ခုဒ္ဒကနိကာယ
ထေရာပဒါနပါဠိ
နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ
(ဒုတိယော ဘာဂေါ)
၄၃။ သကိံသမ္မဇ္ဇကဝဂ္ဂ
၁။ သကိံသမ္မဇ္ဇကတ္ထေရအပဒါနံ
‘‘ဝိပဿိနော ဘဂဝတော, ပါဋလိံ ဗောဓိမုတ္တမံ၊
ဒိသွာဝ တံ ပါဒပဂ္ဂံ, တတ္ထ စိတ္တံ ပသာဒယိံ။
‘‘သမ္မဇ္ဇနိံ ဂဟေတွာန, ဗောဓိံ သမ္မဇ္ဇိ တာဝဒေ၊
သမ္မဇ္ဇိတွာန တံ ဗောဓိံ, အဝန္ဒိံ ပါဋလိံ အဟံ။
‘‘တတ္ထ စိတ္တံ ပသာဒေတွာ, သိရေ ကတွာန အဉ္ဇလိံ၊
နမဿမာနော တံ ဗောဓိံ, ဂဉ္ဆိံ ပဋိကုဋိံ အဟံ။
‘‘တာဒိမဂ္ဂေန ဂစ္ဆာမိ, သရန္တော ဗောဓိမုတ္တမံ၊
အဇဂရော မံ ပီဠေသိ, ဃောရရူပေါ မဟဗ္ဗလော။
‘‘အာသန္နေ မေ ကတံ ကမ္မံ, ဖလေန တောသယီ မမံ၊
ကဠေဝရံ မေ ဂိလတိ, ဒေဝလောကေ ရမာမဟံ။
‘‘အနာဝိလံ မမ စိတ္တံ, ဝိသုဒ္ဓံ ပဏ္ဍရံ သဒါ၊
သောကသလ္လံ န ဇာနာမိ, စိတ္တသန္တာပနံ မမ။
‘‘ကုဋ္ဌံ ဂဏ္ဍော ကိလာသော စ, အပမာရော ဝိတစ္ဆိကာ၊
ဒဒ္ဒု ကဏ္ဍု စ မေ နတ္ထိ, ဖလံ သမ္မဇ္ဇနာယိဒံ [သမ္မဇ္ဇနေ ဣဒံ (သီ။)]။
(အပ၊၂၊၂။)‘‘သောကော စ ပရိဒေဝေါ စ, ဟဒယေ မေ န ဝိဇ္ဇတိ၊
အဘန္တံ ဥဇုကံ စိတ္တံ, ဖလံ သမ္မဇ္ဇနာယိဒံ။
‘‘သမာဓီသု န မဇ္ဇာမိ [သမာဓီသု န သဇ္ဇာမိ (သီ။), သမာဓိံ ပုန ပဇ္ဇာမိ (သျာ)], ဝိသဒံ ဟောတိ မာနသံ၊
ယံ ယံ သမာဓိမိစ္ဆာမိ, သော သော သမ္ပဇ္ဇတေ မမံ။
‘‘ရဇနီယေ န ရဇ္ဇာမိ, အထော ဒုဿနိယေသု [ဒေါသနိယေသု (သီ။ သျာ။ က။)] စ၊
မောဟနီယေ န မုယှာမိ, ဖလံ သမ္မဇ္ဇနာယိဒံ။
‘‘ဧကနဝုတိတော [ဧကနဝုတေ ဣတော (သီ။ သျာ။)] ကပ္ပေ, ယံ ကမ္မမကရိံ တဒါ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ဖလံ သမ္မဇ္ဇနာယိဒံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ, ဘဝါ သဗ္ဗေ သမူဟတာ၊
နာဂေါဝ ဗန္ဓနံ ဆေတွာ, ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ, မမ ဗုဒ္ဓဿ သန္တိကေ၊
တိဿော ဝိဇ္ဇာ အနုပ္ပတ္တာ, ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော, ဝိမောက္ခာပိ စ အဋ္ဌိမေ၊
ဆဠဘိညာ သစ္ဆိကတာ, ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ သကိံသမ္မဇ္ဇကော ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
သကိံသမ္မဇ္ဇကတ္ထေရဿာပဒါနံ ပဌမံ။
၂။ ဧကဒုဿဒါယကတ္ထေရအပဒါနံ
‘‘နဂရေ ဟံသဝတိယာ, အဟောသိံ တိဏဟာရကော၊
တိဏဟာရေန ဇီဝါမိ, တေန ပေါသေမိ ဒါရကေ။
‘‘ပဒုမုတ္တရော နာမ ဇိနော, သဗ္ဗဓမ္မာန ပါရဂူ၊
တမန္ဓကာရံ နာသေတွာ, ဥပ္ပဇ္ဇိ လောကနာယကော။
‘‘သကေ ဃရေ နိသီဒိတွာ, ဧဝံ စိန္တေသိ တာဝဒေ၊
‘ဗုဒ္ဓေါ လောကေ သမုပ္ပန္နော, ဒေယျဓမ္မော န ဝိဇ္ဇတိ။
(အပ၊၂၊၃။)‘‘‘ဣဒံ မေ သာဋကံ ဧကံ, နတ္ထိ မေ ကောစိ ဒါယကော၊
ဒုက္ခော နိရယသမ္ဖဿော, ရောပယိဿာမိ ဒက္ခိဏံ’။
‘‘ဧဝါဟံ စိန္တယိတွာန, သကံ စိတ္တံ ပသာဒယိံ၊
ဧကံ ဒုဿံ ဂဟေတွာန, ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌဿဒါသဟံ။
‘‘ဧကံ ဒုဿံ ဒဒိတွာန, ဥက္ကုဋ္ဌိံ သမ္ပဝတ္တယိံ၊
‘ယဒိ ဗုဒ္ဓေါ တုဝံ ဝီရ, တာရေဟိ မံ မဟာမုနိ’။
‘‘ပဒုမုတ္တရော လောကဝိဒူ, အာဟုတီနံ ပဋိဂ္ဂဟော၊
မမ ဒါနံ ပကိတ္တေန္တော, အကာ မေ အနုမောဒနံ။
‘‘‘ဣမိနာ ဧကဒုဿေန, စေတနာပဏိဓီဟိ စ၊
ကပ္ပသတသဟဿာနိ, ဝိနိပါတံ န ဂစ္ဆသိ။
‘‘‘ဆတ္တိံသက္ခတ္တုံ ဒေဝိန္ဒော, ဒေဝရဇ္ဇံ ကရိဿသိ၊
တေတ္တိံသက္ခတ္တုံ ရာဇာ စ, စက္ကဝတ္တီ [စက္ကဝတ္တိ (သျာ။)] ဘဝိဿသိ။
‘‘‘ပဒေသရဇ္ဇံ ဝိပုလံ, ဂဏနာတော အသင်္ခိယံ [အသင်္ကယံ (သျာ။ က။) ဧဝမုပရိပိ]၊
ဒေဝလောကေ မနုဿေ ဝါ, သံသရန္တော တုဝံ ဘဝေ။
‘‘‘ရူပဝါ ဂုဏသမ္ပန္နော, အနဝက္ကန္တဒေဟဝါ [အနုဝတ္တန္တ… (သျာ)]၊
အက္ခောဘံ အမိတံ ဒုဿံ, လဘိဿသိ ယဒိစ္ဆကံ’။
‘‘ဣဒံ ဝတွာန သမ္ဗုဒ္ဓေါ, ဇလဇုတ္တမနာမကော၊
နဘံ အဗ္ဘုဂ္ဂမီ ဝီရော [ဓီရော (သီ။ သျာ။)], ဟံသရာဇာဝ အမ္ဗရေ။
‘‘ယံ ယံ ယောနုပပဇ္ဇာမိ, ဒေဝတ္တံ အထ မာနုသံ၊
ဘောဂေ မေ ဦနတာ နတ္ထိ, ဧကဒုဿဿိဒံ ဖလံ။
‘‘ပဒုဒ္ဓါရေ ပဒုဒ္ဓါရေ, ဒုဿံ နိဗ္ဗတ္တတေ မမံ၊
ဟေဋ္ဌာ ဒုဿမှိ တိဋ္ဌာမိ, ဥပရိစ္ဆဒနံ မမ။
‘‘စက္ကဝါဠံ ဥပါဒါယ, သကာနနံ သပဗ္ဗတံ၊
ဣစ္ဆမာနော စဟံ အဇ္ဇ, ဒုဿေဟစ္ဆာဒယေယျ တံ။
‘‘တေနေဝ ဧကဒုဿေန, သံသရန္တော ဘဝါဘဝေ၊
သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏော ဟုတွာန, သံသရာမိ ဘဝါဘဝေ။
(အပ၊၂၊၄။)‘‘ဝိပါကံ ဝိဧကဒုဿဿ, နာဇ္ဈဂံ ကတ္ထစိက္ခယံ၊
အယံ မေ အန္တိမာ ဇာတိ, ဝိပစ္စတိ ဣဓာပိ မေ။
‘‘သတသဟဿိတော ကပ္ပေ, ယံ ဒုဿမဒဒိံ တဒါ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ဧကဒုဿဿိဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ ဧကဒုဿဒါယကော ထေရော ဣမာ ဂါထာယော အဘာသိတ္ထာတိ၊
ဧကဒုဿဒါယကတ္ထေရဿာပဒါနံ ဒုတိယံ။
၃။ ဧကာသနဒါယကတ္ထေရအပဒါနံ
‘‘ဟိမဝန္တဿာဝိဒူရေ, ဂေါသိတော နာမ ပဗ္ဗတော၊
အဿမော သုကတော မယှံ, ပဏ္ဏသာလာ သုမာပိတာ။
‘‘နာရဒေါ နာမ နာမေန, ကဿပေါ ဣတိ မံ ဝိဒူ၊
သုဒ္ဓိမဂ္ဂံ ဂဝေသန္တော, ဝသာမိ ဂေါသိတေ တဒါ။
‘‘ပဒုမုတ္တရော နာမ ဇိနော, သဗ္ဗဓမ္မာန ပါရဂူ၊
ဝိဝေကကာမော သမ္ဗုဒ္ဓေါ, အဂဉ္ဆိ အနိလဉ္ဇသာ။
‘‘ဝနဂ္ဂေ ဂစ္ဆမာနဿ, ဒိသွာ ရံသိံ မဟေသိနော၊
ကဋ္ဌမဉ္စံ ပညာပေတွာ, အဇိနဉ္စ အပတ္ထရိံ။
‘‘အာသနံ ပညာပေတွာန, သိရေ ကတွာန အဉ္ဇလိံ၊
သောမနဿံ ပဝေဒိတွာ, ဣဒံ ဝစနမဗြဝိံ။
‘‘‘သလ္လကတ္တော မဟာဝီရ, အာတုရာနံ တိကိစ္ဆကော၊
မမံ ရောဂပရေတဿ [ရာဂ… (သျာ။)], တိကိစ္ဆံ ဒေဟိ နာယက။
‘‘‘ကလ္လတ္ထိကာ ယေ ပဿန္တိ, ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌ တုဝံ မုနေ၊
ဓုဝတ္ထသိဒ္ဓိံ ပပ္ပေါန္တိ, ဧတေသံ အဇရော [ဇဇ္ဇရော (သီ။ ပီ။ က။)] ဘဝေ။
(အပ၊၂၊၅။)‘‘‘န မေ ဒေယျဓမ္မော အတ္ထိ, ပဝတ္တဖလဘောဇိဟံ၊
ဣဒံ မေ အာသနံ အတ္ထိ [န မေ ဒေယျံ တဝ အတ္ထိ (သီ။ သျာ။)], နိသီဒ ကဋ္ဌမဉ္စကေ’။
‘‘နိသီဒိ တတ္ထ ဘဂဝါ, အသမ္ဘီတောဝ [အစ္ဆမ္ဘိတောဝ (သျာ။ က။)] ကေသရီ၊
မုဟုတ္တံ ဝီတိနာမေတွာ, ဣဒံ ဝစနမဗြဝိ။
‘‘‘ဝိသဋ္ဌော [ဝိဿတ္ထော (သီ။ ပီ), ဝိဿဋ္ဌော (သျာ။ က။)] ဟောဟိ မာ ဘာယိ, လဒ္ဓေါ ဇောတိရသော တယာ၊
ယံ တုယှံ ပတ္ထိတံ သဗ္ဗံ, ပရိပူရိဿတိနာဂတေ [ပရိပူရိဿတာသနံ (သျာ။ က။)]။
‘‘‘န မောဃံ တံ ကတံ တုယှံ, ပုညက္ခေတ္တေ အနုတ္တရေ၊
သက္ကာ ဥဒ္ဓရိတုံ အတ္တာ, ယဿ စိတ္တံ ပဏီဟိတံ [သုနီဟိတံ (သျာ။)]။
‘‘‘ဣမိနာသနဒါနေန, စေတနာပဏိဓီဟိ စ၊
ကပ္ပသတသဟဿာနိ, ဝိနိပါတံ န ဂစ္ဆသိ။
‘‘‘ပညာသက္ခတ္တုံ ဒေဝိန္ဒော, ဒေဝရဇ္ဇံ ကရိဿသိ၊
အသီတိက္ခတ္တုံ ရာဇာ စ, စက္ကဝတ္တီ ဘဝိဿသိ။
‘‘‘ပဒေသရဇ္ဇံ ဝိပုလံ, ဂဏနာတော အသင်္ခိယံ၊
သဗ္ဗတ္ထ သုခိတော ဟုတွာ, သံသာရေ သံသရိဿသိ’။
‘‘ဣဒံ ဝတွာန သမ္ဗုဒ္ဓေါ, ဇလဇုတ္တမနာမကော၊
နဘံ အဗ္ဘုဂ္ဂမီ ဝီရော, ဟံသရာဇာဝ အမ္ဗရေ။
‘‘ဟတ္ထိယာနံ အဿယာနံ, သရထံ သန္ဒမာနိကံ၊
လဘာမိ သဗ္ဗမေဝေတံ, ဧကာသနဿိဒံ ဖလံ။
‘‘ကာနနံ ပဝိသိတွာပိ, ယဒါ ဣစ္ဆာမိ အာသနံ၊
မမ သင်္ကပ္ပမညာယ, ပလ္လင်္ကော ဥပတိဋ္ဌတိ။
‘‘ဝါရိမဇ္ဈဂတော သန္တော, ယဒါ ဣစ္ဆာမိ အာသနံ၊
မမ သင်္ကပ္ပမညာယ, ပလ္လင်္ကော ဥပတိဋ္ဌတိ။
‘‘ယံ ယံ ယောနုပပဇ္ဇာမိ, ဒေဝတ္တံ အထ မာနုသံ၊
ပလ္လင်္ကသတသဟဿာနိ, ပရိဝါရေန္တိ မံ သဒါ။
(အပ၊၂၊၆။)‘‘ဒုဝေ ဘဝေ သံသရာမိ, ဒေဝတ္တေ အထ မာနုသေ၊
ဒုဝေ ကုလေ ပဇာယာမိ, ခတ္တိယေ အထ ဗြာဟ္မဏေ။
‘‘ဧကာသနံ ဒဒိတွာန, ပုညက္ခေတ္တေ အနုတ္တရေ၊
ဓမ္မပလ္လင်္ကမာဒါယ [ဓမ္မပလ္လင်္ကမညာယ (သျာ။ က။)], ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သတသဟဿိတော ကပ္ပေ, ယံ ဒါနမဒဒိံ တဒါ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ဧကာသနဿိဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ ဧကာသနဒါယကော ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
ဧကာသနဒါယကတ္ထေရဿာပဒါနံ တတိယံ။
၄။ သတ္တကဒမ္ဗပုပ္ဖိယတ္ထေရအပဒါနံ
‘‘ဟိမဝန္တဿာဝိဒူရေ, ကုက္ကုဋော [ကဒမ္ဗော (သီ။ သျာ။ ပီ။)] နာမ ပဗ္ဗတော၊
တမှိ ပဗ္ဗတပါဒမှိ, သတ္တ ဗုဒ္ဓါ ဝသိံသု တေ။
‘‘ကဒမ္ဗံ ပုပ္ဖိတံ ဒိသွာ, ပဂ္ဂဟေတွာန အဉ္ဇလိံ၊
သတ္တ မာလာ ဂဟေတွာန, ပုညစိတ္တေန [ပုဏ္ဏစိတ္တေန (က။)] ဩကိရိံ။
‘‘တေန ကမ္မေန သုကတေန, စေတနာပဏိဓီဟိ စ၊
ဇဟိတွာ မာနုသံ ဒေဟံ, တာဝတိံသမဂစ္ဆဟံ။
‘‘စတုန္နဝုတိတော ကပ္ပေ, ယံ ကမ္မမကရိံ တဒါ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ဗုဒ္ဓပူဇာယိဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
(အပ၊၂၊၇။)ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ သတ္တကဒမ္ဗပုပ္ဖိယော ထေရော ဣမာ
ဂါထာယော အဘာသိတ္ထာတိ။
သတ္တကဒမ္ဗပုပ္ဖိယတ္ထေရဿာပဒါနံ စတုတ္ထံ။
၅။ ကောရဏ္ဍပုပ္ဖိယတ္ထေရအပဒါန
‘‘ဝနကမ္မိကော ပုရေ အာသိံ, ပိတုမာတုမတေနဟံ [ပိတုပိတာမဟေနဟံ (သီ။ သျာ။ ပီ။)]၊
ပသုမာရေန ဇီဝါမိ, ကုသလံ မေ န ဝိဇ္ဇတိ။
‘‘မမ အာသယသာမန္တာ, တိဿော လောကဂ္ဂနာယကော၊
ပဒါနိ တီဏိ ဒဿေသိ, အနုကမ္ပာယ စက္ခုမာ။
‘‘အက္ကန္တေ စ ပဒေ ဒိသွာ, တိဿနာမဿ သတ္ထုနော၊
ဟဋ္ဌော ဟဋ္ဌေန စိတ္တေန, ပဒေ စိတ္တံ ပသာဒယိံ။
‘‘ကောရဏ္ဍံ ပုပ္ဖိတံ ဒိသွာ, ပါဒပံ ဓရဏီရုဟံ၊
သကောသကံ ဂဟေတွာန, ပဒသေဋ္ဌမပူဇယိံ။
‘‘တေန ကမ္မေန သုကတေန, စေတနာပဏိဓီဟိ စ၊
ဇဟိတွာ မာနုသံ ဒေဟံ, တာဝတိံသမဂစ္ဆဟံ။
‘‘ယံ ယံ ယောနုပပဇ္ဇာမိ, ဒေဝတ္တံ အထ မာနုသံ၊
ကောရဏ္ဍဝဏ္ဏကောယေဝ, သုပ္ပဘာသော ဘဝါမဟံ။
‘‘ဒွေနဝုတေ ဣတော ကပ္ပေ, ယံ ကမ္မမကရိံ တဒါ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ပဒပူဇာယိဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ ကောရဏ္ဍပုပ္ဖိယော ထေရော ဣမာ ဂါထာယော အဘာသိတ္ထာတိ၊
ကောရဏ္ဍပုပ္ဖိယတ္ထေရဿာပဒါနံ ပဉ္စမံ။
(အပ၊၂၊၈။)၆။ ဃတမဏ္ဍဒါယကတ္ထေရအပဒါန
‘‘သုစိန္တိတံ ဘဂဝန္တံ, လောကဇေဋ္ဌံ နရာသဘံ၊
ဥပဝိဋ္ဌံ မဟာရညံ, ဝါတာဗာဓေန ပီဠိတံ။
‘‘ဒိသွာ စိတ္တံ ပသာဒေတွာ, ဃတမဏ္ဍမုပါနယိံ၊
ကတတ္တာ အာစိတတ္တာ စ, ဂင်္ဂါ ဘာဂီရထီ အယံ။
‘‘မဟာသမုဒ္ဒါ စတ္တာရော, ဃတံ သမ္ပဇ္ဇရေ မမ၊
အယဉ္စ ပထဝီ ဃောရာ, အပ္ပမာဏာ အသင်္ခိယာ။
‘‘မမ သင်္ကပ္ပမညာယ, ဘဝတေ မဓုသက္ကရာ၊
စာတုဒ္ဒီပါ [စတုဒ္ဒိသာ (သျာ။)] ဣမေ ရုက္ခာ, ပါဒပါ ဓရဏီရုဟာ။
‘‘မမ သင်္ကပ္ပမညာယ, ကပ္ပရုက္ခာ ဘဝန္တိ တေ၊
ပညာသက္ခတ္တုံ ဒေဝိန္ဒော, ဒေဝရဇ္ဇမကာရယိံ။
‘‘ဧကပညာသက္ခတ္တုဉ္စ, စက္ကဝတ္တီ အဟောသဟံ၊
ပဒေသရဇ္ဇံ ဝိပုလံ, ဂဏနာတော အသင်္ခိယံ။
‘‘စတုန္နဝုတိတော ကပ္ပေ, ယံ ဒါနမဒဒိံ တဒါ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ဃတမဏ္ဍဿိဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ ဃတမဏ္ဍဒါယကော ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
ဃတမဏ္ဍဒါယကတ္ထေရဿာပဒါနံ ဆဋ္ဌံ။
၇။ ဧကဓမ္မဿဝနိယတ္ထေရအပဒါန
‘‘ပဒုမုတ္တရော နာမ ဇိနော, သဗ္ဗဓမ္မာန ပါရဂူ၊
စတုသစ္စံ ပကာသေန္တော, သန္တာရေသိ ဗဟုံ ဇနံ။
(အပ၊၂၊၉။)‘‘အဟံ တေန သမယေန, ဇဋိလော ဥဂ္ဂတာပနော၊
ဓုနန္တော ဝါကစီရာနိ, ဂစ္ဆာမိ အမ္ဗရေ တဒါ။
‘‘ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌဿ ဥပရိ, ဂန္တုံ န ဝိသဟာမဟံ၊
ပက္ခီဝ သေလမာသဇ္ဇ, ဂမနံ န လဘာမဟံ။
‘‘ဥဒကေ ဝေါက္ကမိတွာန, ဧဝံ ဂစ္ဆာမိ အမ္ဗရေ၊
န မေ ဣဒံ ဘူတပုဗ္ဗံ, ဣရိယာပထဝိကောပနံ။
‘‘ဟန္ဒ မေတံ ဂဝေသိဿံ, အပ္ပေဝတ္ထံ လဘေယျဟံ၊
ဩရောဟန္တော အန္တလိက္ခာ, သဒ္ဒမဿောသိ သတ္ထုနော။
‘‘သရေန ရဇနီယေန, သဝနီယေန ဝဂ္ဂုနာ၊
အနိစ္စတံ ကထေန္တဿ, တညေဝ ဥဂ္ဂဟိံ တဒါ၊
အနိစ္စသညမုဂ္ဂယှ, အဂမာသိံ မမဿမံ။
‘‘ယာဝတာယုံ ဝသိတွာန, တတ္ထ ကာလင်္ကတော အဟံ၊
စရိမေ ဝတ္တမာနမှိ, သဒ္ဓမ္မဿဝနံ သရိံ။
‘‘တေန ကမ္မေန သုကတေန, စေတနာပဏိဓီဟိ စ၊
ဇဟိတွာ မာနုသံ ဒေဟံ, တာဝတိံသမဂစ္ဆဟံ။
‘‘တိံသကပ္ပသဟဿာနိ, ဒေဝလောကေ ရမိံ အဟံ၊
ဧကပညာသက္ခတ္တုဉ္စ, ဒေဝရဇ္ဇမကာရယိံ။
‘‘ဧကဝီသတိက္ခတ္တုဉ္စ [ဧကတိံသတိ… (သျာ။)], စက္ကဝတ္တီ အဟောသဟံ၊
ပဒေသရဇ္ဇံ ဝိပုလံ, ဂဏနာတော အသင်္ခိယံ။
‘‘အနုဘောမိ သကံ ပုညံ, သုခိတောဟံ ဘဝါဘဝေ၊
အနုဿရာမိ တံ သညံ, သံသရန္တော ဘဝါဘဝေ၊
န ကောဋိံ ပဋိဝိဇ္ဈာမိ, နိဗ္ဗာနံ အစ္စုတံ ပဒံ။
‘‘ပိတုဂေဟေ နိသီဒိတွာ, သမဏော ဘာဝိတိန္ဒြိယော၊
ကထံသ [ကထယံ (သီ။ ပီ။ က။)] ပရိဒီပေန္တော, အနိစ္စတမုဒါဟရိ။
‘‘‘အနိစ္စာ ဝတ သင်္ခါရာ, ဥပ္ပါဒဝယဓမ္မိနော၊
ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ နိရုဇ္ဈန္တိ, တေသံ ဝူပသမော သုခေါ’။
(အပ၊၂၊၁၀။)‘‘သဟ ဂါထံ သုဏိတွာန, ပုဗ္ဗသညမနုဿရိံ၊
ဧကာသနေ နိသီဒိတွာ, အရဟတ္တမပါပုဏိံ။
‘‘ဇာတိယာ သတ္တဝဿေန, အရဟတ္တမပါပုဏိံ၊
ဥပသမ္ပာဒယီ ဗုဒ္ဓေါ, ဓမ္မဿဝနဿိဒံ ဖလံ။
‘‘သတသဟဿိတော ကပ္ပေ, ယံ ဓမ္မမသုဏိံ တဒါ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ဓမ္မဿဝနဿိဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ ဧကဓမ္မဿဝနိယော ထေရော ဣမာ
ဂါထာယော အဘာသိတ္ထာတိ။
ဧကဓမ္မဿဝနိယတ္ထေရဿာပဒါနံ သတ္တမံ။
၈။ သုစိန္တိတတ္ထေရအပဒါန
‘‘နဂရေ ဟံသဝတိယာ, အဟောသိံ ကဿကော တဒါ၊
ကသိကမ္မေန ဇီဝါမိ, တေန ပေါသေမိ ဒါရကေ။
‘‘သုသမ္ပန္နံ တဒါ ခေတ္တံ, ဓညံ မေ ဖလိနံ [ဖလိတံ (သီ။ ပီ။)] အဟု၊
ပါကကာလေ စ သမ္ပတ္တေ, ဧဝံ စိန္တေသဟံ တဒါ။
‘‘နစ္ဆန္နံ နပ္ပတိရူပံ, ဇာနန္တဿ ဂုဏာဂုဏံ၊
ယောဟံ သံဃေ အဒတွာန, အဂ္ဂံ ဘုဉ္ဇေယျ စေ တဒါ [မတ္တနာ (သျာ။)]။
‘‘အယံ ဗုဒ္ဓေါ အသမသမော, ဒွတ္တိံသဝရလက္ခဏော၊
တတော ပဘာဝိတော သံဃော, ပုညက္ခေတ္တော အနုတ္တရော။
‘‘တတ္ထ ဒဿာမဟံ ဒါနံ, နဝသဿံ ပုရေ ပုရေ၊
ဧဝါဟံ စိန္တယိတွာန, ဟဋ္ဌော ပီဏိတမာနသော [ပီတိက… (သျာ။)]။
(အပ၊၂၊၁၁။)‘‘ခေတ္တတော ဓညမာဟတွာ, သမ္ဗုဒ္ဓံ ဥပသင်္ကမိံ၊
ဥပသင်္ကမ္မ သမ္ဗုဒ္ဓံ, လောကဇေဋ္ဌံ နရာသဘံ၊
ဝန္ဒိတွာ သတ္ထုနော ပါဒေ, ဣဒံ ဝစနမဗြဝိံ။
‘‘‘နဝသဿဉ္စ သမ္ပန္နံ, အာယာဂေါသိ [ဣဓ ဟောသိ (သျာ။)] စ တွံ မုနေ၊
အနုကမ္ပမုပါဒါယ, အဓိဝါသေဟိ စက္ခုမ’။
‘‘ပဒုမုတ္တရော လောကဝိဒူ, အာဟုတီနံ ပဋိဂ္ဂဟော၊
မမ သင်္ကပ္ပမညာယ, ဣဒံ ဝစနမဗြဝိ။
‘‘‘စတ္တာရော စ ပဋိပန္နာ, စတ္တာရော စ ဖလေ ဌိတာ၊
ဧသ သံဃော ဥဇုဘူတော, ပညာသီလသမာဟိတော၊
ယဇန္တာနံ မနုဿာနံ, ပုညပေက္ခာန ပါဏိနံ။
‘‘‘ကရောတောပဓိကံ ပုညံ, သံဃေ ဒိန္နံ မဟပ္ဖလံ၊
တသ္မိံ သံဃေဝ [သံဃေ စ (သျာ။ ပီ။)] ဒါတဗ္ဗံ, တဝ သဿံ တထေတရံ။
‘‘‘သံဃတော ဥဒ္ဒိသိတွာန, ဘိက္ခူ နေတွာန သံဃရံ၊
ပဋိယတ္တံ ဃရေ သန္တံ, ဘိက္ခုသံဃဿ ဒေဟိ တွံ’။
‘‘သံဃတော ဥဒ္ဒိသိတွာန, ဘိက္ခူ နေတွာန သံဃရံ၊
ယံ ဃရေ ပဋိယတ္တံ မေ, ဘိက္ခုသံဃဿဒါသဟံ။
‘‘တေန ကမ္မေန သုကတေန, စေတနာပဏိဓီဟိ စ၊
ဇဟိတွာ မာနုသံ ဒေဟံ, တာဝတိံသမဂစ္ဆဟံ။
‘‘တတ္ထ မေ သုကတံ ဗျမှံ, သောဝဏ္ဏံ သပ္ပဘဿရံ၊
သဋ္ဌိယောဇနမုဗ္ဗေဓံ, တိံသယောဇနဝိတ္ထတံ။
ဧကူနဝီသတိမံ ဘာဏဝါရံ။
‘‘အာကိဏ္ဏံ ဘဝနံ မယှံ, နာရီဂဏသမာကုလံ၊
တတ္ထ ဘုတွာ ပိဝိတွာ စ, ဝသာမိ တိဒသေ အဟံ။
‘‘သတာနံ တီဏိက္ခတ္တုဉ္စ, ဒေဝရဇ္ဇမကာရယိံ၊
သတာနံ ပဉ္စက္ခတ္တုဉ္စ, စက္ကဝတ္တီ အဟောသဟံ၊
ပဒေသရဇ္ဇံ ဝိပုလံ, ဂဏနာတော အသင်္ခိယံ။
(အပ၊၂၊၁၂။)‘‘ဘဝါဘဝေ သံသရန္တော, လဘာမိ အမိတံ ဓနံ၊
ဘောဂေ မေ ဦနတာ နတ္ထိ, နဝသဿဿိဒံ ဖလံ။
‘‘ဟတ္ထိယာနံ အဿယာနံ, သိဝိကံ သန္ဒမာနိကံ၊
လဘာမိ သဗ္ဗမေဝေတံ [သဗ္ဗမေတမ္ပိ (က။)], နဝသဿဿိဒံ ဖလံ။
‘‘နဝဝတ္ထံ နဝဖလံ, နဝဂ္ဂရသဘောဇနံ၊
လဘာမိ သဗ္ဗမေဝေတံ, နဝသဿဿိဒံ ဖလံ။
‘‘ကောသေယျကမ္ဗလိယာနိ, ခေါမကပ္ပါသိကာနိ စ၊
လဘာမိ သဗ္ဗမေဝေတံ, နဝသဿဿိဒံ ဖလံ။
‘‘ဒါသီဂဏံ ဒါသဂဏံ, နာရိယော စ အလင်္ကတာ၊
လဘာမိ သဗ္ဗမေဝေတံ, နဝသဿဿိဒံ ဖလံ။
‘‘န မံ သီတံ ဝါ ဥဏှံ ဝါ, ပရိဠာဟော န ဝိဇ္ဇတိ၊
အထော စေတသိကံ ဒုက္ခံ, ဟဒယေ မေ န ဝိဇ္ဇတိ။
‘‘ဣဒံ ခါဒ ဣဒံ ဘုဉ္ဇ, ဣမမှိ သယနေ သယ၊
လဘာမိ သဗ္ဗမေဝေတံ, နဝသဿဿိဒံ ဖလံ။
‘‘အယံ ပစ္ဆိမကော ဒါနိ, စရိမော ဝတ္တတေ ဘဝေါ၊
အဇ္ဇာပိ ဒေယျဓမ္မော မေ, ဖလံ တောသေသိ သဗ္ဗဒါ။
‘‘နဝသဿံ ဒဒိတွာန, သံဃေ ဂဏဝရုတ္တမေ၊
အဋ္ဌာနိသံသေ အနုဘောမိ, ကမ္မာနုစ္ဆဝိကေ မမ။
‘‘ဝဏ္ဏဝါ ယသဝါ ဟောမိ, မဟာဘောဂေါ အနီတိကော၊
မဟာပက္ခော [မဟာဘက္ခော (သျာ။ က။)] သဒါ ဟောမိ, အဘေဇ္ဇပရိသော သဒါ။
‘‘သဗ္ဗေ မံ အပစာယန္တိ, ယေ ကေစိ ပထဝိဿိတာ၊
ဒေယျဓမ္မာ စ ယေ ကေစိ, ပုရေ ပုရေ လဘာမဟံ။
‘‘ဘိက္ခုသံဃဿ ဝါ မဇ္ဈေ, ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌဿ သမ္မုခါ၊
သဗ္ဗေပိ သမတိက္ကမ္မ, ဒေန္တိ မမေဝ ဒါယကာ။
‘‘ပဌမံ နဝသဿဉှိ, ဒတွာ သံဃေ ဂဏုတ္တမေ၊
ဣမာနိသံသေ အနုဘောမိ, နဝသဿဿိဒံ ဖလံ။
(အပ၊၂၊၁၃။)‘‘သတသဟဿိတော ကပ္ပေ, ယံ ဒါနမဒဒိံ တဒါ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, နဝသဿဿိဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ၊
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ သုစိန္တိတော ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
သုစိန္တိတတ္ထေရဿာပဒါနံ အဋ္ဌမံ။
၉။ သောဝဏ္ဏကိင်္ကဏိယတ္ထေရအပဒါနံ
‘‘သဒ္ဓါယ အဘိနိက္ခမ္မ, ပဗ္ဗဇိံ အနဂါရိယံ၊
ဝါကစီရဓရော အာသိံ, တပေါကမ္မမပဿိတော။
‘‘အတ္ထဒဿီ တု ဘဂဝါ, လောကဇေဋ္ဌော နရာသဘော၊
ဥပ္ပဇ္ဇိ တမှိ သမယေ, တာရယန္တော မဟာဇနံ။
‘‘ဗလဉ္စ ဝတ မေ ခီဏံ, ဗျာဓိနာ ပရမေန တံ၊
ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌံ သရိတွာန, ပုလိနေ ထူပမုတ္တမံ။
‘‘ကရိတွာ ဟဋ္ဌစိတ္တောဟံ, သဟတ္ထေန [ပသာဒေန (က။)] သမောကိရိံ၊
သောဏ္ဏကိင်္ကဏိပုပ္ဖါနိ, ဥဒဂ္ဂမနသော အဟံ။
‘‘သမ္မုခါ ဝိယ သမ္ဗုဒ္ဓံ, ထူပံ ပရိစရိံ အဟံ၊
တေန စေတောပသာဒေန, အတ္ထဒဿိဿ တာဒိနော။
‘‘ဒေဝလောကံ ဂတော သန္တော, လဘာမိ ဝိပုလံ သုခံ၊
သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏော တတ္ထာသိံ, ဗုဒ္ဓပူဇာယိဒံ ဖလံ။
‘‘အသီတိကောဋိယော မယှံ, နာရိယော သမလင်္ကတာ၊
သဒါ မယှံ ဥပဋ္ဌန္တိ, ဗုဒ္ဓပူဇာယိဒံ ဖလံ။
‘‘သဋ္ဌိတုရိယသဟဿာနိ [သဋ္ဌိတူရိယ… (က။)], ဘေရိယော ပဏဝါနိ စ၊
သင်္ခါ စ ဍိဏ္ဍိမာ တတ္ထ, ဝဂ္ဂူ ဝဇ္ဇန္တိ [နဒန္တိ (သီ။), ဝဒန္တိ (ပီ။)] ဒုန္ဒုဘီ။
(အပ၊၂၊၁၄။)‘‘စုလ္လာသီတိသဟဿာနိ, ဟတ္ထိနော သမလင်္ကတာ၊
တိဓာပဘိန္နမာတင်္ဂါ, ကုဉ္ဇရာ သဋ္ဌိဟာယနာ။
‘‘ဟေမဇာလာဘိသဉ္ဆန္နာ, ဥပဋ္ဌာနံ ကရောန္တိ မေ၊
ဗလကာယေ ဂဇေ စေဝ, ဦနတာ မေ န ဝိဇ္ဇတိ။
‘‘သောဏ္ဏကိင်္ကဏိပုပ္ဖါနံ, ဝိပါကံ အနုဘောမဟံ၊
အဋ္ဌပညာသက္ခတ္တုဉ္စ, ဒေဝရဇ္ဇမကာရယိံ။
‘‘ဧကသတ္တတိက္ခတ္တုဉ္စ, စက္ကဝတ္တီ အဟောသဟံ၊
ပထဗျာ ရဇ္ဇံ ဧကသတံ, မဟိယာ ကာရယိံ အဟံ။
‘‘သော ဒါနိ အမတံ ပတ္တော, အသင်္ခတံ သုဒုဒ္ဒသံ [ဂမ္ဘီရံ ဒုဒ္ဒသံ ပဒံ (သျာ။)]၊
သံယောဇနပရိက္ခီဏော, နတ္ထိ ဒါနိ ပုနဗ္ဘဝေါ။
‘‘အဋ္ဌာရသေ ကပ္ပသတေ, ယံ ပုပ္ဖမဘိရောပယိံ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ဗုဒ္ဓပူဇာယိဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ သောဝဏ္ဏကိင်္ကဏိယော ထေရော ဣမာ
ဂါထာယော အဘာသိတ္ထာတိ။
သောဝဏ္ဏကိင်္ကဏိယတ္ထေရဿာပဒါနံ နဝမံ။
၁၀။ သောဏ္ဏကောန္တရိကတ္ထေရအပဒါနံ
‘‘မနောဘာဝနိယံ ဗုဒ္ဓံ, အတ္တဒန္တံ သမာဟိတံ၊
ဣရိယမာနံ ဗြဟ္မပထေ, စိတ္တဝူပသမေ ရတံ။
‘‘နိတ္တိဏ္ဏဩဃံ သမ္ဗုဒ္ဓံ, ဈာယိံ ဈာနရတံ မုနိံ၊
ဥပတိတ္ထံ သမာပန္နံ, ဣန္ဒိဝရဒလပ္ပဘံ။
‘‘အလာဗုနောဒကံ ဂယှ, ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌံ ဥပါဂမိံ၊
ဗုဒ္ဓဿ ပါဒေ ဓောဝိတွာ, အလာဗုကမဒါသဟံ။
(အပ၊၂၊၁၅။)‘‘အာဏာပေသိ စ သမ္ဗုဒ္ဓေါ, ပဒုမုတ္တရနာမကော၊
‘ဣမိနာ ဒကမာဟတွာ, ပါဒမူလေ ဌပေဟိ မေ’။
‘‘သာဓူတိဟံ ပဋိဿုတွာ, သတ္ထုဂါရဝတာယ စ၊
ဒကံ အလာဗုနာဟတွာ, ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌံ ဥပါဂမိံ။
‘‘အနုမောဒိ မဟာဝီရော, စိတ္တံ နိဗ္ဗာပယံ မမ၊
‘ဣမိနာလာဗုဒါနေန, သင်္ကပ္ပေါ တေ သမိဇ္ဈတု’။
‘‘ပန္နရသေသု ကပ္ပေသု, ဒေဝလောကေ ရမိံ အဟံ၊
တိံသတိက္ခတ္တုံ ရာဇာ စ, စက္ကဝတ္တီ အဟောသဟံ။
‘‘ဒိဝါ ဝါ ယဒိ ဝါ ရတ္တိံ, စင်္ကမန္တဿ တိဋ္ဌတော၊
သောဝဏ္ဏံ ကောန္တရံ ဂယှ, တိဋ္ဌတေ ပုရတော မမ။
‘‘ဗုဒ္ဓဿ ဒတွာနလာဗုံ, လဘာမိ သောဏ္ဏကောန္တရံ၊
အပ္ပကမ္ပိ ကတံ ကာရံ, ဝိပုလံ ဟောတိ တာဒိသု။
‘‘သတသဟဿိတော ကပ္ပေ, ယံလာဗုမဒဒိံ တဒါ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, အလာဗုဿ ဣဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ သောဏ္ဏကောန္တရိကော ထေရော ဣမာ
ဂါထာယော အဘာသိတ္ထာတိ။
သောဏ္ဏကောန္တရိကတ္ထေရဿာပဒါနံ ဒသမံ။
သကိံသမ္မဇ္ဇကဝဂ္ဂေါ တေစတ္တာလီသမော။
တဿုဒ္ဒါနံ-
သကိံသမ္မဇ္ဇကော ထေရော, ဧကဒုဿီ ဧကာသနီ၊
ကဒမ္ဗကောရဏ္ဍကဒေါ, ဃတဿဝနိကောပိ စ။
သုစိန္တိကော ကိင်္ကဏိကော, သောဏ္ဏကောန္တရိကောပိ စ၊
ဧကဂါထာသတဉ္စေတ္ထ, ဧကသတ္တတိမေဝ စ။
(အပ၊၂၊၁၆။)၄၄။ ဧကဝိဟာရိဝဂ္ဂ
၁။ ဧကဝိဟာရိကတ္ထေရအပဒါန
‘‘ဣမမှိ ဘဒ္ဒကေ ကပ္ပေ, ဗြဟ္မဗန္ဓု မဟာယသော၊
ကဿပေါ နာမ ဂေါတ္တေန, ဥပ္ပဇ္ဇိ ဝဒတံ ဝရော။
‘‘နိပ္ပပဉ္စော နိရာလမ္ဗော, အာကာသသမမာနသော၊
သုညတာဗဟုလော တာဒီ, အနိမိတ္တရတော ဝသီ။
‘‘အသင်္ဂစိတ္တော နိက္လေသော [နိလ္လေပေါ (သျာ။ က။)], အသံသဋ္ဌော ကုလေ ဂဏေ၊
မဟာကာရုဏိကော ဝီရော, ဝိနယောပါယကောဝိဒေါ။
‘‘ဥယျုတ္တော ပရကိစ္စေသု, ဝိနယန္တော သဒေဝကေ၊
နိဗ္ဗာနဂမနံ မဂ္ဂံ, ဂတိံ ပင်္ကဝိသောသနံ။
‘‘အမတံ ပရမဿာဒံ, ဇရာမစ္စုနိဝါရဏံ၊
မဟာပရိသမဇ္ဈေ သော, နိသိန္နော လောကတာရကော။
‘‘ကရဝီကရုတော [ကရဝီကရုဒေါ (သျာ။ ပီ။ က။)] နာထော, ဗြဟ္မဃောသော တထာဂတော၊
ဥဒ္ဓရန္တော မဟာဒုဂ္ဂါ, ဝိပ္ပနဋ္ဌေ အနာယကေ။
‘‘ဒေသေန္တော ဝိရဇံ ဓမ္မံ, ဒိဋ္ဌော မေ လောကနာယကော၊
တဿ ဓမ္မံ သုဏိတွာန, ပဗ္ဗဇိံ အနဂါရိယံ။
‘‘ပဗ္ဗဇိတွာ တဒါပါဟံ, စိန္တေန္တော ဇိနသာသနံ၊
ဧကကောဝ ဝနေ ရမ္မေ, ဝသိံ သံသဂ္ဂပီဠိတော။
‘‘သက္ကာယဝူပကာသော မေ, ဟေတုဘူတော မမာဘဝီ [မမာဂမီ (သျာ။ ပီ။)]၊
မနသော ဝူပကာသဿ, သံသဂ္ဂဘယဒဿိနော။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ, ဘဝါ သဗ္ဗေ သမူဟတာ၊
နာဂေါဝ ဗန္ဓနံ ဆေတွာ, ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ, မမ ဗုဒ္ဓဿ သန္တိကေ၊
တိဿော ဝိဇ္ဇာ အနုပ္ပတ္တာ, ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
(အပ၊၂၊၁၇။)‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော, ဝိမောက္ခာပိ စ အဋ္ဌိမေ၊
ဆဠဘိညာ သစ္ဆိကတာ, ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ ဧကဝိဟာရိကော ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
ဧကဝိဟာရိကတ္ထေရဿာပဒါနံ ပဌမံ။
၂။ ဧကသင်္ခိယတ္ထေရအပဒါန
‘‘ဝိပဿိနော ဘဂဝတော, မဟာဗောဓိမဟော အဟု၊
မဟာဇနာ သမာဂမ္မ, ပူဇေန္တိ ဗောဓိမုတ္တမံ။
‘‘န ဟိ တံ ဩရကံ မညေ, ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌော ဘဝိဿတိ၊
ယဿာယံ ဤဒိသာ ဗောဓိ, ပူဇနီယာ [ဤဒိသော ဗောဓိ, ပူဇနီယော (သျာ။)] စ သတ္ထုနော။
‘‘တတော သင်္ခံ ဂဟေတွာန, ဗောဓိရုက္ခမုပဋ္ဌဟိံ၊
ဓမန္တော သဗ္ဗဒိဝသံ, အဝန္ဒိံ ဗောဓိမုတ္တမံ။
‘‘အာသန္နကေ ကတံ ကမ္မံ, ဒေဝလောကံ အပါပယီ၊
ကဠေဝရံ မေ ပတိတံ, ဒေဝလောကေ ရမာမဟံ။
‘‘သဋ္ဌိတုရိယသဟဿာနိ, တုဋ္ဌဟဋ္ဌာ ပမောဒိတာ၊
သဒါ မယှံ ဥပဋ္ဌန္တိ, ဗုဒ္ဓပူဇာယိဒံ ဖလံ။
‘‘ဧကသတ္တတိမေ ကပ္ပေ, ရာဇာ အာသိံ သုဒဿနော၊
စာတုရန္တော ဝိဇိတာဝီ, ဇမ္ဗုမဏ္ဍဿ ဣဿရော။
‘‘တတော အင်္ဂသတာ တုရိယာ [တူရာ (သီ။ က။)], ပရိဝါရေန္တိ မံ သဒါ၊
အနုဘောမိ သကံ ကမ္မံ, ဥပဋ္ဌာနဿိဒံ ဖလံ။
‘‘ယံ ယံ ယောနုပပဇ္ဇာမိ, ဒေဝတ္တံ အထ မာနုသံ၊
မာတုကုစ္ဆိဂတဿာပိ, ဝဇ္ဇရေ ဘေရိယော သဒါ။
‘‘ဥပဋ္ဌိတွာန သမ္ဗုဒ္ဓံ, အနုဘုတွာန သမ္ပဒါ၊
သိဝံ သုခေမံ အမတံ, ပတ္တောမှိ အစလံ ပဒံ။
‘‘ဧကနဝုတိတော ကပ္ပေ, ယံ ကမ္မမကရိံ တဒါ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ဗုဒ္ဓပူဇာယိဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
(အပ၊၂၊၁၈။)‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ ဧကသင်္ခိယော ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
ဧကသင်္ခိယတ္ထေရဿာပဒါနံ ဒုတိယံ။
၃။ ပါဋိဟီရသညကတ္ထေရအပဒါနံ
‘‘ပဒုမုတ္တရော နာမ ဇိနော, အာဟုတီနံ ပဋိဂ္ဂဟော၊
ဝသီသတသဟဿေဟိ, နဂရံ ပါဝိသီ တဒါ။
‘‘နဂရံ ပဝိသန္တဿ, ဥပသန္တဿ တာဒိနော၊
ရတနာနိ ပဇ္ဇောတိံသု [ပနာဒိံသု (ပီ။)], နိဂ္ဃေါသော အာသိ တာဝဒေ။
‘‘ဗုဒ္ဓဿ အာနုဘာဝေန, ဘေရီ ဝဇ္ဇုမဃဋ္ဋိတာ၊
သယံ ဝီဏာ ပဝဇ္ဇန္တိ, ဗုဒ္ဓဿ ပဝိသတော ပုရံ။
‘‘ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌံ နမဿာမိ [န ပဿာမိ (သီ။)], ပဒုမုတ္တရမဟာမုနိံ၊
ပါဋိဟီရဉ္စ ပဿိတွာ, တတ္ထ စိတ္တံ ပသာဒယိံ။
‘‘အဟော ဗုဒ္ဓေါ အဟော ဓမ္မော, အဟော နော သတ္ထုသမ္ပဒါ၊
အစေတနာပိ တုရိယာ, သယမေဝ ပဝဇ္ဇရေ။
‘‘သတသဟဿိတော ကပ္ပေ, ယံ သညမလဘိံ တဒါ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ဗုဒ္ဓသညာယိဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ ပါဋိဟီရသညကော ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
ပါဋိဟီရသညကတ္ထေရဿာပဒါနံ တတိယံ။
(အပ၊၂၊၁၉။)၄။ ဉာဏတ္ထဝိကတ္ထေရအပဒါန
‘‘ကဏိကာရံဝ ဇလိတံ, ဒီပရုက္ခံဝ ဇောတိတံ၊
ကဉ္စနံဝ ဝိရောစန္တံ, အဒ္ဒသံ ဒွိပဒုတ္တမံ။
‘‘ကမဏ္ဍလုံ ဌပေတွာန, ဝါကစီရဉ္စ ကုဏ္ဍိကံ၊
ဧကံသံ အဇိနံ ကတွာ, ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌံ ထဝိံ အဟံ။
‘‘‘တမန္ဓကာရံ ဝိဓမံ, မောဟဇာလသမာကုလံ၊
ဉာဏာလောကံ ဒဿေတွာန, နိတ္တိဏ္ဏောသိ မဟာမုနိ။
‘‘‘သမုဒ္ဓရသိမံ လောကံ, သဗ္ဗာဝန္တမနုတ္တရံ၊
ဉာဏေ တေ ဥပမာ နတ္ထိ, ယာဝတာဇဂတောဂတိ [ယာဝတာ စ ဂတောဂတိ (ပီ။ က။)]။
‘‘‘တေန ဉာဏေန သဗ္ဗညူ, ဣတိ ဗုဒ္ဓေါ ပဝုစ္စတိ၊
ဝန္ဒာမိ တံ မဟာဝီရံ, သဗ္ဗညုတမနာဝရံ’။
‘‘သတသဟဿိတော ကပ္ပေ, ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌံ ထဝိံ အဟံ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ဉာဏတ္ထဝါယိဒံ ဖလံ၊
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ၊
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ ဉာဏတ္ထဝိကော ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
ဉာဏတ္ထဝိကတ္ထေရဿာပဒါနံ စတုတ္ထံ။
၅။ ဥစ္ဆုခဏ္ဍိကတ္ထေရအပဒါန
‘‘နဂရေ ဗန္ဓုမတိယာ, ဒွါရပါလော အဟောသဟံ၊
အဒ္ဒသံ ဝိရဇံ ဗုဒ္ဓံ, သဗ္ဗဓမ္မာန ပါရဂုံ။
‘‘ဥစ္ဆုခဏ္ဍိကမာဒါယ, ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌဿဒါသဟံ၊
ပသန္နစိတ္တော သုမနော, ဝိပဿိဿ မဟေသိနော။
(အပ၊၂၊၂၀။)‘‘ဧကနဝုတိတော ကပ္ပေ, ယံ ဥစ္ဆုမဒဒိံ တဒါ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ဥစ္ဆုခဏ္ဍဿိဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ ဥစ္ဆုခဏ္ဍိကော ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
ဥစ္ဆုခဏ္ဍိကတ္ထေရဿာပဒါနံ ပဉ္စမံ။
၆။ ကဠမ္ဗဒါယကတ္ထေရအပဒါန
‘‘ရောမသော နာမ သမ္ဗုဒ္ဓေါ, ဝသတေ ပဗ္ဗတန္တရေ၊
ကဠမ္ဗံ တဿ ပါဒါသိံ, ပသန္နော သေဟိ ပါဏိဘိ။
‘‘စတုန္နဝုတိတော ကပ္ပေ, ယံ ဒါနမဒဒိံ တဒါ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ကဠမ္ဗဿ ဣဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ ကဠမ္ဗဒါယကော ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
ကဠမ္ဗဒါယကတ္ထေရဿာပဒါနံ ဆဋ္ဌံ။
၇။ အမ္ဗာဋကဒါယကတ္ထေရအပဒါန
‘‘ဝိပိနေ ဗုဒ္ဓံ ဒိသွာန, သယမ္ဘုံ အပရာဇိတံ၊
အမ္ဗာဋကံ ဂဟေတွာန, သယမ္ဘုဿ အဒါသဟံ။
‘‘ဧကတိံသေ ဣတော ကပ္ပေ, ယံ ဖလမဒဒိံ တဒါ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ဖလဒါနဿိဒံ ဖလံ။
(အပ၊၂၊၂၁။)‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ အမ္ဗာဋကဒါယကော ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
အမ္ဗာဋကဒါယကတ္ထေရဿာပဒါနံ သတ္တမံ။
၈။ ဟရီတကဒါယကတ္ထေရအပဒါန
‘‘ဟရီတကံ အာမလကံ, အမ္ဗဇမ္ဗုဝိဘီတကံ၊
ကောလံ ဘလ္လာတကံ ဗိလ္လံ, သယမေဝ ဟရာမဟံ။
‘‘ဒိသွာန ပဗ္ဘာရဂတံ, ဈာယိံ ဈာနရတံ မုနိံ၊
အာဗာဓေန အာပီဠေန္တံ, အဒုတီယံ မဟာမုနိံ။
‘‘ဟရီတကံ ဂဟေတွာန, သယမ္ဘုဿ အဒါသဟံ၊
ခါဒမတ္တမှိ ဘေသဇ္ဇေ, ဗျာဓိ ပဿမ္ဘိ [ပဿဒ္ဓိ (က။)] တာဝဒေ။
‘‘ပဟီနဒရထော ဗုဒ္ဓေါ, အနုမောဒမကာသိ မေ၊
‘ဘေသဇ္ဇဒါနေနိမိနာ, ဗျာဓိဝူပသမေန စ။
‘‘‘ဒေဝဘူတော မနုဿော ဝါ, ဇာတော ဝါ အညဇာတိယာ၊
သဗ္ဗတ္ထ သုခိတော ဟောတု, မာ စ တေ ဗျာဓိမာဂမာ’။
‘‘ဣဒံ ဝတွာန သမ္ဗုဒ္ဓေါ, သယမ္ဘူ အပရာဇိတော၊
နဘံ အဗ္ဘုဂ္ဂမီ ဓီရော, ဟံသရာဇာဝ အမ္ဗရေ။
‘‘ယတော ဟရီတကံ ဒိန္နံ, သယမ္ဘုဿ မဟေသိနော၊
ဣမံ ဇာတိံ ဥပါဒါယ, ဗျာဓိ မေ နုပပဇ္ဇထ။
‘‘အယံ ပစ္ဆိမကော မယှံ, စရိမော ဝတ္တတေ ဘဝေါ၊
တိဿော ဝိဇ္ဇာ သစ္ဆိကတာ, ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘စတုန္နဝုတိတော ကပ္ပေ, ဘေသဇ္ဇမဒဒိံ တဒါ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ဘေသဇ္ဇဿ ဣဒံ ဖလံ။
(အပ၊၂၊၂၂။)‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ ဟရီတကဒါယကော ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
ဟရီတကဒါယကတ္ထေရဿာပဒါနံ အဋ္ဌမံ။
၉။ အမ္ဗပိဏ္ဍိယတ္ထေရအပဒါန
‘‘ဟတ္ထိရာဇာ တဒါ အာသိံ, ဤသာဒန္တော ဥရုဠှဝါ၊
ဝိစရန္တော ဗြဟာရညေ, အဒ္ဒသံ လောကနာယကံ။
‘‘အမ္ဗပိဏ္ဍံ ဂဟေတွာန, အဒါသိံ သတ္ထုနော အဟံ၊
ပဋိဂ္ဂဏှိ မဟာဝီရော, သိဒ္ဓတ္ထော လောကနာယကော။
‘‘မမ နိဇ္ဈာယမာနဿ, ပရိဘုဉ္ဇိ တဒါ ဇိနော၊
တတ္ထ စိတ္တံ ပသာဒေတွာ, တုသိတံ ဥပပဇ္ဇဟံ။
‘‘တတော အဟံ စဝိတွာန, စက္ကဝတ္တီ အဟောသဟံ၊
ဧတေနေဝ ဥပါယေန, အနုဘုတွာန သမ္ပဒါ။
‘‘ပဓာနပဟိတတ္တောဟံ, ဥပသန္တော နိရူပဓိ၊
သဗ္ဗာသဝေ ပရိညာယ, ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘စတုန္နဝုတိတော ကပ္ပေ, ယံ ဖလမဒဒိံ တဒါ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ဖလဒါနဿိဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ အမ္ဗပိဏ္ဍိယော ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
အမ္ဗပိဏ္ဍိယတ္ထေရဿာပဒါနံ နဝမံ။
(အပ၊၂၊၂၃။)၁၀။ အမ္ဗဖလိယတ္ထေရအပဒါန
‘‘ပဒုမုတ္တရဗုဒ္ဓဿ, လောကဇေဋ္ဌဿ တာဒိနော၊
ပိဏ္ဍာယ ဝိစရန္တဿ, ဓာရတော ဥတ္တမံ ယသံ။
‘‘အဂ္ဂဖလံ ဂဟေတွာန, ဝိပ္ပသန္နေန စေတသာ၊
ဒက္ခိဏေယျဿ ဝီရဿ, အဒါသိံ သတ္ထုနော အဟံ။
‘‘တေန ကမ္မေန ဒွိပဒိန္ဒ [ဒိပဒိန္ဒ (သီ။ သျာ။ ပီ။)], လောကဇေဋ္ဌ နရာသဘ၊
ပတ္တောမှိ အစလံ ဌာနံ, ဟိတွာ ဇယပရာဇယံ။
‘‘သတသဟဿိတော ကပ္ပေ, ယံ ဒါနမဒဒိံ တဒါ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, အဂ္ဂဒါနဿိဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ အမ္ဗဖလိယော ထေရော ဣမာ ဂါထာယော အဘာသိတ္ထာတိ၊
အမ္ဗဖလိယတ္ထေရဿာပဒါနံ ဒသမံ။
ဧကဝိဟာရိဝဂ္ဂေါ စတုစတ္တာလီသမော။
တဿုဒ္ဒါနံ-
ထေရော ဧကဝိဟာရီ စ, သင်္ခိယော ပါဋိဟီရကော၊
ထဝိကော ဥစ္ဆုခဏ္ဍီ စ, ကဠမ္ဗအမ္ဗာဋကဒေါ။
ဟရီတကမ္ဗပိဏ္ဍီ စ, အမ္ဗဒေါ ဒသမော ယတိ၊
ဆဠသီတိ စ ဂါထာယော, ဂဏိတာယော ဝိဘာဝိဘိ။
(အပ၊၂၊၂၄။)၄၅။ ဝိဘီတကဝဂ္ဂ
၁။ ဝိဘီတကမိဉ္ဇိယတ္ထေရအပဒါန
‘‘ကကုသန္ဓော မဟာဝီရော, သဗ္ဗဓမ္မာန ပါရဂူ၊
ဂဏမှာ ဝူပကဋ္ဌော သော, အဂမာသိ ဝနန္တရံ။
‘‘ဗီဇမိဉ္ဇံ ဂဟေတွာန, လတာယ အာဝုဏိံ အဟံ၊
ဘဂဝါ တမှိ သမယေ, ဈာယတေ ပဗ္ဗတန္တရေ။
‘‘ဒိသွာနဟံ ဒေဝဒေဝံ, ဝိပ္ပသန္နေန စေတသာ၊
ဒက္ခိဏေယျဿ ဝီရဿ, ဗီဇမိဉ္ဇမဒါသဟံ။
‘‘ဣမသ္မိံယေဝ ကပ္ပမှိ, ယံ မိဉ္ဇမဒဒိံ [ဖလမဒဒိံ (သီ။ ပီ။), ဗီဇမဒဒိံ (သျာ။)] တဒါ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ဗီဇမိဉ္ဇဿိဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ, ဘဝါ သဗ္ဗေ သမူဟတာ၊
နာဂေါဝ ဗန္ဓနံ ဆေတွာ, ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ, မမ ဗုဒ္ဓဿ သန္တိကေ၊
တိဿော ဝိဇ္ဇာ အနုပ္ပတ္တာ, ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော, ဝိမောက္ခာပိ စ အဋ္ဌိမေ၊
ဆဠဘိညာ သစ္ဆိကတာ, ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ ဝိဘီတကမိဉ္ဇိယော [ဝိဘေဒက… (သျာ။ က။)] ထေရော ဣမာ
ဂါထာယော အဘာသိတ္ထာတိ။
ဝိဘီတကမိဉ္ဇိယတ္ထေရဿာပဒါနံ ပဌမံ။
၂။ ကောလဒါယကတ္ထေရအပဒါန
‘‘အဇိနေန နိဝတ္ထောဟံ, ဝါကစီရဓရော တဒါ၊
ခါရိယာ ပူရယိတွာန, ကောလံဟာသိံ မမဿမံ [ခါရိဘာရံ ဟရိတွာန, ကောလမာဟရိမဿမံ (သီ။ ပီ။)]။
(အပ၊၂၊၂၅။)‘‘တမှိ ကာလေ သိခီ ဗုဒ္ဓေါ, ဧကော အဒုတိယော အဟု၊
မမဿမံ ဥပါဂစ္ဆိ, ဇာနန္တော သဗ္ဗကာလိကံ။
‘‘သကံ စိတ္တံ ပသာဒေတွာ, ဝန္ဒိတွာန စ သုဗ္ဗတံ၊
ဥဘော ဟတ္ထေဟိ ပဂ္ဂယှ, ကောလံ ဗုဒ္ဓဿဒါသဟံ။
‘‘ဧကတိံသေ ဣတော ကပ္ပေ, ယံ ဖလမဒဒိံ တဒါ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ကောလဒါနဿိဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ ကောလဒါယကော ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
ကောလဒါယကတ္ထေရဿာပဒါနံ ဒုတိယံ။
၃။ ဗိလ္လိယတ္ထေရအပဒါန
‘‘စန္ဒဘာဂါနဒီတီရေ, အဿမော သုကတော မမ၊
ဗိလ္လရုက္ခေဟိ [ဗေလုဝရုက္ခေဟိ (သျာ။)] အာကိဏ္ဏော, နာနာဒုမနိသေဝိတော။
‘‘သုဂန္ဓံ ဗေလုဝံ ဒိသွာ, ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌမနုဿရိံ၊
ခါရိဘာရံ ပူရယိတွာ, တုဋ္ဌော သံဝိဂ္ဂမာနသော။
‘‘ကကုသန္ဓံ ဥပါဂမ္မ, ဗိလ္လပက္ကမဒါသဟံ၊
ပုညက္ခေတ္တဿ ဝီရဿ, ဝိပ္ပသန္နေန စေတသာ။
‘‘ဣမသ္မိံယေဝ ကပ္ပသ္မိံ, ယံ ဖလမဒဒိံ တဒါ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ဖလဒါနဿိဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
(အပ၊၂၊၂၆။)‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ ဗိလ္လိယော ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
ဗိလ္လိယတ္ထေရဿာပဒါနံ တတိယံ။
၄။ ဘလ္လာတဒါယကတ္ထေရအပဒါန
‘‘သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏံ သမ္ဗုဒ္ဓံ, ဒွတ္တိံသဝရလက္ခဏံ၊
ဝိပိနဂ္ဂေန [ပဝနဂ္ဂေန (သီ။ သျာ။ ပီ။)] ဂစ္ဆန္တံ, သာလရာဇံဝ ဖုလ္လိတံ။
‘‘တိဏတ္ထရံ ပညာပေတွာ, ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌံ အယာစဟံ၊
‘အနုကမ္ပတု မံ ဗုဒ္ဓေါ, ဘိက္ခံ ဣစ္ဆာမိ ဒါတဝေ’။
‘‘အနုကမ္ပကော ကာရုဏိကော, အတ္ထဒဿီ မဟာယသော၊
မမ သင်္ကပ္ပမညာယ, ဩရူဟိ မမ အဿမေ။
‘‘ဩရောဟိတွာန သမ္ဗုဒ္ဓေါ, နိသီဒိ ပဏ္ဏသန္ထရေ၊
ဘလ္လာတကံ ဂဟေတွာန, ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌဿဒါသဟံ။
‘‘မမ နိဇ္ဈာယမာနဿ, ပရိဘုဉ္ဇိ တဒါ ဇိနော၊
တတ္ထ စိတ္တံ ပသာဒေတွာ, အဘိဝန္ဒိံ တဒါ ဇိနံ။
‘‘အဋ္ဌာရသေ ကပ္ပသတေ, ယံ ဖလမဒဒိံ တဒါ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ဖလဒါနဿိဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ ဘလ္လာတဒါယကော ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
ဘလ္လာတဒါယကတ္ထေရဿာပဒါနံ စတုတ္ထံ။
(အပ၊၂၊၂၇။)၅။ ဥတ္တလိပုပ္ဖိယတ္ထေရအပဒါန
‘‘နိဂြောဓေ ဟရိတောဘာသေ, သံဝိရုဠှမှိ ပါဒပေ၊
ဥတ္တလိမာလံ [ဥမ္မာ မာလံ ဟိ (သျာ။)] ပဂ္ဂယှ, ဗောဓိယာ အဘိရောပယိံ။
‘‘ဣမသ္မိံယေဝ ကပ္ပမှိ, ယံ ဗောဓိမဘိပူဇယိံ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ဗောဓိပူဇာယိဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ ဥတ္တလိပုပ္ဖိယော ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
ဥတ္တလိပုပ္ဖိယတ္ထေရဿာပဒါနံ ပဉ္စမံ။
၆။ အမ္ဗာဋကိယတ္ထေရအပဒါန
‘‘သုပုပ္ဖိတံ သာလဝနံ, ဩဂယှ ဝေဿဘူ မုနိ၊
နိသီဒိ ဂိရိဒုဂ္ဂေသု, အဘိဇာတောဝ ကေသရီ။
‘‘ပသန္နစိတ္တော သုမနော, အမ္ဗာဋကမပူဇယိံ၊
ပုညက္ခေတ္တံ အနုတ္တရံ [မဟာဝီရံ (သီ။ သျာ။)], ပသန္နော သေဟိ ပါဏိဘိ။
‘‘ဧကတိံသေ ဣတော ကပ္ပေ, ယံ ပုပ္ဖမဘိရောပယိံ၊
ဒုဂ္ဂတိ နာဘိဇာနာမိ, ဗုဒ္ဓပူဇာယိဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ အမ္ဗာဋကိယော ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
အမ္ဗာဋကိယတ္ထေရဿာပဒါနံ ဆဋ္ဌံ။
(အပ၊၂၊၂၈။)၇။ သီဟာသနိကတ္ထေရအပဒါန
‘‘ပဒုမုတ္တရဿ ဘဂဝတော, သဗ္ဗဘူတဟိတေသိနော၊
ပသန္နစိတ္တော သုမနော, သီဟာသနမဒါသဟံ။
‘‘ဒေဝလောကေ မနုဿေ ဝါ, ယတ္ထ ယတ္ထ ဝသာမဟံ၊
လဘာမိ ဝိပုလံ ဗျမှံ, သီဟာသနဿိဒံ ဖလံ။
‘‘သောဏ္ဏမယာ ရူပိမယာ, လောဟိတင်္ဂမယာ [လောဟိတင်္ကမယာ (သီ။ သျာ။ ပီ။)] ဗဟူ၊
မဏိမယာ စ ပလ္လင်္ကာ, နိဗ္ဗတ္တန္တိ မမံ သဒါ။
‘‘ဗောဓိယာ အာသနံ ကတွာ, ဇလဇုတ္တမနာမိနော၊
ဥစ္စေ ကုလေ ပဇာယာမိ, အဟော ဓမ္မသုဓမ္မတာ။
‘‘သတသဟဿိတော ကပ္ပေ, သီဟာသနမကာသဟံ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, သီဟာသနဿိဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ သီဟာသနိကော ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
သီဟာသနိကတ္ထေရဿာပဒါနံ သတ္တမံ။
၈။ ပါဒပီဌိယတ္ထေရအပဒါန
‘‘သုမေဓော နာမ သမ္ဗုဒ္ဓေါ, အဂ္ဂေါ ကာရုဏိကော မုနိ၊
တာရယိတွာ ဗဟူ သတ္တေ, နိဗ္ဗုတော သော မဟာယသော။
‘‘သီဟာသနဿ သာမန္တာ, သုမေဓဿ မဟေသိနော၊
ပသန္နစိတ္တော သုမနော, ပါဒပီဌမကာရယိံ။
‘‘ကတွာန ကုသလံ ကမ္မံ, သုခပါကံ သုခုဒြယံ၊
ပုညကမ္မေန သံယုတ္တော, တာဝတိံသမဂစ္ဆဟံ။
(အပ၊၂၊၂၉။)‘‘တတ္ထ မေ ဝသမာနဿ, ပုညကမ္မသမင်္ဂိနော၊
ပဒါနိ ဥဒ္ဓရန္တဿ, သောဏ္ဏပီဌာ ဘဝန္တိ မေ။
‘‘လာဘာ တေသံ သုလဒ္ဓံ ဝေါ, ယေ လဘန္တိ ဥပဿုတိံ၊
နိဗ္ဗုတေ ကာရံ ကတွာန, လဘန္တိ ဝိပုလံ သုခံ။
‘‘မယာပိ သုကတံ ကမ္မံ, ဝါဏိဇ္ဇံ သုပ္ပယောဇိတံ၊
ပါဒပီဌံ ကရိတွာန, သောဏ္ဏပီဌံ လဘာမဟံ။
‘‘ယံ ယံ ဒိသံ ပက္ကမာမိ, ကေနစိ ကိစ္စယေနဟံ [ပစ္စယေနဟံ (သီ။ ပီ။)]၊
သောဏ္ဏပီဌေ အက္ကမာမိ [သောဏ္ဏပီဌေန ကမာမိ (က။)], ပုညကမ္မဿိဒံ ဖလံ။
‘‘တိံသကပ္ပသဟဿမှိ, ယံ ကမ္မမကရိံ တဒါ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ပါဒပီဌဿိဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ ပါဒပီဌိယော ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
ပါဒပီဌိယတ္ထေရဿာပဒါနံ အဋ္ဌမံ။
၉။ ဝေဒိကာရကတ္ထေရအပဒါန
‘‘ပဒုမုတ္တရဿ ဘဂဝတော, ဗောဓိယာ ပါဒပုတ္တမေ၊
ဝေဒိကံ သုကတံ ကတွာ, သကံ စိတ္တံ ပသာဒယိံ။
‘‘အတောဠာရာနိ [အထောဠာရာနိ (သီ။ ပီ။), အဂ္ဂေါဠာရာနိ (သျာ။)] ဘဏ္ဍာနိ, ကတာနိ အကတာနိ စ၊
အန္တလိက္ခာ ပဝဿန္တိ, ဝေဒိကာယ ဣဒံ ဖလံ။
‘‘ဥဘတော ဗျူဠှသင်္ဂါမေ, ပက္ခန္ဒန္တော ဘယာနကေ၊
ဘယဘေရဝံ န ပဿာမိ, ဝေဒိကာယ ဣဒံ ဖလံ။
(အပ၊၂၊၃၀။)‘‘မမ သင်္ကပ္ပမညာယ, ဗျမှံ နိဗ္ဗတ္တတေ သုဘံ၊
သယနာနိ မဟဂ္ဃါနိ, ဝေဒိကာယ ဣဒံ ဖလံ။
‘‘သတသဟဿိတော ကပ္ပေ, ယံ ဝေဒိကမကာရယိံ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ဝေဒိကာယ ဣဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ ဝေဒိကာရကော ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
ဝေဒိကာရကတ္ထေရဿာပဒါနံ နဝမံ။
၁၀။ ဗောဓိဃရဒါယကတ္ထေရအပဒါန
‘‘သိဒ္ဓတ္ထဿ ဘဂဝတော, ဒွိပဒိန္ဒဿ တာဒိနော၊
ပသန္နစိတ္တော သုမနော, ဗောဓိဃရမကာရယိံ။
‘‘တုသိတံ ဥပပန္နောမှိ, ဝသာမိ ရတနေ ဃရေ၊
န မေ သီတံ ဝါ ဥဏှံ ဝါ, ဝါတော ဂတ္တေ န သမ္ဖုသေ။
‘‘ပဉ္စသဋ္ဌိမှိတော ကပ္ပေ, စက္ကဝတ္တီ အဟောသဟံ၊
ကာသိကံ နာမ နဂရံ, ဝိဿကမ္မေန [ဝိသုကမ္မေန (သျာ။ က။)] မာပိတံ။
‘‘ဒသယောဇနအာယာမံ, အဋ္ဌယောဇနဝိတ္ထတံ၊
န တမှိ နဂရေ အတ္ထိ, ကဋ္ဌံ ဝလ္လီ စ မတ္တိကာ။
‘‘တိရိယံ ယောဇနံ အာသိ, အဒ္ဓယောဇနဝိတ္ထတံ၊
မင်္ဂလော နာမ ပါသာဒေါ, ဝိဿကမ္မေန မာပိတော။
‘‘စုလ္လာသီတိသဟဿာနိ, ထမ္ဘာ သောဏ္ဏမယာ အဟုံ၊
မဏိမယာ စ နိယျူဟာ, ဆဒနံ ရူပိယံ အဟု။
(အပ၊၂၊၃၁။)‘‘သဗ္ဗသောဏ္ဏမယံ ဃရံ, ဝိဿကမ္မေန မာပိတံ၊
အဇ္ဈာဝုတ္ထံ မယာ ဧတံ, ဃရဒါနဿိဒံ ဖလံ။
‘‘တေ သဗ္ဗေ အနုဘောတွာန, ဒေဝမာနုသကေ ဘဝေ၊
အဇ္ဈပတ္တောမှိ နိဗ္ဗာနံ, သန္တိပဒမနုတ္တရံ။
‘‘တိံသကပ္ပသဟဿမှိ, ဗောဓိဃရမကာရယိံ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ဃရဒါနဿိဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ ဗောဓိဃရဒါယကော ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
ဗောဓိဃရဒါယကတ္ထေရဿာပဒါနံ ဒသမံ။
ဝိဘီတကဝဂ္ဂေါ ပဉ္စစတ္တာလီသမော။
တဿုဒ္ဒါနံ-
ဝိဘီတကီ ကောလဖလီ, ဗိလ္လဘလ္လာတကပ္ပဒေါ၊
ဥတ္တလမ္ဗဋကီ စေဝ, အာသနီ ပါဒပီဌကော။
ဝေဒိကော ဗောဓိဃရိကော, ဂါထာယော ဂဏိတာပိ စ၊
ဧကူနာသီတိကာ သဗ္ဗာ, အသ္မိံ ဝဂ္ဂေ ပကိတ္တိတာ။
(အပ၊၂၊၃၂။)၄၆။ ဇဂတိဒါယကဝဂ္ဂ
၁။ ဇဂတိဒါယကတ္ထေရအပဒါန
‘‘ဓမ္မဒဿိဿ မုနိနော, ဗောဓိယာ ပါဒပုတ္တမေ၊
ပသန္နစိတ္တော သုမနော, ဇဂတိံ ကာရယိံ အဟံ။
‘‘ဒရိတော ပဗ္ဗတတော ဝါ, ရုက္ခတော ပတိတော အဟံ၊
စုတော ပတိဋ္ဌံ ဝိန္ဒာမိ, ဇဂတိယာ ဣဒံ ဖလံ။
‘‘န မေ စောရာ ဝိဟေသန္တိ, နာတိမညန္တိ ခတ္တိယာ [ပသဟန္တိ, နာတိမညတိ ခတ္တိယော (သီ။ ပီ။)]၊
သဗ္ဗာမိတ္တေတိက္ကမာမိ, ဇဂတိယာ ဣဒံ ဖလံ။
‘‘ယံ ယံ ယောနုပပဇ္ဇာမိ, ဒေဝတ္တံ အထ မာနုသံ၊
သဗ္ဗတ္ထ ပူဇိတော ဟောမိ, ဇဂတိယာ ဣဒံ ဖလံ။
‘‘အဋ္ဌာရသေ ကပ္ပသတေ, ဇဂတိံ ကာရယိံ အဟံ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ဇဂတိဒါနဿိဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ, ဘဝါ သဗ္ဗေ သမူဟတာ၊
နာဂေါဝ ဗန္ဓနံ ဆေတွာ, ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ, မမ ဗုဒ္ဓဿ သန္တိကေ၊
တိဿော ဝိဇ္ဇာ အနုပ္ပတ္တာ, ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော, ဝိမောက္ခာပိ စ အဋ္ဌိမေ၊
ဆဠဘိညာ သစ္ဆိကတာ, ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ ဇဂတိဒါယကော ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
ဇဂတိဒါယကတ္ထေရဿာပဒါနံ ပဌမံ။
၂။ မောရဟတ္ထိယတ္ထေရအပဒါန
‘‘မောရဟတ္ထံ ဂဟေတွာန, ဥပေသိံ လောကနာယကံ၊
ပသန္နစိတ္တော သုမနော, မောရဟတ္ထမဒါသဟံ။
(အပ၊၂၊၃၃။)‘‘ဣမိနာ မောရဟတ္ထေန, စေတနာပဏိဓီဟိ စ၊
နိဗ္ဗာယိံသု တယော အဂ္ဂီ, လဘာမိ ဝိပုလံ သုခံ။
‘‘အဟော ဗုဒ္ဓေါ အဟော ဓမ္မော, အဟော နော သတ္ထုသမ္ပဒါ၊
ဒတွာနဟံ မောရဟတ္ထံ, လဘာမိ ဝိပုလံ သုခံ။
‘‘တိယဂ္ဂီ [တိဓဂ္ဂီ (သျာ။ က။), တိဝဂ္ဂီ (ပီ။)] နိဗ္ဗုတာ မယှံ, ဘဝါ သဗ္ဗေ သမူဟတာ၊
သဗ္ဗာသဝါ ပရိက္ခီဏာ, နတ္ထိ ဒါနိ ပုနဗ္ဘဝေါ။
‘‘ဧကတိံသေ ဣတော ကပ္ပေ, ယံ ဒါနမဒဒိံ တဒါ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, မောရဟတ္ထဿိဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ မောရဟတ္ထိယော ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
မောရဟတ္ထိယတ္ထေရဿာပဒါနံ ဒုတိယံ။
၃။ သီဟာသနဗီဇိယတ္ထေရအပဒါန
‘‘တိဿဿာဟံ ဘဂဝတော, ဗောဓိရုက္ခမဝန္ဒိယံ၊
ပဂ္ဂယှ ဗီဇနိံ တတ္ထ, သီဟာသနမဗီဇဟံ [မဗီဇယိံ (သီ။), မဝိဇ္ဇဟံ (သျာ။)]။
‘‘ဒွေနဝုတေ ဣတော ကပ္ပေ, သီဟာသနမဗီဇဟံ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ဗီဇနာယ ဣဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ သီဟာသနဗီဇိယော ထေရော ဣမာ
ဂါထာယော အဘာသိတ္ထာတိ။
သီဟာသနဗီဇိယတ္ထေရဿာပဒါနံ တတိယံ။
(အပ၊၂၊၃၄။)၄။ တိဏုက္ကဓာရိယတ္ထေရအပဒါန
‘‘ပဒုမုတ္တရဗုဒ္ဓဿ, ဗောဓိယာ ပါဒပုတ္တမေ၊
ပသန္နစိတ္တော သုမနော, တယော ဥက္ကေ အဓာရယိံ။
‘‘သတသဟဿိတော ကပ္ပေ, သောဟံ ဥက္ကမဓာရယိံ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ဥက္ကဒါနဿိဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ တိဏုက္ကဓာရိယော ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
တိဏုက္ကဓာရိယတ္ထေရဿာပဒါနံ စတုတ္ထံ။
၅။ အက္ကမနဒါယကတ္ထေရအပဒါန
‘‘ကကုသန္ဓဿ မုနိနော, ဗြာဟ္မဏဿ ဝုသီမတော၊
ဒိဝါဝိဟာရံ ဝဇတော, အက္ကမနမဒါသဟံ။
‘‘ဣမသ္မိံယေဝ ကပ္ပမှိ, ယံ ဒါနမဒဒိံ တဒါ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, အက္ကမနဿိဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ အက္ကမနဒါယကော ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
အက္ကမနဒါယကတ္ထေရဿာပဒါနံ ပဉ္စမံ။
၆။ ဝနကောရဏ္ဍိယတ္ထေရအပဒါန
‘‘သိဒ္ဓတ္ထဿ ဘဂဝတော, လောကဇေဋ္ဌဿ တာဒိနော၊
ဝနကောရဏ္ဍမာဒါယ, ဗုဒ္ဓဿ အဘိရောပယိံ။
(အပ၊၂၊၃၅။)‘‘စတုန္နဝုတိတော ကပ္ပေ, ယံ ပုပ္ဖမဘိရောပယိံ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ဗုဒ္ဓပူဇာယိဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ ဝနကောရဏ္ဍိယော ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
ဝနကောရဏ္ဍိယတ္ထေရဿာပဒါနံ ဆဋ္ဌံ။
ဝီသတိမံ ဘာဏဝါရံ။
၇။ ဧကဆတ္တိယတ္ထေရအပဒါနံ
‘‘အင်္ဂါရဇာတာ ပထဝီ, ကုက္ကုဠာနုဂတာ မဟီ၊
ပဒုမုတ္တရော ဘဂဝါ, အဗ္ဘောကာသမှိ စင်္ကမိ။
‘‘ပဏ္ဍရံ ဆတ္တမာဒါယ, အဒ္ဓါနံ ပဋိပဇ္ဇဟံ၊
တတ္ထ ဒိသွာန သမ္ဗုဒ္ဓံ, ဝိတ္တိ မေ ဥပပဇ္ဇထ။
‘‘မရီစိယောတ္ထဋာ [မရိစိမောဖုနာ (သျာ။), မရီစိဝေါဖုဋာ (ပီ။)] ဘူမိ, အင်္ဂါရာဝ မဟီ အယံ၊
ဥပဟန္တိ [ဥပဝါယန္တိ (သီ။ ပီ။)] မဟာဝါတာ, သရီရဿာသုခေပနာ [သရီရကာယုခေပနာ (သျာ။)]။
‘‘သီတံ ဥဏှံ ဝိဟနန္တံ [ဝိဟနတိ (သျာ။ က။)], ဝါတာတပနိဝါရဏံ၊
ပဋိဂ္ဂဏှ ဣမံ ဆတ္တံ, ဖဿယိဿာမိ [ပဿယိဿာမိ (က။)] နိဗ္ဗုတိံ။
‘‘အနုကမ္ပကော ကာရုဏိကော, ပဒုမုတ္တရော မဟာယသော၊
မမ သင်္ကပ္ပမညာယ, ပဋိဂ္ဂဏှိ တဒါ ဇိနော။
‘‘တိံသကပ္ပါနိ ဒေဝိန္ဒော, ဒေဝရဇ္ဇမကာရယိံ၊
သတာနံ ပဉ္စက္ခတ္တုဉ္စ, စက္ကဝတ္တီ အဟောသဟံ။
‘‘ပဒေသရဇ္ဇံ ဝိပုလံ, ဂဏနာတော အသင်္ခိယံ၊
အနုဘောမိ သကံ ကမ္မံ, ပုဗ္ဗေ သုကတမတ္တနော။
(အပ၊၂၊၃၆။)‘‘အယံ မေ ပစ္ဆိမာ ဇာတိ, စရိမော ဝတ္တတေ ဘဝေါ၊
အဇ္ဇာပိ သေတစ္ဆတ္တံ မေ, သဗ္ဗကာလံ ဓရီယတိ။
‘‘သတသဟဿိတော ကပ္ပေ, ယံ ဆတ္တမဒဒိံ တဒါ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ဆတ္တဒါနဿိဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ ဧကဆတ္တိယော ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
ဧကဆတ္တိယတ္ထေရဿာပဒါနံ သတ္တမံ။
၈။ ဇာတိပုပ္ဖိယတ္ထေရအပဒါန
‘‘ပရိနိဗ္ဗုတေ ဘဂဝတိ, ပဒုမုတ္တရေ မဟာယသေ၊
ပုပ္ဖဝဋံသကေ ကတွာ [ပုပ္ဖစင်္ကောဋကေ ဂဟေတွာ (သျာ။)], သရီရမဘိရောပယိံ။
‘‘တတ္ထ စိတ္တံ ပသာဒေတွာ, နိမ္မာနံ အဂမာသဟံ၊
ဒေဝလောကဂတော သန္တော, ပုညကမ္မံ သရာမဟံ။
‘‘အမ္ဗရာ ပုပ္ဖဝဿော မေ, သဗ္ဗကာလံ ပဝဿတိ၊
သံသရာမိ မနုဿေ စေ [ဝေ (သျာ။)], ရာဇာ ဟောမိ မဟာယသော။
‘‘တဟိံ ကုသုမဝဿော မေ, အဘိဝဿတိ သဗ္ဗဒါ၊
တဿေဝ [ကာယေသု (သျာ။), ကာယေဝ (ပီ။)] ပုပ္ဖပူဇာယ, ဝါဟသာ သဗ္ဗဒဿိနော။
‘‘အယံ ပစ္ဆိမကော မယှံ, စရိမော ဝတ္တတေ ဘဝေါ၊
အဇ္ဇာပိ ပုပ္ဖဝဿော မေ, အဘိဝဿတိ သဗ္ဗဒါ။
‘‘သတသဟဿိတော ကပ္ပေ, ယံ ပုပ္ဖမဘိရောပယိံ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ဒေဟပူဇာယိဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
(အပ၊၂၊၃၇။)‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ ဇာတိပုပ္ဖိယော ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
ဇာတိပုပ္ဖိယတ္ထေရဿာပဒါနံ အဋ္ဌမံ။
၉။ ပဋ္ဋိပုပ္ဖိယတ္ထေရအပဒါန
‘‘နီဟရန္တေ သရီရမှိ, ဝဇ္ဇမာနာသု ဘေရိသု၊
ပသန္နစိတ္တော သုမနော, ပဋ္ဋိပုပ္ဖမပူဇယိံ [သတ္တိ… (သျာ။ ပီ။)]။
‘‘သတသဟဿိတော ကပ္ပေ, ယံ ပုပ္ဖမဘိပူဇယိံ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ဒေဟပူဇာယိဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ ပဋ္ဋိပုပ္ဖိယော [သတ္တိပဏ္ဏိယော (သျာ။ ပီ။)] ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
ပဋ္ဋိပုပ္ဖိယတ္ထေရဿာပဒါနံ နဝမံ။
၁၀။ ဂန္ဓပူဇကတ္ထေရအပဒါန
‘‘စိတာသု ကုရုမာနာသု [စိတ္တေသု ကယိရမာနေသု (သီ။)], နာနာဂန္ဓေ သမာဟဋေ၊
ပသန္နစိတ္တော သုမနော, ဂန္ဓမုဋ္ဌိမပူဇယိံ။
‘‘သတသဟဿိတော ကပ္ပေ, စိတကံ ယမပူဇယိံ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, စိတပူဇာယိဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
(အပ၊၂၊၃၈။)‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ ဂန္ဓပူဇကော ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
ဂန္ဓပူဇကတ္ထေရဿာပဒါနံ ဒသမံ။
ဇဂတိဒါယကဝဂ္ဂေါ ဆစတ္တာလီသမော။
တဿုဒ္ဒါနံ
ဇဂတီ မောရဟတ္ထီ စ, အာသနီ ဥက္ကဓာရကော၊
အက္ကမိ ဝနကောရဏ္ဍိ, ဆတ္တဒေါ ဇာတိပူဇကော။
ပဋ္ဋိပုပ္ဖီ စ ယော ထေရော, ဒသမော ဂန္ဓပူဇကော၊
သတ္တသဋ္ဌိ စ ဂါထာယော, ဂဏိတာယော ဝိဘာဝိဘိ။
(အပ၊၂၊၃၉။)၄၇။ သာလကုသုမိယဝဂ္ဂ
၁။ သာလကုသုမိယတ္ထေရအပဒါန
‘‘ပရိနိဗ္ဗုတေ ဘဂဝတိ, ဇလဇုတ္တမနာမကေ၊
အာရောပိတမှိ စိတကေ, သာလပုပ္ဖမပူဇယိံ။
‘‘သတသဟဿိတော ကပ္ပေ, ယံ ပုပ္ဖမဘိရောပယိံ [ပုပ္ဖမဘိပုဇယိံ (သျာ။)]၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, စိတပူဇာယိဒံ [ဗုဒ္ဓပူဇာယိဒံ (သျာ။)] ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ, ဘဝါ သဗ္ဗေ သမူဟတာ၊
နာဂေါဝ ဗန္ဓနံ ဆေတွာ, ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ, မမ ဗုဒ္ဓဿ သန္တိကေ၊
တိဿော ဝိဇ္ဇာ အနုပ္ပတ္တာ, ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော, ဝိမောက္ခာပိ စ အဋ္ဌိမေ၊
ဆဠဘိညာ သစ္ဆိကတာ, ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ သာလကုသုမိယော ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
သာလကုသုမိယတ္ထေရဿာပဒါနံ ပဌမံ။
၂။ စိတကပူဇကတ္ထေရအပဒါန
‘‘ဈာယမာနဿ ဘဂဝတော, သိခိနော လောကဗန္ဓုနော၊
အဋ္ဌ စမ္ပကပုပ္ဖါနိ, စိတကံ အဘိရောပယိံ။
‘‘ဧကတိံသေ ဣတော ကပ္ပေ, ယံ ပုပ္ဖမဘိရောပယိံ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, စိတပူဇာယိဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
(အပ၊၂၊၄၀။)ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ စိတကပူဇကော ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
စိတကပူဇကတ္ထေရဿာပဒါနံ ဒုတိယံ။
၃။ စိတကနိဗ္ဗာပကတ္ထေရအပဒါန
‘‘ဒယှမာနေ သရီရမှိ, ဝေဿဘုဿ မဟေသိနော၊
ဂန္ဓောဒကံ ဂဟေတွာန, စိတံ နိဗ္ဗာပယိံ အဟံ။
‘‘ဧကတိံသေ ဣတော ကပ္ပေ, စိတံ နိဗ္ဗာပယိံ အဟံ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ဂန္ဓောဒကဿိဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ စိတကနိဗ္ဗာပကော ထေရော ဣမာ
ဂါထာယော အဘာသိတ္ထာတိ။
စိတကနိဗ္ဗာပကတ္ထေရဿာပဒါနံ တတိယံ။
၄။ သေတုဒါယကတ္ထေရအပဒါန
‘‘ဝိပဿိနော ဘဂဝတော, စင်္ကမန္တဿ သမ္မုခါ၊
ပသန္နစိတ္တော သုမနော, သေတုံ ကာရာပယိံ အဟံ။
‘‘ဧကနဝုတိတော ကပ္ပေ, ယံ သေတုံ ကာရယိံ အဟံ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, သေတုဒါနဿိဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ သေတုဒါယကော ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
သေတုဒါယကတ္ထေရဿာပဒါနံ စတုတ္ထံ။
(အပ၊၂၊၄၁။)၅။ သုမနတာလဝဏ္ဋိယတ္ထေရအပဒါန
‘‘သိဒ္ဓတ္ထဿ ဘဂဝတော, တာလဝဏ္ဋမဒါသဟံ၊
သုမနေဟိ ပဋိစ္ဆန္နံ, ဓာရယာမိ မဟာယသံ။
‘‘စတုန္နဝုတိတော ကပ္ပေ, တာလဝဏ္ဋမဒါသဟံ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, တာလဝဏ္ဋဿိဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ သုမနတာလဝဏ္ဋိယော ထေရော ဣမာ
ဂါထာယော အဘာသိတ္ထာတိ။
သုမနတာလဝဏ္ဋိယတ္ထေရဿာပဒါနံ ပဉ္စမံ။
၆။ အဝဋဖလိယတ္ထေရအပဒါန
‘‘သတရံသီ နာမ ဘဂဝါ, သယမ္ဘူ အပရာဇိတော၊
ဝိဝေကကာမော သမ္ဗုဒ္ဓေါ, ဂေါစရာယာဘိနိက္ခမိ။
