြ။
အဖြေ
သံယုတ်ပါဠိတော်အရ ညီအစ်ကို လေးဦး မြတ်ဗုဒ္ဓနဲ့ တွေ့တာ တော့ ရာဇဂြိုဟ်မှာပါပဲ။ ဒါပေမယ့် စိဉ္စလိကပ္ပမှာ ဖြစ်ခဲ့တာကို မကျေနပ်လို့ ရာဇဂြိုဟ်ကို လိုက်လာကြတာလို့ ယူရင် ယုတ္တိနဲ့ မဝေးပါဘူး။ ကောသလမင်းတောင် ရာဇဂြိုဟ်ကို ပြေးလာသေး တာပဲ။ မဇ္ဈိမပဏ္ဏာသ သင်္ဂါရဝသုတ်အရ မြတ်ဗုဒ္ဓ ဝိလိကပ္ပကို ကြွတော့မှ ဓနဉ္ဇာနီရဲ့ မတ်အငယ်ဆုံး သင်္ဂါရဝလုလင် အဲဒီမှာ မြတ်ဗုဒ္ဓနဲ့ တွေ့တာ။ ဒါကြောင့် ဘုန်းကြီးအထင် .. ဓနဉ္ဇာနီဟာ စိဉ္စလိကပ္ပမှာ နေထိုင်တာ ဖြစ်နိုင်တယ်။
သံယုတ်အဋ္ဌကထာမှာ “နမော တဿကို မဆိုဖို့ ကတိမ ပေးတဲ့အတွက် ခင်ပွန်းက ဓားနဲ့ကြိမ်းလို့ ဓနဉ္စာနီက ဂါထာငါး ရာနဲ့ ပြန်ကြိမ်း၊ သစ်သားမှာ ခလုတ်တိုက်”ဆိုပေမယ့် မဇ္ဈိမ ပဏ္ဏာသ အဋ္ဌကထာမှာတော့ ဓနဉ္ဇာနီက “ကိုယ်ရှာထားတာ ကိုယ့်သဘောပဲ’လို့သာ ဆိုပြီး အဝတ်စွန်းနဲ့ ခလုတ် တိုက်မိ တယ်လို့ ဆိုတယ်။ နိကာယ်ဆောင်တို့ ယူဆပုံ မတူကြဘူး။
စကားမစပ် ... သောတာပန် ဓနဉ္ဇာနီဟာ နမော တဿ ဘုရားရှိခိုးနဲ့ ခင်ပွန်းကိုရော မတ်လေးယောက်ကိုပါ ရဟန္တာဖြစ် အောင် လုပ်ပေးနိုင်တဲ့ တကယ့် သာသနာပြု အကျော်ပါပဲ။
မှတ်ချက်
တပည့်တော်နှင့် အင်မတန် ရင်းနှီးတဲ့ ဆရာတော်ကြီး တစ်ပါးက သစ္စာလေးပါး တရားတော်ကို ဟောကြားပြသမှ သာသနာပြုတယ်လို့ မိန့်ကြားပါတယ် ဘုရား။ နမော တဿ ဘုရား ရှိခိုးခြင်းနှင့်ပင် သာသနာပြု အကျော်ဆိုပါက ဆရာတော်ကြီးများ တရား ဟောနိုင်အောင် စီစဉ်ဆောင်ရွက်ပေး ခဲ့တာတွေကိုလည်း သာသနာပြုတယ်လို့ မဆိုနိုင်ဘူးလား ဘုရား။
ဦးအောင်ခင်
ဓနဉ္ဇာနီဟာ ဓားကြိမ်းခံ ဆန့်ကျင်ပြီး ခဲရာခဲဆစ်နဲ့ သူ့ခင် ပွန်းနဲ့ မတ်လေးယောက်ကို ရဟန္တာ ဖြစ်ခွင့်သာအောင် လုပ် ပေးတာကို နှစ်သက်လွန်းလို့ သာသနာပြု အကျော်လို့ မွှမ်းဆိုခဲ့တာပါ။ မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ အဆုံးအမတွေ ပြန့်ပွားဖို့ စေတနာကောင်းနဲ့ လုပ်တဲ့ အလုပ်မှန်ရင် နည်းများ ကြီးငယ်မဟူ သာသနာပြုတယ်လို့ ဆိုခွင့် ရှိပါတယ်။
အရှင်ကေလာသ
ဇူလိုင် ၂၆၊ ၂၀၁၈။
၆၈၉။ ရဟန္တာနှင့် ဆေးလိပ်
ဆရာတော် ဘုရား၊ ကမ္မဋ္ဌာန်းပြ ဆရာတော်အချို့မှာ ရဟန္တာ ဖြစ်နေသည်ဟု ထင်ရအောင် ဟောပြောကြပါသည်။ ဒါပေမယ့် အချို့မှာ ဆေးလိပ်သောက်၊ ဆေးငုံ၊ ကွမ်းစားခြင်းများကိုလည်း တွေ့ရပြန်ပါသည်။ ရဟန္တာများ ဆေးလိပ် သောက်ပါသလား ဘုရား။ ဆရာတော် ကျန်းမာပါစေ။
ယောဂီတစ်ဦး
ဆေးလိပ်
ဆေးလိပ်ဆိုတာကို သစ်ရွက် စသည်နဲ့ လိပ်ထားတဲ့ အလိပ်လို့ ယူဆရင် .. ပါဝင်တဲ့ ပစ္စည်းတွေ မတူနိုင်လို့ ခွဲခြားပြီး ပြောသင့်တယ်။ ထိမ်တော ဝိနည်းအဆုံးအဖြတ် (စာ-၅၇၄)မှာတော့ “ဆေးလုံး၊ ဆေးလိပ်၊ ကွမ်း၊ ကွမ်းသီး၊ ထုံး”ဆိုတဲ့ ဝေါဟာရတွေကို သုံးပြီး ဆေးရွက်ကြီးနဲ့ လိပ်ထားတဲ့ ဆေးလိပ်ကို ဂိလာန ရဟန်းအား ခွင့်ပြုကြောင်း ဂိလာန မဟုတ်ရင် မအပ်ကြောင်း ဆုံးဖြတ်ပါတယ်။
သင်္ဂဇာ
လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ်တစ်ရာကျော်က မော်လမြိုင်မြို့မှာ ရဟန်းဝတ်နဲ့ ၆-နှစ်ကျော် နေခဲ့ဖူးတဲ့ ရဟန်းလူထွက် အဖိုး ဆရာကြီး ဦးစာရိန္ဒရဲ့ နှုတ်ပြောစကား တစ်ခု .. ရဟန်းတွေ ဆေးလိပ်မ သောက်ရန် လျှောက်ဖို့ မင်းတုန်းမင်းက ဆရာတော်တွေကို နန်းတော်သို့ ပင့်ဖိတ် ဆွမ်းကပ်ပြီးတဲ့အခါ သင်္ဂဇာဆရာတော်က ဆေးရွက်ကြီးကို ဒူးပေါ်တင် ဖုန်သုတ်နေတာနဲ့ ဘုရင်လည်း ရိပ်မိပြီး မလျှောက်ဖြစ်တော့ဘူး ဆိုပဲ။ ဒါပေမယ့် ..
မသောက်နဲ့
ဆေးလိပ်ထဲက ဓာတ်တစ်မျိုးဟာ ကုသဖို့ ဆေးမရှိတဲ့ ကင်ဆာရောဂါကို ဖြစ်စေလို့ ကမ္ဘာတစ်ဝန်းလုံးမှာ ဆေးလိပ် မသောက်ဖို့ လူတွေကို ပညာပေးနေတယ်။ ဒါကြောင့် ယနေ့ခေတ်မှာ ဆေးလိပ်သောက်သူနဲ့ ပတ်သက်ပြီး လူအများစုရဲ့ အမြင်က အဆိုးဖက်ကို များလို့ ဒကာဒကာမတို့ရဲ့ စံပြပုဂ္ဂိုလ်ဖြစ်သင့်တဲ့ ရဟန်းတော်များအဖို့ ဝိနည်းက ခွင့်ပြုရင်တောင် ဆေးလိပ် မသောက်သင့်ပါဘူး။ အခြား ထေရဝါဒ နိုင်ငံတွေမှာလည်း ရဟန်းတွေ ဆေးလိပ် သောက်တာကို လူအများစု မနှစ်သက်ကြဘူး။
လုံးဝမအပ်
ဆေးခြောက်၊ ဘိန်းဖြူ၊ ဘိန်းမည်း စသည်ကတော့ သစ်ရွက် စက္ကူစသည်နဲ့ လိပ်သည်ဖြစ်စေ မလိပ်သည် ဖြစ်စေ မထဲမှာ ပါတယ်။ ယင်းတို့နဲ့ ပေါင်းစပ် ထုတ်လုပ်တဲ့ အမှုန့် အခဲ အတောင့် အပြား အရည် စတာတွေလည်း မဇ္ဇပါပဲ။ ဒါကြောင့် အဲဒါမျိုးတွေကတော့ လုံးဝ မအပ်ဘူး။ (ကွမ်းစား၊ ဆေးလိပ်သောက်ခြင်းနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ဆွေးနွေးချက်ကို မေးခွန်း-၃၀၇၊ ပေါင်းချုပ် ၂၊ စာ-၉၅၁-၉၅၆ မှာ ရှု)။
အဖြေ
တစ်ဆင့်စကား ကြားဖူးတယ် ... မင်းကွန်း တိပိဋကဓရ ဆရာတော်ဘုရားကြီး ပုသိမ်ကို ရောက်စဉ် ချမ်းသာ ပြည့်စုံပုံရတဲ့ ဒကာမတစ်ဦးက “ညက ဒီကျောင်းမှာ ရဟန္တာတစ်ပါး ကြွနေတယ်လို့ အိပ်မက် မြင်တဲ့အတွက် လာရောက် ဖူးမြော်ရခြင်း ဖြစ်ကြောင်း” ဆရာတော်ကို လျှောက်တဲ့အခါ ရိုးသားဖြောင့်မတ်တော်မူလွန်းတဲ့ ဆရာတော်ကြီးက ပါလာတဲ့ ပြောင်းဖူးဖက် ဆေးလိပ်ကြီးကို အိတ်ထဲက ထုတ်ပြီး ဖွာရင်း “ဒကာမကြီး ရဟန္တာဆိုရင် ဒီလို ဆေးလိပ် သောက်ပါ့မလားဗျ”လို့ မိန့်သတဲ့။ အင်း .. ဆရာတော်ကြီး အနေနဲ့ ဒကာမ ယုံကြည်အောင် မိန့်တော်မူတာပါလို့ ဆိုနိုင်ဖွယ်ရှိပေမယ့် ခေတ်သစ် ကမ္မဋ္ဌာန်း ဆရာများအဖို့ ဆေးလိပ် ကွမ်းယာကို ရှောင်ပါလို့ပဲ ဘုန်းကြီးတော့ အကြံပြုချင်တယ်။
ဇူလိုင် ၂၉၊ ၂၀၁၈။
၆၉၀။ ဗုဒ္ဓေါလို့ ယောင်မယ်
ဆရာတော် ဘုရား၊ တပည့်တော်၏ မိခင်မှာ သူ့ခန္ဓာကိုယ်ကို အမတ်တမဲ့ ထိမိလို့ပဲ ဖြစ်စေ ခလုတ်တိုက်ရင် ဖြစ်စေ ပါးစပ်မှ “ဗုဒ္ဓေါ မြတ်စွာဘုရား”ဟု ယောင်လေ့ရှိပါသည်။ အဲဒီလို ယောင်လျှင် ငရဲကြီးတယ်လို့ မိတ်ဆွေတစ်ဦးက ပြောလာပါသည်။ အဲဒါ မှန်ပါသလား အရှင်ဘုရား။
သဉ္ဇာနှင်းနွယ် (ကမ္ဘာအေး)
ဗုဒ္ဓအာရုံ
ကြားဖူးတဲ့အတိုင်း ကောသလတိုင်း စဉ္စလိကပ္ပမြို့သူ သောတာပန် အရိယာဖြစ်နေတဲ့ ဓနဉ္ဇာနီ အမျိုးသမီးဟာ ရပ်ရင် ထိုင်ရင် ချေဆတ်ရင် ချောင်းဆိုးရင် “နမော ဗုဒ္ဓဿ”လို့ ဆိုလေ့ရှိတယ်။ တစ်ခါတစ်ရံ “နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာ သမ္ဗုဒ္ဓဿ”လို့ အောင်မြင်တဲ့ အသံနဲ့ အရှည်ကြီး ဆိုပြီး ဘုရားရှိခိုးပစ်လေ့ရှိတယ် (သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၀၇)။ ဒါဟာ အချိန်တိုင်း မြတ်စွာဘုရားကို အာရုံပြု အမှတ်ရနေတဲ့ သဘောပဲ။ စာလို ဗုဒ္ဓါနုဿတိ (ဗုဒ္ဓကို အဖန်ဖန် အမှတ်ရခြင်း)ပဲပေါ့။
ဒါကြောင့် “ဗုဒ္ဓေါ မြတ်စွာဘုရား”လို့ ယောင်တာ ကောင်းပါတယ်။ ယောင်တယ်ဆိုတဲ့ အဆင့်ကို လွန်ပြီး အဲဒီလို ဆိုဆဲမှာ မြတ်ဗုဒ္ဓကို စူးစိုက် အာရုံပြုလိုက်နိုင်ရင် ပိုကောင်းတယ်။ ဒီအတိုင်း အလေ့အကျင့် လုပ်ပါများရင် ဒါဟာ အာစိဏ္ဏကံ (အလေ့အကျင့် များတဲ့ကံ) ဖြစ်သွားပြီး အခြားကံတွေရဲ့ အကျိုးပေးခွင့်ကို ဖြတ်တောက်နိုင်တဲ့အထိ အားကောင်းသွားနိုင်တယ်။
ဗုဒ္ဓဂုဏ်
ရှောင်တခင် ပြုမိရင်ဖြစ်စေ ယုတ်စွအဆုံး လျှပ်စီးလက် မိုးချုန်းရင် ဖြစ်စေ မြတ်ဗုဒ္ဓကို အာရုံပြုတာဟာ ဗုဒ္ဓါနုဿတိ အာရုံနဲ့ နေတာဖြစ်လို့ မှန်တယ်။ ဒါကြောင့် ဒီအလေ့အကျင့်ကို ကိုယ်တိုင်လည်း လုပ်ပါ။ သူတစ်ပါးကိုလည်း လေ့ကျင့်ဖို့ တိုက်တွန်းပါ။ “ပညာကြီးပြီး အသိဉာဏ်ရှိရင် ရှိသလောက် မြတ်စွာဘုရားရဲ့ ဂုဏ်တော်ကို ယုံကြည်တယ် (ယဿ ယဿ ဟိ ပညာ မဟတီ ဉာဏံ ဝိသဒံ၊ သော သော ဗုဒ္ဓဂုဏေ မဟန္တတော သဒ္ဒဟတိ။ ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၅၉)။
ဆွဲကိုင်စရာ
နေ့စဉ် ဘုရားရှိခိုးတုန်း စိတ်ထဲမှာ ထင်လာလေ့ရှိတဲ့ မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ ပုံတော်နဲ့ ဂုဏ်တော်ကို ယောင်ဆဲကာလ လျှပ်တစ်ပြက် မြင်နိုင်အောင် လေ့ကျင့်ကြည့်ပါ။ အဲဒီလို ကုသိုလ် နှုတ်အကျင့် (ဝစီကုသိုလ် အာစိဏ္ဏကံ) ဖြစ်နေသူ တစ်ယောက်အဖို့ ရုတ်တရက် ကြုံလာနိုင်ဖွယ်ရှိတဲ့ အန္တရာယ်ကို ရှောင်ကွင်းနိုင်တယ်။ ရှောင်တခင် ဖြစ်ရပ် တစ်ခုခုနဲ့ ကွယ်လွန်ရရင်တောင် ဂတိကောင်းမှာ ဖြစ်ဖို့ အခွင့်အလမ်း ရှိတယ်။
မိမိရဲ့ ဘဝနိဂုံးကို မသိနိုင်တဲ့ ပုထုဇဉ်တစ်ဦးအဖို့ ကုသိုလ် နှုတ်အကျင့်ကလေး ရှိနေရင် ဘဝရဲ့ ထောက်တည်ရာ မဖြစ်နိုင်ဘူးလား။ ဒါကြောင့် ဗုဒ္ဓေါလို့ ယောင်တတ်အောင် လေ့ကျင့်ပါ။ သောတာပန်လို ဂတိသေချာတယ်လို့ မဆိုနိုင်ပေမယ့် အနည်းဆုံး ဘဝရဲ့ ဆွဲကိုင်စရာလေးတော့ ဖြစ်နေမှာပါ။
ဇူလိုင် ၃၀၊ ၂၀၁၈။
မှတ်ချက်များ
အင်ဒိုနီးရှား နိုင်ငံမှာ အရင်က ဗုဒ္ဓသာသနာ အလွန်အမင်း ထွန်းကားခဲ့တယ်၊ ဘယ်လောက်တောင် ထွန်းကားခဲ့သလဲ ဆိုရင် ယနေ့ခေတ် အင်ဒိုနီးရှား နိုင်ငံသား တစ်ယောက်ရဲ့ ကျောကို အမှတ်တမဲ့ သွားထုရင် “ဗု’လို့ ယောင်တယ်လို့ စာတစ်အုပ်မှာ ဖတ်ဖူးပါတယ်။ သျှစ်တီ
အင်း ... ဒါကြောင့် အဓိပ္ပာယ်ကို သိအောင် လုပ်ပြီး အလေ့အကျင့် လုပ်ဖို့ အကြံပေးတာပေါ့။
အရှင်ကေလာသ
၆၉၁။ အမုန်းသံယောဇဉ်
ဘုန်းဘုန်း ဘုရား၊ ချစ်ခြင်းကြောင့် သံယောဇဉ် ဖြစ်တာကို နားလည်ပါသည်။ သံယောဇဉ် ဆယ်ပါးထဲမှာ ဒေါသ (အမုန်းတရား) ပါဝင်ပြန်ရာ နားမလည်နိုင်သဖြင့် အမုန်းတရားက သံယောဇဉ်ဖြစ်ပုံကို ရှင်းပြပေးစေလိုပါသည် ဘုရား။
ချစ်ဆုဝေ (ဓမ္မစကူးလ်)
တွဲစပ်ခြင်း
“သံယောဇန”ဆိုတဲ့ပါဠိကို မြန်မာသံနဲ့ သံယောဇဉ်လို့ ဆိုတယ်။ သံ = ခိုင်ခံ့စွာ၊ ယောဇဉ် = တွဲစပ် ချည်နှောင်ခြင်း။ သက်ရှိချင်း ဖြစ်စေ သက်ရှိနဲ့ သက်မဲ့ဖြစ်စေ နှစ်မျိုးစီရှိမှ တွဲစပ်နိုင်တယ်။ လူနှစ်ဦး တွဲစပ်ဖို့ဆိုရင် “ချစ်ခြင်း”ဆိုတဲ့ ဆက်သွယ်မှုလိုတယ်။ ‘ချစ်ခြင်း’မရှိရင် မတွဲစပ်နိုင်လို့ ‘ချစ်ခြင်း”ဆိုတဲ့ ကြားခံ သဘာဝဟာ နှစ်ဦးသား တွဲစပ်ရာမှာ အရေးပါတယ်။
ဒီလိုပဲ တစ်ဦးက အခြားတစ်ဦးကို မုန်းတယ် ဆိုရာမှာလည်း ဒီနှစ်ဦးကို “မုန်းခြင်း’ဆိုတဲ့ အရာနဲ့ တွဲစပ်ထားလိုက်တာ။ အဲဒါ အမုန်းသံယောဇဉ်ပါပဲ။
အချစ်နဲ့
ချစ်သူကို မကြာခဏ သတိရတဲ့အခါ ချစ်သူဟာ မိမိရဲ့ အတွေးအာရုံထဲမှာ ပေါ်လာတယ်။ ချစ်သူ အိမ်ထဲမှာ ရောက်နေရင် ချစ်ခံရသူလည်း သူ့စိတ်ထဲမှာ ရှိနေလို့ အိမ်ထဲမှာပဲ ရှိမယ်။ ထိုသူနှစ်ဦးရဲ့ နီးစပ်မှုဟာ ထက်ကြပ်မကွာ ဖြစ်နေတယ်။ ဒါဟာ သူတို့နှစ်ဦး အကြား အချစ်နဲ့ ဆက်သွယ်နေတဲ့ သဘော။ အဘိဓမ္မာ ဝေါဟာရနဲ့ အချစ်သံယောဇဉ် ဖြစ်နေတာ။
အမုန်းနဲ့
ချစ်သူကို ချစ်လို့ ကြည့်သလို မုန်းသူကိုလည်း အမုန်းစိတ်နဲ့ ကြည့်လို့ အမုန်းခံရသူဟာ မုန်းသူရဲ့ စိတ်မျက်စိထဲ ရောက်နေတာပဲ။ ဒီလိုနဲ့ မုန်းသူနဲ့ အမုန်းခံရသူတို့ နီးစပ်နေတယ်။ ထိုသူနှစ်ဦး အကြား အမုန်းနဲ့ ဆက်သွယ်နေတယ်။ တစ်နည်း အမုန်းသံယောဇဉ် ဖြစ်နေတယ်။
လူ့ဘဝတုန်းက ရန်ငြိုးသွယ်မိလို့ နောင်ဘဝတွေထိ တစ်လှည့်စီ အနိုင်ယူကြတဲ့ ကာဠယက္ခိနီ ဝတ္ထုဖြစ်ရပ် (ဓမ္မပဒ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၉)ဟာ အမုန်းသံယောဇဉ်ရဲ့ ထင်ရှားတဲ့ သာဓကပါပဲ။
ချစ်မုန်းမဲ့
ချစ်မုန်းရှိတဲ့ အတွက် ချစ်သူ ဒုက္ခရောက်ရင် ဝမ်းနည်း၊ မုန်းသူ ဒုက္ခရောက်ရင် ဝမ်းသာ ဖြစ်တယ်။ နွားနှစ်ကောင်ကို ထမ်းပိုးမှာ တုပ်ချည်ထားတဲ့အခါ တစ်ကောင် ရုန်းရင် အခြား တစ်ကောင်ပါ လှုပ်ရှားသလို၊ တိုင်နှစ်လုံးကို ကြိုးနဲ့ ချည်ထားရင် တစ်လုံး လှုပ်တာနဲ့ အခြားတိုင်ပါ လှုပ်သလိုပဲ။ တစ်ခုနဲ့ တစ်ခု ဆက်သွယ် နေတာကိုး။ တစ်ခါမှ မသိဖူးသူဟာ စိတ်အာရုံမှာ မပေါ်လာနိုင်။ သူဘာဖြစ်ဖြစ် စိတ်မဝင်စားဘူး။ သူနဲ့ မနီးစပ်ဘူး။ ရှင်းပါတယ် ... ဒါဟာ ချစ်မုန်း သံယောဇဉ် မရှိလို့။
မုန်းချစ်ကြီး
ထူးခြားတာက ... တစ်ခါတစ်ရံ ရာထူး စည်းစိမ် ရုပ်ရည် ခြားနားလို့ အချစ်နဲ့ မနီးစပ်နိုင်ရင် ဦးစွာ အမုန်းနဲ့ အစပြု၊ စိတ်အာရုံထဲ နီးစပ်၊ ဆက်သွယ်မိရာကနေ အမုန်းဟာ အချစ် ဖြစ်သွားတာမျိုး ရှိတယ်။ ဒါကြောင့် ရုပ်လှ ရုပ်ဆိုး၊ ဆင်းရဲ ချမ်းသာ၊ အနိမ့်အမြင့်ကို တော်လှန်သွားကြတဲ့ ဖြစ်ရပ်တွေ လောကမှာ တွေ့နေရတာ။ မုန်းတယ်လို့ တွင်တွင် ပြောပြီး ချစ်သွားတာမျိုး ကြုံဖူးမှာပေါ့။ မုန်းလို့ ချစ်သွားတဲ့ “မုန်းချစ်ကြီး”။ ဒါကြောင့် “မုန်းတယ်”ဆိုတာမျိုး ဖြစ်မိတာနဲ့ မရိုးတော့ဘူး လို့ သတိပြုလိုက်ရင် “ချစ်မုန်းမဲ့ဇုန်’တစ်ခုမှာ ရပ်တည်ပြီး မှားနဲ့ အမှန်ကို ဆုံးဖြတ်ခွင့် ရသွားနိုင်တယ်။
ဩဂုတ် ၈၊ ၂၀၁၈။
၆၉၂။ ရဟန္တာကိုရင် ကံဆောင်ခွင့်
ရိုသေစွာ မေးလျှောက်အပ်ပါသည် ဆရာတော်ဘုရား။ အသက် ခုနစ်နှစ်မျှဖြင့် ရဟန္တာ ဖြစ်သွားသည့် ရှင်သာမဏေများသည် ရဟန်းတော်များနှင့် အတူ သိမ်ထဲမှာ ကံဆောင်ခွင့် ရှိမရှိ သိလိုပါသည် ဘုရား။
ရှင်ဝိစာရ (မန္တလေး)
အဆင့်မတူ
သာမဏေနဲ့ ရဟန်း မတူ။ ခေါင်းရိတ်၊ သင်္ကန်းဝတ်၊ သရဏဂုံ ယူရင် သာမဏေ ဖြစ်တယ်။ သာမဏေတွေက ဆယ်ပါးသီလ၊ လိင်ဆယ်ပါး၊ ဒဏ်ဆယ်ပါး၊ သေခိယ ရုရှ၊ ခန္ဓကမှာ လာတဲ့ ဝတ်ကြီး ဝတ်ငယ် ၁၄-ပါးကို ဆောက်တည်တယ်။ ရဟန်းကျတော့ အနည်းဆုံး သံဃာ ၅-ပါး (အိန္ဒိယမှာ ၁၀-ပါး)နဲ့ သိမ်ထဲမှာ ကမ္မဝါစာ ဖတ်ပြီး ရဟန်းဖြစ်ကြောင်း ကြေညာရတယ်။ ကျင့်သုံး သိက္ခာပုဒ် အနေနဲ့လည်း အနည်းဆုံး ၂၂၇-ပါး၊ အများဆုံး ကုဋေကိုးထောင်ကျော် ရှိတယ်။
ရဟန္တာ
ရှင်၊ ရဟန်း ဖြစ်ခြင်းနဲ့ ရဟန္တာ ဖြစ်ခြင်းလည်း မတူ။ ရဟန္တာ ဆိုတာက စိတ်ပိုင်းဘဝကို အပြည့်အစုံ ကျင့်ပြီးတဲ့ ပုဂ္ဂိုလ်။ ကိလေသာ ၁၀-ပါးလုံးကို ပယ်ပြီးသူ။ ရဟန်း သာမဏေ မိန်းမ ယောက်ျား အားလုံး ရဟန္တာ ဖြစ်ခွင့် ရှိတယ်။ သာသနာ့ အစဉ်အလာအရ နောက်မှ ရဟန်းပြုပြီး ရဟန္တာ ဖြစ်သွားသူက အယင် ရဟန်း ပြုနေတဲ့ ပုထုဇဉ် ရဟန်းကို ရှိခိုး၊ လူရဟန္တာက ပုထုဇဉ် ရဟန်း သာမဏေကို ဦးချရတယ်။ သံဃာဟာ လူ သာမဏေနှင့် အတူ သံဃာ့ကံကို မဆောင်ရွက်။
တစ်ခြားစီ
ဒါကြောင့် “ရဟန်း၊ ရဟန္တာ၊ သာမဏေ’ဆိုတာ သတ်မှတ်ချက် တစ်ခြားစီ ဖြစ်လို့ ရဟန္တာ သာမဏေဟာ ရဟန်းတွေနဲ့ အတူ သိမ်ထဲဝင်ပြီး သံဃာ့ကိစ္စကို မဆောင်ရွက်နိုင်။ ဒါပေမယ့် အချို့ သာမဏေတွေကို မြတ်ဗုဒ္ဓ ကိုယ်တိုင် ဥပသမ္ပဒ ရဟန်းအဖြစ် သတ်မှတ်ပေးတာတွေ ရှိတယ်။ ဒီသာမဏေမျိုး ကျတော့ ဗုဒ္ဓုပသမ္ပဒါ (ဘုရားကိုယ်တိုင် ရဟန်းပြုပေးတာ) ဖြစ်လို့ ရဟန်းတွေနဲ့ အတူ ကံဆောင်ခွင့် ရှိတယ်။ ဥပမာ .
အထူးခွင့်
သာဝတ္ထိမြို့ သူဌေးရဲ့ သားငယ်ဟာ အသက် ရ-နှစ်မှာ ရဟန္တာကြီး တစ်ပါးက တရားထိုင်ပုံကို သင်ပြတဲ့အခါ ယခင်ဘဝက ဆောက်တည်ဖူးတဲ့ သရဏဂုံကို ဆင်ခြင်ပြီး ဝိပဿနာပွား၊ ရဟန္တာ ဖြစ်သွားတယ်။ မြတ်ဗုဒ္ဓက သူ့ကို ရဟန်းပြုပေးတယ် (တံ ဘဂဝါ ဥပသမ္ပာဒေတိ။ အပဒါန၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၉)။
ဘဒ္ဒသာမဏေကိုလည်း “ဧဟိ ဘဒ္ဒ = ဘဒ္ဒ၊ လာခဲ့”လို့ ခေါ်ပြီး မြတ်ဗုဒ္ဓကိုယ်တိုင် ရဟန်းပြုပေးတယ် (ထေရဂါထာ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၃၂)။ သောပါက သာမဏေကတော့ မြတ်စွာရားရဲ့ မေးခွန်း ၁၀-ခု (ကုမာရပဉှာ)ကို ဖြေနိုင်လို့ ရဟန်း ဖြစ်သွားတယ် (ထေရဂါထာ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၃၅)။
ဒီသာမဏေမျိုးက ရဟန္တာ ဖြစ်ပြီးနောက် ရဟန်းအဖြစ်ကို ပါ ရသွားတဲ့အတွက် သံဃာနှင့်အတူ သိမ်ထဲမှာ သံဃာ့ကံကို ဆောင်ရွက်နိုင်ခွင့် ရှိတယ်။
ချွင်းချက်
၇-နှစ်အရွယ် သံကိစ္စကို အရှင်သာရိပုတ္တရာ ရှင်ပြုပေးတော့ ခေါင်းရိတ်ပြီးတာနဲ့ ရဟန္တာ ဖြစ်တယ် (ဓမ္မပဒ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၂၅)။ ၇-နှစ်သား ပဏ္ဍိတလည်း သာမဏေပြုပြီး ရှစ်ရက်မြောက်မှာ ရဟန္တာ ဖြစ်တယ် (ဓမ္မပဒ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၅၉)။ သူတို့ကိုတော့ မြတ်ဗုဒ္ဓက ရဟန်းပြုပေးတယ်လို့ မဖော်ပြ။ ဒါကြောင့် ရဟန္တာ သာမဏေ အဖြစ်နဲ့ အသက် ၂၀ ပြည့်တဲ့ထိ နေရဖွယ် ရှိတယ်။
ပါရမီအရ ချက်ခြင်း ဥပသမ္ပဒ ရဟန်းအဖြစ်ကို မရကြတဲ့ သံကိစ္စ၊ ပဏ္ဍိတ စသူတို့လို ရဟန္တာ သာမဏေတွေ ကျတော့ ရဟန်းတွေနဲ့ အတူ ကံဆောင်ခွင့် မရှိနိုင်ဘူး။ (မေးခွန်း ၄၃၈၊ ပေါင်းချုပ် ၃၊ စာ-၁၄၈၉ မှာ ခုနစ်နှစ်အရွယ် ရဟန္တာ သာမဏေများ အကြောင်း လေ့လာနိုင်ပါတယ်။)
ဇူလိုင် ၁၁၊ ၂၀၁၈။
၆၉၃။ ရဟန်းသိက္ခာဘီလျံ
ဆရာတော် ဘုရား၊ ရဟန်းတော်များ၏ သိက္ခာပုဒ်ပေါင်း ကုဋေ ကိုးထောင်ကျော်ဟု ကြားဖူးပါသည်။ ထိုမျှသော သိက္ခာပုဒ်များကို ပုံနှိပ်ရန်ပင် မလွယ်ကူနိုင်၍ များပြားလွန်းသည်ဟု ထင်ပါသည်။ ကျမ်းဂန်မှာ အတိအကျ ဖော်ပြပါသလား။ ရှင်းပြပေးစေလိုပါသည် ဘုရား။
ဒကာ ရှိန်ဝင်း
ကျမ်းထွက်
ရဟန်း သိက္ခာပုဒ်ပေါင်း ကုဋေကိုးထောင်ကျော် ရှိတယ် ဆိုတာကို ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂအဋ္ဌကထာ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၄၄)နဲ့ ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ္ဂအဋ္ဌကထာ (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၈၈)တွေမှာ ဖော်ပြတယ် ..
“နဝကောဋိသဟဿာနိ၊ အသီတိသတကောဋိယော။
ပညာသသတသဟဿာနိ၊ ဆတ္တိံသ စ ပုနာပရေ။
ဧတေ သံဝရဝိနယာ၊ သမ္ဗုဒ္ဓေန ပကာသိတာ။
ပေယျာလမုခေန နိဒ္ဓိဋ္ဌာ၊ သိက္ခာ ဝိနယသံဝရေ။
မြတ်စွာဘုရား အကျယ်အားဖြင့် ပညတ်တော်မူသော သံဝရ ဝိနည်းခေါ် ဤသိက္ခာပုဒ်တို့သည် ကုဋေကိုးထောင် တစ်ရာရှစ်ဆယ်နှင့်၊ ထို့ပြင် ငါးသန်း သုံးသောင်း ခြောက်ထောင် ရှိကုန်၏။ ဤသိက္ခာပုဒ်တို့ကို ဝိနည်းပိဋက၌ ပေယျာလ အမြွက်ဖြင့် (သံဂါယနာတင် မထေရ်မြတ်တို့) ချုံး၍ ပြထား၏ (ပြည်မူ၊ ဝိသုဒ္ဓိမဂ်နိဿယ ၁၊ ၁၂၃)။
ဘီလျံပေါင်း
ရှေးဆရာမြတ်တို့က “နေ.နတ်.နီ.တိုင်၊ ဂ.နိုင်.မိုး.နန်၊ ဟုန်း.ယာဉ်.ဈာန်’လို့ သင်္ကေတ ပြုတယ်။ အားလုံး ဂဏန်း ၁၁-လုံး ပါတယ်။ ပိဋကတ်သင်္ချာ နည်းအရ နောက်ကစပြီး ဂဏန်းကို ချရေးရင် ‘၉၁,၈၀၅,၀၃၆,ဝဝဝ’။ ကိုးသောင်း တစ်ထောင် ရှစ် ရာ့ ငါးသန်း၊ သုံးသောင်း ခြောက်ထောင်လို့လည်း ဖတ်နိုင်ပါလိမ့်မယ်။
တစ်နည်း တစ်ဘီလျံဆိုရင် တစ်ရဲ့ နောက်မှာ သုည ၉-လုံး ရှိတယ်။ ဒါကြောင့် ၁,၀၀၀,၀၀၀,၀၀၀ ကို တစ်ဘီလျံလို့ ဖတ်ရင် ‘၉၁ ဘီလျံ၊ ၈ဝ၅ သန်း၊ ၃ သောင်း၊ ၆ ထောင်’လို့လည်း ဖတ်နိုင်မယ်။ တစ်ထရီလျံဆိုရင် တစ်ရဲ့ နောက်မှာ သုည ၁၂-လုံး ရှိလို့ (အားလုံး ဂဏန်း ၁၃-လုံး ရှိရမှာ ဖြစ်တဲ့အတွက်) ကိုးထရီလျံလို့တော့ မဖတ်နိုင်ဘူး။
ဝါဒတစ်မျိုး
ဘိက္ခုဉာဏမောဠိ မထေရ်ရဲ့ ဝိသုဒ္ဓိမဂ် အင်္ဂလိပ်ဘာသာပြန်မှာ အောက်ပါအတိုင်း ဆိုတယ်.. “Nine thousand millions, and a hundred and eighty millions as well, (သန်းပေါင်း ကိုးထောင် တစ်ရာ ရှစ်ဆယ်) and fifty plus a hundred thousand, (ထောင် တစ်ရာ = တစ်သိန်း။ သိန်းပေါင်း ငါးဆယ် = ငါးသန်း) and thirty-six again to swell, (၃၆ ထောင် = သုံးသောင်း ခြောက်ထောင်)။
(The Path of Purification, p. 46) ဒါကို “သန်းပေါင်း ကိုးထောင် တစ်ရာ ရှစ်ဆယ် ငါးသန်း သုံးသောင်း ခြောက်ထောင်’လို့ နားလည်ရတဲ့ အတွက် “ကိုးဘီ ကျီ၊ တစ်ရာရှစ်ဆယ် ငါးသန်း၊ သုံးသောင်း၊ ခြောက်ထောင်”လို့ ဖြစ်ပါတယ်။ ဘိက္ခုဉာဏမောဠိထေရ်က “ဤ၌ ကောဋိ-ပုဒ်ကို ၁,၀၀၀,၀၀၀ သို့မဟုတ် ၁၀၀,၀၀၀ သို့မဟုတ် ၁၀,၀၀၀ ဟု ယူခြင်းအပေါ် မူတည်၏’လို့ အမှာပြုပါတယ်။
ဦးဖေမောင်တင်ရဲ့ အင်္ဂလိပ်ပြန် (The Path of Purity, p. 53) မှာတော့ “ဆယ်သန်း တစ်ကုဋေ’လို့ အောက်ခြေ မှတ်ချက်ပြုတယ်။
ဘိက္ခုဉာဏမောဠိ ယူဆပုံက သီဟိုဠ်နည်း ဖြစ်ဖွယ်ရှိပြီး မြန်မာ အစဉ်အလာနဲ့ မတူဘူး။ ဦးဖေမောင်တင်ရဲ့ ယူဆချက် က “နေနတ်နီးတိုင်’နဲ့ ကိုက်ညီတယ်။
ဘယ်လို
အင်း . သိက္ခာပုဒ် တစ်ခုကို စာတစ်ကြောင်းနှုန်းနဲ့ စာစီဦး တော့၊ ဆဋ္ဌမူ ပိဋကတ်အတိုင်း စာတစ်မျက်နှာကို ပျမ်းမျှ ၃၃ ကြောင်းခန့်နဲ့ စာမျက်နှာပေါင်း ၂၇၈ ကုဋေ ဖြစ်မယ်။ စာမျက်နှာ ၅၀၀ ရှိတဲ့ စာအုပ်ဖွဲ့ရင် အုပ်ရေပေါင်း ၅ သန်းမက ဖြစ်သွားမယ်။ လက်ရှိ ဝိနည်းငါးကျမ်း (ငါးအုပ်)မှာ စာမျက်နှာပေါင်း ၂၂၆၀ ပဲ ရှိတယ်။
ကုဋေကိုးထောင်ကျော် သိက္ခာပုဒ်ကို ဘယ်လို ရေတွက်တယ်ဆိုတာအတွက် ကျမ်းဂန် အတိအကျကို ဘုန်းကြီး ရှာဖွေဆဲ။ တွေ့ဖူးတဲ့ ပညာရှိတို့ မျှဝေပါကုန်။
ယူဆပုံ
စဉ်းစားမိတာကို တင်ပြရရင် .. “ဝိနည်းပိဋက၌ ပေယျာလ အမြွက်ဖြင့် (သံဂါယနာတင် မထေရ်မြတ်တို့) ချုံ့၍ ပြထား၏”ဆိုတဲ့စကားအရ သိက္ခာပုဒ်တွေကို ချုံးပြီး သံဂါယနာ တင်တယ်။ မြတ်ဗုဒ္ဓ အကျယ် ပညတ်ထားတာက အဲဒီ သင်္ချာအတိုင်း ဖြစ်တယ်လို့ ဆိုနိုင်ဖွယ် ရှိတယ်။
ဩဂုတ် ၈၊ ၂၀၁၈။
၆၉၄။ ဝိသာခါဥဒါန်း
ဆရာတော် ဘုရား၊ တရားတစ်ခုတွင် ဝိသာခါသည် ပုဗ္ဗာရုံ ကျောင်းကြီးကို ဆောက်လုပ်ပြီးသောအခါ အပျော်လွန်ပြီး ဗိုက်ကို ဗျောတီး ကခုန်၍ ကျောင်းတိုက်ကို လှည့်လည်သည်ဟု တရားဟော ပုဂ္ဂိုလ်က ဆိုပါသည်။ ဝိသာခါ ကျောင်းအမသည် သောတာပန် ဖြစ်ပါလျက် ဘာကြောင့် အဲဒီလို သတိလက်လွတ် ပြုပါသနည်း အရှင်ဘုရား။
မောင်သန်းမြင့် (ကလော)
ယူဆထားပုံ
“မြတ်စွာဘုရား ပရိနိဗ္ဗာန်စံသော် ရာဂမကင်းသေးသော ရဟန်းအချို့သည် လက်မောင်းကို မြှောက်ချီ၍ ငိုကြွေးကြ၏။ ထိုထိုဤဤ လူးလှမ့်ကြ၏ (ဒီ-မြန် ၂၊ ၁၅၁)။ “ရာဂမကင်းသေးသူ ဟူသည် ပုထုဇဉ်၊ သောတာပန်၊ သကဒါဂါမ်များတည်း။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၈၇)’။ ဒီအဆိုအရ သောတာပန်တွေ ရင်ဘတ်စည်တီးကြွေး သေးတယ်လို့ ဆိုနိုင်တယ်။ ဒါကြောင့်ပဲ ငိုကြွေးတဲ့စိတ် (ဒေါသ)နှင့် ခွဲမရအောင် အတူဖြစ်တဲ့ အပါယဂမနီယ (အပါယ် ရောက်ကြောင်း) မဟုတ်တဲ့ ဣဿာ မစ္ဆရိယကို အဘိဓမ္မာ မာတိကာ ဒဿနတိက် ပထမပုဒ်(သောတာပတ္တိမဂ်သည် ပယ်အပ်သော တရား)အရ ကောက်မှာ မကြဉ်ဘဲ ထားတာကို ဘုန်းကြီး ထောက်ခံနေတာပေါ့။
ဆိုလိုတာက ငိုခြင်းရဲ့ ဆန့်ကျင်ဘက် ပျော်ခြင်းဆိုတာလည်း သောတာပန်မှာ ဖြစ်နိုင်သေးတာမို့ ဝိသာခါဟာ လုပ်ချင်နေတဲ့ ကုသိုလ်ဆန္ဒ ပြီးမြောက်သွားတာကို ဝမ်းသာလွန်းလို့ သီချင်းဆိုတယ် ကတယ် ဆိုတာမျိုး မလုပ်ဘူးလို့တော့ ဧကန်မဆိုနိုင်။ Who knows .. ဒါပေမယ့်..
ဥဒါန်းကျူး
ဝိသာခါ ကျောင်းအမကြီး ဗိုက်ကို ဗျောတီးပြီး သီချင်းဆိုတယ် ကတယ် ဆိုရာမှာတော့ မူရင်းကျမ်းအဆိုကို လေ့လာမှ အဖြေမှန် ထွက်မယ့် သဘောရှိတယ်။ ကျမ်းရင်း အဆိုက ..
ဝိသာခါဟာ ကျောင်းပူဇော်ပွဲ ပြီးတဲ့နေ့ ညချမ်းအချိန် သားသမီး မြေးတွေ ခြံရံပြီး “ငါ ယခင်က ဖြစ်ချင်ခဲ့တာတွေ အားလုံး ပြည့်စုံသွားပါပြီ’ဆိုပြီး ကျောင်းတိုက်ကို လှည့်လည် ရင်း သာယာတဲ့အသံနဲ့ ဂါထာ(ပါဠိကဗျာ)တွေကို ရွတ်ဆိုတယ်။ ဒါကို ကြားမိတဲ့ ရဟန်းတွေက ကျောင်းအမကြီး သီချင်းဆိုနေတယ် ထင်ပြီး မြတ်စွာဘုရားကို “ဝိသာခါ ရူးသွားပြီလား ဘုရား”လို့ လျှောက်တဲ့အခါ မြတ်စွာဘုရားက..
“ဝိသာခါ သီချင်းဆိုတာ မဟုတ်၊ မိမိရဲ့ ဆန္ဒတွေ ပြည့်စုံ သွားလို့ ကြည်ရွှင်စိတ်နဲ့ ဥဒါန်းကျူးတာ’လို့ မိန့်တော်မူတယ် (ဓမ္မပဒ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၆၃)။ ဝိသာခါဟာ ငြိမ့်ညောင်းပြီး အောင်မြင်တဲ့ အသံနဲ့ နားထောင် ကောင်းအောင် ပါဠိကဗျာကို ရွတ်ဆိုတာ (ဥဒါန်းကျူးတာ)။
အဖြေ
သီချင်းဆိုတာ မဟုတ်ရင် အပျော်လွန်ပြီး ဗိုက်ကို ဗျောတီး ကခုန်တာလည်း မဖြစ်နိုင်ဘူး။ နောက်တစ်ချက်က . သောတာပန်ဟာ ငါးပါးသီလသာ မြဲပြီး ရှစ်ပါးသီလတော့ မမြဲဘူး။ သားသမီး အယောက် ၂၀-တောင် မွေးပစ်တာကိုပဲ ကြည့်။ ဒါကြောင့် သီချင်း ဆိုတာလောက်နဲ့ သတိလက်လွတ် လုပ်တယ် သို့မဟုတ် ရူးသွားပြီလို့လည်း မဆိုနိုင်ပါဘူး။
ဩဂုတ် ၁၈၊ ၂၀၁၈။
၆၉၅။ အလံရှူးရောဂါ
ဘုန်းဘုန်း ဘုရား၊ အဖွားကြီး တစ်ဦးက Hot ဖြစ်နေတဲ့ ဘုန်းကြီး တစ်ပါးကို ရည်ညွှန်းပြီး “ကမ္မဋ္ဌာန်းပြ ဘုန်းကြီးတွေ အစုံ ဆီမှာ တရားထိုင်ဖူးပေမယ့် တရားအရသာကို မသိခဲ့ဘူး။ တရားတောင် ကောင်းကောင်း မထိုင်တတ်ခဲ့ဘူး။ ဒီဆရာတော်နဲ့ ကျမှ တရားထူးကို ရသွားတယ်။ သူ့ကို သောတာပန် ဖြစ်ပြီလို့ ဆရာတော်က ပြောတယ်။ ဒီဆရာတော်ကမှ မြတ်စွာဘုရားရဲ့ တရားအစစ် အမှန်ကို ဟောတာ၊ ဆရာတော်က ရဟန္တာ ဖြစ်နေပြီ”ဟု တပည့်တော်ကို ပြောပါသည်။ တစ်ခုခု မှားနေသည်ဟု ထင်မိသဖြင့် ရှင်းပြပေးစေလိုပါသည် အရှင်ဘုရား။
ထက်အောင် (El Cerrito, CA)
ခဲရှောင်ရန်
လိမ္မာတဲ့ ယောဂီ တစ်ဦးအနေနဲ့ “ဘုန်းကြီးတွေ အစုံဆီမှာ တရားထိုင်ဖူးပေမယ့် တရား ကောင်းကောင်း မထိုင်တတ်ခဲ့ဘူး။ ဒီဆရာတော်နဲ့ ကျမှ တရားထူးကို ရသွားတယ်”ဆိုတဲ့ အပြောမျိုးကို ရှောင်သင့်တယ်။ တရားထိုင်တယ်သာပြောတာ၊ ဘာယောဂီ ညာယောဂီသာ အမည်ခံတာ တရားမရသေးတဲ့ လူက ရာနှုန်း ပိုများတဲ့အတွက် ကိုယ့်ကို ဖြစ်စေ ကိုယ့်ဆရာကို ဖြစ် ပတ်ဝန်းကျင်က အရေးခဲ၊ အပြောခဲ၊ ခဲအစစ်တွေနဲ့ ဝိုင်းပစ်တာကို ခံရနိုင်လို့ပါ။
ဘုရားလော
မြတ်စွာဘုရားရဲ့ ဂုဏ်တော်တွေမှာ “ယထာဝါဒီ တထာကာရီ” သူတစ်ပါးကို ဟောမြွက်သလို ကိုယ်တိုင်လည်း ကျင့်ကြံသူဆိုတာ ပါတယ်။ လောကမှာ ကြီးပွားရေးကျမ်း ငွေရှာနည်း ကျမ်းတွေ ရေးတော့ ရေးကြတာပဲ။ ကိုယ်တိုင်က ဘာမှ မလုပ်ဘူး။ အချို့ ကိုယ်ကျင့်သီလ ဆိုတာမျိုးကို ရေးကြ ဟောပြောကြပြီး ကိုယ်တိုင်က ယစ်အိုးထဲ နှာခေါင်း မြုပ်ထားတာတွေလည်း အများကြီး။ အမှန်တော့ သူများကို တံဆိပ် ကပ်ပေးဖို့ ထက် ကိုယ်တိုင် ဘယ်လောက် ကျင့်ပြီးပြီလဲဆိုတဲ့ လက်တွေ့ ပိုအရေးကြီးပါတယ်။ ဗုဒ္ဓသာသနာမှာ သူများကို “သောတာပန် ဖြစ်ပြီ’ဆိုတာမျိုးကို မြတ်စွာဘုရားပဲ မိန့်တော်မူမယ်လို့ ဘုန်းကြီး ထင်ပါတယ်။
အရင့်တွေ
လူချမ်းသာ အင်ဂျင်နီယာ တစ်ဦးက “အနီးကပ် ဆည်းကပ်ရင် မကြည်ညို စရာတွေ တွေ့မိမှာစိုးလို့ နာမည်ကြီးတဲ့ ဆရာတော်တွေကို အဝေးက အဝေးက ကြည်ညိုတာပဲ ကောင်းတယ်လို့ ဆိုဖူးတယ်။ သူ့အဆို အပြည့်အစုံ မှန်မမှန် မသိ။ မြတ်ဗုဒ္ဓကတော့ “သီလ ရှိမရှိ အတူတူ ကြာကြာ နေကြည့်မှ သိနိုင်၏။ ပညာရှိ မရှိ ကြာကြာ ဆွေးနွေးကြည့်မှ သိနိုင်၏။ ကိုယ်တိုင်က ပညာရှိပြီး စဉ်းစားတတ်မှလည်း သိနိုင်၏။ ရွှေငွေကို သာယာ၊ စန္ဒကူးနံ့သာ လိမ်းကျံပြီး ကာမဂုဏ်ကို ခံစားနေသူ သင်လို လူဝတ်ကြောင် တစ်ဦးအဖို့ ရဟန္တာ ဟုတ်မဟုတ် သိရန် ခက်ခဲ၏ (သံ၊၁၊ရ၈)”တဲ့။ ဒါက သူတော်ယောင်တွေကို ရဟန္တာကြီးတွေပါလို့ လက်ညှိုးထိုးပြတဲ့ ကောသလ မင်းကို မြတ်စွာဘုရားက ပြောပစ်တာဗျို့။
အင်း .. နှုတ်ခမ်းကို ရဲရဲနီအောင် ဆိုး၊ ရွှေလက်ကောက် အပြည့်ဝတ်ပြီး အခမ်းအနား တက်လာတဲ့ “နှုတ်ခမ်းနီအရင့်တွေကို တွေ့ဖူးမှာပေါ့။ အနီလို အချို့က ‘ရဟန္တာပါ”လို့ ပြောခံရမှာကို ပညာရှိ ဆရာတော် တစ်ပါးသာ ဖြစ်ရင် ရှက်မှာ သေချာတယ်။ စဉ်းစားစရာ နည်းနည်း ပေးဦးမယ် ..
မော့ကြည့်
ဘုန်းကြီး ကမ္ဘာအေးမှာ နေတုန်းက ဘုန်းကြီးလေး ဦးနန္ဒဝန် (ယခု ထားဝယ် သာသနာပြု) မိန့်ဖူးတယ် .. တစ်ခါမှာ ရန်ကုန်က သူ့ရဟန်း အမတွေနဲ့အတူ ခန္ဓာကိုယ်က ရောင်ခြည် လွှတ်တယ်လို့ နာမည်ကြီးနေတဲ့ စမ်းကလေး ဆရာတော်ကို သွားဖူးကြသတဲ့။ ဟိုရောက်တော့ “ဒီနေ့ည ဆရာတော် တန်ခိုးမယ်"ဆိုတာကို ကျောင်းဝင်းထဲမှာ လူအတော် များများ ပြောနေကြသတဲ့။ ပြောသူ အများစုက ဘုန်းကြီးကို မှီခို၊ ဘုန်းကြီးနဲ့ ပတ်သက်၊ ဘုန်းကြီးဆီက ဝေစုရ၊ ဘုန်းကြီးနဲ့ ဝေစားမျှစားတွေ။ အလံရှူးတွေ။
ဒါနဲ့ ကျောင်းပေါ်ကို တက်သွားတော့ ‘ချုပ်စရီတွင်’ ဆရာတော့် ရုပ်သွင်ကို ရုတ်ချည်း တွေ့မြင်ရပုံက ဘုရားခန်းရှေ့မှာ ခေါက်တုံ့ ခေါက်ပြန် လျှောက်ရင်း ဗျာများနေပြီး ပါးစပ်ကလည်း “လူတွေ အမိုးပေါ်ကို မော့မကြည့်ဘဲ ဘယ်ကို ကြည့်နေကြမှန်း မသိဘူး’လို့ ကျောင်းဝင်းထဲက လူအုပ်ကို ကြည့်ပြီး အပြစ်တင်နေသတဲ့။ ရောင်ခြည်က ဘုန်းကြီးကိုယ်မှ တစ်ဆင့် အမိုးကို ဖောက်ပြီး ထွက်လာမှာဆိုပဲ။
အဲသလို ဘေးလူတွေ မှုတ်လွန်း မြောက်လွန်းလို့ ဖောင်းကား မြောက်တက်ပြီး ပြန်မကျနိုင်ရာကနေ ခဲမှန်လို့ နောက်ဆုံး ရောင်ခြည် ကွယ်ရုံမက လူပါ ပျက်စီးသွားတယ်။
ကွေးနှိုက်မှ
ဒါမျိုး အမှန်ပဲ ရှိဖူးတယ်။ ရှိတုန်းပဲ။ အမှန်တော့ “လာဘ်ပေါ် ဘုန်းကြီးမယ့် လမ်းနဲ့ နိဗ္ဗာန်ရဖို့ လမ်းဟာ တခြားစီပဲ (ဓမ္မပဒ၊၇၅-ဂါထာ)။ လာဘ်ရဖို့ဆိုရင် ကိုယ်နဲ့ နှုတ်နဲ့ ကောက်ကျစ်မှုတစ်ခုခု လုပ်လေ့ရှိတယ်။ ထောပတ် အိုးထဲက ထောပတ်ကို လိုချင်ရင် လက်ကို ကွေးပြီး နှိုက်ယူရသလိုပဲ။ ဒါပေမယ့် ကြွားဝါ ဟန်ဆောင်လို့ မဟုတ်ဘဲ အစစ်အမှန် အကျင့်ကောင်းလို့ ကြားအမြင် များလို့ ရတဲ့ လာဘ်လာဘကတော့ ဓမ္မိက ဖြစ်လို့ (တရားနဲ့ ညီလို့) ခွင့်ပြုတယ် (ဓမ္မပဒ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၄၄)”။
နာမည်ကြီးရုံနဲ့ ရဟန္တာ ဖြစ်ပြီလို့ မထင်ပါနဲ့။ ပညာရှိ ရဟန်းရှင်လူတို့ ဘယ်လောက် လေးစားသလဲ၊ လက်ခံသလဲ၊ ဘယ်လို မြင်ကြသလဲ ဆိုတာနဲ့ နှိုင်းယှဉ်ပြီးမှ အထိန်းအကွပ်နဲ့ ဆည်းကပ်သင့်တယ်။
ပျက်စီးခြင်း
ဖရီးမောင့် (ကာလီဖိုးနီးယား)က အမျိုးသမီးတစ်ဦး .. အပြောကောင်းတဲ့ ဓမ္မကထိက ဘုန်းကြီး တစ်ပါးကို ကြည်ညိုလွန်းလို့ ဘုန်းကြီးက ပရိုဂျက်တာ ဆိုတာနဲ့ သွားဝယ် သူများထက် ဦးအောင်လှူပြ၊ ကင်မရာဆို ကင်မရာ။ မောင်ဖြစ်သူ အပြောအရ သူ့အစ်မဟာ အဲဒီ ဘုန်းကြီးကို ရဟန္တာလို့တောင် ထင်နေသတဲ့။ မကြာခင်မှာ သူ့ရဟန္တာကြီး လူထွက်ရော .. ခုဆို ဘုန်းကြီးတွေ ဟန်ဆောင်တယ်၊ အလကားပဲလို့ ဘုန်းကြီး မြင်တိုင်း အကုသိုလ် ဖြစ်နေတော့တာပဲတဲ့။ ဒါဟာ သဒ္ဓါတရား ပျက်စီးသွားတဲ့ သဘောပဲ။
ဓမ္မကထိက ဥတ္တမကျော်ကို ကြည်ညို လွန်ရာမှ အနှီ ဖရီးမောင့် အမျိုးသမီးလို သဒ္ဓါတရား ပျက်စီးသွားတဲ့ အောင်ဆန်းမြို့ ကျန်းမာရေးမှူး သင်တန်းကျောင်းက ဆရာတစ်ဦးကိုလည်း ဘုန်းကြီး ကိုယ်တိုင် လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ်ပေါင်း ၃၀-လောက်က တွေ့ခဲ့ဖူးကြောင်းပါ။
ဒါကြောင့် အစကတည်းက အသိပညာတရား ဦးဆောင်တဲ့ ကြည်ညိုမှု၊ ဆည်းကပ်မှု၊ လှူဒါန်းမှု မဖြစ်သင့်ဘူးလား။
မှတ်ချက်များ
တို့ကတော့ လမ်းဘေးမှာ မျက်လှည့် ပြပြီး ကြော်ငြာ ကောင်းကောင်းနဲ့ အော်ရောင်းနေတဲ့ ဆေးများကို ဝေးဝေး ရှောင်တယ်။ ဓမ္မဘေရီဆရာတော်
ဂုဏဝန္တေ ပဿန္တိ ဇနာ = လူတွေဟာ ဂုဏ်ရှိသူကို ရွေးမြင် တယ် ဆိုပေမယ့် သဒ္ဓမ္မနဲ့ မဆန့်ကျင်တဲ့ ဂုဏ်ရှိမှ မြင်သူရော အမြင်ခံရသူပါ အကျိုးရှိမယ်လို့ ထင်ပါတယ်။ အရှင်ကဝိဿရ
ဩဂုတ် ၂၁၊ ၂၀၁၈။
၆၉၆။ နတ်မေထုန်
ဘုန်းဘုန်း ဘုရား၊ “နတ်သမီး တစ်ဖက် ငါးရာ”ဆိုတဲ့စကားဟာ ကျားသတ္တဝါတွေကို ဦးစားပေးလွန်းသည်ဟု ထင်ပါသည်။ တစ်နေ့ တစ်ယောက် တွေ့တောင် တစ်ပတ်လည်ဖို့ သုံးနှစ်ခန့် ကြာပါမည်။ လူပြက်တွေ ပြောသလို ပတ္တလားကို တီးတံနဲ့ အပေါ်က ဗျင်းခနဲ ဆွဲသလိုများ ဖြစ်နေမလား။ နတ်တွေ အိမ်ထောင် ပြုပါသလား။ လူတွေလို ကာမဂုဏ် ခံစားပါသလား။ ကျမ်းဂန်မှာ မည်သို့ ဆိုပါလဲ၊ သိလိုပါသည် ဘုရား။
မြိုင်မင်းသန့် (ရန်ကုန်)
---ဘုန်းရှင်မ
“တန်ဆာ ဆင်ထားသည့် နတ်သမီး နတ်သားတို့သည် ကခုန် သီဆိုကြ၏။ လိုတရ နတ်သမီး .. သင်သည် ထိုနတ်သမီး နတ်သားတို့ကို စိုးပိုင်သူ ဖြစ်၏ (ဝိမာန၊၂၈၆-ဂါထာ)”။ “ဘုန်းရှင် နတ်သမီး .. သင့်ဗိမာန်သည် ပန်းတွေနှင့် ဝေသဖြင့် လှပ၏။ နတ်သား နတ်သမီး အခြံအရံများဖြင့် တင့်တယ်၏ (ယင်း၊ ၉၃-ဂါထာ)”။ ပါဠိတော်မှာ ဒီလို စာသားမျိုးတွေလည်း ရှိပါတယ်။ ဒါကြောင့် ဘုန်းရှင် နတ်သမီးတွေကို နတ်သားတွေက ခြံရံရတာ ရှိတယ်လို့ ဦးစွာ မှတ်သားပါ။ လူတွေလိုပဲပေါ့..
နိုင်ငံရေး ခေါင်းဆောင် အမျိုးသမီး နိုင်ငံခြားကို ရောက်ရင် ကြိုဆိုဂုဏ်ပြုတာ တပ်သားတွေလား တပ်သမီးတွေလား။
မခွဲခြားဘူး
ကုသိုလ် ကံအကျိုးပေးဆိုတာ ကျားမ မခွဲခြားပါဘူး။ နတ်သား ဘုန်းကြီးတော့ နတ်သမီးတွေ ခြံရံ၊ နတ်သမီး ဘုန်းကြီးတော့ နတ်သားတွေ ခြံရံပေါ့။ ငါးရာ တစ်ထောင်ဆိုတဲ့ အရေအတွက် ကများရာလိုက်ပြီး ပြောခြင်း ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။ နတ်သားတိုင်းလည်း ဒီလို မများနိုင်ပါဘူး။ တစ်ချို့ ရှိချင်မှတောင် ရှိမှာ။ ပြီး .. နတ်သား တစ်ယောက်က နတ်သမီးငါးရာကို ဇနီးအဖြစ် ပေါင်းသင်း နေထိုင်တဲ့ အဓိပ္ပာယ်မျိုးလည်း မဟုတ်နိုင်ဘူး။ အခြွေအရံတွေပဲ ဖြစ်သင့်တယ်။ လူ့လောကနဲ့ နိုင်းယှဉ်ကြည့် ..
ဦးစားပေး
ဗုဒ္ဓလောင်းလျာ မင်းသိဒ္ဓတ်ကို မောင်းမပေါင်း ဘယ်လောက် ခြံရံသည်ဆိုစေ စည်းစိမ်စံ ဆယ်စုနှစ် တစ်ခုကျော် အတွင်း ယသော်ဓရာနဲ့ သားတော်တစ်ပါးပဲ ဖွားမြင်တာ ကြည့်ရင် ကျန်တာက အခြံအရံတွေပါပဲ။ “စာဆိုတော်ဝတ္ထု’အရ မင်းတုန်းမင်းမှာ မိဖုရား ၄၀-ကျော် ရှိသတဲ့။ ဒေါ်နယ်ထရန့် ကြီးတောင် ခုမှ စာရင်း ပေါက်လာတာ အပြာမယ် ၂-ယောက်တဲ့။ သိကြားမင်းမှာတော့ မိဖုရားပေါင်း တစ်သောင်းနဲ့ ခြောက်ထောင်ရှိ ဆိုပဲဗျို့ (သက္ကဿ သောဠသသဟဿာနိ မဟေသီနံ၊ ဝိမာန၊ဋ္ဌ၊၁၆၇)။ Any way ဆိုပါစို့၊ မင်းတုန်းမင်း နေရာမှာ လင်အယောက် ၄၀-ကျော် ရှိနေတဲ့ ရှိဖူးတဲ့ နိုင်ငံခေါင်းဆောင် အမျိုးသမီး တစ်ယောက်နဲ့ အစားထိုးကြည့်။ ဖြစ်နိုင်ရဲ့လား။ အင်း .. အဲဒီလို သဘာဝရဲ့ ဦးစားပေးမှုကိုတော့ “ကျားမ တန်းတူရေး သမား”တို့ အသိအမှတ် ပြုပါကုန်။
သုံးနှစ်ခန့်
နတ်ကို နတ်လိုပဲ စဉ်းစားလေ။ လူတို့ နှစ်တစ်ရာဟာ သိကြားမင်းရဲ့ တာဝတိံသာမှာ တစ်ရက်ပဲ ရှိသတဲ့။ လူတို့ သုံးနှစ်ခန့်ဟာ တာဝတိံသာ နတ်တွေအဖို့ ခဏပဲ နေမယ် (ခန့်မှန်း ၃၉-မိနစ်နဲ့ ၂၇-စက္ကန့်)။ ဒါဆို စဉ်းစားလို့ ရနိုင်ပါတယ်။ ဒါပေမယ့် ဟို .. သိကြားမင်းရဲ့ မိဖုရား တစ်သောင်းခြောက်ထောင် ကိစ္စကိုတော့ ကိုယ့်ဟာကိုယ်ပဲ စဉ်းစားယူ။ ကံအရာ ဆန်းကြယ်ပါတယ်။ စာရေးဆရာ မောင်ထင်ရဲ့ လေယူလေသိမ်းနဲ့ ‘လူ့ကံ လူ့ကံလို့ မြန်မြန် ပြောရင် တရုတ်စကား ဖြစ်သွား”သတဲ့။
အနုသီချင်း
ဗုဒ္ဓစာပေမှာ “မဉ္ဇူသရို့ ညှို့မျက်ရှင် ကြန်အင် ပြည့်စုံသည်။ နှမ သက်လယ် မောင့်မျက်ခြယ် အကယ်ချစ်မိပြီ” အဲဒီလို နတ်တွေ သီဆိုတဲ့ ဘုရားတိုင် အနုသီချင်းတွေ ရှိတယ်။ နတ်တွေ လူပျို လှည့်တယ် (ဒီ၊၂၊၂၁၃)။ နတ်တွေမှာ သားတွေ သမီးတွေက ရင်ခွင်မှာ၊ ဇနီးမယားတွေက အိပ်ရာပေါ်မှာ ဥပပါတ် (ဘွားခနဲ) ဖြစ်လာတယ် (မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၀၁)။ လင်ယောက်ျားတွေကိုလည်း အဲဒီလိုပဲ ယူနိုင်ကောင်းပါတယ်။
ဒါကြောင့် နတ်တွေလည်း လူတွေလို အိမ်ထောင် ပြုတယ် လို့ မှတ်ပါ။ နတ်သမီးတွေက ၁၆-နှစ်၊ နတ်သားတွေက ၂၀-နှစ်အရွယ်လိုပဲ ရာသက်ပန် ထင်ရတယ်။ နတ်တွေမှာ သေခြင်း ရှိပေမယ့် ဇရာ(အိုခြင်း)သဘော မထင်ရှား (မ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၂၁)။
ကာမဂုဏ်
ကာမဂုဏ် ဆိုတာကို လိင်ကိစ္စလို့ နားလည်လိုက်မယ်။ နတ်ပြည် ၆ထပ်လုံးက နတ်တွေမှာ မေထုန်မှီဝဲခြင်း ကိစ္စ ရှိတယ် (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၈၃)။ ဒါပေမယ့် နတ်တွေမှာ သုက်လွှတ်ခြင်း မရှိလို့ လူတွေလိုတော့ မဟုတ်ဘူး။ (ဒေဝတာနံ သုက္ကဝိဿဋ္ဌိ နာမ နတ္ထိ။ အဘိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၆ဝ)။ ဒါဖြင့် .. ဘယ်လို မှီဝဲကြသလဲ “လူနှင့် တူသော်လည်း အညစ်အကြေး မဖြစ်ပေါ်ကြဘဲ သွေးသား လှုပ်ရှားရုံမျှဖြင့် ပြီးစီးကြလေ၏ (သင်္ဂြိုဟ်ဘာသာဋီကာ၊ စာ-၂၉၈)”။ ဝါဒကွဲ တစ်ရပ်က ..
“ရယ်ရုံမျှ၊ ကြည့်ရုံမျှ၊ ပွေ့ဖက်ရုံမျှဖြင့် နတ်တွေမှာ ကာမကိစ္စ ပြီးတယ်လို့ အချို့ မထေရ်တွေက ဆိုကြပေမယ့် အဋ္ဌက ထာမှာ ဒီအယူအဆကို ပယ်ထားတယ်။ ဘာကြောင့်ဆို ကိုယ်နဲ့ မထိတွေ့ဘဲ ကာမကိစ္စ မဖြစ်နိုင်လို့ပါဘဲ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၈၃)”။
အဓိပ္ပာယ်က မေထုန်ကိစ္စဆိုတာ ကိုယ်ချင်း ထိတွေ့မှသာ ဖြစ်နိုင်လို့ (သုက်မထွက်ပေမယ့်) နတ်တွေလည်း လူတွေလိုပဲ မေထုန်မှီဝဲတယ်လို့ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါကြောင့် တောင်မြို့ ဆရာတော်ကြီးက “သွေးသား လှုပ်ရှားရုံမျှ’လို့ ယူဆပုံ ရပါတယ်။
ဝသုဗန္ဓု
ဝသုဗန္ဓုဆိုတာ အဘိဓမ္မကောသျှကာရိကာကျမ်း (သဗ္ဗတ္ထိဝါဒ အဘိဓမ္မာကျမ်း)ကို ရေးတဲ့ မထေရ်ရဲ့ နာမည်။ ဓိမ္မ သမုစ္စယကျမ်းပြု အသင်္ဂရဲ့ ညီ။ ထေရဝါဒ အဋ္ဌကထာကျမ်းပြု ရှင်မဟာဗုဒ္ဓဃောသထက် အနည်းငယ် ရှေးကျဖွယ် ရှိတယ်။ ဒီကျမ်းရဲ့အဖွင့် ဘာသံကိုလည်း ဒီမထေရ်ဘဲ ရေးခဲ့တယ်။ ဒီဝါတွင်းမှာ ဒီကျမ်းရဲ့ အင်္ဂလိပ်ဘာသာပြန် (ဘုံခန်း)ကို လေ့လာနေတာနဲ့ တိုက်ဆိုင်လို့ နည်းနည်း ရှည်လိုက်ဦးမယ်။ သည်းခံပြီး ဆက်ဖတ်ကြည့်··
“စတုမဟာရာဇ်နှင့် တာဝတိံသာနတ်တွေက မြေပေါ်မှာ နေတယ်။ သူတို့က လူလိုပဲ နှစ်ယောက် အတူယှဉ်တွဲ နေထိုင်ပြီး လေမှတစ်ဆင့် ၎င်းတို့ရဲ့ ကာမဆန္ဒကို ထုတ်လွှင့်ကြတယ်။ ဘာလို့ဆို ၎င်းတို့မှာ သုက်သွေး မရှိလို့။ ယာမာနတ်တွေက ပွေ့ဖက်၍၊ တုသိတာနတ်တွေက လက်ကို ထိကိုင်၍၊ နိမ္မာနရတိ နတ်တွေက ပြုံးရယ်၍၊ ပရနိမ္မိတဝသဝတ္တီ နတ်တွေက အချင်းချင်း စိုက်ကြည့်၍ ကာမဆန္ဒကို ငြိမ်းစေကြတယ် (Abhidharmakośabhāsyam, Vol. II, p. 465)'။
ဒီကျမ်းမှာ နတ်တွေရဲ့ သဘာဝနဲ့ ဆိုင်တဲ့ ဝေဘဿိက ဂိုဏ်းသားတို့ရဲ့ ဝိဘာသာကျမ်းလာ အဆိုကွဲ တွေကိုပါ ဖော်ပြ ထားတာ တွေ့ရတယ်။ စကားမစပ် . အရှင်မဟာဗုဒ္ဓဃောသ ကေစိထိုးခဲ့တာ သဗ္ဗတ္ထိဝါဒဂိုဏ်းသား မထေရ်တွေများ ဖြစ် လေမလား။ ဒါပေမယ့် နတ်တွေမှာ သုက်သွေးမရှိ ဆိုတာတော့ နှစ်ဂိုဏ်းလုံး လက်ခံတာကို တွေ့နိုင်တယ်။
မှတ်ချက်များ
မဟာယာန (အဘိဓမ္မာကာသျှ) မှာပဲ ရှိတာလား ဘုရား။ ဒီလို ဘုံအလိုက် ကွဲသွားတာက တပည့်တော်တို့ ထေရဝါဒ မှာရော မရှိဘူးလား ဘုရား။ အရှင်နေမိန္ဒ
ပါထိကဝဂ္ဂဋီကာ (ဒီ၊ဋီ၊၃၊၂ဝ၈)မှာ အဲဒီ အဘိဓမ္မကောသျှ ဘာသျှာ အဆိုအတိုင်း ဖော်ပြပြီး ဒီအဆိုကို ပယ်ထားကြောင်း ဆိုပါတယ်။ စာရှည်မည် စိုး၍ မထည့်ခဲ့တာပါ။ “ကေစိ”အရ ဘယ်ဂိုဏ်းသားတွေ ဆိုတာကိုတော့ ဋီကာမှာ မဖော်ပြပါဘူး။ ထင်ခွင့်ရှိလို့ ဘုန်းကြီး ထင်ကြည့်လိုက် တယ်။ ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။ အရှင်ကေလာသ
ဆရာတော် ရေးသလို စာတစ်ပိုဒ် ဝါကျတစ်ကြောင်းတောင် ရေးဖို့ မလွယ်ကူဘူးလို့ ခံစားမိပါတယ်။ ထူးခြားတဲ့ စာပိုဒ် တိုင်း ဝါကျတိုင်း နီးပါးမှာ ကျမ်းကိုး ပါနိုင်ဖို့ မလွယ်ကူလှပါ ဘုရား။ ဆရာတော် ကျန်းမာပါစေ။ အရှင်ကုမုဒ (ဝမ်းတွင်း)
နတ်နှင့်လူ အချိန်ညှိပုံ
၁ဝဝဝ ရက် + ၃၆၅ ရက် = ၂.၇၃၉၇ (လူနှစ်)
၂.၇၃၉၇ လူနှစ် - ၁ဝဝ နှစ် = ၀.၀၂၇၃၉၇ (နတ်ရက်)
ဝ.ဝ၂ရ၃၉၇ × ၂၄ နာရီ = ဝ.၆၅၇၅ (နတ်နာရီ)
၀.၆၅ရ၅ X ၆ဝ မိနစ် = ၃၉.၄၅၂ (နတ်မိနစ်)
၁-ရက်ကို ၁-ယောက်နှုန်းနဲ့ တာဝတိံသာ နတ်သမီး ၁၀၀၀ကို နတ်သား တစ်ယောက် လည်ပတ်ရင် နတ်အချိန်နဲ့ ၃၉-မိနစ်နဲ့ ၂၇-စက္ကန့် ကြာမယ်။ မစိုးမြတ်သူ (Chandler, AZ)
ဩဂုတ် ၂၄၊ ၂၀၁၈။
---၆၉၇။ သုံးဆယ့်တစ်ဘုံ
ဘုန်းဘုန်း ဘုရား၊ တပည့်တော်က ၃၁-ဘုံသားတွေကို မေတ္တာ ပို့ရင် တပည့်တော်ရဲ့ သူငယ်ချင်း တစ်ယောက်က “၃၈...ဘုံပါ ဆို။ Dr. လုပ်တာနဲ့ ဘာသာ ထိခိုက်တော့မှာ။ မယုံရင် ဘုန်း ဘုန်းတွေကို မေးကြည့်”လို့ ပြောတာ နှစ်ခါရှိပြီ ဘုရား။ ဘယ်လို ကွဲနေတယ် ဆိုတာကို သိလိုပါသည် ဘုရား။
ကိုမျိုးမြင့် (ဩဇီ)
---ဘဝသံသရာ
“သုံးဆယ့်တစ်ဘုံ ဝဋ်အတွင်း ရောက်တော့ ကရွတ်ကင်း လျှောက်တဲ့ တေဘုမ္မာ .. အဲဒါ အဲဒါ အဲဒါ ဘဝသံသရာ”။ “ဘဝ သံသရာ’သီချင်းကို နားထောင်တတ်ရင် “သုံးဆယ့်တစ်ဘုံ၊ တေဘုမ္မာ” ဆိုတာတွေကို တွေ့မှာပေါ့။ ဘုံအနေနဲ့ တစ်ခုစီ ရေ တွက်ရင် သုံးဆယ့်တစ်ဘုံ ရှိတယ်။ အုပ်စုလိုက် ပြောရင် ကာမဘုံ၊ ရူပဘုံ၊ အရူပဘုံလို့ “တေဘုမ္မာ” ဘုံသုံးမျိုး ရှိတယ်။
နည်းနည်း ပြန်ချဲ့ရင် “ကာမ ၁၁-ဘုံ၊ ရူပ ၁၆-ဘုံ၊ အရူပ ၄-ဘုံ။ အားလုံး ပေါင်းရင် ၃၁-ဘုံ။ နည်းနည်း ပြန်ပြီး အ သေးစိတ်ရင် .... အပါယ် ၄-ဘုံ၊ လူ့ဘုံ ၁၊ နတ်ဘုံ ၆၊ ပေါင်း ကာမ ၁၁-ဘုံ။ ပထမဈာန် ၃-ဘုံ၊ ဒုတိယဈာန် ၃၊ တတိယဈာန် ၃၊ စတုတ္ထဈာန် ရ-ဘုံ။ ပေါင်း ရူပ ၁၆-ဘုံ။ အရူပ ၄-ဘုံ။ စုစုပေါင်း ၃၁-ဘုံ။
နောက်တစ်မျိုး ပြောရင် .. ကာမဘုံသား ၁၁..မျိုး၊ ဗြဟ္မာဘုံသား အမျိုး ၂၀ လို့လည်း မှတ်နိုင်တယ်။ ရူပနဲ့ အရူပ ဆိုတာ ဗြဟ္မာ့ဘုံသားတွေ။
ဤသို့ပြုရ
ရှေးဟောင်း အမျှဝေ လင်္ကာမှာ “များစွာလုံးစုံ ဘုံသုံးဆယ့်တစ် ဖြစ်ဖြစ်သမျှ’လို့ တွေ့ဖူးပါလိမ့်မယ်။ အဲဒီစာ အရလည်း “၃၁-ဘုံ’ဆိုတာကို မှတ်မိအောင် လုပ်ထားပါ။ ထေရဝါဒ အဘိဓမ္မာအရတော့ ၃၁-ဘုံပဲ ရှိတယ်။ ဒီ့ထက် အပိုအလို မရှိဘူး။
ကာရိကာ
ဗုဒ္ဓဝါဒ ရှေးဦး အဘိဓမ္မာကျမ်းဖြစ်တဲ့ အဘိဓမ္မကောသ ကာရိကာကျမ်းနဲ့ ၎င်းရဲ့အဖွင့် ဘာလျှံထဲက ‘လောကဓာတု အခန်း (ဘုံခန်း)”ကို လေ့လာနေတာနဲ့ ကြုံလို့ အဲဒီထဲက ထုတ်ထားတဲ့ မှတ်စုလေးတွေကို နည်းနည်း မျှဝေခွင့်ပြုပါ။ ထေရဝါဒနဲ့ အားလုံးနီးပါး တူပါတယ်။ ဒီကျမ်းမှာ စဉ်ပုံက ..
‘ကာမဓာတု၊ ရူပဓာတု၊ အရူပဓာတု’လို့ ဓာတု ၃-မျိုး။ ဒီနေရာမှာ ဘုံ ၃...မျိုးပါပဲ။ 'နရက (နိရယ)၊ ပေတ၊ တိရစ္ဆာန၊ မနုဿ၊ ဒေဝ’လို့ ဂတိ (လားရာ) ၅-မျိုး။ အဲဒီ အနက် နိရယ ဂတိမှာ .. အပူငရဲ ၈၊ အအေးငရဲ ၈။ တိရစ္ဆာန်မှာ .. နဂါးမင်း တွေက တစ်ကမ္ဘာ အသက်ရှည်။ ပေတတွေ..အမျိုးမျိုးရှိ၊ ယမမင်းကို ပြိတ္တာမင်းလို့ ဆိုထား။ မနုဿဂတိ (လူ့ဘုံ)ကို ကျွန်းကြီး လေးကျွန်းနဲ့ ပိုင်းခြားပြ။ ဒေဝဂတိမှာ .. အသူရ ကာယ်နဲ့ နတ်ပြည် ၆ ထပ်၊ ရူပ ၁၇-ဘုံ၊ အရူပ ၄-ဘုံတွေ ပါဝင်။ အားလုံးပေါင်း ၃၂-ဘုံ။
သက်တမ်း သတ်မှတ်ပုံလည်း အရှင်အနုရုဒ္ဓါရဲ့ အဘိဓမ္မတ္ထ သင်္ဂဟ (သင်္ဂြိုဟ်)ကျမ်းထဲကနဲ့ အားလုံးနီးပါးတူ။ တာဝတိံသာရဲ့ သက်တမ်းက လူ့တို့နှစ်နဲ့ ၃-ကုဋေ၊ ၆-သန်း၊ ၅-သိန်း။ အကနိဋ္ဌဘုံမှာ ကမ္ဘာပေါင်း ၁-သောင်း၊ ၆-ထောင်။ ဘဝဂ်ဘုံလို့ ခေါ်တဲ့ နေဝသညာနာသညာယတန ဘုံမှာ ကမ္ဘာပေါင်း ၈-သောင်း (သင်္ဂြိုဟ်ကျမ်းမှာ ၈-သောင်း၊ ၄-ထောင်)။
ရူပ ၁၇-ဘုံ
အသုရကာယ်ကို ဒေဝမှာ ပြပေမယ့် “ငရဲ၊ တိရစ္ဆာန်၊ ပြိတ္တာ၊ အသုရကာယ်’လို့ အပါယ် ၄-ဘုံ အနေနဲ့ ရေတွက်နိုင်တယ်။ လူ့ဘုံ ၁၊ နတ်ပြည် ၆ ဖြစ်လို့ ကာမ ၁၁-ဘုံပါပဲ။
ဗြဟ္မာ့ဘုံထဲက စတုတ္ထဈာန် ၈-ဘုံ ယူရာမှာ .. အနတ္တက (Anabhraka)ဘုံ ၁၊ ပုညပ္ပသဝ (Puyaprasava)ဘုံ ၁၊ ဝေဟပ္ဖိုလ် ဘုံ ၁ (အသညသတ်ဘုံကို ဝေဟပ္ဖိုလ်ဘုံရဲ့ အစိတ်အပိုင်း နေနဲ့ယူပြီး ဘုံတစ်ခု အနေနဲ့ သီးသန့် မယူ)၊ သုဒ္ဓါဝါသ ၅၊ ပေါင်း စတုတ္ထဈာန် ၈-ဘုံ ဖြစ်သွားလို့ ရူပ ၁၇-ဘုံ။ အခေါ် အဝေါ်တွေ အားလုံး တူတယ်။ ပါဠိနဲ့ သက္ကတ စာလုံးပေါင်း မတူတာပဲ ရှိတယ်။
မှတ်ချက်များ
၃၈-ဘုံလို့ ပြောတာက နတ်ပြည် ၆-ထပ်ကို ၆-ဘုံ ယူသ လို ငရဲကြီး ၈-ထပ်ကို ၈-ဘုံ ယူပြီး ၃၈-ဘုံလို့ စကားကပ်ပြောတာ ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။
ဓမ္မရေစင် ဆရာတော်
မှန်ပါတယ် .. ရင်းနှီးလို့ ကပ်ပြောတာ ဖြစ်နိုင်တယ်။ ဒါပေမယ့် စာဖတ်သူရဲ့ အသိထဲမှာ ၃၁-ဘုံ ဆိုတာပဲ ကျန် စေချင်လို့ “ဘဝသံသရာ” ‘ဤသို့ပြုရ’တွေနဲ့ အစဖော်ပေးပြီး ၃၈-သင်္ချာကို မထိတာပါ။ ဗဟုသုတ အနေနဲ့ ဝါဒတစ်ပါးကို ပြောတဲ့အခါလည်း ၃၂ သင်္ချာကို ရှောင်ပြီး 'ကာရိကာ'လို့ ကျမ်းအမည်ကိုပဲ ခေါင်းတပ်ပါတယ်။ အရှင်ကေလာသ
ဩဂုတ် ၂၅၊ ၂၀၁၈။
၆၉၈။ ဤသို့ပြုရအဖွင့်
ဆရာတော် ဘုရား၊ “ဘုံကိုးဝနဲ့၊ ဝိညာဏဌိတိ၊ တည်ရှိခုနစ်ပါး၊ များစွာလုံးစုံ”ဆိုတဲ့ နေရာမှာ “ဘုံကိုးဝနှင့်၊ ဝိညာဏဌိတိ”ဆို ဘာကို ဆိုလိုပါသလဲ ဘုရား။ မသိ၍ မေးခြင်း ဖြစ်ပါသည် ဘုရား။
ရှမ်းလေး
---ဘာကြောင့်
“ဘုရားရှိခိုး အမျိုးမျိုးမူဟောင်း’ မှာပါတဲ့ ‘ဤသို့ပြုရ’အစချီတဲ့ ရှေးဟောင်း ရေစက်ချထဲက စာသားပါ။ ဒီရေစက်ချမှာ ဘုရားဟော သုတ္တန်လာ လေးနက်တဲ့ အဓိပ္ပာယ်တွေ ပါလို့ ဘုန်းကြီးကတော့ ဒီရေစက်ချကိုပဲ အသုံးပြုပါတယ်။ လေးနက်တဲ့ အတိုင်း အဓိပ္ပာယ်ကို ရေးပြဖို့ လိုမယ်ထင်လို့ အထက်ပါ ခေါင်းစဉ်နဲ့ အဖြေတစ်ခု ဖန်တီးလိုက်ပါတယ်။
စာကိုယ်
ဤသို့ပြုရ မြတ်ပုညကို ကြီးထမြင့်ခေါင် မြင်းမိုရ်တောင် ဦး မကကျူးသား ကျေးဇူးအရှင် မွေးမိခင်နှင့် ဘခင်တို့ အား ရငြားပါစေ ပေးငှဝေ၏။ မသွေနိစ္စ ဤကာယကို စောင့်ထပေတတ် ကိုယ်စောင့်နတ်လည်း မလပ်စေရ ပေးဝေငှ၏။
မိတ္တဆွေဉာ ဆရာသမား ဘိုးဘွားကစ ယမရာဇာ ဒေဝါ ယက္ခ ဣန္ဒဘုမ္မာ အာကာသနတ် အထူးမှတ်၍ မြတ်ပုည ကုသလကို ရကြပါစေ ပေးငှဝေ၏။
သဗ္ဗေသတ္တာ သတ္တဝါဟု နာနာလောက အနန္တတွင် မ ပြတ်စဉ်ကာ သတ္တာဝါသ ဘုံကိုးဝနှင့် ဝိညာဏဌိတိ တည်ရှိခုနစ်ပါး များစွာလုံးစုံ ဘုံသုံးဆယ့်တစ် ဖြစ်ဖြစ် သမျှ ဝေနေယျတို့ ရကြပါစေ ပေးငှဝေ၏။
ဝသုန္ဒြေ ဤမြေပံသု သိလာထုလည်း သက်သေအမှု တည်စေသော်။ အားလုံး ကြားကြားသမျှ အမျှ အမျှ အမျှ ယူတော်မူကြ ပါကုန်လော့။ သာဓု သာဓု သာဓု။
ခက်ဆစ်
မသွေနိစ္စ = အမြဲမပြတ်၊ မလပ်စေရ = ချန်မထားဘဲ၊ မိတ္တ = မိတ်ဆွေ၊ ဆွေဉာ = ဆွေမျိုး၊ ယမရာဇာ = ယမမင်း၊ ဒေဝါ = နတ်၊ ယက္ခ = ဘီလူး၊ ဣန္ဒ = သိကြား၊ ဘုမ္မာ = ကမ္ဘာမြေမှာ နေတဲ့နတ် (ဘုမ္မစိုး၊ ရုက္ခစိုး)၊ အာကာသနတ် = အာကာသမှာ နေတဲ့နတ်၊ သဗ္ဗေ သတ္တာ = သတ္တဝါ အားလုံး၊ နာနာလောက = ဘဝအမျိုးမျိုး၊ အနန္တ = အဆုံးမဲ့၊ မပြတ်စဉ် ဖြစ်စဉ်ကာ = မပြတ်ဘဲ၊ သတ္တာဝါသ (သတ္တာလို့ ရေးချသံနဲ့ ဖတ်) = သတ္တဝါတို့ရဲ့ နေရာ၊ ဘုံကိုးဝ = ဘုံ ၉-မျိုး၊ ဝိညာဏဌိတိ = ပဋိသန္ဓေ ဝိညာဏ် ဖြစ်ရာဌာန၊ ဝသုန္ဒြေ = မြေကြီး၊ ပံသု = မြေကြီး၊ သိလာ = မြေကြီး။
အဓိပ္ပာယ်ချုပ်
ယခုပြုတဲ့ ဤကုသိုလ်ရဲ့ အဖို့ကို .. မြင်းမိုရ်တောင်မက ကျေးဇူးကြီးတဲ့ မိဘနှစ်ပါးတို့အား အမျှပေးပါ၏။ ဤကိုယ်ကို အမြဲ စောင့်တဲ့ ကိုယ်စောင့် နတ်ကိုလည် ချန်မထားဘဲ အမျှပေးပါ၏။
မိတ်ဆွေ၊ ဆွေမျိုး၊ ဆရာ၊ ဘိုးဘွား၊ ယမမင်း၊ နတ်ဗြဟ္မာ၊ ဘီလူး၊ သိကြား၊ မြေနေနတ် (ဘုမ္မစိုး၊ ရုက္ခစိုး)၊ ဝေဟင်နေနတ်တို့ကိုလည်း အထူးရည်မှတ်ပြီး ဤမြင့်မြတ်သော ကုသိုလ်အဖို့ ကို အမျှပေးပါ၏။
ဘဝအမျိုးမျိုးမှာ အစဉ်မပြတ် ဖြစ်နေကြတဲ့ သတ္တဝါ အား လုံး၊ သတ္တဝါတွေ နေတဲ့ ဘုံဌာန ကိုးမျိုးမှာ (ရှိတဲ့ သတ္တဝါတွေ)၊ ပဋိသန္ဓေဝိညာဉ် တည်ရာဌာန ခုနစ်မျိုးမှာ (ရှိကြတဲ့ သတ္တဝါ တွေ)၊ သုံးဆယ့်တစ်ဘုံ အတွင်းရှိ ဝေနေယျသတ္တဝါ အားလုံး ကိုလည်း အမျှပေးပါ၏။
ဤမြေကြီးသည် သက်သေအရာ၌ တည်ပါစေ။ ကြားနိုင် သူ အားလုံး အမျှယူကြပါ။ ဝမ်းမြောက်ပါ၏။
အထက်ပါအတိုင်း အဓိပ္ပာယ်ကို ကောင်းစွာ နားလည် သွားတဲ့အခါ လိုရင်း တိုရှင်းနဲ့ ဘယ်လောက် အရသာရှိသလဲ ဆိုတာကို ခံစားကြည့်နိုင်ပါတယ်။
ဝိညာဏဌိတိ
ပဋိသန္ဓေ ဝိညာဏ်တို့ရဲ့ တည်ရာဌာနကို “ဝိညာဏဌိတိ”လို့ ခေါ် တယ်။ “တည်ရှိခုနစ်ပါး’ဆိုတော့ ဝိညာဏ်တည်ရာ ဘုံဌာနကို တူရာပေါင်း အုပ်စုခွဲရင် ရ-မျိုး ရှိတယ်။ အဲဒါတွေက ..
(၁) ရုပ်သွင်ရော ပဋိသန္ဓေစိတ်ပါ မတူတဲ့ဘုံ (နာနတ္တကာယ နာနတ္တသညီ)။ ဥပမာ ... ကာမသုဂတိ ရ-ဘုံ (လူ့ဘုံ ၁၊ နတ်ပြည် ၆)။ လူအချင်းချင်း၊ နတ်အချင်းချင်း၊ လူနဲ့နတ် ရုပ် သွင်တွေ မတူ၊ ပဋိသန္ဓေစိတ်လည်း တိဟိတ်၊ ဒွိဟိတ်၊ အဟိတ် လို့ သုံးမျိုး ဖြစ်နိုင်။
(၂) ရုပ်သွင်မတူ ပဋိသန္ဓေစိတ်တူတဲ့ဘုံ (နာနတ္တကာယ ဧကတ္တသညီ)။ ဥပမာ .. အကုသလဝိပါက် သန္တီရဏ ပဋိသန္ဓေ စိတ် တစ်ခုသာ ရှိတဲ့ အပါယ် ၄-ဘုံ၊ ပထမဈာန် ဝိပါက်စိတ် တစ်ခုသာရှိတဲ့ ပထမဈာန် သုံးဘုံ။ ပေါင်း ၇-ဘုံ။ အပါယ်ဘုံ သားချင်း၊ ပထမဈာန် ဗြဟ္မာဘုံသားချင်း၊ အပါယ်သားနဲ့ ဗြဟ္မာ ဘုံသားတွေ ရုပ်သွင် မတူ။
(၃) ရုပ်သွင်တူ ပဋိသန္ဓေစိတ်မတူ (ဧကတ္တကာယ နာနတ္တသညီ)။ ဥပမာ .. ဒုတိယဈာန်ဝိပါက် တတိယဈာန်ဝိပါက် ပဋိ သန္ဓေစိတ် နှစ်ခုနဲ့ ပဋိသန္ဓေ နေကြတဲ့ ဒုတိယဈာန် ၃-ဘုံ။
(၄) ရုပ်သွင်ရော ပဋိသန္ဓေစိတ်ပါတူ (ဧကတ္တကာယ ဧကတ္တသညီ)။ ဥပမာ .. စတုတ္ထဈာန် ဝိပါက်စိတ်နဲ့ ပဋိသန္ဓေ နေ ကြတဲ့ တတိယဈာန် ၃-ဘုံ။
ပါဠိတော်မှာ တတိယဈာန် သုံးဘုံကိုသာ ပြပေမယ့် အဋ္ဌ ကထာမှာ ဝေဟပ္ဖိုလ် ဘုံကိုပါ ထည့်ယူဖို့ ဖွင့်ဆိုတယ်။ အချို့ ဆရာတွေက ဗုဒ္ဓ မပွင့်တဲ့ အချို့ ကမ္ဘာတွေမှာ သတ္တဝါ မရှိတဲ့ သုဒ္ဓါဝါသ ၅-ဘုံကို ဝိညာဏဌိတိနဲ့ သတ္တာဝါသ နှစ်မျိုးလုံးမှာ ထည့်ဘူး။ မဟာသိဝ မထေရ်ကတော့ မူလပဏ္ဏာသ၊ မဟာ သီဟနာဒသုတ် (မ၊၁၊၁၁၆) အဆိုကို ကိုးကားပြီး နှစ်မျိုးလုံး မှာ ထည့်သွင်းတယ်။ အရှင်မြတ်ရဲ့ အဆိုမှာ ပါဠိတော်နဲ့ မဆန့် ကျင်လို့ သင့်မြတ်တယ် (အံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၆၅)။
ဒါကြောင့် ဝေဟပ္ဖိုလ် ၁-ဘုံ၊ သုဒ္ဓါဝါသ ၅-ဘုံကိုပါ ထည့် ရင် အားလုံး “ဧကတ္တကာယ ဧကတ္တသညီ” ၉-ဘုံ။
(၅) အာကာသာနဉ္စာယတန = အာကာသာနဉ္စာယတန အရူပ၀ိပါက် ပဋိသန္ဓေဝိညာဉ် တည်ရာ ၁-ဘုံ၊
(၆) ဝိညာဏဉ္စာယတန = ဝိညာဏဉ္စာယတန အရူပ၀ိပါက် ပဋိသန္ဓေ ဝိညာဉ် တည်ရာ ၁-ဘုံ၊
(၇) အာကိဉ္စညာယတန = အာကိဉ္စညာယတန အရူပ ဝိပါက် ပဋိသန္ဓေဝိညာဉ် တည်ရာ ၁-ဘုံ၊
၂၉-ဘုံ
ဝိညာဏဋ္ဌိတိ (ပဋိသန္ဓေ ဝိညာဏ်တည်ရာဘုံ)က အုပ်စုအနေနဲ့ ရ-မျိုး၊ ဘုံအနေနဲ့ ၂၉-ဘုံ ရှိတယ် .. အပါယ် ၄-ဘုံ၊ ကာမ သုဂတိ ရ-ဘုံ၊ ပထမဈာန် ၃-ဘုံ၊ ဒုဈာန် ၃၊ တဈာန် ၃၊ အရူပ ၃-ဘုံ၊ ဝေဟပ္ဖိုလ် ၁၊ သုဒ္ဓဝါသ ၅။ ပေါင်း ၂၉-ဘုံ။
အသညသတ်ဘုံမှာ ဝိညာဏ် မရှိလို့၊ နေဝသညာနာသညာယတနဘုံမှာ သိမ်မွေ့တဲ့အတွက် ဝိညာဏ် ရှိမရှိ မသတ်မှတ်နိုင်လို့ ဝိညာဏဌိတိ (ဝိညာဏ် တည်ရာဘုံ)ထဲမှာ မထည့်ဘူး (အံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၆၅)။ ဒါဖြင့် မပါတာ ၂-ဘုံ။ (ပေါင်း ၃၁-ဘုံ။)
သတ္တာဝါသ
သတ္တဝါတွေ နေထိုင်ရာဌာန ကိုးမျိုးကို “သတ္တာဝါသ ဘုံကိုးဝ’ လို့ ဆိုတယ်။ ဖော်ပြပြီး ဝိညာဏဌိတိ ၇-မျိုးထဲမှာ မပါခဲ့တဲ့ အ သညသတ္တ ၁-ဘုံနဲ့ နေဝသညာနာသညာယတန ၁-ဘုံကို ထပ် ထည့်ရင် ဘုံ ၇-မျိုး ဖြစ်သွားပြီး ‘သတ္တာဝါသ ဘုံကိုးဝ”လို့ နောက် အမည်တစ်မျိုးနဲ့ ခေါ်ခြင်း ဖြစ်ပါတယ်။
အကျဉ်းမှတ် ဆောင်ပုဒ်က··
“လူ့ရပ် နတ်ဌာန်၊ ခွန်လျှင် နာ-နာ၊ ပထမာ ဈာန်၊ လေး တန် ပါယ်ခွင်၊ ခွန်လျှင် နာ-ဖီး၊ ဒွေးဈာန် သုံးရပ်၊ ဧး-နာ မှတ်လော့၊ အသညတ်မည်၊ တစ်လီဆိုရိုး၊ ကြွင်း ကိုးရူပ၊ ...ပြ၏၊ လေးအရူပါ၊ ဘုံကိုးဖြာသည်၊ သတ္တာဝါသ၊ မှတ်ကုန်ကြ (အနည်းငယ် ပြင်ထားပါတယ်)”။
ဘုရားဟော
“သတ္တာဝါသ၊ ဘုံကိုးဝနှင့်၊ ဝိညာဏဌိတိ၊ တည်ရှိခုနစ်ပါး”ဆိုတာ “သတ္တာဝါသသုတ် (အံ၊၃၊၂၀၁)နဲ့ ဝိညာဏဌိတိသုတ် (အံ၊၂၊၄၂၇) တွေမှာ ပါလို့ အင်္ဂုတ္တရနိကာယ်လာ ဘုရားဟော ဒေသနာတော်အစစ် ဖြစ်ကြောင်းပါ။ မေးခွန်းအမှတ်-၂၈၈ (ပေါင်း ချုပ် ၂၊ စာ-၈၈၆) ကိုလည်း ဖတ်ပါ။
ဩဂုတ် ၂၇၊ ၂၀၁၈။
၆၉၉။ ရွှေပြားပေါ်မှ စာရင်း
ဆရာတော် ဘုရား၊ တစ်နှစ်ကို တစ်ကြိမ် သင်္ကြန်ချိန် ရောက် တိုင်း သိကြားမင်းက လူ့ပြည်ကို ဆင်းလာပြီး ကုသိုလ် ပြုသူ တွေကို ရွှေပုရပိုက်နှင့် မှတ်တမ်းတင်းပြီး အကုသိုလ် ပြုသူ တွေကို ခွေးရေ ပုရပိုက်နှင့် မှတ်တမ်း တင်သည်ဟု အရပ်ထဲ တွင် ပြောကြပါသည်။ အဲဒါ မှန်ပါသလား ဘုရား။
မောင်မြင့်နွယ် (ဓမ္မစကူးလ်)
---စာရင်းပြု
လဆန်း ၈-ရက်နေ့၊ လဆုတ် ၈-ရက်နေ့များ (၂-ရက်)၌ နတ် မင်းကြီး လေးယောက်၏ အလုပ်အကျွေးများသည် ... လဆုတ် ၁၄-ရက်နေ့၌ နတ်မင်းကြီး လေးယောက်၏ သားများသည် လဆန်း ၁၅-ရက်နေ့၌ နတ်မင်းကြီး လေးယောက် ကိုယ်တိုင် သည် ... လူသားတွေ ကုသိုလ် များများ ပြုကြသလောဟု စုံ စမ်းရန် လူ့ပြည်၌ လှည့်လည်ကြ၏။
လူတွေ ကောင်းမှုကို အနည်းငယ်သာ ပြုကြသည်ကို တွေ့ လျှင် နတ်အစည်းအဝေး၌ “နတ်ပြည်မှာ ဆုတ်ယုတ်ပြီး ငရဲမှာ စည်ကားလှ၏”ဟု စိတ်မကောင်း ဖြစ်ကြ၏။ လူတွေ ကောင်းမှု များများ ပြုကြသည်ကို တွေ့လျှင် “နတ်ပြည်မှာ စည်ကားပြီး ငရဲမှာ ဆုတ်ယုတ်လိမ့်မည်”ဟု ဝမ်းသာကြ၏။ (အံ၊၁၊၁၄၁)။
လှည့်လည်ကြ၏-ဟူသည် သိကြားမင်း၏ တိုက်တွန်း ချက်အရ နတ်မင်းကြီး လေးယောက်သည် ၎င်းတို့၏ အလုပ် အကျွေးများအား လူ့ပြည်သို့ သွား၍ ကောင်းမှုရှင် စာရင်းကို ရွှေပြားပေါ်၌ ရေးမှတ်ပြီး ယူလာရမည်(ပုညကာရာနံ နာမ ဂေါတ္တာနိ သုဝဏ္ဏပန္နေ လိစိတွာ အာနေထ)ဟု စေခိုင်း၏။ (အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၂၂)။
အဖြေ
ဒီစာအရ သိကြားမင်းရဲ့ စေခိုင်းချက်အရ နတ်တွေဟာ တစ်လ လေးကြိမ်စီ လူ့ပြည်ကို ဆင်းပြီး ကောင်းမှုရှင် စာရင်းကို ရွှေ ပြားပေါ်မှာ ရေးမှတ်ပြီး နတ်ပြည်ကို ယူသွားတယ်လို့ မှတ် သားရတယ်။ တစ်နှစ် တစ်ကြိမ်ဆင်း၊ သိကြားမင်း ကိုယ်တိုင် ဆင်း၊ မကောင်းမှု ပြုသူကို ခွေးရေ ပုရပိုက်မှာရေး ဆိုတာမျိုး တော့ ကျမ်းဂန်မှာ မတွေ့မိကြောင်းပါ။
ဩဂုတ် ၂၈၊ ၂၀၁၈။
၇၀၀။ အကုသိုလ်စိတ်ကို အားနည်း
ဆရာတော် ဘုရား၊ တပည့်တော်သည် ပုံမှန် တရားထိုင်သည် မှာ နှစ်အတော် ကြာပါပြီ ဘုရား။ ရိပ်သာကိုလည်း တစ်နှစ် နှစ်ကြိမ်ထက် မနည်း ဝင်ပါသည်။ အန်ကယ်က တရားနှင့် နေ တာပဲဟု ဘေးလူ အချို့ရဲ့ ချီးမွမ်းတာကို ကြားဖူးပါသည်။ သို့ ရာတွင် ပွင့်လင်းစွာ ဝန်ခံရမူ မိုးချုပ် အိပ်ရာဝင်ချိန် ပြန်စဉ်း စားမိတိုင်း အကုသိုလ်စိတ် အဖြစ်များတဲ့ရက်က ပိုများသည်ဟု ထင်ပါသည် ဘုရား။ ဒီလိုသာ ဖြစ်ရင် ဘဝကူး ကောင်းဖို့ မ လွယ်ကူဟုလည်း ခံစားမိပါသည်။ အကုသိုလ်စိတ် အဖြစ်နည်း အောင် တားဆီးနိုင်မယ့် နည်းလမ်း ရှိလျှင် ညွှန်ကြားပေးစေ လိုပါသည် ဘုရား။
ဒကာ ရှိန်ဝင်း
---အမှတ်တမဲ့
ရိပ်သာဝင်တိုင်း အကုသိုလ်စိတ် နည်းရမယ်ဆိုရင် ရိပ်သာမှာ နေတဲ့ ဘုန်းကြီးတွေ အကုသိုလ်စိတ် ကုန်တာ ကြာလှပေါ့။ ဘေးလူက ချီးမွမ်းစကား ဆိုပေမယ့် မိမိကိုယ်ကို အမှန်အ တိုင်း သုံးသပ်နိုင်တာကိုပဲ သူတော်ကောင်း လက္ခဏာလို့ ဆို ခွင့်ရှိပါတယ်။ ကိုယ့်စိတ်ကို ကိုယ်အသိဆုံးပဲ မဟုတ်ပါလား။ ဘုန်းကြီးတို့လည်း နေ့စဉ်ဘဝမှာ အကုသိုလ်နဲ့ မကင်းနိုင်ဘူး။ သိက္ခာပုဒ်၊ သင်္ကန်း၊ ဓမ္မတွေနဲ့ ထိန်းချုပ် ထားရင်းက မကြာခဏ လွတ်သွားတာမျိုး ကြုံရတယ်။ အမှတ်တမဲ့ နေသူအဖို့ တစ်နေ့တာ အလုပ် အပြော အကြံတွေကို အကောင်း ငါးဆယ် ရာနှုန်း ဖြစ်နိုင်ဖို့ မလွယ်ဘူး။
ဆရာ့နည်း
ဘုန်းကြီး အသက် ၁၈-နှစ်(ကိုရင်)၊ ညောင်တုန်းမြို့၊ ရွှေဟင်္သာ တောရတိုက်မှာ စာသင်စဉ် အဋ္ဌသာလိနီ(ကျမ်းစာ)ကို ပို့ချတဲ့ လင်္ကာရဘုန်းကြီးက အဓိပ္ပာယ်ရှင်းရင်း “နေ့တိုင်း ကုသိုလ် စိတ် များများဖြစ်အောင် လုပ်တဲ့နည်း´ကို သင်ပေးဖူးတယ်။ ဆရာဘုန်းကြီး ကိုယ်တိုင်လည်း ကျင့်သုံးနေတယ်လို့ ယုံကြည် ရတယ်။ အရွယ်ရလို့ လက်တွေ့ ကျင့်သုံးလိုစိတ် ဖြစ်ချိန်မှာ ဆရာ့စကားကို သတိရလာလို့ စာသားကို ပြန်ရှာ၊ စာမှာပါ တိုင်း ကြိုးစားပြီး ကျင့်သုံးပါတယ်။ အလွန် အသုံးတည့်လို့ အဲဒီနည်းကို မျှဝေပါတယ်..
ကန့်သတ်
ကုသိုလ် ဖြစ်အောင်ပဲ ကြံပြောလုပ်မယ်၊ ဒွါရ ၆-ပါးမှ ကုသိုလ် စိတ်ကိုပဲ အဝင်ခံမယ်၊ ကုသိုလ်သတိကို မြဲစေမယ်၊ အကြံဆိုး တွေ ဝင်လာရင် မောင်းထုတ်ပစ်မယ်လို့ ကိုယ့်စိတ်ကို ပြတ် သားစွာ ကန့်သတ် ဆုံးဖြတ်ပါ။ ဒီလိုလုပ်ရင် ဒီကန့်သတ်ချက် အောင်မြင်အောင် ဂရုစိုက်ရလို့ များသောအားဖြင့် အကုသိုလ် အာရုံကို ရှောင်နိုင်တယ်။ မလွှဲသာလို့ အကုသိုလ် အာရုံနဲ့ တွေ့ ရင်တောင် အကုသိုလ် ဖြစ်သွားတဲ့ အဆင့်ကို မရောက်နိုင်။ ကုသိုလ် အတွေးအကြံများသာ ဆက်ဖြစ်နေတယ်။ ဒါကို ပါဠိ လို “နိယမိတ’နည်း ခေါ်တယ်။
ပြောင်းပစ်
ဖြစ်ပေါ်လာတဲ့ အကုသိုလ်စိတ်ကို ကုသိုလ်စိတ် အဖြစ် ပြောင်း ပစ်ရတယ်။ ဆန့်ကျင်ဖက် လိင်ကို မြင်လို့ ကိလေသာစိတ် ဖြစ် ရင် အရွယ်အလိုက် မိဘမောင်နှမ စသည် သတ်မှတ်ပြီး သူတို့ အပေါ် သနားစိတ် ဝင်အောင် လုပ်ရတယ်။ ကိုယ်ခန္ဓာထဲက အ ညစ်အကြေးကို မြင်အောင်ကြည့်ပြီး အသုဘသညာ (စက်ဆုပ် ဖွယ်အသိ)နဲ့လည်း ထိန်းနိုင်တယ်။ ရပြီးသား ပရိတ် ပဋ္ဌာန်း တွေကို အာရုံပြုနေလိုက်ရင်လည်း တဒင်္ဂမှာ ငြိမ်းသွားတယ်။ တဒင်္ဂတွေ များလာလေ ငြိမ်းချမ်းချိန် များလေပါပဲ။ ဒါကို ပါဠိ လို “ပရိဏာမိတ’နည်း။
မပြတ်မလပ်
ကုသိုလ် အလုပ်ကိုပဲ အစဉ်မပြတ် လုပ်နေရင် အကုသိုလ် ဖြစ် ခွင့်မသာဘူး။ ဆရာတော် အချို့ ပုတီးဆောင်တာကို တွေ့ဖူး မယ်။ ဗုဒ္ဓါနုဿတိ (ဘုရားဂုဏ်ပွား)၊ မရဏဿတိ (သေခြင်းကို ဆင်ခြင်) .. တစ်ခုခုကို အဆက်မပြတ် ပွားနေတာ။ တရားနာတာ။ ကုသိုလ်ရမယ့် စာကို ဖတ်တာ၊ ရေးတာ၊ ကြံစည်တာ၊ ကုသိုလ် ဝေယျာဝစ္စတွေနဲ့လည်း အကုသိုလ် ဖြစ်ခွင့် မသာအောင် လုပ်နိုင်တယ်။ နေ့စဉ် အလုပ် လုပ်ရသူအဖို့ အားလပ် ချိန်တိုင်းမှာ ကုသိုလ်စိတ်ကိုပဲ.. အဝင်ခံဖို့ လေ့ကျင့်နိုင်တယ်။ ဒါကို “သမုဒါစာရ’နည်း ခေါ်တယ်။
အသင့်မြင်
လူတိုင်းကို ငါ့လောက် မဟုတ်ဘူးလို့ ထင်နေသူ အချို့ကို တွေ့ ဖူးမှာပေါ့။ ဒီလို မွေးရာပါတွေအဖို့ အသင့်နှလုံး သွင်းနိုင်ဖို့ ခက် မယ်။ ကုသိုလ် ဖြစ်ကြိမ်လည်း နည်းမယ်။ ဒါကြောင့် နှလုံး သွင်းကောင်း ရှိဖို့ဆိုရင် ရှေးကုသိုလ်ကံ လည်းရှိမှ။ သင့်တင့် အရပ်မှာ နေ၊ သူတော်ကောင်းနဲ့ ပေါင်းဖော်၊ သူတော်ကောင်း တရားကို နာယူခြင်းတွေနဲ့ နှလုံးသွင်းကောင်း (ယောနိသော မနသိကာရ) ဖြစ်အောင် လုပ်နိုင်တယ်။ တတ်နိုင်သမျှ ကုသိုလ် ဖြစ်အောင် သင့်တော်သလို နှလုံးသွင်းဖို့ အလေ့အကျင့် ပြုရ မယ်။ ဒါကိုတော့ “အာဘုဇိတ’နည်းတဲ့။
ပြန်ချုပ်
ဒါတွေကတော့ အဋ္ဌသာလိနီကျမ်း မဟာကုသိုလ်စိတ် အဖွင့် (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၁၇)ကို သင်ယူစဉ်က စာချရင်း ဆရာဘုန်းကြီး ညွှန်ပြတဲ့ “အကုသိုလ်စိတ် အဖြစ်နည်းအောင် တားဆီးနိုင်မယ့် နည်း’ ဖြစ်ပါတယ်။ ကျမ်းဂန်မှာ အခြား နည်းလမ်းကောင်းတွေ လည်း ရှိဦးမှာပါ။ အောင်မြင်ပါစေ။
မှတ်ချက်များ
တပည့်တော်ကတော့ ထွေရာလေးပါး သိပ်မသွားတော့ဘဲ အိမ်မှာပဲ အနေများအောင် နေပြီး တတ်နိုင်သလောက် အမှတ် သတိ ကပ်ထားပါတယ် ဘုရား။ ဆရာတော် ပြောသလိုဘဲ အာရုံကို အမြဲတမ်းလိုပဲ မြင်ရင် မြင်တယ် ကြားရင် ကြား တယ် ထိရင် ထိတယ် စသည်ဖြင့် သတိကပ်ထားတာ တပည့် တော်အတွက် အကုသိုလ် လျော့သွားတယ်လို့ အောက်မေ့ပါ တယ်ဘုရား။ မဟာစည်မှာ တရား သွားအားထုတ်စဉ်က လည်း ဆရာတော်ကြီးက အမြဲတမ်း အမှတ်သတိကို စိပ်စိပ် မှတ်နိုင် အောင် ကြိုးစားဖို့ မှာပါတယ် ဘုရား။ ဦးတင်ပါတယ် ဘုရား။ ဦးအောင်ခင် (Anaheim, CA)
သတိပဋ္ဌာန် (သတိပြဋ္ဌာန်း)ဆိုတာ အဲဒါပါပဲ ဒကာကြီး။ သာဓု သာဓု သာဓု။ အရှင်ကေလာသ
ဩဂုတ် ၂၉၊ ၂၀၁၈။
၇၀၁။ ဒိဋ္ဌိတိုင်း ငရဲမကျ
ဆရာတော် ဘုရား၊ ထင်ရှားသည့် ဆရာတော် တစ်ပါး ပြုစု သည့် ကျမ်းစာတွင် “ဆိုလိုရင်းက ထင်ရှားပင်ကို ရှိနေတဲ့ ရုပ် နာမ် သက္ကာယထဲမှာ ငါစွဲ အတ္တဒိဋ္ဌိ မထည့်နဲ့။ အတ္တဒိဋ္ဌိဟာ သက္ကာယဒိဋ္ဌိပဲ၊ အဲဒါ တန်းလန်းနဲ့ သေရင် အပါယ်ငရဲ လားမှာပဲ”ဟု ဖတ်ရပါသည်။ သက္ကာယဒိဋ္ဌိ တန်းလန်းနှင့် သေလျှင် အပါယ်ကျမည် ဟူသော အဓိပ္ပာယ် ဖြစ်မည်ဟု ထင်ပါသည်။ မှန်ပါသလား ဘုရား။
ဦးညိုဝင်း (မြောင်းမြ)
---တစ်ပါတည်း
မေးလိုတာတော့ “သက္ကာယဒိဋ္ဌိကြောင့် အပါယ်ကျသလား”ဆို တဲ့ အဓိပ္ပာယ် ဖြစ်မယ်။ ဒါပေမယ့် ကျမ်းဂန်မှာ အခြား ဒိဋ္ဌိတွေ နဲ့ တွဲပြလေ့ရှိလို့ တွဲမှတ်ရမယ့် အခြား ဒိဋ္ဌိအချို့ကိုပါ တစ်ပါ တည်း ပြောလိုက်မယ် ..
မြွေပွေးလို
ကုသိုလ်ကံ (အလုပ်ကောင်း) အကုသိုလ်ကံ (အလုပ်ဆိုး)ဆို တာ မရှိဘူးလို့ အကြောင်းကံကို ပယ် (အကြိယဒိဋ္ဌိ)၊ ကောင်း ကျိုး ဆိုးကျိုး မရှိဘူးလို့ ကံရဲ့အကျိုးကို ပယ်(နတ္ထိကဒိဋ္ဌိ)၊ အဲဒီ နှစ်မျိုးလုံး ဘာမှ မရှိ (အဟေတုကဒိဋ္ဌိ)။ ဒီအယူ ၃-မျိုးနဲ့ သေ ရင် အပါယ်ဂတိမြဲလို့ “နိယတမိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ’လည်း ခေါ်တယ် (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁ဝ၁)။ ကမ္ဘာပျက်တောင် ပိဋ္ဌိစကြဝဠာ ငရဲမှာ ဖြစ်ရတယ် (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၇၂)။ ဒီဝါဒကို ဒီကမ္ဘာမှာ ဩက္ကလာ ဇနပုဒ်သား ဝဿနဲ့ ဘည အမည်ရှိသူတို့ စထွင်ခဲ့သတဲ့ (မ၊၃၊၁၂၁)။
ဒီအယူမှား သုံးမျိုး တစ်မျိုးမျိုး ရှိနေသူဟာ သေရင် လုံးဝ ငရဲကျ၊ ဒီဘဝ တရားထူးဆိုတာ ဝေလာဝေး။ ဒီလူမျိုးကို မြွေ ပွေး မြွေဟောက်လို ဝေးဝေးရှောင် (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၅ဝ)။
တစ်စွန်းစွဲ
ပါဠိလို “အန္တဂ္ဂါဟိကာ”လို့ ခေါ်တယ်။ “မြဲ” သို့မဟုတ် “ပြတ်”ဆို နှစ်စွန်းအနက် တစ်ခုခုကို အသေဆုပ်ကိုင် ထားသူ။ ယူပုံ ဆယ်မျိုးပြတယ် .. လောကသည် မြဲ၏၊ မမြဲ၊ လောကသည် အ ဆုံး ရှိ၏၊ မရှိ၊ ကိုယ်သည် အသက် အသက်သည် ကိုယ်၊ အသက်နှင့် ကိုယ်သည် တခြားစီ၊ သတ္တဝါသည် သေပြီးနောက် ဖြစ်၏၊ မဖြစ်၊ သတ္တဝါသည် သေပြီးနောက် ဖြစ်သည်လည်း ရှိ၏ မဖြစ်သည်လည်း ရှိ၏၊ သေပြီးနောက် ဖြစ်သည်လည်း ဟုတ် မဖြစ်သည်လည်း မဟုတ် (ပဋိသံ၊၁၄၉)။
အထက်ပါ အယူမျိုး ယူထားသူဟာ အယူဖောက်ပြန်လို့ ဒီဘဝ တရားအားထုတ်ပေမယ့် တရားထူးကို မရနိုင်။ ဒါပေ မယ့် ကမ္မပထ မမြောက်လို့ သေရင် ဂတိကောင်းကို မျှော်လင့် နိုင်သေးတယ် (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၆၉။ အံ၊ဋီ၊၃၊၂၂၅)။
ကိုယ်ခန္ဓာစွဲ
ထင်ရှား ရှိနေတဲ့ ခန္ဓာကိုယ်ကို စွဲလန်းတာကို “သက္ကာယဒိဋ္ဌိ” လို့ ခေါ်တယ်။ စွဲလန်းပုံ နှစ်ဆယ် ရှိတယ် .. ရုပ်ကို အတ္တ (ကိုယ်)ဟု ရှု၊ (ကြွင်းခန္ဓာကို) ရုပ်ရှိသော အတ္တဟု ရှု၊ အတ္တ၌ ရုပ်ဟုရှု၊ ရုပ်၌ အတ္တဟု ရှု။ ဝေဒနာကို အတ္တ (ကိုယ်)ဟု ရှု၊ (ကြွင်း ခန္ဓာကို) ဝေဒနာရှိသော အတ္တဟု ရှု၊ အတ္တ၌ ဝေဒနာဟု ရှု၊ ဝေဒနာ၌ အတ္တဟု ရှု။ သညာကို အတ္တ(ကိုယ်)ဟု ရှု၊ (ကြွင်း ခန္ဓာကို) သညာရှိသော အတ္တဟုရှု၊ အတ္တ၌ သညာဟုရှု၊ သညာ၌ အတ္တဟု ရှု။ သင်္ခါရ၊ ဝိညာဏ တို့၌လည်း ၄-မျိုးစီ။ ပေါင်း ရှုပုံ ၂၀ (မ၊၃၊၆၈)။
အပါယ်မကျ
ပုထုဇဉ်မှန်ရင် လူတိုင်းမှာ ဒီလို သက္ကာယဒိဋ္ဌိ ငုတ်လျှိုးနေ တယ်။ ငုတ်လျှိုးနေရုံနဲ့ ကမ္မပထ မမြောက်ဘူး။ ဒါကြောင့် ဒီဒိဋ္ဌိ ကို အခြေခံတဲ့ အကုသိုလ်ကို မလုပ်ရင် ဒီဒိဋ္ဌိ ကိန်းနေရုံနဲ့ ငရဲမ ကျဘူး။ ဒီသက္ကာယဒိဋ္ဌိကို ပယ်ပြီး သတိနဲ့ တရားရှုမှတ်ရင် ဒီ ဘဝ မဂ်ဖိုလ်ကိုလည်း ရတယ် (အံ၊ဋ္ဌ၊ ၃၊၃၆၉)။
အဖြေ
အဖြေ ပေါ်ပါပြီ။ ကျမ်းဂန် အဆိုကို ကြည့်ပြီး မိမိဘာသာ မှန် မမှန် ဆုံးဖြတ်ရုံပဲ။ “အဲဒါ တန်းလန်းနဲ့ သေရင် အပါယ်ငရဲ လားမှာပဲ’ဆိုတာ အဲဒီ ဆရာတော်ရဲ့ အယူအဆ သက်သက် ဖြစ်ရင် ဖော်ပြပါ ကျမ်းဂန်နဲ့ မညီဘူးလို့တော့ ဆိုရမှာပေါ့။
ဩဂုတ် ၂၉၊ ၂၀၁၈။
---အမုန်းသင်တန်း
Only Islamic societies' Mosques in this country are places which teach and prease hatrate of other minorities every single week. (Douglas Murray (BBC Big Questions))
ဒီဗြိတိန်နိုင်ငံ အတွင်းရှိ မူဆလင်တို့ရဲ့ ဗလီတွေပဲ အခြား လူ မျိုးတွေအပေါ် အမုန်း တရားတွေကို အပတ်စဉ် သင်ကြား ချီးမွမ်းတဲ့ နေရာ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒေါက်ဂလပ်စ် မောရီ
၇၀၂။ အဝသံသရာ
ဘုန်းဘုန်း ဘုရား၊ စန္ဒယားကို စသင်ချိန်က ဆရာကြီးထံမှ ဘဝသံသရာ သီချင်းကို သင်ယူခဲ့ရပါသည်။ တီးခတ်လာသည် မှာလည်း ကြာပါပြီ။ အဓိပ္ပာယ်ကိုတော့ ပြည့်စုံစွာ နားမလည် ပါ။ သို့ပါ၍ ဘုန်းဘုန်းမှ ရှင်းပြပေးစေလိုပါသည် ဘုရား။ ဘုန်း ဘုန်း၏ ပညာဂုဏ်ကို ရိုသေ ဦးခိုက်လျက်ပါ ဘုရား။
စိုင်းခမ်းနောင် (စန္ဒယား)
---အားပေးခြင်း
အတီးပညာကို စတင် သင်ယူတာနဲ့ ဘုရားရှိခိုး တီးလုံးတွေကို သင်ရတယ်လို့ ဂီတမှူးတစ်ဦး ပြောဖူးတယ်။ ရှေးဦး ဂီတပညာ ရှင်တွေဟာ ဘုန်းကြီးကျောင်းနဲ့ မဝေးလွန်းဘူး။ ဒါကြောင့် သူ တို့ ရေးဖွဲ့တဲ့ မြန်မာ့မဟာဂီတ အများစုလည်း ဗုဒ္ဓဝါဒက သင် ကြားတဲ့ တွေးခေါ် မြော်မြင်မှုနဲ့ များစွာ ဆက်နွယ်နေတယ်လို့ ဆိုနိုင် ကောင်းပါတယ်။ ခေတ်သစ် အဆိုကျော်အချို့ ဘုရားရှိး ကျောင်း (ချတ်ချ်)တွေက စတင်ကြတာပဲ။ ဗုဒ္ဓဝါဒ ဒဿနကို အားပေးတဲ့ အနေနဲ့ ဒီမေးခွန်းကို ဖြေပါတယ်။
တိပ်ခွေရဲ့ အဖုံးဖော်ပြချက်အရ ဘဝသံသရာ သီချင်းကို ဆရာကြီး ဦးသုခ ရေးတယ်။ ဘုန်းကြီး အသက် ၈-နှစ်ခန့် ပင် တောရွာထိ ပေါက်နေပြီ ဖြစ်လို့ လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ်ပေါင်း ၆၀- ကျော်က ရေးခဲ့တာ ဖြစ်မယ်။ ဦးသုခ ကိုယ်တိုင် သီဆိုတဲ့ သီ ချင်း စာသား အပြည့်အစုံက..
စာကိုယ်
ဘဝသံသရာ .. ရှည်လျား ထွေပြား မနေမနား တသွားတည်းသွားကြတာ .. (၂) ခရီးပန်းတိုင် မရောက်မချင်း တစ်ယောက် ဆင်း တစ်ယောက်တက် ဆက်လက် ထွက်ခွာလာ .. (၂) လောဘရယ် ဒေါသရယ် မောဟရယ် အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ ပျော်လိုက် ရွှင်လိုက် ငိုကာရယ်ကာ .. ဘယ်ဟာ မတည်မြဲ ဖောက်လွဲ ဖောက်ပြန် အကြောင်းကံ ကမ္မသကာ (၂)
တွေ့ကြုံ ဆုံကွဲ တခရီးတည်း ဝမ်းနည်းဝမ်းသာ ဝိပလ္လာ .. ဖြစ်ချင်တာလည်း မဖြစ်ရပါ၊ မဖြစ်ချင်ပါလည်း ဖြစ်ရမှာ အော် ဖြစ်ချင်တာတွေလည်း မဖြစ်ရပါ.. မဖြစ်ချင်တာတွေ လည်း ဖြစ်ရမှာ ... သုံးဆယ့်တစ်ဘုံ ဝဋ်အတွင်း ရောက်တော့ ကရွတ်ကင်းလျှောက်တဲ့ တေဘုမ္မာ အဲဒါ အဲဒါ အဲဒါ ဘဝသံသရာ။
သံသရာ
ခန္ဓာ အာယတန ဓာတ်တို့ အဆက်မပြတ် ဖြစ်နေတာကို သံသရာ ခေါ်တယ်။ ဒီဘဝသည်ပင် သံသရာပါပဲ။ သေပြီးနောက် လည်း ဒီတရားတွေ အစဉ်မရပ်ဘဲ ဆက်ဖြစ်ဦးမယ်။ ဒါကို ဘဝသံသရာ ခေါ်တယ်။ ဘဝသံသရာဟာ အဆုံးမထင် ရှည် လျားတဲ့ ခရီးကို မရပ်မနား တသွားတည်း သွားနေတဲ့ ရထား ကြီးလိုပါပဲ။ ဘဝရထားကြီးပေါ်မှာ သတ္တဝါတွေဟာ စုံလင် ထွေ ပြားတဲ့ သွင်ပြင်ပုံစံနဲ့ ခရီး မဆုံးသေးသရွေ့ တစ်ယောက်ဆင်း တစ်ယောက်တက် ခရီးဆက်နေကြရတယ်။
ကံပိုင်ရှင်
ဘဝရထားကို လည်ပတ်စေတဲ့ အကြောင်းရင်းက လိုချင်၊ စိတ် ဆိုး၊ မသိမိုက်မဲ ဆိုတဲ့ တရားသုံးပါး။ မသိမှု (အဝိဇ္ဇာ)ကြောင့် တပ်မက် စိတ်ဆိုး ဖြစ်ရာကနေ အကောင်း အဆိုးတွေလုပ် (သင်္ခါရ)။ ကောင်းကျိုး တွေ့တော့ ပျော်၊ ဆိုးကျိုး ကြုံတော့ငို။ ရယ်လည်းခဏ ဆွေးခဏမို့ ဘယ်ဟာမျှ မတည်မြဲ။ ဖောက်လွဲ ဖောက်ပြန် သဘာဝကြီး။ အမှန်တော့ ငိုရတာ ကိုယ်လုပ်လို့၊ ရယ်ရတာလည်း ကိုယ့်လက်ချက်ပါပဲ။ သူသူငါငါ ကိုယ့် အလုပ် ရဲ့ အကျိုးဆက်ကိုပဲ ပိုင်ဆိုင်နေကြရတာ။
ဝဋ်အတွင်း
ခရီးဖော်တွေ တွေ့ဆုံ ချစ်ခင်ပြီးမှ ခွဲခွာသွား။ အမြင်မမှန်လို့ ဝမ်းသာရ ဝမ်းနည်းရ၊ ဖြစ်ချင်တာတွေ မဖြစ်၊ မဖြစ်ချင်တာတွေ ဖြစ်လာလို့ ကိုယ့်ကိုယ်ကို အစိုးမရကြဘူး။ သုံးဆယ့်တစ်ဘုံဝင် (ကံပစ်ချခံ ဘုံဌာန ၃၁-ခု)၊ အုပ်စုတူရာပေါင်း တေဘုမ္မာလို့ ခေါ် တဲ့ ကာမ ရူပ အရူပ ဘုံသုံးပါး အတွင်းမှာ ကံရဲ့ စီမံသတ်မှတ် ချက်အတိုင်း သည်မှဟို ဟိုမှသည် ထက်အောက် စုံဆန် ကျင် လည်ကြရတယ်။ ပစ္စည်းတင်တဲ့ အဝတ်ခွေ (ကရွတ်ခွေ) ပေါ်မှာ ကင်းသတ္တဝါ ဝိုင်းကြီးပတ်ပတ် သွားနေသလိုပါပဲ။
ရည်ရွယ်
ကံဆိုတာ အလုပ်၊ အလုပ်ကောင်းမှ ကံကောင်းတယ်။ ခရီးပန်း တိုင်ကို ရောက်နိုင်မယ့် အလုပ်ကောင်းတွေ လုပ်ပြီး ဘဝရ ထားပေါ်မှာ လိုက်ပါကြစေခလို။
ဩဂုတ် ၃၁၊ ၂၀၁၈။
---ဆင်းရဲခြင်း
Poverty is the worst form of violence. (Mahatma Gandi)
ဆင်းရဲခြင်းဟာ အဆိုးဆုံး အကြမ်းဖက်မှု ပုံစံတစ်မျိုးပဲ။
၇၀၃။ အရက်ပါတဲ့ ဆေး
ဆရာတော် ဘုရား၊ သေရည် အရက်ကို ကျန်းမာရေးအတွက် အနည်းငယ်မျှ သောက်လျှင် သီလမပျက်၊ တစ်ကြိမ်တစ်ခါ သောက်ရုံဖြင့်လည်း အပါယ်မကျဟု ဆရာဝန်တစ်ဦးက ဆိုပါ သည်။ ထိုစကား မှန်ပါသလား ဘုရား။ အရက်ပါတဲ့ ဆေးကို သောက်ကောင်း မသောက်လည်း သိလိုပါသည် ဘုရား။
ဟိန်းနေလင်း
---အင်္ဂါရပ်
ငါးပါးသီလအဖွင့် အဋ္ဌကထာ (ခုဒ္ဒကပါဌ၊ဋ္ဌ၊၂၁)မှာ ကံမြောက် တဲ့ အရက်သောက်ခြင်း ဖြစ်ဖို့ အင်္ဂါရပ် ၄-ခု ဖော်ပြပါတယ် သုရာငါးမျိုး မေရယငါးမျိုး ဆိုတဲ့ မူးယစ်ပစ္စည်း တစ်ခုခု ဖြစ် ခြင်း၊ သောက်လိုစိတ် ရှိခြင်း၊ သောက်ဖို့ လုံ့လပြုခြင်း၊ မျိုချ ခြင်း။ ပေါင်းပြောရင် သေအရက် ဖြစ်ခြင်းနဲ့ သောက်ခြင်းပါပဲ။ ဒီအင်္ဂရပ် ၄-မျိုးနဲ့ ကိုက်ညီရင် နည်းများမဟူ သီလလည်း ကျိုး ကံလည်း မြောက်တယ်။ “ကံမြောက်”ဆိုတာကို အပါယ် ကို ကျစေနိုင်တယ်လို့ အဓိပ္ပာယ်ယူပါ။
ငါမျိုးသရုပ်
သုရာ (သေရည်) ငါးမျိုး .. “ဆန်မှုန့်၊ မုန့်၊ ထမင်း၊ တဆေး၊ ဖန်ခါးသီး မုန်ညင်းစေ့ စသည်ရောစပ် ပစ္စည်း’ ငါးမျိုးနဲ့ လုပ်တဲ့ မူးယစ်ပစ္စည်းကို သေရည်ခေါ်တယ်။ မေရယ (အရက်) ငါးမျိုး - ပန်းပွင့်စိမ်ရည်၊ အသီးစိမ်ရည်၊ စပျစ်သီးစိမ်ရည်၊ ကြံရည် ထန်းရည်ကို စိမ်(ဖောက်)တဲ့ အရည်၊ ဖန်ခါးသီးစသည် ပါဝင် တဲ့ ရောပြွမ်းစိမ်ရည်။ ဒီစိမ်ရည် ငါးမျိုးကို အရက်ခေါ်တယ်။
လူတွေရဲ့ သတိပျက်ပြားပြီး အသိဉာဏ်ကို ဖောက်ပြန်စေတဲ့ ခေတ်ပေါ် သေအရက် မျိုးစုံနဲ့ မူးယစ်ပစ္စည်း အားလုံး ဖော်ပြပါ သေရည်နဲ့ အရက်ထဲမှ ထည့်ယူရမယ်။
ဘယ်လောက်
“အယုတ်သဖြင့် သမန်းမြက်ဖျားဖြင့်သော်လည်း သောက်အံ့၊ ပါ စိတ်အာပတ်သင့်၏ (ဝိ၊၂၊၁၄၆)”ဆိုတဲ့ ပါဠိတော်အရ မြက်ဖျား နဲ့တို့ပြီး သောက်ရင်ပဲ ရဟန်းရဲ့ သီလပျက်တယ်။ သီလပျက် ရင် ကံလည်း မြောက်တာပဲ။ ရဟန်းသီလ ပျက်သလို လူသီလ လည်း ပျက်တယ်။ ဒါကြောင့် ဖော်ပြပြီး အင်္ဂါလေးရပ်နဲ့ ညီရင် No Excuse ပါပဲ။ ကျန်းမာရေးလည်း မလုပ်ပါနဲ့။ တစ်ကြိမ် တစ်ခါလည်း မစမ်းပါနဲ့။
ခြွင်းချက်
ဟင်းရဲ့ အနံ့အရသာ ကောင်းဖို့ ဟင်းထဲမှာ အရက် အနည်း ငယ် ထည့်ချက်ကောင်းတယ်။ ဆေးဖော်ရာမှာ ဆေးအာနိသင် စွမ်းဖို့ အရက် အနည်းငယ် ထည့်ကောင်းတယ်။ ဒါပေမယ့် သေအရက်ရဲ့ အဆင်း အနံ့ အရသာ ထင်ရှားနေရင် မအပ်ဘူး (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၂၇)။ ဒီအဖွင့်အရ သေအရက်နံ့ မသိမသာ ပါနေရုံနဲ့ မူးယစ်ပစ္စည်းလို့ ဆိုနိုင်ဖွယ် မရှိ။ ဒါကြောင့် အရက်နဲ့ ချက်တဲ့ ဟင်း၊ အရက်ပါတဲ့ ဆေးအချို့ကို အသုံးပြုကောင်းတယ်။
အခြား ပစ္စည်းတွေနဲ့ ရောလိုက်လို့ ဓာတ်ပြုပြီး အာနိသင် ပျက်သွားတဲ့ အခြေအနေမှာ မူးယစ်စေနိုင်တဲ့ သတ္တိ မရှိတော့ လို့ အရက်လို့ မဆိုနိုင်တဲ့ အတွက် အပေါ်မှာ ဖော်ပြတဲ့ ‘သမန်း မြက်ဖျား’ဆိုတဲ့ အနည်းဆုံး ပမာဏပြ စကားနဲ့လည်း မဆန့် ကျင်ဘူးလို့ ဆိုနိုင်ဖွယ် ရှိပါတယ်။
အပြစ်ကြီးငယ်
ရဟန်းအဖို့ ပုရွက်ဆိတ်ကို သတ်တာနဲ့ ဆင်ကိုသတ်တာ အာ ပတ် အတူတူပဲ။ ဒါပေမယ့် ကံအကျိုးပေးမှာတော့ လုံ့လ ပ ယောဂ နည်းများအရ အကုသိုလ်အပြစ် ကြီးငယ် ကွာတယ်။ ဒီလိုပဲ အရက်သောက်ရင် သီလပျက်၊ ကံမြောက် ဆိုပေမယ့် သောက်တဲ့ အရက်ပမာဏ နည်းများအရတော့ အကျိုးပေး ပေါ့လေး ခြားနားခွင့် ရှိပါတယ်လို့ ယူဆရင် ယုတ္တိနဲ့ မဝေးတန် ရာပါဘူး။ သမ္မောအဋ္ဌကထာ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၆၇)၊ သိက္ခာပဒ ဝိဘင်း အဖွင့်က ရတဲ့ အတွေးအမြင်ပါ။
အများရဲ့အစ
အများရဲ့အစ အနည်းက။ ဒါကြောင့် နည်းနည်းလေး သောက် တာလို့ အကြောင်း မပြသင့်ဘူး။ နည်းနည်းလေးက များများ လာတတ်လို့ပါ။ နည်းနည်းတောင် မရှောင်နိုင်ရင် များလာရင် ပိုမရှောင်နိုင် ဖြစ်မှာပေါ့။
စက်တင်ဘာ ၆၊ ၂၀၁၈။
---အကြွေးတင်အောင် မလှူနဲ့
ဧကေန ဘောဂေ ဘုဉ္ဇယျ၊ ဒွီဟိ ကမ္မံ ပယောဇယေ။
စတုတ္ထဉ္စ နိဓာပေယျ၊ အာပဒါသု ဘဝိဿတိ (ဒီ၊၃၊၁၅၃)။
တစ်ဖို့လှူစား နှစ်စီးပွား ကျန်အားအရံ ထားရမည်။
သုတ်သိင်္ဂါလ လေးပုံပြ ဗုဒ္ဓလမ်းညွှန်သည်။ (စားဖို့ထဲက ခွဲ၍ လှူရန် အဋ္ဌကထာမှာ ဖွင့်ဆို၏။)
၇၀၄။ အရက်သောက်တာ ဒုစရိုက်
ဘုန်းကြီး ဘုရား၊ အွန်လိုင်းမှာ ဘုန်းကြီးတစ်ပါးက အရက် သောက်ခြင်းသည် ဒုစရိုက် ဟုတ်မဟုတ်ဆိုတာနဲ့ ပတ်သက်ပြီး အောက်ပါအတိုင်း ဆုံးဖြတ်ထားတာကို တွေ့ရပါသည်။ တပည့် တော်ကတော့ ဘဝင်မကျလှပါ။ ဆရာတော်၏ ထင်မြင်ချက်ကို ကြားနာလိုပါသည် ဘုရား ..
၁။ ဋီကာကျော် ကျမ်းမှာ ရသာရုံတို့၌ စွဲလမ်းတပ်မက်တဲ့ မှား ယွင်းတဲ့အကျင့် ဖြစ်တာကြောင့် ကာမေသုမိစ္ဆာစာရဆိုတဲ့ ဒုစ ရိုက်ထဲမှာ ထည့်သွင်းသင့်တယ်ဟု မှတ်ချက်ပြုထားပါတယ်။ အိမ်ထောင်ရေး ဖောက်ပြန်တာနဲ့ သဘောတူတယ်ပေါ့။ ဒါ ကြောင့် ဒုစရိုက်ထဲ ပါတယ်ဟု မှတ်သားရပါမည်။
၂။ အရက်ဟာ မကောင်းတာ မှန်ပေမယ့် အပါယ်ဘုံသို့ သေချာ ကျစေနိုင်တဲ့ ဒုစရိုက်တော့ မဟုတ်ဘူး။ ပြောလိုတာက အရက် သောက်ပေမယ့် ကျန်ဒုစရိုက်တွေကို မကျူးလွန်ခဲ့ရင် အပါယ် ဒုဂ္ဂတိသို့ မရောက်နိုင်။ နိယတမိစ္ဆာဒိဋ္ဌိနှင့် ပဉ္စာနန္တရိယကံက လွဲရင် ဘယ်အကုသိုလ်ကံမှ ငရဲဘုံသို့ မသေချာပါ။ ဥပမာ ..
အရက်မူးရင် အေးအေးနေပြီး ပြဿနာမရှာတဲ့ အသက် ၈၀-ကျော် အရက်သမားတစ်ဦး ဒေါနခြံ ရပ်ကွက်မှာ ရှိတယ်။ အိမ်က ကလေးတွေ အတုလိုက်မှာ စိုးလို့ ဆိုင်မှာပဲ သွား သောက်တယ်။ တကယ်လို့ ဒီအဖိုးသေရင် အပါယ်ငရဲ ကျမယ် လို့ သေချာ ပြောမရပါ။
၃။ အအေးပိုင်း ဒေသတွေမှာ ဆေးဝါးအဖြစ် သောက်ကြတာလဲ ရှိပါတယ်။ အရက်အပေါ် အခွန် ဖြေလျှော့ ပေးလိုက်လို့ အမေ ရိကန်နိုင်ငံ စီးပွားရေး တက်လာခဲ့တယ်။ ဒါတွေက ဒုစရိုက်ထဲမှာ မပါရတဲ့ ရှင်းလင်းချက်တွေပါ။
၄။ အဖြေရဲ့ အောက်က မန့်တစ်ခုမှာ အရက်သောက်သူ တစ် ယောက်ကလည်း “အလုပ်ကပြန်ရင် အရက်သောက် ထမင်း စားပြီး မိသားစုနဲ့အတူ တီဗွီကြည့် အိပ်ပါတယ်။ ရိပ်သာကို လည်း ဝင်တယ်။ ပုတီးလက်မှာ မြဲပါတယ်”လို့ ရေးထားတာ တွေ့ရပါသည်။ အတည်လား လှောင်ပြောင်တာလား မသိပါ။
ဆရာအရှင်အား ဦးခိုက်လျက်ပါ ဘုရား ...
တပည့် သုမန (မြစ်ခြေ)
---ဝိသုဒ္ဓါရုံ
သုရာမေရယနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ရှေးက ဆရာတော်ကြီးတွေ ဆုံး ဖြတ်ထားတဲ့ အလွန် ပြည့်စုံခိုင်လုံတဲ့ အဆုံးအဖြတ်တွေ အများ ကြီး ရှိပါတယ်။ အဲဒီအထဲ မဟာဝိသုဒ္ဓါရုံ ဆရာတော်ဘုရားကြီး ဆုံးဖြတ်ပုံက..
“(အရက်သောက်) ဘိန်းစား၊ ဆေးခြောက်ရှူလျှင် သုရာ မေရယမဇ္ဇပ္ပမာဒဋ္ဌာန သိက္ခာပုဒ်ပျက်ရကား ကမ္မပထ မြောက်သောကြောင့် ငရဲစသော အပါယ်ဘုံတို့၌ ဖြစ် ကောင်း ရောက်ကောင်း၊ ဖြစ်ထိုက် ရောက်ထိုက်၏ဟု အမြဲ မှတ်ရမည် (ဝိသုဒ္ဓါရုံအဆုံးအဖြတ်၊ စာ-၁၁၇)တဲ့။
ကံမြောက်
“ပဉ္စပိ ကမ္မပထာ ဧဝ (ပဉ္စပိ၊ ပါဏာတိပါတ အစ သုရာမေရယ အဆုံး ငါးပါးလုံးသည်။ ကမ္မပထာ ဧဝ၊ အပါယ် လားကြောင်း မကောင်းသော ကံတို့ ချည်းသာတည်း။ အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၆၆)”။
ဘဝကောင်း ဘဝဆိုးသို့ ရောက်ကြောင်းကံကို ကမ္မပထ လို့ ခေါ်တယ် (ကမ္မာနေဝ သုဂတိဒုဂ္ဂတီနံ ပထဘူတတ္တာ ကမ္ဘ ပထာ နာမ။ ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၃၁)။ ကမ္မပထ ဖြစ်တာကို “ကံမြောက် တယ်’လို့လည်း သုံးတယ်။ “တမလွန် ကောင်းကျိုး ဆိုးကျိုး ကို ဖြစ်စေတဲ့ ကံဖြစ်တယ်’လို့ ဆိုလိုတာ။ ဒါကြောင့် ဆရာ တော်ကြီးရဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်ကို “အရက် သောက်ရင် ကံမြောက် လို့ အပါယ်ရောက်တယ်လို့ နားလည်ပါ။
ဝိနည်းဓိုရ်အဆို
ဓမ္မာစရိယ ငါးဘွဲ့ရ မြစ်ကြီးနား အရှင်ဝိစိတ္တသာရာဘိဝံသဆိုသူ ရဲ့ အယူမှားကို ဆုံးဖြတ်တဲ့ သီးခြား ဝိနည်းဓိုရ် အမှတ်-၁၆ အဖွဲ့ဝင် ဆရာတော်တွေကလည်း “ငါးပါးသီလ (တစ်ပါးပါး)ကို ဖောက်ဖျက် ကျူးလွန်လျှင် အကုသိုလ် ဖြစ်သည်။ ဒုစရိုက် ဖြစ် သည်။ ငရဲကြီးသည် (ယင်း၊ စာ-၅၁)”လို့ မိန့်ထားပါတယ်။
ဓမ္မအမေးအဖြေများ ပေါင်းချုပ် လေးတွဲလုံးမှာ အရက်နဲ့ ပတ်သက်ပြီး အတော်အတန် ဆွေးနွေးထားပြီး ဖြစ်လို့ ဒီနေရာ မှာ ဘုန်းကြီး အကျယ် မချဲ့တော့ပါဘူး။ မေးခွန်း စာပိုဒ်တွေမှာ ဆိုတာလောက်ကို ကြည့်ပြီး သုံးသပ်ရရင် ..
အပိုဒ် ၁
မေဓာဝီ ဆရာဆိုင်ရဲ့ ဋီကာကျော် မြန်မာပြန် မူရင်း (အတွဲ ၂၊ စာ-၁၂၄)မှာ ‘ရသာရုံဟု ဆိုအပ်ကုန်သော ကာမဂုဏ်တို့၌ မှား ယွင်း လွန်ကျူးသော အကျင့် ဖြစ်သောကြောင့် သုရာသောက် ခြင်းကိုလည်း ဤကာမေသုမိစ္ဆာစာရ၌သာ ပေါင်းအပ်၏ဟု ဆို ကုန်၏”လို့ ဆိုပါတယ်။
“ထည့်သွင်းသင့်တယ်ဟု မှတ်ချက်ပြု’တာ မဟုတ်ပါဘူး။ “ပေါင်းယူပါဟု ဆရာမြတ်တို့ (ဆရာစဉ်ဆက်) မိန့်ဆိုကြတယ်” လို့ပဲ မူရင်းကျမ်းဂန်မှာ ဆိုပါတယ်။ “သင့်တယ်”လို့ ဆိုရင် အ ဓိပ္ပာယ် အနေနဲ့ ခွန်အား မရှိဘူးလေ။
ဒါကြောင့် မြန်မာပြန် တည်းဖြတ်သူတွေက အောက်ခြေမှာ “ပါဏာတိပါတ စသော ကံလေးပါး၏ အကြောင်း ဖြစ်သော ကြောင့်လည်းကောင်း၊ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရနှင့် သဘောတူသော ကြောင့် လည်းကောင်း သုရာပါနကို သီးခြားခွဲ၍ မဆိုဟုမှတ်” လို့ မှတ်ချက်ပြုတာကိုပဲ ကြည့်။
သုရာပါနကို ဒုစရိုက်တစ်ပါး အနေနဲ့ သီးခြား မယူ၊ ကာမေသုမိစ္ဆာရနဲ့ သုရာပါနကို ပေါင်းပြီး ဒုစရိုက် တစ်ပါးပဲ ယူပါ လို့ ဆိုလိုတယ်။ ဒါဖြင့်ရင် .. သုရာပါနဟာ ဒုစရိုက် ၁၀-ပါးထဲ မှာ ပါတယ်လို့ပဲ ခြွင်းချက်မဲ့ မှတ်ရမှာပေါ့။
အပိုဒ် ၂
ပထမပိုဒ်မှာ “ဒုစရိုက်လို့ မှတ်ပါ ဆိုပြီးမှ ဒီမှာ ဒုစရိုက် မဟုတ် ဘူးလို့ ဆိုပြန်လို့ အဆိုနှစ်ရပ် ဆန့်ကျင်နေတယ်။ အပါယ်ကို ကျစေတဲ့ ဒုစရိုက်နဲ့ အပါယ်ကို မကျစေတဲ့ ဒုစရိုက်လို့ ခွဲခြား လို့မှ မရဘဲ။ အပါယ်လေးပါး တစ်ပါးပါးကို ရောက်စေတတ် လို့ပဲ ဒုစရိုက်လို့ ဆိုတာ။ အရက်ဟာ နည်းများမဟူ သောက် ရုံနဲ့ ကမ္မပထ မြောက်တဲ့အတွက် အကျိုးပေးခွင့် ကြုံတိုင်း ဒုဂ္ဂတိမှာ ပဋိသန္ဓေကျိုး ပဝတ္တိအကျိုးကို ဖြစ်စေပါတယ်။
ဒီနေရာမှာ အရက်သောက်ရင် “ကျန် ဒုစရိုက်တွေကို ကျူးလွန်ရင်”လည်း ကမ္မပထ မြောက်တယ် ဆိုတာဟာ အဓိက ပါ။ နိယတမိစ္ဆာဒိဋ္ဌိတွေ ပဉ္စာနန္တရိယကံတွေနဲ့ ဘာမှ မဆိုင်ပါ ဘူး။ ဒီလိုပါ··
တစ်သက်လုံး တံငါသည် လုပ်ခဲ့သူဟာ သေခါနီးမှာ ကု သိုလ်ကံ ကူပေးရင် ဂတိကောင်းခွင့် ရှိတယ်။ ဒါပေမယ့် ငါး သတ်တဲ့ အကုသိုလ်ကံက ပျောက်မသွားဘူး။ ဒီလိုပဲ အရက် သောက်တာဟာ ကမ္မပထ မြောက်တဲ့ အတွက် အကုသိုလ်ကံ အကျိုးပေး ပျက်ပြယ် မသွားဘူး။ အရိပ်လို ရှိနေတယ်။ နောင် ဘဝ တစ်ခုမှာ ပဋိသန္ဓေကျိုး မပေးရင်တောင် ပဝတ္တိအခါ ရူး သွပ်ခြင်းစတဲ့ ဆိုးကျိုးကို ပေးကိုပေးမှာ။
အပိုဒ် ၃
လူထုကို မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ ဓမ္မနဲ့ လမ်းညွှန် ဟောကြားတဲ့ ရဟန်းမြတ် တစ်ပါးအနေနဲ့ ဒီအပိုဒ်-၃ ဖော်ပြချက်မျိုးကို လုံးဝ ရှောင်သင့် တယ်။ အေးလွန်းလို့ နွေးသွားအောင် သို့မဟုတ် ဆေးအဖြစ် ဝိုင်အရက် သောက်တယ်ဆိုတဲ့ အပြုအမူဟာ မြန်မာ့ယဉ်ကျေး မှုမှာ မရှိပါဘူး။ မြန်မာတွေက ဘယ်လောက် အေးအေး အဲဒီလို လုပ်ကို မလုပ်ဘူး။ အရက်ကို အခွန် လျှော့ကောက်လို့ စီးပွား တက်တာကို အားကျရင် သမီးပျိုတွေကို ပြည့်တန်ဆာ လုပ်နေ တာကို ချီးမွမ်းတဲ့ အဆင့်ထိ ရောက်သွားနိုင်တယ်။
အေးတဲ့ အရပ်က လူတွေက “ရွှေပြောင်ပြောင် တောင်ပေါ် က ဘုရားကို လက်ညှိုး ထိုးပြပြီး သဘာဝ ပတ်ဝန်းကျင်ကို ပျက်စီးစေတယ်၊ ရွှေတွေကို ခွာပြီး ဆေးရုံဆောက်ရင် ပိုမ ကောင်းဘူးလားလို့ ဆိုမှာပေါ့။ သူနဲ့ ကိုယ်နဲ့ ယဉ်ကျေးမှုမှ မတူတာကြီး။ လုပ်ရဲလို့ လုပ်ချင်တဲ့လူက လိုင်စင်ရ အရက်ဆိုင် ဖွင့်တယ်ပဲ ထား။ ကိုယ်က ဘာသာရေးနဲ့ သွားမထိပါနဲ့။ သွား ထိရင် တောက အရက်ပုန်းဆိုင်တွေက တို့လည်း နိုင်ငံ စီးပွား တက်အောင် ကူညီနေတာလို့ ပြောလာရင် မခက်လား။
ဗုဒ္ဓဝါဒီတို့ ဆောက်တည်လေ့ရှိတဲ့ အာဇီဝဋ္ဌမက သီလမှာ ပါတဲ့ “မိစ္ဆာဇီဝ’ဆိုတာ အရက်နဲ့ မူးယစ်ဆေးတွေ ရောင်းတာ၊ လူကုန် ကူးတာ လက်နက် ရောင်းတာတွေ ပါတယ်လေ။
အပိုဒ် ၄
ဒီအပိုဒ်ကို အထူး ရှင်းစရာ မလိုပါဘူး။ အပိုဒ် ၁၊ ၂၊ ၃ မှာလို ဆိုနေမှဖြင့် ဒီလိုပဲ လာတော့မှာပေါ့။ ရဲတွေ လက်မလည်နိုင် ဖြစ်သွားနိုင်တယ်။ အင်း .. အတည်ပြောရင် ဘာသာရေးနဲ့ ဝေး တဲ့ လူ၊ သိရက်နဲ့ နောက်ပြောင် ပြောရင် အဖြေကို မကြိုက်လို့ ဖြစ်မယ်။ စကားမစပ် .. အလုပ်က ပြန်ရင် အရက် သောက် တယ်ဆိုတဲ့ စကားနဲ့ လက်မှာ ပုတီးမြဲတယ် ဆိုတဲ့ စကားနှစ် ရပ် အလွန်ပဲ မဟပ်စပ်ဘူး ဖြစ်နေကြောင်းပါ။
မှတ်ချက်များ
ဘာမှ ဆင်ခြေ ပေးနေစရာ မလိုပါဘူး။ မဇ္ဇပ္ပမာဒဋ္ဌာန = မူး ယစ်မေ့လျော့ခြင်းဟာ “အပ္ပမာဒေန သမ္ပာဒေထ = မမေ့ မလျော့ခြင်းနဲ့ ပြည့်စုံစေကြ” ဆိုတဲ့ ဘုရား အမိန့်တော်ကို တိုက်ရိုက် ဆန့်ကျင်လို့ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိထဲတောင် ထည့်လို့ ရတယ်။ (တစ်သာသနာလုံးကို ဆန့်ကျင်တဲ့ အလုပ် စစ်စစ်။) ဒါပဲ ...
ဓမ္မဘေရီဆရာတော်
ဆရာတော်ရဲ့ မိန့်ဆိုချက်က တိုတိုနဲ့ လိုရင်းမိ ထိလွန်းလို့ မှတ်သားစရာ ကောင်းပါတယ်။
အရှင်ကေလာသ
ဆေးမှာ အများအားဖြင့် အရက်ပါလေ့ ရှိပါတယ် ဘုရား။ သည်ဆေးကို ဆေးဝါအဖြစ် သောက်သုံးရုံဖြင့် ငါးပါးသီလ ပျက်မည်ဟု မထင်မှတ်မိပါ ဘုရား။
Dr. ဦးဝင်း
မူးယစ်လိုတဲ့ ဆန္ဒမပါရင် ပြီးတာပါပဲ။ ကော်မက်သာဇင်က လွဲရင် ဘယ်ဆေးမှ မူးယစ်လောက်အောင် မဖြစ်ဘူး ထင်ပါတယ်။
ဓမ္မဘေရီဆရာတော်
ဆေးမှာ ပါတဲ့ အရက်ဟာ အရက်ရဲ့ အဆင်း အနံ့ အရသာ မထင်ရှားရင် သီလမပျက်ကြောင်း ကျမ်းဂန်မှာ ဆိုပါတယ်။ ဆေးအကြောင်း များများ နားမလည်ဘူး။ ဓမ္မဘေရီဆရာ တော် မိန့်တဲ့ ဆေးအပြင် အခြားလည်း ရှိနိုင်ဦးမယ်။ ဆရာ ဝန်တွေက ပိုသိနိုင်ဖွယ် ရှိတယ်။
အရှင်ကေလာသ
‘မူးယစ် မေ့လျော့စေတတ်သော” အဓိပ္ပာယ်အရ ဆေးလိပ် သောက်ခြင်းရော မပါဘူးလားဘုရား။ ဆေးလိပ်ဟာ အရက် တို့ ဘိန်းတို့နှင့် တန်းတူ သို့မဟုတ် ပို၍ လူကို ဆိုးကျိုးဖြစ် စေပါတယ် ဘုရား။
အောင်ခန့်ဇော်
ဆေးလိပ်ထဲမှာ ပါတဲ့ ပစ္စည်းကို ကြည့်ပြီး ဆုံးဖြတ်ရပါလိမ့် မယ်။ အထဲမှာ ပစ္စည်းက ဆေးရွက်ကြီး ဖြစ်ရင် ဂိလာန ရ ဟန်းတွေ အဲဒီ ဆေးရွက်ကြီးရဲ့ အလိပ်က ရတဲ့ အငွေ့ အခိုးကို ရှူဖွာခွင့် ရှိပြီး၊ ဂိလာန မဟုတ်ရင်တော့ ရှူဖွာခွင့် မရှိဘူးလို့ ဆရာမြတ်တို့ ဆုံးဖြတ်ပါတယ်။ ရဟန်းတွေ အပ် စပ်ရင် လူတွေလည်း သီလ မကျိုးဘူးလို့ ဆိုနိုင်ပါတယ်။ ဆေလိပ်ထဲမှာ ဆေးခြောက်လို ယစ်မျိုး ပစ္စည်းတွေ ပါနေ ရင်တော့ လုံးဝ မအပ်ပါဘူး။
အရှင်ကေလာသ
စက်တင်ဘာ ၈၊ ၂၀၁၈။
---အရှေ့မှာညောင် တောင်ကားငှက်ပျော မြောက်ကြောလက်ပံ နောက် ယံသဖန်း ဒန်းနှင့်သပြေ မစိုက်လေနှင့်။ (ပုံပြဆေးအဘိဓာန်)
၇၀၅။ ဝါဆိုစဉ် ဗုဒ္ဓဝင်
ဆရာတော် ဘုရား၊ ဓမ္မစကူးလ် တစ်ခုမှာ မြတ်စွာဘုရား ဝါဆို စဉ်အတိုင်း ဗုဒ္ဓဝင်ကို သင်ပေးချင်လို့ မြတ်စွာဘုရား၏ ဝါဆိုစဉ် ကို သိလိုပါသည်။ FB မိတ်ဆွေ ဆရာတော် တစ်ပါး၏ ပို့စ်မှာ သာဝတ္ထိမြို့မှာ ဝါတော် ၂၀ တိုင်တိုင် သီတင်းသုံးတယ် ဆိုပြီး မှ ဇေတဝန်မှာ ၁၉-ဝါ၊ ပုဗ္ဗာရုံမှာ ၆-ဝါလို့ ဆိုသဖြင့် ရှေ့နောက် မညီ ဖြစ်နေပါသည် ဘုရား။ ကျက်မှတ်သင့်သော ဘုရားရှိခိုး ပါဠိဂါထာကိုလည်း ရှိလျှင် ရလိုပါသည် ဘုရား။
အရှင်အာစိဏ္ဏ (ဘန့်ဘွေးကုန်း)
---အဘိဓာန်ဋီကာ ပါဠိကျမ်းကြီးကို ရေးသားခဲ့တဲ့ ပင်းယခေတ် စတုရင်္ဂဗလအမတ် ရေးတဲ့ ဝဿတ္တမဂါထာ (ဝါဆိုစဉ် ဘုရားရှိ ခိုး)ရှိပါတယ်။ ဝါဆိုစဉ်နဲ့ ပတ်သက်ပြီး မူကွဲ အနည်းငယ် ရှိရာ မှာ ဒီဂါထာ ဖော်ပြချက်က ဗုဒ္ဓဝံသအဋ္ဌကထာ (ဗုဒ္ဓဝံသ၊ဋ္ဌ၊၄)၊ အင်္ဂုတ္တရအဋ္ဌကထာ (အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၀)တို့နဲ့ ညီလို့ ခွန်းအား ရှိပါ တယ်။ မြန်မာသံပေါက်နဲ့ တွဲမှတ်ရင် ဘုရားရှိခိုးရင်း ဗုဒ္ဓဝင် အကျဉ်းကိုလည်း လွယ်လွယ်နဲ့ သိသွားပါလိမ့်မယ် ..
(၁)
မဟာကာရုဏိကော နာထော၊ လောကဟိတံ ဂဝေသန္တော။
ပထမံ ဣသိပတနေ၊ ဒုတိယံ တတိယဉ္စေဝ။
လောကစီးပွား ကောင်းကျိုးအား ဘုရားရှာခဲ့ပြီ။ ပထမဝါ မိဂဒါ ဗာရာတိုင်းမြတ်မည်။
သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓ ဖြစ်ပြီးနောက် ပထမဝါ (ဝါတွင်းသုံးလ)ကို ဗာရာဏသီမြို့၊ ဣသိပတနအမည်ရှိ မိဂဒါဝုန်တောမှာ သီတင်းသုံး၊ သီတင်ကျွတ်ပြီးနောက် ဥရုဝေလာ အရပ်ကို ကြွ။
(၂)
စတုတ္ထသတ္တရသမ-ဝီသတိမေ ဂိရိဗ္ဗဇေ။
ပဉ္စမဉ္စ ဝေသာလိယံ၊ ဆဋ္ဌံ မကုလပဗ္ဗတေ။
ဒုတစနှင့် သတ္တရ ဝီသရာဇဂြိုဟ်။
ဝေသာပဉ္စ မကုလ ဆဋ္ဌဝါတော်ဆို။
ဒုတိယဝါ၊ တတိယဝါ၊ စတုတ္ထဝါ၊ ၁၇-ဝါမြောက်၊ ၂၀-ဝါ မြောက်၊ ပေါင်း ၅-ဝါတိုင်တိုင် (ဝါတွင်း ၃-လစီ ငါးကြိမ်) ရာဇ ဂြိုဟ်မြို့၊ ဗိမ္ဗိသာရမင်း လှူဒါန်းတဲ့ ဝေဠုဝန်ကျောင်းမှာ သီတင်း သုံး။ ဝေသာလီမြို့အနီး ကူဋာဂါရသာလာ (ပြာသာဒ်ကျောင်း)မှာ ပဉ္စမဝါဆို။
ထင်ရှားဖြစ်ရပ် ... ၁၇-ဝါမြောက်မှာ ဒေဝဒတ်က အဇာတ သတ်နဲ့ ပေါင်းပြီး မြတ်ဗုဒ္ဓကို လုပ်ကြံ။ ၂၀-မြောက် ဝါမှာတော့ အဇာတသတ် မြတ်ဗုဒ္ဓကို ကိုးကွယ်သူ ဖြစ်လာ။
မကုလ (မကုဠ)တောင် (သီဟိုဠ်မူအရ မကုလတောင်)မှာ ဆဋ္ဌမဝါဆို။ ဒီမှာ ဝါဆိုတုန်း ဟောကြားတဲ့ သုတ္တန် သို့မဟုတ် ထူးခြားဖြစ်ရပ် မတွေ့မိ။ အရှင်ပုဏ္ဏမထေရ် သီတင်းသုံးတဲ့ သုနာပရန္တ အရပ်ရှိ မကုလကာရာမ ကျောင်းအတွင်းရှိ မဏ္ဍလမာလာ ဖြစ်ဖွယ်ရှိကြောင်း မာလာလာဆေကရ (ပုဂ္ဂိုလ်)က ယူဆ။ ဒါပေမယ့် ဒီ(မဏ္ဍလမာလာ)မှာ မြတ်ဗုဒ္ဓ ၇-ရက်သာ သီ တင်းသုံးခဲ့တယ် (သံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၂)။
(၃)
သတ္တမဉ္စ တာဝတိံသေ၊ ဘဂ္ဂေသု ပန အဋ္ဌမံ။
ကောသမ္ဘိယဉ္စ နဝမံ၊ ဒသမီ ပါလိလေယျကေ။
တာဝတိံ သတ္တ တိုင်းဘဂ္ဂ အဋ္ဌဝါတော်မှီ။
ကောသမ်နဝ ဒသမ ပါလိလေယျဆီ။
တာဝတိံသာ နတ်ပြည်၊ ပင်လယ်ကသစ်ပင်ရင်းရှိ ပဏ္ဍု ကမ္ဗလာ ကျောက်ဖျာပေါ်မှာ သတ္တမဝါဆိုပြီး အဘိဓမ္မာ တရား ဟော။ ဘဂ္ဂတိုင်း သုသုမာရဂိရိမြို့အနီး ဘေသကဠာတောမှာ အဋ္ဌမဝါဆို။ ကောသမ္ဘီမြို့ ဃောသိတာရုံ ကျောင်းမှာ နဝမဝါ။ ကောသမ္ဘီမြို့အနီး ပါလိလေယျတောမှာ ဒသမဝါ။ ဒီမှာ ဖြစ်ရပ် တွေက ကျမ်းဂန်မှာ ထင်ရှားလို့ အသိများပါတယ်။
(၄)
ဧကာဒသမံ နာဠာယံ၊ ဒိဇဂါမေ ဓိရော ဝသိ။
ဝေရဉ္ဇာယံ ဒွါဒသမံ၊ ဝသိ လောကဟိတော ဇိနော။
နာဠာမည်သာ ပုဏ္ဏားရွာ ဧကာဒသမီ။
ဝေရဉ်ဆယ့်နှစ် ဆယ့်သုံးဖြစ် ဆယ့်ရှစ်ဆယ့်ကိုးသည်။
၁၁-ဝါမြောက်ဝါ နာလာအမည်ရှိ ပုဏ္ဏားရွာ။ ဒီရွာက မဂဓ တိုင်း ဂယာရွာနဲ့ ဗောဓိပင်တို့ရဲ့ အနီးမှာရှိ။ ဆာပါရဲ့ ခင်ပွန်း ဥပက မေးဖွားတဲ့ရွာ (Puli Proper Names, II. P. 57)။ ဖြစ်ရပ် အထူးမတွေ့မိ။ ဝေရဉ္စာမြို့အနီး နရုအမည်ရှိ တမာပင် အနီး မှာ ၁၂-ဝါမြောက် သီတင်းသုံး။ ဒီဝါမှာ အငတ်ဘေးနဲ့ ကြုံ။
(၅)
တေရသဋ္ဌာရသမက-ဧကူနဝီသတိမေ စ။
စာလိယပဗ္ဗတေယေဝ၊ ဇေတေ ဗုဒ္ဓသမံ နာထော။
တောင်စာလိယာ စောဗုဒ္ဓါ သုံးဝါစံမြန်းပြီ။
ဆယ့်လေးဇေတ ကပိလ ပဉ္စဒသမီ။
စာလိယတောင် အနီးရှိ စာလိယရွာကြီးကို မှီ၍ ၁၃-ဝါ မြောက်၊ ၁၈-ဝါမြောက်၊ ၁၉-ဝါမြောက်၊ ပေါင်း ၃-ဝါ တိုင်တိုင် သီတင်းသုံး။ ဒီရွာရဲ့ အနီးမှာ ထိုစဉ်က မြတ်စွာဘုရားရဲ့ အလုပ် အကျွေး အရှင်မေဃိယ ဆွမ်းခံကြွတဲ့ ဇမ္ဗူ့ရွာနဲ့ သရက်ဥယျာဉ် တွေရှိတဲ့ ကိမိကာလာ ခေါ်တဲ့ မြစ်တွေရှိ။
ဝါဒကွဲ တစ်ရပ်က ... ဝဇိရဗုဒ္ဓိဋီကာ (ဝဇိရ၊၆၆)မှာ ၁၈- ဝါမြောက်ကို ရာဇဂြိုဟ်မှာ ဆိုကြောင်း မိန့်တယ်။ ဖော်ပြပြီး အဋ္ဌကထာ နှစ်ကျမ်းနဲ့ မညီ။
သာဝတ္ထိမြို့ ဇေတဝန်ကျောင်းမှာ ၁၄-ဝါမြောက်။ အနာထ ပိဏ်သူဌေးပင့်လို့ ပထမဆုံးအကြိမ် ဝါတွင်းသုံးလ သီတင်းသုံး တာ။ အဲဒီတုန်းက နာမည်ကျော် မဟောသဓဇာတ်ကို ဟော တယ်။ မွေးရပ်မြေ ကပိလဝတ္ထုမြို့ နိာဓာရုံကျောင်းမှာ ၁၅- ဝါမြောက် သီတင်းသုံး။ မွေးရပ်မြေမှာ ဒီတစ်ကြိမ်ပဲ ဝါဆိုတယ်။
(၆)
ကပိလေ ပဉ္စဒသမံ၊ အာဠဝိယံ ဇိနော သောဠသမံ သာဝတ္ထိယံ တတော၊ စတုဝီသတိ ဝဿာနိ။
သောဠသမှီ အာဠဝီ ကျန်သည်နှစ်ဆယ့်လေး။
ဆယ့်နှစ်စီသာ ဇေပုဗ္ဗာ ညီစွာမြန်းခဲ့သေး။
၁၆-ဝါမြောက်ကို အာဠဝီမြို့အနီး အင်္ဂါဠဝ နတ်ကွန်းမှာ ဝါဆို။ အာဠာဝက ဘီးလူးကို အောင်တဲ့နေရာ။ ပထမ ဝါ ၂၀- အတွင်း ဝါဆိုတဲ့ နေရာမမြဲ။
၂၁-ဝါမှစပြီး ၄၄-ဝါထိကို သာဝတ္ထိမြို့၊ ဇေတဝန်ကျောင်း တိုက်နဲ့ ပုဗ္ဗာရုံ ကျောင်းတိုက်တွေမှာ တစ်လှည့်စီ သီတင်းသုံး။ ဇေတဝန်မှာ ၁၂-ဝါ၊ ပုဗ္ဗာရုံမှာ ၁၂-ဝါစီ။ ၁၄-ဝါမြောက်နဲ့ပါဆိုရင် အနာထပိဏ်ရဲ့ ဇေတဝန်မှာ မြတ်ဗုဒ္ဓ ၁၃-ဝါ သီတင်းသုံးခဲ့ ကြောင်း ဆိုနိုင်တယ်။
(၇)
ပုဗ္ဗာရာမေ စ ဇေတေ စ၊ ဝသိတွာ ပရိယာယေန။
အန္တိမေ ပန ဝဿမှိ၊ ဝေဠုဝေ ဝသိတံ ဝန္ဒေ။
ဝေဠုဝရွာ ဝါဆိုကာ ကုသိနာသို့ချီ။
ဆယ့်ငါးဌာနီ သုံးလစီ ဝါမှီကပ်ခဲ့ပြီ။
သုံးလူ့ရှင်ပင် ကျွန်းထိပ်တင် ကြည်ရွှင်ရှိခိုးသည်။
ပရိနိဗ္ဗာန် စံလွန်ခါနီး ၄၅-ဝါမြောက်ကို ဝေသာလီမြို့ အနီး ဝေဠုဝရွာငယ်မှာ သီတင်းသုံး “(ငါဘုရားမူကား ဤဝေဠုဝ ရွာ ငယ်၌ ဝါဆိုအံ့ (အဟံ ပန ဣဝ ဝေဠုဝါဂါမကေ ဝဿံ ဥပဂစ္ဆာမိ။ ဒီ၊၂၊၈၄)။ ဒီရွာမှ တစ်ဆင့် ပလ္လတိုင်း ကုသိနာရုံသို့ ကြွပြီး ပရိနိဗ္ဗာန်စံ။
စကားမစပ် .. တောင်ဖီလာဆရာတော်ရဲ့ ယသဝဍ္ဎနဝတ္ထု (စာ-၂၀)မှာ ဝေဠုဝရွာမှာ ဝါကပ်တာကို မဖော်ပြ။
ဆယ့်ငါးဌာနီ
မြတ်ဗုဒ္ဓ ဝါဆိုခဲ့တဲ့ အရပ်ဌာန ၁၅-ခု .. ဣသိပတန အမည် ရှိတဲ့ မိဂဒါဝုန်၊ ရာဇဂြိုဟ်က ဝေဠုဝန်ကျောင်း၊ ဝေသာလီရှိ ကူဋာဂါရကျောင်း၊ မကုလတောင်၊ တာဝတိံသာ၊ ဘဂ္ဂတိုင်း ဘေသကဠာဝန၊ ကောသမ္ဘီ ဃောသိတာရုံကျောင်း၊ ကောသမ္ဘီ မြို့အနီး ပါလိလေယျတော၊ ဂယာရွာကြီးနားက နာဠာ ပုဏ္ဏား ရွာ၊ ဝေရဉ္ဇာမြို့ နဠရုတမာပင်အနီး၊ စာလိယတောင်၊ ကပိလ ဝတ္ထုမြို့၊ နိာဓာရုံကျောင်း၊ အာဠဝီမြို့၊ အနာထပိဏ်ကောင်းမှု ဇေတဝန်ကျောင်း၊ ဝိသာခါကောင်းမှု ပုဗ္ဗာရုံကျောင်း။
(ဆောင်)
မိဂဒါယာ ရာဇာ ဝေသာ.မကုလ။
တာဝ.ဘဂ္ဂါ ကောသမ္ဗာ နာဠာ.ပါလိယျ။
ဝေရ.စာလီ တိုင်းကပ္ပီ နေပြည်အာဠဝ။
ဇေတ.ပုဗ္ဗာ ဆယ့်ငါးဖြာ ဝါဆိုစဉ်ဌာန။
ဝါဒကွဲညှိ
ဓမ္မပဒအဋ္ဌကထာကျမ်း (၁၊ ၃)မှာ “ဇေတဝန်မှာ ၁၉-ဝါ၊ ပုဗ္ဗာရုံ မှာ ၆-ဝါ၊ ပေါင်း သာဝတ္ထိမြို့မှာ ၂၅-ဝ”လို့ ဖွင့်တာနဲ့ ပတ်သက် “ဝါအနေနဲ့ ၂၄-ဝါ၊ နှစ်အနေနဲ့ ၂၅-နှစ်’လို့ယူရင် ဗုဒ္ဓဝံသ၊ အင်္ဂုတ္တရ အဋ္ဌကထာတွေနဲ့ ညီကြောင်း သမန္တစက္ခုဒီပနီ (စာ- ၆၃၀)မှာ မိန့်တယ်။ ဒါကြောင့် “ဇေတဝန်ကျောင်းမှာ ၂၁.ဝါ မြောက်မှ စပြီး ၁၉-ဝါ၊ ပုဗ္ဗာရုံမှာ ၄၀-မြောက်ဝါမှ စပြီး ၆-ဝါ တိုင်တိုင် သီတင်းသုံး”ဆိုတဲ့ ဇိနတ္ထပကာသနီ (စာ-၁၁၅) အဆို ကိုလည်း အဲဒီ အတိုင်း ညှိယူနိုင်ပါတယ်။
တစ်လှည့်စီ
ဂါထာမှာ ပါတဲ့ “ပရိယာယေန = အလှည့်အလည်အားဖြင့်’ကို တောင်ခွင်ဆရာတော်ရဲ့ ဂုဠတ္ထဝိနိစ္ဆယ (ပေမူ၊ -ဝမ်း)မှာ အဓိပ္ပာယ် ယူပုံက “သူဌေးနှစ်ယောက် ဆောက်သည်ကျယ်စွာ ကျောင်းပြုဗ္ဗာနှင့် မဟာဇေတဝန် ကျောင်းတော်မွန်၌ အကြိုက် သင့်ရာ လှည့်ကာလဲကာ ဆယ့်နှစ်ဝါစီ အညီမျှစေ မြဲကပ်ပေ၏” လို့ တစ်ကျောင်းကို ၁၂-ဝါစီ အညီအမျှ ဖြစ်ပါတယ်။
သမန္တစက္ခုဒီပနီ (စာ-၆၃၃)ကတော့ “သာဝတ္ထိမှာ ပုဗ္ဗာရုံ မွန် ဇေတဝန်ဟု နှစ်တန်ကျောင်းမှာ လူးလာမဝေး နှစ်ဆယ့် လေးဝါ နေပြီးခါမှ”လို့ သာမန်ပဲ ဆိုပါတယ်။ ဤဓမ္မအမေးအဖြေက တောင်ခွင်ဆရာတော်ရဲ့ အယူအဆ နောက်ကို လိုက်ထားတာ တွေ့ပါလိမ့်မယ်။
စက်တင်ဘာ ၁၁၊ ၂၀၁၈။
---၇၀၆။ သီဝလိတစ်ဂါထာ
အရှင်ဘုရား၊ ရှင်သီဝလိဂါထာတော်ကို ဘုရား ဟောခဲ့တာလား၊ ရှင်သီဝလိ ကိုယ်တိုင် ဟောခဲ့တာလား။ ရှေးပညာရှိများ ရေး စပ်ခဲ့တာလား ဘုရား။
နီလာမင်း
---ရေးဖွဲ့သူ
ရှင်သီဝလိအကြောင်း အဖြေမှာ ရှင်သီဝလိဂါထာ ၁၀-ပုဒ် ရှိ ကြောင်း ဆိုခဲ့ပေမယ့် မထေရ်အကြောင်းက အဓိကဖြစ်လို့ ၁၀-ဂါထာ အကြောင်းကို မသုံးသပ်ခဲ့ဘူး။ မြန်မာ ၁၃၂၈-ခုနှစ် ထုတ်၊ ဟံသာဝတီမူ ဘုရားရှိခိုး အမျိုးမျိုးမူဟောင်း စာအုပ်မှာ ဘယ်သူရေးတယ် ဆိုတာကို ဖော်မပြ။ ထေရဂါထာနဲ့ ထေရာ ပဒါန်တွေမှာလည်း အစအန မတွေ့ရ။ သုတေသန လုပ်ထား တာကိုလည်း မတွေ့ဖူးသေး။
ဒါကြောင့် ဘုရားရော အရှင်သီဝလိပါ မဟောလို့ မှတ်ပါ။ ပါဠိဂါထာ ရေးဖွဲ့တတ်သူ တစ်ဦး ရေးတယ်လို့ပဲ ဆိုနိုင်ပါလိမ့် မယ်။ ဘယ်ပုဂ္ဂိုလ် ဘယ်တုန်းက ဆိုတာတော့ မသိဘူး။ မူကွဲ ဂါထာ အချို့လည်း တွေ့ရတယ်။
ပါဠိသုံး
ဂါထာရေးဖွဲ့ပုံ အနေနဲ့ ပထမရွှေဆကျင်ရာတော် ရေးဖွဲ့တဲ့ “ဝိစိ တြဝန္ဒနာဘုရားရှိခိုး”လို ရွတ်ဖတ်ပူဇော်လို့ မချောမွတ်ဘူး။ ပါဠိ သုံး အချို့ကို သုံးသပ်ရဖွယ်လည်း ရှိတယ်။ ဥပမာ ... သော ရဟော ပစ္စယာဒီနံ (ဂါထာ အမှတ်-၁၀)။ ပစ္စယာဒီနံ၊ ပစ္စည်း လေးပါး အစရှိသော ပူဇော်အထူးတို့ကို။ ရဟော၊ ခံယူတော်မူ ထိုက်သော’လို့ နိဿယ ပြန်ထားပေမယ့် အမှန်က “ရဟော”ကို “ခံယူထိုက်သော’လို့ ဆိုနိုင်ဖို့ ခက်တယ် (တိပိဋကပါဠိ မြန်မာ အဘိဓာန် ကြည့်)။
“ရဟော”ကို “အရဟော”လို့ အဓိပ္ပာယ်ယူပြီး “ရဟော = အရဟော၊ ခံယူတော်မူထိုက်သော”လို့ ဆိုရင်တော့ ဖြစ်နိုင်စရာ ရှိတယ် (သော မမ ဂီတရံ အရဟော န ဟောတိ။ ဇာ၊ဋ္ဌ၊၇၊၈)။ ဒီလိုဖြစ်ရင် သန္နိစပ် သင်္ကေတ (သောရဟော)လို့ ပြရင် ပိုကောင်းမယ်။
တစ်ဂါထာ
ယိုးဒယား သီဟိုဠ်တွေမှာတော့ သီဝလိဂါထာ တစ်ပုဒ်ပဲ တွေ့ တယ်။ အနည်းငယ်စီ ကွဲလွဲပေမယ့် ယိုးဒယား ဇင်းမယ် အရပ် မှာ ရေးတဲ့ ‘ဥပ္ပါတသန္တိ’ ကျမ်းထဲက ဂါထာအမှတ် ၁၀၀ နဲ့ အတော် နီးစပ်တာကို တွေ့ရတယ်။ ဥပ္ပါတသန္တိ ကျမ်းလာ သီ ဝလိဂါထာလို့ ဆိုနိုင်ကောင်းပါတယ် ....
လာဘီန’မုတ္တမော ထေရော၊
သီဝလိ ဣတိ ဝိဿုတော။
သော ရတော ပစ္စယာဒိမှိ၊
သဒါ သောတ္ထိ ကရောတု နော။
နိဿယ
သီဝလိ ဣတိ၊ အရှင်သီဝလိဟူ၍။ ဝိဿုတော၊ ကျော်စော ထင် ရှားတော်မူသော။ ယော ထေရော၊ အကြင် မထေရ်ကျော်သည်။ လာဘီနံ၊ လာဘ်ပေါများကုန်သော သူတို့တွင်။ ဥတ္တမော၊ သာ လွန် မြင့်မြတ်တော်မူ၏။ ပစ္စယာဒိမှိ၊ ပစ္စည်းလေးပါး စသည်၌။ (အတိဂေဓာ၊ လွန်စွာ မက်မောခြင်းမှ။) ရတော = ဝိရတော၊ ရှောင်ကြဉ်တော်မူ၏။ သော။ ထိုအရှင်သီဝလိ မထေရ်သည်။ နော၊ အကျွန်ုပ်တို့အား။ သဒါ၊ အခါခပ်သိမ်း။ သောတ္ထိ၊ ကိုယ် စိတ်နှစ်ဖြာ ချမ်းသာခြင်းကို။ ကရောတု၊ ပြုတော်မူပါ ဘုရား။ “အာရတောတိ ဒူရတော ရတော (မဟာနိဒ္ဒေသ၊ဋ္ဌ၊၁၇၄)’ ဟူသော အဖွင့်နှင့် အညီ “ရတော’ကို ရှောင်ကြဉ်တော်မူ၏လို့ အနက်ပြန်ပါတယ်။
စက်တင်ဘာ ၁၂၊ ၂၀၁၈။
---ရေကြောင့် ညွှန်ဖြစ်၊ ထိုညွန်ညစ်လည်း စင်စစ်မထင် ရေ ကြောင့် စင်၏။ ထို့သွင်မှန်စွာ စိတ်ကြောင့်သာလျှင် ယုတ်မာ ညစ်ညူး အထူးစင်ကြယ် လူဝယ်နှစ်မျိုး ဖြစ်မြဲရိုးတည်း။ (မဃဒေဝ၊ ပိုဒ်-၂၅၂)
---၇၀၇။ ဟိုဆန္ဒမတူလို့
ဆရာတော် ဘုရား၏ သီလ သမာဓိ ပညာဂုဏ်များကို ရိုသေ စွာ ဦးခိုက်ကန်တော့၏ ဘုရား။ လူ့လောက အရှုပ်ထုပ်မှာ ကြုံ တွေ့ရတာလေးကို မေးရင် သင့်မသင့် စဉ်းစားနေရာမှ အားတင်း၍ မေးလျှောက်တာပါ ဘုရား။
အလွန် ရိုးသားသူ သူငယ်ချင်းမှာ နှစ်သက်နေသူ ရှိလျက် နှင့် မိဘပေးစားသည့် မိန်းကလေးကို လက်ထပ်ခဲ့ပါသည် ဘုရား။ အတူနေပြီးမှ သိလာရတာက ..
မိန်းကလေးမှာ မိန်းမလို ဝတ်စားဆင်ယင် ပြုမူနေထိုင် သော်လည်း မိန်းမစိတ် မရှိပါ။ အကြင်လင်မယားတို့၏ အပြုအမူ ကို မနှစ်သက်ပါ။ အပေါင်းအသင်းတွေက အရက်သောက်ပြီး အိပ်ရာဝင်ခိုင်းသော်လည်း စော်ကားသလို ဖြစ်နေ၍ သူငယ် ချင်းက လက်မခံပါ။ တပည့်တော် သိလိုသည်မှာ ဇနီးမယားကို အပေါင်းအသင်းတွေ ခိုင်းသလို ပြုလျှင် ကာမေသုမိစ္ဆာစာရ ဖြစ် ပါသလား ဘုရား။
အောင်မြင် (မင်္ဂလာတောင်ညွန့်)
---ဘာကြောင့်
ဖြေရတာ ခပ်ကျပ်ကျပ်ပဲ။ ဘာကြောင့် မနှစ်သက်သလဲ ဆိုတာကို အမှန်အတိုင်း သိပြီး ပြောမှ မျှတမယ်လို့ ထင်ပါတယ်။ ရှက်ကြောက် လွန်းလို့ ဖြစ်ရင် နှစ်ဦးလုံး “အကြင်လင်မယား’ ဆိုတဲ့ အသိ ရှိနေရုံပါပဲ။ “မိန်းမလို ဝတ်စား နေထိုင်တဲ့ မိန်းမ တော့ မိန်းမအစစ်ပဲ။ ဒါပေမယ့် မေထုန်ကိစ္စကိုတော့ မိန်းမ အနေနဲ့ မပြုလိုဘူးလို့ ဆိုလိုရင် ဘုန်းကြီး ကြုံဖူးပုံက
ဂိုဒန့်အဖေ
ဘုန်းကြီးနဲ့ ရင်းနှီးတဲ့ အမေရိကန်လူဖြူ မစ္စတာဂိုဒန် ပြောပုံ ဂိုဒန့်အဖေဟာ ဘာသာရေးကိုင်းရှိုင်းတဲ့ မိဘတွေကို မလွန် နိုင်လို့ အိမ်နီးချင်း ဓမ္မဆရာရဲ့ သမီးဖြစ်တဲ့ သူ့အမေကို လက် ထပ်ခဲ့ပေမယ့် သူ့ညီမကို မွေးပြီး မကြာခင် သူ့အမေကိုရော သူ တို့ မောင်နှမကိုပါ ပစ်ထားခဲ့ပြီး နောက်အိမ်ထောင် ပြုတယ်။ သူ့အဖေရဲ့ နောက်အိမ်ထောင်က လူမည်း ယောက်ျားကြီး။ အို ဘယ့် .. ကံကြမ္မာရယ်။
ဂိုဒန့်အဆိုအရ သူ့အဖေဟာ “ယောက်ျားလို ဝတ်စား နေထိုင်တဲ့ ယောက်ျားအစစ် ဖြစ်ပေမယ့် မေထုန်ကိစ္စမှာတော့ မိန်းမအနေနဲ့ နေရတာကို နှစ်သက်သူ” ဖြစ်ပါသတဲ့။
ဆန္ဒမတူရင်
ကာမေသုမိစ္ဆာစာရ ကံမြောက်ဖို့ အင်္ဂါ ၄-ရပ်ရှိတယ် .. မသွား လာထိုက်သူ (တရားမဝင်သူ) ဖြစ်ခြင်း၊ ထိုတရားမဝင်သူ၌ မှီဝဲ လိုစိတ်ရှိခြင်း၊ လုံ့လပြုခြင်း၊ မဂ်ချင်း ထိတွေ့တာကို သာယာ ခြင်း (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၄၁)။
အင်္ဂါရပ် အမြင်အရဆိုရင် တရားဝင် လက်ထပ်ထားတဲ့ ဇနီးခင်ပွန်း ဖြစ်လို့ အပြစ်မရှိဘူးလို့ ထင်ရပေမယ့် “မေထုန်’ဆို တာကိုက ‘တပ်မက်စိတ် ဖြစ်ခြင်း တူနေတဲ့ ကျားမ နှစ်ဦးရဲ့ အလုပ်’လို့ အဓိပ္ပာယ်ရှိတာ။ ဒါကြောင့် ဆန္ဒမတူရင် လိင်အ ကြမ်းဖက်မှု (sexual abuse) ဖြစ်သွားနိုင်တယ်။
“အတင်းအကျပ် ပြုခြင်း မပြုခြင်း၊ အလိုတူခြင်း မတူခြင်း အလိုက် အပြစ်ကြီး အပြစ်ပေါ့ ကွဲပြားတဲ့ အတွက် (သီ-ဋီ- သစ်၊၁၊၃၃၄)” ဆန္ဒတူခြင်းဟာ အရေကြီးတယ်။
မိစ္ဆာကာမ
ဆဂတိဒီပနီကျမ်းမှာ ဖော်ပြပုံက .. “ကာမေသုမိစ္ဆာစာရ လေးမျိုးရှိ၏။ ယင်းတို့မှာ မမှီဝဲသင့်ချိန်၌ မှီဝဲခြင်း၊ နေရာဒေသ မ ဟုတ်သည်၌ မှီဝဲခြင်း၊ အင်္ဂါမဟုတ်သည်၌ မှီဝဲခြင်း၊ ဓမ္မနှင့် မလျော်သူတို့၌ မှီဝဲခြင်းတို့တည်း။ ထိုတွင် မမှီဝဲသင့်ချိန်၌ မှီဝဲ ခြင်းဟူသည် သေခါနီးနေသူ၊ ကိုယ်ဝန်ရှိသူ၊ ကလေးငယ်အား နို့တိုက်သူ၊ (မေထုန်ကို) အလို မရှိသူ၊ အမစိတ် မရှိသူ (နပုံး)၊ အင်္ဂါဇာတ်တွင် ဆင်းရဲနာကျင် ဖြစ်နေသူတို့၌ မှီဝဲခြင်းတည်း (ဆဂတိဒီပနီကျမ်း၊ ပေမူ၊ ဖံ-ဝမ်း၊ ဖံ-ကျော)။
မပြုကောင်း
ဆဂတိဒီပနီမှာ ဖော်ပြတဲ့ ‘အမစိတ် မရှိသူ’ဆိုတာ “မိန်းမလို ဝတ်စား နေထိုင်ပေမယ့် မိန်းမအနေနဲ့ မေထုန်ဆန္ဒ မရှိသူ”ပါပဲ။ “အဖိုစိတ် မရှိသူ” (ဂိုဒန့်အဖေလို ယောက်ျား) ကိုလည်း ယူနိုင် တာပဲ။ ဆဂတိဒီပနီ ကျမ်းအရ တရားဝင် ဇနီးမယား ဖြစ်ပေ မယ့် ဒီလို မိန်းမမျိုးကို အတင်းအကြပ် ပြုရင် ကာမေသုမိစ္ဆာရ ဖြစ်တယ်။ သဘာဝယုတ္တိ ရှိတဲ့ အတွက် ဒီအဆိုကို ဘုန်းကြီး နှစ်သက်ကြောင်းပါ။
ဆက်လေ့လာ
ဆဂတိဒီပနီကျမ်းမှာ ဖော်ပြထားတဲ့ မိစ္ဆာကာမလေးပါး ဆွေး နွေးချက် အပြည့်အစုံကို စိတ်ဝင်စားရင် မေးခွန်းအမှတ်-၃၅၄ (ပေါင်းချုပ် ၃၊ စာ-၁၁၅၀)မှာ အကျယ် ရှုပါ။
စက်တင်ဘာ ၁၂၊ ၂၀၁၈။
---၇၀၈။ စေတီဘေးက တံခွန်တိုင်
ဆရာတော် ဘုရား၊ စေတီဘေးမှာ တံခွန်တိုင်ကို ဘာကြောင့် စိုက်ထူပါသလဲ။ တံခွန်တိုင်ထိပ်မှာ နားနေတာဟာ ကရဝိတ် လား ဟင်္သာလား သိလိုပါတယ်ဘုရား။ ငှက်က အဘယ် ကြောင့် ပတ္တမြားလုံးကို ကိုက်ထားပါသဲ။ တံခွန်တိုင်ရဲ့ ပတ် လည်မှာ တွေ့ရတဲ့ နတ်ဗြဟ္မာရုပ်တွေ အကြောင်းကိုလည်း ရှင်း ပြပေးပါ ဘုရား။
မောင်အုန်း (ဧည့်လမ်းညွှန်)
---ဧည့်လမ်းညွှန် သင်တန်းတက်စဉ်က သင်ရမယ်လို့တော့ ထင်ပါ တယ်။ အနည်းဆုံးတော့ သိပြီးသား အကြောင်းအရာထဲမှာ ထပ်ဖြည့်နိုင်အောင် ဘုန်းကြီးမှာ ရှိထားတဲ့ ဗဟုသုတလေးကို မျှဝေပါတယ် ..
