ခုဒ္ဒကနိကာယ
စူဠနိဒ္ဒေသပါဠိ
နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ
ပါရာယနဝဂ္ဂ
ဝတ္ထုဂါထာ
ကောသလာနံ ပုရာ ရမ္မာ, အဂမာ ဒက္ခိဏာပထံ၊
အာကိဉ္စညံ ပတ္ထယာနော, ဗြာဟ္မဏော မန္တပါရဂူ။
သော အဿကဿ ဝိသယေ, မဠကဿ [အဠကဿ (သု။ နိ။ ၉၈၃) မုဠကဿ (သျာ။), မူဠှကဿ (က။)] သမာသနေ [သမာသန္နေ (က။)]၊
ဝသိ ဂေါဓာဝရီကူလေ, ဥဉ္ဆေန စ ဖလေန စ။
တဿေဝ [တံယေဝ (က။) အဋ္ဌကထာ ဩလောကေတဗ္ဗာ] ဥပနိဿာယ, ဂါမော စ ဝိပုလော အဟု၊
တတော ဇာတေန အာယေန, မဟာယညမကပ္ပယိ။
မဟာယညံ ယဇိတွာန, ပုန ပါဝိသိ အဿမံ၊
တသ္မိံ ပဋိပဝိဋ္ဌမှိ, အညော အာဂဉ္ဆိ ဗြာဟ္မဏော။
ဥဂ္ဃဋ္ဋပါဒေါ တသိတော [တဿိတော (က။)], ပင်္ကဒန္တော ရဇဿိရော၊
သော စ နံ ဥပသင်္ကမ္မ, သတာနိ ပဉ္စ ယာစတိ။
တမေနံ ဗာဝရီ ဒိသွာ, အာသနေန နိမန္တယိ၊
သုခဉ္စ ကုသလံ ပုစ္ဆိ, ဣဒံ ဝစနမဗြဝိ [ဝစနမဗြုဝိ (သီ။)]။
‘‘ယံ ခေါ မမ ဒေယျဓမ္မံ, သဗ္ဗံ ဝိသဇ္ဇိတံ မယာ၊
အနုဇာနာဟိ မေ ဗြဟ္မေ, နတ္ထိ ပဉ္စသတာနိ မေ’’။
(စူဠနိ၊၂။)‘‘သစေ မေ ယာစမာနဿ, ဘဝံ နာနုပဒဿတိ [ပဒေဿတိ (က။)]၊
သတ္တမေ ဒိဝသေ တုယှံ, မုဒ္ဓါ ဖလတု သတ္တဓာ’’။
အဘိသင်္ခရိတွာ ကုဟကော, ဘေရဝံ သော အကိတ္တယိ၊
တဿ တံ ဝစနံ သုတွာ, ဗာဝရီ ဒုက္ခိတော အဟု။
ဥဿုဿတိ အနာဟာရော, သောကသလ္လသမပ္ပိတော၊
အထောပိ ဧဝံ စိတ္တဿ, ဈာနေ န ရမတီ မနော။
ဥတြသ္တံ ဒုက္ခိတံ ဒိသွာ, ဒေဝတာ အတ္ထကာမိနီ၊
ဗာဝရိံ ဥပသင်္ကမ္မ, ဣဒံ ဝစနမဗြဝိ။
‘‘န သော မုဒ္ဓံ ပဇာနာတိ, ကုဟကော သော ဓနတ္ထိကော၊
မုဒ္ဓနိ မုဒ္ဓပါတေ [မုဒ္ဓနိမ္မုဒ္ဓပါတေ (က။)] ဝါ, ဉာဏံ တဿ န ဝိဇ္ဇတိ’’။
‘‘ဘောတီ [ဘောတိ (က။)] စရဟိ ဇာနာတိ, တံ မေ အက္ခာဟိ ပုစ္ဆိတာ၊
မုဒ္ဓံ မုဒ္ဓါဓိပါတဉ္စ [မုဒ္ဓါတိပါတဉ္စ (က။)], တံ သုဏောမ ဝစော တဝ’’။
‘‘အဟမ္ပေတံ န ဇာနာမိ, ဉာဏံ မေတ္ထ န ဝိဇ္ဇတိ၊
မုဒ္ဓနိ မုဒ္ဓါဓိပါတေ စ, ဇိနာနဉှေတ္ထ [ဇနာနဉှေတ္ထ (က။)] ဒဿနံ’’။
‘‘အထ ကော စရဟိ [ယော စရတိ (က။)] ဇာနာတိ, အသ္မိံ ပထဝိမဏ္ဍလေ [ပုထဝိမဏ္ဍလေ (သီ။)]၊
မုဒ္ဓံ မုဒ္ဓါဓိပါတဉ္စ, တံ မေ အက္ခာဟိ ဒေဝတေ’’။
‘‘ပုရာ ကပိလဝတ္ထုမှာ, နိက္ခန္တော လောကနာယကော၊
အပစ္စော ဩက္ကာကရာဇဿ, သကျပုတ္တော ပဘင်္ကရော။
‘‘သော ဟိ ဗြာဟ္မဏ သမ္ဗုဒ္ဓေါ, သဗ္ဗဓမ္မာန ပါရဂူ၊
သဗ္ဗာဘိညာဗလပ္ပတ္တော [ဖလပ္ပတ္တော (က။)], သဗ္ဗဓမ္မေသု စက္ခုမာ၊
သဗ္ဗကမ္မက္ခယံ ပတ္တော, ဝိမုတ္တော ဥပဓိက္ခယေ။
‘‘ဗုဒ္ဓေါ သော ဘဂဝါ လောကေ, ဓမ္မံ ဒေသေတိ စက္ခုမာ၊
တံ တွံ ဂန္တွာန ပုစ္ဆဿု, သော တေ တံ ဗျာကရိဿတိ’’။
သမ္ဗုဒ္ဓေါတိ ဝစော သုတွာ, ဥဒဂ္ဂေါ ဗာဝရီ အဟု၊
သောကဿ တနုကော အာသိ, ပီတိဉ္စ ဝိပုလံ လဘိ။
(စူဠနိ၊၃။)သော ဗာဝရီ အတ္တမနော ဥဒဂ္ဂေါ, တံ ဒေဝတံ ပုစ္ဆတိ ဝေဒဇာတော၊
‘‘ကတမမှိ ဂါမေ နိဂမမှိ ဝါ ပန, ကတမမှိ ဝါ ဇနပဒေ လောကနာထော၊
ယတ္ထ ဂန္တွာန ပဿေမု, သမ္ဗုဒ္ဓံ ဒွိပဒုတ္တမံ’’။
‘‘သာဝတ္ထိယံ ကောသလမန္ဒိရေ ဇိနော, ပဟူတပညော ဝရဘူရိမေဓသော၊
သော သကျပုတ္တော ဝိဓုရော အနာသဝေါ, မုဒ္ဓါဓိပါတဿ ဝိဒူ နရာသဘော’’။
တတော အာမန္တယီ သိဿေ, ဗြာဟ္မဏေ မန္တပါရဂူ [ပါရဂေ (သျာ။)]၊
‘‘ဧထ မာဏဝါ အက္ခိဿံ, သုဏာထ ဝစနံ မမ။
‘‘ယဿေသော ဒုလ္လဘော လောကေ, ပါတုဘာဝေါ အဘိဏှသော၊
သွာဇ္ဇ လောကမှိ ဥပ္ပန္နော, သမ္ဗုဒ္ဓေါ ဣတိ ဝိဿုတော၊
ခိပ္ပံ ဂန္တွာန သာဝတ္ထိံ, ပဿဝှေါ ဒွိပဒုတ္တမံ’’။
‘‘ကထံ စရဟိ ဇာနေမု, ဒိသွာ ဗုဒ္ဓေါတိ ဗြာဟ္မဏ၊
အဇာနတံ နော ပဗြူဟိ, ယထာ ဇာနေမု တံ မယံ’’။
‘‘အာဂတာနိ ဟိ မန္တေသု, မဟာပုရိသလက္ခဏာ၊
ဒွတ္တိံသာနိ စ ဗျာက္ခာတာ, သမတ္တာ အနုပုဗ္ဗသော။
‘‘ယဿေတေ ဟောန္တိ ဂတ္တေသု, မဟာပုရိသလက္ခဏာ၊
ဒွေယေဝ တဿ ဂတိယော, တတိယာ ဟိ န ဝိဇ္ဇတိ။
‘‘သစေ အဂါရံ အာဝသတိ, ဝိဇေယျ ပထဝိံ ဣမံ၊
အဒဏ္ဍေန အသတ္ထေန, ဓမ္မေန အနုသာသတိ။
‘‘သစေ စ သော ပဗ္ဗဇတိ, အဂါရာ အနဂါရိယံ၊
ဝိဝဋ္ဋစ္ဆဒေါ [ဝိဝတ္တစ္ဆဒ္ဒေါ (သီ။)] သမ္ဗုဒ္ဓေါ, အရဟာ ဘဝတိ အနုတ္တရော။
‘‘ဇာတိံ ဂေါတ္တဉ္စ လက္ခဏံ, မန္တေ သိဿေ ပုနာပရေ၊
မုဒ္ဓံ မုဒ္ဓါဓိပါတဉ္စ, မနသာယေဝ ပုစ္ဆထ။
‘‘အနာဝရဏဒဿာဝီ, ယဒိ ဗုဒ္ဓေါ ဘဝိဿတိ၊
မနသာ ပုစ္ဆိတေ ပဉှေ, ဝါစာယ ဝိသဇ္ဇိဿတိ’’ [ဝိဿဇိဿတိ (က။)]။
(စူဠနိ၊၄။)ဗာဝရိဿ ဝစော သုတွာ, သိဿာ သောဠသ ဗြာဟ္မဏာ၊
အဇိတော တိဿမေတ္တေယျော, ပုဏ္ဏကော အထ မေတ္တဂူ။
ဓောတကော ဥပသီဝေါ စ, နန္ဒော စ အထ ဟေမကော၊
တောဒေယျ-ကပ္ပါ ဒုဘယော, ဇတုကဏ္ဏီ စ ပဏ္ဍိတော။
ဘဒြာဝုဓော ဥဒယော စ, ပေါသာလော စာပိ ဗြာဟ္မဏော၊
မောဃရာဇာ စ မေဓာဝီ, ပိင်္ဂိယော စ မဟာဣသိ။
ပစ္စေကဂဏိနော သဗ္ဗေ, သဗ္ဗလောကဿ ဝိဿုတာ၊
ဈာယီ ဈာနရတာ ဓီရာ, ပုဗ္ဗဝါသနဝါသိတာ။
ဗာဝရိံ အဘိဝါဒေတွာ, ကတွာ စ နံ ပဒက္ခိဏံ၊
ဇဋာဇိနဓရာ သဗ္ဗေ, ပက္ကာမုံ ဥတ္တရာမုခါ။
မဠကဿ ပတိဋ္ဌာနံ, ပုရမာဟိဿတိံ [ပုရမာဟိယတိ (က။)] တဒါ [သဒါ (က။)]၊
ဥဇ္ဇေနိဉ္စာပိ ဂေါနဒ္ဓံ, ဝေဒိသံ ဝနသဝှယံ။
ကောသမ္ဗိဉ္စာပိ သာကေတံ, သာဝတ္ထိဉ္စ ပုရုတ္တမံ၊
သေတဗျံ ကပိလဝတ္ထုံ, ကုသိနာရဉ္စ မန္ဒိရံ။
ပါဝဉ္စ ဘောဂနဂရံ, ဝေသာလိံ မာဂဓံ ပုရံ၊
ပါသာဏကံ စေတိယဉ္စ, ရမဏီယံ မနောရမံ။
တသိတောဝုဒကံ သီတံ, မဟာလာဘံဝ ဝါဏိဇော၊
ဆာယံ ဃမ္မာဘိတတ္တောဝ တုရိတာ ပဗ္ဗတမာရုဟုံ။
ဘဂဝါ တမှိ သမယေ, ဘိက္ခုသံဃပုရက္ခတော၊
ဘိက္ခူနံ ဓမ္မံ ဒေသေတိ, သီဟောဝ နဒတီ ဝနေ။
အဇိတော အဒ္ဒသ ဗုဒ္ဓံ, ပီတရံသိံဝ [ဇိတရံသိံ သီတရံသိံ (က။), ဝီတရံသိံ (သီ။ သျာ။)] ဘာဏုမံ၊
စန္ဒံ ယထာ ပန္နရသေ, ပရိပူရံ [ပါရိပူရိံ (သီ။ သျာ။)] ဥပါဂတံ။
အထဿ ဂတ္တေ ဒိသွာန, ပရိပူရဉ္စ ဗျဉ္ဇနံ၊
ဧကမန္တံ ဌိတော ဟဋ္ဌော, မနောပဉှေ အပုစ္ဆထ။
‘‘အာဒိဿ ဇမ္မနံ ဗြူဟိ, ဂေါတ္တံ ဗြူဟိ သလက္ခဏံ၊
မန္တေသု ပါရမိံ ဗြူဟိ, ကတိ ဝါစေတိ ဗြာဟ္မဏော’’။
(စူဠနိ၊၅။)‘‘ဝီသံ ဝဿသတံ အာယု, သော စ ဂေါတ္တေန ဗာဝရီ၊
တီဏိဿ လက္ခဏာ ဂတ္တေ, တိဏ္ဏံ ဝေဒါန ပါရဂူ။
‘‘လက္ခဏေ ဣတိဟာသေ စ, သနိဃဏ္ဍုသကေဋုဘေ၊
ပဉ္စသတာနိ ဝါစေတိ, သဓမ္မေ ပါရမိံ ဂတော’’။
‘‘လက္ခဏာနံ ပဝိစယံ, ဗာဝရိဿ နရုတ္တမ၊
တဏှစ္ဆိဒ [ကင်္ခစ္ဆိဒ (က။)] ပကာသေဟိ, မာ နော ကင်္ခါယိတံ အဟု’’။
‘‘မုခံ ဇိဝှါယ ဆာဒေတိ, ဥဏ္ဏဿ ဘမုကန္တရေ၊
ကောသောဟိတံ ဝတ္ထဂုယှံ, ဧဝံ ဇာနာဟိ မာဏဝ’’။
ပုစ္ဆဉှိ ကိဉ္စိ အသုဏန္တော, သုတွာ ပဉှေ ဝိယာကတေ၊
ဝိစိန္တေတိ ဇနော သဗ္ဗော, ဝေဒဇာတော ကတဉ္ဇလီ။
‘‘ကော နု ဒေဝေါ ဝါ ဗြဟ္မာ ဝါ, ဣန္ဒော ဝါပိ သုဇမ္ပတိ၊
မနသာ ပုစ္ဆိတေ ပဉှေ, ကမေတံ ပဋိဘာသတိ။
‘‘မုဒ္ဓံ မုဒ္ဓါဓိပါတဉ္စ, ဗာဝရီ ပရိပုစ္ဆတိ၊
တံ ဗျာကရောဟိ ဘဂဝါ, ကင်္ခံ ဝိနယ နော ဣသေ’’။
‘‘အဝိဇ္ဇာ မုဒ္ဓါတိ ဇာနာဟိ, ဝိဇ္ဇာ မုဒ္ဓါဓိပါတိနီ၊
သဒ္ဓါသတိသမာဓီဟိ, ဆန္ဒဝီရိယေန သံယုတာ’’။
တတော ဝေဒေန မဟတာ, သန္ထမ္ဘေတွာန မာဏဝေါ၊
ဧကံသံ အဇိနံ ကတွာ, ပါဒေသု သိရသာ ပတိ။
‘‘ဗာဝရီ ဗြာဟ္မဏော ဘောတော, သဟ သိဿေဟိ မာရိသ၊
ဥဒဂ္ဂစိတ္တော သုမနော, ပါဒေ ဝန္ဒတိ စက္ခုမ’’။
‘‘သုခိတော ဗာဝရီ ဟောတု, သဟ သိဿေဟိ ဗြာဟ္မဏော၊
တွဉ္စာပိ သုခိတော ဟောဟိ, စိရံ ဇီဝါဟိ မာဏဝ။
‘‘ဗာဝရိဿ စ တုယှံ ဝါ, သဗ္ဗေသံ သဗ္ဗသံသယံ၊
ကတာဝကာသာ ပုစ္ဆဝှေါ, ယံ ကိဉ္စိ မနသိစ္ဆထ’’။
သမ္ဗုဒ္ဓေန ကတောကာသော, နိသီဒိတွာန ပဉ္ဇလီ၊
အဇိတော ပဌမံ ပဉှံ, တတ္ထ ပုစ္ဆိ တထာဂတံ။
ဝတ္ထုဂါထာ နိဋ္ဌိတာ။
(စူဠနိ၊၆။)၁။ အဇိတမာဏဝပုစ္ဆာ
‘‘ကေနဿု နိဝုတော လောကော, [ဣစ္စာယသ္မာ အဇိတော]
ကေနဿု နပ္ပကာသတိ၊
ကိဿာဘိလေပနံ ဗြူသိ, ကိံသု တဿ မဟဗ္ဘယံ’’။
‘‘အဝိဇ္ဇာယ နိဝုတော လောကော, [အဇိတာတိ ဘဂဝါ]
ဝေဝိစ္ဆာ ပမာဒါ နပ္ပကာသတိ၊
ဇပ္ပါဘိလေပနံ ဗြူမိ, ဒုက္ခမဿ မဟဗ္ဘယံ’’။
‘‘သဝန္တိ သဗ္ဗဓိ သောတာ, [ဣစ္စာယသ္မာ အဇိတော]
သောတာနံ ကိံ နိဝါရဏံ၊
သောတာနံ သံဝရံ ဗြူဟိ, ကေန သောတာ ပိဓိယျရေ’’။
‘‘ယာနိ သောတာနိ လောကသ္မိံ, [အဇိတာတိ ဘဂဝါ]
သတိ တေသံ နိဝါရဏံ၊
သောတာနံ သံဝရံ ဗြူမိ, ပညာယေတေ ပိဓိယျရေ’’။
‘‘ပညာ စေဝ သတိ စာပိ [သတီ စေဝ (သီ။)], [ဣစ္စာယသ္မာ အဇိတော]
နာမရူပဉ္စ မာရိသ၊
ဧတံ မေ ပုဋ္ဌော ပဗြူဟိ, ကတ္ထေတံ ဥပရုဇ္ဈတိ’’။
‘‘ယမေတံ ပဉှံ အပုစ္ဆိ, အဇိတ တံ ဝဒါမိ တေ၊
ယတ္ထ နာမဉ္စ ရူပဉ္စ, အသေသံ ဥပရုဇ္ဈတိ၊
ဝိညာဏဿ နိရောဓေန, ဧတ္ထေတံ ဥပရုဇ္ဈတိ’’။
‘‘ယေ စ သင်္ခါတဓမ္မာသေ, ယေ စ သေခါ [သေက္ခာ (က။)] ပုထူ ဣဓ၊
တေသံ မေ နိပကော ဣရိယံ, ပုဋ္ဌော ပဗြူဟိ မာရိသ’’။
‘‘ကာမေသု နာဘိဂိဇ္ဈေယျ, မနသာနာဝိလော သိယာ၊
ကုသလော သဗ္ဗဓမ္မာနံ, သတော ဘိက္ခု ပရိဗ္ဗဇေ’’တိ။
အဇိတမာဏဝပုစ္ဆာ ပဌမာ။
(စူဠနိ၊၇။)၂။ တိဿမေတ္တေယျမာဏဝပုစ္ဆာ
‘‘ကောဓ သန္တုသိတော လောကေ, [ဣစ္စာယသ္မာ တိဿမေတ္တေယျော]
ကဿ နော သန္တိ ဣဉ္ဇိတာ၊
ကော ဥဘန္တမဘိညာယ, မဇ္ဈေ မန္တာ န လိပ္ပတိ [န ပိမ္ပတိ (ဗဟူသု)]၊
ကံ ဗြူသိ မဟာပုရိသောတိ, ကော ဣဓ သိဗ္ဗိနိမစ္စဂါ’’တိ [သိဗ္ဗနိမစ္စဂါ (သီ။ သျာ။)]။
‘‘ကာမေသု ဗြဟ္မစရိယဝါ, [မေတ္တေယျာတိ ဘဂဝါ]
ဝီတတဏှော သဒါ သတော၊
သင်္ခါယ နိဗ္ဗုတော ဘိက္ခု, တဿ နော သန္တိ ဣဉ္ဇိတာ။
‘‘သော ဥဘန္တမဘိညာယ, မဇ္ဈေ မန္တာ န လိပ္ပတိ၊
တံ ဗြူမိ မဟာပုရိသောတိ, သော ဣဓ သိဗ္ဗိနိမစ္စဂါ’’တိ။
တိဿမေတ္တေယျမာဏဝပုစ္ဆာ ဒုတိယာ။
၃။ ပုဏ္ဏကမာဏဝပုစ္ဆာ
‘‘အနေဇံ မူလဒဿာဝိံ, [ဣစ္စာယသ္မာ ပုဏ္ဏကော]
အတ္ထိ ပဉှေန အာဂမံ၊
ကိံ နိဿိတာ ဣသယော မနုဇာ, ခတ္တိယာ ဗြာဟ္မဏာ ဒေဝတာနံ၊
ယညမကပ္ပယိံသု ပုထူဓ လောကေ, ပုစ္ဆာမိ တံ ဘဂဝါ ဗြူဟိ မေတံ’’။
‘‘ယေ ကေစိမေ ဣသယော မနုဇာ, [ပုဏ္ဏကာတိ ဘဂဝါ]
ခတ္တိယာ ဗြာဟ္မဏာ ဒေဝတာနံ၊
ယညမကပ္ပယိံသု ပုထူဓ လောကေ, အာသီသမာနာ ပုဏ္ဏက ဣတ္ထတ္တံ၊
ဇရံ သိတာ ယညမကပ္ပယိံသု’’။
(စူဠနိ၊၈။)‘‘ယေ ကေစိမေ ဣသယော မနုဇာ, [ဣစ္စာယသ္မာ ပုဏ္ဏကော]
ခတ္တိယာ ဗြာဟ္မဏာ ဒေဝတာနံ၊
ယညမကပ္ပယိံသု ပုထူဓ လောကေ, ကစ္စိသု တေ ဘဂဝါ ယညပထေ အပ္ပမတ္တာ၊
အတာရုံ ဇာတိဉ္စ ဇရဉ္စ မာရိသ, ပုစ္ဆာမိ တံ ဘဂဝါ ဗြူဟိ မေတံ’’။
‘‘အာသီသန္တိ ထောမယန္တိ, အဘိဇပ္ပန္တိ ဇုဟန္တိ၊ [ပုဏ္ဏကာတိ ဘဂဝါ]
ကာမာဘိဇပ္ပန္တိ ပဋိစ္စ လာဘံ, တေ ယာဇယောဂါ ဘဝရာဂရတ္တာ၊
နာတရိံသု ဇာတိဇရန္တိ ဗြူမိ’’။
‘‘တေ စေ နာတရိံသု ယာဇယောဂါ, [ဣစ္စာယသ္မာ ပုဏ္ဏကော]
ယညေဟိ ဇာတိဉ္စ ဇရဉ္စ မာရိသ၊
အထ ကော စရဟိ ဒေဝမနုဿလောကေ, အတာရိ ဇာတိဉ္စ ဇရဉ္စ မာရိသ၊
ပုစ္ဆာမိ တံ ဘဂဝါ ဗြူဟိ မေတံ’’။
‘‘သင်္ခါယ လောကသ္မိ ပရောပရာနိ, [ပုဏ္ဏကာတိ ဘဂဝါ]
ယဿိဉ္ဇိတံ နတ္ထိ ကုဟိဉ္စိ လောကေ၊
သန္တော ဝိဓူမော အနီဃော နိရာသော, အတာရိ သော ဇာတိဇရန္တိ ဗြူမီ’’တိ။
ပုဏ္ဏကမာဏဝပုစ္ဆာ တတိယာ။
၄။ မေတ္တဂူမာဏဝပုစ္ဆာ
‘‘ပုစ္ဆာမိ တံ ဘဂဝါ ဗြူဟိ မေတံ, [ဣစ္စာယသ္မာ မေတ္တဂူ]
မညာမိ တံ ဝေဒဂုံ ဘာဝိတတ္တံ၊
ကုတော နု ဒုက္ခာ သမုဒါဂတာ ဣမေ, ယေ ကေစိ လောကသ္မိမနေကရူပါ’’။
(စူဠနိ၊၉။)‘‘ဒုက္ခဿ ဝေ မံ ပဘဝံ အပုစ္ဆသိ, [မေတ္တဂူတိ ဘဂဝါ]
တံ တေ ပဝက္ခာမိ ယထာ ပဇာနံ၊
ဥပဓိနိဒါနာ ပဘဝန္တိ ဒုက္ခာ, ယေ ကေစိ လောကသ္မိမနေကရူပါ။
‘‘ယော ဝေ အဝိဒွါ ဥပဓိံ ကရောတိ, ပုနပ္ပုနံ ဒုက္ခမုပေတိ မန္ဒော၊
တသ္မာ ပဇာနံ ဥပဓိံ န ကယိရာ, ဒုက္ခဿ ဇာတိပ္ပဘဝါနုပဿီ’’။
‘‘ယံ တံ အပုစ္ဆိမှ အကိတ္တယီ နော, အညံ တံ ပုစ္ဆာမ တဒိင်္ဃ ဗြူဟိ၊
‘ကထံ နု ဓီရာ ဝိတရန္တိ ဩဃံ, ဇာတိံ ဇရံ သောကပရိဒ္ဒဝဉ္စ’၊
တံ မေ မုနိ သာဓု ဝိယာကရောဟိ, တထာ ဟိ တေ ဝိဒိတော ဧသ ဓမ္မော’’။
‘‘ကိတ္တယိဿာမိ တေ ဓမ္မံ, [မေတ္တဂူတိ ဘဂဝါ]
ဒိဋ္ဌေ ဓမ္မေ အနီတိဟံ၊
ယံ ဝိဒိတွာ သတော စရံ, တရေ လောကေ ဝိသတ္တိကံ’’။
‘‘တဉ္စာဟံ အဘိနန္ဒာမိ, မဟေသိ ဓမ္မမုတ္တမံ၊
ယံ ဝိဒိတွာ သတော စရံ, တရေ လောကေ ဝိသတ္တိကံ’’။
‘‘ယံ ကိဉ္စိ သမ္ပဇာနာသိ, [မေတ္တဂူတိ ဘဂဝါ]
ဥဒ္ဓံ အဓော တိရိယဉ္စာပိ မဇ္ဈေ၊
ဧတေသု နန္ဒိဉ္စ နိဝေသနဉ္စ, ပနုဇ္ဇ ဝိညာဏံ ဘဝေ န တိဋ္ဌေ။
‘‘ဧဝံဝိဟာရီ သတော အပ္ပမတ္တော, ဘိက္ခု စရံ ဟိတွာ မမာယိတာနိ၊
ဇာတိံ ဇရံ သောကပရိဒ္ဒဝဉ္စ, ဣဓေဝ ဝိဒွါ ပဇဟေယျ ဒုက္ခံ’’။
(စူဠနိ၊၁၀။)‘‘ဧတာဘိနန္ဒာမိ ဝစော မဟေသိနော, သုကိတ္တိတံ ဂေါတမနူပဓီကံ၊
အဒ္ဓါ ဟိ ဘဂဝါ ပဟာသိ ဒုက္ခံ, တထာ ဟိ တေ ဝိဒိတော ဧသ ဓမ္မော။
‘‘တေ စာပိ နူနပ္ပဇဟေယျု ဒုက္ခံ, ယေ တွံ မုနိ အဋ္ဌိတံ ဩဝဒေယျ၊
တံ တံ နမဿာမိ သမေစ္စ နာဂ, အပ္ပေဝ မံ ဘဂဝါ အဋ္ဌိတံ ဩဝဒေယျ’’။
‘‘ယံ ဗြာဟ္မဏံ ဝေဒဂုမာဘိဇညာ, အကိဉ္စနံ ကာမဘဝေ အသတ္တံ၊
အဒ္ဓါ ဟိ သော ဩဃမိမံ အတာရိ, တိဏ္ဏော စ ပါရံ အခိလော အကင်္ခေါ။
‘‘ဝိဒွါ စ ယော ဝေဒဂူ နရော ဣဓ, ဘဝါဘဝေ သင်္ဂမိမံ ဝိသဇ္ဇ၊
သော ဝီတတဏှော အနီဃော နိရာသော, အတာရိ သော ဇာတိဇရန္တိ ဗြူမီ’’တိ။
မေတ္တဂူမာဏဝပုစ္ဆာ စတုတ္ထီ။
၅။ ဓောတကမာဏဝပုစ္ဆာ
‘‘ပုစ္ဆာမိ တံ ဘဂဝါ ဗြူဟိ မေတံ, [ဣစ္စာယသ္မာ ဓောတကော]
ဝါစာဘိကင်္ခါမိ မဟေသိ တုယှံ၊
တဝ သုတွာန နိဂ္ဃေါသံ, သိက္ခေ နိဗ္ဗာနမတ္တနော’’။
‘‘တေနဟာတပ္ပံ ကရောဟိ, [ဓောတကာတိ ဘဂဝါ]
ဣဓေဝ နိပကော သတော၊
ဣတော သုတွာန နိဂ္ဃေါသံ, သိက္ခေ နိဗ္ဗာနမတ္တနော’’။
‘‘ပဿာမဟံ ဒေဝမနုဿလောကေ, အကိဉ္စနံ ဗြာဟ္မဏမိရိယမာနံ၊
တံ တံ နမဿာမိ သမန္တစက္ခု, ပမုဉ္စ မံ သက္က ကထံကထာဟိ’’။
(စူဠနိ၊၁၁။)‘‘နာဟံ သဟိဿာမိ ပမောစနာယ, ကထံကထိံ ဓောတက ကဉ္စိ လောကေ၊
ဓမ္မဉ္စ သေဋ္ဌံ အဘိဇာနမာနော [အာဇာနမာနော (သီ။ သျာ။ ပီ။)], ဧဝံ တုဝံ ဩဃမိမံ တရေသိ’’။
‘‘အနုသာသ ဗြဟ္မေ ကရုဏာယမာနော, ဝိဝေကဓမ္မံ ယမဟံ ဝိဇညံ၊
ယထာဟံ အာကာသောဝ အဗျာပဇ္ဇမာနော, ဣဓေဝ သန္တော အသိတော စရေယျံ’’။
‘‘ကိတ္တယိဿာမိ တေ သန္တိံ, [ဓောတကာတိ ဘဂဝါ]
ဒိဋ္ဌေ ဓမ္မေ အနီတိဟံ၊
ယံ ဝိဒိတွာ သတော စရံ, တရေ လောကေ ဝိသတ္တိကံ’’။
‘‘တဉ္စာဟံ အဘိနန္ဒာမိ, မဟေသိ သန္တိမုတ္တမံ၊
ယံ ဝိဒိတွာ သတော စရံ, တရေ လောကေ ဝိသတ္တိကံ’’။
‘‘ယံ ကိဉ္စိ သမ္ပဇာနာသိ, [ဓောတကာတိ ဘဂဝါ]
ဥဒ္ဓံ အဓော တိရိယဉ္စာပိ မဇ္ဈေ၊
ဧတံ ဝိဒိတွာ သင်္ဂေါတိ လောကေ, ဘဝါဘဝါယ မာကာသိ တဏှ’’န္တိ။
ဓောတကမာဏဝပုစ္ဆာ ပဉ္စမီ။
၆။ ဥပသီဝမာဏဝပုစ္ဆာ
‘‘ဧကော အဟံ သက္က မဟန္တမောဃံ, [ဣစ္စာယသ္မာ ဥပသီဝေါ]
အနိဿိတော နော ဝိသဟာမိ တာရိတုံ၊
အာရမ္မဏံ ဗြူဟိ သမန္တစက္ခု, ယံ နိဿိတော ဩဃမိမံ တရေယျံ’’။
(စူဠနိ၊၁၂။)‘‘အာကိဉ္စညံ ပေက္ခမာနော သတိမာ, [ဥပသီဝါတိ ဘဂဝါ]
နတ္ထီတိ နိဿာယ တရဿု ဩဃံ၊
ကာမေ ပဟာယ ဝိရတော ကထာဟိ, တဏှက္ခယံ နတ္တမဟာဘိပဿ’’။
‘‘သဗ္ဗေသု ကာမေသု ယော ဝီတရာဂေါ, [ဣစ္စာယသ္မာ ဥပသီဝေါ]
အာကိဉ္စညံ နိဿိတော ဟိတွာ မညံ၊
သညာဝိမောက္ခေ ပရမေ ဝိမုတ္တော [ဓိမုတ္တော (က။)], တိဋ္ဌေ နု သော တတ္ထ အနာနုယာယီ’’ [အနာနုဝါယီ (သျာ။ က။)]။
‘‘သဗ္ဗေသု ကာမေသု ယော ဝီတရာဂေါ, [ဥပသီဝါတိ ဘဂဝါ]
အာကိဉ္စညံ နိဿိတော ဟိတွာ မညံ၊
သညာဝိမောက္ခေ ပရမေ ဝိမုတ္တော, တိဋ္ဌေယျ သော တတ္ထ အနာနုယာယီ’’။
‘‘တိဋ္ဌေ စေ သော တတ္ထ အနာနုယာယီ, ပူဂမ္ပိ ဝဿာနံ သမန္တစက္ခု၊
တတ္ထေဝ သော သီတိသိယာ ဝိမုတ္တော, စဝေထ ဝိညာဏံ တထာဝိဓဿ’’။
‘‘အစ္စိ ယထာ ဝါတဝေဂေန ခိတ္တာ, [ဥပသီဝါတိ ဘဂဝါ]
အတ္ထံ ပလေတိ န ဥပေတိ သင်္ခံ၊
ဧဝံ မုနီ နာမကာယာ ဝိမုတ္တော, အတ္ထံ ပလေတိ န ဥပေတိ သင်္ခံ’’။
‘‘အတ္ထင်္ဂတော သော ဥဒ ဝါ သော နတ္ထိ, ဥဒါဟု ဝေ သဿတိယာ အရောဂေါ၊
တံ မေ မုနီ သာဓု ဝိယာကရောဟိ, တထာ ဟိ တေ ဝိဒိတော ဧသ ဓမ္မော’’။
‘‘အတ္ထင်္ဂတဿ န ပမာဏမတ္ထိ, [ဥပသီဝါတိ ဘဂဝါ]
ယေန နံ ဝဇ္ဇုံ တံ တဿ နတ္ထိ၊
သဗ္ဗေသု ဓမ္မေသု သမူဟတေသု, သမူဟတာ ဝါဒပထာပိ သဗ္ဗေ’’တိ။
ဥပသီဝမာဏဝပုစ္ဆာ ဆဋ္ဌီ။
(စူဠနိ၊၁၃။)၇။ နန္ဒမာဏဝပုစ္ဆာ
‘‘သန္တိ လောကေ မုနယော, [ဣစ္စာယသ္မာ နန္ဒော]
ဇနာ ဝဒန္တိ တယိဒံ ကထံသု၊
ဉာဏူပပန္နံ မုနိ နော ဝဒန္တိ, ဥဒါဟု ဝေ ဇီဝိတေနူပပန္နံ’’။
‘‘န ဒိဋ္ဌိယာ န သုတိယာ န ဉာဏေန, မုနီဓ နန္ဒ ကုသလာ ဝဒန္တိ၊
ဝိသေနိကတွာ အနီဃာ နိရာသာ, စရန္တိ ယေ တေ မုနယောတိ ဗြူမိ’’။
‘‘ယေ ကေစိမေ သမဏဗြာဟ္မဏာသေ, [ဣစ္စာယသ္မာ နန္ဒော]
ဒိဋ္ဌဿုတေနာပိ ဝဒန္တိ သုဒ္ဓိံ၊
သီလဗ္ဗတေနာပိ ဝဒန္တိ သုဒ္ဓိံ,
အနေကရူပေန ဝဒန္တိ သုဒ္ဓိံ၊
ကစ္စိဿု တေ ဘဂဝါ တတ္ထ ယတာ စရန္တာ,
အတာရု ဇာတိဉ္စ ဇရဉ္စ မာရိသ၊
ပုစ္ဆာမိ တံ ဘဂဝါ ဗြူဟိ မေတံ’’။
‘‘ယေ ကေစိမေ သမဏဗြာဟ္မဏာသေ, [နန္ဒာတိ ဘဂဝါ]
ဒိဋ္ဌဿုတေနာပိ ဝဒန္တိ သုဒ္ဓိံ၊
သီလဗ္ဗတေနာပိ ဝဒန္တိ သုဒ္ဓိံ, အနေကရူပေန ဝဒန္တိ သုဒ္ဓိံ၊
ကိဉ္စာပိ တေ တတ္ထ ယတာ စရန္တိ, နာတရိံသု ဇာတိဇရန္တိ ဗြူမိ’’။
‘‘ယေ ကေစိမေ သမဏဗြာဟ္မဏာသေ, [ဣစ္စာယသ္မာ နန္ဒော]
ဒိဋ္ဌဿုတေနာပိ ဝဒန္တိ သုဒ္ဓိံ၊
သီလဗ္ဗတေနာပိ ဝဒန္တိ သုဒ္ဓိံ, အနေကရူပေန ဝဒန္တိ သုဒ္ဓိံ၊
တေ စေ မုနိ ဗြူသိ အနောဃတိဏ္ဏေ, အထ ကော စရဟိ ဒေဝမနုဿလောကေ၊
အတာရိ ဇာတိဉ္စ ဇရဉ္စ မာရိသ, ပုစ္ဆာမိ တံ ဘဂဝါ ဗြူဟိ မေတံ’’။
(စူဠနိ၊၁၄။)‘‘နာဟံ သဗ္ဗေ သမဏဗြာဟ္မဏာသေ, [နန္ဒာတိ ဘဂဝါ]
ဇာတိဇရာယ နိဝုတာတိ ဗြူမိ၊
ယေ သီဓ ဒိဋ္ဌံ ဝ သုတံ မုတံ ဝါ, သီလဗ္ဗတံ ဝါပိ ပဟာယ သဗ္ဗံ၊
အနေကရူပမ္ပိ ပဟာယ သဗ္ဗံ, တဏှံ ပရိညာယ အနာသဝါသေ၊
တေ ဝေ နရာ ဩဃတိဏ္ဏာတိ ဗြူမိ’’။
‘‘ဧတာဘိနန္ဒာမိ ဝစော မဟေသိနော, သုကိတ္တိတံ ဂေါတမနူပဓီကံ၊
ယေ သီဓ ဒိဋ္ဌံ ဝ သုတံ မုတံ ဝါ, သီလဗ္ဗတံ ဝါပိ ပဟာယ သဗ္ဗံ၊
အနေကရူပမ္ပိ ပဟာယ သဗ္ဗံ, တဏှံ ပရိညာယ အနာသဝါသေ၊
အဟမ္ပိ တေ ဩဃတိဏ္ဏာတိ ဗြူမီ’’တိ။
နန္ဒမာဏဝပုစ္ဆာ သတ္တမာ။
၈။ ဟေမကမာဏဝပုစ္ဆာ
‘‘ယေ မေ ပုဗ္ဗေ ဝိယာကံသု, [ဣစ္စာယသ္မာ ဟေမကော]
ဟုရံ ဂေါတမသာသနာ၊
ဣစ္စာသိ ဣတိ ဘဝိဿတိ, သဗ္ဗံ တံ ဣတိဟီတိဟံ၊
သဗ္ဗံ တံ တက္ကဝဍ္ဎနံ, နာဟံ တတ္ထ အဘိရမိံ။
‘‘တွဉ္စ မေ ဓမ္မမက္ခာဟိ, တဏှာနိဂ္ဃါတနံ မုနိ၊
ယံ ဝိဒိတွာ သတော စရံ, တရေ လောကေ ဝိသတ္တိကံ’’။
‘‘ဣဓ ဒိဋ္ဌသုတမုတဝိညာတေသု, ပိယရူပေသု ဟေမက၊
ဆန္ဒရာဂဝိနောဒနံ, နိဗ္ဗာနပဒမစ္စုတံ။
‘‘ဧတဒညာယ ယေ သတာ, ဒိဋ္ဌဓမ္မာဘိနိဗ္ဗုတာ၊
ဥပသန္တာ စ တေ သဒါ, တိဏ္ဏာ လောကေ ဝိသတ္တိက’’န္တိ။
ဟေမကမာဏဝပုစ္ဆာ အဋ္ဌမာ။
(စူဠနိ၊၁၅။)၉။ တောဒေယျမာဏဝပုစ္ဆာ
‘‘ယသ္မိံ ကာမာ န ဝသန္တိ, [ဣစ္စာယသ္မာ တောဒေယျော]
တဏှာ ယဿ န ဝိဇ္ဇတိ၊
ကထံကထာ စ ယော တိဏ္ဏော, ဝိမောက္ခော တဿ ကီဒိသော’’။
‘‘ယသ္မိံ ကာမာ န ဝသန္တိ, [တောဒေယျာတိ ဘဂဝါ]
တဏှာ ယဿ န ဝိဇ္ဇတိ၊
ကထံကထာ စ ယော တိဏ္ဏော, ဝိမောက္ခော တဿ နာပရော’’။
‘‘နိရာသသော သော ဥဒ အာသသာနော [အာသယာနော (က။)], ပညာဏဝါ သော ဥဒ ပညကပ္ပီ၊
မုနိံ အဟံ သက္က ယထာ ဝိဇညံ, တံ မေ ဝိယာစိက္ခ သမန္တစက္ခု’’။
‘‘နိရာသသော သော န စ အာသသာနော, ပညာဏဝါ သော န စ ပညကပ္ပီ၊
ဧဝမ္ပိ တောဒေယျ မုနိံ ဝိဇာန, အကိဉ္စနံ ကာမဘဝေ အသတ္တ’’န္တိ။
တောဒေယျမာဏဝပုစ္ဆာ နဝမာ။
၁၀။ ကပ္ပမာဏဝပုစ္ဆာ
‘‘မဇ္ဈေ သရသ္မိံ တိဋ္ဌတံ, [ဣစ္စာယသ္မာ ကပ္ပေါ]
ဩဃေ ဇာတေ မဟဗ္ဘယေ၊
ဇရာမစ္စုပရေတာနံ, ဒီပံ ပဗြူဟိ မာရိသ၊
တွဉ္စ မေ ဒီပမက္ခာဟိ, ယထာယိဒံ နာပရံ သိယာ’’။
‘‘မဇ္ဈေ သရသ္မိံ တိဋ္ဌတံ, [ကပ္ပါတိ ဘဂဝါ]
ဩဃေ ဇာတေ မဟဗ္ဘယေ၊
ဇရာမစ္စုပရေတာနံ, ဒီပံ ပဗြူမိ ကပ္ပ တေ။
(စူဠနိ၊၁၆။)‘‘အကိဉ္စနံ အနာဒါနံ, ဧတံ ဒီပံ အနာပရံ၊
နိဗ္ဗာနံ ဣတိ နံ ဗြူမိ, ဇရာမစ္စုပရိက္ခယံ။
‘‘ဧတဒညာယ ယေ သတာ, ဒိဋ္ဌဓမ္မာဘိနိဗ္ဗုတာ၊
န တေ မာရဝသာနုဂါ, န တေ မာရဿ ပဋ္ဌဂူ’’တိ [ပဒ္ဓဂူ (သီ။)]။
ကပ္ပမာဏဝပုစ္ဆာ ဒသမာ။
၁၁။ ဇတုကဏ္ဏိမာဏဝပုစ္ဆာ
‘‘သုတွာနဟံ ဝီရမကာမကာမိံ, [ဣစ္စာယသ္မာ ဇတုကဏ္ဏိ]
ဩဃာတိဂံ ပုဋ္ဌုမကာမမာဂမံ၊
သန္တိပဒံ ဗြူဟိ သဟဇနေတ္တ, ယထာတစ္ဆံ ဘဂဝါ ဗြူဟိ မေတံ။
‘‘ဘဂဝါ ဟိ ကာမေ အဘိဘုယျ ဣရိယတိ, အာဒိစ္စောဝ ပထဝိံ တေဇီ တေဇသာ၊
ပရိတ္တပညဿ မေ ဘူရိပည, အာစိက္ခ ဓမ္မံ ယမဟံ ဝိဇညံ၊
ဇာတိဇရာယ ဣဓ ဝိပ္ပဟာနံ’’။
‘‘ကာမေသု ဝိနယ ဂေဓံ, [ဇတုကဏ္ဏီတိ ဘဂဝါ]
နေက္ခမ္မံ ဒဋ္ဌု ခေမတော၊
ဥဂ္ဂဟိတံ နိရတ္တံ ဝါ, မာ တေ ဝိဇ္ဇိတ္ထ ကိဉ္စနံ။
‘‘ယံ ပုဗ္ဗေ တံ ဝိသောသေဟိ, ပစ္ဆာ တေ မာဟု ကိဉ္စနံ၊
မဇ္ဈေ စေ နော ဂဟေဿသိ, ဥပသန္တော စရိဿသိ။
‘‘သဗ္ဗသော နာမရူပသ္မိံ, ဝီတဂေဓဿ ဗြာဟ္မဏ၊
အာသဝါဿ န ဝိဇ္ဇန္တိ, ယေဟိ မစ္စုဝသံ ဝဇေ’’တိ။
ဇတုကဏ္ဏိမာဏဝပုစ္ဆာ ဧကာဒသမာ။
(စူဠနိ၊၁၇။)၁၂။ ဘဒြာဝုဓမာဏဝပုစ္ဆာ
‘‘ဩကဉ္ဇဟံ တဏှစ္ဆိဒံ အနေဇံ, [ဣစ္စာယသ္မာ ဘဒြာဝုဓော]
နန္ဒိဉ္ဇဟံ ဩဃတိဏ္ဏံ ဝိမုတ္တံ၊
ကပ္ပဉ္ဇဟံ အဘိယာစေ သုမေဓံ, သုတွာန နာဂဿ အပနမိဿန္တိ ဣတော။
‘‘နာနာဇနာ ဇနပဒေဟိ သင်္ဂတာ,
တဝ ဝီရ ဝါကျံ အဘိကင်္ခမာနာ၊
တေသံ တုဝံ သာဓု ဝိယာကရောဟိ, တထာ ဟိ တေ ဝိဒိတော ဧသ ဓမ္မော’’။
‘‘အာဒါနတဏှံ ဝိနယေထ သဗ္ဗံ, [ဘဒြာဝုဓာတိ ဘဂဝါ]
ဥဒ္ဓံ အဓော တိရိယဉ္စာပိ မဇ္ဈေ၊
ယံ ယဉှိ လောကသ္မိမုပါဒိယန္တိ, တေနေဝ မာရော အနွေတိ ဇန္တုံ။
‘‘တသ္မာ ပဇာနံ န ဥပါဒိယေထ, ဘိက္ခု သတော ကိဉ္စနံ သဗ္ဗလောကေ၊
အာဒါနသတ္တေ ဣတိ ပေက္ခမာနော, ပဇံ ဣမံ မစ္စုဓေယျေ ဝိသတ္တ’’န္တိ။
ဘဒြာဝုဓမာဏဝပုစ္ဆာ ဒွါဒသမာ။
၁၃။ ဥဒယမာဏဝပုစ္ဆာ
‘‘ဈာယိံ ဝိရဇမာသီနံ, [ဣစ္စာယသ္မာ ဥဒယော]
ကတကိစ္စံ အနာသဝံ၊
ပါရဂုံ သဗ္ဗဓမ္မာနံ, အတ္ထိ ပဉှေန အာဂမံ၊
အညာဝိမောက္ခံ ပဗြူဟိ, အဝိဇ္ဇာယ ပဘေဒနံ’’။
‘‘ပဟာနံ ကာမစ္ဆန္ဒာနံ, [ဥဒယာတိ ဘဂဝါ]
ဒေါမနဿာန စူဘယံ၊
ထိနဿ စ ပနူဒနံ, ကုက္ကုစ္စာနံ နိဝါရဏံ။
(စူဠနိ၊၁၈။)‘‘ဥပေက္ခာသတိသံသုဒ္ဓံ, ဓမ္မတက္ကပုရေဇဝံ၊
အညာဝိမောက္ခံ ပဗြူမိ, အဝိဇ္ဇာယ ပဘေဒနံ’’။
‘‘ကိံသု သံယောဇနော လောကော, ကိံသု တဿ ဝိစာရဏံ၊
ကိဿဿ ဝိပ္ပဟာနေန, နိဗ္ဗာနံ ဣတိ ဝုစ္စတိ’’။
‘‘နန္ဒိသံယောဇနော လောကော, ဝိတက္ကဿ ဝိစာရဏံ၊
တဏှာယ ဝိပ္ပဟာနေန, နိဗ္ဗာနံ ဣတိ ဝုစ္စတိ’’။
‘‘ကထံ သတဿ စရတော, ဝိညာဏံ ဥပရုဇ္ဈတိ၊
ဘဂဝန္တံ ပုဋ္ဌုမာဂမ္မ, တံ သုဏောမ ဝစော တဝ’’။
‘‘အဇ္ဈတ္တဉ္စ ဗဟိဒ္ဓါ စ, ဝေဒနံ နာဘိနန္ဒတော၊
ဧဝံ သတဿ စရတော, ဝိညာဏံ ဥပရုဇ္ဈတီ’’တိ။
ဥဒယမာဏဝပုစ္ဆာ တေရသမာ။
၁၄။ ပေါသာလမာဏဝပုစ္ဆာ
‘‘ယော အတီတံ အာဒိသတိ, [ဣစ္စာယသ္မာ ပေါသာလော]
အနေဇော ဆိန္နသံသယော၊
ပါရဂုံ သဗ္ဗဓမ္မာနံ, အတ္ထိ ပဉှေန အာဂမံ။
‘‘ဝိဘူတရူပသညိဿ, သဗ္ဗကာယပ္ပဟာယိနော၊
အဇ္ဈတ္တဉ္စ ဗဟိဒ္ဓါ စ, နတ္ထိ ကိဉ္စီတိ ပဿတော၊
ဉာဏံ သက္ကာနုပုစ္ဆာမိ, ကထံ နေယျော တထာဝိဓော’’။
‘‘ဝိညာဏဋ္ဌိတိယော သဗ္ဗာ, [ပေါသာလာတိ ဘဂဝါ]
အဘိဇာနံ တထာဂတော၊
တိဋ္ဌန္တမေနံ ဇာနာတိ, ဝိမုတ္တံ တပ္ပရာယဏံ။
‘‘အာကိဉ္စညသမ္ဘဝံ ဉတွာ, နန္ဒီ သံယောဇနံ ဣတိ၊
ဧဝမေတံ အဘိညာယ, တတော တတ္ထ ဝိပဿတိ၊
ဧတံ [ဧဝံ (သျာ။ က။)] ဉာဏံ တထံ တဿ, ဗြာဟ္မဏဿ ဝုသီမတော’’တိ။
ပေါသာလမာဏဝပုစ္ဆာ စုဒ္ဒသမာ။
(စူဠနိ၊၁၉။)၁၅။ မောဃရာဇမာဏဝပုစ္ဆာ
‘‘ဒွါဟံ သက္ကံ အပုစ္ဆိဿံ, [ဣစ္စာယသ္မာ မောဃရာဇာ]
န မေ ဗျာကာသိ စက္ခုမာ၊
ယာဝတတိယဉ္စ ဒေဝီသိ, ဗျာကရောတီတိ မေ သုတံ။
‘‘အယံ လောကော ပရော လောကော, ဗြဟ္မလောကော သဒေဝကော၊
ဒိဋ္ဌိံ တေ နာဘိဇာနာတိ, ဂေါတမဿ ယသဿိနော။
‘‘ဧဝံ အဘိက္ကန္တဒဿာဝိံ, အတ္ထိ ပဉှေန အာဂမံ၊
ကထံ လောကံ အဝေက္ခန္တံ, မစ္စုရာဇာ န ပဿတိ’’။
‘‘သုညတော လောကံ အဝေက္ခဿု, မောဃရာဇ သဒါ သတော၊
အတ္တာနုဒိဋ္ဌိံ ဦဟစ္စ, ဧဝံ မစ္စုတရော သိယာ၊
ဧဝံ လောကံ အဝေက္ခန္တံ, မစ္စုရာဇာ န ပဿတီ’’တိ။
မောဃရာဇမာဏဝပုစ္ဆာ ပန္နရသမာ။
၁၆။ ပိင်္ဂိယမာဏဝပုစ္ဆာ
‘‘ဇိဏ္ဏောဟမသ္မိ အဗလော ဝီတဝဏ္ဏော, [ဣစ္စာယသ္မာ ပိင်္ဂိယော]
နေတ္တာ န သုဒ္ဓါ သဝနံ န ဖာသု၊
မာဟံ နဿံ မောမုဟော အန္တရာဝ, အာစိက္ခ ဓမ္မံ ယမဟံ ဝိဇညံ၊
ဇာတိဇရာယ ဣဓ ဝိပ္ပဟာနံ’’။
‘‘ဒိသွာန ရူပေသု ဝိဟညမာနေ, [ပိင်္ဂိယာတိ ဘဂဝါ]
ရုပ္ပန္တိ ရူပေသု ဇနာ ပမတ္တာ၊
တသ္မာ တုဝံ ပိင်္ဂိယ အပ္ပမတ္တော, ဇဟဿု ရူပံ အပုနဗ္ဘဝါယ’’။
(စူဠနိ၊၂၀။)‘‘ဒိသာ စတဿော ဝိဒိသာ စတဿော, ဥဒ္ဓံ အဓော ဒသ ဒိသာ ဣမာယော၊
န တုယှံ အဒိဋ္ဌံ အသုတံ အမုတံ [အသုတံ အမုတံ ဝါ (သီ။), အသုတာမုတံ ဝါ (သျာ။), အသုတံ’မုတံ ဝါ (ပီ။)], အထော အဝိညာတံ ကိဉ္စနမတ္ထိ [ကဉ္စိ မတ္ထိ (သျာ။), ကိဉ္စိ နတ္ထိ (ပီ။), ကိဉ္စိနမတ္ထိ (က။)] လောကေ၊
အာစိက္ခ ဓမ္မံ ယမဟံ ဝိဇညံ, ဇာတိဇရာယ ဣဓ ဝိပ္ပဟာနံ’’။
‘‘တဏှာဓိပန္နေ မနုဇေ ပေက္ခမာနော, [ပိင်္ဂိယာတိ ဘဂဝါ]
သန္တာပဇာတေ ဇရသာ ပရေတေ၊
တသ္မာ တုဝံ ပိင်္ဂိယ အပ္ပမတ္တော, ဇဟဿု တဏှံ အပုနဗ္ဘဝါယာ’’တိ။
ပိင်္ဂိယမာဏဝပုစ္ဆာ သောဠသမာ။
(စူဠနိ၊၂၁။)၁၇။ ပါရာယနတ္ထုတိဂါထာ
ဣဒမဝေါစ ဘဂဝါ မဂဓေသု ဝိဟရန္တော ပါသာဏကေ စေတိယေ, ပရိစာရကသောဠသာနံ [ပရိစာရကသောဠသန္နံ (သျာ။ က။)] ဗြာဟ္မဏာနံ အဇ္ဈိဋ္ဌော ပုဋ္ဌော ပုဋ္ဌော ပဉှံ [ပဉှေ (သီ။ ပီ။)] ဗျာကာသိ။ ဧကမေကဿ စေပိ ပဉှဿ အတ္ထမညာယ ဓမ္မမညာယ ဓမ္မာနုဓမ္မံ ပဋိပဇ္ဇေယျ, ဂစ္ဆေယျေဝ ဇရာမရဏဿ ပါရံ။ ‘‘ပါရင်္ဂမနီယာ ဣမေ ဓမ္မာ’’တိ – တသ္မာ ဣမဿ ဓမ္မပရိယာယဿ ပါရာယနန္တေဝ [ပါရာယဏံတွေဝ (သီ။ အဋ္ဌ။)] အဓိဝစနံ။
အဇိတော တိဿမေတ္တေယျော, ပုဏ္ဏကော အထ မေတ္တဂူ၊
ဓောတကော ဥပသီဝေါ စ, နန္ဒော စ အထ ဟေမကော။
တောဒေယျကပ္ပါ ဒုဘယော, ဇတုကဏ္ဏီ စ ပဏ္ဍိတော၊
ဘဒြာဝုဓော ဥဒယော စ, ပေါသာလော စာပိ ဗြာဟ္မဏော၊
မောဃရာဇာ စ မေဓာဝီ, ပိင်္ဂိယော စ မဟာဣသိ။
ဧတေ ဗုဒ္ဓံ ဥပါဂစ္ဆုံ, သမ္ပန္နစရဏံ ဣသိံ၊
ပုစ္ဆန္တာ နိပုဏေ ပဉှေ, ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌံ ဥပါဂမုံ။
တေသံ ဗုဒ္ဓေါ ပဗျာကာသိ, ပဉှေ ပုဋ္ဌော ယထာတထံ၊
ပဉှာနံ ဝေယျာကရဏေန, တောသေသိ ဗြာဟ္မဏေ မုနိ။
တေ တောသိတာ စက္ခုမတာ, ဗုဒ္ဓေနာဒိစ္စဗန္ဓုနာ၊
ဗြဟ္မစရိယမစရိံသု, ဝရပညဿ သန္တိကေ။
ဧကမေကဿ ပဉှဿ, ယထာ ဗုဒ္ဓေန ဒေသိတံ၊
တထာ ယော ပဋိပဇ္ဇေယျ, ဂစ္ဆေ ပါရံ အပါရတော။
အပါရာ ပါရံ ဂစ္ဆေယျ, ဘာဝေန္တော မဂ္ဂမုတ္တမံ၊
မဂ္ဂေါ သော ပါရံ ဂမနာယ, တသ္မာ ပါရာယနံ ဣတိ။
၁၈။ ပါရာယနာနုဂီတိဂါထာ
‘‘ပါရာယနမနုဂါယိဿံ, [ဣစ္စာယသ္မာ ပိင်္ဂိယော]
ယထာဒ္ဒက္ခိ တထာက္ခာသိ, ဝိမလော ဘူရိမေဓသော၊
နိက္ကာမော နိဗ္ဗနော [နိဗ္ဗုတော (သျာ။)] နာဂေါ, ကိဿ ဟေတု မုသာ ဘဏေ။
‘‘ပဟီနမလမောဟဿ, မာနမက္ခပ္ပဟာယိနော၊
ဟန္ဒာဟံ ကိတ္တယိဿာမိ, ဂိရံ ဝဏ္ဏူပသဉှိတံ။
(စူဠနိ၊၂၂။)‘‘တမောနုဒေါ ဗုဒ္ဓေါ သမန္တစက္ခု, လောကန္တဂူ သဗ္ဗဘဝါတိဝတ္တော၊
အနာသဝေါ သဗ္ဗဒုက္ခပ္ပဟီနော, သစ္စဝှယော ဗြဟ္မေ ဥပါသိတော မေ။
‘‘ဒိဇော ယထာ ကုဗ္ဗနကံ ပဟာယ, ဗဟုပ္ဖလံ ကာနနမာဝသေယျ၊
ဧဝမ္ပဟံ အပ္ပဒဿေ ပဟာယ, မဟောဒဓိံ ဟံသောရိဝ အဇ္ဈပတ္တော။
‘‘ယေမေ ပုဗ္ဗေ ဝိယာကံသု, ဟုရံ ဂေါတမသာသနာ၊
ဣစ္စာသိ ဣတိ ဘဝိဿတိ၊
သဗ္ဗံ တံ ဣတိဟီတိဟံ, သဗ္ဗံ တံ တက္ကဝဍ္ဎနံ။
‘‘ဧကော တမနုဒါသိနော, ဇုတိမာ သော ပဘင်္ကရော၊
ဂေါတမော ဘူရိပညာဏော, ဂေါတမော ဘူရိမေဓသော။
‘‘ယော မေ ဓမ္မမဒေသေသိ, သန္ဒိဋ္ဌိကမကာလိကံ၊
တဏှက္ခယမနီတိကံ, ယဿ နတ္ထိ ဥပမာ ကွစိ’’။
‘‘ကိံ နု တမှာ ဝိပ္ပဝသသိ, မုဟုတ္တမပိ ပိင်္ဂိယ၊
ဂေါတမာ ဘူရိပညာဏာ, ဂေါတမာ ဘူရိမေဓသာ။
‘‘ယော တေ ဓမ္မမဒေသေသိ, သန္ဒိဋ္ဌိကမကာလိကံ၊
တဏှက္ခယမနီတိကံ, ယဿ နတ္ထိ ဥပမာ ကွစိ’’။
‘‘နာဟံ တမှာ ဝိပ္ပဝသာမိ, မုဟုတ္တမပိ ဗြာဟ္မဏ၊
ဂေါတမာ ဘူရိပညာဏာ, ဂေါတမာ ဘူရိမေဓသာ။
‘‘ယော မေ ဓမ္မမဒေသေသိ, သန္ဒိဋ္ဌိကမကာလိကံ၊
တဏှက္ခယမနီတိကံ, ယဿ နတ္ထိ ဥပမာ ကွစိ။
‘‘ပဿာမိ နံ မနသာ စက္ခုနာဝ, ရတ္တိန္ဒိဝံ ဗြာဟ္မဏ အပ္ပမတ္တော။
နမဿမာနော ဝိဝသေမိ ရတ္တိံ, တေနေဝ မညာမိ အဝိပ္ပဝါသံ။
(စူဠနိ၊၂၃။)နာပေန္တိမေ ဂေါတမသာသနမှာ၊
ယံ ယံ ဒိသံ ဝဇတိ ဘူရိပညော, သ တေန တေနေဝ နတောဟမသ္မိ။
‘‘ဇိဏ္ဏဿ မေ ဒုဗ္ဗလထာမကဿ, တေနေဝ ကာယော န ပလေတိ တတ္ထ၊
သင်္ကပ္ပယန္တာယ [သံကပ္ပယတ္တာယ (သီ။)] ဝဇာမိ နိစ္စံ, မနော ဟိ မေ ဗြာဟ္မဏ တေန ယုတ္တော။
‘‘ပင်္ကေ သယာနော ပရိဖန္ဒမာနော, ဒီပါ ဒီပံ ဥပလ္လဝိံ၊
အထဒ္ဒသာသိံ သမ္ဗုဒ္ဓံ, ဩဃတိဏ္ဏမနာသဝံ။
‘‘ယထာ အဟူ ဝက္ကလိ မုတ္တသဒ္ဓေါ, ဘဒြာဝုဓော အာဠဝိဂေါတမော စ၊
ဧဝမေဝ တွမ္ပိ ပမုဉ္စဿု သဒ္ဓံ, ဂမိဿသိ တွံ ပိင်္ဂိယ မစ္စုဓေယျဿ ပါရံ’’ [မစ္စုဓေယျပါရံ (သီ။)]။
‘‘ဧသ ဘိယျော ပသီဒါမိ, သုတွာန မုနိနော ဝစော၊
ဝိဝဋ္ဋစ္ဆဒေါ သမ္ဗုဒ္ဓေါ, အခိလော ပဋိဘာနဝါ။
‘‘အဓိဒေဝေ အဘိညာယ, သဗ္ဗံ ဝေဒိ ပရောပရံ၊
ပဉှာနန္တကရော သတ္ထာ, ကင်္ခီနံ ပဋိဇာနတံ။
‘‘အသံဟီရံ အသံကုပ္ပံ, ယဿ နတ္ထိ ဥပမာ ကွစိ၊
အဒ္ဓါ ဂမိဿာမိ န မေတ္ထ ကင်္ခါ, ဧဝံ မံ ဓာရေဟိ အဓိမုတ္တစိတ္တ’’န္တိ [အဇိတမာဏဝပုစ္ဆာယ ပဋ္ဌာယ ယာဝပါရာယနာနုဂီတိဂါတာပရိယောသာနာ သျာ။ … ပေါတ္ထကေ နတ္ထိ]။
ပါရာယနာနုဂီတိဂါထာ နိဋ္ဌိတာ။
(စူဠနိ၊၂၄။)ပါရာယနဝဂ္ဂနိဒ္ဒေသော
၁။ အဇိတမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသော
ကေနဿု နိဝုတော လောကော, [ဣစ္စာယသ္မာ အဇိတော]
ကေနဿု နပ္ပကာသတိ၊
ကိဿာဘိလေပနံ ဗြူသိ [ဗြူဟိ (သျာ။)], ကိံသု တဿ မဟဗ္ဘယံ။
ကေနဿု နိဝုတော လောကောတိ။ လောကောတိ နိရယလောကော တိရစ္ဆာနလောကော ပေတ္တိဝိသယလောကော မနုဿလောကော ဒေဝလောကော ခန္ဓလောကော ဓာတုလောကော အာယတနလောကော အယံ လောကော ပရော လောကော ဗြဟ္မလောကော ဒေဝလောကော – အယံ ဝုစ္စတိ လောကော။ အယံ လောကော ကေန အာဝုတော နိဝုတော ဩဝုတော [ဩဖုတော (သျာ။)] ပိဟိတော ပဋိစ္ဆန္နော ပဋိကုဇ္ဇိတောတိ – ကေနဿု နိဝုတော လောကော?