‘‘ဖလဟတ္ထော အဟံ ဒိသွာ, ဥပဂစ္ဆိံ နရာသဘံ၊
ပသန္နစိတ္တော သုမနော, အဒါသိံ အဝဋံ ဖလံ။
‘‘စတုန္နဝုတိတော ကပ္ပေ, ယံ ဖလံ အဒဒိံ တဒါ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ဖလဒါနဿိဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ အဝဋဖလိယော ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
အဝဋဖလိယတ္ထေရဿာပဒါနံ ဆဋ္ဌံ။
(အပ၊၂၊၄၂။)၇။ လဗုဇဖလဒါယကတ္ထေရအပဒါန
‘‘နဂရေ ဗန္ဓုမတိယာ, အာရာမိကော အဟံ တဒါ၊
အဒ္ဒသံ ဝိရဇံ ဗုဒ္ဓံ, ဂစ္ဆန္တံ အနိလဉ္ဇသေ။
‘‘လဗုဇံ ဖလမာဒါယ, ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌဿဒါသဟံ၊
အာကာသေဝ ဌိတော သန္တော, ပဋိဂ္ဂဏှိ မဟာယသော။
‘‘ဝိတ္တိသဉ္ဇနနော မယှံ, ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခါဝဟော၊
ဖလံ ဗုဒ္ဓဿ ဒတွာန, ဝိပ္ပသန္နေန စေတသာ။
‘‘အဓိဂဉ္ဆိံ တဒါ ပီတိံ, ဝိပုလံ သုခမုတ္တမံ၊
ဥပ္ပဇ္ဇတေဝ [ဥပ္ပဇ္ဇတေ မေ (သျာ။)] ရတနံ, နိဗ္ဗတ္တဿ တဟိံ တဟိံ။
‘‘ဧကနဝုတိတော ကပ္ပေ, ယံ ဖလံ အဒဒိံ တဒါ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ဖလဒါနဿိဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ လဗုဇဖလဒါယကော ထေရော ဣမာ
ဂါထာယော အဘာသိတ္ထာတိ။
လဗုဇဖလဒါယကတ္ထေရဿာပဒါနံ သတ္တမံ။
၈။ ပိလက္ခဖလဒါယကတ္ထေရအပဒါန
‘‘ဝနန္တရေ ဗုဒ္ဓံ ဒိသွာ [ဝနန္တေ ဗုဒ္ဓံ ဒိသွာန (သီ။ ပီ။)], အတ္ထဒဿိံ မဟာယသံ၊
ပသန္နစိတ္တော သုမနော, ပိလက္ခဿ [ပိလက္ခုဿ (ပီ။)] ဖလံ အဒါ။
‘‘အဋ္ဌာရသေ ကပ္ပသတေ, ယံ ဖလံ အဒဒိံ တဒါ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ဖလဒါနဿိဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
(အပ၊၂၊၄၃။)‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ ပိလက္ခဖလဒါယကော ထေရော ဣမာ
ဂါထာယော အဘာသိတ္ထာတိ။
ပိလက္ခဖလဒါယကတ္ထေရဿာပဒါနံ အဋ္ဌမံ။
၉။ သယံပဋိဘာနိယတ္ထေရအပဒါန
‘‘ကကုဓံ ဝိလသန္တံဝ, ဒေဝဒေဝံ နရာသဘံ၊
ရထိယံ ပဋိပဇ္ဇန္တံ, ကော ဒိသွာ န ပသီဒတိ။
‘‘တမန္ဓကာရံ နာသေတွာ, သန္တာရေတွာ ဗဟုံ ဇနံ၊
ဉာဏာလောကေန ဇောတန္တံ, ကော ဒိသွာ န ပသီဒတိ။
‘‘ဝသီသတသဟဿေဟိ, နီယန္တံ လောကနာယကံ၊
ဥဒ္ဓရန္တံ ဗဟူ သတ္တေ, ကော ဒိသွာ န ပသီဒတိ။
‘‘အာဟနန္တံ [အာဟနိတွာ (သျာ။ က။)] ဓမ္မဘေရိံ, မဒ္ဒန္တံ တိတ္ထိယေ ဂဏေ၊
သီဟနာဒံ ဝိနဒန္တံ, ကော ဒိသွာ န ပသီဒတိ။
‘‘ယာဝတာ ဗြဟ္မလောကတော, အာဂန္တွာန သဗြဟ္မကာ၊
ပုစ္ဆန္တိ နိပုဏေ ပဉှေ, ကော ဒိသွာ န ပသီဒတိ။
‘‘ယဿဉ္ဇလိံ ကရိတွာန, အာယာစန္တိ သဒေဝကာ၊
တေန ပုညံ အနုဘောန္တိ, ကော ဒိသွာ န ပသီဒတိ။
‘‘သဗ္ဗေ ဇနာ သမာဂန္တွာ, သမ္ပဝါရေန္တိ စက္ခုမံ၊
န ဝိကမ္ပတိ အဇ္ဈိဋ္ဌော, ကော ဒိသွာ န ပသီဒတိ။
‘‘နဂရံ ပဝိသတော ယဿ, ရဝန္တိ ဘေရိယော ဗဟူ၊
ဝိနဒန္တိ ဂဇာ မတ္တာ, ကော ဒိသွာ န ပသီဒတိ။
‘‘ဝီထိယာ [ရထိယာ (သီ။)] ဂစ္ဆတော ယဿ, သဗ္ဗာဘာ ဇောတတေ သဒါ၊
အဗ္ဘုန္နတာ သမာ ဟောန္တိ, ကော ဒိသွာ န ပသီဒတိ။
‘‘ဗျာဟရန္တဿ ဗုဒ္ဓဿ, စက္ကဝါဠမ္ပိ သုယျတိ၊
သဗ္ဗေ သတ္တေ ဝိညာပေတိ, ကော ဒိသွာ န ပသီဒတိ။
(အပ၊၂၊၄၄။)‘‘သတသဟဿိတော ကပ္ပေ, ယံ ဗုဒ္ဓမဘိကိတ္တယိံ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ကိတ္တနာယ ဣဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ သယံပဋိဘာနိယော ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
သယံပဋိဘာနိယတ္ထေရဿာပဒါနံ နဝမံ။
၁၀။ နိမိတ္တဗျာကရဏိယတ္ထေရအပဒါန
‘‘အဇ္ဈောဂါဟေတွာ ဟိမဝံ, မန္တေ ဝါစေ မဟံ တဒါ၊
စတုပညာသသဟဿာနိ, သိဿာ မယှံ ဥပဋ္ဌဟုံ။
‘‘အဓိတာ ဝေဒဂူ သဗ္ဗေ, ဆဠင်္ဂေ ပါရမိံ ဂတာ၊
သကဝိဇ္ဇာဟုပတ္ထဒ္ဓါ, ဟိမဝန္တေ ဝသန္တိ တေ။
‘‘စဝိတွာ တုသိတာ ကာယာ, ဒေဝပုတ္တော မဟာယသော၊
ဥပ္ပဇ္ဇိ မာတုကုစ္ဆိသ္မိံ, သမ္ပဇာနော ပတိဿတော။
‘‘သမ္ဗုဒ္ဓေ ဥပပဇ္ဇန္တေ, ဒသသဟဿိ ကမ္ပထ၊
အန္ဓာ စက္ခုံ အလဘိံသု, ဥပ္ပဇ္ဇန္တမှိ နာယကေ။
‘‘သဗ္ဗာကာရံ ပကမ္ပိတ္ထ, ကေဝလာ ဝသုဓာ အယံ၊
နိဂ္ဃေါသသဒ္ဒံ သုတွာန, ဥဗ္ဗိဇ္ဇိံသု [ဝိမှယိံသု (သျာ။ က။)] မဟာဇနာ။
‘‘သဗ္ဗေ ဇနာ သမာဂမ္မ, အာဂစ္ဆုံ မမ သန္တိကံ၊
ဝသုဓာယံ ပကမ္ပိတ္ထ, ကိံ ဝိပါကော ဘဝိဿတိ။
‘‘အဝစာသိံ [ဝိဒဿာမိ (သျာ။)] တဒါ တေသံ, မာ ဘေထ [မာ ရောဒ (က။), မာဘာယိတ္ထ (သျာ။)] နတ္ထိ ဝေါ ဘယံ၊
ဝိသဋ္ဌာ ဟောထ သဗ္ဗေပိ, ဥပ္ပါဒေါယံ သုဝတ္ထိကော [သုခတ္ထိကော (သျာ။)]။
(အပ၊၂၊၄၅။)‘‘အဋ္ဌဟေတူဟိ သမ္ဖုဿ [အဋ္ဌဟေတူဟိ သမ္ဖဿ (သျာ။ ပီ။), အတ္ထဟေတု နိသံသယံ (က။)], ဝသုဓာယံ ပကမ္ပတိ၊
တထာ နိမိတ္တာ ဒိဿန္တိ, ဩဘာသော ဝိပုလော မဟာ။
‘‘အသံသယံ ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌော, ဥပ္ပဇ္ဇိဿတိ စက္ခုမာ၊
သညာပေတွာန ဇနတံ, ပဉ္စသီလေ ကထေသဟံ။
‘‘သုတွာန ပဉ္စ သီလာနိ, ဗုဒ္ဓုပ္ပါဒဉ္စ ဒုလ္လဘံ၊
ဥဗ္ဗေဂဇာတာ သုမနာ, တုဋ္ဌဟဋ္ဌာ အဟံသု တေ။
‘‘ဒွေနဝုတေ ဣတော ကပ္ပေ, ယံ နိမိတ္တံ ဝိယာကရိံ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ဗျာကရဏဿိဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ နိမိတ္တဗျာကရဏိယော ထေရော ဣမာ
ဂါထာယော အဘာသိတ္ထာတိ။
နိမိတ္တဗျာကရဏိယတ္ထေရဿာပဒါနံ ဒသမံ။
သာလကုသုမိယဝဂ္ဂေါ သတ္တစတ္တာလီသမော။
တဿုဒ္ဒါနံ-
သာလကုသုမိယော ထေရော, ပူဇာ နိဗ္ဗာပကောပိ စ၊
သေတုဒေါ တာလဝဏ္ဋီ စ, အဝဋလဗုဇပ္ပဒေါ။
ပိလက္ခပဋိဘာနီ စ, ဝေယျာကရဏိယော ဒိဇော၊
ဒွေသတ္တတိ စ ဂါထာယော, ဂဏိတာယော ဝိဘာဝိဘိ။
(အပ၊၂၊၄၆။)၄၈။ နဠမာလိဝဂ္ဂ
၁။ နဠမာလိယတ္ထေရအပဒါန
‘‘သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏံ သမ္ဗုဒ္ဓံ, အာဟုတီနံ ပဋိဂ္ဂဟံ၊
ဝိပိနဂ္ဂေန ဂစ္ဆန္တံ, အဒ္ဒသံ လောကနာယကံ။
‘‘နဠမာလံ ဂဟေတွာန, နိက္ခမန္တော စ တာဝဒေ၊
တတ္ထဒ္ဒသာသိံ သမ္ဗုဒ္ဓံ, ဩဃတိဏ္ဏမနာသဝံ။
‘‘ပသန္နစိတ္တော သုမနော, နဠမာလမပူဇယိံ၊
ဒက္ခိဏေယျံ မဟာဝီရံ, သဗ္ဗလောကာနုကမ္ပကံ။
‘‘ဧကတိံသေ ဣတော ကပ္ပေ, ယံ မာလမဘိရောပယိံ [ပုပ္ဖမဘိရောပယိံ (သီ။ သျာ။ ပီ။)]၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ဗုဒ္ဓပူဇာယိဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ, ဘဝါ သဗ္ဗေ သမူဟတာ၊
နာဂေါဝ ဗန္ဓနံ ဆေတွာ, ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ, မမ ဗုဒ္ဓဿ သန္တိကေ၊
တိဿော ဝိဇ္ဇာ အနုပ္ပတ္တာ, ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော, ဝိမောက္ခာပိ စ အဋ္ဌိမေ၊
ဆဠဘိညာ သစ္ဆိကတာ, ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ နဠမာလိယော ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
နဠမာလိယတ္ထေရဿာပဒါနံ ပဌမံ။
၂။ မဏိပူဇကတ္ထေရအပဒါန
‘‘ပဒုမုတ္တရော နာမ ဇိနော, သဗ္ဗဓမ္မာန ပါရဂူ၊
ဝိဝေကကာမော သမ္ဗုဒ္ဓေါ, ဂစ္ဆတေ အနိလဉ္ဇသေ။
‘‘အဝိဒူရေ ဟိမဝန္တဿ, မဟာဇာတဿရော အဟု၊
တတ္ထ မေ ဘဝနံ အာသိ, ပုညကမ္မေန သံယုတံ။
(အပ၊၂၊၄၇။)‘‘ဘဝနာ အဘိနိက္ခမ္မ, အဒ္ဒသံ လောကနာယကံ၊
ဣန္ဒီဝရံဝ ဇလိတံ, အာဒိတ္တံဝ ဟုတာသနံ။
‘‘ဝိစိနံ နဒ္ဒသံ ပုပ္ဖံ, ပူဇယိဿန္တိ နာယကံ၊
သကံ စိတ္တံ ပသာဒေတွာ, အဝန္ဒိံ သတ္ထုနော အဟံ။
‘‘မမ သီသေ မဏိံ ဂယှ, ပူဇယိံ လောကနာယကံ၊
ဣမာယ မဏိပူဇာယ, ဝိပါကော ဟောတု ဘဒ္ဒကော။
‘‘ပဒုမုတ္တရော လောကဝိဒူ, အာဟုတီနံ ပဋိဂ္ဂဟော၊
အန္တလိက္ခေ ဌိတော သတ္ထာ, ဣမံ ဂါထံ အဘာသထ။
‘သော တေ ဣဇ္ဈတု သင်္ကပ္ပေါ, လဘဿု ဝိပုလံ သုခံ၊
ဣမာယ မဏိပူဇာယ, အနုဘောဟိ မဟာယသံ’။
‘‘ဣဒံ ဝတွာန ဘဂဝါ, ဇလဇုတ္တမနာမကော၊
အဂမာသိ ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌော, ယတ္ထ စိတ္တံ ပဏီဟိတံ။
‘‘သဋ္ဌိကပ္ပါနိ ဒေဝိန္ဒော, ဒေဝရဇ္ဇမကာရယိံ၊
အနေကသတက္ခတ္တုဉ္စ, စက္ကဝတ္တီ အဟောသဟံ။
‘‘ပုဗ္ဗကမ္မံ သရန္တဿ, ဒေဝဘူတဿ မေ သတော၊
မဏိ နိဗ္ဗတ္တတေ မယှံ, အာလောကကရဏော မမံ။
‘‘ဆဠသီတိသဟဿာနိ, နာရိယော မေ ပရိဂ္ဂဟာ၊
ဝိစိတ္တဝတ္ထာဘရဏာ, အာမုက္ကမဏိကုဏ္ဍလာ [အာမုတ္တမဏိကုဏ္ဍလာ (သီ။ သျာ။ ပီ။)]။
‘‘အဠာရပမှာ ဟသုလာ, သုသညာ တနုမဇ္ဈိမာ၊
ပရိဝါရေန္တိ မံ နိစ္စံ, မဏိပူဇာယိဒံ ဖလံ။
‘‘သောဏ္ဏမယာ မဏိမယာ, လောဟိတင်္ဂမယာ တထာ၊
ဘဏ္ဍာ မေ သုကတာ ဟောန္တိ, ယဒိစ္ဆသိ [ယဒိစ္ဆာယ (သီ။ ပီ။)] ပိဠန္ဓနာ။
‘‘ကူဋာဂါရာ ဂဟာရမ္မာ, သယနဉ္စ မဟာရဟံ၊
မမ သင်္ကပ္ပမညာယ, နိဗ္ဗတ္တန္တိ ယဒိစ္ဆကံ။
‘‘လာဘာ တေသံ သုလဒ္ဓဉ္စ, ယေ လဘန္တိ ဥပဿုတိံ၊
ပုညက္ခေတ္တံ မနုဿာနံ, ဩသဓံ သဗ္ဗပါဏိနံ။
(အပ၊၂၊၄၈။)‘‘မယှမ္ပိ သုကတံ ကမ္မံ, ယောဟံ အဒက္ခိ နာယကံ၊
ဝိနိပါတာ ပမုတ္တောမှိ, ပတ္တောမှိ အစလံ ပဒံ။
‘‘ယံ ယံ ယောနုပပဇ္ဇာမိ, ဒေဝတ္တံ အထ မာနုသံ၊
ဒိဝသဉ္စေဝ ရတ္တိဉ္စ [သမန္တာ သတ္တရတနာ (သီ။ ပီ။ က။)], အာလောကော ဟောတိ မေ သဒါ။
‘‘တာယေဝ မဏိပူဇာယ, အနုဘောတွာန သမ္ပဒါ၊
ဉာဏာလောကော မယာ ဒိဋ္ဌော, ပတ္တောမှိ အစလံ ပဒံ။
‘‘သတသဟဿိတော ကပ္ပေ, ယံ မဏိံ အဘိပူဇယိံ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, မဏိပူဇာယိဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ မဏိပူဇကော ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
မဏိပူဇကတ္ထေရဿာပဒါနံ ဒုတိယံ။
၃။ ဥက္ကာသတိကတ္ထေရအပဒါန
‘‘ကောသိကော နာမ ဘဂဝါ, စိတ္တကူဋေ ဝသီ တဒါ၊
ဈာယီ ဈာနရတော ဗုဒ္ဓေါ, ဝိဝေကာဘိရတော မုနိ။
‘‘အဇ္ဈောဂါဟေတွာ [အဇ္ဈောဂဟေတွာ (သီ။ သျာ။ ပီ။)] ဟိမဝန္တံ, နာရီဂဏပုရက္ခတော၊
အဒ္ဒသံ ကောသိကံ ဗုဒ္ဓံ, ပုဏ္ဏမာယေဝ စန္ဒိမံ။
‘‘ဥက္ကာသတေ ဂဟေတွာန, ပရိဝါရေသဟံ တဒါ၊
သတ္တရတ္တိန္ဒိဝံ ဌတွာ [ဗုဒ္ဓေါ (သျာ။ က။)], အဋ္ဌမေန အဂစ္ဆဟံ။
‘‘ဝုဋ္ဌိတံ ကောသိကံ ဗုဒ္ဓံ, သယမ္ဘုံ အပရာဇိတံ၊
ပသန္နစိတ္တော ဝန္ဒိတွာ, ဧကံ ဘိက္ခံ အဒါသဟံ။
‘‘တေန ကမ္မေန ဒွိပဒိန္ဒ, လောကဇေဋ္ဌ နရာသဘ၊
ဥပ္ပဇ္ဇိံ တုသိတေ ကာယေ, ဧကဘိက္ခာယိဒံ ဖလံ။
(အပ၊၂၊၄၉။)‘‘ဒိဝသဉ္စေဝ ရတ္တိဉ္စ, အာလောကော ဟောတိ မေ သဒါ၊
သမန္တာ ယောဇနသတံ, ဩဘာသေန ဖရာမဟံ။
‘‘ပဉ္စပညာသကပ္ပမှိ, စက္ကဝတ္တီ အဟောသဟံ၊
စာတုရန္တော ဝိဇိတာဝီ, ဇမ္ဗုမဏ္ဍဿ [ဇမ္ဗုသဏ္ဍဿ (ပီ။)] ဣဿရော။
‘‘တဒါ မေ နဂရံ အာသိ, ဣဒ္ဓံ ဖီတံ သုနိမ္မိတံ၊
တိံသယောဇနမာယာမံ, ဝိတ္ထာရေန စ ဝီသတိ။
‘‘သောဘဏံ နာမ နဂရံ, ဝိဿကမ္မေန မာပိတံ၊
ဒသသဒ္ဒါဝိဝိတ္တံ တံ, သမ္မတာဠသမာဟိတံ။
‘‘န တမှိ နဂရေ အတ္ထိ, ဝလ္လိကဋ္ဌဉ္စ မတ္တိကာ၊
သဗ္ဗသောဏ္ဏမယံယေဝ, ဇောတတေ နိစ္စကာလိကံ။
‘‘စတုပါကာရပရိက္ခိတ္တံ, တယော အာသုံ မဏိမယာ၊
ဝေမဇ္ဈေ တာလပန္တီ စ, ဝိဿကမ္မေန မာပိတာ။
‘‘ဒသသဟဿပေါက္ခရညော, ပဒုမုပ္ပလဆာဒိတာ၊
ပုဏ္ဍရီကေဟိ [ပုဏ္ဍရီကာဒိ (သျာ။)] သဉ္ဆန္နာ, နာနာဂန္ဓသမီရိတာ။
‘‘စတုန္နဝုတိတော ကပ္ပေ, ယံ ဥက္ကံ ဓာရယိံ အဟံ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ဥက္ကဓာရဿိဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ ဥက္ကာသတိကော ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
ဥက္ကာသတိကတ္ထေရဿာပဒါနံ တတိယံ။
၄။ သုမနဗီဇနိယတ္ထေရအပဒါန
‘‘ဝိပဿိနော ဘဂဝတော, ဗောဓိယာ ပါဒပုတ္တမေ၊
သုမနော ဗီဇနိံ ဂယှ, အဗီဇိံ ဗောဓိမုတ္တမံ။
(အပ၊၂၊၅၀။)‘‘ဧကနဝုတိတော ကပ္ပေ, အဗီဇိံ ဗောဓိမုတ္တမံ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ဗီဇနာယ ဣဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ သုမနဗီဇနိယော ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
သုမနဗီဇနိယတ္ထေရဿာပဒါနံ စတုတ္ထံ။
၅။ ကုမ္မာသဒါယကတ္ထေရအပဒါန
‘‘ဧသနာယ စရန္တဿ, ဝိပဿိဿ မဟေသိနော၊
ရိတ္တကံ ပတ္တံ ဒိသွာန, ကုမ္မာသံ ပူရယိံ အဟံ။
‘‘ဧကနဝုတိတော ကပ္ပေ, ယံ ဘိက္ခံ အဒဒိံ တဒါ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ကုမ္မာသဿ ဣဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ ကုမ္မာသဒါယကော ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
ကုမ္မာသဒါယကတ္ထေရဿာပဒါနံ ပဉ္စမံ။
၆။ ကုသဋ္ဌကဒါယကတ္ထေရအပဒါန
‘‘ကဿပဿ ဘဂဝတော, ဗြာဟ္မဏဿ ဝုသီမတော၊
ပသန္နစိတ္တော သုမနော, ကုသဋ္ဌကမဒါသဟံ။
‘‘ဣမသ္မိံယေဝ ကပ္ပသ္မိံ, ကုသဋ္ဌကမဒါသဟံ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ကုသဋ္ဌကဿိဒံ ဖလံ။
(အပ၊၂၊၅၁။)‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ ကုသဋ္ဌကဒါယကော ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
ကုသဋ္ဌကဒါယကတ္ထေရဿာပဒါနံ ဆဋ္ဌံ။
၇။ ဂိရိပုန္နာဂိယတ္ထေရအပဒါန
‘‘သောဘိတော နာမ သမ္ဗုဒ္ဓေါ, စိတ္တကူဋေ ဝသီ တဒါ၊
ဂဟေတွာ ဂိရိပုန္နာဂံ, သယမ္ဘုံ အဘိပူဇယိံ။
‘‘စတုန္နဝုတိတော ကပ္ပေ, ယံ ဗုဒ္ဓမဘိပူဇယိံ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ဗုဒ္ဓပူဇာယိဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ ဂိရိပုန္နာဂိယော ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
ဂိရိပုန္နာဂိယတ္ထေရဿာပဒါနံ သတ္တမံ။
၈။ ဝလ္လိကာရဖလဒါယကတ္ထေရအပဒါန
‘‘သုမနော နာမ သမ္ဗုဒ္ဓေါ, တက္ကရာယံ ဝသီ တဒါ၊
ဝလ္လိကာရဖလံ ဂယှ, သယမ္ဘုဿ အဒါသဟံ။
‘‘ဧကတိံသေ ဣတော ကပ္ပေ, ယံ ဖလံ အဒဒိံ တဒါ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ဖလဒါနဿိဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
(အပ၊၂၊၅၂။)‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ ဝလ္လိကာရဖလဒါယကော ထေရော ဣမာ
ဂါထာယော အဘာသိတ္ထာတိ။
ဝလ္လိကာရဖလဒါယကတ္ထေရဿာပဒါနံ အဋ္ဌမံ။
၉။ ပါနဓိဒါယကတ္ထေရအပဒါန
‘‘အနောမဒဿီ ဘဂဝါ, လောကဇေဋ္ဌော နရာသဘော၊
ဒိဝါဝိဟာရာ နိက္ခမ္မ, ပထမာရုဟိ [ပီတိမာရုယှိ (သျာ။)] စက္ခုမာ။
‘‘ပါနဓိံ သုကတံ ဂယှ, အဒ္ဓါနံ ပဋိပဇ္ဇဟံ၊
တတ္ထဒ္ဒသာသိံ သမ္ဗုဒ္ဓံ, ပတ္တိကံ စာရုဒဿနံ။
‘‘သကံ စိတ္တံ ပသာဒေတွာ, နီဟရိတွာန ပါနဓိံ၊
ပါဒမူလေ ဌပေတွာန, ဣဒံ ဝစနမဗြဝိံ။
‘‘‘အဘိရူဟ မဟာဝီရ, သုဂတိန္ဒ ဝိနာယက၊
ဣတော ဖလံ လဘိဿာမိ, သော မေ အတ္ထော သမိဇ္ဈတု’။
‘‘အနောမဒဿီ ဘဂဝါ, လောကဇေဋ္ဌော နရာသဘော၊
ပါနဓိံ အဘိရူဟိတွာ, ဣဒံ ဝစနမဗြဝိ။
‘‘‘ယော ပါနဓိံ မေ အဒါသိ, ပသန္နော သေဟိ ပါဏိဘိ၊
တမဟံ ကိတ္တယိဿာမိ, သုဏာထ မမ ဘာသတော’။
‘‘ဗုဒ္ဓဿ ဂိရမညာယ, သဗ္ဗေ ဒေဝါ သမာဂတာ၊
ဥဒဂ္ဂစိတ္တာ သုမနာ, ဝေဒဇာတာ ကတဉ္ဇလီ။
‘‘ပါနဓီနံ ပဒါနေန, သုခိတောယံ ဘဝိဿတိ၊
ပဉ္စပညာသက္ခတ္တုဉ္စ, ဒေဝရဇ္ဇံ ကရိဿတိ။
‘‘သဟဿက္ခတ္တုံ ရာဇာ စ, စက္ကဝတ္တီ ဘဝိဿတိ၊
ပဒေသရဇ္ဇံ ဝိပုလံ, ဂဏနာတော အသင်္ခိယံ။
‘‘အပရိမေယျေ ဣတော ကပ္ပေ, ဩက္ကာကကုလသမ္ဘဝေါ၊
ဂေါတမော နာမ ဂေါတ္တေန [နာမေန (သဗ္ဗတ္ထ)], သတ္ထာ လောကေ ဘဝိဿတိ။
(အပ၊၂၊၅၃။)‘‘တဿ ဓမ္မေသု ဒါယာဒေါ, ဩရသော ဓမ္မနိမ္မိတော၊
သဗ္ဗာသဝေ ပရိညာယ, နိဗ္ဗာယိဿတိနာသဝေါ။
‘‘ဒေဝလောကေ မနုဿေ ဝါ, နိဗ္ဗတ္တိဿတိ ပုညဝါ၊
ဒေဝယာနပဋိဘာဂံ, ယာနံ ပဋိလဘိဿတိ။
‘‘ပါသာဒါ သိဝိကာ ဝယှံ, ဟတ္ထိနော သမလင်္ကတာ၊
ရထာ ဝါဇညသံယုတ္တာ, သဒါ ပါတုဘဝန္တိ မေ။
‘‘အဂါရာ နိက္ခမန္တောပိ, ရထေန နိက္ခမိံ အဟံ၊
ကေသေသု ဆိဇ္ဇမာနေသု, အရဟတ္တမပါပုဏိံ။
‘‘လာဘာ မယှံ သုလဒ္ဓံ မေ, ဝါဏိဇ္ဇံ သုပ္ပယောဇိတံ၊
ဒတွာန ပါနဓိံ ဧကံ, ပတ္တောမှိ အစလံ ပဒံ။
‘‘အပရိမေယျေ ဣတော ကပ္ပေ, ယံ ပါနဓိမဒါသဟံ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ပါနဓိဿ ဣဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ ပါနဓိဒါယကော ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
ပါနဓိဒါယကတ္ထေရဿာပဒါနံ နဝမံ။
၁၀။ ပုလိနစင်္ကမိယတ္ထေရအပဒါန
‘‘မိဂလုဒ္ဒေါ ပုရေ အာသိံ, အရညေ ကာနနေ အဟံ၊
ဝါတမိဂံ ဂဝေသန္တော, စင်္ကမံ အဒ္ဒသံ အဟံ။
‘‘ဥစ္ဆင်္ဂေန ပုလိနံ [ပုဠိနံ (သီ။ သျာ။ ပီ။ က။)] ဂယှ, စင်္ကမေ ဩကိရိံ အဟံ၊
ပသန္နစိတ္တော သုမနော, သုဂတဿ သိရီမတော။
‘‘ဧကတိံသေ ဣတော ကပ္ပေ, ပုလိနံ ဩကိရိံ အဟံ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ပုလိနဿ ဣဒံ ဖလံ။
(အပ၊၂၊၅၄။)‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ ပုလိနစင်္ကမိယော ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
ပုလိနစင်္ကမိယတ္ထေရဿာပဒါနံ ဒသမံ။
နဠမာလိဝဂ္ဂေါ အဋ္ဌစတ္တာလီသမော။
တဿုဒ္ဒါနံ-
နဠမာလီ မဏိဒဒေါ, ဥက္ကာသတိကဗီဇနီ၊
ကုမ္မာသော စ ကုသဋ္ဌော စ, ဂိရိပုန္နာဂိယောပိ စ။
ဝလ္လိကာရော ပါနဓိဒေါ, အထော ပုလိနစင်္ကမော၊
ဂါထာယော ပဉ္စနဝုတိ, ဂဏိတာယော ဝိဘာဝိဘိ။
(အပ၊၂၊၅၅။)၄၉။ ပံသုကူလဝဂ္ဂ
၁။ ပံသုကူလသညကတ္ထေရအပဒါန
‘‘တိဿော နာမာသိ ဘဂဝါ, သယမ္ဘူ အဂ္ဂပုဂ္ဂလော၊
ပံသုကူလံ ဌပေတွာန, ဝိဟာရံ ပါဝိသီ ဇိနော။
‘‘ဝိနတံ [သဇ္ဇိတံ (သျာ။), တိယန္တံ (ပီ။)] ဓနုမာဒါယ, ဘက္ခတ္ထာယ စရိံ အဟံ၊
မဏ္ဍလဂ္ဂံ ဂဟေတွာန, ကာနနံ ပါဝိသိံ အဟံ။
‘‘တတ္ထဒ္ဒသံ ပံသုကူလံ, ဒုမဂ္ဂေ လဂ္ဂိတံ တဒါ၊
စာပံ တတ္ထေဝ နိက္ခိပ္ပ, သိရေ ကတွာန အဉ္ဇလိံ။
‘‘ပသန္နစိတ္တော သုမနော, ဝိပုလာယ စ ပီတိယာ၊
ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌံ သရိတွာန, ပံသုကူလံ အဝန္ဒဟံ။
‘‘ဒွေနဝုတေ ဣတော ကပ္ပေ, ပံသုကူလမဝန္ဒဟံ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ဝန္ဒနာယ ဣဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ, ဘဝါ သဗ္ဗေ သမူဟတာ၊
နာဂေါဝ ဗန္ဓနံ ဆေတွာ, ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ, မမ ဗုဒ္ဓဿ သန္တိကေ၊
တိဿော ဝိဇ္ဇာ အနုပ္ပတ္တာ, ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော, ဝိမောက္ခာပိ စ အဋ္ဌိမေ၊
ဆဠဘိညာ သစ္ဆိကတာ, ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ ပံသုကူလသညကော ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
ပံသုကူလသညကတ္ထေရဿာပဒါနံ ပဌမံ။
၂။ ဗုဒ္ဓသညကတ္ထေရအပဒါန
‘‘အဇ္ဈာယကော မန္တဓရော, တိဏ္ဏံ ဝေဒါန ပါရဂူ၊
လက္ခဏေ ဣတိဟာသေ စ, သနိဃဏ္ဍုသကေဋုဘေ။
(အပ၊၂၊၅၆။)‘‘နဒီသောတပဋိဘာဂါ, သိဿာ အာယန္တိ မေ တဒါ၊
တေသာဟံ မန္တေ [မန္တံ (သျာ။ က။)] ဝါစေမိ, ရတ္တိန္ဒိဝမတန္ဒိတော။
‘‘သိဒ္ဓတ္ထော နာမ သမ္ဗုဒ္ဓေါ, လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇိ တာဝဒေ၊
တမန္ဓကာရံ နာသေတွာ, ဉာဏာလောကံ ပဝတ္တယိ။
‘‘မမ အညတရော သိဿော, သိဿာနံ သော ကထေသိ မေ၊
သုတွာန တေ ဧတမတ္ထံ, အာရောစေသုံ မမံ တဒါ။
‘‘ဗုဒ္ဓေါ လောကေ သမုပ္ပန္နော, သဗ္ဗညူ လောကနာယကော၊
တဿာနုဝတ္တတိ ဇနော, လာဘော အမှံ န ဝိဇ္ဇတိ [န ဟေဿတိ (သီ။ ပီ။)]။
‘‘အဓိစ္စုပ္ပတ္တိကာ ဗုဒ္ဓါ, စက္ခုမန္တော မဟာယသာ၊
ယံနူနာဟံ ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌံ, ပဿေယျံ လောကနာယကံ။
‘‘အဇိနံ မေ ဂဟေတွာန, ဝါကစီရံ ကမဏ္ဍလုံ၊
အဿမာ အဘိနိက္ခမ္မ, သိဿေ အာမန္တယိံ အဟံ။
‘‘ဩဒုမ္ဗရိကပုပ္ဖံဝ, စန္ဒမှိ သသကံ ယထာ၊
ဝါယသာနံ ယထာ ခီရံ, ဒုလ္လဘော လောကနာယကော [ဒုလ္လဘာ လောကနာယကာ (သီ။), ဒုလ္လဘံ လောကနာယကံ (သျာ။ ပီ။ က။)]။
‘‘ဗုဒ္ဓေါ လောကမှိ ဥပ္ပန္နော, မနုဿတ္တမ္ပိ ဒုလ္လဘံ၊
ဥဘောသု ဝိဇ္ဇမာနေသု, သဝနဉ္စ သုဒုလ္လဘံ။
‘‘ဗုဒ္ဓေါ လောကေ သမုပ္ပန္နော, စက္ခုံ လစ္ဆာမ နော ဘဝံ၊
ဧထ သဗ္ဗေ ဂမိဿာမ, သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓသန္တိကံ။
‘‘ကမဏ္ဍလုဓရာ သဗ္ဗေ, ခရာဇိနနိဝါသိနော၊
တေ ဇဋာ ဘာရဘရိတာ, နိက္ခမုံ ဝိပိနာ တဒါ။
‘‘ယုဂမတ္တံ ပေက္ခမာနာ, ဥတ္တမတ္ထံ ဂဝေသိနော၊
အာသတ္တိဒေါသရဟိတာ, အသမ္ဘီတာဝ ကေသရီ။
‘‘အပ္ပကိစ္စာ အလောလုပ္ပါ, နိပကာ သန္တဝုတ္တိနော၊
ဥဉ္ဆာယ စရမာနာ တေ, ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌမုပါဂမုံ။
‘‘ဒိယဍ္ဎယောဇနေ သေသေ, ဗျာဓိ မေ ဥပပဇ္ဇထ၊
ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌံ သရိတွာန, တတ္ထ ကာလင်္ကတော အဟံ။
(အပ၊၂၊၅၇။)‘‘စတုန္နဝုတိတော ကပ္ပေ, ယံ သညမလဘိံ တဒါ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ဗုဒ္ဓသညာယိဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ ဗုဒ္ဓသညကော ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
ဗုဒ္ဓသညကတ္ထေရဿာပဒါနံ ဒုတိယံ။
၃။ ဘိသဒါယကတ္ထေရအပဒါန
‘‘ဩဂယှ ယံ [ဩဂယှာဟံ (သီ။ သျာ။ ပီ။)] ပေါက္ခရဏိံ, နာနာကုဉ္ဇရသေဝိတံ၊
ဥဒ္ဓရာမိ ဘိသံ တတ္ထ, ဃာသဟေတု [အသနဟေတု (သျာ။)] အဟံ တဒါ။
‘‘ဘဂဝါ တမှိ သမယေ, ပဒုမုတ္တရသဝှယော၊
ရတ္တမ္ဗရဓရော [ရတ္တကမ္ဗလဓရော (သျာ။)] ဗုဒ္ဓေါ, ဂစ္ဆတိ အနိလဉ္ဇသေ။
‘‘ဓုနန္တော ပံသုကူလာနိ, သဒ္ဒမဿောသဟံ တဒါ၊
ဥဒ္ဓံ နိဇ္ဈာယမာနောဟံ, အဒ္ဒသံ လောကနာယကံ။
‘‘တတ္ထေဝ ဌိတကော သန္တော, အာယာစိံ လောကနာယကံ၊
မဓုံ ဘိသေဟိ သဝတိ, ခီရံ သပ္ပိံ မုဠာလိဘိ။
‘‘ပဋိဂ္ဂဏှာတု မေ ဗုဒ္ဓေါ, အနုကမ္ပာယ စက္ခုမာ၊
တတော ကာရုဏိကော သတ္ထာ, ဩရုဟိတွာ မဟာယသော။
‘‘ပဋိဂ္ဂဏှိ မမံ ဘိက္ခံ, အနုကမ္ပာယ စက္ခုမာ၊
ပဋိဂ္ဂဟေတွာ သမ္ဗုဒ္ဓေါ, အကာ မေ အနုမောဒနံ။
‘‘‘သုခီ ဟောတု [ဟောဟိ (သီ။ သျာ။ ပီ။ က။)] မဟာပုည, ဂတိ တုယှံ သမိဇ္ဈတု၊
ဣမိနာ ဘိသဒါနေန, လဘဿု ဝိပုလံ သုခံ’။
‘‘ဣဒံ ဝတွာန သမ္ဗုဒ္ဓေါ, ဇလဇုတ္တမနာမကော၊
ဘိက္ခမာဒါယ သမ္ဗုဒ္ဓေါ, အမ္ဗရေနာဂမာ ဇိနော။
(အပ၊၂၊၅၈။)‘‘တတော ဘိသံ ဂဟေတွာန, အာဂစ္ဆိံ မမ အဿမံ၊
ဘိသံ ရုက္ခေ လဂေတွာန [လဂ္ဂိတွာန (သျာ။ က။)], မမ ဒါနမနုဿရိံ။
‘‘မဟာဝါတော ဝုဋ္ဌဟိတွာ, သဉ္စာလေသိ ဝနံ တဒါ၊
အာကာသော အဘိနာဒိတ္ထ, အသနိယာ ဖလန္တိယာ။
‘‘တတော မေ အသနိပါတော, မတ္ထကေ နိပတီ တဒါ၊
သောဟံ နိသိန္နကော သန္တော, တတ္ထ ကာလင်္ကတော အဟုံ။
‘‘ပုညကမ္မေန သံယုတ္တော, တုသိတံ ဥပပဇ္ဇဟံ၊
ကဠေဝရံ မေ ပတိတံ, ဒေဝလောကေ ရမိံ အဟံ။
‘‘ဆဠသီတိသဟဿာနိ, နာရိယော သမလင်္ကတာ၊
သာယပါတံ [သာယံ ပါတံ (သျာ။ က။)] ဥပဋ္ဌန္တိ, ဘိသဒါနဿိဒံ ဖလံ။
‘‘မနုဿယောနိမာဂန္တွာ, သုခိတော ဟောမဟံ သဒါ၊
ဘောဂေ မေ ဦနတာ နတ္ထိ, ဘိသဒါနဿိဒံ ဖလံ။
‘‘အနုကမ္ပိတကော တေန, ဒေဝဒေဝေန တာဒိနာ၊
သဗ္ဗာသဝါ ပရိက္ခီဏာ, နတ္ထိ ဒါနိ ပုနဗ္ဘဝေါ။
‘‘သတသဟဿိတော ကပ္ပေ, ယံ ဘိသံ [ဘိက္ခံ (သဗ္ဗတ္ထ)] အဒဒိံ တဒါ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ဘိသဒါနဿိဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ ဘိသဒါယကော ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
ဘိသဒါယကတ္ထေရဿာပဒါနံ တတိယံ။
၄။ ဉာဏထဝိကတ္ထေရအပဒါန
‘‘ဒက္ခိဏေ ဟိမဝန္တဿ, သုကတော အဿမော မမ၊
ဥတ္တမတ္ထံ ဂဝေသန္တော, ဝသာမိ ဝိပိနေ တဒါ။
(အပ၊၂၊၅၉။)‘‘လာဘာလာဘေန သန္တုဋ္ဌော, မူလေန စ ဖလေန စ၊
အနွေသန္တော အာစရိယံ, ဝသာမိ ဧကကော အဟံ။
‘‘သုမေဓော နာမ သမ္ဗုဒ္ဓေါ, လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇိ တာဝဒေ၊
စတုသစ္စံ ပကာသေတိ, ဥဒ္ဓရန္တော မဟာဇနံ။
‘‘နာဟံ သုဏောမိ သမ္ဗုဒ္ဓံ, နပိ မေ ကောစိ သံသတိ [ဘာသတိ (သီ။), သာသတိ (သျာ။ ပီ။)]၊
အဋ္ဌဝဿေ အတိက္ကန္တေ, အဿောသိံ လောကနာယကံ။
‘‘အဂ္ဂိဒါရုံ နီဟရိတွာ, သမ္မဇ္ဇိတွာန အဿမံ၊
ခါရိဘာရံ ဂဟေတွာန, နိက္ခမိံ ဝိပိနာ အဟံ။
‘‘ဧကရတ္တိံ ဝသန္တောဟံ, ဂါမေသု နိဂမေသု စ၊
အနုပုဗ္ဗေန စန္ဒဝတိံ, တဒါဟံ ဥပသင်္ကမိံ။
‘‘ဘဂဝါ တမှိ သမယေ, သုမေဓော လောကနာယကော၊
ဥဒ္ဓရန္တော ဗဟူ သတ္တေ, ဒေသေတိ အမတံ ပဒံ။
‘‘ဇနကာယမတိက္ကမ္မ, ဝန္ဒိတွာ ဇိနသာဂရံ၊
ဧကံသံ အဇိနံ ကတွာ, သန္ထဝိံ လောကနာယကံ။
‘‘‘တုဝံ သတ္ထာ စ ကေတု စ, ဓဇော ယူပေါ စ ပါဏိနံ၊
ပရာယနော [ပရာယဏော (သီ။ ပီ။)] ပတိဋ္ဌာ စ, ဒီပေါ စ ဒွိပဒုတ္တမော။
ဧကဝီသတိမံ ဘာဏဝါရံ။
‘‘‘နေပုညော ဒဿနေ ဝီရော, တာရေသိ ဇနတံ တုဝံ၊
နတ္ထညော တာရကော လောကေ, တဝုတ္တရိတရော မုနေ။
‘‘‘သက္ကာ ထေဝေ [ဟဝေ (သီ။ ပီ။) ဘဝေ (သျာ။ က။)] ကုသဂ္ဂေန, ပမေတုံ သာဂရုတ္တမေ [သာဂရုတ္တမော (သီ။ သျာ။ ပီ။)]၊
နတွေဝ တဝ သဗ္ဗညု, ဉာဏံ သက္ကာ ပမေတဝေ။
‘‘‘တုလဒဏ္ဍေ [တုလမဏ္ဍလေ (သီ။ ပီ။)] ဌပေတွာန, မဟိံ [မဟီ (သျာ။ ပီ။)] သက္ကာ ဓရေတဝေ၊
နတွေဝ တဝ ပညာယ, ပမာဏမတ္ထိ စက္ခုမ။
‘‘‘အာကာသော မိနိတုံ သက္ကာ, ရဇ္ဇုယာ အင်္ဂုလေန ဝါ၊
နတွေဝ တဝ သဗ္ဗညု, သီလံ သက္ကာ ပမေတဝေ။
(အပ၊၂၊၆၀။)‘‘‘မဟာသမုဒ္ဒေ ဥဒကံ, အာကာသော စ ဝသုန္ဓရာ၊
ပရိမေယျာနိ ဧတာနိ, အပ္ပမေယျောသိ စက္ခုမ’။
‘‘ဆဟိ ဂါထာဟိ သဗ္ဗညုံ, ကိတ္တယိတွာ မဟာယသံ၊
အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတွာန, တုဏှီ အဋ္ဌာသဟံ တဒါ။
‘‘ယံ ဝဒန္တိ သုမေဓောတိ, ဘူရိပညံ သုမေဓသံ၊
ဘိက္ခုသံဃေ နိသီဒိတွာ, ဣမာ ဂါထာ အဘာသထ။
‘‘‘ယော မေ ဉာဏံ ပကိတ္တေသိ, ဝိပ္ပသန္နေန စေတသာ၊
တမဟံ ကိတ္တယိဿာမိ, သုဏာထ မမ ဘာသတော။
‘‘‘သတ္တသတ္တတိ ကပ္ပါနိ, ဒေဝလောကေ ရမိဿတိ၊
သဟဿက္ခတ္တုံ ဒေဝိန္ဒော, ဒေဝရဇ္ဇံ ကရိဿတိ။
‘‘‘အနေကသတက္ခတ္တုဉ္စ, စက္ကဝတ္တီ ဘဝိဿတိ၊
ပဒေသရဇ္ဇံ ဝိပုလံ, ဂဏနာတော အသင်္ခိယံ။
‘‘‘ဒေဝဘူတော မနုဿော ဝါ, ပုညကမ္မသမာဟိတော၊
အနူနမနသင်္ကပ္ပေါ, တိက္ခပညော ဘဝိဿတိ’။
‘‘တိံသကပ္ပသဟဿမှိ, ဩက္ကာကကုလသမ္ဘဝေါ၊
ဂေါတမော နာမ ဂေါတ္တေန, သတ္ထာ လောကေ ဘဝိဿတိ။
‘‘အဂါရာ အဘိနိက္ခမ္မ, ပဗ္ဗဇိဿတိ ကိဉ္စနော၊
ဇာတိယာ သတ္တဝဿေန, အရဟတ္တံ ဖုသိဿတိ။
‘‘ယတော သရာမိ အတ္တာနံ, ယတော ပတ္တောသ္မိ သာသနံ၊
ဧတ္ထန္တရေ န ဇာနာမိ, စေတနံ အမနောရမံ။
‘‘သံသရိတွာ ဘဝေ သဗ္ဗေ, သမ္ပတ္တာနုဘဝိံ အဟံ၊
ဘောဂေ မေ ဦနတာ နတ္ထိ, ဖလံ ဉာဏဿ ထောမနေ။
‘‘တိယဂ္ဂီ နိဗ္ဗုတာ မယှံ, ဘဝါ သဗ္ဗေ သမူဟတာ၊
သဗ္ဗာသဝါ ပရိက္ခီဏာ, နတ္ထိ ဒါနိ ပုနဗ္ဘဝေါ။
‘‘တိံသကပ္ပသဟဿမှိ, ယံ ဉာဏမထဝိံ အဟံ [မဘိထောမယိံ (သီ။ ပီ။), မဘိထောမဟံ (သျာ။)]၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ဖလံ ဉာဏဿ ထောမနေ။
(အပ၊၂၊၆၁။)‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ ဉာဏထဝိကော ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
ဉာဏထဝိကတ္ထေရဿာပဒါနံ စတုတ္ထံ။
၅။ စန္ဒနမာလိယတ္ထေရအပဒါန
‘‘ပဉ္စ ကာမဂုဏေ ဟိတွာ, ပိယရူပေ မနောရမေ၊
အသီတိကောဋိယော ဟိတွာ, ပဗ္ဗဇိံ အနဂါရိယံ။
‘‘ပဗ္ဗဇိတွာန ကာယေန, ပါပကမ္မံ ဝိဝဇ္ဇယိံ၊
ဝစီဒုစ္စရိတံ ဟိတွာ, နဒီကူလေ ဝသာမဟံ။
‘‘ဧကကံ မံ ဝိဟရန္တံ, ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌော ဥပါဂမိ၊
နာဟံ ဇာနာမိ ဗုဒ္ဓေါတိ, အကာသိံ ပဋိသန္ထရံ [ပဋိသန္ဓာရံ (က။)]။
‘‘ကရိတွာ ပဋိသန္ထာရံ, နာမဂေါတ္တမပုစ္ဆဟံ၊
‘ဒေဝတာနုသိ ဂန္ဓဗ္ဗော, အဒု သက္ကော ပုရိန္ဒဒေါ။
‘‘‘ကော ဝါ တွံ ကဿ ဝါ ပုတ္တော, မဟာဗြဟ္မာ ဣဓာဂတော၊
ဝိရောစေသိ ဒိသာ သဗ္ဗာ, ဥဒယံ သူရိယော ယထာ။
‘‘‘သဟဿာရာနိ စက္ကာနိ, ပါဒေ ဒိဿန္တိ မာရိသ၊
ကော ဝါ တွံ ကဿ ဝါ ပုတ္တော, ကထံ ဇာနေမု တံ မယံ၊
နာမဂေါတ္တံ ပဝေဒေဟိ, သံသယံ အပနေဟိ မေ’။
‘‘‘နမှိ ဒေဝေါ န ဂန္ဓဗ္ဗော, နမှိ [နာပိ (သီ။)] သက္ကော ပုရိန္ဒဒေါ၊
ဗြဟ္မဘာဝေါ စ မေ နတ္ထိ, ဧတေသံ ဥတ္တမော အဟံ။
‘‘‘အတီတော ဝိသယံ တေသံ, ဒါလယိံ ကာမဗန္ဓနံ၊
သဗ္ဗေ ကိလေသေ ဈာပေတွာ, ပတ္တော သမ္ဗောဓိမုတ္တမံ’။
(အပ၊၂၊၆၂။)‘‘တဿ ဝါစံ သုဏိတွာဟံ, ဣဒံ ဝစနမဗြဝိံ၊
‘ယဒိ ဗုဒ္ဓေါတိ သဗ္ဗညူ, နိသီဒ တွံ မဟာမုနေ။
‘တမဟံ ပူဇယိဿာမိ, ဒုက္ခဿန္တကရော တုဝံ’၊
‘‘ပတ္ထရိတွာ ဇိနစမ္မံ, အဒါသိ သတ္ထုနော အဟံ။
‘‘နိသီဒိ တတ္ထ ဘဂဝါ, သီဟောဝ ဂိရိဂဗ္ဘရေ၊
ခိပ္ပံ ပဗ္ဗတမာရုယှ, အမ္ဗဿ ဖလမဂ္ဂဟိံ။
‘‘သာလကလျာဏိကံ ပုပ္ဖံ, စန္ဒနဉ္စ မဟာရဟံ၊
ခိပ္ပံ ပဂ္ဂယှ တံ သဗ္ဗံ, ဥပေတွာ လောကနာယကံ။
‘‘ဖလံ ဗုဒ္ဓဿ ဒတွာန, သာလပုပ္ဖမပူဇယိံ၊
စန္ဒနံ အနုလိမ္ပိတွာ, အဝန္ဒိံ သတ္ထုနော အဟံ။
‘‘ပသန္နစိတ္တော သုမနော, ဝိပုလာယ စ ပီတိယာ၊
အဇိနမှိ နိသီဒိတွာ, သုမေဓော လောကနာယကော။
‘‘မမ ကမ္မံ ပကိတ္တေသိ, ဟာသယန္တော မမံ တဒါ၊
‘ဣမိနာ ဖလဒါနေန, ဂန္ဓမာလေဟိ စူဘယံ။
‘‘‘ပဉ္စဝီသေ ကပ္ပသတေ, ဒေဝလောကေ ရမိဿတိ၊
အနူနမနသင်္ကပ္ပေါ, ဝသဝတ္တီ ဘဝိဿတိ။
‘‘‘ဆဗ္ဗီသတိကပ္ပသတေ, မနုဿတ္တံ ဂမိဿတိ၊
ဘဝိဿတိ စက္ကဝတ္တီ, စာတုရန္တော မဟိဒ္ဓိကော။
‘‘‘ဝေဘာရံ နာမ နဂရံ, ဝိဿကမ္မေန မာပိတံ၊
ဟေဿတိ သဗ္ဗသောဝဏ္ဏံ, နာနာရတနဘူသိတံ။
‘‘‘ဧတေနေဝ ဥပါယေန, သံသရိဿတိ သော ဘဝေ [ယောနိသော (သျာ။ ပီ။)]၊
သဗ္ဗတ္ထ ပူဇိတော ဟုတွာ, ဒေဝတ္တေ အထ မာနုသေ။
‘‘‘ပစ္ဆိမေ ဘဝေ သမ္ပတ္တေ, ဗြဟ္မဗန္ဓု ဘဝိဿတိ၊
အဂါရာ အဘိနိက္ခမ္မ, အနဂါရီ ဘဝိဿတိ၊
အဘိညာပါရဂူ ဟုတွာ, နိဗ္ဗာယိဿတိနာသဝေါ’။
‘‘ဣဒံ ဝတွာန သမ္ဗုဒ္ဓေါ, သုမေဓော လောကနာယကော၊
မမ နိဇ္ဈာယမာနဿ, ပက္ကာမိ အနိလဉ္ဇသေ။
(အပ၊၂၊၆၃။)‘‘တေန ကမ္မေန သုကတေန, စေတနာပဏိဓီဟိ စ၊
ဇဟိတွာ မာနုသံ ဒေဟံ, တာဝတိံသမဂစ္ဆဟံ။
‘‘တုသိတတော စဝိတွာန, နိဗ္ဗတ္တိံ မာတုကုစ္ဆိယံ၊
ဘောဂေ မေ ဦနတာ နတ္ထိ, ယမှိ ဂဗ္ဘေ ဝသာမဟံ။
‘‘မာတုကုစ္ဆိဂတေ မယိ, အန္နပါနဉ္စ ဘောဇနံ၊
မာတုယာ မမ ဆန္ဒေန, နိဗ္ဗတ္တတိ ယဒိစ္ဆကံ။
‘‘ဇာတိယာ ပဉ္စဝဿေန, ပဗ္ဗဇိံ အနဂါရိယံ၊
ဩရောပိတမှိ ကေသမှိ, အရဟတ္တမပါပုဏိံ။
‘‘ပုဗ္ဗကမ္မံ ဂဝေသန္တော, ဩရေန နာဒ္ဒသံ အဟံ၊
တိံသကပ္ပသဟဿမှိ, မမ ကမ္မမနုဿရိံ။
‘‘နမော တေ ပုရိသာဇည, နမော တေ ပုရိသုတ္တမ၊
တဝ သာသနမာဂမ္မ, ပတ္တောမှိ အစလံ ပဒံ။
‘‘တိံသကပ္ပသဟဿမှိ, ယံ ဗုဒ္ဓမဘိပူဇယိံ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ဗုဒ္ဓပူဇာယိဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ စန္ဒနမာလိယော ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
စန္ဒနမာလိယတ္ထေရဿာပဒါနံ ပဉ္စမံ။
၆။ ဓာတုပူဇကတ္ထေရအပဒါန
‘‘နိဗ္ဗုတေ လောကနာထမှိ, သိဒ္ဓတ္ထေ လောကနာယကေ၊
မမ ဉာတီ သမာနေတွာ, ဓာတုပူဇံ အကာသဟံ။
‘‘စတုန္နဝုတိတော ကပ္ပေ, ယံ ဓာတုမဘိပူဇယိံ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ဓာတုပူဇာယိဒံ ဖလံ။
(အပ၊၂၊၆၄။)‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ ဓာတုပူဇကော ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
ဓာတုပူဇကတ္ထေရဿာပဒါနံ ဆဋ္ဌံ။
၇။ ပုလိနုပ္ပါဒကတ္ထေရအပဒါန
‘‘ပဗ္ဗတေ ဟိမဝန္တမှိ, ဒေဝလော နာမ တာပသော၊
တတ္ထ မေ စင်္ကမော အာသိ, အမနုဿေဟိ မာပိတော။
‘‘ဇဋာဘာရေန [ဇဋာဘာရဿ (သျာ။ က။)] ဘရိတော, ကမဏ္ဍလုဓရော သဒါ၊
ဥတ္တမတ္ထံ ဂဝေသန္တော, ဝိပိနာ နိက္ခမိံ တဒါ။
‘‘စုလ္လာသီတိသဟဿာနိ, သိဿာ မယှံ ဥပဋ္ဌဟုံ၊
သကကမ္မာဘိပသုတာ, ဝသန္တိ ဝိပိနေ တဒါ။
‘‘အဿမာ အဘိနိက္ခမ္မ, အကံ ပုလိနစေတိယံ၊
နာနာပုပ္ဖံ သမာနေတွာ, တံ စေတိယမပူဇယိံ။
‘‘တတ္ထ စိတ္တံ ပသာဒေတွာ, အဿမံ ပဝိသာမဟံ၊
သဗ္ဗေ သိဿာ သမာဂန္တွာ, ဧတမတ္ထံ ပုစ္ဆိံသု မံ [ဧတမတ္ထမပုစ္ဆု မံ (သီ။), ဧတမတ္တံ အပုစ္ဆိံသု (သျာ။ က။)]။
‘‘‘ပုလိနေန ကတော ထူပေါ [ကတော ထူပေ (သီ။)], ယံ တွံ ဒေဝ [ဒေဝံ (သီ။ ပီ။)] မဿတိ၊
မယမ္ပိ ဉာတုမိစ္ဆာမ, ပုဋ္ဌော အာစိက္ခ နော တုဝံ’။
‘‘‘နိဒ္ဒိဋ္ဌာ နု [နိဒ္ဒိဋ္ဌာ နော (သီ။ ပီ။), ဒိဋ္ဌာနော ဝေါ (သျာ။)] မန္တပဒေ, စက္ခုမန္တော မဟာယသာ၊
တေ ခေါ အဟံ နမဿာမိ, ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌေ မဟာယသေ’။
‘‘‘ကီဒိသာ တေ မဟာဝီရာ, သဗ္ဗညူ လောကနာယကာ၊
ကထံဝဏ္ဏာ ကထံသီလာ, ကီဒိသာ တေ မဟာယသာ’။
(အပ၊၂၊၆၅။)‘‘‘ဗာတ္တိံသလက္ခဏာ ဗုဒ္ဓါ, စတ္တာလီသဒိဇာပိ စ၊
နေတ္တာ ဂေါပခုမာ တေသံ, ဇိဉ္ဇုကာ ဖလသန္နိဘာ။
‘‘‘ဂစ္ဆမာနာ စ တေ ဗုဒ္ဓါ, ယုဂမတ္တဉ္စ ပေက္ခရေ၊
န တေသံ ဇာဏု နဒတိ, သန္ဓိသဒ္ဒေါ န သုယျတိ။
‘‘‘ဂစ္ဆမာနာ စ သုဂတာ, ဥဒ္ဓရန္တာဝ ဂစ္ဆရေ၊
ပဌမံ ဒက္ခိဏံ ပါဒံ, ဗုဒ္ဓါနံ ဧသ ဓမ္မတာ။
‘‘‘အသမ္ဘီတာ စ တေ ဗုဒ္ဓါ, မိဂရာဇာဝ ကေသရီ၊
နေဝုက္ကံသေန္တိ အတ္တာနံ, နော စ ဝမ္ဘေန္တိ ပါဏိနံ။
‘‘‘မာနာဝမာနတော မုတ္တာ, သမာ သဗ္ဗေသု ပါဏိသု၊
အနတ္တုက္ကံသကာ ဗုဒ္ဓါ, ဗုဒ္ဓါနံ ဧသ ဓမ္မတာ။
‘‘‘ဥပ္ပဇ္ဇန္တာ စ သမ္ဗုဒ္ဓါ, အာလောကံ ဒဿယန္တိ တေ၊
ဆပ္ပကာရံ ပကမ္ပေန္တိ, ကေဝလံ ဝသုဓံ ဣမံ။
‘‘‘ပဿန္တိ နိရယဉ္စေတေ, နိဗ္ဗာတိ နိရယော တဒါ၊
ပဝဿတိ မဟာမေဃော, ဗုဒ္ဓါနံ ဧသ ဓမ္မတာ။
‘‘‘ဤဒိသာ တေ မဟာနာဂါ, အတုလာ စ [တေ (သျာ။ က။)] မဟာယသာ၊
ဝဏ္ဏတော အနတိက္ကန္တာ, အပ္ပမေယျာ တထာဂတာ’။
‘‘‘အနုမောဒိံသု မေ ဝါကျံ, သဗ္ဗေ သိဿာ သဂါရဝါ၊
တထာ စ ပဋိပဇ္ဇိံသု, ယထာသတ္တိ ယထာဗလံ’။
‘‘ပဋိပူဇေန္တိ ပုလိနံ, သကကမ္မာဘိလာသိနော၊
သဒ္ဒဟန္တာ မမ ဝါကျံ, ဗုဒ္ဓသက္ကတမာနသာ [ဗုဒ္ဓတ္တဂတမာနသာ (သီ။ သျာ။ ပီ။)]။
‘‘တဒါ စဝိတွာ တုသိတာ, ဒေဝပုတ္တော မဟာယသော၊
ဥပ္ပဇ္ဇိ မာတုကုစ္ဆိမှိ, ဒသသဟဿိ ကမ္ပထ။
‘‘အဿမဿာဝိဒူရမှိ, စင်္ကမမှိ ဌိတော အဟံ၊
သဗ္ဗေ သိဿာ သမာဂန္တွာ, အာဂစ္ဆုံ မမ သန္တိကေ။
‘‘ဥသဘောဝ မဟီ နဒတိ, မိဂရာဇာဝ ကူဇတိ၊
သုသုမာရောဝ [သုံသုမာရောဝ (သီ။ သျာ။ ပီ။)] သဠတိ, ကိံ ဝိပါကော ဘဝိဿတိ။
(အပ၊၂၊၆၆။)‘‘ယံ ပကိတ္တေမိ သမ္ဗုဒ္ဓံ, သိကတာထူပသန္တိကေ၊
သော ဒါနိ ဘဂဝါ သတ္ထာ, မာတုကုစ္ဆိမုပါဂမိ။
‘‘တေသံ ဓမ္မကထံ ဝတွာ, ကိတ္တယိတွာ မဟာမုနိံ၊
ဥယျောဇေတွာ သကေ သိဿေ, ပလ္လင်္ကမာဘုဇိံ အဟံ။
‘‘ဗလဉ္စ ဝတ မေ ခီဏံ, ဗျာဓိနာ [ဗျာဓိတော (သီ။ သျာ။ ပီ။ က။)] ပရမေန တံ၊
ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌံ သရိတွာန, တတ္ထ ကာလင်္ကတော [ကာလကတော (သီ။ ပီ။)] အဟံ။
‘‘သဗ္ဗေ သိဿာ သမာဂန္တွာ, အကံသု စိတကံ တဒါ၊
ကဠေဝရဉ္စ မေ ဂယှ, စိတကံ အဘိရောပယုံ။
‘‘စိတကံ ပရိဝါရေတွာ, သီသေ ကတွာန အဉ္ဇလိံ၊
သောကသလ္လပရေတာ တေ, ဝိက္ကန္ဒိံသု သမာဂတာ။
‘‘တေသံ လာလပ္ပမာနာနံ, အဂမံ စိတကံ တဒါ၊
‘အဟံ အာစရိယော တုမှံ, မာ သောစိတ္ထ သုမေဓသာ။
‘‘‘သဒတ္ထေ ဝါယမေယျာထ, ရတ္တိန္ဒိဝမတန္ဒိတာ၊
မာ ဝေါ ပမတ္တာ အဟုတ္ထ [အဟုဝတ္ထ (သီ။)], ခဏော ဝေါ ပဋိပါဒိတော’။
‘‘သကေ သိဿေနုသာသိတွာ, ဒေဝလောကံ ပုနာဂမိံ၊
အဋ္ဌာရသ စ ကပ္ပါနိ, ဒေဝလောကေ ရမာမဟံ။
‘‘သတာနံ ပဉ္စက္ခတ္တုဉ္စ, စက္ကဝတ္တီ အဟောသဟံ၊
အနေကသတက္ခတ္တုဉ္စ, ဒေဝရဇ္ဇမကာရယိံ။
‘‘အဝသေသေသု ကပ္ပေသု, ဝေါကိဏ္ဏော [ဝေါကိဏ္ဏံ (သီ။ သျာ။ က။)] သံသရိံ အဟံ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ဥပ္ပါဒဿ ဣဒံ ဖလံ [ပုလိနပူဇာယိဒံ ဖလံ (သီ။)]။
‘‘ယထာ ကောမုဒိကေ မာသေ, ဗဟူ ပုပ္ဖန္တိ ပါဒပါ၊
တထေဝါဟမ္ပိ သမယေ, ပုပ္ဖိတောမှိ မဟေသိနာ။
‘‘ဝီရိယံ မေ ဓုရဓောရယှံ, ယောဂက္ခေမာဓိဝါဟနံ၊
နာဂေါဝ ဗန္ဓနံ ဆေတွာ, ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သတသဟဿိတော ကပ္ပေ, ယံ ဗုဒ္ဓမဘိကိတ္တယိံ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ကိတ္တနာယ ဣဒံ ဖလံ။
(အပ၊၂၊၆၇။)‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ ပုလိနုပ္ပါဒကော ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
ပုလိနုပ္ပါဒကတ္ထေရဿာပဒါနံ သတ္တမံ။
၈။ တရဏိယတ္ထေရအပဒါန
‘‘အတ္ထဒဿီ တု ဘဂဝါ, သယမ္ဘူ လောကနာယကော၊
ဝိနတာ နဒိယာ တီရံ [တီရေ (သျာ။ ပီ။ က။)], ဥပါဂစ္ဆိ တထာဂတော။
‘‘ဥဒကာ အဘိနိက္ခမ္မ, ကစ္ဆပေါ ဝါရိဂေါစရော၊
ဗုဒ္ဓံ တာရေတုကာမောဟံ, ဥပေသိံ လောကနာယကံ။
‘‘‘အဘိရူဟတု မံ ဗုဒ္ဓေါ, အတ္ထဒဿီ မဟာမုနိ၊
အဟံ တံ တာရယိဿာမိ, ဒုက္ခဿန္တကရော တုဝံ’။
‘‘မမ သင်္ကပ္ပမညာယ, အတ္ထဒဿီ မဟာယသော၊
အဘိရူဟိတွာ မေ ပိဋ္ဌိံ, အဋ္ဌာသိ လောကနာယကော။
‘‘ယတော သရာမိ အတ္တာနံ, ယတော ပတ္တောသ္မိ ဝိညုတံ၊
သုခံ မေ တာဒိသံ နတ္ထိ, ဖုဋ္ဌေ ပါဒတလေ ယထာ။
‘‘ဥတ္တရိတွာန သမ္ဗုဒ္ဓေါ, အတ္ထဒဿီ မဟာယသော၊
နဒီတီရမှိ ဌတွာန, ဣမာ ဂါထာ အဘာသထ။
‘‘‘ယာဝတာ ဝတ္တတေ စိတ္တံ, ဂင်္ဂါသောတံ တရာမဟံ၊
အယဉ္စ ကစ္ဆပေါ ရာဇာ, တာရေသိ မမ ပညဝါ။
‘‘‘ဣမိနာ ဗုဒ္ဓတရဏေန, မေတ္တစိတ္တဝတာယ စ၊
အဋ္ဌာရသေ ကပ္ပသတေ, ဒေဝလောကေ ရမိဿတိ။
‘‘‘ဒေဝလောကာ ဣဓာဂန္တွာ, သုက္ကမူလေန စောဒိတော၊
ဧကာသနေ နိသီဒိတွာ, ကင်္ခါသောတံ တရိဿတိ။
(အပ၊၂၊၆၈။)‘‘‘ယထာပိ ဘဒ္ဒကေ ခေတ္တေ, ဗီဇံ အပ္ပမ္ပိ ရောပိတံ၊
သမ္မာဓာရေ ပဝစ္ဆန္တေ, ဖလံ တောသေတိ ကဿကံ [ကဿကေ (သျာ။)]။
‘‘‘တထေဝိဒံ ဗုဒ္ဓခေတ္တံ, သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဒေသိတံ၊
သမ္မာဓာရေ ပဝစ္ဆန္တေ, ဖလံ မံ တောသယိဿတိ’။
‘‘ပဓာနပဟိတတ္တောမှိ, ဥပသန္တော နိရူပဓိ၊
သဗ္ဗာသဝေ ပရိညာယ, ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘အဋ္ဌာရသေ ကပ္ပသတေ, ယံ ကမ္မမကရိံ တဒါ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, တရဏာယ ဣဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ တရဏိယော ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
တရဏိယတ္ထေရဿာပဒါနံ အဋ္ဌမံ။
၉။ ဓမ္မရုစိယတ္ထေရအပဒါန
‘‘ယဒါ ဒီပင်္ကရော ဗုဒ္ဓေါ, သုမေဓံ ဗျာကရီ ဇိနော၊
‘အပရိမေယျေ ဣတော ကပ္ပေ, အယံ ဗုဒ္ဓေါ ဘဝိဿတိ။
‘‘‘ဣမဿ ဇနိကာ မာတာ, မာယာ နာမ ဘဝိဿတိ၊
ပိတာ သုဒ္ဓေါဒနော နာမ, အယံ ဟေဿတိ ဂေါတမော။
‘‘‘ပဓာနံ ပဒဟိတွာန, ကတွာ ဒုက္ကရကာရိကံ၊
အဿတ္ထမူလေ သမ္ဗုဒ္ဓေါ, ဗုဇ္ဈိဿတိ မဟာယသော။
‘‘‘ဥပတိဿော ကောလိတော စ, အဂ္ဂါ ဟေဿန္တိ သာဝကာ၊
အာနန္ဒော နာမ နာမေန [အာနန္ဒော နာမုပဋ္ဌာကော (သျာ။)], ဥပဋ္ဌိဿတိမံ ဇိနံ။
‘‘‘ခေမာ ဥပ္ပလဝဏ္ဏာ စ, အဂ္ဂါ ဟေဿန္တိ သာဝိကာ၊
စိတ္တော အာဠဝကော စေဝ, အဂ္ဂါ ဟေဿန္တုပါသကာ။
(အပ၊၂၊၆၉။)‘‘‘ခုဇ္ဇုတ္တရာ နန္ဒမာတာ, အဂ္ဂါ ဟေဿန္တုပါသိကာ၊
ဗောဓိ ဣမဿ ဝီရဿ, အဿတ္ထောတိ ပဝုစ္စတိ’။
‘‘ဣဒံ သုတွာန ဝစနံ, အသမဿ မဟေသိနော၊
အာမောဒိတာ နရမရူ, နမဿန္တိ ကတဉ္ဇလီ။
‘‘တဒါဟံ မာဏဝေါ အာသိံ, မေဃော နာမ သုသိက္ခိတော၊
သုတွာ ဗျာကရဏံ သေဋ္ဌံ, သုမေဓဿ မဟာမုနေ။
‘‘သံဝိသဋ္ဌော ဘဝိတွာန, သုမေဓေ ကရုဏာသယေ [ကရုဏာလယေ (သျာ။)]၊
ပဗ္ဗဇန္တဉ္စ တံ ဝီရံ, သဟာဝ အနုပဗ္ဗဇိံ။
‘‘သံဝုတော ပါတိမောက္ခသ္မိံ, ဣန္ဒြိယေသု စ ပဉ္စသု၊
သုဒ္ဓါဇီဝေါ သတော ဝီရော, ဇိနသာသနကာရကော။
‘‘ဧဝံ ဝိဟရမာနောဟံ, ပါပမိတ္တေန ကေနစိ၊
နိယောဇိတော အနာစာရေ, သုမဂ္ဂါ ပရိဓံသိတော။
‘‘ဝိတက္ကဝသိကော ဟုတွာ, သာသနတော အပက္ကမိံ၊
ပစ္ဆာ တေန ကုမိတ္တေန, ပယုတ္တော မာတုဃာတနံ။
‘‘အကရိံ အာနန္တရိယံ [အကရိံ နန္တရိယဉ္စ (သျာ။ က။)], ဃာတယိံ ဒုဋ္ဌမာနသော၊
တတော စုတော မဟာဝီစိံ, ဥပပန္နော သုဒါရုဏံ။
‘‘ဝိနိပါတဂတော သန္တော, သံသရိံ ဒုက္ခိတော စိရံ၊
န ပုနော အဒ္ဒသံ ဝီရံ, သုမေဓံ နရပုင်္ဂဝံ။
‘‘အသ္မိံ ကပ္ပေ သမုဒ္ဒမှိ, မစ္ဆော အာသိံ တိမိင်္ဂလော၊
ဒိသွာဟံ သာဂရေ နာဝံ, ဂေါစရတ္ထမုပါဂမိံ။
‘‘ဒိသွာ မံ ဝါဏိဇာ ဘီတာ, ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌမနုဿရုံ၊
ဂေါတမောတိ မဟာဃောသံ, သုတွာ တေဟိ ဥဒီရိတံ။
‘‘ပုဗ္ဗသညံ သရိတွာန, တတော ကာလင်္ကတော အဟံ၊
သာဝတ္ထိယံ ကုလေ ဣဒ္ဓေ, ဇာတော ဗြာဟ္မဏဇာတိယံ။
‘‘အာသိံ ဓမ္မရုစိ နာမ, သဗ္ဗပါပဇိဂုစ္ဆကော၊
ဒိသွာဟံ လောကပဇ္ဇောတံ, ဇာတိယာ သတ္တဝဿိကော။
(အပ၊၂၊၇၀။)‘‘မဟာဇေတဝနံ ဂန္တွာ, ပဗ္ဗဇိံ အနဂါရိယံ၊
ဥပေမိ ဗုဒ္ဓံ တိက္ခတ္တုံ, ရတ္တိယာ ဒိဝသဿ စ။
‘‘တဒါ ဒိသွာ မုနိ အာဟ, စိရံ ဓမ္မရုစီတိ မံ၊
တတောဟံ အဝစံ ဗုဒ္ဓံ, ပုဗ္ဗကမ္မပဘာဝိတံ။
‘‘သုစိရံ သတပုညလက္ခဏံ, ပတိပုဗ္ဗေန ဝိသုဒ္ဓပစ္စယံ၊
အဟမဇ္ဇသုပေက္ခနံ ဝတ, တဝ ပဿာမိ နိရုပမံ ဝိဂ္ဂဟံ [နိရူပမဂ္ဂဟံ (သီ။)]။
‘‘သုစိရံ ဝိဟတတ္တမော မယာ, သုစိရက္ခေန နဒီ ဝိသောသိတာ၊
သုစိရံ အမလံ ဝိသောဓိတံ, နယနံ ဉာဏမယံ မဟာမုနေ။
‘‘စိရကာလသမင်္ဂိတော [စိရကာလံ သမာဂတော (ပီ။)] တယာ, အဝိနဋ္ဌော ပုနရန္တရံ စိရံ၊
ပုနရဇ္ဇသမာဂတော တယာ, န ဟိ နဿန္တိ ကတာနိ ဂေါတမ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ ဓမ္မရုစိယော ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
ဓမ္မရုစိယတ္ထေရဿာပဒါနံ နဝမံ။
၁၀။ သာလမဏ္ဍပိယတ္ထေရအပဒါန
‘‘အဇ္ဈောဂါဟေတွာ သာလဝနံ, သုကတော အဿမော မမ၊
သာလပုပ္ဖေဟိ သဉ္ဆန္နော, ဝသာမိ ဝိပိနေ တဒါ။
‘‘ပိယဒဿီ စ ဘဂဝါ, သယမ္ဘူ အဂ္ဂပုဂ္ဂလော၊
ဝိဝေကကာမော သမ္ဗုဒ္ဓေါ, သာလဝနမုပါဂမိ။
‘‘အဿမာ အဘိနိက္ခမ္မ, ပဝနံ အဂမာသဟံ၊
မူလဖလံ ဂဝေသန္တော, အာဟိဏ္ဍာမိ ဝနေ တဒါ။
‘‘တတ္ထဒ္ဒသာသိံ သမ္ဗုဒ္ဓံ, ပိယဒဿိံ မဟာယသံ၊
သုနိသိန္နံ သမာပန္နံ, ဝိရောစန္တံ မဟာဝနေ။
(အပ၊၂၊၇၁။)‘‘စတုဒဏ္ဍေ ဌပေတွာန, ဗုဒ္ဓဿ ဥပရီ အဟံ၊
မဏ္ဍပံ သုကတံ ကတွာ, သာလပုပ္ဖေဟိ ဆာဒယိံ။
‘‘သတ္တာဟံ ဓာရယိတွာန, မဏ္ဍပံ သာလဆာဒိတံ၊
တတ္ထ စိတ္တံ ပသာဒေတွာ, ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌမဝန္ဒဟံ။
‘‘ဘဂဝါ တမှိ သမယေ, ဝုဋ္ဌဟိတွာ သမာဓိတော၊
ယုဂမတ္တံ ပေက္ခမာနော, နိသီဒိ ပုရိသုတ္တမော။
‘‘သာဝကော ဝရုဏော နာမ, ပိယဒဿိဿ သတ္ထုနော၊
ဝသီသတသဟဿေဟိ, ဥပဂစ္ဆိ ဝိနာယကံ။
‘‘ပိယဒဿီ စ ဘဂဝါ, လောကဇေဋ္ဌော နရာသဘော၊
ဘိက္ခုသံဃေ နိသီဒိတွာ, သိတံ ပါတုကရီ ဇိနော။
‘‘အနုရုဒ္ဓေါ ဥပဋ္ဌာကော, ပိယဒဿိဿ သတ္ထုနော၊
ဧကံသံ စီဝရံ ကတွာ, အပုစ္ဆိတ္ထ မဟာမုနိံ။
‘‘‘ကော နု ခေါ ဘဂဝါ ဟေတု, သိတကမ္မဿ သတ္ထုနော၊
ကာရဏေ ဝိဇ္ဇမာနမှိ, သတ္ထာ ပါတုကရေ သိတံ’။
‘‘‘သတ္တာဟံ သာလစ္ဆဒနံ [ပုပ္ဖဆဒနံ (သီ။ သျာ။ ပီ။)], ယော မေ ဓာရေသိ မာဏဝေါ၊
တဿ ကမ္မံ သရိတွာန, သိတံ ပါတုကရိံ အဟံ။
‘‘‘အနောကာသံ န ပဿာမိ, ယတ္ထ [ယံ တံ (သျာ။ ပီ။ က။)] ပုညံ ဝိပစ္စတိ၊
ဒေဝလောကေ မနုဿေ ဝါ, ဩကာသောဝ န သမ္မတိ။
‘‘‘ဒေဝလောကေ ဝသန္တဿ, ပုညကမ္မသမင်္ဂိနော၊
ယာဝတာ ပရိသာ တဿ, သာလစ္ဆန္နာ ဘဝိဿတိ။
‘‘‘တတ္ထ ဒိဗ္ဗေဟိ နစ္စေဟိ, ဂီတေဟိ ဝါဒိတေဟိ စ၊
ရမိဿတိ သဒါ သန္တော, ပုညကမ္မသမာဟိတော။
‘‘‘ယာဝတာ ပရိသာ တဿ, ဂန္ဓဂန္ဓီ ဘဝိဿတိ၊
သာလဿ ပုပ္ဖဝဿော စ, ပဝဿိဿတိ တာဝဒေ။
‘‘‘တတော စုတောယံ မနုဇော, မာနုသံ အာဂမိဿတိ၊
ဣဓာပိ သာလစ္ဆဒနံ, သဗ္ဗကာလံ ဓရိဿတိ [ဓရိယတိ (သီ။ ပီ။)]။
(အပ၊၂၊၇၂။)‘‘‘ဣဓ နစ္စဉ္စ ဂီတဉ္စ, သမ္မတာဠသမာဟိတံ၊
ပရိဝါရေဿန္တိ မံ နိစ္စံ, ဗုဒ္ဓပူဇာယိဒံ ဖလံ။
‘‘‘ဥဂ္ဂစ္ဆန္တေ စ သူရိယေ, သာလဝဿံ ပဝဿတိ၊
ပုညကမ္မေန သံယုတ္တံ, ဝဿတေ သဗ္ဗကာလိကံ။
‘‘‘အဋ္ဌာရသေ ကပ္ပသတေ, ဩက္ကာကကုလသမ္ဘဝေါ၊
ဂေါတမော နာမ ဂေါတ္တေန, သတ္ထာ လောကေ ဘဝိဿတိ။
‘‘‘တဿ ဓမ္မေသု ဒါယာဒေါ, ဩရသော ဓမ္မနိမ္မိတော၊
သဗ္ဗာသဝေ ပရိညာယ, နိဗ္ဗာယိဿတိနာသဝေါ။
‘‘‘ဓမ္မံ အဘိသမေန္တဿ, သာလစ္ဆန္နံ ဘဝိဿတိ၊
စိတကေ ဈာယမာနဿ, ဆဒနံ တတ္ထ ဟေဿတိ’။
‘‘ဝိပါကံ ကိတ္တယိတွာန, ပိယဒဿီ မဟာမုနိ၊
ပရိသာယ ဓမ္မံ ဒေသေသိ, တပ္ပေန္တော ဓမ္မဝုဋ္ဌိယာ။
‘‘တိံသကပ္ပါနိ ဒေဝေသု, ဒေဝရဇ္ဇမကာရယိံ၊
သဋ္ဌိ စ သတ္တက္ခတ္တုဉ္စ, စက္ကဝတ္တီ အဟောသဟံ။
‘‘ဒေဝလောကာ ဣဓာဂန္တွာ, လဘာမိ ဝိပုလံ သုခံ၊
ဣဓာပိ သာလစ္ဆဒနံ, မဏ္ဍပဿ ဣဒံ ဖလံ။
‘‘အယံ ပစ္ဆိမကော မယှံ, စရိမော ဝတ္တတေ ဘဝေါ၊
ဣဓာပိ သာလစ္ဆဒနံ, ဟေဿတိ သဗ္ဗကာလိကံ။
‘‘မဟာမုနိံ တောသယိတွာ, ဂေါတမံ သကျပုင်္ဂဝံ၊
ပတ္တောမှိ အစလံ ဌာနံ, ဟိတွာ ဇယပရာဇယံ။
‘‘အဋ္ဌာရသေ ကပ္ပသတေ, ယံ ဗုဒ္ဓမဘိပူဇယိံ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ဗုဒ္ဓပူဇာယိဒံ ဖလံ။
ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
(အပ၊၂၊၇၃။)ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ သာလမဏ္ဍပိယော ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
သာလမဏ္ဍပိယတ္ထေရဿာပဒါနံ ဒသမံ။
ပံသုကူလဝဂ္ဂေါ ဧကူနပညာသမော။
တဿုဒ္ဒါနံ-
ပံသုကူလံ ဗုဒ္ဓသညီ, ဘိသဒေါ ဉာဏကိတ္တကော၊
စန္ဒနီ ဓာတုပူဇီ စ, ပုလိနုပ္ပါဒကောပိ စ။
တရဏော ဓမ္မရုစိကော, သာလမဏ္ဍပိယော တထာ၊
သတာနိ ဒွေ ဟောန္တိ ဂါထာ, ဦနဝီသတိမေဝ စ။
(အပ၊၂၊၇၄။)၅၀။ ကိင်္ကဏိပုပ္ဖဝဂ္ဂ
၁။ တိကိင်္ကဏိပုပ္ဖိယတ္ထေရအပဒါန
‘‘ကဏိကာရံဝ ဇောတန္တံ, နိသိန္နံ ပဗ္ဗတန္တရေ၊
အဒ္ဒသံ ဝိရဇံ ဗုဒ္ဓံ, ဝိပဿိံ လောကနာယကံ။
‘‘တီဏိ ကိင်္ကဏိပုပ္ဖါနိ, ပဂ္ဂယှ အဘိရောပယိံ၊
သမ္ဗုဒ္ဓမဘိပူဇေတွာ, ဂစ္ဆာမိ ဒက္ခိဏာမုခေါ။
‘‘တေန ကမ္မေန သုကတေန, စေတနာပဏိဓီဟိ စ၊
ဇဟိတွာ မာနုသံ ဒေဟံ, တာဝတိံသမဂစ္ဆဟံ။
‘‘ဧကနဝုတိတော ကပ္ပေ, ယံ ဗုဒ္ဓမဘိပူဇယိံ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ဗုဒ္ဓပူဇာယိဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ, ဘဝါ သဗ္ဗေ သမူဟတာ၊
နာဂေါဝ ဗန္ဓနံ ဆေတွာ, ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ, မမ ဗုဒ္ဓဿ သန္တိကေ၊
တိဿော ဝိဇ္ဇာ အနုပ္ပတ္တာ, ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော, ဝိမောက္ခာပိ စ အဋ္ဌိမေ၊
ဆဠဘိညာ သစ္ဆိကတာ, ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ တိကိင်္ကဏိပုပ္ဖိယော ထေရော ဣမာ
ဂါထာယော အဘာသိတ္ထာတိ။
တိကိင်္ကဏိပုပ္ဖိယတ္ထေရဿာပဒါနံ ပဌမံ။
၂။ ပံသုကူလပူဇကတ္ထေရအပဒါန
‘‘ဟိမဝန္တဿာဝိဒူရေ, ဥဒင်္ဂဏော နာမ ပဗ္ဗတော၊
တတ္ထဒ္ဒသံ ပံသုကူလံ, ဒုမဂ္ဂမှိ ဝိလမ္ဗိတံ။
‘‘တီဏိ ကိင်္ကဏိပုပ္ဖါနိ, ဩစိနိတွာနဟံ တဒါ၊
ဟဋ္ဌော ဟဋ္ဌေန စိတ္တေန, ပံသုကူလမပူဇယိံ။
‘‘တေန ကမ္မေန သုကတေန, စေတနာပဏိဓီဟိ စ၊
ဇဟိတွာ မာနုသံ ဒေဟံ, တာဝတိံသမဂစ္ဆဟံ။
(အပ၊၂၊၇၅။)‘‘ဧကနဝုတိတော ကပ္ပေ, ယံ ကမ္မမကရိံ တဒါ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ပူဇိတွာ အရဟဒ္ဓဇံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ ပံသုကူလပူဇကော ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
ပံသုကူလပူဇကတ္ထေရဿာပဒါနံ ဒုတိယံ။
၃။ ကောရဏ္ဍပုပ္ဖိယတ္ထေရအပဒါန
‘‘ဝနကမ္မိကော ပုရေ အာသိံ, ပိတုမာတုမတေနဟံ [ပိတုပေတာမဟေနဟံ (သီ။ သျာ။ ပီ။)]၊
ပသုမာရေန ဇီဝါမိ, ကုသလံ မေ န ဝိဇ္ဇတိ။
‘‘မမ အာသယသာမန္တာ, တိဿော လောကဂ္ဂနာယကော၊
ပဒါနိ တီဏိ ဒဿေသိ, အနုကမ္ပာယ စက္ခုမာ။
‘‘အက္ကန္တေ စ ပဒေ ဒိသွာ, တိဿနာမဿ သတ္ထုနော၊
ဟဋ္ဌော ဟဋ္ဌေန စိတ္တေန, ပဒေ စိတ္တံ ပသာဒယိံ။
‘‘ကောရဏ္ဍံ ပုပ္ဖိတံ ဒိသွာ, ပါဒပံ ဓရဏီရုဟံ၊
သကောသကံ ဂဟေတွာန, ပဒသေဋ္ဌမပူဇယိံ [ပဒသေဋ္ဌေ အပူဇယိံ (သီ။ ပီ။)]။
‘‘တေန ကမ္မေန သုကတေန, စေတနာပဏိဓီဟိ စ၊
ဇဟိတွာ မာနုသံ ဒေဟံ, တာဝတိံသမဂစ္ဆဟံ။
‘‘ယံ ယံ ယောနုပပဇ္ဇာမိ, ဒေဝတ္တံ အထ မာနုသံ၊
ကောရဏ္ဍကဆဝိ ဟောမိ, သုပ္ပဘာသော [သပဘာသော (သီ။ သျာ။ ပီ။ က။)] ဘဝါမဟံ။
‘‘ဒွေနဝုတေ ဣတော ကပ္ပေ, ယံ ကမ္မမကရိံ တဒါ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ပဒပူဇာယိဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
(အပ၊၂၊၇၆။)‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ ကောရဏ္ဍပုပ္ဖိယော ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
ကောရဏ္ဍပုပ္ဖိယတ္ထေရဿာပဒါနံ တတိယံ။
၄။ ကိံသုကပုပ္ဖိယတ္ထေရအပဒါန
‘‘ကိံသုကံ ပုပ္ဖိတံ ဒိသွာ, ပဂ္ဂဟေတွာန အဉ္ဇလိံ၊
ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌံ သရိတွာန, အာကာသေ အဘိပူဇယိံ။
‘‘တေန ကမ္မေန သုကတေန, စေတနာပဏိဓီဟိ စ၊
ဇဟိတွာ မာနုသံ ဒေဟံ, တာဝတိံသမဂစ္ဆဟံ။
‘‘ဧကတိံသေ ဣတော ကပ္ပေ, ယံ ကမ္မမကရိံ တဒါ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ဗုဒ္ဓပူဇာယိဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ ကိံသုကပုပ္ဖိယော ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
ကိံသုကပုပ္ဖိယတ္ထေရဿာပဒါနံ စတုတ္ထံ။
၅။ ဥပဍ္ဎဒုဿဒါယကတ္ထေရအပဒါန
‘‘ပဒုမုတ္တရဘဂဝတော, သုဇာတော နာမ သာဝကော၊
ပံသုကူလံ ဂဝေသန္တော, သင်္ကာရေ စရတေ [စရတီ (သီ။ က။)] တဒါ။
‘‘နဂရေ ဟံသဝတိယာ, ပရေသံ ဘတကော အဟံ၊
ဥပဍ္ဎဒုဿံ ဒတွာန, သိရသာ အဘိဝါဒယိံ။
(အပ၊၂၊၇၇။)‘‘တေန ကမ္မေန သုကတေန, စေတနာပဏိဓီဟိ စ၊
ဇဟိတွာ မာနုသံ ဒေဟံ, တာဝတိံသမဂစ္ဆဟံ။
‘‘တေတ္တိံသက္ခတ္တုံ ဒေဝိန္ဒော, ဒေဝရဇ္ဇမကာရယိံ၊
သတ္တသတ္တတိက္ခတ္တုဉ္စ, စက္ကဝတ္တီ အဟောသဟံ။
‘‘ပဒေသရဇ္ဇံ ဝိပုလံ, ဂဏနာတော အသင်္ခိယံ၊
ဥပဍ္ဎဒုဿဒါနေန, မောဒါမိ အကုတောဘယော။
‘‘ဣစ္ဆမာနော စဟံ အဇ္ဇ, သကာနနံ သပဗ္ဗတံ၊
ခေါမဒုဿေဟိ ဆာဒေယျံ, အဍ္ဎဒုဿဿိဒံ ဖလံ။
‘‘သတသဟဿိတော ကပ္ပေ, ယံ ဒါနမဒဒိံ တဒါ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, အဍ္ဎဒုဿဿိဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ ဥပဍ္ဎဒုဿဒါယကော ထေရော ဣမာ
ဂါထာယော အဘာသိတ္ထာတိ။
ဥပဍ္ဎဒုဿဒါယကတ္ထေရဿာပဒါနံ ပဉ္စမံ။
၆။ ဃတမဏ္ဍဒါယကတ္ထေရအပဒါန
‘‘သုစိန္တိတံ ဘဂဝန္တံ, လောကဇေဋ္ဌံ နရာသဘံ၊
ဥပဝိဋ္ဌံ မဟာရညံ, ဝါတာဗာဓေန ပီဠိတံ။
‘‘ဒိသွာ စိတ္တံ ပသာဒေတွာ, ဃတမဏ္ဍမုပါနယိံ၊
ကတတ္တာ အာစိတတ္တာ [ဥပစိတတ္တာ (သျာ။ က။)] စ, ဂင်္ဂါ ဘာဂီရထီ အယံ။
‘‘မဟာသမုဒ္ဒါ စတ္တာရော, ဃတံ သမ္ပဇ္ဇရေ မမ၊
အယဉ္စ ပထဝီ ဃောရာ, အပ္ပမာဏာ အသင်္ခိယာ။
‘‘မမ သင်္ကပ္ပမညာယ, ဘဝတေ မဓုသက္ကရာ [မဓုသက္ခရာ (သျာ။ က။)]၊
စာတုဒ္ဒီပါ ဣမေ ရုက္ခာ, ပါဒပါ ဓရဏီရုဟာ။
(အပ၊၂၊၇၈။)‘‘မမ သင်္ကပ္ပမညာယ, ကပ္ပရုက္ခာ ဘဝန္တိ တေ၊
ပညာသက္ခတ္တုံ ဒေဝိန္ဒော, ဒေဝရဇ္ဇမကာရယိံ။
‘‘ဧကပညာသက္ခတ္တုဉ္စ, စက္ကဝတ္တီ အဟောသဟံ၊
ပဒေသရဇ္ဇံ ဝိပုလံ, ဂဏနာတော အသင်္ခိယံ။
‘‘စတုန္နဝုတိတော [ဆနဝုတေ ဣတော (သီ။)] ကပ္ပေ, ယံ ဒါနမဒဒိံ တဒါ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ဃတမဏ္ဍဿိဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ ဃတမဏ္ဍဒါယကော ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
ဃတမဏ္ဍဒါယကတ္ထေရဿာပဒါနံ ဆဋ္ဌံ။
၇။ ဥဒကဒါယကတ္ထေရအပဒါန
‘‘ပဒုမုတ္တရဗုဒ္ဓဿ, ဘိက္ခုသံဃေ အနုတ္တရေ၊
ပသန္နစိတ္တော သုမနော, ပါနီဃဋမပူရယိံ။
‘‘ပဗ္ဗတဂ္ဂေ ဒုမဂ္ဂေ ဝါ, အာကာသေ ဝါထ ဘူမိယံ၊
ယဒါ ပါနီယမိစ္ဆာမိ, ခိပ္ပံ နိဗ္ဗတ္တတေ မမ။
‘‘သတသဟဿိတော ကပ္ပေ, ယံ ဒါနမဒဒိံ တဒါ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ဒကဒါနဿိဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ ဥဒကဒါယကော ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
ဥဒကဒါယကတ္ထေရဿာပဒါနံ သတ္တမံ။
(အပ၊၂၊၇၉။)၈။ ပုလိနထူပိယတ္ထေရအပဒါန
‘‘ဟိမဝန္တဿာဝိဒူရေ, ယမကော နာမ ပဗ္ဗတော၊
အဿမော သုကတော မယှံ, ပဏ္ဏသာလာ သုမာပိတာ။
‘‘နာရဒေါ နာမ နာမေန, ဇဋိလော ဥဂ္ဂတာပနော၊
စတုဒ္ဒသသဟဿာနိ, သိဿာ ပရိစရန္တိ မံ။
‘‘ပဋိသလ္လီနကော သန္တော, ဧဝံ စိန္တေသဟံ တဒါ၊
‘သဗ္ဗော ဇနော မံ ပူဇေတိ, နာဟံ ပူဇေမိ ကိဉ္စနံ။
‘‘‘န မေ ဩဝါဒကော အတ္ထိ, ဝတ္တာ ကောစိ န ဝိဇ္ဇတိ၊
အနာစရိယုပဇ္ဈာယော, ဝနေ ဝါသံ ဥပေမဟံ။
‘‘‘ဥပါသမာနော ယမဟံ, ဂရုစိတ္တံ ဥပဋ္ဌဟေ၊
သော မေ အာစရိယော နတ္ထိ, ဝနဝါသော နိရတ္ထကော။
‘‘‘အာယာဂံ မေ ဂဝေသိဿံ, ဂရုံ ဘာဝနိယံ တထာ၊
သာဝဿယော ဝသိဿာမိ, န ကောစိ ဂရဟိဿတိ’။
‘‘ဥတ္တာနကူလာ နဒိကာ, သုပတိတ္ထာ မနောရမာ၊
သံသုဒ္ဓပုလိနာကိဏ္ဏာ, အဝိဒူရေ မမဿမံ။
‘‘နဒိံ အမရိကံ နာမ, ဥပဂန္တွာနဟံ တဒါ၊
သံဝဍ္ဎယိတွာ ပုလိနံ, အကံ ပုလိနစေတိယံ။
‘‘ယေ တေ အဟေသုံ သမ္ဗုဒ္ဓါ, ဘဝန္တကရဏာ မုနီ၊
တေသံ ဧတာဒိသော ထူပေါ, တံ နိမိတ္တံ ကရောမဟံ။
‘‘ကရိတွာ ပုလိနံ [ပုဠိနေ (သီ။ သျာ။ ပီ။)] ထူပံ, သောဝဏ္ဏံ မာပယိံ အဟံ၊
သောဏ္ဏကိင်္ကဏိပုပ္ဖါနိ, သဟဿေ တီဏိ ပူဇယိံ။
‘‘သာယပါတံ နမဿာမိ, ဝေဒဇာတော ကတဉ္ဇလီ၊
သမ္မုခါ ဝိယ သမ္ဗုဒ္ဓံ, ဝန္ဒိံ ပုလိနစေတိယံ။
‘‘ယဒါ ကိလေသာ ဇာယန္တိ, ဝိတက္ကာ ဂေဟနိဿိတာ၊
သရာမိ သုကတံ ထူပံ, ပစ္စဝေက္ခာမိ တာဝဒေ။
‘‘ဥပနိဿာယ ဝိဟရံ, သတ္ထဝါဟံ ဝိနာယကံ၊
ကိလေသေ သံဝသေယျာသိ, န ယုတ္တံ တဝ မာရိသ။
(အပ၊၂၊၈၀။)‘‘သဟ အာဝဇ္ဇိတေ ထူပေ, ဂါရဝံ ဟောတိ မေ တဒါ၊
ကုဝိတက္ကေ ဝိနောဒေသိံ, နာဂေါ တုတ္တဋ္ဋိတော ယထာ။
‘‘ဧဝံ ဝိဟရမာနံ မံ, မစ္စုရာဇာဘိမဒ္ဒထ၊
တတ္ထ ကာလင်္ကတော သန္တော, ဗြဟ္မလောကမဂစ္ဆဟံ။
‘‘ယာဝတာယုံ ဝသိတွာန, တိဒိဝေ [တိဒသေ (သီ။ ပီ။)] ဥပပဇ္ဇဟံ၊