တံခွန်တိုင်
တံခွန်မှာ တံဆိုတာ အတံ (အချောင်း)၊ ခွန်ရဲ့ မူရင်းဖြစ်တဲ့ ကွန် ‘ပျံတက်သော’။ ဒါကြောင့် တံခွန်ဆိုတာ ပျံတက်နေတဲ့ အတံ။ ဒီနေရာမှာ အတွင်းမှာ ဝါခြမ်းပြား(စသည်) ခံပြီး အပြင် က စက္ကူ သို့မဟုတ် ပိတ်စနဲ့ ပတ်ထားတဲ့ ဖျာလိပ်လို အလုံး ကို တံခွန်လို့ မှတ်ပါ။ မြန်မာအဘိဓာန်အရ တံခွန်ဆိုတာ အလံ တစ်မျိုးပါပဲ။ ၁၀၈-ကွက် စက်လက္ခဏာမှာ တံခွန် ပါတာကို သတိပြုမိတယ်။
အဲဒီ တံခွန်ကို တိုင်မှာ ချိတ်ဆွဲထားလို့ တံခွန်တိုင်လည်း ခေါ်တယ်။ တိုင်ထိပ်မှာ ဟင်္သာငှက်ပုံ ရှိလို့ ဟင်္သာ တိုင်လည်း ခေါ်တယ်။ ဟင်္သာငှက်ပုံ ရှိရတာက ..
ဟင်္သာမင်း
ဇဝနဟံသဇာတ်အရ ဘုရားလောင်း ဟင်္သာငှက်မင်းဟာ အရှင် အာနန္ဒာလောင်း ဗြဟ္မဒတ်မင်း တောင်းပန်လို့ မိမိရဲ့ ပျံသန်းနှုန်း မြန်ပုံကို ပြသဖို့ လည်မှာ ခြူဆွဲပြီး တိုင်ထိပ်မှာ နားနေတယ်။ တိုင်ရင်းကနေ လေးသည်တော် ၄-ဦးက အရပ် ၄-မျက်နှာသို့ ပစ်လွှတ်တဲ့ မြားတွေကို မြေပေါ်မကျခင် ဖမ်းယူပြီး ပစ်သူရဲ့ ခြေရင်းမှာ ပြန်ချပေးတယ်။ မြန်လွန်းလို့ ဘယ်သူမှ သေချာ မမြင်ရဘဲ ခြူသံကိုပဲ ကြားရတယ်။
ဒါထက် မြန်တာ ဘာရှိသေးလဲလို့ မင်းကြီးက မေးတော့ “သေခြင်းတရားပါပဲ”လို့ ဖြေပြီး တရားပြတယ်။ မင်းကြီး သံဝေ ဂရ၊ ငှက်မင်းကို အလွန် သဘောကျသွားတဲ့ အတွက် ငှက်မင်း နားနေခဲ့တဲ့ တိုင်ထိပ်မှာ ဟင်္သာငှက်ပုံ ထုလုပ်ပြီး ဂုဏ်ပြုတယ် (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂၁၂)။
စေတီဘေးမှာ တိုင်စိုက်ပြီး တိုင်ထိပ်မှာ ဟင်္သာငှက်ပုံကို ထားတာဟာ စေတီနံရံတွေမှာ ဇာတက သရုပ်ဖော် ပန်းချီပန်း ပု စီမံလေ့ရှိသလို ဖြစ်မယ်။ ဇာတက မူရင်းမှာ ခြူကို လည်မှာ ဆွဲတယ်ဆိုပေမယ့် ကြည့်ကောင်းအောင် နှုတ်သီးနဲ့ ကိုက်ချီ ဟန် ပုံဖော်တာ ဖြစ်နိုင်တယ်။
ပိဏ္ဍောလ
မှတ်စုတစ်ခုအရ ဘုရားလက်ထက်က ရာဇဂြိုဟ်သူဌေး စီမံတဲ့ အတောင် ၆၀-ခန့် မြင့်တဲ့ တိုင်ထိပ်မှာ ချိတ်ထားတဲ့ စန္ဒကူး သား သပိတ်ကို အရှင်ပိဏ္ဍောလ မထေရ်က ဈာန်တန်ခိုးနဲ့ ယူတာကို အထိမ်း အမှတ်ပြုပြီး ဘုရား စေတီတွေရဲ့ အနီးမှာ မြင့်မားတဲ့ တိုင်လုံးကြီးတွေ စိုက်ထူ၊ တိုင်ထိပ်မှာ ဟင်္သာငှက်ရုပ် သို့မဟုတ် စေတီရဲ့ ထီးတော်ငယ် သို့မဟုတ် စေတီငယ် သဏ္ဌာန် ထားရှိပြီး အပေါ်မှ တံခွန်တွေ ချိတ်ဆွဲထားကြောင်း လည်း အဆိုရှိတယ်။ အယူအဆ နှစ်ရပ်လုံး ယုတ္တိရှိပါတယ်။
အဓိပ္ပာယ်
မာနကို “လေခတ်သော တံခွန်’နဲ့ နှိုင်းယှဉ်လေ့ ရှိတယ်။ ဒါ ကြောင့် အဝေးမှ တံခွန်ကို လှမ်းမြင်ရစဉ် ဘုရား ဖူးသူရဲ့ စိတ် မှာ မာန်မာကိုချဖို့ အမှတ်ရစေတယ်။ တိုင်ထိပ်က ဟင်္သာရုပ် ကလည်း ဘုရားလောင်း ဟင်္သာမင်း ဆုံးမလို့ ဗြဟ္မဒတ်မင်း သံဝေဂ ရသွားသလို “အာယုသင်္ခါရ (အသက်ဇီဝိန်) ဆိုတာ ဟင်္သာမင်းရဲ့ မြန်နှုန်းထက် များစွာ ပိုမြန်တယ်။ မမေ့လျော့ကြ နဲ့ (သံ၊၁၊၄၅၆)’လို့ နှိုးဆော်တယ်။ ထီးတော် ဆိုရင်တော့ တစ်မဂ် တစ်ဖိုလ် ရအောင် ကြိုးစားဖို့ သတိပေးခြင်းပေလော။
ဟင်္သာငှက်
တံခွန်တိုင်ထိပ်က ငှက်က ဟင်္သာငှက် ဖြစ်နိုင်ကြောင်း ဆိုခဲ့ပြီ။ ကရဝိတ်ငှက်က နှုတ်သီးချွန်၊ ခြေတံရှည်ပြီး လည်ဆံမွှေး ပေါက်ပုံ မတူဘူး။ ပြီးတော့ အချို့ ပန်းချီကားတွေအရ ရှေး တုန်းက ဘုရင်တွေ အမြတ်တနိုး အသုံးပြုတဲ့ ကရဝိတ်ငှက် သဏ္ဌာန် ဖောင်တွေရဲ့ နှုတ်သီးမှာ အသီး အလုံးတစ်ခု ကိုက် ထားတာကို မတွေ့မိ။ ဒါပေမယ့် ကန်တော်ကြီး ကရဝိတ်ဟို တယ်ရဲ့ နှုတ်သီးမှာတော့ အသီးကို ကိုက်ထားပြန်တယ်။ ခေတ်အလိုက် ပြောင်းလဲသွားခြင်းပေလော။
အဲဒီ အလုံးက အပြင်မှာ ပတ္တမြားလုံး ဖြစ်ချင် ဖြစ်နိုင်ပေ မယ့် အမှန်က ဟင်္သာမင်းကို ရည်ရွယ်တာဆိုရင် ခြူလုံး ကိုယ် စားပြုတာသာ ဖြစ်နိုင်တယ်။
ခရုသင်းကိုင်
နတ်ဗြဟ္မာ ရုပ်တွေ မဟုတ်ဘူး။ သိကြားမင်း ရုပ်တု ၃-ခု၊ ပဉ္စ သီခ အမည်ရှိ နတ်သားရုပ် ၁-ခု။ 'မြတ်မုနိလျှင် ဗောဓိမဏ္ဍိုင် ပင်ရိပ်မြိုင်၌ လေးဆိုင်ဓမ္မ ပွင့်ကာလဝယ် မာဃနတ်မင်း ခရု သင်းဖြင့် သံညှင်းသာယာ ပူဇော်လှာသို့ (သုံးပုံတံချူကျမ်း၊ ၄၉)’အရ ဗုဒ္ဓဂယာ မဟာဗောဓိမှာ မာရ်နတ်ကို အောင်မြင်ပြီးစ သိကြားမင်း ခရုသင်းမှုတ်တာကို ရည်ညွှန်းတဲ့ အနေနဲ့ ခရု သင်းကိုင် သိကြားရုပ်တုကို တံခွန်တိုင်ခြေမှာ ထားတာ။
ရှိခိုးနေသူ
မြတ်စွာဘုရားအား မင်္ဂလသုတ်ကို ဟောကြားဖို့ တောင်းပန ရန် မထင်မရှား နတ်အသွင်နဲ့ သိကြားမင်း လာရောက် ရှိခိုး နေပုံ။ “ညဦးအလွန် သန်းခေါင်ယံ၌ ခြောက်တန်ပစ်ဆာ ကင်း လွတ်ရာကား အဘိဝါဒန ဦးနှိမ် ချ၍ ခယလုလု ဟောမည်မှုဖြင့် “ဗဟု ဒေဝါ မနုဿာ စ၊ မင်္ဂလာနိ အစိန္တယုံ၊ အာကင်္ခမာနာ သောတ္ထာနံ၊ ဗြူဟိ မင်္ဂလမုတ္တမံ” ဂါထာမွန်ဖြင့် ဟောညွှန်စိမ့်ငှာ လျှောက်လာလေငြား တိုင်အနားဝယ် သိကြားသဏ္ဌာန် ကဲ့အ ဟန်သို့ (ယင်း၊ စာ-၅၀)”။
သံချောင်းကိုင်
မြတ်စွာဘုရားရဲ့ မေးခွန်းကို မဖြေဘဲ နေတဲ့ အမ္ဗဋ္ဌလုလင်အား သိကြားမင်း ခြောက်လှန့်ဟန် ရုပ်တု။ “အမ္ဗဋ္ဌအား ... မေးထ သောခါ ဆိုရာမရှိ လျင်းမသိ၍ တုဏှိဘာဝ မဟမပြန် မာန်ခက် ထန်လျက် ခုခံသောထွေ နေသည်ပုဏ္ဏား သူမိုက်အားကို ရားအနုသာသန ဩဝါဒဖြင့် ဆုံးမပိမ့်ငှာ လျှံဝါရဲရဲ သံချောင်းစွဲ မလွဲဆတ်ဆတ် ဖြတ်မည်ပြုဟန် (ယင်း၊ စာ- ၅၀)။
စောင်းပိုက်သူ
မြတ်စွာ ဘုရားကို ဖူးမြင်ခွင့် တောင်းရန် သိကြားမင်း စေလွှတ် လိုက်တဲ့ အဆိုကျော် ပဉ္စသီခ နတ်သားရုပ်။ ‘ပဉ္စသီခ မည်ထ ထင်ရှား ထိုနတ်သားလျှင် .... ခြောက်ရောင်သခင် မြတ်ရှင်ပင်ကို ဖူးမြင်ရကြောင်း စောင်းပဏ္ဍဝ သံချိုမြဖြင့် ခယတောင်းပန် သောဟန်သို့ (ယင်း၊ စာ-၅၁)”။
စက်တင်ဘာ ၁၅၊ ၂၀၁၈။
---အကြီးဆုံး ဆင်းရဲ
We think sometimes that poverty is only being hungry, naked and homeless. The poverty of being unwanted, unloved and uncared for is the greatest poverty. We must start in our own homes to remedy this kind of poverty. Mother Teresa
တစ်ခါတစ်ရံ ကျွန်မတို့က ဆာလောင်တာ ဝတ်စရာ မရှိတာ အိုးအိမ်မဲ့တာတွေကိုပဲ ဆင်းရဲတယ်လို့ ထင်ကြတယ်။ စွန့်ပစ် ခံရမှု ကြင်နာ မခံရမှုနဲ့ ဂရုစိုက် မခံမှုတွေကြောင့် ဖြစ်ရတဲ့ ဆင်းရဲမှုက အကြီးဆုံး ဆင်းရဲမှုပါ။ ဒီလို ဆင်းရဲမှု မျိုးကို ကုစားဖို့ မိမိတို့ အိမ်ကပဲ စတင်ရမှာပါ။ မာသာ ထရီစာ
အစွမ်းနှစ်ခု
နာလမ္မတေ ဒေဋ္ဌိကတံ၊ န နိသီဒတိ ပေါရုသေ။
သဒ္ဒတ္ထ သက္ကဝိ.ရိဝ၊ ဒွယံ ဝိဒွါ အပေက္ခတေ။
မြန်မာပြန်
ဝိဒ္ဓါ၊ ပညာရှိသည်။ ဒေဋ္ဌိကတံ၊ ကံစွမ်းသက်သက်ကိုသာ။ နာလမ္ဗတေ၊ တွဲလောင်းမခို။ ပေါရုသေ၊ လူစွမ်း သက်သက် ၌လည်း။ န နိသီဒတိ၊ မရပ်တည်။ သက္ကဝိ၊ စာဆိုကောင်း သည်။ သဒ္ဒတ္ထ၊ စကားလုံးကောင်း အနက်ကောင်း နှစ်ခု ကောင်းခြင်းကို။ အပေက္ခတေ ဣဝ၊ ရှုမြင်သကဲ့သို့။ ဒွယံ၊ ကံစွမ်း လူစွမ်း နှစ်မျိုးလုံးကို။ အပေက္ခတေ၊ ရှုမြင်၏ (သက္ကတ ကဗျာဆရာကြီး မာဃ)။
ကံစွမ်းကိုသာ မခိုရာ ရှောင်ပါ လူစွမ်းချည်း။
စကားလုံးအနက် ကောင်းနှစ်ချက် သက္ကဝိတို့နည်း။
ကံစွမ်းလူစွမ်း နှစ်ခုစွမ်း ရှုစမ်းမပြတ်တည်း။
စက်တင်ဘာ ၁၅၊ ၂၀၁၈။
ဓမ္မအမေးအဖြေများ ပေါင်းချုပ် (၆)
ပုံနှိပ်ရာဇဝင်
254 N Wickiup Rd, Apache Junction, AZ 85119
Tel: (480)-252-2799
www.kelasa.org
---
စကားမြွက်
ငြိမ်းချမ်းလိုတဲ့ စိတ်ရှိမှ ငြိမ်းချမ်းနိုင်မှာမို့ စာဖတ်သူအားလုံး ငြိမ်းချမ်းခြင်းကို နှစ်သက်တဲ့ ကိုယ်စိတ်နဲ့ နေနိုင်ကြပါစေလို့ နှုတ်ခွန်းဆက်ပါတယ်။ ဓမ္မအမေးအဖြေတွေကို ဖတ်ပြီး မှတ်ချက်ရေးပေးကြတဲ့ ဓမ္မမိတ်ဆွေများအား ကျေးဇူးအထူးတင် ကြောင်း ဦးစွာ ဆိုပါရစေ။ ဒီစာအုပ်ပါ ဓမ္မဆိုင်ရာ မေးခွန်းတွေကို ဖြေတာနဲ့ ပတ်သက်ပြီး နည်းနည်း ဆိုစရာ ရှိတယ် .. ဖေ့စ်ဘုက် အကောင့် အချို့ရဲ့ မေးခွန်းကို ကောင်းလျက် ချန်ထားခဲ့ရပါတယ်။ အကြောင်းက ... ဘုန်းကြီးအနေနဲ့ မေးခွန်းတစ်ခုကို ဖြေပြီဆိုတာနဲ့ အားစိုက်ပြီး ကျမ်းဂန်မှာ ရှာဖွေ ဖတ်ရှုရတယ်။ အဲဒီလို မိမိကြိုးစားထားတဲ့ အဖြေဟာ မေးသူအစစ်အမှန်ဆီ တိုက်ရိုက် ရောက်သွားမှ ကျေနပ်နိုင်တာမို့ပါ။ လူတစ်ဦးကို မနှစ်သက်လို့ စာဖြေသူ ဘုန်းကြီးရဲ့ အပြောနဲ့ ထိုလူကို အနိုင်လိုချင်လို့ မေးတာမျိုး ပေါ်လွင်ရင်လည်း ဒီမေးခွန်းမျိုးကို ဖြေသင့်လျက် ချန်ထားခဲ့ပါတယ်။
မေးခွန်းတွေကို ခေါင်းစဉ်တပ်ပြီး မေးခွန်းရဲ့ အာဘော် ကိုလည်း မပျက်စေ၊ သိသင့်ရာရာလည်း စုံအောင်၊ ကျမ်းဂန် မှာရှာဖွေရင်း တွေ့ရှိသမျှကို ကျမ်းညှိပြီး သုတေသန ဆောင်း ပါးပုံစံနဲ့ ဖြေတာဖြစ်လို့ အစအဆုံးကို ကောင်းစွာ ဖတ်မိရင် သိချင်တာကို အတော်အသင့် နားလည်သွားနိုင်မှာပါ။
ဓမ္မအမေးအဖြေတွေရဲ့ မှတ်ချက်တွေမှာ အချို့က ပါဠိတော် အဋ္ဌကထာအဆိုကို မျက်ကွယ်ပြုလိုတဲ့ သဘောထား ကို တွေ့နိုင်တယ်။ ဘုန်းကြီး အနေနဲ့တော့ ခေတ်မီတယ် ဆို ရာမှာ ဘုန်းကြီးတို့ရဲ့ ထေရဝါဒ ပါဠိတော် အဋ္ဌကထာတွေကို အထင်သေး တန်ဖိုးမထားဘဲ ဗုဒ္ဓဝါဒီ မဟုတ်သူတိုင်း တစ် ပါးသားတို့ရဲ့ အယူအဆ နောက်ကိုပဲ လိုက်တာမျိုးကို မနှစ် သက်ပါ။ ယုတ္တိနှင့် အာဂမကို အဖြစ်နိုင်ဆုံး ညှိယူနိုင်အောင် ကြိုးစားပါတယ်။ ယုတ္တိကို စဉ်းစားပြီး အာဂမနှင့် ကိုက်ညီ အောင် ညှိပါတယ်။ ယုတ္တိအရ အားနည်းပြီး အာဂမ ရှိတယ် ဆိုရင်တောင် အဲဒီ အာဂမရဲ့ ဖြစ်နိုင်ခြေကို ယုတ္တိနှင့် နီးစပ် အောင်ပဲ စဉ်းစားပါတယ်။
မြန်မာနိုင်ငံ ဘုရားသမိုင်းတွေ အကြောင်းကို ထိတွေ့ရာ မှာတော့ စာဖတ်သူရဲ့ ယုံကြည်မှုနှင့် သမိုင်းရဲ့ ရှည်ကြာမှုကို လေးစားတဲ့ ရှုထောင့်က ရပ်တည်ပါတယ်။ မှားခြင်း မှန်ခြင်း ကို မိမိဘာသာ စဉ်းစားနိုင်အောင် အမြွက်မျှ ထိုးပြပြီး ရပ် ထားခဲ့ပါတယ်။ အဲဒီ ကိစ္စမျိုးမှာ လူစွမ်းကောင်း မလုပ်ရဲပါ။ ဘုန်းကြီး မစွမ်းနိုင်ဘူးလို့လည်း ယူဆပါတယ်။
အချို့မေးခွန်းတွေက အချို့ ဖေ့စ်ဘွက် အကောင့်တွေ မှာ ရေးထားတာတွေ ဖြစ်နိုင်လို့ ယင်းတို့ရဲ့ ယူဆပုံနဲ့ မတူ၊ ဒါမှမဟုတ် ဝေဖန်တာမျိုး ဖြစ်သွားနိုင်တယ်။ အဲဒီလို ဖြစ်ရင် တော့ ကာယကံရှင် အနေနဲ့ မိမိရဲ့ ရေးသားချက် ခိုင်လုံတယ် ဆိုတာကို သက်သေပြပြီး ပြန်ရှင်းရုံပါပဲ။
စာဖတ်သူ အနေနဲ့တော့ ယုတ္တိနဲ့ အာဂမ ညီညွတ်တာကို ရွေးချယ် လက်ခံနိုင်ပါတယ်။ ဘုန်းကြီးလည်း အလုံးစုံ ပြည့်စုံ သူ မဟုတ်လို့ ချင့်ချိန်ပြီး ယုံပါ၊ ယူရုံပါ။
ဘုန်းကြီးက စာရေးဆရာ မဟုတ်ပါဘူး။ ဒါကြောင့် စာ ရေးသူ ဆိုတဲ့ ဝေါဟာရကိုတောင် မသုံးရဲပါဘူး။ အမှန်တော့ သူတစ်ပါး မေးတာကို မိမိဖတ်နိုင်တဲ့ ကျမ်းဂန်တွေမှာ ရှာ ဖွေပြီး တိုက်ရိုက်ပါရင် ဒီလို ကျမ်းရှိလို့ ဒါတော့ဖြင့် မသင့်လို့ ဖြေပြီး တိုက်ရိုက် မပါရင် ဒါတော့ ဖြစ်တန်ကောင်းရဲ့လို့ ကျမ်း ဂန် အဆိုကို ကိုးကား ညှိပြတတ်ရုံ အဆင့်ပါ။
ဓမ္မအမေးအဖြေပေါင်းချုပ် (၆)မှာ မေးခွန်းပေါင်း ၁၂၁-ခု ပါဝင်တယ်။ အဲဒီ အထဲက နှစ်သက်ရာကို မြည်းစမ်း ဖတ်ရှုပြီး ဓမ္မအရသာ မျိုးစုံကို ခံစားနိုင်ကြပါစေ။
ဤစာအုပ် မူကြမ်းကို စစ်ဆေးပေးတဲ့ အရှင်တေဇိန္ဒ (ကထိက၊ ဝိနယပိဋကမဟာဌာန၊ နိုင်ငံတော်ပရိယတ္တိသာသ နာ့တက္ကသိုလ်၊ ရန်ကုန်)ကို ကျေးဇူးတင်ကြောင်းပါ။ မျက်နှာ ဖုံးဒီဇိုင်းဆွဲပေးတဲ့ လော့စ်အိန်ဂျယ်လိစ်မှ ကိုဟင်နရီ၊ ရန် ကုန်မှ Dr. ဉာဏ်ထွန်းကိုလည်း ကျေးဇူးတင် ကမ္ပည်း ထိုးပါ တယ်။ အားလုံး ကျန်းမာ အောင်မြင်ကြပါစေ။
၁၀၊ ၁၀၊ ၂၀၂၀။
အရှင်ကေလာသ (အရီဇိုးနား) ယူအက်စ်အေ
မာတိကာ
၇၀၉။ ကထိန်ခင်းခွင့် မခင်းခွင့် ၂၅၀၅-၂၅၀၈၇၁၀။ သာသနာ့အလံထပ်ရှင်း ၂၅၀၉-၂၅၁၂
၇၁၁။ လမ်းဖြောင့်သို့ လိုက်ကြ ၂၅၁၃-၂၅၁၅
၇၁၂။ အင်္ဂုလိမာလသုတ် ၂၅၁၆-၂၅၁၈
၇၁၃။ ဂျိန်းဝါဒကိုတည်ထောင်သူ ၂၅၁၉-၂၅၂၁
၇၁၄။ မဇ္ဈိမနိကာယ်သတိ ၂၅၂၂-၂၅၂၅
၇၁၅။ ဝါဆိုသံဃာရှိမှ ကထိန်ခင်းနိုင် ၂၅၂၅-၂၅၂၇
၇၁၆။ အရှင်ယသရဲ့ မယ်တော် သုဇာတာ ၂၅၂၇-၂၅၃၄
၇၁၇။ ဆွမ်းဟင်းချက်စဉ် ၂၅၃၅-၂၅၃၆
၇၁၈။ လူမျိုးတုံး ၂၅၃၇-၂၅၄၀
၇၁၉။ မင်းတေမိရဲ့ အဓိဋ္ဌာန် ၂၅၄၁-၂၅၄၄
၇၂၀။ အရိယာကို ပြစ်မှားခြင်း ၂၅၄၄-၂၅၄၇
၇၂၁။ လိင်နှစ်ခုရှိသူနှင့် တရားထူး ၂၅၄၈-၂၅၅၁
၇၂၂။ နတ်ပြည်မှ နိဗ္ဗာန်သို့ ၂၅၅၂-၂၅၅၃
၇၂၃။ သူ့ကို ချစ်ပေမယ့် ၂၅၅၄-၂၅၅၈
၇၂၄။ ကမ္မဝါစာဖတ်နည်း ၂၅၅၉-၂၅၆၀
၇၂၅။ မငေါက်ငမ်းပါဘူး ၂၅၆၁-၂၅၆၅ ၇၂၆။ နှစ်ပါးပိုင် တစ်ပါးပျံလွန်သော် ၂၅၆၆-၂၅၇၀
၇၂၇။ ကုသိုလ်ကို ရန်ပြုသူ ၂၅၇၁-၂၅၇၅
၇၂၈။ မှတ်စုထဲက အနာထပိဏ် ၂၅၇၆-၂၅၈၃
၇၂၉။ ဥပုသ်သီလသမိုင်း ၂၅၈၄-၂၅၈၈
၇၃၀။ ချစ်မေတ္တာ သာစေကြောင်း ၂၅၈၉-၂၅၉၃
၇၃၁။ သချိုင်းမှပြန်ခေါ်ခြင်း ၂၅၉၃-၂၅၉၇
၇၃၂။ ခန္ဓာကိုယ်ထဲက ပိုးကိုသတ်ရင် ၂၅၉၈-၂၆၀၂
၇၃၃။ ပဉ္စဝဂ္ဂီ ကျမ်းညှိ ၂၆၀၃-၂၆၀၆
၇၃၄။ လယ်ထွန်ပွဲက ပဌမဈာန်ရှင် ၂၆၀၇-၂၆၀၉
၇၃၅။ အစွဲချွတ်ဂါထာ ၂၆၀၉-၂၆၁၃
၇၃၆။ မှတ်စုထဲက ယသော်ဓရာ ၂၆၁၄-၂၆၂၁
၇၃၇။ နှဲကြိုးဆရာတော်ရဲ့စာ ၂၆၂၂-၂၆၂၅
၇၃၈။ တီဗွီမှသီလခံယူခြင်း ၂၆၂၆-၂၆၂၉
၇၃၉။ အသည်းကြွေသလို ၂၆၂၉-၂၆၃၂
၇၄၀။ အဆိုကွဲရှင်းချက် ၂၆၃၃-၂၆၃၅
၇၄၁။ ဗောဓိကိုင်းကို ချိုင်ခြင်း ၂၆၃၅-၂၆၃၇
၇၄၂။ ပျာကလတ်စိန်တွေ ၂၆၃၈-၂၆၄၂
၇၄၃။ နမောတဿ ပေါင်းဆိုခွဲဆို ၂၆၄၃-၂၆၄၅
၇၄၄။ လူရဟန္တာ ထပ်ရှင်း ၂၆၄၅-၂၆၄၈
၇၄၅။ မဟာဝိဟာရထုံး နှလုံးမူ ၂၆၅၀-၂၆၅၇
၇၄၆။ မိုးကျရွှေကိုယ်သင်္ကန်း ၂၆၅၇-၂၆၆၀
၇၄၇။ အရိပ်မနင်း ဖိနပ်မစီး ၂၆၆၁-၂၆၆၃ ၇၄၈။ ဘုရားအလိုကျ ရှင်ပြုခြင်း ၂၆၆၄-၂၆၆၆
၇၄၉။ အမျိုးသမီးမဝင်ရ ၂၆၆၇-၂၆၇၁
၇၅၀။ ဘယ်သူ သက်တော်ပိုကြီးလဲ ၂၆၇၂-၂၆၇၅
၇၅၁။ ကိလေသာကိုပယ်ပုံ ၂၆၇၇-၂၆၇၉
၇၅၂။ ရဟန်းက မိဘကို ရှိမခိုးရ ၂၆၈၀-၂၆၈၂
၇၅၃။ အာပတ်ဖြေခြင်း ၂၆၈၃-၂၆၈၅
၇၅၄။ ကထာဝတ္ထုကျမ်း ၂၆၈၅-၂၆၈၇
၇၅၅။ မာန်ပေါ်တဲ့ မော်ဒန်ဆရာ ၂၆၈၈-၂၆၉၂
၇၅၆။ အတင်အရုံပြဿနာ ၂၆၉၃-၂၆၉၅
၇၅၇။ သာဓုလား ဆာဓုလား ၂၆၉၆-၂၆၉၈
၇၅၈။ အစွဲမဲ့သေခြင်း ၂၆၉၉-၂၇၀၁
၇၅၉။ သာမဏေဟာ သံဃာ ၂၇၀၁-၂၇၀၃
၇၆၀။ ရဟန်းဖြစ်မဖြစ် ၂၇၀၄-၂၇၀၅
၇၆၁။ ကရုဏာရဲ့ အခြားရှုထောင့် ၂၇၀၆-၂၇၁၁
၇၆၂။ မှတ်စုထဲက မယ်တော်မာယာ ၂၇၁၂-၂၇၁၅
၇၆၃။ စောင့်လေမျိုးမွေ ၂၇၁၆-၂၇၁၉
၇၆၄။ ဗုဒ္ဓနားရွက်တော် ၂၇၂၀-၂၇၂၂
၇၆၅။ ဆူးတွင်းပစ်ဆရာတော် ၂၇၂၃-၂၇၃၁
၇၆၆။ နိဿယသမိုင်းမှတ်စု ၂၇၃၂-၂၇၃၅
၇၆၇။ မှတ်စုထဲက သဒ္ဒနီတိ ၂၇၃၆-၂၇၄၆
၇၆၈။ ပဋ္ဌာန်းရွတ်လျှင် ၂၇၄၇-၂၇၅၀
၇၆၉။ ဝေဒနာသံယုတ်မှတ်စု ၂၇၅၁-၂၇၅၆ ၇၇၀။ ကျားကိုက်ခံရစဉ် ဘာကိုရှု ၂၇၅၇-၂၇၆၁
၇၇၁။ ရှေ့ပြေးမဂ်ဘာလဲ ၂၇၆၂-၂၇၆၇
၇၇၂။ တူကြီးလေးဖြာ ၂၇၆၈-၂၇၇၁
၇၇၃။ ဝေဒနာမချုပ် ၂၇၇၂-၂၇၇၄
၇၇၄။ ငရဲအိုး လူမရွေးသင့် ၂၇၇၅-၂၇၇၈
၇၇၅။ ကမ္မဝါဒတရားရုံးက ပယ်ချခြင်း ၂၇၇၉-၂၇၈၄
၇၇၆။ အရိုးကိုအရွက်မဖုံးရ ၂၇၈၅-၂၇၈၈
၇၇၇။ ငရဲထိန်းတို့ မီးမပူ ၂၇၈၉-၂၇၉၄
၇၇၈။ ကျေးဇူးရှင်ဗြဟ္မာနှစ်ဦး ၂၇၉၅-၂၇၉၉
၇၇၉။ သရဏဂုံတည်ရုံနဲ့ ၂၇၉၉-၂၈၀၁
၇၈၀။ ရဟန်းနဲ့ ဘွဲ့ယူဝတ်စုံ ၂၈၀၁-၂၈၀၇
၇၈၁။ ကိုယ့်ခွေးကိုတောင် ၂၈၀၈-၂၈၁၁
၇၈၂။ နာဂအမည်နဲ့ ရဟန်းခံရင် ၂၈၁၂-၂၈၁၈
၇၈၃။ ခေတ်သစ်ဘိက္ခုနီ ၂၈၁၉-၂၈၂၄
၇၈၄။ မိုဘိုင်းဂိမ်း ၂၈၂၄-၂၈၂၆
၇၈၅။ မေးခွန်းနှစ်ခု ၂၈၂၇-၂၈၂၉
၇၈၆။ ဓမ္မသရဏဂုံ ၂၈၃၀-၂၈၃၂
၇၈၇။ မအိုတော့ဘူး ၂၈၃၂-၂၈၃၄
၇၈၈။ ဝိနည်းကြီးခြင်း ၂၈၃၅-၂၈၃၈
၇၈၉။ သုဂတော်ငါးချက်သိဖွယ် ၂၈၃၉-၂၈၄၂
၇၉၀။ အပြစ်သေးသိက္ခာပုဒ်ပြဿနာ ၂၈၄၃-၂၈၄၇
၇၉၁။ အဖန်ငါးရာမက ၂၈၄၈-၂၈၄၉ ၇၉၂။ စံပြပြည့်တန်ဆာ ၂၈၅၀-၂၈၅၂
၇၉၃။ မှတ်ကရော ၂၈၅၃-၂၈၅၅
၇၉၄။ ကျမ်းစာသင်တန်း ၂၈၅၆-၂၈၅၈
၇၉၅။ လောကီချမ်းသာ ၂၈၅၉-၂၈၆၁
၇၉၆။ အောင်လံထူခွင့် ၂၈၆၂-၂၈၆၄
၇၉၇။ သဗ္ဗတ္ထကကမ္မဋ္ဌာန်း ၂၈၆၅-၂၈၆၇
၇၉၈။ အဦးဆုံး မြန်မာဖြစ် ပါဠိဗုဒ္ဓဝင် ၂၈၆၈-၂၈၇၃
၇၉၉။ ကျွတ်တမ်းဝင်သူပေါင်း ၂၈၇၄-၂၈၇၆
၈၀၀။ မင်းကြီးရဲ့ ဘုရားရှိခိုး ၂၈၇၇-၂၈၈၀
၈၀၁။ ဖုန်းနဲ့ ဒေသနာပြောရင် ၂၈၈၁-၂၈၈၅
၈၀၂။ သတိပဋ္ဌာန် ရာသက်ပန် ၂၈၈၆-၂၈၈၈
၈၀၃။ ကမ္မဋ္ဌာန်းမှ အင်းဝိဇ္ဇာသို့ ၂၈၈၉-၂၈၉၄
၈၀၄။ မှတ်စုထဲက နန္ဒမင်းသား ၂၈၉၅-၂၈၉၉
၈၀၅။ နတ်ပြည်နှင့် ရဟန္တာ ၂၉၀၀-၂၉၀၃
၈၀၆။ ရေလှူ၍ ဗိမာန်တည် ၂၉၀၄-၂၉၀၆
၈၀၇။ ဓမ္မနို့ချိုတိုက်ကျွေးသူ ၂၉၀၆-၂၉၀၉
၈၀၈။ ရွှေဇွန်းနဲ့ ဘုဉ်းပေးရင် ၂၉၁၀-၂၉၁၃
၈၀၉။ သရဏဂုံနဲ့ သာမဏေ ၂၉၁၄-၂၉၁၇
၈၁၀။ ပိုးဖလံမျိုး မီးကိုတိုး ၂၉၁၉-၂၉၂၁
၈၁၁။ ပိုက်ဖြုတ်ခြင်း ၂၉၂၂-၂၉၂၇
၈၁၂။ မယ်သက်ပြင်း ၂၉၂၈-၂၉၃၂
၈၁၃။ သားတို့ရုပ်ရည် ၂၉၃၃-၂၉၃၆ ၈၁၄။ မျိုးတုံး လမ်းစဉ်လော ၂၉၃၇-၂၉၄၁
၈၁၅။ စိတ်ကူးမိရုံနဲ့ ၂၉၄၂-၂၉၄၄
၈၁၆။ မှတ်စုထဲက အဇာတသတ် ၂၉၄၅-၂၉၅၃
၈၁၇။ ကဝိမျက်မှန် ပြန်ပြင်မှ ၂၉၅၄-၂၉၅၆
၈၁၈။ လူ့ဘဝစဖြစ်ပုံ ၂၉၅၇-၂၉၆၀
၈၁၉။ တရာဦးနှင့်ပတ်သက်သူများ ၂၉၆၁-၂၉၆၄
၈၂၀။ အနှစ်ပြည့် အမျှဝေလင်္ကာ ၂၉၆၅-၂၉၇၀
၈၂၁။ သိကြားသာသနာ ၂၄၆၇-၂၄၇၀
၈၂၂။ ကြာငါးပွင့်၊ မေတ္တေယျ ၂၉၇၄-၂၉၇၆
၈၂၃။ လေချွန်နတ် ၂၉၇၇-၂၉၇၉
၈၂၄။ ပြောင်းမရတဲ့ ဂေးစိတ် ၂၉၈၀-၂၉၈၃
၈၂၅။ သူ့ဖွင့်ဆိုက်ချက် မပြည့်စုံ ၂၉၈၄-၂၉၈၆
၈၂၆။ သုစိပုဘာ ၂၉၈၇-၂၉၈၉
၈၂၇။ ကိုယ်မှာမတတ် စာမှာတတ်သော် ၂၉၉၀-၂၉၉၂
၈၂၈။ မဟာသမယသုတ်မှတ်ဖွယ် ၂၉၉၃-၂၉၉၉
၈၂၉။ မဟာသမယအသံထွက်အထူး ၃၀၀၀-၃၀၀၃
၈၃၀။ ဓမ္မကထိကကောင်း ၃၀၀၄-၃၀၀၉
အက္ခရာစဉ်မှတ်ဖွယ် စဉ် ၁-စဉ် ၁၄ ---
လမ်းဖြောင့်သို့
ပါဏိနော၊ သတ္တဝါအပေါင်းတို့သည်။
ကုမ္မဂ္ဂဉ္စ၊ လမ်းဆိုး လမ်းယုတ်ကို လည်းကောင်း။ ဝင်္ကဉ္စ၊ လမ်းကောက် လမ်းညစ်ကို လည်းကောင်း။ ဝိဝဇေဇတွာ၊ ရှောင်ကွင်း ဖဲကြဉ်၍။ သုမဂ္ဂ၊ ကောင်းသော လမ်းခရီးသို့။ ဥဇုံ၊ ဖြောင့်ဖြောင့် မတ်မတ်။
ယန္တု၊ လိုက်သွားနိုင်ကြပါစေကုန်သတည်း။ အဟဉ္စ၊ ငါသည်တမူလည်း။
ကုမ္မဂ္ဂဉ္စ၊ လမ်းဆိုး လမ်းယုတ်ကို လည်းကောင်း။ ဝင်္ကဉ၊ လမ်းကောက် လမ်းညစ်ကို လည်းကောင်း။ ဝိဝဇေဇတွာ၊ ဖဲကြဉ် ရှောင်ကွင်း၍။
ဥဇုံ၊ ဖြောင့်ဖြောင့်။
သုမဂ္ဂဂေါ၊ လမ်းမှန် လမ်းကောင်းသို့ လိုက်သွားနိုင်သည်။
ဘဝေ၊ ဖြစ်ရပါလို၏။
(ပရမတ္ထစက္ခုကျမ်းနိဂုံး)
---
ကျမ်းကိုးများ
ဓမ္မအမေးအဖြေတွေမှာ ကျွမ်းထိုးမျာဠိတော် အဋ္ဌကထာ ဋီကာ အားလုံးမှာ ကမ္ဘာအေး သာသနာရေးဦးစီးဌာနက ရိုက်တဲ့ ဆဋ္ဌသံဂါယနာ မူတွေပဲ ဖြစ်ပါတယ်။ မူရင်းကျမ်းစာကို ဖတ်လိုသူမှာလည်း ပါဠိ တတ်ကျွမ်းသူသာ ဖြစ်နိုင်လို့ ဘုန်းကြီး ဖော်ပြထားတဲ့ ကျမ်းညွှန်းအတိုင်း အလွယ်တကူ ရှာဖွေ လေ့လာနိုင်မယ်လို့ ယူဆပြီး ဆဋ္ဌမူ ပါ၊ဋ္ဌ၊ ဋီ ကျမ်းညွန်းတွေကို အထူး မဖော်ပြတော့ပါ။ အညွှန်းစနစ်ကို သိလိုရင် ပေါင်းချုပ် ပထမတွဲမှာ ရှုပါ။ ဒီမှာတော့ ထူးခြားတဲ့ ကျမ်းကိုး အချို့ကိုပဲ ဖော်ပြပါတယ်။
ပါဠိ
မဟာဝံသပါဌ် - အရှင်မဟာနာမ (P.T.S. မူ)
မဟာဝံသဋီကာ - အရှင်မဟာနာမ (P.T.S. မူ)
မဟာဗောဓိဝိသဋီကာ - ပေါင်လောင်အရှင်ကဿပ (ပေမူ)
အဘိဓာန်ဋီကာ - စတုရင်္ဂဗလအမတ် (ဆဋ္ဌမူ)
သဒ္ဒသာရတ္ထဇာလိနီ - ဆူးတွင်းပစ်ဆရာတော်
သဒ္ဒသာရတ္ထဇာလိနီဋီကာ - အမည်မသိ
လောကုပ္ပတ္တိပကာသနီ - အရှင်အဂ္ဂပဏ္ဍိတ (ပေမူ)
သဒ္ဒနီတိ ၁၊ ၂၊ ၃ - အရှင်အဂ္ဂဝံသ (ဆဋ္ဌမူ)
သံပျင်ဋီကာ - သံပျင်အမတ် (ဣစ္ဆာသယ)
မောဂ္ဂလ္လာနဗျာကရဏံ - အရှင်မောဂ္ဂလ္လာန် (ဆဋ္ဌမူ)
သာသနဝံသဒီကာ - မောင်းထောင်ဆရာတော်
ခုဒ္ဒကပါဌဋီကာ - ပထမငါးခုံဆရာတော် (ပေမူ)
ကာရိကာပါဌ် - အရှင်ဓမ္မသေနာပတိ (ပေမူ)
ကာရိကာဋီကာ - အရှင်ဓမ္မသေနာပတိ (ပေမူ)
တထာဂတုပ္ပတ္တိပါဌ် - အရှင်ဉာဏဂမ္ဘီရ (ပေမူ)
တထာဂတုပ္ပတ္တိနိဒါနနိဿယ - ရေးသူမသိ (ပေမူ)
ကပ္ပါလင်္ကာရပါဌ် နိဿယ - အရှင်ဥတ္တမသီရိ (ပေမူ)
ခုဒ္ဒသိက္ခာဒီပနီပါဌ် - ပန်းလွှားဆရာတော် (ပေမူ)
မြန်မာ
ကထိနဒီပနီ - ပုပ္ဖာရုံဆရာတော် (ပေမူ)
ကထိနဝိသောဓနီ - ဗန်းမော်ဆရာတော်
ပရမတ္ထစက္ခုကျမ်း - ဒီပဲရင်းဆရေတာ်
လလိတဝိတ္ထာရ - အရှင်သုန္ဒရာဘိဝံသ
ညောင်ကန်သာသနာဝင် - ဦးသုဒဿန
ပုခန်းသာသနာဝင် - လယ်တီဦးလှပိုင်
ဝိနယသမူဟဝိနိစ္ဆယ ၁ - ဆရာတော်ကြီးများ
ပိဋကတ်တော်သမိုင်း - မင်းကြီးမဟာသီရိဇေယျသူ
သာသနာလင်္ကာရစာတမ်း - မဟာဓမ္မသင်္ကြန်
တထာဂတဥဒါနဒီပနီ - သိရိသဒ္ဓမ္မာဘိလင်္ကာရ
မဟာဒွါရနိကာယသာသနဝံသဒီပနီ - အရှင်သိရိသောဘဏထေရ်
ရွှေကျင်နိကာယသာသနာဝင် - အရှင်ပဏ္ဍိတမထေရ်
မာလာလင်္ကာရ - ဒုတိယ မဲထီးဆရာတော်
မဟာဗုဒ္ဓဝင်ဝတ္ထု - ပထမငါးခုန်ဆရာတော်
စာဆိုတော်များရတုပေါင်းချုပ် - လက်ဝဲနော်ရထာအမတ်
စွယ်စုံကျော်ထင်ကျမ်း - ကျီးသဲလေးထပ်ဆရာတော်
သမန္တစက္ခုဒီပနီ - ကျီးသဲလေးထပ်ဆရာတော်
တွင်းသင်းမြန်မာရာဇဝင် ၁ - တွင်းသင်းတိုက်ဝန်
ပရမတ္ထသရူပဘေဒနီ ၁ - မဟာဝိသုဒ္ဓါရုံဆရာတော်
ဝဋဘေဒနီတရားပေါင်းချုပ် - နှဲကြိုးဆရာတော်
စာဆိုတော်ဝတ္ထု - ဒဂုန်ခင်ခင်လေး
ဓမ္မသေနာပတိအရှင်သာရိပုတ္တရာ - ပါဠိပါရဂူဦးအောင်မိုး
စတုဓမ္မသာရကိုးခန်းပျို့ - အရှင်မဟာရဋ္ဌသာရ
ဝိမတိစ္ဆေဒနီကျမ်း - ဘုရားကြီးဆရာတော်
နှောင်းတွေ့ ကျောက်စာများ - သန်းထွန်း
ရှေးဟောင်းမြန်မာကျောက်စာများ ၅ - ဦးငြိမ်းမောင်
ကပ္ပါလင်္ကာရဝဏ္ဏနာ ၁ - ဒီးဒုတ် ဦးဘချို
မင်းနန်ပျို့ - ဦးယာ
ညီတော်မင်းနန် - ပါရဂူ (ဘာသာပြန်)
ဝိနယဂဏ္ဌိပဗ္ဗဝိနိစ္ဆယကျမ်း - အရှင်ဉေယျဓမ္မမဟာထေရ်
လယ်တီဒီပနီပေါင်းချုပ် ၁ - လယ်တီဆရာတော်
English
The Buddhist Handbook - John Sneeling
The White Buddhist - Stephen Prothero
Pre-Buddhistic Indian Philosophy - B.M. Barua
Mahavira: His Life and Teachings - Bimala C. Law,
History of Buddhism in India - Tāranātha
The Light of Asia - Edwin Arnold
History of Buddhism in Ceylon - Dr. Walpola Rahula
The Life of Buddha - E. J. Thomas
Glimpses of World History - J. Nehru
The Life of the Buddha - W. Rockhill
The Pali Proper Names, II, III - G.P. Mālālāsekera
The New York Times (August 30, 2015) - Jeff Stryker
Karen Ann: Quinlans Tell Their Story - Quinlans (1977)
Pāli Literature of Ceylon - G.P. Mālālāsekera
Pāli Leteratue of Burma - M. H. Bode
Samyutta Nikaya Anthology - Wheel Publication
A Digest of the Burmese Buddhist Law - Government of Burma
Gandhavamsa - Journal of PTS (1886)
Encyclopedia Britannica - Online
Encyclopaedia of Religion and Ethics, Vol. i (1908) - Hoernle
၇၀၉။ ကထိန်ခင်းခွင့် မခင်းခွင့်
ဘုန်းကြီး ဘုရား၊ ဒေါက်တာဘွဲ့ရ ဆရာတော် တစ်ပါးက ‘ကထိန်ဟာ တစ်ဦးတည်း ခင်းလို့ မရဘူး။ သံဃာ ငါးပါးထက် လျော့ပြီးတော့နေတဲ့ ကျောင်းမှာလည်း အမှန်ဆိုရင် ကထိန် ခင်းလို့ မရဘူး။ ဘေးကျောင်းက သံဃာတွေကို ငှားပြီးတော့ ငါးပါးပြည့်အောင် လုပ်လို့လည်း ဝိနည်းအရဆို မရဘူး။ မမြောက်ဘူး၊ ကထိန် မမြောက်ဘူး'ဟု အွန်လိုင်းမှာ တရား ဟောကြားပါသည်။ ရဟန်းတစ်ပါးသာ ဝါဆိုသောကျောင်း၌ အခြားကျောင်းက သံဃာတော်များကို ပင့်ပြီး ကထိန်ခင်းလို့ ရမရ သိလိုပါသည် ဘုရား။
အရှင်ကုမုဒ (ဘာတိကာရုံ)
---ရှေးဦးစွာ ဝိနည်းအဋ္ဌကထာ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၈၈)မှာ ဖွင့်ဆိုထားတာကို မူရင်းကျမ်းအတိုင်း နိဿယမြန်မာပြန်ရဲ့ အကူအညီနဲ့ လေ့လာကြည့်မယ် ..
အနည်းဆုံး သံဃာ ငါးပါး
၁။ အနည်းဆုံး သံဃာငါးပါးရှိမှ ကထိန်ခင်းနိုင်၏။ ထိုထက် လျော့မူ မအပ်။ ပုရိမဝါကျွတ်သော ရဟန်း (ဝါဆိုလပြည့်နေ့၌ ဝါဆိုပြီး သီတင်းကျွတ် လပြည့်နေ့မှာ ဝါကျွတ်သော ရဟန်း)သာ ကထိန်ခင်းနိုင်၏။ ဝါကျိုးသူ(ဝါတွင်းမှာ ၇-ရက်ထက် အလွန် ခရီးသွားသူ)၊ ပစ္ဆိမဝါကျွတ်သူ (ဝါခေါင်လပြည့်မှာ ဝါဆိုပြီး တန်ဆောင်မုန်းလပြည့်မှာ ဝါကျွတ်သူ)များ ကထိန်ခင်းခွင့် မရှိ။
ဒီစာပိုဒ်အရ မေးခွန်းမှာ ဆိုတိုင်း “ကထိန်ဟာ တစ်ဦးတည်း ခင်းလို့မရဘူး'ဆိုတာ မှန်တယ်။ သံဃာလေးပါးက ကမ္မဝါဖတ်ပြီး ကထိန်ခင်းမယ့် ရဟန်းတစ်ပါးအား သင်္ကန်းကို ပေးအပ်ရမှာဖြစ်လို့ အနည်းဆုံး သံဃာငါးပါး လိုတယ် (မဟာဝါဘာသာဋီကာ ၂၊ စာ-၁၇၁)။
အခြားကျောင်းက ရဟန်းများ
၂။ အခြားကျောင်းမှာ ဝါဆိုသော ရဟန်းများလည်း ဤကျောင်း၌ ကထိန်မခင်းရ’ဟု မဟာပစ္စရိအဋ္ဌကထာ၌ ဆို၏။
ဒီစာပိုဒ်က “မဟာပစ္စရိ’လို့ ခေါ်တဲ့ အဋ္ဌကထာကျမ်းရဲ့ အယူဝါဒကို ဖော်ပြတယ်။ အဓိပ္ပာယ်က “သိမ်မတူတဲ့ အခြားတစ်ကျောင်းမှာ ဝါဆိုပြီး ဒီကျောင်းမှာ ကထိန်ခင်းလို့ မရဘူးလို့ ဆိုလိုတယ် (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၃၃၅)’။ ဥပမာ .. မန္တလေးက ကျောင်းမှာ ဝါဆိုပြီး ရန်ကုန်က ကျောင်းမှာ လှူတဲ့ ကထိန် ဉတ်သင်္ကန်းကို မခံယူရဘူးလို့ ဆိုလိုတာ။
အာနိသင်
၃။ အမှန်သော် ရဟန်းအားလုံး (ဝါကျိုး၊ ပစ္ဆိမဝါကပ်၊ အခြားကျောင်းမှာ ဝါဆို)သည် ပုရိမဝါကပ်သော ရဟန်းများအား အရေအတွက် ပြည့်အောင် (ကမ္မဝါစာ ဖတ်နိုင်အောင်) ပြုပေး၏။ ၎င်းတို့သည် ကထိန်အာနိသင်ကိုမူ မရ။ ပုရိမဝါကပ်သော ရဟန်းများသာ ကထိန် အာနိသင်ကို ရ၏။
ဒီနေရာမှာ ‘အာနိသင်’ဆိုတာ ကထိန်အာနိသင် ငါးပါးကို မဆိုလို။ ကထိန်ခင်းမယ့် သင်္ကန်း (ဉတ်သင်္ကန်း)ရဲ့ အခြွေအရံအနေနဲ့ လှူဒန်းတဲ့ အခြားသင်္ကန်းတွေကို “အာနိသင်’လို့ ဆိုလိုတာ။ ဒီသင်္ကန်းတွေက သံဃိကဖြစ်နေလို့ ဝါကျိုး (ပစ္ဆိမဝါကပ်၊ အခြားကျောင်းမှာ ဝါဆို)သော ရဟန်းတို့ မရနိုင်။ စားသောက်ဖွယ်စတဲ့ တိုလီမိုလီ ပစ္စည်းတွေကိုပဲ ထိုရဟန်းတွေ ရနိုင်တယ် (မဟာဝါဘာသာဋီကာ ၂၊ စာ-၁၇၂)။
ဂိုဏ်းပြည့်ပြုခြင်း
၄။ ပုရိမဝါကပ်သော ရဟန်းသည် လေးပါး၊ သုံးပါး၊ နှစ်ပါး၊ တစ်ပါးသာရှိခဲ့လျှင် (ကမ္မဝါစာ ဖတ်မည့်) သံဃာအရေအတွက် ပြည့်အောင် အခြားရဟန်းများကို ဂိုဏ်းပြည့်ပြု၍ ကထိန်ခင်းနိုင်၏ (သစေ ပုရိမိကာ ဥပဂတာ စတ္တာရော ဝါ ဟောန္တိ တယော ဝါ ဧကော ဝါ၊ ဣတရေ ဂဏပူရကေ ကတွာ ကထိနံ အတ္ထရိတဗွီ)။
ဒီစာ ၂-ပိုဒ် (အပိုဒ် ၃ နဲ့ ၄)ကို ခြုံပြီး ပုပ္ဖာရုံဘုန်းတော်ကြီးက ဝါကျိုးသော ရဟန်း၊ ဝါမဆိုသော ရဟန်း၊ ပစ္ဆိမဝါကျွတ်သော ရဟန်း၊ အခြားကျောင်း တစ်ခု၌ ဝါကျွတ်သော ရဟန်းတို့သည် ကထိန်ခင်းသော ကျောင်း၌ ပုရိမဝါ ကျွတ်သည့် ကထိန်ခင်းထိုက်သော ရဟန်းတစ်ပါး၊ နှစ်ပါး၊ သုံးပါး၊ လေးပါးတို့၏ ထိုကထိနဒါနကံ၌ ဂဏပူရဏ ဖြစ်ကုန်၏ (ကထိနဒီပနီ၊ ပေမူ၊ သဲ-ကျော)'လို့ ဆိုတယ်။
ကုန်းဘောင်ခေတ်မှာ ထင်ရှားခဲ့တဲ့ မူလဗန်းမော် ဆရာတော်ကလည်း “ကထိန်ခင်းရာကျောင်း၌ ဂိုဏ်းပြည့် (အရေအတွက်ပြည့်) လောက်အောင် ပုရိမဝါသား ရဟန်း ၅-ပါး မရှိခဲ့သော် ထိုကျောင်း၌ ပစ္ဆိမဝါသား ရဟန်းကို ဖြစ်စေ၊ တစ်ပါးကျောင်း၌ ဝါမှထ(ဝါကျွတ်)ကုန်သော ရဟန်းများကိုပင် ဖြစ်စေ ပင့်ခေါ်သဖြင့် ဂိုဏ်းပြည့်ပြု၍ ကထိန်ခင်းအပ်၏ (ကထိနဝိသောဓနီကျမ်း၊ စာ-၃၁၉)'လို့ ဆိုပါတယ်။
ဒီလိုမှတ်ပါ
ဒါကြောင့် “ဘေးကျောင်းက သံဃာတွေကို ငှားပြီးတော့ ငါးပါးပြည့်အောင် လုပ်လို့ ဝိနည်းအရဆို မရဘူး။ ကထိန် မမြောက်ဘူး'လို့ မဆိုနိုင်ဘူး။ ကထိန်ခင်းတဲ့ ကျောင်းမှာ ပုရိမဝါကျွတ်တဲ့ သံဃာတစ်ပါးသာရှိပေမယ့် သံဃာပြည့်အောင် အခြားကျောင်းက သံဃာကို ပင့်ဖိတ်ပြီး ကထိန်ခင်းကောင်းတယ်။ စာသင်တိုက်တွေမှာလို ဝါဆိုသံဃာ ရာချီရှိမှ ကထိန် ခင်းနိုင်တာ မဟုတ်ဘူး။
ဆရာတော် ဒေါက်တာ ပြောသလိုသာ ဆိုရင် မြန်မာပြည် အနှံ့က တောရွာမှာ တစ်ပါးစ နှစ်ပါးစ ကျောင်းထိုင်တဲ့ ဆရာတော်တွေ ကထိန်ခင်းနိုင်ကြမှာ မဟုတ်တော့ဘူး။ ပြည်ပက ကျောင်းတွေမှာလည်း တစ်ပါးတည်း သီတင်းသုံးကြတာ များပါတယ်။ အခြားကျောင်းက ပင့်ပြီးပဲ ကထိန်ခင်းရပါတယ်။
‘အမှန်ဆိုရင်’‘ဝိနည်းအရဆို’ဆိုတဲ့ ရုတ်ချည်း စကားတွေဟာ ဟောပြောသူရဲ့ ပြောဆဲခဏ စိတ်ထဲမှာ ဖြစ်နေတဲ့ မသေချာမှုရဲ့ သင်္ကေတတွေများ ဖြစ်နေလေမလား။
နိုဝင်ဘာ ၂၃၊ ၂ဝ၁၈။
---န မဇ္ဇေထ ယသံ ပတ္တော (ဇာ၊၂၊၉၆)။
ချမ်းသာ အခြံအရံ ပေါများချိန်၌ မမေ့မလျော့နှင့်။
၇၁၀။ သာသနာ့အလံထပ်ရှင်း
ဆရာတော် ဘုရား၊ အွန်လိုင်းမှာ ဆရာတော် တစ်ပါးက သာသနာ့အလံ ဖြစ်ပေါ်လာပုံနှင့် ပတ်သက်ပြီး အောက်ပါ အတိုင်း ရေးထားသည်ကို ဖတ်ရပါသည် ..
“ဒုတိယ ကမ္ဘာစစ်ကြီးအပြီး အမေရိကန် အငြိမ်းစား ဗိုလ်ချုပ်ကြီးဟောင်း သမ္မတလင်ကွန်းရဲ့ မိတ်ဆွေ မြောက်ပိုင်း ဗိုလ်ချုပ်ကြီး အော့လကော့က အာရှတိုက်ရဲ့ အလင်းရောင်စာအုပ် ဖတ်အပြီးမှာ ဗုဒ္ဓဘာသာဝင်အဖြစ် ခံယူလာခဲ့ပြီးနောက်မှာ အာရှဗုဒ္ဓဘာသာ ညီလာခံကြီးမှာ “ဘာသာတိုင်းမှာ သူတို့ရဲ့ ဘာသာရေး အမှတ်အသား အလံတွေရှိသလို ဗုဒ္ဓဘာသာမှာလည်း အမှတ်အသား သာသနာ့အလံ ရှိသင့်တယ်''ဟု တင်ပြပြီး သဘောတူညီမှု ရပြီးနောက်မှာ သာသနာ့အလံအတွက် ဒီဇိုင်းဆွဲဖို့ စီစဉ်ကြတော့ ဗိုလ်ချုပ်ကြီးက မဟာဗောဓိမှာ အဘိဓမ္မာတရားကို ဆင်ခြင်စဉ်က ဘုရားရှင် ရောင်ခြည်တွေ ကွန့်မြူးပုံတွေကို လှမ်းသတိရမိလိုက်ကာ ရောင်ခြည်တော် ခြောက်ပါးကို ပုံဖော် ဒီဇိုင်းဆွဲပြလိုက်ပါတယ်'။
ဆရာတော်၏ ဓမ္မအမေးအဖြေ (ဧပြီ ၅၊ ၂၀၀၈) တွင် ဖတ်ရသည်နှင့် အတော် ကွဲပြားနေသည်ကို တွေ့ရပါသဖြင့် ပြန်၍ ရှင်းပြပေးစေလိုပါသည် ဘုရား။
အရှင်တိက္ခ (ပြင်ဦးလွင်)
---နားလည်ပုံ
ဒီစာပိုဒ်ကို မူလစာရေးသူ တကယ် ရေးမရေး မသိ။ ရေးပုံက ခပ်ရှုပ်ရှုပ်ကြီး။ ဒီလို နားလည်မယ် .... သမ္မတ လင်ကွန်းဟာ အမေရိကန် အငြိမ်းစား ဗိုလ်ချုပ်ကြီးဟောင်း။ လင်ကွန်းရဲ့ မိတ်ဆွေ မြောက်ပိုင်း ဗိုလ်ချုပ်ကြီး အော့လကော့ဟာ “အာရှတိုက်ရဲ့အလင်းရောင်' စာအုပ်ကို ဖတ်ပြီး ဗုဒ္ဓဘာသာ ဖြစ်သွား။ အာရှဗုဒ္ဓဘာသာ ညီလာခံမှာ သာသနာ့အလံ ရှိသင့်တယ်လို့ (အော့လကော့)က တင်ပြ။ ရှိသင့်ကြောင်း သဘောတူလို့ အော့လကော့ကပဲ ဘုရားရဲ့ ရောင်ခြည် ခြောက်ပါးကို ပုံဖော်ပြီး ဒီဇိုင်းဆွဲတယ်။ ဒါတွေ အားလုံး ဒုတိယကမ္ဘာစစ် အပြီးမှာ ဖြစ်ခဲ့တာလို့ ရေးသားပုံအရ ဆိုနိုင်တယ်။ ဒီစာပိုဒ်ကို အဲဒီလို နားလည်ပြီး ဆွေးနွေးရရင် ..
စကားစစ်ထိုးပွဲ
သီရိလင်္ကာ ရဟန်းတော် အရှင်ဂုဏနန္ဒနဲ့ ခရစ်ယာန် ဘုန်းတော်ကြီး ဒီသီလဝ (De Silva)တို့ ၁၈၇၃-နှစ်က သီရီလင်္ကာနိုင်ငံ၊ ပနာဒုရ(Panadura)မြို့ စကားစစ်ထိုးပွဲ အကြောင်းအရာတွေကို နိုင်ငံခြားသတင်းစာတွေမှာ ဖော်ပြကြလို့ ဗုဒ္ဓဝါဒ လှုပ်ရှားလာတယ်။ ၁၈၈၀-ပြည့်မှာ အမေရိကန်နိုင်ငံသား ဟင်နရီ စတီးလ် အောလ်ကော့ (Henry Steel Olcott)နဲ့ သီအိုဆိုဖီဆရာမ ဗလာဗာစကီ (Blavatsky)တို့ သီရိလင်္ကာ ရောက်လာပြီး ဂေါလေ(Galle)မြို့မှာ နှစ်ဦးလုံး သရဏဂုံနဲ့ ငါးပါးသီလခံယူပြီး တိုင်းပြည်သိ ဗုဒ္ဓဘာသာအဖြစ် ခံယူကြတာဟာ ဒီစကားစစ်ထိုးပွဲရဲ့ သက်ရောက်မှုပါပဲ(Stephen Prothero, The White Buddhist, p.95, John Sneeling, The Buddhist Handbook, p.107)။
အောလ်ကော့နဲ့ ဗလာဗာစကီတို့ဟာ အမေရိကမှာ နေစဉ်ကပင် သူတို့ကိုယ်သူတို့ ဗုဒ္ဓသာဝင်အဖြစ် ခံယူထားခဲ့ကြကြောင်း ဝိကိပိဒီယာမှာ ဖော်ပြတာကို တွေ့တယ်။
အောလ်ကော့
Henry Steel Olcott လို့ အင်္ဂလိပ်လို စာလုံးပေါင်းတယ်။ နယူးဂျာစီပြည်နယ်၊ အောရင့်ဂျ်မြို့မှာ ၁၈၃၂-ခုနှစ်၊ ဩဂုတ် ၂-ရက်နေ့ မွေးဖွား။ နယူးယောက်ကောလိပ်နဲ့ ကိုလံဘီယာ တက္ကသိုလ်တွေမှာ ပညာသင်။ ပြည်တွင်းစစ်အတွင်း ဗိုလ်မှူးကြီးအဆင့်နဲ့ စစ်မှုထမ်း။ သမ္မတလင်ကွန်း လုပ်ကြံခံရမှု စိစစ်ရေးကို ကူညီ။ ရှေ့နေလုပ်။ စိတ်တန်ခိုးကို စိတ်ဝင်စားတဲ့အတွက် ရုရှား အမျိုးသမီး သီအိုဆိုဖီဆရာမ ဗလာဗာစကီနဲ့ ပေါင်းပြီး ၁၈၇၅-ခုနှစ်၊ နယူးယောက်မြို့မှာ အမေရိကန် သီအိုဆိုဖီအသင်းကို စတင်တည်ထောင်။ ၁၉ဝ၇၊ ဖေဖော်ဝါရီ ၁၇၊ အိန္ဒိယတောင်ပိုင်း အချာမြို့မှာ ကွယ်လွန် (ညွန်းပြီး)။
သာသနာ့အလံ
အဖွဲ့ဝင် ဆယ်ဦးပါတဲ့ ကိုလံဘိုကော်မီတီက ၁၈၈၅-ခုနှစ်မှာ သာသနာ့အလံကို ဒီဇိုင်း ရေးဆွဲတယ်။ ဒီဇိုင်းပုံ အတွက် အောလ်ကော့ရဲ့ အကြံပေးချက် ပါတယ်။ အရွယ်ကြီးလွန်းလို့ နိုင်ငံတော်အလံနဲ့ အရွယ်တူ လုပ်ဖို့ကိုလည်း အောလ်ကော့ကပဲ အကြံပေးတာ။ ဒီအလံကို ၁၈၈၅-ခုနှစ်၊ မေ ၂၈-ရက်၊ အင်္ဂလိပ်တို့ လက်အောက်ရှိ သီဟိုဠ်မှာ ပထမဆုံးကျင်းပတဲ့ ကဆုန်လပြည့် ဗုဒ္ဓနေ့ အခမ်းအနားမှာ လွှင့်ထူတယ်။ အလံမှာပါတဲ့ အရောင် ၆-မျိုးကေတာ့ ပဋ္ဌာန်းကျမ်းကို ဆင်ခြင်စဉ် မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ကိုယ်က ထွက်တဲ့ ရောင်ခြည် ၆-ပါးကို ရည်ညွှန်းတယ် (The White Buddhist, p.116)။
အောလ်ကော့ဟာ ခပ်စောစောကပင် လူ့ကိုယ်က ထွက်တဲ့ အရောင်ကို စိတ်ဝင်စားလို့ မြတ်ဗုဒ္ဓ ပဋ္ဌာန်းကို ဆင်ခြင်စဉ်က ကိုယ်တော်က ထွက်တဲ့ ရောင်ခြည် ခြောက်သွယ်ကို ကိုယ်စားပြုဖို့ သာသနာ့အလံအဖွဲ့ကို အကြံပေးကြောင်း အွန်လိုင်းဂျာနယ် The Island မှာ ရေးတာကို ဖတ်ဖူးတယ်။
အတည်ပြု
ပြုပြင်ပြီး အလံကို အောလ်ကော့နဲ့ အနာဂါရိကဓမ္မပါလတို့ ၁၈၈၉-ခုနှစ်အတွင်း ဂျပန်နဲ့ မြန်မာနိုင်ငံကို ယူသွားပြီး မိတ်ဆက်ပေးကြတယ်။ ၁၉၅၀-ခုနှစ်၊ သီရိလင်္ကာနိုင်ငံမှာ ကျင်းပတဲ့ ကမ္ဘာ့ဗုဒ္ဓဘာသာညီလာခံမှာ ၂၇-နိုင်ငံရဲ့ ကိုယ်စားလှယ်တွေက ဒီအလံကို အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ဗုဒ္ဓသာသနာ့အလံအဖြစ် အသိအမှတ်ပြုခဲ့ကြတယ် (ဝိကိပိဒီယာ)။
အောလ်ကော့က ဒုတိယ ကမ္ဘာစစ် မဖြစ်မီကပင် ကွယ်လွန်တာ။ အင်း .. သမ္မတ လင်ကွန်းကို ဗိုလ်ကြီး အဆင့်နဲ့ ၃-လ စစ်မှုထမ်းဖူးတယ်လို့တော့ မှတ်ဖူးတယ်။ ဘုန်းကြီး ရှင်းပြတာကို ဖတ်ပြီးရင် ထိုစာထဲက မရှင်းတာ မမှန်တာတွေကို အလိုလို သိသွားပြီး ဖြစ်မယ်လို့ ယူဆပါတယ်။
နိုဝင်ဘာ ၂၉၊ ၂ဝ၁၈။
---၇၁၁။ လမ်းဖြောင့်သို့ လိုက်ကြ
ဆရာတော် ဘုရား၊ အောက်ပါ ဂါထာများသည် ဘုရား ဟော လား၊ ပညာရှိတွေ ရေးစပ်တာလား သိလိုပါသည်။ နှစ်ပေါင်း များစွာ ထိုဂါထာများကို ရွတ်ဖတ်၍ ပရိတ် မရွတ်မီ မေတ္တာ အာသီသ ပြုလျက် ရှိပါသည်။ အဓိပ္ပာယ်ကို အကြမ်းဖျင်း သိပါသည် ဘုရား ..
ပရေသံ ဟိတမိဆယျံ၊ ဟိတံ မေ ဣစ္ဆတံ ပရော။
နာညေသံ ဒုက္ခမိစ္ဆေယျံ၊ မာ မေ ဒုက္ခံ ဣစ္ဆတံ ပရော။
န ဟံသေယျံ ပရံ ပါဏံ၊ မာ မံ ဝိဟေသတံ ပရော။
န စ ဘဝေ အဟံ ဝေရီ၊ မာ ဝေရီ ဟောတု မေ ပရော။
ကုမ္မဂ္ဂဉ္စ ဝိဝဇ္ဇေတွာ၊ သုမဂ္ဂီ ယန္တု ပါဏိနော။
ဝင်္ကဉ္စာဟံ ဝိဝဇ္ဇေတွာ၊ ဥဇုံ သုမဂ္ဂဂေါ ဘဝေ။
ဦးသောင်းမြင့်
---ဘုရားဟောမဟုတ်
ဖော်ပြပါ ဂါထာတွေက ဘုရားဟော မဟုတ်ဘူး။ အဓိပ္ပာယ်ကောင်းလွန်းလို့ ဖတ်မိသူတွေက အရကျက်မှတ်ပြီး တစ်ဆင့် ဖြန့်ဝေကြလို့ လူသိများနေတာ ဖြစ်ဖွယ်ရှိတယ်။ ဒီဂါထာတွေကို တတိယ သံဃရာဇာ ရွှေကျင်သာသနာပိုင် ဒီပဲယင်းဆရာတော် ဘုရာကြီး ရေးသားတဲ့ “ပရမတ္ထစက္ခုကျမ်း'မှာ နိဂုံးဆုတောင်း ဂါထာတွေအနေနဲ့ တွေ့နိုင်ပါတယ်။ ဒီစာအုပ်ကို အွန်လိုင်းမှာ ရှာဖွေ ဖတ်ရှုနိုင်ပါတယ်။ အရေးအသား နားလည်လွယ်တယ်။ တီထွင်ပြီး သုံးနှုန်းတဲ့ ဝေါဟာရအသစ်တွေ အတော်များများကို သတိပြုနိုင်တယ်။
ဒီပဲရင်းဆရာတော်
ဒုတိယ ရွှေကျင်သာသနာပိုင် မဟာဝိသုဒ္ဓါရုံဆရာတော် ပျံလွန်တော်မူပြီးနောက် တတိယ ရွှေကျင်သာသနာပိုင်အဖြစ် တင်မြှောက်ခံရတယ်။ မုံရွာခရိုင် ဒီပဲယင်းမြို့နယ် ထောက်ရှာရွာ ဇာတိ၊ ၁၂၁၄-ခုနှစ်၊ တော်သလင်း လပြည့်ကျော် ၁၀-ရက်၊ အင်္ဂါနေ့ဖွား။ ဘွဲ့အမည် ရှင်ဉာဏဝရ။ ဆရာတော်ကြီးဟာ ပရမတ္ထစက္ခုကျမ်းအပြင် လောကစက္ခုကျမ်း၊ အတ္တအနတ္တခွဲကျမ်းနဲ့ သဒ္ဒစူဠကသဒ္ဒါငယ်ပါဌ် (ပါဠိဘာသာ) စသည်ကို ရေးသားတော်မူခဲ့တယ်။
ဂါထာအနက်
အဟံ၊ ငါသည်။ ပရေသံ၊ သူတစ်ပါးတို့၏။ ဟိတံ၊ အကျိုးစီးပွားကို။ ဣစ္ဆေယျံ၊ လိုလားနှစ်သက်ရလို၏။ ပရော စ၊ သူတစ်ပါးကလည်း။ မေ၊ ငါ၏။ ဟိတံ၊ အကျိုးစီးပွားကို။ ဣစ္ဆတံ၊ လိုလား ... နှစ်သက်ပါစေသတည်း။ အဟံ၊ ငါသည်။ အညဿ၊ သူတစ်ပါး၏။ ဒုက္ခ၊ ဆင်းရဲဒုက္ခကို။ န ဣစ္ဆေယျံ၊ မလိုလား မနှစ်သက်ရလို။ ပရော စ၊ သူတစ်ပါးကလည်း။ မေ၊ ငါ၏။ ဒုက္ခံ၊ ဆင်းရဲကို။ မာ ဣစ္ဆတံ၊ မလိုလား မနှစ်သက်ပါစေ သတည်း။
ငါ့ကျိုးသူသာ သူ့ကျိုးငါ လိုကာနှစ်သက်စေ။
ငါ့ဆင်းရဲကို သူ့ရဲ့ကို မလိုသူငါဖြစ်ပါစေ။
အဟံ၊ ငါသည်။ ပရံ ပါဏံ၊ တစ်ပါးသော သတ္တဝါကို။ န ဟိံသေယျံ၊ မညှဉ်းဆဲရလို။ ပရော စ၊ သူတစ်ပါးကလည်း။ မံ၊ ငါ့ကို။ မာ ဝိဟေသတံ၊ မညှဉ်းဆဲဘဲ ရှိပါစေသတည်း။ အဟံ၊ ငါသည်။ ပရေသံ၊ သူတစ်ပါးတို့၏။ ဝေရီ၊ ရန်သူသည်။ န ဘဝေ၊ မဖြစ်ရလို။ ပရော စ၊ သူတစ်ပါးကလည်း။ မေ၊ ငါ၏။ ဝေရီ၊ ရန်သူသည်။ မာ ဟောတု၊ မဖြစ်ဘဲ ရှိပါစေသတည်း။
ငါကသူ့ကို သူငါ့ကို နှိပ်စက်မလို ရှိပါစေ။
ငါနှင့်သူတစ်ပါး ရန်ငြိုးထား မပွားငြိမ်းသူ ဖြစ်ပါစေ။
ပါဏိနော၊ သတ္တဝါအပေါင်းတို့သည်။ ကုမ္မဂ္ဂဉ္စ၊ လမ်းဆိုး လမ်းယုတ်ကို လည်းကောင်း။ ဝင်္ကဉ္စ၊ လမ်းကောက် လမ်းညစ်ကို လည်းကောင်း။ ဝိဝဇ္ဇေတွာ၊ ရှောင်ကွင်း ဖဲကြဉ်၍။ သုမဂ္ဂ၊ ကောင်းသော လမ်းခရီးသို့။ ဥဇုံ၊ ဖြောင့်ဖြောင့်မတ်မတ်။ ယန္တု၊လိုက်သွားနိုင်ကြပါစေကုန်သတည်း။
အဟဉ္စ၊ ငါသည်တမူလည်း။ ကုမ္မဉ္စ၊ လမ်းဆိုး လမ်းယုတ်ကိုလည်းကောင်း။ ဝင်္ကဉ္စ၊ လမ်းကောက် လမ်းညစ်ကို လည်းကောင်း။ ဝိဝဇ္ဇေတွာ၊ ဖဲကြဉ်ရှောင်ကွင်း၍။ ဥဇုံ၊ ဖြောင့်ဖြောင့်။ သုမဂ္ဂဂေါ၊ လမ်းမှန်လမ်းကောင်းသို့ လိုက်သွားနိုင်သည်။ ဘဝေ၊ ဖြစ်ရပါလို၏။
များလှသတ္တာ လမ်းဆိုးသာ ရှောင်ခွာသွားကြစေ။
ငါလည်းမှန်စွာ လမ်းကောင်းသာ ဖြောင့်စွာလိုက်နိုင်စေ။
နိုဝင်ဘာ ၃ဝ၊ ၂ဝ၁၈။
---၇၁၂။ အင်္ဂုလိမာလသုတ်
ဆရာတော် ဘုရား၊ တပည့်တော် အင်္ဂုလိမာလသုတ်ကို အမြဲ ရွတ်ပါသည်။ ဆရာတော်တစ်ပါး ဟောကြားသော အွန်လိုင်း တရားတွင် အင်္ဂုလိမာလသုတ်ကို လူရောဘုန်းကြီးပါ သာမန် ပုထုဇဉ်များ ရွတ်လို့ အကျိုးမရှိဘူး။ ရဟန္တာရွတ်မှ အကျိုး ရှိတာဟုဆိုပါသည်။ အဲဒီအတိုင်း မှတ်သင့်ပါသလား ဘုရား။
ဒေါ်ကြင်မြင့် (နယ်သာလန်)
---မဟာပရိတ်
အင်္ဂုလိမာလပရိတ်က မပယ်ရှားနိုင်တဲ့ ဘေးရန်ဆိုတာ မရှိ။ ဒီပရိတ်ကို မဟာပရိတ်လို့ ခေါ်တယ်။ သားမဖွားနိုင်တဲ့ တိရစ္ဆာန်မကိုပင် အရှင်အင်္ဂုလိမာလထိုင်ပြီး သစ္စာပြုတဲ့ နေရာမှာ ချထားတဲ့ ခုံပေါ်ကို တင်လိုက်ရင် အလွယ်တကူ မွေးဖွားတယ်။ အဲဒီခုံကို ဆေးတဲ့ရေကို တိုက်ရင်တောင် ချက်ခြင်း မွေးတယ်။ အခြား ရောဂါတွေကိုလည်း ပျောက်ကင်းစေတယ်။ ကမ္ဘာဆုံးတိုင် တည်တဲ့ တန်ခိုးစွမ်းအင်ပါပဲ (မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၃၃)။ ဇာတ်ကြောင်းကို အကျဉ်း မှတ်သားရရင် ..
ကိုယ်ရေး
သူ့ဖခင်က နန်းတွင်းအကြံပေး ဂဂ္ဂပုဏ္ဏား၊ မိခင်က မန္တာဏီပုဏ္ဏေမ။ ငယ်မည် အဟိံသက။ ဆရာဆိုးကို ဆည်းကပ်မိလို့ လူတွေရဲ့ လက်ညှိုးကို ဖြတ်ရာကနေ အင်္ဂုလိမာလလို့ တွင်လာ။ မိခင်ကို မသတ်မိခင် ဘုရားရှင်နဲ့ တွေ့ပြီး ရဟန်းပြု။ ဘုရင်ကောသလက အပြစ်ကို ခွင့်လွှတ်ပြီး ပစ္စည်းလေးပါး ဒကာခံတယ်။ အရှင်မြတ်က ဓုတင် ၁၃-ပါး ဆောင်နေလို့ မင်းကြီး ဖိတ်ကြားတာကို လက်မခံဘူး။ ထေရဂါထာအဖွင့်မှာ အဆို အနည်းငယ် ကွဲပြားတယ်။
အရိယာဇာတ်
အရှင်မြတ်ကို မြင်ရင် လူတွေက ထွက်ပြေးကြလို့ ဆွမ်းခံလို့ မရ။ တရားမှတ်တိုင်းလည်း ငိုသံအော်သံ ပြေးလွှားသံတွေ ထင်လာနေလို့ သမာဓိမဖြစ်နိုင်။ တစ်နေ့ အရှင်မြတ် ဆွမ်းခံ ကြွနေစဉ် ကလေး မမွေးဖွားနိုင်တဲ့ အမျိုးသမီး တစ်ဦးကို တွေ့ပြီး သနားမိကြောင်း မြတ်ဗုဒ္ဓကို လျှောက်တဲ့အခါ မြတ်ဗုဒ္ဓက သစ္စာပြုပြီး ချမ်းသာအောင် လုပ်ပေးဖို့ အောက်ပါ အတိုင်း မိန့်တော်မူတယ်..
ယတောဟံ ဘဂိနိ ... ဇာတော နာဘိဇာနာမိ သဉ္စစ္စ ပါဏံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေတာ။ တေန သစန သောတ္ထိ တေ ဟောတု သောတ္ထိ ဂဗ္ဘဿ။
နှမ ... ငါသည် မွေးဖွားချိန်မှစ၍ သေစေလိုတဲ့စိတ်နဲ့ သူ့အသက်ကို မသတ်ဖူးပါ။ ဤအမှန်စကားကြောင့် သင်ရော သန္ဓေသားပါ ချမ်းသာပါစေ။
အရှင်မြတ်က မိမိမှာ သူ့အသက်ကို သတ်ခဲ့သူ ဖြစ်လို့ “သို့ဆိုမူ မမှန်စကား ဖြစ်ပါလိမ့်မည်’လို့ လျှောက်တော့ မြတ်ဗုဒ္ဓက “လူ့ဘဝဆိုတာ သတ်မှု ခိုးမှုတွေ ရှိနိုင်လို့ လူအဖြစ် မွေးဖွားတာကို မယူရ။ အရိယာဇာတ် ရဟန်းမြတ် အဖြစ်ဖြင့် မွေးဖွားတာကို ယူပါ။ အဲဒီလို ဆိုရတာကို သံသယရှိနေရင် “အရိယာယ ဇာတိယာ (အရိယာဇာတ် ရဟန်းမြတ် အဖြစ်ဖြင့်)”လို့ မိမိရဲ့ဘဝကို ပိုင်းပြီးဆိုပါ'လို့ မိန့်တယ်။ ရဟန်းအဖြစ်ကိုပင် အရိယာဖြစ်ကြောင်း ဇာတ်လို့ ဆိုလိုပါတယ်။
ရဟန်းစိတ်
အင်္ဂုလိမာလဟာ မြတ်ဗုဒ္ဓ သင်ပြတဲ့အတိုင်း ဆောင်ရွက်လို့ နောက်ပိုင်း ဆွမ်းလောင်းသူတွေ ရှိလာပြီး ဆွမ်းမခက်ခဲ၊ မိမိဘဝကို နှစ်ပိုင်း ခွဲခြားနိုင်လို့ သမာဓိလည်းရပြီး မကြာခင် ရဟန္တာ ဖြစ်သွားတယ်။ လူတစ်ထောင် သတ်လာသူက သားမမွေးနိုင်တဲ့မိန်းမကို မြင်ရုံနဲ့ သနားစိတ် ဖြစ်တာဟာ ရဟန်းပြုလို့ ဖြစ်ရတဲ့ ရဟန်းရဲ့ အစွမ်းပါပဲ (ပဗ္ဗဇ္ဇာဗလံ ဟိ ဧတံ)။ ရဟန်းကောင်းမှန်ရင် သနားကြင်နာတဲ့ နှလုံးသား ရှိမြဲ။
နားလည်ပါ
မဟာပရိတ်ကို ရွတ်ပြီး သစ္စာပြုချိန်မှာ အရှင်အင်္ဂုလိမာလ မဂ်ဖိုလ်ကို မရသေး။ သာမန်ပုထုဇဉ်ပဲ ရှိပါသေးတယ်။ ဒါကြောင့် မိမိရဲ့ ဘဝကို ပိုင်းပြီး အရှင်မြတ်လို သစ္စာပြုနိုင်ရင် မည်သူမဆို လက်တွေ့ အကျိုးရှိနိုင်ကြောင်းပါ။ သတ်ဖြတ် ဆိုးမိုက်နေသူ အဖို့တော့ ဒီကိစ္စ စဉ်းစားစရာ မလိုပါဘူး။
ဒီဇင်ဘာ ၆၊ ၂ဝ၁၈။
---မ နင်နှင့်နင့်က စီရင်ဖန် အမှန်ဖြစ်တော့သည်။
(ထွဋ်ခေါင်ဆရာတော်)
၇၁၃။ ဂျိန်းဝါဒကိုတည်ထောင်သူ
ဘုန်းကြီး ဘုရား၊ ဖေ့စ်ဘက်နဲ့ ရှယ်လာသော စာတစ်ခုတွင် ဘုန်းကြီး တစ်ပါးက 'နိဂဏ္ဌနာဋပုတ္တဟာ အသက် ၃၀-မှာ နိဂဏ္ဌဂိုဏ်းဝင်ဖြစ်၊ အဝတ်မဝတ်သောကြောင့် နိဂဏ္ဌဟုခေါ်တွင်၊ လိစ္ဆဝီမင်းသား နာရဲ့သား၊ ဈာန်ရသူ ဖြစ်တယ်'လို့ သီလက္ခန် အဋ္ဌကထာနဲ့ သီလက္ခန် ဋီကာသစ်ကို ကိုးကားပြီး ဆိုထားပါသည်။ ဖော်ပြပါကျမ်းများ၌ ထိုပုဂ္ဂိုလ် ဖော်ပြသလို မတွေ့မိပါ။ နိဂဏ္ဌနာဋပုတ္တအကြောင်း သိလိုပါသည် ဘုရား။
အရှင်ဇာဂရ (ရှောက်ပင်ရွာ)
---သူ့အမည်
ကိလေသာ အထုံးအဖွဲ့မရှိဟု ပြောဆိုသူ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၃၂)။ သံယောဇဉ် အနှောင်အဖွဲ့ မရှိဟု ပြောဆိုသူ (သီဋီသစ်၊၂၊၄၃)။ ဒါကတော့ သာမညဖလသုတ် အဋ္ဌကထာနဲ့ အဲဒီရဲ့ အဖွင့် မောင်းထောင်ဆရာတော် အရှင်ဉာဏာဘိဝံသ ရေးတဲ့ သီလက္ခန်ဋီကာသစ်မှာ ဘုန်းကြီး ရှာဖွေလို့ ရသမျှ စာသား ဖြစ်ပါတယ်။ “ကိုယ်ရှေ့ပိုင်းကိုသာ ဖုံးလွှမ်းသူ (နိဂဏ္ဌာတိ ပုရိမဘာဂပ္ပဋိစ္ဆနာ။ အံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၈၅)။ အဝတ်ဖြူဖြင့် နိဂဏ္ဌအသွင်ကို ဆောင်သူ (ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၃ဝဝ)'လို့လည်း ရှိတယ်။
မိဘ၊ မွေးရပ်
နိဂဏ္ဌဆိုတာ သူ့ရဲ့ ပရိဗိုဇ်နာမည်။ နာဋဆိုတာ သူ့ဖခင်ရဲ့နာမည်ဖြစ်လို့ သူ့ကို နာဋပုတ္တလို့ခေါ်တယ်(သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၄၈)။ သူ့အဖေ နာမည်ရင်းက သိဒ္ဓတ္ထ၊ ခတ္တိယမျိုး ဖြစ်ပြီး သူ့အမေ တြိသာလာလို့ ခေါ်တယ် (Barua, Pre-Buddhistic Indian Philosophy, p. 272)။ သူ့ကို ဝေသာလီမြို့စွန်မှာ ရှိတဲ့ ကုဏနဂရမြို့မှာ မွေးဖွားတယ်။ အသက် ၃ဝ-မှာ တောထွက်၊ ၁၂-နှစ်ကြာကျင့်၊ အသက် ၄၂-မှာ ကေဝလီ (ပြီးပြည့်စုံသူ)ဖြစ်တယ်။ အသက် ၇၂-နှစ်မှာ ပါဝါမြို့မှာ ကွယ်လွန်တယ်။ အတွင်းမှာ ကိလေသာ မရှိလို့ အပြင်မှာ အဝတ်မဝတ်လို့ နိဂဏ္ဌလို့ ခေါ်တယ် (Bimala C. Law, Mahavira: His Life and Teachings, p.53)။
ဒီပုဂ္ဂိုလ်က ယခုခေတ်ထိ အိန္ဒိယမှာ ခေတ်စားဆဲ ဖြစ်တဲ့ ဂျိန်းဝါဒကို တည်ထောင်သူ မဟာဝီရပါပဲ။
ကွယ်လွန်နှစ်
ဂျိန်းမှတ်တမ်းအရ မဟာဝီရကို ဘီစီ ၅၇ဝ-၄၉၈ လို့ဆိုတယ်။ သီဟိုဠ်သမိုင်းမှာ မြတ်ဗုဒ္ဓကို ဘီစီ ၆၂၃-၅၄၃ လို့ ဆိုတယ်။ (၁) မဟာဝီရဟာ မြတ်ဗုဒ္ဓထက် ၅-နှစ်မှ ၁၅-နှစ်အထိ အသက်ကြီးနိုင်ပြီး (၂) မဟာဝီရက မြတ်ဗုဒ္ဓထက်စောစွာ ကွယ်လွန်တယ်ဆိုတဲ့ နှစ်ချက်ကို မငြင်းနိုင်။ အသောကမင်းရဲ့ဖခင် ဗိန္ဒုသာရမင်း နန်းတက်နှစ်ကို အိန္ဒိယသမိုင်းအဆိုနဲ့ ဖော်ပြပါ ဂျိန်းမှတ်တမ်းတွေအရ မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ မွေးဖွားနှစ်ကို ပညာရှင်တို့ ဝေဖန်လေ့ရှိကြတယ် (/bid, p. 52)။
မဟာဝံသကို အင်္ဂလိပ် ဘာသာပြန်သူ ပညာရှင် ဝီလျံ ဂိုင်ဂါက စူဠဝံသကျမ်းကရတဲ့ သဲလွန်စနဲ့ နှစ်ပေါင်း ၆၀-နုတ်လိုက်ပြီး မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ နှစ်ကို ဘီစီ ၅၆၃-၄၈၃ လို့ယူဆခဲ့တယ်။
မစင်ကြယ်
အားလုံးကိုသိသူ ဗုဒ္ဓလို့ သူက ဝန်ခံတယ် (အံ၊၁၊၂၁၁)။ ဈာန် တန်ခိုးရှိကြောင်း ဝန်ခံပေမယ့် ရာဇဂြိုဟ်သူဌေးရဲ့ စန္ဒကူးသပိတ်ကို တန်ခိုးနှင့် မယူပြနိုင်ခဲ့ဘူး (ဓမ္မပဒ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၁၁)။ သူ့ဝါဒမှာ ဗုဒ္ဓအဆုံးအမနဲ့ တူညီတာတွေ ပါပေမယ့် မစင်ကြယ်လို့ အယူမှားလို့ပဲ ဆိုရတယ် (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၅၁)။ နိဂဏ္ဌဟာ သူ့တပည့်တွေ သေပြီးနောက် ဘယ်ကို ရောက်တယ်ဆိုတာကို မဆိုင်းမတွ ဖြေကြားလေ့ရှိတယ်။ ဒါပေမယ့် သကုလုဒါယီ ပရိဗိုဇ်က မေးခွန်းတွေ မေးတဲ့အခါမှာတော့ မဖြေဘဲ ရှောင်နေတယ်။ နောက်ဆုံး စိတ်ဆိုးတယ် (မ၊၂၊၁၉၄)။
ကွယ်လွန်
မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ ခမည်းတော်ဘက်က ဦးလေး ဝပ္ပအမည်ရှိ သာကီဝင်မင်းဟာ ဗုဒ္ဓဝါဒီ မဖြစ်ခင်က နိဂဏ္ဌရဲ့တပည့် ဖြစ်ခဲ့ဖူးတယ် (အံ၊၁၊၅၁၇)။ သူအားထားရတဲ့ ဥပါလိ အမည်ရှိ သူကြွယ်က သူ့ဝါဒကို စွန့်ပြီး ဗုဒ္ဓသာဝက ဖြစ်သွားလို့ စိတ်ထိခိုက်ပြီး သွေးအန်တယ်။ ရာဇဂြိုဟ်အနီး ဗာလကရွာမှ ပါဝါမြို့ (ယခု ပါဝါပူရီ)ကို ရောက်လို့ မကြာခင် ကွယ်လွန်တယ်။
ယနေ့ ဒီမြို့မှာ မဟာဝီရရဲ့ ကိုယ်လုံးတီး မတ်ရပ် ရုပ်တုကြီး ရှိတယ်။ နာဋပုတ္တ ကွယ်လွန်လို့ မကြာခင် သူ့တပည့်တွေ အငြင်းပွားပြီး ကွဲပြဲကြတယ် (မ၊၁၊၄၉)။ နိဂဏ္ဌရဲ့ဝါဒကို မေးခွန်းအမှတ်-၉၉ (ပေါင်းချုပ် ၁၊ စာ-၃၅၉)မှာ ရှုပါ။
ဒီဇင်ဘာ ၈၊ (၂ဝ၁၈)။
---၇၁၄။ မဇ္ဈိမနိကာယ်သတိ
ဆရာတော် ဘုရား၊ စာတစ်အုပ်တွင် ...
ဘုရားရှင်ကလည်း ဗောဓိရာဇကုမာရမင်းသားကို “န ခေါ သုခေန သုခံ အဓိဂန္တဗ္ဗေ၊ ဒုက္ခေန ခေါ သုခံ အဓိဂန္တဗ္ဗ”ဟု ဆုံးမခဲ့ပါသည်။ ထိုဒေသနာ၏ ဆိုလိုရင်းမှာ တရားထိုင် ကျင့်နေစဉ် ဓာတ်လေးပါး ဖောက်ပြန်လာသောအခါ စိတ်ချမ်းသာမှု ဖြစ်အောင် ဣရိယာပုထ်ကို လွယ်လွယ်ကူကူဖြင့် စိတ်အလိုလိုက်၍ ပြုပြင်ပေးသော အကျင့်ဖြင့် တရားကျင့်နေပါလျှင် အမြင့်ဆုံး နိဗ္ဗာန်ချမ်းသာကို မရရှိနိုင်။ ဆင်းရဲ ပင်ပန်းသည့်ကြားမှ သည်းခံ၍ စိတ်အလိုကို စွန့်လွှတ်ခြင်း အကျင့်ဖြင့်သာ နိဗ္ဗာန်ကို ရရှိနိုင်မည်ဟု ဆိုလိုပါသည်”
ဟု ရေးထားပါသည်။ တပည့်တော် နားလည်သလောက် ထိုရေးသားချက်မှာ မြတ်စွာဘုရား၏ အာဘော်နှင့် လွဲနေသည်ဟု ထင်ပါသည် ဘုရား။
ဦးဇနိန္ဒ (ဇေယျာမြေ)
---ခြုံလေ့လာ
မဇ္ဈိမနိကာယ်လာ သုတ္တန်အချို့ရဲ့ စာသားကို ကိုးကားရင် သတိထားရတယ်။ သုတ္တန်တစ်ခုလုံးကို ခြုံငုံလေ့လာပြီးမှ မိမိကိုးကားလိုတဲ့ စာတစ်ကြောင်းကို ထုတ်ယူ ကိုးကား သင့်တယ်။ သို့မဟုတ်ရင် မှားသွားတတ်တယ်။ ဘုန်းကြီးလည်း မှားဖူးပါတယ်။ ဒါကြောင့် ဒီသုတ္တန်ရဲ့ အာဘော်ကို အရင် စစ်ကြည့်မယ်။ ဒီပါဠိတော် (မ၊၂၊၂၇၇)က ၂၃-မျက်နှာတောင်ရှိတာ ဆိုတော့ မေးခွန်းနဲ့ ပတ်သက်တာလောက်ကိုပဲ အလေးပေး ဖော်ပြီး စဉ်းစားကြတာပေါ့။
မနင်းဘူး
ဗောဓိမင်းသားရဲ့ အိမ်သစ်တက်ပွဲကို ကြွလာစဉ် မြတ်ဗုဒ္ဓဟာ မင်းသားရဲ့ လှေကားမှာ ခင်းထားတဲ့ ပိတ်ဖြူကို မနင်းလိုတဲ့အတွက် အရှင်အာနန္ဒာက ဗောဓိမင်းသားကို အဲဒီ အဝတ်ဖြူကို ပြန်ရုပ်သိမ်းခိုင်းတယ်။ မြတ်ဗုဒ္ဓ ဆွမ်းစားပြီးတဲ့အခါ မင်းသားက “ချမ်းသာသော အကျင့်ဖြင့် ချမ်းသာကို မရနိုင်။ ဆင်းရဲသော အကျင့်ဖြင့်သာလျှင် ချမ်းသာကို ရနိုင်၏ (န ခေါ သုခေန သုခံ အဓိဂန္တဗ္ဗိ၊ ဒုက္ခေန ခေါ သုခံ အဓိဂန္တဗ္ဗိ)”ဟု တပည့်တော် စဉ်းစားမိပါသည် ဘုရား'လို့ လျှောက်တယ်။
ဘာကြောင့်
ဗောဓိမင်းသားက ‘မိမိမှာ သားလေး မွေးမယ်ဆိုရင် မြတ်စွာဘုရား ဒီအဝတ်ဖြူကို နင်းပါစေ'လို့ စိတ်ထဲ အဓိဋ္ဌာန်ထားတာကိုး။ မြတ်ဗုဒ္ဓအနေနဲ့ သိတော်မူပေမယ့် နောင်လာနောင်သား ရဟန်းတွေလည်း ဒီလိုလုပ်ဖို့ ဖြစ်လာနိုင်တယ်။ ဒီလို လုပ်တဲ့အခါ သမာဓိအားနည်းလို့ ပြောကြားချက် မမှန်ရင် ရဟန်းတွေ ဆင်းရဲမယ်လို့ မြင်တော်မူလို့ မြတ်ဗုဒ္ဓ မနင်းတာ။ အဲဒီလို ရည်ရွယ်ပြီး ခင်းထားတဲ့ ပိတ်ဖြူ စသည်ကို ရဟန်းတို့ မနင်းကောင်း။ ဒါပေမယ့် မင်္ဂလာ အထိမ်းအမှတ်အတွက် ခင်းထားတဲ့ ကောဇောလို အခင်းမျိုးတွေကိုတော့ နင်းကောင်းတယ် (ဝိ၊၄၊၂၆၈။ ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၅၂)။
သူယူဆပုံ
ဒါပေမယ့် ဗောဓိမင်းသားက ‘ဒီအဝတ်ဖြူကို နင်းရင် ကာမချမ်းသာကို တွယ်တာမှု ဖြစ်တယ်လို့ မြတ်ဗုဒ္ဓ ယူဆတော်မူလို့ မနင်းတာလို့ ထင်ပြီး မိမိလည်း မြတ်ဗုဒ္ဓနဲ့ ယူဆပုံ တူပါသည်ဆိုတဲ့ အဓိပ္ပာယ်နဲ့ မေးခွန်းပါ ပါဠိစာသားကို လျှောက်တာ (မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၂၃)။ အမှန်က နှေင်းခေတ် ရဟန်းတွေ ဆင်းရဲအောင်လို့ မြတ်ဗုဒ္ဓက ကြိုပြီး ရှောင်တော်မူခြင်းသာ။
ဆက်လေ့လာ
ဒီသုတ္တန်ကို ဆက်လေ့လာရင် .. ငါဘုရားလည်း ဗုဒ္ဓ မဖြစ်မီ “ချမ်းသာသောအကျင့်ဖြင့် ချမ်းသာကို မရနိုင်ဘူး'လို့ တွေးပြီး အာဠာရ၊ ဥဒကတို့ဆီက ထွက်ခွာပြီး ဥရုဝေလာကိုလာ။ လူသာမန်တို့ မကျင့်နိုင်တဲ့ ‘ဒုက္ကရစရိယ’ကို ၆-နှစ်ကျင့်။ အစာအာဟာရကိုဖြတ်ပြီး ကျင့်ရာမှာ ကျောကုန်းရိုးတွေဟာ ပုတီးကုံး (ဝဋနာဝလီ)လို မြင့်ချီနိမ့်ချီ ဖြစ်ကုန်တယ်။ ဒါပေမယ့် ကိလေသာ မကုန်၊ အသိဉာဏ်ထူးကို မရ။
မလျော့မတင်း
ဒါနဲ့ ‘ခုရော နောင်ပါ ငါ့လောက် ဒုက္ခဝေဒနာကို သည်းခံပြီး ကျင့်နိုင်သူ မရှိ။ ဒီလို ကျင့်ပေမယ့် ကိလေသာ အမြစ်မပြတ်ဘူး'လို့ ဆင်ခြင်ပြီး ခမည်းတော် လယ်ထွန်မင်္ဂလာ ပြုစဉ်က ရဖူးတဲ့ ပဌမဈာန်ကိုပင် ဗောဓိဉာဏ်ရဲ့ လမ်းကြောင်းအဖြစ် ရွေးချယ်၊ ဒီဈာန်ကိုရဖို့ ကိုယ်ခန္ဓာ ခွန်အားဗလ ရှိရမယ်လို့ ဆုံးဖြတ်ပြီး အာဟာရကို ပြန်မှီဝဲ၊ ဆက်လက် အားထုတ်လို့ ဗောဓိဉာဏ်ကို ရသွားကြောင်း ဗောဓိမင်းသားကို ဟောတာပါ။ ကောက်ချက်က .. မဂ်ဉာဏ် ဖိုလ်ဉာဏ်နဲ့ နိဗ္ဗာန်ကို ရဖို့ ခန္ဓာကိုယ်ကို ညှဉ်းပန်းနှိပ်စက်စရာ မလိုဘူးလို့ပါပဲ။
အဖြေ
မေးခွန်းပါ ကျမ်းဂန် စာသားဟာ ဘုရားရှင်က ဗောဓိမင်းသားကို ဆုံးမတဲ့စကား မဟုတ်ဘဲ ထိုမင်းသားက ဘုရားရှင်ကို လျှောက်ခြင်း၊ ထိုလျှောက်ခြင်းကို အခြေခံ၍ မြတ်ဗုဒ္ဓက အလယ်လမ်းကို ညွန်ပြခြင်းသာ ဖြစ်တဲ့အတွက် ကိုးကားပါ စာသားရဲ့ ဆိုလိုရင်းကလည်း အဆိုပါ စာရေးသူ ယူဆသလို မဟုတ်ကြောင်းပါ။
ဒီဇင်ဘာ ၉၊ ၂ဝ၁၈။
---၇၁၅။ ဝါဆိုသံဃာရှိမှ ကထိန်ခင်းနိုင်
ဆရာတော် ဘုရား၊ ဝါဆိုသံဃာ မရှိသော ကျောင်းတိုက်မှာ ကထိန်ခင်းလို့ ရပါသလားဘုရား။ အကြောင်း တစ်ခုကြောင့် ဝါမဆိုဖြစ်တာပါ ဘုရား။ သိမ်လည်းရှိပါသည် ဘုရား။
အလိမ္မာပျိုးခင်း
---စာအဆို
“အခြားကျောင်းမှာ ဝါဆိုသော ရဟန်းများလည်း ဤကျောင်း၌ ကထိန်ခင်းခွင့်မရှိဟု မဟာပစ္စရိအဋ္ဌကထာ၌ ဆို၏ (အညသ္မိံ ဝိဟာရေ ဝုတ္ထဝဿာပိ န လဘန္တိတိ မဟာပစ္စရိယံ ဝုတ္တံ။ ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၈၈)’။ ‘သိမ်မတူတဲ့ အခြားကျောင်းမှာ ဝါဆိုပြီး ဤကျောင်းမှာ ကထိန်မခင်းရဘူးလို့ ဆိုလိုတယ် (နာနာ သီမာယ အညသ္မိံ ဝိဟာရေ ဝုတ္ထဝဿာ ဣဒ္ဓံ ဝိဟာရေ ကထိနတ္ထာရံ န လဘန္တိတိ အတ္ထော။ သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၃၃၅)'။
သာရတ္ထဋီကာ အဆိုကို ကိုးကားပြီး ထိန်တောဆရာတော်က “အထူးထူးသော ဥပစာရသိမ်ဖြင့် ပိုင်းခြားအပ်သော တစ်ပါးသော ကျောင်းတိုက်၌ ဝါကျွတ်သော ရဟန်းသည် ဤကျောင်းတိုက်၌ “ကထိန်အာနိသင်”ကို မရဟုမှတ် (ဝိနယပုစ္ဆာဝိသဇ္ဇနာကျမ်း၊ စာ-၆၃၄)'လို့ ဆုံးဖြတ်ပါတယ်။ “ကထိနတ္ထာရံ န လဘန္တိ = ကထိန်ခင်းခွင့်ကို မရကြ'ဆိုတဲ့ ဋီကာအရပဲ ကထိန်ခင်းခွင့် မရတာလို့ သေချာအောင် မှတ်ဖို့ပါ။
မခင်းနိုင်
ဒါပေမယ့် .. ဒီဆရာတော်ကြီးက ဒီဋီကာစကားကို ကိုးကားတာဟာ မဟာပစ္စရိ အဆုံးအဖြတ်ကို လိုက်နာတယ်ဆိုတဲ့ အဓိပ္ပာယ်ပါပဲ။ ဒါကြောင့် ဖော်ပြပါ အဋ္ဌကထာနဲ့ ဋီကာကျမ်းတို့ရဲ့ အဆိုကို “သံဃာတစ်ပါးဟာ မန္တလေးက ကျောင်းမှာ ဝါဆိုပြီး ရန်ကုန်ကျောင်းက ဉတ်သင်္ကန်းကို အလှူမခံကောင်းဘူး'လို့ ဘုန်းကြီးက အဓိပ္ပာယ် ယူထားပါတယ်။
အဖြေ
ဒါကြောင့် “ဝါဆိုသံဃာမရှိသော ကျောင်းမှာ ကထိန်ခင်းလို့ ရပါသလား”ဆိုရင် ဖော်ပြပါ နားလည်မှုအရ သီတင်းကျွတ်ပြီးမှ ဒီကျောင်းကို ရောက်လာတဲ့ သံဃာတစ်ပါးဟာ အဲဒီကျောင်းမှာ ကထိန် ဉတ်သင်္ကန်းကို လက်မခံနိုင်တဲ့ အတွက် ဝါဆို သံဃာမရှိတဲ့ ကျောင်းမှာ ကထိန်ခင်းဖို့ မဖြစ်နိုင်ဘူးလို့ ဖြေပါတယ်။
ဒီဇင်ဘာ ၉၊ ၂ဝ၁၈။
---၇၁၆။ အရှင်ယသရဲ့ မယ်တော်သုဇာတာ
ဘုန်းကြီး ဘုရား၊ အွန်းလိုင်း ပို့စ်တစ်ခုတွင် ဆရာတော် တစ်ပါးက အဦးဆုံး သရဏဂုံတည်ရာမှာ ဧတဒဂ်ရတဲ့ အရှင်ယသရဲ့ မယ်တော် သုဇာတာသည် မြတ်စွာဘုရားအား ဃနာနို့ဆွမ်းကပ်လှူသူ ဥရုဝေလာအရပ်ရှိ သေနာရွာသူ သုဇာတာ မဟုတ်ကြောင်း ဆရာတော်တစ်ပါးရဲ့ အဆိုကို ကိုးကားပြီး ရေးထားပါသည်။ အကြောင်းပြချက်မှာ..
၂။ အင်္ဂုတ္တိုရ် ဧတဒဂ်ပါဠိမှာ ‘သေနိယမီတာ (သေနာရွာသူ သူဌေးသမီး)'လို့ပါပြီး ဝိနည်းမဟာဝါပါဠိတော်မှာ “ယသဿ မာတာ (ယသရဲ့ မိခင်)’လို့ သာမန်သာ ဆိုထားလို့။
၃။ ယခင်က ညောင်ပင်စောင့်နတ်ကို ကိုးကွယ်ပေမယ့် ဘုရားဖြစ်မယ့်နေ့မှာ ဘုရားကို ဆည်းကပ်တာ ဖြစ်လို့ ပထမဆုံး သရဏဂုံတည်သူလို့ ကာရဏူပစာအားဖြင့် ဆိုနိုင်။
၄။ သုဇာတာလှူတဲ့ အဦးဆုံး ဃနာနို့ဆွမ်းနဲ့ စုန္ဒလှူတဲ့ နောက်ဆုံး ဝက်ပျိုသားဆွမ်း အကျိုးတူကြောင်း မဟာပရိနိဗ္ဗာနသုတ်မှာ ဘုရားဟောတဲ့အတွက် ယခင်က ညောင်ပင်စောင့်နတ်ကို ကိုးကွယ်တဲ့ သုဇာတာကို ဘုရားဖြစ်မယ့်နေ့ ဘုရားကို ဆည်းကပ်တာ၊ ဃနာနို့ဆွမ်း ကပ်လှူတာတွေကြောင့် ပထမဆုံး သရဏဂုံတည်သူလို့ ဆိုနိုင်တယ်။
၅။ ဝိနည်းမဟာဝါ ပါဠိမှာ ‘တာ စ လောကေ အဟေသုံ ပဌမံ တေဝါစိကာ'လို့ သုဇာတာနဲ့ ၎င်းရဲ့ ချွေးမတို့ကို တေဝါစိက သရဏဂုံ (ဗုဒ္ဓ၊ ဓမ္မ, သံဃသုံးပါး)တည်သူအဖြစ် ဆိုတယ်။ ထိုဆရာတော် ရှင်းပြပုံ ယုတ္တိရှိသည်ဟု ထင်မိပါသည်။ ဘုန်းကြီးရဲ့ အယူအဆကို သိလိုပါသည် ဘုရား။
Dr. ရွှေသောင်းဝင်း
---၁။
“နေရာဝေးလို့ သုဇာတာနှစ်ဦး မတူပါ'ဆိုတဲ့ အကြောင်းပြချက် အားနည်းပါတယ်။ သာဝတ္ထိမြို့သား အနာထပိဏ်နဲ့ သာဝတ္ထိမြို့သူ (အနာထပိဏ်ရဲ့နှမ)၊ ရာဇဂြိုဟ်ဘုရင် ဗိမ္ဗိသာရနဲ့ ကောသလတိုင်းသူ (သာဝတ္ထိမြို့သူ ဖြစ်ဖွယ်ရှိ) မိဖုရားကြီး ဝေဒေဟီ၊ အရှင်မဟိန္ဒရဲ့မိခင် ဝေဋိသာမြို့သူနဲ့ ပါဋလိပုတ်မြို့သား ဘုရင် အသောကတို့ဟာ နီးမှ မနီးကြဘဲ။
လှေခေတ် လှည်းခေတ် ဆိုပေမယ့် မြို့ပြယဉ်ကျေးမှု စတင်ထွန်းကားခဲ့တဲ့ အိန္ဒိယရဲ့ အိန္ဒုမြစ်ဝှမ်းဒေသမှာ ကုန်သွယ်မှု လမ်းကြောင်းတွေ ရှည်လျားပြီး ရှေးကျတယ်။
၂။
ဝိနည်းမဟာဝါမှာ ဗာရာဏသီ ယသသူဌေးသားနဲ့ သေနာရွာသူ သုဇာတာတို့ ပတ်သက်ပုံကို အရိပ်အမြွက်မျှ မတွေ့ရ။ ယင်းအဋ္ဌကထာမှာလည်း တစ်စွန်းတစ်စတောင် မဖွင့်။
ဒါပေမယ့် .. အဲဒီ ဧတဒဂ်ပါဠိရဲ့ အဖွင့်ကို ရေးသားသူ အိန္ဒိယတောင်ပိုင်းသား ဖြစ်ဖွယ်ရှိတဲ့ အရှင်မဟာဗုဒ္ဓဃောသ ဟာ (ဗုဒ္ဓဂယာနားမှာ မွေးဖွားတာလို့တောင် ဆိုတယ်) အဲဒီ ‘သေနိယမီတာ’ပုဒ်ကို မစဉ်းစားမိဘဲ မနေပါဘူး။ အင်္ဂုတ္တရနိကာယ်ဆောင် မထေရ်တို့ရဲ့ အလိုပဲဆိုစေ၊ ဒီမထေရ်မြတ်တွေလည်း ‘သေနိယမီတာ’ကို စဉ်းစားမိကြမှာပါ။ ဒါကြောင့် ဒီအကြောင်းပြချက်ကိုလည်း မနှစ်သက်ဘူး။
၃။
ဒီအကြောင်းပြပုံလည်း မဟန်ပါဘူး။ တပုဿနဲ့ ဘလ္လိကတို့ကိုပဲ မြတ်ဗုဒ္ဓအား ဆွမ်းဦးလှူသူတွေလို့ အားလုံး လက်ခံထားကြတာပဲ။ ဒီလိုမဟုတ်ရင် သေနာရွာသူ သုဇာတာကိုပဲ ဆွမ်းဦးလှူသူလို့ ဆိုရမှာပေါ့။ သောတ္ထိယ သို့မဟုတ် သုဒ္ဓိယ (ငစင်)ကိုလည်း (ကာရဏူပစာ အားဖြင့်) မြတ်ဗုဒ္ဓကို ပထမဆုံး မြက်အခင်း(ပလ္လင်) လှူသူလို့ မှတ်တမ်း တင်သင့်တာ ပေါ့။ ညနေပိုင်းမှာ လှူတဲ့ သောတ္ထိယ (ငစင်)ကတောင် ဗုဒ္ဓဖြစ်မယ့် အချိန်နဲ့ ပိုနီးကပ်သေးတယ်။
၄။
မဟာပရိနိဗ္ဗာနသုတ်မှာ မြတ်ဗုဒ္ဓ ဒီလိုဟောတာက ..
(၁) သုဇာတာရဲ့ ဆွမ်းကို ဘုဉ်းပေးရလို့ ခန္ဓာကြွင်းကျန်တဲ့ ကိလေသာငြိမ်းမှုနဲ့ စုန္ဒရဲ့ဆွမ်းကြောင့် ခန္ဓာမကြွင်းကျန်တဲ့ ကိလေသာငြိမ်းမှု တူခြင်း၊
(၂) ဘုရားဖြစ်တဲ့ရက်နဲ့ ပရိနိဗ္ဗာန်စံတဲ့ရက် ဒီနှစ်ရက်မှာ ဝင်စားတဲ့ သမာပတ်ပေါင်း အရေအတွက် တူခြင်း၊
(၃) သုဇာတာဟာ နောင်အခါ ထိုနေ့က ညောင်ပင်အောက်မှာ ထိုင်နေသူသည် ရုက္ခစိုးနတ် မဟုတ်၊ ဘုရားလောင်းပဲ၊ ငါ့ဆွမ်းကို ဘုဉ်းပေးလို့ ဗောဓိဉာဏ်ကို ရပြီးနောက်လည်း ၄၉-ရက် အစာမစားဘဲ နေနိုင်ခဲ့တယ်လို့ သိရပြီး ဝမ်းမြောက်သလို စုန္ဒလည်း ငါဟာ ဗုဒ္ဓတစ်ဆူကို နောက်ဆုံးဆွမ်း လှူဒါန်းရတယ်၊ ငါ့ဆွမ်းကို ဘုဉ်းပေးပြီးမှ မြတ်ဗုဒ္ဓ ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူတာလို့ တွေးပြီး အလွန် ဝမ်းသာမှု တူခြင်း ..
အဲဒီလို နှလုံးသွင်းပုံ ၃-ချက် တူညီလို့ အကျိုးကြီးမြတ်တာ ဖြစ်ပါတယ် (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၆၃)။
စိတ်ပါမှ
ညောင်ပင်စောင့်နတ်ကို ကိုးကွယ်တ်တဲ့ သုဇာတာဟာ ဘုရားဖြစ်မယ့်နေ့ ညောင်ပင်အောက်မှာ ထိုင်နေတဲ့ ဗုဒ္ဓလောင်းလျာကို ဗုဒ္ဓတစ်ဆူ အနေနဲ့ လှူဒါန်းခဲ့တာ မဟုတ်။ ညောင်ပင်စောင့်နတ်အနေနဲ့ ဆည်းကပ် လှူဒါန်းခဲ့တာ။ အစိတ္တက (စိတ်မရှိသော၊ မသိသော) သရဏဂုံ မည်သည် မရှိ (မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၂၆)လို့ ဖွင့်ဆိုတဲ့ အတွက် သရဏဂုံတည်တယ်လို့ မဆိုနိုင်။
သုဇာတာကိစ္စမှာက အဦးဆုံး သရဏဂုံတည်သူ ဆိုလိုတဲ့အတွက် အမိဝမ်းမှာ ရှိစဉ်ကပင် သရဏဂုံတည်ခဲ့ကြောင်း မိဘတွေ ပြောပြလို့သိရတဲ့ ဝမ်းတွင်းပါသရဏဂုံ တည်ပုံမျိုးနဲ့တော့ ထပ်တူ မယူသင့်ဘူးလို့ ဘုန်းကြီး ယူဆတယ်။
၅။
ဒီဖော်ပြချက်ကို ဘုန်းကြီး စိတ်ဝင်စားတယ် .. ‘ထိုမိန်းမတို့လည်း လောက၌ ပထမဦးဆုံး တေဝါစိက သရဏဂုံ တည်သော ဥပါသိကာမတို့ ဖြစ်ကုန်၏ (ဝိ၊၃၊၂၅)’လို့ ဆိုတဲ့ အတွက် သုဇာတာရော ချွေးမပါ နှစ်ဦးလုံး တစ်ပြိုင်နက် သရဏဂုံ တည်သွားသလို ထင်ရတယ်။ အမှန်တော့ နှစ်ဦး မကပါဘူး။ အခြွေအရံ အမျိုးသမီးတွေလည်း ပါနိုင်တာပဲ။
ဒါပေမယ့် အဋ္ဌကထာဆရာ အရှင်မဟာဗုဒ္ဓဃောသ ဟာ အင်္ဂုတ္တိုရ်အဖွင့်မှာ အရှင်ယသရဲ့မိခင် သုဇာတာကို ဥရုဝေလာအရပ်က သေနာရွာသူဖြစ်ကြောင်း ရေးနေစဉ် မဟာဝဂ္ဂပါဠိကိုလည်း ညွန်းဆိုတဲ့ အတွက် ဝိနည်းမဟာဝဂ္ဂပါဠိကို သုံးသပ်ခဲ့တာ သေချာတယ်။ ဒီတော့ အဲဒီ မိန်းမအုပ်စုထဲမှာ သုဇာတာဟာ အဦးဆုံး သရဏဂုံ ဧတဒဂ်ဘွဲ့ အတွက် ဆုတောင်းအထူး ရှိဖူးသူဖြစ်လို့ ချွေးမအပါအဝင် ထိုမိန်းမအုပ်စုထက် သာလွန်သူ တစ်နည်း စောပြီး နားလည်၊ စောပြီး သရဏဂုံတည်သူလို့ ဆိုခွင့်ရှိတာပဲ။
ဖတ်တတ်ရုံ
ဘုန်းကြီးတို့က ပါဠိကို ဖတ်တတ်ရုံအဆင့်ပဲ ရှိတာဖြစ်လို့ အဋ္ဌကထာကျမ်းတွေရဲ့အဆိုကို တော်ရုံနဲ့ 'နိုး'လို့ မလုပ်ရဲဘူး။ အဖြစ်နိုင်ဆုံး ညှိယူ သို့မဟုတ် ယုတ္တိရှိအောင် စဉ်းစားတဲ့နည်းကို ပိုနှစ်သက်တယ်။ အရှင်ယသရဲ့မိခင် သုဇာတာနဲ့ သေနာရွာသူ သုဇာတာ တူမတူကိစ္စမှာ ညှိယူလို့ရတဲ့အတွက် တူတယ်ဆိုတာကို ဘုန်းကြီး ထောက်ခံပါတယ်။
(စကားမစပ် ... အရှင်အာနန္ဒာ ဖွားဖက်တော် ဟုတ်မဟုတ် ကိစ္စမှာတော့ ပိုပြီး ယုတ္တိရှိတာ၊ အဋ္ဌကထာ ကျမ်းတွေမှာ အဆို အမိန့်ကွဲနေတာ၊ တိဗက်မှတ်တမ်းလို ရှေးကျတဲ့ ကျမ်းအဆိုတွေကြောင့် မဟုတ်နိုင်တဲ့ဘက်ကို ယိမ်းခဲ့ကြောင်း ဝန်ခံပါတယ်။)
ဖြစ်နိုင်ခြေ
ဒီလိုစဉ်းစားမယ် .. (သေနာရွာနဲ့နီးတဲ့) ဗောဓိပင်နဲ့ ဣသိပတနဟာ ၁၈-ယူဇနာ ဝေးတယ် (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၉၄)။ ဒါပေမယ့် သုဇာတာဟာ ဗာရာဏီမြို့သား သူဌေးသားနဲ့ အိမ်ထောင်ကျပြီး သားမောင် ယသကို ဖွားမြင်ပြီးနောက် အိမ်ထောင် မကျခင်က တောင်းထားဖူးတဲ့ဆု ပြည့်လို့ ပေးထားတဲ့ ကတိအတိုင်း မိမိရဲ့မွေးရပ်မြေ သေနာရွာကို နှစ်စဉ်လာပြီး ညောင်ပင်ကို ပူဇော်ပသလေ့ ရှိရာကနေ ထို့နေ့က ဗုဒ္ဓလောင်းလျာ ရဟန်းနဲ့ တွေ့တာလို့ ယူရင် ရနိုင်ကောင်းပါတယ်။
သုဇာတာဟာ တစ်သိန်းတန် ရွှေခွက်ကြီးကိုတောင် စွန့်နိုင်လို့ အတော် ချမ်းသာတဲ့ တောသူဌေးသမီး ဖြစ်နိုင်တယ်။
ဒါကြောင့်လည်း ဗာရာဏသီ သူဌေးသားနဲ့ အကြောင်းပါပြီး မွေးဖွားလာတဲ့ သားမောင်ယသကို ပြာသာဒ် သုံးဆောင် (ဝိ၊၃၊၂၁)နဲ့ ထားနိုင်တာပေါ့။
ဆရာတို့ဆို
သီလက္ခန်ဋီကာကျမ်းပြု မောင်းထောင် အရှင်ဉာဏာဘိဝံသလည်း ဒီလိုပဲ ယူဆခဲ့ပုံပဲ။ “သုဇာတာယာတိ ဧဝံ နာမိကာယ ပဌမံ သရဏဂမနိကာယ ယသက္သေရမာတုယာ (သီဋီသစ်၊၂၊၆၂)တဲ့။ သီဟိုဠ်ပညာရှင် မာလာလာဆေကေရလည်း ကိစ္စကို အထူးမသုံးသပ်ခဲ့ဘူး။
ဒီဇင်ဘာ ၁၂၊ ၂၀၁၈။
---မှတ်ချက်များ
အဲဒီ သုဇာတာ နှစ်ယောက်က တစ်ယောက်တည်း မဖြစ်ဖို့ များပါတယ်။ နို့ဃနာလှူတဲ့ သုဇာတာက သားမရှိသေးလို့ သားဆုပန်တာ။ သူသားဆုပန်ချိန်နဲ့ ဗုဒ္ဓက ယသကို တရားဟောချိန်၊ ယသအိမ် ဆွမ်းစားကြွပီး ယသမိသားစု (မယ်တော် သုဇာတာ အပါအဝင်)ကို တရားဟောချိန် အလွန်ဆုံး သုံးလပဲခြားမယ်။ ဆုတောင်းပြည့်လို့ သားလေး ရမယ်ဆိုရင် သုံးလလွယ် ကိုယ်ဝန်ပဲ ရှိအုံးမှာ။ ယသက အရွယ်ရောက်နေပြီ။ သားမရှိလို့ သားဆုပန်တာဆိုတော့ ယသရှိနေတဲ့ သုဇာတာ မဖြစ်လောက်ပါ။ အရှင်ဝိစိတ္တသာရ
အဲဒီနေ့ (ဘုရားလောင်းနဲ့ တွေ့တဲ့နေ့)က သားဆုပန်တာ ဟုတ်ဘူး။ သားဆုပန်တာ ပြည့်ခဲ့လို့ သားယသတောင် အိမ်ထောင်ကျနေတာ ကြာပေါ့။ ကတိအတိုင်း နှစ်စဉ် ညောင်စောင့်နတ်ကို လာရောက် ပူဇော်တာပါ။ ဒီအကြောင်းကို မဟာဗုဒ္ဓဝင်(အတွဲ ၂၊ စာ-၂၇၂)မှာ မင်းကွန်း တိပိဋကဓရ ဆရာတော်ကြီး ရှင်းပြထားတယ်။ အတိုချုပ်က ..
သုဇာတာဟာ သေနာနိဂုံးသူ ဖြစ်တယ်။ အဲဒီ (သေနာနိဂုံး)မှာ လင်ဆုသားဆု ပန်တယ်။ သူ့ဆုတောင်း ပြည့်ရင် နို့ဃနာဖြင့် ပူဇော်ပါမယ်လို့ ကတိပြုခဲ့တယ်။ ဗာရာဏသီ က အမျိုးတူ သူဌေးသားနဲ့ ရလို့ ယသကို မွေးခဲ့တယ်။ ဒါက ဘုရားမဖြစ်မီ နှစ်နှစ်ဆယ် ခန့်လောက် ကတည်းက။ ဆုတောင်းပြည့်လို့ နှစ်စဉ် ဇာတိရွာကို ပြန်ပြီး ညောင်စောင့်နတ် ပူဇော်ပွဲ လုပ်တယ်။ ၁၀၃-ခုနှစ် ကျတော့ ဘုရားရှင်ကို အဲဒီ ညောင်ပင်အောက်မှာ တွေ့လို့ ညောင်စောင့်နတ် ကိုယ်ထင်ပြ အလှူခံတယ်ထင်ပြီး လှူခဲ့တယ်။ ပြီးတော့ ဗာရဏသီ ပြန်မှာပေါ့။ ဘုရားရှင်လည်း ဗာရဏသီရောက်၊ သူ့သား ယသ ဘုရားဆီရောက်၊ ရဟန်းပြု၊ သားရှာရင်း ဘုရားနဲ့ တွေ့၊ သရဏဂုံတည်၊ သူ့အရင် ... ဘယ်အမျိုးသမီးမှ ဘုရားနဲ့ မတွေရသေးလို့ သူက ပထမဆုံး သရဏဂုံတည်သူ ဖြစ်တာ။ ဓမ္မဘေရီဆရာတော်
မင်းကွန်း တိပိဋကဆရာတော်ကြီး ရေးသားတဲ့ မဟာဗုဒ္ဓဝင်အဆိုနဲ့ ဓမ္မဘေရီဆရာတော်တို့ရဲ့ ယူဆပုံက ကျမ်းဂန်နဲ့ရော ယုတ္တိအရပါ လက်ခံနိုင်တယ်လို့ ယူဆပါ ဘုရား။
အရှင်ဇနိတာလင်္ကာရ (မြစ်သား)
ပါဠိကို ဖတ်တတ်ရုံနဲ့ အဋ္ဌကထာ ဋီကာကျမ်းတွေရဲ့ အဆိုကို
---၇၁၇။ ဆွမ်းဟင်းချက်စဉ်
ဆရာတော် ဘုရား၊ မိတ်ဆွေတစ်ဦးရဲ့ ဖခင်နှစ်လည် ဆွမ်းကပ်ကိုသွားစဉ် ဗိမ္ဗိသာရရဲ့ ဆွေးမျိုးတွေ သံဃာကို ကပ်လှူမယ့်ဆွမ်းကို ဦးဦးဖျားဖျား နှိုက်စားလို့ မကျွတ်လွတ်သူ ဖြစ်ရကြောင်း သိရပါသည်။ ဒါဖြင့်ရင် ဆွမ်းဟင်းချက်နေတုန်း အပေါ့အငန် မြည်းရင် အပြစ်ဖြစ်ပါသလား ဘုရား။
စန်းစန်းအေး (ဖလော်ရီဒါ)
---ဖြစ်ရပ်
ဗိမ္ဗိသာရရဲ့ ဆွေမျိုး ဖြစ်ရပ်က .. ဗိမ္ဗိသာရ ဖြစ်လာမယ့် မင်းသားနဲ့ ဘုရင့်သားတော်သုံးဦး ဖုဿဘုရားအမှူးရှိတဲ့ သံဃာကို ဆွမ်းကပ်တဲ့အခါ ချက်ပြုတ် စီမံကြတဲ့ ဘုရင့်အမှုထမ်းတွေဟာ ကလေးတွေ ဗိုက်ဆာလို့ငိုရင် သံဃာကို ကပ်မယ့် ဆွမ်းဦးတွေကိုယူပြီး ကျွေးမိတယ်။ ကောင်းမွန်တဲ့ ဟင်းနံ့ကို သည်းမခံနိုင်ဘဲ ကိုယ်တိုင်လည်း စားသောက်မိကြတယ်။ အဲဒီလို သံဃာကို ရည်ညွှန်းတဲ့ ဆွမ်းဦးကို စားမိလို့ ကွယ်လွန်တဲ့အခါ ပြိတ္တာ ဖြစ်ကြတယ် (ဓမ္မပဒ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၅)။
ဆွမ်းဦး
အပေါ့အငန် မြည်းလို့ ပြိတ္တာဖြစ်တာ မဟုတ်။ ပထမတော့ ကလေးအတွက်ဆိုပြီး မုန့်တစ်ချပ် သစ်သီးတစ်လုံးပဲ။ နည်းနည်းကနေ များများကို ဝန်မလေးတော့ဘူး။ နောက်ဆုံး အသည်းအမြစ်တွေကို ခပ်ယူတဲ့ထိ ဖြစ်သွားကြပုံပဲ။
ပြုပြင်ရေး
အကုသိုလ်ကို နည်းနည်းလေး ဆိုပြီး မပေါ့ရ။ နည်းနည်းဟာ များများရဲ့ အခြေခံ ဖြစ်လာနိုင်ကြောင်း ထိုဖြစ်ရပ်က သတိပေးပါတယ်။ ဆွမ်းဟင်းချက်တစဉ် မသေချာလို့ မြည်းဖို့ လိုအပ်ရင် သံဃာတွေ ကောင်းကောင်း ဘုဉ်းပေးနိုင်ပါစေ ဆိုပြီး ဟင်းအရသာ ကောင်းစေလိုတဲ့ စေတနာမှန်နဲ့ .. မြည်းတာ အပြစ်မရှိ။ အင်း၊ အရေးကြီးတာက .. ဇွန်းနဲ့ ခပ်ယူ၊ ပါးစပ်နဲ့ မြည်း၊ ကျန်တဲ့ ဟင်းရည် ဟင်းဖတ်ကို ဟင်းအိုးထဲတော့ ပြန်မထည့်ပါနဲ့။ ဖြစ်နိုင်ရင် ဆွမ်းဟင်းချက်နေစဉ် ခေါင်းပေါင်း ပေါင်းထားပါ။
အဖြေ
စေတနာ ကောင်းဖို့သာ လိုရင်းဖြစ်လို့ ဆွမ်းဟင်းချက်စဉ် ကုသိုလ်စိတ်နဲ့ ဟင်းမြည်းကောင်းတယ်လို့ မှတ်ပါ။ “ငါ ချက်တဲ့ ဆွမ်းဟင်းကို သံဃာတော်တွေ နှစ်သက်စေရမယ်'လို့ စိတ်ထဲမှာထားပြီး ချက်ပြုတ်၊ မြည်းစမ်းရင် စေတနာ ထက်သန်သလောက် ကုသိုလ်ပဲ တိုးပွားမှာပါ။
ဒီဇင်ဘာ ၂ဝ၊ ၂ဝ၁၈။
---မြတ်သည်ကိုမှ မသိကြ ဗာလနှလုံးသွင်း။
(ထွဋ်ခေါင်ဆရာတော်)
၇၁၈။ လူမျိုးတုံး
ဆရာတော် ဘုရား၊ အလုပ်မှာ လူဖြူဗုဒ္ဓဘာသာ အမျိုးသမီး အသိတစ်ဦး ရှိပါသည်။ တပည့်တော် မြန်မာလူမျိုးမှန်း သိလို့ မြန်မာနိုင်ငံမှာ ဘာသာမတူသူတွေကို လူမျိုးတုံး သတ်နေတယ်၊ ဗုဒ္ဓဝါဒီဖြစ်ရင် သူ့အသက်ကို မသတ်သင့်ဘူး၊ မြန်မာ ဗုဒ္ဓဘာသာအများစု ကမ္မဋ္ဌာန်းမထိုင်ကြဘူးလို့ဟု ဆိုပါသည်။ ထိုအမျိုးသမီးအား မည်သို့ ပြန်ပြောသင့်ပါသလဲ ဘုရား။
Yolanda K. Khin (NV)
---မေးခံရဖူး
‘လူမျိုးတုံး’ဆိုတာကို ဘုန်းကြီး ကိုယ်တိုင်လည်း Kinko's မှာ မိတ္တူသွားကူးတုန်းက မေးခံရဖူးတယ်။ အရပ်ရော မုတ်ဆိတ်မွေးပါ ရှည်ပြီး အသားမည်းတယ်။ ဘုန်းကြီးက “ကျုပ်တို့နိုင်ငံက လူမျိုးတွေနဲ့ ယဉ်ကျေးမှု အကြောင်း ဘာမှ မသိဘဲနဲ့ ခင်ဗျားကို ရှင်းပြဖို့ မဖြစ်နိုင်ဘူး။ သေချာတာက ဗုဒ္ဓကျမ်းစာမှာ လူကိုသတ်ဖို့ သင်ကြားတဲ့ စာတစ်ကြောင်းမျှတောင် ရှာမတွေ့နိုင်ပါဘူး'လို့ မျက်နှာထား ခပ်တင်းတင်းနဲ့ ပြောပြီး လှည့်မကြည့်ဘဲ နေလိုက်တယ်။
မှိုင်းမိနေ
“ပက်ထရိုဒေါ်လာ(ရေနံရောင်းလို့ရတဲ့ ဒေါ်လာ)တွေနဲ့ အနောက်တိုင်း မိဒီယာတစ်ခုလုံးနီးပါး မှိုင်းတိုက်ခံနေရတယ်’လို့ အီဂျစ်နွယ်ဖွား ခရစ်ယန် ဓမ္မဆရာ ယူဆာမာ ဒက်ဒေါက် (ပုဂ္ဂိုလ်)က ပြောဖူးတယ်။ အနှီ ဗုဒ္ဓဝါဒီဆိုသူနဲ့ မစ္စတာ မုတ်ဆိတ်မွှေးတို့လည်း မှိုင်းမိလို့ မှုန်နေတဲ့အတွက် ဒီလို မေးကြတာ ဖြစ်မယ်။ နိုင်ငံရေးသမား အချို့လည်း မကောင်းဘူး။ မိမိ မဲရဖို့ ကြိုးစားရာကနေ ၎င်းတို့ကြောင့် အခြားအုပ်စု တစ်ခုမှာ နာနာကျင်ကျင် ဖြစ်ကျန်ခဲ့တာတွေ ရှိပြီး ရှိဆဲပါ။
မှိုင်းရှင်းဆေး
မေးခွန်းပါ ဗုဒ္ဓဝါဒီ လူဖြူမိန်းမအတွက် အကောင်းဆုံး မှိုင်းရှင်းဆေးကတော့ မကြာခင်က ရန်ကုန်မှာ ဗွီဒီယိုနဲ့ ပြသပြီး ရှင်းလင်းပွဲ လုပ်ခဲ့တဲ့ အမေရိကန်နိုင်ငံသား ရစ်ခ် ဟိုက်ဇ်မန် ပြောတဲ့ စကားတွေပဲ ဖြစ်မယ်။ မူရင်းဗွီဒီယို ယူကျူမှာ ရှာကြည့်။ အဲဒီ ဗွီဒီယိုမှာ ရစ်ခ်ဟိုက်ဇ်မန် ပြောပြထားပုံတွေကို ဆက်ပြီး ဖတ်ကြည့်ပါ ..
ငြိမ်းချမ်းသူ
ဗုဒ္ဓဝါဒီတွေ ဒါမှမဟုတ် မြန်မာတွေကို လူသတ်သမားတွေလို့ တကယ်ယူဆရင် ဘာကြောင့် ဒီလို ယူဆရသလဲလို့ ခင်ဗျားတို့ မိမိဘာသာ ဆန်းစစ်ပါ။ ဗုဒ္ဓဘာသာနိုင်ငံတွေ၊ ဗုဒ္ဓဘာသာဝင်တွေဟာ . နေရာတိုင်းမှာ ငြိမ်းချမ်းကြပါတယ်။ ပတ်ဝန်းကျင်ကို ရန်မပြုကြပါဘူး။ ဒါပေမယ့် သူတို့မှာ မိမိကိုယ်ကို ကာကွယ်ခွင့် ရှိတယ်။ အထူးသဖြင့် တစ်ယောက်ယောက်က သူ့ကို သေစေလိုတဲ့ စိတ်နဲ့ ရန်ပြုလာရင်ပေါ့။
ဇနီးထိမှ
အနောက်တိုင်းသား ဗုဒ္ဓဝါဒီအနေနဲ့ 'ဗုဒ္ဓဝါဒီတွေ မသတ်သင့်ဘူး၊ ဘယ်သူ့ကိုမှ ဘယ်တော့မှ မနာကျင်စေသင့်ဘူး'လို့ ခင်ဗျားက ဆိုနိုင်အားတယ်။ ကောင်းပြီ၊ အို ... အနောက်တိုင်းသား ဗုဒ္ဓဝါဒီ လူကြီးမင်း ခင်ဗျား၊ တောရွာမှာနေတဲ့ ခင်ဗျားရဲ့အိမ်ထဲကို ညသန်းခေါင်လောက် လက်နက်တွေနဲ့ အတင်းဝင်လာပြီး ခင်ဗျားရဲ့ သမီးနဲ့ ဇနီးကို ဆွဲခေါ်သွားကြရင် ခင်ဗျား ကမ္မဋ္ဌာန်း ထိုင်နေမှာလား၊ ဒါမှမဟုတ် သူတစ်ပါးကို မနှိပ်စက်ရဘူးလို့ ထိုင်ပြီး တရားဟောနေမှာလား။
ရွေးလမ်းမရှိ
နိုး .. ခင်ဗျား ရရာကိုဆွဲပြီး ဒီလူတွေကို ပြန်သတ်ဖို့ ကြိုးစားမှာပဲ။ ဘာလို့ဆို ဒီလိုမလုပ်ရင် သူတို့က ခင်ဗျားရဲ့ သမီးကိုရော ဇနီးကိုပါ ချက်ခြင်း သတ်ကြတော့မှာ။ ခင်ဗျား ဒီလို မလုပ်ချင်ပါဘူး၊ ဒီလိုလုပ်ဖို့လည်း မရွေးချယ်ပါဘူး၊ ခင်ဗျား သူတို့ကို မသတ်လိုပါဘူး။ ဒါပေမယ့် သတ်ကို သတ်ရတော့မှာ။ ခင်ဗျားမှာ ရွေးစရာ လမ်းမရှိဘူးလေ။ (ရစ်ခ် ဟိုက်ဇ်မင်)။
ကာကွယ်ခွင့်
လူတိုင်းမှာ အသက်ရှင်ပြီး ဆက်လက်တည်ရှိဖို့ မိမိကိုယ်ကို ကာကွယ်ခွင့် ရှိတယ်။ ၂၀၁၇ ခုနှစ်တုန်းက လူတစ်ဦးဟာ အလာဟုရဲ့ ဆန္ဒတော်အရ ခင်ဗျားကို သတ်ဖို့ ဆုံးဖြတ်ခဲ့ရင် ခင်ဗျားလည်း ခုခံဖို့ အခွင့်အရေး ရှိကို ရှိတယ်။ ပြီးတော့ မြန်မာတွေ သူတို့ရဲ့မြေကို ကာကွယ်ခွင့် ရှိတယ်။ နိုင်ငံတိုင်းမှာ ကျူးကျော်သူတွေကို သေစေတဲ့ အထိ(သတ်ပစ်တဲ့အထိ) ကိုယ်ကိုယ်ကို ... ကာကွယ်ခွင့် ရှိကြတာပါ။ စစ်ပွဲမှာ တစ်ယောက်ယောက်တော့ ရှုံးမှာပဲလေ။
ကျုပ်တော့ ကျူးကျော်သူတွေ ရှုံးမှာပဲလို့ လုံးဝ ယုံကြည်တယ်။ သူတို့ကပဲ ဗုဒ္ဓဝါဒီတွေကိုစပြီး ရန်ပြု သတ်ဖြတ်ခဲ့တာလေ။ ဒီအရှုပ်ကို အနောက်တိုင်း မီဒီယာတွေကို အကာအကွယ်ယူပြီး သူတို့ကိုယ် သူတို့ ဖုံးကွယ်နေကြတယ် (ကေဗင် ဂျွန်စတန်၊ KJJRadio)။
ကဲ .. အမိရေ၊ အထက်ပါ မိတ်ဆွေနှစ်ဦး ပြောသလိုသာ ပြောချလိုက်ပေတော့။ ခန္တီဝါဒီရသေ့ဟာ လက်ဖြတ်ခြေဖြတ်ခံရတောင် သည်းခံတယ်လို့ ပြောလာရင် အင်း .. အဲဒီလို သည်းခံနိုင်အောင် မြန်မာတွေ ကျင့်ဆဲပါလို့ ပြန်ပြောပေါ့။ အဲဒီ so called ဗုဒ္ဓဝါဒီအဖြူမ ဘာပြန်ပြောသလဲ ဆိုတာကိုလည်း အသိပေးဦးဗျို့။ အောင်မြင်ပါစေ .. I
ဒီဇင်ဘာ ၂၂၊ ၂ဝ၁၈။
---မှတ်ချက်များ
ခန္တီဝါဒီဇာတ်မှာ သည်းခံသူဆိုတာ ဘုရားအလောင်းတော် ပါ။ ဒါတောင် ခန္တီပါရမီကို အဓိကထားပြီး အစွမ်းကုန် ဖြည့်တဲ့ဘဝမို့ ပုဂ္ဂိုလ်ရေးအရ သည်းခံမှု သက်သက်ပဲ ဖြစ်မယ်လို့ ယူဆပါတယ် ဘုရား။ အရှင်ဝိစာရ
အရိယာက အရိယာလိုကျင့်သလို ပုထုဇဉ်ကလည်း ပုထုဇဉ်လိုပဲ ကျင့်နိုင်မယ်လို့ မြင်မိပါတယ် ဘုရား။ ဗုဒ္ဓဘာသာဝင်တိုင်း အချိန်ပြည့် ခန္တီ မေတ္တာဘာဝနာနဲ့ နိဗ္ဗာန်ရောက်ကြောင်းအကျင့်ကို ပွားများနေသူတွေ မဟုတ်ပါ။ မင်းဦး
---၇၁၉။ မင်းတေမိရဲ့ အဓိဋ္ဌာန်
ဘုန်းဘုန်း ဘုရား၊ ဘုရားအလောင်း တေမိမင်းသားဟာ အကုသိုလ်ကို ကြောက်၍ စကားမပြောဘဲ နေခြင်းသည် ဝစီကံကို တဖက်စွန်းရောက်အောင် အထိန်းလွန်သည်ဟု ဆိုနိုင်ပါသလား ဘုရား။ ပါရမီဖြစ်ရုံနေခြင်း ဖြစ်နိုင်ပါသလား ဘုရား။
ကိုမျိုးမြင့် (ဩဇီ)
---အနှစ်သာရ
‘အဓိဋ္ဌာန်’ကို ‘နှုတ်ပဋိညာဉ် စိတ်ပဋိညာဉ်ကို မရွေ့ပြောင်းခြင်း'လို့ လယ်ဆရာတော်ဘုရားကြီးက ဖွင့်ဆိုတယ် (ဥတ္တမပုရိသဒီပနီ၊ စာ-၁၉)။ အလှူပေးခြင်းစတဲ့ ကောင်းတဲ့ အလုပ်တွေကို ပါရမီမြောက်အောင် လုပ်ရာမှာ အဲဒီ အလုပ်တွေ မယိမ်းယိုင်အောင် အခိုင်အမာ ဆုံးဖြတ်ပြီးတဲ့အတိုင်း ဆောင်ရွက်တာကို အဓိဋ္ဌာန်ပါရမီလို့ ခေါ်တယ်။ အဓိဋ္ဌာန်နဲ့ ပံ့ပိုးပေးမှ အခြားပါရမီတွေလည်း ရင့်ကျက်ပြီး အထွတ်အထိပ်ကို ရောက်နိုင်တယ်။ ဒါဟာ အဓိဋ္ဌာန်ပါရမီရဲ့ အနှစ်သာရပါပဲ။
အရေးကြီး
လူသာမန်တို့အဖို့ အလှူခံ ပုဂ္ဂိုလ်ကြောင့်ဖြစ်စေ ပစ္စည်းဝတ္ထု မပြည့်စုံလို့ဖြစ်စေ အလှူဒါနနဲ့ ပတ်သက်ပြီး မလှူခင် သို့မဟုတ် လှူပြီးမှ အလိုမကျမှု တွန့်ဆုတ်မှုတွေ ဖြစ်နိုင်တယ်။ ဒါဟာ အလှူဒါနရဲ့ အန္တရာယ်ပါပဲ။ ဒီအန္တရာယ်ကို အဓိဋ္ဌာန်တွန်းအားနဲ့ ပံ့ပိုးပေးပြီး ကျော်လွှားရတယ်။ အောင်မြင်စွာ ကျော်လွှားဖို့ ဆိုရင် ဆုံးဖြတ်ချက် ခိုင်မာရမှာပဲ။ ဒါမှ အကျိုးကို မမျှော်ကိုးပဲ (နေက္ခမ္မ) ဖြောင့်ဖြောင့် (ဥပေက္ခာ) လမ်းဆုံးသို့ ရောက်အောင် ဆက်သွားနိုင်မယ်။
အများကောင်းကျိုးအတွက် အမှန်တကယ် အနစ်နာခံရင် ပစ္စည်းတွေရခြင်း၊ လေးစားခံရခြင်း၊ ကျော်ကြားခြင်းတွေ ဖြစ်လာတယ်။ ဒါတွေဟာ အသွင်ကောင်းပေမယ့် အနှစ်သာရအနေနဲ့ မကောင်းဘူး။ မက်မောလောက်စရာ မတွေ့သေးခင် စွန့်လွှတ်နိုင်ပေမယ့် အဲဒီသုံးမျိုးကြောင် အခွင့်အရေး ပိုရလာရင် ကိုယ့်ဖက်က အသာလိုချင်တယ်။ ဒါဟာ အဓိဋ္ဌာန်မခိုင်လို့ဘဲ။ အဓိဋ္ဌာန်ပျက်တာနဲ့ အခွင့်အရေးရဲ့ ဆွဲဆောင်မှုကို မတွန်းလှန်နိုင်ဘဲ လမ်းလွဲသွားတော့တာပဲ။
ဒါဖြင့် အဓိဋ္ဌာန်ခိုင်မြဲဖို့ အရေးမကြီးဘူးလား။ ဘုရားလောင်းဟာ မျောက်မင်းဘဝမှာ သက်ရှိတို့ ချမ်းသာဖို့အတွက် အသက်ကို စွန့်တဲ့အထိ အဓိဋ္ဌာန်မြဲခဲ့တယ်။
ဘာကြောင့်
တေမိမင်းသားဟာ ယခင်ဘဝကို အမှတ်ရနေတယ်။ မင်းအဖြစ်နဲ့ လူဆိုးကို နှိပ်ကွပ်ရင် အကုသိုလ်။ တိုင်းပြည် ငြိမ်းချမ်းအောင် ဆောင်ရွက်ပေးရင် ကုသိုလ်။ အဲဒီလို အကုသိုလ်ကို အကြောင်းပြုပြီး ကုသိုလ်ကို လုပ်ခွင့်ရှိပေမယ့် အကုသိုလ်နဲ့ ရောနေလို့ မင်းဘဝကို မနှစ်သက်။ ဒါနဲ့ အကုသိုလ်နဲ့ မရောတဲ့ ပါရမီကုသိုလ်ကို လုပ်နိုင်ဖို့ မင်းမလုပ်ဖို့ ဆုံးဖြတ်တာ။
မင်းမဖြစ်ဖို့ ဆွံ့အယောင်ဆောင်တဲ့ နည်းကို ရွေးတယ်။ ၁၇-နှစ်လုံးလုံး စကားပြောအောင် လုပ်ကြပေမယ့် ခိုင်မာတဲ့ အဓိဋ္ဌာန်ကြောင့် လမ်းမလွဲဘူး။ နောက်ဆုံး မင်းသားကို မြေမြှုပ်ပြီးသတ်ဖို့ ဖခင်က အမိန့်ချမှတ်တဲ့ အထိပါပဲ။
မဇ္ဈိမပဋိပဒါ
အာရုံရဲ့ ဆွဲဆောင်မှုကို တွန်းလှန်ရာမှာ အဆင်းကို အဆင်းလို့ မမြင်ဘဲ သာယာဖွယ်လို့ မြင်ရင် တွန်းလှန်ဖို့ ခက်တယ်။ အတင်းအကျပ် တွန်းလှန်ရင်လည်း အစွန်းရောက်မယ်။ အဆင်းကို အဆင်းသာမန်အဖြစ်သာ သိအောင်လုပ်ပြီး နှစ်သက်ဖွယ် ပုဂ္ဂိုလ် အရာဝတ္ထုအဖြစ် မမြင်၊ သိစရာ ရုပ်နာမ်အစုအဖြစ်သာ မြင်မယ်။ အသံ စသည်လည်း နည်းတူ။ ဒီလို မြင်ရင် အကုသိုလ် (တပ်မက်၊ ထောင်လွှား၊ အမြင်မှား)တွေ မဖြစ်။ ဒီလို မြင်နိုင်အောင် လုပ်နိုင်ရင် ပါရမီဖြစ်တာပါပဲ။
မင်းတေမိ ဖြစ်ရပ်မှာ အစွန်းရောက်ခြင်း မဟုတ်။ မဇ္ဈိမပဋိပဒါ အမြင်နဲ့ ဆွဲအားပြင်း မက်မောဖွယ် မင်းစည်းစိမ်ကို စွန့်ခြင်းသာ ဖြစ်ပြီး၊ ဒီလုပ်ရပ် အောင်မြင်ဖို့ ခိုင်မာတဲ့ အဓိဋ္ဌာန်တွန်းအား ရှိခဲ့ပုံကို ဖော်ညွှန်းခြင်းသာ ဖြစ်ပါတယ်။
အထွတ်အထိပ်
ဒါကြောင့် 'တဿ အဓိဋ္ဌာနပါရမီ ဣဓ မတ္ထကံ ပတ္တာ = ဗုဒ္ဓလောင်းလျာ၏ အဓိဋ္ဌာန်ပါရမီသည် ဤတေမိမင်းသား ဘဝတွင် အထွတ်အထိပ်သို့ ရောက်၏ (စရိယာပိဋက၊ဋ္ဌ၊၂၂၀)'လို့ ဆိုတယ်။ ဒီဇာတ်တော်မှာ မင်းတေမိရဲ့ အဓိဋ္ဌာန်ပါရမီ အမြင့်ဆုံးထိ ရောက်တာကို ပြလိုရင်းပါ။ အဓိဋ္ဌာန်ခိုင်မာလို့ အခြားပါရမီတွေလည်း လှုပ်လှုပ်ရှားရှား ဖြစ်သွားတာပါပဲ။
ပါရမီဆယ်ပါး
မင်းတေမိရဲ့ လုပ်ဆောင်ချက်မှာ .. ‘ထီးနန်းစွန့်(ဒါန)၊ ဒုစရိုက်ရှောင်(သီလ)၊ ဘာမှ မမျှော်ကိုး(နေက္ခမ္မ)၊ စကားမပြောတဲ့နည်း(ပညာ)၊ ဒီနည်းနဲ့ ကြိုးစား(ဝီရိယ)၊ ဒုက္ခကိုသည်းခံ(ခန္တီ)၊ မင်းအဖြစ်ရဲ့ အပြစ်ကိုမြင်(သစ္စာ)၊ ကွပ်မျက်သူကိုပင် မေတ္တာပြု(မေတ္တာ)၊ သာယာဖွယ် နာကျည်းဖွယ်ကို လျစ်လျူရှုပြီး ပန်းတိုင်အရောက်သွား(ဥပေက္ခာ)'လို့ ပါရမီ ၁၀-ပါးလုံးပါတယ်။ အကျိုးဆက်အနေနဲ့ ဘုရင်နဲ့ တိုင်းသူပြည်သားတွေ မြင့်မြတ်တဲ့အလုပ်ကို အတုလိုက်ပြီး လုပ်ကြတယ်။
ဒီဇင်ဘာ ၂၄၊ ၂၀၁၈။
---၇၂ဝ။ အရိယာကို ပြစ်မှားခြင်း
ဆရာတော် ဘုရား၊ သံဃာအချို့သည် မိမိ တတ်သမျှ မှတ်သမျှ ဗဟုသုတကလေးဖြင့် . မဟာစည်ဆရာတော်၊ ဖားအောက်ဆရာတော်၊ လယ်တီဆရာတော်တို့၏ အယူအဆများကို ဝေဖန်ပြစ်ဆိုနေကြပါသည် ဘုရား။ ထိုသို့ ဝေဖန်ပြစ်ဆိုပါက အရိယူပဝါဒကံ ထိုက်မထိုက် သိလိုပါသည် ဘုရား။
မင်းသန့်ဇင်
အရိယူပဝါဒကံ
မေးခွန်းအရ နှုတ်နဲ့ဖြစ်စေ စာရေး၍ဖြစ်စေ မိမိဝေဖန်လိုက်တဲ့ ပုဂ္ဂိုလ်ဟာ အရိယာဖြစ်နေရင် အရိယာကို ပြစ်မှားရာ ရောက်လို့ အရိယူပဝါဒကံ ထိုက်သလားလို့ မေးလိုတာလို့ နားလည်ပြီး ဖြေပါမယ်။ အရိယူပဝါဒကံဆိုတာ ‘သောတာပန်၊ သကဒါဂါမ်၊ အနာဂါမ်၊ ရဟန္တာ’ဆိုတဲ့ အရိယာပုဂ္ဂိုလ်တစ်ဦးဦးကို ပြစ်မှား ပြောဆိုလို့ ဖြစ်တဲ့ အကုသိုလ်ကံ။
ဒီကံရှိနေရင် သဂ္ဂ(ဂတိကောင်း)နဲ့ မဂ္ဂ(မဂ် ဖိုလ်တရား ထူး)ကိုမရနိုင်။ ဒါပေမယ့် ထိုပုဂ္ဂိုလ်တွေကို တောင်းပန် ဝန်ချရင်တော့ သဂ္ဂမဂ္ဂကို မတားမြစ်ဘူး (မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၉)။
ဝေဖန်ခွင့်
မြတ်ဗုဒ္ဓ ကိုယ်တိုင် ကိုယ်နှုတ် အမူအရာတွေ မနှစ်သက်တာရှိရင် မိန့်ကြားဖို့ သံဃာကို ပန်ကြားဖူးတယ် (သံ၊၁၊၁၉၂)။ “အသက် ၇-နှစ်အရွယ် ပြုသစ်စ ကိုရင်ငယ် ဆုံးမတာကိုပင် ရိုသေစွာ ခံယူပါ၏။ ထိုကိုရင်ကို ဆရာ့အရာ၌ ထားပါမည်’ဆိုတဲ့ အရှင်သာရိပုတ္တရာရဲ့ မြွက်ဟချက်ကို ကိုးကားပြီး ယောဂီဟာ ထောက်ပြတာကို ခံယူနိုင်ရမယ်လို့ ကျမ်းဂန်မှာ (မိလိန္ဒ၊၃၈၂) သင်ကြားထားတာ ရှိပါတယ်။
လယ်တီအစ
မိမိကိုယ်ကို ဝေဖန်ဖို့ တောင်းပန်တာဟာ ဗုဒ္ဓသာသနာရဲ့ ထူးခြားချက်ပါ။ လယ်တီဆရာတော်က ဋီကာကျော်ကို ဝေဖန် ပစ်တာ အမှားပေါင်း ၂၀၀-ကျော်ဆို မဟုတ်လား။ “ဒီစကားမသင့်)’“ဆင်နားရွက်ကို ဆိတ်မှာ တပ်ထားသလို’ဆိုတာမျိုးတွေ ပါတယ်။ အင်းဝခေတ် မတိုင်မီကပင် မြတ်နိုးစွာ သင်ယူလာတဲ့ ပါဠိကျမ်းကို အဲဒီလိုလုပ်တော့ ဆရာတော်ကို ပြန်နှက်တဲ့ကျမ်းတွေလည်း ဒါဇင်မက ပေါ်ထွက်လာလို့ ဋီကာမိုး ရွာတဲ့ ခေတ်လို့တောင် ပြောစမှတ် ပြုခဲ့ရတဲ့ အထိပါပဲ။
အားပေးတယ်
ဆရာတော်ကြီး ပျံလွန်တော်မူခါနီး မျက်စိကွယ်သွားတာကို ဋီကာကျော်ကို ဝေဖန်လို့ဆိုပြီး ဆရာတော်ကြီးနဲ့ ခေတ်ပြိုင်တစ်ချို့က အပြစ်တင်ကြသတဲ့ (လယ်တီဆရာတော်ကို တွေ့ဖူးလိုက်တဲ့ ဆရာကြီး အဖိုးဦးစာရိန္ဒရဲ့ ပြောပြချက်)။ အမှန်တော့ မိမိကိုယ်ကို ယုံကြည်သူအဖို့ အသက်ငယ်ခြင်း ကြီးခြင်းနဲ့ မဆိုင်ပါဘူး၊ ဝေဖန်ရဲပါတယ်။ ပါဠိတော် အဋ္ဌကထာ ဋီကာတွေကို မဆန့်ကျင်သရွေ့ အဲဒီလို ဝေဖန်တာကို ဘုန်းကြီးကတော့ အားပေးတယ်။ ဒါပေမယ့် ..
နာမည်ကြီးချင်လို့ နာမည်ကြီးသူကို ဝေဖန်တိုက်ခိုက်တာမျိုး မဖြစ်သင့်။ သက်ဆိုင်သူရဲ့ ဂုဏ်သိက္ခာကို မထိပါးဘဲ အမှန်ဖြစ်လိုတဲ့ စေတနာသက်သက်နဲ့ ယဉ်ယဉ်ကျေးကျေးပဲ ဖြစ်သင့်တယ်။ ဝေဖန်သူရဲ့ အတွင်းစရိုက် မပေါ်သင့်ဘူး။
အုပ်စုဖွဲ့၍
အဘိဓမ္မာကျမ်းတွေကို ခက်တယ် ထင်ရပေမယ့် အမှန်တော့ သံယုတ္တနိကာယ်လို သုတ္တန်ကျမ်းတွေက ပိုခက်တယ်။ အချို့ အဓိပ္ပာယ် နှစ်မျိုး ဖြစ်နေတာ၊ အဋ္ဌကထာတွေ ကိုယ်တိုင်က မသေချာတာ၊ အဋ္ဌကထာနဲ့ဋီကာ အယူအဆ ကွဲတာမျိုးတွေ တွေ့ရလေ့ရှိတယ်။ မူရင်း ပါဠိတော်တွေကို အဓိပ္ပာယ်ဖော်မှု မတူရာကနေ သာသနာ့ဂိုဏ်းကွဲတွေ ပေါ်လာရတာပဲ။
ဒါကြောင့် ဓမ္မရေးရာနဲ့ ပတ်သက်လို့ အမှန်ကို ရှာဖွေတဲ့အနေနဲ့ သုတေသနပြုတာမျိုးဆိုရင် ဝါသနာတူ ပညာရှင်နှစ်ဦးသုံးဦး ဒါမှမဟုတ် အုပ်စုဖွဲ့ပြီး ဆွေးနွေးနိုင်ရင် အမှန်နဲ့ ပိုးနီးစပ်မယ်လို့ ယူဆတယ်။
ပြန်သုံးသပ်
ဝေခန်ခံရတဲ့ ဆရာတော်တွေရော တပည့်တွေပါ ဝေဖန်သူရဲ့ စိတ်စေတနာ အရည်အချင်းကို ကြည့်ပြီး အရှင်သာရိပုတ်ထုံး နှလုံးမူပြီး သူထောက်ပြတာကို ပြန်သုံးသပ်၊ ငြင်းဆို၊ သို့မဟုတ် စွန့်လွှတ်မှ လမ်းမှန်ကို ရောက်မယ်လို့ တွက်ပါတယ်။
အဖြေ
ပြန်ချုပ်ရင် ... ဝေဖန်ခံရတဲ့ ပုဂ္ဂိုလ်ဟာ ဖော်ပြပြီး အရိယာပုဂ္ဂိုလ်လေးဆင့် တစ်ခုခုကို မရောက်သေးရင် အရိယူပဝါဒကံ မထိုက်။ အရိယာပုဂ္ဂိုလ် ဖြစ်နေရင်တောင် အရှင်သာရိပုတ်ရဲ့တပည့် ကိုရင်ငယ်လို အကျိုးလိုလားတဲ့ စိတ်နဲ့ အမှန်ကို ထောက်ပြတာမျိုးဖြစ်ရင် အပြစ်မရှိ။ ပြစ်မှားလိုစိတ် ရှိခဲ့ရင်လည်း အမှားကို ဝန်ချတောင်းပန်ရင် အပြစ်မှ ကင်းလွတ်တယ်လို့ ဖြေပါတယ်။
ဒီဇင်ဘာ ၂၅၊ ၂ဝ၁၈။
---၇၂၁။ လိင်နှစ်ခုပါသူနဲ့ တရားထူး
အရှင်ဘုရား၊ ဓမ္မအမေးအဖြေပေါင်းချုပ် အတွဲ (၄) မှာပါတဲ့ အရှင်ဘုရားရဲ့ အဖြေတစ်ခုမှာ တပည့်တော် ဖတ်ဖူးတာနဲ့ မကိုက်ညီဘူး ဖြစ်နေပါတယ် ဘုရား။ အရှင်ဘုရားရဲ့ အဖြေကို ဘယ်ကျမ်းကို အမှီပြုပြီး ရေးတာလဲ ဘုရား။ လိင်အင်္ဂါနှစ်ခုရှိသူဟာ သုဂတိ အဟိတ်လို့ တပည့်တော် ဖတ်ဖူးလို့ပါ ဘုရား။ တိဟိတ်လည်း ရှိနေနိုင်လား ဘုရား။
ကောင်းခန့်သူ
အဓိပ္ပာယ်
ပေါင်းချုပ် (၄)၊ စာမျက်နှာ ၂၀၄၁ ကို ရည်ညွန်းတာ ဖြစ်မယ်။ အဲဒီမှာ (၁) (ဗုဒ္ဓဝါဒမှာ) လူအချို့ အကုသိုလ် မဖြစ်ဖို့ ခေတ်နဲ့ဒေသ လိုအပ်ချက်အရ တားမြစ်တာမျိုး ရှိတယ်။ ဥပမာ ... ကျားမ အင်္ဂါဇာတ် နှစ်မျိုးလုံး ရှိနေသူ (ဥဘတော ဗျည်း) ရှင်ရဟန်း ပြုခွင့်မရှိ။ (၂) ဒါပေမယ့် လူသာမန် အနေနဲ့ သီလစောင့် တရားအားထုတ်ရင် ဒီလူ တရားထူးကို ရနိုင်တယ်'လို့ ဘုန်းကြီး ဖြေခဲ့ပါတယ်။ အမှတ် (၁)အတွက် ကျမ်းညွှန်းက မဟာဝဂ္ဂပါဠိ၊ စာ-၁၂၄ ဖြစ်ပါတယ်။ အမှတ် (၂)ကတော့ ဘုန်းကြီးရဲ့ ယူဆချက် ဖြစ်ပါတယ်။
မှတ်မိနေလို့
ဒါပေမယ့် အမှုမဲ့အမှတ်မဲ့ ထင်ရာရမ်းပြီး ယူဆခဲ့တာ မဟုတ်ဘူး။ ညောင်တုန်းမြို့ရှိ ရွေ့ဟင်္သာတောရကျောင်းတိုက်မှာ ကိုရင်ဝတ်နဲ့ ဓမ္မာစရိယ အောင်တဲ့နှစ် (၁၃၃၉-ခုနှစ်) နွေရာသီမှာ ခရီးမသွားဘဲ လယ်တီဆရာတော်ကြီးရဲ့ ပရမတ္ထဒီပနီ ကျမ်းမှာ ‘န သုန္ဒရံ၊ န ယုတ္တံ'ပါတဲ့ ထူးခြားတဲ့ အယူအဆတွေကို လေ့လာစဉ်က ဖတ်မိခဲ့တာကို အမှတ်ရနေလို့ အမှတ် (၂) ကို ဘုန်းကြီး ရဲရဲကြီး ဆိုခဲ့တာပါ။ ဖြေကတည်းက ထပ်မေးသူ ရှိလာရင် ပြန်ရှင်းဖို့ စဉ်းစားထားပြီးသား ဖြစ်ပါတယ်။
ဇစ္စန္ဓ (သန္ဓေကန်း)
သန္ဓေပါကန်းသူကို ပါဠိလို ဇစ္စန္ဓလို့ ခေါ်တယ်။ သန္ဓေပါ ကန်းသူစတဲ့ လူသားပုဂ္ဂိုလ်တွေဟာ သုဂတိအဟိတ် ဖြစ်ကြောင်း အဘိဓမ္မတ္ထသင်္ဂဟကျမ်းမှာ ဆိုတယ်။ ဒီကျမ်းအဖွင့် ဋီကာကျော် (စာ-၁၆၅)မှာ ဥဘတောဗျည်း ပဏ္ဍုက် စသည်လည်း သန္ဓေပါကန်းသူနဲ့ တူတယ် (သုဂတိအဟိတ်)လို့ ဆိုတယ်။ ‘ဆရာတစ်ပါး (အပရေ)တို့ကား ဒွိဟိတ်တိဟိတ် ပုဂ္ဂိုလ်များသည် သန္ဓေပါကန်းသူ မဖြစ်နိုင်ဟု ဆိုကြ၏’လို့လည်း ဋီကာကျော်မှာ ဆိုပါတယ်။ သုဂတိအဟိတ်ဆိုတာ လူ့ဘုံမှာ မွေးပေမယ့် အဟိတ်စိတ်နဲ့ ပဋိသန္ဓေနေလို့ ဘာမှ အသိဉာဏ်မရှိသူကို ဆိုလိုတာ။
ပရမတ္ထဒီပနီ
ဋီကာကျော်မှာ ဖော်ပြတဲ့ အပရေဝါဒကို လယ်တီဆရာတော်ဘုရားကြီးက “တံ န ယုတ္တံ၊ ဒီအယူအဆ မသင့်'လို့ ပယ်ခဲ့ပါတယ်။ ဆရာတော်ကြီး ရှင်းပြပုံက ..
‘အဘယ်ကြောင့်နည်းဟူမူ သန္ဓေပါကန်းသူ အချို့သည် ထိုထို အတတ်ပညာ၌ ထူးချွန်ကြသည်ကို တွေ့ရသောကြောင့်တည်း။ ဗုဒ္ဓလောင်းလျာများနှင့် ပစ္ဆိမဘဝိက (ဤဘဝမှာ ရဟန္တာဖြစ်မည့်သူ) တို့မှတစ်ပါး ကျန်သော ဒွိဟိတ်တိဟိတ် ပုဂ္ဂိုလ်များသည် အမိဝမ်းမှာရှိစဉ် သူတစ်ပါး လုံ့လကြောင့်ဖြစ်စေ၊ မိခင်အနေအထိုင် မသင့်တော်၍ဖြစ်စေ၊ ရောဂါ အမျိုးမျိုးကြောင့်ဖြစ်စေ မျက်စိ နား ပျက်စီးခြင်းမရှိဟု မသတ်မှတ်နိုင် (ပရမတ္ထဒီပနီ၊၂၂၇)'တဲ့။
ဆရာတော်ကြီးရဲ့ ယူဆချက်က ခေတ်နဲ့ အလွန်လျော်ညီပြီး ကြောင်းကျိုး ဆီလျော်ပါတယ်။
လိင်နှစ်ခု
လူ့ဘုံသား ဒွိဟိတ် တိဟိတ်တွေဟာ ကံကြောင့် မဟုတ်ဘဲ ဥတုအာဟာရစတဲ့ အခြား အကြောင်းတွေကြောင့် သန္ဓေကန်းစသည် ဖြစ်နိုင်တယ်။ ယနေ့ခေတ်မှာ သန္ဓေပါ မျက်စိမမြင် နားမကြားဘဲ ထူးချွန် ထက်မြက်သူတွေကို ကမ္ဘာတစ်ဝန်း များစွာ တွေ့နိုင်ပါတယ်။ ဋီကာကျော်အရပဲ လိင်နှစ်ခုပါသူ (ဥဘတောဗျည်း)ကိုလည်း သန္ဓေကန်းနဲ့ ထပ်တူပြုနိုင်တာပေါ့။ ကံကြောင့်မဟုတ်ဘဲ ဆေးဝါးနဲ့ မျိုးဗီဇ စသည်ကြောင့် လိင်နှစ်မျိုး ဖြစ်သွားနိုင်တာပဲ။ ဒီလိုလူသား တစ်ဦးကို အဟိတ်ပဲ၊ လုံးဝ တရားထူးနဲ့ ဝေးတယ်လို့ မဆိုနိုင်။
အဖြေ
သာမန် လူသားတစ်ဦးဖြစ်တဲ့ ဥဘဘောဗျည်းဟာ လူတစ်ဦးလိုပဲ အသိဉာဏ်နဲ့ ပြည့်စုံရင် လူ့အဖြစ်နဲ့ သီလစောင့် တရားအားထုတ်နိုင်ပြီး တရားထူးကိုလည်း တားဆီးဖွယ် မရှိဘူးလို့ လယ်တီဆရာတော်ရဲ့ ဇစ္စန္ဓအဖွင့်ကိုမှီပြီး ဘုန်းကြီး ယူဆပါတယ်။ စကားမစပ် .. အနောက်နိုင်ငံတွေမှာ မသန်စွမ်းသူတွေကို အရာရာမှာ ဦးစားပေးပါတယ်။
ဇန်နဝါရီ ၇၊ ၂ဝ၁၉။
---မှတ်ချက်များ
အရှင်ဘုရားရဲ့အဖြေနဲ့ ဆက်စပ်ပြီး တွေးကြည့်ရင် Gay (အနီးစပ်ဆုံး ပဏ္ဍုက်လို့ အဓိပ္ပာယ် ပြန်တယ်လို့ သိရပါတယ်) တွေလည်း တိဟိတ် ရှိနိုင်တာဘဲလို့ တွေးမိတယ် ဘုရား။ အသိဉာဏ်ရှိပြီး ကောင်းကောင်းမွန်မွန် သီလကို ဆောက်တည်ရင် နိဗ္ဗာန်ကို ရနိုင်တယ်ဆိုတာ သဘာဝ ကျပါတယ် ဘုရား။ ဒါဆို အဋ္ဌကထာတွေ ဋီကာတွေကို ချင့်ချိန်ပြီးမှ ယုံသင့်တာပေါ့နော် ဘုရား။
ကောင်းခန့်သူ
ပါဠိတော် အဋ္ဌကထာ ဋီကာမှာ တိုက်ရိုက် မလာတာကို အဲဒီ ပါ ဌ ဋီနဲ့ မဆန့်ကျင်တဲ့နည်းနဲ့ အဓိပ္ပာယ် ယူဆခွင့် ရှိတယ်။ လယ်တီဆရာတော်ကြီးရဲ့ အယူအဆကို အခြေခံတာဖြစ်လို့ ဘုန်းကြီးရဲ့ ယူဆပုံဟာ ယုတ္တိအရဖြစ်စေ အာဂမအရဖြစ်စေ မဝေးလွန်းဘူးလို့ ထင်ရုံမျှပါ။ အစွန်းမရောက်တဲ့ အခြား ပညာရှင်တွေကိုလည်း မေးလျှောက်ပါဦး။ အောင်မြင်ပါစေ။
အရှင်ကေလာသ
ခေတ်မီပြီး သဘာဝကျတဲ့ အယူအဆလို့ ထင်မြင်မိပါသည် အရှင်ဘုရား။ အစွန်း မရောက်ပါဘူး ဘုရား။
တေဇမောင်
၇၂၂။ နတ်ပြည်မှ နိဗ္ဗာန်သို့
ဆရာတော် ဘုရား၊ ဘုရားတပည့်တော် ရိုသေစွာ လျှောက်ထားအပ်ပါသည်။ နတ်ပြည်မှ နိဗ္ဗာန်သို့ သွားနိုင် မသွားနိုင်ဆိုသည်ကို သနားသောအားဖြင့် ဖြေကြားတော်မူပေးပါရန် ရိုသေစွာ လျှောက်ထားအပ်ပါသည် အရှင်မြတ်ဘုရား။
ဓမ္မစေတမန် (သောတုဇန)
ဘုံပုဂ္ဂိုလ်
ဘုံပုဂ္ဂိုလ်ရ သံပေါက်ကို ကျက်မှတ်ဖူးမှာပါ။ ဆဋ္ဌမူ အဘိဓမ္မတ္ထသင်္ဂဟကျမ်းမှာ နောက်ဆက်တွဲအနေနဲ့ ပါတယ်။ အဲဒါလေးကို အရင်လေ့လာကြည့်...
ဒု သု ဒွိ တိ၊ ယာအရိ၊ ပေါင်းဘိဒွါဒသာ။
အပါယ်ဘုမ္မိ၊ ဒုဂ္ဂတိ၊ ရဘိတစ်ယောက်သာ။
လူမဟာရာဇ်၊ ဘုံနှစ်ဆစ်၊ ကြဉ်ပစ်ဒုဂ္ဂတာ။
ဒု သု မဝင်၊ တစ်ကျိပ်လျှင်၊ ထက်ခွင်နတ်ဘုံမှာ။
အဓိပ္ပာယ်
“ဒုဂ္ဂတိအဟိတ်၊ သုဂတိအဟိတ်၊ ဒွိဟိတ်၊ တိဟိတ်၊ အရိယာပုဂ္ဂိုလ် ရှစ်ယောက်'လို့ ပုဂ္ဂိုလ် ၁၂-မျိုး ရှိတဲ့အထဲ အပါယ် ၄-ဘုံမှာ ‘ဒုဂ္ဂတိအဟိတ်’တစ်မျိုးပဲ ဖြစ်တယ်။ လူနဲ့ စတုမဟာရာဇ် နတ်ဘုံတွေမှာ အဲဒီ တစ်မျိုးကို ထုတ်ပြီး ကျန် ၁၁-မျိုး ဖြစ်နိုင်တယ်။ ကျန်နတ်ပြည် ငါးထပ်မှာ “ဒုဂ္ဂတိအဟိတ်နဲ့ သုဂတိအဟိတ်’မပါဘဲ ကျန် ၁၀-မျိုး ဖြစ်နိုင်တယ်။
ဒါကြောင့် အပါယ်လေးဘုံကနေ နိဗ္ဗာန်ကို ဘယ်နည်းနဲ့မျှ သွားနိုင်ဘူး။ အပါယ်လေးဘုံမှာ ဒုဂ္ဂတိအဟိတ်ပဲ ရှိတာကိုး။ လူ့နဲ့ စတုမဟာရာဇ်နတ်ဘုံမှာ ရောက်နေကြတဲ့ တိဟိတ်တွေက နိဗ္ဗာန်ကို ရောက်ခွင့်ရှိတယ်။ ဒါလည်း ပွားများအားထုတ်မှ။ ဒီလိုပဲ ကျန်နတ်ပြည် ငါးထပ်မှာရှိတဲ့ တိဟိတ်တွေလည်း ကြိုးစားရင် နိဗ္ဗာန်ကို ရောက်ခွင့် ရှိတာပေါ့။ အရိယာတွေကတော့ နိဗ္ဗာန်ကို ရပြီးသား။ ဒါကြောင့် နတ်ပြည်မှ နိဗ္ဗာန်သို့ သွားနိုင်တယ်လို့ ဖြေပါတယ်။ ဒီလိုတော့ ရှိတယ် ..
အခွင့်အလမ်း
နတ်ပြည်ဆိုတာ ကုသိုလ်ကံရဲ့ အကျိုးပေးရာဘုံ ဖြစ်လို့ ပျော်ရွှင်စရာတွေ များတဲ့အတွက် စမွေယျနဂါးမင်း နဂါးပြည်မှာ မကြာခဏ ဥပုသ်ကျိုးတာ၊ သိကြားမင်း လူ့ပြည်ဆင်းပြီး ဥပုသ်စောင့်ရတာတွေ ထောက်ရင် နတ်ပြည်မှာ ဥပုသ်စောင့်ဖို့၊ တရားအားထုတ်ဖို့ ခက်နိုင်တယ်။ ဘုရားလောင်းတွေဟာ လူ့ပြည်မှာပဲ ပါရမီဖြည့်ကြတယ်။ ဒါကြောင့် လူ့ဘဝကိုရ၊ ဗုဒ္ဓသာသနာနဲ့ ဆုံခိုက် ယခုဘဝမှာပင် နိဗ္ဗာန်ရောက်ကြောင်း အကျင့်ကို ကြိုးစားဖို့ ဆရာမြတ်တို့ လမ်းညွှန်ကြပါတယ် (သဂြိုဟ်ဘာသာဋီကာ၊ စာ-၃ဝ၁ ရှု)။
ဇန်နဝါရီ ၈၊ ၂ဝ၁၉။
---၇၂၃။ သူ့ကို ချစ်ပေမယ့်
အရှင်ဘုရား၊ တပည့်တော်မ ရိုသေစွာ လျှောက်ထားအပ်ပါသည် ဘုရား။ တပည့်တော်မသည် လက်ရှိ အိမ်ထောင်ရှိသူ ဘုရား။ အခြားအမျိုးသမီးတစ်ဦးကို တပည့်တော်မ ချစ်ကြိုက် သဘောကျမိနေပါသည်။ အကယ်၍ ချစ်ကြိုက်နေသော အမျိုးသမီးနှင့် အတူနေမိပါက ကာမေသုမိစ္ဆာစာရကံ ထိုက်မထိုက် ကျေးဇူးပြု၍ ဖြေကြားပေးပါ အရှင်ဘုရား။
နိုးနိုး
တရားအရင်နာ
အင်း .. အဖြေရဲ့ ခေါင်းစဉ်က ကဗျာဆန်တယ်။ နုတယ်။ ပါးစပ်နဲ့သာပြောရရင် ဘုန်းကြီးအနေနဲ့ ပီပီသသ အသံထွက်နိုင်မယ့် စကားလုံးမျိုးတော့ မဟုတ်ဘူး။ ဒါပေမယ့် တစ်မျိုး မထင်ပါနဲ့။ တိုက်ရိုက် ကျမ်းကိုး မရနိုင်တဲ့အတွက် အဖြေကို မပြောခင်မှာ ဘုန်းကြီးဟောမယ့် ခြေဆင်းတရားကို အရင် နာကြည့်ပါ။ ပြီးမှ အဲဒီတရားထဲကရတဲ့ အတွေးအမြင်နဲ့ အဖြေကို စဉ်းစားကြည့်ကြတာပေါ့။
မိတ်ဆွေရင်း
ဘုန်းကြီး အရီဇိုးနားကို ရောက်စက ဆွမ်းနဲ့နေစရာ အဆင်ပြေအောင် ကူညီစောင့်ရှောက်တဲ့ ဒကာတစ်ဦး ရှိတယ်။ သူ တက္ကဆပ်စ်ကို ပြောင်းသွားပြီးနောက် လွန်ခဲ့တဲ့ လေးနှစ်က ကျောက်ကပ် ရောဂါနဲ့ ကွယ်လွန်ရှာပြီ။ ဘုန်ကြီး တက္ကဆပ်စ်ပြည်နယ်၊ ဆန်အန်တိုနီယိုမြို့မှာ သုံးလခန့် နေထိုင်စဉ် သူမကွယ်လွန်ခင် သူ့အိမ်ကို ရောက်တော့ သူ့အိမ်ထောင်ရေးကို ကျိတ်ပြီး ပြောပြတယ်။ လိုရင်းက သူ့ဇနီးက သူ့ကို ဂရုမစိုက်၊ ယောက်ျားစိတ် ပေါက်နေတဲ့ အမျိုးသမီး တစ်ဦးနဲ့ တွဲနေတယ်၊ အိမ်ကို ခေါ်အိပ်တယ်။ ရိပ်မိသလောက် ဘုန်းကြီးရဲ့ ဒကာ စိတ်ဆင်းရဲနေရတာ သေချာတယ်။
ဂေါ်ဒန်
ဒီလူ့အကြောင်းကို ဘုန်းကြီး ပြောဖူးပါတယ် (ပေါင်းချုပ် ၅၊ စာ-၂၄၉၇ ရှု)။ သူ့အဖေဟာ ကလေး ၂-ယောက်ရပြီးမှ မိသားစုကိုစွန့်၊ ကိုလိုရာဒိုကနေ အရီဇိုးနားကို ပြောင်းလာပြီး လူမည်းအမျိုးသား တစ်ဦးနဲ့ အိမ်ထောင်ပြုတယ်။ သူ့အမေဟာ သူ့ဖခင်ကို အလွန် စိတ်ဆိုးတဲ့အတွက် သူတို့မောင်နှမ လူလားမြောက်မှ သူတို့အဖေနဲ့ ကောင်းစွာ စကားပြောခွင့်ရသတဲ့။ ဂေါ်ဒန်လည်း အရီဇိုးနားကို ပြောင်းလာ၊ အိမ်ထောင်ကျ၊ ကလေးရတော့ သူ့ဖခင်ကိုရော ဖခင်ရဲ့ အဖော်ကိုပါ လေးစားစွာ ဆက်ဆံရုံမက မိသားစုနဲ့အတူ တစ်ပတ်တစ်ကြိမ် သွားပြီး လည်ပတ်ကြတယ်။
ဒါတောင်.. သူ့အဖေ ကွယ်လွန်တော့ ကျန်ရစ်တဲ့ အိမ်ကို မစ္စတာ ဂေါ်ဒန်က သိမ်းမယ်လုပ်တော့ (အရီဇိုးနားမှာ လိင်တူချင်း အိမ်ထောင်ပြုတာ တရားမဝင်ဘူး) ဘုန်းကြီး ပြောနိုင် ဆိုနိုင်ရှိတဲ့ ဂေါ်ဒန့် မိန်းမကို ဖျောင်းဖျလို့ အိမ်ကိုတော့ မသိမ်းဖြစ်ဘူး။ ဒါပေမယ့် အိမ်ပေါ်က ပစ္စည်းအချို့ကို သွားပြီး ဆွဲချသေးသတဲ့။
ပစ္ဆိမဘဝိက
ဘုရားလက်ထက်က သောရေယျကိုလည်း အမှတ်ရစရာပဲ။ ပထမတော့ ကလေးအဖေ သူဌေးသား။ ရုပ်ရည် သပ္ပာယ်တဲ့ ရဟန္တာအရှင်ကို စိတ်နဲ့ ပြစ်မှားမိလို့ တစ်ကိုယ်လုံး ဣတ္ထိယအဖြစ်သို့ ရုတ်ချည်း ပြောင်းသွား။ ရှက်လို့ ခြေဦးတည့်ရာပြေး၊ ကံကောင်းလို့ ချမ်းသာသူနဲ့ အိမ်ထောင်ကျ၊ ကလေးနှစ်ယောက်မွေး။ ရဟန္တာကို တောင်းပန်လို့ ရုတ်ချည်းပဲ အရင်အတိုင်း ယောက်ျား ပြန်ဖြစ်သွား။ ဌာနေကို မပြန်တော့ဘဲ ရဟန်းပြု။ နောက်ဆုံး ပဋိသမ္ဘိဒါလေးပါးရ ရဟန္တာ ဖြစ်သွားတယ် (ဓမ္မပဒ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၁၀)။
သောရေယျဟာ ပစ္ဆိမဘဝိက (ဒီဘဝမှာ ရဟန္တာ ဖြစ်ကို ဖြစ်ရမယ့်) ပုဂ္ဂိုလ်မျိုး ဆိုတာကိုတော့ မှတ်ခဲ့ပေါ့။ ဒီတရားလေး နာယူပြီးနောက် ..
သုံးသပ်ချက်
အပေါ်နှစ်ယောက် ဖြစ်ရပ်မှာ စွန့်ခဲ့သူ ကာယကံရှင် မိန်းမသို့မဟုတ် ယောက်ျားတို့ အနေနဲ့ ၎င်းတို့ရဲ့ ကာမကို ပိုင်ဆိုင်ဆဲဖြစ်တဲ့ ခင်ပွန်း သို့မဟုတ် ဇနီးတွေက လုံးဝ သဘောမတူနိုင်တာ ရှင်းပါတယ်။ ဒါကြောင့် လိင်တူတူ မတူတူ တရားဝင် ကွာရှင်းပြီးမှ ဇာတ်လမ်းသစ် စသင့်တယ်။ မလွှဲသာလို့ လုံခြုံမှုအတွက် လုပ်လိုက်ရတဲ့ သောရေယျ ဖြစ်ရပ်မှာတော့ မိမိရဲ့ ဘဝကြင်ဖော်သာ အဲဒီလို ဖြစ်ခဲ့ရင် မိမိအနေနဲ့ ခွင့်လွှတ်နိုင်မလွှတ်နိုင် ဆိုတာကိုပဲ ကိုယ်ချင်းစာကြည့်ပေါ့။
ရှာဖွေဆဲ
(၁) မသွားကောင်းသူ ၂) မှီဝဲလိုစိတ်ရှိ ၃) လုံ့လပြု ၄) သာယာ'လို့ အင်္ဂါလေးခုညီရင် ကံမြောက်တယ် (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၄၀)။ အမှတ် ၁) အင်္ဂါအတွက် ယောက်ျားအဖို့ “မာ.ပိ မာ.ပိ ဘနှင့်ဘာ၊ ဉာ.ဂေါ.ဓမ်.သ.သာ။ ဓ.ဆန်.ဘော.ပ၊ ဩ.ဩ.ဓ၊ ကမ္မ.ဒါ.မုဟာ’လို့ မိန်းမ ၂၀၊ မိန်းမအဖို့ ‘သ.သာနှစ်တန်၊ ဓ.ဆန်.ဘော.ပ၊ ဩ.ဩ.ဓ၊ ကမ္မ. ဒါ.မုဟာ'လို့ ယောကျာ်း ၁၂ နဲ့ ဖောက်ပြန်ရင် ကံမြောက်ကြောင်း ကျမ်းဂန်မှာ ဆိုတယ် (အကျယ်ကို ပေါင်းချုပ် ၁၊ စာ-၄၃၅ မှာ ရှုပါ)။
ကျမ်းဂန်တွေမှာ ဆန့်ကျင်ဘက်လိင် (ယောက်ျားနဲ့ မိန်းမ)တို့ရဲ့ ကာမေသုမိစ္ဆာရဖြစ်ပုံကိုပဲ ဖော်ပြတာ တွေ့ဖူးတယ်။ လိင်တူချင်း (မိန်းမချင်း၊ ယောက်ျားချင်း) ကာမေသု ဖြစ်ပုံပြ ကျမ်းဂန် တိုက်ရိုက်ကို တွေ့ဖူးသူတို့ မျှဝေပါကုန်။
ကာမပိုင်
“မိမိတို့အတွေ့ကို အစိုးရသူ မရှိ၊ မိမိတို့သာ ပိုင်သောကြောင့် မိစ္ဆာစာရမဖြစ် (ပရမတ္ထသရူပဘေဒနီ ၁၊ စာ-၁၇၀)'လို့ မိန့်ဆိုပုံအရ ဒီနေရာမှာ “ကာမပိုင်’ဆိုတဲ့ ဝေါဟာရကို စဉ်းစားရလိမ့်မယ်။ မိမိရဲ့ကာမကို ပိုင်ဆိုင်သူရှိလျက်နဲ့ ပိုင်ဆိုင်သူက သဘောမတူဘဲ အခြားတစ်ဦးအား မိမိရဲ့ကာမကို မပေးကောင်းဆိုတဲ့ အဓိပ္ပာယ်နဲ့ စဉ်းစားခွင့်ရှိရင် ..
အဲဒီ အခြားတစ်ဦးကို ယောက်ျား မိန်းမ ခွဲခြားဖွယ် မလိုတဲ့အတွက် ကံမြောက်တယ်လို့ ဘုန်းကြီး ယူဆတယ်။ ဆိုလိုတာက .. ယောက်ျားတို့ မသွားကောင်းတဲ့ မိန်းမ ၂ဝ-ဟာ မိန်းမချင်းနဲ့လည်း ဆိုင်တယ်၊ မိန်းမနဲ့ဆိုင်တဲ့ ယောက်ျား ၁၂-မျိုးဟာ ယောက်ျားချင်းနဲ့လည်း ဆိုင်တယ်လို့ပါ။
အဖြေ
ဒါကြောင့် .. လက်ရှိ အိမ်ထောင်ရှိ အမျိုးသမီးတစ်ဦး အနေနဲ့ အခြားအမျိုးသမီး တစ်ဦးကို ချစ်ကြိုက်၊ အတူနေပြီး ကာမကို မျှဝေမိရင် ကာမေသုမိစ္ဆာစာရကံ မြောက်တယ်လို့ ဘုန်းကြီး အနေနဲ့ ယူဆပါတယ်။
ယှက်ထွေး၏
ဝိသုဒ္ဓါရုံဆရာတော်ကြီးက “ဤအရာသည် ယှက်ထွေး၏။ သဘောဉာဏ် အထင်ကိုသာ ရေးလိုက်သည်။ ဆွေးနွေး မေးမြန်းကြလေဦး (ညွန်းပြီး၊ စာ-၁၇၁)'လို့ အမှာပြုတဲ့ အတိုင်း အခြားသော ဆရာတော်တွေရဲ့ သုံးသပ်ချက်တွေကိုလည်း မျှော်လင့်ဆဲ ရှိကြောင်းပါ။
ဇန်နဝါရီ ၉၊ ၂ဝ၁၉။
---သာဓုကံ မနသိကာရာယတ္တာ ဟိ သာသနသမ္ပတ္တိ။ သာသနသမ္ပတ္တိ၊ သာသနာအတွင်း၌ ရသင့်ရထိုက်သော အကျိုး၏ ပြည့်စုံခြင်းသည်။ သာဓုကံ၊ ကောင်းစွာ။ မနသိကာရာယတ္တာ ဟိ၊ နှလုံးသွင်းနှင့် စပ်သည်သာလျှင်တည်း (သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂)။
---၇၂၄။ ကမ္မဝါစာဖတ်နည်း
ဆရာတော် ဘုရား၊ အချို့ ဆရာတော်များမှာ သိမ်နုတ်ကမ္မဝါကို အပါးစေ့ ကိုင်၍ဖြစ်စေ၊ ရဟန်းခံ ကမ္မဝါကိုလည်း ၁ဝ-ပါး ၁၅-ပါးထိ ကိုင်၍ဖြစ်စေ ဖတ်စေကြပါတယ်။ အချို့ကတော့ “သုဏာတု မေ ဘန္တေ သံဃော' ဆိုတဲ့ ဉတ်ပါဠိမှာ “သုဏာတု = နာယူပါလော့'ကို ထောက်ပြီး သံဃာကုန်ဖတ်ရင် နာယူမည့် သံဃာမရှိ ဖြစ်သောကြောင့်၊ “ဧကော ဝါ ဒွေ ဝါ တယော ဝါ’ဆိုတဲ့ ပါဠိအရ သုံးပါးကိုပဲ ကမ္မဝါစာကို ဖတ်စေပြီး ကျန်သံဃာတွေက နာကြားရပါတယ်။ ဆရာတော်တွေရဲ့ အယူအဆကို မည်သို့ မှတ်သင့်ပါသနည်း ဘုရား။
တွံတေး အရှင်လေး
သုံးပါထိသာ
ပါဠိတော်မှာ “အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ ဒွေ တယော ဧကာနု-ဿဝနေ ကာတုံ (ဝိ၊၃၊၁၂၉) = ရဟန်းတို့၊ နှစ်ပါး သုံးပါး သော ရဟန်းလောင်းတို့ကို တစ်ပြိုင်နက် ကမ္မဝါစာ ဖတ်၍ ရဟန်းခံပေးရန် ငါဘုရား ခွင့်ပြု၏’လို့ လာတယ်။ ဒီပါဠိကို ဝိနည်းဓိုရ်များက “ရဟန်းလောင်း နှစ်ပါး၊ သို့မဟုတ် သုံးပါးထိကို တစ်ပြိုင်နက် ကမ္မဝါစာ ဖတ်ကောင်းပြီး ဒီထက်ပို၍ တစ်ပြိုင်နက် မဖတ်ကောင်း'လို့ အဓိပ္ပာယ် ယူကြတယ်။
ပါဠိတော်နည်း
“ဗျတ္တေန ဘိက္ခုနာ ပဋိဗလေန သံဃော ဉာပေတဗ္ဗော (ကျွမ်းကျင် လိမ္မာသော ရဟန်းက သံဃာအား သိစေရမည်)'လို့ ဟောတော်မူတဲ့ ပါဠိတော်(ဝိ၊၃၊၇၁၊ ၉၉-စသည်)အရ ကမ္မဝါစာဆရာ တစ်ပါးတည်းက ရဟန်းလောင်း တစ်ပါးကိုဖြစ် နှစ်ပါးကိုဖြစ်စေ၊ သုံးပါးထိကိုဖြစ်စေ တစ်ပြိုင်နက် ဖတ်တာကို ကျမ်းဂန်နဲ့ညီပြီး ဘုရားအလို ကျကြောင်းလည်း ဝိနည်းဓိုရ် မထေရ်မြတ်တို့ ဆုံးဖြတ်ကြောင်း ကမ္ဘာအေးမှာတုန်းက ဆွေးနွေးဖူးတာကို အမှတ်ရတယ်။
ဋီကာနည်း
‘ပကတတ်ရဟန်း (သီလစင်ကြယ်တဲ့ရဟန်း) ကမ္မဝါစာ ဖတ်၍ပြုသောကံသာလျှင် ကံအားလျော်သော သံဃာကပြုသော ကံမည်၏ (ကံအောင်မြင်၏)။ သို့ဖြစ်၍ ရှေးခေတ် ဝိနည်းဓိုရ် များသည် ကံပျက်စီးခြင်း၌ ယုံမှားသံသယ ကင်းစေရန် နှစ်ပါးသုံးပါးတွဲ၍ တစ်ပြိုင်နက် ကမ္မဝါစာ ဖတ်စေကြ၏’လို့ ဝိနယဝိနိစ္ဆယ (၂၊ ၃၅ဝ)မှာ ဖွင့်တယ်။ ဋီကာမှာ နှစ်ပါးသုံးပါးတွဲ၍ တစ်ပြိုင်နက် (ဒွိဟိ တီဟိ ဧကတော)’လို့ ဆိုပေမယ့် “သုံးပါးထက် ပိုပြီးလည်း ရွတ်နိုင်တယ်'လို့ ဆရာမြတ်တို့ မိန့်ပါယ် (မဟာဝါဘာသာဋီကာ၊ စာ-၂၇၁)။
‘ဧကော ဝါ ဒွေ ဝါ တယော ဝါ’ဆိုတာ ‘ဒွိဟိ တီဟိ ဧကတော’ဆိုတဲ့ ဋီကာစကားကို ရည်ရွယ်တာ ဖြစ်နိုင်တယ်။
ကမ္မဝါစာကို တစ်ပါးတည်း ဖတ်တာက ပါဠိတော်နည်း၊ အများစုပြီး ဖတ်တာက ဋီကာနည်းလို့ မှတ်နိုင်တယ်။ ပါဠိတော်နည်းက ဘုရားအလိုကျ ဖြစ်လို့ ပိုနှစ်သက်တဲ့ ဆရာတော်တွေလည်း ရှိတယ်။
ကြုံဖူးခဲ့
ထေရဝါဒဗုဒ္ဓတက္ကသိုလ်မှာ သိမ်နုတ်စဉ်က ဘုန်းကြီး ပါခဲ့ဖူးတယ်။ USA ဆရာတော်ကြီး အရှင်သီလာနန္ဒာဘိဝံသနဲ့ ဗန်းမော်ဆရာတော် အရှင်ကုမာရာဘိဝံသတို့ ပါတယ်။ သံဃာ အပါး ၃၀-ကျော်မယ် ထင်တယ်။ မမှတ်မိ။ အကွက်တွေ လုပ်ထားပြီး တစ်ကွက်ချင်းစီ တက်ပြီး သံဃာအားလုံး မတ်တတ် တစ်ပြိုင်နက် ကမ္မဝါစာဖတ်စဉ် နှစ်ပါးသုံးပါးက စဆကို ကျချ၊ သကိုဆသံနဲ့ ရွတ်တာကို အမှတ်ရတယ်။ ဘယ်ဆရာတော် ဆိုတာတော့ မသိ။ နိုင်ငံခြားသားတော့ မပါဘူး။
နိုင်ငံတော်ပရိယတ္တိသာသနာ့တက္ကသိုလ် (ရန်ကုန်) ဘွဲ့နှင်းသဘင်ဓမ္မာရုံကို သိမ်နုတ်တုန်းက ဆောက်ဆဲ အဆောင်ကြီးရဲ့ အပြင်ဘက် အောက်ခြေပတ်လည် တစ်ခုလုံးကို သံဃာ အနည်းဆုံး တစ်ရာအထက်က ဝိုင်းပတ်ထိုင်ပြီး ကမ္မဝါစာကို ပြိုင်တူ ဖတ်ကြတာကို အမှတ်ရတယ်။ အဲဒီတုန်းက မော်ကွန်းထိန်းဆရာတော် ဘဒ္ဒန္တကုမာရ ဦးဆောင်တယ်။
အဖြေ
မြန်မာနိုင်ငံက ဆရာတော်အများစု ဋီကာနည်းအတိုင်း ကမ္မဝါစာ ဖတ်ကြဟန်တူတယ်။ အချို့ ဆရာတော်တွေရဲ့ ယူဆပုံ အထူးလည်း ရှိနိုင်တယ်။ ဒါတွေကို ရဟန်းခံအဆုံးအဖြတ်ကျမ်းတွေမှာ လေ့လာတာက ပိုကောင်းတယ်။ ဓမ္မအမေးအဖြေမှာတော့ အခြားပရိသတ်ကို ငဲ့လို့ ဒီမျှနဲ့ ကျေနပ်ပါ။
ဇန်နဝါရီ ၁၆၊ ၂ဝ၁၉။
၇၂၅။ မငေါက်ငမ်းပါဘူး
ဘုန်းကြီး ဘုရား၊ တပည့်တော်က န.ပ.သ (ရန်ကုန်) တုန်းက ဘုန်းကြီးရဲ့တပည့် ဖြစ်ဖူးပါတယ်။ မေးစရာ ရှိလို့ပါ ဘုရား။ ဖေ့စ်ဘုတ်ကိုယ်တော် တစ်ပါးက ဘုန်းကြီးရဲ့ အဖြေတစ်ခုမှာ မေးသူက သူ့ကိုယ်သူ သေက္ခပါလို့ ဆိုတာကို ငေါက်ငမ်းမပစ်လို့ဆိုပြီး မှားတယ်ဟု ဝေဖန်နေပါတယ်။ ထိုပုဂ္ဂိုလ်ပဲ သေက္ခပုဂ္ဂိုလ် ၇-ယောက် ဆိုတာကို အသေကိုင်ထားတာကို တွေ့ရပါတယ်။ ကလျာဏပုထုဇဉ်ကို သေက္ခထဲမှာ ထည့်ယူခွင့် ရှိမရှိ ရှင်းပြပေးစေလိုပါ သည် ဘုရား။
အရှင်အဘိဝံသ (မင်းတပ်သာသနာပြုကျောင်း)
---သေက္ခ
စကားပြောဟန်နဲ့ စာရေးဟန် ရောနေလို့ မေးခွန်းကို နည်းနည်း ပြင်လိုက်တယ်။ ဒီပြဿနာမပြီးသေးဘူး ထင်တယ်။ ဘာဖြစ်ဖြစ် ... ဘုန်းကြီး မှတ်သား နားလည်ထားပုံကိုတော့ ပြန်မျှဝေပါဦးမယ်။ အဘိဓမ္မမာတိကာ သေက္ခတိက်ကို သင်ဖူးလို့ သေက္ခပုဂ္ဂိုလ် ၇-ယောက်ဆိုတာလောက်တော့ သိတာပေါ့။ ဒါပေမယ့် အချို့အဋ္ဌကထာတွေမှာ ကလျာဏပုထုဇဉ်ကိုပါ သိက္ခာသုံးပါးကို ကျင့်ဆဲဖြစ်လို့ သေက္ခထဲမှာ ထည့်ယူဖို့ ဖွင့်ဆိုတာ ရှိတယ်။ အဲဒီကျမ်းရင်း အဆိုအပြည့်အစုံက ..