ဣစ္စာယသ္မာ အဇိတောတိ။ ဣစ္စာတိ ပဒသန္ဓိ ပဒသံသဂ္ဂေါ ပဒပါရိပူရီ အက္ခရသမဝါယော ဗျဉ္ဇနသိလိဋ္ဌတာ ပဒါနုပုဗ္ဗတာပေတံ [ပဒါနုပုဗ္ဗတာမေတံ (ဗဟူသု)] ဣစ္စာတိ။ အာယသ္မာတိ ပိယဝစနံ ဂရုဝစနံ သဂါရဝသပ္ပတိဿာဓိဝစနမေတံ အာယသ္မာတိ။ အဇိတောတိ တဿ ဗြာဟ္မဏဿ နာမံ သင်္ခါ သမညာ ပညတ္တိ ဝေါဟာရော နာမံ နာမကမ္မံ နာမဓေယျံ နိရုတ္တိ ဗျဉ္ဇနံ အဘိလာပေါတိ – ဣစ္စာယသ္မာ အဇိတော။
ကေနဿု နပ္ပကာသတီတိ ကေန လောကော နပ္ပကာသတိ န ဘာသတိ န တပတိ န ဝိရောစတိ န ဉာယတိ န ပညာယတီတိ – ကေနဿု နပ္ပကာသတိ။
ကိဿာဘိလေပနံ ဗြူသီတိ ကိံ လောကဿ လေပနံ လဂ္ဂနံ ဗန္ဓနံ ဥပက္ကိလေသော။ ကေန လောကော လိတ္တော သံလိတ္တော ဥပလိတ္တော ကိလိဋ္ဌော သံကိလိဋ္ဌော မက္ခိတော သံသဋ္ဌော လဂ္ဂေါ လဂ္ဂိတော ပလိဗုဒ္ဓေါ, ဗြူသိ အာစိက္ခသိ ဒေသေသိ ပညပေသိ [ပညာပေသိ (က။)] ပဋ္ဌပေသိ ဝိဝရသိ ဝိဘဇသိ ဥတ္တာနီကရောသိ [ဥတ္တာနိံ ကရောသိ (က။)] ပကာသေသီတိ – ကိဿာဘိလေပနံ ဗြူသိ။
(စူဠနိ၊၂၅။)ကိံသု တဿ မဟဗ္ဘယန္တိ ကိံ လောကဿ ဘယံ မဟဗ္ဘယံ ပီဠနံ ဃဋ္ဋနံ ဥပဒ္ဒဝေါ ဥပသဂ္ဂေါတိ – ကိံသု တဿ မဟဗ္ဘယံ။ တေနာဟ သော ဗြာဟ္မဏော –
‘‘ကေနဿု နိဝုတော လောကော, [ဣစ္စာယသ္မာ အဇိတော]
ကေနဿု နပ္ပကာသတိ၊
ကိဿာဘိလေပနံ ဗြူသိ, ကိံသု တဿ မဟဗ္ဘယ’’န္တိ။
အဝိဇ္ဇာယ နိဝုတော လောကော, [အဇိတာတိ ဘဂဝါ]
ဝေဝိစ္ဆာ ပမာဒါ နပ္ပကာသတိ၊
ဇပ္ပါဘိလေပနံ ဗြူမိ, ဒုက္ခမဿ မဟဗ္ဘယံ။
အဝိဇ္ဇာယ နိဝုတော လောကောတိ။ အဝိဇ္ဇာတိ ဒုက္ခေ အညာဏံ ဒုက္ခသမုဒယေ အညာဏံ ဒုက္ခနိရောဓေ အညာဏံ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနိယာ ပဋိပဒါယ အညာဏံ, ပုဗ္ဗန္တေ အညာဏံ အပရန္တေ အညာဏံ ပုဗ္ဗန္တာပရန္တေ အညာဏံ, ဣဒပ္ပစ္စယတာပဋိစ္စသမုပ္ပန္နေသု ဓမ္မေသု အညာဏံ, ယံ ဧဝရူပံ အညာဏံ အဒဿနံ အနဘိသမယော အနနုဗောဓော အသမ္ဗောဓော အပ္ပဋိဝေဓော အသံဂါဟနာ အပရိယောဂါဟနာ အသမပေက္ခနာ အပစ္စဝေက္ခဏာ [အပစ္စဝေက္ခနာ (သျာ။)] အပစ္စဝေက္ခဏကမ္မံ ဒုမ္မေဇ္ဈံ ဗာလျံ အသမ္ပဇညံ မောဟော ပမောဟော သမ္မောဟော အဝိဇ္ဇာ အဝိဇ္ဇောဃော အဝိဇ္ဇာယောဂေါ အဝိဇ္ဇာနုသယော အဝိဇ္ဇာပရိယုဋ္ဌာနံ အဝိဇ္ဇာလင်္ဂီ မောဟော အကုသလမူလံ, အယံ ဝုစ္စတိ – အဝိဇ္ဇာ။
လောကောတိ နိရယလောကော တိရစ္ဆာနလောကော ပေတ္တိဝိသယလောကော မနုဿလောကော ဒေဝလောကော ခန္ဓလောကော ဓာတုလောကော အာယတနလောကော အယံ လောကော ပရော လောကော ဗြဟ္မလောကော ဒေဝလောကော – အယံ ဝုစ္စတိ လောကော။ အယံ လောကော ဣမာယ အဝိဇ္ဇာယ အာဝုတော နိဝုတော ဩဝုတော ပိဟိတော ပဋိစ္ဆန္နော ပဋိကုဇ္ဇိတောတိ – အဝိဇ္ဇာယ နိဝုတော လောကော။
အဇိတာတိ ဘဂဝါ တံ ဗြာဟ္မဏံ နာမေန အာလပတိ။ ဘဂဝါတိ ဂါရဝါဓိဝစနံ။ အပိ စ, ဘဂ္ဂရာဂေါတိ ဘဂဝါ၊ ဘဂ္ဂဒေါသောတိ ဘဂဝါ၊
(စူဠနိ၊၂၆။)ဘဂ္ဂမောဟောတိ ဘဂဝါ၊ ဘဂ္ဂမာနောတိ ဘဂဝါ၊ ဘဂ္ဂဒိဋ္ဌီတိ ဘဂဝါ၊ ဘဂ္ဂကဏ္ဋကောတိ ဘဂဝါ၊ ဘဂ္ဂကိလေသောတိ ဘဂဝါ၊ ဘဇိ ဝိဘဇိ ပဝိဘဇိ ဓမ္မရတနန္တိ ဘဂဝါ၊ ဘဝါနံ အန္တကရောတိ ဘဂဝါ၊ ဘာဝိတကာယော ဘာဝိတသီလော ဘာဝိတစိတ္တော [ဘာဝိတကာယောတိ ဘဂဝါ, ဘာဝိတသီလောတိ ဘာဝိတစိတ္တောတိ (သျာ။)] ဘာဝိတပညောတိ ဘဂဝါ၊ ဘဇိ ဝါ ဘဂဝါ အရညဝနပတ္ထာနိ ပန္တာနိ သေနာသနာနိ အပ္ပသဒ္ဒါနိ အပ္ပနိဂ္ဃေါသာနိ ဝိဇနဝါတာနိ မနုဿရာဟဿေယျကာနိ [မနုဿရာဟသေယျကာနိ (သျာ။)] ပဋိသလ္လာနသာရုပ္ပါနီတိ ဘဂဝါ၊ ဘာဂီ ဝါ ဘဂဝါ စီဝရပိဏ္ဍပါတသေနာသနဂိလာနပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရာနန္တိ ဘဂဝါ၊ ဘာဂီ ဝါ ဘဂဝါ အတ္ထရသဿ ဓမ္မရသဿ ဝိမုတ္တိရသဿ အဓိသီလဿ အဓိစိတ္တဿ အဓိပညာယာတိ ဘဂဝါ၊ ဘာဂီ ဝါ ဘဂဝါ စတုန္နံ ဈာနာနံ စတုန္နံ အပ္ပမညာနံ စတုန္နံ အရူပသမာပတ္တီနန္တိ ဘဂဝါ၊ ဘာဂီ ဝါ ဘဂဝါ အဋ္ဌန္နံ ဝိမောက္ခာနံ အဋ္ဌန္နံ အဘိဘာယတနာနံ နဝန္နံ အနုပုဗ္ဗသမာပတ္တီနန္တိ ဘဂဝါ၊ ဘာဂီ ဝါ ဘဂဝါ ဒသန္နံ သညာဘာဝနာနံ ကသိဏသမာပတ္တီနံ အာနာပါနဿတိသမာဓိဿ အသုဘသမာပတ္တိယာတိ ဘဂဝါ၊ ဘာဂီ ဝါ ဘဂဝါ စတုန္နံ သတိပဋ္ဌာနာနံ စတုန္နံ သမ္မပ္ပဓာနာနံ စတုန္နံ ဣဒ္ဓိပါဒါနံ ပဉ္စန္နံ ဣန္ဒြိယာနံ ပဉ္စန္နံ ဗလာနံ သတ္တန္နံ ဗောဇ္ဈင်္ဂါနံ အရိယဿ အဋ္ဌင်္ဂိကဿ မဂ္ဂဿာတိ ဘဂဝါ၊ ဘာဂီ ဝါ ဘဂဝါ ဒသန္နံ တထာဂတဗလာနံ စတုန္နံ ဝေသာရဇ္ဇာနံ စတုန္နံ ပဋိသမ္ဘိဒါနံ ဆန္နံ အဘိညာနံ ဆန္နံ ဗုဒ္ဓဓမ္မာနန္တိ ဘဂဝါ၊ ဘဂဝါတိ နေတံ နာမံ မာတရာ ကတံ န ပိတရာ ကတံ န ဘာတရာ ကတံ န ဘဂိနိယာ ကတံ န မိတ္တာမစ္စေဟိ ကတံ န ဉာတိသာလောဟိတေဟိ ကတံ န သမဏဗြာဟ္မဏေဟိ ကတံ န ဒေဝတာဟိ ကတံ။ ဝိမောက္ခန္တိကမေတံ ဗုဒ္ဓါနံ ဘဂဝန္တာနံ ဗောဓိယာ မူလေ သဟ သဗ္ဗညုတဉာဏဿ ပဋိလာဘာ သစ္ဆိကာ ပညတ္တိ, ယဒိဒံ ဘဂဝါတိ – အဇိတာတိ ဘဂဝါ။
ဝေဝိစ္ဆာ ပမာဒါ နပ္ပကာသတီတိ။ ဝေဝိစ္ဆံ ဝုစ္စတိ ပဉ္စ မစ္ဆရိယာနိ – အာဝါသမစ္ဆရိယံ, ကုလမစ္ဆရိယံ, လာဘမစ္ဆရိယံ, ဝဏ္ဏမစ္ဆရိယံ, ဓမ္မမစ္ဆရိယံ။ ယံ ဧဝရူပံ မစ္ဆေရံ မစ္ဆရာယနာ မစ္ဆရာယိတတ္တံ ဝေဝိစ္ဆံ ကဒရိယံ ကဋုကဉ္စုကတာ အဂ္ဂဟိတတ္တံ စိတ္တဿ – ဣဒံ ဝုစ္စတိ မစ္ဆရိယံ။ အပိ စ ခန္ဓမစ္ဆရိယမ္ပိ မစ္ဆရိယံ, ဓာတုမစ္ဆရိယမ္ပိ မစ္ဆရိယံ, အာယတနမစ္ဆရိယမ္ပိ မစ္ဆရိယံ, ဂါဟော ဝုစ္စတိ မစ္ဆရိယံ။ ပမာဒေါ ဝတ္တဗ္ဗော – ကာယဒုစ္စရိတေ ဝါ ဝစီဒုစ္စရိတေ ဝါ
(စူဠနိ၊၂၇။)မနောဒုစ္စရိတေ ဝါ ပဉ္စသု ကာမဂုဏေသု ဝါ စိတ္တဿ ဝေါသဂ္ဂေါ [ဝေါဿဂ္ဂေါ (ဗဟူသု)] ဝေါသဂ္ဂါနုပ္ပဒါနံ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဘာဝနာယ အသက္ကစ္စကိရိယတာ အသာတစ္စကိရိယတာ အနဋ္ဌိတကိရိယတာ [အနိဋ္ဌိတကိရိယတာ (က။) ဝိဘ။ ၈၄၆] ဩလီနဝုတ္တိတာ နိက္ခိတ္တစ္ဆန္ဒတာ နိက္ခိတ္တဓုရတာ အနာသေဝနာ အဘာဝနာ အဗဟုလီကမ္မံ အနဓိဋ္ဌာနံ အနနုယောဂေါ ပမာဒေါ။ ယော ဧဝရူပေါ ပမာဒေါ ပမဇ္ဇနာ ပမဇ္ဇိတတ္တံ – အယံ ဝုစ္စတိ ပမာဒေါ။ ဝေဝိစ္ဆာ ပမာဒါ နပ္ပကာသတီတိ ဣမိနာ စ မစ္ဆရိယေန ဣမိနာ စ ပမာဒေန လောကော နပ္ပကာသတိ န ဘာသတိ န တပတိ န ဝိရောစတိ န ဉာယတိ န ပညာယတီတိ – ဝေဝိစ္ဆာ ပမာဒါ နပ္ပကာသတိ။
ဇပ္ပါဘိလေပနံ ဗြူမီတိ ဇပ္ပါ ဝုစ္စတိ တဏှာ။ ယော ရာဂေါ သာရာဂေါ အနုနယော အနုရောဓော နန္ဒီ [နန္ဒိ (သျာ။)] နန္ဒိရာဂေါ စိတ္တဿ သာရာဂေါ ဣစ္ဆာ မုစ္ဆာ အဇ္ဈောသာနံ ဂေဓော ပလိဂေဓော သင်္ဂေါ ပင်္ကော ဧဇာ မာယာ ဇနိကာ သဉ္ဇနနီ သိဗ္ဗိနီ ဇာလိနီ သရိတာ ဝိသတ္တိကာ သုတ္တံ ဝိသဋာ [သောတ္တံ ဝိသတာ (သျာ။)] အာယူဟနီ ဒုတိယာ ပဏိဓိ ဘဝနေတ္တိ ဝနံ ဝနထော သန္ထဝေါ [သန္ဓဝေါ (က။) ဝိဘ။ ၉၀၉] သိနေဟော အပေက္ခာ ပဋိဗန္ဓု အာသာ အာသီသနာ [အာသိံသနာ (သျာ။)] အာသီသိတတ္တံ ရူပါသာ သဒ္ဒါသာ ဂန္ဓာသာ ရသာသာ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာသာ လာဘာသာ ဓနာသာ ပုတ္တာသာ ဇီဝိတာသာ ဇပ္ပါ ပဇပ္ပါ အဘိဇပ္ပါ ဇပ္ပနာ ဇပ္ပိတတ္တံ လောလုပ္ပံ လောလုပ္ပါယနာ လောလုပ္ပါယိတတ္တံ ပုစ္ဆဉ္ဇိကတာ သာဓုကမျတာ အဓမ္မရာဂေါ ဝိသမလောဘော နိကန္တိ နိကာမနာ ပတ္ထနာ ပိဟနာ သမ္ပတ္ထနာ ကာမတဏှာ ဘဝတဏှာ ဝိဘဝတဏှာ ရူပတဏှာ အရူပတဏှာ နိရောဓတဏှာ ရူပတဏှာ သဒ္ဒတဏှာ ဂန္ဓတဏှာ ရသတဏှာ ဖောဋ္ဌဗ္ဗတဏှာ ဓမ္မတဏှာ ဩဃော ယောဂေါ ဂန္ထော ဥပါဒါနံ အာဝရဏံ နီဝရဏံ ဆဒနံ ဗန္ဓနံ ဥပက္ကိလေသော အနုသယော ပရိယုဋ္ဌာနံ လတာ ဝေဝိစ္ဆံ ဒုက္ခမူလံ ဒုက္ခနိဒါနံ ဒုက္ခပ္ပဘဝေါ မာရပါသော မာရဗဠိသံ မာရာမိသံ မာရဝိသယော မာရနိဝါသော မာရဂေါစရော မာရဗန္ဓနံ တဏှာနဒီ တဏှာဇာလံ တဏှာဂဒ္ဒုလံ တဏှာသမုဒ္ဒေါ အဘိဇ္ဈာ လောဘော အကုသလမူလံ – အယံ ဝုစ္စတိ ဇပ္ပါ။ လောကဿ လေပနံ လဂ္ဂနံ ဗန္ဓနံ ဥပက္ကိလေသော ဣမာယ ဇပ္ပါယ လောကော လိတ္တော သံလိတ္တော ဥပလိတ္တော ကိလိဋ္ဌော သံကိလိဋ္ဌော မက္ခိတော သံသဋ္ဌော လဂ္ဂေါ လဂ္ဂိတော ပလိဗုဒ္ဓေါတိ ဗြူမိ အာစိက္ခာမိ ဒေသေမိ ပညပေမိ ပဋ္ဌပေမိ ဝိဝရာမိ ဝိဘဇာမိ ဥတ္တာနီကရောမိ ပကာသေမီတိ – ဇပ္ပါဘိလေပနံ ဗြူမိ။
(စူဠနိ၊၂၈။)ဒုက္ခမဿ မဟဗ္ဘယန္တိ။ ဒုက္ခန္တိ ဇာတိဒုက္ခံ ဇရာဒုက္ခံ ဗျာဓိဒုက္ခံ မရဏဒုက္ခံ သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသဒုက္ခံ နေရယိကံ ဒုက္ခံ တိရစ္ဆာနယောနိကံ ဒုက္ခံ ပေတ္တိဝိသယိကံ ဒုက္ခံ မာနုသိကံ ဒုက္ခံ ဂဗ္ဘောက္ကန္တိမူလကံ ဒုက္ခံ ဂဗ္ဘဋ္ဌိတိမူလကံ [ဂဗ္ဘေဌိတိမူလကံ (သျာ။ က။)] ဒုက္ခံ ဂဗ္ဘဝုဋ္ဌာနမူလကံ ဒုက္ခံ ဇာတဿူပနိဗန္ဓကံ ဒုက္ခံ ဇာတဿ ပရာဓေယျကံ ဒုက္ခံ အတ္တူပက္ကမဒုက္ခံ ပရူပက္ကမဒုက္ခံ သင်္ခါရဒုက္ခံ ဝိပရိဏာမဒုက္ခံ စက္ခုရောဂေါ သောတရောဂေါ ဃာနရောဂေါ ဇိဝှါရောဂေါ ကာယရောဂေါ သီသရောဂေါ ကဏ္ဏရောဂေါ မုခရောဂေါ ဒန္တရောဂေါ ကာသော သာသော ပိနာသော ဍာဟော [ဍဟော (သျာ။)] ဇရော ကုစ္ဆိရောဂေါ မုစ္ဆာ ပက္ခန္ဒိကာ သူလာ ဝိသူစိကာ ကုဋ္ဌံ ဂဏ္ဍော ကိလာသော သောသော အပမာရော ဒဒ္ဒု ကဏ္ဍု ကစ္ဆု ရခသာ [ရက္ခသာ (က။)] ဝိတစ္ဆိကာ လောဟိတပိတ္တံ [လောဟိတံ ပိတ္တံ (ဗဟူသု)] မဓုမေဟော အံသာ ပိဠကာ ဘဂန္ဒလာ ပိတ္တသမုဋ္ဌာနာ အာဗာဓာ သေမှသမုဋ္ဌာနာ အာဗာဓာ ဝါတသမုဋ္ဌာနာ အာဗာဓာ သန္နိပါတိကာ အာဗာဓာ ဥတုပရိဏာမဇာ အာဗာဓာ ဝိသမပရိဟာရဇာ အာဗာဓာ ဩပက္ကမိကာ အာဗာဓာ ကမ္မဝိပါကဇာ အာဗာဓာ သီတံ ဥဏှံ ဇိဃစ္ဆာ ပိပါသာ ဥစ္စာရော ပဿာဝေါ ဍံသမကသဝါတာတပသရီသပသမ္ဖဿံ ဒုက္ခံ မာတုမရဏံ ဒုက္ခံ ပိတုမရဏံ ဒုက္ခံ ဘာတုမရဏံ ဒုက္ခံ ဘဂိနိမရဏံ ဒုက္ခံ ပုတ္တမရဏံ ဒုက္ခံ ဓီတုမရဏံ ဒုက္ခံ ဉာတိဗျသနံ ဒုက္ခံ ရောဂဗျသနံ ဒုက္ခံ ဘောဂဗျသနံ ဒုက္ခံ သီလဗျသနံ ဒုက္ခံ ဒိဋ္ဌိဗျသနံ ဒုက္ခံ ယေသံ ဓမ္မာနံ အာဒိတော သမုဒါဂမနံ ပညာယတိ။ အတ္ထင်္ဂမတော နိရောဓော ပညာယတိ။ ကမ္မသန္နိဿိတော ဝိပါကော။ ဝိပါကသန္နိဿိတံ ကမ္မံ, နာမသန္နိဿိတံ ရူပံ ရူပသန္နိဿိတံ နာမံ, ဇာတိယာ အနုဂတံ ဇရာယ အနုသဋံ ဗျာဓိနာ အဘိဘူတံ မရဏေန အဗ္ဘာဟတံ ဒုက္ခေ ပတိဋ္ဌိတံ အတာဏံ အလေဏံ အသရဏံ အသရဏီဘူတံ – ဣဒံ ဝုစ္စတိ ဒုက္ခံ။ ဣဒံ ဒုက္ခံ လောကဿ ဘယံ မဟာဘယံ ပီဠနံ ဃဋ္ဋနံ ဥပဒ္ဒဝေါ ဥပသဂ္ဂေါတိ – ဒုက္ခမဿ မဟဗ္ဘယံ။ တေနာဟ ဘဂဝါ –
‘‘အဝိဇ္ဇာယ နိဝုတော လောကော, [အဇိတာတိ ဘဂဝါ]
ဝေဝိစ္ဆာ ပမာဒါ နပ္ပကာသတိ၊
ဇပ္ပါဘိလေပနံ ဗြူမိ, ဒုက္ခမဿ မဟဗ္ဘယ’’န္တိ။
(စူဠနိ၊၂၉။)သဝန္တိ သဗ္ဗဓိ သောတာ, [ဣစ္စာယသ္မာ အဇိတော]
သောတာနံ ကိံ နိဝါရဏံ၊
သောတာနံ သံဝရံ ဗြူဟိ, ကေန သောတာ ပိဓိယျရေ [ပိထိယျရေ (သျာ။), ပိထီယရေ (သီ။ အဋ္ဌ။)] ။
သဝန္တိ သဗ္ဗဓိ သောတာတိ။ သောတာတိ တဏှာသောတော ဒိဋ္ဌိသောတော ကိလေသသောတော ဒုစ္စရိတသောတော အဝိဇ္ဇာသောတော။ သဗ္ဗဓီတိ သဗ္ဗေသု အာယတနေသု။ သဝန္တီတိ သဝန္တိ အာသဝန္တိ သန္ဒန္တိ ပဝတ္တန္တိ။ စက္ခုတော ရူပေ သဝန္တိ အာသဝန္တိ သန္ဒန္တိ ပဝတ္တန္တိ။ သောတတော သဒ္ဒေ သဝန္တိ…ပေ… ဃာနတော ဂန္ဓေ သဝန္တိ… ဇိဝှါတော ရသေ သဝန္တိ… ကာယတော ဖောဋ္ဌဗ္ဗေ သဝန္တိ… မနတော ဓမ္မေ သဝန္တိ အာသဝန္တိ သန္ဒန္တိ ပဝတ္တန္တိ။ စက္ခုတော ရူပတဏှာ သဝန္တိ အာသဝန္တိ သန္ဒန္တိ ပဝတ္တန္တိ။ သောတတော သဒ္ဒတဏှာ သဝန္တိ အာသဝန္တိ သန္ဒန္တိ ပဝတ္တန္တိ။ ဃာနတော ဂန္ဓတဏှာ သဝန္တိ… ဇိဝှါတော ရသတဏှာ သဝန္တိ… ကာယတော ဖောဋ္ဌဗ္ဗတဏှာ သဝန္တိ… မနတော ဓမ္မတဏှာ သဝန္တိ အာသဝန္တိ သန္ဒန္တိ ပဝတ္တန္တီတိ – သဝန္တိ သဗ္ဗဓိ သောတာ။
ဣစ္စာယသ္မာ အဇိတောတိ။ ဣစ္စာတိ ပဒသန္ဓိ…ပေ… ပဒါနုပုဗ္ဗတာပေတံ ဣစ္စာတိ…ပေ… ဣစ္စာယသ္မာ အဇိတော။
သောတာနံ ကိံ နိဝါရဏန္တိ သောတာနံ ကိံ အာဝရဏံ နီဝရဏံ သံဝရဏံ ရက္ခနံ ဂေါပနန္တိ – သောတာနံ ကိံ နိဝါရဏံ။
သောတာနံ သံဝရံ ဗြူဟီတိ သောတာနံ အာဝရဏံ နီဝရဏံ သံဝရဏံ ရက္ခနံ ဂေါပနံ ဗြူဟိ အာစိက္ခ ဒေသေဟိ ပညပေဟိ ပဋ္ဌပေဟိ ဝိဝရာဟိ ဝိဘဇာဟိ ဥတ္တာနီကရောဟိ ပကာသေဟီတိ – သောတာနံ သံဝရံ ဗြူဟိ။
ကေန သောတာ ပိဓိယျရေတိ ကေန သောတာ ပိဓီယန္တိ ပစ္ဆိဇ္ဇန္တိ န သဝန္တိ န အာသဝန္တိ န သန္ဒန္တိ နပ္ပဝတ္တန္တီတိ – ကေန သောတာ ပိဓိယျရေ။ တေနာဟ သော ဗြာဟ္မဏော –
‘‘သဝန္တိ သဗ္ဗဓိ သောတာ, [ဣစ္စာယသ္မာ အဇိတော]
သောတာနံ ကိံ နိဝါရဏံ၊
သောတာနံ သံဝရံ ဗြူဟိ, ကေန သောတာ ပိဓိယျရေ’’။
(စူဠနိ၊၃၀။)ယာနိ သောတာနိ လောကသ္မိံ, [အဇိတာတိ ဘဂဝါ]
သတိ တေသံ နိဝါရဏံ၊
သောတာနံ သံဝရံ ဗြူမိ, ပညာယေတေ ပိဓိယျရေ။
ယာနိ သောတာနိ လောကသ္မိန္တိ ယာနိ ဧတာနိ သောတာနိ မယာ ကိတ္တိတာနိ ပကိတ္တိတာနိ အာစိက္ခိတာနိ ဒေသိတာနိ ပညပိတာနိ ပဋ္ဌပိတာနိ ဝိဝရိတာနိ ဝိဘဇိတာနိ [ဝိဘတ္တာနိ (က။)] ဥတ္တာနီကတာနိ ပကာသိတာနိ, သေယျထိဒံ [သေယျထီဒံ (သျာ။)] – တဏှာသောတော ဒိဋ္ဌိသောတော ကိလေသသောတော ဒုစ္စရိတသောတော အဝိဇ္ဇာသောတော။ လောကသ္မိန္တိ အပါယလောကေ မနုဿလောကေ ဒေဝလောကေ ခန္ဓလောကေ ဓာတုလောကေ အာယတနလောကေတိ – ယာနိ သောတာနိ လောကသ္မိံ။ အဇိတာတိ ဘဂဝါ တံ ဗြာဟ္မဏံ နာမေန အာလပတိ။
သတိ တေသံ နိဝါရဏန္တိ။ သတီတိ ယာ သတိ အနုဿတိ ပဋိဿတိ သတိ သရဏတာ ဓာရဏတာ အပိလာပနတာ အသမ္မုဿနတာ သတိ သတိန္ဒြိယံ သတိဗလံ သမ္မာသတိ သတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ ဧကာယနမဂ္ဂေါ – အယံ ဝုစ္စတိ သတိ။ နိဝါရဏန္တိ အာဝရဏံ နီဝရဏံ သံဝရဏံ ရက္ခနံ ဂေါပနန္တိ – သတိ တေသံ နိဝါရဏံ။
သောတာနံ သံဝရံ ဗြူမီတိ သောတာနံ အာဝရဏံ နီဝရဏံ သံဝရဏံ ရက္ခနံ ဂေါပနံ ဗြူမိ အာစိက္ခာမိ…ပေ… ဥတ္တာနီကရောမိ ပကာသေမီတိ – သောတာနံ သံဝရံ ဗြူမိ။
ပညာယေတေ ပိဓိယျရေတိ။ ပညာတိ ယာ ပညာ ပဇာနနာ…ပေ… အမောဟော ဓမ္မဝိစယော သမ္မာဒိဋ္ဌိ။ ပညာယေတေ ပိဓိယျရေတိ – ပညာယေတေ သောတာ ပိဓီယန္တိ ပစ္ဆိဇ္ဇန္တိ န သဝန္တိ န အာသဝန္တိ န သန္ဒန္တိ နပ္ပဝတ္တန္တိ။ ‘‘သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ အနိစ္စာ’’တိ ဇာနတော ပဿတော ပညာယေတေ သောတာ ပိဓီယန္တိ ပစ္ဆိဇ္ဇန္တိ န သဝန္တိ န အာသဝန္တိ န သန္ဒန္တိ နပ္ပဝတ္တန္တိ။ ‘‘သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ ဒုက္ခာ’’တိ ဇာနတော ပဿတော ပညာယေတေ သောတာ ပိဓီယန္တိ ပစ္ဆိဇ္ဇန္တိ န သဝန္တိ န အာသဝန္တိ န သန္ဒန္တိ နပ္ပဝတ္တန္တိ။ ‘‘သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ အနတ္တာ’’တိ ဇာနတော ပဿတော ပညာယေတေ သောတာ ပိဓီယန္တိ ပစ္ဆိဇ္ဇန္တိ န သဝန္တိ န အာသဝန္တိ န သန္ဒန္တိ နပ္ပဝတ္တန္တိ။ ‘‘အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ’’တိ ဇာနတော ပဿတော ပညာယေတေ သောတာ ပိဓီယန္တိ
(စူဠနိ၊၃၁။)ပစ္ဆိဇ္ဇန္တိ န သဝန္တိ န အာသဝန္တိ န သန္ဒန္တိ နပ္ပဝတ္တန္တိ။ ‘‘သင်္ခါရပစ္စယာ ဝိညာဏ’’န္တိ…ပေ… ‘‘ဝိညာဏပစ္စယာ နာမရူပ’’န္တိ… ‘‘နာမရူပပစ္စယာ သဠာယတန’’န္တိ… ‘‘သဠာယတနပစ္စယာ ဖဿော’’တိ… ‘‘ဖဿပစ္စယာ ဝေဒနာ’’တိ… ‘‘ဝေဒနာပစ္စယာ တဏှာ’’တိ… ‘‘တဏှာပစ္စယာ ဥပါဒါန’’န္တိ… ‘‘ဥပါဒါနပစ္စယာ ဘဝေါ’’တိ… ‘‘ဘဝပစ္စယာ ဇာတီ’’တိ… ‘‘ဇာတိပစ္စယာ ဇရာမရဏ’’န္တိ ဇာနတော ပဿတော ပညာယေတေ သောတာ ပိဓီယန္တိ ပစ္ဆိဇ္ဇန္တိ န သဝန္တိ န အာသဝန္တိ န သန္ဒန္တိ နပ္ပဝတ္တန္တိ။ ‘‘အဝိဇ္ဇာနိရောဓာ သင်္ခါရနိရောဓော’’တိ… ‘‘သင်္ခါရနိရောဓာ ဝိညာဏနိရောဓော’’တိ… ‘‘ဝိညာဏနိရောဓာ နာမရူပနိရောဓော’’တိ… ‘‘နာမရူပနိရောဓာ သဠာယတနနိရောဓော’’တိ… ‘‘သဠာယတနနိရောဓာ ဖဿနိရောဓော’’တိ… ‘‘ဖဿနိရောဓာ ဝေဒနာနိရောဓော’’တိ… ‘‘ဝေဒနာနိရောဓာ တဏှာနိရောဓော’’တိ… ‘‘တဏှာနိရောဓာ ဥပါဒါနနိရောဓော’’တိ… ‘‘ဥပါဒါနနိရောဓာ ဘဝနိရောဓော’’တိ… ‘‘ဘဝနိရောဓာ ဇာတိနိရောဓော’’တိ… ‘‘ဇာတိနိရောဓာ ဇရာမရဏနိရောဓော’’တိ ဇာနတော ပဿတော ပညာယေတေ သောတာ ပိဓီယန္တိ ပစ္ဆိဇ္ဇန္တိ န သဝန္တိ န အာသဝန္တိ န သန္ဒန္တိ နပ္ပဝတ္တန္တိ။ ‘‘ဣဒံ ဒုက္ခ’’န္တိ…ပေ… ‘‘အယံ ဒုက္ခသမုဒယော’’တိ… ‘‘အယံ ဒုက္ခနိရောဓော’’တိ… ‘‘အယံ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ’’တိ ဇာနတော ပဿတော ပညာယေတေ သောတာ ပိဓီယန္တိ ပစ္ဆိဇ္ဇန္တိ န သဝန္တိ န အာသဝန္တိ န သန္ဒန္တိ နပ္ပဝတ္တန္တိ။ ‘‘ဣမေ ဓမ္မာ အာသဝါ’’တိ…ပေ… ‘‘အယံ အာသဝသမုဒယော’’တိ… ‘‘အယံ အာသဝနိရောဓော’’တိ… ‘‘အယံ အာသဝနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ’’တိ ဇာနတော ပဿတော ပညာယေတေ သောတာ ပိဓီယန္တိ ပစ္ဆိဇ္ဇန္တိ န သဝန္တိ န အာသဝန္တိ န သန္ဒန္တိ နပ္ပဝတ္တန္တိ။ ‘‘ဣမေ ဓမ္မာ အဘိညေယျာ’’တိ…ပေ… ‘‘ဣမေ ဓမ္မာ ပရိညေယျာ’’တိ… ‘‘ဣမေ ဓမ္မာ ပဟာတဗ္ဗာ’’တိ… ‘‘ဣမေ ဓမ္မာ ဘာဝေတဗ္ဗာ’’တိ… ‘‘ဣမေ ဓမ္မာ သစ္ဆိကာတဗ္ဗာ’’တိ ဇာနတော ပဿတော ပညာယေတေ သောတာ ပိဓီယန္တိ ပစ္ဆိဇ္ဇန္တိ န သဝန္တိ န အာသဝန္တိ န သန္ဒန္တိ နပ္ပဝတ္တန္တိ။ ဆန္နံ ဖဿာယတနာနံ သမုဒယဉ္စ အတ္ထင်္ဂမဉ္စ အဿာဒဉ္စ အာဒီနဝဉ္စ နိဿရဏဉ္စ ဇာနတော ပဿတော ပညာယေတေ သောတာ ပိဓီယန္တိ ပစ္ဆိဇ္ဇန္တိ န သဝန္တိ န အာသဝန္တိ န သန္ဒန္တိ နပ္ပဝတ္တန္တိ။ ပဉ္စန္နံ ဥပါဒါနက္ခန္ဓာနံ သမုဒယဉ္စ အတ္ထင်္ဂမဉ္စ အဿာဒဉ္စ အာဒီနဝဉ္စ နိဿရဏဉ္စ ဇာနတော ပဿတော… စတုန္နံ မဟာဘူတာနံ သမုဒယဉ္စ အတ္ထင်္ဂမဉ္စ အဿာဒဉ္စ အာဒီနဝဉ္စ နိဿရဏဉ္စ ဇာနတော ပဿတော… ယံ ကိဉ္စိ သမုဒယဓမ္မံ သဗ္ဗံ တံ နိရောဓဓမ္မန္တိ ဇာနတော ပဿတော ပညာယေတေ သောတာ ပိဓီယန္တိ ပစ္ဆိဇ္ဇန္တိ န သဝန္တိ န
(စူဠနိ၊၃၂။)အာသဝန္တိ န သန္ဒန္တိ နပ္ပဝတ္တန္တီတိ – ပညာယေတေ ပိဓိယျရေ။ တေနာဟ ဘဂဝါ –
‘‘ယာနိ သောတာနိ လောကသ္မိံ, [အဇိတာတိ ဘဂဝါ]
သတိ တေသံ နိဝါရဏံ၊
သောတာနံ သံဝရံ ဗြူမိ, ပညာယေတေ ပိဓိယျရေ’’တိ။
ပညာ စေဝ သတိ စာပိ, [ဣစ္စာယသ္မာ အဇိတော]
နာမရူပဉ္စ မာရိသ၊
ဧတံ မေ ပုဋ္ဌော ပဗြူဟိ, ကတ္ထေတံ ဥပရုဇ္ဈတိ။
ပညာ စေဝ သတိ စာပီတိ။ ပညာတိ ယာ ပညာ ပဇာနနာ ဝိစယော ပဝိစယော ဓမ္မဝိစယော သလ္လက္ခဏာ ဥပလက္ခဏာ ပစ္စုပလက္ခဏာ ပဏ္ဍိစ္စံ ကောသလ္လံ နေပုညံ ဝေဘဗျာ စိန္တာ ဥပပရိက္ခာ ဘူရီ [ဘူရိ (က။)] မေဓာ ပရိဏာယိကာ ဝိပဿနာ သမ္ပဇညံ ပတောဒေါ ပညာ ပညိန္ဒြိယံ ပညာဗလံ ပညာသတ္ထံ ပညာပါသာဒေါ ပညာအာလောကော ပညာဩဘာသော ပညာပဇ္ဇောတော ပညာရတနံ အမောဟော ဓမ္မဝိစယော သမ္မာဒိဋ္ဌိ။ သတီတိ ယာ သတိ အနုဿတိ…ပေ… သမ္မာသတီတိ – ပညာ စေဝ သတိစာပိ, ဣစ္စာယသ္မာ အဇိတော။
နာမရူပဉ္စ မာရိသာတိ။ နာမန္တိ စတ္တာရော အရူပိနော ခန္ဓာ။ ရူပန္တိ စတ္တာရော စ မဟာဘူတာ စတုန္နဉ္စ မဟာဘူတာနံ ဥပါဒါယရူပံ။ မာရိသာတိ ပိယဝစနံ ဂရုဝစနံ သဂါရဝသပ္ပတိဿာဓိဝစနမေတံ မာရိသာတိ – နာမရူပဉ္စ မာရိသ။
ဧတံ မေ ပုဋ္ဌော ပဗြူဟီတိ။ ဧတံ မေတိ ယံ ပုစ္ဆာမိ ယံ ယာစာမိ ယံ အဇ္ဈေသာမိ ယံ ပသာဒေမိ။ ပုဋ္ဌောတိ ပုစ္ဆိတော ယာစိတော အဇ္ဈေသိတော ပသာဒိတော။ ပဗြူဟီတိ ဗြူဟိ အာစိက္ခာဟိ ဒေသေဟိ ပညပေဟိ ပဋ္ဌပေဟိ ဝိဝရာဟိ ဝိဘဇာဟိ [ဝိဝရေဟိ ဝိဘဇေဟိ (က။)] ဥတ္တာနီကရောဟိ ပကာသေဟီတိ – ဧတံ မေ ပုဋ္ဌော ပဗြူဟိ။
ကတ္ထေတံ ဥပရုဇ္ဈတီတိ ကတ္ထေတံ နိရုဇ္ဈတိ ဝူပသမ္မတိ အတ္ထံ ဂစ္ဆတိ ပဋိပ္ပဿမ္ဘတီတိ။ ကတ္ထေတံ ဥပရုဇ္ဈတိ။ တေနာဟ သော ဗြာဟ္မဏော –
(စူဠနိ၊၃၃။)‘‘ပညာ စေဝ သတိ စာပိ, [ဣစ္စာယသ္မာ အဇိတော]
နာမရူပဉ္စ မာရိသ၊
ဧဝံ မေ ပုဋ္ဌော ပဗြူဟိ, ကတ္ထေတံ ဥပရုဇ္ဈတီ’’တိ။
ယမေတံ ပဉှံ အပုစ္ဆိ, အဇိတ တံ ဝဒါမိ တေ၊
ယတ္ထ နာမဉ္စ ရူပဉ္စ, အသေသံ ဥပရုဇ္ဈတိ၊
ဝိညာဏဿ နိရောဓေန, ဧတ္ထေတံ ဥပရုဇ္ဈတိ။
ယမေတံ ပဉှံ အပုစ္ဆီတိ။ ယမေတန္တိ ပညဉ္စ သတိဉ္စ နာမရူပဉ္စ။ အပုစ္ဆီတိ အပုစ္ဆသိ ယာစသိ အဇ္ဈေသတိ [အဇ္ဈေသိ (က။)] ပသာဒေသီတိ – ယမေတံ ပဉှံ အပုစ္ဆိ။
အဇိတ တံ ဝဒါမိ တေတိ။ အဇိတာတိ ဘဂဝါ တံ ဗြာဟ္မဏံ နာမေန အာလပတိ။ တန္တိ ပညဉ္စ သတိဉ္စ နာမရူပဉ္စ။ ဝဒါမီတိ ဝဒါမိ အာစိက္ခာမိ ဒေသေမိ ပညပေမိ ပဋ္ဌပေမိ ဝိဝရာမိ ဝိဘဇာမိ ဥတ္တာနီကရောမိ ပကာသေမီတိ။ အဇိတ တံ ဝဒါမိ တေ။
ယတ္ထ နာမဉ္စ ရူပဉ္စ, အသေသံ ဥပရုဇ္ဈတီတိ နာမန္တိ စတ္တာရော အရူပိနော ခန္ဓာ။ ရူပန္တိ စတ္တာရော စ မဟာဘူတာ စတုန္နဉ္စ မဟာဘူတာနံ ဥပါဒါယရူပံ။ အသေသန္တိ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ သဗ္ဗထာ သဗ္ဗံ အသေသံ နိဿေသံ ပရိယာဒိယနဝစနမေတံ [ပရိယာဒါယဝစနမေတံ (သျာ။ က။)] အသေသန္တိ။ ဥပရုဇ္ဈတီတိ နိရုဇ္ဈတိ ဝူပသမ္မတိ အတ္ထံ ဂစ္ဆတိ ပဋိပ္ပဿမ္ဘတီတိ။ ယတ္ထ နာမဉ္စ ရူပဉ္စ အသေသံ ဥပရုဇ္ဈတိ။
ဝိညာဏဿ နိရောဓေန, ဧတ္ထေတံ ဥပရုဇ္ဈတီတိ သောတာပတ္တိမဂ္ဂဉာဏေန အဘိသင်္ခါရဝိညာဏဿ နိရောဓေန သတ္တ ဘဝေ ဌပေတွာ အနမတဂ္ဂေ သံသာရေ ယေ ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ နာမဉ္စ ရူပဉ္စ, ဧတ္ထေတေ နိရုဇ္ဈန္တိ ဝူပသမ္မန္တိ အတ္ထံ ဂစ္ဆန္တိ ပဋိပ္ပဿမ္ဘန္တိ။ သကဒါဂါမိမဂ္ဂဉာဏေန အဘိသင်္ခါရဝိညာဏဿ နိရောဓေန ဒွေ ဘဝေ ဌပေတွာ ပဉ္စသု ဘဝေသု ယေ ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ နာမဉ္စ ရူပဉ္စ, ဧတ္ထေတေ နိရုဇ္ဈန္တိ ဝူပသမ္မန္တိ အတ္ထံ ဂစ္ဆန္တိ ပဋိပ္ပဿမ္ဘန္တိ။ အနာဂါမိမဂ္ဂဉာဏေန အဘိသင်္ခါရဝိညာဏဿ နိရောဓေန ဧကံ ဘဝံ ဌပေတွာ ရူပဓာတုယာ ဝါ အရူပဓာတုယာ ဝါ ယေ ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ နာမဉ္စ ရူပဉ္စ, ဧတ္ထေတေ နိရုဇ္ဈန္တိ ဝူပသမ္မန္တိ အတ္ထံ ဂစ္ဆန္တိ ပဋိပ္ပဿမ္ဘန္တိ။ အရဟတ္တမဂ္ဂဉာဏေန အဘိသင်္ခါရဝိညာဏဿ နိရောဓေန ယေ ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ နာမဉ္စ ရူပဉ္စ, ဧတ္ထေတေ နိရုဇ္ဈန္တိ ဝူပသမ္မန္တိ အတ္ထံ ဂစ္ဆန္တိ
(စူဠနိ၊၃၄။)ပဋိပ္ပဿမ္ဘန္တိ။ အရဟတော အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ပရိနိဗ္ဗာယန္တဿ စရိမဝိညာဏဿ နိရောဓေန ပညာ စ သတိ စ နာမဉ္စ ရူပဉ္စ, ဧတ္ထေတေ နိရုဇ္ဈန္တိ ဝူပသမ္မန္တိ အတ္ထံ ဂစ္ဆန္တိ ပဋိပ္ပဿမ္ဘန္တီတိ – ဝိညာဏဿ နိရောဓေန ဧတ္ထေတံ ဥပရုဇ္ဈတိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ –
‘‘ယမေတံ ပဉှံ အပုစ္ဆိ, အဇိတ တံ ဝဒါမိ တေ၊
ယတ္ထ နာမဉ္စ ရူပဉ္စ, အသေသံ ဥပရုဇ္ဈတိ၊
ဝိညာဏဿ နိရောဓေန, ဧတ္ထေတံ ဥပရုဇ္ဈတီ’’တိ။
ယေ စ သင်္ခါတဓမ္မာသေ, ယေ စ သေခါ [သေက္ခာ (သျာ။ က။)] ပုထူ ဣဓ၊
တေသံ မေ နိပကော ဣရိယံ, ပုဋ္ဌော ပဗြူဟိ မာရိသ။
ယေ စ သင်္ခါတဓမ္မာသေတိ သင်္ခါတဓမ္မာ ဝုစ္စန္တိ အရဟန္တော ခီဏာသဝါ။ ကိံကာရဏာ သင်္ခါတဓမ္မာ ဝုစ္စန္တိ အရဟန္တော ခီဏာသဝါ? တေ သင်္ခါတဓမ္မာ ဉာတဓမ္မာ တုလိတဓမ္မာ တီရိတဓမ္မာ ဝိဘူတဓမ္မာ ဝိဘာဝိတဓမ္မာ။ ‘‘သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ အနိစ္စာ’’တိ သင်္ခါတဓမ္မာ ဉာတဓမ္မာ တုလိတဓမ္မာ တီရိတဓမ္မာ ဝိဘူတဓမ္မာ ဝိဘာဝိတဓမ္မာ။ ‘‘သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ ဒုက္ခာ’’တိ သင်္ခါတဓမ္မာ…ပေ… ‘‘သဗ္ဗေ ဓမ္မာ အနတ္တာ’’တိ သင်္ခါတဓမ္မာ… ‘‘အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ’’တိ သင်္ခါတဓမ္မာ… ‘‘ယံ ကိဉ္စိ သမုဒယဓမ္မံ သဗ္ဗံ တံ နိရောဓဓမ္မ’’န္တိ သင်္ခါတဓမ္မာ ဉာတဓမ္မာ တုလိတဓမ္မာ တီရိတဓမ္မာ ဝိဘူတဓမ္မာ ဝိဘာဝိတဓမ္မာ။ အထ ဝါ တေသံ ခန္ဓာ သင်္ခါတာ ဓာတုယော သင်္ခါတာ အာယတနာနိ သင်္ခါတာ ဂတိယော သင်္ခါတာ ဥပပတ္တိယော သင်္ခါတာ ပဋိသန္ဓိ သင်္ခါတာ ဘဝါ သင်္ခါတာ သံသာရာ သင်္ခါတာ ဝဋ္ဋာ သင်္ခါတာ။ အထ ဝါ တေ ခန္ဓပရိယန္တေ ဌိတာ ဓာတုပရိယန္တေ ဌိတာ အာယတနပရိယန္တေ ဌိတာ ဂတိပရိယန္တေ ဌိတာ ဥပပတ္တိပရိယန္တေ ဌိတာ ပဋိသန္ဓိပရိယန္တေ ဌိတာ ဘဝပရိယန္တေ ဌိတာ သံသာရပရိယန္တေ ဌိတာ ဝဋ္ဋပရိယန္တေ ဌိတာ အန္တိမေ ဘဝေ ဌိတာ အန္တိမေ သမုဿယေ ဌိတာ အန္တိမဒေဟဓရာ အရဟန္တော။
တေသံ စာယံ [ယာယံ (က။)] ပစ္ဆိမကော, စရိမောယံ သမုဿယော၊
ဇာတိမရဏသံသာရော, နတ္ထိ နေသံ ပုနဗ္ဘဝေါတိ။
တံကာရဏာ သင်္ခါတဓမ္မာ ဝုစ္စန္တိ အရဟန္တော ခီဏာသဝါတိ။ ယေ စ သင်္ခါတဓမ္မာသေ, ယေ စ သေခါ ပုထူ ဣဓာတိ။ သေခါတိ ကိံကာရဏာ
(စူဠနိ၊၃၅။)ဝုစ္စန္တိ သေခါ? သိက္ခန္တီတိ သေခါ။ ကိဉ္စ သိက္ခန္တိ? အဓိသီလမ္ပိ သိက္ခန္တိ, အဓိစိတ္တမ္ပိ သိက္ခန္တိ, အဓိပညမ္ပိ သိက္ခန္တိ။ ကတမာ အဓိသီလသိက္ခာ? ဣဓ ဘိက္ခု သီလဝါ ဟောတိ ပါတိမောက္ခသံဝရသံဝုတော ဝိဟရတိ အာစာရဂေါစရသမ္ပန္နော အဏုမတ္တေသု ဝဇ္ဇေသု ဘယဒဿာဝီ, သမာဒါယ သိက္ခတိ သိက္ခာပဒေသု။ ခုဒ္ဒကော သီလက္ခန္ဓော မဟန္တော သီလက္ခန္ဓော သီလံ ပတိဋ္ဌာ အာဒိ စရဏံ သံယမော သံဝရော မုခံ ပမုခံ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ သမာပတ္တိယာ – အယံ အဓိသီလသိက္ခာ။
ကတမာ အဓိစိတ္တသိက္ခာ? ဣဓ ဘိက္ခု ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ…ပေ… ပဌမံ ဈာနံ… ဒုတိယံ ဈာနံ… တတိယံ ဈာနံ… စတုတ္ထံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ – အယံ အဓိစိတ္တသိက္ခာ။
ကတမာ အဓိပညာသိက္ခာ? ဣဓ ဘိက္ခု ပညဝါ ဟောတိ ဥဒယတ္ထဂါမိနိယာ ပညာယ သမန္နာဂတော အရိယာယ နိဗ္ဗေဓိကာယ သမ္မာ ဒုက္ခက္ခယဂါမိနိယာ။ သော ‘‘ဣဒံ ဒုက္ခ’’န္တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ, ‘‘အယံ ဒုက္ခသမုဒယော’’တိ…ပေ… ‘‘အယံ ဒုက္ခနိရောဓော’’တိ… ‘‘အယံ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ’’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။ ‘‘ဣမေ အာသဝါ’’တိ…ပေ… ‘‘အယံ အာသဝသမုဒယော’’တိ… ‘‘အယံ အာသဝနိရောဓော’’တိ… ‘‘အယံ အာသဝနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ’’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။ ‘‘အယံ အဓိပညာသိက္ခာ’’… ဣမာ တိဿော သိက္ခာယော အာဝဇ္ဇန္တာ သိက္ခန္တိ ဇာနန္တာ သိက္ခန္တိ ပဿန္တာ သိက္ခန္တိ စိတ္တံ အဓိဋ္ဌဟန္တာ သိက္ခန္တိ သဒ္ဓါယ အဓိမုစ္စန္တာ သိက္ခန္တိ ဝီရိယံ [ဝိရိယံ (သျာ။)] ပဂ္ဂဏှန္တာ သိက္ခန္တိ သတိံ ဥပဋ္ဌပေန္တာ သိက္ခန္တိ စိတ္တံ သမာဒဟန္တာ သိက္ခန္တိ ပညာယ ပဇာနန္တာ သိက္ခန္တိ အဘိညေယျံ အဘိဇာနန္တာ သိက္ခန္တိ ပရိညေယျံ ပရိဇာနန္တာ သိက္ခန္တိ ပဟာတဗ္ဗံ ပဇဟန္တာ သိက္ခန္တိ ဘာဝေတဗ္ဗံ ဘာဝေန္တာ သိက္ခန္တိ သစ္ဆိကာတဗ္ဗံ သစ္ဆိကရောန္တာ သိက္ခန္တိ အာစရန္တိ သမာစရန္တိ သမာဒါယ ဝတ္တန္တိ။ တံကာရဏာ ဝုစ္စန္တိ – သေခါ။ ပုထူတိ ဗဟုကာ။ ဧတေ သေခါ သောတာပန္နာ စ ပဋိပန္နာ စ သကဒါဂါမိနော စ ပဋိပန္နာ စ အနာဂါမိနော စ ပဋိပန္နာ စ အရဟန္တော စ ပဋိပန္နာ စ။ ဣဓာတိ ဣမိဿာ ဒိဋ္ဌိယာ ဣမိဿာ ခန္တိယာ ဣမိဿာ ရုစိယာ ဣမသ္မိံ အာဒါယေ ဣမသ္မိံ ဓမ္မေ ဣမသ္မိံ ဝိနယေ ဣမသ္မိံ ဓမ္မဝိနယေ ဣမသ္မိံ ပါဝစနေ ဣမသ္မိံ ဗြဟ္မစရိယေ ဣမသ္မိံ သတ္ထုသာသနေ ဣမသ္မိံ အတ္တဘာဝေ ဣမသ္မိံ မနုဿလောကေတိ – ယေ စ သေခါ ပုထူ ဣဓ။
(စူဠနိ၊၃၆။)တေသံ မေ နိပကော ဣရိယံ, ပုဋ္ဌော ပဗြူဟိ မာရိသာတိ တွမ္ပိ နိပကော ပဏ္ဍိတော ပညဝါ ဗုဒ္ဓိမာ ဉာဏီ မေဓာဝီ။ တေသံ သင်္ခါတဓမ္မာနဉ္စ သေက္ခာနဉ္စ ဣရိယံ စရိယံ ဝုတ္တိ ပဝတ္တိ အာစရံ ဂေါစရံ ဝိဟာရံ ပဋိပဒံ။ ပုဋ္ဌောတိ ပုစ္ဆိတော ယာစိတော အဇ္ဈေသိတော ပသာဒိတော။ ပဗြူဟီတိ ဗြူဟိ အာစိက္ခာဟိ ဒေသေဟိ ပညပေဟိ ပဋ္ဌပေဟိ ဝိဝရာဟိ ဝိဘဇာဟိ ဥတ္တာနီကရောဟိ ပကာသေဟိ။ မာရိသာတိ ပိယဝစနံ ဂရုဝစနံ သဂါရဝသပ္ပတိဿာဓိဝစနမေတံ မာရိသာတိ – တေသံ မေ နိပကော ဣရိယံ, ပုဋ္ဌော ပဗြူဟိ မာရိသ။ တေနာဟ သော ဗြာဟ္မဏော –