အသီတိက္ခတ္တုံ ဒေဝိန္ဒော, ဒေဝရဇ္ဇမကာရယိံ။
‘‘သတာနံ တီဏိက္ခတ္တုဉ္စ, စက္ကဝတ္တီ အဟောသဟံ၊
ပဒေသရဇ္ဇံ ဝိပုလံ, ဂဏနာတော အသင်္ခိယံ။
‘‘သောဏ္ဏကိင်္ကဏိပုပ္ဖါနံ [တေသံ ကိင်္ကဏိပုပ္ဖါနံ (သီ။)], ဝိပါကံ အနုဘောမဟံ၊
ဓာတီသတသဟဿာနိ, ပရိဝါရေန္တိ မံ [မေ (က။)] ဘဝေ။
‘‘ထူပဿ ပရိစိဏ္ဏတ္တာ, ရဇောဇလ္လံ န လိမ္ပတိ၊
ဂတ္တေ သေဒါ န မုစ္စန္တိ, သုပ္ပဘာသော ဘဝါမဟံ။
‘‘အဟော မေ သုကတော ထူပေါ, သုဒိဋ္ဌာမရိကာ နဒီ၊
ထူပံ ကတွာန ပုလိနံ, ပတ္တောမှိ အစလံ ပဒံ။
‘‘ကုသလံ ကတ္တုကာမေန, ဇန္တုနာ သာရဂါဟိနာ၊
နတ္ထိ ခေတ္တံ အခေတ္တံ ဝါ, ပဋိပတ္တီဝ သာဓကာ [သာရိကာ (ပီ။), သာရကာ (သျာ။), သာရတာ (က။)]။
‘‘ယထာပိ ဗလဝါ ပေါသော, အဏ္ဏဝံ တရိတုဿဟေ၊
ပရိတ္တံ ကဋ္ဌမာဒါယ, ပက္ခန္ဒေယျ မဟာသရံ။
‘‘ဣမာဟံ ကဋ္ဌံ နိဿာယ, တရိဿာမိ မဟောဒဓိံ၊
ဥဿာဟေန ဝီရိယေန, တရေယျ ဥဒဓိံ နရော။
‘‘တထေဝ မေ ကတံ ကမ္မံ, ပရိတ္တံ ထောကကဉ္စ ယံ၊
တံ ကမ္မံ ဥပနိဿာယ, သံသာရံ သမတိက္ကမိံ။
‘‘ပစ္ဆိမေ ဘဝေ သမ္ပတ္တေ, သုက္ကမူလေန စောဒိတော၊
သာဝတ္ထိယံ ပုရေ ဇာတော, မဟာသာလေ သုအဍ္ဎကေ။
‘‘သဒ္ဓါ မာတာ ပိတာ မယှံ, ဗုဒ္ဓဿ သရဏံ ဂတာ၊
ဥဘော ဒိဋ္ဌပဒါ ဧတေ, အနုဝတ္တန္တိ သာသနံ။
(အပ၊၂၊၈၁။)‘‘ဗောဓိပပဋိကံ ဂယှ, သောဏ္ဏထူပမကာရယုံ၊
သာယပါတံ [သာယံ ပါတံ (သျာ။ က။)] နမဿန္တိ, သကျပုတ္တဿ သမ္မုခါ။
‘‘ဥပေါသထမှိ ဒိဝသေ, သောဏ္ဏထူပံ ဝိနီဟရုံ၊
ဗုဒ္ဓဿ ဝဏ္ဏံ ကိတ္တေန္တာ, တိယာမံ ဝီတိနာမယုံ။
‘‘သဟ ဒိသွာနဟံ [ပသာဒေတွာနဟံ (က။)] ထူပံ, သရိံ ပုလိနစေတိယံ၊
ဧကာသနေ နိသီဒိတွာ, အရဟတ္တမပါပုဏိံ။
ဒွါဝီသတိမံ ဘာဏဝါရံ။
‘‘ဂဝေသမာနော တံ ဝီရံ, ဓမ္မသေနာပတိဒ္ဒသံ၊
အဂါရာ နိက္ခမိတွာန, ပဗ္ဗဇိံ တဿ သန္တိကေ။
‘‘ဇာတိယာ သတ္တဝဿေန, အရဟတ္တမပါပုဏိံ၊
ဥပသမ္ပာဒယီ ဗုဒ္ဓေါ, ဂုဏမညာယ စက္ခုမာ။
‘‘ဒါရကေနေဝ သန္တေန, ကိရိယံ နိဋ္ဌိတံ မယာ၊
ကတံ မေ ကရဏီယဇ္ဇ, သကျပုတ္တဿ သာသနေ။
‘‘သဗ္ဗဝေရဘယာတီတော, သဗ္ဗသင်္ဂါတိဂေါ [သဗ္ဗသင်္ကာတိတော (က။)] ဣသိ၊
သာဝကော တေ မဟာဝီရ, သောဏ္ဏထူပဿိဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ ပုလိနထူပိယော ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
ပုလိနထူပိယတ္ထေရဿာပဒါနံ အဋ္ဌမံ။
၉။ နဠကုဋိဒါယကတ္ထေရအပဒါန
‘‘ဟိမဝန္တဿာဝိဒူရေ, ဟာရိတော နာမ ပဗ္ဗတော၊
သယမ္ဘူ နာရဒေါ နာမ, ရုက္ခမူလေ ဝသီ တဒါ။
(အပ၊၂၊၈၂။)‘‘နဠာဂါရံ ကရိတွာန, တိဏေန ဆာဒယိံ အဟံ၊
စင်္ကမံ သောဓယိတွာန, သယမ္ဘုဿ အဒါသဟံ။
‘‘တေန ကမ္မေန သုကတေန, စေတနာပဏိဓီဟိ စ၊
ဇဟိတွာ မာနုသံ ဒေဟံ, တာဝတိံသမဂစ္ဆဟံ။
‘‘တတ္ထ မေ သုကတံ ဗျမှံ, နဠကုဋိကနိမ္မိတံ၊
သဋ္ဌိယောဇနမုဗ္ဗေဓံ, တိံသယောဇနဝိတ္ထတံ။
‘‘စတုဒ္ဒသေသု ကပ္ပေသု, ဒေဝလောကေ ရမိံ အဟံ၊
ဧကသတ္တတိက္ခတ္တုဉ္စ, ဒေဝရဇ္ဇမကာရယိံ။
‘‘စတုတိံသတိက္ခတ္တုဉ္စ, စက္ကဝတ္တီ အဟောသဟံ၊
ပဒေသရဇ္ဇံ ဝိပုလံ, ဂဏနာတော အသင်္ခိယံ။
‘‘ဓမ္မပါသာဒမာရုယှ, သဗ္ဗာကာရဝရူပမံ၊
ယဒိစ္ဆကာဟံ ဝိဟရေ, သကျပုတ္တဿ သာသနေ။
‘‘ဧကတိံသေ ဣတော ကပ္ပေ, ယံ ကမ္မမကရိံ တဒါ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, နဠကုဋိယိဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ နဠကုဋိဒါယကော ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
နဠကုဋိဒါယကတ္ထေရဿာပဒါနံ နဝမံ။
၁၀။ ပိယာလဖလဒါယကတ္ထေရအပဒါန
‘‘မိဂလုဒ္ဒေါ ပုရေ အာသိံ, ဝိပိနေ ဝိစရံ တဒါ၊
အဒ္ဒသံ ဝိရဇံ ဗုဒ္ဓံ, သဗ္ဗဓမ္မာန ပါရဂုံ။
‘‘ပိယာလဖလမာဒါယ, ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌဿဒါသဟံ၊
ပုညက္ခေတ္တဿ ဝီရဿ, ပသန္နော သေဟိ ပါဏိဘိ။
(အပ၊၂၊၈၃။)‘‘ဧကတိံသေ ဣတော ကပ္ပေ, ယံ ဖလံ အဒဒိံ တဒါ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ဖလဒါနဿိဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ ပိယာလဖလဒါယကော ထေရော ဣမာ
ဂါထာယော အဘာသိတ္ထာတိ။
ပိယာလဖလဒါယကတ္ထေရဿာပဒါနံ ဒသမံ။
ကိင်္ကဏိပုပ္ဖဝဂ္ဂေါ ပညာသမော။
တဿုဒ္ဒါနံ-
ကိင်္ကဏီ ပံသုကူလဉ္စ, ကောရဏ္ဍမထ ကိံသုကံ၊
ဥပဍ္ဎဒုဿီ ဃတဒေါ, ဥဒကံ ထူပကာရကော။
နဠကာရီ စ နဝမော, ပိယာလဖလဒါယကော၊
သတမေကဉ္စ ဂါထာနံ, နဝကဉ္စ တဒုတ္တရိ။
အထ ဝဂ္ဂုဒ္ဒါနံ –
မေတ္တေယျဝဂ္ဂေါ ဘဒ္ဒါလိ, သကိံသမ္မဇ္ဇကောပိ စ၊
ဧကဝိဟာရီ ဝိဘီတကီ, ဇဂတီ သာလပုပ္ဖိယော။
နဠာဂါရံ ပံသုကူလံ, ကိင်္ကဏိပုပ္ဖိယော တထာ၊
အသီတိ ဒွေ စ ဂါထာယော, စတုဒ္ဒသသတာနိ စ။
မေတ္တေယျဝဂ္ဂဒသကံ။
ပဉ္စမသတကံ သမတ္တံ။
(အပ၊၂၊၈၄။)၅၁။ ကဏိကာရဝဂ္ဂ
၁။ တိကဏိကာရပုပ္ဖိယတ္ထေရအပဒါန
‘‘သုမေဓော နာမ သမ္ဗုဒ္ဓေါ, ဗာတ္တိံသဝရလက္ခဏော၊
ဝိဝေကကာမော သမ္ဗုဒ္ဓေါ, ဟိမဝန္တမုပါဂမိံ။
‘‘အဇ္ဈောဂယှ ဟိမဝန္တံ, အဂ္ဂေါ ကာရုဏိကော မုနိ၊
ပလ္လင်္ကမာဘုဇိတွာန, နိသီဒိ ပုရိသုတ္တမော။
‘‘ဝိဇ္ဇာဓရော တဒါ အာသိံ, အန္တလိက္ခစရော အဟံ၊
တိသူလံ သုကတံ ဂယှ, ဂစ္ဆာမိ အမ္ဗရေ တဒါ။
‘‘ပဗ္ဗတဂ္ဂေ ယထာ အဂ္ဂိ, ပုဏ္ဏမာယေဝ စန္ဒိမာ၊
ဝနေ ဩဘာသတေ ဗုဒ္ဓေါ, သာလရာဇာဝ ဖုလ္လိတော။
‘‘ဝနဂ္ဂါ နိက္ခမိတွာန, ဗုဒ္ဓရံသီဘိဓာဝရေ၊
နဠဂ္ဂိဝဏ္ဏသင်္ကာသာ, ဒိသွာ စိတ္တံ ပသာဒယိံ။
‘‘ဝိစိနံ အဒ္ဒသံ ပုပ္ဖံ, ကဏိကာရံ ဒေဝဂန္ဓိကံ၊
တီဏိ ပုပ္ဖါနိ အာဒါယ, ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌမပူဇယိံ။
‘‘ဗုဒ္ဓဿ အာနုဘာဝေန, တီဏိ ပုပ္ဖါနိ မေ တဒါ၊
ဥဒ္ဓံဝဏ္ဋာ အဓောပတ္တာ, ဆာယံ ကုဗ္ဗန္တိ သတ္ထုနော။
‘‘တေန ကမ္မေန သုကတေန, စေတနာပဏိဓီဟိ စ၊
ဇဟိတွာ မာနုသံ ဒေဟံ, တာဝတိံသမဂစ္ဆဟံ။
‘‘တတ္ထ မေ သုကတံ ဗျမှံ, ကဏိကာရီတိ ဉာယတိ၊
သဋ္ဌိယောဇနမုဗ္ဗေဓံ, တိံသယောဇနဝိတ္ထတံ။
‘‘သဟဿကဏ္ဍံ သတဘေဏ္ဍု [သတဂေဏ္ဍု (သျာ။)], ဓဇာလုဟရိတာမယံ၊
သတသဟဿနိယျူဟာ, ဗျမှေ ပါတုဘဝိံသု မေ။
‘‘သောဏ္ဏမယာ မဏိမယာ, လောဟိတင်္ဂမယာပိ စ၊
ဖလိကာပိ စ ပလ္လင်္ကာ, ယေနိစ္ဆကာ ယဒိစ္ဆကာ [ယေနိစ္ဆယာ ယဒိစ္ဆကံ (သျာ။), ယဒိစ္ဆကာယဒိစ္ဆကာ (က။)]။
(အပ၊၂၊၈၅။)‘‘မဟာရဟဉ္စ သယနံ, တူလိကာဝိကတီယုတံ၊
ဥဒ္ဓလောမိကဧကန္တံ, ဗိမ္ဗောဟနသမာယုတံ [ဗိဗ္ဗောဟနသမာယုတံ… (သျာ။ က။)]။
‘‘ဘဝနာ နိက္ခမိတွာန, စရန္တော ဒေဝစာရိကံ၊
ယဒါ ဣစ္ဆာမိ ဂမနံ, ဒေဝသံဃပုရက္ခတော။
‘‘ပုပ္ဖဿ ဟေဋ္ဌာ တိဋ္ဌာမိ, ဥပရိစ္ဆဒနံ မမ၊
သမန္တာ ယောဇနသတံ, ကဏိကာရေဟိ ဆာဒိတံ။
‘‘သဋ္ဌိတုရိယသဟဿာနိ, သာယပါတမုပဋ္ဌဟုံ၊
ပရိဝါရေန္တိ မံ နိစ္စံ, ရတ္တိန္ဒိဝမတန္ဒိတာ။
‘‘တတ္ထ နစ္စေဟိ ဂီတေဟိ, တာဠေဟိ ဝါဒိတေဟိ စ၊
ရမာမိ ခိဍ္ဍာရတိယာ, မောဒါမိ ကာမကာမိဟံ။
‘‘တတ္ထ ဘုတွာ ပိဝိတွာ စ, မောဒါမိ တိဒသေ တဒါ၊
နာရီဂဏေဟိ သဟိတော, မောဒါမိ ဗျမှမုတ္တမေ။
‘‘သတာနံ ပဉ္စက္ခတ္တုဉ္စ, ဒေဝရဇ္ဇမကာရယိံ၊
သတာနံ တီဏိက္ခတ္တုဉ္စ, စက္ကဝတ္တီ အဟောသဟံ၊
ပဒေသရဇ္ဇံ ဝိပုလံ, ဂဏနာတော အသင်္ခိယံ။
‘‘ဘဝါဘဝေ သံသရန္တော, မဟာဘောဂံ လဘာမဟံ၊
ဘောဂေ မေ ဦနတာ နတ္ထိ, ဗုဒ္ဓပူဇာယိဒံ ဖလံ။
‘‘ဒုဝေ ဘဝေ သံသရာမိ, ဒေဝတ္တေ အထ မာနုသေ၊
အညံ ဂတိံ န ဇာနာမိ, ဗုဒ္ဓပူဇာယိဒံ ဖလံ။
‘‘ဒုဝေ ကုလေ ပဇာယာမိ, ခတ္တိယေ စာပိ ဗြာဟ္မဏေ၊
နီစေ ကုလေ န ဇာယာမိ, ဗုဒ္ဓပူဇာယိဒံ ဖလံ။
‘‘ဟတ္ထိယာနံ အဿယာနံ, သိဝိကံ သန္ဒမာနိကံ၊
လဘာမိ သဗ္ဗမေဝေတံ, ဗုဒ္ဓပူဇာယိဒံ ဖလံ။
‘‘ဒါသီဂဏံ ဒါသဂဏံ, နာရိယော သမလင်္ကတာ၊
လဘာမိ သဗ္ဗမေဝေတံ, ဗုဒ္ဓပူဇာယိဒံ ဖလံ။
‘‘ကောသေယျကမ္ဗလိယာနိ, ခေါမကပ္ပါသိကာနိ စ၊
လဘာမိ သဗ္ဗမေဝေတံ, ဗုဒ္ဓပူဇာယိဒံ ဖလံ။
(အပ၊၂၊၈၆။)‘‘နဝဝတ္ထံ နဝဖလံ, နဝဂ္ဂရသဘောဇနံ၊
လဘာမိ သဗ္ဗမေဝေတံ, ဗုဒ္ဓပူဇာယိဒံ ဖလံ။
‘‘ဣမံ ခါဒ ဣမံ ဘုဉ္ဇ, ဣမမှိ သယနေ သယ၊
လဘာမိ သဗ္ဗမေဝေတံ, ဗုဒ္ဓပူဇာယိဒံ ဖလံ။
‘‘သဗ္ဗတ္ထ ပူဇိတော ဟောမိ, ယသော အဗ္ဘုဂ္ဂတော မမ၊
မဟာပက္ခော သဒါ ဟောမိ, အဘေဇ္ဇပရိသော သဒါ၊
ဉာတီနံ ဥတ္တမော ဟောမိ, ဗုဒ္ဓပူဇာယိဒံ ဖလံ။
‘‘သီတံ ဥဏှံ န ဇာနာမိ, ပရိဠာဟော န ဝိဇ္ဇတိ၊
အထော စေတသိကံ ဒုက္ခံ, ဟဒယေ မေ န ဝိဇ္ဇတိ။
‘‘သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏော ဟုတွာန, သံသရာမိ ဘဝါဘဝေ၊
ဝေဝဏ္ဏိယံ န ဇာနာမိ, ဗုဒ္ဓပူဇာယိဒံ ဖလံ။
‘‘ဒေဝလောကာ စဝိတွာန, သုက္ကမူလေန စောဒိတော၊
သာဝတ္ထိယံ ပုရေ ဇာတော, မဟာသာလေ သုအဍ္ဎကေ။
‘‘ပဉ္စ ကာမဂုဏေ ဟိတွာ, ပဗ္ဗဇိံ အနဂါရိယံ၊
ဇာတိယာ သတ္တဝဿောဟံ, အရဟတ္တမပါပုဏိံ။
‘‘ဥပသမ္ပာဒယီ ဗုဒ္ဓေါ, ဂုဏမညာယ စက္ခုမာ၊
တရုဏော ပူဇနီယောဟံ, ဗုဒ္ဓပူဇာယိဒံ ဖလံ။
‘‘ဒိဗ္ဗစက္ခု ဝိသုဒ္ဓံ မေ, သမာဓိကုသလော အဟံ၊
အဘိညာပါရမိပ္ပတ္တော, ဗုဒ္ဓပူဇာယိဒံ ဖလံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ အနုပ္ပတ္တော, ဣဒ္ဓိပါဒေသု ကောဝိဒေါ၊
ဓမ္မေသု ပါရမိပ္ပတ္တော, ဗုဒ္ဓပူဇာယိဒံ ဖလံ။
‘‘တိံသကပ္ပသဟဿမှိ, ယံ ဗုဒ္ဓမဘိပူဇယိံ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ဗုဒ္ဓပူဇာယိဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ, ဘဝါ သဗ္ဗေ သမူဟတာ၊
နာဂေါဝ ဗန္ဓနံ ဆေတွာ, ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ, မမ ဗုဒ္ဓဿ သန္တိကေ၊
တိဿော ဝိဇ္ဇာ အနုပ္ပတ္တာ, ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
(အပ၊၂၊၈၇။)‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော, ဝိမောက္ခာပိ စ အဋ္ဌိမေ၊
ဆဠဘိညာ သစ္ဆိကတာ, ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ တိကဏိကာရပုပ္ဖိယော ထေရော ဣမာ
ဂါထာယော အဘာသိတ္ထာတိ။
တိကဏိကာရပုပ္ဖိယတ္ထေရဿာပဒါနံ ပဌမံ။
၂။ ဧကပတ္တဒါယကတ္ထေရအပဒါန
‘‘နဂရေ ဟံသဝတိယာ, ကုမ္ဘကာရော အဟောသဟံ၊
အဒ္ဒသံ ဝိရဇံ ဗုဒ္ဓံ, ဩဃတိဏ္ဏမနာသဝံ။
‘‘သုကတံ မတ္တိကာပတ္တံ, ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌဿဒါသဟံ၊
ပတ္တံ ဒတွာ ဘဂဝတော, ဥဇုဘူတဿ တာဒိနော။
‘‘ဘဝေ နိဗ္ဗတ္တမာနောဟံ, သောဏ္ဏထာလေ လဘာမဟံ၊
ရူပိမယေ စ သောဝဏ္ဏေ, တဋ္ဋိကေ စ မဏီမယေ။
‘‘ပါတိယော ပရိဘုဉ္ဇာမိ, ပုညကမ္မဿိဒံ ဖလံ၊
ယသာနဉ္စ ဓနာနဉ္စ [ယသသာဝ ဇနာနဉ္စ (သျာ။)], အဂ္ဂဘူတော [ပတ္တဘူတော (သီ။ ပီ။)] စ ဟောမဟံ။
‘‘ယထာပိ ဘဒ္ဒကေ ခေတ္တေ, ဗီဇံ အပ္ပမ္ပိ ရောပိတံ၊
သမ္မာဓာရံ ပဝစ္ဆန္တေ, ဖလံ တောသေတိ ကဿကံ။
‘‘တထေဝိဒံ ပတ္တဒါနံ, ဗုဒ္ဓခေတ္တမှိ ရောပိတံ၊
ပီတိဓာရေ ပဝဿန္တေ, ဖလံ မံ တောသယိဿတိ။
‘‘ယာဝတာ ခေတ္တာ ဝိဇ္ဇန္တိ, သံဃာပိ စ ဂဏာပိ စ၊
ဗုဒ္ဓခေတ္တသမော နတ္ထိ, သုခဒေါ သဗ္ဗပါဏိနံ။
‘‘နမော တေ ပုရိသာဇည, နမော တေ ပုရိသုတ္တမ၊
ဧကပတ္တံ ဒဒိတွာန, ပတ္တောမှိ အစလံ ပဒံ။
‘‘ဧကနဝုတိတော ကပ္ပေ, ယံ ပတ္တမဒဒိံ တဒါ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ပတ္တဒါနဿိဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
(အပ၊၂၊၈၈။)‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ ဧကပတ္တဒါယကော ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
ဧကပတ္တဒါယကတ္ထေရဿာပဒါနံ ဒုတိယံ။
၃။ ကာသုမာရဖလိယတ္ထေရအပဒါန
‘‘ကဏိကာရံဝ ဇောတန္တံ, နိသိန္နံ ပဗ္ဗတန္တရေ၊
အဒ္ဒသံ ဝိရဇံ ဗုဒ္ဓံ, လောကဇေဋ္ဌံ နရာသဘံ။
‘‘ပသန္နစိတ္တော သုမနော, သိရေ ကတွာန အဉ္ဇလိံ၊
ကာသုမာရိကမာဒါယ, ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌဿဒါသဟံ။
‘‘ဧကတိံသေ ဣတော ကပ္ပေ, ယံ ဖလံ အဒဒိံ တဒါ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ဖလဒါနဿိဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ ကာသုမာရဖလိယော ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
ကာသုမာရဖလိယတ္ထေရဿာပဒါနံ တတိယံ။
၄။ အဝဋဖလိယတ္ထေရအပဒါန
‘‘သဟဿရံသီ ဘဂဝါ, သယမ္ဘူ အပရာဇိတော၊
ဝိဝေကာ ဥဋ္ဌဟိတွာန, ဂေါစရာယာဘိနိက္ခမိ။
‘‘ဖလဟတ္ထော အဟံ ဒိသွာ, ဥပဂစ္ဆိံ နရာသဘံ၊
ပသန္နစိတ္တော သုမနော, အဝဋံ အဒဒိံ ဖလံ။
(အပ၊၂၊၈၉။)‘‘စတုန္နဝုတိတော ကပ္ပေ, ယံ ဖလံ အဒဒိံ တဒါ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ဖလဒါနဿိဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ အဝဋဖလိယော ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
အဝဋဖလိယတ္ထေရဿာပဒါနံ စတုတ္ထံ။
၅။ ပါဒဖလိယတ္ထေရအပဒါန
‘‘သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏံ သမ္ဗုဒ္ဓံ, အာဟုတီနံ ပဋိဂ္ဂဟံ၊
ရထိယံ ပဋိပဇ္ဇန္တံ, ပါဒဖလံ [ဝါရဖလံ (သီ။), စာရဖလံ (သျာ။), ပါရဖလံ (ပီ။)] အဒါသဟံ။
‘‘ဧကနဝုတိတော ကပ္ပေ, ယံ ဖလံ အဒဒိံ တဒါ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ဖလဒါနဿိဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ ပါဒဖလိယော ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
ပါဒဖလိယတ္ထေရဿာပဒါနံ ပဉ္စမံ။
၆။ မာတုလုင်္ဂဖလဒါယကတ္ထေရအပဒါန
‘‘ကဏိကာရံဝ ဇလိတံ, ပုဏ္ဏမာယေဝ စန္ဒိမံ၊
ဇလန္တံ ဒီပရုက္ခံဝ, အဒ္ဒသံ လောကနာယကံ။
(အပ၊၂၊၉၀။)‘‘မာတုလုင်္ဂဖလံ ဂယှ, အဒါသိံ သတ္ထုနော အဟံ၊
ဒက္ခိဏေယျဿ ဝီရဿ [ဓီရဿ (သီ။)], ပသန္နော သေဟိ ပါဏိဘိ။
‘‘ဧကတိံသေ ဣတော ကပ္ပေ, ယံ ဖလံ အဒဒိံ တဒါ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ဖလဒါနဿိဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ မာတုလုင်္ဂဖလဒါယကော ထေရော ဣမာ
ဂါထာယော အဘာသိတ္ထာတိ။
မာတုလုင်္ဂဖလဒါယကတ္ထေရဿာပဒါနံ ဆဋ္ဌံ။
၇။ အဇေလိဖလဒါယကတ္ထေရအပဒါန
‘‘အဇ္ဇုနော [အဇိနော (သျာ။)] နာမ သမ္ဗုဒ္ဓေါ, ဟိမဝန္တေ ဝသီ တဒါ၊
စရဏေန စ သမ္ပန္နော, သမာဓိကုသလော မုနိ။
‘‘ကုမ္ဘမတ္တံ ဂဟေတွာန, အဇေလိံ [အဉ္ဇလိံ (သျာ။), အဇေလံ (ပီ။)] ဇီဝဇီဝကံ၊
ဆတ္တပဏ္ဏံ ဂဟေတွာန, အဒါသိံ သတ္ထုနော အဟံ။
‘‘စတုန္နဝုတိတော ကပ္ပေ, ယံ ဖလံ အဒဒိံ တဒါ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ဖလဒါနဿိဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ အဇေလိဖလဒါယကော ထေရော ဣမာ
ဂါထာယော အဘာသိတ္ထာတိ။
အဇေလိဖလဒါယကတ္ထေရဿာပဒါနံ သတ္တမံ။
(အပ၊၂၊၉၁။)၈။ အမောဒဖလိယတ္ထေရအပဒါန
‘‘သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏံ သမ္ဗုဒ္ဓံ, အာဟုတီနံ ပဋိဂ္ဂဟံ၊
ရထိယံ ပဋိပဇ္ဇန္တံ, အမောဒမဒဒိံ ဖလံ။
‘‘ဧကနဝုတိတော ကပ္ပေ, ယံ ဖလံ အဒဒိံ တဒါ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ဖလဒါနဿိဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ အမောဒဖလိယော ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
အမောဒဖလိယတ္ထေရဿာပဒါနံ အဋ္ဌမံ။
၉။ တာလဖလဒါယကတ္ထေရအပဒါန
‘‘သတရံသီ နာမ ဘဂဝါ, သယမ္ဘူ အပရာဇိတော၊
ဝိဝေကာ ဝုဋ္ဌဟိတွာန, ဂေါစရာယာဘိနိက္ခမိ။
‘‘ဖလဟတ္ထော အဟံ ဒိသွာ, ဥပဂစ္ဆိံ နရာသဘံ၊
ပသန္နစိတ္တော သုမနော, တာလဖလံ အဒါသဟံ။
‘‘စတုန္နဝုတိတော ကပ္ပေ, ယံ ဖလံ အဒဒိံ တဒါ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ဖလဒါနဿိဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ တာလဖလဒါယကော ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
တာလဖလဒါယကတ္ထေရဿာပဒါနံ နဝမံ။
(အပ၊၂၊၉၂။)၁၀။ နာဠိကေရဖလဒါယကတ္ထေရအပဒါန
‘‘နဂရေ ဗန္ဓုမတိယာ, အာရာမိကော အဟံ တဒါ၊
အဒ္ဒသံ ဝိရဇံ ဗုဒ္ဓံ, ဂစ္ဆန္တံ အနိလဉ္ဇသေ။
‘‘နာဠိကေရဖလံ ဂယှ, ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌဿဒါသဟံ၊
အာကာသေ ဌိတကော သန္တော, ပဋိဂ္ဂဏှိ မဟာယသော။
‘‘ဝိတ္တိသဉ္ဇနနော မယှံ, ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခါဝဟော၊
ဖလံ ဗုဒ္ဓဿ ဒတွာန, ဝိပ္ပသန္နေန စေတသာ။
‘‘အဓိဂစ္ဆိံ တဒါ ပီတိံ, ဝိပုလဉ္စ သုခုတ္တမံ၊
ဥပ္ပဇ္ဇတေဝ ရတနံ, နိဗ္ဗတ္တဿ တဟိံ တဟိံ။
‘‘ဧကနဝုတိတော ကပ္ပေ, ယံ ဖလံ အဒဒိံ တဒါ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ဖလဒါနဿိဒံ ဖလံ။
‘‘ဒိဗ္ဗစက္ခု ဝိသုဒ္ဓံ မေ, သမာဓိကုသလော အဟံ၊
အဘိညာပါရမိပ္ပတ္တော, ဖလဒါနဿိဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ နာဠိကေရဖလဒါယကော ထေရော ဣမာ
ဂါထာယော အဘာသိတ္ထာတိ။
နာဠိကေရဖလဒါယကတ္ထေရဿာပဒါနံ ဒသမံ။
ကဏိကာရဝဂ္ဂေါ ဧကပညာသမော။
တဿုဒ္ဒါနံ-
ကဏိကာရေကပတ္တာ စ, ကာသုမာရီ တထာဝဋာ၊
ပါဒဉ္စ မာတုလုင်္ဂဉ္စ, အဇေလီမောဒမေဝ စ။
တာလံ တထာ နာဠိကေရံ, ဂါထာယော ဂဏိတာ ဝိဟ၊
ဧကံ ဂါထာသတံ ဟောတိ, ဦနာဓိကဝိဝဇ္ဇိတံ။
(အပ၊၂၊၉၃။)၅၂။ ဖလဒါယကဝဂ္ဂ
၁။ ကုရဉ္စိယဖလဒါယကတ္ထေရအပဒါန
‘‘မိဂလုဒ္ဒေါ ပုရေ အာသိံ, ဝိပိနေ ဝိစရံ အဟံ၊
အဒ္ဒသံ ဝိရဇံ ဗုဒ္ဓံ, သဗ္ဗဓမ္မာန ပါရဂုံ။
‘‘ကုရဉ္စိယဖလံ ဂယှ, ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌဿဒါသဟံ၊
ပုညက္ခေတ္တဿ တာဒိနော, ပသန္နော သေဟိ ပါဏိဘိ။
‘‘ဧကတိံသေ ဣတော ကပ္ပေ, ယံ ဖလံ အဒဒိံ တဒါ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ဖလဒါနဿိဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ, ဘဝါ သဗ္ဗေ သမူဟတာ၊
နာဂေါဝ ဗန္ဓနံ ဆေတွာ, ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ, ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌဿ သန္တိကေ၊
တိဿော ဝိဇ္ဇာ အနုပ္ပတ္တာ, ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော, ဝိမောက္ခာပိ စ အဋ္ဌိမေ၊
ဆဠဘိညာ သစ္ဆိကတာ, ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ ကုရဉ္စိယဖလဒါယကော ထေရော ဣမာ
ဂါထာယော အဘာသိတ္ထာတိ။
ကုရဉ္စိယဖလဒါယကတ္ထေရဿာပဒါနံ ပဌမံ။
၂။ ကပိတ္ထဖလဒါယကတ္ထေရအပဒါန
‘‘သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏံ သမ္ဗုဒ္ဓံ, အာဟုတီနံ ပဋိဂ္ဂဟံ၊
ရထိယံ ပဋိပဇ္ဇန္တံ, ကပိတ္ထံ [ကပိဋ္ဌံ (သျာ။)] အဒဒိံ ဖလံ။
‘‘ဧကနဝုတိတော ကပ္ပေ, ယံ ဖလံ အဒဒိံ တဒါ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ဖလဒါနဿိဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
(အပ၊၂၊၉၄။)‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ ကပိတ္ထဖလဒါယကော ထေရော ဣမာ
ဂါထာယော အဘာသိတ္ထာတိ။
ကပိတ္ထဖလဒါယကတ္ထေရဿာပဒါနံ ဒုတိယံ။
၃။ ကောသမ္ဗဖလိယတ္ထေရအပဒါန
‘‘ကကုဓံ ဝိလသန္တံဝ, ဒေဝဒေဝံ နရာသဘံ၊
ရထိယံ ပဋိပဇ္ဇန္တံ, ကောသမ္ဗံ [ကောသုမ္ဗံ (သီ။ သျာ။ ပီ။)] အဒဒိံ တဒါ။
‘‘ဧကတိံသေ ဣတော ကပ္ပေ, ယံ ဖလံ အဒဒိံ တဒါ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ဖလဒါနဿိဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ ကောသမ္ဗဖလိယော ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
ကောသမ္ဗဖလိယတ္ထေရဿာပဒါနံ တတိယံ။
၄။ ကေတကပုပ္ဖိယတ္ထေရအပဒါန
‘‘ဝိနတာနဒိယာ တီရေ, ဝိဟာသိ ပုရိသုတ္တမော၊
အဒ္ဒသံ ဝိရဇံ ဗုဒ္ဓံ, ဧကဂ္ဂံ သုသမာဟိတံ။
‘‘မဓုဂန္ဓဿ ပုပ္ဖေန, ကေတကဿ အဟံ တဒါ၊
ပသန္နစိတ္တော သုမနော, ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌမပူဇယိံ။
(အပ၊၂၊၉၅။)‘‘ဧကနဝုတိတော ကပ္ပေ, ယံ ပုပ္ဖမဘိပူဇယိံ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ဗုဒ္ဓပူဇာယိဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ ကေတကပုပ္ဖိယော ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
ကေတကပုပ္ဖိယတ္ထေရဿာပဒါနံ စတုတ္ထံ။
၅။ နာဂပုပ္ဖိယတ္ထေရအပဒါန
‘‘သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏံ သမ္ဗုဒ္ဓံ, အာဟုတီနံ ပဋိဂ္ဂဟံ၊
ရထိယံ ပဋိပဇ္ဇန္တံ, နာဂပုပ္ဖံ အပူဇယိံ။
‘‘ဧကနဝုတိတော ကပ္ပေ, ယံ ပုပ္ဖမဘိပူဇယိံ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ဗုဒ္ဓပူဇာယိဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ နာဂပုပ္ဖိယော ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
နာဂပုပ္ဖိယတ္ထေရဿာပဒါနံ ပဉ္စမံ။
၆။ အဇ္ဇုနပုပ္ဖိယတ္ထေရအပဒါန
‘‘စန္ဒဘာဂါနဒီတီရေ, အဟောသိံ ကိန္နရော တဒါ၊
အဒ္ဒသံ ဝိရဇံ ဗုဒ္ဓံ, သယမ္ဘုံ အပရာဇိတံ။
‘‘ပသန္နစိတ္တော သုမနော, ဝေဒဇာတော ကတဉ္ဇလီ၊
ဂဟေတွာ အဇ္ဇုနံ ပုပ္ဖံ, သယမ္ဘုံ အဘိပူဇယိံ။
(အပ၊၂၊၉၆။)‘‘တေန ကမ္မေန သုကတေန, စေတနာပဏိဓီဟိ စ၊
ဇဟိတွာ ကိန္နရံ ဒေဟံ, တာဝတိံသမဂစ္ဆဟံ။
‘‘ဆတ္တိံသက္ခတ္တုံ ဒေဝိန္ဒော, ဒေဝရဇ္ဇမကာရယိံ၊
ဒသက္ခတ္တုံ စက္ကဝတ္တီ, မဟာရဇ္ဇမကာရယိံ။
‘‘ပဒေသရဇ္ဇံ ဝိပုလံ, ဂဏနာတော အသင်္ခိယံ၊
သုခေတ္တေ ဝပ္ပိတံ ဗီဇံ, သယမ္ဘုမှိ အဟော မမ [အဟောသိ မေ (သျာ။)]။
‘‘ကုသလံ ဝိဇ္ဇတေ မယှံ, ပဗ္ဗဇိံ အနဂါရိယံ၊
ပူဇာရဟော အဟံ အဇ္ဇ, သကျပုတ္တဿ သာသနေ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ အဇ္ဇုနပုပ္ဖိယော ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
အဇ္ဇုနပုပ္ဖိယတ္ထေရဿာပဒါနံ ဆဋ္ဌံ။
၇။ ကုဋဇပုပ္ဖိယတ္ထေရအပဒါန
‘‘ဟိမဝန္တဿာဝိဒူရေ, ဝသလော [စာဝလော (သီ။ ပီ။), အစ္စယော (သျာ။)] နာမ ပဗ္ဗတော၊
ဗုဒ္ဓေါ သုဒဿနော နာမ, ဝသတေ ပဗ္ဗတန္တရေ။
‘‘ပုပ္ဖံ ဟေမဝန္တံ ဂယှ, ဝေဟာသံ အဂမာသဟံ၊
တတ္ထဒ္ဒသာသိံ သမ္ဗုဒ္ဓံ, ဩဃတိဏ္ဏမနာသဝံ။
‘‘ပုပ္ဖံ ကုဋဇမာဒါယ, သိရေ ကတွာန အဉ္ဇလိံ [ကတွာနဟံ တဒါ (သျာ။ ပီ။ က။)]၊
ဗုဒ္ဓဿ အဘိရောပေသိံ, သယမ္ဘုဿ မဟေသိနော။
‘‘ဧကတိံသေ ဣတော ကပ္ပေ, ယံ ပုပ္ဖမဘိပူဇယိံ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ဗုဒ္ဓပူဇာယိဒံ ဖလံ။
(အပ၊၂၊၉၇။)‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ ကုဋဇပုပ္ဖိယော ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
ကုဋဇပုပ္ဖိယတ္ထေရဿာပဒါနံ သတ္တမံ။
၈။ ဃောသသညကတ္ထေရအပဒါန
‘‘မိဂလုဒ္ဒေါ ပုရေ အာသိံ, အရညေ ဝိပိနေ အဟံ၊
အဒ္ဒသံ ဝိရဇံ ဗုဒ္ဓံ, ဒေဝသံဃပုရက္ခတံ။
‘‘စတုသစ္စံ ပကာသေန္တံ, ဒေသေန္တံ အမတံ ပဒံ၊
အဿောသိံ မဓုရံ ဓမ္မံ, သိခိနော လောကဗန္ဓုနော။
‘‘ဃောသေ စိတ္တံ ပသာဒေသိံ, အသမပ္ပဋိပုဂ္ဂလေ၊
တတ္ထ စိတ္တံ ပသာဒေတွာ, ဥတ္တရိံ [အတရိံ (သီ။ ပီ။)] ဒုတ္တရံ ဘဝံ။
‘‘ဧကတိံသေ ဣတော ကပ္ပေ, ယံ သညမလဘိံ တဒါ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ဃောသသညာယိဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ ဃောသသညကော ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
ဃောသသညကတ္ထေရဿာပဒါနံ အဋ္ဌမံ။
၉။ သဗ္ဗဖလဒါယကတ္ထေရအပဒါန
‘‘ဝရုဏော နာမ နာမေန, ဗြာဟ္မဏော မန္တပါရဂူ၊
ဆဍ္ဍေတွာ ဒသပုတ္တာနိ, ဝနမဇ္ဈောဂဟိံ တဒါ။
(အပ၊၂၊၉၈။)‘‘အဿမံ သုကတံ ကတွာ, သုဝိဘတ္တံ မနောရမံ၊
ပဏ္ဏသာလံ ကရိတွာန, ဝသာမိ ဝိပိနေ အဟံ။
‘‘ပဒုမုတ္တရော လောကဝိဒူ, အာဟုတီနံ ပဋိဂ္ဂဟော၊
မမုဒ္ဓရိတုကာမော သော, အာဂစ္ဆိ မမ အဿမံ။
‘‘ယာဝတာ ဝနသဏ္ဍမှိ, ဩဘာသော ဝိပုလော အဟု၊
ဗုဒ္ဓဿ အာနုဘာဝေန, ပဇ္ဇလီ ဝိပိနံ တဒါ။
‘‘ဒိသွာန တံ ပါဋိဟီရံ, ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌဿ တာဒိနော၊
ပတ္တပုဋံ ဂဟေတွာန, ဖလေန ပူဇယိံ အဟံ။
‘‘ဥပဂန္တွာန သမ္ဗုဒ္ဓံ, သဟခါရိမဒါသဟံ၊
အနုကမ္ပာယ မေ ဗုဒ္ဓေါ, ဣဒံ ဝစနမဗြဝိ။
‘ခါရိဘာရံ ဂဟေတွာန, ပစ္ဆတော ဧဟိ မေ တုဝံ၊
ပရိဘုတ္တေ စ သံဃမှိ, ပုညံ တဝ ဘဝိဿတိ’။
‘‘ပုဋကန္တံ ဂဟေတွာန, ဘိက္ခုသံဃဿဒါသဟံ၊
တတ္ထ စိတ္တံ ပသာဒေတွာ, တုသိတံ ဥပပဇ္ဇဟံ။
‘‘တတ္ထ ဒိဗ္ဗေဟိ နစ္စေဟိ, ဂီတေဟိ ဝါဒိတေဟိ စ၊
ပုညကမ္မေန သံယုတ္တံ, အနုဘောမိ သဒါ သုခံ။
‘‘ယံ ယံ ယောနုပပဇ္ဇာမိ, ဒေဝတ္တံ အထ မာနုသံ၊
ဘောဂေ မေ ဦနတာ နတ္ထိ, ဖလဒါနဿိဒံ ဖလံ။
‘‘ယာဝတာ စတုရော ဒီပါ, သသမုဒ္ဒါ သပဗ္ဗတာ၊
ဖလံ ဗုဒ္ဓဿ ဒတွာန, ဣဿရံ ကာရယာမဟံ။
‘‘ယာဝတာ မေ ပက္ခိဂဏာ, အာကာသေ ဥပ္ပတန္တိ စေ၊
တေပိ မံ ဝသမနွေန္တိ, ဖလဒါနဿိဒံ ဖလံ။
‘‘ယာဝတာ ဝနသဏ္ဍမှိ, ယက္ခာ ဘူတာ စ ရက္ခသာ၊
ကုမ္ဘဏ္ဍာ ဂရုဠာ စာပိ, ပါရိစရိယံ ဥပေန္တိ မေ။
‘‘ကုမ္ဘာ သောဏာ မဓုကာရာ, ဍံသာ စ မကသာ ဥဘော၊
တေပိ မံ ဝသမနွေန္တိ, ဖလဒါနဿိဒံ ဖလံ။
(အပ၊၂၊၉၉။)‘‘သုပဏ္ဏာ နာမ သကုဏာ, ပက္ခိဇာတာ မဟဗ္ဗလာ၊
တေပိ မံ သရဏံ ယန္တိ, ဖလဒါနဿိဒံ ဖလံ။
‘‘ယေပိ ဒီဃာယုကာ နာဂါ, ဣဒ္ဓိမန္တော မဟာယသာ၊
တေပိ မံ ဝသမနွေန္တိ, ဖလဒါနဿိဒံ ဖလံ။
‘‘သီဟာ ဗျဂ္ဃါ စ ဒီပီ စ, အစ္ဆကောကတရစ္ဆကာ၊
တေပိ မံ ဝသမနွေန္တိ, ဖလဒါနဿိဒံ ဖလံ။
‘‘ဩသဓီတိဏဝါသီ စ, ယေ စ အာကာသဝါသိနော၊
သဗ္ဗေ မံ သရဏံ ယန္တိ, ဖလဒါနဿိဒံ ဖလံ။
‘‘သုဒုဒ္ဒသံ သုနိပုဏံ, ဂမ္ဘီရံ သုပ္ပကာသိတံ၊
ဖဿယိတွာ [ဖုသယိတွာ (က။)] ဝိဟရာမိ, ဖလဒါနဿိဒံ ဖလံ။
‘‘ဝိမောက္ခေ အဋ္ဌ ဖုသိတွာ, ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ၊
အာတာပီ နိပကော စာဟံ, ဖလဒါနဿိဒံ ဖလံ။
‘‘ယေ ဖလဋ္ဌာ ဗုဒ္ဓပုတ္တာ, ခီဏဒေါသာ မဟာယသာ၊
အဟမညတရော တေသံ, ဖလဒါနဿိဒံ ဖလံ။
‘‘အဘိညာပါရမိံ ဂန္တွာ, သုက္ကမူလေန စောဒိတော၊
သဗ္ဗာသဝေ ပရိညာယ, ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘တေဝိဇ္ဇာ ဣဒ္ဓိပတ္တာ စ, ဗုဒ္ဓပုတ္တာ မဟာယသာ၊
ဒိဗ္ဗသောတသမာပန္နာ, တေသံ အညတရော အဟံ။
‘‘သတသဟဿိတော ကပ္ပေ, ယံ ဖလံ အဒဒိံ တဒါ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ဖလဒါနဿိဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ သဗ္ဗဖလဒါယကော ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
သဗ္ဗဖလဒါယကတ္ထေရဿာပဒါနံ နဝမံ။
(အပ၊၂၊၁၀၀။)၁၀။ ပဒုမဓာရိကတ္ထေရအပဒါန
‘‘ဟိမဝန္တဿာဝိဒူရေ, ရောမသော နာမ ပဗ္ဗတော၊
ဗုဒ္ဓေါပိ သမ္ဘဝေါ နာမ, အဗ္ဘောကာသေ ဝသီ တဒါ။
‘‘ဘဝနာ နိက္ခမိတွာန, ပဒုမံ ဓာရယိံ အဟံ၊
ဧကာဟံ ဓာရယိတွာန, ဘဝနံ ပုနရာဂမိံ။
‘‘ဧကတိံသေ ဣတော ကပ္ပေ, ယံ ဗုဒ္ဓမဘိပူဇယိံ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ဗုဒ္ဓပူဇာယိဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ ပဒုမဓာရိကော ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
ပဒုမဓာရိကတ္ထေရဿာပဒါနံ ဒသမံ။
ဖလဒါယကဝဂ္ဂေါ ဒွေပညာသမော။
တဿုဒ္ဒါနံ-
ကုရဉ္စိယံ ကပိတ္ထဉ္စ, ကောသမ္ဗမထ ကေတကံ၊
နာဂပုပ္ဖဇ္ဇုနဉ္စေဝ, ကုဋဇီ ဃောသသညကော။
ထေရော စ သဗ္ဗဖလဒေါ, တထာ ပဒုမဓာရိကော၊
အသီတိ စေတ္ထ ဂါထာယော, တိဿော ဂါထာ တဒုတ္တရိ။
(အပ၊၂၊၁၀၁။)၅၃။ တိဏဒါယကဝ
၁။ တိဏမုဋ္ဌိဒါယကတ္ထေရအပဒါန
‘‘ဟိမဝန္တဿာဝိဒူရေ, လမ္ဗကော နာမ ပဗ္ဗတော၊
တတ္ထေဝ တိဿော [တတ္ထောပတိဿော (သီ။ ပီ။ က။)] သမ္ဗုဒ္ဓေါ, အဗ္ဘောကာသမှိ စင်္ကမိ။
‘‘မိဂလုဒ္ဒေါ ပုရေ အာသိံ, အရညေ ကာနနေ အဟံ၊
ဒိသွာန တံ ဒေဝဒေဝံ, တိဏမုဋ္ဌိမဒါသဟံ။
‘‘နိသီဒနတ္ထံ ဗုဒ္ဓဿ, ဒတွာ စိတ္တံ ပသာဒယိံ၊
သမ္ဗုဒ္ဓံ အဘိဝါဒေတွာ, ပက္ကာမိံ [ပက္ကမိံ (က။)] ဥတ္တရာမုခေါ။
‘‘အစိရံ ဂတမတ္တဿ [ဂတမတ္တံ မံ (သီ။ သျာ။)], မိဂရာဇာ အပေါထယိ [အဟေဌယိ (သီ။ သျာ။ ပီ။)]၊
သီဟေန ပေါထိတော [ပါတိတော (သီ။ ပီ။), ဃာဋိတော (သျာ။)] သန္တော, တတ္ထ ကာလင်္ကတော အဟံ။
‘‘အာသန္နေ မေ ကတံ ကမ္မံ, ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌေ အနာသဝေ၊
သုမုတ္တော သရဝေဂေါဝ, ဒေဝလောကမဂစ္ဆဟံ။
‘‘ယူပေါ တတ္ထ သုဘော အာသိ, ပုညကမ္မာဘိနိမ္မိတော၊
သဟဿကဏ္ဍော သတဘေဏ္ဍု, ဓဇာလု ဟရိတာမယော။
‘‘ပဘာ နိဒ္ဓါဝတေ တဿ, သတရံသီဝ ဥဂ္ဂတော၊
အာကိဏ္ဏော ဒေဝကညာဟိ, အာမောဒိံ ကာမကာမိဟံ။
‘‘ဒေဝလောကာ စဝိတွာန, သုက္ကမူလေန စောဒိတော၊
အာဂန္တွာန မနုဿတ္တံ, ပတ္တောမှိ အာသဝက္ခယံ။
‘‘စတုန္နဝုတိတော ကပ္ပေ, နိသီဒနမဒါသဟံ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, တိဏမုဋ္ဌေ ဣဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ, ဘဝါ သဗ္ဗေ သမူဟတာ၊
နာဂေါဝ ဗန္ဓနံ ဆေတွာ, ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ, မမ ဗုဒ္ဓဿ သန္တိကေ၊
တိဿော ဝိဇ္ဇာ အနုပ္ပတ္တာ, ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
(အပ၊၂၊၁၀၂။)‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော, ဝိမောက္ခာပိ စ အဋ္ဌိမေ၊
ဆဠဘိညာ သစ္ဆိကတာ, ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ တိဏမုဋ္ဌိဒါယကော ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
တိဏမုဋ္ဌိဒါယကတ္ထေရဿာပဒါနံ ပဌမံ။
၂။ မဉ္စဒါယကတ္ထေရအပဒါန
‘‘ဝိပဿိနော ဘဂဝတော, လောကဇေဋ္ဌဿ တာဒိနော၊
ဧကမဉ္စံ [ဧကံ ဝေစ္စံ (သျာ။), ဧကပစ္ဆံ (ပီ။)] မယာ ဒိန္နံ, ပသန္နေန သပါဏိနာ။
‘‘ဟတ္ထိယာနံ အဿယာနံ, ဒိဗ္ဗယာနံ သမဇ္ဈဂံ၊
တေန မဉ္စကဒါနေန, ပတ္တောမှိ အာသဝက္ခယံ။
‘‘ဧကနဝုတိတော ကပ္ပေ, ယံ မဉ္စမဒဒိံ တဒါ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, မဉ္စဒါနဿိဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ မဉ္စဒါယကော [ဝေစ္စကဒါယကော (သျာ။), သဒ္ဒသညိကဝဂ္ဂေပိ ဣဒံ§အပဒါနံ ဒိဿတိ] ထေရော ဣမာ ဂါထာယော အဘာသိတ္ထာတိ။
မဉ္စဒါယကတ္ထေရဿာပဒါနံ ဒုတိယံ။
၃။ သရဏဂမနိယတ္ထေရအပဒါန
‘‘အာရုဟိမှ တဒါ နာဝံ, ဘိက္ခု စာဇီဝိကော စဟံ၊
နာဝါယ ဘိဇ္ဇမာနာယ, ဘိက္ခု မေ သရဏံ အဒါ။
(အပ၊၂၊၁၀၃။)‘‘ဧကတိံသေ ဣတော ကပ္ပေ, ယံ သော မေ သရဏံ အဒါ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, သရဏဂမနေ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ သရဏဂမနိယော ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
သရဏဂမနိယတ္ထေရဿာပဒါနံ တတိယံ။
၄။ အဗ္ဘဉ္ဇနဒါယကတ္ထေရအပဒါန
‘‘နဂရေ ဗန္ဓုမတိယာ, ရာဇုယျာနေ ဝသာမဟံ၊
စမ္မဝါသီ တဒါ အာသိံ, ကမဏ္ဍလုဓရော အဟံ။
‘‘အဒ္ဒသံ ဝိမလံ ဗုဒ္ဓံ, သယမ္ဘုံ အပရာဇိတံ၊
ပဓာနံ ပဟိတတ္တံ တံ, ဈာယိံ ဈာနရတံ ဝသိံ [ဣသိံ (သျာ။)]။
‘‘သဗ္ဗကာမသမိဒ္ဓိဉ္စ, ဩဃတိဏ္ဏမနာသဝံ၊
ဒိသွာ ပသန္နော သုမနော, အဗ္ဘဉ္ဇနမဒါသဟံ။
‘‘ဧကနဝုတိတော ကပ္ပေ, ယံ ဒါနမဒဒိံ တဒါ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, အဗ္ဘဉ္ဇနဿိဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ အဗ္ဘဉ္ဇနဒါယကော ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
အဗ္ဘဉ္ဇနဒါယကတ္ထေရဿာပဒါနံ စတုတ္ထံ။
(အပ၊၂၊၁၀၄။)၅။ သုပဋဒါယကတ္ထေရအပဒါန
‘‘ဒိဝါဝိဟာရာ နိက္ခန္တော, ဝိပဿီ လောကနာယကော၊
လဟုံ သုပဋကံ [သုပဋိကံ (သျာ။), ပူပပဝံ (ပီ။)] ဒတွာ, ကပ္ပံ သဂ္ဂမှိ မောဒဟံ။
‘‘ဧကနဝုတိတော ကပ္ပေ, သုပဋကမဒါသဟံ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, သုပဋဿ ဣဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ သုပဋဒါယကော ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
သုပဋဒါယကတ္ထေရဿာပဒါနံ ပဉ္စမံ။
၆။ ဒဏ္ဍဒါယကတ္ထေရအပဒါန
‘‘ကာနနံ ဝနမောဂယှ, ဝေဠုံ ဆေတွာနဟံ တဒါ၊
အာလမ္ဗဏံ ကရိတွာန, သံဃဿ အဒဒိံ ဗဟုံ [အဟံ (သီ။ သျာ။ ပီ။)]။
‘‘တေန စိတ္တပ္ပသာဒေန, သုဗ္ဗတေ အဘိဝါဒိယ၊
အာလမ္ဗဒဏ္ဍံ ဒတွာန, ပက္ကာမိံ ဥတ္တရာမုခေါ။
‘‘စတုန္နဝုတိတော ကပ္ပေ, ယံ ဒဏ္ဍမဒဒိံ တဒါ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ဒဏ္ဍဒါနဿိဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ ဒဏ္ဍဒါယကော ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
ဒဏ္ဍဒါယကတ္ထေရဿာပဒါနံ ဆဋ္ဌံ။
တေဝီသတိမံ ဘာဏဝါရံ။
(အပ၊၂၊၁၀၅။)၇။ ဂိရိနေလပူဇကတ္ထေရအပဒါန
‘‘မိဂလုဒ္ဒေါ ပုရေ အာသိံ, ဝိပိနေ ဝိစရံ အဟံ၊
အဒ္ဒသံ ဝိရဇံ ဗုဒ္ဓံ, သဗ္ဗဓမ္မာန ပါရဂုံ။
‘‘တသ္မိံ မဟာကာရုဏိကေ, သဗ္ဗသတ္တဟိတေ ရတေ၊
ပသန္နစိတ္တော သုမနော, နေလပုပ္ဖမပူဇယိံ။
‘‘ဧကတိံသေ ဣတော ကပ္ပေ, ယံ ပုပ္ဖမဘိပူဇယိံ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ဗုဒ္ဓပူဇာယိဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ ဂိရိနေလပူဇကော ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
ဂိရိနေလပူဇကတ္ထေရဿာပဒါနံ သတ္တမံ။
၈။ ဗောဓိသမ္မဇ္ဇကတ္ထေရအပဒါန
‘‘အဟံ ပုရေ ဗောဓိပတ္တံ, ဥဇ္ဈိတံ စေတိယင်္ဂဏေ၊
တံ ဂဟေတွာန ဆဍ္ဍေသိံ, အလဘိံ ဝီသတီဂုဏေ။
‘‘တဿ ကမ္မဿ တေဇေန, သံသရန္တော ဘဝါဘဝေ၊
ဒုဝေ ဘဝေ သံသရာမိ, ဒေဝတ္တေ စာပိ မာနုသေ။
‘‘ဒေဝလောကာ စဝိတွာန, အာဂန္တွာ မာနုသံ ဘဝံ၊
ဒုဝေ ကုလေ ပဇာယာမိ, ခတ္တိယေ စာပိ ဗြာဟ္မဏေ။
‘‘အင်္ဂပစ္စင်္ဂသမ္ပန္နော, အာရောဟပရိဏာဟဝါ၊
အဘိရူပေါ သုစိ ဟောမိ, သမ္ပုဏ္ဏင်္ဂေါ အနူနကော။
‘‘ဒေဝလောကေ မနုဿေ ဝါ, ဇာတော ဝါ ယတ္ထ ကတ္ထစိ၊
ဘဝေ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏော စ, ဥတ္တတ္တကနကူပမော။
(အပ၊၂၊၁၀၆။)‘‘မုဒုကာ မဒ္ဒဝါ သ္နိဒ္ဓါ [မုဒု မဒ္ဒဝါ သိနိဒ္ဓါ (သျာ။)], သုခုမာ သုကုမာရိကာ၊
ဆဝိ မေ သဗ္ဗဒါ ဟောတိ, ဗောဓိပတ္တေ သုဆဍ္ဍိတေ [သုဆဍ္ဍိနေ (သီ။)]။
‘‘ယတော ကုတောစိ ဂတီသု, သရီရေ သမုဒါဂတေ၊
န လိမ္ပတိ ရဇောဇလ္လံ, ဝိပါကော ပတ္တဆဍ္ဍိတေ။
‘‘ဥဏှေ ဝါတာတပေ တဿ, အဂ္ဂိတာပေန ဝါ ပန၊
ဂတ္တေ သေဒါ န မုစ္စန္တိ, ဝိပါကော ပတ္တဆဍ္ဍိတေ။
‘‘ကုဋ္ဌံ ဂဏ္ဍော ကိလာသော စ, တိလကာ ပိဠကာ တထာ၊
န ဟောန္တိ ကာယေ ဒဒ္ဒု စ, ဝိပါကော ပတ္တဆဍ္ဍိတေ။
‘‘အပရမ္ပိ ဂုဏံ တဿ, နိဗ္ဗတ္တတိ ဘဝါဘဝေ၊
ရောဂါ န ဟောန္တိ ကာယသ္မိံ, ဝိပါကော ပတ္တဆဍ္ဍိတေ။
‘‘အပရမ္ပိ ဂုဏံ တဿ, နိဗ္ဗတ္တတိ ဘဝါဘဝေ၊
န ဟောတိ စိတ္တဇာ ပီဠာ, ဝိပါကော ပတ္တဆဍ္ဍိတေ။
‘‘အပရမ္ပိ ဂုဏံ တဿ, နိဗ္ဗတ္တတိ ဘဝါဘဝေ၊
အမိတ္တာ န ဘဝန္တဿ, ဝိပါကော ပတ္တဆဍ္ဍိတေ။
‘‘အပရမ္ပိ ဂုဏံ တဿ, နိဗ္ဗတ္တတိ ဘဝါဘဝေ၊
အနူနဘောဂေါ ဘဝတိ, ဝိပါကော ပတ္တဆဍ္ဍိတေ။
‘‘အပရမ္ပိ ဂုဏံ တဿ, နိဗ္ဗတ္တတိ ဘဝါဘဝေ၊
အဂ္ဂိရာဇူဟိ စောရေဟိ, န ဟောတိ ဥဒကေ ဘယံ။
‘‘အပရမ္ပိ ဂုဏံ တဿ, နိဗ္ဗတ္တတိ ဘဝါဘဝေ၊
ဒါသိဒါသာ အနုစရာ, ဟောန္တိ စိတ္တာနုဝတ္တကာ။
‘‘ယမှိ အာယုပ္ပမာဏမှိ, ဇာယတေ မာနုသေ ဘဝေ၊
တတော န ဟာယတေ အာယု, တိဋ္ဌတေ ယာဝတာယုကံ။
‘‘အဗ္ဘန္တရာ စ ဗာဟိရာ [ဗဟိစရာ (သီ။ ပီ။ က။)], နေဂမာ စ သရဋ္ဌကာ၊
နုယုတ္တာ ဟောန္တိ သဗ္ဗေပိ, ဝုဒ္ဓိကာမာ သုခိစ္ဆကာ။
‘‘ဘောဂဝါ ယသဝါ ဟောမိ, သိရိမာ ဉာတိပက္ခဝါ၊
အပေတဘယသန္တာသော, ဘဝေဟံ သဗ္ဗတော ဘဝေ။
(အပ၊၂၊၁၀၇။)‘‘ဒေဝါ မနုဿာ အသုရာ, ဂန္ဓဗ္ဗာ ယက္ခရက္ခသာ၊
သဗ္ဗေ တေ ပရိရက္ခန္တိ, ဘဝေ သံသရတော သဒါ။
‘‘ဒေဝလောကေ မနုဿေ စ, အနုဘောတွာ ဥဘော ယသေ၊
အဝသာနေ စ နိဗ္ဗာနံ, သိဝံ ပတ္တော အနုတ္တရံ။
‘‘သမ္ဗုဒ္ဓမုဒ္ဒိသိတွာန, ဗောဓိံ ဝါ တဿ သတ္ထုနော၊
ယော ပုညံ ပသဝေ ပေါသော, တဿ ကိံ နာမ ဒုလ္လဘံ။
‘‘မဂ္ဂေ ဖလေ အာဂမေ စ, ဈာနာဘိညာဂုဏေသု စ၊
အညေသံ အဓိကော ဟုတွာ, နိဗ္ဗာယာမိ အနာသဝေါ။
‘‘ပုရေဟံ ဗောဓိယာ ပတ္တံ, ဆဍ္ဍေတွာ ဟဋ္ဌမာနသော၊
ဣမေဟိ ဝီသတင်္ဂေဟိ, သမင်္ဂီ ဟောမိ သဗ္ဗဒါ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ ဗောဓိသမ္မဇ္ဇကော ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
ဗောဓိသမ္မဇ္ဇကတ္ထေရဿာပဒါနံ အဋ္ဌမံ။
၉။ အာမဏ္ဍဖလဒါယကတ္ထေရအပဒါန
‘‘ပဒုမုတ္တရော နာမ ဇိနော, သဗ္ဗဓမ္မာန ပါရဂူ၊
ဝုဋ္ဌဟိတွာ သမာဓိမှာ, စင်္ကမီ လောကနာယကော။
‘‘ခါရိဘာရံ ဂဟေတွာန, အာဟရန္တော ဖလံ တဒါ၊
အဒ္ဒသံ ဝိရဇံ ဗုဒ္ဓံ, စင်္ကမန္တံ မဟာမုနိံ။
‘‘ပသန္နစိတ္တော သုမနော, သိရေ ကတွာန အဉ္ဇလိံ၊
သမ္ဗုဒ္ဓံ အဘိဝါဒေတွာ, အာမဏ္ဍမဒဒိံ ဖလံ။
‘‘သတသဟဿိတော ကပ္ပေ, ယံ ဖလံ အဒဒိံ တဒါ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, အာမဏ္ဍဿ ဣဒံ ဖလံ။
(အပ၊၂၊၁၀၈။)‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ အာမဏ္ဍဖလဒါယကော ထေရော ဣမာ
ဂါထာယော အဘာသိတ္ထာတိ။
အာမဏ္ဍဖလဒါယကတ္ထေရဿာပဒါနံ နဝမံ။
၁၀။ သုဂန္ဓတ္ထေရအပဒါန
‘‘ဣမမှိ ဘဒ္ဒကေ ကပ္ပေ, ဗြဟ္မဗန္ဓု မဟာယသော၊
ကဿပေါ နာမ ဂေါတ္တေန [နာမေန (သဗ္ဗတ္ထ)], ဥပ္ပဇ္ဇိ ဝဒတံ ဝရော။
‘‘အနုဗျဉ္ဇနသမ္ပန္နော, ဗာတ္တိံသဝရလက္ခဏော၊
ဗျာမပ္ပဘာပရိဝုတော, ရံသိဇာလသမောတ္ထဋော [ရံသိဇာလသမောသဋော (သီ။ ပီ။)]။
‘‘အဿာသေတာ ယထာ စန္ဒော, သူရိယောဝ ပဘင်္ကရော၊
နိဗ္ဗာပေတာ ယထာ မေဃော, သာဂရောဝ ဂုဏာကရော။
‘‘ဓရဏီရိဝ သီလေန, ဟိမဝါဝ သမာဓိနာ၊
အာကာသော ဝိယ ပညာယ, အသင်္ဂေါ အနိလော ယထာ။
‘‘သ ကဒါစိ မဟာဝီရော, ပရိသာသု ဝိသာရဒေါ၊
သစ္စာနိ သမ္ပကာသေတိ, ဥဒ္ဓရန္တော မဟာဇနံ။
‘‘တဒါ ဟိ ဗာရာဏသိယံ, သေဋ္ဌိပုတ္တော မဟာယသော၊
အာသဟံ ဓနဓညဿ [အနန္တဓနဓညဿ (က။)], ပဟူတဿ ဗဟူ တဒါ။
‘‘ဇင်္ဃာဝိဟာရံ ဝိစရံ, မိဂဒါယမုပေစ္စဟံ [မုပေသဟံ (က။)]၊
အဒ္ဒသံ ဝိရဇံ ဗုဒ္ဓံ, ဒေသေန္တံ အမတံ ပဒံ။
ဟံသရုတေဟိ [ဟံသဒုန္ဒုဘိ (သျာ။ ပီ။)] နိဂ္ဃေါသံ, ဝိညာပေန္တံ မဟာဇနံ။
(အပ၊၂၊၁၀၉။)‘‘ဒိသွာ ဒေဝါတိဒေဝံ တံ, သုတွာဝ မဓုရံ ဂိရံ၊
ပဟာယနပ္ပကေ ဘောဂေ, ပဗ္ဗဇိံ အနဂါရိယံ။
‘‘ဧဝံ ပဗ္ဗဇိတော စာဟံ, န စိရေန ဗဟုဿုတော၊
အဟောသိံ ဓမ္မကထိကော, ဝိစိတ္တပဋိဘာဏဝါ။
‘‘မဟာပရိသမဇ္ဈေဟံ, ဟဋ္ဌစိတ္တော ပုနပ္ပုနံ၊
ဝဏ္ဏယိံ ဟေမဝဏ္ဏဿ, ဝဏ္ဏံ ဝဏ္ဏဝိသာရဒေါ။
‘‘ဧသ ခီဏာသဝေါ ဗုဒ္ဓေါ, အနီဃော ဆိန္နသံသယော၊
သဗ္ဗကမ္မက္ခယံ ပတ္တော, ဝိမုတ္တောပဓိသင်္ခယေ။
‘‘ဧသ သော ဘဂဝါ ဗုဒ္ဓေါ, ဧသ သီဟော အနုတ္တရော၊
သဒေဝကဿ လောကဿ, ဗြဟ္မစက္ကပ္ပဝတ္တကော။
‘‘ဒန္တော ဒမေတာ သန္တော စ, သမေတာ နိဗ္ဗုတော ဣသိ၊
နိဗ္ဗာပေတာ စ အဿတ္ထော, အဿာသေတာ မဟာဇနံ။
‘‘ဝီရော သူရော စ ဝိက္ကန္တော [ဓီရော စ (သီ။ ပီ။)], ပညော ကာရုဏိကော ဝသီ၊
ဝိဇိတာဝီ စ သ ဇိနော, အပ္ပဂဗ္ဗော အနာလယော။
‘‘အနေဉ္ဇော အစလော ဓီမာ, အမောဟော အသမော မုနိ၊
ဓောရယှော ဥသဘော နာဂေါ, သီဟော သက္ကော ဂရူသုပိ။
‘‘ဝိရာဂေါ ဝိမလော ဗြဟ္မာ, ဝါဒီ သူရော ရဏဉ္ဇဟော၊
အခိလော စ ဝိသလ္လော စ, အသမော သံယတော [ဝုသဘော (သျာ။), ပယတော (ပီ။)] သုစိ။
‘‘ဗြာဟ္မဏော သမဏော နာထော, ဘိသက္ကော သလ္လကတ္တကော၊
ယောဓော ဗုဒ္ဓေါ သုတာသုတော [သုတော သုတော (သီ။ ပီ။)], အစလော မုဒိတော သိတော [ဒိတော (သီ။)]။
‘‘ဓာတာ ဓတာ စ သန္တိ စ, ကတ္တာ နေတာ ပကာသိတာ၊
သမ္ပဟံသိတာ ဘေတ္တာ စ, ဆေတ္တာ သောတာ ပသံသိတာ။
‘‘အခိလော စ ဝိသလ္လော စ, အနီဃော အကထံကထီ၊
အနေဇော ဝိရဇော ကတ္တာ, ဂန္ဓာ ဝတ္တာ ပသံသိတာ။
‘‘တာရေတာ အတ္ထကာရေတာ, ကာရေတာ သမ္ပဒါရိတာ၊
ပါပေတာ သဟိတာ ကန္တာ, ဟန္တာ အာတာပီ တာပသော [ဟန္တာ, တာပိတာ စ ဝိသောသိတာ (သျာ။)]။
(အပ၊၂၊၁၁၀။)‘‘သမစိတ္တော [သစ္စဋ္ဌိတော (သျာ။)] သမသမော, အသဟာယော ဒယာလယော [ဒယာသယော (သီ။)]၊
အစ္ဆေရသတ္တော [အစ္ဆေရမန္တော (သျာ။)] အကုဟော, ကတာဝီ ဣသိသတ္တမော။
‘‘နိတ္တိဏ္ဏကင်္ခေါ နိမ္မာနော, အပ္ပမေယျော အနူပမော၊
သဗ္ဗဝါကျပထာတီတော, သစ္စ နေယျန္တဂူ [သဗ္ဗနေယျန္တိကော (သျာ။)] ဇိနော။
‘‘သတ္တသာရဝရေ [သတရံသီဝရေ (သျာ။)] တသ္မိံ, ပသာဒေါ အမတာဝဟော၊
တသ္မာ ဗုဒ္ဓေ စ ဓမ္မေ စ, သံဃေ သဒ္ဓါ မဟတ္ထိကာ [မဟိဒ္ဓိကာ (သီ။ က။)]။
‘‘ဂုဏေဟိ ဧဝမာဒီဟိ, တိလောကသရဏုတ္တမံ၊
ဝဏ္ဏေန္တော ပရိသာမဇ္ဈေ, အကံ [ကထိံ (သျာ။)] ဓမ္မကထံ အဟံ။
‘‘တတော စုတာဟံ တုသိတေ, အနုဘောတွာ မဟာသုခံ၊
တတော စုတော မနုဿေသု, ဇာတော ဟောမိ သုဂန္ဓိကော။
‘‘နိဿာသော မုခဂန္ဓော စ, ဒေဟဂန္ဓော တထေဝ မေ၊
သေဒဂန္ဓော စ သတတံ, သဗ္ဗဂန္ဓောဝ ဟောတိ မေ [သဗ္ဗဂန္ဓောတိသေတိ မေ (သီ။ ပီ။)]။
‘‘မုခဂန္ဓော သဒါ မယှံ, ပဒုမုပ္ပလစမ္ပကော၊
ပရိသန္တော [အာဒိသန္တော (သီ။), အတိကန္တော (သျာ။), အတိသန္တော (ပီ။)] သဒါ ဝါတိ, သရီရော စ တထေဝ မေ။
‘‘ဂုဏတ္ထဝဿ သဗ္ဗန္တံ, ဖလံ တု [ဖလန္တံ (သျာ။)] ပရမဗ္ဘုတံ၊
ဧကဂ္ဂမနသာ သဗ္ဗေ, ဝဏ္ဏယိဿံ [ဘာသိတဿ (သျာ။)] သုဏာထ မေ။
‘‘ဂုဏံ ဗုဒ္ဓဿ ဝတွာန, ဟိတာယ စ န သဒိသံ [ဟိတာယ ဇနသန္ဓိသု (သီ။ ပီ။), ဟိတာယ နံ သုခါဝဟံ (သျာ။)]၊
သုခိတော [သုစိတ္တော (သျာ။)] ဟောမိ သဗ္ဗတ္ထ, သံဃော ဝီရသမာယုတော [သရဒ္ဓနိသမာယုတော (သီ။)]။
‘‘ယသဿီ သုခိတော ကန္တော, ဇုတိမာ ပိယဒဿနော၊
ဝတ္တာ အပရိဘူတော စ, နိဒ္ဒေါသော ပညဝါ တထာ။
‘‘ခီဏေ အာယုသိ [ပါသုသိ (သျာ။)] နိဗ္ဗာနံ, သုလဘံ ဗုဒ္ဓဘတ္တိနော၊
တေသံ ဟေတုံ ပဝက္ခာမိ, တံ သုဏာထ ယထာတထံ။
(အပ၊၂၊၁၁၁။)‘‘သန္တံ ယသံ ဘဂဝတော, ဝိဓိနာ အဘိဝါဒယံ၊
တတ္ထ တတ္ထူပပန္နောပိ [ယတ္ထ တတ္ထူပပန္နောပိ (သီ။ ပီ။)], ယသဿီ တေန ဟောမဟံ။
‘‘ဒုက္ခဿန္တကရံ ဗုဒ္ဓံ, ဓမ္မံ သန္တမသင်္ခတံ၊
ဝဏ္ဏယံ သုခဒေါ အာသိံ, သတ္တာနံ သုခိတော တတော။
‘‘ဂုဏံ ဝဒန္တော ဗုဒ္ဓဿ, ဗုဒ္ဓပီတိသမာယုတော၊
သကန္တိံ ပရကန္တိဉ္စ, ဇနယိံ တေန ကန္တိမာ။
‘‘ဇိနော တေ တိတ္ထိကာကိဏ္ဏေ [ဇနောဃေ တိတ္ထကာကိဏ္ဏေ (သီ။ ပီ။), ဇိနော ယော တိတ္ထိကာတိဏ္ဏော (သျာ။)], အဘိဘုယျ ကုတိတ္ထိယေ၊
ဂုဏံ ဝဒန္တော ဇောတေသိံ [ထောမေသိံ (သျာ။)], နာယကံ ဇုတိမာ တတော။
‘‘ပိယကာရီ ဇနဿာပိ, သမ္ဗုဒ္ဓဿ ဂုဏံ ဝဒံ၊
သရဒေါဝ သသင်္ကောဟံ, တေနာသိံ ပိယဒဿနော။
‘‘ယထာသတ္တိဝသေနာဟံ, သဗ္ဗဝါစာဟိ သန္ထဝိံ၊
သုဂတံ တေန ဝါဂိသော, ဝိစိတ္တပဋိဘာနဝါ။
‘‘ယေ ဗာလာ ဝိမတိံ ပတ္တာ, ပရိဘောန္တိ မဟာမုနိံ၊
နိဂ္ဂဟိံ တေ သဒ္ဓမ္မေန, ပရိဘူတော န တေနဟံ [ပရိဘူတေန တေနဟံ (သျာ။)]။
‘‘ဗုဒ္ဓဝဏ္ဏေန သတ္တာနံ, ကိလေသေ အပနေသဟံ၊
နိက္ကိလေသမနော ဟောမိ, တဿ ကမ္မဿ ဝါဟသာ။
‘‘သောတူနံ ဝုဒ္ဓိမဇနိံ [ဗုဒ္ဓိမဇနိံ (သီ။ ပီ။)], ဗုဒ္ဓါနုဿတိဒေသကော၊
တေနာဟမာသိံ [တေနာပိ စာသိံ (သျာ။)] သပ္ပညော, နိပုဏတ္ထဝိပဿကော။
‘‘သဗ္ဗာသဝပရိက္ခီဏော, တိဏ္ဏသံသာရသာဂရော၊
သိခီဝ အနုပါဒါနော, ပါပုဏိဿာမိ နိဗ္ဗုတိံ။
‘‘ဣမသ္မိံယေဝ ကပ္ပသ္မိံ, ယမဟံ သန္ထဝိံ ဇိနံ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ဗုဒ္ဓဝဏ္ဏဿိဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
(အပ၊၂၊၁၁၂။)‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ သုဂန္ဓော ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
သုဂန္ဓတ္ထေရဿာပဒါနံ ဒသမံ။
တိဏဒါယကဝဂ္ဂေါ တေပညာသမော။
တဿုဒ္ဒါနံ-
တိဏဒေါ မဉ္စဒေါ စေဝ, သရဏဗ္ဘဉ္ဇနပ္ပဒေါ၊
သုပဋော ဒဏ္ဍဒါယီ စ, နေလပူဇီ တထေဝ စ။
ဗောဓိသမ္မဇ္ဇကော မဏ္ဍော, သုဂန္ဓော ဒသမောတိ စ၊
ဂါထာသတံ သတေဝီသံ, ဂဏိတဉ္စေတ္ထ သဗ္ဗသော။
(အပ၊၂၊၁၁၃။)၅၄။ ကစ္စာယနဝဂ္ဂ
၁။ မဟာကစ္စာယနတ္ထေရအပဒါန
‘‘ပဒုမုတ္တရော နာမ ဇိနော, အနေဇော အဇိတံ ဇယော၊
သတသဟဿေ ကပ္ပါနံ, ဣတော ဥပ္ပဇ္ဇိ နာယကော။
‘‘ဝီရော ကမလပတ္တက္ခော, သသင်္ကဝိမလာနနော၊
ကနကာစလသင်္ကာသော [ကဉ္စနတစသင်္ကာသော (သျာ။)], ရဝိဒိတ္တိသမပ္ပဘော။
‘‘သတ္တနေတ္တမနောဟာရီ, ဝရလက္ခဏဘူသိတော၊
သဗ္ဗဝါကျပထာတီတော, မနုဇာမရသက္ကတော။
‘‘သမ္ဗုဒ္ဓေါ ဗောဓယံ သတ္တေ, ဝါဂီသော မဓုရဿရော၊
ကရုဏာနိဗန္ဓသန္တာနော, ပရိသာသု ဝိသာရဒေါ။
‘‘ဒေသေတိ မဓုရံ ဓမ္မံ, စတုသစ္စူပသံဟိတံ၊
နိမုဂ္ဂေ မောဟပင်္ကမှိ, သမုဒ္ဓရတိ ပါဏိနေ။
‘‘တဒါ ဧကစရော ဟုတွာ, တာပသော ဟိမဝါလယော၊
နဘသာ မာနုသံ လောကံ, ဂစ္ဆန္တော ဇိနမဒ္ဒသံ။
‘‘ဥပေစ္စ သန္တိကံ တဿ, အဿောသိံ ဓမ္မဒေသနံ၊
ဝဏ္ဏယန္တဿ ဝီရဿ, သာဝကဿ မဟာဂုဏံ။
‘‘သင်္ခိတ္တေန မယာ ဝုတ္တံ, ဝိတ္ထာရေန ပကာသယံ၊
ပရိသံ မဉ္စ တောသေတိ, ယထာ ကစ္စာယနော အယံ။
‘‘‘နာဟံ ဧဝမိဓေကစ္စံ [ဧဝံဝိဓံ ကဉ္စိ (သီ။ ပီ။)], အညံ ပဿာမိ သာဝကံ၊
တသ္မာတဒဂ္ဂေ [တသ္မေတဒဂ္ဂေ (သီ။)] ဧသဂ္ဂေါ, ဧဝံ ဓာရေထ ဘိက္ခဝေါ’။
‘‘တဒါဟံ ဝိမှိတော ဟုတွာ, သုတွာ ဝါကျံ မနောရမံ၊
ဟိမဝန္တံ ဂမိတွာန, အာဟိတွာ [အာဟတွာ (သီ။ ပီ။)] ပုပ္ဖသဉ္စယံ။
‘‘ပူဇေတွာ လောကသရဏံ, တံ ဌာနမဘိပတ္ထယိံ၊
တဒါ မမာသယံ ဉတွာ, ဗျာကာသိ သ ရဏဉ္ဇဟော။
‘‘‘ပဿထေတံ ဣသိဝရံ, နိဒ္ဓန္တကနကတ္တစံ၊
ဥဒ္ဓဂ္ဂလောမံ ပီဏံသံ, အစလံ ပဉ္ဇလိံ ဌိတံ။
(အပ၊၂၊၁၁၄။)‘‘‘ဟာသံ သုပုဏ္ဏနယနံ, ဗုဒ္ဓဝဏ္ဏဂတာသယံ၊
ဓမ္မဇံ ဥဂ္ဂဟဒယံ [ဓမ္မံဝ ဝိဂ္ဂဟဝရံ (သီ။), ဓမ္မပဋိဂ္ဂဟဝရံ (ပီ။)], အမတာသိတ္တသန္နိဘံ’။
‘‘ကစ္စာနဿ ဂုဏံ သုတွာ, တံ ဌာနံ ပတ္ထယံ ဌိတော၊
အနာဂတမှိ အဒ္ဓါနေ, ဂေါတမဿ မဟာမုနေ။
‘‘တဿ ဓမ္မေသု ဒါယာဒေါ, ဩရသော ဓမ္မနိမ္မိတော၊
ကစ္စာနော နာမ နာမေန, ဟေဿတိ သတ္ထု သာဝကော။
‘‘ဗဟုဿုတော မဟာဉာဏီ, အဓိပ္ပါယဝိဒူ မုနေ၊
ပါပုဏိဿတိ တံ ဌာနံ, ယထာယံ ဗျာကတော မယာ။
‘‘သတသဟဿိတော ကပ္ပေ, ယံ ကမ္မမကရိံ တဒါ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ဗုဒ္ဓပူဇာယိဒံ ဖလံ။
‘‘ဒုဝေ ဘဝေ သံသရာမိ, ဒေဝတ္တေ အထ မာနုသေ၊
အညံ ဂတိံ န ဂစ္ဆာမိ, ဗုဒ္ဓပူဇာယိဒံ ဖလံ။
‘‘ဒုဝေ ကုလေ ပဇာယာမိ, ခတ္တိယေ အထ ဗြာဟ္မဏေ၊
နီစေ ကုလေ န ဇာယာမိ, ဗုဒ္ဓပူဇာယိဒံ ဖလံ။
‘‘ပစ္ဆိမေ စ ဘဝေ ဒါနိ, ဇာတော ဥဇ္ဇေနိယံ ပုရေ [ဇာတော, ဥဇ္ဇေနိယံ ပုရေ ရမေ (သျာ။)]၊
ပဇ္ဇောတဿ စ စဏ္ဍဿ, ပုရောဟိတဒိဇာဓိနော [ပုရောဟိတဒိဇာတိနော (သီ။ ပီ။)]။
‘‘ပုတ္တော တိရိဋိဝစ္ဆဿ [တိရိဋဝစ္ဆဿ (သီ။), တိပိတိဝစ္ဆဿ (သျာ။)], နိပုဏော ဝေဒပါရဂူ၊
မာတာ စ စန္ဒိမာ နာမ, ကစ္စာနောဟံ ဝရတ္တစော။
‘‘ဝီမံသနတ္ထံ ဗုဒ္ဓဿ, ဘူမိပါလေန ပေသိတော၊
ဒိသွာ မောက္ခပုရဒွါရံ, နာယကံ ဂုဏသဉ္စယံ။
‘‘သုတွာ စ ဝိမလံ ဝါကျံ, ဂတိပင်္ကဝိသောသနံ၊
ပါပုဏိံ အမတံ သန္တံ, သေသေဟိ သဟ သတ္တဟိ။
‘‘အဓိပ္ပါယဝိဒူ ဇာတော, သုဂတဿ မဟာမတေ၊
ဌပိတော ဧတဒဂ္ဂေ စ, သုသမိဒ္ဓမနောရထော။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ, ဘဝါ သဗ္ဗေ သမူဟတာ၊
နာဂေါဝ ဗန္ဓနံ ဆေတွာ, ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
(အပ၊၂၊၁၁၅။)‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ, မမ ဗုဒ္ဓဿ သန္တိကေ၊
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ, မမ ဗုဒ္ဓဿ သန္တိကေ၊ တိဿော ဝိဇ္ဇာ အနုပ္ပတ္တာ, ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော, ဝိမောက္ခာပိ စ အဋ္ဌိမေ၊
ဆဠဘိညာ သစ္ဆိကတာ, ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ မဟာကစ္စာယနော ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
မဟာကစ္စာယနတ္ထေရဿာပဒါနံ ပဌမံ။
၂။ ဝက္ကလိတ္ထေရအပဒါန
‘‘ဣတော သတသဟဿမှိ, ကပ္ပေ ဥပ္ပဇ္ဇိ နာယကော၊
အနောမနာမော အမိတော, နာမေန ပဒုမုတ္တရော။
‘‘ပဒုမာကာရဝဒနော, ပဒုမာမလသုစ္ဆဝီ၊
လောကေနာနုပလိတ္တောဝ တောယေန ပဒုမံ ယထာ။
‘‘ဝီရော ပဒုမပတ္တက္ခော, ကန္တော စ ပဒုမံ ယထာ၊
ပဒုမုတ္တရဂန္ဓောဝ, တသ္မာ သော ပဒုမုတ္တရော။
‘‘လောကဇေဋ္ဌော စ နိမ္မာနော, အန္ဓာနံ နယနူပမော၊
သန္တဝေသော ဂုဏနိဓိ, ကရုဏာမတိသာဂရော။
‘‘သ ကဒါစိ မဟာဝီရော, ဗြဟ္မာသုရသုရစ္စိတော၊
သဒေဝမနုဇာကိဏ္ဏေ, ဇနမဇ္ဈေ ဇိနုတ္တမော [ဇနုတ္တမော (သျာ။ ပီ။), အနုတ္တမော (က။) ဝင်္ဂီသတ္ထေရာပဒါနေပိ]။
‘‘ဝဒနေန သုဂန္ဓေန, မဓုရေန ရုတေန စ၊
ရဉ္ဇယံ ပရိသံ သဗ္ဗံ, သန္ထဝီ သာဝကံ သကံ။
‘‘သဒ္ဓါဓိမုတ္တော သုမတိ, မမ ဒဿနလာလသော [ဒဿနသာလယော (သျာ။)]၊
နတ္ထိ ဧတာဒိသော အညော, ယထာယံ ဘိက္ခု ဝက္ကလိ။
‘‘တဒါဟံ ဟံသဝတိယံ, နဂရေ ဗြာဟ္မဏတြဇော၊
ဟုတွာ သုတွာ စ တံ ဝါကျံ, တံ ဌာနမဘိရောစယိံ။
(အပ၊၂၊၁၁၆။)‘‘သသာဝကံ တံ ဝိမလံ, နိမန္တေတွာ တထာဂတံ၊
သတ္တာဟံ ဘောဇယိတွာန, ဒုဿေဟစ္ဆာဒယိံ တဒါ။
‘‘နိပစ္စ သိရသာ တဿ, အနန္တဂုဏသာဂရေ၊
နိမုဂ္ဂေါ ပီတိသမ္ပုဏ္ဏော, ဣဒံ ဝစနမဗြဝိံ။
‘‘‘ယော သော တယာ သန္ထဝိတော, ဣတော သတ္တမကေ မုနိ [ဣဓ သဒ္ဓါဓိမုတ္တော ဣသိ (သျာ။), ဣတော သတ္တမကေဟနိ (သီ။ ပီ။)]၊
ဘိက္ခု သဒ္ဓါဝတံ အဂ္ဂေါ, တာဒိသော ဟောမဟံ မုနေ’။
‘‘ဧဝံ ဝုတ္တေ မဟာဝီရော, အနာဝရဏဒဿနော၊
ဣမံ ဝါကျံ ဥဒီရေသိ, ပရိသာယ မဟာမုနိ။
‘‘‘ပဿထေတံ မာဏဝကံ, ပီတမဋ္ဌနိဝါသနံ၊
ဟေမယညောပစိတင်္ဂံ [ဟေမယညောပဝီတင်္ဂံ (သီ။)], ဇနနေတ္တမနောဟရံ။
‘‘‘ဧသော အနာဂတဒ္ဓါနေ, ဂေါတမဿ မဟေသိနော၊
အဂ္ဂေါ သဒ္ဓါဓိမုတ္တာနံ, သာဝကောယံ ဘဝိဿတိ။
‘‘‘ဒေဝဘူတော မနုဿော ဝါ, သဗ္ဗသန္တာပဝဇ္ဇိတော၊
သဗ္ဗဘောဂပရိဗျူဠှော, သုခိတော သံသရိဿတိ။
‘‘‘သတသဟဿိတော ကပ္ပေ, ဩက္ကာကကုလသမ္ဘဝေါ၊
ဂေါတမော နာမ ဂေါတ္တေန, သတ္ထာ လောကေ ဘဝိဿတိ။
‘‘‘တဿ ဓမ္မေသု ဒါယာဒေါ, ဩရသော ဓမ္မနိမ္မိတော၊
ဝက္ကလိ နာမ နာမေန, ဟေဿတိ သတ္ထု သာဝကော’။
‘‘တေန ကမ္မဝိသေသေန, စေတနာပဏိဓီဟိ စ၊
ဇဟိတွာ မာနုသံ ဒေဟံ, တာဝတိံသမဂစ္ဆဟံ။
‘‘သဗ္ဗတ္ထ သုခိတော ဟုတွာ, သံသရန္တော ဘဝါဘဝေ၊
သာဝတ္ထိယံ ပုရေ ဇာတော, ကုလေ အညတရေ အဟံ။
‘‘နောနီတသုခုမာလံ မံ, ဇာတပလ္လဝကောမလံ၊
မန္ဒံ ဥတ္တာနသယနံ, ပိသာစဘယတဇ္ဇိတာ။
‘‘ပါဒမူလေ မဟေသိဿ, သာယေသုံ ဒီနမာနသာ၊
ဣမံ ဒဒါမ တေ နာထ, သရဏံ ဟောဟိ နာယက။
(အပ၊၂၊၁၁၇။)‘‘တဒါ ပဋိဂ္ဂဟိ သော မံ, ဘီတာနံ သရဏော မုနိ၊
ဇာလိနာ စက္ကင်္ကိတေန [သင်္ကလင်္ကေန (သီ။)], မုဒုကောမလပါဏိနာ။
‘‘တဒါ ပဘုတိ တေနာဟံ, အရက္ခေယျေန ရက္ခိတော၊
သဗ္ဗဝေရဝိနိမုတ္တော [သဗ္ဗဗျာဓိဝိနိမုတ္တော (သျာ။), သဗ္ဗူပဓိဝိနိမုတ္တော (ပီ။)], သုခေန ပရိဝုဒ္ဓိတော။
‘‘သုဂတေန ဝိနာ ဘူတော, ဥက္ကဏ္ဌာမိ မုဟုတ္တကံ၊
ဇာတိယာ သတ္တဝဿောဟံ, ပဗ္ဗဇိံ အနဂါရိယံ။
‘‘သဗ္ဗပါရမိသမ္ဘူတံ, နီလက္ခိနယနံ [လင်္ကိနီလယနံ (သီ။)] ဝရံ၊
ရူပံ သဗ္ဗသုဘာကိဏ္ဏံ, အတိတ္တော ဝိဟရာမဟံ [ဝိဟယာမဟံ (သီ။ ပီ။)]။
‘‘ဗုဒ္ဓရူပရတိံ [ဗုဒ္ဓေါ ရူပရတိံ (သီ။)] ဉတွာ, တဒါ ဩဝဒိ မံ ဇိနော၊
‘အလံ ဝက္ကလိ ကိံ ရူပေ, ရမသေ ဗာလနန္ဒိတေ။
‘‘‘ယော ဟိ ပဿတိ သဒ္ဓမ္မံ, သော မံ ပဿတိ ပဏ္ဍိတော၊
အပဿမာနော သဒ္ဓမ္မံ, မံ ပဿမ္ပိ န ပဿတိ။
‘‘‘အနန္တာဒီနဝေါ ကာယော, ဝိသရုက္ခသမူပမော၊
အာဝါသော သဗ္ဗရောဂါနံ, ပုဉ္ဇော ဒုက္ခဿ ကေဝလော။
‘‘‘နိဗ္ဗိန္ဒိယ တတော ရူပေ, ခန္ဓာနံ ဥဒယဗ္ဗယံ၊
ပဿ ဥပက္ကိလေသာနံ, သုခေနန္တံ ဂမိဿတိ’။
‘‘ဧဝံ တေနာနုသိဋ္ဌောဟံ, နာယကေန ဟိတေသိနာ၊
ဂိဇ္ဈကူဋံ သမာရုယှ, ဈာယာမိ ဂိရိကန္ဒရေ။
‘‘ဌိတော ပဗ္ဗတပါဒမှိ, အဿာသယိ [မမာဟသော (သီ။)] မဟာမုနိ၊
ဝက္ကလီတိ ဇိနော ဝါစံ, တံ သုတွာ မုဒိတော အဟံ။
‘‘ပက္ခန္ဒိံ သေလပဗ္ဘာရေ, အနေကသတပေါရိသေ၊
တဒါ ဗုဒ္ဓါနုဘာဝေန, သုခေနေဝ မဟိံ ဂတော။
‘‘ပုနောပိ [ပုနာပိ (သျာ။), မုနိ မံ (က။)] ဓမ္မံ ဒေသေတိ, ခန္ဓာနံ ဥဒယဗ္ဗယံ၊
တမဟံ ဓမ္မမညာယ, အရဟတ္တမပါပုဏိံ။
(အပ၊၂၊၁၁၈။)‘‘သုမဟာပရိသမဇ္ဈေ, တဒါ မံ စရဏန္တဂေါ၊
အဂ္ဂံ သဒ္ဓါဓိမုတ္တာနံ, ပညပေသိ မဟာမတိ။
‘‘သတသဟဿိတော ကပ္ပေ, ယံ ကမ္မမကရိံ တဒါ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ဗုဒ္ဓပူဇာယိဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ ဝက္ကလိတ္ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
ဝက္ကလိတ္ထေရဿာပဒါနံ ဒုတိယံ။
၃။ မဟာကပ္ပိနတ္ထေရအပဒါန
‘‘ပဒုမုတ္တရော နာမ ဇိနော, သဗ္ဗဓမ္မာန ပါရဂူ၊
ဥဒိတော အဇဋာကာသေ [ဇဂဒါကာသေ (သီ။), ဇလဒါကာသေ (ပီ။)], ရဝီဝ သရဒမ္ဗရေ။
‘‘ဝစနာဘာယ ဗောဓေတိ, ဝေနေယျပဒုမာနိ သော၊
ကိလေသပင်္ကံ သောသေတိ, မတိရံသီဟိ နာယကော။
‘‘တိတ္ထိယာနံ ယသေ [ယသော (သီ။ ပီ။)] ဟန္တိ, ခဇ္ဇောတာဘာ ယထာ ရဝိ၊
သစ္စတ္ထာဘံ ပကာသေတိ, ရတနံဝ ဒိဝါကရော။
‘‘ဂုဏာနံ အာယတိဘူတော, ရတနာနံဝ သာဂရော၊
ပဇ္ဇုန္နောရိဝ ဘူတာနိ, ဓမ္မမေဃေန ဝဿတိ။
‘‘အက္ခဒဿော တဒါ အာသိံ, နဂရေ ဟံသသဝှယေ၊
ဥပေစ္စ ဓမ္မမဿောသိံ, ဇလဇုတ္တမနာမိနော။
‘‘ဩဝါဒကဿ ဘိက္ခူနံ, သာဝကဿ ကတာဝိနော၊
ဂုဏံ ပကာသယန္တဿ, တပ္ပယန္တဿ [တောသယန္တဿ (သီ။), ဟာသယန္တဿ (သျာ။), ဝါသယန္တဿ (ပီ။)] မေ မနံ။
‘‘သုတွာ ပတီတော သုမနော, နိမန္တေတွာ တထာဂတံ၊
သသိဿံ ဘောဇယိတွာန, တံ ဌာနမဘိပတ္ထယိံ။
(အပ၊၂၊၁၁၉။)‘‘တဒါ ဟံသသမဘာဂေါ, ဟံသဒုန္ဒုဘိနိဿနော [ဟံသဒုန္ဒုဘိသုဿရော (သီ။)]၊
ပဿထေတံ မဟာမတ္တံ, ဝိနိစ္ဆယဝိသာရဒံ။
‘‘ပတိတံ ပါဒမူလေ မေ, သမုဂ္ဂတတနူရုဟံ၊
ဇီမူတဝဏ္ဏံ ပီဏံသံ, ပသန္နနယနာနနံ။
‘‘ပရိဝါရေန မဟတာ, ရာဇယုတ္တံ မဟာယသံ၊
ဧသော ကတာဝိနော ဌာနံ, ပတ္ထေတိ မုဒိတာသယော။
‘‘‘ဣမိနာ ပဏိပါတေန, စာဂေန ပဏိဓီဟိ စ [ပိဏ္ဍပါတေန, စေတနာ ပဏိဓီဟိ စ (သီ။)]၊
ကပ္ပသတသဟဿာနိ, နုပပဇ္ဇတိ ဒုဂ္ဂတိံ။
‘‘‘ဒေဝေသု ဒေဝသောဘဂ္ဂံ, မနုဿေသု မဟန္တတံ၊
အနုဘောတွာန သေသေန [အဘုတွာဝ သေသေန (သီ။), အနုဘောတွာဝ သေသေန (သျာ။)], နိဗ္ဗာနံ ပါပုဏိဿတိ။