ကျမ်းရင်း
“အကြင် ကလျာဏပုထုဇဉ်သည် မဂ်ဖိုလ်အားလျော်သော ပဋိပတ်ကို ပြည့်စုံစွာ ကျင့်ရှိ၏။ သီလနှင့် ပြည့်စုံ၏။ စက္ခုစသော ဣန္ဒြေတို့၌ စောင့်ထိန်း၏။ ဘောဇဉ်၌ ပမာဏကို သိ၏။ နိုးကြား လုံ့လရှိ၏။ ညဉ့်ဦးယံ မိုးသောက်ယံတို့၌ ဗောဓိပက္ခိယ တရားကို ကြိုးစား ပွားများ၏။ ယနေ့ သို့မဟုတ် နက်ဖန် မဂ်ဖိုလ်တစ်ပါးပါးကို ရမည်ဟု ထင်မှတ်နေ၏။ ထို ကလျာဏပုထုဇဉ်ကိုလည်း ကျင့်ဆဲဖြစ်သောကြောင့် သေက္ခ ဟုခေါ်၏။ ဤ၌ မဂ်ဖိုလ်ကို ထိုးထွင်း၍ သိပြီးသူကိုသာလျှင် သေက္ခဟု ယူရမည်။ ပုထုဇဉ်ကို မယူရ (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၂)။
နားလည်ပုံ
“အရဟတ္တဖိုလ်ကို တောင့်တနေသော၊ အရဟတ္တဖိုလ်သို့ မရောက်သေးသော သေက္ခရဟန်း'ဆိုတဲ့ ပါဠိတော်အရ ဒီနေရာမှာ သေက္ခရဟန်းအရ မဂ်ဖိုလ်တစ်ခုခုကို ထိုးထွင်း၍ သိပြီးဖြစ်တဲ့ အရိယာသေက္ခ ရဟန်း ၇-ယောက်ကိုယူပါ (မ၊ဋီ၊၁၊၉၂)။ ဒီဋီကာစကားအရ ‘ကလျာဏပုထုဇဉ်ဟူသော ပုထုဇဉ်သေက္ခကို မယူရ’လို့ ရှင်းလင်းစွာ နားလည်နိုင်တယ်။ ကလျာဏပုထုဇဉ်ဟူသော သေက္ခရဟန်းနဲ့ အရိယာ သေက္ခရဟန်း ၇-ယောက်လို့ နှစ်မျိုး ရှိတယ်ဆိုတဲ့ အဓိပ္ပာယ်ပါ။
ဝိနည်းအဆို
ဝိနည်းပါဠိတော်မှာ “ယော ပန ဘိက္ခု = အကြင်ရဟန်း' ဆိုတဲ့စကားကို ‘သေခေါ ဘိက္ခု = ကျင့်ဆဲဖြစ်သော ရဟန်း၊ အသေခေါ ဘိက္ခု = ရဟန္တာ ဖြစ်ပြီးသော ရဟန်း’လို့ မြတ်ဗုဒ္ဓ ဖွင့်ဆိုပါတယ် (ဝိ၊၁၊၂၈)။ ဒီပါဠိတော်စကားကို ‘ကလျာဏပုထုဇဉ်နှင့်တကွ အရိယာပုဂ္ဂိုလ် ၇-ယောက်တို့သည် ကျင့်ဆဲဖြစ်သောကြောင့် သေက္ခမည်၏'လို့ အဋ္ဌကထာ(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၀၇)မှာ ထပ်ဖွင့်တယ်။ ဘုန်းကြီး နားလည်ပုံက “ယော ပန ဘိက္ခု= အကြင်ရဟန်းဆိုတာ ကလျဏပုထုဇဉ်ဆိုတဲ့ သေက္ခရဟန်းရော၊ အရိယာသေက္ခ ၇-ယောက်နဲ့ ရဟန္တာ ဖြစ်ပြီးတဲ့ အသေက္ခ ရဟန်းပါ အားလုံး ပါဝင်တယ်'လို့ ဖြစ်ပါတယ်။
“ဝိပဿနာ အားထုတ်မှုစသော အကျင့်နှင့် ပြည့်စုံသော ကလျာဏပုထုဇဉ်လည်း သေက္ခပုဂ္ဂိုလ်တွင် ပါဝင်နိုင်သည် ဟူလို’လို့ တောင်မြို့ မဟာဂန္ဓာရုံဆရာတော် မှတ်ချက်ပြုထားတာလည်း (ပါရာဇိကဏ်ဘာသာဋီကာ ၁၊ ၃၅၆) ဒီအဓိပ္ပာယ်ပဲ ဖြစ်မယ်လို့ ထင်ပါတယ်။
တကယ်ကျင့်သူ
တရားအားထုတ်သူဟာ “ခေါင်းပေါ်မှာ မီးလောင်နေပြီ၊ မကြာခင် သေတော့မယ်'လို့ ကိုယ့်ကိုယ်ကို နှလုံးသွင်းပြီး တရားထိုင်ရသလို ဒီနေ့ သို့မဟုတ် နက်ဖန် တရားထူး ရမယ်’လို့ နှလုံးသွင်းပြီးတော့လည်း ကြိုးစား အားထုတ်နိုင်တာပဲ။ အဲဒီစိတ်မျိုးနဲ့ တကယ် သီလစောင့် တရားအား ထုတ်နေသူတွေ ယနေ့ခေတ် ရှိတယ်။ တွေ့လည်း တွေ့ဖူးတယ်။ ဒီလို ပုဂ္ဂိုလ်မျိုးကို ကလျာဏပုထုဇဉ်ဖြစ်တဲ့ သေက္ခ (ကျင့်ဆဲ) ပုဂ္ဂိုလ်လို့ ခေါ်ခွင့် ရှိတာပေါ့။
ဘာကြောင့်
ဝေဖန် ခံရတယ်ဆိုတဲ့ အဖြေ (မေးခွန်းအမှတ်-၃၃၁၊ ပေါင်းချုပ် ၃၊ စာ-၁၀၃၈)ကို ရေးနေစဉ် ကိုယ်ငယ်စဉ်က သင်ဖူးတဲ့ “သေခေါတိ ပုထုဇ္ဇနကလျာဏကေန သဒ္ဓိ သတ္တ အရိယာ (ညွန်းပြီး)'ဆိုတဲ့ အဋ္ဌကထာ စာသားကို ဘုန်းကြီး အမှတ်ရခဲ့လို့ပဲ ပုထုဇဉ် သေက္ခဆိုတာကို ဘုန်းကြီး လက်ခံခဲ့တာ။ ဒါကြောင့် “တပည့်တော် သေက္ခပါ'လို့ ပြောလာသူကို ဘာလို့ ကိုယ်က ဆုံးဖြတ်မလဲ။ သူဘာလဲ ဆိုတာ ကိုယ်သိမှ မသိဘဲ။
ငေါက်ငမ်းတယ် ဆိုတာမျိုးက ဘိုးတော်ဘုရားခေတ်က အယူအဆပါ။ တိုးတက်ပြီး ကမ္ဘာမှာ ဒီဒဿနမျိုး မော်ဒန် အောက်သွားပြီ။ အသုံးပြုနေသေးရင်လည်း “ကြောင်တယ်'လို့ ပြောခံရမှာ သေချာတယ်။
အဖြေ
မှားမှန်းသိလျက် မျက်စိမှိတ် ဇွတ်ငြင်းတာမျိုး မဖြစ်မိအောင် လေ့ကျင့်ဆဲမို့ မှားရင် “ဆောရီ'လုပ်မယ်လို့ စိတ်ကူးခဲ့ပေမယ့် မှားတဲ့ အကြောင်းပြချက်မျိုးကို စဉ်းစားလို့ မရနိုင်ပါ။
ဇန်နဝါရီ ၁၈၊ ၂ဝ၁၉။
---မှတ်ချက်များ
‘သီလဝန္တပုထုဇ္ဇနော သောတာပန္နေ သင်္ဂဟိတော၊ ကလျာဏပုဇ္ဇနေန သဟ သတ္တ ပုဂ္ဂလာ သေက္ခာ နာမ’ (သီလဝန္တ ပုထုဇဉ်ကို သောတာပန်မှာ သွင်းယူပါ။ ကလျာဏပုထုဇဉ်နဲ့ အရိယာ ၇-ယေက်ကို သေက္ခလို့ ခေါ်တယ်)ဆိုတဲ့ မုံရွေး မှတ်စုလည်း ရှိကြောင်းပါ ဆရာဘုရား။
အရှင်ကုသလ (ပိုးလေး)
---၇၂၆။ နှစ်ပါးပိုင် တစ်ပါးပျံလွန်သော်
ဘုန်းကြီး ဘုရား၊ ရန်ကုန် - ရွှေပြည်သာမြို့ရှိ မြို့သစ်မင်း ကျောင်းတိုက်ကို တပည့်တော်၏ ရဟန်းအစ်ကို ဖြစ်သူ အရှင်စန္ဒောဘာသနှင့် တပည့်တော်သည် ဒွိသန္တက(နှစ်ပါးပိုင်) အဖြစ် စာချုပ်ချုပ်ပြီး ၂၀၁၇၊ မေလ ၁၀-ရက်နေ့၌ လက်မှတ်ထိုးခဲ့ကြပါသည်။ ၂၀၁၈၊ ဒီဇင်ဘာ ၃-ရက်နေ့က ထိုအရှင် ပျံလွန်တော်မူသွားပါသည်။ ထိုစာချုပ်ကို ချုပ်ဆိုစဉ် တပည့်တော်က ပြည်ပမှ လက်မှတ် ထိုးပေးရသဖြင့် မျက်ကွယ်ဖြစ်၍ ဒွိသန္တက မမြောက်’ဟု ဆိုသူအချို့ ရှိနေ၍ ထိုကိစ္စကို ရှင်းပြပေးစေလိုပါသည် ဘုရား။ စာချုပ်မိတ္တူကို ပူးတွဲ ပို့ပေးပါသည် ဘုရား။
အရှင်ဇဝန (Albany, NY)
---ထင်ကြေးမျှ
ဤအဖြေသည် ဝိနိစ္ဆယမဟုတ်။ အရှင်ဇဝန (Albany, NY) ပို့ပေးသည့် စာချုပ်မိတ္တူ၊ ဓာတ်ပုံ၊ ဗွီဒီယိုဖိုင်များကို ကြည့်ရှုလေ့လာ၍ ထင်မြင်ချက်ပေးရုံမျှ ဖြစ်ပါသည်။ မေးခွန်း မေးသည့် အရှင်မြတ်နှင့် နယူးယောက်မြို့တွင် တစ်ကြိမ် တွေ့ဆုံစကားပြောဖူးသော်လည်း ဘုန်းကြီးနှင့် မရင်းနှီးပါ။ ထိုအတူ အခြားတစ်ဖက်ရှိ သံဃာများနှင့် ၎င်းတို့၏ တင်ပြချက်ကိုလည်း ဘုန်းကြီးအနေဖြင့် ဘာမှ တရားဝင် မသိပါ။ နှစ်ဦးနှစ်ဖက်၏ တင်ပြချက်များကို ကြည့်ရှုစစ်ဆေးပြီး ဆုံးဖြတ်မှသာ အဆုံးအဖြတ်ဟု ဆိုနိုင်ပါမည်။
ဒွိသန္တက
ဒွိသန္တကဟူသည် ‘ရဟန်းနှစ်ပါး ပိုင်သော၊ သူပိုင်ကိုယ်ပိုင် မခွဲဝေရသေးသော ဥစ္စာတည်း။ (ဒွိန္နံ သန္နကံ ဟောတိ အဝိဘတ္တံ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၄)။ တပည့်တော်၏ ဥစ္စာသည် အရှင်ဘုရားအား လည်းကောင်း၊ တပည့်တော် အားလည်းကောင်း ဖြစ်ပါစေ အစရှိသောစကားဖြင့် တူသောအသုံးအဆောင် ရှိသည်ကို ပြုနိုင်၏ဟု ဆရာတို့ဆိုကြောင်း (ဂဏ္ဌိပဒကျမ်း၌) ရေး၏ (ဝဇိရ-ဋီ၊ ၅ဝဝ)'။ ထို့ကြောင့် ‘အလှူရှင်က ရဟန်းနှစ်ပါးအား လူဒါန်းပြီး မခွဲဝေရသေးသောပစ္စည်း သို့မဟုတ် ရဟန်းနှစ်ပါးသဘောတူ နှစ်ပါးပိုင်ပြုထားသောပစ္စည်း'ကို ဒွိသန္တက (နှစ်ဦးပိုင်)ဟု ဤနေရာ၌ ဆိုလိုသည်။
စာချုပ်မိတ္တူ
အခွန်တံဆိပ်ခေါင်း စာရွက်တွင် 'မြို့သစ်မင်းကျောင်းတိုက်၊ ဒွိသန္တကပြုစာချုပ်’ ခေါင်းစဉ်ဖြင့် ဒွိသန္တကပြု ဆရာတော် ဘဒ္ဒန္တစန္ဒောဘာသ၊ ဒွိသန္တကလက်ခံ ဆရာတော် ဘဒ္ဒန္တဇဝန နှင့် သက်သေ ၇-ဦးတို့ လက်မှတ်ထိုးထားသည့် စာချုပ်မိတ္တူကို အရှင်ဇဝန (Albany, NY) ပို့ပေး၍ ရရှိပါသည်။
စာချုပ်အရ ဖော်ပြပါ ကျောင်းတိုက်မြေနှင့် ယင်းမြေ ပေါ်ရှိ မြေစိုက်ဘုရား အပါအဝင် အဆောက်အအုံနှင့် အခြား ပစ္စည်း အားလုံးကို နှစ်ပါးပိုင်အဖြစ် ‘မမ သန္တကံ မမ စ တဝ စ ဟောတု၊ တဝ သန္တကံ မမဉ္ဇူ တုယှဉ္စ ဟောတု (တပည့်တော် ပိုင်သည်ကို တပည့်တော်ရော အရှင်ဘုရားပါ ပိုင်၏။ အရှင်ဘုရား ပိုင်သည်ကို အရှင်ဘုရားရော တပည့်တော်ပါ ပိုင်၏)'ဟု သုံးကြိမ် ရွတ်ဆိုပြီး သဘောတူ လက်မှတ်ထိုးကြကြောင်း သိရသည်။
ကတိစာချုပ်
“မြို့သစ်မင်းကျောင်းတိုက်အတွင်း ပုဂ္ဂလိကကျောင်းငယ်များ ဆောက်လုပ်၍ သီတင်းသုံး နေထိုင်တော်မူကြသော ရဟန်း သံဃာများ၏ ဝန်ခံကတိပြု စာချုပ်'ခေါင်းစဉ်ဖြင့် အခြားစာ ချုပ်တစ်ခုကိုလည်း အရှင်ဇဝန (Albany, NY) ပို့ပေးပါသည်။
ထိုစာချုပ်တွင် ကျောင်းဝင်းအတွင်း ယာယီကျောင်း ဆောက်ပြီး နေထိုင်ကြသော ရဟန်းများအနေဖြင့် ကျောင်း တိုက်ကို ပိုင်ဆိုင်သူ ဆရာတော်များ၏ အုပ်ချုပ်မှုအတိုင်း လိုက်နာရန်၊ စည်းကမ်းကို မလိုက်နာပါက ကျောင်းတိုက်မှ ထွက်ခွာပေးရန်နှင့် ၎င်းတို့ ဆောက်လုပ်ထားသော ယာယီကျောင်းများကို ဖျက်ယူနိုင်ပြီး လူထွက် သို့မဟုတ် ပျံလွန် ပါက အုပ်ချုပ်သူ ဆရာတော်များက ယင်းတို့ကို စီမံခန့်ခွဲရန် ဟူသော အချက်များ ပါဝင်သည်။
နှစ်ဦးပိုင်ပြုခွင့်
အရှင်ဇဝန၏ နှုတ်ပြောအရ “မြို့သစ်မင်းကျောင်းတိုက်’သည် မူလက ဆရာတော် အရှင်စန္ဒေဘာသ၏ ပုဂ္ဂလိကပိုင်ဖြစ်ပြီး၊ ထို့ကြောင့်ပင် ထိုဆရာတော်က ၎င်း၏ ရဟန်းညီဖြစ်သူ အရှင်ဇဝနအား “တပည့်တော် ပိုင်သော ဤကျောင်းတိုက်ကို အရှင်ဘုရားလည်း ပိုင်ပါသည်'ဟု ပေးအပ်ခြင်းကို ကျောင်းရှိ သံဃာများရော အခမ်းအနားတွင် ပါဝင်ခဲ့ကြသည့် မြို့နယ်မှ သံဃာတော်များပါ မကန့်ကွက်ဘဲ လက်ခံခဲ့ကြသည်ဟု သိရသည်။ ယခုအခါ အရှင်စန္ဒောဘာသ ပျံလွန်တော်မူသဖြင့် စာချုပ်အရရော ‘ဧကသ္မိံ ကာလကတေ ဣတရော သာမီ = (ရဟန်း နှစ်ပါးပိုင်၌) တစ်ပါးပျံလွန်သော် ကျန်ရစ်သူ ပိုင်၏ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၄)’ဟူသော ဝိနည်းအရအရပါ အရှင်ဇဝနသည် . ထိုကျောင်းတိုက်ကို ပိုင်ဆိုင်ခွင့်ရှိသူ ဖြစ်သည်။
စာချုပ်အရ
ပထမစာချုပ်အရ အခင်းဖြစ် ကျောင်းတိုက်ကို အရှင်စန္ဒောဘာသနှင့် အရှင်ဇဝနတို့နှစ်ပါး ဒွိ သန္တကပြုသည်မှာ မှန်သည်။ ဓာတ်ပုံများနှင့် ဗွီဒီယိုဖိုင်အရ မြို့နယ်မှ ဆရာတော်ကြီးများကို ပင့်ဖိတ်၍ အခမ်းအနားဖြင့် ပြုခဲ့ကြောင်းလည်း သိနိုင်သည်။ ဒုတိယစာချုပ်အရ ယာယီကျောင်းဆောက် နေ ထိုင်သူ ရဟန်း ၅-ပါးက သဘောတူ လက်မှတ်ထိုးသည်မှာ မှန်သည်။ စာချုပ်နှစ်ခုလုံးကို ၂၀၁၇-ခုနှစ်၊ မေလ ၁၀-ရက်တွင် လက်မှတ်ထိုးခဲ့ကြသည်။ မေးခွန်းအရ အရှင်ဇဝနမှာ ပြည်ပမှ မျက်ကွယ် လက်မှတ်ထိုးခြင်းဖြစ်၍ ဝိနည်းနှင့် ညီမညီကိုသာ စိစစ်ရန်လိုမည်ဟု ထင်ပါသည်။
ဝိနည်းအရ
“မည်သို့ဆို၍ မည်သို့ခံယူမှ ဒွိသန္တကဖြစ်၏ဟု ပါဠိတော် အဋ္ဌကထာဋီကာတို့၌ အတိအကျမဆို။ ထို့ကြောင့် “တပည့်တော် ပိုင်သည်ကို အရှင်ဘုရားလည်း ပိုင်ပါသည်ဟု မှတ်ပါ၊
နှလုံးသွင်းပါ၊ စိတ်တွင် သိထားပါ”ဟု မည်သည့် ဘာသာ စကားဖြင့်မဆို နှုတ်မြွက်၍ ဆိုသည်ဖြစ်စေ၊ (နှုတ်မမြွက်ဘဲ) နှလုံးသွင်းသည်ဖြစ်စေ မျက်မှောက် မျက်ကွယ် နှစ်ပါးမှာပင် ဒွိသန္တက မြောက်သည်’(ဝိနယသမူဟဝိနိစ္ဆယ ၁၊ စာ-၈၉)။ “ဣတ္ထန္နာမဿ ဒေမီတိ ဝဒတိ၊ သမ္မုခါပိ ပရမ္မုခါပိ ဒိန္နံယေဝ ဟောတိ (ဝိနယသင်္ဂဟ၊ဋ္ဌ၊၇ဝ)’။
ဥပဒေအရ
လက်မှတ်ထိုးပြီး အီးမေးလ်ဖြင့် ပို့ပေးသည့် စာရွက်စာတမ်းမှာ တရားဝင်သည်။ ဥပမာ ... အမေရိကန် နိုင်ငံသားတစ်ဦး ရန်ကုန်မှ အသိအမှတ်ပြု ရှေ့နေသက်သေ (နိုတြီ)ဖြင့် လက်မှတ်ထိုးပြီး အီးမေးလ်ဖြင့် ပို့ပေးသည်ကို အမေရိကရှိ အစိုးရနှင့် ပုဂ္ဂလိကဌာနများက တရားဝင် လက်ခံသည်။ ထို့ကြောင့် လောကီ ဥပဒေနည်းအရ ပြည်ပရောက် အရှင်ဇဝန၏ လက်မှတ်မှာ တရားဝင်သည်။
အဖြေ
သို့ဖြစ်၍ အရှင်စန္ဒောဘာသ(ပျံလွန်)၏ ရဟန်းညီ အရှင် ဇဝနသည် စာချုပ်ပါအတိုင်း “မြို့သစ်မင်းကျောင်းတိုက်နှင့် ထိုဝင်းအတွင်းရှိ စာချုပ်၌ ဖော်ပြသော အရာအားလုံး'ကို စီမံခန့်ခွဲပိုင်ခွင့်ရှိသူ ဖြစ်သင့်ကြောင်း ထင်မြင်ပါသည်။
ဇန်နဝါရီ ၂၂၊ ၂၀၁၉။
---၇၂၇။ ကုသိုလ်ကို ရန်ပြုသူ
ဘုန်းကြီး ဘုရား၊ လူအချို့သည် ရဟန်းတစ်ပါးအား ၎င်းတို့ မကြည်ညိုသော အချိန်တွင် သူတစ်ပါးတို့ကိုပါ ထိုရဟန်း အား မကြည်ညိုအောင် ပြောဆို စည်းရုံးယူသွားကြ သည်ကို တပည့်တော်တို့၏ ပတ်ဝန်းကျင်၌ မကြာခဏ ကြုံတွေ့ရပါ သည်။ ထိုသို့ စည်းရုံးပါက အဘယ်ကဲ့သို့သော ဆိုးကျိုးကို ဖြစ်စေပါသနည်း ဖြေကြားပေးစေလိုပါသည် ဘုရား။
အရှင်ကဝိန္ဒသိရီ (ဟျူစတန်)
---မယုံကြည်လို့
သူ့ကိုယ်သူ ဗုဒ္ဓဘာသာပါလို့ ဆိုပေမယ့် ကံနဲ့ ကံရဲ့အကျိုးကို စိတ်ထဲက မယုံကြည်သူ သို့မဟုတ် ဟန်ဆောင် ယုံပြသူတွေ လောကမှာ ရှိတယ်။ ဒီလိုလူတွေရဲ့ ပြုမူပြောဆိုပုံလည်း ကြမ်းတယ်။ ထစ်ခနဲ ကြားလိုက်တာနဲ့ ရဟန်းတစ်ပါးကို ‘အလားကောင်ပါ’လို့ လူသူရှေ့မှာ မဆင်ခြင်ဘဲ ပစ်စလက် ခတ် ပြောပစ်သူတွေ တွေ့ဖူးတယ်။ ဘုန်းကြီးကျောင်းကို သွားနေသူတွေကို မသွားစေချင်လို့ အိမ်မှာ ပါတီပွဲတွေ ဖန်တီးပြီး ကျွေးမွေးတာမျိုး၊ လှူပြီးသားကို ပြန်တောင်းတာမျိုးတွေကိုလည်း ကြုံရ ကြားရတယ်။
မဘသနိုး
လွန်ခဲ့တဲ့ ၂-နှစ်လောက်က အနုပညာ အသိုင်းအဝိုင်းက လူကြီးလူကောင်း တစ်ယောက်က “မဘသ ဘုန်းကြီးတွေကို ဆွမ်းမလောင်းဘူး'လို့ ဖေ့စ်ဘုက်ကနေ လူသိရှင်ကြား ကျယ်ကျယ်လောင်လောင် ကြွေးကြော်ဖူးတာကို အမှတ်ရတယ်။ ငါလိုတစ်ယောက်က မဘသဘုန်းကြီးတွေကို ဆွမ်းမလောင်းခဲ့ရင် ငါ့လူတွေလည်း ငါ့ဖက်ပါပြီး ဆွမ်းမလောင်းဘဲ နေကြမှာဖြစ်လို့ ဟိုဘုန်းကြီးတွေ ပါးစပ်မှာ ပိုးမျှင်တန်းပြီ ဆိုတဲ့ ရည်ရွယ်ချက်မျိုး ရှိခဲ့ရင်တော့ အလွန် အကုသိုလ်အပြစ်ကြီးပါလိမ့်မယ်။ ဒါမျိုးကို ကျမ်းဂန်မှာ လာဘန္တရာယ် (အလှူရဲ့ အန္တရာယ်)ကို ပြုသူ’လို့ သတ်မှတ်ပါတယ်။ ပရိသတ်ရဲ့ရှေ့မှာ နေခွင့်ရသူ ဖြစ်ရင် အထက်ပါ အပြောမျိုးကို ရှောင်ကြဉ်ဖို့ အထူး သတိမြဲပါလေ။
သတိချပ်
ဘာကြောင့်ဆို ... “ဓားကိုဓားချင်း လှံကိုလှံချင်း’ ‘ပစ်ရင် မှန်အောင်ပစ်တယ်’ ‘ထပ်ခါထပ်ခါ လိမ်ရင် မှန်သွားတယ်' စတဲ့ ဖြေမရတော့တဲ့ ရာဇဝင်လူဆိုးတွေရဲ့ စကားတွေကို ကြားဖူးမှာပါ။ အဲဒီလို စကားတစ်ခွန်းကြောင့်ပဲ ပြောသူရော ပြောသူရဲ့ မျိုးဆက်တွေပါ လူထုရဲ့ နှလုံးသားထဲက ထုတ်ပယ်ခံရတတ်တယ်။ မဆလခေတ်က “ဘုံကမ္ဘာဘုံရှင်းတမ်း’တိပ်ခွေ ဖန်တီးသူတွေ နောက်ပိုင်း မှိန်သွားခဲ့တာပဲ။ ‘ဝစီဘေဒ ထိတိုင်းရှ'တဲ့။ မိမိနှုတ်စကားနဲ့ မိမိရဲ့ ရှိပြီးဂုဏ်သတင်းကို မဖျက်ဆီးသင့်ပါဘူး။
အန္တရာယ်ပြုပုံ
အလှူကို အန္တရာယ်ပြုပုံ လေးမျိုးရှိတယ် .. “လှူရင်ကုန်သွားတာပဲရှိတယ်'လို့ လူပြိန်းကြိုက်အောင် ပြောဆိုပြီး မရည်ရွယ် မစီမံရသေးတဲ့ အလှူကို တားမြစ်ခြင်း၊ တစ်စုံ တစ်ဦးကို လှူမယ်လို့ ကြံရည်ရွယ် စီမံပြီးသားကို အဲဒီလို ပြောပြီး တားမြစ်ခြင်း၊ လှူခါနီး အလှူခံပုဂ္ဂိုလ် လက်ခံမယူခင် အဲဒီပုဂ္ဂိုလ်ကို မလှူပါနဲ့လို့ အနီးကပ် တားမြစ်ခြင်း၊ အလှူခံပုဂ္ဂိုလ် သုံးဆောင်ဆဲမှာ “ဘာဖြစ်လို့ သူ့ကိုလှူတာလဲ၊ မလှူနဲ့၊ ပြန်ယူပါ'လို့ သုံးဆောင်ဆဲမှာ တားမြစ်ခြင်း (မိလိန္ဒ၊၁၅၇)။ ဒီနေရာမှာ ‘အလှူ 'လို့ သာမန်ဆိုပေမယ့် ‘ကုသိုလ်ရကြောင်း အလုပ်အားလုံး'ကို ယူခွင့်ရှိတယ်။ ဥပမာ .. ကုသိုလ်အတွက် ဘုန်းကြီးကျောင်းကို သွားနေသူကို မသွားဖြစ်အောင် နှောင့်ယှက်တာမျိုးလည်း ပါခွင့်ရှိတယ်။
ဘုရားဟော
ယေဓ မစ္ဆရိနော လောကေ၊ ကဒရိယာ ပရိဘာသာကာ။
အညေသံ ဒဒမာနာနံ၊ အန္တရာယကရာ နရာ။
နိရယံ တိရစ္ဆာနယောနိ၊ ယမလောကံ ဥပပဇ္ဇရေ။
သစေ ဧန္တိ မနုဿတ္တံ၊ ဒလိဒ ဇာယရေ ကုလေ။ (သံ၊၁၊၃၁)။
ဤလောက၌ အကြင်သူတို့သည် (ကိုယ်တိုင်က) ဝန်တိုကုန်၏။ စဉ်းလဲကုန်၏။ (အလှူခံပုဂ္ဂိုလ်အား) ခြိမ်းခြောက်တတ်ကုန်၏။ ပေးလှူကုန်သော အခြားသူတို့အား အန္တရာယ်ကို ပြုတတ်ကုန်၏။ ထိုလူတို့သည် ငရဲသို့ ဖြစ်စေ၊ တိရစ္ဆာန်မျိုးသို့ ဖြစ်စေ၊ ယမမင်း၏ နိုင်ငံသို့ ဖြစ်စေ ရောက်ရကုန်၏။ လူဖြစ်လာသော် ဆင်းရဲသော အမျိုး၌ ဖြစ်ရ၏။
အဓိပ္ပာယ်
အန္တရာယ်ကို ပြုတတ်ကုန်၏ဟူသည် “ပေးလှူသူ၏ နတ်ပြည် အန္တရာယ်၊ အလှူခံပုဂ္ဂိုလ်၏ လာဘ်လာဘ အန္တရာယ်၊ မိမိအဖို့ မိမိကိုယ်ကိုဖျက်ဆီးခြင်း အန္တရာယ်'ကိုပြုခြင်းတည်း (သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၈၅)။ မိမိကိုယ်ကို ဖျက်ဆီးခြင်းဟူသည် မစ္ဆရိယစိတ်ဖြင့် ပြုမူသောကြောင့် လားရာဂတိ၏ ပြည့်စုံကြောင်း ဖြစ်သော ကုသိုလ်တရားကို ဖျက်ဆီးခြင်းတည်း (သံ၊ဋီ၊၁၊၁၂၆)။ ဒီအဖွင့်တွေအရ မိမိရဲ့ မစ္ဆရိယစိတ်နဲ့ ပြောဆိုမိတဲ့ စကား တစ်ခွန်းဟာ မိမိကိုရော သူတစ်ပါးကိုပါ ပျက်စီးစေ တတ်ကြောင်း နားလည်ပါ။
ဆောင်ပုဒ်
ဝန်တိုစိတ်ကောက် စဉ်းလဲဖောက် ခြိမ်းခြောက်လှူခံအား။
လှူဒါပြုလာ များသူငါ ဆီးကာသူတို့ကား။
ယမနိုင်ငံ ငရဲထံ တိရစ္ဆာန်သို့သွား။
သူဆင်းရဲမျိုး လူဖြစ်ဆိုး ကောင်းကျိုးဘယ်မပွား။
ပြိတ္တာ
ပေါဋ္ဌပါဒမည်တဲ့ ရဟန္တာကြီးဟာ ဘဝတစ်ခုမှာ မင်းမာန်ယစ်ပြီး ဆွမ်းခံကြွနေတဲ့ ပစကဗုဒ္ဓါရဲ့ သပိတ်ကို လုယူပြီး ခွဲပစ်ဖူးလို့ အဝီစိငရဲကျ၊ လွတ်တော့ ဘဝပေါင်း ကုဋေကုဋာမှာ အစာကို ဝအောင်မစားနိုင်တဲ့ . ပြိတ္တာဖြစ်၊ ဘုရားလက်ထက် တံငါသည်ရဲ့ သားဖြစ်၊ အရှင်အာနန္ဒာမှ တစ်ဆင့် ဘုရားနဲ့ တွေ့၊ ရဟန်းပြု၊ ရဟန္တာ ဖြစ်သွားတယ်။
သူ့ရဲ့မိဘနဲ့ အစ်ကိုတို့လည်း မစ္ဆရိယပြဋ္ဌာန်းတဲ့ အကုသိုလ်စိတ်ကြောင့် အပ်နှာခေါင်းပေါက်လောက် ရှိတဲ့ ပါးစပ်ပေါက်နဲ့ ပြိတ္တာတွေ ဖြစ်နေကြလို့ အစာကို မြင်နေရလျက် ဝအောင် မစားနိုင်ကြတဲ့အတွက် ပြင်းစွာ ဆာလောင်နေရတာကို ဒီရဟန္တာ အရှင်မြတ်က ကုသိုလ်ပြု အမျှဝေတော့မှ ချမ်းသာသွားကြတယ် (ပေတ၊ဋ္ဌ၊၁၇၆)။
ဆင်ခြင်ပါ
မြတ်ဗုဒ္ဓကိုရော မြတ်ဗုဒ္ဓဟောကြားတဲ့ သံသရာပြစ် ဆိုတာကိုပါ အမှန်တကယ် ယုံကြည်ရင် အထက်ပါ ဟောကြားချက်တွေကို နှလုံးသွင်းပြီး မိမိက မကြည်ညို မယုံကြည်ရုံနဲ့ သူတစ်ပါးကိုပါ မိမိနောက်ပါအောင် မိမိရဲ့စိတ်မျိုး ဖြစ်သွားအောင် မစည်းရုံးမိဖို့ ထိန်းစောင့်သင့်ပါတယ်။
ဖေဖော်ဝါရီ ၂၊ ၂ဝ၁၉။
---သုပ္ပဋိပန္နေ
နှုတ်ဖြင့် စကားကောင်း ပြောဆိုသော်ငြား ကိုယ်အကျင့် ယုတ်လျှင် ပစ္စုပ္ပန် တမလွန် ဘဝနှစ်တန်၌ ပျက်စီး၏။
(ဇာ၊၂၊၉၆)
၇၂၈။ မှတ်စုထဲက အနာထပိဏ်
ဆရာတော် ဘုရား၊ သာဝတ္ထိမြို့မှာ ဇေတဝန်ကျောင်း ရှိပြီး ဖြစ်လျက် ဝိသာခါက ပုဗ္ဗာရုံကျောင်းကို ထပ်မံ ဆောက်လုပ် ခြင်းမှာ အနာထပိဏ်နှင့် မတည့်လို့ ဖြစ်နိုင်သည်ဟု လူတစ် ယောက်က ဖေ့စ်ဘုက်မှာ ရေးပါသည်။ အနာထပိဏ်ဆိုတဲ့ နာမည်ဟာ မြတ်စွာဘုရားနဲ့ တွေ့ပြီးမှ တွင်လာတဲ့ နာမည် ဟုလည်း သူက ဆိုပါသည်။ ထိုအဆိုများ မှန်နိုင်ပါသလား။ အနာထပိဏ် သူဌေးကြီးအကြောင်း သိလိုပါ သည် ဘုရား။
နန်းခင်အေး (ယူကေ)
---အနာထပိဏ်အကြောင်း ထူးခြားတာကို မှတ်စုထုတ်ပေးလိုက်ပါတယ်။ မေးခွန်းရဲ့ အဖြေ အဲဒီအထဲ ပါသွားမှာပါ။
ရှေးဦးဗုဒ္ဓဝါဒီ
အနာထပိဏ်ဟာ ယောက်ဖဖြစ်သူ ရာဇဂြိုဟ်သူဌေးထံ စီးပွားရေးကိစ္စနဲ့ ရောက်စဉ် ဗုဒ္ဓဖြစ်ခါစ ရာဇဂြိုဟ်မှာ သီတင်းသုံးနေတဲ့ မြတ်ဗုဒ္ဓနဲ့တွေ့ပြီး သောတာပန် တည်တယ်။ ဒီနောက် မွေးရပ်မြေဖြစ်တဲ့ သာဝတ္ထိမြို့မှာ ဇေတဝန်ကျောင်းကို ဆောက်လုပ်ပြီး မြတ်ဗုဒ္ဓနဲ့ သံဃာကို လှူတယ် (ဝိ၊၄၊၃ဝ၁-၃ဝ၆)။ ဘုရင် ဗိမ္ဗိသာရ၊ ရာဇဂြိုဟ်သူဌေးတို့လို အစောဆုံး ဗုဒ္ဓဝါဒီ ဖြစ်လာခဲ့သူ။
မြတ်ဗုဒ္ဓက သူ့ကို တွေ့တာနဲ့ အများသိ အနာထပိဏ်ဆိုတဲ့ နာမည်ကိုမခေါ်ဘဲ ငယ်နာမည် သုဒတ္တလို့ ခေါ်ခြင်း အပေါ် နှစ်သက်သွားတယ် ဆိုတဲ့အတွက် (ဝိ၊၄၊၃ဝ၄) မြတ်ဗုဒ္ဓနဲ့ မတွေ့ခင်ကတည်းက စာနာတတ်တဲ့ နှလုံးသား ရှိလို့ အနာထပိဏ်အမည် တွင်နေတာ ဖြစ်နိုင်တယ်။
သူ့မိသားစု
အနာထပိဏ်ဟာ သာဝတ္ထိမြို့ နေ သူဌေးကြီး သုမနရဲ့သား (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၉၅)။ ဒါကြောင့် သာဝတ္ထိမြို့ ဇာတိ။ သုဘူတိ အမည်ရှိ ရဟန္တာမထေရ်ဟာ အနာထပိဏ်ရဲ့ညီ (ထေရ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၇)။ အရွယ်ရောက်ချိန် ရာဇဂြိုဟ်သူဌေးရဲ့ညီမ ပုညလက္ခဏဒေဝီနဲ့ အကြောင်းပါတယ် (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၆၈)။ ရာဇဂြိုဟ်သူဌေးရဲ့ ဇနီးကလည်း အနာထပိဏ်ရဲ့ညီမပါပဲ (ဝိ၊၄၊၃ဝ၁)။ ကာလအမည်ရှိ သားတစ်ဦးနဲ့ မဟာသုဘဒ္ဒါ၊ စူဠသုဘဒ္ဒါ၊ သုမနဒေဝီလို့ သမီးသုံးဦး ရှိတယ် (ဓမ္မပဒ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၂၃)။ သဒ္ဓ အမည်ရှိ သားရဟန်း တစ်ပါးလည်း ရှိတယ် (အံ၊၃၊၅၃၈)။
သဒ္ဓဟာ ဦးလေးတော် သုဘူတိမထေရ်ထံမှာ ရဟန်း ပြုခဲ့ကြောင်း သိရတယ် (အံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၃၄)။ သားကာလ (ကာဠ)ကတော့ အစပိုင်းမှာ ဆိုးပုံရပေမယ့် ဖခင်လိမ္မာလို့ နောင်အခါ ကောင်းသွားတယ်။ အကြီးသမီးနှစ်ဦးက သောတာပန်တွေ၊ သူ့အိမ်ထောင်နဲ့သူ။ သမီးအငယ်က သကဒါဂါမ်၊ အိမ်ထောင်မရှိ။ အသက်ငယ်ငယ်နဲ့ ကွယ်လွန်တယ်။
သုမနဒေဝီ
သမီးအငယ် သုမနဒေဝီ ကွယ်လွန်တာနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ‘တထာရူပေန အဖာသုကေန အာတုရာ အာဟာရုပစ္ဆေဒံ ကတွာ (ဓမ္မပဒ၊ဋ္ဌ၊၁၊၉၈)’ကို ကြည့်ပြီး ဂျီပီ မာလာလာဆေကေရ အလို .. ‘Over-whelmed with diasppointment becuase of her failure in finding a husband, she refused to eat and died. = ခင်ပွန်းတစ်ဦး ရှာမရနိုင်သဖြင့် စိတ်ဆင်းရဲမှု ဖိစီးခြင်း၌ သုမနဒေဝီသည် အစာမစားဘဲ ကွယ်လွန်ရှာ၏’။ မြန်မာပညာရှိတို့ အလို .. 'ထိုသို့ သဘောရှိသော မချမ်းမသာ ကျင်နာနှိပ်စက် တက်ပွား ထိုးကျင့်သော အနာကြောင့် အစာ အာဟာရ ဖြတ်ခြင်းကို ပြု၍ (ဓမ္မပဒ-မြန် ၁၊ ၂၂၁)'။
သီဟိုဠ် ပညာရှင်က သကဒါဂါမ် သုမနဒေဝီ အာဟာရ ကို ဖြတ်တာဟာ “ကာမရောဂါ ကုရာနတ္ထိ ဆေးမရှိလို့’။ မြန်မာပညာရှိတို့က ‘ထိုသို့ သဘောရှိသော ထိုးကျင့်သော အနာကြောင့်'။ ကြိုက်ရာကို ယူပါကုန်။
သမီးလတ်
ဗုဒ္ဓဝါဒီ မဟုတ်သူ ငယ်သူငယ်ချင်း ဥဂ္ဂသူဌေးက သူ့သားနဲ့ စူဠသုဒ္ဒါကို ပေးစားဖို့ ကမ်းလှမ်းတဲ့အခါ အနာထပိဏ်ဟာ မြတ်ဗုဒ္ဓနဲ့ တိုင်ပင်တယ်။ ရှင်တော်ဗုဒ္ဓ အနေနဲ့ ဥဂ္ဂသူဌေးရဲ့ မဂ်ဖိုလ်ရနိုင်ခွင့်ကို သိမြင်လို့ ခွင့်ပြုကြောင်း (အနုညာတော) ဆိုတယ် (ဓမ္မပဒ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၉၁)။ အမှန်တော့ သောတာပန် သုဘဒ္ဒါလည်း ဓမ္မအရည်အချင်း ပြည့်ဝပြီးသားပါပဲ။
မြတ်ဗုဒ္ဓဟာ ဒကာရင်းရဲ့ သမီးအိမ်ထောင်ရေးနဲ့ ပတ်သက်ပြီး မိန့်တော်မူရတာမျိုး ရှိခဲ့ကြောင်း မှတ်သားရတယ်။
မကင်းသူတွေ
သမီးကြီးလား သမီးလတ်လား မသိတဲ့သမီးက မွေးတဲ့ မြေးမတစ်ဦး (ပေတ၊ဋ္ဌ၊၁၅)၊ ခေမကအမည်နဲ့ တူတစ်ဦး၊ အမည် မထင်ရှားတဲ့ အခြားတူတစ်ဦး၊ ပေါင်း တူနှစ်ဦး (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၈၈။ ဓမ္မပဒ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃ဝဝ)၊ အိမ်ဖော် အမျိုးသမီး သုံးဦး .. ပုဏ္ဏာ (မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၂)၊ ရောဟိဏီ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၆၆)နဲ့ အခြား အမည်မသိ တစ်ယောက်(ဇာ၊ဋ္ဌ၊၃၊၄၁၃)၊ အနာထပိဏ်ရဲ့ နွားတွေကို ကျောင်းပေးတဲ့ နန္ဒ၊ ဒီပုဂ္ဂိုလ်က သောတာပန် ဖြစ်ပြီးနောက် မကြာခင် ကွယ်လွန် (ဓမ္မပဒ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂ဝ၅)။
ချွေးမ
ဓနဉ္စယသူဌေးရဲ့ သမီး၊ ဝိသာခါရဲ့ အငယ်ဆုံးညီမ ဖြစ်တဲ့ သုဇာတာဟာ အနာထပိဏ်ရဲ့ ချွေးမ။ ခပ်ကြမ်းကြမ်း။ မြတ်ဗုဒ္ဓ တရားဟောနေခိုက် အိမ်ဖော်တွေနဲ့ ရန်ဖြစ်လို့ မြတ်ဗုဒ္ဓက ဟောနေဆဲတရားကို ရပ်ပြီး မယား ၇-မျိုးတရားနဲ့ ဆုံးမတော်မူလို့ သောတာပန် ဖြစ်သွားတယ် (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၁၃)။ သုဇာတာဟာ ကာလရဲ့ ဇနီးလား၊ သဒ္ဓရဟန်းရဲ့ ဇနီးဟောင်းလား၊ အခြားသား တစ်ဦးလားဆိုတာကို ပညာရှိတို့ မိန့်ပါ့။
သူတို့နှစ်ဦး
အနာထပိဏ်ဟာ မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ သာသာနာပြု ပထမနှစ် ရာဇဂြိုဟ်မှာ မြတ်ဗုဒ္ဓကိုတွေ့ချိန်က အိမ်ထောင်ကျပြီး စီးပွားရေး လုပ်နေပြီ။ အဲဒီနှစ်မှာပဲ ဝိသာခါရဲ့ဇာတိ ဘဒ္ဒိယမြို့ကို မြတ်ဗုဒ္ဓ ကြွတယ်ဆိုရင်တောင် အဲဒီအချိန်က ဝိသာခါ့ အသက် ၇-နှစ်ပဲရှိသေးလို့ အနာထပိဏ်ဟာ ဝိသာခါနဲ့ အသက် အတော် ကွာမယ်။ ယောက္ခမနဲ့ သမီးချွေးမ အရွယ်မျိုးပေလား။
သာသနာပြု
အရှင်ကုမာရကသပရဲ့မိခင် ဘိက္ခုနီရဲ့ ကိုယ်ဝန်ကိစ္စ ဆုံးဖြတ်တဲ့ အစည်းအဝေးမှာ ကောသလမင်းရဲ့ မင်းပရိသတ်နဲ့ အတူပါဝင် (ဓမ္မပဒ၊ဋ္ဌ၊၂၊၉၂)၊ ကောသမင်းခိုင်းလို့ မူလ မဟာဗောဓိပင်ရဲ့မျိုးစေ့က မျိုးပင်ကို ဇေတဝန်ကျောင်း အဝင်တံခါးမှာ စိုက်ပျိုးသူ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂၂၈)။ အုပ်စုကွဲတဲ့ ကောသမ္ဗီမြို့သား ရဟန်းတွေ သာဝတ္ထိမြို့ကို ရောက်လာရာမှာ မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ သြဝါဒအရ နှစ်ဖက်လုံးကို ဆည်းကပ်ပြီး တရားနဲ့ ညီတဲ့ ရဟန်းတွေကို လှူဒါန်း၊ သူတို့ရဲ့ ဟောပြောမှုကို နာယူ (ဝိ၊၃၊၅ဝ၄)။ ဓမ္မရေးနဲ့ ပတ်သက်လို့ ပရိဗိုဇ်တွေကို နိုင်အောင် ပြောနိုင်တဲ့ စွမ်းရည်ရှိသူ (အံ၊၃၊၄ဝ၆)။
ဒါနဘုရင်
ဇေတမင်းသားပိုင်တဲ့ ခြံမြေကို ရွှေဒင်္ဂါးတွေ ခင်းပြီး လှူနိုင်တဲ့အထိ ချမ်းသာသလို သဒ္ဓါတရားလည်း ကောင်းတယ်။ နေ့စဉ် သံဃာအပါး ၂ဝဝဝ ဆွမ်းလှူ (ဓမ္မပဒ၊ဋ္ဌ၊၁၊၉၇)၊ မိမိရဲ့ အလုပ်သမား ရွာမှာလည်း ဧည့်သည် ရဟန်းများအတွက် ဆွမ်းကျွေးနိုင်အောင် စီမံထား (ဝိ၊၂၊၂၁၁)။ ဘုရားလက် ထက်မှာ အလှူဒါနနဲ့ပတ်သက်ပြီး အနာထပိဏ်ကို ကျော်နိုင် သူမရှိ။ ဒါကြောင့် ဘုရားက အနာထပိဏ်ကို ဒါနအရာမှာ ဧတဒဂ်ဘွဲ့ ပေးတော်မူတယ် (အံ၊၁၊၂၇)။
မမေးဘူး
အနာထပိဏ်ဟာ ဇေတဝန်ကျောင်းကို အနည်းဆုံး တစ်နေ့ နှစ်ကြိမ် ရောက်ပေမယ့် မြတ်ဗုဒ္ဓ ပင်ပန်းမှာစိုးလို့ ပြဿနာကို မေးမြန်းလေ့မရှိ (ဓမ္မပဒ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃)။ ဒါပေမယ့် မေးတော့ မေးပါသေးတယ် ... “အလှူခံပုဂ္ဂိုလ် ဘယ်နှစ်မျိုး ရှိပါသလဲ' တဲ့။ မြတ်ဗုဒ္ဓက “သေက္ခနဲ့ အသေက္ခ’လို့ နှစ်မျိုးရှိကြောင်း ဖြေတော်မူတယ် (အံ၊၁၊၆၄)။ အသေက္ခဆိုတာ ရဟန္တာ၊ သေက္ခဆိုတာက ကျန်အရိယာ ၇-ယောက်။ ဒီနေရာမှာ သီလစင်ကြယ်တဲ့ ပုထုဇဉ် ရဟန်းကိုလည်း သောတာပန် (သေက္ခ) ထဲမှာ ထည့်ယူရတယ် (အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၉)။
ဘုံစဉ်စံ
နာမကျန်းဖြစ်ရင် အရှင်သာရိပုတ္တရာနဲ့ အရှင်အာနန္ဒာတို့ကို ပင့်ပြီး တရားလေ့ရှိတယ် (သံ၊၃၊၃၃၂)။ ကွယ်လွန်ခါနီး ဝေဒနာပြင်းထန်စဉ် အရှင်သာရိပုတ္တရာ ကြွလာပြီး တရားဟောတယ် (မ၊၃၊၃၀၁ )။ ဘုရားရှင်ထက် စောပြီး ကွယ်လွန်ပေမယ့် ဘုရားထက် အသက်ကြီးတယ်လို့ ဆိုဖို့တော့ ခက်တယ် K. ကွယ်လွန်ပြီးနောက် တုသိတာနတ်ပြည်မှာ နတ်သားဖြစ်တယ် (သံ၊၁၊၃၁)။ သံသရာကို နှစ်သက်သူဖြစ်လို့ သုဒ္ဓါဝါသငါးဘုံမှာ ဘုံစဉ်စံပြီး အကနိဋ္ဌဘုံမှာ ပရိနိဗ္ဗာန်ပြုမယ်။ သိကြားမင်း၊ ဝိသာခါတို့လည်း ဘုံစဉ်စံတွေ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၃၂)။
မဖြစ်နိုင်
အနာထပိဏ်ဟာ ဝိသာခါ့ညီမရဲ့ ယောက္ခမဖြစ်လို့ သူတို့နှစ်ဦးဟာ နီးစပ်ဖို့ ရှိပါတယ်။ နေ့စဉ် လူမှုဘဝမှာ နီးတကျက်ကျက် ဆိုပေမယ့် အနာထပိဏ်ကို ပြိုင်ချင်လို့ ဝိသာခါက ပုဗ္ဗာရုံကျောင်းကို ဆောက်တယ်လို့တော့ ဘုန်းကြီး မယူဆရဲ ဘူး။ နှစ်ယောက်လုံးက စိတ်ပိုင်းဘဝကို ရင့်ကျက်ပြီးသား တွေပဲ။ မြတ်ဗုဒ္ဓကို ကြည်ညိုလို့ လှူတဲ့သဒ္ဓါတရား သက်သက်နဲ့ ဆောက်လုပ်တာလို့ပဲ ယူဆပါတယ်။
ဖေဖော်ဝါရီ ၅၊ ၂၀၁၉။
---မှတ်ချက်များ
သုဘူတိသုတ် (အံ၊၃၊၅၃၈)မှာ သဒ္ဓအမည်နှင့် အနာထပိဏ် ရဲ့သား တစ်ဦး ဖော်ပြပါတယ် ဘုရား။ အဲဒီ ပုဂ္ဂိုလ်ဟာ ကာဠတော့ မဟုတ်ဘူးထင်တယ် ဘုရား။ တိပိဋကပါဠိမြန်မာ အဘိဓာန်မှာတော့ သားသမီး ၄-ဦးသာ ဆိုထားပါတယ် ဘုရား။ တကယ်ဆိုရင် သား ၂-ဦးသဖွယ် ဖြစ်နေပါတယ်။ သဒ္ဓသည်လည်း အနာထပိဏ်ရဲ့ သားဆိုရင် သားသမီး ၅-ဦးပါ ဘုရား။ သဒ္ဓသည် အနာထပိဏ်ရဲ့သား အမှန်ဟုတ် မဟုတ် ဝေဖန်စိစစ်ပါရန် လျှောက်ထားပါတယ် ဘုရား။
အရှင်ကေလာသ (ဘွဲ့အမည်တူ မှတ်ချက်ရေးသူ)
သူတော်ကောင်း နှလုံးသားနဲ့ မှတ်ချက်ရေးပြီး ချီးမြှင့်ပေးတဲ့ ဘွဲ့တူ ရဟန်းတော်အား များစွာ ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။
ညွှန်းဆိုတဲ့ သုဘူတိသုတ်မှာ “သုဒတ္တဿ ဥပါသကဿ ပုတ္တော'ထဲက သုဒတ္တဿကို သဒ္ဓဿလို့ သီဟိုဠ်မူကွဲ ပြပေမယ့် အဋ္ဌကထာမှာ အဲဒီ ဥပါသကာကို အနာထပိဏ်ဖြစ်ပြီး ဦးလေးတော် အရှင်သုဘူတိ မထေရ်ထံမှာ ရဟန်းပြုခဲ့သူ (အံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၄၅)ဆိုလို့ အနာထပိဏ်ရဲ့သား သဒ္ဓရဟန်းလို့ အတိအကျ မှတ်သားနိုင်ပါတယ်။ သဒ္ဓနဲ့ ကာလ (ကာဠ) နာမည်တူ မဖြစ်နိုင်လို့ သဒ္ဓကို အနာထပိဏ်ရဲ့ အခြားသားတစ်ဦးလို့ပဲ ယူပြီး အဖြေကို ပြန်တည်းဖြတ်ထားပါတယ်။
အရှင်ကေလာသ (အဖြေရှင်)
မာလာလာဆေကေရရဲ့ ဘာသာပြန်အရဆိုရင် ... သကဒါဂါမ် သုမနာအမျိုးသမီးက သူ့အိမ်ထောင်ဖက် ရှာမရတာနဲ့ ကိုယ့်ကိုယ်ကို သတ်သေတယ်ဆိုတဲ့ သဘောမျိုး သက်ရောက်နေတာလား ဘုရား။
အရှင်ဉာဏဝရ
မာလာလာဆေကေရရဲ့ စာကို တပည့်တော်က အဲဒီလို နားလည်ပါတယ် ဘုရား။ .. refused to eat and die ကို အစာ မစားနိုင်ဘဲ ကွယ်လွန်တယ်လို့ ပြန်လို့ ရနိုင်မလား။ ကိုယ့်ကိုယ်ကို သတ်သေတာတော့ မဖြစ်နိုင်ပါဘူး။ ပြင်းထန်တဲ့ ရောဂါတစ်ခုခုကြောင့် မစားနိုင် မသောက်နိုင် ဖြစ်ပြီး ကွယ်လွန်တယ်လို့ပဲ အဓိပ္ပာယ် ယူသင့်တာပါ။
“အာဟာရုပစ္ဆေဒံ ကတွာ”ကို နိဿယ အနက်ပေးပုံနဲ့ လည်း တိုက်ဆိုင်ကြည့်ပါ ဘုရား။ ပညာရှိတို့ ဝေဖန်နိုင်ဖို့ လမ်းဖွင့်ထားခဲ့တာပါ။
သုမနာ ကွယ်လွန်ခါနီးမှာ ဖခင်ကို “ကနိဋ္ဌ ဘာတိက မောင်လေး'လို့ ခေါ်တာကိုပါ အဋ္ဌကထာနည်း မဟုတ်ဘဲ အခြားတစ်နည်း အဓိပ္ပာယ် ယူရတော့ မလိုလို။ သကဒါဂါမ် ရဲ့ အရည်အချင်းကိုပါ ထည့်စဉ်းစားရတော့ မလိုလို။ ယုတ္တိရှာပြီး နောက်ထပ် ခပ်စိပ်စိပ် ဆွေးနွေးရဦးမှာဖြစ်လို့ အခြား တတ်ကျွမ်းပြီး သုတေသန လုပ်လိုတဲ့ ပညာရှင်တွေအတွက် ချန်ထားခဲ့ပါတယ် ဘုရား။
အရှင်ကေလာသ
၇၂၉။ ဥပုသ်သီလသမိုင်း
ဆရာတော် ဘုရား၊ တပည့်တော်တို့ မြန်မာပြည်သူပြည်သားများ စောင့်လေ့ရှိတဲ့ ရှစ်ပါးသီလရဲ့ သမိုင်းကြောင်းကို သိလိုပါသည် ဘုရား။ တစ်နည်းအားဖြင့် ဤသီလကျင့်စဉ်တွေကို ဗုဒ္ဓ တီထွင်ခဲ့တာလား၊ သို့မဟုတ် ဗုဒ္ဓမပွင့်မီကတည်းက ရှိခဲ့ကျင့်ခဲ့ကြတာလား ဘုရား။ လူပုဂ္ဂိုလ် အိမ်နေသူတစ်ဦးအနေနဲ့ ဥပုသ်သီလ စောင့်ရတာ ခက်လှပါတယ် ဘုရား။ ယခုခေတ်ကသတင်း နားထောင်ရင်တောင် သတင်းအစီအစဉ်မှာ သီချင်းက ပါနေတာမို့ ဆရာတော်တို့ ဘယ်လိုများ သီလစောင့်ထိန်းပါသလဲ ဘုရား။
မောင်ဇော် (နတ်မြို့)
---ရှစ်ပါးသီလ
တစ်ခုသော နေ့လယ်ခင်းအချိန် ကျောင်းအစ်မ ဝိသာခါဟာ သူလှူဒါန်းတဲ့ ပုဗ္ဗာရုံကျောင်းမှာ သီတင်းသုံးနေတဲ့ မြတ်ဗုဒ္ဓထံ ရောက်လာပြီး ဥပုသ်နေ့ဖြစ်လို့ ဥပုသ်စောင့်နေကြောင်း လျှောက်တဲ့အခါ မြတ်ဗုဒ္ဓက အကျိုးရှိတဲ့ ဥပုသ်စောင့်နည်း ၃-မျိုးကို ရှင်းပြပြီး ... ‘သူ့သက်မသတ်၊ သူ့ဥစ္စာ မတရားမယူ၊ မေထုန်မမှီဝဲ၊ မလိမ်၊ မမူးယစ်၊ နေလွဲညစာ မစား၊ ဆိုကတီးမှုတ် ခလုတ်ဆူးငြောင့်သဖွယ် ပွဲသဘင်ကို ရှောင်ပြီး ပန်းနံ့သာ ချယ်သ အလှမပြင်၊ မြေညောင်စောင်း မြက်အခင်းမှာ အိပ်'ဟူသော သိက္ခာပုဒ်ရှစ်ခုကို ဥပုသ်သီလဟူ၍ မြတ်ဗုဒ္ဓ ဟောကြား၏။ လောကရှိ အဖိုးတန် ရတနာများသည် ဤရှစ်ပါးသီလကို တစ်ဆယ့်ခြောက်စိတ်စိတ် တစ်စိတ်မျှကို မမီနိုင် (အံ၊၁၊၂၁၅)'လို့ ဟောကြားတယ်။
ကိုးပါးသီလ
ကိုးပါးသီလ ဘုရားဟော မဟုတ်ဘူးလို့ ရေးပြောနေတာကိုလည်း တစ်ခါတစ်ရံ ဖတ်ရကြားရတယ်။ ကိုးပါးသီလကို စောင့်ရင် အကျိုးကြီးမားကြောင်း ပါဠိတော် (အံ၊၃၊၁၉၂)မှာ လာတဲ့အတွက် ကိုးပါးသီလကိုလည်း ဘုရားဟောတယ်လို့ တစ်ခါတည်း မှတ်သားပါ။ စောင့်သုံးလိုသူ့ရဲ့ ဆန္ဒအရ ဖော်ပြပြီး သိက္ခာပုဒ်ရှစ်ခုအပြင် ‘အရပ်ဆယ်မျက်နှာတို့၌ မေတ္တာစိတ် ဖြန့်၍နေခြင်း'ဆိုတဲ့ကိုးခုမြောက် သိက္ခာပုဒ်တစ်ခုထည့်ပြီး စောင့်သုံးဖို့ မြတ်ဗုဒ္ဓ ဟောကြားတာ (အံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၆၆)။
ဥပုသ်နေ့
ဥပုသ်နေ့ ၂-မျိုး .. ၁) ရိုးရာ (ပကတိစာရိတ္တ) ဥပုသ်နေ့နဲ့ ၂) အကြိုအပို (ပဋိဇာဂရ) ဥပုသ်နေ့။ ရိုးရာဥပုသ်နေ့ ၆-ရက် ရှိတယ် .. လဆန်း ၈၊ ၁၄၊ ၁၅ နဲ့ လဆုတ် ၈၊ ၁၄၊ ၁၅။ ရက်မစုံရင် ၅-ရက်။ (လဆုတ် ၁၅ မရ။) ကြိုပိုဥပုသ်နေ့ ၈-ရက် .. လဆန်း ၇၊ ၉၊ ၁၃၊ ဆုတ် ၁ နဲ့ လဆုတ် ၇၊ ၉၊ ၁၃၊ ဆန်း ၁ (သံ၊၁၊၂၁၀။ သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၈၁။ သံ၊ဋီ၊၁၊၃၁၂)။ ဆန်းဆုတ် ၁၄ ရဲ့အပိုနဲ့ ဆန်းဆုတ် ၁၅ ရဲ့ အကြိုမရှိ။ ရက်မစုံလမှာ လဆန်း ၁-ရက်ဟာ ဆုတ် ၁၄ ရဲ့ အပိုဥပုသ်နေ့ ဖြစ်နိုင်။ တစ်နည်း ..
ရိုးရာဥပုသ်နေ့ ၈-ရက် .. လဆန်း ၅၊ ၈၊ ၁၄၊ ၁၅ နဲ့ လဆုတ် ၅၊ ၈၊ ၁၄၊ ၁၅။ ရက်မစုံလမှာ ၇-ရက် (လဆုတ် ၁၅ မရ)။ ကြိုပိုဥပုသ် ၁၂-ရက် .. လဆန်း ၄၊ ၆၊ ၇၊ ၉၊ ၁၃၊ ဆုတ် ၁၊ လဆုတ် ၄၊ ၆၊ ၇၊ ၉၊ ၁၃၊ ဆန်း ၁။ ဆန်းဆုတ် ၁၅ အကြိုနဲ့ ဆန်းဆုတ် ၁၄ ပိုမရှိ။ ရက်မစုံလ လဆန်း ၁-ဟာ ဆုတ် ၁၄ ရဲ့ အပိုဥပုသ်ဖြစ်နိုင် (အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၂၂။ အံ-ဋီ၊၂၊၁၁၇)။
ဥပုသ်ရက်ရှည်
ကြိုပို (ပဋိဇာဂရ) ဥပုသ်နေ့ သတ်မှတ်ပုံ အမျိုးမျိုးရှိတယ် .. သီတင်းကျွတ်လပြည့်နေ့က တန်ဆောင်မုန်း လပြည့်နေထိ တစ်လ (သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၈၁)။ နယုန်လပြည့်ကျော် ၁-ရက်နေ့က တန်ဆောင်မုန်း လပြည့်နေထိ ငါးလ (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁ဝ၈)။ ဥပုသ်ရက်ရှည် စောင့်တဲ့ဓလေ့ဟာ ဒီကစတာ ဖြစ်နိုင်တယ်။ အမှန်က “ဘယ်နေ့မှာမဆို လူတို့စောင့်ထိန်းတဲ့ သိက္ခာပုဒ်ရှစ်ခုကို ဥပုသ်လို့ခေါ်တယ် (ဒီ-ဋီ၊၂၊၁၉၃)'ဆိုတဲ့ စာအရဆိုရင် နှစ်သက်တဲ့ ဘယ်နေ့မှာ မဆို ဥပုသ်စောင့်သုံးနိုင်တယ်။
မှတ်သားခံရ
စပ်မိလို့ .. ၈-ရက် ဥပုသ်နေ့တွေမှာ နတ်မင်းကြီး ၄-ဦးရဲ့ အစေအပါးတွေ၊ ၁၄-ရက် ဥပုသ်နေ့မှာ ယင်းတို့ရဲ့ သားတွေ၊ ၁၅-ရက်နေ့မှာ ယင်းတို့ကိုယ်တိုင် လူ့ပြည်ကိုလာပြီး ဥပုသ်စောင့်သူ၊ မိဘပြုသူစတဲ့ ကုသိုလ်ရှင်တွေကို ရွှေပြားမှာ ရေးမှတ်ယူသွားပြီး နတ်အစည်းအဝေးမှာ ဖတ်ပြကြောင်း မြတ်ဗုဒ္ဓ ဟောတော်မူတယ် (အံ၊၁၊၁၄၁)။
သုတ္တန်များ
ရှစ်ပါးသီလ စောင့်ရခြင်းရဲ့ အကျိုးကို သိချင်ရင် အင်္ဂုတ္တရပါဠိ အဋ္ဌကနိပါတ် ဥပေါသထဝဂ်က သုတ္တန် ၅-ခုကို လေ့လာပါ။ ဇေတဝန်ကျောင်းမှာ ဗောဇ္ဈအမည်ရှိ ဥပသကာကို တစ်ကြိမ်၊ ရဟန်းတွေကို နှစ်ကြိမ်၊ ပုဗ္ဗာရုံကျောင်းမှာ ဝိသာခါကို တစ်ကြိမ်၊ ဝေသာလီမှာ ဝါသေဋ္ဌ ဥပသကာကို တစ်ကြိမ် ဟောကြားတာကို တွေ့နိုင်တယ်။ ဝါသေဋ္ဌကို ဟောတုန်းက နတ်တွေ ဗြဟ္မာတွေတောင် ရှစ်ပါးသီလ ဥပုသ်စောင့်ရင် လူတွေဆို ပြောစရာတောင် မလိုဘူးလို့ မြတ်ဗုဒ္ဓ မိန့်ပါတယ်။
ဘုရားဟော
ဒါကြောင့် ရှစ်ပါးသီလ၊ ကိုးပါးသီလ ဆိုတာတွေကို ပေါ့သေးသေး မအောက်မေ့ဘဲ ဒီသီလတွေကို စောင့်သုံးဖို့ ငါတို့ရဲ့ ဘုရားရှင် ဟောကြားခဲ့တာပဲလို့ မြဲမြဲမှတ်ပြီး အခါအားလျော်စွာ စောင့်နိုင်အောင် ကြိုးစားပါ။ မြတ်ဗုဒ္ဓ လက်ထက်က ဗိမ္ဗိသာရ မင်းကြီးဟာ တစ်လ ၆-ရက် ဥပုသ်စောင့်ပြီး မိမိထံ လာသူတွေကိုလည်း ဥပုသ်စောင့် မစောင့် မေးလေ့ရှိလို့ ပြည်သူတွေ မင်းကြီးကို အတုယူကြသတဲ့ (ပေတ၊ဋ္ဌ၊၁၉၄)။ အပါယ်တံခါးပိတ်ပြီးဖြစ်တဲ့ သောတာပန် အရိယာတွေ ဥပုသ်စောင့်တယ် ဆိုတာကိုလည်း သတိပြု။
မဟာဇနကမင်းသား သင်္ဘောပျက်လို့ ပင်လယ်မှာ မျောနေစဉ် ဥပုသ်စောင့်ပုံ၊ ရံခါ ဘုရင်တွေ ဥပုသ်ဆောင် ဝင်ပုံစတဲ့ ဖော်ပြချက်တွေကိုတွေ့ရလို့ ဥပုသ်စောင့်တဲ့ အစဉ်အလာဟာ အိန္ဒိယဒဿနမှာ ထင်ရှားတဲ့ သဘောရှိတယ်။ မြတ်ဗုဒ္ဓက ဒီအစဉ်အလာကို လက်တွေ့ကျလို့ မငြင်းပယ်ပါဘူး။
ရေချိုးပါ
သုန္ဒရိကအမည်ရှိ ပုဏ္ဏားက ဂယာဆိပ်ကိုသွားပြီး ရေချိုးရင် အကုသိုလ် စင်ကြယ်တယ်လို့ လူတွေ ပြောဆိုကြကြောင်း လျှောက်တဲ့အခါ မြတ်ဗုဒ္ဓက “စိတ်သန့်ရှင်းသူအဖို့ ဥပုသ်ဆိုတာ အမြဲစောင့်ပြီးသားပါ။ (စိတ်အညစ်အကြေး စင်အောင်) ဤသာသနာမှာပဲ ရေချိုးပါ (ဣဓေဝ သိနာဟိ)။ ဂယာဆိပ်ကရေနဲ့ ရေတွင်းထဲကရေ အတူတူပါ'လို့ မိန့်တယ် (မ၊၁၊၄၈)။ ဒါကြောင့် ညစ်ပေနေတဲ့ စိတ်ကို စင်ကြယ်သွားအောင် ဥပုသ်စောင့်ပြီး ရေချိုးပေးဖို့ လိုတယ်။
လူစွမ်းကောင်း
မြတ်ဗုဒ္ဓက ဝိသာခါကို ဟောတဲ့အခါ ‘ငါသည် ဤညဉ့် ဤနေ့ပတ်လုံး ပွဲကြည့် အလှပြင် သီဆိုတီးမှုတ် မလုပ်ဘူး’လို့ ကာလသတ်မှတ်ချက် ပါတယ်။ သတ်မှတ်ချိန်မှာ အောင်မြင်အောင် ရေချိုးရမှာပေါ့။ အိမ်နေသူ လူတစ်ဦးအနေနဲ့ ဥပုသ်သီလစောင့်ရတာ ခက်နိုင်ပါတယ်။ ခက်တာကို လုပ်နိုင်မှ လူစွမ်းကောင်းလေ။ မြတ်ဗုဒ္ဓတောင် မွေးခါစ သားတော်၊ မိဖုရားနဲ့ မင်းစည်းစိမ်ကို စွန့်တာပဲ။ သတင်းချိန် သီချင်းလာမှန်းသိရင် ဥပုသ်တန်းလန်းနဲ့ သတင်းမကြည့်နဲ့ပေါ့။ ပုထုဇဉ်မျှဖြစ်တဲ့ ဆရာတော်တို့လည်း စင်လိုက် မစင်လိုက်နဲ့ လူစွမ်းကောင်းလုပ်ပြီး ကြိုးစားနေကြရတာပါပဲ။
ဖေဖော်ဝါရီ ၉၊ ၂ဝ၁၉။
---၇၃၀။ ချစ်မေတ္တာ သာစေကြောင်း
ဆရာတော် ဘုရား၊ လူတိုင်းကို ကိုယ်နဲ့မခြား မေတ္တာထားကြည့်သော်လည်း မအောင်မြင်ပါ။ ကြာတော့ မဖြစ်နိုင်တာကို လုပ်နေရသလို ခံစားမိပါသည်။ ရင်းနှီး ပတ်သက်သူကိုသာ မေတ္တာစိတ် ဖြစ်နိုင်ပါသဖြင့် မေတ္တာထားနိုင်သည့် အသိုက်အဝန်း ကန့်သက်ချက် ရှိသည်ဟု ထင်ပါသည်။ အိမ်က ထွက်ပြီး လမ်းမှာ တွေ့သူတိုင်းကို ပြုံးပြဖို့တောင် မလွယ်ကူပါ။ ဘတ်စ်ကားပေါ်မှာ ရိုင်းပျစွာ ဆက်ဆံသူကို မည်သို့ မေတ္တာထားနိုင်ပါမည်နည်း။ ကျူးကျော်လာသူ ဘင်္ဂလီတွေကို မေတ္တာပို့ဖို့ ဖြစ်နိုင်ပါမည်လား ဘုရား။
မောင်အောင်သူ (ဓမ္မစကူးလ်)
---အချစ်
လူတစ်ဦးနဲ့ တိုက်ရိုက် ပတ်သက်ရာကနေ စိတ်ခံစားမှုနဲ့ အတူ ဖြစ်ပေါ်လာပြီး လောကသားတွေက အချစ်လို့ နားလည်တဲ့ မေတ္တာက တစ်မျိုး။ ဒီမေတ္တာမှာ တုံ့ပြန်မှုကို မျှော်လင့်ပြီး အပြန်အလှန် ရယူလိုမှုသဘော ငုတ်လျှိုးနေတယ်။ ဘာမှ မမျှော်လင့်ပါဘူး၊ သူ့အရည်အချင်းနဲ့ သူ့ပျော်ရွှင်မှုအတွက် နှလုံးသားထဲကလာတဲ့ ဆန္ဒမွန်ပါလို့ ဆိုစေဦးတော့ .. ဒီမေတ္တာမျိုးရဲ့ ရင်းမြစ်ကိုက ပုဂ္ဂိုလ်ရေး ခံစားမှုနဲ့ အစပြုခဲ့တာပဲ။ ဒါကြောင့် အတ္တအကျိုး ရှုမြင်ခြင်းနဲ့ ကင်းဖို့ ခက်တယ်။
ချစ်သူ၊ မိသားစု၊ ဆွေမျိုး၊ မိတ်ဆွေများအပေါ် အတ္တ ဗဟိုပြု လောဘ (တပ်မက်ခြင်း) အခြေခံနဲ့ နက်ရှိုင်းတဲ့ ချစ်ခြင်းရှိတဲ့ အသိုက်အဝန်းတစ်ခုထိ ဒီမေတ္တာမျိုး သက်ရောက်နိုင်ပေမယ့် စိတ်ခံစားမှု အရင်းခံပြီး အကျိုးဆက်သက်ရောက်မှုနဲ့ အခြေအနေတွေအပေါ် တည်မှီနေလို့ ပြောင်းလဲဖို့ အခြေအနေ အားကောင်းချိန်မှာ အချစ်ပျောက်ပြီး အမုန်းရောက်တတ်တယ်။
သားသမီးအရင်းလို့ မသိခင်က စိမ်းချင်တိုင်း စိမ်းခဲ့ပေမယ့် သွေးသားရင်းပါလို့ သိရသည်နဲ့ လုံးဝ ခံစားမှုပြောင်းလဲသွားတဲ့ လူ့သဘာဝနဲ့ ‘အတ္တဗဟိုပြု၊ အခြေအနေ၊ ပတ်သက်မှု'ဆိုတာတွေကို အလေးအနက် နားလည်ကြည့်ပါ။
မေတ္တာ
နောက်တစ်မျိုးက .. ပြင်ပအခြေအနေကြောင့်ဖြစ်တဲ့ ယာယီ စိတ်ခံစားမှုနဲ့ မဆိုင်ဘူး။ ပုဂ္ဂိုလ်ချင်း ပတ်သက်မှုအပေါ် မတည်မှီ။ မေတ္တာသက်ရောက်နိုင်စရာ ပုဂ္ဂိုလ်များအပေါ် နှစ်သက် ချီးမွမ်း ပြုရန်ပင်မလို။ ဒီမေတ္တာမျိုးရဲ့ ဇာစ်မြစ်က သူတစ်ပါးအပေါ် ဘဝတူသတ္တဝါတစ်ဦးအဖြစ် နားလည်မှုသက်သက်ပဲ။ သတ္တဝါတိုင်းကို တွေ့ကြုံသိ အာရုံတစ်ခုအဖြစ်သာ ရှုမြင်ရင် တစ်ကမ္ဘာလုံးကို အာရုံပြုနိုင်တယ်။ သူကိုယ် မခြားနားဘဲ အခြားတစ်ဦးအပေါ် သတ္တဝါလို့ပဲ ရှုမြင်တယ်။
အညမည
မြတ်ဗုဒ္ဓ ဖွားမြင်ချိန်မှာ စကြဝဠာကို ဟင်းလင်းပွင့်စေတဲ့ အလင်းရောင်ကြီးတစ်ခု ပေါ်ထွက်ပြီး အမှောင်ထဲက သတ္တဝါတွေ အချင်းချင်း တွေ့မြင်ခွင့်ရကြလို့ 'ကြည့်စမ်း၊ ဒီနေရာမှာ ငါတို့အပြင် အခြား သတ္တဝါတွေလည်း ရှိကြပါသေးလား (အညေပိ ကိရ ဘော သန္တိ သတ္တာ ဣရူပပန္နာ)'လို့ ဆိုကြကြောင်း (မ၊၃၊၁၆၅) မြတ်ဗုဒ္ဓ ဟောတော်မူတယ်။
ဒီဟောကြားချက်ဟာ သတ္တဝါချင်း ငါနဲ့အတူတူပဲ ဆိုတဲ့ ခိုင်မာတဲ့ အတွင်းသိဟာ သတ္တဝါတွေကို စုစည်းစေတယ်။ သိစရာ အာရုံအဖြစ် အခြားသူအပေါ် အသိအမှတ်ပြုပြီး စံတန်ဖိုးရှိတဲ့ စုစည်းမှုမျိုး။ သတ္တဝါဆိုတဲ့ ခေါင်းစဉ်အောက်မှာ ဘယ်သူမှ ဒုက္ခကို အလိုမရှိ၊ မိမိလုံခြုံဖို့ ပျော်ရွှင်ဖို့ လူတိုင်း ကြိုးစားနေကြတာဖြစ်လို့ အခြားသူတွေ ရှင်သန်မှ မိမိလည်း ရှင်သန်နိုင်တယ် ဆိုတာကို နားလည်စေတယ်။
ထပ်တူပြု
သူတစ်ပါးကို ဘဝတူ သတ္တဝါအဖြစ် ရှုမြင်တယ်ဆိုတာ လူတိုင်းကို ကိုယ်နဲ့ထပ်တူ စဉ်းစားတဲ့ သဘောပါပဲ။ မိမိရဲ့ သတ္တဝါအဖြစ်ကို မျှဝေပြီး အခြားသူတွေကို မိမိက အသိအမှတ်ပြုတယ်။ သတ္တဝါဆိုတဲ့ အခြေခံပေါ်မှာ မိမိကိုယ်ကို ထပ်တူပြုခြင်းဖြင့် မိမိရဲ့ မှန်ကန်မျှတတဲ့ ကောင်းကျိုးရလာဒ်အတွက် တောင်းဆိုမှုရှိသလို အခြားသူလည်း သူ့ကောင်းကျိုးအတွက် ထိုနည်းတူ အလိုရှိကြောင်း နားလည်တယ်။ ဒီအသိနဲ့ အခြားသူရဲ့ ကောင်းကျိုးကို လိုလားပြီး ယင်းအတွက် နှစ်သက် ဝမ်းသာ ဖြစ်နိုင်တယ်။ ဒီမေတ္တာမျိုးဟာ တစ်ကိုယ်ရေ သက်ဆိုင်သူကိုသာမက စကြဝဠာတစ်ခုလုံးကိုပင် လွှမ်းခြုံနိုင်တယ်။
အားနည်း
ဒီမေတ္တာက တစ်ဦးစီရဲ့ သက်ရောက်မှုဟာ အားလုံးကို လွှမ်းခြုံပြီး လူအားလုံးရဲ့ ကောင်းကျိုးဟာ တစ်ဦးစီရဲ့ ကောင်းကျိုးလည်း ဖြစ်တယ်လို့ ယူဆတယ်။ ပိုင်းခြားချက် မရှိလို့ ဆိုခဲ့ပြီးမေတ္တာမျိုးထက် အားနည်းတယ်။ ရှိတယ်ဆိုရုံမျှ ဗီဇသဘောမျိုးလောက်ပဲ ဖြစ်နိုင်တယ်။ ဒါပေမယ့် ဗီဇရှိရင် ပင်ပေါက်အောင် တစတစ ပျိုးထောင်ယူလို့ ရတယ်။ လူတိုင်း လုပ်နိုင်တဲ့ အလုပ်မျိုး။ ဒီမေတ္တာမျိုးကို အားကောင်းအောင် လုပ်နိုင်ရင် အပေါ်က မေတ္တာမျိုးလည်း ဒီအထဲပါသွားပြီး လောကကို ပိုပြီး ထိန်းကျောင်းနိုင်တယ်။
အလိုလိုဖြစ်
အဘိဓမ္မာအရ .. နံနက် အိပ်ရာထ မျက်စိကို ဖွင့်လိုက်တာနဲ့ ကုသိုလ် ဖြစ်ရင်ဖြစ် မဖြစ်ရင် အကုသိုလ် ဖြစ်တယ်။ သတိပြုပြီး စစ်ကြည့်။ စိတ်တစ်မျိုးဟာ အလိုလို ဖြစ်ကိုဖြစ်နေတာ။ ဒါကြောင့် ပါဠိတော်မှာ ဒီစိတ်မျိုးကို 'ဥပ္ပန္န ဟောတိ = ဖြစ်ဆဲဖြစ်၏’လို့ ဟောတော်မူတယ်။ လောဘ အခြေခံတဲ့ ပထမ မေတ္တာမျိုးက နေရင်းထိုင်ရင်း အလိုလိုဖြစ်နေတဲ့ စိတ်မျိုးထဲမှာ ပါတယ်။ အဲဒီစိတ်ဖြစ်အောင် အထူးလုံ့လစိုက်စရာ မလိုဘူး။ မျက်စိ နား နှာ လျှာ ကိုယ် အတွေး ပတ်သက်မှုအရ အလိုလို ခဏတိုင်း ဖြစ်ပေါ်နေတာ။
ဗြဟ္မဝိဟာရ
ဒုတိယ မေတ္တာမျိုးကျတော့ ‘အကြင်အခါမှာ မေတ္တာနှင့် ယှဉ်သော ရူပါဝစရ ဈာန်စိတ်ဖြစ်အောင် ပွားများ၏ (ဓမ္မသင်္ဂဏီ၊ ၆၆)'လို့ ဟောတော်မူတယ်။ အဓိပ္ပာယ်က ပွားများယူမှ ရတယ်၊ အလိုလို အားကောင်း မလာနိုင်ဘူး။ ဒါကြောင့် ရှိနေတဲ့ ဗီဇလေးကို ကြီးပွား ရှင်သန်အောင် လုပ်ယူရင် ရတယ်လို့ ဆိုခဲ့တာ။ ပွားများတဲ့ နည်းတွေ ရှိတယ်။ ဗြဟ္မာတို့နေတဲ့ မေတ္တာမျိုး (ဗြဟ္မဝိဟာရ)ဆိုတာ ဒီလို မေတ္တာမျိုး။ အာရုံခြောက်မျိုးနဲ့ တိုက်ရိုက် ပတ်သက်မှု မလို။
မေတ္တာရဲ့ အခြေခံသဘောကို ရိပ်မိလောက်ပြီ။ ပွားများဆဲ အဆင့်မှာပဲ အတ္တဗဟိုပြု (ငါ၊ ငါ့လူ စသည်)၊ အခြေအနေ (ပြုံးပြဖို့ခက်စသည်)၊ သတ်မှတ်ချက် (ကားပေါ်က စော်ကားသူ၊ ဘင်္ဂလီ စသည်)ဆိုတာတွေကို ကျော်လွန်ပြီး ကောင်းစွာ အိပ်ပျော်နိုင်ပါလိမ့်မယ်။
ဖေဖော်ဝါရီ ၂၃၊ ၂ဝ၁၉။
---၇၃၁။ သချိုင်းမှပြန်ခေါ်ခြင်း
အရှင်ဘုရား၊ ကွယ်လွန်သူတွေကို ၇-ရက်ပြည့်နေ့မှာ ကျန်ရစ်သူ မိသားစုက သုသာန်သွားပြီး သစ်ခက်လေး တစ်ခက်နဲ့ခေါ်ပြီး တရားနာပြီး သာဓုခေါ်စေတာဟာ တကယ်လိုက်ပါပြီး တကယ်သာဓုခေါ်နိုင်ပါသလား ဘုရား။ မြတ်စွာဘုရားလက်ထက်မှာလည်း အဲဒီလို ရှိခဲ့ပါသလား ဘုရား။ ဆရာတော် ကျန်းမာ၍ တရားထူး တရားမြတ် ရှိနိုင်ပါစေ ဘုရား။
ဝါဝါလှိုင်
---ကြားခံဘဝ
ကြားခံဘဝ (အန္တရာဘဝ)ဆိုတာ .. စုတိနဲ့ပဋိသန္ဓေ အကြားမှာ ရှိတဲ့ ဘဝတစ်မျိုး။ သေသွားတဲ့ သတ္တဝါတွေဟာ ဒိဗ္ဗစက္ခု အဘိညာဉ်ကို မရပေမယ့် ရသလို တန်ခိုးမရှိပေမယ့် ရှိသလို မိဘလောင်းနှစ်ဦး ပေါင်းဖက်ချိန်၊ မိခင်လောင်း ဥတုလာချိန်ကို မျှော်လင့်ပြီး ခုနစ်ရက် သို့မဟုတ် ခုနစ်ရက်အလွန် တည်နေတဲ့ ဘဝတစ်မျိုး ရှိတယ်လို့ ပုဗ္ဗသေလိယ အမည်ရှိ ဗုဒ္ဓဝါဒဂိုဏ်းကွဲက ယူဆတယ်။
“အန္တရာပရိနိဗ္ဗာယီ (အံ၊၂၊၄၅ဝ)၊ န ဥဘယမန္တရေန (မ၊၃၊၃ဝ၇)'စတဲ့ သုတ္တန်စကားတွေရဲ့ အဓိပ္ပာယ်ကို အလွဲအမှား ကောက်ယူတာဖြစ်လို့ ဒီအယူအဆ မမှန်ဘူးလို့ ထေရဝါဒီတို့က ပယ်တယ် (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂ဝ၅)။
သုတ္တန်စကား
အန္တရာဘဝကို “In-between state”လို့ အင်္ဂလိပ်လို ဘာသာပြန်ကြတယ်။ “နေဝိဓ န ဟုရံ န ဥဘယမန္တရေန”မှာ “ဥဘယမန္တရေနံ”ကို P.T.S. နဲ့ ဘိက္ခုဗောဓိတို့က “There is no here nor beyond nor in between = ယခုဘဝ မရှိ၊ နောင်ဘဝ မရှိ၊ (ယခင်ယခုဘဝ) နှစ်ခုအကြား(တွင်ရှိသောအရာ)လည်းမရှိ’လို့ စာကိုယ်မှာ ဘာသာပြန်ပြီး ဘိက္ခုဗောဓိက “the passage between one and the other’လို့ အောက်ခြေမှာ မှတ်ချက်ပြုထားတယ်။
ဘာသာပြန်သူတို့ ဘယ်လို ယုံကြည်တယ် ဆိုတာကို မသိနိုင်ပေမယ့် ‘ဥဘယ = နှစ်ပါးစုံ၊ အန္တရ = အကြား = နှစ်ပါးစုံ(တို့၏) အကြား'ဖြစ်လို့ ဘာသာပြန် မှားတယ်လို့ ဆိုဖို့တော့ ခက်သား။
ထေရဝါဒ
ထေရဝါဒီတို့က ကြားခံဘဝကို လက်မခံဘူး။ အဋ္ဌကထာ (မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၃၂)မှာ (ဒီဘဝ နောင်ဘဝဟူသော) ဘဝနှစ်ပါးစုံမှာ မဖြစ်’လို့ ဖွင့်ဆိုတယ် (န ဥဘယတ္ထ ဟောတိ)။ အဘိဓမ္မတ္ထ သင်္ဂဟကျမ်းမှာ “တသ္မိံ နိရုဒ္ဓါဝသာနေ တသာနန္တရမေဝ = ထိုစုတိစိတ် ချုပ်ပြီးနောက် ထိုစုတိစိတ်၏ အခြားမဲ့၌ပင် (ဘဝသစ်)ဖြစ်ပြန်၏’လို့ ဆိုတာကို ‘ထိုစုတိစိတ်၏ အခြားမဲ့၌ပင်’ အရ ‘စုတိနှင့် ပဋိသန္ဓေ အကြားမှာ ကြားခံဘဝတစ်ခု ရှိတယ်’လို့ ယူဆသူတွေရဲ့ အယူအဆကို ပယ်တယ်လို့ ဋီကာကျော်ကျမ်း (စာ-၁၈၉)မှာ မှတ်ချက်ပြုတယ်။
နားတောင်းရှင်
နားတောင်းရှင် (မဋ္ဌကုဏ္ဍလီ) လူငယ်ဟာ သေခါနီး ညောင်စောင်ပေါ်ကနေ ဆွမ်းခံကြွနေတဲ့ ရှင်တော်ဗုဒ္ဓကို ဖူးမြင်ရလို့ ကြည်ညိုစိတ် ဖြစ်ပွားနေဆဲ ကွယ်လွန်ပြီး ချက်ခြင်းပဲ “အိပ်ပျော်နေသူ အိပ်ရာကနိုးသွားသလို (သုတ္တပ္ပဗုဒ္ဓေါ ဝိယ)” နတ်ပြည်မှာ နတ်သား သွားဖြစ်တယ်။ သူ့အဖေဟာ နေ့တိုင်း သုသာန်ကိုသွားပြီး ငိုနေလို့ သားနတ်သားက ကိုယ်ထင်ပြပြီး တရားဟော ယူရတယ် (ဓမ္မမဒ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၆)။
ဒီဖြစ်ရပ်အရ သေပြီးရင် ဘဝတစ်ခုမှာ ချက်ခြင်း သွားဖြစ်တယ်လို့ ထေရဝါဒီတို့ ယုံကြည်တယ်။ အလားတူဖြစ်ရပ်တွေ ကျမ်းဂန်မှာ အများကြီး ရှာတွေ့နိုင်ပါတယ်။
အသောက
အသောကမင်း ကွယ်လွန်တဲ့အခါ နတ်ပြည်မှာ ဖြစ်တယ် (လောကပညတ္တိပါဌ်၊ ပေ၊ ဝီ-ကျော၊ နှစ်ကြောင်းမြောက်)။ မင်းကြီးဟာ ဒေါသစိတ်နဲ့ ကွယ်လွန်လို့ သေပြီးနောက် စပါးကြီးမြွေ ဖြစ်တယ်။ ဒါပေမယ့် သားတော် မဟိန္ဒမထေရ် တရားဟောရာမှာ ခုနစ်ရက် ဥပုသ်စောင့်ပြီး ကွယ်လွန်လို့ တာဝတိံသာမှာ ဖြစ်ပြန်တယ် (ဦးကုလားရာဇဝင် ၁၊ ၁ဝ၁)။ ဒေါသစိတ်နဲ့ ကွယ်လွန်လို့ ပါဋလိပုတ်မြို့အနီး ကန်ကြီးတစ်ခုမှာ နဂါးဖြစ်ရတယ်။ ဒါပေမယ့် ရဟန္တာ အရှင်ယသမထေရ် ဟောပြမှုကြောင့် ထိုနဂါးဘဝမှာ ခဏသာနေရပြီး ကွယ်လွန်တဲ့အခါ တုသိတာဘုံမှာ ဖြစ်တယ် (Taranitha, p. 65-66)။
မလ္လိကာ
တစ်ခါမှာ ကောသလမင်းရဲ့ မိဖုရား မလ္လိကာဟာ ရေချိုးခန်းဝင်စဉ် မွေးထားတဲ့ ခွေးလေးက မဖွယ်မရာ ပြုမူတဲ့ အတွေ့အထိကို သာယာခဲ့တာ မှန်ပေမယ့် ဘုရင်ကောသလကို ယုံအောင် လှည့်စားတာ၊ မင်းကြီးကို မဟုတ်မမှန် ပြန်စွပ်စွဲတာတွေကို ကွယ်လွန်ခါနီး အမှတ်ရပြီး ငရဲမှာ ခုနစ်ရက် ဖြစ်ပြီးနောက် တုတိသာ နတ်ဘုံမှာ ဖြစ်ရတယ် (ဓမ္မပဒ၊ဋ္ဌ၊၂၊၇၆)။ အခြား ဒီလိုဖြစ်ရပ်မျိုး ရှိဦးမှာပါ။
ဒီဖြစ်ရပ်နှစ်ခုအရ ကွယ်လွန်ခါနီး နှလုံးသွင်းမှားသူဟာ အခိုက်အတံ့ အနေနဲ့ အပါယ်လေးဘုံ တစ်ဘုံဘုံမှာ ဖြစ်ခွင့်ရှိခြင်း .. ဆိုတာကို ကောက်ချက်ချနိုင်တယ်။
တစ္ဆေ
“ငရဲ တိရိစ္ဆာန် ပြိတ္တာ အသူရကာယ်'လို့ အပါယ်ဘုံသားလေးမျိုးရှိရာမှာ ပြိတ္တာဘဝဟာ လူနဲ့ နီးစပ်တယ်။ သုသာန်၊ မြစ်ကမ်း အိမ်ကြိုအိမ်ကြားစသည်မှာ နေတယ် . ‘ပြောကြချင်၊ လောကတွင် တစ္ဆေရှိသည်ဟု၊ နှံ့သိကျော်ကြား။ မျိုးထူးထွေသည်တစ္ဆေရှိသည် ဟုတ်ပါဘူး၊ မြေဘုတ်ကို တစ္ဆေပြောကြတယ်၊ လောကလူအများ (သတပဒိကအဖြေ၊ ၆၆)'လို့ မန်လည်အမေးကို မင်းကွန်းဆရာတော် ဖြေပုံအရ ကိုယ်ထင်ပြ၊ အနံ့ပေး၊ အသံပြုပြီး ခြောက်လှန့်တတ်လို့ ပြိတ္တာကို တစ္ဆေ ခေါ်ကြောင်း သိရတယ်။ မြေဘုတ်နဲ့ ပြိတ္တာအတူတူ။
အဖြေ
မေးခွန်းမှာပါတဲ့ လုပ်ပုံမျိုးက ဖော်ပြပြီးအဓိပ္ပာယ်နဲ့ ကြားခံဘဝ ရှိတယ်လို့ ယူဆပြီး လုပ်တာလည်း ဖြစ်နိုင်တယ်။ ဒီလို ယုံကြည်ပြီး လုပ်ရင်တော့ ထေရဝါဒ အဆုံးအမနဲ့ မကိုက်ညီဘူး။ သို့မဟုတ် ပြိတ္တာဆိုတာကို ထေရဝါဒီတို့ မငြင်းတဲ့ အတွက် သေခါနီး အာရုံပြုမှားလို့ ပြိတ္တာဘဝကို ရောက်နေခဲ့ရင် ကျန်ရစ်သူမှာ ကူညီရမယ့် တာဝန်ရှိလို့ မိမိနားလည်တဲ့ ပုံစံနဲ့ လုပ်တာမျိုးလည်း ဖြစ်နိုင်တယ်။ ဒါမျိုး ဖြစ်ရင်တော့ မငြင်းသာဘူးလို့ ယူဆတယ်။ “သာဓုခေါ်နိုင်တယ်” ဆိုတဲ့ အဓိပ္ပာယ်ပါ။ အသောကမင်းနဲ့ မလ္လိကာတို့ ဖြစ်ရပ်ကို စဉ်းစားကြည့်ပေါ့။
အနီးမှာ
မြတ်ဗုဒ္ဓ လက်ထက်က .. ပြိတ္တာတစ်ကောင် ကပ်မှီနေတဲ့ ခန္ဓာကိုယ် မပျက်သေးတဲ့ လူသေအလောင်းက ပိတ်စကို ရဟန်းတစ်ပါး ပံ့သကူ ကောက်ရာမှာ အဲဒီအလောင်း မတ်တတ်ထရပ်ပြီး ပိတ်စကို ပြန်တောင်းတယ်။ ရဟန်းက မပေးလို့ ပြိတ္တာက ကျောင်းထိ နောက်ကလိုက်ပြီး တောင်းတယ် (ဝိ၊၁၊၇၂)။ ဒါက မခေါ်ဘဲတောင် လိုက်လာတဲ့ ဖြစ်ရပ်။ ဒါကြောင့် ကျန်ရစ်သူ မိသားစုက ခေါ်တဲ့အခါ ရည်ညွှန်းသူ ကြားခွင့်ရှိရင် မလိုက်လာဘူးလို့ ငြင်းနိုင်ပါ့မလား။ အမှန်တော့ သုသာန်ထိ သွားခေါ်မှ မဟုတ်၊ မိမိတို့ အနီးအနားမှာလည်း ကုသိုလ် အမျှကို မျှော်လင့်နေတဲ့ ပြိတ္တာအဖြစ်နဲ့ ရှိနိုင်တာပဲ။
မတ် ၁၊၂ဝ၁၉။
---၇၃၂။ ခန္ဓာကိုယ်ထဲက ပိုးကိုသတ်ရင်
မရှင်းတာလေး မေးခွင့်ပြုပါ ဘုရား၊ လူ့အသက်ကို အန္တရာယ်ဖြစ်စေတဲ့ ကိုယ်ထဲက တီဘီအဆုတ် ရောဂါပိုးလိုဟာကို သေအောင်လို့ ပဋိဇီဝဆေး(antibiotic)တွေ ထိုးပေးရင် ဒါမှမဟုတ် အဲဒီလို ဆေးတွေကို ပေးရင် ဒါမှမဟုတ် အဲဒီလို ဆေးမျိုးကို သောက်ရင် ပါဏာတိပါတကံ ထိုက်ပါသလား ဘုရား။ မြတ်ဗုဒ္ဓကျမ်းဂန်မှာ ဆိုတိုင်း သိလိုပါသည် ဘုရား။
Dr. ဇော်မျိုးသက် (ပြည်)
---ပိုးမျိုးရှစ်ဆယ်
ဟံသာဝတီမူ ဘုရားရှိခိုးပေါင်းချုပ် စာအုပ်ထဲက အနုဿတိ ဆယ်ပါး ဘုရားရှိခိုးမှာ ‘ဤကိုယ်ခန္ဓာ များစွာပိုးပေါင်း ရှစ်ဆယ်အောင်း၍ မကောင်းရွံရှာ'ဆိုတဲ့ စာသားကို ငယ်ငယ်က ကျက်ဖူးလို့ အမှတ်ရနေပါတယ်။ ဒီစာအရ ဤခန္ဓာကိုယ်မှာ ပိုးအမျိုးပေါင်း ရှစ်ဆယ်ရှိကြေင်း သိရတယ်။ ဘယ်သူ ရေးတယ်ဆိုတာ မသိပေမယ့် ‘ကုလဝသေနေဝေတ္ထ အသီတိ ကိမိကုလာနိ ဝသန္တိ = အမျိုးအစားအရ ဤခန္ဓာကိုယ်မှာ ပိုးမျိုးပေါင်း ရှစ်ဆယ်ရှိ၏ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၂၂၇။ သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၉၄။ အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၁)’ဆိုတဲ့ ကျမ်းဂန်တွေနဲ့ ညီပါတယ်။
‘ပိုးမျိုးရှစ်ဆယ် လူတို့ဝယ် ဘယ့်နှယ်ဘယ်သို့ နေသနည်း(စွယ်စုံကျော်ထင်ကျမ်း၊ ပိုဒ်-၈၁)’ရဲ့ အဖြေမှာ “မူလ ကမ္မဋ္ဌာန်း’အမည်ရှိ ကျမ်းမှာလာတဲ့ အဲဒီပိုးမျိုး ရှစ်ဆယ်ရဲ့ အမည်စာရင်းကိုပါ ပါဠိမြန်မာတွဲပြီး ဖော်ပြတယ်။
ရှစ်သောင်းတဲ့
ဝမ္မိကသုတ်အဖွင့်အရ ပိုးမျိုးပေါင်း ရှစ်သောင်း ရှိကြောင်းလည်း သိရတယ်။ “အရေပါးကို မှီကုန်သော၊ အရေထူကို အသားကို အကြောကို အရိုးကို ရိုးတွင်းခြင်ဆီကို မှီကုန်သော၊ အမျိုးအစားကို ရေတွက်ခြင်းအားဖြင့် ရှစ်ဆယ်ကုန်သော ပိုးမျိုးအထောင် (ပိုးမျိုးပေါင်း ရှစ်သောင်း)တို့သည် ကိုယ်၏ အတွင်း၌ပင်လျှင် ဖြစ်ကုန်၏ (မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၅)။ တစ်မျိုးတစ်မျိုးမှာ အဆွယ်အပွား မျိုးကွဲတွေ များစွာ ရှိသေးလို့ ရှစ်သောင်း ဖြစ်သွားတာလို့ယူရင် ယုတ္တိနဲ့ မဝေးတန်ရာဘူး။ ဋီကာတွေမှာတော့ အမှာစကား မတွေ့မိ။
ဒီသာဓကအရ ဤခန္ဓာကိုယ်မှာ ပိုးတွေ အမျိုးမျိုး ရှိတယ်ဆိုတာကို ဗုဒ္ဓဝါဒကျမ်းဂန်မှာ ဖော်ပြကြောင်း သိနိုင်တယ်။ ‘ဆဝိနိသိတာ ပါဏာ’အရ ပါဏ(သတ္တဝါ)လို့ သုံးတာက ခေါ်လွယ်ရုံ သက်သက် ဖြစ်မယ်။
သွေးခြည်ဥ
ဂိဇ္ဈကုဋ်တောင်ပေါ်က ဒေဝဒတ် လှိမ့်ချတဲ့ ကျောက်တုံးနဲ့ ပွတ်တိုက်ပြီး ပဲ့ထွက်လာတဲ့ ကျောက်စ ထိမှန်လို့ မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ ခြေတော်မှာ သွေးခြည်ဥတဲ့အခါ ‘ဆေးဆရာ ဇီဝကဟာ မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ ဆန္ဒအရ အရေပြားကို ဓားငယ်နဲ့ခွဲ၊ သွေးပုပ်ကို ဖယ်ရှားပြီး ကုသပေးတယ် (ဇီဝကော တထာဂတသ ရုစိယာ သတ္ထကေန စမ္မံ ဆိန္ဒိတွာ တမှာ ဌာနာ ဒုဋ္ဌလောဟိတံ နီဟရိတွာ ဖာသု မကာသိ။ မ၊ဋ္ဌ၊၄၊၇၇။)’ ဇာတကအဋ္ဌကထာမှာ “သွေးပုပ်ကို ထုတ်၊ အသားပုပ်ကို ဖယ်ရှား၊ ဆေးကြောပြီး ဆေးလိမ်းပေးကြောင်း ဆိုတယ်။ (ဒုဋ္ဌလောဟိတံ ဝမေတွာ ပူတိမံသံ အပေနတွာ ဓောဝိတွာ ဘေသဇ္ဇံ အာလိမ္မိတွာ။ ဋ ၅၊ ၃၅၅)။ သွေးပုပ်၊ အသားပုပ် ဆိုတာကို ဆရာဝန်ရဲ့ အမြင်နဲ့ မြင်ကြည့်ပါ။
ဒီသာဓကအရ မြတ်ဗုဒ္ဓဟာ အဲဒီအရာတွေကို ခန္ဓာကိုယ်ထဲက ဖယ်ရှားဖို့ လက်ခံတော်မူတယ် ဆိုတာကို နားလည်နိုင်တယ်။ ဘာကြောင့်ဆိုရင် ..
သစ်ပင်လို
မြတ်ဗုဒ္ဓ အလိုအရ ကာမဘုံသား သတ္တဝါဖြစ်ရင် ခန္ဓာငါးပါးရှိမှ သက်ရှိလို့ ယူတယ်။ တစ်နည်းဆိုရင် အာယု = နာမ်သက် (ဇီဝိတိန္ဒြေ စေတသိက်)၊ ဥသ္မာ = အငွေ့ (ရုပ်သက်ခေါ်တဲ့ ဇီဝိတရုပ်)၊ ဝိညာဏ် = သိစိတ် .. ဒီသုံးခု အတူရှိနေတဲ့ ရုပ်ခန္ဓာကိုပဲ သက်ရှိလို့ ခေါ်တာ။ ဗုဒ္ဓအဘိဓမ္မာအရ ရုပ်သက်ရော နာမ်သက်ပါရှိမှ သတ္တဝါလို့ ဆိုနိုင်တယ်။ အဲဒီ ပိုးလို့ခေါ်တဲ့ အရာတွေမှာ ရုပ်သက်ပဲ ရှိတယ်။ နာမ်သက် မရှိဘူး။ ရူပက္ခန္ဓာ တစ်ပါးပဲ ရှိတယ်။ သတ္တဝါတွေမှာက ရုပ်၊ ဝေဒနာ၊ သညာ၊ သင်္ခါရ၊ ဝိညာဏ်လို့ ခန္ဓာငါးပါး ရှိတယ်။ အဲဒီ ပိုးတွေက ရုပ်သက်ပဲရှိလို့ သစ်ပင်တွေရဲ့ ရှင်သန်မှုလို ဇီဝသဘော ရှိတယ် ဆိုရုံလောက်ပါပဲ။
ဇီဝသဘော
ဇီဝသဘောဆိုတာ ရှင်သန်ခြင်း၊ လှုပ်ရှားခြင်း သတ္တိရှိတာကိုဆိုလိုတယ်။ အဆပေါင်း များစွာ ချဲ့ကြည့်မှ အဲဒီ ပိုးဆိုတဲ့ အရာတွေရဲ့ ရှင်သန်၊ လှုပ်ရှားသတ္တိကို မြင်နိုင်တယ်။ ဒါပေမယ့် ဖော်ပြပြီး အဘိဓမ္မာအရ လှုပ်နေတိုင်း သက်ရှိ မဟုတ်ဘူး။ အိမ်မြှောင်ပြီးပြတ် လှုပ်နေတာဟာ ခန္ဓာဟောင်းက စိတ်ဝိညာဉ်ရဲ့ သတ္တိကြောင့်၊ ခေတ်စကားနဲ့ဆိုရင် အဲဒီအထဲရှိနေတဲ့ အာရုံကြောတွေ မသေသေးလို့။ ဒါပေမယ့် သက်ရှိတော့ မဟုတ်ဘူး။
အစွန်းမဲ့
ဗုဒ္ဓဝါဒဟာ ဒဿနအရရော ကျင့်စဉ်ပါ အစွန်း မရောက်ဘူးဆိုတာကို သတိရပါ။ ဆိုပါတော့ .. သူ့အသက်ကို မသတ်ရဆိုတာနဲ့ အိပ်ရာမှာ ကြမ်းပိုးရှိလည်း မရှင်းနဲ့၊ ဆွမ်းတော်ပွဲ ပုရွက်ဆိတ်တက်လည်း အိုကေပဲ၊ တီဘီပိုးက သက်ရှိဖြစ်လို့ ပိုးသေဆေး မသောက်နဲ့ဆိုရင် ...... 'ဥပုသ်စောင့်' ဆိုတာနဲ့ ရေတောင် မသောက်တော့ဘူး ဆိုတာလို ဖြစ်နေမှာပေါ့။ မျှတအောင် စားသောက် နေထိုင်မှ အသက်ရှည် ကျန်းမာပြီး “ဓမ္မ” ကို ကျင့်သုံးနိုင်မှာပါ။
ဧပြီ ၄၊ ၂၀၁၉။
---လမ်းကောက်လည်းသွား လူအများ အမှားကြိုက်ခဲ့ပြီ။ လမ်းကြောင်းမမှန် မြတ်နိဗ္ဗာန် ဧကန်လွဲခဲ့ပြီ။
(ထွဋ်ခေါင်ဆရာတော်)
၇၃၃။ ပဉ္စဝဂ္ဂီ ကျမ်းညှိ
ဘုန်းကြီး ဘုရား၊ ဓမ္မစကြာ တရားဦးကို နာယူခွင့်ရခဲ့ ကြသည့် ပဉ္စဝဂ္ဂီငါးဦးသည် နိမိတ်ဖတ်သူ ပုဏ္ဏား ၈-ဦးရဲ့ သားတွေလား၊ ထိုပုဏ္ဏား ၈-ယောက်အနက် ၅-ယောက်ပဲလား ဆိုတာကို သိလိုပါသည် ဘုရား။
နိုင်သိရီ (မုဒုံ)
---အဆိုညီစကား
“ဗုဒ္ဓလောင်းလျာ မင်းသိဒ္ဓတ် မွေးဖွားပြီး ၅-ရက်အကြာ ခမည်းတော်က ဝေဒကျမ်းတတ် ပုဏ္ဏား ၁၀၈-ဦးကို အိမ်သို့ ပင့်ဖိတ်ပြီး ကျွေးမွေးတယ်။ အဲဒီအထဲ အတော်ဆုံး ၈ဦးက မင်းသားရဲ့ ရှေ့ရေး ဘယ်လို ဖြစ်လာမယ်ဆိုတာကို ဖတ်ကြားကြတယ်’ဆိုတာကိုတော့ သံဂါယနာတင် ပါဠိဘာသာ ဗုဒ္ဓဝင်ကျမ်းတွေမှာ ခြားနားချက် မတွေ့မိပါ (မိလိန္ဒ၊၂၂၉။ ဗုဒ္ဓဝံသ၊ဋ္ဌ၊၃၂၃။ မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၉၂။ ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၆။ အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၈)။
ပုဏ္ဏား ၅-ဦး
နိမိတ်ဖတ်တဲ့ ပုဏ္ဏား ၈-ဦးအနက် ၃-ဦးက စကြဝတေးမင်း ဖြစ်ရင်ဖြစ်၊ မဖြစ်ရင် ဘုရားဖြစ်မယ်လို့ နှစ်မျိုး ဟောတယ်။ ၅-ဦးကတော့ ဘုရားပဲဖြစ်မယ်လို့ တစ်မျိုးပဲဟောပြီး အိမ်ရာ မထောင်ဘဲ ကြိုတင်ရဟန်းပြုပြီး မင်းသိဒ္ဓတ် တောထွက်ချိန်ကို စောင့်နေကြတယ် (မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၉၂။ သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၁၆၁)။ ဒီအဆိုအရ ဗုဒ္ဓလောင်းလျာကို နိမိတ်ဖတ် ဟောကြားခဲ့ကြတဲ့ ပုဏ္ဏား ၈-ဦးထဲက ဗုဒ္ဓဧကန် ဖြစ်မယ်လို့ ဟောကြားတာဟာ ကောဏ္ဍည တစ်ဦးတည်း မဟုတ်ဘဲ ပုဏ္ဏား ၅-ဦး ဖြစ်ကြောင်းနဲ့ ၎င်း ၅-ဦးသည်ပင် ပဉ္စဝဂ္ဂီ ၅-ဦး ဖြစ်လာကြောင်း မှတ်သားရတယ်။
သား ၄-ဦး
နိမိတ်ဖတ်သူ ပုဏ္ဏား ၈-ဦးအနက် ၇-ဦးက စကြဝတေးမင်း ဖြစ်ရင်ဖြစ် မဖြစ်ရင် ဘုရားဖြစ်မယ်လို့ နှစ်မျိုး ဟောကြပေမယ့် အငယ်ဆုံး ကောဏ္ဍညကတော့ ဘုရားပဲ ဖြစ်မယ်လို့ ဟောတယ်။ နောက် ၂၉-နှစ်အကြာ မင်းသိဒ္ဓတ် တောထွက်ချိန်မှာ ပုဏ္ဏား ၇-ဦးက ကွယ်လွန်သွားကြပြီ။ ကောဏ္ဍညပဲ သက်ရှိ ကျန်တယ်။ ကောဏ္ဍညဟာ မင်းသိဒ္ဓတ် တောထွက်တာနဲ့ ကွယ်လွန်သူ ပုဏ္ဏားတွေရဲ့ သားတွေဆီသွားပြီး ရဟန်းပြုဖို့ တိုက်တွန်းတဲ့အခါ ၄-ဦးပဲ သဘောတူလို့ ၎င်းတို့နဲ့အတူ ရဟန်းပြုပြီး ဥရုဝေလာမှာရှိတဲ့ မင်းသိဒ္ဓတ် နောက်ကို လိုက်သွားကြတယ် (ဗုဒ္ဓဝံသ၊ဋ္ဌ၊၃၂၃။ ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၆)။
ဒီစာအရ နိမိတ်ဖတ် ပုဏ္ဏား ၈-ဦးအနက် အငယ်ဆုံး ကောဏ္ဍညပဲ ဘုရား ဧကန်ဖြစ်မယ်လို့ ဟောတယ်၊ ပဉ္စဝဂ္ဂီ ၅ ဦးဆိုတာ ပုဏ္ဏား ၈-ဦးထဲက အငယ်ဆုံး ကောဏ္ဍညနဲ့ ကွယ်လွန်သူ ပုဏ္ဏား ၄-ယောက်ရဲ့ သား ၄-ဦးပါပဲ။
ပယ်ထားတယ်
“ထိုပုဏ္ဏား ၈-ဦးတို့၏ သားဟုလည်း ဆိုကြ၏။ ထိုအဆိုကို အဋ္ဌကထာ၌ ပယ်ထား၏ (မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၉၂)’လို့ ပါသရာသိသုတ် (မ၊၁၊၂၁၆)အဖွင့်မှာ “ပုဏ္ဏားတွေရဲ့သား” အဆိုကို ပယ်ထားတယ်။ ဒီပုဏ္ဏား ၅-ဦးဟာ ဝေဒကျမ်းကို တတ်လွန်းလို့ ငယ်ငယ်နဲ့ ဆရာဖြစ်နေကြကြောင်း၊ အိမ်ထောင် ရှိပြီးရင် စွန့်ဖို့ ခက်တဲ့အတွက် အိမ်ထောင်မပြုဘဲ အသက်ငယ်စဉ်မှာ ကြိုပြီး ရဟန်းပြုခဲ့ကြကြောင်းလည်း ဖွင့်ဆိုတယ်။ အသက် ၂ဝ-ခန့်မှာ ပုဏ္ဏားဆရာ ဖြစ်ခဲ့ရင် ဗုဒ္ဓလောင်းလျာ တောထွက်ချိန်မှာ သူတို့ အသက် ၅၀-ခန့်၊ တရားဦး နာချိန်မှာ အသက် ၅၆-ခန့်ရှိလို့ ယုတ္တိတော့ မဝေးလွန်းပါဘူး။
ဒါပေမယ့် အဲဒီအဋ္ဌကထာမှာပဲ ဖော်ပြတဲ့ ပုဏ္ဏား ၅-ဦးရဲ့ အမည်နဲ့ ပဉ္စဝဂ္ဂီ ၅-ဦးရဲ့အမည် မတူဖြစ်နေတာကိုတော့ အဋ္ဌကထာမှာ မရှင်းပြဘူး။ ဋီကာလည်း မဖွင့်။ ဒါကြောင့် ..
စဉ်းစားဖွယ် ၁
ပုဏ္ဏား ၈-ဦးရဲ့ အမည်ကို ‘ရာမ၊ ဓဇ၊ လက္ခဏ၊ မန္တီ (ဇောတိမန္တီ)၊ ကောဏ္ဍည(ယည)၊ ဘောဇ(သုဘောဇ)၊ သုယာမ၊ သုဒတ္တ (မိလိန္ဒ၊၂၂၉။ မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၉၂)’လို့ ဆိုတယ်။ “ကောဏ္ဍည အနွယ်ဝင်သုဒတ္တပုဏ္ဏား'လို့ ပထမငါးခုန်ဆရာတော်ရဲ့ မဟာဗုဒ္ဓဝင်ဝတ္ထုတော်ကြီး (အတွဲ ၂၊ ၂၈ဝ)မှာဆိုလို့ ဒီရှစ်ဦးမှာ ၅-ဦးမြောက်ကို ကောဏ္ဍည အနွယ်ဝင် ယညပုဏ္ဏားလို့ ယူပြီး သုဒတ္တပုဏ္ဏားက ပဉ္စဝဂ္ဂီ ဖြစ်သူလို့ ယူနိုင်တယ်။ ဒီယုတ္တိအရ “ပုဏ္ဏား ၄-ဦးရဲ့သား'အဆိုက ပိုပြီး ခွန်းအားရှိသလိုပါပဲ။
စဉ်းစားဖွယ် ၂
ပဉ္စဝဂ္ဂီ ငါးဦးဟာ တရားအားထုတ်နေတဲ့ ဘုရားလောင်းကို ၆-နှစ်ကြာ အလုပ်အကျွေး ပြုကြတယ် (ဗုဒ္ဓဝံသ၊ဋ္ဌ၊၃၃၆-စသည်)။ ဘုရားလောင်းက ဒုက္ကရစရိယကို စွန့်၊ သေနာရွာမှာ ဆွမ်းခံပြီး ဆွမ်းဘုဉ်းပေးလို့ ဘုရားလောင်းကိုပစ်ပြီး ၁၈-ယူဇနာဝေးတဲ့ ဗာရာဏသီမြို့အနီး ဣသိပတနကို ပြောင်းသွားကြတယ် (မ၊၂၊၉ဝ။ ဗုဒ္ဓဝံသ၊ဋ္ဌ၊၂၃၉)။ ဒါဖြင့်ရင် .. ဘုရား ဧကန်ဖြစ်မယ်လို့ ဟောခဲ့တဲ့ ဝေဒပညာ အလွန်တော်တဲ့ ဒီပုဏ္ဏား ၅-ဦးဖြစ်ရင် သူတို့ဟာ မိမိရဲ့ပညာကို မယုံကြည် ဖြစ်သွားတာလား။ ဒါမှမဟုတ် လက်ညှိုးတစ်ချောင်းပဲ ထောင်ခဲ့တဲ့ ကောဏ္ဍညဟာ ကျန် ၄-ဦးရဲ့ ဆန္ဒအတိုင်း ဗာရာဏသီကို လိုက်သွားခဲ့တာများလား။
ပညာရှိတို့ဖို့
ဖတ်မိသမျှ မြန်မာဗုဒ္ဓဝင် အားလုံးကတော့ “ကေဏ္ဍညနွယ်ဖွား ပုဏ္ဏားကပဲ ဘုရား ဧကန်ဖြစ်မယ်လို့ ဟောကြားတယ်'ဆိုတာကို နှစ်သက်ကြကြောင်း လေ့လာမိပါတယ်။ ‘တထာဂတဥဒါနဒီပနီ ၁၊ ၁၄၅။ မာလာလင်္ကာရ၊ ၃၅။ ပထမငါးခုန် မဟာဗုဒ္ဓဝင်၊ ၂၊ ၂၈ဝ။ ဇိနတ္ထပကာသနီ၊ ၁၃။ တိပိဋကမဟာဗုဒ္ဓဝင် ၂၊ ၆၆’တို့ကို ရှုပါ။ ဒါကြောင့် ပါသရာသိသုတ် အဖွင့်နဲ့ ပတ်သက်ပြီး ပညာရှိတို့ ဘယ်လို ညှိမလဲ။
ဘုန်းကြီးအထင် ... အဋ္ဌကထာဆရာ အရှင်မဟာဗုဒ္ဓဃောသဟာ မဇ္ဈိမနိကာယ်ဆောင် မထေရ်တို့ရဲ့ ဝါဒအတိုင်း ဖွင့်ဆိုခဲ့တာ ဖြစ်မယ်လို့ ယူဆမိကြောင်းပါ။
ဧပြီ ၆၊ ၂ဝ၁၉။
၇၃၄။ လယ်ထွန်ပွဲက ပဌမဈာန်ရှင်
အရှင်ဘုရား၊ သုဓါဒနမင်းကြီး လယ်ထွန်မင်္ဂလာ ကျင်းပသောနေ့မှာ သိဒ္ဓတ္ထမင်းသား ပဌမဈာန်ကို ဝင်စားသည်ဟု ဘယ်ကျမ်းဂန်တွင် ဆိုပါသလဲ။ ထိုအချိန်က အလောင်းတော် သိဒ္ဓတ္ထမင်းသား သက်တော် ဘယ်လောက် ရှိပါပြီလဲ။ သိဒ္ဓတ္ထမင်းသားသည် ထိုပထမဈာန်ကို မည်သည့် အသက်အရွယ်ထိ ဝင်စားနိုင်ခဲ့ပါသလဲ။ ဖြေကြားပေးပါ ဘုရား။
မောင်အာယု (NY)
---အမှတ်ရ၏
“ငါသည် ခမည်းတော် သကျမင်း၏ လယ်ထွန်မင်္ဂလာ အမှု၌ သပြေပင်၏ အရိပ်အေး၌ ထိုင်လျက် ပဌမဈာန်ကို ပြည့်စုံစေ၍ နေဖူးသည်ကို အမှတ်ရ၏ (အဘိဇာနာမိ ခေါ ပနာဟံ ပိတု သက္ကဿ ကမ္မန္တေ သီတာယ ဇမ္ဗူ့စ္ဆာယာယ နိသိန္နော ပဌမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရိတာ)’။ ဒါက မူလပဏ္ဏာသပါဠိတော်၊ မဟာသစ္စကသုတ် (မ၊၁၊၃၁၃)လာစကားပါ။ ‘တင်ပလ္လင်ခွေ ထိုင်လျက် ထွက်လေ ဝင်လေကို အခြေပြု၍ ပဌဈာန်ကို ဖြစ်စေ၏ (မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၉၁)'လို့ အဋ္ဌကထာမှာ ဖွင့်ပါတယ်။
ဒါကြောင့် ခမည်းတော် မင်းကြီးရဲ့ လယ်ထွန်မင်္ဂလာ အတွင်း မင်းသိဒ္ဓတ် ပဌမဈာန်ကို ရတဲ့အထိ အာနာပါန (ထွက်လေဝင်လေ) ကမ္မဋ္ဌာန်းကို အားထုတ်ခဲ့တယ် ဆိုတာဟာ မူရင်းပါဠိတော်မှာ လာတယ် သို့မဟုတ် မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ နှုတ်ထွက်စကား ဖြစ်တယ်လို့ မှတ်ပါ။
ဘယ်အရွယ်
မင်းသိဒ္ဓတ် ဘယ်အသက် အရွယ်မှာ ဖြစ်တယ်ဆိုတဲ့ ဖော်ပြချက် မတွေ့ဖူးပါ။ ဒါပေမယ့် .. “အဘိဇာနာမိ = အမှတ်ရ၏' လို့ ဆိုတဲ့အတွက် သိနိုင်မှတ်မိနိုင်တဲ့ အရွယ် .. ဥပမာ၊ ခုနစ်နှစ် ရှစ်နှစ်ခန့်လို့ဆိုရင် ယုတ္တိနဲ့ မဝေးရာဘူး။
မင်းကွန်းတိပိဋက ဆရာတော်ကြီးက “ဤအရာ၌ အလောင်းတော် သူမြတ်မှာ ဘဝများစွာ ကမ္ဘာအက်ဆက်က ထိုအာနာပါနသတိဘာဝနာကို လေ့လာတော်မူခြင်း အထုံအားကြီးလှသောကြောင့် ခဏတွင်းမှာပင် ရူပါဝစရပဌမဈာန်ကို ပေါက်ရောက် ရရှိတော်မူသည်ဟု ယုံမှားမရှိ မှတ်ယူရာ၏ (မဟာဗုဒ္ဓဝင် ၂၊ ၁၂၃)’လို့ မှတ်ချက်ပြုပါတယ်။
ဈာန်ကွယ်ချိန်
လောကီဈန်ဆိုတာ မမြဲဘူး။ ရေကန်ပေါ်က ဈာန်နဲ့ ကြွတဲ့ သာမဏေတောင် ရေကန်မှာ ရေချိုးနေတဲ့ မိန်းမပျိုရဲ့ သီချင်းသံကို အာရုံစိုက်မိလို့ ‘ကျီးကန်း အတောင်ကျိုးသလို (ဆိန္နပက္ခကာကော ဝိယ)’ဖြစ်သွားဖူးတယ် (မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၇၁)။ ဒါကြောင့် ရှေးပါရမီ ကုသိုလ်ထူးကြောင့် အာနပါနအခြေခံနဲ့ ရုတ်ချည်း ပဌမဈာန်ကို ရခဲ့ပေမယ့် နန်းတော်ထဲက မင်းသားအနေနဲ့ မကြာခင် ဈာန်လျှော့သွားမယ်လို့ ထင်ပါတယ်။ ပါ၊ ဌ၊ ဋီ ဖော်ပြချက်တော့ မတွေ့ဖူးသေး။ ကြည့်ကန်ရှင်ကြီးရဲ့ အဖြေကို မျှဝေရရင်တော့
“ငယ်ကတည်းက၊ ပဌမဈာန်၊ ရသည်မှန်လျက်၊ တစ်ဖန် ဘယ်လောက်၊ အရွယ်ရောက်မှ၊ ပျောက်လေသနည်း'လို့ မုံရွေး ဇေတဝန်ဆရာတော်က မေးရာမှာ ကြည့်ကန်ရှင်ကြီး ရှင်နန္ဒဓဇဖြေပုံက “ဘုန်းလူမြတ်စွာ၊ ငယ်သောခါက၊ ဈာန်ပင် ရလည်း၊ ပဌမဉာဏ်၊ လောကီဈာန်သည်၊ ဖောက်ပြန်တတ်လျင်း၊ မကြာယွင်းလိမ့်'လို့ ဖြေပါတယ် (မှောပီဆရာသိန်း၊ ပေါရာဏဒီပနီ ၁၊ စာ-၄၄၆)။
ဧပြီ ၆၊ ၂၀၁၈။
မညနာ
မညနာဟူသည်ကား အထင်ကြီးခြင်းတည်း။ ဟုတ်မှန်သည်ထက် ပိုလွန်ကာ ထင်ခြင်းတည်း။ အဝိဇ္ဇာအတွက်ကြောင့် ဝိပလ္လာသတရား ဖြစ်ပွား၏။ ဝိပလ္လာသအတွက်ကြောင့် အထင်ကြီးခြင်း ဖြစ်ပွား၏။ ထိုမညနာသည် တဏှာမညနာ၊ မာနမညနာ၊ ဒိဋ္ဌိမညနာဟု သုံးပါးရှိ၏။ (ဝိပဿနာဒီပနီ) ပညတ်ကို မခွာ မလှန်နိုင်ကြသည့် အတွက် ပညတ်ကို အစွဲပြု၍ ပုထုဇဉ်တို့သည် တဏှာ၊ မာန၊ ဒိဋ္ဌိ သုံးပါးတို့ဖြင့် အမျိုးမျိုး ထင်မှားမြင်မှား စွဲလမ်းကြကုန်၏။ ယင်း တရားသုံးပါးတို့ကို ထင်မှား မြင်မှား ယူမှား စွဲလမ်းတတ်သောကြောင့် ‘မညနာတရား’ ဟူ၍လည်း ဆိုအပ်ကုန်၏။ (ပရမတ္ထစက္ခုကျမ်း)
---၇၃၅။ အစွဲချွတ်ဂါထာ
ဆရာတော် ဘုရား၊ မိန်းမလျာ ယောက်ျားလျာ၊ အခြောက်၊ နှစ်ဖက်ချွန် ဘယ်လိုခေါ်ခေါ်ပါ ဘုရား။ သူတို့ကို ဗုဒ္ဓဘာသာ တစ်ဦး အနေနဲ့ ဘယ်လိုမြင်၊ ဘယ်လိုသဘော ထားရပါ့မလဲ ဘုရား။ တပည့်တော် ကိုယ့်ဟာကိုယ် သဘောထားကြီးတယ် ထင်ခဲ့တာ၊ ကိုယ့်တူမ ကိုယ့်သားလည်းဖြစ်ရော စိတ်ထဲ အတော်ပဲ အနေရခက်လှပါတယ် ဘုရား။ တပည့်တော်ကို ဆုံးမပေးပါ ဘုရား။
မောင်ဇော် (နတ်မြို့)
---အတူတူပါပဲ
ရဟန်းငယ်ဘဝမှာ ဆွမ်းဒကာ ဆွမ်းအစ်မတွေလို ဘုန်းကြီးကို ကြည်ညို ဦးညွတ်သူတွေနဲ့ပဲ ထိတွေ့မှု များရာကနေ ၁၉၈၆၊ နွေရာသီအချိန်၊ ရန်ကုန်တက္ကသိုလ် (လှိုင်နယ်မြေ)မှာ စာပေးစာယူ အနီးကပ်သင်တန်း တက်စဉ် ဘာသာမတူတဲ့ လူငယ် နှစ်ဦးနဲ့ တွေ့တယ်။ အစတော့ ကိုယ်နဲ့ မတူဘူးဆိုတဲ့ အသိနဲ့ ခပ်စိမ်းစိမ်းပဲ။ ဒါပေမယ့် ခင်မင်မှုပြတဲ့အခါ ပြောဆိုဆက်ဆံပုံ မတူတာကို နားလည် ခွင့်လွှတ်၊ နောက်ဆုံး တွဲဖြစ်တဲ့အထိ ရင်းနှီးသွားတယ်။ အရွယ်အရ ထိုအသိမျိုး ဖြစ်တာ နောက်ကျကြောင်း ဝန်ခံပါတယ်။ ဒါပေမယ့် ..
ဒီဆုံတွေ့မှုဟာ နောင်အခါ ‘ကိုယ်နဲ့ မတူရုံနဲ့ တစိမ်းလူ' လို့ မမြင်မိအောင်နဲ့ “သူနဲ့ငါ အတူတူ’ဆိုတဲ့ လူ့စိတ်ထားမျိုး ဖြစ်နိုင်အောင် လေ့ကျင့်ဖို့ တွန်းအား ဖြစ်ခဲ့ပါတယ်။
အစစ်လို့ပဲ
‘ထောင်နဲ့လူသား'စာအုပ်မှာ မိန်းမနဲ့ ချွတ်စွပ်တူတဲ့ ထောင်သား တစ်ဦးအကြောင်း ပါတယ်။ အပြောအဆို သွင်ပြင်မူရာအရ ခွဲမရတဲ့အထိ မိန်းမအဖြစ်ကို ခံယူထားတဲ့အပြင် သူက အဲဒီဘဝကို အလွန် မြတ်နိုးပြီး မည်သည့် နည်းနဲ့မျှ အခြားတစ်မျိုး မပြောင်းနိုင်ဘူးတဲ့။ ဒီကိစ္စနဲ့ပဲ လူသတ်မှု ဖြစ်ပြီး ထောင်ကျခဲ့တာတဲ့။ စာရေးသူ လူထုဦးလှဟာ သူပြောတာကို နားထောင်ပြီး သူ့အပေါ် ကိုယ်ချင်းစာမိသတဲ့။ ဒါပဲလေ .. ဒါဟာ သူ့ဘဝ၊ သူ့ရွေးချယ်မှုပဲ။ ကိုယ်ချင်းစာ နားလည်ပေးရုံမှတစ်ပါး အခြားသူ ဘာတတ်နိုင်မှာလဲ။
အစွဲကြောင့်
ကိုယ်နဲ့ ပတ်သက်မှပဲ ကိုယ့်ကိုယ်ကို နားလည်ဖို့ လမ်းစပွင့်တာလို့ အကောင်းမြင်ကြည့်။ စိတ်ဆိုးနေသူကို “သည်းခံလိုက်ပါ'လို့ ပြောရတာ လွယ်ပေမယ့် ကိုယ်စိတ်ဆိုးရင် ကိုယ့်ဟာကိုယ် အေးအေးပဲ နေပါရစေလို့ လုပ်သူတွေ လောကမှာ များပါတယ်။ မုန်းစွဲချစ်စွဲ (ပဋိဃာနုနယ) မကင်းသူမှန်ရင် ဒီအတိုင်းပဲ ရှိနေမှာ။ သဘောထားကြီးဖို့ဆိုရင် ဒီအစွဲကို ဖျောက်ဖို့ အနည်းဆုံး အစွန်း မရောက်ဖို့ အဖြူအတိုင်း လက်ခံနိုင်မယ့် ဥပေက္ခာ နှလုံးသားကို လေ့ကျင့်ဖို့ လိုတယ်။
အဖြူအတိုင်း
အဲဒီ အစွဲနှစ်ခုရဲ့ အလယ်မှာ စိတ်ကိုထား။ အရှိအတိုင်း လက်ခံပြီး “ဗုဒ္ဓဝါဒအရ ပရမတ္ထသစ္စာနယ်မှာ ယောက်ျား မိန်းမလို့တောင် မရှိဘူး။ ဘာလို့ သူ့ရွေးချယ်မှုကို ကုစားမှာလဲ’ဆိုတဲ့ နှလုံးသွင်းနဲ့ အစွဲကင်းတဲ့ အကြည့်၊ တန်းတူ အမူအရာနဲ့ မိမိရဲ့ ကာယကံမေတ္တာကို ပြနိုင်အောင် လေ့ကျင့်ပါ။ သူ့ဘက်က သူ့ပကတိအခြေအနေကို ပြောင်းပစ်ဖို့ မဖြစ်နိုင်လို့ သူဟာ ကိုယ်မဟုတ်တဲ့ အတွက်ကြောင့် သူ့ကို အဖြူအတိုင်း လက်ခံရုံကလွဲပြီး အခြားနည်းလမ်း မရှာပါနဲ့။ သူ့ဆန္ဒကို အသိအမှတ် ပြုဖို့ ဆိုလိုပါတယ်။
အတုပြောင်း
ကောင်းကင်က ချမှတ်တယ်ဆိုတဲ့ သေဒဏ်၊ လက်ခြေဖြတ်ဥပဒေနဲ့ ခြိမ်းခြောက်လည်း အတုပြောင်းပဲ ဖြစ်မှာ။ လက်ခံလိုစိတ်နဲ့ လုပ်ရတာမှ မဟုတ်ဘဲ။ ဒါကြောင့်ပဲ BBC Debate တစ်ခုမှာ မီးရောင်အောက်မှာ နေကာမျက်မှန် အထူနဲ့ မျက်နှာကိုမပြဘဲ မပွင့်တပွင့် ပြောနေကြရတာပေါ့။ အသိနဲ့ ပြောင်းမှ အပြောင်းစစ်မှာ။ ဖိအားနဲ့ ဖြစ်တဲ့ အတုပြောင်းကို ဘာလုပ်မလဲ။ ကိုယ့်တူမ ကိုယ့်သား ဖြစ်လို့ပဲ အနေရမခက်ဘဲ ကိုယ်ပါ ရဲရဲကြီး လက်ခံနိုင်အောင် လေ့ကျင့်ရလိမ့်မယ်။
ဂါထာရွတ်
အချစ်စွဲကို ဖျောက်ဖို့ ဂါထာတစ်ခု ပေးမယ်။ အဓိပ္ပာယ်ကို နားလည်ခံစားပြီး ရွတ်ပွားကြည့်။ ‘ရွတ်ပွား’ဆိုတာ ထပ်ခါထပ်ခါရွတ်၊ ပုံမှန်ချိန် သတ်မှတ်ပြီးရွတ်၊ အဓိဋ္ဌာန်ပြုပြီး ရွတ်ဖို့ထိ ဆိုလိုတာ။ စိတ်အလုပ်ဆိုတာ နှစ်လ ရှည်ကြာအောင် ကြိမ်ဖန်များစွာ လုပ်ရတယ်။ အဲဒီဂါထာက ..
ဒိဝါ တပတိ အာဒိစာ၊ ရတ္တိ.မာဘာတိ စန္ဒိမာ။
သန္နဒ္ဓေါ ခတ္တိယော တပတိ၊ ဈာယီ တပတိ ဗြဟ္မဏော။
အထ သဗ္ဗ မဟော ရတ္တိံ၊ ဗုဒ္ဓေါ တပတိ တေဇသာ။
တဒိသံ တေဇသမ္ပန္နံ၊ ဗုဒ္ဓံ ဝန္ဒာမိ သာဒရံ။
နေမင်းဖန်ဝါ နေ့ချိန်ခါ ရောင်ဝါတောက်ပ၏။
လမင်းစန္ဒာ ညအခါ ကြည်ကာလင်းလက်၏။
မင်းဝတ်တန်ဆာ ဝတ်ဆင်ပါ ရာဇာတင့်တယ်၏။
ရဟန္တာရှင် ဈာန်မြူးရွှင် ကြည်လင်ဘုန်းပွင့်၏။
ငါးဖြာတေဇ ကြီးဗုဒ္ဓ နေ့ညထွန်းလင်း၏။
တေဇဖြိုးလတ် သုံးလူ့နတ် ဦးညွတ်ရှိခိုး၏။
စဉ်းစားကြည့်မယ် .. သမ္မတ သို့မဟုတ် စစ်ဗိုလ်ချုပ် တွေရဲ့ တင့်တယ်မှု သို့မဟုတ် အရှိန်အဝါကို သူတို့ ရေချိုးနေတုန်း ရှာလို့ ရပါ့မလား။ နေက နေ့အခါ၊ လကျတော့ ညအခါ တောက်ပတယ်ဆိုတာဟာ လနေတို့ရဲ့ အရှိတရား သို့မဟုတ် အမှန်တရားပဲလေ။ ဒီအရှိတရားဟာ လနေတို့ တည်ရှိသရွေ့ မပြောင်းလဲဘူး။ ဒါကြောင့် အရှိတရားဆိုတာ ထိုအရှိတရားကို နားလည်သူတို့ ရှာတွေ့ချိန်မှာ တန်ဖိုးရှိပြီး အကျိုးရှိတဲ့ သက်ရောက်မှုကို ဖြစ်စေမှာ သေချာပါတယ်။
ဧပြီ ၈၊ ၂၀၁၉။
၇၃၆။ မှတ်စုထဲက ယသော်ဓရာ
ဆရာတော် ဘုရား၊ မဟာဗုဒ္ဓဝင်ကျမ်းမှာ ယသောဓရာထေရီ ကွယ်လွန်ပုံကို မဖော်ပြပါ။ ဆရာကြီး ဦးမင်းယုဝေရဲ့ ဟောပြောချက်အရ ယသောဓရာ ထေရီမဟာ သက်တော် ၇၈-နှစ်ထိ ရှည်ခဲ့ကြောင်း သိရပါတယ်။ ဖြစ်နိုင်လျှင် ယသောဓရာ ထေရီမအကြောင်း အပြည့်အစုံ သိလိုပါသည် ဘုရား။
ဆုနှင်းရည် (ဓမ္မစကူးလ်ဆရာမ)
---မျိုးရိုးဆက်
ကပိလဝတ်မင်းမှ သီဟဟနုမင်းသားနဲ့ ယသောဓရာ မင်းသမီး .. ဒေဝဒဟမင်းမှ အဉ္စနမင်းသားနဲ့ ကစ္စာနာမင်းသမီး ကပိလဝတ်မင်းသား သီဟဟနုနဲ့ ဒေဝဒဟမင်းသမီး ကစ္စာနာတို့မှ “သုဒ္ဓေါဒန၊ ဓောတောဒန၊ သက္ကောဒန၊ သုက္ကောဒန၊ အမိတောဒန’လို့ သားတော် ၅-ပါးနဲ့ ‘အမိတာ၊ ပါလိတာ'လို့ သမီးတော် ၂-ပါး ဒေဝဒဟမင်းသား အဉ္စနနဲ့ ကပိလဝတ္ထု မင်းသမီး ယသောဓရာတို့မှ ‘သီရိမဟာမာယာ၊ ပဇာပတိဂေါတမီ’ သမီးတော် ၂-ပါးနဲ့ ‘ဒဏ္ဍပါဏီ၊ သုပ္ပဗုဒ္ဓ' သားတော် ၂-ပါး ဖွားမြင် (မဟာဝံသ ၂:၁၅-၂:၂၀)။
မိဘ၊ မွေးရပ်
ကပိလဝတ်မင်းသား သုဒ္ဓေါဒနဟာ ဒေဝဒဟမင်းသမီးတွေ ဖြစ်တဲ့ သီရိမဟာမာယာနဲ့ မဟာပဇာပတိတို့ ညီအစ်မနဲ့ စုံဖက်ရာမှာ ညီမတော်မှ နန္ဒမင်းသားနဲ့ ဇနပဒကလျာဏီမင်းသမီးကို ဖွားမြင်ပြီး၊ အစ်မတော်မှ သိဒ္ဓတ္ထမင်းသားကို ဖွားမြင်။ ဒေဝဒဟမင်းသား သုပ္ပဗုဒ္ဓက ကပိလဝတ်မင်းသမီး အမိတာနဲ့စုံဖက်ရာမှာ သမီးတော် ဘဒ္ဒကစ္စာနာနဲ့ ဒေဝဒတ္တမင်းသားကို ဖွားမြင်တယ် (ယင်း ၂:၂၁-၂၂)။ ဘဒ္ဒကစ္စာနာဟာ ဒေဝဒတ္တရဲ့ ညီမတော်၊ ဘုရားလောင်း မင်းသိဒ္ဓတ်ရဲ့ ကြင်ယာတော်ပါ (မဟာဝံသ၊ဋီ၊၁၊၁၃၆)။
တိဗက်မှတ်တမ်းမှာ မင်းသိဒ္ဓတ်ရဲ့ကြင်ယာ ယသော်ဓရာကို သုပ္ပဗုဒ္ဓရဲ့ညီတော် ဒဏ္ဍပါဏီရဲ့ သမီးတော်လို့ ဆိုတယ် (Rockhill, The Life of the Buddha, p. 20, Foot Note 2)။ မင်းသိဒ္ဓတ်ရဲ့ နန်းတော်မှာ ယသောဓရာ အမည်နဲ့ ဒဏ္ဍပါဏီရဲ့ သမီးတစ်ဦးလည်း ရှိတယ်လို့ ယူရင် သင့်နိုင်မလား။
ယသော်ဓရာလို့ မြန်မာတို့ သိကြတဲ့ မင်းသိဒ္ဓတ်ရဲ့ ကြင်ယာတော် ဘဒ္ဒကစ္စာနာဟာ ဒေဝဒဟထီးနန်းမှာ မွေးဖွားပြီး ဗုဒ္ဓလောင်းလျာ မင်းသိဒ္ဓတ်ရဲ့ မိခင်ဘက်က ညီမဝမ်းကွဲ ဖြစ်တယ်လို့ မှတ်သားပါ။
အမည်ကွဲတွေ
ယသော်ဓရာရဲ့ နာမည်ကွဲတွေက .. ရာဟုလမာတာ (8 ၃။ ၁၁၅)၊ ဘဒ္ဒကဉ္စနာ (ဗုဒ္ဓဝံသ၊ ၃၈ဝ)၊ ဘဒ္ဒကစ္စာနာ (မဟာဝံသ ၂:၂၄)၊ ယသောဓရာ (ဗုဒ္ဓဝံသ၊ဋ္ဌ၊၃၄၆)၊ ဗိမ္မာဒေဝီ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၅၂)၊ ဗိမ္ဗသုန္ဒရီ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၆၊၃၃၂)။ ဗိမ္မာဒေဝီကနေ ရာဟုလမင်းသားကို ဖွားမြင်ပြီးနောက် ရာဟုလမာတာလို့ ထင်ရှားလာတာ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၆)။ ရွှေအဆင်းရှိလို့ ဘဒ္ဒကဉ္စနာလို့ခေါ်ပေမယ့် နောင်အခါ ကစ္စာနာ(ဘဒ္ဒကစ္စာနာ) လို့ပဲခေါ် (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၉ဝ)။ လလိတဝိတ္ထာရကျမ်း (စာ-၃၇၅)မှာ ဂေါပါလို့ ဆိုတယ်။ မဟာဗုဒ္ဓဝင် (အတွဲ ၂၊ စာ-၁၅၂)မှာ “ဘဒ္ဒကစ္စာနာ ငယ်မည်သာသော ယသောဓရာဒေဝီ'တဲ့။ ယသော်ခရာဟာ သကျအနွယ် ဖြစ်လို့ ကစ္စာနာ (ကစ္စာနအနွယ်)လို့ ဆိုရာမှာတော့ စဉ်းစားဖွယ် ရှိဦးမယ်။
မိဖုရား
ယသော်ဓရာဟာ ... ဗုဒ္ဓလောင်းလျာ မင်းသိဒ္ဓတ်နဲ့ တစ်နေ့တည်း မွေးလို့ (ဗုဒ္ဓဝံသ၊ဋ္ဌ၊၁၅၈ စသည်) မင်းသိဒ္ဓတ်နဲ့ သက်တူရွယ်တူပါ။ သက်တော် ၁၆-နှစ်မှာ ကပိလဝတ်မင်းသား သိဒ္ဓတ္ထရဲ့ ကြင်ယာတော် ဖြစ်လာ။ ဆယ်စုနှစ် တစ်ခုကျော် အကြာမှာ သားတော် ရာဟုလာကို ဖွားမြင်။ မွေးဖွားတဲ့ နေ့မှာပဲ မင်းသိဒ္ဓတ် တောထွက်။
မှတ်တမ်းတစ်ခုမှာ မွေးဖွားပြီး ၇-ရက်မြောက်မှာ တောထွက်တယ်ဆိုပေမယ့် အခြားအဋ္ဌကထာ ကျမ်းတွေမှာ မပါလို့ မွေးတဲ့နေ့ တောထွက်တယ်.. ဆိုတာကိုပဲ အတည်ယူဖို့ ဇာတ်အဋ္ဌကထာမှာ အမှာပြုတယ် (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၇၃)။
လောကဓံ
ချစ်ပါလျက် မင်းသိဒ္ဓတ်က တိတ်တဆိတ် 'ထွက်တော်မူ နန်းက ခွါ'တဲ့အခါ မွေးကင်းစ သားတော်လေးနဲ့ သခင်မဲ့ တစ်ကိုယ်တည်း နေခဲ့ရမယ့် ယသော်ဓရာရဲ့ သောကကို လလိတဝိတ္ထာ ရကျမ်း (စာ-၃၇၅)မှာ ပြပုံက ..
န ပိဝိဿာမျာဟံ ပါနံ၊ န ခါဒိဿံ သုဘောဇနံ။
သယိဿာမိ ဘုမျာ ယာဝ၊ န ဒက္ခိဿံ နရုတ္တမံ။
ဗြဟ္မစာရံ စရိဿာမိ၊ ဟိတွာ နှာနံ ဇဋာဓရံ။
သုံးလူ့ထွတ်တင် တို့သခင် မမြင်တွေ့လေဘဲ။
ရေမသောက်လို မစားလို နေကိုနေမည်ခဲ။
မြေကြမ်းအခင်း အိပ်မည်ချင်း မယွင်းမှန်မလွဲ။
ဗြဟ္မစာမျိုး အကျင့်တိုး ရေလည်းမချိုးဘဲ။
အာရှအလင်းရောင် ( The Light of Asia, p.117) ကဗျာမှာ သရုပ်ဖော် ရေးဖွဲ့ပုံက ..
Oh! Creacures of the wandering wing,
If ye shall light where my dear Lord is hid,
Say that Yasodharā lives nigh to death
For one word of his mouth, one tough of him!
အို လှည့်လည်တဲ့ တောင်ပံရှင် သတ္တဝါတို့
ငါ့ ချစ်သခင် ပုန်းရာ မင်းတို့ နားမိရင်
သူ့ နှုတ်စကားတစ်ခွန်း၊ သူ့ အထိတစ်ခုအတွက်
ယသော်ဓရာ သေလုနီးပေါ့ ပြောလိုက်ပါ့။
ချစ်ခွင့်မရှိပြီ
မင်းသိဒ္ဓတ် ဗုဒ္ဓဖြစ်ပြီး ကပိလဝတ်မြို့မှာ ဆွမ်းခံကြွစဉ် နန်းဆောင် ပြတင်းပေါက်က သားတော် ရာဟုလာကို ပြညွှန် ရင်း ကျက်သရေရှိပုံကို ပါဠိ ၁၀-ဂါထာနဲ့ ချီးကျူးခဲ့တယ်။ “ဧသ ဟိ တုယှံ ပိတာ နရသီဟော (ဤကား သင်၏ ခမည်းတော် ယောက်ျားမြတ်တည်း)”အစချီတဲ့ နရသီဟ ၁ဝ-ဂါထာလို့ ထင်ရှားတယ် (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁ဝ၄)။ ယသော်ဓရာ ပြတင်းပေါက်က ကြည့်ပုံကို ပညာရှိတို့ သရုပ်ဖော်ပုံက ..
သီယံ ဥဋ္ဌာယ ဖန္တီ၊ ဗိမ္မာ သာ ဒဋ္ဌုကာမိနီ။
သီဟပဉ္စရတော ဌတွာ၊ အဒက္ခိ ပေမစေတသာ။
သာ ဗိမ္ဗာ၊ ထိုဦးသစ်ရွှေလှော် ယသော်နန်းနွယ် ရာဟုမယ်သည်။ ဒဋ္ဌုကာမိနီ၊ ကပ္ပီနန်းသို့ ဖြန့်မြန်းကြွဝင် ဘုရားရှင်ကို ဖူးမြင်လိုလှ ဆန္ဒတွေ ပြင်းပြသည်ဖြစ်၍။ ဖန္ဒန္တီ၊ ဣန္ဒြေ လှုပ်ဆောင် တည်တံ့အောင် မနေနိုင်ဘဲ ယောင်ယောင် မှားမှား ရွှေကိုယ်တော် လှုပ်ရှားလျက်။ သီယံ ဥဋ္ဌာယ၊ လျောင်း စက်ရာ သလွန်မြတ် ရတနာထက်မှ ခန္ဓာတော် နုန်းလျသော်လည်း အမြန်ရုန်း၍ ကုန်းကာ ထပြီးလျှင်။ သီဟပဉ္စရတော၊ ရွှေခြင်္သေ့ရုပ် ထုလုပ်မွှမ်းတင် ရောင်ရှင်ထိန်တောက် ပြတင်းပေါက်၌။ ဌတွာ၊ မပွင့်တပွင့် အသာဖွင့်၍ အခန့်သင့် ရပ်တော်မူပြီးသော်။ ပေမစေတသာ၊ ပုထုဇဉ်ဓလေ့ အငွေ့မပြယ် တာတွယ်ယိုဖိတ် ချစ်ခင်သည့်စိတ်ဖြင့်။ အဒက္ခိ၊ ကိုယ်တော့်ရုပ်ပုံ ရွှေကြေးမုံကို အာရုံတော် စူးစိုက်၍ ဦးခိုက်ကာ ဖူးမြော်လိုက်ရှာလေသတည်း။ (MRTV မှာ ရီရီသန့်ဆို)။
ဘုရားဖူးလို ဗိမ္မာပျို လျင်လိုစိတ်စောသည်။
မပွင့်တပွင့် လေသာဖွင့် ချစ်ခွင့်မရှိပြီ။
စန္နကိန္နရီ
သုဒ္ဓေါဒနမင်းကြီး ပင့်လို့ ကပိလဝတ်နန်းတော်မှာ မြတ်ဗုဒ္ဓ ဆွမ်းဘုဉ်းပေးပြီးတဲ့အခါ ယသော်ဓရာ လာမဖူးဘဲနေလို့ ဗုဒ္ဓ ကိုယ်တိုင် အရှင်သာရိပုတ္တရာ အရှင်မောဂ္ဂလ္လာန်တို့နဲ့ အတူ ခမည်းတော် သုဒ္ဓေါဒနမင်းကြီးပါ ယသော်ဓရာ့အခန်းကို ကြွပြီး ယသောဓရာ သစ္စာရှိခဲ့ပုံကို ညွှန်းတဲ့ စန္ဒကိန္နရီ ဇာတ်ကို ဟောကြားတယ်။ မြန်မာပညာရှိတို့ သရုပ်ဖော်ပုံက ..
ဒဟန္တ သတ္တဝဿာနိ၊ သောကဂ္ဂိံ အဿုဝါရိနာ။
ပါဒပိဋ္ဌေ နိဗ္ဗာပေသိ၊ ရောဒမာနာ ယသောဓရာ။
ခုနစ်နှစ်ကြာ လောင်ပူဗျာ ငိုကာခြေစက်မှီ။
မျက်ရည်ရေစင် ဆေးသန့်လျှင် မေခင်ငြိမ်းခဲ့ပြီ။
ခုနစ်ရက်မြောက်နေ့မှာ သားတော် ရာဟုလာကို အမွေ တောင်းခိုင်း၊ မြတ်ဗုဒ္ဓက သာသနာ့အမွေကိုပဲ ပေးလိုက်တော့ ယသော်ဓရာ ပိုပြီး အထည်းကျန် အဖော်မဲ့သွားမှာပေါ့။
သောကနိဂုံး
မြတ်ဗုဒ္ဓ ၅-ဝါရမှာ မိထွေးတော် ဂေါတမီနဲ့ သကျအမျိုးသမီး ၅၀၀-တို့ ရဟန်းပြုခွင့်ရ။ ယသော်ဓရာက နောက်မှ ရဟန်းပြုပြီး မြတ်ဗုဒ္ဓ သီတင်းသုံးတဲ့ သာဝတ္ထိကို လိုက်လာ။ သားတော်နဲ့ရော မြတ်ဗုဒ္ဓနဲ့ပါ နီးစပ်နိုင်ဖို့ ရည်ရွယ်ရင်းနဲ့ပေါ့။ ထိုစဉ်က ရှင်ဟုလာ ရဟန်းမဖြစ်သေး (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၅၂)။
ယသော်ဓရာ ရဟန်းပြုပြီးနောက် ဘဒ္ဒကစ္စာနာထေရီလို့ပဲ ထင်ရှားတယ် (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၉ဝ)။ ရဟန်းပြုပြီး လခွဲအ တွင်း ရဟန္တာဖြစ်တယ် (အပဒါန၊၂၊၄၀၃-ဂါထာ)။ ယသော်ဓရာဟာ ဇနပဒကလျာဏီ (နန္ဒမင်းသားရဲ့ ကြင်ယာ)ထက် စောပြီး ရဟန်းပြုခဲ့တာ (ထေရီ၊ဋ္ဌ၊၈၄)။ နောင်အခါ မဟာအဘိညာဏ် (ကြီးမား ကျယ်ပြန့်တဲ့ အဘိညာဏ်)ကို ဝင်စားနိုင်ရာမှာ ဧတဒဂ်ရ (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၈၉)။ ဒီအဘိညာဏ်မျိုးရသူ ဘုရားတစ်ဆူမှာ ၄-ပါးပဲ ရှိ။ ဒီဘုရားလက်ထက် လေးပါးက အရှင်သာရိပုတ္တရာ၊ အရှင်မောဂ္ဂလ္လာန်၊ အရှင်ဗာကုလနဲ့ အရှင်မ ယသောဓရာတို့ပါပဲ (မဟာဗုဒ္ဓဝင် ၆:၂၊ စာ-၁၃ဝ)။
မိထွေးတော်ဂေါတမီ ရဟန်းပြုချိန်မှာ ရှင်ရာဟုလာ ၁၂-နှစ်ဆိုတော့ ရှင်ရာဟုလာ ရဟန်းမဖြစ်ခင် (နောက်ထပ် နှစ်အတွင်း) ဖြစ်နိုင်လို့ ယသော်ဓရာ ရဟန်းပြုချိန်မှာ သက်တော် ၄၀-ကျော်ပြီလို့ ဆိုနိုင်တယ်။
တပည့်မိခင်
သာဝတ္ထိမှာနေစဉ် တစ်နေ့ ရှင်ရာဟုလာ မိခင်ကို လာတွေ့ခိုက် လေနာထနေတာတွေ့တော့ လူ့ဘဝတုန်းက သရက်သီးဖျော်ရည် သောက်ရင် ပျောက်တာကို အမှတ်ရပြီး ဆရာ ဖြစ်သူ အရှင်သာရိပုတ်ကို လျှောက်။ အရှင်မြတ်က ကောသလမင်းထံ သွားအလှူခံ။ ယသော်ဓရာထေရီ နေမကောင်းလို့ အလှူခံကြောင်းသိရလို့ မင်းကြီးက သရက်ဖျော်ရည် ပုံမှန် ပို့ပေးတယ် (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၅၃)။
နောက်တစ်ကြိမ် လေနာထပြန်ရာ အရှင်သာရိပုတ်ကပဲ ကောသလမင်းဆီမှာ ထောပတ်ဆွမ်းနဲ့ ငါးကြင်းသားဟင်းကို အလှူခံပေးရတယ် (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၉ဝ)။ သူတော်ကောင်းတို့ရဲ့ တုံ့ပြန်မှုဟာ ကြည်ညိုစရာပါ။
ပါရမီရှင်
ဒီပင်္ကရဗုဒ္ဓကို ပူဇော်ဖို့လာကြတဲ့ ပရိသတ်ထဲမှာ သူဌေးသမီး သုမိတ္တာလည်း ပါတယ်။ သူဟာ အလွန် တက်ကြွစိတ်နဲ့ ဗုဒ္ဓအတွက် လမ်းပြုပြင်နတဲ့ သုမေဓာရသေ့အပေါ် ‘ကြည်ညိုချစ်'ဖြစ်မိပြီး ဘုရားကို ပူဇော်ဖို့ယူလာတဲ့ ကြာပန်း ရှစ်ခိုင်အနက် ငါးခိုင်ကို သုမေဓာရသေ့ကိုမျှဝေရင်း ‘အရှင်၊ အရှင်က ဒီကြာငါးခိုင်နဲ့ ဗုဒ္ဓကို ပူဇော်ပါ။ တပည့်တော်က ကျန် သုံးခိုင်နဲ့ ပူဇော်ပါ့မယ်။ ဒီကုသိုလ်ကြောင့် အရှင့်ဗောဓိဉာဏ်ခရီးမှာ အရှင်နဲ့ ဆုံစည်းပါရစေ’လို့ လျှောက်တယ်။
ဒီပင်္ကရာဘုရားက “သုမေဓာဟာ ဘုရားဧကန် ဖြစ်မယ်၊ သုမိတ္တာလည်း ဘဝများစွာ ပါရမီဖြည့်ဖက် ဖြစ်မယ်'လို့ ဗျာဒိတ်ပေးတော်မူတယ် (အပဒါန၊၂၊၂၆၈-၂၆၉)။
နေဝင်ချိန်
ယနေ့မှာပဲ သက်တမ်း ကုန်ပြီလို့ သိတဲ့အခါ ယသော်ဓရာထေရီဟာ မြတ်ဗုဒ္ဓထံသွားပြီး 'တပည့်တော်၏ အသက် ၇၈ နှစ်ရှိပါပြီ။ သက်တမ်း ကုန်ပြီဖြစ်၍ အရှင်ဘုရားတို့ကို စွန့်ပြီး သွားပါတော့မည် ဘုရား။ ယနေ့ညမှာပင် ပရိနိဗ္ဗာန်စံပါအံ့” လို့ လျှောက်တယ်။ အဲဒီအချိန်က ရာဇဂြိုဟ်အနီးရှိ ဘိက္ခုနီမ ကျောင်းမှာ သီတင်းသုံးနေတာ။ မြတ်ဗုဒ္ဓလည်း ရာဇဂြိုဟ် အနီး တောင်ဝှမ်းတစ်ခုမှာ သီတင်းသုံးနေချိန် (အပဒါန၂၊ စာ-၂၆၄)။ ဒီနောက် မြတ်ဗုဒ္ဓ မိန့်ကြားလို့ တန်ခိုးပြာဋိဟာ ပြတော်မူပြီး အဲဒီညမှာ ပရိနိဗ္ဗာန်စံတယ်။
ဧပြီ ၉၊ ၂၀၁၉။
၇၃၇။ နှဲကြိုးဆရာတော်ရဲ့စာ
ဘုန်းကြီး ဘုရား၊ မိတ်ဆွေ ဆရာတော်တွေနှင့် ဆွေးနွေးရင်း “နာဟံ ဒါသော ဘဋော တုယှံ' ဂါထာကို ထေရာပဒါန်မှာလို လို ဇိနာလင်္ကာရမှာလိုလို ဖြစ်နေပါတယ် ဘုရား။ မင်းကွန်း တိပိဋကဓရ ဆရာတော်ကြီးက ဗိုလ်ချုပ်မှူးကြီး သန်းရွှေ (ငြိမ်း)ကို ရေးပေးခဲ့တာလို့ ဓမ္မကထိက ဆရာတော်တစ်ပါး ဟောတာကို ကြားဖူးကြောင်းလည်း ဆိုပါတယ် ဘုရား။ ဖြစ်နိုင်လျှင် ထိုဂါထာရဲ့ ကျမ်းညွှန်းကို ရလိုပါသည် ဘုရား။
အရှင်ကုသလနန္ဒ (ခေတ္တ-ကိုလံဘို)
---မှတ်စုတန်ဖိုး
ငယ်စဉ်က စာတစ်အုပ်ကို ဖတ်တိုင်း ကြိုက်တာတွေ့ရင် လာစာအုပ်ထဲမှာ ရေးမှတ်ထားလေ့ ရှိပါတယ်။ ရန်ကုန်ရောက်တော့ မှတ်စုအဟောင်းတွေကို ဒိုင်ယာရီစာအုပ် အသစ်တွေမှာ ပြန်ကူးထားတယ်။ အားလုံး ဒိုင်ယာရီစာအုပ် ၆-အုပ် ရှိဖူးရာမှာ ရန်ကုန်မှာ ထားခဲ့လို့ ခြကိုက်သွားတဲ့ အထဲမှာ ၄-အုပ် ပါသွားတယ်။ ယခု ဘုန်းကြီး လက်ထဲမှာ ၂-အုပ် ပဲ ရှိတော့တယ်။ အဲဒီ ဂါထာကို အလွတ်ရဖူးလို့ မှတ်စုစာအုပ်ကို လှန်လှောကြည့်ရာမှာ ကံကောင်းလို့ တွေ့ပါတယ် ..
နာဟံ ဒါသော ဘဋော တုယှံ၊ နာဟံ ပေါသာမိ ဒါနိ တံ။
တွမေဝ ပေါသေန္တော ဒုက္ခံ၊ ပတ္တော ဝဋေ အနပ္ပကံ။
မြန်မာပြန်
အဟံ၊ ငါသည်။ တုယှံ၊ သင်ခန္ဓာကိုယ် အကောင်းပုပ်၏။ န ဒါသော၊ ကျေးကျွန်လည်း မဟုတ်။ န ဘဋော၊ မင်းခယော-က်ျားလည်း မဟုတ်။ ဒါနိ၊ ယခုအခါ၌။ အဟံ၊ ငါသည်။ တံ၊ သင်ခန္ဓာကိုယ်ကို။ န ပေါသာမိ၊ သင့်အလိုလိုက် သင့်အကြိုက်ကို လိုက်ကာလိုက်ကာ မမွေးမြူနိုင်ပါအံ့။ တွမေဝ၊ သင်ခန္ဓာယုတ် အကောင်ပုပ်ကိုသာလျှင်။ ပေါသေန္တော၊ မဝဝရေး မလှလှရေး ရှာဖွေကာ မွေးခဲ့ရသည်ဖြစ်၍။ ဝဋေ၊ သံသရာဝဋ် မကျွတ်မစဲ ဝဋ်ဆင်းရဲ၌။ အနပ္ပကံ၊ ဤရွေ့ဤမျှ ဂဏန်းချ၍ မရပိုင်းခြား အတိုင်းမသိ များသော။ ဒုက္ခံ၊ ငရဲ ပြိတ္တာ စစွာမကြွင်း ဆင်းရဲခြင်းသို့။ ပတ္တော၊ များစွာဘဝ ရောက်ဖူးလှလေပြီ။ (ဝဋဘေဒနီကျမ်း)
နှဲကြိုးလော
နှဲကြိုးဆရာတော် ဆိုတာ ရှိဖူးပါတယ်။ “ဇလွန်မြို့နယ်၊ နှဲကြိုးရွာမှာ သီတင်းသုံးလို့ နှဲကြိုးဆရာတော်တွင်။ မွေးဖွားတာက ဇလွန်မြို့နယ်၊ ကျုံတုန်းရွာ၊ ညောင်ဝိုင်းရပ်။ မြန်မာ ၁၂၁၂-ခုနှစ် ဖွား၊ ငယ်မည် မောင်ဘိုးသာ။ ရဟန်းဘွဲ့ အရှင်ဇိန။ မြန်မာနှစ် ၁၂၇၆၊ သက်တော် ၆၄၊ သိက္ခာ တော် ၄၅ မှာ ပျံလွန်။ ဝဋဘေဒနီ၊ သမ္မောဟဆေဒနီ၊ သမ္မောဟဒီပနီ၊ သုတ်ကမ္မဋ္ဌာန်း၊ဓာတုဝန္ဒနာဒိ၊ အဘိဓမ္မတ္ထနိယံ၊ သိက္ခာပဒဝိနိစ္ဆယ၊ နှဲကြိုးရှင်ကျင့်ဝတ်.. စသည်ကိုရေး'လို့ ဘုန်းကြီး စုဆောင်းဆဲ 'မြန်မာနိုင်ငံ သာသနာ့ဂန္ထဝင် ကျမ်းပြုပုဂ္ဂိုလ်ကျော်များ' ကျမ်းမှာ မှတ်စုရှိပါတယ်။
ဝဋ္ဋဘေဒနီကျမ်းကို နှဲကြိုးဆရာတော် ရေးပါတယ်။ ဒါကြောင့် အမည်မသိ ရှေးစာဆိုတစ်ဦး ရေးတဲ့ အဲဒီဂါထာရဲ့ မြန်မာပြန် အနက်ကိုတော့ အလွန် အနက်ပေးကောင်းတဲ့ နှဲကြိုးဆရာတော် ရေးတယ်လို့ ဆိုနိုင်ပါတယ်။ ဝဋဘေဒနီကျမ်းကို ဘုန်းကြီးကျောင်းတွေမှာ ရှာရင် ရနိုင်ပါတယ်။
မဖြစ်နိုင်
မင်းကွန်း တိပိဋကဆရာတော်က 'တြိသတ္တဒွေးဧက (၁၂၇၃) ဖွား'ဖြစ်လို့ ဆရာတော် မဖွားခင်ကပင် ဒီပါဠိဂါထာက ရှိပြီးသားပါ။ ဒါကြောင့် မူရင်းဂါထာနဲ့ မူရင်း မြန်မာအနက်ကို မင်းကွန်း ဆရာတော်ကရေးတာ မဖြစ်နိုင်။ မင်းကွန်း ဆရာတော်နဲ့ သက်တော် အလွန် မကွာတဲ့ ဘုန်းကြီးတို့ဆရာ ညောင်တုန်းမြို့ ရွှေဟင်္သာတောရ၊ လင်္ကာရတိုက်ကျောင်း ဆရာတော်တို့လည်း နှဲကြိုးဆရာတော်ရဲ့ ဝဋဘေဒနီကျမ်း ကူးယူနေတာကို ဘုန်းကြီး တွေ့ဖူးတယ်။
အနက်ဆန် ပိုကောင်းအောင် . တိပိဋကဆရာတော်က ပြန်ရေးတာမျိုး၊ မူရင်းဂါထာကိုပဲ သဒ္ဒါအနက် ပိုချောအောင် ပြန်လည် မွမ်းမံတာမျိုးတော့ ရှိနိုင်ပါတယ်။ (စကားမစပ် .. 'တွမေဝ'ကို 'တံယေ၀'လို့ ပြင်ရင် ပိုချောမလားလို့။)
ဧပြီ ၁၄၊ ၂၀၁၉။
မှတ်ချက်များ
‘တမေဝ’လည်း သင့်မြတ်မယ် ထင်ပါကြောင်း ဘုရား။
အရှင်ဣန္ဒာဝုဓ
သင့်မြတ်ပါတယ်။ ပုံနှိပ်စဉ် တအက္ခရာမှာ ဝဆွဲ ပိုသွားဖြစ်နိုင်သလို တပည့်တော် ရေးကူးတုန်းက မှားတာလည်း ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။
အရှင်ကေလာသ
အရင်ကတော့ နပသ (ရန်ကုန်)က မင်းကွန်းဆရာတော် ဘုရားကြီး ရုပ်တုဆောင်မှာ ဗိုလ်ချုပ်မှူးကြီး သန်းရွှေကိုပေးသော ဩဝါဒဆိုပြီး ကျောက်စာ ထွင်းထားတာတော့ ၂ဝဝ၇ အထိ ရှိသေးတယ် ဘုရား။ နာဂစ် ဖြစ်ပြီးနောက် ရုပ်တုဆောင် ပြန်ပြင်တဲ့အခါမှာ အဲဒီ ကျောက်စာပါသည့် အခြမ်းကို အပေါက်လုပ်ပြီး ကျောက်စာကို ဖြိုဖျက်လိုက်ကြတယ် ဘုရား။ ကျောက်စာ အပျက် အစီးတောင် ဘွဲ့နှင်းသဘင်ခန်းမ နောက်က ညောင်ပင်အောက်မှာ ဟိုတုန်းက ပုံထားတာ တွေ့ဖူးခဲ့ပါတယ် ဘုရား။ မူရင်းရေးသားမှုကိုတော့ သေချာမသိပါ ဘုရား။ ရိုသေစွာ ဦးတင်ပါသည် ဘုရား။
အရှင်ဝါသေဋ္ဌ (ဥက္ကံ)
အလွန် အဖိုးတန်တဲ့ သမိုင်းမှတ်ချက်ပါ ဘုရား။ တပည့်တော်တို့ ရှိစဉ်က အဲဒီကျောက်စာ မရောက်သေးဘူး ထင်တာပဲ။ သာသနာတော် ထွန်းကားပြန့်ပွားရေးဌာနက တင်ထားတဲ့ E-library မှာ နှဲကြိုးဆရာတော်ရဲ့ ဝဋဘေဒနီတရား ပေါင်းချုပ် PDF ဖိုင်ကို ရနိုင်ပါတယ်။
အရှင်ကေလာသ
၇၃၈။ တီဗွီမှသီလခံယူလျှင်
ဆရာတော် ဘုရား၊ တပည့်တော်မမှာ လေဖြတ်ထားပါသဖြင့် အကူအညီ မရှိဘဲ ဘုန်းကြီးကျောင်းကို မသွားနိုင်ပါ။ ဆွမ်းခံကြွနေတဲ့ ကိုရင်လေးလည်း ဇာတိရွာကို ပြန်ကြွသွားပါသဖြင့် တီဗွီမှပဲ သီလခံယူရပါသည်။ အဲဒီလို ခံယူပါက သီလမရဟု မိတ်ဆွေများအချို့ ဆိုနေကြပါသဖြင့် ထိုကိစ္စကို ရှင်းပြပေးစေလိုပါသည် အရှင်ဘုရား။
ဒေါ်မလေး (တောင်ဥက္ကလာ)
---ဓညဝတီ(ရခိုင်) ရဟန်းတော်တွေ မေးလျှောက်တာကို လယ်တီဆရာတော် ဖြေထားတဲ့ အဖြေကို ဦးစွာ လေ့လာပြီးမှ ယုတ္တိကို ကျမ်းညှိကြတာပေါ့။
ရခိုင်ရဟန်းတို့မေး
ရဟန်းသံဃာတော်များ ထင်ရှားရှိလျက် ဘုရားရုပ်ပွား ဆင်းတုတော်ထံမှာ သီလခံယူသော်လည်း သီလမရဟု ပုဂ္ဂိုလ်အချို့တို့ ထုတ်ဆိုမိန့်ဟ ပြောဆိုကြ၏။ ထိုစကားသည် ဘုရားအလိုတော်ကျ ဗုဒ္ဓမတညု ကျမ်းပြုလိမ်မာ အဋ္ဌကထာ ဆရာ၏ အယူနှင့် တူပါမည်လော။
လယ်တီအဖြေ
လူတို့သီလ၌ သီလခံယူသူ၏ နှုတ်ပဋိညာဉ် အတွက် ရသည် မဟုတ်။ လူတို့အား သီလပေးမှုမည်သည် သိက္ခာပုဒ် အစဉ်ကို ကျေပြွန်စွာ ရရှိခဲ့သော် ရဟန်းများအထံသို့ မသွားမူ၍၊ စေတီရှိရာသို့ မသွားမူ၍ မိမိနေရာ၌ပင်လျှင် မိမိအလိုအလျောက် နှုတ်မြွက်၍ ဆောက်တည်လျှင်လည်း ရတော့သည်သာ ဖြစ်၏။ ဘုရားရုပ်ပွား ဆင်းတုတော်ထံမှာ ခံယူရာ၌ ဆိုဖွယ်မရှိ၊ သီလလည်းရ၏၊ ဘုရားကို ရိုသေသမှု ကုသိုလ်လည်း ပွားများ၏။ ထို့ကြောင့် ရဟန်းသံဃာတော်များ ထင်ရှားရှိလျက် ဘုရားရုပ်ပွား ဆင်းတုတော်ထံမှာ ခံယူသော်လည်း သီလ မရဟု ဆိုကြသော ပုဂ္ဂိုလ်များ၏ စကားသည် ကျမ်းဂန်မရှိ၊ ယုတ္တိမရ၊ မန္ဒပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ စကားသာတည်း။ (နိုင်ငံတွင်းပုစ္ဆာအဖြေပေါင်းချုပ် ၁၊ စာ-၂၈)
အဓိပ္ပာယ်ချုပ်
သီလပေးတဲ့ ဆရာတော်တွေက သီလဆောက်တည်သူတွေ အစဉ်တကျ ဆိုနိုင်အောင် ရှေ့ကဆိုပေးရုံသာ။ သီလ ဆိုတာကို ဆရာတော်တွေက ရော့ယူသွားလို့ ပေးလို့ရတာမျိုး ဟုတ်။ ကိုယ့်ဆုံးဖြတ်ချက်နဲ့ပဲ ဆောက်တည်ရတာမျိုး။ ဒါကြောင့် မိမိဘာသာ တစ်နေရာမှာ ထိုင်ပြီး သီလဆောက်တည်မယ်လို့ ဆန္ဒပြု၊ သိက္ခာပုဒ်ကို နှုတ်က မြွက်ဆိုလိုက်ရင် သီလကို စောင့်ထိန်းသရွေ့ သီလရှိနေတာပဲ။ စေတီ၊ ဆင်းတု ရှေ့မှာ ဆောက်တည်ရင်တော့ သီလရရုံသာမက ဘုရားကို အရိုအသေပြုတဲ့ ကုသိုလ်ကိုပါ အပိုရတယ်။
သင်္ခပါလ
သင်္ခပါလ နဂါးမင်းဟာ ဥပုသ်ဆောက်တည်မယ်လို့ အဓိဋ္ဌာန်ပြု၊ သီလခံယူ(သမာဒိန္နသီလော)ပြီး တောင်ပို့ထိပ်မှာ “ငါ၏ အသားအရေတို့ကို အလိုရှိသူတို့ ယူကြစေ”လို့ အသက်ကိုစွန့်ပြီး လပြည့်လကွယ် နေ့တွေမှာ ဥပုသ်စောင့်တယ် (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၅၊၁၇၃)။ စပယျနဂါးမင်းလည်း “ငါ့ကို ပြုလိုရာ ပြုပါစေ” လို့ အဓိဋ္ဌာန်ပြုပြီး အလမ္ပာယ် လက်ထဲမှာ နှိပ်စက်ခံရပေမယ့် အဓိဋ္ဌာန်မဖျက်ဘဲ ဥပုသ်စောင့်တယ် (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၄၊၄၆ဝ)။ သာဓိနမင်း (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၄၊၃၅၅)တို့လည်း ဒီလိုပဲ ဥပုသ်စောင့်တာပါပဲ။ ဒါကြောင့် ဘုန်းကြီးမရှိဘဲ သီလဆောက်တည်နိုင်တယ်ဆိုတဲ့ လယ်တီဆရာတော်ရဲ့ အဆိုကို အဲဒီ ဇာတ်တော်တွေက ထောက်ခံကြောင်း တွေ့နိုင်ပါတယ်။ ဒါပေမယ့် ..
ဘဝင်ပျင်း
တစ်ချို့က မကျန်းမာလို့ မဟုတ်။ “ဘုန်းကြီးကျောင်းကို သွားမှလား၊ ငါက မိရိုးဖလာလွန် ဗုဒ္ဓဘာသာ'ဆိုပြီး သွားနိုင်လျက် ဘဝင်နဲ့ အပျင်းရောဂါကြောင့် မသွားတာ။ ဒါမျိုးတော့ မသင့်ဘူး။ ဘာလို့ဆို ဘုန်းကြီးကျောင်းကို သွားရင် တရားနာ၊ စေတိယင်္ဂဏ (စေတီယင်ပြင် သန့်ရှင်းရေး စသည်) ဝတ်၊ သံဃာ့ဝတ်တွေ လုပ်ခွင့်ကြုံ၊ သားသမီး မြေးမြစ်တွေလည်း တုယူနိုင်တာပေါ့။ ရဟန်းသံဃာနဲ့ နီးစပ်လို့ မသိတာကို သိခွင့်ရ၊ တစ်ကြိမ်ထက် တစ်ကြိမ် ဗဟုသုတ တိုးလာနိုင်တာပေါ့။ မြတ်ဗုဒ္ဓ လက်ထက်က ဝိသာခါ၊ အနာထပိဏ်တို့လည်း ဘုန်းကြီးကျောင်းကို ပုံမှန်သွားခဲ့ကြတာပဲ။
ဧပြီ ၁၇၊ ၂၀၁၉။
---မှတ်ချက်များ
‘သမာဒါနဝိရတီ = ဆောက်တည်ရှောင်’မဟုတ်သော်ငြား သမ္ပတ္တဝိရတီ = တွေ့ရှောင်’လဲ သီလဖြစ်တန်ရာပါ၏။ ဓမ္မဘေရီအရှင်ဝီရိယ
---၇၃၉။ အသည်းကြွေသလို
အရှင်ဘုရား၊ ဘုန်းကြီးတစ်ပါးက အွန်လိုင်းမှာ မင်းဘူးရွှေစက်တော်ကို အစစ်မဟုတ်၊ ပုံမှားရိုက်ထားတာ၊ သမိုင်းအမှား၊ တိပိဋက ဆရာတော်တွေကအစ အဲဒီ သမိုင်းအမှားကို မျက်စိမှိတ် ယုံကြည်နေကြတာ၊ မိမိကပဲ အဲဒီ သမိုင်းအမှားကို တော်လှန်ရဲတာလို့ ရေးထားသည်ကို တွေ့ရပါသည်။ တပည့်တော်တို့သည် ထိုစက်တော်ရာ အတုကြီးကို သွားဖူးလို့ ကုသိုလ် ရပါဦးမည်လား ဘုရား။
လှလှမြင့်
---တော်လှန်သူ
အများစုကို သို့မဟုတ် အများစုရဲ့ ယုံကြည်မှုကို တော်လှန်ရင် ထိုအများစုက တော်လှန်သူ အနည်းစုကို သူပုန်လို့ သတ်မှတ်လေ့ ရှိတယ်။ အင်္ဂလိပ်တွေက ဆရာစံကို သူပုန်ဗိုလ်လို့ဆိုခဲ့တာကို အမှတ်ရမှာပေါ့။ မေးခွန်းကို မဖြေခင် အခြေခံကို အရင်ဖတ်ကြည့်။ ပြီးရင် အဖြေပေါ်မှာပါ ..
တူမည်လော
အရှင်ပုဏ္ဏဟာ မြတ်ဗုဒ္ဓထံက ဩဝါဒထူးကို ခံယူပြီး သာဝတ္ထိမြို့ ဇေတဝန်ကျောင်းကနေ နှုတ်ကြမ်း လူကြမ်းတွေ များတဲ့ သုနာပရန္တတိုင်း ဝါဏိဇရွာကို ခြေကျင်ကြွ။ အရှင်မြတ် ဟောပြောလို့ လူအချို့ ယဉ်ကျေးသွားတဲ့အခါ ဒီရွာကို ဗုဒ္ဓကိုယ်တိုင် ကြွတယ်။ ရွာကိုမဝင်ခင် သစ္စဗန္ဓတောင်ပေါ်မှာ အရင်နားပြီး အဲဒီမှာနေတဲ့ရသေ့ကို အရင်ချေချွတ်၊ ရွာထဲမှာ ဆွမ်းခံကြွပြီးအပြန် နမ္မဒါမြစ်ကမ်းမှာ သီတင်းသုံးခိုက် နမ္မဒါနဂါးမင်း တောင်းပန်လို့ မြစ်ကမ်းမှာ ခြေတော်ရာတစ်ဆူနဲ့ သစ္စဗန္ဓတောင်သို့ အပြန်မှာ ရဟန္တာရသေ့ တောင်းပန်လို့ တောင်ပေါ်ရှိ ကျောက်သားပေါ်မှာ ခြေတော်ရာ တစ်ဆူ ပြတော်မူတယ်(မ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂၃၉။ သံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၅)။
ခြေကျင်ကြွလို့
အပရန္တနဲ့ သုနာပရန္တဟာ အတူတူ ဖြစ်နိုင်တဲ့အပြင် “သုနာပရန္တ’ဆိုတဲ့ စကားလုံးရဲ့ အဓိပ္ပာယ်အရရော ပထဝီကျမ်းတွေ အဆိုအရပါ ဒီဒေသဟာ အိန္ဒိယရဲ့ အနောက်ဖျားမှာ ရှိနိုင်တယ်လို့ မော်လမြိုင် တောင်ပေါက် ဆရာတော်က ဆိုတယ် (ဗုဒ္ဓသာသနိကပဌဝီဝင်၊ စာ-၂၁၇)။
အရှင်ပုဏ္ဏမထေရ် သာဝတ္ထိမြို့ကနေ သုနာပရန္တတိုင်းကို တန်ခိုးနဲ့မကြွဘဲ ခြေကျင်ပဲ ကြွတော်မူနိုင်လို့ တောင်ပေါက် ဆရာတော်ရဲ့အဆိုကို ယုတ္တိအရ လက်ခံနိုင်ဖွယ် ရှိတယ်လို့ ဘုန်းကြီး ယူဆပါတယ်။
မခိုင်လုံ
မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်းမှာ “ဒွတ္တပေါင်မင်း (၄၄၃-ဘီစီ)၊ ညောင်ဦး စောရဟန်းမင်း (၉၄၆-၉၉၁-အေဒီ)၊ ကျောင်းဖြူမင်း (၉၉၁-၁၀၁၃-အေဒီ)တို့ စက်တော်ရာကို ကိုယ်တိုင် အဖူးအမြော် ရောက်၊ အနော်ရထာမင်း (၁၀၄၄-၁၀၇၇-အေဒီ)၊ ကျန်စစ်မင်း (၁၀၈၄-၁၁၁၃-အေဒီ)နဲ့ အလောင်းစည်သူမင်း (၁၁၁၃-၁၁၆၀-အေဒီ)တွေက ရွှေတွေ မြေတွေ လှူဒါန်းကြောင်း’ဆိုပေမယ့် ခိုင်လုံတဲ့ ခေတ်ပြိုင် ကျောက်စာလို အထောက်အထား ရှိမရှိ လေ့လာရဦးမယ်။ ဒါပေမယ့် ..
သေချာတယ်
တံတားဦးတည်မော်ကွန်းမှာ ရှင်မဟာသီလဝံသက ‘ကျယ်ပြောနောင်လာ၊ ငါ့ရိုက်ရာကား၊ သုနာပရန်၊ ကျွန်းမွန်အောင်နှိပ်၊ တမ္ဗဒိပ်ဟု၊ တံဆိပ်နှစ်ထပ်၊ စက်ရှင်ကွပ်၍’လို့ ရေးခဲ့သလို ရှင်မဟာရဋ္ဌသာရကလည်း ရွှေစက်တော်သွား တောလားမှာ “တောင်ဖျားကျောက်ထိပ်၊ နင်းနှိပ်ရာတော်၊ နှစ်ဘော်ရွှေစက်၊ ရောင်ပြိုးပြက်သည်'လို့ ရေးတယ်။ ဒါကြောင့် အနည်းဆုံး လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ်ပေါင်း ၆၀၀ မတိုင်ခင်ကပင် စက်တော်ရာ စေတီတော် တည်ရှိပြီး ဖြစ်နေတာတော့ သေချာတယ်။
ဧပြီ ၁၅၊ ၂၀၁၉ နေ့က ပြင်သစ်မှာ မီးခသွားတဲ့ နော် ထရာဒမ်း ဘုရားကျောင်းဟာ နှစ်ပေါင်း ၈၀၀-ကျော်ပြီတဲ့။ ဥရောပမှာ ရှေးအကျဆုံး ဘုရားကျောင်းဆိုပဲ။ အဲဒီ ဘုရားကျောင်းရဲ့ အမိုးချွန်ကြီး မီးကျွမ်းလို့ ကျိုးကျတာကို ပြင်သစ်လူမျိုးတွေက အသည်းနှလုံး ကြွေကျသလို ခံစားကြရပါသတဲ့။ ရွှေစက်တော်နဲ့ သမိုင်းခေတ် အလွန်ကြီး မကွာနိုင်ပါဘူး။ ရွှေစက်တော်ကတောင် ရှေးကျရင် ကျနေမှာ။
သမိုင်းတန်ဖိုး
ဒါကြောင့် ဒီလို သမိုင်းတန်ဖိုး ကြီးမားတဲ့ အမျိုးဂုဏ်ဆောင် ကိုးကွယ်စရာတစ်ခုကို ခိုင်လုံတဲ့ သက်သေတစ်ခုခု မချပြနိုင်ဘဲ ဘုန်းကြီးတော့ တော်လှန်ရေးစကား မပြောရဲဘူး။ ဒီနေရာမှာ စစ်ခြင်း တုခြင်းကို ငြင်းဖို့ထက် အဲဒီလို ရှေးဟောင်း အဖိုးတန် ရတနာတစ်ပါးကို ပိုင်ဆိုင်ရတာ အတွက် ဂုဏ်ယူပြီး တအံ့တဩ ဖူးမြော်နိုင်ဖို့ သဒ္ဓါတရားကိုပဲ မွေးမြူသင့်တယ်လို့ ယူဆပါတယ်။
ဧပြီ ၁၇၊ ၂၀၁၉။
---မှတ်ချက်များ
ဘုရား ဂုဏ်တော်ကို စိတ်မှန်းပြီး ကြည့်ညိုလျှင်ပင် ကုသိုလ်ရနိုင်သဖြင့် သဒ္ဓါစိတ်ဖြင့် ယုံကြည်ပါသည် ဘုရား။
ကိုစိုးမင်း (ဖိနစ်စ်)
အများပြည်သူတို့ရဲ့ တည်ရှိပြီးသား ကြည်ညိုစိတ်ကို လျော့ပါးအောင် မရေးသင့် မပြောသင့်။ ရွှေစက်တော်ဟာ ရွှေစက်တော်ပါပဲ။
အောင်ချမ်းသာ
---၇၄ဝ။ အဆိုကွဲ ရှင်းချက်
ဆရာတော် ဘုရား၊ ကျမ်းကိုး ခိုင်လုံမှုကြောင့် ဆရာတော်၏ ဓမ္မအမေးအဖြေများကို ယုံကြည်စွာ ဖတ်ပါသည်။ “ရပ်သွား ထိုင်လျှင် လျောင်းစဉ်တွင် မြဲယှဉ်သတိ ရှိနေပါ။ သင့်မြတ် ဘောဇဉ်စားဆဲပင် ဆင်ခြင်နှိုင်းချင့် ကျင့်ပေရာ။ ပါးရှားဝေဒနာ ကင်းရောဂါ မာမာစွမ်းကျန်း လန်းလေသာ။ ဝိတ်ကျပေါ့ သွက် နေမခက် အစာကျက်၍ သက်ရှည်မှာ'ဆိုတဲ့ ကောသလမင်းရဲ့ ဝိတ်ချနည်းစာသားကို နှစ်သက်လို့ ကူးယူပြီး တပည့်တော်၏ Wall မှာ တင်ထားပါသည် ဘုရား။
အွန်လိုင်းမှာ ဆရာတော်တစ်ပါးက ‘ပညာသင်ပြီး ကောသလတိုင်းကို ပြန်ရောက်စ ကောသလမင်းသားဟာ ဥဗ္ဗိရီနဲ့ ချစ်သူဖြစ်သွားပြီး နန်းသိမ်းဘိသိက်ခံယူပွဲမှာ သူမလက်ကို ဆုပ်ကိုင်ကာ ကောလဘုရင် ဖြစ်လာခဲ့'ဟု ဆိုပါသည်။ အဲဒါ မှန်ပါသလား ဘုရား။ ဆရာတော်၏ အဖြေ၌ အဲဒီလို ဖော်ပြတာမျိုး မတွေ့မိပါ။
မောင်အုန်း (ကောလင်း)
---မူရင်းကြည့်
ကေသလမင်း အကြောင်းကို ဖြေဖူးပါတယ်။ မေးခွန်းအမှတ် ၃၅၀ (ပေါင်းချုပ် ၃၊ စာ-၁၁၃၅)မှာ ရှုပါ။ ဘုန်းကြီးရဲ့ အဖြေတွေမှာ လိုအပ်တဲ့ နေရာတိုင်းမှာ ကျမ်းညွှန်းကို ဖော်ပြလေ့ရှိပါတယ်။ ကျမ်းဂန်မှာ မပါဘဲ ပါသယောင်ပြုပြီး ရမ်းမရေးပါဘူး။ ဥဗ္ဗိရီအကြောင်း ကျမ်းညွှန်းလည်း ပါပြီးသားပါ။ ကြည့်နိုင်ရင် အဲဒီညွှန်းပြီး မူရင်းကျမ်းတွေကို ကိုယတ်တိုင် ကြည့်ဖို့ တိုက်တွန်းပါတယ်။ (မူရင်းမေးခွန်းထဲက သတ်ပုံနဲ့ အသုံးအနှုန်းအချို့ကို အနည်းငယ် ပြင်ပေးလိုက်ပါတယ်။)
ကျမ်းရင်းဆို
မူရင်းကျမ်းမှာ “သာ ဝယပ္ပတ္တကာလေ ကောသလ ရညာ အတ္တနော ဂေဟံ နီတာ (ထေရီ၊ဋ္ဌ၊၅၆)'လို့ ဖော်ပြပုံအရ ဥဗ္ဗိရီဟာ ကောသလမင်းသား ဘုရင်ဖြစ်ပြီးမှ နန်းတော်ကို ရောက်လာတဲ့ သဘောရှိပါတယ်။ ဒါ့အပြင် နှစ်အနည်းငယ် (ကတိပယသံဝစ္ဆရ = ၂-နှစ် ၃-နှစ်)ကြာမှ သမီးတော် တစ်ပါး ဖွားလို့ ဘိသိက်သွန်းပေးတယ်လို့လည်း ဆိုတယ် (ညွန်းပြီး)။
ကောသလ မင်းသားဟာ ပညာသင်ရာ တက္ကသိုလ်မြို့ က ပြန်ရောက်စ ထီးနန်းမရခင် ... သာဝတ္ထိမြို့သူ သူဌေးသမီး ဥဗ္ဗိရီနဲ့ ချစ်သူဖြစ်သွားတယ် ဆိုတာမျိုး သို့မဟုတ် ဥဗ္ဗိရီရဲ့ လက်ကို ဆုပ်ကိုင်ပြီး နန်းသိမ်းဘိသိက်ခံယူပွဲ လုပ်တယ် ဆိုတာမျိုးတော့ မတွေ့မိ။ (ထေရီဂါထာ အဋ္ဌကထာမှာ ဗရိလို့ သံတိုနဲ့ပဲ ဖော်ပြပေမယ့် တိပိဋကပါဠိမြန်မာ အဘိဓာန်မှာ ဥဗ္ဗိရီလို့ သံရှည်နဲ့ ဖော်ပြတယ်။) ဒါ့အပြင် ..