‘‘ယေ စ သင်္ခါတဓမ္မာသေ, ယေ စ သေခါ ပုထူ ဣဓ၊
တေသံ မေ နိပကော ဣရိယံ, ပုဋ္ဌော ပဗြူဟိ မာရိသာ’’တိ။
ကာမေသု နာဘိဂိဇ္ဈေယျ, မနသာနာဝိလော သိယာ၊
ကုသလော သဗ္ဗဓမ္မာနံ, သတော ဘိက္ခု ပရိဗ္ဗဇေ။
ကာမေသု နာဘိဂိဇ္ဈေယျာတိ။ ကာမာတိ ဥဒ္ဒါနတော ဒွေ ကာမာ – ဝတ္ထုကာမာ စ ကိလေသကာမာ စ။ ကတမေ ဝတ္ထုကာမာ? မနာပိကာ ရူပါ မနာပိကာ သဒ္ဒါ မနာပိကာ ဂန္ဓာ မနာပိကာ ရသာ မနာပိကာ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာ, အတ္ထရဏာ ပါဝုရဏာ [ပါပုရဏာ (သျာ။)] ဒါသိဒါသာ အဇေဠကာ ကုက္ကုဋသူကရာ ဟတ္ထိဂဝါဿဝဠဝါ ခေတ္တံ ဝတ္ထု ဟိရညံ သုဝဏ္ဏံ ဂါမနိဂမရာဇဓာနိယော [ရာဇဌာနိယော (က။)] ရဋ္ဌဉ္စ ဇနပဒေါ စ ကောသော စ ကောဋ္ဌာဂါရဉ္စ – ယံ ကိဉ္စိ ရဇနီယဝတ္ထု ဝတ္ထုကာမာ။
အပိ စ အတီတာ ကာမာ အနာဂတာ ကာမာ ပစ္စုပ္ပန္နာ ကာမာ အဇ္ဈတ္တာ ကာမာ ဗဟိဒ္ဓါ ကာမာ အဇ္ဈတ္တဗဟိဒ္ဓါ ကာမာ, ဟီနာ ကာမာ မဇ္ဈိမာ ကာမာ ပဏီတာ ကာမာ, အာပါယိကာ ကာမာ မာနုသိကာ ကာမာ ဒိဗ္ဗာ ကာမာ, ပစ္စုပဋ္ဌိတာ ကာမာ, နိမ္မိတာ ကာမာ ပရနိမ္မိတာ ကာမာ, ပရိဂ္ဂဟိတာ ကာမာ အပရိဂ္ဂဟိတာ ကာမာ, မမာယိတာ ကာမာ အမမာယိတာ ကာမာ, သဗ္ဗေပိ ကာမာဝစရာ ဓမ္မာ, သဗ္ဗေပိ ရူပါဝစရာ ဓမ္မာ, သဗ္ဗေပိ အရူပါဝစရာ ဓမ္မာ, တဏှာဝတ္ထုကာ တဏှာရမ္မဏာ, ကာမနီယဋ္ဌေန ရဇနီယဋ္ဌေန မဒနီယဋ္ဌေန ရမဏီယဋ္ဌေန [နတ္ထိ သျာ။ ပေါတ္ထကေ မဟာနိ။ ၁] ကာမာ။ ဣမေ ဝုစ္စန္တိ ဝတ္ထုကာမာ။
ကတမေ ကိလေသကာမာ? ဆန္ဒော ကာမော ရာဂေါ ကာမော ဆန္ဒရာဂေါ ကာမော သင်္ကပ္ပေါ ကာမော ရာဂေါ ကာမော သင်္ကပ္ပရာဂေါ ကာမော, ယော ကာမေသု ကာမစ္ဆန္ဒော ကာမရာဂေါ ကာမနန္ဒီ ကာမတဏှာ
(စူဠနိ၊၃၇။)ကာမသိနေဟော ကာမပိပါသာ ကာမပရိဠာဟော ကာမဂေဓော ကာမမုစ္ဆာ ကာမဇ္ဈောသာနံ ကာမောဃော ကာမယောဂေါ ကာမုပါဒါနံ ကာမစ္ဆန္ဒနီဝရဏံ –
အဒ္ဒသံ ကာမ တေ မူလံ, သင်္ကပ္ပါ ကာမ ဇာယသိ၊
န တံ သင်္ကပ္ပယိဿာမိ, ဧဝံ ကာမ န ဟေဟိသီတိ။
ဣမေ ဝုစ္စန္တိ ကိလေသကာမာ။ ဂေဓော ဝုစ္စတိ တဏှာ, ယော ရာဂေါ သာရာဂေါ…ပေ… အဘိဇ္ဈာ လောဘော အကုသလမူလံ။ ကာမေသု နာဘိဂိဇ္ဈေယျာတိ ကိလေသကာမေန ဝတ္ထုကာမေသု နာဘိဂိဇ္ဈေယျ န ပလိဗုန္ဓေယျ [ပလိဗုဇ္ဈေယျ (သျာ။)] အဂိဒ္ဓေါ အဿ အဂဓိတော အမုစ္ဆိတော အနဇ္ဈာပန္နော [အနဇ္ဈောပန္နော (သျာ။)] ဝီတဂေဓော ဝိဂတဂေဓော စတ္တဂေဓော ဝန္တဂေဓော မုတ္တဂေဓော ပဟီနဂေဓော ပဋိနိဿဋ္ဌဂေဓော ဝီတရာဂေါ ဝိဂတရာဂေါ စတ္တရာဂေါ ဝန္တရာဂေါ မုတ္တရာဂေါ ပဟီနရာဂေါ ပဋိနိဿဋ္ဌရာဂေါ နိစ္ဆာတော နိဗ္ဗုတော သီတိဘူတော သုခပ္ပဋိသံဝေဒီ ဗြဟ္မဘူတေန အတ္တနာ ဝိဟရေယျာတိ – ကာမေသု နာဘိဂိဇ္ဈေယျ။
မနသာနာဝိလော သိယာတိ။ မနောတိ ယံ စိတ္တံ မနော မာနသံ ဟဒယံ ပဏ္ဍရံ မနော မနာယတနံ မနိန္ဒြိယံ ဝိညာဏံ ဝိညာဏက္ခန္ဓော တဇ္ဇာ မနောဝိညာဏဓာတု။ ကာယဒုစ္စရိတေန စိတ္တံ အာဝိလံ ဟောတိ လုဠိတံ ဧရိတံ ဃဋ္ဋိတံ စလိတံ ဘန္တံ အဝူပသန္တံ။ ဝစီဒုစ္စရိတေန…ပေ… မနောဒုစ္စရိတေန… ရာဂေန… ဒေါသေန… မောဟေန… ကောဓေန… ဥပနာဟေန… မက္ခေန… ပဠာသေန… ဣဿာယ… မစ္ဆရိယေန… မာယာယ… သာဌေယျေန… ထမ္ဘေန… သာရမ္ဘေန… မာနေန… အတိမာနေန… မဒေန… ပမာဒေန… သဗ္ဗကိလေသေဟိ… သဗ္ဗဒုစ္စရိတေဟိ… သဗ္ဗဍာဟေဟိ… သဗ္ဗပရိဠာဟေဟိ… သဗ္ဗသန္တာပေဟိ… သဗ္ဗာကုသလာဘိသင်္ခါရေဟိ စိတ္တံ အာဝိလံ ဟောတိ လုဠိတံ ဧရိတံ ဃဋ္ဋိတံ စလိတံ ဘန္တံ အဝူပသန္တံ။ မနသာနာဝိလော သိယာတိ စိတ္တေန အနာဝိလော သိယာ – အလုဠိတော အနေရိတော အဃဋ္ဋိတော အစလိတော အဘန္တော ဝူပသန္တော အာဝိလကရေ ကိလေသေ ဇဟေယျ ပဇဟေယျ ဝိနောဒေယျ ဗျန္တီကရေယျ [ဗျန္တိံ ကရေယျ (က။)] အနဘာဝံ ဂမေယျ, အာဝိလကရေဟိ ကိလေသေဟိ စ အာရတော [အာရတော အဿ (က။) မဟာနိ။ ၁၈ ပဿ] ဝိရတော ပဋိဝိရတော နိက္ခန္တော နိဿဋော ဝိပ္ပမုတ္တော ဝိသညုတ္တော ဝိမရိယာဒိကတေန စေတသာ ဝိဟရေယျာတိ – မနသာနာဝိလော သိယာ။
(စူဠနိ၊၃၈။)ကုသလော သဗ္ဗဓမ္မာနန္တိ ‘‘သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ အနိစ္စာ’’တိ ကုသလော သဗ္ဗဓမ္မာနံ, ‘‘သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ ဒုက္ခာ’’တိ ကုသလော သဗ္ဗဓမ္မာနံ, ‘‘သဗ္ဗေ ဓမ္မာ အနတ္တာ’’တိ ကုသလော သဗ္ဗဓမ္မာနံ, ‘‘အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ’’တိ ကုသလော သဗ္ဗဓမ္မာနံ…ပေ… ‘‘ယံ ကိဉ္စိ သမုဒယဓမ္မံ သဗ္ဗံ တံ နိရောဓဓမ္မ’’န္တိ ကုသလော သဗ္ဗဓမ္မာနံ။ ဧဝမ္ပိ ကုသလော သဗ္ဗဓမ္မာနံ။
အထ ဝါ, အနိစ္စတော ကုသလော သဗ္ဗဓမ္မာနံ, ဒုက္ခတော…ပေ… ရောဂတော… ဂဏ္ဍတော… သလ္လတော… အဃတော… အာဗာဓတော… ပရတော… ပလောကတော… ဤတိတော… ဥပဒ္ဒဝတော… ဘယတော… ဥပသဂ္ဂတော… စလတော… ပဘင်္ဂုတော… အဒ္ဓုဝတော [အဓုဝတော (က။) မဟာနိ။ ၁၃] … အတာဏတော… အလေဏတော… အသရဏတော… အသရဏီဘူတတော… ရိတ္တတော… တုစ္ဆတော… သုညတော… အနတ္တတော… အာဒီနဝတော… ဝိပရိဏာမဓမ္မတော… အသာရကတော… အဃမူလတော… ဝဓကတော… ဝိဘဝတော… သာသဝတော… သင်္ခတတော… မာရာမိသတော… ဇာတိဓမ္မတော… ဇရာဓမ္မတော… ဗျာဓိဓမ္မတော… မရဏဓမ္မတော… သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသဓမ္မတော … သံကိလေသိကဓမ္မတော… သမုဒယတော… အတ္ထင်္ဂမတော… အဿာဒတော… အာဒီနဝတော… နိဿရဏတော ကုသလော သဗ္ဗဓမ္မာနံ။ ဧဝမ္ပိ ကုသလော သဗ္ဗဓမ္မာနံ။
အထ ဝါ, ခန္ဓကုသလော ဓာတုကုသလော အာယတနကုသလော ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒကုသလော သတိပဋ္ဌာနကုသလော သမ္မပ္ပဓာနကုသလော ဣဒ္ဓိပါဒကုသလော ဣန္ဒြိယကုသလော ဗလကုသလော ဗောဇ္ဈင်္ဂကုသလော မဂ္ဂကုသလော ဖလကုသလော နိဗ္ဗာနကုသလော။ ဧဝမ္ပိ ကုသလော သဗ္ဗဓမ္မာနံ။
အထ ဝါ, သဗ္ဗဓမ္မာ ဝုစ္စန္တိ ဒွါဒသာယတနာနိ – စက္ခု စေဝ [စက္ခုဉ္စေဝ (က။)] ရူပါ စ, သောတဉ္စ သဒ္ဒါ စ, ဃာနဉ္စ ဂန္ဓာ စ, ဇိဝှါ စ ရသာ စ, ကာယော စ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာ စ, မနော စ ဓမ္မာ စ။ ယတော စ အဇ္ဈတ္တိကဗာဟိရေသု အာယတနေသု ဆန္ဒရာဂေါ ပဟီနော ဟောတိ ဥစ္ဆိန္နမူလော တာလာဝတ္ထုကတော အနဘာဝံကတော [အနဘာဝင်္ဂတော (သျာ။)] အာယတိံ အနုပ္ပါဒဓမ္မော, ဧတ္တာဝတာပိ ကုသလော သဗ္ဗဓမ္မာနန္တိ – ကုသလော သဗ္ဗဓမ္မာနံ။
သတော ဘိက္ခု ပရိဗ္ဗဇေတိ။ သတောတိ စတူဟိ ကာရဏေဟိ သတော – ကာယေ ကာယာနုပဿနာသတိပဋ္ဌာနံ ဘာဝေန္တော သတော, ဝေဒနာသု
(စူဠနိ၊၃၉။)ဝေဒနာနုပဿနာသတိပဋ္ဌာနံ ဘာဝေန္တော သတော, စိတ္တေ စိတ္တာနုပဿနာသတိပဋ္ဌာနံ ဘာဝေန္တော သတော, ဓမ္မေသု ဓမ္မာနုပဿနာသတိပဋ္ဌာနံ ဘာဝေန္တော သတော။
အပရေဟိပိ စတူဟိ ကာရဏေဟိ သတော – အသတိပရိဝဇ္ဇနာယ သတော, သတိကရဏီယာနံ ဓမ္မာနံ ကတတ္တာ သတော, သတိပရိဗန္ဓာနံ [သတိပဋိပက္ခာနံ (သျာ။) မဟာနိ။ ၃] ဓမ္မာနံ ဟတတ္တာ သတော, သတိနိမိတ္တာနံ ဓမ္မာနံ အသမ္မုဋ္ဌတ္တာ [အပ္ပမုဋ္ဌတ္တာ (သျာ။)] သတော။
အပရေဟိပိ စတူဟိ ကာရဏေဟိ သတော – သတိယာ သမန္နာဂတတ္တာ သတော, သတိယာ ဝသိတတ္တာ သတော, သတိယာ ပါဂုညေန သမန္နာဂတတ္တာ သတော, သတိယာ အပစ္စောရောဟဏတာယ သတော။
အပရေဟိပိ စတူဟိ ကာရဏေဟိ သတော – သတိယာ သမန္နာဂတတ္တာ သတော, သန္တတ္တာ သတော, သမိတတ္တာ သတော, သန္တဓမ္မသမန္နာဂတတ္တာ သတော။ ဗုဒ္ဓါနုဿတိယာ သတော, ဓမ္မာနုဿတိယာ သတော, သံဃာနုဿတိယာ သတော, သီလာနုဿတိယာ သတော, စာဂါနုဿတိယာ သတော, ဒေဝတာနုဿတိယာ သတော, အာနာပါနဿတိယာ သတော, မရဏဿတိယာ သတော, ကာယဂတာသတိယာ သတော, ဥပသမာနုဿတိယာ သတော။ ယာ သတိ အနုဿတိ…ပေ… သမ္မာသတိ သတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ ဧကာယနမဂ္ဂေါ, အယံ ဝုစ္စတိ သတိ။ ဣမာယ သတိယာ ဥပေတော ဟောတိ သမုပေတော ဥပါဂတော သမုပါဂတော ဥပပန္နော သမုပပန္နော [သမ္ပန္နော (က။)] သမန္နာဂတော, သော ဝုစ္စတိ သတော။ ဘိက္ခူတိ သတ္တန္နံ ဓမ္မာနံ ဘိန္နတ္တာ ဘိက္ခု – သက္ကာယဒိဋ္ဌိ ဘိန္နာ ဟောတိ, ဝိစိကိစ္ဆာ ဘိန္နာ ဟောတိ, သီလဗ္ဗတပရာမာသော ဘိန္နော ဟောတိ, ရာဂေါ ဘိန္နော ဟောတိ, ဒေါသော ဘိန္နော ဟောတိ, မောဟော ဘိန္နော ဟောတိ, မာနော ဘိန္နော ဟောတိ။ ဘိန္နာ ဟောန္တိ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ သံကိလေသိကာ ပေါနောဘဝိကာ [ပေါနောဗ္ဘဝိကာ (သျာ။ က။)] သဒရာ ဒုက္ခဝိပါကာ အာယတိံ ဇာတိဇရာမရဏိယာ။
ပဇ္ဇေန ကတေန [ပဇ္ဇောတကတေန (က။) သု။ နိ။ ၅၁၉] အတ္တနာ, [သဘိယာတိ ဘဂဝါ]
ပရိနိဗ္ဗာနဂတော ဝိတိဏ္ဏကင်္ခေါ၊
ဝိဘဝဉ္စ ဘဝဉ္စ ဝိပ္ပဟာယ, ဝုသိတဝါ ခီဏပုနဗ္ဘဝေါ သ ဘိက္ခူတိ။
(စူဠနိ၊၄၀။)သတော ဘိက္ခု ပရိဗ္ဗဇေတိ သတော ဘိက္ခု ပရိဗ္ဗဇေ, သတော ဂစ္ဆေယျ, သတော တိဋ္ဌေယျ, သတော နိသီဒေယျ, သတော သေယျံ ကပ္ပေယျ, သတော အဘိက္ကမေယျ, သတော ပဋိက္ကမေယျ, သတော အာလောကေယျ, သတော ဝိလောကေယျ, သတော သမိဉ္ဇေယျ, သတော ပသာရေယျ, သတော သံဃာဋိပတ္တစီဝရံ ဓာရေယျ, သတော စရေယျ ဝိဟရေယျ ဣရိယေယျ ဝတ္တေယျ ပါလေယျ ယပေယျ ယာပေယျာတိ – သတော ဘိက္ခု ပရိဗ္ဗဇေ။ တေနာဟ ဘဂဝါ –
‘‘ကာမေသု နာဘိဂိဇ္ဈေယျ, မနသာနာဝိလော သိယာ၊
ကုသလော သဗ္ဗဓမ္မာနံ, သတော ဘိက္ခု ပရိဗ္ဗဇေ’’တိ။
သဟ ဂါထာပရိယောသာနာ ယေ တေ ဗြာဟ္မဏေန သဒ္ဓိံ ဧကစ္ဆန္ဒာ ဧကပယောဂါ ဧကာဓိပ္ပါယာ ဧကဝါသနဝါသိတာ, တေသံ အနေကပါဏသဟဿာနံ ဝိရဇံ ဝီတမလံ ဓမ္မစက္ခုံ ဥဒပါဒိ – ‘‘ယံ ကိဉ္စိ သမုဒယဓမ္မံ သဗ္ဗံ တံ နိရောဓဓမ္မ’’န္တိ။ တဿ ဗြာဟ္မဏဿ အနုပါဒါယ အာသဝေဟိ စိတ္တံ ဝိမုစ္စိ။ သဟ အရဟတ္တပ္ပတ္တာ အဇိနဇဋာဝါကစီရတိဒဏ္ဍကမဏ္ဍလုကေသာ စ မဿူ စ အန္တရဟိတာ, ဘဏ္ဍုကာသာယဝတ္ထဝသနော သံဃာဋိပတ္တစီဝရဓရော အနွတ္ထပဋိပတ္တိယာ ပဉ္ဇလိကော ဘဂဝန္တံ နမဿမာနော နိသိန္နော ဟောတိ – ‘‘သတ္ထာ မေ ဘန္တေ ဘဂဝါ, သာဝကောဟမသ္မီ’’တိ။
အဇိတမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသော ပဌမော။
၂။ တိဿမေတ္တေယျမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသ
ကောဓ သန္တုသိတော လောကေ, [ဣစ္စာယသ္မာ တိဿမေတ္တေယျော]
ကဿ နော သန္တိ ဣဉ္ဇိတာ၊
ကော ဥဘန္တမဘိညာယ, မဇ္ဈေ မန္တာ န လိပ္ပတိ၊
ကံ ဗြူသိ မဟာပုရိသောတိ, ကော ဣဓ သိဗ္ဗိနိမစ္စဂါ။
ကောဓ သန္တုသိတော လောကေတိ ကော လောကေ တုဋ္ဌော သန္တုဋ္ဌော အတ္တမနော ပရိပုဏ္ဏသင်္ကပ္ပေါတိ – ကောဓ သန္တုသိတော လောကေ။
(စူဠနိ၊၄၁။)ဣစ္စာယသ္မာ တိဿမေတ္တေယျောတိ။ ဣစ္စာတိ ပဒသန္ဓိ ပဒသံသဂ္ဂေါ ပဒပါရိပူရီ အက္ခရသမဝါယော ဗျဉ္ဇနသိလိဋ္ဌတာ ပဒါနုပုဗ္ဗတာပေတံ – ဣစ္စာတိ။ အာယသ္မာတိ ပိယဝစနံ ဂရုဝစနံ သဂါရဝသပ္ပတိဿာဓိဝစနမေတံ – အာယသ္မာတိ။ တိဿောတိ တဿ ဗြာဟ္မဏဿ နာမံ သင်္ခါ သမညာ ပညတ္တိ ဝေါဟာရော နာမံ နာမကမ္မံ နာမဓေယျံ နိရုတ္တိ ဗျဉ္ဇနံ အဘိလာပေါ။ မေတ္တေယျောတိ တဿ ဗြာဟ္မဏဿ ဂေါတ္တံ သင်္ခါ သမညာ ပညတ္တိ ဝေါဟာရောတိ – ဣစ္စာယသ္မာ တိဿမေတ္တေယျော။
ကဿ နော သန္တိ ဣဉ္ဇိတာတိ တဏှိဉ္ဇိတံ ဒိဋ္ဌိဉ္ဇိတံ မာနိဉ္ဇိတံ ကိလေသိဉ္ဇိတံ ကာမိဉ္ဇိတံ။ ကဿိမေ ဣဉ္ဇိတာ နတ္ထိ န သန္တိ န သံဝိဇ္ဇန္တိ နုပလဗ္ဘန္တိ ပဟီနာ သမုစ္ဆိန္နာ ဝူပသန္တာ ပဋိပဿဒ္ဓါ အဘဗ္ဗုပ္ပတ္တိကာ ဉာဏဂ္ဂိနာ ဒဍ္ဎာတိ – ကဿ နော သန္တိ ဣဉ္ဇိတာ။
ကော ဥဘန္တမဘိညာယာတိ ကော ဥဘော အန္တေ အဘိညာယ ဇာနိတွာ တုလယိတွာ တီရယိတွာ ဝိဘာဝယိတွာ ဝိဘူတံ ကတွာတိ – ကော ဥဘန္တမဘိညာယ။
မဇ္ဈေ မန္တာ န လိပ္ပတီတိ မဇ္ဈေ မန္တာယ န လိပ္ပတိ, အလိတ္တော အနုပလိတ္တော နိက္ခန္တော နိဿဋော ဝိပ္ပမုတ္တော ဝိသညုတ္တော ဝိမရိယာဒိကတေန စေတသာ ဝိဟရတီတိ – မဇ္ဈေ မန္တာ န လိပ္ပတိ။
ကံ ဗြူသိ မဟာပုရိသောတိ မဟာပုရိသော အဂ္ဂပုရိသော သေဋ္ဌပုရိသော ဝိသေဋ္ဌပုရိသော ပါမောက္ခပုရိသော ဥတ္တမပုရိသော ပဓာနပုရိသော ပဝရပုရိသောတိ။ ကံ ဗြူသိ ကံ ကထေသိ ကံ မညသိ ကံ ဘဏသိ ကံ ပဿတိ ကံ ဝေါဟရသီတိ – ကံ ဗြူသိ မဟာပုရိသောတိ။
ကော ဣဓ သိဗ္ဗိနိမစ္စဂါတိ ကော ဣဓ သိဗ္ဗိနိံ တဏှံ အဇ္ဈဂါ ဥပစ္စဂါ အတိက္ကန္တော သမတိက္ကန္တော ဝီတိဝတ္တောတိ – ကော ဣဓ သိဗ္ဗိနိမစ္စဂါ။ တေနာဟ သော ဗြာဟ္မဏော –
‘‘ကောဓ သန္တုသိတော လောကေ, [ဣစ္စာယသ္မာ တိဿမေတ္တေယျော]
ကဿ နော သန္တိ ဣဉ္ဇိတာ၊
ကော ဥဘန္တမဘိညာယ, မဇ္ဈေ မန္တာ န လိပ္ပတိ၊
ကံ ဗြူသိ မဟာပုရိသောတိ, ကော ဣဓ သိဗ္ဗိနိမစ္စဂါ’’တိ။
(စူဠနိ၊၄၂။)ကာမေသု ဗြဟ္မစရိယဝါ, [မေတ္တေယျာတိ ဘဂဝါ]
ဝီတတဏှော သဒါ သတော၊
သင်္ခါယ နိဗ္ဗုတော ဘိက္ခု, တဿ နော သန္တိ ဣဉ္ဇိတာ။
ကာမေသု ဗြဟ္မစရိယဝါတိ။ ကာမာတိ ဥဒ္ဒါနတော ဒွေ ကာမာ – ဝတ္ထုကာမာ စ ကိလေသကာမာ စ…ပေ… ဣမေ ဝုစ္စန္တိ ဝတ္ထုကာမာ…ပေ… ဣမေ ဝုစ္စန္တိ ကိလေသကာမာ။ ဗြဟ္မစရိယံ ဝုစ္စတိ အသဒ္ဓမ္မသမာပတ္တိယာ အာရတိ ဝိရတိ ပဋိဝိရတိ ဝေရမဏီ အကိရိယာ အကရဏံ အနဇ္ဈာပတ္တိ ဝေလာအနတိက္ကမော။ အပိ စ, နိပ္ပရိယာယေန ဗြဟ္မစရိယံ ဝုစ္စတိ အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ, သေယျထိဒံ – သမ္မာဒိဋ္ဌိ, သမ္မာသင်္ကပ္ပေါ, သမ္မာဝါစာ, သမ္မာကမ္မန္တော, သမ္မာအာဇီဝေါ, သမ္မာဝါယာမော, သမ္မာသတိ, သမ္မာသမာဓိ။ ယော ဣမိနာ အရိယေန အဋ္ဌင်္ဂိကေန မဂ္ဂေန ဥပေတော သမုပေတော ဥပါဂတော သမုပါဂတော ဥပပန္နော သမုပပန္နော သမန္နာဂတော, သော ဝုစ္စတိ ဗြဟ္မစရိယဝါ။ ယထာ စ ဓနေန ဓနဝါတိ ဝုစ္စတိ, ဘောဂေန ဘောဂဝါတိ ဝုစ္စတိ, ယသေန ယသဝါတိ ဝုစ္စတိ, သိပ္ပေန သိပ္ပဝါတိ ဝုစ္စတိ, သီလေန သီလဝါတိ ဝုစ္စတိ, ဝီရိယေန ဝီရိယဝါတိ ဝုစ္စတိ, ပညာယ ပညဝါတိ ဝုစ္စတိ, ဝိဇ္ဇာယ ဝိဇ္ဇဝါတိ ဝုစ္စတိ – ဧဝမေဝ ယော ဣမိနာ အရိယေန အဋ္ဌင်္ဂိကေန မဂ္ဂေန ဥပေတော သမုပေတော ဥပါဂတော သမုပါဂတော ဥပပန္နော သမုပပန္နော သမန္နာဂတော, သော ဝုစ္စတိ ဗြဟ္မစရိယဝါတိ – ကာမေသု ဗြဟ္မစရိယဝါ။
မေတ္တေယျာတိ ဘဂဝါ တံ ဗြာဟ္မဏံ ဂေါတ္တေန အာလပတိ။ ဘဂဝါတိ ဂါရဝါဓိဝစနမေတံ…ပေ… သစ္ဆိကာ ပညတ္တိ, ယဒိဒံ ဘဂဝါတိ – မေတ္တေယျာတိ ဘဂဝါ။
ဝီတတဏှော သဒါ သတောတိ။ တဏှာတိ ရူပတဏှာ…ပေ… ဓမ္မတဏှာ။ ယဿေသာ တဏှာ ပဟီနာ သမုစ္ဆိန္နာ ဝူပသန္တာ ပဋိပဿဒ္ဓါ အဘဗ္ဗုပ္ပတ္တိကာ ဉာဏဂ္ဂိနာ ဒဍ္ဎာ, သော ဝုစ္စတိ ဝီတတဏှော စတ္တတဏှော ဝန္တတဏှော မုတ္တတဏှော ပဟီနတဏှော ပဋိနိဿဋ္ဌတဏှော ဝီတရာဂေါ စတ္တရာဂေါ ဝန္တရာဂေါ မုတ္တရာဂေါ ပဟီနရာဂေါ ပဋိနိဿဋ္ဌရာဂေါ နိစ္ဆာတော နိဗ္ဗုတော သီတိဘူတော သုခပ္ပဋိသံဝေဒီ ဗြဟ္မဘူတေန အတ္တနာ ဝိဟရတိ။ သဒါတိ သဒါ သဗ္ဗဒါ သဗ္ဗကာလံ နိစ္စကာလံ ဓုဝကာလံ သတတံ သမိတံ အဗ္ဗောကိဏ္ဏံ
(စူဠနိ၊၄၃။)ပေါင်္ခါနုပေါင်္ခံ [ပေါခါနုပေါခံ (သျာ။)] ဥဒကူမိကဇာတံ အဝီစိသန္တတိသဟိတံ [အဝီစိ သမဉှိသဟိတံ (သျာ။)] ဖဿိတံ [ဖုသိတံ (သျာ။)] ပုရေဘတ္တံ ပစ္ဆာဘတ္တံ ပုရိမယာမံ မဇ္ဈိမယာမံ ပစ္ဆိမယာမံ ကာဠေ ဇုဏှေ ဝဿေ ဟေမန္တေ ဂိမှေ ပုရိမေ ဝယောခန္ဓေ မဇ္ဈိမေ ဝယောခန္ဓေ ပစ္ဆိမေ ဝယောခန္ဓေ။ သတောတိ စတူဟိ ကာရဏေဟိ သတော – ကာယေ ကာယာနုပဿနာသတိပဋ္ဌာနံ ဘာဝေန္တော သတော, ဝေဒနာသု ဝေဒနာနုပဿနာသတိပဋ္ဌာနံ ဘာဝေန္တော သတော, စိတ္တေ စိတ္တာနုပဿနာသတိပဋ္ဌာနံ ဘာဝေန္တော သတော, ဓမ္မေသု ဓမ္မာနုပဿနာသတိပဋ္ဌာနံ ဘာဝေန္တော သတော…ပေ… သော ဝုစ္စတိ သတောတိ – ဝီတတဏှော သဒါ သတော။
သင်္ခါယ နိဗ္ဗုတော ဘိက္ခူတိ သင်္ခါ ဝုစ္စတိ ဉာဏံ။ ယာ ပညာ ပဇာနနာ ဝိစယော ပဝိစယော…ပေ… အမောဟော ဓမ္မဝိစယော သမ္မာဒိဋ္ဌိ။ သင်္ခါယာတိ သင်္ခါယ ဇာနိတွာ တုလယိတွာ တီရယိတွာ ဝိဘာဝယိတွာ ဝိဘူတံ ကတွာ, ‘‘သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ အနိစ္စာ’’တိ သင်္ခါယ ဇာနိတွာ တုလယိတွာ တီရယိတွာ ဝိဘာဝယိတွာ ဝိဘူတံ ကတွာ, ‘‘သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ ဒုက္ခာ’’တိ…ပေ… ‘‘သဗ္ဗေ ဓမ္မာ အနတ္တာ’’တိ… ‘‘အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ’’တိ… ‘‘ယံ ကိဉ္စိ သမုဒယဓမ္မံ သဗ္ဗံ တံ နိရောဓဓမ္မ’’န္တိ သင်္ခါယ ဇာနိတွာ တုလယိတွာ တီရယိတွာ ဝိဘာဝယိတွာ ဝိဘူတံ ကတွာ။
အထ ဝါ, အနိစ္စတော သင်္ခါယ ဇာနိတွာ…ပေ… ဒုက္ခတော… ရောဂတော… ဂဏ္ဍတော… သလ္လတော…ပေ… နိဿရဏတော သင်္ခါယ ဇာနိတွာ တုလယိတွာ တီရယိတွာ ဝိဘာဝယိတွာ ဝိဘူတံ ကတွာ။ နိဗ္ဗုတောတိ ရာဂဿ နိဗ္ဗာပိတတ္တာ နိဗ္ဗုတော, ဒေါသဿ နိဗ္ဗာပိတတ္တာ နိဗ္ဗုတော, မောဟဿ နိဗ္ဗာပိတတ္တာ နိဗ္ဗုတော, ကောဓဿ… ဥပနာဟဿ… မက္ခဿ… ပဠာသဿ… ဣဿာယ… မစ္ဆရိယဿ… မာယာယ… သာဌေယျဿ… ထမ္ဘဿ… သာရမ္ဘဿ… မာနဿ… အတိမာနဿ… မဒဿ… ပမာဒဿ… သဗ္ဗကိလေသာနံ… သဗ္ဗဒုစ္စရိတာနံ… သဗ္ဗဒရထာနံ … သဗ္ဗပရိဠာဟာနံ… သဗ္ဗသန္တာပါနံ… သဗ္ဗာကုသလာဘိသင်္ခါရာနံ နိဗ္ဗာပိတတ္တာ နိဗ္ဗုတော။ ဘိက္ခူတိ သတ္တန္နံ ဓမ္မာနံ ဘိန္နတ္တာ ဘိက္ခု…ပေ… ဝုသိတဝါ ခီဏပုနဗ္ဘဝေါ သ ဘိက္ခူတိ – သင်္ခါယ နိဗ္ဗုတော ဘိက္ခု။
တဿ နော သန္တိ ဣဉ္ဇိတာတိ။ တဿာတိ အရဟတော ခီဏာသဝဿ။ ဣဉ္ဇိတာတိ တဏှိဉ္ဇိတံ ဒိဋ္ဌိဉ္ဇိတံ မာနိဉ္ဇိတံ ကိလေသိဉ္ဇိတံ ကာမိဉ္ဇိတံ။ တဿိမေ
(စူဠနိ၊၄၄။)ဣဉ္ဇိတာ နတ္ထိ န သန္တိ န သံဝိဇ္ဇန္တိ နုပလဗ္ဘန္တိ ပဟီနာ သမုစ္ဆိန္နာ ဝူပသန္တာ ပဋိပဿဒ္ဓါ အဘဗ္ဗုပ္ပတ္တိကာ ဉာဏဂ္ဂိနာ ဒဍ္ဎာတိ – တဿ နော သန္တိ ဣဉ္ဇိတာ။ တေနာဟ ဘဂဝါ –
‘‘ကာမေသု ဗြဟ္မစရိယဝါ, [မေတ္တေယျာတိ ဘဂဝါ]
ဝီတတဏှော သဒါ သတော၊
သင်္ခါယ နိဗ္ဗုတော ဘိက္ခု, တဿ နော သန္တိ ဣဉ္ဇိတာ’’တိ။
သော ဥဘန္တမဘိညာယ, မဇ္ဈေ မန္တာ န လိပ္ပတိ၊
တံ ဗြူမိ မဟာပုရိသောတိ, သော ဣဓ သိဗ္ဗိနိမစ္စဂါ။
သော ဥဘန္တမဘိညာယ, မဇ္ဈေ မန္တာ န လိပ္ပတီတိ။ အန္တာတိ ဖဿော ဧကော အန္တော, ဖဿသမုဒယော ဒုတိယော အန္တော, ဖဿနိရောဓော မဇ္ဈေ၊ အတီတံ ဧကော အန္တော, အနာဂတံ ဒုတိယော အန္တော, ပစ္စုပ္ပန္နံ မဇ္ဈေ၊ သုခါ ဝေဒနာ ဧကော အန္တော, ဒုက္ခာ ဝေဒနာ ဒုတိယော အန္တော, အဒုက္ခမသုခါ ဝေဒနာ မဇ္ဈေ၊ နာမံ ဧကော အန္တော, ရူပံ ဒုတိယော အန္တော, ဝိညာဏံ မဇ္ဈေ၊ ဆ အဇ္ဈတ္တိကာနိ အာယတနာနိ ဧကော အန္တော, ဆ ဗာဟိရာနိ အာယတနာနိ ဒုတိယော အန္တော, ဝိညာဏံ မဇ္ဈေ၊ သက္ကာယော ဧကော အန္တော, သက္ကာယသမုဒယော ဒုတိယော အန္တော, သက္ကာယနိရောဓော မဇ္ဈေ။ မန္တာ ဝုစ္စတိ ပညာ, ယာ ပညာ ပဇာနနာ…ပေ… အမောဟော ဓမ္မဝိစယော သမ္မာဒိဋ္ဌိ။
လေပါတိ ဒွေ လေပါ – တဏှာလေပေါ စ ဒိဋ္ဌိလေပေါ စ။ ကတမော တဏှာလေပေါ? ယာဝတာ တဏှာသင်္ခါတေန သီမကတံ ဩဓိကတံ [မရိယာဒိကတံ ဩဓိကတံ (သျာ။)] ပရိယန္တကတံ ပရိဂ္ဂဟိတံ မမာယိတံ – ‘‘ဣဒံ မမ, ဧတံ မမ, ဧတ္တကံ မမ, ဧတ္တာဝတာ မမ ရူပါ သဒ္ဒါ ဂန္ဓာ ရသာ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာ အတ္ထရဏာ ပါဝုရဏာ ဒါသိဒါသာ အဇေဠကာ ကုက္ကုဋသူကရာ ဟတ္ထိဂဝါဿဝဠဝါ ခေတ္တံ ဝတ္ထု ဟိရညံ သုဝဏ္ဏံ ဂါမနိဂမရာဇဓာနိယော ရဋ္ဌဉ္စ ဇနပဒေါ စ ကောသော စ ကောဋ္ဌာဂါရဉ္စ’’။ ကေဝလမ္ပိ မဟာပထဝိံ တဏှာဝသေန မမာယတိ။ ယာဝတာ အဋ္ဌသတတဏှာဝိစရိတံ – အယံ တဏှာလေပေါ။
(စူဠနိ၊၄၅။)ကတမော ဒိဋ္ဌိလေပေါ? ဝီသတိဝတ္ထုကာ သက္ကာယဒိဋ္ဌိ, ဒသဝတ္ထုကာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ, ဒသဝတ္ထုကာ အန္တဂ္ဂါဟိကာ ဒိဋ္ဌိ, ယာ ဧဝရူပါ ဒိဋ္ဌိ ဒိဋ္ဌိဂတံ ဒိဋ္ဌိဂဟနံ ဒိဋ္ဌိကန္တာရော ဒိဋ္ဌိဝိသူကာယိကံ ဒိဋ္ဌိဝိပ္ဖန္ဒိတံ ဒိဋ္ဌိသံယောဇနံ ဂါဟော ပဋိဂ္ဂါဟော အဘိနိဝေသော ပရာမာသော ကုမ္မဂ္ဂေါ မိစ္ဆာပထော မိစ္ဆတ္တံ တိတ္ထာယတနံ ဝိပရိယေသဂ္ဂါဟော [ဝိပရိယေသဂ္ဂါဟော (ဗဟူသု)] ဝိပရီတဂ္ဂါဟော ဝိပလ္လာသဂ္ဂါဟော မိစ္ဆာဂါဟော အယာထာဝကသ္မိံ ယာထာဝကန္တိ ဂါဟော, ယာဝတာ ဒွါသဋ္ဌိ ဒိဋ္ဌိဂတာနိ – အယံ ဒိဋ္ဌိလေပေါ။
သော ဥဘန္တမဘိညာယ, မဇ္ဈေ မန္တာ န လိပ္ပတီတိ သော ဥဘော စ အန္တေ မဇ္ဈဉ္စ မန္တာယ အဘိညာယ ဇာနိတွာ တုလယိတွာ တီရယိတွာ ဝိဘာဝယိတွာ ဝိဘူတံ ကတွာ န လိပ္ပတိ န ပလိပ္ပတိ န ဥပလိပ္ပတိ, အလိတ္တော အသံလိတ္တော အနုပလိတ္တော နိက္ခန္တော နိဿဋော ဝိပ္ပမုတ္တော ဝိသညုတ္တော ဝိမရိယာဒိကတေန စေတသာ ဝိဟရတီတိ – သော ဥဘန္တမဘိညာယ မဇ္ဈေ မန္တာ န လိပ္ပတိ။
တံ ဗြူမိ မဟာပုရိသောတိ မဟာပုရိသော အဂ္ဂပုရိသော သေဋ္ဌပုရိသော ဝိသေဋ္ဌပုရိသော ပါမောက္ခပုရိသော ဥတ္တမပုရိသော ပဝရပုရိသော, တံ ဗြူမိ တံ ကထေမိ တံ ဘဏာမိ တံ ဒီပေမိ တံ ဝေါဟရာမိ။
အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော [ပဿ သံ။ နိ။ ၅။၃၇၇] ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘မဟာပုရိသော မဟာပုရိသော’တိ, ဘန္တေ, ဝုစ္စတိ။ ကိတ္တာဝတာ နု ခေါ, ဘန္တေ, မဟာပုရိသော ဟောတီ’’တိ? ‘‘ဝိမုတ္တစိတ္တတ္တာ ခွါဟံ, သာရိပုတ္တ, မဟာပုရိသောတိ ဝဒါမိ, အဝိမုတ္တစိတ္တတ္တာ နော မဟာပုရိသောတိ ဝဒါမိ။
‘‘ကထဉ္စ, သာရိပုတ္တ, ဝိမုတ္တစိတ္တော ဟောတိ? ဣဓ, သာရိပုတ္တ, ဘိက္ခု အဇ္ဈတ္တံ ကာယေ ကာယာနုပဿီ ဝိဟရတိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ။ တဿ ကာယေ ကာယာနုပဿိနော ဝိဟရတော စိတ္တံ ဝိရဇ္ဇတိ ဝိမုစ္စတိ အနုပါဒါယ အာသဝေဟိ။ ဝေဒနာသု…ပေ… စိတ္တေ… ဓမ္မေသု ဓမ္မာနုပဿီ ဝိဟရတိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ။ တဿ ဓမ္မေသု ဓမ္မာနုပဿိနော ဝိဟရတော စိတ္တံ ဝိရဇ္ဇတိ ဝိမုစ္စတိ အနုပါဒါယ အာသဝေဟိ။ ဧဝံ ခေါ, သာရိပုတ္တ, ဘိက္ခု ဝိမုတ္တစိတ္တော ဟောတိ။ ဝိမုတ္တစိတ္တတ္တာ ခွါဟံ, သာရိပုတ္တ,
(စူဠနိ၊၄၆။)မဟာပုရိသောတိ ဝဒါမိ, အဝိမုတ္တစိတ္တတ္တာ နော မဟာပုရိသောတိ ဝဒါမီ’’တိ – တံ ဗြူမိ မဟာပုရိသောတိ။
သော ဣဓ သိဗ္ဗိနိမစ္စဂါတိ သိဗ္ဗိနီ ဝုစ္စတိ တဏှာ။ ယော ရာဂေါ သာရာဂေါ…ပေ… အဘိဇ္ဈာ လောဘော အကုသလမူလံ, ယဿေသာ သိဗ္ဗိနီ တဏှာ ပဟီနာ သမုစ္ဆိန္နာ ဝူပသန္တာ ပဋိပဿဒ္ဓါ အဘဗ္ဗုပ္ပတ္တိကာ ဉာဏဂ္ဂိနာ ဒဍ္ဎာ။ သော သိဗ္ဗိနိံ တဏှံ အစ္စဂါ ဥပစ္စဂါ အတိက္ကန္တော သမတိက္ကန္တော ဝီတိဝတ္တောတိ – သော ဣဓ သိဗ္ဗိနိမစ္စဂါ။ တေနာဟ ဘဂဝါ –
‘‘သော ဥဘန္တမဘိညာယ, မဇ္ဈေ မန္တာ န လိပ္ပတိ၊
တံ ဗြူမိ မဟာပုရိသောတိ, သော ဣဓ သိဗ္ဗိနိမစ္စဂါ’’တိ။
သဟ ဂါထာပရိယောသာနာ ယေ တေ ဗြာဟ္မဏေန သဒ္ဓိံ ဧကစ္ဆန္ဒာ ဧကပယောဂါ ဧကာဓိပ္ပါယာ ဧကဝါသနဝါသိတာ, တေသံ အနေကပါဏသဟဿာနံ ဝိရဇံ ဝီတမလံ ဓမ္မစက္ခုံ ဥဒပါဒိ – ‘‘ယံ ကိဉ္စိ သမုဒယဓမ္မံ သဗ္ဗံ တံ နိရောဓဓမ္မ’’န္တိ။ တဿ ဗြာဟ္မဏဿ အနုပါဒါယ အာသဝေဟိ စိတ္တံ ဝိမုစ္စိ။ သဟ အရဟတ္တပ္ပတ္တာ အဇိနဇဋာဝါကစီရတိဒဏ္ဍကမဏ္ဍလုကေသာ စ မဿူ စ အန္တရဟိတာ။ ဘဏ္ဍုကာသာယဝတ္ထဝသနော သံဃာဋိပတ္တစီဝရဓရော အနွတ္ထပဋိပတ္တိယာ ပဉ္ဇလိကော ဘဂဝန္တံ နမဿမာနော နိသိန္နော ဟောတိ – ‘‘သတ္ထာ မေ ဘန္တေ ဘဂဝါ, သာဝကောဟမသ္မီ’’တိ။
တိဿမေတ္တေယျမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသော ဒုတိယော။
၃။ ပုဏ္ဏကမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသော
အနေဇံ မူလဒဿာဝိံ, [ဣစ္စာယသ္မာ ပုဏ္ဏကော]
အတ္ထိ ပဉှေန အာဂမံ၊
ကိံနိဿိတာ ဣသယော မနုဇာ, ခတ္တိယာ ဗြာဟ္မဏာ ဒေဝတာနံ၊
ယညမကပ္ပယိံသု ပုထူဓ လောကေ, ပုစ္ဆာမိ တံ ဘဂဝါ ဗြူဟိ မေတံ။
အနေဇံ မူလဒဿာဝိန္တိ ဧဇာ ဝုစ္စတိ တဏှာ။ ယော ရာဂေါ သာရာဂေါ…ပေ… အဘိဇ္ဈာ လောဘော အကုသလမူလံ သာ ဧဇာ တဏှာ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော
(စူဠနိ၊၄၇။)ပဟီနာ ဥစ္ဆိန္နမူလာ တာလာဝတ္ထုကတာ အနဘာဝံကတာ အာယတိံ အနုပ္ပါဒဓမ္မာ။ တသ္မာ ဗုဒ္ဓေါ အနေဇော။ ဧဇာယ ပဟီနတ္တာ အနေဇော။ ဘဂဝါ လာဘေပိ န ဣဉ္ဇတိ, အလာဘေပိ န ဣဉ္ဇတိ, ယသေပိ န ဣဉ္ဇတိ, အယသေပိ န ဣဉ္ဇတိ, ပသံသာယပိ န ဣဉ္ဇတိ, နိန္ဒာယပိ န ဣဉ္ဇတိ, သုခေပိ န ဣဉ္ဇတိ, ဒုက္ခေပိ န ဣဉ္ဇတိ န စလတိ န ဝေဓတိ နပ္ပဝေဓတီတိ – အနေဇံ။ မူလဒဿာဝိန္တိ ဘဂဝါ မူလဒဿာဝီ ဟေတုဒဿာဝီ နိဒါနဒဿာဝီ သမ္ဘဝဒဿာဝီ ပဘဝဒဿာဝီ သမုဋ္ဌာနဒဿာဝီ အာဟာရဒဿာဝီ အာရမ္မဏဒဿာဝီ ပစ္စယဒဿာဝီ သမုဒယဒဿာဝီ။
တီဏိ အကုသလမူလာနိ – လောဘော အကုသလမူလံ, ဒေါသော အကုသလမူလံ, မောဟော အကုသလမူလံ။
ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ – [ပဿ အ။ နိ။ ၃။၁၁၂] ‘‘တီဏိမာနိ, ဘိက္ခဝေ, နိဒါနာနိ ကမ္မာနံ သမုဒယာယ။ ကတမာနိ တီဏိ? လောဘော နိဒါနံ ကမ္မာနံ သမုဒယာယ, ဒေါသော နိဒါနံ ကမ္မာနံ သမုဒယာယ, မောဟော နိဒါနံ ကမ္မာနံ သမုဒယာယ။ န, ဘိက္ခဝေ, လောဘဇေန ကမ္မေန ဒေါသဇေန ကမ္မေန မောဟဇေန ကမ္မေန ဒေဝါ ပညာယန္တိ, မနုဿာ ပညာယန္တိ, ယာ ဝါ ပနညာပိ ကာစိ သုဂတိယော။ အထ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, လောဘဇေန ကမ္မေန ဒေါသဇေန ကမ္မေန မောဟဇေန ကမ္မေန နိရယော ပညာယတိ, တိရစ္ဆာနယောနိ ပညာယတိ, ပေတ္တိဝိသယော ပညာယတိ, ယာ ဝါ ပနညာပိ ကာစိ ဒုဂ္ဂတိယော နိရယေ တိရစ္ဆာနယောနိယာ ပေတ္တိဝိသယေ အတ္တဘာဝါဘိနိဗ္ဗတ္တိယာ’’။ ဣမာနိ တီဏိ အကုသလမူလာနီတိ ဘဂဝါ ဇာနာတိ ပဿတိ။ ဧဝမ္ပိ ဘဂဝါ မူလဒဿာဝီ…ပေ… သမုဒယဒဿာဝီ။ တီဏိ ကုသလမူလာနိ – အလောဘော ကုသလမူလံ, အဒေါသော ကုသလမူလံ, အမောဟော ကုသလမူလံ။
ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ – ‘‘တီဏိမာနိ…ပေ… န, ဘိက္ခဝေ, အလောဘဇေန ကမ္မေန အဒေါသဇေန ကမ္မေန အမောဟဇေန ကမ္မေန နိရယော ပညာယတိ, တိရစ္ဆာနယောနိ ပညာယတိ, ပေတ္တိဝိသယော ပညာယတိ, ယာ ဝါ ပနညာပိ ကာစိ ဒုဂ္ဂတိယော။ အထ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, အလောဘဇေန ကမ္မေန အဒေါသဇေန ကမ္မေန အမောဟဇေန ကမ္မေန ဒေဝါ ပညာယန္တိ, မနုဿာ ပညာယန္တိ, ယာ ဝါ ပနညာပိ ကာစိ သုဂတိယော ဒေဝေ စ မနုဿေ စ အတ္တဘာဝါဘိနိဗ္ဗတ္တိယာ’’။ ဣမာနိ တီဏိ ကုသလမူလာနီတိ ဘဂဝါ ဇာနာတိ ပဿတိ။ ဧဝမ္ပိ ဘဂဝါ မူလဒဿာဝီ…ပေ… သမုဒယဒဿာဝီ။
(စူဠနိ၊၄၈။)ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ – ‘‘ယေ ကေစိ, ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မာ အကုသလာ အကုသလဘာဂိယာ အကုသလပက္ခိကာ သဗ္ဗေ တေ အဝိဇ္ဇာမူလကာ အဝိဇ္ဇာသမောသရဏာ အဝိဇ္ဇာသမုဂ္ဃါတာ’’။ သဗ္ဗေ တေ သမုဂ္ဃါတံ ဂစ္ဆန္တီတိ ဘဂဝါ ဇာနာတိ ပဿတိ။ ဧဝမ္ပိ ဘဂဝါ မူလဒဿာဝီ…ပေ… သမုဒယဒဿာဝီ။
ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ – ‘‘ယေ ကေစိ, ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မာ ကုသလာ ကုသလဘာဂိယာ ကုသလပက္ခိကာ, သဗ္ဗေ တေ အပ္ပမာဒမူလကာ အပ္ပမာဒသမောသရဏာ။ အပ္ပမာဒေါ တေသံ ဓမ္မာနံ အဂ္ဂမက္ခာယတီ’’တိ ဘဂဝါ ဇာနာတိ ပဿတိ။ ဧဝမ္ပိ ဘဂဝါ မူလဒဿာဝီ…ပေ… သမုဒယဒဿာဝီ။
အထ ဝါ, ဘဂဝါ ဇာနာတိ ပဿတိ။ ‘‘အဝိဇ္ဇာ မူလံ သင်္ခါရာနံ, သင်္ခါရာ မူလံ ဝိညာဏဿ, ဝိညာဏံ မူလံ နာမရူပဿ, နာမရူပံ မူလံ သဠာယတနဿ, သဠာယတနံ မူလံ ဖဿဿ, ဖဿော မူလံ ဝေဒနာယ, ဝေဒနာ မူလံ တဏှာယ, တဏှာ မူလံ ဥပါဒါနဿ, ဥပါဒါနံ မူလံ ဘဝဿ, ဘဝေါ မူလံ ဇာတိယာ, ဇာတိ မူလံ ဇရာမရဏဿာ’’တိ – ဘဂဝါ ဇာနာတိ ပဿတိ။ ဧဝမ္ပိ ဘဂဝါ မူလဒဿာဝီ…ပေ… သမုဒယဒဿာဝီ။
အထ ဝါ, ဘဂဝါ ဇာနာတိ ပဿတိ။ ‘‘စက္ခု မူလံ စက္ခုရောဂါနံ, သောတံ မူလံ သောတရောဂါနံ, ဃာနံ မူလံ ဃာနရောဂါနံ, ဇိဝှါ မူလံ ဇိဝှါရောဂါနံ, ကာယော မူလံ ကာယရောဂါနံ, မနော မူလံ စေတသိကာနံ ဒုက္ခာန’’န္တိ – ဘဂဝါ ဇာနာတိ ပဿတိ။ ဧဝမ္ပိ ဘဂဝါ မူလဒဿာဝီ ဟေတုဒဿာဝီ နိဒါနဒဿာဝီ သမ္ဘဝဒဿာဝီ ပဘဝဒဿာဝီ သမုဋ္ဌာနဒဿာဝီ အာဟာရဒဿာဝီ အာရမ္မဏဒဿာဝီ ပစ္စယဒဿာဝီ သမုဒယဒဿာဝီတိ – အနေဇံ မူလဒဿာဝီ။