‘‘‘သတသဟဿိတော ကပ္ပေ, ဩက္ကာကကုလသမ္ဘဝေါ၊
ဂေါတမော နာမ ဂေါတ္တေန, သတ္ထာ လောကေ ဘဝိဿတိ။
‘‘‘တဿ ဓမ္မေသု ဒါယာဒေါ, ဩရသော ဓမ္မနိမ္မိတော၊
ကပ္ပိနော နာမ နာမေန, ဟေဿတိ သတ္ထု သာဝကော’။
‘‘တတောဟံ သုကတံ ကာရံ, ကတွာန ဇိနသာသနေ၊
ဇဟိတွာ မာနုသံ ဒေဟံ, တုသိတံ အဂမာသဟံ။
‘‘ဒေဝမာနုသရဇ္ဇာနိ, သတသော အနုသာသိယ၊
ဗာရာဏသိယမာသန္နေ, ဇာတော ကေနိယဇာတိယံ။
‘‘သဟဿပရိဝါရေန [သတသဟဿပရိဝါရော (သျာ။)], သပဇာပတိကော အဟံ၊
ပဉ္စ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနံ, သတာနိ သမုပဋ္ဌဟိံ။
‘‘တေမာသံ ဘောဇယိတွာန, ပစ္ဆာဒမှ တိစီဝရံ၊
တတော စုတာ မယံ သဗ္ဗေ, အဟုမှ တိဒသူပဂါ။
‘‘ပုနော သဗ္ဗေ မနုဿတ္တံ, အဂမိမှ တတော စုတာ၊
ကုက္ကုဋမှိ ပုရေ ဇာတာ, ဟိမဝန္တဿ ပဿတော။
(အပ၊၂၊၁၂၀။)‘‘ကပ္ပိနော နာမဟံ အာသိံ, ရာဇပုတ္တော မဟာယသော၊
သေသာမစ္စကုလေ ဇာတာ, မမေဝ ပရိဝါရယုံ။
‘‘မဟာရဇ္ဇသုခံ ပတ္တော, သဗ္ဗကာမသမိဒ္ဓိမာ၊
ဝါဏိဇေဟိ သမက္ခာတံ, ဗုဒ္ဓုပ္ပါဒမဟံ သုဏိံ။
‘‘‘ဗုဒ္ဓေါ လောကေ သမုပ္ပန္နော, အသမော ဧကပုဂ္ဂလော၊
သော ပကာသေတိ သဒ္ဓမ္မံ, အမတံ သုခမုတ္တမံ။
‘‘‘သုယုတ္တာ တဿ သိဿာ စ, သုမုတ္တာ စ အနာသဝါ’၊
‘‘သုတွာ နေသံ သုဝစနံ, သက္ကရိတွာန ဝါဏိဇေ။
‘‘ပဟာယ ရဇ္ဇံ သာမစ္စော, နိက္ခမိံ ဗုဒ္ဓမာမကော၊
နဒိံ ဒိသွာ မဟာစန္ဒံ, ပူရိတံ သမတိတ္တိကံ။
‘‘အပ္ပတိဋ္ဌံ အနာလမ္ဗံ, ဒုတ္တရံ သီဃဝါဟိနိံ၊
ဂုဏံ သရိတွာ ဗုဒ္ဓဿ, သောတ္ထိနာ သမတိက္ကမိံ။
‘‘‘ဘဝသောတံ သစေ ဗုဒ္ဓေါ, တိဏ္ဏော လောကန္တဂူ ဝိဒူ [ဝိဘူ (က။)]၊
ဧတေန သစ္စဝဇ္ဇေန, ဂမနံ မေ သမိဇ္ဈတု။
‘‘‘ယဒိ သန္တိဂမော မဂ္ဂေါ, မောက္ခော စစ္စန္တိကံ [မောက္ခဒံ သန္တိကံ (သျာ။)] သုခံ၊
ဧတေန သစ္စဝဇ္ဇေန, ဂမနံ မေ သမိဇ္ဈတု။
‘‘‘သံဃော စေ တိဏ္ဏကန္တာရော, ပုညက္ခေတ္တော အနုတ္တရော၊
ဧတေန သစ္စဝဇ္ဇေန, ဂမနံ မေ သမိဇ္ဈတု’။
‘‘သဟ ကတေ သစ္စဝရေ, မဂ္ဂါ အပဂတံ ဇလံ၊
တတော သုခေန ဥတ္တိဏ္ဏော, နဒီတီရေ မနောရမေ။
‘‘နိသိန္နံ အဒ္ဒသံ ဗုဒ္ဓံ, ဥဒေန္တံဝ ပဘင်္ကရံ၊
ဇလန္တံ ဟေမသေလံဝ, ဒီပရုက္ခံဝ ဇောတိတံ။
‘‘သသိံဝ တာရာသဟိတံ, သာဝကေဟိ ပုရက္ခတံ၊
ဝါသဝံ ဝိယ ဝဿန္တံ, ဒေသနာဇလဒန္တရံ [ဒေဝေန ဇလနန္ဒနံ (သျာ။ ပီ။)]။
‘‘ဝန္ဒိတွာန သဟာမစ္စော, ဧကမန္တမုပါဝိသိံ၊
တတော နော အာသယံ [တတော အဇ္ဈာသယံ (သျာ။)] ဉတွာ, ဗုဒ္ဓေါ ဓမ္မမဒေသယိ။
(အပ၊၂၊၁၂၁။)‘‘သုတွာန ဓမ္မံ ဝိမလံ, အဝေါစုမှ မယံ ဇိနံ၊
‘ပဗ္ဗာဇေဟိ မဟာဝီရ, နိဗ္ဗိန္ဒာမှ [နိဗ္ဗိန္နာမှ (သီ။ ပီ။), ဩတိဏ္ဏမှ (သျာ။)] မယံ ဘဝေ’။
‘‘‘သွက္ခာတော ဘိက္ခဝေ ဓမ္မော, ဒုက္ခန္တကရဏာယ ဝေါ၊
စရထ ဗြဟ္မစရိယံ’, ဣစ္စာဟ မုနိသတ္တမော။
‘‘သဟ ဝါစာယ သဗ္ဗေပိ, ဘိက္ခုဝေသဓရာ မယံ၊
အဟုမှ ဥပသမ္ပန္နာ, သောတာပန္နာ စ သာသနေ။
‘‘တတော ဇေတဝနံ ဂန္တွာ, အနုသာသိ ဝိနာယကော၊
အနုသိဋ္ဌော ဇိနေနာဟံ, အရဟတ္တမပါပုဏိံ။
‘‘တတော ဘိက္ခုသဟဿာနိ [ဘိက္ခုသဟဿံ တံ (သီ။ ပီ။)], အနုသာသိမဟံ တဒါ၊
မမာနုသာသနကရာ, တေပိ အာသုံ အနာသဝါ။
‘‘ဇိနော တသ္မိံ ဂုဏေ တုဋ္ဌော, ဧတဒဂ္ဂေ ဌပေသိ မံ၊
ဘိက္ခုဩဝါဒကာနဂ္ဂေါ, ကပ္ပိနောတိ မဟာဇနေ။
‘‘သတသဟဿေ ကတံ ကမ္မံ, ဖလံ ဒဿေသိ မေ ဣဓ၊
ပမုတ္တော သရဝေဂေါဝ, ကိလေသေ ဈာပယိံ [ဈာပယီ (သီ။)] မမ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ မဟာကပ္ပိနော ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
မဟာကပ္ပိနတ္ထေရဿာပဒါနံ တတိယံ။
၄။ ဒဗ္ဗမလ္လပုတ္တတ္ထေရအပဒါန
‘‘ပဒုမုတ္တရော နာမ ဇိနော, သဗ္ဗလောကဝိဒူ မုနိ၊
ဣတော သတသဟဿမှိ, ကပ္ပေ ဥပ္ပဇ္ဇိ စက္ခုမာ။
‘‘ဩဝါဒကော ဝိညာပကော, တာရကော သဗ္ဗပါဏိနံ၊
ဒေသနာကုသလော ဗုဒ္ဓေါ, တာရေသိ ဇနတံ ဗဟုံ။
(အပ၊၂၊၁၂၂။)‘‘အနုကမ္ပကော ကာရုဏိကော, ဟိတေသီ သဗ္ဗပါဏိနံ၊
သမ္ပတ္တေ တိတ္ထိယေ သဗ္ဗေ, ပဉ္စသီလေ ပတိဋ္ဌပိ [ပတိဋ္ဌဟိ (သျာ။ က။)]။
‘‘ဧဝံ နိရာကုလံ အာသိ, သုညတံ [သုညကံ (သီ။) ဧဝမုပရိပိ] တိတ္ထိယေဟိ စ၊
ဝိစိတ္တံ အရဟန္တေဟိ, ဝသီဘူတေဟိ တာဒိဘိ။
‘‘ရတနာနဋ္ဌပညာသံ, ဥဂ္ဂတော သော မဟာမုနိ၊
ကဉ္စနဂ္ဃိယသင်္ကာသော, ဗာတ္တိံသဝရလက္ခဏော။
‘‘ဝဿသတသဟဿာနိ, အာယု ဝိဇ္ဇတိ တာဝဒေ၊
တာဝတာ တိဋ္ဌမာနော သော, တာရေသိ ဇနတံ ဗဟုံ။
‘‘တဒါဟံ ဟံသဝတိယံ, သေဋ္ဌိပုတ္တော မဟာယသော၊
ဥပေတွာ လောကပဇ္ဇောတံ, အဿောသိံ ဓမ္မဒေသနံ။
‘‘သေနာသနာနိ ဘိက္ခူနံ, ပညာပေန္တံ သသာဝကံ၊
ကိတ္တယန္တဿ ဝစနံ, သုဏိတွာ မုဒိတော အဟံ။
‘‘အဓိကာရံ သသံဃဿ, ကတွာ တဿ မဟေသိနော၊
နိပစ္စ သိရသာ ပါဒေ, တံ ဌာနမဘိပတ္ထယိံ။
‘‘တဒါဟ သ မဟာဝီရော, မမ ကမ္မံ ပကိတ္တယံ၊
‘ယော သသံဃမဘောဇေသိ, သတ္တာဟံ လောကနာယကံ။
‘‘‘သောယံ ကမလပတ္တက္ခော, သီဟံသော ကနကတ္တစော၊
မမ ပါဒမူလေ နိပတိ [ပတိတော (ပီ။)], ပတ္ထယံ ဌာနမုတ္တမံ။
‘‘‘သတသဟဿိတော ကပ္ပေ, ဩက္ကာကကုလသမ္ဘဝေါ၊
ဂေါတမော နာမ ဂေါတ္တေန, သတ္ထာ လောကေ ဘဝိဿတိ။
‘‘‘သာဝကော တဿ ဗုဒ္ဓဿ, ဒဗ္ဗော နာမေန ဝိဿုတော၊
သေနာသနပညာပကော, အဂ္ဂေါ ဟေဿတိယံ တဒါ’။
‘‘တေန ကမ္မေန သုကတေန, စေတနာပဏိဓီဟိ စ၊
ဇဟိတွာ မာနုသံ ဒေဟံ, တာဝတိံသမဂစ္ဆဟံ။
‘‘သတာနံ တီဏိက္ခတ္တုဉ္စ, ဒေဝရဇ္ဇမကာရယိံ၊
သတာနံ ပဉ္စက္ခတ္တုဉ္စ, စက္ကဝတ္တီ အဟောသဟံ။
(အပ၊၂၊၁၂၃။)‘‘ပဒေသရဇ္ဇံ ဝိပုလံ, ဂဏနာတော အသင်္ခိယံ၊
သဗ္ဗတ္ထ သုခိတော အာသိံ, တဿ ကမ္မဿ ဝါဟသာ။
‘‘ဧကနဝုတိတော ကပ္ပေ, ဝိပဿီ နာမ နာယကော၊
ဥပ္ပဇ္ဇိ စာရုဒဿနော [စာရုနယနော (သီ။ သျာ။ ပီ။)], သဗ္ဗဓမ္မဝိပဿကော။
‘‘ဒုဋ္ဌစိတ္တော ဥပဝဒိံ, သာဝကံ တဿ တာဒိနော၊
သဗ္ဗာသဝပရိက္ခီဏံ, သုဒ္ဓေါတိ စ ဝိဇာနိယ။
‘‘တဿေဝ နရဝီရဿ, သာဝကာနံ မဟေသိနံ၊
သလာကဉ္စ ဂဟေတွာန [သလာကံ ပဂ္ဂဟေတွာန (သီ။ ပီ။)], ခီရောဒနမဒါသဟံ။
‘‘ဣမမှိ ဘဒ္ဒကေ ကပ္ပေ, ဗြဟ္မဗန္ဓု မဟာယသော၊
ကဿပေါ နာမ ဂေါတ္တေန, ဥပ္ပဇ္ဇိ ဝဒတံ ဝရော။
‘‘သာသနံ ဇောတယိတွာန, အဘိဘုယျ ကုတိတ္ထိယေ၊
ဝိနေယျေ ဝိနယိတွာဝ, နိဗ္ဗုတော သော သသာဝကော။
‘‘သသိဿေ နိဗ္ဗုတေ နာထေ, အတ္ထမေန္တမှိ သာသနေ၊
ဒေဝါ ကန္ဒိံသု သံဝိဂ္ဂါ, မုတ္တကေသာ ရုဒမ္မုခါ။
‘‘နိဗ္ဗာယိဿတိ ဓမ္မက္ခော, န ပဿိဿာမ သုဗ္ဗတေ၊
န သုဏိဿာမ သဒ္ဓမ္မံ, အဟော နော အပ္ပပုညတာ။
‘‘တဒါယံ ပထဝီ သဗ္ဗာ, အစလာ သာ စလာစလာ [စလာစလီ (သီ။), ပုလာပုလီ (သျာ။)]၊
သာဂရော စ သသောကောဝ, ဝိနဒီ ကရုဏံ ဂိရံ။
‘‘စတုဒ္ဒိသာ ဒုန္ဒုဘိယော, နာဒယိံသု အမာနုသာ၊
သမန္တတော အသနိယော, ဖလိံသု စ ဘယာဝဟာ။
‘‘ဥက္ကာ ပတိံသု နဘသာ, ဓူမကေတု စ ဒိဿတိ၊
သဓူမာ ဇာလဝဋ္ဋာ စ [သဗ္ဗထလဇသတ္တာ စ (သီ။)], ရဝိံသု ကရုဏံ မိဂါ။
‘‘ဥပ္ပါဒေ ဒါရုဏေ ဒိသွာ, သာသနတ္ထင်္ဂသူစကေ၊
သံဝိဂ္ဂါ ဘိက္ခဝေါ သတ္တ, စိန္တယိမှ မယံ တဒါ။
‘‘သာသနေန ဝိနာမှာကံ, ဇီဝိတေန အလံ မယံ၊
ပဝိသိတွာ မဟာရညံ, ယုဉ္ဇာမ ဇိနသာသနံ။
(အပ၊၂၊၁၂၄။)‘‘အဒ္ဒသမှ တဒါရညေ, ဥဗ္ဗိဒ္ဓံ သေလမုတ္တမံ၊
နိဿေဏိယာ တမာရုယှ, နိဿေဏိံ ပါတယိမှသေ။
‘‘တဒါ ဩဝဒိ နော ထေရော, ဗုဒ္ဓုပ္ပါဒေါ သုဒုလ္လဘော၊
သဒ္ဓါတိဒုလ္လဘာ လဒ္ဓါ, ထောကံ သေသဉ္စ သာသနံ။
‘‘နိပတန္တိ ခဏာတီတာ, အနန္တေ ဒုက္ခသာဂရေ၊
တသ္မာ ပယောဂေါ ကတ္တဗ္ဗော, ယာဝ ဌာတိ မုနေ မတံ [ယာဝ တိဋ္ဌတိ သာသနံ (သျာ။)]။
‘‘အရဟာ အာသိ သော ထေရော, အနာဂါမီ တဒါနုဂေါ၊
သုသီလာ ဣတရေ ယုတ္တာ, ဒေဝလောကံ အဂမှသေ။
‘‘နိဗ္ဗုတော တိဏ္ဏသံသာရော, သုဒ္ဓါဝါသေ စ ဧကကော၊
အဟဉ္စ ပက္ကုသာတိ စ, သဘိယော ဗာဟိယော တထာ။
‘‘ကုမာရကဿပေါ စေဝ, တတ္ထ တတ္ထူပဂါ မယံ၊
သံသာရဗန္ဓနာ မုတ္တာ, ဂေါတမေနာနုကမ္ပိတာ။
‘‘မလ္လေသု ကုသိနာရာယံ, ဇာတော ဂဗ္ဘေဝ မေ သတော၊
မာတာ မတာ စိတာရုဠှာ, တတော နိပ္ပတိတော အဟံ။
‘‘ပတိတော ဒဗ္ဗပုဉ္ဇမှိ, တတော ဒဗ္ဗောတိ ဝိဿုတော၊
ဗြဟ္မစာရီဗလေနာဟံ, ဝိမုတ္တော သတ္တဝဿိကော။
‘‘ခီရောဒနဗလေနာဟံ, ပဉ္စဟင်္ဂေဟုပါဂတော၊
ခီဏာသဝေါပဝါဒေန, ပါပေဟိ ဗဟုစောဒိတော။
‘‘ဥဘော ပုညဉ္စ ပါပဉ္စ, ဝီတိဝတ္တောမှိ ဒါနိဟံ၊
ပတွာန ပရမံ သန္တိံ, ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သေနာသနံ ပညာပယိံ, ဟာသယိတွာန သုဗ္ဗတေ၊
ဇိနော တသ္မိံ ဂုဏေ တုဋ္ဌော, ဧတဒဂ္ဂေ ဌပေသိ မံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ ဒဗ္ဗမလ္လပုတ္တော ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
ဒဗ္ဗမလ္လပုတ္တတ္ထေရဿာပဒါနံ စတုတ္ထံ။
(အပ၊၂၊၁၂၅။)၅။ ကုမာရကဿပတ္ထေရအပဒါန
‘‘ဣတော သတသဟဿမှိ, ကပ္ပေ ဥပ္ပဇ္ဇိ နာယကော၊
သဗ္ဗလောကဟိတော ဝီရော, ပဒုမုတ္တရနာမကော။
‘‘တဒါဟံ ဗြာဟ္မဏော ဟုတွာ, ဝိဿုတော ဝေဒပါရဂူ၊
ဒိဝါဝိဟာရံ ဝိစရံ, အဒ္ဒသံ လောကနာယကံ။
‘‘စတုသစ္စံ ပကာသေန္တံ, ဗောဓယန္တံ သဒေဝကံ၊
ဝိစိတ္တကထိကာနဂ္ဂံ, ဝဏ္ဏယန္တံ မဟာဇနေ။
‘‘တဒါ မုဒိတစိတ္တောဟံ, နိမန္တေတွာ တထာဂတံ၊
နာနာရတ္တေဟိ ဝတ္ထေဟိ, အလင်္ကရိတွာန မဏ္ဍပံ။
‘‘နာနာရတနပဇ္ဇောတံ, သသံဃံ ဘောဇယိံ တဟိံ၊
ဘောဇယိတွာန သတ္တာဟံ, နာနဂ္ဂရသဘောဇနံ။
‘‘နာနာစိတ္တေဟိ [နာနာဝဏ္ဏေဟိ (သီ။)] ပုပ္ဖေဟိ, ပူဇယိတွာ သသာဝကံ [မဟာဝီရံ (က။)]၊
နိပစ္စ ပါဒမူလမှိ, တံ ဌာနံ ပတ္ထယိံ အဟံ။
‘‘တဒါ မုနိဝရော အာဟ, ကရုဏေကရသာသယော [ကရုဏော ကရုဏာလယော (သျာ။)]၊
‘ပဿထေတံ ဒိဇဝရံ, ပဒုမာနနလောစနံ။
‘‘‘ပီတိပါမောဇ္ဇဗဟုလံ, သမုဂ္ဂတတနူရုဟံ၊
ဟာသမှိတဝိသာလက္ခံ, မမ သာသနလာလသံ။
‘‘‘ပတိတံ ပါဒမူလေ မေ, ဧကာဝတ္ထသုမာနသံ [ဧကဝတ္ထံ သုမာနသံ (သျာ။ က။)]၊
ဧသ ပတ္ထေတိ တံ ဌာနံ, ဝိစိတ္တကထိကတ္တနံ [ဝိစိတ္တကထိကတ္တဒံ (သီ။ ပီ။)]။
‘‘‘သတသဟဿိတော ကပ္ပေ, ဩက္ကာကကုလသမ္ဘဝေါ၊
ဂေါတမော နာမ ဂေါတ္တေန, သတ္ထာ လောကေ ဘဝိဿတိ။
‘‘‘တဿ ဓမ္မေသု ဒါယာဒေါ, ဩရသော ဓမ္မနိမ္မိတော၊
ကုမာရကဿပေါ နာမ, ဟေဿတိ သတ္ထု သာဝကော။
‘‘‘ဝိစိတ္တပုပ္ဖဒုဿာနံ, ရတနာနဉ္စ ဝါဟသာ၊
ဝိစိတ္တကထိကာနံ သော, အဂ္ဂတံ ပါပုဏိဿတိ’။
(အပ၊၂၊၁၂၆။)‘‘တေန ကမ္မေန သုကတေန, စေတနာပဏိဓီဟိ စ၊
ဇဟိတွာ မာနုသံ ဒေဟံ, တာဝတိံသမဂစ္ဆဟံ။
‘‘ပရိဗ္ဘမံ ဘဝါဘဝေ [ဘဝါကာသေ (သီ။ ပီ။)], ရင်္ဂမဇ္ဈေ ယထာ နဋော၊
သာခမိဂတြဇော ဟုတွာ, မိဂိယာ ကုစ္ဆိမောက္ကမိံ။
‘‘တဒါ မယိ ကုစ္ဆိဂတေ, ဝဇ္ဈဝါရော ဥပဋ္ဌိတော၊
သာခေန စတ္တာ မေ မာတာ, နိဂြောဓံ သရဏံ ဂတာ။
‘‘တေန သာ မိဂရာဇေန, မရဏာ ပရိမောစိတာ၊
ပရိစ္စဇိတွာ သပါဏံ [သံပါဏံ (သီ။ ပီ။)], မမေဝံ ဩဝဒီ တဒါ။
‘‘‘နိဂြောဓမေဝ သေဝေယျ, န သာခမုပသံဝသေ၊
နိဂြောဓသ္မိံ မတံ သေယျော, ယဉ္စေ သာခမှိ ဇီဝိတံ’။
‘‘တေနာနုသိဋ္ဌာ မိဂယူထပေန, အဟဉ္စ မာတာ စ တထေတရေ စ [စိတရေ စ (သျာ။), တဿောဝါဒေန (ပီ။), စိတရေ စ တဿောဝါဒံ (က။)]၊
အာဂမ္မ ရမ္မံ တုသိတာဓိဝါသံ, ဂတာ ပဝါသံ သဃရံ ယထေဝ။
‘‘ပုနော ကဿပဝီရဿ, အတ္ထမေန္တမှိ သာသနေ၊
အာရုယှ သေလသိခရံ, ယုဉ္ဇိတွာ ဇိနသာသနံ။
‘‘ဣဒါနာဟံ ရာဇဂဟေ, ဇာတော သေဋ္ဌိကုလေ အဟုံ၊
အာပန္နသတ္တာ မေ မာတာ, ပဗ္ဗဇိ အနဂါရိယံ။
‘‘သဂဗ္ဘံ တံ ဝိဒိတွာန, ဒေဝဒတ္တမုပါနယုံ၊
သော အဝေါစ ‘ဝိနာသေထ, ပါပိကံ ဘိက္ခုနိံ ဣမံ’။
‘‘ဣဒါနိပိ မုနိန္ဒေန, ဇိနေန အနုကမ္ပိတာ၊
သုခိနီ အဇနီ မယှံ, မာတာ ဘိက္ခုနုပဿယေ။
‘‘တံ ဝိဒိတွာ မဟီပါလော, ကောသလော မံ အပေါသယိ၊
ကုမာရပရိဟာရေန, နာမေနာဟဉ္စ ကဿပေါ။
‘‘မဟာကဿပမာဂမ္မ, အဟံ ကုမာရကဿပေါ၊
ဝမ္မိကသဒိသံ ကာယံ, သုတွာ ဗုဒ္ဓေန ဒေသိတံ။
(အပ၊၂၊၁၂၇။)‘‘တတော စိတ္တံ ဝိမုစ္စိ မေ, အနုပါဒါယ သဗ္ဗသော၊
ပါယာသိံ ဒမယိတွာဟံ, ဧတဒဂ္ဂမပါပုဏိံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ ကုမာရကဿပေါ ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
ကုမာရကဿပတ္ထေရဿာပဒါနံ ပဉ္စမံ။
စတုဝီသတိမံ ဘာဏဝါရံ။
၆။ ဗာဟိယတ္ထေရအပဒါန
‘‘ဣတော သတသဟဿမှိ, ကပ္ပေ ဥပ္ပဇ္ဇိ နာယကော၊
မဟပ္ပဘော တိလောကဂ္ဂေါ, နာမေန ပဒုမုတ္တရော။
‘‘ခိပ္ပါဘိညဿ ဘိက္ခုဿ, ဂုဏံ ကိတ္တယတော မုနေ၊
သုတွာ ဥဒဂ္ဂစိတ္တောဟံ, ကာရံ ကတွာ မဟေသိနော။
‘‘ဒတွာ သတ္တာဟိကံ ဒါနံ, သသိဿဿ မုနေ အဟံ၊
အဘိဝါဒိယ သမ္ဗုဒ္ဓံ, တံ ဌာနံ ပတ္ထယိံ တဒါ။
‘‘တတော မံ ဗျာကရိ ဗုဒ္ဓေါ, ‘ဧတံ ပဿထ ဗြာဟ္မဏံ၊
ပတိတံ ပါဒမူလေ မေ, စရိယံ ပစ္စဝေက္ခဏံ [ပသန္နနယနာနနံ (သီ။), ပီနသမ္ပန္နဝေက္ခဏံ (သျာ။), ပီဏံသံ ပစ္စဝေက္ခဏံ (ပီ။)]။
‘‘‘ဟေမယညောပစိတင်္ဂံ, အဝဒါတတနုတ္တစံ၊
ပလမ္ဗဗိမ္ဗတမ္ဗောဋ္ဌံ, သေတတိဏှသမံ ဒိဇံ။
‘‘‘ဂုဏထာမဗဟုတရံ, သမုဂ္ဂတတနူရုဟံ၊
ဂုဏောဃာယတနီဘူတံ, ပီတိသမ္ဖုလ္လိတာနနံ။
‘‘‘ဧသော ပတ္ထယတေ ဌာနံ, ခိပ္ပါဘိညဿ ဘိက္ခုနော၊
အနာဂတေ မဟာဝီရော, ဂေါတမော နာမ ဟေဿတိ။
(အပ၊၂၊၁၂၈။)‘‘‘တဿ ဓမ္မေသု ဒါယာဒေါ, ဩရသော ဓမ္မနိမ္မိတော၊
ဗာဟိယော နာမ နာမေန, ဟေဿတိ သတ္ထု သာဝကော’။
‘‘တဒါ ဟိ တုဋ္ဌော ဝုဋ္ဌာယ, ယာဝဇီဝံ မဟာမုနေ၊
ကာရံ ကတွာ စုတော သဂ္ဂံ, အဂံ သဘဝနံ ယထာ။
‘‘ဒေဝဘူတော မနုဿော ဝါ, သုခိတော တဿ ကမ္မုနော၊
ဝါဟသာ သံသရိတွာန, သမ္ပတ္တိမနုဘောမဟံ။
‘‘ပုန ကဿပဝီရဿ, အတ္ထမေန္တမှိ [အတ္ထင်္ဂတမှိ (သျာ။)] သာသနေ၊
အာရုယှ သေလသိခရံ, ယုဉ္ဇိတွာ ဇိနသာသနံ။
‘‘ဝိသုဒ္ဓသီလော သပ္ပညော, ဇိနသာသနကာရကော၊
တတော စုတာ ပဉ္စ ဇနာ, ဒေဝလောကံ အဂမှသေ။
‘‘တတောဟံ ဗာဟိယော ဇာတော, ဘာရုကစ္ဆေ ပုရုတ္တမေ၊
တတော နာဝါယ ပက္ခန္ဒော [ပက္ခန္တော (သီ။), ပက္ကန္တော (ပီ။)], သာဂရံ အပ္ပသိဒ္ဓိယံ [အတ္ထသိဒ္ဓိယံ (က။)]။
‘‘တတော နာဝါ အဘိဇ္ဇိတ္ထ, ဂန္တွာန ကတိပါဟကံ၊
တဒါ ဘီသနကေ ဃောရေ, ပတိတော မကရာကရေ။
‘‘တဒါဟံ ဝါယမိတွာန, သန္တရိတွာ မဟောဒဓိံ၊
သုပ္ပါဒပဋ္ဋနဝရံ [သုပ္ပါရပဋ္ဋနဝရံ (သီ။ ပီ။)], သမ္ပတ္တော မန္ဒဝေဓိတော [မန္ဒမေဓိကော (သီ။), မန္ဒဝေဒိတော (သျာ။), မဒ္ဒဝေရတံ (က။)]။
‘‘ဒါရုစီရံ နိဝါသေတွာ, ဂါမံ ပိဏ္ဍာယ ပါဝိသိံ၊
တဒါဟ သော ဇနော တုဋ္ဌော, အရဟာယမိဓာဂတော။
‘‘ဣမံ အန္နေန ပါနေန, ဝတ္ထေန သယနေန စ၊
ဘေသဇ္ဇေန စ သက္ကတွာ, ဟေဿာမ သုခိတာ မယံ။
‘‘ပစ္စယာနံ တဒါ လာဘီ, တေဟိ သက္ကတပူဇိတော၊
အရဟာဟန္တိ သင်္ကပ္ပံ, ဥပ္ပါဒေသိံ အယောနိသော။
‘‘တတော မေ စိတ္တမညာယ, စောဒယီ ပုဗ္ဗဒေဝတာ၊
‘န တွံ ဥပါယမဂ္ဂညူ, ကုတော တွံ အရဟာ ဘဝေ’။
‘‘စောဒိတော တာယ သံဝိဂ္ဂေါ, တဒါဟံ ပရိပုစ္ဆိ တံ၊
‘ကေ ဝါ ဧတေ ကုဟိံ လောကေ, အရဟန္တော နရုတ္တမာ။
(အပ၊၂၊၁၂၉။)‘‘‘သာဝတ္ထိယံ ကောသလမန္ဒိရေ ဇိနော, ပဟူတပညော ဝရဘူရိမေဓသော၊
သော သကျပုတ္တော အရဟာ အနာသဝေါ, ဒေသေတိ ဓမ္မံ အရဟတ္တပတ္တိယာ။
‘‘‘တဒဿ သုတွာ ဝစနံ သုပီဏိတော [ပီဏိတွာ (က။)], နိဓိံဝ လဒ္ဓါ ကပဏောတိ ဝိမှိတော၊
ဥဒဂ္ဂစိတ္တော အရဟတ္တမုတ္တမံ, သုဒဿနံ ဒဋ္ဌုမနန္တဂေါစရံ။
‘‘‘တဒါ တတော နိက္ခမိတွာန သတ္ထုနော [နိက္ခမိတုန သတ္ထုဝရံ (သီ။)], သဒါ ဇိနံ ပဿာမိ ဝိမလာနနံ [ပရာဇိနံ ပဿာမိ ကမလာနနံ (က။)]၊
ဥပေစ္စ ရမ္မံ ဝိဇိတဝှယံ ဝနံ, ဒိဇေ အပုစ္ဆိံ ကုဟိံ လောကနန္ဒနော။
‘‘‘တတော အဝေါစုံ နရဒေဝဝန္ဒိတော, ပုရံ ပဝိဋ္ဌော အသနေသနာယ သော၊
သသောဝ [ပစ္စေဟိ (သီ။ သျာ။)] ခိပ္ပံ မုနိဒဿနုဿုကော, ဥပေစ္စ ဝန္ဒာဟိ တမဂ္ဂပုဂ္ဂလံ’။
‘‘တတောဟံ တုဝဋံ ဂန္တွာ, သာဝတ္ထိံ ပုရမုတ္တမံ၊
ဝိစရန္တံ တမဒ္ဒက္ခိံ, ပိဏ္ဍတ္ထံ အပိဟာဂိဓံ။
‘‘ပတ္တပါဏိံ အလောလက္ခံ, ပါစယန္တံ ပီတာကရံ [ဘာဇယန္တံ ဝိယာမတံ (သီ။), ဇောတယန္တံ ဣဓာမတံ (သျာ။), ဘာဇယန္တံ ဣဒံမတံ (ပီ။)]၊
သိရီနိလယသင်္ကာသံ, ရဝိဒိတ္တိဟရာနနံ။
‘‘တံ သမေစ္စ နိပစ္စာဟံ, ဣဒံ ဝစနမဗြဝိံ၊
‘ကုပထေ ဝိပ္ပနဋ္ဌဿ, သရဏံ ဟောဟိ ဂေါတမ။
‘‘‘ပါဏသန္တာရဏတ္ထာယ, ပိဏ္ဍာယ ဝိစရာမဟံ၊
န တေ ဓမ္မကထာကာလော, ဣစ္စာဟ မုနိသတ္တမော’။
‘‘တဒါ ပုနပ္ပုနံ ဗုဒ္ဓံ, အာယာစိံ ဓမ္မလာလသော၊
ယော မေ ဓမ္မမဒေသေသိ, ဂမ္ဘီရံ သုညတံ ပဒံ။
(အပ၊၂၊၁၃၀။)‘‘တဿ ဓမ္မံ သုဏိတွာန, ပါပုဏိံ အာသဝက္ခယံ၊
ပရိက္ခီဏာယုကော သန္တော, အဟော သတ္ထာနုကမ္ပကော။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ဧဝံ ထေရော ဝိယာကာသိ, ဗာဟိယော ဒါရုစီရိယော၊
သင်္ကာရကူဋေ ပတိတော, ဘူတာဝိဋ္ဌာယ ဂါဝိယာ။
‘‘အတ္တနော ပုဗ္ဗစရိယံ, ကိတ္တယိတွာ မဟာမတိ၊
ပရိနိဗ္ဗာယိ သော ထေရော [ဝီရော (သီ။), ဓီရော (သျာ။)], သာဝတ္ထိယံ ပုရုတ္တမေ။
‘‘နဂရာ နိက္ခမန္တော တံ, ဒိသွာန ဣသိသတ္တမော၊
ဒါရုစီရဓရံ ဓီရံ, ဗာဟိယံ ဗာဟိတာဂမံ။
‘‘ဘူမိယံ ပတိတံ ဒန္တံ, ဣန္ဒကေတူဝ ပါတိတံ၊
ဂတာယုံ သုက္ခကိလေသံ [ဂတာယု သံဂတက္လေသံ (သီ။ ပီ။), တဒါယု သင်္ကတာလေသံ (က။)], ဇိနသာသနကာရကံ။
‘‘တတော အာမန္တယီ သတ္ထာ, သာဝကေ သာသနေ ရတေ၊
‘ဂဏှထ နေတွာ [ဟုတွာ (သျာ။ ပီ။ က။)] ဈာပေထ, တနုံ သဗြဟ္မစာရိနော။
‘‘‘ထူပံ ကရောထ ပူဇေထ, နိဗ္ဗုတော သော မဟာမတိ၊
ခိပ္ပါဘိညာနမေသဂ္ဂေါ, သာဝကော မေ ဝစောကရော။
‘‘‘သဟဿမပိ စေ ဂါထာ, အနတ္ထပဒသဉှိတာ၊
ဧကံ ဂါထာပဒံ သေယျော, ယံ သုတွာ ဥပသမ္မတိ။
‘‘‘ယတ္ထ အာပေါ စ ပထဝီ, တေဇော ဝါယော န ဂါဓတိ၊
န တတ္ထ သုက္ကာ ဇောတန္တိ, အာဒိစ္စော န ပကာသတိ။
‘‘‘န တတ္ထ စန္ဒိမာ ဘာတိ, တမော တတ္ထ န ဝိဇ္ဇတိ၊
ယဒါ စ အတ္တနာ ဝေဒိ, မုနိမောနေန ဗြာဟ္မဏော။
(အပ၊၂၊၁၃၁။)‘‘‘အထ ရူပါ အရူပါ စ, သုခဒုက္ခာ ဝိမုစ္စတိ’၊
ဣစ္စေဝံ အဘဏီ နာထော, တိလောကသရဏော မုနိ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ ဗာဟိယော ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
ဗာဟိယတ္ထေရဿာပဒါနံ ဆဋ္ဌံ။
၇။ မဟာကောဋ္ဌိကတ္ထေရအပဒါန
‘‘ပဒုမုတ္တရော နာမ ဇိနော, သဗ္ဗလောကဝိဒူ မုနိ၊
ဣတော သတသဟဿမှိ, ကပ္ပေ ဥပ္ပဇ္ဇိ စက္ခုမာ။
‘‘ဩဝါဒကော ဝိညာပကော, တာရကော သဗ္ဗပါဏိနံ၊
ဒေသနာကုသလော ဗုဒ္ဓေါ, တာရေသိ ဇနတံ ဗဟုံ။
‘‘အနုကမ္ပကော ကာရုဏိကော, ဟိတေသီ သဗ္ဗပါဏိနံ၊
သမ္ပတ္တေ တိတ္ထိယေ သဗ္ဗေ, ပဉ္စသီလေ ပတိဋ္ဌပိ။
‘‘ဧဝံ နိရာကုလံ အာသိ, သုညတံ တိတ္ထိယေဟိ စ၊
ဝိစိတ္တံ အရဟန္တေဟိ, ဝသီဘူတေဟိ တာဒိဘိ။
‘‘ရတနာနဋ္ဌပညာသံ, ဥဂ္ဂတော သော မဟာမုနိ၊
ကဉ္စနဂ္ဃိယသင်္ကာသော, ဗာတ္တိံသဝရလက္ခဏော။
‘‘ဝဿသတသဟဿာနိ, အာယု ဝိဇ္ဇတိ တာဝဒေ၊
တာဝတာ တိဋ္ဌမာနော သော, တာရေသိ ဇနတံ ဗဟုံ။
‘‘တဒါဟံ ဟံသဝတိယံ, ဗြာဟ္မဏော ဝေဒပါရဂူ၊
ဥပေစ္စ သဗ္ဗလောကဂ္ဂံ [သဗ္ဗသာရဂ္ဂံ (သီ။), သတ္တပါရဂံ (ပီ။)], အဿောသိံ ဓမ္မဒေသနံ။
‘‘တဒါ သော သာဝကံ ဝီရော, ပဘိန္နမတိဂေါစရံ၊
အတ္ထေ ဓမ္မေ နိရုတ္တေ စ, ပဋိဘာနေ စ ကောဝိဒံ။
‘‘ဌပေသိ ဧတဒဂ္ဂမှိ, တံ သုတွာ မုဒိတော အဟံ၊
သသာဝကံ ဇိနဝရံ, သတ္တာဟံ ဘောဇယိံ တဒါ။
‘‘ဒုဿေဟစ္ဆာဒယိတွာန, သသိဿံ ဗုဒ္ဓိသာဂရံ [ဗုဒ္ဓသာဂရံ (က။)]၊
နိပစ္စ ပါဒမူလမှိ, တံ ဌာနံ ပတ္ထယိံ အဟံ။
(အပ၊၂၊၁၃၂။)‘‘တတော အဝေါစ လောကဂ္ဂေါ, ‘ပဿထေတံ ဒိဇုတ္တမံ၊
ဝိနတံ ပါဒမူလေ မေ, ကမလောဒရသပ္ပဘံ။
‘‘‘ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌဿ [သေဋ္ဌံ ဗုဒ္ဓဿ (သျာ။ က။)] ဘိက္ခုဿ, ဌာနံ ပတ္ထယတေ အယံ၊
တာယ သဒ္ဓါယ စာဂေန, သဒ္ဓမ္မဿဝနေန [တေန ဓမ္မဿဝေန (သီ။ ပီ။ က။)] စ။
‘‘‘သဗ္ဗတ္ထ သုခိတော ဟုတွာ, သံသရိတွာ ဘဝါဘဝေ၊
အနာဂတမှိ အဒ္ဓါနေ, လစ္ဆသေ တံ မနောရထံ။
‘‘‘သတသဟဿိတော ကပ္ပေ, ဩက္ကာကကုလသမ္ဘဝေါ၊
ဂေါတမော နာမ ဂေါတ္တေန, သတ္ထာ လောကေ ဘဝိဿတိ။
‘‘‘တဿ ဓမ္မေသု ဒါယာဒေါ, ဩရသော ဓမ္မနိမ္မိတော၊
ကောဋ္ဌိကော နာမ နာမေန, ဟေဿတိ သတ္ထု သာဝကော’။
‘‘တံ သုတွာ မုဒိတော ဟုတွာ, ယာဝဇီဝံ တဒါ ဇိနံ၊
မေတ္တစိတ္တော ပရိစရိံ, သတော ပညာသမာဟိတော။
‘‘တေန ကမ္မဝိပါကေန, စေတနာပဏိဓီဟိ စ၊
ဇဟိတွာ မာနုသံ ဒေဟံ, တာဝတိံသမဂစ္ဆဟံ။
‘‘သတာနံ တီဏိက္ခတ္တုဉ္စ, ဒေဝရဇ္ဇမကာရယိံ၊
သတာနံ ပဉ္စက္ခတ္တုဉ္စ, စက္ကဝတ္တီ အဟောသဟံ။
‘‘ပဒေသရဇ္ဇံ ဝိပုလံ, ဂဏနာတော အသင်္ခိယံ၊
သဗ္ဗတ္ထ သုခိတော အာသိံ, တဿ ကမ္မဿ ဝါဟသာ။
‘‘ဒုဝေ ဘဝေ သံသရာမိ, ဒေဝတ္တေ အထ မာနုသေ၊
အညံ ဂတိံ န ဂစ္ဆာမိ, သုစိဏ္ဏဿ ဣဒံ ဖလံ။
‘‘ဒုဝေ ကုလေ ပဇာယာမိ, ခတ္တိယေ အထ ဗြာဟ္မဏေ၊
‘‘နီစေ ကုလေ န ဇာယာမိ, သုစိဏ္ဏဿ ဣဒံ ဖလံ။
‘‘ပစ္ဆိမေ ဘဝေ သမ္ပတ္တေ, ဗြဟ္မဗန္ဓု အဟောသဟံ၊
သာဝတ္ထိယံ ဝိပ္ပကုလေ, ပစ္စာဇာတော မဟဒ္ဓနေ။
‘‘မာတာ စန္ဒဝတီ နာမ, ပိတာ မေ အဿလာယနော၊
ယဒါ မေ ပိတရံ ဗုဒ္ဓေါ, ဝိနယီ သဗ္ဗသုဒ္ဓိယာ။
(အပ၊၂၊၁၃၃။)‘‘တဒါ ပသန္နော သုဂတေ, ပဗ္ဗဇိံ အနဂါရိယံ၊
မောဂ္ဂလ္လာနော အာစရိယော, ဥပဇ္ဈာ သာရိသမ္ဘဝေါ။
‘‘ကေသေသု ဆိဇ္ဇမာနေသု, ဒိဋ္ဌိ ဆိန္နာ သမူလိကာ၊
နိဝါသေန္တော စ ကာသာဝံ, အရဟတ္တမပါပုဏိံ။
‘‘အတ္ထဓမ္မနိရုတ္တီသု, ပဋိဘာနေ စ မေ မတိ၊
ပဘိန္နာ တေန လောကဂ္ဂေါ, ဧတဒဂ္ဂေ ဌပေသိ မံ။
‘‘အသန္ဒိဋ္ဌံ ဝိယာကာသိံ, ဥပတိဿေန ပုစ္ဆိတော၊
ပဋိသမ္ဘိဒါသု တေနာဟံ, အဂ္ဂေါ သမ္ဗုဒ္ဓသာသနေ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ မဟာကောဋ္ဌိကော ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
မဟာကောဋ္ဌိကတ္ထေရဿာပဒါနံ သတ္တမံ။
၈။ ဥရုဝေဠကဿပတ္ထေရအပဒါန
‘‘ပဒုမုတ္တရော နာမ ဇိနော, သဗ္ဗလောကဝိဒူ မုနိ၊
ဣတော သတသဟဿမှိ, ကပ္ပေ ဥပ္ပဇ္ဇိ စက္ခုမာ။
‘‘ဩဝါဒကော ဝိညာပကော, တာရကော သဗ္ဗပါဏိနံ၊
ဒေသနာကုသလော ဗုဒ္ဓေါ, တာရေသိ ဇနတံ ဗဟုံ။
‘‘အနုကမ္ပကော ကာရုဏိကော, ဟိတေသီ သဗ္ဗပါဏိနံ၊
သမ္ပတ္တေ တိတ္ထိယေ သဗ္ဗေ, ပဉ္စသီလေ ပတိဋ္ဌပိ။
‘‘ဧဝံ နိရာကုလံ အာသိ, သုညတံ တိတ္ထိယေဟိ စ၊
ဝိစိတ္တံ အရဟန္တေဟိ, ဝသီဘူတေဟိ တာဒိဘိ။
‘‘ရတနာနဋ္ဌပညာသံ, ဥဂ္ဂတော သော မဟာမုနိ၊
ကဉ္စနဂ္ဃိယသင်္ကာသော, ဗာတ္တိံသဝရလက္ခဏော။
(အပ၊၂၊၁၃၄။)‘‘ဝဿသတသဟဿာနိ, အာယု ဝိဇ္ဇတိ တာဝဒေ၊
တာဝတာ တိဋ္ဌမာနော သော, တာရေသိ ဇနတံ ဗဟုံ။
‘‘တဒါဟံ ဟံသဝတိယာ, ဗြာဟ္မဏော သာဓုသမ္မတော၊
ဥပေစ္စ လောကပဇ္ဇောတံ, အဿောသိံ ဓမ္မဒေသနံ။
‘‘တဒါ မဟာပရိသတိံ, မဟာပရိသသာဝကံ၊
ဌပေန္တံ ဧတဒဂ္ဂမှိ, သုတွာန မုဒိတော အဟံ။
‘‘မဟတာ ပရိဝါရေန, နိမန္တေတွာ မဟာဇိနံ၊
ဗြာဟ္မဏာနံ သဟဿေန, သဟဒါနမဒါသဟံ။
‘‘မဟာဒါနံ ဒဒိတွာန, အဘိဝါဒိယ နာယကံ၊
ဧကမန္တံ ဌိတော ဟဋ္ဌော, ဣဒံ ဝစနမဗြဝိံ။
‘‘‘တယိ သဒ္ဓါယ မေ ဝီရ, အဓိကာရဂုဏေန စ၊
ပရိသာ မဟတီ ဟောတု, နိဗ္ဗတ္တဿ တဟိံ တဟိံ’။
‘‘တဒါ အဝေါစ ပရိသံ, ဂဇဂဇ္ဇိတသုဿရော၊
ကရဝီကရုတော သတ္ထာ, ‘ဧတံ ပဿထ ဗြာဟ္မဏံ။
‘‘‘ဟေမဝဏ္ဏံ မဟာဗာဟုံ, ကမလာနနလောစနံ၊
ဥဒဂ္ဂတနုဇံ ဟဋ္ဌံ, သဒ္ဓဝန္တံ ဂုဏေ မမ။
‘‘‘ဧသ ပတ္ထယတေ ဌာနံ [ပတ္ထယိ တံ ဌာနံ (သျာ။)], သီဟဃောသဿ ဘိက္ခုနော၊
အနာဂတမှိ အဒ္ဓါနေ, လစ္ဆသေ တံ မနောရထံ။
‘‘‘သတသဟဿိတော ကပ္ပေ, ဩက္ကာကကုလသမ္ဘဝေါ၊
ဂေါတမော နာမ ဂေါတ္တေန, သတ္ထာ လောကေ ဘဝိဿတိ။
‘‘‘တဿ ဓမ္မေသု ဒါယာဒေါ, ဩရသော ဓမ္မနိမ္မိတော၊
ကဿပေါ နာမ ဂေါတ္တေန, ဟေဿတိ သတ္ထု သာဝကော’။
‘‘ဣတော ဒွေနဝုတေ ကပ္ပေ, အဟု သတ္ထာ အနုတ္တရော၊
အနူပမော အသဒိသော, ဖုဿော လောကဂ္ဂနာယကော။
‘‘သော စ သဗ္ဗံ တမံ ဟန္တွာ, ဝိဇဋေတွာ မဟာဇဋံ၊
ဝဿတေ အမတံ ဝုဋ္ဌိံ, တပ္ပယန္တော သဒေဝကံ။
(အပ၊၂၊၁၃၅။)‘‘တဒါ ဟိ ဗာရာဏသိယံ, ရာဇာ ပစ္စာ အဟုမှသေ၊
ဘာတရောမှ တယော သဗ္ဗေ, သံဝိသဋ္ဌာဝ ရာဇိနော။
‘‘ဝီရင်္ဂရူပါ ဗလိနော, သင်္ဂါမေ အပရာဇိတာ၊
တဒါ ကုပိတပစ္စန္တော [ကုပ္ပတိ ပစ္စန္တော (က။)], အမှေ အာဟ မဟီပတိ။
‘‘‘ဧထ ဂန္တွာန ပစ္စန္တံ, သောဓေတွာ အဋ္ဋဝီဗလံ၊
ခေမံ ဝိဇိရိတံ ကတွာ, ပုန ဒေထာတိ ဘာသထ’။
‘‘တတော မယံ အဝေါစုမှ, ယဒိ ဒေယျာသိ နာယကံ၊
ဥပဋ္ဌာနာယ အမှာကံ, သာဓယိဿာမ ဝေါ တတော။
‘‘တတော မယံ လဒ္ဓဝရာ, ဘူမိပါလေန ပေသိတာ၊
နိက္ခိတ္တသတ္ထံ ပစ္စန္တံ, ကတွာ ပုနရုပစ္စ တံ။
‘‘ယာစိတွာ သတ္ထုပဋ္ဌာနံ, ရာဇာနံ လောကနာယကံ၊
မုနိဝီရံ လဘိတွာန, ယာဝဇီဝံ ယဇိမှ တံ။
‘‘မဟဂ္ဃါနိ စ ဝတ္ထာနိ, ပဏီတာနိ ရသာနိ စ၊
သေနာသနာနိ ရမ္မာနိ, ဘေသဇ္ဇာနိ ဟိတာနိ စ။
‘‘ဒတွာ သသံဃမုနိနော [သသံဃဿ မုနေ (သီ။ ပီ။)], ဓမ္မေနုပ္ပါဒိတာနိ နော၊
သီလဝန္တော ကာရုဏိကာ, ဘာဝနာယုတ္တမာနသာ။
‘‘သဒ္ဓါ ပရိစရိတွာန, မေတ္တစိတ္တေန နာယကံ၊
နိဗ္ဗုတေ တမှိ လောကဂ္ဂေ, ပူဇံ ကတွာ ယထာဗလံ။
‘‘တတော စုတာ သန္တုသိတံ [တာဝတိံသံ (သျာ။)], ဂတာ တတ္ထ မဟာသုခံ၊
အနုဘူတာ မယံ သဗ္ဗေ, ဗုဒ္ဓပူဇာယိဒံ ဖလံ။
‘‘မာယာကာရော ယထာ ရင်္ဂေ [လဒ္ဓေါ (သျာ။ ပီ။)], ဒဿေသိ ဝိကတိံ ဗဟုံ၊
တထာ ဘဝေ ဘမန္တောဟံ [ဂမေန္တောဟံ (က။), ဘဝန္တောဟံ (သျာ။)], ဝိဒေဟာဓိပတီ အဟုံ။
‘‘ဂုဏာစေဠဿ ဝါကျေန, မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဂတာသယော၊
နရကံ မဂ္ဂမာရူဠှော, ရုစာယ မမ ဓီတုယာ။
‘‘ဩဝါဒံ နာဒိယိတွာန, ဗြဟ္မုနာ နာရဒေနဟံ၊
ဗဟုဓာ သံသိတော သန္တော, ဒိဋ္ဌိံ ဟိတွာန ပါပိကံ။
(အပ၊၂၊၁၃၆။)‘‘ပူရယိတွာ ဝိသေသေန, ဒသ ကမ္မပထာနိဟံ၊
ဟိတွာန ဒေဟမဂမိံ, သဂ္ဂံ သဘဝနံ ယထာ။
‘‘ပစ္ဆိမေ ဘဝေ သမ္ပတ္တေ, ဗြဟ္မဗန္ဓု အဟောသဟံ၊
ဗာရာဏသိယံ ဖီတာယံ, ဇာတော ဝိပ္ပမဟာကုလေ။
‘‘မစ္စုဗျာဓိဇရာ ဘီတော, ဩဂါဟေတွာ မဟာဝနံ [ဇဟိတွာန မဟာဓနံ (သီ။), ဇဟိတွာ စ မဟာဓနံ (ပီ။)]၊
နိဗ္ဗာနံ ပဒမေသန္တော, ဇဋိလေသု ပရိဗ္ဗဇိံ။
‘‘တဒါ ဒွေ ဘာတရော မယှံ, ပဗ္ဗဇိံသု မယာ သဟ၊
ဥရုဝေဠာယံ မာပေတွာ, အဿမံ နိဝသိံ အဟံ။
‘‘ကဿပေါ နာမ ဂေါတ္တေန, ဥရုဝေဠနိဝါသိကော [ဥရုဝေဠာယ နိဝသိံ (သျာ။)]၊
တတော မေ အာသိ ပညတ္တိ, ဥရုဝေဠကဿပေါ ဣတိ။
‘‘နဒီသကာသေ ဘာတာ မေ, နဒီကဿပသဝှယော၊
အာသီ သကာသနာမေန, ဂယာယံ ဂယာကဿပေါ။
‘‘ဒွေ သတာနိ ကနိဋ္ဌဿ, တီဏိ မဇ္ဈဿ ဘာတုနော၊
မမ ပဉ္စ သတာနူနာ, သိဿာ သဗ္ဗေ မမာနုဂါ။
‘‘တဒါ ဥပေစ္စ မံ ဗုဒ္ဓေါ, ကတွာန ဝိဝိဓာနိ မေ [ကတွာ နာနာဝိဓာနိ မေ (သီ။)]၊
ပါဋိဟီရာနိ လောကဂ္ဂေါ, ဝိနေသိ နရသာရထိ။
‘‘သဟဿပရိဝါရေန, အဟောသိံ ဧဟိဘိက္ခုကော၊
တေဟေဝ သဟ သဗ္ဗေဟိ, အရဟတ္တမပါပုဏိံ။
‘‘တေ စေဝညေ စ ဗဟဝေါ, သိဿာ မံ ပရိဝါရယုံ၊
သာသိတုဉ္စ သမတ္ထောဟံ, တတော မံ ဣသိသတ္တမော။
‘‘မဟာပရိသဘာဝသ္မိံ, ဧတဒဂ္ဂေ ဌပေသိ မံ၊
အဟော ဗုဒ္ဓေ ကတံ ကာရံ, သဖလံ မေ အဇာယထ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
(အပ၊၂၊၁၃၇။)‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ ဥရုဝေဠကဿပေါ ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
ဥရုဝေဠကဿပတ္ထေရဿာပဒါနံ အဋ္ဌမံ။
၉။ ရာဓတ္ထေရအပဒါန
‘‘ပဒုမုတ္တရော နာမ ဇိနော, သဗ္ဗလောကဝိဒူ မုနိ၊
ဣတော သတသဟဿမှိ, ကပ္ပေ ဥပ္ပဇ္ဇိ စက္ခုမာ။
‘‘ဩဝါဒကော ဝိညာပကော, တာရကော သဗ္ဗပါဏိနံ၊
ဒေသနာကုသလော ဗုဒ္ဓေါ, တာရေသိ ဇနတံ ဗဟုံ။
‘‘အနုကမ္ပကော ကာရုဏိကော, ဟိတေသီ သဗ္ဗပါဏိနံ၊
သမ္ပတ္တေ တိတ္ထိယေ သဗ္ဗေ, ပဉ္စသီလေ ပတိဋ္ဌပိ။
‘‘ဧဝံ နိရာကုလံ အာသိ, သုညတံ တိတ္ထိယေဟိ စ၊
ဝိစိတ္တံ အရဟန္တေဟိ, ဝသီဘူတေဟိ တာဒိဘိ။
‘‘ရတနာနဋ္ဌပညာသံ, ဥဂ္ဂတော သော မဟာမုနိ၊
ကဉ္စနဂ္ဃိယသင်္ကာသော, ဗာတ္တိံသဝရလက္ခဏော။
‘‘ဝဿသတသဟဿာနိ, အာယု ဝိဇ္ဇတိ တာဝဒေ၊
တာဝတာ တိဋ္ဌမာနော သော, တာရေသိ ဇနတံ ဗဟုံ။
‘‘တဒါဟံ ဟံသဝတိယံ, ဗြာဟ္မဏော မန္တပါရဂူ၊
ဥပေစ္စ တံ နရဝရံ, အဿောသိံ ဓမ္မဒေသနံ။
‘‘ပညပေန္တံ မဟာဝီရံ, ပရိသာသု ဝိသာရဒံ၊
ပဋိဘာနေယျကံ ဘိက္ခုံ, ဧတဒဂ္ဂေ ဝိနာယကံ။
‘‘တဒါဟံ ကာရံ ကတွာန, သသံဃေ လောကနာယကေ၊
နိပစ္စ သိရသာ ပါဒေ, တံ ဌာနံ အဘိပတ္ထယိံ။
‘‘တတော မံ ဘဂဝါ အာဟ, သိင်္ဂီနိက္ခသမပ္ပဘော၊
သရေန ရဇနီယေန, ကိလေသမလဟာရိနာ။
(အပ၊၂၊၁၃၈။)‘‘‘သုခီ ဘဝဿု ဒီဃာယု, သိဇ္ဈတု ပဏိဓီ တဝ၊
သသံဃေ မေ ကတံ ကာရံ, အတီဝ ဝိပုလံ တယာ။
‘‘‘သတသဟဿိတော ကပ္ပေ, ဩက္ကာကကုလသမ္ဘဝေါ၊
ဂေါတမော နာမ ဂေါတ္တေန, သတ္ထာ လောကေ ဘဝိဿတိ။
‘‘‘တဿ ဓမ္မေသု ဒါယာဒေါ, ဩရသော ဓမ္မနိမ္မိတော၊
ရာဓောတိ နာမဓေယျေန, ဟေဿတိ သတ္ထု သာဝကော။
‘‘‘သ တေ ဟေတုဂုဏေ တုဋ္ဌော, သကျပုတ္တော နရာသဘော [ဣဒံ ပါဒဒွယံ သျာမမူလေ နတ္ထီ]၊
ပဋိဘာနေယျကာနဂ္ဂံ, ပညပေဿတိ နာယကော’။
‘‘တံ သုတွာ မုဒိတော ဟုတွာ, ယာဝဇီဝံ တဒါ ဇိနံ၊
မေတ္တစိတ္တော ပရိစရိံ, သတော ပညာသမာဟိတော။
‘‘တေန ကမ္မေန သုကတေန, စေတနာပဏိဓီဟိ စ၊
ဇဟိတွာ မာနုသံ ဒေဟံ, တာဝတိံသမဂစ္ဆဟံ။
‘‘သတာနံ တီဏိက္ခတ္တုဉ္စ, ဒေဝရဇ္ဇမကာရယိံ၊
သတာနံ ပဉ္စက္ခတ္တုဉ္စ, စက္ကဝတ္တီ အဟောသဟံ။
‘‘ပဒေသရဇ္ဇံ ဝိပုလံ, ဂဏနာတော အသင်္ခိယံ၊
သဗ္ဗတ္ထ သုခိတော အာသိံ, တဿ ကမ္မဿ ဝါဟသာ။
‘‘ပစ္ဆိမေ ဘဝေ သမ္ပတ္တေ, ဂိရိဗ္ဗဇပုရုတ္တမေ၊
ဇာတော ဝိပ္ပကုလေ နိဒ္ဓေ, ဝိကလစ္ဆာဒနာသနေ။
‘‘ကဋစ္ဆုဘိက္ခံ ပါဒါသိံ, သာရိပုတ္တဿ တာဒိနော၊
ယဒါ ဇိဏ္ဏော စ ဝုဒ္ဓေါ စ, တဒါရာမမုပါဂမိံ။
‘‘ပဗ္ဗဇတိ န မံ ကောစိ [ပဗ္ဗာဇေန္တိ န မံ ကေစိ (သီ။ သျာ ပီ။)], ဇိဏ္ဏဒုဗ္ဗလထာမကံ၊
တေန ဒီနော ဝိဝဏ္ဏင်္ဂေါ [ဝိဝဏ္ဏကော (က။)], သောကော စာသိံ တဒါ အဟံ။
‘‘ဒိသွာ မဟာကာရုဏိကော, မမမာဟ [မမာဟ သော (သီ။), မမာဟ စ (ပီ။)] မဟာမုနိ၊
‘ကိမတ္ထံ ပုတ္တသောကဋ္ဋော, ဗြူဟိ တေ စိတ္တဇံ ရုဇံ’။
‘‘‘ပဗ္ဗဇ္ဇံ န လဘေ ဝီရ, သွာက္ခာတေ တဝ သာသနေ၊
တေန သောကေန ဒီနောသ္မိ, သရဏံ ဟောဟိ နာယက’။
(အပ၊၂၊၁၃၉။)‘‘တဒါ ဘိက္ခူ သမာနေတွာ, အပုစ္ဆိ မုနိသတ္တမော၊
‘ဣမဿ အဓိကာရံ ယေ, သရန္တိ ဗျာဟရန္တု တေ’။
‘‘သာရိပုတ္တော တဒါဝေါစ, ‘ကာရမဿ သရာမဟံ၊
ကဋစ္ဆုဘိက္ခံ ဒါပေသိ, ပိဏ္ဍာယ စရတော မမ’။
‘‘‘သာဓု သာဓု ကတညူသိ, သာရိပုတ္တ ဣမံ တုဝံ၊
ပဗ္ဗာဇေဟိ ဒိဇံ ဝုဍ္ဎံ, ဟေဿတာဇာနိယော အယံ’။
‘‘တတော အလတ္ထံ ပဗ္ဗဇ္ဇံ, ကမ္မဝါစောပသမ္ပဒံ၊
န စိရေနေဝ ကာလေန, ပါပုဏိံ အာသဝက္ခယံ။
‘‘သက္ကစ္စံ မုနိနော ဝါကျံ, သုဏာမိ မုဒိတော ယတော၊
ပဋိဘာနေယျကာနဂ္ဂံ, တတော မံ ဌပယီ ဇိနော။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ ရာဓော ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
ရာဓတ္ထေရဿာပဒါနံ နဝမံ။
၁၀။ မောဃရာဇတ္ထေရအပဒါန
‘‘ပဒုမုတ္တရော နာမ ဇိနော, သဗ္ဗလောကဝိဒူ မုနိ၊
ဣတော သတသဟဿမှိ, ကပ္ပေ ဥပ္ပဇ္ဇိ စက္ခုမာ။
‘‘ဩဝါဒကော ဝိညာပကော, တာရကော သဗ္ဗပါဏိနံ၊
ဒေသနာကုသလော ဗုဒ္ဓေါ, တာရေသိ ဇနတံ ဗဟုံ။
‘‘အနုကမ္ပကော ကာရုဏိကော, ဟိတေသီ သဗ္ဗပါဏိနံ၊
သမ္ပတ္တေ တိတ္ထိယေ သဗ္ဗေ, ပဉ္စသီလေ ပတိဋ္ဌပိ။
‘‘ဧဝံ နိရာကုလံ အာသိ, သုညတံ တိတ္ထိယေဟိ စ၊
ဝိစိတ္တံ အရဟန္တေဟိ, ဝသီဘူတေဟိ တာဒိဘိ။
(အပ၊၂၊၁၄၀။)‘‘ရတနာနဋ္ဌပညာသံ, ဥဂ္ဂတော သော မဟာမုနိ၊
ကဉ္စနဂ္ဃိယသင်္ကာသော, ဗာတ္တိံသဝရလက္ခဏော။
‘‘ဝဿသတသဟဿာနိ, အာယု ဝိဇ္ဇတိ တာဝဒေ၊
တာဝတာ တိဋ္ဌမာနော သော, တာရေသိ ဇနတံ ဗဟုံ။
‘‘တဒါဟံ ဟံသဝတိယံ, ကုလေ အညတရေ အဟုံ၊
ပရကမ္မာယနေ ယုတ္တော, နတ္ထိ မေ ကိဉ္စိ သံဓနံ။
‘‘ပဋိက္ကမနသာလာယံ, ဝသန္တော ကတဘူမိယံ၊
အဂ္ဂိံ ဥဇ္ဇာလယိံ တတ္ထ, ဒဠှံ ကဏှာသိ သာ [ကဏှာ သိယာ (သီ။ ပီ။), ဍယှကဏှာ သိလာ (သျာ။)] ဟီ။
‘‘တဒါ ပရိသတိံ နာထော, စတုသစ္စပကာသကော၊
သာဝကံ သမ္ပကိတ္တေသိ, လူခစီဝရဓာရကံ။
‘‘တဿ တမှိ ဂုဏေ တုဋ္ဌော, ပဏိပစ္စ [ပတိပဇ္ဇ (သျာ။)] တထာဂတံ၊
လူခစီဝရဓာရဂ္ဂံ, ပတ္ထယိံ ဌာနမုတ္တမံ။
‘‘တဒါ အဝေါစ ဘဂဝါ, သာဝကေ ပဒုမုတ္တရော၊
‘ပဿထေတံ ပုရိသကံ, ကုစေလံ တနုဒေဟကံ။
‘‘‘ပီတိပ္ပသန္နဝဒနံ, သဒ္ဓါဓနသမနွိတံ [သဒ္ဓါသ္နေဟသမနွတံ (က။)]၊
ဥဒဂ္ဂတနုဇံ ဟဋ္ဌံ, အစလံ သာလပိဏ္ဍိတံ။
‘‘‘ဧသော ပတ္ထေတိ တံ ဌာနံ, သစ္စသေနဿ ဘိက္ခုနော၊
လူခစီဝရဓာရိဿ, တဿ ဝဏ္ဏသိတာသယော [ဝဏ္ဏဂတာသယော (သီ။ သျာ။ ပီ။)]။
‘‘တံ သုတွာ မုဒိတော ဟုတွာ, နိပစ္စ သိရသာ ဇိနံ၊
ယာဝဇီဝံ သုဘံ ကမ္မံ, ကရိတွာ ဇိနသာသနေ။
‘‘တေန ကမ္မေန သုကတေန, စေတနာပဏိဓီဟိ စ၊
ဇဟိတွာ မာနုသံ ဒေဟံ, တာဝတိံသူပဂေါ အဟံ။
‘‘ပဋိက္ကမနသာလာယံ, ဘူမိဒါဟကကမ္မုနာ၊
သမသဟဿံ နိရယေ, အဒယှိံ ဝေဒနာဋ္ဋိတော။
‘‘တေန ကမ္မာဝသေသေန, ပဉ္စ ဇာတိသတာနိဟံ၊
မနုဿော ကုလဇော ဟုတွာ, ဇာတိယာ လက္ခဏင်္ကိတော။
(အပ၊၂၊၁၄၁။)‘‘ပဉ္စ ဇာတိသတာနေဝ, ကုဋ္ဌရောဂသမပ္ပိတော၊
မဟာဒုက္ခံ အနုဘဝိံ, တဿ ကမ္မဿ ဝါဟသာ။
‘‘ဣမသ္မိံ ဘဒ္ဒကေ ကပ္ပေ, ဥပရိဋ္ဌံ ယသဿိနံ၊
ပိဏ္ဍပါတေန တပ္ပေသိံ, ပသန္နမာနသော အဟံ။
‘‘တေန ကမ္မဝိသေသေန, စေတနာပဏိဓီဟိ စ၊
ဇဟိတွာ မာနုသံ ဒေဟံ, တာဝတိံသမဂစ္ဆဟံ။
‘‘ပစ္ဆိမေ ဘဝေ သမ္ပတ္တေ, အဇာယိံ ခတ္တိယေ ကုလေ၊
ပိတုနော အစ္စယေနာဟံ, မဟာရဇ္ဇသမပ္ပိတော။
‘‘ကုဋ္ဌရောဂါဓိဘူတောဟံ, န ရတိံ န သုခံ လဘေ၊
မောဃံ ရဇ္ဇံ သုခံ ယသ္မာ, မောဃရာဇာ တတော အဟံ။
‘‘ကာယဿ ဒေါသံ ဒိသွာန, ပဗ္ဗဇိံ အနဂါရိယံ၊
ဗာဝရိဿ ဒိဇဂ္ဂဿ, သိဿတ္တံ အဇ္ဈုပါဂမိံ။
‘‘မဟတာ ပရိဝါရေန, ဥပေစ္စ နရနာယကံ၊
အပုစ္ဆိံ နိပုဏံ ပဉှံ, တံ ဝီရံ ဝါဒိသူဒနံ။
‘‘‘အယံ လောကော ပရော လောကော, ဗြဟ္မလောကော သဒေဝကော၊
ဒိဋ္ဌိံ နော [ဒိဋ္ဌာ နော (သီ။), ဒိဋ္ဌံ နော (ပီ။), ဒိဋ္ဌိံ တေ (သျာ။)] နာဘိဇာနာမိ, ဂေါတမဿ ယသဿိနော။
‘‘‘ဧဝါဘိက္ကန္တဒဿာဝိံ, အတ္ထိ ပဉှေန အာဂမံ၊
ကထံ လောကံ အဝေက္ခန္တံ, မစ္စုရာဇာ န ပဿတိ’။
‘‘‘သုညတော လောကံ အဝေက္ခဿု, မောဃရာဇ သဒါ သတော၊
အတ္တာနုဒိဋ္ဌိံ ဥဟစ္စ, ဧဝံ မစ္စုတရော သိယာ။
‘‘‘ဧဝံ လောကံ အဝေက္ခန္တံ, မစ္စုရာဇာ န ပဿတိ’၊
ဣတိ မံ အဘဏိ ဗုဒ္ဓေါ, သဗ္ဗရောဂတိကိစ္ဆကော။
‘‘သဟ ဂါထာဝသာနေန, ကေသမဿုဝိဝဇ္ဇိတော၊
ကာသာဝဝတ္ထဝသနော, အာသိံ ဘိက္ခု တထာရဟာ။
‘‘သံဃိကေသု ဝိဟာရေသု, န ဝသိံ ရောဂပီဠိတော၊
မာ ဝိဟာရော ပဒုဿီတိ, ဝါတရောဂေဟိ ပီဠိတော [ဝါစာယာဘိသုပီဠိတော (သျာ။ ပီ။), ဝါတရောဂီ သုပီဠိတော (က။)]။
(အပ၊၂၊၁၄၂။)‘‘သင်္ကာရကူဋာ အာဟိတွာ, သုသာနာ ရထိကာဟိ စ၊
တတော သံဃာဋိံ ကရိတွာ, ဓာရယိံ လူခစီဝရံ။
‘‘မဟာဘိသက္ကော တသ္မိံ မေ, ဂုဏေ တုဋ္ဌော ဝိနာယကော၊
လူခစီဝရဓာရီနံ, ဧတဒဂ္ဂေ ဌပေသိ မံ။
‘‘ပုညပါပပရိက္ခီဏော, သဗ္ဗရောဂဝိဝဇ္ဇိတော၊
သိခီဝ အနုပါဒါနော, နိဗ္ဗာယိဿမနာသဝေါ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ မောဃရာဇာ ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
မောဃရာဇတ္ထေရဿာပဒါနံ ဒသမံ။
ကစ္စာယနဝဂ္ဂေါ စတုပညာသမော။
တဿုဒ္ဒါနံ
ကစ္စာနော ဝက္ကလီ ထေရော, မဟာကပ္ပိနသဝှယော၊
ဒဗ္ဗော ကုမာရနာမော စ, ဗာဟိယော ကောဋ္ဌိကော ဝသီ။
ဥရုဝေဠကဿပေါ ရာဓော, မောဃရာဇာ စ ပဏ္ဍိတော၊
တီဏိ ဂါထာသတာနေတ္ထ, ဗာသဋ္ဌိ စေဝ ပိဏ္ဍိတာ။
(အပ၊၂၊၁၄၃။)၅၅။ ဘဒ္ဒိယဝဂ္ဂ
၁။ လကုဏ္ဍဘဒ္ဒိယတ္ထေရအပဒါန
‘‘ပဒုမုတ္တရော နာမ ဇိနော, သဗ္ဗဓမ္မေသု စက္ခုမာ၊
ဣတော သတသဟဿမှိ, ကပ္ပေ ဥပ္ပဇ္ဇိ နာယကော။
‘‘တဒါဟံ ဟံသဝတိယံ, သေဋ္ဌိပုတ္တော မဟဒ္ဓနော၊
ဇင်္ဃာဝိဟာရံ ဝိစရံ, သံဃာရာမံ အဂစ္ဆဟံ။
‘‘တဒါ သော လောကပဇ္ဇောတော, ဓမ္မံ ဒေသေသိ နာယကော၊
မဉ္ဇုဿရာနံ ပဝရံ, သာဝကံ အဘိကိတ္တယိ။
‘‘တံ သုတွာ မုဒိတော ဟုတွာ, ကာရံ ကတွာ မဟေသိနော၊
ဝန္ဒိတွာ သတ္ထုနော ပါဒေ, တံ ဌာနမဘိပတ္ထယိံ။
‘‘တဒါ ဗုဒ္ဓေါ ဝိယာကာသိ, သံဃမဇ္ဈေ ဝိနာယကော၊
‘အနာဂတမှိ အဒ္ဓါနေ, လစ္ဆသေ တံ မနောရထံ။
‘‘‘သတသဟဿိတော ကပ္ပေ, ဩက္ကာကကုလသမ္ဘဝေါ၊
ဂေါတမော နာမ ဂေါတ္တေန, သတ္ထာ လောကေ ဘဝိဿတိ။
‘‘‘တဿ ဓမ္မေသု ဒါယာဒေါ, ဩရသော ဓမ္မနိမ္မိတော၊
ဘဒ္ဒိယော နာမ နာမေန, ဟေဿတိ သတ္ထု သာဝကော’။
‘‘တေန ကမ္မေန သုကတေန, စေတနာပဏိဓီဟိ စ၊
ဇဟိတွာ မာနုသံ ဒေဟံ, တာဝတိံသမဂစ္ဆဟံ။
‘‘ဒွေနဝုတေ ဣတော ကပ္ပေ, ဖုဿော ဥပ္ပဇ္ဇိ နာယကော၊
ဒုရာသဒေါ ဒုပ္ပသဟော, သဗ္ဗလောကုတ္တမော ဇိနော။
‘‘စရဏေန စ သမ္ပန္နော, ဗြဟာ ဥဇု ပတာပဝါ၊
ဟိတေသီ သဗ္ဗသတ္တာနံ [သဗ္ဗပါဏီနံ (သီ။)], ဗဟုံ မောစေသိ ဗန္ဓနာ။
‘‘နန္ဒာရာမဝနေ တဿ, အဟောသိံ ဖုဿကောကိလော [ပုဿကောကိလော (သီ။ သျာ။)]၊
ဂန္ဓကုဋိသမာသန္နေ, အမ္ဗရုက္ခေ ဝသာမဟံ။
‘‘တဒါ ပိဏ္ဍာယ ဂစ္ဆန္တံ, ဒက္ခိဏေယျံ ဇိနုတ္တမံ၊
ဒိသွာ စိတ္တံ ပသာဒေတွာ, မဉ္ဇုနာဘိနိကူဇဟံ [မဉ္ဇုနာဒေန ကူဇဟံ (သီ။ ပီ။)]။
(အပ၊၂၊၁၄၄။)‘‘ရာဇုယျာနံ တဒါ ဂန္တွာ, သုပက္ကံ ကနကတ္တစံ၊
အမ္ဗပိဏ္ဍံ ဂဟေတွာန, သမ္ဗုဒ္ဓဿောပနာမယိံ။
‘‘တဒါ မေ စိတ္တမညာယ, မဟာကာရုဏိကော ဇိနော၊
ဥပဋ္ဌာကဿ ဟတ္ထတော, ပတ္တံ ပဂ္ဂဏှိ နာယကော။
‘‘အဒါသိံ ဟဋ္ဌစိတ္တောဟံ [တုဋ္ဌစိတ္တောဟံ (သီ။)], အမ္ဗပိဏ္ဍံ မဟာမုနေ၊
ပတ္တေ ပက္ခိပ္ပ ပက္ခေဟိ, ပဉ္ဇလိံ [ပက္ခေဟဉ္ဇလိံ (သီ။)] ကတွာန မဉ္ဇုနာ။
‘‘သရေန ရဇနီယေန, သဝနီယေန ဝဂ္ဂုနာ၊
ဝဿန္တော ဗုဒ္ဓပူဇတ္ထံ, နီဠံ [နိဒ္ဒံ (သျာ။ ပီ။)] ဂန္တွာ နိပဇ္ဇဟံ။
‘‘တဒါ မုဒိတစိတ္တံ မံ, ဗုဒ္ဓပေမဂတာသယံ၊
သကုဏဂ္ဃိ ဥပါဂန္တွာ, ဃာတယီ ဒုဋ္ဌမာနသော။
‘‘တတော စုတောဟံ တုသိတေ, အနုဘောတွာ မဟာသုခံ၊
မနုဿယောနိမာဂစ္ဆိံ, တဿ ကမ္မဿ ဝါဟသာ။
‘‘ဣမမှိ ဘဒ္ဒကေ ကပ္ပေ, ဗြဟ္မဗန္ဓု မဟာယသော၊
ကဿပေါ နာမ ဂေါတ္တေန, ဥပ္ပဇ္ဇိ ဝဒတံ ဝရော။
‘‘သာသနံ ဇောတယိတွာ သော, အဘိဘုယျ ကုတိတ္ထိယေ၊
ဝိနယိတွာန ဝေနေယျေ, နိဗ္ဗုတော သော သသာဝကော။
‘‘နိဗ္ဗုတေ တမှိ လောကဂ္ဂေ, ပသန္နာ ဇနတာ ဗဟူ၊
ပူဇနတ္ထာယ ဗုဒ္ဓဿ, ထူပံ ကုဗ္ဗန္တိ သတ္ထုနော။
‘‘‘သတ္တယောဇနိကံ ထူပံ, သတ္တရတနဘူသိတံ၊
ကရိဿာမ မဟေသိဿ’, ဣစ္စေဝံ မန္တယန္တိ တေ။
‘‘ကိကိနော ကာသိရာဇဿ, တဒါ သေနာယ နာယကော၊
ဟုတွာဟံ အပ္ပမာဏဿ, ပမာဏံ စေတိယေ ဝဒိံ။
‘‘တဒါ တေ မမ ဝါကျေန, စေတိယံ ယောဇနုဂ္ဂတံ၊
အကံသု နရဝီရဿ, နာနာရတနဘူသိတံ။
‘‘တေန ကမ္မေန သုကတေန, စေတနာပဏိဓီဟိ စ၊
ဇဟိတွာ မာနုသံ ဒေဟံ, တာဝတိံသမဂစ္ဆဟံ။
(အပ၊၂၊၁၄၅။)‘‘ပစ္ဆိမေ စ ဘဝေ ဒါနိ, ဇာတော သေဋ္ဌိကုလေ အဟံ၊
သာဝတ္ထိယံ ပုရဝရေ, ဣဒ္ဓေ ဖီတေ မဟဒ္ဓနေ။
‘‘ပုရပ္ပဝေသေ သုဂတံ, ဒိသွာ ဝိမှိတမာနသော၊
ပဗ္ဗဇိတွာန န စိရံ, အရဟတ္တမပါပုဏိံ။
‘‘စေတိယဿ ပမာဏံ ယံ, အကရိံ တေန ကမ္မုနာ၊
လကုဏ္ဍကသရီရောဟံ, ဇာတော ပရိဘဝါရဟော။
‘‘သရေန မဓုရေနာဟံ, ပူဇိတွာ ဣသိသတ္တမံ၊
မဉ္ဇုဿရာနံ ဘိက္ခူနံ, အဂ္ဂတ္တမနုပါပုဏိံ။
‘‘ဖလဒါနေန ဗုဒ္ဓဿ, ဂုဏာနုဿရဏေန စ၊
သာမညဖလသမ္ပန္နော, ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ, ဘဝါ သဗ္ဗေ သမူဟတာ၊
နာဂေါဝ ဗန္ဓနံ ဆေတွာ, ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ, ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌဿ သန္တိကေ၊
တိဿော ဝိဇ္ဇာ အနုပ္ပတ္တာ, ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော, ဝိမောက္ခာပိ စ အဋ္ဌိမေ၊
ဆဠဘိညာ သစ္ဆိကတာ, ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ လကုဏ္ဍဘဒ္ဒိယော ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
လကုဏ္ဍဘဒ္ဒိယတ္ထေရဿာပဒါနံ ပဌမံ။
၂။ ကင်္ခါရေဝတတ္ထေရအပဒါန
‘‘ပဒုမုတ္တရော နာမ ဇိနော, သဗ္ဗဓမ္မေသု စက္ခုမာ၊
ဣတော သတသဟဿမှိ, ကပ္ပေ ဥပ္ပဇ္ဇိ နာယကော။
‘‘သီဟဟနု ဗြဟ္မဂိရော, ဟံသဒုန္ဒုဘိနိဿနော [ဟံသဒုန္ဒုဘိနိဿရော (သီ။) … နိဿဝနော (ပီ။) … သာဝနော (သျာ။)]၊
နာဂဝိက္ကန္တဂမနော, စန္ဒသူရာဒိကပ္ပဘော။
(အပ၊၂၊၁၄၆။)‘‘မဟာမတီ မဟာဝီရော, မဟာဈာယီ မဟာဗလော [မဟာဂတိ (သျာ။), မဟာဟိတော (ပီ။)]၊
မဟာကာရုဏိကော နာထော, မဟာတမပနူဒနော [မဟာတမဝိဓံသနော (သျာ။), မဟာတမနိသူဒနော (ပီ။)]။
‘‘သ ကဒါစိ တိလောကဂ္ဂေါ, ဝေနေယျံ ဝိနယံ ဗဟုံ [ဝေနေယျေ ဝိနိယံ ဗဟူ (သီ။)]၊
ဓမ္မံ ဒေသေသိ သမ္ဗုဒ္ဓေါ, သတ္တာသယဝိဒူ မုနိ။
‘‘ဈာယိံ ဈာနရတံ ဝီရံ, ဥပသန္တံ အနာဝိလံ၊
ဝဏ္ဏယန္တော ပရိသတိံ, တောသေသိ [တောသေတိ (သျာ။ ပီ။ က။)] ဇနတံ ဇိနော။
‘‘တဒါဟံ ဟံသဝတိယံ, ဗြာဟ္မဏော ဝေဒပါရဂူ၊
ဓမ္မံ သုတွာန မုဒိတော, တံ ဌာနမဘိပတ္ထယိံ။
‘‘တဒါ ဇိနော ဝိယာကာသိ, သံဃမဇ္ဈေ ဝိနာယကော၊
‘မုဒိတော ဟောဟိ တွံ ဗြဟ္မေ, လစ္ဆသေ တံ မနောရထံ။
‘‘‘သတသဟဿိတော ကပ္ပေ, ဩက္ကာကကုလသမ္ဘဝေါ၊
ဂေါတမော နာမ ဂေါတ္တေန, သတ္ထာ လောကေ ဘဝိဿတိ။
‘‘‘တဿ ဓမ္မေသု ဒါယာဒေါ, ဩရသော ဓမ္မနိမ္မိတော၊
ရေဝတော နာမ နာမေန, ဟေဿတိ သတ္ထု သာဝကော’။
‘‘တေန ကမ္မေန သုကတေန, စေတနာပဏိဓီဟိ စ၊
ဇဟိတွာ မာနုသံ ဒေဟံ, တာဝတိံသမဂစ္ဆဟံ။
‘‘ပစ္ဆိမေ စ ဘဝေ ဒါနိ, ဇာတောဟံ ကောလိယေ ပုရေ၊
ခတ္တိယေ ကုလသမ္ပန္နေ, ဣဒ္ဓေ ဖီတေ မဟဒ္ဓနေ။
‘‘ယဒါ ကပိလဝတ္ထုသ္မိံ, ဗုဒ္ဓေါ ဓမ္မမဒေသယိ၊
တဒါ ပသန္နော သုဂတေ, ပဗ္ဗဇိံ အနဂါရိယံ။
‘‘ကင်္ခါ မေ ဗဟုလာ အာသိ, ကပ္ပါကပ္ပေ တဟိံ တဟိံ၊
သဗ္ဗံ တံ ဝိနယီ ဗုဒ္ဓေါ, ဒေသေတွာ ဓမ္မမုတ္တမံ။
‘‘တတောဟံ တိဏ္ဏသံသာရော, သဒါ ဈာနသုခေ ရတော၊
ဝိဟရာမိ တဒါ ဗုဒ္ဓေါ, မံ ဒိသွာ ဧတဒဗြဝိ။
(အပ၊၂၊၁၄၇။)‘‘‘ယာ ကာစိ ကင်္ခါ ဣဓ ဝါ ဟုရံ ဝါ, သကဝေဒိယာ ဝါ ပရဝေဒိယာ ဝါ၊
ယေ ဈာယိနော တာ ပဇဟန္တိ သဗ္ဗာ, အာတာပိနော ဗြဟ္မစရိယံ စရန္တာ’။
‘‘သတသဟဿေ ကတံ ကမ္မံ, ဖလံ ဒဿေသိ မေ ဣဓ၊
သုမုတ္တော သရဝေဂေါဝ ကိလေသေ ဈာပယိံ မမ။
‘‘တတော ဈာနရတံ ဒိသွာ, ဗုဒ္ဓေါ လောကန္တဂူ မုနိ၊
ဈာယီနံ ဘိက္ခူနံ အဂ္ဂေါ, ပညာပေတိ မဟာမတိ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ ကင်္ခါရေဝတော ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
ကင်္ခါရေဝတတ္ထေရဿာပဒါနံ ဒုတိယံ။
၃။ သီဝလိတ္ထေရအပဒါန
‘‘ပဒုမုတ္တရော နာမ ဇိနော, သဗ္ဗဓမ္မေသု စက္ခုမာ၊
ဣတော သတသဟဿမှိ, ကပ္ပေ ဥပ္ပဇ္ဇိ နာယကော။
‘‘သီလံ တဿ အသင်္ခေယျံ, သမာဓိ ဝဇိရူပမော၊
အသင်္ခေယျံ ဉာဏဝရံ, ဝိမုတ္တိ စ အနောပမာ။
‘‘မနုဇာမရနာဂါနံ, ဗြဟ္မာနဉ္စ သမာဂမေ၊
သမဏဗြာဟ္မဏာကိဏ္ဏေ, ဓမ္မံ ဒေသေသိ နာယကော။
‘‘သသာဝကံ မဟာလာဘိံ, ပုညဝန္တံ ဇုတိန္ဓရံ၊
ဌပေသိ ဧတဒဂ္ဂမှိ, ပရိသာသု ဝိသာရဒေါ။
‘‘တဒါဟံ ခတ္တိယော အာသိံ, နဂရေ ဟံသသဝှယေ၊
သုတွာ ဇိနဿ တံ ဝါကျံ, သာဝကဿ ဂုဏံ ဗဟုံ။
(အပ၊၂၊၁၄၈။)‘‘နိမန္တယိတွာ သတ္တာဟံ, ဘောဇယိတွာ သသာဝကံ၊
မဟာဒါနံ ဒဒိတွာန, တံ ဌာနမဘိပတ္ထယိံ။
‘‘တဒါ မံ ဝိနတံ ပါဒေ, ဒိသွာန ပုရိသာသဘော၊
သရေန မဟတာ ဝီရော [သုဿရေန မဟာဝီရော (သီ။ ပီ။)], ဣဒံ ဝစနမဗြဝိ။
‘‘‘တတော ဇိနဿ ဝစနံ, သောတုကာမာ မဟာဇနာ၊
ဒေဝဒါနဝဂန္ဓဗ္ဗာ, ဗြဟ္မာနော စ မဟိဒ္ဓိကာ’။
‘‘သမဏဗြာဟ္မဏာ စေဝ, နမဿိံသု ကတဉ္ဇလီ၊
‘နမော တေ ပုရိသာဇည, နမော တေ ပုရိသုတ္တမ။
‘‘‘ခတ္တိယေန မဟာဒါနံ, ဒိန္နံ သတ္တာဟိကမ္ပိ ဝေါ [သတ္တဟိကံ မိ ဝေါ (သီ။), သတ္တဟိကာဓိကံ (သျာ။), သတ္တဟိကံ ဝိဘော (ပီ။)]၊
သောတုကာမာ ဖလံ တဿ, ဗျာကရောဟိ မဟာမုနေ’။
‘‘တတော အဝေါစ ဘဂဝါ, ‘သုဏာထ မမ ဘာသိတံ၊
အပ္ပမေယျမှိ ဗုဒ္ဓမှိ, သသံဃမှိ ပတိဋ္ဌိတာ [သံဃမှိ သုပ္ပတိဋ္ဌိတာ (သီ။ ပီ။)]။
‘‘‘ဒက္ခိဏာ တာယ [ဒက္ခိဏာဒါယ (သျာ။ ပီ။)] ကော ဝတ္တာ, အပ္ပမေယျဖလာ ဟိ သာ၊
အပိ စေ သ မဟာဘောဂေါ, ဌာနံ ပတ္ထေတိ ဥတ္တမံ။
‘‘‘လာဘီ ဝိပုလလာဘာနံ, ယထာ ဘိက္ခု သုဒဿနော၊
တထာဟမ္ပိ ဘဝေယျန္တိ, လစ္ဆသေ တံ အနာဂတေ။
‘‘‘သတသဟဿိတော ကပ္ပေ, ဩက္ကာကကုလသမ္ဘဝေါ၊
ဂေါတမော နာမ ဂေါတ္တေန, သတ္ထာ လောကေ ဘဝိဿတိ။
‘‘‘တဿ ဓမ္မေသု ဒါယာဒေါ, ဩရသော ဓမ္မနိမ္မိတော၊
သီဝလိ နာမ နာမေန, ဟေဿတိ သတ္ထု သာဝကော’။
‘‘တေန ကမ္မေန သုကတေန, စေတနာပဏိဓီဟိ စ၊
ဇဟိတွာ မာနုသံ ဒေဟံ, တာဝတိံသူပဂေါ အဟံ။
‘‘ဧကနဝုတိတော ကပ္ပေ, ဝိပဿီ လောကနာယကော၊
ဥပ္ပဇ္ဇိ စာရုဒဿနော, သဗ္ဗဓမ္မဝိပဿကော။
(အပ၊၂၊၁၄၉။)‘‘တဒါဟံ ဗန္ဓုမတိယံ, ကုလဿညတရဿ စ၊
ဒယိတော ပဿိတော စေဝ, အာသိံ ကမ္မန္တဝါဝဋော [ကမ္မန္တဗျာဝဋော (သီ။ သျာ။ က။)]။
‘‘တဒါ အညတရော ပူဂေါ, ဝိပဿိဿ မဟေသိနော၊
ပရိဝေသံ အကာရယိ, မဟန္တမတိဝိဿုတံ။
‘‘နိဋ္ဌိတေ စ မဟာဒါနေ, ဒဒုံ ခဇ္ဇကသဉှိတံ၊
နဝံ ဒဓိံ မဓုဉ္စေဝ, ဝိစိနံ နေဝ အဒ္ဒသုံ။
‘‘တဒါဟံ တံ ဂဟေတွာန, နဝံ ဒဓိံ မဓုမ္ပိ စ၊
ကမ္မဿာမိဃရံ ဂစ္ဆိံ, တမေသန္တာ မမဒ္ဒသုံ။
‘‘သဟဿမပိ ဒတွာန, နာလဘိံသု စ တံ ဒွယံ၊
တတောဟံ ဧဝံ စိန္တေသိံ, ‘နေတံ ဟေဿတိ ဩရကံ။
‘‘‘ယထာ ဣမေ ဇနာ သဗ္ဗေ, သက္ကရောန္တိ တထာဂတံ၊
အဟမ္ပိ ကာရံ ကဿာမိ, သသံဃေ လောကနာယကေ’။
‘‘တဒါဟမေဝံ စိန္တေတွာ, ဒဓိံ မဓုဉ္စ ဧကတော၊
မဒ္ဒိတွာ လောကနာထဿ, သသံဃဿ အဒါသဟံ။
‘‘တေန ကမ္မေန သုကတေန, စေတနာပဏိဓီဟိ စ၊
ဇဟိတွာ မာနုသံ ဒေဟံ, တာဝတိံသမဂစ္ဆဟံ။
‘‘ပုနာဟံ ဗာရာဏသိယံ, ရာဇာ ဟုတွာ မဟာယသော၊
သတ္တုကဿ တဒါ ဒုဋ္ဌော, ဒွါရရောဓမကာရယိံ။
‘‘တဒါ တပဿိနော ရုဒ္ဓါ, ဧကာဟံ ရက္ခိတာ အဟုံ၊
တတော တဿ ဝိပါကေန, ပါပတိံ [ပါပိဋ္ဌံ (သျာ။) ပါပတ္တံ (က။)] နိရယံ ဘုသံ။
‘‘ပစ္ဆိမေ စ ဘဝေ ဒါနိ, ဇာတောဟံ ကောလိယေ ပုရေ၊
သုပ္ပဝါသာ စ မေ မာတာ, မဟာလိ လိစ္ဆဝီ ပိတာ။
‘‘ခတ္တိယေ ပုညကမ္မေန, ဒွါရရောဓဿ ဝါဟသာ၊
သတ္တ ဝဿာနိ နိဝသိံ, မာတုကုစ္ဆိမှိ ဒုက္ခိတော။
‘‘သတ္တာဟံ ဒွါရမူဠှောဟံ, မဟာဒုက္ခသမပ္ပိတော၊
မာတာ မေ ဆန္ဒဒါနေန, ဧဝံ အာသိ သုဒုက္ခိတာ။
(အပ၊၂၊၁၅၀။)‘‘သုဝတ္ထိတောဟံ နိက္ခန္တော, ဗုဒ္ဓေန အနုကမ္ပိတော၊
နိက္ခန္တဒိဝသေယေဝ, ပဗ္ဗဇိံ အနဂါရိယံ။
‘‘ဥပဇ္ဈာ သာရိပုတ္တော မေ, မောဂ္ဂလ္လာနော မဟိဒ္ဓိကော၊
ကေသေ ဩရောပယန္တော မေ, အနုသာသိ မဟာမတိ။
‘‘ကေသေသု ဆိဇ္ဇမာနေသု, အရဟတ္တမပါပုဏိံ၊
ဒေဝါ နာဂါ မနုဿာ စ, ပစ္စယေ ဥပနေန္တိ မေ။
‘‘ပဒုမုတ္တရနာထဉ္စ, ဝိပဿိဉ္စ ဝိနာယကံ၊
ယံ ပူဇယိံ ပမုဒိတော, ပစ္စယေဟိ ဝိသေသတော။
‘‘တတော တေသံ ဝိသေသေန, ကမ္မာနံ ဝိပုလုတ္တမံ၊
လာဘံ လဘာမိ သဗ္ဗတ္ထ, ဝနေ ဂါမေ ဇလေ ထလေ။
‘‘ရေဝတံ ဒဿနတ္ထာယ, ယဒါ ယာတိ ဝိနာယကော၊
တိံသဘိက္ခုသဟဿေဟိ, သဟ လောကဂ္ဂနာယကော။
‘‘တဒါ ဒေဝေါပဏီတေဟိ, မမတ္ထာယ မဟာမတိ၊
ပစ္စယေဟိ မဟာဝီရော, သသံဃော လောကနာယကော။
‘‘ဥပဋ္ဌိတော မယာ ဗုဒ္ဓေါ, ဂန္တွာ ရေဝတမဒ္ဒသ၊
တတော ဇေတဝနံ ဂန္တွာ, ဧတဒဂ္ဂေ ဌပေသိ မံ။
‘‘‘လာဘီနံ သီဝလိ အဂ္ဂေါ, မမ သိဿေသု ဘိက္ခဝေါ’၊
သဗ္ဗလောကဟိတော သတ္ထာ, ကိတ္တယီ ပရိသာသု မံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ သီဝလိထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
သီဝလိတ္ထေရဿာပဒါနံ တတိယံ။
၄။ ဝင်္ဂီသတ္ထေရအပဒါန
‘‘ပဒုမုတ္တရော နာမ ဇိနော, သဗ္ဗဓမ္မေသု စက္ခုမာ၊
ဣတော သတသဟဿမှိ, ကပ္ပေ ဥပ္ပဇ္ဇိ နာယကော။
(အပ၊၂၊၁၅၁။)‘‘ယထာပိ သာဂရေ ဦမိ, ဂဂနေ ဝိယ တာရကာ၊
ဧဝံ ပါဝစနံ တဿ, အရဟန္တေဟိ စိတ္တိတံ။
‘‘သဒေဝါသုရနာဂေဟိ, မနုဇေဟိ ပုရက္ခတော၊
သမဏဗြာဟ္မဏာကိဏ္ဏေ, ဇနမဇ္ဈေ ဇိနုတ္တမော။
‘‘ပဘာဟိ အနုရဉ္ဇန္တော, လောကေ [လောကံ (သီ။)] လောကန္တဂူ ဇိနော၊
ဝစနေန ဝိဗောဓေန္တော, ဝေနေယျပဒုမာနိ သော။
‘‘ဝေသာရဇ္ဇေဟိ သမ္ပန္နော, စတူဟိ ပုရိသုတ္တမော၊
ပဟီနဘယသာရဇ္ဇော, ခေမပ္ပတ္တော ဝိသာရဒေါ။
‘‘အာသဘံ ပဝရံ ဌာနံ, ဗုဒ္ဓဘူမိဉ္စ ကေဝလံ၊
ပဋိဇာနာတိ လောကဂ္ဂေါ, နတ္ထိ သဉ္စောဒကော ကွစိ။
‘‘သီဟနာဒမသမ္ဘီတံ, နဒတော တဿ တာဒိနော၊
ဒေဝေါ နရော ဝါ ဗြဟ္မာ ဝါ, ပဋိဝတ္တာ န ဝိဇ္ဇတိ။
‘‘ဒေသေန္တော ပဝရံ ဓမ္မံ, သန္တာရေန္တော သဒေဝကံ၊
ဓမ္မစက္ကံ ပဝတ္တေတိ, ပရိသာသု ဝိသာရဒေါ။
‘‘ပဋိဘာနဝတံ အဂ္ဂံ, သာဝကံ သာဓုသမ္မတံ၊
ဂုဏံ ဗဟုံ ပကိတ္တေတွာ, ဧတဒဂ္ဂေ ဌပေသိ တံ။
‘‘တဒါဟံ ဟံသဝတိယံ, ဗြာဟ္မဏော သာဓုသမ္မတော၊
သဗ္ဗဝေဒဝိဒူ ဇာတော, ဝါဂီသော ဝါဒိသူဒနော။
‘‘ဥပေစ္စ တံ မဟာဝီရံ, သုတွာဟံ ဓမ္မဒေသနံ၊
ပီတိဝရံ ပဋိလဘိံ, သာဝကဿ ဂုဏေ ရတော။
‘‘နိမန္တေတွာဝ သုဂတံ, သသံဃံ လောကနန္ဒနံ၊
သတ္တာဟံ ဘောဇယိတွာဟံ, ဒုဿေဟစ္ဆာဒယိံ တဒါ။
‘‘နိပစ္စ သိရသာ ပါဒေ, ကတောကာသော ကတဉ္ဇလီ၊
ဧကမန္တံ ဌိတော ဟဋ္ဌော, သန္ထဝိံ ဇိနမုတ္တမံ။
‘‘‘နမော တေ ဝါဒိမဒ္ဒန [ဝါဒိသဒ္ဒုလ (သီ။ ပီ။), ဝါဒိသူဒန (သျာ။)], နမော တေ ဣသိသတ္တမ [ပုရိသုတ္တမ (သီ။ ပီ။)]၊
နမော တေ သဗ္ဗလောကဂ္ဂ, နမော တေ အဘယင်္ကရ။
(အပ၊၂၊၁၅၂။)‘‘‘နမော တေ မာရမထန [မာရမသန (အဋ္ဌ။)], နမော တေ ဒိဋ္ဌိသူဒန၊
နမော တေ သန္တိသုခဒ, နမော တေ သရဏင်္ကရ။
‘‘‘အနာထာနံ ဘဝံ နာထော, ဘီတာနံ အဘယပ္ပဒေါ၊
ဝိဿာမဘူမိ [ဝိဿာသံ ဘူမိ (သျာ။), ဝိဿာနဘူမိ (ပီ။)] သန္တာနံ, သရဏံ သရဏေသိနံ’။
‘‘ဧဝမာဒီဟိ သမ္ဗုဒ္ဓံ, သန္ထဝိတွာ မဟာဂုဏံ၊
အဝေါစံ ဝါဒိသူဒဿ [ဝါဒိသူရဿ (သီ။ သျာ။ ပီ။)], ဂတိံ ပပ္ပေါမိ ဘိက္ခုနော။
‘‘တဒါ အဝေါစ ဘဂဝါ, အနန္တပဋိဘာနဝါ၊
‘ယော သော ဗုဒ္ဓံ အဘောဇေသိ, သတ္တာဟံ သဟသာဝကံ။
‘‘‘ဂုဏဉ္စ မေ ပကိတ္တေသိ, ပသန္နော သေဟိ ပါဏိဘိ၊
ဧသော ပတ္ထယတေ ဌာနံ, ဝါဒိသူဒဿ ဘိက္ခုနော။
‘‘‘အနာဂတမှိ အဒ္ဓါနေ, လစ္ဆသေ တံ မနောရထံ၊
ဒေဝမာနုသသမ္ပတ္တိံ, အနုဘောတွာ အနပ္ပကံ။
‘‘‘သတသဟဿိတော ကပ္ပေ, ဩက္ကာကကုလသမ္ဘဝေါ၊
ဂေါတမော နာမ ဂေါတ္တေန, သတ္ထာ လောကေ ဘဝိဿတိ။
‘‘‘တဿ ဓမ္မေသု ဒါယာဒေါ, ဩရသော ဓမ္မနိမ္မိတော၊
ဝင်္ဂီသော နာမ နာမေန, ဟေဿတိ သတ္ထု သာဝကော’။
‘‘တံ သုတွာ မုဒိတော ဟုတွာ, ယာဝဇီဝံ တဒါ ဇိနံ၊
ပစ္စယေဟိ ဥပဋ္ဌာသိံ, မေတ္တစိတ္တော တထာဂတံ။
‘‘တေန ကမ္မေန သုကတေန, စေတနာပဏိဓီဟိ စ၊
ဇဟိတွာ မာနုသံ ဒေဟံ, တုသိတံ [တာဝတိံသံ (သျာ။)] အဂမာသဟံ။
‘‘ပစ္ဆိမေ စ ဘဝေ ဒါနိ, ဇာတော ဝိပ္ပကုလေ [ပရိဗ္ဗာဇကုလေ (သီ။ သျာ။ ပီ။)] အဟံ၊
ပစ္စာဇာတော [သမ္ပတ္တော စ (က။)] ယဒါ အာသိံ, ဇာတိယာ သတ္တဝဿိကော။
‘‘သဗ္ဗဝေဒဝိဒူ ဇာတော, ဝါဒသတ္ထဝိသာရဒေါ၊
ဝါဒိဿရော [ဝဂ္ဂုဿရော (သျာ။ ပီ။)] စိတ္တကထီ, ပရဝါဒပ္ပမဒ္ဒနော။
‘‘ဝင်္ဂေ ဇာတောတိ ဝင်္ဂီသော, ဝစနေ ဣဿရောတိ ဝါ၊
ဝင်္ဂီသော ဣတိ မေ နာမံ, အဘဝီ လောကသမ္မတံ။
(အပ၊၂၊၁၅၃။)‘‘ယဒါဟံ ဝိညုတံ ပတ္တော, ဌိတော ပဌမယောဗ္ဗနေ၊
တဒါ ရာဇဂဟေ ရမ္မေ, သာရိပုတ္တမဟဒ္ဒသံ [မထဒ္ဒသံ (သီ။ ပီ။), စ အဒ္ဒသံ (သျာ။)]။
ပဉ္စဝီသတိမံ ဘာဏဝါရံ။
‘‘ပိဏ္ဍာယ ဝိစရန္တံ တံ, ပတ္တပါဏိံ သုသံဝုတံ၊
အလောလက္ခိံ မိတဘာဏိံ, ယုဂမတ္တံ နိဒက္ခိတံ [နိရိက္ခတံ (သီ။ ပီ။), ဥဒိက္ခတံ (သျာ။)]။
‘‘တံ ဒိသွာ ဝိမှိတော ဟုတွာ, အဝေါစံ မမနုစ္ဆဝံ [မနနုစ္ဆဝံ (သီ။ သျာ။)]၊
ကဏိကာရံဝ နိစိတံ [ကဏိကာရပရိစိတံ (ပီ။), ခဏိကံ ဌာနရစိတံ (သီ။)], စိတ္တံ ဂါထာပဒံ အဟံ။
‘‘အာစိက္ခိ သော မေ သတ္ထာရံ, သမ္ဗုဒ္ဓံ လောကနာယကံ၊
တဒါ သော ပဏ္ဍိတော ဝီရော, ဥတ္တရိံ [ဥတ္တရံ (သီ။ ပီ။)] သမဝေါစ မေ။
‘‘ဝိရာဂသံဟိတံ ဝါကျံ, ကတွာ ဒုဒ္ဒသမုတ္တမံ၊
ဝိစိတ္တပဋိဘာနေဟိ, တောသိတော တေန တာဒိနာ။
‘‘နိပစ္စ သိရသာ ပါဒေ, ‘ပဗ္ဗာဇေဟီ’တိ မံ ဗြဝိ၊
တတော မံ သ မဟာပညော, ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌမုပါနယိ။
‘‘နိပစ္စ သိရသာ ပါဒေ, နိသီဒိံ သတ္ထု သန္တိကေ၊
မမာဟ ဝဒတံ သေဋ္ဌော, ကစ္စိ ဝင်္ဂီသ ဇာနာသိ [သစ္စံ ဝင်္ဂီသ ကစ္စိ တေ (သျာ။)]။
‘‘ကိဉ္စိ သိပ္ပန္တိ တဿာဟံ, ‘ဇာနာမီ’တိ စ အဗြဝိံ၊
မတသီသံ ဝနစ္ဆုဒ္ဓံ, အပိ ဗာရသဝဿိကံ၊
တဝ ဝိဇ္ဇာဝိသေသေန, သစေ သက္ကောသိ ဝါစယ [ဘာသယ (သီ။ ပီ။)]။
‘‘အာမောတိ မေ ပဋိညာတေ, တီဏိ သီသာနိ ဒဿယိ၊
နိရယနရဒေဝေသု, ဥပပန္နေ အဝါစယိံ။
‘‘တဒါ ခီဏာသဝဿေဝ [ပစ္စေကဗုဒ္ဓဿ (သီ။ ပီ။)], သီသံ ဒဿေသိ နာယကော၊
တတောဟံ ဝိဟတာရဗ္ဘော, ပဗ္ဗဇ္ဇံ သမယာစိသံ။
‘‘ပဗ္ဗဇိတွာန သုဂတံ, သန္ထဝါမိ တဟိံ တဟိံ၊
တတော မံ ကဗ္ဗဝိတ္တောသိ [ကဝိစိတ္တောတိ (သျာ။ ပီ။)], ဥဇ္ဈာယန္တိဟ ဘိက္ခဝေါ။
(အပ၊၂၊၁၅၄။)‘‘တတော ဝီမံသနတ္ထံ မေ, အာဟ ဗုဒ္ဓေါ ဝိနာယကော၊
တက္ကိကာ ပနိမာ ဂါထာ, ဌာနသော ပဋိဘန္တိ တံ။
‘‘န ကဗ္ဗဝိတ္တောဟံ ဝီရ, ဌာနသော ပဋိဘန္တိ မံ၊
တေန ဟိ ဒါနိ ဝင်္ဂီသ, ဌာနသော သန္ထဝါဟိ မံ။
‘‘တဒါဟံ သန္ထဝိံ ဝီရံ, ဂါထာဟိ ဣသိသတ္တမံ၊
ဌာနသော မေ တဒါ တုဋ္ဌော, ဇိနော အဂ္ဂေ ဌပေသိ မံ။
‘‘ပဋိဘာနေန စိတ္တေန, အညေသမတိမညဟံ၊
ပေသလေ တေန သံဝိဂ္ဂေါ, အရဟတ္တမပါပုဏိံ။
‘‘‘ပဋိဘာနဝတံ အဂ္ဂေါ, အညော ကောစိ န ဝိဇ္ဇတိ၊
ယထာယံ ဘိက္ခု ဝင်္ဂီသော, ဧဝံ ဓာရေထ ဘိက္ခဝေါ’။
‘‘သတသဟဿေ ကတံ ကမ္မံ, ဖလံ ဒဿေသိ မေ ဣဓ၊
သုမုတ္တော သရဝေဂေါဝ ကိလေသေ ဈာပယိံ မမ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ ဝင်္ဂီသော ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
ဝင်္ဂီသတ္ထေရဿာပဒါနံ စတုတ္ထံ။
၅။ နန္ဒကတ္ထေရအပဒါန
‘‘ပဒုမုတ္တရော နာမ ဇိနော, သဗ္ဗဓမ္မေသု စက္ခုမာ၊
ဣတော သတသဟဿမှိ, ကပ္ပေ ဥပ္ပဇ္ဇိ နာယကော။
‘‘ဟိတာယ သဗ္ဗသတ္တာနံ, သုခါယ ဝဒတံ ဝရော၊
အတ္ထာယ ပုရိသာဇညော, ပဋိပန္နော သဒေဝကေ။
‘‘ယသဂ္ဂပတ္တော သိရိမာ, ကိတ္တိဝဏ္ဏဘတော [ကိတ္တိဝဏ္ဏ ဘဋော (သျာ။ က။)] ဇိနော၊
ပူဇိတော သဗ္ဗလောကဿ, ဒိသာ သဗ္ဗာသု ဝိဿုတော။
(အပ၊၂၊၁၅၅။)‘‘ဥတ္တိဏ္ဏဝိစိကိစ္ဆော သော, ဝီတိဝတ္တကထံကထော၊
ပရိပုဏ္ဏမနသင်္ကပ္ပေါ, ပတ္တော သမ္ဗောဓိမုတ္တမံ။
‘‘အနုပ္ပန္နဿ မဂ္ဂဿ, ဥပ္ပါဒေတာ နရုတ္တမော၊
အနက္ခာတဉ္စ အက္ခာသိ, အသဉ္ဇာတဉ္စ သဉ္ဇနီ။
‘‘မဂ္ဂညူ မဂ္ဂဝိဒူ [သော မဂ္ဂဝိဒူ (သီ။ ပီ။)] စ, မဂ္ဂက္ခာယီ နရာသဘော၊
မဂ္ဂဿ ကုသလော သတ္ထာ, သာရထီနံ ဝရုတ္တမော [နရုတ္တမော (သျာ။)]။
‘‘တဒါ မဟာကာရုဏိကော, ဓမ္မံ ဒေသေသိ နာယကော၊
နိမုဂ္ဂေ ကာမပင်္ကမှိ [မောဟပင်္ကမှိ (သီ။ သျာ။), မောဟမဂ္ဂမှိ (ပီ။)], သမုဒ္ဓရတိ ပါဏိနေ။