ဆိုနိုင်ခဲစွ
ရှေးက ဘုရင်တွေဟာ ထီးနန်းအစဉ်အလာကို တော်ရုံနဲ့ မပယ်ကြလို့ သာမန်သာဝတ္ထိမြို့သူ အရပ်သားဥဗွီရီနဲ့ ဘိသိက်ခံတယ်လို့ဆိုဖို့ အတော်ခက်မယ်။ စုဖုရားကြီးနဲ့ ဘိသိက်ခံ မလို့ ဘိသိက်တော်ဆက် စာတမ်းကို ဖတ်ခါနီး ငယ်ချစ် စုဖုရားလတ်က သီပေါမင်းရဲ့ဘေးမှာ အတင်းဝင်ထိုင်ပြီး ဘိသိက် လုခံတာမျိုး (ဒဂုန်ခင်ခင်လေး၊ စာဆိုတော်ဝတ္ထု၊ စာ-၃၇၂။ စာပေမွေ့သူစာအုပ်တိုက်၊ ၁၉၇၅-ရှု) အပါအဝင် ဘုရင်အနည်းငယ်က လွဲရင် မင်းတုန်းမင်းတောင် ငယ်ချစ် မယ်သဲနဲ့ ဘိသိက်မခံခဲ့ဘူး မဟုတ်လား။
အဲဒီတော့ ပြည်တော်ပြန်စ ကောသလမင်းသားနဲ့ သာဝတ္ထိမြို့သူ ဥဗ္ဗိရီတို့ ချစ်သူဖြစ်သွားကြောင်း၊ ဥဗ္ဗိရီရဲ့ လက်ကို ဆုပ်ကိုင်ပြီး . ဘိသိက်ခံကြောင်း အဆိုရဲ့ ကျမ်းညွှန်းကို ဖြစ်နိုင်ရင် သက်ဆိုင်သူ ဆရာတော်ထံမှာပဲ မေးလျှောက်ကြည့်ဖို့ အကြံပြုပါတယ်။
ဇွန် ၁၄၊ ၂ဝ၁၉။
---၇၄၁။ ဗောဓိကိုင်းကို ချိုင်ခြင်း
ဆရာတော် ဘုရား၊ တပည့်တော်မတို့ နယူးယောက်မှာ ရာသီဥတု အေးလွန်းတာကြောင့် ဗောဓိပင်ကို မြေမှာချ စိုက်၍ မရပါသဖြင့် အိမ်ထဲမှာပဲ စိုက်ပျိုး ပူဇော်ထားပါသည်။ ကြည်ညိုဖွယ် ဖြစ်အောင် ဗောဓိကိုင်းများကို ဖြတ်တောက် ခုတ်ချိုင်ကောင်းပါသလား ဘုရား။
Dr. တင်မာထွန်း
---အိမ်နဲ့ ဗောဓိကိုင်း
“ဗောဓိအတ္တချို့ ဂေဟံ၊ န ဂေဟတ္ထာယ ဗောဓိ = အိမ်ဆိုတာ ဗောဓိပင်(ကို ဖူးမြော်ဖို့ သို့မဟုတ် ဗောဓိပင်ကို ထားဖို့) အတွက်ပဲ၊ အိမ် (အရိပ်ရဖို့ အိမ်လှပဖို့ စသည် ..)အတွက် ဗောဓိပင်စိုက်တာ မဟုတ်။ ဒါကြောင့် ဗောဓိကိုင်းက အိမ်ကို ထိုးလာရင် မဖြတ်ကောင်း (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄ဝ၈)'။ သီရိလင်္ကာမှာ အိမ်ကိုထိုးနေတဲ့ ဗောဓိကိုင်းတွေကို မဖြတ်ဘဲ ထားတာ ဒီအဆိုကြောင့် ဖြစ်လေမလား။ ယိုးဒယားမှာ ဒကာမတွေဆီက အလှူပစ္စည်းကို ရဟန်းက လက်နဲ့ မထိမကိုင်သလို ဗောဓိပင်ကို အလွန် ရိုသေလေးစားခဲ့တဲ့ သီဟိုဠ်တို့ရဲ့ အစဉ်အလာကြောင့်လည်း ဖြစ်နိုင်တယ်။
ဒါပေမယ့် ဒီနေမှာ ဗောဓိကိုင်းကိုဖြတ်တဲ့ ရည်ရွယ်ချက်က အိမ်မပျက်စီးအောင်လို့ အိမ်ကို ကာကွယ်ဖို့ ဖြတ်တာ။ နေရာဒေသ အခြေအနေအရ ကြည်ညိုဖွယ် ဖြစ်အောင် လှပအောင် စေတနာကောင်းနဲ့ ဗောဓိပင်ကို ခုတ်ချိုင်ရာမှာ တော့ စဉ်းစားစရာတွေ ရှိတယ် ..
ယုတ္တိအမြင်
သစ်သား သို့မဟုတ် ကျောက်သား အရိုင်းတုံးကို ကြည်ညိုဖွယ် ဗုဒ္ဓဆင်းတုတော် ဖြစ်လာအောင် ပန်းပုဆရာတို့ ဖြတ်တောက် ဆစ်ထုရာမှာ ဖူးမြင်ရသူများ မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ ပကတိရုပ်သွင်ကို အာရုံယူနိုင်ဖို့ ဖြစ်ပါတယ်။ ဗောဓိပင်ပွားတွေ စိုက်ပျိုး ပူဇော်ကြတာလည်း မဟာဗောဓိပင်အောက်မှာ မြတ်ဗုဒ္ဓ ဗောဓိဉာဏ် ရတော်မူပုံကို အာရုံပြုနိုင်ဖို့ပါ။ ဒီယုတ္တိအမြင်နဲ့ ကျမ်းအဆိုကို ညှိရရင် ..
ကြည်ညိုစိတ်
“ဗောဓိပင်ကို သုတ်သင်ရန် (သန့်ရှင်းရန်) အကိုင်းခြောက်ကို ဖြစ်စေ၊ ဆွေးမြေ့နေသော အကိုင်းကိုဖြစ်စေ ဖြတ်ကောင်းသည်သာ။ ဘုရားရှင် ကိုယ်တော်၌ သုတ်သင်သကဲ့သို့ ကုသိုလ်ဖြစ်၏ (ညွန်းပြီး)'အရ ‘ဗောဓိပင်ကို သုတ်သင်ဖို့' ဆိုရာမှာ ‘ကြည်ညိုစိတ်နဲ့ တင့်တယ်လှပအောင် လုပ်တာလည်း ပါနိုင်တယ်'လို့ အဓိပ္ပာယ်ယူပြီး ..
အကိုင်းခြောက် အကိုင်းဆွေးကို ဖြတ်ကောင်းသလို မလိုအပ်တဲ့ နေရာက ထွက်လာတဲ့ အကိုင်းစိမ်းကိုလည်း ခုတ်ချိုင် ဖြတ်တောက်ခွင့် ရှိတယ်လို့ ဘုန်းကြီး ယူဆပါတယ်။ ‘ဖြတ်ကောင်းသည်သာ’လို့ ဆိုထားပုံအရလည်း ‘လိုအပ်ရင် ဖြတ်ပါ’ဆိုတဲ့ အဓိပ္ပာယ်မျိုး ယူခွင့်ရှိပါတယ်။ ပြိုပျက်ရင် ဖြစ်စေ မသပ်ရပ်ရင်ဖြစ်စေ စေတနာကောင်းနဲ့ စေတီနဲ့ မြတ်ဗုဒ္ဓဆင်းတုတွေကို ပြုပြင်မွမ်းမံကောင်းသလိုပါပဲ။
ဇွန် ၁၇၊ ၂ဝ၁၉။
---မှတ်ချက်များ
ဒေဝဒတ် ကျောက်မောင်းဆင် လှိမ့်ချတာက ဘုရားရှင် ခြေမတော် သွေးခြေဥရုံသာ။ ဒါပေမယ့် ပြစ်မှားလိုစိတ် ရှိလို့ အန္တရိယကံကြီး ထိုက်တယ်။ ဆရာဇီဝကက သွေးခြေဥကို ခွဲစိတ်တာ အရေမပါ ကွဲတယ်။ ဒါပေမယ့် အနာပျောက်စေလိုတဲ့ စေတနာကြောင့် ကုသိုလ်ထူးကြီးရတယ်။ စေတနာဟာ ကံပါပဲ။
ဓမ္မဘေရီဆရာတော်
စေတနာကောင်းရင် အလုပ်ကောင်းတဲ့ အတွက် အကျိုးပေးလည်း ကောင်းရမှာပါ။
ဝင်းထွန်း
---၇၄၂။ ပျာကလတ်စိန်တွေ
ဘုန်းကြီး ဘုရား၊ ဘိက္ခုနီသိက္ခာပုဒ် ဝတ္ထုကြောင်း တစ်ခုမှာ ပါသည့် ဖော်ပြချက်နှင့် ပတ်သက်ပြီး ပုဂ္ဂိုလ်တစ်ဦးက အွန်လိုင်းမှ မေးနေပါသဖြင့် ဖြေကြားပေးစေလိုပါသည် ဘုရား။
အရှင်ဥပါလိ၏ ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာ ရသေ့ညီနောင် ရှင်တစ်ထောင် အဝင်အပါ ရဟန္တာကြီး အရှင်ကပ္ပီတကသည် သုသာန်၌ သီတင်းသုံးစဉ် သိက္ခာဝါကြီးသည့် ဆဗ္ဗဂ္ဂီ ရဟန်းမ တစ်ဦး ကွယ်လွန်သဖြင့် ရုပ်အလောင်းကို ကျန်ရစ်သူ ဆဗ္ဗဂ္ဂီ ရဟန်းမတို့က အရှင်မြတ်၏ ကျောင်းအနီး မီးသင်္ဂြိုဟ်၊ အရိုးစေတီတည်ပြီး ထိုစေတီသို့သွား၍ ငိုကြပါသည်။ ထိုငိုသံများ နှိပ်စက်သဖြင့် အရှင်မြတ်က ထိုစေတီကို ဖျက်ဆီးပြီး ကစဉ့်ကရဲ ဖြန့်ကြဲထားသည်ဟု ဆိုပါသည်။ ရဟန္တာကြီး တစ်ပါးသည် သူတစ်ပါး၏ ကိုးကွယ်ခံ ပစ္စည်းကို ထိုကဲ့သို့ မညှာမတာ ဖျက်ဆီးသည်မှာ သင့်ပါမည်လား၊ ဖျက်ခိုင်းသူ ရဟန္တာ၏ စိတ်ကို ဟိတ်နှင့်တကွ ဖော်ပြပေးပါဟု မေးထားပါသဖြင့် အဖြေကို သိလိုပါသည် ဘုရား။
ဆရာ့တပည့် ထွန်းဝေ (နန္ဒဝံသ)
---ဖျက်ကြချေ
အိုးလုပ်သမားရဲ့သား အရှင်ဓနိယ ဆောက်လုပ်ထားတဲ့ သိကြားကွမ်းသွေးကောင် အဆင်းလို နီရဲတောက်ပပြီး လှပတဲ့ မြေညက်ကျောင်းကလေးကို တွေ့တဲ့အခါ မြတ်ဗုဒ္ဓက ‘မဂ်ဖိုလ်မမှီး အချည်းနှီးသော ဓနိယရဟန်းသည် သတ္တဝါတွေကို မသနားပေဘူး။ ရဟန်းတို့၊ ဓနိယရဲ့ကျောင်းကိုသွားပြီး ဖျက်ကြချေ။ မြေညက်ကျောင်းကို မဆောက်ကြနှင့်'လို့ မိန့်တယ်။ အရှင်ဓနိယက လာဖျက်ကြတဲ့ ရဟန်းတွေကို “ရှင်တော် ဗုဒ္ဓက ဖျက်ခိုင်းရင်တော့ ဖျက်ကြပေါ့ ဘုရား”တဲ့ (ဝိ၊၁၊၅၂)။
ဒီနေရာမှာ အဲဒီလို ဆုံးမလွယ်ကူတဲ့ အရှင်ဓနိယရဲ့ စိတ်ထားကို ဘုန်းကြီးတော့ လေးစားတယ်။ မြတ်ဗုဒ္ဓ ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော့ ‘လုပ်ချင်ရာ လုပ်လို့ရပြီ’လို့ဆိုတဲ့ တောထွက် ကိုယ်တော်ကြီး သုဘဒ္ဒနဲ့ တစ်ခြားစီပဲ။
ဘာကြောင့်
အရှင်ဓနိယ ပင်ပန်းကြီးစွာ ဆောက်လုပ်ထားတဲ့ ကျောင်းကို မဟာကရုဏာရှင် မြတ်ဗုဒ္ဓ ဘာကြောင့် ဖျက်ခိုင်းရသလဲ ဆိုတာနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ‘ရဟန်းတွေ အဲဒီလို ကျောင်းမျိုးကို မဆောက်ကောင်းလို့၊ မဆောက်ကောင်းလို့ဘဲ တိတ္တိတို့ရဲ့ အကျင့်နဲ့တူလို့ ဖျက်ခိုင်းတာ။ ဒါကြောင့် ဝိနည်းကျွမ်းကျင်သူရဟန်းသည် ရဟန်းတစ်ပါး မအပ်တဲ့ အသုံးအဆောင်ကို သုံးဆောင်နေတာတွေ့ရင် ယင်းကို ဖျက်ဆီးကောင်းတယ်၊ မဖျက်ပါနဲ့ ပြန်ပေးပါလို့ ထိုရဟန်းက ဆိုခွင့်မရှိဘူးလို့ ကျမ်းဂန်မှာ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၅၁။ သာရတ္ထ-ဋီ၊၂၊၁၁၈)' ဆိုပါတယ်။
ဒီနေရာမှာ “အရှင်ဓနိယရဲ့ မြေညက်ကျောင်းကို ဖျက်ခိုင်းတဲ့ ရှင်တော်ဗုဒ္ဓရဲ့ စိတ်ကို ဟိတ်နှင့်တကွ ဖော်ပြပေးပါ’လို့လည်း မေးခွင့် ရှိလာမှာပေါ့။
အချောင်နေဖို့
ဆဗ္ဗဂ္ဂီဆိုတာ ခေါင်းဆောင် ၆-ပါးရှိတဲ့ ရဟန်းအုပ်စု။ သာဝတ္ထိမြို့သား သူငယ်ချင်းတွေ။ အချောင်နေချင်လို့ အရှင်သာရိပုတ္တရာနဲ့ အရှင်မောဂ္ဂလ္လာန်တို့ထံမှာ သင်္ကန်းဝတ်ပြီး သာ-ဝတ္ထိ ရာဇဂြိုဟ် ကီဋာဂိရိမြို့ တွေမှာ သုံးစုခွဲပြီး နေကြတယ်။ သူတို့မှာ နောက်ပါ တပည့်တွေရှိတယ်။ ဒီအထဲ သာဝတ္ထိအုပ်စုက သိက္ခာပုဒ် အသစ်ကို ဖြစ်ပေါ်စေပေမယ့် ပညတ်ပြီးသားကို မချိုးဖောက်ဘူး။ သီလရှိတယ်။ မြတ်ဗုဒ္ဓ ဒေသစာရီ ကြွရင် လိုက်ပါလေ့ရှိတယ်။ ကျန်အားလုံးက သိက္ခာပုဒ် အသစ်ကိုလည်း ဖြစ်ပေါ်စေ၊ ပညတ်ပြီးသားကိုလည်း ချိုးဖောက်တယ်။ အလဇ္ဇီ (အရှက်မဲ့သူ)တွေ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၉၉)။
ပျာကလတ်စိန်
မြတ်ဗုဒ္ဓ ဝါတော်နှစ်ဆယ် လွန်ပြီးမှ ဒီဆဗ္ဗဂ္ဂီ ရဟန်းအုပ်စု ပေါ်လာတာ (ဝဇိရ-ဋီ၊ ၅၂၆)။ ဒါကြောင့် မြတ်ဗုဒ္ဓ သာဝတ္ထိမြို့မှာ အမြဲသီတင်းသုံးပြီးမှ ဒီအေချာင်သမားတွေ လာပြီး သိက္ခာပုဒ်တွေ တစ်ခုပြီးတစ်ခု ပညတ်ရတဲ့ သဘောရှိတယ်။ စူဠဝဂ္ဂပါဠိတော် ဘိက္ခုနီခန္ဓကကို ကိုးကားပြီး ပညာရှင် လာလာဆေကေရ ပုဂ္ဂိုလ်က ဒီရဟန်းအုပ်စုမှာ သူတို့လို သိ-က္ခာပုဒ်ကို ချိုးဖောက်လိုတဲ့ ဘိက္ခုနီ တပည့်တွေလည်း ရှိတယ်လို့ ဆိုတယ် (Plai Proper Mames, II, p. 926)။ “ဆဗ္ဗ-ဂ္ဂိယာ ဘိက္ခုနိယော = ဆဗ္ဗဂ္ဂီ ရဟန်းမများ'လို့ ထိုထို သိက္ခာပုဒ်တွေရဲ့ နိဒါန်းမှာလည်း အများကြီး တွေ့ရပါတယ်။
ဒီနေရာမှာ ကောက်ချက်ချလိုတာက “ဆဗ္ဗဂ္ဂီရဟန်းမတွေ’ဆိုတာ သူတို့ရဲ့ ဆရာတွေလို သီလသိက္ခာကို များစွာ မြတ်နိုးသူတွေ မဟုတ်ဘူး။ အရပ်စကားနဲ့ပြောရင် ‘ဘိက္ခုနီ ပျာကလတ်စိန်တွေ”။
သူတို့ဘာလဲ
“ဘိက္ခုနီတွေရဲ့ငိုသံကို မကြိုက်လို့ ဖျက်ဆီးတယ်’ဆိုတာနဲ့ ပတ်သက်ပြီး အဋ္ဌကထာ ဋီကာတွေမှာ အထူးမဖွင့်။ ဒါပေမယ့် အဲဒီလို ဖျက်ဆီးနိုင်လောက်သော ဝိနည်းနဲ့ မညီခြင်း စတဲ့ အခြားအကြောင်းတရားလည်း ရှိနိုင်တယ်။ အရှင်ဓနိယ ကျောင်းကို မြတ်ဗုဒ္ဓ ဖျက်ခိုင်းတာကို ထောက်။ အရိုးစေတီကို ဖျက်ဆီးတဲ့ အရှင်ကပ္ပိတကကို သတ်ပစ်ဖို့ထိ ကြံစည်တာ၊ မိမိဆရာကို အသိပေးတဲ့ တပည့်ဖြစ်သူ ဝိနည်းဧတဒဂ်ရ အရှင်ဥပါလိကိုပင် ဝိုင်းပြီး ဆဲဆိုကြတဲ့အတွက် ဒီဘိက္ခုနီတွေမှာ သူတော်ကောင်း စိတ်ဓာတ် မရှိတာ သေချာတယ်။
အဖြေ
အရှင်ဓနိယရဲ့ မြေညက်ကျောင်းကို မြတ်ဗုဒ္ဓက ရဟန်းတွေကို ဖျက်ဆီးခိုင်းတာ သေချာတယ်။ အရှင်ကပ္ပိတက မထေရ်ဟာ ဥရုဝေလာက ရသေ့ညီနောင် ရှင်တစ်ထောင် အပါအဝင် ရဟန္တာ၊ အရှင်ဥပါလိရဲ့ ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာ ဖြစ်တာလည်း အမှန်ပါပဲ။ ဒီဘုရား ရဟန္တာ အရှင်မြတ်ကြီးတွေဟာ သူတစ်ပါးကို နစ်နာစေလို ပျက်စီးစေလိုတဲ့ စိတ်ဆိုး စိတ်ယုတ်နဲ့ ထိုကဲ့သို့ မဖျက်ဆီးတာတည်း သံသယ ဝင်စရာမလို၊ သေချာရမှာပဲ။
အဲဒီ ဘုရား ရဟန္တာတွေမှာ ဖြစ်တဲ့ ‘ဟိတ်နဲ့တကွသော စိတ်’လား .. အို ဒါကတော့ အဘိဓမ္မာကို သင်ဖူးမှာမို့ သိပြီးသား နေမှာပါ။ ဖြေစရာ မလိုတော့ပါဘူး။
ဇွန် ၁၈၊ ၂ဝ၁၉။
---မှတ်ချက်များ
အလွန် ကြောင်းကျိုး ဆီးလျော်ရုံမက ပြည့်စုံပြီး စေ့စပ် သေချာလှတယ်လို့ ခံစားမိပါတယ် ဆရာတော် ဘုရား။ ဆရာတော် ကျန်းမာစွာ သာသနာပြုနိုင်ပါစေ။ ကျေးဇူးတင်ပါတယ် ဘုရား။
ဒေါ်မြင့်စိန် (အုတ်ကလန်)
ယောနိသော မနသိကာရ မြတ်ဓမ္မ နေ့ညနှလုံးသွင်း။
(ထွဋ်ခေါင်ဆရာတော်)
---၇၄၃။ နမော တဿ ပေါင်းဆို ခွဲဆို
ဆရာတော် ဘုရား၊ အွန်လိုင်းမှာ ဘုန်းကြီးတစ်ပါးက နမော တဿ ဘဂဝတော-လို့ တဿနဲ့ ဘဂဝတောကို ပေါင်းဆိုမှ မှန်တယ်ဟု ဆိုပါသည်။ တပည့်တော်က နမော ... တဿ ဘဂဝတော-လို့ နှုတ်ကျိုးနေလို့ ပြင်ရခက်နေပါသည်။ နမော တဿကို ဘယ်လို အမှန်ဆိုရမလဲ ဘုရား။ နမော တဿ မြန်မာအနက်ကိုလည်း ရလိုပါသည် ဘုရား။
ရင်ရင်အေး (ကမ္ဘာအေး)
အမှတ်ရ
မန္တလေးက ဘွဲ့ကြီးတစ်ခု ရထားတဲ့ ဘုန်းကြီးတစ်ပါးနဲ့ အတူ ဝါဆိုစဉ်က တဿနဲ့ ဘဂဝတော-ကို ပေါင်းရမလား ခွဲဆိုရမလားလို့ မေးဖူးတယ်။ “အတက်အထွက်၊ နိယတ် ..အနိယတ်'စတဲ့ ပါဠိသဒ္ဒါ စည်းကမ်းတွေကို ကျွမ်းတဲ့ အဲအရှင်က ပေါင်းဆိုမှ မှန်တယ်လို့ တရားသေ ပြောဖူးတယ်။ သူစာလိုက်ဖူးတဲ့ ဆရာတွေလည်း ပေါင်းပြီးပဲ ဆိုပါသတဲ့။ သူက “စာမေးပွဲဘဝင်’ရှိတာမို့ နားထောင်ရုံပါပဲ။ မိမိဆီက ဗဟုသုတကို မျှဝေဖို့ ခက်သူတွေ လောကမှာ ရှိတတ်ပါတယ်။
သူ့ဆီက
ဘုန်းကြီးက နိုင်တော်ပရိယတ္တိသာသနာ့တက္ကသိုလ် (ရန်ကုန်)မှာ စာသင်သားအဖြစ်နဲ့ ၂-နှစ်၊ စာချဘုန်းကြီး အဖြစ်နဲ့ ၁၂-နှစ် (၁၉၈၆-ကနေ ၂၀၀၀-ထိ) နေခဲ့ဖူးတယ်။ အဲဒီမှာတော့ “နမော ... တဿ ဘဂဝတော .. အရဟတော .. သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ'လို့ တဿနဲ့ ဘဂဝတော-ကို ပေါင်းဆိုပြီးတော့ပဲ ဘုရားရှိခိုးရတယ်။ ‘အဲဒီလို ပေါင်းဆိုမှ မှန်တာလား'လို့ နှံ့စပ်စေ့စပ်ပြီး သုတေသနဉာဉ်ရှိတဲ့ အရှင်စန္ဒဝရ-မြောင်းမြ (ပျံလွန်ရှာပြီ)ကိုမေးတော့ သူက “ဘယ်လိုဆိုဆို မှန်ပါတယ်'တဲ့။
တဿနဲ့ ဘဂဝတောကို ပေါင်းဆိုလည်း မှန်တယ်၊ တစ်ပုဒ်စီ ခွဲဆိုလည်း မှန်ပါတယ်။ ဘုန်းကြီးစန်က “ဓနဉ္ဇာနီသုတ် အဖွင့် ဋီကာ'ကို ညွှန်းပါတယ် ..
ငါးပုဒ်ဂါထာ
“နမော ။ပ။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓသာတိ ဧဝံ ဝုတ္တာ ပဉ္စပဒိကဂါထာ။ သတ္ထုသာသနေ ဟိ လောကိယစ္ဆန္နံ အနပေက္ခိတွာ ဧသော ပဉ္စပဒိကဂါထာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ = နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ-ဟု ဆိုရသော ငါးပုဒ်ရှိသော ဂါထာ။ မှန်၏၊ မြတ်ဗုဒ္ဓ၏ အဆုံးအမ၌ ဤ နမော တဿ-စသည်ကို လောကီ အလိုဆန္ဒကို မငဲ့ကွက်ဘဲ (ရွတ်ဆိုရသော) ငါးပုဒ်ရှိသော ဂါထာဟု မှတ်ရမည် (သံ၊ဋီ၊၁၊၂၅၄)'။
နမော တဿ ဘုရားရှိခိုးကို ငါးပုဒ်ပါတဲ့ဂါထာ ‘ငါးပုဒ်ဂါထာ'လို့ ခေါ်တယ်။ နမော တဿ-လို့ လက်ချိုးဆိုကြည့်ရင် ငါးပုဒ် ရှိတယ်လေ။
ခွဲဆိုအနက်
အရဟတော၊ ဗြဟ္မာနတ်လူ သုံးဘုံသူတို့၏ ကြည်ဖြူကော်ရော် ပူဇော်အထူးကို ခံတော်မူထိုက်သော။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ၊ သစ္စာဉေယျ ဓမ္မအပုံ အလုံးစုံကို အကုန်မကျန် မြတ်ရွှေဉာဏ်ဖြင့် အမှန်ထိုးထွင်း အလင်းထင်ပေါ် သိမြင်တော်မူပေသော။ ဘဂဝတော၊ ဘုန်းတော်ခြောက်စုံ တန်ခိုးဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံပေသော။ တဿ၊ ထိုမြတ်စွာဘုရားအား။ နမော = နမာမိ၊ ရှိခိုးပါ၏။
ပေါင်းဆိုအနက်
အရဟတော၊ ဗြဟ္မာနတ်လူ သုံးဘုံသူတို့၏ ကြည်ဖြူကော်ရော် ပူဇော်အထူးကို ခံတော်မူထိုက်သော။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ၊ သစ္စာဉေယျ ဓမ္မအပုံအလုံးစုံကို အကုန်မကျန် မြတ်ရွှေဉာဏ်ဖြင့် အမှန်ထိုးထွင်း အလင်းထင်ပေါ် သိမြင်တော်မူပေသော။ တဿ ဘဂဝတော၊ ထိုဘုန်းတော်သခင် ဘုရားရှင်အား။ နမော = နမာမိ၊ ရှိခိုးပါ၏။ (ကျက်မှတ်လွယ်ရုံပါ)။
မျှဝေပါ
ညောင်တုန်းမြို့၊ ရွှေဟင်္သာတောရတိုက်မှာ အဋ္ဌသာလိနီကို ပို့ချတော်မူတဲ့ ပဌမကျော် ဘဒ္ဒန္တဣန္ဒာဝုဓဉာဏာဘိဝံသ (ပျံလွန်)ဆီမှာ သင်ခဲ့ရတဲ့ “နမော တဿ” အနက်မှာ သဒ္ဒါနည်းလည်းမှန်၊ အနက်ဆံလည်း ငြိမ့်ညောင်းပြီး အလွန် ပြည့်စုံပါတယ်။ အရင်က မှတ်စုစာအုပ်မှာ ရှိပေမယ့် ခုရှာမတွေ့ဘူး။ မှတ်မိသူတို့ မျှဝေကြပါ။ ဆရာတော်က တသဿနဲ့ ဘဂဝတောကို ပေါင်းဆိုတာကို နှစ်သက်ကြောင်းပါ။
ဇွန် ၁၇၊ ၂ဝ၁၉။
၇၄၄။ လူရဟန္တာ ထပ်ရှင်း
အရှင်ဘုရား၊ ဗာဟိယဒါရုစီရိယ ရဟန္တာကို ရဟန်းမပြုလိုက်ရသော်လည်း အပဒါန်ပါဠိတော်မှာ ဗာဟိယဒါရုစီရိယ မထေရ်ဟု မှတ်တမ်းတင်ပါသည်။ တစ်ခြား သန္တတိ အမတ်လို လူဝတ်နဲ့ရဟန္တာ ဖြစ်သူများကို မထေရ်စာရင်း သွင်းတာ မတွေ့ရပါ။ မေးလျှောက်လိုသည်မှာ အရိယာဖြစ်သွားသူ မှန်သမျှ ရဟန်းမပြုရသော်ငြား ထေရထေရီ အလိုလို ဖြစ်သွားပါသလား၊ ရှင်းပြပေးပါ ဘုရား။
ဘုရားတပည့် ခိုင်ဟိန်း (နှောပင်ရွာ)
လူအရိယာပဲ
မေးခွန်းရဲ့ နောက်ဆုံးပိုင်းကို အရင်ဖြေရရင် .. အရိယာ ဖြစ်သွားသူမှန်သမျှ ရဟန်းမပြုရသော်ငြား ထေရထေရီ အလိုလို မဖြစ်သွားနိုင်။ သောတာပန်၊ သကဒါဂါမ်၊ အနာဂါမ် အရိယာတွေက လူဝတ်နဲ့နေနိုင်တဲ့အတွက် ရဟန်းမပြုသရွေ့ လူအရိယာပဲ ဖြစ်နိုင်ပြီး ရဟန်းအရိယာအနေနဲ့ ထေရထေရီ မဖြစ်နိုင်။ ထေရထေရီ ဖြစ်ချင်ရင် ရဟန်းပြုရမှာပေါ့။ လူဝတ်နဲ့ ရဟန္တာ ဖြစ်သူတွေမှာတော့ ဆွေးနွေးစရာ ရှိတယ်။
လူဝတ်နဲ့ ရဟန္တာ ဖြစ်သွားသူတွေကို မေးခွန်းအမှတ်- ၆၈၇ (ပေါင်းချုပ် ၅၊ စာ-၂၄၁၇)မှာ ရှုပါ။ ဒီမှာတော့ မေးခွန်းနဲ့ ပတ်သက်တာကိုပဲ အနည်းငယ် ထပ်ပြောပါမယ်။
ရှစ်ပါးထဲမှာ
ဘုန်းကြီး လေ့လာမိသမျှ လူ့အသွင်နဲ့ ရဟန္တာဖြစ်တာ ....... ဒနမင်း၊ သန္တတိအမတ်၊ ဗာဟိယဒါရုစီရိယ၊ ဂီတသောက လူငယ်၊ ဥဂ္ဂသေန သူဌေးသား၊ ဘဒ္ဒဇိလုလင်၊ ယသ သတို့သား၊ ခေမာမိဖုရား'လို့ ကျား ၇-ဦးနဲ့ မ ၁-ဦးအနက် ပထမ ၄-ဦးက ရဟန်းမပြုဘဲ ပရိနိဗ္ဗာန်စံတယ်။ ကျန် ၄-ဦးက ရဟန္တာဖြစ်ပြီး ရဟန်းအဖြစ်နဲ့ သက်တော် ရှည်ကြတယ်။
ဘာကြောင့်
သက်တော်ရှည် ၄-ဦးထဲက ဘဒ္ဒဇိ၊ ယသနဲ့ ခေမာမိဖုရားတို့ပဲ ထေရထေရီဂါထာနဲ့ အပဒါန်တွေမှာ မှတ်တမ်းတင်တယ်။ ဥဂ္ဂသေန မတွေ့မိ။ ပရိနိဗ္ဗာန်စံသူတွေထဲက သုဒ္ဓေါဒနမင်း၊ သန္တတိအမတ်တို့ရဲ့ မှတ်တမ်း မတွေ့မိ။ ဗာဟိယဒါရုစီရိယ ရဟန္တာကတော့ ‘ဘီလူးပူးနေတဲ့ နွားမ ခတ်လို့ အမှိုက်ပုံမှာ လဲနေစဉ် မိမိရဲ့ ဘဝဖြစ်စဉ်ကို ပြောပြခဲ့ကြောင်း' ထေရာပဒါန်မှာ (အပဒါန၊၂၊၁၃၀) ဆိုတယ်။
အပဒါန်ဆိုတာ .. ရဟန္တာ ရဟန္တာမတွေရဲ့ အဋ္ဌပ္ပတ္တိ။ ထေရထေရီဂါထာဆိုတာ .. ထင်ရှားတဲ့ ရဟန္တာမထေရ် မထေရ်မတွေရဲ့ ကိုယ်တိုင် မြွက်ဆိုချက်တွေ။ ဒါတွေကို သံဂါယနာတင် မထေရ်တို့က ကျမ်းစာအဖြစ် စုစည်းခဲ့တာ။ “သာဝကပါရမီထူး ရှိသူတွေကိုပဲ အပဒါန်မှာ မှတ်တမ်း တင်တာဖြစ်လို့ ထေရထေရီ ဂါထာမှာပါတဲ့ မထေရ် မထေရ်မအချို့ အပဒါန်မှာ မပါဘူး (ထေရထေရီဂါထာ-မြန်၊ စာ-၄)'။
ပါရမီထူးရှိသူ
ဗာဟိယ ဒါရုစီရိယ ရဟန္တာဟာ .. သပိတ်သင်္ကန်း ရှာဆဲမှာပရိနိဗ္ဗာန်စံတာ၊ သာမဏေလား ရဟန်းလားလို့ အခြားရဟန်းတွေက သံသယဖြစ်တာတွေကို ထောက်ရင် ပရိနိဗ္ဗာန်စံစဉ်မှာ ပျဉ်ချပ်အဝတ်နဲ့ပဲ ရှိဦးမယ်။ ဒါပေမယ့် သူ့အလောင်းကို ဗုဒ္ဓကိုယ်တိုင် ရဟန်းတွေကို သင်္ဂြိုဟ်ခိုင်း၊ ဓာတ်တော်ကို စေတီတည်ခိုင်းတဲ့ပြင် ပရိနိဗ္ဗာန်စံပြီးမှ ခိပ္ပါဘိည ဧတဒဂ်ဘွဲ့လည်းပေးတယ် (အပဒါန၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၃၈)။ဒါကြောင့် ဒီရဟန္တာဟာ သာဝက ပါရမီထူးရှိသူ ဖြစ်ကြောင်း သိနိုင်တယ်။
အဖြေ
အဖြေပေါ်ပါပြီ ... သာဝက ပါရမီထူးလည်း ရှိမယ်၊ ကိုယ်တိုင် မြွက်ဆိုချက်လည်း ရှိမယ်ဆိုရင် ထေရထေရီ ဂါထာမှာရော အပဒါန်မှာပါ ပါနိုင်ပြီး ကိုယ်တိုင် မြွက်ဆိုချက်သာရှိပြီး သာဝကပါရမီထူး မရှိရင် ထေရထေရီဂါထာမှာပဲ ပါနိုင်တယ်၊ နှစ်မျိုးလုံးမရှိရင် နှစ်မျိုးလုံးမှာ မပါနိုင်ဘူးလို့ ယေဘုယျ ဆိုနိုင်ပါတယ်။ ဗာဟိယဒါရုစီရိယ ရဟန္တာကြီး အမှိုက်ပုံမှာ လဲနေစဉ် ရွတ်ဆိုတဲ့ ဂါထာတွေက ထေရာပဒါန်မှာပဲ ပါတယ်။
သုဒ္ဓေါဒနမင်း၊ သန္တတိအမတ်တို့ဟာ သက်တော် ရှည်ခဲ့ရင် ရဟန်းပြုကို ပြုမှာဖြစ်လို့ ၎င်းတို့ရဲ့ မှတ်တမ်း ရှိခဲ့ရင်တောင် ဗာဟိယဒါရုစီရိယလို မထေရ်လို့ပဲ သံဂါယနာ တင်မယ်လို့ ထင်မြင်ကြောင်းပါ။
ဇွန် ၂ဝ၊ ၂ဝ၁၉။
မှတ်ချက်များ
ဗာဟိယဒါရုစိရိယက အိမ်ရာတည်ထောင်မှုကို စွန့်ခွာပြီး ပရိဗိုဇ်ရဟန်းအဖြစ် နေလာခဲ့သူ ဖြစ်နေတာကလည်း သုဒ္ဓေါဒနတို့ သန္တတိတို့ထက် ထူးခြားတယ်။
ဓမ္မဘေရီ ဆရာတော်
ဆရာတော့် အလိုအရ ပရိဗိုဇ်ရဟန်း ဖြစ်နေတာကြောင့်လည်း ကျန်နှစ်ယောက်ထက် ထူးခြားပြီး ‘မထေရ်’လို့ သုံးနိုင်ခွင့် ပိုများပါတယ်။
အရှင်ကေလာသ
သာဓု သာဓု သာဓုပါ ဘုရား။ နောက်ဆုံး သေခါနီးမှာ ဘဝ ပြတ်သွားတဲ့ လူတွေ ဘုရားပွင့်ပြီး နောက်ပိုင်း အများကြီးရှိမယ်လို့ ထင်ပါသည် ဘုရား။ ကိလေသာကုန်ဖို့ ရဟန်းပြုဖို့ လိုပါသလား ဘုရား။
ဦးအောင်ခင်
ဒုက္ခက္ခယ = ဘုရားပွင့်ပြီး နောက်ပိုင်း ဒုက္ခကုန်ဆုံးသွားသူတွေ အများကြီး ရှိနိုင်ပါတယ်။ ကိလေသာ အချို့အဝက် ကုန်ဖို့ ရဟန်းပြုစရာ မလိုဘူး။ ကိလေသာ အားလုံးကုန်ပြီးရင် ရဟန်းပြုကို ပြုသွားပါတော့တယ်။
အရှင်ကေလာသ
မိမိထင်မြင်ချက် ကောက်ချက်ကို အားလုံးခြုံပြီး ဆွဲပြတာလည်း ကောင်းပါတယ် ဘုရား။
အရှင်သြသဓ
မှန်ပါ့ ဘုရား၊ ‘ဘာကြောင့်'ဆိုတဲ့ ခေါင်းစဉ်ခွဲ အောက်က စာ နှစ်ပိုဒ်ကို ရေးနိုင်ဖို့ အနည်းဆုံး ကျမ်းစာအုပ် ၆-အုပ်ထက် မနည်းကို ဖတ်ရမှာဖြစ်လို့ ဆရာရဲ့ သုတေသန ဝီရိယကို မလေးစားဘဲ မနေနိုင်ပါ ဘုရား။
တပည့် ကုသလ
“ဧတဒဂ္ဂံ ဘိက္ခဝေ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ ခိပ္ပါဘိညာနံ ယဒိဒံ ဗာဟိယော ဒါရုစီရိယော (အံ၊၁၊၂၅)မှာ ဗာဟိယဒါရုစီရိယကို ဘုရားကိုယ်တိုင် ဘိက္ခုစာရင်းထဲ ထည့်ပြီး ဟော တော်မူခြင်း အကြောင်းကိုလည်း ဒီပို့စ်ထဲက အဖြေအတိုင်း မှတ်ယူလို့ ရနိုင်ပါသလား ဘုရား။
ချင်းတွင်း ဘိက္ခု
ရနိုင်ပါတယ်။ ယုတ္တိအရ ဗာဟိယဒါရုစီရိယ ပရိနိဗ္ဗာန်စံစဉ် သင်္ကန်း မဝတ်ရသေးပေမယ့် ဘုရားရှင်က ဘိက္ခုလို့သုံးလို့ပဲ ‘မထေရ်’လို့ သံဂါယနာ မှတ်တမ်းတင်တာ ဖြစ်နိုင်တယ်။
အရှင်ကေလာသ
၇၄၅။ မဟာဝိဟာရထုံး နှလုံးမူ
ဆရာတော် ဘုရား၊ အွန်လိုင်း ပို့စ်တစ်ခု ဖတ်လိုက်ရပါသည်။ အဲဒီပို့စ်မှာ လိုရင်းက “ဘုန်းကြီးကျောင်းက သင်္ကန်းကို ဝယ်ပြီး ဘုန်းကြီးကို ပြန်လှူတာမျိုးလို သူများ လှူပြီးသား ပစ္စည်းကို ဝယ်ပြီးပြန်လှူရင် ကုသိုလ် မရဘူးဆိုတာ ဟုတ်ပါသလား'ဆိုတဲ့ မေးခွန်းကို နိုင်ငံခြားသား ရဟန်းတော်က ဖြေသည်ဆိုပြီး အောက်ပါအတိုင်း တွေ့ရပါသည် ဘုရား ..
၁။ (က) ဒကာမကို ရဟန်းက သင်္ကန်းတွေကို ပိုက်ဆံနဲ့ ရောင်းလိုက်ရင် ရဟန်းလည်း ငရဲကျမယ်၊ သာသနာကို ဖျက်ဆီးရာ ရောက်လို့ ဒကာမလည်း ငရဲကျမယ် (ခ) ရဟန်းသည် ပိုက်ဆံ မသုံးရ၊ ပစ္စည်း မရောင်းရ။ ဖလှယ်တာ မလုပ်ရလို့ အဲဒီလို လုပ်ရင် ငရဲကြီးတယ်။
၂။ (က) ဝေဘူဆရာတော်ဟာ ပိုက်ဆံကို စာအိတ်နဲ့ ကပ်လည်း လက်မခံပါဘူး။ ဝိနည်း မလိုက်နာတဲ့ ရဟန်းတွေကို အားပေးတဲ့ ဒကာဒကာမတွေဟာ အကုသိုလ်ကို အကြီးကြီး စုနေတာလို့ ဝေဘူဆရာတော်က မိန့်တယ်။ (ခ) ဒါကြောင့် ရဟန်းတွေ ဝိနည်းကျိုးပေါက်အောင် အားပေးတဲ့ ဒကာမတွေ အကုသိုလ်ကို စုတယ်၊ ငရဲကြီးတယ်။ အားမပေးရင် ကုသိုလ်တွေစု၊ နတ်ပြည် နိဗ္ဗာန်နဲ့ နီးတယ်။
၃။ ခုခေတ် ရဟန်းတွေကို ဝိနည်း လိုက်နာလား မလိုက်နာဘူးလားလို့ သွားစစ်ရင် အများကြီး ခက်ခဲနိုင်တယ်။
၄။ (က) ‘ဝိနည်းနဲ့မညီရင် ငရဲကြီးတယ်လို့ ဋီကာကျမ်းမှာ ပါတယ်’လို့ ဒကာ ဒကာမတွေက ရဟန်းကို ဆုံးမရမယ် (ခ) ဘုန်းကြီးကျောင်းမှာ အပိုသင်္ကန်းတွေကို အများကြီးစုမထားဘဲ လိုတဲ့နေရာမှာ ပြန်လှူဖို့ မေတ္တာနဲ့ အကြံပေးရမယ်။
ဒီဖြေဆိုချက်အပေါ် ဆရာတော်၏ သုံးသပ်ချက်ကို မျှဝေပေးပါ ဘုရား။ ရှိခိုး ဦးတင်လျက်ပါ ဘုရား။
အောင်ကျော်ကျော် (ဒဟတ်ကုန်း)
၂၁-ရာစု ရဟန်း သာမဏေတွေရဲ့ နေထိုင်မှုဘဝနဲ့ အတော်အတန် လိုက်လျောညီထွေ ဖြစ်သင့်တယ်ဆိုတဲ့ ရှုထောင့်ကနေ ဆွေးနွေးပါမယ်။ လျောက်ပတ်တဲ့ နှလုံးသွင်း ရှိနိုင်ဖို့ စဉ်းစားစရာ အတွေးစတွေကို ဦးစွာ မျှဝေပါမယ်။ ပြီးမှ အဖြေကို စဉ်းစားကြတာပေါ့။
ပြောင်းလဲခြင်း
“ဗုဒ္ဓသာသနာ တည်တံ့ရန် ပရိယတ္တိသည် မူလဖြစ်၏ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၈၂)ဟူသော အဋ္ဌကထာ ကျမ်းများ၌ ဖော်ပြချက်သည် ဓမ္မပဒတွင်တွေ့ရသည့် “အနည်းငယ်မျှသာ ပရိယတ္တိ သင်ကြားမှုရှိသော်လည်း ဓမ္မကို သိမြင်သူသည် ပရိယတ္တိကို များစွာ သင်ကြားသော်လည်း ဓမ္မကို မသိမြင် သူထက် ပိုမြတ်၏ (ဓမ္မပဒ၊၁၉-၂၀ ဂါထာ)ဟူသော မူလအတွေးအမြင်နှင့် ဆန့်ကျင်၏’လို့ Dr. ဝါလ်ပိုလာ ရာဟုလာက သုံးသပ်ခဲ့ပါတယ်။
သီရိလင်္ကာမှာ ဘီစီ ၁-ရာစု ကုန်ခါနီး သူပုန်ဘေးကြီး၊ အငတ်ဘေးကြီးတွေနဲ့ကြုံပြီး တိုင်းပြည်ဖရိုဖရဲဖြစ်စဉ် တိပိဋကဆောင် ပုဂ္ဂိုလ်များ နည်းပါးသွားပြီး ဗုဒ္ဓဓမ္မ ကွယ်ပျောက်မယ့် အန္တရာယ်ကြုံလို့ သံဃာတော်များရဲ့ အယူအဆ အဲဒီလို ပြောင်းလဲသွားတာ ဖြစ်နိုင်ကြောင်းလည်း ဆိုတယ် (History of Buddhism in Ceylon, W. Rahula, p. 159)။
ပြင်ဆင်ခြင်း
အေဒီ ၅-ရာစု သီရိလင်္ကာနိုင်ငံမှာ ထေရဝါဒ ဗုဒ္ဓသာသနာ တစ်ရှိန်ထိုး တိုးတက်ပြီး ကျောင်းတိုက်ကြီးတွေကို လယ်ယာမြေတွေနဲ့ သောက်သုံးရန် ရေတွင်း ရေကန်တွေ လှူဒါန်းလာကြတယ်။ ဒီတော့ ဒါတွေကို စီမံခန့်ခွဲဖို့လည်း လိုအပ်လာလို့ ဝိနည်းသိက္ခာပုဒ် အချို့ကို လိမ်မာပါးနပ်စွာ ပြုပြင်ခဲ့ကြကြောင်းလည်း ၎င်းက သုံးသပ်ခဲ့ပါတယ် ..
“ရေကန်ကို တူးလော့ဟုဆိုလျှင် အပ်၏။ ရေကန်ကို ဤနေရာ၌ တူးလော့ဟုဆိုလျှင် မအပ် (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၁)။ ဤသည်မှာ အခက်အခဲကို ကျော်လွားရန် စကားလုံးများကို လှည့်စားလိုက်ခြင်းသာ ဖြစ်၏ ( Ibid, p. 167)’။
အိုင်တီခေတ်
လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ်တစ်ရာလောက်က ရဟန်း သာမဏေတွေဟာ ဘုန်းကြီးကျောင်းမှာ “ဘော ဒေဝပုတ္တ၊ အိုနတ်သား’နဲ့ ဘဝကို စခဲ့ကြရတာ။ မျက်မှောက် အခြေအနေက ဖေ့စ်ဘုက်လို ဆိုရှယ်မီဒီယာတွေ၊ ဗွီဒီယိုဂိမ်းတွေ၊ တီဗွီတွေ မတရား ထွန်းကားတဲ့ ခေတ်သစ်။ ဖေ့စ်ဘွက် မကြည့်နဲ့၊ တီဗွီမကြည့်နဲ့လို့ ရဟန်းငယ် သာမဏေငယ်တွေကို ဆုံးမဖို့ အလွန် ခက်မယ်။ “ဗြောင်” မလုပ်ရရင် ခိုးလုပ်မှာပဲ။ ဒါကြောင့် အထက်ပါ မဟာဝိဟာရထုံးကို နှလုံးမူပြီး ယေဘုယျအမြင်နဲ့ ဖြေရရင် ..
အဖြေများ
၁။ (က) ရဟန်းရော ဒကာမပါ ငရဲမကျပါဘူး။ နည်းလမ်း မှန်ရင် ရဟန်းလည်း ချမ်းသာပြီး ဒကာမလည်း ကုသိုလ်ရတယ်။ ဘုန်းကြီးဟာ သင်္ကန်းကို ရောင်းမိရုံနဲ့၊ ဒကာမဟာ ဘုန်းကြီးဆီက သင်္ကန်းကိုဝယ်ပြီး လှူမိရုံနဲ့ နှစ်ဦးလုံး ငရဲကျရတော့မယ် ဆိုရင် မလွန်ဘူးလား။ မသကာ ဘုန်းကြီးမှာ အာပတ်သင့်ရုံပဲ ရှိမှာပေါ့။
သင့်တဲ့နည်း
ဘုန်းကြီး အခုနေတဲ့ ကျောင်းမှာလုပ်ပုံက .. ဝါဆို ကထိန်မှာ သင်္ကန်း ကပ်လိုသူတွေ မြန်မာပြည်က ဖြစ်စေ ယိုးဒယားကဖြစ်စေ သင်္ကန်းမမှာကြဘူး။ ပွဲနေ့မှာ ဝေယျာဝစ္စ ဆောင်ရွက်သူတွေက ကျောင်းမှာ ၎င်းတို့ သိမ်းထားတဲ့ သင်္ကန်းကိုပဲ ပူဇော်ယူပြီး လှူကြတယ်။ ဒီတော့ ဒကာဒကာမတွေလည်း ဝါဆိုသင်္ကန်း ကထိန်သင်္ကန်း လှူခွင့်ရှိပြီး ရရှိတဲ့ အလှူငွေကို ဘုန်းကြီးကျောင်း အသုံးစရိတ် (ရေ၊ မီး၊ အမှိုက်၊ အာမခံ၊ တယ်လီဖုန်း .. စသည်) လုပ်နိုင်တာပေါ့။
ဒီနည်းကို ရာနှုန်းပြည့် မှန်ပါတယ်လို့ လက်မခံနိုင်ရင်တောင် ယေဘုယျအနေနဲ့ ပြည်တွင်းမှာရော ပြည်ပမှာပါ သင့်မြတ်နိုးမယ်လို့ ယူဆပါတယ်။
အလွမ်းပြေ
ဝိသာခါကျောင်းအမ သူ့ရဲ့ ‘မဟာလတာ’ဝတ်ရုံကို ဇေတဝန် ကျောင်းမှာ မေ့ကျန်ခဲ့တဲ့အခါ အရှင်အာနန္ဒာက သိမ်းထား။ အရှင်အနာန္ဒာရဲ့ လက်နဲ့ ကိုင်ရွှေ့ပြီး သိမ်းဆည်းထားတာနဲ့ပဲ အဲဒီဝတ်ရုံကို ကျောင်းအမကြီးက ပြန်မယူတော့ဘဲ အရှင်မြတ်ကို လှူဒါန်း။ ဒါပေမယ့် အရှင်မြတ်အနေနဲ့ ထိန်းသိမ်းဖို့ ခက်တယ်ဆိုပြီး ကိုးကုဋေ (သန်းကိုးဆယ်)နဲ့ တန်ဖိုးဖြတ်၊ သူ့ဟာသူ ပြန်ဝယ်ယူပြီး အပ်စပ်တဲ့ အသုံးအဆောင်ဖြစ်တဲ့ ပုဗ္ဗာရုံကျောင်းကို ဆောက်လှူတယ်(ဓမ္မပဒ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၆ဝ)။ ဝိသာခါ အလွမ်းပြေလေး တွေးကြည့်ပေါ့။
မပြောရ
“သင်္ကန်း လှူချင်လို့ သင်္ကန်းတစ်စုံ ရောင်းပါ ဘုန်းဘုန်း'လို့တော့ ဘုန်းကြီးကို ဒဲ့ကြီး မပြောနဲ့ပေါ့။ ဘုန်းကြီး ညွှန်းဆိုတဲ့ ဝေယျာဝစ္စ ဆောင်ရွက်သူဆီက တစ်ဆင့်၊ ဒါမှမဟုတ် ဘုန်းကြီး ညွှန်ကြားတဲ့အတိုင်း လုပ်ပါ။
(ခ) ဝိနည်းမှာ ရွှေငွေကို အရှင်ဘုရားအတွက်ပါ ဆိုပြီး လှူမလို့ ရှေ့မှာ ချထားတာကိုတောင် သာယာစိတ်နဲ့ ငြိမ်မနေကောင်းဘူး'တဲ့။ ဒါပေမယ့် ရဟန်းသံဃာဟာ မှန်ကန်တဲ့ နည်းနဲ့ ရွှေငွေကို အလှူခံကောင်းတယ်လို့တော့ ချွင်းချက်မဲ့ နားလည်ပါ (ပါတိမောက်ဘာသာဋီကာ၊ စာ-၁၇၇ ရှု)။
၂။ (က) (ခ) ဝေဘူဆရာတော် ခရီးသွားလိုရင် လေယာဉ် လက်မှတ် လှူချင်တဲ့လူတွေ အလုအယက် ရှိမှာပဲ။ ရဟန်းငယ်တစ်ပါး စာသင်တိုက်ကို သွားရင် အိမ်က မိဘတွေက ကျန်းမာရေးနဲ့ စာအုပ်စာတမ်းဖိုးဆိုပြီး ပိုက်ဆံတွေ ထည့်ပေးရပြီလေ။ ဒါလောက်နဲ့ သူတို့ကို ငရဲလားဖို့ အကုသိုလ် စုနေတယ်၊ နတ်ပြည်နဲ့ဝေးပြီ ဆိုတာမျိုး ဖြစ်သင့်သလား။
၃။ ဒါပေါ့ .. သေချာတာပေါ့။ ၂၁-ရာစုပဲ ဥစ္စာ။ ကိုယ်တိုင်ရော လွယ်နိုင်ရဲ့လားလို့ ကိုယ့်ဟာကိုယ် မာယာလွတ် ဆန်းစစ်ကြည့်ပေါ့။ ရွှေကျင်ဆရာတော်က ဝိနည်းသံသယရှိလို့ ဘခင်ကို “ဘခင် အစစ် မှန်ပါ၏လော'လို့ သွယ်ဝိုက်ပြီး မေးတဲ့အခါ ဘခင်က ‘ဤကိစ္စမှာ ဒကာကြီးတာဝန် မဟုတ်ပါ။ မောင် ပဉ္စင်း၏ ဒကာမကြီးကိုသာ မေးမြန်းပါလေ'လို့ ပြန်ပြောသတဲ့ (ရွှေကျင်နိကာယသာသနာဝင်၊ စာ-၁၄၄)။
ဝိနည်းအရ အလှူခံပါလို့ မပြောဘဲ တစိမ်းဆီက အလှူမခံကောင်း။ မိဘအရင်းဆီကပဲ အလှူခံကောင်းလို့ ဒီလိုမေးတာ။ ဒါကို နှောင်းခေတ် ဆရာတော်အချို့က ‘အိုဗာ’ဖြစ်လွန်းတယ်လို့ ဝေဖန်တယ်။ တကယ်သာ အဲဒီလို ပြောခဲ့ရင် ဟို .. မယ်တော်ကြီးခမျာ ဘယ်လို ခံစားသွားရရှာမလဲ။
အနုအရင့်
ယနေ့ နက်ဖြန် တရားရတော့မလို အပြင်းအထန် တရားအားထုတ်နေတဲ့ ရဟန်းအဖို့ အနုမြူလောက် အပြစ်ကို သံသရာဘေးလို့ ရှုမြင်သူ (အဏုမတ္တေသု ဝဇ္ဇေသု ဘယဒဿာဝီ) ဖြစ်သင့်တယ်၊ ဖြစ်ရမယ်။ ဒါပေမယ့် ... နည်းပညာ အဆမတန် တိုးတက်တဲ့ ခေတ်မှာ ရဟန်းတော်တွေ အားလုံးကို တစ်တန်းစားတည်း မရှုမြင်သင့်ပါဘူး။ အနုအရင့် အကြီးအငယ် ခွဲမြင်သင့်တယ်။ ခု .. စာသင်တိုက်တွေမှာ ကိုရင်ငယ် ရဟန်းငယ်တွေ နည်းပါးလာနေတယ်ဆို မဟုတ်လား။
အနှီနိုင်ငံခြားသား ရဟန်းတော်ဆိုသူလို ဘယ်နှစ်ဦးရှိမလဲ။ ဒါတောင် အချို့က အနေချောင်လို့ သာသနာ့ဘောင်ထဲ ရောက်လာပြီး အများကြိုက် ဟန်ဆောင်နေပြပြီး ဒုံရင်းကို ပြန်ကျသွားတာတွေ အများကြီး။ ဒါကြောင့် အယူဝါဒ မတူတဲ့ဘဝက လာတဲ့လူတွေကို မြတ်ဗုဒ္ဓတောင် ချက်ချင်း ရဟန်းဝတ်ခွင့် ပြုတော်မမူဘူး (ဝိ၊၃၊၉၈။ ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၇၂)။
၄။ (က) ဘယ်ဋီကာကျမ်းတော့ မသိဘူး။ ရမ်းချတာပဲ နေမှာ။ ပါတိမောက်နိဒါန်းမှာ “အာပတ်သင့်နေမှန်း သိလျက်နဲ့ စင်ကြယ်ရဲ့လားလို့ မေးတာကို ငြိမ်နေရင် ဒုက္ကဋ်အာပတ်သင့်ပြီး ယင်းက ဈာန်မဂ်ဖိုလ်ရဲ့ အန္တရာယ်ကို ပြုနိုင်တယ်'လို့ မြတ်ဗုဒ္ဓ ဟောပါတယ်။ ဒါတောင် သတိမရလို့ ငြိမ်နေမိရင် အဲဒီရဟန်း အာပတ် မသင့်ဘူး။
(ခ) ဘယ်ဘုန်းကြီးမှ ကိုယ်ပိုင်သင်္ကန်း တစ်လှည်းတိုက် ဘီရိုထဲ ထည့်ထားမယ် မထင်ပါဘူး။ နာမည်ကျော် ဆရာတော်ကြီးတွေ ပြန်လှူဒါန်းနေကြတာပဲ။ မိမိရဲ့ဘုန်းကံနဲ့ ရေစက်၊ ဆေးရုံ၊ စာသင်ကျောင်း၊ စာသင်တိုက်တွေလည်း ဆောက်လှူနေကြတာပဲ။ မသိလို့ မကြားဖူးလို့ ဖြစ်မှာပါ။
ဇွန် ၂၁၊ ၂ဝ၁၉။
၇၄၆။ မိုးကျရွေကိုယ်သင်္ကန်း
အရှင်ဘုရား၊ ဆရာတော်ကြီး တစ်ပါးက ကထိန်အာနိသင် ရအောင် လှူဒါန်းဖို့ မိုးကျရွေကိုယ်သင်္ကန်း ဖြစ်ရမယ်။ ဘုန်းကြီးကျောင်း ဘီရိုထဲက ထုတ်ပေးတဲ့သင်္ကန်း မဟုတ်ရဘူး၊ ဒကာအိမ်က ယူလာပြီး လှူတဲ့ သင်္ကန်းဖြစ်ရမယ်လို့ ဟောမှတ်သားဖူးပါ ဘုရား။ အဲဒါ မှန်ပါသလား ဘုရား။
ကိုသန်းဌေး (Fremont, CA)
ကထိန်မြောက်
၁။ သီတင်းကျွတ်လပြည့်မှ တန်ဆောင်မုန်းလပြည့်ထိ တစ်လအတွင်း
၂။ နတ်၊ လူ၊ သီတင်းသုံးဖော်ငါးဦး (တစ်ဦးဦး) က
၃။ ဘုန်းကြီးကျောင်းတစ်ခုရှိ သီတင်းကျွတ်လပြည့်နေ့မှာ ဝါကျွတ်တဲ့သံဃာထံသွားပြီး
၄။ ‘ဤကထိန်လျာသင်္ကန်းကို သံဃာတော်အား လှူပါ၏။ သံဃာသည် ဤသင်္ကန်းဖြင့် ကထိန်ခင်းတော်မူပါ'ဟု လှူဒါန်းသဖြင့်
၅။ သံဃာသည် ထိုနေ့မှာပင် ကထိန်ခင်းရင် ‘ကထိန်မြောက်'တယ်။
ထပ်ရှင်း (၁)
၁။ အခြားအချိန်မှာ ကထိန်မခင်းကောင်း
၂။ သီတင်းသုံးဖော်ငါးဦး ... ရဟန်း၊ ရဟန်းမ၊ သာမဏေ၊ သာမဏေမ၊ သိက္ခမာန်
၃။ ဝါတွင်းခရီးသွားလို့ ဝါကျိုးရင်၊ ဝါမဆိုရင်၊ ဝါခေါင်လပြည့်နေ့ ဝါကပ်ပြီး တန်ဆောင်မုန်းလပြည့်မှာ ဝါကျွတ်ရင် .. အဲဒီသံဃာ ကထိန်ကို လက်မခံရ
၄။ သင်းပိုင်၊ ကိုယ်ရုံ၊ ဒုကုဋ်အနက် တစ်ခုခုကိုသာ ဉတ်သင်္ကန်း လုပ်ရမယ်
၅။ နောက်နေ့မှ ခင်းရင် ကထိန်မမြောက်။
ထပ်ရှင်း (၂)
ရဟန်းတစ်ပါး ဆွမ်းခံကြွစဉ် ရလာတဲ့ သင်္ကန်းကို ဘီရိုထဲ သိမ်းထားပြီးမှ နှစ်ရက်ခန့် အကြာမှာ ကထိန်သင်္ကန်း အဖြစ် လှူဒါန်းတယ် ဆိုပါစို့ .. လူဒကာတစ်ဦးလည်း ဝေယျာဝစ္စ ဆောင်ရွက်သူတို့ ဘုန်းကြီးကျောင်းမှာ သိမ်းထားတဲ့ ဘီရိုထဲက သင်္ကန်းကို ၎င်းတို့ထံကပဲ ပူဇော်ယူပြီးတော့ အဲဒီကျောင်းမှာ ဖြစ်စေ အခြားကျောင်းမှာ ဖြစ်စေ ကထိန်သင်္ကန်းအဖြစ် လှူဒါန်းတယ် ဆိုပါစို့ ..
ထပ်ရှင်း (၃)
ထပ်ရှင်း (၂) ပါ သင်္ကန်း နှစ်မျိုးလုံးသည် .. ကျောင်းရှိ သံဃာ တစ်ပါးပါးက အလှူရှင်တွေကို အဲဒီသင်္ကန်းနဲ့ ဒီကျောင်းမှာ ကထိန်ခင်းပါလို့ မတိုက်တွန်းရင်၊ သူတို့ရဲ့ သဒ္ဓါတရား သက်သက်နဲ့ပဲ လှူဒါန်းရင်၊ သူတို့လှူမယ့် သင်္ကန်းနဲ့ ကျောင်းရှိ သံဃာ ဘာမှ မပတ်သက်ရင် ... မိုးကျရွှေကိုယ် သင်္ကန်း မဟုတ်ဘူးလို့ ဆိုနိုင်မလား။ မဆိုနိုင်ရင် ကထိန်မြေက်တယ်။ ဒါကြောင့် ကထိန်အာနိသင်လည်း ရမှာပေါ့။
ဒီလိုတွေး
ဘုန်းကြီးကျောင်းက ဘီရိုမှာ ဝေယျာဝစ္စ ဆောင်ရွက်သူတွေ သင်္ကန်းကို သိမ်းထားတာ။ ကျောင်းမှာရှိတဲ့ သံဃာက စောင့်ရှောက်ရုံပဲ။ အဲဒီသင်္ကန်းနဲ့ ဘုန်းကြီးနဲ့ တိုက်ရိုက် မပတ်သက်ဘူး။ ဘုရား လက်ထက်ကလိုတော့ ဖြစ်ချင်မှ ဖြစ်မယ်။ ဒါပေမယ့် အချို့ဝိနည်းကို ပရိယာယ်နဲ့ ရတာပဲ။ ဥပမာ မြင်းခွာရွက်ကို “ကပ္ပိယံ ကရောဟိ’ လုပ်ပေမယ့် မြေကိုချရင် အပင်ပေါက်ဦးမှာပဲလေ။
အာနိသင် ၂-မျိုး
ကထိန်အာနိသင် ၂-မျိုးရှိတယ် .. ၁။ ကထိန်အာနိသင် ငါးပါး (အနာမန္တစာရ-စသည့် ငါးပါး) ၂။ ဉတ်သင်္ကန်း (ကထိန်မကြီးသင်္ကန်း)က တစ်ထည် သို့မဟုတ် တစ်စုံပါပဲ။ အခြားသင်္ကန်း၊ ထီး၊ ဖိနပ်စတဲ့ အခြံအရံကိုလည်း အာနိသင်လို့ ခေါ်တယ်။ ကထိန်မြောက်ရင် ဒီနှစ်မျိုးလုံးကို ကထိန်ခင်းတဲ့ ကျောင်းက သံဃာတွေ ခံစားခွင့် ရှိတယ်။ ဒါပေမယ့် .. သင်္ကန်းတွေကတော့ သံဃိက ဖြစ်နေလို့ ဝါကျိုး၊ ပစ္ဆိမဝါကပ်၊ အခြားကျောင်းမှာ ဝါဆိုသော ရဟန်းတို့ မရနိုင်။ စားဖွယ်သောက်ဖွယ်စတဲ့ တိုလီမိုလီ ပစ္စည်းတွေကိုပဲ ထိုရဟန်းတွေ ရနိုင်တယ် (မဟာဝါဘာသာဋီကာ ၂၊ စာ-၁၇၂)။
အရေးကြီး
ဒီနေရာမှာ ဉတ်သင်္ကန်းခေါ် သိမ်ထဲဝင်ပြီး ကထိန်ခင်းမယ့် သင်္ကန်းသာ အရေးကြီးတာကို သတိပြုပါ။ ဒီသင်္ကန်းကိုပဲ ဂရုတစိုက် သတိထားပြီး လုပ်ရင် အောင်မြင်ပါတယ်။ ပြောသလောက် မခက်ပါဘူး။ အခြံအရံ သင်္ကန်းတွေကတော့ ဝါဆိုသင်္ကန်းလိုပဲ အတော်အတန် လွတ်လပ်ပါတယ်။
ဇွန် ၂၁၊ ၂၀၁၉။
မှတ်ချက်များ
ဘုန်းကြီးကျောင်းက ဆရာတော်ကို ကထိန်ခင်းပါရစေလို့ ကြိုပြီး လျှောက်ထားကောင်းပါသလား ဘုရား။
ဒေါ်နုနု (ကိုလိုရာဒို)
လျှောက်ကောင်းပါတယ်။ ကထိန်င်္ကန်းပါ ဆိုပြီး ကျောင်းရှိ ရဟန်းကို ကြိုမအပ်ရ။ အပ်ရင် အပ်တဲ့နေ့ပဲ ကထိန်ခင်းရမှာ။ ဘာမှ မပြောဘဲ ထားခဲ့ရင် ရတယ်။
အရှင်ကေလာသ
၇၄၇။ အရိပ်မနင်း ဖိနပ်မစီး
ဘုန်းဘုန်း ကျန်းမာပါစေ။ မေးချင်တာတစ်ခု ပေါ်လာလို့ပါ ဘုရား။ ငယ်ငယ်က အိမ်ရှေ့မှာ ဆွမ်းရပ်တဲ့ သံဃာများကို ဆွမ်းလောင်းတဲ့အခါ အရိပ်ကို မနင်းဖို့၊ ဖိနပ်စီး မလောင်းဖို့ မိဘများက ဆုံးမပါသည်။ ရွှေတိဂုံဘုရားကို ရောက်ပြန်တော့ အရိပ်ရှိတဲ့ဖက်မှာ ရှိခိုးဝတ်ပြုပါသည်။ အရိပ်ကိုနင်းပြီး ဖိနပ်မချွတ်ဘဲ ဆွမ်းလောင်းလျှင် အလှူမြာက်ပါသလား။ အကျိုးအပြစ်ကို သိလိုပါသည် ဘုရား။
ဆွေဇင်မြင့် (ဓမ္မစကူးလ်)
ဘုရားအရိပ်
‘ခမည်းတော်ရဲ့ အရိပ်က အေးချမ်းတယ် (ဝိ၊၃၊၁၁၅)'ဆိုပြီး အမွေတောင်းရင်း ဘုရားနောက်က သားတော် ရာဟုလာ လိုက်သွားရာမှာ အရိပ်ဆိုတာ မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ မေတ္တာရိပ် ဖြစ်နိုင်သလို .. ဘုရားရှင်မှာ ခြေရာတော် မထင်ကြောင်း ဆိုပေမယ့် (အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၉၉)၊ အရိပ်တော် မထင်ကြောင်း မတွေ့ဖူးလို့ ဆွမ်းဘုဉ်းပေးပြီး ပြန်အကြွ ခုနစ်အရွယ် သားတော်ရဲ့စကားဖြစ်တာကြောင့် မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ ပကတိ အရိပ်လည်း ဖြစ်နိုင်တယ်လို့ ယူဆခွင့်ရှိရင် သားတော် ရာဟုလာအနေနဲ့ မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ အရိပ်ကို ခိုမိနိုင်တယ်ပေါ့။
ကံမမြောက်
နံနက်ခင်းနဲ့ ညနေခင်း အရိပ်ရှည်ထိုးချိန် ရဟန်းသံဃာနဲ့ ဘုရား စေတီများမှ ဖြာဆင်းတဲ့ အရိပ်ဟာ ယင်းတို့နဲ့ ပတ်သက်လို့ အထူးရိုသေတဲ့ အနေနဲ့ ရှောင်ကွင်းကြတာ ဖြစ်နိုင်တယ်။ ဂါရဝမင်္ဂလာတိုးလို့ ကောင်းပါတယ်။ ဒါကြောင့် ဆွမ်းကြွ သံဃာတန်းနဲ့ဆုံရင် ရိုသေစိတ်နဲ့ ရပ်ပြီး လက်အုပ်ချီပါ။ အရေးကြီးနေရင် အရိုအသေပေးပြီး ဖြတ်သွားနိုင်ပါတယ်။ အရိပ်ဟာ ဒြပ် (သက်ရှိခန္ဓာ၊ သင်္ကန်း၊ ဓာတ်တော်၊ ဆင်းတု စသည်) မဟုတ်တဲ့အတွက် မလွှဲသာလို့ နင်းမိရုံနဲ့ အကုသိုလ်ကံ မမြောက်နိုင်ဘူး။
ဒါကြောင့် စေတီတော်ရဲ့ အေးမြတဲ့ အရိပ်ကို ခိုပြီး မေတ္တာပို့သူအဖို့ အပြစ်မရှိနိုင်ပါဘူး။ ဘုရားအရိပ်ကို ခိုပြီး မတော်တာကို လုပ်ရင်သာ အဲဒါအတွက် အပြစ်ရှိမှာပါ။
ဖိနပ်မစီး
ဖိနပ်မချွတ်ဘဲ ဆွမ်းလောင်းလည်း အလှူမြောက်ပါတယ်။ ဖိနပ်ချွတ်ပြီး လှူရမယ်ဆိုတဲ့ သတ်မှတ်ချက် မရှိပါဘူး။ ဒါပေမယ့် ရဟန်းဟာ ဖိနပ်စီးထားသူ၊ ဦးရစ်ပေါင်း (ဦးထုပ် ဆောင်း)ထားသူတွေကို တရား မဟောကောင်းလို့ ရဟန်းက ဆွမ်းအလှူရှင်တွေကို ‘သဗ္ဗတိယော’လေး ရွတ်ပြီး တရားစကား ပြောခွင့်မသာဖြစ်နိုင်လို့ ဆွမ်းလောင်း ဆွမ်းကပ်စဉ်မှာ ဖိနပ်မစီးတာ၊ ဦးထုပ်မဆောင်းတာ ပိုကောင်းတယ်။
ရိုသေစေချင်
နန်းမတော် မယ်နုရဲ့ အုတ်ကျောင်းအလှူ ရေစက်ချ အခမ်းအနားမှာ ဘကြီးတော်မင်းက တံတောင်အောက်မှာ ကတ္တီပါ ခေါင်းအုံးခံပြီး ရှိခိုးတဲ့အခါ ရှိခိုးပုံမမှန်လို့ ဆရာတော် ဦးဗုဓ်က သီလမပေးဘဲနေသတဲ့ (ဦးသုဒဿန၊ ညောင်ကန်သာသ နာဝင်၊ စာ-၁၅၇)။ ဒါလည်းပဲ ကျန်းမာလျက်နဲ့ လုပ်တာကြောင့် မရိုသေရာ ရောက်လို့ ဖြစ်မယ်။ မကျန်းမာလို့ ခုတင်ပေါ်မှာ လှဲနေရသူ အဖို့တော့ ချွင်းချက် ရှိသင့်တယ်။ ရိုသေစိတ်ထား ရှိဖို့ပဲ အဓိကပါ။
ဘာကြောင့်
အလှူပေးရာမှာ ရိုရိုသေသေလုပ်မှ စည်းစိမ်ပေါခြင်း၊ အခြွေအရံ အပေါင်းအသင်းတွေ မိမိစကားကို နားထောင်ခြင်း စတဲ့ အကျိုးတွေကို ရကြောင်း မြတ်ဗုဒ္ဓ ဟောပါတယ် (အံ၊၁၊၃၇၅)။ ဒါကြောင့် ဖိနပ်စီးတာကို မလေးစားခြင်း အဓိပ္ပာယ်နဲ့ ယူဆတဲ့ ယဉ်ကျေးမှုမှာ ဖိနပ်ချွတ်ပြီး လှူပါ။ အဲဒီလို မယူဆရင်တော့ သူ့အရပ်နဲ့သူ့ဇာတ်ပဲ ဖြစ်သင့်ပါတယ်။ သီရိလင်္ကာမှာ ဘုန်းကြီးဖက် ခြေထိုးထိုင်တာကို လက်ခံသလိုပေါ့။ မေးခွန်းအမှတ်-၅၅ (ပေါင်းချုပ် ၁၊ စာ-၂၁၄)မှာ ဖြေထားတာကိုလည်း ပြန်ဖတ်ပါ။
ဇွန် ၂၃၊ ၂ဝ၁၉။
မှတ်ချက်များ
အရုဏ်တန်းဆွမ်း ကြွတဲ့သံဃာကို လေညာမှနေပြီး ဆွမ်းမ လောင်းဖို့လည်း သင်ကြားပါသည် ဘုရား။
မေသက်ဦး
လေကြောင်း ပြောင်းနိုင်တာပဲ။ မလွှဲသာလို့ ဖြစ်ရတာမျိုးတော့ ခွင့်လွှတ်နိုင်ပါတယ်။
အရှင်ကေလာသ
၇၄၈။ ဘုရားအလိုကျ ရှင်ပြုခြင်း
ဆရာတော် ဘုရား၊ ရှေ့နှစ်မှာ တပည့်တော်တို့၏ မြေးများကို ရှင်ပြုလိုပါသဖြင့် ဘုရားရှင်၏ အလိုတော်ကျ ရှင်ပြုနည်းကို သိလိုပါသည် ဘုရား။ ဆရာတော် ကျန်းမာပါစေ။
ကြင်ကြင် (မေရီလန်း)
---ရွေးချယ်ခွင့်
အမွေတောင်းရန် လိုက်လာတဲ့ သားတော် ရာဟုလာကို မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ခွင့်ပြုချက်နဲ့ အရှင်သာရိပုတြာ ရှင်ပြုပေးပုံက ..
၁) ဆံ မုတ်ဆိတ်ကို ရိတ်
၂) သင်းပိုင်ကို ဝတ်၊ အပေါ်ရုံ သင်္ကန်းကို ရုံ
၃) သံဃာတွေရဲ့ရှေ့မှာ ထိုင်၊ ဦးချပြီးနောက် “ဗုဒ္ဓံ သရဏံ ဂစ္ဆာမိ၊ ဓမ္မံ သရဏံ ဂစ္ဆာမိ၊ သံဃံ သရဏံ ဂစ္ဆာမိ'ကို သုံးကြိမ် ဆိုခိုင်းတယ်။ သရဏဂုံ ဆိုပြီးတာနဲ့ ရာဟုလာမင်းသား သာမဏေ ဖြစ်သွားတယ် (ဝိ၊၃၊၁၁၅)။ ဆယ်ပါးသီလ၊ သေခိယ ၇၅၊ ဝတ်ကြီး ဝတ်ငယ် ၁၄-ပါးလည်း တစ်ပါတည်း ပြည့်စုံသွားတယ်။ ဒါကို ဘုရားအလိုကျ ရှင်ပြုခြင်းလို ဆိုနိုင်ပါတယ်။ မင်းသား စစ်ပေမယ့် မခမ်းနားဘူး။
ရှင်လောင်းကို မင်းဝတ်တန်ဆာ ဝတ်ဆင်၊ ဆင်မြင်းစီးပြီး ခမ်းနားစွာ ရှင်ပြုတဲ့ အစဉ်အလာဟာ အသောက မင်းကြီးက ညီတော် အိမ်ရှေ့မင်းကို သပ်ရပ်စွာ ဝတ်ဆင်စေပြီး စစ်သည်အခြံအရံနဲ့ အသောကာရုံကျောင်းသို့ ပို့ဆောင် ရဟန်းပြုပေးတာ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၁)ကို အတုယူကြတာ ဖြစ်ဖွယ်ရှိတယ်။ အဲဒီလို ရွေးချယ်ခွင့် နှစ်မျိုး ရှိပုံကို သိရပြီးနောက် ..
ကိုယ်ပါပဲ
ဘုန်းကြီးကတော့ မလိုအပ်ဘဲ ခမ်းနားတာကို အားမပေးဘူး။ “နေရာကျဉ်းပေမယ့် ... သပ်ရပ် သန့်ရှင်း၊ စုလစ်မွန်းချွန် မရှိပေမယ့် လုံခြုံရင် ရဟန်းနေတဲ့ကျောင်း၊ စားပွဲ ကုလားထိုင် စုတ်ပေမယ့် ရှိတာလေးနဲ့ အလုပ်လုပ်’နေရရင် ပြည့်စုံပြီလို့ ယူဆတယ်။ ဒီအခြေခံနဲ့ဆိုရရင် ... ဘုရား အလိုကျဖြစ်တဲ့ ပထမနည်းကိုပဲ ဘုန်းကြီး ရွေးမှာပါ။ ဒါမေယ့် လူတွေရဲ့ စရိုက်အရ တစ်ဦးနဲ့တစ်ဦး အကြိုက်ဝါသနာ လုပ်ချင်တဲ့ ဆန္ဒတွေ ခြားနားနိုင်တာကိုတော့ အပြစ်မမြင်ပါဘူး။
ဒါကြောင့် အသောကထုံးအရ တတ်နိုင်တဲ့ အင်အားနဲ့ မိမိတို့ရဲ့ ရင်သွေးတွေကို သာသနာ့ဘောင်သို့ သွတ်သွင်းခွင့် ရှိတယ်။ ဒါပေမယ့် အိမ်ရာတည်ထောင် လူ့ဘောင်ကို ခေတ္တခဏ ခွာရှောင်ပြီး ပဗ္ဗဇိတဒုလ္လဘအဖြစ်ကို ရယူသူနဲ့ ကုသိုလ်ပါဝင်သူ ဥပါသကာများအဖို့ ရဟန်းပြုနေဆဲနဲ့ ရဟန်းပြုပြီးနောက် စိတ်ချမ်းသာရမှာကိုတော့ သတိပြုပါ။
အကျိုးရှိစေ
အရေးကြီးတာက ရှင်ရဟန်း တစ်ခါပြုဖို့ အချိန်၊ ငွေနဲ့ လူတွေ အများကြီး ရင်းနှီး မြှုပ်နှံရတဲ့အတွက် အကျိုးရှိအောင် လုပ်ပေးနိုင်တဲ့ ဆရာနဲ့နေရာကို ရွေးချယ်ဖို့ လိုတယ်။ ဆည်းကပ်မယ့် ပုဂ္ဂိုလ် နာမည်ကြီးတိုင်း မိမိမှာ အကျိုးမရှိနိုင်ဘူး။ ထိုပုဂ္ဂိုလ်က မိမိတို့ကို ဂရုတစိုက် မသင်ပေးနိုင်ရင် လူထွက်တဲ့အခါ မိမိတို့မှာ ပရိယတ် (ဗုဒ္ဓဘာသာ ဗဟုဿုတ) သို့မဟုတ် ပဋိပတ်(တရားထိုင်ခြင်း) တစ်ခုခု မပါလာလို့ ရှင်ရဟန်း ပြုရကျိုး မနပ်ဘူး။ တမင်တကာ လူမှုရေးရည်ရွယ်ချက်နဲ့ ဘုန်းကြီး ဝတ်ရင်တော့ ဦးရွှေအောင်ရဲ့ လေယူလေသိမ်းနဲ့ “ဓမ္မကို ဘန်းပြတာ"လို့ ဆိုမှာပေါ့။
ဆရာကောင်း
ယတြာချေရုံ၊ ဗျာပါငြိမ်းရုံ၊ ဂေါက်သီးရိုက်ပြီး စီးပွားဖက် မိတ်ဆွေရှာသလို စုပေါင်း ရဟန်းခံပွဲမှာ မိတ်ဆွေ ရရုံ၊ အရက် ဘိန်းဆေး ဖြတ်ရုံ၊ ရောဂါသက်သာရုံ၊ နာမည်သတင်း အဖတ်ဆယ်ရုံ ရည်ရွယ်ချက်နဲ့ ရဟန်းပြုရုံမျှ မဟုတ်ဘဲ မှန်ကန်သေချာတဲ့ ဘာသာရေး ဗဟုသုတတစ်ခုခု လူ့ဘဝကို ပါလာသင့်တာပေါ့။ သို့မဟုတ်ရင် ကုသိုလ်ရတယ် ဆိုတာလောက်ပဲရှိလို့ အချိန်ကုန် လူပန်းတာအတွက် အမြတ်နည်းမယ်။
ဒါကြောင့် ရှင်ရဟန်း မပြုခင်မှာ မိမိအား သို့မဟုတ် ပတ်သက်သူအား . ဘာသာရေး ဗဟုသုတကို ကောင်းမွန် မှန်ကန်စွာ သင်ကြားပေးတဲ့ ပိဋကတ် အရည်အချင်းရှိတဲ့ ဆရာကောင်းကို ရွေးချယ်မိဖို့ အရေးကြီးပါတယ်။ ရှင်ပြုပုံ အသေးစိတ်ကို မေးခွန်း အမှတ်-၆၆၃ (ပေါင်း ချုပ် ၅၊ စာ-၂၃၄၄) မှာလည်း ရှုပါ။
ဇူလိုင် ၉၊ ၂၀၁၉။
၇၄၉။ အမျိုးသမီးမဝင်ရ
ဆရာတော် ဘုရား၊ ကျေးလက်ဒေသတချို့မှာ သိမ်ထဲ အမျိုးသမီး မဝင်ရ တားမြစ်တာ၊ နောက် တချို့ ဘုရား နယ်မြေများမှာ အမျိုးသမီး မဝင်ရ သတ်မှတ်ချက် ထားတာတွေဟာ ပိဋကတ်တော်မှာ ဗုဒ္ဓရဲ့ တားမြစ်ချက်ကြောင့်လား၊ တခြား အယူဝါဒ တစ်ခုခုကြောင့် ယခုလို တားမြစ်ခြင်းလား ဆိုတာ သံသယကင်းစွာ သိလိုပါ၍ ဖြေကြား ပေးတော်မူပါ ဘုရား။
အရှင်ဇဝန (နယူးယောက်)
---သူနာပြုမေး
တစ်ခါက တပည့် သူနာပြုဆရာမ တစ်ဦးက “ဘုန်းဘုန်း၊ မြတ်စွာဘုရားလည်း ဒီလိုပဲ မွေးတာ မဟုတ်လား'လို့ ခပ်တည်တည်နဲ့ ဘုန်းကြီးကို မေးဖူးတယ်။ ခပ်ကြမ်းကြမ်း ဘာသာမဲ့ဝါဒီ စာရေးဆရာ ခရစ္စတိုဖာဟစ်ချင်းစ်ရဲ့ ဟောပြောပွဲ အပြီး လူတစ်ဦးက “ဗုဒ္ဓဘာသာကို ဘယ်လို မြင်ပါသလဲ’ဆိုတော့ ကိုယ့်လူက ပခုံးကိုတွန့်၊ ခေါင်းကို ဝဲဖက်သို့စောင်း၊ လက်နှစ်ဖက်ကို လှန်ပြပြီး ‘ဗုဒ္ဓကို သူ့အမေရဲ့ လက်ယာဖက် နံဘေးက မွေးတယ်တဲ့၊ ခင်ဗျား ယုံလား'လို့ ပြန်မေးတယ်။
ဒီကိစ္စမှာ ... လူသားအစစ် သိဒ္ဓတ္ထမင်းသား ဘဝကနေ မဇ္ဈိမပဋိပဒါကိုကျင့်၊ ဗောဓိဉာဏ်ကိုရလို့ ဗုဒ္ဓ(သိသူ)နဲ့ တွဲပြီး ဘုရားလို့ ဆိုတာဖြစ်တော့ လူသားလိုပဲ မွေးဖွားပြီး လူသားလိုပဲ အိုနာသေကို မလွန်ခဲ့ဘူးလို့ အမှန်ကို မှတ်သားပါ။ ဓမ္မရဲ့ အခြေခံဟာ သဘာဝအတိုင်းပါပဲလို့ ဆိုချင်တာပါ။
ခေတ်ရဲ့ရှေ့မှာ
အမျိုးသမီးတွေ တရားထူး(မဂ်ဖိုလ်ဉာဏ်)ကို ရနိုင်ပါသလား' လို့ အရှင်အာနန္ဒာက ရှင်တော်ဗုဒ္ဓကို မေးတဲ့အခါ “အမျိုးသမီးတွေ တရားအားထုတ်ရင် အရိယာအဆင့် အားလုံးကို ရတာပေါ့'လို့ ဖြေပါတယ် (ဝိ၊၄၊၄၄၃)။ အမျိုးသမီးတွေ ခေါင်းတုံး၊ သင်္ကန်းစည်း၊ သိမ်ထဲဝင်ပြီး ရဟန်းခံဖို့ ခွင့်ပြုခဲ့တာ ဗုဒ္ဓဘုရားပါပဲ (ဝိ၊၄၊၄၄၇)။ တရားဟောတဲ့ နေရာ၊ ပညာဉာဏ်၊ တန်ခိုးဣဒ္ဓိပါဒ်လို နေရာတွေမှာ ဘိက္ခုနီတွေကို ဘိက္ခုတွေနဲ့ တန်းတူထားပြီး အတော်ဆုံး အသာဆုံး ဧတဒဂ်ဘွဲ့ ပေးတာလည်း ဗုဒ္ဓဘုရားပါပဲ (အံ၊၁၊၂၂-၂၃)။
အဲဒီခေတ်က မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ အထက်ပါ မြွက်ဆိုချက်ဟာ အလွန် ခေတ်ရှေ့ကို ရောက်ပါတယ်။ အမျိုးသမီးအခွင့်အရေးလို့ ထအော်ကြတာက မကြာသေးပါဘူး။
ဓမ္မအမှန်
လောကရဲ့ ကိုးကွယ်ခံ မြတ်ဗုဒ္ဓဟာ သေပြီး ပုပ်ဆွေးနေပြီ ဖြစ်တဲ့ ပုဏ္ဏာအမည်ရှိတဲ့ ကျွန်မရဲ့ အလောင်းကို ပတ်ထားတဲ့ ပိတ်စကို ကိုယ်တိုင် ခွာယူ၊ လျှော်ဖွပ်၊ သင်္ကန်းချုပ်၊ ဆိုးပြီးဝတ်ရုံပါတယ်။ ဒီသင်္ကန်းဟာ အမွန်မြတ်ဆုံး ပံသကူ .. သင်္ကန်းပါပဲ။ မြတ်ဗုဒ္ဓဟာ အဲဒီလို ပရမတ္ထဝါဒီ (သဘာဝအတိုင်းမြင်သူ)ပါ။ “မိန်းမတစ်ဦး ဖြတ်သွားတာကို တွေ့လိုက်ပါသလား'လို့ မေးတဲ့အခါ ရဟန်းက “အရိုးစုတစ်ခု” ဖြတ်သွားတာကိုတော့ တွေ့မိပါရဲ့ ’လို့ ဖြေဖူးတယ်။
ဗုဒ္ဓရဲ့ ဓမ္မအမှန်မှာ အရာရာကို အဲဒီလို ပရမတ်မျက်မှန်နဲ့ပဲ ကြည့်တယ်။ ဒါတွေဟာ ဘာသာရေးမှာ မိန်းမ ယောက်ျား မခွဲခြားဘူးဆိုတဲ့ အဓိပ္ပယ်ပဲပေါ့။
ငရဲကြီးလား
ဘုရားပေါ်ကို တက်ရုံနဲ့ ငရဲကြီးတယ်ဆိုရင် ယောက်ျားတွေ တက်လည်း ငရဲကြီးရမှာပေါ့။ ငရဲကြီးဖို့ ကျားမ မခွဲခြားပါဘူး။ ဘုရားပေါ်မှာ ရည်းစားနဲ့ ချိန်းတွေ့ပြီး ဘုရားဖူးတွေ မျက်စိကျိန်းအောင် လုပ်ရင်၊ ဘုရားပစ္စည်းကို ခိုးရင်၊ ဘုရားကို မရိုမသေလုပ်ရင်၊ စက္ကူစုတ်နဲ့ ဆီးယိုထုပ် အခွံတွေ ပစ်ချရင်တော့ ငရဲကြီးမှာပေါ့။ ဒါကို သတိပြုမိရင် အမျိုးသမီးတွေ ဘုရားငြမ်းပေါ် မတက်ရဆိုရင် ဆီလျော်တဲ့ ယုတ္တိရှိပေမယ့် အမျိုးသမီး ဘုရားပေါ်ကို မတက်ရလို့ ဆိုရာမှာတော့ ဓမ္မမှန်ရှုထောင့်အရ အကြောင်းပြချက် မရှိပါဘူး။
မပတ်သက်
ဗုဒ္ဓဝါဒမှာ အယုတ်အမြတ်ဆိုတာ အဖိုအမ၊ ခန္ဓာကိုယ် ဖွဲ့စည်းပုံ၊ အသားရောင်၊ ဇာတ်-စသည်နဲ့ လုံးဝမဆိုင်ဘူး။ ဒါကြောင့် ဘုရားပေါ်ကို မိန်းမမတက်ရဆိုရာမှာ ဗုဒ္ဓရှင်တော် ဟောကြားတဲ့ ဓမ္မမှန်နဲ့ မပတ်သက်ပါဘူး။ သဘာဝရဲ့ သတ်မှတ်ချက်ကို အခြေခံဖွယ်ရှိတဲ့ လူတွေရဲ့အသိမှာ ရှိထားပြီးဖြစ်တဲ့ “ရှေးရိုးစွဲ နားလည်မှု'ကြောင့်လို့ဆိုရင် နားလည်နိုင်ပြီး ယုတ္တိနဲ့ မဝေးလွန်းဘူးလို့ ဘုန်းကြီး ယူဆတယ်။ ဒီလို စဉ်းစားပြီး နားလည်ကြည့်မယ် ..
ခြားနားချက်
ကမ္ဘာအေးမှာ နေစဉ် ညနေ လိုဏ်ဂူကို ပတ်ပြီးလမ်းလျှောက်တော့ ခွန်ရှစ်အရွယ် ကောင်လေး တစ်ယောက်နဲ့ ကောင်မလေး တစ်ယောက် ဂေါက်ကွင်းဖက်က ပြေးလာပြီး ဘဲဥကန်နား အရောက်မှာ ယောက်ျားလေးက ခါးလောက်မြင့်တဲ့ သံဆန်ခါ ခြံစည်းရိုးကို ခုန်တက်ပြီး ဒီဖက်ကို လွှားခနဲ ခုန်ချတယ်။ ကောင်မလေးကလည်း ကောင်လေးကို လိုက်တုပြီး အားကျမခံ အဲဒီလို ခုန်ချတယ်။ ဒါပေမယ့် သံတိုင်စွန်းမှာ ဂါဝန်ဖျား ချိတ်မိလို့ ဂါဝန်ပြဲပြီး မှောက်လျက် ကျတယ်။
သဘာဝအသိ
အမျိုးသမီးတစ်ဦး လမ်းပေါ်မှာ ဝတ်လစ်စလစ် အိပ်နေလို့ သင့်နိုင်ပါ့မလား။ ယောက်ျားက မိန်းမနှစ်ယောက် တစ်ပြိုင်နက် ယူတာ၊ မိန်းမက ယောက်ျားနှစ်ယောက် တစ်ပြိုင်နက် ယူတာ ဘယ်ဟာက အခြေအနေ ပိုဆိုးမလဲ။ အမျိုးသားတွေနဲ့ ရင်ဘောင်တန်းဖို့ ဘယ်လောက် အရေးဆိုစေ အားလုံး ထပ်တူတော့ မဖြစ်နိုင်ဘူး။ အမျိုးသမီးတွေ အားလုံး အမျိုးသားတွေရဲ့ အကျင့်စရိုက်လို ဖြစ်ကုန်ပြီဆိုရင် လောကကြီးဟာ ကမ္ဘာဦးခေတ်ကို ပြန်ရောက်သွားနိုင်တယ်။
ဒီသဘာဝအရ ပရမတ္ထတရားရဲ့ တစ်ဖက်မှာ အဖိုနဲ့အမ နက်နဲတဲ့ ခြားနားချက် ရှိတာလည်း အမှန်ပါပဲ။ ‘အမျိုးသမီး မဝင်ရ’ တားမြစ်ချက်ဟာ လူတွေရဲ့ အဲဒီမွေးရာပါ သဘာဝကြောင့်ပဲ ဖြစ်မယ်။ ဒါကိုပဲ “အခြား အယူဝါဒ တစ်ခု’လို့ ဆွဲယူလို့ ရနိုင်ကောင်းပါတယ်။ ဒါမှမဟုတ် ဗုဒ္ဓဝါဒ မတိုင်မီ အလွန်ရှေးကျတဲ့ အချိန်ကပင် ရှိနှင့်နေတဲ့ ယုံကြည်မှုတစ်ခု လို့ ဆိုရင်လည်း မငြင်းသာပါဘူး။
သူတို့ကျတော့
အီရန်မှာ အမျိုးသမီးတစ်ဦး လက်တစ်ညှိုးစာ ဆံစုကို တစ်စိမ်းတစ်ရံ ယောက်ျားကို ပြမိရင် ကြိမ်ဒဏ် ၇၅-ချက်တဲ့။ “ယောက်ျားကို မိန်းမဖို့ ဖန်ဆင်းသည် မဟုတ်။ မိန်းမကို ယောက်ျားဖို့ ဖန်ဆင်း၏။ သင်တို့၏ မိန်းမတို့သည် အသင်းတော်၌ တိတ်ဆိတ်စွာ နေကြစေ။ သူတို့သည် ဟောပြောရသောအ ခွင့် မရှိကြ။ ပညတ်တရား စီရင်သည်အတိုင်း သူတို့သည် ယောက်ျား၏ အုပ်စိုးခြင်းကို ဝန်ခံကြရမည် (၁ ကော၊ ၁၁:၉။ ၁၄:၃၅၊)'။
ဒါမျိုးတွေနဲ့ စာရင် “အမျိုးသမီးမဝင်ရ'ဆိုတဲ့ ကိစ္စက အများကြီး သာပါသေးတယ်။
အနောက်တိုင်းက သတင်းသမားနဲ့ လူ့အခွင့်အရေး သမားဆိုသူ အများစုဟာ အထက်ပါ သင်ကြားချက်မျိုးတွေကျတော့ ဘာကြောင့် လူသိရှင်ကြား ကျယ်ကျယ်လောင်လောင် မပြောကြတာလဲ။
ဇူလိုင် ၁၇၊ ၂၀၁၉။
၇၅ဝ။ ဘယ်သူ သက်တော်ပိုကြီးလဲ
အရှင်ဘုရား၊ အရှင်သာရိပုတ္တရာသည် သက်တော် အဘယ်မျှတွင် ပရိနိဗ္ဗာန် စံပါသလဲ။ မြတ်စွာ ဘုရားနဲ့ အရှင်သာရိပုတ္တရာ ဘယ်သူက သက်တော် ပိုကြီးပါသလဲ အရှင်ဘုရား။ ကျေးဇူးပြုပြီး ဖြေကြားပေးပါ အရှင်ဘုရား။
ပိုင်ဖြိုး (ဓမ္မစကူးလ်)
---ရှာဖွေဆဲ
အရှင်သာရိပုတ္တရာ သက်တော် ဘယ်လောက်မှာ ပရိနိဗ္ဗာန်စံသလဲဆိုတာကို ပါဠိကျမ်းဂန်မှာ ရှာဖွေဆဲပါ။ ဓမ္မသေနာပတိ အရှင်သာရိပုတ္တရာ(ပါဠိပါရဂူဦးအောင်မိုး)၊ မဟာဗုဒ္ဓဝင်ကျမ်း (မင်းကွန်းတိပိဋကဆရာတော်)၊ Pali Properar Names (မာလာလာဆေကေရ)နဲ့ The life of Sriputta (ဘိက္ခုဉာဏပုဏ္ဏက)တို့လည်း အရှင်သာရိပုတ္တရာရဲ့ သက်တော်ကို မဖော်ပြကြ။ အခြား ရေးသားချက်အချို့ တွေ့ပေမယ့် ရင်းမြစ် မခိုင်လုံ။ ဒါကြောင့် ဖြစ်နိုင်ခြေကို သုံးသပ်ပြရရင် ..
သူ့မိခင်
အရှင်သာရိပုတ္တရာမှာ စုန္ဒ၊ ဥပသေန၊ ရေဝတလို့ ညီတော် သုံးဦးနဲ့ စာလာ၊ ဥပစာလာ၊ သီသူပစာလာလို့ နှမတော် သုံးဦးရှိတယ်။ အရှင်သာရိပုတ္တရာပါဆို အားလုံး မွေးချင်း ခုနစ်ယောက်။ အရှင်မြတ်က အကြီးဆုံး။ အငယ်ဆုံး ညီတော် ရေဝတ အသက် ၇-နှစ်မှာ အရှင်သာရိပုတ္တရာဟာ မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ အဂ္ဂသာဝကဖြစ်နေပြီ (ဓမ္မပဒ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၉၈)။ အရှင်သာရိပုတ် ပရိနိဗ္ဗာန်စံတော့ ၄၄-ဝါ ရှိပြီ (သံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၅၁)။ ဒီအချိန် မယ်တော်ကြီး မကွယ်လွန်သေးဘူး။
ခန့်မှန်းခွင့်
သားသမီး ခုနစ်ယောက်ရဲ့ မယ်တော်ကြီး ရူပသာရီဟာ အသက်ငယ်စဉ် အိမ်ထောင်ကျခဲ့ဖွယ် ရှိတယ်။ ဆိုပါစို့ ... အသက် ၂၀ ခန့်မှာ အိမ်ထောင်ကျ၊ သားကြီးဖြစ်တဲ့ အရှင်မြတ်က အသက် ၂၀-ခန့်မှာ ရဟန်းပြု၊ ရဟန်းပြုပြီး ၄၄ နှစ် အကြာ သက်တော် ၆၄-မှာ ပရိနိဗ္ဗာန်စံ။ အဲဒီ အချိန် မယ်တော်ကြီး အသက် ၈၄-နှစ်’ဆိုရင် ယုတ္တိမဝေးဘူး။ ဒါကြောင့် အရှင်သာရိပုတ္တရာဟာ မြတ်ဗုဒ္ဓထက် သက်တော် ငယ်တယ်လို့ ခန့်မှန်းခွင့် သာတယ်။
မြတ်ဗုဒ္ဓနဲ့ သက်တော် အတူတူပါလို့ ဆိုဖို့တော့ အားနည်းတယ်။ ဘာကြောင့်ဆို ..အရှင်မြတ် သက်တော် ၈၀ မှာ မယ်တော့်အသက် ၁၀၀-နှစ် ဝန်းကျင်ရှိနေမှာ ဖြစ်လို့။ နာမကျန်းဖြစ်နေတဲ့ အရှင်သာရိပုတ္တရာရဲ့ အခန်းဝကို နံနက်စောစော လျှောက်လာနိုင်လို့ (သံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၅၀) အဲဒီတုန်းက မယ်တော် အသက် ပိုငယ်တယ် ဆိုတာကို အားသာစေတယ်။ စကားမစပ် ..သက်တော် ၅၆-မှာ ကွယ်လွန်တဲ့ မယ်တော်မာယာ (ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၂၅၄)နဲ့ သုဒေဓါဒန မင်းကြီးကို သက်တော် အတူတူလို့ ယူပြီး .. မင်းကြီးဟာ မြတ်ဗုဒ္ဓ သက်တော် ၄၀-အရွယ်မှာ ပရိနိဗ္ဗာန်စံတဲ့အတွက် ထိုချိန် သက်တော် ၉၆-နှစ်လို့ ခန့်မှန်းခွင့် ရှိတယ်။
သူငယ်ချင်း
အရှင်သာရိပုတ်ရဲ့ ညီတော် အရှင်စုန္ဒက “ငါ့နောင်တော်ရဲ့ အလွန် ရင်းနှီးသော သူငယ်ချင်း (ဥတ္တမသဟာယက) ဖြစ်တဲ့ ငါရဲ့ ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာ အရှင်အာနန္ဒာ (မဟာဗုဒ္ဓဝင်၊ ၆:၁၊ စာ- ၈၂)ဆိုတဲ့အသုံး၊ အရှင်အာနန္ဒာက မြတ်ဗုဒ္ဓအား “အရှင်သာရိပုတ္တရာသည် တပည့်တော်ကို ဆုံးမပါ၏ (သံ၊၃၊၁၄၀)' လို့ လျှောက်ပုံတွေကိုကြည့်ရင် အရှင်သာရိပုတ္တရာဟာ အရှင်အနန္ဒာနဲ့ သက်တော် ရွယ်တူ သို့မဟုတ် အနည်းငယ် ကြီးနိုင်တယ်ဆိုတဲ့ဖက်ကို အားသာစေတယ်။ ဒါနဲ့ တစ်ချိန်တည်း အရှင်အာနန္ဒာဟာ မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ ဖွားဖက်တော် ဆိုတာလည်း စဉ်းစားဖွယ် ဖြစ်သွားပြန်ရော။
အဖြေ
ပြန်ချုပ်ရင် .. အရှင်သာရိပုတ္တရာဟာ သက်တော် ၆၅-၇၀ အတွင်း ပရိနိဗ္ဗာန်စံဖွယ် ရှိတယ်၊ မြတ်ဗုဒ္ဓထက်လည်း သက်တော် ငယ်နိုင်တယ်လို့ ယူဆကြောင်းပါ။
ဇူလိုင် ၂၀၊ ၂၀၁၉။
မှတ်ချက်များ
တကယ့် လက်တွေ့ အခြေအနေနဲ့ စဉ်းစားရင် ယုတ္တိရှိပါသဖြင့် လက်ခံနိုင်ပါသည် ဘုရား။ မျိုးဇော်-ကသာ
အရှင်သာရိပုတ္တရာက ရှင်အာနန္ဒာကို ဆုံးမခြင်းက ဝါတော်အရ မဖြစ်နိုင်ဘူးလား ဘုရား။
Bhikkhu Visvs
ဝါတော်အရလည်း ဖြစ်နိုင်ပါတယ် ဘုရား။ အရှင်အာနန္ဒာက မြတ်စွာဘုရားနဲ့ သက်တော်တူနေရင် အရှင်သာရိပုတ္တရာထက် သက်တော် ၁၀-နှစ်မက ကြီးနိုင်လို့ သမားရိုးကျ ယူဆပုံကိုလွန်ပြီး စဉ်းစားကြည့်တာပါ။ ဒီအဖြေမှာပါတာတွေက ဖြစ်နိုင်ခြေကို ခန့်မှန်းကြည့်ခြင်းမျှသာ ဖြစ်ကြောင်းပါ။ ဒါကြောင့် အဖြေရဲ့အစမှာ ကျန်းဂန်မှာ မတွေ့သေးဘူးလို့ ဖော်ပြထားတာပါ ဘုရား။ အရှင်ကေလာသ
ဘုန်းကြီး .. အရှင်အာနန္ဒာက မင်းသား ၆-ယောက်နဲ့ အတူ ပါလာတယ်လို့ ဝိနည်းမဟာဝါမှာ ဆိုတော့ ဘုရားနဲ့ သက်တော် မကွာဘူး အဓိပ္ပာယ်မို့ ဘယ်လို ညှိယူရမလဲ ဘုရား။
အရှင်ကုသလ
အရှင်အာနန္ဒာကို မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ ဖွားဖက်တော် မဟုတ်ဆိုတဲ့ အယူအဆဟာ Out of Pali Canon ဖြစ်လို့ အတော် လစ်ဘရယ် ဖြစ်သွားပါပြီ။ လက်ခံဖို့ခက်မယ်။ ဒါပေမယ့် ထူးခြားတာက အဋ္ဌကထာတွေမှာ ဝါဒကွဲ ရှိနေတာ၊ တိဗက်မှတ်တမ်းတွေအရ အလွန် အသက်ငယ်နေတာတွေလည်း တွေ့ရလို့ ယုတ္တိအရ စဉ်းစားသင့်တာလည်း အမှန်ပါပဲ။ ညှိယူမယ်ဆိုရင် ... ယသော်ဓရာ၊ မာယာ၊ အနုရုဒ္ဓ၊ အာနန္ဒ ဆိုတဲ့ နာမည်တွေဟာ အလွန် အသုံးများလို့ ပါဠိတော်ထဲက နာမည်ကို နာမည်တူအနေနဲ့ လက်ခံနိုင်မှ ဖြစ်မယ်။ မြတ်ဗုဒ္ဓ ဝါတော် ၂၀ နောက်ပိုင်းမှ အရှင်အာနန္ဒာ အလုပ်အကျွေး ဖြစ်လာရတဲ့ အကြောင်းရင်းကိုပါ ရှုမြင်ပုံအသစ်နဲ့ စဉ်းစားရမယ့် သဘောပဲ။ အရှင်ကေလာသ
ဘုန်းကြီး ယူဆပုံ ကြောင်းကျိုး ဆီလျော်ပါတယ် ဘုရား။ ယုတ္တိအရ အရှင်အာနန္ဒာ အသက် ၈၀ မှာ သက်တော် ၈၀ ဗုဒ္ဓဘုရားရှင်ကို ရေကြည်တော် ကပ်ဖို့ဆိုတာ စဉ်းစားရတာ တစ်မျိုးကြီး။ ဗုဒ္ဓပရိနိဗ္ဗာန်စံပြီး နောက်ထပ် နှစ်ပေါင်း ၄၀ လောက် သက်တော် ရှည်သေးတယ်ဆိုတာလည်း ခုခေတ် အမြင်နဲ့ နည်းနည်းတော့ ကွာလှမ်းတယ် ဘုရား။ ဒါပေမယ့် အများစု ဘုန်းကြီးရဲ့ အယူအဆကို လက်ခံမယ်လို့ မထင်ပါ ဘုရား။ ဆရာ ကျန်းမာ သက်ရှည်ပါစေ။
အရှင်ကုသလ
ယူဆခွင့်တော့ ရှိပါတယ်။ အဋ္ဌကထာဝါဒကွဲ ရှိလို့ မှားရင် တောင် အကာအကွယ် ရှိပါတယ်။ တိဗက်မှတ်တမ်းဆိုတာလည်း အေဒီ ၂-ရာစုမတိုင်မီကပင် ရှိနေခဲ့တာဖြစ်လို့ အရှင်မဟာဗုဒ္ဓဃောသ ထက်တောင် ရှေးကျတယ်။ ဒါကြောင့် အစဉ်အလာ ယူဆပုံကနေ ခွဲထွက်ပြီး ဖြစ်နိုင်ကောင်းရဲ့လို့ မှန်ဆရုံသာ။ ဒီလိုပဲ ဖြစ်ရမယ်လို့ တရားသေ ဆုပ်ကိုင်မထားပါဘူး။ အောင်မြင်ပါစေ။
အရှင်ကေလာသ
ဗီဇာနိ တျာသု ရူဟန္တိ။
တျာသု၊ ထိုမိန်းမတို့၌။ ဗီဇာနိ၊ ဘုရား ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အရိယာသာဝက စကြဝတေး မန္ဓာတ်အစရှိသော မျိုးစေ့တို့သည်။ ရူဟန္တိ၊ ရောက်ကုန်၏ (ဇာ၊၂၊၉၃)။
၇၅၁။ ကိလေသာကိုပယ်ပုံ
ရိုသေစွာ မေးလျှောက်အပ်ပါသည် အရှင်ဘုရား။ ရဟန္တာ ဖြစ်လျှင် ကိလေသာ လုံးဝ မရှိတော့တာလား၊ မဖြစ်တော့တာလား၊ နှစ်ခုလုံးလား။ သိလိုပါသဖြင့် ဖြေကြားပေးတော်မူပါ အရှင်ဘုရား။
ကိုစိုးမင်း (Phoenix, AZ)
---အဖြေကို ကောင်းစွာ နားလည်ဖို့ ကိလေသာဖြစ်ပုံနဲ့ ပယ်ပုံတွေကို အခြေခံကျကျ နားလည်ရမှာ ဖြစ်လို့ အောက်ပါ ရှင်းလင်းချက် အကျဉ်းချုပ်ကို ဦးစွာ ဖတ်ကြည့်ပါ ..
အဆင့်သုံးမျိုး
ကိလေသာ ၁၀-ပါးဖြစ်ပုံ အဆင့် ၃-ခုရှိတယ် ..
၁) ကိန်းဝပ် (အနုသယ)
၂) ထကြွ (ပရိယုဋ္ဌာန)
၃) ကျူးလွန် (ဝီတိက္ကမ)။ ဖြစ်တည်ပျက် သုံးချက်နဲ့ စေတသိက်အဖြစ်ကို မရောက်သေးဘဲ စိတ်မှာပဲ ငုပ်လျှိုးနေတာ ကိန်းဝပ်အဆင့်။ ဒွါရ ၆-ပါး (မျက်စိစသည်)နဲ့ အာရုံ(အဆင်းစသည်)တွေ တိုက်ဆိုင်ဆဲ စိတ်တံခါးဝမှာပဲ သောင်းကျန်းနေတာ ထကြွအဆင့်။ ကိုယ်နှုတ်ကို ရောက်သွားရင် ကျူးလွန်အဆင့်။
ပယ်ပုံငါးမျိုး
ပါဠိသက်ဝေါဟာရ “ပဟန်’လို့ခေါ်တဲ့ ကိလေသာကို ပယ်ပုံ ၅-မျိုး ရှိတယ် ..
၁) ခဏပယ် (တဒင်္ဂပဟာန်)
၂) ကြာကြာပယ် (ဝိက္ခမ္ဘနပဟာန်)
၃) အကြွင်းမဲ့ပယ် (သမုဆဒပဟာန်)
၄) အငွေ့ အေးအောင်ပယ် (ပဋိပ္ပသမ္ဘနပဟာန်)
၅) အာရုံပြု မခံရအောင်ပယ် (နိဿရဏပဟာန်)။ သတ္တဝါတို့ သန္တာန်မှာ အဆင့် ၃-မျိုးနဲ့ရှိနေတဲ့ ကိလေသာကို ပယ်ပုံ ၅-မျိုး။
ကျင့်စဉ်သုံးမျိုး
သီလ သမာဓိ ပညာလို့ ကျင့်စဉ် ၃-မျိုး ရှိတယ်။ ဒီကျင့်စဉ် ၃-မျိုးနဲ့ ကိလေသာ အဆင့် ၃-မျိုးကို ပယ်တယ်။ ဘယ်ကျင့်စဉ်နဲ့ ဘယ်အဆင့်ကို ပယ်သလဲ ဆိုရင် ..
၁။ သီလ တစ်နည်း ကာမကုသိုလ် ကျင့်စဉ်နဲ့ ကျူးလွန် ဆင့်ကို ပယ်တယ်။ ထကြွ ကိန်းဝပ် ကိလေသာကို မပယ်နိုင်လို့ ထကြွရာမှ သောင်းကျန်းပြီး ကျူးလွန် အဆင့်ကို မကြာခဏ ပြန်ရောက်လာတဲ့ အတွက် သီလနဲ့ပယ်တာကို ခဏပယ် (တဒင်္ဂပဟန်)။
၂။ ပထမဈာန် ဒုတိယဈာန်စတဲ့ ဈာန်သမာဓိ တစ်နည်း မဟဂ္ဂုတ်ကုသိုလ် ကျင့်စဉ်နဲ့ ထကြွအဆင့် ကိလေသာကို ပယ်တယ်။ ဒါပေမယ့် ဈာန်ရဲ့ ဆန့်ကျင်ဖက်တရားနဲ့ ကြုံရင် ဈာန်ပျက်စီးပြီး ကျူးလွန်အဆင့်ကို . ပြန်ကျသွားတယ်။ သီလထက် အားကြီးလို့ ရုတ်တရက် မထကြွနိုင်အောင် ခွာထားတဲ့ အတွက် ကြာကြာပယ် (ဝိက္ခမ္ဘနပဟန်)။
၃။ မဂ်ပညာ (လောကုတ္တရာ) ကျင့်စဉ်နဲ့ ကိန်းဝပ်အဆင့်ကို ပယ်တယ်။ အကြွင်းအကျန်မရှိ အကြွင်းမဲ့ ပယ်တယ်။ ဒီအဆင့်ရှိ ကိလေသာတွေကို ပယ်ပြီးတဲ့ပုဂ္ဂိုလ်မှာ အဲဒီကိလေသာ ဘယ်တော့မှ ပြန်ပေါ်မလာတော့ဘူး။ ဒါကို အကြွင်းမဲ့ ပယ် (သမုစ္ဆေဒပဟာန်)။
၄။ မဂ်ဖိုလ်ပညာနဲ့ ပယ်ပြီးတဲ့ ကိလေသာတွေကို အရှိန်အငွေ့မျှ မကျန်အောင်လုပ်တာကို ပဋိပ္ပဿမ္ဘနပဟာန်။
၅။ မဂ်ဖိုလ်ပညာနဲ့ နိဗ္ဗာန်ကို ရခြင်းဖြင့် အာရုံပြုမခံရအောင် တစ်နည်း သန္တာန်နဲ့ မနီးစပ်ဘဲ အပြီးကျွတ်လွတ်အောင် ပြုတာကို နိဿရဏပဟာန်။
ရဟန္တာ
မဂ်ဖိုလ်ပညာနဲ့ နိဗ္ဗာန်ကို သိမြင်ပြီး ပုဂ္ဂိုလ်ကို အရိယာလို့ ခေါ်တယ်။ သောတာပန်၊ သကဒါဂါမ်၊ အနာဂါမ်နဲ့ ရဟန္တာလို့ ၄-ယောက်။ ကိလေသာ ၁၀-ပါးထဲ မှာ ဒိဋ္ဌိနဲ့ ဝိစိကိစ္ဆာကို သောတာပတ္တိမဂ်နဲ့ပယ်။ ကျန်ကိလေသာ အားလုံးရဲ့ အပယ်ရောက်စေတတ်တဲ့သတ္တိကို သကဒါဂါမိမဂ်နဲ့ ပါးသွားအောင်လုပ်။ အနာဂါမိမဂ်နဲ့ ဒေါသကိုပယ်။ လောဘ၊ မာန၊ ထိန၊ ဥဒ္ဓစ္စ၊ အဟိရိက၊ အနောတ္တပ္ပတို့ကို အရဟတ္တမဂ်နဲ့ပယ်။ ဆိုင်ရာမဂ်နဲ့ ပယ်ပြီးနောက် ဖိုလ်စိတ်နဲ့နေတဲ့ ပုဂ္ဂိုလ်ကို သောတာပန်၊ သကဒါဂါမ်၊ အနာဂါမ်၊ ရဟန္တာလို့ ခေါ်တယ်။
အဖြေ
ရဟန္တာဆိုတာ အရဟတ္တမဂ်နဲ့ ကိလေသာ အားလုံးကို အကြွင်းမဲ့ အရှိန်အငွေ့မျှ မကျန်စေဘဲ ကိလေသာ အားလုံးမှ အပြီး ကျွတ်လွတ်သွားသူဖြစ်လို့ ‘ရဟန္တာဖြစ်လျှင် ကိလေသာ လုံးဝ မရှိတော့တာ၊ မဖြစ်တော့တာ'လို့ နားလည်ပါ။
ဇူလိုင် ၂၄၊ ၂၀၁၉။
၇၅၂။ ရဟန်းက မိဘကို ရှိမခိုးရ
တရားစခန်းများတွင် ဘုရားရတနာ တရားရတနာ သံဃာရတနာတည်းဟူသော ရတနာသုံးပါးတို့နှင့် အမိအဖ ဆရာသမားများကို ရိုသေမြတ်နိုး လက်စုံမိုးပြီး ရှိခိုးပါ၏ဘုရားဟု ကမ္မဋ္ဌာနဆရာတော်က တိုင်ပေးပြီး ယောဂီများက လိုက်ဆိုရပါတယ်။ ရဟန်းများအနေဖြင့် အမိအဖ ဆရာသမားနေရာမှာ ဘယ်လို စိတ်ထားသင့်ပါသလဲ ဘုရား၊ လိုက်ဆိုခွင့် ရှိပါသလား ဘုရား။ နောက် ဝစီကံ မနောကံဖြင့် မိဘများကို ရှိခိုးကောင်းပါသလား ဘုရား။
အရှင်သုမန အညတြဘိက္ခု
---ရှိမခိုးရ
ကျမ်းဂန်မှာ ရဟန်းတို့ ရှိမခိုးကောင်းသူ ဆယ်ယောက် ဖော်ပြတယ် .. ‘မိမိထက် ရဟန်းသိက္ခာ ငယ်သူ၊ လူနှင့် သာမဏေ၊ အယူမှားကို မစွန့်လို့ နှင်ထုတ်ထားတဲ့ သိက္ခာကြီးသူ၊ မိန်းမ၊ ပဏ္ဍုက်၊ ပရိဝါသ်နေသော ရဟန်း၊ (သံဃာဒေသည် အာပတ်ကို ကုစားနေစဉ် အာပတ်သင့်ပြန်လို့) အရင်းသို့ ပြန်သော ရဟန်း၊ မာနတ်ပေးထိုက်တဲ့ ရဟန်း၊ မာနတ်ကျင့်ဆဲ ရဟန်း၊ အဗ္ဗာန်သွင်းထိုက်တဲ့ ရဟန်း (ဝိ၊၄၊၃၂၁)'။ ဒီအထဲ မှာ လူနှင့် သာမဏေဆိုတာ ပါတယ်။ လူဝတ်ကြောင်နဲ့ ကိုရင် (ရှင်သာမဏေ)ကို ရဟန်းက ရှိမခိုးရဆိုတဲ့ အဓိပ္ပာယ်ပါ။
‘လူဝတ်ကြောင်’ကို မိဘနဲ့ အခြားလူလို့ ခွဲခြားပြတာမျိုး မတွေ့ဖူးဘူး။ ဒါကြောင့် လူ(လူဝတ်ကြောင်)လို့ ပြောလိုက်တာနဲ့ လူဝတ်ကြောင် ဖြစ်နေတဲ့ မိဘတွေပါ ရှိမခိုးရရဘူး အဓိပ္ပာယ်မှာ ပါသွားတယ်။ ‘ရှိမခိုးရဘူး'လို့ သာမန်ပဲဆိုလို့ ကာယ၊ ဝစီ၊ မနော' သုံးမျိုးလုံး ပါတယ်။
ခွဲမှတ်သင့်
အဲဒီလို ထင်ယောင် ထင်မှားတွေ ဖြစ်နိုင်လို့ပဲ ဩကာသကို မူသစ် မထွင်သင့်ဆိုတဲ့ ဆရာတော်အချို့ရဲ့ အဆိုကို ဘုန်းကြီး ထောက်ခံနေတာပေါ့။ ဟိုရိပ်သာက ဩကာသ တစ်မျိုး ဒီရိပ်သာတစ်မျိုးဆိုရင် ဩကာသမျိုးစုံ ဆိုတတ်မှ ရိပ်သာကို ဝင်ရတော့မလို ဖြစ်နေတယ်။ မေတ္တာပို့လည်း ဒီအတိုင်း။ ဒီမေးခွန်းမှာတော့ ကမ္မဋ္ဌာန်း မထိုင်ခင် စိတ်ရှင်းအောင်လို့ ရတနာသုံးပါးနဲ့ မိဘဆရာသမားကို ကန်တော့တာဆိုတဲ့ အဓိပ္ပာယ်နဲ့ စဉ်းစားကြည့်မယ် ..
(၁) မဆိုသင့်
တရားမထိုင်ခင် တရားကို အနှောင့်အယှက် ပြုနိုင်တဲ့ ကံတွေ အကျိုးပေးခွင့် မသာအောင် ‘ရတနာသုံးပါး၊ မိဘ ဆရာသမားကို တောင်းပန်တာမျိုး' အချို့ရိပ်သာတွေမှာ လုပ်တာတွေ့ရတယ်။ အဲဒီ ရည်ရွယ်ချက်နဲ့ လုပ်ရင် ‘ရိုသေမြတ်နိုး လက်စုံမိုး၍ ရှိခိုးပါ၏ဘုရား'လို့ အဓိပ္ပာယ် ထွက်စေတဲ့ စာသားကို ပရိသတ်အားလုံးကို သိမ်းကျုံးပြီး မတိုင်ပေးသင့်ဘူးလို့ ထင်တယ်။ ခင်ပွန်းဆယ်ပါးကို ပွဲတင်ရှိခိုးတဲ့ ရဟန်းတွေလည်း ဒီအထဲ ပါတယ်။ မိဘကျေးဇူး ကြီးတာနဲ့ သီလ သမာဓိ ပညာဂုဏ် တစ်ခြားစီပါ။
(၂) ဆိုကောင်း
'ရိုသေမြတ်နိုး လက်စုံမိုး၍ ရှိခိုးပါ၏ ဘုရား'လို့ ဆိုမယ့် အစား “မာန်ကိုမတင်း အပြစ်ကင်းအောင် စိတ်ရင်းမှန်စွာ တောင်းပန်ပါ၏’ဆိုရင် မကောင်းဘူးလား။ ဒီစာသားအတိုင်း မဟုတ်ရင်တောင် ဒီအဓိပ္ပာယ်မျိုးပေါ့။ ဒါမျိုးဖြစ်ရင် လူရော ရဟန်းပါ လက်အုပ်ချီ နှုတ်မြွက်ပြီး ပြိုင်တူဆိုနိုင်ကောင်းဖွယ် ရှိပါတယ်။ အနည်းဆုံး မေးခွန်းထဲကအတိုင်း တွေးစရာ မရှိတော့ဘူးပေါ့။
ဇူလိုင် ၃၀၊ ၂၀၁၉။
မှတ်ချက်များ
အေးဘုရား .. ဖေ့စ်ဘွက်မှာ ခုခေတ် ရဟန်းငယ်အချို့ အမေကို ခြေသည်းညှပ်ပေးနေတာတို့၊ ကလေးငယ် (မိန်းကလေး)ကို ပွေ့ချီ ချော့မြူနေတာတို့ တွေ့တွေ့နေရတိုင်း “ဂုဏ်တက်နေတာလား၊ ဂုဏ်ပျက်နေတာလား'တောင် မကွဲကြတော့ပါလားလို့ အံ့ဩမိတယ်။ ဓမ္မဘေရီအရှင်ဝီရိယ
အသစ်ထွင်ကြရာကနေ အပြစ်တွေ ဖြစ်နေကြတာ ဘုရား။ ကျေးဇူးများလှပါတယ် ဘုရား။ အရှင်နေမိန့်
တရားဟော ဓမ္မကထိက တစ်ချို့က မူရင်းဩကာသ ဘုရားရှိခိုးမှာ မိဘ၊ ဆရာဆိုတာကို ဖြည့်စွက်ထားတာကို ကြားရစဉ်က သိပ်ဘဝင် မကျခဲ့ပါ။ ဆရာတော်ရဲ့ ဖြေဆိုချက် ကြားနာရ၍ နှစ်သက် ဝမ်းမြောက်ပါ၏ အရှင်ဘုရား။ သာဓု သာဓု .. သာဓုပါ ဘုရား။
သန်းထွန်း (တိုကျို)
၇၅၃။ အာပတ်ဖြေခြင်း
အရှင်ဘုရား၊ သံဃာတွေ အာပတ်ဖြေတယ်ဆိုတာ ဘယ်လို အဓိပ္ပာယ်ပါလဲ ဘုရား။ ပြီးတော့ တပည့်တော် တရားပွဲတွေ မှာ ကြုံဖူးတာက တရားနာလာတဲ့ လူတွေက ပုဝါတွေ တ ဘက်တွေကို .. တရားဟောမယ့် ဆရာတော် ကြွလာမယ့် လျှောက်လမ်းမှာ ခင်းကြပါတယ်။ ဒါကို အချို့ ဆရာတော် တွေက ဘာမှ မမိန့်ပါဘူး။ အနည်းငယ်သော ဆရာတော်သာ အဲလို မလုပ်ဖို့ တားမြစ်ပါတယ်။ ဘာဖြစ်လို့ပါလဲ ဘုရား။ ဆရာတော် ကျန်းမာ၍ တရားထူးကို ရနိုင်ပါစေ ဘုရား။
ဝါဝါလှိုင်
---အာပတ်ဖြေ
ပြုမိတဲ့ အပြစ်ကို ပြန်တွေးပြီး တနှံ့ စိတ်မချမ်းသာ ဖြစ်နေရင် အဟောင်းဟာ အသစ်ဖြစ်ပြီး “ခုတ်လေပွားလေ" ဖြစ်တယ်။ ပုထုဇဉ်ရဟန်းတွေအဖို့ စိတ်ရိုင်းဝင်ချိန်မှာ အာပတ် သင့်တာပါပဲ။ ဒါကြောင့် စိတ်ယဉ်တို့ လွမ်းမိုးချိန်မှာ သင့်ပြီး အာပတ်တွေ ငြိမ်းအောင် ရှင်တော်ဗုဒ္ဓက အာပတ်ဖြေခွင့် ပေးထားပါတယ်။ “အာပတ်ဖြေ'ဆိုတာ ဖြစ်ပြီး အပြစ်ကို “လျှော်ပစ်တာ၊ ဘုရားအမိန့်နဲ့ အပြစ်ကို ပယ်ပစ်တာမျိုး မဟုတ်ဘူး။ မတိုးပွားဘဲ ရပ်တံ့သွားအောင် လုပ်ခြင်းသာ ဖြစ်ပါတယ်။ အာပတ်သင့်လို့ ဖြစ်ရတဲ့ အကုသိုလ်ကို ကုသိုလ်နဲ့ အရှိန်သတ်လိုက်တဲ့ သဘောပါပဲ။
“ဖြစ်ပြီး အကုသိုလ်ကို ပြန်မဖြစ်အောင် ကြိုးစားခြင်းဟာ နိဗ္ဗာန်ရောက်ကြောင်း အင်္ဂါရပ်တစ်ခု (ဗောဓိပက္ခိယ) ဖြစ်ကြောင်း မြတ်ဗုဒ္ဓ ဟောတော်မူပါတယ်။
အာပတ်ဖြေပုံ
ဘုန်းကြီးတွေ အာပတ်သင့်ရင် သင့်တဲ့ရဟန်းက “ဤမည် သော သိက္ခာပုဒ်ကျိုးပေါက်၍ အာပတ်သင့်ပါသဖြင့် ထို အာပတ်ကို အရှင်ဘုရားအား ပြောကြားပါ၏”လို့ အခြား ရဟန်း တစ်ပါးကိုပြောတဲ့အခါ အပြောခံရဟန်းက “တစ်ဖန် အာပတ်မသင့်အောင် စောင့်ထိန်းပါ ဘုရား'လို့ သတိပေးတယ်။ အာပတ်ရှင်က တကယ် စောင့်ထိန်းလိုစိတ်နဲ့ “မှန်ပါ့ဘုရား”လို့ ဆိုရင် အာပတ်ငြိမ်းတယ်။ အာပတ်သင့်လို့ ဖြစ်ရတဲ့ အကုသိုလ်ကို ထပ်မဖြစ်အောင် ပြန်ချုပ်တဲ့ သဘောပါပဲ။ လူတွေအာပတ်ဖြေပုံကို မေးခွန်းအမှတ်-၆၆၉ (ပေါင်း ချုပ် ၅၊ စာ-၂၃၆၁ မှာ ရှုပါ)။
နောင်သားတို့ဖို့
ဗောဓိမင်းသားရဲ့ အိမ်သစ်တက်ပွဲကို ကြွတဲ့အခါ မြတ်ဗုဒ္ဓဟာ မင်းသားက လှေကားမှာ ခင်းထားတဲ့ ပိတ်ဖြူကို မနင်းဘူး။ အကြောင်းက ... ဗောဓိမင်းသားက မိမိမှာ သားလေး မွေးမယ်ဆိုရင် မြတ်စွာဘုရား ဒီအဝတ်ဖြူကို နင်းပါစေ'လို့ စိတ်ထဲ အဓိဋ္ဌာန်ထားတယ်။ မြတ်ဗုဒ္ဓအနေနဲ့ သိတော်မူပေမယ့် နောင်လာနောင်သား ရဟန်းတွေကို ဒီလိုလုပ်လို့ မမှန်ရင် ရဟန်းတွေ ဆင်းရဲမှာကို မြင်တော်မူလို့ ကြိုပြီး ရှောင်တဲ့ အနေနဲ့ မြတ်ဗုဒ္ဓ မနင်းခဲ့တာ (ဝိ၊၄၊၂၆၈။ ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၅၂)။
အဖြေ
“ဆရာတော်အချို့သာ အဲလိုမလုပ်ဖို့ တားမြစ်တာ'ဟာ ဗောဓိမင်းသားကို မြတ်ဗုဒ္ဓ တားမြစ်သလို ဖြစ်နိုင်တယ်။ အဲဒီလို ရည်ရွယ်ရင် ဝိနည်းအရ မနင်းကောင်းလို့။ ဒါပေမယ့် မင်္ဂလာအထိမ်းအမှတ်နဲ့ ခင်းထားတဲ့ ကောဇောစသည်ကိုတော့ နင်းကောင်းတယ် (ဝိ၊၄၊၂၆၈။ ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၅၂)။ 'ဆရာတော်အချို့ ဘာမှမမိန့်'တာဟာ တရားဟောသူကို ကြည်ညိုစိတ် သက်သက်နဲ့ ခင်းထားတာလို့ ယူဆလို့ ဖြစ်နိုင်တယ်။
ဇူလိုင် ၃ဝ၊ ၂ဝ၁၉။
---၇၅၄။ ကထာဝတ္ထုကျမ်း
ဘုန်းကြီး ဘုရား၊ အွန်လိုင်းမှာ ရဟန်းတစ်ပါးက ကထာဝတ္ထုကျမ်းကို ဘုရားမဟောဟု ရေးထားပါသည်။ ထိုစကား မှန်မမှန်နှင့် ထိုကျမ်းအကြောင်းကို သိလိုပါသည် ဘုရား။
အရှင်ခေမိန္ဒာလင်္ကာရ (ဒီပဲရင်း)
---ဘုရားဟော
ဓမ္မသင်္ဂဏီ၊ ဝိဘင်္ဂ၊ ဓာတုကထာ၊ ပုဂ္ဂလပညတ္တိ၊ ကထာဝတ္ထု၊ ယမက (ယမိုက်)၊ ပဋ္ဌာန (ပဋ္ဌာန်း)လို့ အဘိဓမ္မာ ၇-ကျမ်း ရှိတယ်။ ဒီအထဲ ကထာဝတ္ထုကျမ်းနဲ့ ပတ်သက်ပြီး “နောင်အခါ မိမိအယူ၌ သုတ်ငါးရာ၊ ဆန့်ကျင်ဘက်အယူ၌ သုတ်ငါးရာ ထုတ်ဆောင်ပြီး သုတ်ပေါင်း တစ်ထောင်ဖြင့် အရှင်မောဂ္ဂလိပုတ္တတိသမထေရ် ဟောကြားမည်ကို သိတော်မူ၍ မာတိကာ အကျဉ်းမျှကိုသာ ရှင်တော်ဗုဒ္ဓ ဟောကြားခဲ့၏ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁ဝ၅၊ ၁ဝ၇)'လို့ အဋ္ဌကထာမှာ မှတ်ချက်ပြုတယ်။
ယင်းမာတိကာ(အကျဉ်း)ကို ‘အဋ္ဌမုခါဝါဒယုတ္တိ’လို့ ခေါ်ပြီး တစ်ဘာဏဝါရမပြည့် (ညွန်းပြီး)။ ဒါကိုပဲ ကထာဝတ္ထုကျမ်းအဖြစ် အဘိဓမ္မာ ၇-ကျမ်းမှာ ထည့်သွင်းပြီး ပဌမသံဂါယနာတင်တယ် (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၆၃)။ ဒါကြောင့် ကထာဝတ္ထုကျမ်းကို ဘုရားဟောလို့ မှတ်ပါ။
ကထာဝတ္ထု
‘ပဌမေ ဝဿသတေ နတ္ထိ၊ ဒုတိယေ ဝဿသတန္တရေ။ ဘိန္နာ သတ္တရသ ဝါဒါ၊ ဥပ္ပန္နာ ဇိနသာသနေ။
(ဒီပဝံသ၊ ၅:၅၃)
“ပထမ နှစ်တစ်ရာအတွင်း ဂိုဏ်းကွဲ မရှိ။ ဒုတိယ နှစ် တစ်ရာ အတွင်းမှာမူ ဗုဒ္ဓသာသနာ၌ ဂိုဏ်းကြီး ဆယ့်ရှစ် ဂိုဏ်း ကွဲပြားသွား၏’အရ ဒုတိယ သံဂါယနာမှာလည်း အကျဉ်းပဲ သံဂါယနာ တင်တယ်လို့ ဆိုနိုင်တယ်။ သာသနာ ဒုတိယ နှစ်တစ်ရာ အတွင်းမှာ ဂိုဏ်းကြီး ၁၈-ဂိုဏ်း ကွဲပြားသွားပြီး သာသနာနှစ် သုံးရာစု အသောကခေတ်မှာ ကထာဝတ္ထုကျမ်း အကျယ် ပေါ်လာတယ်။
ပေါ်ပေါက်ချိန်
သာသနာနှစ်ဆိုတာ မြတ်ဗုဒ္ဓ ပရိနိဗ္ဗာန်စံ (ကွယ်လွန်)တဲ့ နှစ်ကစပြီး ၁-နှစ်၊ ၂-နှစ် စသည် ရေတွက်လာတာ။ အသောကမင်းဟာ သာသနာနှစ် ၂၁၈-မှာ ဘိသိက်ခံ၊ ယင်းနောက် ၄-နှစ်အကြာမှာ မင်းကြီး ဗုဒ္ဓဝါဒီဖြစ်၊ ရဟန်းတုများကို ရှင်းလင်းပြီးနောက် အရှင်မောဂ္ဂလိပုတ္တတိဿမထေရ်က ကထာဝတ္ထုကျမ်းကို ဟောကြား (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၁ဝ)၊ သာသနာနှစ် ၂၃၅-မှာ တတိယသံဂါယနာမှာ အရှင်မြတ်ရဲ့ကျမ်း (ကထာဝတ္ထုအကျယ်)ကို ထည့်သွင်းပြီး သံဂါယနာ တင်ခဲ့တယ်။
အိန္ဒိယ မှတ်တမ်းအရ အသောကမင်းဟာ ၂၆၈-ဘီစီမှာ ဘိသိက်ခံတယ် (J. Nehru, Glimpses of World History, p.62)။ ဒါဟာ သာသနာနှစ် ၂၇၅ ဖြစ်လို့ သာသနာမှတ်တမ်း နဲ့ ၅၇-နှစ်ခန့် ကွာခြားတာကို မှတ်ပြီး တတိယ သံဂါယနာ တင်နှစ်ကို ခန့်မှန်းကြည့်ပါ။
အဖြေ
ရှင်တော်ဗုဒ္ဓက မာတိကာမျှ (အမြွက်မျှ)ဟောခဲ့တဲ့ ကထာဝတ္ထုကျမ်းကို မြတ်ဗုဒ္ဓ ပရိနိဗ္ဗာန်စံပြီး နှစ်ပေါင်း သုံးရာနီးပါး အကြာ (သာသနာ ၂၂၂-၂၅ဝ အတွင်း)မှာ အရှင်မောဂ္ဂလိပုတ္တတိဿမထေရ်က ထပ်မံ၍ အကျယ်ဟောကြား သို့မဟုတ် ရေးသားကြောင်း မှတ်နိုင်ပါတယ်။
သြဂုတ် ၂၊ ၂ဝ၁၉။
---၇၅၅။ မာန်ပေါ်တဲ့ မော်ဒန်ဆရာ
အဘိဓမ္မာကို ရတနာဃရသတ္တာဟမှာ ဆင်ခြင်တယ်လို့ ဆိုပါ တယ်။ ဝိနည်းမဟာဝါမှာ သတ္တသတ္တာဟကို ဖော်ပြရာမှာ ၅- ခုပဲ တွေ့ရတယ်။ ရတနာဃရသတ္တာဟ မတွေ့ရ။ မဟာဝါက စောတယ်။ ဆဋ္ဌမူက ပါရာဇိကဏ်ကို ဝိ ၁ သတ်မှတ်ပေမယ့် မော်ဒန်ဆရာတွေက ဝိနည်းမဟာဝါကို ဝိ ၁ လို့ သတ်မှတ် တယ်။ အဲမှာ ရတနာဃရသတ္တာဟ မပါ။ ဒါကြောင့် အဘိဓမ္မာပိဋက တစ်ခုလုံးကို ဘုရားဟောလို့ သတ်မှတ်ဖို့ တွန့် ဆုတ်နေကြတယ်။ ဘုန်းကြီးအမြင် သိချင်ပါတယ် ဘုရား။
အရှင်ဝိစိတ္တသာရ
‘အဘိဓမ္မာ ဘုရားဟော’ ခေါင်းစဉ်နဲ့ မေးခွန်း အမှတ်-၁၇၄ (ပေါင်းချုပ် ၂၊ စာ-၆ဝ၃)မှာ ဆွေးနွေးထားပြီး ရှိတယ်။ တစ်ခါတော့ ရှုထောင့် တစ်မျိုးနဲ့ ပြန်ပြောကြည့်မယ် ..
အဋ္ဌကထာ
မြတ်ဗုဒ္ဓ အာဘော်ကျအောင် အဓိပ္ပာယ် ဖွင့်ဆိုတာကို အဋ္ဌကထာလို့ ခေါ်တယ်။ အဋ္ဌကထာဟာ ဗုဒ္ဓလက်ထက်ကပင် ရှိတယ်လို့ ထေရဝါဒီတို့ ယုံကြည်တယ် (အနုဋီ၊၁၊၁၁)။ ဗုဒ္ဓကို သိမီတဲ့ အရှင်မဟာကဿပ အရှင်အာနန္ဒာစတဲ့ မထေရ်စဉ်ဆက်တို့ရဲ့ ပို့ချစဉ်ပါပဲ။ ဒါကြောင့်ပဲ ထေရဝါဒ (မထေရ်ကြီးတို့ရဲ့ အယူအဆ)လို့ ခေါ်တာ။ ‘မဟာ(မူလ)၊ မဟာပစ္စရိ၊ ကုရုန္ဒီ၊ အန္ဓက၊ သင်္ခေပ၊ သီဟဠ (ပေါရာဏ)'လို့ ရှေးဟောင်း အဋ္ဌကထာကျမ်းတွေ ရှိဖူးတယ်။
ဘာသာပြန်
ဘုရားလက်ထက်က အဋ္ဌကထာ (ပို့ချစဉ်၊ သင်ကြားချက်၊ အဓိပ္ပာယ် ဖွင့်ဆိုချက်)ကို အရှင်မဟာကဿပ အမှူးပြုတဲ့ ရဟန္တာ ၅၀၀-က ပထမသံဂါယနာ တင်တယ်။ ဒုတိယ၊ တတိယလို့ သံဂါယနာတွေလည်း တင်ခဲ့ကြတယ်။ အဲဒီ (သံဂါယနာ သုံးတန်တင်) အဋ္ဌကထာတွေကို အရှင်မဟိန္ဒတို့က သီဟိုဠ်ကို ယူလာပြီး သီဟိုဠ်ဘာသာ ပြန်ဆိုကြတယ်'လို့ ထိုထို အဋ္ဌကထာတွေရဲ့ ကျမ်းဦးပဏာမမှာ ဆိုတယ်။
အချုပ်ရေးသူ
အဲဒီ သီဟိုဠ်ဘာသာ အဋ္ဌကထာကျမ်းတွေဟာ ကျယ်ဝန်းပြီး သင်ယူဖို့ခက်ခဲလို့ သာသနာနှစ် ၉၀၀-ကျော်အချိန်မှာ ပေါ် ထွန်းတဲ့ အရှင်မဟာဗုဒ္ဓဃောသက မူရင်းကျမ်းတွေရဲ့ အနှစ်သာရ မပျက်စေဘဲ အတိုချုပ်ပြီး ပါဠိဘာသာနဲ့ အဋ္ဌကထာသစ်တွေကို ရေးတယ်။ အဓိပ္ပာယ် မှန်လို့လည်း ထိုခေတ်က မထေရ်ကျော်တို့ လက်ခံကြတာ။ ဒါကြောင့် “ရှင်ဗုဒ္ဓဃောသ ရဲ့အဋ္ဌကထာ’တွေကိုလည်း မြတ်ဗုဒ္ဓကို သိမီတဲ့ မထေရ်တို့ရဲ့ ပို့ချစဉ်အနေနဲ့ ထေရဝါဒီတို့ ယုံကြည်ကြတယ်။
ပါဠိဘာသာ အဋ္ဌကထာကျမ်းသစ်တွေ ခေတ်စားလာလို့ အရှင်မဟိန္ဒတို့ အသုံးပြုခဲ့တဲ့ သီဟိုဠ်ဘာသာ အဋ္ဌကထာကျမ်းတွေ နောင်အခါ ပျောက်ကွယ်သွားတယ်။
ငါးခုမဟုတ်
ဝိနည်း မဟာဝဂ္ဂပါဠိ (ဝိ၊၃၊၂-၄)မှာ သတ္တာဟ ၄-ခု (ပလ္လင်္က၊ အဇပါလ၊ မုစလိန္ဒ၊ ရာဇာယတန)နဲ့ ဥဒါန်းပါဠိ (၇၇-၈၇)မှာ သတ္တာဟ ၃-ခု (ရာဇာယတနမပါ) ဖော်ပြတာကို တွေ့ဖူးတယ်။ ဒါပေမယ့် မထေရ်စဉ်ဆက်တို့ရဲ့ မှတ်သားချက် (ထေရဝါဒ)အရ သတ္တာဟ ၇-ခုလို့ ဆိုတယ်။ ဥဒါန်းတွေကို မှတ်တမ်းတင်တဲ့ ဥဒါန်းပါဠိတော်မှာတော့ ဥဒါန်းကျူးတဲ့ ရက်သတ္တပတ် သုံးခုကိုပဲ ဖော်ပြတာ ဖြစ်မယ်။
ပါဠိတော်နဲ့ အဋ္ဌကထာ ခြားနားရပုံနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ရန်ကုန်၊ ကမ္ဘအေးမှာ နေတုန်းက ဆွေးနွေးဖူးတယ် ...
အနက် ၂-မျိုး
‘ထမင်းစားပြီး အိပ်ရာဝင်တယ်’ဆိုရာမှာ ချက်ခြင်း အိပ်ရာမဝင်။ ပန်းကန်ဆေး၊ ပါးစပ်ဆေး၊ ရေအိမ်ဝင်တွေ လုပ်ရသေးတယ်။ ပြီးမှ အခြားကို မသွားဘဲ အိပ်ရာဝင်တာ။ ဒီဥပမာမှာ စားပြီးနောက် အခြားမသွားတာကို တားမြစ်နက် (ပဋိက္ခေ ပတ္ထ)လို့ ခေါ်ပြီး ပါးစပ်ဆေးစသည် လုပ်တာကို ခွင့်ပြုနက် (အနုညာတတ္ထ) ခေါ်တယ်။ ထို့အတူ ‘ဗောဓိပင်ရင်းမှ ဆိတ်ကျောင်းညောင်ပင်အနီးသို့ ချဉ်းကပ်၏'လို့ဆိုရာမှာ ချက်ခြင်းမချဉ်းကပ်သေးဘဲ ခွင့်ပြုနက်အနေနဲ့ အောက်ပါ သတ္တာဟ ၃-ခုကိုလည်း ယူခွင့် ရှိတယ် ..
သတ္တာဟ ၃-ခု
၁) အနိမိသသတ္တာဟ = သဗ္ဗညုတဉာဏ်ကိုရတဲ့ ဗောဓိပင်နဲ့ ပလ္လင်ကို မတ်တတ်ရပ်ပြီး စူးစိုက်စွာ ကြည့်နေတဲ့ ၇-ရက်။
၂) စင်္ကမသတ္တာဟ = ပလ္လင်နဲ့ ရပ်နေခဲ့တဲ့ နေရာနှစ်ခုအကြား ပစ္စဝေက္ခဏာဉာဏ်စေစားပြီး စင်္ကြံကြွတော်မူတဲ့ ၇-ရက်။
၃) ရတနဃရသတ္တာဟ = နတ်တို့ ဖန်ဆင်းတဲ့ ရတနာအိမ် တစ်နည်း အဘိဓမ္မာတရားရတနာကို သုံးသပ်တဲ့နေရာ (အဓိပ္ပာယ် နှစ်ခုလုံး အသင့်ချည်း) မှာ ၇-ရက်။
စေတီသုံးဆူ
ဖော်ပြပါ သတ္တာဟသုံးခုရဲ့ အထိမ်းအမှတ်အနေနဲ့ ‘အနိမိသစေတီ၊ ရတနစင်္ကမစေတီ၊ ရတနဃရစေတီ’တွေ တည်ခဲ့ကြကြောင်း ကျမ်းဂန်မှာ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၉ဝ) ဆိုတယ်။ ဒီစေတီတွေနဲ့ ပတ်သက်လို့ ဗုဒ္ဓဘာသာဝင် မဟုတ်တဲ့ အနောက်တိုင်း သား ဗုဒ္ဓဝင်ရေးသူတစ်ဦး မှတ်ချက်ပြုပုံက...
'These shrines were probably real places or sites in the time of the commentators. (E. J. Thomas, The life of Buddha, p. 85) = ထိုစေတီများ (ပါဠိတော်မှာ မပါ သည့်စေတီသုံးဆူ)သည် အဋ္ဌကထာဆရာများ လက်ထက်က အမှန် တည်ရှိခဲ့သော နေရာဌာနများ ဖြစ်ဖွယ်ရှိ၏’တဲ့။
ဒါဖြင့် ဒီစေတီတွေတောင် အနည်းဆုံး နှစ်ပေါင်း ၁၆၀၀ ကျော်ပြီ။ စေတီရှိတယ်ဆိုတဲ့ အယူအဆက ဒီထက် များစွာ ရှေးကျနေမှာ။ ဒီတော့ ခုမှ ဖတ်မှတ်ပြီး တွေးထားမိတာလေးကိုတောင် ဦးနှောက်ထဲက ထုတ်ပစ်ဖို့ လွယ်ရဲ့လား။
ကိုယ့်အမြင်
မထေရ်ကြီးတို့ရဲ့ အစဉ်အလာ မှတ်သားချက်(ထေရဝါဒ) ဖြစ်လို့ ပါဠိကျမ်းစာတွေကို ဖတ်တတ်ရုံမျှ အဆင့်ရှိတဲ့ ဘုန်းကြီးအနေနဲ့ မှတ်ချက် မပေးနိုင်ပါ။ ဒီလိုတော့ ဆိုခွင့်ရှိတယ် “မာန်အတော်ပါတဲ့ မော်ဒန်ဆရာ'တွေဟာ အလင်းရောင် မရှိဘဲ သက်ရှိတွေ ဖန်ဆင်းတာကို နှုတ်ဆိတ်နိုင်ပေမယ့် ဗုဒ္ဓကျမ်းစာထဲမှာ သူတို့ နားမလည်နိုင်ရင်တော့ လွယ်လွယ်နဲ့ မှတ်ချက်ပြုဖို့ ဝန်မလေးကြဘူးလို့။
ဩဂုတ် ၃၊ ၂ဝ၁၉။
---မှတ်ချက်များ
မှန်ပါ့ ဘုရား။ တပည့်တော် အမြင်အရ ရတနာဃရ သတ္တာဟကို မဟာဝဂ္ဂအဋ္ဌကထာက အဇပါလကထာ စာ-၂၃၉ မှာ ပါတယ်လို့ ထင်ပါတယ် ဘုရား။
အရှင်နေမိန္ဒ
အဋ္ဌကထာကိုတော့ ပြောလို့ မရပါ။ အဋ္ဌသာလိနီ၊ မဟာဝါ အဋ္ဌကထာတို့က အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသ လက်ရာတွေ။ ပါဠိတော်မှာကို ပါနေသင့်တာ။
အရှင်ဝိစိတ္တသာရ
မှန်ပါ့။ အဋ္ဌကထာဆိုတာ သမိုင်းမှာရှိပါတယ် ဘုရား။
အရှင်နေမိန္ဒ
သဗ္ဗညု ဘုရားရှင်က ပဋ္ဌာန်းကို ဟောမဟော စဉ်းစားတာ ထက် ဤမျှနက်နဲ ကျယ်ဝန်းတဲ့ ဒေသနာကြီး ဟောစွမ်းနိုင် တဲ့ ပုဂ္ဂိုလ်ကို သဗ္ဗညုဆိုသင့် မဆိုသင့် စဉ်းစားကြည့်ခိုင်း ရင် ပိုအဆင်ပြေမယ်။
ဓမ္မဘေရီ အရှင်ဝီရိယ
၇၅၆။ အတင်အရုံပြဿနာ
ဆရာတော် ဘုရား၊ မြန်မာဘုရင်တို့ အုပ်စိုးစဉ်က ဖြစ်ပေါ်ခဲ့ဖူးသော အတင်အရုံပြသနာ သို့မဟုတ် တုံဂိုဏ်း ရုံဂိုဏ်းအကြောင်းကို သိလိုပါသည်။ ထိုဂိုဏ်းကွဲ နှစ်ခုမှာ ဘယ် အချိန်တွင် စတင်၍ ဘယ်အချိန်တွင် ဘယ်လို ငြိမ်းသွားသည် ကို သိလိုပါသည် ဘုရား။
အရှင်နန္ဒသာရ
---အသစ်ထွင်
ချင်းတွင်းမြစ် အနောက်ဖက်ကမ်းရှိ ‘တုံရွာ’မှာ သီတင်းသုံး တဲ့ ရွားဦးကျောင်း ဆရာတော် အရှင်ဂုဏာလင်္ကာရဟာ သာမဏေတွေ ရွာတွင်းကိုဝင်ရင် သင်္ကန်းမရုံဘဲ လက်ကန်တော့ တင် ယပ်တောင်ကို ကိုင်၍ ဝင်စေပြီး ‘တုံတောနေဂိုဏ်း' နာမည်နဲ့ ဂိုဏ်းသစ်ထွင်တယ်။ သင်္ကန်းမရုံဘဲ လက်ကန်တော့ တင်လို့ ‘အတင်ဂိုဏ်း’၊ ‘တုံရွာ’ကို အစွဲပြုပြီး ‘တုံဂိုဏ်း’လည်း တွင်တယ်။ ဒါ စနေမင်းလက်ထက် (အေဒီ ၁၆၉၈-၁၇၁၄)။
အရုံဂိုဏ်း
တစ်ခေတ်တည်းမှာပဲ တောင်ငူ အရှင်ဗုဒ္ဓကိုရနဲ့ အရှင်ဝိစိတ္တ၊ ဒီပဲရင်း အရှင်သုနန္ဒ၊ တလုတ်မြို့ ငရံ့အိုးရွာ အရှင်ကလျာဏတို့က ရှင်ရဟန်းတို့ ရွာတွင်းကိုဝင်ရင် သင်္ကန်းရုံ၊ ယပ်ကိုင် စေလို့ ‘အရုံတောနေဂိုဏ်း'လို့ နာမည်သစ်တွင်တယ်။ ဒီအုပ်စုကစာပေ ကျမ်းဂန် တတ်ကျွမ်းကြတယ်။ သင်္ကန်းရုံတာကို အကြောင်းပြု၍ပင် “အရုံဂိုဏ်း'လို့ တွင်သွားပုံရပါတယ်။
အစပိုင်းမှာ ဘုရင်က သတိမမူ ဂူမမြင်လို့ တစ်ဂိုဏ်းနဲ့ တစ်ဂိုဏ်း အငြင်းပွားမှုမရှိဘဲ အမှုမဲ့သာ နေခဲ့ကြတယ်။
အငြင်းပွား
တင်္ဂနွေမင်းလက်ထက် (အေဒီ ၁၇၁၄-၁၇၃၃)မှာတော့ ‘အရုံ’ နဲ့‘အတင်” သူမှန်ကိုယ်မှန် အငြင်းပွားကြတယ်။ ဒါနဲ့ ဘုရင်က တာဝန်ပေးလို့ ပိဋကတ် တတ်ကျွမ်းတဲ့ ‘ဝဏ္ဏဗောဓန သတ်အင်း'ကျမ်းပြု အရှင်ဥက္ကံသမာလာ ဆုံးဖြတ်ပေမယ့် ‘အတင်’ဖက်မှာ မင်းကျွမ်းဝင် ရဟန်းတွေ အားကောင်းလို့ “တောချုံထူရာမှာ အောင်းနေတဲ့ ကျားသစ်ကိုဖမ်း၍ မရနိုင်သလို” အမှုကို ပြီးပြေအောင် မလုပ်နိုင်။
ဒါမျိုးသတိ
ဟံသာဝတီရောက်မင်း (အေဒီ ၁၇၃၃-၁၇၅၂)လက်ထက်မှာ အရုံဖက်က ကျမ်းတတ်အကျော် ပထမ ကျော်အောင်စံထား ဆရာတော်နဲ့ အတင်ဖက်က အရှင်ပါသံသတို့ ခေါင်းတည်ဆိုကြပေမယ့် မင်းကျွမ်းဝင် ရဟန်းတို့ အားကောင်းလို့ အမှု မငြိမ်း။ အလောင်းမင်းတရားလက်ထက် (အေဒီ ၁၇၅၂-၁၇၆၀)လည်း ဘုရင်ခန့်တဲ့ အတုလဘွဲ့ခံ သာသနာပိုင် အရှင်အတင်ဂိုဏ်းဝင် ဖြစ်နေလို့ ဆုံးဖြတ်ခွင့် မသာ။
မှေးမှိန်ရုံမျှ
အလောင်းမင်းတရားရဲ့ သားတော်ကြီး နောင်တော်ကြီးမင်း (အေဒီ ၁၇၆၀-၁၇၆၃)လက်ထက် အရုံဂိုဏ်းဝင် တောင်တွင်းဆရာတော် ခင်ကြီးဖျော် သာသနာပိုင် ဖြစ်ပေမယ့် သာသနာပိုင်ဟောင်း အရှင်ယသတို့ စာသွင်းလို့ ဖြေရှင်းခွင့်မရ၊ အမှု မငြိမ်း။ ၎င်းမင်းရဲ့ ညီတော် ဆင်ဖြူရှင်မင်း (အေဒီ ၁၇၆၃-၁၇၇၆) လက်ထက် အရုံဂိုဏ်းဝင် ပဌကျော် စရစ်ဆရာတော် သာသနာပိုင်ဖြစ်လို့ အတင်ဂိုဏ်းသားတို့ မှေးမှိန်တယ်။
သင်္ကန်းချွတ်
စဉ့်ကူးမင်း (အေဒီ ၁၇၇၆-၁၇၈၁) လက်ထက် အရုံဂိုဏ်းဝင် မာန်လည်ဆရာတော် သာသနာပိုင်ဖြစ်ပြီး အတင်အရုံ ပြဿနာကို နန်းတော်မှာ ငြင်းခုံစေတဲ့အခါ အတင်တို့ ရှုံးပြီး ငြင်းခုံမှု ယာယီငြိမ်းတယ်။ ဒါပေမယ့် ဘိုးတော်ဘုရား (အေဒီ ၁၇၈၂-၁၈၁၉) နန်းတက်စ အရှင်ယသတို့က ထပ်မံ ငြင်းဆိုဖို့ စာတင်တဲ့အတွက် ပထမဗားကရာဆရာတော် ဦးဆောင်ပြီး ငြင်းဆိုတဲ့အခါ အတင်တို့ ဒုတိယအကြိမ် ရှုံးတယ်။
ဒီတစ်ကြိမ်မှာ သာသနာပိုင်ဟောင်း အတုလယသ အမှူးရှိတဲ့ အတင်ဂိုဏ်း ခေါင်းဆောင်တွေကို သင်္ကန်းချွတ်၊ အဝတ်ဖြူလဲပြီး နယ်ခြားကို ပို့တယ် (ပုခန်းသာသနာဝင်၊ စာ-၁၇၄)။ အတင်တို့ နောက်ထပ် ခေါင်းမထောင်နိုင်တော့ဘူး။
မင်း ၈-ဆက်
နာမည်ကျော် အတင်အရုံပြဿနာဟာ စနေမင်း လက်ထက်စခဲ့ပြီး ဘိုးတော်ဘုရား လက်ထက်တွင်မှ ငြိမ်းတယ်။ အားလုံး မင်း ၈-ဆက်၊ နှစ်ပေါင်း ၈၅ နှစ်ခန့် ကြာခဲ့တယ်။ သက် တမ်းရှည်တဲ့ အငြင်းပွားမှုပါပဲ။
ဩဂုတ် ၄၊ ၂ဝ၁၉။
---၇၅၇။ သာဓုလားဆာဓုလား
ဆရာတော် ဘုရား၊ တပည့်တော် သားတွေက USA မှာ မွေးလို့ ပါဠိကို Romanization နည်းနဲ့ အသံထွက်ပါတယ်။ တပည့်တော်က မြန်မာနည်းနဲ့ အသံထွက်ပါတယ်။ ဥပမာ သာဓုကို သူတို့က ဆာဓုလို့ ထွက်ပါတယ်။ ဘယ်အသံ ထွက် က မှန်ပါသလဲ ဘုရား။ သားတွေ ဖတ်သလို ဖတ်တတ်ဖို့ ဘယ်စာကို လေ့လာ ဖတ်ရှုရမလဲ ဘုရား။
မောင်ဇော် (နတ်မြို့)
---မှတ်ဖူးတယ်
ရွာမှာတုန်းက အဖိုးဆရာကြီး ဦးစာရိန္ဒဖတ်တဲ့ ဗုဒ္ဓဓမ္မလော ကစာစောင်ပါ ဆောင်းပါးတစ်ခုရဲ့ အဖွင့်စာသား “စ မွန်တာ ကြက်ကဝါလေ စောက်'ကို စိတ်ဝင်စားလို့ ဆက်ဖတ်ရင်း မွန် တို့က ‘သမန္တာ စက္ကဝါဠေသု'ကို အဲဒီလို ဖတ်ကြောင်း သိရ တယ်။ အသေးစိတ်ကို မမှတ်မိတော့ပေမယ့် ရေးသူဟာ အဲဒီလို ဖတ်တာကိုမကြိုက် သို့မဟုတ် မှားတယ်ဆိုတဲ့ အဓိပ္ပာယ်မျိုး နားလည်ရတယ်။ စာခေါင်းစဉ်ရော ရေးသူပါ မမှတ်မိ။
အဖိုးရှင်းပုံ
‘ကြက်’ဆိုရင် ကြက်သတ္တဝါ၊ ‘စောက်’ဆိုရင် ဆဲတာလို့ နား လည်ထားလို့ ဘုန်းကြီးလည်း မှားတယ်ဆိုတာကို ထောက်ခံတယ်ဆိုတော့ အဖိုးက 'ဝိသုဒ္ဓါရုံဆရာတော်ဆီ ပညာလာ သင်တဲ့ မွန်ရဟန်းတွေကို ကမ္မဝါစာကို ပီအောင် မဖတ်ဘဲ ရဟန်း ဖြစ်လာတယ် ဆိုပြီး ရဟန်းထပ်ခံပေးဖို့ တပည့်တွေက လျှောက်တဲ့အခါ ဆရာတော်ကြီးက မွန်လို ရဟန်းခံတော့ မွန်ရဟန်း ဖြစ်တာပဲ ဆိုပြီး ခွင့်မပြုကြောင်း' ရှင်းပြတယ်။ အမှန်တော့ “ကြက်ကဝါလေ စောက်’ဆိုတာ ‘ကျ-က-ဝါ ငွေ-ဆု’လို့ မွန်တို့ အသံထွက်တာကို စာရေးသူက သူကြားမိသလို ဗမာလို ရေးလိုက်တာ ဖြစ်ပုံရပါတယ်။
မဖြစ်နိုင်
ဗုဒ္ဓဘာသာ နိုင်ငံတွေ ဖြစ်တဲ့ သီရိလင်္ကာ၊ ယိုးဒယား၊ လာအို၊ ကဘာဒီးယားနိုင်ငံတွေမှာ ‘ဩ’ကို “အို’၊ ‘စဆဇဈည’ကို ‘ကျ ချဂျယျည’၊ ‘သ’ကို ‘ဆ’လို့ အသံထွက်ပါလျက် မြန်မာ တစ်ဦးတည်းက ဘာကြောင့် အသံထွက် မတူရသလဲ ဆိုတာ ကိုတော့ ဘာသာဗေဒ ပညာရှင်တွေ ဆုံးဖြတ်ဖို့ ထားခဲ့မယ်။ Romanized ပါဠိကို အင်္ဂလိပ်၊ ပြင်သစ်၊ ဂျာမန်၊ ဂျပန်၊ တရုတ် မည်သူမဆို အသံထွက်နိုင်တာတော့ သေချာတယ်။
စကားမစပ် . မြန်မာတို့က ပါဠိကို မြန်မာအသံ နောက် လိုက်ပြီး ရေးမှား ရွတ်မှားလေ့ ရှိတာကို သတိပြုမိတယ်။ ဥပမာ .. ဂန္ထဝံသကို ဂန္ဓဝံသ၊ မထုရာကို မဓုရာ .. စသည် (ရှေးပေမူတွေမှာ)။ ရူပါယတနံကို ယူပါယဒနံ၊ ရသာယတနံကို ယသာယဒနံ စသည် (ဓမ္မကထိက အချို့ ပဋ္ဌာန်းရွတ်တာကို နားထောင်ကြည့်)။ ဒါမျိုးကိုတော့ မှန်တယ်လို့ မဆိုင်နိုင်။
ဖောလိုလိုက်
ဆဋ္ဌမူ ပါဠိတော် စာအုပ်တွေရဲ့ ဒုတိယ စာမျက်နှာတိုင်းနီးပါး The Pali Alphabet in Burmese and Roman Characters ဆိုတဲ့ စာမျက်နှာပါတယ်။ အဲဒီမှာ သားတွေ ဖတ်တဲ့ အင်္ဂလိပ် ပါဠိစာလုံးပေါင်းပုံကို လေ့လာနိုင်တယ်။ သားတွေ နောက်က ဖော်လိုလိုက်တာ ကောင်းတယ်။ ဘိက္ခုဗောဓိလို အနောက်တိုင်းသားတွေ ရွတ်တဲ့ ပါဠိကို နားထောင်ပြီးတော့ လည်း သားတွေနဲ့ လိုက်ရောလို့ ရနိုင်တယ်။
ဩဂုတ် ၁၂၊ ၂၀၁၉။
---မှတ်ချက်များ
“ရေးတော့အမှန် ဖတ်တော့အသံ’ဆိုသလိုပါပဲ။ ပါဠိစာပေ မှာကို မူလစကားတွေကို လျှာက မလိုက်နိုင်တဲ့အခါ ယ ဝမဒနတရလ-အက္ခရာတွေနဲ့ အစားထိုး အသံထွက်ရ တာရှိ တယ်၊ အင်္ဂလိပ်လဲ အတူတူပါပဲ၊ အင်ဒီအာကို အိန်ဒီးယား အသံထွက်သလိုပေါ့။ အဓိပ္ပာယ် နားလည်ဖို့ အဓိကပါပဲ။ ဝေါဟာရ ပညတ်ဆိုတာကိုက တစ်ယောက်နဲ့ တစ်ယောက် သိစေခြင်းလို့ ဆိုတာပဲဟာ။ မွန်တွေက ဩကာသကို အောက် ကစ-လို့ အသံထွက်လို့ အထက်ကစပါ ဒကာကြီးလို့ နောက်မိခဲ့ဖူးတယ်။
ဓမ္မဘေရီအရှင်ဝီရိယ
ဆရာ့စာအရ မွန်တွေ ဖတ်တာဟာ Ronanization နည်းနဲ့ အသံထွက်ပုံနဲ့ တူတယ်လို့ နားလည်မိပါတယ် ဘုရား။ ဌာန်ကရိုဏ်း ပယတ် မှန်အောင် ရွတ်ရင် ကျချဂျဂျ(ဟ်)ည ဖြစ် သွားနိုင်သလားလို့ပါ ဘုရား။
အရှင်ကုသလ
၇၅၈။ အစွဲမဲ့ သေခြင်း
တပည့်တော်၏မိခင် ကွယ်လွန်ခါနီးမှာ ဝေစုသတ်မှတ်ပြီး စာ သင်တိုက်တစ်ခု၌ ကျောင်းဆောက် လှူဒါန်းရန် မှာကြားခဲ့ ပါသည်။ သို့ရာတွင် အတူနေ သားနှင့်ဖခင်၏ ညီမတို့က ထို ငွေကို အဝေးနေ သားသမီးများအား အသိမပေးဘဲ ခွဲဝေယူ သွားကြပါသည်။ ယခုအခါ မိခင်မှာ မကျွတ်မလွတ် ဖြစ်နေပါ သည်။ မိတ်ဆွေများက မိခင်၏ဆန္ဒကို ဖြည့်ဆည်းပေးဖို့ အကြံပေးပါသည်။ ဆရာတော် မည်သို့ ဆုံးမလိုပါသလဲ ဘုရား။
မေသဇင်ဝင်း (စင်္ကာပူ)
---သန်းဖြစ်သူ
သာဝတ္ထိမြို့သား တိသအမည်ရှိ ရဟန်းဟာ ကိုယ်တိုင် ချုပ် ဆိုးတဲ့ သင်္ကန်းသစ်ကို အလွန်နှစ်သက်ပြီး နက်ဖြန် ဝတ်မယ် လို့ ပြင်ထားပြီးမှ ညမှာ ရုတ်တရက်ပျံလွန်တယ်။ သင်္ကန်းကို စွဲလန်းစိတ်နဲ့ ပျံလွန်လို့ အဲဒီသင်္ကန်းမှာ သန်း(သတ္တဝါ) ဖြစ်တယ်။ ဒီသင်္ကန်းကို သံဃာအား ပေးဝေမယ်လုပ်တော့ သန်းကလေး မကျေမနပ်နဲ့ ပြေးလွားအော်နေတဲ့ အသံကို ဒိဗ္ဗသောတ အဘိညာဉ်နဲ့ ရှင်တော်ဗုဒ္ဓ ကြားသိလို့ သံဃာကို ပြစ်မှားမိရင် ဒီထက်ဆိုးတော့မှာပဲဆိုပြီး သန်းငယ်ရဲ့ သက် တမ်းကုန်တဲ့ထိ ၇-ရက် စောင့်ခိုင်းတယ် (ဓမ္မပဒ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၁၈)။
မငဲ့ကွက်ရ
မဟာသုဒဿန စကြဝတေးမင်း စုတေခါနီးမှာ မိဖုရားကြီးက ထီးနန်း၊ မိဖုရားနဲ့ သားတော် စသည်ကို ငဲ့ကွက်ဖို့ သံတော်ဦးတင်တဲ့အခါ မင်းကြီးက ‘ငဲ့ကွက်ခြင်းရှိပြီး စုတေခြင်းသည် ဆင်းရဲ၏။ ငဲ့ကွက်ခြင်းရှိပြီး စုတေခြင်းသည် ကဲ့ရဲ့ခံရ၏ (ဒီ၊၂၊၁၅၈)'လို့ မိန့်တယ်။ ဘာကြောင့် အဲဒီလို မိန့်သလဲဆိုတာ ကို မိမိ၏ အိမ်မှာပင် ပြိတ္တာ(ဘီးလူး) ခွေးနွားကြွက် သန်းစသည် ဖြစ်ကြောင်းဖြစ်၍ ကဲ့ရဲ့ခံရခြင်း ဖြစ်၏ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၂၆)'လို့ အဓိပ္ပာယ် ဖွင့်ပါတယ်။
“ဘုရားစသော အရိယာတို့ ကဲ့ရဲ့ကြောင်း၊ ဒုဂ္ဂတိ (ဘဝဆိုး)မှာ ဖြစ်ကြောင်းဖြစ်၍ (တစ်စုံတစ်ခုကို) ငဲ့ကွက် (စွဲ လန်း)ပြီး သေခြင်းမျိုး မဖြစ်သင့်ဟု ဆိုလို၏ (ဒီ-ဋီ၊၂၊၂ဝ၂)' လို့လည်း အမှာပြုတယ်။
မေးခွန်အရ
မေးခွန်းကို ဒီလို သုံးသပ်မယ် ... ကွယ်လွန်သူဟာ မကွယ်လွန်ခင်က ၁) သူ့ပိုင်ဆိုင်မှုအချို့ကို ကျောင်းဆောက် လှူဒါန်းလိုခဲ့ခြင်း ၂) ကျန်ရစ်သူတွေက ထိုပစ္စည်းကို သူဖြစ်ချင်တဲ့အတိုင်း မလုပ်ဘဲ ကိုယ်ကျိုးအတွက် ခွဲဝေယူပြီးသား ဖြစ်နေခြင်းဆိုတဲ့ နှစ်ချက်ကို တွေ့နိုင်တယ်။ ဒါကြောင့် အထက်ပါ ကျမ်းဆိုတွေအရပဲ ၃) မကျွတ်လွတ်ခြင်းဆိုတဲ့ အခြေအနေ တစ်ရပ်ဟာ ဖြစ်နိုင်ခြေရှိတယ်လို့ ဘုန်းကြီး ယူဆ တယ်။ ဒီတော့ ဘာလုပ်သင့်သလဲ ..
အဖြေ
ဗိမ္ဗိသာရမင်းက သူ့ဆွေမျိုးဟောင်းတွေ တောင်းဆိုလို့ သူတို့ ကို အထူးရည်ညွှန်းပြီး ကုသိုလ်ပြုပေးပုံ (ဓမ္မပဒ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၆)၊ အရှင်သာရိပုတ္တရာ ကိုယ်တိုင် ငါးဘဝအလွန်က မိခင်ဖြစ်ဖူး တဲ့ ပြိတ္တာမကို အထူးရည်စူး၊ ဗုဒ္ဓအမှူးပြုတဲ့ သံဃာအား အလှူပြုပြီး အမျှပေးဝေပုံ (ပေတ၊ဋ္ဌ၊၇၅)တွေကို နမူနာယူပြီး မိခင်ရည်မှန်းခဲ့တဲ့ ကုသိုလ်ကောင်းမှုကို ပြီးမြောက် အောင် လုပ်ပြီး အမျှပေးဝေသင့်ကြောင်းပါ။
ဩဂုတ် ၁၅၊ ၂၀၁၉။
---၇၅၉။ သာမဏေဟာ သံဃာ
ဘုန်းဘုန်း ဘုရား၊ သံဃာကို ရည်မှန်းပြီး မည်သို့ လှူဒါန်းပါမည်နည်း။ သံဃာ အဓိပ္ပာယ်ကို သိလိုပါသည်။ သံဃာ ထဲမှာ ကိုရင်ငယ်တွေ ပါမပါလည်း သိလိုပါသည် ဘုရား။
ခင်ခင်သန်း (ဓမ္မစကူးလ်)
---အဓိပ္ပာယ်
“သံဃာ့ကံကို အညီအညွတ် ဆောင်ရွက်နိုင်လို့ သံဃာခေါ်တယ်။ ဒီအဓိပ္ပာယ်ကပဲ သံဃာအားလုံးနဲ့ ဆိုင်တယ် ( ဝိ-နယာလင်္ကာရ၊၁၊၁၇၆)’။ သံဃာ ၂-မျိုးရှိတယ် .. (၁) သမ္မတိသံဃာ = သိမ်ထဲမှာ ကမ္မဝါစာဖတ်ပြီး ရဟန်းဖြစ်လာသူ အားလုံး (ကင်္ခါ၊ဋ္ဌ၊၈၅)နဲ့ (၂) အရိယသံဃာ = မဂ်ဖိုလ်ကို ရပြီးသူ အားလုံး (သံဃန္တိ အဋ္ဌအရိယပုဂ္ဂလသမူဟံ။ အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၉၁)။ ဝိနည်းအရတော့ ရဟန်း ၄-ပါးနှင့် ယင်းအထက်ကို သံဃာလို့ သုံးတယ်။
အမှတ်(၁)မှာ လူနှင့် သာမဏေ မပါနိုင်။ အမှတ်(၂)မှာ ရဟန်း သာမဏေ လူတွေ ပါခွင့်ရှိတယ်။ အမှတ် (၂) ရဟန်းတွေက အမှတ်(၁)မှာလည်း ပါခွင့်ရှိတယ်။
လူသံဃာမရှိ
၂၂၇-ပါးသော ရဟန်းသီလကြောင့်ပဲ အမှတ်(၂)မှ ရဟန်းတွေ အမှတ်(၁)မှာ ပါဝင်နိုင်ပြီး အဲဒီ သီလမရှိတဲ့လူနဲ့ သာမဏေတို့ မပါနိုင်။ အရိယာ ဖြစ်ခြင်းနဲ့ ရဟန်းတို့ရဲ့ သွင်ပြင်မှာ တစ်ခြားစီ၊ သို့မဟုတ် ဂုဏ်ရည်မတူ။ ပူဇော်ခံထိုက်တာက ရဟန်းသွင်ပြင်ကြောင့်။ တစ်နည်းဆိုရင် သံဃာလို့ သတ်မှတ်ဖို့ ရဟန်းသီလသာ ပဓာနဖြစ်ပြီး တရားကပဓာန မဟုတ်လို့ သံဃာဆိုတဲ့ အထဲမှာ လူအရိယာတွေ မပါနိုင်ဘူး။ အမှတ် (၂)ကို ဒက္ခိဏေယျ (မြတ်သော အလှူကို ခံထိုက်သူ) လို့လည်း ခေါ်တယ်။
လူရဟန္တာ
“အညာ ဧဝ ဟိ အယံ ဇာတိ၊ ပူဇနေယျဝတ္ထု လိင်္ဂ = အရိယာဇာတ်သည် (ရဟန်းအသွင်နှင့်) တစ်ခြားစီသာ ဖြစ်၏။ (ရဟန်း၏) သွင်ပြင်ကား ပူဇော်ကြောင်း ဝတ္ထုတည်း (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၆၂)’အရ ‘အရိယာဇာတ်'လို့ သာမန် ဆိုခြင်း၊ ရဟန္တာဖြစ်ပြီးတဲ့ ရဟန်းငယ်ဟာ မိမိထက် သိက္ခာကြီးတဲ့ ပုထုဇဉ် ရဟန်းကို ရှိခိုးအရိုအသေ ပေးရခြင်းဆိုတဲ့ ဝိနည်းအရ သုဒ္ဓေါဒနမင်းကြီး၊ သန္တတိ အမတ်တို့လည်း ပရိနိဗ္ဗာန် မစံခင်မှာ ပုထုဇဉ် ရဟန်းငယ်ကို တွေ့ခဲ့ရင် ရှိခိုးဦးညွတ်ရမယ်။
အလှူအဒါန်း
“လာဘ်လာဘကို အကြောင်းပြု၍မူ .. အယုတ်ဆုံးအားဖြင့် ရဟန်းတစ်ပါး သာမဏေတစ်ပါးသည်ပင် သံဃာ၌ ပါဝင်နိုင်သတဲ့ (လာဘံ ပန ဥပါဒါယ အန္တမသော ဧကောပိ အနု-ပသမ္ပန္နောပိ သံဃောတိ သင်္ချ ဂစ္ဆတိ ကိရ။ ဝဇိရ-ဋီ၊ ၁၂ဝ)’ ဆိုတဲ့စာအရ သံဃာတွေ ကံဆောင်တဲ့ နေရာမှာ သာမဏေဟာ သံဃာမဖြစ်နိုင်ပေမယ့် အလှူအဒါန်း ကိစ္စမှာတော့ သာမဏေကိုပါ သံဃာလို့ ဆိုနိုင်တယ်။ ဒါကြောင့် သံဃာတစ်ပါးကို အများလို့ ရည်မှန်း၊ သာမဏေတွေကိုပါ သံဃာထဲ ထည့်ပြီး အာရုံပြုနိုင်တယ်။
ဩဂုတ် ၁၆၊ ၂ဝ၁၉။
---ရေကြောင့် ညွန်ဖြစ်၊ ထိုညွန်ညစ်လည်း၊ စင်စစ်မထင်၊ ရေကြောင့် စင်၏၊ ထို့သွင်မှန်စွာ၊ စိတ်ကြောင့်သာလျှင်၊ ယုတ်မာညစ်ညူး၊ အထူးစင်ကြယ်၊ လူဝယ်နှစ်မျိုး၊ ဖြစ် မြဲရိုးတည်း။
(မဃဒေဝ၊ ပိုဒ်-၂၅၂)
၇၆၀။ ရဟန်းဖြစ်မဖြစ်
ဘုန်းကြီး ဘုရား၊ ရဟန်းခံမှာ ကမ္မဝါစာ ဖတ်တဲ့အခါ အချို့ မထေရ်ကြီးတွေက “သုဏာတု မေ အာဝုသော"လို့ ဖတ်ပြီး အချို့ မထေရ်ကြီးတွေ ကျတော့ ‘သုဏာတု မေ ဘန္တေ'လို့ပဲ ဖတ်ပါတယ်။ အဲဒီလိုဖတ်ရင် ကံပျက်တယ်လို့ ယူဆတာမျိုး ရှိနေလို့ ဘုန်းကြီးရဲ့ အယူအဆကို သိလိုပါသည် ဘုရား။
အရှင်ကုသလ (ခေတ္တ-ထိုင်းနိုင်ငံ)
---မေးခွန်းက
ရဟန်းခံတဲ့အခါ သိမ်ထဲမှာ စာရွက်အချပ်ရှည်တွေကို ကိုင်ပြီး ရဟန်းတွေ သုံးပါးတွဲစသည် သံပြိုင်ဖတ်တာကို 'ကမ္မဝါစာ (ပုံစံကျပြန်တမ်း)' ဖတ်ခြင်းလို့ခေါ်တယ်။ ဒီလို ဖတ်ရာမှာ ဖတ်ကြားတဲ့ သံဃာတွေထဲမှာ သိက္ခာအကြီးဆုံး ပုဂ္ဂိုလ်က အာဝုသောလို့ ငယ်သူကို ရည်ညွန်းတဲ့ အသုံးနဲ့ ဖတ်ရတယ်။ ငယ်သူတွေက ဘန္တေလို့ ကြီးသူကို ရည်ညွန်းတဲ့ အသုံးနဲ့ ဖတ်ရတယ်။ အဲဒီလို မဖတ်ရင် ရဟန်းဖြစ် မဖြစ် သိလိုကြောင်း မေးတာ ဖြစ်ပါတယ်။
မချောမွတ်
ဘုန်းကြီး ကိုယ်တိုင်လည်း သိက္ခာကြီးပေမယ့် ဘန္တေလို့ပဲ ဖတ်တာ များတယ်။ ကိုယ့်အသံ အာဝုသောက သီးခြား ဖြစ်နေမှာကို မကြိုက်လို့။ အခြားထေရ်ကြီးတွေက အာဝုသောလို့ဖတ်တော့လည်း ကိုယ့်နားထဲ မချောမွတ်သလို ထောက်တောက်တောက် ခံစားရတယ်။ ဒါနဲ့ ရဟန်းခံ အဆုံးအဖြတ်တွေမှာ ရှာကြည့်တော့ အဖြေတွေ့ပါတယ်။ ဒါကြောင့် ဒီအတိုင်းပဲ ဖတ်မြဲ ဖတ်တယ်။ အဖြေက..
ကျမ်းအဆို
'မထေရ်ကြီးက ဘန္တေလို့ ဖတ်ရင်ဖြစ်စေ၊ မထေရ်ငယ်ကလည်း အာဝုသောလို့ ဖတ်ရင်ဖြစ်စေ ကံမပျက်ပါဘူး။ တစ်ကြိမ်မှာ အာဝုသောလို့ ဖတ်ပြီး၊ နောက်တစ်ကြိမ်မှာ ဘန္တေလို့ ဖတ်ရင်တောင် ဒီနှစ်ပုဒ်လုံးက ခေါ်ဝေါ်ခြင်း အဓိပ္ပာယ် ပြည့်စုံလို့ ကံမပျက်ဘူးလို့ အချို့က ဆိုကြတယ် (ဝိနယာလင်္ကာရ၊ဋီ၊၁၊၂၈၃)။ ဒါက တောင်ဖီလာ ဆရာတော်ရဲ့ အဆုံးအဖြတ်ပါ။ ကြိုက်ရင် ယူနိုင်ပြီး မကြိုက်ရင်တော့ အကြောင်းပြချက် ရှာပေါ့။
ဩဂုတ် ၁၇၊ ၂ဝ၁၉။
---မှတ်ချက်များ
'ဝတ်ဉတ် ကမ္မဝါ သိမ် ပရိသာ'အရ ဘယ်လိုဖတ်ဖတ်၊ အာလုပ်ပါရင် ကံမြောက်တယ်လို့ပဲ ဆရာစရိယဝါဒအရ မှတ်မိပါတယ်။
ဓမ္မဘေရီအရှင်ဝီရိယ
ဖော်ပြပါ ဝိနယာလင်္ကာရဋီကာနဲ့ အညီ ဆရာမြတ်တို့ မိန့်တာ ဖြစ်နိုင်ပါတယ် ဆရာတော်။ အရှင်ကေလာသ
---၇၆၁။ ကရုဏာရဲ့ အခြားရှုထောင့်
ဆရာတော် ဘုရား၊ ရဟန်းတစ်ပါးသည် ရေထဲမှာ နစ်မျောနေတဲ့ မိခင်ကိုပင် ဆွဲယူပြီး မကယ်ဆယ်ကောင်းဟု ဆိုပါ သည်။ အဲဒီလို မလုပ်ဖို့ ဝိနည်းသိက္ခာပုဒ် ရှိပါသလား ဘုရား။ ရေလွမ်းဧရိယာ တစ်ခုက ရဟန်းတော် တစ်ပါးရဲ့ ဆောင်ရွက်ချက် ဓာတ်ပုံကိုပြပြီး လူတစ်ယောက် ကဲ့ရဲ့သည်ကို ကြားမိ၍ မေးမြန်း ရခြင်း ဖြစ်ပါသည် ဘုရား။
လင်းသီရိ (လူမှုကယ်ဆယ်ရေး)
---ကျမ်းဂန်
ရဟန်းသည် ရာဂစိတ်မွှန်ပြီး ဖောက်ပြန်သောစိတ်ဖြင့် အမျိုးသမီး၏ ကိုယ်ခန္ဓာကို ထိတွေ့သုံးသပ်လျှင် သံဃာဒိသေသ် အာပတ်သင့်၏ (ဝိ၊၁၊၁၇၃)။ အမျိုးသမီး ကိုင်ထားသော ကြိုး (တုတ်၊ ပဝါ စသည်)ကို ရာဂစိတ်ဖြင့် ကိုင်ဆွဲမူ ထုလ္လစဉ်း အာပတ်သင့်၏ (ယင်း၊ ၁၈၆)။ အမိ၊ သမီး၊ အစ်မ၊ နှမ တို့ကို အမိ၊ သမီး၊ အစ်မ၊ နှမဟူသော ချစ်ခြင်းဖြင့် ထိကိုင်မူ ဒုက္ကဋ် အာပတ်သင့်၏ (ယင်း၊ ၁၈၄)။ ရာဂစိတ်နဲ့ မွေးကင်းစ မိန်းကလေးကိုပင် မထိကိုင်ရ (ယင်း၊ ၁၇၄)။
အခါတစ်ပါး အမျိုးသမီးအများက ရဟန်းတစ်ပါးကို အတင်းအကြပ် ဆွဲငင်ကြသော်လည်း ရဟန်းသည် ရာဂစိတ်ဖြင့် မသာယာသဖြင့် အာပတ်မသင့် (ယင်း၊ ၁၈၅)။ ဒါတွေက ရာဂစိတ်နဲ့ အမျိုးသမီးကို မထိကိုင်ဖို့ ဝိနည်း ပါဠိတော်မှာ ပညတ်ထားတဲ့ သိက္ခာပုဒ်တွေပါ။
လုပ်ထုံးနည်း
'မိခင် မြစ်ထဲရေနစ်လျှင် ရဟန်းက လက်နှင့် ဆွဲကိုင်ပြီး မကယ်ရ။ လှေသစ်တုံး စသည်ကို ပို့ပေးရမည်။ ယင်းတို့ မရှိလျှင် သင်္ကန်းကို ရှေ့သို့ ချပေးရမည်။ ဒါကို ကိုင်ပါဟုကား မဆိုရ။ ကိုင်လာလျှင်မူ ဆွဲယူသွားရမည်။ ကြောက်နေလျှင် အားပေးစကား ဆိုပါ။ ကြောက်စိတ်နှင့် သားရဟန်းကို ဆွဲကိုင် ဖက်တွယ်လျှင် ဖယ်ပါဟု မတားမြစ်ဘဲ ကုန်းပေါ်ကို ဆယ်ယူရမည် (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၂၈။ ဝိနယသင်္ဂဟ၊ဋ္ဌ၊၂၈)'။
ယူဆပုံနှစ်မျိုး
‘မိခင် မြစ်ထဲ ရေနစ်လျှင်-ဟူသည် အလွန်ဆုံးကို ဖော်ပြခြင်း ဖြစ်၏။ တစ်စိမ်း အမျိုးသမီးများ၌လည်း သနားစိတ်ဖြင့် မိခင်အား ဆောင်ရွက်သကဲ့သို့ လုပ်ပေးလျှင် အာပတ်မသင့် ဟု ဆိုကြ၏။ မိခင်ဟုဆိုသောကြောင့် တစ်စိမ်း အမျိုးသမီးများကို မလုပ်ကောင်းဟု ဆိုသူများလည်း ရှိ၏ (ဝိနယာလင်္ကာ၊ဋီ၊၁၊၈ဝ)'။ ဒီယူဆပုံ နှစ်မျိုးအနက် အင်းဝခေတ် ဝိနယာလင်္ကာဋီကာ ကျမ်းပြု တောင်ဖီလာဆရာတော်ဟာ ပထမအယူကို နှစ်သက်တာ တွေ့ရတယ်။ ဆရာတော်ရဲ့ အဆုံးအဖြတ်ကို ဆက်ပြီး ဖတ်ကြည့်ပါ ..
လျစ်လျူမရှုရ
“ဆွဲကိုင်ပါဟု ပြောသော်လည်း အားအင် မရှိသောကြောင့် အဝတ်စသည်ကို မကိုင်ဆွဲနိုင်သော ရေနစ်သူ(မိခင်)အား သနားစိတ်၊ အန္တရာယ်မှ လွတ်မြောက်စေလိုသော စိတ်ကြောင့် မကိုင်ကောင်းသည်ကိုပင် စဉ်းစားချိန် မရဘဲ ရုတ်တရက် ဆံပင်စသည်ကို လှမ်းဆွဲသော သားရဟန်းမှာ အာပတ် မသင့် သည်သာတည်း။ ဤစကား မှန်၏၊ အသက်အန္တရာယ် ရှိနေသော မိခင်ကို လျစ်လျူ မရှုစကောင်းသင့် (န ဟိ မီယမာနံ မာတရံ ဥပေက္ခိတုံ ဝဋ္ဋတိ)’။
“ဆွေမျိုးမတော်သူ အမျိုးသမီး၌လည်း ဤနည်းအတိုင်း ပင် ပြုရမည်။ အလွန်ဆုံးအားဖြင့် မိခင်ကိုတောင် မကိုင်ကောင်းဟု ဖော်ပြရန် မိခင်ဟုဆိုခြင်း ဖြစ်၏။ မကိုင်ကောင်းခြင်း အတူတူ ဖြစ်သောကြောင့် တစ်စိမ်း အမျိုးသမီးများကိုလည်း မိခင်အား ဆောင်ရွက်သကဲ့သို့ ပြုသော ရဟန်းမှာ အာပတ် မသင့်သည်သာတည်း (ယင်း၊ ၈ဝ)’။
ဒီနေရာမှာ ‘အသက်အန္တရာယ် ကြုံနေသော မိခင်ကို ဖြစ်စေ၊ တစ်စိမ်းသော အမျိုးသမီးကို ဖြစ်စေ လျစ်လျူရှု မထားသင့်'ဆိုတဲ့ အဓိပ္ပာယ်ကို တောင်ဖီလာ ဆရာတော်ကြီး နှစ်သက်တာကို တွေ့ရပါတယ်။
ခေတ်ရှေ့ပြေး
ဒီဆုံးဖြတ်ပုံအရ ... တစ်စိမ်း အမျိုးသမီးပင် ဖြစ်စေကာမူ သနားစိတ်၊ အန္တရာယ်မှ လွတ်မြောက်စေလိုစိတ်နဲ့ ဆံပင်စသည်ကို ရှောင်တခင် ဆွဲကိုင်ပြီး အသက်ဘေးမှ ကယ်တင်တဲ့ ရဟန်း အာပတ် မသင့်ဘူးလို့ နားလည်မိပါတယ်။ ဝိနည်း အလွန်လေးစားပြီး သီလတန်ခိုးကြောင့် ကညစ်ဓားငယ် ရေ ကူးတဲ့အတွက် ဓားမကူး ဆရာတော်လို့ပင် ကျော်ကြားခဲ့တဲ့ တောင်ဖီလာဆရာတော်ရဲ့ အဆုံးအဖြတ်ဟာ အလွန် ခေတ် ရှေ့ကို ပြေးပါတယ်။ ဇင်ပုံပြင်လေးကို ဆက်ဖတ်ကြည့် ..