ဣစ္စာယသ္မာ ပုဏ္ဏကောတိ ဣစ္စာတိ ပဒသန္ဓိ…ပေ… အာယသ္မာ ပုဏ္ဏကော။
အတ္ထိ ပဉှေန အာဂမန္တိ ပဉှေန အတ္ထိကော အာဂတောမှိ, [ပဉှတ္ထိကာမှ အာဂတာ (ဗဟူသု) ပဿ မဟာနိ။ ၁၉၂] ပဉှံ ပုစ္ဆိတုကာမော အာဂတောမှိ, ပဉှံ သောတုကာမော အာဂတောမှီတိ – ဧဝမ္ပိ အတ္ထိ ပဉှေန အာဂမံ။ အထ ဝါ, ပဉှတ္ထိကာနံ ပဉှံ ပုစ္ဆိတုကာမာနံ ပဉှံ သောတုကာမာနံ အာဂမနံ အဘိက္ကမနံ ဥပသင်္ကမနံ ပယိရုပါသနံ အတ္ထီတိ – ဧဝမ္ပိ အတ္ထိ ပဉှေန အာဂမံ။ အထ ဝါ, ပဉှာဂမော တုယှံ အတ္ထိ, တွမ္ပိ ပဟု တွမသိ အလမတ္တော။ မယာ ပုစ္ဆိတံ ကထေတုံ ဝိသဇ္ဇေတုံ ဝဟဿေတံ ဘာရန္တိ [ဝိသဇ္ဇေတုံ သန္ဒဿေတုံ ဘဏိတုန္တိ (သျာ။) ဝဟဿု + ဧတံ] – ဧဝမ္ပိ အတ္ထိ ပဉှေန အာဂမံ။
(စူဠနိ၊၄၉။)ကိံ နိဿိတာ ဣသယော မနုဇာတိ ကိံ နိဿိတာ အာသိတာ အလ္လီနာ ဥပဂတာ အဇ္ဈောသိတာ အဓိမုတ္တာ။ ဣသယောတိ ဣသိနာမကာ ယေ ကေစိ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတာ အာဇီဝကာ နိဂဏ္ဌာ ဇဋိလာ တာပသာ။ မနုဇာတိ မနုဿာ ဝုစ္စန္တီတိ – ကိံ နိဿိတာ ဣသယော မနုဇာ။
ခတ္တိယာ ဗြာဟ္မဏာ ဒေဝတာနန္တိ။ ခတ္တိယာတိ ယေ ကေစိ ခတ္တိယဇာတိကာ။ ဗြာဟ္မဏာတိ ယေ ကေစိ ဘောဝါဒိကာ။ ဒေဝတာနန္တိ အာဇီဝကသာဝကာနံ အာဇီဝကာ ဒေဝတာ, နိဂဏ္ဌသာဝကာနံ နိဂဏ္ဌာ ဒေဝတာ, ဇဋိလသာဝကာနံ ဇဋိလာ ဒေဝတာ, ပရိဗ္ဗာဇကသာဝကာနံ ပရိဗ္ဗာဇကာ ဒေဝတာ, အဝိရုဒ္ဓကသာဝကာနံ အဝိရုဒ္ဓကာ [အဝရုဒ္ဓကသာဝကာနံ အဝရုဒ္ဓကာ (သျာ။)] ဒေဝတာ, ဟတ္ထိဝတိကာနံ ဟတ္ထီ ဒေဝတာ, အဿဝတိကာနံ အဿာ ဒေဝတာ, ဂေါဝတိကာနံ ဂါဝေါ ဒေဝတာ, ကုက္ကုရဝတိကာနံ ကုက္ကုရာ ဒေဝတာ, ကာကဝတိကာနံ ကာကာ ဒေဝတာ, ဝါသုဒေဝဝတိကာနံ ဝါသုဒေဝေါ ဒေဝတာ, ဗလဒေဝဝတိကာနံ ဗလဒေဝေါ ဒေဝတာ, ပုဏ္ဏဘဒ္ဒဝတိကာနံ ပုဏ္ဏဘဒ္ဒေါ ဒေဝတာ, မဏိဘဒ္ဒဝတိကာနံ မဏိဘဒ္ဒေါ ဒေဝတာ, အဂ္ဂိဝတိကာနံ အဂ္ဂိ ဒေဝတာ, နာဂဝတိကာနံ နာဂါ ဒေဝတာ, သုပဏ္ဏဝတိကာနံ သုပဏ္ဏာ ဒေဝတာ, ယက္ခဝတိကာနံ ယက္ခာ ဒေဝတာ, အသုရဝတိကာနံ အသုရာ ဒေဝတာ, ဂန္ဓဗ္ဗဝတိကာနံ ဂန္ဓဗ္ဗာ ဒေဝတာ, မဟာရာဇဝတိကာနံ မဟာရာဇာနော ဒေဝတာ, စန္ဒဝတိကာနံ စန္ဒော ဒေဝတာ, သူရိယဝတိကာနံ သူရိယော ဒေဝတာ, ဣန္ဒဝတိကာနံ ဣန္ဒော ဒေဝတာ, ဗြဟ္မဝတိကာနံ ဗြဟ္မာ ဒေဝတာ, ဒေဝဝတိကာနံ ဒေဝေါ ဒေဝတာ, ဒိသာဝတိကာနံ ဒိသာ ဒေဝတာ, ယေ ယေသံ ဒက္ခိဏေယျာ တေ တေသံ ဒေဝတာတိ – ခတ္တိယဗြာဟ္မဏာ ဒေဝတာနံ။
ယညမကပ္ပယိံသု ပုထူဓ လောကေတိ ယညံ ဝုစ္စတိ ဒေယျဓမ္မော စီဝရပိဏ္ဍပါတသေနာသနဂိလာနပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရံ အန္နံ ပါနံ ဝတ္ထံ ယာနံ မာလာဂန္ဓဝိလေပနံ [မာလာဂန္ဓံ ဝိလေပနံ (သျာ။) ဣတိဝု။ ၇၅] သေယျာဝသထပဒီပေယျံ။ ယညမကပ္ပယိံသူတိ ယေပိ ယညံ ဧသန္တိ ဂဝေသန္တိ ပရိယေသန္တိ စီဝရပိဏ္ဍပါတသေနာသနဂိလာနပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရံ အန္နံ ပါနံ ဝတ္ထံ ယာနံ မာလာဂန္ဓဝိလေပနံ သေယျာဝသထပဒီပေယျံ, တေပိ ယညံ ကပ္ပေန္တိ။ ယေပိ ယညံ အဘိသင်္ခရောန္တိ စီဝရပိဏ္ဍပါတသေနာသနဂိလာနပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရံ အန္နံ ပါနံ…ပေ… သေယျာဝသထပဒီပေယျံ, တေပိ ယညံ ကပ္ပေန္တိ။ ယေပိ ယညံ ဒေန္တိ ယဇန္တိ ပရိစ္စဇန္တိ စီဝရပိဏ္ဍပါတသေနာသနဂိလာနပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရံ အန္နံ ပါနံ ။ပ။
(စူဠနိ၊၅၀။)သေယျာဝသထပဒီပေယျံ, တေပိ ယညံ ကပ္ပေန္တိ။ ပုထူတိ ယညာ ဝါ ဧတေ ပုထူ, ယညယာဇကာ [ယညယဇကာ (သျာ။)] ဝါ ဧတေ ပုထူ, ဒက္ခိဏေယျာ ဝါ ဧတေ ပုထူ။ ကထံ ယညာ ဝါ ဧတေ ပုထူ? ဗဟုကာနံ ဧတေ ယညာ စီဝရပိဏ္ဍပါတသေနာသနဂိလာနပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရာ အန္နံ ပါနံ ဝတ္ထံ ယာနံ မာလံ ဂန္ဓံ ဝိလေပနံ သေယျာဝသထပဒီပေယျံ – ဧဝံ ယညာ ဝါ ဧတေ ပုထူ။
ကထံ ယညယာဇကာ ဝါ ဧတေ ပုထူ? ဗဟုကာ ဧတေ ယညယာဇကာ ခတ္တိယာ စ ဗြာဟ္မဏာ စ ဝေဿာ စ သုဒ္ဒါ စ ဂဟဋ္ဌာ စ ပဗ္ဗဇိတာ စ ဒေဝါ စ မနုဿာ စ – ဧဝံ ယညယာဇကာ ဝါ ဧတေ ပုထူ။
ကထံ ဒက္ခိဏေယျာ ဝါ ဧတေ ပုထူ? ဗဟုကာ ဧတေ ဒက္ခိဏေယျာ ပုထူ သမဏဗြာဟ္မဏာ ကပဏဒ္ဓိကဝနိဗ္ဗကယာစကာ [… ဝဏိဗ္ဗကသာဝကာ (သျာ။) ဣတိဝု။ ၇၅] – ဧဝံ ဒက္ခိဏေယျာ ဝါ ဧတေ ပုထူ။ ဣဓ လောကေတိ မနုဿလောကေတိ ယညမကပ္ပယိံသု – ပုထူဓ လောကေ။
ပုစ္ဆာမိ တံ ဘဂဝါ ဗြူဟိ မေတန္တိ။ ပုစ္ဆာတိ တိဿော ပုစ္ဆာ – အဒိဋ္ဌဇောတနာ ပုစ္ဆာ, ဒိဋ္ဌသံသန္ဒနာ ပုစ္ဆာ, ဝိမတိစ္ဆေဒနာ ပုစ္ဆာ။ ကတမာ အဒိဋ္ဌဇောတနာ ပုစ္ဆာ? ပကတိယာ လက္ခဏံ အညာတံ ဟောတိ အဒိဋ္ဌံ အတုလိတံ အတီရိတံ အဝိဘူတံ အဝိဘာဝိတံ, တဿ ဉာဏာယ ဒဿနာယ တုလနာယ တီရဏာယ ဝိဘူတတ္ထာယ ဝိဘာဝနတ္ထာယ ပဉှံ ပုစ္ဆတိ – အယံ အဒိဋ္ဌဇောတနာ ပုစ္ဆာ။
ကတမာ ဒိဋ္ဌသံသန္ဒနာ ပုစ္ဆာ? ပကတိယာ လက္ခဏံ ဉာတံ ဟောတိ ဒိဋ္ဌံ တုလိတံ တီရိတံ ဝိဘူတံ ဝိဘာဝိတံ။ အညေဟိ ပဏ္ဍိတေဟိ သဒ္ဓိံ သံသန္ဒနတ္ထာယ ပဉှံ ပုစ္ဆတိ – အယံ ဒိဋ္ဌသံသန္ဒနာ ပုစ္ဆာ။
ကတမာ ဝိမတိစ္ဆေဒနာ ပုစ္ဆာ? ပကတိယာ သံသယပက္ခန္ဒော [သံသယပက္ခန္နော (သျာ။)] ဟောတိ ဝိမတိပက္ခန္ဒော ဒွေဠှကဇာတော – ‘‘ဧဝံ နု ခေါ, န နု ခေါ, ကိံ နု ခေါ, ကထံ နု ခေါ’’တိ! သော ဝိမတိစ္ဆေဒနတ္ထာယ ပဉှံ ပုစ္ဆတိ – အယံ ဝိမတိစ္ဆေဒနာ ပုစ္ဆာ။ ဣမာ တိဿော ပုစ္ဆာ။
အပရာပိ တိဿော ပုစ္ဆာ – မနုဿပုစ္ဆာ, အမနုဿပုစ္ဆာ, နိမ္မိတပုစ္ဆာ။ ကတမာ မနုဿပုစ္ဆာ? မနုဿာ ဗုဒ္ဓံ ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ပုစ္ဆန္တိ, ဘိက္ခူ ပုစ္ဆန္တိ, ဘိက္ခုနိယော ပုစ္ဆန္တိ, ဥပါသကာ ပုစ္ဆန္တိ, ဥပါသိကာယော ပုစ္ဆန္တိ,
(စူဠနိ၊၅၁။)ရာဇာနော ပုစ္ဆန္တိ, ခတ္တိယာ ပုစ္ဆန္တိ, ဗြာဟ္မဏာ ပုစ္ဆန္တိ, ဝေဿာ ပုစ္ဆန္တိ, သုဒ္ဒါ ပုစ္ဆန္တိ, ဂဟဋ္ဌာ ပုစ္ဆန္တိ, ပဗ္ဗဇိတာ ပုစ္ဆန္တိ – အယံ မနုဿပုစ္ဆာ။
ကတမာ အမနုဿပုစ္ဆာ? အမနုဿာ ဗုဒ္ဓံ ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ပဉှံ ပုစ္ဆန္တိ, နာဂါ ပုစ္ဆန္တိ, သုပဏ္ဏာ ပုစ္ဆန္တိ, ယက္ခာ ပုစ္ဆန္တိ, အသုရာ ပုစ္ဆန္တိ, ဂန္ဓဗ္ဗာ ပုစ္ဆန္တိ, မဟာရာဇာနော ပုစ္ဆန္တိ, ဣန္ဒာ ပုစ္ဆန္တိ, ဗြဟ္မာနော ပုစ္ဆန္တိ, ဒေဝတာယော ပုစ္ဆန္တိ – အယံ အမနုဿပုစ္ဆာ။
ကတမာ နိမ္မိတပုစ္ဆာ? ယံ ဘဂဝါ ရူပံ အဘိနိမ္မိနာတိ မနောမယံ သဗ္ဗင်္ဂပစ္စင်္ဂံ အဟီနိန္ဒြိယံ, သော နိမ္မိတော ဗုဒ္ဓံ ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ပဉှံ ပုစ္ဆတိ၊ ဘဂဝါ ဝိသဇ္ဇေတိ [ဝိဿဇ္ဇေတိ (က။)] – အယံ နိမ္မိတပုစ္ဆာ။ ဣမာ တိဿော ပုစ္ဆာ။
အပရာပိ တိဿော ပုစ္ဆာ – အတ္တတ္ထပုစ္ဆာ, ပရတ္ထပုစ္ဆာ, ဥဘယတ္ထပုစ္ဆာ။ အပရာပိ တိဿော ပုစ္ဆာ – ဒိဋ္ဌဓမ္မိကတ္ထပုစ္ဆာ, သမ္ပရာယိကတ္ထပုစ္ဆာ, ပရမတ္ထပုစ္ဆာ။ အပရာပိ တိဿော ပုစ္ဆာ – အနဝဇ္ဇတ္ထပုစ္ဆာ, နိက္ကိလေသတ္ထပုစ္ဆာ, ဝေါဒါနတ္ထပုစ္ဆာ။ အပရာပိ တိဿော ပုစ္ဆာ – အတီတပုစ္ဆာ, အနာဂတပုစ္ဆာ, ပစ္စုပ္ပန္နပုစ္ဆာ။ အပရာပိ တိဿော ပုစ္ဆာ – အဇ္ဈတ္တပုစ္ဆာ, ဗဟိဒ္ဓါပုစ္ဆာ, အဇ္ဈတ္တဗဟိဒ္ဓါပုစ္ဆာ။ အပရာပိ တိဿော ပုစ္ဆာ – ကုသလပုစ္ဆာ, အကုသလပုစ္ဆာ, အဗျာကတပုစ္ဆာ။ အပရာပိ တိဿော ပုစ္ဆာ – ခန္ဓပုစ္ဆာ, ဓာတုပုစ္ဆာ, အာယတနပုစ္ဆာ။ အပရာပိ တိဿော ပုစ္ဆာ – သတိပဋ္ဌာနပုစ္ဆာ, သမ္မပ္ပဓာနပုစ္ဆာ, ဣဒ္ဓိပါဒပုစ္ဆာ။ အပရာပိ တိဿော ပုစ္ဆာ – ဣန္ဒြိယပုစ္ဆာ, ဗလပုစ္ဆာ, ဗောဇ္ဈင်္ဂပုစ္ဆာ။ အပရာပိ တိဿော ပုစ္ဆာ – မဂ္ဂပုစ္ဆာ, ဖလပုစ္ဆာ, နိဗ္ဗာနပုစ္ဆာ။
ပုစ္ဆာမိ တန္တိ ပုစ္ဆာမိ တံ ယာစာမိ တံ အဇ္ဈေသာမိ တံ ပသာဒေမိ တံ ‘‘ကထယဿု မေ’’တိ ပုစ္ဆာမိ တံ။ ဘဂဝါတိ ဂါရဝါဓိဝစနမေတံ… သစ္ဆိကာ ပညတ္တိ – ယဒိဒံ ဘဂဝါတိ။ ဗြူဟိ မေတန္တိ ဗြူဟိ အာစိက္ခာဟိ ဒေသေဟိ ပညပေဟိ ပဋ္ဌပေဟိ ဝိဝရာဟိ ဝိဘဇာဟိ ဥတ္တာနီကရောဟိ ပကာသေဟီတိ – ပုစ္ဆာမိ တံ ဘဂဝါ ဗြူဟိ မေတံ။ တေနာဟ သော ဗြာဟ္မဏော –
‘‘အနေဇံ မူလဒဿာဝိံ, [ဣစ္စာယသ္မာ ပုဏ္ဏကော]
အတ္ထိ ပဉှေန အာဂမံ၊
ကိံ နိဿိတာ ဣသယော မနုဇာ, ခတ္တိယာ ဗြာဟ္မဏာ ဒေဝတာနံ၊
ယညမကပ္ပယိံသု ပုထူဓ လောကေ, ပုစ္ဆာမိ တံ ဘဂဝါ ဗြူဟိ မေတ’’န္တိ။
(စူဠနိ၊၅၂။)ယေ ကေစိမေ ဣသယော မနုဇာ, [ပုဏ္ဏကာတိ ဘဂဝါ]
ခတ္တိယာ ဗြာဟ္မဏာ ဒေဝတာနံ၊
ယညမကပ္ပယိံသု ပုထူဓ လောကေ, အာသီသမာနာ ပုဏ္ဏက ဣတ္ထတ္တံ [ဣတ္ထတံ (သျာ။), ဣတ္ထဘာဝံ (က။)] ၊
ဇရံ သိတာ ယညမကပ္ပယိံသု။
ယေ ကေစိမေ ဣသယော မနုဇာတိ။ ယေ ကေစီတိ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ သဗ္ဗထာ သဗ္ဗံ အသေသံ နိဿေသံ ပရိယာဒိယနဝစနမေတံ – ယေ ကေစီတိ။ ဣသယောတိ ဣသိနာမကာ ယေ ကေစိ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတာ အာဇီဝကာ နိဂဏ္ဌာ ဇဋိလာ တာပသာ။ မနုဇာတိ မနုဿာ ဝုစ္စန္တီတိ – ယေ ကေစိမေ ဣသယော မနုဇာ ပုဏ္ဏကာတိ ဘဂဝါ။
ခတ္တိယာ ဗြာဟ္မဏာ ဒေဝတာနန္တိ။ ခတ္တိယာတိ ယေ ကေစိ ခတ္တိယဇာတိကာ။ ဗြာဟ္မဏာတိ ယေ ကေစိ ဘောဝါဒိကာ။ ဒေဝတာနန္တိ အာဇီဝကသာဝကာနံ အာဇီဝကာ ဒေဝတာ…ပေ… ဒိသာဝတိကာနံ ဒိသာ ဒေဝတာ။ ယေ ယေသံ ဒက္ခိဏေယျာ, တေ တေသံ ဒေဝတာတိ – ခတ္တိယာ ဗြာဟ္မဏာ ဒေဝတာနံ။
ယညမကပ္ပယိံသု ပုထူဓ လောကေတိ။ ယညံ ဝုစ္စတိ ဒေယျဓမ္မော စီဝရပိဏ္ဍပါတသေနာသနဂိလာနပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရံ အန္နံ ပါနံ…ပေ… သေယျာဝသထပဒီပေယျံ။ ယညမကပ္ပယိံသူတိ ယေပိ ယညံ ဧသန္တိ ဂဝေသန္တိ ပရိယေသန္တိ…ပေ… သေယျာဝသထပဒီပေယျံ, တေပိ ယညံ ကပ္ပေန္တိ။ ပုထူတိ ယညာ ဝါ ဧတေ ပုထူ, ယညယာဇကာ ဝါ ဧတေ ပုထူ, ဒက္ခိဏေယျာ ဝါ ဧတေ ပုထူ…ပေ… ဧဝံ ဒက္ခိဏေယျာ ဝါ ဧတေ ပုထူ။ ဣဓ လောကေတိ မနုဿလောကေတိ ယညမကပ္ပယိံသု – ပုထူဓ လောကေ။
အာသီသမာနာ ပုဏ္ဏက ဣတ္ထတ္တန္တိ။ အာသီသမာနာတိ ရူပပဋိလာဘံ အာသီသမာနာ, သဒ္ဒပဋိလာဘံ အာသီသမာနာ, ဂန္ဓပဋိလာဘံ အာသီသမာနာ, ရသပဋိလာဘံ အာသီသမာနာ, ဖောဋ္ဌဗ္ဗပဋိလာဘံ အာသီသမာနာ, ပုတ္တပဋိလာဘံ အာသီသမာနာ, ဒါရပဋိလာဘံ အာသီသမာနာ, ဓနပဋိလာဘံ အာသီသမာနာ, ယသပဋိလာဘံ အာသီသမာနာ, ဣဿရိယပဋိလာဘံ အာသီသမာနာ, ခတ္တိယမဟာသာလကုလေ အတ္တဘာဝပဋိလာဘံ အာသီသမာနာ,
(စူဠနိ၊၅၃။)ဗြာဟ္မဏမဟာသာလကုလေ အတ္တဘာဝပဋိလာဘံ အာသီသမာနာ, ဂဟပတိမဟာသာလကုလေ အတ္တဘာဝပဋိလာဘံ အာသီသမာနာ, စာတုမဟာရာဇိကေသု [စာတုမ္မဟာရာဇိကေသု (သျာ။)] ဒေဝေသု အတ္တဘာဝပဋိလာဘံ အာသီသမာနာ, တာဝတိံသေသု ဒေဝေသု ယာမေသု ဒေဝေသု တုသိတေသု ဒေဝေသု နိမ္မာနရတီသု ဒေဝေသု ပရနိမ္မိတဝသဝတ္တီသု ဒေဝေသု ဗြဟ္မကာယိကေသု ဒေဝေသု အတ္တဘာဝပဋိလာဘံ အာသီသမာနာ ဣစ္ဆမာနာ သာဒိယမာနာ ပတ္ထယမာနာ ပိဟယမာနာ အဘိဇပ္ပမာနာတိ အာသီသမာနာ။
ပုဏ္ဏက ဣတ္ထတ္တန္တိ ဧတ္ထ အတ္တဘာဝါဘိနိဗ္ဗတ္တိံ အာသီသမာနာ ဧတ္ထ ခတ္တိယမဟာသာလကုလေ အတ္တဘာဝါဘိနိဗ္ဗတ္တိံ အာသီသမာနာ…ပေ… ဧတ္ထ ဗြဟ္မကာယိကေသု ဒေဝေသု အတ္တဘာဝါဘိနိဗ္ဗတ္တိံ အာသီသမာနာ ဣစ္ဆမာနာ သာဒိယမာနာ ပတ္ထယမာနာ ပိဟယမာနာ အဘိဇပ္ပမာနာတိ အာသီသမာနာ – ပုဏ္ဏက ဣတ္ထတ္တံ။
ဇရံ သိတာ ယညမကပ္ပယိံသူတိ ဇရာနိဿိတာ ဗျာဓိနိဿိတာ မရဏနိဿိတာ သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသနိဿိတာ။ ယဒေဝ တေ ဇာတိနိဿိတာ တဒေဝ တေ ဇရာနိဿိတာ။ ယဒေဝ တေ ဇရာနိဿိတာ တဒေဝ တေ ဗျာဓိနိဿိတာ။ ယဒေဝ တေ ဗျာဓိနိဿိတာ တဒေဝ တေ မရဏနိဿိတာ။ ယဒေဝ တေ မရဏနိဿိတာ တဒေဝ တေ သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသနိဿိတာ။ ယဒေဝ တေ သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသနိဿိတာ တဒေဝ တေ ဂတိနိဿိတာ။ ယဒေဝ တေ ဂတိနိဿိတာ တဒေဝ တေ ဥပပတ္တိနိဿိတာ။ ယဒေဝ တေ ဥပပတ္တိနိဿိတာ တဒေဝ တေ ပဋိသန္ဓိနိဿိတာ။ ယဒေဝ တေ ပဋိသန္ဓိနိဿိတာ တဒေဝ တေ ဘဝနိဿိတာ။ ယဒေဝ တေ ဘဝနိဿိတာ တဒေဝ တေ သံသာရနိဿိတာ။ ယဒေဝ တေ သံသာရနိဿိတာ တဒေဝ တေ ဝဋ္ဋနိဿိတာ အလ္လီနာ ဥပဂတာ အဇ္ဈောသိတာ အဓိမုတ္တာတိ – ဇရံ သိတာ ယညမကပ္ပယိံသု။ တေနာဟ ဘဂဝါ –
‘‘ယေ ကေစိမေ ဣသယော မနုဇာ, [ပုဏ္ဏကာတိ ဘဂဝါ]
ခတ္တိယာ ဗြာဟ္မဏာ ဒေဝတာနံ၊
ယညမကပ္ပယိံသု ပုထူဓ လောကေ, အာသီသမာနာ ပုဏ္ဏက ဣတ္ထတ္တံ၊
ဇရံ သိတာ ယညမကပ္ပယိံသူ’’တိ။
(စူဠနိ၊၅၄။)ယေ ကေစိမေ ဣသယော မနုဇာ, [ဣစ္စာယသ္မာ ပုဏ္ဏကော]
ယညမကပ္ပယိံသု ပုထူဓ လောကေ, ကစ္စိသု တေ ဘဂဝါ ယညပထေ အပ္ပမတ္တာ၊
အတာရုံ [အတာရုံ (သျာ။ က။)] ဇာတိဉ္စ ဇရဉ္စ မာရိသ, ပုစ္ဆာမိ တံ ဘဂဝါ ဗြူဟိ မေတံ။
ယေ ကေစိမေ ဣသယော မနုဇာတိ။ ယေ ကေစီတိ…ပေ…။
ကစ္စိသု တေ ဘဂဝါ ယညပထေ အပ္ပမတ္တာတိ။ ကစ္စိသူတိ သံသယပုစ္ဆာ ဝိမတိပုစ္ဆာ ဒွေဠှကပုစ္ဆာ အနေကံသပုစ္ဆာ – ‘‘ဧဝံ နု ခေါ, န နု ခေါ, ကိံ နု ခေါ, ကထံ နု ခေါ’’တိ – ကစ္စိသု။ တေတိ ယညယာဇကာ ဝုစ္စန္တိ။ ဘဂဝါတိ ဂါရဝါဓိဝစနံ…ပေ… သစ္ဆိကာ ပညတ္တိ, ယဒိဒံ ဘဂဝါတိ – ကစ္စိသု တေ ဘဂဝါ။ ယညပထေ အပ္ပမတ္တာတိ ယညောယေဝ ဝုစ္စတိ ယညပထော။ ယထာ အရိယမဂ္ဂေါ အရိယပထော ဒေဝမဂ္ဂေါ ဒေဝပထော ဗြဟ္မမဂ္ဂေါ ဗြဟ္မပထော, ဧဝမေဝ ယညောယေဝ ဝုစ္စတိ ယညပထော။ အပ္ပမတ္တာတိ ယညပထေ အပ္ပမတ္တာ သက္ကစ္စကာရိနော သာတစ္စကာရိနော အဋ္ဌိတကာရိနော အနောလီနဝုတ္တိနော အနိက္ခိတ္တစ္ဆန္ဒာ အနိက္ခိတ္တဓုရာ တစ္စရိတာ တဗ္ဗဟုလာ တဂ္ဂရုကာ တန္နိန္နာ တပ္ပေါဏာ တပ္ပဗ္ဘာရာ တဒဓိမုတ္တာ တဒဓိပတေယျာတိ – တေပိ ယညပထေ အပ္ပမတ္တာ။ ယေပိ ယညံ ဧသန္တိ ဂဝေသန္တိ ပရိယေသန္တိ စီဝရပိဏ္ဍပါတသေနာသနဂိလာနပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရံ အန္နံ ပါနံ…ပေ… သေယျာဝသထပဒီပေယျံ သက္ကစ္စကာရိနော…ပေ… တဒဓိပတေယျာ, တေပိ ယညပထေ အပ္ပမတ္တာ။ ယေပိ ယညံ အဘိသင်္ခရောန္တိ စီဝရပိဏ္ဍပါတသေနာသနဂိလာနပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရံ အန္နံ ပါနံ…ပေ… သေယျာဝသထပဒီပေယျံ သက္ကစ္စကာရိနော…ပေ… တဒဓိပတေယျာ, တေပိ ယညပထေ အပ္ပမတ္တာ။ ယေပိ ယညံ ဒေန္တိ ယဇန္တိ ပရိစ္စဇန္တိ စီဝရပိဏ္ဍပါတသေနာသနဂိလာနပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရံ အန္နံ ပါနံ…ပေ… သေယျာဝသထပဒီပေယျံ သက္ကစ္စကာရိနော …ပေ… တဒဓိပတေယျာ, တေပိ ယညပထေ အပ္ပမတ္တာတိ – ကစ္စိသု တေ ဘဂဝါ ယညပထေ အပ္ပမတ္တာ။
အတာရုံ ဇာတိဉ္စ ဇရဉ္စ မာရိသာတိ ဇရာမရဏံ အတရိံသု ဥတ္တရိံသု ပတရိံသု သမတိက္ကမိံသု ဝီတိဝတ္တိံသု။ မာရိသာတိ ပိယဝစနံ ဂရုဝစနံ သဂါရဝသပ္ပတိဿာဓိဝစနမေတံ မာရိသာတိ – အတာရု ဇာတိဉ္စ ဇရဉ္စ မာရိသ။
(စူဠနိ၊၅၅။)ပုစ္ဆာမိ တံ ဘဂဝါ ဗြူဟိ မေတန္တိ။ ပုစ္ဆာမိ တန္တိ ပုစ္ဆာမိ တံ ယာစာမိ တံ အဇ္ဈေသာမိ တံ ပသာဒေမိ တံ ကထယဿု မေတိ – ပုစ္ဆာမိ တံ။ ဘဂဝါတိ ဂါရဝါဓိဝစနံ…ပေ… သစ္ဆိကာ ပညတ္တိ – ယဒိဒံ ဘဂဝါတိ။ ဗြူဟိ မေတန္တိ ဗြူဟိ အာစိက္ခာဟိ ဒေသေဟိ ပညပေဟိ ပဋ္ဌပေဟိ ဝိဝရာဟိ ဝိဘဇာဟိ ဥတ္တာနီကရောဟိ ပကာသေဟီတိ – ပုစ္ဆာမိ တံ ဘဂဝါ ဗြူဟိ မေတံ။ တေနာဟ သော ဗြာဟ္မဏော –
‘‘ယေ ကေစိမေ ဣသယော မနုဇာ, [ဣစ္စာယသ္မာ ပုဏ္ဏကော]
ခတ္တိယာ ဗြာဟ္မဏာ ဒေဝတာနံ၊
ယညမကပ္ပယိံသု ပုထူဓ လောကေ, ကစ္စိသု တေ ဘဂဝါ ယညပထေ အပ္ပမတ္တာ၊
အတာရု ဇာတိဉ္စ ဇရဉ္စ မာရိသ, ပုစ္ဆာမိ တံ ဘဂဝါ ဗြူဟိ မေတ’’န္တိ။
အာသီသန္တိ [အာသိံသန္တိ (သျာ။)] ထောမယန္တိ, အဘိဇပ္ပန္တိ ဇုဟန္တိ၊ [ပုဏ္ဏကာတိ ဘဂဝါ]
ကာမာဘိဇပ္ပန္တိ ပဋိစ္စ လာဘံ, တေ ယာဇယောဂါ ဘဝရာဂရတ္တာ၊
နာတရိံသု ဇာတိဇရန္တိ ဗြူမိ။
အာသီသန္တိ ထောမယန္တိ အဘိဇပ္ပန္တိ ဇုဟန္တီတိ။ အာသီသန္တီတိ ရူပပဋိလာဘံ အာသီသန္တိ, သဒ္ဒပဋိလာဘံ အာသီသန္တိ, ဂန္ဓပဋိလာဘံ အာသီသန္တိ, ရသပဋိလာဘံ အာသီသန္တိ, ဖောဋ္ဌဗ္ဗပဋိလာဘံ အာသီသန္တိ, ပုတ္တပဋိလာဘံ အာသီသန္တိ, ဒါရပဋိလာဘံ အာသီသန္တိ, ဓနပဋိလာဘံ အာသီသန္တိ, ယသပဋိလာဘံ အာသီသန္တိ, ဣဿရိယပဋိလာဘံ အာသီသန္တိ, ခတ္တိယမဟာသာလကုလေ အတ္တဘာဝပဋိလာဘံ အာသီသန္တိ, ဗြာဟ္မဏမဟာသာလကုလေ…ပေ… ဂဟပတိမဟာသာလကုလေ အတ္တဘာဝပဋိလာဘံ အာသီသန္တိ, စာတုမဟာရာဇိကေသု ဒေဝေသု…ပေ… ဗြဟ္မကာယိကေသု ဒေဝေသု အတ္တဘာဝပဋိလာဘံ အာသီသန္တိ ဣစ္ဆန္တိ သာဒိယန္တိ ပတ္ထယန္တိ ပိဟယန္တီတိ – အာသီသန္တိ။
ထောမယန္တီတိ ယညံ ဝါ ထောမေန္တိ ဖလံ ဝါ ထောမေန္တိ ဒက္ခိဏေယျေ ဝါ ထောမေန္တိ။ ကထံ ယညံ ထောမေန္တိ? သုစိံ ဒိန္နံ [ဝိယံ ဒိန္နံ (သျာ။)], မနာပံ ဒိန္နံ, ပဏီတံ ဒိန္နံ,
(စူဠနိ၊၅၆။)ကာလေန ဒိန္နံ, ကပ္ပိယံ ဒိန္နံ, ဝိစေယျ ဒိန္နံ, အနဝဇ္ဇံ ဒိန္နံ, အဘိဏှံ ဒိန္နံ ဒဒံ စိတ္တံ ပသာဒိတန္တိ – ထောမေန္တိ ကိတ္တေန္တိ ဝဏ္ဏေန္တိ ပသံသန္တိ။ ဧဝံ ယညံ ထောမေန္တိ။
ကထံ ဖလံ ထောမေန္တိ? ဣတော နိဒါနံ ရူပပဋိလာဘော ဘဝိဿတိ…ပေ… ဗြဟ္မကာယိကေသု ဒေဝေသု အတ္တဘာဝပဋိလာဘော ဘဝိဿတီတိ – ထောမေန္တိ ကိတ္တေန္တိ ဝဏ္ဏေန္တိ ပသံသန္တိ။ ဧဝံ ဖလံ ထောမေန္တိ။
ကထံ ဒက္ခိဏေယျေ ထောမေန္တိ? ဒက္ခိဏေယျာ ဇာတိသမ္ပန္နာ ဂေါတ္တသမ္ပန္နာ အဇ္ဈာယကာ မန္တဓရာ တိဏ္ဏံ ဝေဒါနံ ပါရဂူ သနိဃဏ္ဍုကေဋုဘာနံ သာက္ခရပ္ပဘေဒါနံ ဣတိဟာသပဉ္စမာနံ ပဒကာ ဝေယျာကရဏာ လောကာယတမဟာပုရိသလက္ခဏေသု အနဝယာတိ, ဝီတရာဂါ ဝါ ရာဂဝိနယာယ ဝါ ပဋိပန္နာ, ဝီတဒေါသာ ဝါ ဒေါသဝိနယာယ ဝါ ပဋိပန္နာ, ဝီတမောဟာ ဝါ မောဟဝိနယာယ ဝါ ပဋိပန္နာ, သဒ္ဓါသမ္ပန္နာ သီလသမ္ပန္နာ သမာဓိသမ္ပန္နာ ပညာသမ္ပန္နာ ဝိမုတ္တိသမ္ပန္နာ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနသမ္ပန္နာတိ – ထောမေန္တိ ကိတ္တေန္တိ ဝဏ္ဏေန္တိ ပသံသန္တိ။ ဧဝံ ဒက္ခိဏေယျေ ထောမေန္တီတိ – အာသီသန္တိ ထောမယန္တိ။
အဘိဇပ္ပန္တီတိ ရူပပဋိလာဘံ အဘိဇပ္ပန္တိ, သဒ္ဒပဋိလာဘံ အဘိဇပ္ပန္တိ, ဂန္ဓပဋိလာဘံ အဘိဇပ္ပန္တိ, ရသပဋိလာဘံ အဘိဇပ္ပန္တိ…ပေ… ဗြဟ္မကာယိကေသု ဒေဝေသု အတ္တဘာဝပဋိလာဘံ အဘိဇပ္ပန္တီတိ – အာသီသန္တိ ထောမယန္တိ အဘိဇပ္ပန္တိ။ ဇုဟန္တီတိ ဇုဟန္တိ ဒေန္တိ ယဇန္တိ ပရိစ္စဇန္တိ စီဝရပိဏ္ဍပါတသေနာသနဂိလာနပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရံ အန္နံ ပါနံ ဝတ္ထံ ယာနံ မာလာဂန္ဓဝိလေပနံ သေယျာဝသထပဒီပေယျန္တိ – အာသီသန္တိ ထောမယန္တိ အဘိဇပ္ပန္တိ ဇုဟန္တိ ပုဏ္ဏကာတိ ဘဂဝါ။
ကာမာဘိဇပ္ပန္တိ ပဋိစ္စ လာဘန္တိ ရူပပဋိလာဘံ ပဋိစ္စ ကာမေ အဘိဇပ္ပန္တိ, သဒ္ဒပဋိလာဘံ ပဋိစ္စ ကာမေ အဘိဇပ္ပန္တိ…ပေ… ဗြဟ္မကာယိကေသု ဒေဝေသု အတ္တဘာဝပဋိလာဘံ ပဋိစ္စ ကာမေ အဘိဇပ္ပန္တိ ပဇပ္ပန္တီတိ – ကာမာဘိဇပ္ပန္တိ ပဋိစ္စ လာဘံ။
တေ ယာဇယောဂါ ဘဝရာဂရတ္တာ နာတရိံသု ဇာတိဇရန္တိ ဗြူမီတိ တေတိ ယညယာဇကာ ဝုစ္စန္တိ, ယာဇယောဂါတိ ယာဇယောဂေသု ယုတ္တာ ပယုတ္တာ အာယုတ္တာ သမာယုတ္တာ တစ္စရိတာ တဗ္ဗဟုလာ တဂ္ဂရုကာ တန္နိန္နာ တပ္ပေါဏာ တပ္ပဗ္ဘာရာ တဒဓိမုတ္တာ တဒဓိပတေယျာတိ – တေ ယာဇယောဂါ, ဘဝရာဂရတ္တာတိ ဘဝရာဂေါ ဝုစ္စတိ ယော ဘဝေသု ဘဝစ္ဆန္ဒော ဘဝရာဂေါ
(စူဠနိ၊၅၇။)ဘဝနန္ဒီ ဘဝတဏှာ ဘဝသိနေဟော ဘဝပရိဠာဟော ဘဝမုစ္ဆာ ဘဝဇ္ဈောသာနံ။ ဘဝရာဂေန ဘဝေသု ရတ္တာ ဂိဒ္ဓါ ဂဓိတာ မုစ္ဆိတာ အဇ္ဈောသန္နာ လဂ္ဂါ လဂ္ဂိတာ ပလိဗုဒ္ဓါတိ – တေ ယာဇယောဂါ ဘဝရာဂရတ္တာ။
နာတရိံသု ဇာတိဇရန္တိ ဗြူမီတိ တေ ယာဇယောဂါ ဘဝရာဂရတ္တာ ဇာတိဇရာမရဏံ နာတရိံသု န ဥတ္တရိံသု န ပတရိံသု န သမတိက္ကမိံသု န ဝီတိဝတ္တိံသု, ဇာတိဇရာမရဏာ အနိက္ခန္တာ အနိဿဋာ အနတိက္ကန္တာ အသမတိက္ကန္တာ အဝီတိဝတ္တာ အန္တောဇာတိဇရာမရဏေ ပရိဝတ္တန္တိ အန္တောသံသာရပထေ ပရိဝတ္တန္တိ။ ဇာတိယာ အနုဂတာ ဇရာယ အနုသဋာ ဗျာဓိနာ အဘိဘူတာ မရဏေန အဗ္ဘာဟတာ အတာဏာ အလေဏာ အသရဏာ အသရဏီဘူတာတိ၊ ဗြူမိ အာစိက္ခာမိ ဒေသေမိ ပညပေမိ ပဋ္ဌပေမိ ဝိဝရာမိ ဝိဘဇာမိ ဥတ္တာနီကရောမိ ပကာသေမီတိ – တေ ယာဇယောဂါ ဘဝရာဂရတ္တာ နာတရိံသု ဇာတိဇရန္တိ ဗြူမိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ –
‘‘အာသီသန္တိ ထောမယန္တိ, အဘိဇပ္ပန္တိ ဇုဟန္တိ၊ [ပုဏ္ဏကာတိ ဘဂဝါ]
ကာမာဘိဇပ္ပန္တိ ပဋိစ္စ လာဘံ, တေ ယာဇယောဂါ ဘဝရာဂရတ္တာ၊
နာတရိံသု ဇာတိဇရန္တိ ဗြူမီ’’တိ။
တေ စေ နာတရိံသု ယာဇယောဂါ, [ဣစ္စာယသ္မာ ပုဏ္ဏကော]
ယညေဟိ ဇာတိဉ္စ ဇရဉ္စ မာရိသ၊
အထ ကော စရဟိ ဒေဝမနုဿလောကေ, အတာရိ ဇာတိဉ္စ ဇရဉ္စ မာရိသ၊
ပုစ္ဆာမိ တံ ဘဂဝါ ဗြူဟိ မေတံ။
တေ စေ နာတရိံသု ယာဇယောဂါတိ တေ ယညယာဇကာ ယာဇယောဂါ ဘဝရာဂရတ္တာ ဇာတိဇရာမရဏံ နာတရိံသု န ဥတ္တရိံသု န ပတရိံသု န သမတိက္ကမိံသု န ဝီတိဝတ္တိံသု, ဇာတိဇရာမရဏာ အနိက္ခန္တာ အနိဿဋာ အနတိက္ကန္တာ အသမတိက္ကန္တာ အဝီတိဝတ္တာ အန္တောဇာတိဇရာမရဏေ ပရိဝတ္တန္တိ အန္တောသံသာရပထေ ပရိဝတ္တန္တိ။ ဇာတိယာ အနုဂတာ ဇရာယ အနုသဋာ ဗျာဓိနာ အဘိဘူတာ မရဏေန အဗ္ဘာဟတာ အတာဏာ အလေဏာ အသရဏာ အသရဏီဘူတာတိ – တေ စေ နာတရိံသု ယာဇယောဂါ။
ဣစ္စာယသ္မာ ပုဏ္ဏကောတိ။ ဣစ္စာတိ ပဒသန္ဓိ…ပေ… အာယသ္မာ ပုဏ္ဏကော။
(စူဠနိ၊၅၈။)ယညေဟိ ဇာတိဉ္စ ဇရဉ္စ မာရိသာတိ။ ယညေဟီတိ ယညေဟိ ပဟူတေဟိ ယညေဟိ ဝိဝိဓေဟိ ယညေဟိ ပုထူဟိ။ မာရိသာတိ ပိယဝစနံ ဂရုဝစနံ သဂါရဝသပ္ပတိဿာဓိဝစနမေတံ မာရိသာတိ – ယညေဟိ ဇာတိဉ္စ ဇရဉ္စ မာရိသ။
အထ ကော စရဟိ ဒေဝမနုဿလောကေ, အတာရိ ဇာတိဉ္စ ဇရဉ္စ မာရိသာတိ အထ ကော ဧသော သဒေဝကေ လောကေ သမာရကေ သဗြဟ္မကေ သဿမဏဗြာဟ္မဏိယာ ပဇာယ သဒေဝမနုဿာယ ဇာတိဇရာမရဏံ အတရိ ဥတ္တရိ ပတရိ သမတိက္ကမိ ဝီတိဝတ္တယိ [ဝီတိဝတ္တိ (က။)]။ မာရိသာတိ ပိယဝစနံ ဂရုဝစနံ သဂါရဝသပ္ပတ္တိဿာဓိဝစနမေတံ မာရိသာတိ – အထ ကော စရဟိ ဒေဝမနုဿလောကေ, အတာရိ ဇာတိဉ္စ ဇရဉ္စ မာရိသ။
ပုစ္ဆာမိ တံ ဘဂဝါ ဗြူဟိ မေတန္တိ။ ပုစ္ဆာမိ တန္တိ ပုစ္ဆာမိ တံ ယာစာမိ တံ အဇ္ဈေသာမိ တံ ပသာဒေမိ တံ ကထယဿု မေတန္တိ – ပုစ္ဆာမိ တံ။ ဘဂဝါတိ ဂါရဝါဓိဝစနံ…ပေ… သစ္ဆိကာ ပညတ္တိ – ယဒိဒံ ဘဂဝါတိ။ ဗြူဟိ မေတန္တိ ဗြူဟိ အာစိက္ခာဟိ ဒေသေဟိ ပညပေဟိ ပဋ္ဌပေဟိ ဝိဝရာဟိ ဝိဘဇာဟိ ဥတ္တာနီကရောဟိ ပကာသေဟီတိ – ပုစ္ဆာမိ တံ ဘဂဝါ ဗြူဟိ မေတံ။ တေနာဟ သော ဗြာဟ္မဏော –
‘‘တေ စေ နာတရိံသု ယာဇယောဂါ, [ဣစ္စာယသ္မာ ပုဏ္ဏကော]
ယညေဟိ ဇာတိဉ္စ ဇရဉ္စ မာရိသ၊
အထ ကော စရဟိ ဒေဝမနုဿလောကေ, အတာရိ ဇာတိဉ္စ ဇရဉ္စ မာရိသ၊
ပုစ္ဆာမိ တံ ဘဂဝါ ဗြူဟိ မေတ’’န္တိ။
သင်္ခါယ လောကသ္မိ [လောကသ္မိံ (သျာ။ က။)] ပရောပရာနိ, [ပုဏ္ဏကာတိ ဘဂဝါ]
ယဿိဉ္ဇိတံ နတ္ထိ ကုဟိဉ္စိ လောကေ၊
သန္တော ဝိဓူမော အနီဃော နိရာသော, အတာရိ သော ဇာတိဇရန္တိ ဗြူမိ။
သင်္ခါယ လောကသ္မိ ပရောပရာနီတိ သင်္ခါ ဝုစ္စတိ ဉာဏံ ယာ ပညာ ပဇာနနာ…ပေ… အမောဟော ဓမ္မဝိစယော သမ္မာဒိဋ္ဌိ။ ပရောပရာနီတိ ဩရံ ဝုစ္စတိ သကတ္တဘာဝေါ, ပရံ ဝုစ္စတိ ပရတ္တဘာဝေါ ဩရံ ဝုစ္စတိ သကရူပဝေဒနာသညာသင်္ခါရဝိညာဏံ, ပရံ ဝုစ္စတိ ပရရူပဝေဒနာသညာသင်္ခါရ-
(စူဠနိ၊၅၉။)ဝိညာဏံ၊ ဩရံ ဝုစ္စတိ ဆ အဇ္ဈတ္တိကာနိ အာယတနာနိ, ပရံ ဝုစ္စတိ ဆ ဗာဟိရာနိ အာယတနာနိ။ ဩရံ ဝုစ္စတိ မနုဿလောကော, ပရံ ဝုစ္စတိ ဒေဝလောကော၊ ဩရံ ဝုစ္စတိ ကာမဓာတု, ပရံ ဝုစ္စတိ ရူပဓာတု အရူပဓာတု၊ ဩရံ ဝုစ္စတိ ကာမဓာတု ရူပဓာတု, ပရံ ဝုစ္စတိ အရူပဓာတု။ သင်္ခါယ လောကသ္မိ ပရောပရာနီတိ ပရောပရာနိ အနိစ္စတော သင်္ခါယ ဒုက္ခတော ရောဂတော ဂဏ္ဍတော…ပေ… နိဿရဏတော သင်္ခါယ ဇာနိတွာ တုလယိတွာ တီရယိတွာ ဝိဘာဝယိတွာ ဝိဘူတံ ကတွာတိ – သင်္ခါယ လောကသ္မိ ပရောပရာနိ။ ပုဏ္ဏကာတိ ဘဂဝါတိ။ ပုဏ္ဏကာတိ ဘဂဝါ တံ ဗြာဟ္မဏံ နာမေန အာလပတိ။ ဘဂဝါတိ ဂါရဝါဓိဝစနမေတံ…ပေ… ယဒိဒံ ဘဂဝါတိ – ပုဏ္ဏကာတိ ဘဂဝါ။
ယဿိဉ္ဇိတံ နတ္ထိ ကုဟိဉ္စိ လောကေတိ။ ယဿာတိ အရဟတော ခီဏာသဝဿ။ ဣဉ္ဇိတန္တိ တဏှိဉ္ဇိတံ ဒိဋ္ဌိဉ္ဇိတံ မာနိဉ္ဇိတံ ကိလေသိဉ္ဇိတံ ကာမိဉ္ဇိတံ။ ယဿိမေ ဣဉ္ဇိတာ နတ္ထိ န သန္တိ န သံဝိဇ္ဇန္တိ နုပလဗ္ဘန္တိ, ပဟီနာ သမုစ္ဆိန္နာ ဝူပသန္တာ ပဋိပဿဒ္ဓါ အဘဗ္ဗုပ္ပတ္တိကာ ဉာဏဂ္ဂိနာ ဒဍ္ဎာ။ ကုဟိဉ္စီတိ ကုဟိဉ္စိ ကိသ္မိဉ္စိ ကတ္ထစိ အဇ္ဈတ္တံ ဝါ ဗဟိဒ္ဓါ ဝါ အဇ္ဈတ္တဗဟိဒ္ဓါ ဝါ။ လောကေတိ အပါယလောကေ…ပေ… အာယတနလောကေတိ – ယဿိဉ္ဇိတံ နတ္ထိ ကုဟိဉ္စိ လောကေ။
သန္တော ဝိဓူမော အနီဃော နိရာသော, အတာရိ သော ဇာတိဇရန္တိ ဗြူမီတိ။ သန္တောတိ ရာဂဿ သန္တတ္တာ သန္တော, ဒေါသဿ…ပေ… မောဟဿ… ကောဓဿ… ဥပနာဟဿ… မက္ခဿ… သဗ္ဗာကုသလာဘိသင်္ခါရာနံ သန္တတ္တာ သမိတတ္တာ ဝူပသမိတတ္တာ ဝိဇ္ဈာတတ္တာ [နိဇ္ဈာတတ္တာ (က။) မဟာနိ။ ၁၈] နိဗ္ဗုတတ္တာ ဝိဂတတ္တာ ပဋိပဿဒ္ဓတ္တာ သန္တော ဥပသန္တော ဝူပသန္တော နိဗ္ဗုတော ပဋိပဿဒ္ဓေါတိ သန္တော၊ ဝိဓူမောတိ ကာယဒုစ္စရိတံ ဝိဓူမိတံ ဝိဓမိတံ သောသိတံ ဝိသောသိတံ ဗျန္တီကတံ [ဗျန္တိကတံ (က။)], ဝစီဒုစ္စရိတံ…ပေ… မနောဒုစ္စရိတံ ဝိဓူမိတံ ဝိဓမိတံ သောသိတံ ဝိသောသိတံ ဗျန္တီကတံ, ရာဂေါ… ဒေါသော… မောဟော ဝိဓူမိတော ဝိဓမိတော သောသိတော ဝိသောသိတော ဗျန္တီကတော, ကောဓော… ဥပနာဟော… မက္ခော… ပဠာသော… ဣဿာ… မစ္ဆရိယံ… မာယာ… သာဌေယျံ… ထမ္ဘော… သာရမ္ဘော… မာနော… အတိမာနော… မဒေါ… ပမာဒေါ… သဗ္ဗေ ကိလေသာ သဗ္ဗေ ဒုစ္စရိတာ သဗ္ဗေ ဒရထာ သဗ္ဗေ ပရိဠာဟာ သဗ္ဗေ သန္တာပါ သဗ္ဗာကုသလာဘိသင်္ခါရာ ဝိဓူမိတာ ဝိဓမိတာ သောသိတာ ဝိသောသိတာ ဗျန္တီကတာ။ အထ ဝါ, ကောဓော ဝုစ္စတိ ဓူမော။
(စူဠနိ၊၆၀။)မာနော ဟိ တေ ဗြာဟ္မဏ ခါရိဘာရော, ကောဓော ဓူမော ဘသ္မနိ [ဂမ္မနိ (သျာ။)] မောသဝဇ္ဇံ၊
ဇိဝှါ သုဇာ ဟဒယံ [တပ္ပရဿ (သျာ။)] ဇောတိဋ္ဌာနံ, အတ္တာ သုဒန္တော ပုရိသဿ ဇောတိ။
အပိ စ, ဒသဟာကာရေဟိ ကောဓော ဇာယတိ – အနတ္ထံ မေ အစရီတိ ကောဓော ဇာယတိ, အနတ္ထံ မေ စရတီတိ ကောဓော ဇာယတိ, အနတ္ထံ မေ စရိဿတီတိ ကောဓော ဇာယတိ, ပိယဿ မေ မနာပဿ အနတ္ထံ အစရိ, အနတ္ထံ စရတိ, အနတ္ထံ စရိဿတီတိ ကောဓော ဇာယတိ, အပ္ပိယဿ မေ အမနာပဿ အတ္ထံ အစရိ, အတ္ထံ စရတိ, အတ္ထံ စရိဿတီတိ ကောဓော ဇာယတိ, အဋ္ဌာနေ ဝါ ပန ကောဓော ဇာယတိ။ ယော ဧဝရူပေါ စိတ္တဿ အာဃာတော ပဋိဃာတော ပဋိဃံ ပဋိဝိရောဓော ကောပေါ ပကောပေါ သမ္ပကောပေါ ဒေါသော ပဒေါသော သမ္ပဒေါသော စိတ္တဿ ဗျာပတ္တိ မနောပဒေါသော ကောဓော ကုဇ္ဈနာ ကုဇ္ဈိတတ္တံ ဒေါသော ဒုဿနာ ဒုဿိတတ္တံ ဗျာပတ္တိ ဗျာပဇ္ဇနာ ဗျာပဇ္ဇိတတ္တံ ဝိရောဓော ပဋိဝိရောဓော စဏ္ဍိက္ကံ အသုရောပေါ [အဿုရောပေါ (သျာ။)] အနတ္တမနတာ စိတ္တဿ – အယံ ဝုစ္စတိ ကောဓော။
အပိ စ, ကောဓဿ အဓိမတ္တပရိတ္တတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အတ္ထိ ကဉ္စိ [ကိဉ္စိ (က။) မဟာနိ။ ၈၅] ကာလံ ကောဓော စိတ္တာဝိလကရဏမတ္တော ဟောတိ, န စ တာဝ မုခကုလာနဝိကုလာနော ဟောတိ။ အတ္ထိ ကဉ္စိ ကာလံ ကောဓော မုခကုလာနဝိကုလာနမတ္တော ဟောတိ, န စ တာဝ ဟနုသဉ္စောပနော ဟောတိ။ အတ္ထိ ကဉ္စိ ကာလံ ကောဓော ဟနုသဉ္စောပနမတ္တော ဟောတိ, န စ တာဝ ဖရုသဝါစံ နိစ္ဆာရဏော [ဖရုသဝါစနိစ္ဆာရဏော (သျာ။)] ဟောတိ။ အတ္ထိ ကဉ္စိ ကာလံ ကောဓော ဖရုသဝါစံ နိစ္ဆာရဏမတ္တော ဟောတိ, န စ တာဝ ဒိသာဝိဒိသာနုဝိလောကနော ဟောတိ။ အတ္ထိ ကဉ္စိ ကာလံ ကောဓော ဒိသာဝိဒိသာနုဝိလောကနမတ္တော ဟောတိ, န စ တာဝ ဒဏ္ဍသတ္ထပရာမသနော ဟောတိ။ အတ္ထိ ကဉ္စိ ကာလံ ကောဓော ဒဏ္ဍသတ္ထပရာမသနမတ္တော ဟောတိ, န စ တာဝ ဒဏ္ဍသတ္ထအဗ္ဘုက္ကိရဏော ဟောတိ။ အတ္ထိ ကဉ္စိ ကာလံ ကောဓော ဒဏ္ဍသတ္ထအဗ္ဘုက္ကိရဏမတ္တော ဟောတိ, န စ တာဝ ဒဏ္ဍသတ္ထအဘိနိပါတနော ဟောတိ။ အတ္ထိ ကဉ္စိ ကာလံ ကောဓော ဒဏ္ဍသတ္ထအဘိနိပါတနမတ္တော ဟောတိ, န စ တာဝ ဆိန္နဝိစ္ဆိန္နကရဏော ဟောတိ။ အတ္ထိ ကဉ္စိ ကာလံ ကောဓော ဆိန္နဝိစ္ဆိန္နကရဏမတ္တော ဟောတိ,