‘‘ဘိက္ခုနီနံ ဩဝဒနေ, သာဝကံ သေဋ္ဌသမ္မတံ၊
ဝဏ္ဏယံ ဧတဒဂ္ဂမှိ, ပညပေသိ မဟာမုနိ။
‘‘တံ သုတွာဟံ ပမုဒိတော, နိမန္တေတွာ တထာဂတံ၊
ဘောဇယိတွာ သသံဃံ တံ, ပတ္ထယိံ ဌာနမုတ္တမံ။
‘‘တဒါ ပမုဒိတော နာထော, မံ အဝေါစ မဟာဣသိ၊
‘သုခီ ဘဝဿု ဒီဃာဝု [ဒီဃာယု (သီ။ သျာ။)], လစ္ဆသေ တံ မနောရထံ။
‘‘‘သတသဟဿိတော ကပ္ပေ, ဩက္ကာကကုလသမ္ဘဝေါ၊
ဂေါတမော နာမ ဂေါတ္တေန, သတ္ထာ လောကေ ဘဝိဿတိ။
‘‘‘တဿ ဓမ္မေသု ဒါယာဒေါ, ဩရသော ဓမ္မနိမ္မိတော၊
နန္ဒကော နာမ နာမေန, ဟေဿတိ သတ္ထု သာဝကော’။
‘‘တေန ကမ္မေန သုကတေန, စေတနာပဏိဓီဟိ စ၊
ဇဟိတွာ မာနုသံ ဒေဟံ, တာဝတိံသူပဂေါ အဟံ။
‘‘ပစ္ဆိမေ စ ဘဝေ ဒါနိ, ဇာတော သေဋ္ဌိကုလေ အဟံ၊
သာဝတ္ထိယံ ပုရေ ဝရေ, ဣဒ္ဓေ ဖီတေ မဟဒ္ဓနေ။
‘‘ပုရပ္ပဝေသေ သုဂတံ, ဒိသွာ ဝိမှိတမာနသော၊
ဇေတာရာမပဋိဂ္ဂါဟေ, ပဗ္ဗဇိံ အနဂါရိယံ။
‘‘နစိရေနေဝ ကာလေန, အရဟတ္တမပါပုဏိံ၊
တတောဟံ တိဏ္ဏသံသာရော, သာသိတော သဗ္ဗဒဿိနာ။
(အပ၊၂၊၁၅၆။)‘‘ဘိက္ခုနီနံ ဓမ္မကထံ, ပဋိပုစ္ဆာကရိံ အဟံ၊
သာသိတာ တာ မယာ သဗ္ဗာ, အဘဝိံသု အနာသဝါ။
‘‘သတာနိ ပဉ္စနူနာနိ, တဒါ တုဋ္ဌော မဟာဟိတော၊
ဘိက္ခုနီနံ ဩဝဒတံ, အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေသိ မံ။
‘‘သတသဟဿေ ကတံ ကမ္မံ, ဖလံ ဒဿေသိ မေ ဣဓ၊
သုမုတ္တော သရဝေဂေါဝ, ကိလေသေ ဈာပယိံ မမ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ နန္ဒကော ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
နန္ဒကတ္ထေရဿာပဒါနံ ပဉ္စမံ။
၆။ ကာဠုဒါယိတ္ထေရအပဒါန
‘‘ပဒုမုတ္တရော နာမ ဇိနော, သဗ္ဗဓမ္မေသု စက္ခုမာ၊
ဣတော သတသဟဿမှိ, ကပ္ပေ ဥပ္ပဇ္ဇိ နာယကော။
‘‘နာယကာနံ ဝရော သတ္ထာ, ဂုဏာဂုဏဝိဒူ ဇိနော၊
ကတညူ ကတဝေဒီ စ, တိတ္ထေ ယောဇေတိ ပါဏိနေ [ပါဏိနော (သီ။ သျာ ပီ။)]။
‘‘သဗ္ဗညုတေန ဉာဏေန, တုလယိတွာ ဒယာသယော၊
ဒေသေတိ ပဝရံ ဓမ္မံ, အနန္တဂုဏသဉ္စယော။
‘‘သ ကဒါစိ မဟာဝီရော, အနန္တဇိနသံသရိ [အနန္တဇနသံသဒိ (သီ။), အနန္တဇနသံသုဓိ (သျာ။), အနန္တဇနသံသရီ (ပီ။)]၊
ဒေသေတိ မဓုရံ ဓမ္မံ, စတုသစ္စူပသဉှိတံ။
‘‘သုတွာန တံ ဓမ္မဝရံ, အာဒိမဇ္ဈန္တသောဘဏံ၊
ပါဏသတသဟဿာနံ, ဓမ္မာဘိသမယော အဟု။
‘‘နိန္နာဒိတာ တဒါ ဘူမိ, ဂဇ္ဇိံသု စ ပယောဓရာ၊
သာဓုကာရံ ပဝတ္တိံသု, ဒေဝဗြဟ္မနရာသုရာ။
(အပ၊၂၊၁၅၇။)‘‘‘အဟော ကာရုဏိကော သတ္ထာ, အဟော သဒ္ဓမ္မဒေသနာ၊
အဟော ဘဝသမုဒ္ဒမှိ, နိမုဂ္ဂေ ဥဒ္ဓရီ ဇိနော’။
‘‘ဧဝံ ပဝေဒဇာတေသု, သနရာမရဗြဟ္မသု၊
ကုလပ္ပသာဒကာနဂ္ဂံ, သာဝကံ ဝဏ္ဏယီ ဇိနော။
‘‘တဒါဟံ ဟံသဝတိယံ, ဇာတောမစ္စကုလေ အဟုံ၊
ပါသာဒိကော ဒဿနိယော, ပဟူတဓနဓညဝါ။
‘‘ဟံသာရာမမုပေစ္စာဟံ, ဝန္ဒိတွာ တံ တထာဂတံ၊
သုဏိတွာ မဓုရံ ဓမ္မံ, ကာရံ ကတွာ စ တာဒိနော။
‘‘နိပစ္စ ပါဒမူလေဟံ, ဣမံ ဝစနမဗြဝိံ၊
‘ကုလပ္ပသာဒကာနဂ္ဂေါ, ယော တယာ သန္ထုတော [ယော တဝ သာသနေ (သျာ။)] မုနေ။
‘‘‘တာဒိသော ဟောမဟံ ဝီရ [တာဒိသောဟံ မဟာဝီရ (သျာ။ က။)], ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌဿ သာသနေ’၊
တဒါ မဟာကာရုဏိကော, သိဉ္စန္တော ဝါ မတေန မံ။
‘‘အာဟ မံ ‘ပုတ္တ ဥတ္တိဋ္ဌ, လစ္ဆသေ တံ မနောရထံ၊
ကထံ နာမ ဇိနေ ကာရံ, ကတွာန ဝိဖလော သိယာ။
‘‘‘သတသဟဿိတော ကပ္ပေ, ဩက္ကာကကုလသမ္ဘဝေါ၊
ဂေါတမော နာမ ဂေါတ္တေန, သတ္ထာ လောကေ ဘဝိဿတိ။
‘‘‘တဿ ဓမ္မေသု ဒါယာဒေါ, ဩရသော ဓမ္မနိမ္မိတော၊
ဥဒါယိ နာမ နာမေန, ဟေဿတိ သတ္ထု သာဝကော’။
‘‘တံ သုတွာ မုဒိတော ဟုတွာ, ယာဝဇီဝံ တဒါ ဇိနံ၊
မေတ္တစိတ္တော ပရိစရိံ, ပစ္စယေဟိ ဝိနာယကံ။
‘‘တေန ကမ္မဝိပါကေန, စေတနာပဏိဓီဟိ စ၊
ဇဟိတွာ မာနုသံ ဒေဟံ, တာဝတိံသမဂစ္ဆဟံ။
‘‘ပစ္ဆိမေ စ ဘဝေ ဒါနိ, ရမ္မေ ကပိလဝတ္ထဝေ၊
ဇာတော မဟာမစ္စကုလေ, သုဒ္ဓေါဒနမဟီပတေ [သုဒ္ဓေါဒနော မဟီပတိ (သျာ။)]။
‘‘တဒါ အဇာယိ သိဒ္ဓတ္ထော, ရမ္မေ လုမ္ဗိနိကာနနေ၊
ဟိတာယ သဗ္ဗလောကဿ, သုခါယ စ နရာသဘော။
(အပ၊၂၊၁၅၈။)‘‘တဒဟေဝ အဟံ ဇာတော, သဟ တေနေဝ ဝဍ္ဎိတော၊
ပိယော သဟာယော ဒယိတော, ဝိယတ္တော နီတိကောဝိဒေါ။
‘‘ဧကူနတိံသော ဝယသာ, နိက္ခမိတွာ အဂါရတော [နိက္ခန္တော ပဗ္ဗဇိတ္ထသော (သီ။ သျာ။)]၊
ဆဗ္ဗဿံ ဝီတိနာမေတွာ, အာသိ ဗုဒ္ဓေါ ဝိနာယကော။
‘‘ဇေတွာ သသေနကံ မာရံ, ခေပယိတွာန အာသဝေ၊
ဘဝဏ္ဏဝံ တရိတွာန, ဗုဒ္ဓေါ အာသိ သဒေဝကေ။
‘‘ဣသိဝှယံ ဂမိတွာန [ဣသိဝှယံ ပတနံ ဂန္တွာ (သျာ။)], ဝိနေတွာ ပဉ္စဝဂ္ဂိယေ၊
တတော ဝိနေသိ ဘဂဝါ, ဂန္တွာ ဂန္တွာ တဟိံ တဟိံ။
‘‘ဝေနေယျေ ဝိနယန္တော သော, သင်္ဂဏှန္တော သဒေဝကံ၊
ဥပေစ္စ မဂဓေ ဂိရိံ [မာဂဒဂိရိံ (သီ။), မင်္ဂလာဂိရိံ (ပီ။)], ဝိဟရိတ္ထ တဒါ ဇိနော။
‘‘တဒါ သုဒ္ဓေါဒနေနာဟံ, ဘူမိပါလေန ပေသိတော၊
ဂန္တွာ ဒိသွာ ဒသဗလံ, ပဗ္ဗဇိတွာရဟာ အဟုံ။
‘‘တဒါ မဟေသိံ ယာစိတွာ, ပါပယိံ ကပိလဝှယံ၊
တတော ပုရာဟံ ဂန္တွာန, ပသာဒေသိံ မဟာကုလံ။
‘‘ဇိနော တသ္မိံ ဂုဏေ တုဋ္ဌော, မံ မဟာပရိသာယ သော [မမာဟ ပုရိသာသဘော (သျာ။ ပီ။)]၊
ကုလပ္ပသာဒကာနဂ္ဂံ, ပညာပေသိ ဝိနာယကော။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ ကာဠုဒါယိထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
ကာဠုဒါယိတ္ထေရဿာပဒါနံ ဆဋ္ဌံ။
၇။ အဘယတ္ထေရအပဒါန
‘‘ပဒုမုတ္တရော နာမ ဇိနော, သဗ္ဗဓမ္မေသု စက္ခုမာ၊
ဣတော သတသဟဿမှိ, ကပ္ပေ ဥပ္ပဇ္ဇိ နာယကော။
(အပ၊၂၊၁၅၉။)‘‘သရဏဂမနေ ကိဉ္စိ, နိဝေသေသိ တထာဂတော၊
ကိဉ္စိ သီလေ နိဝေသေသိ, ဒသကမ္မပထုတ္တမေ။
‘‘ဒေတိ ကဿစိ သော ဝီရော, သာမညဖလမုတ္တမံ၊
သမာပတ္တီ တထာ အဋ္ဌ, တိဿော ဝိဇ္ဇာ ပဝစ္ဆတိ။
‘‘ဆဠဘိညာသု ယောဇေသိ, ကိဉ္စိ သတ္တံ နရုတ္တမော၊
ဒေတိ ကဿစိ နာထော သော, စတဿော ပဋိသမ္ဘိဒါ။
‘‘ဗောဓနေယျံ ပဇံ ဒိသွာ, အသင်္ခေယျမ္ပိ ယောဇနံ [အသင်္ခေယျေပိ ယောဇနေ သီ။ သျာ။ ပီ။)]၊
ခဏေန ဥပဂန္တွာန, ဝိနေတိ နရသာရထိ။
‘‘တဒါဟံ ဟံသဝတိယံ, အဟောသိံ ဗြာဟ္မဏတြဇော၊
ပါရဂူ သဗ္ဗဝေဒါနံ, ဝေယျာကရဏသမ္မတော။
‘‘နိရုတ္တိယာ စ ကုသလော, နိဃဏ္ဍုမှိ ဝိသာရဒေါ၊
ပဒကော ကေဋုဘဝိဒူ, ဆန္ဒောဝိစိတိကောဝိဒေါ။
‘‘ဇင်္ဃာဝိဟာရံ ဝိစရံ, ဟံသာရာမမုပေစ္စဟံ၊
အဒ္ဒသံ ဝရဒံ [ဝဒတံ (သီ။ ပီ။), ပဝရံ (သျာ။)] သေဋ္ဌံ, မဟာဇနပုရက္ခတံ။
‘‘ဒေသေန္တံ ဝိရဇံ ဓမ္မံ, ပစ္စနီကမတီ အဟံ၊
ဥပေတွာ တဿ ကလျာဏံ, သုတွာန ဝိမလံ အဟံ [ဝါကျာနိ, သုတွာန ဝိမလာနဟံ (သီ။ သျာ။ ပီ။)]။
‘‘ဗျာဟတံ ပုနရုတ္တံ ဝါ, အပတ္ထံ ဝါ နိရတ္ထကံ၊
နာဒ္ဒသံ တဿ မုနိနော, တတော ပဗ္ဗဇိတော အဟံ။
‘‘နစိရေနေဝ ကာလေန, သဗ္ဗသတ္တဝိသာရဒေါ၊
နိပုဏော ဗုဒ္ဓဝစနေ, အဟောသိံ ဂုဏိသမ္မတော။
‘‘တဒါ စတဿော ဂါထာယော, ဂန္ထယိတွာ သုဗျဉ္ဇနာ၊
သန္ထဝိတွာ တိလောကဂ္ဂံ, ဒေသယိဿံ ဒိနေ ဒိနေ။
‘‘ဝိရတ္တောသိ မဟာဝီရော, သံသာရေ သဘယေ ဝသံ၊
ကရုဏာယ န နိဗ္ဗာယိ, တတော ကာရုဏိကော မုနိ။
‘‘ပုထုဇ္ဇနော ဝယော သန္တော, န ကိလေသဝသော အဟု၊
သမ္ပဇာနော သတိယုတ္တော, တသ္မာ ဧသော အစိန္တိယော။
(အပ၊၂၊၁၆၀။)‘‘ဒုဗ္ဗလာနိ ကိလေသာနိ, ယဿာသယဂတာနိ မေ၊
ဉာဏဂ္ဂိပရိဒဍ္ဎာနိ, န ခီယိံသု တမဗ္ဘုတံ။
‘‘ယော သဗ္ဗလောကဿ ဂရု, လောကော [လောကေ (သျာ။ က။)] ယဿ တထာ ဂရု၊
တထာပိ လောကာစရိယော, လောကော တဿာနုဝတ္တကော။
‘‘ဧဝမာဒီဟိ သမ္ဗုဒ္ဓံ, ကိတ္တယံ ဓမ္မဒေသနံ၊
ယာဝဇီဝံ ကရိတွာန, ဂတော သဂ္ဂံ တတော စုတော။
‘‘သတသဟဿိတော ကပ္ပေ, ယံ ဗုဒ္ဓမဘိကိတ္တယိံ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ကိတ္တနာယ ဣဒံ ဖလံ။
‘‘ဒေဝလောကေ မဟာရဇ္ဇံ, ပါဒေသိံ ကဉ္စနဂ္ဃိယံ [ဒိဗ္ဗာနုဘောဇဟံ တဒါ (သျာ။), ရဇ္ဇံ ပါဒေသိ ကံစယံ (သီ။)]၊
စက္ကဝတ္တီ မဟာရဇ္ဇံ, ဗဟုသောနုဘဝိံ အဟံ။
‘‘ဒုဝေ ဘဝေ ပဇာယာမိ, ဒေဝတ္တေ အထ မာနုသေ၊
အညံ ဂတိံ န ဇာနာမိ, ကိတ္တနာယ ဣဒံ ဖလံ။
‘‘ဒုဝေ ကုလေ ပဇာယာမိ, ခတ္တိယေ အထ ဗြာဟ္မဏေ၊
နီစေ ကုလေ န ဇာယာမိ, ကိတ္တနာယ ဣဒံ ဖလံ။
‘‘ပစ္ဆိမေ စ ဘဝေ ဒါနိ, ဂိရိဗ္ဗဇပုရုတ္တမေ၊
ရညောဟံ ဗိမ္ဗိသာရဿ, ပုတ္တော နာမေန စာဘယော။
‘‘ပါပမိတ္တဝသံ ဂန္တွာ, နိဂဏ္ဌေန ဝိမောဟိတော၊
ပေသိတော နာဋပုတ္တေန, ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌမုပေစ္စဟံ။
‘‘ပုစ္ဆိတွာ နိပုဏံ ပဉှံ, သုတွာ ဗျာကရဏုတ္တမံ၊
ပဗ္ဗဇိတွာန နစိရံ, အရဟတ္တမပါပုဏိံ။
‘‘ကိတ္တယိတွာ ဇိနဝရံ, ကိတ္တိတော ဟောမိ သဗ္ဗဒါ၊
သုဂန္ဓဒေဟဝဒနော, အာသိံ သုခသမပ္ပိတော။
‘‘တိက္ခဟာသလဟုပညော, မဟာပညော တထေဝဟံ၊
ဝိစိတ္တပဋိဘာနော စ, တဿ ကမ္မဿ ဝါဟသာ။
‘‘အဘိတ္ထဝိတွာ ပဒုမုတ္တရာဟံ, ပသန္နစိတ္တော အသမံ သယမ္ဘုံ၊
န ဂစ္ဆိ ကပ္ပါနိ အပါယဘူမိံ, သတံ သဟဿာနိ ဗလေန တဿ။
(အပ၊၂၊၁၆၁။)‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ အဘယော ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
အဘယတ္ထေရဿာပဒါနံ သတ္တမံ။
၈။ လောမသကင်္ဂိယတ္ထေရအပဒါန
‘‘ဣမမှိ ဘဒ္ဒကေ ကပ္ပေ, ဗြဟ္မဗန္ဓု မဟာယသော၊
ကဿပေါ နာမ ဂေါတ္တေန, ဥပ္ပဇ္ဇိ ဝဒတံ ဝရော။
‘‘တဒါဟံ စန္ဒနော စေဝ, ပဗ္ဗဇိတွာန သာသနေ၊
အာပါဏကောဋိကံ ဓမ္မံ, ပူရယိတွာန သာသနေ။
‘‘တတော စုတာ သန္တုသိတံ, ဥပပန္နာ ဥဘော မယံ၊
တတ္ထ ဒိဗ္ဗေဟိ နစ္စေဟိ, ဂီတေဟိ ဝါဒိတေဟိ စ။
‘‘ရူပါဒိဒသဟင်္ဂေဟိ, အဘိဘောတွာန သေသကေ၊
ယာဝတာယုံ ဝသိတွာန, အနုဘောတွာ မဟာသုခံ။
‘‘တတော စဝိတွာ တိဒသံ, စန္ဒနော ဥပပဇ္ဇထ၊
အဟံ ကပိလဝတ္ထုသ္မိံ, အဇာယိံ သာကိယတြဇော။
‘‘ယဒါ ဥဒါယိတ္ထေရေန, အဇ္ဈိဋ္ဌော လောကနာယကော၊
အနုကမ္ပိယ သကျာနံ, ဥပေသိ ကပိလဝှယံ။
‘‘တဒါတိမာနိနော သကျာ, န ဗုဒ္ဓဿ ဂုဏညုနော၊
ပဏမန္တိ န သမ္ဗုဒ္ဓံ, ဇာတိထဒ္ဓါ အနာဒရာ။
‘‘တေသံ သင်္ကပ္ပမညာယ, အာကာသေ စင်္ကမီ ဇိနော၊
ပဇ္ဇုန္နော ဝိယ ဝဿိတ္ထ, ပဇ္ဇလိတ္ထ ယထာ သိခီ။
‘‘ဒဿေတွာ ရူပမတုလံ, ပုန အန္တရဓာယထ၊
ဧကောပိ ဟုတွာ ဗဟုဓာ, အဟောသိ ပုနရေကကော။
(အပ၊၂၊၁၆၂။)‘‘အန္ဓကာရံ ပကာသဉ္စ, ဒဿယိတွာ အနေကဓာ၊
ပါဋိဟေရံ ကရိတွာန, ဝိနယီ ဉာတကေ မုနိ။
‘‘စာတုဒ္ဒီပေါ မဟာမေဃော, တာဝဒေဝ ပဝဿထ၊
တဒါ ဟိ ဇာတကံ ဗုဒ္ဓေါ, ဝေဿန္တရမဒေသယိ။
‘‘တဒါ တေ ခတ္တိယာ သဗ္ဗေ, နိဟန္တွာ ဇာတိဇံ မဒံ၊
ဥပေသုံ သရဏံ ဗုဒ္ဓံ, အာဟ သုဒ္ဓေါဒနော တဒါ။
‘‘‘ဣဒံ တတိယံ တဝ ဘူရိပည, ပါဒါနိ ဝန္ဒာမိ သမန္တစက္ခု၊
ယဒါဘိဇာတော ပထဝီ ပကမ္ပယီ, ယဒါ စ တံ နဇ္ဇဟိ ဇမ္ဗုဆာယာ’။
‘‘တဒါ ဗုဒ္ဓါနုဘာဝံ တံ, ဒိသွာ ဝိမှိတမာနသော၊
ပဗ္ဗဇိတွာန တတ္ထေဝ, နိဝသိံ မာတုပူဇကော။
‘‘စန္ဒနော ဒေဝပုတ္တော မံ, ဥပဂန္တွာနုပုစ္ဆထ၊
ဘဒ္ဒေကရတ္တဿ တဒါ, သင်္ခေပဝိတ္ထာရံ နယံ။
‘‘စောဒိတောဟံ တဒါ တေန, ဥပေစ္စ နရနာယကံ၊
ဘဒ္ဒေကရတ္တံ သုတွာန, သံဝိဂ္ဂေါ ဝနမာမကော။
‘‘တဒါ မာတရမပုစ္ဆိံ, ဝနေ ဝစ္ဆာမိ ဧကကော၊
သုခုမာလောတိ မေ မာတာ, ဝါရယီ တံ [တေ (သျာ။ ပီ။ က။)] တဒါ ဝစံ။
‘‘ကာသံ [ဒဗ္ဗံ (သီ။ သျာ။ ပီ။)] ကုသံ ပေါဋကိလံ, ဥသီရံ မုဉ္ဇပဗ္ဗဇံ [မုဉ္ဇဗဗ္ဗဇံ (သီ။ ပီ။)]၊
ဥရသာ ပနုဒိဿာမိ, ဝိဝေကမနုဗြူဟယံ။
‘‘တဒါ ဝနံ ပဝိဋ္ဌောဟံ, သရိတွာ ဇိနသာသနံ၊
ဘဒ္ဒေကရတ္တဩဝါဒံ, အရဟတ္တမပါပုဏိံ။
‘‘‘အတီတံ နာနွာဂမေယျ, နပ္ပဋိကင်္ခေ အနာဂတံ၊
ယဒတီတံ ပဟီနံ တံ, အပ္ပတ္တဉ္စ အနာဂတံ။
‘‘‘ပစ္စုပ္ပန္နဉ္စ ယော ဓမ္မံ, တတ္ထ တတ္ထ ဝိပဿတိ၊
အသံဟီရံ အသံကုပ္ပံ, တံ ဝိဒွါ မနုဗြူဟယေ။
‘‘‘အဇ္ဇေဝ ကိစ္စမာတပ္ပံ, ကော ဇညာ မရဏံ သုဝေ၊
န ဟိ နော သင်္ဂရံ [သင်္ကရံ (က။)] တေန, မဟာသေနေန မစ္စုနာ။
(အပ၊၂၊၁၆၃။)‘‘‘ဧဝံဝိဟာရိံ အာတာပိံ, အဟောရတ္တမတန္ဒိတံ၊
တံ ဝေ ဘဒ္ဒေကရတ္တောတိ, သန္တော အာစိက္ခတေ မုနိ’။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ လောမသကင်္ဂိယော [လောမသင်္ခိယော (သျာ။ က။)] ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
လောမသကင်္ဂိယတ္ထေရဿာပဒါနံ အဋ္ဌမံ။
၉။ ဝနဝစ္ဆတ္ထေရအပဒါန
‘‘ဣမမှိ ဘဒ္ဒကေ ကပ္ပေ, ဗြဟ္မဗန္ဓု မဟာယသော၊
ကဿပေါ နာမ ဂေါတ္တေန, ဥပ္ပဇ္ဇိ ဝဒတံ ဝရော။
‘‘တဒါဟံ ပဗ္ဗဇိတွာန, တဿ ဗုဒ္ဓဿ သာသနေ၊
ယာဝဇီဝံ စရိတွာန, ဗြဟ္မစာရံ တတော စုတော။
‘‘တေန ကမ္မေန သုကတေန, စေတနာပဏိဓီဟိ စ၊
ဇဟိတွာ မာနုသံ ဒေဟံ, တာဝတိံသမဂစ္ဆဟံ။
‘‘တတော စုတော အရညမှိ, ကပေါတော အာသဟံ တဟိံ၊
ဝသတေ ဂုဏသမ္ပန္နော, ဘိက္ခု ဈာနရတော သဒါ။
‘‘မေတ္တစိတ္တော ကာရုဏိကော, သဒါ ပမုဒိတာနနော၊
ဥပေက္ခကော မဟာဝီရော, အပ္ပမညာသု ကောဝိဒေါ။
‘‘ဝိနီဝရဏသင်္ကပ္ပေ, သဗ္ဗသတ္တဟိတာသယေ၊
ဝိသဋ္ဌော နစိရေနာသိံ, တသ္မိံ သုဂတသာဝကေ။
‘‘ဥပေစ္စ ပါဒမူလမှိ, နိသိန္နဿ တဒါဿမေ၊
ကဒါစိ သာမိသံ ဒေတိ, ဓမ္မံ ဒေသေသိ စေကဒါ။
‘‘တဒါ ဝိပုလပေမေန, ဥပါသိတွာ ဇိနတြဇံ၊
တတော စုတော ဂတော သဂ္ဂံ, ပဝါသော သဃရံ ယထာ။
(အပ၊၂၊၁၆၄။)‘‘သဂ္ဂါ စုတော မနုဿေသု, နိဗ္ဗတ္တော ပုညကမ္မုနာ၊
အဂါရံ ဆဍ္ဍယိတွာန, ပဗ္ဗဇိံ ဗဟုသော အဟံ။
‘‘သမဏော တာပသော ဝိပ္ပေါ, ပရိဗ္ဗဇော တထေဝဟံ၊
ဟုတွာ ဝသိံ အရညမှိ, အနေကသတသော အဟံ။
‘‘ပစ္ဆိမေ စ ဘဝေ ဒါနိ, ရမ္မေ ကပိလဝတ္ထဝေ၊
ဝစ္ဆဂေါတ္တော ဒိဇော တဿ, ဇာယာယ အဟမောက္ကမိံ။
‘‘မာတု မေ ဒေါဟဠော အာသိ, တိရောကုစ္ဆိဂတဿ မေ၊
ဇာယမာနသမီပမှိ, ဝနဝါသာယ နိစ္ဆယော။
‘‘တတော မေ အဇနီ မာတာ, ရမဏီယေ ဝနန္တရေ၊
ဂဗ္ဘတော နိက္ခမန္တံ မံ, ကာသာယေန ပဋိဂ္ဂဟုံ။
‘‘တတော ကုမာရော သိဒ္ဓတ္ထော, ဇာတော သကျကုလဒ္ဓဇော၊
တဿ မိတ္တော ပိယော အာသိံ, သံဝိသဋ္ဌော သုမာနိယော။
‘‘သတ္တသာရေဘိနိက္ခန္တေ, ဩဟာယ ဝိပုလံ ယသံ၊
အဟမ္ပိ ပဗ္ဗဇိတွာန, ဟိမဝန္တမုပါဂမိံ။
‘‘ဝနာလယံ ဘာဝနီယံ, ကဿပံ ဓုတဝါဒိကံ၊
ဒိသွာ သုတွာ ဇိနုပ္ပါဒံ, ဥပေသိံ နရသာရထိံ။
‘‘သော မေ ဓမ္မမဒေသေသိ, သဗ္ဗတ္ထံ သမ္ပကာသယံ၊
တတောဟံ ပဗ္ဗဇိတွာန, ဝနမေဝ ပုနာဂမံ [ပုနာဂမိံ (သီ။ ပီ။), ပုနောက္ကမံ (သျာ။)]။
‘‘တတ္ထာပ္ပမတ္တော ဝိဟရံ, ဆဠဘိညာ အဖဿယိံ [အပဿယိံ (သျာ။ က။)]၊
အဟော သုလဒ္ဓလာဘောမှိ, သုမိတ္တေနာနုကမ္ပိတော။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ ဝနဝစ္ဆော ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
ဝနဝစ္ဆတ္ထေရဿာပဒါနံ နဝမံ။
(အပ၊၂၊၁၆၅။)၁၀။ စူဠသုဂန္ဓတ္ထေရအပဒါနံ
‘‘ဣမမှိ ဘဒ္ဒကေ ကပ္ပေ, ဗြဟ္မဗန္ဓု မဟာယသော၊
ကဿပေါ နာမ ဂေါတ္တေန, ဥပ္ပဇ္ဇိ ဝဒတံ ဝရော။
‘‘အနုဗျဉ္ဇနသမ္ပန္နော, ဗာတ္တိံသဝရလက္ခဏော၊
ဗျာမပ္ပဘာပရိဝုတော, ရံသိဇာလသမောတ္ထဋော။
‘‘အဿာသေတာ ယထာ စန္ဒော, သူရိယောဝ ပဘင်္ကရော၊
နိဗ္ဗာပေတာ ယထာ မေဃော, သာဂရောဝ ဂုဏာကရော။
‘‘ဓရဏီရိဝ သီလေန, ဟိမဝါဝ သမာဓိနာ၊
အာကာသော ဝိယ ပညာယ, အသင်္ဂေါ အနိလော ယထာ။
‘‘တဒါဟံ ဗာရာဏသိယံ, ဥပပန္နော မဟာကုလေ၊
ပဟူတဓနဓညသ္မိံ, နာနာရတနသဉ္စယေ။
‘‘မဟတာ ပရိဝါရေန, နိသိန္နံ လောကနာယကံ၊
ဥပေစ္စ ဓမ္မမဿောသိံ, အမတံဝ မနောဟရံ။
‘‘ဒွတ္တိံသလက္ခဏဓရော, သနက္ခတ္တောဝ စန္ဒိမာ၊
အနုဗျဉ္ဇနသမ္ပန္နော, သာလရာဇာဝ ဖုလ္လိတော။
‘‘ရံသိဇာလပရိက္ခိတ္တော, ဒိတ္တောဝ ကနကာစလော၊
ဗျာမပ္ပဘာပရိဝုတော, သတရံသီ ဒိဝါကရော။
‘‘သောဏ္ဏာနနော ဇိနဝရော, သမဏီဝ [ရမ္မဏီဝ (သျာ။)] သိလုစ္စယော၊
ကရုဏာပုဏ္ဏဟဒယော, ဂုဏေန ဝိယ သာဂရော။
‘‘လောကဝိဿုတကိတ္တိ စ, သိနေရူဝ နဂုတ္တမော၊
ယသသာ ဝိတ္ထတော ဝီရော, အာကာသသဒိသော မုနိ။
‘‘အသင်္ဂစိတ္တော သဗ္ဗတ္ထ, အနိလော ဝိယ နာယကော၊
ပတိဋ္ဌာ သဗ္ဗဘူတာနံ, မဟီဝ မုနိသတ္တမော။
‘‘အနုပလိတ္တော လောကေန, တောယေန ပဒုမံ ယထာ၊
ကုဝါဒဂစ္ဆဒဟနော, အဂ္ဂိခန္ဓောဝ သောဘသိ [သောဘတိ (သီ။), သော ဝသိ (သျာ။ က။)]။
‘‘အဂဓော ဝိယ သဗ္ဗတ္ထ, ကိလေသဝိသနာသကော၊
ဂန္ဓမာဒနသေလောဝ, ဂုဏဂန္ဓဝိဘူသိတော။
(အပ၊၂၊၁၆၆။)‘‘ဂုဏာနံ အာကရော ဝီရော, ရတနာနံဝ သာဂရော၊
သိန္ဓူဝ ဝနရာဇီနံ, ကိလေသမလဟာရကော။
‘‘ဝိဇယီဝ မဟာယောဓော, မာရသေနာဝမဒ္ဒနော၊
စက္ကဝတ္တီဝ သော ရာဇာ, ဗောဇ္ဈင်္ဂရတနိဿရော။
‘‘မဟာဘိသက္ကသင်္ကာသော, ဒေါသဗျာဓိတိကိစ္ဆကော၊
သလ္လကတ္တော ယထာ ဝေဇ္ဇော, ဒိဋ္ဌိဂဏ္ဍဝိဖာလကော။
‘‘သော တဒါ လောကပဇ္ဇောတော, သနရာမရသက္ကတော၊
ပရိသာသု နရာဒိစ္စော, ဓမ္မံ ဒေသယတေ ဇိနော။
‘‘ဒါနံ ဒတွာ မဟာဘောဂေါ, သီလေန သုဂတူပဂေါ၊
ဘာဝနာယ စ နိဗ္ဗာတိ, ဣစ္စေဝမနုသာသထ။
‘‘ဒေသနံ တံ မဟဿာဒံ, အာဒိမဇ္ဈန္တသောဘဏံ၊
သုဏန္တိ ပရိသာ သဗ္ဗာ, အမတံဝ မဟာရသံ။
‘‘သုတွာ သုမဓုရံ ဓမ္မံ, ပသန္နော ဇိနသာသနေ၊
သုဂတံ သရဏံ ဂန္တွာ, ယာဝဇီဝံ နမဿဟံ။
‘‘မုနိနော ဂန္ဓကုဋိယာ, ဩပုဉ္ဇေသိံ [ဥဗ္ဗဋ္ဋေသိံ (သျာ။)] တဒါ မဟိံ၊
စတုဇ္ဇာတေန ဂန္ဓေန, မာသေ အဋ္ဌ ဒိနေသွဟံ။
‘‘ပဏိဓာယ သုဂန္ဓတ္တံ, သရီရဝိဿဂန္ဓိနော [သရီရဿ ဝိဂန္ဓိနော (သီ။ သျာ။ ပီ။)]၊
တဒါ ဇိနော ဝိယာကာသိ, သုဂန္ဓတနုလာဘိတံ။
‘‘‘ယော ယံ ဂန္ဓကုဋိဘူမိံ, ဂန္ဓေနောပုဉ္ဇတေ သကိံ၊
တေန ကမ္မဝိပါကေန, ဥပပန္နော တဟိံ တဟိံ။
‘‘‘သုဂန္ဓဒေဟော သဗ္ဗတ္ထ, ဘဝိဿတိ အယံ နရော၊
ဂုဏဂန္ဓယုတ္တော ဟုတွာ, နိဗ္ဗာယိဿတိနာသဝေါ’။
‘‘တေန ကမ္မေန သုကတေန, စေတနာပဏိဓီဟိ စ၊
ဇဟိတွာ မာနုသံ ဒေဟံ, တာဝတိံသမဂစ္ဆဟံ။
‘‘ပစ္ဆိမေ စ ဘဝေ ဒါနိ, ဇာတော ဝိပ္ပကုလေ အဟံ၊
ဂဗ္ဘံ မေ ဝသတော မာတာ, ဒေဟေနာသိ သုဂန္ဓိတာ။
(အပ၊၂၊၁၆၇။)‘‘ယဒါ စ မာတုကုစ္ဆိမှာ, နိက္ခမာမိ တဒါ ပုရီ [ပုရံ (သျာ။ က။)]၊
သာဝတ္ထိသဗ္ဗဂန္ဓေဟိ, ဝါသိတာ ဝိယ ဝါယထ။
‘‘ပုပ္ဖဝဿဉ္စ သုရဘိ, ဒိဗ္ဗဂန္ဓံ မနောရမံ၊
ဓူပါနိ စ မဟဂ္ဃါနိ, ဥပဝါယိံသု တာဝဒေ။
‘‘ဒေဝါ စ သဗ္ဗဂန္ဓေဟိ, ဓူပပုပ္ဖေဟိ တံ ဃရံ၊
ဝါသယိံသု သုဂန္ဓေန, ယသ္မိံ ဇာတော အဟံ ဃရေ။
‘‘ယဒါ စ တရုဏော ဘဒ္ဒေါ, ပဌမေ ယောဗ္ဗနေ ဌိတော၊
တဒါ သေလံ [သေသံ (သျာ။)] သပရိသံ, ဝိနေတွာ နရသာရထိ။
‘‘တေဟိ သဗ္ဗေဟိ ပရိဝုတော [သဟိတော (သီ။ သျာ။ ပီ။)], သာဝတ္ထိပုရမာဂတော၊
တဒါ ဗုဒ္ဓါနုဘာဝံ တံ, ဒိသွာ ပဗ္ဗဇိတော အဟံ။
‘‘သီလံ သမာဓိပညဉ္စ, ဝိမုတ္တိဉ္စ အနုတ္တရံ၊
ဘာဝေတွာ စတုရော ဓမ္မေ, ပါပုဏိံ အာသဝက္ခယံ။
‘‘ယဒါ ပဗ္ဗဇိတော စာဟံ, ယဒါ စ အရဟာ အဟုံ၊
နိဗ္ဗာယိဿံ ယဒါ စာဟံ, ဂန္ဓဝဿော တဒါ အဟု။
‘‘သရီရဂန္ဓော စ သဒါတိသေတိ [သဒါ ဝါသေတိ (က။)] မေ, မဟာရဟံ စန္ဒနစမ္ပကုပ္ပလံ၊
တထေဝ ဂန္ဓေ ဣတရေ စ သဗ္ဗသော, ပသယှ ဝါယာမိ တတော တဟိံ [ယဟိံ (သျာ။)] တဟိံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ စူဠသုဂန္ဓော ထေရော ဣမာ ဂါထာယော အဘာသိတ္ထာတိ၊
စူဠသုဂန္ဓတ္ထေရဿာပဒါနံ ဒသမံ။
ဘဒ္ဒိယဝဂ္ဂေါ ပဉ္စပညာသမော။
(အပ၊၂၊၁၆၈။)ဘဒ္ဒိယော ရေဝတော ထေရော, မဟာလာဘီ စ သီဝလီ၊
ဝင်္ဂီသော နန္ဒကော စေဝ, ကာဠုဒါယီ တထာဘယော။
လောမသော ဝနဝစ္ဆော စ, သုဂန္ဓော စေဝ ဒသမော၊
တီဏိ ဂါထာသတာ တတ္ထ, သောဠသာ စ တဒုတ္တရိ။
ကဏိကာရဝှယော ဝဂ္ဂေါ, ဖလဒေါ တိဏဒါယကော၊
ကစ္စာနော ဘဒ္ဒိယော ဝဂ္ဂေါ, ဂါထာယော ဂဏိတာ စိမာ။
သပညာသံ ပဉ္စသတံ, အပဒါနာ ပကာသိတာ။
သဟ ဥဒါနဂါထာဟိ, ဆသဟဿာနိ ဟောန္တိမာ၊
ဒွေသတာနိ စ ဂါထာနံ, အဋ္ဌာရသ တဒုတ္တရိ။
(အပ၊၂၊၁၆၉။)၅၆။ ယသဝဂ္ဂ
၁။ ယသတ္ထေရအပဒါန
‘‘မဟာသမုဒ္ဒံ ဩဂ္ဂယှ, ဘဝနံ မေ သုနိမ္မိတံ၊
သုနိမ္မိတာ ပေါက္ခရဏီ, စက္ကဝါကူပကူဇိတာ။
‘‘မန္ဒာရကေဟိ သဉ္ဆန္နာ, ပဒုမုပ္ပလကေဟိ စ၊
နဒီ စ သန္ဒတေ တတ္ထ, သုပတိတ္ထာ မနောရမာ။
‘‘မစ္ဆကစ္ဆပသဉ္ဆန္နာ, နာနာဒိဇသမောတ္ထဋာ [နာနာမိဂသမောတ္ထဋာ (သျာ။)]၊
မယူရကောဉ္စာဘိရုဒါ, ကောကိလာဒီဟိ ဝဂ္ဂုဟိ။
‘‘ပါရေဝတာ ရဝိဟံသာ, စက္ကဝါကာ နဒီစရာ၊
တိတ္တိရာ သာဠိကာ စေတ္ထ, ပါဝကာ [သမ္ဗကာ (က။)] ဇီဝံဇီဝကာ။
‘‘ဟံသာကောဉ္စာဘိနဒိတာ, ကောသိယာ ပိင်္ဂလာ [ပိင်္ဂလီ (သီ။), သိင်္ဂလီ, သိင်္ဃလီ (က။)] ဗဟူ၊
သတ္တရတနသမ္ပန္နာ, မဏိမုတ္တပဝါဠိကာ။
‘‘သဗ္ဗေ သောဏ္ဏမယာ ရုက္ခာ, နာနာခန္ဓသမေရိတာ၊
ဥဇ္ဇောတေန္တိ ဒိဝါရတ္တိံ, ဘဝနံ သဗ္ဗကာလိကံ။
‘‘သဋ္ဌိတုရိယသဟဿာနိ, သာယံ ပါတော ပဝဇ္ဇရေ၊
သောဠသိတ္ထိသဟဿာနိ, ပရိဝါရေန္တိ မံ သဒါ။
‘‘အဘိနိက္ခမ္မ ဘဝနာ, သုမေဓံ လောကနာယကံ၊
ပသန္နစိတ္တော သုမနော, ဝန္ဒယိံ တံ [သဗ္ဗဒဿိံ (က။)] မဟာယသံ။
‘‘သမ္ဗုဒ္ဓံ အဘိဝါဒေတွာ, သသံဃံ တံ နိမန္တယိံ၊
အဓိဝါသေသိ သော ဓီရော, သုမေဓော လောကနာယကော။
‘‘မမ ဓမ္မကထံ ကတွာ, ဥယျောဇေသိ မဟာမုနိ၊
သမ္ဗုဒ္ဓံ အဘိဝါဒေတွာ, ဘဝနံ မေ ဥပါဂမိံ။
‘‘အာမန္တယိံ ပရိဇနံ, သဗ္ဗေ သန္နိပတုံ တဒါ၊
‘ပုဗ္ဗဏှသမယံ ဗုဒ္ဓေါ, ဘဝနံ အာဂမိဿတိ’။
(အပ၊၂၊၁၇၀။)‘‘လာဘာ အမှံ သုလဒ္ဓါ နော, ယေ ဝသာမ တဝန္တိကေ၊
မယမ္ပိ ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌဿ, ပူဇယိဿာမ သတ္ထုနော’။
‘‘အန္နံ ပါနံ ပဋ္ဌပေတွာ, ကာလံ အာရောစယိံ အဟံ၊
ဝသီသတသဟဿေဟိ, ဥပေသိ လောကနာယကော။
‘‘ပဉ္စင်္ဂိကေဟိ တုရိယေဟိ, ပစ္စုဂ္ဂမမကာသဟံ၊
သဗ္ဗသောဏ္ဏမယေ ပီဌေ, နိသီဒိ ပုရိသုတ္တမော။
‘‘ဥပရိစ္ဆဒနံ အာသိ, သဗ္ဗသောဏ္ဏမယံ တဒါ၊
ဗီဇနီယော ပဝါယန္တိ, ဘိက္ခုသံဃံ အနုတ္တရံ။
‘‘ပဟူတေနန္နပါနေန, ဘိက္ခုသံဃံ အတပ္ပယိံ၊
ပစ္စေကဒုဿယုဂလေ, ဘိက္ခုသံဃဿဒါသဟံ။
‘‘ယံ ဝဒေတိ သုမေဓော သော, အာဟုတီနံ ပဋိဂ္ဂဟော၊
ဘိက္ခုသံဃေ နိသီဒိတွာ, ဣမာ ဂါထာ အဘာသထ။
‘‘ယော မံ အန္နေန ပါနေန, သဗ္ဗေ ဣမေ စ တပ္ပယိ၊
တမဟံ ကိတ္တယိဿာမိ, သုဏာထ မမ ဘာသတော။
‘‘‘အဋ္ဌာရသေ ကပ္ပသတေ, ဒေဝလောကေ ရမိဿတိ၊
သဟဿက္ခတ္တုံ ရာဇာယံ, စက္ကဝတ္တီ ဘဝိဿတိ။
‘‘‘ဥပဂစ္ဆတိ ယံ ယောနိံ, ဒေဝတ္တံ အထ မာနုသံ၊
သဗ္ဗသောဏ္ဏမယံ တဿ, ဆဒနံ ဓာရယိဿတိ။
‘‘‘တိံသကပ္ပသဟဿမှိ, ဩက္ကာကကုလသမ္ဘဝေါ၊
ဂေါတမော နာမ ဂေါတ္တေန, သတ္ထာ လောကေ ဘဝိဿတိ။
‘‘‘တဿ ဓမ္မေသု ဒါယာဒေါ, ဩရသော ဓမ္မနိမ္မိတော၊
သဗ္ဗာသဝေ ပရိညာယ, နိဗ္ဗာယိဿတိနာသဝေါ။
‘‘‘ဘိက္ခုသံဃေ နိသီဒိတွာ, သီဟနာဒံ နဒိဿတိ’၊
စိတကေ ဆတ္တံ ဓာရေန္တိ, ဟေဋ္ဌာ ဆတ္တမှိ ဍယှထ။
‘‘သာမညံ မေ အနုပ္ပတ္တံ, ကိလေသာ ဈာပိတာ မယာ၊
မဏ္ဍပေ ရုက္ခမူလေ ဝါ, သန္တာသော မေ န ဝိဇ္ဇတိ။
‘‘တိံသကပ္ပသဟဿမှိ, ယံ ဒါနမဒဒိံ တဒါ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, သဗ္ဗဒါနဿိဒံ ဖလံ။
(အပ၊၂၊၁၇၁။)‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ, ဘဝါ သဗ္ဗေ သမူဟတာ၊
နာဂေါဝ ဗန္ဓနံ ဆေတွာ, ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ, မမ ဗုဒ္ဓဿ သန္တိကေ၊
တိဿော ဝိဇ္ဇာ အနုပ္ပတ္တာ, ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော, ဝိမောက္ခာပိ စ အဋ္ဌိမေ၊
ဆဠဘိညာ သစ္ဆိကတာ, ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ ယသော ထေရော ဣမာ ဂါထာယော အဘာသိတ္ထာတိ။
ယသတ္ထေရဿာပဒါနံ ပဌမံ။
၂။ နဒီကဿပတ္ထေရအပဒါန
‘‘ပဒုမုတ္တရဿ ဘဂဝတော, လောကဇေဋ္ဌဿ တာဒိနော၊
ပိဏ္ဍစာရံ စရန္တဿ, ဝါရတော ဥတ္တမံ ယသံ၊
အဂ္ဂဖလံ ဂဟေတွာန, အဒါသိံ သတ္ထုနော အဟံ။
‘‘တေန ကမ္မေန ဒေဝိန္ဒော, လောကဇေဋ္ဌော နရာသဘော၊
သမ္ပတ္တောမှိ အစလံ ဌာနံ, ဟိတွာ ဇယပရာဇယံ။
‘‘သတသဟဿိတော ကပ္ပေ, ယံ ဖလံ အဒဒိံ တဒါ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, အဂ္ဂဒါနဿိဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ နဒီကဿပေါ ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
နဒီကဿပတ္ထေရဿာပဒါနံ ဒုတိယံ။
(အပ၊၂၊၁၇၂။)၃။ ဂယာကဿပတ္ထေရအပဒါန
‘‘အဇိနစမ္မဝတ္ထောဟံ [အဇိနဝတ္တံ နိဝတ္တောဟံ (သီ။)], ခါရိဘာရဓရော တဒါ၊
ခါရိကံ ဟာရယိတွာန, ကောလံ အဟာသိ အဿမံ။
‘‘ဘဂဝါ တမှိ သမယေ, ဧကော အဒုတိယော ဇိနော၊
မမဿမံ ဥပါဂစ္ဆိ, ဇောတေန္တော သဗ္ဗကာလိကံ။
‘‘သကံ စိတ္တံ ပသာဒေတွာ, အဘိဝါဒေတွာန သုဗ္ဗတံ၊
ဥဘော ဟတ္ထေဟိ ပဂ္ဂယှ, ကောလံ ဗုဒ္ဓဿဒါသဟံ။
‘‘ဧကတိံသေ ဣတော ကပ္ပေ, ယံ ဖလံ အဒဒိံ တဒါ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ကောလဒါနဿိဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ ဂယာကဿပေါ ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
ဂယာကဿပတ္ထေရဿာပဒါနံ တတိယံ။
၄။ ကိမိလတ္ထေရအပဒါန
‘‘နိဗ္ဗုတေ ကကုသန္ဓမှိ, ဗြာဟ္မဏမှိ ဝုသီမတိ၊
ဂဟေတွာ သလလံ မာလံ, မဏ္ဍပံ ကာရယိံ အဟံ။
‘‘တာဝတိံသံ ဂတော သန္တော, လဘိမှ [လဘာမိ (က။)] ဗျမှမုတ္တမံ၊
အညေ ဒေဝေတိရောစာမိ, ပုညကမ္မဿိဒံ ဖလံ။
‘‘ဒိဝါ ဝါ ယဒိ ဝါ ရတ္တိံ, စင်္ကမန္တော ဌိတော စဟံ၊
ဆန္နော သလလပုပ္ဖေဟိ, ပုညကမ္မဿိဒံ ဖလံ။
‘‘ဣမသ္မိံယေဝ ကပ္ပမှိ, ယံ ဗုဒ္ဓမဘိပူဇယိံ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ဗုဒ္ဓပူဇာယိဒံ ဖလံ။
(အပ၊၂၊၁၇၃။)‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ ကိမိလော [ကိမ္ဗိလော (သီ။)] ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
ကိမိလတ္ထေရဿာပဒါနံ စတုတ္ထံ။
၅။ ဝဇ္ဇီပုတ္တတ္ထေရအပဒါန
‘‘သဟဿရံသီ ဘဂဝါ, သယမ္ဘူ အပရာဇိတော၊
ဝိဝေကာ ဝုဋ္ဌဟိတွာန, ဂေါစရာယာဘိနိက္ခမိ။
‘‘ဖလဟတ္ထော အဟံ ဒိသွာ, ဥပဂစ္ဆိံ နရာသဘံ၊
ပသန္နစိတ္တော သုမနော, သဝဏ္ဋံ အဒဒိံ ဖလံ။
‘‘စတုန္နဝုတိတော ကပ္ပေ, ယံ ဖလံ အဒဒိံ တဒါ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ဖလဒါနဿိဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ ဝဇ္ဇီပုတ္တော ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
ဝဇ္ဇီပုတ္တတ္ထေရဿာပဒါနံ ပဉ္စမံ။
၆။ ဥတ္တရတ္ထေရအပဒါန
‘‘သုမေဓော နာမ သမ္ဗုဒ္ဓေါ, ဗာတ္တိံသဝရလက္ခဏော၊
ဝိဝေကကာမော ဘဂဝါ, ဟိမဝန္တမုပါဂမိ။
‘‘အဇ္ဈောဂါဟေတွာ ဟိမဝန္တံ, အဂ္ဂေါ ကာရုဏိကော မုနိ၊
ပလ္လင်္ကံ အာဘုဇိတွာန, နိသီဒိ ပုရိသုတ္တမော။
(အပ၊၂၊၁၇၄။)‘‘ဝိဇ္ဇဓရော တဒါ အာသိံ, အန္တလိက္ခစရော အဟံ၊
တိသူလံ သုဂတံ ဂယှ, ဂစ္ဆာမိ အမ္ဗရေ တဒါ။
‘‘ပဗ္ဗတဂ္ဂေ ယထာ အဂ္ဂိ, ပုဏ္ဏမာယေဝ စန္ဒိမာ၊
ဝနံ ဩဘာသတေ ဗုဒ္ဓေါ, သာလရာဇာဝ ဖုလ္လိတော။
‘‘ဝနဂ္ဂါ နိက္ခမိတွာန, ဗုဒ္ဓရံသီဘိဓာဝရေ [ဗုဒ္ဓရံသီ ဝိဓာဝရေ (သီ။ က။)]၊
နဠဂ္ဂိဝဏ္ဏသင်္ကာသာ [နဠဂ္ဂိဝ နသင်္ကာသံ (သီ။)], ဒိသွာ စိတ္တံ ပသာဒယိံ။
‘‘ဝိစိနံ အဒ္ဒသံ ပုပ္ဖံ, ကဏိကာရံ ဒေဝဂန္ဓိကံ၊
တီဏိ ပုပ္ဖါနိ အာဒါယ, ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌမပူဇယိံ။
‘‘ဗုဒ္ဓဿ အာနုဘာဝေန, တီဏိ ပုပ္ဖါနိ မေ တဒါ၊
ဥဒ္ဓံ ဝဏ္ဋာ အဓောပတ္တာ, ဆာယံ ကုဗ္ဗန္တိ သတ္ထုနော။
‘‘တေန ကမ္မေန သုကတေန, စေတနာပဏိဓီဟိ စ၊
ဇဟိတွာ မာနုသံ ဒေဟံ တာဝတိံသမဂစ္ဆဟံ။
‘‘တတ္ထ မေ သုကတံ ဗျမှံ, ကဏိကာရီတိ [ကဏိကာရောတိ (သီ။)] ဉာယတိ၊
သဋ္ဌိယောဇနမုဗ္ဗေဓံ, တိံသယောဇနဝိတ္ထတံ။
‘‘သဟဿကဏ္ဍံ သတဘေဏ္ဍု, ဓဇာလု ဟရိတာမယံ၊
သတသဟဿနိယျူဟာ [သတသဟဿာနိ ဗျူဟာနိ (သီ။)], ဗျမှေ ပါတုဘဝိံသု [ပါတုရဟံသု (သီ။), ပါတုရဟိံသု (က။)] မေ။
‘‘သောဏ္ဏမယာ မဏိမယာ, လောဟိတင်္ကမယာပိ စ၊
ဖလိကာပိ စ ပလ္လင်္ကာ, ယေနိစ္ဆကာ ယဒိစ္ဆကာ။
‘‘မဟာရဟဉ္စ သယနံ, တူလိကာ ဝိကတီယုတံ၊
ဥဒ္ဓလောမိဉ္စ ဧကန္တံ, ဗိမ္ဗောဟနသမာယုတံ။
‘‘ဘဝနာ နိက္ခမိတွာန, စရန္တော ဒေဝစာရိကံ၊
ယထာ ဣစ္ဆာမိ [ယထာ ဂစ္ဆာမိ (သီ။)] ဂမနံ, ဒေဝသံဃပုရက္ခတော။
‘‘ပုပ္ဖဿ ဟေဋ္ဌာ တိဋ္ဌာမိ, ဥပရိစ္ဆဒနံ မမ၊
သမန္တာ ယောဇနသတံ, ကဏိကာရေဟိ ဆာဒိတံ။
(အပ၊၂၊၁၇၅။)‘‘သဋ္ဌိတုရိယသဟဿာနိ, သာယပါတံ ဥပဋ္ဌဟုံ၊
ပရိဝါရေန္တိ မံ နိစ္စံ, ရတ္တိန္ဒိဝမတန္ဒိတာ။
‘‘တတ္ထ နစ္စေဟိ ဂီတေဟိ, တာလေဟိ ဝါဒိတေဟိ စ၊
ရမာမိ ခိဍ္ဍာ ရတိယာ, မောဒါမိ ကာမကာမဟံ။
‘‘တတ္ထ ဘုတွာ ပိဝိတွာ စ, မောဒါမိ တိဒသေ တဒါ၊
နာရီဂဏေဟိ သဟိတော, မောဒါမိ ဗျမှမုတ္တမေ။
‘‘သတာနံ ပဉ္စက္ခတ္တုဉ္စ, ဒေဝရဇ္ဇမကာရယိံ၊
သတာနံ တီဏိက္ခတ္တုဉ္စ, စက္ကဝတ္တီ အဟောသဟံ၊
ပဒေသရဇ္ဇံ ဝိပုလံ, ဂဏနာတော အသင်္ခိယံ။
‘‘ဘဝေ ဘဝေ သံသရန္တော, မဟာဘောဂံ လဘာမဟံ၊
ဘောဂေ မေ ဦနတာ နတ္ထိ, ဗုဒ္ဓပူဇာယိဒံ ဖလံ။
‘‘ဒုဝေ ဘဝေ သံသရာမိ, ဒေဝတ္တေ အထ မာနုသေ၊
အညံ ဂတိံ န ဇာနာမိ, ဗုဒ္ဓပူဇာယိဒံ ဖလံ။
‘‘ဒုဝေ ကုလေ ပဇာယာမိ [ယတ္ထ ပစ္ဆာ ပဇာယာမိ (သီ။)], ခတ္တိယေ စာပိ ဗြာဟ္မဏေ၊
နီစေ ကုလေ န ဇာယာမိ, ဗုဒ္ဓပူဇာယိဒံ ဖလံ။
‘‘ဟတ္ထိယာနံ အဿယာနံ, သိဝိကံ သန္ဒမာနိကံ၊
လဘာမိ သဗ္ဗမေဝေတံ, ဗုဒ္ဓပူဇာယိဒံ ဖလံ။
‘‘ဒါသီဂဏံ ဒါသဂဏံ, နာရိယော သမလင်္ကတာ၊
လဘာမိ သဗ္ဗမေဝေတံ, ဗုဒ္ဓပူဇာယိဒံ ဖလံ။
‘‘ကောသေယျကမ္ဗလိယာနိ, ခေါမကပ္ပါသိကာနိ စ၊
လဘာမိ သဗ္ဗမေဝေတံ, ဗုဒ္ဓပူဇာယိဒံ ဖလံ။
‘‘နဝဝတ္ထံ နဝဖလံ, နဝဂ္ဂရသဘောဇနံ၊
လဘာမိ သဗ္ဗမေဝေတံ, ဗုဒ္ဓပူဇာယိဒံ ဖလံ။
‘‘ဣမံ ခါဒ ဣမံ ဘုဉ္ဇ, ဣမမှိ သယနေ သယ၊
လဘာမိ သဗ္ဗမေဝေတံ, ဗုဒ္ဓပူဇာယိဒံ ဖလံ။
‘‘သဗ္ဗတ္ထ ပူဇိတော ဟောမိ, ယသော အစ္စုဂ္ဂတော မမ၊
မဟာပက္ခော [မဟေသက္ခော (က။)] သဒါ ဟောမိ, အဘေဇ္ဇပရိသော သဒါ၊
ဉာတီနံ ဥတ္တမော ဟောမိ, ဗုဒ္ဓပူဇာယိဒံ ဖလံ။
(အပ၊၂၊၁၇၆။)‘‘သီတံ ဥဏှံ န ဇာနာမိ, ပရိဠာဟော န ဝိဇ္ဇတိ၊
အထော စေတသိကံ ဒုက္ခံ, ဟဒယေ မေ န ဝိဇ္ဇတိ။
‘‘သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏော ဟုတွာန, သံသရာမိ ဘဝါဘဝေ၊
ဝေဝဏ္ဏိယံ န ဇာနာမိ, ဗုဒ္ဓပူဇာယိဒံ ဖလံ။
‘‘ဒေဝလောကာ စဝိတွာန, သုက္ကမူလေန စောဒိတော၊
သာဝတ္ထိယံ ပုရေ ဇာတော, မဟာသာလေသု အဍ္ဎကေ။
‘‘ပဉ္စ ကာမဂုဏေ ဟိတွာ, ပဗ္ဗဇိံ အနဂါရိယံ၊
ဇာတိယာ သတ္တဝဿောဟံ, အရဟတ္တမပါပုဏိံ။
‘‘ဥပသမ္ပဒါယီ ဗုဒ္ဓေါ, ဂုဏမညာယ စက္ခုမာ၊
တရုဏော ပူဇနီယောဟံ, ဗုဒ္ဓပူဇာယိဒံ ဖလံ။
‘‘ဒိဗ္ဗစက္ခုဝိသုဒ္ဓံ မေ, သမာဓိကုသလော အဟံ၊
အဘိညာပါရမိပ္ပတ္တော, ဗုဒ္ဓပူဇာယိဒံ ဖလံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ အနုပ္ပတ္တော, ဣဒ္ဓိပါဒေသု ကောဝိဒေါ၊
ဓမ္မေသု ပါရမိပ္ပတ္တော, ဗုဒ္ဓပူဇာယိဒံ ဖလံ။
‘‘တိံသကပ္ပသဟဿမှိ, ယံ ဗုဒ္ဓမဘိပူဇယိံ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ဗုဒ္ဓပူဇာယိဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ ဥတ္တရော ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
ဥတ္တရတ္ထေရဿာပဒါနံ ဆဋ္ဌံ။
၇။ အပရဥတ္တရတ္ထေရအပဒါန
‘‘နိဗ္ဗုတေ လောကနာထမှိ, သိဒ္ဓတ္ထေ လောကနာယကေ၊
မမ ဉာတီ သမာနေတွာ, ဓာတုပူဇံ အကာသဟံ။
‘‘စတုန္နဝုတိတော ကပ္ပေ, ယံ ဓာတုမဘိပူဇယိံ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ဓာတုပူဇာယိဒံ ဖလံ။
(အပ၊၂၊၁၇၇။)‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ အပရဥတ္တရတ္ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
အပရဿ ဥတ္တရတ္ထေရဿာပဒါနံ သတ္တမံ။
၈။ ဘဒ္ဒဇိတ္ထေရအပဒါန
‘‘ဩဂယှ ယံ ပေါက္ခရဏိံ, နာနာကုဉ္ဇရသေဝိတံ၊
ဥဒ္ဓရာမိ ဘိသံ တတ္ထ, ဃာသဟေတု အဟံ တဒါ။
‘‘ဘဂဝါ တမှိ သမယေ, ပဒုမုတ္တရသဝှယော၊
ရတ္တမ္ဗရဓရော ဗုဒ္ဓေါ, ဂစ္ဆတေ အနိလဉ္ဇသေ။
‘‘ဓုနန္တော ပံသုကူလာနိ, သဒ္ဒံ အဿောသဟံ တဒါ၊
ဥဒ္ဓံ နိဇ္ဈာယမာနောဟံ, အဒ္ဒသံ လောကနာယကံ။
‘‘တတ္ထေဝ ဌိတကော သန္တော, အာယာစိံ လောကနာယကံ၊
မဓုံ ဘိသေဟိ သဟိတံ, ခီရံ သပ္ပိံ မုဠာလိကံ [မဓုံ ဘိသေဟိ ပစတိ, ခီရသပ္ပိ မုလာလိဘိ (က။) ဘိသဒါယကတ္ထေရာပဒါနေပိ]။
‘‘ပဋိဂ္ဂဏှာတု မေ ဗုဒ္ဓေါ, အနုကမ္ပာယ စက္ခုမာ၊
တတော ကာရုဏိကော သတ္ထာ, ဩရောဟိတွာ မဟာယသော။
‘‘ပဋိဂ္ဂဏှိ မမ ဘိက္ခံ, အနုကမ္ပာယ စက္ခုမာ၊
ပဋိဂ္ဂဟေတွာ သမ္ဗုဒ္ဓေါ, အကာ မေ အနုမောဒနံ။
‘‘‘သုခီ ဟောတု မဟာပုည, ဂတိ တုယှံ သမိဇ္ဈတု၊
ဣမိနာ ဘိသဒါနေန, လဘဿု ဝိပုလံ သုခံ’။
‘‘ဣဒံ ဝတွာန သမ္ဗုဒ္ဓေါ, ဇလဇုတ္တမနာမကော၊
ဘိက္ခမာဒါယ သမ္ဗုဒ္ဓေါ, အာကာသေနာဂမာ ဇိနော။
‘‘တတော ဘိသံ ဂဟေတွာန, အဂစ္ဆိံ မမ အဿမံ၊
ဘိသံ ရုက္ခေ လဂ္ဂေတွာန, မမ ဒါနံ အနုဿရိံ။
(အပ၊၂၊၁၇၈။)‘‘မဟာဝါတော ဥဋ္ဌဟိတွာ, သဉ္စာလေသိ ဝနံ တဒါ၊
အာကာသော အဘိနာဒိတ္ထ, အသနီ စ ဖလီ တဒါ။
‘‘တတော မေ အသနီပါတော, မတ္ထကေ နိပတီ တဒါ၊
သောဟံ နိသိန္နကော သန္တော, တတ္ထ ကာလင်္ကတော အဟံ။
‘‘ပုညကမ္မေန သညုတ္တော, တုသိတံ ဥပပဇ္ဇဟံ၊
ကဠေဝရံ မေ ပတိတံ, ဒေဝလောကေ ရမာမဟံ။
‘‘ဆဠသီတိသဟဿာနိ, နာရိယော သမလင်္ကတာ၊
သာယံ ပါတံ ဥပဋ္ဌန္တိ, ဘိသဒါနဿိဒံ ဖလံ။
‘‘မနုဿယောနိမာဂန္တွာ, သုခိတော ဟောမဟံ တဒါ၊
ဘောဂါ မေ ဦနတာ နတ္ထိ, ဘိသဒါနဿိဒံ ဖလံ။
‘‘အနုကမ္ပိတကော တေန, ဒေဝဒေဝေန တာဒိနာ၊
သဗ္ဗာသဝပရိက္ခီဏာ, နတ္ထိ ဒါနိ ပုနဗ္ဘဝေါ။
‘‘သတသဟဿိတော ကပ္ပေ, ယံ ဘိသံ အဒဒိံ တဒါ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ဘိသဒါနဿိဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ ဘဒ္ဒဇိတ္ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
ဘဒ္ဒဇိတ္ထေရဿာပဒါနံ အဋ္ဌမံ။
၉။ သိဝကတ္ထေရအပဒါန
‘‘ဧသနာယ စရန္တဿ, ဝိပဿိဿ မဟေသိနော၊
ရိတ္တကံ ပတ္တံ ဒိသွာန, ကုမ္မာသံ ပူရယိံ အဟံ။
‘‘ဧကနဝုတိတော ကပ္ပေ, ယံ ဘိက္ခမဒဒိံ တဒါ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ကုမ္မာသဿ ဣဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ ။ပ။ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
(အပ၊၂၊၁၇၉။)‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော ။ပ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ သိဝကတ္ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
သိဝကတ္ထေရဿာပဒါနံ နဝမံ။
၁၀။ ဥပဝါနတ္ထေရအပဒါန
‘‘ပဒုမုတ္တရော နာမ ဇိနော, သဗ္ဗဓမ္မာန ပါရဂူ၊
ဇလိတွာ အဂ္ဂိက္ခန္ဓောဝ, သမ္ဗုဒ္ဓေါ ပရိနိဗ္ဗုတော။
‘‘မဟာဇနာ သမာဂမ္မ, ပူဇယိတွာ တထာဂတံ၊
စိတံ ကတွာန သုဂတံ, သရီရံ အဘိရောပယုံ။
‘‘သရီရကိစ္စံ ကတွာန, ဓာတုံ တတ္ထ သမာနယုံ၊
သဒေဝမနုဿာ သဗ္ဗေ, ဗုဒ္ဓထူပံ အကံသု တေ။
‘‘ပဌမာ ကဉ္စနမယာ, ဒုတိယာ စ မဏိမယာ၊
တတိယာ ရူပိယမယာ, စတုတ္ထီ ဖလိကာမယာ။
‘‘တတ္ထ ပဉ္စမိကာ စေဝ [တတ္ထ ပဉ္စမိကာ စေတိ (သီ။)], လောဟိတင်္ကမယာ အဟု၊
ဆဋ္ဌာ မသာရဂလ္လဿ, သဗ္ဗံ ရတနမယူပရိ။
‘‘ဇင်္ဃာ မဏိမယာ အာသိ, ဝေဒိကာ ရတနာမယာ၊
သဗ္ဗသောဏ္ဏမယော ထူပေါ, ဥဒ္ဓံ ယောဇနမုဂ္ဂတော။
‘‘ဒေဝါ တတ္ထ သမာဂန္တွာ, ဧကတော မန္တယုံ တဒါ၊
‘မယမ္ပိ ထူပံ ကဿာမ, လောကနာထဿ တာဒိနော။
‘‘‘ဓာတု အာဝေဏိကာ နတ္ထိ, သရီရံ ဧကပိဏ္ဍိတံ၊
ဣမမှိ ဗုဒ္ဓထူပမှိ, ကဿာမ ကဉ္စုကံ မယံ’။
‘‘ဒေဝါ သတ္တဟိ ရတ္နေဟိ, အညံ ဝဍ္ဎေသုံ ယောဇနံ၊
ထူပေါ ဒွိယောဇနုဗ္ဗေဓော, တိမိရံ ဗျပဟန္တိ သော။
‘‘နာဂါ တတ္ထ သမာဂန္တွာ, ဧကတော မန္တယုံ တဒါ၊
‘မနုဿာ စေဝ ဒေဝါ စ, ဗုဒ္ဓထူပံ အကံသု တေ။
(အပ၊၂၊၁၈၀။)‘‘‘မာ နော ပမတ္တာ အဿုမှ, အပ္ပမတ္တာ သဒေဝကာ၊
မယမ္ပိ ထူပံ ကဿာမ, လောကနာထဿ တာဒိနော’။
‘‘ဣန္ဒနီလံ မဟာနီလံ, အထော ဇောတိရသံ မဏိံ၊
ဧကတော သန္နိပါတေတွာ, ဗုဒ္ဓထူပံ အဆာဒယုံ။
‘‘သဗ္ဗံ မဏိမယံ အာသိ, ယာဝတာ [တာဝတာ (က။)] ဗုဒ္ဓစေတိယံ၊
တိယောဇနသမုဗ္ဗေဓံ, အာလောကကရဏံ တဒါ။
‘‘ဂရုဠာ စ သမာဂန္တွာ, ဧကတော မန္တယုံ တဒါ၊
‘မနုဿာ ဒေဝနာဂါ စ, ဗုဒ္ဓပူဇံ အကံသု တေ။
‘‘‘မာ နော ပမတ္တာ အဿုမှ, အပ္ပမတ္တာ သဒေဝကာ၊
မယမ္ပိ ထူပံ ကဿာမ, လောကနာထဿ တာဒိနော’။
‘‘သဗ္ဗံ မဏိမယံ ထူပံ, အကရုံ တေ စ ကဉ္စုကံ၊
ယောဇနံ တေပိ ဝဍ္ဎေသုံ, အာယတံ ဗုဒ္ဓစေတိယံ။
‘‘စတုယောဇနမုဗ္ဗေဓော, ဗုဒ္ဓထူပေါ ဝိရောစတိ၊
ဩဘာသေတိ ဒိသာ သဗ္ဗာ, သတရံသီဝ ဥဂ္ဂတော။
‘‘ကုမ္ဘဏ္ဍာ စ သမာဂန္တွာ, ဧကတော မန္တယုံ တဒါ၊
‘မနုဿာ စေဝ ဒေဝါ စ, နာဂါ စ ဂရုဠာ တထာ။
‘‘‘ပစ္စေကံ ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌဿ, အကံသု ထူပမုတ္တမံ၊
မာ နော ပမတ္တာ အဿုမှ, အပ္ပမတ္တာ သဒေဝကာ။
‘‘‘မယမ္ပိ ထူပံ ကဿာမ, လောကနာထဿ တာဒိနော၊
ရတနေဟိ ဆာဒေဿာမ, အာယတံ ဗုဒ္ဓစေတိယံ’။
‘‘ယောဇနံ တေပိ ဝဍ္ဎေသုံ, အာယတံ ဗုဒ္ဓစေတိယံ၊
ပဉ္စယောဇနမုဗ္ဗေဓော, ထူပေါ ဩဘာသတေ တဒါ။
‘‘ယက္ခာ တတ္ထ သမာဂန္တွာ, ဧကတော မန္တယုံ တဒါ၊
‘မနုဿာ ဒေဝနာဂါ စ, ဂရုဠာ စ ကုမ္ဘဏ္ဍကာ။
‘‘‘ပစ္စေကံ ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌဿ, အကံသု ထူပမုတ္တမံ၊
မာ နော ပမတ္တာ အဿုမှ, အပ္ပမတ္တာ သဒေဝကာ။
(အပ၊၂၊၁၈၁။)‘‘‘မယမ္ပိ ထူပံ ကဿာမ, လောကနာထဿ တာဒိနော၊
ဖလိကာ ဆာဒယိဿာမ, အာယတံ ဗုဒ္ဓစေတိယံ’။
‘‘ယောဇနံ တေပိ ဝဍ္ဎေသုံ, အာယတံ ဗုဒ္ဓစေတိယံ၊
ဆယောဇနိကမုဗ္ဗေဓော, ထူပေါ ဩဘာသတေ တဒါ။
‘‘ဂန္ဓဗ္ဗာ စ သမာဂန္တွာ, ဧကတော မန္တယုံ တဒါ၊
‘မနုဇာ ဒေဝတာ နာဂါ, ကုမ္ဘဏ္ဍာ ဂရုဠာ တထာ [ကုမ္ဘဏ္ဍာ စ ယက္ခာ တထာ (သီ။)]။
‘‘‘သဗ္ဗေ အကံသု ဗုဒ္ဓထူပံ, မယမေတ္ထ အကာရကာ၊
မယမ္ပိ ထူပံ ကဿာမ, လောကနာထဿ တာဒိနော’။
‘‘ဝေဒိယော သတ္တ ကတွာန, ဓဇံ ဆတ္တံ အကံသု တေ၊
သဗ္ဗသောဏ္ဏမယံ ထူပံ, ဂန္ဓဗ္ဗာ ကာရယုံ တဒါ။
‘‘သတ္တယောဇနမုဗ္ဗေဓော, ထူပေါ ဩဘာသတေ တဒါ၊
ရတ္တိန္ဒိဝါ န ဉာယန္တိ, အာလောကော ဟောတိ သဗ္ဗဒါ။
‘‘အဘိဘောန္တိ န တဿာဘာ, စန္ဒသူရာ သတာရကာ၊
သမန္တာ ယောဇနသတေ, ပဒီပေါပိ န ပဇ္ဇလိ။
‘‘တေန ကာလေန ယေ ကေစိ, ထူပံ ပူဇေန္တိ မာနုသာ၊
န တေ ထူပံ အာရုဟန္တိ, အမ္ဗရေ ဥက္ခိပန္တိ တေ။
‘‘ဒေဝေဟိ ဌပိတော ယက္ခော, အဘိသမ္မတနာမကော၊
ဓဇံ ဝါ ပုပ္ဖဒါမံ ဝါ, အဘိရောပေတိ ဥတ္တရိံ။
‘‘န တေ ပဿန္တိ တံ ယက္ခံ, ဒါမံ ပဿန္တိ ဂစ္ဆတော၊
ဧဝံ ပဿိတွာ ဂစ္ဆန္တာ, သဗ္ဗေ ဂစ္ဆန္တိ သုဂ္ဂတိံ။
‘‘ဝိရုဒ္ဓါ ယေ ပါဝစနေ, ပသန္နာ ယေ စ သာသနေ၊
ပါဋိဟီရံ ဒဋ္ဌုကာမာ, ထူပံ ပူဇေန္တိ မာနုသာ။
‘‘နဂရေ ဟံသဝတိယာ, အဟောသိံ ဘတကော တဒါ၊
အာမောဒိတံ ဇနံ ဒိသွာ, ဧဝံ စိန္တေသဟံ တဒါ။
‘‘‘ဥဠာရော ဘဂဝါ နေသော, ယဿ ဓာတုဃရေ ဒိသံ၊
ဣမာ စ ဇနတာ တုဋ္ဌာ, ကာရံ ကုဗ္ဗံ န တပ္ပရေ။
(အပ၊၂၊၁၈၂။)‘‘‘အဟမ္ပိ ကာရံ ကဿာမိ, လောကနာထဿ တာဒိနော၊
တဿ ဓမ္မေသု ဒါယာဒေါ, ဘဝိဿာမိ အနာဂတေ’။
‘‘သုဓောတံ ရဇကေနာဟံ, ဥတ္တရေယျံ ပဋံ မမ၊
ဝေဠဂ္ဂေ အာလဂ္ဂေတွာန, ဓဇံ ဥက္ခိပိမမ္ဗရေ။
‘‘အဘိသမ္မတကော ဂယှ, အမ္ဗရေ ဟာသိ မေ ဓဇံ၊
ဝါတေရိတံ ဓဇံ ဒိသွာ, ဘိယျော ဟာသံ ဇနေသဟံ။
‘‘တတ္ထ စိတ္တံ ပသာဒေတွာ, သမဏံ ဥပသင်္ကမိံ၊
တံ ဘိက္ခုံ အဘိဝါဒေတွာ, ဝိပါကံ ပုစ္ဆဟံ ဓဇေ။
‘‘သော မေ ကထေသိ အာနန္ဒီ, ပီတိသဉ္ဇနနံ မမ၊
‘တဿ ဓဇဿ ဝိပါကံ, အနုဘောဿသိ သဗ္ဗဒါ။
‘‘‘ဟတ္ထိအဿရထာပတ္တီ, သေနာ စ စတုရင်္ဂိနီ၊
ပရိဝါရေဿန္တိ တံ နိစ္စံ, ဓဇဒါနဿိဒံ ဖလံ။
‘‘‘သဋ္ဌိတုရိယသဟဿာနိ, ဘေရိယော သမလင်္ကတာ၊
ပရိဝါရေဿန္တိ တံ နိစ္စံ, ဓဇဒါနဿိဒံ ဖလံ။
‘‘‘ဆဠသီတိသဟဿာနိ, နာရိယော သမလင်္ကတာ၊
ဝိစိတ္တဝတ္ထာဘရဏာ, အာမုက္ကမဏိကုဏ္ဍလာ။
‘‘‘အာဠာရပမှာ ဟသုလာ, သုသညာ [သုတ္ထနာ (သီ။) အပ။ ထေရ ၂။၄၈။၁၉ မဏိပူဇကတ္ထေရာပဒါနေပိ] တနုမဇ္ဈိမာ၊
ပရိဝါရေဿန္တိ တံ နိစ္စံ, ဓဇဒါနဿိဒံ ဖလံ။
‘‘‘တိံသကပ္ပသဟဿာနိ, ဒေဝလောကေ ရမိဿသိ၊
အသီတိက္ခတ္တုံ ဒေဝိန္ဒော, ဒေဝရဇ္ဇံ ကရိဿသိ။
‘‘‘သဟဿက္ခတ္တုံ ရာဇာ စ, စက္ကဝတ္တီ ဘဝိဿတိ၊
ပဒေသရဇ္ဇံ ဝိပုလံ, ဂဏနာတော အသင်္ခိယံ။
‘‘‘ကပ္ပသတသဟဿမှိ, ဩက္ကာကကုလသမ္ဘဝေါ၊
ဂေါတမော နာမ ဂေါတ္တေန, သတ္ထာ လောကေ ဘဝိဿတိ။
‘‘‘ဒေဝလောကာ စဝိတွာန, သုက္ကမူလေန စောဒိတော၊
ပုညကမ္မေန သညုတ္တော, ဗြဟ္မဗန္ဓု ဘဝိဿသိ။
(အပ၊၂၊၁၈၃။)‘‘‘အသီတိကောဋိံ ဆဍ္ဍေတွာ, ဒါသေ ကမ္မကရေ ဗဟူ၊
ဂေါတမဿ ဘဂဝတော, သာသနေ ပဗ္ဗဇိဿသိ။
‘‘‘အာရာဓယိတွာ သမ္ဗုဒ္ဓံ, ဂေါတမံ သကျပုင်္ဂဝံ၊
ဥပဝါနောတိ နာမေန, ဟေဿသိ သတ္ထု သာဝကော’။
‘‘သတသဟဿေ ကတံ ကမ္မံ, ဖလံ ဒဿေသိ မေ ဣဓ၊
သုမုတ္တော သရဝေဂေါဝ, ကိလေသေ ဈာပယိံ [ကိလေသာ ဈာပိတာ (သီ။)] မမ။
‘‘စက္ကဝတ္တိဿ သန္တဿ, စာတုဒ္ဒီပိဿရဿ မေ၊
တီဏိ ယောဇနာနိ သာမန္တာ, ဥဿီယန္တိ ဓဇာ သဒါ။
‘‘သတသဟဿိတော ကပ္ပေ, ယံ ကမ္မမကရိံ တဒါ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ဓဇဒါနဿိဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ ဥပဝါနတ္ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
ဥပဝါနတ္ထေရဿာပဒါနံ ဒသမံ။
၁၁။ ရဋ္ဌပါလတ္ထေရအပဒါန
‘‘ပဒုမုတ္တရဿ ဘဂဝတော, လောကဇေဋ္ဌဿ တာဒိနော၊
ဝရနာဂေါ မယာ ဒိန္နော, ဤသာဒန္တော ဥရူဠှဝါ။
‘‘သေတစ္ဆတ္တောပသောဘိတော, သကပ္ပနော [သီဒဗ္ဗနော (သီ။)] သဟတ္ထိပေါ၊
အဂ္ဃါပေတွာန တံ သဗ္ဗံ, သံဃာရာမံ အကာရယိံ။
‘‘စတုပညာသသဟဿာနိ, ပါသာဒေ ကာရယိံ အဟံ၊
မဟောဃဒါနံ [မဟဂ္ဃဉ္စ (သီ။), မယာ ဘတ္တံ (က။) အပ။ ထေရ ၁။၂။၉၉] ကရိတွာန, နိယျာဒေသိံ မဟေသိနော။
(အပ၊၂၊၁၈၄။)‘‘အနုမောဒိ မဟာဝီရော, သယမ္ဘူ အဂ္ဂပုဂ္ဂလော၊
သဗ္ဗေ ဇနေ ဟာသယန္တော, ဒေသေသိ အမတံ ပဒံ။
‘‘တံ မေ ဗုဒ္ဓေါ ဝိယာကာသိ, ဇလဇုတ္တမနာမကော၊
ဘိက္ခုသံဃေ နိသီဒိတွာ, ဣမာ ဂါထာ အဘာသထ။
‘‘‘စတုပညာသသဟဿာနိ, ပါသာဒေ ကာရယီ အယံ၊
ကထယိဿာမိ ဝိပါကံ, သုဏာထ မမ ဘာသတော။
‘‘‘အဋ္ဌာရသသဟဿာနိ, ကူဋာဂါရာ ဘဝိဿရေ၊
ဗျမှုတ္တမမှိ နိဗ္ဗတ္တာ, သဗ္ဗသောဏ္ဏမယာ စ တေ။
‘‘‘ပညာသက္ခတ္တုံ ဒေဝိန္ဒော, ဒေဝရဇ္ဇံ ကရိဿတိ၊
အဋ္ဌပညာသက္ခတ္တုဉ္စ, စက္ကဝတ္တီ ဘဝိဿတိ။
‘‘‘ကပ္ပသတသဟဿမှိ, ဩက္ကာကကုလသမ္ဘဝေါ၊
ဂေါတမော နာမ ဂေါတ္တေန, သတ္ထာ လောကေ ဘဝိဿတိ။
‘‘‘ဒေဝလောကာ စဝိတွာန, သုက္ကမူလေန စောဒိတော၊
အဍ္ဎေ ကုလေ မဟာဘောဂေ, နိဗ္ဗတ္တိဿတိ တာဝဒေ။
‘‘‘သော ပစ္ဆာ ပဗ္ဗဇိတွာန, သုက္ကမူလေန စောဒိတော၊
ရဋ္ဌပါလောတိ နာမေန, ဟေဿတိ သတ္ထု သာဝကော။
‘‘‘ပဓာနပဟိတတ္တော သော, ဥပသန္တော နိရူပဓိ၊
သဗ္ဗာသဝေ ပရိညာယ, နိဗ္ဗာယိဿတိနာသဝေါ’။
‘‘ဥဋ္ဌာယ အဘိနိက္ခမ္မ, ဇဟိတာ ဘောဂသမ္ပဒါ၊
ခေဠပိဏ္ဍေဝ ဘောဂမှိ, ပေမံ မယှံ န ဝိဇ္ဇတိ။
‘‘ဝီရိယံ မေ ဓုရဓောရယှံ, ယောဂက္ခေမာဓိဝါဟနံ၊
ဓာရေမိ အန္တိမံ ဒေဟံ, သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓသာသနေ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
(အပ၊၂၊၁၈၅။)‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ ရဋ္ဌပါလော ထေရော ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
ရဋ္ဌပါလတ္ထေရဿာပဒါနံ ဧကာဒသမံ။
ယသဝဂ္ဂေါ ဆပညာသမော။
တဿုဒ္ဒါနံ –
ယသော နဒီကဿပေါ စ, ဂယာကိမိလဝဇ္ဇိနော၊
ဒုဝေ ဥတ္တရာ ဘဒ္ဒဇီ, သိဝကော ဥပဝါဟနော၊
ရဋ္ဌပါလော ဧကသတံ, ဂါထာနံ ပဉ္စနဝုတိ။
ထေရာပဒါနံ သမတ္တံ။
ဧတ္တာဝတာ ဗုဒ္ဓါပဒါနဉ္စ ပစ္စေကာပဒါနဉ္စ ထေရာပဒါနဉ္စ
သမတ္တာနိ။
(အပ၊၂၊၁၈၆။) (အပ၊၂၊၁၈၇။)ခုဒ္ဒကနိကာယ
ထေရီအပဒါနပါဠိ
နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ
၁။ သုမေဓာဝဂ္ဂ
၁။ သုမေဓာထေရီအပဒါန
အထ ထေရိကာပဒါနာနိ သုဏာထ –
‘‘ဘဂဝတိ ကောဏာဂမနေ, သံဃာရာမမှိ နဝနိဝေသနမှိ [နိဝေသမှိ (သျာ။)]၊
သခိယော တိဿော ဇနိယော, ဝိဟာရဒါနံ အဒါသိမှ။
‘‘ဒသက္ခတ္တုံ သတက္ခတ္တုံ, ဒသသတက္ခတ္တုံ သတာနဉ္စ သတက္ခတ္တုံ [သတာနိ စ သတ္တက္ခတ္တုံ (သီ။ က။)]၊
ဒေဝေသု ဥပပဇ္ဇိမှ, ကော ဝါဒေါ မာနုသေ ဘဝေ။
‘‘ဒေဝေ မဟိဒ္ဓိကာ အဟုမှ, မာနုသကမှိ ကော ဝါဒေါ၊
သတ္တရတနမဟေသီ [သတ္တရတနဿ မဟေသီ (သီ။ ပီ။)], ဣတ္ထိရတနံ အဟံ ဘဝိံ။
‘‘ဣဓ သဉ္စိတကုသလာ [တတ္ထ သဉ္စိတံ ကုသလံ (သျာ။)], သုသမိဒ္ဓကုလပ္ပဇာ၊
ဓနဉ္ဇာနီ စ ခေမာ စ, အဟမ္ပိ စ တယော ဇနာ။
‘‘အာရာမံ သုကတံ ကတွာ, သဗ္ဗာဝယဝမဏ္ဍိတံ၊
ဗုဒ္ဓပ္ပမုခသံဃဿ, နိယျာဒေတွာ သမောဒိတာ။
(အပ၊၂၊၁၈၈။)‘‘ယတ္ထ ယတ္ထူပပဇ္ဇာမိ, တဿ ကမ္မဿ ဝါဟသာ၊
ဒေဝေသု အဂ္ဂတံ ပတ္တာ, မနုဿေသု တထေဝ စ။
‘‘ဣမသ္မိံယေဝ ကပ္ပမှိ, ဗြဟ္မဗန္ဓု မဟာယသော၊
ကဿပေါ နာမ ဂေါတ္တေန, ဥပ္ပဇ္ဇိ ဝဒတံ ဝရော။
‘‘ဥပဋ္ဌာကော မဟေသိဿ, တဒါ အာသိ နရိဿရော၊
ကာသိရာဇာ ကိကီ နာမ, ဗာရာဏသိပုရုတ္တမေ။
‘‘တဿာသုံ သတ္တ ဓီတရော, ရာဇကညာ သုခေဓိတာ [သုခေထိတာ (သျာ။)]၊
ဗုဒ္ဓေါပဋ္ဌာနနိရတာ, ဗြဟ္မစရိယံ စရိံသု တာ။
‘‘တာသံ သဟာယိကာ ဟုတွာ, သီလေသု သုသမာဟိတာ၊
ဒတွာ ဒါနာနိ သက္ကစ္စံ, အဂါရေဝ ဝတံ [အဂါရေဝ ဝတ္တံ (သျာ။)] စရိံ။
‘‘တေန ကမ္မေန သုကတေန, စေတနာပဏိဓီဟိ စ၊
ဇဟိတွာ မာနုသံ ဒေဟံ, တာဝတိံသူပဂါ အဟံ။
‘‘တတော စုတာ ယာမမဂံ [ယာမသဂ္ဂံ (သျာ။)], တတောဟံ တုသိတံ ဂတာ၊
တတော စ နိမ္မာနရတိံ, ဝသဝတ္တိပုရံ တတော။
‘‘ယတ္ထ ယတ္ထူပပဇ္ဇာမိ, ပုညကမ္မသမောဟိတာ၊
တတ္ထ တတ္ထေဝ ရာဇူနံ, မဟေသိတ္တမကာရယိံ။
‘‘တတော စုတာ မနုဿတ္တေ, ရာဇူနံ စက္ကဝတ္တိနံ၊
မဏ္ဍလီနဉ္စ ရာဇူနံ, မဟေသိတ္တမကာရယိံ။
‘‘သမ္ပတ္တိမနုဘောတွာန, ဒေဝေသု မာနုသေသု စ၊
သဗ္ဗတ္ထ သုခိတာ ဟုတွာ, နေကဇာတီသု သံသရိံ။
‘‘သော ဟေတု စ သော ပဘဝေါ, တမ္မူလံ သာသနေ ခမံ [တမ္မူလံ သာ စ သာသနေ ခန္တိ (သီ။ ပီ။ က။)]၊
ပဌမံ တံ သမောဓာနံ, တံ ဓမ္မရတာယ နိဗ္ဗာနံ [နိဗ္ဗုတံ (သျာ။)]။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ, ဘဝါ သဗ္ဗေ သမူဟတာ၊
နာဂီဝ ဗန္ဓနံ ဆေတွာ, ဝိဟရာမိ အနာသဝါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ, မမ ဗုဒ္ဓဿ [ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌဿ (သီ။ သျာ။ က။)] သန္တိကေ၊
တိဿော ဝိဇ္ဇာ အနုပ္ပတ္တာ, ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
(အပ၊၂၊၁၈၉။)‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော, ဝိမောက္ခာပိ စ အဋ္ဌိမေ၊
ဆဠဘိညာ သစ္ဆိကတာ, ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ သုမေဓာ ဘိက္ခုနီ ဣမာ ဂါထာယော အဘာသိတ္ထာတိ။
သုမေဓာထေရိယာပဒါနံ ပဌမံ။
၂။ မေခလာဒါယိကာထေရီအပဒါန
‘‘သိဒ္ဓတ္ထဿ ဘဂဝတော, ထူပကာရာပိကာ အဟုံ [ထူပကာရ မကာသဟံ (သျာ။)]၊
မေခလိကာ မယာ ဒိန္နာ, နဝကမ္မာယ သတ္ထုနော။
‘‘နိဋ္ဌိတေ စ မဟာထူပေ, မေခလံ ပုနဒါသဟံ၊
လောကနာထဿ မုနိနော, ပသန္နာ သေဟိ ပါဏိဘိ။
‘‘စတုန္နဝုတိတော ကပ္ပေ, ယံ မေခလမဒံ တဒါ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ထူပကာရဿိဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ဝိဟရာမိ အနာသဝါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ မေခလာဒါယိကာ ဘိက္ခုနီ ဣမာ ဂါထာယော အဘာသိတ္ထာတိ။
မေခလာဒါယိကာထေရိယာပဒါနံ ဒုတိယံ။
၃။ မဏ္ဍပဒါယိကာထေရီအပဒါန
‘‘ကောဏာဂမနဗုဒ္ဓဿ, မဏ္ဍပေါ ကာရိတော မယာ၊
ဓုဝံ တိစီဝရံဒါသိံ [ထူပဉ္စ ပဝရမဒံ (သျာ။), ဓုဝဉ္စ စီဝရံ အဒံ (ပီ။)], ဗုဒ္ဓဿ လောကဗန္ဓုနော။
‘‘ယံ ယံ ဇနပဒံ ယာမိ, နိဂမေ ရာဇဓာနိယော၊
သဗ္ဗတ္ထ ပူဇိတော ဟောမိ, ပုညကမ္မဿိဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ဝိဟရာမိ အနာသဝါ။
(အပ၊၂၊၁၉၀။)‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ မဏ္ဍပဒါယိကာ ဘိက္ခုနီ ဣမာ ဂါထာယော အဘာသိတ္ထာတိ။
မဏ္ဍပဒါယိကာထေရိယာပဒါနံ တတိယံ။
၄။ သင်္ကမနတ္ထာထေရီအပဒါန
‘‘ဝိပဿိဿ ဘဂဝတော [ကောဏ္ဍညဿ ဘဂဝတော (သျာ။ ပီ။)], လောကဇေဋ္ဌဿ တာဒိနော၊
ရထိယံ ပဋိပန္နဿ, တာရယန္တဿ ပါဏိနော။
‘‘ဃရတော နိက္ခမိတွာန, အဝကုဇ္ဇာ နိပဇ္ဇဟံ၊
အနုကမ္ပကော လောကနာထော, သိရသိ [သီသန္တေ (သီ။ က။)] အက္ကမီ မမ [တဒါ (သျာ။ ပီ။)]။
‘‘အက္ကမိတွာန သိရသိ [သမ္ဗုဒ္ဓေါ (က။)], အဂမာ လောကနာယကော၊
တေန စိတ္တပ္ပသာဒေန, တုသိတံ အဂမာသဟံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ဝိဟရာမိ အနာသဝါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ သင်္ကမနတ္ထာ [သင်္ကမနဒါ (သျာ။)] ဘိက္ခုနီ ဣမာ ဂါထာယော အဘာသိတ္ထာတိ။
သင်္ကမနတ္ထာထေရိယာပဒါနံ စတုတ္ထံ။
၅။ နဠမာလိကာထေရီအပဒါန
‘‘စန္ဒဘာဂါနဒီတီရေ, အဟောသိံ ကိန္နရီ တဒါ၊
အဒ္ဒသံ ဝိရဇံ ဗုဒ္ဓံ, သယမ္ဘုံ အပရာဇိတံ။
‘‘ပသန္နစိတ္တာ သုမနာ, ဝေဒဇာတာ ကတဉ္ဇလီ၊
နဠမာလံ ဂဟေတွာန, သယမ္ဘုံ အဘိပူဇယိံ။
(အပ၊၂၊၁၉၁။)‘‘တေန ကမ္မေန သုကတေန, စေတနာပဏိဓီဟိ စ၊
ဇဟိတွာ ကိန္နရီဒေဟံ, အဂစ္ဆိံ တိဒသံ ဂတိံ။
‘‘ဆတ္တိံသဒေဝရာဇူနံ, မဟေသိတ္တမကာရယိံ၊
ဒသန္နံ စက္ကဝတ္တီနံ, မဟေသိတ္တမကာရယိံ၊
သံဝေဇေတွာန မေ စိတ္တံ [ဝေဒယိတွာန ကုသလံ (သျာ။), သံဝေဒယိတွာ ကုသလံ (ပီ။)], ပဗ္ဗဇိံ အနဂါရိယံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ, ဘဝါ သဗ္ဗေ သမူဟတာ [ဘဝါ သံဃာတိတာ မမ (က။)]၊
သဗ္ဗာသဝပရိက္ခီဏာ, နတ္ထိ ဒါနိ ပုနဗ္ဘဝေါ။
‘‘စတုန္နဝုတိတော ကပ္ပေ, ယံ ပုပ္ဖမဘိပူဇယိံ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ပုပ္ဖပူဇာယိဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ဝိဟရာမိ အနာသဝါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ နဠမာလိကာ ထေရီ ဣမာ ဂါထာယော အဘာသိတ္ထာတိ။
နဠမာလိကာထေရိယာပဒါနံ ပဉ္စမံ။
၆။ ဧကပိဏ္ဍပါတဒါယိကာထေရီအပဒါန
‘‘နဂရေ ဗန္ဓုမတိယာ, ဗန္ဓုမာ နာမ ခတ္တိယော၊
တဿ ရညော အဟုံ ဘရိယာ, ဧကဇ္ဈံ စာရယာမဟံ [ဧကစ္စံ ဝါဒယာမဟံ (သျာ။)]။
‘‘ရဟောဂတာ နိသီဒိတွာ, ဧဝံ စိန္တေသဟံ တဒါ၊
‘အာဒါယ ဂမနီယဉှိ, ကုသလံ နတ္ထိ မေ ကတံ။
‘‘‘မဟာဘိတာပံ ကဋုကံ, ဃောရရူပံ သုဒါရုဏံ၊
နိရယံ နူန ဂစ္ဆာမိ, ဧတ္ထ မေ နတ္ထိ သံသယော’။
‘‘ရာဇာနံ ဥပသင်္ကမ္မ, ဣဒံ ဝစနမဗြဝိံ၊
‘ဧကံ မေ သမဏံ ဒေဟိ, ဘောဇယိဿာမိ ခတ္တိယ’။
‘‘အဒါသိ မေ မဟာရာဇာ, သမဏံ ဘာဝိတိန္ဒြိယံ၊
တဿ ပတ္တံ ဂဟေတွာန, ပရမန္နေန ပူရယိံ [တပ္ပယိံ (သီ။)]။
(အပ၊၂၊၁၉၂။)‘‘ပူရယိတွာ ပရမန္နံ, ဂန္ဓာလေပံ အကာသဟံ၊
ဇာလေန ပိဒဟိတွာန, ဝတ္ထယုဂေန [ပီတစောဠေန (သျာ။), မဟာနေလေန (ပီ။)] ဆာဒယိံ။
‘‘အာရမ္မဏံ မမံ ဧတံ, သရာမိ ယာဝဇီဝိဟံ၊
တတ္ထ စိတ္တံ ပသာဒေတွာ, တာဝတိံသမဂစ္ဆဟံ။
‘‘တိံသာနံ ဒေဝရာဇူနံ, မဟေသိတ္တမကာရယိံ၊
မနသာ ပတ္ထိတံ မယှံ, နိဗ္ဗတ္တတိ ယထိစ္ဆိတံ [ယတိစ္ဆကံ (သျာ။), ယဒိစ္ဆကံ (ပီ။ က။)]။
‘‘ဝီသာနံ စက္ကဝတ္တီနံ, မဟေသိတ္တမကာရယိံ၊
ဩစိတတ္တာဝ [ဥပစိတတ္တာ (သျာ။)] ဟုတွာန, သံသရာမိ ဘဝေသွဟံ။
‘‘သဗ္ဗဗန္ဓနမုတ္တာဟံ, အပေတာ မေ ဥပါဒိကာ၊
သဗ္ဗာသဝပရိက္ခီဏာ, နတ္ထိ ဒါနိ ပုနဗ္ဘဝေါ။
‘‘ဧကနဝုတိတော ကပ္ပေ, ယံ ဒါနမဒဒိံ တဒါ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ပိဏ္ဍပါတဿိဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ဝိဟရာမိ အနာသဝါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ ဧကပိဏ္ဍပါတဒါယိကာ ဘိက္ခုနီ ဣမာ ဂါထာယော အဘာသိတ္ထာတိ။
ဧကပိဏ္ဍပါတဒါယိကာထေရိယာပဒါနံ ဆဋ္ဌံ။
၇။ ကဋစ္ဆုဘိက္ခာဒါယိကာထေရီအပဒါန
‘‘ပိဏ္ဍစာရံ စရန္တဿ, တိဿနာမဿ သတ္ထုနော၊
ကဋစ္ဆုဘိက္ခံ ပဂ္ဂယှ, ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌဿ ဒါသဟံ။
‘‘ပဋိဂ္ဂဟေတွာ သမ္ဗုဒ္ဓေါ, တိဿော လောကဂ္ဂနာယကော၊
ဝီထိယာ သဏ္ဌိတော သတ္ထာ, အကာ မေ အနုမောဒနံ။
(အပ၊၂၊၁၉၃။)‘‘‘ကဋစ္ဆုဘိက္ခံ ဒတွာန, တာဝတိံသံ ဂမိဿသိ၊
ဆတ္တိံသဒေဝရာဇူနံ, မဟေသိတ္တံ ကရိဿသိ။
‘‘‘ပညာသံ စက္ကဝတ္တီနံ, မဟေသိတ္တံ ကရိဿသိ၊
မနသာ ပတ္ထိတံ သဗ္ဗံ, ပဋိလစ္ဆသိ သဗ္ဗဒါ။
‘‘‘သမ္ပတ္တိံ အနုဘောတွာန, ပဗ္ဗဇိဿသိကိဉ္စနာ၊
သဗ္ဗာသဝေ ပရိညာယ, နိဗ္ဗာယိဿသိနာသဝါ’။
‘‘ဣဒံ ဝတွာန သမ္ဗုဒ္ဓေါ, တိဿော လောကဂ္ဂနာယကော၊
နဘံ အဗ္ဘုဂ္ဂမီ ဝီရော, ဟံသရာဇာဝ အမ္ဗရေ။
‘‘သုဒိန္နံ မေ ဒါနဝရံ [သုဒိန္နမေဝ မေ ဒါနံ (သျာ။)], သုယိဋ္ဌာ ယာဂသမ္ပဒါ၊
ကဋစ္ဆုဘိက္ခံ ဒတွာန, ပတ္တာဟံ အစလံ ပဒံ။
‘‘ဒွေနဝုတေ ဣတော ကပ္ပေ, ယံ ဒါနမဒဒိံ တဒါ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ဘိက္ခာဒါနဿိဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ဝိဟရာမိ အနာသဝါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ ကဋစ္ဆုဘိက္ခာဒါယိကာ ဘိက္ခုနီ ဣမာ ဂါထာယော အဘာသိတ္ထာတိ။
ကဋစ္ဆုဘိက္ခာဒါယိကာထေရိယာပဒါနံ သတ္တမံ။
၈။ သတ္တုပ္ပလမာလိကာထေရီအပဒါန
‘‘နဂရေ အရုဏဝတိယာ, အရုဏော နာမ [အရုဏဝါ နာမ (သီ။ ပီ။)] တ္တိယော၊
တဿ ရညော အဟုံ ဘရိယာ, ဝါရိတံ ဝါရယာမဟံ [စာရိကံ စာရယာမဟံ (သီ။), န ဂုလံ ပါဒယာမဟံ (သျာ။), န မာလံ ပါဒယာမဟံ (ပီ။)]။
‘‘သတ္တမာလံ ဂဟေတွာန, ဥပ္ပလာ ဒေဝဂန္ဓိကာ၊
နိသဇ္ဇ ပါသာဒဝရေ, ဧဝံ စိန္တေသိ တာဝဒေ။
(အပ၊၂၊၁၉၄။)‘‘‘ကိံ မေ ဣမာဟိ မာလာဟိ, သိရသာရောပိတာဟိ မေ၊
ဝရံ မေ ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌဿ, ဉာဏမှိ အဘိရောပိတံ’။
‘‘သမ္ဗုဒ္ဓံ ပဋိမာနေန္တီ, ဒွါရာသန္နေ နိသီဒဟံ၊
‘ယဒါ ဧဟိတိ သမ္ဗုဒ္ဓေါ, ပူဇယိဿံ မဟာမုနိံ’။
‘‘ကကုဓော ဝိလသန္တောဝ, မိဂရာဇာဝ ကေသရီ၊
ဘိက္ခုသံဃေန သဟိတော, အာဂစ္ဆိ ဝီထိယာ ဇိနော။
‘‘ဗုဒ္ဓဿ ရံသိံ ဒိသွာန, ဟဋ္ဌာ သံဝိဂ္ဂမာနသာ၊
ဒွါရံ အဝါပုရိတွာန [အပါပုဏိတွာ (သျာ။)], ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌမပူဇယိံ။