ဇင်ပုံပြင်
ဇင်ဗုဒ္ဓဘာသာမှာ “ဘုန်းကြီး နှစ်ပါးနဲ့ အမျိုးသမီး တစ်ဦး ခေါင်းစဉ်နဲ့ ပုံဝတ္ထုတစ်ခု ရှိတယ် .. (A story of two monks and a woman လို့ရိုက်ပြီး Google မှာ ရှာကြည့်ပါ)။
အလွန် ချစ်ခင်ရင်းနှီးကြတဲ့ မထေရ်အိုတစ်ပါးနဲ့ သား အရွယ် ရဟန်းငယ်တစ်ပါး ခရီးရှည် သွားကြသတဲ့။ တစ်နေရာမှာ မြစ်ထဲ ရေနစ်ပြီး အဝတ်မပါ ဗလာကိုယ်ချည်း ဖြစ်နေတဲ့ အမျိုးသမီးတစ်ဦးကို တွေ့တော့ မထေရ်အိုဟာ ရုတ်တရက် ကိုယ်ရုံ သင်္ကန်းကို ချွတ်၊ မြစ်ထဲ ခုန်ဆင်း၊ အမျိုးသမီးကို ဆွဲယူကယ်တင်ပြီး အပိုသင်္ကန်းနဲ့ အမျိုးသမီးရဲ့ အရှက်ကို ကာကွယ်ပေးလိုက်တယ်။
ရဟန်းငယ်ဟာ ဒီလုပ်ပုံကို မကြိုက်လို့ မထေရ်အိုကို ကျောင်းကို ရောက်တဲ့အထိ စကားမပြောတော့ဘူး။ မထေရ်အိုက မေးတဲ့အခါ ရဟန်းငယ်က “အရှင်ဘုရားဟာ ဝိနည်းကို ချိုးဖောက်ပြီးပြီ။ ရဟန်း မစစ်တော့ဘူး”လို့ ဖြေတယ်။ “ဘယ် ဝိနည်းကို ချိုးဖောက်ပါသလဲ’လို့ မေးတော့ ‘အဝတ်မရှိတဲ့ အမျိုးသမီးကို ကိုင်ဆွဲရုံမက ရဟန်းရဲ့ သင်္ကန်းနဲ့တောင် အဲဒီ အမျိုးသမီးရဲ့ ကိုယ်ကို ခြုံပေးတယ်။ ဒါဟာ ဝိနည်းကို ချိုး ဖောက်တာပဲ'။ အဲဒီတော့ ရဟန်းအို ပြန်ရှင်းပုံက ..
“ငါ့ရှင် ပြောတာတွေ အားလုံး သိပ်မှန်ပေါ့။ တပည့်တော်က မြစ်ထဲ ရေနစ်တဲ့ အမျိုးသမီးတစ်ဦးရဲ့ အသက်ကို ကယ်ပြီး မြစ်ကမ်းပေါ်ကို ဆယ်ယူခဲ့တယ်။ အမျိုးသမီး အချမ်းသက်သာ၊ နွေးထွေးပြီ နေကောင်းသွားအောင် လုပ်ပေး တယ်။ ပြီးတော့မှ အဲဒီအမျိုးသမီးကို အဲဒီမြစ်ကမ်းမှာပဲ ထားခဲ့တယ်။ ဒါပေမယ့် ငါ့ရှင်ကတော့ ဒီအမျိုးသမီးကို ခုချိန်ထိ ပခုံးပေါ် တင်ထားဆဲပဲ။ ငါ့ရှင်ဟာ နှစ်ကာလ ကြာခဲ့ပေမယ့် ဗုဒ္ဓဝါဒကို ဘာမျှ နားမလည်သေးပါကလား'တဲ့။ ဒီပုံပြင်ရဲ့ ရည်ညွှန်းချက်က ..
ရည်ညွန်းပုံ
စည်းမျဉ်းဆိုတာ လမ်းညွှန်၊ လမ်းရဲ့ သင်္ကေတ၊ ဒါပေမယ့် လမ်းမဟုတ်။ အတိတ်ကို လွန်မြောက်ပါ။ မိမိလုပ်ရပ်ကို ပြန်စဉ်းစားရင် ရက်လနှစ်တွေ ကြာတဲ့အထိ ဂုဏ်ယူနိုင်တဲ့နည်းနဲ့ ဘဝကို နေထိုင်ပါ။ အခြားတစ်ဦးရဲ့ ရွေးချယ်မှုကို နားမလည်ရင် အလျင်အမြန် မဆုံးဖြတ်ပါနဲ့။ မဆုံးဖြတ်သေးဘဲ ဦးစွာ အချက်အလက်တွေကို သိအောင်လုပ်ပါ။ လူဆိုတာ ကိုယ့်ဆုံးဖြတ်ချက်နဲ့ ကိုယ်ပါ။ ဒါကြောင့် ကိုယ်ပိုင် ဆုံးဖြတ်ချက်နဲ့ နေနိုင်အောင် ကြိုးစားပါ။
ဒီဇင်ပုံပြင်က အတွေးစ တစ်ခုကို ဖွင့်ပေးနိုင်မယ်လို့ ယူ ဆပါတယ်။ ကျမ်းဂန်စကားကို လက်တွေ့ကျအောင် စဉ်းစားနိုင်ဖို့ အထောက်အကူ ပြုနိုင်ကောင်းပါတယ်။
အခြားရှုထောင့်
မထေရ်ကျော် အချို့ ဝိနည်းကို အတိအကျ ထိန်းစောင့်တော်မူကြတာကို အလွန် လေးစားပါတယ်။ ဒါပေမယ့် တစ်ခါတစ်ရံ အခြားသူတွေကို ကိုယ်ချင်းစာခြင်း ငဲ့ညှာခြင်း ရှုထောင့်နဲ့ ကွာဟနေသလားလို့ပါ။ ဥပမာ .. ဆရာတော် အိမ်မှာကျိန်းမှာမို့ အိမ့်ရှင်တွေ အခြားသွားအိပ် ဆိုတာမျိုး။ အမှန်တော့ အဲဒီလို ပုဂ္ဂိုလ်မြတ်တို့ အိမ်မှာ ညကျိန်း ပင့်ခံရရင်တောင် ဝိနည်းနဲ့ မညီဘူး ဆိုပြီး ငြင်းပယ်သင့်ပါတယ်။
အဖြေ
အင်း ... အချို့ဝိနည်းမှာ အလျှော့အတင်းတွေ ပရိယာယ်နဲ့ အာပတ် လွတ်နိုင်တာတွေ ရှိတာကို နားလည်ပြီး တောင်ဖီလာ ဆရာတော်ရဲ့ အဆုံးအဖြတ်ကို နှစ်သက်နိုင်မယ်လို့ ယူဆပါတယ်။ လူ့အသက် တစ်ချောင်းဆိုတာ ကယ်ကောင်းပါ တယ်လေ။ ကိုယ့်ဝိနည်းအတွက် လူ့အသက်တစ်ခုကို မျက်ကွယ် မပြုသင့်ဘူးဆိုတဲ့ အခြေခံပေါ် ရပ်တည်ပြီး ဆရာတော်ကြီးရဲ့ ယူဆပုံဟာ အင်မတန် ချစ်စရာကောင်းပါတယ်။ ဒါနဲ့ ဘုန်းကြီး အာပတ်လွတ်ဖို့ သာမဏေကို လူဝတ်လဲခိုင်းတဲ့ ကိစ္စမျိုးထိ စဉ်းစားစရာတွေ ဖြစ်သွားနိုင်တယ်။
ဩဂုတ် ၁၈၊ ၂ဝ၁၉။
---မှတ်ချက်များ
မာတုဂါမော နာမ မစ္စုပါသော (ဇာ၊၂၊၉၃)။
မာတုဂါမဟူသည် သေမင်း၏ ကျော့ကွင်းနှင့် တူ၏။
၇၆၂။ မှတ်စုထဲက မယ်တော်မာယာ
ဆရာတော် ဘုရား၊ မြတ်စွာဘုရားရဲ့ မယ်တော် နတ်ရွာစံပြီး နောက် တာဝတိံသာ နတ်ပြည်မှာ နတ်သားဖြစ်သွား ပါသည်။ ထိုနတ်သား၏ အမည်မှာ သေတကေတုလား သန္တုသိတလား ဘုရား။ ဖြစ်နိုင်လျှင် မယ်တော်မာယာ အကြောင်းကိုလည်း သိလိုပါသည် ဘုရား။
သီဒါလွင် (ဓမ္မစကူးလ်)
---မြတ်ဗုဒ္ဓကို နို့ချိုတိုက်ကျွေးပြီး စောင့်ရှောက်တော်မူတဲ့ မိထွေးတော် ဂေါတမီရဲ့ ဘဝအကြောင်းကို ကျမ်းဂန်မှာ အတော်အတန် အပြည့်အစုံ တွေ့နိုင်ပေမယ့် သက်တော် မရှည်ရှာတဲ့ မယ်တော်ရင်း မဟာမာယာရဲ့ လှုပ်ရှားမှုကို ဖော်ပြတာတော့ နည်းတယ်။ တွေ့မိသမျှ ဖော်ပြရရင် ..
မိဘမျိုးရိုး
ဒေဝဒဟ သကျဘုရင် အဉ္စနမင်းဟာ မယ်တော်မာယာရဲ့ ဖခင်၊ မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ ဘိုးတော်ပါ။ မိခင်ကတော့ ဇယသေန အမည်ရှိ သကျမင်းရဲ့ သမီးတော် ယသောဓရာဒေဝီ (မဟာဝံသ ၂:၁၇)။ အဉ္စနမင်းကို မဟာသုပ္ပဗုဒ္ဓလည်း ခေါ်ပြီး (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၈၉)၊ ယသောဓရာ မိဖုရားကိုတော့ သုလက္ခဏာလို့လည်း ခေါ်တယ် (အပဒါန၊၂၊၂၁၅)။ စကားမစပ် .. မင်းသိဒ္ဓတ်ရဲ့ ကြင်ရာတော် နာမည်ဟာ ဖွားတော်ရဲ့ နာမည်နဲ့ တူတယ်။
မွေးချင်းများ
ဒေဝဒတ်ရဲ့ ဖခင် သုပ္ပဗုဒ္ဓမင်းနဲ့ ဒဏ္ဍပါဏီတို့ဟာ မယ်တော်မာယာနဲ့ မောင်နှမအရင်းတွေ (ဓမ္မပဒ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၈-၃ဝ)။ နောင်အခါ မဟာပဇာပတိလို့ ခေါ်တွင်လာတဲ့ မိထွေးတော်ဂေါတမီဟာ မယ်တော်မာယာရဲ့ ညီမတော်အရင်း (ထေရီ၊ဋ္ဌ၊၁၄၄)။ ဒါကြောင့် မယ်တော်မာယာမှာ မွေးချင်း ၃-ယောက် ရှိပြီး မဟာသုပ္ပဗုဒ္ဓနဲ့ သုပ္ပဗုဒ္ဓတို့ မတူကြောင်းကို မှတ်နိုင်တယ်။
မိဖုရားဘဝ
မဟာမာယာနဲ့ မဟာပဇာပတိတို့ ညီအစ်မ နှစ်ဦးဟာ ငယ်ရွယ်စဉ်ကပင် ကပိလဝတ်မင်းသား သုဓါဒနဲ့ စုံဖက်ပြီး ကပိလဝတ် ထီးနန်းကို စိုးစံခဲ့ဖွယ် ရှိတယ်။ ဒါပေမယ့် သက်တော် ၅၆-နှစ် အရွယ်ကျမှ မယ်တော် မာယာဟာ ဗုဒ္ဓလောင်းလျာ မင်းသိဒ္ဓတ်ကို ဖွားမြင်တယ် (ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၂၅၂)။ မကြာခင် တစ်ရက် နှစ်ရက်မှာပဲ ညီမတော် ဂေါတမီကလည်း နန္ဒမင်းသားကို ဖွားမြင်တယ် (မ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂၂၂)။ ဒါဖြင့် ညီအစ်မ နှစ်ယောက်လုံး တစ်ပြိုင်နက် ကိုယ်ဝန်ဆောင်ကြတာပေါ့။
နတ်ရွာစံ
မယ်တော်မာယာဟာ သိဒ္ဓတ္ထမင်းသားကို မွေးဖွားပြီး ၇-ရက် အကြာမှာ နတ်ရွာစံ (ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၂၅၂)။ မဟာပဇာပတိက သက်တော် ၁၂၀-ရှည် (မဟာဗုဒ္ဓဝင် ၆:၂၊ ၁၀)။ ဥပမာ အသက် ၁၀-နှစ်ကွာတဲ့ ညီအစ်မတွေ ဆိုပါစို့၊ မဟာပဇာပတိ မြတ်ဗုဒ္ဓကို နို့ချိုတိုက်ကျွေးချိန်မှာ သက်တော် ၄၆။ ဒီတော့ နှစ်ယောက်လုံး သက်တော် အတန်ငယ် ကြီးရင့်မှ သားတော်တွေ ဖွားမြင်ကြတယ်လို့ ဆိုနိုင်လေမလား။
တမလွန်
ကွယ်လွန်ပြီးနောက် တာဝတိံသာ နတ်ပြည်မှာ နတ်သား ဖြစ်ကြောင်း ဆိုပေမယ့် နတ်သားအမည်ကို ခိုင်လုံတဲ့ ပါဠိတော်နဲ့ နိကာယ်အဋ္ဌကထာ၊ ဋီကာတွေမှာ ရှာမတွေ့သေး။ မာတိကာအရကောက် နိဒါန်းမှာ “မယ်တော် ဖြစ်ဖူးသော သန္တုသိတ နတ်သား'၊ မဟာဗုဒ္ဓဝင်မှာလည်း မယ်တော်မာယာဟာ သိဒ္ဓတ္ထမင်းသားကို ဖွားမြင်ပြီး ၇-ရက်မြောက်မှာ သေလွန်ပြီး “သန္တုသီတ အမည်ရှိသော နတ်သား ဖြစ်လေ၏ (အတွဲ ၂၊ စာ-၁၁၂)’လို့ ဆိုတယ်။
အမည်နှစ်ခု
ဂေါတမဗုဒ္ဓ လောင်းလျာ တုသိတာနတ်ဘုံမှာ ဖြစ်စဉ်က အမည် သန္တုသိတနတ်သား (သန္တုသိတော နာမဟံ တဒါ။ ဗုဒ္ဓဝံသပါဠိ)။ ယင်းသည် ရိုးရိုးနတ်သား မဟုတ်၊ နတ်မင်း (ဗုဒ္ဓဝံသ၊ဋ္ဌ၊၇၂) (နိဿယတွေမှာ သန္တုဿိတလို့ မူကွဲ)။ သိဒ္ဓတ္ထမင်းသား ဘဝမတိုင်ခင် တုသိတာနတ်ဘုံမှာ သေတကေတု အမည်ရှိ နတ်သား ဖြစ်ခဲ့တယ် (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၃ဝ။ မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၂၉)။
‘သေတကေတုနဲ့ သန္တုသိတ’နာမည် ၂-ခုလုံး သိဒ္ဓတ္ထမင်းသား ဖြစ်လာမယ့် နတ်သား တစ်ဦးတည်းကို အမည်ကွဲ နှစ်ခုနဲ့ ဖော်ပြတာ ဖြစ်ဖွယ်ရှိတယ်။
တောင်တွင်းဆို
တောင်တွင်းဆရာတော် ခင်ကြီးဖျော်ရေးတဲ့ မာတိကာဂဏ္ဌိကျမ်း (မာတိကာအရကောက် ၇၅-စောင်တွဲ၊ စာ-၂၇၆) မှာ မယ်တော်မာယာရဲ့ တမလွန်ဘဝကို ‘သန္တုသိတဒေပုတ္တော-ဟု ဓမ္မပဒအဋ္ဌကထာ၌ လာသည်'လို့ ဆိုတယ်။ ခင်ကြီးဖျော် ကိုးကားတဲ့ ပါဠိကို ဆဋ္ဌမူ ဓမ္မပအဋ္ဌကထာမှာ မတွေ့ရ။ “မာတာ တုသိတဝိမာနတော အဂန္တာ'လို့ သာမန်ပဲ ဆိုတယ် (ဓမ္မပဒ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၄၂)။ ခင်ကြီးဖျော် ကြည့်တဲ့စာမူမှာ အဲဒီအတိုင်း အမှန်တကယ် ပါမပါ မသိနိုင်။
ခင်ကြီးဖျော်က မြန်မာ ၁၀၈၆-နှစ်ဖွားပြီး ၁၁၂၄-မှာ ပျံလွန်။ အရှင်ဝရတေဇောက မာတိကာအရကောက်ကို မြန်မာ ၁၁၄၉-နှစ်မှာ ရေးလို့ မာတိကာအရကောက်ကို ရေးသူက နှစ် ၃၀-ခန့် နောက်ကျ။ ဒါဖြင့် မာတိကာ နိဒါန်း စကားဟာ တောင်တွင်း ဆရာတော်ရဲ့ စာကြောင့် များလား၊ ဒါမမဟုတ် အဲဒီခေတ်က အဲဒီအတိုင်း ပို့ချနေကြလို့များလား။
ယုတ္တိရှိ
သီဟိုဠ်ပညာရှင် မာလာလာဆေကေရကတော့ ထေရဂါထာ ပါဠိတော်လာ ဂါထာအမှတ် ၅၃၄-၅၃၅ နဲ့ ယင်းအဋ္ဌကထာ ဖွင့်ကို ညွန်းပြီး “မာယာဒေဝပုတ္တ' အမည်နဲ့ မွေးဖွားကြောင်း ဆိုတယ်။ အနာထပိဏ် ကွယ်လွန်တဲ့အခါ အနာထပိဏိက နတ်သား သွားဖြစ်တာကိုထောက်ရင် သူ့အဆို ယုတ္တိရှိတယ်။ ပါဠိ၊ အဋ္ဌကထာ အသွားအလာ အရလည်း မငြင်းသာဘူးလို့ ယူဆကြောင်းပါ။
ဩဂုတ် ၁၉၊ ၂ဝ၁၉။
---၇၆၃။ စောင့်လေမျိုးမွေ
ဆရာတော် ဘုရား၊ အွန်လိုင်းမှာ ဘုန်းကြီးတစ်ပါးက “စေတီတစ်ဆူကို ရှေးဟောင်း အမွေပျက်မှာစိုးလို့ အုတ်ခဲပုံ အတိုင်း ထားတာနဲ့ သံသရာ ကုသိုလ်ရေးအတွက် ကုသိုလ်ယူ ပြုပြင်မွမ်းမံတာက ဘယ်အရာက ရှိသင့်သလဲ၊ ဘယ်အရာ က ကောင်းမြတ်သလဲ၊ ဖြေပါ'လို့ ရေးပါသည်။ မဖြေတတ် ဖြစ်နေလို့ ဆရာတော်၏အဖြေကို သိလိုပါသည် ဘုရား။
အောင်မြတ်မိုး (ပုဂံဧည့်လမ်းညွန်)
---အမှန်တကယ် ရေးထားသူ ရှိခဲ့ရင်လည်း ယူဆပုံမတူရင် သူရောကိုယ်ပါ ယူဆခွင့်ရှိတယ်လို့ပဲ ဆိုပါရစေ။ ဦးစွာ အရှေ့နဲ့ အနောက် ရှုမြင်ပုံ မတူတာကို နည်းနည်း သုံးသပ်ပြပါမယ် ..
အရိုင်းအတိုင်း
ဒီဖက်မှာ အမျိုးသား ဥယျာဉ်တွေ၊ ပန်းခြံတွေကို သွားရင် “Keep wildlife wild = အရိုင်းကို အရိုင်းအတိုင်း ထားပါ’ဆိုတဲ့ စာတန်းကို တွေ့ရလေ့ရှိတယ်။ လူနဲ့အိမ်မွေး တိရိစ္ဆာန်တွေကို မြင်ရလို့ဖြစ်တဲ့ စိတ်ဖိစီးမှုဟာ အရိုင်းတို့ကို သေစေနိုင်တဲ့အထိ ဒုက္ခပေးပါသတဲ့။ သူတို့ဘာသာ ရှာလို့ရတဲ့ အစာကပဲ သူတို့အတွက် ဓာတ်စာ။ လူကျွေးတဲ့ အစာဟာ သူတို့ရဲ့ ကိုယ်ခန္ဓာကို ပုံမှန် မဖြစ်စေဘူးတဲ့။ အရိုင်းတို့နဲ့ အတူ ရောဂါ အမျိုးမျိုးလည်း ပါလာနိုင်ပါသတဲ့။
ဖမ်းလွှတ်ဒါန
မြန်မာတွေက ဘုရားပေါ် ရောက်ရင်တော့ ကြင်နာပြတတ်နိုင်လွန်းလို့။ သနားလို့ဆိုပြီး ငှက်တွေကို ဘုရားပေါ်မှာ ပါလာတဲ့ အစာကို ပစ်ကျွေးတယ်။ လူဖမ်းထားတဲ့ စာကလေးငှက်တွေကို ပိုက်ဆံပေးဝယ်ပြီး ပြန်လွှတ်တယ်။ ဖမ်းတဲ့လူကဖမ်း၊ လွှတ်တဲ့လူကလွှတ်။ ဖမ်းလွှတ်ဒါနနဲ့ ဖမ်းလွှတ်သံသရာ လည်နေတယ်။ ပတ်ဝန်းကျင်လည်း ညစ်ပတ်၊ ရောဂါလည်း ရဦးမှာ။ ဘုန်းကြီးအထင် တစ်ခုခုတော့ မှားနေပြီ။ ကုသိုလ်တစ်ပဲ ငရဲတစ်ပိသာဆိုတာ ဒါမျိုးလား။
အံ့ရှက်ကြီး
ကိုယ့်ရဲ့ အိမ်အောက်က အိမ်မွေး ခွေးပေါက်စတွေကိုတော့ လမ်းဘေးကို ပို့ပစ်တယ်။ ဒါဟာ ခွေးလေခွေးလွင့် ပြဿနာရဲ့အစပဲ။ ခွေးတွေက အစာလည်းမဝ လူနဲ့လည်း မနီးစပ်တော့ ရိုင်းပြီး ရန်ရှာတယ်။ များလာတော့ မြူနီစီပယ် မနိုင်တော့ဘူး။ ဒီမှာလည်း ရုတ်တရက် လွတ်သွားလို့၊ ပိုင်ရှင် သေသွားလို့၊ မကျွေးနိုင်တော့လို့ စွန့်ပစ်ခံ ခွေးလေတွေ အနည်းအကျဉ်းတော့ ရှိပါတယ်။ ဒါပေမယ့် လိုက်ဖမ်း၊ ဆေးကု၊ ကျွေးမွေးတဲ့ ခွေးဒုက္ခသည် စခန်းတွေ အများကြီး။
အရှေ့က လမ်းဘေးခွေးကို သနားလို့ ကောက်ယူ၊ လေယာဉ်ပေါ်တင်၊ အနောက်ကို ခေါ်လာပြီး ခွေးလိမ်မာ ဖြစ်အောင် လုပ်ပစ်တဲ့ အနောက်တိုင်းသူ တစ်ဦးကို သတင်းမှာ တွေ့လိုက်ရလို့ အံ့ရှက်ကြီး ခံစားရတယ်။
စိုးရမှာပဲ
စေတီတစ်ဆူ ရှေးဟောင်း အမွေပျက်မှာကို စိုးကို စိုးရိမ်ရမှာပဲ။ လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ်ပေါင်းတစ်ထောင်ခန့်က တည်ဆောက်ခဲ့တဲ့ စေတီပုထိုးတွေကို ပကတိအတိုင်း မြင်နိုင်မှ အဲဒီခေတ် ဗုဒ္ဓဝါဒ အဆုံးအမ၊ ယုံကြည်မှုတွေရဲ့ ပုံရိပ်ကို ခန့်မှန်းပြီး သက်မဲ့ သက်သေတွေအဖြစ် ယင်းတို့က ရပ်တည်နိုင်မှာ။ ယနေ့ တည်ဆောက်တဲ့ စေတီက ယနေ့ကိုပဲ သက်သေပြမှာပေါ့။ မိဘဘိုးဘွားတို့ ပေးခဲ့တဲ့ လက်ဝတ်ရတနာကို အသစ် ပြန်လုပ်ရင် ယခင်ရှိပြီး ခံစားမှုရဲ့ ခွန်အားနဲ့ မတူနိုင်တော့ဘူး။
အုတ်ခဲတန်ဖိုး
ပဏိတ်နေရူးက ၁၂-နှစ် အရွယ် အင်ဒီရာဂန္ဒီကို ပေးတဲ့ စာမှာ သောင်ပြင်မှာ တွေ့ရတဲ့ လုံးချောနေတဲ့ ကျောက်စရစ်ခဲလေးတစ်ခုရဲ့ ရာဇဝင်နဲ့ တန်ဖိုးကို ပြောပြဖူးတယ်။ ဒီနေရာမှာ ‘အုတ်ခဲပုံ အတိုင်း’ထားကို ထားရမှာ။ ဒီအုတ်ခဲက ရိုးရိုး အုတ်ခဲ မဟုတ်ဘူး။ သူ့မှာ သမိုင်းရှိလို့ သူ့ကိုပဲ မြတ်နိုးတာ။ သူ့ကိုကြည့်ပြီး သူ့ကိုထုတ်လုပ်သူ သို့မဟုတ် လှူဒါန်းသူတွေရဲ့ သဒ္ဓါတရားကို လေးစားဖို့ မြန်မာတိုင်းမှာ တာဝန်ရှိတယ်။
အစားမထိုးရ
‘သံသရာအတွက် ကုသိုလ်ယူ ပြုပြင်မွမ်းမံ’။ သံသရာကို အမှန်ရည်ရွယ်ရင် အခြား ကုသိုလ်လုပ်စရာတွေ အများကြီးပါ။ သံသရာအတွက် ကုသိုလ် စုရမယ်လို့ မြတ်ဗုဒ္ဓ ဟောပါ တယ်။ ဒါကို မငြင်းပါဘူး။ အဟောင်းကို အသစ်နဲ့ မလဲဖို့၊ ထီးဟောင်းကို ထီးသစ်နဲ့ လဲမပစ်ဖို့၊ သမိုင်းရှိတဲ့ အုတ်ခဲတွေကို ထုချေပြီး အုတ်ခဲသစ်နဲ့ မလဲပစ်ဖို့ကိုပဲ ဆိုလိုနေတာ။
တစ်ခါမှာ ရွှေတိဂုံဘုရား စောင်းတန်းက ကျွန်းအစစ်နဲ့ ထွင်းထားတဲ့ သမိုင်းဝင် ကနုတ်ပန်း အဟောင်းတွေကို ချိုးခြေပြီး စွန့်ပစ်ဖူးတယ်။ အမွေကို တန်ဖိုးထားတတ်သူအဖို့ နောက်ထပ် ရွှေကနုတ်ပန်းနဲ့ အစားထိုးရင်တောင် ယခင် တန်ဖိုးအတိုင်း မခံစားနိုင်တော့ဘူး။
ဥပဒေနဲ့
အိန္ဒိယက ရှေးဟောင်း ဗုဒ္ဓဝင်နေရာတွေကို ဗမာပြည်မှာဆို ရွှေချထားလို့ ဝင်းနေမှာပဲလို့ ပြောသံကြားဖူးတယ်။ သေချာတာက အိန္ဒိယအစိုးရဟာ ရှေးဟောင်း နေရာတိုင်းကို စနစ်တကျ သတ်မှတ်ပြီး ဥပဒေနဲ့ ကောင်းစွာ စောင့်ရှောက်ထားတယ် ဆိုတာပါပဲ။ အရာရာကို ရွေနဲ့ချည်း တန်ဖိုးမဖြတ်နိုင်ဘူး။ ရွှေကြောင့်ပဲ အီဂျစ်က ပိရမစ်တွေ ဖျက်ဆီးခံခဲ့ရတယ်။
အဖြေ
“ဘယ်အရာက ရှိသင့်သလဲ၊ ဘယ်အရာက ကောင်းမြတ်သလဲ'ကို မိမိဘာသာ ဖြေပါ။ အနည်းဆုံး အခြားတစ်ဖက်ရဲ့ ရှုမြင်ပုံကို ရိပ်မိမယ်လို့ ယူဆပါတယ်။
ဩဂုတ် ၂ဝ၊ ၂ဝ၁၉။
---မှတ်ချက်များ
ဆရာတော် ပညာသားပါပါ ဖြေလိုက်တာပဲ။ တွေးကြပါစေပေါ့။
ကိုစိုးမင်း (Phoenix)
၇၆၄။ ဗုဒ္ဓနားရွက်တော်
ဆရာတော် ဘုရား၊ နိုင်ငံခြားသား တစ်ယောက်က မြတ်စွာဘုရား၏ ဆင်းတုတော်မှာ နားရွက်တော် ဘာကြောင့် အဲဒီလောက် ရှည်နေရသလဲလို့ မေးပါသည်။ မဖြေတတ်သဖြင့် ဆရာတော့်ထံမှ မှတ်သားလိုပါသည် ဘုရား။
Dr. စန်းစန်းတင့် (ကိုလိုရာဒို)
---ပုဂ္ဂိုလ်ထူး
စာဆို ဦးပုညက 'မဟာဗြဟ္မ လျှာကုဋေဖြင့် ဆန်းနေဂိုဏ်း ညီ ဂါထာစီ၍ ကျူးသီမြွက်ဖော် ဆိုလှည့်သော်လည်း ဘုန်းတော်ကဲလွန် အနေကန်ကို ဝေဖန်ချီးမြှောက် ပြီးမရောက် လိမ့်'တဲ့။ သံဂါယနာတင် မထေရ်တို့ကလည်း 'ဗုဒ္ဓေါ ဟဝေ ကပ္ပသတေဟိပိ ဒုလ္လဘော = ဗုဒ္ဓဟူသည် ကမ္ဘာအရာတို့ဖြင့် ပင် စင်စစ် တွေ့ရခဲ၏'လို့ မိန့်ဆိုတဲ့အတိုင်း အဲဒီလို မြင့်မြတ်တဲ့ ပုဂ္ဂိုလ်ထူးမှာ သူလို ကိုယ်လိုတို့နဲ့ မတူတဲ့ ထူးခြားတဲ့ ရုပ်သွင်နဲ့ စိတ်ထား ရှိနေမှာ သေချာတယ်။
အချိုးကျရုံ
မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ ကိုယ်ခန္ဓာမှာပါတဲ့ အထူးခြားဆုံး အမှတ်အသားကြီး ၃၂-ခုထဲမှာ နားရွက်နှင့် ပတ်သက်တာ မတွေ့မိ။ အမှတ်အသားငယ် ၈၀-ထဲမှာတော့ '(၄၇) အာယတရုစိရကဏ္ဏတာ = ရှည်ပြီး လှပတင့်တယ်သော နားရွက်တော် ရှိခြင်း'ဆိုတာ ပါတယ်။ အဲဒီလိုထူးခြား အမှတ်အသားငယ်ရှိကြောင်း ကျမ်းဂန်မှာ ပါတဲ့အတွက် ရုပ်တုတော်မှာလည်း ကျမ်းအဆိုနဲ့ ညီအောင် ထုလုပ်ခြင်း ဖြစ်ကြောင်း သမန္တစက္ခုဒီပနီကျမ်း (စာ- ၃၃၁)မှာ ဆုံးဖြတ်တယ်။ ဒါပေမယ့်...
တောင်မြို့
တောင်မြို့ဆရာတော်က “ရှည်-ဟုဆိုသော်လည်း အချို့ဆင်း တုတော်များ၌ ထုထားသကဲ့သို့ ပခုံးတော် ထောက်အောင် ရှည်လျားသည် မဟုတ်ပါ။ ကျိုး၍ မသွားအောင် ရုပ်တုတော် ပြုလုပ်သော ဆရာတို့က ထောက်ထားဟန် တူပါသည် (ရတနာ့ဂုဏ်ရည်၊ စာ-၂၉၇)'တဲ့။ အချို့ နှောင်းခေတ် ကြေးသွန်း ဆင်းတုတွေမှာ နားရွက်အောက် တစ်ဆက်တည်းမှာ ပခုံးကို ထောက်နေတဲ့ သံချောင်းရှည်ကို ဘုန်းကြီး တွေ့ဖူးတယ်။
လူသာမန်ထက် ထူးခြားစွာ ရှည်ပေမယ့် အချိုးကျပြီး ဖူးမြင်လို့ ကောင်းတဲ့အနေမျိုးပဲ ရှိမှာပါ။ ပခုံးတော်ကို ထောက်နေတဲ့ အထိတော့ မရှည်တန်ရာဘူးလို့ပဲ ယူဆပါတယ်။
ဂန္ဓာရဆင်းတု
အေဒီ ၁-ရာစု ခန့်က ကနိသျှခေတ် ဂန္ဓာရနိုင်ငံ (ပါကစ္စတန် အရှေ့မြောက်ပိုင်း)မှာ ထုလုပ်ပြီး ယနေ့ထိ ရှေးအကျဆုံးလို့ ယူဆရတဲ့ ဗုဒ္ဓဆင်းတုတွေကို လေ့လာရင် နားရွက်တော် ရှည်ပေမယ့် ဖူးမြင်လို့ သပ္ပာယ်ရုံပဲ တွေ့ရပါတယ်။ အချို့ ဆင်းတုတွေမှာ နားရွက်တော် ကြီးလွန်း ထူလွန်းနေတာမျိုး လည်း တွေ့ရတယ်။ ဘာအဓိပ္ပာယ်လဲ ဆိုတာတော့ လေ့လာရဦးဖွယ် ရှိမယ်။ ထုလုပ်သူရဲ့ အနုပညာစွမ်းရည်လား၊ ဆင်ခံမြင်းခံတွေလို အဓိပ္ပာယ် တစ်မျိုးရှိလား။ စဉ်းစားစရာပါ။
လီရှန်ဆင်းတု
တရုတ်နိုင်ငံ ဆီချွန်မြို့ရှိ အေဒီ ၈ဝဝ-ရာစု လက်ရာ ကျောက်တောင် ကမ်းပါးကြီးကို ထွင်းထုပြီး ကမ္ဘာ့အကြီးဆုံး ဆင်းတု (အမြင့် ၂၃၃-ပေ)ဖြစ်တဲ့ လီရှန် မဟာဗုဒ္ဓဆင်းတုကြီး (The Leshan Giant Buddha)ရဲ့ နားရွက်တော်လည်း ရှည်နေတာကိုတွေ့နိုင်တယ်။ ဒါနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ၎င်းတို့ အဓိပ္ပာယ် ဖွင့်ဆိုပုံမှာ စိတ်ဝင်စားဖွယ် ကောင်းတယ် ..
“သိဒ္ဓတ္ထမင်းသားဟာ စည်းစိမ်ရှင်အဖြစ် မွေးဖွားပြီး နားရွက်တော်မှာ ရတနာစီခြယ်တဲ့ နားဝတ်တန်ဆာတွေနဲ့ လေးလံခဲ့ပေမယ့် ဒါတွေ အားလုံးကို စွန့်၊ ဆံမုတ်ဆိတ်ကို ပယ်၊ ဖန်ရည်စွန်း အဝတ်ကို ဝတ်ပြီး စိတ်ပိုင်းဘဝ ဖြူစင်အောင် အားထုတ်လို့ ဗောဓိဉာဏ်ကို ရတဲ့အခါ အဲဒီလောကီ ရတနာတွေထက် အဆများစွာ လေးလံ တန်ဖိုးကြီးတဲ့ လောကုတ္တရာရတနာကို ဆင်သထားတဲ့ နားရွက်တော် ပိုင်ရှင် ဖြစ်သွားတယ် (Sara Bullard ရဲ့ Why does the Buddha have long ears? ဆောင်းပါးကို National Geographic အွန်လိုင်း မဂ္ဂဇင်းမှာ ဖော်ပြချက်)'။
မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ နားရွက်တော် ရှည်တာဟာ ဗောဓိဉာဏ်အတွက် လောကီစည်းစိမ်ကို ပယ်ခဲ့တာရဲ့ သင်္ကေတအထိမ်းအမှတ် ဖြစ်ပါသတဲ့။
ဩဂုတ် ၂၁၊ ၂ဝ၁၉။
---၇၆၅။ ဆူးတွင်းပစ်ဆရာတော်
ဘုန်းကြီး ဘုရား၊ တပည့်တော်ရဲ့ မြန်မာနိုင်ငံဖြစ် ပါဠိသဒ္ဒါ ကျမ်းများအကြောင်း သုတေသနစာတမ်းကို ကြီးကြပ် ပေး နေတဲ့ ထိုင်းဘုန်းကြီးက မကြာခင်က ဖေ့စ်ဘုတ်မှာ တွေ့ရ တဲ့ မြန်မာဆရာတော် တစ်ပါးရဲ့ ဗွီဒီယိုဖိုင်ကို ပြပြီး မြန်မာ ရဟန်းတွေ မြန်မာ့ပါဠိစာပေသမိုင်းကို မသိဘူးဟု အထင် သေးစကား ဆိုနေပါသည်။ အဲဒီဖိုင်မှာ “သဒ္ဒသာရတ္ထဇာလိနီ” ခေါ်တဲ့ ပါဠိသဒ္ဒါကျမ်းကို ပုဂံ အနော်ရထာမင်း လက်ထက် မှာ ရေးတယ်ဟု ထိုဆရာတော်က ဆိုထားပါသည်။ ဆရာ မြတ်၏ အယူအဆကို သိလိုပါသည် ဘုရား။
အရှင်ကုသလ (ခေတ္တ-ထိုင်းနိုင်ငံ)
---ဆိုးပြစ်ကိုသိ
“မသိသူအဖို့ အသိပညာ စကားဟာ နားခါးစရာ (ဒုပ္ပညဿ ပညာကထာ ဒုက္ကထာ)’တဲ့။ လွန်ခဲ့တဲ့ ၆-နှစ်က ဓမ္မဘေရီ ဆရာတော်နဲ့ ရှေးဟောင်း ပါဠိကျမ်းတွေအကြောင်း ပြော နေစဉ် အနီးမှာရှိတဲ့ မြန်မာပြည်က လာလည်တဲ့ နာမည်ကြီး ဘုန်းကြီး သမ်းဝေနေတာကို သတိထားမိလို့ ငါ့ရဲ့ ဗဟုသုတ တစ်ပဲသားကို လူရှေ့မှာကြွားသလို ဖြစ်သွားပြီလားလို့ တွေး ပြီး ရှက်မိခဲ့တယ်။ နယ်ပယ်စုံသိသူ မဖြစ်နိုင်ပါဘူး။ လေ့လာ မှ သိမှာပေါ့။ ဒါကြောင့် မသိဘူးလို့ ပြောတာကို မရှက်ပါနဲ့။
ခုခေတ် ဗွီဒီယိုဖိုင် ဆိုတာတွေက အနုမြူ ဓာတ်ရောင် ခြည်လိုပဲ။ ပြန့်ပြီးရင် တားဆီးရ ခက်တဲ့အမျိုး။ မှားမိရင် တကယ် ပြင်ရ ခက်ပါတယ်။ ဒါကြောင့် မသေချာရင် နှုတ် မဆော့တာ အကောင်းဆုံးပါ။ ရမ်းချလိုက်ရင် သိသူတွေရဲ့ အကြားမှာ ကဲ့ရဲ့စရာ ဖြစ်တတ်တယ်။ မေးခွန်းပါ ကျမ်းစာ ရှင်နဲ့ ပေါ်ထွန်းရာခေတ်ကို ရှာပေးလိုက်ပါတယ် ..
အိမ်ပြေးလေး
မြန်မာ ၇၁၃ (သာသနဝံသပ္ပဒီပိကာ၊ စာ-၉၉)၊ ကျော်စွာမင်း (ကိတ္တိသီဟသူရ) လက်ထက် သာစည်ရွာသား ကလေးငယ် တစ်ဦး ကျောင်းကို စာသင်သွားခိုင်းရတာ ခက်လွန်းလို့ မိဘ က ဒဏ်ပေးတဲ့အနေနဲ့ ဆူးချုံပေါ် ပစ်တင်ထားခဲ့တယ်။ ဒါနဲ့ ကလေးက အိမ်မပြန်တော့ဘဲ ကျောင်းမှာပဲနေ။ အရွယ် ရောက် ပဉ္စင်းဖြစ်၊ ပုဂံကိုလာပြီး ပညာသင်။ စာပေကျမ်းဂန် တတ်ကျွမ်းလို့ ပုဂံမှာ ဆရာသမားတွေ ချီးမြှောက်ခံရ။
အိမ်အပြန်
သားနောက်ကို ဘခင် လိုက်လာ။ သားကို ဆွမ်းပြုစု။ ဘခင် တိုက်တွန်းလို့ မိခင်နဲ့ တွေ့ဖို့ ရွာအပြန် ပင်းယမြို့ကို ဝင်ပြီး ဘုရားဖူးကြစဉ် ... ကျော်စွာမင်းက ကျောင်းကြီးတစ်ဆောင် ဆောက်ပြီး “သီလပြည့်စုံ၊ ပညာတတ်တဲ့ ပုဂ္ဂိုလ် မည်သူမဆို တက်နေပါစေ'လို့ သတင်းလွှင့်ထားသတဲ့။ ဒါကို ကြားတော့ ရွာအပြန် အိမ်ပြေး ကိုယ်တော်လည်း ဘာမပြော ညာမပြော အဲဒီ ကျောင်းပေါ် တက်နေလိုက်သတဲ့။
မင်းဆရာ
ဆင်ဖြူ ၄-စီးရှင် ကျော်စွာမင်းက သူ့ကျောင်းပေါ်ကို တက် နေတဲ့ ပုဂ္ဂိုလ်ကို စုံစမ်းဖို့ နာမည်ကျော် စတုရင်္ဂဗလအမတ် ကို လွှတ်လိုက်တယ်။ ဒီအမတ်က ပါဠိအဘိဓာန်ဋီကာ ကျမ်း ကြီးကို ရေးသူ။ ကိုယ်တော်က ပိဋကတ်သုံးပုံက ခက်ရပ် ခက်ဆစ်ကို အမတ် မေးတိုင်းဖြေနိုင်လို့ အမတ်ကြီးရဲ့ မှတ် ချက်နဲ့ ဘုရင်က ကိုယ်တော်ကို ကျောင်းလှူ။ ကိုယ်တော့် ဘခင်ကိုလည်း သူဌေးရာထူးနဲ့ မြှောက်းစားသတဲ့။ သူဌေးရွာ သာစည်ဆိုတာ ဒီသမိုင်းက ဆင်းသက်လာတာတဲ့။
ဆူးတွင်းပစ်
မင်းဆရာ ဖြစ်ပြီးနောက် ‘သဒ္ဒသာရတ္ထဇာလိနီ’ အမည်ရှိ ပါဠိ သဒ္ဒါကျမ်းကို ရေး (သာသနဝံသ၊ စာ-၁၀၁။ ပိဋကတ်တော် သမိုင်း၊ စာပိုဒ်-၄ဝ၅။ M. H. Bode, Pali literature o Burma, p.27)။ ဒီကျမ်းက ဂါထာဗန္ဓနဲ့ ရေးတဲ့ ပါဠိသဒ္ဒါ ကျမ်းတွေထဲမှာ ကာရိကာပြီးရင် အကြီးဆုံးပဲ။ ၅၁၆-ဂါထာ ရှိတယ်။ ငယ်စဉ်ဖြစ်ရပ်ကို အကြောင်းပြုပြီး ဆူးတွင်းပစ် ဆရာတော် (ကဏီကခိပ)လို့ တွင်တယ်။ ပုဂံမှာ ကျော်ကြား ပြီးမှ ပင်းယကို ရောက်လာလို့ ‘ပုဂံဆရာတော်’လည်း တွင် တယ်။ ရဟန်းဘွဲ့ အရှင်နာဂိတ။
ဘယ်ခေတ်
သာရမဉ္ဇူသာ အမည်ရှိ သဒ္ဒသာရတ္ထဇာလိနီဋီကာရဲ့ နိဂုံး အ ဖွင့်အရ .. ကျော်စွာမင်း နန်းစံ ၁၀-နှစ်၊ ၎င်းရဲ့ညီ သီဟသူရ (မောပါမင်း) ၃-နှစ်။ ၎င်းညီ ဥဇနာမင်း ၃-လ။ မကြာခင် မြောက်ဖက်ကမ်း(စစ်ကိုင်း)မှ သတိုးမင်းဖျားက (ပင်းယ)မြို့ကို သိမ်းပြီး ၄-နှစ်နန်းစံ။ ထိုမင်းနောက် တရဘျ (တရဖျား လည်းခေါ်) မင်းပြု (တရငျဝှယကုမာရော ရဇ္ဇ ကာရေသိ)။ ဒီမင်း နန်းစံ ၁၂-နှစ်မြောက်မှာ သဒ္ဒသာရတ္ထဇာလိနီကျမ်းကို ရေးတယ် (ယင်းဋီကာ နိဂုံး၊ စာ-၁၆၁)။
သာရမဉ္ဇူသာဋီကာကိုတော့ ကျမ်းနိဂုံးနဲ့ ပိဋကတ်တော် သမိုင်း(ပိုဒ်-၄ဝ၉)အရ ပင်းယမှာ ရေးကြောင်းကိုသာ သိရပြီး ရေးဘွဲ့အမည် မဖော်ပြ။ ဒါပေမယ့် နိဂုံးဖော်ပြပုံအရ မူ ရင်းကျမ်းနဲ့ နှစ်ကာလ အလွန် မကွာနိုင်ဘူးလို့ ယူဆရတယ်။ ရတနာပူရ အဝမြို့ အရှင်အရိယာလင်္ကာရ ပြုစုတဲ့ အခြား ဋီကာကျမ်း တစ်စောင် ရှိသေးကြောင်းလည်း သိရတယ်။
ဆင်ခြင်ဖွယ်
ပင်းယ ဒုတိယဆက် ဥစ္စနာမင်း (မြန်မာ ၆၈၁-၇ဝ၃)က မြန် မာ ၆၈၂-မှာ စကား ၇-ကျောင်း ဆောက်ပြီး တင်လှူတဲ့ သံဃာစာရင်းမှာ “ကုလားကျောင်းကို သဒ္ဒသာရတ္ထဇာလိနီဋီ ကာကိုပြုသော ရှင်ဝါစိဿရ’အား လှူကြောင်း တွင်းသင်း ရာဇဝင်သစ် (၁၊ စာ-၁၇၇)မှာ ဆိုတယ်။ ဒီဋီကာ နိဂုံးစကား အရ နောက်ထပ် ၅၉-နှစ်ကြာမှ မူရင်းကျမ်းကို ရေးမှာဖြစ်လို့ ဒီအဆိုကို စဉ်းစားဖွယ် ရှိတယ်။ မူရင်းကျမ်းပြု ဆူးတွင်းပစ် အရှင်နာဂိတနဲ့ လွဲတာများလား။
တရဖျားမင်း
ရာဇဝင်များအရ ... သတိုးမင်းဖျားဟာ ပင်းယမှာ ၇-လသာ နေပြီး အင်းဝမှာ နန်းသစ် တည်တယ်။ နန်းစံ ၃-နှစ်။ ယင်းနောက် ထိုမင်းရဲ့ ယောက်ဖ အမြင့်မြို့စား တရဖျား (နောင် အခါ မင်းကြီးစွာစော်ကဲ)က မြန်မာ ၇၂၉-မှာ အင်းဝမှာ မင်း ပြု။ ဒီမင်းနန်းစံ ၃၃-နှစ်။ ဒါဖြင့် သဒ္ဒသာရတ္ထဇာလိနီကျမ်း ကို မြန်မာ ၇၄၁-ခုနှစ်၊ ပင်းယခေတ်ကုန်၊ အင်းဝခေတ် အစ ပိုင်း၊ မင်းကြီးစွာစော်ကဲ လက်ထက် ပင်းယမြို့မှာ ရေးတယ်။ မြန်မာ ၇၂၆-မှာ ပင်းယပျက်ပြီး ၁၅-နှစ်အကြာပေါ့။
ကျမ်းညှိ
ကျော်စွာမင်းက နန်းစံ ၁၀-နှစ်ဖြစ်လို့ ဒီ ၁၀-နှစ်အတွင်း (မြန်မာ ၇၁၃-၇၂၂)မှာ အဘိဓာန်ဋီကာကို ရေးဖွယ် ရှိတယ်။ ဆူးတွင်းပစ်ဆရာတော်ဟာ ဒီမင်းလက်ထက်မှာ အမတ်ကြီး ဖြစ်နေတဲ့ စတုရင်္ဂဗလနဲ့ သက်တော် အလွန် မကွာနိုင်။ ဒါ ကြောင့် သာသနဝံသနဲ့ ပိဋကတ်တော်သမိုင်းတို့ အဆိုလည်း ယုတ္တိရှိတယ်။ နန်းစံမင်းတွေ နန်းစိုက်မြို့ တွေ ပြောင်းပေ မယ့် ဆရာတော်ကတော့ ပင်းယကျောင်းမှာပဲ သီတင်းသုံး ဖွယ် ရှိတယ်။ ဒါကြောင့် မင်းဆရာဖြစ်တော့ ထိုကျမ်းကို ရေး ကြောင်း ဖော်ပြကြတာ ဖြစ်မယ်။
နိဂုံးဆုတောင်း
ပီယာဘိချာတေ နဂရေ ဝိသာလေ၊
ဂန္တေသု သာရာဘိမတံ ဂဟေတွာ။
ယာ ဘာသိတာ သာ နဘယာ သမတ္တာ၊
သဗ္ဗေပိ သတ္တာ နိဘယာ ဘဝန္တု။
ပင်းယမည်တွင် မြို့စည်ပင် ထေရ်ရှင်နေစဉ်က၊
ထိုထိုကျမ်းမှ နှစ်သာရ ထုတ်နုတ်ယူကာပြ။
သဒ္ဒသာရာ ဇာလီသာ ကောင်းစွာပြီးပြီပ၊
သဗသတ္တာ အားလုံးမှာ ဘေးကွာရန်ကင်းကြ။
ဝဋ္ဋေသု ဝတ္တံ တိဘဝေသု ဝုယှံ၊
ရောဂါဒိဝဇ္ဇံ ဝိဟတော ဘဝေယျံ။
ဖုသာမိ ဗုဒ္ဓံ အရိမေတ္တေယျသင်္ချေ၊
ဒါနဉ္စ ဒတွာ ပိဋကံ ဓရေယျ။
(ဓရေယျံ-၌ ဆန်းကြောင့် ရဿ)
ဘဝသုံးဖြာ ဝဋ်ရေပြာ မျောပါသွားရစဉ်၊
လောဘစသည် မကပ်ပြီ ရွှေပြည်နိဗ္ဗာန်ဝင်။
အရိမေတ္တ စောဗုဒ္ဓ ဖူးရအမှန်ပင်။
အလှူမပြတ် ပိဋကတ် ကျမ်းလည်းတတ်စေချင်။
ရတုပိုဒ်စုံ
စတုရင်္ဂဗလအမတ်ကြီး မေးပြီး ပုဂံဆရာတော်ခေါ် ဆူးတွင်း ပစ်ဆရာတော် ဖြေဆိုတဲ့ ရတုသုံးပိုဒ်ကိုလည်း လက်ဝဲနော်ရ ထာအမတ် စုဆောင်ခဲ့တဲ့ စာဆိုတော်များရတု ပေါင်းချုပ်မှ ဝါသနာရှင်များ လေ့လာနိုင်စေရန် ကူးယူဖော်ပြပါတယ် ..
(အမတ်မေး) ရွေဘဝါးတော်အောက်၊ ၊ ကျွန်၏လျှောက်ဖြင့်၊ လျှောက်ဝံ့ဝံ့၊ လျှောက်ဝံ့ဝံ့တည်း၊ ကြောက်ရွံ့လျက်ပင်၊ စက်ရွှေ စင်ကို၊ ထိပ်ပြင်ပန်းနှယ်၊ ဆင်စံပယ်လျက်၊ နိကာယ်လုံးစုံ၊ ကျမ်းသုံးပုံဝယ်၊ အာရုံညွတ်ညွတ်၊ ပရမတ်ကို၊ အထွတ်ဘုန်း ခိုင်၊ သိမြင်နိုင်က၊ ကျော်လှိုင်ပေါက်ပြ၊ ကြည့်လကလျှင်၊ ဘဝ သုံးမည်၊ လူနတ်ပြည်၌၊ မည်သည့်ကုသိုလ်၊ နှိုင်းဆိုမတန်၊ နိဗ္ဗာန်လက်လှမ်း၊ နန်းပွင့်ငြမ်းသည်။ ။ ရွှင်ဝမ်းမြောက် တော်မူစေသော။
(ဆူးတွင်းဖြေ) အထွေအထွေ၊ ၊ မေးတိုင်းဖြေအံ့၊ ပရမေဘုန်း ခေါင်၊ ငါးမာန်အောင်၏၊ များမြောင်သံကျော်၊ နှုတ်နက်တော် ကို၊ ရေသော်အံ့ဘွယ်၊ မိုးထက်ကြယ်သို့၊ နိကာယ်ငါးအင်၊ အင်္ဂါ ကိုးတန်၊ ဓမ္မခန်ပေါင်း၊ ရှစ်သောင်းလေးထောင်၊ ကျမ်းကုန် အာင်ကို၊ များမြောင်စေ့ရေ၊ မတွေ့လေလည်း၊ ကြံထွေအစွမ်း၊ သင်ရိုးကျမ်းဖြင့်၊ စူးစမ်းဆင်ခြင်၊ ဉာဏ်ဝင်သောလျောက်၊ ပါဌ် ထောက်အာဂုံ၊ လာတုံမဖောက်၊ ဖြေရိုးကောက်အံ့၊ ထွက် မြောက်ဘဂဝါ၊ ရဟန္တာသာမန်၊ ဇောဟန်မပျက်၊ ခုနက်ချက် တည့်၊ အသက်ဆုံးစွန်၊ နိဗ္ဗာန်ခန္ဓာ၊ ငြိမ်းသောခါ၌၊ အနိစ္စာဒုက္ခ၊ အနတ္တသဘော၊ အာရုံဇောဟု၊ စစ်ကြောကျမ်းဂန်၊ ပြရိုးညွှန် သည်။ ။ အမှန်မှတ်နေရာတမုံ့။
(အမတ်မေး) မင်း၏တရား၊ ၊ ကျင့်ဆယ်ပါးနှင့်၊ မမှားအယူ၊ နတ်လူပူဇော်၊ မင်းရဲကျော်ဝယ်၊ ကျွန်တော်ရင်းစစ်၊ အဖြစ် ရှေးဦး၊ ပါခဲ့ဖူးသား၊ ကျေးဇူးထိုက်လှာ၊ မရဏာသန်၊ ဇောငါး တန်လျှင်၊ လွန်၍ခုနစ်၊ အဖြစ်သဘော၊ မဇောလေကောင်း၊ ဇောလေကောင်းတည်း၊ အကြောင်းထွေငေါ်၊ တစ်နည်းသော် မူ၊ နိရော်အထွတ်၊ သမာပတ်ကို၊ လူနတ်ဗြဟ္မာ၊ ဝင်သောခါ၌၊ ချမ်းသာငြိမ်းမျှ၊ ခံစားကြသား၊ နေဝသသညာ၊ နာသညာ နှောင်း၊ ရကောင်းဘဝင်၊ ဖိုလ်နှင့်ပင်တည့်၊ သို့စင်ဟူရွေ့၊ အယူ မသိ၊ ဝိစိကိစ္ဆာ၊ စွန်းသင်္ကာကို၊ ဉာဏ်ဝါလင်းပြောင်၊ ထွတ် ဘုန်းခေါင်သည်၊ ၊ ပျောက်အောင် ဖျောက်တော်မူစေသော။
(ဆူးတွင်းဖြေ) နိရောဓအထွတ်၊ ၊ သမာပတ်ကို၊ လူနတ် ဗြဟ္မာ၊ ကိုးရာလည်းထား၊ ဘုရားမြတ်စွာ၊ ဝင်သောခါ၌၊ ချမ်းသာငြိမ်း မြ၊ နေဝသညာ၊ နာသညာနှောင်း၊ ရကောင်းသည်ကို အမှန် ဆိုပိမ့်၊ ဖိုလ်ကားတစ်ချက်၊ ဘဝင်တက်မူ၊ နှစ်ရက်ဖြင့်သာ၊ အာဝဇ္ဇနာတက်ကောင်း၊ အကြောင်းဆိုသော်၊ ဝသီဘော်ကြောင့်၊ မြတ်ကျော်ဘုရား၊ လျင်လျားမဆိုင်း၊ ပိုင်းပိုင်းဖြတ်၍၊ မပြတ် ပစ္စဝေက္ခဏာ၊ သမာပတ္တိ၊ ဝီထိများစွာ၊ ဇောတိဖြာလျက်၊ ဉာဏ်ဝါလျှံဖတ်၊ စိတ်ကိုဟူက၊ စိုးမိုးရ၍၊ ကလာကြာတင်၊ ဘဝင်တေထွထွေ၊ မကျပေတည်း၊ တထွေလျင်ပါ၊ ပစကာဗုဒ္ဓ၊ သာဝကအား၊ ခြားတုံသုံးချက်၊ ဘဝင်ထက်မှ၊ တက်အံ့မနော၊ ဝီထိဇောသည်၊ ၊ သဘောမှန်ပေစွာတမုံ့။
(အမတ်မေး) နာမ်နှင့်ရုပ်ကို၊ ၊ ပေါင်းချုပ်ကြွင်းမဲ့၊ သင်္ချာဖွဲ့ သော်၊ တစ်ဆယ့်လေးကိစ္စ၊ ဆယ်ဌာနဖြင့်၊ ဒွါရခြောက်ထပ်၊ ခြောက်ရပ်အာရုံ၊ ခြောက်စုံဝိညာဉ်၊ ခြောက်စဉ်ဝီထိ၊ ဂတိငါး ဖြာ၊ ရုပ်လေးမြွာနှင့်၊ ခန္ဓာအာယတနဓာတ်၊ ဥပါဒ်ရှီဘင်၊ ဘဝင် ဇောစိတ်၊ နိမိတ်မကွာ၊ တဒါရမ္မဏ၊ အရထိုထို၊ ပုဂ္ဂိုလ်အဖြား၊ ဝါကရားနှင့်၊ ဘုရားမြတ်မွန်၊ နိဗ္ဗာန်ယူနီး၊ မြေကြီးမိုးပြင်၊ ကောင်ကင်နှံ့သိ၊ စုတိတော် စိတ်၊ အဟိတ်နှင်နှင်၊ သုံးပါးတွင်၌၊ ဘယ်လျှင်အာရုံ၊ ပြုတုံသနည်း၊ ရိုက်ကြည်းကျော်ဟိုး၊ နန်းပွင့် ရိုးသည်၊ ၊ ဖြေရိုးကောက်တော်မူစေသော။
(ဆူးတွင်းဖြေ) အံ့ချီးကြား၍၊ တရားသံဝေ၊ ရကုန်စေလော့၊ မြူတေထွန်းဝင်း၊ သုံးလူ့မင်းမူ၊ သံညင်းဖြားယောင်း၊ တရား မောင်းမြင့်၊ တစ်သောင်းစကြဝဠာ၊ တိုက်များမှာက၊ လာတုံလူ နတ်၊ ပရိသတ်ကို၊ ချေချွတ်ဆောင်ဆောင်၊ မဂ္ဂင်ဖောင်ဖြင့်၊ ရောက်အောင်နိဗ္ဗာန်၊ ပို့ခဲ့ညွန်မှ၊ မလွန်ငါသာ၊ အနိစ္စာကို၊ ကုသိ နာရုံ၊ အင်ကြင်းစုံ၌၊ ဝင်တုံများထွေ၊ ကုဋေထက်ဝန်း၊ သုံးသန်း ခြောက်သိန်း၊ စက်မွေ့ကိန်းသော်၊ ရှုမိန်းသမာပတ်၊ ဝင်စမှတ် တည်း၊ လူနတ်ဗြဟ္မာ၊ အာကာမိုးပြင်၊ ကောင်းကင်မဆံ့၊ ပူဇော် အံ့လျက်၊ အရွှံ့ရံပတ်၊ တို့စောထွတ်လျှင်၊ မချွတ်နိဗ္ဗာ၊ ဝင်သောခါ၌၊ အနိစစာဒုက္ခ၊ အနတ္တသာ၊ ဈာန်အင်္ဂါကို၊ ပစ္စဝေက္ခ ဏာသဘော၊ လျင်ငါးဇောမှ၊ ... တိတ်တောအောင်ထွန်း၊ မစ္စု မာန်ကို၊ လွန်ခဲ့ကျော်ဘိ၊ စုနိတော်စိတ်၊ အတိတ်နှင်နှင်၊ သုံးပါး တွင်မူ၊ ထင်၏တစိ၊ ဂတိနိမိတ်၊ တိဟိတ်ပဋိသန္ဓေ၊ ယူနေ သောခါ၊ တုသိတာမှ၊ ပဉ္စာလောကန၊ ကြည့်ပြီးမှလျှင်၊ ဘဝ ပြောင်းလှာ၊ ဤကြောင်းခြာကို၊ ပညာရှိထွေ၊ ကြံမိစေလေ ့၊ သဓဘဝင်၊ သုံးအင်စုတိ၊ တူဘိအာရုံ၊ ပြုတုံမချွတ်၊ ပရမတ် လည်း၊ ၊ ဟောမှတ်ဧကန်သာတမုံ့။
နဝဒေး၊ နတ်ရှင်နောင်တို့ ရတုထက် ရှေးကျပြီး ရှေးအ ကျဆုံး ရတုစာရင်းမှာ ပါနိုင်တယ်။ ဒီအချိန်က အရှင်မဟာ သီလဝံသ (မြန်မာ ၈၁၅-ဖွား)၊ အရှင်မဟာရဋ္ဌသာရ (မြန်မာ ၈၃၀-ဖွား)တို့ မမွေးဖွားလောက်သေးဘူး။
ဩဂုတ် ၂၄၊ ၂ဝ၁၉။
---မှတ်ချက်များ
ဆရာတော်ရဲ့ အဖြေ လွန်စွာ ပြည့်စုံကောင်းမွန်သဖြင့် သာဓု သာဓု သာဓုပါ ဘုရား။
ကိုသန်းဌေး (Fremont)
သမိုင်းဆက်စပ်မှု ကွင်းဆက်ကလေးတွေ အားကောင်း တယ် ဘုရား။ တပည့်တော်က အဲလို သမိုင်းကို ချောင်ကြိုချောင်ကြား ရှာဖတ်ရတာ အားကြီးပျင်းတော့ အခုလို ရှာပြီး စစ်ပြီးသားလေး အဆင်သင့် ဖတ်ရတော့ .. ဟန်ကျတယ် ဘုရား။ ကျေးဇူးပါ။ အရှင်သြသဓ (ဓမ္မာနန္ဒဝိဟာရ)
---၇၆၆။ နိဿယသမိုင်းမှတ်စု
ဆရာတော် ဘုရား၊ မေးလျှောက်ခွင့်ပြုပါ ဘုရား။
၁) မြန်မာဘာသာဖြင့် နိဿယရေးရုံနှင့် ထိုဆရာတော်ကို အဋ္ဌကထာဆရာဟု ခေါ်နိုင်ပါသလား။ ၂) ပါဠိပဌမပြန် စာ မေးပွဲတွေပေါ်လာလို့ မြန်မာနိဿယတွေ ရေးရတယ်ဆိုတာ မှန်ပါသလား။ ၃) ဆရာတော် ဦးဗုဓ်က မြန်မာပြန်နိဿယ ကို အဦးဆုံးရေးပြီး သမိုင်းသစ် စတင်တယ်ဆိုတာ ဖြစ်နိုင်ပါ မည်လား။ အောက်ပါ အွန်လိုင်း ရေးသားချက် တစ်ရပ် ကြောင့် မေးမြန်းရခြင်း ဖြစ်ပါသည် ဘုရား ..
“မြန်မာနိုင်ငံ ကုန်းဘောင်ခေတ်၊ အင်္ဂလိပ်ခေတ်တွေမှာ ပါဠိ ပထမပြန် စာမေးပွဲတွေ ပေါ်လာပြီး ပါဠိဘာသာ ကျမ်းစာ တွေကို လေ့လာရန် စာသင်သား ရဟန်းများ အခက်ကြုံပါ တယ်။ ဒီတော့ ဆရာတော် ဦးဗုဓ်က ဒွေမာတိကာနိဿယ၊ ရူပသိဒ္ဓိနိဿယစတဲ့ မြန်မာနိဿယကျမ်းစာကို သမိုင်းသစ် စတင် ရေးသားလိုက်တော့ မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ ပထမဦးဆုံး မြန် မာပြန် အဋ္ဌကထာဆရာအဖြစ် မှတ်တမ်း ဝင်သွားတယ်။ ဒီနောက် ပြည်ဆရာတော် မအူဆရာတော် နေရင်းဆရာ တော် ပခုက္ကူဂဏဝါစက-စသည့် ကျမ်းပြုဆရာတော်များ ပါဠိတော်နိဿယ၊ ကျမ်းရင်းသုံးကျမ်း အဋ္ဌကထာတွေ ကို နိဿယ ပြန်ဆိုပြီး ခက်ဆစ်အဓိပ္ပာယ် ရေးခဲ့ကြတယ်။ ဒီလို နိဿယမြန်မာပြန်ဆိုကြတဲ့ ဆရာတော်ကြီးတွေ အား လုံးလည်း မြန်မာပြန် အဋ္ဌကထာဆရာများပင် ဖြစ်ပါသည်”။
အရှင်ဇောတာလင်္ကာရ (မလေးရှား)
---နိဿယဆိုတာ
‘မေ = မယာ၊ ငါသည်။ ဧဝံ၊ ဤသို့။ သုတံ၊ မှတ်သားခဲ့ရ၏’ စသည်ဖြင့် ပါဠိတစ်ချက် အနက်တစ်ချက် (word by word) မြန်မာပြန်ပြီး အဓိပ္ပယ်ဖော်တာကို “နိဿယပြန်တယ်၊ အနက်ပြန်တယ်၊ အနက်ပေးတယ်'လို့ ခေါ်တယ်။ ဒီနည်းနဲ့ ပရိတ်ကြီး ၁၁-သုတ်ကို နိဿယပြန်ရင် “ပရိတ်ကြီးနိဿယ’ ခေါ်တယ်။ ပါရာဇိကဏ်ပါဠိတော်ကို အနက်ပြန်ရင် ပါရာဇိ ကဏ်ပါဠိတော်နိဿယ-စသည်။
ပါဠိဘာသာနဲ့ ရေးထားတဲ့ ဘုရားဟော ပါဠိတော်၊ ယင်း ကို အဓိပ္ပာယ်ဖွင့်တဲ့ အဋ္ဌကထာ၊ ယင်းကို ထပ်ပြီးဖွင့်တဲ့ ဋီ ကာကျမ်းတွေမှာ နိဿယကျမ်းတွေ ရှိတယ်။ ရှေးခေတ်က ဆရာတော်တွေ ရေးခဲ့တာ။ ဘုန်းကြီးရဲ့ ဒီဂျစ်တယ် စာကြည့် တိုက်မှာ ပါဠိတော်နိဿယ ၇၆-အုပ်၊ အဋ္ဌကထာနိဿယ ၁၂၀-အုပ်၊ ဋီကာနိဿယ ၃၀-အုပ်၊ ပေမူအပါအဝင် အခြား နိဿယ ၂၃-အုပ် ရှိတယ်။
ရှေ့ပြေးများ
မြန်မာနှစ် ၅၃၆-မှာ နန်းတက်တဲ့ နရပတိစည်သူမင်း နန်းစံ ၃- နှစ်မှာ ပေါင်လောင်ရွာဇာတိ အရှင်ကဿပဟာ မဟာဗော ဓိဝင်ဋီကာကို ရေးပြီး ယင်းကျမ်းကို သိင်္ဃဝိဇယ မင်းသားက မြန်မာ ၅၆၅-မှာ ပေတင်တယ် (ပဉ္စဝဿသတေ ယာတေ၊ ပဉ္စဆဋ္ဌိမ ဟာယနေ။ ပေမူ၊ ယင်းနိဂုံးရှု)။ အဲဒါ သာသနာနှစ်- ၁၇၄၇။ ခုဒ္ဒသိက္ခာနိဿယ ဟောင်းကိုပါ ဒီအရှင် ရေးတယ် (ပိဋကတ်တော်သမိုင်း၊ ပိုဒ်-၇၆၀။ သက္ကရာဇ်ကို ကျမ်းဆိုနဲ့ ညှိယူထားတယ်)။ “ခုဒ္ဒသိက္ခာနိဿယေ ဝုတ္တံ (ဝိနယာလင်္ကာ ရ၊ဋီ၊၁၊၂၇)’လို့ တောင်ဖီလာဆရာတော် ညွန်းခဲ့တာဟာ ပေါင်လောင် အရှင်ကဿပရဲ့ နိဿယ ဖြစ်နိုင်တယ်။
ပုဂံကျစွာမင်း (မြန်မာ ၅၉၃-၆၁၁) လက်ထက် သဒ္ဒတ္ထ ဘေဒစိန္တာကျမ်း'ကို ရေးတဲ့ သဒ္ဓမ္မသိရိမထေရ်က ဗြိဟဇ်နိ ယျည်းကို ရေးတယ် (အမေးတော်ဖြေ၊ စာ-၅၆၇)။ ပုဂံခေတ် နှောင်းပိုင်း နိဿယစာရင်းကို မြန်မာ ၈၀၀-မှာ ရေးထိုးတဲ့ ရွှေစည်းခုံဘုရား အနောက်ဖက်ရှိ တက်နွယ်ကျောင်း (တက် နွဲ့ချောင်းကျောင်းလည်းခေါ်) ကျောက်စာအရ ဒီခေတ် (မြန် မာ ၇၀၀-ကျော်၊ ပုဂံခေတ်နှောင်း)မှာရှိတဲ့ နိဿယစာရင်းမှာ ‘ရူပသိဒ္ဓိနိဿရေည်’ကို တွေ့နိုင်တယ် (ပဒရူပသိဒ္ဓိနိဒါန-ရှု)။
ပုဂံမင်းသား ဂုဏ္ဏန္တရာဇ် (မြန်မာ ၉၈၇)ရဲ့ဆရာ အရှင် ဂုဏဝဋံသက မထေရ်လည်း ဒီဃနိကာယ် ပါဠိတော်နဲ့ အဋ္ဌ ကထာ နိဿယတွေကို ရေးတယ် (ပိဋကတ်သမိုင်း၊ ပိုဒ်-၄၆၃၊ ၅၇၅)။ ဒီမှတ်တမ်းများအရ ပေါင်လောင် အရှင်က-ဿပ၊ အရှင်သဒ္ဓမ္မသိရိ၊ အရှင်ဂုဏဝဋံသကတို့ကို ရှေးဦး နိဿယကျမ်းပြု ဆရာများအဖြစ် မှတ်တမ်းတင်နိုင်တယ်။
အဖြေ ၁
ယေဘုယျအနေနဲ့ မူရင်း ပါဠိတော်ရဲ့ အဓိပ္ပာယ်ကို ဖွင့်ဆိုတဲ့ ကျမ်းကို အဋ္ဌကထာခေါ်ပေမယ့် ဘာသာပြန်နိဿယ ဆိုတာ လည်း တိုင်းရင်း ဘာသာစကားနဲ့ ပါဠိ၊ အဋ္ဌထကာ၊ ဋီကာတို့ရဲ့ အဓိပ္ပာယ်ကို နားလည်အောင် လုပ်ပေးတာပဲ။ ဒီကျမ်း တွေဟာ စာသင်ပေးတဲ့ ဆရာတစ်ဆူ ဖြစ်ရုံမက အားကိုးရ တဲ့ ဆရာ့ဆရာကြီးတွေလို့တောင် ဆိုနိုင်တယ်။ ဒါကြောင့် ပါဠိတစ်ချက် အနက်တစ်ချက် ဘာသာပြန်တဲ့ နိဿယကျမ်း တွေကို မြန်မာအဋ္ဌကထာလို့ ဆိုခွင့်ရှိပါတယ်။
အဖြေ ၂
ဒီလိုပါ ... ပိဋကတ်တော်သမိုင်းကျမ်းပါ ကျမ်းပြီးနှစ်တွေကို လေ့လာကြည့်ရင် သာလွန်မင်း လက်ထက် (မြန်မာ ၉၉၆- ၁၀၁၀)မှာ နိဿယကျမ်းတွေ အများဆုံး ထွက်ခဲ့တာတွေ့ရ တယ်။ ပထမဆုံး ဝိနည်းငါးကျမ်း ပါဠိတော်နဲ့ အဋ္ဌကထာ နိဿယကို ဒီခေတ်မှာ ရေးတာ။ ဒီးမင်းလက်ထက်ပဲ ပါဠိ ပဌမပြန်စာမေးပွဲကို မြန်မာသက္ကရာဇ် ၁၀၀၀-ပြည့်မှာ စတင် ကျင်းပခဲ့သတဲ့ (ပုခန်းသာသနာဝင်၊ စာ-၁၅၃)။
အဖြေ ၃
ဒါတော့ မဖြစ်နို်င်ဘူး။ ဆရာတော် ဦးဗုဓ်ဟာ မြန်မာပြန် နိဿယကို အဦးဆုံးရေးပြီး သမိုင်းစတင်သူ မဟုတ်ပါဘူး။ ဦးဗုဓ်၊ ပြည်၊ မအူ၊ နေရင်းဆိုတာတွေက ကုန်းဘောင်ခေတ် လယ်လောက်ထိ ရောက်သွားပြီ။ ဖော်ပြပြီး မှတ်စုအရ ပေါင် လောင် အရှင်ကဿပပဲ သမိုင်းစတင်သူ၊ မြန်မာပြန် အဋ္ဌ ကထာဆရာအဖြစ် မှတ်တမ်းဝင်နိုင်ဖွယ် ရှိတယ်။ နိဿယ ကျမ်းတွေဟာ ပုဂံခေတ် ကတည်းက ရှိခဲ့ကြောင်းပါ။
ဩဂုတ် ၂၅၊ ၂ဝ၁၉။
---၇၆၇။ မှတ်စုထဲက သဒ္ဒနီတိကျမ်း
ဘုန်းကြီး ဘုရား၊ တပည့်တော်က နိုင်ငံတော်ပရယတ္တိ (ရန် ကုန်)မှာ နေစဉ်က ဘုန်းကြီး၏တပည့် ဖြစ်ဖူးပါသည်။ ယခင် ဘုန်းကြီး ရေးထားသည့် သဒ္ဒနီတိကျမ်းအကြောင်း သုတေ သနစာတမ်းကို ရလိုကြောင်း တပည့်တော်၏ တပည့်တစ်ဦး က လျှောက်သဖြင့် ဖြစ်နိုင်လျှင် ထိုစာတမ်းကို ပြန်လည် တင်ပေးစေလိုပါသည် ဘုရား။
အရှင်နန္ဒဝံသ (ငပုတော)
---မိတ်ဆက်
သဒ္ဒနီတိသည် မြန်မာနိုင်ငံ၏ ပါဠိဘာသာ တတ်ကျွမ်းမှုကို ကျော်ကြားစေပြီး ဤကျမ်းကို ယနေ့တိုင် ပါဠိဂန္ထဝင် ကျမ်း အဖြစ် ပုံနှိပ်ထုတ်ဝေဆဲ ဖြစ်သည်။ ကျမ်းပြုပုဂ္ဂိုလ်လည်း ယ နေ့တိုင် ကျော်ကြားဆဲ ဖြစ်သည်။ ဤကျမ်းကြီးသည် က- စ္စည်းသဒ္ဒါကျမ်း နောက်သို့လိုက်ပြီး ပါဠိပိဋကတ်ကို အခြေခံ သည်။ ပဒမာလာ၊ ဓာတုမာလာ၊ သုတ္တမာလာဟု အပိုင်း ၃- ပိုင်းပါဝင်ပြီ အခန်း ၂၅-ခန်း ရှိသည်။ ဓာတုမာလာ၌ ကျမ်းပြု ဆရာက ပါဠိပုံစံများကို သက္ကတနှင့် နှိုင်းယှဉ်ပြထားသည် (M.H. Bode, Pali literature of Burma, p.17)။
ကျမ်းပြုသူ
မြန်မာနိုင်ငံ ပုဂံခေတ်တွင် ပရိယတ္တိကျွမ်းကျင်သည့် မထေရ် ကျာ်သုံးပါး ရှိခဲ့သည်။ ယင်းတို့မှာ ၁) အရှင်မဟာအဂ္ဂပဏ္ဍိတ ၂) အရှင်အဂ္ဂပဏ္ဍိတနှင့် ၃) အရှင်အဂ္ဂဝံသတို့ ဖြစ်သည်။
ထိုတွင် အမှတ် ၂) အရှင်အဂ္ဂပဏ္ဍိတသည် “လောကုပ္ပ- တ္တိပကာသနီ’ကျမ်းကို ရေးသည်။ ထိုကျမ်းနိဂုံး၌ “ဘုန်းကျက် သရေနှင့်ပြည့်စုံပြီး ထက်ဝန်းကျင်ကောင်းသော ဂုဏ်သတင်း ရှိသော မဟာအဂ္ဂပဏ္ဍိတ၏တပည့် အရှင်အဂ္ဂပဏ္ဍိတ စီရင် သော လောကုပ္ပတ္တိပကာသနီကျမ်း (ပေမူ)'ဟု ဖော်ပြသည်။
အမှတ် ၃) အရှင်အဂ္ဂဝံသသည် ဤသဒ္ဒနီတိကျမ်းကို စီ ရင်သည်။ ဤမထေရ် သုံးပါးတို့၏ ဆက်စပ် ပတ်သက်မှုကို သဒ္ဒနီတိကျမ်းနိဂုံး၌ “ထိုအရှင်အဂ္ဂဝံသသည် အရှင်အဂ္ဂပဏ္ဍိ တ၏တူ(နှမသား)ဖြစ်၏။ ထိုတူနှင့် ဦးရီး (အရှင်အဂ္ဂဝံသနှင့် အရှင်အဂ္ဂပဏ္ဍိတ)တို့ နှစ်ပါးလုံးသည် အရှင် မဟာအဂ္ဂပဏ္ဍိ တ၏ ဥပဇ္ဈာယ်ယူတပည့်များ ဖြစ်ကြ၏’ဟု ဖော်ပြသည်။
သူ့ဇာတိ
ဂန္ထဝံသကျမ်း၌ အရှင်အဂ္ဂဝံသသည် ဇမ္ဗူဒီပတိုင်းသား (ဇမ္ဗူ ဒီပိကာ)ဖြစ်ပြီး ပေါက္ကာရာမခေါ် အရိမဒ္ဒနပုရ၌ သဒ္ဒနီတိ ကျမ်းကို ရေးခဲ့ကြောင်း ဆိုသည် (Journal of the ဏali Tex Society, 1886, p.76)။ ဤ၌ ဇမ္ဗူဒီပဟူသည် မြန်မာ နိုင်ငံ ကိုပင် ရည်ရွယ်ဟန် ရှိသည်။ အကြောင်းမူ ထိုအချိန်က မြန် မာနိုင်ငံ၌ ဗုဒ္ဓသာသနာ ကောင်းစွာ တည်တံ့နေပြီ ဖြစ်သောကြောင့်တည်း။ သေချာစေရန် ရာဇဝင်စဉ် မထေရ်စဉ်ကို စနစ်တကျ စီစစ်ရဦးဖွယ်ရှိသည်။ ကျမ်းစာကို ရေးသားစဉ်က အရှင်အဂ္ဂဝံသနှင့် အရှင်အဂ္ဂပဏိတတို့ မြန်မာနိုင်ငံ၊ ပုဂံမြို့၌ သီတင်းသုံးခဲ့သည်ဟုကား အတိအကျ ဆိုနိုင်သည်။
ကျမ်းပြုခေတ်
သာသနဝံသပ္ပဒီပိကာကျမ်း၌ “သာသနာသက္ကရာဇ် ၁၆၉၇-ခု နှစ် (အေဒီ ၁၁၅၃)တွင် ပိဋကတ်သုံးပုံ၏ အခြေပါဒဖြစ်သော သဒ္ဒါနည်း၌ လိမ္မာစေခြင်းငှာ ပိဋကတ်သုံးပုံကို နှီးနှောရှာဖွေ ၍ ပုဂံအရှင်အဂ္ဂဝံသမထေရ်က သဒ္ဒနီတိကျမ်းကို ရေးသား ကြောင်း' (ယင်း၊ စာ-၈၃)၊ သာသနာလင်္ကရစာတမ်း၌မူ ထို ဖော်ပြပါအတိုင်း “နိဒါန်း၌ ဂါထာဆောင်၍ဆိုကြောင်း (ယင်း၊ စာ-၁၁၈)' ပြဆိုသည်။ ဖော်ပြပါ အဆိုကိုပင် ပါဠိပညာရှင် များ ဖြစ်ကြသည့် ယode (PLB, p. 16) Dr. Malalasekera (PIC, p. 185) တို့ ကလည်း ထောက်ခံ တင်ပြကြသည်။
မခိုင်လုံ
သို့ရာတွင် လက်ရှိ သဒ္ဒနီတိစာကိုယ် ပဏာမပါဠိဂါထာများ၌ ယင်းသို့ ဖော်ပြသော ဂါထာကို မတွေ့ရချေ။ ဖော်ပြပါ ဂါထာ ပျောက်ဆုံးနေဟန်ရှိပြီး ယခုတွေ့ရသည့် ဂါထာ၏ အဓိပ္ပာယ် မှာ ‘သဒ္ဒလက္ခဏာကို သိလိုသူများသည် ပညာရှိများအတွက် ကျွန်ုပ် သန့်ရှင်းစင်ကြယ်စွာ ရေးသားမည် ဖြစ်သည့် သဒ္ဒ နီတိကျမ်းကို သင်ယူသင့်၏’ဟု ဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် သာသ နဝံသနှင့် သာသနာလင်္ကာရတို့ အဆိုမှာ မခိုင်လုံပေ။
ကျောက်စာ
မင်းကြီး မဟာသီရိဇေယသူ၏ ပိဋကတ်တော်သမိုင်းကျမ်း (စာပိုဒ်-၃၈၃)၌ကား သဒ္ဒနီတိကျမ်းကို ကျစွာမင်းလက်ထက် ၌ စီရင်ကြောင်း ဆိုသည်။ လှေသင်းအတွင်းဝန်၏ ဝေါဟာ ရလီနတ္ထဒီပနီ (စာ-၇၄)၌လည်း ထိုနည်းအတူ ဆိုသည်။ ထို နှစ်ကျမ်း၏ အဆိုကို အရှင်သိရီသောဘနမထေရ် စီရင်သည့် “မဟာဒွါရနိကာယသာသနဝံသဒီပနီ'ကျမ်း၌ ပုဂံမြို့ သရပါ တံခါး အနောက်ဖက်၌ ဂူနှင့်တည်ရှိသော မဟာအဂ္ဂပဏိတ စေတီကျောက်စာကို ကိုးကားပြီး ထောက်ခံထားသည်။
ယင်းကျောက်စာကို မဟာအဂ္ဂပဏ္ဍိတ၏ တပည့်ကြီး လောကုပ္ပတ္တိပကာသနီ ကျမ်းပြု အရှင်အဂ္ဂပဏ္ဍိတ ရေးထိုး ခဲ့သည်။ ထိုကျောက်စာအရ .. “အရှင်မဟာအဂ္ဂပဏ္ဍိတသည် သက်တော် ၃၇-နှစ်တွင် ဗုဒ္ဓဂယာ၊ မဟာဗောဓိသို့ ကြွတော် မူသည်။ ၎င်းမှအပြန် ခရီးတစ်ဝက် အရောက် သာသနာနှစ် ၁၇၁၇-ခုနှစ်၊ ကောဇာ ၅၃၅-ခုနှစ်၊ တပေါင်းလဆုတ် ၃-ရက်၊ အင်္ဂါနေ့ အရုဏ်မတက်မီတွင် ပျံလွန်တော်မူ၏’ဟု ဆို သည်။ ယင်းမှာ အေဒီ ၁၁၇၄-ဖြစ်သည်။
ထိုကျောက်စာ၌ “အရှင်မဟာအဂ္ဂပဏ္ဍိတ၏ ရုပ်ကလာပ် ကို သဂြိုဟ်သည့် နေရာ၌ စေတီတစ်ဆူ တည်ပြီး၊ ၂-နှစ် ကြာပြီးနောက် ထိုမထေရ်၏ သပိတ်နှင့် သင်္ကန်းများကို ဂူ ဘုရားတစ်ခု၌ တပည့်ဖြစ်သူ အဂ္ဂပဏ္ဍိတ အရှင်မြတ်က ဌာပ နာထားခဲ့သည်။ အရှင်အဂ္ဂပဏ္ဍိတသည် သာသနာနှစ် ၁၇၃၁၊ မြန်မာ-၅၄၉ (အေဒီ ၁၁၈၈)တွင် ပျံလွန်တော်မူသည်'ဟု လည်း ဖော်ပြသည်။
ငြင်းဆိုချက်
ယင်းကျောက်စာ ဖော်ပြချက်အရ အရှင်သိရိသောဘနထေရ် က အောက်ပါအတိုင်း ငြင်းဆိုသည် ..
“အကယ်၍ ဗုဒ္ဓဂယာဘုရားဖူးသူ အရှင်မဟာအဂ္ဂပဏိတ သည် ပျံလွန်တော်မူချိန် သာသနာနှစ် ၁၇၁၇(အေဒီ ၁၁၇၄) တွင် အသက် ၃၇-နှစ်သာရှိသေးပါလျှင် ထိုအချိန်က သူ့တ ပည့် အရှင်အဂ္ဂပဏိတသည် ရဟန်းတစ်ပါးအနေဖြင့် သိက္ခာ ဘယ်လောက် ရှိပြီနည်း။ ရဟန်း သိက္ခာ ၇-ဝါ သို့မဟုတ် အသက် ၂၇-နှစ်ရှိပြီဟုဆိုလျှင် သူ၏တူဖြစ်သူ အရှင်အဂ္ဂဝံ သ အသက်မည်မျှ ရှိနိုင်မည်နည်း။ သာသနာလင်္ကာရတွင် ဆိုသည့်အတိုင်း အေဒီ ၁၁၅၃-တွင် အရှင်အဂ္ဂဝံသ သဒ္ဒနီတိ ကျမ်းကို ရေးသားနိုင်ပါမည်လော။ သို့ဖြစ်၍ ဝေါဟာရလီ နတ္ထဒီပနီနှင့် ပိဋကတ်တော်သမိုင်းတို့၌ ဖော်ပြသည့်အတိုင်း ကျစွာမင်း လက်ထက် (အေဒီ ၁၂၃၄-၅၀)အတွင်း သဒ္ဒနီတိ ကျမ်းကို ရေးသားသည် (ညွန်းပြီး၊ စာ-၃၄၅-၃၄၈)’။
အားသာခြင်း
သို့ဖြင့် သဒ္ဒနီတိကို ရေးသားသည့်ခုနှစ်မှာ အယူအဆ နှစ်မျိုး ဖြစ်နေသည်။ ၁) အလောင်းစည်သူမင်း (အေဒီ ၁၁၁၇-၆၇) လက်ထက် အေဒီ ၁၁၅၃-တွင် ရေးသားသည် သို့မဟုတ် ၂) ကျစွာမင်း လက်ထက် (အေဒီ ၁၂၃၄-၅ဝ)အတွင်း ရေးသား သည်ဟု ဖြစ်သည်။ သဒ္ဒနီတိကျမ်းစာကိုယ်၌ ဖော်ပြချက်များ အရမူ ကျစွာမင်း လက်ထက် ရေးသားသည်ဟူသော ဒုတိယ အဆိုက ပိုပြီး ခွန်အားရှိကြောင်း တွေ့ရသည်။
သူ့စာအဆို (၁)
အရှင်အဂ္ဂဝံသသည် သဒ္ဒနီတိကျမ်းကိုရေးစဉ် ပါဠိတော် အဋ္ဌ ကထာဋီကာနှင့် သီဟိုဠ်မြန်မာ ကျမ်းစာပေါင်း ၁၅၀-ကျော် ကို မှီငြမ်းခဲ့သည်။ ထိုကျမ်းများတွင် အဘိဓမ္မတ္ထသင်္ဂဟ၊ နာမ ရူပပရိုဆဒနှင့် ပရမတ္ထဝိနိစ္ဆယကျမ်းတို့ ပါဝင်သည်။ အဘိဓမ္မတ္ထသင်္ဂဟ ကျမ်းကို ဖော်ပြရာ၌ အရှင်အနုရုဒ္ဓါ၏ အမည်ကို ပါ ဖော်ပြခဲ့သည် (နီတိဓာတု၊၃၆)။
အရှင်အနုရုဒ္ဓါ၏ ပေါ်ထွန်းရာခေတ်ကို အတိအကျ မဆို နိုင်သော်လည်း သာသနာနှစ် ၁၇၀၇-မှ ၁၇၄၀-ထိ (အေဒီ ၁၁၆၄-၁၁၉၇) သီဟိုဠ်ကျွန်း ပုလတ္ထိမြို့ ၌ မင်းပြုသော ပရ- က္ကမဗာဟုမင်းလက်ထက် ထိုမင်း၏ကျောင်း၌ သီတင်းသုံး၍ ထိုမင်း တောင်းပန်မှုကြောင့် သာရတ္ထဒီပနီဋီကာ စသည်ကို ပြုစုသော အရှင်သာရိပုတ္တရာထက် ရှေးကျသည်ဟုကား ဆို နိုင်သည်။ အကြောင်းမူ အရှင်သာရိပုတ္တရာသည် အဘိဓမ္မတ္ထ သင်္ဂဟကျမ်း၏ သီဟိုဠ်ဘာသာနိဿယကျမ်းတစ်စောင် ရေး သားခဲ့သောကြောင့် ဖြစ်သည်။ သို့သော် နှစ်ပေါင်းမည်မျှ ရှေး ကျသည်ဟုကား အတိအကျ မဆိုနိုင်ချေ။
အရှင်အနုရုဒ္ဓါသည် အေဒီ ၁၁ ရာစုထက် မစောနိုင်ဟု ပါဠိစာပေသမိုင်း ပညာရှင်တို့ ယူဆကြသည် (Pali Literat- ure of Ceylon, p.163)။ ထို့ကြောင့် သဒ္ဒနီတိကျမ်းကိုလည်း အစောဆုံး အေဒီ ၁၂-ရာစုတွင် ရေးသည်ဟု ဆိုနိုင်သည်။
သူ့စာအဆို (၂)
သဒ္ဒနီတိ ဂိနိသဒ္ဒါအဖွင့်တွင် ပါဠိတော်၌ ဂိနိသဒ္ဒါ ရှိကြောင်း သက်သေပြပြီး “ကေစိဝါဒ'ကို ထုတ်ပြပြီး ယင်းကေစိဝါဒကို ပယ်ထားသည် “ကေစိ ပနေတ္ထ သန္နိဝသေန အကာရလောပံ သညောဂါဒိဿ စ ဂကာရဿ လောပံ ဝဒန္တိ၊ တမ္ပိ န ယုဇ္ဇတိ (နီတိပဒ၊၃၄၄)'။ ယင်းအပယ်ခံ ကေစိဝါဒကို မောဂ္ဂလ္လာန် ပါဠိသဒ္ဒါကျမ်း “သံယောဂါဒိ လောပေါ’သုတ်၌ “သံယောဂဿ ယော အာဒိဘူတော ဝယဝေါ တဿ ဝါ ကွစိ လောပေါ ဟောတိ။ ပုပ္ဖသာ ဇာယတေ ဂိနိ'ဟု တွေ့ရသည်။
မောဂ္ဂလ္လာန်ကျမ်းမှာ သာသနာ ၁၇၄၉ (အေဒီ ၁၁၆၅) နောက်ပိုင်းတွင် ရေးသားသောကျမ်းဖြစ်၍ သဒ္ဒနီတိသည် အေဒီ ၁၁၆၅-ထက် ရှေးကျသောကျမ်းလည်း မဖြစ်နိုင်ပေ။
သူ့စာအဆို (၃)
တစ်ဖန် သဒ္ဒနီတိဓာတုမာလာ ဗုဓဓာတ်အဖွင့်၌ “ကေစိ ပန ကမနပိ ဗုဒ္ဓသဒ္ဒဿ သိဒ္ဓံ ဣစ္ဆန္တာ ဧဝံ နိဗ္ဗစနံ ကရောန္တိ “သမ္မာသမ္ဗုဓါ ၀တ သော ဘဂဝါတိ အဓိဂတဂုဏဝိသေ သေဟိ ခီဏာသဝေဟိ ဗုဇ္ဈိတာတိ ဗုဓါ”တိ (နီတိဓာတု၊၂၂၇)'ဟုဆိုသည်။ ယင်းအပယ်ခံ စကားရပ်ကို သံပျင်ဋီကာ (စာ-၄၅)၌ တွေ့ရသည်။
သူ့စာအဆို (၄)
ထို့ပြင် ဓရဓာတ်ကို ဖွင့်ရာ၌ “ကေစိ ပန ဓမ္မသဒ္ဒဿ ပဝတ္တိဝိသယာနံ ဒသဓာဝ ပရိစ္ဆေဒံ ဝဒန္တိ..
ဉေယျမဂ္ဂေ စ နိဗ္ဗာနေ၊ သဘာဝေ အထ ဇာတိယံ။ မာနေ ဝိသယပုညေသု၊ ဘာဝေ ပါဝစေနပိ စ။
ဣမေသု ဒသသွတ္တေသု၊ ဓမ္မသဒ္ဓေါ ပဝတ္တတိ' (နီတိဓာတု၊၃၃၉)။ ဤဂါထာကို သံပျင်ဋီကာ (စာ-၄၅)၌ တွေ့ရသည်။
ခန့်မှန်းဖွယ်
သံပျင်ဋီကာကို ပုဂံနရပတိစည်သူ မင်းလက်ထက် သံပျင်အ မတ် ပြုစုသည်ဟု သာသနဝံသ (စာ-၈၄)နှင့် ပိဋကတ်သ မိုင်း (စာပိုဒ်-၃၇၅)တို့၌ ပြဆိုကြသည်။ သံပျင်ဋီကာ၌မူ နိဂုံး မျှပင် မပါပေ။ ထိုဖော်ပြချက် မှန်လျှင် နရပတိစည်သူမင်း အေဒီ ၁၁၇၅-၁၂၁၂ (မြန်မာ ၅၃၆-၅၇၃) လက်ထက်၌ ရေး သော သံပျင်ဋီကာထက် နောက်ကျသော သဒ္ဒနီတိသည် နရ ပတိစည်သူမင်း နှောင်းပိုင်း၌ဖြစ်စေ၊ နောက်မင်း တစ်ဦးဦး လက်ထက်မှာ ဖြစ်စေ ရေးသည်ဟု ခန့်မှန်းနိုင်သည်။
ယုတ္တိစစ်ခြင်း
သဒ္ဒနီတိကျမ်း၌ ဖော်ပြသော ကျမ်းစာများကို သက္ကရာဇ် စဉ် ကြည့်လျှင် ... ၁) အဘိဓမ္မတ္ထသင်္ဂဟ အေဒီ ၁၁-ရာစု နောက် ပိုင်း ၂) မောဂ္ဂလ္လာန်သဒ္ဒါကျမ်း အေဒီ ၁၁၆၅ နောက် ပိုင်း၃) သံပျင်ဋီကာ အေဒီ ၁၁၇၅-၁၂၁၂ ခုနှစ်အတွင်းဟု ဖြစ်သည်။
ဖော်ပြပါ ကျမ်းသုံးခုအနက် သံပျင်ဋီကာခေတ်နှင့် အရှင် အဂ္ဂပဏ္ဍိတနှင့် အရှင်အဂ္ဂဝံသတို့၏ ဆရာပျံလွန်သည့် ခုနှစ် အေဒီ ၁၁၇၄ တို့မှာ အလွန် နီးစပ်ကြောင်း တွေ့နိုင်သည်။
သဒ္ဒနီတိ
အကယ်၍ သဒ္ဒနီတိကို အရှင်မဟာအဂ္ဂပဏိတ ပျံလွန်ပြီး နောက် နှစ်-၅၀ (အေဒီ ၁၁၈၈-၁၂၃၈)အတွင်း ရေးသည်ဟု ယူဆလျှင် အေဒီ ၁၁၇၅-၁၂၁၂ တွင် မင်းတိုင်ပင် အမတ်ကြီး ဖြစ်နေသည့် သံပျင်ဋီကာကျမ်းပြု ပုဂ္ဂိုလ်နှင့် မရှေးမနှောင်း ဖြစ်၍ လက်ခံနိုင်ဖွယ် ရှိသည်။
တစ်နည်းဆိုမူ နရပတိစည်သူမင်း (အေဒီ ၁၁၇၅-၁၂၁၂) နောက်ပိုင်း ၁၃-ရာစု၏ ပထမ နှစ်ဝက်အတွင်း ရေးသားခဲ့ သည်ဟု ယူဆနိုင်ဖွယ် ရှိသည်။
ဆင်ခြင်
ပုဂံ အရှင်ဥတ္တရာဇီဝသည် သီဟိုဠ်ကျွန်းသို့ သာသနာ ၁၇၁၄ (အေဒီ ၁၁၇၁)တွင် ကြွတော်မူသည်။ ထိုအချိန်၌ အရှင်ဥတ္တ ရာဇီဝသည် မင်းဆရာကြီး ဖြစ်နေပြီ (ကလျာဏီ ကျောက်စာ မြန်မာပြန်၊ စာ-၄၁)။ သို့ရာတွင် ဤအချိန်၌ အရှင်အဂ္ဂပဏ္ဍိ တနှင့် အရှင်အဂ္ဂဝံသတို့ဆရာ.. အရှင်မဟာအဂ္ဂပဏ္ဍိတမှာ သက်တော် ၃၅-နှစ်သာ ရှိသေးသည်။ အကြောင်းမူ ပျံလွန် ချိန် အေဒီ ၁၁၇၄ ၌ အရှင်မဟာအဂ္ဂပဏ္ဍိတ၏ သက်တော် ၃၇-နှစ်သာ ရှိသေးကြောင်း မဟာအဂ္ဂပဏ္ဍိတ ကျောက်စာ၌ ဖော်ပြသောကြောင့်တည်း။
သို့ဖြစ်၍ သဒ္ဒနီတိကျမ်းကို အရှင်ဥတ္တရာဇီဝတို့ သီဟိုဠ် သို့ မကူးမီကပင် ရေးသားသည်ဟူသော ဖော်ပြချက်နှင့်၊ အ ရှင်အဂ္ဂပဏ္ဍိတ၊ အရှင်အဂ္ဂဝံသ၊ အရှင်ဥတ္တရာဇီဝ ဟူသောဆရာစဉ်ကို ဖော်ပြသည့် သာသနဝံသ၊ သာသနာလင်္ကာရတို့ စကားမှာ ဆင်ခြင်ဖွယ် ရှိသည်။
ဆုတောင်း
အရှင်အဂ္ဂဝံသသည် ကျမ်းနိဂုံး၌ ဆုတောင်းဂါထာရှစ်ပုဒ် ရေး ခဲ့သည်။ ဆုတောင်း အများစုမှာ သာသနာ အဓွန့်ရှည်ရန်နှင့် သူတစ်ပါးတို့ အတွက်သာ ဖြစ်သည် ..
သူများဖို့
ကျမ်းစာပြုရ ကုသလ သတ္တများဝေနေ။
လောကထက်လွန် ချမ်းသာမွန် အမှန်ရောက်ကြစေ။
စေတီသုံးဖြာ စောင့်ဒေဝါ ချမ်းသာသစ်ကြစေ။
ကိုယ်စောင့်နတ်ပါ သူတကာ ချမ်းသာမြဲကြစေ။
ဗြဟ္မာသဟံ လေးနတ်ရံ မကျန်လောင်းမေတ္တေ။
သိကြားမာတလိ စောင့်ကြဘိ မုနိသာသနေ။
ထေရ်ကြီးထေရ်ငယ် ထေရ်ရွယ်ရွယ် စင်ကြယ်ကြပါစေ။
မြေထက်တည်ပါ လူတကာ ရာဇာစောင့်ပါစေ။
မိုးမင်းဒေဝါ ချိန်မှန်စွာ ရွာကာသွန်းဖြိုးစေ။
ကိုယ့်ဖို့
အဟံ တု ပရမံ ဗောဓံ၊ ပါပုဏေယျ မနာဂတေ။
တံ ပတွာ သကလေ သတ္တေ၊ မောစေယျံ ဘဝဗန္ဓနာ။
ဗောဓိသဗ္ဗဉ် နောင်ခါတွင် ငါလျှင်ဆိုက်ရောက်စေ။
ဆိုက်ပြီးထိုခါ များဗိုလ်ပါ နှောင်ခွာဖြေရစေ။
(နီတိသုတ္တ၊၄၃၂)။
အရှင်အဂ္ဂဝံသကား ဘုရားဆုပန် ပုဂ္ဂိုလ် ဖြစ်သည်။
ကျမ်းဂုဏ်ရည်
“မြန်မာနိုင်ငံပါဠိစာပေသမိုင်း'ကျမ်းကို ရေးသားသူအင်္ဂလိပ် အမျိုးသမီး ပါဠိပညာရှင် M.H. Bode က သဒ္ဒနီတိသည် မြန် မာနိုင်ငံမှ သီရိလင်္ကာသို့ပေးသည့် ပထမဆုံးသော တုံ့ပြန် လက်ဆောင် ဖြစ်သည်ဟု ဆိုခဲ့သည်။ သဒ္ဒနီတိကား သီဟိုဠ် နှင့် ဥရောပတိုက်တွင် ထင်ရှားသည့် ကမ္ဘာကျော် ပါဠိသဒ္ဒါ ကျမ်းကြီးလည်း ဖြစ်၏။ ကျမ်းစာ ရေးပြီးနောက် နှစ်အနည်း ငယ်အကြာ သဒ္ဒနီတိစာမူတစ်စောင် သီဟိုဠ် မဟာဝိဟာရ ကျောင်းတိုက်သို့ ယူလာခဲ့ရာ သီဟိုဠ် ရဟန်းတော်များက ဝမ်းမြောက်စွာ ကြိုဆိုကြလျက် သီဟိုဠ် ပညာရှင်များ ရေး သားသည့် သဒ္ဒါကျမ်း အားလုံးထက် သာလွန်သည်ဟု ချီး မွမ်းကြသည် ( Pali Literatue of Burma, p. 16)။ 3 ဩဂုတ် ၂၇၊ ၂ဝ၁၉။
---မှတ်ချက်။
မြန်မာနှစ် ၅၈၅ (သာသနာ ၁၇၆၇)၊ ပုဂံ ဇေယျ သိင်္ခ(နားတောင်းများ)မင်း လက်ထက် ရေးထိုးတဲ့ သိင်္ဃဝီရ သုဇ္ဇဗိုလ် ကျောက်စာပါ ပိဋကတ်ကျမ်းစာ လှူတဲ့ စာရင်းမှာ သံပျင်ဋီကာကို တွေ့ရပြီး (ကြောင်းရေ ၁၄)၊ သဒ္ဒနီတိကို မတွေ့ရတာ ကြည့်ရင် အေဒီ ၁၂၂၄-ထိ သဒ္ဒနီတိကျမ်း မရှိ သေးဘူးလို့ ဆိုနိုင်လေမလား။ မြန်မာနှစ် ၈၀၀ (သာသနာ ၁၉၈၂၊ အေဒီ ၁၄၃၉)ရေးတဲ့ တက်နွယ်ကျောင်းကျောက်စာ မှာတော့ နှစ်ကျမ်းလုံးကို တွေ့နိုင်ကြောင်းပါ။
၇၆၈။ ပဋ္ဌာန်းရွတ်လျှင်
ရိုသေလေးမြတ်စွာ လျှောက်ထားပါသည် .. အရှင်ဘုရား။
ပဋ္ဌာန်းပါဠိတော် ကျမ်းကြီးကို ရွတ်ဖတ် ပူဇော်ရာတွင် ..
၁။ ။ ပ ။ (ပေယျာလ)ကို ထည့်သွင်း ရွတ်ဖတ်ရန် လိုမလို။
ဟု ရွတ်လို့ရော ရပါသလား။
၂။ စာပိုဒ် ခေါင်းစဉ်များ ရွတ်ဖတ်ရန် လိုမလို။
၃။ အထက်ပါများ ထည့်သွင်း ရွတ်ပါက အပြစ်သင့်မသင့်။
နည်းစနစ်မှန်ကို သိလိုပါသည်။ လိုအပ်ပါက ဖြည့်စွက်ပြီး နည်းစနစ် အမှန်ကို ဖြေကြားပေးပါရန် လျှောက်ထားအပ်ပါသည်။ တပည့်တော် ပဋာန်းပါဠိတော် ၅-ကျမ်းကို ယခု ၆-ကြိမ်မြောက် ရွတ်ဖတ်ပူဇော်နေပါသည်။ အချို့ ဓမ္မမိတ်ဆွေများနှင့် အငြင်းပွားဖွယ် ဖြစ်နေသဖြင့် သံသယ ရှင်းလင်းစေရန် မေးမြန်းခြင်း ဖြစ်ပါသည် ဘုရား။
ကိုစိုးမင်း (Phoenix)
---အခြေခံ
ပရိတ် ပဋ္ဌာန်း ရွတ်ဖတ်ခြင်းဆိုတာ စေတနာ၊ သဒ္ဓါ၊ မေတ္တာ၊ သစ္စာဆိုတဲ့ နာမ်တရားတွေ ဖြစ်ပြီး ဒီနာမ်တရားတွေဟာ ဘာဝနာအဆင့်ကို မရောက်သေးရင်တောင် ကြိမ်ဖန်များစွာ ရွတ်ဖတ်ရာမှ ထူးခြားတဲ့စွမ်းရည် ရှိလာတယ်။ ဒီနာမ်တရားတွေကို အဇ္ဈတ္တနှလုံးသားမှာ စိမ့်ထုံသွားအောင် စူးစူးစိုက်စိုက် ရွတ်ပွားခြင်းသည်ပင် ဆန္ဒ၊ စိတ္တ၊ ဝီရိယ၊ ဝီမံသဆိုတဲ့ ဣဒ္ဓိပါဒ်အဖြစ်သို့ ရောက်သွားပြီး ကောင်းကျိုးသက်ရောက်မှုတွေ ဖြစ်ရတယ်။ ဒီယုံကြည်မှု အခြေခံနဲ့ ရွတ်ဖတ်တာပဲ။
သရဘည
ဂီတသံနဲ့ တရားဟောတာ ရွတ်ဖတ်တာကို မြတ်ဗုဒ္ဓ ခွင့်မပြု။ ဒါပေမယ့် “အနုဇာနာမိ ဘက္ခဝေ သရဘညံ = အသံထင်ရှားအောင် ရွတ်ဖတ်ခြင်းကို ခွင့်ပြု၏ (ဝိ၊၄၊၂၄၃)’အရ သရဘညကိုတော့ မတားမြစ်ဘူး။ “သုတ္တန်ကိုဖြစ်စေ သုတ္တန်၏ အနက်အဓိပ္ပာယ်ကိုဖြစ်စေ အသံဖြင့် ရွတ်ဆိုခြင်းကို သရဘညဟု ခေါ်၏ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၂၇၇)'။ သံတိုသံရှည် သံလေး သံပေါ့တွေကို ဂရုစိုက်ပြီး နားထောင် ... ကောင်းအောင် ရွတ်တာကို ‘သရဘည’လို့ နားလည်ရတယ်။
ဂရုစိုက်ပုံ
“သဝေထိုး၊ ရေးချ၊ သဝေထိုးရေးချ၊ လုံးကြီးတင်ဆံခတ်၊ နှစ်ချောင်းငင်၊ သေးသေးတင်’အသံတွေကို သံရှည်ရွတ်ရတယ်။ ယေဘုယျအနေနဲ့ မြန်မာသံမှာ ဒီအခြေခံကို သတိထားပြီး ရွတ်ရင် အသံမကောင်းပေမယ့် နားထောင်လို့ ကောင်းတယ်။ ဥပမာ “ဟေတုပစ္စယော .. တိ၊ ဟေတူ၊ ဟေတုသမ္ပယုတ္တကာ .. နံ၊ ဓမ္မာ ... နံ၊ ဧဝံ ... မေ ... သုတံ၊ ဒွေ မေ . ဘိက္ခဝေ .. အန္တာ၊ မဇ္ဈိမာ ပဋိပဒါ။
ဘာအဓိက
ဒကာမတစ်ယောက် တွေ့ဖူးတယ် .. သူခမျာ ရွတ်ဖတ်ဖို့ အလွန် ဝါသနာပါ၊ သဒ္ဓါတရားကောင်းပေမယ့် ... “ဗုတ်ခံသနံ ဂစ်ဆာမိ၊ ဓမန်းသနံ ဂစ်ဆာမိ’နဲ့ ချသွားလိုက်တာ သူ့ကို ကြည့်ပြီး မောတယ်။ သူ့ကို အတော် ပြန်ပြင်ပေးယူရတယ်။ သတ်မှတ်ခေါက်ရေ ပြည့်အောင်လို့ “သောင်ပြင်မှာ လှေကို ကြိုးနဲ့ ပြေးဆွဲသလို' မရွတ်ရ။ အပူအပင်ကင်းတဲ့ စိတ်နဲ့ အေးအေးသက်သာ ရွတ်ရတယ်။ ပြီးချင်သလောက် ပြီးစေ၊ နားထောင်ကောင်းဖို့ စိတ်တည်ငြိမ် အေးချမ်းဖို့သာ အဓိက။
ယူဆပုံ
သဒ္ဓါတရားနဲ့ စိတ်စိုက်ပြီး ရွတ်ဖို့၊ ရွတ်တဲ့အခါ မြန်မာသံနဲ့ သင့်လျော်တဲ့ အခြေခံ သံနေသံထားပုံစံနဲ့ သရဘည ဖြစ်ဖို့ပဲ လိုတယ်လို့ ယူဆတယ်။ ဆိုလိုတာက စေတနာနဲ့ နားထောင်ကောင်းအောင် ပီပီသသ ရွတ်ဖို့၊ အထူးသဖြင့် ... ယနဲ့ရကို သံကွဲဖို့ (ယူပါရဒနံ-မလုပ်မိဖို့)နဲ့ ပစ်ကို 'မပြစ်ဘဲ' တစ် .. ခစ်လို့ရွတ်နိုင်ဖို့က ပိုအရေးကြီးတယ်။ ပေယျာလတို့ စာပိုဒ်ခေါင်းစဉ်တို့က သိပ်အရေးမပါဘူးလို့ ဘုန်းကြီး ယူဆတယ်။ ဒီအခြေခံတွေနဲ့ ဖြေရရင် ..
အဖြေ ၁
ဆိုပါစို့ ... ‘တယော ခန္ဓာ ။ပ။ ဒွေ ခနေ ့ဓ ။ပ။ (သံခိတ္တံ။)’ အချို့က တွေ့ရတိုင်းပဲ ဖတ်တယ်။ (တယော ခန္ဓာ ပ၊ ဒွေ ခန္ဓေ ပ၊ သံခိတ္တံ)။ အချို့က ။ပ။ နေရာမှာ ‘ပေယျာလ’လို့ ဖတ်တယ်။ (တယော ခန္ဓာ ပေယျာလ၊ ဒွေ ခန္ဓေ ပေယျာလ၊ သံခိတ္တံ)။ တစ်ချို့က “တယော ခန္ဓာ၊ ဒွေ ခန္ဓေ၊ သံခိတ္တံ’လို့ ။ပ။ ကို ထည့်မရွတ်ဘူး။ အားလုံး သင့်ဖွယ် ရှိပါတယ်။ ဘာကြောင့်ဆိုရင် .. ။ပ။ ဆိုတာ ရှေ့မှာ ပါပြီးသားကို ပြန်မရေးချင်လို့ သံဂါယနာတင် မထေရ်တို့ရဲ့ 'မြှုပ်သင်္ကေတ'ပါ။
မြှုပ်ထားတာကို ဖော်မရွတ်နိုင်တဲ့အဆုံး အရှိအတိုင်းပဲ ရွတ်ရမှာဖြစ်လို့ မိမိအသံနဲ့ အဆင်ပြေသလို နားထောင်ကောင်းအောင်ရွတ်ဖို့ပဲ လိုပါတယ်။
အဖြေ ၂
“၅၅-သာရမ္မဏဒုက ၃-ပစ္စယဝါရ ၁-ပစ္စယာနုလောမ ဝိဘင်္ဂဝါရ ဟေတု (ပဋ္ဌာန၊၃၊၃၇၃) '။ ဒါက ရှင်းအောင်ဆိုပြီး ဆဋ္ဌသံဂါယနာ ဝန်ဆောင် မထေရ်မြတ်တို့ ထည့်ခဲ့တဲ့ စာပိုဒ်ခေါင်းစဉ်။ ဒါမျိုးကိုလည်း သံဂါယနာဝန်ဆောင်တွေကို လေးစားတဲ့အနေနဲ့ ထည့်ရွတ်နိုင်တယ်။ ဂဏန်းတွေကို ဖြုတ်ရွတ်ရင် နားထောင်ရတာ ပိုကောင်းမယ်။ စာပိုဒ်ခေါင်းစဉ်မှန်း သိသာအောင် “ဟေတု” ဆုံးတဲ့အခါ သံနေသံထားနဲ့ စဉ်းငယ်ရပ်၊ အသက်ရှူ၊ ပြီးမှ ဆက်ဖတ်။ ဒါကို ထည့်မဖတ်ရင်လည်း ဘာအပြစ်မှ မဖြစ်နိုင်ပါဘူး။
အဖြေ ၃
ရည်ရွယ်ချက်နဲ့ စိတ်ထားကို အစမှာ ရှင်းပြထားပြီ။ ဒါကြောင့် မှားရွတ်မိတယ်ဆိုတောင် မသိလို့ ဆိုမှားတာ ဖြစ်လို့ နားထောင်မကောင်းရုံက လွဲပြီး အပြစ်ဆိုတာမျိုး မဖြစ်နိုင်ဘူးလို့ ယူဆတယ်။ ဒီနေရာမှာ အပြစ်ဆိုတာကို အကုသိုလ်လို့ ဆိုလိုရင် ပိုတောင် မဖြစ်နိုင်ပါဘူး။
ဩဂုတ် ၂၈၊ ၂ဝ၁၉
---၇၆၉။ ဝေဒနာသံယုတ်မှတ်စု
အရှင်ဘုရား၊ မြတ်စွာဘုရား ဟောကြားတော်မူသည့် နာမည်ကြီးလှသော ဝေဒနာသံယုတ်၏ အကျဉ်း အနှစ်ချုပ်ကို မြတ်စွာဘုရား၏ အာဘော်မပျက် သိလိုပါသည် ဘုရား။
ကိုသန်းဌေး (Fremont)
---နိဒါန်း
ဝေဒနာအကြောင်း ဟောကြားတာတွေကို ဝေဒနာသံယုတ်။ သံယုတ္တနိကာယ်မှာ ပါတယ်။ သဂါထာဝဂ်၊ နိဒါနဝဂ်၊ ခန္ဓဝဂ်၊ သဠာယနတဝဂ်၊ မဟာဝဂ်လို့ သံယုတ် ငါးကျမ်း ရှိတဲ့အနက် ၄-ခုမြောက် သဠာယနဝဂ်မှာ ပါ။ ဒီကျမ်းမှာလည်း သံယုတ်ခေါ် အခန်းပေါင်း ၁ဝ-ခုရှိတဲ့အထဲ နှစ်ခုမြောက် အခန်း။ စာအုပ်အနေနဲ့ ညွန်းရင် သံယုတ်ပါဠိ ဒုတိယအုပ်၊ စာမျက်နှာ ၄ဝ၇-မှ ၄၃၃-ထိ။ သင်္ကေတ နဲ့ ဖော်ပြရင် သံ၊၂၊၄ဝ၇-၄၃၃။
အခန်းငယ်
ဝေဒနာသံယုတ်ကိုပဲ “သဂါထာဝဂ္ဂ (ပါဠိဆောင်ပုဒ်ပါ)၊ ရဟောဂတဝဂ္ဂ (ဆိတ်ငြိမ်ရာမှာနေစဉ်)၊ အဋ္ဌသတဝဂ္ဂ (တစ်ရာ့ရှစ်)’လို့ အခန်းငယ် ၃-ခု ထပ်ခွဲတယ်။ ပထမခန်းနဲ့ ဒုတိယခန်းမှာ ၁၀-သုတ်စီနဲ့ တတိယခန်းမှာ ၁၁-သုတ်၊ အားလုံး ဝေဒနာသံယုတ်မှာ ၃၁-သုတ်။ ဒီအထဲ ၁၅-သုတ်ကို နားလည်ရင် ကျန်တဲ့ သုတ္တန်တွေကိုပါ နားလည်နိုင်လို့ ဒီ ၁၅-သုတ်ကို အနှစ်ချုပ်ပြီး လေ့လာကြည့်ရေအာင်
သဂါထာဝဂ္ဂ
သုခ၊ ဒုက္ခ၊ ဥပေက္ခာ-ဟု ဝေဒနာသုံးမျိုးရှိ၏။ သမာဓိရှိသူသည် ဝေဒနာသုံးမျိုးကို သိမြင်ပြီး ငြိမ်းချမ်း၏ (သမာဓိသုတ်)။ ယင်းဝေဒနာသုံးခုကို ဒုက္ခဟုရှုမြင်သူသည် တမ်မက်မှုကင်း၏ (သုခသုတ်)။ သုခ၌ ရာဂါနုသယ (စွဲမက်ခြင်း)ကို၊ ဒုက္ခ၌ ပဋိဃာနုသယ (အမျက်ထွက်ခြင်း)ကို၊ အဒုက္ခမသုခ၌ အဝိဇ္ဇာနုသယ(တွေဝေခြင်း)ကို ပယ်ပြီးသူသည် ဒုက္ခကုန်ဆုံးသူ ဖြစ်၏ (ပဟာနသုတ်)။
ကိုယ်မှာဖြစ်သော ဒုက္ခဝေဒနာသည် ဝဲသြဃနှင့် တူ၏။ ကိုယ်ဒုက္ခကို ခံစားရ၍ ပူပန်သူ ပုထုဇဉ်သည် ဝဲဩဃ၌ ထောက်တည်ရာ မရသူတည်း။ ယင်းကို ခံနိုင်ရည်ရှိသည့် အရိယာတပည့်ကား ဝဲဩဃ၌ ထောက်တည်ရာ ရသူတည်း (ပါတာလသုတ်)။ သုခကို ဒုက္ခဟု ရှုရမည်။ ဒုက္ခကို ဆူးငြောင့်ဟု ရှုရမည်။ အဒုက္ခမသုခကို အနိစ္စဟု ရှုရမည်။ ဤသို့ ရှုသူသည် တဏှာကို ဖြတ်သူတည်း (ဒဋ္ဌဗ္ဗသုတ်)။
ပုထုဇဉ်ရော အရိယာပါ ဝေဒနသုံးမျိုးကို ခံစားကြ၏။ ခံစားပုံ ခြားနားသည်မှာ .. ပုထုဇဉ်သည် ဒုက္ခကို ခံစားရစဉ် ပူဆွေး၏။ ပူပန်၏။ ထို့ကြောင့် ကိုယ်သာမက စိတ်ပါ ဆင်းရဲရ၏။ ငြောင့်စူးနေသူ နောက်ထပ် ငြောင့်တစ်ချောင်း ထပ်စူးသကဲ့သို့ ဖြစ်၏။ ပုထုဇဉ်၌ ပဋိဃာနုသယသည် ကိန်း၏။ သူသည် ဝေဒနာတစ်ခုခုကို ခံစားရစဉ် ကိလေသာနှင့် ယှဉ်၍သာ ခံစား၏။ ထို့ကြောင့် ပုထုဇဉ်ကို ဒုက္ခရှိနေသူဟု ဆိုရ၏။
အရိယာတပည့်ကား ဒုက္ခကို ခံစားရစဉ် မစိုးရိမ်၊ မပူပန်။ ထို့ကြောင့် ကိုယ်ဆင်းရဲသော်လည်း စိတ်မဆင်းရဲ။ ငြောင့်တစ်ချောင်းသာ စူးသကဲ့သို့ ဖြစ်၏။ ယင်း၌ ပဋိဃာနုသယ မကိန်း။ ကာမချမ်းသာကို မတောင့်တသဖြင့် ရာဂါနုသယ မကိန်း။ ဝေဒနာတို့၏ ဖြစ်ခြင်း ချုပ်ခြင်းကို အမှန်အတိုင်း သိသဖြင့် အဝိဇ္ဇာနုသယ မကိန်း။ သူသည် ဝေဒနာတစ်ခုခုကို ကိလေသာနှင့်ယှဉ်၍ မခံစား။ ထို့ကြောင့် သူ့ကို ဒုက္ခနှင့်အတူ ရှိမနေသူဟု ဆိုရ၏ (သလ္လသုတ်)။
ဝေသာလီ ကူဋာဂါရကျောင်းမှာ မြတ်ဗုဒ္ဓ သီတင်းသုံးစဉ် လူနာဇရပ်သို့ ကြွပြီး ဤသို့ ဟောတော်မူ၏..
သုခဝေဒနာ ဖြစ်လာသော် “ဤသုခသည် ကိုယ်ခန္ဓာကြောင့် ဖြစ်ရ၏။ ကိုယ်ခန္ဓာသည် မမြဲသောကြောင့် ဤသုခလည်း မမြဲ”ဟု သုခနှင့် ခန္ဓာအပေါ် မမြဲခြင်းကို ရှုနေလျှင် သုခ၌ ရာဂကင်း၏။ ထိုအတူ ဒုက္ခ၌ ပဋိဃ၊ အဒုက္ခမသုခ၌ အဝိဇ္ဇာကင်းအောင် ရှုရမည်။ ဝေဒနာသုံးပါး တစ်ပါးပါးကို ခံစားရစဉ် ကိလေသာ မဖြစ်အောင် ခံစား၏။ ကိုယ်အသက် အပိုင်းအခြားရှိသော ဝေဒနာကို ခံစားလျှင် ခံစားသည့်အတိုင်း သိ၏။ ကွယ်လွန်ပြီးနောက် ဤဘဝမှာပင် ခံစားမှုဟူသမျှ ငြိမ်းမည်ဟု သိ၏။ ဆီနှင့် မီးစာကုန်သော် မီးငြိမ်းသကဲ့သို့တည်း (ပဌမဂိလာနသုတ်)။
ဝေဒနာသုံးပါးသည် ဖသဿကြောင့် ဖြစ်၏။ ဖဿချုပ်သော် ထိုဝေဒနာသုံးပါးချုပ်၏။ ဥပမာ ... သစ်သားနှစ်ချောင်း
၂၇၅၄ အရှင်ကေလာသ ဓမ္မအမေးအဖြေများပေါင်းချုပ် ၆ ကို ပွတ်တိုက်မှုကြောင့် မီးပွင့်၏။ သစ်သားနှစ်ချောင်း ကွဲကွာသော် မီးငြိမ်းသွားသကဲ့သို့တည်း (ဖသမူလကသုတ်)။
ရဟောဂတဝဂ္ဂ
ရဟန်းတစ်ပါးသည် ဆိတ်ငြိမ်ရာ၌နေစဉ် “ဝေဒနာမှန်သမျှ ဒုက္ခ၌ အကျုံးဝင်၏ဟု ဘယ်ရည်ရွယ်ချက်ဖြင့် ဟောကြားပါသနည်း'ဟု တွေးမိ၍ မြတ်ဗုဒ္ဓထံ သွားပြီး မေးလျှောက်ရာ သင်္ခါရမှန်သမျှ မမြဲခြင်းသဘောကို ရည်ရွယ်ပြီး ဟောကြားကြောင်း' ဗုဒ္ဓက ဖြေကြား၏။ ထို့ပြင် ပထမဈာန် ဝင်စားသူအား ဝစီဝိညတ်၊ ဒုတိယဈာန် ဝင်စားသူအား ဝိတက်၊ ဝိစာရ၊ တတိယဈာန် ဝင်စားသူအား ပီတိ၊ စတုတ္ထဈာန် ဝင်စားသူအား ထွက်သက်၊ ဝင်သက်၊ နိရောဓသမာပတ် ဝင်စားသူအား သညာ၊ ဝေဒနာ၊ ရဟန္တာအား ရာဂ၊ ဒေါသ၊ မောဟ ငြိမ်းခြင်း ဟူသော ငြိမ်းအေးခြင်း ၆-မျိုးကိုလည်း ဆက်လက်၍ ဟောကြား၏ (ရဟောဂတသုတ်)။
ကောင်းကင်တွင် အရှေ့လေ၊ အနောက်လေ၊ မြူပါသောလေ၊ အေးသောလေစသည်ဖြင့် လေအမျိုးမျိုး တိုက်ခတ်သကဲ့သို့ ဤခန္ဓာကိုယ်မှာလည်း သုခ၊ ဒုက္ခ စသည်ဖြင့် ဝေဒနာအမျိုးမျိုး ဖြစ်ပေါ်နေကြောင်း ဟောကြား၏။ (ပထမအာကာသသုတ်)။ တည်းခိုဇရပ်တွင် ဧည့်သည် အမျိုးမျိုး လာရောက် တည်းခိုကြသကဲ့သို့ ဤခန္ဓာမှာလည်း သုခ၊ ဒုက္ခ စသော ဝေဒနာအမျိုးမျိုး ဖြစ်ပေါ်နေကြောင်း ဟောကြား၏ (အဂါရသုတ်)။
တစ်ခါသော် အရှင်အာနန္ဒာက “ဝေဒနာဟူသည် အဘယ်ပါနည်း။ ဝေဒနာဖြစ်ကြောင်းကား အဘယ်ပါနည်း' စသည်ဖြင့် မေးလျှောက်၏။ ဗုဒ္ဓက “ဝေဒနာ သုံးမျိုးရှိ၏။ ဖသကြောင့် ဝေဒနာဖြစ်၏။ ဖဿချုပ်သော် ဝေဒနာချုပ်၏။ အင်္ဂါရှစ်ပါးရှိသော ... အရိယာမဂ်သည် ... ဝေဒနာချုပ်ရာသို့ ရောက်ကြောင်း အကျင့်ဖြစ်၏'ဟု ဖြေကြား၏။ သင်္ခါရတို့ အစဉ်အတိုင်း ချုပ်ပုံကိုလည်း ဆက်လက်၍ ဟောကြား၏ (ပထမအာနန္ဒသုတ်)။
တစ်ခါ၌မူ ပဉ္စကင်္ဂအမည်ရှိ လက်သမားတစ်ဦးက အရှင်ဥဒါယီအား “ဝေဒနာ ဘယ်မျှရှိသည်ဟု ဗုဒ္ဓ ဟောပါသလဲ'ဟုမေး၏။ သုံးပါးရှိသည်ဟု ဟောကြောင်း ဖြေသော် လက်သမားက သုခနှင့်ဒုက္ခ နှစ်မျိုးကိုသာ ဗုဒ္ဓ ဟောကြောင်းဆိုသဖြင့် ဆရာဒကာ အငြင်းပွားကြ၏။ အရှင်အာနန္ဒာ ကြားသိ၍ ဗုဒ္ဓအား မေးလျှောက်သော် မြတ်ဗုဒ္ဓက ဝေဒနာကို ၂-ပါး၊ ၃-ပါး၊ ၅-ပါး၊ ၆-ပါး၊ ၁၈-ပါး၊ ၃၆-ပါး၊ ၁၀၈-ပါးရှိ၏’ဟု ဆိုနိုင်ကြောင်း မိန့်တော်မူ၏ (ပဉ္စကင်္ဂသုတ်)။
အဋ္ဌသတဝဂ္ဂ
ရာဇဂြိုဟ်မြို့၊ ဝေဠုဝန်ကျောင်း၌ သီတင်းသုံးစဉ် သီဝက အမည်ရှိ ပရိဗိုဇ်က ဗုဒ္ဓအား “ရှေးဘဝကံကြောင့်သာ ဤဘဝ၌ ချမ်းသာဆင်းရဲ ခံစားရ၏ဟု ယူဆသူအချို့ ရှိ၏။ အရှင်ဘုရားက မည်သို့ ဆိုပါသနည်းဟု မေးလျှောက်၏။ ဗုဒ္ဓက “ဝေဒနာသည် ရှေးဘဝ ကံကြောင့်သာ ဖြစ်သည် မဟုတ်။
သည်းခြေ၊ သလိပ်၊ လေတို့ကြောင့် ဖြစ်သော ဝေဒနာ၊ ထိုသုံးပါး ပေါင်းဆုံ၍ ဖြစ်သော ဝေဒနာ၊ ဥတုဖောက်ပြန်၍ ဖြစ်သော ဝေဒနာ၊ မဆင်မခြင်ပြု၍ဖြစ်သော ဝေဒနာ၊ သူတစ်ပါး ပယောဂ ကြောင့် ဖြစ်သော ဝေဒနာဟု အမျိုးမျိုးရှိပြီး ယင်းကို ကိုယ်တိုင် သိနိုင်ကြောင်း"" မိန့်တော်မူ၏ (သီဝကသုတ်)။
ကာယိက (ကိုယ်မှာဖြစ်)၊ စေတသိက (စိတ်မှာဖြစ်)ဟု ဝေဒနာ ၂-မျိုး။ သုခ၊ ဒုက္ခ၊ အဒုက္ခမသုခဟု ဝေဒနာသုံးမျိုး။ သုခိန္ဒြေ၊ ဒုက္ခိန္ဒြေ၊ သောမနဿိန္ဒြေ၊ ဒေါမနဿိန္ဒြေ၊ ဥပေက္ခန္ဒြေဟု ဝေဒနာ ၅-မျိုး။ သောမနဿ၊ ဒေါမနဿ၊ ဥပေက္ခာကို သုံးသပ်မှု ၆-မျိုးဖြင့်မြှောက်သော် ဝေဒနာ ၁၈-မျိုး။ သုခ၊ ဒုက္ခ၊ ဥပေက္ခာဟူသော ဝေဒနာ ၃-ပါးတွင် တစ်ပါးစီ၌ ကာမဂုဏ်ကိုမှီသော ဝေဒနာ ၆-ပါး၊ ကာမဂုဏ်မှ ထွက်မြောက်မှုကို မှီသော ဝေဒနာ ၆-ပါးအားဖြင့် ဝေဒနာ ၃၆-မျိုး။ ယင်းဝေဒနာ ၃၆-မျိုးကို ပစ္စုပ္ပန်၊ အတိတ်၊ အနာဂတ် ၃-ပါးဖြင့် မြှောက်သော် ဝေဒနာ ၁၀၈-မျိုး ဖြစ်၏ (အဋ္ဌသတသုတ်)။
ကိလေသာ အာမိသနှင့် တကွဖြစ်သော ပီတိ၊ အာမိသကင်းသော ပီတိ၊ ပို၍ အာမိသကင်းသော ပီတိဟု ပီတိသုံးမျိုး၊ ထိုအတူ သုခသုံးမျိုး၊ ဥပေက္ခာသုံးမျိုး၊ လွတ်မြောက်ခြင်း သုံးမျိုးစီ ရှိ၏ (နိရာမိသသုတ်)။
အနှစ်ချုပ်ကို ဤမျှနားလည်ထားရင် ခန္ဓဝဂ္ဂသံယုတ်မြန်မာပြန်ကို ဖတ်ရတာ လွယ်ပါလိမ့်မယ်။
စက်တင်ဘာ ၃၊ ၂၀၁၉။
---၇၇၀။ ကျားကိုက်ခံရစဉ် ဘာကိုရှု
အရှင်ဘုရား၊ ကမ္မဋ္ဌာန်း တရားပြဆရာအချို့က တရားအားထုတ်နေတဲ့ ယောဂီများ ဝေဒနာကို သည်းခံနိုင်အောင် အားပေးတဲ့အနေနဲ့ ရှေးအခါက တောထဲမှာ တရားအားထုတ်ကြတဲ့ ရဟန်းတစ်စုထဲက ရဟန်းတစ်ပါးကို ကျားချီသွားပြီး တောင်ကမ်းပါးမှာ ခြေဖျားကစပြီး ကျားစားခံရတဲ့ အကြောင်း ဟောလေ့ရှိပါတယ် ဘုရား။ ခြေဖျားကစပြီး၊ ကိုယ်အထက်ပိုင်းကို ကျားစားခံရတဲ့ ရဟန်းဟာ ဝေဒနာကို သည်းခံရှုမှတ်ယင်း၊ မဂ်အဆင့်ဆင့် တက်သွားပြီး အသက်မဆုံးမီ၊ အရဟတ္တမဂ် ဆိုက်တယ်လို့ ဟောပါတယ်။
ယခုနှစ်ထဲ မကြာမီက ပျံတော်မူသွားတဲ့ နာမည်ကြီး ရိပ်သာ ဆရာတော်ကြီးရဲ့ တရားထဲမှာလည်း နာကြားရ ဖူးပါတယ် ဘုရား။ သို့သော် အချို့ ဆရာများက၊ ဒီကျားစားခံရတဲ့ ရဟန်းတော်ဟာ ဝေဒနာရှုတာ မဟုတ်ဘဲ မူလကမ္မဋ္ဌာန်း (အာနာပါန)ကို ရှုတယ်လို့ ဖတ်ရပါတယ် ဘုရား။
တပည့်တော် သိလိုတာက .. (၁) ဒီဖြစ်ရပ်ဟာ မည်သည့် မြတ်စွာဘုရားရဲ့ သာသနာမှာ ဖြစ်တာပါလဲ ဘုရား။ (၂) ဘယ်ကမ္မဋ္ဌာန်းကို ရှုတာ အမှန်ပါလဲ ဘုရား။
အရှင်ဘုရားအား ရှိခိုးဦးတင်လျက်
ဒေါက်တာ ထိန်ဝင်း
(Vancouver City, Washington State, USA)
စက်တင်ဘာ ဝ၃၊ ၂ဝ၁၉။
ကျမ်းရင်းရှု
ဖော်ပြပါဝတ္ထု ဖြစ်ရပ်တွေကို ဖော်ပြတဲ့ မူရင်းကျမ်းကို အရင်းဆုံး လေ့လာကြည့်မယ်။ ပြီးမှ အဖြေကို ဆွေးနွေးတာပေါ့။ ဘာလို့ဆို တစ်ဆင့်စကားနဲ့ ကြားရ မှတ်သားရတဲ့ ဖြစ်ရပ်အချို့ဟာ ‘ဥဒယဗ္ဗယ = ဖြစ်ပျက်’ကနေ ‘ဥဒကဗက = ရေနဲ့ဗျိုင်း'ဖြစ်သွားသလို တစ်ခါတစ်ရံ နားလည်မှု လွဲမှားပြီး မူလအာဘော် မဟုတ်ဘဲ ဖြစ်နေတတ်လို့။ ရေးသား ဟောပြောသူ မသေချာရင် သို့မဟုတ် အပိုအဆာ ထည့်လွန်းရင် အန္တရာယ် ပိုများတယ်။
တိဿမထေရ်
သာဝတ္ထိမြို့သား တိဿသူဌေးသားဟာ ပစ္စည်းကိုစွန့်၊ ရဟန်းပြုပြီး တောမှာ တစ်ပါးတည်း တရားအားထုတ်တယ်။ ကျန်ခဲ့တဲ့ သူ့ပစ္စည်းတွေကိုရလိုဇောနဲ့ သူ့ညီရဲ့ဇနီးက ငွေပေးသတ်ခိုင်းတဲ့ လူသတ်သမားတွေ ဝိုင်းခံရတဲ့အခါ ယင်းတို့ ယုံအောင် မိမိရဲ့ပေါင်ရိုး ၂-ချောင်းကို ချိုးပြီး တစ်ည စောင့်ခိုင်းထားစဉ် “ဝေဒနာကို ပယ်ခွာ၍ (နှလုံးမသွင်းဘဲ)' မိမိရဲ့သီလစင်ကြယ်မှုကို ဆင်ခြင်ရင်း နှစ်သက် ဝမ်းမြောက် (ပီတိပါမောဇ္ဇ) ဖြစ်တယ်။ ထို့နောက် တစ်ညလုံး ဝိပသနာပွားရာမှာ မိုးလင်းတာနဲ့ ရဟန္တာ ဖြစ်သွားတယ် (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၃၉)။
“ဝေဒနာကို ခွာ၍-ဟူသည် ပေါင်းရိုး ကျိုးခြင်းကြောင့် ဖြစ်သော နာကျင်မှုဝေဒနာကို နှလုံးမသွင်းဘဲ (ဂရုမစိုက်ဘဲ) ပယ်ခွာ၍ (ဝေဒနံ ဝိက္ခမ္ဘေတွာတိ ဦရုဋ္ဌိဘေဒပစ္စယံ အမနသိကာရေန ဝိနောဒေတွာ)ဟု ဆိုလို၏။ မထေရ်သည် မိမိသီလကို ဆင်ခြင်စဉ် သီလစင်ကြယ်မှုကို အကြောင်းပြု ဖြစ်ပေါ်သော အားကောင်းသည့် ပီတိပါမောဇ္ဇသည် ပေါင်ကျိုး၍ဖြစ်သော ဒုက္ခဝေဒနာကို ကင်းစေ၏ (ဒီ-ဋီ၊၂၊၂၈၃)'။
ဋီကာဖွင့်အရ တိဿမထေရ်က လူသတ်သမားတွေ ယုံအောင်လို့ ပေါင်ကို ချိုးပစ်တာ၊ ဝေဒနာကမ္မဋ္ဌာန်းရှုဖို့ ချိုးပစ်တာ မဟုတ်ဘူးလို့ နားလည်ရတယ်။
ရဟန်းတစ်ပါး
မြတ်ဗုဒ္ဓထံမှ ကမ္မဋ္ဌာန်းယူပြီး တောမှာ တရားသွားအားထုတ်ကြတဲ့ ရဟန်း ၃၀-ထဲက ရဟန်းငယ်တစ်ပါး ညအချိန် ကျားဆွဲခံရတယ်။ သီတင်းသုံးဖော်တွေက မီးရှူးတွေ တုတ်တွေနဲ့ လိုက်ပြီး ကျားကို ချောက်လှန့်ကြပေမယ့် မရနိုင်တဲ့အဆုံး ‘သူတော်ကောင်းရေ ... အခု အရဟတ္တဖိုလ်ပေါက် ကျင့်ရမယ့် အချိန်ပဲ’လို့ သတိပေးကြ။ ရဟန်းငယ်ဟာ ကျားရှေ့မှာ လဲနေစဉ် “ဝေဒနာကို ပယ်ခွာ၍' ဝိပသနာရှုပွားတယ်။ ခြေဖမိုးကိုစားစဉ် သောတာပန်၊ ဒူခေါင်းမှာ သကဒါဂမ်၊ ချက်မှာ အနာဂါမ်၊ နှလုံးကိုမစားမီ ရဟန္တာ ဖြစ်သွားတယ် (ညွန်းပြီး)။
ဒီဝတ္ထုမှာပါတဲ့ “ဝေဒနာကို ပယ်ခွာ၍’ဆိုတဲ့ စကားရပ်ကိုတော့ ဋီကာမှာ ဘယ်လို ပယ်ခွာတယ်လို့ ထပ်မဖွင့်ဘူး။ အပေါ် ဖြစ်ရပ်နဲ့ တူလို့ ဖြစ်နိုင်တယ်။
အဖြေ (၁)
“သာဝတ္ထိမြို့သား တိဿသူဌေး'ဆိုတဲ့ စကား၊ 'မြတ်ဗုဒ္ဓထံမှ ကမ္မဋ္ဌာန်းယူပြီး’ဆိုတဲ့ စကားတွေဟာ ယခင်ဘုရား လက်ထက်ကို ရည်ညွန်းတာ မဖြစ်နိုင်။ အဋ္ဌကထာစာ သွားအရ ဖြစ်ရပ် နှစ်ခုလုံး ဒီဘုရားလက်ထက်လို့ ယူဆရတယ်။
အဖြေ (၂)
ဖြစ်နေတဲ့ “ဝေဒနာကို နှလုံးမသွင်း (အမနသိကာရ)’ဆိုတာ အဲဒီဝေဒနာကို မရှုဆိုတဲ့ အဓိပ္ပာယ်ပါပဲ။ ဋီကာအရ ပထမ ဖြစ်ရပ်မှာ ဝေဒနာကြောင့် နှလုံးမသာယာမှု အရိပ်အယောင်မျှ မဖြစ်ဘူး။ သီလကို ဆင်ခြင်လို့ ဖြစ်တဲ့ ပီတိ(နှစ်သက်မှု)၊ ပါမောဇ္ဇ(ဝမ်းမြောက်မှု)နဲ့ ဝေဒနာကို ပယ်ကြောင်း ဆိုတယ် (ဥဠာရံ ပီတိပါမောဇ္ဇံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ ဦရုဋ္ဌိဘေဒဇနိတံ ဒုက္ခဝေဒနံ ဝိက္ခဘသိ)။ ဒီတော့ သူရှုနေတာဟာ မူလကမ္မဋ္ဌာန်း အာရုံ ဖြစ်တဲ့ အာနာပါန-စသည် တစ်ခုခု ဖြစ်မယ်။
ကျားကိုက်ခံရတဲ့ရဟန်းလည်း ‘သီလဓုတင်ဂုဏ်နဲ့ ပြည့်စုံသော ငါ'လို့ ရဟန္တာဖြစ်ပြီးနောက် မြွက်တဲ့ ဥဒါန်းစကားအရ သီလကိုဆင်ခြင်လို့ဖြစ်တဲ့ ပီတိပါမောဇ္ဇနဲ့ ဖြစ်စေ၊ ခြားနည်းနဲ့ ဖြစ်စေ “ဝေဒနာကို ပယ်ခွာ’တာ ဖြစ်နိုင်တယ်။
မတူနိုင်
မြတ်ဗုဒ္ဓ လက်ထက်နဲ့ နှောင်းခေတ်တွေမှာ သူတော်ကောင်း အချို့ ထိုသို့ အသက်အန္တရာယ်နဲ့ကြုံရစဉ် ပြင်းပြတဲ့ ဝေဒနာကို ကြံ့ကြံ့ခံပြီး တရားရှုမှတ်လို့ မဂ်ဖိုလ်ကို ရသွားတာတွေ ရှိတယ်။ သတိပဋ္ဌာန်ပွားများကျိုး ပေါ်လွင်အောင် သက်သေပြဖို့ မှတ်တမ်းတင်ခံရတဲ့ စံပြဖစ်ရပ်တွေပါ။
ဒီနေရာမှာ “ဝေဒနာကို ကြံ့ကြံ့ခံ’တာကတော့ တစ်ဦးနဲ့ တစ်ဦး မတူနိုင်ဘူးလို့ ယူဆပါတယ်။
တောင်ဖီလာဆရာတော်က မိမိပေါင်ကို ဓားနဲ့လှီးရာမှာတော့ ညအချိန် မိမိအနီးမှာ ရှိနေတဲ့ မလုံမခြုံ ဝတ်ထားတဲ့ နန်းတွင်းသူ အမျိုးသမီးအာရုံကို ပယ်ဖျောက်ပြီး ပိုထင်ရှားလာတဲ့ ဒုက္ခဝေဒနာကို ရှုမှတ်ဖို့လည်း ဖြစ်နိုင်တာပဲ။ ဝေဒနာလည်း အရှုခံတရားပဲလေ။ ဒါကြောင့် “ဝေဒနံ ဝိက္ခမ္ဘေတွာ ဝေဒနာကို ပယ်ခွာ၍’ဆိုရာမှာ ပဂုဏဖြစ် (လေ့ကျင့်ကျွမ်းဝင် ထင်ရှား)တဲ့ ကမ္မဋ္ဌာန်းအာရုံနဲ့ ဝေဒနာကို ပယ်ခွာ၍လို့ ဖြည့်ပြီးမှတ်ရင် ကျမ်းဂန် မလွတ်တန်ရာပါဘူး။
စက်တင်ဘာ ၄၊ ၂ဝ၁၉။
---သူ့အကြောင်း
အကြောင်းအရာ၊ ရေးပုံ၊ သုံးနှုန်းတဲ့ ဝေါဟာရကို ကြည့်ပြီး လူ့စိတ်ကို အကဲခတ်နိုင်တယ်။ အချို့ ဖေ့စ်ဘုက်တွေကို ဝင်ကြည့်ရင် သူသုံးတဲ့ အရုပ်၊ သူရေးတဲ့ စာတွေနဲ့ အဲဒီလူ တစ်ဦး အကြောင်းကို အကြမ်းဖျင်းတော့ သိသွားတာပဲ။
---၇၇၁။ ရှေ့ပြေးမဂ်ဘာလဲ
ဘုန်းကြီး တပည့်တော် စန္ဒနပါ၊ အွန်လိုင်းပေါ်မှာ ပုဗ္ဗဘာဂမဂ် အကြောင်းတွေ့လို့ပါ ဘုရား။ အရိယာ ဖြစ်မည့်သူများ အရိယာမဖြစ်ခင် ပုဗ္ဗဘာဂမဂ်မှာ ကိုယ်ဖြစ်မယ့် မဂ်က အရင် ထင်လာတယ်၊ ဒါကိုလိုချင်လို့ ကြိုးစားလိုက်မှ ဆိုင်ရာ အသီးသီး ဖြစ်လာတယ်။ ရဟန္တာ ဖြစ်မည့်သူလည်း ပုဗ္ဗဘာဂမဂ်မှာ အရဟတ္တမဂ် အရင် ဖြစ်တယ်၊ ဒါကို လိုချင်လို့ ကြိုးစားမှ သောတာပန်၊ သကဒါဂါမ်၊ အနာဂါမ်ပြီးမှ ရဟန္တာ ဖြစ်တယ်လို့ ဆိုပါတယ်။ ထိုစာဟော ပြောချက်ကိုပါ ပို့ပေးပါတယ်ဘုရား။ ပုဗ္ဗဘာဂမဂ်နဲ့ ရဟန္တာ ဖြစ်ပုံကို ရှင်းပြပေးပါ ဘုရား။
ရိုသေစွာဖြင့် တပည့် စန္ဒန
---သူ့စာအရ
မောင်စန္ဒန ဓာတ်ပုံရိုက်ပြီး ပို့ထားတဲ့ စာအပိုင်းအစတွေကို ဘုန်းကြီး နားလည်ပုံ အကျဉ်းချုပ်ပြီး ပြောရရင် ..
၁) ကျောက်သင်္ဘောနဲ့ မိုးကုတ်ဆရာတော်တွေဆီမှာ တရားထိုင်ဖူးတဲ့ ကျမ်းကြီးပေါက် (လို့ဆိုတဲ့) ဒကာတွေက “သောတာပန် ဖြစ်ပြီးမှ သကဒါဂါမ်၊ အနာဂါမ် ဖြစ်သလား၊ ရဟန္တာဖြစ်ပြီးမှ သောတာပန်၊ သကဒါဂါမ်၊ အနာဂါမ် ဖြစ်သလား'လို့ ထိုစာဟောပြောသူ ဘုန်းကြီးကို မေးတယ်။
၂) ထိုဘုန်းကြီးက အံ့ဩပြီး ခင်ဗျားတို့ ရဟန္တာ တစ်ပါးပါးကို ကိုးကွယ်ဖူးလို့ ဒီလိုဘယ်သူမှ မမေးတတ်တဲ့ မေးခွန်းကိုမေးတာ ဖြစ်ရမယ်ဆိုတော့ ထိုပုဂ္ဂိုလ်တွေက သူတို့ ဆရာက စွန်းလွန်းဆရာတော် ဦးကဝိပါလို့ ဖြေတယ်။
၃) စွန်းလွန်းဆရာတော်က “ဟေ့ ... အောင်မြင့်၊ ရဟန္တာ ဖြစ်ပြီးမှ သောတာပန်၊ သကဒါဂါမ်၊ အနာဂါမ်တည်တာကွ’လို့ ထိုဒကာတွေကို ပြောတယ်။ ထိုအချိန်က ၎င်းတို့မှာ အသက်ငယ်လို့ မမေးရဲခဲ့ပေမယ့် ခုတရားပွဲမှာ ထိုဘုန်းကြီးရဲ့ဟောကွက်ကို နားထောင်ပြီး ဖြေနိုင်မယ်ထင်လို့ မေးတာ။ စာဟော ဘုန်းကြီးရဲ့ အဖြေက ..
၄) ခင်ဗျားတို့ စာပေမှာ ပုဗ္ဗဘာဂမဂ်ဆိုတဲ့ ရှေ့ပြေး မဂ် ရှိတယ်။ ရှေ့ပြေးမဂ်မှာကို ရဟန္တာဖြစ်မယ့် ပုဂ္ဂိုလ်က အရဟတ္တမဂ် ကျလာတယ်။ ကိုယ်ဖြစ်မယ့်မဂ်က အရင်ကျတယ်။ ဒါကို လိုချင်လို့ ကြိုးစားလိုက်မှ ဆိုင်ရာမဂ်တွေ အသီးသီး ဖြစ်လာတယ်။ သောတာပန်လောက် ဖြစ်မယ့် သူကတော့ သောတာပတ္တိမဂ်ပဲ ကျတယ်။
၅) ထိုစာရေးသူက “ဘုန်းကြီးဟာ ဝေဒနာတွေချုပ်ပြီး လွတ်နေတဲ့ နေရာကို ရခဲ့ဘူးတယ်။ သောတာပန်မှာလည်း ဝေဒနာချုပ်တယ်၊ ချမ်းသာတာ ရတယ်။ ဒီလိုနဲ့ ကျင့်ကျင့်သွားရင်း ကိုယ်လိုတဲ့နေရာ ရောက်သွားတော့ ကိစ္စပြီးသွားတာ'လို့ ရှင်းပြလိုက်တော့ ထိုလူတွေက ရှိခိုးပြီး သေပျော်ပါပြီ ဘုရားလို့ လျှောက်တယ်။
၆) ရှေ့ပြေးမဂ် တစ်ချက်ပဲ ကျတယ်။ ဒါကြောင့် ဝေဒနာချုပ်တဲ့ ပုဂ္ဂိုလ်တစ်ချက်ပဲ ချုပ်လို့ရတယ်။ အရဟတ္တမဂ် ကျမယ့်သူ ဘာခံစားမှုမှမရှိ ဗလာကြီး။ ဝေဒနာ တကယ် ချုပ်ပြီးဖူးတဲ့ ပုဂ္ဂိုလ် သူလိုချင်တဲ့ မဂ်တစ်လုံး မြင်ထားပြီးပြီ။
သူ့အဆိုတွေကို အထက်ပါ နားလည်မှုအတိုင်း မသုံးသပ်ခင် သူ့အဆိုထဲက ပုဗ္ဗဘာဂမဂ်ဆိုတာရဲ့ မူရင်းကျမ်းဂန် ဆိုကို အရင် လေ့လာကြည့်မယ်..
ပုဗ္ဗဘာဂမဂ်
ပုဗ္ဗဘာဂမဂ်ဆိုတာ လောကီမဂ်ကို ခေါ်တာ (ပုဗ္ဗဘာဂမဂ္ဂန္တိ လောကိယမဂ္ဂ။ မ၊ဋီ၊၃၊၂၄၂)။ လောကီမဂ်ဆိုတာ ‘ကာမကုသိုလ်စိတ်၌ယှဉ်သော သမ္မာဒိဋ္ဌိ၊ သမ္မာသင်္ကပ္ပ၊ သမ္မာဝါယာမ၊ သမ္မာသတိ၊ သမ္မာသမာဓိ-ဟူသော ပုဗ္ဗဘာဂဝိပဿနာမဂ် (လောကုတ္တရာမဂ်၏ ရှေ့အဖို့၌ဖြစ်သော ဝိပဿနာနှင့် ယှဉ်သောမဂ်)တည်း။ ဤမဂ်အခိုက်၌ မုချအားဖြင့် မဂ္ဂင် ၅-ပါးသာဖြစ်၏ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၁၃)။ ဒီအခိုက်မှာ ဒီမဂ္ဂင်စေတသိက်တွေက အာရုံ ၆-ပါးကို သင့်သလို အာရုံပြုတယ်။
မဂ်စိတ် ၄-ပါးနဲ့ ယှဉ်တဲ့ ‘သမ္မာဒိဋ္ဌိ၊ သမ္မာသင်္ကပ္ပ၊ သမ္မာဝါစာ၊ သမ္မာကမ္မန္တ၊ သမ္မာအာဇီဝ၊ သမ္မာဝါယာမ၊ သမ္မာသတိ၊ သမ္မာသမာဓိ'ဆိုတဲ့ ‘သောတာပတ္တိမဂ် ဂ-ပါး ၇-ပါး၊ သကဒါဂါမိမဂ် ဂ-ပါး ၇-ပါး၊ အနာဂါမိမဂ် ဂ-ပါး ၇-ပါး၊ အရဟတ္တမဂ် ဂ-ပါး ၇-ပါး'ကို လောကုတ္တရမဂ် (မဂ္ဂသစ္စာ)လို့ ခေါ်ပြီး ဒီတရားတွေက နိဗ္ဗာန်ကို အာရုံပြုတယ် (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၁၃)။
အဘိဓမ္မာ ကျမ်းဂန်မှာ ပုဗ္ဗဘာဂမဂ် (လောကီမဂ်)နဲ့ လောကုတ္တရာမဂ်ကို အဲဒီလို သရုပ်ခွဲပါတယ်။ ဒါလောက်ဆိုရင်ပဲ အဓိပ္ပာယ်က အတော် ပေါ်နေပါပြီ။ ဒါပေမယ့် ပုဗ္ဗဘာဂမဂ်ကို ဖော်ပြတဲ့ မူရင်းသုတ်ကို နည်နည်း ထိကြည့်ဦးမယ် ..
အဓိပ္ပာယ်မှန်
အသက်မွေးမှုကို အကြောင်းပြုပြီး (ဥပမာ .. ဘုန်းကြီးချင် လာဘ်ပေါချင်လို့ ဈာန်မဂ်ဖိုလ်ကိုမရဘဲ ရတယ်လို့ အရိပ်အမြွက်မျှပင် လိမ်ပြောခြင်း၊ မိန်းမနဲ့ ယောက်ျား နှစ်ဦးအကြား လင်မယားဖြစ်ဖို့ အောင်သွယ်ပေးခြင်း .. စတဲ့) သိက္ခာပုဒ်ကို ကျူးလွန်လို့ ဖြစ်ရတဲ့ အငြင်းပွားမှုတွေထက် “မဂ်၌ဖြစ်စေ၊ အကျင့်၌ဖြစ်စေ သံဃာချင်း ငြင်းခုံမှုဖြစ်သော် ထိုငြင်းခုံမှုသည် နတ်လူအားလုံးအတွက် ပိုပြီး အကျိုးမဲ့ကို ဖြစ်စေ၏ (မ၊၃၊၃၃)’လို့ မြတ်ဗုဒ္ဓ ဟောကြားပါတယ်။ အဓိပ္ပာယ်က ..
“လောကုတ္တရာမဂ်ကို ဆိုက်ပြီးမူ ငြင်းခုံမှု အားလုံး ငြိမ်း၏။ မဂ်ဖိုလ်ကိုရပြီးသော ပုဂ္ဂိုလ်များအဖို့ အငြင်းပွားမှု မည်သည် မရှိ။ ဤ၌ ပုဗ္ဗဘာဂမဂ် (မဂ်၏ ရှေးအဖို့၌ဖြစ်သော လောကီမဂ်)နှင့် ပုဗ္ဗဘာဂပဋိပဒါ (မဂ်၏ ရှေးအဖို့၌ ဖြစ်သော အကျင့်)ကို ရည်ရွယ်၏ (မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၅)’။ “ပုဗ္ဗဘာဂမဂ်ဟူသည် လောကီမဂ်တည်း (မ၊ဋီ၊၃၊၂၄၂)'။ လောကီမဂ်ရဲ့ အရကောက် မဂ္ဂင် ၅-ပါးက ဒုက္ခသစ္စာ။
ကျမ်းဂန်နဲ့ညှိပြီး ပုဗ္ဗဘာဂမဂ်ရဲ့ အဓိပ္ပာယ်မှန်ကို အဲဒီလို နားလည်ပြီးနောက် အွန်းလိုင်စာသား ထုတ်နုတ်ချက်ကို သုံးသပ်ကြည့်မယ် ..
၁။ နိုင်ငံတော်သီးခြားဝိနည်းဓိုရ်တွေရဲ့ ကျောက်သင်္ဘော ဝါဒနဲ့ မိုးကုတ်ဝါဒ အဆုံးအဖြတ်တွေမှာတော့ ပုဗ္ဗဘာဂမဂ်ဆိုတာနဲ့ ပတ်သက်ပြီးဖော်ပြမှု မတွေ့မိ။ လောကုတ္တရာမဂ် ကိစ္စမှာ အောက်မဂ် အောက်ဖိုလ်ကို မရဘဲ အထက်မဂ် အထက် ဖိုလ်ကို မရနိုင်ကြောင်း အဘိဓမ္မတ္ထသင်္ဂဟ (သင်္ဂြိုဟ်)ကျမ်းကို ကြေကြေညက်ညက် သရုပ်ကွဲအောင် သင်ဖူးရင် နားလည်နိုင်တယ်။
၂။ ထိုစာကို ရေးတဲ့ ဘုန်းကြီးဟာ မိမိသည် ရဟန္တာ ဖြစ်နေလို့ ထိုဒကာတွေ မေးတာကို နားလည်နိုင်တာလို့ သွယ်ဝိုက်ပြီး အဓိပ္ပာယ် သက်ရောက်စေတယ်။ တစ်မဂ် တစ်ဖိုလ်ကို အမှန်ရနေရင် အပြစ်မရှိပေမယ့် ဒီလို မဟုတ်ရင် စတုတ္ထသိက္ခာပုဒ်နဲ့ ငြိနိုင်လို့ ဆင်ခြင်သင့်တယ်။
၃။ “စွန်းလွန်းဂူထေရုပ္ပတ္တိအကျယ်’ကျမ်းမှာ စွန်းလွန်းဆရာတော် အဲဒီလို ယူဆတယ် ဆိုတာမျိုး အရိပ်အမြွက် မတွေ့မိ။ ပထမအကြိမ်၊ ဒုတိယအကြိမ်၊ တတိယအကြိမ်၊ စတုတ္ထအကြိမ် တရားထူးကို ရရှိတဲ့ ရက်စွဲ ဖော်ပြချက်ဟာ ဒီမှာ ဖော်ပြထားတဲ့ ယူဆပုံနဲ့ ဆန့်ကျင်တယ်။
စွန်းလွန်းဂူဆရာတော်ဟာ မိမိ တရားအားထုတ်လို့ အသိဉာဏ်ထူးကို ရရှိတဲ့အခါ အဂ္ဂမဟာပဏ္ဍိတဘွဲ့ရ ကျမ်းတတ် ဆရာတော်တွေရဲ့ မေးမြန်းချက်တွေကို ကျမ်းဂန်နဲ့ ညီအောင် ဖြေကြားနိုင်တယ်။ လူဝတ်နဲ့တုန်းက လယ်တီဆရာတော်ရဲ့ တပည့်တွေထံမှာ ကြားနာ နည်းခံဖူးတယ်။
၄။ ပုဗ္ဗဘာဂမဂ်ရဲ့ အဓိပ္ပာယ်မှန်ကို ရှင်းပြပြီး ဖြစ်လို့ ဒီစာပိုဒ်ကို ထပ်ရှင်းဖွယ် မလို။ အရိယာမဂ်တို့ မည်သည် နှစ်ကြိမ်ဖြစ်ရိုး မရှိပါဘူး။ မဂ်စိတ္တက္ခဏ တစ်ချက်သာ ဖြစ်ကြောင်းလည်း ကျမ်းဂန်မှာ ဆိုတယ်။
၅။ အမှတ် (၂) မှာ ဘုန်းကြီး သုံးသပ်တာကို ဒီဖော်ပြချက်က ထောက်ခံတယ်။
၆။ ဝေဒနာ တကယ်ချုပ်တာနဲ့ မဂ်တစ်လုံးကို မြင်တယ်ဆိုတဲ့ ဟောပြောပုံကိုတော့ ဘဝင်မကျဘူး။ တရားထိုင်လို့ သိတဲ့ အသိဟာ ကျမ်းဂန်နဲ့ညှိလို့ ရဖို့တော့ လိုမယ်။ ယောဂီကောင်းတို့ မည်သည် ခင်ဗျားတို့ စာပေမှာ ဘယ်လို ပါတယ်ဆိုတာကို ကျုပ်မသိဘူး။ ကျုပ်က လက်တွေ့အားထုတ်လို့ သိထားတာကိုပဲ ပြောနေတာလို့ ပရိယတ္တိ သို့မဟုတ် ပိဋကတ်သုံးပုံကို ကျောမခိုင်းကောင်းဘူး။
စက်တင်ဘာ ၅၊ ၂ဝ၁၉။
---မရေတွက်နိုင်
လောက၌ ဂဏန်းသင်္ချာဖြင့် ရေတွက် တိုင်းတာ၍ မရနိုင်သော အရာ လေးမျိုးရှိ၏။ ယင်းတို့မှာ အာကာသ၊ သတ္တဝါ၊ စကြဝဠာ၊ ဗုဒ္ဓဉာဏ်တော်တို့ ဖြစ်၏။
(ဗုဒ္ဓဝံသ၊ ၃၀၅)
---၇၇၂။ တူကြီးလေးဖြာ
ဆရာတော် ဘုရား၊ သိချင်တာလေး မေးလျှောက်ခွင့်ပြုပါ ဘုရား။ ခုခေတ်တွင် မိန်းမယောက်ျား တန်းတူအခွင့် အရေး အတွက် ကမ္ဘာတစ်ဝန်းက အမျိုးသမီးတွေ လှုပ်ရှား နေကြပါ တယ်။ ဗုဒ္ဓသာသနာမှာ ဝါတော် ၇ဝ-ရတဲ့ ရဟန်းမကြီးတွေ က ဝါမရသေးတဲ့ ပြုသစ်စ ရဟန်းငယ်တွေကို ရှိခိုးရမယ်ဆို တဲ့ ဗုဒ္ဓရဲ့ ပညတ်ချက်ဟာ ယောက်ျားတွေက မိန်းမတွေ ထက် မြတ်လို့လား။ ဘာကြောင့် အဲဒီလို ခွဲခြားရသလဲဆိုတာ ကို ရှင်းပြပေးစေလိုပါသည် ဘုရား။
မေမြတ်သူ (ဓမ္မစကူးလ်)
---မပိုင်တဲ့ခေတ်
ပုရေ ပုရတ္ထ (ပုရဿ-လည်းရှိ)၊ ကာ ကဿ ဘရိယား၊ ဓိပ္ပာယ်ကြားပိမ့်၊ ရှေ့ဖျားကမ္ဘာ၊ ပေါ်ခါလည်းကောင်း (ဘူရိဒတ် ဇာတ်ပေါင်းပျို့၊ ပိုဒ်-၆၄)'အရ ကမ္ဘာဦးက ကိုယ့်မယား သူ့မယားတောင် မရှိဘူးတဲ့။ အဝတ်လည်း မဝတ်ဘူး။ အမ္မာဇန်က ကမ္ဘာသစ်နဲ့ ပြတ်နေသူတွေလို နေမယ်။ လုံလုံခြုံခြုံ နူးနူးညံ့ညံ့ ဝတ်တတ်လာတော့ ယဉ်ယျေးမှု တိုးတက်လာ သတဲ့။ ဗုဒ္ဓကျမ်းဂန်မှာ ဟိရီ(အရှက်)နဲ့ ဩတပ္ပ(အကြောက်) ကို လောကစောင့်တရားလို့တောင် ဆုံးမတယ်။
ပုရေ၊ ရှေးဖြစ်သော။ ပုရတ္ထ၊ ကမ္ဘာဦးကာလ၌။ ကာ၊ အဘယ် မိန်းမသည်။ ကဿ၊ အဘယ် ယောက်ျား၏။ ဘရိယာ၊ မယားနည်း (မုံရွေးမှတ်စု၊ ပိုဒ်-၂၀၃)။
နိုးဘရာတွေ
‘ငါ့ဘော်ဒီကို ငါပိုင်လို့ ငါဖော်တာ ငါ့အခွင့်အရေးပဲ’ ဆိုပြီး ကျားမ တန်တူရေး ဣတ္ထိယဝါဒီအချို့ ‘နိုးဘရာ’ လုပ်ပြကြ တာကို သတင်းတွေမှာ မြင်ရတယ်။ ‘မြင်ဖန်များရင် ရိုးအီ သွားပြီး လိင်အကြမ်းဖက်မှု နည်းသွားမယ်'တဲ့။ အမှန်တော့ စပြီး ဖုံးခဲ့ရတာကိုက အနိုင်ကျင့်ခံရလို့ ဖြစ်မှာ။ သဘာဝကို ဖီဆန်လို့ မရစကောင်းပါဘူး။ အင်္ဂလိပ်ဘုရင်မ ‘တော့ပ် လက်စ်'လုပ်ပြီး သရဖူဆောင်း မိန့်ခွန်းချွေတဲ့ခေတ် မတိုင်ခင် ဒီကမ္ဘာလည်း နျူကလီယာဗုံးထဲ ပါသွားလောက်ပါပြီ။
“တူကြီးလေးဖြာ တူသောခါ ပြည်ရွာပျက်လတံ့'တဲ့။ တူကြီးလေးဖြာ .. အိမ်နဲ့ ဘုန်းကြီးကျောင်း၊ ဘုန်းကြီးနဲ့ လူ၊ ကျားနှင့်မ၊ တောနဲ့မြို့ ။ ဒီဆိုရိုးက အတည်မယူနိုင်ရင်တောင် စဉ်းစားရမယ့် အထဲမှာ ပါတယ်။
ငြင်းဆိုချက်
မြတ်ဗုဒ္ဓ ပွင့်ချိန်မှာ အိန္ဒိယတိုက်ငယ် တစ်ခုလုံးဟာ အတ္တ ရှိတယ်၊ ဖန်ဆင်းရှင် ရှိတယ်လို့ ယုံကြည်နေကြတာကို ဗုဒ္ဓက အတ္တမရှိ၊ ကိုယ့်ကိုယ်ကို ကိုယ်ပဲ ဖန်ဆင်းတယ်ဆိုတော့ အဲဒီခေတ်လူတို့ နားထဲ ဘယ်လိုနေမလဲ။ မြတ်ဗုဒ္ဓလို ပါရမီရှင် ပုဂ္ဂိုလ်ထူးမို့သာ သမိုင်းဦးကပင် လူ့နှလုံးသားထဲ စွဲမြဲလာတဲ့ အယူအဆဟောင်းကို ပယ်စွန့်နိုင်တာ။ မြတ်ဗုဒ္ဓဟာ အဲဒီလို အခြေခံကျပြီး ရေးကြီးတဲ့ မမှန်တဲ့ အယူအဆတွေကိုတော့ ပြတ်သားစွာ ငြင်းဆိုခဲ့တယ်။
အံ့မခန်းတွေ
မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ ဆောင်ရွက်ချက် အများစုဟာ အဲဒီခေတ်နဲ့ ကြည့် ရင် အလွန်ပဲ ခေတ်ရှေ့ကို ရောက်နေတယ်။ ဇာတ်ခွဲခြားမှုကို အလွန် ရှေ့တန်းတင်ချိန် ဇာတ်မြင့်သူ .. ဗုဒ္ဓကိုယ်တိုင် ဇာတ်နိမ့်တွေရဲ့ ဆွမ်းကို ဘုဉ်းပေးပြီး ဇာတ်စနစ်ကို တော် လှန်တာ၊ အမျိုးသမီးတွေကို အလွန် ဖိနှိပ်ချိန် ၎င်းတို့ကို သိမ်ထဲဝင်ပြီး ရဟန်းပြုပေးတာတွေဟာ အဲဒီခေတ်အဖို့ အံ့မခန်း လုပ်ရပ်တွေပါ။ ဒါပေမယ့် အလွန် အရေးမကြီးတဲ့ အိန္ဒိယ ရှေးဟောင်း ဓလေ့ထုံးစံ အချို့ကိုတော့ မငြင်းပယ်ခဲ့ဘူး။
လိမ္မာလွန်းလို့
ဧတဒဂ်ဘွဲ့ရ ရဟန်းနဲ့ ရဟန်းမ၊ ဥပါသကာနဲ့ ဥပါသိကာမ တွေဟာ သူ့နေရာအလိုက် အရည်အချင်းအရ အလွန် မကွာ နိုင်ပါဘူး။ အချို့နေရာမှာ အမျိုးသမီးက အမျိုးသားထက် ပင် သာနိုင်တယ်။ ဒါပေမယ့် ရဟန်းတွေထဲမှာ ဘယ်သူက၊ ဥပါသိကာမတွေထဲမှာ ဘယ်ဝါကလို့ ကျားမ ခွဲခြားပြီး သတ် မှတ်ပုံဟာ အင်မတန် လိမ္မာတော်မူလို့ပါပဲ။ လူအများစုရဲ့ အတွင်းစိတ်မှာ လိုလားစွာ လက်မခံရင် ယူဆချက် တစ်ခု ဟာ မတွင်ကျယ်ဘူး၊ ကြာကြာလည်း မခံဘူး။
ကျမ်းဂန်ဆို
မဟာပဇာပတိ ဂေါတမီက အရှင်အာနန္ဒာမှ တစ်ဆင့် မြတ်ဗုဒ္ဓကို လျှောက်တယ် “ရဟန်းဖြစ်စေ၊ ရဟန်းမဖြစ်စေ သိက္ခာစဉ်အရ ရှိခိုးအရိုအသေ ပေးရန် ခွင့်ပြုပါ ဘုရား”တဲ့။ သိက္ခာငယ်သူက ကြီးသူကို ရှိခိုးရတာဖြစ်လို့ သိက္ခာငယ်တဲ့ ရဟန်း က သိက္ခာကြီးတဲ့ ရဟန်းမ (ဘိက္ခုနီမ)ကို ရှိခိုးဖို့ အဲဒီလို လျှောက်တာ။ ဒီတော့ မြတ်စွာဘုရားက “ဒီကိစ္စကို ခွင့်ပြုရန် မဖြစ်နိုင်။ အခြားသာသနာ (ဘာသာ)တွေမှာလည်း ရဟန်း တွေက ဘိက္ခုနီ (မာတုဂါမ)ကို ရှိခိုး ခရီးဦးကြို မပြုကြဘူး (ဝိ၊၄၊၄၄၈)’လို့ မိန့်တယ်။
ခြေလှမ်းမကျဲ
ခေတ်ပြိုင် ဗုဒ္ဓအမည်ခံ တတ္ထိဆရာတွေရဲ့ ဝါဒရေးရာ တိုက်ခိုက်မှု ရှိခဲ့ရင် ဓမ္မပြန့်ပွားမှုကို နှေးကွေးစေနိုင်လို့ ခေတ်ကို တော်လှန်တယ် ဆိုပေမယ့် ခြေလှမ်း မကျဲလွန်းဘဲ အချို့ကို လျစ်လျူရှုပြီး ထိန်းကွပ်ဖို့ လိုတယ်။ ဒါကြောင့် မိထွေးတော် လျှောက်တာကို မြတ်ဗုဒ္ဓ ငြင်းဆိုတာ ဖြစ်နိုင်တယ်။ အယုတ် အမြတ်ဆိုတာ အသိပညာ၊ အကျင့်စရဏနဲ့ပဲ ဆိုင်တာပါ။
စက်တင်ဘာ ၈၊ ၂၀၁၉။
---ကံသည် အလုပ်
ကံကိုချည်းသာ အရာရာ ကိုးကာမပေါ့ရာ။ အတိတ်ကံကား ချုပ်ကွယ်သွား ထင်ရှားမရှိပါ။ ပစ္စုပ္ပန္န ကံကူမှ ကိစ္စပြီးမြောက်ရာ။
ကံဟူသမျှ အလုပ်ပ မှတ်ကြဧကန်သာ။ (ရွှေဟင်္သာဆရာတော်)
၇၇၃။ ဝေဒနာမချုပ်
ဘုန်းဘုန်း၊ ကမ္မဋ္ဌာန်းပြ ဆရာတော်တစ်ပါးက “မဟာပလ္လင်ထိုင်ပြီး တရားအားထုတ်သူဟာ ဝေဒနာတွေ ချုပ်ပြီး လွတ် သွားတဲ့ နေရာကို ရောက်ရင် မဂ်ဆိုက်တော့တာပဲ'ဟု ဟော ကြားပါသည်။ ထိုစကားကို ရှင်းလင်းပေးပါရန် ရိုသေစွာ လျှောက်ထားအပ်ပါသည် ဘုရား။
မေဇော်လွင် (စင်ကာပူ)
---နားလည်မှု
ဝေဒနာသံယုတ်မှာ ဝေဒနာ ၂-မျိုး၊ ၃-မျိုး၊ ၅-မျိုး စသည်ဖြင့် အမျိုးမျိုးရှိကြောင်း ဟောပါတယ်။ “ဝေဒနာတွေချုပ်’ဆိုတာကို ‘မဟာပလ္လင်ထိုင်’ဆိုတဲ့ မေးခွန်းပါ စကားရိပ်အရ ဒီနေရာ မှာ ဒီခန္ဓာကိုယ်မှာဖြစ်တဲ့ ကိုယ်ဆင်းရဲ အမျိုးမျိုးကို ရည်ရွယ် ရင်၊ တစ်နည်း အဲဒီလိုထိုင်လို့ ဖြစ်လာတဲ့ ပြင်းထန်တဲ့ ကိုယ် ဆင်းရဲ အမျိုးမျိုးကို မလှုပ်မယှက် ပျောက်သွားတဲ့ အထိ အောင့်ခံနိုင်ရင် ဝေဒနာချုပ်ပြီး မဂ်ဆိုက်ကြောင်း ဆိုလိုတယ် လို့ နားလည် ယူဆပြီး ဖြေရရင် ..
သတိပဋ္ဌာန်
ညောင်းတာ ကိုက်တာ ယားယံတာစတဲ့ ဝေဒနာတွေ ပျောက် အောင် တရားထိုင်တာ မဟုတ်ဘူး။ ဒီဝေဒနာတွေကို တောင့် ထားတင်းထား ချွေးဒီးဒီကျ မှောက်လဲသွားတဲ့အထိ အောင့် ထားဖို့လည်း မလိုပါဘူး။ “ကျင်ကြီးကျယ် ငယ်စွန့်ရာ၌ သိလျက် ပြုလေ့ရှိ၏ (ဒီ၊၃၊၂၃၃)' အရ ဘာလုပ်လုပ် အိမ်သာဝင်ရာမှာပင် သတိရှိနေဖို့သာ အဓိက။ ဒီလို သတိမြဲအောင် အားထုတ်တာကိုပဲ သတိပဋ္ဌာန် ကျင့်စဉ်လို့ ခေါ်တာပါ။ “အ ပြည့်ဖြည့်ထားတဲ့ ဆီခွက်ကို မဖိတ်ကျအောင် သတိထား၍ ယူဆောင်ရသလို နိဗ္ဗာန်ကို ရလိုတဲ့ ယောဂီဟာ မိမိစိတ်ကို ကာယဂတာသတိ အာရုံမှာ ထားပြီး စောင့်ရှောက်ရမယ် (ဇာ၊၁၊၂၂)'လို့ ရှင်တော် ဗုဒ္ဓ ဟောကြားပါတယ်။
ဘုရားသော်မှ
ဒီခန္ဓာကိုယ်ဟာ ရှေးဘဝ ကံဟောင်းရဲ့ အကျိုးဆက်ပါ။ ခန္ဓာ ကိုယ်ရှိနေရင် ဝေဒနာ ရှိနေမှာပဲ။ ခန္ဓာဖြစ်ကြောင်း ချုပ်လို့ ခန္ဓာသစ်မရှိမှဝေဒနာချုပ်ဆိုတာ ဖြစ်မှာ။ ဈာန်စိတ် သို့မ ဟုတ် အတော်အတန် အားကောင်းတဲ့ သမာဓိနဲ့ အခိုက် အတံ့ ပျောက်အောင် လုပ်နိုင်ပေမယ့် သမာဓိမရှိတဲ့ သာမန် အချိန် ဝေဒနာ ပြန်ပေါ်မှာပဲ။ ညအချိန် သမာပတ်ကို ဝင်စား နေခိုက် အရှင်သာရိပုတ်ရဲ့ ရိတ်ပြီးစ ဦးခေါင်းကို ဘီလူးတစ် ကောင် လက်သီးနဲ့ အားကုန် ထုရိုက်တာကို သမာဓိမှ ထပြီး နောက် မဆိုစလောက်ပဲ ခံစားရသတဲ့ (ဥဒါန၊၁၂၃)။
သာမန်အချိန်မှာ ဘုရားရှင်လည်း ဝေဒနာ မချုပ်ပါဘူး။ ပိဋ္ဌိမေ အာင်္ဂလာယတိ = ငါ့ကျောကုန်း နာတယ်’ ဆိုပြီး တ ရားဟောနေရင်း ဟောလက်စတရားကို ရပ်ပြီး အရှင်အာ နန္ဒာကို ဆက်ပြီး တရားဟောခိုင်းတာ ရှိတယ် (မ၊၂၊၁၇)။
ဘာအတွက်
ဝိပဿနာတရား အားထုတ်တယ်ဆိုတာ ကိုက်ခဲ နာကျင်တဲ့ ဝေဒနာ ချုပ်အောင်၊ နတ်ပြည်ကို သွားပြီး ဝေဇယန္တာပြာ သာဒ် ပဏ္ဍုကမ္ဗလာ ကျောက်ဖျာတွေကို ကြည့်နိုင်အောင် ရည်ရွယ်ပြီးလုပ်တာ မဟုတ်ဘူး။ ခန္ဓာငါးပါးရဲ့ အနိစ္စ ဒုက္ခ အနတ္တသဘာဝကို အရှိအတိုင်း သိနေအောင် လုပ်တာ။ ဒီသ ဘာဝကို မဂ်ဉာဏ် ဖိုလ်ဉာဏ်ထူးနဲ့ သိသွားရင် ပန်းတိုင်ကို ရောက်တာပဲ။ ဘုန်းကြီးတစ်ပါး သို့တည်းမဟုတ် လူတစ် ယောက်က ခင်ဗျား သောတာပန် ဖြစ်နေပြီဆိုပေမယ့် မိမိ ကိုယ်ကိုမိမိ ဝေဖန် ဆန်းစစ်နိုင်အောင် ပညာရှိတို့ ဟောပြော ရေးသားတာတွေကို ဖတ်ရှု နားထောင်သင့်ကြောင်းပါ။
စက်တင်ဘာ ၁၁၊ ၂ဝ၁၉။
---မှတ်ချက်များ
ရှင်းလင်းချက် သဘာဝကျလို့ နှစ်သက်ပါတယ် ဘုရား။ သောတာပန် လူထွက်ပါလို့ ကိုယ်တိုင် ဝန်ခံသူကိုလည်း ကြုံ ဖူးပါတယ် ဘုရား။ Dr. ထိန်ဝင်း
တပည့်တော် အဲလို ဟောတာကို ကိုယ်တိုင် နာဖူးပါတယ် ဘုရား။ ဆရာကောင်း သမားကောင်းများနဲ့ မကြုံမိ တရား မနာမိ စာမသင်မိရင် အလွဲကြီး လွဲသွားနိုင်ပါတယ် ဘုရား။
ခင်စောဦး
စာတတ် ပေတတ်ဟူသော မာန်မာနကား တပည့်တပန်း များကို တသီတစ်တန်းကြီး အမြဲတမ်း အပြစ်ဖြစ်နေအောင် မှောက်မှားစေတတ်၏။
အရှင်ရာဇဓမ္မာဘိဝံသ
၇၇၄။ ငရဲအိုး လူမရွေးသင့်
ဆရာတော်ဘုရား၊ ဓမ္မကထိက ဘုန်းကြီးတစ်ပါးက ကယ် ဆယ်ရေးအတွက် ပို့ထားသော ဆန်အိတ်များကို ခိုးယူသ ဖြင့် လူမျိုးနှစ်ခုနှင့် ဘာသာရေးနှစ်ခုကို နှိုင်းယှဉ်ပြီး နှိမ့်ချ ဟောပြောသဖြင့် ထိုဘုန်းကြီးအား နှိမ့်ချခံရသူတွေက မ ကျေမနပ်ဖြစ်ပြီး အွန်လိုင်းမှာ ဆဲဆိုရေးသားကြ၍ လူအများ အကုသိုလ် ဖြစ်ကြရပါသည်။ ဘုန်းကြီးတစ်ပါး အနေနဲ့ တစ် ဖက်သားကို အဲဒီလို နှိမ့်ချပုတ်ခတ်သော စကားများကို ပြော ကောင်းပါသလား ဘုရား။
ပန်းနုဇံ (စင်္ကာပူ)
---ဒီလိုယူမယ်
ထိုအရပ်မှာ ဒုက္ခရောက်နေတဲ့ ထိုဘာသာဝင်တွေဖို့ ပို့ထားတဲ့ ဆန်အိတ်တွေကို ထိုလူတွေက ခိုးတယ်။ အခြား အရပ်တစ် ခုမှာ ကပ်ဘေးဆိုက်နေတဲ့ အခြားဘာသာ ကိုးကွယ်သူတွေ ကတော့ သူတို့အတွက် ပို့ထားတဲ့ ဆန်အိတ်တွေကို မခိုးဘူး။ ဒါကြောင့် ခိုးတဲ့အရပ်သား ဘာသာဝင်အားလုံး သူခိုးတွေ၊ ငရဲအိုးထဲ ဇောက်ထိုး ဆင်းမယ့်လူတွေ၊ မခိုးသူတွေကတော့ နတ်ပြည်ကို တက်မယ့်လူတွေလို့ အဓိပ္ပာယ်ယူပြီး ဖြေရရင် ..
စဉ်းစားစရာ
စဉ်းစားစရာ ပြောစရာတွေ အများကြီး ရှိနိုင်တယ်။ ပင်လယ် နား နေသူတွေ စကားပြောရင် အော်ပြောတတ်တယ်။ သူတို့ အရပ်မှာ ကျယ်ကျယ်ပြောမှ ကြားတာကိုး။ အခြားအရပ်ကို ရောက်ခိုက် ထမင်းဝိုင်းမှာ သူတို့ချင်း ပြောတာကို ရန်ဖြစ်နေ တာလို့ ဧည့်သည်က ထင်တဲ့အထိပဲ။ ဒီစရိုက်ကြောင့် သူတို့ အားလုံးကို ရိုင်းတယ်လို့ ကောက်ချက်ဆွဲရင် မျှတပါ့မလား။ ဓလေ့စရိုက် မတူတဲ့ ဖြစ်စဉ်အရ နတ်သြဇာဟာ လူတွေအ တွက် အဆိပ် ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။
ကမ္ဘာပေါ်မှာ ခွေးသား၊ မျောက်သား၊ ကြောင်သား၊ မြွေ သား၊ ဝေလငါးသားစားတဲ့ လူမျိုးတွေမို့ အရိုင်းတွေလို့ ပြော ရင် စာကလေးငှက်ကြော် ဖွတ်ပဒတ်ကြော် စားသူကိုလည်း သူတို့က အရိုင်းတွေလို့ ပြန်ပြောမှာပဲ။
လူဖိနပ်မစီးရဲ
တစ်ခါမှာ ဘုန်းကြီးလူထွက် သာသနာရေးအရာရှိ ဆိုးကျော် ကြီးတစ်ဦး စစ်ဗိုလ်တွေနဲ့အတူ ရန်ကုန် ဘုန်းကြီးကျောင်း အလှူပွဲကို လိုက်လာတယ်။ သူက ဘုန်းကြီးစီး ဖိနပ်ကို စီး လာတယ်။ သတိပြုမိသူတစ်ဦးက ဘာလို့ ဘုန်းကြီးစီး ဖိနပ် ကို စီးတာတုန်း၊ ယတြာချေတာလား မေးတော့ လူစီးဖိနပ် စီးရင် ခိုးခံရလွန်းလို့ ဖြစ်ကြောင်း ဖြေသတဲ့။ ဒါတောင် အဲဒီ ခေတ်က။ ခုခေတ်မှာ ဘုန်းကြီး စီးဖိနပ်တောင် အသစ်ဆိုရင် ချမ်းသာ မပေးတော့ဘူးလို့ ကြားသိရတယ်ဗျို့။ ရန်ကုန် အလှူပွဲမှာ ဖိနပ်စောင့်ပုလိပ် လိုမယ့် အနေမျိုး။
ဂျပန်မတွေ
ဘုန်းကြီး ကမ္ဘာအေးမှာ နေတုန်းက .. ဂျပန်က ဗုဒ္ဓဘာသာ အုပ်စုတစ်ခု ရောက်လာပြီး သံဃာတွေကို ဘောလ်ပင်၊ ခဲတံစတဲ့ တိုလီမုတ်စလေးတွေ လောင်းလှူဖို့ သံဃာတွေ ဘုရား ဝတ်ပြုအပြီး ကမ္ဘာအေး သိမ်တော်ကြီးထဲ ဝင်ပြီး တန်းစီ စောင့်နေကြတယ်။ မိနစ်ပိုင်း သို့မဟုတ် စက္ကန့်ပိုင်း အတွင်း မှာ ဂျပန်အမျိုးသမီး ၄-ဦး ဖိနပ်ပျောက်လို့ ပြောလိုက် ရယ် လိုက် ပြေးပြေးလွှားလွှား လိုက်ရှာနေကြတာနဲ့ ကြုံခဲ့ဖူး တယ်။ အဲဒီတုန်းက ဘုန်းကြီးဖြင့် ကိုင်ဆွဲလာတဲ့ အလှူ ပစ္စည်းထည့်တဲ့ ကြွပ်ကြွပ်အိတ်ကို ကြည့်ပြီး ရှက်မိတယ်။
ရန်ကုန်သားခမျာတွေ အူမ မတောင့်လို့ သီလမစောင့် နိုင်ရှာကြဘူး။ ဗုဒ္ဓဘာသာလား၊ ဘာသာခြားလား ဆိုတာ တော့ မသိဘူး။ မြို့ကြီးသားတို့ ဖိနပ်ခိုးတာတော့ အမှန်ပဲ။
ယုံကြည်အောင်
မေးခွန်းပါ ဒုက္ခသည်ဆိုတာက ရန်ကုန် မန္တလေးလို မြို့ကြီး မဖြစ်နိုင်။ တောမြို့ သို့မဟုတ် တောရွာပဲ ဖြစ်မှာ။ အများစု က ပညာလည်းမတတ် ငတ်လည်း ငတ်နေကြတာပါ။ ဒါကို နားလည် သနားစိတ်နဲ့ မခိုးရဲအောင် မခိုးချင်အောင် ငရဲခန်း ပျို့စာဆို ရှင်အဂ္ဂသမာဓိထုံး နှလုံးမူပြီး ငရဲကိုပြ ချိုသာစွာ သင်ပြရမှာက အနှီတရားဟောဆရာလို သူတော်ကောင်း တွေရဲ့ တာဝန်သာ ဖြစ်ပါလိမ့်မယ်။
ဒါလေးကို သာဓကပြုပြီး တစ်ဒေသလုံးကို လက်ညှိုး ထိုး၊ ကဲ့ရဲ့သရော် မလုပ်ဘဲ နှလုံးသား အချင်းဝက် ရှည်ပြမှ မျှတပြီး လူမျိုးချင်း ဘာသာချင်း စည်းလုံးခြင်း ယုံကြည် ခြင်းဆိုတာမျိုး ဖြစ်လာနိုင်မှာပါ။
နိုးဝိနည်းပါပဲ
ရဟန်းဟာ အကြောင်းဆယ်မျိုးနဲ့ အခြားသူကို နှိမ့်ချပြီး မပြောရဘူးလို့ ဝိနည်းပညတ် ရှိပါတယ်။ ဒီ ၁၀-မျိုးက ‘ဇာတ် (ဇာတ်နိမ့် ဇာတ်မြင့်)၊ လူမျိုး၊ အလုပ်အကိုင်၊ အတတ်ပညာ၊ သူ့မှာရှိတဲ့ ရောဂါ၊ လူပုံသဏ္ဌာန်၊ ဖြစ်တတ်တဲ့ ကိလေသာ (ဒီ လူက နှာဘူး)၊ အာပတ် (ဒီဘုန်းကြီးက အာပတ်ချိုး၊ ဟေ့ ထောင်ထွက်)၊ မအေ-လတစ်ချောင်းငင် လုံးကြီးတင် ဝစ္စနှစ် လုံးပေါက် ခွေးမသား .. (ဝိ၊၅၊၂၄၈)’။
ငွေမကိုင် မျက်လွှာချ အလွန် ဝိနည်းကြီးပြပေမယ့် သူ တစ်ပါးကို ဖော်ပြပါ အကြောင်း ၁၀-မျိုးနဲ့ နှိမ့်ချပုတ်ခတ် လုပ်ရင် အဲဒီ ဘုန်းကြီး နိုးဝိနည်းပါပဲ။
ငရဲအိုးရှိတယ်
ကိုယ့်စကားကြောင့် ဘာလို့ လူအများကို အကုသိုလ် ဖြစ် စေမှာလဲ။ ဒေသ၊ လူမျိုး၊ ကိုးကွယ်ရာတွေကို မသုံးသပ်ဘဲ ပြောသင့်ပုံက ... ခွေးလေးတွေဟာ သခင့်လက်ကို နှုတ်သီး လေးနဲ့ တင်းတင်းဖိ၊ အစာကို လျှာလေးနဲ့ထိုးပြီး သခင့်လက် က အစာကို ရယူတယ်။ အသိဉာဏ်ရှိတဲ့ လူတွေကတော့ ငတ်ပြီဆိုရင် အရိုင်းစိတ်တွေ ဝင်တယ်။ ကိုယ့်ကို ပေးဖို့ထား တဲ့ ဆန်အိတ်တွေကို ခိုးယူတဲ့ အထိပါပဲ။ ဒီအရိုင်းစိတ်မျိုးကို သိမ်းထားကြရင် လူမရွေးတဲ့ ငရဲအိုးက ဒကာဒကာမတို့ကို စောင့်ကြိုနေမှာကို ကြောက်ကြ .. စသည်ပေါ့။
စက်တင်ဘာ ၁၄၊ ၂ဝ၁၉။
---၇၇၅။ ကမ္မဝါဒတရားရုံးက ပယ်ချခြင်း
ဘုန်းကြီး ဘုရား၊ မိဘကိုသတ်တာနဲ့ ပတ်သက်ပြီး အွန်လိုင်း မှာ ဖတ်ရတဲ့ မွေးခွန်းအချို့ကို ပို့ပေးလိုက်ပါသည်၊ အချိန်ရ လျှင် ဘုန်းကြီး ဖြေကြားပေးပါ ဘုရား ..
၁) မိဘမှန်း သိလျက် သတ်တာနဲ့၊ မိဘမှန်း မသိဘဲ သတ် တာ (ဥပမာ၊ လင်ကောင် မပေါ်လို့ စွန့်ပစ်ခံရတဲ့ ကလေး မျိုး) အကျိုးပေး တူပါသလား၊ ဘာကြောင့်ပါလဲ။
၂) နင်းမိသူ သေစေဆိုပြီး ထောင်တဲ့ မိုင်းဗုံးကို မိဘတွေ နင်း မိလို့ သေရင် အန္တရိယကံ ထိုက်ပါသလား (မိဘမှန်း သိရင် သတ်မယ့်လူ ရှိနိုင်ပါတယ်)၊ ဘာကြောင့်ပါလဲ။
၃) ဗိုက်ခွဲ မွေးတဲ့အခါ အကြောင်း မညီညွတ်လို့ မိခင်သေရင် ထိုကံမျိုး ဖြစ်ထိုက်ပါသလား (အချို့ တိရစ္ဆာန်တွေ အမိဗိုက် ကို ကိုက်ဖောက်ပြီး မွေးတာဟာ မိခင်ကို သေစေတာပဲ)။
၄) ကိုယ်ဝန်ဆောင် မွေးပေးရုံနဲ့ ပြစ်မှားသူကို ထိုမျှ ကြီး လေးတဲ့အပြစ်ကို ဖြစ်စေတာဟာ ဘာကြောင့်ပါလဲ။
အရှင်ဇိနောရသာလင်္ကာရ (ကံမ)
---ကျမ်းဂန်မှာ ဖွင့်ဆိုထားတာတွေ အများကြီးထဲက မေး ခွန်းနဲ့ ပတ်သက်တဲ့ အချက်အလက် အချို့ကို ဖတ်မှတ် ထားရင် အဖြေကို ရိပ်မိနိုင်လောက်ပါတယ် ..
ပဉ္စာနန္တရိယ
ပဉ္စ = ငါးမျိုး။ အနန္တရိယ = သေပြီးနောက် ဒုတိယဘဝမှာ ဒေဝဒတ် မြေမျိုခံရသလို သက်တမ်းရှည် ငရဲမှာ ဖြစ်ကိုဖြစ်ရတော့မယ့် ကုစားလို့ မရအောင် အပြစ်ကြီးတဲ့ အကုသိုလ်။ အမိသတ်၊ အဖသတ်၊ ရဟန္တာသတ်၊ ဘုရားကို သွေးစိမ်းတည် စေ၊ သံဃာသင်းခွဲ။ “ဒီငါးမျိုးထဲက တစ်ခုခုကို ကျူးလွန်မိရင် အပြစ်လွတ်အောင်လို့ ဒီကမ္ဘာမျှကြီးတဲ့ ရတနာထုပ်နဲ့ ဗုဒ္ဓဘု ရားတစ်ဆူကို တစ်သက်လုံး လှူဒါန်း၊ ဗုဒ္ဓဘုရားရဲ့ သင်္ကန်း စွန်းကို ဆွဲထားရင်တောင် မလွတ်တော့ဘူး (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၅၄)။
လူတွေသာ
“လူသားက တိရစ္ဆာန်မိဘကို သတ်ရင်၊ တိရစ္ဆာန်က လူမိဘ ကို သတ်ရင်၊ တိရစ္ဆာန်က တိရစ္ဆာန်မိဘကို သတ်ရင် အနန္တရိ ယကံ မထိုက်။ ဒါပေမယ့် အနန္တရိယကံနဲ့ အလားတူတဲ့ အ ပြစ်လို အလွန်ကြီးလေးတယ်။ လူတွေ အတွက်သာ အနန္တရိ ယကံ ထိုက်တယ်ဆိုတာ ဖြစ်နိုင်တယ် (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၅၅)'။
ဆိတ်စက်လှည့်
အနန္တရိယကံ ထိုက်ခြင်း မထိုင်းခြင်းနဲ့ ပတ်သက်ပြီး နှောင်း လူတို့ ဆုံးဖြတ်နိုင်အောင် အဋ္ဌကထာမှာ ဆိတ်သတ္တဝါ ဥပမာ နဲ့ စက်လှည့် ၄-မျိုး (ဧဠကစတုက္က)ကို ဖော်ပြပုံက ..