(စူဠနိ၊၆၁။)န စ တာဝ သမ္ဘဉ္ဇနပလိဘဉ္ဇနော ဟောတိ။ အတ္ထိ ကဉ္စိ ကာလံ ကောဓော သမ္ဘဉ္ဇနပလိဘဉ္ဇနမတ္တော ဟောတိ, န စ တာဝ အင်္ဂမင်္ဂအပကဍ္ဎနော ဟောတိ။ အတ္ထိ ကဉ္စိ ကာလံ ကောဓော အင်္ဂမင်္ဂအပကဍ္ဎနမတ္တော ဟောတိ, န စ တာဝ ဇီဝိတာဝေါရောပနော [ဇီဝိတပနာသနော (သျာ။) မဟာနိ။ ၈၅] ဟောတိ။ အတ္ထိ ကဉ္စိ ကာလံ ကောဓော ဇီဝိတာဝေါရောပနမတ္တော ဟောတိ, န စ တာဝ သဗ္ဗစာဂပရိစ္စာဂါယ သဏ္ဌိတော ဟောတိ။ ယတော ကောဓော ပရံ ပုဂ္ဂလံ ဃာတေတွာ အတ္တာနံ ဃာတေတိ, ဧတ္တာဝတာ ကောဓော ပရမုဿဒဂတော ပရမဝေပုလ္လပတ္တော ဟောတိ။ ယဿ သော ဟောတိ ကောဓော ပဟီနော သမုစ္ဆိန္နော ဝူပသန္တော ပဋိပဿဒ္ဓေါ အဘဗ္ဗုပ္ပတ္တိကော ဉာဏဂ္ဂိနာ ဒဍ္ဎော, သော ဝုစ္စတိ – ဝိဓူမော။
ကောဓဿ ပဟီနတ္တာ ဝိဓူမော, ကောဓဝတ္ထုဿ ပရိညာတတ္တာ ဝိဓူမော, ကောဓဟေတုဿ ပရိညာတတ္တာ ဝိဓူမော, ကောဓဟေတုဿ ဥပစ္ဆိန္နတ္တာ ဝိဓူမော။ အနီဃောတိ ရာဂေါ နီဃော, ဒေါသော နီဃော, မောဟော နီဃော, ကောဓော နီဃော, ဥပနာဟော နီဃော…ပေ… သဗ္ဗာကုသလာဘိသင်္ခါရာ နီဃာ။ ယဿေတေ နီဃာ ပဟီနာ သမုစ္ဆိန္နာ ဝူပသန္တာ ပဋိပဿဒ္ဓါ အဘဗ္ဗုပ္ပတ္တိကာ ဉာဏဂ္ဂိနာ ဒဍ္ဎာ, သော ဝုစ္စတိ အနီဃော။
နိရာသောတိ အာသာ ဝုစ္စတိ တဏှာ။ ယော ရာဂေါ သာရာဂေါ…ပေ… အဘိဇ္ဈာ လောဘော အကုသလမူလံ။ ယဿေသာ အာသာ တဏှာ ပဟီနာ သမုစ္ဆိန္နာ ဝူပသန္တာ ပဋိပဿဒ္ဓါ အဘဗ္ဗုပ္ပတ္တိကာ ဉာဏဂ္ဂိနာ ဒဍ္ဎာ, သော ဝုစ္စတိ နိရာသော။ ဇာတီတိ ယာ တေသံ တေသံ သတ္တာနံ တမှိ တမှိ သတ္တနိကာယေ ဇာတိ သဉ္ဇာတိ ဩက္ကန္တိ အဘိနိဗ္ဗတ္တိ ခန္ဓာနံ ပါတုဘာဝေါ အာယတနာနံ ပဋိလာဘော။ ဇရာတိ ယာ တေသံ တေသံ သတ္တာနံ တမှိ တမှိ သတ္တနိကာယေ ဇရာ ဇီရဏတာ ခဏ္ဍိစ္စံ ပါလိစ္စံ ဝလိတ္တစတာ အာယုနော သံဟာနိ ဣန္ဒြိယာနံ ပရိပါကော။ သန္တော ဝိဓူမော အနီဃော နိရာသော, အတာရိ သော ဇာတိဇရန္တိ ဗြူမီတိ ယော သန္တော စ ဝိဓူမော စ အနီဃော စ နိရာသော စ, သော ဇာတိဇရာမရဏံ အတရိ ဥတ္တရိ ပတရိ သမတိက္ကမိ ဝီတိဝတ္တယီတိ ဗြူမိ အာစိက္ခာမိ ဒေသေမိ ပညပေမိ ပဋ္ဌပေမိ ဝိဝရာမိ ဝိဘဇာမိ ဥတ္တာနီကရောမိ ပကာသေမီတိ – သန္တော ဝိဓူမော အနီဃော နိရာသော, အတာရိ သော ဇာတိဇရန္တိ ဗြူမိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ –
(စူဠနိ၊၆၂။)‘‘သင်္ခါယ လောကသ္မိ ပရောပရာနိ, [ပုဏ္ဏကာတိ ဘဂဝါ]
ယဿိဉ္ဇိတံ နတ္ထိ ကုဟိဉ္စိ လောကေ၊
သန္တော ဝိဓူမော အနီဃော နိရာသော, အတာရိ သော ဇာတိဇရန္တိ ဗြူမီ’’တိ။
သဟဂါထာပရိယောသာနာ…ပေ… ပဉ္ဇလိကော ဘဂဝန္တံ နမဿမာနော နိသိန္နော ဟောတိ – ‘‘သတ္ထာ မေ ဘန္တေ ဘဂဝါ, သာဝကောဟမသ္မီ’’တိ။
ပုဏ္ဏကမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသော တတိယော။
၄။ မေတ္တဂူမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသော
ပုစ္ဆာမိ တံ ဘဂဝါ ဗြူဟိ မေတံ, [ဣစ္စာယသ္မာ မေတ္တဂူ]
မညာမိ တံ ဝေဒဂူ ဘာဝိတတ္တံ၊
ကုတော နု ဒုက္ခာ သမုဒါဂတာ ဣမေ, ယေ ကေစိ လောကသ္မိမနေကရူပါ။
ပုစ္ဆာမိ တံ ဘဂဝါ ဗြူဟိ မေတန္တိ။ ပုစ္ဆာမီတိ တိဿော ပုစ္ဆာ – အဒိဋ္ဌဇောတနာ ပုစ္ဆာ, ဒိဋ္ဌသံသန္ဒနာ ပုစ္ဆာ, ဝိမတိစ္ဆေဒနာ ပုစ္ဆာ။ ကတမာ အဒိဋ္ဌဇောတနာ ပုစ္ဆာ? ပကတိယာ လက္ခဏံ အညာတံ ဟောတိ အဒိဋ္ဌံ အတုလိတံ အတီရိတံ အဝိဘူတံ အဝိဘာဝိတံ။ တဿ ဉာဏာယ ဒဿနာယ တုလနာယ တီရဏာယ ဝိဘူတတ္ထာယ ဝိဘာဝနတ္ထာယ ပဉှံ ပုစ္ဆတိ – အယံ အဒိဋ္ဌဇောတနာ ပုစ္ဆာ။
ကတမာ ဒိဋ္ဌသံသန္ဒနာ ပုစ္ဆာ? ပကတိယာ လက္ခဏံ ဉာတံ ဟောတိ ဒိဋ္ဌံ တုလိတံ တီရိတံ ဝိဘူတံ ဝိဘာဝိတံ။ အညေဟိ ပဏ္ဍိတေဟိ သဒ္ဓိံ သံသန္ဒနတ္ထာယ ပဉှံ ပုစ္ဆတိ – အယံ ဒိဋ္ဌသံသန္ဒနာ ပုစ္ဆာ။
ကတမာ ဝိမတိစ္ဆေဒနာ ပုစ္ဆာ? ပကတိယာ သံသယပက္ခန္ဒော ဟောတိ ဝိမတိပက္ခန္ဒော ဒွေဠှကဇာတော – ‘‘ဧဝံ နု ခေါ, န နု ခေါ, ကိံ နု ခေါ, ကထံ နု ခေါ’’တိ? သော ဝိမတိစ္ဆေဒနတ္ထာယ ပဉှံ ပုစ္ဆတိ – အယံ ဝိမတိစ္ဆေဒနာ ပုစ္ဆာ။ ဣမာ တိဿော ပုစ္ဆာ။
အပရာပိ တိဿော ပုစ္ဆာ – မနုဿပုစ္ဆာ, အမနုဿပုစ္ဆာ, နိမ္မိတပုစ္ဆာ။ ကတမာ မနုဿပုစ္ဆာ? မနုဿာ ဗုဒ္ဓံ ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ပဉှံ ပုစ္ဆန္တိ, ဘိက္ခူ ပုစ္ဆန္တိ, ဘိက္ခုနိယော ပုစ္ဆန္တိ, ဥပါသကာ ပုစ္ဆန္တိ, ဥပါသိကာယော ပုစ္ဆန္တိ, ရာဇာနော
(စူဠနိ၊၆၃။)ပုစ္ဆန္တိ ခတ္တိယာ ပုစ္ဆန္တိ, ဗြာဟ္မဏာ ပုစ္ဆန္တိ, ဝေဿာ ပုစ္ဆန္တိ, သုဒ္ဒါ ပုစ္ဆန္တိ, ဂဟဋ္ဌာ ပုစ္ဆန္တိ, ပဗ္ဗဇိတာ ပုစ္ဆန္တိ – အယံ မနုဿပုစ္ဆာ။
ကတမာ အမနုဿပုစ္ဆာ? အမနုဿာ ဗုဒ္ဓံ ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ပဉှံ ပုစ္ဆန္တိ, နာဂါ ပုစ္ဆန္တိ, သုပဏ္ဏာ ပုစ္ဆန္တိ, ယက္ခာ ပုစ္ဆန္တိ, အသုရာ ပုစ္ဆန္တိ, ဂန္ဓဗ္ဗာ ပုစ္ဆန္တိ, မဟာရာဇာနော ပုစ္ဆန္တိ, ဣန္ဒာ ပုစ္ဆန္တိ, ဗြဟ္မာ ပုစ္ဆန္တိ, ဒေဝါ ပုစ္ဆန္တိ – အယံ အမနုဿပုစ္ဆာ။
ကတမာ နိမ္မိတပုစ္ဆာ? ဘဂဝါ ရူပံ အဘိနိမ္မိနာတိ မနောမယံ သဗ္ဗင်္ဂပစ္စင်္ဂံ အဟီနိန္ဒြိယံ။ သော နိမ္မိတော ဗုဒ္ဓံ ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ပဉှံ ပုစ္ဆတိ။ ဘဂဝါ ဝိသဇ္ဇေတိ။ အယံ နိမ္မိတပုစ္ဆာ။ ဣမာ တိဿော ပုစ္ဆာ။
အပရာပိ တိဿော ပုစ္ဆာ – အတ္တတ္ထပုစ္ဆာ, ပရတ္ထပုစ္ဆာ, ဥဘယတ္ထပုစ္ဆာ…ပေ… အပရာပိ တိဿော ပုစ္ဆာ – ဒိဋ္ဌဓမ္မိကတ္ထပုစ္ဆာ, သမ္ပရာယိကတ္ထပုစ္ဆာ, ပရမတ္ထပုစ္ဆာ… အပရာပိ တိဿော ပုစ္ဆာ – အနဝဇ္ဇတ္ထပုစ္ဆာ, နိက္ကိလေသတ္ထပုစ္ဆာ, ဝေါဒါနတ္ထပုစ္ဆာ… အပရာပိ တိဿော ပုစ္ဆာ – အတီတပုစ္ဆာ, အနာဂတပုစ္ဆာ, ပစ္စုပ္ပန္နပုစ္ဆာ… အပရာပိ တိဿော ပုစ္ဆာ – အဇ္ဈတ္တပုစ္ဆာ, ဗဟိဒ္ဓါပုစ္ဆာ, အဇ္ဈတ္တဗဟိဒ္ဓါပုစ္ဆာ… အပရာပိ တိဿော ပုစ္ဆာ – ကုသလပုစ္ဆာ, အကုသလပုစ္ဆာ, အဗျာကတပုစ္ဆာ… အပရာပိ တိဿော ပုစ္ဆာ – ခန္ဓပုစ္ဆာ, ဓာတုပုစ္ဆာ အာယတနပုစ္ဆာ… အပရာပိ တိဿော ပုစ္ဆာ – သတိပဋ္ဌာနပုစ္ဆာ, သမ္မပ္ပဓာနပုစ္ဆာ, ဣဒ္ဓိပါဒပုစ္ဆာ… အပရာပိ တိဿော ပုစ္ဆာ – ဣန္ဒြိယပုစ္ဆာ, ဗလပုစ္ဆာ, ဗောဇ္ဈင်္ဂပုစ္ဆာ… အပရာပိ တိဿော ပုစ္ဆာ – မဂ္ဂပုစ္ဆာ, ဖလပုစ္ဆာ, နိဗ္ဗာနပုစ္ဆာ…။
ပုစ္ဆာမိ တန္တိ ပုစ္ဆာမိ တံ ယာစာမိ တံ အဇ္ဈေသာမိ တံ ပသာဒေမိ တံ ‘‘ကထယဿု မေ’’တိ ပုစ္ဆာမိ တံ။ ဘဂဝါတိ ဂါရဝါဓိဝစနမေတံ…ပေ… သစ္ဆိကာ ပညတ္တိ – ယဒိဒံ ဘဂဝါတိ။ ဗြူဟိ မေတန္တိ ဗြူဟိ အာစိက္ခာဟိ ဒေသေဟိ ပညပေဟိ ပဋ္ဌပေဟိ ဝိဝရာဟိ ဝိဘဇာဟိ ဥတ္တာနီကရောဟိ ပကာသေဟီတိ – ပုစ္ဆာမိ တံ ဘဂဝါ ဗြူဟိ မေတံ။
ဣစ္စာယသ္မာ မေတ္တဂူတိ ဣစ္စာတိ ပဒသန္ဓိ…ပေ… ဣစ္စာယသ္မာ မေတ္တဂူ။
မညာမိ တံ ဝေဒဂူ ဘာဝိတတ္တန္တိ။ ဝေဒဂူတိ တံ မညာမိ, ဘာဝိတတ္တောတိ တံ မညာမိ, ဧဝံ ဇာနာမိ, ဧဝံ အာဇာနာမိ ဧဝံ ပဋိဇာနာမိ ဧဝံ ပဋိဝိဇ္ဈာမိ။ ဝေဒဂူ ဘာဝိတတ္တောတိ ကထဉ္စ ဘဂဝါ ဝေဒဂူ? ဝေဒါ ဝုစ္စန္တိ စတူသု မဂ္ဂေသု ဉာဏံ ပညာ ပညိန္ဒြိယံ ပညာဗလံ…ပေ… ဓမ္မဝိစယသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ
(စူဠနိ၊၆၄။)ဝီမံသာ ဝိပဿနာ သမ္မာဒိဋ္ဌိ။ ဘဂဝါ တေဟိ ဝေဒေဟိ ဇာတိဇရာမရဏဿ အန္တဂတော အန္တပ္ပတ္တော ကောဋိဂတော ကောဋိပ္ပတ္တော ပရိယန္တဂတော ပရိယန္တပ္ပတ္တော ဝေါသာနဂတော ဝေါသာနပ္ပတ္တော တာဏဂတော တာဏပ္ပတ္တော လေဏဂတော လေဏပ္ပတ္တော သရဏဂတော သရဏပ္ပတ္တော အဘယဂတော အဘယပ္ပတ္တော အစ္စုတဂတော အစ္စုတပ္ပတ္တော အမတဂတော အမတပ္ပတ္တော နိဗ္ဗာနဂတော နိဗ္ဗာနပ္ပတ္တော။ ဝေဒါနံ ဝါ အန္တဂတောတိ ဝေဒဂူ၊ ဝေဒေဟိ ဝါ အန္တဂတောတိ ဝေဒဂူ၊ သတ္တန္နံ ဝါ ဓမ္မာနံ ဝိဒိတတ္တာ ဝေဒဂူ၊ သက္ကာယဒိဋ္ဌိ ဝိဒိတာ ဟောတိ, ဝိစိကိစ္ဆာ ဝိဒိတာ ဟောတိ, သီလဗ္ဗတပရာမာသော ဝိဒိတော ဟောတိ, ရာဂေါ ဒေါသော မောဟော မာနော ဝိဒိတော ဟောတိ, ဝိဒိတာဿ ဟောန္တိ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ သံကိလေသိကာ ပေါနောဘဝိကာ သဒရာ ဒုက္ခဝိပါကာ အာယတိံ ဇာတိဇရာမရဏိယာ။
ဝေဒါနိ ဝိစေယျ ကေဝလာနိ, [သဘိယာတိ ဘဂဝါ]
သမဏာနံ ယာနီဓတ္ထိ [ယာနိ ပတ္ထိ (သျာ။), ယာနိ အတ္ထိ (က။) သု။ နိ။ ၅၃၄] ဗြာဟ္မဏာနံ၊
သဗ္ဗဝေဒနာသု ဝီတရာဂေါ၊
သဗ္ဗံ ဝေဒမတိစ္စ ဝေဒဂူ သောတိ။
ဧဝံ ဘဂဝါ ဝေဒဂူ။
ကထံ ဘဂဝါ ဘာဝိတတ္တော? ဘဂဝါ ဘာဝိတကာယော ဘာဝိတသီလော ဘာဝိတစိတ္တော ဘာဝိတပညော ဘာဝိတသတိပဋ္ဌာနော ဘာဝိတသမ္မပ္ပဓာနော ဘာဝိတဣဒ္ဓိပါဒေါ ဘာဝိတဣန္ဒြိယော ဘာဝိတဗလော ဘာဝိတဗောဇ္ဈင်္ဂေါ ဘာဝိတမဂ္ဂေါ, ပဟီနကိလေသော ပဋိဝိဒ္ဓါကုပ္ပေါ သစ္ဆိကတနိရောဓော။ ဒုက္ခံ တဿ ပရိညာတံ, သမုဒယော ပဟီနော, မဂ္ဂေါ ဘာဝိတော, နိရောဓော သစ္ဆိကတော, အဘိညေယျံ အဘိညာတံ, ပရိညေယျံ ပရိညာတံ, ပဟာတဗ္ဗံ ပဟီနံ, ဘာဝေတဗ္ဗံ ဘာဝိတံ, သစ္ဆိကာတဗ္ဗံ သစ္ဆိကတံ, အပရိတ္တော မဟန္တော ဂမ္ဘီရော အပ္ပမေယျော ဒုပ္ပရိယောဂါဠှော ဗဟုရတနော သာဂရူပမော [သာဂရသမော (က။)] ဆဠင်္ဂုပေက္ခာယ သမန္နာဂတော ဟောတိ။
စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာ နေဝ သုမနော ဟောတိ န ဒုမ္မနော၊ ဥပေက္ခကော ဝိဟရတိ သတော သမ္ပဇာနော။ သောတေန သဒ္ဒံ သုတွာ, ဃာနေန ဂန္ဓံ ဃာယိတွာ, ဇိဝှါယ ရသံ သာယိတွာ, ကာယေန ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ ဖုသိတွာ, မနသာ
(စူဠနိ၊၆၅။)ဓမ္မံ ဝိညာယ နေဝ သုမနော ဟောတိ န ဒုမ္မနော၊ ဥပေက္ခကော ဝိဟရတိ သတော သမ္ပဇာနော။
စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာ မနာပံ ရူပံ နာဘိဂိဇ္ဈတိ နာဘိဟံသတိ [နာဘိပိဟယတိ (သျာ။) မဟာနိ။ ၉၀] န ရာဂံ ဇနေတိ။ တဿ ဌိတောဝ ကာယော ဟောတိ, ဌိတံ စိတ္တံ အဇ္ဈတ္တံ သုသဏ္ဌိတံ သုဝိမုတ္တံ။ စက္ခုနာ ခေါ ပနေဝ ရူပံ ဒိသွာ အမနာပံ န မင်္ကု ဟောတိ အပ္ပတိဋ္ဌိတစိတ္တော [အပ္ပတိဋ္ဌီနစိတ္တော (သျာ။)] အလီနမနသော [အာဒိနမနသော (သျာ။) မဟာနိ။ ၉၀] အဗျာပန္နစေတသော။ တဿ ဌိတောဝ ကာယော ဟောတိ ဌိတံ စိတ္တံ အဇ္ဈတ္တံ သုသဏ္ဌိတံ သုဝိမုတ္တံ။ သောတေန သဒ္ဒံ သုတွာ…ပေ… ဃာနေန ဂန္ဓံ ဃာယိတွာ… ဇိဝှါယ ရသံ သာယိတွာ… ကာယေန ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ ဖုသိတွာ… မနသာ ဓမ္မံ ဝိညာယ မနာပံ နာဘိဂိဇ္ဈတိ နာဘိဟံသတိ န ရာဂံ ဇနေတိ။ တဿ ဌိတောဝ ကာယော ဟောတိ ဌိတံ စိတ္တံ အဇ္ဈတ္တံ သုသဏ္ဌိတံ သုဝိမုတ္တံ။ မနသာယေဝ ခေါ ပန ဓမ္မံ ဝိညာယ အမနာပံ န မင်္ကု ဟောတိ။ အပ္ပတိဋ္ဌိတစိတ္တော အလီနမနသော အဗျာပန္နစေတသော တဿ ဌိတောဝ ကာယော ဟောတိ ဌိတံ စိတ္တံ အဇ္ဈတ္တံ သုသဏ္ဌိတံ သုဝိမုတ္တံ။
စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာ မနာပါမနာပေသု ရူပေသု ဌိတောဝ ကာယော ဟောတိ ဌိတံ စိတ္တံ အဇ္ဈတ္တံ သုသဏ္ဌိတံ သုဝိမုတ္တံ။ သောတေန သဒ္ဒံ သုတွာ…ပေ… မနသာ ဓမ္မံ ဝိညာယ မနာပါမနာပေသု ဓမ္မေသု ဌိတောဝ ကာယော ဟောတိ ဌိတံ စိတ္တံ အဇ္ဈတ္တံ သုသဏ္ဌိတံ သုဝိမုတ္တံ။
စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာ ရဇနီယေ န ရဇ္ဇတိ, ဒုဿနီယေ [ဒေါသနီယေ (သျာ။ က။) မဟာနိ။ ၉၀] န ဒုဿတိ, မောဟနီယေ န မုယှတိ, ကောပနီယေ န ကုပ္ပတိ, မဒနီယေ န မဇ္ဇတိ, ကိလေသနီယေ န ကိလိဿတိ။ သောတေန သဒ္ဒံ သုတွာ…ပေ… မနသာ ဓမ္မံ ဝိညာယ ရဇနီယေ န ရဇ္ဇတိ, ဒုဿနီယေ န ဒုဿတိ, မောဟနီယေ န မုယှတိ, ကောပနီယေ န ကုပ္ပတိ, မဒနီယေ န မဇ္ဇတိ, ကိလေသနီယေ န ကိလိဿတိ။
ဒိဋ္ဌေ ဒိဋ္ဌမတ္တော, သုတေ သုတမတ္တော, မုတေ မုတမတ္တော, ဝိညာတေ ဝိညာတမတ္တော။ ဒိဋ္ဌေ န လိမ္ပတိ, သုတေ န လိမ္ပတိ, မုတေ န လိမ္ပတိ, ဝိညာတေ န လိမ္ပတိ။ ဒိဋ္ဌေ အနူပယော [အနုပယော (သျာ။), အနုသယော (က။) မဟာနိ။ ၉၀] အနပါယော အနိဿိတော
(စူဠနိ၊၆၆။)အပ္ပဋိဗဒ္ဓေါ ဝိပ္ပမုတ္တော ဝိသညုတ္တော ဝိမရိယာဒိကတေန စေတသာ ဝိဟရတိ။ သုတေ…ပေ… မုတေ … ဝိညာတေ အနူပယော [အနုပယော (သျာ။), အနုသယော (က။) မဟာနိ။ ၉၀] အနပါယော အနိဿိတော အပ္ပဋိဗဒ္ဓေါ ဝိပ္ပမုတ္တော ဝိသညုတ္တော ဝိမရိယာဒိကတေန စေတသာ ဝိဟရတိ။
သံဝိဇ္ဇတိ ဘဂဝတော စက္ခု, ပဿတိ ဘဂဝါ စက္ခုနာ ရူပံ, ဆန္ဒရာဂေါ ဘဂဝတော နတ္ထိ, သုဝိမုတ္တစိတ္တော ဘဂဝါ။ သံဝိဇ္ဇတိ ဘဂဝတော သောတံ, သုဏာတိ ဘဂဝါ သောတေန သဒ္ဒံ, ဆန္ဒရာဂေါ ဘဂဝတော နတ္ထိ, သုဝိမုတ္တစိတ္တော ဘဂဝါ။ သံဝိဇ္ဇတိ ဘဂဝတော ဃာနံ, ဃာယတိ ဘဂဝါ ဃာနေန ဂန္ဓံ, ဆန္ဒရာဂေါ ဘဂဝတော နတ္ထိ, သုဝိမုတ္တစိတ္တော ဘဂဝါ။ သံဝိဇ္ဇတိ ဘဂဝတော ဇိဝှါ, သာယတိ ဘဂဝါ ဇိဝှါယ ရသံ, ဆန္ဒရာဂေါ ဘဂဝတော နတ္ထိ, သုဝိမုတ္တစိတ္တော ဘဂဝါ။ သံဝိဇ္ဇတိ ဘဂဝတော ကာယော, ဖုသတိ ဘဂဝါ ကာယေန ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ, ဆန္ဒရာဂေါ ဘဂဝတော နတ္ထိ, သုဝိမုတ္တစိတ္တော ဘဂဝါ။ သံဝိဇ္ဇတိ ဘဂဝတော မနော, ဝိဇာနာတိ ဘဂဝါ မနသာ ဓမ္မံ, ဆန္ဒရာဂေါ ဘဂဝတော နတ္ထိ, သုဝိမုတ္တစိတ္တော ဘဂဝါ။
စက္ခု ရူပါရာမံ ရူပရတံ ရူပသမ္မုဒိတံ, တံ ဘဂဝတော [ဘဂဝတာ (သျာ။) မဟာနိ။ ၉၀] ဒန္တံ ဂုတ္တံ ရက္ခိတံ သံဝုတံ၊ တဿ စ သံဝရာယ ဓမ္မံ ဒေသေတိ။ သောတံ သဒ္ဒါရာမံ သဒ္ဒရတံ…ပေ… ဃာနံ ဂန္ဓာရာမံ ဂန္ဓရတံ… ဇိဝှါ ရသာရာမာ ရသရတာ ရသသမ္မုဒိတာ, သာ ဘဂဝတော ဒန္တာ ဂုတ္တာ ရက္ခိတာ သံဝုတာ၊ တဿ စ သံဝရာယ ဓမ္မံ ဒေသေတိ။ ကာယော ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရာမော ဖောဋ္ဌဗ္ဗရတော ဖောဋ္ဌဗ္ဗသမ္မုဒိတော… မနော ဓမ္မာရာမော ဓမ္မရတော ဓမ္မသမ္မုဒိတော, သော ဘဂဝတော ဒန္တော ဂုတ္တော ရက္ခိတော သံဝုတော၊ တဿ စ သံဝရာယ ဓမ္မံ ဒေသေတိ –
‘‘ဒန္တံ နယန္တိ သမိတိံ, ဒန္တံ ရာဇာဘိရူဟတိ၊
ဒန္တော သေဋ္ဌော မနုဿေသု, ယောတိဝါကျံ တိတိက္ခတိ။
‘‘ဝရမဿတရာ ဒန္တာ, အာဇာနီယာ စ [အာဇာနိယာဝ (သျာ။) ဓ။ ပ။ ၃၂၂] သိန္ဓဝါ၊
ကုဉ္ဇရာ စ [ကုဉ္ဇရာဝ (သျာ။)] မဟာနာဂါ, အတ္တဒန္တော တတော ဝရံ။
‘‘န ဟိ ဧတေဟိ ယာနေဟိ, ဂစ္ဆေယျ အဂတံ ဒိသံ၊
ယထာတ္တနာ သုဒန္တေန, ဒန္တော ဒန္တေန ဂစ္ဆတိ။
(စူဠနိ၊၆၇။)‘‘ဝိဓာသု န ဝိကမ္ပန္တိ, ဝိပ္ပမုတ္တာ ပုနဗ္ဘဝါ၊
ဒန္တဘူမိံ အနုပ္ပတ္တာ, တေ လောကေ ဝိဇိတာဝိနော။
‘‘ယဿိန္ဒြိယာနိ ဘာဝိတာနိ, အဇ္ဈတ္တဉ္စ ဗဟိဒ္ဓါ စ သဗ္ဗလောကေ၊
နိဗ္ဗိဇ္ဈ ဣမံ ပရဉ္စ လောကံ, ကာလံ ကင်္ခတိ ဘာဝိတော သ ဒန္တော’’တိ [သုဒန္တောတိ (သျာ။) သု။ နိ။ ၅၂၁၊ မဟာနိ။ ၉၀]။
ဧဝံ ဘဂဝါ ဘာဝိတတ္တောတိ။
မညာမိ တံ ဝေဒဂူ ဘာဝိတတ္တံ, ကုတော နု ဒုက္ခာ သမုဒါဂတာ ဣမေတိ။ ကုတော နူတိ သံသယပုစ္ဆာ ဝိမတိပုစ္ဆာ ဒွေဠှကပုစ္ဆာ အနေကံသပုစ္ဆာ – ‘‘ဧဝံ နု ခေါ, န နု ခေါ, ကိံ နု ခေါ, ကထံ နု ခေါ’’တိ – ကုတော နု။ ဒုက္ခာတိ ဇာတိဒုက္ခံ, ဇရာဒုက္ခံ, ဗျာဓိဒုက္ခံ, မရဏဒုက္ခံ, သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသဒုက္ခံ, ဗျသနံ ဒုက္ခံ, နေရယိကံ ဒုက္ခံ, တိရစ္ဆာနယောနိကံ ဒုက္ခံ, ပေတ္တိဝိသယိကံ ဒုက္ခံ, မာနုသိကံ ဒုက္ခံ, ဂဗ္ဘောက္ကန္တိမူလကံ ဒုက္ခံ, ဂဗ္ဘဋ္ဌိတိမူလကံ ဒုက္ခံ, ဂဗ္ဘဝုဋ္ဌာနမူလကံ ဒုက္ခံ, ဇာတဿူပနိဗန္ဓကံ ဒုက္ခံ, ဇာတဿ ပရာဓေယျကံ ဒုက္ခံ, အတ္တူပက္ကမံ ဒုက္ခံ, ပရူပက္ကမံ ဒုက္ခံ, ဒုက္ခဒုက္ခံ, သင်္ခါရဒုက္ခံ, ဝိပရိဏာမဒုက္ခံ, စက္ခုရောဂေါ သောတရောဂေါ ဃာနရောဂေါ ဇိဝှါရောဂေါ ကာယရောဂေါ သီသရောဂေါ ကဏ္ဏရောဂေါ မုခရောဂေါ ဒန္တရောဂေါ ကာသော သာသော ပိနာသော ဍာဟော ဇရော ကုစ္ဆိရောဂေါ မုစ္ဆာ ပက္ခန္ဒိကာ သူလာ ဝိသူစိကာ ကုဋ္ဌံ ဂဏ္ဍော ကိလာသော သောသော အပမာရော ဒဒ္ဒု ကဏ္ဍု ကစ္ဆု ရခသာ ဝိတစ္ဆိကာ လောဟိတပိတ္တံ မဓုမေဟော အံသာ ပိဠကာ ဘဂန္ဒလာ ပိတ္တသမုဋ္ဌာနာ အာဗာဓာ သေမှသမုဋ္ဌာနာ အာဗာဓာ ဝါတသမုဋ္ဌာနာ အာဗာဓာ သန္နိပါတိကာ အာဗာဓာ ဥတုပရိဏာမဇာ အာဗာဓာ ဝိသမပရိဟာရဇာ အာဗာဓာ ဩပက္ကမိကာ အာဗာဓာ ကမ္မဝိပါကဇာ အာဗာဓာ သီတံ ဥဏှံ ဇိဃစ္ဆာ ပိပါသာ ဥစ္စာရော ပဿာဝေါ ဍံသမကသဝါတာတပသရီသပသမ္ဖဿံ ဒုက္ခံ, မာတုမရဏံ ဒုက္ခံ, ပိတုမရဏံ ဒုက္ခံ, ဘာတုမရဏံ ဒုက္ခံ, ဘဂိနိမရဏံ ဒုက္ခံ, ပုတ္တမရဏံ ဒုက္ခံ, ဓီတုမရဏံ ဒုက္ခံ, ဉာတိဗျသနံ ဒုက္ခံ, ရောဂဗျသနံ ဒုက္ခံ, ဘောဂဗျသနံ ဒုက္ခံ, သီလဗျသနံ ဒုက္ခံ, ဒိဋ္ဌိဗျသနံ ဒုက္ခံ၊ ယေသံ ဓမ္မာနံ အာဒိတော သမုဒါဂမနံ ပညာယတိ, အတ္ထင်္ဂမတော နိရောဓော ပညာယတိ, ကမ္မသန္နိဿိတော ဝိပါကော, ဝိပါကသန္နိဿိတံ ကမ္မံ, နာမသန္နိဿိတံ ရူပံ,
(စူဠနိ၊၆၈။)ရူပသန္နိဿိတံ နာမံ, ဇာတိယာ အနုဂတံ, ဇရာယ အနုသဋံ, ဗျာဓိနာ အဘိဘူတံ, မရဏေန အဗ္ဘာဟတံ, ဒုက္ခေ ပတိဋ္ဌိတံ, အတာဏံ အလေဏံ အသရဏံ အသရဏီဘူတံ – ဣမေ ဝုစ္စန္တိ ဒုက္ခာ။ ဣမေ ဒုက္ခာ ကုတော သမုဒါဂတာ ကုတော ဇာတာ ကုတော သဉ္ဇာတာ ကုတော နိဗ္ဗတ္တာ ကုတော အဘိနိဗ္ဗတ္တာ ကုတော ပါတုဘူတာ ကိံနိဒါနာ ကိံသမုဒယာ ကိံဇာတိကာ ကိံပဘဝါတိ, ဣမေသံ ဒုက္ခာနံ မူလံ ပုစ္ဆတိ ဟေတုံ ပုစ္ဆတိ နိဒါနံ ပုစ္ဆတိ သမ္ဘဝံ ပုစ္ဆတိ ပဘဝံ ပုစ္ဆတိ သမုဋ္ဌာနံ ပုစ္ဆတိ အာဟာရံ ပုစ္ဆတိ အာရမ္မဏံ ပုစ္ဆတိ ပစ္စယံ ပုစ္ဆတိ သမုဒယံ ပုစ္ဆတိ ပပုစ္ဆတိ ယာစတိ အဇ္ဈေသတိ ပသာဒေတီတိ – ကုတော နု ဒုက္ခာ သမုဒါဂတာ ဣမေ။
ယေ ကေစိ လောကသ္မိမနေကရူပါတိ။ ယေ ကေစီတိ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ သဗ္ဗထာ သဗ္ဗံ အသေသံ နိဿေသံ ပရိယာဒိယနဝစနမေတံ – ယေ ကေစီတိ။ လောကသ္မိန္တိ အပါယလောကေ မနုဿလောကေ ဒေဝလောကေ ခန္ဓလောကေ ဓာတုလောကေ အာယတနလောကေ။ အနေကရူပါတိ အနေကဝိဓာ နာနာပ္ပကာရာ ဒုက္ခာတိ – ယေ ကေစိ လောကသ္မိမနေကရူပါ။ တေနာဟ သော ဗြာဟ္မဏော –
‘‘ပုစ္ဆာမိ တံ ဘဂဝါ ဗြူဟိ မေတံ, [ဣစ္စာယသ္မာ မေတ္တဂူ]
မညာမိ တံ ဝေဒဂူ ဘာဝိတတ္တံ၊
ကုတော နု ဒုက္ခာ သမုဒါဂတာ ဣမေ, ယေ ကေစိ လောကသ္မိမနေကရူပါ’’တိ။
ဒုက္ခဿ ဝေ မံ ပဘဝံ အပုစ္ဆသိ, [မေတ္တဂူတိ ဘဂဝါ]
တံ တေ ပဝက္ခာမိ ယထာ ပဇာနံ၊
ဥပဓိနိဒါနာ ပဘဝန္တိ ဒုက္ခာ, ယေ ကေစိ လောကသ္မိမနေကရူပါ။
ဒုက္ခဿ ဝေ မံ ပဘဝံ အပုစ္ဆသီတိ။ ဒုက္ခဿာတိ ဇာတိဒုက္ခဿ ဇရာဒုက္ခဿ ဗျာဓိဒုက္ခဿ မရဏဒုက္ခဿ သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသဒုက္ခဿ။ ပဘဝံ အပုစ္ဆသီတိ ဒုက္ခဿ မူလံ ပုစ္ဆသိ ဟေတုံ ပုစ္ဆသိ နိဒါနံ ပုစ္ဆသိ သမ္ဘဝံ ပုစ္ဆသိ ပဘဝံ ပုစ္ဆသိ သမုဋ္ဌာနံ ပုစ္ဆသိ အာဟာရံ ပုစ္ဆသိ အာရမ္မဏံ ပုစ္ဆသိ ပစ္စယံ ပုစ္ဆသိ သမုဒယံ ပုစ္ဆသိ ယာစသိ အဇ္ဈေသသိ ပသာဒေသီတိ – ဒုက္ခဿ ဝေ မံ ပဘဝံ အပုစ္ဆသိ။ မေတ္တဂူတိ ဘဂဝါ တံ ဗြာဟ္မဏံ နာမေန အာလပတိ။
(စူဠနိ၊၆၉။)ဘဂဝါတိ ဂါရဝါဓိဝစနမေတံ…ပေ… သစ္ဆိကာ ပညတ္တိ, ယဒိဒံ ဘဂဝါတိ – မေတ္တဂူတိ ဘဂဝါ။
တံ တေ ပဝက္ခာမိ ယထာ ပဇာနန္တိ။ တန္တိ ဒုက္ခဿ မူလံ ပဝက္ခာမိ ဟေတုံ ပဝက္ခာမိ နိဒါနံ ပဝက္ခာမိ သမ္ဘဝံ ပဝက္ခာမိ ပဘဝံ ပဝက္ခာမိ သမုဋ္ဌာနံ ပဝက္ခာမိ အာဟာရံ ပဝက္ခာမိ အာရမ္မဏံ ပဝက္ခာမိ ပစ္စယံ ပဝက္ခာမိ သမုဒယံ ပဝက္ခာမိ အာစိက္ခိဿာမိ ဒေသေဿာမိ ပညပေဿာမိ ပဋ္ဌပေဿာမိ ဝိဝရိဿာမိ ဝိဘဇိဿာမိ ဥတ္တာနီကရိဿာမိ ပကာသေဿာမီတိ – တံ တေ ပဝက္ခာမိ။ ယထာ ပဇာနန္တိ ယထာ ပဇာနန္တော အာဇာနန္တော ဝိဇာနန္တော ပဋိဝိဇာနန္တော ပဋိဝိဇ္ဈန္တော။ န ဣတိဟီတိဟံ န ဣတိကိရာယ န ပရမ္ပရာယ န ပိဋကသမ္ပဒါယ [န ပိဋကသမ္ပဒါနေန (က။) မဟာနိ။ ၁၅၆] န တက္ကဟေတု န နယဟေတု န အာကာရပရိဝိတက္ကေန န ဒိဋ္ဌိနိဇ္ဈာနက္ခန္တိယာ သာမံ သယမဘိညာတံ အတ္တပစ္စက္ခဓမ္မံ တံ ကထယိဿာမီတိ – တံ တေ ပဝက္ခာမိ ယထာ ပဇာနံ။
ဥပဓိနိဒါနာ ပဘဝန္တိ ဒုက္ခာတိ။ ဥပဓီတိ ဒသ ဥပဓီ – တဏှူပဓိ, ဒိဋ္ဌူပဓိ, ကိလေသူပဓိ, ကမ္မူပဓိ, ဒုစ္စရိတူပဓိ, အာဟာရူပဓိ, ပဋိဃူပဓိ, စတဿော ဥပါဒိန္နဓာတုယော ဥပဓီ, ဆ အဇ္ဈတ္တိကာနိ အာယတနာနိ ဥပဓီ, ဆ ဝိညာဏကာယာ ဥပဓီ, သဗ္ဗမ္ပိ ဒုက္ခံ ဒုက္ခမနဋ္ဌေန [ဒုက္ခဋ္ဌေန (သျာ။)] ဥပဓိ။ ဣမေ ဝုစ္စန္တိ ဒသ ဥပဓီ။ ဒုက္ခာတိ ဇာတိဒုက္ခံ ဇရာဒုက္ခံ ဗျာဓိဒုက္ခံ မရဏဒုက္ခံ သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသဒုက္ခံ နေရယိကံ ဒုက္ခံ…ပေ… ဒိဋ္ဌိဗျသနံ ဒုက္ခံ။ ယေသံ ဓမ္မာနံ အာဒိတော သမုဒါဂမနံ ပညာယတိ, အတ္ထင်္ဂမတော နိရောဓော ပညာယတိ, ကမ္မသန္နိဿိတော ဝိပါကော, ဝိပါကသန္နိဿိတံ ကမ္မံ, နာမသန္နိဿိတံ ရူပံ, ရူပသန္နိဿိတံ နာမံ, ဇာတိယာ အနုဂတံ, ဇရာယ အနုသဋံ, ဗျာဓိနာ အဘိဘူတံ, မရဏေန အဗ္ဘာဟတံ, ဒုက္ခေ ပတိဋ္ဌိတံ, အတာဏံ အလေဏံ အသရဏံ အသရဏီဘူတံ – ဣမေ ဝုစ္စန္တိ ဒုက္ခာ။ ဣမေ ဒုက္ခာ ဥပဓိနိဒါနာ ဥပဓိဟေတုကာ ဥပဓိပစ္စယာ ဥပဓိကာရဏာ ဟောန္တိ ပဘဝန္တိ သမ္ဘဝန္တိ ဇာယန္တိ သဉ္ဇာယန္တိ နိဗ္ဗတ္တန္တိ ပါတုဘဝန္တီတိ – ဥပဓိနိဒါနာ ပဘဝန္တိ ဒုက္ခာ။
ယေ ကေစိ လောကသ္မိမနေကရူပါတိ။ ယေ ကေစီတိ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ သဗ္ဗထာ သဗ္ဗံ အသေသံ နိဿေသံ ပရိယာဒိယနဝစနမေတံ – ယေ ကေစီတိ။ လောကသ္မိန္တိ အပါယလောကေ မနုဿလောကေ ဒေဝလောကေ ခန္ဓလောကေ
(စူဠနိ၊၇၀။)ဓာတုလောကေ အာယတနလောကေ။ အနေကရူပါတိ အနေကဝိဓာ နာနပ္ပကာရာ ဒုက္ခာတိ – ယေ ကေစိ လောကသ္မိမနေကရူပါ။ တေနာဟ ဘဂဝါ –
‘‘ဒုက္ခဿ ဝေ မံ ပဘဝံ အပုစ္ဆသိ, [မေတ္တဂူတိ ဘဂဝါ]
တံ တေ ပဝက္ခာမိ ယထာ ပဇာနံ၊
ဥပဓိနိဒါနာ ပဘဝန္တိ ဒုက္ခာ, ယေ ကေစိ လောကသ္မိမနေကရူပါ’’တိ။
ယော ဝေ အဝိဒွါ ဥပဓိံ ကရောတိ, ပုနပ္ပုနံ ဒုက္ခမုပေတိ မန္ဒော၊
တသ္မာ ပဇာနံ ဥပဓိံ န ကယိရာ, ဒုက္ခဿ ဇာတိပ္ပဘဝါနုပဿီ။
ယော ဝေ အဝိဒွါ ဥပဓိံ ကရောတီတိ။ ယောတိ ယော ယာဒိသော ယထာယုတ္တော ယထာဝိဟိတော ယထာပကာရော ယံဌာနပ္ပတ္တော ယံဓမ္မသမန္နာဂတော ခတ္တိယော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ ဝေဿော ဝါ သုဒ္ဒေါ ဝါ ဂဟဋ္ဌော ဝါ ပဗ္ဗဇိတော ဝါ ဒေဝေါ ဝါ မနုဿော ဝါ။ အဝိဒွါတိ အဝိဇ္ဇာဂတော အညာဏီ အဝိဘာဝီ ဒုပ္ပညော။ ဥပဓိံ ကရောတီတိ တဏှူပဓိံ ကရောတိ, ဒိဋ္ဌူပဓိံ ကရောတိ, ကိလေသူပဓိံ ကရောတိ, ကမ္မူပဓိံ ကရောတိ, ဒုစ္စရိတူပဓိံ ကရောတိ, အာဟာရူပဓိံ ကရောတိ, ပဋိဃူပဓိံ ကရောတိ, စတဿော ဥပါဒိန္နဓာတုယော ဥပဓီ ကရောတိ, ဆ အဇ္ဈတ္တိကာနိ အာယတနာနိ ဥပဓီ ကရောတိ, ဆ ဝိညာဏကာယေ ဥပဓီ ကရောတိ ဇနေတိ သဉ္ဇနေတိ နိဗ္ဗတ္တေတိ အဘိနိဗ္ဗတ္တေတီတိ – အဝိဒွါ ဥပဓိံ ကရောတိ။
ပုနပ္ပုနံ ဒုက္ခမုပေတိ မန္ဒောတိ ပုနပ္ပုနံ ဇာတိဒုက္ခံ ဇရာဒုက္ခံ ဗျာဓိဒုက္ခံ မရဏဒုက္ခံ သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသဒုက္ခံ ဧတိ သမုပေတိ ဥပဂစ္ဆတိ ဂဏှာတိ ပရာမသတိ အဘိနိဝိသတီတိ – ပုနပ္ပုနံ ဒုက္ခမုပေတိ။ မန္ဒောတိ မန္ဒော မောမုဟော အဝိဒွါ အဝိဇ္ဇာဂတော အညာဏီ အဝိဘာဝီ ဒုပ္ပညောတိ – ပုနပ္ပုနံ ဒုက္ခမုပေတိ မန္ဒော။
တသ္မာ ပဇာနံ ဥပဓိံ န ကယိရာတိ။ တသ္မာတိ တံကာရဏာ တံဟေတု တပ္ပစ္စယာ တံနိဒါနာ ဧတံ အာဒီနဝံ သမ္ပဿမာနော ဥပဓီသူတိ တသ္မာ။ ပဇာနန္တိ ပဇာနန္တော အာဇာနန္တော ဝိဇာနန္တော ပဋိဝိဇာနန္တော ပဋိဝိဇ္ဈန္တော, ‘‘သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ အနိစ္စာ’’တိ ပဇာနန္တော အာဇာနန္တော ဝိဇာနန္တော ပဋိဝိဇာနန္တော
(စူဠနိ၊၇၁။)ပဋိဝိဇ္ဈန္တော, ‘‘သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ ဒုက္ခာ’’တိ…ပေ… ‘‘သဗ္ဗေ ဓမ္မာ အနတ္တာ’’တိ…ပေ… ‘‘ယံ ကိဉ္စိ သမုဒယဓမ္မံ သဗ္ဗံ တံ နိရောဓဓမ္မ’’န္တိ ပဇာနန္တော အာဇာနန္တော ဝိဇာနန္တော ပဋိဝိဇာနန္တော ပဋိဝိဇ္ဈန္တော။ ဥပဓိံ န ကယိရာတိ တဏှူပဓိံ န ကရေယျ, ဒိဋ္ဌူပဓိံ န ကရေယျ, ကိလေသူပဓိံ န ကရေယျ, ဒုစ္စရိတူပဓိံ န ကရေယျ, အာဟာရူပဓိံ န ကရေယျ, ပဋိဃူပဓိံ န ကရေယျ, စတဿော ဥပါဒိန္နဓာတုယော ဥပဓီ န ကရေယျ, ဆ အဇ္ဈတ္တိကာနိ အာယတနာနိ ဥပဓီ န ကရေယျ, ဆ ဝိညာဏကာယေ ဥပဓီ န ကရေယျ, န ဇနေယျ န သဉ္ဇနေယျ န နိဗ္ဗတ္တေယျ နာဘိနိဗ္ဗတ္တေယျာတိ – တသ္မာ ပဇာနံ ဥပဓိံ န ကယိရာ။
ဒုက္ခဿာတိ ဇာတိဒုက္ခဿ ဇရာဒုက္ခဿ ဗျာဓိဒုက္ခဿ မရဏဒုက္ခဿ သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသဒုက္ခဿ။ ပဘဝါနုပဿီတိ ဒုက္ခဿ မူလာနုပဿီ ဟေတာနုပဿီ နိဒါနာနုပဿီ သမ္ဘဝါနုပဿီ ပဘဝါနုပဿီ သမုဋ္ဌာနာနုပဿီ အာဟာရာနုပဿီ အာရမ္မဏာနုပဿီ ပစ္စယာနုပဿီ သမုဒယာနုပဿီ။ အနုပဿနာ ဝုစ္စတိ ဉာဏံ။ ယာ ပညာ ပဇာနနာ…ပေ… အမောဟော ဓမ္မဝိစယော သမ္မာဒိဋ္ဌိ။ ဣမာယ အနုပဿနာယ ပညာယ ဥပေတော ဟောတိ သမုပေတော ဥပါဂတော သမုပါဂတော ဥပပန္နော သမုပပန္နော သမန္နာဂတော။ သော ဝုစ္စတိ အနုပဿီတိ – ဒုက္ခဿ ဇာတိပ္ပဘဝါနုပဿီ။ တေနာဟ ဘဂဝါ –
‘‘ယော ဝေ အဝိဒွါ ဥပဓိံ ကရောတိ, ပုနပ္ပုနံ ဒုက္ခမုပေတိ မန္ဒော၊
တသ္မာ ပဇာနံ ဥပဓိံ န ကယိရာ, ဒုက္ခဿ ဇာတိပ္ပဘဝါနုပဿီ’’တိ။
ယံ တံ အပုစ္ဆိမှ အကိတ္တယီ နော, အညံ တံ ပုစ္ဆာမ တဒိင်္ဃ ဗြူဟိ၊
ကထံ နု ဓီရာ ဝိတရန္တိ ဩဃံ, ဇာတိံ ဇရံ သောကပရိဒ္ဒဝဉ္စ၊
တံ မေ မုနီ သာဓု ဝိယာကရောဟိ, တထာ ဟိ တေ ဝိဒိတော ဧသ ဓမ္မော။
ယံ တံ အပုစ္ဆိမှ အကိတ္တယီ နောတိ ယံ တံ အပုစ္ဆိမှ အယာစိမှ အဇ္ဈေသိမှ ပသာဒယိမှ။ အကိတ္တယီ နောတိ ကိတ္တိတံ [အကိတ္တိ တံ (သျာ။) ဧဝမီဒိသေသု ပဒေသု အတီတဝိဘတ္တိဝသေန မဟာနိ။ ၁၁၀] ပကိတ္တိတံ အာစိက္ခိတံ ဒေသိတံ
(စူဠနိ၊၇၂။)ပညပိတံ [ပညာပိတံ (က။)] ပဋ္ဌပိတံ ဝိဝရိတံ ဝိဘတ္တံ ဥတ္တာနီကတံ ပကာသိတန္တိ – ယံ တံ အပုစ္ဆိမှ အကိတ္တယီ နော။
အညံ တံ ပုစ္ဆာမ တဒိင်္ဃ ဗြူဟီတိ အညံ တံ ပုစ္ဆာမ, အညံ တံ ယာစာမ, အညံ တံ အဇ္ဈေသာမ, အညံ တံ ပသာဒေမ, ဥတ္တရိ တံ ပုစ္ဆာမ။ တဒိင်္ဃ ဗြူဟီတိ ဣင်္ဃ ဗြူဟိ အာစိက္ခာဟိ ဒေသေဟိ ပညပေဟိ ပဋ္ဌပေဟိ ဝိဝရာဟိ ဝိဘဇာဟိ ဥတ္တာနီကရောဟိ ပကာသေဟီတိ – အညံ တံ ပုစ္ဆာမ တဒိင်္ဃ ဗြူဟိ။
ကထံ နု ဓီရာ ဝိတရန္တိ ဩဃံ, ဇာတိံ ဇရံ သောကပရိဒ္ဒဝဉ္စာတိ။ ကထံ နူတိ သံသယပုစ္ဆာ ဝိမတိပုစ္ဆာ ဒွေဠှကပုစ္ဆာ အနေကံသပုစ္ဆာ – ‘‘ဧဝံ နု ခေါ, နနု ခေါ, ကိံ နု ခေါ, ကထံ နု ခေါ’’တိ – ကထံ နု။ ဓီရာတိ ဓီရာ ပဏ္ဍိတာ ပညဝန္တော ဗုဒ္ဓိမန္တော ဉာဏိနော ဝိဘာဝိနော မေဓာဝိနော။ ဩဃန္တိ ကာမောဃံ ဘဝေါဃံ ဒိဋ္ဌောဃံ အဝိဇ္ဇောဃံ။ ဇာတီတိ ယာ တေသံ တေသံ သတ္တာနံ တမှိ တမှိ သတ္တနိကာယေ ဇာတိ သဉ္ဇာတိ ဩက္ကန္တိ နိဗ္ဗတ္တိ အဘိနိဗ္ဗတ္တိ ခန္ဓာနံ ပါတုဘာဝေါ အာယတနာနံ ပဋိလာဘော။ ဇရာတိ ယာ တေသံ တေသံ သတ္တာနံ တမှိ တမှိ သတ္တနိကာယေ ဇရာ ဇီရဏတာ ခဏ္ဍိစ္စံ ပါလိစ္စံ ဝလိတ္တစတာ အာယုနော သံဟာနိ ဣန္ဒြိယာနံ ပရိပါကော။ သောကောတိ ဉာတိဗျသနေန ဝါ ဖုဋ္ဌဿ ဘောဂဗျသနေန ဝါ ဖုဋ္ဌဿ ရောဂဗျသနေန ဝါ ဖုဋ္ဌဿ သီလဗျသနေန ဝါ ဖုဋ္ဌဿ ဒိဋ္ဌိဗျသနေန ဝါ ဖုဋ္ဌဿ အညတရညတရေန ဗျသနေန ဝါ သမန္နာဂတဿ အညတရညတရေန ဒုက္ခဓမ္မေန ဝါ ဖုဋ္ဌဿ သောကော သောစနာ သောစိတတ္တံ အန္တောသောကော အန္တောပရိသောကော အန္တောဍာဟော အန္တောပရိဍာဟော စေတသော ပရိဇ္ဈာယနာ ဒေါမနဿံ သောကသလ္လံ။ ပရိဒေဝေါတိ ဉာတိဗျသနေန ဝါ ဖုဋ္ဌဿ ဘောဂဗျသနေန ဝါ ဖုဋ္ဌဿ ရောဂဗျသနေန ဝါ ဖုဋ္ဌဿ သီလဗျသနေန ဝါ ဖုဋ္ဌဿ ဒိဋ္ဌိဗျသနေန ဝါ ဖုဋ္ဌဿ အညတရညတရေန ဗျသနေန ဝါ သမန္နာဂတဿ အညတရညတရေန ဒုက္ခဓမ္မေန ဝါ ဖုဋ္ဌဿ အာဒေဝေါ ပရိဒေဝေါ အာဒေဝနာ ပရိဒေဝနာ အာဒေဝိတတ္တံ ပရိဒေဝိတတ္တံ ဝါစာ ပလာပေါ [လာပေါ ပလာပေါ (သျာ။) ဓမ္မသင်္ဂဏိယေ] ဝိပ္ပလာပေါ လာလပ္ပေါ လာလပ္ပနာ လာလပ္ပိတတ္တံ [လာလပ္ပါယနာ လာလပ္ပါယိတတ္တံ (ဗဟူသု) ဇရာသုတ္တနိဒ္ဒေသဋ္ဌကထာ ဩလောကေတဗ္ဗာ]။