‘‘သတ္တ ဥပ္ပလပုပ္ဖါနိ, ပရိကိဏ္ဏာနိ [သုဝိတ္ထိဏ္ဏာနိ (သျာ။)] အမ္ဗရေ၊
ဆဒိံ ကရောန္တော ဗုဒ္ဓဿ, မတ္ထကေ ဓာရယန္တိ တေ။
‘‘ဥဒဂ္ဂစိတ္တာ သုမနာ, ဝေဒဇာတာ ကတဉ္ဇလီ၊
တတ္ထ စိတ္တံ ပသာဒေတွာ, တာဝတိံသမဂစ္ဆဟံ။
‘‘မဟာနေလဿ ဆာဒနံ, ဓာရေန္တိ မမ မုဒ္ဓနိ၊
ဒိဗ္ဗဂန္ဓံ ပဝါယာမိ, သတ္တုပ္ပလဿိဒံ ဖလံ။
‘‘ကဒါစိ နီယမာနာယ, ဉာတိသံဃေန မေ တဒါ၊
ယာဝတာ ပရိသာ မယှံ, မဟာနေလံ ဓရီယတိ။
‘‘သတ္တတိ ဒေဝရာဇူနံ, မဟေသိတ္တမကာရယိံ၊
သဗ္ဗတ္ထ ဣဿရာ ဟုတွာ, သံသရာမိ ဘဝါဘဝေ။
‘‘တေသဋ္ဌိ စက္ကဝတ္တီနံ, မဟေသိတ္တမကာရယိံ၊
သဗ္ဗေ မမနုဝတ္တန္တိ, အာဒေယျဝစနာ အဟုံ။
‘‘ဥပ္ပလဿေဝ မေ ဝဏ္ဏော, ဂန္ဓော စေဝ ပဝါယတိ၊
ဒုဗ္ဗဏ္ဏိယံ န ဇာနာမိ [ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ (သျာ။ ပီ။)], ဗုဒ္ဓပူဇာယိဒံ ဖလံ။
‘‘ဣဒ္ဓိပါဒေသု ကုသလာ, ဗောဇ္ဈင်္ဂဘာဝနာ ရတာ၊
အဘိညာပါရမိပ္ပတ္တာ, ဗုဒ္ဓပူဇာယိဒံ ဖလံ။
‘‘သတိပဋ္ဌာနကုသလာ, သမာဓိဈာနဂေါစရာ၊
သမ္မပ္ပဓာနမနုယုတ္တာ, ဗုဒ္ဓပူဇာယိဒံ ဖလံ။
(အပ၊၂၊၁၉၅။)‘‘ဝီရိယံ မေ ဓုရဓောရယှံ, ယောဂက္ခေမာဓိဝါဟနံ၊
သဗ္ဗာသဝပရိက္ခီဏာ, နတ္ထိ ဒါနိ ပုနဗ္ဘဝေါ။
‘‘ဧကတိံသေ ဣတော ကပ္ပေ, ယံ ပုပ္ဖမဘိပူဇယိံ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ဗုဒ္ဓပူဇာယိဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ဝိဟရာမိ အနာသဝါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ သတ္တုပ္ပလမာလိကာ ဘိက္ခုနီ ဣမာ ဂါထာယော အဘာသိတ္ထာတိ။
သတ္တုပ္ပလမာလိကာထေရိယာပဒါနံ အဋ္ဌမံ။
၉။ ပဉ္စဒီပိကာထေရီအပဒါန
‘‘နဂရေ ဟံသဝတိယာ, စာရိကီ [စာရိနိံ (သျာ။)] အာသဟံ တဒါ၊
အာရာမေန စ အာရာမံ, စရာမိ ကုသလတ္ထိကာ။
‘‘ကာဠပက္ခမှိ ဒိဝသေ, အဒ္ဒသံ ဗောဓိမုတ္တမံ၊
တတ္ထ စိတ္တံ ပသာဒေတွာ, ဗောဓိမူလေ နိသီဒဟံ။
‘‘ဂရုစိတ္တံ ဥပဋ္ဌေတွာ, သိရေ ကတွာန အဉ္ဇလိံ၊
သောမနဿံ ပဝေဒေတွာ, ဧဝံ စိန္တေသိ တာဝဒေ။
‘‘‘ယဒိ ဗုဒ္ဓေါ အမိတဂုဏော, အသမပ္ပဋိပုဂ္ဂလော၊
ဒဿေတု ပါဋိဟီရံ မေ, ဗောဓိ ဩဘာသတု အယံ’။
‘‘သဟ အာဝဇ္ဇိတေ မယှံ, ဗောဓိ ပဇ္ဇလိ တာဝဒေ၊
သဗ္ဗသောဏ္ဏမယာ အာသိ, ဒိသာ သဗ္ဗာ ဝိရောစတိ။
‘‘သတ္တရတ္တိန္ဒိဝံ [သတ္တရတ္တိဒိဝံ (ပီ။ က။)] တတ္ထ, ဗောဓိမူလေ နိသီဒဟံ၊
သတ္တမေ ဒိဝသေ ပတ္တေ, ဒီပပူဇံ အကာသဟံ။
‘‘အာသနံ ပရိဝါရေတွာ, ပဉ္စဒီပါနိ ပဇ္ဇလုံ၊
ယာဝ ဥဒေတိ သူရိယော, ဒီပါ မေ ပဇ္ဇလုံ တဒါ။
(အပ၊၂၊၁၉၆။)‘‘တေန ကမ္မေန သုကတေန, စေတနာပဏိဓီဟိ စ၊
ဇဟိတွာ မာနုသံ ဒေဟံ, တာဝတိံသမဂစ္ဆဟံ။
‘‘တတ္ထ မေ သုကတံ ဗျမှံ, ပဉ္စဒီပါတိ ဝုစ္စတိ၊
သဋ္ဌိယောဇနမုဗ္ဗေဓံ [သတယောဇနမုဗ္ဗေဓံ (သီ။ သျာ။ ပီ။)], တိံသယောဇနဝိတ္ထတံ [သဋ္ဌိ… (သျာ။ ပီ။)]။
‘‘အသင်္ခိယာနိ ဒီပါနိ, ပရိဝါရေ ဇလန္တိ မေ၊
ယာဝတာ ဒေဝဘဝနံ, ဒီပါလောကေန ဇောတတိ။
‘‘ပရမ္မုခါ နိသီဒိတွာ [ပုရတ္ထာဘိမုခါ သန္တိ (သျာ။), ပုရတ္ထာဘိမုခါ ထိတာ (ပီ။)], ယဒိ ဣစ္ဆာမိ ပဿိတုံ၊
ဥဒ္ဓံ အဓော စ တိရိယံ, သဗ္ဗံ ပဿာမိ စက္ခုနာ။
‘‘ယာဝတာ အဘိကင်္ခါမိ, ဒဋ္ဌုံ သုဂတဒုဂ္ဂတေ [သုကတဒုက္ကတေ (ပီ။]၊
တတ္ထ အာဝရဏံ နတ္ထိ, ရုက္ခေသု ပဗ္ဗတေသု ဝါ။
‘‘အသီတိ ဒေဝရာဇူနံ, မဟေသိတ္တမကာရယိံ၊
သတာနံ စက္ကဝတ္တီနံ, မဟေသိတ္တမကာရယိံ။
‘‘ယံ ယံ ယောနုပပဇ္ဇာမိ, ဒေဝတ္တံ အထ မာနုသံ၊
ဒီပသတသဟဿာနိ, ပရိဝါရေ ဇလန္တိ မေ။
‘‘ဒေဝလောကာ စဝိတွာန, ဥပ္ပဇ္ဇိံ မာတုကုစ္ဆိယံ၊
မာတုကုစ္ဆိဂတာ သန္တီ [မာတုကုစ္ဆိဂတံ သန္တိံ (သီ။)], အက္ခိ မေ န နိမီလတိ။
‘‘ဒီပသတသဟဿာနိ, ပုညကမ္မသမင်္ဂိတာ၊
ဇလန္တိ သူတိကာဂေဟေ [သူတိဃရေ ပဇ္ဇလန္တိ (သဗ္ဗတ္ထ)], ပဉ္စဒီပါနိဒံ ဖလံ။
‘‘ပစ္ဆိမေ ဘဝေ သမ္ပတ္တေ, မာနသံ ဝိနိဝတ္တယိံ၊
အဇရာမတံ သီတိဘာဝံ, နိဗ္ဗာနံ ဖဿယိံ အဟံ။
‘‘ဇာတိယာ သတ္တဝဿာဟံ, အရဟတ္တမပါပုဏိံ၊
ဥပသမ္ပာဒယီ ဗုဒ္ဓေါ, ဂုဏမညာယ ဂေါတမော။
‘‘မဏ္ဍပေ ရုက္ခမူလေ ဝါ, ပါသာဒေသု ဂုဟာသု ဝါ၊
သုညာဂါရေ ဝသန္တိယာ [စ ဈာယန္တေ (သီ။), စ ဈာယန္တာ (ပီ။), ပဇ္ဈာယန္တာ (သျာ။)], ပဉ္စဒီပါ ဇလန္တိ မေ။
(အပ၊၂၊၁၉၇။)‘‘ဒိဗ္ဗစက္ခု ဝိသုဒ္ဓံ မေ, သမာဓိကုသလာ အဟံ၊
အဘိညာပါရမိပ္ပတ္တာ, ပဉ္စဒီပါနိဒံ ဖလံ။
‘‘သဗ္ဗဝေါသိတဝေါသာနာ, ကတကိစ္စာ အနာသဝါ၊
ပဉ္စဒီပါ မဟာဝီရ, ပါဒေ ဝန္ဒာမိ [ဝန္ဒတိ (သီ။ က။)] စက္ခုမ။
‘‘သတသဟဿိတော ကပ္ပေ, ယံ ဒီပမဒဒိံ တဒါ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ပဉ္စဒီပါနိဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ဝိဟရာမိ အနာသဝါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ ပဉ္စဒီပိကာ ဘိက္ခုနီ ဣမာ ဂါထာယော အဘာသိတ္ထာတိ။
ပဉ္စဒီပိကာထေရိယာပဒါနံ နဝမံ။
၁၀။ ဥဒကဒါယိကာထေရီအပဒါန
‘‘နဂရေ ဗန္ဓုမတိယာ, အဟောသိံ ဥဒဟာရိကာ၊
ဥဒဟာရေန ဇီဝါမိ, တေန ပေါသေမိ ဒါရကေ။
‘‘ဒေယျဓမ္မော စ မေ နတ္ထိ, ပုညက္ခေတ္တေ အနုတ္တရေ၊
ကောဋ္ဌကံ ဥပသင်္ကမ္မ, ဥဒကံ ပဋ္ဌပေသဟံ။
‘‘တေန ကမ္မေန သုကတေန, တာဝတိံသမဂစ္ဆဟံ၊
တတ္ထ မေ သုကတံ ဗျမှံ, ဥဒဟာရေန နိမ္မိတံ။
‘‘အစ္ဆရာနံ သဟဿဿ, အဟဉှိ ပဝရာ တဒါ၊
ဒသဋ္ဌာနေဟိ တာ သဗ္ဗာ, အဘိဘောမိ သဒါ အဟံ။
‘‘ပညာသံ ဒေဝရာဇူနံ, မဟေသိတ္တမကာရယိံ၊
ဝီသတိစက္ကဝတ္တီနံ, မဟေသိတ္တမကာရယိံ။
‘‘ဒုဝေ ဘဝေ သံသရာမိ, ဒေဝတ္တေ အထ မာနုသေ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ဒကဒါနဿိဒံ ဖလံ။
(အပ၊၂၊၁၉၈။)‘‘ပဗ္ဗတဂ္ဂေ ဒုမဂ္ဂေ ဝါ, အန္တလိက္ခေ စ ဘူမိယံ၊
ယဒါ ဥဒကမိစ္ဆာမိ, ခိပ္ပံ ပဋိလဘာမဟံ။
‘‘အဝုဋ္ဌိကာ ဒိသာ နတ္ထိ, သန္တတ္တာ ကုထိတာပိ [သန္တတ္တာ ကုထိတာ န စ (သီ။ ပီ။), သန္တတ္တာ ခုပ္ပိတာ ဟိ မေ (သျာ။)] စ၊
မမ သင်္ကပ္ပမညာယ, မဟာမေဃော ပဝဿတိ။
‘‘ကဒါစိ နီယမာနာယ, ဉာတိသံဃေန မေ တဒါ၊
ယဒါ ဣစ္ဆာမဟံ ဝဿံ, မဟာမေဃော အဇာယထ။
‘‘ဥဏှံ ဝါ ပရိဠာဟော ဝါ, သရီရေ မေ န ဝိဇ္ဇတိ၊
ကာယေ စ မေ ရဇော နတ္ထိ, ဒကဒါနဿိဒံ ဖလံ။
‘‘ဝိသုဒ္ဓမနသာ အဇ္ဇ, အပေတမနပါပိကာ၊
သဗ္ဗာသဝပရိက္ခီဏာ, နတ္ထိ ဒါနိ ပုနဗ္ဘဝေါ။
‘‘ဧကနဝုတိတော ကပ္ပေ, ယံ ဒကံ အဒဒိံ တဒါ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ဒကဒါနဿိဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ဝိဟရာမိ အနာသဝါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ ဥဒကဒါယိကာ ဘိက္ခုနီ ဣမာ ဂါထာယော အဘာသိတ္ထာတိ။
ဥဒကဒါယိကာထေရိယာပဒါနံ ဒသမံ။
သုမေဓာဝဂ္ဂေါ ပဌမော။
တဿုဒ္ဒါနံ –
သုမေဓာ မေခလာဒါယီ, မဏ္ဍပံ သင်္ကမံ ဒဒါ၊
နဠမာလီ ပိဏ္ဍဒဒါ, ကဋစ္ဆု ဥပ္ပလပ္ပဒါ။
ဒီပဒါ ဒကဒါ စေဝ, ဂါထာယော ဂဏိတာ ဣဟ၊
ဧကဂါထာသတဉ္စေဝ, တိံသတိ စ တဒုတ္တရိ [သတ္တရသံ တဒုတ္တရိ (သျာ။), သတ္တာဒသ တဒုတ္တရိံ (ပီ။)]။
(အပ၊၂၊၁၉၉။)၂။ ဧကူပေါသထိကဝဂ္ဂ
၁။ ဧကူပေါသထိကာထေရီအပဒါန
‘‘နဂရေ ဗန္ဓုမတိယာ, ဗန္ဓုမာ နာမ ခတ္တိယော၊
ဒိဝသေ ပုဏ္ဏမာယ သော, ဥပဝသိ ဥပေါသထံ။
‘‘အဟံ တေန သမယေန, ကုမ္ဘဒါသီ အဟံ တဟိံ၊
ဒိသွာ သရာဇကံ သေနံ, ဧဝါဟံ စိန္တယိံ တဒါ။
‘ရာဇာပိ ရဇ္ဇံ ဆဍ္ဍေတွာ, ဥပဝသိ ဥပေါသထံ၊
သဖလံ နူန တံ ကမ္မံ, ဇနကာယော ပမောဒိတော’။
‘‘ယောနိသော ပစ္စဝေက္ခိတွာ, ဒုဂ္ဂစ္စဉ္စ [ဒုဂ္ဂတိဉ္စ (သျာ။)] ဒလိဒ္ဒတံ [ဒဠိဒ္ဒတံ (သီ။)]၊
မာနသံ သမ္ပဟံသိတွာ, ဥပဝသိံ ဥပေါသထံ။
‘‘အဟံ ဥပေါသထံ ကတွာ, သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓသာသနေ၊
တေန ကမ္မေန သုကတေန, တာဝတိံသမဂစ္ဆဟံ။
‘‘တတ္ထ မေ သုကတံ ဗျမှံ, ဥဗ္ဘယောဇနမုဂ္ဂတံ [ဥဒ္ဓံ ယောဇနမုဂ္ဂတံ (သီ။ သျာ။ ပီ။)]၊
ကူဋာဂါရဝရူပေတံ, မဟာသနသုဘူသိတံ။
‘‘အစ္ဆရာ သတသဟဿာ, ဥပတိဋ္ဌန္တိ မံ သဒါ၊
အညေ ဒေဝေ အတိက္ကမ္မ, အတိရောစာမိ သဗ္ဗဒါ။
‘‘စတုသဋ္ဌိ ဒေဝရာဇူနံ, မဟေသိတ္တမကာရယိံ၊
တေသဋ္ဌိ စက္ကဝတ္တီနံ, မဟေသိတ္တမကာရယိံ။
‘‘သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏာ ဟုတွာန, ဘဝေသု သံသရာမဟံ၊
သဗ္ဗတ္ထ ပဝရာ ဟောမိ, ဥပေါသထဿိဒံ ဖလံ။
‘‘ဟတ္ထိယာနံ အဿယာနံ, ရထယာနဉ္စ သီဝိကံ [ကေဝလံ (သီ။ သျာ။ ပီ။)]၊
လဘာမိ သဗ္ဗမေဝေတံ, ဥပေါသထဿိဒံ ဖလံ။
‘‘သောဏ္ဏမယံ ရူပိမယံ, အထောပိ ဖလိကာမယံ၊
လောဟိတင်္ဂမယဉ္စေဝ, သဗ္ဗံ ပဋိလဘာမဟံ။
‘‘ကောသေယျကမ္ဗလိယာနိ, ခေါမကပ္ပါသိကာနိ စ၊
မဟဂ္ဃါနိ စ ဝတ္ထာနိ, သဗ္ဗံ ပဋိလဘာမဟံ။
(အပ၊၂၊၂၀၀။)‘‘အန္နံ ပါနံ ခါဒနီယံ, ဝတ္ထသေနာသနာနိ စ၊
သဗ္ဗမေတံ ပဋိလဘေ, ဥပေါသထဿိဒံ ဖလံ။
‘‘ဝရဂန္ဓဉ္စ မာလဉ္စ, စုဏ္ဏကဉ္စ ဝိလေပနံ၊
သဗ္ဗမေတံ ပဋိလဘေ, ဥပေါသထဿိဒံ ဖလံ။
‘‘ကူဋာဂါရဉ္စ ပါသာဒံ, မဏ္ဍပံ ဟမ္မိယံ ဂုဟံ၊
သဗ္ဗမေတံ ပဋိလဘေ, ဥပေါသထဿိဒံ ဖလံ။
‘‘ဇာတိယာ သတ္တဝဿာဟံ, ပဗ္ဗဇိံ အနဂါရိယံ၊
အဍ္ဎမာသေ အသမ္ပတ္တေ, အရဟတ္တမပါပုဏိံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ, ဘဝါ သဗ္ဗေ သမူဟတာ၊
သဗ္ဗာသဝပရိက္ခီဏာ, နတ္ထိ ဒါနိ ပုနဗ္ဘဝေါ။
‘‘ဧကနဝုတိတော ကပ္ပေ, ယံ ကမ္မမကရိံ တဒါ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ဥပေါသထဿိဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ဝိဟရာမိ အနာသဝါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ ဧကူပေါသထိကာ ဘိက္ခုနီ ဣမာ ဂါထာယော အဘာသိတ္ထာတိ။
ဧကူပေါသထိကာထေရိယာပဒါနံ ပဌမံ။
၂။ သဠလပုပ္ဖိကာထေရီအပဒါန
‘‘စန္ဒဘာဂါနဒီတီရေ, အဟောသိံ ကိန္နရီ တဒါ၊
အဒ္ဒသာဟံ ဒေဝဒေဝံ, စင်္ကမန္တံ နရာသဘံ။
‘‘ဩစိနိတွာန သဠလံ, ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌဿဒါသဟံ၊
ဥပသိင်္ဃိ မဟာဝီရော, သဠလံ ဒေဝဂန္ဓိကံ။
‘‘ပဋိဂ္ဂဟေတွာ သမ္ဗုဒ္ဓေါ, ဝိပဿီ လောကနာယကော၊
ဥပသိင်္ဃိ မဟာဝီရော, ပေက္ခမာနာယ မေ တဒါ။
‘‘အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတွာန, ဝန္ဒိတွာ ဒွိပဒုတ္တမံ [ဒိပဒုတ္တမံ (သီ။ သျာ။ ပီ။)]၊
သကံ စိတ္တံ ပသာဒေတွာ, တတော ပဗ္ဗတမာရုဟိံ။
(အပ၊၂၊၂၀၁။)‘‘ဧကနဝုတိတော ကပ္ပေ, ယံ ပုပ္ဖမဒဒိံ တဒါ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ဗုဒ္ဓပူဇာယိဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ဝိဟရာမိ အနာသဝါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ သဠလပုပ္ဖိကာ ဘိက္ခုနီ ဣမာ ဂါထာယော အဘာသိတ္ထာတိ။
သဠလပုပ္ဖိကာထေရိယာပဒါနံ ဒုတိယံ။
၃။ မောဒကဒါယိကာထေရီအပဒါန
‘‘နဂရေ ဗန္ဓုမတိယာ, ကုမ္ဘဒါသီ အဟောသဟံ၊
မမ ဘာဂံ ဂဟေတွာန, ဂစ္ဆံ ဥဒကဟာရိကာ [ဥဒကဟာရိကံ (သီ။), ဥဒကဟာရိကေ (သျာ။)]။
‘‘ပန္ထမှိ သမဏံ ဒိသွာ, သန္တစိတ္တံ သမာဟတံ၊
ပသန္နစိတ္တာ သုမနာ, မောဒကေ တီဏိဒါသဟံ။
‘‘တေန ကမ္မေန သုကတေန, စေတနာပဏိဓီဟိ စ၊
ဧကနဝုတိကပ္ပါနိ [ဧကူနတိံသကပ္ပါနိ (သျာ။)], ဝိနိပါတံ နဂစ္ဆဟံ။
‘‘သမ္ပတ္တိ တံ [သမ္ပတ္တိဉ္စ (သျာ။), သမ္ပတ္တိကံ (က။)] ကရိတွာန, သဗ္ဗံ အနုဘဝိံ အဟံ၊
မောဒကေ တီဏိ ဒတွာန, ပတ္တာဟံ အစလံ ပဒံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ဝိဟရာမိ အနာသဝါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ မောဒကဒါယိကာ ဘိက္ခုနီ ဣမာ ဂါထာယော အဘာသိတ္ထာတိ။
မောဒကဒါယိကာထေရိယာပဒါနံ တတိယံ။
(အပ၊၂၊၂၀၂။)၄။ ဧကာသနဒါယိကာထေရီအပဒါန
‘‘နဂရေ ဟံသဝတိယာ, အဟောသိံ ဗာလိကာ [မာလိကာ (သျာ။ ပီ။)] တဒါ၊
မာတာ စ မေ ပိတာ စေဝ, ကမ္မန္တံ အဂမံသု တေ။
‘‘မဇ္ဈနှိကမှိ သူရိယေ, အဒ္ဒသံ သမဏံ အဟံ၊
ဝီထိယာ အနုဂစ္ဆန္တံ, အာသနံ ပညပေသဟံ။
‘‘ဂေါနကာဝိကတိကာဟိ [ဂေါနကစိတ္တကာဒီဟိ (သီ။)], ပညပေတွာ မမာသနံ၊
ပသန္နစိတ္တာ သုမနာ, ဣဒံ ဝစနမဗြဝိံ။
‘‘‘သန္တတ္တာ ကုထိတာ ဘူမိ, သူရော မဇ္ဈနှိကေ ဌိတော၊
မာလုတာ စ န ဝါယန္တိ, ကာလော စေဝေတ္ထ မေဟိတိ [စေတ္ထ ဥပဋ္ဌိတော (သီ။), စေဝတ္ထံ ဧတိ တံ (ပီ။)]။
‘‘‘ပညတ္တမာသနမိဒံ, တဝတ္ထာယ မဟာမုနိ၊
အနုကမ္ပံ ဥပါဒါယ, နိသီဒ မမ အာသနေ’။
‘‘နိသီဒိ တတ္ထ သမဏော, သုဒန္တော သုဒ္ဓမာနသော၊
တဿ ပတ္တံ ဂဟေတွာန, ယထာရန္ဓံ အဒါသဟံ။
‘‘တေန ကမ္မေန သုကတေန, စေတနာပဏိဓီဟိ စ၊
ဇဟိတွာ မာနုသံ ဒေဟံ, တာဝတိံသမဂစ္ဆဟံ။
‘‘တတ္ထ မေ သုကတံ ဗျမှံ, အာသနေန သုနိမ္မိတံ၊
သဋ္ဌိယောဇနမုဗ္ဗေဓံ, တိံသယောဇနဝိတ္ထတံ။
‘‘သောဏ္ဏမယာ မဏိမယာ, အထောပိ ဖလိကာမယာ၊
လောဟိတင်္ဂမယာ စေဝ, ပလ္လင်္ကာ ဝိဝိဓာ မမ။
‘‘တူလိကာ ဝိကတိကာဟိ, ကဋ္ဋိဿစိတ္တကာဟိ စ၊
ဥဒ္ဒဧကန္တလောမီ စ, ပလ္လင်္ကာ မေ သုသဏ္ဌိတာ [သုသန္ထတာ (သီ။)]။
‘‘ယဒါ ဣစ္ဆာမိ ဂမနံ, ဟာသခိဍ္ဍသမပ္ပိတာ၊
သဟ ပလ္လင်္ကသေဋ္ဌေန, ဂစ္ဆာမိ မမ ပတ္ထိတံ။
‘‘အသီတိ ဒေဝရာဇူနံ, မဟေသိတ္တမကာရယိံ၊
သတ္တတိ စက္ကဝတ္တီနံ, မဟေသိတ္တမကာရယိံ။
(အပ၊၂၊၂၀၃။)‘‘ဘဝါဘဝေ သံသရန္တီ, မဟာဘောဂံ လဘာမဟံ၊
ဘောဂေ မေ ဦနတာ နတ္ထိ, ဧကာသနဿိဒံ ဖလံ [ဧကာသနဖလံ ဣဒံ (သဗ္ဗတ္ထ) ဧဝမုပရိပိ]။
‘‘ဒုဝေ ဘဝေ သံသရာမိ, ဒေဝတ္တေ အထ မာနုသေ၊
အညေ ဘဝေ န ဇာနာမိ, ဧကာသနဿိဒံ ဖလံ။
‘‘ဒုဝေ ကုလေ ပဇာယာမိ, ခတ္တိယေ စာပိ ဗြာဟ္မဏေ၊
ဥစ္စာကုလီနာ [ဥစ္စာကုလိကာ (သျာ။ ပီ။ က။)] သဗ္ဗတ္ထ, ဧကာသနဿိဒံ ဖလံ။
‘‘ဒေါမနဿံ န ဇာနာမိ, စိတ္တသန္တာပနံ မမ၊
ဝေဝဏ္ဏိယံ န ဇာနာမိ, ဧကာသနဿိဒံ ဖလံ။
‘‘ဓာတိယော မံ ဥပဋ္ဌန္တိ, ခုဇ္ဇာ စေလာပိကာ [ခေလာပိကာ (သီ။), စေလာဝိကာ (ပီ။)] ဗဟူ၊
အင်္ကေန အင်္ကံ ဂစ္ဆာမိ, ဧကာသနဿိဒံ ဖလံ။
‘‘အညာ နှာပေန္တိ ဘောဇေန္တိ, အညာ ရမေန္တိ မံ သဒါ၊
အညာ ဂန္ဓံ ဝိလိမ္ပန္တိ, ဧကာသနဿိဒံ ဖလံ [အညာ မမေဝ နှာပေန္တိ, အညာ ဘောဇေန္တိ ဘောဇနံ၊ အညာ မံ အလင်္ကရောန္တိ, အညာ ရမေန္တိ မံ သဒ္ဓါ၊ (သျာ။)]။
‘‘မဏ္ဍပေ ရုက္ခမူလေ ဝါ, သုညာဂါရေ ဝသန္တိယာ၊
မမ သင်္ကပ္ပမညာယ, ပလ္လင်္ကော ဥပတိဋ္ဌတိ။
‘‘အယံ ပစ္ဆိမကော မယှံ, စရိမော ဝတ္တတေ ဘဝေါ၊
အဇ္ဇာပိ ရဇ္ဇံ ဆဍ္ဍေတွာ, ပဗ္ဗဇိံ အနဂါရိယံ။
‘‘သတသဟဿိတော ကပ္ပေ, ယံ ဒါနမဒဒိံ တဒါ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ဧကာသနဿိဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ဝိဟရာမိ အနာသဝါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ ဧကာသနဒါယိကာ ဘိက္ခုနီ ဣမာ ဂါထာယော အဘာသိတ္ထာတိ။
ဧကာသနဒါယိကာထေရိယာပဒါနံ စတုတ္ထံ။
(အပ၊၂၊၂၀၄။)၅။ ပဉ္စဒီပဒါယိကာထေရီအပဒါန
‘‘နဂရေ ဟံသဝတိယာ, စာရိကီ [စာရိကာ (သီ။ သျာ။)] အာသဟံ တဒါ၊
အာရာမေန စ အာရာမံ [အာရာမေန ဝိဟာရေန (သျာ။ ပီ။)], စရာမိ ကုသလတ္ထိကာ။
‘‘ကာဠပက္ခမှိ ဒိဝသေ, အဒ္ဒသံ ဗောဓိမုတ္တမံ၊
တတ္ထ စိတ္တံ ပသာဒေတွာ, ဗောဓိမူလေ နိသီဒဟံ။
‘‘ဂရုစိတ္တံ ဥပဋ္ဌေတွာ, သိရေ ကတွာန အဉ္ဇလိံ၊
သောမနဿံ ပဝေဒေတွာ, ဧဝံ စိန္တေသိ တာဝဒေ။
‘‘‘ယဒိ ဗုဒ္ဓေါ အမိတဂုဏော, အသမပ္ပဋိပုဂ္ဂလော၊
ဒဿေတု ပါဋိဟီရံ မေ, ဗောဓိ ဩဘာသတု အယံ’။
‘‘သဟ အာဝဇ္ဇိတေ မယှံ, ဗောဓိ ပဇ္ဇလိ တာဝဒေ၊
သဗ္ဗသောဏ္ဏမယာ အာသိ, ဒိသာ သဗ္ဗာ ဝိရောစတိ။
‘‘သတ္တရတ္တိန္ဒိဝံ တတ္ထ, ဗောဓိမူလေ နိသီဒဟံ၊
သတ္တမေ ဒိဝသေ ပတ္တေ, ဒီပပူဇံ အကာသဟံ။
‘‘အာသနံ ပရိဝါရေတွာ, ပဉ္စ ဒီပါနိ ပဇ္ဇလုံ၊
ယာဝ ဥဒေတိ သူရိယော, ဒီပါ မေ ပဇ္ဇလုံ တဒါ။
‘‘တေန ကမ္မေန သုကတေန, စေတနာပဏိဓီဟိ စ၊
ဇဟိတွာ မာနုသံ ဒေဟံ, တာဝတိံသမဂစ္ဆဟံ။
‘‘တတ္ထ မေ သုကတံ ဗျမှံ, ပဉ္စဒီပါတိ ဝုစ္စတိ၊
သဋ္ဌိယောဇနမုဗ္ဗေဓံ, တိံသယောဇနဝိတ္ထတံ။
‘‘အသင်္ခိယာနိ ဒီပါနိ, ပရိဝါရေ ဇလိံသု မေ၊
ယာဝတာ ဒေဝဘဝနံ, ဒီပါလောကေန ဇောတတိ။
‘‘ပရမ္မုခါ [ပုဗ္ဗမုခါ (သျာ။)] နိသီဒိတွာ, ယဒိ ဣစ္ဆာမိ ပဿိတုံ၊
ဥဒ္ဓံ အဓော စ တိရိယံ, သဗ္ဗံ ပဿာမိ စက္ခုနာ။
‘‘ယာဝတာ အဘိကင်္ခါမိ, ဒဋ္ဌုံ သုဂတဒုဂ္ဂတေ [သုကတဒုက္ကဋေ (ပီ။)]၊
တတ္ထ အာဝရဏံ နတ္ထိ, ရုက္ခေသု ပဗ္ဗတေသု ဝါ။
‘‘အသီတိ ဒေဝရာဇူနံ, မဟေသိတ္တမကာရယိံ၊
သတာနံ စက္ကဝတ္တီနံ, မဟေသိတ္တမကာရယိံ။
(အပ၊၂၊၂၀၅။)‘‘ယံ ယံ ယောနုပပဇ္ဇာမိ, ဒေဝတ္တံ အထ မာနုသံ၊
ဒီပသတသဟဿာနိ, ပရိဝါရေ ဇလန္တိ မေ။
‘‘ဒေဝလောကာ စဝိတွာန, ဥပ္ပဇ္ဇိံ မာတုကုစ္ဆိယံ၊
မာတုကုစ္ဆိဂတာ သန္တီ, အက္ခိ မေ န နိမီလတိ။
‘‘ဒီပသတသဟဿာနိ, ပုညကမ္မသမင်္ဂိတာ၊
ဇလန္တိ သူတိကာဂေဟေ, ပဉ္စဒီပါနိဒံ ဖလံ။
‘‘ပစ္ဆိမေ ဘဝေ သမ္ပတ္တေ, မာနသံ ဝိနိဝတ္တယိံ၊
အဇရာမတံ သီတိဘာဝံ, နိဗ္ဗာနံ ဖဿယိံ အဟံ။
‘‘ဇာတိယာ သတ္တဝဿာဟံ, အရဟတ္တမပါပုဏိံ၊
ဥပသမ္ပာဒယီ ဗုဒ္ဓေါ, ဂုဏမညာယ ဂေါတမော။
‘‘မဏ္ဍပေ ရုက္ခမူလေ ဝါ, သုညာဂါရေ ဝသန္တိယာ၊
သဒါ ပဇ္ဇလတေ ဒီပံ, ပဉ္စဒီပါနိဒံ ဖလံ။
‘‘ဒိဗ္ဗစက္ခု ဝိသုဒ္ဓံ မေ, သမာဓိကုသလာ အဟံ၊
အဘိညာပါရမိပ္ပတ္တာ, ပဉ္စဒီပါနိဒံ ဖလံ။
‘‘သဗ္ဗဝေါသိတဝေါသာနာ, ကတကိစ္စာ အနာသဝါ၊
ပဉ္စဒီပါ မဟာဝီရ, ပါဒေ ဝန္ဒာမိ စက္ခုမ။
‘‘သတသဟဿိတော ကပ္ပေ, ယံ ဒီပမဒဒိံ တဒါ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ပဉ္စဒီပါနိဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ဝိဟရာမိ အနာသဝါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ ပဉ္စဒီပဒါယိကာ ဘိက္ခုနီ ဣမာ ဂါထာယော အဘာသိတ္ထာတိ။
ပဉ္စဒီပဒါယိကာထေရိယာပဒါနံ ပဉ္စမံ။
၆။ နဠမာလိကာထေရီအပဒါန
‘‘စန္ဒဘာဂါနဒီတီရေ, အဟောသိံ ကိန္နရီ တဒါ၊
အဒ္ဒသံ ဝိရဇံ ဗုဒ္ဓံ, သယမ္ဘုံ အပရာဇိတံ။
(အပ၊၂၊၂၀၆။)‘‘ပသန္နစိတ္တာ သုမနာ, ဝေဒဇာတာ ကတဉ္ဇလီ၊
နဠမာလံ ဂဟေတွာန, သယမ္ဘုံ အဘိပူဇယိံ။
‘‘တေန ကမ္မေန သုကတေန, စေတနာပဏိဓီဟိ စ၊
ဇဟိတွာ ကိန္နရီဒေဟံ [မာနသံ ဒေဟံ (သီ။ ပီ။ က။) သုမေဓာဝဂ္ဂေပိ], တာဝတိံသမဂစ္ဆဟံ။
‘‘ဆတ္တိံသဒေဝရာဇူနံ, မဟေသိတ္တမကာရယိံ၊
မနသာ ပတ္ထိတံ မယှံ, နိဗ္ဗတ္တတိ ယထိစ္ဆိတံ။
‘‘ဒသန္နံ စက္ကဝတ္တီနံ, မဟေသိတ္တမကာရယိံ၊
ဩစိတတ္တာဝ [သုစိတတ္တာဝ (ပီ။)] ဟုတွာန, သံသရာမိ ဘဝေသွဟံ။
‘‘ကုသလံ ဝိဇ္ဇတေ မယှံ, ပဗ္ဗဇိံ အနဂါရိယံ၊
ပူဇာရဟာ အဟံ အဇ္ဇ, သကျပုတ္တဿ သာသနေ။
‘‘ဝိသုဒ္ဓမနသာ အဇ္ဇ, အပေတမနပါပိကာ၊
သဗ္ဗာသဝပရိက္ခီဏာ, နတ္ထိ ဒါနိ ပုနဗ္ဘဝေါ။
‘‘စတုန္နဝုတိတော ကပ္ပေ, ယံ ဗုဒ္ဓမဘိပူဇယိံ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, နဠမာလာယိဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ဝိဟရာမိ အနာသဝါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ နဠမာလိကာ ဘိက္ခုနီ ဣမာ ဂါထာယော အဘာသိတ္ထာတိ။
နဠမာလိကာထေရိယာပဒါနံ ဆဋ္ဌံ။
၇။ မဟာပဇာပတိဂေါတမီထေရီအပဒါန
‘‘ဧကဒါ လောကပဇ္ဇောတော, ဝေသာလိယံ မဟာဝနေ၊
ကူဋာဂါရေ သုသာလာယံ, ဝသတေ နရသာရထိ။
‘‘တဒါ ဇိနဿ မာတုစ္ဆာ, မဟာဂေါတမိ ဘိက္ခုနီ၊
တဟိံ ကတေ [တဟိံယေဝ (သျာ။)] ပုရေ ရမ္မေ, ဝသီ ဘိက္ခုနုပဿယေ။
(အပ၊၂၊၂၀၇။)‘‘ဘိက္ခုနီဟိ ဝိမုတ္တာဟိ, သတေဟိ သဟ ပဉ္စဟိ၊
ရဟောဂတာယ တဿေဝံ, စိတဿာသိ [စိတ္တဿာပိ (သျာ။)] ဝိတက္ကိတံ။
‘‘ဗုဒ္ဓဿ ပရိနိဗ္ဗာနံ, သာဝကဂ္ဂယုဂဿ ဝါ၊
ရာဟုလာနန္ဒနန္ဒာနံ, နာဟံ လစ္ဆာမိ ပဿိတုံ။
‘‘ဗုဒ္ဓဿ ပရိနိဗ္ဗာနာ, သာဝကဂ္ဂယုဂဿ ဝါ၊
မဟာကဿပနန္ဒာနံ, အာနန္ဒရာဟုလာန စ။
‘‘ပဋိကစ္စာယုသင်္ခါရံ [ပဋိဂစ္စာယုသင်္ခါရေ (သီ။)], ဩသဇ္ဇိတွာန နိဗ္ဗုတိံ၊
ဂစ္ဆေယျံ လောကနာထေန, အနုညာတာ မဟေသိနာ။
‘‘တထာ ပဉ္စသတာနမ္ပိ, ဘိက္ခုနီနံ ဝိတက္ကိတံ၊
အာသိ ခေမာဒိကာနမ္ပိ, ဧတဒေဝ ဝိတက္ကိတံ။
‘‘ဘူမိစာလော တဒါ အာသိ, နာဒိတာ ဒေဝဒုန္ဒုဘီ၊
ဥပဿယာဓိဝတ္ထာယော, ဒေဝတာ သောကပီဠိတာ။
‘‘ဝိလပန္တာ သုကရုဏံ [သကရုဏံ (သီ။ သျာ။ ပီ။)], တတ္ထဿူနိ ပဝတ္တယုံ၊
မိတ္တာ [သဗ္ဗာ (သျာ။ ပီ။)] ဘိက္ခုနိယော တာဟိ, ဥပဂန္တွာန ဂေါတမိံ။
‘‘နိပစ္စ သိရသာ ပါဒေ, ဣဒံ ဝစနမဗြဝုံ၊
‘တတ္ထ တောယလဝါသိတ္တာ, မယမယျေ ရဟောဂတာ။
‘‘‘သာ စလာ စလိတာ ဘူမိ, နာဒိတာ ဒေဝဒုန္ဒုဘီ၊
ပရိဒေဝါ စ သုယျန္တေ, ကိမတ္ထံ နူန ဂေါတမီ’။
‘‘တဒါ အဝေါစ သာ သဗ္ဗံ, ယထာပရိဝိတက္ကိတံ၊
တာယောပိ သဗ္ဗာ အာဟံသု, ယထာပရိဝိတက္ကိတံ။
‘‘‘ယဒိ တေ ရုစိတံ အယျေ, နိဗ္ဗာနံ ပရမံ သိဝံ၊
နိဗ္ဗာယိဿာမ သဗ္ဗာပိ, ဗုဒ္ဓါနုညာယ သုဗ္ဗတေ။
‘‘‘မယံ သဟာဝ နိက္ခန္တာ, ဃရာပိ စ ဘဝါပိ စ၊
သဟာယေဝ ဂမိဿာမ, နိဗ္ဗာနံ ပဒမုတ္တမံ’။
‘‘‘နိဗ္ဗာနာယ ဝဇန္တီနံ, ကိံ ဝက္ခာမီ’တိ သာ ဝဒံ၊
သဟ သဗ္ဗာဟိ နိဂ္ဂဉ္ဆိ, ဘိက္ခုနီနိလယာ တဒါ။
(အပ၊၂၊၂၀၈။)‘‘ဥပဿယေ ယာဓိဝတ္ထာ, ဒေဝတာ တာ ခမန္တု မေ၊
ဘိက္ခုနီနိလယဿေဒံ, ပစ္ဆိမံ ဒဿနံ မမ။
‘‘န ဇရာ မစ္စု ဝါ ယတ္ထ, အပ္ပိယေဟိ သမာဂမော၊
ပိယေဟိ န ဝိယောဂေါတ္ထိ, တံ ဝဇိဿံ [တံ ဝဇ္ဇိယံ (သျာ။)] အသင်္ခတံ။
‘‘အဝီတရာဂါ တံ သုတွာ, ဝစနံ သုဂတောရသာ၊
သောကဋ္ဋာ ပရိဒေဝိံသု, အဟော နော အပ္ပပုညတာ။
‘‘ဘိက္ခုနီနိလယော သုညော, ဘူတော တာဟိ ဝိနာ အယံ၊
ပဘာတေ ဝိယ တာရာယော, န ဒိဿန္တိ ဇိနောရသာ။
‘‘နိဗ္ဗာနံ ဂေါတမီ ယာတိ, သတေဟိ သဟ ပဉ္စဟိ၊
နဒီသတေဟိဝ သဟ, ဂင်္ဂါ ပဉ္စဟိ သာဂရံ။
‘‘ရထိယာယ ဝဇန္တိယော [ဝဇန္တိံ တံ (သီ။), ဝဇန္တိ တံ (သျာ။), ဝဇန္တာနံ (ပီ။)], ဒိသွာ သဒ္ဓါ ဥပါသိကာ၊
ဃရာ နိက္ခမ္မ ပါဒေသု, နိပစ္စ ဣဒမဗြဝုံ။
‘‘‘ပသီဒဿု မဟာဘောဂေ, အနာထာယော ဝိဟာယ နော၊
တယာ န ယုတ္တာ [ယုတ္တံ (သီ။ သျာ။ ပီ။)] နိဗ္ဗာတုံ, ဣစ္ဆဋ္ဋာ ဝိလပိံသု တာ’။
‘‘တာသံ သောကပဟာနတ္ထံ, အဝေါစ မဓုရံ ဂိရံ၊
‘ရုဒိတေန အလံ ပုတ္တာ, ဟာသကာလောယမဇ္ဇ ဝေါ။
‘‘‘ပရိညာတံ မယာ ဒုက္ခံ, ဒုက္ခဟေတု ဝိဝဇ္ဇိတော၊
နိရောဓော မေ သစ္ဆိကတော, မဂ္ဂေါ စာပိ သုဘာဝိတော။
ပဌမံ ဘာဏဝါရံ။
‘‘‘ပရိစိဏ္ဏော မယာ သတ္ထာ, ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ၊
ဩဟိတော ဂရုကော ဘာရော, ဘဝနေတ္တိ သမူဟတာ။
‘‘‘ယဿတ္ထာယ ပဗ္ဗဇိတာ, အဂါရသ္မာနဂါရိယံ၊
သော မေ အတ္ထော အနုပ္ပတ္တော, သဗ္ဗသံယောဇနက္ခယော။
‘‘‘ဗုဒ္ဓေါ တဿ စ သဒ္ဓမ္မော, အနူနော ယာဝ တိဋ္ဌတိ၊
နိဗ္ဗာတုံ တာဝ ကာလော မေ, မာ မံ သောစထ ပုတ္တိကာ။
(အပ၊၂၊၂၀၉။)‘‘‘ကောဏ္ဍညာနန္ဒနန္ဒာဒီ, တိဋ္ဌန္တိ ရာဟုလော ဇိနော၊
သုခိတော သဟိတော သံဃော, ဟတဒဗ္ဗာ စ တိတ္ထိယာ။
‘‘‘ဩက္ကာကဝံသဿ ယသော, ဥဿိတော မာရမဒ္ဒနော၊
နနု သမ္ပတိ ကာလော မေ, နိဗ္ဗာနတ္ထာယ ပုတ္တိကာ။
‘‘‘စိရပ္ပဘုတိ ယံ မယှံ, ပတ္ထိတံ အဇ္ဇ သိဇ္ဈတေ၊
အာနန္ဒဘေရိကာလောယံ, ကိံ ဝေါ အဿူဟိ ပုတ္တိကာ။
‘‘‘သစေ မယိ ဒယာ အတ္ထိ, ယဒိ စတ္ထိ ကတညုတာ၊
သဒ္ဓမ္မဋ္ဌိတိယာ သဗ္ဗာ, ကရောထ ဝီရိယံ ဒဠှံ။
‘‘‘ထီနံ အဒါသိ ပဗ္ဗဇ္ဇံ, သမ္ဗုဒ္ဓေါ ယာစိတော မယာ၊
တသ္မာ ယထာဟံ နန္ဒိဿံ, တထာ တမနုတိဋ္ဌထ’။
‘‘တာ ဧဝမနုသာသိတွာ, ဘိက္ခုနီဟိ ပုရက္ခတာ၊
ဥပေစ္စ ဗုဒ္ဓံ ဝန္ဒိတွာ, ဣဒံ ဝစနမဗြဝိ။
‘‘‘အဟံ သုဂတ တေ မာတာ, တွဉ္စ ဝီရ ပိတာ မမ၊
သဒ္ဓမ္မသုခဒ [သဒ္ဓမ္မသုခဒေါ (သီ။ သျာ။ ပီ။)] နာထ, တယာ ဇာတာမှိ ဂေါတမ။
‘‘‘သံဝဒ္ဓိတောယံ သုဂတ, ရူပကာယော မယာ တဝ၊
အနိန္ဒိတော [အာနန္ဒိယော (သျာ။), အနိန္ဒိယော (ပီ။)] ဓမ္မကာယော [ဓမ္မတနု (သီ။ ပီ။ က။)], မမ သံဝဒ္ဓိတော တယာ။
‘‘‘မုဟုတ္တံ တဏှာသမဏံ, ခီရံ တွံ ပါယိတော မယာ၊
တယာဟံ သန္တမစ္စန္တံ, ဓမ္မခီရဉှိ [ဓမ္မခီရမ္ပိ (သျာ။, က။)] ပါယိတာ။
‘‘‘ဗန္ဓနာရက္ခနေ မယှံ, အဏဏော [အနဏော (သီ။ သျာ။ ပီ။)] တွံ မဟာမုနေ၊
ပုတ္တကာမာ ထိယော ယာစံ, လဘန္တိ တာဒိသံ သုတံ။
‘‘‘မန္ဓာတာဒိနရိန္ဒာနံ, ယာ မာတာ သာ ဘဝဏ္ဏဝေ၊
နိမုဂ္ဂါဟံ တယာ ပုတ္တ, တာရိတာ ဘဝသာဂရာ။
‘‘‘ရညော မာတာ မဟေသီတိ, သုလဘံ နာမမိတ္ထိနံ၊
ဗုဒ္ဓမာတာတိ ယံ နာမံ, ဧတံ ပရမဒုလ္လဘံ။
‘‘‘တဉ္စ လဒ္ဓံ မဟာဝီရ, ပဏိဓာနံ မမံ တယာ၊
အဏုကံ ဝါ မဟန္တံ ဝါ, တံ သဗ္ဗံ ပူရိတံ မယာ။
(အပ၊၂၊၂၁၀။)‘‘‘ပရိနိဗ္ဗာတုမိစ္ဆာမိ, ဝိဟာယေမံ ကဠေဝရံ၊
အနုဇာနာဟိ မေ ဝီရ, ဒုက္ခန္တကရ နာယက။
‘‘‘စက္ကင်္ကုသဓဇာကိဏ္ဏေ, ပါဒေ ကမလကောမလေ၊
ပသာရေဟိ ပဏာမံ တေ, ကရိဿံ ပုတ္တဥတ္တမေ [ပုတ္တပေမသာ (သီ။ ပီ။), ပုတ္တပေမဟံ (သျာ။)]။
‘‘‘သုဝဏ္ဏရာသိသင်္ကာသံ, သရီရံ ကုရု ပါကဋံ၊
ကတွာ ဒေဟံ သုဒိဋ္ဌံ တေ, သန္တိံ ဂစ္ဆာမိ နာယက’။
‘‘ဒွတ္တိံသလက္ခဏူပေတံ, သုပ္ပဘာလင်္ကတံ တနုံ၊
သဉ္ဈာဃနာဝ ဗာလက္ကံ, မာတုစ္ဆံ ဒဿယီ ဇိနော။
‘‘ဖုလ္လာရဝိန္ဒသံကာသေ, တရုဏာဒိစ္စသပ္ပဘေ၊
စက္ကင်္ကိတေ ပါဒတလေ, တတော သာ သိရသာ ပတိ။
‘‘‘ပဏမာမိ နရာဒိစ္စ, အာဒိစ္စကုလကေတုကံ၊
ပစ္ဆိမေ မရဏေ မယှံ [သရဏံ မယှံ (သျာ။)], န တံ ဣက္ခာမဟံ ပုနော။
‘‘‘ဣတ္ထိယော နာမ လောကဂ္ဂ, သဗ္ဗဒေါသာကရာ မတာ၊
ယဒိ ကော စတ္ထိ ဒေါသော မေ, ခမဿု ကရုဏာကရ။
‘‘‘ဣတ္ထိကာနဉ္စ ပဗ္ဗဇ္ဇံ, ဟံ တံ ယာစိံ ပုနပ္ပုနံ၊
တတ္ထ စေ အတ္ထိ ဒေါသော မေ, တံ ခမဿု နရာသဘ။
‘‘‘မယာ ဘိက္ခုနိယော ဝီရ, တဝါနုညာယ သာသိတာ၊
တတြ စေ အတ္ထိ ဒုန္နီတံ, တံ ခမဿု ခမာဓိပ [ခမာဓိတိ (သျာ။), ခမာပိတော (က။)]။
‘‘‘အက္ခန္တေ နာမ ခန္တဗ္ဗံ, ကိံ ဘဝေ ဂုဏဘူသနေ၊
ကိမုတ္တရံ တေ ဝက္ခာမိ, နိဗ္ဗာနာယ ဝဇန္တိယာ။
‘‘‘သုဒ္ဓေ အနူနေ မမ ဘိက္ခုသံဃေ, လောကာ ဣတော နိဿရိတုံ ခမန္တေ၊
ပဘာတကာလေ ဗျသနင်္ဂတာနံ, ဒိသွာန နိယျာတိဝ စန္ဒလေခါ’။
‘‘‘တဒေတရာ ဘိက္ခုနိယော ဇိနဂ္ဂံ, တာရာဝ စန္ဒာနုဂတာ သုမေရုံ၊
ပဒက္ခိဏံ ကစ္စ နိပစ္စ ပါဒေ, ဌိတာ မုခန္တံ သမုဒိက္ခမာနာ။
(အပ၊၂၊၂၁၁။)‘‘‘န တိတ္တိပုဗ္ဗံ တဝ ဒဿနေန, စက္ခုံ န သောတံ တဝ ဘာသိတေန၊
စိတ္တံ မမံ ကေဝလမေကမေဝ, ပပ္ပုယျ တံ ဓမ္မရသေန တိတ္တိ။
‘‘‘နဒတော ပရိသာယံ တေ, ဝါဒိတဗ္ဗပဟာရိနော၊
ယေ တေ ဒက္ခန္တိ ဝဒနံ, ဓညာ တေ နရပုင်္ဂဝ။
‘‘‘ဒီဃင်္ဂုလီ တမ္ဗနခေ, သုဘေ အာယတပဏှိကေ၊
ယေ ပါဒေ ပဏမိဿန္တိ [ပဏမာယန္တိ (သျာ။)], တေပိ ဓညာ ဂုဏန္ဓရ။
‘‘‘မဓုရာနိ ပဟဋ္ဌာနိ, ဒေါသဂ္ဃါနိ ဟိတာနိ စ၊
ယေ တေ ဝါကျာနိ သုယျန္တိ, တေပိ ဓညာ နရုတ္တမ။
‘‘‘ဓညာဟံ တေ မဟာဝီရ, ပါဒပူဇနတပ္ပရာ [မာနပူဇနတပ္ပရာ (က။)]၊
တိဏ္ဏသံသာရကန္တာရာ, သုဝါကျေန သိရီမတော’။
‘‘တတော သာ အနုသာဝေတွာ [အနုမာနေ တွာ (က။)], ဘိက္ခုသံဃမ္ပိ သုဗ္ဗတာ၊
ရာဟုလာနန္ဒနန္ဒေ စ, ဝန္ဒိတွာ ဣဒမဗြဝိ။
‘‘‘အာသီဝိသာလယသမေ, ရောဂါဝါသေ ကဠေဝရေ၊
နိဗ္ဗိန္ဒာ ဒုက္ခသံဃာဋေ, ဇရာမရဏဂေါစရေ။
‘‘‘နာနာကလိမလာကိဏ္ဏေ [နာနာကုဏပမလာကိဏ္ဏေ (သျာ။), နာနာကာဠမလာကိဏ္ဏေ (က။)], ပရာယတ္တေ နိရီဟကေ၊
တေန နိဗ္ဗာတုမိစ္ဆာမိ, အနုမညထ ပုတ္တကာ’။
‘‘နန္ဒော ရာဟုလဘဒ္ဒေါ စ, ဝီတသောကာ နိရာသဝါ၊
ဌိတာစလဋ္ဌိတိ ထိရာ, ဓမ္မတမနုစိန္တယုံ။
‘‘‘ဓိရတ္ထု သင်္ခတံ လောလံ, အသာရံ ကဒလူပမံ၊
မာယာမရီစိသဒိသံ, ဣတရံ အနဝဋ္ဌိတံ။
‘‘‘ယတ္ထ နာမ ဇိနဿာယံ, မာတုစ္ဆာ ဗုဒ္ဓပေါသိကာ၊
ဂေါတမီ နိဓနံ ယာတိ, အနိစ္စံ သဗ္ဗသင်္ခတံ’။
‘‘အာနန္ဒော စ တဒါ သေခေါ, သောကဋ္ဋော [ကနိဋ္ဌော (သျာ။)] ဇိနဝစ္ဆလော၊
တတ္ထဿူနိ ကရောန္တော သော, ကရုဏံ ပရိဒေဝတိ။
‘‘ဟာ သန္တိံ [ဘာသန္တီ (သျာ။)] ဂေါတမီ ယာတိ, နူန ဗုဒ္ဓေါပိ နိဗ္ဗုတိံ၊
ဂစ္ဆတိ န စိရေနေဝ, အဂ္ဂိရိဝ နိရိန္ဓနော။
(အပ၊၂၊၂၁၂။)‘‘ဧဝံ ဝိလာပမာနံ တံ, အာနန္ဒံ အာဟ ဂေါတမီ၊
သုတသာဂရဂမ္ဘီရ, ဗုဒ္ဓေါပဋ္ဌာနတပ္ပရ။
‘‘‘န ယုတ္တံ သောစိတုံ ပုတ္တ, ဟာသကာလေ ဥပဋ္ဌိတေ၊
တယာ မေ သရဏံ ပုတ္တ, နိဗ္ဗာနံ တမုပါဂတံ။
‘‘‘တယာ တာတ သမဇ္ဈိဋ္ဌော, ပဗ္ဗဇ္ဇံ အနုဇာနိ နော၊
မာ ပုတ္တ ဝိမနော ဟောဟိ, သဖလော တေ ပရိဿမော။
‘‘‘ယံ န ဒိဋ္ဌံ ပုရာဏေဟိ, တိတ္ထိကာစရိယေဟိပိ၊
တံ ပဒံ သုကုမာရီဟိ, သတ္တဝဿာဟိ ဝေဒိတံ။
‘‘‘ဗုဒ္ဓသာသနပါလေတ, ပစ္ဆိမံ ဒဿနံ တဝ၊
တတ္ထ ဂစ္ဆာမဟံ ပုတ္တ, ဂတော ယတ္ထ န ဒိဿတေ။
‘‘‘ကဒါစိ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော, ခိပီ လောကဂ္ဂနာယကော၊
တဒါဟံ အာသီသဝါစံ, အဝေါစံ အနုကမ္ပိကာ။
‘‘‘စိရံ ဇီဝ မဟာဝီရ, ကပ္ပံ တိဋ္ဌ မဟာမုနေ၊
သဗ္ဗလောကဿ အတ္ထာယ, ဘဝဿု အဇရာမရော။
‘‘‘တံ တထာဝါဒိနိံ ဗုဒ္ဓေါ, မမံ သော ဧတဒဗြဝိ၊
‘န ဟေဝံ ဝန္ဒိယာ ဗုဒ္ဓါ, ယထာ ဝန္ဒသိ ဂေါတမီ။
‘‘‘ကထံ စရဟိ သဗ္ဗညူ, ဝန္ဒိတဗ္ဗာ တထာဂတာ၊
ကထံ အဝန္ဒိယာ ဗုဒ္ဓါ, တံ မေ အက္ခာဟိ ပုစ္ဆိတော။
‘‘‘အာရဒ္ဓဝီရိယေ ပဟိတတ္တေ, နိစ္စံ ဒဠှပရက္ကမေ၊
သမဂ္ဂေ သာဝကေ ပဿ, ဧတံ ဗုဒ္ဓါနဝန္ဒနံ။
‘‘‘တတော ဥပဿယံ ဂန္တွာ, ဧကိကာဟံ ဝိစိန္တယိံ၊
သမဂ္ဂပရိသံ နာထော, ရောဓေသိ တိဘဝန္တဂေါ။
‘‘‘ဟန္ဒာဟံ ပရိနိဗ္ဗိဿံ, မာ ဝိပတ္တိတမဒ္ဒသံ၊
ဧဝါဟံ စိန္တယိတွာန, ဒိသွာန ဣသိသတ္တမံ။
‘‘‘ပရိနိဗ္ဗာနကာလံ မေ, အာရောစေသိံ [အာရောစေမိ (သျာ။)] ဝိနာယကံ၊
တတော သော သမနုညာသိ, ကာလံ ဇာနာဟိ ဂေါတမီ။
(အပ၊၂၊၂၁၃။)‘‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ဝိဟရာမိ အနာသဝါ။
‘‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘‘ထီနံ ဓမ္မာဘိသမယေ, ယေ ဗာလာ ဝိမတိံ ဂတာ၊
တေသံ ဒိဋ္ဌိပ္ပဟာနတ္ထံ, ဣဒ္ဓိံ ဒဿေဟိ ဂေါတမီ’။
‘‘တဒါ နိပစ္စ သမ္ဗုဒ္ဓံ, ဥပ္ပတိတွာန အမ္ဗရံ၊
ဣဒ္ဓီ အနေကာ ဒဿေသိ, ဗုဒ္ဓါနုညာယ ဂေါတမီ။
‘‘ဧကိကာ ဗဟုဓာ အာသိ, ဗဟုကာ စေတိကာ တထာ၊
အာဝိဘာဝံ တိရောဘာဝံ, တိရောကုဋ္ဋံ [တိရောကုဍ္ဍံ (သျာ။)] တိရောနဂံ။
‘‘အသဇ္ဇမာနာ အဂမာ, ဘူမိယမ္ပိ နိမုဇ္ဇထ၊
အဘိဇ္ဇမာနေ ဥဒကေ, အဂဉ္ဆိ မဟိယာ ယထာ။
‘‘သကုဏီဝ တထာကာသေ, ပလ္လင်္ကေန ကမီ တဒါ၊
ဝသံ ဝတ္တေသိ ကာယေန, ယာဝ ဗြဟ္မနိဝေသနံ။
‘‘သိနေရုံ ဒဏ္ဍံ ကတွာန, ဆတ္တံ ကတွာ မဟာမဟိံ၊
သမူလံ ပရိဝတ္တေတွာ, ဓာရယံ စင်္ကမီ နဘေ။
‘‘ဆဿူရောဒယကာလေဝ, လောကဉ္စာကာသိ ဓူမိကံ၊
ယုဂန္တေ ဝိယ လောကံ သာ, ဇာလာမာလာကုလံ အကာ။
‘‘မုစလိန္ဒံ မဟာသေလံ, မေရုမူလနဒန္တရေ [မေရုမန္ဒာရဒဒ္ဒရေ (သီ။ ပီ။), မေရုံ မန္ဒာရဒန္တရေ (သျာ။)]၊
သာသပါရိဝ သဗ္ဗာနိ, ဧကေနဂ္ဂဟိ မုဋ္ဌိနာ။
‘‘အင်္ဂုလဂ္ဂေန ဆာဒေသိ, ဘာကရံ သနိသာကရံ၊
စန္ဒသူရသဟဿာနိ, အာဝေဠမိဝ ဓာရယိ။
‘‘စတုသာဂရတောယာနိ, ဓာရယီ ဧကပါဏိနာ၊
ယုဂန္တဇလဒါကာရံ, မဟာဝဿံ ပဝဿထ။
‘‘စက္ကဝတ္တိံ သပရိသံ, မာပယီ သာ နဘတ္တလေ၊
ဂရုဠံ ဒွိရဒံ သီဟံ, ဝိနဒန္တံ ပဒဿယိ။
‘‘ဧကိကာ အဘိနိမ္မိတွာ, အပ္ပမေယျံ ဘိက္ခုနီဂဏံ၊
ပုန အန္တရဓာပေတွာ, ဧကိကာ မုနိမဗြဝိ။
(အပ၊၂၊၂၁၄။)‘‘‘မာတုစ္ဆာ တေ မဟာဝီရ, တဝ သာသနကာရိကာ၊
အနုပ္ပတ္တာ သကံ အတ္ထံ, ပါဒေ ဝန္ဒာမိ စက္ခုမ’။
‘‘ဒဿေတွာ ဝိဝိဓာ ဣဒ္ဓီ, ဩရောဟိတွာ နဘတ္တလာ၊
ဝန္ဒိတွာ လောကပဇ္ဇောတံ, ဧကမန္တံ နိသီဒိ သာ။
‘‘သာ ဝီသဝဿသတိကာ, ဇာတိယာဟံ မဟာမုနေ၊
အလမေတ္တာဝတာ ဝီရ, နိဗ္ဗာယိဿာမိ နာယက။
‘‘တဒါတိဝိမှိတာ သဗ္ဗာ, ပရိသာ သာ ကတဉ္ဇလီ၊
အဝေါစယျေ ကထံ အာသိ, အတုလိဒ္ဓိပရက္ကမာ။
‘‘ပဒုမုတ္တရော နာမ ဇိနော, သဗ္ဗဓမ္မေသု စက္ခုမာ၊
ဣတော သတသဟဿမှိ, ကပ္ပေ ဥပ္ပဇ္ဇိ နာယကော။
‘‘တဒါဟံ ဟံသဝတိယံ, ဇာတာမစ္စကုလေ အဟုံ၊
သဗ္ဗောပကာရသမ္ပန္နေ, ဣဒ္ဓေ ဖီတေ မဟဒ္ဓနေ။
‘‘ကဒါစိ ပိတုနာ သဒ္ဓိံ, ဒါသိဂဏပုရက္ခတာ၊
မဟတာ ပရိဝါရေန, တံ ဥပေစ္စ နရာသဘံ။
‘‘ဝါသဝံ ဝိယ ဝဿန္တံ, ဓမ္မမေဃံ အနာသဝံ [ပဝဿယံ (က။)]၊
သရဒါဒိစ္စသဒိသံ, ရံသိဇာလသမုဇ္ဇလံ [ရံသိမာလာကုလံ ဇိနံ (သီ။ သျာ။), ရံသိဇာလာကုလံ ဇိနံ (ပီ။)]။
‘‘ဒိသွာ စိတ္တံ ပသာဒေတွာ, သုတွာ စဿ သုဘာသိတံ၊
မာတုစ္ဆံ ဘိက္ခုနိံ အဂ္ဂေ, ဌပေန္တံ နရနာယကံ။
‘‘သုတွာ ဒတွာ မဟာဒါနံ, သတ္တာဟံ တဿ တာဒိနော၊
သသံဃဿ နရဂ္ဂဿ, ပစ္စယာနိ ဗဟူနိ စ။
‘‘နိပစ္စ ပါဒမူလမှိ, တံ ဌာနမဘိပတ္ထယိံ၊
တတော မဟာပရိသတိံ, အဝေါစ ဣသိသတ္တမော။
‘‘‘ယာ သသံဃံ အဘောဇေသိ, သတ္တာဟံ လောကနာယကံ၊
တမဟံ ကိတ္တယိဿာမိ, သုဏာထ မမ ဘာသတော။
‘‘‘သတသဟဿိတော ကပ္ပေ, ဩက္ကာကကုလသမ္ဘဝေါ၊
ဂေါတမော နာမ ဂေါတ္တေန, သတ္ထာ လောကေ ဘဝိဿတိ။
(အပ၊၂၊၂၁၅။)‘‘‘တဿ ဓမ္မေသု ဒါယာဒါ, ဩရသာ ဓမ္မနိမ္မိတာ၊
ဂေါတမီ နာမ နာမေန, ဟေဿတိ သတ္ထု သာဝိကာ။
‘‘‘တဿ ဗုဒ္ဓဿ မာတုစ္ဆာ, ဇီဝိတာပါဒိကာ [ဇီဝိတပါလိကာ (သျာ။)] အယံ၊
ရတ္တညူနဉ္စ အဂ္ဂတ္တံ, ဘိက္ခုနီနံ လဘိဿတိ’။
‘‘တံ သုတွာန ပမောဒိတွာ [တံ သုတွာဟံ ပမုဒိတာ (သီ။ သျာ။ ပီ။)], ယာဝဇီဝံ တဒါ ဇိနံ၊
ပစ္စယေဟိ ဥပဋ္ဌိတွာ, တတော ကာလင်္ကတာ အဟံ။
‘‘တာဝတိံသေသု ဒေဝေသု, သဗ္ဗကာမသမိဒ္ဓိသု၊
နိဗ္ဗတ္တာ ဒသဟင်္ဂေဟိ, အညေ အဘိဘဝိံ အဟံ။
‘‘ရူပသဒ္ဒေဟိ ဂန္ဓေဟိ, ရသေဟိ ဖုသနေဟိ စ၊
အာယုနာပိ စ ဝဏ္ဏေန, သုခေန ယသသာပိ စ။
‘‘တထေဝါဓိပတေယျေန, အဓိဂယှ ဝိရောစဟံ၊
အဟောသိံ အမရိန္ဒဿ, မဟေသီ ဒယိတာ တဟိံ။
‘‘သံသာရေ သံသရန္တီဟံ, ကမ္မဝါယုသမေရိတာ၊
ကာသိဿ ရညော ဝိသယေ, အဇာယိံ ဒါသဂါမကေ။
‘‘ပဉ္စဒါသသတာနူနာ, နိဝသန္တိ တဟိံ တဒါ၊
သဗ္ဗေသံ တတ္ထ ယော ဇေဋ္ဌော, တဿ ဇာယာ အဟောသဟံ။
‘‘သယမ္ဘုနော ပဉ္စသတာ, ဂါမံ ပိဏ္ဍာယ ပါဝိသုံ၊
တေ ဒိသွာန အဟံ တုဋ္ဌာ, သဟ သဗ္ဗာဟိ ဣတ္ထိဘိ [ဉာတိဘိ (သီ။ သျာ။ ပီ။)]။
‘‘ပူဂါ ဟုတွာဝ သဗ္ဗာယော [ကတွာ ပဉ္စသတကုဋီ (သီ။ သျာ။)], စတုမာသေ ဥပဋ္ဌဟုံ [ဥပဋ္ဌိယ (သီ။ သျာ။ ပီ။)]၊
တိစီဝရာနိ ဒတွာန, သံသရိမှ [ပသန္နာမှ (သျာ။)] သသာမိကာ။
‘‘တတော စုတာ သဗ္ဗာပိ တာ, တာဝတိံသဂတာ မယံ၊
ပစ္ဆိမေ စ ဘဝေ ဒါနိ, ဇာတာ ဒေဝဒဟေ ပုရေ။
‘‘ပိတာ အဉ္ဇနသက္ကော မေ, မာတာ မမ သုလက္ခဏာ၊
တတော ကပိလဝတ္ထုသ္မိံ, သုဒ္ဓေါဒနဃရံ ဂတာ။
‘‘သေသာ [သဗ္ဗာ (သျာ။)] သကျကုလေ ဇာတာ, သကျာနံ ဃရမာဂမုံ၊
အဟံ ဝိသိဋ္ဌာ သဗ္ဗာသံ, ဇိနဿာပါဒိကာ အဟုံ။
(အပ၊၂၊၂၁၆။)‘‘မမ ပုတ္တောဘိနိက္ခမ္မ [သ မေ ပုတ္တော… (သျာ။)], ဗုဒ္ဓေါ အာသိ ဝိနာယကော၊
ပစ္ဆာဟံ ပဗ္ဗဇိတွာန, သတေဟိ သဟ ပဉ္စဟိ။
‘‘သာကိယာနီဟိ ဓီရာဟိ, သဟ သန္တိသုခံ ဖုသိံ၊
ယေ တဒါ ပုဗ္ဗဇာတိယံ, အမှာကံ အာသု သာမိနော။
‘‘သဟပုညဿ ကတ္တာရော, မဟာသမယကာရကာ၊
ဖုသိံသု အရဟတ္တံ တေ, သုဂတေနာနုကမ္ပိတာ။
‘‘တဒေတရာ ဘိက္ခုနိယော, အာရုဟိံသု နဘတ္တလံ၊
သံဂတာ [ခဂတာ (သီ။)] ဝိယ တာရာယော, ဝိရောစိံသု မဟိဒ္ဓိကာ။
‘‘ဣဒ္ဓီ အနေကာ ဒဿေသုံ, ပိဠန္ဓဝိကတိံ ယထာ၊
ကမ္မာရော ကနကဿေဝ, ကမ္မညဿ သုသိက္ခိတော [ပုဏ္ဏကမ္မေသု သိက္ခိတာ (သျာ။)]။
‘‘ဒဿေတွာ ပါဋိဟီရာနိ, ဝိစိတ္တာနိ [ဝိဝိဓာနိ (သျာ။)] ဗဟူနိ စ၊
တောသေတွာ ဝါဒိပဝရံ, မုနိံ သပရိသံ တဒါ။
‘‘ဩရောဟိတွာန ဂဂနာ, ဝန္ဒိတွာ ဣသိသတ္တမံ၊
အနုညာတာ နရဂ္ဂေန, ယထာဌာနေ နိသီဒိသုံ။
‘‘‘အဟောနုကမ္ပိကာ အမှံ, သဗ္ဗာသံ စိရ ဂေါတမီ၊
ဝါသိတာ တဝ ပုညေဟိ, ပတ္တာ နော အာသဝက္ခယံ။
‘‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ အမှံ, ဘဝါ သဗ္ဗေ သမူဟတာ၊
နာဂီဝ ဗန္ဓနံ ဆေတွာ, ဝိဟရာမ အနာသဝါ။
‘‘‘သွာဂတံ ဝတ နော အာသိ, ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌဿ သန္တိကေ၊
တိဿော ဝိဇ္ဇာ အနုပ္ပတ္တာ, ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော, ဝိမောက္ခာပိ စ အဋ္ဌိမေ၊
ဆဠဘိညာ သစ္ဆိကတာ, ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘‘ဣဒ္ဓီသု စ ဝသီ ဟောမ, ဒိဗ္ဗာယ သောတဓာတုယာ၊
စေတောပရိယဉာဏဿ, ဝသီ ဟောမ မဟာမုနေ။
‘‘‘ပုဗ္ဗေနိဝါသံ ဇာနာမ, ဒိဗ္ဗစက္ခု ဝိသောဓိတံ၊
သဗ္ဗာသဝပရိက္ခီဏာ, နတ္ထိ ဒါနိ ပုနဗ္ဘဝေါ။
(အပ၊၂၊၂၁၇။)‘‘‘အတ္ထေ ဓမ္မေ စ နေရုတ္တေ, ပဋိဘာနေ [ပဋိဘာဏေ (သီ။ သျာ။)] စ ဝိဇ္ဇတိ၊
ဉာဏံ အမှံ မဟာဝီရ, ဥပ္ပန္နံ တဝ သန္တိကေ။
‘‘‘အသ္မာဘိ ပရိစိဏ္ဏောသိ, မေတ္တစိတ္တာဟိ နာယက၊
အနုဇာနာဟိ သဗ္ဗာသံ [သဗ္ဗာယော (သျာ။ ပီ။)], နိဗ္ဗာနာယ မဟာမုနေ’။
‘‘နိဗ္ဗာယိဿာမ ဣစ္စေဝံ, ကိံ ဝက္ခာမိ ဝဒန္တိယော၊
ယဿ ဒါနိ စ ဝေါ ကာလံ, မညထာတိ ဇိနောဗြဝိ။
‘‘ဂေါတမီအာဒိကာ တာယော, တဒါ ဘိက္ခုနိယော ဇိနံ၊
ဝန္ဒိတွာ အာသနာ တမှာ, ဝုဋ္ဌာယ အဂမိံသု တာ။
‘‘မဟတာ ဇနကာယေန, သဟ လောကဂ္ဂနာယကော၊
အနုသံယာယီ သော [အနုသံသာဝယီ (သျာ။ က။)] ဝီရော, မာတုစ္ဆံ ယာဝကောဋ္ဌကံ။
‘‘တဒါ နိပတိ ပါဒေသု, ဂေါတမီ လောကဗန္ဓုနော၊
သဟေဝ တာဟိ သဗ္ဗာဟိ, ပစ္ဆိမံ ပါဒဝန္ဒနံ။
‘‘‘ဣဒံ ပစ္ဆိမကံ မယှံ, လောကနာထဿ ဒဿနံ၊
န ပုနော အမတာကာရံ, ပဿိဿာမိ မုခံ တဝ။
‘‘‘န စ မေ ဝန္ဒနံ [ဝဒနံ (က။)] ဝီရ, တဝ ပါဒေ သုကောမလေ၊
သမ္ဖုသိဿတိ လောကဂ္ဂ, အဇ္ဇ ဂစ္ဆာမိ နိဗ္ဗုတိံ’။
‘‘ရူပေန ကိံ တဝါနေန, ဒိဋ္ဌေ ဓမ္မေ ယထာတထေ၊
သဗ္ဗံ သင်္ခတမေဝေတံ, အနဿာသိကမိတ္တရံ။
‘‘သာ သဟ တာဟိ ဂန္တွာန, ဘိက္ခုနုပဿယံ သကံ၊
အဍ္ဎပလ္လင်္ကမာဘုဇ္ဇ, နိသီဒိ ပရမာသနေ။
‘‘တဒါ ဥပါသိကာ တတ္ထ, ဗုဒ္ဓသာသနဝစ္ဆလာ၊
တဿာ ပဝတ္တိံ သုတွာန, ဥပေသုံ ပါဒဝန္ဒိကာ။
‘‘ကရေဟိ ဥရံ ပဟန္တာ, ဆိန္နမူလာ ယထာ လတာ၊
ရောဒန္တာ ကရုဏံ ရဝံ, သောကဋ္ဋာ ဘူမိပါတိတာ။
‘‘မာ နော သရဏဒေ နာထေ, ဝိဟာယ ဂမိ နိဗ္ဗုတိံ၊
နိပတိတွာန ယာစာမ, သဗ္ဗာယော သိရသာ မယံ။
(အပ၊၂၊၂၁၈။)‘‘ယာ ပဓာနတမာ တာသံ, သဒ္ဓါ ပညာ ဥပါသိကာ၊
တဿာ သီသံ ပမဇ္ဇန္တီ, ဣဒံ ဝစနမဗြဝိ။
‘‘‘အလံ ပုတ္တာ ဝိသာဒေန, မာရပါသာနုဝတ္တိနာ၊
အနိစ္စံ သင်္ခတံ သဗ္ဗံ, ဝိယောဂန္တံ စလာစလံ’။
‘‘တတော သာ တာ ဝိသဇ္ဇိတွာ, ပဌမံ ဈာနမုတ္တမံ၊
ဒုတိယဉ္စ တတိယဉ္စ, သမာပဇ္ဇိ စတုတ္ထကံ။
‘‘အာကာသာယတနဉ္စေဝ, ဝိညာဏာယတနံ တထာ၊
အာကိဉ္စံ နေဝသညဉ္စ, သမာပဇ္ဇိ ယထာက္ကမံ။
‘‘ပဋိလောမေန ဈာနာနိ, သမာပဇ္ဇိတ္ထ ဂေါတမီ၊
ယာဝတာ ပဌမံ ဈာနံ, တတော ယာဝစတုတ္ထကံ။
‘‘တတော ဝုဋ္ဌာယ နိဗ္ဗာယိ, ဒီပစ္စီဝ နိရာသဝါ [နိရာသနာ (သီ။ ပီ။)]၊
ဘူမိစာလော မဟာ အာသိ, နဘသာ ဝိဇ္ဇုတာ ပတိ။
‘‘ပနာဒိတာ ဒုန္ဒုဘိယော, ပရိဒေဝိံသု ဒေဝတာ၊
ပုပ္ဖဝုဋ္ဌီ စ ဂဂနာ, အဘိဝဿထ မေဒနိံ။
‘‘ကမ္ပိတော မေရုရာဇာပိ, ရင်္ဂမဇ္ဈေ ယထာ နဋော၊
သောကေန စာတိဒီနောဝ ဝိရဝေါ အာသိ သာဂရော။
‘‘ဒေဝါ နာဂါသုရာ ဗြဟ္မာ, သံဝိဂ္ဂါဟိံသု တင်္ခဏေ၊
‘အနိစ္စာ ဝတ သင်္ခါရာ, ယထာယံ ဝိလယံ ဂတာ’။
‘‘ယာ စေ မံ ပရိဝါရိံသု, သတ္ထု သာသနကာရိကာ၊
တာယောပိ အနုပါဒါနာ, ဒီပစ္စိ ဝိယ [ဒီပသိခါ ဝိယ (သျာ။)] နိဗ္ဗုတာ။
‘‘ဟာ ယောဂါ ဝိပ္ပယောဂန္တာ, ဟာနိစ္စံ သဗ္ဗသင်္ခတံ၊
ဟာ ဇီဝိတံ ဝိနာသန္တံ, ဣစ္စာသိ ပရိဒေဝနာ။
‘‘တတော ဒေဝါ စ ဗြဟ္မာ စ, လောကဓမ္မာနုဝတ္တနံ၊
ကာလာနုရူပံ ကုဗ္ဗန္တိ, ဥပေတွာ ဣသိသတ္တမံ။
‘‘တဒါ အာမန္တယီ သတ္ထာ, အာနန္ဒံ သုတသာဂရံ [သုတိသာဂရံ (သီ။ သျာ။ ပီ။)]၊
‘ဂစ္ဆာနန္ဒ နိဝေဒေဟိ, ဘိက္ခူနံ မာတု နိဗ္ဗုတိံ’။
(အပ၊၂၊၂၁၉။)‘‘တဒါနန္ဒော နိရာနန္ဒော, အဿုနာ ပုဏ္ဏလောစနော၊
ဂဂ္ဂရေန သရေနာဟ, ‘သမာဂစ္ဆန္တု ဘိက္ခဝေါ။
‘‘‘ပုဗ္ဗဒက္ခိဏပစ္ဆာသု, ဥတ္တရာယ စ သန္တိကေ၊
သုဏန္တု ဘာသိတံ မယှံ, ဘိက္ခဝေါ သုဂတောရသာ။
‘‘‘ယာ ဝဍ္ဎယိ ပယတ္တေန, သရီရံ ပစ္ဆိမံ မုနေ၊
သာ ဂေါတမီ ဂတာ သန္တိံ, တာရာဝ သူရိယောဒယေ။
‘‘‘ဗုဒ္ဓမာတာတိ ပညတ္တိံ [သညတ္တိံ (သျာ။)], ဌပယိတွာ ဂတာသမံ၊
န ယတ္ထ ပဉ္စနေတ္တောပိ, ဂတိံ [ဂတံ (သီ။ ပီ။), တတ္ထ (သျာ။)] ဒက္ခတိ နာယကော။
‘‘‘ယဿတ္ထိ သုဂတေ သဒ္ဓါ, ယော စ ပိယော မဟာမုနေ၊
ဗုဒ္ဓမာတုဿ [ဗုဒ္ဓမာတရိ (သီ။), ဗုဒ္ဓဿ မာတု (သျာ။)] သက္ကာရံ, ကရောတု သုဂတောရသော’။
‘‘သုဒူရဋ္ဌာပိ တံ သုတွာ, သီဃမာဂစ္ဆု ဘိက္ခဝေါ၊
ကေစိ ဗုဒ္ဓါနုဘာဝေန, ကေစိ ဣဒ္ဓီသု ကောဝိဒါ။
‘‘ကူဋာဂါရဝရေ ရမ္မေ, သဗ္ဗသောဏ္ဏမယေ သုဘေ၊
မဉ္စကံ သမာရောပေသုံ, ယတ္ထ သုတ္တာသိ ဂေါတမီ။
‘‘စတ္တာရော လောကပါလာ တေ, အံသေဟိ သမဓာရယုံ၊
သေသာ သက္ကာဒိကာ ဒေဝါ, ကူဋာဂါရေ သမဂ္ဂဟုံ။
‘‘ကူဋာဂါရာနိ သဗ္ဗာနိ, အာသုံ ပဉ္စသတာနိပိ၊
သရဒါဒိစ္စဝဏ္ဏာနိ, ဝိဿကမ္မကတာနိ ဟိ။
‘‘သဗ္ဗာ တာပိ ဘိက္ခုနိယော, အာသုံ မဉ္စေသု သာယိတာ၊
ဒေဝါနံ ခန္ဓမာရုဠှာ, နိယျန္တိ အနုပုဗ္ဗသော။
‘‘သဗ္ဗသော ဆာဒိတံ အာသိ, ဝိတာနေန နဘတ္တလံ၊
သတာရာ စန္ဒသူရာ စ, လဉ္ဆိတာ ကနကာမယာ။
‘‘ပဋာကာ ဥဿိတာနေကာ, ဝိတတာ ပုပ္ဖကဉ္စုကာ၊
ဩဂတာကာသပဒုမာ [ဩဂတာကာသဓူမာဝ (ပီ။)], မဟိယာ ပုပ္ဖမုဂ္ဂတံ။
‘‘ဒဿန္တိ စန္ဒသူရိယာ, ပဇ္ဇလန္တိ စ တာရကာ၊
မဇ္ဈံ ဂတောပိ စာဒိစ္စော, န တာပေသိ သသီ ယထာ။
(အပ၊၂၊၂၂၀။)‘‘ဒေဝါ ဒိဗ္ဗေဟိ ဂန္ဓေဟိ, မာလေဟိ သုရဘီဟိ စ၊
ဝါဒိတေဟိ စ နစ္စေဟိ, သင်္ဂီတီဟိ စ ပူဇယုံ။
‘‘နာဂါသုရာ စ ဗြဟ္မာနော, ယထာသတ္တိ ယထာဗလံ၊
ပူဇယိံသု စ နိယျန္တိံ, နိဗ္ဗုတံ ဗုဒ္ဓမာတရံ။
‘‘သဗ္ဗာယော ပုရတော နီတာ, နိဗ္ဗုတာ သုဂတောရသာ၊
ဂေါတမီ နိယျတေ ပစ္ဆာ, သက္ကတာ ဗုဒ္ဓပေါသိကာ။
‘‘ပုရတော ဒေဝမနုဇာ, သနာဂါသုရဗြဟ္မကာ၊
ပစ္ဆာ သသာဝကော ဗုဒ္ဓေါ, ပူဇတ္ထံ ယာတိ မာတုယာ။
‘‘ဗုဒ္ဓဿ ပရိနိဗ္ဗာနံ, နေဒိသံ အာသိ ယာဒိသံ၊
ဂေါတမီပရိနိဗ္ဗာနံ, အတေဝစ္ဆရိယံ [အတီဝစ္ဆရိယံ (သဗ္ဗတ္ထ) မောဂလ္လာနဗျာကရဏံ ဩလောကေတဗ္ဗံ] အဟု။
‘‘ဗုဒ္ဓေါ ဗုဒ္ဓဿ နိဗ္ဗာနေ [န ဗုဒ္ဓေါ ဗုဒ္ဓနိဗ္ဗာနေ (သျာ။ ပီ။)], နောပဋိယာဒိ [နောပဒိဿတိ (သီ။ ပီ။), သာရိပုတ္တာဒိ (သျာ။)] ဘိက္ခဝေါ၊
ဗုဒ္ဓေါ ဂေါတမိနိဗ္ဗာနေ, သာရိပုတ္တာဒိကာ တထာ [ယထာ (သျာ။)]။
‘‘စိတကာနိ ကရိတွာန, သဗ္ဗဂန္ဓမယာနိ တေ၊
ဂန္ဓစုဏ္ဏပကိဏ္ဏာနိ, ဈာပယိံသု စ တာ တဟိံ။
‘‘သေသဘာဂါနိ ဍယှိံသု, အဋ္ဌီ သေသာနိ သဗ္ဗသော၊
အာနန္ဒော စ တဒါဝေါစ, သံဝေဂဇနကံ ဝစော။
‘‘‘ဂေါတမီ နိဓနံ ယာတာ, ဍယှဉ္စဿာ သရီရကံ၊
သင်္ကေတံ ဗုဒ္ဓနိဗ္ဗာနံ, န စိရေန ဘဝိဿတိ’။
‘‘တတော ဂေါတမိဓာတူနိ, တဿာ ပတ္တဂတာနိ သော၊
ဥပနာမေသိ နာထဿ, အာနန္ဒော ဗုဒ္ဓစောဒိတော။
‘‘ပါဏိနာ တာနိ ပဂ္ဂယှ, အဝေါစ ဣသိသတ္တမော၊
‘မဟတော သာရဝန္တဿ, ယထာ ရုက္ခဿ တိဋ္ဌတော။
‘‘‘ယော သော မဟတ္တရော ခန္ဓော, ပလုဇ္ဇေယျ အနိစ္စတာ၊
တထာ ဘိက္ခုနိသံဃဿ, ဂေါတမီ ပရိနိဗ္ဗုတာ။
‘‘‘အဟော အစ္ဆရိယံ မယှံ [အာနန္ဒ ပဿ ဗုဒ္ဓဿ (သျာ။)], နိဗ္ဗုတာယပိ မာတုယာ၊
သရီရမတ္တသေသာယ, နတ္ထိ သောကပရိဒ္ဒဝေါ [န သောကပရိဒေဝနာ (သျာ။)]။
(အပ၊၂၊၂၂၁။)‘‘‘န သောစိယာ ပရေသံ သာ, တိဏ္ဏသံသာရသာဂရာ၊
ပရိဝဇ္ဇိတသန္တာပါ, သီတိဘူတာ သုနိဗ္ဗုတာ။
‘‘‘ပဏ္ဍိတာသိ မဟာပညာ, ပုထုပညာ တထေဝ စ၊
ရတ္တညူ ဘိက္ခုနီနံ သာ, ဧဝံ ဓာရေထ ဘိက္ခဝေါ။
‘‘‘ဣဒ္ဓီသု စ ဝသီ အာသိ, ဒိဗ္ဗာယ သောတဓာတုယာ၊
စေတောပရိယဉာဏဿ, ဝသီ အာသိ စ ဂေါတမီ။
‘‘‘ပုဗ္ဗေနိဝါသမညာသိ, ဒိဗ္ဗစက္ခု ဝိသောဓိတံ၊
သဗ္ဗာသဝပရိက္ခီဏာ, နတ္ထိ တဿာ ပုနဗ္ဘဝေါ။
‘‘‘အတ္ထဓမ္မနိရုတ္တီသု, ပဋိဘာနေ တထေဝ စ၊
ပရိသုဒ္ဓံ အဟု ဉာဏံ, တသ္မာ သောစနိယာ န သာ။
‘‘‘အယောဃနဟတဿေဝ, ဇလတော ဇာတဝေဒဿ၊
အနုပုဗ္ဗူပသန္တဿ, ယထာ န ဉာယတေ ဂတိ။
‘‘‘ဧဝံ သမ္မာ ဝိမုတ္တာနံ, ကာမဗန္ဓောဃတာရိနံ၊
ပညာပေတုံ ဂတိ နတ္ထိ, ပတ္တာနံ အစလံ သုခံ။
‘‘‘အတ္တဒီပါ တတော ဟောထ, သတိပဋ္ဌာနဂေါစရာ၊
ဘာဝေတွာ သတ္တဗောဇ္ဈင်္ဂေ, ဒုက္ခဿန္တံ ကရိဿထ’’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ မဟာပဇာပတိဂေါတမီ ဣမာ ဂါထာယော အဘာသိတ္ထာတိ။
မဟာပဇာပတိဂေါတမီထေရိယာပဒါနံ သတ္တမံ။
၈။ ခေမာထေရီအပဒါန
‘‘ပဒုမုတ္တရော နာမ ဇိနော, သဗ္ဗဓမ္မေသု စက္ခုမာ၊
ဣတော သတသဟဿမှိ, ကပ္ပေ ဥပ္ပဇ္ဇိ နာယကော။
‘‘တဒါဟံ ဟံသဝတိယံ, ဇာတာ သေဋ္ဌိကုလေ အဟုံ [အဟု (သျာ။)]၊
နာနာရတနပဇ္ဇောတေ, မဟာသုခသမပ္ပိတာ။
‘‘ဥပေတွာ တံ မဟာဝီရံ, အဿောသိံ ဓမ္မဒေသနံ၊
တတော ဇာတပ္ပသာဒါဟံ, ဥပေမိ သရဏံ ဇိနံ။
(အပ၊၂၊၂၂၂။)‘‘မာတရံ ပိတရံ စာဟံ, အာယာစိတွာ ဝိနာယကံ၊
နိမန္တယိတွာ သတ္တာဟံ, ဘောဇယိံ သဟသာဝကံ။
‘‘အတိက္ကန္တေ စ သတ္တာဟေ, မဟာပညာနမုတ္တမံ၊
ဘိက္ခုနိံ ဧတဒဂ္ဂမှိ, ဌပေသိ နရသာရထိ။
‘‘တံ သုတွာ မုဒိတာ ဟုတွာ, ပုနော တဿ မဟေသိနော၊
ကာရံ ကတွာန တံ ဌာနံ, ပဏိပစ္စ ပဏီဒဟိံ။
‘‘တတော မမ ဇိနော [မံ သ ဇိနော (သျာ။)] အာဟ, ‘သိဇ္ဈတံ ပဏိဓီ တဝ၊
သသံဃေ မေ ကတံ ကာရံ, အပ္ပမေယျဖလံ တယာ။
‘‘‘သတသဟဿိတော ကပ္ပေ, ဩက္ကာကကုလသမ္ဘဝေါ၊
ဂေါတမော နာမ ဂေါတ္တေန, သတ္ထာ လောကေ ဘဝိဿတိ။
‘‘‘တဿ ဓမ္မေသု ဒါယာဒါ, ဩရသာ ဓမ္မနိမ္မိတာ၊
ဧတဒဂ္ဂမနုပ္ပတ္တာ, ခေမာ နာမ ဘဝိဿတိ’။
‘‘တေန ကမ္မေန သုကတေန, စေတနာပဏိဓီဟိ စ၊
ဇဟိတွာ မာနုသံ ဒေဟံ, တာဝတိံသူပဂါ အဟံ။
‘‘တတော စုတာ ယာမမဂံ, တတောဟံ တုသိတံ ဂတာ၊
တတော စ နိမ္မာနရတိံ, ဝသဝတ္တိပုရံ တတော။
‘‘ယတ္ထ ယတ္ထူပပဇ္ဇာမိ, တဿ ကမ္မဿ ဝါဟသာ၊
တတ္ထ တတ္ထေဝ ရာဇူနံ, မဟေသိတ္တမကာရယိံ။
‘‘တတော စုတာ မနုဿတ္တေ, ရာဇူနံ စက္ကဝတ္တိနံ၊
မဏ္ဍလီနဉ္စ ရာဇူနံ, မဟေသိတ္တမကာရယိံ။
‘‘သမ္ပတ္တိံ အနုဘောတွာန, ဒေဝေသု မနုဇေသု စ၊
သဗ္ဗတ္ထ သုခိတာ ဟုတွာ, နေကကပ္ပေသု သံသရိံ။
‘‘ဧကနဝုတိတော ကပ္ပေ, ဝိပဿီ လောကနာယကော၊
ဥပ္ပဇ္ဇိ စာရုဒဿနော [စာရုနယနော (သီ။ ပီ။)], သဗ္ဗဓမ္မဝိပဿကော။
‘‘တမဟံ လောကနာယကံ, ဥပေတွာ နရသာရထိံ၊
ဓမ္မံ ဘဏိတံ သုတွာန, ပဗ္ဗဇိံ အနဂါရိယံ။
(အပ၊၂၊၂၂၃။)ဗြဟ္မစရိယံ စရိတွာန, ယုတ္တယောဂါ ဗဟုဿုတာ။
‘‘ပစ္စယာကာရကုသလာ, စတုသစ္စဝိသာရဒါ၊
နိပုဏာ စိတ္တကထိကာ, သတ္ထုသာသနကာရိကာ။
‘‘တတော စုတာဟံ တုသိတံ, ဥပပန္နာ ယသဿိနီ၊
အဘိဘောမိ တဟိံ အညေ, ဗြဟ္မစာရီဖလေနဟံ။
‘‘ယတ္ထ ယတ္ထူပပန္နာဟံ, မဟာဘောဂါ မဟဒ္ဓနာ၊
မေဓာဝိနီ သီလဝတီ [ရူပဝတီ (သီ။ သျာ။ ပီ။)], ဝိနီတပရိသာပိ စ။
‘‘ဘဝါမိ တေန ကမ္မေန, ယောဂေန ဇိနသာသနေ၊
သဗ္ဗာ သမ္ပတ္တိယော မယှံ, သုလဘာ မနသော ပိယာ။
‘‘ယောပိ မေ ဘဝတေ ဘတ္တာ, ယတ္ထ ယတ္ထ ဂတာယပိ၊
ဝိမာနေတိ န မံ ကောစိ, ပဋိပတ္တိဗလေန မေ။
‘‘ဣမမှိ ဘဒ္ဒကေ ကပ္ပေ, ဗြဟ္မဗန္ဓု မဟာယသော၊
နာမေန ကောဏာဂမနော, ဥပ္ပဇ္ဇိ ဝဒတံ ဝရော။
‘‘တဒါ ဟိ ဗာရာဏသိယံ, သုသမိဒ္ဓကုလပ္ပဇာ [သုသမိဒ္ဓိ… (သျာ။)]၊
ဓနဉ္ဇာနီ သုမေဓာ စ, အဟမ္ပိ စ တယော ဇနာ။
‘‘သံဃာရာမမဒါသိမှ, ဒါနသဟာယိကာ ပုရေ [နေကေ သဟဿိကေ မုနေ (သျာ။), ဒါနံ သဟဿိကံ မုနေ (ပီ။)]၊
သံဃဿ စ ဝိဟာရမ္ပိ [သသံဃဿ ဝိဟာရံ ဟိ (သျာ။ ပီ။)], ဥဒ္ဒိဿ ကာရိကာ [ဒါယိကာ (ပီ။)] မယံ။
‘‘တတော စုတာ မယံ သဗ္ဗာ, တာဝတိံသူပဂါ အဟုံ၊
ယသသာ အဂ္ဂတံ ပတ္တာ, မနုဿေသု တထေဝ စ။
‘‘ဣမသ္မိံယေဝ ကပ္ပမှိ, ဗြဟ္မဗန္ဓု မဟာယသော၊
ကဿပေါ နာမ ဂေါတ္တေန, ဥပ္ပဇ္ဇိ ဝဒတံ ဝရော။
‘‘ဥပဋ္ဌာကော မဟေသိဿ, တဒါ အာသိ နရိဿရော၊
ကာသိရာဇာ ကိကီ နာမ, ဗာရာဏသိပုရုတ္တမေ။
(အပ၊၂၊၂၂၄။)‘‘တဿာသိံ ဇေဋ္ဌိကာ ဓီတာ, သမဏီ ဣတိ ဝိဿုတာ၊
ဓမ္မံ သုတွာ ဇိနဂ္ဂဿ, ပဗ္ဗဇ္ဇံ သမရောစယိံ။
‘‘အနုဇာနိ န နော တာတော, အဂါရေဝ တဒါ မယံ၊
ဝီသဝဿသဟဿာနိ, ဝိစရိမှ အတန္ဒိတာ။
‘‘ကောမာရိဗြဟ္မစရိယံ, ရာဇကညာ သုခေဓိတာ၊
ဗုဒ္ဓေါပဋ္ဌာနနိရတာ, မုဒိတာ သတ္တ ဓီတရော။
‘‘သမဏီ သမဏဂုတ္တာ စ, ဘိက္ခုနီ ဘိက္ခုဒါယိကာ၊
ဓမ္မာ စေဝ သုဓမ္မာ စ, သတ္တမီ သံဃဒါယိကာ။
‘‘အဟံ ဥပ္ပလဝဏ္ဏာ စ, ပဋာစာရာ စ ကုဏ္ဍလာ၊
ကိသာဂေါတမီ ဓမ္မဒိန္နာ, ဝိသာခါ ဟောတိ သတ္တမီ။
‘‘ကဒါစိ သော နရာဒိစ္စော, ဓမ္မံ ဒေသေသိ အဗ္ဘုတံ၊
မဟာနိဒါနသုတ္တန္တံ, သုတွာ တံ ပရိယာပုဏိံ။
‘‘တေဟိ ကမ္မေဟိ သုကတေဟိ, စေတနာပဏိဓီဟိ စ၊
ဇဟိတွာ မာနုသံ ဒေဟံ, တာဝတိံသမဂစ္ဆဟံ။
‘‘ပစ္ဆိမေ စ ဘဝေ ဒါနိ, သာကလာယ ပုရုတ္တမေ၊
ရညော မဒ္ဒဿ ဓီတာမှိ, မနာပါ ဒယိတာ ပိယာ။
‘‘သဟ မေ ဇာတမတ္တမှိ, ခေမံ တမှိ ပုရေ အဟု၊
တတော ခေမာတိ နာမံ မေ, ဂုဏတော ဥပပဇ္ဇထ။
‘‘ယဒါဟံ ယောဗ္ဗနံ ပတ္တာ, ရူပလာဝညဘူသိတာ [ရူပဝဏ္ဏဝိဘူသိတာ (သျာ။), ရူပဝန္တာ ဝိဘူသိတာ (ပီ။), ရူပဝိလာသဘူသိတာ (က။)]၊
တဒါ အဒါသိ မံ တာတော, ဗိမ္ဗိသာရဿ ရာဇိနော။
‘‘တဿာဟံ သုပ္ပိယာ အာသိံ, ရူပကေ လာယနေ ရတာ၊
ရူပါနံ ဒေါသဝါဒီတိ, န ဥပေသိံ မဟာဒယံ။
‘‘ဗိမ္ဗိသာရော တဒါ ရာဇာ, မမာနုဂ္ဂဟဗုဒ္ဓိယာ၊
ဝဏ္ဏယိတွာ ဝေဠုဝနံ, ဂါယကေ ဂါပယီ မမံ။
‘‘ရမ္မံ ဝေဠုဝနံ ယေန, န ဒိဋ္ဌံ သုဂတာလယံ၊
န တေန နန္ဒနံ ဒိဋ္ဌံ, ဣတိ မညာမသေ မယံ။
(အပ၊၂၊၂၂၅။)‘‘ယေန ဝေဠုဝနံ ဒိဋ္ဌံ, နရနန္ဒနနန္ဒနံ၊
သုဒိဋ္ဌံ နန္ဒနံ တေန, အမရိန္ဒသုနန္ဒနံ။
‘‘ဝိဟာယ နန္ဒနံ ဒေဝါ, ဩတရိတွာ မဟီတလံ [မဟီတလေ (သျာ။ ပီ။)]၊
ရမ္မံ ဝေဠုဝနံ ဒိသွာ, န တပ္ပန္တိ သုဝိမှိတာ။
‘‘ရာဇပုညေန နိဗ္ဗတ္တံ, ဗုဒ္ဓပုညေန ဘူသိတံ၊
ကော ဝတ္တာ တဿ နိဿေသံ, ဝနဿ ဂုဏသဉ္စယံ။
‘‘တံ သုတွာ ဝနသမိဒ္ဓံ, မမ သောတမနောဟရံ၊
ဒဋ္ဌုကာမာ တမုယျာနံ, ရညော အာရောစယိံ တဒါ။
‘‘မဟတာ ပရိဝါရေန, တဒါ စ သော [တဒါ မံ သော (သျာ။ ပီ။)] မဟီပတိ၊
မံ ပေသေသိ [သံပေသေသိ (သျာ။), သမ္ပာပေသိ (ပီ။)] တမုယျာနံ, ဒဿနာယ သမုဿုကံ။
‘‘ဂစ္ဆ ပဿ မဟာဘောဂေ, ဝနံ နေတ္တရသာယနံ၊
ယံ သဒါ ဘာတိ သိရိယာ, သုဂတာဘာနုရဉ္ဇိတံ။
‘‘ယဒါ စ ပိဏ္ဍာယ မုနိ, ဂိရိဗ္ဗဇပုရုတ္တမံ၊
ပဝိဋ္ဌောဟံ တဒါယေဝ, ဝနံ ဒဋ္ဌုမုပါဂမိံ။
‘‘တဒါ တံ ဖုလ္လဝိပိနံ, နာနာဘမရကူဇိတံ၊
ကောကိလာဂီတသဟိတံ, မယူရဂဏနစ္စိတံ။
‘‘အပ္ပသဒ္ဒမနာကိဏ္ဏံ, နာနာစင်္ကမဘူသိတံ၊
ကုဋိမဏ္ဍပသင်္ကိဏ္ဏံ, ယောဂီဝရဝိရာဇိတံ။
‘‘ဝိစရန္တီ အမညိဿံ, သဖလံ နယနံ မမ၊
တတ္ထာပိ တရုဏံ ဘိက္ခုံ, ယုတ္တံ ဒိသွာ ဝိစိန္တယိံ။
‘‘‘ဤဒိသေ ဝိပိနေ ရမ္မေ, ဌိတောယံ နဝယောဗ္ဗနေ၊
ဝသန္တမိဝ ကန္တေန, ရူပေန စ သမနွိတော။
‘‘‘နိသိန္နော ရုက္ခမူလမှိ, မုဏ္ဍော သံဃာဋိပါရုတော၊
ဈာယတေ ဝတယံ ဘိက္ခု, ဟိတွာ ဝိသယဇံ ရတိံ။
‘‘‘နနု နာမ ဂဟဋ္ဌေန, ကာမံ ဘုတွာ ယထာသုခံ၊
ပစ္ဆာ ဇိဏ္ဏေန ဓမ္မောယံ, စရိတဗ္ဗော သုဘဒ္ဒကော’။
(အပ၊၂၊၂၂၆။)‘‘သုညကန္တိ ဝိဒိတွာန, ဂန္ဓဂေဟံ ဇိနာလယံ၊
ဥပေတွာ ဇိနမဒ္ဒက္ခံ, ဥဒယန္တံဝ ဘာကရံ။
‘‘ဧကကံ သုခမာသီနံ, ဗီဇမာနံ ဝရိတ္ထိယာ၊
ဒိသွာနေဝံ ဝိစိန္တေသိံ, နာယံ လူခေါ နရာသဘော။
‘‘သာ ကညာ ကနကာဘာသာ, ပဒုမာနနလောစနာ၊
ဗိမ္ဗောဋ္ဌီ ကုန္ဒဒသနာ, မနောနေတ္တရသာယနာ။
‘‘ဟေမဒေါလာဘသဝနာ [ဟေမဒေါလာ သုဝဒီနာ (သျာ။)], ကလိကာကာရသုတ္ထနီ [ကလသာကာရသုတ္တနီ (သီ။ ပီ။), ကမလာကာရသုတ္တနီ (သျာ။)]၊
ဝေဒိမဇ္ဈာဝ သုဿောဏီ [ကနုမဇ္ဈာဝ သုဿောဏီ (သီ။), ဝေဒိမဇ္ဈာ ဝရသောဏီ (သျာ။ ပီ။)], ရမ္ဘောရု စာရုဘူသနာ။
‘‘ရတ္တံသကုပသံဗျာနာ, နီလမဋ္ဌနိဝါသနာ၊
အတပ္ပနေယျရူပေန, ဟာသဘာဝသမနွိတာ [ဟာဝဘာဝသမနွိတာ (သီ။), သဗ္ဗာဘရဏမဏ္ဍိတာ (သျာ။)]။
‘‘ဒိသွာ တမေဝံ စိန္တေသိံ, အဟောယမဘိရူပိနီ၊
န မယာနေန နေတ္တေန, ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗာ ကုဒါစနံ။
‘‘တတော ဇရာဘိဘူတာ သာ, ဝိဝဏ္ဏာ ဝိကတာနနာ၊
ဘိန္နဒန္တာ သေတသိရာ, သလာလာ ဝဒနာသုစိ။
‘‘သင်္ခိတ္တကဏ္ဏာ သေတက္ခီ, လမ္ဗာသုဘပယောဓရာ၊
ဝလိဝိတတသဗ္ဗင်္ဂီ, သိရာဝိတတဒေဟိနီ။
‘‘နတင်္ဂါ ဒဏ္ဍဒုတိယာ, ဥပ္ဖါသုလိကတာ [ဥပ္ပဏ္ဍုပဏ္ဍုကာ (သီ။ သျာ။)] ကိသာ၊
ပဝေဓမာနာ ပတိတာ, နိဿသန္တီ မုဟုံ မုဟုံ။
‘‘တတော မေ အာသိ သံဝေဂေါ, အဗ္ဘုတော လောမဟံသနော၊
ဓိရတ္ထု ရူပံ အသုစိံ, ရမန္တေ ယတ္ထ ဗာလိသာ။
‘‘တဒါ မဟာကာရုဏိကော, ဒိသွာ သံဝိဂ္ဂမာနသံ၊
ဥဒဂ္ဂစိတ္တော သုဂတော, ဣမာ ဂါထာ အဘာသထ။
‘‘‘အာတုရံ အသုစိံ ပူတိံ, ပဿ ခေမေ သမုဿယံ၊
ဥဂ္ဃရန္တံ ပဂ္ဃရန္တံ, ဗာလာနံ အဘိနန္ဒိတံ။
(အပ၊၂၊၂၂၇။)‘‘‘အသုဘာယ စိတ္တံ ဘာဝေဟိ, ဧကဂ္ဂံ သုသမာဟိတံ၊
သတိ ကာယဂတာ တျတ္ထု, နိဗ္ဗိဒါ ဗဟုလာ ဘဝ။
‘‘‘ယထာ ဣဒံ တထာ ဧတံ, ယထာ ဧတံ တထာ ဣဒံ၊
အဇ္ဈတ္တဉ္စ ဗဟိဒ္ဓါ စ, ကာယေ ဆန္ဒံ ဝိရာဇယ။
‘‘‘အနိမိတ္တဉ္စ ဘာဝေဟိ, မာနာနုသယမုဇ္ဇဟ၊
တတော မာနာဘိသမယာ, ဥပသန္တာ စရိဿသိ။
‘‘‘ယေ ရာဂရတ္တာနုပတန္တိ သောတံ, သယံ ကတံ မက္ကဋကောဝ ဇာလံ၊
ဧတမ္ပိ ဆေတွာန ပရိဗ္ဗဇန္တိ, န ပေက္ခိနော [အနပေက္ခိနော (သီ။ သျာ။ ပီ။)] ကာမသုခံ ပဟာယ’။
‘‘တတော ကလ္လိတစိတ္တံ [ကလ္လိကစိတ္တံ (သျာ။), ကလိကစိတ္တံ (ပီ။)] မံ, ဉတွာန နရသာရထိ၊
မဟာနိဒါနံ ဒေသေသိ, သုတ္တန္တံ ဝိနယာယ မေ။
‘‘သုတွာ သုတ္တန္တသေဋ္ဌံ တံ, ပုဗ္ဗသညမနုဿရိံ၊
တတ္ထ ဌိတာဝဟံ သန္တီ, ဓမ္မစက္ခုံ ဝိသောဓယိံ။
‘‘နိပတိတွာ မဟေသိဿ, ပါဒမူလမှိ တာဝဒေ၊
အစ္စယံ ဒေသနတ္ထာယ, ဣဒံ ဝစနမဗြဝိံ။
‘‘‘နမော တေ သဗ္ဗဒဿာဝီ, နမော တေ ကရုဏာကရ၊
နမော တေ တိဏ္ဏသံသာရ, နမော တေ အမတံ ဒဒ။
‘‘‘ဒိဋ္ဌိဂဟနပက္ခန္ဒာ [… ပက္ခန္တာ (သီ။ သျာ။)], ကာမရာဂဝိမောဟိတာ၊
တယာ သမ္မာ ဥပါယေန, ဝိနီတာ ဝိနယေ ရတာ။
‘‘‘အဒဿနေန ဝိဘောဂါ [ဝိဗ္ဘောဂါ (သီ။), ဝိဟိတာ (သျာ။)], တာဒိသာနံ မဟေသိနံ၊
အနုဘောန္တိ မဟာဒုက္ခံ, သတ္တာ သံသာရသာဂရေ။
‘‘‘ယဒါဟံ လောကသရဏံ, အရဏံ အရဏန္တဂုံ [မရဏန္တဂံ (သျာ။)]၊
နာဒ္ဒသာမိ အဒူရဋ္ဌံ, ဒေသယာမိ [ဒေသေဿာမိ (သျာ။)] တမစ္စယံ။
(အပ၊၂၊၂၂၈။)‘‘‘မဟာဟိတံ ဝရဒဒံ, အဟိတောတိ ဝိသင်္ကိတာ၊
နောပေသိံ ရူပနိရတာ, ဒေသယာမိ တမစ္စယံ’။
‘‘တဒါ မဓုရနိဂ္ဃေါသော, မဟာကာရုဏိကော ဇိနော၊
အဝေါစ တိဋ္ဌ ခေမေတိ, သိဉ္စန္တော အမတေန မံ။
‘‘တဒါ ပဏမျ သိရသာ, ကတွာ စ နံ ပဒက္ခိဏံ၊
ဂန္တွာ ဒိသွာ နရပတိံ, ဣဒံ ဝစနမဗြဝိံ။
‘‘‘အဟော သမ္မာ ဥပါယော တေ, စိန္တိတောယမရိန္ဒမ၊
ဝနဒဿနကာမာယ, ဒိဋ္ဌော နိဗ္ဗာနတော မုနိ။
‘‘‘ယဒိ တေ ရုစ္စတေ ရာဇ [ရာဇာ (သျာ။)], သာသနေ တဿ တာဒိနော၊
ပဗ္ဗဇိဿာမိ ရူပေဟံ, နိဗ္ဗိန္နာ မုနိဝါဏိနာ’ [မုနိဘာဏိနာ (သျာ။ ပီ။)]။
ဒုတိယံ ဘာဏဝါရံ။
‘‘အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတွာန, တဒါဟ သ မဟီပတိ၊
‘အနုဇာနာမိ တေ ဘဒ္ဒေ, ပဗ္ဗဇ္ဇာ တဝ သိဇ္ဈတု’။