‘(၁) ဆိတ်ကို သတ်မည်ဟူသော ဆန္ဒဖြင့် ဆိတ်ရှိရာ အ ရပ်၌ ရှိနေသည့် လူသားအမိကိုဖြစ်စေ အဖကိုဖြစ်စေ သတ် မိလျှင် အနန္တရိယကံ ထိုက်၏။ (၂) ဆိတ်ကို သတ်မည်ဟူ သော ဆန္ဒဖြင့်ဖြစ်စေ (၃) အမိအဖကို သတ်မည်ဟူသော ဆန္ဒဖြင့်ဖြစ်စေ ဆိတ်ကို သတ်သူသည် အနန္တရိယကံမထိုက်။ (၄) မိဘကို သတ်မည်ဟူသော ဆန္ဒဖြင့် မိဘကို သတ်လျှင်မူကား အနန္တရိယကံ ထိုက်သည်သာတည်း (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၅၅)။
ဘာကြောင့်
‘လူတစ်ယောက်သည် အိပ်နေသော ဆိတ်ကို ညအချိန် သတ် မည်ဟု မှတ်ထား၏။ ညအချိန်၌မူ ထိုနေရာတွင် အိပ်နေ သော အမိကိုဖြစ်စေ အဖကိုဖြစ်စေ (မှားပြီး) သတ်မိ၏။ ထို သူသည် ဣမံ ဝတ္ထု မာရေမီတိ စေတနာယ အတ္ထိဘာဝတော ဃာတကော စ ဟောတိ၊ အနန္တရိယ ကမ္မဉ္စ ဖုသတိ၊ (ဤသတ္တဝါကို သတ်မည်ဟူသော စေတနာ ရှိသည်ဖြစ်သောကြောင့် သတ်သူလည်း ဖြစ်၏၊ အနန္တရိယကံကိုလည်း ထိ၏) (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၃)'။
ကောက်ချက်
အဲဒီ ကျမ်းစာ စကားတွေကို ကောက်ချက်ချကြည့်ရင် .. ၁) လူသားအစစ်ဖြစ်တဲ့ သားသမီးက ၂) လူသား အစစ်ဖြစ် တဲ့ မိဘကို ၃) သိသည်ဖြစ်စေ မသိသည်ဖြစ်စေ သတ်မိရင် အနန္တရိယကံ ထိုက်တယ်။ ၄) ဘာကြောင့်ဆို .. သက်ရှိလို့ သိခြင်း၊ သတ်လိုစိတ်ရှိခြင်း၊ သတ်ခြင်း၊ သေခြင်းဆိုတဲ့ လူ သတ် အင်္ဂါရပ်တွေ ပြည့်စုံလို့။ မေးခွန်းကို ဖြေကြည့်မယ် ..
အဖြေ ၁
မိဘမှန်းသိလျက် သတ်လို့ မိဘသေရင် ဆိတ်စက်လှည့် အ မှတ်(၄)အရ အနန္တရိယကံ ထိုက်သည်သာ။ ဘာကြောင့်လို့ မေးဖွယ် မလိုတော့ဘူး။ မသိဘဲ သတ်ရာမှာတော့ ဆိတ်စက် လှည့် အမှတ် (၁)အရ အနန္တရကံ ထိုက်တယ်။ ဖော်ပြပါ ဝိ နည်းအဋ္ဌကထာ စကားအရ သတ်လိုသော စေတနာ ရှိတဲ့အတွက် ရဟန်းဆိုရင် လူသတ်ကံမြောက်လို့ ပါရာဇိက ကျ သည်သာမက အနန္တရိယကံပါ ထိုက်တယ်။ လူဆိုရင်တော့ အနန္တရိယကံ ထိုက်ရုံသာ။
သိလို့ဖြစ်စေ၊ မသိလို့ဖြစ်စေ အနန္တရိယကံ မြောက်တာ ချင်းတူနေလို့ အကျိုးပေး အနေနဲ့လည်း ခြားနားဖွယ် မရှိ၊ တူတယ်လို့ မှတ်ပါ။
အဖြေ ၂
သက်ရှိကို သေစေဖို့ ရည်ရွယ်ခဲ့တဲ့ အတွက် ဆိတ်စက်လှည့် အမှတ်(၁)အရ အနန္တရိယကံ ထိုက်တယ်။ ဘာကြောင့်ဆိုရင် ‘သက်ရှိလို့ သိခြင်း၊ သတ်လိုစိတ်ရှိခြင်း၊ သတ်ခြင်း၊ သေခြင်း' ဆိုတဲ့ လူသတ် အင်္ဂါရပ်တွေ ပြည့်စုံလို့။ ဒီနေရာမှာ “မိဘမှန်း သိခဲ့ရင် မသတ်မယ့်လူ ဖြစ်ခြင်း မဖြစ်ခြင်း’နှင့် ဆိုင်ဖွယ် မရှိ။ စေတနာနဲ့တကွ သက်ရှိကို သေအောင်လုပ်တဲ့ ထိုလူရဲ့ ပယောဂ (လုံ့လပြု အားထုတ်မှု)နဲ့ပဲ ဆိုင်မယ် ထင်ပါတယ်။
အဖြေ ၃
လူသားအနေနဲ့ ဗိုက်ခွဲ မွေးတာ အဆင်မပြေလို့ သို့တည်း မဟုတ် အသက်ကြီးမှ ဓမ္မတာအတိုင်း မွေးတဲ့အခါ မမွေးနိုင် လို့ မိခင်သေဆုံးရင် ကလေးမှာ အနန္တရိယကံ မထိုက်။ ဘာ ကြောင့်ဆို အနန္တရိယကံ ထိုက်စေတဲ့ ဆိတ်စက်လှည့် အမှတ် (၁) (၄)တို့နဲ့ မကိုက်ညီလို့။ တစ်နည်း ပြောရင် သူ့ကြောင့် မိ ခင် သေရပေမယ့် သန္ဓေသား အနေနဲ့ ‘သက်ရှိလို့ သိခြင်း၊ သတ်လိုစိတ် ရှိခြင်း၊ သတ်ခြင်း'ဆိုတဲ့ အင်္ဂါရပ်တွေ မပြည့်စုံနိုင်လို့။ တိရစ္ဆာန် ဖြစ်ရင်တော့ ဆိတ်စက်လှည့် အမှတ် (၂)နဲ့ (၃) အရ အနန္တရိယကံ မထိုက်။
အဖြေ ၄
ဒီမေးခွန်းရဲ့ အဖြေက အရှေ့နဲ့အနောက် ယူဆပုံ မတူနိုင်။ ဘုန်းကြီးဆီ လာနေတဲ့ အဖိုးကြီး James McSheal က မင်္ဂ သုတ်ထဲက “မိဘကို စောင့်ရှောက်ပါ'ဆိုတာကို ငြင်းတယ်။ သူ့အမေတော့ ကျေးဇူးရှိလို့ ဖြစ်နိုင်ပြီး အဖေကတော့ လူမှန်း မသိခင်ကပင် သူ့ကို စွန့်သွားလို့ ကျေးဇူးဆပ်ဖို့ လုံးဝ မဖြစ် နိုင်ဘူးတဲ့။ ယူအက်စ်မှာ အဆင်ပြေနေတဲ့ မြန်မာမ တစ်ဦး လည်း နိုင်ငံခြား ထွက်မယ့်ကိစ္စ သူ့အဖေ ဘာမှ မကူညီဘဲ ကန့်ကွက်ခဲ့လို့ သူ့အဖေကို ကျေးဇူးဆပ်စရာ မလိုဘူးလို့ ယူ ဆနေကြောင်း တစ်ဆင့်စကား သိရတယ်။
သီဒါမည်သား
“မိကိုညာက၊ ဘကိုလက်ဝဲ၊ ကိုင်စွဲချီလျက်၊ ပခုံးထက်ဝယ်၊ အသက်ဆုံးအောင်၊ မြတ်နိုးဆောင်၍၊ အခေါင်အဖျား၊ လုပ် ကျွေးငြားလည်း၊ မွေးဖွားပိုက်ကျူး၊ ရှေးတင်ဖူးသည့်၊ ကျေး ဇူးလှယ်ပြိုင်၊ မဆပ်နိုင်ခဲ့ (ကိုးခန်း၊ ပိုဒ်-၅၅)'လို့ မြန်မာတို့ က ဆုံးမတယ်။ ဘုန်းကြီးလူထွက် တစ်ဦးက ပြင်းပြတဲ့ ဖခင် မေတ္တာ စတင်ဖြစ်ပုံကို ပြောပြဖူးတယ်။ သူ့သားကို မမွေးခင် ကတော့ သူ့အမေနဲ့ ကိုယ်နဲ့ ချစ်သူနှစ်ဦး အနေနဲ့ မိမိတို့ရဲ့ နှလုံးသား အလိုဆန္ဒကို ဖြည့်ဆည်းရုံ၊ ပျော်ရုံပါးရုံ သက် သက်ပဲလို့ ထင်ခဲ့ပေမယ့် ..
ပြောင်းလဲခြင်း
မွေးတဲ့နေ့က ဆေးရုံမှာ သားမျက်နှာကို မြင်ရတော့ အဲဒီ အထင်တွေ လွင့်စဉ်ကုန်တယ်။ စိတ်ထဲ ဘယ်လို ခံစားရ တယ်ဆိုတာကို ပါးစပ်နဲ့မပြောပြနိုင်။ ဆေးရုံက အိမ်အပြန် ရထားပေါ်မှာ သားငိုသံကို ကြားနေရတယ်။ မျက်လုံး မှိတ် လိုက်တာနဲ့ သားမျက်နှာ ပေါ်လာတယ်။ အဲဒီညက ပျော် လွန်းလို့ အိပ်မပျော်။ သူ့အမေလည်း အသက်စွန့် မွေးရပြီး သူ့လိုပဲ ခံစားမှု လုံးဝ ပြောင်းသွားတယ်။
ဒါကြောင့်ပဲ ‘ကိုယ်လုံးဟိုက်လည်း၊ ဖက်ပိုက်ရင်ခွင်၊ ရှေ့ တွင်လည်းထား၊ ရှုပျော်ပါး၍၊ သား၏ရုပ်ရည်၊ သီဒါမည်သား၊ ရေကြည်ချမ်းမြ၊ တစ်ပေါက်ကျက၊ မိဘတို့ဝမ်း၊ ငြိမ်းစတမ်း ဖြင့် .. (ကိုးခန်း၊ ၉၇) လို့ စာဆိုရှင်တို့ ရေးဖွဲ့ခဲ့ကြတာပေါ့။
ငြင်းခွင့်မရှိ
မိဘရဲ့ တာဝန်ကျေခြင်း မကျေခြင်းဟာ မိဘရဲ့ တာဝန်သာ။ ဗုဒ္ဓဝါဒ အဆုံးအမအရ ... အဖေက ကမ္ဘာကျော် သူခိုး မုဒိမ်း ကောင်ဖြစ်လို့ သားသမီးက အဖေအဖြစ် စွန့်လွှတ်ရင် လော ကတရားရုံးက လက်ခံဖွယ်ရှိပေမယ့် ကမ္မဝါဒ တရားရုံးက တော့ ပယ်ချပါလိမ့်မယ်။ ဘာကြောင့်လဲလို့ မမေးပါနဲ့။ မိဘ ဖြစ်ခြင်းကြောင့်ပဲ အဲဒီလောက် ကြီးလေးတဲ့ အပြစ်ကို ဖြစ် စေတာလို့ မှတ်ထားရုံပါ။
စက်တင်ဘာ ၁၅၊ ၂၀၁၉။
---၇၇၆။ အရိုးကို အရွက်မဖုံးရ
ဘုန်းကြီး ဘုရား၊ ဖေ့စ်ဘုက်မှာ စာရေးနေတဲ့ ဘုန်းကြီး တစ် ပါးက ‘ချစ်သူနှစ်ဦး တွေ့ဆုံ ချစ်ကြိုက်ရာမှာ အကြောင်း ၂- ခုရှိတယ် .. ၁) ရှေးဘဝတွေက ပေါင်းဆုံကာ အတူ နေထိုင်ခဲ့ ဖူးတာကြောင့် ဖြစ်စေ၊ ၂) လက်ရှိဘဝမှာ သူ့အကျိုးစီးပွားကို ဖြည့်ဆည်း ဆောင်ရွက်ပေးတာကြောင့် ဖြစ်စေ၊ ချစ်သူမောင် နှံတို့အား ချစ်ခြင်းမေတ္တာ တရားသည် ဖြစ်ပေါ်လာ၏ဟု ဘု ရားရှင်က ဓမ္မပဒမှာ မိန့်ထားခဲ့ပါတယ်’ဟု ရေးထားပါသည်။ အဲဒီလို ဟောကြားတာမျိုး ဓမ္မပဒပါဠိတော်မှာ မတွေ့မိပါ။ အခြား ပါဠိတော်များတွင် ရှိမရှိ သိလိုပါသည် ဘုရား။
တပည့် ဇောတ (မုဒုံ)
---သတ်ပုံပြင်
မေးခွန်းတိုအောင် ပါဠိဂါထာကို မထည့်ဘဲ မူလရေးသူရဲ့ မြန် မာ ပြန်လောက်ပဲ ထည့်ပါတယ်။ သတ်ပုံမှားတွေကိုတော့ ပြင်လိုက်တယ်။ ခုခေတ် အွန်လိုင်း ရေးသားချက် အများစုမှာ သတ်ပုံ မှားတာကို သတိပြုမိတယ်။ “စာတမ်း ဖက်တယ်' ‘ကွန်ပျူတာ လက်ကွပ်’စတဲ့ အမှားမျိုးကို ခွင့်မလွှတ်နိုင်ပါ။ နှောင်းလူတို့ အမှားကို အမှန်လို့ ယူဆမသွားခင် ကိုယ့်ရဲ့ စာပေကို ကိုယ်တို့ပဲ ပြန်ပြီး ထိန်းရမှာပါ။
ပါဠိတော်ပါပဲ
အချို့က မိမိ သိထား သို့မဟုတ် ရထားပြီးတဲ့ စာတိုပေစကို ကျမ်းရင်းမှာ သေသေချာချာ ရှာဖွေ စစ်ဆေးတာ မလုပ်မိဘဲ မြတ်စွာဘုရား ဟောပါတယ်လို့ ရေးမှား ဟောမှား လုပ်မှားမိ တတ်တယ်။ ဓမ္မကထိက ဆရာတော်တစ်ပါးက “ခန္တာ ဘိယျော န ဝိဇ္ဇတိ = ဘုရားက သည်းခံတာဟာ အမြတ်ဆုံး တဲ့’လို့ ဟောတာကို ကြားလိုက်ရတယ်။ အမှန်က ဘုရားရဲ့ စကား မဟုတ်၊ သိကြားမင်းက မာတလိကို ပြောတဲ့စကား သာ ဖြစ်ပါတယ် (သံ၊၁၊၂၂၃)။
သူ့အဓိပ္ပာယ်လည်း လွဲနေတယ်။ “မာတလိ၊ အခြားသူ တွေက သိကြားမင်း ကြောက်လို့ သည်းခံတာလို့ ထင်ထင် မထင်ထင် သည်းခံခြင်းရဲ့ အကျိုးကို ကိုယ်ပဲ ရတာ။ သည်းခံ ခြင်းရဲ့ အကျိုးထက် သာတာ မရှိဘူး'လို့ အမှန်မှတ်ပါ။
ဘုရားဟော
ဓမ္မပဒ ပါဠိတော်မှာတော့ ဒီဂါထာကို မတွေ့မိ။ ဒါပေမယ့် သံဂါယနာ ဝန်ဆောင်တို့က အဲဒီ ဂါထာရဲ့ မူရင်းကျမ်းကို (ခု ၅၊ ၆၆)လို့ အောက်ခြေမှတ်ချက် ပေးထားပါတယ်။ ဇာတက ပါဠိ၊ ပထမအုပ်၊ စာမျက်နှာ-၆၆ ကို ရည်ညွန်းတာပါ ..
ပုဗ္ဗေဝ သန္နိဝါသေန၊ ပစ္စုပ္ပန္နဟိတေန ဝါ။
ဧဝံ တံ ဇာယတေ ပေမံ၊ ဥပ္ပလီဝ ယထောဒကေ။
ရဟန်းတို့၊ ကြာနှင့် ရေဖြစ်ပန်းများသည် ရေနှင့်ညွန် နှစ်မျိုး ကို အမှီပြု၍ ဖြစ်လာသကဲ့သို့ ဘဝဟောင်း၌ အတူ နေဖူး ခြင်း၊ ပစ္စုပ္ပန်တွင် အပြန်အလှန် အကျိုးစီးပွား ဆောင်ရွက် ခြင်း(ဟူသော အကြောင်းနှစ်ပါး)ကြောင့် ချစ်ခြင်း မေတ္တာ သည် ဖြစ်ပေါ်လာရ၏။
မူရင်းဘယ်မှာ
သာကေတမြို့သား ပုဏ္ဏားအို လင်မယားက သံဃာခြံရံပြီး ဆွမ်းခံကြွလာတဲ့ ရှင်တော် ဗုဒ္ဓကိုတွေ့တော့ ပျောက်ဆုံး နေတဲ့ သားကြီးကို ပြန်တွေ့ရသလို ဝမ်းမြောက် မျက်ရည် ကျကြ၊ အိမ်ကိုပင့်ပြီး အလှူကြီးပေးကြလို့ မြင်ရုံမျှနဲ့ ယင်း သို့ ဖြစ်ရသည်မှာ အဘယ်ကြောင့်ပါလဲ’လို့ ရဟန်းတွေက ... မေးလျှောက်တဲ့အခါ မြတ်ဗုဒ္ဓ မိန့်တော်မူတဲ့ ဂါထာ ဖြစ်ပါ တယ်။ ဒီဂါထာကို အောက်ပါ အတိုင်း အဓိပ္ပာယ် ဖွင့်တယ် ..
ရှေးဘဝ၌ မိဘ၊ သားသမီး၊ ညီအစ်ကို၊ မောင်နှမ၊ ဦးကြီး ဦး လေး၊ ဒေါ်ကြီး ဒေါ်လေး၊ ဇနီး ခင်ပွန်း၊ သူငယ်ချင်း၊ မိတ် ဆွေအဖြစ်နဲ့ အတူတကွ နေထိုင်ခဲ့ဖူးခြင်းနှင့် ယခုဘဝ အ ချင်းချင်း အပြန်အလှန် အကျိုးကို ဆောင်ရွက်ခြင်းဟူသော အကြောင်း နှစ်ပါးကြောင့် ပေမ(ချစ်ခြင်း) မည်သည် ဖြစ်ရ ၏ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၁၆)’။
ဒီအထိ ဖတ်ပြီးရင် ဒီဂါထာဟာ ဗုဒ္ဓနှုတ်ထွက် ဖြစ် ကြောင်း အဖြေပေါ်ပြီ။ ဒါပေမယ့် ..
အချစ်ဒဿနလော
‘ချစ်သူနှစ်ဦး’‘ချစ်သူမောင်နှံ’ဆိုတဲ့ မေးခွန်းဖော်ပြပုံအရ အချစ်ဒဿနလိုလို ဖြစ်နေတယ်။ ရှင်တော် ဗုဒ္ဓရဲ့ နှုတ်တော်နဲ့ ဒါမျိုးကို မြွက်ဟတယ်လို့တော့ မယူဆရဲဘူး။ သာကေတ ဇာတ်တော်က မေတ္တာပါရမီနဲ့ မိဘလုပ်ကျွေးခြင်း မင်္ဂလာကို ဖော်ညွန်းတာပါ။ ချစ်သူနှစ်ဦး အတွက်ကိုသာ ရည်ရွယ်တာ မဟုတ်ဘူး။ လူအချင်းချင်း မြင်ရုံကြားရုံနဲ့ ချစ်ကျွမ်းဝင်ရတာ ဟာ ‘အတူပြုဖူး ရှေးကုသိုလ်ထူး ရှိလို့’ဆိုတာလောက်ပါပဲ။
ပါဠိတော် စကားတွေကို ရှင်းပြတဲ့အခါ မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ မူလ ရည်ရွယ်ရင်း အာဘော် ပျောက်မသွားဖို့၊ အရိုးကို အရွက်ဖုံး မသွားဖို့ အရေးကြီးပါတယ်။
စက်တင်ဘာ ၁၇၊ ၂ဝ၁၉။
---မှတ်ချက်များ
ဂါထာက ပါဠိတော်ဆိုရင် ပါဠိတော်ဆိုရင် ဇာတက၊ ဇာတက၊ အဋ္ဌကထာဆိုရင်တော့ ဓမ္မပဒဝိနည်း-စသည် ကျမ်းတော်တော် များများမှာ ပါပါ တယ်။ ဟောကြားသူ ဆရာတော်သည် ဓမ္မပဒအဋ္ဌကထာ ကို ဖတ်ဖူးလို့ ထင်သည်။
အရှင်ပညာသိရိ
ပါဠိတော်မှာ တိုက်ရိုက်လာရင် ဘုရားရှင် ဟောတော်မူတာ လို့သုံးပြီး အဋ္ဌကထာ စကားဆိုရင်တော့ အဋ္ဌကကထာ ဆရာ မိန့်တယ်လို့ ဆိုရမှာပေါ့။ ရေးသားသူဟာ ပါဠိတော် စကားနဲ့ အဋ္ဌကထာစကားကို ရောနေတာ ဖြစ်ပါလိမ့်မယ်။ ဘုရားရှင်က ဓမ္မပဒမှာ မိန့်ထားခဲ့ပါတယ်’လို့ သူရေးထား တယ်လေ။ မေးသူက ဒါကို မကြိုက်တာ ဖြစ်မယ်လို့ နား လည်ပြီး ဒီအဖြေကို ရေးခဲ့တာပါ။
“ဘုရားရှင်က ဇာတကပါဠိတော်မှာ မိန့်ပါတယ်'၊ ဒါမှမဟုတ် “ဘုရားရှင် မိန့်ပါတယ်’ဆိုရင် ဒီမေးခွန်း မဖြစ်လာနိုင်ဘူးလို့ ထင်ပါတယ်။
အရှင်ကေလာသ
၇၇၇။ ငရဲထိန်းတို့ ငရဲမီးမပူ
ဘုန်းဘုန်း ဘုရား၊ ငရဲပြည်မှာ ငရဲထိန်းများ ရှိသည်ဟု ကြားဖူးပါသည်။ ဘုရားတန်ဆောင်းရှိ ပန်းချီကား သရုပ်ဖော်တွေ မှာလည်း တွေ့ဖူးပါသည်။ ထိုငရဲထိန်းများကိုကျတော့ အလွန် အပူရှိန် ပြင်းလှသည်ဆိုသော ငရဲမီးအပူ ဟပ်မဟပ် သိလိုပါသည် ဘုရား။
မေနွယ်ဝင်း (ဓမ္မစကူးလ်)
ငရဲဟူသည်
လက်ရှိ ခန္ဓာဟာ ယခင်ခန္ဓာဟောင်း တစ်ခုရဲ့ ကိုယ်နှုတ် စိတ် လုပ်ဆောင်မှု သုံးခုကြောင့် ဖြစ်ပေါ်လာရတဲ့ အကျိုးဆက် ဖြစ်ပြီး ဒီခန္ဓာရဲ့ ကောင်းဆိုး အခြေအနေဟာ အဲဒီသုံးခု အ ပေါ် တည်မှီခဲ့ကြောင်း ဗုဒ္ဓဝါဒီတို့ ယုံကြည်တယ်။ ငရဲဆိုတာ ခန္ဓာဟောင်းမှာ ပြုမိတဲ့ ဆိုးပြစ်အတွက် ပေးဆပ်ရတဲ့ ဘုံ ဌာန၊ သို့မဟုတ် ဆိုးပြစ်ရဲ့ အကျိုးဆက် အနေနဲ့ ဖြစ်ရတဲ့ ခန္ဓာသစ်ရဲ့ တည်နေရာပါ။ ဒီဌာနအကြောင်း ကျမ်းဂန် ဖော် ပြချက်အချို့ကို လေ့လာရင်း အဖြေပေါ်သွားပါလိမ့်မယ် ..
နှုတ်ဆိတ်လို့
“ရဟန်းတို့၊ ငါဘုရားသည် ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏ်ဖြင့် ငရဲသို့ ရောက် သော သတ္တဝါတို့ကို မြင်တော်မူ၏။ လူ့ဘဝ၌ မကောင်းမှုကို ပြုသောကြောင့် ငရဲသို့ ရောက်လာသူအား ငရဲထိန်းတို့က ယမမင်းထံ ခေါ်သွား၏။ ယမမင်းသည် ထိုသူအား စစ်ဆေး ပြီး အပြစ်ရှိသဖြင့် သင်ပြုသည့် အကုသိုလ်ကို သင်သာလျှင် ခံရလိမ့်မည်ဟုဆိုပြီး ဆိတ်ဆိတ်နေစဉ် ငရဲထိန်းတို့က ထိုသူ အား မဟာငရဲသို့ ပို့လိုက်ကြ၏။ ထိုသူသည် အကုသိုလ်ကံ အကျိုးပေး မကုန်သရွေ့ ထိုငရဲ၌ ခံနေရ၏ (မ၊၃၊၂၁၆)'။
လူဖြစ်ချင်သူ
ယမရာဇသုတ် (အံ၊၁၊၁၄ဝ)အရ ယမမင်းဟာ အကုသိုလ် ကြောင့် ငရဲသို့ ရောက်လာသူတွေကို ကြည့်ရင်း ‘ငါသည် လူ့ ဘဝကိုရပြီး ဗုဒ္ဓဘုရား ပွင့်ခိုက်နှင့် ကြုံကြိုက်သဖြင့် ဗုဒ္ဓတ ရားကို ကြားနာရလို့ တရားထူးကိုရရင် သိပပ်ကောင်းမှာပဲ လို့’ အကြံပေါ်ဖူးပါသတဲ့။ အဲဒီလို ယမမင်း အကြံဖြစ်တာကို ဗုဒ္ဓဘုရားရှင်ဟာ သူများ အပြောကြောင့် သိတာမဟုတ်ဘဲ ကိုယ်တိုင် (သဗ္ဗညုတဉာဏ်နဲ့) သိမြင်ပြီး မြွက်ဆိုတယ်လို့ လည်း အဲဒီသုတ်မှာ မိန့်ပါတယ်။
ဒီပါဠိတော်တွေအရ ငရဲဘုံနဲ့ ယမမင်းဆိုတာဟာ ဘု ရားဟော ဖြစ်ကြောင်း နားလည်ဖို့ ရည်ရွယ်ပါတယ်။
ယမမင်း
“ယမမင်းဟူသည် (စတုမဟာရာဇ် နတ်မျိုးဝင်) ဝေမာနိက မျိုး ပြိတ္တာမင်းဖြစ်၏။ ရံခါ နတ်ဗိမာန်၌ စည်းစိမ်ခံစားရပြီး ရံခါ မကောင်းကျိုးကို ခံစားရ၏။ တရားစောင့်သော မင်း ဖြစ်၏။ (ငရဲဘုံသို့ ဝင်ပေါက်)လေးခုတွင် ယမမင်း တစ်ဦးစီ ရှိ၏ (မ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၈၃)’။ ‘မိဿကကုသိုလ် (ဥပမာ ခိုးပြီး အလှူ ပေးခြင်း)ကြောင့် ယမမင်းဖြစ်ရ၏။ သို့ရာတွင် ယမမင်းသည် တရားအားထုတ်ပါက မဂ်ဖိုလ်ကို ရနိုင်၏ (အံ-ဋီ၊၂၊၁၁၄)’။
သူ့မျက်လုံး
“သိကြားမင်း၏ ဝဇိရ(စိန်)လက်နက်၊ ဝေသဝဏ်နတ်မင်း ၏ သန်လျက် လက်နက်၊ ယမမင်း၏ (ဒေါသဖြင့် ကြည့်လျှင် ပြာကျစေနိုင်သော) မျက်လုံးလက်နက်၊ အာဠဝကဘီလူး၏ ဘွဲ့ဖြူလက်နက်ဟု လက်နက်ကြီး လေးမျိုးရှိ၏ (သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၉၆)’။ ယမမင်းရဲ့ မျက်လုံးက ထိတဲ့နေရာကို ပြာကျသွား စေတဲ့ ခုခေတ် လေဆာလက်နက်လိုများ ဖြစ်လေမလား။
ငရဲထိန်း
ငရဲဘုံ၌ နှိပ်စက်မှုများ ရှိသောကြောင့် နှိပ်စက်သူ ငရဲထိန်း များ ရှိ၏ (အဘိ၊၄၊၄၃၀)။ လူလောကမှာ နှိပ်စက်သည့် သူသတ်သမား အာဏာပါးကွက်သား ရှိသကဲ့သို့ ငရဲဘုံ၌ ငရဲ ထိန်းများရှိ၏ (မ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၆၄)။ ငရဲထိန်းများကို ငရဲသားတို့က ပြန်ပြီး နှိပ်စက်ကလူ မပြုနိုင် (သံ-ဋီ၊၂၊၈၆)။
ပါဠိတော်၊ အဋ္ဌကထာ၊ ဋီကာတွေအရ ငရဲထိန်းနှင့် ပတ် သက်ပြီး ဤမျှသာ သိရတယ်။ ယင်းတို့ရဲ့ အကြောင်း မြန်မာ ပညာရှိတို့ မိန့်ဆိုပုံ နှစ်မျိုး မှတ်သားရတယ် ..
အယူအဆ ၁
ဋီကာကျော်အဖွင့် မဏိသာရမဉ္ဇူသာဋီကာ (ပါဠိဘာသာ)နဲ့ ဇာတ်ဝိသောဓန (မြန်မာဘာသာ)ကျမ်းတွေကို ရေးသားတဲ့ အင်းဝခေတ် အရှင်မဟာအရိယဝံသရဲ့ အလိုအရ .. “ငရဲထိန်းတို့ကား ငရဲသူ မဟုတ်။ ရက္ခိုက်ဘီလူးမျိုး ဟူ၏။ ငရဲသူ မဟုတ်ဘဲ ငရဲမီးပူကို ခံချိတုံအံ့လော ဟူအံ့၊ ငရဲမီးပူ မနှိပ်စက်နိုင်သည်ဖြစ်၍ ငရဲသူကို ညှဉ်းဆဲရအံ့သော ကံ ကြမ္မာဖြင့် ငရဲထိန်းဟု ဖြစ်သတည်း။ ကမ္မဝိပါကော အစိန္တေယျော (ကံအရာ မကြံရာ)ဟု ဒေဝဒူတဋီကာ (မ၊ဋီ၊၃၊၃၆ဝ။ အံ-ဋီ၊၂၊၁၁၂)၎င်း ဆို၏။ ငရဲထိန်းတို့ မကောင်းမှု ဖြစ် မဖြစ်ကိုကား မဆို။
ငါတို့အလိုကား မကောင်းမှုကား ဖြစ်၏။ ငရဲသူ သတ္တဝါ တို့သည် ဂုဏ်မရှိသော သတ္တဝါ ဖြစ်၍သာလျှင် မဟာသာဝဇ္ဇ (အပြစ်ကြီး) မဖြစ်သည် ဟူလို၏။ ယမမင်းအား မကောင်းမှု ဖြစ်ပါတန်၏တကား ဟူအံ့၊ မေး၍မဆိုလျှင် တုဏှိဘော (ဆိတ်ဆိတ်) နေဘိရကား မကောင်းမှု ရှိပါ၏ မဟူပေအပ်။ ငရဲထိန်းတို့သာ မကောင်းမှု ဖြစ်သည်ဟု ငါတို့အလို (ဇာတ် ဝိသောဓနကျမ်း၊ ပေမူ၊ ခီ-ခု)'။
နားလည်မှု ၁
ဒီစာအလို ငရဲထိန်းဟာ ရက္ခိုက် ဘီလူးမျိုး၊ ငရဲသားနဲ့ အမျိုး ဇာတ်မတူ။ ငရဲသားကို နှိပ်စက်ရမယ့်ကံနဲ့ ဖြစ်လာလို့ ယင်း တို့ကို ငရဲမီးပူ မဟပ်နိုင်။ မြွေပါကို အဆိပ်ပြင်းတဲ့ မြွေတွေ သေအောင် မကိုင်နိုင်သလို ဖြစ်မယ်။
နားလည်မှု ၂
အမိန့် မချမှတ်ခဲ့လို့ ယမမင်းမှာ အပြစ်မရှိ။ ငရဲသားတွေကို နှိပ်စက်လို့ ငရဲထိန်းတို့မှာ အကုသိုလ် ဖြစ်တယ်။ ဒါပေမယ့် ငရဲသားဟာ အဟိတ်ပဋိသန္ဓေနေလို့ တိရစ္ဆာန်အဆင့်သာ ရှိ တဲ့အတွက် သီလပညာရှိသူကို သတ်တာလောက် အပြစ်မ ကြီး လေးဘူး'လို့ နားလည်ရတယ်။
ဝါဒကွဲတစ်ခု
တောင်မြို့ မဟာဂန္ဓာရုံဆရာတော်ရဲ့ အလိုအရ ငရဲထိန်းတွေ လည်း ဝေမာနိက ပြိတ္တာမျိုးပါပဲ။
“ငရဲထိန်းများလည်း ယမမင်းနှင့် အမျိုးဇာတ် တူ၏။ ငရဲမီး ဟူသည် ကံကြောင့်ဖြစ်သော ဥတုဇရုပ်ဖြစ်၍ ငရဲခံရမည့် သူ များသာပူပြီး ငရဲထိန်းများမှာမူ ပူလောင်ခြင်း မရှိ။ အကု သိုလ် နည်းနည်းဖြင့် ငရဲသို့ ရောက်လာသူများကိုသာ စစ် ဆေးခြင်း ဖြစ်၏ (သင်္ဂြိုဟ်ဘာသာဋီကာ၊ စာ-၂၈၄)။
ကျမ်းညှိခြင်း
ဝါဒကွဲဆိုပေမယ့် အဓိပ္ပာယ်တူတယ်။ ဝေမာနိကပြိတ္တာထဲမှာ ရက္ခိုက်ဘီလူးမျိုးတွေ ပါဝင်တာပဲ။ ပိယင်္ကရမာတာ ဘီလူးမ ဟာ ဝေမာနိကပြိတ္တာမျိုး (သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၈၃)။ ဒါကြောင့် ယမ မင်းနဲ့ ငရဲထိန်းတို့ဟာ စာတုမဟာရာဇ်နတ်ဝင် ဝေမာနိက ပြိတ္တာမျိုးဖြစ်ပြီး အဟိတ်၊ ဒွိဟိတ်၊ တိဟိတ်ပဋိသန္ဓေ နေခွင့် ရှိသူတွေ။ ငရဲသားတွေကတော့ အပါယ်ပဋိသန္ဓေပဲ နေသူ တွေဖြစ်လို့ အဲဒီဘဝမှာ မဂ်ဖိုလ်ကို မရနိုင်။
ငရဲမီးပူ မဟပ်နိုင်တဲ့ အကြောင်းပြချက်လည်း အခြေခံ အရ ဆရာတော်ကြီးနှစ်ပါးရဲ့ ယူဆပုံ တူပါတယ်။
ခြားနားချက်
ထူးခြားတာက ဗုဒ္ဓဝါဒမှာ ဘယ်တော့မှ ပြန်ပေါ်မလာတော့ တဲ့ ထာဝရငရဲ မရှိပါဘူး။ ငရဲဆိုတာ ကိုယ်လုပ်ခဲ့တဲ့ အကု သိုလ်ကြောင့် ယာယီပေးဆပ်ရတဲ့ ဘဝတစ်ခုသာ ဖြစ်ပြီး ငရဲ ကနေ လူ့နတ်ဘဝတွေကို ပြန်ရောက်ပြီး တရားအားထုတ် ခွင့်ကြုံလို့ မဂ်ဖိုလ်ကို ရနိုင်ပါသေးတယ်။ ဒါဟာ ခွင့်လွှတ် ခြင်း၊ မတည်မြဲခြင်းဆိုတဲ့ အနှစ်သာရတွေ ကိန်းဝပ်နေတဲ့ အင်မတန် လှပတဲ့ ဗုဒ္ဓဒဿနပါပဲ။
စက်တင်ဘာ ၁၈၊ ၂၀၁၉။
---မှတ်ချက်များ
ငရဲသားတွေက ဂုဏ်သိမ်သူတွေ ဖြစ်ကြပေမယ့် နှိပ်စက် ညှဉ်းပန်းရတဲ့ ငရဲထိန်းတွေရဲ့ အကုသိုလ်ကံဟာ အချိန်ကြာ တာနဲ့အမျှ တဖြည်းဖြည်း ရာဝင်အိုးပြည့်သလို သဘောမျိုး ရှိလို့ “ငရဲထိန်းဆိုတာ ငရဲသားရဲ့ အကုသိုလ် ကံအလျောက် ပေါ်လာတဲ့သူတွေ ဖြစ်လေမလား၊ ငရဲသား အပြစ်ကုန်ရင် သူတို့လည်း ကွယ်ပျောက်ကုန်တဲ့ သဘော ရှိလေမလား'လို့ စဉ်းစားမိပါတယ်။ နို့မို့ဆို ငရဲထိန်းတွေဟာ အကုသိုလ် စက် ကွင်းက လွတ်စရာလမ်းစ ပျောက်နေတဲ့ သဘောမျိုး တွေ့ နေရလို့ပါ အရှင်ဘုရား။
ကျော်သူရ
ငရဲဆိုတာ အပါယ်ဘုံဖြစ်လို့ ကုသိုလ်ပြုခွင့် အနည်းဆုံး နေ ရာပဲ။ နှိပ်စက်နေသရွေ့ အကုသိုလ်ကို စုနေမှာ။ ကျမ်းစာ အရ ငရဲထိန်းဟာ အပါယ်ဘုံသား မဟုတ်လို့ အချို့ ဆင်ခြင် တုံတရား ရှိတယ်။ အချိန် ကန့်သတ်ချက် ရှိတယ်။ ရာသက် ပန် နှိပ်စက်နေရတာမျိုးတော့ မဖြစ်နိုင်။
အရှင်ကေလာသ
၇၇၈။ ကျေးဇူးရှင်ဗြဟ္မာနှစ်ဦး
ဆရာတော် ဘုရား၊ ဘုရားအလောင်းတော် သိဒ္ဓတ္ထမင်းသား တောထွက်စဉ်က အနောမာ မြစ်ကမ်းမှာ ပဒုမ္မာ ကြာသင်္ကန်း ကပ်လှူတဲ့ ဗြဟ္မာနှင့် လောကကို တရားဟောဖို့ တောင်း ပန်တဲ့ ဗြဟ္မာနှစ်ယောက်မှာ အတူတူလား တစ်ခြားစီလား ဘုရား၊လူသားများအတွက် ကျေးဇူးများပါသဖြင့် ထိုဗြဟ္မာ နှစ်ယောက် အကြောင်းကို သိလိုပါသည် ဘုရား။
လဲ့လဲ့နွယ်စန်း (ဓမ္မစကူးလ်)
ဃဋိကာရ
ဃဋိကာရဆိုတာ ကသပဘုရား လက်ထက်က အိုးလုပ်သ မားရဲ့ နာမည်။ သူက အနာဂါမ်အရိယာ။ ဘုရားဆီ မသွား လိုတဲ့ သူ့မိတ်ဆွေရင်း ဂေါတမဗုဒ္ဓ လောင်းလျာ ဇောတိပါလ လုလင်ကို ဆံပင်ဆွဲပြီး ဘုရားဆီ ခေါ်သွားဖူးတယ်။ ကဿပ ဘုရားဟာ ဃဋိကာရရဲ့ အိမ်ကိုကြွပြီး ထမင်းဟင်းကို ကိုယ် တိုင် ခူးခပ်ပြီး ဘုဉ်းပေးတာကို နှစ်သက်လွန်းလို့ ၁၅-ရက် ပီတိသုခတွေ ဖြစ်ရသတဲ့။ ကွယ်လွန်တဲ့အခါ သုဒ္ဓါဝါသဘုံမှာ ဃဋိကာရအမည်နဲ့ ဗြဟ္မာဖြစ်တယ် (မ၊၂၊၂၄၂။ မ-ဋ၊၂၊၄၂)။
ဒီဃဋိကာရ ဗြဟ္မာဟာ မိတ်ဆွေဟောင်း ဖြစ်တဲ့ ဗုဒ္ဓ လောင်းလျာ မင်းသိဒ္ဓတ် တောထွက်တဲ့နေ့ အနောမာမြစ် ကမ်းမှာ ဆံတော်ပယ်ပြီးတဲ့အခါ ပရိက္ခရာ ၈-ပါးကို လာ ရောက် ကပ်လှူတယ် (ဗုဒ္ဓဝံသ၊ဋ္ဌ၊၃၃၃)။
ကြာသင်္ကန်း
ကမ္ဘာတည်ဦးစ ဗောဓိမဏ္ဍိုင် (ဗုဒ္ဓဂယာ)အရပ်မှာ ကမ္ဘာ့နိ မိတ်အနေနဲ့ ပေါက်လာတဲ့ ပဒုမ္မာကြာရုံမှာ ဗုဒ္ဓလောင်းလျာရဲ့ ပါရမီကြောင့် အသင့်ပါလာတဲ့ ပရိက္ခရာရှစ်ပါးကို ဃဋိကာရ ဗြဟ္မာက ယူလာပြီး ကပ်လှူကြာင်း (အပဒါန၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၂၈) ဆိုတယ်။ ဒါကို ရည် ရွယ်ပြီး အမြတ်ငါးဆူကဗျာမှာ ..
‘ငါးဆူရွှေကြာ၊ နိမိတ်လာ၍၊ ငါးဖြာမြွာလျက်၊ တပင်နက် ဝယ်၊ ငါးဆက်ဖူးငုံ၊ ပေါ်လတ်တုံက၊ ငါးစုံသင်္ကန်း၊ ကြိုင်ပျံ့ မွန်းကို၊ ငါးခန်းဘုံနေ၊ ယူတုံလေ၍ ..စသည်’လို့ စာဆို အရှင် မဟာရဋ္ဌသာရ စပ်ဆိုခဲ့ပါတယ်။
ငါးဆူရွှေကြာ
အဲဒီကမ္ဘာဦး ပဒုမ္မာကြာရုံမှာ ကြာပန်းတစ်ပွင့်ပါရင် ဒီကမ္ဘာ မှာ ဘုရားတစ်ဆူပဲ ပွင့်မယ်။ နှစ်ပွင့်ဆို နှစ်ဆူ ... စသည်။ ကြာပန်းမပွင့်ရင် အဲဒီကမ္ဘာမှာ ဘုရားမပွင့်ဘူးဆိုတဲ့ နိမိတ် ပဲ။ ဒီဘဒ္ဒကမ္ဘာမှာ ကြာရိုးတစ်ခုက အညှာငါးခုနဲ့ ငါးပွင့်ပါလို့ ဘုရားငါးဆူပွင့်မယ်။ (ကြာရုံငါးခုက ငါးပွင့်ပွင့်တာ မဟုတ်။) ယခု ၄-ဆူ ပွင့်ပြီး တစ်ဆူပွင့်ဦးမယ်လို့ ဒီဃနိကာယ် အဋ္ဌကထာ(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၅)မှာ ဆိုတယ်။ ကြာပန်းပွင့် မပွင့်သာဆိုပြီး ကြာပွင့်မှာ ပရိက္ခရာရှစ်ပါး ပါတယ်လို့တော့ မဆိုဘူး။
ပံသုကူလော
ဖော်ပြပါ အပဒါန်အဋ္ဌကထာကို အမည်မသိ ရှေးမထေရ် တစ် ပါး စီရင်တယ်။ ဒီကျမ်းမှာ “ဣဒ္ဓိမယပရိက္ခရာ = ဗုဒ္ဓလောင်းလျာရဲ့ ကုသိုလ်ပါရမီကြောင့် ကမ္ဘာဦးကြာရုံကရတဲ့ သင်္ကန်း’ လို့ ဆိုပေမယ့် အရှင်မဟာဗုဒ္ဓဃောသ စီရင်တဲ့ သုတ္တနိပါတ် အဋ္ဌကထာ (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၁၁)မှာတော့ “ဒေဝဒတ္တိယ ပံသုကူလစီဝရ = ဃဋိကာရဗြဟ္မာ လှူတဲ့ ပံသုကူသင်္ကန်း’လို့ ဆို တယ်။ ဒီလို ဝါဒနှစ်မျိုး ဖြစ်နေတာကို တွေ့ရတယ်။
နှစ်မျိုးလုံး
နှောင်းခေတ် အဋ္ဌကထာဆရာများ အနေနဲ့ ထိုထို နိကာယ် ဆောင်တို့ရဲ့ ယူဆပုံအတိုင်း ဖွင့်ဆိုကြတာဖြစ်လို့ ဝါဒနှစ်မျိုး လုံးကို မှတ်သင့်တယ်။ ဒါကြောင့် ဃဋိကာရဗြဟ္မာ လှူတဲ့ သင်္ကန်းဟာ ..
၁) ကမ္ဘာဦး ကြာပွင့်က ရတဲ့ ကြာသင်္ကန်းဆိုလည်း မှန် တယ်၊ သို့မဟုတ်
၂) ဃဋိကာရ ကိုယ်တိုင် ကပ်လှူတဲ့ ပံသုကူ င်္ကန်း’ဆို လည်း ငြင်းနိုင်တဲ့ သာဓက မရှိပါဘူး။
ဘယ်ဇာတိ
မုံရွေး ဇေတဝန်ဆရာတော်က ဃဋိကာရဗြဟ္မာဟာ အကနိဋ္ဌ ဘုံက လာတာဖြစ်လို့ ဒုဿစေတီလည်း အဲဒီဘုံမှာ ရှိတယ် လို့ ဆိုတယ် (သမန္တစက္ခုဒီပနီ၊ စာ-၅၇၄)။ ကျီးသဲလေးထပ် ဆရာတော်ကတော့ “အင်္ဂုတ္တုရ်ဋီကာ စသည်အရ အကနိဋ္ဌဘုံ မှာ ဒုဿစေတီ ရှိတယ်’လို့ ဆိုတယ် (စွယ်စုံကျော်ထင်၊ စာ-၁၆၇)။ ကျီးသဲကျမ်းညွန်းကိုတော့ ရှာဖွေဆဲပါ။ အဋ္ဌကထာ ကျမ်းတွေမှာ ဃဋကာရဟာ သုဒ္ဓါဝါသဘုံက လာကြောင်းကိုသာ ဆိုပြီး သုဒ္ဓါဝါသ ငါးဘုံထဲက ဘယ်ဘုံက ဆိုတာကိုတော့ အတိအကျ ဖော်ပြခြင်း မရှိ။
ယူဆနိုင်ဖွယ်
ဃဋိကာဗြဟ္မာက ဗုဒ္ဓအား အဝိဟာဘုံမှာ ဖြစ်တဲ့ ဥပကစတဲ့ ပုဂ္ဂိုလ် ၇-ယောက်အကြောင်း မေးလျှောက် (သံ၊၁၊၃၂)လို့ ဃဋိကာရဟာ အိုးလုပ်သမားဘဝက ကွယ်လွန်ပြီး သုဒ္ဓါဝါသ ငါးဘုံထဲက အဝိဟာဘုံမှာ ဖြစ်တယ်လို့ ယူဆခွင့်ရှိတယ်။ ဒါကြောင့် ဃဋိကာရဟာ အဝိဟာသုဒ္ဓါဝါသဘုံက လာခဲ့တာ။ ဒီလိုဆိုတော့ သူယူသွားတဲ့ မင်းသိဒ္ဓတ်ရဲ့ဝတ်ရုံကို ဌာပနာတဲ့ ဒုဿစေတီလည်း အဲဒီမှာပဲ ရှိမယ်။
သဟမ္ပတိ
‘သဟမ္ပတိနာမကေန၊ မဟာဗြဟ္မမန ယာစိတော’ဆိုတဲ့ ဓမ္မစကြာသုတ် နိဒါန်းစကားအရ သဟမ္ပတိဗြဟ္မာရဲ့ နာမည် လည်း ဗုဒ္ဓဝါဒီအများစုရဲ့ နှုတ်မှာစွဲပြီး မှတ်မိနေကြတယ်။ အမှန်တော့ ဓမ္မစကြာသုတ်ကိုပဲ ဟောဖို့ တောင်းပန်တာ မ ဟုတ်။ ဘုရားဖြစ်ခါစ မြတ်ဗုဒ္ဓဟာ “ငါ့တရားက အဆန် တရား၊ လောကကြီးကား ကန်းစွ’လို့ စိတ်ထဲ ဆင်ခြင်နေတာ ကို သိလို့ လောကကို တရားဟောကြားဖို့ လာလျှောက်တာ။ ဒီဗြဟ္မာရဲ့ ဇာတိကတော့ ..
သူက ကသပဘုရား လက်ထက်က သဟက အမည် ရတဲ့ ရဟန်းဖြစ်ပြီး .. ဒီဘုရားရဲ့ သာသနာမှာ ပထမဈာန်ကို ရတဲ့အထိ တရားအားထုတ်၊ ပျံလွန်တော့ ပထမ ဈာန်ဘုံမှာဖြစ်တယ် (သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၈၂)။ တစ်နည်း ဒီဘုရားလက်ထက် အနာဂါမိဖိုလ်ကို ရပြီး သုဒ္ဓါဝါသဘုံမှာ ဖြစ်တယ် (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၉၆) ။ ဒီမှာလည်း ဝါဒနှစ်မျိုး .. ပထမဈာန်ဘုံသား၊ သို့ မဟုတ် သုဒ္ဓါဝါသဘုံသား။
အဖြေ
ကြာသင်္ကန်းလှူတဲ့ ဗြဟ္မာက မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ မိတ်ဆွေဟောင်း ဃဋိကာဗြဟ္မာ၊ လောကကို တရားဟောဖို့ တောင်းပန်တဲ့ ဗြဟ္မာက သဟမ္ပတိ ဖြစ်လို့ ထိုနှစ်ဦး မတူပါကြောင်း။
စက်တင်ဘာ ၂ဝ၊ ၂ဝ၁၉။
၇၇၉။ သရဏဂုံတည်ရုံနဲ့
ဘုန်းကြီး ဘုရား၊ သရဏဂုံတည်ခြင်းအကျိုး ခေါင်းစဉ်ဖြင့် အွန်လိုင်း ရေးသားချက်တစ်ခု၌ ‘ဧတံ ခေါ သရဏံ ခေမံ” စ သော ပါဠိဂါထာကို ကိုးကားပြီး “သရဏဂုံဟာ ဘေးရန် ကင်း စေတယ်၊ သရဏဂုံတည်ရုံမျှနဲ့ တရားကို အထူးအား မထုတ် ဘဲ မဂ်ကိုရစေနိုင်တယ်'ဟု ဆိုပါသည်။ သရဏဂုံ တည်ရုံမျှနဲ့ မဂ်ကို ရစေနိုင်ပါသလား ဘုရား။
အရှင်သုဝီရ
မူရင်းအဓိပ္ပာယ်
ဧတံ ခေါ သရဏံ ခေမံ၊ ဧတံ သရဏမုတ္တမံ။ ဧတံ သရဏမာဂမ္မ၊ သဗ္ဗဒုက္ခာ ပမုစ္စတိ။ (ဓမ္မပဒ၊၁၉၂-ဂါထာ)။
ဒီဂါထာရဲ့ အဓိပ္ပာယ်က “ဤရတနာသုံးပါးကို ကိုးကွယ် ခြင်းသည် ဘေးကင်းသော ကိုးကွယ်ခြင်း ဖြစ်၏။ မွန်မြတ် သောကိုးကွယ်ခြင်း ဖြစ်၏။ ဤရတနာသုံးပါးကို ကိုးကွယ် ခြင်းကြောင့် ဒုက္ခခပ်သိမ်းမှ လွတ်မြောက်၏'လို့ ဖြစ်ပါတယ်။
တောတွေ တောင်တွေကို ကိုးကွယ်နေကြတဲ့ ရသေ့တွေ ကို အကြောင်းပြုပြီး မြတ်ဗုဒ္ဓက လူတွေဟာ ကြောက်ရွံ့ ထိတ်လန့်ကြလို့ တောတောင်၊ အရံ၊ သစ်ပင်၊ နတ်ကွန်း စတာတွေကို ကိုးကွယ်ကြကြောင်း၊ ယင်းတို့မှာ ကိုးကွယ်ရာ အစစ် မဟုတ်၊ ဆင်းရဲငြိမ်းရန် မဟုတ်ကြောင်း ဟောတော် မူပြီးနောက် ဘုရားတရား သံဃာဆိုတဲ့ ရတနာသုံးပါးကို ကိုး ကွယ်မှသာ ဘေးကင်း မွန်မြတ်ပြီး ဆင်းရဲခပ်သိမ်း ငြိမ်း ကြောင်း ဟောတော်မူလိုတာ ဖြစ်ပါတယ်။
အဖြေ
ရတနာသုံးပါးကို ကိုးကွယ်ရင် တစ်နည်း သရဏဂုံတည်ရင် မွေးခြင်း အိုနာသေခြင်းစတဲ့ ဆင်းရဲအပေါင်းမှ လွတ်မြောက် နိုင်ကြောင်း ဆိုလိုပါတယ်။ ဒါပေမယ့် တရားကို အထူး အား ထုတ်စရာ မလိုဘဲ သရဏဂုံ တည်ရုံမျှနဲ့ မဂ်ဖိုလ် ဉာဏ်ကို ရနိုင်တယ်လို့တော့ မဆိုလိုပါဘူး။ တိုက်ရိုက်ဖြစ်စေ သွယ်ဝိုက်၍ဖြစ်စေ အဲဒီလို အဓိပ္ပာယ်မျိုး မဆိုနိုင်ပါဘူး။ ဒါကြောင့် ဖော်ပြပါ ဂါထာကို ကိုးကားပြီး ‘သရဏဂုံတည်ရုံနဲ့ အထူး တ ရားအားမထုတ်ဘဲ မဂ်ဖိုလ်ဉာဏ်ကို ရတယ်လို့ မဆိုနိုင် ကြောင်း ချွင်းချက်မဲ့ မှတ်သားပါ။
အောက်တိုဘာ ၅၊ ၂၀၁၉။
၇၈ဝ။ ရဟန်းနဲ့ ဘွဲ့ယူဝတ်စုံ
ဘုန်းကြီး ဘုရား၊ တပည့်တော် ၄-နှစ်တိုင်တိုင် ကြိုးစား၍ ရခဲ့သော Ph.D ဘွဲ့အတွက် ဘွဲ့နှင်းသဘင်ကို တက်ချင် နေပါ သည်။ အခမ်းအနား တက်မည်ဆိုပါကလည်း ဘွဲ့ဝတ်စုံကို မဝတ်မနေရ သတ်မှတ်ချက် ရှိနေပြန်ရာ ရဟန်းဘဝနဲ့ ဘွဲ့ ဝတ်စုံကို မအပ်စပ်ဘူးလို့ ယူဆတဲ့အထဲမှာ ရဟန်းဒကာမ တွေလည်း ပါဝင်နေသဖြင့် ချီတုံချတုံ ဖြစ်နေပါသည် ဘုရား။ ဒီကိစ္စနဲ့ပတ်သက်ပြီး ဘုန်းကြီး၏အမြင်ကို သိပါရစေဘုရား။
အရှင်တေဇာလင်္ကာရ (ဘန်ကောက်)
ရိပ်သာဆရာမို့
ညီအစ်ကိုလို ခင်မင်ရင်းနှီးတဲ့ ဒေါက်တာဘွဲ့ရ ဆရာတော် တစ်ပါးက “တပည့်တော်ရဲ့ ကျမ်းကို ကြီးကြပ်ခဲ့ကြတဲ့ ဆရာ ဆရာမတွေ (အနောက်တိုင်းသား အများစု)က တပည့်တော် ကို ဘွဲ့နှင်းသဘင် အခမ်းအနားကို တက်ဖို့ တိုက်တွန်းကြ တယ်။ ကိုယ်တိုင် ကြိုးစားထားရတာ ဖြစ်လို့ တက်ချင်တာ ပေါ့။ ဒါပေမယ့် ကိုယ်က ရိပ်သာမှာ တရားပြနေသူဆိုတော့ ဆင်ခြင်ရတယ်လေ။ အပြစ်ပြောချင်သူတွေက မျက်စိ ဒေါက် ထောက် ကြည့်နေကြတာ။ ဒါနဲ့ နားလည် မပေးနိုင်သူတွေ အကုသိုလ် မဖြစ်အောင်ဆိုပြီး ကိုယ့်ရဲ့ဆန္ဒကို မျိုသိပ်ထား လိုက်ရတယ်'လို့ လွန်ခဲ့တဲ့ ၁၅-နှစ်ခန့်က မိန့်ဖူးတယ်။
တစ်ခါတစ်ရံမှာ ဘဝပေး အခြေအနေအရ အဲဒီလို ဆန္ဒ ကို အလျှော့ပေးရတာမျိုး ရှိနိုင်ပါတယ်။ အလွန် သင့်မြတ်ပါ တယ်။ ဒါပေမယ့် ..
အတွေ့အကြုံ
ဘုန်းကြီး နယူးယောက်ကို ပထမအကြိမ် ရောက်စဉ်က မ အေးလွန်းတဲ့ မတ်လ။ တစ်နေ့မှာ မြို့ပတ်ရထားတွေ စီး တတ်အောင်လို့ သင်္ကန်းရုံပြီး ဟန်တစ်ခွဲသားနဲ့ တစ်ဦး တည်း မြေအောက်ရထား သွားစီးတယ်။ ကျောင်းဆင်းချိန် ကျောင်းဝတ်စုံနဲ့ အလယ်တန်းအရွယ် လူမည်းလေး တစ် သိုက်နဲ့ သွားတိုးလို့ ဗျိုင်းကို ကျီးကန်းဝိုင်းထားသလို ဖြစ်ဖူး တယ်။ သင်္ကန်းကို ဝိုင်းဆွဲကြတယ်။ နမတ်စတေး လုပ်သူ တွေပါသလို ရိုင်းတဲ့ကောင်တွေလည်း ပါတယ်။ နောက်ဆုံး အန္တရာယ် မကင်းဘူးလို့ ခံစားမိတာနဲ့ ဘူတာကြီး (တိုင်းမ် စကွဲယား)ကို မရောက်ခင် ဆင်းပြေးခဲ့ရတယ်။
နောင်အခါ အပြင်ထွက်ရင် ကုတ်အကျီကို ခြုံတယ်။ ဒီ တော့ တစ်နေ့တစ်နေ့ လူပေါင်းများစွာ အသုံးပြုတဲ့ ထိုင်ခုံ မှာ ထိုင်ရပေမယ့် နိသီဒိုင်ကို ခင်းထိုင်ရသလို သင်္ကန်း မညစ် ပတ်တဲ့ပြင် ပိုပြီးလုံခြုံတယ်လို့ ခံစားရတယ်။ ဒီလို ပတ်ဝန်း ကျင်မှာ နေဖူးမှ ဒါမျိုးကို အပြည့်အဝ နားလည်နိုင်မှာပါ။
သေမှာပေါ့တဲ့
နိုင်ငံတော်သံဃမဟာနာယက မစိုးရိမ်တိုက်သစ် ဆရာတော် အရှင်သိရိန္ဒာဘိဝံသ (ပျံလွန်) ဆောင်းရာသီ နယူးယောက် မြို့ကိုရောက်စဉ် သင်္ကန်းပေါ်က ကုတ်အင်္ကျီရှည်ကို ဝတ်လို့ ဒကာတစ်ဦးက 'မြတ်စွာဘုရားဟာ အလွန် အေးတဲ့ ရာသီမှာ နှစ်ထပ်သင်္ကန်းကြီးနဲ့ ကိုယ်တိုင် နေကြည့်ပြီးမှ အအေးဒဏ် ကို ခံနိုင်လို့ ရဟန်းတွေကိုလည်း သင်္ကန်းသုံးထည် ခွင့်ပြု ကြောင်း မှတ်ဖူးပါတယ်။ ကုတ်အင်္ကျီ မဝတ်ရင် မရဘူးလား” လို့ မေးပါသတဲ့။ ဆရာတော်က 'ရပါတယ်’တဲ့။ ‘မဝတ်ဘဲ နေ ရင် ဘာဖြစ်မလဲ'လို့ ဆက်မေးတော့ ဆရာတော်က ‘မဝတ်ဘဲ နေရင် သေမှာပေါ့'လို့ မိန့်ပါသတဲ့။
ဆရာတော် အများစု အမေရိကလို အေးတဲ့နိုင်ငံကို သာ သနာပြုကြွရင် ခြေအိတ်၊ အင်္ကျီလက်ရှည်တို့ ဝတ်တော်မူကြ ပါတယ်။ ပင့်လျှောက်သူတို့ တာဝန်မပိုအောင် ကျန်းမာရေး ကို အထူးဂရု စိုက်ရပါတယ်။
အရေးကြုံရင်
မင်းဘေး၊ အငတ်ဘေး၊ ခရီးကြမ်း၊ ရောဂါ၊ ရန်သူ၊ တစ်ခုခု လုပ်ခံရမှာကို ကြောက်ရ-စတဲ့ အကြောင်းကြောင့် ဥပဇ္ဈာယ် ဆရာမရှိဘဲ ကိုယ့်ဟာကိုယ် သင်္ကန်းကို ဝတ်ရုံပြီး ရဟန်း အသွင်ကို ဆောင်ရပေမယ့် သာယာခြင်းမရှိဘဲ စိတ်ထဲ သန့် ရှင်းနေသမျှ အသွင်ခိုးခြင်းအပြစ် မဖြစ်ဘူးလို့ ကျမ်းဂန်မှာ ဆိုပါတယ် (ကင်္ခါ၊ဋ္ဌ၊၁၄၅)။ ဒါတော့ အန္တရာယ် ကင်းအောင် လို့ သင်္ကန်းကို ဝတ်ပြီး ခိုလှုံတာ။ (အင်း .. ဆော်ဒီလို နိုင်ငံ တွေနဲ့တော့ တကယ့် ပြောင်းပြန်ကြီး။)
ထောင်ကျဖူးတဲ့ သံဃာတွေ ထောင်ဝတ်စုံနဲ့ ရင်းနှီးကြ ပါတယ်။ ဟုတ်ပါတယ် .. ထောင်စည်းကမ်းအရ အတင်း ဝတ်ခိုင်းလို့ မဝတ်ဘဲနေရင် နှိပ်စက်ခံရမှာမို့ မိမိ ဆန္ဒမပါဘဲ သင်္ကန်းကို ချွတ်ပြီး ထောင်ဝတ်ကို ဝတ်ရတာ။
ဒီသဲလွန်စနဲ့
မိမိစိတ်ထဲ သန့်ရှင်းနေသမျှ (ယာဝ သော သုဒ္ဓမာနသော)' နဲ့ ‘ဆန္ဒမပါခြင်း’ဆိုတဲ့ သဲလွန်စတွေအရ အရေးကြုံချိန် သို့ မဟုတ် အခြေအနေအရ သင်္ကန်းကို ဝတ်ခြင်း မဝတ်ခြင်း လုပ်ပေမယ့် မိမိစိတ်ထဲ သန့်ရှင်းနေသမျှ အပြစ်မကြီးဘူးလို့ ဆိုချင်တာပါ။ လူဝတ်လဲပြီး ကျောင်းတက်တာမျိုးတော့ ခွင့် မလွှတ်ပါဘူး။ ဘွဲ့ဝတ်စုံကို သင်္ကန်းအပေါ်က ခဏတဖြုတ် ခြုံတဲ့ကိစ္စမှာတော့ လုပ်ချင်လို့ လုပ်ပေမယ့် လူထွက်ဖို့ဆန္ဒနဲ့ လုပ်တာ မဟုတ်လို့ နားလည်ပေးနိုင်ပါတယ်။ မိုးရာသီမှာ မိုး ကာအင်္ကျီခဏခြုံသလို၊ ဆောင်းရာသီမှာ ညအိပ်ရင် သင်္ကန်း ပေါ်က စောင်ခြုံသလို သဘောထားနိုင်ပါတယ်။
အလဇ္ဇီလော
ဒီဝတ်ရုံကြီးက လူမြင်ကွင်းမှာ ရဟန်းနဲ့ မအပ်စပ်ပါဘူး။ လူ တွေနဲ့လည်း တူနေတယ် (သေယျထာပိ ကာမဘောဂိနော)။ ဘွဲ့ယူ အခမ်းအနား တက်ချင်စိတ်နဲ့ ဒီမအပ်တာကြီးကို အ သုံးပြုမိလို့ ဒုက္ကဋ် အာပတ်တော့ သင့်ပါလိမ့်မယ်။ ဒုက္ကဋ် အာပတ်ဆိုတာ အာပတ်ခုနစ်မျိုးအနက် ဒေသနာကြားပြီး ကုစား ရင် ပြေပျောက်နိုင်တဲ့ အပြစ်အသေးဆုံး အာပတ်မျိုးပါ။ သူ သူ ကိုယ်ကိုယ် ရဟန်းမှန်းရင် ဒုက္ကဋ်အာပတ်တော့ မကင်းပါ ဘူး။ ဓမ္မကို သံပြိုင်ပို့ချမိရင်ပဲ ဒီထက် အပြစ်ကြီးတဲ့ အာပတ် က သင့်နေပြီ။ လက်တွေ့ကျကျ စဉ်းစားကြည့်ရင် ဘွဲ့ဝတ်စုံ နဲ့ ဘွဲ့နှင်းသဘင် တက်ရုံမိနဲ့ မဂ်ဖိုလ်ကို မတားမြစ်ပါဘူး။
ညှိုးနွမ်းစေသူ
ဘုန်းကြီးဝတ်နဲ့ ဒီလိုလုပ်တာဟာ အများအမြင်မှာ ကဲ့ရဲ့စရာ ဖြစ်လို့ သာသနာကို ညှိုးနွမ်း စေတယ်ဆိုတဲ့ အမြင်မျိုးကို ဘုန်းကြီးတော့ မကြိုက်နိုင်ပါ။ ပညာရေးကို အားပေးသူ အ များစုတော့ ရဟန်းတစ်ပါးဟာ အမှန်တကယ် မိမိကြိုးစားလို့ ရရှိတဲ့ Ph.D လို ဘွဲ့အတွက် ကောင်းစွာ ရုံထားတဲ့ သင်္ကန်းရဲ့ အပေါ်က ဘွဲ့ဝတ်စုံကို အချိန်ပိုင်းမျှ ခြုံတာဟာ သာသနာကို မညှိုးနွမ်းစေတဲ့အပြင် ဂုဏ်တောင် တက်စေတယ်လို့ ဆိုမှာ ပါ။ အမေရိကလို နိုင်ငံက Ph.D ဘွဲ့ရတဲ့ သီရိလင်္ကာရဟန်း အရေအတွက်ဟာ မြန်မာရဟန်းတွေထက် ပိုများတယ်။ ဒီ အထဲ တိဗက် ရဟန်းတွေက အများဆုံးပဲ။
ဟုတ်ပြီ .. ပရိယတ္တိ စာမေးပွဲကြီတွေလည်း အောင်မြင် တော်မူထားတယ်။ ကျောင်းတိုက်ကြီးမှာလည်း စာပေပို့ချ နေ၊ ဒါမှမဟုတ် စာသင်တိုက်ကြီး ထောင်ထားတယ်။ ဒါပေ မယ့် ကြည်ညိုသူကို အကြည်ညို ပျက်စေတဲ့ ပြောဆို ရေး သားခြင်းမျိုးကို လုပ်တာလောက် ဆိုးပါ့မလား။
ဒီနေရာမှာ The Seekers's Glossery of Buddhism (p. 463) စာအုပ်မှာ ဖော်ပြတဲ့ မဟာယာနဘက်က ထေရဝါဒ ကို မြင်တဲ့ ပုံပြင်တစ်ခုကို ဖတ်ကြည့်ပါ (မဟာယာနဆိုတာနဲ့ နှာခေါင်းရှုံ့ရင် သူ ့ထက် ညံ့သွားနိုင်တာကို သတိပြု) ..
မဟာယာနပုံပြင်
ရွာကြီးတစ်ရွာမှာ အဖိုးအိုတစ်ဦးနဲ့ လူငယ်တစ်ဦး ရှိတယ်။ နှစ်ဦးလုံး အင်မတန် စိတ်ထား ပြည့်ဝပြီး ရက်ရောသူတွေ။ တစ်ရွာလုံးကို ကျွေးထားနိုင်လောက်အောင် ချမ်းသာကြ တယ်။ တစ်ခါမှာ ငတ်မွတ် ခေါင်းပါးဘေးနဲ့ ကြုံလို့ နှစ်ဦး လုံးက မိမိတို့ရဲ့ ဆန်စတဲ့ အစားအစာတွေကို မျှဝေကြရာမှာ လူငယ်က အစားအစာထုပ်ကို ကျောပေါ်ရွက်ပြီး တစ်အိမ် ဝင် တစ်အိမ်ထွက် ဝေငှပေးတယ်။ အဖိုးအိုကတော့ ငါ့အိမ် မှာပဲ လာယူကြ၊ ခွက်အမျိုးအစားက ဘယ်လိုပဲ ဖြစ်ရမယ် စတဲ့ စည်းကမ်းတွေ များလွန်းလို့ အများစုက လူငယ်ဆီ မှာပဲ တောင်းကြသတဲ့။ ပုံပြင်က ဒါပါပဲ။
အနည်းဆုံးတော့ ဒီပုံပြင်က စဉ်းစားစရာ အတွေးစ တစ် ခုကို ပေးနိုင်မယ်လို့ မျှလင့်ပါတယ်။ ဘုန်းတော်ကြီး ဒလိုင်းလားမားက ယိုးဒယားလူမျိုး ဗုဒ္ဓဝါဒီ တစ်စုကို “ခုအချိန်ဟာ နှစ်ဆယ့်တစ်ရာစု ဖြစ်တယ်ဆိုတာကို ခင်ဗျားတို့ မမေ့ကြပါ နဲ့’လို့ သတိပေးဖူးတယ်။ ဒါလောက် ဆိုရှယ်မီဒီယာ ထွန်း ကားတဲ့ခေတ်မှာ အရာရာမှာ ပွင့်လင်း မြင်သာတဲ့ တွေးမြင် ပုံမျိုး ဖြစ်သင့်ပြီလို့ ယူဆကြောင်းပါ။
အောက်တိုဘာ ၆၊ ၂၀၁၉။
မှတ်ချက်များ
သင်္ကန်းဆိုတာ အဓိကက ရာသီဥတုဒဏ်ကို ကာကွယ်ဖို့၊ အရှက်အကြောက်ကို ကာကွယ်ဖို့ဆိုတဲ့ မူလရည်ရွယ်ချက် ကို နားမလည်ကြဘဲ အစဉ်အလာ မြင်ရိုးမြင်စဉ်နဲ့ပဲ တိုင်း နေကြသူတို့ကို အတော် ရှင်းပြရခက်တယ် ဆရာတော်။
ဓမ္မဘေရီ အရှင်ဝီရိယ
စဉ်းစား တွေးတော ဆင်ခြင်စရာတွေနဲ့ပါ။
ကိုစိုးမင်း (Phoenix)
သံဃာတော်တွေ ယိုးဒယားက ထီးကို စပြီး ဆောင်းတုန်း ကလည်း မြင်ရိုးမြင်စဉ် မဟုတ်လို့ လူအချို့ ကဲ့ရဲ့ကြပါသေး တယ် ဘုရား။ အခု ရန်ကုန်မှာလည်းပဲ သံဃာတစ်ချို့ ကား မောင်းပါတယ် ဘုရား။
မောင်ပေါက်ကျိုင်း
သံဃာတွေ အမြင်ကျဉ်းနေသေးသမျှ နိုင်ငံရေးသမားတွေ ဆွဲစားတာ ဆွဲသုံးတာ ခံနေကြရဦးမှာပဲ။
အရှင်ကုသလ
၇၈၁။ ကိုယ့်ခွေးကိုတောင်
ဆရာတော် ဘုရား၊ မြန်မာနိုင်ငံ ကျေးလက်ဒေသရှိ အချို့သော အစိုးရကျောင်းများမှာ ဆရာက တပည့်ကို ရိုက်၍ ဆုံးမပါသည်။ မြင်းသည် အရိုက်ခံရမှာ ကြောက်လို့ လိမ္မာသလို ဆရာက တပည့်ကို ရိုက်နှက်၍ ဆုံးမမှ တပည့် လိမ္မာမည်ဟုလည်း ဓမ္မပဒဂါထာကို ကိုးကား၍ ဆိုပါ သည်။ ဆရာတော်၏ အမြင်ကို သိလိုပါသည် ဘုရား။
ဒီပငြိမ်းစံ (ဓမ္မစကူးလ်)
---ကြိမ်နဲ့မြင်း
“မြင်းကောင်းသည် ကိုယ်ကို ကြိမ်မထိအောင် ရှောင်သကဲ့သို့ ရဟန်းတရား အားထုတ်သူသည် အိပ်ခြင်းကို ရှောင်၏။ ရှက်ကြောက်ခြင်းဖြင့် အကြံမှားကို တားဆီး၏။ လောက၌ ထို ပုဂ္ဂိုလ်မျိုး အနည်းငယ်သာ ရှိ၏ (ဓမ္မပဒ၊၁၄၃-ဂါထာ)’။ ဒီဂါထာမှာ မြင်းကောင်းဟာ ကြိမ်နဲ့ ရိုက်မခံရအောင် နိုးကြားစွာ နေသလို သံဝေဂနှလုံးသားနဲ့ မမေ့မလျော့ တရားအားထုတ်ဖို့ ရဟန်းတွေကို တိုက်တွန်းခြင်းသာ ဖြစ်လို့ တပည့်ကို ရိုက်ပြီး ဆုံးမတာနဲ့ ဘာမှ မပတ်သက်ပါဘူး။
သူတို့ဆုံးမပုံ
အမေရိကမှာ ကလေးတွေကို Time-Out လုပ်ပြီး ဒဏ်ပေးတဲ့စနစ်ရှိတယ်။ Time-Out ဆိုတာ အမူအကျင့် ကြမ်းသူ သို့မဟုတ် မကောင်းသူကို သတ်မှတ်ချိန်ထိ ဆော့ခြင်း၊ အခြား သူတွေနဲ့ ပတ်သက်ခြင်းမရှိစေဘဲ တစ်ဦးတည်း ငြိမ်ငြိမ် ထိုင်နေခိုင်းတာ။ “သတိပေး (Check the behavior)၊ ရှင်းပြ (Tell them why)၊ အချိန် (Sit in Time-Out)၊ ပြောတိုင်း လုပ် (End Time-Out)၊ ချီးမွမ်း (Priase the Children)’လို့ အဆင့် ၅- ဆင့် ရှိတယ်။ စာမရလို့ ... ဒဏ်ပေးတာ မဟုတ်ဘူး ဆိုတာကိုတော့ ရှင်းအောင် အရင်မှတ်ပါ။
အဓိပ္ပာယ်
မကောင်းတဲ့ အပြုအမူမျိုး မလုပ်ဖို့ အရင်သတိပေး။ မလိုက်နာရင် ဒဏ်ပေးမယ်၊ ဘယ်လို ပေးမယ်ဆိုတာ ရှင်းပြ (ဒီမှာပဲ ထိုင်နေရမယ် သို့မဟုတ် မဆော့ရ မကိုင်ရ စသည်)။ တစ်နှစ် အရွယ်ကို တစ်မိနစ်၊ သုံးနှစ်ကို သုံးမိနစ် စသည် သတ်မှတ်။ မထိုင်ရင် လက်နဲ့ကိုင်၊ သို့မဟုတ် ပွေ့ချီပြီး နေရာကိုယူသွား၊ အန္တရာယ်တော့ ကင်းစေရမယ် (ဆောင့်ခြင်း ကန်ခြင်း မလုပ်အောင် ထိန်းပေး)။ ဒဏ်ပေးခိုက် သတ်မှတ်ချက်ကို မပြင်ရ၊ စကားမပြောရ၊ ငြိမ်ငြိမ်နေမနေ စောင့်ကြည့်။ အနည်းဆုံး စက္ကန့်ပိုင်းမျှ ဖြစ်စေ ငြိမ်ငြိမ်နေရင် ချီးမွမ်းစကား ဆိုပြီး မိမိ မေတ္တာကို ပြန်ပြပြီး ပုံမှန်အတိုင်း နေပါစေ။
ငြိမ်းချမ်းရေးချောင်
ကာလီဖိုးနီးယား အုပ်ချုပ်ရေးမှူးဟောင်း အာနိုးရဲ့ဇနီး မာရီယာနဲ့ ဒလိုင်းလားမားတို့ တွေ့ဆုံခန်း တစ်ခုမှာ .. ဒလိုင်းလားမားနေတဲ့ ဓမ္မသာလာမြို့ကို မာရီယာ အလည်အပတ် ရောက်စဉ် အဲဒီက စာသင်ကျောင်းမှာ အမူအကျင့် မကောင်း တဲ့ ကလေးတွေကို Time-Out အစား Peace Corner (ငြိမ်းချမ်းရေးချောင်)ကို ပို့တာကို တွေ့ပါသတဲ့။ အဓိပ္ပာယ်တူပေမယ့် အသုံးအနှုန်း သိပ်လှပတာပဲ။ အဲဒါ တိဗက် ဘုန်းတော်ကြီး ဒလိုင်းလားမားရဲ့ အိုင်ဒီယာများ ဖြစ်လေမလား။
သူတို့ဥပဒေ
ဒီဖက်မှာ အရွယ်မရောက်သေးတဲ့ ကလေးငယ်တွေရဲ့ အခွင့်အရေးကို ဥပဒေနဲ့ အထူးကာကွယ်ထားတယ်။ ကျောင်းမှာ ဆရာဆရာမတွေက ကျောင်းသားကို လက်ဖျားနဲ့တောင် မထိရဘူး။ ကလေးမှာ အိမ်ကဒဏ်ရာတွေ ပါလာရင် ကျောင်းအာဏာပိုင်တွေက ချက်ခြင်း ရဲကိုတိုင်ပစ်တယ်။ မတိုင်ရင် သူတို့တာဝန် ဖြစ်သွားမယ်။ မိဘတွေ သားသမီးကို ရိုက်ပြီး ဆုံးမခွင့် မရှိဘူး။ နေပြည်တော် Wisdom Hill က ဖြစ်ရပ်မျိုးဆိုရင် ဖြစ်တဲ့နေ့ကပင် သက်ဆိုင်သူအားလုံး ဖမ်းခံရမှာ။
လူကို အသာထား .. Animal Crulity Law အရ တိရစ္ဆာန်ကိုတောင် မနှိပ်စက်ရပါဘူး။ ကိုယ်မွေးတဲ့ ခွေးကြောင် စသည်ကို အိမ်ထဲမှာ ချည်းနှောင် လှောင်ပိတ်ပြီး ရိုက်နှက်နေတာကို ဘေးအိမ်ကလူ သိလို့ ပုလိပ်ကို လှမ်းခေါ်ရင် ဒဏ်ငွေ ဒေါ်လာ တစ်ထောင်ကနေ ငါးထောင်၊ ထောင်ဒဏ် တစ်နှစ်ကနေ ငါးနှစ်ထိ ကျခံရနိုင်တယ်။
သာဓုခေါ်မလား
“ဆုံးမစကား ဆိုသည်များကို မှတ်သားဝမ်းထဲ စိတ်မစွဲလျှင် သဲဒဏ်ရေဒဏ် ပေးရမှန်သည် ခံမည်သာကြံလော မင်းတို့ ကျော'ဆိုတဲ့ ရှင်မဟာသီလဝံသရဲ့ ဆုံးမစာအရ ဆုံးမစကားကို နားမထောင်သူကို သဲကျုံးရေခပ်စသည် လုပ်ခိုင်းပြီး ဒဏ်ပေးမယ်၊ ကျောကိုလည်း တုတ်နဲ့ရိုက်မယ်၊ ခံဖို့သာ ကျောကို ပြင်ပေတော့ဆိုတဲ့ အဓိပ္ပာယ်ပါ။ ဒဏ်ပေးရိုက်နှက်ပြီး ဆုံးမလို့ ကြောက်သွားရင် ဆုံးမတာကို လိုက်နာပြီး လိမ္မာမယ်ဆိုတဲ့ အခြေခံယူဆချက်ကို ဒီဆုံးမစာမှာ တွေ့နိုင်တယ်။
မြကေတုရဲ့ စာအရ ‘မင်းတုန်းမင်းဟာ ငယ်စဉ်က ဘုန်းကြီး ရိုက်လို့ဖြစ်သွားတဲ့ ကျောကဒဏ်ကို ပြလေ့ရှိသတဲ့ (နန်းဓလေ့မှတ်တမ်းများ၊ စာ-၁၇၃)'။ ဒါပေမယ့် အရွယ်မရောက်သေးတဲ့ မင်းသားငယ်ကို ကျောမှာ သေရာပါ ဒဏ်ရာရတဲ့ထိ ဘုန်းကြီးက ရိုက်နှက်နေတာကို မဟာကရုဏာရှင် ရှင်တော် ဗုဒ္ဓသာ မြင်တော်မူခဲ့ရင် “သာဓု’ မခေါ်တန်ရာပါဘူး။
ကောင်းရာတု
ဘုန်းကြီးတော့ အခြားတစ်ဦးရဲ့ ကိုယ်ခန္ဓာကို နာကျင်အောင် လုပ်ဖို့ ဘယ်သူ့မှာမှ အခွင့်ထူး မရှိဘူးလို့ ယူဆတယ်။ ဒါ့အပြင် သင်ကိုယ်တိုင်ရော ကြောက်ပြီးလုပ်ရတာနဲ့ နားလည်ပြီး လက်ခံရတာ ဘာကို ပိုကြိုက်ပါသလဲ။ အင်း ... ကိုယ်မကြိုက်တာကို အခြားသူလည်း မကြိုက်ပါဘူး။ ဒါကြောင့် Time-Out တို့ Peace Corner တို့လို နူးညံ့ ပျော့ပျောင်းတဲ့ ဆုံးမနည်းကို အတု မယူသင့်ဘူးလား။
အရှေ့အနောက် ဘာညာနဲ့ မဆိုင်ပါဘူး။ ကောင်းရာကို တုနိုင်ရင် ကောင်းကျိုးကိုယ်မှာ တည်ပါလိမ့်မယ်။
အောက်တိုဘာ ၁၃၊ ၂၀၁၉။
---၇၈၂။ ‘နာဂ’အမည်နဲ့ ရဟန်းခံရင်
ဘုန်းကြီး ဘုရား၊ အွန်လိုင်းမှာ ဘုန်းကြီးတစ်ပါးက ရဟန်းလောင်းကို ‘နာဂ’လို့ ဘွဲ့အမည်သစ်နဲ့ ကမ္မဝါစာဖတ်ရင် “ရဟန်း လုံးဝမဖြစ်ဘူး'လို့ ဆိုပါသည်။ ၎င်းအနေနဲ့ အားလုံးကို သေချာ ဖတ်ပြီးမှ အာစရိယမုဋ္ဌိအပြင် ကိုယ်ပိုင်ဉာဏ်နဲ့ပါ တွေးခေါ်ပြီး အမှားကို တွန်းလှန်တာ ဖြစ်ကြောင်း၊ ရှေ့က ဆရာတော်ကြီးတွေ စာပေမနှံ့စပ်လို့ မှားနေတာဖြစ်ကြောင်းနဲ့၊ ဝိမတိဆဆဒနီကျမ်း၊ ဝိမတိဋီကာ၊ ကင်္ခါကျမ်းတွေကို မှီငြမ်းပြုကြောင်း ဆိုပါသည်။ အများကို ထိခိုက်သည်ဟု ယူဆ၍ ထိုပို့စ်နဲ့ ပတ်သက်ပြီး ဘုန်းကြီး၏ အမြင်ကို သိလိုပါသည် ဘုရား။ ပို့စ်မူရင်းနဲ့ မှတ်ချက်အချို့ကို ကူးယူပြီး ဘုန်းကြီး၏ Message Box မှာ ထားခဲ့ပါသည်။ အချိန်ရလျှင် ဖြေကြားပေးစေလိုပါသည် ဘုရား။
အရှင်သုဇနသာရ (သီတဂူ)
---နှပ်ညှစ်သံ
ဂျပန်ဘုရင် နာရုဟီတို နန်းတက်ပွဲ အခမ်းအနားအတွင်း ကျီးကန်းအော်သံတွေ ကြားရတယ်။ ထူးခြားတာက အားလုံး အတွေးကိုယ်စီနဲ့ ငြိမ်သက် တိတ်ဆိတ်နေချိန် ရာထူး အလိုက် အကျအန ဝတ်စားဆင်ယင်ထားကြတဲ့ ဖိတ်ကြား ဧည့်သည်ကြီးများဖက်မှ နှပ်ညှစ်သံ နှစ်ကြိမ် အကျယ်ကြီး ကြားလိုက်ရခြင်းပါပဲ (ဗွီဒီယိုဖိုင် ၂:၁၂:၂၅ လောက်မှာ ကြည့်။) အစောင့်တစ်ဦးက အသံလာရာဖက်ကို မသိမသာ လှည့်ကြည့်တာကို တွေ့နိုင်တယ်။ ဆွမ်းဆန်ထဲ ကြွက်ချေးရောဆိုတာ ဒါမျိုးပဲ။ တစ်လျှောက်လုံး ကောင်းနေပေမယ့် မှားမိတဲ့ စကားတစ်ခွန်း၊ အလုပ်တစ်ခုကြောင့် ပြောစမှတ် မကျန်သင့်ဘူး။
ကျမ်းရင်းဆို
အငြင်းပွားစေတဲ့ ဝိမတိဋီကာ (၂၊ ၁၂၉-၁၃၀)ကို ဦးစွာ လေ့လာကြည့်မယ် ..
၁။ ကမ္မဝါ ဖတ်လွယ်စေရန် ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာကိုရော ရဟန်းလောင်းကိုပါ ကမ္မဝါစာဖတ်ခါနီးမှာ မျိုးရိုးနာမည် သို့မဟုတ် နာဂ တိဿ ဒတ္တစတဲ့ ယာယီပေးထားတဲ့ နာမည်တွေနဲ့ ကမ္မဝါစာ ဖတ်ကောင်းတယ်။ (တသ္မိံ ဝါ ခဏေ သုခဂ္ဂဟဏတ္ထံ နာမံ ပညာပိတံ၊ တံ သဗ္ဗ ဂဟေတွာပိ အနုသာဝနာ ကာတဗ္ဗာ။ ယထာ ဥပဇထာယသ၊ ဧဝံ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခသပိ ဂေတ္တာဒိနာမေန, တင်္ခဏိကနာမေန စ အနုသာဝနံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။)
အမည်သစ်နဲ့ ဖတ်စဉ် လိုက်နာရမယ့် စည်းကမ်းကို ဋီကာမှာ ဆက်လက် ညွန်ကြားပုံအချုပ်က ... “အနုသာသက ဉတ် (ရဟန်းလောင်း ဆုံးမမယ့်အကြောင်း သံဃာကို အသိပေးခြင်း)မတိုင်ခင် အမည်သစ် ပေးရမယ်၊ ကမ္မဝါစာ ဖတ်ခါနီးမှာလည်း သူတို့ သတိရအောင် ဥပဇ္ဈာယ်ကိုရော ရဟန်းလောင်းကိုပါ နာမည်သစ်ကို ထပ်ပြောရမယ်။ အမည်ရင်းနဲ့ ဖတ်လိုက် နောက်မှည့် နာမည်သစ်နဲ့ ဖတ်လိုက် မလုပ်ရ'။
ဥပဇ္ဈာယ်နဲ့ ရဟန်းလောင်းတို့ရဲ့ အမည်သုံးသပ်ပုံ အထူးကို သေချာအောင် ဋီကာမှာ ဆက်ရှင်းပုံက ..
၂။ ဥပဇ္ဈာယ် လုံးဝမရှိခြင်း၊ ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာက အဘဗ္ဗ (ပဏ္ဍုက်စသည်) ဖြစ်ခြင်းတွေမှာ ဥပဇ္ဈာယ်ကို သုံးသပ်ပြီး ကမ္မဝါဖတ်ရင် ကံအောင်တဲ့အတွက် ဥပဇ္ဈာယ်မရှိသူ စသည်ရဲ့ ဥပသမ္ပဒါကံလို အမည်ရင်း သို့မဟုတ် အမည်သစ်နဲ့ မဖတ်ဘဲ အခြားအမည်နဲ့ ‘တိဿ ဥပသမ္ပဒါပေခာ’ စသည်ဖြင့် ဥပဇ္ဈာယ်ကို သုံးသပ်ပြီးဖတ်ရင် ကံအောင်တယ် ဆိုပေမယ့် .. (တတ္ထ ကိဉ္စာပိ ဥပဇ္ဈာယသေဝ နာမံ အဂ္ဂဟေတွာ ယေန ကေနစိ နာမနေ ‘တိသဿ ဥပသမ္ပဒါပခာ’တိအာဒိနာပိ ပုဂ္ဂလေ ပရာမဋ္ဌေ ကမ သုကတမဝေ ဟောတိ အနုပဇ္ဈာယကာဒီနံ ဥပသမ္ပဒါကမ ဝိယ ဥပဇ္ဈာယဿ အဘာဝေပိ အဘဗ္ဗောပိ ကမ္မဝါစာယ ပုဂ္ဂလေ ပရာမဋ္ဌေ ကမ္မဿ သိဇ္ဈနတော။)
မှတ်ချက်။ ‘ကိဉ္စာပိ’နောက်က ဝါကျဟာ “ကမ္မဿ သိဇ္ဈန တော’ရောက်မှ ဆုံးတာကို သတိပြု။
၃။ ရဟန်းလောင်းရဲ့ အမည်ရင်း သို့မဟုတ် အမည်သစ်နဲ့ မဖတ်ဘဲ အခြားအမည်နဲ့ အဲဒီလို ဖတ်ရင် ကံပျက်တယ်။ ရဟန်းမဖြစ်။ နာမည်ပေးထားတဲ့ ရဟန်းလောင်း သိမ်ထဲမှာ မရှိခြင်းနဲ့ ရဟန်းလောင်းအမည်ကို ကမ္မဝါစာ မဖတ်ခြင်းတို့ကြောင့် သိမ်အပြင်မှာရှိတဲ့ အခြားလူသာမဏေ ရဟန်းမဖြစ်သလိုပဲ။ (ဥပသမ္ပဒါပေက္ခသ ပန ယထာသကံ နာမံ ဝိနာ အညေန နာမနေ အနုဿာဝိတေ ကမ္မံ ကုပ္ပတိ၊ သော အနုပသမ္ပနာဝ ဟောတိ။ တတ္ထ ဌိတေ အညော အနုပသမ္ပနာ ဝိယ ဂဟိတ နာမသ ဝတ္ထုပုဂ္ဂလဿ တတ္ထ အဘာဝါ, ဧတသ စ နာမဿ အနုဿာဝနာယ အဝုတ္တတ္တာ။)
အမှန်နားလည်
ရဟန်းခံရာမှာ ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာ သိမ်ထဲမှာ မရှိပေမယ့် ‘အာယ သူ့တော တိဿ'လို့ ကမ္မဝါဖတရင် ကံမပျက်။ ဥပဇ္ဈာယ် ဆရာ လုံးဝမရှိ သို့မဟုတ် ဥပဇ္ဈာယ်က အဘဗ္ဗ (ပဏ္ဍုက်သည်) ဖြစ်နေရင်တောင် ကမ္မဝါကို ဖတ်ရိုးဖတ်စဉ်အတိုင်း ‘အာယသ္မတော တိသသ'လို့ ပုဂ္ဂိုလ်ကိုသုံးသပ်ပြီး ထည့်ဖတ်သွားရင် ကံမပျက်သလို၊ ဥပဇ္ဈာယ်ရဲ့ နာမည်ရင်း နာမည်သစ်မှတစ်ပါး အခြား ဘယ်အမည်နဲ့ ဖတ်ဖတ် ကံမပျက်။
ဒါပေမယ့် ရဟန်းလောင်းကိုတော့ အဲဒီလို မလုပ်ရ။ နာမည်ရင်း သို့မဟုတ် နာဂစတဲ့ နာမည်သစ်မှတစ်ပါး အခြား အမည်တစ်မျိုးနဲ့ ကမ္မဝါဖတ်ရင် ကံပျက်တယ်။ ရဟန်းမ ဖြစ်။ နာမည်ရှိတဲ့ .. ရဟန်းလောင်းက သိမ်ထဲမှာ မရှိတာ၊ ရဟန်းလောင်းရဲ့ နာမည်ကို ကမ္မဝါ မဖတ်တာတွေကြောင့် သိမ်အပြင်မှာရှိတဲ့ တစ်ခြား လူသာမဏေ ရဟန်း မဖြစ်သလိုပါပဲ'လို့ ဋီကာအဆိုကို အမှန်အတိုင်း နားလည်ပါ။
ပို့စ်မှာဆိုပုံ
Message Box ကရတဲ့ ပို့စ်မှာ ဖော်ပြပုံက..
၁။ ကမ္မဝါစာဖတ်တာ လွယ်အောင်လို့ ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာရဲ့ နာမည်ရင်းအစား တိသလို့ နာမည်သစ်ပေးပြီး “အာယသ္မတော တိသဿ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခာ’စသည် ဖတ်တာတော့ မှန်တယ်။ ဘာကြောင့်လဲ .. တတ္ထ ကိဉ္စာပိ ဥပဇ္ဈာယဝ နာမံ အဂ္ဂဟေတွာ ယေန ကေနစိ နာမနေ ‘တိသဿ ....ပက္ခော’တိ အာဒိနာပိ ပုဂ္ဂလေ ပရာမဋ္ဌေ ကမ္မံ သုကတမဝေ ဟောတိ’လို့ ဝိမတိဋီကာ ဆိုလို့။
၂။ ဒါပေမယ့် ရဟန်းလောင်းကိုတော့ အဲဒီလို မဖတ်ကောင်း။ ဥပမာ .. နာမည်ရင်း ရှင်သုမနကို “သုဏာတု မေ ဘန္တေ သံဃော၊ အယံ သုမနော’လို့ မဖတ်ဘဲ ‘နာဂ’ လို့ နာမည်သစ် ပေးပြီး ‘သုဏာတု မေ ဘန္တေ သံဃော၊ အယံ နာဂေါ'လို့ ဖတ်ရင် အဲဒီ ရဟန်းလောင်းသည် ရဟန်းလုံးဝမဖြစ်။ ဘာကြောင့်လဲ “ဥပသမ္ပဒါပေက္ခသ ပန ယထာသကံ နာမံ ဝိနာ အညေန နာမနေ အနုဿာဝိတေ ကမ္မံ ကုပ္ပတိ၊ သော အနုပသမ္ပန္နောဝ ဟောတိ”လို့ ဝိမတိဋီကာမှာ ဆိုလို့။ ကံပျက်ပုံက ..
တတ္ထ ဌိတေ အညော အနုပသမ္ပန္နေ ဝိယ ဂဟိတ နာမသ ဝတ္ထုပုဂ္ဂလဿ တတ္ထ အဘာဝါ, ဧတသ စ နာမဿ အနုဿာဝနာယ အဝုတ္တတ္တာ = ခုရွတ်ဖတ်တဲ့ နာဂဆိုတဲ့ မည်ရှိသူက သိမ်ထဲမှာ မရှိတာကြောင့်၊ တစ်ခါ ရှင်သုမန၏ ဘွဲ့ကို ကမ္မဝါစာထဲမှာ ထည့်ဖတ်တာ မဟုတ်တာကြောင့် ရဟန်းလုံးဝ မဖြစ်ပါဘူး။
ဘာလွဲသလဲ
ဒီပို့စ်ရှင်က ဝိမတိဋီကာကို သေချာဖတ်ပြီးမှ ရေးတာ ဆိုပေမယ့် မူရင်းအဆို အမှတ် (၁)ကို မသုံးသပ်ခဲ့တဲ့အပြင် အမှတ် (၂) နဲ့ (၃)ကို နားလည်မှု လွဲတဲ့အတွက် အဲဒီလို ယူဆတာလို့ ဘုန်းကြီး ထင်တယ်။ ဋီကာမူရင်းအဆို အမှတ် (၁) အရပဲ နာဂလို့ ယာယီ နာမည်ပေးပြီး ဖတ်ရင် ရဟန်း ဖြစ်တယ်လို့ အလွယ်တကူ နားလည်နိုင်ပါတယ်။ ‘ယထာ သင်္ကနာမံ = ရဟန်းလောင်းရဲ့ နာမည်ရင်း’ဆိုတာ ကမ္မဝါစာ ဖတ်ခါနီး ရှိနေတဲ့ နာမည်ကို ဆိုလိုတာ။ ဒါကြောင့် နာမည်ဟောင်းပဲ ဖြစ်ဖြစ်၊ သိမ်ထဲရောက်မှ ပေးထားတဲ့ ‘နာဂ’ဆိုတဲ့ အမည်သစ်ပဲဖြစ်ဖြစ် နှစ်မျိုးလုံးကို ယူရတယ်။ ဒါ့အပြင် ပို့စ်ရှင် ကိုးကားတဲ့ စာသားအားလုံးက ပုဂ္ဂိုလ်(ဥပဇ္ဈာယ်)နဲ့ ဝတ္ထု(ရဟန်းလောင်း)ကို သုံးသပ်မှု ဖြစ်မဖြစ် ဆိုတာကို ဖော်ပြတာ။
ဝိမတိစ္ဆေဒနီ
ဋီကာစကား အမှတ် (၂)နဲ့ (၃)ကို ဘုရားကြီးဆရာတော်က “ဥပဇ္ဈာယ်၏ အမည်ရင်း အမည်သစ်ဖြင့် ဖတ်ဖတ်၊ သူ့အမည်မှ တစ်ပါးသော အခြားအမည်ဖြင့် ဖတ်ဖတ်၊ ပုဂ္ဂလပရာမသန မပျက်။ ရဟန်းလောင်း၏ကား သူ့အမည်ရင်း အမည်သစ် ကြိုက်ရာ အမည်ဖြင့်သာဖတ်၊ သို့မှ ဝတ္ထုပရာမသန မပျက်။ အခြားအမည်ဖြင့်ဖတ်လျှင် ဝတ္ထုပရာမသန ပျက်သည်။ ကံမအောင်။ ထို့ကြောင့် အနုသာသက သမ္မုတိ ဉတ် မှစ၍ ဉတ္တိစတုတ္ထ ကမ္မဝါစာအထိ .. ရဟန်းလောင်းအမည်ကို သူ့အမည်ဖြင့်သာ ဖတ်၊ တခြားအမည်ဖြင့် မဖတ်အပ်ဟု မှတ် (ဝိမတိဆဒနီကျမ်း၊ စာ-၈၅)’လို့ အဓိပ္ပာယ် ဖွင့်တယ်။ ဆရာတော်ကြီး ဖော်ပြပုံ တိုရှင်းပြီး လိုရင်းကို ထိမိပါတယ်။
သူ့ဂုဏ်ကိုနှိမ့်
“မဟာဝိသုဒ္ဓါရုံ၊ အဘယာရာမ၊ ပခုက္ကူ၊ မဟာဝိသုတာရာမမူ၊ ....... ဖြတ်သူ ဆရာတော်ကြီးတွေကို အစွဲပြုပြီး ကမ္မဝါစာမူတွေ တွေ့ဖူးတဲ့အထဲ အားလုံးမှာ ရဟန်းလောင်းကို နာဂလို့ အမည်သစ် ပေးဖတ်ဖို့ ညွှန်ကြားတာကို တွေ့နိုင်ပါတယ်။ ဒါကြောင့် “ရှေ့ဆောင် ဆရာတော်တွေကြီးတွေ စာပေမနှံ့ စပ်ဘူး'လို့ ဆိုရင် မိမိက အဲဒီဆရာတော်ကြီးတွေထက် သာတယ် လို့ ဆိုလိုတာဖြစ်လို့ အတ္ထုက္ကံသန (ကိုယ့်ဂုဏ်ကိုဖော်) ပရဝမ္ဘန(သူ့ဂဏ်ကိုနှိမ့်)သဘော သက်ရောက်သွားပါတယ်။
အောက်တိုဘာ ၂၃၊ ၂၀၁၉။
---မှတ်ချက်များ
‘ကိဉ္စာပိ’လှမ်း၊ တစ်ခန်းဝန်ခံ၊ ပယ်လှန်တဝ၊ ဖြေဖို့ပြ’ဆိုတဲ့ နိယံက ဒီနေရာမှာ ပညာပြသွားတာ ဘုရား။ ပို့စ်ရှင်ဟာ ဝါကျနှစ်ခုလုံးကို ပေါင်းပြီး မစဉ်းစားမိခဲ့လို့ ‘ကမ္မဝါစာ ဖတ်တဲ့အခါ ဥပဇ္ဈာယ်ဖြစ်ရင် နာမည်နဲ့လူနဲ့ မကိုက်ပေမယ့် ကံမပျက်၊ ရဟန်းလောင်းကျတော့ နာမည်နဲ့ လူနဲ့ ကိုက်ညီမှ ကံအောင်တယ် ́လို့ ဝိမတိဋီကာရဲ့ အာဘော်ကို အမှန်အတိုင်း နားမလည်ခဲ့တာ ဘုရား။ နာမည်ဆိုတာ “နာမည်ရင်း၊ နာမည်သစ်' နှစ်ခုလုံးပါပဲ။ အရှင်ဝိစိတ္တ (ရွှေတံခွန်) တပည့်တော်ကတော့ ဒီလို ပို့စ်မျိုး ရေးရဲတာကို အံ့ဩမိပါတယ်။ နှောင်းခေတ် ရဟန်းခံပွဲတွေမှာ ၇၅-ရာနှုန်းမကသော ဆရာတော်တွေက ‘နာဂ’လို့ပဲ ဖတ်ကြတာပါ ဘုရား။ တွေ့ဖူးသမျှ ကမ္မဝါစာ စာအုပ်တွေမှာလည်း “နာဂ”လို့ ဖတ်ဖို့ ညွှန်ကြားပါတယ် ဘုရား။
အရှင်ပညာဇောတ
---၇၈၃။ ခေတ်သစ်ဘိက္ခုနီ
ဆရာတော် ဘုရား၊ တပည့်တော်တို့ မြို့နားမှာ အမျိုးသမီး ရဟန်းအချို့ ရှိပါသည်။ လူ့ဘဝတုန်းက ခွဲစိတ်ကု ဆရာဝန်ကြီးဖြစ်လို့ သူ့မရဲ့ ဗုဒ္ဓသာသနာအပေါ် ကြည်ညိုမှုကို လေးစားတဲ့အတွက် တပည့်တော်တို့ မိသားစုအနေနဲ့ တတ်နိုင်သမျှ ထောက်ပံ့ပါသည်။ အမျိုးသမီး ရဟန်းကိစ္စနဲ့ ပတ်သက်ပြီး မြန်မာပြည်မှ ထေရဝါဒ ဆရာတော်ကြီး အချို့၏ သဘောထားကိုလည်း ၎င်းတို့ ဟောကြားသည့် တရားများမှတစ်ဆင့် ကြားဖူးပါသည်။ အမျိုးသမီး ရဟန်းအား ပစ္စည်းလေးပါး လှူဒါန်းလျှင် အပြစ် ဖြစ်ပါသလား၊ ဆရာတော်၏ အမြင်ကို သိလိုပါသည် ဘုရား။
မောင်ဇော် (နတ်မြို့)
---လိုအပ်ချက်အရ
အရှင်ဘုရားဟာ အမျိုးသမီး ဖြစ်လာနိုင်ပါသလားလို့ မေးတဲ့အခါ ဘုန်းတော်ကြီး ဒလိုင်းလားမားက အကယ်၍ အမျိုးသမီးခန္ဓာကိုယ်က အမျိုးသားခန္ဓာကိုယ်ထက် အသုံးဝင်တယ်လို့ယူဆပြီး တိဗက် ဒလိုင်းလားမားဥပဒေက အလိုရှိခဲ့ရင် အမျိုးသမီး ဒလိုင်းလားမား ဖြစ်လာနိုင်တာပေါ့လို့ ဖြေတယ်။ သူ့အဖို့ ဒီလိုဖြေရတာဟာ နှစ်ပေါင်း ၇ဝဝ နီးပါး အမြစ်တွယ်နတဲ့ အစဉ်အလာနဲ့ သူ့ကိုလေးစားတဲ့ အနောက်တိုင်းပရိသတ်တို့အကြား အတော် ဖြေရခက်မယ်။ သူ့ရဲ့လိုက်လျောညီထွေ အတွေးအမြင်ကိုတော့ ချီးကျူးရမှာပါ။
ဗုဒ္ဓသာသနာကို အကျိုးမယုတ်စေနိုင်တဲ့ အချို့ ကိစ္စမျိုးကို ခါးတောင်းကျိုက် အငြင်းပွားနေရင် အကျိုးထက် အပြစ်က ပိုးများတယ်ဆိုတဲ့ သဘောမျိုးကို ဆိုလိုတာပါ။
ရဟန်းမိန်းမ
အချို့က “သာသနာနှစ် ငါးရာနောက်ပိုင်းမှာ ဘိက္ခုနီ (ရဟန်းမိန်းမ) အဆက်အနွယ် လုံးဝမရှိတော့တာ သိသာထင်ရှားတယ်'လို့ ဆိုတယ်။ အမေရိကန်လူမျိုး ဆရာတော် ဘိက္ခု ဗောဓိလို သုတေသီတွေကတော့ သီရိလင်္ကာ ပဉ္စမကဿပမင်း (အေဒီ ၉၂၉-၉၃၉) လက်ထက်ထိ၊ တစ်နည်း မြတ်ဗုဒ္ဓ ပရိနိဗ္ဗာန် စံပြီးနောက် နှစ်ပေါင်း ၁၅၆၂ (အေဒီ ၉၃၉+ဘီစီ ၆၂၃)နှစ်ထိ ဘိက္ခုနီ ရှိသေးတယ်လို့ ဆိုတယ်။ အတော် ကွာလှမ်းတယ်။ ပထမအဆိုမှာ သမိုင်းကျမ်းကိုး အစအန မဖော်ပြပေမယ့် သုတေသီတွေမှာတော့ ကျမ်းကိုး ရှိတယ် ..
ဥပဿယံ ကရိတွာန၊ သာ ဧဝ ပဒလဉ္စနေ။
ဘိက္ခုနီနံ အဒါ ထေရဝံသေ သဗ္ဗတ္ထ ပူဇိတေ။
သူမ(ဝဇိရာဒေဝီ)သည် ပဒလဉ္စန(အရပ်)မှာ ကျောင်းတစ်ဆောင် ဆောက်လုပ်စေပြီး ထိုကျောင်းကို လူအများ လေးစားခံရသော ထေရဝံသ(ထေရဂိုဏ်းဝင်) ဘိက္ခုနီတို့အား လှူဒါန်း၏။ (မဟာဝံသ၊ ၅၂:၆၃)။
သီရိလင်္ကာဘုရင် ပဉ္စမကဿပမင်း (အေဒီ ၉၂၉-၉၃၉) ရဲ့ မိဖုရား ဝဇိရာဒေဝီက ထေရဝါဒဂိုဏ်းဝင် ဘိက္ခုနီတွေကို ကျောင်းလှူဒါန်းကြောင်း မှတ်တမ်းတင်တဲ့ ဂါထာ ဖြစ်ပါတယ်။ မဟာဝံသကျမ်းမှာ သဘာဝလွန် ဖော်ပြချက် အချို့ ပါပေမယ့် အခိုင်လုံဆုံး သမိုင်းကျမ်းကြီး ဆိုတာကိုတော့ ပညာရှင်တို့ မငြင်းကြပါဘူး။
အဆက်ပြတ်လို့
အမျိုးသမီးတွေ ရဟန်းပြုရင် ဘိက္ခုနီရော ဘိက္ခုပါ နှစ်မျိုးလုံးနဲ့ သိမ်ထဲမှာ ကမ္မဝါဖတ်ရမယ်ဆိုတဲ့ ဝိနည်းရှိလို့ ဘိက္ခုနီတွေဟာ သာသနာနှစ်ငါးရာ သို့မဟုတ် အေဒီ ၁၀-ရာစု နောက်ပိုင်း အဆက်ပြတ်သွားတဲ့အတွက် ယနေ့ခေတ်မှာ အမျိုးသမီးတွေ ဘုန်းကြီးဝတ်လို့ မရတော့ဘူးလို့ အများစုက ယူဆတယ်။ ဒါပေမယ့် မူလမင်းကွန်း ဇေတဝန်ဆရာတော်နဲ့ အရှင်အာဒိစ္စဝံသ (ဦးအောင်မြတ်ထွဋ်)လို ပုဂ္ဂိုလ်အချို့က ဝိနည်းအရပဲ အမျိုးသမီးများ ရဟန်းပြုခွင့် ရှိနိုင်သေးပုံကို တင်ပြကြလို့ “ဘိက္ခုနီအရေးတော်ပုံ” ဖြစ်ဖူးတယ်။
ရပါတယ်တဲ့
နှောင်းခေတ်မှာ ထေရဝါဒီ ရဟန်းအများစု အမျိုးသမီးများ ဘုန်းကြီးဝတ်ခွင့်ကို ငြင်းဆိုပြီး သီရိလင်္ကာနဲ့ ထိုင်းနိုင်ငံက ရဟန်းအနည်းစုသာ ထောက်ခံတာ တွေ့ရတယ်။ ပညာရှင် ဘိက္ခုဗောဓိတို့လည်း မူလမင်းကွန်း ဆရာတော်တို့ရဲ့ အဆိုကို ထောက်ခံပြီး ထပ်ဖြည့်ကျမ်းကိုးတွေနဲ့တကွ ယနေ့ခေတ် အမျိုးသမီးတွေ ဘိက္ခုနီပြုခွင့် ရနိုင်သေးကြောင်း အလွန်ကြောင်းကျိုး ဆီလျော်စွာ တင်ပြထားတာတွေ ရှိတယ်။ ပျံတော်မူသွားတဲ့ ပညာရှင် ဆရာတော်ကြီး တစ်ပါးကတော့ “မြန်မာပြည်က မထေရ်အများစု လက်ခံလာချိန်မှာ ဘိက္ခုနီ ပြုခွင့် ရလာနိုင်စရာ ရှိပါတယ်’လို့ မိန့်ဖူးတယ်။
အမျိုးသမီး ဖြစ်ခြင်းကြောင့် အခွင့်အရေး ခြားနားခြင်း မရှိရာမှာ ဗုဒ္ဓဝါဒဟာ ထိပ်ဆုံးက ပါတယ်လို့တော့ ဘုန်းကြီး ယုံကြည်တယ်။ မေးခွန်း အမှတ်-၁၄၄၊ ၄၈၇၊ ၅၄၂ တွေကို ဖတ်ဖို့လည်း ညွှန်ပါတယ်။
သီခြားစီ
မေးခွန်းမှာ ‘အမျိုးသမီး ရဟန်း'လို့ ဖော်ပြလိုက်တာနဲ့ပဲ မနှစ်သက်သူတွေက နှာခေါင်းရှုံ့လေမလားတော့ မသိ။ အခြားတစ်ဖက်ကလည်း ဘုန်းကြီးနှင့် တစ်ဝိုင်းတည်း ဆွမ်းဘုဉ်း ပေးလိုတာ၊ ဘုန်းကြီးတွေနဲ့အတူ သံဃာစင်မှာ ထိုင်လိုတာတွေ ကြားရတယ် .. မြတ်ဗုဒ္ဓလက်ထက်က ဘိက္ခုနဲ့ ဘိက္ခုနီ တစ်သိမ်တည်းမှာ ဥပုသ်အတူပြု၊ ဆွမ်းခံအပြန် လမ်းဘေးအတူ ထိုင်ပြီး အာပတ်ဖြေကြနဲ့ နီးစပ်လွန်းလို့ လူတွေက ‘ပေးစား’ကြသတဲ့။ ဒါနဲ့ သီးခြားစီ နေထိုင်ကြဖို့ မြတ်ဗုဒ္ဓ ပညတ်တော်မူရတယ် (ဝိ၊၄၊၄၅ဝ)။
ဖြစ်သင့်တာ
ဘိက္ခုတို့ ဆွမ်းဘုဉ်းပေးစဉ် ဘိက္ခုနီတွေက စီမံပေးတယ် ဆိုတဲ့ ပါဠိတော်(ဝိ၊၂၊၂၂၉)အရ ဘိက္ခုနဲ့ဘိက္ခုနီ တစ်ဝိုင်းတည်း ဆွမ်းမစားကြဘူးလို့ ယူဆရတယ်။ ဘိက္ခုနီဟာ “ကိုယ်က ဝါကြီးပေမယ့် ဝါငယ်တဲ့ ဘိက္ခုတွေကို ရှိခိုးရမယ်’ဆိုတဲ့ ဂရုဓံ (သိက္ခာပုဒ်)ကိုလည်း လိုက်နာရတယ်။ ဘိက္ခုနီပြုခွင့်ရှိတယ်လို့ ယူဆသူတို့အရ ဘိက္ခုနီဟာ သင့်မြတ်တဲ့ သံဃာစင်မှာ ရှိသင့်တယ်။ “အကပ်ခံပြီး ဆွမ်းစားရမယ်’ဆိုတဲ့ သိက္ခာပုဒ်ကို ဘိက္ခုနီတွေလည်း စောင့်ထိန်းရလို့ ဘိက္ခုနီကို ဘိက္ခုလိုပဲ ဆွမ်းကပ်ရမယ်။ ဘိက္ခုနီ မရှိသင့်ဘူးလို့ ယူဆလိုသူတို့ အလိုအရတော့ သီလရှင်လိုပဲ သဘောထားဖွယ် ရှိပါတယ်။
မတောင်းဆို
ဘိက္ခုနီပြုတဲ့ ရည်ရွယ်ချက်က မာန်မာနကို ခဝါချပြီး တပ်မက် စိတ်ဆိုးစတဲ့ စိတ်ယုတ်တွေကို ပယ်ဖို့ပါ။ မိထွေးတော်ကြီးဟာ အဲဒီနှလုံးသွင်းနဲ့ ဘိက္ခုနီပြုခဲ့တာပါ။ ဒါကြောင့် ငါ ဘိက္ခုနီပဲလို့ လူရှေ့မှာ နေရာရဖို့ အဓိကမဖြစ်သင့်။ ဘိက္ခုနီ အဖြစ်ခံယူပြီး မိမိရဲ့နယ်ပယ်အတွင်း မြတ်ဗုဒ္ဓချမှတ်တဲ့ စည်းကမ်းနဲ့ နေထိုင်ရင်း သာသနာ့တာဝန်ကို ထမ်းဆောင်ရင် အများစု နားလည်နိုင်တဲ့ အချိန်မှာ ရသင့်တဲ့ အခွင့်အရေးကို မတောင်းဆိုဘဲ ရလာမှာပါ။
ထောက်ပံ့ခြင်း
ဤမျှ ဖတ်မိရင် ကြည်ညိုတတ်သူအဖို့ ဘုန်းကြီးရဲ့ အာဘော်ကို ရိပ်မိနိုင်ပြီလို့ ယူဆပါတယ်။ အပြစ် ဖြစ်မဖြစ်တော့ စိတ်ထား သာပဓာန ဖြစ်ပါတယ်။ သူ့ကို မကြိုက်လို့ အခြားသူကို အားပေးတယ် ဆိုတာမျိုးတော့ မဖြစ်သင့်။ “ဗုဒ္ဓသာသနာ’ ဆိုတဲ့ အသိလေးကို ရင်မှာပိုက်၍ ‘ကုသိုလ်ရအောင် လုပ်နေကြတာပဲ'လို့ ကိုယ့်ကိုယ်ကို နှလုံးသွင်းပြီး ချွေနှဲစာလေးနဲ့ တတ်စွမ်းသမျှ လှူဒါန်း ထောက်ပံ့ပြုရင် မရကုသိုလ် ဘယ်ရှိပါ့မလဲ။ ကုသိုလ် ဧကန် ရသည်သာပ။ ထိုင်ပြီး သူတစ်ပါးကို ဝေဖန်နေသူတွေပဲ အကုသိုလ် အပြစ်ဖြစ်မှာပေါ့။
နိုဝင်ဘာ ၂၅၊ ၂ဝ၁၉။
---၇၈၄။ မိုဘိုင်းဂိမ်း
ဆရာတော် ဘုရား၊ မိုဘိုင်းဂိမ်းနဲ့ ပတ်သက်ပြီး မေးလျှောက်စရာရှိလို့ပါ ဘုရား။ မေးချင်တာက မိုဘိုင်းဂိမ်းတွေမှာ တစ်ဦးနဲ့တစ်ဦး တိုက်ခိုက်သတ်ဖြတ်ကြတာတွေ ပါတယ်ဘုရား။ ဒါကြောင့် ဒီဂိမ်းတွေ ဆော့နေသူဟာ အကုသိုလ်အပြစ် ဖြစ်ပါသလား။ သီလစောင့်ထားရင် ထိုသီလ ပျက်ပါသလား။ ပုတီးစိပ် တရားထိုင်လို့ကော ရပါသလား ဘုရား။
မျိုးဇင်
---ဂိမ်းဆိုတာ
ဘုန်းကြီးနဲ့ ရင်းနှီးတဲ့ ကွန်ပျူတာချိုးလေး တစ်ယောက်က ကိုယ့်ဟာကိုယ် ကွန်ပျူ ပရိုဂရမ်ရေးပြီး ကိုယ်ဖန်တီးတဲ့ ဂိမ်းကို ဆော့ကြောင်း ပြောဖူးတယ်။ ဂိမ်းဆိုတာ ကွန်ပျူတာ သိပ်ကျွမ်းကျင်သူတွေ ရေးတဲ့ ပရိုဂရမ်တွေပါ။ ကွန်ပျူတာနဲ့ဆော့ရင် ကွန်ပျူတာဂိမ်း၊ မိုဘိုင်းဖုန်းနဲ့ ဆော့ရင် မိုဘိုင်းဂိမ်းလို့ ခေါ်မှာပေါ့။ တိုက်ခိုက် သတ်ဖြတ်တာတွေပါတဲ့ ဂိမ်းရှိသလို မသတ်မတိုက်တဲ့ ဂိမ်းလည်း ရှိမှာပါ။ ဆရာဝန်တွေက အသက်ကြီးလို့ မေ့တတ်သူတွေ မှတ်ဉာဏ်ကောင်းအောင် ဆော့ခိုင်းတဲ့ ဂိမ်းမျိုးတွေ ရှိကြောင်း သိရတယ်။ ဂိမ်းဆိုတာ ပရိုဂရမ်ရုပ်၊ သက်ရှိ မဟုတ်ဘူး။
ဘယ်လိုအပြစ်
ဂိမ်းမှာ တစ်ဦးနဲ့တစ်ဦး သတ်ဖြတ်တာတွေ ပါပေမယ့် ကိုယ်တိုင်က သက်ရှိကို သတ်ဖြတ်တာ မဟုတ်လို့ သူ့သက်သတ်တဲ့ အကုသိုလ် မဖြစ်။ အဲဒီလိုပဲ 'ခိုး၊ ကြာခို၊ လိမ်၊ အရက်ဘိန်းသုံး'တာတွေ ပါနိုင်ပေမယ့် ဂိမ်းဆော့သူအနေနဲ့ ဒီလေးမျိုးကို ကျူးလွန်တဲ့ အကုသိုလ်ကံ မမြောက်။ ငါးပါးသီလ မကျိုးပေါက်ဘူးလို့ မှတ်ဖို့ပါ။ ဥပုသ်သီလ စောင့်ထားရင်တော့ ဂိမ်းအများစု တီးလုံးတွေ ပါတတ်လို့ နစ္စဂီတသိက္ခာပုဒ် ပျက်ပြီး ကျန်သိက္ခာပုဒ်တွေတော့ မပျက်ဘူး။ ယေဘုယျအနေနဲ့ ဂိမ်းဆော့ရုံနဲ့ ပဉ္စသီလ မပျက်၊ ဂိမ်းမဆော့တဲ့ အချိန်မှာ ပုတီးစိပ် တရားထိုင်လို့ ရပါတယ်။ ဒါပေမယ့် ..
ဂိမ်းစွဲရောဂါ
ဂိမ်းဆော့တာဟာ လောင်းကစား စွဲသလို စွဲတတ်တယ်။ လောင်းကစား စွဲသွားပြီဆိုရင် ကိုယ်ကျင့်တရား၊ အရှက်၊ ဂုဏ်သိက္ခာ ဆိုတာတွေ မရှိတော့ဘူး။ ကျောင်းက ကြိုလာတဲ့ လူမမယ် မိမိရဲ့ သားငယ်ကို ပြန်ပေးဆွဲပါတယ် ဆိုပြီး ဇနီးဆီက ငွေညှစ်ယူတဲ့ အထိပါပဲ။ ဂိမ်းလည်း ဒီသဘောမျိုး ရှိတယ်။ တိုးတက်ပြီး နိုင်ငံတွေမှာ ကလေးရော လူကြီးပါ အနည်းနဲ့အများ ဂိမ်းစွဲရောဂါ ရှိတယ်။ မိဘနဲ့ အထိအတွေ့ နည်းပြီး ဂိမ်းစွဲတဲ့ ကလေးတွေဆို ပုံမှန်စိတ် မဟုတ်ဘူး။ ငူတူတူကြီးပဲ။ အိုင်ဖုန်း အိုင်ပက် တက်ဘလက် တစ်ခုခု ရတာနဲ့ ဘိန်းစားတွေ ဘိန်းမျိုလိုက်သလို ဖြစ်သွားတာပဲ။
ဒါ့အပြင်
ပဉ္စသီလ ကျိုးပေါက်တဲ့အထိ ကမ္မပထ မမြောက်ပေမယ့် အကုသိုလ် စိတ်တွေတော့ ဖြစ်နေတာပဲ။ တစ်ချို့ဆို ပစ်ကွာချကွာ လို့တောင် ထအော်ပစ်တယ်။ လက်ကလည်း အဆက်မပြတ် လုပ်နေတယ်။ ဒါကြောင့် ကာယ၊ ဝစီ၊ မနော သုံးပါးလုံးမှာ ကုသိုလ်သုစရိုက် ဖြစ်ခွင့် မရှိတာတော့ သေချာတယ်။ ဒါကြောင့် တန်ဆေး လွန်ဘေးဆို မဟုတ်လား။ သူများ စိတ်ကူးယဉ်ထားတဲ့ ဂိမ်းတွေကိုဆော့ပြီး မိမိရဲ့တန်ဖိုးရှိတဲ့ အချိန်ကို ဘာလို့ ဖြုန်းတီးပစ်မှာလဲ။ ဘဝတိုတိုအတွင်း ကုသိုလ်၊ ပညာ၊ ဥစ္စာ တိုးအောင် လုပ်နိုင်ရင် ပိုကောင်းတာပေါ့။
နိုဝင်ဘာ ၂၆၊ ၂ဝ၁၉။
---ဗုဒ္ဓါ နာမ မဟန္တာ သတ္တဝိသေသာ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၅၇)
ဗုဒ္ဓတို့မည်သည် မြင့်မြတ်ထူးခြား သတ္တဝါများ ဖြစ်ကြ၏။
၇၈၅။ မေးခွန်းနှစ်ခု
(က) မဟာဝါပါဠိတော် (ဝိ၊၃၊၁၁၉-၁၂၅)အရ ပဏ္ဍုတ် စ သော သာမဏေများ ရဟန်းမခံရ။ “ဥပသမ္ပနာ နာသေ တဗာ'ဟု ပြဆိုထားပါတယ် ... ဘုရား။ ၎င်းတို့ ရဟန်းခံလျှင် ရဟန်း ဖြစ်နိုင်ပါသလား၊ လုံးလုံး ရဟန်း မဖြစ်နိုင်ဘူးလို့ ဆိုထားတာလား ဘုရား။
(ခ) လွန်ခဲ့သော ၂-နှစ်ခန့်က တပည့်တော်၏ဖခင် ဆုံးသွား ခဲ့ပါသည်။ ဒကာကြီးသည် စိတ်ညစ်လွန်းလို့ ထမင်းမစား ရေ မသောက်ဘဲ အရက်ကို နေ့စဉ် သောက်ပါသည်။ ကွယ်လွန် မည့်နေ့ နံနက်တွင် တပည့်တော်ကို အရက် ယူခိုင်းပါသည်။ တပည့်တော်လည်း အတင်းခိုင်းလို့ မယူချင်ဘဲ သောက်ရေ ခွက်နှင့် တစ်ခွက် ယူပေးမိပါသည်။ နေ့လယ်ခင်း၌ အမော ဖောက်၍ ညပိုင်း၌ ဆုံးသွားပါသည်။ တပည့်တော်သည် ပိတု ဃာတကကံ ထိုက်မထိုက် သိလိုပါသည် ဘုရား။
ရှင်ရေဝတ (သီရိမင်္ဂလာတပ်ဦးကျောင်း၊ စခန်းကြီးကျေးရွာ၊ သရက်မြို့။)
---ရဟန်းမဖြစ်
'ပဏ္ဍုက်၊ မိမိဘာသာ သင်္ကန်းဝတ်ပြီး ဘုန်းကြီးလုပ်သူ၊ ရဟန်းဝတ်နဲ့ ဘာသာခြား အဖြစ်ခံယူသူ၊ လူယောင်ဆောင် နိုင်တဲ့ နဂါးစသည်၊ အမိသတ် အဖသတ်စတဲ့ အနန္တရိယကံ ထိုက်သူ ၅-ဦး၊ ဘိက္ခုနီမကို အဓမ္မမေထုန်မှီဝဲသူ၊ ကျားမအင်္ဂါ နှစ်မျိုးရှိသူ၊ ရဟန်းဝတ်စဉ် ပါရာဇိကကျပြီး လူဖြစ်သွားသူ၊ အသက် ၂၀ မပြည့်သူ'လို့ ရဟန်းခံပေးပေမယ့် ရဟန်းမဖြစ် သူ ၁၃-မျိုးရှိတယ်။ အသေးစိတ်သိလိုရင် ထိုထိုဝိနည်းအဆုံး အဖြတ်ကျမ်းတွေမှာ လေ့လာပါ။ မေးခွန်းနဲ့ဆိုင်လို့ ပဏ္ဍုက် ၅-မျိုးကိုတော့ အကျဉ်းမျှ ဖော်ပြရရင် ..
ခြွင်းချက်နဲ့
“အာသိတ္တ (သုက်ကို ပါးစပ်နဲ့ယူပြီး ရာဂငြိမ်းသူ)၊ ဥသူယ (သူများရဲ့ မေထုန်ကို ချောင်းကြည့်ပြီး ငြိမ်းသူ)၊ ပက္ခ (နှစ်ပတ်တစ်ကြိမ် အရူးအမူး ရာဂထကြွသူ)၊ ဩပက္ကမိက (ဝှေးစေ့ကို ထုတ်ထားသူ)၊ နပုံး (ကျားမအင်္ဂါဇတ် မပီပြင်သူ)'လို့ ပဏ္ဍုက် ၅-မျိုးအနက် ပထမ ၂-မျိုး (အာ၊ ဥ)ကို ရဟန်းခံပေးကောင်းတယ်။ ဘာကြောင့်ဆို .. ကိလေသာ ထကြွမှုကို ဆင်ခြင်တုံတရားနဲ့ ထိန်းနိုင်လို့ (ဝိမတိ-ဋီ၊၂၊၁၁၈)။ ပက္ခ-ကိုတောင် သာမန်အချိန်မှာ ရဟန်းခံပေးကောင်းတယ်လို့ ကုရုန္ဒိအဋ္ဌကထာမှာ ဖွင့်ဆိုတယ်။ ကျန် ၃-မျိုးကိုတော့ ရဟန်းခံ မပေးကောင်း (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၉၇)။
(က) အဖြေ
ဒီအဖြေက မေးခွန်းမှာ ပါပြီးသားပဲ။ ဥပသမ္ပန္နော နာသေ တဗာ'ဆိုတာ ရဟန်းခံပေးထားရင် အသွင်ကိုဖျက် (လူဝတ်လဲ)ရမယ်လို့ ဆိုလိုတာ။ ပါဠိတော်ရဲ့ ရှေ့နားမှာ “ပဏ္ဍုက် သည် ရဟန်းမဖြစ်။ ယင်းကို ရဟန်း မပြုပေးကောင်း’လို့ ပါ တယ်။ ဒါကြောင့် ‘၎င်းတို့ ရဟန်းခံရင် လုံးလုံး ရဟန်းမဖြစ်ဘူး'လို့ မှတ်ပါ။ ကျန် ၁၂-မျိုးလည်း ..
(ခ) အဖြေ
လူသတ်ကံ မြောက်ဖို့ သတ်မိသူရဲ့ စိတ်စေတနာ အဓိကကျတယ်။ သေစေလိုစိတ်နဲ့ သတ်ပြီးမှ အဖေမှန်း သိသွားရင် ‘ဆောရီ’လုပ်လို့ မရတော့ဘူး။ အနန္တရိကံ ထိုက်ကို ထိုက်သွားပြီ။ မေးခွန်းအရ ‘နေ့လယ်ခင်း အမောဖောက်၊ ညမှာ ဆုံးရခြင်း'ဟာ အရက်ကြောင့်လို့ ဆိုလိုရင် .. ‘မယူချင်ဘဲ သောက်ရေခွက်နဲ့ တစ်ခွက် ယူပေးမိစဉ်' ကိုယ့်စိတ်ထဲ ဘယ်လို ဖြစ်ခဲ့သလဲ။ ဒါလောက် ဖြစ်သွားမယ် မထင်လို့ သနား အားနာပြီး ပေးမိတာဆိုရင် အနန္တရိယကံ မထိုက်ဘူး။ ‘ဒါလောက်တောင် ပြောဆိုမရတာ သေပေစေ’ဆိုပြီး စိတ်ဆိုး ဒေါသနဲ့ ပေးမိရင်တော့ မလွတ်နိုင်ဘူး။
နိုဝင်ဘာ ၂၇၊ ၂ဝ၁၉။
---ဓမ္မသတ္တိ
တေသု စိတ္တပ္ပသာဒေါပိ၊ ဒုက္ခတော ပရိမောစယေ။ ပဂေဝါ နုကိရိယာ တေသံ၊ ဓမ္မဿ အနုဓမ္မတော။
(စရိယာပိဋက)
ရတနာသုံးပါး၌ ကြည်ညိုစိတ် ဖြစ်ကာမျှဖြင့် ဆင်းရဲမှ လွတ် မြောက်နိုင်၏။ သူတော်ကောင်းတို့၏ တရားလမ်းစဉ် အတိုင်း အတုလိုက်၍ ကျင့်ကြံနိုင်ပါမူ ဆိုဖွယ် မရှိပြီ။
---၇၈၆။ ဓမ္မသရဏဂုံ
ဘုန်းဘုန်း ဘုရား၊ ဗုဒ္ဓဓမ္မသံဃာဟူသော သရဏဂုံ သုံးပါး တွင် မည်သည့် သရဏဂုံက အဓိကကျပါသနည်း။ သုံးပါးလုံး အရေးကြီးပါသလား။ တစ်ခုကိုပဲ ပုတီးစိပ်လျှင် ရပါသလား သိလိုပါသည် ဘုရား။
မေနှင်းပွင့် (ဓမ္မစကူးလ်)
---ဗုဒ္ဓသရဏဂုံ
သတိရပြီး နေတာကို အနုဿတိလို့ ခေါ်တယ်။ အနုဿတိ (သတိရစရာ) ၁၀-ပါး ရှိတဲ့အနက် ဗုဒ္ဓကို သတိရနေရင် အဲဒီသတိကြောင့် “နှလုံး၏ အလိုပြည့်တယ်'လို့ သုဘူတိထေရာ ပဒါန် (အပဒါန၊၁၊၇၄)မှာ မိန့်ပါတယ်။ မြတ်ဗုဒ္ဓ ပရိနိဗ္ဗာန် စံပြီးပေမယ့် ရှင်တော်ဗုဒ္ဓရဲ့ ဂုဏ်တော်ကို အာရုံပြုပြီး ဘာဝ နာဖြစ်အောင် ပွားများနေရင် အကျိုးကြီးလို့ အနုဿတိ ဘာဝနာကို ပွားများရာမှာ ဗုဒ္ဓသရဏဂုံဟာ အမြတ်ဆုံးပါပဲ။
ဓမ္မသရဏဂုံ
ဓမ္မဝိနယကို လိုက်နာကျင့်သုံးခြင်းဖြင့် ကိုးကွယ်တာကို ဓမ္မသရဏဂုံလို့ ခေါ်တယ်။ ရှင်တော်ဗုဒ္ဓ လွန်ပြီးနောက် ဓမ္မနဲ့ ဝိနယဟာ ကြည်ညိုသူ ရဟန်း ရှင်လူတို့ရဲ့ ဆရာပါပဲ (သော ဝေါ မမစ္စယေန သတ္ထာ)။ ဓမ္မ(အဆုံးအမ)ရှိမှ ဗုဒ္ဓဝါဒ တည်နိုင်တယ်။ ဒါကြောင့် “စိရံ တိဋ္ဌတု သဒ္ဓမာ = သဒ္ဓမ္မသုံးဖြာ သာသာနာ ရှည်ကြာ တည်တံ့စေ’လို့ အဋ္ဌကထာ ဆရာမြတ်တို့ ဆုတောင်း အထူးပြုခဲ့ကြတယ်။
သံဃသရဏဂုံ
ဓမ္မကို ကိုယ်တိုင် ကျင့်သုံးပြီး ကျင့်သုံးလိုသူတွေကို မျှဝေဖြန့်ချိပေးကြတဲ့ အရိယာသံဃာ သမ္မုတိသံဃာကို ၎င်းတို့ရဲ့ မျှဝေမှုကို ခံယူခြင်းဖြင့် ကိုးကွယ် ဆည်းကပ်တာကို သံဃသရဏဂုံလို့ ခေါ်တယ်။ စစ်မှန်တဲ့ သံဃာဟာ လမ်းညွန်မှုကို ခံယူလိုသူတွေနဲ့ သင့်လျော်တဲ့ ဓမ္မအမှန်ကို မျှဝေနိုင်တယ်။ အဲဒီလို စွမ်းနိုင်အောင်လည်း မိမိတို့ရဲ့ဘဝကို ဓမ္မကို သင်ယူလေ့လာ ကျင့်သုံးတဲ့ နေရာမှာ မြှုပ်နှံထားကြသူတွေ။
ဘာအဓိက
ဗုဒ္ဓမရှိရင် ဓမ္မနဲ့သံဃာ ဘယ်ရှိလာပါ့မလဲ။ ဗုဒ္ဓ အရေးကြီးတာပေါ့။ ဗုဒ္ဓမရှိတဲ့ခေတ်မှာ ဓမ္မမရှိရင် ဗုဒ္ဓနဲ့သံဃာ မရှိလာနိုင်။ ဓမ္မလည်း အရေးကြီးပြန်ရော။ ဗုဒ္ဓနဲ့ဓမ္မကို စာပေ သို့မ ဟုတ် မီဒီယာမှတစ်ဆင့် သိနိုင်ပေမယ့် သံဃာမရှိရင် ကျင့်သုံးပုံ နည်းစနစ် ယောင်ဝါးဝါး ဖြစ်နေမှာမို့ သံဃာလည်း ရှိပါမှ။ ဒါကြောင့် ရှင်တော် ဗုဒ္ဓကို ဆရာဝန် ဆိုရင်၊ ဓမ္မက ဆေး၊ သံဃာက သူနာပြုပေါ့။ ဗုဒ္ဓဝါဒီအဖို့ သုံးပါးလုံး အဓိကပါပဲ။
အဖြေ
ဒီလိုတော့ ဆိုနိုင်တယ် ... ပုတီးစိပ်ပြီး ဂုဏ်တော် ပွားရာမှာ မိမိဆန္ဒ အတိုင်းပါပဲ။ နှစ်သက်ရာ တစ်ခုခုကိုဖြစ်စေ၊ သုံးမျိုးလုံးကိုဖြစ်စေ စိပ်နိုင်ပါတယ်။ သရဏဂုံသုံးပါးလုံး ကြာရှည်စွာ တည်တံ့ဖို့ ဆိုရင်တော့ ဓမ္မသရဏဂုံ အဓိက ကျတယ်။ ဝိနည်း မရှိရင် သံဃာမရှိနိုင်။ ဓမ္မကွယ်ပျောက် နေတဲ့အရပ်မှာ ဗုဒ္ဓနဲ့ သံဃအကြောင်း မသိနိုင်ဘူး။ သီဟိုဠ်ဘုရင်က အရှင်မဟိန္ဒတို့ကို စတွေ့တော့ ‘လူလော နတ်လော’ ဝေခွဲမရဆို မဟုတ်လား။ ဒါကြောင့် ဓမ္မအမှန် ထွန်းကားရေးက ပိုပြီး အရေးကြီးကြောင်း စဉ်းစားမိပါတယ်။
နိုဝင်ဘာ ၂၈၊ ၂ဝ၁၉။
---၇၈၇။ မအိုတော့ဘူး
ဆရာတော် ဘုရား၊ ယခုအခါ သိပ္ပံပညာရှင်များသည် မကြာမီသော ကာလ၌ မအိုအောင် လုပ်လာနိုင်မယ့် လမ်း စကို တွေ့ရှိထားပါသည်။ တစ်ချိန်တွင် နှစ်ပေါင်းရာထောင် အသက်ရှည်အောင်ပင် လုပ်နိုင်မည်ဟု မျှော်မှန်း နေကြပါ သည်။ အဲဒီ မျော်မှန်းချက်နှင့် ပတ်သက်ပြီး ဗုဒ္ဓဘာသာ က မည်သို့ မြင်ပါသလဲ။ ရှင်းပြပေးစေလိုပါသည် ဘုရား။
Dr. သုခ (ယင်းမာပင်)
---မဆီလျော်
၂၀၁၈-ခုနှစ်က Compassion and Technology ခေါင်းစဉ်နဲ့ Al (ဉာဏ်တု) ပညာရှင်တွေ၊ မျိုးဗီဇဆိုင်ရာ ဆရာဝန်တွေနဲ့ သံတမန်တွေပါ တက်ရောက်တဲ့ ဟောပြောပွဲမှာ တိဗက် ဘုန်းတော်ကြီး ဒလိုင်းလားမားကို တစ်ဦးက အထက်ပါ မေးခွန်းမျိုး မေးတော့ 'ဒီမေးခွန်းက ကြောင်းကျိုး မဆီလျော်ပါဘူး'လို့ ဒလိုင်းလားမားက ပြန်ဖြေတယ်။ သူက ကမ္ဘာကြီးပူနွေးလာတာ၊ ကမ္ဘာ့လူဦးရေ တိုးလာနေတာ၊ ဘီစီ သုံးထောင်လောက်ကပင် အိန္ဒိယ ယောဂီများ မသေနည်းကို ရှာဖွေခဲ့ကြတာတွေနဲ့ ရှင်းပြတယ်။ သူ ရှင်းပြတာကို အခြေခံပြီး မေးခွန်းကို ဖြေရရင် ..
ပူနွေးလာလို့
ကမ္ဘာ့အပူရှိန် မြင့်လာလို့ တောင်နဲ့ မြောက်ဝင်ရိုးစွန်းတွေက ရေခဲတောင်တွေ အရည်ပျော်ကျလာတဲ့ အတွက် ဒီရာ စုနှစ်အတွင်း ကမ္ဘာ့နေရာဒေသ အတော်များများ ရေဖုံးလွှမ်းဖွယ်ရှိတယ်။ အပူရှိန် မြင့်နှုန်းကို ခုထိ မထိန်းနိုင်တဲ့အပြင် ပိုမြင့်လာဖို့ ရှိနေတယ်။ သမုဒ္ဒရာရေ မြင့်လာပေမယ့် ကမ္ဘာမြေခြောက်သွေ့လို့ သောက်သုံးရေ မလုံလောက်။ ကမ္ဘာ့လူဦးရေက မကြာခင် ဆယ်ဘီလျံ ဖြစ်တော့မယ်တဲ့။ မွေးဖွားနှုန်းကို ဘယ်လို ထိန်းနိုင်မလဲ။ ဇနီးတွေ အများကြီးယူနေတဲ့ အုပ်စုကလည်း ရှိပြန်။ ဒါကြောင့် အသက်ရှည်ရင်တောင် သုခဘုံ ဖြစ်နိုင်မလား။
ရှေးခေတ်က
မအိုနည်းကို ရှာကြံတာ အိန္ဒိယယောဂီ(ဆာဒူး) တွေက ခုခေတ် သိပ္ပံပညာရှင်တွေထက် ပိုရှေးကျတယ်။ သူတို့က ဘီစီသုံးထောင်လောက်ကပင် ကမ္မဋ္ဌာန်းထိုင်တာ၊ ယောဂနည်းနဲ့ လေ့ကျင့်တာတွေနဲ့ အသက်ရှည်အောင် မအိုအောင် လုပ်ကြတယ်။ နှစ် ၂၀၀-နီးပါးလောက် အသက်ရှည်တာတော့ ကြားဖူးတယ်။ ဒီထက် ပိုမရှည်ပါဘူး။ ဒီကိစ္စနဲ့ ပတ်သက်ရင် သိပ္ပံပညာရှင်တွေက အကောင်းမြင်သလောက် ကျုပ်(ဒလိုင်း လားမား)ကတော့ အတော် အဆိုးမြင်သဗျ။ နျူကလီယာဗုံး၊ ဓာတုလက်နက်၊ ပိုးမွှာလက်နက် ဆိုတာတွေကိုလည်း တိတ်တဆိတ် ထုတ်လုပ်နေကြတယ်လေ။
ဗုဒ္ဓမိန့်မြွက်
ရှင်တော် ဗုဒ္ဓကတော့ “ယော စိရံ ဇီဝတိ၊ သော ဝဿသတံ အခွံ ဝါ ဘိယျော (ဒီ၊၂၊၃) = အသက် အရှည်ဆုံးသူသည် အနှစ်တစ်ရာဖြစ်စေ၊ ယင်းထက် အနည်းငယ် ပိုလွန်၍ ဖြစ် စေ အသက်ရှင်နေရ၏’လို့ ဟောတော်မူပါတယ်။ ဗုဒ္ဓသာသနာ မှတ်တမ်းအရ သက်တော် ၁၆၀ မှာ ပရိနိဗ္ဗာန်စံတဲ့ အရှင် ဗာကုလ ရဟန္တာမထေရ်ဟာ အသက်အရှည်ဆုံး ဖြစ်ပါတယ်။ ဒီအရှင်မြတ်လည်း သက်တော် ၂ဝဝ ပြည့်အောင် မရှည်ပါဘူး (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၆)'။ ဒီပါဠိတော်နဲ့ အဋ္ဌကထာ စကားသည်ပင် “ဗုဒ္ဓဘာသာက မည်သို့မြင်ပါသလဲ’ရဲ့ အဖြေပါ။
နိုဝင်ဘာ ၂၈၊ ၂ဝ၁၉။
---၇၈၈။ ဝိနည်းကြီးခြင်း
ဆရာတော် ဘုရား၊ မကြာခင်က ဓမ္မမိတ်ဆွေ တစ်ဦး၏ အိမ်သို့ကြွသော ဆရာတော်မှာ အလွန် ဝိနည်းကြီးပါသည်။ ဆရာတော် ကြွနေစဉ် ဆရာတော် အာပတ်မသင့်အောင် ဓမ္မမိတ်ဆွေ လင်မယားမှာ တပည့်တော်၏ အိမ်သို့ ရွှေ့အိပ်ကြပါ သည်။ ညမှာ တစိမ်းလူရှိနေသဖြင့် သူတို့အိမ်က ခွေးမလေး ဟောင်လို့ ဘေးအိမ်က ရဲကို တိုင်ပါသည်။ သို့ဖြစ်ပါမူ ရဟန်းသံဃာကို အိမ်သို့ ညကျိန်း ပင့်သင့်ပါသလား ဘုရား။
အောင်သက်ဝေ (ကနေဒါ)
---ဝိနည်းအရ
အမိုးတူပြီး လှေကားကို အတွင်းက တပ်ထားရင် နှစ်ထပ် သုံးထပ် စသည် ရှိရင်တောင် အတွင်းရှိ အခန်းအားလုံးကို တစ်မိုး တစ်ရံတည်းလို့ ခေါ်တယ်။ ရဟန်းဟာ အဲဒီလို အိမ် ကျောင်း ဇရပ် ဟိုတယ် စသည်မှာ လူသာမဏေနဲ့ အတူ ၃-ညထက် ပိုမအိပ်ရ၊ တိရစ္ဆာန်မ အပါအဝင် မာတုဂါမနဲ့တော့ ဒီလိုနေရာမျိုးမှာ တစ်ညတောင် အတူမအိပ်ရ။ အမိုးတူပေ မယ့် အထပ် သို့မဟုတ် အခန်းကူးလို့ မရမှ အိပ်လို့ ရတယ်။
မလွတ်နိုင်
ဒီသိက္ခာပုဒ်အရ ဆရာတော်အချို့ အချို့အိမ်မှာ ညမကျိန်း ကြဘူး။ အမှန်တော့ သင်္ဘော၊ မီးရထား၊ လေယာဉ် စသည်နဲ့ လှေကားကို အတွင်းကထားပြီး တစ်ခန်းနဲ့တစ်ခန်း ကူးလို့ရ တဲ့ ဘုန်းကြီးကျောင်းတောင် အာပတ် မလွတ်နိုင်။ နာမကျန်းတဲ့ ရဟန်းအား အထူးခွင့်ပြုချက် မရှိတဲ့အတွက် ဒီသိက္ခာပုဒ်ကို အတိအကျ လိုက်နာရင် နေထိုင် မကောင်းလို့ ခုခေတ် ဆေးရုံကို တက်ဖို့တောင် ခက်နိုင်တယ်။
မေးခွန်းမှာ ‘ညအချိန် ခွေးမလေး ဟောင်တယ်'ဆိုလို့ ဒီသိက္ခာပုဒ်ဟာ မသိဘဲ အိပ်မိလည်း အာပတ်သင့်လို့ အဆိုပါ ဝိနည်းဆရာတော်မှာ ခွေးမလေးနဲ့ အတူအိပ်လို့ ဒုက္ကဋ်အာပတ် သင့်သေးတယ်။ ခွေးဟောင်သံ ကြားပြီးနောက် အထီး လော အမလောဆိုတဲ့ သံသယနဲ့ မအိပ်ဘဲထိုင်နေ၊ သို့မဟုတ် ခုတင်ပေါ် ကျောမချဘဲနေမှ အာပတ် လွတ်မှာ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၅၄)။ ဒါတောင် ဒီသိက္ခာပုဒ်ကို အသေးစိတ် သိထားပါမှ။
အဖြေ
ဒါကြောင့် ၁) ကြည်ညိုသူက ဆရာတော့် ဆန္ဒအတိုင်း “အိမ်က ဖယ်ပေး (သို့မဟုတ် လုံးချင်းအိမ် ငှားပေး)'လုပ် နိုင်ရင် လုပ်၊ ၂) မလုပ်နိုင်ရင် ဆရာတော်က နားလည်ပေးသင့်တယ်၊ ၃) မပေးနိုင်ရင် အဲဒီလို ဆရာတော်မျိုးကို အိမ်မှာ ညကျိန်း မပင့်နဲ့ပေါ့။ အဖြေက ဒီမှာတင် ပြီးပြီ။ ဒါပေမယ့် သည်းခံပြီး ဆက်ဖတ်ကြည့်ဦး ..
မိမိရွေးချယ်မှု
ကြည်ညိုသူအဖို့ ‘ဒီလို ဝိနည်းကြီးလို့ သူက အခြားရဟန်းတွေထက် ပိုသီလရှိတယ်၊ ရဟန်းစစ်တယ်'လို့တော့ မယူဆ စေချင်ဘူး။ ရဟန်းသံဃာနဲ့ ပတ်သက်ရင် ‘ဟီန (အနိမ့်ဆုံး ကျင့်နိုင်သူ)၊ မဇ္ဈိမ (အလယ်အလတ် ကျင့်နိုင်သူ)၊ ဥက္ကဋ္ဌ (အမြင့်ဆုံး ကျင့်နိုင်သူ)'လို့ ခွဲမြင်နိုင်ရင် ကောင်းမယ်။ ဒီသုံးမျိုးနဲ့ အလဇ္ဇီ(ရှက်ကြောက်မဲ့)နဲ့ ဒုဿီလ (ဘာသီလမှ မရှိ)ဆိုတဲ့ အရေခြုံ အဆင့်ကိုလည်း ခွဲခြား နားလည်သင့်ပါတယ်။
ရည်ရွယ်ချက်
ရဟန်းငယ်တွေ နေရာမရှိလို့ တရားဟော ဓမ္မာရုံမှာ လူတွေနဲ့ အတူတူအိပ်တော့ ညမှာ ယောင်တာဟောက်တာ သင်းပိုင်ကျွတ်တာတွေ ဖြစ်လို့ လူတွေ ကဲ့ရဲ့ခံရခြင်းနဲ့ ရဟန္တာကြီး အရှင်အနုရုဒ္ဓါကို အိမ်မှာ ကျိန်းဖို့ပင့်တဲ့ ဒကာမက လင် သားပြုဖို့ ဖြားယောင်းခြင်းတို့ကြောင့် ဒီပညတ်ချက်နှစ်ခု ဖြစ်ပေါ်ခဲ့တာ။ ဒါဖြင့် အဲဒီလိုဖြစ်ဖို့ အခြေအနေမရှိရင် ဟီနနဲ့ မဇ္ဈိမအဆင့် ကျင့်နိုင်သူ အနေနဲ့ လက်ခံနိုင်ပါတယ်။
လက်တွေ့အရ ၂၁-ရာစု ရဟန်းသံဃာတွေဟာ ပိဋကတ်သင် (ဂန္ထဓုရ)၊ တရားထိုင် (ဝိပသနာဓုရ)ဆိုတဲ့ ဓုရ နှစ်မျိုးကိုသာမက ပရဟိတနဲ့ အခြားကိစ္စတွေကိုပါ ဆောင်ရွက် ကြလို့ ဥက္ကဋ္ဌချည်း ဖြစ်ဖို့ ခက်တယ်။ ဆက်တွေးဦး ..
လူသားဝါဒ
ကမ္ဘာပေါ်မှာ လူသားဝါဒနဲ့ ကရုဏာကို မြှင့်တင်ဖို့ ဗုဒ္ဓအဆုံးအမကို စံနမူပြုနေတာတွေ ရှိတယ်။ အပြောအဆို နူးညံ့တဲ့ ဆရာဝန် သူနာပြုတွေကိုတွေ့ တိုင်း လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ် ၄၀-ခန့်က မျက်စိနားနှာခေါင်းဆေးရုံမှာ သူနာပြုတွေ ဆူပူ ငေါက်ငမ်းခံခဲ့ရတာကို အမှတ်ရတယ်။ ဝိနည်းကြီးတဲ့ ဆရာတော်အချို့ ယောဂီတွေကို ဆူငေါက်တာကိုလည်း ကြုံဖူးတယ်။
အခြေခံမတူ
ကရုဏာနဲ့ ဒေါသဟာ သဘာဝအရ လက္ခဏာစသည် တစ်ခြားစီပါ။ ဒါကြောင့် “ကရုဏာဒေါသ’ဆိုတာကို မ ကြိုက်နိုင်ပါ။ သူတစ်ပါးကို မိုးကြိုးပစ် သေပါစေ'လို့ဆိုရင် ဖရုသဝါစာ ကံမြောက်တယ် (ပရမတ္ထသံခိပ်၊ဋီ၊၂၊၁၁၆)။ မိဘဆရာတို့က ဆူကြိမ်းရာမှာတော့ နှုတ်ကြမ်းပေမယ့် စေတနာ သိမ့်မွေ့ရင် ဖရုသဝါစာ မဖြစ်ဘူးတဲ့ (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂ဝ၄-စသည်)။ လက်တွေ့မှာ နှုတ်ရော စေတနာပါ ကြမ်းတာမျိုး မရှိနိုင်ဘူးလား။
ဒီလိုပါ ..
သိက္ခာပုဒ် ပညတ်တော်မူခြင်းရဲ့ ရည်ရွယ်ချက်ကို မထိခိုက်ရင် ရဟန်းဟာ အဆင်မပြေနိုင်တဲ့ ပတ်ဝန်းကျင်မှာ ဒီလိုပဲ ဖြစ်ရမယ်လို့ အသေမဆုပ်ကိုင်ဘဲ မိမိရဲ့ ဝိနည်းကြောင့် သူတစ်ပါးတို့ရဲ့ ကိုယ်စိတ် ပင်ပန်းမှု မဖြစ်အောင် နေထိုင်သင့်တယ်။ ဒီလိုမဟုတ်ရင် ကရုဏာဆိုတဲ့ အခြားကျင့်စဉ် တစ်ခု ကို ထိခိုက်မလားလို့ပါ။
ဒီဇင်ဘာ ၃၊ ၂ဝ၁၉။
---မှတ်ချက်များ
ဒီကိစ္စက လူတွေပြောရတာ ခက်တယ် ဘုရား။ တစ်ဖက်က ဆရာတော်လည်း မထိအောင်၊ ကျန်ရဟန်း အများစုလည်း အဆင်ပြေအောင်၊ ကြားချပြီး မျှတအောင် ဖြေရတာ မလွယ်ဘူး ဘုရား။ တပည့်တော်လည်း ကြုံခဲ့ဖူးတယ်ဘုရား။
အရှင်သြသဓ (ဓမ္မာနန္ဒဝိဟာရ)
---၇၉ဝ။ သုဂတောငါးချက်သိဖွယ်
ဆရာတော် ဘုရား၊ အောက်ပါ ပါဠိတော်ကို အဓိပ္ပာယ်နဲ့ အသံထွက် မှန်ကန်စွာ ရွတ်လိုပါတယ် ဘုရား ..
သုဂတော သုဂတဓာနံ၊ သုဂတော သုန္ဒရမ္ပိ စ။ သုဂတော ယာတိ နိဗ္ဗာနံ၊ သုဂတော တေ နမော နမာ။
ဦးအောင်ခင် (Anaheim, CA)
---မူကွဲရှိတယ်
‘သုဂတောငါးချက်ဂါထာ'ဆိုတဲ့ ခေါင်းစဉ်နဲ့ အောက်ပါ မူကွဲကိုလည်း တွေ့ရတယ်။ မူကွဲက အဓိပ္ပာယ်နဲ့ ဆန်းဂိုဏ်း အရ ပိုသင့်ဖွယ် ရှိတယ်။ သဒ္ဒါရေးတော့ သိပ်မဖြောင့်ဘူး။
သုဂတော သုဂတဋ္ဌာနံ၊ သုဂတော သုန္ဒရမ္ပိ စ။ သုဂတော ယာတိ နိဗ္ဗာနံ၊ သုဂတော တေ နမော နမေ။
‘တစ်ဂါထာ ဆုံးရင် ပုတီးတစ်လုံးချ၊ သုဂတော ငါးချက် ရ၏'ဆိုတဲ့ ညွန်ကြားပုံအရ သုဂတောငါးချက်ဆိုတာ ‘သုဂတ'ပုဒ် ငါးကြိမ် ပါတာကို ဆိုလိုဟန် တူတယ်။
သဒ္ဓါကိုငဲ့၍
ဒီဂါထာကို ဘုရားဟော ပါဠိတော်နဲ့ အဋ္ဌကထာ ဋီကာတွေမှာ မတွေ့နိုင်။ ဘယ်ဆရာတော် ရေးတယ် ဆိုတာကိုလည်း မသိနိုင်ဘူး။ သဒ္ဒါရေးနဲ့ အဓိပ္ပာယ်အရလည်း ဆိုဖွယ် ရှိနေ တယ်။ ဒါပေမယ့် သဒ္ဓါတရား အရင်းခံနဲ့ ရွတ်ဖတ်ပူဇော်ရင် မရွတ်ဘဲ နေတာထက် သာတယ်ဆိုတဲ့ နားလည်မှုနဲ့ တောင်းပန်သူရဲ့ ဆန္ဒအရ သင့်မြတ်အောင် ကြံဆပြီး ဖြေဆိုပါမယ်။ သုဂတကို မူရင်းအဋ္ဌကထာ ကျမ်းမြတ်တွေမှာ ဖွင့်ဆိုတာကို အရင် လေ့လာပြီးမှ မေးခွန်းပါ ဂါထာရဲ့ အသံထွက်နဲ့ အနက် မြန်မာပြန်တွေကို လေ့လာတာပေါ့။
ကျမ်းရင်းဆို
အဋ္ဌကထာကျမ်းတွေ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၈၉-စသည်)ရဲ့ ဂုဏ်တော်အဖွင့်တွေမှာ သုဂတမည်ပုံကို အောက်ပါအတိုင်း အဓိပ္ပာယ် လေးမျိုး ဖွင့်ဆိုကြတယ် ..
၁) သောဘနဂမနတ္တာ သုဂတော = တင့်တယ်သော အရိယာမဂ်ဟူသော သွားခြင်း ရှိသောကြောင့် သုဂတမည်၏။
၂) သုန္ဒရံ ဌာနံ ဂတတ္တာပိ သုဂတော = အိုသေကင်း လတ် ကောင်းသော နိဗ္ဗာန်သို့ ကြွသောကြောင့် သုဂတမည်၏။
၃) သမ္မာ ဂတတ္တာပိ သုဂတော။ ဒီအဖွင့်မှာ အဓိပ္ပာယ် ၂-မျိုး ယူနိုင်တယ်
(က) ပယ်ပြီးကိလေသာသို့ တစ်ဖန် ပြန်မလာဘဲ ကြွသွားသောကြောင့် သုဂတမည်၏။
(ခ) ဒီပင်္ကရာမြတ်စွာဘုရား ခြေတော်ရင်းမှစ၍ ပါရမီ ဆယ်ပါးကို ဖြည့်လျက် ကောင်းစွာ ကြွလာခဲ့ပြီး ဖြစ်သောကြောင့် သုဂတမည်၏။
၄) သမ္မာ ဂဒတ္တာပိ သုဂတော = ဟုတ်မှန်သော စကား၊ အကျိုးရှိသောစကား ဤစကား နှစ်မျိုးကို ဟောမိန့်တော်မူသောကြောင့် သုဂတမည်၏။
အသံထွက်
ဘုန်းကြီးက ပါဠိတော်အဋ္ဌကထာ ဋီကာတွေမှာ မပါဘူးလို့ ပြောတဲ့အတွက် ယုံကြည်မှု လျော့မသွားပါနဲ့။ ဘုရားဟော မဟုတ်ပေမယ့် သဒ္ဓါအားနဲ့ လုပ်ရင် ထက်မြက်ပါတယ်။ ပါဠိကို ရွတ်ဖတ်ရင် အသံထွက်မှန်ဖို့ အရေးကြီးတယ်။ ပိုပြီး သင့်မြတ်ဖွယ် ရှိလို့ ဘုန်းကြီး ဖော်ပြထားတဲ့ မူကွဲဂါထာနဲ့ပဲ တိုက်ဆိုင်ပြီး အသံထွက်ကို လေ့ကျင့်ကြည့်
သုဂတော သုဂတတ်ထာနံ၊
သုဂတော သုန်ဒရံပိ စ (သုန်ဒယံ မလုပ်နဲ့)၊
သုဂတော ယာတိ (ရာတိ မလုပ်နဲ့) နိပ်ဗာနံ၊
သုဂတော တေ နမော နမေ (န-မော .. န-မေ လို့မခွဲနဲ့)။
မြန်မာအနက်
သုဂတော သုဂတဋ္ဌာနံ = တင့်တယ်သာညှင်း အရိယာမဂ် တည်းဟူသော ကြွသွားခြင်း ရှိတော်မူသော မြတ်စွာဘုရား။ (ဌာန-အရ အဖွင့်နဲ့ ညီအောင် အရိယာမဂ်ကို ယူပါတယ်။)
သုဂတော သုန္ဒရမ္ပိ = မကောင်းဒုက္ခ သင်္ခါရကင်း ကောင်းခြင်းအမှန် မြတ်နိဗ္ဗာန်သို့ ဧကန် ကြွသွားတော်မူသော မြတ်စွာဘုရား။
သုဂတော၊ ထိုထိုမဂ်ဖြင့် ပယ်ဖျက်တွန်းခွာ ကိလေသာ သို့ တစ်ခါနောက်ကျော့ မရောက်တော့ဘဲ ခိုင်မြဲကောင်း မြတ် ကြွတော်မူတတ်သော မြတ်စွာဘုရားသည်။ နိဗ္ဗာနံ ယာတိ၊ နိဗ္ဗာန်သို့ ကြွတော်မူပါပေ၏။
သုဂတော၊ ဒီပင်္ကရာ ထွဋ်ချာသနင်း ခြေတော်ရင်းမှ စ၍ ဗောဓိ မဏ္ဍိုင်ထိအောင် ပါရမီဖြည့်ကာ ကောင်းစွာ ကြွတော်မူခဲ့သော မြတ်စွာဘုရားသည်။ နိဗ္ဗာနံ ယာတိ၊ နိဗ္ဗာန်သို့ ကြွတော်မူပါပေ၏။
(မှတ်ချက်။ အဋ္ဌကထာမှာ ဖော်ပြတဲ့ ‘သမ္မာ ဂတတ္တာ'ရဲ့ ဖွင့်နှစ်မျိုး ယူပြီး သုဂတောငါးချက်လို့ ယူရင် မငြင်းသာပါဘူး။)
သုဂတော = သုဂတ = စကားခြောက်မျိုး ပြောဆိုရိုးတွင် ကျိုးရှိဟုတ်မှန် သူနာခံလို မနာလိုဟု ထိုနှစ်မျိုးသာ ချိန် ခါချင့်မျှော် ကောင်းစွာ ဟောမိန့်တော်မူတတ်သော အို မြတ်စွာဘုရား။
တေ = ရှင်တော် ဘုရားအား။ နမော ကာယဝစီ မနောချီလျက် အဉ္ဇလီညွတ်လျိုး လက်စုံးမိုး၍ ရှိခိုးပါ၏ ဘုရား။ နမေ = နမာမိ = ဘယ လာဘ ကုလကြဉ်ကာ တစ်ဖန် ရိုသေစွာ ရှိခိုးပါ၏ မြတ်စွာဘုရား။
ဒီဇင်ဘာ ၆၊ ၂ဝ၁၉။
---အကွယ်သုံးပါး
ဘုရားကို စေတီ ကွယ်တတ်သည်။
တရားကို စာအုပ်အုပ် ကွယ်တတ်သည်။
သံဃာကို ဘုန်းကြီး ကွယ်တတ်သည်။
(ပေါရာဏစကားပုံ)
---၇၉ဝ။ အပြစ်သေးသိက္ခာပုဒ်ပြဿနာ
ဘုန်းကြီး ဘုရား၊ ပါချုပ်ဆရာတော်ကြီးက ဥပဒေရဲ့ သဘောအရ ပြင်ဖို့လိုရင် ပြင်ခွင့်ရှိရမှာ ဖြစ်လို့ အပြစ်သေး သိက္ခာပုဒ် အချို့ကို သံဃာညီရင် ပြင်ခွင့်ရှိတယ်၊ မြတ်စွာဘုရားရဲ့ ဝိနည်းတော်ဆိုတာ အကြိမ်ကြိမ် ပြင်ခဲ့ရတာလို့ ဟောကြားပါ သည်။ ထိုဟောကြားချက်ကို လူတစ်စုက အဓမ္မဝါဒလို့ ဝေဖန်ပြောဆိုနေကြသဖြင့် ကြည်ညိုသူအများ စိတ်မချမ်းမသာဖြစ်ရပါသည်။ သံဃာညီရင် အပြစ်သေး ဝိနည်းသိက္ခာများကို ပြင်လို့ ရနိုင်ပါသလား ဘုရား။
အရှင်သောဘိတ (သရက်-အောင်မင်္ဂလာ)
---ကျမ်းရင်းဆို ၁
ပရိနိဗ္ဗာန် စံခါနီးမှာ မြတ်စွာဘုရားက အရှင်အာနန္ဒာကို “အာနန္ဒာ၊ သံဃာသည် ငါကွယ်လွန်သောအခါ၌ အပြစ်သေး သိက္ခာပုဒ်တို့ကို နုတ်ပယ်လိုခဲ့သော် နုတ်ပယ်လော့'လို့ မိန့်တော်မူတယ် (ဒီ၊၂၊၁၂၇)။ ဒီဆိုကို ‘ပဌမသံဂါယနာမှာ အရှင်မဟာကသပ မထေရ်ကြီးက မထုတ်ပယ်ဘူးဆိုတာကို သိတော်မူလို့ ဘုရားက အဲဒီလို မိန့်တာ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၈၄)’လို့ ဖွင့်တယ်။ သံဃာတွေကို စုံစမ်းလိုလို့ အဲဒီလိုမိန့်တာ။ ဒုက္ခမှ လွတ်လိုကြတဲ့ ဗုဒ္ဓသားတော်တွေဟာ ရှိပြီး သိက္ခာပုဒ်တွေကို ကျင့်သုံးရတာကိုပင် အားမရနိုင်တာမို့ ဘယ်လိုလုပ် ပညတ်ပြီး သိက္ခာပုဒ်ကို ထုတ်ပယ်လိုကြမလဲ (မိလိန္ဒ၊၁၄၆)လို့လည်း အရှင်နာဂသေန မထေရ်က ရှင်းပါတယ်။
သူ့မှတ်ချက်
ဒါပေမယ့် အရှင်အာနန္ဒာက အပြစ်သေးသိက္ခာပုဒ် ဘာလဲ ဆိုတာကို မမေးမိ။ ဒါကို ဒီဃနိကာယ် အင်္ဂလိပ်ဘာသာပြန် (စာ-၅၄၇)မှာ Maurice Walshe က 'သံဃာသည် ဤမိန့်တော်မူချက် (အပြစ်သေး သိက္ခာပုဒ်များကို ပယ်လိုက ပယ်လော့)ကို အကောင်အထည် မဖော်ခဲ့ချေ။ အဓိကအကြောင်း မှာ အရှင်အာနန္ဒာက အပြစ်သေးသိက္ခာပုဒ် ဟူသည်ကို သေချာအောင် မြတ်ဗုဒ္ဓအား မမေးမြန်းခဲ့သောကြောင့်တည်း။ ယင်းသည် ယနေ့ခေတ်တွင် ငြင်းခုံဆွေးနွေးရန် မသင့်လျော်သော အကြောင်းအရာ ဖြစ်၏’လို့ မှတ်ချက်ပြုပါတယ်။
ကျမ်းရင်းဆို ၂
ပဌမသံဂါယနာ တင်ပြီးစမှာ အရှင်အာနန္ဒာက ဤကိစ္စကို မထေရ်ကြီးတွေကို လျှောက်ပေမယ့် “အပြစ်သေးသိက္ခာပုဒ်' ဆိုတာ မသေချာဘူးဆိုတဲ့ အကြောင်းပြချက်နဲ့ သံဃာ့ဥသျှောင် အရှင်မဟာကသပက “သိက္ခာပုဒ်အချို့ကို လူတွေလည်း သိနေပြီးဖြစ်တယ်။ ဆရာဘုရား ကွယ်လွန်လို့ မီးခိုးငြိမ်းရုံရှိသေး၊ သူ့တပည့်တွေက သက္ခာပုဒ်ကို ပယ်နေကြပြီလို့ ကဲ့ရဲ့ဖွယ်လည်းဖြစ်တဲ့အတွက် ဖြည့်စွက်ခြင်း ထုတ်ပယ်ခြင်း မလုပ်ဘဲ ပညတ်ပြီး သိက္ခာပုဒ်အတိုင်းပဲ ရိုသေစွာကျင့်သုံးကြစို့၊ သဘောတူရင် ဆိတ်ဆိတ်နေတော်မူကြပါ ဘုရား'လို့ ကြေညာပြီး ကန့်ကွက်သူ မရှိတဲ့အတွက် ဒီအဆိုကို အတည်ပြုခဲ့တယ် (ဝိ၊၄၊၄၈၅)။
မှတ်တမ်းအရ
'အပြစ်သေး သိက္ခာပုဒ်ဆိုတာကို သေချာအောင် မြတ်စွာဘုရားအား မမေးလိုက်ခြင်း . စတဲ့ ' အကြောင်းအရာ ငါးခုနဲ့ မထေရ်ကြီးတွေက အရှင်အာနန္ဒာကို အပြစ်တင်ကြတယ် (ဝိ၊၄၊၄၈၆)။ အဋ္ဌကထာ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၃၃)မှာ 'အဲဒါ ငါ့ရှင်ရဲ့ ဟာကွက်ပဲ'ဆိုတဲ့ အဓိပ္ပာယ်မျိုးဖွင့်ပုံအရ ပြစ်တင်သူ မထေရ်ကြီးတွေဟာ စိတ်ပိုင်းဘဝ ပြည့်စုံပြီးဖြစ်လို့ မိမိတို့ ချစ်ကြည်ညိုတဲ့ အရှင်အာနန္ဒာရဲ့ မဆိုစလောက် အပြစ်ကို စိတ်ရင်း အမှန်နဲ့ ဆုံးမရုံမျှ ဆိုခြင်းသာ။ အနောက်တိုင်းသားအချို့ ရေးသလို ဗုဒ္ဓက ချီးမြှောက်လွန်းလို့ ဗုဒ္ဓကွယ်လွန်ချိန် ဝိုင်းနှိမ်တယ်ဆိုတာမျိုး မဖြစ်နိုင်ဘူး။
အကြိမ်ကြိမ်ပြင်
ပညတ်ပြီးသား သိက္ခာပုဒ်အချို့ကို ပြင်ရပါတယ်။ ဗုဒ္ဓဘုရားကိုယ်တိုင် လိုအပ်လို့ ပြင်တာကို ဆိုလိုတာပါ။ ဆရာတော်ကြီးက “အကြိမ်ကြိမ် ပြင်ရတယ်’ဆိုတာ ဒါကို ဆိုလိုတာ ဖြစ် မယ်။ ပါရာဇိကသိက္ခာပုဒ် လေးပါးကိုပဲကြည့်၊ နှစ်ခါစီပညတ် တော်မူရတာချည်း။ ပထမပါရာဇိကဆို သုံးကြိမ် ပညတ်ရတယ်။ ဒါလည်းပဲ မြတ်ဗုဒ္ဓအနေနဲ့ ပညတ်ရန် အကြောင်း ဖြစ်ပေါ်မှ တရားဒေသနာနဲ့သိစေပြီး အပြစ်ထင်ရှားမှ သိက္ခာပုဒ်ကို ပညတ်တော်မူတာ ဖြစ်လို့ပါ။ မြတ်စွာဘုရား ပညတ်ပြီးသား သိက္ခာပုဒ်ကို သံဃာက ပြင်တယ် ဆိုတာမျိုးတော့ ထေရဝါဒမှာ မရှိသေးဘူး။
လိမ္မာပါးနပ်စွာ
အဋ္ဌကထာဖွင့်အရ အရှင်မဟာကဿပရဲ့ စွမ်းအားနဲ့ မပြင် ဘူးဆိုတာကို သိတော်မူလို့၊ မိလိန္ဒပဉှာကျမ်းအရ ရဟန်းတွေကို စုံစမ်းလိုလို့ 'ပြင်ချင်ရင် ပြင်ကြပေါ့'လို့ မိန့်တာဖြစ်တဲ့အတွက် 'ပညတ်ပြီးသားကို မပြင်ရ'လို့ မှတ်ရုံပါပဲ။
ဒါပေမယ့် .. မြတ်စွာဘုရား ကိုယ်တိုင် လိုအပ်ရင် ပြင် တော်မူတယ် ဆိုတာတော့ သေချာတယ်။ အေဒီ ၅-ရာစုမှာ ထေရဝါဒီ မထေရ်ကြီးများဟာ ဝိနည်းသိက္ခာပုဒ် အချို့ကို လိမ္မာပါးနပ်စွာ ပြင်ခဲ့ကြတာမျိုး ရှိခဲ့ကြောင်း Dr. ဝါလ်ပိုလာ ရာဟုလာလည်း သုံးသပ်ဖူးတယ် ( History of Buddhism in Ceylon, Walpola Rahula, p. 167)။
ညွှန်ကြားလွှာ
တစ်နိုင်ငံလုံးရှိ သံဃာများ တင်မြှောက်တဲ့ နိုင်ငံတော်သံဃမဟာနာကအဖွဲ့က သာသနာတော်သန့်ရှင်းတည်တံ့ရေး ရှေးရှုပြီး ဝိနည်းမှာ တိုက်ရိုက် မပါပေမယ့် မျက်မှောက်ခေတ် လူနေမှုပုံစံအရ လိုအပ်လို့ ထုတ်ပြန်တဲ့ ညွန်ကြားလွှာတွေ ရှိတယ်။ ဒါကို “ပညတ္တံ န ပညပေတိ)’နဲ့ ဆန့်ကျင်တယ်လို့ မပြောနိုင်ဘူး။ တစ်နည်း သံဃာညီလို့ ပညတ်ချက်အသစ် ထုတ်ပြန်တဲ့ သဘောမျိုးလို့ ဆိုခွင့် မရှိဘူးလား။ အသစ်လုပ်ခွင့်ရှိရင် မဟာဝိဟာရဝါသီထေရ်ကြီးများရဲ့ ထုံးကို နှလုံးမူပြီး ဝိနည်းကျမ်းဂန်ကို မှီငြမ်းပြု၍ပင် အဟောင်းကို ပြင်ခွင့်ရော မရှိနိုင်ဘူးလား။
သတ္တိရှိစွာ
အရှင်မဟာကဿပရဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်၊ မိလိန္ဒပဉှာကျမ်းနဲ့ အဖွင့်ကျမ်းတို့ရဲ့ ဖော်ပြချက်ဟာ ရှင်တော်ဘုရား ပရိနိဗ္ဗာန်စံပြီး စနဲ့ တစ်စုံခုသော နှောင်းခေတ်ထိ အလွန် သင့်မြတ်ပေမယ့် အရှေ့အနောက် တိုးလျှိုပေါက်တဲ့ ခုလို အခါမျိုးမှာတော့ အရာရာကို ဒါမှဒါလို့ ခါးတောင်းကျိုက် ဆုပ်ကိုင်ထားဖို့ ခက်နိုင်တယ်။ ဒါကြောင့် ဆရာတော်ကြီး အနေနဲ့ 'ငါကွယ်လွန်သော အခါ သိက္ခာပုဒ် အသေးတို့ကို ပယ်လိုရင် ပယ်ကြ'ဆိုတဲ့ ဘုရားဟောနဲ့ ပတ်သက်ပြီး မိမိရဲ့ ထင်မြင်ချက်ကို သတ္တိရှိရှိနဲ့ ပါဠိတော်ကို တိုက်ရိုက် ချဉ်းကပ်ပြီး ဆိုတာ ဖြစ်လေမလားလို့ ဘုန်းကြီး ယူဆကြောင်းပါ။
ဒီဇင်ဘာ ၁၃၊ ၂၀၁၉။
---မှတ်ချက်များ
ယနေ့ခေတ်မှာ အဖွင့်ကျမ်းများ နောက်သို့ မလိုက်ဘဲ ပါဠိတော်များကို တိုက်ရိုက် ယူခွင့် ရှိပါသလား ဆရာဘုရား။
အရှင်ကုသလ
အရှင်မဟာဗုဒ္ဓဃောသရဲ့ အဆိုကို ဒီအရှင်ထက် နောက်ကျတဲ့ အရှင်မဟာနာမမထေရ် ဝေဖန်တာ ရှိဖူးတယ် (ပဋိသမ္ဘိ ဒါမဂ္ဂအဋ္ဌကထာမှာရှု)။ ဋီကာဟောင်းတွေကို ဋီကာသစ်တွေမှာ ဝေဖန်တာ ပယ်တာတွေလည်း ရှိတယ်။
အရှင်ကေလာသ
၇၉၁။ အဖန်ငါးရာမက
ဆရာတော် ဘုရား၊ မိမိကိုယ်ကို သုတ်သေသူဟာ ပါဏာ တိပါတကံ မြောက်ပါသလား။ ကိုယ့်ကိုယ်ကို သတ်သေရင် အဖန်ငါးရာ ငါးကမ္ဘာ မိမိကိုယ်ကို သတ်သေတယ်လို့ ဆိုတာ ကျမ်းဂန်မှာ ရှိပါသလား ဘုရား။
မသန်းသန်း (ဓမ္မစကူးလ်)
အင်္ဂါငါးပါး
ပါဏာတိပါတ (သက်သတ်တဲ့ကံ) မြောက်တယ်လို့ ဆိုနိုင်ဖို့ အင်္ဂါငါးချက် ရှိတယ် .. ၁) အသက်ခံရသူဟာ သက်ရှိ ဖြစ်ခြင်း ၂) သတ်သူက သက်ရှိသတ္တဝါလို့ သိနေခြင်း ၃) သတ်လိုစိတ် ရှိခြင်း ၄) သတ်ခြင်း ၅) သေခြင်း။ ဒီအင်္ဂါ ငါးပါး ပြည့်စုံရင် သူ့သက်သတ် (ပါဏာတိပါတ)တဲ့ အပြစ် ထိုက်ပါတယ်။ ကိုယ့်ကိုယ်ကို သတ်သေတာကို ကြည့်ရင် ... ကိုယ်ဟာ သက်ရှိပဲလေ၊ ကိုယ့်ကိုယ် သက်ရှိလို့ သိနေတာပဲ၊ သတ်ချင်စိတ် ဖြစ်လာလို့ သတ်တာပဲ၊ သေရင်တော့ ပါဏာ တိပါက ထိုက်တာပေါ့။
အဖန်ငါးရာ
ဒီဘဝမှာ ကိုယ့်ကိုယ်ကို သတ်သေလို့ နောင်ဘဝ ငါးရာ တိုင်တိုင် အဲဒီလိုပဲ ကိုယ့်ကိုယ်ကို သတ်ဦးမယ် ဆိုတာမျိုး ကျမ်းဂန်မှာ မတွေ့ဖူးပါ။ တွေ့ဖူးသူ ပညာရှိတို့ ညွန်းပါ ကုန်။ ဘုန်းကြီးအထင် သဘင်သည်စကား သို့မဟုတ် ရမ်း ရေးမိတဲ့ ဖြစ်လေမလားလို့တော့ စဉ်းစားမိပါတယ်။ ကျမ်းဂန်အရ ဒီလိုတော့ ရှိနိုင်ပါတယ် ..
ကမ္မနိယာမအရ .. အပရာပရိယကံ အနေနဲ့ နိဗ္ဗာန် မရမီ စပ်ကြားမှာ အကျိုးပေးခွင့် ကြုံတိုင်း ဒီအကုသိုလ်ကံက အကျိုးပေးနေမှာ။ ဒါကြောင့် ဘဝငါးရာ ဘဝငါးထောင် မကလည်း ဖြစ်နိုင်တာပဲ။ ဒီလို ဘဝသံသရာမှာ ကြိမ်ဖန်များစွာ အကျိုးပေးနေမှာကိုပဲ ရည်ရွယ်ပြီး “အဖန်ငါးရာ ငါးကမ္ဘာ”လို့ တင်စားပြီး ပြောတာမျိုးလည်း ဖြစ်နိုင်တယ်။ ဥပမာ .. “တစ်ခုမက တစ်ရာမေးလည်း ရပါတယ်'လို့ ဆိုရာမှာ ဘယ်လောက်ပဲ မေးမေး ရပါတယ်လို့ အဓိပ္ပာယ် ယူရသလိုပေါ့။
ဒီဇင်ဘာ ၁၈၊ ၂ဝ၁၉။
---ကျင်ကြီးသည် အေးသည်ဖြစ်စေ နွေးသည်ဖြစ်စေ အဆင်း လှသည်ဖြစ်စေ မလှသည်ဖြစ်စေ ရွံဖွယ်သာတည်း။
မသူတော်သည် အမျက်ထွက်သည် ဖြစ်စေ၊ မထွက်သည် ... ဖြစ်စေ၊ စကား လှသည်ဖြစ်စေ မလှသည်ဖြစ်စေ ရွံ့ဖွယ် သာတည်း။
၇၉၂။ စံပြပြည့်တန်ဆာ
ဆရာတော် ဘုရား၊ ပြည့်တန်ဆာမတွေနဲ့ ပျော်ပါး သွားလာသူသည် ကာမေသုမိစ္ဆာစာရကံ ထိုက်ပါသလား၊ ရှင်းပြပေး စေလိုပါသည် ဘုရား။
ဘုန်းမြင့်ဆွေ (ကသာ)
အင်္ဂါလေးပါး
ကာမေသုမိစ္ဆာစာရကံ မြောက်ဖို့ အင်္ဂါလေးရပ် ရှိတယ် .. ၁) ကာမကို ပိုင်ဆိုင်သူ ရှိနေလို့ မဆက်ဆံကောင်းတဲ့ မိန်းမ ဖြစ်ခြင်း ၂) ဆက်ဆံလိုစိတ် ရှိခြင်း ၃) ဆက်ဆံခြင်း ၄) သာယာခြင်း။ ကျမ်းဂန်မှာ အမျိုးသားတွေအတွက် ဒီအင်္ဂါ လေး ရပ်ကို ဖော်ပြတယ်။ အမျိုးသမီးများအတွက် သီးခြား မဖော်ပြပေမယ့် အလားတူ ၁) မဆက်ဆံအပ်တဲ့ ယောက်ျား ဖြစ်ခြင်း ၂) ဆက်ဆံလိုစိတ် ရှိခြင်း ၃) ဆက်ဆံခြင်း ၄) သာယာခြင်းလို့ လေးမျိုးပဲ ရသင့်ပါတယ်။ မသွားအပ်တဲ့ မိန်းမနဲ့ ယောက်ျား သရုပ်ကို မေးခွန်းအမှတ်-၁၄၇၊ (ပေါင်းချုပ် ၅၊ စာ- ၂၃၄) မှာ လေ့လာနိုင်ပါတယ်။
ဇနီးတစ်ကျိပ်
ကျမ်းဂန်မှာ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရကံ မထိုက်တဲ့ ဇနီးမယား ၁၀- မျိုး ပြတယ် (ညွှန်းပြီးရှု)။ အဲဒီ ဆယ်မျိုးထဲမှာ 'မုဟုတ္တိ အချိန်ပိုင်း အခကြေးငွေ ပေးပြီး ဇနီးမယားအဖြစ် ပြုထားသူ (ခဏမယား)'ဆိုတာ ပါဝင်တယ်။ ခုခေတ်အခေါ် ပြည့်တန်ဆာဟာ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရကံ မထိုက်တဲ့ ဇနီးမယားတစ်မျိုးပဲ ဆိုတဲ့ အဓိပ္ပာယ်ပါ။ ခဏမယားဟာ ၁) လင်မရှိတဲ့ လွတ်လပ်သူ ဖြစ်နိုင်သလို ၂) လင်ရှိပေမယ့် လင်က အလိုတူ ခွင့်ပြုထားသူလည်း ဖြစ်နိုင်တယ်။ နှစ်မျိုးလုံး ကံ မမြောက်ဘူး။ လင်က ခွင့်မပြုဘဲ တိတ်တဆိတ် လုပ်ရင် တော့ ကံမြောက်တယ်။
တာဝန်ကျေမှ
ခဏမယားဟာ ယောက်ျား တစ်ယောက်ဆီက အခကြေးငွေ ယူထားပြီးရင် သူနဲ့ တာဝန်မကျေခင် အခြားတစ်ယောက်ကို လက်မခံရ။ လက်ခံရင် ကျားမ နှစ်ယောက်လုံး ကာမေသု မိစ္ဆာစာရ ဖြစ်တယ်။ ပထမလူက မဆက်ဆံတော့ဘူးလို့ ဆုံးဖြတ်လိုက်ရင် ပေးထားတဲ့ငွေကို ပြန်မယူပေမယ့် နှစ် ယောက်လုံး ကာမေသု မဖြစ်။ ပြည့်တန်ဆာနဲ့ ပတ်သက်ပြီး အိန္ဒိယယဉ် ကျေးမှုကို အခြေခံတဲ့ ရှေးခေတ်အမြင်ဟာ ယနေ့ခေတ် အမြင်ထက် အတော် ပွင့်လင်းလွတ်လပ်ပြီး ထူးခြားတာကို တွေ့နိုင်တယ်။ ပြည့်တန်ဆာဟာ ငါးပါးသီလ မကျိုးပေါက်ကြောင်း ကျမ်းဂန်မှာ ဆိုတယ်။
ကုရုဓမ္မ
ကုရုတိုင်းသားတို့ရဲ့ အခြေခံ ကိုယ်ကျင့်တရား = ငါးပါးသီလ ကို ကုရုဓမ္မ။ ကုရုတိုင်းမှာ ပြည့်တန်ဆာတွေလည်း ငါးပါး သီလ မြဲသတဲ့။ လုလင်တစ်ယောက်ဟာ ပြည့်တန်ဆာမ တစ် ဦးကို ငွေတစ်ထောင် ပေးပြီး ပြန်လာခဲ့မယ် ဆိုပြီး ပျောက်သွားလိုက်တာ သုံးနှစ်ကြာတဲ့အထိ ပေါ်မလာ။ ပြည့်တန်ဆာမခမျာ သူ့ငွေကို လက်ခံမိပြီး ဖြစ်နေလို့ သီလပျက် မှာစိုးလို့ အခြားသူကို လက်မခံ။ ကြာတော့ လစားဝတ်နေရေး မပြည်မလည် ဖြစ်လာလို့ တရားရုံးမှာ အဆုံးဖြတ်ခံရာမှာ တရားရုံးက ဧည့်သစ်သည်ကို လက်ခံစေလို့ ခွင့်ပြုလိုက် တယ်။ ဒါပေမယ့် ..
ဧည့်သည်သစ်ရဲ့ ငွေကို လက်ခံမယ် လုပ်နေတုန်း သုံးနှစ်ကျော်က လုလင် ရုတ်တရက် ပြန်ပေါ်လာလို့ အသစ်ကို ငြင်းပြီး အဟောင်းကိုပဲ လက်ခံလိုက်တယ်။ ဒီတော့မှ ဒီလုလင်ဟောင်းက မိမိဟာ သိကြားမင်း ဖြစ်ကြောင်း၊ ဒီပြည့်တန်ဆာမရဲ့ ကိုယ်ကျင့်သီလကို စမ်းသပ်ခဲ့တာ ဖြစ်ကြောင်း လူတွေကို ရှင်းပြသတဲ့ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၃၁)။
ဒီဇင်ဘာ ၁၉၊ ၂ဝ၁၉။
---မဏိံ မိဂေါ ပဿန္တောပိ၊ တိဏံ ခါဒံဝ ဂစ္ဆတိ။
သမင်သည် ပြည်တန် ပတ္တမြားကို မြင်သော်လည်း တန်ဖိုးကို မသိသဖြင့် မြက်ကိုသာ စား၍ တောသို့ ဝင်၏။
၇၉၃။ မှတ်ကရော
ဆရာတော် ဘုရား၊ လန်ဒန်မှာနေတဲ့ ဗလီဆရာ အီမန် အန် ဂျန် ချောင်ဒရီ ဆိုသူက ၎င်းတို့ ကျမ်းမြတ်ထဲက စာပိုဒ်ကို ကိုးကားပြီး 'ဂျီဟဒ် = ဘုရားသခင်အတွက် တိုက်ပွဲဆင်နွှဲပါ' လို့ လူငယ်တွေကို စည်းရုံးပါသည်။ ဒီလူ စည်းရုံးတာ ခံရတဲ့ အင်္ဂလန်က လူငယ်တွေ ကိုယ်မှာ ဗုံးကပ်ပြီး အပြစ်မဲ့သူတွေကို သတ်ပါသည်။ အဲဒီလို သူတစ်ပါး အသက်ကို သတ်ချင်အောင် သတ်အောင် အခြားသူကို စည်းရုံး တိုက်တွန်းသူသည် အကုသိုလ် ဖြစ်ပါသလား၊ အပါယ်ငရဲသို့ ကျပါသလား။ ရှင်းပြပေးစေလိုပါသည် ဘုရား။
လွန်းပါပို (ယူအက်စ်အေ)
ကျမ်းယုတ်
ဗုဒ္ဓအဘိဓမ္မာအရ ကုသိုလ် ပျောက်ရင် အကုသိုလ် ရောက် တယ်။ ဘာအတွက် ဘယ်သူ့ အတွက်ပဲ ဖြစ်ဖြစ် သတ်ခိုင်းတာဟာ မကောင်းမှုပါ။ မကောင်းမှုကို လုပ်ဖို့ တိုက်တွန်းတဲ့ စိတ်ဟာ အကုသိုလ်စိတ်။ ဒါကြောင့် သတ်ဖို့ လှုံ့ဆော်တာနဲ့ ပဲ အဲဒီလူမှာ အကုသိုလ် တစ်ပုံတစ်မကြီး ဖြစ်နေပြီ။ အဲဒီလို လုပ်ဖို့ တိုက်တွန်းတဲ့ ကျမ်းစာလည်း ကျမ်းမြတ် မဖြစ်နိုင်ဘူး။ ကျမ်းယုတ်ပဲ ဖြစ်မှာ။ အဲဒီလို တိုက်တွန်းတဲ့ တမန် သို့မဟုတ် ဘုရားဆိုသူတွေလည်း လူကောင်း မဖြစ်နိုင်ဘူး။
လုပ်ဖြစ်မှ
ဒါပေမယ့် တိုက်တွန်းခံရသူက တိုက်တွန်းတိုင်း မလုပ်ရင်၊ လုပ်ရင်တောင် ကိစ္စ မပြီးမြောက်ရင် သူ့သက် သတ်မှုမှာ ပြည့်စုံရမယ့် အင်္ဂါရပ်တွေ မပြည့်စုံသေးလို့ ကမ္မပထ (အပါယ် လားကြောင်း အလုပ်) ဖြစ်တဲ့ အခြေအနေထိ မရောက်သေးတဲ့အတွက် အပါယ်ရောက်တဲ့အထိ အပြစ်မကြီးသေး ဘူး။ တိုက်တွန်းတဲ့ အကြမ်းဖက်မှုကိစ္စ ပြီးမြောက်သည်ထိ တိုက်တွန်းခံရသူက လုပ်ရင်တော့ တိုက်တွန်းသူရော ကျူး လွန်သူပါ နှစ်ဦးလုံး အပါယ်ကို လားမှာပဲ။
ကျမ်းဂန်ဆို
'သတ္တဝါ၏ အသက်ကို ကိုယ်တိုင်လည်း သတ်လေ့ရှိ၏။ သတ္တဝါ၏ အသက်ကို သတ်ခြင်း၌ သူတစ်ပါးကိုလည်း တိုက်တွန်း၏။ သတ္တဝါ၏ အသက်ကို သတ်ခြင်း၌ အလိုတူ အလိုပါလည်း ဖြစ်၏။ သတ်ခြင်းကို ချီးလည်း ချီးမွမ်း၏။ ဤ တရား ၄-ပါးနှင့် ပြည့်စုံသူကို သူ၏ကံသည် ငရဲ၌ ပစ်ချ၏ (အံ၊၁၊၅၇၆)။ ဒီပါဠိတော်မှာ ဒုစရိုက် ၁၀-ပါးလုံးကို ဤ နည်းအတိုင်း ဟောတော်မူတာကို တွေ့ရတယ်။
ဒီ ၄-ပါးက လူသတ် အင်္ဂါ မဟုတ်လို့ တစ်ပါးပါးနှင့် ပြည့် စုံရင် ငရဲကျတယ်လို့ ယူရမှာ။
အပြစ်တူ
'တိုက်တွန်းသူ (စည်းရုံးသူ)သည် သတ္တဝါ၏ အသက်ကို သတ်ခြင်းစသော မကောင်းမှုတို့၌ လူတစ်ရာကို တိုက်တွန်းလျှင် ထိုလူတစ်ရာလုံး၏ အကုသိုလ်နှင့် ညီမျှသည်သာလျှင် ဖြစ်သော အကုသိုလ်သို့ ရောက်၏ (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၇၃)'။
အကြမ်းဖက်ဖို့ လှုံ့ဆော် စည်းရုံးသူ ဗလီဆရာ အီမန် အန်ဂျမ် ချောင်ဒရီဟာ အစ္စလာမ်မစ် နိုင်ငံအတွက် တမလွန် မှာ အပျိုစင် ၇၂-ဦး ရမယ်လို့ ယုံကြည်ပြီး အပြစ်မဲ့သူတွေကို သတ်ပြီး သေပွဲဝင်သွားကြသူတွေ အားလုံးရဲ့ အပြစ်အစုအ ပေါင်းနဲ့ ညီမျှတဲ့ အကုသိုလ်ကို အတုံးလိုက် အခဲလိုက်ကြီး ပြုရာ ရောက်တယ်။
မှတ်ကရော
တရားဥပဒေ စိုးမိုးတဲ့ အင်္ဂလန်နိုင်ငံမှာ အစိုးရသိသွားတဲ့ နောက်ပိုင်း အဲဒီ ဗလီဆရာကိုလည်း ဖမ်းပြီး ထောင်ချလိုက် တယ်။ သူ့တပည့် အသိုင်အဝိုင်းကိုလည်း ပြည်နှင်ဒဏ်ပေး၊ သို့မဟုတ် နိုင်ငံသားအဖြစ် စွန့်လွှတ်လိုက်တာ တွေ့ရတယ်။ ဒါကြောင့် သူတို့ရဲ့ လောကတရားဥပဒေဟာ သဘာဝတရား ဥပဒေနဲ့ ဆီလျော် ညီညွတ်တယ်လို့ ဆိုနိုင်မလား။
(မှတ်ချက်။ ။ ဒီနေရာမှာ အဲဒီ ဗလီဆရာ၊ အဲဒီ ဗလီဆရာ ကိုး ကားတဲ့ ကျမ်းစာ၊ အဲဒီ ဗလီဆရာက အဲဒီ ကျမ်းစာရဲ့ အ- ဓိပ္ပာယ်ကို ကောက်ယူပုံကိုပဲ ရည်ရွယ်ကြောင်းပါ။ (ဒီလူက အိမ်ဖြူတော်မှာ 'အဠာဥ အကဗာ'အလံ လွှင့်ထူဖို့ထိ သူ့ လူတွေကို စည်းရုံးနေတယ်လို့ Fox သတင်းသမား Sean Hinity နဲ့ အင်တာဗျူးမှာ ဆိုတယ်။ အဲဒီ ဗွီဒီယို ဖိုင်တွေ ဒီစာကို ရေးနေချိန်ထိ You Tube မှာ အဖျက် မခံရသေးဘူးဗျို့။ စိတ်ဝင်စားရင် ရှာကြည့်ပါ။)
ဒီဇင်ဘာ ၂၈၊ ၂ဝ၁၉။
---၇၉၄။ ကျမ်းစာသင်တန်း
ဆရာတော် ဘုရား၊ တပည့်တော်သည် ဘာသာမတူတဲ့ သူ ငယ်ချင်း တစ်ယောက်နဲ့အတူ သူတို့ရဲ့ ကျမ်းစာ အကြောင်း ကို သိလိုရင်းနဲ့ ကျမ်းစာသင်တန်း တက်ခဲ့ပါသည်။ သင်တန်း တက်နေတာကို သိကြတဲ့ အခြား မိတ်ဆွေများက တပည့် တော်ကို ဘာသာကူးပြောင်းဖို့ ကြိုးစားနေတယ်လို့ ထင်ကြ ပါသည်။ ထိုလုပ်ဆောင်ချက်ကြောင့် တပည့်တော်၏ သရဏဂုံ ပျက်မပျက် သိလိုပါသည် ဘုရား။
မင်းသုခ (လမ်းမတော်)
သရဏဂုံ
အဖြေကို နားလည်နိုင်အောင် ဦးစွာ သရဏဂုံအကြောင်းကို ခုဒ္ဒကပါဌ အဋ္ဌကထာနဲ့ ပထမငါးခုံဆရာတော်ရဲ့ ခုဒ္ဒပါဌ ဋီကာတွေမှာ ဖွင့်ဆိုတာကို အရပ်စကားနဲ့ အကျဉ်းချုပ် ကောက်နုတ်ပြရရင် ..