ကထံ နု ဓီရာ ဝိတရန္တိ ဩဃံ, ဇာတိံ ဇရံ သောကပရိဒ္ဒဝဉ္စာတိ ဓီရာ ကထံ ဩဃဉ္စ ဇာတိဉ္စ ဇရဉ္စ သောကဉ္စ ပရိဒေဝဉ္စ တရန္တိ ဥတ္တရန္တိ ပတရန္တိ
(စူဠနိ၊၇၃။)သမတိက္ကမန္တိ ဝီတိဝတ္တန္တီတိ – ကထံ နု ဓီရာ ဝိတရန္တိ ဩဃံ, ဇာတိံ ဇရံ သောကပရိဒ္ဒဝဉ္စ။
တံ မေ မုနီ သာဓု ဝိယာကရောဟီတိ။ တန္တိ ယံ ပုစ္ဆာမိ ယံ ယာစာမိ ယံ အဇ္ဈေသာမိ ယံ ပသာဒေမိ။ မုနီတိ မောနံ ဝုစ္စတိ ဉာဏံ။ ယာ ပညာ ပဇာနနာ…ပေ… အမောဟော ဓမ္မဝိစယော သမ္မာဒိဋ္ဌိ။ ဘဂဝါ တေန ဉာဏေန သမန္နာဂတော မုနိ မောနပ္ပတ္တော။ တီဏိ မောနေယျာနိ – ကာယမောနေယျံ ဝစီမောနေယျံ မနောမောနေယျံ။
ကတမံ ကာယမောနေယျံ? တိဝိဓာနံ ကာယဒုစ္စရိတာနံ ပဟာနံ ကာယမောနေယျံ။ တိဝိဓံ ကာယသုစရိတံ ကာယမောနေယျံ။ ကာယာရမ္မဏေ ဉာဏံ ကာယမောနေယျံ။ ကာယပရိညာ ကာယမောနေယျံ။ ပရိညာသဟဂတော မဂ္ဂေါ ကာယမောနေယျံ။ ကာယေ ဆန္ဒရာဂဿ ပဟာနံ ကာယမောနေယျံ။ ကာယသင်္ခါရနိရောဓော စတုတ္ထဇ္ဈာနသမာပတ္တိ ကာယမောနေယျံ။ ဣဒံ ကာယမောနေယျံ။
ကတမံ ဝစီမောနေယျံ? စတုဗ္ဗိဓာနံ ဝစီဒုစ္စရိတာနံ ပဟာနံ ဝစီမောနေယျံ။ စတုဗ္ဗိဓံ ဝစီသုစရိတံ ဝစီမောနေယျံ။ ဝါစာရမ္မဏေ ဉာဏံ ဝစီမောနေယျံ။ ဝါစာပရိညာ ဝစီမောနေယျံ။ ပရိညာသဟဂတော မဂ္ဂေါ ဝစီမောနေယျံ။ ဝါစာယ ဆန္ဒရာဂဿ ပဟာနံ ဝစီမောနေယျံ။ ဝစီသင်္ခါရနိရောဓော ဒုတိယဇ္ဈာနသမာပတ္တိ ဝစီမောနေယျံ။ ဣဒံ ဝစီမောနေယျံ။
ကတမံ မနောမောနေယျံ? တိဝိဓာနံ မနောဒုစ္စရိတာနံ ပဟာနံ မနောမောနေယျံ။ တိဝိဓံ မနောသုစရိတံ မနောမောနေယျံ။ စိတ္တာရမ္မဏေ ဉာဏံ မနောမောနေယျံ။ စိတ္တပရိညာ မနောမောနေယျံ။ ပရိညာသဟဂတော မဂ္ဂေါ မနောမောနေယျံ။ စိတ္တေ ဆန္ဒရာဂဿ ပဟာနံ မနောမောနေယျံ။ စိတ္တသင်္ခါရနိရောဓော သညာဝေဒယိတနိရောဓသမာပတ္တိ မနောမောနေယျံ။ ဣဒံ မနောမောနေယျံ။
ကာယမုနိံ ဝစီမုနိံ [ဝါစာမုနိံ (ဗဟူသု) ဣတိဝု။ ၆၇], မနောမုနိမနာသဝံ၊
မုနိံ မောနေယျသမ္ပန္နံ, အာဟု သဗ္ဗပ္ပဟာယိနံ။
ကာယမုနိံ ဝစီမုနိံ, မနောမုနိမနာသဝံ၊
မုနိံ မောနေယျသမ္ပန္နံ, အာဟု နိနှာတပါပကန္တိ။
(စူဠနိ၊၇၄။)ဣမေဟိ တီဟိ မောနေယျေဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတာ။ ဆ မုနိနော [မုနယော (သျာ။) မဟာနိ။ ၁၄] – အဂါရမုနိနော, အနဂါရမုနိနော, သေခမုနိနော [သေက္ခမုနိနော (သျာ။ က။)], အသေခမုနိနော, ပစ္စေကမုနိနော မုနိမုနိနောတိ။ ကတမေ အဂါရမုနိနော? ယေ တေ အဂါရိကာ ဒိဋ္ဌပဒါ ဝိညာတသာသနာ – ဣမေ အဂါရမုနိနော။ ကတမေ အနဂါရမုနိနော? ယေ တေ ပဗ္ဗဇိတာ ဒိဋ္ဌပဒါ ဝိညာတသာသနာ – ဣမေ အနဂါရမုနိနော။ သတ္တ သေခါ သေခမုနိနော။ အရဟန္တော အသေခမုနိနော။ ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓါ ပစ္စေကမုနိနော။ တထာဂတာ အရဟန္တော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ မုနိမုနိနော။
န မောနေန မုနီ [မုနိ (သျာ။ က။) ဓ။ ပ။ ၂၆၈] ဟောတိ, မူဠှရူပေါ အဝိဒ္ဒသု၊
ယော စ တုလံဝ ပဂ္ဂယှ, ဝရမာဒါယ ပဏ္ဍိတော။
ပါပါနိ ပရိဝဇ္ဇေတိ, သ မုနီ တေန သော မုနိ၊
ယော မုနာတိ ဥဘော လောကေ, မုနိ တေန ပဝုစ္စတိ။
အသတဉ္စ သတဉ္စ ဉတွာ ဓမ္မံ, အဇ္ဈတ္တံ ဗဟိဒ္ဓါ စ သဗ္ဗလောကေ၊
ဒေဝမနုဿေဟိ ပူဇနီယော [ပူဇိတော (သျာ။ က။) မဟာနိ။ ၁၄], သင်္ဂဇာလမတိစ္စ [သင်္ဂ ဇာလမတိစ္စ, သု။ နိ။ ၅၃၂] သော မုနီတိ။
သာဓု ဝိယာကရောဟီတိ တံ သာဓု အာစိက္ခာဟိ ဒေသေဟိ ပညပေဟိ ပဋ္ဌပေဟိ ဝိဝရာဟိ ဝိဘဇာဟိ ဥတ္တာနီကရောဟိ ပကာသေဟီတိ – တံ မေ မုနီ သာဓု ဝိယာကရောဟိ။ တထာ ဟိ တေ ဝိဒိတော ဧသ ဓမ္မောတိ တထာ ဟိ တေ ဝိဒိတော တုလိတော တီရိတော ဝိဘူတော ဝိဘာဝိတော ဧသ ဓမ္မောတိ – တထာ ဟိ တေ ဝိဒိတော ဧသ ဓမ္မော။ တေနာဟ သော ဗြာဟ္မဏော –
‘‘ယံ တံ အပုစ္ဆိမှ အကိတ္တယီ နော, အညံ တံ ပုစ္ဆာမ တဒိင်္ဃ ဗြူဟိ၊
ကထံ နု ဓီရာ ဝိတရန္တိ ဩဃံ, ဇာတိံ ဇရံ သောကပရိဒ္ဒဝဉ္စ၊
တံ မေ မုနီ သာဓု ဝိယာကရောဟိ, တထာ ဟိ တေ ဝိဒိတော ဧသ ဓမ္မော’’တိ။
(စူဠနိ၊၇၅။)ကိတ္တယိဿာမိ တေ ဓမ္မံ, [မေတ္တဂူတိ ဘဂဝါ]
ဒိဋ္ဌေ ဓမ္မေ အနီတိဟံ၊
ယံ ဝိဒိတွာ သတော စရံ, တရေ လောကေ ဝိသတ္တိကံ။
ကိတ္တယိဿာမိ တေ ဓမ္မန္တိ။ ဓမ္မန္တိ အာဒိကလျာဏံ မဇ္ဈေကလျာဏံ ပရိယောသာနကလျာဏံ သာတ္ထံ သဗျဉ္ဇနံ ကေဝလပရိပုဏ္ဏံ ပရိသုဒ္ဓံ ဗြဟ္မစရိယံ, စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနေ, စတ္တာရော သမ္မပ္ပဓာနေ, စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပါဒေ, ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ, ပဉ္စ ဗလာနိ, သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂေ, အရိယံ အဋ္ဌင်္ဂိကံ မဂ္ဂံ, နိဗ္ဗာနဉ္စ, နိဗ္ဗာနဂါမိနိဉ္စ ပဋိပဒံ ကိတ္တယိဿာမိ အာစိက္ခိဿာမိ ဒေသေဿာမိ ပညပေဿာမိ ပဋ္ဌပေဿာမိ ဝိဝရိဿာမိ ဝိဘဇိဿာမိ ဥတ္တာနီကရိဿာမိ ပကာသိဿာမီတိ – ကိတ္တယိဿာမိ တေ ဓမ္မံ။ မေတ္တဂူတိ ဘဂဝါ တံ ဗြာဟ္မဏံ နာမေန အာလပတိ။
ဒိဋ္ဌေ ဓမ္မေ အနီတိဟန္တိ။ ဒိဋ္ဌေ ဓမ္မေတိ ဒိဋ္ဌေ ဓမ္မေ ဉာတေ ဓမ္မေ တုလိတေ ဓမ္မေ တီရိတေ ဓမ္မေ ဝိဘူတေ ဓမ္မေ ဝိဘာဝိတေ ဓမ္မေ သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ အနိစ္စာတိ…ပေ… ယံ ကိဉ္စိ သမုဒယဓမ္မံ သဗ္ဗံ တံ နိရောဓဓမ္မန္တိ ဒိဋ္ဌေ ဓမ္မေ ဉာတေ ဓမ္မေ တုလိတေ ဓမ္မေ တီရိတေ ဓမ္မေ ဝိဘူတေ ဓမ္မေ ဝိဘာဝိတေ ဓမ္မေတိ – ဧဝမ္ပိ ဒိဋ္ဌေ ဓမ္မေ ကထယိဿာမိ။ အထ ဝါ, ဒုက္ခေ ဒိဋ္ဌေ ဒုက္ခံ ကထယိဿာမိ, သမုဒယေ ဒိဋ္ဌေ သမုဒယံ ကထယိဿာမိ, မဂ္ဂေ ဒိဋ္ဌေ မဂ္ဂံ ကထယိဿာမိ, နိရောဓေ ဒိဋ္ဌေ နိရောဓံ ကထယိဿာမီတိ – ဧဝမ္ပိ ဒိဋ္ဌေ ဓမ္မေ ကထယိဿာမိ။ အထ ဝါ, ဒိဋ္ဌေ ဓမ္မေ သန္ဒိဋ္ဌိကံ အကာလိကံ ဧဟိပဿိကံ ဩပနေယျိကံ ပစ္စတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗံ ဝိညူဟီတိ – ဧဝမ္ပိ ဒိဋ္ဌေ ဓမ္မေ ကထယိဿာမီတိ ဒိဋ္ဌေ ဓမ္မေ။ အနီတိဟန္တိ န ဣတိဟီတိဟံ န ဣတိကိရာယ န ပရမ္ပရာယ န ပိဋကသမ္ပဒါယ န တက္ကဟေတု န နယဟေတု န အာကာရပရိဝိတက္ကေန န ဒိဋ္ဌိနိဇ္ဈာနက္ခန္တိယာ, သာမံ သယမဘိညာတံ အတ္တပစ္စက္ခဓမ္မံ, တံ ကထယိဿာမီတိ – ဒိဋ္ဌေ ဓမ္မေ အနီတိဟံ။
ယံ ဝိဒိတွာ သတော စရန္တိ ယံ ဝိဒိတံ ကတွာ တုလယိတွာ တီရယိတွာ ဝိဘာဝယိတွာ ဝိဘူတံ ကတွာ, ‘‘သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ အနိစ္စာ’’တိ ဝိဒိတံ ကတွာ တုလယိတွာ တီရယိတွာ ဝိဘာဝယိတွာ ဝိဘူတံ ကတွာ, ‘‘သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ ဒုက္ခာ’’တိ… ‘‘သဗ္ဗေ ဓမ္မာ အနတ္တာ’’တိ…ပေ… ‘‘ယံ ကိဉ္စိ သမုဒယဓမ္မံ သဗ္ဗံ တံ နိရောဓဓမ္မ’’န္တိ ဝိဒိတံ ကတွာ တုလယိတွာ တီရယိတွာ ဝိဘာဝယိတွာ ဝိဘူတံ ကတွာ။ သတောတိ စတူဟိ ကာရဏေဟိ သတော – ကာယေ ကာယာနုပဿနာသတိပဋ္ဌာနံ ဘာဝေန္တော သတော…ပေ… သော ဝုစ္စတိ သတော။
(စူဠနိ၊၇၆။)စရန္တိ စရန္တော ဝိဟရန္တော ဣရိယန္တော ဝတ္တေန္တော ပါလေန္တော ယပေန္တော ယာပေန္တောတိ – ယံ ဝိဒိတွာ သတော စရံ။
တရေ လောကေ ဝိသတ္တိကန္တိ ဝိသတ္တိကာ ဝုစ္စတိ တဏှာ။ ယော ရာဂေါ သာရာဂေါ…ပေ… အဘိဇ္ဈာ လောဘော အကုသလမူလံ။ ဝိသတ္တိကာတိ ကေနဋ္ဌေန ဝိသတ္တိကာ? ဝိသတာတိ ဝိသတ္တိကာ, ဝိသာလာတိ ဝိသတ္တိကာ, ဝိသဋာတိ ဝိသတ္တိကာ, ဝိသမာတိ ဝိသတ္တိကာ, ဝိသက္ကတီတိ ဝိသတ္တိကာ, ဝိသံဟရတီတိ ဝိသတ္တိကာ, ဝိသံဝါဒိကာတိ ဝိသတ္တိကာ, ဝိသမူလာတိ ဝိသတ္တိကာ, ဝိသဖလာတိ ဝိသတ္တိကာ, ဝိသပရိဘောဂါတိ ဝိသတ္တိကာ, ဝိသာလာ ဝါ ပန သာ တဏှာ ရူပေ သဒ္ဒေ ဂန္ဓေ ရသေ ဖောဋ္ဌဗ္ဗေ ကုလေ ဂဏေ အာဝါသေ လာဘေ ယသေ ပသံသာယ သုခေ စီဝရေ ပိဏ္ဍပါတေ သေနာသနေ ဂိလာနပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရေ ကာမဓာတုယာ ရူပဓာတုယာ အရူပဓာတုယာ ကာမဘဝေ ရူပဘဝေ အရူပဘဝေ သညာဘဝေ အသညာဘဝေ နေဝသညာနာသညာဘဝေ ဧကဝေါကာရဘဝေ စတုဝေါကာရဘဝေ ပဉ္စဝေါကာရဘဝေ အတီတေ အနာဂတေ ပစ္စုပ္ပန္နေ ဒိဋ္ဌသုတမုတဝိညာတဗ္ဗေသု ဓမ္မေသု ဝိသဋာ ဝိတ္ထတာတိ ဝိသတ္တိကာ။ လောကေတိ အပါယလောကေ မနုဿလောကေ ဒေဝလောကေ ခန္ဓလောကေ ဓာတုလောကေ အာယတနလောကေ။ တရေ လောကေ ဝိသတ္တိကန္တိ လောကေ ဝေသာ ဝိသတ္တိကာ [ယာ သာ လောကေ ဝိသတ္တိကာ (သျာ။) ကာမသုတ္တနိဒ္ဒေသဋ္ဌကထာ ဩလောကေတဗ္ဗာ], လောကေ ဝေတံ ဝိသတ္တိကံ သတော တရေယျ ဥတ္တရေယျ ပတရေယျ သမတိက္ကမေယျ ဝီတိဝတ္တေယျာတိ – တရေ လောကေ ဝိသတ္တိကံ။ တေနာဟ ဘဂဝါ –
‘‘ကိတ္တယိဿာမိ တေ ဓမ္မံ, [မေတ္တဂူတိ ဘဂဝါ]
ဒိဋ္ဌေ ဓမ္မေ အနီတိဟံ၊
ယံ ဝိဒိတွာ သတော စရံ, တရေ လောကေ ဝိသတ္တိက’’န္တိ။
တဉ္စာဟံ အဘိနန္ဒာမိ, မဟေသိ ဓမ္မမုတ္တမံ၊
ယံ ဝိဒိတွာ သတော စရံ, တရေ လောကေ ဝိသတ္တိကံ။
တဉ္စာဟံ အဘိနန္ဒာမီတိ။ တန္တိ တုယှံ ဝစနံ ဗျပ္ပထံ [ဗျပထံ (သျာ။ က။)] ဒေသနံ အနုသာသနံ အနုသိဋ္ဌံ [ဒေသနံ အနုသန္ဓိ (သျာ။)]။ နန္ဒာမီတိ အဘိနန္ဒာမိ မောဒါမိ အနုမောဒါမိ ဣစ္ဆာမိ သာဒိယာမိ ယာစာမိ ပတ္ထယာမိ ပိဟယာမိ အဘိဇပ္ပါမီတိ – တဉ္စာဟံ အဘိနန္ဒာမိ။
(စူဠနိ၊၇၇။)မဟေသိ ဓမ္မမုတ္တမန္တိ။ မဟေသီတိ ကိံ မဟေသိ ဘဂဝါ, မဟန္တံ သီလက္ခန္ဓံ ဧသီ ဂဝေသီ [ဧသိ ဂဝေသိ (သျာ။) မဟာနိ။ ၁၅၀] ပရိယေသီတိ မဟေသိ, မဟန္တံ သမာဓိက္ခန္ဓံ…ပေ… မဟန္တံ ပညာက္ခန္ဓံ… မဟန္တံ ဝိမုတ္တိက္ခန္ဓံ… မဟန္တံ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနက္ခန္ဓံ ဧသီ ဂဝေသီ ပရိယေသီတိ မဟေသိ, မဟတော တမောကာယဿ ပဒါလနံ ဧသီ ဂဝေသီ ပရိယေသီတိ မဟေသိ, မဟတော ဝိပလ္လာသဿ ပဘေဒနံ ဧသီ ဂဝေသီ ပရိယေသီတိ မဟေသိ, မဟတော တဏှာသလ္လဿ အဗ္ဗဟနံ [အဗ္ဗူဟနံ (ဗဟူသု), အဗ္ဗူဟံ (သီ။ အဋ္ဌ။)] ဧသီ ဂဝေသီ ပရိယေသီတိ မဟေသိ, မဟတော ဒိဋ္ဌိသံဃာတဿ ဝိနိဝေဌနံ ဧသီ ဂဝေသီ ပရိယေသီတိ မဟေသိ, မဟတော မာနဓဇဿ ပပါတနံ ဧသီ ဂဝေသီ ပရိယေသီတိ မဟေသိ, မဟတော အဘိသင်္ခါရဿ ဝူပသမံ ဧသီ ဂဝေသီ ပရိယေသီတိ မဟေသိ, မဟတော ဩဃဿ နိတ္ထရဏံ ဧသီ ဂဝေသီ ပရိယေသီတိ မဟေသိ, မဟတော ဘာရဿ နိက္ခေပနံ ဧသီ ဂဝေသီ ပရိယေသီတိ မဟေသိ, မဟတော သံသာရဝဋ္ဋဿ ဥပစ္ဆေဒံ ဧသီ ဂဝေသီ ပရိယေသီတိ မဟေသိ, မဟတော သန္တာပဿ နိဗ္ဗာပနံ ဧသီ ဂဝေသီ ပရိယေသီတိ မဟေသိ, မဟတော ပရိဠာဟဿ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိံ ဧသီ ဂဝေသီ ပရိယေသီတိ မဟေသိ, မဟတော ဓမ္မဓဇဿ ဥဿာပနံ ဧသီ ဂဝေသီ ပရိယေသီတိ မဟေသိ, မဟန္တေ သတိပဋ္ဌာနေ…ပေ… မဟန္တေ သမ္မပ္ပဓာနေ… မဟန္တေ ဣဒ္ဓိပါဒေ… မဟန္တာနိ ဣန္ဒြိယာနိ… မဟန္တာနိ ဗလာနိ… မဟန္တေ ဗောဇ္ဈင်္ဂေ… မဟန္တံ အရိယံ အဋ္ဌင်္ဂိကံ မဂ္ဂံ… မဟန္တံ ပရမတ္ထံ အမတံ နိဗ္ဗာနံ ဧသီ ဂဝေသီ ပရိယေသီတိ မဟေသိ, မဟေသက္ခေဟိ သတ္တေဟိ ဧသိတော ဂဝေသိတော ပရိယေသိတော – ‘‘ကဟံ ဗုဒ္ဓေါ, ကဟံ ဘဂဝါ, ကဟံ ဒေဝဒေဝေါ, ကဟံ နရာသဘော’’တိ မဟေသိ။ ဓမ္မမုတ္တမန္တိ ဓမ္မမုတ္တံမံ ဝုစ္စတိ အမတံ နိဗ္ဗာနံ။ ယော သော သဗ္ဗသင်္ခါရသမထော သဗ္ဗူပဓိပဋိနိဿဂ္ဂေါ တဏှက္ခယော ဝိရာဂေါ နိရောဓော နိဗ္ဗာနံ။ ဥတ္တမန္တိ အဂ္ဂံ သေဋ္ဌံ ဝိသေဋ္ဌံ ပါမောက္ခံ ဥတ္တမံ ပဝရံ ဓမ္မန္တိ – မဟေသိ ဓမ္မမုတ္တမံ။
ယံ ဝိဒိတွာ သတော စရန္တိ ဝိဒိတံ ကတွာ တုလယိတွာ တီရယိတွာ ဝိဘာဝယိတွာ ဝိဘူတံ ကတွာ, ‘‘သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ အနိစ္စာ’’တိ ဝိဒိတံ ကတွာ တုလယိတွာ တီရယိတွာ ဝိဘာဝယိတွာ ဝိဘူတံ ကတွာ, ‘‘သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ ဒုက္ခာ’’တိ… ‘‘သဗ္ဗေ ဓမ္မာ အနတ္တာ’’တိ…ပေ… ‘‘ယံ ကိဉ္စိ သမုဒယဓမ္မံ သဗ္ဗံ တံ နိရောဓဓမ္မ’’န္တိ ဝိဒိတံ ကတွာ တုလယိတွာ တီရယိတွာ ဝိဘာဝယိတွာ ဝိဘူတံ ကတွာ။ သတောတိ စတူဟိ ကာရဏေဟိ သတော – ကာယေ
(စူဠနိ၊၇၈။)ကာယာနုပဿနာသတိပဋ္ဌာနံ ဘာဝေန္တော သတော, ဝေဒနာသု…ပေ… စိတ္တေ… ဓမ္မေသု… ဓမ္မာနုပဿနာသတိပဋ္ဌာနံ ဘာဝေန္တော သတော… သော ဝုစ္စတိ သတော။ စရန္တိ စရန္တော ဝိဟရန္တော ဣရိယန္တော ဝတ္တေန္တော ပါလေန္တော ယပေန္တော ယာပေန္တောတိ – ယံ ဝိဒိတွာ သတော စရံ။
တရေ လောကေ ဝိသတ္တိကန္တိ ဝိသတ္တိကာ ဝုစ္စတိ တဏှာ။ ယော ရာဂေါ သာရာဂေါ…ပေ… အဘိဇ္ဈာ လောဘော အကုသလမူလံ။ ဝိသတ္တိကာတိ ကေနဋ္ဌေန ဝိသတ္တိကာ…ပေ… ဝိသဋာ ဝိတ္ထတာတိ ဝိသတ္တိကာ။ လောကေတိ အပါယလောကေ…ပေ… အာယတနလောကေ။ တရေ လောကေ ဝိသတ္တိကန္တိ လောကေ ဝေသာ ဝိသတ္တိကာ, လောကေ ဝေတံ ဝိသတ္တိကံ သတော တရေယျ ဥတ္တရေယျ ပတရေယျ သမတိက္ကမေယျ ဝီတိဝတ္တေယျာတိ – တရေ လောကေ ဝိသတ္တိကံ။ တေနာဟ သော ဗြာဟ္မဏော –
‘‘တဉ္စာဟံ အဘိနန္ဒာမိ, မဟေသိ ဓမ္မမုတ္တမံ၊
ယံ ဝိဒိတွာ သတော စရံ, တရေ လောကေ ဝိသတ္တိက’’န္တိ။
ယံ ကိဉ္စိ သမ္ပဇာနာသိ, [မေတ္တဂူတိ ဘဂဝါ]
ဥဒ္ဓံ အဓော တိရိယဉ္စာပိ မဇ္ဈေ၊
ဧတေသု နန္ဒိဉ္စ နိဝေသနဉ္စ, ပနုဇ္ဇ ဝိညာဏံ ဘဝေ န တိဋ္ဌေ။
ယံ ကိဉ္စိ သမ္ပဇာနာသီတိ ယံ ကိဉ္စိ ပဇာနာသိ အာဇာနာသိ ဝိဇာနာသိ ပဋိဝိဇာနာသိ ပဋိဝိဇ္ဈသီတိ – ယံ ကိဉ္စိ သမ္ပဇာနာသိ။ မေတ္တဂူတိ ဘဂဝါ တံ ဗြာဟ္မဏံ နာမေန အာလပတိ။ ဘဂဝါတိ ဂါရဝါဓိဝစနမေတံ…ပေ… သစ္ဆိကာ ပညတ္တိ, ယဒိဒံ ဘဂဝါတိ – မေတ္တဂူတိ ဘဂဝါ။
ဥဒ္ဓံ အဓော တိရိယဉ္စာပိ မဇ္ဈေတိ။ ဥဒ္ဓန္တိ အနာဂတံ [ဥဒ္ဓံ ဝုစ္စတိ အနာဂတံ (သျာ။ က။)]၊ အဓောတိ အတီတံ၊ တိရိယဉ္စာပိ မဇ္ဈေတိ ပစ္စုပ္ပန္နံ။ ဥဒ္ဓန္တိ ဒေဝလောကော၊ အဓောတိ နိရယလောကော၊ တိရိယဉ္စာပိ မဇ္ဈေတိ မနုဿလောကော။ အထ ဝါ, ဥဒ္ဓန္တိ ကုသလာ ဓမ္မာ၊ အဓောတိ အကုသလာ ဓမ္မာ၊ တိရိယဉ္စာပိ မဇ္ဈေတိ အဗျာကတာ ဓမ္မာ။ ဥဒ္ဓန္တိ အရူပဓာတု၊ အဓောတိ ကာမဓာတု၊ တိရိယဉ္စာပိ မဇ္ဈေတိ ရူပဓာတု။ ဥဒ္ဓန္တိ သုခါ ဝေဒနာ၊ အဓောတိ ဒုက္ခာ ဝေဒနာ၊ တိရိယဉ္စာပိ မဇ္ဈေတိ အဒုက္ခမသုခါ ဝေဒနာ။ ဥဒ္ဓန္တိ ဥဒ္ဓံ ပါဒတလာ။
(စူဠနိ၊၇၉။)အဓောတိ အဓော ကေသမတ္ထကာ၊ တိရိယဉ္စာပိ မဇ္ဈေတိ ဝေမဇ္ဈေတိ – ဥဒ္ဓံ အဓော တိရိယဉ္စာပိ မဇ္ဈေ။
ဧတေသု နန္ဒိဉ္စ နိဝေသနဉ္စ, ပနုဇ္ဇ ဝိညာဏံ ဘဝေ န တိဋ္ဌေတိ ဧတေသူတိ အာစိက္ခိတေသု ဒေသိတေသု ပညပိတေသု ပဋ္ဌပိတေသု ဝိဝရိတေသု ဝိဘဇိတေသု ဥတ္တာနီကတေသု ပကာသိတေသု။ နန္ဒီ ဝုစ္စတိ တဏှာ။ ယော ရာဂေါ သာရာဂေါ…ပေ… အဘိဇ္ဈာ လောဘော အကုသလမူလံ။ နိဝေသနန္တိ ဒွေ နိဝေသနာ – တဏှာနိဝေသနာ စ ဒိဋ္ဌိနိဝေသနာ စ။ ကတမာ တဏှာ နိဝေသနာ? ယာဝတာ တဏှာသင်္ခါတေန …ပေ… အယံ တဏှာနိဝေသနာ။ ကတမာ ဒိဋ္ဌိနိဝေသနာ? ဝီသတိဝတ္ထုကာ သက္ကာယဒိဋ္ဌိ …ပေ… အယံ ဒိဋ္ဌိနိဝေသနာ။
ပနုဇ္ဇ ဝိညာဏန္တိ ပုညာဘိသင်္ခါရသဟဂတံ ဝိညာဏံ, အပုညာဘိသင်္ခါရသဟဂတံ ဝိညာဏံ, အာနေဉ္ဇာဘိသင်္ခါရသဟဂတံ ဝိညာဏံ။ ဧတေသု နန္ဒိဉ္စ နိဝေသနဉ္စ အဘိသင်္ခါရသဟဂတဉ္စ ဝိညာဏံ နုဇ္ဇ ပနုဇ္ဇ နုဒ ပနုဒ ဇဟ ပဇဟ ဝိနောဒေဟိ ဗျန္တီကရောဟိ အနဘာဝံ ဂမေဟီတိ – ဧတေသု နန္ဒိဉ္စ နိဝေသနဉ္စ ပနုဇ္ဇ ဝိညာဏံ။
ဘဝေ န တိဋ္ဌေတိ။ ဘဝါတိ ဒွေ ဘဝါ – ကမ္မဘဝေါ စ ပဋိသန္ဓိကော စ ပုနဗ္ဘဝေါ။ ကတမော ကမ္မဘဝေါ? ပုညာဘိသင်္ခါရော အပုညာဘိသင်္ခါရော အာနေဉ္ဇာဘိသင်္ခါရော – အယံ ကမ္မဘဝေါ။ ကတမော ပဋိသန္ဓိကော ပုနဗ္ဘဝေါ? ပဋိသန္ဓိကာ ရူပံ ဝေဒနာ သညာ သင်္ခါရာ ဝိညာဏံ – အယံ ပဋိသန္ဓိကော ပုနဗ္ဘဝေါ။ ဘဝေ န တိဋ္ဌေတိ နန္ဒိဉ္စ နိဝေသနဉ္စ အဘိသင်္ခါရသဟဂတံ ဝိညာဏဉ္စ ကမ္မဘဝဉ္စ ပဋိသန္ဓိကဉ္စ ပုနဗ္ဘဝံ ပဇဟန္တော ဝိနောဒေန္တော ဗျန္တီကရောန္တော အနဘာဝံ ဂမေန္တော ကမ္မဘဝေ န တိဋ္ဌေယျ ပဋိသန္ဓိကေ ပုနဗ္ဘဝေ န တိဋ္ဌေယျ န သန္တိဋ္ဌေယျာတိ – ပနုဇ္ဇ ဝိညာဏံ ဘဝေ န တိဋ္ဌေ။ တေနာဟ ဘဂဝါ –
‘‘ယံ ကိဉ္စိ သမ္ပဇာနာသိ, [မေတ္တဂူတိ ဘဂဝါ]
ဥဒ္ဓံ အဓော တိရိယဉ္စာပိ မဇ္ဈေ၊
ဧတေသု နန္ဒိဉ္စ နိဝေသနဉ္စ, ပနုဇ္ဇ ဝိညာဏံ ဘဝေ န တိဋ္ဌေ’’တိ။
ဧဝံဝိဟာရီ သတော အပ္ပမတ္တော,
ဇာတိံ ဇရံ သောကပရိဒ္ဒဝဉ္စ, ဣဓေဝ ဝိဒွါ ပဇဟေယျ ဒုက္ခံ။
(စူဠနိ၊၈၀။)ဧဝံဝိဟာရီ သတော အပ္ပမတ္တောတိ။ ဧဝံဝိဟာရီတိ နန္ဒိဉ္စ နိဝေသနဉ္စ အဘိသင်္ခါရသဟဂတဝိညာဏဉ္စ ကမ္မဘဝဉ္စ ပဋိသန္ဓိကဉ္စ ပုနဗ္ဘဝံ ပဇဟန္တော ဝိနောဒေန္တော ဗျန္တီကရောန္တော အနဘာဝံ ဂမေန္တောတိ – ဧဝံဝိဟာရီ။ သတောတိ စတူဟိ ကာရဏေဟိ သတော – ကာယေ ကာယာနုပဿနာသတိပဋ္ဌာနံ ဘာဝေန္တော…ပေ… သော ဝုစ္စတိ သတော။ အပ္ပမတ္တောတိ သက္ကစ္စကာရီ သာတစ္စကာရီ အဋ္ဌိတကာရီ အနောလီနဝုတ္တီ [အနောလီနဝုတ္တိကော (က။) မဟာနိ။ ၁၄] အနိက္ခိတ္တစ္ဆန္ဒော အနိက္ခိတ္တဓုရော အပ္ပမတ္တော ကုသလေသု ဓမ္မေသု – ‘‘ကထာဟံ [ကဒါဟံ (သျာ။)] အပရိပူရံ ဝါ သီလက္ခန္ဓံ ပရိပူရေယျံ, ပရိပူရံ ဝါ သီလက္ခန္ဓံ တတ္ထ တတ္ထ ပညာယ အနုဂ္ဂဏှေယျ’’န္တိ ယော တတ္ထ ဆန္ဒော စ ဝါယာမော စ ဥဿာဟော စ ဥဿောဠှီ စ အပ္ပဋိဝါနီ [အပ္ပဋိဝါနိ (က။) မဟာနိ။ ၁၄] စ သတိ စ သမ္ပဇညဉ္စ အာတပ္ပံ ပဓာနံ အဓိဋ္ဌာနံ အနုယောဂေါ အပ္ပမတ္တော အပ္ပမာဒေါ ကုသလေသု ဓမ္မေသု။ ‘‘ကထာဟံ အပရိပူရံ ဝါ သမာဓိက္ခန္ဓံ…ပေ… ပညာက္ခန္ဓံ… ဝိမုတ္တိက္ခန္ဓံ… ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနက္ခန္ဓံ ပရိပူရေယျံ ပရိပူရံ ဝါ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနက္ခန္ဓံ တတ္ထ တတ္ထ ပညာယ အနုဂ္ဂဏှေယျ’’န္တိ ယော တတ္ထ ဆန္ဒော စ ဝါယာမော စ ဥဿာဟော စ ဥဿောဠှီ စ အပ္ပဋိဝါနီ စ သတိ စ သမ္ပဇညဉ္စ အာတပ္ပံ ပဓာနံ အဓိဋ္ဌာနံ အနုယောဂေါ အပ္ပမတ္တော အပ္ပမာဒေါ ကုသလေသု ဓမ္မေသု။ ‘‘ကထာဟံ အပရိညာတံ ဝါ ဒုက္ခံ ပရိဇာနေယျံ, အပ္ပဟီနေ ဝါ ကိလေသေ ပဇဟေယျံ, အဘာဝိတံ ဝါ မဂ္ဂံ ဘာဝေယျံ, အသစ္ဆိကတံ ဝါ နိရောဓံ သစ္ဆိကရေယျ’’န္တိ ယော တတ္ထ ဆန္ဒော စ ဝါယာမော စ ဥဿာဟော စ ဥဿောဠှီ စ အပ္ပဋိဝါနီ စ သတိ စ သမ္ပဇညဉ္စ အာတပ္ပံ ပဓာနံ အဓိဋ္ဌာနံ အနုယောဂေါ အပ္ပမတ္တော အပ္ပမာဒေါ ကုသလေသု ဓမ္မေသူတိ – ဧဝံဝိဟာရီ သတော အပ္ပမတ္တော။
ဘိက္ခု စရံ ဟိတွာ မမာယိတာနီတိ။ ဘိက္ခူတိ ပုထုဇ္ဇနကလျာဏကော [ကလျာဏပုထုဇ္ဇနော (သျာ။), ဧဝမီဒိသေသု ဌာနေသု] ဝါ ဘိက္ခု သေက္ခော ဝါ ဘိက္ခု။ စရန္တိ စရန္တော ဝိဟရန္တော ဣရိယန္တော ဝတ္တေန္တော ပါလေန္တော ယပေန္တော ယာပေန္တော။ မမတ္တာတိ ဒွေ မမတ္တာ – တဏှာမမတ္တဉ္စ ဒိဋ္ဌိမမတ္တဉ္စ…ပေ… ဣဒံ တဏှာမမတ္တံ…ပေ… ဣဒံ ဒိဋ္ဌိမမတ္တံ… တဏှာမမတ္တံ ပဟာယ ဒိဋ္ဌိမမတ္တံ ပဋိနိဿဇ္ဇိတွာ မမတ္တေ ဇဟိတွာ စဇိတွာ ပဇဟိတွာ ဝိနောဒေတွာ ဗျန္တီကရိတွာ အနဘာဝံ ဂမေတွာတိ – ဘိက္ခု စရံ ဟိတွာ မမာယိတာနိ။
(စူဠနိ၊၈၁။)ဇာတိံ ဇရံ သောကပရိဒ္ဒဝဉ္စ, ဣဓေဝ ဝိဒွါ ပဇဟေယျ ဒုက္ခန္တိ။ ဇာတီတိ ယာ တေသံ တေသံ သတ္တာနံ…ပေ… ဇရန္တိ ယာ တေသံ တေသံ သတ္တာနံ…ပေ… သောကောတိ ဉာတိဗျသနေန ဝါ ဖုဋ္ဌဿ…ပေ… ပရိဒေဝေါတိ ဉာတိဗျသနေန ဝါ ဖုဋ္ဌဿ…ပေ… ဣဓာတိ ဣမိဿာ ဒိဋ္ဌိယာ…ပေ… ဣမသ္မိံ မနုဿလောကေ။ ဝိဒွါတိ ဝိဇ္ဇာဂတော ဉာဏီ ဝိဘာဝီ မေဓာဝီ။ ဒုက္ခန္တိ ဇာတိဒုက္ခံ…ပေ… ဒေါမနဿုပါယာသဒုက္ခံ။ ဇာတိံ ဇရံ သောကပရိဒ္ဒဝဉ္စ, ဣဓေဝ ဝိဒွါ ပဇဟေယျ ဒုက္ခန္တိ ဝိဇ္ဇာဂတော ဉာဏီ ဝိဘာဝီ မေဓာဝီ ဣဓေဝ ဇာတိဉ္စ ဇရဉ္စ သောကပရိဒ္ဒဝဉ္စ ဒုက္ခဉ္စ ပဇဟေယျ ဝိနောဒေယျ ဗျန္တီကရေယျ အနဘာဝံ ဂမေယျာတိ – ဇာတိံ ဇရံ သောကပရိဒ္ဒဝဉ္စ, ဣဓေဝ ဝိဒွါ ပဇဟေယျ ဒုက္ခံ။ တေနာဟ ဘဂဝါ –
‘‘ဧဝံဝိဟာရီ သတော အပ္ပမတ္တော, ဘိက္ခု စရံ ဟိတွာ မမာယိတာနိ၊
ဇာတိံ ဇရံ သောကပရိဒ္ဒဝဉ္စ, ဣဓေဝ ဝိဒွါ ပဇဟေယျ ဒုက္ခ’’န္တိ။
ဧတာဘိနန္ဒာမိ ဝစော မဟေသိနော, သုကိတ္တိတံ ဂေါတမနူပဓီကံ၊
အဒ္ဓါ ဟိ ဘဂဝါ ပဟာသိ ဒုက္ခံ, တထာ ဟိ တေ ဝိဒိတော ဧသ ဓမ္မော။
ဧတာဘိနန္ဒာမိ ဝစော မဟေသိနောတိ။ ဧတန္တိ တုယှံ ဝစနံ ဗျပ္ပထံ ဒေသနံ အနုသာသနံ အနုသိဋ္ဌံ နန္ဒာမိ အဘိနန္ဒာမိ မောဒါမိ အနုမောဒါမိ ဣစ္ဆာမိ သာဒိယာမိ ပတ္ထယာမိ ပိဟယာမိ အဘိဇပ္ပါမိ။ မဟေသိနောတိ ကိံ မဟေသိ ဘဂဝါ? မဟန္တံ သီလက္ခန္ဓံ ဧသီ ဂဝေသီ ပရိယေသီတိ မဟေသိ…ပေ… ကဟံ နရာသဘောတိ မဟေသီတိ – ဧတာဘိနန္ဒာမိ ဝစော မဟေသိနော။
သုကိတ္တိတံ ဂေါတမနူပဓီကန္တိ။ သုကိတ္တိတန္တိ သုကိတ္တိတံ သုအာစိက္ခိတံ သုဒေသိတံ သုပညပိတံ သုပဋ္ဌပိတံ သုဝိဝရိတံ သုဝိဘဇိတံ သုဥတ္တာနီကတံ သုပကာသိတန္တိ – သုကိတ္တိတံ။ ဂေါတမနူပဓီကန္တိ ဥပဓီ ဝုစ္စန္တိ ကိလေသာ စ ခန္ဓာ စ အဘိသင်္ခါရာ စ။ ဥပဓိပ္ပဟာနံ ဥပဓိဝူပသမံ ဥပဓိပဋိနိဿဂ္ဂံ ဥပဓိပဋိပဿဒ္ဓံ အမတံ နိဗ္ဗာနန္တိ – သုကိတ္တိတံ ဂေါတမနူပဓီကံ။
(စူဠနိ၊၈၂။)အဒ္ဓါ ဟိ ဘဂဝါ ပဟာသိ ဒုက္ခန္တိ။ အဒ္ဓါတိ ဧကံသဝစနံ နိဿံသယဝစနံ နိက္ကင်္ခါဝစနံ အဒွေဇ္ဈဝစနံ အဒွေဠှကဝစနံ နိရောဓဝစနံ အပ္ပဏကဝစနံ အဝတ္ထာပနဝစနမေတံ – အဒ္ဓါတိ။ ဘဂဝါတိ ဂါရဝါဓိဝစနမေတံ…ပေ… သစ္ဆိကာ ပညတ္တိ, ယဒိဒံ ဘဂဝါတိ။ ပဟာသိ ဒုက္ခန္တိ ဇာတိဒုက္ခံ ဇရာဒုက္ခံ ဗျာဓိဒုက္ခံ မရဏဒုက္ခံ သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသဒုက္ခံ ပဟာသိ ပဇဟိ ဝိနောဒေသိ ဗျန္တီကရောသိ အနဘာဝံ ဂမေသီတိ – အဒ္ဓါ ဟိ ဘဂဝါ ပဟာသိ ဒုက္ခံ။
တထာ ဟိ တေ ဝိဒိတော ဧသ ဓမ္မောတိ တထာ ဟိ တေ ဝိဒိတော တုလိတော တီရိတော ဝိဘူတော ဝိဘာဝိတော ဧသ ဓမ္မောတိ – တထာ ဟိ တေ ဝိဒိတော ဧသ ဓမ္မော။ တေနာဟ သော ဗြာဟ္မဏော –
‘‘ဧတာဘိနန္ဒာမိ ဝစော မဟေသိနော, သုကိတ္တိတံ ဂေါတမနူပဓီကံ၊
အဒ္ဓါ ဟိ ဘဂဝါ ပဟာသိ ဒုက္ခံ, တထာ ဟိ တေ ဝိဒိတော ဧသ ဓမ္မော’’တိ။
တေ စာပိ နူနပ္ပဇဟေယျု ဒုက္ခံ, ယေ တွံ မုနီ အဋ္ဌိတံ ဩဝဒေယျ၊
တံ တံ နမဿာမိ သမေစ္စ နာဂ, အပ္ပေဝ မံ ဘဂဝါ အဋ္ဌိတံ ဩဝဒေယျ။
တေ စာပိ နူနပ္ပဇဟေယျု ဒုက္ခန္တိ။ တေ စာပီတိ ခတ္တိယာ စ ဗြာဟ္မဏာ စ ဝေဿာ စ သုဒ္ဒါ စ ဂဟဋ္ဌာ စ ပဗ္ဗဇိတာ စ ဒေဝါ စ မနုဿာ စ။ ပဇဟေယျု ဒုက္ခန္တိ ဇာတိဒုက္ခံ ဇရာဒုက္ခံ ဗျာဓိဒုက္ခံ မရဏဒုက္ခံ သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသဒုက္ခံ ပဇဟေယျုံ ဝိနောဒေယျုံ ဗျန္တီကရေယျုံ အနဘာဝံ ဂမေယျုန္တိ – တေ စာပိ နူနပ္ပဇဟေယျု ဒုက္ခံ။
ယေ တွံ မုနီ အဋ္ဌိတံ ဩဝဒေယျာတိ။ ယေတိ ခတ္တိယေ စ ဗြာဟ္မဏေ စ ဝေဿေ စ သုဒ္ဒေ စ ဂဟဋ္ဌေ စ ပဗ္ဗဇိတေ စ ဒေဝေ စ မနုဿေ စ။ တွန္တိ ဘဂဝန္တံ ဘဏတိ။ မုနီတိ မောနံ ဝုစ္စတိ ဉာဏံ…ပေ… သင်္ဂဇာလမတိစ္စ သော မုနိ။ အဋ္ဌိတံ ဩဝဒေယျာတိ အဋ္ဌိတံ ဩဝဒေယျ သက္ကစ္စံ ဩဝဒေယျ အဘိဏှံ ဩဝဒေယျ ပုနပ္ပုနံ ဩဝဒေယျ အနုသာသေယျာတိ – ယေ တွံ မုနီ အဋ္ဌိတံ ဩဝဒေယျ။
တံ တံ နမဿာမိ သမေစ္စ နာဂါတိ။ တန္တိ ဘဂဝန္တံ ဘဏတိ။ နမဿာမီတိ ကာယေန ဝါ နမဿာမိ, ဝါစာယ ဝါ နမဿာမိ, စိတ္တေန ဝါ နမဿာမိ,
(စူဠနိ၊၈၃။)အနွတ္ထပဋိပတ္တိယာ ဝါ နမဿာမိ, ဓမ္မာနုဓမ္မပဋိပတ္တိယာ ဝါ နမဿာမိ, သက္ကရောမိ ဂရုံ ကရောမိ [ဂရုကရောမိ (သျာ။)] မာနေမိ ပူဇေမိ။ သမေစ္စာတိ သမေစ္စ အဘိသမေစ္စ သမာဂန္တွာ အဘိသမာဂန္တွာ သမ္မုခါ တံ နမဿာမိ။ နာဂါတိ နာဂေါ စ ဘဂဝါ အာဂုံ န ကရောတီတိ – နာဂေါ, န ဂစ္ဆတီတိ – နာဂေါ, န အာဂစ္ဆတီတိ – နာဂေါ။ ကထံ ဘဂဝါ အာဂုံ န ကရောတီတိ – နာဂေါ? အာဂု ဝုစ္စတိ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ သံကိလေသိကာ ပေါနောဘဝိကာ သဒရာ ဒုက္ခဝိပါကာ အာယတိံ ဇာတိဇရာမရဏိယာ။
အာဂုံ န ကရောတိ ကိဉ္စိ လောကေ, [သဘိယာတိ ဘဂဝါ]
သဗ္ဗသံယောဂေ [သဗ္ဗယောဂေ (က။), သု။ နိ။ ၅၂၇] ဝိသဇ္ဇ ဗန္ဓနာနိ၊
သဗ္ဗတ္ထ န သဇ္ဇတီ ဝိမုတ္တော, နာဂေါ တာဒိ ပဝုစ္စတေ တထတ္တာတိ။
ဧဝံ ဘဂဝါ အာဂုံ န ကရောတီတိ – နာဂေါ။
ကထံ ဘဂဝါ န ဂစ္ဆတီတိ – နာဂေါ။ ဘဂဝါ န ဆန္ဒာဂတိံ ဂစ္ဆတိ, န ဒေါသာဂတိံ ဂစ္ဆတိ, န မောဟာဂတိံ ဂစ္ဆတိ, န ဘယာဂတိံ ဂစ္ဆတိ, န ရာဂဝသေန ဂစ္ဆတိ, န ဒေါသဝသေန ဂစ္ဆတိ, န မောဟဝသေန ဂစ္ဆတိ, န မာနဝသေန ဂစ္ဆတိ, န ဒိဋ္ဌိဝသေန ဂစ္ဆတိ, န ဥဒ္ဓစ္စဝသေန ဂစ္ဆတိ, န ဝိစိကိစ္ဆာဝသေန ဂစ္ဆတိ, န အနုသယဝသေန ဂစ္ဆတိ, န ဝဂ္ဂေဟိ ဓမ္မေဟိ ယာယတိ နီယတိ [နိယျတိ (သျာ။ က။)] ဝုယှတိ သံဟရီယတိ။ ဧဝံ ဘဂဝါ န ဂစ္ဆတီတိ – နာဂေါ။
ကထံ ဘဂဝါ န အာဂစ္ဆတီတိ – နာဂေါ။ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေန ယေ ကိလေသာ ပဟီနာ တေ ကိလေသေ န ပုနေတိ န ပစ္စေတိ န ပစ္စာဂစ္ဆတိ။ သကဒါဂါမိမဂ္ဂေန…ပေ… အနာဂါမိမဂ္ဂေန… အရဟတ္တမဂ္ဂေန ယေ ကိလေသာ ပဟီနာ တေ ကိလေသေ န ပုနေတိ န ပစ္စေတိ န ပစ္စာဂစ္ဆတိ။ ဧဝံ ဘဂဝါ န အာဂစ္ဆတီတိ နာဂေါတိ – တံ တံ နမဿာမိ သမေစ္စ နာဂ။
အပ္ပေဝ မံ ဘဂဝါ အဋ္ဌိတံ ဩဝဒေယျာတိ အပ္ပေဝ မံ ဘဂဝါ အဋ္ဌိတံ ဩဝဒေယျ သက္ကစ္စံ ဩဝဒေယျ အဘိဏှံ ဩဝဒေယျ ပုနပ္ပုနံ ဩဝဒေယျ အနုသာသေယျာတိ – အပ္ပေဝ မံ ဘဂဝါ အဋ္ဌိတံ ဩဝဒေယျ။ တေနာဟ သော ဗြာဟ္မဏော –
(စူဠနိ၊၈၄။)‘‘တေ စာပိ နူနပ္ပဇဟေယျု ဒုက္ခံ, ယေ တွံ မုနီ အဋ္ဌိတံ ဩဝဒေယျ၊
တံ တံ နမဿာမိ သမေစ္စ နာဂ, အပ္ပေဝ မံ ဘဂဝါ အဋ္ဌိတံ ဩဝဒေယျာ’’တိ။
ယံ ဗြာဟ္မဏံ ဝေဒဂုမာဘိဇညာ, အကိဉ္စနံ ကာမဘဝေ အသတ္တံ၊
အဒ္ဓါ ဟိ သော ဩဃမိမံ အတာရိ, တိဏ္ဏော စ ပါရံ အခိလော အကင်္ခေါ။
ယံ ဗြာဟ္မဏံ ဝေဒဂုမာဘိဇညာတိ။ ဗြာဟ္မဏောတိ သတ္တန္နံ ဓမ္မာနံ ဗာဟိတတ္တာ ဗြာဟ္မဏော။ သက္ကာယဒိဋ္ဌိ ဗာဟိတာ ဟောတိ, ဝိစိကိစ္ဆာ ဗာဟိတာ ဟောတိ, သီလဗ္ဗတပရာမာသော ဗာဟိတော ဟောတိ, ရာဂေါ ဗာဟိတော ဟောတိ, ဒေါသော ဗာဟိတော ဟောတိ, မောဟော ဗာဟိတော ဟောတိ, မာနော ဗာဟိတော ဟောတိ။ ဗာဟိတာဿ ဟောန္တိ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ သံကိလေသိကာ ပေါနောဘဝိကာ သဒရာ ဒုက္ခဝိပါကာ အာယတိံ ဇာတိဇရာမရဏိယာ။
ဗာဟိတွာ သဗ္ဗပါပကာနိ, [သဘိယာတိ ဘဂဝါ]
ဝိမလော သာဓုသမာဟိတော ဌိတတ္တော၊
သံသာရမတိစ္စ ကေဝလီ သော, အသိတော [အနိဿိတော (သျာ။) သု။ နိ။ ၅၂၄] တာဒိ ပဝုစ္စတေ သ ဗြဟ္မာ။
ဝေဒဂူတိ ဝေဒေါ ဝုစ္စတိ စတူသု မဂ္ဂေသု ဉာဏံ…ပေ… သဗ္ဗံ ဝေဒမတိစ္စ ဝေဒဂူ သောတိ။ အဘိဇညာတိ အဘိဇာနေယျ အာဇာနေယျ ဝိဇာနေယျ ပဋိဝိဇာနေယျ ပဋိဝိဇ္ဈေယျာတိ – ယံ ဗြာဟ္မဏံ ဝေဒဂုမာဘိဇညာ။
အကိဉ္စနံ ကာမဘဝေ အသတ္တန္တိ။ အကိဉ္စနန္တိ ရာဂကိဉ္စနံ ဒေါသကိဉ္စနံ မောဟကိဉ္စနံ မာနကိဉ္စနံ ဒိဋ္ဌိကိဉ္စနံ ကိလေသကိဉ္စနံ ဒုစ္စရိတကိဉ္စနံ, ယဿေတေ ကိဉ္စနာ ပဟီနာ သမုစ္ဆိန္နာ ဝူပသန္တာ ပဋိပဿဒ္ဓါ အဘဗ္ဗုပ္ပတ္တိကာ ဉာဏဂ္ဂိနာ ဒဍ္ဎာ, သော ဝုစ္စတိ အကိဉ္စနော။ ကာမာတိ ဥဒ္ဒါနတော ဒွေ ကာမာ – ဝတ္ထုကာမာ စ ကိလေသကာမာ စ…ပေ… ဣမေ ဝုစ္စန္တိ ဝတ္ထုကာမာ…ပေ… ဣမေ ဝုစ္စန္တိ ကိလေသကာမာ။ ဘဝါတိ ဒွေ ဘဝါ – ကမ္မဘဝေါ စ ပဋိသန္ဓိကော စ
(စူဠနိ၊၈၅။)ပုနဗ္ဘဝေါ ။ပ။ အယံ ပဋိသန္ဓိကော ပုနဗ္ဘဝေါ။ အကိဉ္စနံ ကာမဘဝေ အသတ္တန္တိ အကိဉ္စနံ ပုဂ္ဂလံ ကာမဘဝေ စ အသတ္တံ အလဂ္ဂံ အလဂ္ဂိတံ အပလိဗုဒ္ဓံ နိက္ခန္တံ နိဿဋံ ဝိပ္ပမုတ္တံ ဝိသညုတ္တံ ဝိမရိယာဒိကတေန စေတသာ ဝိဟရန္တန္တိ – အကိဉ္စနံ ကာမဘဝေ အသတ္တံ။
အဒ္ဓါ ဟိ သော ဩဃမိမံ အတာရီတိ။ အဒ္ဓါတိ ဧကံသဝစနံ ။ပ။ အဝတ္ထာပနဝစနမေတံ – အဒ္ဓါတိ။ ဩဃန္တိ ကာမောဃံ ဘဝေါဃံ ဒိဋ္ဌောဃံ အဝိဇ္ဇောဃံ။ အတာရီတိ ဥတ္တရိ ပတရိ သမတိက္ကမိ ဝီတိဝတ္တယီတိ – အဒ္ဓါ ဟိ သော ဩဃမိမံ အတာရိ။