‘‘ပဗ္ဗဇိတွာ တဒါ စာဟံ, အဒ္ဓမာသေ [သတ္တမာသေ (သျာ။)] ဥပဋ္ဌိတေ၊
ဒီပေါဒယဉ္စ ဘေဒဉ္စ, ဒိသွာ သံဝိဂ္ဂမာနသာ။
‘‘နိဗ္ဗိန္နာ သဗ္ဗသင်္ခါရေ, ပစ္စယာကာရကောဝိဒါ၊
စတုရောဃေ အတိက္ကမ္မ, အရဟတ္တမပါပုဏိံ။
‘‘ဣဒ္ဓီသု စ ဝသီ အာသိံ, ဒိဗ္ဗာယ သောတဓာတုယာ၊
စေတောပရိယဉာဏဿ, ဝသီ စာပိ ဘဝါမဟံ။
‘‘ပုဗ္ဗေနိဝါသံ ဇာနာမိ, ဒိဗ္ဗစက္ခု ဝိသောဓိတံ၊
သဗ္ဗာသဝပရိက္ခီဏာ, နတ္ထိ ဒါနိ ပုနဗ္ဘဝေါ။
‘‘အတ္ထဓမ္မနိရုတ္တီသု, ပဋိဘာနေ တထေဝ စ၊
ပရိသုဒ္ဓံ မမ ဉာဏံ, ဥပ္ပန္နံ ဗုဒ္ဓသာသနေ။
‘‘ကုသလာဟံ ဝိသုဒ္ဓီသု, ကထာဝတ္ထုဝိသာရဒါ၊
အဘိဓမ္မနယညူ စ, ဝသိပ္ပတ္တာမှိ သာသနေ။
(အပ၊၂၊၂၂၉။)‘‘တတော တောရဏဝတ္ထုသ္မိံ, ရညာ ကောသလသာမိနာ၊
ပုစ္ဆိတာ နိပုဏေ ပဉှေ, ဗျာကရောန္တီ ယထာတထံ။
‘‘တဒါ သ ရာဇာ သုဂတံ, ဥပသင်္ကမ္မ ပုစ္ဆထ၊
တထေဝ ဗုဒ္ဓေါ ဗျာကာသိ, ယထာ တေ ဗျာကတာ မယာ။
‘‘ဇိနော တသ္မိံ ဂုဏေ တုဋ္ဌော, ဧတဒဂ္ဂေ ဌပေသိ မံ၊
မဟာပညာနမဂ္ဂါတိ, ဘိက္ခုနီနံ နရုတ္တမော။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ဝိဟရာမိ အနာသဝါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ ခေမာ ဘိက္ခုနီ ဣမာ ဂါထာယော အဘာသိတ္ထာတိ။
ခေမာထေရိယာပဒါနံ အဋ္ဌမံ။
၉။ ဥပ္ပလဝဏ္ဏာထေရီအပဒါန
‘‘ဘိက္ခုနီ ဥပ္ပလဝဏ္ဏာ, ဣဒ္ဓိယာ ပါရမိံ ဂတာ၊
ဝန္ဒိတွာ သတ္ထုနော ပါဒေ, ဣဒံ ဝစနမဗြဝိ။
‘‘‘နိတ္ထိဏ္ဏာ ဇာတိသံသာရံ [ဇာတိသံသာရာ (ပီ။)], ပတ္တာဟံ အစလံ ပဒံ၊
သဗ္ဗဒုက္ခံ မယာ ခီဏံ, အာရောစေမိ မဟာမုနိ။
‘‘‘ယာဝတာ ပရိသာ အတ္ထိ, ပသန္နာ ဇိနသာသနေ၊
ယဿာ စ မေပရာဓောတ္ထိ, ခမန္တု ဇိနသမ္မုခါ။
‘‘‘သံသာရေ သံသရန္တိယာ [သံသရန္တာ မေ (သျာ။)], ခလိတံ မေ သစေ ဘဝေ၊
အာရောစေမိ မဟာဝီရ, အပရာဓံ ခမဿု တံ [မေ (သျာ။)]။
‘‘‘ဣဒ္ဓိဉ္စာပိ နိဒဿေဟိ, မမ သာသနကာရိကေ၊
စတဿော ပရိသာ အဇ္ဇ, ကင်္ခံ ဆိန္ဒာဟိ ယာဝတာ။
‘‘‘ဓီတာ တုယှံ မဟာဝီရ, ပညဝန္တ ဇုတိန္ဓရ၊
ဗဟုဉ္စ ဒုက္ကရံ ကမ္မံ, ကတံ မေ အတိဒုက္ကရံ။
(အပ၊၂၊၂၃၀။)‘‘‘ဥပ္ပလဿေဝ မေ ဝဏ္ဏော, နာမေနုပ္ပလနာမိကာ၊
သာဝိကာ တေ မဟာဝီရ, ပါဒေ ဝန္ဒာမိ စက္ခုမ။
‘‘‘ရာဟုလော စ အဟဉ္စေဝ, နေကဇာတိသတေ ဗဟူ၊
ဧကသ္မိံ သမ္ဘဝေ ဇာတာ, သမာနဆန္ဒမာနသာ။
‘‘‘နိဗ္ဗတ္တိ ဧကတော ဟောတိ, ဇာတိယာပိ စ ဧကတော [ဇာတီသု ဗဟုသော မမ (သီ။)]၊
ပစ္ဆိမေ ဘဝေ သမ္ပတ္တေ, ဥဘောပိ နာနာသမ္ဘဝါ။
‘‘‘ပုတ္တော စ ရာဟုလော နာမ, ဓီတာ ဥပ္ပလသဝှယာ၊
ပဿ ဝီရ မမံ ဣဒ္ဓိံ, ဗလံ ဒဿေမိ သတ္ထုနော။
‘‘‘မဟာသမုဒ္ဒေ စတုရော, ပက္ခိပိ ဟတ္ထပါတိယံ၊
တေလံ ဟတ္ထဂတဉ္စေဝ, ခိဍ္ဍော [ဝေဇ္ဇော (သီ။ ပီ။)] ကောမာရကော ယထာ။
‘‘‘ဥဗ္ဗတ္တယိတွာ ပထဝိံ, ပက္ခိပိ ဟတ္ထပါတိယံ၊
စိတ္တံ မုဉ္ဇံ ယထာ နာမ, လုဉ္စိ ကောမာရကော ယုဝါ။
‘‘‘စက္ကဝါဠသမံ ပါဏိံ, ဆာဒယိတွာန မတ္ထကေ၊
ဝဿာပေတွာန ဖုသိတံ, နာနာဝဏ္ဏံ ပုနပ္ပုနံ။
‘‘‘ဘူမိံ ဥဒုက္ခလံ ကတွာ, ဓညံ ကတွာန သက္ခရံ၊
သိနေရုံ မုသလံ ကတွာ, မဒ္ဒိ ကောမာရိကာ ယထာ။
‘‘‘ဓီတာဟံ ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌဿ, နာမေနုပ္ပလသဝှယာ၊
အဘိညာသု ဝသီဘူတာ, တဝ သာသနကာရိကာ။
‘‘‘နာနာဝိကုဗ္ဗနံ ကတွာ, ဒဿေတွာ လောကနာယကံ၊
နာမဂေါတ္တဉ္စ သာဝေတွာ [ပကာသေတွာ (သျာ။)], ပါဒေ ဝန္ဒာမိ စက္ခုမ။
‘‘‘ဣဒ္ဓီသု စ ဝသီ ဟောမိ, ဒိဗ္ဗာယ သောတဓာတုယာ၊
စေတောပရိယဉာဏဿ, ဝသီ ဟောမိ မဟာမုနေ။
‘‘‘ပုဗ္ဗေနိဝါသံ ဇာနာမိ, ဒိဗ္ဗစက္ခု ဝိသောဓိတံ၊
သဗ္ဗာသဝပရိက္ခီဏာ, နတ္ထိ ဒါနိ ပုနဗ္ဘဝေါ။
‘‘‘အတ္ထဓမ္မနိရုတ္တီသု, ပဋိဘာနေ တထေဝ စ၊
ဉာဏံ မေ ဝိမလံ [ဝိပုလံ (သျာ။)] သုဒ္ဓံ, သဘာဝေန မဟေသိနော။
(အပ၊၂၊၂၃၁။)‘‘‘ပုရိမာနံ ဇိနဂ္ဂါနံ, သင်္ဂမံ တေ နိဒဿိတံ [သမ္မုခါ စ ပရမ္မုခါ (သီ။)]၊
အဓိကာရံ ဗဟုံ မယှံ, တုယှတ္ထာယ မဟာမုနိ။
‘‘‘ယံ မယာ ပူရိတံ ကမ္မံ, ကုသလံ သရ မေ မုနိ၊
တဝတ္ထာယ မဟာဝီရ, ပုညံ ဥပစိတံ မယာ။
‘‘‘အဘဗ္ဗဋ္ဌာနေ ဝဇ္ဇေတွာ, ဝါရယန္တီ [ပရိဝဇ္ဇန္တိ (သီ။), ပရိပါစေန္တော (သျာ။)] အနာစရံ၊
တဝတ္ထာယ မဟာဝီရ, စတ္တံ မေ ဇီဝိတုတ္တမံ။
‘‘‘ဒသကောဋိသဟဿာနိ, အဒါသိံ မမ ဇီဝိတံ၊
ပရိစ္စတ္တာ စ မေ ဟောမိ, တဝတ္ထာယ မဟာမုနိ။
‘‘‘တဒါတိဝိမှိတာ သဗ္ဗာ, သိရသာဝ ကတဉ္ဇလီ၊
အဝေါစယျေ ကထံ အာသိ, အတုလိဒ္ဓိပရက္ကမာ’။
‘‘သတသဟဿိတော ကပ္ပေ, နာဂကညာ အဟံ တဒါ၊
ဝိမလာ နာမ နာမေန, ကညာနံ သာဓုသမ္မတာ။
‘‘မဟောရဂေါ မဟာနာဂေါ, ပသန္နော ဇိနသာသနေ၊
ပဒုမုတ္တရံ မဟာတေဇံ, နိမန္တေသိ သသာဝကံ။
‘‘ရတနမယံ မဏ္ဍပံ, ပလ္လင်္ကံ ရတနာမယံ၊
ရတနံ ဝါလုကာကိဏ္ဏံ, ဥပဘောဂံ ရတနာမယံ။
‘‘မဂ္ဂဉ္စ ပဋိယာဒေသိ, ရတနဒ္ဓဇဘူသိတံ၊
ပစ္စုဂ္ဂန္တွာန သမ္ဗုဒ္ဓံ, ဝဇ္ဇန္တော တူရိယေဟိ သော။
‘‘ပရိသာဟိ စ စတူဟိ [ပရိသာဟိ စတူဟိ သော (သီ။), ပရိသာဟိ စတဿော ဟိ (ပီ။)], ပရိဝုတော [သဟိတော (သီ။), ဖရတေ (သျာ။), ပရေတော (ပီ။)] လောကနာယကော၊
မဟောရဂဿ ဘဝနေ, နိသီဒိ ပရမာသနေ။
‘‘အန္နံ ပါနံ ခါဒနီယံ, ဘောဇနဉ္စ မဟာရဟံ၊
ဝရံ ဝရဉ္စ ပါဒါသိ, နာဂရာဇာ မဟာယသံ။
‘‘ဘုဉ္ဇိတွာန သမ္ဗုဒ္ဓေါ, ပတ္တံ ဓောဝိတွာ ယောနိသော၊
အနုမောဒနီယံကာသိ, နာဂကညာ မဟိဒ္ဓိကာ။
(အပ၊၂၊၂၃၂။)‘‘သဗ္ဗညုံ ဖုလ္လိတံ ဒိသွာ, နာဂကညာ မဟာယသံ၊
ပသန္နံ သတ္ထုနော စိတ္တံ, သုနိဗန္ဓဉ္စ မာနသံ။
‘‘မမဉ္စ စိတ္တမညာယ, ဇလဇုတ္တမနာမကော၊
တသ္မိံ ခဏေ မဟာဝီရော, ဘိက္ခုနိံ ဒဿယိဒ္ဓိယာ။
‘‘ဣဒ္ဓီ အနေကာ ဒဿေသိ, ဘိက္ခုနီ သာ ဝိသာရဒါ၊
ပမောဒိတာ ဝေဒဇာတာ, သတ္ထာရံ ဣဒမဗြဝိ [ဧတဒဗြဝိံ (သျာ။ ပီ။)]။
‘‘‘အဒ္ဒသာဟံ ဣမံ ဣဒ္ဓိံ, သုမနံ ဣတရာယပိ၊
ကထံ အဟောသိ သာ ဝီရ, ဣဒ္ဓိယာ သုဝိသာရဒါ’။
‘‘‘ဩရသာ မုခတော ဇာတာ, ဓီတာ မမ မဟိဒ္ဓိကာ၊
မမာနုသာသနိကရာ, ဣဒ္ဓိယာ သုဝိသာရဒါ’။
‘‘ဗုဒ္ဓဿ ဝစနံ သုတွာ, ဧဝံ ပတ္ထေသဟံ တဒါ [တုဋ္ဌာ ဧဝံ အဝေါစဟံ (သျာ။), ဧဝမဟောသဟံ တဒါ (က။)]၊
အဟမ္ပိ တာဒိသာ ဟောမိ, ဣဒ္ဓိယာ သုဝိသာရဒါ။
‘‘ပမောဒိတာဟံ သုမနာ, ပတ္ထေ ဥတ္တမမာနသာ [ပတ္တဥတ္တမမာနသာ (သီ။ သျာ။ ပီ။)]၊
အနာဂတမှိ အဒ္ဓါနေ, ဤဒိသာ ဟောမိ နာယက။
‘‘မဏိမယမှိ ပလ္လင်္ကေ, မဏ္ဍပမှိ ပဘဿရေ၊
အန္နပါနေန တပ္ပေတွာ, သသံဃံ လောကနာယကံ။
‘‘နာဂါနံ ပဝရံ ပုပ္ဖံ, အရုဏံ နာမ ဥပ္ပလံ၊
ဝဏ္ဏံ မေ ဤဒိသံ ဟောတု, ပူဇေသိံ လောကနာယကံ။
‘‘တေန ကမ္မေန သုကတေန, စေတနာပဏိဓီဟိ စ၊
ဇဟိတွာ မာနုသံ ဒေဟံ, တာဝတိံသမဂစ္ဆဟံ။
‘‘တတော စုတာဟံ မနုဇေ, ဥပပန္နာ သယမ္ဘုနော၊
ဥပ္ပလေဟိ ပဋိစ္ဆန္နံ, ပိဏ္ဍပါတမဒါသဟံ။
‘‘ဧကနဝုတိတော ကပ္ပေ, ဝိပဿီ နာမ နာယကော၊
ဥပ္ပဇ္ဇိ စာရုဒဿနော, သဗ္ဗဓမ္မေသု စက္ခုမာ။
‘‘သေဋ္ဌိဓီတာ တဒါ ဟုတွာ, ဗာရာဏသိပုရုတ္တမေ၊
နိမန္တေတွာန သမ္ဗုဒ္ဓံ, သသံဃံ လောကနာယကံ။
(အပ၊၂၊၂၃၃။)‘‘မဟာဒါနံ ဒဒိတွာန, ဥပ္ပလေဟိ ဝိနာယကံ၊
ပူဇယိတွာ စေတသာဝ [စ တေဟေဝ (သျာ။ ပီ။)], ဝဏ္ဏသောဘံ အပတ္ထယိံ။
‘‘ဣမမှိ ဘဒ္ဒကေ ကပ္ပေ, ဗြဟ္မဗန္ဓု မဟာယသော၊
ကဿပေါ နာမ ဂေါတ္တေန, ဥပ္ပဇ္ဇိ ဝဒတံ ဝရော။
‘‘ဥပဋ္ဌာကော မဟေသိဿ, တဒါ အာသိ နရိဿရော၊
ကာသိရာဇာ ကိကီ နာမ, ဗာရာဏသိပုရုတ္တမေ။
‘‘တဿာသိံ ဒုတိယာ ဓီတာ, သမဏဂုတ္တသဝှယာ၊
ဓမ္မံ သုတွာ ဇိနဂ္ဂဿ, ပဗ္ဗဇ္ဇံ သမရောစယိံ။
‘‘အနုဇာနိ န နော တာတော, အဂါရေဝ တဒါ မယံ၊
ဝီသဝဿသဟဿာနိ, ဝိစရိမှ အတန္ဒိတာ။
‘‘ကောမာရိဗြဟ္မစရိယံ, ရာဇကညာ သုခေဓိတာ၊
ဗုဒ္ဓေါပဋ္ဌာနနိရတာ, မုဒိတာ သတ္တဓီတရော။
‘‘သမဏီ သမဏဂုတ္တာ စ, ဘိက္ခုနီ ဘိက္ခုဒါယိကာ [ဘိက္ခုဒါသိကာ (သီ။ သျာ။)]၊
ဓမ္မာ စေဝ သုဓမ္မာ စ, သတ္တမီ သံဃဒါယိကာ [သံဃဒါသိကာ (သီ။ သျာ။)]။
‘‘အဟံ ခေမာ စ သပ္ပညာ, ပဋာစာရာ စ ကုဏ္ဍလာ၊
ကိသာဂေါတမီ ဓမ္မဒိန္နာ, ဝိသာခါ ဟောတိ သတ္တမီ။
‘‘တေဟိ ကမ္မေဟိ သုကတေဟိ, စေတနာပဏိဓီဟိ စ၊
ဇဟိတွာ မာနုသံ ဒေဟံ, တာဝတိံသမဂစ္ဆဟံ။
‘‘တတော စုတာ မနုဿေသု, ဥပပန္နာ မဟာကုလေ၊
ပီတံ မဋ္ဌံ ဝရံ ဒုဿံ, အဒံ အရဟတော အဟံ။
‘‘တတော စုတာရိဋ္ဌပုရေ, ဇာတာ ဝိပ္ပကုလေ အဟံ၊
ဓီတာ တိရိဋိဝစ္ဆဿ, ဥမ္မာဒန္တီ မနောဟရာ။
‘‘တတော စုတာ ဇနပဒေ, ကုလေ အညတရေ အဟံ၊
ပသူတာ နာတိဖီတမှိ, သာလိံ ဂေါပေမဟံ တဒါ။
‘‘ဒိသွာ ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓံ, ပဉ္စလာဇာသတာနိဟံ၊
ဒတွာ ပဒုမစ္ဆန္နာနိ, ပဉ္စ ပုတ္တသတာနိဟံ။
(အပ၊၂၊၂၃၄။)‘‘ပတ္ထယိံ တေပိ ပတ္ထေသုံ, မဓုံ ဒတွာ သယမ္ဘုနော၊
တတော စုတာ အရညေဟံ, အဇာယိံ ပဒုမောဒရေ။
‘‘ကာသိရညော မဟေသီဟံ, ဟုတွာ သက္ကတပူဇိတာ၊
အဇနိံ ရာဇပုတ္တာနံ, အနူနံ သတပဉ္စကံ။
‘‘ယဒါ တေ ယောဗ္ဗနပ္ပတ္တာ, ကီဠန္တာ ဇလကီဠိတံ၊
ဒိသွာ ဩပတ္တပဒုမံ, အာသုံ ပစ္စေကနာယကာ။
‘‘သာဟံ တေဟိ ဝိနာဘူတာ, သုတဝီရေဟိ သောကိနီ [သုတဝရေဟိ သောကိနီ (သီ။ သျာ။)]၊
စုတာ ဣသိဂိလိပဿေ, ဂါမကမှိ အဇာယိဟံ။
‘‘ယဒါ ဗုဒ္ဓါ သုတမတီ, သုတာနံ ဘတ္တုနောပိ စ [ကသတံ တဒါ (သီ။), အတ္တနောပိ စ (သျာ။)]၊
ယာဂုံ အာဒါယ ဂစ္ဆန္တီ, အဋ္ဌ ပစ္စေကနာယကေ။
‘‘ဘိက္ခာယ ဂါမံ ဂစ္ဆန္တေ, ဒိသွာ ပုတ္တေ အနုဿရိံ၊
ခီရဓာရာ ဝိနိဂ္ဂစ္ဆိ, တဒါ မေ ပုတ္တပေမသာ။
‘‘တတော တေသံ အဒံ ယာဂုံ, ပသန္နာ သေဟိ ပါဏိဘိ၊
တတော စုတာဟံ တိဒသံ, နန္ဒနံ ဥပပဇ္ဇဟံ။
‘‘အနုဘောတွာ သုခံ ဒုက္ခံ, သံသရိတွာ ဘဝါဘဝေ၊
တဝတ္ထာယ မဟာဝီရ, ပရိစ္စတ္တဉ္စ ဇီဝိတံ။
‘‘ဧဝံ ဗဟုဝိဓံ ဒုက္ခံ, သမ္ပတ္တီ စ ဗဟုဗ္ဗိဓာ၊
ပစ္ဆိမေ ဘဝေ သမ္ပတ္တေ, ဇာတာ သာဝတ္ထိယံ ပုရေ။
‘‘မဟာဓနသေဋ္ဌိကုလေ, သုခိတေ သဇ္ဇိတေ တထာ၊
နာနာရတနပဇ္ဇောတေ, သဗ္ဗကာမသမိဒ္ဓိနေ။
‘‘သက္ကတာ ပူဇိတာ စေဝ, မာနိတာပစိတာ တထာ၊
ရူပသီရိမနုပ္ပတ္တာ [ရူပသောဘဂ္ဂသမ္ပန္နာ (သီ။)], ကုလေသု အတိသက္ကတာ [အဘိသမ္မတာ (သီ။)]။
‘‘အတီဝ ပတ္ထိတာ စာသိံ, ရူပဘောဂသိရီဟိ စ၊
ပတ္ထိတာ သေဋ္ဌိပုတ္တေဟိ, အနေကေဟိ သတေဟိပိ။
‘‘အဂါရံ ပဇဟိတွာန, ပဗ္ဗဇိံ အနဂါရိယံ၊
အဍ္ဎမာသေ အသမ္ပတ္တေ, စတုသစ္စမပါပုဏိံ။
(အပ၊၂၊၂၃၅။)‘‘ဣဒ္ဓိယာ အဘိနိမ္မိတွာ, စတုရဿံ ရထံ အဟံ၊
ဗုဒ္ဓဿ ပါဒေ ဝန္ဒိဿံ, လောကနာထဿ တာဒိနော။
‘‘‘သုပုပ္ဖိတဂ္ဂံ ဥပဂမ္မ ပါဒပံ [ဘိက္ခုနီ (သီ။ ပီ။ က။) ထေရီဂါ။ ၂၃၀], ဧကာ တုဝံ တိဋ္ဌသိ သာလမူလေ၊
န စာပိ တေ ဒုတိယော အတ္ထိ ကောစိ [န စတ္ထိ တေ ဒုတိယာ ဝဏ္ဏဓာတု (သီ။ ပီ။ က။)], ဗာလေ န တွံ ဘာယသိ ဓုတ္တကာနံ’။
‘‘‘သတံ သဟဿာနိပိ ဓုတ္တကာနံ [သဟဿာနမ္ပိ ဓုတ္တကာနံ (ပီ။) ထေရီဂါ။ ၂၃၁], သမာဂတာ ဧဒိသကာ ဘဝေယျုံ၊
လောမံ န ဣဉ္ဇေ န သမ္ပဝေဓေ, ကိံ မေ တုဝံ မာရ ကရိဿသေကော [န မာရ ဘာယာမိ တဝေကိကာပိ (သီ။ က။) … တမေကိကာသိံ (ပီ။)]။
‘‘‘ဧသာ အန္တရဓာယာမိ, ကုစ္ဆိံ ဝါ ပဝိသာမိ တေ၊
ဘမုကန္တရိကာယမ္ပိ, တိဋ္ဌန္တိံ မံ န ဒက္ခသိ။
‘‘‘စိတ္တသ္မိံ ဝသီဘူတာမှိ, ဣဒ္ဓိပါဒါ သုဘာဝိတာ၊
သဗ္ဗဗန္ဓနမုတ္တာမှိ, န တံ ဘာယာမိ အာဝုသော။
‘‘‘သတ္တိသူလူပမာ ကာမာ, ခန္ဓာသံ အဓိကုဋ္ဋနာ၊
ယံ တွံ ကာမရတိံ ဗြူသိ, အရတီ ဒါနိ သာ မမ။
‘‘‘သဗ္ဗတ္ထ ဝိဟတာ နန္ဒီ, တမောခန္ဓော ပဒါလိတော၊
ဧဝံ ဇာနာဟိ ပါပိမ, နိဟတော တွမသိ အန္တက’။
‘‘ဇိနော တမှိ ဂုဏေ တုဋ္ဌော, ဧတဒဂ္ဂေ ဌပေသိ မံ၊
အဂ္ဂါ ဣဒ္ဓိမတီနန္တိ, ပရိသာသု ဝိနာယကော။
‘‘ပရိစိဏ္ဏော မယာ သတ္ထာ, ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ၊
ဩဟိတော ဂရုကော ဘာရော, ဘဝနေတ္တိ သမူဟတာ။
‘‘ယဿတ္ထာယ ပဗ္ဗဇိတာ, အဂါရသ္မာနဂါရိယံ၊
သော မေ အတ္ထော အနုပ္ပတ္တော, သဗ္ဗသံယောဇနက္ခယော။
(အပ၊၂၊၂၃၆။)‘‘စီဝရံ ပိဏ္ဍပါတဉ္စ, ပစ္စယံ သယနာသနံ၊
ခဏေန ဥပနာမေန္တိ, သဟဿာနိ သမန္တတော။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ဝိဟရာမိ အနာသဝါ၊
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ ဥပ္ပလဝဏ္ဏာ ဘိက္ခုနီ ဣမာ ဂါထာယော အဘာသိတ္ထာတိ။
ဥပ္ပလဝဏ္ဏာထေရိယာပဒါနံ နဝမံ။
၁၀။ ပဋာစာရာထေရီအပဒါန
‘‘ပဒုမုတ္တရော နာမ ဇိနော, သဗ္ဗဓမ္မာန ပါရဂူ၊
ဣတော သတသဟဿမှိ, ကပ္ပေ ဥပ္ပဇ္ဇိ နာယကော။
‘‘တဒါဟံ ဟံသဝတိယံ, ဇာတာ သေဋ္ဌိကုလေ အဟုံ၊
နာနာရတနပဇ္ဇောတေ, မဟာသုခသမပ္ပိတာ။
‘‘ဥပေတွာ တံ မဟာဝီရံ, အဿောသိံ ဓမ္မဒေသနံ၊
တတော ဇာတပသာဒါဟံ, ဥပေသိံ သရဏံ ဇိနံ။
‘‘တတော ဝိနယဓာရီနံ, အဂ္ဂံ ဝဏ္ဏေသိ နာယကော၊
ဘိက္ခုနိံ လဇ္ဇိနိံ တာဒိံ, ကပ္ပါကပ္ပဝိသာရဒံ။
‘‘တဒါ မုဒိတစိတ္တာဟံ, တံ ဌာနမဘိကင်္ခိနီ၊
နိမန္တေတွာ ဒသဗလံ, သသံဃံ လောကနာယကံ။
‘‘ဘောဇယိတွာန သတ္တာဟံ, ဒဒိတွာဝ တိစီဝရံ [ဒဒိတွာ ပတ္တစီဝရံ (သျာ။)]၊
နိပစ္စ သိရသာ ပါဒေ, ဣဒံ ဝစနမဗြဝိံ။
‘‘‘ယာ တယာ ဝဏ္ဏိတာ ဝီရ, ဣတော အဋ္ဌမကေ မုနိ၊
တာဒိသာဟံ ဘဝိဿာမိ, ယဒိ သိဇ္ဈတိ နာယက’။
‘‘တဒါ အဝေါစ မံ သတ္ထာ, ‘ဘဒ္ဒေ မာ ဘာယိ အဿသ၊
အနာဂတမှိ အဒ္ဓါနေ, လစ္ဆသေ တံ မနောရထံ။
(အပ၊၂၊၂၃၇။)‘‘‘သတသဟဿိတော ကပ္ပေ, ဩက္ကာကကုလသမ္ဘဝေါ၊
ဂေါတမော နာမ ဂေါတ္တေန, သတ္ထာ လောကေ ဘဝိဿတိ။
‘‘‘တဿ ဓမ္မေသု ဒါယာဒါ, ဩရသာ ဓမ္မနိမ္မိတာ၊
ပဋာစာရာတိ နာမေန, ဟေဿတိ သတ္ထု သာဝိကာ’။
‘‘တဒါဟံ မုဒိတာ [ပမုဒီ (က။)] ဟုတွာ, ယာဝဇီဝံ တဒါ ဇိနံ၊
မေတ္တစိတ္တာ ပရိစရိံ, သသံဃံ လောကနာယကံ။
‘‘တေန ကမ္မေန သုကတေန, စေတနာပဏိဓီဟိ စ၊
ဇဟိတွာ မာနုသံ ဒေဟံ, တာဝတိံသမဂစ္ဆဟံ။
‘‘ဣမမှိ ဘဒ္ဒကေ ကပ္ပေ, ဗြဟ္မဗန္ဓု မဟာယသော၊
ကဿပေါ နာမ ဂေါတ္တေန, ဥပ္ပဇ္ဇိ ဝဒတံ ဝရော။
‘‘ဥပဋ္ဌာကော မဟေသိဿ, တဒါ အာသိ နရိဿရော၊
ကာသိရာဇာ ကိကီ နာမ, ဗာရာဏသိပုရုတ္တမေ။
‘‘တဿာသိံ တတိယာ ဓီတာ, ဘိက္ခုနီ ဣတိ ဝိဿုတာ၊
ဓမ္မံ သုတွာ ဇိနဂ္ဂဿ, ပဗ္ဗဇ္ဇံ သမရောစယိံ။
‘‘အနုဇာနိ န နော တာတော, အဂါရေဝ တဒါ မယံ၊
ဝီသဝဿသဟဿာနိ, ဝိစရိမှ အတန္ဒိတာ။
‘‘ကောမာရိဗြဟ္မစရိယံ, ရာဇကညာ သုခေဓိတာ၊
ဗုဒ္ဓေါပဋ္ဌာနနိရတာ, မုဒိတာ သတ္တဓီတရော။
‘‘သမဏီ သမဏဂုတ္တာ စ, ဘိက္ခုနီ ဘိက္ခုဒါယိကာ၊
ဓမ္မာ စေဝ သုဓမ္မာ စ, သတ္တမီ သံဃဒါယိကာ။
‘‘အဟံ ဥပ္ပလဝဏ္ဏာ စ, ခေမာ ဘဒ္ဒါ စ ဘိက္ခုနီ၊
ကိသာဂေါတမီ ဓမ္မဒိန္နာ, ဝိသာခါ ဟောတိ သတ္တမီ။
‘‘တေဟိ ကမ္မေဟိ သုကတေဟိ, စေတနာပဏိဓီဟိ စ၊
ဇဟိတွာ မာနုသံ ဒေဟံ, တာဝတိံသမဂစ္ဆဟံ။
‘‘ပစ္ဆိမေ စ ဘဝေ ဒါနိ, ဇာတာ သေဋ္ဌိကုလေ အဟံ၊
သာဝတ္ထိယံ ပုရဝရေ, ဣဒ္ဓေ ဖီတေ မဟဒ္ဓနေ။
(အပ၊၂၊၂၃၈။)‘‘ယဒါ စ ယောဗ္ဗနူပေတာ, ဝိတက္ကဝသဂါ အဟံ၊
နရံ ဇာရပတိံ ဒိသွာ, တေန သဒ္ဓိံ အဂစ္ဆဟံ။
‘‘ဧကပုတ္တပသူတာဟံ, ဒုတိယော ကုစ္ဆိယာ မမံ၊
တဒါဟံ မာတာပိတရော, ဩက္ခာမီတိ [ဣက္ခာမီတိ (သျာ။), ဒက္ခာမီတိ (သီ။)] သုနိစ္ဆိတာ။
‘‘နာရောစေသိံ ပတိံ မယှံ, တဒါ တမှိ ပဝါသိတေ၊
ဧကိကာ နိဂ္ဂတာ ဂေဟာ, ဂန္တုံ သာဝတ္ထိမုတ္တမံ။
‘‘တတော မေ သာမိ အာဂန္တွာ, သမ္ဘာဝေသိ ပထေ မမံ၊
တဒါ မေ ကမ္မဇာ ဝါတာ, ဥပ္ပန္နာ အတိဒါရုဏာ။
‘‘ဥဋ္ဌိတော စ မဟာမေဃော, ပသူတိသမယေ မမ၊
ဒဗ္ဗတ္ထာယ တဒါ ဂန္တွာ, သာမိ သပ္ပေန မာရိတော။
‘‘တဒါ ဝိဇာတဒုက္ခေန, အနာထာ ကပဏာ အဟံ၊
ကုန္နဒိံ ပူရိတံ ဒိသွာ, ဂစ္ဆန္တီ သကုလာလယံ။
‘‘ဗာလံ အာဒါယ အတရိံ, ပါရကူလေ စ ဧကကံ၊
သာယေတွာ [ပါယေတွာ (သျာ။), ပါတေတွာ (က။)] ဗာလကံ ပုတ္တံ, ဣတရံ တရဏာယဟံ။
‘‘နိဝတ္တာ ဥက္ကုသော ဟာသိ, တရုဏံ ဝိလပန္တကံ၊
ဣတရဉ္စ ဝဟီ သောတော, သာဟံ သောကသမပ္ပိတာ။
‘‘သာဝတ္ထိနဂရံ ဂန္တွာ, အဿောသိံ သဇနေ မတေ၊
တဒါ အဝေါစံ သောကဋ္ဋာ, မဟာသောကသမပ္ပိတာ။
‘‘ဥဘော ပုတ္တာ ကာလင်္ကတာ, ပန္ထေ မယှံ ပတီ မတော၊
မာတာ ပိတာ စ ဘာတာ စ, ဧကစိတမှိ ဍယှရေ။
‘‘တဒါ ကိသာ စ ပဏ္ဍု စ, အနာထာ ဒီနမာနသာ၊
ဣတော တတော ဘမန္တီဟံ [ဂစ္ဆန္တီဟံ (သျာ။), ဂမေန္တီဟံ (က။)], အဒ္ဒသံ နရသာရထိံ။
‘‘တတော အဝေါစ မံ သတ္ထာ, ‘ပုတ္တေ မာ သောစိ အဿသ၊
အတ္တာနံ တေ ဂဝေသဿု, ကိံ နိရတ္ထံ ဝိဟညသိ။
‘‘‘န သန္တိ ပုတ္တာ တာဏာယ, န ဉာတီ နပိ ဗန္ဓဝါ၊
အန္တကေနာဓိပန္နဿ, နတ္ထိ ဉာတီသု တာဏတာ’။
(အပ၊၂၊၂၃၉။)‘‘တံ သုတွာ မုနိနော ဝါကျံ, ပဌမံ ဖလမဇ္ဈဂံ၊
ပဗ္ဗဇိတွာန နစိရံ, အရဟတ္တမပါပုဏိံ။
‘‘ဣဒ္ဓီသု စ ဝသီ ဟောမိ, ဒိဗ္ဗာယ သောတဓာတုယာ၊
ပရစိတ္တာနိ ဇာနာမိ, သတ္ထုသာသနကာရိကာ။
‘‘ပုဗ္ဗေနိဝါသံ ဇာနာမိ, ဒိဗ္ဗစက္ခု ဝိသောဓိတံ၊
ခေပေတွာ အာသဝေ သဗ္ဗေ, ဝိသုဒ္ဓါသိံ သုနိမ္မလာ။
‘‘တတောဟံ ဝိနယံ သဗ္ဗံ, သန္တိကေ သဗ္ဗဒဿိနော၊
ဥဂ္ဂဟိံ သဗ္ဗဝိတ္ထာရံ, ဗျာဟရိဉ္စ ယထာတထံ။
‘‘ဇိနော တသ္မိံ ဂုဏေ တုဋ္ဌော, ဧတဒဂ္ဂေ ဌပေသိ မံ၊
အဂ္ဂါ ဝိနယဓာရီနံ, ပဋာစာရာဝ ဧကိကာ။
‘‘ပရိစိဏ္ဏော မယာ သတ္ထာ, ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ၊
ဩဟိတော ဂရုကော ဘာရော, ဘဝနေတ္တိ သမူဟတာ။
‘‘ယဿတ္ထာယ ပဗ္ဗဇိတာ, အဂါရသ္မာနဂါရိယံ၊
သော မေ အတ္ထော အနုပ္ပတ္တော, သဗ္ဗသံယောဇနက္ခယော။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ဝိဟရာမိ အနာသဝါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ ပဋာစာရာ ဘိက္ခုနီ ဣမာ ဂါထာယော အဘာသိတ္ထာတိ။
ပဋာစာရာထေရိယာပဒါနံ ဒသမံ။
ဧကူပေါသထိကဝဂ္ဂေါ ဒုတိယော။
တဿုဒ္ဒါနံ –
ဧကူပေါသထိကာ စေဝ, သဠလာ စာထ မောဒကာ၊
ဧကာသနာ ပဉ္စဒီပါ, နဠမာလီ စ ဂေါတမီ။
ခေမာ ဥပ္ပလဝဏ္ဏာ စ, ပဋာစာရာ စ ဘိက္ခုနီ၊
ဂါထာ သတာနိ ပဉ္စေဝ, နဝ စာပိ တဒုတ္တရိ။
(အပ၊၂၊၂၄၀။)၃။ ကုဏ္ဍလကေသီဝဂ္ဂ
၁။ ကုဏ္ဍလကေသာထေရီအပဒါန
‘‘ပဒုမုတ္တရော နာမ ဇိနော, သဗ္ဗဓမ္မာန ပါရဂူ၊
ဣတော သတသဟဿမှိ, ကပ္ပေ ဥပ္ပဇ္ဇိ နာယကော။
‘‘တဒါဟံ ဟံသဝတိယံ, ဇာတာ သေဋ္ဌိကုလေ အဟုံ၊
နာနာရတနပဇ္ဇောတေ, မဟာသုခသမပ္ပိတာ။
‘‘ဥပေတွာ တံ မဟာဝီရံ, အဿောသိံ ဓမ္မဒေသနံ၊
တတော ဇာတပ္ပသာဒါဟံ, ဥပေသိံ သရဏံ ဇိနံ။
‘‘တဒါ မဟာကာရုဏိကော, ပဒုမုတ္တရနာမကော၊
ခိပ္ပါဘိညာနမဂ္ဂန္တိ, ဌပေသိ ဘိက္ခုနိံ သုဘံ။
‘‘တံ သုတွာ မုဒိတာ ဟုတွာ, ဒါနံ ဒတွာ မဟေသိနော၊
နိပစ္စ သိရသာ ပါဒေ, တံ ဌာနမဘိပတ္ထယိံ။
‘‘အနုမောဒိ မဟာဝီရော, ‘ဘဒ္ဒေ ယံ တေဘိပတ္ထိတံ၊
သမိဇ္ဈိဿတိ တံ သဗ္ဗံ, သုခိနီ ဟောဟိ နိဗ္ဗုတာ။
‘‘‘သတသဟဿိတော ကပ္ပေ, ဩက္ကာကကုလသမ္ဘဝေါ၊
ဂေါတမော နာမ ဂေါတ္တေန, သတ္ထာ လောကေ ဘဝိဿတိ။
‘‘‘တဿ ဓမ္မေသု ဒါယာဒါ, ဩရသာ ဓမ္မနိမ္မိတာ၊
ဘဒ္ဒါကုဏ္ဍလကေသာတိ, ဟေဿတိ သတ္ထု သာဝိကာ’။
‘‘တေန ကမ္မေန သုကတေန, စေတနာပဏိဓီဟိ စ၊
ဇဟိတွာ မာနုသံ ဒေဟံ, တာဝတိံသမဂစ္ဆဟံ။
‘‘တတော စုတာ ယာမမဂံ, တတောဟံ တုသိတံ ဂတာ၊
တတော စ နိမ္မာနရတိံ, ဝသဝတ္တိပုရံ တတော။
‘‘ယတ္ထ ယတ္ထူပပဇ္ဇာမိ, တဿ ကမ္မဿ ဝါဟသာ၊
တတ္ထ တတ္ထေဝ ရာဇူနံ, မဟေသိတ္တမကာရယိံ။
‘‘တတော စုတာ မနုဿေသု, ရာဇူနံ စက္ကဝတ္တိနံ၊
မဏ္ဍလီနဉ္စ ရာဇူနံ, မဟေသိတ္တမကာရယိံ။
(အပ၊၂၊၂၄၁။)‘‘သမ္ပတ္တိံ အနုဘောတွာန, ဒေဝေသု မာနုသေသု စ၊
သဗ္ဗတ္ထ သုခိတာ ဟုတွာ, နေကကပ္ပေသု သံသရိံ။
‘‘ဣမမှိ ဘဒ္ဒကေ ကပ္ပေ, ဗြဟ္မဗန္ဓု မဟာယသော၊
ကဿပေါ နာမ ဂေါတ္တေန, ဥပ္ပဇ္ဇိ ဝဒတံ ဝရော။
‘‘ဥပဋ္ဌာကော မဟေသိဿ, တဒါ အာသိ နရိဿရော၊
ကာသိရာဇာ ကိကီ နာမ, ဗာရာဏသိပုရုတ္တမေ။
‘‘တဿ ဓီတာ စတုတ္ထာသိံ, ဘိက္ခုဒါယီတိ ဝိဿုတာ၊
ဓမ္မံ သုတွာ ဇိနဂ္ဂဿ, ပဗ္ဗဇ္ဇံ သမရောစယိံ။
‘‘အနုဇာနိ န နော တာတော, အဂါရေဝ တဒါ မယံ၊
ဝီသဝဿသဟဿာနိ, ဝိစရိမှ အတန္ဒိတာ။
‘‘ကောမာရိဗြဟ္မစရိယံ, ရာဇကညာ သုခေဓိတာ၊
ဗုဒ္ဓေါပဋ္ဌာနနိရတာ, မုဒိတာ သတ္တ ဓီတရော။
‘‘သမဏီ သမဏဂုတ္တာ စ, ဘိက္ခုနီ ဘိက္ခုဒါယိကာ၊
ဓမ္မာ စေဝ သုဓမ္မာ စ, သတ္တမီ သံဃဒါယိကာ။
‘‘ခေမာ ဥပ္ပလဝဏ္ဏာ စ, ပဋာစာရာ အဟံ တဒါ၊
ကိသာဂေါတမီ ဓမ္မဒိန္နာ, ဝိသာခါ ဟောတိ သတ္တမီ။
‘‘တေဟိ ကမ္မေဟိ သုကတေဟိ, စေတနာပဏိဓီဟိ စ၊
ဇဟိတွာ မာနုသံ ဒေဟံ, တာဝတိံသမဂစ္ဆဟံ။
‘‘ပစ္ဆိမေ စ ဘဝေ ဒါနိ, ဂိရိဗ္ဗဇပုရုတ္တမေ၊
ဇာတာ သေဋ္ဌိကုလေ ဖီတေ, ယဒါဟံ ယောဗ္ဗနေ ဌိတာ။
‘‘စောရံ ဝဓတ္ထံ နီယန္တံ, ဒိသွာ ရတ္တာ တဟိံ အဟံ၊
ပိတာ မေ တံ သဟဿေန, မောစယိတွာ ဝဓာ တတော။
‘‘အဒါသိ တဿ မံ တာတော, ဝိဒိတွာန မနံ မမ၊
တဿာဟမာသိံ ဝိသဋ္ဌာ, အတီဝ ဒယိတာ ဟိတာ။
‘‘သော မေ ဘူသနလောဘေန, ဗလိမဇ္ဈာသယော [ခလိတဇ္ဈာသယော (သီ။), ဗလိံ ပစ္စာဟရံ (သျာ။), မာလပစ္ဆာဟတံ (ပီ။)] ဒိသော၊
စောရပ္ပပါတံ နေတွာန, ပဗ္ဗတံ စေတယီ ဝဓံ။
(အပ၊၂၊၂၄၂။)‘‘တဒါဟံ ပဏမိတွာန, သတ္တုကံ သုကတဉ္ဇလီ၊
ရက္ခန္တီ အတ္တနော ပါဏံ, ဣဒံ ဝစနမဗြဝိံ။
‘‘‘ဣဒံ သုဝဏ္ဏကေယူရံ, မုတ္တာ ဝေဠုရိယာ ဗဟူ၊
သဗ္ဗံ ဟရဿု [ဝရဿု (က။)] ဘဒ္ဒန္တေ, မဉ္စ ဒါသီတိ သာဝယ’။
‘‘‘ဩရောပယဿု ကလျာဏီ, မာ ဗာဠှံ ပရိဒေဝသိ၊
န စာဟံ အဘိဇာနာမိ, အဟန္တွာ ဓနမာဘတံ’။
‘‘‘ယတော သရာမိ အတ္တာနံ, ယတော ပတ္တောသ္မိ ဝိညုတံ၊
န စာဟံ အဘိဇာနာမိ, အညံ ပိယတရံ တယာ’။
‘‘‘ဧဟိ တံ ဥပဂူဟိဿံ, ကတွာန တံ ပဒက္ခိဏံ၊
န စ ဒါနိ ပုနော အတ္ထိ [တံ ဝန္ဒာမိ ပုန နတ္ထိ (သျာ။)], မမ တုယှဉ္စ သင်္ဂမော။
‘‘‘န ဟိ သဗ္ဗေသု ဌာနေသု, ပုရိသော ဟောတိ ပဏ္ဍိတော၊
ဣတ္ထီပိ ပဏ္ဍိတာ ဟောတိ, တတ္ထ တတ္ထ ဝိစက္ခဏာ။
‘‘‘န ဟိ သဗ္ဗေသု ဌာနေသု, ပုရိသော ဟောတိ ပဏ္ဍိတော၊
ဣတ္ထီပိ ပဏ္ဍိတာ ဟောတိ, လဟုံ အတ္ထဝိစိန္တိကာ။
‘‘‘လဟုဉ္စ ဝတ ခိပ္ပဉ္စ, နိကဋ္ဌေ [နေကတ္ထေ (သီ။ သျာ။)] သမစေတယိံ၊
မိဂံ ဥဏ္ဏာ ယထာ ဧဝံ [စိတ္တပုဏ္ဏာယ တာနေဝ (သျာ။), မိဂံ ပုဏ္ဏာယ တေနေဝ (ပီ။)], တဒါဟံ သတ္တုကံ ဝဓိံ။
‘‘‘ယော စ ဥပ္ပတိတံ အတ္ထံ, န ခိပ္ပမနုဗုဇ္ဈတိ၊
သော ဟညတေ မန္ဒမတိ, စောရောဝ ဂိရိဂဗ္ဘရေ။
‘‘‘ယော စ ဥပ္ပတိတံ အတ္ထံ, ခိပ္ပမေဝ နိဗောဓတိ၊
မုစ္စတေ သတ္တုသမ္ဗာဓာ, တဒါဟံ သတ္တုကာ ယထာ’။
‘‘တဒါဟံ ပါတယိတွာန, ဂိရိဒုဂ္ဂမှိ သတ္တုကံ၊
သန္တိကံ သေတဝတ္ထာနံ, ဥပေတွာ ပဗ္ဗဇိံ အဟံ။
‘‘သဏ္ဍာသေန စ ကေသေ မေ, လုဉ္စိတွာ သဗ္ဗသော တဒါ၊
ပဗ္ဗဇိတွာန သမယံ, အာစိက္ခိံသု နိရန္တရံ။
‘‘တတော တံ ဥဂ္ဂဟေတွာဟံ, နိသီဒိတွာန ဧကိကာ၊
သမယံ တံ ဝိစိန္တေသိံ, သုဝါနော မာနုသံ ကရံ။
(အပ၊၂၊၂၄၃။)‘‘ဆိန္နံ ဂယှ သမီပေ မေ, ပါတယိတွာ အပက္ကမိ၊
ဒိသွာ နိမိတ္တမလဘိံ, ဟတ္ထံ တံ ပုဠဝါကုလံ။
‘‘တတော ဥဋ္ဌာယ သံဝိဂ္ဂါ, အပုစ္ဆိံ သဟဓမ္မိကေ၊
တေ အဝေါစုံ ဝိဇာနန္တိ, တံ အတ္ထံ သကျဘိက္ခဝေါ။
‘‘သာဟံ တမတ္ထံ ပုစ္ဆိဿံ, ဥပေတွာ ဗုဒ္ဓသာဝကေ၊
တေ မမာဒါယ ဂစ္ဆိံသု, ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌဿ သန္တိကံ။
‘‘သော မေ ဓမ္မမဒေသေသိ, ခန္ဓာယတနဓာတုယော၊
အသုဘာနိစ္စဒုက္ခာတိ, အနတ္တာတိ စ နာယကော။
‘‘တဿ ဓမ္မံ သုဏိတွာဟံ, ဓမ္မစက္ခုံ ဝိသောဓယိံ၊
တတော ဝိညာတသဒ္ဓမ္မာ, ပဗ္ဗဇ္ဇံ ဥပသမ္ပဒံ။
‘‘အာယာစိတော တဒါ အာဟ, ‘ဧဟိ ဘဒ္ဒေ’တိ နာယကော၊
တဒါဟံ ဥပသမ္ပန္နာ, ပရိတ္တံ တောယမဒ္ဒသံ။
‘‘ပါဒပက္ခာလနေနာဟံ, ဉတွာ သဥဒယဗ္ဗယံ၊
တထာ သဗ္ဗေပိ သင်္ခါရေ, ဤဒိသံ စိန္တယိံ [သင်္ခါရာ, ဣတိ သံစိန္တယိံ (သီ။ သျာ။ ပီ။)] တဒါ။
‘‘တတော စိတ္တံ ဝိမုစ္စိ မေ, အနုပါဒါယ သဗ္ဗသော၊
ခိပ္ပါဘိညာနမဂ္ဂံ မေ, တဒါ ပညာပယီ ဇိနော။
‘‘ဣဒ္ဓီသု စ ဝသီ ဟောမိ, ဒိဗ္ဗာယ သောတဓာတုယာ၊
ပရစိတ္တာနိ ဇာနာမိ, သတ္ထုသာသနကာရိကာ။
‘‘ပုဗ္ဗေနိဝါသံ ဇာနာမိ, ဒိဗ္ဗစက္ခု ဝိသောဓိတံ၊
ခေပေတွာ အာသဝေ သဗ္ဗေ, ဝိသုဒ္ဓါသိံ သုနိမ္မလာ။
‘‘ပရိစိဏ္ဏော မယာ သတ္ထာ, ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ၊
ဩဟိတော ဂရုကော ဘာရော, ဘဝနေတ္တိ သမူဟတာ။
‘‘ယဿတ္ထာယ ပဗ္ဗဇိတာ, အဂါရသ္မာနဂါရိယံ၊
သော မေ အတ္ထော အနုပ္ပတ္တော, သဗ္ဗသံယောဇနက္ခယော။
‘‘အတ္ထဓမ္မနိရုတ္တီသု, ပဋိဘာနေ တထေဝ စ၊
ဉာဏံ မေ ဝိမလံ သုဒ္ဓံ, ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌဿ သာသနေ။
(အပ၊၂၊၂၄၄။)‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ, ဘဝါ သဗ္ဗေ သမူဟတာ၊
နာဂီဝ ဗန္ဓနံ ဆေတွာ, ဝိဟရာမိ အနာသဝါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ, မမ ဗုဒ္ဓဿ သန္တိကေ၊
တိဿော ဝိဇ္ဇာ အနုပ္ပတ္တာ, ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော, ဝိမောက္ခာပိ စ အဋ္ဌိမေ၊
ဆဠဘိညာ သစ္ဆိကတာ, ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ ဘဒ္ဒါကုဏ္ဍလကေသာ ဘိက္ခုနီ ဣမာ ဂါထာယော အဘာသိတ္ထာတိ။
ကုဏ္ဍလကေသာထေရိယာပဒါနံ ပဌမံ။
၂။ ကိသာဂေါတမီထေရီအပဒါန
‘‘ပဒုမုတ္တရော နာမ ဇိနော, သဗ္ဗဓမ္မာန ပါရဂူ၊
ဣတော သတသဟဿမှိ, ကပ္ပေ ဥပ္ပဇ္ဇိ နာယကော။
‘‘တဒါဟံ ဟံသဝတိယံ, ဇာတာ အညတရေ ကုလေ၊
ဥပေတွာ တံ နရဝရံ, သရဏံ သမုပါဂမိံ။
‘‘ဓမ္မဉ္စ တဿ အဿောသိံ, စတုသစ္စူပသဉှိတံ၊
မဓုရံ ပရမဿာဒံ, ဝဋ္ဋသန္တိသုခါဝဟံ [စိတ္တသန္တိ … (သျာ။)]။
‘‘တဒါ စ ဘိက္ခုနိံ ဝီရော, လူခစီဝရဓာရိနိံ၊
ဌပေန္တော ဧတဒဂ္ဂမှိ, ဝဏ္ဏယီ ပုရိသုတ္တမော။
‘‘ဇနေတွာနပ္ပကံ ပီတိံ, သုတွာ ဘိက္ခုနိယာ ဂုဏေ၊
ကာရံ ကတွာန ဗုဒ္ဓဿ, ယထာသတ္တိ ယထာဗလံ။
‘‘နိပစ္စ မုနိဝရံ တံ, တံ ဌာနမဘိပတ္ထယိံ၊
တဒါနုမောဒိ သမ္ဗုဒ္ဓေါ, ဌာနလာဘာယ နာယကော။
‘‘‘သတသဟဿိတော ကပ္ပေ, ဩက္ကာကကုလသမ္ဘဝေါ၊
ဂေါတမော နာမ ဂေါတ္တေန, သတ္ထာ လောကေ ဘဝိဿတိ။
‘‘‘တဿ ဓမ္မေသု ဒါယာဒါ, ဩရသာ ဓမ္မနိမ္မိတာ၊
ကိသာဂေါတမီ [ဂေါတမီ နာမ (သီ။ က။)] နာမေန, ဟေဿတိ သတ္ထု သာဝိကာ’။
(အပ၊၂၊၂၄၅။)‘‘တံ သုတွာ မုဒိတာ ဟုတွာ, ယာဝဇီဝံ တဒါ ဇိနံ၊
မေတ္တစိတ္တာ ပရိစရိံ, ပစ္စယေဟိ ဝိနာယကံ။
‘‘တေန ကမ္မေန သုကတေန, စေတနာပဏိဓီဟိ စ၊
ဇဟိတွာ မာနုသံ ဒေဟံ, တာဝတိံသမဂစ္ဆဟံ။
‘‘ဣမမှိ ဘဒ္ဒကေ ကပ္ပေ, ဗြဟ္မဗန္ဓု မဟာယသော၊
ကဿပေါ နာမ ဂေါတ္တေန, ဥပ္ပဇ္ဇိ ဝဒတံ ဝရော။
‘‘ဥပဋ္ဌာကော မဟေသိဿ, တဒါ အာသိ နရိဿရော၊
ကာသိရာဇာ ကိကီ နာမ, ဗာရာဏသိပုရုတ္တမေ။
‘‘ပဉ္စမီ တဿ ဓီတာသိံ, ဓမ္မာ နာမေန ဝိဿုတာ၊
ဓမ္မံ သုတွာ ဇိနဂ္ဂဿ, ပဗ္ဗဇ္ဇံ သမရောစယိံ။
‘‘အနုဇာနိ န နော တာတော, အဂါရေဝ တဒါ မယံ၊
ဝီသဝဿသဟဿာနိ, ဝိစရိမှ အတန္ဒိတာ။
‘‘ကောမာရိဗြဟ္မစရိယံ, ရာဇကညာ သုခေဓိတာ၊
ဗုဒ္ဓေါပဋ္ဌာနနိရတာ, မုဒိတာ သတ္တ ဓီတရော။
‘‘သမဏီ သမဏဂုတ္တာ စ, ဘိက္ခုနီ ဘိက္ခုဒါယိကာ၊
ဓမ္မာ စေဝ သုဓမ္မာ စ, သတ္တမီ သံဃဒါယိကာ။
‘‘ခေမာ ဥပ္ပလဝဏ္ဏာ စ, ပဋာစာရာ စ ကုဏ္ဍလာ၊
အဟဉ္စ ဓမ္မဒိန္နာ စ, ဝိသာခါ ဟောတိ သတ္တမီ။
‘‘တေဟိ ကမ္မေဟိ သုကတေဟိ, စေတနာပဏိဓီဟိ စ၊
ဇဟိတွာ မာနုသံ ဒေဟံ, တာဝတိံသမဂစ္ဆဟံ။
‘‘ပစ္ဆိမေ စ ဘဝေ ဒါနိ, ဇာတာ သေဋ္ဌိကုလေ အဟံ၊
ဒုဂ္ဂတေ အဓနေ နဋ္ဌေ [နီစေ (သျာ။), နိဒ္ဓေ (ပီ။)], ဂတာ စ သဓနံ ကုလံ။
‘‘ပတိံ ဌပေတွာ သေသာ မေ, ဒေဿန္တိ အဓနာ ဣတိ၊
ယဒါ စ ပသူတာ [သသုတာ (သီ။ ပီ။)] အာသိံ, သဗ္ဗေသံ ဒယိတာ တဒါ။
‘‘ယဒါ သော တရုဏော ဘဒ္ဒေါ [ပုတ္တော (သီ။ သျာ။)], ကောမလကော [ကောမာရကော (သျာ။), ကောမလင်္ဂေါ (သီ။ ပီ။)] သုခေဓိတော၊
သပါဏမိဝ ကန္တော မေ, တဒါ ယမဝသံ ဂတော။
(အပ၊၂၊၂၄၆။)‘‘သောကဋ္ဋာ ဒီနဝဒနာ, အဿုနေတ္တာ ရုဒမ္မုခါ၊
မတံ ကုဏပမာဒါယ, ဝိလပန္တီ ဂမာမဟံ။
‘‘တဒါ ဧကေန သန္ဒိဋ္ဌာ, ဥပေတွာဘိသက္ကုတ္တမံ၊
အဝေါစံ ဒေဟိ ဘေသဇ္ဇံ, ပုတ္တသဉ္ဇီဝနန္တိ ဘော။
‘‘န ဝိဇ္ဇန္တေ မတာ ယသ္မိံ, ဂေဟေ သိဒ္ဓတ္ထကံ တတော၊
အာဟရာတိ ဇိနော အာဟ, ဝိနယောပါယကောဝိဒေါ။
‘‘တဒါ ဂမိတွာ သာဝတ္ထိံ, န လဘိံ တာဒိသံ ဃရံ၊
ကုတော သိဒ္ဓတ္ထကံ တသ္မာ, တတော လဒ္ဓါ သတိံ အဟံ။
‘‘ကုဏပံ ဆဍ္ဍယိတွာန, ဥပေသိံ လောကနာယကံ၊
ဒူရတောဝ မမံ ဒိသွာ, အဝေါစ မဓုရဿရော။
‘‘‘ယော စ ဝဿသတံ ဇီဝေ, အပဿံ ဥဒယဗ္ဗယံ၊
ဧကာဟံ ဇီဝိတံ သေယျော, ပဿတော ဥဒယဗ္ဗယံ။
‘‘‘န ဂါမဓမ္မော နိဂမဿ ဓမ္မော, န စာပိယံ ဧကကုလဿ ဓမ္မော၊
သဗ္ဗဿ လောကဿ သဒေဝကဿ, ဧသေဝ ဓမ္မော ယဒိဒံ အနိစ္စတာ’။
‘‘သာဟံ သုတွာနိမာ [သဟသုတွာနိမာ (က။)] ဂါထာ, ဓမ္မစက္ခုံ ဝိသောဓယိံ၊
တတော ဝိညာတသဒ္ဓမ္မာ, ပဗ္ဗဇိံ အနဂါရိယံ။
‘‘တထာ ပဗ္ဗဇိတာ သန္တီ, ယုဉ္ဇန္တီ ဇိနသာသနေ၊
န စိရေနေဝ ကာလေန, အရဟတ္တမပါပုဏိံ။
‘‘ဣဒ္ဓီသု စ ဝသီ ဟောမိ, ဒိဗ္ဗာယ သောတဓာတုယာ၊
ပရစိတ္တာနိ ဇာနာမိ, သတ္ထုသာသနကာရိကာ။
‘‘ပုဗ္ဗေနိဝါသံ ဇာနာမိ, ဒိဗ္ဗစက္ခု ဝိသောဓိတံ၊
ခေပေတွာ အာသဝေ သဗ္ဗေ, ဝိသုဒ္ဓါသိံ သုနိမ္မလာ။
‘‘ပရိစိဏ္ဏော မယာ သတ္ထာ, ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ၊
ဩဟိတော ဂရုကော ဘာရော, ဘဝနေတ္တိ သမူဟတာ။
(အပ၊၂၊၂၄၇။)‘‘ယဿတ္ထာယ ပဗ္ဗဇိတာ, အဂါရသ္မာနဂါရိယံ၊
သော မေ အတ္ထော အနုပ္ပတ္တော, သဗ္ဗသံယောဇနက္ခယော။
‘‘အတ္ထဓမ္မနိရုတ္တီသု, ပဋိဘာနေ တထေဝ စ၊
ဉာဏံ မေ ဝိမလံ သုဒ္ဓံ, ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌဿ ဝါဟသာ။
‘‘သင်္ကာရကူဋာ အာဟိတွာ, သုသာနာ ရထိယာပိ စ၊
တတော သံဃာဋိကံ ကတွာ, လူခံ ဓာရေမိ စီဝရံ။
‘‘ဇိနော တသ္မိံ ဂုဏေ တုဋ္ဌော, လူခစီဝရဓာရဏေ၊
ဌပေသိ ဧတဒဂ္ဂမှိ, ပရိသာသု ဝိနာယကော။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ဝိဟရာမိ အနာသဝါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ ကိသာဂေါတမီ ဘိက္ခုနီ ဣမာ ဂါထာယော အဘာသိတ္ထာတိ။
ကိသာဂေါတမီထေရိယာပဒါနံ ဒုတိယံ။
၃။ ဓမ္မဒိန္နာထေရီအပဒါန
‘‘ပဒုမုတ္တရော နာမ ဇိနော, သဗ္ဗဓမ္မာန ပါရဂူ၊
ဣတော သတသဟဿမှိ, ကပ္ပေ ဥပ္ပဇ္ဇိ နာယကော။
‘‘တဒါဟံ ဟံသဝတိယံ, ကုလေ အညတရေ အဟုံ၊
ပရကမ္မကာရီ အာသိံ, နိပကာ သီလသံဝုတာ။
‘‘ပဒုမုတ္တရဗုဒ္ဓဿ, သုဇာတော အဂ္ဂသာဝကော၊
ဝိဟာရာ အဘိနိက္ခမ္မ, ပိဏ္ဍပါတာယ [ပတ္တမာဒါယ (က။)] ဂစ္ဆတိ။
‘‘ဃဋံ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆန္တီ, တဒါ ဥဒကဟာရိကာ၊
တံ ဒိသွာ အဒဒံ ပူပံ, ပသန္နာ သေဟိ ပါဏိဘိ။
‘‘ပဋိဂ္ဂဟေတွာ တတ္ထေဝ, နိသိန္နော ပရိဘုဉ္ဇိ သော၊
တတော နေတွာန တံ ဂေဟံ, အဒါသိံ တဿ ဘောဇနံ။
(အပ၊၂၊၂၄၈။)‘‘တတော မေ အယျကော တုဋ္ဌော, အကရီ သုဏိသံ သကံ၊
သဿုယာ သဟ ဂန္တွာန, သမ္ဗုဒ္ဓံ အဘိဝါဒယိံ။
‘‘တဒါ သော ဓမ္မကထိကံ, ဘိက္ခုနိံ ပရိကိတ္တယံ၊
ဌပေသိ ဧတဒဂ္ဂမှိ, တံ သုတွာ မုဒိတာ အဟံ။
‘‘နိမန္တယိတွာ သုဂတံ, သသံဃံ လောကနာယကံ၊
မဟာဒါနံ ဒဒိတွာန, တံ ဌာနမဘိပတ္ထယိံ။
‘‘တတော မံ သုဂတော အာဟ, ဃနနိန္နာဒသုဿရော [ဃနနိန္နာဒသုဿရေ (က။)]၊
‘မမုပဋ္ဌာနနိရတေ, သသံဃပရိဝေသိကေ။
‘‘‘သဒ္ဓမ္မဿဝနေ ယုတ္တေ, ဂုဏဝဒ္ဓိတမာနသေ၊
ဘဒ္ဒေ ဘဝဿု မုဒိတာ, လစ္ဆသေ ပဏိဓီဖလံ။
‘‘‘သတသဟဿိတော ကပ္ပေ, ဩက္ကာကကုလသမ္ဘဝေါ၊
ဂေါတမော နာမ ဂေါတ္တေန, သတ္ထာ လောကေ ဘဝိဿတိ။
‘‘‘တဿ ဓမ္မေသု ဒါယာဒါ, ဩရသာ ဓမ္မနိမ္မိတာ၊
ဓမ္မဒိန္နာတိ နာမေန, ဟေဿတိ သတ္ထု သာဝိကာ’။
‘‘တံ သုတွာ မုဒိတာ ဟုတွာ, ယာဝဇီဝံ မဟာမုနိံ၊
မေတ္တစိတ္တာ ပရိစရိံ, ပစ္စယေဟိ ဝိနာယကံ။
‘‘တေန ကမ္မေန သုကတေန, စေတနာပဏိဓီဟိ စ၊
ဇဟိတွာ မာနုသံ ဒေဟံ, တာဝတိံသမဂစ္ဆဟံ။
‘‘ဣမမှိ ဘဒ္ဒကေ ကပ္ပေ, ဗြဟ္မဗန္ဓု မဟာယသော၊
ကဿပေါ နာမ ဂေါတ္တေန, ဥပ္ပဇ္ဇိ ဝဒတံ ဝရော။
‘‘ဥပဋ္ဌာကော မဟေသိဿ, တဒါ အာသိ နရိဿရော၊
ကာသိရာဇာ ကိကီ နာမ, ဗာရာဏသိပုရုတ္တမေ။
‘‘ဆဋ္ဌာ တဿာသဟံ ဓီတာ, သုဓမ္မာ ဣတိ ဝိဿုတာ၊
ဓမ္မံ သုတွာ ဇိနဂ္ဂဿ, ပဗ္ဗဇ္ဇံ သမရောစယိံ။
‘‘အနုဇာနိ န နော တာတော, အဂါရေဝ တဒါ မယံ၊
ဝီသဝဿသဟဿာနိ, ဝိစရိမှ အတန္ဒိတာ။
တတိယံ ဘာဏဝါရံ။
(အပ၊၂၊၂၄၉။)‘‘ကောမာရိဗြဟ္မစရိယံ, ရာဇကညာ သုခေဓိတာ၊
ဗုဒ္ဓေါပဋ္ဌာနနိရတာ, မုဒိတာ သတ္တ ဓီတရော။
‘‘သမဏီ သမဏဂုတ္တာ စ, ဘိက္ခုနီ ဘိက္ခုဒါယိကာ၊
ဓမ္မာ စေဝ သုဓမ္မာ စ, သတ္တမီ သံဃဒါယိကာ။
‘‘ခေမာ ဥပ္ပလဝဏ္ဏာ စ, ပဋာစာရာ စ ကုဏ္ဍလာ၊
ဂေါတမီ စ အဟဉ္စေဝ, ဝိသာခါ ဟောတိ သတ္တမီ။
‘‘တေဟိ ကမ္မေဟိ သုကတေဟိ, စေတနာပဏိဓီဟိ စ၊
ဇဟိတွာ မာနုသံ ဒေဟံ, တာဝတိံသမဂစ္ဆဟံ။
‘‘ပစ္ဆိမေ စ ဘဝေ ဒါနိ, ဂိရိဗ္ဗဇပုရုတ္တမေ၊
ဇာတာ သေဋ္ဌိကုလေ ဖီတေ, သဗ္ဗကာမသမိဒ္ဓိနေ။
‘‘ယဒါ ရူပဂုဏူပေတာ, ပဌမေ ယောဗ္ဗနေ ဌိတာ၊
တဒါ ပရကုလံ ဂန္တွာ, ဝသိံ သုခသမပ္ပိတာ။
‘‘ဥပေတွာ လောကသရဏံ, သုဏိတွာ ဓမ္မဒေသနံ၊
အနာဂါမိဖလံ ပတ္တော, သာမိကော မေ သုဗုဒ္ဓိမာ။
‘‘တဒါဟံ အနုဇာနေတွာ, ပဗ္ဗဇိံ အနဂါရိယံ၊
န စိရေနေဝ ကာလေန, အရဟတ္တမပါပုဏိံ။
‘‘တဒါ ဥပါသကော သော မံ, ဥပဂန္တွာ အပုစ္ဆထ၊
ဂမ္ဘီရေ နိပုဏေ ပဉှေ, တေ သဗ္ဗေ ဗျာကရိံ အဟံ။
‘‘ဇိနော တသ္မိံ ဂုဏေ တုဋ္ဌော, ဧတဒဂ္ဂေ ဌပေသိ မံ၊
‘ဘိက္ခုနိံ ဓမ္မကထိကံ, နာညံ ပဿာမိ ဧဒိသိံ။
‘ဓမ္မဒိန္နာ ယထာ ဓီရာ, ဧဝံ ဓာရေထ ဘိက္ခဝေါ’၊
‘‘ဧဝါဟံ ပဏ္ဍိတာ ဟောမိ [ဇာတာ (သီ။), နာမ (သျာ။)], နာယကေနာနုကမ္ပိတာ။
‘‘ပရိစိဏ္ဏော မယာ သတ္ထာ, ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ၊
ဩဟိတော ဂရုကော ဘာရော, ဘဝနေတ္တိ သမူဟတာ။
‘‘ယဿတ္ထာယ ပဗ္ဗဇိတာ, အဂါရသ္မာနဂါရိယံ၊
သော မေ အတ္ထော အနုပ္ပတ္တော, သဗ္ဗသံယောဇနက္ခယော။
(အပ၊၂၊၂၅၀။)‘‘ဣဒ္ဓီသု စ ဝသီ ဟောမိ, ဒိဗ္ဗာယ သောတဓာတုယာ၊
ပရစိတ္တာနိ ဇာနာမိ, သတ္ထုသာသနကာရိကာ။
‘‘ပုဗ္ဗေနိဝါသံ ဇာနာမိ, ဒိဗ္ဗစက္ခု ဝိသောဓိတံ၊
ခေပေတွာ အာသဝေ သဗ္ဗေ, ဝိသုဒ္ဓါသိံ သုနိမ္မလာ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ဝိဟရာမိ အနာသဝါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ ဓမ္မဒိန္နာ ဘိက္ခုနီ ဣမာ ဂါထာယော အဘာသိတ္ထာတိ။
ဓမ္မဒိန္နာထေရိယာပဒါနံ တတိယံ။
၄။ သကုလာထေရီအပဒါန
‘‘ပဒုမုတ္တရော နာမ ဇိနော, သဗ္ဗဓမ္မာန ပါရဂူ၊
ဣတော သတသဟဿမှိ, ကပ္ပေ ဥပ္ပဇ္ဇိ နာယကော။
‘‘ဟိတာယ သဗ္ဗသတ္တာနံ, သုခါယ ဝဒတံ ဝရော၊
အတ္ထာယ ပုရိသာဇညော, ပဋိပန္နော သဒေဝကေ။
‘‘ယသဂ္ဂပတ္တော သိရိမာ, ကိတ္တိဝဏ္ဏဂတော ဇိနော၊
ပူဇိတော သဗ္ဗလောကဿ, ဒိသာသဗ္ဗာသု ဝိဿုတော။
‘‘ဥတ္တိဏ္ဏဝိစိကိစ္ဆော သော, ဝီတိဝတ္တကထံကထော၊
သမ္ပုဏ္ဏမနသင်္ကပ္ပေါ, ပတ္တော သမ္ဗောဓိမုတ္တမံ။
‘‘အနုပ္ပန္နဿ မဂ္ဂဿ, ဥပ္ပါဒေတာ နရုတ္တမော၊
အနက္ခာတဉ္စ အက္ခာသိ, အသဉ္ဇာတဉ္စ သဉ္ဇနီ။
‘‘မဂ္ဂညူ စ မဂ္ဂဝိဒူ, မဂ္ဂက္ခာယီ နရာသဘော၊
မဂ္ဂဿ ကုသလော သတ္ထာ, သာရထီနံ ဝရုတ္တမော။
‘‘မဟာကာရုဏိကော သတ္ထာ, ဓမ္မံ ဒေသေသိ နာယကော၊
နိမုဂ္ဂေ ကာမပင်္ကမှိ, သမုဒ္ဓရတိ ပါဏိနေ။
‘‘တဒါဟံ ဟံသဝတိယံ, ဇာတာ ခတ္တိယနန္ဒနာ၊
သုရူပါ သဓနာ စာပိ, ဒယိတာ စ သိရီမတီ။
(အပ၊၂၊၂၅၁။)‘‘အာနန္ဒဿ မဟာရညော, ဓီတာ ပရမသောဘဏာ၊
ဝေမာတာ [ဝေမာတု (သီ။)] ဘဂိနီ စာပိ, ပဒုမုတ္တရနာမိနော။
‘‘ရာဇကညာဟိ သဟိတာ, သဗ္ဗာဘရဏဘူသိတာ၊
ဥပါဂမ္မ မဟာဝီရံ, အဿောသိံ ဓမ္မဒေသနံ။
‘‘တဒါ ဟိ သော လောကဂရု, ဘိက္ခုနိံ ဒိဗ္ဗစက္ခုကံ၊
ကိတ္တယံ ပရိသာမဇ္ဈေ [စတုပရိသာယ မဇ္ဈေ (သျာ။)], အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေသိ တံ။
‘‘သုဏိတွာ တမဟံ ဟဋ္ဌာ, ဒါနံ ဒတွာန သတ္ထုနော၊
ပူဇိတွာန စ သမ္ဗုဒ္ဓံ, ဒိဗ္ဗစက္ခုံ အပတ္ထယိံ။
‘‘တတော အဝေါစ မံ သတ္ထာ, ‘နန္ဒေ လစ္ဆသိ ပတ္ထိတံ၊
ပဒီပဓမ္မဒါနာနံ, ဖလမေတံ သုနိစ္ဆိတံ။
‘‘‘သတသဟဿိတော ကပ္ပေ, ဩက္ကာကကုလသမ္ဘဝေါ၊
ဂေါတမော နာမ ဂေါတ္တေန, သတ္ထာ လောကေ ဘဝိဿတိ။
‘‘‘တဿ ဓမ္မေသု ဒါယာဒါ, ဩရသာ ဓမ္မနိမ္မိတာ၊
သကုလာ နာမ နာမေန [သကုလာတိ စ နာမေန (သျာ။)], ဟေဿတိ သတ္ထု သာဝိကာ’။
‘‘တေန ကမ္မေန သုကတေန, စေတနာပဏိဓီဟိ စ၊
ဇဟိတွာ မာနုသံ ဒေဟံ, တာဝတိံသမဂစ္ဆဟံ။
‘‘ဣမမှိ ဘဒ္ဒကေ ကပ္ပေ, ဗြဟ္မဗန္ဓု မဟာယသော၊
ကဿပေါ နာမ ဂေါတ္တေန, ဥပ္ပဇ္ဇိ ဝဒတံ ဝရော။
‘‘ပရိဗ္ဗာဇကိနီ အာသိံ, တဒါဟံ ဧကစာရိနီ၊
ဘိက္ခာယ ဝိစရိတွာန, အလဘိံ တေလမတ္တကံ။
‘‘တေန ဒီပံ ပဒီပေတွာ, ဥပဋ္ဌိံ သဗ္ဗသံဝရိံ၊
စေတိယံ ဒွိပဒဂ္ဂဿ [ဒိပဒဂ္ဂဿ (သီ။ သျာ။ ပီ။)], ဝိပ္ပသန္နေန စေတသာ။
‘‘တေန ကမ္မေန သုကတေန, စေတနာပဏိဓီဟိ စ၊
ဇဟိတွာ မာနုသံ ဒေဟံ, တာဝတိံသမဂစ္ဆဟံ။
‘‘ယတ္ထ ယတ္ထူပပဇ္ဇာမိ, တဿ ကမ္မဿ ဝါဟသာ၊
ပဇ္ဇလန္တိ [သဉ္ဇလန္တိ (သျာ။ က။), သံစရန္တိ (ပီ။)] မဟာဒီပါ, တတ္ထ တတ္ထ ဂတာယ မေ။
(အပ၊၂၊၂၅၂။)‘‘တိရောကုဋ္ဋံ တိရောသေလံ, သမတိဂ္ဂယှ ပဗ္ဗတံ၊
ပဿာမဟံ ယဒိစ္ဆာမိ, ဒီပဒါနဿိဒံ ဖလံ။
‘‘ဝိသုဒ္ဓနယနာ ဟောမိ, ယသသာ စ ဇလာမဟံ၊
သဒ္ဓါပညာဝတီ စေဝ, ဒီပဒါနဿိဒံ ဖလံ။
‘‘ပစ္ဆိမေ စ ဘဝေ ဒါနိ, ဇာတာ ဝိပ္ပကုလေ အဟံ၊
ပဟူတဓနဓညမှိ, မုဒိတေ ရာဇပူဇိတေ။
‘‘အဟံ သဗ္ဗင်္ဂသမ္ပန္နာ, သဗ္ဗာဘရဏဘူသိတာ၊
ပုရပ္ပဝေသေ သုဂတံ, ဝါတပါနေ ဌိတာ အဟံ။
‘‘ဒိသွာ ဇလန္တံ ယသသာ, ဒေဝမနုဿသက္ကတံ၊
အနုဗျဉ္ဇနသမ္ပန္နံ, လက္ခဏေဟိ ဝိဘူသိတံ။
‘‘ဥဒဂ္ဂစိတ္တာ သုမနာ, ပဗ္ဗဇ္ဇံ သမရောစယိံ၊
န စိရေနေဝ ကာလေန, အရဟတ္တမပါပုဏိံ။
‘‘ဣဒ္ဓီသု စ ဝသီ ဟောမိ, ဒိဗ္ဗာယ သောတဓာတုယာ၊
ပရစိတ္တာနိ ဇာနာမိ, သတ္ထုသာသနကာရိကာ။
‘‘ပုဗ္ဗေနိဝါသံ ဇာနာမိ, ဒိဗ္ဗစက္ခု ဝိသောဓိတံ၊
ခေပေတွာ အာသဝေ သဗ္ဗေ, ဝိသုဒ္ဓါသိံ သုနိမ္မလာ။
‘‘ပရိစိဏ္ဏော မယာ သတ္ထာ, ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ၊
ဩဟိတော ဂရုကော ဘာရော, ဘဝနေတ္တိ သမူဟတာ။
‘‘ယဿတ္ထာယ ပဗ္ဗဇိတာ, အဂါရသ္မာနဂါရိယံ၊
သော မေ အတ္ထော အနုပ္ပတ္တော, သဗ္ဗသံယောဇနက္ခယော။
‘‘တတော မဟာကာရုဏိကော, ဧတဒဂ္ဂေ ဌပေသိ မံ၊
ဒိဗ္ဗစက္ခုကာနံ အဂ္ဂါ, သကုလာတိ နရုတ္တမော။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ဝိဟရာမိ အနာသဝါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ သကုလာ ဘိက္ခုနီ ဣမာ ဂါထာယော အဘာသိတ္ထာတိ။
သကုလာထေရိယာပဒါနံ စတုတ္ထံ။
(အပ၊၂၊၂၅၃။)၅။ နန္ဒာထေရီအပဒါန
‘‘ပဒုမုတ္တရော နာမ ဇိနော, သဗ္ဗဓမ္မာန ပါရဂူ၊
ဣတော သတသဟဿမှိ, ကပ္ပေ ဥပ္ပဇ္ဇိ နာယကော။
‘‘ဩဝါဒကော ဝိညာပကော, တာရကော သဗ္ဗပါဏိနံ၊
ဒေသနာကုသလော ဗုဒ္ဓေါ, တာရေသိ ဇနတံ ဗဟုံ။
‘‘အနုကမ္ပကော ကာရုဏိကော, ဟိတေသီ သဗ္ဗပါဏိနံ၊
သမ္ပတ္တေ တိတ္ထိယေ သဗ္ဗေ, ပဉ္စသီလေ ပတိဋ္ဌပိ။
‘‘ဧဝံ နိရာကုလံ အာသိ, သုညတံ တိတ္ထိယေဟိ စ၊
ဝိစိတ္တံ အရဟန္တေဟိ, ဝသီဘူတေဟိ တာဒိဘိ။
‘‘ရတနာနဋ္ဌပညာသံ, ဥဂ္ဂတောဝ မဟာမုနိ၊
ကဉ္စနဂ္ဃိယသင်္ကာသော, ဗာတ္တိံသဝရလက္ခဏော။
‘‘ဝဿသတသဟဿာနိ, အာယု ဝိဇ္ဇတိ တာဝဒေ၊
တာဝတာ တိဋ္ဌမာနော သော, တာရေသိ ဇနတံ ဗဟုံ။
‘‘တဒါဟံ ဟံသဝတိယံ, ဇာတာ သေဋ္ဌိကုလေ အဟုံ၊
နာနာရတနပဇ္ဇောတေ, မဟာသုခသမပ္ပိတာ။
‘‘ဥပေတွာ တံ မဟာဝီရံ, အဿောသိံ ဓမ္မဒေသနံ၊
အမတံ ပရမဿာဒံ, ပရမတ္ထနိဝေဒကံ။
‘‘တဒါ နိမန္တယိတွာန, သသံဃံ လောကနာယကံ၊
ဒတွာ တဿ မဟာဒါနံ, ပသန္နာ သေဟိ ပါဏိဘိ။
‘‘ဈာယိနီနံ ဘိက္ခုနီနံ, အဂ္ဂဋ္ဌာနမပတ္ထယိံ၊
နိပစ္စ သိရသာ ဓီရံ, သသံဃံ လောကနာယကံ။
‘‘တဒါ အဒန္တဒမကော, တိလောကသရဏော ပဘူ၊
ဗျာကာသိ နရသာရထိ, ‘လစ္ဆသေ တံ သုပတ္ထိတံ။
‘‘‘သတသဟဿိတော ကပ္ပေ, ဩက္ကာကကုလသမ္ဘဝေါ၊
ဂေါတမော နာမ ဂေါတ္တေန, သတ္ထာ လောကေ ဘဝိဿတိ။
‘‘‘တဿ ဓမ္မေသု ဒါယာဒါ, ဩရသာ ဓမ္မနိမ္မိတာ၊
နန္ဒာတိ နာမ နာမေန, ဟေဿတိ သတ္ထု သာဝိကာ’။
(အပ၊၂၊၂၅၄။)‘‘တံ သုတွာ မုဒိတာ ဟုတွာ, ယာဝဇီဝံ တဒါ ဇိနံ၊
မေတ္တစိတ္တာ ပရိစရိံ, ပစ္စယေဟိ ဝိနာယကံ။
‘‘တေန ကမ္မေန သုကတေန, စေတနာပဏိဓီဟိ စ၊
ဇဟိတွာ မာနုသံ ဒေဟံ, တာဝတိံသမဂစ္ဆဟံ။
‘‘တတော စုတာ ယာမမဂံ, တတောဟံ တုသိတံ ဂတာ [အဂံ (သီ။ ပီ။ က။)]၊
တတော စ နိမ္မာနရတိံ, ဝသဝတ္တိပုရံ တတော [ဂတာ (သျာ။)]။
‘‘ယတ္ထ ယတ္ထူပပဇ္ဇာမိ, တဿ ကမ္မဿ ဝါဟသာ၊
တတ္ထ တတ္ထေဝ ရာဇူနံ, မဟေသိတ္တမကာရယိံ။
‘‘တတော စုတာ မနုဿတ္တေ, ရာဇာနံ စက္ကဝတ္တိနံ၊
မဏ္ဍလီနဉ္စ ရာဇူနံ, မဟေသိတ္တမကာရယိံ။
‘‘သမ္ပတ္တိံ အနုဘောတွာန, ဒေဝေသု မနုဇေသု စ၊
သဗ္ဗတ္ထ သုခိတာ ဟုတွာ, နေကကပ္ပေသု သံသရိံ။
‘‘ပစ္ဆိမေ ဘဝေ သမ္ပတ္တေ, သုရမ္မေ [ပုရသ္မိံ (သျာ။)] ကပိလဝှယေ၊
ရညော သုဒ္ဓေါဒနဿာဟံ, ဓီတာ အာသိံ အနိန္ဒိတာ။
‘‘သိရိယာ [သိရိံဝ (သီ။), ရံသိရိဝ (သျာ။)] ရူပိနိံ ဒိသွာ, နန္ဒိတံ အာသိ တံ ကုလံ၊
တေန နန္ဒာတိ မေ နာမံ, သုန္ဒရံ ပဝရံ အဟု။
‘‘ယုဝတီနဉ္စ သဗ္ဗာသံ, ကလျာဏီတိ စ ဝိဿုတာ၊
တသ္မိမ္ပိ နဂရေ ရမ္မေ, ဌပေတွာ တံ ယသောဓရံ။
‘‘ဇေဋ္ဌော ဘာတာ တိလောကဂ္ဂေါ, ပစ္ဆိမော [မဇ္ဈိမော (ပီ။)] အရဟာ တထာ၊
ဧကာကိနီ ဂဟဋ္ဌာဟံ, မာတရာ ပရိစောဒိတာ။
‘‘‘သာကိယမှိ ကုလေ ဇာတာ, ပုတ္တေ ဗုဒ္ဓါနုဇာ တုဝံ၊
နန္ဒေနပိ ဝိနာ ဘူတာ, အဂါရေ ကိံ နု အစ္ဆသိ။
‘‘‘ဇရာဝသာနံ ယောဗ္ဗညံ, ရူပံ အသုစိသမ္မတံ၊
ရောဂန္တမပိစာရောဂျံ, ဇီဝိတံ မရဏန္တိကံ။
‘‘‘ဣဒမ္ပိ တေ သုဘံ ရူပံ, သသီကန္တံ မနောဟရံ၊
ဘူသနာနံ အလင်္ကာရံ, သိရိသံဃာဋသန္နိဘံ။
(အပ၊၂၊၂၅၅။)‘‘‘ပုဉ္ဇိတံ လောကသာရံဝ, နယနာနံ ရသာယနံ၊
ပုညာနံ ကိတ္တိဇနနံ, ဥက္ကာကကုလနန္ဒနံ။
‘‘‘န စိရေနေဝ ကာလေန, ဇရာ သမဓိသေဿတိ [သမဘိဘောဿတိ (သီ။ သျာ။), သမဓိဟေဿတိ (ပီ။)]၊
ဝိဟာယ ဂေဟံ ကာရုညေ [ကာရုညေ (သီ။ ပီ။), ပါရယှိံ (သျာ။)], စရ ဓမ္မမနိန္ဒိတေ’။
‘‘သုတွာဟံ မာတု ဝစနံ, ပဗ္ဗဇိံ အနဂါရိယံ၊
ဒေဟေန န တု စိတ္တေန, ရူပယောဗ္ဗနလာဠိတာ။
‘‘မဟတာ စ ပယတ္တေန, ဈာနဇ္ဈေန ပရံ မမ၊
ကာတုဉ္စ ဝဒတေ မာတာ, န စာဟံ တတ္ထ ဥဿုကာ။
‘‘တတော မဟာကာရုဏိကော, ဒိသွာ မံ ကာမလာလသံ [ကမလာနနံ (သျာ။)]၊
နိဗ္ဗိန္ဒနတ္ထံ ရူပသ္မိံ, မမ စက္ခုပထေ ဇိနော။
‘‘သကေန အာနုဘာဝေန, ဣတ္ထိံ မာပေသိ သောဘိနိံ၊
ဒဿနီယံ သုရုစိရံ, မမတောပိ သုရူပိနိံ။
‘‘တမဟံ ဝိမှိတာ ဒိသွာ, အတိဝိမှိတဒေဟိနိံ၊
စိန္တယိံ သဖလံ မေတိ, နေတ္တလာဘဉ္စ မာနုသံ။
‘‘တမဟံ ဧဟိ သုဘဂေ, ယေနတ္ထော တံ ဝဒေဟိ မေ၊
ကုလံ တေ နာမဂေါတ္တဉ္စ, ဝဒ မေ ယဒိ တေ ပိယံ။
‘န ဝဉ္စကာလော သုဘဂေ [ပဉှကာလော သုဘဏေ (သီ။ သျာ။ ပီ။)], ဥစ္ဆင်္ဂေ မံ နိဝါသယ၊
သီဒန္တီဝ မမင်္ဂါနိ, ပသုပ္ပယ မုဟုတ္တကံ’။
‘‘တတော သီသံ မမင်္ကေ သာ, ကတွာ သယိ သုလောစနာ၊
တဿာ နလာဋေ ပတိတာ, လုဒ္ဓါ [လူတာ (သျာ။)] ပရမဒါရုဏာ။
‘‘သဟ တဿာ နိပါတေန, ပိဠကာ ဥပပဇ္ဇထ၊
ပဂ္ဃရိံသု ပဘိန္နာ စ, ကုဏပါ ပုဗ္ဗလောဟိတာ။
‘‘ပဘိန္နံ ဝဒနဉ္စာပိ, ကုဏပံ ပူတိဂန္ဓနံ၊
ဥဒ္ဓုမာတံ ဝိနိလဉ္စ, ပုဗ္ဗဉ္စာပိ သရီရကံ။
‘‘သာ ပဝေဒိတသဗ္ဗင်္ဂီ, နိဿသန္တီ မုဟုံ မုဟုံ၊
ဝေဒယန္တီ သကံ ဒုက္ခံ, ကရုဏံ ပရိဒေဝယိ။
(အပ၊၂၊၂၅၆။)‘‘‘ဒုက္ခေန ဒုက္ခိတာ ဟောမိ, ဖုသယန္တိ စ ဝေဒနာ၊
မဟာဒုက္ခေ နိမုဂ္ဂမှိ, သရဏံ ဟောဟိ မေ သခီ’။
‘‘‘ကုဟိံ ဝဒနသောဘံ တေ, ကုဟိံ တေ တုင်္ဂနာသိကာ၊
တမ္ဗဗိမ္ဗဝရောဋ္ဌံ တေ, ဝဒနံ တေ ကုဟိံ ဂတံ။
‘‘‘ကုဟိံ သသီနိဘံ ဝဏ္ဏံ, ကမ္ဗုဂီဝါ ကုဟိံ ဂတာ၊
ဒေါဠာလောလာဝ [ဒါမာမာလဉ္စ (သျာ။), ဒေါလောလုလ္လာဝ (က။)] တေ ကဏ္ဏာ, ဝေဝဏ္ဏံ သမုပါဂတာ။
‘‘‘မကုဠခါရကာကာရာ [မကုလမ္ဗုရူဟာကာရာ (သီ။), မကုဠပဒုမာကာရာ (သျာ။)], ကလိကာဝ [ကလသာဝ (သီ။ သျာ။ ပီ။)] ပယောဓရာ၊
ပဘိန္နာ ပူတိကုဏပါ, ဒုဋ္ဌဂန္ဓိတ္တမာဂတာ။
‘‘‘ဝေဒိမဇ္ဈာဝ သုဿောဏီ [တနုမဇ္ဈာ ပုထုဿောဏီ (သီ။ သျာ။), ဝေဒိမဇ္ဈာ ပုထုဿောဏီ (ပီ။)], သူနာဝ နီတကိဗ္ဗိသာ၊
ဇာတာ အမေဇ္ဈဘရိတာ, အဟော ရူပမသဿတံ။
‘‘‘သဗ္ဗံ သရီရသဉ္ဇာတံ, ပူတိဂန္ဓံ ဘယာနကံ၊
သုသာနမိဝ ဗီဘစ္ဆံ, ရမန္တေ ယတ္ထ ဗာလိသာ’။
‘‘တဒါ မဟာကာရုဏိကော, ဘာတာ မေ လောကနာယကော၊
ဒိသွာ သံဝိဂ္ဂစိတ္တံ မံ, ဣမာ ဂါထာ အဘာသထ။
‘‘‘အာတုရံ ကုဏပံ ပူတိံ, ပဿ နန္ဒေ သမုဿယံ၊
အသုဘာယ စိတ္တံ ဘာဝေဟိ, ဧကဂ္ဂံ သုသမာဟိတံ။
‘‘‘ယထာ ဣဒံ တထာ ဧတံ, ယထာ ဧတံ တထာ ဣဒံ၊
ဒုဂ္ဂန္ဓံ ပူတိကံ ဝါတိ, ဗာလာနံ အဘိနန္ဒိတံ။
‘‘‘ဧဝမေတံ အဝေက္ခန္တီ, ရတ္တိန္ဒိဝမတန္ဒိတာ၊
တတော သကာယ ပညာယ, အဘိနိဗ္ဗိဇ္ဈ ဒက္ခသိ’။
‘‘တတောဟံ အတိသံဝိဂ္ဂါ, သုတွာ ဂါထာ သုဘာသိတာ၊
တတြဋ္ဌိတာဝဟံ သန္တီ, အရဟတ္တမပါပုဏိံ။
‘‘ယတ္ထ ယတ္ထ နိသိန္နာဟံ, သဒါ ဈာနပရာယနာ၊
ဇိနော တသ္မိံ ဂုဏေ တုဋ္ဌော, ဧတဒဂ္ဂေ ဌပေသိ မံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ဝိဟရာမိ အနာသဝါ။
(အပ၊၂၊၂၅၇။)‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ နန္ဒာ ဘိက္ခုနီ ဇနပဒကလျာဏီ ဣမာ ဂါထာယော အဘာသိတ္ထာတိ။
နန္ဒာထေရိယာပဒါနံ ပဉ္စမံ။
၆။ သောဏာထေရီအပဒါန
‘‘ပဒုမုတ္တရော နာမ ဇိနော, သဗ္ဗဓမ္မာန ပါရဂူ၊
ဣတော သတသဟဿမှိ, ကပ္ပေ ဥပ္ပဇ္ဇိ နာယကော။
‘‘တဒါ သေဋ္ဌိကုလေ ဇာတာ, သုခိတာ ပူဇိတာ ပိယာ၊
ဥပေတွာ တံ မုနိဝရံ, အဿောသိံ မဓုရံ ဝစံ။
‘‘အာရဒ္ဓဝီရိယာနဂ္ဂံ, ဝဏ္ဏေသိ [ဝဏ္ဏေတိ (သျာ။)] ဘိက္ခုနိံ ဇိနော၊
တံ သုတွာ မုဒိတာ ဟုတွာ, ကာရံ ကတွာန သတ္ထုနော။
‘‘အဘိဝါဒိယ သမ္ဗုဒ္ဓံ, ဌာနံ တံ ပတ္ထယိံ တဒါ၊
အနုမောဒိ မဟာဝီရော, ‘သိဇ္ဈတံ ပဏိဓီ တဝ။
‘‘‘သတသဟဿိတော ကပ္ပေ, ဩက္ကာကကုလသမ္ဘဝေါ၊
ဂေါတမော နာမ ဂေါတ္တေန, သတ္ထာ လောကေ ဘဝိဿတိ။
‘‘‘တဿ ဓမ္မေသု ဒါယာဒါ, ဩရသာ ဓမ္မနိမ္မိတာ၊
သောဏာတိ နာမ နာမေန, ဟေဿတိ သတ္ထု သာဝိကာ’။
‘‘တံ သုတွာ မုဒိတာ ဟုတွာ, ယာဝဇီဝံ တဒါ ဇိနံ၊
မေတ္တစိတ္တာ ပရိစရိံ, ပစ္စယေဟိ ဝိနာယကံ။
‘‘တေန ကမ္မေန သုကတေန, စေတနာပဏိဓီဟိ စ၊
ဇဟိတွာ မာနုသံ ဒေဟံ, တာဝတိံသမဂစ္ဆဟံ။
‘‘ပစ္ဆိမေ စ ဘဝေ ဒါနိ, ဇာတာ သေဋ္ဌိကုလေ အဟံ၊
သာဝတ္ထိယံ ပုရဝရေ, ဣဒ္ဓေ ဖီတေ မဟဒ္ဓနေ။
(အပ၊၂၊၂၅၈။)‘‘ယဒါ စ ယောဗ္ဗနပ္ပတ္တာ, ဂန္တွာ ပတိကုလံ အဟံ၊
ဒသ ပုတ္တာနိ အဇနိံ, သုရူပါနိ ဝိသေသတော။
‘‘သုခေဓိတာ စ တေ သဗ္ဗေ, ဇနနေတ္တမနောဟရာ၊
အမိတ္တာနမ္ပိ ရုစိတာ, မမ ပဂေဝ တေ ပိယာ။
‘‘တတော မယှံ အကာမာယ, ဒသပုတ္တပုရက္ခတော၊
ပဗ္ဗဇိတ္ထ သ မေ ဘတ္တာ, ဒေဝဒေဝဿ သာသနေ။
‘‘တဒေကိကာ ဝိစိန္တေသိံ, ဇီဝိတေနာလမတ္ထု မေ၊
စတ္တာယ ပတိပုတ္တေဟိ, ဝုဍ္ဎာယ စ ဝရာကိယာ။
‘‘အဟမ္ပိ တတ္ထ ဂစ္ဆိဿံ, သမ္ပတ္တော ယတ္ထ မေ ပတိ၊
ဧဝါဟံ စိန္တယိတွာန, ပဗ္ဗဇိံ အနဂါရိယံ။
‘‘တတော စ မံ ဘိက္ခုနိယော, ဧကံ ဘိက္ခုနုပဿယေ၊
ဝိဟာယ ဂစ္ဆုမောဝါဒံ, တာပေဟိ ဥဒကံ ဣတိ။
‘‘တဒါ ဥဒကမာဟိတွာ, ဩကိရိတွာန ကုမ္ဘိယာ၊
စုလ္လေ ဌပေတွာ အာသီနာ, တတော စိတ္တံ သမာဒဟိံ။
‘‘ခန္ဓေ အနိစ္စတော ဒိသွာ, ဒုက္ခတော စ အနတ္တတော၊
ခေပေတွာ အာသဝေ သဗ္ဗေ, အရဟတ္တမပါပုဏိံ။
‘‘တဒါဂန္တွာ ဘိက္ခုနိယော, ဥဏှောဒကမပုစ္ဆိသုံ၊
တေဇောဓာတုမဓိဋ္ဌာယ, ခိပ္ပံ သန္တာပယိံ ဇလံ။
‘‘ဝိမှိတာ တာ ဇိနဝရံ, ဧတမတ္ထမသာဝယုံ၊
တံ သုတွာ မုဒိတော နာထော, ဣမံ ဂါထံ အဘာသထ။
‘‘‘ယော စ ဝဿသတံ ဇီဝေ, ကုသီတော ဟီနဝီရိယော၊
ဧကာဟံ ဇီဝိတံ သေယျော, ဝီရိယမာရဘတော ဒဠှံ’။
‘‘အာရာဓိတော မဟာဝီရော, မယာ သုပ္ပဋိပတ္တိယာ၊
အာရဒ္ဓဝီရိယာနဂ္ဂံ, မမာဟ သ မဟာမုနိ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ဝိဟရာမိ အနာသဝါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
(အပ၊၂၊၂၅၉။)‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ သောဏာ ဘိက္ခုနီ ဣမာ ဂါထာယော အဘာသိတ္ထာတိ။
သောဏာထေရိယာပဒါနံ ဆဋ္ဌံ။
၇။ ဘဒ္ဒကာပိလာနီထေရီအပဒါန
‘‘ပဒုမုတ္တရော နာမ ဇိနော, သဗ္ဗဓမ္မာန ပါရဂူ [သဗ္ဗဓမ္မေသု စက္ခုမာ (သီ။ ပီ။)]၊
ဣတော သတသဟဿမှိ, ကပ္ပေ ဥပ္ပဇ္ဇိ နာယကော။
‘‘တဒါဟု ဟံသဝတိယံ, ဝိဒေဟော နာမ နာမတော [နာမကော (သျာ။ ပီ။)]၊
သေဋ္ဌီ ပဟူတရတနော, တဿ ဇာယာ အဟောသဟံ။
‘‘ကဒါစိ သော နရာဒိစ္စံ, ဥပေစ္စ သပရိဇ္ဇနော၊
ဓမ္မမဿောသိ ဗုဒ္ဓဿ, သဗ္ဗဒုက္ခဘယပ္ပဟံ [ဒုက္ခက္ခယာဝဟံ (သျာ။)]။
‘‘သာဝကံ ဓုတဝါဒါနံ, အဂ္ဂံ ကိတ္တေသိ နာယကော၊
သုတွာ သတ္တာဟိကံ ဒါနံ, ဒတွာ ဗုဒ္ဓဿ တာဒိနော။
‘‘နိပစ္စ သိရသာ ပါဒေ, တံ ဌာနမဘိပတ္ထယိံ၊
သ ဟာသယန္တော ပရိသံ, တဒါ ဟိ နရပုင်္ဂဝေါ။
‘‘သေဋ္ဌိနော အနုကမ္ပာယ, ဣမာ ဂါထာ အဘာသထ၊
‘လစ္ဆသေ ပတ္ထိတံ ဌာနံ, နိဗ္ဗုတော ဟောဟိ ပုတ္တက။
‘‘‘သတသဟဿိတော ကပ္ပေ, ဩက္ကာကကုလသမ္ဘဝေါ၊
ဂေါတမော နာမ ဂေါတ္တေန, သတ္ထာ လောကေ ဘဝိဿတိ။
‘‘‘တဿ ဓမ္မေသု ဒါယာဒေါ, ဩရသော ဓမ္မနိမ္မိတော၊
ကဿပေါ နာမ ဂေါတ္တေန, ဟေဿတိ သတ္ထု သာဝကော’။
‘‘တံ သုတွာ မုဒိတော ဟုတွာ, ယာဝဇီဝံ တဒါ ဇိနံ၊
မေတ္တစိတ္တော ပရိစရိ, ပစ္စယေဟိ ဝိနာယကံ။
‘‘သာသနံ ဇောတယိတွာန, သော မဒ္ဒိတွာ ကုတိတ္ထိယေ၊
ဝေနေယျံ ဝိနယိတွာ စ, နိဗ္ဗုတော သော သသာဝကော။
(အပ၊၂၊၂၆၀။)‘‘နိဗ္ဗုတေ တမှိ လောကဂ္ဂေ, ပူဇနတ္ထာယ သတ္ထုနော၊
ဉာတိမိတ္တေ သမာနေတွာ, သဟ တေဟိ အကာရယိ။
‘‘သတ္တယောဇနိကံ ထူပံ, ဥဗ္ဗိဒ္ဓံ ရတနာမယံ၊
ဇလန္တံ သတရံသိံဝ, သာလရာဇံဝ ဖုလ္လိတံ။
‘‘သတ္တသတသဟဿာနိ, ပါတိယော [စာတိယော (သျာ။)] တတ္ထ ကာရယိ၊
နဠဂ္ဂီ ဝိယ ဇောတန္တီ [ဇောတန္တေ (သျာ။ ပီ။)], ရတနေဟေဝ သတ္တဟိ။
‘‘ဂန္ဓတေလေန ပူရေတွာ, ဒီပါနုဇ္ဇလယီ တဟိံ၊
ပူဇနတ္ထာယ [ပူဇတ္ထာယ (သီ။ က။)] မဟေသိဿ, သဗ္ဗဘူတာနုကမ္ပိနော။
‘‘သတ္တသတသဟဿာနိ, ပုဏ္ဏကုမ္ဘာနိ ကာရယိ၊
ရတနေဟေဝ ပုဏ္ဏာနိ, ပူဇနတ္ထာယ မဟေသိနော။
‘‘မဇ္ဈေ အဋ္ဌဋ္ဌကုမ္ဘီနံ, ဥဿိတာ ကဉ္စနဂ္ဃိယော၊
အတိရောစန္တိ ဝဏ္ဏေန, သရဒေဝ ဒိဝါကရော။
‘‘စတုဒွါရေသု သောဘန္တိ, တောရဏာ ရတနာမယာ၊
ဥဿိတာ ဖလကာ ရမ္မာ, သောဘန္တိ ရတနာမယာ။
‘‘ဝိရောစန္တိ ပရိက္ခိတ္တာ [ပရိက္ခာယော (သျာ။)], အဝဋံသာ သုနိမ္မိတာ၊
ဥဿိတာနိ ပဋာကာနိ, ရတနာနိ ဝိရောစရေ။
‘‘သုရတ္တံ သုကတံ စိတ္တံ, စေတိယံ ရတနာမယံ၊
အတိရောစတိ ဝဏ္ဏေန, သသဉ္ဈောဝ [သသဇ္ဈာဝ (သျာ။ က။), သသဉ္ဇာဝ (ပီ။)] ဒိဝါကရော။
‘‘ထူပဿ ဝေဒိယော တိဿော, ဟရိတာလေန ပူရယိ၊
ဧကံ မနောသိလာယေကံ, အဉ္ဇနေန စ ဧကိကံ။
‘‘ပူဇံ ဧတာဒိသံ ရမ္မံ, ကာရေတွာ ဝရဝါဒိနော၊
အဒါသိ ဒါနံ သံဃဿ, ယာဝဇီဝံ ယထာဗလံ။
‘‘သဟာဝ သေဋ္ဌိနာ တေန, တာနိ ပုညာနိ သဗ္ဗသော၊
ယာဝဇီဝံ ကရိတွာန, သဟာဝ သုဂတိံ ဂတာ။
‘‘သမ္ပတ္တိယောနုဘောတွာန, ဒေဝတ္တေ အထ မာနုသေ၊
ဆာယာ ဝိယ သရီရေန, သဟ တေနေဝ သံသရိံ။
(အပ၊၂၊၂၆၁။)‘‘ဧကနဝုတိတော ကပ္ပေ, ဝိပဿီ နာမ နာယကော၊
ဥပ္ပဇ္ဇိ စာရုဒဿနော, သဗ္ဗဓမ္မဝိပဿကော။
‘‘တဒါယံ ဗန္ဓုမတိယံ, ဗြာဟ္မဏော သာဓုသမ္မတော၊
အဍ္ဎော သန္တော ဂုဏေနာပိ [သတ္ထာဂမေနာသိ (သီ။)], ဓနေန စ သုဒုဂ္ဂတော။
‘‘တဒါပိ တဿာဟံ အာသိံ, ဗြာဟ္မဏီ သမစေတသာ၊
ကဒါစိ သော ဒိဇဝရော, သင်္ဂမေသိ မဟာမုနိံ။
‘‘နိသိန္နံ ဇနကာယမှိ, ဒေသေန္တံ အမတံ ပဒံ၊
သုတွာ ဓမ္မံ ပမုဒိတော, အဒါသိ ဧကသာဋကံ။
‘‘ဃရမေကေန ဝတ္ထေန, ဂန္တွာနေတံ သ မဗြဝိ [မမဗြဝိ (သီ။ သျာ။ ပီ။)]၊
‘အနုမောဒ မဟာပုညံ [မဟာပညေ (သီ။), မဟာပုညေ (သျာ။ က။)], ဒိန္နံ ဗုဒ္ဓဿ သာဋကံ’။
‘‘တဒါဟံ အဉ္ဇလိံ ကတွာ, အနုမောဒိံ သုပီဏိတာ [သုဝိဒိတာ (သျာ။), သုပီတိယာ (က။)]၊
‘သုဒိန္နော သာဋကော သာမိ, ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌဿ တာဒိနော’။
‘‘သုခိတော သဇ္ဇိတော ဟုတွာ, သံသရန္တော ဘဝါဘဝေ၊
ဗာရာဏသိပုရေ ရမ္မေ, ရာဇာ အာသိ မဟီပတိ။
‘‘တဒါ တဿ မဟေသီဟံ, ဣတ္ထိဂုမ္ဗဿ ဥတ္တမာ၊
တဿာတိ ဒယိတာ [တဿာဝိ ဒုတိယိကာ (သျာ။)] အာသိံ, ပုဗ္ဗသ္နေဟေန ဘတ္တုနော [စုတ္တရိ (သျာ။ ပီ။ က။)]။
‘‘ပိဏ္ဍာယ ဝိစရန္တေ တေ [သော (သီ။ သျာ။ ပီ။)], အဋ္ဌ ပစ္စေကနာယကေ၊
ဒိသွာ ပမုဒိတော ဟုတွာ, ဒတွာ ပိဏ္ဍံ မဟာရဟံ။
‘‘ပုနော နိမန္တယိတွာန, ကတွာ ရတနမဏ္ဍပံ၊
ကမ္မာရေဟိ ကတံ ပတ္တံ [ကတံ ဆတ္တံ (သီ။), ကတမဋ္ဌံ (သျာ။)], သောဝဏ္ဏံ ဝတ တတ္တကံ။
‘‘သမာနေတွာန တေ သဗ္ဗေ, တေသံ ဒါနမဒါသိ သော၊
သောဏ္ဏာသနေ ပဝိဋ္ဌာနံ, ပသန္နော သေဟိ ပါဏိဘိ။
‘‘တမ္ပိ ဒါနံ သဟာဒါသိံ, ကာသိရာဇေနဟံ တဒါ၊
ပုနာဟံ ဗာရာဏသိယံ, ဇာတာ ကာသိကဂါမကေ။
(အပ၊၂၊၂၆၂။)‘‘ကုဋုမ္ဗိကကုလေ ဖီတေ, သုခိတော သော သဘာတုကော၊
ဇေဋ္ဌဿ ဘာတုနော ဇာယာ, အဟောသိံ သုပတိဗ္ဗတာ။
‘‘ပစ္စေကဗုဒ္ဓံ ဒိသွာန, ကနိယဿ မမ ဘတ္တုနော [ဘတ္တုကနိယသော (သျာ။)]၊
ဘာဂန္နံ တဿ ဒတွာန, အာဂတေ တမှိ ပါဝဒိံ။
‘‘နာဘိနန္ဒိတ္ထ သော ဒါနံ, တတော တဿ အဒါသဟံ၊
ဥခါ [ဗုဒ္ဓါ (သျာ။)] အာနိယ တံ အန္နံ, ပုနော တဿေဝ သော အဒါ။
‘‘တဒန္နံ ဆဍ္ဍယိတွာန, ဒုဋ္ဌာ ဗုဒ္ဓဿဟံ တဒါ၊
ပတ္တံ ကလလပုဏ္ဏံ တံ, အဒါသိံ တဿ တာဒိနော။
‘‘ဒါနေ စ ဂဟဏေ စေဝ, အပစေ ပဒုသေပိ စ၊
သမစိတ္တမုခံ ဒိသွာ, တဒါဟံ သံဝိဇိံ ဘုသံ။
‘‘ပုနော ပတ္တံ ဂဟေတွာန, သောဓယိတွာ သုဂန္ဓိနာ၊
ပသန္နစိတ္တာ ပူရေတွာ, သဃတံ သက္ကရံ အဒံ။
‘‘ယတ္ထ ယတ္ထူပပဇ္ဇာမိ, သုရူပါ ဟောမိ ဒါနတော၊
ဗုဒ္ဓဿ အပကာရေန, ဒုဂ္ဂန္ဓာ ဝဒနေန စ။
‘‘ပုန ကဿပဝီရဿ, နိဓာယန္တမှိ စေတိယေ၊
သောဝဏ္ဏံ ဣဋ္ဌကံ ဝရံ, အဒါသိံ မုဒိတာ အဟံ။
‘‘စတုဇ္ဇာတေန ဂန္ဓေန, နိစယိတွာ တမိဋ္ဌကံ၊
မုတ္တာ ဒုဂ္ဂန္ဓဒေါသမှာ, သဗ္ဗင်္ဂသုသမာဂတာ။
‘‘သတ္တပါတိသဟဿာနိ, ရတနေဟေဝ သတ္တဟိ၊
ကာရေတွာ ဃတပူရာနိ, ဝဋ္ဋီနိ [ဝဋ္ဋီယော (သီ။)] စ သဟဿသော။
‘‘ပက္ခိပိတွာ ပဒီပေတွာ, ဌပယိံ သတ္တပန္တိယော၊
ပူဇနတ္ထံ လောကနာထဿ, ဝိပ္ပသန္နေန စေတသာ။
‘‘တဒါပိ တမှိ ပုညမှိ, ဘာဂိနီယိ ဝိသေသတော၊
ပုန ကာသီသု သဉ္ဇာတော, သုမိတ္တာ ဣတိ ဝိဿုတော။
‘‘တဿာဟံ ဘရိယာ အာသိံ, သုခိတာ သဇ္ဇိတာ ပိယာ၊
တဒါ ပစ္စေကမုနိနော, အဒါသိံ ဃနဝေဌနံ။
(အပ၊၂၊၂၆၃။)‘‘တဿာပိ ဘာဂိနီ အာသိံ, မောဒိတွာ ဒါနမုတ္တမံ၊
ပုနာပိ ကာသိရဋ္ဌမှိ, ဇာတော ကောလိယဇာတိယာ။
‘‘တဒါ ကောလိယပုတ္တာနံ, သတေဟိ သဟ ပဉ္စဟိ၊
ပဉ္စပစ္စေကဗုဒ္ဓါနံ, သတာနိ သမုပဋ္ဌဟိ။