သရဏ = ကိုးကွယ်ရာပဲ(လို့)။ ဂမန = ယုံကြည်တဲ့ စိတ်။ သရဏဂုံ = ကိုးကွယ်ရာပဲလို့ ယုံကြည်တဲ့စိတ်။ ရှင်တော် ဗုဒ္ဓဟာ အကျင့်မှန်ကိုကျင့်လို့ ကိလေသာကုန်ပြီး ဆင်းရဲငြိမ်းတဲ့ အတွက် ကိုးကွယ်ရာ သို့မဟုတ် သရဏ ဖြစ်တယ်။ သတော်မူတဲ့အတိုင်း ပြန်ဟောတော့ ဒီဟောကြားချက်တွေလည်း ဆင်းရဲ ငြိမ်းလိုသူတွေရဲ့ သရဏပါပဲ။ ဒီလမ်းစဉ်ကို လိုက်နာကျင့်ကြံလို့ ဆင်းရဲငြိမ်းသွားကြတဲ့ သံဃာတွေလည်း ယုံကြည်ထိုက်သူ ကိုးကွယ်ထိုက်သူ သရဏတွေပါပဲ။
ဒါဖြင့် . ဘုရား တရားသံဃာကို သရဏဂုံလို့ မဆိုနိုင်ဘူး။ သရဏလို့သာ ဆိုနိုင်တယ်။ ယုံကြည် ဆည်းကပ်သူရဲ့ စိတ်ကိုပဲ သရဏဂုံလို့ ဆိုကြောင်း ခွဲမှတ်ပါ။
တည်မြဲသူ
ဒါကြောင့် သရဏဂုံ တည်ဖို့ဆိုရင် ယုံကြည် ဆည်းကပ်တဲ့ စိတ် ရှိရမှာပေါ့။ အဲဒီစိတ် မရှိရင် သရဏဂုံ မတည်နိုင်။ ဗုဒ္ဓ ဘာသာဝင် မဖြစ်နိုင်။ ပုထုဇဉ်အဖို့ ဒီစိတ် မြဲနေဖို့ ခက်တယ်။ သရဏသုံးပါး တစ်ပါးပါး အပေါ် ရံခါ ယုံကြည်မှုလျော့ပြီး ပျက်သွားနိုင်တယ်။ ဒီလိုဖြစ်ရင် အိမ်မှာ ဘုရားကျောင်းရှိ ပေမယ့် ဘုရားရှိခိုးပေမယ့် ဗုဒ္ဓဘာသာဝင်လို့ဆိုဖို့ ခက်တယ်။ အရိယာတွေရဲ့ မဂ်ဉာဏ်နဲ့အတူ ဖြစ်ပေါ်တဲ့ သရဏဂုံက တော့ တည်မြဲတယ်။ ဘယ်တော့မှ မပျက်တော့ဘူး။
ညစ်နွမ်းခြင်း
'ညစ်နွမ်း'ဆိုတာ ယုံကြည်မှုကို တွေဝေစေတဲ့ စိတ်တွေ ဖြစ်ပြီး ယုံကြည် ဆည်းကပ်စိတ် လျော့ရဲသွားတာကို ဆိုလို တယ်။ ဒီလိုဖြစ်ရင် ကောင်းကျိုးလည်း မဖွံ့ဖြိုးနိုင်။ သရဏ သုံးပါးရဲ့ ဂုဏ်ရည်ကို ... မသိရင် (သိအောင်လုပ်)၊ အသိမှား ရင် (သိထားတာမှန်မှ)။ သံသယဝင်ရင် (ရှေ့နှစ်ခု သေချာဖို့ လို)၊ မရိုသေရင် သရဏဂုံ ညစ်နွမ်းတယ်။ ဒီအထဲမှာ .. ကိုယ် တိုင် သီလ၊ သမာဓိ၊ ပညာကို ကျင့်ကြည့်လို့ အကုသိုစိတ် အတော်အတန် လျော့ပါးသွားတာကို တွေ့ရင် ထိုသူ ရိုသေဖို့ ဝန်မလေးတော့ဘူး။ ရိုသေတတ်သွားတယ်။
ဗုဒ္ဓဒဿနမှာ အယုတ်အမြတ်ကို စိတ်ဆိုး စိတ်ယုတ်နဲ့ပဲ ခွဲခြားတယ်။ ဒါကြောင့် စိတ်ဆိုး စိတ်ယုတ်ကို 'ဇက်လွှတ်' မပေးဘဲ သတိပညာနဲ့ ထိန်းစောင့်နိုင်သူဟာ ရိုသေထိုက်သူ ပါပဲ။ နည်းနည်းစောင့်ရင် နည်းနည်းမြတ်၊ များများစောင့်ရင် များများမြတ်၊ အပြည့်အစုံစောင့်ရင် အမြတ်ဆုံးပဲ။
အဖြေ
ကိုယ့်စိတ်ထဲ သရဏ ၃-ခုကို ယုံကြည်မြဲ ရှိနေရင် သူတို့ အကြောင်း သိအောင် လေ့လာတာ၊ လက်တွေ့ သိချင်လို့ လိုက်ဆိုတာ လိုက်လုပ်တာတွေကြောင့် သရဏဂုံ မပျက်၊ မညစ်နွမ်းပါဘူး။ သရဏဂုံဆိုတာ စိတ်ပဲလေ။ နိုင်းအီလင်း ဗင်းကြောင့် ယူအက်စ်က ပင်တာဂွန်မှာတောင် ဘာသာရေး ကျမ်းစာ အချို့ရဲ့ သင်ကြားမှုတွေဟာ လောကရဲ့ ကောင်းကျိုးလား အန္တရာယ်လား ဆိုတာကို သိအောင် လေ့လာနေကြကြောင်း အီဂျစ် ခရစ်ယာန် တရားဟောဆရာ ယူဆာမာ ဆိုသူ ဟောပြောတာကို ကြားဖူးတယ်။ ဒ
ဒီဇင်ဘာ ၃ဝ၊ ၂ဝ၁၉။
---အကုသိုလ်မှာ လိမ္မာတတ်မှု အမြဲရှု ခေါ်ပြုမိစ္ဆာဉာဏ်။ (အဘိဓမ္မတ္ထဂုဠှတ္ထ ၁၊ ၃၀၂)
---၇၉၅။ လောကီချမ်းသာ
ဆရာတော် ဘုရား၊ အွန်လိုင်းမှာ ဆရာတော်တစ်ပါးက မြတ်စွာ ဘုရားဟာ လောကမှ ထွက်မြောက်ရေးကိုပဲ ဟောကြားသယောင် ရေးသားတာကို ဖတ်ရပါသည်။ လောကီ ချမ်းသာရေးအတွက် မြတ်စွာဘုရား ဟောကြားတဲ့ တရားတော်များ ရှိလျှင် ဖော်ပြ ပေးစေလိုပါသည် ဘုရား။
ဝင်းနိုင် (ဇလွန်)
အကျိုးနှစ်တန်
သုတ္တန်ပိဋကတ်ကို လေ့လာရင် မြတ်စွာဘုရားဟာ လောကီ လောကုတ္တရာ ချမ်းသာ နှစ်မျိုးကို ဟောကြားကြောင်း အလွယ်တကူ တွေ့နိုင်တယ်။ ရှင်တော် ဗုဒ္ဓရဲ့ အဓိက ရည်ရွယ်ချက်က သတ္တဝါတွေ ဘဝသံသရာမှ လွတ်မြောက်ရေး ဖြစ်လို့ လောကီချမ်းသာ အတွက်တော့ မလွှဲ မရှောင်သာမှ 'ခရီးသွားဟန်လွှဲ'ပဲ ဟောတော်မူတယ်လို့ ဆိုနိုင်ကောင်းပါတယ်။ မင်္ဂလသုတ်၊ ပရာဘဝသုတ်၊ သိင်္ဂါလသုတ်တို့ လောက်ကိုပင် သတိပြုမိရင် လောကီအကျိုး အတွက် ဘုရားဟောကြောင်း ထင်ရှားပါတယ်။
ဒီဃဇာဏု
မြတ်စွာဘုရား လက်ထက်က ဒီဃဇာဏု (ဦးဒူးရှည်) အမည်ရှိတဲ့ ကောလိယမင်းသား (နိဿယကိုကြည့်)က မြတ်ဗုဒ္ဓကို လျှောက်တယ် .. 'ရှင်တော် ဘုရား၊ တပည့်တော်တို့က ကျဉ်းမြောင်းတဲ့ လူ့ဘောင်မှာ ဇနီးမယား သမီးသားတွေနဲ့ အတူနေရ၊ အဝတ်ကောင်းတွေ အမွှေးနံ့သာတွေ ဝတ်စားလိမ်းကျံပြီး နေရတဲ့ လောကီကာမဂုဏ်မှ မရုန်းထွက်နိုင်သေးပါ။ သံသရာ လွတ်မြောက်ရေး အတွက် မကြိုးစားနိုင်သေးပါ။ သို့ပါ၍ ဒီဘဝ နောင်ဘဝ ချမ်းသာကြောင်း တရားကို ဟောတော်မူပါ ဘုရား'တဲ့။
ပစ္စုပ္ပန်ဖို့
ဒါယကာ၊ ဒီဘဝ ချမ်းသာဖို့ဆိုရင် .. 'အလုပ်ကို တတ်ကျွမ်း ပြီး ဆင်ခြင်ဉာဏ် ပြဋ္ဌာန်းတဲ့ ဝီရိယ၊ ရှာဖွေထားတာကို မဖြုန်းတီးခြင်းနဲ့ မပျက်စီးအောင် စောင့်ရှောက်ခြင်း၊ ကိုယ်ကျင့်တရား ကောင်းပြီး အတုယူ ပေါင်းသင်းထိုက်တဲ့ မိတ်ဆွေကောင်း၊ အသုံးနဲ့အဖြုန်း မျှအောင် ဂရုစိုက်'ဆိုတဲ့ လေးမျိုး ရှိရတယ်။ 'ကာမလိုက်စား၊ အရက်ဘိန်းစွဲ၊ လောင်းက စားစွဲ၊ အဲဒီသုံးမျိုးလုပ်သူနဲ့ ပေါင်း'ရင်တော့ ဆင်းရဲမယ်။
'အရက်ဘိန်းစွဲ၊ ညအချိန် အပျော်အပါး လှည့်လည်သွား (ပါတီ၊ ဘား၊ နိုက်ကလပ်၊ မာဆပ်သွား)၊ အလုပ်ဖျက်ပြီး ပွဲလမ်း အသွားများ၊ လောင်းကစားစွဲ၊ ဥပဒေမလွတ်တဲ့ လုပ်ကို လုပ်သူတွေနဲ့ ပေါင်းသင်း၊ လက်ကြောမတင်း'ဆိုတဲ့ ခြောက်မျိုးလည်း စီးပွား ပျက်ကြောင်းတွေပါပဲ (ဒီ၊၃၊၁၄၈- စသည်)။ ဖြည့်မှတ်ပေါ့။
တမလွန်ဖို့
'ရတနာသုံးပါးရဲ့ အဆုံးအမကို ယုံကြည်ခြင်း၊ ကိုယ်ကျင့်တရား ကောင်းခြင်း၊ စွန့်ကြဲပေးကမ်း လှူဒါန်းဒါန ပရဟိတတွေ ရှိခြင်း၊ ဆင်ခြင်တုံတရားနဲ့ ရုပ်နာမ်တို့ရဲ့ ဖြစ်ပျက်သ ဘာဝကို သိမြင်ခြင်း'ဆိုတဲ့ လေးမျိုးရှိရင် တမလွန်မှာ ဆင်းရဲဘူး။ ဒီအထဲ ကိုယ်နှုတ်မှာ အပြစ်ကင်းအောင် ထိန်းစောင့်မှု သီလ အရေးကြီးတယ်။ အဲဒါလုံရင် ယဉ်ကျေးပြီး ကောင်းကျိုး ရတယ်။ စိတ်မှာပါ အကုသိုလ် မဖြစ်အောင် ထိန်းစောင့်နိုင်ရင်တော့ အကောင်းဆုံးပါပဲ။ ဒါအတွက် သမထ ဝိပဿနာ ဘာဝနာ နှစ်မျိုးကို အားထုတ်ရတယ်။
(အကျယ်သိလိုရင် ဖော်ပြထားတဲ့ သုတ္တန်မူရင်းတွေ၊ ယင်း တို့ကို အခြေခံ ဟောထားတဲ့ တရား၊ ရေးထားတဲ့ စာတွေကို နားထောင် ဖတ်ရှုပြီး ဆက်လေ့လာပါ။)
ဒီဇင်ဘာ ၃၁၊ ၂ဝ၁၉။
---ရာဇဓီတေပိ ပတျာဝ၊ ဣဿရာ နော စ အညကာ။ ဇာယေ နဋ္ဌိပိ ပါတေယျံ၊ ပတိ နဋ္ဌိပိ ဇာယိယံ။
ဘုရင့်သမီး ဖြစ်သော်လည်း လင်သာ ပိုင်၏။ အခြား မည်သူမျှ မပိုင်။ မယား ပျောက်သော် လင့်တာဝန်။ လင်ပျောက်သော် မယား တာဝန်။
၇၉၆။ အောင်လံထူခွင့်
ဘုန်းကြီးကေ ဘုရား၊ စိတ်ထဲမှာ သံသယဖြစ်နေတဲ့ တပည့် တော်ရဲ့ အတွေးလေးကို ဖြေပေးပါ ဘုရား။ လူဝတ်ကြောင်များ အတွက် အနာဂါမ်သည် အမြင့်ဆုံးဖြစ်ပြီး အရဟတ္တမဂ်ဖိုလ်ကို ခံစားချင်ရင် သင်္ကန်း ဝတ်အသွင်သို့ ပြောင်းရသည်ဟု ဆိုပါသည်။ သို့ဖြစ်မူ ဘိက္ခုနီသာသနာ မရှိတော့သည့်အတွက် အမျိုးသမီးများ သင်္ကန်းဝတ်ရန် အခက်အခဲရှိမည်ဟု ထင်မိပါသည်ဘုရား။ အရဟတ္တမဂ်ဖိုလ်ကို ခံစားလိုသည့် ယနေ့ခေတ် အမျိုးသမီးများသည် မည်သို့ အသွင်ပြောင်းသင့် ပါသနည်း။ ကရုဏာရှေ့ထား၍ ဖြေကြားပေးပါဘုရား။ ဆရာတော် ကျန်းမာ ချမ်းသာစွာ သာသနာပြုနိုင်ပါစေ။
ဦးလှတော ဆရာတော်
နားလည်ထားပုံ
'အခွင့်အရေးဆိုတာ ကိုယ်ပိုင်ပစ္စည်း။ တစ်ဦးချင်းစီမှာ မွေးကတည်းက အလိုလို ပါလာတာ။ ယောက်ျား မိန်းမ အဖြူအမည်း ဆင်းရဲချမ်းသာ ပညာ ရာထူး လူမျိုးနိုင်ငံ မခွဲခြားဘူး။ ဒီလိုအခြေခံ နားလည်မှု ရှိလို့ပဲ သမိုင်းတစ်လျှောက် သွေးမြေ မကျခဲ့ရုံမက ကျနေတဲ့ သွေးကိုပင် ရပ်တံ့စေပြီး ဗုဒ္ဓဝါဒ ပြန့်ပွားခဲ့တာပါ။
နိုးဘိက္ခုနီမို့
'ဘိက္ခုနီသာသနာ မရှိတော့သည့်အတွက် အမျိုးသမီးများ သင်္ကန်းဝတ်ရန် အခက်အခဲ ရှိမည်ဟု ထင်မိပါသည် ဘုရား'။ ထင်ရုံ မထင်ပါနဲ့ ဘုရား။ နိုင်ငံတော်သီးခြားဝိနည်းဓိုရ်အဖွဲ့ အမှတ် (၁၃)ရဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်အရ ယနေ့ခေတ်မှာ ဘိက္ခုနီ လုံးဝမရှိနိုင်တော့ဘူး။ ရဟန်းသင်္ကန်းပဲ အရဟတ္တဓဇ (အရဟတ္တဖိုလ်ရဲ့ အောင်လံ)ဖြစ်လို့ တစ်ခြား မည်သည့် အသွင် ကိုမှ မပြောင်းနိုင်ပါဘူး။ အဖြေက ဤမျှသာ။ ဒါပေမယ့် အဖြေ ရှာရဦးမယ့် မေးခွန်းတွေတော့ ရှိနေပါတယ် .
ဘယ်လိုလဲ
ခုခေတ်မှာ ကမ္ဘာအရပ်ရပ်က လူတွေ ဗုဒ္ဓဓမ္မကို စိတ်ဝင်စားပြီး တရားအားထုတ်မှုတွေ တိုးပွားလာနေပါတယ်။ ကုသိုလ်ပါရမီထူး ပါလာလို့ အမျိုးသမီးတစ်ဦး ရဟန္တာဖြစ်ခဲ့ရင် အလိုလို သက်တမ်း ကုန်ရမှာလား။ ဒါမှမဟုတ် သက်တမ်း ကုန်တော့မယ့်လူပဲ ရဟန္တာ ဖြစ်မှာလား။ ဒါမှမဟုတ် ဆုတ်ကပ်မို့လို့ ဘယ်လောက် တရားထိုင်ထိုင် ရဟန္တာ မဖြစ်နိုင်တော့ဘူးလား။ နိုးဆိုရင် .. အမျိုးသမီးတွေကတောင် ပိုပြီး ရဟန္တာဖြစ်ခွင့် ရှိဦးမှာ (ရိပ်သာတွေကို သွားကြည့်)။
ကရုဏာရှင်
နိုးဘိက္ခုနီလို့ ယတိပြတ် ဆိုသူတို့ ရှိသလို ဘိက္ခုနီ ယက်စ် လုပ်လိုသူတွေလည်း ရှိနေကြတယ်။ ဘိက္ခုနီ မရှိသင့်ဘူးလို့ ဆုံးဖြတ်သူတွေကလည်း မရှိနိုင်တဲ့ အကြောင်းပြချက်ကို ရှာဖွေပြောဆိုမှာပဲ။ ရှိသင့်တယ်လို့ ယူဆသူတွေကလည်း ရှိသင့် ရှိနိုင်တဲ့ယုတ္တိကို စဉ်းစားပြီး ပြောဆိုကြမှာပဲ။ မဟာကရုဏာရှင် မြတ်ဗုဒ္ဓ သက်တော်ထင်ရှားရှိခဲ့ရင် “မာတုဂါမတွေ ကိုယ့်ဟာကိုယ် အေးအေးပဲနေကြ၊ သင်တို့ ရှုပ်ရင် သာသနာ မြန်မြန်ကွယ်မှာ'လို့ မိန့်တော်မူမှာလား။
အတွေးစ
ဆယ်စုနှစ် ငါးခုကျော် အလွန်က အင်္ဂလိပ်စာကို တိရစ္ဆာန်စာ ဆိုပြီး ဘုန်းကြီးတွေကို သင်ခွင့်မပြုဖို့ ပါဠိတော် အဋ္ဌကထာ ဋီကာကျမ်းကိုးတွေနဲ့ ငြင်းဆိုခဲ့ကြတဲ့ ရဟန်းပညာရှိ လူ ပညာရှိတို့ အနေနဲ့ Ph.D နောက်ဆက်ပါမှ ခေတ်မီတယ်လို့ ယူဆလာတဲ့ ယနေ့ခေတ် သံဃာတွေကိုတွေ့ရင် ဗုဒ္ဓသာသနာ ပျက်ပါပြီလို့ ဆိုဖွယ်ရှိပေမယ့် ပြင်ပကမ္ဘာရဲ့ ရိုက်ခတ်မှုနဲ့ အတူ ခေတ်အမြင်အရ အတော်များများ မသိစိတ်နဲ့ လက်ခံနိုင်ပြီလို့တော့ ယူဆရတယ်။ ဘိက္ခုနီ ဆိုတာလည်း တစ်ချိန်မှာ ဒီလိုများ ဖြစ်လာနိုင်လေမလား။
မေးခွန်း အမှတ်-၁၄၄ (ပေါင်းချုပ် ၂၊ စာ- ၅၁၇)မှာ ဘိက္ခုနီနဲ့ ပတ်သက်တဲ့ ပညာရှင်တို့ ယူဆပုံအချို့ကို ဆွေး နွေးထားတာ ရှိတယ်။ အဲဒါလေး ရှာပြီး ဖတ်ကြည့်ဖိုလည်း တိုက်တွန်းပါတယ်။
ဇန်နဝါရီ ၂၊ ၂ဝ၂ဝ။
---အတိုင်းအတာ အကန့်အသတ်ရှိသော ချမ်းသာ (မတ္တာ သုခ)ကို စွန့်လွှတ်ရဲမှ ကျယ်ပြန့်သော ချမ်းသာ (ဝိပုလ သုခ)ကို ရမည် (ဓမ္မပဒ၊၅၅)။
---၇၉၇။ သဗ္ဗတ္ထက ကမ္မဋ္ဌာန်း
ဆရာတော် ဘုရား၊ 'သဗ္ဗတ္ထကမ္မဋ္ဌာန်း' ပွားများပုံကို သိလိုပါ သည် ဘုရား။ ဆွမ်းကြွကိုယ်တော်ကြီးက ဒီကမ္မဋ္ဌာန်းကို အားထုတ်ရင် အခြားကမ္မဋ္ဌာန်းတွေကို အားထုတ်ပြီးသား ဖြစ်သွားသည်ဟု မိန့်ကြားလို့ပါ ဘုရား။ ဆရာတော် ဘုရား တရားထူး ရနိုင်ပါစေ။
ဒေါ်မြသူဇာ (ရန်ကုန်)
မေးခွန်းပြင်
'သဗ္ဗတ္ထကမ္မဋ္ဌာန်း' မဟုတ်ဘူး။ အမည်မှန်မှာ ကကြီးတစ်လုံး အပိုပါတယ် ...... 'သဗ္ဗတ္ထကကမ္မဋ္ဌာန်း'။ ဒီကမ္မဋ္ဌာန်းကို ပွားရင် အခြား ကမ္မဋ္ဌာန်းတွေကို အားထုတ်စရာ မလိုတော့ဘူးဆိုတဲ့ အဓိပ္ပာယ်တော့ မဟုတ်။ ကမ္မဋ္ဌာန်း အားထုတ်မှုနဲ့ စပ်ဆိုင် သမျှမှာ ဘာဝနာရဲ့ ပရိကံ (ရှေးဦးလုပ်ဆောင်မှု) အနေနဲ့ ငါး မိနစ် ဆယ်မိနစ်လောက် ပွားများရင် အကျိုးများလို့ 'သဗ္ဗတ္ထ က (အားလုံးဆိုင်)' ကမ္မဋ္ဌာန်းလို့ ခေါ်တာ။ ဒီကမ္မဋ္ဌာန်း ၃- မျိုးရှိတယ် .. မေတ္တာပွား၊ မရဏဿတိ (သေခြင်းကို ဆင် ခြင်)၊ အသုဘရှု (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၁)။
မေတ္တာပွား
'အနီးနေ ဓမ္မမိတ်ဆွေများ၊ အနီးနေ နတ်ဒေဝါများ၊ အစိုးရ မင်းများ' (.. စသည် နီးစပ်သူတွေကို ပိုင်းခြား၊ အာရုံပြုပြီး) အဝေရာ ဟောန္တု = ရန်သူ ကင်းကြပါစေ။ အဗျာပဇ္ဇာ ဟောန္တု = စိတ်ဆိုးဒေါသ ကင်းကြပါ စေ။ အနီဃာ ဟောန္တု၊ = နှိပ်စက်ခံရခြင်း ကင်းကြပါစေ။ သုခီ အတ္တာနံ ပရိဟရန္တု = နှလုံးစိတ်ဝမ်း အေးချမ်းကြပါစေ။ ပြီးမှ သဗ္ဗေသတ္တာ = သတ္တ ဝါအားလုံး .. (ထိုလေးမျိုးနဲ့ ပွား)။ အကျိုးက မိမိစိတ် နူးညံ့၊ အစိုးရသူနဲ့ နတ်ဒေဝါတို့ရဲ့ စောင့်ရှောက်မှုကို ရရှိ။
အသုဘ
'ဒီခန္ဓာကိုယ်ဟာ နှပ်၊ တံတွေး၊ သလိပ်၊ သွေး၊ ပြည်၊ အစာ သစ်၊ အစာဟောင်းတွေနဲ့ ပြည့်နေတဲ့ စက်ဆုပ်ဖွယ်ပါတ ကား'လို့ မိမိ ခန္ဓာကိုယ်ရဲ့ မတင့်တယ်မှုသဘာဝကို ဆက်ပြီး နှစ်မိနစ်ခန့် ဆင်ခြင်။ ဒီလို ဆင်ခြင်ရင် တရားအားထုတ်ခိုက် စိတ်အာရုံထဲ ပေါ်လာတဲ့ နှစ်သက်ဖွယ်အာရုံကို သတိနဲ့ ချက် ခြင်း ပယ်ခွာနိုင်တယ်။ ဒီလိုနဲ့ ပွားများဆဲ ဝိပဿနာအာရုံမှာ စိတ်ကို တည်မြဲစေတယ်။
မရဏဿတိ
'မွေးဖွားလာသူ မှန်သမျှ သေကြရတာချည်း။ ငါလည်း သေ မှာ မုချ။ သေခြင်းကို ဘယ်သူမှ မလွန်ဆန်နိုင်'လို့ ဝိပဿနာ ကမ္မဋ္ဌာန်း မစခင် သေခြင်းတရားကိုလည်း နှစ်မိနစ်လောက် ဆက်ပြီး ဆင်ခြင်ရင် မာန်မာနတွေကျ၊ တရားသံဝေရပြီး တရားကို မပျင်မရိ ကြိုးစားချင်စိတ်တွေ ဖြစ်ပေါ်စေတယ်။ 'သေရင် ကုသိုလ်သည်သာ အားကိုးရာပဲ'လို့ နားလည်ပြီး ကုသိုလ်ပြုဖို့ တွန်းအားလည်း ဖြစ်တယ်။
သဗ္ဗတ္ထက ကမ္မဋ္ဌာန်း ၃-ပါးအပြင် ဘုရားဂုဏ်ကို ပွား များခြင်း (ဗုဒ္ဓါနုဿတိ)ကိုပါ ထည့်ပြီး စတုရာရက္ခ (အစောင့် ၄-ပါး ကမ္မဋ္ဌာန်း)လို့လည်း ကျမ်းဂန်မှာ ဖော်ပြပါတယ် (ခုဒ္ဒသိက္ခာ၊၄၆၁-ဂါထာ)။
ဗုဒ္ဓါနုဿတိ
ဂုဏ်တော် ကိုးပါးလုံးကို ဖြစ်စေ၊ လွယ်ကူရာ တစ်ပါးပါးကို ဖြစ်စေ နှစ်မိနစ်လောက် ဆက်ပြီး ပွားများ။ ဥပမာ .. 'ကိလေ သာ အညစ်အကြေး ကင်းဝေးတော်မူသော မြတ်စွာဘုရား' လို့ ထပ်ခါထပ်ခါ ဆင်ခြင်ရင် သဒ္ဓါဆန္ဒတွေ အားကောင်း တယ်။ စိတ်ကြည်လင်ပြီး ကြည်နူးတယ်။ . အကုသိုလ်ကို ကာ ကွယ်ပေးလို့ ဒီလေးပါးကို အစောင့် ၄-ပါးလို့ ခေါ်တာ။
(မှတ်ချက်။ ။ အဲဒီ ၄-မျိုးအနက် ဘာကို အရင် ပွားရမယ်လို့ သတ်မှတ်ချက်တော့ မတွေ့မိ။ ဒါကြောင့် နှစ်သက်ရာကို အရင် ပွားများနိုင်တာပေါ့။)
ဇန်နဝါရီ ၃၊ ၂ဝ၂ဝ။
---ဂါဝေါ ဗဟိ တိဏဝ၊ ဩမသန္တိ ဝရံ ဝရံ။
နွားတို့မည်သည် အခြားတစ်ပါး၌ရှိသော နုရာကောင်းရာ မြက်ကိုသာ ခုံမင်ကြ၏။ (ဇာ၊၁၊၂၄၂)။
၇၉၈။ အဦးဆုံး မြန်မာဖြစ် ပါဠိဗုဒ္ဓဝင်
ဆရာတော် ဘုရား၊ ဗုဒ္ဓဝင်စာပေတွေကို လေ့လာနေသော ဂျာမန်လူမျိုး ကျောင်းသားတစ်ဦးက မြန်မာပြည်မှာ ပါဠိဘာသာဖြင့် ရေးသားသော ဗုဒ္ဓဝင်ကျမ်း အကြောင်းကို မေးမြန်းပါသည် ဘုရား။ ဖြစ်နိုင်လျှင် သနားသဖြင့် ဖြေကြားပေးစေလိုပါသည် ဘုရား။
လပြည့်ငြိမ်း (NY)
ဝါသနာအရ
စာပေသမိုင်းကို စိတ်မဝင်စားသူအဖို့ ဒီမေးခွန်းက ပျင်းစရာ ဖြစ်နိုင်တယ်။ ဒါပေမယ့် ဘုန်းကြီး ကိုယ်တိုင်က ဒါမျိုးကို စိတ်ဝင်စားတာ၊ မှတ်စုလည်း အဆင်သင့် ရှိတာတွေကြောင့် မေးခွန်းကို ဖြေလိုက်ပါတယ်။ ရန်ကုန်တက္ကသိုလ် ဗဟိုစာကြည့်တိုက်သို့ သွားရောက်ပြီး လိုအပ်တဲ့ပေမူ အစိတ်အပိုင်းကို ဓာတ်ပုံရိုက် ပို့ပေးတဲ့ ရန်ကုန်က ဒကာ ဦးမိုးကိုကိုအား ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။
ပိဋကတ်သမိုင်း
မိုင်းခိုင်းမြို့စား ပိဋကတ်တော်အုပ် မင်းကြီး မဟာသိရိဇေယသူ ရေးတဲ့ ပိဋကတ်တော်သမိုင်းကျမ်းမှာ '(စာပိုဒ်) ၃၄၇။ တထာဂတုပ္ပတ္တိ-မှာ ဇမ္ဗူဒိပ်ကျွန်း တမ္ဗဒီပတိုင်း အရိမဒ္ဒနာ မည်သော ပုဂံမြို့ ရှင်ဉာဏဂမ္ဘီ ပြုသည်။ (စာပိုဒ်) ၈၇၈။ တထာဂတုပ္ပတ္တိ-မှာ နိဿယ မရှိ'လို့ မှတ်တမ်းတင်တယ်။ ဒါကြောင့် တထာဂတုပ္ပတ္တိ-ကျမ်းကို ပုဂံခေတ် မြန်မာနိုင်ငံမှာ ပါဠိဘာသာနဲ့ ရေးတာလို့ နားလည်ရတယ်။ 'တထာဂတ = ဗုဒ္ဓရဲ့၊ ဥပ္ပတ္တိ = အကြောင်းအရာ = ဗုဒ္ဓဝင်'ပါပဲ။
ပေမူနှစ်ခု
သထုံမြို့ ဦးဘိုးသီးပိဋကတ်တိုက်မှာ 'တထာဂတုပ္ပတ္တိပါဌ်' ခေါင်းစဉ်နဲ့ ပေမူတစ်ခု (ပေထုပ်အမှတ်-၅၃၈)၊ ရန်ကုန်မြို့ တက္ကသိုလ်များ ဗဟိုစာကြည့်တိုက်မှာ 'တထာဂတုပ္ပတ္တိနိဒါန ဝဏ္ဏနာပါဌ်နိဿယ' ခေါင်းစဉ်နဲ့ တစ်မူ (ပေထုပ်အမှတ်- ၆၆၂၃)လို့ ပေနှစ်မူ တွေ့တယ်။ ဦးဘိုးသီးမူက တထာဂတုပ္ပတ္တိပဌ် ပါဠိသက်သက် ဖြစ်ပြီး တက္ကသိုလ်မူ ပေထုပ်မှာတော့ တထာဂတုပ္ပတ္တိပါဌ် (ပါဠိ)ကိုရော ရေးသူအမည် မပါတဲ့ ယင်းရဲ့ နိဿယကိုပါ တွေ့တယ်။ နှစ်မူလုံးမှာ ပါဠိသတ်ပုံ မှားနေတာတွေ အများကြီး တွေ့တယ်။
ကျမ်းပြီးနှစ်
ဦးဘိုးသီးပေမူရဲ့ နိဂုံးမှာ ကျမ်းပြီးနှစ်ကို 'လောကနာထဿ နိဗ္ဗာနဝဿာနဉ္စ ပမာဏတော သဟဿမှိ ဝဿေ ""စ ဧတ္ထ"" သတေ အဋ္ဌဝီသာဓိကေ ဉာဏဂမ္ဘီရောတိ ဂရူဟိ ဒိန္နနာမေနိဒံ ကတံ ထေရေန တထာဂတုပ္ပတ္တိနိဒါနန္တိ'လို့ တွေ့ရပြီး တက္ကသိုလ်များ ဗဟိုစာကြည့်တိုက်မူမှာတော့ 'စ ဧတ္ထ' နေရာမှာ 'ပတ္တေ'လို့ တွေ့တယ်။ နိဿယဆရာလည်း 'ပတ္တေ'ကိုပဲ အတည်ယူပြီး မြန်မာပြန် အနက်ပေးတဲ့ အတွက် တာထာဂတုပ္ပတ္တိကျမ်းကို သာသနာနှစ် ၁၁၂၈-မှာ ရေးပြီးတယ် ဆိုရမလိုပါဘဲ။ ဒါပေမယ့် ..
ကျမ်းပြုသူ
မြန်မာနှစ် ၄၂၆ (သာသနာ-၁၆၀၈)မှာ နန်းတက်တဲ့ သိရိတြိဘုဝနာဒိစ္စမင်း(ကျန်စစ်သား) လှူဒါန်းတဲ့ နန္ဒာကျောင်းတိုက်မှာ သီတင်းသုံးသူ အရှင်ဓမ္မသေနာပတိ မထေရ်က ကာရိကာ သဒ္ဒါငယ်ကျမ်းကို ရေးကြောင်း စာကိုယ်ရဲ့ နိဂုံးနဲ့ ယင်းဋီကာ ပဏာမအဖွင့်တွေမှာ ဆိုတယ်။ ဂန္ထဝံသကျမ်း (စာ-၇၃)မှာ ကာရိကာကျမ်းကို ရေးဖို့ တောင်းပန်သူဟာ အရှင်ဉာဏဂမ္ဘီရလို့ ဆိုပေမယ့် သူ့ရဲ့နေရပ်ကိုတော့ မဖော်ပြဘူး။
ဂန္ထဝံသအဆိုကို လက်ခံနိုင်ရင် အရှင်ဉာဏဂမ္ဘီရဟာ ပိဋကတ်တော်သမိုင်း(ပိုဒ်-၃၄၇)မှာ ဖော်ပြတဲ့ တထာဂတုပ္ပတ္တိ ကျမ်းကိုရေးသူ ဖြစ်နိုင်ကြောင်း M. H. Bode က ဆိုတယ် (Pali Paliliterature of Burma, p. 16 )။ တထာဂတုပ္ပတ္တိ ကျမ်းပြီးနှစ် (သာ-၁၁၂၈)ကိုတော့ ပြန်စဉ်းစားရမှာပေါ့။
ဓမ္မသတ်
ဟံသာဝတီရောက်မင်း လက်ထက် မြန်မာ-၁၀၉၅ (သာသနာ-၂၂၇၇)မှာ ပဌမကျော်အောင်စံထား ဆရာတော်ရဲ့ တပည့် ပုပ္ပါးအနီး မဲထီးရွာဇာတိ အရှင်ခေမာစာရ ရေးစီရင်တဲ့ ဝိနိစ္ဆယရာသီဓမ္မသတ် (မြန်မာ-၁၁၂၉ ကျမ်းပြီး)မှာလည်း 'ထို့ကြောင့် "အညမညမ္ပိ ဃာဋေတိ၊ ပဂေဝ ဣတရာ ပဇာ"ဟူ၍ တထာဂတုပ္ပတ္တိ ၌ ဆိုသတည်း' (ဓမ္မသတ် ၃၄-စောင်တွဲ၊ အိမ်မှုခန်း။ စာ-၄၉၀)လို့ ပါဠိဘာသာ တထာဂတုပ္ပတ္တိကျမ်းကို ညွှန်းထားတာ တွေ့ရတယ်။
ကျောက်စာ
မြန်မာနှစ် ၈၀၀ (သာသနာ-၁၉၈၂)မှာ ရေးထိုးတဲ့ တက်နွယ်ကျောင်းကျောက်စာ၊ ကြောင်းရေ ၇-မှာ တထာဂတုပ္ပတ္တိ-ကို တွေ့တယ် (ဦးငြိမ်းမောင်၊ ရှေးဟောင်းမြန်မာကျောက်စာများ ၅၊ စာ-၃၀)။ ပုဂံ ဇေယျသိင်္ခ (နားတောင်းများ)မင်း လက်ထက် မြန်မာနှစ် ၅၈၅ (သာသနာ-၁၇၆၇)မှာ ရေးတဲ့ သိင်္ဃဝီရသုဇ္ဇဗိုလ် ကျောက်စာ၊ ကြောင်းရေ ၁၃-မှာလည်း တထာဂတုပ္ပတ္တိ-ကို တွေ့တယ် (သန်းထွန်း၊ နှောင်းတွေ့ကျောက်စာများ၊ စာ-၂၂)။
ဒီအချိန်မှာ ပိဋကတ်တော်မ ဓမ္မနန္ဒပုဂ္ဂိုလ်ရေးတဲ့ မြန်မာဘာသာ 'တထာဂတုပ္ပတ္တိ' (သာသနာ-၂၂၂၈ ရေးပြီး) မရှိသေးလို့ ကျောက်စာ နှစ်ခုလုံး ပါဠိ 'တထာဂတုပ္ပတ္တိပါဌ်'ကိုပဲ ညွှန်းတာ ဖြစ်နိုင်တယ်။
ယုတ္တိစစ်ရင်
ဂန္ထဝံသကျမ်း အဆိုနဲ့ ပညာရှင် M. H. Bode ရဲ့ ခန့်မှန်းချက်ကို လက်ခံနိုင်ရင် အရှင်ဉာဏဂမ္ဘီရဟာ သိင်္ဃဝီရသုဇ္ဇဗိုလ် ကျောက်စာကို ရေးထိုးတဲ့ မြန်မာနှစ် ၅၈၅ (သာသနာ-၁၇၆၇)ထက် စောရမယ်။ ဒါပေမယ့် ပုဂံသား ရေးတာဖြစ်လို့ ဖော်ပြပါ နိဂုံးစာသားအတိုင်း တထာဂတုပ္ပတ္တိကျမ်း-ကို သာသနာ-၁၁၂၈ မှာ ရေးပြီးတယ်ဆိုတာလည်း မဖြစ်နိုင်။ သာသနာနှစ်-၁၆၀၀ နောက်ပိုင်းကျမှ ပုဂံမှာ သာသနာ ထွန်းကားတာ မဟုတ်လား။
ပါဌ်ပျက်ပုံရ
တက္ကသိုလ်မူနဲ့ နိဿယအလို 'စ ဧတ္ထ'ကို 'ပတ္တေ'လို့ ယူတာဟာ ပြွတ်သိပ်နေတဲ့ ပေလက်ရေးမူရဲ့ အနေအထားအရ ဖြစ်နိုင်ပေမယ့် ပိဋကတ်တော်သမိုင်း၊ ဂန္ထဝံသကျမ်းနဲ့ M. H. Bode တို့ အဆိုတွေနဲ့ ညှိမရလို့ ယုတ္တိမရှိဘူး။ ဦးဘိုးသီးမူမှာ တွေ့ရတဲ့ 'စ ဧတ္ထ'ဆိုတာ 'စ သတ္တ' ဖြစ်မလားလို့ ဘုန်းကြီး ယူဆတယ်။ 'သဟဿမှိ ဝဿ စ သတ္တသတေ' ဆိုရင် ယုတ္တိနဲ့ မဝေးတန်ရာဘူး။
ဒီလို ပြင်နိုင်ခဲ့ရင် .. တထာဂတုပ္ပတ္တိ ကျမ်းပြီးနှစ် သာသနာ-၁၇၂၈ ဖြစ်လို့ အရှင်ဓမ္မသေနာပတိနဲ့ အလွန် မကွာနိုင်ဘဲ ကာရိကာကို ရေးဖို့ တောင်းပန်တာလည်း ဖြစ်နိုင်တယ်။
ဆရာ၊ ကျောင်းတိုက်
ကျမ်းပြုသူ အရှင်ဉာဏဏမ္ဘီရဟာ ကျမ်းနိဂုံးမှာ မိမိ သီတင်းသုံးတဲ့ ကျောင်းနဲ့ ဆရာရဲ့ ဘွဲ့အမည်ကိုပါ ဖော်ပြခဲ့တယ် .. 'အတ္တနော အာစရိယဘူတေန ဓမ္မရာဇဿ ဂရုနာ ဝဇိရဗုဒ္ဓိနာမကေန မဟာထေရေန သဒ္ဓိ ဉာဏဂမ္ဘီရောတိ ဂရုကာနံ ဂဟိတနာမေန ဂူဟနိက္ခန္တ ဝိဟာရဝါသိနာ ထေရေန ကတာ တထာဂတုပ္ပတ္တိနိဒါနဝဏ္ဏနာတိ'။ ဒီစာအရ သူ့ဆရာဟာ မင်းဆရာ (ဓမ္မရာဇဿ ဂရု) ဖြစ်ပြီး ဘွဲ့အမည်က အရှင်ဝဇိရဗုဒ္ဓိ မဟာထေရ်၊ သူနေတဲ့ ကျောင်းက ဂူဟနိက္ခန္တ ကျောင်း သို့မဟုတ် ဂူထွက်ကျောင်း ဖြစ်ကြောင်း သိရပါတယ်။
ဆုတောင်း
ဣမိနာ ကတပုညေန၊ မေတ္တေယျဇိနသာသနေ။ ပဗ္ဗဇိတော သုဒ္ဓသီလော၊ ပါကဋော အဂ္ဂပုဂ္ဂလော။ သုဏေယျာဟံ တဿ ဓမ္မံ၊ ကရေယျ မနုသာသနံ။ ပစ္ဆာနုတ္တရသမ္ဗောဓိ၊ ပါပုဏေယျ မနာဂတေ။
ကျမ်းပြုရခွင့် ကုသိုလ်ဖြင့် နှောင်းပွင့်ရှင်မေတ္တေ။
ရဟန်းဖြူစင် အမြတ်တွင် ငါလျှင်ထင်ရှားစေ။
ဗုဒ္ဓတရား နာကျင့်ပွား အများသိစွမ်းစေ။
နောင်ခါချိန်မှန်း ဗောဓိပန်း ဆွတ်လှမ်းနိုင်ပါစေ။
တထာဂတုပ္ပတ္တိကျမ်းပြု အရှင်ဉာဏဂမ္ဘီရလည်း ထိုခေတ် အခြား ပုဂ္ဂိုလ်များလို ဘုရားဆုပန်ပုဂ္ဂိုလ်ထူး ဖြစ်ကြောင်းပါ။
ရှေးအကျဆုံး
ဘုန်းကြီး လေ့လာမိသမျှ ပုဂံခေတ် ကျမ်းစာအချို့ကို သက္ကရာဇ်စဉ်ရင် .. ကာရိကာပါဌ် (ကျမ်းပြီးနှစ် မဖော်ပြ)။ တထာဂတုပ္ပတ္တိပါဌ် (သာသနာ-၁၇၂၈)။ မဟာဗောဓိဝင်ဋီကာ (သာသနာ-၁၇၄၇)။ သဒ္ဒနီတိ (သာသနာ-၁၇၉၈-၁၈၃၅ အတွင်း)။ သဒ္ဒသာရတ္ထဇာလိနီ (သာသနာ-၁၉၂၃)။ သင်္ခေပဝဏ္ဏနာ (သာသနာ-၁၉၉၀) .. စသည်။
ဒါကြောင့် ကာရိကာ-ဟာ ရှေးအကျဆုံး မြန်မာရေး ပါဠိ သဒ္ဒါကျမ်း ဖြစ်နိုင်သလို 'တထာဂတုပ္ပတ္တိပါဌ်'လည်း အဦးဆုံး မြန်မာဖြစ် ပါဠိဗုဒ္ဓဝင်ကျမ်း ဖြစ်လေမလား။
ဇန်နဝါရီ ၈၊ ၂ဝ၂ဝ။
၇၉၉။ ကျွတ်တမ်းဝင်သူပေါင်း
ဆရာတော် ဘုရား၊ ဘုရားရှင် တစ်ဆူမှာ ထိုဘုရားရှင်နဲ့အတူ ကျွတ်တမ်းဝင်နိုင်တဲ့ ပုဂ္ဂိုလ်အရေအတွက်ကို သတ်မှတ်ပြီးသား ဖြစ်တယ်လို့ ကြားဖူးပါသည်။ တပည့်တော်တို့ရဲ့ ဂေါတမဘုရားရှင် လက်ထက်မှာ အဘယ်မျှသော ဝေနေယျ သတ္တဝါ အရေအတွက် ကျွတ်တမ်း ဝင်သွားခဲ့ပါသလဲ သိလိုပါသည် အရှင်ဘုရား။
သီရိအောင် (ဓမ္မစကူးလ်)
သုံးနှုန်းတဲ့ ဝေါဟာရနဲ့ အဲဒီ ဝေါဟာရကို အခြေခံပြီး ယူဆပုံကို လေ့လာဖို့ လိုမယ်။ ပြီးမှ အဖြေကို သွားတာပေါ့..
အသင်္ချေယျ
အသင်္ချေယျဆိုတဲ့ ပါဠိစကားရဲ့ အဓိပ္ပာယ်က ရေတွက်လို့ မရနိုင်အောင် များပြားခြင်း။ အဲဒီလို များပြားတဲ့ နေရာဌာနကို တစ်ခုနှစ်ခုစသည် ရေတွက်လို့ ရတယ်။ မရေတွက်နိုင်အောင် များပြားသော နေရာတစ်ခုသည် တစ်အသင်္ချေ၊ နောက် တစ်ခုကို နှစ်အသင်္ချေ စသည်။ ဒီနေရာမှာ အသင်္ချေယျ သို့မဟုတ် အသင်္ချေ ဆိုတာကို အဲဒီလို အဓိပ္ပာယ် ယူရတယ်။ (အသင်္ချေယျေ-တိ ဂဏေတုံ အသည္ဟုဏေယျေ။ ဇာ၊ဋ္ဌ၊၅၊၂၉၀)။ ကျမ်းဂန်မှာ ၁၅- အသင်္ချေ တွေ့နိုင်တယ် ..
၁၅-အသင်္ချေ
ဓမ္မစကြာသုတ်ကို ဟောစဉ်က မဂ်ဖိုလ်ကို ရသွားကြတဲ့ လူနတ်ဗြဟ္မာတွေဟာ အသင်္ချေယျ (ဘယ်မျှလို့ မရေတွက်နိုင်)။ မဟာသမယသုတ်၊ ဗုဒ္ဓဝံသဒေသနာ၊ မင်္ဂလသုတ်၊ မဟာရာဟုလောဝါဒ သုတ်စတဲ့ သုတ္တန်ကြီး ၁၅-ခုကို ဟောစဉ်လည်း ထို့အတူဖြစ်လို့ အသင်္ချေယျ ၁၅-ခု ရတယ်။ အဘိဓမ္မာ တရားဟောစဉ် ကုဋေရှစ်ဆယ် စသည်ဖြင့် ကုဋေ ၆-ဌာန၊ ရတနသုတ် ဟောစဉ် ရှစ်သောင်း စသည် သောင်းဌာန ၁၅-ခု (မိလိန္ဒ၊၁၈။ ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၂၉၅)။
၂၄-အသင်္ချေ
သီလက္ခန်ဋီကာ(ဟောင်း) မှာ 'အသင်္ချေယျဌာန နှစ်ဆယ့်လေးဌာနရှိပြီး ကုဋေတစ်သိန်း ဌာနမှာ အလွန် များပြားကြောင်း ဆိုတယ် (စတုဝီသတိယာ ဌာနေသု အသင်္ချေယျာ အပရိမေယျာ ဒေဝမနုဿာ မဂ္ဂဖလာမတံ ပိဝိသု။ ကောဋိ သတသဟဿ ပမာဏေနာပိ ဗဟူ ဧဝ။ သီ၊ဋီ၊၁၊၃၁၇)။
အနာဂတဝံသအဋ္ဌကထာမှာ ဖော်ပြပုံ ... 'ဘုရားဖြစ်ပြီးစ နတ်ဖန်ဆင်းတဲ့ ရတနာဃရ သတ္တာဟမှာ စံနေစဉ် ဘယ်မျှ သော သတ္တဝါတွေကို ချေချွတ်နိုင်မလဲလို့ ဆင်ခြင်တဲ့အခါ နှစ်ဆယ့်လေး အသင်္ချေ၊ ကုဋေလေးသန်း၊ ခုနစ်သိန်း ကျွတ်တမ်းဝင်နိုင်မှာကို မြင်တော်မူပြီ (ကိတ္တကာ မယာ ဝိနေတဗ္ဗာ သတ္တာတိ? စတုဝီသတိ အသင်္ချေယျသတ္တစတ္တာလီသ ကောဋိ သတသဟဿသင်္ခါတပရိစ္ဆိန္နေ ဝေနေယျေ ပဿိ (ယင်း အဋ္ဌကထာကျမ်း၊ ပေမူ၊ ဗု-ကျော)'။
တထာဂတုပ္ပတ္တိကျမ်း (ပေမူ၊ ထူ-ကျော)မှာတော့ ..
'စတုဝီသတိ အသင်္ချေယျာ၊ သဋ္ဌိ စေဝ စ ကောဋိယော။ ပါဏာနိ သတသဟဿာနိ၊ ဧကော ဗုဒ္ဓေါ ပမောစယိ။
တစ်ဆူ (တစ်ဆူ)သော ဘုရားရှင်သည် နှစ်ဆယ့်လေး အသင်္ချေ၊ ကုဋေခြောက်ဆယ်နှင့် တစ်သိန်းမျှသော သတ္တဝါများကို (ဘဝသံသရာမှ) လွတ်မြောက်စေပြီ'လို့ ဆိုတယ်။
အပိုအလို
အဲဒီကျမ်းတွေမှာ အရေအတွက် ဖော်ပြပုံ အနည်းငယ်စီ ကွဲပြားကြပေမယ့် ဘုရားရှင်ဟာ ရဟန္တာငါးရာ ခြံရံပြီး ကြွလာတယ်ဆိုပေမယ့် ငါးရာ အရေအတွက်က အပိုအလို ရှိနိုင်သလို ပိုပိုလိုလို ပြောနိုင်တဲ့ အရာမျိုး ဖြစ်လို့ မဆန့်ကျင်ဘူးလို့ ဆိုခွင့်ရှိတယ်။
အဖြေ
အစအဆုံး ဖတ်ပြီးရင် အဖြေ ပေါ်ပါပြီ။ မေးခွန်းမှာ 'ပုဂ္ဂိုလ် အရေအတွက်ကို သတ်မှတ်ပြီးသား' ဆိုတာ အနာဂတဝံသ အဋ္ဌကထာ ဆိုပုံကို ကြည့်ပြီ ဆိုကြတာ ဖြစ်မယ်။ ဒါပေမယ့် အတိအကျကြီးတော့ မမှတ်သင့်။ ယေဘုယျ အနေနဲ့သာ မှတ်သင့်ကြောင်းပါ။
ဇန်နဝါရီ ၉၊ ၂ဝ၂ဝ။
၈၀၀။ မင်းကြီးရဲ့ ဘုရားရှိခိုး
ဘုန်းဘုန်း ဘုရား၊ တပည့်တော်သည် တရားမှတ်တာကို အချိန်အနည်းငယ်သာ လုပ်ဖြစ်သော်လည်း နေ့၏ သုံးပုံနှစ်ပုံလောက်ကို ဣရိယာပုထ်လေးပါးနဲ့ နှုတ်က ရွတ်ဖတ်ပူဇော် ပါသည်။ သာသနာရေးဦးစီးဌာနက ထုတ်ဝေတဲ့ သီရိမင်္ဂလာပရိတ်တော် စာအုပ်ကို လက်ကိုင်ပြုပါသည်။ ရွတ်ဖတ်ပူဇော်ရန် သင့်လျော်သော နမော တဿ ဘုရားရှိခိုးကြီးရဲ့ မြန်မာ အနက်ကို ချီးမြှင့်တော်မူပါ ဘုရား။
လွင်လွင်ငြိမ်း (အထပြ-ငြိမ်း)
မှန်တဲ့အလုပ်
ရွတ်ဖတ် ပူဇော်တာဟာ စိတ်ကို ကြည်လင် ငြိမ်းချမ်းစေပြီး စိတ်တည်ကြည်မှု (သမာဓိ)ကို အထောက် အပံ့ပြုပါတယ်။ ရွတ်ဖန်များရင် စကားလုံးတွေမှာ စွမ်းအင်တွေ ရှိလာမှာပဲ။ သာသနာရေးက ထုတ်တဲ့ သီရိမင်္ဂလာပရိတ်စာအုပ်ကို လက်ကိုင်ပြုတာ ကောင်းတယ်။ ပရိတ်၊ အစွမ်းထက်၊ မန္တာန်စတဲ့ ခေါင်းစဉ်နဲ့ ထုတ်ဝေထားတဲ့ စာအုပ်အများစုဟာ တတ်သိပညာရှိတွေ တည်းဖြတ် စစ်ဆေးထားတာ မဟုတ်လို့ စာနေစာထား မမှန်တာ များတယ်။
ကောင်းလွန်းလို့
နမော တဿနဲ့ ပတ်သက်တာကို မေးခွန်းအမှတ်-၇၄၃ မှာ ဖြေထားတယ်။ အဲဒီတုန်းက စာရှည်မှာစိုးလို့ မေးခွန်းနဲ့ သင့်ရုံ တိုပြတ်ပြတ်ပဲ မြန်မာအနက် ရေးခဲ့တယ်။ ခုတစ်ကြိမ်မှာတော့ အလွန် ပြည့်စုံကောင်းမွန်တဲ့ နမော တဿရဲ့ မြန်မာ အနက်ကို မျှဝေလိုက်ပါတယ်။ မူလရေးသားသူက မဟာသီရိဇေယသူ ဘွဲ့ခံ မိုင်းခိုင်းမြို့စား ပိဋကတ်တော်အုပ်မင်းကြီး ဦးယံ ဖြစ်ပါတယ်။ ၎င်းပြုစုတဲ့ ပိဋကတ်တော်သမိုင်း ကျမ်းရဲ့ ကျမ်းဦး ဘုရားရှိခိုး ပဏာမပါပဲ။
ကျက်မှတ်ရန်
နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ။
အရဟတော၊ အခေါင်နင်းနှိမ် နောင်ဖျင်းသိမ်၍ တစ်ကြိမ် မလှန် တစ်ဖန်အသစ် မဖြစ်စေတတ် အရဟတ္တမဂ် ရွှေသန်လျက်ဖြင့် ခြေဖျက်သုတ်သင် နုတ်ငင်ချိုးဖြတ် သတ်တော်မူပြီးသည့် အဖြစ်ကြောင့် တစ်ထောင့်ငါးရာ ကိလေသာတို့မှ လွန်စွာ ဝေးတော်မူပြီးထသော။
အရဟတော၊ လောကသုံးဖြာ လူတကာကို ချမ်းသာ အလုံးဆုံကွယ်ပျောက် ဒုက္ခရောက်အောင် မွှေနှောက် ကန့်ကွက်နှိပ်စက်မှောင့်ရောင့် ပိတ်ဆီးနှောင့်သား တစ်ထောင့်ငါးရာ ကိလေသာချန် တွင်းပရန်ကို ပဟာန်အရဟတ္တမဂ် ရွှေသန်လျက်ဖြင့် ခြေဖျက်သုတ်သင် နုတ်ငင်ချိုးဖြတ် သတ်တော်မူပြီးထသော။
အရဟတော၊ မဏ္ဍိုင်ဗောဓိ ရပ်သီရိဝယ် ဝီရိယခြေ သီလမြေ၌ ရပ်နေပြီးလျက် သဒ္ဓါလက်ဖြင့် ကမ္မက္ခယ ဉာဏ ပုဆိန် စွဲချိန်ကိုင်ကာ သံသရာစက် အကန့်အကွက်ကို ချိုးဖျက် တော်မူပြီးထသော။
အရဟတော၊ သုံးဘုံရပ်သူ နတ်လူဗြဟ္မာ သတ္တဝါတို့၏ သဒ္ဓါကြည်ဖြူ၊ ပူဇော်သက္ကာရ ဝိသေသပစ္စည်း အနည်းနည်း လှူရန်ကို ခံတော်မူထိုက်ထသော။
အရဟတော၊ မြင်ကြားသိလူ ဘယ်သူမနီး ပိတ်ဆီး ကွယ်ကာ ဆိတ်ငြိမ်ရာ၌ ရံခါတဆစ် အညစ်အကျု မကောင်းမှုကို ပြုလေ့ရှိတော်မမူထသော။
သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ၊ မဖောက်မပြန် ရှေ့ညွှန်မရှာ ဆရာမရှိ မိမိအလိုလို ကိုယ်တော်တိုင်သာ ငါးဖြာဥယျ ဓမ္မလုံးစုံ တရားပုံကို အာရုံပြဲပြဲ ကြွင်းမဲ့တိတိ ဉာဏ်မျက်စိဖြင့် မြင်သိ တော်မူပြီးထသော။
သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ၊ မချွတ်မလွဲ အမြဲဟုတ်မှန် ဧကန္တသား စင်စစ်အားဖြင့် တစ်ပါးနတ်လူ လှောက်ကူဆော်ကြိုး မနိုးစေဘဲ မနှိုးဘဲသာ ဝါသနာသတ္တိ ကပ်ငြိရှိန်စော် အာနုဘော်နှင့်တကွ မောဟငိုက်မိန်း စက်ကိန်းထန်ပြင်း သန့်ရှင်းကြည်ချမ်း မသမ်းမညို အလိုလို နိုးတော်မူပြီးထသော။
သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ၊ နေအရုဏ်လင့် ပဒုံပွင့်သို အသင့်ပေါင်းယှက် အဂ္ဂမဂ်ကြောင့် နှိုင်းဖက်မရှိ အပရိမိတ ဂုဏအထူး ကျေးဇူးများစွာ တန်ဆာဂုဏ်ရှင် သဗ္ဗညုတ ဉာဏ်တော်ရ၍ လောကမဏ္ဍိုင် မွှေးကြိုင်ပျံ့လွင့် ကားကားဆင့်လျက် ပွင့်ပနတ်လူ ဘယ်သူမဆို လိုကိုမံရှင် ကိုးဂုဏ်တင်၍ ပွင်တော်မူထသော။
သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ၊ ဘူမိရွှေညာ ခေမာအောင်ခန်း လမ်းခရီးဦး ရန်ဆူးရန်ငြောင့် မနှောင့်မယှက် မခက်မထိ မငြိမတွယ် တင့်တယ်လျောက်ပတ် ထူးမြတ်ကောင်းမွန် ရှေ့ညွှန်နတ်လူ ဘယ်သူမပြ အရိယမဂ်လမ်းဖြင့် ရွှေနန်းနိဗ္ဗာန်သို့ ရွှေဉာဏ် ရှေးရှု အာရုံပြုသောအားဖြင့် ကြွသွားတော်မူပြီးထသော။
တဿ ဘဂဝတော၊ ထိုဣဿရိယ၊ စသည်အပြား၊ ဘုန်းခြောက်ပါးရှင်၊ ဘုရားသခင်အား။
နမော၊ အကျွန်ုပ် လက်အုပ်မြှောက်ချီ ဝစီမနော ပြန့်ပြောကြည်စွာ သဒ္ဓါမြတ်နိုး ရှိခိုးပါ၏။
(မှတ်ချက်။ ။ မူရင်းမှာ ဝါ-သဒ္ဒါနဲ့ ပြပေမယ့် ဆိုဖြောင့်အောင် ပါဠိပုဒ်ကို အစားထိုးပေးပါတယ်။ အရဟတော ၅-နက်၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ၄-နက်။)
ဇန်နဝါရီ ၉၊၂၀၂၀။
အရိယဝံသ ၄-ပါး
သင်္ကန်း ဆွမ်း ကျောင်း၌ ရောင့်ရဲ့၍ ဘာဝနာ၌ ပျော်မွေ့ခြင်းဟူသော အရိယဝံသတရား လေးပါးရှိလျှင် နေရာ မရွေး ပျော်နိုင်ပြီး နတ်ဗြဟ္မာတို့ လေးစားကြ၏။
(အံ၊၁၊၃၃၆)
၈၀၁။ ဖုန်းနဲ့ ဒေသနာပြောရင်
ဆရာတော် ဘုရား၊ ၁) တယ်လီဖုန်းနဲ့ ဒေသနာကြားကောင်းပါသလား၊ ၂) ရဟန်း တစ်ပါးထံမှာ ရဟန်း လေးငါးပါး စုပြီး တစ်ပြိုင်နက် ဒေသနာ ကြားကောင်းပါသလား ဘုရား။
မေးသူတွေ
အရှင်သုမနာစာရ (ဘီးလင်း)
ဒီမေးခွန်းမျိုး မကြာခဏ မေးတာ တွေ့ရတယ်။ စာမေးပွဲတွေမှာ ခုဒ္ဒသိက္ခာကျမ်းကို ပြဋ္ဌာန်းတာမရှိလို့ ဒီကိစ္စကို အသိနည်းတာ ဖြစ်နိုင်တယ်။ ခုဒ္ဒသိက္ခာကျမ်းမှာ ဒေသနာ မပြောကောင်းသူနဲ့ မပြောကောင်းပုံ စာရင်းကို ဖော်ပြထားတာ ရှိပါတယ်။ အဲဒါကို ပန်းလွှားဆရာတော်ရဲ့ ခုဒ္ဒသိက္ခာဒီပနီ (ပေမူ၊ ဂိ-ကျော)၊ ဆရာတော် ဦးဗုဓ်မူ ခုဒ္ဒသိက္ခာနိဿယ တို့နဲ့ အညီ ဖော်ပြရရင် ..
ခုဒ္ဒသိက္ခာ
အဒေသနာဂါမိနိယံ၊ အနာပတ္တိ စ ဒေသိတံ။ နာနာသံဝါသ နိဿီမဋ္ဌိတာနံ စတုပဉ္စဟိ။ မနာသာ ပကတတ္တာနံ၊ နာနေကာတိ န ဒေသယေ။ (၃၉၈-ဂါထာ)
၁။ အဒေသနာဂါမိနိယံ = နှုတ်မြွက်ဆန်းသာ ကြားတုံပါလည်း ကြားရာမရောက် ထမမြောက်သော ပါရာဇိကနဲ့ သံဃာဒိသေသ် အာပတ်ကို ဒေသနာ မပြောကောင်း။ (ဒေသနာ ပြောပေမယ့် အာပတ် မစင်ကြယ်ဟူလို)။
ဒါပေမယ့် ... သံဃာဒိသေသ် အာပတ်ကိုတော့ ကုစားစဉ်မှာ ပရိဝတ် မာနတ် မဆောက်တည်ခင် ဒေသနာ ပြောကောင်းတယ်။
၂။ အနာပတ္တိ = ဣန္ဒြေ မစောင့်စည်းလို့ သီလပျက်တာ၊ ပစ္စဝေက္ခဏာ မဆင်ခြင်ဘဲ စားမိလို့ သီလပျက်တာက အာပတ် မဟုတ်တဲ့အတွက် ဒေသနာ မပြောကောင်း။
၃။ ဒေသိတံ = ဒေသနာ ပြောထားပြီးသား အာပတ်ကို နောက်ထပ် ပြန်မပြောကောင်း။
၄။ နာနာသံဝါသဿ = အယူဝါဒ မတူသူ၊ အယူမတူလို့ နှင်ထုတခံထားရသူထံမှာ ဒေသနာ မပြောကောင်း။
၅။ နိဿီမဋ္ဌိတဿ = ဒေသနာပြောသူက သိမ်အတွင်းမှာနေပြီး ဒေသနာခံသူက သိမ်အပြင်မှာ ဖြစ်စေ၊ အခြားသိမ်မှာ ဖြစ်စေ ရှိနေရင် ဒေသနာ မပြောကောင်း။
၆။ စတူဟိ ပဉ္စဟိ = ပဝါရဏာပြုရာမှာလို ဝါတူရာအလိုက် လေးပါး ငါးပါး ဖြစ်စေ ဒီထက် အလွန်ဖြစ်စေ စုပေါင်းပြီး သံဃာ တစ်ပါးထံမှာ ဒေသနာ မပြောကောင်း။ တစ်ပါးထံမှာ နှစ်ပါးသုံးပါး စုပြီး ပြောကောင်းတယ် (ခုဒ္ဒသိက္ခာပုရာဏဋီကာ၊ ၂၀၃)။
၇။ မနသာ = နှုတ်မမြွက်ပါ စိတ်ဖြင့်သာလျှင် ဒေသနာ မပြောကောင်း။
၈။ အပကတတ္တာနံ = သီလ မစင်ကြယ်တဲ့ ရဟန်းထံမှာသနာ မပြောကောင်း (အဆုံးရောက်ငြား သုံးပါးနှင်ထုတ် ဥပုသ်ပဝါရဏာ ချန်ကာထားအပ် ပကတတ်မဟုတ်တဲ့ ရဟန်းထံမှာ ဒေသနာ မပြောကောင်း)။
၉။ နာနေကာတိ = ထူးထွေများပြားတဲ့ အာပတ်ကို တစ်ခုသော အာပတ်လို့ ဒေသနာ မပြောကောင်း။ ဒါကြောင့် များပြားသော အကြောင်း အမျိုးမျိုးကြောင့် သင့်သော အာပတ်အားလုံး (အဟံ ဘန္တေ သမ္ဗဟုလာ နာနာဝတ္ထုကာ သဗ္ဗာ အာပတ္တိယော)လို့ ခုခေတ်မှာ ဆိုကြတယ်။
အဖြေ ၁
၁။ အမှတ် (၅) ဖော်ပြချက်အရ သိမ်အတွင်းက ရဟန်းက သိမ်အပြင်က ရဟန်းကိုဖြစ်စေ အခြား သိမ်ထဲက ရဟန်းကို ဖြစ်စေ ဒေသနာ မကြားကောင်းတဲ့ အတွက် မြို့ရွာ ရပ်ကွက် အဝေးမှာ ရှိနေကြတဲ့ သံဃာအချင်ချင်း ဒေသနာ မပြောကောင်းဘူး။ ဒါကြောင့် တယ်လီးဖုန်းနဲ့ ဒေသနာ မပြောကောင်းဘူးလို့ မှတ်ရမှာပါ။ ဒီလိုလည်း စဉ်းစားနိုင်တယ် ..
အာပတ်ငြိမ်းပုံ
ရဟန်း အာပတ်သင့်ရင် 'သမ္မုခါ (မျက်မှောက်)၊ ပဋိညာ (ဝန်ခံ)၊ တိဏဝတ္ထာရက (ကံဆောင်)'ဆိုတဲ့ သုံးမျိုးနဲ့ ငြိမ်းစေနိုင်တယ်။ ပုဂ္ဂလသမ္မုခါ (ရဟန်း ၁-ပါး၊ ၂-ပါးနဲ့ ၃-ပါး)ရဲ့ မျက်မှောက်၊ သံဃသမ္မုခါ (ရဟန်း ၄-ပါး၊ ၄-ပါးထက် အလွန်)ရဲ့ မျက်မှောက်၊ ဓမ္မ (အမှုမှန်ခြင်း)၊ ဝိနယ (သိက္ခာပုဒ်)လို့ သမ္မုခါ (မျက်မှောက်) ၄-မျိုး ရှိတယ်။ သမ္မုခါနဲ့ ပဋိညာ နှစ်မျိုးနဲ့ အာပတ် ငြိမ်းပုံက ..
ပုဂ္ဂိုလ်ရှေ့ဆိုင်
အပြစ်ပေါ့ အာပတ်ကို ရဟန်းတစ်ပါးထံမှာ ဒေသနာကြားစဉ် အာပတ်ကို ရှုပါကြောင်း၊ နောင် မသင့်အောင် စောင့်စည်းမည် ဖြစ်ကြောင်း ဝန်ခံရင် သမ္မုခါ၊ ပဋိညာ နှစ်မျိုးနဲ့ အာပတ်ကို ငြိမ်းစေတာ။ ဒေသနာကြားသူနဲ့ ဒေသနာခံသူတို့ မျက်မှောက် ထင်ရှား ရှိနေတာကို 'ပုဂ္ဂလသမ္မုခါ'လို့ ခေါ်တယ် (ကင်္ခါ၊ဋ္ဌ၊၂၉၁)။ ဒီစာအရလည်း မျက်မှောက်လို့ ဆိုတဲ့အတွက် အဝေးက ဖုန်းနဲ့ ဒေသနာ မကြားနိုင်ဘူး။
အဖြေ ၂
အမှတ် (၆)ဖော်ပြချက်အရ သီလစင်ကြယ်တဲ့ ရဟန်းတစ်ပါး (ပုဂ္ဂလ)၊ သို့မဟုတ် နှစ်ပါးသုံးပါး (ဂဏ)၊ သို့မဟုတ် လေးပါးနဲ့ ယင်းအထက် (သံဃာ) ထံမှာ ရဟန်း ၁-ပါး သို့မဟုတ် ၂-ပါး သို့မဟုတ် ၃-ပါး စုပေါင်းပြီး တစ်ပြိုင်နက် ဒေသနာပြောကောင်းတယ်။ ၄-ပါးနဲ့ ယင်းထက် အများစုပြီး သံဃ၊ ဂဏ၊ ပုဂ္ဂလထံမှာ ဒေသနာ မပြောကောင်းဘူးလို့ မှတ်ပါ။
န ဒဋ္ဌဗ္ဗံ
မထေရ်ကျော် တစ်ပါး ရေးထားပုံ .. ပုဂ္ဂိုလ်မျက်မှောက် (ပုဂ္ဂလသမ္ဗုခ) ဆိုရာမှာ သံဃကံပြုတာ မဟုတ်လို့ ဒေသနာခံသူ ကိုယ့်ရှေ့ ရှိနေစရာမလို။ မျက်စိမမြင်သူဟာ အာပတ်ကို သိပါတယ်လို့ အသံ (သမ္မုခါ)နဲ့ ကြားပြီး နောင်အခါ စောင့်စည်းပါ့မယ်လို့ နှုတ်နဲ့ဝန်ခံ(ပဋိညာပြု)ရတယ်။ ဒီတော့ တိုက်ရိုက် ထိတွေ့နိုင်တဲ့ တယ်လီဖုန်း ဖေ့စ်တိုင်းမ်နဲ့ ဒေသနာကြားတာ ဖြစ်နိုင်ပါသတဲ့။ ယုတ္တိရှိပေမယ့် အာဂမ မရှိတဲ့အတွက် 'န တံ သာရတော ဒဋ္ဌဗ္ဗံ'။
တစ်ပါးတည်း နေရင်တော့ 'ရဟန်း တစ်ပါးပါးနဲ့ တွေ့တဲ့အခါ ဒေသနာ ပြောမယ်'လို့ နှလုံးသွင်းနေရင် အာပတ်ကို ဖုံးထားရာ မရောက်ဘူးလို့ ဆရာတို့ ဆုံးမကြောင်းပါ။
ဇန်နဝါရီ ၁၃၊ ၂ဝ၂ဝ။
အရှင်ဥတ္တိယ ဆုံးမပုံ
အာဗာဓေ မေ သမုပ္ပန္နေ၊ သတိ မေ ဥဒပဇ္ဇ။ အာဗာဓော မေ သမုပ္ပန္နော၊ ကာလော မေ နပ္ပမဇ္ဇိတုံ။
၈၀၂။ သတိပဋ္ဌာန် ရာသက်ပန်
ဆရာတော်ဘုရား၊ သတိနဲ့ နေထိုင်တယ်ဆိုတာ ဘယ်လို နေတာပါလဲ ဘုရား။ စိတ်ထဲ ဖြစ်လာတဲ့ စိတ်တွေကို သတိမထားမိတာက များပါတယ် ဘုရား။ ဒေါသအလျောက် ပြောဆိုလုပ်မိတာ များပါတယ် ဘုရား။ ကြိုက်မိ လိုချင်မိပါတယ် ဘုရား။ တစ်ခါတလေပဲ စိတ်ထဲ ဖြစ်နေတာကို သတိထားမိပါတယ် ဘုရား။ အဲဒီ သတိထားမိပြီး နောက်ဆက်တွဲ ဘာဆက်လုပ်ရပါမလဲ ဘုရား။ အထူးသဖြင့် ကိုယ်လိုချင်တာက မလိုချင်သင့်တာ ဖြစ်နေတဲ့အခါ၊ စိတ်ထဲက ဒေါသစိတ်၊ လောဘစိတ်၊ အားငယ်စိတ်တွေကို ပျောက်စေချင်တဲ့အခါ ခြုံမေးရရင် ... ဆရာတော် မိန့်ဖူးတဲ့ 'လေ့ကျင့်ထားတဲ့ သတိပညာ'ရအောင် ဘယ်လို လေ့ကျင့်ယူရမလဲ ဘုရား။ တပည့်တော်ဟာ တရားစခန်း သုံးလေးမျိုး ဝင်ဖူးပါတယ် ဘုရား။
အဝေးမှ ဦးတင်လျက် မောင်ဇော် (နတ်မြို့)
သတိနဲ့နေခြင်း
သတိပဋ္ဌာန်ဆိုတာ 'အာရုံ၌ သက်ဝင်ပျံ့နှံ့၍ ဖြစ်တတ်သော သတိ၊ အာရုံ၌ စွဲမြဲစွာ တည်သော သတိ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၄၄)'လို့ အဓိပ္ပာယ် ရတယ်။ 'သတိနဲ့ စွဲမြဲစွာ ရှုခြင်း စူးစိုက် ရှုခြင်း'လို့ ဆိုနိုင်တယ်။ ရုပ်၊ ဝေဒနာ၊ စိတ်၊ သဘောတရားလို့ အာရုံ လေးမျိုးရှိလို့ သတိပဋ္ဌာန်လေးမျိုး ပြားရတယ်။ ရုပ်ကို စူးစိုက်ရှု၊ ခံစားမှုကို စူးစိုက်ရှု စသည် . သတိနဲ့ နေတယ်ဆိုတာ အဲဒီ သတိပဋ္ဌာန်နဲ့ နေတာ။
နေပုံအဆင့် ၁
ရှုတဲ့အခါ ဘာစိတ် ဘာခံစားမှု ပျောက်အောင် ဆိုပြီး ရှုရတာမျိုး မဟုတ်။ အရှိသဘာဝအတိုင်း အမှန်သိဉာဏ်နဲ့ ရှုရတယ် (ယထာဘူတံ သမ္မပညာယ ဒဋ္ဌဗ္ဗိ)။ ဒါကြောင့် အဲဒီ ဖြစ်နေတဲ့ စိတ်၊ ပေါ်နေတဲ့ ခံစားမှု စသည် .. ကိုပဲ သိနေအောင် လုပ်ရတယ်။ ဆက်ပြီးတော့လည်း သိနေအောင်ပဲ လုပ်ရမှာ။ သတိမြဲလေ သတိပဋ္ဌာန် အားကောင်းလေပဲ။ လေ့ကျင့်ထားတဲ့ သတိဆိုတာ အဲဒါမျိုး။
နေပုံအဆင့် ၂
အားထုတ်စမှာ အချိုးမကျနိုင်။ အသက်ရှူ ကျပ်သလိုလို။ 'ဖြစ်မယ် မထင်ဘူး' ဆိုတာမျိုးထိ ဖြစ်တယ်။ စိတ်တည်ငြိမ် (သမာဓိအားကောင်း)မှ အမှန်သဘာဝကို သိနိုင်တာ (သမာဟိတော ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ)။ သမာဓိ အရှိန်ရတာနဲ့ ကိလေသာလျော့ပြီး သိမြင်မှုတွေ ဖြစ်တယ်။ တိုးတက်အောင် ရှုမှတ်နိုင်လေ သိမြင်မှုအဆင့် မြင့်လေပဲ။ လေ့ကျင့်ထားတဲ့ ပညာဆိုတာ အဲဒါမျိုး။
အဖြေ ၁
'သတိမထားမိတာ များပါတယ် ဘုရား'အတွက် အဆင့် ၁ ကို အရင်ပိုင်အောင် ကြိုးစား။ နတ်မြို့လို နေရာမှာနေပြီး ရုန်းကန်ရသူ တစ်ဦးအနေနဲ့ ဘာဝနာကို လုပ်ချင်တဲ့စိတ် ရှိနေတာသည်ပင် ငါ့မှာ ပါရမီရှိတယ်၊ ငါလုပ်ရင် ပိုင်ပါတယ်လို့ အာမခံတဲ့ သဘောပဲ။ ဘာဝနာ ဆိုတာကိုက ကြိမ်ဖန်များစွာ လုပ်ရတာ မျိုး။ တရားစခန်း အမျိုးအစား၊ ဝင်တဲ့ ကြိမ်ရေနဲ့ သိပ်မဆိုင်ဘူး။
အဖြေ ၂
'ဒေါသအလျောက် လုပ်မိတာ များတယ်'အတွက် သမာဓိ အရှိန်ရလာရင် ကိလေသာ လျော့တယ်ဆို မဟုတ်လား။ ဒါကြောင့် ကိုယ်နားလည်တဲ့ ရိပ်သာနည်းအတိုင်း ပုံမှန်လေးသာ တရားထိုင်ဖြစ်အောင် အဓိဋ္ဌာန်ထားပါ။ လူတွေနဲ့ မကင်းနိုင်တဲ့ ဘုန်းကြီးတို့လည်း ဒီလိုပဲ နေရတာပါ။ ဝိနည်းနဲ့ ထိန်းထားလို့ အတော်အသင့် ခံသာပေမယ့် လောဘ ဒေါသတွေနဲ့ မကင်းနိုင်ဘူး။
ရာသက်ပန်
'သတိမြဲလို့ သမာဓိ အားကောင်းလာရင် ပညာနောက်က လိုက်လာပြီး အဲဒီပညာနဲ့ လောကကို နားလည်တယ်'ဆိုတဲ့ သီအိုရီပါ။ 'တစ်ခါတလေပဲ သတိထားမိတယ်'ဆိုတာ သတိမမြဲလို့။ မထိန်းနိုင်သေးတာလည်း လေ့ကျင့် အားထုတ်မှု မပြည့်စုံသေးလို့။ အိမ်နေသူ လူတစ်ဦးအဖို့ ဝိပဿနာ ဘာဝနာဆိုတာ ရာသက်ပန် ကြိမ်ဖန်များစွာ လုပ်နေရတဲ့ အလုပ်မျိုးပါ။ အောင်မြင်ပါစေ ..
ဇန်နဝါရီ ၁၅၊ ၂ဝ၂ဝ။
၈၀၃။ ကမ္မဋ္ဌာန်းမှ အင်းဝိဇ္ဇာသို့
ဆရာ ဘုရား၊ ခရစ်နှစ် ၈၅-မှာ သရေခေတ္တရာမြို့သား ရဟန်းတော်တစ်ပါး ပါဠိဘာသာနဲ့ ရေးတဲ့ ဥတ္တမသီရိကျမ်း အကြောင်းကို သိလိုပါသည် ဘုရား။ ထိုကျမ်းကို မြန်မာနိုင်င့မ်ာ ရေးတဲ့ ပထမဆုံး ပါဠိကျမ်းဟု ဆိုနိုင်ပါသလား ဘုရား။ လေးစား ဦးတင်လျက်ပါ ဆရာ ဘုရား။
အရှင်ကုသလ (ဘန်ကောက်)
---အမှန်က ပထမဆုံး မြန်မာဖြစ်ပါဠိကျမ်း ဟုတ် မဟုတ်ကို ပဲ ဖြေရမှာပါ။ ဒါပေမယ့် မေးခွန်းပါကျမ်းနဲ့ ပတ်သက်ပြီး စိတ်ဝင်စားဖွယ် တွေ့ရလို့ သည်းခံပြီး ဖတ်ကြည့်ပါကုန်။
တောင်ငူမှ
ဒုတိယ စစ်ကိုင်းမြို့တည်မင်း လက်ထက်၊ တောင်ငူမှ စစ်ကိုင်းမှာ စာလာသင်သူ ရဟန်းတော် အရှင်ဝရသာမိဟာ အဓိပ္ပာယ် နားမလည်နိုင်တဲ့ ပါဠိဘာသာနဲ့ ရေးထားတဲ့ ကျမ်းစာတစ်ခုကို ယူလာတယ်။ စစ်ကိုင်း ရောက်တော့ မသိတာ မရှိဘူးလို့ ဆိုရလောက်အောင် ဗဟုသုတဉာဏ်ကြီးတဲ့ မင်းကိုးကွယ်ခံ တောင်တွင်း ဆရာတော် ခင်ကြီးဖျော်ကို ဆက်ကပ်တယ်။ ကျမ်းနာမည် 'ကပ္ပါလင်္ကာရပဌ်'တဲ့။ ခင်ကြီးဖျော်က အဲဒီကျမ်းကို နိဿယ မြန်မာပြန် ရေးပါတယ်။
နိဂုံးအဆို
ကျမ်းနိဂုံး ဖော်ပြပုံ . 'သရေခေတ္တရာမြို့ အရှေ့ဘက်၊ ဆင်ဦးခေါင်းနှင့် တူသော တောင်၏ တောင်ဘက် နံရံရှိ၊ ဒိဗ္ဗစက္ခု၊ ရသေ့ သီတင်းသုံးခဲ့သည်ဆိုသော ကျောက်ဂူအနီး၌၊ သာသနာ ၆၂၉ (အေဒီ ၈၅)တွင် သုပညာနဂရဆိန္နမင်း၏ ရာဇ သင်္ချာအမတ် လှူဒါန်းသောကျောင်းမှာ သီတင်းသုံးသူ အရှင် ဥတ္တမသီရိသည် ထိုကျောက်ဂူပြို၍ရရှိသော ကြေးနီပုရပိုက်မှ စာများကိုပေပေါ်မှာ ရေးတင်ခဲ့သော ကပ္ပါလင်္ကာရကျမ်း'တဲ့။ ပေတင်သူ့ နာမည်နဲ့ 'ဥတ္တမသီရိကျမ်း'လည်း ခေါ်တယ်။
ကျမ်းဖြစ်လာပုံ
အရှင်ဥတ္တမသီရိဟာ ပြိုသွားတဲ့ ကျောက်ဂူထဲက ရတဲ့ ကြေးနီပုရပိုက်ကို ချဉ်ရေနဲ့ ဆေးကြည့်တဲ့အခါ အံ့ဖွယ် အက္ခရတွေ ပေါ်လာပြီး ထိုအက္ခရာတွေကို ရေးကူးမပြီးခင် လေပြင်းတိုက်၊ ကောင်းကင်မှာ ထစ်ချုန်း မြည်ဟည်းလျက် မှောင် အတိ ဖြစ်သွားပြီး ကြေးနီပုရိုက်လည်း ပျောက်ကွယ်သွားတယ်။ မပျောက်ပျက်ဘဲ ကျန်နေတဲ့ သင်္ခပုရပိုက်ပေါ်မှာ ရေးကူးပြီး စာအချို့ကို သာသနာငါးထောင် တည်အောင် အရှင်ဥတ္တသီရိက ပေပေါ်မှာ ရေးတင်ခဲ့ကြာင်း ဆိုတယ်။
ဒီကျမ်းဟာ နှစ်ပေါင်း ၁၁၀၀ ကျော် တိမ်မြုပ် ပျောက်ကွယ်နေရာမှ သာသနာ ၂၃၀၄ မှာ တောင်ငူ အရှင်ဝရသာမိနဲ့ ခင်ကြီးဖျော်ကြောင့် ပြန်လည် ထင်ရှားလာပြီး၊ သာသနာ ၂၃၅၆ မှာ မတ္တရာမြို့အနီး ထုံးသစ်ရွာဇာတိ ရဟန်း ၇-ဝါရ အရှင်သဒ္ဓမ္မနန္ဒီက မူလကျမ်းမှာ နောက်ထပ် ဂါထာ ၃၁ ပုဒ်နဲ့ ဖြည့်စွက်ပြီး ရေးသားတယ် (ဒီးဒုတ်ဦးဘချို၊ ကပ္ပါလင်္ကာရ ဝဏ္ဏနာကျမ်း ၁၊ စာ-၈)။
အကြောင်းအရာ
ကျမ်းမှာပါတဲ့ အကြောင်းအရာ အချုပ်က .. စာဖို၊ စာမ (အသံထွက် စဖို၊ စမ)လို့ အက္ခရာ နှစ်မျိုးရှိ။ နေကညွှန်းတဲ့ အက္ခရာကို စဖို၊ လက ညွှန်းဆိုတဲ့ အက္ခရာကို စမလို့ ခေါ်။ နေညွှန်း အက္ခရာ ၃-လုံး ရှိတယ် .. နေထွက်စမှာ ဂ၊ မွန်းတည့် ဝ၊ နေဝင် ဂ (ဂ၊ဝ၊ဂ)။ ဝသည် မူလအက္ခရာ၊ ကျန် ၂-လုံးသည် ဘူတအက္ခရာ။ လညွှန်း အက္ခရာ ၅-လုံး .. လဆန်း ၃-ရက်မှာ ဂ၊ ၈-ရက် ဓ၊ လပြည့် ဝ၊ လဆုတ် ၈-ရက် ဗ၊ လကွယ်ခါ နီး ပ (ဂ၊ဓ၊ဝ၊ဗ၊ပ)။ ဝသည် မူလ၊ ကျန် ၄-လုံးသည် ဘူတအက္ခရာ။
လညွှန်း ၅ လုံးမှာ ဂ၊ဓ နဲ့ ပ၊ဗတို့ သဘောတူ (ဂကို လှန် ပ၊ ဓကို လှန် ဗ)။ အဲဒီ ဂနဲ့ဗကို ပယ်ရင် ပ၊ဝ၊ဓ ၃-လုံးကျန်။ နေညွှန်း ၃-လုံးမှာ ဂ နှစ်လုံးကို ပေါင်းစပ်ရင် က (ဂ+ဂ) ဖြစ်တယ်။ နေလ နှစ်ခုပေါင်း က၊ဝ၊ပ၊ဝ၊ဓ ၅-လုံးရ။ အဲဒီမှာ က၊ပ၊ဓကို အောက်-ထက်လှန်ရင် က၊ပ၊ဓ။ ယ၊ဂ၊ဗ။ မူလအက္ခရာ ဝ နှစ်လုံးနဲ့ ပေါင်းရင် ... 'က၊ပ၊ဓ၊ဝ။ ယ၊ဂ၊ဗ၊ဝ' လို့ အတုမဲ့အကျိုးကို ပေးစွမ်းတဲ့ အခြေခံ စမအက္ခရာ ၈-လုံး ရတယ်။ ဒီအက္ခရာတွေကို နံသင့်ကောက်ပြီး ပေါင်းရင် ၃၃ (၂+၅+၇ .. စသည်)။
ဒီကျမ်းမှာ အဲဒီလို အက္ခရာတွေရဲ့ အဓိပ္ပာယ်တွေကို စကားဝှက် သင်္ကေတတွေနဲ့ ဖော်ပြတယ်။ ပေမူမှာ အင်းကွက်တွေကို တွေ့ရတယ်။ အားလုံးကိုတော့ နားမလည်ဘူး။
စမဂါထာ
အရှင်ဥတ္တမသီရိ ပေတင်တယ်ဆိုတဲ့ ဆိုခဲ့ပါ ကပ္ပါလင်္ကာရ ကျမ်းရဲ့ ကျမ်းဦး ပဏာမအနေနဲ့ စမဂါထာ နှစ်ပုဒ် ပါတယ်။ ဒီဂါထာတွေက လောကီ လောကုတ္တရာ ကောင်းကျိုးကို ပေးစွမ်းတယ်လို့ ယုံကြည်ကြတယ်။ အဓိပ္ပာယ်ကောင်းလို့ ကျက်မှတ်လိုသူများ အတွက် အဲဒီ နှစ်ဂါထာကို မျှဝေပါတယ်။ ခင်ကြီးဖျော်ရဲ့ နိဿယပြန် အနက်ပါ ..
ကရာကရော တမံ မောဟံ၊
ပဗောဓေသိ ဇနမ္ဗုဇံ။
ဓမေတွာ ဓမ္မရံသီဟိ၊
ဝရံ သော ဒေတု မေ ဖလံ။
ကရာကရော၊ ရောင်ခြည်တော် ခြောက်ပါး၏ တည်ရာ ဖြစ်သော မြတ်စွာဘုရားတည်းဟူသော နေမင်းသည်။ တမံ မောဟံ၊ သစ္စာလေးပါး မြတ်တရားကို ဖုံးထားတတ်သော အဝိဇ္ဇာတည်းဟူသောမှောင်အမိုက်ကို။ ဓမ္မရံသီဟိ၊ တရားတည်းဟူသော ရောင်ခြည်တို့ဖြင့်။ ဓမေတွာ၊ ဖျက်ဆီး၍။ ဇနမ္ဗုဇံ၊ ကျွတ်ထိုက်သော သတ္တဝါတည်းဟူသော ကြာကို။ ပဗောဓေသိ၊ သစ္စာလေးပါးကို သိစေသောအားဖြင့် ပွင့်စေတော်မူပြီ။ ကရာကရော၊ ရောင်ခြည်ခြောက်သွယ် တင့်တယ် သားနား ဘုရားတည်းဟူသော နေမင်းသည်။ မေ၊ ငါ့အား။ ဝရံ၊ မြတ်သော။ ဖလံ၊ ကောင်းကျိုးကို။ ဒေတု၊ ပေးပါစေသတည်း။
ယမိတဗ္ဗယမော ဒန္တော၊
ဂမိတဗ္ဗဂမာဓိကော။
ဗလံ မာရဿ ယော ဇိနော၊
ဝရံ သော ဒေတု မေ ဇယံ။
ယမိတဗ္ဗယမော၊ ဣန္ဒြေကို စောင်ရှောက်တော်မူသည် ဖြစ်၍။ ဒန္တော၊ ယဉ်ကျေးတော်မူသော။ ဂမိတဗ္ဗဂမော၊ သိအပ်သော တရားတို့ကို သိတော်မူသည်ဖြစ်၍။ အဓိကော၊ လွန်ကဲထူးမြတ်တော်မူသော။ ယော ဇိနော၊ အကြင်မြတ်စွာဘုရားသည်။ မာရဿ၊ မာနတ်မင်း၏။ ဗလံ၊ စစ်သည်ဗိုလ်ပါအားကို။ ဇိတော၊ အောင်တော်မူလေပြီ။ သော ဇိနော၊ ထိုမြတ်စွာဘုရားသည်။ မေ၊ ငါ့အား။ ဝရံ၊ မြတ်သော။ ဇယံ၊ အောင်ခြင်းကို။ ဒေတု၊ ပေးပါစေသတည်း။
ဒီဂါထာတွေမှာ ပါဒလေးခုစီရဲ့ အစမှာ က၊ပ၊ဓ၊ဝ။ ယ၊ဂ၊ ဗ၊ဝ အက္ခရာ ၈-လုံးကို တွေ့နိုင်တယ်။
အင်းကျမ်းပြု
အရှင်ဥတ္တမသီရိဟာ သရေခေတ္တရာမြို့ အရှေ့ဘက် မဇ္ဈဂုံးရွာ တောင်ယာရှင် ဦးပေါစ ဒေါ်ညှာတို့ရဲ့သား။ အသက် ၇-နှစ်မှာ နန်းတွင်း ဆရာတော်ထံ သာမဏေပြု။ ၁၉-နှစ်မှာ ပိဋကတ် သင်ရိုးပေါက်။ ရဟန်းပြုပြီး တရားအားထုတ်။ နှစ်ဝါရမှာ တရားပေါက်သည် ဆိုပြီး သုမုန္ဒရီမင်း ကိုးကွယ်ခံရ။ ဖော်ပြပြီး ကြေးနီ ပုရပိုက်ကို ရရာမှ တရားအလုပ်ကို စွန့်ပြီး အင်းကျမ်းပြု ပုဂ္ဂိုလ် ဖြစ်သွားတယ်။ ဒီကျမ်းက အရည်းကြီးတို့ရဲ့ အင်းကျမ်း ဖြစ်ကြောင်း သိရတယ် (ရဟန္တာနှင့် ပုဂ္ဂိုလ်ထူးများ၊ စာ-၄၂)။
မဆိုရဲပါ
ကပ္ပါလင်္ကာရကျမ်းကို သာသနာ ၆၂၉ မှာ ရေးတယ် ဆိုလို့ သာသနာ ၉၃၀ မှာပေါ်တဲ့ အဋ္ဌကထာ ကျမ်းပြုဆရာ အရှင်မဟာဗုဒ္ဓဃောသရဲ့ ဘိုးအေ မကတောင် ဖြစ်နေလို့ စဉ်းစားစရာတွေ ရှိတယ်။ ရေးတာက သရေခေတ္တရာခေတ် ဆိုတော့ ဒီအချိန်မှာ မြန်မာအက္ခရာတွေ အဲဒီလောက် ပီပီပြင်ပြင် ဖြစ်နေပြီလော။ ဓမ္မနီတိကျမ်းလို မူရင်းသက္ကတကို ပါဠိ ဘာသာနဲ့ ပြန်ရေးတာလော။ ဘယ်သူ ရေးတာလဲ .. စတဲ့ စဉ်းစားဖွယ် လေ့လာစရာတွေ ရှိသေးလို့ ဘုန်းကြီးအနေနဲ့ မြန်မာဖြစ် ပထမဦးဆုံး ပါဠိကျမ်းလို့ မဆိုရဲပါ။
ဇန်နဝါရီ ၁၇၊ ၂ဝ၂ဝ။
---နကုလပိတုသို့ မြတ်ဗုဒ္ဓ၏ ဩဝါဒ
အာတုရကာယဿ မေ သတော စိတ္တံ အနာတုရံ ဘဝိဿတိ (သံ၊၂၊၂)။
ကိုယ်ခန္ဓာ နာကျင်သော်လည်း စိတ်နာကျင်မှု မရှိသူ ဖြစ်အောင် ကျင့်ရမည်။
---၈၀၄။ မှတ်စုထဲက နန္ဒမင်းသား
ဆရာတော် ဘုရား၊ မြတ်စွာဘုရားနှင့် အဖေတူ အမေကွဲမှ မွေးဖွားသော နန္ဒမင်းသား အကြောင်းကို သိလိုပါသည်။ နန္ဒမင်းသားနှင့် မြတ်စွာဘုရား ဘယ်သူက သက်တော် ပိုကြီးပါသလဲ ဘုရား။
နန်းညွန့်မြိုင် (ဓမ္မစကူးလ်)
---မြတ်စွာဘုရားရဲ့ အဖေတူ အမေကွဲညီတော် ဖြစ်ပေမယ့် နန္ဒမင်းသားအကြောင်း ကျမ်းဂန်ဖော်ပြချက် နည်းတယ်။ ရှိသမျှ မှတ်စုနဲ့ ထူးခြားတာလောက်ကို ဖော်ပြရရင် ..
နှစ်ရက်သုံးရက်
နန္ဒမင်းသားဟာ ဘုရာ့ခမည်းတော် သုဒ္ဓေါဒနမင်းကြီးနဲ့ ဘုရားမယ်တော် မဟာမာယာရဲ့ ညီမတော် မဟာပဇာပတိ ဂေါတမီရဲ့ သားတော်ဖြစ်လို့ မြတ်စွာဘုရားရဲ့ အဖေတူ အမေကွဲညီတော်ပါ။ မြတ်စွာဘုရားထက် နှစ်ရက် သုံးရက်ပဲ ငယ်တယ်။ မိထွေးတော်ဟာ သားတော်ရင်း နန္ဒကို နို့ထိန်းတွေဆီ အပ်ပြီး ဗုဒ္ဓလောင်းလျာကိုတော့ ကိုယ်တိုင် နို့ချိုတိုက်ကျွေးတယ် (မ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂၂၂)။ ဒါနဲ့ သူတို့ ညီအစ်မတွေ တစ်ပြိုင်နက် ကိုယ်ဝန်ဆောင်ကြတယ်လို့ မှတ်သားရတယ်။
ညီမတော်
နန္ဒမင်းသားမှာ ဇနပဒကလျာဏီ အမည်နဲ့ အလွန်ချောမော လှပတဲ့ ညီမရင်း တစ်ဦးရှိတယ်။ သက်တော် ဘယ်လောက်ငယ်မယ် ဆိုတာတော့ ခန့်မှန်းဖို့ ခက်ပါတယ်။ ယသော်ဓရာ့နောက်မှ ဘိက္ခုနီပြုတာ (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၈၀)၊ နန္ဒမင်းသား သက်တော် ၃၆-နှစ်ခန့်မှာ သူနဲ့ ဘိသိက်ခံတာ (သကျတို့ ထုံးစံအရ ညီမရင်းကိုပဲ လက်ထပ်တယ်)၊ အလှအပကို အပြစ်ပြောတယ်ဆိုပြီး ရှင်တော် ဗုဒ္ဓကို မတွေ့ဘဲ နေတာတွေ ကြည့်ရင် အတော် ငယ်မယ်လို့ ထင်တယ်။
နံ့သာမခြောက်ခင်
ရှင်တော် ဗုဒ္ဓ ဗောဓိဉာဏ်ကို ရပြီးနောက် ကပိလဝတ္ထုမြို့ကို ပထမဆုံးအကြိမ် ကြွလာစဉ် သုံးရက်မြောက်နေ့ဟာ နန္ဒအဖို့ အဘိသိက်ခံ၊ ညီမတော်နဲ့ လက်ထပ်တဲ့နေ့။ မင်္ဂလာဦးည မတိုင်ခင်မှာ ဗုဒ္ဓက သပိတ်ကိုကိုင်ပြီး ကျောင်းကို လိုက်ပို့ခိုင်းရာကနေ အားနာပါးနာနဲ့ ရဟန်းပြုခဲ့တယ်။ ဗုဒ္ဓနောက်ကို လိုက်သွားခါနီး ချစ်သူဇနီး ပြောလိုက်တဲ့ စကားကို ကဗျာဆရာကြီး အဿဃောသ သရုပ်ဖော်ပုံက ..
'နှမတော်ရဲ့ ပါးပြင်ပေါ်က စန္ဒကူးနံ့သာ ခြောက်မသွားခင် မောင်တော် နှမတော်ဆီ အရောက် ပြန်လာခဲ့ရမယ်။ တကယ်လို့ မောင်တော် ကြာနေရင် မောင်တော့်ကို ပြစ်ဒဏ် ပေးရလိမ့်မယ်။ မောင်တော် အိပ်ပျော်နေတဲ့အခါ ခဏခဏ နှိုးနေမှာပဲ (ပါရဂူ၊ ညီတော်မင်းနန်)'။
မင်းသမီးက စာမရီယပ်တောင်နဲ့ မျက်နှာကိုအုပ်ပြီး ပြူတင်းပေါက်ကို ဖွင့်အကြည့် သပိတ်ချီ မင်းသားနဲ့ အကြည့်ချင်း ဆုံမိပုံကို စာဆို ဦးယာ သရုပ်ဖော်ပုံက ..
'စာမရီရုပ်၊ မျက်စုံအုပ်သည်၊ လက်လှုပ်နန်းခက်၊ ပြူတင်းရွက်ကို၊ ရွှေလက်တော်နှင့်၊ ခြုန်းခြုံန်းဖွင့်၍၊ သခင့်အလှည့်၊ မယ့်အကြည့်နှင့်၊ မှာသည့်တိုင်းပင်၊ ဆိုင်ကြမြင်သော်၊ ရွှေရင်လဲ့ဥ၊ ဖြူနှစ်နုကို၊ ထု၍စတေ၊ ကြုံရချေသည်၊ ကံလေအလို၊ ထပ်ထပ်ဆိုလျက် .. (မင်းနန်ပျို့၊ ပိုဒ်-၂၄)'။
သူ့ဖြစ်အင်
အရှင်နန္ဒဟာ ဗုဒ္ဓထက် လက်လေးသစ်ပဲ အရပ်တိုတယ်။ အလွန် ချောမောလှပသူ။ တစ်ခါမှာ မြတ်စွာဘုရား သင်္ကန်းနဲ့ အရွယ်တူတဲ့ သင်္ကန်းကို ဝတ်ရုံပြီး လာတာကို သူ့ထက် သိက္ခာကြီးတဲ့ မထေရ်တွေက ခပ်လှမ်းလှမ်းက မြင်ရတဲ့အခါ ဗုဒ္ဓ ကြွလာတယ်ထင်ပြီး နေရာက ထပေးကြရလို့ ဗုဒ္ဓရဲ့ သင်္ကန်းပမာဏထက် ငယ်တာကို ဝတ်ဖို့ သိက္ခာပုဒ် ပညတ်တော်မူရတယ် (ဝိ၊၂၊၂၂၅)။
သာသနာမှာ ရဟန်းဝတ်နဲ့ မပျော်ပါသဖြင့် သိက္ခာချပြီး လူထွက်တော့မယ်လို့ သီတင်းသုံးဖော်တွေကို ရင်ဖွင့်တယ်။ မြတ်ဗုဒ္ဓ သိတဲ့အခါ ဘာလို့ လူထွက်ချင်တာလဲလို့ မေးတော့ နှမတော် မှာလိုက်တဲ့ စကားတွေကို ကြားယောင်နေလို့ဖြစ်ကြောင်း ဖြေတယ်။ ဒါနဲ့ ရှင်တော် ဗုဒ္ဓက နတ်ပြည်ကို ခေါ်သွား၊ နတ်သမီးတွေကိုပြပြီး ဒါတွေကို လိုချင်ရင် သာသနာမှာ ပျော်ပျော်နေပါလို့ တိုက်တွန်းတယ် (ဥဒါန၊၁ဝ၁)။
တစ်ခါမှာ သင်္ကန်းကို သပ်ရပ်စွာဝတ်၊ မျက်နှာကို မျက်ရေးကွင်း အလှပြင်၊ တောက်ပတဲ့ သပိတ်ကို ကိုင်ပြီး ဗုဒ္ဓအနီးမှာ ထိုင်နေတယ်။ ဗုဒ္ဓက 'နန္ဒရေ၊ သဒ္ဓါတရားနဲ့ ရဟန်းပြုလာတဲ့ အမျိုးကောင်းသား သင့်အဖို့ အဲဒီ အနေအထိုင်မျိုး မသင့်ဘူး။ တောရဆောက်တည်၊ ပံသုကူသင်္ကန်းကို ဆောင်၊ မထင်မရှား ဆွမ်းခံစားပြီး ရောင့်ရဲနိုင်တဲ့ ကာမဂုဏ်ကို မငဲ့ကွက်သူ ဘဝနဲ့ နန္ဒကို ငါ ဘယ်တော့ မြင်တွေ့ရပါ့မလဲ နော်' လို့ မိန့်တော်မူတယ် (သံ၊၁၊၄၆၈)။
နတ်ပြည်က နတ်သမီးတွေကို ပြပြီး ပြန်လာလို့ မကြာခင် ရှင်တော် ဗုဒ္ဓက အဲဒီလို မိန့်တော်မူတာ (သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၁၉)။ ဒီဖြစ်ရပ် သုံးခုလုံး သာဝတ္ထိမြို့ ဇေတဝန်မှာ ဖြစ်ခဲ့တာ။ အဲဒီအချိန်က အရှင်မြတ် ရဟန္တာ မဖြစ်သေးဘူး။
ပါရမီရှင်မို့
အဲဒီနောက် အရှင်မြတ်ဟာ မြတ်ဗုဒ္ဓ မိန့်တော်မူတဲ့ အတိုင်း ဓုတင်တွင် ဆောက်တည်ပြီး တရားကို ကြိုးစား အားထုတ်တယ်။ လမ်းကြောင်းမှန်ပေါ် ရောက်သွားတဲ့အခါ ဘဝများစွာ ဖြည့်ဆည်းထားတဲ့ ပါရမီရှိပြီးဖြစ်တဲ့အတွက် စူးဝင်နေတဲ့ ကာမဂုဏ်ဆူးကို လွယ်လွယ်ပဲ ပယ်ထုတ်နိုင်ပြီး နှစ်ရက်သုံးရက် အတွင်း ရဟန္တာ ဖြစ်သွားတယ်။ ရဟန္တာ ဖြစ်ပြီးနောက် ဝမ်းသာလွန်းလို့ ဥဒါန်းကျူးရင့်ပုံ ..
မသင့်ရှုမြင် ငါ့ကိုယ်ပင် ဆင်ယင်မာန်ယစ်ခဲ့။
ရာဂစူးဝင် ငါ့စိတ်လျှင် မျောက်သွင်လှုပ်ရှားခဲ့။
နောင်ချစ်မြတ်ရှင် နည်းကျွမ်းကျင် မဂ္ဂင်လမ်းသို့ငဲ့။
ဘဝညွန်တွင် မမြုပ်ခင် ငါလျှင် ကူးနိုင်ရဲ့။
(ထေရဂါထာ၊၂၅၂)။
အထက်ပါ သာဝတ္ထိ ဖြစ်ရပ်များအရ ... မြတ်ဗုဒ္ဓ ရာဇဂြိုဟ်မှာ ဒုတိယဝါ ကပ်တဲ့နှစ်ကျမှ အနာထပိဏ်နဲ့ တွေ့တာ ဖြစ်လို့ (မဟာဗုဒ္ဓဝင် ၃၊ စာ-၁၈၀) အရှင်နန္ဒဟာ ရဟန်းပြုပြီး အနည်းဆုံး တစ်နှစ်ကျော် ၂-နှစ် လောက်ထိ ရဟန္တာ မဖြစ်သေးဘူးလို့ ဆိုနိုင်ဖွယ် ရှိတယ်။
ဧတဒဂ်ရှင်
ရဟန္တာ ဖြစ်ပြီးနောက် အရပ်ဆယ်မျက်နှာကို ကြည့်တိုင်း ဆင်ခြင်တုံတရား လေးပါး (ကျိုးရှိကျိုးမဲ့ကို ဆင်ခြင်၊ မိမိနဲ့ သင့်တော်အောင် ဆင်ခြင်၊ မမှားအောင် ဆင်ခြင်၊ အသွားအလာ ဆင်ခြင်၊ အကျယ်ကို ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၆၅ ရှု) မရှိဘဲ ရှုကြည့်တော်မမူ။ ဒါကြောင့် ဣန္ဒြေခြောက်ပါး (မျက်စိ၊ နား၊ နှာ၊ လျှာ၊ ကိုယ်၊ စိတ်) ကို စောင့်စည်းရာမှာ ရှင်တော် ဗုဒ္ဓပြီးရင် အသာဆုံး ဧတဒဂ် ရတော်မူတယ် (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၄၄)။
မြတ်စွာဘုရားရဲ့ ညီတော် ရဟန္တာကြီးရဲ့ ဘဝနိဂုံး ဘယ်မှာ ဘယ်လို ကုန်ဆုံးပြီး သက်တော် ဘယ်လောက်မှာ ပရိနိဗ္ဗာန်စံတယ် ဆိုတာကို ကျမ်းဂန်မှာ ရှာဖွေဆဲပါ။
ဇန်နဝါရီ ၁၈၊ ၂ဝ၂ဝ။
---၈၀၅။ နတ်ပြည်နှင့် ရဟန္တာ
ဆရာတော် ဘုရား၊ နတ်ပြည်မှာ ရဟန္တာ ရှိမရှိ သိလိုပါသည် ဘုရား။ နတ်ပြည်မှာ ရဟန္တာဖြစ်အောင် တရားအားထုတ်၍ ရနိုင်ပါသလား ဘုရား။
မောင်မောင်သိန်း (စိန်ဓူဝံ)
---စုံစုံလင်လင် မှတ်နိုင်ဖို့ အောက်ပါ ကျမ်းဂန် အဆိုကို ဦးစွာ ဂရုတစိုက် လေ့လာကြည့်ရအောင် ..
ကျမ်းဂန်ဆို
'အိမ်ရာတည်ထောင် လူ့ဘောင်၌နေသော သောတာပန် (သကဒါဂါမ်၊ အနာဂါမ်)တို့သည် အသက်ထက်ဆုံး လူ့အသွင်ဖြင့် တည်နိုင်၏။ ရဟန္တာအဖြစ်သို့ ရောက်မူကား ပရိနိဗ္ဗာန်သော်လည်း စံ၏။ ရဟန်းသော်လည်း ပြု၏။ စာတုမဟာရာဇ်-စသော ကာမာဝစရနတ်ပြည် (ခြောက်ဘုံ)ရှိ နတ်တို့ ရဟန္တာဖြစ်လျှင် (ကာမဂုဏ်အာရုံ ပေါများသဖြင့်) ဆိတ်ငြိမ်ရာ အရပ် မရှိသောကြောင့် ချက်ခြင်းပင် ပရိနိဗ္ဗာန်စံကြ၏။ ဘုမ္မဇိုး နတ် ဖြစ်မူကား(တောတောင်များ၌) ဆိတ်ငြိမ်ရာအရပ် ရှိသောကြောင့် ရဟန္တာ အဖြစ်ဖြင့် သက်တမ်းအတိုင်း တည်နိုင်ကြ၏ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၉၇)'။
အဖြေ ၁
စာတုမဟာရာဇ်-စတဲ့ နတ်ပြည် ခြောက်ထပ်ရှိ နတ်တွေ ရဟန္တာ ဖြစ်တာနဲ့ ချက်ခြင်းပင် ပရိနိဗ္ဗာန်စံကြတဲ့ အတွက် (မုဟုတ္တမ္ပိ န တိဋ္ဌတိ) နတ်ပြည်မှာ အသက်ထင်ရှား ရှိနေတဲ့ နတ်ရဟန္တာ ဆိုတာမျိုး မရှိနိုင်။ တစ်နည်း ပြောရင် နတ်ပြည်မှာ ရဟန္တာ မရှိနိုင်။
အဖြေ ၂
'ပရိနိဗ္ဗာန် ပြုကြ၏'အရ နတ်တစ်ဦးဟာ တကယ် တရားအားထုတ်ရင် အဲဒီ ဘုံဌာနမှာ ရဟန္တာတော့ ဖြစ်နိုင်တယ်။ သို့သော် မလွယ်။ ဘာကြောင့်ဆို .. ကုသိုလ် အကျိုးပေးအရ စည်းစိမ်ခံတဲ့ နေရာဖြစ်တော့ ကာမဂုဏ်မရှိတဲ့ နေရာဟူ၍ပင် မရှိတဲ့အတွက် (မူလဋီ၊၂၊၂၃၃) ကမ္မဋ္ဌာန်းထိုင်ဖို့ မဖြစ်နိုင်။ သိကြားမင်းတောင် ဥပုသ်သီလ စောင့်ချင်လို့ လူ့ပြည်သို့ ဆင်းခဲ့ရသတဲ့ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၇၊၁၅၄)'။
ယူဆချက်
နတ်ခြောက်ဘုံမှာ ရှိတဲ့ သောတာပန် သကဒါဂါမ် အရိယာတွေဟာ နတ်သောတာပန်၊ နတ်သကဒါဂါမ်အနေနဲ့ သက်တမ်းကုန်အောင် နေနိုင်ကြပေမယ့် အနာဂါမ်တွေကျတော့ 'ကာမဂုဏ်မရှိတဲ့ နေရာဟူ၍ပင် မရှိတဲ့' နတ်ပြည်မှာ ကြာကြာ စံနေကြဖွယ်မရှိဘဲ သုဒ္ဓါဝါသလို ဗြဟ္မာ့ပြည်ကို ပြောင်းကြဖွယ် ရှိတယ်လို့ ဘုန်းကြီး ယူဆပါတယ်။
အထူးမှတ်
ဘုမ္မဇိုးနတ်ဖြစ်ရင် ရဟန္တာဖြစ်တဲ့ထိ တရားလည်း ထိုင်နိုင်တယ်။ ရဟန်းပြုစရာ မလိုဘဲ ရဟန္တာအဖြစ်နဲ့လည်း သက်တမ်းကုန်တဲ့အထိ နေနိုင်တယ်။ ဒါကြောင့် သာရတ္ထဒီပနီ ဋီကာ ကျမ်းပြု အရှင်သာရိပုတ္တရာ၊ တောင်ဖီလာဆရာတော်၊ နေရင်း မဏိရတနာကျောင်းနေ အရှင်အရိယာလင်္ကာရ-စတဲ့ မထေရ်ကျော် အချို့ဟာ ဒုတိယဘဝမှာ သက်တမ်းရှည် ဘုမ္မဇိုးနတ် ဖြစ်ဖို့ ဆုတောင်းခဲ့ကြတယ်။
ဇန်နဝါရီ ၂၃၊ ၂ဝ၂ဝ။
---အမျိုးသမီးတွေ ဘုမ္မဇိုးနတ် ဖြစ်ဖို့ ဆုတောင်းနိုင်ပါသလား ဘုရား။
ဖြိုးဖြိုးပပစိုး
ဆုတောင်းတယ် ဆိုတာ လူတိုင်းရဲ့ မွေးရာပါ အခွင့်အရေးပါ။ ဘယ်သူ့ဆီမှ ခွင့်ပန်စရာ မလိုပါဘူး။ ကုသိုလ် ပြုပြီးတိုင်း ကိုယ်ဖြစ်ချင်တာကို ဆုတောင်းပါ။ ဆန္ဒရှိရင် ဖြစ်ကို ဖြစ်ပါတယ်။ (ဆန္ဒဝတော ကိံ နာမ န သိဇ္ဈတိ။)
အရှင်ကေလာသ
---အမှိုက်ကားလိုလူ
တစ်ခါသော် တက္ကစီငှားပြီး လေဆိပ်ကိုသွား၏။ ကားဆရာသည် Free Way ပေါ်တွင် အလယ်လိုင်းမှ ဖြည်းဖြည်း မှန်မှန် သွားနေစဉ် ဘယ်လိုင်းမှ ကားသည် မီးမပြဘဲ လမ်းကြော ပြောင်းပြီး တက္ကစီရှေ့သို့ ရှောင်တခင် ဖြတ်ဝင်လျက် ညာလိုင်းသို့ ဆက်၍ ကူး၏။ တက္ကစီဆရာသည် အချိန်မီ ဘရိတ်ကို အုပ်လိုက်နိုင်သဖြင့် ကံကောင်းသွား၏။ တိုက်မိရန် လက်မတင်သာ လို၏။
ဖြတ်မောင်း ကားဆရာသည် ကားတံခါးကို ဖွင့်၍ ဒေါသမျက်လုံးဖြင့် လှည့်ကြည့်ပြီး တက္ကစီဆရာကို အော်ဟစ် ဆဲဆိုရင်း လက်ခလယ်ကို ထောင်ပြ၏။
တက္ကစီဆရာသည် ပြုံးယောင်သန်း မျက်နှာဖြင့် မည်သို့မျှ မတုံ့ပြန်ဘဲ နေ၏။ အမှန်က တက္ကစီဆရာ၏ အမှားမဟုတ်။ ဖြတ်ဝင်သူ၏ စည်းကမ်းမဲ့ခြင်းသာ ဖြစ်၏။ 'သူ့အမှားပဲ၊ ခင်ဗျား ဘာလို့ ငြိမ်နေရတာလဲ၊ တစ်ခုခုတော့ ပြန်ပြောသင့်တာပေါ့'ဟု ခရီးသည်က ပြောသည်တွင် တက္ကစီဆရာ ပြန်ပြောပုံက..
'အမှိုက်ကားလို လူတွေ အများကြီး ရှိပါတယ်။ ဒီလူတွေက မကျေနပ်တာ၊ စိတ်ဆိုးစရာ၊ စိုးရိမ်စရာတွေ စိတ်ထဲ ပြည့်နေကြတာပဲ။ အဲဒီ စိတ်အမှိုက်တွေကို စွန့်ပစ်ဖို့ သူတို့မှာ နေရာလိုတယ်ဗျ။ တစ်ခါတစ်ရံ တွေ့ရာ လူပေါ် စွန့်ပစ်တော့တာပဲ။ ကျုပ်တို့က သူစွန့်တဲ့ အမှိုက်ကို ဘာလို့ လက်ခံမလဲ။ သူ့ဆီက အမှိုက်ကို လက်ခံပြီး ကျုပ်တို့က စွန့်ပစ်စရာ မလိုပါဘူး'ဟူ၏။
(ဩဂုတ် ၆၊ ၂၀၁၆ ကိုယ်တွေ့)။
---၈၀၆။ ရေလှူ၍ ဗိမာန်တည်
ဆရာတော် ဘုရား၊ ရေအကျိုး ၇-ပါးလား၊ ၁၀-ပါးလား ဘုရား။ ရေလှူရကျိုးကို ရှင်းလင်းစွာ သိလိုပါသည် ဘုရား။
ပန်းသာခိုင်
---ရေသည်မ
ဝိပဿီ ဘုရားလက်ထက် ရေရောင်းပြီး အသက်မွေးရတဲ့ ဆင်းရဲသူ အမျိုးသမီးဟာ ဘုရားအမှူးရှိတဲ့ သံဃာကို သောက်သုံးရေ လှူဒါန်းတဲ့ ကုသိုလ်ကြောင့် အကျိုးထူး ၇-မျိုး ရခဲ့တယ် ... ရေရှားတဲ့ နေရာမှာ နေရစေကာမူ ရေမရှား၊ ပူခြင်းအိုက်ခြင်းမရှိ၊ ရောဂါမရှိ၊ ကိလေသာကင်းလို့ စိတ်သန့်ရှင်း၊ အညစ်အကြေး ကင်းလို့ အဆင်းလှ၊ ကိုယ်နံ့ကောင်း၊ မိုးကို အလိုရှိရင် မိုးရွာ (ထေရီအပဒါန၊၁၉၇)။
ဆောင်ပုဒ်
တောင်ဖျားသစ်ပင်၊ ကောင်းကင်ရေရှား၊ နေမိငြားလည်း၊ မရှားလွယ်ကာ၊ ပူဆာအိုက်ခြင်း၊ ကင်းသည် အနာ၊ ကိလေသာကြေး၊ ကင်းဝေးစင်ကြယ်၊ စိတ်ဝယ် သန့်ရှင်း၊ ညစ်ကြေးကင်း၍၊ အဆင်းတင့်တယ်၊ ရွှေသဖွယ်သို့၊ ကိုယ်ဝယ်ကောင်းစွာ၊ နံ့သာအလား၊ မိုးကား တောင့်တ၊ ရွာရစင်စစ်၊ ခုနစ်ကျေးဇူး၊ ခံရဖူးသည်၊ ကြည်နူးရိုသေ လှူမိစေ (သုံးပုံတံချူကျမ်း၊ စာ-၂၃)။
ဒီရေအလှူရှင် အမျိုးသမီးဟာ ဂေါတမ ဗုဒ္ဓလက်ထက် မှာ ဥဒကဒါယိကာ ထေရီဘဝနဲ့ ရဟန္တာ ဖြစ်ပြီးနောက် 'ရေခပ်ကုသိုလ်နဲ့ တာဝတိံသာနတ်ပြည်မှာ မိမိရဲ့ဗိမာန်ကို ဖန်ဆင်းခဲ့ကြောင်း ပြောပြတယ် (တတ္ထ မေ သုကတံ ဗျမုံ၊ ဥဒဟာ-ရေန နိမ္မိတံ၊ ညွှန်းပြီး)။
အကျိုး ၁၀-ပါး
ထေရီအပဒါန်အရ .. အဲဒီ ရေအလှူရှင် အမျိုးသမီးဟာ 'အသက်ရှည်၊ အဆင်းလှ၊ ချမ်းသာ၊ အခြံအရံများ၊ ဂုဏ်ရှိန်၊ အဆင်း၊ အသံ၊ အနံ့၊ အရသာ၊ အတွေ့'ဆိုတဲ့ အကြောင်းအရာ ဆယ်မျိုးမှာ အခြား နတ်သမီးတွေထက် သာလွန်ကြောင်း သိရတယ် (ယင်း၊ ၁၁၉-ဂါထာ)။ ရေအလှူဗိမာန်ရှင် နတ်သမီး (ဝိမာန၊၄၃)မှာ ဖော်ပြတဲ့ ရေလှူ အကျိုးတွေကိုပါ တူရာပေါင်းပြီး ပညာရှိတို့က ရေအကျိုး ဆယ်ပါးလို့ ဆိုကြဟန် တူပါတယ်။
ဆောင်ပုဒ်
ဝိသုဒ္ဓံ ကိတ္တိ ယသောစ၊ သီဃံ ဝိဂတပိပါသံ။ အာယုဝဏ္ဏ သုခံ ဗလံ၊ ပဋိဘာနံ ဣမေ ဒသ။
(ပါဠိတော် မဟုတ်၊ ရေးသူအမည်မသိ။)
ဝိသုဒ္ဓံ = သန့်ရှင်းစင်ကြယ်ခြင်း (ကိုယ်သန့်ရှင်း၊ စိတ်စင်ကြယ်)၊ ကိတ္တိ = ကျော်စောခြင်း၊ ယသော = အခြွေအရံများခြင်း၊
သီဃံ = ရောဂါကင်းလို့ လျင်မြန် ဖျတ်လတ်ခြင်း၊ ဝိဂတပိပါသံ = ရေငတ်ခြင်းမရှိ (ရေမရှား ဟူလို)၊ အာယု = အသက်ရှည်ခြင်း၊ ဝဏ္ဏ = အဆင်းလှခြင်း၊ သုခံ = ချမ်းသာခြင်း၊ ဗလံ = ခွန်အားကြီးခြင်း (ကျန်းမာလို့)၊ ပဋိဘာနံ = ဉာဏ်ပညာကြီးခြင်း။
အဖြေ
ဒါကြောင့် ရေအကျိုး ၇-ပါး ဆိုဆို ၁၀-ပါး ပြောပြော ကျမ်းဂန်နဲ့ မလွတ်လို့ နှစ်မျိုးလုံး မှန်တယ်လို့ ဆိုနိုင်ပါတယ်။
ဇန်နဝါရီ ၂၃၊ ၂ဝ၂ဝ။
---၈၀၇။ ဓမ္မနို့ချိုတိုက်ကျွေးသူ
ဆရာတော် ဘုရား၊ မြန်မာ အဆိုတော်များသည် 'တို့ဘုရားသော်မှ နို့တစ်လုံးဖိုးကျေ'ဟု မိခင်မေတ္တာ သရုပ်ဖော် သီချင်းများ သီဆိုကြပါသည်။ ထိုစကားကြောင့် လူအချို့မှာ ဘုရားရှင်သော်မှ အမေ့ကျေးဇူး နို့တစ်လုံးဖိုးပဲ ကျေတာ၊ ငါတို့လို ပုထုဇဉ်တွေ အနေနဲ့ ဘယ်ကျေပါ့မလဲဟု ပြောဆိုလေ့ ရှိပါသည်။ ဘုရား ရဟန္တာဟူသည် သူတစ်ပါး အကြွေး မကျေဘဲ ပရိနိဗ္ဗာန် စံရိုးထုံးစံမရှိဟု မှတ်သားဖူးပါသဖြင့် ထိုသီချင်းစာသားမှာ ကျမ်းဂန်နှင့် ညီညွတ်မှုရှိမရှိ သိလိုပါသည် ဘုရား။
အရှင်နန္ဒဝံသ (သစ္စာမြေ)၊ မိုးကုတ်မြို့။
---အကြံယူပါ
ငယ်ငယ်က ရှင်ပြုပွဲတွေမှာ ရွှေမန်းတင်မောင်ရဲ့ ဗုဒ္ဓဝင်တောထွက်ခန်းကို ဟောလန်ကြီး သရက်ပင်ထိပ်ထိ တင်ပြီး ဖွင့်လို့ 'ဖွားဖက်တော် ခန္ဒီက ရှေ့တော်သွင်းစေ မောင်မင်း'ဆိုတဲ့ စကားကို အမှတ်ရဆဲပါ။ 'ယသော်ဓရာယိုးဒယား'မှာ အဆိုတော်အချို့ 'ကနို့ကနတ်မြင်း'လို့ ဆိုတာကိုလည်း ကြားဖူးတယ်။ မင်းသိဒ္ဓတ်ရဲ့ စီးတော်မြင်း အမည်အမှန်က 'ကဏ္ဍက (အသံထွက် အမှန် ကန်ဒက)'ဖြစ်ပါတယ်။ နာမည်လွဲရုံက ခံသာတယ် ဆိုနိုင်ပေမယ့် အယူအဆမှားရင် ဓမ္မကို အန္တရာယ်ပြုရာရောက်လို့ ငရဲကြီးတယ်။
ဒါကြောင့် ဗုဒ္ဓဓမ္မနဲ့ ပတ်သက်တာကို အနုပညာပစ္စည်း ဖန်တီးရင် အကြောင်းအရာ အသံထွက်ကအစ မမှားအောင် ဘာသာရေး ပညာရှိတို့နဲ့ ဦးစွာ ညှိနှိုင်းဖို့ အကြံပေးပါတယ်။
မိထွေးတော်
မေးခွန်းရဲ့ အဖြေအတွက် ထေရီအပဒါန်လာ မိထွေးတော် ဂေါတမီ ပရိနိဗ္ဗာန်စံခါနီး မြတ်ဗုဒ္ဓကို လျှောက်တဲ့ အောက်ပါ စကားရပ်ကို ဖတ်ပြီး အဖြေ ရှာကြည့်ပါ ..
'သားတော် ဘုရား၊ တပည့်တော်က နို့ချိုတိုက်ကျွေးပြီး အရှင်ဘုရားရဲ့ ရူပကာယ (ရုပ်ခန္ဓာ) ကြီးထွားအောင် မွေးမြူခဲ့လို့ အရှင်ဘုရားရဲ့ မိခင်ပါ။ အရှင်ဘုရားက တပည့်တော်ကို ဓမ္မနို့ရည် တိုက်ကျွေးပြီး တပည့်တော်ရဲ့ ဓမ္မကာယ (တရားအစု) ကြီးထွားအောင် မွေးမြူခဲ့လို့ တပည့်တော်ရဲ့ ဖခင်ပါ။
တပည့်တော် တိုက်ကျွေးတဲ့ ပကတိနို့ရည်က မွတ်သိပ်မှုကို ခဏသာ ငြိမ်းစေနိုင်ပါတယ်။ အရှင်ဘုရား တိုက်ကျွေးတဲ့ ဓမ္မနို့ရည် (ဓမ္မခီရံ)ကတော့ (တဏှာကြောင့်ဖြစ်တဲ့) မွတ်သိပ်မှု မျိုးစုံကို ထာဝရ ငြိမ်းစေပါတယ်။ တပည့်တော်ကို ကိလေသာ အနှောင်အဖွဲ့မှ လွတ်အောင် စောင့်ရှောက်တော်မူတဲ့ အတွက် အရှင်ဘုရားမှာ တပည့်တော်ရဲ့ နို့ဖိုးကြွေး မရှိပါဘုရား (အပဒါန၊၂၊စာ-၂၀၉)'။
မယ်တော်ရင်း
'ခုနစ်ရက်မျှ နို့ချိုတိုက်ကျွေးတဲ့ မယ်တော်ရင်းကိုရော နို့ဖိုး´ကြွေး ကျေပါရဲ့လား'လို့ မေးစရာ ရှိတယ်။ အဘိဓမ္မာ တရားကို နာယူပြီးတဲ့အခါ 'မဟာမာယာ (နတ်သား)' သောတာပန် တည်တယ် (မဟာမာယာပိ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။ ဓမ္မပဒ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၄၅)။ မယ်တော်မာယာရဲ့ နတ်သားဘဝ နာမည် စိစစ်ချက်ကို မေးခွန်း-၇၆၂ (ပေါင်းချုပ် ၆၊ စာ-၂၇၁၁) မှာ ရှုပါ။ မယ်တော် နတ်သားကိုလည်း သောတာပန် တည်တဲ့အထိ ဓမ္မနို့ရည် တိုက်ကျွေးတဲ့ အတွက် နို့ဖိုးကြွေး မရှိဘူးလို့ မှတ်နိုင်ပါတယ်။
ဒီစာအရ 'လောကနို့ရည် တိုက်ကျွေးတာကို ဓမ္မနို့ရည်နဲ့ ပြန်ဆပ်လို့ မြတ်ဗုဒ္ဓမှာ နို့ဖိုးကြွေး မရှိဘူး'လို့ နားလည်ရတယ်။ ဒီနေရာမှာ 'နို့ဖိုးကြွေးမရှိ (အနဏော တွံ မဟာမုနေ)' ဆိုတာကို လောကီ ဝေါဟာရနဲ့ 'ကျေးဇူးကြွေး ကျေတယ်'လို့ ယူနိုင်တယ်။ ဘာကြောင့်ဆို ..
အကြွေးမရှိ
'အကြွေး'ဆိုတာ ဝိပါက်ကြွေးကို ဆိုလိုရင် .. ၁) အတိတ် ကံကြွေးနဲ့ ၂) အနာဂတ် ကံကြွေးလို့ နှစ်မျိုးရှိတယ်။ ဘုရား ရဟန္တာတို့မှာ ခန္ဓာအကြွင်း ရှိနေသေးလို့ အမှတ် ၁) ပဲ ရှိတယ်။ ဘုရားရှင် ခါးနာတာ၊ အရှင်မောဂ္ဂလ္လာန် ခိုးသားရိုက်ခံရတာ .. စသည်လိုမျိုး။ ဘုရား သို့မဟုတ် ရဟန္တာ ဖြစ်ပြီးနောက် ခန္ဓာသစ် မရှိတော့လို့ အမှတ် ၂) မရှိ။ ဒါကြောင့် သံသရာ နို့ဖိုးကြွေး မရှိ။ ဒါပေမယ့် ..
မွေးကင်းစ မင်းသိဒ္ဓတ်ကို 'နို့ချိုတိုက်ကျွေး'တဲ့ မယ်တော်အပေါ် 'ကျေးဇူးကြွေး'ရှိတယ်လို့တော့ လောက စကားနဲ့ ဆိုနိုင်တယ်။ အရှင်အာနန္ဒာက 'မိထွေးတော်ဟာ ရှင်တော် ဘုရားကို နို့ချိုတိုက်ကျွေးပါတယ်'လို့ လျှောက်တာလည်း ဒီကျေးဇူးကို ထောက်ရှုတော်မူပါဆိုတဲ့ အဓိပ္ပာယ်ပါ။
ဒါကြောင့် နို့ချိုတိုက်ကျွေးဖူးတဲ့ ကျေးဇူးရှင် မယ်တော်မိနတ်သား အမှူးပြုတဲ့ နတ်ဗြဟ္မာ လောကကို အဘိဓမ္မာ တရား ဟောတယ်လို့ ဆိုရိုးပြုရင် ယုတ္တိနဲ့ မဝေးပါဘူး။
ဖေဖော်ဝါရီ ၅၊ ၂ဝ၂ဝ။
---ကံရှိမှ ဥစ္စာတင်သည်။
ဉာဏ်ရှိမှ ဟုတ်ရာမြင်သည်။
၈၀၈။ ရွှေဇွန်းနဲ့ ဘဉ်းပေးရင်
ဆရာတော် ဘုရား၊ ဒီတစ်ခေါက် မြန်မာပြည်ကို ပြန်စဉ် နာမည်ကျော် ဆရာတော်ကြီး တစ်ပါးမှာ ရွှေဇွန်း ရွှေခက်ရင်းနဲ့ ဆွမ်းဘုဉ်းပေးသည်ကို တွေ့ခဲ့ရပါသည်။ ရဟန်းသံဃာသည် ရွှေဇွန်း ရွှေခက်ရင်းနှင့် ဆွမ်းဘုဉ်းပေးကောင်းပါသလား ဘုရား။ ရှိခိုး ဦးတင်ပါသည် ဘုရား။
စန်းမြခိုင် (လော့စ်အိန်ဂျလီ)
---ဝိနည်းအရ
'အထည်ဝတ္ထုရင်းကိုက မအပ်သောကြောင့် ရွှေခွက် ငွေခွက် ကြေးဝါခွက် ဖလ်စစ်ခွက်တို့ကို ရဟန်းသည် မကိုင်တွယ် (မသုံးစွဲ)ကောင်း (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၈ဝ)'။ ဒါကြောင့် ဆွမ်းကျွေးတဲ့အခါ လူတွေက ငွေရေခွက် ငွေကွမ်းအစ်၊ ငွေထုံးဗူး၊ ငွေဖလား စသည်နဲ့ ကပ်ရင် မအပ် (စူဠဝါဘာသာဋီကာ၊ စာ-၂၇၆)။
ကျောင်းအသုံးအဆောင် ဖြစ်မူကား ကိုင်ကောင်း မကိုင်ကောင်း ပစ္စည်းအားလုံး အပ်၏ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၈၀)။ ဒီအဋ္ဌကထာစကားကို 'ကျောင်း၏ အသုံးအဆောင် အဖြစ်ဖြင့် တစ်ရံတစ်ခါ သုံးဆောင်ခြင်းကိုသာ အပ်၏ဟု ဆိုလိုဟန်တူသည်'လို့ စူဠဝါဘာသာဋီကာမှာ (စာ-၂၇၆) မှတ်ချက်ပြုပါတယ်။
ဝေါဟာရအဖွင့်
'ကျောင်းအသုံးအဆောင် (သေနာသနပရိဘောဂ)'ဆိုတာကို 'ကျောင်းရဲ့ပစ္စည်း၊ ကျောင်းပိုင်ပစ္စည်း အနေနဲ့ အသုံးပြုတဲ့ အသုံးအဆောင်၊ သို့မဟုတ် ကျောင်းသုံးပစ္စည်း'လို့ အဓိပ္ပာယ်ဖွင့်တယ် (သေနာသန သန္တကံ ကတွာ ပရိဘောဂေါ။ ကင်္ခါဋီကာသစ်၊ ၃၆၆)။ စူဠဝါဘာသာဋီကာမှာလည်း 'ကျောင်းအသုံးအဆောင် အဖြစ်ဖြင့် ကျောင်းအား လှူထားသော (သံဃိက ပုဂ္ဂလိက မဟုတ်သော) ရွှေခုတင်၊ ရွှေကုလားထိုင်၊ ရွှေရေခွက်၊ ငွေထွေးခံ၊ ငွေရေတကောင်း စသည် .. လို့ အဓိပ္ပာယ် ဖွင့်ပါတယ် (ညွှန်းပြီး)။
ဒီအလိုအရ ကျောင်းအသုံးအဆောင် ဆိုတာ ကျောင်းတိုင်ကို စိန်စီ ရွှေချ၊ ရွှေပန်းခက် ငွေပန်းခက်တွေနဲ့ မွမ်းမံခြင်းမျိုးသာမက ကျောင်းကို လှူထားတဲ့ ရွှေခုတင်၊ ရွှေကုလားထိုင်စတဲ့ ကျောင်းပေါ်မှာ တည်ရှိတဲ့ အသုံးအဆောင် ပစ္စည်းတွေကိုပါ ယူတယ်။
ရွှေစေတီ
တစ်ခါမှာ ဥတ္တရမင်းသားက မဟာပဒုမထေရ်ကြီးထံသို့ ရွှေစေတီ တစ်ဆူ ပေးပို့လိုက်တယ်။ မထေရ်ကြီးက မအပ်ဘူးဆိုပြီး ငြင်းပယ်တယ် (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၃၀)။ ဒါပေမယ့် ... မထေရ်ကို ကြည်ညိုလို့ မထေရ်ပူဇော်ဖို့ ပို့တာဖြစ်လို့ ပယ်တာ။ ဓာတ်တော်ကို ဌာပနာဖို့ပါ ဘုရားလို့ လျှောက်ပြီးလှူရင် လက်ခံကောင်းတယ် (ပါရာဇိကဏ်ဘာသာဋီကာ ၃၊ စာ-၅၆၂)။
ဝါဒတစ်မျိုး
အရှင်ဉေယျဓမ္မမဟာထေရ် စီရင်တဲ့ ဝိနယဂဏ္ဌိပဗ္ဗဝိနိစ္ဆယ ကျမ်းမှာ 'အိပ်ရာ နေရာသည်ပင်လျှင် အသုံးအဆောင် ဖြစ်၏၊ အိပ်ရာနေရာ အဖြစ်ဖြင့် အသုံးပြုအပ်သော ကျောင်းဆောင်၊ ခုတင်၊ ထိုင်ခုံ၊ ဖျာ၊ အခင်းတို့ကိုသာ သေနာသနပရိဘောဂ (ကျောင်းအသုံးအဆောင်) အဖြစ်ဖြင့် ယူရမည်။ ကျောင်း၌ ထားအပ်သော လှူအပ်သော ပစ္စည်းဟူသမျှကို သေနာသနပရိဘောဂ အဖြစ်ဖြင့် မယူအပ် (ယင်း၊ ဣစ္ဆာသယမူ၊ စာ-၄၈)။ ဒီဝါဒအရ အိပ်ရာ နေရာကိုသာ သေနာသနပရိဘောဂလို့ ယူလိုပုံပဲ။
ဘုန်းကြီးအထင် .... သပိတ်၊ သင်္ကန်းအတွက် သီသန့် ပညတ်ချက် ရှိပြီးဖြစ်လို့ 'ရွှေခုတင်၊ ရွှေကုလားထိုင်၊ ရွှေရေခွက်၊ ငွေရေတကောင်း .. စသည်'တို့ကိုပါ ထည့်သွင်းတဲ့ ဘာသာဋီကာ ဆရာတော်ရဲ့ ယူဆပုံက အဋ္ဌကထာဖွင့်နဲ့ ပိုပြီး လိုက်လျော ညီထွေရှိတယ်လို့ ယူဆတယ်။
အဖြေ
ကျမ်းရင်းနဲ့ ဖွင့်ဆိုပုံတွေရ .. ရွှေဇွန်း၊ ရွှေခက်ရင်းကို ကိုယ်ပိုင်ပြုပြီး သုံးစွဲရင် မအပ်ဘူးလို့ ဖြေပါတယ်။ တောင်မြို့ဆရာတော်တော်အလို 'ကျောင်း၏ အသုံးအဆောင် အဖြစ်ဖြင့် တစ်ရံတစ်ခါ သုံးဆောင်ခြင်း'ဆိုတဲ့ အဓိပ္ပာယ်နဲ့ ကျန်းမာရေးကြောင့် ... ဥပမာ၊ အသက်ကြီးလို့ လက်တုန်တဲ့ အတွက် ရိုးရိုးစတီးဇွန်းနဲ့ ဟင်းရည်ကို ခပ်ယူရင် ဖိတ်ကျလို့ .. ရွှေဇွန်း၊ ရွှေခက်ရင်းနဲ့ အသုံးပြုတာမျိုး ဖြစ်ရင် (ကြွားလိုလို့ မဟုတ်ရင်) အပ်ဖွယ် ရှိပါတယ်။
ဖေဖော်ဝါရီ ၁၃၊ ၂ဝ၂ဝ။
---မှတ်ချက်များ
အရွယ်ပမာဏနှင့် အဆင်းအရောင် လုံလောက်တဲ့ မြေသပိတ်နှင့် သံသပိတ် နှစ်မျိုးကိုသာ ခွင့်ပြုပြီး ဖြစ်ခြင်းနဲ့၊ 'ခေါမ ကေသေယ ကပ္ပါသ သာဏ ဘင်္ဂ ကမ္ဗလာ'လို့ သင်္ကန်း ၆-မျိုးနှင့် အနုလောမ သင်္ကန်းတွေကို ခွင့်ပြုပြီး ဖြစ်ခြင်းတို့ကြောင့် 'ရွှေသင်္ကန်း၊ ရွှေသပိတ်' အပ်သလား၊ မအပ်သလားလို့ သံသယ ဖြစ်ဖွယ်မရှိနိုင်ပါ ဆရာဘုရား။ ဦးတင်ပါသည် ဘုရား။
အရှင်ကုသလ
ခေါမ = ခုံချည်သင်္ကန်း (ခေါမတိုင်းဖြစ် သင်္ကန်း)၊ ကောသေယ = ပိုးသင်္ကန်း၊ ကပ္ပါသ = ပိတ်သင်္ကန်း၊ သာဏ = ပိုက်ဆံလျှော်ချည်သင်္ကန်း၊ ဘင်္ဂ = ဘန်ချည်သင်္ကန်း၊ ကမ္ဗလာ = ခြင်္သေ့ သစ် ကျား လူဆံပင် စသည် မဟုတ်တဲ့ သားမွေးသင်္ကန်း။ အနုလောမသင်္ကန်း ဆိုတာ အဲဒီ ၆-မျိုး မှာ သင့်သလို ပါဝင်နိုင်တဲ့ သင်္ကန်းတွေ။ ဥပမာ ... ဘွဲ့ဖြူ လျှော်သင်္ကန်း၊ တရုတ်ပိုးချည်သင်္ကန်း၊ နတ်ဒေဝါတို့ လှူတဲ့ သင်္ကန်း စသည်။ အရှင်ကေလာသ
ရူပံ ဇီရတိ မစ္စာနံ၊ နာမ ဂေါတ္တံ န ဇီရတိ။ (သံ၊၁၊၄၀)
သတ္တဝါတို့၏ ရုပ်သည် ဆွေးမြေ့၏။
အမည်အနွယ်သည် မဆွေးမြေ့။
၈၀၉။ သရဏဂုံနဲ့ သာမဏေ
ဆရာတော် ဘုရား၊ ဆရာတော်၏ အမေးအဖြေများကို ကျမ်းကိုးသာဓက ခိုင်လုံသောကြောင့် အလွန် နှစ်ခြိုက်ပါသည် ဘုရား။ ဆရာတော်၏ အဖြေတစ်ခုတွင် သာမဏေကို သံဃာဟု ဆိုပါသည်။ အွန်လိုင်း ရေးသားချက် တစ်ခုအရ သံဃံ သရဏံ ဂစ္ဆာမိ-၌ သာမဏေများ မပါဝင်ဟု ဗောဓိပက္ခိယ ဒီပနီကျမ်းကို ကိုးကား၍ ဆိုပါသည်။ ဒီအဆိုနှစ်ရပ်ကို ရှင်းပြစေလိုပါသည် ဘုရား။
အရှင်အရိယဝံသ (မြို့မစာသင်တိုက်၊ ရန်ကုန်)
---မပတ်သက်
သာမဏေဟာ သံဃာ-ဆိုတဲ့ ခေါင်းစဉ်နဲ့ (မေးခွန်းအမှတ်- ၇၅၉) အဖြေမှာ 'သမ္မုတိသံဃာ-ဆိုတာ သိမ်ထဲမှာ ကမ္မဝါစာဖတ်ပြီး .. ရဟန်းဖြစ်လာသူ အားလုံး (ကင်္ခါ၊ဋ္ဌ၊၈၅)'ဆိုတဲ့ ကျမ်းဂန်အရ သမ္မုတိသံဃာထဲမှာ လူနဲ့ သာမဏေတို့ မပါနိုင်ကြောင်း ဆိုခဲ့တယ်။ အဓိပ္ပာယ်က လူသံဃာ၊ သာမဏေ သံဃာ ဆိုတာမျိုး မရှိဘူးလို့ ဆိုလိုတယ်။ ဒီအဓိပ္ပာယ်အရ 'သံဃံ သရဏံ ဂစ္ဆာမိ-၌ သာမဏေများ ပါဝင် မပါဝင်'ဆိုတာနဲ့ အလွန်ကြီး မပတ်သက်ဘူးလို့ ထင်ပါတယ်။
ထည့်သွင်းခွင့်
'သံဃာတွေ ကံဆောင်တဲ့ နေရာမှာ သာမဏေဟာ သံဃာ မဖြစ်နိုင်ပေမယ့် အလှူအဒါန်း ကိစ္စမှာတော့ သာမဏေကိုပါ သံဃာထဲမှာ ထည့်သွင်းနိုင်တယ် (ဝဇိရ-ဋီ၊ ၁၂၀)'လို့ ကျမ်းဆိုရှိတဲ့ အတွက် သံဃာတစ်ပါးကို အများလို့ ရည်မှန်းပြီး အာရုံပြုရာမှာတော့ သာမဏေတွေကိုပါ ချန်မထားဖို့လည်း အဲဒီမှာ ဖြေခဲ့ပါတယ်။ 'ဆရာတော်၏ အဖြေတစ်ခုတွင် သာမဏေကို သံဃာဟု ဆိုပါသည်'ဆိုတာ ဒါကို ရည်ရွယ်ရင် မှန်ပါတယ်။ ဒီအဓိပ္ပာယ်နဲ့ပဲ အဖြေကို ဆက်စဉ်းစားပါမယ်။
ချင့်ချိန်ပြီးယူ
သိက္ခာ ၃-ပါး၊ ဝိသုဒ္ဓိ ၇-ပါး၊ ဗောဓိပက္ခိယ ၃၇-ပါးကို ကျင့်နေသူဟာ ပုထုဇဉ် လူသာမန်ပင် ဖြစ်ပေမယ့် သောတာပတ္တိမဂ်သို့ ရောက်ဆဲ သေက္ခပုဂ္ဂိုလ်မှာ ပါဝင်ပြီး သုပ္ပဋိပန္နတဲ့ ဂုဏ်တစ်စိတ်နဲ့ ပြည့်စုံရုံမက 'ဓမ္မာနုဓမ္မပဋိပန္နအရိယာ'လို့ ခေါ်ကြောင်း၊ ဒါပေမယ့် သံဃံ သရဏံ ဂစ္ဆာမိနဲ့ သံဃာ့ဂုဏ် ၉-ပါးထဲက သာဝကသံဃော-အရ သံဃာမှာတော့ သီလရှိတဲ့ ကလျာဏပုထုဇဉ် ဘိက္ခု ဘိက္ခုနီကိုသာ ယူရမည် ဖြစ်ကြောင်း လယ်တီဆရာတော် မိန့်ပါတယ် (လယ်တီဒီပနီ ပေါင်းချုပ် ၁၊ စာ-၃၉၈)။
ဒီနေရာမှာ ပုထုဇဉ် သေက္ခနဲ့ ပတ်သက်တာကို ရှင်းပြနေတာ ဖြစ်လို့ ပုထုဇဉ် ဘိက္ခု ဘိက္ခုနီကိုသာယူဖို့ ကန့်သတ်ပြီး မိန့်ဆိုတာကို တွေ့နိုင်တယ်။ အမှန်က 'သံဃံ သရဏံ'နဲ့ 'သာဝက သံဃော'မှာပါတဲ့ သံဃာအရ ပုထုဇဉ်ရော အရိယာပါ နှစ်မျိုးလုံးကိုယူမှ မှန်တယ်။ အဓိပ္ပာယ်က .. ဒီလိုရေးလို့ ဒါပဲလို့ တစ်ထစ်ချ မယူဘဲ ရှေ့နောက်ကို ချင့်ချိန်ပြီး နားလည်ဖို့ လိုကြောင်း ဆိုလိုပါတယ်။
သံဃာအသုံး
ဝိနည်းသုံးအရ သိမ်ထဲဝင် ရဟန်းခံထားတဲ့ ရဟန်းအရေအတွက် လေးပါးနဲ့ လေးပါးအထက်ကို သံဃာလို့ ခေါ်တာပဲ။ ဒါပေမယ့် မဂ်ဖိုလ်တို့ရဲ့ အပေါင်းအစုကိုလည်း သံဃာလို့ ခေါ်တယ် (ပရမတ္ထတော မဂ္ဂဖလာနေဝ သံဃော။ အဘိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၅၇)။ ဘုရားအမှူးရှိတဲ့ ရဟန်းတို့ရဲ့ အပေါင်းအစုကိုလည်း သံဃာလို့ ခေါ်တယ် (ဗုဒ္ဓပ္ပမုခံ သံဃံ သန္ဓာယ 'ပုညံ အာကင်္ခမာနာနံ၊ သံဃော ဝေ ယဇတံ မုခ'န္တိ ဝုတ္တံ။ မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၇၈)။ ဒုတိယ ဖွင့်ဆိုတဲ့ အဓိပ္ပာယ် နှစ်ခုမှာ သံဃာအရ သာမဏေတွေ ပါခွင့်ရှိတယ်။
ပူဇော်ခံအသွင်
“အညာ ဧဝ ဟိ အယံ ဇာတိ၊ ပူဇနေယျဝတ္ထု၊ လိင်္ဂ = အရိယာဇာတ်သည် (ရဟန်းအသွင်နှင့်) တစ်ခြားစီသာ ဖြစ်၏။ (ရဟန်း၏) သွင်ပြင်ကား ပူဇော်ကြောင်း ဝတ္ထုတည်း'အရ ရဟန်းအသွင်ဆိုရာမှာ ယနေ့ပြုသစ်စ သာမဏေကိုပါ ထည့်ယူရတယ် (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၆၂)။ သာမဏေငယ်ကို မရိုသေတာဟာ ရဟန်းကို မရိုသေရာ ရောက်တယ် (ဒဟရသာမဏေရမ္ပိ ပန ဒိသွာ ဥက္ကမိတွာ မဂ္ဂ အဒေန္တော .. ဘိက္ခုံ အဝဇာနာတိ နာမ။ သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၂၂)။ သာမဏေဟာ သွင်ပြင်နဲ့ ဝေါဟာရအရ ဘိက္ခုနဲ့ တန်းတူပဲ။
ဂုဏ်ရည် ၅-ခု
'သရဏ (ကိုးကွယ်ရာ)'လို့ ခေါ်ဖို့ ဂုဏ်ရည် ၅-ခု ရှိတယ် .. 'ဘေးရန်ကိုပယ်၊ ကြောက်ရွံ့ခြင်းကိုပယ်၊ ဆင်းရဲကိုပယ်၊ ကောင်းတဲ့ ဘဝကိုပယ်၊ ကိလေသာကိုပယ်'။ ဒီဂုဏ် ၅-မျိုး ရှိလို့ ဗုဒ္ဓ ဓမ္မ သံဃာ သုံးပါးကို သရဏခေါ်တယ် (ဘယံ သန္တာသံ ဒုက္ခံ ဒဂ္ဂတိပရိကိလေသံ ဟနတီတိ သရဏံ။ ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၀၅)။ သာမဏေမှာ သရဏဖြစ်နိုင်တဲ့ အဲဒီ ဂုဏ်ရည်တွေ ရှိတယ်။ နိဂြောဓသာမဏေနဲ့ အသောကမင်းကို ဥပမာပြု။ လမ်းဘေးမှာ ငွေအလှူခံတဲ့ ကိုရင်နဲ့တော့ မဆိုင်ဘူး။
'အနည်းငယ်ကို လှူပေမယ့် ကြီးကျယ်တဲ့ အကျိုးကို ပေးစွမ်းလို့ သံဃာသည် ကိုးကွယ်ရာ (သရဏ)ဖြစ်တယ် (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၀၆)'ဆိုတဲ့ ဖွင့်ဆိုချက်အရ ဖြစ်တဲ့ သံဃာထဲမှာ ကိုရင် နိဂြောဓ မပါနိုင်ဘူးလား။
ဆောင်
ဘေးရန်ကိုပယ် အကြောက်ကွယ် အပါယ်မလားရ။
ဆင်းရဲထွေထွေ ဆိုးကိလေ ငြိမ်းစေ သရဏ။
အဖြေ
ဒါလောက်ဆို ဘုန်းကြီးရဲ့ အဖြေကို ရိပ်မိလောက်ပါပြီ။ ဟုတ်ပါတယ် .. သာမဏေဟာ သံဃာ့ကံတွေကို ပြုနိုင်တဲ့ သံဃာတော့ မဟုတ်။ ဒါပေမယ့် ဖော်ပြီး ကျမ်းဂန် အဆိုတွေအရ သရဏလို့ ခေါ်ထိုက်တဲ့ အထဲမှာတော့ ပါခွင့်ရှိတယ်လို့ ဘုန်းကြီး ယူဆကြောင်းပါ။ ဆက်လက် ဆွေးနွေးပါကုန်။
ဖေဖော်ဝါရီ ၁၄၊ ၂ဝ၂ဝ။
---မှတ်ချက်များ
'သံဃံ သရဏံ ဂစ္ဆာမိ'မှာ ပါတဲ့ သံဃာနဲ့ 'သုဏာတု မေ ဘန္တေ သံဃော'လို့ ဝိနည်းမှာပါတဲ့ သံဃာကို ထပ်တူ မပြုရ။ အတူတူ မယူရ။ သံဃံ သရဏံ-မှာက သမ္မုတိ ပရမတ္ထဆိုတဲ့ သံဃာအပေါင်း ဖြစ်လို့ သာမဏေ ပါဝင်နိုင်ပြီး၊ သုဏာတု မေ-မှာတော့ စတုဝဂ္ဂ ပဉ္စဝဂ္ဂ-စတဲ့ သံဃာ့ကံကို ပြုနိုင်တဲ့ သိမ်ထဲမှာ ဥပသမ္ပန္န(ရဟန်း) အဖြစ် သမုတ်ထားတဲ့ ရဟန်းအပေါင်းကိုပဲ ယူရတယ်လို့ ခွဲမှတ်ရင် မှန်ပါသလား ဆရာဘုရား။
အရှင်ကုသလ
မှန်ပါတယ်။ အဲဒီအတိုင်း ယူဖို့ကိုပဲ ဆိုလိုတာပါ။ စာကို အစအဆုံး နားလည်အောင် .. ကောင်းစွာ ဖတ်တာကို ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။
အရှင်ကေလာသ
သံဃာကို မရိုသေခြင်း
ဧကဘိက္ခုသိမ္ပိ ဟိ အဂါရဝေ ကတေ သံဃေ ကတော ယေဝ ဟောတိ (မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၇-၂၈)။
ရဟန်းတစ်ပါးကို မရိုမသေပြုရင် သံဃာတစ်ရပ်လုံးကို မရိုသေရာ ကျတာပါပဲ။
၈၁၀။ ပိုးဖလံမျိုး မီးကိုတိုး
ဆရာတော် ဘုရား၊ တပည့်တော်မ ဘုရားမှာ ထွန်းညှိ မီးပူဇော်ထားတဲ့ ဖယောင်းတိုင် မီးလျှံကို ပိုးကောင်တွေ ဝင်တိုးပြီး သေကြပါသည်။ တပည့်တော်မ တရားထိုင်ပြီးနောက် ပိုးကောင် အသေတွေကိုပြပြီး ကုသိုလ်ထက် အကုသိုလ် များနေပြီလို့ ခင်ပွန်းက ပြောသဖြင့် စိတ်မကောင်း ဖြစ်မိပါသည်။ သေစေ လိုစိတ် မရှိခဲ့တာ အမှန်ပါဘုရား။ တပည့်တော်မမှာ အကုသိုလ် ဖြစ်မဖြစ် သိလိုပါသည် ဘုရား။
မေစစ်ဟန် (ဓမ္မစကူးလ်)
---အင်္ဂါ ၄-ရပ်
သူ့သက်သတ်ကံ မြောက်ဖို့ (အကုသိုလ်ဖြစ်ဖို့) ဆိုရင် 'အသက်ရှိမှန်း သိခြင်း၊ သေစေလိုတဲ့ စိတ်ရှိခြင်း၊ သတ်ဖို့ အားထုတ်ခြင်း (ဥပမာ .. အသတ်ခိုင်း၊ လက်နက်ရှာပေး၊ သေချင်အောင် ပြောဆို၊ သတ်နည်း သေနည်းပေး ... စသည်)၊ အသတ်ခံရသူ သေခြင်း'လို့ အင်္ဂါ ၄-ရပ် ရှိတယ်။ အဲဒီ ၄-ချက်နဲ့ အညီ စစ်ကြည့်ရင် ..
'ဘုရားမီး ပူဇော်စဉ်က ပိုးကောင် ဘယ်မှာ ရှိနေမှန်း တောင်မသိ၊ ဆီမီးအလင်းကဲ့သို့ အသိပညာနဲ့ ပြည့်စုံသူဖြစ်ဖို့ပဲ စိတ်ထဲက ရည်ရွယ်ခဲ့တာ၊ ဘုရားကို ရည်မှန်ပြီး မီးပူဇော်ခဲ့ခြင်းသာ၊ ဒါကြောင့်ပဲ ပိုးကောင်သေတာဟာ ကိုယ်နဲ့ မဆိုင်'။ အဲဒီလို တစ်ချက်ခြင်း ပြစ်စစ်ရင် ဆီမီးပူဇော်သူ အကုသိုလ် အပြစ်လွတ်တယ်။
ဖြတ်ထုံးများ
ဆွမ်းခံကြွစဉ် ခုံရှည်ပေါ်မှာ ပိတ်စနဲ့ ဖုံးထားတဲ့ ကလေးကို ဖိထိုင်မိလို့ ကလေးသေတယ်။ သေစေလိုစိတ် မရှိလို့ ထိုရဟန်း လူသတ်ကံ မဖြစ်။ မဆင်မခြင်ထိုင်လို့ ဒုက္ကဋ်အာပတ်ပဲ သင့်တယ် (ဝိ၊၁၊၁၀၀)။ ဆဗ္ဗဂ္ဂီ ရဟန်းတွေ တောမီးရှို့ရာကနေ လူအချို့ သေတယ်။ ဒါပေမယ့် သူတို့မှာ သေစေလိုစိတ် မရှိခဲ့လို့ လူသတ်ကံ မမြောက် (ပါရာဇိကမကျ) (ဝိ၊၁၊၁၁၁)။ ဒီနမူနာ ဖြတ်ထုံးတွေအရလည်း ဘုရားမီး ပူဇော်သူ အပြစ်လွတ်တာ ထင်ရှားတယ်။ ဒါပေမယ့် ..
သီအိုရီအရ
Encyclopedia Britannica ဖော်ပြမှုတစ်ခု .. နေကြာပန်းလို အချို့ အပင်တွေနဲ့ အင်းဆက်ပိုး အချို့ဟာ အလင်းရောင်ကြောင့် အတွင်းက ဆဲလ်တွေ လှုပ်ရှားပြီး အလင်းရောင်ရှိရာသို့ တူရူ(ရှေ့ရှု)၊ အချို့ ဆန့်ကျင်ဘက် (ဝေးရာဖက်)သို့ အလိုလို ရွေ့လျားတတ်တဲ့ သဘာဝရှိတယ်။ အင်းဆက်တွေဟာ နှစ်သန်းပေါင်း များစွာအတွင်း နည်းမျိုးစုံနဲ့ တဖြည်းဖြည်း ပြောင်းလဲခဲ့ရာမှာ အဲဒီလို ရွေ့ရှားမှုကြောင့်လည်း ပါ တယ်။ သူတို့ဟာ ညအခါမှာ ကြယ်လအရောင်ကို သုံးပြီး ကမ္ဘာတစ်လွှားသို့ ခရီးနှင်ကြသတဲ့။
ဥပမာ.. ပိုးဖလံတွေဟာ လရောင်ရှိရာ အရှေ့တည့်တည့်သို့ ပျံသွားနေတာကို တွေ့နိုင်တယ်။ လူတို့ ထွန်းညှိတဲ့ ဖယောင်တိုင် မီးရောင်လို အလင်းတုနဲ့ ထိတွေ့တဲ့အခါမှာတော့ သူတို့ မျက်စိလည်ပြီး မီးရောင်ရှိရာသို့ ဒိုင်ဗင်ထိုး ဝင်ကြလို့ 'ပိုးဖလံမျိုး မီးကိုတိုး (Drawn like a moth to a flame)'ဆိုတာ ဖြစ်ရတယ်။ သူတို့ သေဆုံးရတာဟာ Man-made Problem ကြောင့်တဲ့။
ဒီသီအိုရီအရ .. ဘုရားပူဇော်တဲ့ မီးကို ဖြစ်ကတတ်ဆန်း ပြီးစလွယ် မလုပ်ဘဲ ကောင်းမွန် သပ်ရပ်ပြီး ပတ်ဝန်းကျင်နဲ့ သက်ရှိတို့ အန္တရာယ်ကင်းအောင် ဂရုတစိုက် စနစ်တကျ စီမံသင့်ကြောင်းပါ။
ဖေဖော်ဝါရီ ၁၅၊ ၂ဝ၂ဝ။
---မှတ်ချက်များ
မှန်ပါ ဆရာတော်ဘုရား၊ မြတ်စွာဘုရား သီတင်းသုံး တော်မူခဲ့တဲ့ ခုနစ်ထပ် မြင်တဲ့ မူလဇေတဝန် ကျောင်းတော်ကြီးတောင် နှောင်းတစ်ခေတ်မှာ ဘုရားမီးပူဇော်တဲ့ ဆီမီးကြောင့် မီးလောင်ကျွမ်းသွားကြောင်း မှတ်သားဖူးပါသဖြင့် ဘုရားမီးကိုလည်း စည်းကမ်းတကျပဲ ပူဇော်သင့်ပါတယ် ဘုရား။
ဒကာ ခင်ဇော် ကနေဒါ
မှန်တယ် ကျောင်းဒကာရေ .. တရုတ် ဘုရားဖူး ရဟန်းတော် ဖာဟီယန်ရဲ့ မှတ်တမ်း Tran. by Samuel Beal, Buddhist Records of Western World, p. xlv မှာ ဒီအကြောင်း ပါတယ်။
အရှင်ကေလာသ
၈၁၁။ ပိုက်ဖြုတ်ခြင်း
ဆရာတော် ဘုရား၊ ဘဝရဲ့ နောက်ဆုံးအခြေအနေကို ရောက်နေပြီး ဆက်လက် အသက်ရှင်ရန် မျှော်လင့်ချက် မရှိတော့တဲ့ လူနာနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ဆရာဝန်က သက်ဆိုင်သူရဲ့ သဘောတူညီချက် တောင်းတဲ့အခါ .. ဥပမာ၊ အောက်ဆီဂျင်ပိုက် စသည်ကို ဖြုတ်ဖို့၊ သို့မဟုတ် ဆေးအကူနဲ့ အသက်ရှင်နေမှုကို ရပ်ဖို့ သဘောတူညီချက် တောင်းတဲ့အခါ .. ယက်စ်၊ နိုး အဖြေပေးတဲ့ သားသမီး မိဘ ညီအစ်ကို မောင်နှမ စသည်များ အနေနဲ့ အပြစ် ဖြစ်မဖြစ် သိလိုပါသည် ဘုရား။
ဇံဇံသာမြင့် (နယူးအင်္ဂလန်)
---နားလည်ပုံ
မေးခွန်းရဲ့ အဓိပ္ပာယ်ကို 'လူနာတစ်ဦးရဲ့ နောက်ဆုံး အခြေအနေမှာ ခုတင်ဘေးမှာ ထောင်ထားတဲ့ အောက်ဆီဂျင်ပိုက်၊ ဆီးချူပြွန်၊ နှလုံးခုန်နှုန်းတိုင်း ကိရိယာ စသည်ကို ဖြုတ်ရင် အဲဒီလူနာ အသက်ရှူရပ်ပြီး မကြာခင် သေဆုံးတယ်'လို့ နားလည်ပြီး 'ပိုက်ဖြုတ်ခြင်း'လို့ပဲ ခေါင်းစဉ်ပေးပါတယ်။ အမှန်တော့ ဆေးရုံမှာ ဖြစ်နိုင်တဲ့ အခြေအနေအရ ဒီထက်မက နားလည်စရာ ဆွေးနွေးစရာတွေ ရှိနိုင်တယ်။ ဘုန်းကြီး နားလည်ထားတာကို အခြေခံပြီး ဖြေရရင် ..
ဒီလိုခွဲမှတ်
ဒီနေရာမှာ ၁) ကမ္ဘာ့အချို့နေရာတွေမှာ ဥပဒေနဲ့ ခွင့်ပြုထားတဲ့ (ဥပမာ ., အမေရိကမှာ ဘားမောင့်၊ မွန်တာနာ၊ အော်ရီဂန်၊ ဝါရှင်တန်ပြည်နယ်တွေမှာ Death with dignity Act အရ ခွင့်ပြုတဲ့) euthanasia (ယူသနေးရှား) =ညင်သာစွာ ဇီဝိန်ခြွေပေးခြင်း သို့မဟုတ် Mercy killing = ကရုဏာနှင့် အဆုံးစီရင်ပေးခြင်းနဲ့ ၂) ဤမေးခွန်းပါ အခြေအနေနဲ့ ပတ်သက်တဲ့ ယခုဆိုမယ့် 'ပိုက်ဖြုတ်ခြင်း' .. လို့ နှစ်မျိုးရှိကြောင်း ဦးစွာမှတ်ပါ။ အမှတ် ၁) ကို မေးခွန်းအမှတ် ၁၀၆ (ပေါင်းချုပ် ၂၊ စာ-၆၃၄)မှာ ရှုပါ။
ဆရာဝန်အမြင်
အမှတ် ၂) အခြေအနေနဲ့ ပတ်သက်ပြီး အမေရိက ဆေးရုံမှာ အလုပ်လုပ်နေဆဲ ဖြစ်တဲ့ ဆရာဝန်တစ်ဦး ပြောပြပုံက ..
မိမိရောဂါ အခြေအနေအရ အသက်ရှင်ဖို့ မျှော်လင့်ချက် မရှိတော့တဲ့အခါ မိမိဆန္ဒနဲ့ DNR (Do Not Resuscitate သို့မဟုတ် no code or allow natural death) လုပ်ဖို့ မှတ်ပုံတင်ထားတဲ့ လူနာမျိုးကို ခရမ်းရောင် လက်ပတ်နဲ့ ထားတယ် (အချို့နိုင်ငံတွေနဲ့ ခြားနားနိုင်တယ်)။ ဒီလိုဖြစ်ရင် သူ့ဆန္ဒအတိုင်းပေါ့။ ဒီလို မှတ်ပုံတင်မထားဘဲ မေ့မြောနေသူ ဖြစ်ရင် ဆရာဝန်က လူနာရှင်ကို Resuscitate (သတိပြန်ရစေခြင်း) လုပ်မလုပ် မေးတယ်။ အသက်အရွယ်နဲ့ ရောဂါအရ (ဥပမာ .. ကလီစာပျက်စီးနေခြင်း စသည်) Resuscitate လုပ်ရင်လည်း လုံးဝ မျှော်လင့်ချက် မရှိတော့ ဆိုရင်..
ဒီလူနာမျိုးက စက်ကြောင့်သာ အသက်ရှူနေပြီး 'သေလျက်နဲ့ ရှင်နေသူ သို့မဟုတ် ရှင်လျက် သေနေသူ'လို့ ဆိုနိုင်သူ။ ဆရာဝန်တွေ လက်မြှောက်ထားပြီ။ ဒီအဆင့်မှာ လူနာရဲ့ သေခြင်းဟာ ပိုက်ဖြုတ်သူ သို့မဟုတ် DNR လူနာ အဖြစ် ဆက်မထားဖို့ သဘောတူသူနဲ့ ပတ်သက်မှု မရှိ။
ကျမ်းနှင့်ညှိ
ကျမ်းဂန်အရ လူသတ်ကံ မြောက်ဖို့ အင်္ဂါ ၄-ရပ် ပြည့်စုံရတယ် .. 'လူသားဖြစ်ခြင်း၊ အသက်ရှိမှန်း သိခြင်း၊ သေစေလိုတဲ့ စိတ်ရှိခြင်း၊ သတ်ဖို့ အားထုတ်ခြင်း (ဥပမာ .. အသတ်ခိုင်း၊ လက်နက်ရှာပေး၊ သေချင်အောင် ပြောဆို၊ သတ်နည်း သေနည်းပေး .. စသည်)၊ အသတ်ခံရသူ သေခြင်း'။ ဒီဆရာဝန် ပြေတာကို ဒီအင်္ဂါ ၄-ချက်နဲ့ ညီမညီ စစ်ကြည့်ရင် ..
လူသားတော့ ဟုတ်ပါ့၊ ဒါပေမယ့် ဆရာဝန် အမြင်အရ သက်ရှိလို့ ဆိုဖို့တောင် မသေချာ၊ ဘယ်သူမှ သေစေလိုစိတ် ရှိမှာ မဟုတ်၊ ဆရာဝန်တွေ လက်လျှော့ထားပြီး ဖြစ်လို့ သက်ရှူစက် စသည်ကို ဖြုတ်ဖို့ သဘောတူတာ (သေအောင် လုပ်ဖို့ သဘောတူတာ မဟုတ်)၊ ဒါကြောင့် လူနာ သေတာဟာ လူနာရှင် သဘောတူခြင်းနဲ့ မပတ်သက်။
သတ်ခိုင်းခြင်း
သတ်ခိုင်းတာနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ကျမ်းဂန်မှာ သတ်မှတ်ချက် ၆-မျိုး ပြတယ် ...... 'သတ်မယ့်လူ၊ အချိန်၊ နေရာ၊ လက်နက် (သတ်မယ့် ပစ္စည်း)၊ ဣရိယာပုထ် (အိပ်နေစဉ်သတ် စသည်)၊ သတ်နည်း (ခေါင်းဖြတ်၊ ဗိုက် ဖောက် စသည်)'။ 'မောင်ကကို ညအချိန် သူ့အိမ်မှာ အိပ်နေစဉ် ဓားနဲ့ ဦးခေါင်းကို ဖြတ်'ပြီးသတ်ခိုင်းရာမှာ တစ်ခုခုလွဲရင် ခိုင်းသူ အပြစ်လွတ်တယ် (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၆-၄၇)။ တစ်ပြိုင်နက် အဲဒီ ၆-မျိုလုံး စုံမှ မဟုတ်။ မောင်ကကို သတ်ခိုင်းတာ မောင်ခကို သတ်လိုက်ရင် ခိုင်းသူ အပြစ်လွတ် .. စသည်။
'ပိုက်ဖြုတ်ခြင်း'ဟာ အဲဒီ သတ်မှတ်ချက် ၆-မျိုးနဲ့ ငြိဖို့လည်း အလှမ်းကွာတယ်။ ဒါကြောင့် 'ဆရာဝန် အနေနဲ့ ကောင်းသလိုသာ လုပ်ပါ၊ ဆရာဝန်ကို အပ်ပါတယ် ပြောပြီး ဆိုင်းထိုးပေးရင်' လျော်ကန်တဲ့ အဖြေဖြစ်ကြောင်း ထိုဆရာဝန်ကပဲ အကြံပေးပါတယ်။ ဒါပေမယ့် ..
ဗုဒ္ဓအဘိဓမ္မာအရ လူဟာ မိခင်ဝမ်းမှာ ပဋိသန္ဓေ စနေတာနဲ့ ဘဝကို တပ်မက်တဲ့ လောဘဇောစိတ် စဖြစ်တဲ့ အတွက် ပုထုဇဉ်တို့ရဲ့ ဘဝတည်ရှိဖို့ မျှော်လင့်ချက်ဟာ အလွန် ကြီးမားတယ်။ ဒါကြောင့် အလွန် သတိထားပြီး လုံးဝသေချာမှ လုပ်ရမယ့် ကိစ္စမျိုး ဆိုတာကိုတော့ သတိချပ်သင့်တယ်။ ယနေ့ လူသားတွေရဲ့ ဘဝဆက်ရှိဖို့ ကြိုးစားမှု တစ်ခုကို အဖြေနဲ့ အလွန် မဆိုင်ပေမယ့် ထူးခြားလို့ မျှဝေပါရစေ ..
မျှော်လင့်မှုကြီး
ဘုန်းကြီးနေတဲ့ မြို့နဲ့ ၄၅-မိုင်အကွာမှာ ကန္တာရ ရာသီဥတုနဲ့ နေချင်စရာ ကောင်းပြီး လူချမ်းသာတွေ နေတဲ့ Scottsdale မြို့ဆိုတာ ရှိတယ်။ ဒီမြို့မှာ သေပြီးစ အလောင်းကို နိုက်တြိုဂျင် အရည်နဲ့ အေးခဲပြီး သိမ်းဆည်းပေးတဲ့ 'ကိုယ်ခန္ဓာဘဏ်' ရှိတယ်။ အခု ၁၄၇ ဦး သိမ်းထားပြီ။ နည်းပညာ တိုးတက်တဲ့ အနာဂတ် တစ်နေ့ .. အသက်ပြန်ရှင်ဖို့ ရည်ရွယ်တာ။ ဒေါ်လာ နှစ်သိန်း ပေးရတယ်။ အသက်အာမခံနဲ့ ပေးတာ ဖြစ်လို့ လူအများစု လုပ်နိုင်တယ်ဆိုပဲ (CNBC.com မှာ ကြည့်)။
တိဗက်ဘုန်းတော်ကြီး ဒလိုင်းလားမားကတော့ 'ဒီကိစ္စနဲ့ ပတ်သက်ရင် သိပ္ပံပညာရှင်တွေ အကောင်းမြင်သလောက် ကျုပ်တော့ အတော် အဆိုးမြင်သဗျ။ နျူကလီယာဗုံး၊ ဓာတုလက်နက်၊ ပိုးမွှားလက်နက် ဆိုတာတွေကိုလည်း လူတွေပဲ တိတ်တဆိတ် လုပ်နေကြတယ်။ လူဦးရေ တိုးပွားနှုန်း၊ ရိက္ခာပြတ်လပ်မှုတွေကို ဘယ်လို ရှင်းမလဲ'လို့ မိန့်ပါတယ်။
ဖေဖော်ဝါရီ ၁၈၊ ၂ဝ၂ဝ။
---မှတ်ချက်များ
မကြာခဏ အမေးလည်း ခံနေရ၊ ဒီအခြေအနေမျိုးကို တွေ့နေကျမို့ ဖြေရကျပ်တဲ့ မေးခွန်းပါ။ အခု အဖြေလေး တစ်ခု ရသွားလို့ ကျေးဇူးပါ ဘုရား။
အရှင်ဩသဓ
ဆရာတော် ရေးတဲ့ 'ပိုက်ဖြုတ်ခြင်း'မှာ အသက်ရှူ ထောက်အကူပြုစက်၊ သွေးလှည့်ပတ်မှု လုပ်ဆောင်ပေးတဲ့စက်၊ ခန္ဓာကိုယ်အတွက် လိုအပ်တဲ့ အာဟာရအတွက် အရည်အမျိုးမျိုးကို နှာခေါင်းမှ တစ်ဆင့် အစာအိမ်သို့ ပိုက်ဖြင့် ဖြစ်စေ၊ သွေးကြောမှ တစ်ဆင့်ဖြစ်စေ သွင်းပြီး အသက်ဆက်နေစေခြင်း အားလုံး ပါဝင်နိုင်ပါတယ်။ မိမိဆန္ဒနဲ့ ကြိုပြီး Resuscitate မလုပ်ဖို့ မှတ်ပုံတင်ထားတဲ့ လူနာကို DNR လက်ပတ်နဲ့ ထားတယ်။ မှတ်ပုံတင်မထားဘဲ လူနာ သတိလစ်နေရင် Power of Attorney ရှိသူ သို့မဟုတ် Living Will ရှိသူက လူနာကိုယ်စား ဆုံးဖြတ်ခွင့်ရှိပါတယ်။
Dr. ကျော်ဇံမြင့်
ဦးနှောက် ဒဏ်ရာရပြီး လေးပတ် ဆက်တိုက် သတိ ပြန်မရ ဖြစ်နေတဲ့ လူနာကို ဆရာဝန်တွေက Persistent Vegetative State (PVS)လို့ သတ်မှတ်ပါသတဲ့။ ဘုန်းကြီး နားလည်ပုံအရ PVS ဆိုတာ လူသားပင် ဖြစ်သော်ငြား သစ်ပင်တစ်ပင်လို အသက်ရှူတယ်လို့ ဆိုရုံမျှ အခြေအနေလို့ ဖြစ်ပါတယ်။ စဉ်းစားနိုင်ဖို့ပါ။ ဆရာဝန် တစ်ဦးနဲ့ တစ်ဦး ပြောဆို ရေးသားပုံ အနည်းငယ် ကွဲပြားတာကိုလည်း တွေ့ရတယ်။ ဆရာဝန်တွေရဲ့ ဘာသာရေး ယုံကြည်မှုနဲ့လည်း ပတ်သက်နိုင်တယ်။
အရှင်ကေလာသ
သူ့ပညာ
ယာဝဒေဝ အနတ္ထာယ၊ ဉတ္တံ ဗာလဿ ဇာယတိ။ (ဓမ္မပဒ၊၂၃)
လူမိုက်၏ အတတ်ပညာ အရှိန်အဝါ အခြံအရံ ကြီးခြင်းသည် ၎င်းအား အကျိုးမဲ့ရန်သာ ဖြစ်၏။
၈၁၂။ မယ်သက်ပြင်း
'ပိုက်ဖြုတ်ခြင်း'ကို ပိုနားလည်နိုင်ဖို့ ရည်ရွယ်ပြီး ဘုန်းကြီး လေ့လာမိတဲ့ 'မယ်သက်ပြင်း' အကြောင်းကို ဆက်ပြီး ဖော်ပြပါတယ်။ အဲဒီ မေးခွန်းကိုပဲ ရည်ညွှန်းတာပါ။
ပါတီပွဲမှာ
လွန်ခဲ့တဲ့ ၃၅-နှစ်က Karen Ann အမည်ရှိ အသက် ၂၁ နှစ် အရွယ် အမေရိကန်သူ မိန်းကလေးရဲ့ ကိစ္စကြောင့် 'သေခွင့် (The Right to Die)'နဲ့ ပတ်သက်ပြီး ကမ္ဘာတစ်လွှား ငြင်းခုန်မှုတွေ ဖြစ်ပေါ်စေခဲ့တယ်။
တစ်နေ့မှာ သူ့ သူငယ်ချင်း တစ်ဦးရဲ့ မွေးနေ့ပါတီကို သွားတယ်။ အဲဒီတုန်းက သူ ဝိတ်ချနေလို့ အစာ မစားသလောက်နဲ့နေတာ နှစ်ရက်ရှိပြီ။ ပါတီမှာ ဂျင်အရက် အနည်းငယ်နဲ့ စိတ်ဖြေဆေး တစ်ပြား သောက်တယ်။ မကြာခင် ခေါင်းမူးတယ်ဆိုလို့ မိတ်ဆွေတွေက အိမ်ကို ပြန်ပို့ပေးပြီး အိပ်ယာပေါ်မှာ ထားတယ်။ ခဏအကြာမှာ သူအသက်ရှူ ရပ်သွားလို့ လူနာတင်ကား ခေါ်ပြီး ဆေးရုံကို ပို့လိုက်တယ်။ ဆေးရုံမှာ စက်အကူနဲ့ အသက်ပြန်ရှူလာပေမယ့် သတိ ပြန် မရလာတော့ဘူး။
သစ်ပင်လို
Karen ဟာ ၁၅-မိနစ်ကျော် အသက်ရှူ ရပ်သွားလို့ ဦးနှောက် ဒဏ်ရာရသွားတဲ့ အတွက် ပြန်မကောင်းလာနိုင်တော့ဘူးလို့ ဆေးရုံက ဆိုတယ်။ အသက်ရှူ ရပ်သွားရတဲ့ အကြောင်းရင်းကိုတော့ မသိရ။ လေးပတ် ဆက်တိုက် သတိပြန်မရ ဖြစ်နေလို့ ဆေးရုံက သူ့ကို Persistent Vegetative State (PVS) အဆင့် သတ်မှတ်လိုက်တယ်။ လူနာဟာ လူသားပင် ဖြစ်သော်ငြား သစ်ပင်တစ်ပင်လို အသက်ရှူတယ် ဆိုရုံမျှ အခြေအနေလို့ ဆိုနိုင်လေမလား။ မျက်လုံးတွေ မလှုပ်ရှား၊ သို့မဟုတ် ဦးတည်ရာ တစ်ဖက်ကို အတူတူ မရွေ့တော့ဘူး။ ဦးနှောက်လှုပ်ရှားမှု အလွန် နှေးကွေးသွားပြီ။
ဆေးရုံမှာ လအတန် ကြာပေမယ့် Karen ရဲ့ အခြေအနေ မတိုးတက်လာဘူး။ အကူစက်နဲ့ပဲ အသက်ရှူရပြီး ပိုက်နဲ့ အစာသွင်းရတယ်။ ကိုယ်အလေးချိန်လည်း ပေါင် ၈၀-ထိ ကျဆင်းသွားတယ်။
ဖြုတ်ပေးပါ
အဲဒီ အခြေအနေမှာ သူ့မိဘတွေက အသက်ရှူစက် (Ventilator)နဲ့ အသက်ရှူခိုင်းတာဟာ လူနာကို နာကျင်စေတဲ့ အတွက် ယင်းကို ဖြုတ်ပေးဖို့ ဆရာဝန်တွေကို ပြောတယ်။
ကက်သိုလစ် ခရစ်ယန်တို့ရဲ့ ယူဆပုံအရ လူနာကို စက်ကိရိယာတွေနဲ့ (extraordinary means) အသက်ရှူအောင် ဆွဲဆန့်ထားတာဟာ နာကျင်အောင် လုပ်ရာရောက်လို့ လူနာကိုယ်တိုင်က ဖြစ်စေ၊ သို့မဟုတ် လူနာ သတိမရတော့ရင် ဆုံးဖြတ်နိုင်ခွင့်ရှိသူက ဖြစ်စေ သဘာဝအတိုင်း အသက်ကုန်အောင် လုပ်တာဟာ (ဥပမာ .. အသက်ရှူစက်ကို ဖြုတ်ခိုင်းခြင်း .. စသည်ဟာ) ပြုလုပ်သူရဲ့ ကိုယ်ကျင့်သီလကို မကျိုးပေါက်စေဘူးလို့ ယူဆတယ်။
တရားရုံး
ဆေးရုံ အရာရှိတွေက မောရစ်စ်ခရိုင် (နယူးဂျာစီပြည်နယ်) ရဲ့ ဥပဒေအရ အဲဒါကို ဖြုတ်လို့ လူနာသေရင် လူသတ်မှု မြောက်တဲ့အတွက် လုပ်မပေးဘူး။ ဒါနဲ့ မိဘတွေက ၁၂- ဆက်မြောက် ပုပ်ရဟန်းမင်း ပိုင်းယပ်စ် (Pope Pius XII)ရဲ့ ကြေညာချက်ကို ကိုးကားပြီး ခရိုင်တရားရုံးရဲ့ အဆုံးအဖြတ်ကို ခံယူဖို့ တရားရုံးကို တင်တယ်။ ဆရာဝန်တွေက အသက်ရှူစက်ကို မဖြုတ်လိုတာ၊ ဆရာဝန်တွေရဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်သာ အဓိက ဖြစ်တာကြောင့် နယူးဂျာစီ လူသတ်မှုဥပဒေနဲ့ ငြိကြောင်း တရားသူကြီးက ဆုံးဖြတ်တယ်။
Karen ရဲ့ မိဘတွေက အလျှော့မပေးဘဲ တိုင်းတရားရုံးကို အယူခံတင်တယ်။ ဒီမှာတော့ ပုဂ္ဂိုလ် တစ်ဦးစီရဲ့ ကိုယ်ပိုင် အခွင့်အရေးဟာ သူ့မိဘတွေ တောင်ဆိုးတဲ့ အထဲမှာ အကြုံးဝင်တယ် ဆိုပြီး အသက်ရှူစက်ကို ဖြုတ်ပေးဖို့ အမိန့်ချမှတ်တယ်။ ဒါပေမယ့် ..
ပန်းပန်လျက်
အသက်ရှူစက်ကို ဖြုတ်လိုက်ပေမယ့် Karen က အသက်ရှူရပ်မသွားဘူး။ မိဘတွေက 'ဘုရားသခင် သတ်မှတ်တဲ့အချိန်မှာ သဘာဝအတိုင်း ဘဝနိဂုံးချုပ်ဖို့ကိုသာ ရည်ရွယ်ပြီး အသက်ရှူစက်ကိုပဲ ဖြုတ်ခိုင်းတာ၊ အစာသွင်းတဲ့ ပိုက်ကို မဖြုတ်ခိုင်းခဲ့ပါဘူး'လို့ ဆိုတယ်။ ဒီလိုနဲ့ အသက်ရှူစက်ကို ပြန်တပ်ပြီး သူ့ကို သူလို ဘဝတူ လူနာတွေကို စောင့်ရှောက်တဲ့ ဌာနမှာ ရွှေ့ထားလိုက်တယ်။ Karen ဟာ PVS အနေနဲ့ နောက်ထပ် ၉-နှစ်ကြာတဲ့အထိ အသက်ရှူနေခဲ့တယ်။
ခွဲစိတ်တော့
သူ့မိဘတွေက စက်နဲ့ အသက်ရှူတာကို ဖြုတ်လိုက်ရင် မကြာခင် သေမယ်လို့ ထင်ခဲ့တယ်။ ပြီး .. သူတို့က ပိုက်နဲ့ အစာသွင်းတာကိုတော့ လူနာကို နာကျင်မှု မဖြစ်စေဘူးလို့ ယူဆကြပုံပဲ။ Karen ကွယ်လွန်ပြီးနောက် ဦးနှောက်ကို ခွဲစိတ်လေ့လာတဲ့အခါ အသက်ရှူခြင်းနဲ့ နှလုံးခုန်ခြင်းကို ထိန်းချုပ်တဲ့ ဦးနှောက်ရဲ့ ပင်စည်ပိုင်း (brain stem) မပျက်စီးဘဲ သိစိတ်နဲ့ ပတ်သက်တဲ့ အရေးကြီးတဲ့ အစိတ်အပိုင်း (thalamus)ပဲ ပျက်စီးသွားကြောင်း တွေ့ရသတဲ့။
သူ့ဖြစ်ရပ်ကြောင့် အမေရိက အပါအဝင် ကမ္ဘာတစ်ဝန်း သေခွင့် (The Right to Die)နဲ့ ပတ်သက်ပြီး ဆွေးနွေး ငြင်းခုန်းမှုတွေ ယနေ့ထိ မြင့်တက်ဆဲပါပဲ။
၇-ဘီလျံ
Jeff Stryker အမည်ရှိသူ ရေးတဲ့ The New York Times ဆောင်းပါး တစ်ပုဒ်အရ အမေရိကမှာ အဲဒီလို လူနာတွေကို စောက်ရှောက်ရတဲ့ ဆေးဘက် အသုံးစရိတ်ဟာ နှစ်စဉ် ဘီလျံကနေ ၇-ဘီလျံထိ ရှိတယ်လို့ ၁၉၉၄-ခုနှစ် နယူးအင်္ဂလန် ဆေးဂျာနယ်မှာ ဖော်ပြပါသတဲ့။ ခုဆို အဲဒီထက်တောင် ပိုများနေလေမလား။ The Right to Die ကို ထောက်ခံသူတွေက ကျန်ရစ်သူတွေ အပေါ် သက်ရောက်စေတဲ့ အဲဒီလို ဘေးထွက် ဆိုးကျိုးတွေကိုလည်း ဝေဖန် ထောက်ပြနေကြကြောင်းပါ။ ကျန်ရစ်သူ မိသားစုတွေက ဆေးရုံအကြွေးကို တစ်သက်လုံး ဆပ်ရတဲ့ ပြဿနာလည်း ရှိပါသတဲ့။
အင်း ... စကားမစပ်၊ လူသားပင် ဖြစ်သော်လည်း သစ်ပင်လိုပဲဆိုတဲ့ ဆေးပညာ အသုံးအနှုန်း PVS ကိုတော့ ဘုန်းကြီး စိတ်ဝင်စားတယ်။ PVS လူနာက နှလုံးခုန်တယ်။ အသက်လည်းရှူတယ်။ သိစိတ်တော့ မရှိဘူး။ ဗုဒ္ဓဝါဒ ရှုထောင့်က ဘယ်လို ယူသင့်တယ်ဆိုတာကို ကျမ်းဂန်တတ်သိ ပညာရှိတို့ မိန့်ပါကုန်။
Refs: Karen Ann, by Quinlan J. and J.D. (1977)
Right to Die; Life after Quinlan, by Jeff Strker (The New York Times).
ဖေဖော်ဝါရီ ၂၈၊ ၂ဝ၂ဝ။
Whoever practices righteousness in the morning, at noon or at night, they will have a happy morning, a happy noon and ahappy night.