တိဏ္ဏော စ ပါရံ အခိလော အကင်္ခေါတိ။ တိဏ္ဏောတိ ကာမောဃံ တိဏ္ဏော, ဘဝေါဃံ တိဏ္ဏော, ဒိဋ္ဌောဃံ တိဏ္ဏော, အဝိဇ္ဇောဃံ တိဏ္ဏော, သံသာရပထံ တိဏ္ဏော ဥတ္တိဏ္ဏော နိတ္ထိဏ္ဏော [နိတ္တိဏ္ဏော (သျာ။)] အတိက္ကန္တော သမတိက္ကန္တော ဝီတိဝတ္တော။ သော ဝုတ္ထဝါသော [ဝုဋ္ဌဝါသော (သျာ။) မဟာနိ။ ၆] စိဏ္ဏစရဏော ဂတဒ္ဓေါ ဂတဒိသော ဂတကောဋိကော ပါလိတဗြဟ္မစရိယော ဥတ္တမဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တော ဘာဝိတမဂ္ဂေါ, ပဟီနကိလေသော ပဋိဝိဒ္ဓါကုပ္ပေါ သစ္ဆိကတနိရောဓော။ ဒုက္ခံ တဿ ပရိညာတံ, သမုဒယော ပဟီနော, မဂ္ဂေါ ဘာဝိတော, နိရောဓော သစ္ဆိကတော, အဘိညေယျံ အဘိညာတံ, ပရိညေယျံ ပရိညာတံ, ပဟာတဗ္ဗံ ပဟီနံ, ဘာဝေတဗ္ဗံ ဘာဝိတံ, သစ္ဆိကာတဗ္ဗံ သစ္ဆိကတံ။ သော ဥက္ခိတ္တပလိဃော သံကိဏ္ဏပရိက္ခော အဗ္ဗုဠှေသိကော နိရဂ္ဂဠော အရိယော ပန္နဒ္ဓဇော ပန္နဘာရော ဝိသညုတ္တော ပဉ္စင်္ဂဝိပ္ပဟီနော ဆဠင်္ဂသမန္နာဂတော ဧကာရက္ခော စတုရာပဿေနော ပနုဏ္ဏပစ္စေကသစ္စော [ပဏုန္နပစ္စေကသစ္စော (က။)] သမဝယသဋ္ဌေသနော အနာဝိလသင်္ကပ္ပေါ ပဿဒ္ဓကာယသင်္ခါရော သုဝိမုတ္တစိတ္တော သုဝိမုတ္တပညော ကေဝလီ ဝုသိတဝါ ဥတ္တမပုရိသော ပရမပုရိသော ပရမပတ္တိပ္ပတ္တော။ သော နေဝ အာစိနာတိ န အပစိနာတိ, အပစိနိတွာ ဌိတော။ နေဝ ပဇဟတိ န ဥပါဒိယတိ, ပဇဟိတွာ ဌိတော။ နေဝ ဝိသိနေတိ န ဥဿိနေတိ, ဝိသိနေတွာ ဌိတော။ နေဝ ဝိဓူပေတိ န သန္ဓူပေတိ, ဝိဓူပေတွာ ဌိတော။ အသေက္ခေန သီလက္ခန္ဓေန သမန္နာဂတတ္တာ ဌိတော။ အသေက္ခေန သမာဓိက္ခန္ဓေန…ပေ… ပညာက္ခန္ဓေန… ဝိမုတ္တိက္ခန္ဓေန… ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနက္ခန္ဓေန သမန္နာဂတတ္တာ ဌိတော။ သစ္စံ သမ္ပဋိပါဒယိတွာ [ပဋိပါဒယိတွာ (သျာ။)] ဌိတော။ ဧဇံ သမတိက္ကမိတွာ ဌိတော။ ကိလေသဂ္ဂိံ ပရိယာဒိယိတွာ ဌိတော။ အပရိဂမနတာယ ဌိတော။ ကထံ [ကဋံ (သျာ။) ကာမသုတ္တနိဒ္ဒေသဋ္ဌကထာ ဩလောကေတဗ္ဗာ] သမာဒါယ ဌိတော? ဝိမုတ္တိပဋိသေဝနတာယ
(စူဠနိ၊၈၆။)ဌိတော။ မေတ္တာယ ပါရိသုဒ္ဓိယာ ဌိတော။ ကရုဏာယ ။ပ။ မုဒိတာယ… ဥပေက္ခာယ ပါရိသုဒ္ဓိယာ ဌိတော။ အစ္စန္တပါရိသုဒ္ဓိယာ ဌိတော။ အတမ္မယတာယ [အကမ္မညတာယ (သျာ။)] ပါရိသုဒ္ဓိယာ ဌိတော။ ဝိမုတ္တတ္တာ ဌိတော။ သန္တုဿိတတ္တာ ဌိတော။ ခန္ဓပရိယန္တေ ဌိတော။ ဓာတုပရိယန္တေ ဌိတော။ အာယတနပရိယန္တေ ဌိတော။ ဂတိပရိယန္တေ ဌိတော။ ဥပပတ္တိပရိယန္တေ ဌိတော။ ပဋိသန္ဓိပရိယန္တေ ဌိတော။ ဘဝပရိယန္တေ ဌိတော။ သံသာရပရိယန္တေ ဌိတော။ ဝဋ္ဋပရိယန္တေ ဌိတော။ အန္တိမဘဝေ ဌိတော။ အန္တိမေ သမုဿယေ ဌိတော။ အန္တိမဒေဟဓရော အရဟာ။
တဿာယံ ပစ္ဆိမကော ဘဝေါ, စရိမောယံ သမုဿယော၊
ဇာတိမရဏသံသာရော, နတ္ထိ တဿ ပုနဗ္ဘဝေါတိ။
တိဏ္ဏော စ ပါရန္တိ ပါရံ ဝုစ္စတိ အမတံ နိဗ္ဗာနံ။ ယော သော သဗ္ဗသင်္ခါရသမထော သဗ္ဗူပဓိပဋိနိဿဂ္ဂေါ တဏှက္ခယော ဝိရာဂေါ နိရောဓော နိဗ္ဗာနံ။ သော ပါရဂတော ပါရပ္ပတ္တော အန္တဂတော အန္တပ္ပတ္တော ကောဋိဂတော ကောဋိပ္ပတ္တော ပရိယန္တဂတော ပရိယန္တပ္ပတ္တော ဝေါသာနဂတော ဝေါသာနပ္ပတ္တော တာဏဂတော တာဏပ္ပတ္တော လေဏဂတော လေဏပ္ပတ္တော သရဏဂတော သရဏပ္ပတ္တော အဘယဂတော အဘယပ္ပတ္တော အစ္စုတဂတော အစ္စုတပ္ပတ္တော အမတဂတော အမတပ္ပတ္တော နိဗ္ဗာနဂတော နိဗ္ဗာနပ္ပတ္တော။ သော ဝုတ္တဝါသော စိဏ္ဏစရဏော…ပေ… ဇာတိမရဏသံသာရော, နတ္ထိ တဿ ပုနဗ္ဘဝေါတိ – တိဏ္ဏော စ ပါရံ။
အခိလောတိ ရာဂေါ ခိလော, ဒေါသော ခိလော, မောဟော ခိလော, ကောဓော ခိလော, ဥပနာဟော ခိလော…ပေ… သဗ္ဗာကုသလာဘိသင်္ခါရာ ခိလာ။ ယဿေတေ ခိလာ ပဟီနာ သမုစ္ဆိန္နာ ဝူပသန္တာ ပဋိပဿဒ္ဓါ အဘဗ္ဗုပ္ပတ္တိကာ ဉာဏဂ္ဂိနာ ဒဍ္ဎာ သော ဝုစ္စတိ အခိလော။ အကင်္ခေါတိ ဒုက္ခေ ကင်္ခါ, ဒုက္ခသမုဒယေ ကင်္ခါ, ဒုက္ခနိရောဓေ ကင်္ခါ, ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနိယာ ပဋိပဒါယ ကင်္ခါ, ပုဗ္ဗန္တေ ကင်္ခါ, အပရန္တေ ကင်္ခါ, ပုဗ္ဗန္တာပရန္တေ ကင်္ခါ, ဣဒပ္ပစ္စယတာပဋိစ္စသမုပ္ပန္နေသု ဓမ္မေသု ကင်္ခါ, ယာ ဧဝရူပါ ကင်္ခါ ကင်္ခါယနာ ကင်္ခါယိတတ္တံ ဝိမတိ ဝိစိကိစ္ဆာ ဒွေဠှကံ ဒွေဓာပထော သံသယော အနေကံသဂ္ဂါဟော အာသပ္ပနာ ပရိသပ္ပနာ အပရိယောဂါဟနာ ဆမ္ဘိတတ္တံ စိတ္တဿ မနောဝိလေခေါ။ ယဿေတေ ကင်္ခါ ပဟီနာ သမုစ္ဆိန္နာ ဝူပသန္တာ ပဋိပဿဒ္ဓါ အဘဗ္ဗုပ္ပတ္တိကာ ဉာဏဂ္ဂိနာ ဒဍ္ဎာ
(စူဠနိ၊၈၇။)သော ဝုစ္စတိ အကင်္ခေါတိ – တိဏ္ဏော စ ပါရံ အခိလော အကင်္ခေါ။ တေနာဟ ဘဂဝါ –
‘‘ယံ ဗြာဟ္မဏံ ဝေဒဂုမာဘိဇညာ, အကိဉ္စနံ ကာမဘဝေ အသတ္တံ၊
အဒ္ဓါ ဟိ သော ဩဃမိမံ အတာရိ, တိဏ္ဏော စ ပါရံ အခိလော အကင်္ခေါ’’တိ။
ဝိဒွါ စ ယော ဝေဒဂူ နရော ဣဓ, ဘဝါဘဝေ သင်္ဂမိမံ ဝိသဇ္ဇ၊
သော ဝီတတဏှော အနီဃော နိရာသော, အတာရိ သော ဇာတိဇရန္တိ ဗြူမိ။
ဝိဒွါ စ ယော ဝေဒဂူ နရော ဣဓာတိ။ ဝိဒွါတိ ဝိဇ္ဇာဂတော ဉာဏီ ဝိဘာဝီ မေဓာဝီ။ ယောတိ ယော ယာဒိသော…ပေ… မနုဿော ဝါ။ ဝေဒဂူတိ ဝေဒါ ဝုစ္စန္တိ စတူသု မဂ္ဂေသု ဉာဏံ ပညာ ပညိန္ဒြိယံ ပညာဗလံ ဓမ္မဝိစယသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ ဝီမံသာ ဝိပဿနာ သမ္မာဒိဋ္ဌိ [ဉာဏံ…ပေ… သဗ္ဗဝေဒမတိစ္စ ဝေဒဂူ သောတိ။ (သျာ။) ပဿ မဟာနိ။ ၈၁]။ တေဟိ ဝေဒေဟိ ဇာတိဇရာမရဏဿ အန္တဂတော အန္တပ္ပတ္တော ကောဋိဂတော ကောဋိပ္ပတ္တော ပရိယန္တဂတော ပရိယန္တပ္ပတ္တော ဝေါသာနဂတော ဝေါသာနပ္ပတ္တော တာဏဂတော တာဏပ္ပတ္တော လေဏဂတော လေဏပ္ပတ္တော သရဏဂတော သရဏပ္ပတ္တော အဘယဂတော အဘယပ္ပတ္တော အစ္စုတဂတော အစ္စုတပ္ပတ္တော အမတဂတော အမတပ္ပတ္တော နိဗ္ဗာနဂတော နိဗ္ဗာနပ္ပတ္တော။ ဝေဒါနံ ဝါ အန္တဂတောတိ ဝေဒဂူ, ဝေဒေဟိ ဝါ အန္တဂတောတိ ဝေဒဂူ, သတ္တန္နံ ဝါ ဓမ္မာနံ ဝိဒိတတ္တာ ဝေဒဂူ။ သက္ကာယဒိဋ္ဌိ ဝိဒိတာ ဟောတိ, ဝိစိကိစ္ဆာ…ပေ… သီလဗ္ဗတပရာမာသော… ရာဂေါ… ဒေါသော… မောဟော… မာနော ဝိဒိတော ဟောတိ။ ဝိဒိတာဿ ဟောန္တိ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ သံကိလေသိကာ ပေါနောဘဝိကာ သဒရာ ဒုက္ခဝိပါကာ အာယတိံ ဇာတိဇရာမရဏိယာ။
ဝေဒါနိ ဝိစေယျ ကေဝလာနိ, [သဘိယာတိ ဘဂဝါ]
သမဏာနံ ယာနီဓတ္ထိ ဗြာဟ္မဏာနံ၊
သဗ္ဗဝေဒနာသု ဝီတရာဂေါ, သဗ္ဗံ ဝေဒမတိစ္စ ဝေဒဂူ သော။
(စူဠနိ၊၈၈။)နရောတိ သတ္တော နရော မာနဝေါ ပေါသော ပုဂ္ဂလော ဇီဝေါ ဇာဂု [ဇာတု (သျာ။)] ဇန္တု ဣန္ဒဂု [ဣန္ဒဂူ (သျာ။)] မနုဇော။ ဣဓာတိ ဣမိဿာ ဒိဋ္ဌိယာ…ပေ… ဣမသ္မိံ မနုဿလောကေတိ – ဝိဒွါ စ ယော ဝေဒဂူ နရော ဣဓ။
ဘဝါဘဝေ သင်္ဂမိမံ ဝိသဇ္ဇာတိ။ ဘဝါဘဝေတိ ဘဝါဘဝေ ကမ္မဘဝေ ပုနဗ္ဘဝေ ကာမဘဝေ, ကမ္မဘဝေ ကာမဘဝေ ပုနဗ္ဘဝေ ရူပဘဝေ, ကမ္မဘဝေ ရူပဘဝေ ပုနဗ္ဘဝေ အရူပဘဝေ, ကမ္မဘဝေ အရူပဘဝေ ပုနဗ္ဘဝေ ပုနပ္ပုနဘဝေ, ပုနပ္ပုနဂတိယာ ပုနပ္ပုနဥပပတ္တိယာ ပုနပ္ပုနပဋိသန္ဓိယာ ပုနပ္ပုနအတ္တဘာဝါဘိနိဗ္ဗတ္တိယာ။ သင်္ဂါတိ သတ္တ သင်္ဂါ – ရာဂသင်္ဂေါ, ဒေါသသင်္ဂေါ, မောဟသင်္ဂေါ, မာနသင်္ဂေါ, ဒိဋ္ဌိသင်္ဂေါ, ကိလေသသင်္ဂေါ, ဒုစ္စရိတသင်္ဂေါ။ ဝိသဇ္ဇာတိ သင်္ဂေ ဝေါသဇ္ဇေတွာ ဝါ ဝိသဇ္ဇ။ အထ ဝါ, သင်္ဂေ ဗန္ဓေ ဝိဗန္ဓေ အာဗန္ဓေ လဂ္ဂေ လဂ္ဂိတေ ပလိဗုဒ္ဓေ ဗန္ဓနေ ဖောဋယိတွာ [မောစယိတွာ (သျာ။)] ဝါ ဝိသဇ္ဇ။ ယထာ ယာနံ ဝါ ဝယှံ ဝါ ရထံ ဝါ သကဋံ ဝါ သန္ဒမာနိကံ ဝါ သဇ္ဇံ ဝိသဇ္ဇံ ကရောန္တိ ဝိကောပေန္တိ – ဧဝမေဝ တေ သင်္ဂေ ဝေါသဇ္ဇေတွာ ဝါ ဝိသဇ္ဇ။ အထ ဝါ, သင်္ဂေ ဗန္ဓေ ဝိဗန္ဓေ အာဗန္ဓေ လဂ္ဂေ လဂ္ဂိတေ ပလိဗုဒ္ဓေ ဗန္ဓနေ ဖောဋယိတွာ ဝါ ဝိသဇ္ဇာတိ – ဘဝါဘဝေ သင်္ဂမိမံ ဝိသဇ္ဇ။
သော ဝီတတဏှော အနီဃော နိရာသော, အတာရိ သော ဇာတိဇရန္တိ ဗြူမီတိ။ တဏှာတိ ရူပတဏှာ…ပေ… ဓမ္မတဏှာ… ယဿေသာ တဏှာ ပဟီနာ သမုစ္ဆိန္နာ ဝူပသန္တာ ပဋိပဿဒ္ဓါ အဘဗ္ဗုပ္ပတ္တိကာ ဉာဏဂ္ဂိနာ ဒဍ္ဎာ, သော ဝုစ္စတိ ဝီတတဏှော ဝိဂတတဏှော စတ္တတဏှော ဝန္တတဏှော မုတ္တတဏှော ပဟီနတဏှော ပဋိနိဿဋ္ဌတဏှော ဝီတရာဂေါ စတ္တရာဂေါ ပဟီနရာဂေါ ပဋိနိဿဋ္ဌရာဂေါ နိစ္ဆာတော နိဗ္ဗုတော သီတိဘူတော သုခပ္ပဋိသံဝေဒီ ဗြဟ္မဘူတေန အတ္တနာ ဝိဟရတီတိ – သော ဝီတတဏှော။ အနီဃောတိ ရာဂေါ နီဃော, ဒေါသော နီဃော, မောဟော နီဃော, ကောဓော နီဃော, ဥပနာဟော နီဃော…ပေ… သဗ္ဗာကုသလာဘိသင်္ခါရာ နီဃာ။ ယဿေတေ နီဃာ ပဟီနာ သမုစ္ဆိန္နာ ဝူပသန္တာ ပဋိပဿဒ္ဓါ အဘဗ္ဗုပ္ပတ္တိကာ ဉာဏဂ္ဂိနာ ဒဍ္ဎာ, သော ဝုစ္စတိ အနီဃော။ နိရာသောတိ အာသာ ဝုစ္စတိ တဏှာ။ ယော ရာဂေါ သာရာဂေါ…ပေ… အဘိဇ္ဈာ လောဘော အကုသလမူလံ။ ယဿေသာ အာသာ တဏှာ ပဟီနာ သမုစ္ဆိန္နာ ဝူပသန္တာ ပဋိပဿဒ္ဓါ အဘဗ္ဗုပ္ပတ္တိကာ ဉာဏဂ္ဂိနာ ဒဍ္ဎာ, သော ဝုစ္စတိ နိရာသော။ ဇာတီတိ ယာ တေသံ တေသံ သတ္တာနံ…ပေ… အာယတနာနံ ပဋိလာဘော။ ဇရာတိ ယာ တေသံ တေသံ
(စူဠနိ၊၈၉။)သတ္တာနံ ။ပ။ ဣန္ဒြိယာနံ ပရိပါကော။ အယံ ဝုစ္စတိ ဇရာ။ သော ဝီတတဏှော အနီဃော နိရာသော, အတာရိ သော ဇာတိဇရန္တိ ဗြူမီတိ ယော သော ဝီတတဏှော အနီဃော စ နိရာသော စ, သော ခေါ ဇာတိဇရာမရဏံ အတရိ ဥတ္တရိ ပတရိ သမတိက္ကမိ ဝီတိဝတ္တယီတိ ဗြူမိ အာစိက္ခာမိ ဒေသေမိ ပညပေမိ ပဋ္ဌပေမိ ဝိဝရာမိ ဝိဘဇာမိ ဥတ္တာနီကရောမိ ပကာသေမီတိ – သော ဝီတတဏှော အနီဃော နိရာသော, အတာရိ သော ဇာတိဇရန္တိ ဗြူမိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ –
‘‘ဝိဒွါ စ ယော ဝေဒဂူ နရော ဣဓ, ဘဝါဘဝေ သင်္ဂမိမံ ဝိသဇ္ဇ၊
သော ဝီတတဏှော အနီဃော နိရာသော, အတာရိ သော ဇာတိဇရန္တိ ဗြူမီ’’တိ။
သဟ ဂါထာပရိယောသာနာ ။ပ။ သတ္ထာ မေ, ဘန္တေ ဘဂဝါ, သာဝကောဟမသ္မီတိ။
မေတ္တဂူမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသော စတုတ္ထော။
၅။ ဓောတကမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသော
ပုစ္ဆာမိ တံ ဘဂဝါ ဗြူဟိ မေတံ, [ဣစ္စာယသ္မာ ဓောတကော]
ဝါစာဘိကင်္ခါမိ မဟေသိ တုယှံ၊
တဝ သုတွာန နိဂ္ဃေါသံ, သိက္ခေ နိဗ္ဗာနမတ္တနော။
ပုစ္ဆာမိ တံ ဘဂဝါ ဗြူဟိ မေတန္တိ။ ပုစ္ဆာမီတိ တိဿော ပုစ္ဆာ – အဒိဋ္ဌဇောတနာ ပုစ္ဆာ, ဒိဋ္ဌသံသန္ဒနာ ပုစ္ဆာ, ဝိမတိစ္ဆေဒနာ ပုစ္ဆာ…ပေ… ဣမာ တိဿော ပုစ္ဆာ…ပေ… နိဗ္ဗာနပုစ္ဆာ။ ပုစ္ဆာမိ တန္တိ ပုစ္ဆာမိ တံ ယာစာမိ တံ အဇ္ဈေသာမိ တံ ပသာဒေမိ တံ, ကထယဿု မေတိ – ပုစ္ဆာမိ တံ။ ဘဂဝါတိ ဂါရဝါဓိဝစနမေတံ…ပေ… သစ္ဆိကာ ပညတ္တိ, ယဒိဒံ ဘဂဝါတိ။ ဗြူဟိ မေတန္တိ ဗြူဟိ အာစိက္ခာဟိ ဒေသေဟိ ပညပေဟိ ပဋ္ဌပေဟိ ဝိဝရာဟိ ဝိဘဇာဟိ ဥတ္တာနီကရောဟိ ပကာသေဟီတိ – ပုစ္ဆာမိ တံ ဘဂဝါ ဗြူဟိ မေတံ။
ဣစ္စာယသ္မာ ဓောတကောတိ။ ဣစ္စာတိ ပဒသန္ဓိ…ပေ… အာယသ္မာတိ ပိယဝစနံ ဂရုဝစနံ သဂါရဝသပ္ပတိဿာဓိဝစနမေတံ အာယသ္မာတိ။ ဓောတကောတိ
(စူဠနိ၊၉၀။)တဿ ဗြာဟ္မဏဿ နာမံ သင်္ခါ သမညာ ပညတ္တိ ဝေါဟာရော နာမံ နာမကမ္မံ နာမဓေယျံ နိရုတ္တိ ဗျဉ္ဇနံ အဘိလာပေါတိ – ဣစ္စာယသ္မာ ဓောတကော။
ဝါစာဘိကင်္ခါမိ မဟေသိ တုယှန္တိ တုယှံ ဝစနံ ဗျပ္ပထံ ဒေသနံ အနုသာသနံ အနုသိဋ္ဌံ ကင်္ခါမိ အဘိကင်္ခါမိ ဣစ္ဆာမိ သာဒိယာမိ ပတ္ထယာမိ ပိဟယာမိ အဘိဇပ္ပါမိ။ မဟေသီတိ ကိံ မဟေသိ ဘဂဝါ? မဟန္တံ သီလက္ခန္ဓံ ဧသီ ဂဝေသီ ပရိယေသီတိ မဟေသိ…ပေ… ကဟံ နရာသဘောတိ မဟေသီတိ – ဝါစာဘိကင်္ခါမိ မဟေသိ တုယှံ။
တဝ သုတွာန နိဂ္ဃေါသန္တိ တုယှံ ဝစနံ ဗျပ္ပထံ ဒေသနံ အနုသာသနံ အနုသိဋ္ဌံ သုတွာ သုဏိတွာ ဥဂ္ဂဟေတွာ ဥပဓာရယိတွာ ဥပလက္ခယိတွာတိ – တဝ သုတွာန နိဂ္ဃေါသံ။
သိက္ခေ နိဗ္ဗာနမတ္တနောတိ။ သိက္ခာတိ တိဿော သိက္ခာ – အဓိသီလသိက္ခာ, အဓိစိတ္တသိက္ခာ, အဓိပညာသိက္ခာ…ပေ… အယံ အဓိပညာသိက္ခာ။ နိဗ္ဗာနမတ္တနောတိ အတ္တနော ရာဂဿ နိဗ္ဗာပနာယ, ဒေါသဿ နိဗ္ဗာပနာယ, မောဟဿ နိဗ္ဗာပနာယ, ကောဓဿ နိဗ္ဗာပနာယ, ဥပနာဟဿ နိဗ္ဗာပနာယ…ပေ… သဗ္ဗာကုသလာဘိသင်္ခါရာနံ သမာယ ဥပသမာယ ဝူပသမာယ နိဗ္ဗာပနာယ ပဋိနိဿဂ္ဂါယ ပဋိပဿဒ္ဓိယာ အဓိသီလမ္ပိ သိက္ခေယျ, အဓိစိတ္တမ္ပိ သိက္ခေယျ, အဓိပညမ္ပိ သိက္ခေယျ။ ဣမာ တိဿော သိက္ခာယော အာဝဇ္ဇန္တော သိက္ခေယျ, ဇာနန္တော သိက္ခေယျ, ပဿန္တော သိက္ခေယျ, ပစ္စဝေက္ခန္တော သိက္ခေယျ, စိတ္တံ ပဒဟန္တော သိက္ခေယျ, သဒ္ဓါယ အဓိမုစ္စန္တော သိက္ခေယျ, ဝီရိယံ ပဂ္ဂဏှန္တော သိက္ခေယျ, သတိံ ဥပဋ္ဌပေန္တော သိက္ခေယျ, စိတ္တံ သမာဒဟန္တော သိက္ခေယျ, ပညာယ ပဇာနန္တော သိက္ခေယျ, အဘိညေယျံ အဘိဇာနန္တော သိက္ခေယျ, ပရိညေယျံ ပရိဇာနန္တော သိက္ခေယျ, ပဟာတဗ္ဗံ ပဇဟန္တော သိက္ခေယျ, ဘာဝေတဗ္ဗံ ဘာဝေန္တော သိက္ခေယျ, သစ္ဆိကာတဗ္ဗံ သစ္ဆိကရောန္တော သိက္ခေယျ, အာစရေယျ သမာစရေယျ သမာဒါယ ဝတ္တေယျာတိ – သိက္ခေ နိဗ္ဗာနမတ္တနော။ တေနာဟ သော ဗြာဟ္မဏော –
‘‘ပုစ္ဆာမိ တံ ဘဂဝါ ဗြူဟိ မေတံ, [ဣစ္စာယသ္မာ ဓောတကော]
ဝါစာဘိကင်္ခါမိ မဟေသိ တုယှံ၊
တဝ သုတွာန နိဂ္ဃေါသံ, သိက္ခေ နိဗ္ဗာနမတ္တနော’’တိ။
(စူဠနိ၊၉၁။)တေနဟာတပ္ပံ ကရောဟိ, [ဓောတကာတိ ဘဂဝါ]
ဣဓေဝ နိပကော သတော၊
ဣတော သုတွာန နိဂ္ဃေါသံ, သိက္ခေ နိဗ္ဗာနမတ္တနော။
တေနဟာတပ္ပံ ကရောဟီတိ အာတပ္ပံ ကရောဟိ, ဥဿာဟံ ကရောဟိ, ဥဿောဠှိံ ကရောဟိ, ထာမံ ကရောဟိ, ဓိတိံ ကရောဟိ, ဝီရိယံ ကရောဟိ, ဆန္ဒံ ဇနေဟိ သဉ္ဇနေဟိ ဥပဋ္ဌပေဟိ သမုဋ္ဌပေဟိ နိဗ္ဗတ္တေဟိ အဘိနိဗ္ဗတ္တေဟီတိ – တေနဟာတပ္ပံ ကရောဟိ။
ဓောတကာတိ ဘဂဝါ တံ ဗြာဟ္မဏံ နာမေန အာလပတိ။ ဘဂဝါတိ ဂါရဝါဓိဝစနမေတံ…ပေ… သစ္ဆိကာ ပညတ္တိ, ယဒိဒံ ဘဂဝါတိ – ဓောတကာတိ ဘဂဝါ။
ဣဓေဝ နိပကော သတောတိ။ ဣဓာတိ ဣမိဿာ ဒိဋ္ဌိယာ ဣမိဿာ ခန္တိယာ ဣမိဿာ ရုစိယာ ဣမသ္မိံ အာဒါယေ ဣမသ္မိံ ဓမ္မေ ဣမသ္မိံ ဝိနယေ ဣမသ္မိံ ဓမ္မဝိနယေ ဣမသ္မိံ ပါဝစနေ ဣမသ္မိံ ဗြဟ္မစရိယေ ဣမသ္မိံ သတ္ထုသာသနေ ဣမသ္မိံ အတ္တဘာဝေ ဣမသ္မိံ မနုဿလောကေ။ နိပကောတိ နိပကော ပဏ္ဍိတော ပညဝါ ဗုဒ္ဓိမာ ဉာဏီ ဝိဘာဝီ မေဓာဝီ။ သတောတိ စတူဟိ ကာရဏေဟိ သတော – ကာယေ ကာယာနုပဿနာသတိပဋ္ဌာနံ ဘာဝေန္တော သတော…ပေ… သော ဝုစ္စတိ သတောတိ – ဣဓေဝ နိပကော သတော။
ဣတော သုတွာန နိဂ္ဃေါသန္တိ ဣတော မယှံ ဝစနံ ဗျပ္ပထံ ဒေသနံ အနုသာသနံ အနုသိဋ္ဌံ သုတွာ သုဏိတွာ ဥဂ္ဂဏှိတွာ ဥပဓာရယိတွာ ဥပလက္ခယိတွာတိ – ဣတော သုတွာန နိဂ္ဃေါသံ။
သိက္ခေ နိဗ္ဗာနမတ္တနောတိ။ သိက္ခာတိ တိဿော သိက္ခာ – အဓိသီလသိက္ခာ, အဓိစိတ္တသိက္ခာ, အဓိပညာသိက္ခာ…ပေ… အယံ အဓိပညာသိက္ခာ။ နိဗ္ဗာနမတ္တနောတိ အတ္တနော ရာဂဿ နိဗ္ဗာပနာယ, ဒေါသဿ နိဗ္ဗာပနာယ, မောဟဿ နိဗ္ဗာပနာယ, ကောဓဿ နိဗ္ဗာပနာယ, ဥပနာဟဿ နိဗ္ဗာပနာယ…ပေ… သဗ္ဗာကုသလာဘိသင်္ခါရာနံ သမာယ ဥပသမာယ ဝူပသမာယ နိဗ္ဗာပနာယ ပဋိနိဿဂ္ဂါယ ပဋိပဿဒ္ဓိယာ အဓိသီလမ္ပိ သိက္ခေယျ, အဓိစိတ္တမ္ပိ သိက္ခေယျ, အဓိပညမ္ပိ သိက္ခေယျ။ ဣမာ တိဿော သိက္ခာယော အာဝဇ္ဇန္တော သိက္ခေယျ, ဇာနန္တော သိက္ခေယျ…ပေ… သစ္ဆိကာတဗ္ဗံ သစ္ဆိကရောန္တော သိက္ခေယျ,
(စူဠနိ၊၉၂။)အာစရေယျ သမာစရေယျ သမာဒါယ ဝတ္တေယျာတိ – သိက္ခေ နိဗ္ဗာနမတ္တနော။ တေနာဟ ဘဂဝါ –
‘‘တေနဟာတပ္ပံ ကရောဟိ, [ဓောတကာတိ ဘဂဝါ]
ဣဓေဝ နိပကော သတော၊
ဣတော သုတွာန နိဂ္ဃေါသံ, သိက္ခေ နိဗ္ဗာနမတ္တနော’’တိ။
ပဿာမဟံ ဒေဝမနုဿလောကေ, အကိဉ္စနံ ဗြာဟ္မဏမိရိယမာနံ၊
တံ တံ နမဿာမိ သမန္တစက္ခု, ပမုဉ္စ မံ သက္က ကထံကထာဟိ။
ပဿာမဟံ ဒေဝမနုဿလောကေတိ။ ဒေဝါတိ တယော ဒေဝါ – သမ္မုတိဒေဝါ, ဥပပတ္တိဒေဝါ, ဝိသုဒ္ဓိဒေဝါ။ ကတမေ သမ္မုတိဒေဝါ? သမ္မုတိဒေဝါ ဝုစ္စန္တိ ရာဇာနော စ ရာဇကုမာရာ စ ဒေဝိယော စ။ ဣမေ ဝုစ္စန္တိ သမ္မုတိဒေဝါ။ ကတမေ ဥပပတ္တိဒေဝါ? ဥပပတ္တိဒေဝါ ဝုစ္စန္တိ စာတုမဟာရာဇိကာ ဒေဝါ တာဝတိံသာ ဒေဝါ ယာမာ ဒေဝါ တုသိတာ ဒေဝါ နိမ္မာနရတီ ဒေဝါ ပရနိမ္မိတဝသဝတ္တီ ဒေဝါ ဗြဟ္မကာယိကာ ဒေဝါ ယေ စ ဒေဝါ တဒုတ္တရိ [တတြုပရိ (သျာ။)]။ ဣမေ ဝုစ္စန္တိ ဥပပတ္တိဒေဝါ။ ကတမေ ဝိသုဒ္ဓိဒေဝါ? ဝိသုဒ္ဓိဒေဝါ ဝုစ္စန္တိ တထာဂတသာဝကာ အရဟန္တော ခီဏာသဝါ ယေ စ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ။ ဣမေ ဝုစ္စန္တိ ဝိသုဒ္ဓိဒေဝါ။ ဘဂဝါ သမ္မုတိဒေဝါနဉ္စ ဥပပတ္တိဒေဝါနဉ္စ ဝိသုဒ္ဓိဒေဝါနဉ္စ ဒေဝေါ စ အတိဒေဝေါ စ ဒေဝါတိဒေဝေါ စ သီဟသီဟော နာဂနာဂေါ ဂဏိဂဏီ မုနိမုနီ ရာဇရာဇာ။ ပဿာမဟံ ဒေဝမနုဿလောကေတိ မနုဿလောကေ ဒေဝံ ပဿာမိ အတိဒေဝံ ပဿာမိ ဒေဝါတိဒေဝံ ပဿာမိ ဒက္ခာမိ ဩလောကေမိ နိဇ္ဈာယာမိ ဥပပရိက္ခာမီတိ – ပဿာမဟံ ဒေဝမနုဿလောကေ။
အာကိဉ္စနံ ဗြာဟ္မဏမိရိယမာနန္တိ။ အကိဉ္စနန္တိ ရာဂကိဉ္စနံ ဒေါသကိဉ္စနံ မောဟကိဉ္စနံ မာနကိဉ္စနံ ဒိဋ္ဌိကိဉ္စနံ ကိလေသကိဉ္စနံ ဒုစ္စရိတကိဉ္စနံ, တေ ကိဉ္စနာ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော ပဟီနာ ဥစ္ဆိန္နမူလာ တာလာဝတ္ထုကတာ အနဘာဝံကတာ အာယတိံ အနုပ္ပါဒဓမ္မာ, တသ္မာ ဗုဒ္ဓေါ အကိဉ္စနော။ ဗြာဟ္မဏောတိ ဘဂဝါ သတ္တန္နံ ဓမ္မာနံ ဗာဟိတတ္တာ ဗြာဟ္မဏော – သက္ကာယဒိဋ္ဌိ ဗာဟိတာ ဟောတိ, ဝိစိကိစ္ဆာ ဗာဟိတာ ဟောတိ, သီလဗ္ဗတပရာမာသော ဗာဟိတော ဟောတိ, ရာဂေါ ဗာဟိတော ဟောတိ, ဒေါသော
(စူဠနိ၊၉၃။)ဗာဟိတော ဟောတိ, မောဟော ဗာဟိတော ဟောတိ, မာနော ဗာဟိတော ဟောတိ, ဗာဟိတာဿ ဟောန္တိ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ သံကိလေသိကာ ပေါနောဘဝိကာ သဒရာ ဒုက္ခဝိပါကာ အာယတိံ ဇာတိဇရာမရဏိယာ။
ဗာဟိတွာ သဗ္ဗပါပကာနိ, [သဘိယာတိ ဘဂဝါ]
ဝိမလော သာဓုသမာဟိတော ဌိတတ္တော၊
သံသာရမတိစ္စ ကေဝလီ သော, အသိတော တာဒိ ပဝုစ္စတေ သ ဗြဟ္မာတိ။
ဣရိယမာနန္တိ စရန္တံ ဝိဟရန္တံ ဣရိယန္တံ ဝတ္တေန္တံ ပါလေန္တံ ယပေန္တံ ယာပေန္တန္တိ – အကိဉ္စနံ ဗြာဟ္မဏမိရိယမာနံ။
တံ တံ နမဿာမိ သမန္တစက္ခူတိ။ တန္တိ ဘဂဝန္တံ ဘဏတိ။ နမဿာမီတိ ကာယေန ဝါ နမဿာမိ, ဝါစာယ ဝါ နမဿာမိ, စိတ္တေန ဝါ နမဿာမိ, အနွတ္ထပဋိပတ္တိယာ ဝါ နမဿာမိ, ဓမ္မာနုဓမ္မပဋိပတ္တိယာ ဝါ နမဿာမိ သက္ကရောမိ ဂရုံ ကရောမိ မာနေမိ ပူဇေမိ။ သမန္တစက္ခူတိ သမန္တစက္ခု ဝုစ္စတိ သဗ္ဗညုတဉာဏံ။ ဘဂဝါ သဗ္ဗညုတဉာဏေန ဥပေတော သမုပေတော ဥပါဂတော သမုပါဂတော ဥပပန္နော သမုပပန္နော သမန္နာဂတော။
‘‘န တဿ အဒ္ဒိဋ္ဌမိဓတ္ထိ [အဒိဋ္ဌမိဓတ္ထိ (သျာ။ က။) မဟာနိ။ ၁၅၆] ကိဉ္စိ, အထော အဝိညာတမဇာနိတဗ္ဗံ၊
သဗ္ဗံ အဘိညာသိ ယဒတ္ထိ နေယျံ, တထာဂတော တေန သမန္တစက္ခူ’’တိ။
တံ တံ နမဿာမိ သမန္တစက္ခု။
ပမုဉ္စ မံ သက္က ကထံကထာဟီတိ။ သက္ကာတိ သက္ကော ဘဂဝါ သကျကုလာ ပဗ္ဗဇိတောတိပိ သက္ကော။ အထ ဝါ, အဍ္ဎော [အဒ္ဓေါ (သျာ။ က။)] မဟဒ္ဓနော ဓနဝါတိပိ သက္ကော။ တဿိမာနိ ဓနာနိ, သေယျထိဒံ – သဒ္ဓါဓနံ သီလဓနံ ဟိရိဓနံ ဩတ္တပ္ပဓနံ သုတဓနံ စာဂဓနံ ပညာဓနံ သတိပဋ္ဌာနဓနံ သမ္မပ္ပဓာနဓနံ ဣဒ္ဓိပါဒဓနံ ဣန္ဒြိယဓနံ ဗလဓနံ ဗောဇ္ဈင်္ဂဓနံ မဂ္ဂဓနံ ဖလဓနံ နိဗ္ဗာနဓနံ။ ဣမေဟိ အနေကဝိဓေဟိ ဓနရတနေဟိ အဍ္ဎော မဟဒ္ဓနော ဓနဝါတိပိ သက္ကော။ အထ ဝါ, သက္ကော ပဟု ဝိသဝီ အလမတ္တော သူရော ဝီရော ဝိက္ကန္တော အဘီရူ အစ္ဆမ္ဘီ အနုတြာသီ အပလာယီ ပဟီနဘယဘေရဝေါ ဝိဂတလောမဟံသောတိပိ
(စူဠနိ၊၉၄။)သက္ကော။ ကထံကထာ ဝုစ္စတိ ဝိစိကိစ္ဆာ။ ဒုက္ခေ ကင်္ခါ, ဒုက္ခသမုဒယေ ကင်္ခါ, ဒုက္ခနိရောဓေ ကင်္ခါ, ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနိယာ ပဋိပဒါယ ကင်္ခါ, ပုဗ္ဗန္တေ ကင်္ခါ, အပရန္တေ ကင်္ခါ, ပုဗ္ဗန္တာပရန္တေ ကင်္ခါ, ဣဒပ္ပစ္စယတာပဋိစ္စသမုပ္ပန္နေသု ဓမ္မေသု ကင်္ခါ။ ယာ ဧဝရူပါ ကင်္ခါ ကင်္ခါယနာ ကင်္ခါယိတတ္တံ ဝိမတိ ဝိစိကိစ္ဆာ ဒွေဠှကံ ဒွေဓာပထော သံသယော အနေကံသဂ္ဂါဟော အာသပ္ပနာ ပရိသပ္ပနာ အပရိယောဂါဟနာ ဆမ္ဘိတတ္တံ စိတ္တဿ မနောဝိလေခေါ။ ပမုဉ္စ မံ သက္က ကထံကထာဟီတိ မုဉ္စ မံ ပမုဉ္စ မံ မောစေဟိ မံ ပမောစေဟိ မံ ဥဒ္ဓရ မံ သမုဒ္ဓရ မံ ဝုဋ္ဌာပေဟိ မံ ကထံကထာသလ္လတောတိ – ပမုဉ္စ မံ သက္က ကထံကထာဟိ။ တေနာဟ သော ဗြာဟ္မဏော –
‘‘ပဿာမဟံ ဒေဝမနုဿလောကေ, အကိဉ္စနံ ဗြာဟ္မဏမိရိယမာနံ၊
တံ တံ နမဿာမိ သမန္တစက္ခု, ပမုဉ္စ မံ သက္က ကထံကထာဟီ’’တိ။
နာဟံ သဟိဿာမိ ပမောစနာယ, ကထံကထိံ ဓောတက ကဉ္စိ လောကေ၊
ဓမ္မဉ္စ သေဋ္ဌံ အာဇာနမာနော, ဧဝံ တုဝံ ဩဃမိမံ တရေသိ။
နာဟံ သဟိဿာမိ [သမီဟာမိ (က။)] ပမောစနာယာတိ နာဟံ တံ သက္ကောမိ မုဉ္စိတုံ ပမုဉ္စိတုံ မောစေတုံ ပမောစေတုံ ဥဒ္ဓရိတုံ သမုဒ္ဓရိတုံ ဥဋ္ဌာပေတုံ သမုဋ္ဌာပေတုံ ကထံကထာသလ္လတောတိ။ ဧဝမ္ပိ နာဟံ သဟိဿာမိ ပမောစနာယ။ အထ ဝါ, န ဤဟာမိ န သမီဟာမိ န ဥဿဟာမိ န ဝါယမာမိ န ဥဿာဟံ ကရောမိ န ဥဿောဠှိံ ကရောမိ န ထာမံ ကရောမိ န ဓိတိံ ကရောမိ န ဝီရိယံ ကရောမိ န ဆန္ဒံ ဇနေမိ န သဉ္ဇနေမိ န နိဗ္ဗတ္တေမိ န အဘိနိဗ္ဗတ္တေမိ အဿဒ္ဓေ ပုဂ္ဂလေ အစ္ဆန္ဒိကေ ကုသီတေ ဟီနဝီရိယေ အပ္ပဋိပဇ္ဇမာနေ ဓမ္မဒေသနာယာတိ။ ဧဝမ္ပိ နာဟံ သဟိဿာမိ ပမောစနာယ။ အထ ဝါ, နတ္ထညော ကောစိ မောစေတာ။ တေ ယဒိ မောစေယျုံ သကေန ထာမေန သကေန ဗလေန သကေန ဝီရိယေန သကေန ပရက္ကမေန သကေန ပုရိသထာမေန သကေန ပုရိသဗလေန သကေန ပုရိသဝီရိယေန သကေန ပုရိသပရက္ကမေန အတ္တနာ
(စူဠနိ၊၉၅။)သမ္မာပဋိပဒံ အနုလောမပဋိပဒံ အပစ္စနီကပဋိပဒံ အနွတ္ထပဋိပဒံ ဓမ္မာနုဓမ္မပဋိပဒံ ပဋိပဇ္ဇမာနာ မောစေယျုန္တိ။ ဧဝမ္ပိ နာဟံ သဟိဿာမိ ပမောစနာယ။
ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ – ‘‘သော ဝတ, စုန္ဒ, အတ္တနာ ပလိပပလိပန္နော ပရံ ပလိပပလိပန္နံ ဥဒ္ဓရိဿတီတိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ။ သော ဝတ, စုန္ဒ, အတ္တနာ အဒန္တော အဝိနီတော အပရိနိဗ္ဗုတော ပရံ ဒမေဿတိ ဝိနေဿတိ ပရိနိဗ္ဗာပေဿတီတိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတီတိ။ ဧဝမ္ပိ နာဟံ သဟိဿာမိ ပမောစနာယ။
ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ –
‘‘အတ္တနာ ဟိ [အတ္တနာဝ (ဗဟူသု) ဓ။ ပ။ ၁၆၅] ကတံ ပါပံ, အတ္တနာ သံကိလိဿတိ၊
အတ္တနာ အကတံ ပါပံ, အတ္တနာဝ ဝိသုဇ္ဈတိ၊
သုဒ္ဓိ အသုဒ္ဓိ ပစ္စတ္တံ, နာညော အညံ ဝိသောဓယေ’’တိ။
ဧဝမ္ပိ နာဟံ သဟိဿာမိ ပမောစနာယ။
ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ – ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ, ဗြာဟ္မဏ, တိဋ္ဌတေဝ နိဗ္ဗာနံ တိဋ္ဌတိ နိဗ္ဗာနဂါမိမဂ္ဂေါ တိဋ္ဌာမဟံ သမာဒပေတာ, အထ စ ပန မမ သာဝကာ မယာ ဧဝံ ဩဝဒိယမာနာ ဧဝံ အနုသာသိယမာနာ အပ္ပေကစ္စေ အစ္စန္တနိဋ္ဌံ နိဗ္ဗာနံ အာရာဓေန္တိ ဧကစ္စေ နာရာဓေန္တီတိ။ ဧတ္ထ ကျာဟံ, ဗြာဟ္မဏ ကရောမိ? မဂ္ဂက္ခာယီ, ဗြာဟ္မဏ, တထာဂတော။ မဂ္ဂံ ဗုဒ္ဓေါ အာစိက္ခတိ။ အတ္တနာ ပဋိပဇ္ဇမာနာ မုစ္စေယျုန္တိ [မုဉ္စေယျုန္တိ (သျာ။)]။ ဧဝမ္ပိ နာဟံ သဟိဿာမိ ပမောစနာယ’’။
ကထံကထိံ ဓောတက ကဉ္စိ လောကေတိ ကထံကထိံ ပုဂ္ဂလံ သကင်္ခံ သခိလံ သဒွေဠှကံ သဝိစိကိစ္ဆံ။ ကဉ္စီတိ ကဉ္စိ ခတ္တိယံ ဝါ ဗြာဟ္မဏံ ဝါ ဝေဿံ ဝါ သုဒ္ဒံ ဝါ ဂဟဋ္ဌံ ဝါ ပဗ္ဗဇိတံ ဝါ ဒေဝံ ဝါ မနုဿံ ဝါ။ လောကေတိ အပါယလောကေ…ပေ… အာယတနလောကေတိ – ကထံကထိံ ဓောတက ကဉ္စိ လောကေ။
ဓမ္မဉ္စ သေဋ္ဌံ အာဇာနမာနောတိ ဓမ္မံ သေဋ္ဌံ ဝုစ္စတိ အမတံ နိဗ္ဗာနံ။ ယော သော သဗ္ဗသင်္ခါရသမထော သဗ္ဗူပဓိပဋိနိဿဂ္ဂေါ တဏှက္ခယော ဝိရာဂေါ နိရောဓော နိဗ္ဗာနံ။ သေဋ္ဌန္တိ အဂ္ဂံ သေဋ္ဌံ ဝိသေဋ္ဌံ ပါမောက္ခံ ဥတ္တမံ ပဝရံ ဓမ္မံ အာဇာနမာနော ဝိဇာနမာနော ပဋိဝိဇာနမာနော ပဋိဝိဇ္ဈမာနောတိ – ဓမ္မဉ္စ သေဋ္ဌံ အာဇာနမာနော။
(စူဠနိ၊၉၆။)ဧဝံ တုဝံ ဩဃမိမံ တရေသီတိ ဧဝံ ကာမောဃံ ဘဝေါဃံ ဒိဋ္ဌောဃံ အဝိဇ္ဇောဃံ တရေယျာသိ ဥတ္တရေယျာသိ ပတရေယျာသိ သမတိက္ကမေယျာသိ ဝီတိဝတ္တေယျာသီတိ – ဧဝံ တုဝံ ဩဃမိမံ တရေသိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ –
‘‘နာဟံ သဟိဿာမိ ပမောစနာယ, ကထံကထိံ ဓောတက ကဉ္စိ လောကေ၊
ဓမ္မဉ္စ သေဋ္ဌံ အာဇာနမာနော, ဧဝံ တုဝံ ဩဃမိမံ တရေသီ’’တိ။
အနုသာသ ဗြဟ္မေ ကရုဏာယမာနော, ဝိဝေကဓမ္မံ ယမဟံ ဝိဇညံ၊
ယထာဟံ အာကာသောဝ [အာကာသော စ (သျာ။)] အဗျာပဇ္ဇမာနော [အဗျာပဇ္ဈမာနော (သျာ။)], ဣဓေဝ သန္တော အသိတော စရေယျံ။
အနုသာသ ဗြဟ္မေ ကရုဏာယမာနောတိ အနုသာသ ဗြဟ္မေ အနုဂ္ဂဏှ ဗြဟ္မေ အနုကမ္ပ ဗြဟ္မေတိ – အနုသာသ ဗြဟ္မေ။ ကရုဏာယမာနောတိ ကရုဏာယမာနော အနုဒယမာနော [အနုဒ္ဒယမာနော (ဗဟူသု)] အနုရက္ခမာနော အနုဂ္ဂဏှမာနော အနုကမ္ပမာနောတိ – အနုသာသ ဗြဟ္မေ ကရုဏာယမာနော။
ဝိဝေကဓမ္မံ ယမဟံ ဝိဇညန္တိ ဝိဝေကဓမ္မံ ဝုစ္စတိ အမတံ နိဗ္ဗာနံ။ ယော သော သဗ္ဗသင်္ခါရသမထော သဗ္ဗူပဓိပဋိနိဿဂ္ဂေါ တဏှက္ခယော ဝိရာဂေါ နိရောဓော နိဗ္ဗာနံ။ ယမဟံ ဝိဇညန္တိ ယမဟံ ဇာနေယျံ အာဇာနေယျံ ဝိဇာနေယျံ ပဋိဝိဇာနေယျံ ပဋိဝိဇ္ဈေယျံ အဓိဂစ္ဆေယျံ ဖဿေယျံ သစ္ဆိကရေယျန္တိ – ဝိဝေကဓမ္မံ ယမဟံ ဝိဇညံ။
ယထာဟံ အာကာသောဝ အဗျာပဇ္ဇမာနောတိ ယထာ အာကာသော န ပဇ္ဇတိ န ဂဏှတိ [နတ္ထိ… သျာ။ … ပေါတ္ထကေ] န ဗဇ္ဈတိ န ပလိဗဇ္ဈတိ, ဧဝံ အပဇ္ဇမာနော အဂဏှမာနော အဗဇ္ဈမာနော အပလိဗဇ္ဈမာနောတိ – ဧဝမ္ပိ အာကာသောဝ အဗျာပဇ္ဇမာနော။ ယထာ အာကာသော န ရဇ္ဇတိ လာခါယ ဝါ ဟလိဒ္ဒိယာ [ဟလိဒ္ဒေန (သျာ။)] ဝါ နီလိယာ [နီလေန (သျာ။)] ဝါ မဉ္ဇေဋ္ဌာယ ဝါ ဧဝံ အရဇ္ဇမာနော အဒုဿမာနော အမုယှမာနော အကိလိဿမာနောတိ [အကိလိယမာနော (သျာ။)] – ဧဝမ္ပိ အာကာသောဝ အဗျာပဇ္ဇမာနော။ ယထာ အာကာသော
(စူဠနိ၊၉၇။)န ကုပ္ပတိ န ဗျာပဇ္ဇတိ န ပတိလီယတိ [ပတိဋ္ဌိယတိ (က။)] န ပဋိဟညတိ, ဧဝံ အကုပ္ပမာနော အဗျာပဇ္ဇမာနော အပ္ပတိလီယမာနော အပ္ပဋိဟညမာနော အပ္ပဋိဟတမာနောတိ – ဧဝမ္ပိ အာကာသောဝ အဗျာပဇ္ဇမာနော။
ဣဓေဝ သန္တော အသိတော စရေယျန္တိ။ ဣဓေဝ သန္တောတိ ဣဓေဝ သန္တော ဣဓေဝ သမာနော ဣဓေဝ နိသိန္နော သမာနော ဣမသ္မိံယေဝ အာသနေ နိသိန္နော သမာနော ဣမိဿာယေဝ ပရိသာယ နိသိန္နော သမာနောတိ, ဧဝမ္ပိ – ဣဓေဝ သန္တော။ အထ ဝါ, ဣဓေဝ သန္တော ဥပသန္တော ဝူပသန္တော နိဗ္ဗုတော ပဋိပ္ပဿဒ္ဓေါတိ, ဧဝမ္ပိ – ဣဓေဝ သန္တော။ အသိတောတိ ဒွေ နိဿယာ – တဏှာနိဿယော စ ဒိဋ္ဌိနိဿယော စ…ပေ… အယံ တဏှာနိဿယော…ပေ… အယံ ဒိဋ္ဌိနိဿယော… တဏှာနိဿယံ ပဟာယ ဒိဋ္ဌိနိဿယံ ပဋိနိဿဇ္ဇိတွာ စက္ခုံ အနိဿိတော, သောတံ အနိဿိတော, ဃာနံ အနိဿိတော, ဇိဝှံ အနိဿိတော, ကာယံ အနိဿိတော, မနံ အနိဿိတော, ရူပေ… သဒ္ဒေ… ဂန္ဓေ … ရသေ… ဖောဋ္ဌဗ္ဗေ… ဓမ္မေ… ကုလံ… ဂဏံ… အာဝါသံ… လာဘံ… ယသံ… ပသံသံ… သုခံ… စီဝရံ… ပိဏ္ဍပါတံ… သေနာသနံ… ဂိလာနပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရံ… ကာမဓာတုံ… ရူပဓာတုံ… အရူပဓာတုံ… ကာမဘဝံ… ရူပဘဝံ… အရူပဘဝံ… သညာဘဝံ… အသညာဘဝံ… နေဝသညာနာသညာဘဝံ… ဧကဝေါကာရဘဝံ… စတုဝေါကာရဘဝံ… ပဉ္စဝေါကာရဘဝံ… အတီတံ… အနာဂတံ… ပစ္စုပ္ပန္နံ… ဒိဋ္ဌသုတမုတဝိညာတဗ္ဗေ [ဒိဋ္ဌံ, သုတံ, မုတံ, ဝိညာတံ, သဗ္ဗေ။ မဟာနိ။ ၄၆ ပဿိတဗ္ဗံ] ဓမ္မေ အသိတော အနိဿိတော အနလ္လီနော အနုပဂတော အနဇ္ဈောသိတော အနဓိမုတ္တော နိက္ခန္တော နိဿဋော [နိဿဋ္ဌော (သျာ။)] ဝိပ္ပမုတ္တော ဝိသံယုတ္တော ဝိမရိယာဒိကတေန စေတသာ။ စရေယျန္တိ စရေယျံ ဝိဟရေယျံ ဣရိယေယျံ ဝတ္တေယျံ ယပေယျံ ယာပေယျန္တိ – ဣဓေဝ သန္တော အသိတော စရေယျံ။ တေနာဟ သော ဗြာဟ္မဏော –
‘‘အနုသာသ ဗြဟ္မေ ကရုဏာယမာနော, ဝိဝေကဓမ္မံ ယမဟံ ဝိဇညံ၊
ယထာဟံ အာကာသောဝ အဗျာပဇ္ဇမာနော, ဣဓေဝ သန္တော အသိတော စရေယျ’’န္တိ။
ကိတ္တယိဿာမိ တေ သန္တိံ, [ဓောတကာတိ ဘဂဝါ]
ဒိဋ္ဌေ ဓမ္မေ အနီတိဟံ၊
ယံ ဝိဒိတွာ သတော စရံ, တရေ လောကေ ဝိသတ္တိကံ။