‘‘တေမာသံ တပ္ပယိတွာန [ဝါသယိတွာန (သျာ။ ပီ။)], အဒါသိ စ တိစီဝရေ [တိစီဝရံ (သျာ။)]၊
ဇာယာ တဿ တဒါ အာသိံ, ပုညကမ္မပထာနုဂါ။
‘‘တတော စုတော အဟု ရာဇာ, နန္ဒော နာမ မဟာယသော၊
တဿာပိ မဟေသီ အာသိံ, သဗ္ဗကာမသမိဒ္ဓိနီ။
‘‘တဒါ ရာဇာ ဘဝိတွာန, ဗြဟ္မဒတ္တော မဟီပတိ၊
ပဒုမဝတီပုတ္တာနံ, ပစ္စေကမုနိနံ တဒါ။
‘‘သတာနိ ပဉ္စနူနာနိ, ယာဝဇီဝံ ဥပဋ္ဌဟိံ၊
ရာဇုယျာနေ နိဝါသေတွာ, နိဗ္ဗုတာနိ စ ပူဇယိံ။
‘‘စေတိယာနိ စ ကာရေတွာ, ပဗ္ဗဇိတွာ ဥဘော မယံ၊
ဘာဝေတွာ အပ္ပမညာယော, ဗြဟ္မလောကံ အဂမှသေ။
‘‘တတော စုတော မဟာတိတ္ထေ, သုဇာတော ပိပ္ဖလာယနော၊
မာတာ သုမနဒေဝီတိ, ကောသိဂေါတ္တော ဒိဇော ပိတာ။
‘‘အဟံ မဒ္ဒေ ဇနပဒေ, သာကလာယ ပုရုတ္တမေ၊
ကပ္ပိလဿ ဒိဇဿာသိံ, ဓီတာ မာတာ သုစီမတိ။
‘‘ဃနကဉ္စနဗိမ္ဗေန, နိမ္မိနိတွာန မံ ပိတာ၊
အဒါ ကဿပဓီရဿ, ကာမေဟိ ဝဇ္ဇိတဿမံ။
‘‘ကဒါစိ သော ကာရုဏိကော, ဂန္တွာ ကမ္မန္တပေက္ခကော၊
ကာကာဒိကေဟိ ခဇ္ဇန္တေ, ပါဏေ ဒိသွာန သံဝိဇိ။
‘‘ဃရေဝါဟံ တိလေ ဇာတေ, ဒိသွာနာတပတာပနေ၊
ကိမိ ကာကေဟိ ခဇ္ဇန္တေ, သံဝေဂမလဘိံ တဒါ။
‘‘တဒါ သော ပဗ္ဗဇီ ဓီရော, အဟံ တမနုပဗ္ဗဇိံ၊
ပဉ္စဝဿာနိ နိဝသိံ, ပရိဗ္ဗာဇဝတေ [ပရိဗ္ဗာဇပထေ (သျာ။ ပီ။)] အဟံ။
(အပ၊၂၊၂၆၄။)‘‘ယဒါ ပဗ္ဗဇိတာ အာသိ, ဂေါတမီ ဇိနပေါသိကာ၊
တဒါဟံ တမုပဂန္တွာ, ဗုဒ္ဓေန အနုသာသိတာ။
‘‘န စိရေနေဝ ကာလေန, အရဟတ္တမပါပုဏိံ၊
အဟော ကလျာဏမိတ္တတ္တံ, ကဿပဿ သိရီမတော။
‘‘သုတော ဗုဒ္ဓဿ ဒါယာဒေါ, ကဿပေါ သုသမာဟိတော၊
ပုဗ္ဗေနိဝါသံ ယော ဝေဒိ, သဂ္ဂါပါယဉ္စ ပဿတိ။
‘‘အထော ဇာတိက္ခယံ ပတ္တော, အဘိညာဝေါသိတော မုနိ၊
ဧတာဟိ တီဟိ ဝိဇ္ဇာဟိ, တေဝိဇ္ဇော ဟောတိ ဗြာဟ္မဏော။
‘‘တထေဝ ဘဒ္ဒကာပိလာနီ [ဘဒ္ဒါကာပိလာနီ (သီ။ ပီ။)], တေဝိဇ္ဇာ မစ္စုဟာယိနီ၊
ဓာရေတိ အန္တိမံ ဒေဟံ, ဇိတွာ မာရံ သဝါဟနံ။
‘‘ဒိသွာ အာဒီနဝံ လောကေ, ဥဘော ပဗ္ဗဇိတာ မယံ၊
တျမှ ခီဏာသဝါ ဒန္တာ, သီတိဘူတာမှ နိဗ္ဗုတာ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ဝိဟရာမိ အနာသဝါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ ဘဒ္ဒကာပိလာနီ ဘိက္ခုနီ ဣမာ ဂါထာယော အဘာသိတ္ထာတိ။
ဘဒ္ဒကာပိလာနီထေရိယာပဒါနံ သတ္တမံ။
၈။ ယသောဓရာထေရီအပဒါန
ဧကသ္မိံ သမယေ ရမ္မေ, ဣဒ္ဓေ ရာဇဂဟေ ပုရေ၊
ပဗ္ဘာရမှိ ဝရေကမှိ, ဝသန္တေ နရနာယကေ။
ဝသန္တိယာ တမှိ နဂရေ, ရမ္မေ ဘိက္ခုနုပဿယေ၊
ယသောဓရာဘိက္ခုနိယာ, ဧဝံ အာသိ ဝိတက္ကိတံ။
‘‘သုဒ္ဓေါဒနော မဟာရာဇာ, ဂေါတမီ စ ပဇာပတီ၊
အဘိညာတာ မဟာထေရာ, ထေရိယော စ မဟိဒ္ဓိကာ။
(အပ၊၂၊၂၆၅။)‘‘သန္တိံ ဂတာဝ အာသုံ တေ, ဒီပစ္စီဝ နိရာသဝါ၊
လောကနာထေ ဓရန္တေဝ, အဟမ္ပိ စ သိဝံ ပဒံ။
‘‘ဂမိဿာမီတိ စိန္တေတွာ, ပဿန္တီ အာယုမတ္တနော၊
ပဿိတွာ အာယုသင်္ခါရံ, တဒဟေဝ ခယံ ဂတံ။
‘‘ပတ္တစီဝရမာဒါယ, နိက္ခမိတွာ သကဿမာ၊
ပုရက္ခတာ ဘိက္ခုနီဘိ, သတေဟိ သဟဿေဟိ သာ [သဟ ပဉ္စဟိ (သီ။ ပီ။)]။
‘‘မဟိဒ္ဓိကာ မဟာပညာ, သမ္ဗုဒ္ဓံ ဥပသင်္ကမိ၊
သမ္ဗုဒ္ဓံ အဘိဝါဒေတွာ, သတ္ထုနော စက္ကလက္ခဏေ၊
နိသိန္နာ ဧကမန္တမှိ, ဣဒံ ဝစနမဗြဝိ။
‘‘‘အဋ္ဌသတ္တတိဝဿာဟံ, ပစ္ဆိမော ဝတ္တတေ ဝယော [ပစ္ဆိမာ ဝတ္တယိ ဝယာ (သျာ။)]၊
ပဗ္ဘာရမှိ အနုပ္ပတ္တာ, အာရောစေမိ မဟာမုနိ။
‘‘‘ပရိပက္ကော ဝယော မယှံ, ပရိတ္တံ မမ ဇီဝိတံ၊
ပဟာယ ဝေါ ဂမိဿာမိ, ကတံ မေ သရဏမတ္တနော။
‘‘‘ဝယမှိ ပစ္ဆိမေ ကာလေ, မရဏံ ဥပရုဒ္ဓတိ၊
အဇ္ဇရတ္တိံ မဟာဝီရ, ပါပုဏိဿာမိ နိဗ္ဗုတိံ။
‘‘‘နတ္ထိ ဇာတိ ဇရာ ဗျာဓိ, မရဏဉ္စ မဟာမုနေ၊
အဇရာမရဏံ ပုရံ, ဂမိဿာမိ အသင်္ခတံ။
‘‘‘ယာဝတာ ပရိသာ နာမ, သမုပါသန္တိ သတ္ထုနော၊
အပရာဓမဇာနန္တီ [သစေ မေတ္ထိ (သီ။), ပဇာနန္တီ (က။)], ခမန္တံ သမ္မုခါ မုနေ။
‘‘‘သံသရိတွာ စ သံသာရေ, ခလိတဉ္စေ မမံ တယိ၊
အာရောစေမိ မဟာဝီရ, အပရာဓံ ခမဿု မေ’။
‘‘သုတွာန ဝစနံ တဿာ, မုနိန္ဒော ဣဒမဗြဝိ၊
‘ကိမုတ္တရံ တေ ဝက္ခာမိ, နိဗ္ဗာနာယ ဝဇန္တိယာ။
‘‘‘ဣဒ္ဓိဉ္စာပိ နိဒဿေဟိ, မမ သာသနကာရိကေ၊
ပရိသာနဉ္စ သဗ္ဗာသံ, ကင်္ခံ ဆိန္ဒဿု ယာဝတာ’။
‘‘သုတွာ တံ မုနိနော ဝါစံ, ဘိက္ခုနီ သာ ယသောဓရာ၊
ဝန္ဒိတွာ မုနိရာဇံ တံ, ဣဒံ ဝစနမဗြဝိ။
(အပ၊၂၊၂၆၆။)‘‘‘ယသောဓရာ အဟံ ဝီရ, အဂါရေ တေ ပဇာပတိ၊
သာကိယမှိ ကုလေ ဇာတာ, ဣတ္ထိအင်္ဂေ ပတိဋ္ဌိတာ။
‘‘‘ထီနံ သတသဟဿာနံ, နဝုတီနံ ဆဒုတ္တရိ၊
အဂါရေ တေ အဟံ ဝီရ, ပါမောက္ခာ သဗ္ဗာ ဣဿရာ။
‘‘‘ရူပါစာရဂုဏူပေတာ, ယောဗ္ဗနဋ္ဌာ ပိယံဝဒါ၊
သဗ္ဗာ မံ အပစာယန္တိ, ဒေဝတာ ဝိယ မာနုသာ။
‘‘‘ကညာသတသဟဿပမုခါ, သကျပုတ္တနိဝေသနေ၊
သမာနသုခဒုက္ခတာ, ဒေဝတာ ဝိယ နန္ဒနေ။
‘‘‘ကာမဓာတုမတိက္ကမ္မ [ကာမဓာတုမတိက္ကန္တာ (သီ။ သျာ။ ပီ။ က။)], သဏ္ဌိတာ ရူပဓာတုယာ၊
ရူပေန သဒိသာ နတ္ထိ, ဌပေတွာ လောကနာယကံ။
‘‘‘သမ္ဗုဒ္ဓံ အဘိဝါဒေတွာ, ဣဒ္ဓိံ ဒဿေသိ သတ္ထုနော၊
နေကာ နာနာဝိဓာကာရာ, မဟာဣဒ္ဓီပိ ဒဿယီ [ဧဝမာဒီနိ ဝတွာန, ဥပတိတွာန အမ္ဗရံ၊ ဣဒ္ဓီ အနေကာ ဒဿေသိ, ဗုဒ္ဓါနုညာ ယသောဓရာ၊ (သီ။)]။
‘‘‘စက္ကဝါဠသမံ ကာယံ, သီသံ ဥတ္တရတော ကုရု၊
ဥဘော ပက္ခာ ဒုဝေ ဒီပါ, ဇမ္ဗုဒီပံ သရီရတော။
‘‘‘ဒက္ခိဏဉ္စ သရံ ပိဉ္ဆံ, နာနာသာခါ တု ပတ္တကာ၊
စန္ဒဉ္စ သူရိယဉ္စက္ခိ, မေရုပဗ္ဗတတော သိခံ။
‘‘‘စက္ကဝါလဂိရိံ တုဏ္ဍံ, ဇမ္ဗုရုက္ခံ သမူလကံ၊
ဗီဇမာနာ ဥပါဂန္တွာ, ဝန္ဒန္တီ လောကနာယကံ။
‘‘‘ဟတ္ထိဝဏ္ဏံ တထေဝဿံ, ပဗ္ဗတံ ဇလဓိံ တထာ၊
စန္ဒိမံ သူရိယံ မေရုံ, သက္ကဝဏ္ဏဉ္စ ဒဿယိ။
‘‘‘ယသောဓရာ အဟံ ဝီရ, ပါဒေ ဝန္ဒာမိ စက္ခုမ၊
သဟဿလောကဓာတူနံ, ဖုလ္လပဒ္မေန ဆာဒယိ။
‘‘‘ဗြဟ္မဝဏ္ဏဉ္စ မာပေတွာ, ဓမ္မံ ဒေသေသိ သုညတံ၊
ယသောဓရာ အဟံ ဝီရ, ပါဒေ ဝန္ဒာမိ စက္ခုမ။
‘‘‘ဣဒ္ဓီသု စ ဝသီ ဟောမိ, ဒိဗ္ဗာယ သောတဓာတုယာ၊
စေတောပရိယဉာဏဿ, ဝသီ ဟောမိ မဟာမုနိ။
(အပ၊၂၊၂၆၇။)‘‘‘ပုဗ္ဗေနိဝါသံ ဇာနာမိ, ဒိဗ္ဗစက္ခု ဝိသောဓိတံ၊
သဗ္ဗာသဝပရိက္ခီဏာ, နတ္ထိ ဒါနိ ပုနဗ္ဘဝေါ။
‘‘‘အတ္ထဓမ္မနိရုတ္တီသု, ပဋိဘာနေ တထေဝ စ၊
ဉာဏံ မယှံ မဟာဝီရ, ဥပ္ပန္နံ တဝ သန္တိကေ။
‘‘‘ပုဗ္ဗာနံ လောကနာထာနံ, သင်္ဂမံ တေ နိဒဿိတံ [သုဒဿိတံ (သျာ။ ပီ။ က။)]၊
အဓိကာရံ ဗဟုံ မယှံ, တုယှတ္ထာယ မဟာမုနေ။
‘‘‘ယံ မယှံ ပူရိတံ ကမ္မံ, ကုသလံ သရသေ မုနေ၊
တုယှတ္ထာယ မဟာဝီရ, ပုညံ ဥပစိတံ မယာ။
‘‘‘အဘဗ္ဗဋ္ဌာနေ ဝဇ္ဇေတွာ, ဝါရယိတွာ အနာစရံ၊
တုယှတ္ထာယ မဟာဝီရ, သဉ္စတ္တံ ဇီဝိတံ မယာ။
‘‘‘နေကကောဋိသဟဿာနိ, ဘရိယတ္ထာယဒါသိ မံ၊
န တတ္ထ ဝိမနာ ဟောမိ, တုယှတ္ထာယ မဟာမုနိ။
‘‘‘နေကကောဋိသဟဿာနိ, ဥပကာရာယဒါသိ မံ၊
န တတ္ထ ဝိမနာ ဟောမိ, တုယှတ္ထာယ မဟာမုနိ။
‘‘‘နေကကောဋိသဟဿာနိ, ဘောဇနတ္ထာယဒါသိ မံ၊
န တတ္ထ ဝိမနာ ဟောမိ, တုယှတ္ထာယ မဟာမုနိ။
‘‘‘နေကကောဋိသဟဿာနိ, ဇီဝိတာနိ ပရိစ္စဇိံ၊
ဘယမောက္ခံ ကရိဿန္တိ, ဒဒါမိ မမ ဇီဝိတံ။
‘‘‘အင်္ဂဂတေ [အင်္ဂေ ဧဝံ (က။)] အလင်္ကာရေ, ဝတ္ထေ နာနာဝိဓေ ဗဟူ၊
ဣတ္ထိမဏ္ဍေ န ဂူဟာမိ, တုယှတ္ထာယ မဟာမုနိ။
‘‘‘ဓနဓညပရိစ္စာဂံ, ဂါမာနိ နိဂမာနိ စ၊
ခေတ္တံ ပုတ္တာ စ ဓီတာ စ, ပရိစ္စတ္တာ မဟာမုနိ။
‘‘‘ဟတ္ထီ အဿာ ဂဝါ စာပိ, ဒါသိယော ပရိစာရိကာ၊
တုယှတ္ထာယ မဟာဝီရ, ပရိစ္စတ္တာ အသင်္ခိယာ။
‘‘‘ယံ မယှံ ပဋိမန္တေသိ [ပတိမန္တေသိ (သီ။)], ဒါနံ ဒဿာမိ ယာစကေ၊
ဝိမနံ မေ န ပဿာမိ, ဒဒတော ဒါနမုတ္တမံ။
(အပ၊၂၊၂၆၈။)‘‘‘နာနာဝိဓံ ဗဟုံ ဒုက္ခံ, သံသာရေ စ ဗဟုဗ္ဗိဓေ၊
တုယှတ္ထာယ မဟာဝီရ, အနုဘုတ္တံ အသင်္ခိယံ။
‘‘‘သုခပ္ပတ္တာနုမောဒါမိ, န စ ဒုက္ခေသု ဒုမ္မနာ၊
သဗ္ဗတ္ထ တုလိတာ ဟောမိ, တုယှတ္ထာယ မဟာမုနိ။
‘‘‘အနုမဂ္ဂေန သမ္ဗုဒ္ဓေါ, ယံ ဓမ္မံ အဘိနီဟရိ၊
အနုဘောတွာ သုခံ ဒုက္ခံ, ပတ္တော ဗောဓိံ မဟာမုနိ။
‘‘‘ဗြဟ္မဒေဝဉ္စ သမ္ဗုဒ္ဓံ, ဂေါတမံ လောကနာယကံ၊
အညေသံ လောကနာထာနံ, သင်္ဂမံ တေ ဗဟုံ မယာ။
‘‘‘အဓိကာရံ ဗဟုံ မယှံ, တုယှတ္ထာယ မဟာမုနိ၊
ဂဝေသတော ဗုဒ္ဓဓမ္မေ, အဟံ တေ ပရိစာရိကာ။
‘‘‘ကပ္ပေ စ သတသဟဿေ, စတုရော စ အသင်္ခိယေ၊
ဒီပင်္ကရော မဟာဝီရော, ဥပ္ပဇ္ဇိ လောကနာယကော။
‘‘‘ပစ္စန္တဒေသဝိသယေ, နိမန္တေတွာ တထာဂတံ၊
တဿ အာဂမနံ မဂ္ဂံ, သောဓေန္တိ တုဋ္ဌမာနသာ။
‘‘‘တေန ကာလေန သော အာသိ, သုမေဓော နာမ ဗြာဟ္မဏော၊
မဂ္ဂဉ္စ ပဋိယာဒေသိ, အာယတော [အာယတံ (သီ။)] သဗ္ဗဒဿိနော။
‘‘‘တေန ကာလေနဟံ အာသိံ, ကညာ ဗြာဟ္မဏသမ္ဘဝါ၊
သုမိတ္တာနာမ နာမေန, ဥပဂစ္ဆိံ သမာဂမံ။
‘‘‘အဋ္ဌ ဥပ္ပလဟတ္ထာနိ, ပူဇနတ္ထာယ သတ္ထုနော၊
အာဒါယ ဇနသံမဇ္ဈေ, အဒ္ဒသံ ဣသိ မုဂ္ဂတံ။
‘‘‘စိရာနုဂတံ ဒယိတံ [စိရာနုပရိ အာသီနံ (သီ။)], အတိက္ကန္တံ မနောဟရံ၊
ဒိသွာ တဒါ အမညိဿံ, သဖလံ ဇီဝိတံ မမ။
‘‘‘ပရက္ကမံ တံ သဖလံ, အဒ္ဒသံ ဣသိနော တဒါ၊
ပုဗ္ဗကမ္မေန သမ္ဗုဒ္ဓေ, စိတ္တဉ္စာပိ ပသီဒိ မေ။
‘‘‘ဘိယျော စိတ္တံ ပသာဒေသိံ, ဣသေ ဥဂ္ဂတမာနသေ၊
ဒေယျံ အညံ န ပဿာမိ, ဒေမိ ပုပ္ဖါနိ တေ ဣသိ။
(အပ၊၂၊၂၆၉။)‘‘‘ပဉ္စဟတ္ထာ တဝ ဟောန္တု, တယော ဟောန္တု မမံ ဣသေ၊
တေန သဒ္ဓိံ သမာ ဟောန္တု, ဗောဓတ္ထာယ တဝံ ဣသေ’။
စတုတ္ထံ ဘာဏဝါရံ။
‘‘ဣသိ ဂဟေတွာ ပုပ္ဖါနိ, အာဂစ္ဆန္တံ မဟာယသံ၊
ပူဇေသိ ဇနသံမဇ္ဈေ, ဗောဓတ္ထာယ မဟာဣသိ။
‘‘ပဿိတွာ ဇနသံမဇ္ဈေ, ဒီပင်္ကရော မဟာမုနိ၊
ဝိယာကာသိ မဟာဝီရော, ဣသိ မုဂ္ဂတမာနသံ။
‘‘အပရိမေယျေ ဣတော ကပ္ပေ, ဒီပင်္ကရော မဟာမုနိ၊
မမ ကမ္မံ ဝိယာကာသိ, ဥဇုဘာဝံ မဟာမုနိ။
‘‘‘သမစိတ္တာ သမကမ္မာ, သမကာရီ ဘဝိဿတိ၊
ပိယာ ဟေဿတိ ကမ္မေန, တုယှတ္ထာယ မဟာဣသိ [မဟာဣသေ (သျာ။)]။
‘‘‘သုဒဿနာ သုပိယာ စ, မနာပါ ပိယဝါဒိနီ၊
တဿ ဓမ္မေသု ဒါယာဒါ, ဝိဟရိဿတိ ဣဒ္ဓိကာ။
‘‘‘ယထာပိ ဘဏ္ဍသာမုဂ္ဂံ, အနုရက္ခတိ သာမိနော၊
ဧဝံ ကုသလဓမ္မာနံ, အနုရက္ခိဿတေ အယံ။
‘‘‘တဿ တေ [တဿ တံ (သျာ။)] အနုကမ္ပန္တီ, ပူရယိဿတိ ပါရမီ၊
သီဟောဝ ပဉ္ဇရံ ဘေတွာ [ဟိတွာ (သျာ။), ဟေတွာ (ပီ။)], ပါပုဏိဿတိ ဗောဓိယံ’။
‘‘အပရိမေယျေ ဣတော ကပ္ပေ, ယံ မံ ဗုဒ္ဓေါ ဝိယာကရီ၊
တံ ဝါစံ အနုမောဒေန္တီ, ဧဝံကာရီ ဘဝိံ အဟံ။
‘‘တဿ ကမ္မဿ သုကတဿ, တတ္ထ စိတ္တံ ပသာဒယိံ၊
ဒေဝမနုဿကံ ယောနိံ, အနုဘောတွာ အသင်္ခိယံ။
‘‘သုခဒုက္ခေနုဘောတွာဟံ, ဒေဝေသု မာနုသေသု စ၊
ပစ္ဆိမေ ဘဝေ သမ္ပတ္တေ, အဇာယိံ သာကိယေ ကုလေ။
‘‘ရူပဝတီ ဘောဂဝတီ, ယသသီလဝတီ တတော၊
သဗ္ဗင်္ဂသမ္ပဒါ ဟောမိ, ကုလေသု အဘိသက္ကတာ။
(အပ၊၂၊၂၇၀။)‘‘လာဘံ သိလောကံ သက္ကာရံ, လောကဓမ္မသမာဂမံ၊
စိတ္တဉ္စ ဒုက္ခိတံ နတ္ထိ, ဝသာမိ အကုတောဘယာ။
‘‘ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ, ရညော အန္တေပုရေ တဒါ၊
ခတ္တိယာနံ ပုရေ ဝီရ, ဥပကာရဉ္စ နိဒ္ဒိသိ။
‘‘ဥပကာရာ စ ယာ နာရီ, ယာ စ နာရီ သုခေ ဒုခေ၊
အတ္ထက္ခာယီ စ ယာ နာရီ, ယာ စ နာရီနုကမ္ပိကာ။
‘‘ပဉ္စကောဋိသတာ ဗုဒ္ဓါ, နဝကောဋိသတာနိ စ၊
ဧတေသံ ဒေဝဒေဝါနံ, မဟာဒါနံ ပဝတ္တယိံ။
‘‘အဓိကာရံ မဟာ [သဒါ (ပီ။) ဧဝမုပရိပိ] မယှံ, ဓမ္မရာဇ သုဏောဟိ မေ၊
ဧကာဒသကောဋိသတာ, ဗုဒ္ဓါ ဒွါဒသ ကောဋိယော [ဟောန္တိ လောကဂ္ဂနာယကာ (သီ။ သျာ။), ပဏ္ဏာကောဋိသတာနိ စ (ပီ။)]။
‘‘ဧတေသံ ဒေဝဒေဝါနံ, မဟာဒါနံ ပဝတ္တယိံ၊
အဓိကာရံ မဟာ မယှံ, ဓမ္မရာဇ သုဏောဟိ မေ။
‘‘‘ဝီသကောဋိသတာ ဗုဒ္ဓါ, တိံသကောဋိသတာနိ စ၊
ဧတေသံ ဒေဝဒေဝါနံ, မဟာဒါနံ ပဝတ္တယိံ။
‘‘‘အဓိကာရံ မဟာ မယှံ, ဓမ္မရာဇ သုဏောဟိ မေ၊
စတ္တာလီသကောဋိသတာ, ပညာသ ကောဋိသတာနိ စ။
‘‘‘ဧတေသံ ဒေဝဒေဝါနံ, မဟာဒါနံ ပဝတ္တယိံ၊
အဓိကာရံ မဟာ မယှံ, ဓမ္မရာဇ သုဏောဟိ မေ။
‘‘‘သဋ္ဌိကောဋိသတာ ဗုဒ္ဓါ, သတ္တတိကောဋိသတာနိ စ၊
ဧတေသံ ဒေဝဒေဝါနံ, မဟာဒါနံ ပဝတ္တယိံ။
‘‘‘အဓိကာရံ မဟာ မယှံ, ဓမ္မရာဇ သုဏောဟိ မေ၊
အသီတိကောဋိသတာ ဗုဒ္ဓါ, နဝုတိကောဋိသတာနိ စ။
‘‘‘ဧတေသံ ဒေဝဒေဝါနံ, မဟာဒါနံ ပဝတ္တယိံ၊
အဓိကာရံ မဟာ မယှံ, ဓမ္မရာဇ သုဏောဟိ မေ။
‘‘‘ကောဋိသတသဟဿာနိ, ဟောန္တိ လောကဂ္ဂနာယကာ၊
ဧတေသံ ဒေဝဒေဝါနံ, မဟာဒါနံ ပဝတ္တယိံ။
(အပ၊၂၊၂၇၁။)‘‘‘အဓိကာရံ မဟာ မယှံ, ဓမ္မရာဇ သုဏောဟိ မေ၊
နဝကောဋိသဟဿာနိ, အပရေ လောကနာယကာ။
‘‘‘ဧတေသံ ဒေဝဒေဝါနံ, မဟာဒါနံ ပဝတ္တယိံ၊
အဓိကာရံ မဟာ မယှံ, ဓမ္မရာဇ သုဏောဟိ မေ။
‘‘‘ကောဋိသတသဟဿာနိ, ပဉ္စာသီတိမဟေသိနံ၊
ပဉ္စာသီတိကောဋိသတာ, သတ္တတိံသာ စ ကောဋိယော။
‘‘‘ဧတေသံ ဒေဝဒေဝါနံ, မဟာဒါနံ ပဝတ္တယိံ၊
အဓိကာရံ မဟာ မယှံ, ဓမ္မရာဇ သုဏောဟိ မေ။
‘‘‘ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ဝီတရာဂါ [ဓုတရာဂါ (ပီ။ က။)], အဋ္ဌဋ္ဌမကကောဋိယော [အဋ္ဌမတ္တက… (သီ။), အဋ္ဌမတ္ထက… (သျာ။)]၊
အဓိကာရံ မဟာ မယှံ, ဓမ္မရာဇ သုဏောဟိ မေ။
‘‘‘ခီဏာသဝါ ဝီတမလာ, အသင်္ခိယာ ဗုဒ္ဓသာဝကာ၊
အဓိကာရံ မဟာ မယှံ, ဓမ္မရာဇ သုဏောဟိ မေ။
‘‘‘ဧဝံ ဓမ္မေ သုစိဏ္ဏာနံ, သဒါ ဓမ္မဿ စာရိနံ၊
ဓမ္မစာရီ သုခံ သေတိ, အသ္မိံ လောကေ ပရမှိ စ။
‘‘‘ဓမ္မံ စရေ သုစရိတံ, န နံ ဒုစ္စရိတံ စရေ၊
ဓမ္မစာရီ သုခံ သေတိ, အသ္မိံ လောကေ ပရမှိ စ။
‘‘‘နိဗ္ဗိန္ဒိတွာန သံသာရေ, ပဗ္ဗဇိံ အနဂါရိယံ၊
သဟဿပရိဝါရေန, ပဗ္ဗဇိတွာ အကိဉ္စနာ။
‘‘‘အဂါရံ ဝိဇဟိတွာန, ပဗ္ဗဇိံ အနဂါရိယံ၊
အဍ္ဎမာသေ အသမ္ပတ္တေ, စတုသစ္စမပါပုဏိံ။
‘‘‘စီဝရံ ပိဏ္ဍပါတဉ္စ, ပစ္စယံ သယနာသနံ၊
ဥပနေန္တိ ဗဟူ ဇနာ, သာဂရေယေဝ ဦမိယော။
‘‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ဝိဟရာမိ အနာသဝါ။
‘‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’။
‘‘ဧဝံ ဗဟုဝိဓံ ဒုက္ခံ, သမ္ပတ္တီ စ ဗဟုဗ္ဗိဓာ၊
ဝိသုဒ္ဓိဘာဝံ သမ္ပတ္တာ, လဘာမိ သဗ္ဗသမ္ပဒါ။
(အပ၊၂၊၂၇၂။)‘‘ယာ ဒဒါတိ သကတ္တာနံ, ပုညတ္ထာယ မဟေသိနော၊
သဟာယသမ္ပဒါ ဟောန္တိ, နိဗ္ဗာနပဒမသင်္ခတံ။
‘‘ပရိက္ခီဏံ အတီတဉ္စ, ပစ္စုပ္ပန္နံ အနာဂတံ၊
သဗ္ဗကမ္မံ မမံ ခီဏံ, ပါဒေ ဝန္ဒာမိ စက္ခုမ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ ယသောဓရာ ဘိက္ခုနီ ဘဂဝတော သမ္မုခါ ဣမာ ဂါထာယော အဘာသိတ္ထာတိ။
ယသောဓရာထေရိယာပဒါနံ အဋ္ဌမံ။
၉။ ယသောဓရာပမုခဒသဘိက္ခုနီသဟဿအပဒါန
‘‘ကပ္ပေ စ သတသဟဿေ, စတုရော စ အသင်္ခိယေ၊
ဒီပင်္ကရော နာမ ဇိနော, ဥပ္ပဇ္ဇိ လောကနာယကော။
‘‘ဒီပင်္ကရော မဟာဝီရော, ဝိယာကာသိ ဝိနာယကော၊
သုမေဓဉ္စ သုမိတ္တဉ္စ, သမာနသုခဒုက္ခတံ။
‘‘သဒေဝကဉ္စ ပဿန္တော, ဝိစရန္တော သဒေဝကံ၊
တေသံ ပကိတ္တနေ အမှေ, ဥပဂမ္မ သမာဂမံ။
‘‘အမှံ သဗ္ဗပတိ ဟောဟိ [သဗ္ဗာ ပတီ ဟောန္တိ (ပီ။)], အနာဂတသမာဂမေ၊
သဗ္ဗာဝ တုယှံ ဘရိယာ, မနာပါ ပိယဝါဒိကာ။
‘‘ဒါနံ သီလမယံ သဗ္ဗံ, ဘာဝနာ စ သုဘာဝိတာ၊
ဒီဃရတ္တဉ္စ နော [ဒီဃရတ္တမိဒံ (သျာ။ က။)] သဗ္ဗံ, ပရိစ္စတ္တံ မဟာမုနေ။
‘‘ဂန္ဓံ ဝိလေပနံ မာလံ, ဒီပဉ္စ ရတနာမယံ၊
ယံကိဉ္စိ ပတ္ထိတံ သဗ္ဗံ, ပရိစ္စတ္တံ မဟာမုနိ။
‘‘အညံ ဝါပိ ကတံ ကမ္မံ, ပရိဘောဂဉ္စ မာနုသံ၊
ဒီဃရတ္တဉှိ နော သဗ္ဗံ, ပရိစ္စတ္တံ မဟာမုနိ။
‘‘အနေကဇာတိသံသာရံ, ဗဟုံ ပုညမ္ပိ နော ကတံ၊
ဣဿရမနုဘောတွာန, သံသရိတွာ ဘဝါဘဝေ။
(အပ၊၂၊၂၇၃။)‘‘ပစ္ဆိမေ ဘဝေ သမ္ပတ္တေ, သကျပုတ္တနိဝေသနေ၊
နာနာကုလူပပန္နာယော, အစ္ဆရာ ကာမဝဏ္ဏိနီ။
‘‘လာဘဂ္ဂေန ယသံ ပတ္တာ, ပူဇိတာ သဗ္ဗသက္ကတာ၊
လာဘိယော အန္နပါနာနံ, သဒါ သမ္မာနိတာ မယံ။
‘‘အဂါရံ ပဇဟိတွာန, ပဗ္ဗဇိမှနဂါရိယံ၊
အဍ္ဎမာသေ အသမ္ပတ္တေ, သဗ္ဗာ ပတ္တာမှ နိဗ္ဗုတိံ။
‘‘လာဘိယော အန္နပါနာနံ, ဝတ္ထသေနာသနာနိ စ၊
ဥပေန္တိ ပစ္စယာ သဗ္ဗေ, သဒါ သက္ကတပူဇိတာ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ အမှံ…ပေ… ဝိဟရာမ အနာသဝါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ နော အာသိ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ ယသောဓရာပမုခါနိ ဒသဘိက္ခုနီသဟဿာနိ ဘဂဝတော သမ္မုခါ ဣမာ ဂါထာယော အဘာသိတ္ထာတိ။
ယသောဓရာပမုခဒသဘိက္ခုနီသဟဿာပဒါနံ နဝမံ။
၁၀။ ယသောဓရာပမုခအဋ္ဌာရသဘိက္ခုနီသဟဿအပဒါန
‘‘အဋ္ဌာရသသဟဿာနိ, ဘိက္ခုနီ သကျသမ္ဘဝါ၊
ယသောဓရာပမုခါနိ, သမ္ဗုဒ္ဓံ ဥပသင်္ကမုံ။
‘‘အဋ္ဌာရသသဟဿာနိ, သဗ္ဗာ ဟောန္တိ မဟိဒ္ဓိကာ၊
ဝန္ဒန္တီ မုနိနော ပါဒေ, အာရောစေန္တိ ယထာဗလံ။
‘‘‘ဇာတိ ခီဏာ ဇရာ ဗျာဓိ, မရဏဉ္စ မဟာမုနိ၊
အနာသဝံ ပဒံ သန္တံ, အမတံ ယာမ နာယက။
‘‘‘ခလိတဉ္စေ ပုရေ အတ္ထိ, သဗ္ဗာသမ္ပိ မဟာမုနိ၊
အပရာဓမဇာနန္တီ, ခမ အမှံ ဝိနာယက။
‘‘‘ဣဒ္ဓိဉ္စာပိ နိဒဿေထ, မမ သာသနကာရိကာ၊
ပရိသာနဉ္စ သဗ္ဗာသံ, ကင်္ခံ ဆိန္ဒထ ယာဝတာ။
(အပ၊၂၊၂၇၄။)‘‘‘ယသောဓရာ မဟာဝီရ, မနာပါ ပိယဒဿနာ၊
သဗ္ဗာ တုယှံ မဟာဝီရ, အဂါရသ္မိံ ပဇာပတိ။
‘‘‘ထီနံ သတသဟဿာနံ, နဝုတီနံ ဆဒုတ္တရိ၊
အဂါရေ တေ မယံ ဝီရ, ပါမောက္ခာ သဗ္ဗာ ဣဿရာ။
‘‘‘ရူပါစာရဂုဏူပေတာ, ယောဗ္ဗနဋ္ဌာ ပိယံဝဒါ၊
သဗ္ဗာ နော အပစာယန္တိ, ဒေဝတာ ဝိယ မာနုသာ။
‘‘‘အဋ္ဌာရသသဟဿာနိ, သဗ္ဗာ သာကိယသမ္ဘဝါ၊
ယသောဓရာသဟဿာနိ, ပါမောက္ခာ ဣဿရာ တဒါ။
‘‘‘ကာမဓာတုမတိက္ကမ္မ, သဏ္ဌိတာ ရူပဓာတုယာ၊
ရူပေန သဒိသာ နတ္ထိ, သဟဿာနံ မဟာမုနိ။
‘‘‘သမ္ဗုဒ္ဓံ အဘိဝါဒေတွာ, ဣဒ္ဓိံ ဒဿံသု သတ္ထုနော၊
နေကာ နာနာဝိဓာကာရာ, မဟာဣဒ္ဓီပိ ဒဿယုံ။
‘‘‘စက္ကဝါဠသမံ ကာယံ, သီသံ ဥတ္တရတော ကုရု၊
ဥဘော ပက္ခာ ဒုဝေ ဒီပါ, ဇမ္ဗုဒီပံ သရီရတော။
‘‘‘ဒက္ခိဏဉ္စ သရံ ပိဉ္ဆံ, နာနာသာခါ တု ပတ္တကာ၊
စန္ဒဉ္စ သူရိယဉ္စက္ခိ, မေရုပဗ္ဗတတော သိခံ။
‘‘‘စက္ကဝါဠဂိရိံ တုဏ္ဍံ, ဇမ္ဗုရုက္ခံ သမူလကံ၊
ဗီဇမာနာ ဥပါဂန္တွာ, ဝန္ဒန္တီ လောကနာယကံ။
‘‘‘ဟတ္ထိဝဏ္ဏံ တထေဝဿံ, ပဗ္ဗတံ ဇလဓိံ တထာ၊
စန္ဒဉ္စ သူရိယံ မေရုံ, သက္ကဝဏ္ဏဉ္စ ဒဿယုံ။
‘‘‘ယသောဓရာ မယံ ဝီရ, ပါဒေ ဝန္ဒာမ စက္ခုမ၊
တဝ စိရပဘာဝေန, နိပ္ဖန္နာ နရနာယက။
‘‘‘ဣဒ္ဓီသု စ ဝသီ ဟောမ, ဒိဗ္ဗာယ သောတဓာတုယာ၊
စေတောပရိယဉာဏဿ, ဝသီ ဟောမ မဟာမုနေ။
‘‘‘ပုဗ္ဗေနိဝါသံ ဇာနာမ, ဒိဗ္ဗစက္ခု ဝိသောဓိတံ၊
သဗ္ဗာသဝပရိက္ခီဏာ, နတ္ထိ ဒါနိ ပုနဗ္ဘဝေါ။
‘‘‘အတ္ထဓမ္မနိရုတ္တီသု, ပဋိဘာနေ တထေဝ စ၊
ဉာဏံ အမှံ မဟာဝီရ, ဥပ္ပန္နံ တဝ သန္တိကေ။
(အပ၊၂၊၂၇၅။)‘‘‘ပုဗ္ဗာနံ လောကနာထာနံ, သင်္ဂမံ နော နိဒဿိတံ၊
အဓိကာရာ ဗဟူ အမှံ, တုယှတ္ထာယ မဟာမုနေ။
‘‘‘ယံ အမှံ ပူရိတံ ကမ္မံ, ကုသလံ သရသေ မုနေ၊
တုယှတ္ထာယ မဟာဝီရ, ပုညာနုပစိတာနိ နော။
‘‘‘အဘဗ္ဗဋ္ဌာနေ ဝဇ္ဇေတွာ, ဝါရယိမှ အနာစရံ၊
တုယှတ္ထာယ မဟာဝီရ, စတ္တာနိ ဇီဝိတာနိ နော [သဉ္စတ္တံ ဇီဝိတမ္ပိ နော (သျာ။)]။
‘‘‘နေကကောဋိသဟဿာနိ, ဘရိယတ္ထာယဒါသိ နော၊
န တတ္ထ ဝိမနာ ဟောမ, တုယှတ္ထာယ မဟာမုနေ။
‘‘‘နေကကောဋိသဟဿာနိ, ဥပကာရာယဒါသိ နော၊
န တတ္ထ ဝိမနာ ဟောမ, တုယှတ္ထာယ မဟာမုနေ။
‘‘‘နေကကောဋိသဟဿာနိ, ဘောဇနတ္ထာယဒါသိ နော၊
န တတ္ထ ဝိမနာ ဟောမ, တုယှတ္ထာယ မဟာမုနေ။
‘‘‘နေကကောဋိသဟဿာနိ, ဇီဝိတာနိ စဇိမှသေ [စဇိမှ နော (ပီ။ က။)]၊
ဘယမောက္ခံ ကရိဿာမ, ဇီဝိတာနိ စဇိမှသေ။
‘‘‘အင်္ဂဂတေ အလင်္ကာရေ, ဝတ္ထေ နာနာဝိဓေ ဗဟူ၊
ဣတ္ထိဘဏ္ဍေ န ဂူဟာမ, တုယှတ္ထာယ မဟာမုနေ။
‘‘‘ဓနဓညပရိစ္စာဂံ, ဂါမာနိ နိဂမာနိ စ၊
ခေတ္တံ ပုတ္တာ စ ဓီတာ စ, ပရိစ္စတ္တာ မဟာမုနေ။
‘‘‘ဟတ္ထီ အဿာ ဂဝါ စာပိ, ဒါသိယော ပရိစာရိကာ၊
တုယှတ္ထာယ မဟာဝီရ, ပရိစ္စတ္တံ အသင်္ခိယံ။
‘‘‘ယံ အမှေ ပဋိမန္တေသိ, ဒါနံ ဒဿာမ ယာစကေ၊
ဝိမနံ နော န ပဿာမ, ဒဒတော ဒါနမုတ္တမံ။
‘‘‘နာနာဝိဓံ ဗဟုံ ဒုက္ခံ, သံသာရေ စ ဗဟုဗ္ဗိဓေ၊
တုယှတ္ထာယ မဟာဝီရ, အနုဘုတ္တံ အသင်္ခိယံ။
‘‘‘သုခပ္ပတ္တာနုမောဒါမ, န စ ဒုက္ခေသု ဒုမ္မနာ၊
သဗ္ဗတ္ထ တုလိတာ ဟောမ, တုယှတ္ထာယ မဟာမုနေ။
(အပ၊၂၊၂၇၆။)‘‘‘အနုမဂ္ဂေန သမ္ဗုဒ္ဓေါ, ယံ ဓမ္မံ အဘိနီဟရိ၊
အနုဘောတွာ သုခံ ဒုက္ခံ, ပတ္တော ဗောဓိံ မဟာမုနေ။
‘‘‘ဗြဟ္မဒေဝဉ္စ သမ္ဗုဒ္ဓံ, ဂေါတမံ လောကနာယကံ၊
အညေသံ လောကနာထာနံ, သင်္ဂမံ တေဟိ နော ဗဟူ။
‘‘‘အဓိကာရံ ဗဟုံ အမှေ, တုယှတ္ထာယ မဟာမုနေ၊
ဂဝေသတော ဗုဒ္ဓဓမ္မေ, မယံ တေ ပရိစာရိကာ။
‘‘‘ကပ္ပေ စ သတသဟဿေ, စတုရော စ အသင်္ခိယေ၊
ဒီပင်္ကရော မဟာဝီရော, ဥပ္ပဇ္ဇိ လောကနာယကော။
‘‘‘ပစ္စန္တဒေသဝိသယေ, နိမန္တေတွာ တထာဂတံ၊
တဿ အာဂမနံ မဂ္ဂံ, သောဓေန္တိ တုဋ္ဌမာနသာ။
‘‘‘တေန ကာလေန သော အာသိ, သုမေဓော နာမ ဗြာဟ္မဏော၊
မဂ္ဂဉ္စ ပဋိယာဒေသိ, အာယတော သဗ္ဗဒဿိနော။
‘‘‘တေန ကာလေန အဟုမှ, သဗ္ဗာ ဗြာဟ္မဏသမ္ဘဝါ၊
ထလူဒဇာနိ ပုပ္ဖါနိ, အာဟရိမှ သမာဂမံ။
‘‘‘တသ္မိံ သော သမယေ ဗုဒ္ဓေါ, ဒီပင်္ကရော မဟာယသော၊
ဝိယာကာသိ မဟာဝီရော, ဣသိမုဂ္ဂတမာနသံ။
‘‘‘စလတီ ရဝတီ ပုထဝီ, သင်္ကမ္ပတိ သဒေဝကေ၊
တဿ ကမ္မံ ပကိတ္တေန္တေ, ဣသိမုဂ္ဂတမာနသံ။
‘‘‘ဒေဝကညာ မနုဿာ စ, မယဉ္စာပိ သဒေဝကာ၊
နာနာပူဇနီယံ ဘဏ္ဍံ, ပူဇယိတွာန ပတ္ထယုံ။
‘‘‘တေသံ ဗုဒ္ဓေါ ဝိယာကာသိ, ဇောတိဒီပ သနာမကော၊
အဇ္ဇ ယေ ပတ္ထိတာ အတ္ထိ, တေ ဘဝိဿန္တိ သမ္မုခါ။
‘‘‘အပရိမေယျေ ဣတော ကပ္ပေ, ယံ နော ဗုဒ္ဓေါ ဝိယာကရိ၊
တံ ဝါစမနုမောဒေန္တာ, ဧဝံကာရီ အဟုမှ နော။
‘‘‘တဿ ကမ္မဿ သုကတဿ, တဿ စိတ္တံ ပသာဒယုံ၊
ဒေဝမာနုသိကံ ယောနိံ, အနုဘောတွာ အသင်္ခိယံ။
‘‘‘သုခဒုက္ခေနုဘောတွာန, ဒေဝေသု မာနုသေသု စ၊
ပစ္ဆိမေ ဘဝေ သမ္ပတ္တေ, ဇာတာမှ သာကိယေ ကုလေ။
(အပ၊၂၊၂၇၇။)‘‘‘ရူပဝတီ ဘောဂဝတီ, ယသသီလဝတီ တတော၊
သဗ္ဗင်္ဂသမ္ပဒါ ဟောမ, ကုလေသု အဘိသက္ကတာ။
‘‘‘လာဘံ သိလောကံ သက္ကာရံ, လောကဓမ္မသမာဂမံ၊
စိတ္တဉ္စ ဒုက္ခိတံ နတ္ထိ, ဝသာမ အကုတောဘယာ။
‘‘‘ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ, ရညော အန္တေပုရေ တဒါ၊
ခတ္တိယာနံ ပုရေ ဝီရ [တာသံ (သျာ။)], ဥပကာရဉ္စ နိဒ္ဒိသိ။
‘‘‘ဥပကာရာ စ ယာ နာရီ, ယာ စ နာရီ သုခေ ဒုခေ၊
အတ္ထက္ခာယီ စ ယာ နာရီ, ယာ စ နာရီနုကမ္ပိကာ။
‘‘‘ဓမ္မံ စရေ သုစရိတံ, န နံ ဒုစ္စရိတံ စရေ၊
ဓမ္မစာရီ သုခံ သေတိ, အသ္မိံ လောကေ ပရမှိ စ။
‘‘‘အဂါရံ ဝိဇဟိတွာန, ပဗ္ဗဇိမှနဂါရိယံ၊
အဍ္ဎမာသေ အသမ္ပတ္တေ, စတုသစ္စံ ဖုသိမှ နော။
‘‘‘စီဝရံ ပိဏ္ဍပါတဉ္စ, ပစ္စယံ သယနာသနံ၊
ဥပနေန္တိ ဗဟူ အမှေ, သာဂရဿေဝ ဦမိယော။
‘‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ အမှံ [မယှံ (သျာ။), အမှာကံ (က။)], ဘဝါ သဗ္ဗေ သမူဟတာ၊
နာဂီဝ ဗန္ဓနံ ဆေတွာ, ဝိဟရာမ အနာသဝါ။
‘‘‘သွာဂတံ ဝတ နော အာသိ, မမ ဗုဒ္ဓဿ သန္တိကေ၊
တိဿော ဝိဇ္ဇာ အနုပ္ပတ္တာ, ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော, ဝိမောက္ခာပိ စ အဋ္ဌိမေ၊
ဆဠဘိညာ သစ္ဆိကတာ, ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’။
‘‘ဧဝံ ဗဟုဝိဓံ ဒုက္ခံ, သမ္ပတ္တီ စ ဗဟုဗ္ဗိဓာ၊
ဝိသုဒ္ဓဘာဝံ သမ္ပတ္တာ, လဘာမ သဗ္ဗသမ္ပဒါ။
‘‘ယာ ဒဒန္တိ သကတ္တာနံ, ပုညတ္ထာယ မဟေသိနော၊
သဟာယသမ္ပဒါ ဟောန္တိ, နိဗ္ဗာနပဒမသင်္ခတံ။
‘‘ပရိက္ခီဏံ အတီတဉ္စ, ပစ္စုပ္ပန္နံ အနာဂတံ၊
သဗ္ဗကမ္မမ္ပိ နော ခီဏံ, ပါဒေ ဝန္ဒာမ စက္ခုမ။
(အပ၊၂၊၂၇၈။)‘‘နိဗ္ဗာနာယ ဝဒန္တီနံ, ကိံ ဝေါ ဝက္ခာမ ဥတ္တရိ၊
သန္တသင်္ခတဒေါသဉှိ, ပပ္ပေါထ [သန္တသင်္ခတဒေါသော ယော, ပဇ္ဇောတံ (သျာ။ ပီ။ က။)] အမတံ ပဒံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ ယသောဓရာပမုခါနိ အဋ္ဌာရသဘိက္ခုနီသဟဿာနိ ဘဂဝတော သမ္မုခါ ဣမာ ဂါထာယော အဘာသိတ္ထာတိ။
ယသောဓရာပမုခအဋ္ဌာရသဘိက္ခုနီသဟဿာပဒါနံ ဒသမံ။
ကုဏ္ဍလကေသီဝဂ္ဂေါ တတိယော။
တဿုဒ္ဒါနံ –
ကုဏ္ဍလာ ဂေါတမီ စေဝ, ဓမ္မဒိန္နာ စ သကုလာ၊
ဝရနန္ဒာ စ သောဏာ စ, ကာပိလာနီ ယသောဓရာ။
ဒသသဟဿဘိက္ခုနီ, အဋ္ဌာရသသဟဿကာ၊
ဂါထာသတာနိ စတ္တာရိ, ဆ စ သတ္တတိမေဝ စ [အဋ္ဌသတ္တတိမေဝ စ (သျာ။)]။
(အပ၊၂၊၂၇၉။)၄။ ခတ္တိယာဝဂ္ဂ
၁။ ယသဝတီပမုခအဋ္ဌာရသဘိက္ခုနီသဟဿအပဒါန
‘‘ဘဝါ သဗ္ဗေ ပရိက္ခီဏာ, ဘဝါ သန္တိ ဝိမောစိတာ၊
သဗ္ဗာသဝါ စ နော နတ္ထိ, အာရောစေမ မဟာမုနေ။
‘‘ပုရိမံ ကုသလံ ကမ္မံ [ပရိကမ္မဉ္စ ကုသလံ (သျာ။)], ယံ ကိဉ္စိ သာဓုပတ္ထိတံ၊
ပရိဘောဂမယံ ဒိန္နံ, တုယှတ္ထာယ မဟာမုနေ။
‘‘ဗုဒ္ဓပစ္စေကဗုဒ္ဓါနံ, သာဝကာနဉ္စ ပတ္ထိတံ [ဗုဒ္ဓါနံ သာဝကာနဉ္စ (သီ။ က။)]၊
ပရိဘောဂမယံ ဒိန္နံ, တုယှတ္ထာယ မဟာမုနေ။
‘‘ဥစ္စနီစမယံ ကမ္မံ, ဘိက္ခူနံ သာဓုပတ္ထိတံ၊
ဥစ္စာကုလပရိကမ္မံ, ကတမေတံ မဟာမုနေ [ကတမှေဟိ မဟာမုနေ (သျာ။ ပီ။)]။
‘‘တေနေဝ သုက္ကမူလေန, စောဒိတာ ကမ္မသမ္ပဒါ၊
မာနုသိကမတိက္ကန္တာ, ဇာယိံသု ခတ္တိယေ ကုလေ။
‘‘ဥပ္ပတ္တေ စ ကတေ ကမ္မေ, ဇာတိယာ ဝါပိ ဧကတော၊
ပစ္ဆိမေ ဧကတော ဇာတာ, ခတ္တိယာ ကုလသမ္ဘဝါ။
‘‘ရူပဝတီ ဘောဂဝတီ, လာဘသက္ကာရပူဇိတာ၊
အန္တေပုရေ မဟာဝီရ, ဒေဝါနံ ဝိယ နန္ဒနေ။
‘‘နိဗ္ဗိန္ဒိတွာ အဂါရမှာ, ပဗ္ဗဇိမှနဂါရိယံ၊
ကတိပါဟံ ဥပါဒါယ, သဗ္ဗာ ပတ္တာမှ နိဗ္ဗုတိံ။
‘‘စီဝရံ ပိဏ္ဍပါတဉ္စ, ပစ္စယံ သယနာသနံ၊
ဥပနေန္တိ ဗဟူ အမှေ, သဒါ သက္ကတပူဇိတာ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ အမှံ, ဘဝါ သဗ္ဗေ သမူဟတာ၊
နာဂီဝ ဗန္ဓနံ ဆေတွာ, ဝိဟရာမ အနာသဝါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ နော အာသိ, မမ ဗုဒ္ဓဿ သန္တိကေ၊
တိဿော ဝိဇ္ဇာ အနုပ္ပတ္တာ, ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
(အပ၊၂၊၂၈၀။)‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော, ဝိမောက္ခာပိ စ အဋ္ဌိမေ၊
ဆဠဘိညာ သစ္ဆိကတာ, ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ ယသဝတီပမုခါနိ ခတ္တိယကညာဘိက္ခုနိယော အဋ္ဌာရသသဟဿာနိ ဘဂဝတော သမ္မုခါ ဣမာ ဂါထာယော အဘာသိတ္ထာတိ။
ယသဝတီပမုခအဋ္ဌာရသဘိက္ခုနီသဟဿာပဒါနံ ပဌမံ။
၂။ စတုရာသီတိဘိက္ခုနီသဟဿအပဒါန
‘‘စုလ္လာသီတိသဟဿာနိ, ဗြာဟ္မညကုလသမ္ဘဝါ [ဗြာဟ္မဏကုလသမ္ဘဝါ (သျာ။ က။)]၊
သုခုမာလဟတ္ထပါဒါ, ပုရေ တုယှံ မဟာမုနေ။
‘‘ဝေဿသုဒ္ဒကုလေ ဇာတာ, ဒေဝါ နာဂါ စ ကိန္နရာ၊
စာတုဒ္ဒီပါ ဗဟူ ကညာ, ပုရေ တုယှံ မဟာမုနေ။
‘‘ကာစိ ပဗ္ဗဇိတာ အတ္ထိ, သဗ္ဗဒဿာဝိနော [သစ္စဒဿာဝိနော (သီ။ ပီ။)] ဟူ၊
ဒေဝါ စ ကိန္နရာ နာဂါ, ဖုသိဿန္တိ အနာဂတေ။
‘‘အနုဘောတွာ ယသံ သဗ္ဗံ, ပတွာန သဗ္ဗသမ္ပဒါ၊
တုမှံ [တွယိ (သီ။ ပီ။)] ပသာဒံ ပဋိလဒ္ဓါ, ဗုဇ္ဈိဿန္တိ အနာဂတေ။
‘‘အမှေ ဗြာဟ္မဏဓီတာ တု, ဗြာဟ္မညကုလသမ္ဘဝါ၊
ပေက္ခတော နော [လက္ခဏာ စ (သျာ။)] မဟာဝီရ, ပါဒေ ဝန္ဒာမ စက္ခုမ။
‘‘ဥပဟတာ ဘဝါ သဗ္ဗေ, မူလတဏှာ သမူဟတာ၊
သမုစ္ဆိန္နာ အနုသယာ, ပုညသင်္ခါရဒါလိတာ။
‘‘သမာဓိဂေါစရာ သဗ္ဗာ, သမာပတ္တိဝသီ ကတာ၊
ဈာနေန ဓမ္မရတိယာ, ဝိဟရိဿာမ နော သဒါ။
‘‘ဘဝနေတ္တိ အဝိဇ္ဇာ စ, သင်္ခါရာပိ စ ခေပိတာ၊
သုဒုဒ္ဒသံ ပဒံ ဂန္တွာ, အနုဇာနာထ [အနုဇာနိမှ (သျာ။ ပီ။ က။)] နာယက။
‘‘ဥပကာရာ မမံ တုမှေ, ဒီဃရတ္တံ ကတာဝိနော၊
စတုန္နံ သံသယံ ဆေတွာ, သဗ္ဗာ ဂစ္ဆန္တု နိဗ္ဗုတိံ။
(အပ၊၂၊၂၈၁။)‘‘ဝန္ဒိတွာ မုနိနော ပါဒေ, ကတွာ ဣဒ္ဓိဝိကုဗ္ဗနံ၊
ကာစိ ဒဿေန္တိ အာလောကံ, အန္ဓကာရမထာပရာ။
‘‘ဒဿေန္တိ စန္ဒသူရိယေ, သာဂရဉ္စ သမစ္ဆကံ၊
သိနေရုံ ပရိဘဏ္ဍဉ္စ, ဒဿေန္တိ ပါရိဆတ္တကံ။
‘‘တာဝတိံသဉ္စ ဘဝနံ, ယာမံ ဒဿေန္တိ ဣဒ္ဓိယာ၊
တုသိတံ နိမ္မိတေ ဒေဝေ, ဝသဝတ္တီ မဟိဿရေ။
‘‘ဗြဟ္မာနော ကာစိ ဒဿေန္တိ, စင်္ကမဉ္စ မဟာရဟံ၊
ဗြဟ္မဝဏ္ဏဉ္စ မာပေတွာ, ဓမ္မံ ဒေသေန္တိ သုညတံ။
‘‘နာနာဝိကုဗ္ဗနံ ကတွာ, ဣဒ္ဓိံ ဒဿိယ သတ္ထုနော၊
ဒဿယိံသု ဗလံ သဗ္ဗာ, ပါဒေ ဝန္ဒိံသု သတ္ထုနော။
‘‘ဣဒ္ဓီသု စ ဝသီ ဟောမ, ဒိဗ္ဗာယ သောတဓာတုယာ၊
စေတောပရိယဉာဏဿ, ဝသီ ဟောမ မဟာမုနေ။
‘‘ပုဗ္ဗေနိဝါသံ ဇာနာမ, ဒိဗ္ဗစက္ခု ဝိသောဓိတံ၊
သဗ္ဗာသဝပရိက္ခီဏာ, နတ္ထိ ဒါနိ ပုနဗ္ဘဝေါ။
‘‘အတ္ထဓမ္မနိရုတ္တီသု, ပဋိဘာနေ တထေဝ စ၊
ဉာဏံ အမှံ မဟာဝီရ, ဥပ္ပန္နံ တဝ သန္တိကေ။
‘‘ပုဗ္ဗာနံ လောကနာထာနံ, သင်္ဂမံ နော နိဒဿိတံ၊
အဓိကာရံ ဗဟုံ အမှံ, တုယှတ္ထာယ မဟာမုနေ။
‘‘ယံ အမှေဟိ ကတံ ကမ္မံ, ကုသလံ သရ တံ မုနေ၊
တုယှတ္ထာယ မဟာဝီရ, ပုညာနုပစိတာနိ နော။
‘‘သတသဟဿိတော ကပ္ပေ, ပဒုမုတ္တရော မဟာမုနိ၊
ပုရံ ဟံသဝတီ နာမ, သမ္ဗုဒ္ဓဿ ကုလာသယံ။
‘‘ဒွါရေန ဟံသဝတိယာ, ဂင်္ဂါ သန္ဒတိ သဗ္ဗဒါ၊
ဥဗ္ဗဠှာ နဒိယာ ဘိက္ခူ, ဂမနံ န လဘန္တိ တေ။
‘‘ဒိဝသံ ဒွေ တယော စေဝ, သတ္တာဟံ မာသိကံ တတော၊
စတုမာသမ္ပိ သမ္ပုဏ္ဏံ, ဂမနံ န လဘန္တိ တေ။
‘‘တဒါ အဟု သတ္တသာရော, ဇဋိလော နာမ ရဋ္ဌိကော၊
ဩရုဒ္ဓေ [ဩရတီရေ (သျာ။)] ဘိက္ခဝေါ ဒိသွာ, သေတုံ ဂင်္ဂါယ ကာရယိ။
(အပ၊၂၊၂၈၂။)‘‘တဒါ သတသဟဿေဟိ, သေတုံ ဂင်္ဂါယ ကာရယိ၊
သံဃဿ ဩရိမေ တီရေ, ဝိဟာရဉ္စ အကာရယိ။
‘‘ဣတ္ထိယော ပုရိသာ စေဝ, ဥစ္စနီစကုလာနိ စ၊
တဿ သေတုံ ဝိဟာရဉ္စ [တေသု သေတုဝိဟာရေသု (သီ။), တဿ သေတူ ဝိဟာရေ စ (ပီ။)], သမဘာဂံ အကံသု တေ။
‘‘အမှေ အညေ စ မာနုဇာ, ဝိပ္ပသန္နေန စေတသာ၊
တဿ ဓမ္မေသု ဒါယာဒါ, နဂရေ ဇနပဒေသု စ။
‘‘ဣတ္ထီ ပုမာ ကုမာရာ စ, ဗဟူ စေဝ ကုမာရိကာ၊
သေတုနော စ ဝိဟာရဿ, ဝါလုကာ အာကိရိံသု တေ။
‘‘ဝီထိံ သမ္မဇ္ဇနံ ကတွာ, ကဒလီပုဏ္ဏဃဋေ ဓဇေ၊
ဓူပံ စုဏ္ဏဉ္စ မာလဉ္စ, ကာရံ ကတွာန သတ္ထုနော။
‘‘သေတုဝိဟာရေ ကာရေတွာ, နိမန္တေတွာ ဝိနာယကံ၊
မဟာဒါနံ ဒဒိတွာန, သမ္ဗောဓိံ အဘိပတ္ထယိံ။
‘‘ပဒုမုတ္တရော မဟာဝီရော, တာရကော သဗ္ဗပါဏိနံ၊
အနုမောဒနီယံကာသိ, ဇဋိလဿ မဟာမုနိ [ကတွာ, ဝိယာကာသိ မဟာမုနိ (သျာ။)]။
‘‘‘သတသဟဿာတိက္ကန္တေ, ကပ္ပေါ ဟေဿတိ ဘဒ္ဒကော၊
ဘဝါဘဝေနုဘောတွာန, ပါပုဏိဿတိ ဗောဓိယံ။
‘‘‘ကာစိ ဟတ္ထပရိကမ္မံ, ကတာဝီ နရနာရိယော၊
အနာဂတမှိ အဒ္ဓါနေ, သဗ္ဗာ ဟေဿန္တိ သမ္မုခါ’။
‘‘တေန ကမ္မဝိပါကေန, စေတနာပဏိဓီဟိ စ၊
ဥပ္ပန္နာ ဒေဝဘဝနံ, တုယှံ တာ ပရိစာရိကာ။
‘‘ဒိဗ္ဗသုခံ အသင်္ခိယံ, မာနုသဉ္စ အသင်္ခိယံ၊
တုယှံ တေ ပရိစာရေမ, သံသရိမှ ဘဝါဘဝေ။
‘‘သတသဟဿိတော ကပ္ပေ, သုကတံ ကမ္မသမ္ပဒံ၊
သုခုမာလီ မနုဿာနံ, အထော ဒေဝပုရေ ဝရေ။
‘‘ရူပဘောဂယသေ စေဝ, အထော ကိတ္တိဉ္စ သက္ကတံ [ကိတ္တိသုခံ ပိယံ (သျာ။)]၊
လဘာမ သတတံ သဗ္ဗံ, သုကတံ ကမ္မသမ္ပဒံ။
(အပ၊၂၊၂၈၃။)‘‘ပစ္ဆိမေ ဘဝေ သမ္ပတ္တေ, ဇာတာမှ ဗြာဟ္မဏေ ကုလေ၊
သုခုမာလဟတ္ထပါဒါ, သကျပုတ္တနိဝေသနေ။
‘‘သဗ္ဗကာလမ္ပိ ပထဝိံ, န ပဿာမ န လင်္ကတံ၊
စိက္ခလ္လဘူမိမသုစိံ [စိက္ခလ္လံ ဘူမိံ ဂမနံ (သျာ။)], န ပဿာမ မဟာမုနေ။
‘‘အဂါရံ ဝသန္တေ အမှေ, သက္ကာရံ သဗ္ဗကာလိကံ၊
ဥပနေန္တိ သဒါ သဗ္ဗံ, ပုဗ္ဗကမ္မဖလေန နော [ပုဗ္ဗကမ္မဖလံ တတော (သီ။ ပီ။)]။
‘‘အဂါရံ ပဇဟိတွာန, ပဗ္ဗဇိတွာနဂါရိယံ၊
သံသာရပထနိတ္ထိဏ္ဏာ, ဝီတရာဂါ ဘဝါမသေ [နတ္ထိ ဒါနိ ပုနဗ္ဘဝေါ (သီ။ သျာ။ ပီ။)]။
‘‘စီဝရံ ပိဏ္ဍပါတဉ္စ, ပစ္စယံ သယနာသနံ၊
ဥပနေန္တိ သဒါ အမှေ, သဟဿာနိ တတော တတော။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ အမှံ…ပေ… ဝိဟရာမ အနာသဝါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ နော အာသိ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ စတုရာသီတိဗြာဟ္မဏကညာဘိက္ခုနီသဟဿာနိ ဘဂဝတော သမ္မုခါ ဣမာ ဂါထာယော အဘာသိတ္ထာတိ။
စတုရာသီတိဘိက္ခုနီသဟဿာပဒါနံ ဒုတိယံ။
၃။ ဥပ္ပလဒါယိကာထေရီအပဒါန
‘‘နဂရေ အရုဏဝတိယာ, အရုဏော နာမ ခတ္တိယော၊
တဿ ရညော အဟုံ ဘရိယာ, ဧကဇ္ဈံ စာရယာမဟံ။
‘‘ရဟောဂတာ နိသီဒိတွာ, ဧဝံ စိန္တေသဟံ တဒါ၊
‘ကုသလံ မေ ကတံ နတ္ထိ, အာဒါယ ဂမိယံ မမ။
‘‘‘မဟာဘိတာပံ ကဋုကံ, ဃောရရူပံ သုဒါရုဏံ၊
နိရယံ နူန ဂစ္ဆာမိ, ဧတ္ထ မေ နတ္ထိ သံသယော’။
(အပ၊၂၊၂၈၄။)‘‘ဧဝါဟံ စိန္တယိတွာန, ပဟံသေတွာန မာနသံ၊
ရာဇာနံ ဥပဂန္တွာန, ဣဒံ ဝစနမဗြဝိံ။
‘‘‘ဣတ္ထီ နာမ မယံ ဒေဝ, ပုရိသာနိတ္တရာ အဟု [ပုရိသာနုဂတာ သဒါ (သီ။), ပုရိသာ န ဘဝါမ နော (သျာ။), ပုရိသာနံ ဘရာ မယံ (ပီ။)]၊
ဧကံ မေ သမဏံ ဒေဟိ, ဘောဇယိဿာမိ ခတ္တိယ’။
‘‘အဒါသိ မေ တဒါ ရာဇာ, သမဏံ ဘာဝိတိန္ဒြိယံ၊
တဿ ပတ္တံ ဂဟေတွာန, ပရမန္နေန ပူရယိံ။
‘‘ပူရေတွာ ပရမံ အန္နံ, သဟ သုဂန္ဓလေပနံ၊
မဟာစေလေန ဆာဒိတွာ, အဒါသိံ တုဋ္ဌမာနသာ။
‘‘တေန ကမ္မေန သုကတေန, စေတနာပဏိဓီဟိ စ၊
ဇဟိတွာ မာနုသံ ဒေဟံ, တာဝတိံသမဂစ္ဆဟံ။
‘‘သဟဿဒေဝရာဇူနံ, မဟေသိတ္တမကာရယိံ၊
သဟဿစက္ကဝတ္တီနံ, မဟေသိတ္တမကာရယိံ။
‘‘ပဒေသရဇ္ဇံ ဝိပုလံ, ဂဏနာတော အသင်္ခိယံ၊
နာနာဝိဓံ ဗဟုံ အညံ, တဿ ကမ္မဖလံ တတော။
‘‘ဥပ္ပလဿေဝ မေ ဝဏ္ဏော, အဘိရူပါ သုဒဿနာ၊
ဣတ္ထိသဗ္ဗင်္ဂသမ္ပန္နာ, အဘိဇာတာ ဇုတိန္ဓရာ။
‘‘ပစ္ဆိမေ ဘဝေ သမ္ပတ္တေ, အဇာယိံ သာကိယေ ကုလေ၊
နာရီသဟဿပါမောက္ခာ, သုဒ္ဓေါဒနသုတဿဟံ။
‘‘နိဗ္ဗိန္ဒိတွာ အဂါရေဟံ, ပဗ္ဗဇိံ အနဂါရိယံ၊
သတ္တမီရတ္တိသမ္ပတ္တာ [သတ္တမိံရတ္တိမပတ္တာ (သီ။ သျာ။ ပီ။)], စတုသစ္စမပါပုဏိံ။
‘‘စီဝရံ ပိဏ္ဍပါတဉ္စ, ပစ္စယံ သယနာသနံ၊
ပရိမေတုံ န သက္ကောမိ, ပိဏ္ဍပါတဿိဒံ ဖလံ။
‘‘ယံ မယှံ ပူရိတံ ကမ္မံ, ကုသလံ သရသေ မုနိ၊
တုယှတ္ထာယ မဟာဝီရ, ပရိစတ္တံ ဗဟုံ မယာ။
‘‘ဧကတ္တိံသေ ဣတော ကပ္ပေ, ယံ ဒါနမဒဒိံ တဒါ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ပိဏ္ဍပါတဿိဒံ ဖလံ။
(အပ၊၂၊၂၈၅။)‘‘ဒွေ ဂတိယော ပဇာနာမိ, ဒေဝတ္တံ အထ မာနုသံ၊
အညံ ဂတိံ န ဇာနာမိ, ပိဏ္ဍပါတဿိဒံ ဖလံ။
‘‘ဥစ္စေ ကုလေ ပဇာယာမိ, မဟာသာလေ [တယော သာလ (က။)] မဟဒ္ဓနေ၊
အညေ ကုလေ န ဇာယာမိ, ပိဏ္ဍပါတဿိဒံ ဖလံ။
‘‘ဘဝါဘဝေ သံသရိတွာ, သုက္ကမူလေန စောဒိတာ၊
အမနာပံ န ပဿာမိ, သောမနဿကတံ ဖလံ။
‘‘ဣဒ္ဓီသု စ ဝသီ ဟောမိ, ဒိဗ္ဗာယ သောတဓာတုယာ၊
စေတောပရိယဉာဏဿ, ဝသီ ဟောမိ မဟာမုနေ။
‘‘ပုဗ္ဗေနိဝါသံ ဇာနာမိ, ဒိဗ္ဗစက္ခု ဝိသောဓိတံ၊
သဗ္ဗာသဝပရိက္ခီဏာ, နတ္ထိ ဒါနိ ပုနဗ္ဘဝေါ။
‘‘အတ္ထဓမ္မနိရုတ္တီသု, ပဋိဘာနေ တထေဝ စ၊
ဉာဏံ မမ မဟာဝီရ, ဥပ္ပန္နံ တဝ သန္တိကေ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ဝိဟရာမိ အနာသဝါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ ဥပ္ပလဒါယိကာ ဘိက္ခုနီ ဘဂဝတော သမ္မုခါ ဣမာ ဂါထာယော အဘာသိတ္ထာတိ။
ဥပ္ပလဒါယိကာထေရိယာပဒါနံ တတိယံ။
၄။ သိင်္ဂါလမာတုထေရီအပဒါန
‘‘ပဒုမုတ္တရော နာမ ဇိနော, သဗ္ဗဓမ္မာန ပါရဂူ၊
ဣတော သတသဟဿမှိ, ကပ္ပေ ဥပ္ပဇ္ဇိ နာယကော။
‘‘တဒါဟံ ဟံသဝတိယံ, ဇာတာမစ္စကုလေ အဟုံ၊
နာနာရတနပဇ္ဇောတေ, ဣဒ္ဓေ ဖီတေ မဟဒ္ဓနေ။
‘‘ပိတုနာ သဟ ဂန္တွာန, မဟာဇနပုရက္ခတာ၊
ဓမ္မံ ဗုဒ္ဓဿ သုတွာန, ပဗ္ဗဇိံ အနဂါရိယံ။
(အပ၊၂၊၂၈၆။)‘‘ပဗ္ဗဇိတွာန ကာယေန, ပါပကမ္မံ ဝိဝဇ္ဇယိံ၊
ဝစီဒုစ္စရိတံ ဟိတွာ, အာဇီဝံ ပရိသောဓယိံ။
‘‘ဗုဒ္ဓေ ပသန္နာ ဓမ္မေ စ, သံဃေ စ တိဗ္ဗဂါရဝါ၊
သဒ္ဓမ္မဿဝနေ ယုတ္တာ, ဗုဒ္ဓဒဿနလာလသာ [ဗုဒ္ဓဒဿနသာလယာ (သျာ။)]။
‘‘အဂ္ဂံ သဒ္ဓါဓိမုတ္တာနံ, အဿောသိံ ဘိက္ခုနိံ တဒါ၊
တံ ဌာနံ ပတ္ထယိတွာန, တိဿော သိက္ခာ အပူရယိံ။
‘‘တတော မံ သုဂတော အာဟ, ကရုဏာနုဂတာသယော၊
‘ယဿ သဒ္ဓါ တထာဂတေ, အစလာ သုပ္ပတိဋ္ဌိတာ၊
သီလဉ္စ ယဿ ကလျာဏံ, အရိယကန္တံ ပသံသိတံ။
‘‘‘သံဃေ ပသာဒေါ ယဿတ္ထိ, ဥဇုဘူတဉ္စ ဒဿနံ၊
အဒလိဒ္ဒေါတိ တံ အာဟု, အမောဃံ တဿ ဇီဝိတံ။
‘‘‘တသ္မာ သဒ္ဓဉ္စ သီလဉ္စ, ပသာဒံ ဓမ္မဒဿနံ၊
အနုယုဉ္ဇေထ မေဓာဝီ, သရံ ဗုဒ္ဓါန [ဗုဒ္ဓါနုသာသနံ (သီ။), ဗုဒ္ဓါနံ သာသနံ (သျာ။)] သာသနံ’။
‘‘တံ သုတွာဟံ ပမုဒိတာ, အပုစ္ဆိံ ပဏိဓိံ မမ၊
တဒါ အနောမော အမိတော, ဗျာကရိတ္ထ ဝိနာယကော၊
‘ဗုဒ္ဓေ ပသန္နာ ကလျာဏီ, လစ္ဆသေ တံ သုပတ္ထိတံ။
‘‘‘သတသဟဿိတော ကပ္ပေ, ဩက္ကာကကုလသမ္ဘဝေါ၊
ဂေါတမော နာမ ဂေါတ္တေန, သတ္ထာ လောကေ ဘဝိဿတိ။
‘‘‘တဿ ဓမ္မေသု ဒါယာဒါ, ဩရသာ ဓမ္မနိမ္မိတာ၊
သိင်္ဂါလကဿ [သိဂါလကဿ (သီ။ ပီ။)] မာတာတိ, ဟေဿတိ သတ္ထု သာဝိကာ’။
‘‘တံ သုတွာ မုဒိတာ ဟုတွာ, ယာဝဇီဝံ တဒါ ဇိနံ၊
မေတ္တစိတ္တာ ပရိစရိံ, ပဋိပတ္တီဟိ နာယကံ။
‘‘တေန ကမ္မေန သုကတေန, စေတနာပဏိဓီဟိ စ၊
ဇဟိတွာ မာနုသံ ဒေဟံ, တာဝတိံသမဂစ္ဆဟံ။
‘‘ပစ္ဆိမေ စ ဘဝေ ဒါနိ, ဂိရိဗ္ဗဇပုရုတ္တမေ၊
ဇာတာ သေဋ္ဌိကုလေ ဖီတေ, မဟာရတနသဉ္စယေ။
(အပ၊၂၊၂၈၇။)‘‘ပုတ္တော သိင်္ဂါလကော နာမ, မမာသိ ဝိပထေ ရတော၊
ဒိဋ္ဌိဂဟနပက္ခန္ဒော, ဒိသာပူဇနတပ္ပရော။
‘‘နာနာဒိသာ နမဿန္တံ [နမဿတိ (သျာ။)], ပိဏ္ဍာယ နဂရံ ဝဇံ၊
တံ ဒိသွာ ဩဝဒီ ဗုဒ္ဓေါ, မဂ္ဂေ ဌတွာ ဝိနာယကော။
‘‘တဿ ဒေသယတော ဓမ္မံ, ပနာဒေါ ဝိမှယော အဟု၊
ဒွေကောဋိနရနာရီနံ, ဓမ္မာဘိသမယော အဟု။
‘‘တဒါဟံ ပရိသံ ဂန္တွာ, သုတွာ သုဂတဘာသိတံ၊
သောတာပတ္တိဖလံ ပတ္တာ, ပဗ္ဗဇိံ အနဂါရိယံ။
‘‘န စိရေနေဝ ကာလေန, ဗုဒ္ဓဒဿနလာလသာ၊
အနုဿတိံ တံ ဘာဝေတွာ, အရဟတ္တမပါပုဏိံ။
‘‘ဒဿနတ္ထာယ ဗုဒ္ဓဿ, သဗ္ဗဒါ စ ဝဇာမဟံ၊
အတိတ္တာယေဝ ပဿာမိ, ရူပံ နယနနန္ဒနံ။
‘‘သဗ္ဗပါရမိသမ္ဘူတံ, လက္ခီနိလယနံ ဝရံ၊
ရူပံ သဗ္ဗသုဘာကိဏ္ဏံ, အတိတ္တာ ဝိဟရာမဟံ။
‘‘ဇိနော တသ္မိံ ဂုဏေ တုဋ္ဌော, ဧတဒဂ္ဂေ ဌပေသိ မံ၊
သိင်္ဂါလကဿ ယာ မာတာ, အဂ္ဂါ သဒ္ဓါဓိမုတ္တိကာ [သံဃဝိမုတ္တိကာ (ပီ။), မမာဓိမုတ္တိကာ (က။)]။
‘‘ဣဒ္ဓီသု စ ဝသီ ဟောမိ, ဒိဗ္ဗာယ သောတဓာတုယာ၊
စေတောပရိယဉာဏဿ, ဝသီ ဟောမိ မဟာမုနိ။
‘‘ပုဗ္ဗေနိဝါသံ ဇာနာမိ, ဒိဗ္ဗစက္ခု ဝိသောဓိတံ၊
သဗ္ဗာသဝပရိက္ခီဏာ, နတ္ထိ ဒါနိ ပုနဗ္ဘဝေါ။
‘‘အတ္ထဓမ္မနိရုတ္တီသု, ပဋိဘာနေ တထေဝ စ၊
ဉာဏံ မမ မဟာဝီရ, ဥပ္ပန္နံ တဝ သန္တိကေ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ဝိဟရာမိ အနာသဝါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ သိင်္ဂါလမာတာ ဘိက္ခုနီ ဣမာ ဂါထာယော အဘာသိတ္ထာတိ။
သိင်္ဂါလမာတုထေရိယာပဒါနံ စတုတ္ထံ။
(အပ၊၂၊၂၈၈။)၅။ သုက္ကာထေရီအပဒါန
‘‘ဧကနဝုတိတော ကပ္ပေ, ဝိပဿီ နာမ နာယကော၊
ဥပ္ပဇ္ဇိ စာရုဒဿနော, သဗ္ဗဓမ္မဝိပဿကော။
‘‘တဒါဟံ ဗန္ဓုမတိယံ, ဇာတာ အညတရေ ကုလေ၊
ဓမ္မံ သုတွာန မုနိနော, ပဗ္ဗဇိံ အနဂါရိယံ။
‘‘ဗဟုဿုတာ ဓမ္မဓရာ, ပဋိဘာနဝတီ တထာ၊
ဝိစိတ္တကထိကာ စာပိ, ဇိနသာသနကာရိကာ။
‘‘တဒါ ဓမ္မကထံ ကတွာ, ဟိတာယ ဇနတံ ဗဟုံ [ဇနတာယ ဟိတံ ဗဟုံ (သီ။) … သဒါ (သျာ။), ဟိတာယ ဇနသံသရိံ (ပီ။)]၊
တတော စုတာဟံ တုသိတံ, ဥပပန္နာ ယသဿိနီ။
‘‘ဧကတိံသေ ဣတော ကပ္ပေ, သိခီ ဝိယ သိခီ ဇိနော၊
တပန္တော ယသသာ လောကေ [လောကံ (သျာ။ ပီ။)], ဥပ္ပဇ္ဇိ ဝဒတံ ဝရော။
‘‘တဒါပိ ပဗ္ဗဇိတွာန, ဗုဒ္ဓသာသနကောဝိဒါ၊
ဇောတေတွာ ဇိနဝါကျာနိ, တတောပိ တိဒိဝံ ဂတာ။
‘‘ဧကတိံသေဝ ကပ္ပမှိ, ဝေဿဘူ နာမ နာယကော၊
ဥပ္ပဇ္ဇိတ္ထ မဟာဉာဏီ, တဒါပိ စ တထေဝဟံ။
‘‘ပဗ္ဗဇိတွာ ဓမ္မဓရာ, ဇောတယိံ ဇိနသာသနံ၊
ဂန္တွာ မရုပုရံ ရမ္မံ, အနုဘောသိံ မဟာသုခံ။
‘‘ဣမမှိ ဘဒ္ဒကေ ကပ္ပေ, ကကုသန္ဓော ဇိနုတ္တမော၊
ဥပ္ပဇ္ဇိ နရသရဏော [နရသဒ္ဒူလော (သီ။ သျာ။ ပီ။)], တဒါပိ စ တထေဝဟံ။
‘‘ပဗ္ဗဇိတွာ မုနိမတံ, ဇောတယိတွာ ယထာယုကံ၊
တတော စုတာဟံ တိဒိဝံ, အဂံ သဘဝနံ ယထာ။
‘‘ဣမသ္မိံယေဝ ကပ္ပမှိ, ကောဏာဂမနနာယကော၊
ဥပ္ပဇ္ဇိ လောကသရဏော, အရဏော အမတင်္ဂတော [ဝဒတံ ဝရော, သဗ္ဗသတ္တာနမုတ္တမော (သျာ။)]။
‘‘တဒါပိ ပဗ္ဗဇိတွာန, သာသနေ တဿ တာဒိနော၊
ဗဟုဿုတာ ဓမ္မဓရာ, ဇောတယိံ ဇိနသာသနံ။
(အပ၊၂၊၂၈၉။)‘‘ဣမသ္မိံယေဝ ကပ္ပမှိ, ကဿပေါ မုနိမုတ္တမော၊
ဥပ္ပဇ္ဇိ လောကသရဏော, အရဏော မရဏန္တဂူ။
‘‘တဿာပိ နရဝီရဿ, ပဗ္ဗဇိတွာန သာသနေ၊
ပရိယာပုဋသဒ္ဓမ္မာ, ပရိပုစ္ဆာဝိသာရဒါ။
‘‘သုသီလာ လဇ္ဇိနီ စေဝ, တီသု သိက္ခာသု ကောဝိဒါ၊
ဗဟုံ ဓမ္မကထံ ကတွာ, ယာဝဇီဝံ မဟာမုနေ။
‘‘တေန ကမ္မဝိပါကေန, စေတနာပဏိဓီဟိ စ၊
ဇဟိတွာ မာနုသံ ဒေဟံ, တာဝတိံသမဂစ္ဆဟံ။
‘‘ပစ္ဆိမေ စ ဘဝေ ဒါနိ, ဂိရိဗ္ဗဇပုရုတ္တမေ၊
ဇာတာ သေဋ္ဌိကုလေ ဖီတေ, မဟာရတနသဉ္စယေ။
‘‘ယဒါ ဘိက္ခုသဟဿေန, ပရိဝုတော လောကနာယကော၊
ဥပါဂမိ ရာဇဂဟံ, သဟဿက္ခေန ဝဏ္ဏိတော။
‘‘‘ဒန္တော ဒန္တေဟိ သဟ ပုရာဏဇဋိလေဟိ, ဝိပ္ပမုတ္တော ဝိပ္ပမုတ္တေဟိ၊
သိင်္ဂီနိက္ခသဝဏ္ဏော, ရာဇဂဟံ ပါဝိသိ ဘဂဝါ’။
‘‘ဒိသွာ ဗုဒ္ဓါနုဘာဝံ တံ, သုတွာဝ ဂုဏသဉ္စယံ၊
ဗုဒ္ဓေ စိတ္တံ ပသာဒေတွာ, ပူဇယိံ တံ ယထာဗလံ။
‘‘အပရေန စ ကာလေန, ဓမ္မဒိန္နာယ သန္တိကေ၊
အဂါရာ နိက္ခမိတွာန, ပဗ္ဗဇိံ အနဂါရိယံ။
‘‘ကေသေသု ဆိဇ္ဇမာနေသု, ကိလေသေ ဈာပယိံ အဟံ၊
ဥဂ္ဂဟိံ သာသနံ သဗ္ဗံ, ပဗ္ဗဇိတွာစိရေနဟံ။
‘‘တတော ဓမ္မမဒေသေသိံ, မဟာဇနသမာဂမေ၊
ဓမ္မေ ဒေသိယမာနမှိ, ဓမ္မာဘိသမယော အဟု။
‘‘နေကပါဏသဟဿာနံ, တံ ဝိဒိတွာတိဝိမှိတော၊
အဘိပ္ပသန္နော မေ ယက္ခော, ဘမိတွာန ဂိရိဗ္ဗဇံ။
‘‘ကိံ မေ ကတာ ရာဇဂဟေ မနုဿာ, မဓုံ ပီတာဝ အစ္ဆရေ၊
ယေ သုက္ကံ န ဥပါသန္တိ, ဒေသေန္တိံ အမတံ ပဒံ။
(အပ၊၂၊၂၉၀။)‘‘တဉ္စ အပ္ပဋိဝါနီယံ, အသေစနကမောဇဝံ၊
ပိဝန္တိ မညေ သပ္ပညာ, ဝလာဟကမိဝဒ္ဓဂူ။
‘‘ဣဒ္ဓီသု စ ဝသီ ဟောမိ, ဒိဗ္ဗာယ သောတဓာတုယာ၊
စေတောပရိယဉာဏဿ, ဝသီ ဟောမိ မဟာမုနေ။
‘‘ပုဗ္ဗေနိဝါသံ ဇာနာမိ, ဒိဗ္ဗစက္ခု ဝိသောဓိတံ၊
သဗ္ဗာသဝပရိက္ခီဏာ, နတ္ထိ ဒါနိ ပုနဗ္ဘဝေါ။
‘‘အတ္ထဓမ္မနိရုတ္တီသု, ပဋိဘာနေ တထေဝ စ၊
ဉာဏံ မမ မဟာဝီရ, ဥပ္ပန္နံ တဝ သန္တိကေ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ဝိဟရာမိ အနာသဝါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ သုက္ကာ ဘိက္ခုနီ ဣမာ ဂါထာယော အဘာသိတ္ထာတိ။
သုက္ကာထေရိယာပဒါနံ ပဉ္စမံ။
ပဉ္စမံ ဘာဏဝါရံ။
၆။ အဘိရူပနန္ဒာထေရီအပဒါန
‘‘ဧကနဝုတိတော ကပ္ပေ, ဝိပဿီ နာမ နာယကော၊
ဥပ္ပဇ္ဇိ စာရုဒဿနော, သဗ္ဗဓမ္မေသု စက္ခုမာ။
‘‘တဒါဟံ ဗန္ဓုမတိယံ, ဣဒ္ဓေ ဖီတေ မဟာကုလေ၊
ဇာတာ သုရူပါ ဒယိတာ, ပူဇနီယာ ဇနဿ စ။
‘‘ဥပဂန္တွာ မဟာဝီရံ, ဝိပဿိံ လောကနာယကံ၊
ဓမ္မံ သုဏိတွာ သရဏံ, ဥပေသိံ နရနာယကံ။
‘‘သီလေသု သံဝုတာ ဟုတွာ, နိဗ္ဗုတေ စ နရုတ္တမေ၊
ဓာတုထူပဿ ဥပရိ, သောဏ္ဏစ္ဆတ္တမပူဇယိံ။
‘‘မုတ္တစာဂါ သီလဝတီ, ယာဝဇီဝံ တတော စုတာ၊
ဇဟိတွာ မာနုသံ ဒေဟံ, တာဝတိံသူပဂါ အဟံ။
(အပ၊၂၊၂၉၁။)‘‘တဒါ ဒသဟိ ဌာနေဟိ, အဓိဘောတွာန သေသကေ [အဓိဘောတွာ အသေသတော (သျာ။)]၊
ရူပသဒ္ဒေဟိ ဂန္ဓေဟိ, ရသေဟိ ဖုသနေဟိ စ။
‘‘အာယုနာပိ စ ဝဏ္ဏေန, သုခေန ယသသာပိ စ၊
တထေဝါဓိပတေယျေန, အဓိဂယှ ဝိရောစဟံ။
‘‘ပစ္ဆိမေ စ ဘဝေ ဒါနိ, ဇာတာဟံ ကပိလဝှယေ၊
ဓီတာ ခေမကသက္ကဿ, နန္ဒာ နာမာတိ ဝိဿုတာ။
‘‘အဘိရူပသမ္ပဒမ္ပိ [အဘိရုပံ ဥပပဒံ (သီ။), အဘိရုပံ ဥပ္ပါဒံ (ပီ။)], အဟု မေ ကန္တိသူစကံ၊
ယဒါဟံ ယောဗ္ဗနပ္ပတ္တာ, ရူပလာဝညဘူသိတာ။
‘‘တဒါ [တဒါ မမတ္ထံ (သီ။), ဣဓ မမတ္တေ (သျာ။ က။)] မတ္ထေ သကျာနံ, ဝိဝါဒေါ သုမဟာ အဟု၊
ပဗ္ဗာဇေသိ တတော တာတော, မာ သကျာ ဝိနဿိံသုတိ။
‘‘ပဗ္ဗဇိတွာ တထာဂတံ, ရူပဒေဿိံ နရုတ္တမံ၊
သုတွာန နောပဂစ္ဆာမိ, မမ ရူပေန ဂဗ္ဗိတာ။
‘‘ဩဝါဒမ္ပိ န ဂစ္ဆာမိ, ဗုဒ္ဓဒဿနဘီရုတာ၊
တဒါ ဇိနော ဥပါယေန, ဥပနေတွာ သသန္တိကံ။
‘‘တိဿိတ္ထိယော [တိဿော ထီယော (သီ။ ပီ။)] နိဒဿေသိ, ဣဒ္ဓိယာ မဂ္ဂကောဝိဒေါ၊
အစ္ဆရာရူပသဒိသံ, တရုဏိံ ဇရိတံ [ဇရိကံ (သျာ။ က။)] မတံ။
‘‘တာယော ဒိသွာ သုသံဝိဂ္ဂါ, ဝိရတ္တာသေ ကဠေဝရေ၊
အဋ္ဌာသိံ ဘဝနိဗ္ဗိန္ဒာ, တဒါ မံ အာဟ နာယကော။
‘‘‘အာတုရံ အသုစိံ ပူတိံ, ပဿ နန္ဒေ သမုဿယံ၊
ဥဂ္ဃရန္တံ ပဂ္ဃရန္တံ, ဗာလာနံ အဘိနန္ဒိတံ။
‘‘‘အသုဘာယ စိတ္တံ ဘာဝေဟိ, ဧကဂ္ဂံ သုသမာဟိတံ၊
ယထာ ဣဒံ တထာ ဧတံ, ယထာ ဧတံ တထာ ဣဒံ။
‘‘‘ဧဝမေတံ အဝေက္ခန္တီ, ရတ္တိန္ဒိဝမတန္ဒိတာ၊
တတော သကာယ ပညာယ, အဘိနိဗ္ဗိဇ္ဈ ဝစ္ဆသိ’။
(အပ၊၂၊၂၉၂။)‘‘တဿာ မေ အပ္ပမတ္တာယ, ဝိစရန္တိယာ [ဝိစရန္တွာဓ (သီ။), ဝိစိနန္တီဓ (သျာ။ ပီ။)] ယောနိသော၊
ယထာဘူတံ အယံ ကာယော, ဒိဋ္ဌော သန္တရဗာဟိရော။
‘‘အထ နိဗ္ဗိန္ဒဟံ ကာယေ, အဇ္ဈတ္တဉ္စ ဝိရဇ္ဇဟံ၊
အပ္ပမတ္တာ ဝိသံယုတ္တာ, ဥပသန္တာမှိ နိဗ္ဗုတာ။
‘‘ဣဒ္ဓီသု စ ဝသီ ဟောမိ, ဒိဗ္ဗာယ သောတဓာတုယာ၊
စေတောပရိယဉာဏဿ, ဝသီ ဟောမိ မဟာမုနေ။
‘‘ပုဗ္ဗေနိဝါသံ ဇာနာမိ, ဒိဗ္ဗစက္ခု ဝိသောဓိတံ၊
သဗ္ဗာသဝပရိက္ခီဏာ, နတ္ထိ ဒါနိ ပုနဗ္ဘဝေါ။
‘‘အတ္ထဓမ္မနိရုတ္တီသု, ပဋိဘာနေ တထေဝ စ၊
ဉာဏံ မမ မဟာဝီရ, ဥပ္ပန္နံ တဝ သန္တိကေ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ဝိဟရာမိ အနာသဝါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အဘိရူပနန္ဒာ ဘိက္ခုနီ ဣမာ ဂါထာယော အဘာသိတ္ထာတိ။
အဘိရူပနန္ဒာထေရိယာပဒါနံ ဆဋ္ဌံ။
၇။ အဍ္ဎကာသိထေရီအပဒါန
‘‘ဣမမှိ ဘဒ္ဒကေ ကပ္ပေ, ဗြဟ္မဗန္ဓု မဟာယသော၊
ကဿပေါ နာမ ဂေါတ္တေန, ဥပ္ပဇ္ဇိ ဝဒတံ ဝရော။
‘‘တဒါဟံ ပဗ္ဗဇိတွာန, တဿ ဗုဒ္ဓဿ သာသနေ၊
သံဝုတာ ပါတိမောက္ခမှိ, ဣန္ဒြိယေသု စ ပဉ္စသု။
‘‘မတ္တညုနီ စ အသနေ, ယုတ္တာ ဇာဂရိယေပိ စ၊
ဝသန္တီ ယုတ္တယောဂါဟံ, ဘိက္ခုနိံ ဝိဂတာသဝံ။
‘‘အက္ကောသိံ ဒုဋ္ဌစိတ္တာဟံ, ဂဏိကေတိ ဘဏိံ တဒါ၊
တေန ပါပေန ကမ္မေန, နိရယမှိ အပစ္စိသံ။
(အပ၊၂၊၂၉၃။)‘‘တေန ကမ္မာဝသေသေန, အဇာယိံ ဂဏိကာကုလေ၊
ဗဟုသောဝ ပရာဓီနာ, ပစ္ဆိမာယ စ ဇာတိယံ။
‘‘ကာသီသု သေဋ္ဌိကုလဇာ, ဗြဟ္မစာရီဗလေနဟံ၊
အစ္ဆရာ ဝိယ ဒေဝေသု, အဟောသိံ ရူပသမ္ပဒါ။
‘‘ဒိသွာန ဒဿနီယံ မံ, ဂိရိဗ္ဗဇပုရုတ္တမေ၊
ဂဏိကတ္တေ နိဝေသေသုံ, အက္ကောသနဗလေန မေ။
‘‘သာဟံ သုတွာန သဒ္ဓမ္မံ, ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌေန ဒေသိတံ၊
ပုဗ္ဗဝါသနသမ္ပန္နာ, ပဗ္ဗဇိံ အနဂါရိယံ။
‘‘တဒူပသမ္ပဒတ္ထာယ, ဂစ္ဆန္တီ ဇိနသန္တိကံ၊
မဂ္ဂေ ဓုတ္တေ ဌိတေ သုတွာ, လဘိံ ဒူတောပသမ္ပဒံ။
‘‘သဗ္ဗကမ္မံ ပရိက္ခီဏံ, ပုညံ ပါပံ တထေဝ စ၊
သဗ္ဗသံသာရမုတ္တိဏ္ဏာ, ဂဏိကတ္တဉ္စ ခေပိတံ။
‘‘ဣဒ္ဓီသု စ ဝသီ ဟောမိ, ဒိဗ္ဗာယ သောတဓာတုယာ၊
စေတောပရိယဉာဏဿ, ဝသီ ဟောမိ မဟာမုနေ။
‘‘ပုဗ္ဗေနိဝါသံ ဇာနာမိ, ဒိဗ္ဗစက္ခု ဝိသောဓိတံ၊
သဗ္ဗာသဝပရိက္ခီဏာ, နတ္ထိ ဒါနိ ပုနဗ္ဘဝေါ။
‘‘အတ္ထဓမ္မနိရုတ္တီသု, ပဋိဘာနေ တထေဝ စ၊
ဉာဏံ မမ မဟာဝီရ, ဥပ္ပန္နံ တဝ သန္တိကေ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ဝိဟရာမိ အနာသဝါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အဍ္ဎကာသိ ဘိက္ခုနီ ဣမာ ဂါထာယော အဘာသိတ္ထာတိ။
အဍ္ဎကာသိထေရိယာပဒါနံ သတ္တမံ။
၈။ ပုဏ္ဏိကာထေရီအပဒါန
‘‘ဝိပဿိနော ဘဂဝတော, သိခိနော ဝေဿဘုဿ စ၊
ကကုသန္ဓဿ မုနိနော, ကောဏာဂမနတာဒိနော။
(အပ၊၂၊၂၉၄။)‘‘ကဿပဿ စ ဗုဒ္ဓဿ, ပဗ္ဗဇိတွာန သာသနေ၊
ဘိက္ခုနီ သီလသမ္ပန္နာ, နိပကာ သံဝုတိန္ဒြိယာ။
‘‘ဗဟုဿုတာ ဓမ္မဓရာ, ဓမ္မတ္ထပဋိပုစ္ဆိကာ၊
ဥဂ္ဂဟေတာ စ ဓမ္မာနံ, သောတာ ပယိရုပါသိတာ။
‘‘ဒေသေန္တီ ဇနမဇ္ဈေဟံ, အဟောသိံ ဇိနသာသနေ၊
ဗာဟုသစ္စေန တေနာဟံ, ပေသလာ အတိမညိသံ။
‘‘ပစ္ဆိမေ စ ဘဝေ ဒါနိ, သာဝတ္ထိယံ ပုရုတ္တမေ၊
အနာထပိဏ္ဍိနော ဂေဟေ, ဇာတာဟံ ကုမ္ဘဒါသိယာ။
‘‘ဂတာ ဥဒကဟာရိယံ, သောတ္ထိယံ ဒိဇမဒ္ဒသံ၊
သီတဋ္ဋံ တောယမဇ္ဈမှိ, တံ ဒိသွာ ဣဒမဗြဝိံ။
‘‘‘ဥဒဟာရီ အဟံ သီတေ, သဒါ ဥဒကမောတရိံ၊
အယျာနံ ဒဏ္ဍဘယဘီတာ, ဝါစာဒေါသဘယဋ္ဋိတာ [ဝါစာရောသဘယဋ္ဋိတာ (သျာ။)]။
‘‘‘ကဿ ဗြာဟ္မဏ တွံ ဘီတော, သဒါ ဥဒကမောတရိ၊
ဝေဓမာနေဟိ ဂတ္တေဟိ, သီတံ ဝေဒယသေ ဘုသံ’။
‘‘‘ဇာနန္တီ ဝတ မံ ဘောတိ, ပုဏ္ဏိကေ ပရိပုစ္ဆသိ၊
ကရောန္တံ ကုသလံ ကမ္မံ, ရုန္ဓန္တံ [နိဒ္ဓန္တံ (သီ။ ပီ။), နုဒန္တံ (သျာ။)] ကတပါပကံ။
‘‘‘ယော စေ ဝုဍ္ဎော ဒဟရော ဝါ, ပါပကမ္မံ ပကုဗ္ဗတိ၊
ဒကာဘိသိဉ္စနာ သောပိ [ဘောတိ (သီ။ က။) ထေရီဂါ။ ၂၃၉], ပါပကမ္မာ ပမုစ္စတိ’။
‘‘ဥတ္တရန္တဿ အက္ခာသိံ, ဓမ္မတ္ထသံဟိတံ ပဒံ၊
တဉ္စ သုတွာ သ သံဝိဂ္ဂေါ [သုသံဝိဂ္ဂေါ (သျာ။)], ပဗ္ဗဇိတွာရဟာ အဟု။
‘‘ပူရေန္တီ ဦနကသတံ, ဇာတာ ဒါသိကုလေ ယတော၊
တတော ပုဏ္ဏာတိ နာမံ မေ, ဘုဇိဿံ မံ အကံသု တေ။
‘‘သေဋ္ဌိံ တတောနုဇာနေတွာ [တတော အနုမောဒေတွာ (သီ။ သျာ။), တတော အနုမာနေတွာ (ပီ။)], ပဗ္ဗဇိံ အနဂါရိယံ၊
န စိရေနေဝ ကာလေန, အရဟတ္တမပါပုဏိံ။
(အပ၊၂၊၂၉၅။)‘‘ဣဒ္ဓီသု စ ဝသီ ဟောမိ, ဒိဗ္ဗာယ သောတဓာတုယာ၊
စေတောပရိယဉာဏဿ, ဝသီ ဟောမိ မဟာမုနေ။
‘‘ပုဗ္ဗေနိဝါသံ ဇာနာမိ, ဒိဗ္ဗစက္ခု ဝိသောဓိတံ၊
သဗ္ဗာသဝပရိက္ခီဏာ, နတ္ထိ ဒါနိ ပုနဗ္ဘဝေါ။
‘‘အတ္ထဓမ္မနိရုတ္တီသု, ပဋိဘာနေ တထေဝ စ၊
ဉာဏံ မေ ဝိမလံ သုဒ္ဓံ, ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌဿ ဝါဟသာ။
‘‘ဘာဝနာယ မဟာပညာ, သုတေနေဝ သုတာဝိနီ၊
မာနေန နီစကုလဇာ, န ဟိ ကမ္မံ ဝိနဿတိ [ပနဿတိ (သျာ။)]။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ဝိဟရာမိ အနာသဝါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ ပုဏ္ဏိကာ ဘိက္ခုနီ ဣမာ ဂါထာယော အဘာသိတ္ထာတိ။
ပုဏ္ဏိကာထေရိယာပဒါနံ အဋ္ဌမံ။
၉။ အမ္ဗပါလိထေရီအပဒါန
‘‘ယော ရံသိဖုသိတာဝေဠော, ဖုဿော နာမ မဟာမုနိ၊
တဿာဟံ ဘဂိနီ အာသိံ, အဇာယိံ ခတ္တိယေ ကုလေ။
‘‘တဿ ဓမ္မံ သုဏိတွာဟံ, ဝိပ္ပသန္နေန စေတသာ၊
မဟာဒါနံ ဒဒိတွာန, ပတ္ထယိံ ရူပသမ္ပဒံ။
‘‘ဧကတိံသေ ဣတော ကပ္ပေ, သိခီ လောကဂ္ဂနာယကော၊
ဥပ္ပန္နော လောကပဇ္ဇောတော, တိလောကသရဏော ဇိနော။
‘‘တဒါရုဏပုရေ ရမ္မေ, ဗြာဟ္မညကုလသမ္ဘဝါ၊
ဝိမုတ္တစိတ္တံ ကုပိတာ, ဘိက္ခုနိံ အဘိသာပယိံ။
‘‘ဝေသိကာဝ အနာစာရာ, ဇိနသာသနဒူသိကာ၊
ဧဝံ အက္ကောသယိတွာန, တေန ပါပေန ကမ္မုနာ။
(အပ၊၂၊၂၉၆။)‘‘ဒါရုဏံ နိရယံ ဂန္တွာ, မဟာဒုက္ခသမပ္ပိတာ၊
တတော စုတာ မနုဿေသု, ဥပပန္နာ တပဿိနီ။
‘‘ဒသဇာတိသဟဿာနိ, ဂဏိကတ္တမကာရယိံ၊
တမှာ ပါပါ န မုစ္စိဿံ, ဘုတွာ ဒုဋ္ဌဝိသံ ယထာ။
‘‘ဗြဟ္မစရိယမသေဝိဿံ [ဗြဟ္မဝေသမသေဝိဿံ (သျာ။), ဗြဟ္မစေရမသေဝိဿံ (ပီ။)], ကဿပေ ဇိနသာသနေ၊
တေန ကမ္မဝိပါကေန, အဇာယိံ တိဒသေ ပုရေ။
‘‘ပစ္ဆိမေ ဘဝေ သမ္ပတ္တေ, အဟောသိံ ဩပပါတိကာ၊
အမ္ဗသာခန္တရေ ဇာတာ, အမ္ဗပါလီတိ တေနဟံ။
‘‘ပရိဝုတာ ပါဏကောဋီဟိ, ပဗ္ဗဇိံ ဇိနသာသနေ၊
ပတ္တာဟံ အစလံ ဌာနံ, ဓီတာ ဗုဒ္ဓဿ ဩရသာ။
‘‘ဣဒ္ဓီသု စ ဝသီ ဟောမိ, သောတဓာတုဝိသုဒ္ဓိယာ၊
စေတောပရိယဉာဏဿ, ဝသီ ဟောမိ မဟာမုနေ။
‘‘ပုဗ္ဗေနိဝါသံ ဇာနာမိ, ဒိဗ္ဗစက္ခု ဝိသောဓိတံ၊
သဗ္ဗာသဝပရိက္ခီဏာ, နတ္ထိ ဒါနိ ပုနဗ္ဘဝေါ။
‘‘အတ္ထဓမ္မနိရုတ္တီသု, ပဋိဘာနေ တထေဝ စ၊
ဉာဏံ မေ ဝိမလံ သုဒ္ဓံ, ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌဿ ဝါဟသာ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ဝိဟရာမိ အနာသဝါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ အမ္ဗပါလိ ဘိက္ခုနီ ဣမာ ဂါထာယော
အဘာသိတ္ထာတိ။
အမ္ဗပါလိထေရိယာပဒါနံ နဝမံ။
၁၀။ ပေသလာထေရီအပဒါန
‘‘ဣမမှိ ဘဒ္ဒကေ ကပ္ပေ, ဗြဟ္မဗန္ဓု မဟာယသော၊
ကဿပေါ နာမ ဂေါတ္တေန, ဥပ္ပဇ္ဇိ ဝဒတံ ဝရော။
(အပ၊၂၊၂၉၇။)‘‘သာဝတ္ထိယံ ပုရေ ဝရေ, ဥပါသကကုလေ အဟံ၊
ပသူတာ တံ [နံ (သျာ။)] ဇိနဝရံ, ဒိသွာ သုတွာ စ ဒေသနံ။
‘‘တံ ဝီရံ သရဏံ ဂန္တွာ, သီလာနိ စ သမာဒိယိံ၊
ကဒါစိ သော မဟာဝီရော, မဟာဇနသမာဂမေ။
‘‘အတ္တနော အဘိသမ္ဗောဓိံ, ပကာသေသိ နရာသဘော၊
အနနုဿုတဓမ္မေသု, ပုဗ္ဗေ ဒုက္ခာဒိကေသု စ။
‘‘စက္ခု ဉာဏဉ္စ ပညာ စ, ဝိဇ္ဇာလောကော စ အာသိ မေ၊
တံ သုတွာ ဥဂ္ဂဟေတွာန, ပရိပုစ္ဆိဉ္စ ဘိက္ခဝေါ။
‘‘တေန ကမ္မေန သုကတေန, စေတနာပဏိဓီဟိ စ၊
ဇဟိတွာ မာနုသံ ဒေဟံ, တာဝတိံသမဂစ္ဆဟံ။
‘‘ပစ္ဆိမေ စ ဘဝေ ဒါနိ, ဇာတာ သေဋ္ဌိမဟာကုလေ၊
ဥပေစ္စ ဗုဒ္ဓံ သဒ္ဓမ္မံ, သုတွာ သစ္စူပသံဟိတံ။
‘‘ပဗ္ဗဇိတွာစိရေနေဝ, သစ္စတ္ထာနိ [သဗ္ဗတ္ထာနိ (သျာ။ က။)] ဝိစိန္တယံ၊
ခေပေတွာ အာသဝေ သဗ္ဗေ, အရဟတ္တမပါပုဏိံ။
‘‘ဣဒ္ဓီသု စ ဝသီ ဟောမိ, ဒိဗ္ဗာယ သောတဓာတုယာ၊
စေတောပရိယဉာဏဿ, ဝသီ ဟောမိ မဟာမုနေ။
‘‘ပုဗ္ဗေနိဝါသံ ဇာနာမိ, ဒိဗ္ဗစက္ခု ဝိသောဓိတံ၊
သဗ္ဗာသဝပရိက္ခီဏာ, နတ္ထိ ဒါနိ ပုနဗ္ဘဝေါ။
‘‘အတ္ထဓမ္မနိရုတ္တီသု, ပဋိဘာနေ တထေဝ စ၊
ဉာဏံ မေ ဝိမလံ သုဒ္ဓံ, ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌဿ ဝါဟသာ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ, ဘဝါ သဗ္ဗေ သမူဟတာ၊
နာဂီဝ ဗန္ဓနံ ဆေတွာ, ဝိဟရာမိ အနာသဝါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ, မမ ဗုဒ္ဓဿ သန္တိကေ၊
တိဿော ဝိဇ္ဇာ အနုပ္ပတ္တာ, ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
(အပ၊၂၊၂၉၈။)‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော, ဝိမောက္ခာပိ စ အဋ္ဌိမေ၊
ဆဠဘိညာ သစ္ဆိကတာ, ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ ပေသလာ [သေလာ (သျာ။ ပီ။)] ဘိက္ခုနီ ဣမာ ဂါထာယော အဘာသိတ္ထာတိ။
ပေသလာထေရိယာပဒါနံ ဒသမံ။
ခတ္တိယာဝဂ္ဂေါ စတုတ္ထော။
တဿုဒ္ဒါနံ –
ခတ္တိယာ ဗြာဟ္မဏီ စေဝ, တထာ ဥပ္ပလဒါယိကာ၊
သိင်္ဂါလမာတာ သုက္ကာ စ, အဘိရူပါ အဍ္ဎကာသိကာ။
ပုဏ္ဏာ စ အမ္ဗပါလီ စ, ပေသလာတိ စ တာ ဒသ၊
ဂါထာယော ဒွိသတာနေတ္ထ, ဒွိစတ္တာလီသ စုတ္တရိ။
သုမေဓာ ဧကူပေါသထာ, ကုဏ္ဍလကေသီ ခတ္တိယာ၊
သဟဿံ တိသတာ ဂါထာ, သတ္တတာလီသ ပိဏ္ဍိတာ။
သဟ ဥဒ္ဒါနဂါထာဟိ, ဂဏိတာယော ဝိဘာဝိဘိ၊
သဟဿံ တိသတံ ဂါထာ, သတ္တပညာသမေဝ စာတိ။
ထေရိကာပဒါနံ သမတ္တံ။
အပဒါနပါဠိ သမတ္တာ။