နံနက် နေ့လယ် ညနေခင်းတို့၌ သုစရိုက်ကို ကျင့်သူသည် ပျော်ရွှင်ဖွယ် နံနက် နေ့လယ် ညနေခင်းတို့ ရှိလိမ့်မည်။
(အံ၊၁၊၂၉၉)။
၈၁၃။ သားတို့ရုပ်ရည်
ဆရာတော် ဘုရား၊ အွန်လိုင်း ပို့စ်တစ်ခုတွင် မိခင်လည်း မ စောင့်ရှောက်၊ အစ်ကို အစ်မ စသည်တို့လည်း မစောင့်ရှောက်သည့် သမီးနှင့် လွန်ကျူးသော ဖခင်သည် ကာမေသုမိစ္ဆာ စာရကံ မထိုက်ဟု ဆိုပါသည်။ ဒီအဖြေအရ ဖခင်သည် လွတ် လပ်သူ သမီးကို ကျူးလွန်လျှင် သို့မဟုတ် သမီးက ဖခင် လူ လွတ်ကို လက်ခံလျှင် ဒုစရိုက်မဖြစ်၊ ထို့ကြောင့် အပါယ် မကျ ဟု နားလည်ရပါသည်။ ဒီအယူအဆ သို့မဟုတ် ဒီအဆုံး အမ ထွန်းကားလျှင် လူ့လောက ယဉ်ကျေးနိုင်ပါမည်လား ဘုရား။
ဦးသိန်း (လမ်းမတော်)
လွတ်လပ်တယ်
ကာမေသုမိစ္ဆာစာရ-နဲ့ ပတ်သက်ပြီး အိန္ဒိယ ရှေးထုံးကို အခြေခံဖွယ်ရှိတဲ့ ဗုဒ္ဓဝါဒရဲ့ အမြင်ဟာ အခြား ဘာသာရေး ယဉ် ကျေးမှုတွေနဲ့ တူချင်မှ တူမယ်။ ဒီကိစ္စနဲ့ ပတ်သက်လို့ ကျား မ နှစ်ဦးလုံးအဖို့ အတော် လွတ်လပ်တယ်လို့ ဘုန်းကြီး ထင် တယ်။ လွတ်လပ်တယ်ဆိုတာ ကိုယ်ပိုင် ဆုံးဖြတ်ခွင့်ကို ဆို လိုတာ။ နောက်တစ်မျိုး ပြောရရင် ပြင်ပ ဖန်ဆင်းရှင် သို့မဟုတ် တန်ခိုးရှင်ရဲ့ ဩဇာလောင်းရိပ် လုံးဝ မရှိဘူး။ မိမိစိတ် ကိုပဲ အခြေခံပြီး ရှုမြင်တယ်လို့ ယူဆတာပါ။
ဘယ်သူပိုင်
'အမိစောင့်၊ အဖစောင့်၊ ဖမိနှစ်ဦးစောင့်၊ အစ်ကို မောင်စောင့်၊ အစ်မ ညီမစောင့်၊ ဆွေမျိုးစောင့်၊ လူမျိုးစောင့်၊ သီတင်းသုံး ဖော်စောင့် (ဝိ၊၁၊၂၀၂)'ဆိုတဲ့ စောင့်ရှောက်ခံ အရွယ်ရောက် အမျိုးသမီး ရှစ်မျိုးကို အိမ်ထောင် မကျသေးရင် ကာမပိုင် ယောက်ျား မရှိလို့ အပျိုလို့ ခေါ်တယ်။ အိမ်ထောင် မကျဖူး သေးတဲ့ အရွယ်ရောက် ယောက်ျားဆိုရင် လူပျိုပေါ့။ အိမ် ထောင် ကျဖူးပေမယ့် ယခု အိမ်ထောင် မရှိရင်တော့ လူလွတ် (Single) သို့မဟုတ် အအိုတွေပေါ့။
ဒီနေရာမှာ စောင့်ရှောက်တယ်ဆိုတာ သူတစ်ပါးတို့ နိုင်မကျင့်အောင် .. ကာကွယ်ပေးရုံပါပဲ။ ဒါပေမယ့် . စောင့် ရှောက်သူတွေဟာ စောင့်ရှောက်ခံသူတွေရဲ့ ကာမ(လိင်ကိစ္စ) ကို မပိုင်ကြပါဘူး။ အဆုံးအဖြတ် မပေးနိုင်ကြပါဘူး။ ကာမကို ပိုင်တာက ကာယကံရှင်ပါပဲ။ ကိုယ်ပိုင်တဲ့ ကာမကို လွတ်လပ်သူ အချင်းချင်း ပေးရင် ယူရင် ကာမေသုမိစ္ဆာစာရ မဖြစ်ဘူး။ တကယ့် privacy right ပါပဲ။
ခပ်ကြပ်ကြပ်
ဒီတော့ ကိုယ်ပိုင်တာကို ကိုယ်ပေးတာဟာ ဟိုဖက်ကလည်း လက်ခံနိုင်လောက်အောင် လွတ်လပ်သူ ဖြစ်ရင် နှစ်ဦးလုံး အပြစ်မရှိဘူးဆိုတဲ့ အဓိပ္ပာယ်ပါ။ ဥပမာ ,, မေးခွန်းပါ အဖေနဲ့ သမီးကိစ္စမျိုး။ အဖေရော သမီးပါ လွတ်လပ်သူ ဖြစ်လို့ နှစ်ဦး သဘောတူမိကြရင် ကာမေသုမိစ္ဆာစာရ မဖြစ်။ အမေနဲ့ သား၊ မောင်နဲ့ နှမတို့ရဲ့ ဇာတ်လမ်းကိုလည်း ဒီလိုပဲ ယူနိုင်စရာပါ။
'အဖေနဲ့ သမီး အဝှါပြုတာ ရတယ်'ဆိုတော့ ယခုအမြင် နဲ့တော့ တစ်မျိုးကြီးပဲ။ အမျိုးဇာတ်ကို စောင့်ထိန်းဖို့ အလွန် အရေးကြီးတဲ့ ရှေးခေတ် အိန္ဒိယမှာ မောင်နှမ အရင်းချင်း၊ ဝမ်းကွဲ မောင်နှမချင်း လက်ထပ်တဲ့ ယဉ်ကျေးမှု ဓလေ့ထုံးစံ ရှိတယ်။ ဒါကြောင့် နှလုံးသွင်းပုံချင်း မတူတာဖြစ်လေ မလား လို့ပဲ တွေးမိပါတယ်။
ဖြစ်ရပ်တစ်ခု
မြတ်ဗုဒ္ဓ လက်ထက် သာဝတ္ထိမြို့မှာ သားအမိနှစ်ယောက် ဘိက္ခု ဘိက္ခုနီ ဝတ်ပြီး ဇေတဝန်ကျောင်းမှာ ဝါဆိုကြတယ်။ သားအမိချင်း မကြာမကြာ တွေ့ကြတယ်။ တွေ့ရာကနေ ကိုယ်လက်နှီးနှောမှု ဖြစ်လာတယ်။ နောက်တော့ ရင်းနှီးပွင့် လင်းလာပြီး ကျူးလွန်အဆင့်ကို ရောက်သွားတယ်။ 'အမိ သည် သား၌၊ သားသည်လည်း အမိ၌ တပ်မက်စိတ် ဖြစ်နိုင် ကြောင်း' မြတ်ဗုဒ္ဓ မိန့်ပါတယ် (အံ၊၂၊၆၀)။ ဒါမျိုးကတော့ ရှားပါး ဖြစ်ရပ်လို့ပဲ ဆိုနိုင်အံ့ ထင်ပါတယ်။
'မိန်းမတို့ရဲ့ အာရုံငါးပါးဟာ ယောက်ျားတို့ရဲ့ စိတ်ကို အ ဆွဲဆောင်နိုင်ဆုံး ဖြစ်သလို ယောက်ျားတို့ရဲ့ အာရုံ ငါးပါးဟာ လည်း မိန်းမတို့ရဲ့ စိတ်ကို အဆွဲဆောင်နိုင်ဆုံးပါပဲ (အံ၊၁၊၁- ၂)'လို့ မြတ်ဗုဒ္ဓ ဟောပါတယ်။
တရားသုံးပါး
'အမိ၊ အဒေါ်စတဲ့ မသင့်မြတ်တဲ့ အရာမှာ ဆန္ဒရာဂ (မေထုန် စိတ်)နဲ့ တပ်မက်ခြင်း (အဓမ္မရာဂ)၊ အချိန်မဟုတ် နေရာ မရွေး ဆန္ဒရာဂ ပြင်းပြခြင်း (ဝိသမလောဘ)၊ ယောက်ျားချင်း မိန်းမချင်း ဆန္ဒရာဂဖြစ်ခြင်း (မိစ္ဆာဓမ္မ)'ဆိုတဲ့ တရား ၃-မျိုး ထွန်းကားချိန်ကို လောကရဲ့ ဆုတ်ကပ် ဖြစ်ကြောင်း ဟော ကြားတာကို ထောက်ရင် အဲဒီလို ဖြစ်တာကို မကောင်းမှု အနေနဲ့ မြင်တာတော့ သေချာတယ်။
ဒါကြောင့် မြန်မာယဉ်ကျေးမှုမှာ 'သားတို့ရုပ်ရည် သီဒါ မည်'လို့ မွှမ်းတင်ပေမယ့် 'အရွယ်ရောက်ရင် သမီးသားတို့ ရော မိဘများပါ အဝတ်အစား အနေအထိုင် အပြောအဆို ဆင်ခြင်ရမယ်'လို့ ဆုံးမမှု ရှိနေတာ ဖြစ်မယ်။
အဖြေ
အဖေနဲ့ သမီးကိစ္စကို ပြန်ကောက်ရင် ... ဒါမျိုးက ဆုတ်ကပ် အခါမှာ ဖြစ်တဲ့ လူသားမဆန်တဲ့ ရာဂစိတ်မျိုးဖြစ်လို့ ဒီအဆုံး အမ လူ့ဘောင်မှာ ထွန်းကားဖို့ကို ဗုဒ္ဓဝါဒက လုံးဝ အားမပေး ပါဘူး။ မိစ္ဆာစာရ မဖြစ်ဘူး ဆိုပေမယ့် အဓမ္မ၊ ဝိသမ၊ မိစ္ဆာ ဖြစ်လို့ ပစ္စုပ္ပန် တမလွန် ကောင်းကျိုး မဖြစ်နိုင်ပါဘူး။ ဒါ ကြောင့် ဒုစရိုက်ထဲမှာ အလိုလို ပါပြီးသားပါပဲ။
ဖေဖော်ဝါရီ ၂၁၊ ၂ဝ၂ဝ။
Conquer hate with love, evil with good, meanness with generosity and lies with truth.
အမုန်းကို အချစ်ဖြင့်၊ မကောင်းသူကို ကောင်းပြခြင်းဖြင့်၊ စေးနှဲသူကို ရက်ရောခြင်းဖြင့် အနိုင်ယူပါ (ဓမ္မပဒ၊၂၂၃-ဂါထာ)။
၈၁၄။ မျိုးတုံး လမ်းစဉ်လော
ဆရာတော် ဘုရား၊ ဆရာတော်ကြီး တစ်ပါး ဟောကြားသည့် တရားတစ်ခုတွင် မြတ်စွာဘုရားကို 'လူမျိုးတုံး'အောင် လုပ်သူလို့ စွပ်စွဲကြောင်း နာယူ မှတ်သား ရပါသည်။ မြတ်စွာဘုရား ဟောကြားသော တရားကြောင့် လူမျိုးတုံးအောင် သတ်ဖြတ်သော အုပ်စုမျိုး ထိုခေတ်အချိန် က ရှိခဲ့ဖူးပါသလား ဘုရား။
တောထွက် ကိုယ်တော်ကြီး
မူရင်းအဆို
'မျိုးတုံး' သို့မဟုတ် 'လူမျိုးတုံး'ဆိုတဲ့ ဝေါဟာရနဲ့ ပတ်သက် နိုင်တဲ့ သဲလွန်စကို မာဂဏ္ဍီယသုတ် (မ၊၂၊၁၆၉)မှာ တွေ့ရပါ တယ်။ မူရင်း ဟောကြားမှုရဲ့ အာဘော်ကို နားလည်နိုင်ဖို့ ဒီသုတ်ကို အမြွက်မျှ လေ့လာရင်..
မြတ်ဗုဒ္ဓဟာ နံနက်ပိုင်း ဘာရဒွါဇပုဏ္ဏားရဲ့ မီးတင်းကုပ် မှာ သီတင်းသုံးပြီး နေ့သန့်စင်ဖို့ အနီးရှိ တောအုပ်ကို ကြွ တော်မူခိုက် မာဂဏ္ဍီအမည်ရှိ ပရိဗိုဇ် အဲဒီ မီးတင်းကုပ်ကို ရောက်လာတယ်။ မြတ်ဗုဒ္ဓအတွက် ခင်းထားတဲ့ မြက်အခင်း ကို တွေ့တဲ့အခါ မာဂဏ္ဍီက 'ရဟန်းဂေါတမသည် ကြီးပွား ခြင်းကို ဖျက်ဆီးသူ (မ ၂၊ နိဿယ၊ စာ-၁၆၆)၊ အညွန့်တုံးသူ (မ-မြန် ၂၊ ၁၈၀)ဖြစ်လို့ သူထိုင်ခဲ့တဲ့ အခင်းကို တွေ့ရတာ ဟာ ဆိုးတာပဲ'လို့ ဘာရဒွါဇကို ပြောတယ်(ဘူနဟု သမ-ဏော ဂေါတမော။ မ၊၂၊၁၇၀)။
သူတို့အယူ
မာဂဏ္ဍီတို့ ပရိဗိုဇ်အုပ်စုက 'မျက်စိနားနှာ လျှာကိုယ်စိတ် (ဒွါ ရ ၆-ပါး)နဲ့ ခံစားတဲ့ အာရုံ ၆-ပါးကို တိုးပွား (ကြီးပွား) အောင် လုပ်ရမယ်လို့ ယုံကြည်တယ်။ ဥပမာ ... မမြင်ဖူးတာ ကို မြင်ဖူးအောင် ကြည့်၊ မကြားဖူးတာကို ကြားဖူးအောင် နားထောင်၊ မနမ်းဖူးတာကို နမ်း .. စသည်။ ဒါကြောင့် ဒွါရ ၆- ပါးကို ပိတ်ဆို့ (ထိန်းစောင့်)ဖို့ ဟောတော်မူတဲ့ မြတ်စွာ ဘုရားကို 'ဘူနဟု = အာရုံ ၆-ပါး၏ ကြီးပွားခြင်းကို ဖျက်ဆီး သူ၊ အညွန့်တုံးသူ'လို့ ဝေဖန်လိုခြင်း ဖြစ်ကြောင်း အဋ္ဌကထာ (မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၄၇)မှာ ဖွင့်ဆိုတယ်။
ဆွေးနွေးပုံ
ပုဏ္ဏားနဲ့ ပရိဗိုဇ်တို့ ပြောဆိုနေတာကို အဘိညာဉ်နဲ့ သိတော် မူတဲ့အတွက် ညနေစောင်း အချိန်မှာ ထိုမီးတင်းကုပ်ကို မြတ် ဗုဒ္ဓ ပြန်ကြွလာတယ်။ မာဂဏ္ဍီ ပရိဗိုဇ်နဲ့ တွေ့တဲ့အခါ 'ကြီး ပွားခြင်းကို ဖျက်ဆီးသူ၊ အညွန့်တုံးသူ (ဘူနဟု)'ဆိုတာနဲ့ ပတ်သက်ပြီး မျက်နှာချင်းဆိုင် သာယာချေငံစွာ ဆွေးနွေး တော်မူတယ် ..
(ဗုဒ္ဓ) မာဂဏ္ဍီ ... မျက်စိနားနှာ လျှာကိုယ်စိတ် (ဒွါရ ၆-ပါး) သည် ရူပါရုံ အစရှိသော အာရုံ ၆-ပါး၌ မွေ့လျော်၏။ ငါသည် ထိုဒွါရ ၆-ပါးကို လုံအောင် ပိတ်ဆို့ထားသူ ဖြစ်၏။ ဒါကို ရည်ရွယ်၍ ငါ့အား 'ကြီးပွားခြင်းကို ဖျက်ဆီးသူ၊ အညွန့်တုံး သူ'လို့ သင် ဆိုလိုပါသလော။
(မာဂဏ္ဍီ) ဟုတ်ပါသည် အသျှင်။ ကျွန်ုပ်တို့ ကျမ်းဂန်မှာ လည်း ဒီအတိုင်းပင် ဆိုပါ၏။
(ဗုဒ္ဓ) မာဂဏ္ဍီ .. ငါသည် ရဟန်းမပြုမီက ဒွါရ ၆-ပါးဖြင့် ကာမဂုဏ်ကို ခံစားဖူး၏။ နောင်အခါ ထိုကာမ ဂုဏ်ကြောင့် ဖြစ် သော ပူလောင်ခြင်းကို သိမြင်ခဲ့၏။ ကာမဂုဏ်၏ အပြစ်ကို အမှန်အတိုင်း သိပြီး ကာမတဏှာကို ပယ်စွန့်၍ အတွင်း၌ ငြိမ်းအေးသော စိတ်ဖြင့် နေခဲ့ပြီ။
ဗုဒ္ဓဥဒါန်း
လာဘ်တကာမှာ ကင်းရောဂါ သေချာအကောင်းဆုံး။
ချမ်းသာစစ်မှန် မြတ်နိဗ္ဗာန် ကဲလွန် အမြတ်ဆုံး။
ဘေးကင်းလမ်းစဉ် ရှစ်မဂ္ဂင် ပြိုင်ယှဉ်အသာဆုံး။
(မာဂဏ္ဍီ) အသျှင်ဂေါတမ၊ (ဂါထာမှာ ပါတဲ့) ပထမ စာနှစ် ကြောင်းကို ရှေးပရိဗိုဇ်ဆရာ အဆက်ဆက်တို့ ပြောဆိုသည် ကို ကျွန်ုပ်လည်း မှတ်သားဖူးပါ၏။ အသျှင်ဂေါတမ မိန့်ဆို သော စကားသည် ကျွန်ုပ် ကြားဖူးသည်နှင့် ညီညွတ်ပါ၏။
(ဗုဒ္ဓ) မာဂဏ္ဍီ၊ သို့ဖြစ်မူ အနာကင်းခြင်းဟူသည် အဘယ် နည်း၊ နိဗ္ဗာန်ဟူသည် အဘယ်နည်း။
(မာဂဏ္ဍီ) ကိုယ်ခန္ဓာကို ပွတ်သပ်ပြလျက် 'အနာကင်းခြင်း ဟူသည် ဤသည်ပင်တည်း။ နိဗ္ဗာန်ဟူသည် ဤသည်ပင် တည်း။ ကျွန်ုပ်သည် ရောဂါမရှိ၊ ချမ်းသာပါ၏'။
(ဗုဒ္ဓ) မာဂဏ္ဍီ၊ အနာကင်းခြင်းနှင့် နိဗ္ဗာန်ဆိုသည်ကို သိနိုင်သော ပညာဉာဏ်မျက်စိ သင့်မှာ မရှိသေး။ သို့ဖြစ်၍ သူတော် ကောင်းတွေကို ဆည်းကပ်ပါဦးလော့'။
လေးလစောင့်
ဆွေးနွေးအပြီး မာဂဏ္ဍီဟာ မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ တပည့်အဖြစ် ခံယူ တယ်။ ရဟန်းပြုခွင့် ပေးဖို့ လျှောက်တဲ့အခါ 'ဝါဒတစ်ပါး ရှိဖူးသူသည် ရဟန်းမပြုမီ ဗုဒ္ဓသာနာရဲ့ အဆုံးအမကို လေး လကြာ လေ့လာပြီးနောက် ကြိုက်နှစ်သက်မှသာ ရဟန်းပြု နိုင်ကြောင်း' မြတ်ဗုဒ္ဓ မိန့်တော်မူတယ်။ နောက်တော့ ရဟန်း ပြု၊ အသျှင်မာဂဏ္ဍီ ဖြစ်သွားပြီး တရား အားထုတ်၊ မကြာမီ ရဟန္တာ ဖြစ်သွားတယ်။
မှားသတဲ့
'ဘူနဟု'ဆိုတဲ့ ပါဠိဝေါဟာရကို အဓိပ္ပာယ်ယူပုံနဲ့ ပတ်သက် ပြီး ဆဋ္ဌသံဂါယနာ ဝန်ဆောင်အဖွဲ့က ရေးသားတဲ့ မဇ္ဈိမ ပဏ္ဏာသပါဠိတော်နိဿယ (စာ-၁၆၅)မှာ ဖော်ပြတဲ့ ဆုံးဖြတ် ချက်ကို နားလည်းရုံ အကျဉ်းချုပ် ဖော်ပြရရင် ..
'ဘူန (သက္ကတလို ကြူဏ)ဆိုတာ ကိုယ်ဝန်သူငယ် ဖြစ် ပြီး ဘူနဟန (ကြူဏဟန)ကို ကိုယ်ဝန်ကို ဖျက်ဆီးသူလို့ သက္ကတ ဟိန္ဒီ အင်္ဂလိပ် အဘိဓာန်တွေမှာ ဆိုတယ်။ ဒါ ကြောင့် မာဂဏ္ဍီက ဘုရားရှင်ကို ကိုယ်ဝန်ကို ဖျက်ဆီးသူ (မျိုးတုံးအောင် လုပ်သူ)လို့ ဆိုလိုတာဖြစ်တဲ့ အတွက် အဋ္ဌ ကထာရဲ့ ဖွင့်ဆိုချက် မှားတယ်'လို့ ဟားဗဒ်တက္ကသိုလ်ထုတ် ဝိသုဒ္ဓိမဂ်ကျမ်းရဲ့ နိဒါန်းမှာ ဆိုတယ်။ ဒါပေမယ့် ..
မမှားနိုင်
ဖော်ပြပါ အဘိဓာန်နဲ့ ဗြာဟ္မဏကျမ်းစာတွေနဲ့ မညီဘူးလို့ ဆိုလိုက ဆိုနိုင်ပေမယ့် .. ဘူနဟု-ပုဒ်ကို ဒွါရ ၆-ပါးလုံးမှာ သုံးထားတဲ့အပြင် မာဂဏ္ဍီ ကိုယ်တိုင်က ကျွန်ုပ်တို့ ကျမ်းဂန် မှာလည်း ဒီအတိုင်းဆိုတယ်လို့ ဝန်ခံတဲ့အတွက် 'ဘူန = ကြီး ပွားခြင်း၊ ဟန = ဖျက်ဆီးသူ'ဆိုတဲ့ အဓိပ္ပာယ်ပဲ ဖြစ်သင့် တယ်။ အဋ္ဌကထာ၊ ဋီကာတွေမှာ ဒီအတိုင်းပဲ ဖွင့်ဆိုတယ်။ ဘူနဟု-ပါရှိတဲ့ နေရာ အားလုံးမှာ ကိုယ်ဝန်ကို ဖျက်ဆီးသူ ဆိုတဲ့ အဓိပ္ပာယ်နဲ့ မဆီလျော်။ ဒါကြောင့် ..
ဒီလိုညှိရင်
အဆိုပါ အဘိဓာန်တွေမှာ ပါတဲ့ ကြူဏဟနနဲ့ ပါဠိဝေါဟာရ ဘူနဟု (ဘူနာန) အနက်တူ မဟုတ်ပါဘဲ အနက်တူအဖြစ် ရောထွေး သွားခြင်းလော၊ သို့မဟုတ် ပါဠိဘာသာမှာ ကြီး ပွားခြင်းဟော ဘူတ-မှ တနဲ့ န ရောထွေးသွားခြင်းလော-လို့ နိဿယ ဆရာတို့ သုံးသပ်ပါတယ်။ သီဟိုဠ် အက္ခရာမှာ တနဲ့ န ဆင်တူ ယိုးမှား သို့မဟုတ် နီးစပ်စွာ တူညီပါသတဲ့။
အင်း .. ဗုဒ္ဓကျမ်းဂန်မှာ 'လူမျိုးတုံး'ဆိုတဲ့ ဝေါဟာရ ရှိခဲ့ ရင်တောင် မြတ်စွာဘုရားရဲ့ တရားကြောင့် လူမျိုးတုံး သတ် ဖြတ်တယ်ဆိုတဲ့ အဓိပ္ပာယ်မျိုး လုံးဝ မဟုတ်ပါကြောင်း။
မေ ၁၉၊ ၂ဝ၂ဝ
၈၁၅။ စိတ်ကူးမိရုံနဲ့
ဆရာတော် ဘုရား၊ ကာယကံ ဝစီကံ မနောကံလို့ ကံသုံးမျိုး ရှိရာမှာ မနောကံဟာ အလွန် ထိန်းရခက်ပါတယ် ဘုရား။ အ ပြင်ပန်းအရ ဟန်ဆောင်ထားနိုင်ပေမယ့် စိတ်ထဲမှာ နာနာ ကျင်ကျင် သို့မဟုတ် တပ် တပ်မက်မက် ဖြစ်မိသော အခါမျိုး ရှိပါသည်။ ထိုသို့ဖြစ်ပါက ဒုစရိုက် ဖြစ်ပါသလား။ ရဟန်းသံ ဃာတော်များ အနေနဲ့လည်း အာပတ်မှ စင်ကြယ်နိုင်ပါမည် လား အရှင်ဘုရား။
လင်းထက်အောင်
မနောကံ
'သူပစ္စည်းကို လိုချင်တဲ့ လောဘ၊ စိတ်ဆိုးဒေါသ၊ အယူမှား ဒိဋ္ဌိ'လို့ မနောကံ ၃-မျိုး။ သူပိုင်တာကို အချောင် ကိုယ်ပိုင် ဖြစ်စေချင်မှုသာ မနောကံ။ နည်းမှန်နဲ့ ရယူလိုခြင်း (ဥပမာ .. တောင်း၊ ငှား၊ ဝယ်)၊ အလားတူကို ပိုင်ဆိုင်လိုခြင်းတို့မှာ လောဘသာမန်၊ မနောကံ မမည်။ သေကြေ ပျက်စီးစေလိုတဲ့ အကြမ်းစား ဒေါသသာ မနောကံမည်။ သာမန် စိတ်ဆိုးရုံမျှ သည် ဒေါသသာမန်။ နိယတမိစ္ဆာဒိဋ္ဌိသာ မနောကံမည်။ အ ကြွင်းမှာ ဒိဋ္ဌိသာမန်။ (နိယတမိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကြောင့် ဖြစ်သော) မနောကံသည် အပြစ် အကြီးဆုံး (မ၊၂၊၃၆)။ နိယတမိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ ကံ ၃-မျိုး ရှိတယ် ..
နတ္ထိကဒိဋ္ဌိ = စေတနာ၏ အကျိုးမရှိ။ ကောင်းမှု မကောင်းမှုတို့၏ အကျိုးရင်း အကျိုးဆက် မရှိ။ ဤဘ၀ နောင်ဘဝ မရှိ။ မိဘကို ပြုစုရကျိုး မရှိ။ 'ကုသိုလ် အကုသိုလ် အ တွက် အကျိုးပေးစရာ မရှိ၊ သေရင် ပြီးတာပဲ'လို့ စွဲမြဲစွာ ယုံ ကြည်ပြီး အကျိုးကို ပယ်ခြင်း။
အဟေတုကဒိဋ္ဌိ = သတ္တဝါတို့ရဲ့ ဆူကြုံနိမ့်မြင့် ညစ်နွမ်း သန့်စင်မှုတွေ ဖြစ်ရတဲ့ အကြောင်းတရားမရှိ၊ ဒါကြောင့် အ ကျိုးတရား ဆိုတာလည်း မရှိ။
အကြိယဒိဋ္ဌိ = ကောင်းမှု မကောင်းမှုကို ပြုပေမယ့် ပြု ရာမရောက်။ ကိုယ်တိုင်ပြုသည် ဖြစ်စေ၊ သူတစ်ပါးကို ပြု ခိုင်းသည် ဖြစ်စေ ပြုရာမရောက်။ ကံ မရှိ၊ ကံရဲ့ အကျိုး မရှိ။
မနောကံအကြောင်း အဲဒီလို အကြမ်းမျှ သိပြီးရင်တော့ ဆောင်ရန်၊ ရှောင်ရန်ကို ရိပ်မိနိုင်ပါပြီ။ အဲဒီလို မြန်ဆန်လွန်း တဲ့ စိတ်ကို သီလနဲ့ ထိန်းစောင့်ဖို့၊ အဆင့်မြင့် သမာဓိနဲ့ အ ဆင့်မြင့် ပညာကို ရဖို့ဆိုရင် အဲဒီသီလ အခြေခံမှာ ရပ်တည်ဖို့ မြတ်ဗုဒ္ဓ ဟောကြားပါတယ်။
အာပတ်မသင့်
မြတ်ဗုဒ္ဓ လက်ထက်က ပုထုဇဉ် ရဟန်းတစ်ပါးဟာ ခဝါဆိပ် ကို သွားခိုက် အဖိုးတန် အဝတ်ကို မြင်မိရာမှ ခိုးယူလိုစိတ် ဖြစ်မိတဲ့အတွက် 'ငါ ပါရာဇိက ကျပြီလား'လို့ သံသယဖြစ်ပြီး မြတ်စွာဘုရားကို မေးလျှောက်တဲ့အခါ 'ခိုးယူလိုစိတ် ဖြစ်ရုံမျှ ဖြင့် အာပတ်မသင့် (အနာပတ္တိ ဘိက္ခု စိတ္တုပ္ပါဒေ)'လို့ မြတ် ဗုဒ္ဓ ဆုံးဖြတ်တော်မူပါတယ် (ဝိ၊၁၊၇၀)။ ဒီဆုံးဖြတ်ချက် ကြောင့်ပဲ 'မနော ဒွါရေ အာပတ္တိ နာမ နတ္ထိ (စိတ်တံခါး၌ အာပတ်မည်သည် မရှိ)'လို့ အဋ္ဌကထာ ဆရာမြတ်တို့ ဆိုရိုး ပြုပါတယ် (ကင်္ခါ၊ဋ္ဌ၊၁၁၂)။
ပုထုဇဉ်တို့၏ စိတ်မည်သည် ရာဂစသည်ကြောင့် ပက တိသဘောကို စွန့်၍ အမျိုးမျိုးသို့ ပြေးလွှား၏။ စိတ်ကူးမိရုံ ဖြင့် အာပတ်ကို ပညတ်မူ အာပတ်ကို ထိန်းစောင့်နိုင်မည့်သူ မရှိနိုင်ရာ။ သို့တစေ စိတ်အလိုသို့ လိုက်သူလည်း မဖြစ်သင့်။ (စိတ်ရိုင်းတို့ ဖြစ်ပေါ်လာသော်) အပြစ်ကို ဆင်ခြင်ပြီး ထို စိတ်ရိုင်းကို တားဆီးရမည် (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၂၉)။ အာရုံလွှဲခြင်း ပြစ်ကို ရှုခြင်းနဲ့ ထိန်းကွပ်နိုင်ပါတယ်။
မေ ၂၀၊ ၂၀၂၀။
ဘဝကွေ့ဝယ်
ဘဝထိုထို လမ်းတိုတို၌ လျှပ်လိုခဏ တွေ့ကြရခိုက် မေတ္တာ့မဏ္ဍိုင် တူစိုက်ပြိုင်စို့ တတ်နိုင်သမျှ ချစ်ကြပါစို့ ဘဝလမ်းတာ တိုတောင်းစွာကို သာယာသမှု ငါတို့ပြုစို့ ညစ်ကျူမထင် စိတ်ဖြူစင်ဖြင့် များရှင်လူသူ ငါတို့ကူစို့ နိဗ္ဗူမြတ်နန်း ခေမာကမ်းသို့ တက်လမ်းပြညွှန် ခရီးမွန်ဝယ် အားသွန်ကြိုးစား ရောက်လိုအားနှင့် တရားရှာဖွေမွေ့ပါစို့။
(ငွေတာရီ)
၈၁၆။ မှတ်စုထဲက အဇာတသတ်
ဆရာတော် ဘုရား၊ အဇာတသတ်မင်းသည် ဖခင်ကို သတ်ပြီး နောက် ဘုရားသာသနာကို အလွန် ကြည်ညိုပြီး ပထမ သံဂါ ယနာကို တင်ခဲ့ကြောင်း သိရသော်လည်း ဤမင်းအကြောင်း ကို သာသနာဝင် ကျမ်းဂန်တို့၌ တစ်စုတစ်စည်းတည်း မဖတ် ဖူးပါ။ ဖြစ်နိုင်လျှင် အဇာတသတ်မင်းအကြောင်းကို သိလိုပါ သည် ဘုရား။ ဆရာတော် ကျန်းမာပါစေ။
ရှင်ကျော်လင်္ကာ
မိဘ၊ မွေးရပ်၊ မွေးချင်း
မဂဓဘုရင် ဗိမ္ဗိသာရမင်းနဲ့ ပသေနဒီ ကောသလမင်းရဲ့ နှမ တော် ဝေဒေဟီ မိဖုရား (ကောသလတိုင်းသူ ဖြစ်လို့ ကောသလာဒေဝီ လည်းခေါ်)ဟာ အဇာတသတ်ရဲ့ မိဘတွေ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၂၇)။ တိဗက်မှတ်တမ်းများအရ သူ့မိခင်ရဲ့ အမည်ကို ဝါသဝီ လို့ဆိုတယ် (Rockhill, The Life of the Buddha, p.63)။ ထေရဝါဒ ကျမ်းများအရ ဗိမ္ဗိသာရမင်း သက်တော် ၃၆ (နန်း သက် ၂၀)၊ မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ သက်တော် ၄၁-နှစ်ခန့်မှာ အဇာတ သတ်ကို မွေးဖွားတယ်။ ရာဇဂြိုဟ် ထီးနန်းဟာ သူ့ဇာတိပါပဲ။
ပဒုမ၀တီရဲ့သား အဘယမင်းသား (ထေရ၊၂၂၅)၊ အမ္ဗပါ လီရဲ့သား ဝိမလကောဏ္ဍည (ထေရ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၈၃)၊ မိခင်အမည် မထင်ရှားတဲ့ သီလဝ (ထေရ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၁၈)၊ ဇယသေန (မ၊၃၊၁၆၉-၁၇၇)၊ သားတော် စုန္ဒနဲ့ သမီးတော် စုန္ဒီ (အံ၊၂၊၂၉)လို့ အဇာတသတ်မှာ အဖေတူ အမေကွဲ ယောက်ျား ၅-ယောက်နဲ့ မိန်းမတစ်ယောက်၊ ပေါင်း မွေးချင်း ၆-ယောက် ကျမ်းဂန် မှာ ရှာတွေ့တယ်။
နာမည်ရင်း
သူ့ကို ကိုယ်ဝန်ရှိစဉ် သူ့အမေက သူ့အဖေ့ ညာလက်မောင်း သွေးကို သောက်ချင်တာကို ပုဏ္ဏားတွေက အဖေကို သတ် မယ့်သူလို့ နိမိတ်ဖတ်လို့ မမွေးခင်ကပင် အဖေကို ရန်ပြုသူ ဆိုတဲ့ အဓိပ္ပာယ်နဲ့ 'အဇာတသတ်'လို့ တွင်ခဲ့တာ။ ငယ်နာ မည် အရင်းတော့ ဟုတ်ပုံမရ။ မိဖုရား ဝေဒေဟီက သူ့ကိုယ် ဝန်ကို ဖျက်ဖို့ ကြိုးစားခဲ့သေးပေမယ့် ဘုရင်က ခွင့်မပြု။ ကိုယ်ဝန်ကို ဖျက်ဖို့ မိဖုရား သွားခဲ့တဲ့ နေရာကို နောင်အခါ မဒ္ဒကုစ္ဆိလို့ ခေါ်တွင်တယ် (သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၇၃)။
ဂျိမ်းမှတ်တမ်း ဘဂဝတီသုတ်မှာ ဖော်ပြတဲ့ ကုဏိယမင်း (King Kuniya)ကို သမိုင်းဆရာတို့က အဇာတသတ်နဲ့ ထပ် တူပြုကြတယ် (Hoernle, Encyclopaedia of Religion and Ethics, Vol. i, p. 260)။ အမည်ရင်းလား ဘွဲ့အမည်လား ဆိုတာကိုတော့ မသိရ။
မင်း၊ မိဖုရား
အသက်ငယ်စဉ်မှာ မြတ်ဗုဒ္ဓကို ရန်ပြုဖို့ အကြံရှိနေတဲ့ ရှင် ဒေဝဒတ်ရဲ့ စည်းရုံးတာကို ခံလိုက်ရပြီး ဒေဝဒတ်ကို ဂယာ သီသအရပ်မှာ ကျောင်းဆောက် လှူတယ် (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၀၁)။ ဒေဝဒတ်က ဗုဒ္ဓကို သတ်ဖို့ ကြံစည်ရာမှာ အကြိမ်များစွာ ကူ ညီပေးခဲ့တယ်။ နောက်ဆုံး ဒေဝဒတ် တိုက်တွန်းလို့ ဖခင်ကို သတ်ပြီး မင်းပြုတယ် (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၂၆ စသည်)။ အဲဒါ ဘုရားပရိနိဗ္ဗာန် မစံမီ ၈-နှစ်ဖြစ်လို့ သူ့အသက် ၁၆-နှစ်။
သားသမီး
ဥဒယဘဒ္ဒ အမည်ရှိ သားတော် တစ်ပါး ရှိတယ် (ဒီ၊၁၊၄၇)။ စစ်ရှုံးသူ တူမောင် အဇာတသတ်ကို ဦးလေးတော် ကောသ လမင်းက သမီးတော် ဝဇိရကုမာရီနဲ့ ထိမ်းမြားပေးကြောင်း (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၆၃) ဆိုပေမယ့် ဒီသားတော်ဟာ ဒီမင်းသမီးရဲ့ သားတော် ဟုတ် မဟုတ် မသေချာဘူးလို့ ထင်တယ်။
စကားမစပ် အဇာတသတ်မင်းဟာ စည်းစိမ်နဲ့ အာ ဏာယစ်မူးသူ ဖြစ်ပုံရပေမယ့် မိဖုရားဇယား သိပ်မရှုပ်တဲ့ သ ဘောရှိပြီး သူ့မှာ အခြား မိဖုရားတွေ ရှိမရှိ ရှာဖွေဆဲပါ။
နိုင်ငံရေး
(၁) အမွေကြောင့်
အဖိုးဖြစ်သူ မဟာကောသလမင်းက ကာသိရွာရဲ့ အခွန်ကို သူ့မိခင် ဝေဒေဟီကို ပေးခဲ့တယ်။ သူ့မိခင်ဟာ ခင်ပွန်းစိတ်နဲ့ ကွယ်လွန်တဲ့အခါ မောင်ဖြစ်သူ ကောသလမင်းက အဲဒီ အ ခွန်ကို ဆက်မပေးတော့ဘူး။ ဒါကြောင့် အဇာတသတ်က သူ့ ဦးလေးကို စစ်တိုက်တယ်။ အဇာတသတ် သုံးကြိမ်နိုင်တယ်။ စစ်တိုက်နည်း ကျွမ်းကျင်တဲ့ ဓနုဂ္ဂဟတိဿ မထေရ်နဲ့ အ ခြားမထေရ် တစ်ပါးတို့ ပြောဆိုနေတာကို နားထောင်မိတဲ့ ကောသလမင်းက အကြံရသွားပြီး ပြန်တိုက်ရာမှာ အဇာတသက်ကို လက်ရ ဖမ်းမိပေမယ့် ကောသလမင်းက တူတော်မောင် အဇာတသတ်ကို နောက်မလုပ်ဖို့ ဆုံးမပြီး သမီးတော် ဝဇိရကုမာရီနဲ့ လက်ထပ်ပေးတဲ့ အပြင် ကာသိမြို့ကိုလည်း ပြန်ပေးလိုက်တယ် (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၆၃)။
(၂) အပြန်အလှန်
ကောသလမင်းကို သားတော် ဝိ ဘ မင်းသားက နန်းချ လုပ်ကြံတဲ့အခါ ကောသလမင်းဟာ တူတော် အဇာတသတ် ဆီက အကူအညီ တောင်းဖို့ ထွက်ပြေးလာစဉ် ရာဇဂြိုဟ်မြို့ တံခါးအနီး ကွယ်လွန်။ အဲဒါကို အဇာတသတ်ကပဲ ခမ်းနား စွာ သင်္ဂြိုဟ်ပေးခဲ့တယ် (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၅၄)။
(၃) ကျူးကျော်သူ
အဇာတသတ်ဟာ မြတ်ဗုဒ္ဓ ပရိနိဗ္ဗာန် မစံခင် တစ်နှစ်ခန့်မှာ ဝဇ္ဇီတိုင်းရဲ့ မြို့တော် ဝေသာလီကို ကျူးကျော်ဖို့ စီစဉ်တယ်။ အမတ်ကြီး ဝဿကာရကို ဗုဒ္ဓထံ လွှတ်ပြီး အရိပ်အမြွက် ကားကို နားထောင်စေတယ်။ ဗုဒ္ဓထံမှ ဝဇ္ဇီတို့ လိုက်နာတဲ့ စည်းလုံး ညီညွတ်ရေး တရားကို နာရတဲ့အခါ အကင်းပါးတဲ့ ဝဿကာရဟာ ဝဇ္ဇီတို့ကို အောင်နိုင်မယ့် နည်းပရိယာယ်ကို သိသွားခဲ့တယ် (သံ၊၂၊၂၆၈)။
အဇာတသတ်ဟာ အလွန် အစွမ်းထက်တဲ့ ဆင်ကို ရယူ ပိုင်ဆိုင်လိုမှုအတွက် ဝေသာလီဘုရင် ဆေဍဂနဲ့ စစ်တိုက် ကြောင်း ဂျိမ်းမှတ်တမ်း ဘဂဝတီသုတ်မှာ ဆိုကြောင်းလည်း မှတ်သားရတယ် (Hoernle, Encyclopaedia of Religion and Ethics Vol. i, p. 260)။
(၄) မြို့တည်
နောင်အခါ မဂဓနိုင်ငံရဲ့ မြို့တော် ဖြစ်လာတဲ့ ပါဋလိပုတ် မြို့ကို အဇာတသတ် တည်ခဲ့တာ။ ယခုခေတ် အိန္ဒိယနိုင်ငံ၊ ဗီဟာပြည်နယ်မှာ ရှိတဲ့ ပတ္တနားမြို့ကြီးကို ရောက်ရင် လွန် ခဲ့တဲ့ နှစ်ပေါင်း နှစ်ထောင်ကျော်က အဇာတသတ်မင်းရဲ့ အ ရှိန်အဝါကို သတိရစရာပါပဲ။
သူ့စရိုက်
ငယ်စဉ်က ဖခင် ဗိမ္ဗိသာရရဲ့ လက်ကိုဆွဲပြီး သူဌေးကြီး ဇောတိကရဲ့ ခမ်းနားလှတဲ့ အိမ်ကို အလည်သွားစဉ် ဒီလောက် ချမ်းသာသူရဲ့ ပစ္စည်းကို မသိမ်းဆည်းတဲ့ အတွက် သူ့ဖခင်ကို 'ငါ့ အဖေ သိပ် မိုက်တာပဲ (အန္ဓဗာလော မမ ပိတာ)'လို့ တွေး ဖူးသတဲ့။ သူမင်းဖြစ်တော့ ဇောတိကရဲ့ ပစ္စည်းကို သိမ်းဖို့ ကြိုးစားပေမယ့် ဇောတိကရဲ့ ရှေးဘုန်း ရှေးကံကို မယှဉ်နိုင် ပါဘူး (ဓမ္မပဒ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၃၉။ ၄၄၇)။ အဇာတသတ်ကို စည်းစိမ် နဲ့ အာဏာ ယဇ်မူးသူလို့ ဆိုနိုင်တဲ့ နောက်ဖြစ်ရပ် တစ်ခုက ..
ညီအစ်ကိုဝမ်းကွဲ တော်တဲ့ သီလဝမင်းသားကို နန်းလုမှာ စိုးလို့ သတ်ဖို့ အမျိုးမျိုး ကြိုးစားတယ် (မင်းဖြစ်ပြီးမှ လုပ် တာ ဖြစ်နိုင်လို့ ဒီအချိန်မှာ ဖခင်ဗိမ္ဗိသာရ ကွယ်လွန်ပြီလို့ ဆို ဖွယ်ရှိတယ်)။ သီလဝက ဒီဘဝမှာ ရဟန္တာ မဖြစ်ဘဲ သေကို မသေတဲ့ ပုဂ္ဂိုလ်မျိုး။ ဒါကြောင့် မြတ်ဗုဒ္ဓ စေခိုင်းလို့ အရှင် မောဂ္ဂလ္လာန်က တန်ခိုးနဲ့ ဖန်ဆင်းတဲ့ဆင်နဲ့ သီလဝကို ဘုရား ဆီ ပို့ပေးတယ်။ ဘုရားရဲ့ တရားကို နာ၊ ရဟန္တာ ဖြစ်သွားတဲ့အခါ အရှင်သီလဝမထေရ်ဟာ ကောသလတိုင်းကို သွားပြီး ရှောင်နေတယ်။
အဇာတသတ်က လူလွှတ်ပြီး အရှင်မြတ်ကို သတ်ခိုင်း တယ်။ လူသတ်သမားတွေဟာ အရှင်သီလဝ ရဟန္တာရဲ့ တ ရားကို နာရပြီး အရှင်မြတ်ထံမှာ ရဟန်းပြုသွားကြတယ် (ထေရ၊၃ဝ၉၊ ထေရ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၁၈)။
ကိုယ့်စည်းစိမ် ကျတော့ .. အဇာတသတ်က ဖခင် ဗိမ္ဗိ သာရကို သတ်ပြီး မင်းပြုတဲ့အခါ ဖခင်ရဲ့ မိတ်ဆွေရင်း ဖြစ် တဲ့ ဥဇ္ဇေနီပြည့်ရှင် စဏ္ဍပဇ္ဇောတမင်းက သူ့ကို စစ်ဆင်လာ မယ်လို့ လူထုအကြား ကောလာဟလတွေ ဖြစ်ခဲ့လို့ ထိုမင်း အပေါ် မယုံကြည်နိုင်ဘူး။ မြတ်ဗုဒ္ဓ ပရိနိဗ္ဗာန်စံတဲ့နှစ် (နန်းရ ပြီး ရှစ်နှစ်ကြာတဲ့)အထိ ရာဇဂြိုဟ်မြို့ကို အသင့် ပြင်ထားခဲ့ ပေမယ့် ထိုမင်းက အမှန်တကယ် မတိုက်ခိုက်ခဲ့ဘူးလို့ ယူဆ ရတယ် (မ၊၃၊၅၈)။
မြတ်ဗုဒ္ဓကို သွားဖူးတဲ့ ညက သံဃာတွေရဲ့ ငြိမ်းချမ်း ငြိမ်သက်ပုံကို တွေ့တဲ့အခါ သူ့သား ဥဒယဘဒ္ဒကို ရဟန်းပြု စေလိုတဲ့ ဆန္ဒ ဖြစ်တာလည်း မိမိရဲ့ နန်းစည်းစိမ် အတွက် သူ့သားအရင်းကို သံသယရှိလို့ ဖြစ်ပါသတဲ့ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၃၉)။ လွဲခဲ့သူ
အဇာတသတ်ဟာ ငယ်စဉ်အခါ ဖခင်နဲ့အတူ မြတ်ဗုဒ္ဓထံကို မကြာခဏ ရောက်ဖူးဖွယ်ရှိပေမယ့် ဒေဝဒတ်လို မိတ်ဆွေမျိုး နဲ့ ပေါင်းမိလို့ ဖခင်ကို သတ်ခဲ့မိတာ။ ဒါအတွက် သားတော် တစ်ပါးရ ပြီးနောက် နောင်တရပြီး စိတ်မချမ်းမသာ ဖြစ် တယ်။ နောက်ဆုံး ဆေးဆရာ ဇီဝကရဲ့ အကြံပြုချက်နဲ့ မြတ် ဗုဒ္ဓကို ဖူးမြှော်၊ သာမညဖလသုတ်ကို ကြားနာပြီး ဗုဒ္ဓရဲ့ တ ပည့်အဖြစ် ခံယူ။ ဒီအချိန်က သူ့မှာ သောတာပန် ဖြစ်နိုင်တဲ့ ဉာဏ်ရှိပေမယ့် ဖခင်ကို သတ်မိလို့ မဂ်ဖိုလ်နဲ့ လွဲခဲ့ရတယ် (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၁၂)။
ကြည်ညိုသူ
သာမညဖလသုတ်ကို နာကြားရပြီးနောက် မြတ်စွာဘုရားနဲ့ သို့မဟုတ် တပည့် သာဝကတွေနဲ့ ကိုယ်ကျင့် တရားဆိုင်ရာ ဆွေးနွေးမှု များများ မရှိခဲ့ဘူးလို့ ယူဆရတယ်။ ရတနာ သုံးပါးကိုတော့ များစွာ ပူဇော်ခဲ့တယ် (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၁၂)။ မြတ်စွာ ဘုရားကိုလည်း အလွန် ကြည်ညိုတယ်။ ဒေဝဒတ်ရဲ့ တပည့် မဏိကာရဲ့သား ဥပကအမည်ရှိသူက ဗုဒ္ဓကို မရိုမသေ ပြော ဆိုတဲ့အခါ အဇာတသတ် အလွန် စိတ်ဆိုးပြီး ငေါက်ငမ်း နှင်ထုတ်ပစ်တယ် (အံ၊၁၊၅၀၁)။
ခွင့်မလွှတ်
အဇာတသတ်ဟာ နိဂဏ္ဌ (ဂျိမ်းဝါဒီ)တွေကို အလွန် နှစ်သက် ပုံ မရ။ ဗုဒ္ဓသာဝက အရှင်မောဂ္ဂလ္လာန် ခိုးသားတွေ သတ်ခံရ တာကို စုံစမ်းတဲ့အခါ နိဂဏ္ဌတွေရဲ့ လက်ချက် ဖြစ်ကြောင်း သိရလို့ နိဂဏ္ဌ ငါးရာကို လည်ပင်းလောက် နက်တဲ့ တွင်းထဲ ထည့်ပြီး မီးရှို့ကွပ်မျက်ပစ်တယ် (ဓမ္မပဒ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၃)။ သူ့အနေ နဲ့ အယူ မတူသူတွေကို သည်းခံနိုင်ပေမယ့် အဲဒီလို အကြမ်း ဖက်တာကိုတော့ ခွင့်မလွှတ်နိုင်တဲ့ သဘောပါပဲ။ ဒီကိစ္စမှာ တိတ္ထိတွေဆီက လာဘ်ယူတဲ့ သူ့ဦးလေးကြီး ကောသလမင်း ထက်တော့ သာတယ်။
အဲဒီလောက်
နန်းသက် ၈-နှစ် (သူ့အသက် ၂၄)မှာ မြတ်ဗုဒ္ဓ ပရိနိဗ္ဗာန်စံတဲ့ အခါ အမတ်တွေက မင်းကြီး ကြေကွဲပြီး ရှော့ဖြစ်မှာ စိုးလို့ ဒီအကြောင်းကို ချက်ခြင်း မပြောဘဲ ပူလောင်လာရင် သည်း ခံနိုင်ဖို့ စတုမဓုအိုးထဲမှာ စိမ်နေစေပြီးမှ ပြောသတဲ့။ ဗုဒ္ဓ ပရိ နိဗ္ဗာန် စံပြီလို့ ကြားဆဲခဏမှာ သတိမေ့ပြီး ကယောင်က တမ်း ဖြစ်သွားတယ်။ ပြီးတော့ ရာဇဂြိုဟ် အနီးဝန်းကျင်ရှိ မြတ်ဗုဒ္ဓနဲ့ ပတ်သက်တဲ့ နေရာတွေဆီ ခြေဦးတည့်ရာ သွားခဲ့ တယ် (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၉၈-၉)။ ပုထုဇဉ်တွေထဲမှာ အဇာတသတ်ဟာ ဗုဒ္ဓကို အကြည်ညိုဆုံး ဖြစ်ကြောင်း သိကြားမင်းတောင် ချီး မွမ်းရသူ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၀၂)။
စေတီတည်
မြတ်ဗုဒ္ဓရဲ့ ဓာတ်တော် ဝေစုရဖို့ စစ်တပ် စေလွှတ်တယ်။ ရရှိ တဲ့ ဓာတ်တော်ဝေစုကို ရာဇဂြိုဟ်မှာ စေတီတည်ပြီး ဌပနာ တဲ့အပြင်၊ ဓာတ်တော်တွေရဲ့ အနာဂတ် အန္တရာယ်ကို မြင် တော်မူတဲ့ အရှင်မဟာကဿပရဲ့ အကြံပြုချက်အရ ရဟန္တာ တွေရဲ့ အကူညီနဲ့ ရာမရွာရှိ ဓာတ်တော်မှ တစ်ပါး အခြား တိုင်းပြည်က ဓာတ်တော် အားလုံးကိုပါ ရယူစေပြီး သူ့စေတီ မှာ ဌပနာခဲ့တယ် (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၀၃)။
သံဂါယနာ
ပထမသံဂါယနာ တင်နိုင်အောင် အစွမ်းကုန် ကူညီခဲ့တယ် (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၉)။ နှောင်းခေတ် မြန်မာ သာသနာဝင် ကျမ်းတွေမှာ ပထမသံဂါယနာ အပြီးမှာ အရှင်မဟာကဿပနဲ့ အဇာတ သတ်မင်းတို့ တိုင်ပင်ပြီး သက္ကရာဇ်ဖြို၊ ဘုရား ပရိနိဗ္ဗာန်စံ နှစ်ကို ပထမ ၁-နှစ်လို့ သတ်မှတ်ပြီး ကောဇာနှင့် သာသနာ နှစ်ကို ညီအောင်ပြုခဲ့ကြောင်း ဆိုကြပေမယ့် ဒီပဝံသ၊ မဟာဝံသနဲ့ အဋ္ဌကထာ၊ ဋီကာတွေမှာ မတွေ့မိ။
သာသနာလင်္ကာရစာတမ်း (စာ၊ ၁၃)မှာ နဝစန္ဒေကိန်း ကို အကုန်ချေကြောင်း သာရတ္ထဒီပနီဋီကာကို ကိုးကားပေ မယ့် ထိုဋီကာမှာ ရှာမတွေ့။ ရှေးဦးဗုဒ္ဓဝင်ဖြစ်တဲ့ တထာဂတဥဒါနဒီပနီကျမ်းမှာလည်း သက္ကရာဇ်ဖြိုကြောင်း မဖော်ပြ။
ကံကုန်၊ တမလွန်
ဖခင်ဗိမ္ဗိသာရ ကွယ်လွန်တဲ့နေ့မှာ အဇာတသတ်လည်း သား တော် ဥဒယဘဒ္ဒကို မွေးဖွားတယ်။ ဒီသားကပဲ အဇာတသတ် ကို လုပ်ကြံတယ် (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၃၉)။ အဇာတသတ်ဟာ ၃၂-နှစ် နန်းစံတယ်ဆိုလို့ (မဟာဝံသ ၂:၃၁) သူ့သား အသက် ၂၄-မှာ သူ လုပ်ကြံခံရတာ ဖြစ်ဖွယ်ရှိတယ်။
သေလွန်ပြီးနောက် လောလကုမ္ဘီ ငရဲမှာ ဖြစ်တယ်။ ဒီငရဲ မှာ နှစ်ပေါင်း သုံးသောင်း ခံရပြီးနောက် ဝိဇိတာဝီအမည်ရှိ ပစ္စေကဗုဒ္ဓ အဖြစ်နဲ့ ကျွတ်တမ်းဝင်မယ် (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၃၈)။
မေ ၂၇၊ ၂ဝ၂ဝ။
၈၁၇။ ကဝိမျက်မှန် ပြန်ပြင်မှ
ဆရာတော် ဘုရား၊ တပည့်တော်ရဲ့ သားတွေက သူ့အဖွား ရှိစဉ်က သင်ပေးထားလို့ သရဏဂုံ၊ ငါးပါးသီလ၊ ဘုရားဂုဏ်တော်တွေက နှုတ်ကျိုးနေပြီ ဘုရား။ အဲဒါကို အွန်လိုင်း မိတ်ဆွေ ဘုန်းဘုန်း တစ်ပါးက အချို့ မှားနေလို့ ပြင်ခိုင်းတာကို ခင်းပွန်းက အဓိပ္ပာယ်ကို နားလည်ရင် ပြီးတာပဲ၊ အရေးမကြီးတဲ့ အမှားပါဆိုပြီး သူ့အမေ သင်ပေးခဲ့တဲ့ အတိုင်းထားဖို့ ပြောပါတယ်။ သားလေးတွေ ဘုရားစာကို ငြီးငွေ့သွားမှာလည်း စိုးရိမ်တယ် ဘုရား။
သင်းချယ်ရီ
---ဗဟာဒူး
ငယ်စဉ်အခါ အိပ်ရာ မဝင်ခင်မှာ ဖခင် သင်ပေးလို့ မင်္ဂလသုတ်ကို ရဖူးတယ်။ ဘုန်းကြီးကျောင်းကို ရောက်ခိုက် ဘုန်းကြီးက ဆိုခိုင်းတော့ .. ""ရန်းမင်္ဂလံ ဒွါဒသဟိ ... ဗာဒူး ဒေဝါ နုဿာ စ""။ ဘုန်းကြီးက ရယ်ပြီး မောင်ရင့် မင်္ဂလသုတ်မှာ ဗဟာဒူးလည်း ပါသကွဲ့တဲ့။ (အဲတုန်းက ရေဒီယိုက အသံလွှင့်လို့ တောမှာ ဘောလုံးသမား ဗဟာဒူး နာမည်ကို သိကြတယ်။) ကိုရင်ဝတ်ပြီးမှ ပြင်ချင်စိတ်နဲ့ တဖြည်းဖြည်း ပြန်ပြင်ယူခဲ့ရတယ်။ တသက်လုံး ဗဟာဒူး ဖြစ်မနေသင့်ဘူးလေ။
ကဝိမျက်မှန်
ကဝိဆိုတာ ပညာရှိ။ မေတ္တသုတ်မှာ ... 'သန္တိန္ဒြိယော စ နိပကော စ၊ အပ္ပဂဗ္ဗော ကုလေသွ နနုဂိဒ္ဓေါ'လို့ ဆဋ္ဌမူ ပါဠိမှန်ရှိလျက်နဲ့ အချို့က ယနေ့ထိ ""သန္တိန္ဒြိယော စ နိပကော စ အပ္ပဂတ္တော""မှာ ရပ်ပြီး ""ကုလေသွ နနုဂိဒ္ဓေါ၊ န စ ခုဒ္ဒ မာစရေ ကိဉ္စိ""လို့ အလွဲအတိုင်း ပရိတ်ရွတ်နေတာကို 'အဲဒါ ကဝိမျက်မှန် ကွဲလို့ ဖြစ်ရတာ'လို့ ရွှေဟင်္သာတောရတိုက်မှာ နေစဉ်က ဆရာဘုန်းကြီး မိန့်ဖူးတယ်။ ကဝိမျက်မှန် ပုံနှိပ်တိုက်က ထုတ်တဲ့ ဆယ်စောင်တွဲ စာအုပ်ရဲ့ ပုံနှိပ်အမှား ဖြစ်ပါသတဲ့။ အဲဒီ ကဝိမျက်မှန် အမှားကို ပြန်မပြင်သင့်ဘူးလား။
ပြင်ရမယ်
အင်္ဂုတ္တရနိကာယ်လာ သာသနာ ကွယ်ကြောင်းတရား ၁၅-မျိုးထဲမှာ တစ်ခုက ... 'အဓိပ္ပာယ်မှန်ကို မဖော်ပြနိုင်သော ပုဒ်ဗျည်းတို့ဖြင့် ပါဠိကို သင်ကြားကုန်၏။ မမှန်သော ပုဒ်ဗျည်းတို့ဖြင့် သင်ယူထားသော ပါဠိ၏ အဓိပ္ပာယ်ကို နားမလည်နိုင်။ ဤသည်မှာ သာသနာကွယ်ရန် အကြောင်းတရား (တစ်ခု) ဖြစ်၏ (အံ၊၂၊၁၅၇)'။ ဒါကြောင့် ပုဒ်ပါဌ် မှန်အောင် သင်ယူဖို့ လိုကိုလိုတယ်။
ပုဒ်ပါဌ်မမှန်ရင် အဓိပ္ပာယ်လွဲမှာပဲ။ ဥပမာ .. ဗုဒ္ဓံ သာဏံ ဂစ္ဆာမိ။ ဗုဒ္ဓံ၊ မြတ်စွာဘုရားကို။ သာဏံ၊ လျှော်ကြမ်းဟူ၍။ ဂစ္ဆာမိ၊ သိမှတ်ပါ၏။ နားလည်ရင် ပြီးတာပဲ ဆိုပြီး ဒါမျိုးကို မပြင်ဘဲ ထားသင့်ပါသလား။
ပြည်ပမှာ
ပြည်ပမှာ ကြီးပြင်းကြရတဲ့ မြန်မာကလေးတွေ အများစုမှာ ကျောင်းစာအပြင် သင်တန်းအမျိုးမျိုးတွေ ရှိကြလို့ မြန်မာစာသင်ဖို့ဆီ မရောက်နိုင်ကြဘူး။ ဒါကြောင့် အင်္ဂလိပ်အက္ခရာနဲ့ ရေးထားတဲ့ ပါဠိစာအုပ်နဲ့ပဲ သင်ရတယ်။ အသံထွက်တော့လည်း အင်္ဂလိပ်လိုပဲ ထွက်ရတယ်။ ပါဠိတတ်ကျွမ်းတဲ့ အင်္ဂလိပ်တွေ မြန်မာလို အသံမထွက်ပါဘူး။ သူ့တို့မှာ အများလက်ခံနိုင်တဲ့ နည်းစနစ် ရှိတယ်။ အင်္ဂလိပ်က သူ့ကလေးကို ဗမာအသံထွက်နဲ့ ဘယ်လောက်အထိ သင်ပေးနိုင်မလဲ။ သူ့ကလေး ကြီးလာတော့ အင်္ဂလိပ်လိုပဲ ဖတ်ရမှာပါ။
နိုင်ငံခြားသားအချို့ မြန်မာသီချင်း ဆိုပြသလို လူကြိုက်အောင် အပျော်တမ်း လုပ်ပြတဲ့ အဆင့်လောက်ပဲ ရှိမှာပါ။
အဖြေ
အင်း .. ဒါလောက်ဆို ဘုန်းကြီးရဲ့ အာဘော်ကို ရိပ်မိလောက်ပါပြီ။ ဒါပေမယ့် ပြင်ခြင်း မပြင်ခြင်းဆိုတာတော့ မိမိရဲ့ ရွေးချယ်မှုပဲ ဖြစ်သင့်ပါတယ်။
ဇွန် ၅၊ ၂ဝ၂ဝ။
---မှတ်ချက်များ
'အဟံ ဘန်းဒေ' 'တိသယေန' 'ဓမန်း သဏံ' 'အဒိန္န ဒါနာ'တို့လို ခေါက်ရိုး ကျိုးအောင် မှားနေပြီးသားကို ပြင်ရတာ အတော် ခက်တယ် ဆရာဘုရား။
အရှင်ကုသလ (ဘန်ကောက်)
---၈၁၈။ လူ့ဘဝစဖြစ်ပုံ
ဆရာတော် ဘုရား၊ လူ့ဘ၀ ဘာကြောင့် ဘယ်လို စပြီးဖြစ်လာတယ် ဆိုတာကို သိလိုပါသည်။ ဒီလူ့ဘဝမှာ သန္ဓေသား ကြီးထွား ဖြစ်ပေါ်ပုံကို မြတ်စွာဘုရား ဘယ်လို ဟောကြားခဲ့ပါသလဲ ဘုရား။
အောင်ဆန်းဦး (Phoenix)
---ဖြေတရား
ထာဝရ တည်မြဲနေတယ်ဆိုတဲ့ ဘုရားကို အခြေပြု တည်ဆောက်တဲ့ ယုံကြည်မှုကို အဓိက ငြင်းပယ်တဲ့ အုပ်စုက လူဟာ သေရင် ဒီဘဝ ပိုင်ဆိုင်မှုတွေကို စွန့်ခဲ့ရမှာ ကြောက်လို့ နောက်ဘဝကို မျှော်လင့်တာလို့ ဆိုတယ်။ သူတို့က 'ဒီဘဝမှာ ချမ်းသာအောင်လုပ်၊ ကျေနပ်အောင်နေ၊ သူတစ်ပါးကို မထိခိုက်နဲ့၊ နောင်ဘဝအတွက် မလိုဘူး'တဲ့။
ဒါဖြင့်ရင် သူတို့ရော သေမှာကို မကြောက်ကြဘူးလား။ လက်ရှိဘဝကို စွဲလန်းပြီး ကြောက်စိတ်နဲ့ ဒီလို အကြောက်ဖြေ အတွေးမျိုး ဖြစ်နေရတာလို့ရော မဆိုနိုင်ဘူးလား။
ဘာကြောင့်
မငြင်းပါနဲ့ .. လူတိုင်း လက်ရှိဘဝကို တပ်မက်တာချည်းပဲ။ ကံကံရဲ့အကျိုးနဲ့ ဘဝသံသရာကို ယုံကြည်တဲ့ ဗုဒ္ဓဝါဒီတွေရဲ့ ခြားနားချက်က ဒီဘဝရဲ့ ကောင်းမှုကြောင့် နောက်ဘဝ ကောင်းကျိုးကို မျှော်လင့်သလို မကောင်းမှုကြောင့် ရရှိမယ့် ဆိုးကျိုးတွေကိုလည်း ကြောက်တဲ့ အတွက် မကောင်းတာကို ရှောင်ပြီး ကောင်းတာကို လုပ်ဖို့ ကြိုးစားခြင်းပါပဲ။ ဗုဒ္ဓဝါဒီတို့ အရ ""ချမ်းသာဖို့ ကျေနပ်နိုင်ဖို့"" ဒီဘဝမှာ လုပ်ဖြစ်သွားတဲ့ အဆိုးအကောင်း နှစ်မျိုးသော အလုပ်တွေဟာ နောင်ဘဝသစ်ကို ဖြစ်စေတဲ့ တွန်းအားပါပဲ။
ဘယ်လို
တစ်သက်လုံး ကိုယ်လုပ်ထားတာတွေ တပြုံကြီး သေခါနီး စိတ်အာရုံမှာ ထင်လာတယ်။ ရရှိဦးမယ့် ဘဝသစ်ရဲ့ အရိပ်အယောင်တွေကိုလည်း တွေ့နေရတယ်။ ဘဝကို တပ်မက်ခြင်း (ထိုပုဂ္ဂိုလ်တို့ ပြောတဲ့ ချမ်းသာအောင် လုပ်ချင်၊ ကျေနပ်အောင် နေချင်ခြင်းတွေ)က အဲဒီထင်လာတဲ့ အာရုံတွေကို စွဲနေတယ်။ ဖျောက်ပစ်လို့ကို မရနိုင်ဘူး။ ညနေချမ်းမှာ တောရိပ် တောင်ရိပ်တွေ မြေပြင်ပေါ် ဖြန့်ပြီး ဖုံးလွှမ်းထားသလို အဲဒီ အာရုံနိမိတ်တွေက သေခါနီး စိတ်အာရုံကို လွှမ်းမိုးကြီးစိုးနေတယ်။
ဘဝသစ်
ယခုဘဝရဲ့ နောက်ဆုံး သိစိတ် (သေစိတ် = စုတိစိတ်) ဖြစ်တာနဲ့ စွဲမြဲနေတဲ့ အဲဒီလွှမ်းမိုးဆဲ အာရုံနဲ့ပဲ ဘဝသစ်မှာ တည်မှီရာ ရုပ်နှင့်တကွ ပဋိသန္ဓေစိတ် ဖြစ်တယ်။ ဒါဟာ ဘဝသစ်ပဲ။ ဒီဘဝသစ် ဖြစ်သွားရတာဟာ ကိုယ်လုပ်ထားတဲ့ အလုပ်တွေရဲ့ တွန်းအားနဲ့ ဘဝဆက်ရှိဖို့ ပြင်းပြစွာ စွဲလန်းမှုတို့ကြောင့်ပါပဲ။ ရှင်တော် ဗုဒ္ဓက တရားဦး ဓမ္မစကြာဒေသနာမှာ 'ပေါနောဗ္ဘဝိကာ = တပ်မက်မှုဟာ ဘဝသစ်ကို ဖြစ်စေတယ်'လို့ ဟောညွှန်ပါတယ်။ တမလွန်ဘဝကို ဗုဒ္ဓဘုရား ဟောကြားကြောင်း ဒီစာအရ သိနိုင်တယ်။
သန္ဓေဦး
ဗုဒ္ဓအဘိဓမ္မာအရ အလုပ်ရဲ့ သတ္တိနဲ့ အစွဲကြောင့် ဖြစ်ပေါ်လာတဲ့ ပဋိသန္ဓေစိတ်ရဲ့ တည်မှီရာရုပ်မှာ ရုပ်ကလာပ် သုံးစည်း (ရုပ်ပေါင်းသုံးဆယ်) ပါတယ်။ 'ကလလရေကြည်'ဆိုတာ အဲဒါ ပါပဲ။ ပကတိမျက်စိနဲ့ မမြင်နိုင်လောက်အောင် သေးငယ်တယ်။ အဲဒါလောက် သေးငယ်တဲ့ အနေအထားကနေ တဖြည်းဖြည်း ကြီးပွားလာပုံကို ရှင်တော် ဗုဒ္ဓက..
ပဌမံ ကလလံ ဟောတိ၊ ကလလာ ဟောတိ အဗ္ဗုဒံ။
အဗ္ဗဒါ ဇာယတေ ပေသိ၊ ပေသိ နိဗ္ဗတ္တတေ ဃနော။
ဃနာ ပသာခါ ဇာယန္တိ၊ ကေသာ လောမာ နခါပိစ။ (သံ၊၁၊၂ဝ၈)
ကလလမည် ထိုရေကြည် ဖြစ်တည် စဦးတည်း။
အမြှုပ် သားတစ် မာခဲကျစ် ဆက်၍ ဖြစ်သတည်း။
ခက်မငါးဖြာ မွှေးဆံပါ စုံလာ ခြေလက်သည်း"။
လူတွေမှာ သန္ဓေဦး အချိန်ကနေ ရက်သတ္တ တစ်ပတ်ခန့်စီ အတွင်း အဲဒီလို တိုးတက် ဖြစ်ပေါ်တယ်။ ခက်မငါးဖြာ ဖြစ်ချိန်နဲ့ ဆံပင် မွှေညှင်း ခြေသည်း လက်သည်းတွေ ပေါက်လာချိန်ကြားမှာ ရက်သတ္တပတ်တွေ ခြားတယ်။ ၄၂-ပတ်ခန့် အကြာ သန္ဓေသား ရင့်မှ ဆံပင် မွှေညှင်းတို့ ပေါက်လာတယ်လို့ အဋ္ဌကထာ (သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၇၅)မှာ မိန့်ပါတယ်။
ဒါလည်း တိရိစ္ဆာန်တွေနဲ့တော့ ကြီးထွားပုံ အချိန်ကာလ မတူနိုင်ဘူး။ ဖိုမျိုးဥနဲ့ မမျိုးဥ ပေါင်းစပ်ပြီးချိန်ကို ကလလ ရေကြည် ခေါ်တယ်လို့ ဘုန်းကြီး ယူဆပါတယ်။ ဒီအချိန်ဟာ လူသား သက်ရှိပဲဖြစ်လို့ ဆက်လက် မကြီးပွားအောင်၊ မရှင်သန်အောင် စေတနာနဲ့ လုပ်ခဲ့ရင် လူသတ်မှုကံ ထိုက်တယ်။ အဖြေ လုံလောက်ပါပြီ။
ဇွန် ၁၁၊ ၂၀၂၀။
---အစမထင်
ဧဝံ ကမ္မေ ဝိပါကေ စ၊ ဝတ္တမာနေ သဟေတုကေ။ ဗီဇရုက္ခာဒိကာနံဝ၊ ပုဗ္ဗာ ကောဋိ န နာယတိ။
ဗီဇရုက္ခာဒိကာနံ၊ မျိုးစေ့... သစ်ပင်စသည်တို့၏။ ပုဗ္ဗာ ကောဋိ၊ ရှေးအစွန်းကို။ န နာယတိ ဣဝ၊ မသိအပ် (မသိနိုင်)သကဲ့သို့။ ဧဝံ = တထာ၊ ထိုအတူ။ သဟေတုကေ၊ အကြောင်းနှင့်တကွ။ ပဝတ္တမာနေ၊ ဖြစ်သော။ ကမ္မေ စ၊ ကံ၌လည်းကောင်း။ ဝိပါကေ စ၊ ဝိပါက်၌လည်းကောင်း။ ပုဗ္ဗာ ကောဋိ၊ ရှေးအစွန်းကို။ န နာယတိ၊ မသိအပ်။
(ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၂၃၇)
၈၁၉။ တရားဦးနှင့် ပတ်သက်သူများ
အရှင်ဘုရား၊ ဟေမဝတနတ်နဲ့ သာတာဂိရနတ်တို့လည်း ဓမ္မစကြာသုတ်ကို နာရတယ်လို့ ကြားဖူးပါတယ်။ အဘယ်ကြောင့် ပဉ္စဝဂ္ဂီ ရဟန်းတွေကိုပဲ တရားဦးနာရသူလို့ ဆိုပါသလဲ ဘုရား။ ဟေမဝတသုတ်နှင့် အနတ္တလက္ခဏသုတ် ဘယ်သုတ်ကို အရင် ဟောကြားပါသလဲ ဘုရား။
ဆရာလေး စန္ဒာသိင်္ဂီ (နယူးယောက်)
---မိတ်ဆွေတွေ
နတ်ဘီလူးမင်း (ယက္ခရာဇာ) မိတ်ဆွေ နှစ်ဦး ရှိဖူးတယ်။ တစ်ဦးက ပုဂ္ဂိုလ်ထူးတွေ ထွန်းကားတဲ့ မဇ္ဈိမဒေသ အလယ်ပိုင်းက သာတတောင်မှာ နေလို့ သာတာဂိရ၊ နောက်တစ်ဦးက နက်ရှိုင်းတဲ့ ဟိမဝန္တာတောမှာ နေလို့ ဟေမဝတ ခေါ်တယ်။ တန်ခိုးကြီး၊ အခြွေအရံ များပြီး သက်တမ်းရှည်တဲ့ ဘုမ္မစိုးနတ်မျိုးပေါ့။ မိမိတို့နေတဲ့ အရပ်မှာ ထူးခြားဖြစ်ရပ်ရှိရင် ပြောကြားဖို့ သူတို့ အချင်းချင်း ကတိရှိကြတယ်။
ငလျင်လှုပ်ခြင်း စတဲ့ ထူးခြားဖြစ်ရပ် ၃၂-မျိုးဟာ မြတ်ဗုဒ္ဓ မိဂဒါဝုန်မှာ ဓမ္မစကြာတရားကို ဟောကြားလို့ ဖြစ်ပေါ်ရကြောင်းကို သာတာဂိရနတ်က ဦးစွာသိခဲ့တယ်။ ဒါကြောင့် အခြွေအရံတွေနဲ့ အတူ မိဂဒါဝုန်သို့ ရောက်လာပြီး တရားဦးကို ဝင်ရောက် နာယူတယ်။ ဒါပေမယ့် ..
ဟေမဝတသုတ်
သူ့မိတ်ဆွေကို မတွေ့တာနဲ့ ကတိအတိုင်း အသိပေးချင်လွန်းလို့ တရားမပြီးဆုံးခင် ပရိသတ်ထဲက ထွက်ပြီး မိတ်ဆွေ ဟေမဝတဆီကို လာခဲ့တယ်။ ဟေမဝတလည်း ဟိမဝန္တာအတွင်း အခါမဲ့ ပန်းမျိုးစုံ ပွင့်နေပုံကို မိတ်ဆွေ သာတာဂိရကို အသိပေးဖို့အလာ လမ်းမှာ ဆုံကြတယ်။ မြတ်ဗုဒ္ဓ ဓမ္မစကြာတရားကို ဟောကြားလို့ ထိုသို့ ထူးခြားမှုတွေ ဖြစ်ရကြောင်း သာတာဂိရက ပြောပြတယ်။ ဗုဒ္ဓဂုဏ်ကို ဆွေးနွေးပြီး သူတို့နှစ်ဦး ဘုရားထံ ရောက်လာ၊ သိလိုတာကို မေးမြန်း၊ ဘုရားက ဖြေတာ 'ဟေမဝတ သုတ္တန်' ဖြစ်လာတယ်။
တစ်ဆင့်ကြားနဲ့
ကိုယ်ဝန် အရင့်အမာ ရှိနေတဲ့ ရာဇဂြိုဟ်မြို့သူ ကာဠိ အမည်ရှိ အမျိုးသမီးဟာ ထိုညက အိမ်အပေါ်ထပ် လေသာပြတင်းကိုဖွင့်ပြီး လေညှင်းခံနေစဉ် ထိုနတ်ဘီလူး နှစ်ဦးရဲ့ ဘုရားဂုဏ်နဲ့ ပတ်သက်တဲ့ ပြောဆိုပုံကို ကြားရပြီး 'ဘုရားဆိုတာ အဲဒီလို ပုဂ္ဂိုလ်ပဲ'လို့ ဆင်ခြင်ရင်း သောတာပန် တည်တယ်။ သူဟာ လူအမျိုးသမီးထဲမှာ ပထမဆုံး အသိ ဦးသူပါပဲ။ သူ့ကို တစ်ဆင့်ကြားနဲ့ ကြည်ညိုသူတွင် အသာဆုံး(ဧတဒဂ်)အဖြစ် နောင်အခါ ရှင်တော်ဗုဒ္ဓ ချီးမွမ်းခဲ့တယ် (အံ၊၁၊၂၈)။
တစ်ထိုင်တည်း
နတ်ဘီလူး နှစ်ဦး ဘုရားထံ ရောက်တော့ ညသန်းခေါင်ချိန်။ မြတ်စွာဘုရား ဓမ္မစကြာကို ဟောပြီးစ၊ တင်ပလ္လင်ခွေတောင် မဖျက်ရသေးဘူး။ ကဿပဘုရားရှင် လက်ထက်က ပညာရှင် ဝိနည်းဓိုရ် ရဟန်းတွေ ဖြစ်ခဲ့ကြပြီး မသင့်လျော်တဲ့ အပြုအမူကြောင့် နတ်ဘီလူး ဖြစ်နေကြရတဲ့ ၎င်းတို့ နှစ်ဦးအနက် ဟေမဝတရဲ့ အမေးနဲ့ ရှင်တော်ဗုဒ္ဓရဲ့ အဖြေကို ဟေမဝတသုတ်(သုတ္တနိ၊၃၀၂)မှာ မှတ်တမ်း တင်ထားပြီး အကျယ်ကို ယင်းအဖွင့် (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၉၂)မှာ လေ့လာနိုင်တယ် ..
(ဟေမဝတ မေး) အဘယ်ရှိက သည်လောက ဖြစ်ရပါသနည်း။
(မြတ်ဗုဒ္ဓ ဖြေ) ခြောက်ပါးရှိက သည်လောက ဖြစ်ရပါလေသည်။
အတွင်းအာယတန ခြောက်ပါး (မျက်စိ နား နှာ လျှာ ကိုယ်စိတ်)၊ အပြင်အာယတန ခြောက်ပါး (အဆင်း အသံ အနံ့ အရသာ အတွေ့ သဘောအာရုံ) ရှိရင် လောကလို့ ခေါ်တဲ့ သတ္တဝါ ဖြစ်ရကြောင်း .. စသည်။
ဟေမဝတအဓိဋ္ဌာန်
ဟေမဝတသုတ်ကို နာယူအပြီးမှာ ၎င်းတို့ နှစ်ဦးနဲ့ အခြွေအရံတွေပါ သောတာပန် တည်ကြပြီး ဘုရားကိုရော တရားကိုပါ အလွန် ကြည်ညိုသွားတဲ့ အတွက် ဟေမဝတ ဆိုပုံက
တေ မယံ ဝိစရိဿာမ၊ ဂါမာ ဂါမီ နဂါ နဂံ။
နမဿမာနာ သမ္ဗုဒ္ဓံ၊ ဓမ္မဿ စ သုဓမ္မတံ။
အရပ်တိုင်းတွင် တို့ချစ်ရှင် တို့ပင်ချီးမွမ်းမည်။
မြတ်ရှင့်တရား ပူဇော်ပွား တို့များလှည့်လည်မည်။
အဖြေ
အထက်ပါ ဖြစ်စဉ်ကို ကြည့်ရင် ... သာတာဂိရနဲ့ ဟေမဝတတို့ဟာ ပဉ္စဝဂ္ဂီငါးဦးကို ဟောကြားတဲ့ ဓမ္မစကြာတရားကို အကြောင်းပြုပြီးမှ ဓမ္မစကြာရဲ့ တစ်စိတ် တစ်ဒေသမျှကို နာရသူတွေ ဖြစ်ကြောင်းနဲ့၊ ဓမ္မစကြာသုတ်ကို ဟောပြီးစ၊ ဝါဆိုလပြည့်ည သန်းခေါင်မှာပဲ ဟေမဝတသုတ်ကို ဟောကြားကြောင်း တွေ့နိုင်တယ်။ အနတ္တလက္ခဏသုတ်ကို ဝါဆိုလပြည့်ကျော် ၅-ရက်နေ့ ကျမှ ဟောတယ်။
ဇွန် ၂၃၊ ၂ဝ၂ဝ။
---မှတ်ချက်များ
ဓမ္မစကြာသုတ်ကို နာယူကြတဲ့ နတ်တွေ ဗြဟ္မာတွေဟာ ကုဋေ ကုဋာချီပြီး များပြားကြောင်း ဆိုပါတယ်။ အချို့က အစမှ အဆုံးထိ နာယူကြရဖွယ်ရှိပြီး အချို့ကတော့ ဟေမဝတ သာတာဂိရိတို့လို တစ်ဆင့်ကြားနဲ့ လိုက်လာကြပြီး တစ်ပိုင်း တစ်စမျှ နာယူကြရဖွယ် ရှိပါတယ်။ ဒါပေမယ့် လူသား အနေနဲ့တော့ ပဉ္စဝဂ္ဂီငါးဦးပဲ တရားဦးနာရသူ ဖြစ်နိုင်ပါလိမ့်မယ်။
အရှင်ကုသလ (ဘန်ကောက်)
မာန်လျှော့
ငါသာငါ့ပြင် ငါမမြင်ဟု တုရင်တစ်ဆူ ပြုမိမူ ထိုသူ
သူ့အောက် နေ့ချင်းရောက်လိမ့်။ (ရွှေကျင်ဆရာတော်)
၈၂၀။ အနှစ်ပြည့် အမျှဝေလင်္ကာ
ဆရာတော် ဘုရား၊ သတ္တာဝါသ၊ ဘုံကိုးဝနဲ့၊ ဝိညာဏဌိတိ၊ တည်ရှိခုနစ်ပါး'ဆိုတဲ့ နေရာမှာ 'ဘုံကိုးဝနှင့်၊ ဝိညာဏဌိတိ' ဆိုတာကို သိလိုပါသည် ဘုရား။
Dr. တင်မာထွန်း (NY)
---ဘာကြောင့်
'ဤသို့ပြုရ'အစချီတဲ့ ရှေးဟောင်း ရေစက်ချထဲက စာသားပါ။ ဒီရေစက်ချမှာ ဘုရားဟော ... သုတ္တန်လာ လေးနက်တဲ့ အဓိပ္ပာယ်တွေပါလို့ ဘုန်းကြီးတော့ ဒီရေစက်ချကိုပဲ အသုံးပြုပါတယ်။ လေးနက်တဲ့အတွက် အဓိပ္ပာယ်ကို ရေးပြဖို့ လိုမယ်ထင်လို့ အထက်ပါ ခေါင်းစဉ်နဲ့ အဖြေတစ်ခု ဖန်တီးပါတယ်။
စာကိုယ်
ဤသို့ပြုရ မြတ်ပုညကို ကြီးထမြင့်ခေါင် မြင်းမိုရ်တောင် ဦးမကကျူးသား ကျေးဇူးအရှင် မွေးမိခင်နှင့် ဘခင်တို့အား ရငြားပါစေ အမျှဝေ၏။ မသွေနိစ္စ ဤကာယကို စောင့်ထပေတတ် ကိုယ်စောင့်နတ်လည်း မလပ်စေရ ပေးဝေငှ၏။ မိတ္တဆွေဉာ ဆရာသမား ဘိုးဘွားကစ ယမရာဇာ ဒေဝါယက္ခ ဣန္ဒဘုမ္မာ အာကာသနတ် အထူးမှတ်၍ အမြတ်ပုည ကုသလကို ရကြပါစေ အမျှဝေ၏။
သဗ္ဗေသတ္တာ သတ္တဝါဟု နာနာလောက အနန္တတွင် မပြတ်စဉ်ကာ သတ္တာဝါသ ဘုံကိုးဝနှင့် ဝိညာဏဌိတိ တည်ရှိခုနစ်ပါး များစွာလုံးစုံ ဘုံသုံးဆယ့်တစ် ဖြစ်ဖြစ်သမျှ ဝေနေယျအား အမျှကုသိုလ် ပေးဝေလို၏။
ထိုကုသလ ဤပုညကို အမျှရကြသည် ဖြစ်စေသော်။ ဝသုန္ဒြေ ဤမြေပံသု သိလာထုလည်း သက်သေအမှု တည်စေသော်။
အားလုံး ကြားကြားသမျှ အမျှ အမျှ အမျှ ယူ တော်မူ ကြပါကုန်လော့။ သာဓု သာဓု သာဓု။
ခက်ဆစ်
မသွေနိစ္စ = အမြဲမပြတ်၊ မလပ်စေရ = ချန်မထားဘဲ၊ မိတ္တ = မိတ်ဆွေ၊ ဆွေဉာ = ဆွေမျိုး၊ ယမရာဇာ = ယမမင်း၊ ဒေဝါ ယက္ခ (ယက္ခဒေဝါ) = နတ်ဘီလူးများ (တစ်နည်း ဒေဝါ = နတ်ဗြဟ္မာ၊ ယက္ခ = ဘီလူး)၊ ဣန္ဒ = သိကြား၊ ဘုမ္မာ = ကမ္ဘာမြေပေါ်မှာ နေတဲ့နတ် (ဘုမ္မစိုး၊ ရုက္ခစိုး)၊ အာကာသနတ် = အာကာသမှာ နေတဲ့နတ် (နတ်ပြည် ၆-ထပ်၊ ဗြဟ္မာ ၂၀)၊ သဗ္ဗေ သတ္တာ = သတ္တဝါ အားလုံး၊
နာနာလောက = ဘဝအမျိုးမျိုး၊ အနန္တ = အဆုံးမဲ့၊ မပြတ်စဉ်ကာ = ဖြစ်စဉ် မပြတ်ဘဲ၊ သတ္တာဝါသ (သတ္တာလို့ ရေးချသံနဲ့ဖတ်) = သတ္တဝါတို့ရဲ့ နေရာ၊ ဘုံကိုးဝ = ဘုံ ၉-မျိုး၊ ဝိညာဏဌိတိ = ပဋိသန္ဓေဝိညာဏ်စိတ် ဖြစ်တည်ရာဌာန၊ ဝသုန္ဒြေ = မြေကြီး၊ ပံသု = မြေကြီး၊ သိလာ = မြေကြီး။
အဓိပ္ပာယ်ချုပ်
ယခုပြုတဲ့ ဤကုသိုလ်ရဲ့ အဖို့ကို .. မြင်းမိုရ်တောင်မက ကျေးဇူးကြီးမားတဲ့ မိဘနှစ်ပါးတို့အား အမျှပေးပါ၏။ ဤကိုယ်ကို အမြဲစောင့်တဲ့ ကိုယ်စောင့် နတ်ကိုလည်း ချန်မထားဘဲ အမျှပေးပါ၏။ မိတ်ဆွေ၊ ဆွေမျိုး၊ ဆရာ၊ ဘိုးဘွား၊ ယမမင်း၊ နတ်ဘီလူး (တစ်နည်း နတ်ဗြဟ္မာ၊ ဘီလူး)၊ သိကြား၊ မြေနေနတ် (ဘုမ္မစိုး၊ ရုက္ခစိုး)၊ ဝေဟင်နေ နတ်တို့ကိုလည်း အထူးရည်မှတ်ပြီး ဤမြတ်သော ကုသိုလ်အဖို့ကို အမျှပေးပါ၏။
ဘဝအမျိုးမျိုးမှာ အစဉ်မပြတ် ဖြစ်နေကြတဲ့ သတ္တဝါ အားလုံး၊ သတ္တဝါတွေ နေထိုင်တဲ့ ဘုံဌာန ကိုးမျိုးမှာ (ရှိတဲ့ သတ္တဝါတွေ)၊ ပဋိသန္ဓေဝိညာဏ် တည်ရာဌာန ခုနစ်မျိုးမှာ (ရှိတဲ့ သတ္တဝါတွေ)၊ သုံးဆယ့်တစ်ဘုံ အတွင်းရှိ ဝေနေယျ (ကျွတ်ထိုက်သူ) သတ္တဝါ အားလုံးကိုလည်း အမျှပေးပါ၏။ ဤမြေကြီးသည် သက်သေအရာ၌ တည်ပါစေ။ ကြားနိုင်သူ အားလုံး အမျှယူကြပါ။ ဝမ်းမြောက်ပါ၏။
အထက်ပါအတိုင်း အဓိပ္ပာယ်ကို ကောင်းစွာ နားလည်သွားတဲ့အခါ လိုရင်း တိုရှင်းနဲ့ ဘယ်လောက် အရသာရှိသလဲ ဆိုတာကို ခံစားကြည့်နိုင်ပါတယ်။
Oh .. yes
စကားမစပ် ... အချို့က 'ကြားကြားသမျှ'ဆိုလို့ 'မကြားနိုင်သူတွေ မပါဘူးလား'လို့ စကားကပ်ပြီး မေးလေ့ရှိတယ်။ စကားမကပ်ဘဲ ပြန်ဖြေပါတယ် .. Oh yes၊ မကြားနိုင်ရင် မရပါဘူး။ သာဓုခေါ်မှ ကုသိုလ်ရတယ် ဆိုမဟုတ်လား၊ မကြားရင် မသိရင် ဘယ့်နှယ်လုပ် သာဓုခေါ်ပါ့မလဲ။ အမှန်တော့ ဒီနေရာမှာ အားလုံး (မည်သူမဆို)ကို အမျှဝေပါတယ်လို့ သာမန်ပဲ နားလည်ရင် လုံလောက်ပါတယ်။ အဲဒါလောက် ကပ်ပြီး စဉ်းစားနေစရာ မလိုလောက်ပါဘူး။ အမျှဝေမယ့် သတ္တဝါတွေ ကျန်အောင်လို့ပဲ သတ္တဝါသတွေ ဝိညာဏဌိတိတွေနဲ့ပါ ဖော်ပြထားတာကို တွေ့နိုင်ပါတယ်။
သတ္တာဝါသ
သတ္တဝါတွေ နေထိုင်ရာဌာန ကိုးမျိုးကို “သတ္တာဝါသ ဘုံကိုးဝ လို့ ဆိုတယ်။ ဘုံ ၉-မျိုးသရုပ်ကို အောက်ပါ အကျဉ်းမှတ် ဆောင်ပုဒ်ကို မှီပြီး မှတ်ကြည့်မယ် ..
လူ့ရပ် နတ်ဌာန်၊ ခွန်လျှင် နာ-နာ၊ ပထမာ ဈာန်၊ လေးတန် ပါယ်ခွင်၊ ခွန်လျှင် နာ-း၊ ဒွေးဈာန် သုံးရပ်၊ ဧး-နာမှတ်လော့၊ အသညတ်မည်၊ တစ်လီဆိုရိုး၊ ကြွင်းကိုးရူပ၊ ဧး-ဧးပြ၏၊ လေးအရူပါ၊ ဘုံကိုးဖြာသည်၊ သတ္တာဝါသ၊ မှတ်ကုန်ကြ။
ဘုံကိုးဝယူပုံ
(၁) 'လူ့ရပ် နတ်ဌာန်၊ ခွန်လျှင် နာ-နာ'အရ 'နာ-နာ' ဆိုတာ 'နာနတ္တကာယ နာနတ္တသညီ'ပါဠိရဲ့ အတိုမှတ်။ အဓိပ္ပာယ်က ရုပ်သွင်ရော ပဋိသန္ဓေစိတ်ပါ မတူတဲ့ဘုံ။ လူ့ရပ် နတ်ဌာန်- အရ လူ့ဘုံ ၁၊ နတ်ပြည် ၆။ ခွန်လျှင်-အရ ပေါင်း ၇-ဘုံ။ လူနဲ့နတ်၊ လူချင်း၊ နတ်ချင်း၊ ရုပ်သွင်တွေ မတူ၊ ပဋိသန္ဓေ စိတ်လည်း တိဟိတ်၊ ဒွိဟိတ်၊ အဟိတ် သုံးမျိုးဖြစ်နိုင်။ 'နာ-နာ'ဘုံအုပ်စု သတ္တဝါတွေ နေရာဌာန တစ်ခု။
(၂) 'ပထမာဈာန်၊ လေးတန်ပါယ်ခွင်၊ ခွန်လျှင် နာ-း'အရ 'နာ-ဧး'ဆိုတာ နာနတ္တကာယ ဧကတ္တသညီ။ ရုပ်သွင်မတူ ပဋိသန္ဓေစိတ် တူတဲ့ဘုံ။ ပထမာ ဈာန်-အရ ပထမဈာန် ၃-ဘုံ (ပထမဈာန်ဝိပါက် ပဋိသန္ဓေ)၊ လေးတန်ပါယ်ခွင်-အရ အပါယ် ၄-ဘုံ (အပါယ်ပဋိသန္ဓေ)။ ခွန်လျှင်-အရ ပေါင်း ၇-ဘုံ။ အပါယ်ဘုံသားနဲ့ ပထမဈာန်ဘုံသား ရုပ်သွင် မတူ၊ ဘုံသားချင်းလည်း မတူ။ 'နာ-ဧး'ဘုံအုပ်စု နေရာတစ်ခု။
(၃) 'ဒွေးဈာန် သုံးရပ်၊ ဧး-နာ မှတ်လော့'အရ 'ဧး-နာ'ဆိုတာ ဧကတ္တကာယ နာနတ္တသညီ။ ရုပ်သွင်တူ ပဋိသန္ဓေစိတ် မတူတဲ့ဘုံ။ ဒွေးဈာန် သုံးရပ်-အရ ဒုတိယဈာန် ၃-ဘုံ (ဒုတိယဈာန်ဝိပါက် ၁၊ တတိယ ဈာန်ဝိပါက် ၁၊ ပေါင်း ပဋိသန္ဓေစိတ် ၂-ခု)။ 'ဧး-နာ'ဘုံအုပ်စု နေရာတစ်ခု။
(၄) 'အသညတ်မည်၊ တစ်လီဆိုရိုး'အရ အသညသတ်ဘုံ တစ်ဘုံ နေရာတစ်ခု။
(၅) 'ကြွင်းကိုးရူပ၊ ဧး-ဧးပြ၏'အရ 'ဧး-ဧး'ဆိုတာ ဧကတ္တကာယ ဧကတ္တသညီ။ ရုပ်သွင်ရော ပဋိသန္ဓေ စိတ်ပါ တူတဲ့ဘုံ။ ကြွင်းကိုးရူပ-အရ တတိယဈာန် ၃-ဘုံ၊ ဝေဟပ္ဖိုလ် ၁၊ သုဒ္ဓဝါသ ၅ (စတုတ္ထဈာန်ဝိပါက်စိတ်နဲ့ ပဋိသန္ဓေနေ)။ ပေါင်း ၉-ဘုံ။ 'ဧး-ဧး'ဘုံအုပ်စု နေရာတစ်ခု။
(၆-၉) 'လေးအရူပါ'အရ အရူပ ၄-ဘုံ။ အာကာသာနဉ္စာယတနဘုံ၊ ဝိညာဏဉ္စာယတနဘုံ၊ အာကိဉ္စညာယတနဘုံ၊ နေဝသညာနာသညာယတနဘုံ။ တစ်ဘုံစီကို သတ္တဝါတွေရဲ့ နေရာဌာန တစ်ခုစီ ယူပြီး ပေါင်း သတ္တဝါတို့ နေရာဌာန ၄-ခု။
'ဘုံကိုးဖြာသည်၊ သတ္တာဝါသ၊ မှတ်ကုန်ကြ'အရ အမှတ် (၁)မှ (၉)ထိ နေရာဌာန အုပ်စု ၉-ခုကိုပင် 'သတ္တာဝါသ ဘုံကိုးဝ'လို့ ခေါ်ကြောင်း မှတ်ပါ။
ဝိညာဏဌိတိ
ပဋိသန္ဓေ ဝိညာဏ်တို့ရဲ့ တည်ရာဌာနကို 'ဝိညာဏဌိတိ'လို့ ခေါ်တယ်။ ‘တည်ရှိခုနစ်ပါး'အရ ဝိညာဏ် တည်ရာ ဘုံဌာန ၇-မျိုး ရှိတယ်။ ဖော်ပြပြီး သတ္တာဝါသ ဘုံကိုးဝအနက် အမှတ် (၄) အသညသတ်ဘုံနဲ့ အမှတ် (၉) နေဝသညာနာသညာယတနဘုံကို မထည့်ရ။ အမှတ် (၄)မှာ ဝိညာဏ် မရှိလို့၊ အမှတ် (၉)မှာ သိမ်မွေ့တဲ့အတွက် ဝိညာဏ်ရှိမရှိ မသတ်မှတ်နိုင်လို့ ဝိညာဏဌိတိ (ဝိညာဏ် တည်ရာဘုံ)ထဲမှာ မပါနိုင် (အံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၆၅)။ အဲဒီ ၂-မျိုး မပါတဲ့ ကျန်ဘုံ ၇-မျိုးကိုပင် 'ဝိညာဏဌိတိ တည်ရှိ ခုနစ်ပါး'လို့ ဆိုတယ်။
ဘုရားဟော
“သတ္တာဝါသ၊ ဘုံကိုးဝနှင့်၊ ဝိညာဏဌိတိ၊ တည်ရှိခုနစ်ပါး” ဆိုတာ “သတ္တာဝါသသုတ် (အံ၊၃၊၂၀၁)နဲ့ ဝိညာဏဌိတိသုတ် (အံ၊၂၊၄၂၇)’တွေမှာ ပါလို့ အင်္ဂုတ္တရနိကာယ်လာ ဘုရားဟော ဒေသနာတော် အစစ် ဖြစ်ကြောင်းပါ။ ဒါကြောင့် ဖြုတ်ခြင်း ပြင်ခြင်း မပြုဘဲ ရှေးပညာရှိတို့ ရေးသားခဲ့တဲ့ အဲဒီ စာသားတွေကို ရိုသေစွာ ထိန်းသိမ်းဖို့ လိုပါကြောင်း။
ဇွန် ၂၄၊ ၂ဝ၂ဝ။
---၈၂၁။ သိကြားသာသနာ
ဆရာတော် ဘုရား၊ သာသနာငါးထောင် တစ်ဝက်ကျိုးတဲ့အခါ ဗုဒ္ဓသာသနာကို သိကြားမင်းက စောင့်ရှောက်ပြီး ထိုသိကြားသာသနာသည် နောက်ထပ် နှစ်ပေါင်း နှစ်ထောင့်ငါးရာ တည်လိမ့်မည်ဟု လူကြီးများ ပြောဆိုသည်ကို ကြားဖူးခဲ့ပါ သည်။ အဲဒီလို မြတ်စွာဘုရား ဟောကြားပါသလား ဘုရား။
အေးအေးမူ (ဒူဘိုင်း)
---မဖတ်ဖူးပါ
သာသနာဆိုတာ အဆုံးအမ လမ်းညွှန်လို့ အဓိပ္ပာယ်ရှိတဲ့ အတွက် ဗုဒ္ဓသာသနာဆိုတာ ဗုဒ္ဓရဲ့ အဆုံးအမ ဗုဒ္ဓဟောတဲ့ တရားလို့ ဆိုလိုတယ်။ ဒါကြောင့် သိကြားသာသနာ သို့မဟုတ် သိကြားရဲ့ အဆုံးအမ သိကြားဟောတဲ့ တရားဆိုတာမျိုး မရှိနိုင်။ သာသနာနှစ် နှစ်ထောင့်ငါးရာ သို့မဟုတ် ငါးထောင်ကျော်ရင် သိကြားမင်းက ဗုဒ္ဓသာသနာကို ဆက်ပြုမယ်ဆိုတဲ့ ရေးသားချက်မျိုးကို သံဂါယနာတင် ထေရဝါဒ ပါဠိတော် အဋ္ဌကထာ ဋီကာတွေမှာ ဘုန်းကြီး မဖတ်ဖူးပါ။
ကတိစကား
ဘုရားဖြစ်ပြီးစမှာ 'ငါ၏ တရားကား နက်နဲ၏။ အဝိဇ္ဇာဖြင့် မှောင်ပိန်းနေသော လေကသားတို့အဖို့ ရေဆန်ခရီးနှင့် တူ၏' လို့ နှလုံးသွင်းပြီး တရားဟောဖို့ ကြောင့်ကြ မပြုဘဲနေစဉ် သိကြားမင်းဟာ သဟမ္ပတိ ဗြဟ္မာနှင့်အတူ ပါလာပြီး 'ရှင်တော် ဘုရား၊ ကျွတ်ထိုက်သူတို့အား ဓမ္မကို ဟောတော်မူပါ။
ဓမ္မကို မလိုက်နာသူများအား လိုက်နာအောင် တပည့်တော် ကူညီပါမည်။ ရှင်တော် ဘုရားက ဓမ္မစက်ကို လှည့်တော်မူပါ။ အာဏာစက်ကို တပည့်တော် တာဝန်ယူပါသည် ဘုရား'လို့ ကတိပေးတယ် (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၃၆)။
ကတိအတိုင်း
ဒီကတိအတိုင်း ဘုရားရှင်ကို သိကြား ကူညီတဲ့ ဖြစ်ရပ်တွေ ရှိတယ် .... ဘုရားရှင် မေးတာကို အမ္ဗဋ္ဌလုလင်က မဖြေဘဲ တင်းနေလို့ သိကြားမင်းက စိန်လက်နက်ကို ပြပြီး ဝန်ခံစေတယ် (ဒီ၊၁၊၈၉)။ သစ္စကပရိဗိုဇ် ချွတ်ခန်း (မ၊၁၊၂၉၄)၊ စိဉ္စမာဏဝိကာချွတ်ခန်း (ဓမ္မပဒ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၁၇)တွေမှာ သိကြား ကူညီခဲ့တယ်။ သိကြားမင်းဟာ ဧရာမ ထင်ပုံကြီးကို မီးရှို့ပြီး မီးပူဇော်နေကြတဲ့ ဗုဒ္ဓဝါဒီ မဟုတ်သူ လူအုပ်စုကြီးကို ဗုဒ္ဓဆီ ခေါ်လာ၊ တရားနာခိုင်းပြီး ယုံကြည်မှု မှန်အောင်လည်း လုပ်ပေးဖူးတယ် (သံ၊၁၊၂၃၄)။
သာသနာ နှောင်းပိုင်းမှာလည်း သိကြားမင်းက ကူညီပုံ အလားတူ ဖော်ပြချက်တွေ ရှိတယ်။ ဒါပေမယ့် ဗုဒ္ဓသာသနာ တည်တံ့အောင် သိကြားမင်းက ပြုမယ်ဆိုတဲ့ ဖော်ပြမှုမျိုးတော့ ကျမ်းဂန်မှာ မရှိ။ ကူညီဖို့ ကတိပေးတာနဲ့ သိကြားသာသနာ မဆိုင်ဘူး။
ဖြစ်နိုင်ခြေ
ကဿပဘုရား ပရိနိဗ္ဗာန်စံပြီးနောက် ရဟန်းရှင်လူတို့ တရားပျက်စဉ် သိကြားမင်းက မုဆိုး၊ မာတလိနတ်က ခွေးနက်ကြီး အသွင်နဲ့ လူ့ပြည်ကို ဆင်း၊ 'လောကကြီး ပျက်တော့မယ်'လို့ လှည့်လည် ဟစ်အော်၊ လူတွေ ထိတ်လန့်ပြီး တရားကျင့်၊ ဒီလိုနဲ့ ထိုဘုရားရှင်ရဲ့ သာသနာ နောက်ထပ် နှစ်ပေါင်း တစ်ထောင် ကြာအောင် ဆက်လက် တည်တံ့ခဲ့တယ် (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၈၁)။ ပြန်လည် ဆန်းသစ်သွားတဲ့ သာသနာနှစ် တစ်ထောင်ကို 'သိကြားပြုတဲ့ သာသနာ သို့မဟုတ် 'သိကြားသာသနာ'လို့ ဆိုခွင့် ရှိတယ်။
ဒီဖြစ်ရပ်ကို ရည်ညွှန်းပြီး 'သိကြားသာသနာ'အယူအဆ ပေါ်ပေါက်လာတာ ဖြစ်ဖွယ်ရှိကြောင်းပါ။
ဇွန် ၂၆၊ ၂ဝ၂ဝ။
---Wise Person
It is by three things that the wise person can be recognized. What three? He sees his own faults as they are, on seeing them he tries to correct them, when others acknowledge their faults he forgives them.
အချက် သုံးရပ်နှင့် ပြည့်စုံသူကို ပညာရှိဟု သိနိုင်၏။ ယင်းသုံးရပ်မှာ .. မိမိ၏ အပြစ်ကို သိခြင်း၊ အမှားဟုသိလျှင် ပြုပြင်ခြင်း၊ သူတစ်ပါးက အပြစ်ကို တောင်းပန်သော် ခွင့်လွှတ်ခြင်းတို့ ဖြစ်၏။ (အံ၊၁၊၁၀၁)
---၈၂၂။ ကြာငါးပွင့်၊ မေတ္တေယျ
မေးလျှောက်ပါသည် ဘုန်းကြီး ဘုရား (၁) ဘုရား ငါးဆူပွင့် မယ့် နိမိတ်ပုံအနေနဲ့ ဒီကမ္ဘာတည်ဦးစမှာ ကြာပွင့်ကြီး ငါးပွင့် ပေါ်လာတယ်လို့ ဗုဒ္ဓ ဟောပါသလား (၂) ရှေ့ဘုရား လေးဆူဟာ ဒီကမ္ဘာ့ သက်တမ်း သိပ္ပံအဆို ၄.၅၄၃ ဘီလျံအတွင်းမှာ ပွင့်ခဲ့တာလား (၃) အရိမေတ္တေယျ ဘုရား ပွင့်ဦးမယ်လို့ ဗုဒ္ဓ ဟောပါသလား (၄) ဘယ်တော့ ပွင့်မှာပါလဲ၊ ဒီဘုရားလောင်း ခုဘယ်မှာ ရှိနေပါသလဲ ထေရဝါဒ ကျမ်းဂန် အဆိုနှင့်အညီ ဖြေကြား ပေးစေလိုပါသည် ဘုရား။
တပည့် လူပြန်တော်
---မငြင်းပါနဲ့
'သံဝဋ္ဋ (ကမ္ဘာလောက ပျက်ဆဲကာလ)၊ သံဝဋ္ဌာယီ (ပျက်ပြီးတိုင်း ဆက်ရှိကာလ)၊ ဝိဝဋ (ကမ္ဘာလောက ဖြစ်တည်ဆဲ ကာလ)၊ ဝိဝဋ္ဌာယီ (ဖြစ်တည်ပြီးတိုင်း ဆက်ရှိကာလ)လို့ ကပ္ပ(ကမ္ဘာ)လေးမျိုး ရှိတယ်။ ထိုကာလ တစ်ခုစီဟာ ဤရွေ့ ဤမျှလို့ နှစ်ကာလ ပိုင်းခြား သတ်မှတ်ဖို့ မလွယ်ကူတဲ့ အထိ ရှည်ကြာတယ်'လို့ မြတ်ဗုဒ္ဓ ဟောပါတယ် (အံ၊၁၊၄၆၀)။ ဒါဟာ ဧရာမ မှန်ပြောင်းကြီးတွေနဲ့ မီနိုင်သလောက် ကြည့်ပြီး ပြောတဲ့ ယနေ့ သိပ္ပံအဆိုနဲ့ လုံးဝနီးပါး ကိုက်ညီတဲ့ မိန့်ကြားချက် ဖြစ်တာကို မငြင်းနိုင်ပါဘူး။
မိမိ လေ့ကျင့်ထားတဲ့ အဘိညာဏ်ရဲ့ စွမ်းအားနဲ့ အဲဒီ သံဝဋ္ဋ ဝိဝဋ ကပ်ကာလ များစွာအတွင်း ဖြစ်တည်နေကြတဲ့ သတ္တဝါတွေရဲ့ ဘဝကို သိမြင်ကြောင်းလည်း မြတ်ဗုဒ္ဓ ဝန်ခံ ထားပါတယ် (ဝိ၊၁၊၅-စသည်)။ သူလို သိချင်ရင် သူလို ကျင့်ရဦးမှာမို့ ဒီကိစ္စကို မငြင်းပါနဲ့။
ငါးဆူရွှေကြာ
ကမ္ဘာဦး ပဒုမ္မာကြာရုံမှာ ကြာပန်း တစ်ပွင့်ပါရင် ဒီကမ္ဘာမှာ ဘုရားတစ်ဆူပဲ ပွင့်မယ်။ နှစ်ပွင့်ဆို နှစ်ဆူ .. စသည်။ ကြာ ပန်းမပွင့်ရင် အဲဒီကမ္ဘာမှာ ဘုရား မပွင့်ဘူးဆိုတဲ့ နိမိတ်ပဲ။ ဒီဘဒ္ဒကမ္ဘာမှာ ကြာရိုးတစ်ခုက အညှာငါးခုနဲ့ ငါးပွင့်ပါလို့ ဘုရားငါးဆူပွင့်မယ် (ကြာရုံငါးခုက ငါးပွင့်ပွင့်တာ မဟုတ်)။ ယခု ၄-ဆူ ပွင့်ပြီးပြီ။ တစ်ဆူပွင့်ဦးမယ်လို့ အဋ္ဌကထာမှာ ဆိုတယ် (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၅။ အပဒါန၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၂၈)။
အဖြေ ၁
ကမ္ဘာတည်ဦးစမှာ ဗုဒ္ဓဘုရား ငါးဆူပွင့်မယ့် နိမိတ်ပုံအနေနဲ့ ကြာပွင့်ကြီး ငါးပွင့် ပေါ်လာတယ်လို့ မူရင်း ပါဠိတော်မှာ မဖတ်ဖူးဘူး။ ဒါပေမယ့် ဘုရားရှင် လက်ထက်ကပင် ရှိတယ် လို့ ထေရဝါဒီတို့ ယုံကြည်ထားကြတဲ့ အဋ္ဌကထာ ကျမ်းတွေ မှာတော့ အထက်ပါအတိုင်း တွေ့ မိပါတယ်။
အဖြေ ၂
နေရဲ့ သက်တမ်း ၄.၅၇၁ ဘီလျံကို အခြေပြုပြီး ကမ္ဘာ့သက်တမ်း ၄.၅၄၃ ဘီလျံ၊ လရဲ့ သက်တမ်း ၄.၅၃ ဘီလျံလို့ သိပ္ပံဆရာတို့ ခန့်မှန်းရုံပါပဲ။ အတိအကျ မဟုတ်ပါဘူး။ ဗုဒ္ဓကျမ်းဂန်အရ ဝိဝဋ္ဌာယီ (ဖြစ်တည်ပြီးတိုင်း ဆက်ရှိဆဲကာလ) အတွင်း လူသားတို့ရဲ့ သက်တမ်းဟာ အလွန့်အလွန် ရှည်သွားလိုက် အလွန့်အလွန်တို သွားလိုက်တွေ ဖြစ်တယ်။ အဲဒီ ဖြစ်စဉ်အတွင်း လူ့သက်တမ်း နှစ်ရှစ်သောင်းနဲ့ ယင်းအောက်၊ တစ်ရာနဲ့ ယင်းအထက်တွေမှာ ဘုရားလေးဆူ ပွင့်ပြီး ဖြစ်ကြောင်း သိရတယ် (ဗုဒ္ဓဝံသ၊ဋ္ဌ၊၃၄၉)။
ဒါကြောင့် ယေဘုယျအနေနဲ့ အဲဒီ ၄.၅၄၃ ဘီလျံ သို့မဟုတ် မသေချာ၊ သို့မဟုတ် အလွန့်အလွန် ကြာမြင့်တဲ့ နှစ်ကာလတွေ အတွင်း ရှည်တို ဖြစ်စဉ်မှာ ဘုရားလေးဆူ ပွင့်ပြီးဖြစ်တယ်လို့ပဲ ဆိုရပါလိမ့်မယ်။
အဖြေ ၃-၄
ကမ္ဘာ့ လူ့သက်တမ်းဟာ လက်ရှိထက် တိုသွားဦးမယ်။ တဖန် တိုရာမှ အလွန့်အလွန် ရှည်သွားပြီး ပြန်တိုလာဦးမယ်။ အဲဒီလို တိုလာနေချိန် လူ့သက်တမ်း နှစ်ရှစ်သောင်းမှာ မေတ္တေယျဘုရား ပွင့်မယ် (ဒီ၊၃၊၆၃)။ ဘုရားဖြစ်ဖို့ စောင့်မျှော်နေတဲ့ မေတ္တေယျဟာ တုသိတာနတ်ဘုံမှာ ရှိနေတယ် (မဟာဝံသ၊ အခန်း ၃၂၊ ၇၃-ဂါထာ)။ ပါရမီပြည့်ပြီးတဲ့ ဘုရားလောင်းတွေဟာ တုသိတာ နတ်ဘုံမှာပဲ နေတယ် (ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၂၅၁)။ မေတ္တေယျဟာ ပါရမီ ပြည့်ပြီးသား။
ငါးဆူရွှေကြာ အကြောင်း လေ့လာချက် အပြည့်အစုံကို မေးခွန်းအမှတ်-၇၇၈ (စာ၊ ၂၇၉၅)မှာ ရှုပါ။ ဒ
ဇူလိုင် ၆၊ ၂ဝ၂ဝ။
၈၂၃။ လေချွန်နတ်
ဆရာတော် ဘုရား၊ တပည့်တော် ငယ်ငယ်က ကွယ်လွန်သူတွေ ရောက်နေတဲ့ ဘဝကို သိသည်ဆိုသော လေချွန်နတ် အကြောင်းကို ကြားဖူးပါသည်။ အိမ်နီးချင်း အမေ့မိတ်ဆွေ အချို့ သွားရောက် မေးမြန်တဲ့အခါ အားလုံး ကွက်တိ မှန်သည်ဟု သိရပါသည်။ ဗုဒ္ဓကျမ်းဂန်မှာ လေချွန်နတ်ဆိုတာ ရှိပါသလား အရှင် ဘုရား။
ခင်ငြိမ်းငြိမ်း (ဂျမေကာ)
---ယုံကြည်မှု
ဗုဒ္ဓဘာသာမှာ အမြင်မှန် (သမ္မာဒိဋ္ဌိ)ဖြစ်ဖို့ အင်္ဂါရပ် ဆယ်မျိုး ရှိတဲ့အနက် လူတွေ မမြင်နိုင်တဲ့ ငရဲ ပြိတ္တာ အသုရကာယ် နတ် ဗြဟ္မာ ဆို့တဲ့ (ဩပပါတိက) သတ္တဝါတွေ ရှိတာကို ယုံကြည်မှု ပါတယ် (မ၊၁၊၃၅၈)။ ဒါကြောင့် လူ့မျက်စိနဲ့ မမြင်ဖူးရုံနဲ့ မရှိဘူးလို့ ငြင်းရင် သမ္မာဒိဋ္ဌိ ပျက်နိုင်ကြောင်း ဦးစွာ သတိချပ်သင့်တယ်။ မြတ်ဗုဒ္ဓဟာ မိမိရဲ့စိတ်ကို အဘိညာဏ် စွမ်းအင် ဖြစ်ပေါ်လာတဲ့အထိ ပွားများပြီးနောက် အဲဒီလို ဘဝမျိုး ရှိတယ်လို့ ဟောခဲ့ပါတယ်။
ဘုံမဲ့သတ္တဝါ
(၁) ပြိတ္တာ။ ချမ်းသာနဲ့ ဝေးလို့ ပြိတ္တာလို့ ခေါ်တယ်။ သူတို့မှာ သီးခြားဘုံဌာန မရှိ။ ၎င်းတို့ နေထိုင်တဲ့ တော တောင် မြစ် ချောင်း သုသာန် စသည်ကိုပင် ပြိတ္တာဘုံလို့ ဆိုတယ်။ တစ္ဆေ သူရဲ ဘီလူး စသည်ဖြင့် အမျိုးမျိုး ရှိတယ်။ နှစ်ပေါင်း များစွာ မစားမသောက်ရ၊ လူတွေရဲ့ သလိပ် တံတွေး မစင် စသည်ကို စားရတယ်။ အချို့ ပြိတ္တာတွေက မစားမသောက်ရရုံမက ငရဲ သားတွေလို ဆင်းရဲခံရတယ် (လက္ခဏသံယုတ်ရှု)။
(၂) အသုရကာယ်။ နတ်တွေလို မပျော်ပါးနိုင် မတောက်ပနိုင်လို့ ဒီအမည်ကိုရ။ ဘုံဌာန သီးခြားမရှိ။ ပြိတ္တာမျိုးမှာ ပါဝင်တယ် (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၀၄)။ သမုဒ္ဒရာကမ်းခြေ မြစ်ဆိပ် စသည်မှာနေ။ အလွန် ဆာလောင် မွတ်သိပ်နေကြသူတွေ။ ရေငတ်လို့ မြစ်ဆိပ်ကို ဆင်းရင် ရေပြင်က သဲဖြစ်၊ သမုဒ္ဒရာကို ဆင်းလည်း ရေပြင်ဟာ ကျောက်ဖျာ အဖြစ်သို့ ပြောင်းသွားတယ် (မဟာနိ၊ဋ္ဌ၊၁၁)။
ဒီပုဂ္ဂိုလ် ၂-မျိုးလုံးဟာ ဒုဂ္ဂတိအဟိတ် (အပါယ်ဘုံသား) ဖြစ်လို့ မကျွတ်ထိုက်။ တိရိစ္ဆာန်တွေလို အသိဉာဏ် မရှိတဲ့ သတ္တဝါမျိုးလို့ ဆိုလိုတယ်။
နတ်အသုရာ
နတ်ပြိတ္တာလည်း ခေါ်တယ်။ ဝေပစိတ္တိလို အသုရာတွေက တာဝတိံသာ နတ်ပြည်မှာပါတယ် (တာဝတိံသေသု ဒေဝေသု၊ ဝေပစိတ္တိသုရာဂတာ။ နာမရူပပရိစ္ဆေဒ၊ ၄၃၇-ဂါထာ)။ ဝေမာနိကပြိတ္တာ (ရံခါ စည်းစိမ်စံ၊ ရံခါ ဒုက္ခခံ)တို့ကိုလည်း နတ်အသုရာထဲမှာ သွင်းတယ်။ မတရားမှုနဲ့ ရတဲ့ ပစ္စည်းနဲ့ ကုသိုလ်လုပ်ရင် ဒီဘဝမျိုးမှာ ဖြစ်ရတယ်။ သုဂတိ အဟိတ်၊ ဒွိဟိတ်၊ တိဟိတ် ပဋိသန္ဓေ နေကြတယ်။ တိဟိတ်ဖြစ်ရင် ကျွတ်ထိုက်တယ်။ နာမည်ကျော် ယမမင်းဟာ ဒီပြိတ္တာမျိုး။
ကျီးသဲအဖြေ
ကျည်းကန်ရှင်ကြီး ရှင်နန္ဒဓဇက ... 'လူတို့ပညတ် လေချွန်နတ်သည်နတ်ဘယ်ဘုံ သွင်းမည်နည်း'လို့ သံပေါက်ကဗျာနဲ့ မေးခွန်းထုတ်တာကို ကျီးသဲလေးထပ် ဆရာတော်က 'လေချွန်နတ်သည် ယမမင်း၏ အုပ်စု ဖြစ်သော ဝိနိပါတိက အသုရာ နတ်ပြိတ္တာမျိုး ဖြစ်၍ စာတုမဟာရာဇ်၌ ဝင်သည်' လို့ ဖြေပါတယ် (စွယ်စုံကျော်ထင်၊ စာ-၂၇၆)။ လေချွန်နတ်ဟာ ကုန်းဘောင် ခေတ်ဦးပိုင်းကလည်း ရှိခဲ့ပုံပဲ။
'ယမမင်းကို ဝိနိပါတိက အသုရာ နတ်ပြိတ္တာမျိုး'လို့ ကျီးသဲ ဆရာတော်က ဖြေတော့ 'ယမမင်းဆိုတာ ဝေမာနိက နတ်ပြိတ္တာမျိုး'ဆိုတဲ့ အဋ္ဌကထာ (မ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၆၄)စကားနဲ့ မဆန့်ကျင်ဘူးလားလို့ မေးဖွယ်ရှိတယ်။ မဆန့်ကျင်ပါဘူး အပါယ်ဘုံသား ဝိနိပါတိက (ဒီ၊ဋီ၊၃၊၂၀၈)ရှိသလို စာတုမဟာရာဇ် နတ်မျိုးဝင် ဝိနိပါတိက (ဒီဋ္ဌ၊၂၊၁၀၀)လည်း ရှိသည်ဆိုကြောင်းပါ။
ဇူလိုင် ၈၊ ၂ဝ၂ဝ။
၈၂၄။ ပြောင်းမရတဲ့ ဂေးစိတ်
ဘုန်းဘုန်း ဘုရား၊ သိချင်တာလေး မေးခွင့်ပြုပါ ဘုရား။ (၁) မွေးရာပါ စိတ်သည် ဒီဘဝ သေဆုံးသည် အထိ မပြောင်းမလဲ တသမတ်တည်း သွားတာလား ဘုရား၊ ဥပမာ .. မိန်းမစိတ်၊ ယောက်ျားစိတ်၊ ဂေးစိတ်။ (၂) အဲဒီစိတ်ကို ပြောင်းလဲလို့ ရနိုင်ပါသလား။ ရသည်ဆိုလျှင် မည်သို့ ပြောင်းလဲနိုင်ပါသလဲ။ (၃) အတိတ်ဘဝ ကာမေသုမိစ္ဆာရ ကံကြောင့် ဒီဘဝမှာ ဂေးဖြစ်တယ်ဆိုတာ မှန်ပါသလား ဘုရား။
အမည်မဖော်လိုသူ
---မမြဲတဲ့စိတ်
အဘိဓမ္မာအရ ခုနက စိတ်ဟာ ခုစိတ်မဟုတ်။ လျှပ်တစ်ပြက်အတွင်း စိတ်ပေါင်း ကုဋေကုဋာချီ ဖြစ်ပျက်တယ်။ စိတ်ဆိုတာ ဖြစ်စဉ်မျှပါပဲ။ ဒါကြောင့် မွေးကတည်းက ပါလာတဲ့ စိတ်ဟာ သေဆုံးသည်အထိ မပြောင်းမလဲ တသမတ်တည်း မသွားဘူး။ ဒါ့အပြင် မှောင်နေစဉ် သစ်ငုတ်ကို ကျားလို့ ထင်ခဲ့ပေမယ့် အလင်းရတဲ့အခါ အသိပြောင်းသွားသလို ပတ်ဝန်းကျင်၊ လေ့လာမှုစတဲ့ အပြင် အာယတနတွေကြောင့် တွေ့ကြုံ နားလည်မှု၊ ယုံကြည်မှု စသည်တို့မှာ အမြဲ ပြောင်းလဲနေတယ်။ ဒါပေမယ့် ..
မပြောင်းနိုင်
ကာမဘုံသားတို့မှာ ရုပ် ၂၈-မျိုး ဆိုပေမယ့် ဣတ္ထိ ဘာဝရုပ်ကို ယောက်ျားတို့ မရ၊ ပုရိသ ဘာဝရုပ်ကို မိန်းမတို့ မရတဲ့အတွက် ကိုယ်စီမှာ ၂၇-ပဲ ရှိတယ်။ ဒီဘာဝရုပ် နှစ်ခုဟာ အုပ်ချုပ်သူ မင်း ၂-ပါးနဲ့ တူပြီး ဣတ္ထိ ပုရိသ နှစ်နိုင်ငံမှာ ကံ စိတ် ဥတု အာဟာရဆိုတဲ့ နိုင်ငံသားတွေက မိန်းမပုံစံ ယောက်ျားပုံစံ ကျအောင် ကိုယ်ခန္ဓာ သွင်ပြင်၊ ပြုံးရယ် ပြောဆိုပုံ၊ သုံးအဆောင်၊ ဟန်ပန် မူရာတွေကို ပြုလုပ်ပေးတယ်။ အဲဒီ ပုံစံအောက်မှာ ဣတ္ထိယစိတ် ပုရိသစိတ်တွေ ဖြစ်လာတယ်။
အဲဒီလို ပုံစံကျ ဖြစ်လာရတဲ့ ဣတ္ထိယစိတ်ကို ပုရိသစိတ် ဖြစ်အောင် မပြောင်းနိုင်။ ပုရိသစိတ်ကို ဣတ္ထိယစိတ် ဖြစ်အောင်လည်း ပြောင်းလဲလို့ မရ။
ဂေးစိတ်
ဘာဝရုပ်ဆိုတာ အထီးအမဖြစ်ဖို့ အကြောင်းခံရုပ်။ တစ်ကိုယ်လုံးမှာ ပျံ့နှံ့ပြီး တည်တယ်။ အင်္ဂါဇာတ်ကို ခေါ်တာ မဟုတ်။ ဒီကိုယ်ခန္ဓာကို ဣတ္ထိဘာဝရုပ် အုပ်စိုးပြီး သူ့နိုင်ငံသားတွေက ဣတ္ထိယပုံစံ သွင်းတဲ့အခါ ယောက်ျား အင်္ဂါဇာတ် ရှိပေမယ့် သွင်ပြင် ဟန်ပန် စိတ်ထား စသည်က ဣတ္ထိယပုံစံ ဖြစ်မယ်။ ပုံစံကျ ဖြစ်လာတဲ့ အဲဒီစိတ်ကို ဂေးစိတ်လို့ ဆိုနိုင်ပြီး ပြောင်းလဲလို့ မရနိုင်။ အင်္ဂါဇာတ် ဆိုတာက ဘာဝရုပ်ရဲ့ အကျိုးဆက် ဖြစ်လို့ အုပ်ချုပ်သူ့ အလိုကျ သူ့အလိုလို ဖြစ်စေ၊ ဖန်တီးလို့ ဖြစ်စေ ပြောင်းနိုင်တယ်။
နှစ်မျိုးလုံး
သာရတ္ထသင်္ဂဟကျမ်းအရ 'မိစ္ဆာစာရ ကျူးလွန်ကမူ မုန်းကြသူများ ရန်သူပွား၏ ရှားပါးလာဘ်မှာ ချမ်းသာမရ မိန်းမပဏ္ဍုက် မျိုးယုတ်ခါခါ မျက်နှာမလှ အရှက်ရ၍ လက္ခဏ ဣန္ဒြေ ယွင်းသွေချို့သိမ် စိုးရိမ်များစွာ ချစ်သူကွာ၏'လို့ သိရပါတယ်။ ဒါပေမယ့် ..
ဘာဝရုပ် အုပ်စိုးပုံ အပြောင်းအလဲဟာ ယခင်ဘဝရဲ့ အကျိုးဆက် ဖြစ်နိုင်သလို ပစ္စုပ္ပန် အထောက်အပံ့နဲ့လည်း မကင်းဘူး။ ဒါကြောင့် သိပ္ပံနဲ့ ရုပ်ဝါဒ အလွန် တိုးတက်တဲ့ ခုလိုခေတ်မှာ မျိုးဗီဇ၊ အနေအထိုင်၊ အစားအသောက်၊ ဆေးဝါး စတဲ့ အကြောင်းတွေကြောင့် လူ့ခန္ဓာရဲ့ မူလသဘာဝ ဖောက်ပြန်လို့လည်း ဖြစ်နိုင်တယ်။
မယူဆဘူး
ယောက်ျားတွေ သူများမယားကို ကျူးလွန်ရင် ဒီဘဝ စီးပွားပျက်၊ သေရင် ငရဲကျ၊ ငရဲက လွတ်တော့ မိန်းမဖြစ်၊ ဝှေးစေ့ထုတ်ခံရတယ် (ဓမ္မပဒ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂ဝ၈)။ ဒီနေရာမှာ ယောက်ျားကနေ မိန်းမ ဖြစ်သွားတာကို အကုသိုလ်ရဲ့ အကျိုးအနေနဲ့ ဆိုပေမယ့် မိန်းမအဖြစ်ကို နှိမ့်ချတာလို့ ဘုန်းကြီး မယူဆဘူး။ မိန်းမ မဖြစ်ဖူးတဲ့ ယောက်ျား၊ ယောက်ျား မဖြစ်ဘူးတဲ့ မိန်းမရယ်လို့ မရှိဘူးဆို မဟုတ်လား (ဓမ္မပဒ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၀၇)။ ယောက်ျားက မိန်းမအဖြစ်ကို စွဲလန်းရင်လည်း မိန်းမဖြစ်နိုင်သလို မိန်းမလည်း ထို့အတူပါပဲ (အံ၊၂၊၄၄၀)။ ဒ
ဇူလိုင် ၁ဝ၊ ၂ဝ၂ဝ။
မှတ်ချက်များ
ဆရာတော် ဘုရား၊ ဘာဝရုပ်တို့၏ အုပ်စိုးမှုကို ပြောင်းလဲလို့ ရနိုင်ပါသလား ဘုရား။ ဥပမာ .. မိန်းမ ခန္ဓာကိုယ်မှာ ပုရိသဘာဝရုပ်တွေ အုပ်စိုးလာအောင်၊ ယောက်ျား ခန္ဓာကိုယ်မှာ ဣတ္ထိဘာဝ ရုပ်တွေ အုပ်စိုးလာအောင် ပြုပြင်လို့ ရနိုင်ပါသလား ဘုရား။
ပပစိုး
အင်း .. ဒီခန္ဓာကိုယ်ဟာ ကံ စိတ် ဥတု အာဟာရ အပေါ်မှာ တည်မှီနေတာ ဖြစ်လို့ အဲဒီ အကြောင်း လေးပါးနဲ့လည်း ညီညွတ်မယ်၊ ပစ္စုပ္ပန် အထောက်အပံ့ဖြစ်တဲ့ ခေတ်နည်းနဲ့ ပြုပြင်ခြင်း (ဥပမာ ဆေးစား၊ ဆေးထိုး၊ အထိအတွေ့) တွေလည်း ရှိမယ်ဆိုရင် ပြောင်းနိုင်ခွင့် ရှိမယ်လို့ ယူဆပါတယ်။ ထင်မြင်ရုံမျှပါ။
အရှင်ကေလာသ
'မိန်းမပဏ္ဍုက် မျိုးယုတ်ခါခါ'အရ ပဏ္ဍုက် ဖြစ်ရတာကို ယုတ်ညံ့တယ်လို့ ဆိုလိုတာလား ဘုရား။
ပန်းအိ
'မိန်းမ၊ ပဏ္ဍုက်၊ အမျိုးညံ့သူ' အခါခါ ဖြစ်ရတယ်လို့ ဆိုလိုတာ ဖြစ်ပါလိမ့်မယ်။ သက်ရှိ အားလုံးဟာ ကံ စိတ် ဥတု အာဟာရ-ဟူသော အကြောင်းလေးပါးရဲ့ အုပ်ချုပ်ခံဖြစ်လို့ အရှိအတိုင်း လက်ခံပြီး ပရမတ္ထသစ္စာ အမြင်နဲ့ ကြည့်နိုင်ရင် မျှတပါတယ်။ အရှင်ကေလာသ
---၈၂၅။ သူ့ဖွင့်ဆိုချက် မပြည့်စုံ
ဆရာတော် ဘုရား၊ တပည့်တော်က သင်္ဂြိုဟ်ကိုးပိုင်းကို သင်ဖူးရုံက လွဲ၍ စာမတတ်ပါ၊ ဘာဘွဲ့မှလည်း မရပါ ဘုရား။ ဒါပေမယ့် ဖေ့စ်ဘုက်မှ ရှယ်လာသော 'မဟာသမယသုတ် အနက်အဓိပ္ပာယ် ဖွင့်ဆိုချက် (၁)' အမည်ရှိ စာတစ်ခုတွင် 'ကမ္ဘာစကြဝဠာ အသီးသီးတွေမှာ နေထိုင်နေကြတဲ့ နတ် ဗြဟ္မာ အများစုဟာ (အရူပဗြဟ္မာနှင့် သမာပတ်ဝင်စားနေတဲ့ ဗြဟ္မာတွေ မပါဝင်) စည်းဝေးတိုင်ပင်ကာ ဘုရားရှင်နဲ့ ရဟန္တာ ငါးရာကို ဖူးမြင်ဖို့ရန် ရောက်လာကြပါတယ်'လို့ ရေးပြီး 'မှီငြမ်း။ ။ မဟာသမယသုတ် ပါဠိတော်၊ အဋ္ဌကထာ' လို့ အောက်ခြေမှာ ... ဖော်ပြပါတယ်။ မဟာသမယသုတ်လာ နတ်အစည်းအဝေးမှာ အသညသတ် ဗြဟ္မာတွေလည်း မပါနိုင်ဘူးလို့ ထင်ပါတယ် ဘုရား။
တောနေ ရဟန်း (ရှောက်ပင်ရွာ)
---ခွင့်မလွှတ်
ဒါပေါ့လေ .. စာမတတ်ဘူး ဘွဲ့မရဘူးလို့ ပွင့်လင်းစွာ ဝန်ခံထားမှတော့ မှားရင်လည်း ခွင့်လွှတ်နိုင်တာပေါ့။ ဘွဲ့ထူး ဂုဏ်ထူးကို ထုတ်ပြလေ လှုပ်ပြလေ အရေးအသား အပြောအဆို သတိထားရလေပဲ။ ရမ်းချလို့ မရလေဘဲ။ ဘယ်လောက်ပဲ သေချာပါတယ်လို့ စိတ်ထဲမှာ စွဲနေပါစေ မှတ်မိနေသည် ဆိုပါစေ စာအုပ်ကို ကြည့်ဖြစ်ဖို့တော့ အလွန် အရေးကြီးပါတယ်။ ကိုယ်ရေးတဲ့ စာကို သုတေသန သို့မဟုတ် လေ့လာချက် သို့မဟုတ် ဝေဖန်ချက်လို့ ခေါင်းစဉ် တပ်လေ သေချာဖို့ လိုလေပဲ။
ဒီလို မဟုတ်ရင် မိမိရေးတဲ့ စာတွေ တန်ဖိုး မတက်လာနိုင်ဘူး။ 'ထုသရာသိမှ နိခါတခါဏု ဝိယ = ဖွဲပုံမှာ စိုက်တဲ့ ငုတ်တိုင်လို (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၉၆)' ဖြစ်နေမှာပဲ။
အသေးစိတ်
နည်းနည်း ကလိကြည့်မယ် .. မေးခွန်းမှာ ပါတဲ့ စာသားထဲက 'ကမ္ဘာစကြဝဠာ'ဆိုတဲ့ အသုံးကိုက ခပ်ပွပွပဲ။ ပါဠိမှာ ကပ္ပကို ကပ် = ကမ္ဘာလို့ ခေါ်တယ်။ စက္ကဝါဠကို စကြဝဠာကို ခေါ်တယ်။ အင်္ဂလိပ်မှာလည်း ကမ္ဘာကို planet လို့ခေါ်ပြီး စကြဝဠာကို universe တဲ့။ ပါဠိတော်မှာ ပါတဲ့ 'ဒသ လောကဓာတု'ဆိုတဲ့ အသုံးကို အဋ္ဌကထာဖွင့်နဲ့ ညီအောင် သုံးနှုန်းသင့်တယ်လို့ ဆိုလိုတာပါ။
မပြည့်စုံ
ဟုတ်ပါ့ .. အောက်မှာ ပါဠိတော်နဲ့ အဋ္ဌကထာကို မှီငြမ်းပါကြောင်း ဆိုလျက်နဲ့ 'အရူပဗြဟ္မာနှင့် သမာပတ် ဝင်စားနေတဲ့ ဗြဟ္မာတွေ မပါဝင်'လို့ ရေးရင် ကျမ်းရင်းကို ကြည့်နိုင်သူက မပြည့်စုံဘူးလို့ ဝေဖန်မှာပေါ့။ ဘာလို့ဆို ဒါက မှတ်သားထိုက်တဲ့ အရေးကြီးတဲ့ ဖော်ပြချက်ပဲလေ။ စုဝေးလာတာ 'ယေဘုယျေန = အများစု'ဆိုတော့ အနည်းစု သို့မဟုတ် အချို့ ရောက်မလာကြဘူးလို့ အလိုလို နားလည်နိုင်ပြီး အဲဒါ ဘယ်သူတွေလဲလို့လည်း မေးစရာ ရှိနေပြန်တာကိုး။
တိုက်ရိုက်
အဋ္ဌကထာဖွင့် တိုက်ရိုက် ရှိနေသားပဲ .. မန္ဒာ န သန္နိပတိတာ အသညာ အရူပါဝစရဒေဝတာ သမာပန္န ဒေဝတာ စ = အနည်းငယ်သော အသညသတ်ဗြဟ္မာ၊ အရူပါဝစရဗြဟ္မာနှင့် သမာပတ် ဝင်စားသော ဗြဟ္မာများသည် (မဟာသမယ) နတ်ဗြဟ္မာ အစည်းအဝေးသို့ ရောက်မလာကြ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၇၁)။
စကားမစပ် .. မူလစာရေးသူဟာ အဋ္ဌကထာ စာကိုယ်ကို မကြည့်မိဘဲ၊ 'အသညာ' နေရာမှာ 'အညတြ'ဆိုတဲ့ ပါဌ်ပျက်ကို အတည်ယူပြီး အနက်ပြန်ထားတဲ့ နိဿယဟောင်း (အတွဲ ၂၊ စာ-၁၆၃)ကိုပဲ ကြည့်ရေးတဲ့ သဘောရှိတယ်။ ဟုတ်ပါတယ် .. မဟာသမယသုတ်လာ နတ်ဗြဟ္မာ အစည်းအဝေးမှာ အသညသတ် ဗြဟ္မာတွေလည်း မပါနိုင်ဘူးလို့ အပြည့်အစုံ မှတ်သားရမှာပါ။
ဇူလိုင် ၁၅၊ ၂ဝ၂ဝ။
၈၂၆။ သုစိပုဘာ
ဆရာတော် ဘုရား၊ ယနေ့ခေတ် အဘိဝံသလို၊ ဓမ္မာစရိယလို ဘုန်းကြီး စာမေးပွဲတွေဟာ ကမ္ဘာကျော် တက္ကသိုလ်တွေမှာ အသုံးပြုနေတဲ့ ပညာရေး စနစ်ဖြစ်တယ်လို့ ရိုးရာစွဲသန်တဲ့ ရဟန်းအချို့ ရေးသားနေတာကို ဖတ်နေရပါတယ်။ မြန်မာနိုင်ငံ ရဟန်းတော်များ ပညာသင်ကြားရေးနဲ့ ပတ်သက်ပြီး အသေအချာ သတ်မှတ်ထားတဲ့ မူဝါဒ ရှိပါသလား ဘုရား။
ဆန်းတင့်ဦး (ထားဝယ်)
---ဦးနုစကား
၁၉၈၆-ခုနှစ်၊ ဝါတွင်းကာလ တစ်ချိန်မှာ နိုင်ငံခြားက ပြန်ရောက်ခါစ ဝန်ကြီးချုပ်ဟောင်း ဦးနုက ပိဋကတ်သုံးပုံကို အင်္ဂလိပ်ဘာသာပြန်ဖို့ ပိဋကဘာသာပြန်အသင်းကို တည်ထောင်တယ်။ အသင်းဖွင့်ပွဲကို ဝိသာခါတန်ဆောင်း (တန်ဆောင်းအမည် မသေချာ၊ ယခု သထပရုံး)မှာ ကျင်းပလို့ အဲဒီအချိန်က ကမ္ဘာအေး နိုင်ငံတော်ပရိယတ္တိသာသနာ့ တက္ကသိုလ်က သံဃာတွေကို ပင့်တဲ့အတွက် ဘုန်းကြီးလည်း ဆရာတော်တွေနဲ့ အတူ ရောယောင်ပြီး ပါသွားဖူးတယ်။ အခမ်းအနားမှာ ဦးနုက ..
မငြင်းပါဘူး
'ပထမကြီးအောင်တဲ့ သံဃာတွေဟာ ခုခေတ် ဘီအေ၊ အမ် အေ ဘွဲ့ရတွေထက် သာကြောင်း၊ ဓမ္မစရိယ (သူ့အသံထွက် အတိုင်း) စာချတန်း အောင်ပြီးရင် ကနေ့ခေတ် ပါရဂူဘွဲ့ရတွေထက် အဆင့်မြင့်ပါကြောင်း' သံဃာတွေကို လျှောက်တယ်။ အဲဒီတုန်းက ဘုန်းကြီး အသက် ၂၇-နှစ်။ ဦးနုရဲ့ အသံက ကြေးချောင်း နှစ်ခုကို ရိုက်ခတ်သလို မာပြီး စူးရှတယ်။ အလွန် အပြော ကောင်းပါတယ်။ သူ့ စကားကြောင့် ရုံထားတဲ့ လည်းပင်းက သင်္ကန်းကော်လာစကို ဆွဲမိသူထဲ ဘုန်းကြီး ပါခဲ့ကြောင်း မငြင်းပါဘူး။
သတ်ပုံကလည်း မှား၊ သပိတ်သံ အိတ်သံလည်း ပါတော့ ဘုန်းကြီးလူထွက် ဘွဲ့ကြီးရတွေကို ရေးတတ် ဖတ်တတ် အဆင့် သတ်မှတ်နေကြတာကို ဦးနုက အဲဒီလို ပြောပစ်တာ။
လေကိုလျှော့
ဘုန်းကြီး အသက် ၂၄-နှစ်ကျမှ အင်္ဂလိပ်စာ အေဘီစီကို သင်ရပေမယ့် သုံးလေးနှစ်လောက်ဆို အတော်အသင့် ရေးတတ်သွားတယ်။ အသက် ၁၄-နှစ်လောက်က သင်လာတဲ့ ပါဠိကို ရေးဖို့ကျတော့ အတော် ဖျစ်ညှစ်ယူရတယ်။ သူများ ရေးထားတာကို ကြည့်ပြီး သိသလိုလို ရှိပေမယ့် ကိုယ်တိုင် ရေးတဲ့အခါ မသွက်ဘူး။ ရေးကျင့်ရှိမှ ရေးနိုင်တယ်ဆိုတာ မှန်ပေမယ့် ရေးနိုင်သူက ရာနှုန်း နည်းပါတယ်။ ရထားတဲ့ ဘွဲ့ထူး ဂုဏ်ထူးတွေနဲ့ ရေးနိုင်တဲ့အဆင့် မမျှတဘူးလို့ ထင်တယ်။ တစ်ခုခုတော့ လိုနေသလားပဲ။
လွတ်ချက်က
'သုစိပုဘာ၊ ဝိလိသိဓာ၊ အက္ခရာစွဲသုံး၊ ဤရှစ်လုံးကို၊ သီကုံးပန်းသွင်၊ နေ့တိုင်းဆင်လော့' ဆိုတဲ့ အရှင်မဟာရဋ္ဌသာရ ဆုံးမစာကို ရှေးခေတ်က ရဟန်းတော်များရော လူတွေအတွက် ပါ ပညာသင်နည်း စနစ်လို့ ယေဘုယျ ဆိုနိုင်အံ့ ထင်ပါတယ်။ သု = ကြားနာ၊ စိ = ကြံစည်၊ ပု = မေးမြန်း၊ ဘာ = ဆွေးနွေး၊ နှိုင်းယှဉ် (စမ်းသပ်)၊ လိ ရေးသား၊ သိ = လေ့ကျင့်၊ ဓာ = နှုတ်တက်ဆောင်။ ဒီမှာ ဖော်ပြတာတွေ အားလုံးဟာ နိုင်ငံတကာ စံနှုန်းမီတယ် ဆိုရင် မငြင်းသာပါဘူး။ ဒါပေမယ့် ..
မေးခွန်းထဲက ဘုန်းကြီး စာမေးပွဲတွေမှာ အဲဒီ အက္ခရာ ရှစ်လုံးထဲက ဘာတွေ လွတ်သလဲဆိုတာကို အဲဒီ ရိုးရာစွဲသန်တို့ ကိုယ့်ဟာကိုယ် ဆန်းစစ်ကြည့်ပေါ့။ ဘယ်လောက် မေးမြန်း (ဆွေးနွေး)၊ ဘယ်လို နှိုင်းယှဉ် ရေးသား၊ ဘယ်လောက် လေ့ကျင့် .. စသည်။ ပေါ်လွင်ပါတယ် ..
ဇူလိုင် ၁၆၊ ၂ဝ၂ဝ။
မှတ်ချက်များ
ဂူးဂေါ်လ်မှာ ရှာကြည့်တော့ ၂၀၂၀-ပြည့်နှစ်မှာ ကမ္ဘာ့ ထိပ်တန်း တက္ကသိုလ်ကြီး ၁၀-ခု အနက် နံပါတ် ၁ အဖြစ် အောက်စ်ဖို့တက္ကသိုလ်ကို သတ်မှတ်တာကို တွေ့တယ်။ ရန်ကုန်တက္ကသိုလ်ကို ကမ္ဘာ့အဆင့် ဘယ်လောက် သတ်မှတ်ထားတယ် မသိ။ မေသံလွင်ငြိမ်း (NC)
---၈၂၇။ ကိုယ်မှာမတတ် စာမှာတတ်သော်
ဆရာတော် ဘုရား၊ တပည့်တော်က ဆရာတော့် တပည့် (ဘုန်းကြီး ဦးဝိဝေက)ရဲ့ တပည့်ပါ ဘုရား။ ယခု သီရိလင်္ကာ နိုင်ငံမှာ Ph.D. သင်တန်း တက်နေပါတယ်။ အွန်လိုင်းမှာ ဘုန်းကြီးတစ်ပါးက 'သိန်းပေါင်း များစွာ ကုန်ခံပြီးမှ ရယူခဲ့တဲ့ ဒေါက်တာဘွဲ့တွေဟာ အဘိဝံသဘွဲ့ရ အရှင်မြတ်တွေလောက် မတွင်ကျယ်။ အဘိဝံသ အရှင်မြတ်တွေက အဘိဝံသ၊ တိပိဋက ... စတဲ့ စာမေးပွဲတွေမှာ ပုစ္ဆကဆရာအဖြစ် နေရာတစ်ခု အခိုင်အမာ ရှိထားတယ်'လို့ ဆိုပါတယ်။ Ph.D. ဘွဲ့တွေက လူရှိန်ရုံပဲ ရှိတယ်လို့လည်း ဆိုပါတယ်။ တပည့်တော် Ph.D. သင်တန်းတက်တာ မှားခဲ့ပါသလား ဘုရား။
အရှင်ဝိဇ္ဇာနန္ဒ (ကိုလံဘို)
---အမှတ်ရဖွယ်
မေးခွန်း စာသားကို ဖတ်ရင်း ညောင်တုန်းမြို့၊ ရွှေဟင်္ကာ တောရတိုက်မှာနေစဉ်က ဝေဇယန္တာတိုက်ကျောင်း ဘုန်းကြီး (ဘဒ္ဒန္တကုသလာဘိဝံသ-ပျံလွန်)ရဲ့ 'စာမေးပွဲလေး အောင်တယ်ဆိုရင်ပဲ မြောက်ကြွကြွနဲ့ နဖူးမောက် နှာခေါင်းကောက်ဖြစ်ကုန်ပြီ'ဆိုတဲ့ ခပ်နှိပ်နှိပ် ဩဝါဒကို အမှတ်ရပြီး ဒီမေးခွန်းကို ဖြေဖြစ်ခဲ့တာ။ အမှန်က ရဟန်းသံဃာတို့ စာသင်တာဟာ ဘယ်နေရာမှာ ငါက ဥက္ကဋ္ဌပဲ .. ဘာပဲ ညာပဲလို့ 'နေရာတစ်ခု'နဲ့ အခြားသူတွေကို ယှဉ်ပြိုင် ကြွားဝါ ထောင်ပြဖို့ မဟုတ်ပါဘူး။ ရည်ရွယ်ချက် အမှန်က ..
ဂါဟတ်ပြတ်ဖို့
ပါဠိစကားလုံး ဂါဟကို ရှေးပညာရှိတို့က ဂါဟတ်လို့ ပါဠိပျက် ဝေါဟာရ တီထွင်ခဲ့ကြတယ်။ အဓိပ္ပာယ်က ဖမ်းယူ၊ စွဲလမ်းတတ်တဲ့ တရား .. တဏှာ၊ မာန၊ ဒိဋ္ဌိလို့ ဂါဟ သုံးမျိုးရှိတယ်။ သိသမျှလေးနဲ့ အားလုံး ငါ့အောက်ပဲလို့ အထင်ရောက်၊ လောဘ နောက်ကိုလိုက်၊ လူပြိန်းကြိုက်တွေ ရေးပြောနေရင် ကိုယ်မှာ မတတ်ဘဲ စာကိုပဲ တတ်တာ။ သာသနာအတွက် ဘာအတွက်လို့ ခေါင်းစဉ်တပ်ပေမယ့် သူတို့ ကိုယ်တိုင် ဂါဟကိုက်ခံနေရတာကို သူတို့ရဲ့ စာတွေ စကားတွေမှာ ပညာရှိတို့ ကောင်းစွာ မြင်သာ ရှာတွေ့နိုင်တယ် ..
ဂန္တေ ဉာတေပိ နော ကာယေ၊
ဂါဟော ဂါဟတိ ပုဂ္ဂလံ။
ဂန္တေ ဉာတေ အဉာတေ ဝါ၊
ကာယေ ဉာတေ ဝိဂစ္ဆတိ။
ကိုယ်မှာမတတ် စာမှာတတ် ဂါဟတ်ကိုက်တတ်သည်။
စာတတ်မတတ် ကိုယ်မှာတတ် ဂါဟတ်ပြတ်လေသည်။
(ပရမတ္ထစက္ခုကျမ်း၊ စာ-၄၁)
ဂါဟတ်အကိုက် မခံရအောင်၊ ဂါဟတ်ပြတ်အောင် တစ်နည်း မာန်ကို လျှော့ဖို့ စာသင်ကြတာပါ။
အပြောနဲ့ အလုပ်
ဖေ့စ်ဘုက်မှာ ရေးတယ်ဆိုတာက ကိုယ်ထင်တာကို ကိုယ်ရေးတာပဲ။ ဘယ်လောက် တူတူတန်တန် ခိုင်ခိုင်လုံလုံ ရေးနိုင်ပြောနိုင်တယ် ဆိုတာကို စာပေလိုက်စားတဲ့ ပညာရှိတို့ မြင်ပါတယ်။ ကိုယ့်စာ၊ ကိုယ့်အရေးအသားတွေက ကိုယ့်အကြောင်းကို ဖော်ပြပြီးသားပါပဲ။ အရည်အချင်းဟာ ဖေ့စ်ဘုက်မှာ မိတ်ဆွေ ဘယ်လောက်ရှိ၊ လိုက်ခ် ဘယ်လောက်လုပ်ဆိုတာတွေနဲ့ အလွန် မပတ်သက်နိုင်ဘူး။ စံနှုန်းဆိုတာကို အရည်အချင်းနဲ့ပဲ သတ်မှတ်နိုင်တာပါ။ ဒါကြောင့် လုပ်ပြနိုင်ဖို့ပဲ လိုပါတယ်။ လှုပ်ပြစရာ မလိုပါဘူး။
မကြားဖူးသေး
အရည်အချင်း ပြည့်မီတဲ့ ဘွဲ့ကို ရခဲ့ရင် အများအတွက် တစ်ထောင့် တစ်နေရာမှာ အကျိုးပြုခွင့်ရမှာ သေချာပါတယ်။ သူရောကိုယ်ပါ အကျိုးရှိရင် ဒီအလုပ်ကို လုပ်တာ မမှားပါဘူး။ မမှားရင် ဆက်လုပ်ရုံပါ။ ဘွဲ့ရပြီးရင် မေးခွန်း စာသားရှင်လို နှာခေါင်းမကောက် နဖူး မမောက်အောင်တော့ သတိထား။ ဘုန်းကြီး သိတဲ့ ဒေါက်တာဘွဲ့ရ မထေရ်မြတ် တစ်ပါးဆို ရန်ကုန်၊ မန္တလေး အပါအဝင် တက္ကသိုလ် အတော် များများက ပါရဂူတန်း ကျမ်းစာတွေကို စိစစ်ပေးဖို့ ယုံကြည်စွာ တာဝန်ပေးခံရတာပဲ။ အင်း .. ကြားဖူးချင်တယ်။
ဇူလိုင် ၂၅၊ ၂ဝ၂ဝ။
၈၂၈။ မဟာသမယသုတ်မှတ်ဖွယ်
ဆရာတော် ဘုရား၊ မဟာသမယသုတ်ကို ရွတ်ဖတ်တဲ့အခါ မြတ်စွာဘုရားနှင့် သံဃာကို ဖူးမြော်ဖို့ စုဝေး ရောက်လာကြတဲ့ နတ်တွေ ဗြဟ္မာတွေရဲ့ အမည်များကိုသာ တွေ့ရပါသည်။ ထိုနတ်ဗြဟ္မာ အစည်းအဝေးမှာ မြတ်စွာဘုရားသည် အဘယ်တရားဒေသနာကို ဟောကြားခဲ့ပါသလဲ အရှင်ဘုရား။
နှင်းနှင်းအေး (အတ္တလန္တာ)
---မဟာသမယသုတ်ရဲ့ မူရင်းကို ဒီဃနိကာယ်၊ မဟာဝဂ္ဂ ပါဠိ၊ ၇-ခုမြောက်သုတ္တန် (ဒီ၊၂၊၂၀၄)အဖြစ် တွေ့နိုင်ပါတယ်။ ဒီသုတ္တန်အကြောင်း မှတ်ဖွယ်အထူးကို ဘုန်းကြီး လေ့လာမိသလောက် အကျဉ်းမျှ ဖော်ပြပါမယ်။ အဖြေက အဲဒီမှာ ပါသွားမှာပေါ့။
---ရဟန္တာငါးရာ
ကပိလဝတ်နဲ့ ကောလိယ နှစ်ပြည်ထောင် သကျမင်းတွေဟာ ရောဟိဏီမြစ်ရေ ခွဲဝေရေးနဲ့ ပတ်သက်ပြီး စစ်ပွဲ ဆင်နွှဲခါနီး ရှင်တော်ဗုဒ္ဓရဲ့ တရားကြောင့် လက်နက်ချ ငြိမ်းချမ်းရေး ရခဲ့ကြတယ်။ ဒါကို နှစ်သက်ပြီး နှစ်ဖက်မင်းတွေက သကျလူငယ် ၂၅၀ စီ မြတ်ဗုဒ္ဓကို ဝန်းရံဖို့ ပေးအပ်တယ်။ မြတ်ဗုဒ္ဓက သူတို့ အားလုံးကို ရဟန်းပြုပေးတယ်။ ဆန္ဒမရှိဘဲ သင်္ကန်း ဝတ်ခဲ့ကြရတဲ့ ရဟန်းငယ်တွေ သာသနာမှာ မပျော်မှန်း ကြမှန်း သိတဲ့အခါ မြတ်ဗုဒ္ဓက ယင်းတို့ရဲ့ စိတ်အာရုံ လွှဲတဲ့အနေနဲ့ တန်ခိုးနဲ့ ကုဏာလရေအိုင်ကို ခေါ်သွားတယ်။
အဲဒီမှာ ကုဏာလဇာတ်ကို ဟောကြားတဲ့အခါ ရဟန်းငယ် အားလုံး ဈာန်ရတဲ့ သောတာပန်တွေ ဖြစ်သွားကြတယ်။ ဒါကြောင့် မဟာဝုန်ကို အပြန်မှာတော့ မိမိရဲ့ တန်ခိုးနဲ့ပဲ ဗုဒ္ဓကို ဝန်ရံပြီး လိုက်ခဲ့ကြတယ်။
ကျက်သရေည
ရဟန်းဘဝနဲ့ ပျော်မွေ့နေကြပြီဖြစ်တဲ့ ရဟန်းငယ်တွေဟာ မဟာဝုန်မှာ အထက်မဂ်ဖိုလ် အတွက် တရား အားထုတ်ကြရင်း တစ်ပါးပြီး တစ်ပါး ရဟန္တာ ဖြစ်ကြတယ်။ ငါးရာလည်း ပြည့်ရော နယုန်လပြည့်ညရဲ့ လဝန်းကလည်း ညစ်မျိုးမထင် ကြည်လင်စွာ ထွက်ပြူခဲ့ပြီ။ သူတို့ အားလုံး မြတ်ဗုဒ္ဓလိုပဲ ခတ္တိယ သကျမင်းမျိုး၊ မင်းအဖြစ်ကို စွန့်ပြီး ရဟန်းပြု၊ ကိလေသာ စင်ကြယ်တဲ့ ရဟန္တာအဖြစ်နဲ့ ကိလေသာ စင်ကြယ်ပြီးသူ မြတ်ဗုဒ္ဓကို ဝန်းရံနေကြတာ ဖြစ်လို့ အလွန်အမင်း ကျက်သရေခတဲ့ ညချမ်းအချိန်ပါပဲ။
မဟာသမယ
မြတ်ဗုဒ္ဓနဲ့ ထိုရဟန္တာငါးငယ် ငါးရာကို ဖူးမြော်ဖို့ စကြဝဠာ တိုက် တစ်သောင်းက နတ်ဗြဟ္မာတွေ မဟာဝုန်တောမှာ စုဝေးနေကြတာကို မဟာသမယ (အစည်းအဝေးကြီး)လို့ ခေါ်တယ်။ အသညသတ်၊ အရူပဗြဟ္မာနဲ့ သမာပတ် ဝင်စားနေကြတဲ့ နတ်ဗြဟ္မာမှ တစ်ပါး နတ်ဗြဟ္မာ အများစုဟာ ဒီအစည်းဝေးကို လာကြတယ်။ သမာပတ်က နိုးထလာတဲ့ သုဒ္ဓါဝါသ ရဟန္တာ ဗြဟ္မာ လေးဦးလည်း သိတာနဲ့ ချက်ခြင်း လိုက်လာပြီး ပရိသတ် အစွန်ကနေ မြတ်ဗုဒ္ဓကို ဂါထာတစ်ပုဒ်စီနဲ့ လျှောက်ကြတယ်။
ကိုယ့်နာမည်
အစည်းအဝေးမှာ ရှိနေတဲ့ တန်ခိုးနည်း နတ်ဗြဟ္မာအချို့ရဲ့ စိတ်ထဲမှာ ရှင်တော်ဗုဒ္ဓဟာ ငါတို့နာမည်ကို ခေါ်ဝေါ်ပါ့မလားလို့ အားငယ်နေကြတာကို မြတ်ဗုဒ္ဓ သိမြင်တော်မူတယ်။ လောကမှာ သုတိအသာဆုံးဟာ မိမိနာမည်ကို ခေါ်သံပါပဲ။ ဒါကြောင့် ယင်းတို့ ကျေနပ်အာင် တရားမဟောခင် နတ်ဗြဟ္မာ အားလုံးရဲ့ နာမည်ကို ဦးစွာ ပြောကြားမည် ဖြစ်ကြောင်း ရဟန်းတွေကို မြတ်ဗုဒ္ဓ မိန့်ပါတယ် (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၇၄)။
တာဝ၊ ဓမ္မဒေသနာမှ ရှေးဦးစွာ (သုတ်မဟာဝါဘာသာဋီကာ ၃၊ ၁၉၀)အရ တရားမဟောခင် (နာမည်တွေကို ပြောတယ်)လို့ ဆိုတာပါ။ ဒီသုတ်မှာ ဖော်ပြတဲ့ နတ်ဗြဟ္မာတို့ရဲ့ အမည်တွေကို အကျဉ်းချုပ် ဖော်ပြရရင် ..
မြေနေနတ်
ကပိလဝတ်မြို့နေ နတ် ၇-ထောင်၊ ဟိမဝန္တာနေ ၆-ထောင်၊ သာတာဂိရိတောင်နေ ၃-ထောင်၊ စုစုပေါင်း ၁-သောင်း ၆-ထောင်။ ဝေဿာမိတ္တတောင်နေ ၅-ရာ။ ရာဇဂြိုဟ်အနီး ဝေပုလ္လတောင်နေ ကုမ္ဘီရ နတ်စစ်သူကြီး အမှူးပြုတဲ့ အသိန်းမကသော နတ်တွေ။ ဓတရဋ္ဌ ဝိရူဠက ဝိရူပက္ခ ကုဝေရ နတ်မင်း ၄-ဦးနဲ့ ၎င်းတို့ရဲ့ များပြားလှတဲ့ ဣန္ဒခေါ် သားတော်များ။ ဒီနတ်မင်း လေးဦးတို့ရဲ့ ကျေးကျွန်တွေ ဖြစ်တဲ့ မာယာနတ်စတဲ့ နတ် ၉-ဦး။ ပနာဒ သြပမည မာတလိ စတဲ့ နတ်မင်း (ဒေဝရာဇာ) ၁၁-ယောက်။
စကြဝဠာ တစ်သောင်းမှာရှိတဲ့ ဓတရဋ္ဌနတ်မင်း တစ်သောင်းလည်း အချွေအရံ နတ်ပေါင်း ကုဋေတစ်သိန်းစီ ခြံရံပြီး ရောက်လာကြ။ ဝိရူဠကစသည်လည်း ထိုနည်းအတိုင်း။
နဂါး၊ ဂဠုန်၊ အသူရာ
နာဂသအိုင်မှာ နေတဲ့ နဂါး၊ ဝေသာလီမြို့နေ နဂါးစတဲ့ နဂါးနာမည် ၇-မျိုးနဲ့ ယင်းတို့ရဲ့ ဆွေမျိုးများ။ နဂါးအမည်နဲ့ ခေါ်ဝေါ်တဲ့ ဧရာဝဏ်ဆင်နတ်။ ထိုနဂါးတွေကို နိုင်တဲ့ ဂဠုန်တွေလည်း ဘုရားတန်ခိုးနဲ့ ရန်မပြုဘဲ အချင်းချင်း ချိုသာတဲ့ ကားတွေနဲ့ ဘုရားကို ချဉ်းကပ်ကြ။ အသုရာတွေဟာ သိကြားမင်းကို စစ်ရှုံးပေမယ့် သိကြားမင်းရဲ့ ညီနောင်တွေပါပဲ။ တန်ခိုးကြီးပြီး အခြံအရံ များတယ်။ ဒီအသုရာ အုပ်စုဝင် နတ်တွေရဲ့ နာမည်တွေက ၇-မျိုး။
ဝေဟင်နတ်
အာပေါနတ် အစရှိတဲ့ နတ်အုပ်စု ၁၀-ခု။ ဝေဏ္ဍုနတ် စတဲ့ အုပ်စု ၁၀-ခု။ သဟဘူနတ် အစရှိတဲ့ အုပ်စု ၁၀-ခု။ သမာနနတ်စတဲ့ အုပ်စု ၁၀-ခု။ သုက္ကနတ်စတဲ့ အုပ်စု ၁၀-ခု။ ခေမိယနတ်စတဲ့ အုပ်စု ၁၀-ခု။ အားလုံး အမျိုးအနွယ်တူ နတ်အုပ်စုပေါင်း ၆၀။ အမျိုးအမည်တူ အခြားနတ်တွေလည်း ရှိသေး။ ဒီနတ်တွေဟာ မြတ်ဘုရားနဲ့ အရိယာသံဃာရဲ့ ဂုဏ်ကို ကြွေးကြော်ပြီး မဟာဝုန်သို့ လာကြတယ်။ ဒါကတော့ ဝေဟင်နေ (အာကာသဋ္ဌ) နတ်တွေ။ နာမည် အသေးစိတ် စုစုပေါင်း ၆၀ ရှိတယ်။ ရေတွက်ကြည့်ပါ။
ဗြဟ္မာတွေ
အရိယာတွေ ဖြစ်ကြတဲ့ သုဗြဟ္မာနဲ့ ပရမတ္တ အမည်ရှိ ဗြဟ္မာ နှစ်ဦး အတူတူ လာခဲ့ကြ။ သနကိုမာရ၊ တိဿ၊ လက်ချောင်းတွေနဲ့ စကြဝဠာကို အရောင်အဝါ ပြန့်စေနိုင်တဲ့ ဗြဟ္မာ တစ်ထောင်၊ ဗြဟ္မာတစ်ထောင် အခြံအရံရှိတဲ့ မဟာဗြဟ္မာကြီး၊ ဗြဟ္မာတစ်ထောင်ကို အစိုးရတဲ့ မဟာဗြဟ္မာ ၁၀-ဦး၊ ဟရိတမည်တဲ့ မဟာဗြဟ္မာကြီးက ဗြဟ္မာတစ်သိန်း အခြံအရံနဲ့ အတူလာရောက်တယ်။
ပရိသတ် အားလုံးအနက် ဝေဟင်နေနတ် (အာကာသဋ္ဌ နတ်)တွေရဲ့ အမည် သေးစိတ်က ပိုများတာကို တွေ့ရတယ်။
နိမ္မတဗုဒ္ဓ
အမည်တွေကို ခေါ်ဝေါ်ပြီးတဲ့အခါ အပိတ်အပင် အတားအဆီး မရှိတဲ့ ဗုဒ္ဓဉာဏ်တော်နဲ့ နတ်ဗြဟ္မာ ပရိသတ်ကြီးထဲက ကျွတ်ထိုက်သူ အုပ်စုကိုယူ၊ တဖန် ယင်းတို့ကို စရိုက် ၆-ပါး အလိုက် ၆-အုပ်စု ခွဲပြီး မေးခွန်းတွေ မေးပြီး တရား ဟောကြားဖို့ ဆုံးဖြတ်တော်မူတယ်။ နတ်ဗြဟ္မာတို့ရဲ့ စရိုက်ကို သိပြီး မေးစွမ်းနိုင်သူ လောကမှာ ဗုဒ္ဓမှ တစ်ပါး အခြားမရှိလို့ နိမ္မိတဗုဒ္ဓ (တန်ခိုးနဲ့ ဖန်ဆင်းထားတဲ့ အခြား ဗုဒ္ဓတစ်ဆူ)နဲ့ အမေးအဖြေလုပ်ပြီး ဟောကြားပါတယ်။ မဟာသမယနေ့မှာ ဟောကြားတဲ့ သုတ္တန်တွေက ..
သုတ္တန်တွေ
ရာဂစရိုက် ရှိသူများဖို့ သမ္မာပရိဗ္ဗာဇနီယသုတ် (သုတ္တနိ၊၃၃၂)၊ ဒေါသစရိုက် ရှိသူများဖို့ ကလဟဝိဝါဒ သုတ် (သုတ္တနိ၊၄၁၃)၊ မောဟစရိုက်ရှင်များ အဖို့ မဟာဗျူဟသုတ် (သုတ္တနိ၊၄၁၈)၊ ဝိတက်စရိုက် များသူ အဖို့ စူဠဗျူဟသုတ် (သုတ္တနိ၊၄၁၅)၊ သဒ္ဓါစရိုက်များအတွက် တုဝဋသုတ် (သုတ္တနိ၊၄၂၁)၊ ဗုဒ္ဓိစရိုက် ရှိသူများ အဖို့ ပုရာဘေဒသုတ် (သုတ္တနိ၊၄၁၁)၊ ပေါင်း သုတ္တန် ၆-ခု။ ဒီသုတ္တန်တွေကိုလည်း မဟာသမယ နေ့မှာ ဟောကြားတဲ့ အတွက် မဟာသမယသုတ်လို့ ခေါ်ခွင့် ရှိတယ် (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၈၅)။
ဒါ့အပြင် .. ကပိလဝတ္ထုနဲ့ ကောလိယ နှစ်နိုင်ငံရဲ့ စစ်ကို ပြေငြိမ်းစေတဲ့ အတ္တဒဏ္ဍသုတ် (သုတ္တနိ၊၄၂၄)ကိုလည်း မဟာသမယနေ့ မတိုင်ခင် ရက်ပိုင်းလောက် အလိုက ဟောကြားတာဖြစ်ကြောင်း မှတ်ပါ။
အဆိုးအုပ်စု
တရားနာယူဖို့ မဟာဝုန်ကို လာနေကြတဲ့ နတ်ဗြဟ္မာ ပရိသတ်ကြီးကို မာရ်နတ်နဲ့ အပေါင်းပါတွေက လမ်းက ဖြတ်ပြီး 'လာကြ၊ ဝိုင်းကြ၊ ဖမ်းကြ၊ တုပ်ချည်ကြ၊ ဘယ်သူ့ကိုမှ မလွတ်စေနဲ့'ဆိုပြီး လိုက်လံ နှောင့်ယှက်ကြပေမယ့် မအောင်မြင်ဘဲ မာရ်နတ်ကြီး မိမိဘာသာပဲ ဒေါသပေါက်ကွဲပြီး ပြန်ဆုတ်ခဲ့ရတယ်။ လောကမှာ ဘယ်လောက်ပဲ အကောင်း လုပ်စေ နှောင့်ယှက် ဖျက်ဆီးလိုတဲ့ အဆိုးအုပ်စု ရှိမြဲပါပဲ။
ဒါလေးကို အာရုံပြုပြီး စိတ်ဓာတ်ခွန်းအား မြှင့်တင်နိုင်ပါစေ။ မာရ်နတ် အသင်းအပင်းဝင် လူသားမျိုး မဖြစ်ဖို့လည်း မိမိကိုယ်ကို ဆင်ခြင်နိုင်ပါစေ။
ဩဂုတ် ၁၉၊ ၂ဝ၂ဝ။
---မှတ်ချက်များ
ဘုန်းကြီးဘုရား သီဟိုဠ်က နတ်သမီး တစ်ဦးဟာ ဘုရား ဟောတဲ့ မဟာသမယသုတ်ကို နာယူခဲ့ရတယ် ဆိုတာ ဟုတ်ပါသလား။
သန်းသန်းဆင့်
ဟုတ်ပါတယ် .. အဲဒီ နတ်သမီးက မြတ်စွာဘုရားဟာ သူ့ကို ကြည့်ပြီး ဟောနေတယ် ထင်လို့ ကြောက်ကြောက်နဲ့ လှိုင်းတွေ ကြားမှာတောင် ပုံးနေခဲ့ရသတဲ့ (ဩတ္တပမာနာ ဦမီသု နိလယာမိ။ ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၈၈)။
အရှင်ကေလာသ
ပါဠိအသံထွက်တွေ မမှန်လို့ တပည့်တော်တို့ ရွတ်ရင် အကျိုးရှိပါ့မလား ဘုရား။
အောင်သူ
ဒီသုတ်မှာက နတ်ဗြဟ္မာတွေရဲ့ နာမည်တွေ ဖြစ်လို့ အသံထွက် မှန်သင့်တယ်။ ပါဠိတတ်တဲ့ ပုဂ္ဂိုလ်တွေထံမှာ သင်ယူပြီးမှ ဖတ်တာ ပိုကောင်းတယ်။
အရှင်ကေလာသ
---၈၂၉။ မဟသမယအသံထွက်အထူး
ဘုန်းကြီး ဘုရား၊ ဘုန်းကြီးရဲ့ မဟာသမယသုတ် ရှင်းလင်းချက်တွေကို နားထောင်ရတာ ဗဟုသုတ တိုးပါသည်။ အွန်လိုင်းမှာ နားထောင်ရတဲ့ မဟာသမယသုတ် ရွတ်ဖတ် သံတွေမှာ အသံထွက် ကွဲပြားနေတာကို သတိပြုမိပါသည်။ အောက်ပါ စာလုံးများ၏ အသံထွက်မှန်ကို သိလိုပါသည် ဘုရား ..
အရှင်ဝိစာရ (ကွမ်းခြံ)
---သိလိုတဲ့ ပါဠိစာလုံးတွေကို မေးခွန်းမှာ ဖော်ပြပေမယ့် နှစ်ခါပြန် မဖြစ်အောင် ဖြုတ်ထားတာပါ။ ထင်ရှားလွန်းတဲ့ ပါဠိပုဒ် အချို့ကိုလည်း မဖြေဘဲ ချန်ထားခဲ့ပါတယ် ..
အန္တရ.ဟိတာ
သုဒ္ဓါဝါသေသု ဒေဝေသု အန္တရဟိတာ-မှာ (၁) အန္တ-ရဟိတာ လား (၂) အန္တရ-ဟိတာ လား။ အန္တရ + ဓာ (အဒဿနေ) + တ လို့ သဒ္ဒါကျမ်းတွေမှာ ပုဒ်ခွဲပြတာကို မှတ်သားဖူးပါတယ်။ ဒါကြောင့် အမှတ် (၂) အသံထွက်ကို ယူပါ။ စကားမစပ် ရေးတော့ အမှန် ဖတ်တော့ အသံဆိုတာကို မြန်မာစကားမှာ မှန်နိုင်ပေမယ့် ပါဠိဘာသာမှာ ဒီလို မဖြစ်နိုင်ဘူးလို့ ယူဆရင်းစွဲ ရှိပါတယ်။
အနုကဿာမိ
(၁) သိလောကမနုကဿာမိ = သိလောကံ အနုကဿာမိ။ အနုကဿာမိ-ကို ပဝတ္တယိဿာမိ = ဖြစ်စေအံ့-လို့ အဋ္ဌကထာမှာ ဖွင့်တယ်။ ရွတ်ဆိုအံ့-လို့ အဓိပ္ပာယ် ယူနိုင်တယ်။ (၂) သိလောကမနုပဿာမိ = သိလောကံ အနုပဿာမိ-ဆိုရင် 'အနုပဿာမိ = အဖန်ဖန် ရှုအံ့' အဓိပ္ပာယ် ဖြစ်လို့ ယုတ္တိမရှိ။ ဒါကြောင့် အမှတ် (၁)ကို အမှန်ယူပါ။ ဆဋ္ဌမူမှာလည်း အမှတ် (၁)ပဲ ရှိတာပါ။
ဂိရိဂမ္ဘီရံ
ဂိရိဂမ္ဘီရံ = တောင်ခေါင်း။ ဆဋ္ဌမူ မဟာသမယသုတ် (ဒီ၊၂၊၂၀၄)မှာ ဂိရိဂဗ္ဘရံ-လို့ပဲ ရှိပါတယ်။ (၂) ဂိရိပတ္တရံ-လို့ အချို့ ရွတ်ဆိုရာမှာ ဂိရိပမ္ဘာရံ-လို့ ရေးချသံနဲ့ ရွတ်ရင် ပုဒ်ပါဌ် မှန်နိုင်ပေမယ့် တောင်ရဲ့ ချိုင့်ဝှမ်းလို့ အဓိပ္ပာယ် ရလို့ ဒီနေရာနဲ့ မသင့်လျော်နိုင်ဘူး။
ဝါသ.နေသိနော
တိပိဋကပါဠိမြန်မာ အဘိဓာန်မှာ ဝါသဝနေသီ-ကို ဝါသဝ + နေသီ (နေသီ = နေသ + ဏီ။ နေသ ဂတိစလနေသု)လို့ ပုဒ်ခွဲ ပြပါတယ်။ ဒါကြောင့် ဝါသဝ.နေသိနော-လို့ အသံထွက်သင့်တယ်။ ဝါသဝ = သိကြားမင်း။ နေသီ = ပို့ဆောင်သူ (သိကြားမင်းကို ပို့ဆောင်ပေးရသူလို့ အဓိပ္ပာယ် ယူနိုင်လေမလား)။ ဝါသ.ဝနေသိနော-လို့ အသံထွက်သူတွေရဲ့ အဓိပ္ပာယ် ယူပုံကို မသိပါ။
နာဂသာ
နာ.ဂသာ သို့မဟုတ် နာဂ.သာ၊ ဘယ်လို ဖတ်ရင် မှန်သလဲ။ တိပိဋကပါဠိမြန်မာ အဘိဓာန်မှာ ပုဒ်ခွဲ မပြဘူး။ ယဒိစ္ဆာ နာမ်- လို့ပဲ ဖော်ပြတယ်။ ဒါဖြင့် နှစ်မျိုးလုံး သင့်နိုင်ပါတယ်။
နာ.ဂသ ရေအိုင်မှာ နေတဲ့ နဂါးမျိုး တွေဆိုတဲ့ အဓိပ္ပာယ်နဲ့ နာ.ဂသ-လို့ ရွတ်တာကို ဘုန်းကြီး နှစ်သက်တယ်။
ဝေဃနသာ
ဝေဃန.သာ လား၊ ဝေဃ.နသာ လား။ တိပိဋကပါဠိမြန်မာ အဘိဓာန်မှာ ဝေဃနသ-လို့ တည်ပုဒ်ပြပေမယ့် ပုဒ်ကို ခွဲမပြဘူး။ ဝေ.ခန.သ (ဝိ + ခနု + အသ) (= သစ်မြစ် သစ်ဥကို တူးဆွ စားသောက်သူ)ပုဒ်နဲ့ တူလေမလားလို့ ဆိုတယ်။ ဒါကြောင့် 'ဝေ.ခန.သ'လို့ ဖတ်သလို 'ဝေ.ဃန.သာ'လို့ ဖတ်ရင် သင့်နိုင်တယ်။ 'ဝေဃ.နသာ'လို့ ဖတ်သူရဲ့ ယူဆပုံကို မသိပါ။
ဇုတိမန္တော
အချို့ ဆရာတော်တွေက သာရတ္ထဋီကာ (၁၊ ၁၁၁)ကို ကိုးကားပြီး ဇုတီမန္တော-လို့ ဒီဃသံနဲ့ ဖတ်တယ်။ ဆဋ္ဌမူ မဟာဝဂ္ဂပါဠိ (ဒီ၊၂၊၂၀၅)မှာ ဇုတိမန္တော-လို့ပဲ ရှိတယ်။ တိပိဋကပါဠိမြန်မာ အဘိဓာန် ဖော်ပြပုံအရ နှစ်ပုဒ်သင့် ဖြစ်နိုင်တယ်။
အဖတ်မှားတွေ
စာအုပ်မှာ ကာလကဉ္စာ မဟာဘိသ္မာ-ရှိတာကို မဟာဘိက္ခာ-လို့ ဘာကြောင့် ရွတ်တာလဲ။ အဖတ် မှားတာပါ။ စာအုပ်မှာ ပဟာရာဒေါ-ရှိတာကို ဘာကြောင့် မဟာရာဒေါ-လို့ ဖတ်သလဲ။ ဒါလည်း အဖတ်မှား။ သတ္တရီ-လို့ တဝမ်းပူနဲ့ ရှိတာကို သတ္ထရိ-လို့ ထဆင်ထူးနဲ့ ဖတ်တာလည်း အဖတ်မှားပါပဲ။ သုံးမရအောင် မှားနေတာတွေ အချို့ကိုတော့ စာမျက်နှာ မများအောင် ချန်ထားခဲ့ပါတယ်။
ဘာကြောင့်
နိုင်ငံခေါင်းဆောင် တစ်ဦးက အခြားနိုင်ငံ ခေါင်းဆောင်ရဲ့ နာမည်ကို အသံထွက်မှားလို့ လူပြောစရာ ဖြစ်ဖူးတယ်။ အခမ်းအနားမှူးလို နာမည်ကို မိတ်ဆက်ပေးရသူတွေဟာ တစ်ဦးစီရဲ့ နာမည်ကို အသံထွက် မှန်အောင် ဂရုစိုက်ကြတယ်။ အတ္တန္တာလေဆိပ်မှာ အိုင်ဒီကတ် မေ့ကျန်ခဲ့တာကို ဝန်ထမ်းက 'ကီးလဆ . ကီးလဆ'လို့ အော်ခေါ်တာကို ကြားပေမယ့် ကိုယ့်ကို ခေါ်တယ်လို့ မသိတာမျိုး ကြုံဖူးတယ်။ ဒါကြောင့် မဟာသမယလို အမည်နာကို အဓိကပြုတဲ့ သုတ်မျိုးမှာ ပါဠိ အသံထွက်ကို ဂရုစိုက်သင့်ပါတယ်။
စက်တင်ဘာ ၈၊ ၂၀၂၀။
---မငြင်းသူ
နာဟံ ဘိက္ခဝေ လောကေန ဝိဝဒါမိ၊ လောကောဝ မယာ ဝိဝဒတိ။ န ဘိက္ခဝေ ဓမ္မဝါဒီ ကေနစိ လောကသ္မိံ ဝိဝဒတိ။ (သံ၊၂၊၁၁၃-၁၁၄)
ရဟန်းတို့ .. ငါသည် လောကနှင့် မငြင်းခုန်။ လောကကြီးကသာလျှင် ငါနှင့် ငြင်းခုန်၏။ တရားသဖြင့် ပြောဆိုသူသည် လောက၌ မည်သူနှင့် မငြင်းခုန်ချေ။
---၈၃၀။ ဓမ္မကထိကကောင်း
ဆရာတော် ဘုရား၊ ဓမ္မကထိကကောင်းတို့၏ လက္ခဏာကို မှတ်သားလိုပါသည်။ ဘုရားဟော သုတ္တန်တွေမှာ မည်ကဲ့သို့ ဟောကြားပါသနည်း ဘုရား။ ပရိတ်ကို ဝိပဿနာရှုပြီး ရွတ်မှသာ အကျိုးရှိပါသလား ဘုရား။ ပရိတ်ရွတ်ဖို့ ဘုရား ဟောကြားပါသလား။ ပရိတ်ကြီး ၁၁-သုတ်ကို ဘုရား ဟောပါသလား အရှင်ဘုရား။ ရဟန်းသည် လူပရိသတ်ကို ငါဟာဖြင့် နတ်တွေ နာနာဘာဝတွေနဲ့ စကားပြောရသည်ဟု ပြောဆို ကောင်းပါသလား ဘုရား။
ဆရာတော် ကျန်းမာပါစေ အရှင်ဉာဏ (ပြင်ဦးလွင်)
---ရဟန္တာ့စကား
ဓမ္မကထိကနှင့် ပတ်သက်တဲ့ သုတ္တန်တွေကို သံ၊၁၊၂၅၈။ သံ၊၂၊၁၃၂။ အံ၊၁၊၄၅၅ တွေမှာ အပြည့်အစုံ ဖတ်ရှုလေ့လာနိုင် ပါတယ်။ ဒီနေရာမှာတော့ သုတ္တန်အဆို အားလုံးကို မသုံးသပ်ဘဲ မြတ်ဗုဒ္ဓ လက်ထက်က ပဉ္စာလမင်း ဘဝကနေ ဘုရားရှင်ရဲ့ တရားကို နာရပြီးနောက် သဒ္ဓါတရား ဖြစ်ပေါ်ပြီး ရဟန်းပြု၊ ဘုရားရှင် နောက်က သာဝတ္ထိကို လိုက်ပါလာပြီး ဝိပဿနာပွား တရားအားထုတ်၊ ရဟန္တာ ဖြစ်သွားတဲ့ ဝိသာခ ပဉ္စာလပုတ္တ (ပဉ္စာလ မင်းသမီးရဲ့သားတော် ဝိသာခ) မထေရ် မိန့်ကြားခဲ့တဲ့ ဓမ္မကထိကကောင်းတို့ရဲ့ လက္ခဏာတွေကို မြန်မာပြန် ဖော်ပြရရင် ..
ဓမ္မကထိက
၁။ မိမိကိုယ်ကို မပလွှား လေမထွားရာ။ ပညာ (ဘွဲ့ဒီဂရီ)၊ နာမည်ကြီး စသည်ကြောင့် အပေါ်စီးက မပြောရာ။
၂။ သူတစ်ပါးတို့ကို မရှုတ်ချရာ (သူ့ဂုဏ်ကို နှိမ့်၍ မဆိုရာ)။
၃။ သူတစ်ပါးတို့ကို အထင်အမြင် မသေးရာ၊ သူတစ်ပါးတို့ကို ငုံ့မကြည့် ရာ။
၄။ အဘိညာဉ်ရ ရဟန္တာများကို ထိခိုက်ပြီး မဆိုရာ။
၅။ လာဘ်ပေါဖို့ မျှော်လင့်ပြီး မိမိတော်ကြောင်း တတ်ကြောင်း ကို ပရိသတ်အလယ်၌ ထုတ်ဖော်ပြီး မပြောဆိုရာ။
၆။ မပျံ့လွင့်ရာ၊ ဟိုရောက် ဒီရောက် မပြောရာ။
၇။ ကောင်းစွာ နှိုင်းချိန်၍ သင့်သော အချိန်၌ အကျိုးရှိတဲ့ စကားကို ဆိုရာ၏။
၈။ အကျင့်သီလနှင့် ပြည့်စုံသူ တစ်နည်း ဟန်မဆောင်သူ ဖြစ်ရ မည် (ထေရဂါထာ၊၂၆၀။ ထေရ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၂၄)။
ဆောင်
လေမထွားရာ မနှိမ့်ပါ ငုံ့ကာ မကြည့်ချေ။
ရဟန္တာကို မထိဆို လာဘ်လို မပွပေ။
မပျံ့မလွင့် နှိုင်းချိန်ချင့် ကောင်းကျင့်မြဲပါစေ။
စိတ်ထား
တရားနာ ပုဂ္ဂိုလ်တွေ ချီးမွမ်းတာကို မသာယာရ။ မနာယူရင် (ပရိသတ်နည်းရင်)လည်း စိတ်မချမ်းသာ မဖြစ်ရ (သံ၊၁၊၁၁၃)။ အရှင်သာရိပုတ္တရာလို အလွန် ဉာဏ်ကြီးရှင် ဓမ္မကထိက (တရားဟောပုဂ္ဂိုလ်)တွေတောင် ဘုရင့်အမိန့် စာ ကိုဖတ်တဲ့ စာဖတ်သမား အဆင့်သာ (လိခိတပဏ္ဏဝါစကော ဝိယ)။ အမိန့် ထုတ်ပြန်သူ ဘုရင်လို မြတ်စွာဘုရားသာ ဓမ္မကထိက အစစ် (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၉၇)။
ပရိတ်ရွတ်ခြင်း
ပရိတ်ဆိုတာ 'စေတနာ သဒ္ဓါ သစ္စာ မေတ္တာ'ဆိုတဲ့ နာမ်တရားတွေ။ ဒီတရားများ နှလုံးသားထဲ စိမ့်ထုံအောင် စူးစိုက်ရွတ်ပွားရင် 'ဆန္ဒ စိတ္တ ဝီရိယ ဝီမံသ'တွေ ဖြစ်လာပြီး အကျိုးကို ပြီးစေတယ်လို့ သံသယရှင်းစွာ မှတ်ပါ။ ဘုရားရှင် နာမကျန်းစဉ် အရှင်စုန္ဒရဲ့ ဗောဇ္ဈင် ၇-ပါး တရားကို ကြားနာလို့ ကျန်းမာသွားတယ် (သံ၊၃၊၇၂)။ သုတ္တန်တွေဟာ ရွတ်ဖတ် နာယူသူတွေရဲ့ နှလုံးအိမ်ကို တရှိန်ရှိန် စိမ့်ထုံလာစေပြီး သဒ္ဓါ ပီတိ ပဿဒ္ဓိ သုခတို့ တစ်ခုမှတစ်ခု ကူးစက်ပြီး သမာဓိကို ပြီးမြောက်စေတယ်။ ဒီတရား အားလုံးဟာ ငြိမ်းချမ်းတဲ့ နာမ် တရားတွေ ဖြစ်လို့ ရောဂါ အပူကို ကင်းစေနိုင်တယ်။
လည်မျိုကို တုတ်နဲ့ ရိုက်ပြတာ၊ နားထင်ကို Drill Machine နဲ့ ထိုးပြတာ၊ လက်ညှိုးနဲ့ ထောက်ပြီး တစ်ကိုယ်လုံးကို ထောင်ပြတာတွေက ရုပ်ကို လေ့ကျင့်လို့ ရလာတဲ့ စွမ်းအင်တွေ။ စိတ်ကို လေ့ကျင့်ရင် ဒီထက် ပိုကြီးတဲ့ စွမ်းအင်ကို ရနိုင်တယ်လို့ ဗုဒ္ဓဝါဒီတို့ ယုံကြည်တယ်။
ပရိတ်သမိုင်း
ရတန၊ မေတ္တ၊ ခန္ဓ၊ ဓဇဂ္ဂ၊ အာဋာနာဋိယ၊ အင်္ဂုလိမာလ၊ ဗောဇ္ဈင်္ဂ-သုတ်တွေကို အရံအတား (ပရိတ်) အနေနဲ့ ရွတ်ဖို့ ဘုရား ဟောတယ်။ ဒါကြောင့် ပရိတ်ကြီးအစ ဘုရားလက်ထက်က။ မိလိန္ဒမင်းခေတ် (ဘီစီ ၁-ရာစုခန့်)မှာ 'ရတန၊ မေတ္တ၊ ခန္ဓ၊ မောရ၊ ဓဇဂ္ဂ၊ အာဋာနာဋိယ၊ အင်္ဂုလိမာလ'လို့ ၇-သုတ် (မိလိန္ဒ၊၁၅၂)။ အရှင်မဟာဗုဒ္ဓဃောသခေတ် (အေဒီ ၅-ရာစု)မှာ 'ရတန၊ မေတ္တ၊ ခန္ဓ၊ မောရ၊ ဓဇဂ္ဂ၊ အာဋာနာဋိယ၊ ဗောဇ္ဈင်္ဂ၊ ဣသိဂိလိ'လို့ ၈-သုတ် (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၂၉)။
ပရိတ္တဋီကာကို ရေးတဲ့ မြန်မာ အရှင်တေဇောဒီပ ခေတ် (မြန်မာ ၉၇၁)မှာ 'မင်္ဂလ၊ ရတန၊ မေတ္တ၊ ခန္ဓ၊ မောရ၊ ဓဇဂ္ဂ၊ အာဋာနာဋိယ၊ အင်္ဂုလိမာလ၊ ဗောဇ္ဈင်္ဂ'လို့ ၉-သုတ် (ယင်း၊ ၁၀၇)။ အင်းဝ ခေတ်နောက်ပိုင်း (မြန်မာနှစ် ၁၀၀၀-ကျော်)မှာတော့ 'ဝဋ္ဋသုတ်၊ ပုဗ္ဗဏှသုတ်'တို့ကို ထည့်သွင်းပြီး ပရိတ်ကြီး ၁၁-သုတ် ဖြစ်လာတယ် (ဆဋ္ဌမူ ပရိတ္တပါဠိ နိဒါန်း)။
ပရိတ်ကြီးရင်းမြစ်
မင်္ဂလ (သုတ္တနိ၊၃၁၈)။ ရတန (သုတ္တနိ၊၃၁၂)၊ ရတနသုတ် နိဒါန်း (ဓမ္မပဒ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၇၅)။ မေတ္တ (သုတ္တနိ၊၃၀၀)။ ခန္ဓ (ဝိ၊၃၊၂၄၅။ အံ၊၁၊၃၈၄၊ ဇာ၊၁၊၅၃)။ မောရ (ဇာ၊၁၊၃၈)။ ဝဋ (ဇာ၊၁၊၉။ စရိယာ၊၄၁၅)။ ဓဇဂ္ဂ (သံ၊၁၊၂၂၀)။ အာဋာနာဋိယ ဝိပဿ စ-မှ ဟိတံ ဒေဝမနုဿာနံ-ထိ (ဒီ၊၃၊၁၅၉)၊ အဘိဝါဒန သီလိဿ (ဓမ္မပဒ၊၂၉)၊ ကြွင်း ရှေးဆရာများ။ အင်္ဂုလိမာလ (မ၊၂၊၃၀၆)၊ ဗောဇ္ဈင်္ဂ (သံ၊၃၊၇၁-၇၃ ဂိလာန သုတ် ၃-သုတ်ကို ရှေးဆရာများ ဂါထာ ဖွဲ့စီထား)။ ပုဗ္ဗဏှ .. ယံ ကိဉ္စိ ဝိတ္တံ (သုတ္တနိ၊၃၁၂)၊ သုနက္ခတ္တံ စတဲ့ ၃-ဂါထာ (အံ၊၁၊၂၉၉)၊ ကြွင်း ရှေးပညာရှိများ။
ဘုရားဟော ၈-သုတ်၊ ဘုရားဟောနဲ့ ရှေးဆရာတို့ရဲ့ ပါဠိကို ရောထားတာက ၂-သုတ်၊ ဘုရားဟော ပါဠိတော်ကို မှီငြမ်းပြုပြီး ဂါထာဖွဲ့ထားတာ ၁-သုတ် ဖြစ်လို့ ပရိတ်ကြီး အားလုံးကို ဘုရားဟောလို့ ဆိုနိုင်တယ်။
ယူမှား ပြောမှား
သုတ္တန် တရားတော်တွေမှာ မကောင်းသဖြင့် ကျင့်သူဟာ အယူအဆ လွဲပြီး အမှန်ကို မသိဘဲ အယူမှား တတ်တယ်။ အယူမှားကို ယူမိလို့ ဘုရားရှင်ကိုလည်း စွပ်စွဲရာရောက်တဲ့ အပြင် ကိုယ့်ကိုယ်ကို တူးဖြို (ဖျက်ဆီး)ရာလည်း ရောက်ပြီး အကုသိုလ် တရားဆိုးတို့ များစွာ တိုးပွားတယ် (သုတ္တေ ဒုပ္ပဋိပန္နော အတ္တာနဉ္စ ခနတိ၊ ဗဟုဉ္စ အပုညံ ပသဝတီတိ၊ တတော မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကံ ပါပုဏာတိ။ ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၃)။
နတ်နဲ့စကားပြော
အရှင်မောဂ္ဂလ္လာန်က ဂိဇ္ဈကုဋ်တောင်မှာ အရိုးစုပြိတ္တာတွေကို မြင်တယ်လို့ မြတ်ဗုဒ္ဓကို လျှောက်တဲ့အခါ မြင်နိုင်စွမ်း မရှိတဲ့ အခြား ရဟန်းတွေက ဈာန်မဂ်ဖိုလ်ကို ကြွားဝါတယ်ဆိုပြီး အရှင်မြတ်ကို ပြစ်တင်ကြတယ်။ အဲဒီတော့ မြတ်ဗုဒ္ဓက 'ငါ ဘုရားရဲ့ တပည့်တွေဟာ ဒိဗ္ဗစက္ခု ဉာဏ်အမြင် ရှိပေစွ၊ ငါ ဘုရားဟာ ထိုအရိုးစု ပြိတ္တာတွေကို ယခင်ကပင် မြင်ခဲ့ပြီး ဖြစ်ပေမယ့် သက်သေ မရှိလို့ မပြောခဲ့ဘူး။ မောဂ္ဂလ္လာန်သည် အမှန်ကို မြင်တာ ဖြစ်လို့ အာပတ်မသင့်'လို့ မိန့်ပါတယ် (ဝိ၊၁၊၁၄၄။ ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၉၇)။
အန္တရာယ်
ဒီနေရာမှာ ... အရှင်မောဂ္ဂလ္လာန်ရဲ့ အရိုးစုပြိတ္တာတွေကို မြင်တယ်ဆိုတဲ့ စကားကို ဈာန်မဂ်ဖိုလ်ကို ရကြောင်း ပြောတာလို့ အခြားရဟန်းတွေက ယူဆသလို နတ်တွေကို မြင်တယ်၊ နတ်တွေနဲ့ စကားပြောတယ်လို့ ကြေညာသူ ရဟန်းရဲ့ ပရိသတ်ကလည်း အလားတူ ယူဆနိုင်တာပေါ့။ ဒီလိုဖြစ်ရင် သီတင်းသုံးဖော် အချင်းချင်းကို ပြောတာ အာပတ်သေးပေမယ့် နာမည်ကြီးအောင် ရည်ရွယ်ပြီး လူတွေကို အဲဒီလို ပြောရင်တော့ သာသနာတော်မှ အလိုလို လျှောကျပြီးသား ဖြစ်နေမယ်။ နတ်တွေနဲ့ စကားပြောတာလည်း အတူတူပါပဲ။
အောက်တိုဘာ ၁၄၊ ၂ဝ၂ဝ။
---ဗောဇ္ဈင်သုတ်
စုဏ္ဏိယ ဗျာကရုဏ်းဖြစ်သော ဗောဇ္ဈင် လေးသုတ်တို့ သည်ကား မဟာဝဂ္ဂသံယုတ်ပါဠိတော်၌ လာ၏။ ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ သတိသင်္ခါတော- အစရှိသော ဤရှစ်ဂါထာခွဲတို့ သည်ကား သီဟိုဠ် မဟာဝိဟာရဝါသီ ရဟန္တာ အရှင် မြတ်တို့ ဟောတော်မူသော ဂါထာတို့တည်း။
(စလင်း ပရိတ်ကြီးနိဿယ၊ စာ-၂၅၄)
Comments
Post a Comment