(စူဠနိ၊၉၈။)ကိတ္တယိဿာမိ တေ သန္တိန္တိ ရာဂဿ သန္တိံ, ဒေါသဿ သန္တိံ, မောဟဿ သန္တိံ, ကောဓဿ သန္တိံ, ဥပနာဟဿ ။ပ။ မက္ခဿ… ပဠာသဿ… ဣဿာယ… မစ္ဆရိယဿ… မာယာယ… သာဌေယျဿ… ထမ္ဘဿ… သာရမ္ဘဿ… မာနဿ… အတိမာနဿ… မဒဿ… ပမာဒဿ… သဗ္ဗကိလေသာနံ… သဗ္ဗဒုစ္စရိတာနံ… သဗ္ဗဒရထာနံ… သဗ္ဗပရိဠာဟာနံ… သဗ္ဗသန္တာပါနံ… သဗ္ဗာကုသလာဘိသင်္ခါရာနံ သန္တိံ ဥပသန္တိံ ဝူပသန္တိံ နိဗ္ဗုတိံ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိံ ကိတ္တယိဿာမိ ပကိတ္တယိဿာမိ အာစိက္ခိဿာမိ ဒေသေဿာမိ ပညပေဿာမိ ပဋ္ဌပေဿာမိ ဝိဝရိဿာမိ ဝိဘဇိဿာမိ ဥတ္တာနီကရိဿာမိ ပကာသိဿာမီတိ – ကိတ္တယိဿာမိ တေ သန္တိံ။
ဓောတကာတိ ဘဂဝါတိ။ ဓောတကာတိ ဘဂဝါ တံ ဗြာဟ္မဏံ နာမေန အာလပတိ။ ဘဂဝါတိ ဂါရဝါဓိဝစနမေတံ ။ပ။ သစ္ဆိကာ ပညတ္တိ, ယဒိဒံ ဘဂဝါတိ – ဓောတကာတိ ဘဂဝါ။
ဒိဋ္ဌေ ဓမ္မေ အနီတိဟန္တိ။ ဒိဋ္ဌေ ဓမ္မေတိ ဒိဋ္ဌေ ဓမ္မေ ဉာတေ ဓမ္မေ တုလိတေ ဓမ္မေ တီရိတေ ဓမ္မေ ဝိဘူတေ ဓမ္မေ ဝိဘာဝိတေ ဓမ္မေ သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ အနိစ္စာတိ ။ပ။ ယံ ကိဉ္စိ သမုဒယဓမ္မံ သဗ္ဗံ တံ နိရောဓဓမ္မန္တိ ဒိဋ္ဌေ ဓမ္မေ ဉာတေ ဓမ္မေ တုလိတေ ဓမ္မေ တီရိတေ ဓမ္မေ ဝိဘာဝိတေ ဓမ္မေ ဝိဘူတေ ဓမ္မေတိ, ဧဝမ္ပိ – ဒိဋ္ဌေ ဓမ္မေ ။ပ။ အထ ဝါ, ဒုက္ခေ ဒိဋ္ဌေ ဒုက္ခံ ကထယိဿာမိ, သမုဒယေ ဒိဋ္ဌေ သမုဒယံ ကထယိဿာမိ, မဂ္ဂေ ဒိဋ္ဌေ မဂ္ဂံ ကထယိဿာမိ, နိရောဓေ ဒိဋ္ဌေ နိရောဓံ ကထယိဿာမီတိ, ဧဝမ္ပိ – ဒိဋ္ဌေ ဓမ္မေ ။ပ။ အထ ဝါ, သန္ဒိဋ္ဌိကံ အကာလိကံ ဧဟိပဿိကံ ဩပနေယျိကံ [ဩပနယိကံ (သျာ။ က။)] ပစ္စတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗံ ဝိညူဟီတိ, ဧဝမ္ပိ – ဒိဋ္ဌေ ဓမ္မေ။ အနီတိဟန္တိ န ဣတိဟီတိဟံ န ဣတိကိရာယ န ပရမ္ပရာယ န ပိဋကသမ္ပဒါယ န တက္ကဟေတု န နယဟေတု န အာကာရပရိဝိတက္ကေန န ဒိဋ္ဌိနိဇ္ဈာနက္ခန္တိယာ သာမံ သယမဘိညာတံ အတ္တပစ္စက္ခဓမ္မံ, တံ ကထယိဿာမီတိ – ဒိဋ္ဌေ ဓမ္မေ အနီတိဟံ။
ယံ ဝိဒိတွာ သတော စရန္တိ ယံ ဝိဒိတံ ကတွာ တုလယိတွာ တီရယိတွာ ဝိဘာဝယိတွာ ဝိဘူတံ ကတွာ၊ ‘‘သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ အနိစ္စာ’’တိ ဝိဒိတံ ကတွာ တုလယိတွာ တီရယိတွာ ဝိဘာဝယိတွာ ဝိဘူတံ ကတွာ၊ ‘‘သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ ဒုက္ခာ’’တိ ။ပ။ ‘‘သဗ္ဗေ ဓမ္မာ အနတ္တာ’’တိ ။ပ။ ‘‘ယံ ကိဉ္စိ သမုဒယဓမ္မံ သဗ္ဗံ တံ နိရောဓဓမ္မ’’န္တိ ဝိဒိတံ ကတွာ တုလယိတွာ တီရယိတွာ ဝိဘာဝယိတွာ ဝိဘူတံ
(စူဠနိ၊၉၉။)ကတွာ။ သတောတိ စတူဟိ ကာရဏေဟိ သတော – ကာယေ ကာယာနုပဿနာသတိပဋ္ဌာနံ ဘာဝေန္တော သတော ။ပ။ သော ဝုစ္စတိ သတော။ စရန္တိ စရန္တော ဝိဟရန္တော ဣရိယန္တော ဝတ္တေန္တော ပါလေန္တော ယပေန္တော ယာပေန္တောတိ – ယံ ဝိဒိတွာ သတော စရံ။
တရေ လောကေ ဝိသတ္တိကန္တိ ဝိသတ္တိကာ ဝုစ္စတိ တဏှာ။ ယော ရာဂေါ သာရာဂေါ ။ပ။ အဘိဇ္ဈာ လောဘော အကုသလမူလံ။ ဝိသတ္တိကာတိ ကေနဋ္ဌေန ဝိသတ္တိကာ ။ပ။ ဝိသဋာ ဝိတ္ထတာတိ ဝိသတ္တိကာ။ လောကေတိ အပါယလောကေ ။ပ။ အာယတနလောကေ။ တရေ လောကေ ဝိသတ္တိကန္တိ လောကေ ဝေသာ ဝိသတ္တိကာ, လောကေ ဝေတံ ဝိသတ္တိကံ သတော တရေယျ ဥတ္တရေယျ ပတရေယျ သမတိက္ကမေယျ ဝီတိဝတ္တေယျာတိ – တရေ လောကေ ဝိသတ္တိကံ။ တေနာဟ ဘဂဝါ –
‘‘ကိတ္တယိဿာမိ တေ သန္တိံ, [ဓောတကာတိ ဘဂဝါ]
ဒိဋ္ဌေ ဓမ္မေ အနီတိဟံ၊
ယံ ဝိဒိတွာ သတော စရံ, တရေ လောကေ ဝိသတ္တိက’’န္တိ။
တဉ္စာဟံ အဘိနန္ဒာမိ, မဟေသိ သန္တိမုတ္တမံ၊
ယံ ဝိဒိတွာ သတော စရံ, တရေ လောကေ ဝိသတ္တိကံ။
တဉ္စာဟံ အဘိနန္ဒာမီတိ။ တန္တိ တုယှံ ဝစနံ ဗျပ္ပထံ ဒေသနံ အနုသာသနံ အနုသိဋ္ဌံ နန္ဒာမိ အဘိနန္ဒာမိ မောဒါမိ အနုမောဒါမိ ဣစ္ဆာမိ သာဒိယာမိ ပတ္ထယာမိ ပိဟယာမိ အဘိဇပ္ပါမီတိ – တဉ္စာဟံ အဘိနန္ဒာမိ။
မဟေသိသန္တိမုတ္တမန္တိ။ မဟေသီတိ ကိံ မဟေသိ ဘဂဝါ? မဟန္တံ သီလက္ခန္ဓံ ဧသီ ဂဝေသီ ပရိယေသီတိ မဟေသိ, မဟန္တံ သမာဓိက္ခန္ဓံ ။ပ။ ကဟံ နရာသဘောတိ မဟေသိ။ သန္တိမုတ္တမန္တိ သန္တိ ဝုစ္စတိ အမတံ နိဗ္ဗာနံ။ ယော သော သဗ္ဗသင်္ခါရသမထော သဗ္ဗူပဓိပဋိနိဿဂ္ဂေါ တဏှက္ခယော ဝိရာဂေါ နိရောဓော နိဗ္ဗာနံ။ ဥတ္တမန္တိ အဂ္ဂံ သေဋ္ဌံ ဝိသေဋ္ဌံ ပါမောက္ခံ ဥတ္တမံ ပဝရန္တိ – မဟေသိ သန္တိမုတ္တမံ။
ယံ ဝိဒိတွာ သတော စရန္တိ ယံ ဝိဒိတံ ကတွာ ။ပ။ ‘‘သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ အနိစ္စာ’’တိ ဝိဒိတံ ကတွာ တုလယိတွာ တီရယိတွာ ဝိဘာဝယိတွာ ဝိဘူတံ ကတွာ၊ ‘‘သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ ဒုက္ခာ’’တိ… ‘‘သဗ္ဗေ ဓမ္မာ အနတ္တာ’’တိ ။ပ။ ‘‘ယံ ကိဉ္စိ သမုဒယဓမ္မံ သဗ္ဗံ တံ နိရောဓဓမ္မ’’န္တိ ဝိဒိတံ ကတွာ တုလယိတွာ တီရယိတွာ
(စူဠနိ၊၁၀၀။)ဝိဘာဝယိတွာ ဝိဘူတံ ကတွာ။ သတောတိ စတူဟိ ကာရဏေဟိ သတော – ကာယေ ကာယာနုပဿနာသတိပဋ္ဌာနံ ဘာဝေန္တော သတော…ပေ… သော ဝုစ္စတိ သတော။ စရန္တိ စရန္တော…ပေ… ယာပေန္တောတိ – ယံ ဝိဒိတွာ သတော စရံ။
တရေ လောကေ ဝိသတ္တိကန္တိ။ ဝိသတ္တိကာ ဝုစ္စတိ တဏှာ။ ယော ရာဂေါ သာရာဂေါ…ပေ… အဘိဇ္ဈာ လောဘော အကုသလမူလံ။ ဝိသတ္တိကာတိ ကေနဋ္ဌေန ဝိသတ္တိကာ…ပေ… ဝိသဋာ ဝိတ္ထတာတိ ဝိသတ္တိကာ။ လောကေတိ အပါယလောကေ…ပေ… အာယတနလောကေ။ တရေ လောကေ ဝိသတ္တိကန္တိ လောကေ ဝေသာ ဝိသတ္တိကာ, လောကေ ဝေတံ ဝိသတ္တိကံ သတော တရေယျံ ဥတ္တရေယျံ…ပေ… ဝီတိဝတ္တေယျန္တိ – တရေ လောကေ ဝိသတ္တိကံ။ တေနာဟ သော ဗြာဟ္မဏော –
‘‘တဉ္စာဟံ အဘိနန္ဒာမိ, မဟေသိ သန္တိမုတ္တမံ၊
ယံ ဝိဒိတွာ သတော စရံ, တရေ လောကေ ဝိသတ္တိက’’န္တိ။
ယံ ကိဉ္စိ သမ္ပဇာနာသိ, [ဓောတကာတိ ဘဂဝါ]
ဥဒ္ဓံ အဓော တိရိယဉ္စာပိ မဇ္ဈေ၊
ဧတံ ဝိဒိတွာ သင်္ဂေါတိ လောကေ, ဘဝါဘဝါယ မာကာသိ တဏှံ။
ယံ ကိဉ္စိ သမ္ပဇာနာသီတိ ယံ ကိဉ္စိ သမ္ပဇာနာသိ အာဇာနာသိ ပဋိဝိဇာနာသိ ပဋိဝိဇ္ဈသီတိ – ယံ ကိဉ္စိ သမ္ပဇာနာသိ။ ဓောတကာတိ ဘဂဝါတိ။ ဓောတကာတိ ဘဂဝါ တံ ဗြာဟ္မဏံ နာမေန အာလပတိ။ ဘဂဝါတိ ဂါရဝါဓိဝစနမေတံ…ပေ… သစ္ဆိကာ ပညတ္တိ, ယဒိဒံ ဘဂဝါတိ – ဓောတကာတိ ဘဂဝါ။
ဥဒ္ဓံ အဓော တိရိယဉ္စာပိ မဇ္ဈေတိ။ ဥဒ္ဓန္တိ အနာဂတံ၊ အဓောတိ အတီတံ၊ တိရိယဉ္စာပိ မဇ္ဈေတိ ပစ္စုပ္ပန္နံ။ ဥဒ္ဓန္တိ ဒေဝလောကော၊ အဓောတိ အပါယလောကော၊ တိရိယဉ္စာပိ မဇ္ဈေတိ မနုဿလောကော။ အထ ဝါ, ဥဒ္ဓန္တိ ကုသလာ ဓမ္မာ၊ အဓောတိ အကုသလာ ဓမ္မာ၊ တိရိယဉ္စာပိ မဇ္ဈေတိ အဗျာကတာ ဓမ္မာ။ ဥဒ္ဓန္တိ အရူပဓာတု၊ အဓောတိ ကာမဓာတု၊ တိရိယဉ္စာပိ မဇ္ဈေတိ ရူပဓာတု။ ဥဒ္ဓန္တိ သုခါ ဝေဒနာ၊ အဓောတိ ဒုက္ခာ ဝေဒနာ၊ တိရိယဉ္စာပိ မဇ္ဈေတိ အဒုက္ခမသုခါ ဝေဒနာ။ ဥဒ္ဓန္တိ ဥဒ္ဓံ ပါဒတလာ၊ (စူဠနိ၊၁၀၁။)
အဓောတိ အဓော ကေသမတ္ထကာ၊ တိရိယဉ္စာပိ မဇ္ဈေတိ ဝေမဇ္ဈေတိ – ဥဒ္ဓံ အဓော တိရိယဉ္စာပိ မဇ္ဈေ။
ဧတံ ဝိဒိတွာ သင်္ဂေါတိ လောကေတိ သင်္ဂေါ ဧသော လဂ္ဂနံ ဧတံ ဗန္ဓနံ ဧတံ ပလိဗောဓော ဧသောတိ ဉတွာ ဇာနိတွာ တုလယိတွာ တီရယိတွာ ဝိဘာဝယိတွာ ဝိဘူတံ ကတွာတိ – ဧတံ ဝိဒိတွာ သင်္ဂေါတိ လောကေ။
ဘဝါဘဝါယ မာကာသိ တဏှန္တိ။ တဏှာတိ ရူပတဏှာ သဒ္ဒတဏှာ…ပေ… ဓမ္မတဏှာ။ ဘဝါဘဝါယာတိ ဘဝါဘဝါယ ကမ္မဘဝါယ ပုနဗ္ဘဝါယ ကာမဘဝါယ, ကမ္မဘဝါယ ကာမဘဝါယ ပုနဗ္ဘဝါယ ရူပဘဝါယ, ကမ္မဘဝါယ ရူပဘဝါယ ပုနဗ္ဘဝါယ အရူပဘဝါယ, ကမ္မဘဝါယ အရူပဘဝါယ ပုနဗ္ဘဝါယ ပုနပ္ပုနဗ္ဘဝါယ, ပုနပ္ပုနဂတိယာ ပုနပ္ပုနဥပပတ္တိယာ ပုနပ္ပုနပဋိသန္ဓိယာ ပုနပ္ပုနအတ္တဘာဝါဘိနိဗ္ဗတ္တိယာ တဏှံ မာကာသိ မာ ဇနေသိ မာ သဉ္ဇနေသိ မာ နိဗ္ဗတ္တေသိ မာဘိနိဗ္ဗတ္တေသိ, ပဇဟ ဝိနောဒေဟိ ဗျန္တီကရောဟိ အနဘာဝံ ဂမေဟီတိ – ဘဝါဘဝါယ မာကာသိ တဏှန္တိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ –
‘‘ယံ ကိဉ္စိ သမ္ပဇာနာသိ, [ဓောတကာတိ ဘဂဝါ]
ဥဒ္ဓံ အဓော တိရိယဉ္စာပိ မဇ္ဈေ၊
ဧတံ ဝိဒိတွာ သင်္ဂေါတိ လောကေ, ဘဝါဘဝါယ မာကာသိ တဏှ’’န္တိ။
သဟ ဂါထာပရိယောသာနာ…ပေ… သတ္ထာ မေ, ဘန္တေ ဘဂဝါ, သာဝကောဟမသ္မီတိ။
ဓောတကမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသော ပဉ္စမော။
၆။ ဥပသီဝမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသော
ဧကော အဟံ သက္က မဟန္တမောဃံ, [ဣစ္စာယသ္မာ ဥပသီဝေါ]
အနိဿိတော နော ဝိသဟာမိ တာရိတုံ၊
အာရမ္မဏံ [အာရမဏံ (က။)] ဗြူဟိ သမန္တစက္ခု, ယံ နိဿိတော ဩဃမိမံ တရေယျံ။
(စူဠနိ၊၁၀၂။)ဧကော အဟံ သက္က မဟန္တမောဃန္တိ။ ဧကောတိ ပုဂ္ဂလော ဝါ မေ ဒုတိယော နတ္ထိ, ဓမ္မော ဝါ မေ ဒုတိယော နတ္ထိ, ယံ ဝါ ပုဂ္ဂလံ နိဿာယ ဓမ္မံ ဝါ နိဿာယ မဟန္တံ ကာမောဃံ ဘဝေါဃံ ဒိဋ္ဌောဃံ အဝိဇ္ဇောဃံ တရေယျံ ဥတ္တရေယျံ ပတရေယျံ သမတိက္ကမေယျံ ဝီတိဝတ္တေယျန္တိ။ သက္ကာတိ သက္ကော။ ဘဂဝါ သကျကုလာ ပဗ္ဗဇိတောတိပိ သက္ကော။ အထ ဝါ, အဍ္ဎော မဟဒ္ဓနော ဓနဝါတိပိ သက္ကော။ တဿိမာနိ ဓနာနိ, သေယျထိဒံ – သဒ္ဓါဓနံ သီလဓနံ ဟိရိဓနံ ဩတ္တပ္ပဓနံ သုတဓနံ စာဂဓနံ ပညာဓနံ သတိပဋ္ဌာနဓနံ…ပေ… နိဗ္ဗာနဓနံ။ ဣမေဟိ အနေကေဟိ ဓနရတနေဟိ အဍ္ဎော မဟဒ္ဓနော ဓနဝါတိပိ သက္ကော။ အထ ဝါ, သက္ကော ပဟု ဝိသဝီ အလမတ္တော သူရော ဝီရော ဝိက္ကန္တော အဘီရူ အဆမ္ဘီ အနုတြာသီ အပလာယီ ပဟီနဘယဘေရဝေါ ဝိဂတလောမဟံသောတိပိ သက္ကောတိ – ဧကော အဟံ သက္က မဟန္တမောဃံ။
ဣစ္စာယသ္မာ ဥပသီဝေါတိ။ ဣစ္စာတိ ပဒသန္ဓိ…ပေ…။ အာယသ္မာတိ ပိယဝစနံ…ပေ…။ ဥပသီဝေါတိ တဿ ဗြာဟ္မဏဿ နာမံ…ပေ… အဘိလာပေါတိ – ဣစ္စာယသ္မာ ဥပသီဝေါ။
အနိဿိတော နော ဝိသဟာမိ တာရိတုန္တိ။ အနိဿိတောတိ ပုဂ္ဂလံ ဝါ အနိဿိတော ဓမ္မံ ဝါ အနိဿိတော နော ဝိသဟာမိ န ဥဿဟာမိ န သက္ကောမိ န ပဋိဗလော မဟန္တံ ကာမောဃံ ဘဝေါဃံ ဒိဋ္ဌောဃံ အဝိဇ္ဇောဃံ တရိတုံ ဥတ္တရိတုံ ပတရိတုံ သမတိက္ကမိတုံ ဝီတိဝတ္တိတုန္တိ – အနိဿိတော နော ဝိသဟာမိ တာရိတုံ။
အာရမ္မဏံ ဗြူဟိ သမန္တစက္ခူတိ အာရမ္မဏံ အာလမ္ဗဏံ နိဿယံ ဥပနိဿယံ ဗြူဟိ အာစိက္ခာဟိ ဒေသေဟိ ပညပေဟိ ပဋ္ဌပေဟိ ဝိဝရာဟိ ဝိဘဇာဟိ ဥတ္တာနီကရောဟိ ပကာသေဟိ။ သမန္တစက္ခူတိ သမန္တစက္ခု ဝုစ္စတိ သဗ္ဗညုတဉာဏံ။ ဘဂဝါ တေန သဗ္ဗညုတဉာဏေန ဥပေတော သမုပေတော ဥပါဂတော သမုပါဂတော ဥပပန္နော သမုပပန္နော သမန္နာဂတော။
န တဿ အဒိဋ္ဌမိဓတ္ထိ ကိဉ္စိ, အထော အဝိညာတမဇာနိတဗ္ဗံ၊
သဗ္ဗံ အဘိညာသိ ယဒတ္ထိ နေယျံ, တထာဂတော တေန သမန္တစက္ခူတိ။
အာရမ္မဏံ ဗြူဟိ သမန္တစက္ခု။
(စူဠနိ၊၁၀၃။)ယံ နိဿိတော ဩဃမိမံ တရေယျန္တိ။ ယံ နိဿိတောတိ ယံ ပုဂ္ဂလံ ဝါ နိဿိတော ဓမ္မံ ဝါ နိဿိတော မဟန္တံ ကာမောဃံ ဘဝေါဃံ ဒိဋ္ဌောဃံ အဝိဇ္ဇောဃံ တရေယျံ ဥတ္တရေယျံ ပတရေယျံ သမတိက္ကမေယျံ ဝီတိဝတ္တေယျန္တိ – ယံ နိဿိတော ဩဃမိမံ တရေယျံ။ တေနာဟ သော ဗြာဟ္မဏော –
‘‘ဧကော အဟံ သက္က မဟန္တမောဃံ, [ဣစ္စာယသ္မာ ဥပသီဝေါ]
အနိဿိတော နော ဝိသဟာမိ တာရိတုံ၊
အာရမ္မဏံ ဗြူဟိ သမန္တစက္ခု, ယံ နိဿိတော ဩဃမိမံ တရေယျ’’န္တိ။
အာကိဉ္စညံ ပေက္ခမာနော သတိမာ, [ဥပသီဝါတိ ဘဂဝါ]
နတ္ထီတိ နိဿာယ တရဿု ဩဃံ၊
ကာမေ ပဟာယ ဝိရတော ကထာဟိ, တဏှက္ခယံ နတ္တမဟာဘိပဿ [ရတ္တမဟာဘိပဿ (သျာ။) ပဿ အဘိဓာနဂန္ထေ အဗျယဝဂ္ဂေ] ။
အာကိဉ္စညံ ပေက္ခမာနော သတိမာတိ သော ဗြာဟ္မဏော ပကတိယာ အာကိဉ္စညာယတနသမာပတ္တိံ လာဘီယေဝ နိဿယံ န ဇာနာတိ – ‘‘အယံ မေ နိဿယော’’တိ။ တဿ ဘဂဝါ နိဿယဉ္စ အာစိက္ခတိ ဥတ္တရိဉ္စ နိယျာနပထံ။ အာကိဉ္စညာယတနသမာပတ္တိံ သတော သမာပဇ္ဇိတွာ တတော ဝုဋ္ဌဟိတွာ တတ္ထ ဇာတေ စိတ္တစေတသိကေ ဓမ္မေ အနိစ္စတော ပေက္ခမာနော, ဒုက္ခတော…ပေ… ရောဂတော… ဂဏ္ဍတော… သလ္လတော… အဃတော… အာဗာဓတော… ပရတော… ပလောကတော… ဤတိတော… ဥပဒ္ဒဝတော… ဘယတော… ဥပသဂ္ဂတော… စလတော… ပဘင်္ဂုတော… အဒ္ဓုဝတော… အတာဏတော… အလေဏတော… အသရဏတော… အသရဏီဘူတတော… ရိတ္တတော… တုစ္ဆတော… သုညတော… အနတ္တတော… အာဒီနဝတော… ဝိပရိဏာမဓမ္မတော… အသာရကတော… အဃမူလတော… ဘဝတော… ဝိဘဝတော… သာသဝတော… သင်္ခတတော… မာရာမိသတော… ဇာတိဓမ္မတော… ဇရာဓမ္မတော… ဗျာဓိဓမ္မတော… မရဏဓမ္မတော… သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသဓမ္မတော … သမုဒယဓမ္မတော… အတ္ထင်္ဂမတော… အဿာဒတော… အာဒီနဝတော… နိဿရဏတော ပေက္ခမာနော ဒက္ခမာနော ဩလောကယမာနော နိဇ္ဈာယမာနော ဥပပရိက္ခမာနော။
(စူဠနိ၊၁၀၄။)သတိမာတိ ယာ သတိ အနုဿတိ ပဋိဿတိ…ပေ… သမ္မာသတိ – အယံ ဝုစ္စတိ သတိ။ ဣမာယ သတိယာ ဥပေတော ဟောတိ…ပေ… သမန္နာဂတော, သော ဝုစ္စတိ သတိမာတိ – အာကိဉ္စညံ ပေက္ခမာနော သတိမာ။
ဥပသီဝါတိ ဘဂဝါတိ။ ဥပသီဝါတိ ဘဂဝါ တံ ဗြာဟ္မဏံ နာမေန အာလပတိ။ ဘဂဝါတိ ဂါရဝါဓိဝစနမေတံ…ပေ… သစ္ဆိကာ ပညတ္တိ, ယဒိဒံ ဘဂဝါတိ – ဥပသီဝါတိ ဘဂဝါ။
နတ္ထီတိ နိဿာယ တရဿု ဩဃန္တိ နတ္ထိ ကိဉ္စီတိ အာကိဉ္စညာယတနသမာပတ္တိ။ ကိံကာရဏာ နတ္ထိ ကိဉ္စီတိ အာကိဉ္စညာယတနသမာပတ္တိ? ဝိညာဏဉ္စာယတနသမာပတ္တိံ သတော သမာပဇ္ဇိတွာ တတော ဝုဋ္ဌဟိတွာ တညေဝ ဝိညာဏံ အဘာဝေတိ, ဝိဘာဝေတိ, အန္တရဓာပေတိ, နတ္ထိ ကိဉ္စီတိ ပဿတိ။ တံကာရဏာ နတ္ထိ ကိဉ္စီတိ အာကိဉ္စညာယတနသမာပတ္တိံ နိဿာယ ဥပနိဿာယ အာလမ္ဗဏံ ကရိတွာ ကာမောဃံ ဘဝေါဃံ ဒိဋ္ဌောဃံ အဝိဇ္ဇောဃံ တရဿု ဥတ္တရဿု ပတရဿု သမတိက္ကမဿု ဝီတိဝတ္တဿူတိ – နတ္ထီတိ နိဿာယ တရဿု ဩဃံ။
ကာမေ ပဟာယ ဝိရတော ကထာဟီတိ။ ကာမာတိ ဥဒ္ဒါနတော ဒွေ ကာမာ – ဝတ္ထုကာမာ စ ကိလေသကာမာ စ…ပေ… ဣမေ ဝုစ္စန္တိ ဝတ္ထုကာမာ …ပေ… ဣမေ ဝုစ္စန္တိ ကိလေသကာမာ။ ကာမေ ပဟာယာတိ ဝတ္ထုကာမေ ပရိဇာနိတွာ ကိလေသကာမေ ပဟာယ ပဇဟိတွာ ဝိနောဒေတွာ ဗျန္တီကရိတွာ အနဘာဝံ ဂမေတွာတိ – ကာမေ ပဟာယ။ ဝိရတော ကထာဟီတိ ကထံကထာ ဝုစ္စတိ ဝိစိကိစ္ဆာ။ ဒုက္ခေ ကင်္ခါ…ပေ… ဆမ္ဘိတတ္တံ စိတ္တဿ မနောဝိလေခေါ ကထံကထာယ အာရတော ဝိရတော ပဋိဝိရတော နိက္ခန္တော နိဿဋော ဝိပ္ပမုတ္တော ဝိသညုတ္တော ဝိမရိယာဒိကတေန စေတသာ ဝိဟရတီတိ – ဧဝမ္ပိ ဝိရတော ကထာဟိ…ပေ… အထ ဝါ, ဒွတ္တိံသာယ တိရစ္ဆာနကထာယ အာရတော ဝိရတော ပဋိဝိရတော နိက္ခန္တော နိဿဋော ဝိပ္ပမုတ္တော ဝိသညုတ္တော ဝိမရိယာဒိကတေန စေတသာ ဝိဟရတီတိ ဧဝမ္ပိ ဝိရတော ကထာဟီတိ – ကာမေ ပဟာယ ဝိရတော ကထာဟိ။
တဏှက္ခယံ နတ္တမဟာဘိပဿာတိ။ တဏှာတိ ရူပတဏှာ…ပေ… ဓမ္မတဏှာ။ နတ္တံ ဝုစ္စတိ ရတ္တိ။ အဟောတိ ဒိဝသော။ ရတ္တိဉ္စ ဒိဝါ စ တဏှက္ခယံ ရာဂက္ခယံ ဒေါသက္ခယံ မောဟက္ခယံ ဂတိက္ခယံ ဥပပတ္တိက္ခယံ ပဋိသန္ဓိက္ခယံ ဘဝက္ခယံ
(စူဠနိ၊၁၀၅။)သံသာရက္ခယံ ဝဋ္ဋက္ခယံ ပဿ အဘိပဿ ဒက္ခ ဩလောကယ နိဇ္ဈာယ ဥပပရိက္ခာတိ – တဏှက္ခယံ နတ္တမဟာဘိပဿ။ တေနာဟ ဘဂဝါ –
‘‘အာကိဉ္စညံ ပေက္ခမာနော သတိမာ, [ဥပသီဝါတိ ဘဂဝါ]
နတ္ထီတိ နိဿာယ တရဿု ဩဃံ၊
ကာမေ ပဟာယ ဝိရတော ကထာဟိ, တဏှက္ခယံ နတ္တမဟာဘိပဿာ’’တိ။
သဗ္ဗေသု ကာမေသု ယော ဝီတရာဂေါ, [ဣစ္စာယသ္မာ ဥပသီဝေါ]
အာကိဉ္စညံ နိဿိတော ဟိတွာ မညံ၊
သညာဝိမောက္ခေ ပရမေဓိမုတ္တော, တိဋ္ဌေ နု သော တတ္ထ အနာနုယာယီ။
သဗ္ဗေသု ကာမေသု ယော ဝီတရာဂေါတိ။ သဗ္ဗေသူတိ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ သဗ္ဗထာ သဗ္ဗံ အသေသံ နိဿေသံ ပရိယာဒိယနဝစနမေတံ သဗ္ဗေသူတိ။ ကာမေသူတိ ကာမာတိ ဥဒ္ဒါနတော ဒွေ ကာမာ – ဝတ္ထုကာမာ စ ကိလေသကာမာ စ…ပေ… ဣမေ ဝုစ္စန္တိ ဝတ္ထုကာမာ…ပေ… ဣမေ ဝုစ္စန္တိ ကိလေသကာမာ။ သဗ္ဗေသု ကာမေသု ယော ဝီတရာဂေါတိ။ သဗ္ဗေသု ကာမေသု ယော ဝီတရာဂေါ ဝိဂတရာဂေါ စတ္တရာဂေါ ဝန္တရာဂေါ မုတ္တရာဂေါ ပဟီနရာဂေါ ပဋိနိဿဋ္ဌရာဂေါ ဝိက္ခမ္ဘနတောတိ – သဗ္ဗေသု ကာမေသု ယော ဝီတရာဂေါ။
ဣစ္စာယသ္မာ ဥပသီဝေါတိ။ ဣစ္စာတိ ပဒသန္ဓိ…ပေ…။ အာယသ္မာတိ ပိယဝစနံ…ပေ…။ ဥပသီဝေါတိ တဿ ဗြာဟ္မဏဿ နာမံ…ပေ… အဘိလာပေါတိ – ဣစ္စာယသ္မာ ဥပသီဝေါ။
အာကိဉ္စညံ နိဿိတော ဟိတွာ မညန္တိ။ ဟေဋ္ဌိမာ ဆ သမာပတ္တိယော ဟိတွာ စဇိတွာ ပရိစ္စဇိတွာ အတိက္ကမိတွာ သမတိက္ကမိတွာ ဝီတိဝတ္တိတွာ အာကိဉ္စညာယတနသမာပတ္တိံ နိဿိတော အလ္လီနော ဥပဂတော သမုပဂတော အဇ္ဈောသိတော အဓိမုတ္တောတိ – အာကိဉ္စညံ နိဿိတော ဟိတွာ မညံ။
သညာဝိမောက္ခေ ပရမေဓိမုတ္တောတိ သညာဝိမောက္ခာ ဝုစ္စန္တိ သတ္တ သညာသမာပတ္တိယော။ တာသံ သညာသမာပတ္တီနံ အာကိဉ္စညာယတနသမာပတ္တိဝိမောက္ခော [ဝိမောက္ခာ (က။) ဧဝမညေသု ပဒေသု ဗဟုဝစနေန] အဂ္ဂေါ စ သေဋ္ဌော စ ဝိသေဋ္ဌော စ ပါမောက္ခော စ ဥတ္တမော စ ပဝရော စ, ပရမေ အဂ္ဂေ သေဋ္ဌေ ဝိသေဋ္ဌေ ပါမောက္ခေ ဥတ္တမေ
(စူဠနိ၊၁၀၆။)ပဝရေ အဓိမုတ္တိဝိမောက္ခေန အဓိမုတ္တော တတြာဓိမုတ္တော တဒဓိမုတ္တော တစ္စရိတော တဗ္ဗဟုလော တဂ္ဂရုကော တန္နိန္နော တပ္ပေါဏော တပ္ပဗ္ဘာရော တဒဓိမုတ္တော တဒဓိပတေယျောတိ – သညာဝိမောက္ခေ ပရမေဓိမုတ္တော။
တိဋ္ဌေ နု သော တတ္ထ အနာနုယာယီတိ။ တိဋ္ဌေ နူတိ သံသယပုစ္ဆာ ဝိမတိပုစ္ဆာ ဒွေဠှကပုစ္ဆာ အနေကံသပုစ္ဆာ, ‘‘ဧဝံ နု ခေါ, နနု ခေါ, ကိံ နု ခေါ, ကထံ နု ခေါ’’တိ – တိဋ္ဌေ နု။ တတ္ထာတိ အာကိဉ္စညာယတနေ။ အနာနုယာယီတိ အနာနုယာယီ အဝိစ္စမာနော [အဝေဓမာနော (သျာ။)] အဝိဂစ္ဆမာနော အနန္တရဓာယမာနော အပရိဟာယမာနော…ပေ…။ အထ ဝါ, အရဇ္ဇမာနော အဒုဿမာနော အမုယှမာနော အကိလိဿမာနောတိ – တိဋ္ဌေ နု သော တတ္ထ အနာနုယာယီ။ တေနာဟ သော ဗြာဟ္မဏော –
‘‘သဗ္ဗေသု ကာမေသု ယော ဝီတရာဂေါ, [ဣစ္စာယသ္မာ ဥပသီဝေါ]
အာကိဉ္စညံ နိဿိတော ဟိတွာ မညံ၊
သညာဝိမောက္ခေ ပရမေဓိမုတ္တော, တိဋ္ဌေ နု သော တတ္ထ အနာနုယာယီ’’တိ။
သဗ္ဗေသု ကာမေသု ယော ဝီတရာဂေါ, [ဥပသီဝါတိ ဘဂဝါ]
အာကိဉ္စညံ နိဿိတော ဟိတွာ မညံ၊
သညာဝိမောက္ခေ ပရမေဓိမုတ္တော, တိဋ္ဌေယျ သော တတ္ထ အနာနုယာယီ။
သဗ္ဗေသု ကာမေသု ယော ဝီတရာဂေါတိ။ သဗ္ဗေသူတိ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ သဗ္ဗထာ သဗ္ဗံ အသေသံ နိဿေသံ ပရိယာဒိယနဝစနမေတံ သဗ္ဗေသူတိ။ ကာမေသူတိ ကာမာတိ ဥဒ္ဒါနတော ဒွေ ကာမာ – ဝတ္ထုကာမာ စ ကိလေသကာမာ စ…ပေ… ဣမေ ဝုစ္စန္တိ ဝတ္ထုကာမာ…ပေ… ဣမေ ဝုစ္စန္တိ ကိလေသကာမာ။ သဗ္ဗေသု ကာမေသု ယော ဝီတရာဂေါတိ သဗ္ဗေသု ကာမေသု ယော ဝီတရာဂေါ…ပေ… ပဋိနိဿဋ္ဌရာဂေါ ဝိက္ခမ္ဘနတောတိ – သဗ္ဗေသု ကာမေသု ယော ဝီတရာဂေါ။
ဥပသီဝါတိ ဘဂဝါတိ။ ဥပသီဝါတိ ဘဂဝါ တံ ဗြာဟ္မဏံ နာမေန အာလပတိ။ ဘဂဝါတိ ဂါရဝါဓိဝစနမေတံ…ပေ… သစ္ဆိကာ ပညတ္တိ, ယဒိဒံ ဘဂဝါတိ – ဥပသီဝါတိ ဘဂဝါ။
(စူဠနိ၊၁၀၇။)အာကိဉ္စညံ နိဿိတော ဟိတွာ မညန္တိ။ ဟေဋ္ဌိမာ ဆ သမာပတ္တိယော ဟိတွာ စဇိတွာ ပရိစ္စဇိတွာ အတိက္ကမိတွာ သမတိက္ကမိတွာ ဝီတိဝတ္တိတွာ အာကိဉ္စညာယတနသမာပတ္တိံ နိဿိတော အလ္လီနော ဥပဂတော သမုပဂတော အဇ္ဈောသိတော အဓိမုတ္တောတိ – အာကိဉ္စညံ နိဿိတော ဟိတွာ မညံ။
သညာဝိမောက္ခေ ပရမေဓိမုတ္တောတိ သညာဝိမောက္ခာ ဝုစ္စန္တိ သတ္တ သညာသမာပတ္တိယော။ တာသံ သညာသမာပတ္တီနံ အာကိဉ္စညာယတနသမာပတ္တိဝိမောက္ခော အဂ္ဂေါ စ သေဋ္ဌော စ ဝိသေဋ္ဌော စ ပါမောက္ခော စ ဥတ္တမော စ ပဝရော စ, ပရမေ အဂ္ဂေ သေဋ္ဌေ ဝိသေဋ္ဌေ ပါမောက္ခေ ဥတ္တမေ ပဝရေ အဓိမုတ္တိဝိမောက္ခေန အဓိမုတ္တော တတြာဓိမုတ္တော တဒဓိမုတ္တော…ပေ… တဒဓိပတေယျောတိ – သညာဝိမောက္ခေ ပရမေဓိမုတ္တော။
တိဋ္ဌေယျ သော တတ္ထ အနာနုယာယီတိ။ တိဋ္ဌေယျာတိ တိဋ္ဌေယျ သဋ္ဌိကပ္ပသဟဿာနိ။ တတ္ထာတိ အာကိဉ္စညာယတနေ။ အနာနုယာယီတိ အနာနုယာယီ အဝိစ္စမာနော အဝိဂစ္ဆမာနော အနန္တရဓာယမာနော အပရိဟာယမာနော။ အထ ဝါ, အရဇ္ဇမာနော အဒုဿမာနော အမုယှမာနော အကိလိဿမာနောတိ – တိဋ္ဌေယျ သော တတ္ထ အနာနုယာယီ။ တေနာဟ ဘဂဝါ –
‘‘သဗ္ဗေသု ကာမေသု ယော ဝီတရာဂေါ, [ဥပသီဝါတိ ဘဂဝါ]
အာကိဉ္စညံ နိဿိတော ဟိတွာ မညံ၊
သညာဝိမောက္ခေ ပရမေဓိမုတ္တော, တိဋ္ဌေယျ သော တတ္ထ အနာနုယာယီ’’တိ။
တိဋ္ဌေ စေ သော တတ္ထ အနာနုယာယီ, ပူဂမ္ပိ ဝဿာနိ [ဝဿာနံ (သျာ။ က။)] သမန္တစက္ခု၊
တတ္ထေဝ သော သီတိသိယာ ဝိမုတ္တော, စဝေထ ဝိညာဏံ တထာဝိဓဿ။
တိဋ္ဌေ စေ သော တတ္ထ အနာနုယာယီတိ သစေ သော တိဋ္ဌေယျ သဋ္ဌိကပ္ပသဟဿာနိ။ တတ္ထာတိ အာကိဉ္စညာယတနေ။ အနာနုယာယီတိ အနာနုယာယီ အဝိစ္စမာနော အဝိဂစ္ဆမာနော အနန္တရဓာယမာနော အပရိဟာယမာနော။ အထ ဝါ, အရဇ္ဇမာနော အဒုဿမာနော အမုယှမာနော အကိလိဿမာနောတိ – တိဋ္ဌေ စေ သော တတ္ထ အနာနုယာယီ။
(စူဠနိ၊၁၀၈။)ပူဂမ္ပိ ဝဿာနိ သမန္တစက္ခူတိ။ ပူဂမ္ပိ ဝဿာနီတိ ပူဂမ္ပိ ဝဿာနိ ဗဟူနိ ဝဿာနိ [ဗဟုန္နံ ဝဿာနံ (သျာ။)] ဗဟူနိ ဝဿသတာနိ ဗဟူနိ ဝဿသဟဿာနိ ဗဟူနိ ဝဿသတသဟဿာနိ ဗဟူနိ ကပ္ပါနိ ဗဟူနိ ကပ္ပသတာနိ ဗဟူနိ ကပ္ပသဟဿာနိ ဗဟူနိ ကပ္ပသတသဟဿာနိ။ သမန္တစက္ခူတိ သမန္တစက္ခု ဝုစ္စတိ သဗ္ဗညုတဉာဏံ…ပေ… တထာဂတော တေန သမန္တစက္ခူတိ – ပူဂမ္ပိ ဝဿာနိ သမန္တစက္ခု။
တတ္ထေဝ သော သီတိသိယာ ဝိမုတ္တော, စဝေထ ဝိညာဏံ တထာဝိဓဿာတိ တတ္ထေဝ သော သီတိဘာဝမနုပ္ပတ္တော နိစ္စော ဓုဝေါ သဿတော အဝိပရိဏာမဓမ္မော သဿတိသမံ တထေဝ တိဋ္ဌေယျ။ အထ ဝါ, တဿ ဝိညာဏံ စဝေယျ ဥစ္ဆိဇ္ဇေယျ နဿေယျ ဝိနဿေယျ န ဘဝေယျာတိ ပုနဗ္ဘဝပဋိသန္ဓိဝိညာဏံ နိဗ္ဗတ္တေယျ ကာမဓာတုယာ ဝါ ရူပဓာတုယာ ဝါ အရူပဓာတုယာ ဝါတိ အာကိဉ္စညာယတနံ သမာပန္နဿ သဿတဉ္စ ဥစ္ဆေဒဉ္စ ပုစ္ဆတိ။ ဥဒါဟု တတ္ထေဝ အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ပရိနိဗ္ဗာယေယျ။ အထ ဝါ, တဿ ဝိညာဏံ စဝေယျ ပုန ပဋိသန္ဓိဝိညာဏံ နိဗ္ဗတ္တေယျ ကာမဓာတုယာ ဝါ ရူပဓာတုယာ ဝါ အရူပဓာတုယာ ဝါတိ, အာကိဉ္စညာယတနံ ဥပပန္နဿ ပရိနိဗ္ဗာနဉ္စ ပဋိသန္ဓိဉ္စ ပုစ္ဆတိ။ တထာဝိဓဿာတိ တထာဝိဓဿ တာဒိသဿ တဿဏ္ဌိတဿ တပ္ပကာရဿ တပ္ပဋိဘာဂဿ အာကိဉ္စညာယတနံ ဥပပန္နဿာတိ – တတ္ထေဝ သော သီတိသိယာ ဝိမုတ္တော, စဝေထ ဝိညာဏံ တထာဝိဓဿ။ တေနာဟ သော ဗြာဟ္မဏော –
‘‘တိဋ္ဌေ စေ သော တတ္ထ အနာနုယာယီ, ပူဂမ္ပိ ဝဿာနိ သမန္တစက္ခု၊
တတ္ထေဝ သော သီတိသိယာ ဝိမုတ္တော, စဝေထ ဝိညာဏံ တထာဝိဓဿာ’’တိ။
အစ္စိ ယထာ ဝါတဝေဂေန ခိတ္တာ, [ဥပသီဝါတိ ဘဂဝါ]
အတ္ထံ ပလေတိ န ဥပေတိ သင်္ခံ၊
ဧဝံ မုနီ နာမကာယာ ဝိမုတ္တော, အတ္ထံ ပလေတိ န ဥပေတိ သင်္ခံ။
အစ္စိ ယထာ ဝါတဝေဂေန ခိတ္တာတိ အစ္စိ ဝုစ္စတိ ဇာလသိခါ။ ဝါတာတိ ပုရတ္ထိမာ ဝါတာ ပစ္ဆိမာ ဝါတာ ဥတ္တရာ ဝါတာ ဒက္ခိဏာ ဝါတာ သရဇာ ဝါတာ အရဇာ ဝါတာ သီတာ ဝါတာ ဥဏှာ ဝါတာ ပရိတ္တာ ဝါတာ
(စူဠနိ၊၁၀၉။)အဓိမတ္တာ ဝါတာ [ကာဠဝါတာ (က။)] ဝေရမ္ဘဝါတာ ပက္ခဝါတာ သုပဏ္ဏဝါတာ တာလပဏ္ဏဝါတာ ဝိဓူပနဝါတာ။ ဝါတဝေဂေန ခိတ္တာတိ ဝါတဝေဂေန ခိတ္တာ [ခိတ္တံ (သျာ။) ဧဝမညေသု ပဒေသု နိဂ္ဂဟီတန္တဝသေန] ဥက္ခိတ္တာ နုန္နာ ပဏုန္နာ ခမ္ဘိတာ ဝိက္ခမ္ဘိတာတိ – အစ္စိ ယထာ ဝါတဝေဂေန ခိတ္တာ။ ဥပသီဝါတိ ဘဂဝါတိ။ ဥပသီဝါတိ ဘဂဝါ တံ ဗြာဟ္မဏံ နာမေန အာလပတိ။ ဘဂဝါတိ ဂါရဝါဓိဝစနမေတံ…ပေ… သစ္ဆိကာ ပညတ္တိ, ယဒိဒံ ဘဂဝါတိ – ဥပသီဝါတိ ဘဂဝါ။
အတ္ထံ ပလေတိ န ဥပေတိ သင်္ခန္တိ။ အတ္ထံ ပလေတီတိ အတ္ထံ ပလေတိ, အတ္ထံ ဂမေတိ, အတ္ထံ ဂစ္ဆတိ နိရုဇ္ဈတိ ဝူပသမတိ ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ န ဥပေတိ သင်္ခန္တိ သင်္ခံ [အမုကံ နာမ ဒိသံ ဂတောတိ သင်္ခံ (သျာ။)] န ဥပေတိ, ဥဒ္ဒေသံ န ဥပေတိ, ဂဏနံ န ဥပေတိ, ပဏ္ဏတ္တိံ န ဥပေတိ, ‘‘ပုရတ္ထိမံ ဝါ ဒိသံ ဂတာ, ပစ္ဆိမံ ဝါ ဒိသံ ဂတာ, ဥတ္တရံ ဝါ ဒိသံ ဂတာ, ဒက္ခိဏံ ဝါ ဒိသံ ဂတာ ဥဒ္ဓံ ဝါ ဂတာ, အဓော ဝါ ဂတာ, တိရိယံ ဝါ ဂတာ, ဝိဒိသံ ဝါ ဂတာ’’တိ, သော ဟေတု နတ္ထိ, ပစ္စယော နတ္ထိ, ကာရဏံ နတ္ထိ, ယေန သင်္ခံ ဂစ္ဆေယျာတိ – အတ္ထံ ပလေတိ န ဥပေတိ သင်္ခံ။
ဧဝံ မုနီ နာမကာယာ ဝိမုတ္တောတိ။ ဧဝန္တိ ဩပမ္မသမ္ပဋိပါဒနံ။ မုနီတိ မောနံ ဝုစ္စတိ ဉာဏံ …ပေ… သင်္ဂဇာလမတိစ္စ သော မုနိ။ နာမကာယာ ဝိမုတ္တောတိ သော မုနိ ပကတိယာ ပုဗ္ဗေဝ ရူပကာယာ ဝိမုတ္တော။ တဒင်္ဂံ သမတိက္ကမာ [တဒင်္ဂံ သမတိက္ကမ္မ (က။)] ဝိက္ခမ္ဘနပ္ပဟာနေန ပဟီနော။ တဿ မုနိနော ဘဝန္တံ အာဂမ္မ စတ္တာရော အရိယမဂ္ဂါ ပဋိလဒ္ဓါ ဟောန္တိ။ စတုန္နံ အရိယမဂ္ဂါနံ ပဋိလဒ္ဓတ္တာ နာမကာယော စ ရူပကာယော စ ပရိညာတာ ဟောန္တိ။ နာမကာယဿ စ ရူပကာယဿ စ ပရိညာတတ္တာ နာမကာယာ စ ရူပကာယာ စ မုတ္တော ဝိမုတ္တော သုဝိမုတ္တော အစ္စန္တအနုပါဒါဝိမောက္ခေနာတိ – ဧဝံ မုနီ နာမကာယာ ဝိမုတ္တော။
အတ္ထံ ပလေတိ န ဥပေတိ သင်္ခန္တိ။ အတ္ထံ ပလေတီတိ အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ပရိနိဗ္ဗာယတိ။ န ဥပေတိ သင်္ခန္တိ အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ပရိနိဗ္ဗုတော သင်္ခံ န ဥပေတိ, ဥဒ္ဒေသံ န ဥပေတိ, ဂဏနံ န ဥပေတိ, ပဏ္ဏတ္တိံ န ဥပေတိ – ခတ္တိယောတိ ဝါ ဗြာဟ္မဏောတိ ဝါ ဝေဿောတိ ဝါ သုဒ္ဒေါတိ ဝါ ဂဟဋ္ဌောတိ ဝါ ပဗ္ဗဇိတောတိ ဝါ ဒေဝေါတိ ဝါ မနုဿောတိ ဝါ ရူပီတိ ဝါ အရူပီတိ ဝါ သညီတိ ဝါ အသညီတိ ဝါ နေဝသညီနာသညီတိ ဝါ။ သော ဟေတု နတ္ထိ ပစ္စယော နတ္ထိ ကာရဏံ
(စူဠနိ၊၁၁၀။)နတ္ထိ ယေန သင်္ခံ ဂစ္ဆေယျာတိ – အတ္ထံ ပလေတိ န ဥပေတိ သင်္ခံ။ တေနာဟ ဘဂဝါ –
‘‘အစ္စိ ယထာ ဝါတဝေဂေန ခိတ္တာ, [ဥပသီဝါတိ ဘဂဝါ]
အတ္ထံ ပလေတိ န ဥပေတိ သင်္ခံ၊
ဧဝံ မုနီ နာမကာယာ ဝိမုတ္တော, အတ္ထံ ပလေတိ န ဥပေတိ သင်္ခ’’န္တိ။
အတ္ထင်္ဂတော သော ဥဒ ဝါ သော နတ္ထိ, ဥဒါဟု ဝေ သဿတိယာ အရောဂေါ၊
တံ မေ မုနီ သာဓု ဝိယာကရောဟိ, တထာ ဟိ တေ ဝိဒိတော ဧသ ဓမ္မော။
အတ္ထင်္ဂတော သော ဥဒ ဝါ သော နတ္ထီတိ သော အတ္ထင်္ဂတော ဥဒါဟု နတ္ထိ သော နိရုဒ္ဓေါ ဥစ္ဆိန္နော ဝိနဋ္ဌောတိ – အတ္ထင်္ဂတော သော ဥဒ ဝါ သော နတ္ထိ။
ဥဒါဟု ဝေ သဿတိယာ အရောဂေါတိ ဥဒါဟု နိစ္စော ဓုဝေါ သဿတော အဝိပရိဏာမဓမ္မော သဿတိသမံ တထေဝ တိဋ္ဌေယျာတိ – ဥဒါဟု ဝေ သဿတိယာ အရောဂေါ။
တံ မေ မုနီ သာဓု ဝိယာကရောဟီတိ။ တန္တိ ယံ ပုစ္ဆာမိ ယံ ယာစာမိ ယံ အဇ္ဈေသာမိ ယံ ပသာဒေမိ။ မုနီတိ မောနံ ဝုစ္စတိ ဉာဏံ…ပေ… သင်္ဂဇာလမတိစ္စ သော မုနိ။ သာဓု ဝိယာကရောဟီတိ သာဓု အာစိက္ခာဟိ ဒေသေဟိ ပညပေဟိ ပဋ္ဌပေဟိ ဝိဝရာဟိ ဝိဘဇာဟိ ဥတ္တာနီကရောဟိ ပကာသေဟီတိ – တံ မေ မုနီ သာဓု ဝိယာကရောဟိ။
တထာ ဟိ တေ ဝိဒိတော ဧသ ဓမ္မောတိ တထာ ဟိ တေ ဝိဒိတော တုလိတော တီရိတော ဝိဘူတော ဝိဘာဝိတော ဧသ ဓမ္မောတိ – တထာ ဟိ တေ ဝိဒိတော ဧသ ဓမ္မော။ တေနာဟ သော ဗြာဟ္မဏော –
‘‘အတ္ထင်္ဂတော သော ဥဒ ဝါ သော နတ္ထိ, ဥဒါဟု ဝေ သဿတိယာ အရောဂေါ၊
တံ မေ မုနီ သာဓု ဝိယာကရောဟိ, တထာ ဟိ တေ ဝိဒိတော ဧသ ဓမ္မော’’တိ။
(စူဠနိ၊၁၁၁။)အတ္ထင်္ဂတဿ န ပမာဏမတ္ထိ, [ဥပသီဝါတိ ဘဂဝါ]
ယေန နံ ဝဇ္ဇုံ တံ တဿ နတ္ထိ၊
သဗ္ဗေသု ဓမ္မေသု သမူဟတေသု, သမူဟတာ ဝါဒပထာပိ သဗ္ဗေ။
အတ္ထင်္ဂတဿ န ပမာဏမတ္ထီတိ အတ္ထင်္ဂတဿ အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ပရိနိဗ္ဗုတဿ ရူပပမာဏံ နတ္ထိ, ဝေဒနာပမာဏံ နတ္ထိ, သညာပမာဏံ နတ္ထိ, သင်္ခါရပမာဏံ နတ္ထိ, ဝိညာဏပမာဏံ နတ္ထိ, န အတ္ထိ န သံဝိဇ္ဇတိ နုပလဗ္ဘတိ ပဟီနံ သမုစ္ဆိန္နံ ဝူပသန္တံ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓံ အဘဗ္ဗုပ္ပတ္တိကံ ဉာဏဂ္ဂိနာ ဒဍ္ဎန္တိ – အတ္ထင်္ဂတဿ န ပမာဏမတ္ထိ။ ဥပသီဝါတိ ဘဂဝါတိ ဥပသီဝါတိ ဘဂဝါ တံ ဗြာဟ္မဏံ နာမေန အာလပတိ။ ဘဂဝါတိ ဂါရဝါဓိဝစနမေတံ…ပေ… သစ္ဆိကာ ပညတ္တိ, ယဒိဒံ ဘဂဝါတိ – ဥပသီဝါတိ ဘဂဝါ။
ယေန နံ ဝဇ္ဇုံ တံ တဿ နတ္ထီတိ ယေန တံ ရာဂေန [ယေန ရာဂေန (သျာ။ က။) မဟာနိ။ ၉၄] ဝဒေယျုံ, ယေန ဒေါသေန ဝဒေယျုံ, ယေန မောဟေန ဝဒေယျုံ, ယေန မာနေန ဝဒေယျုံ, ယာယ ဒိဋ္ဌိယာ ဝဒေယျုံ, ယေန ဥဒ္ဓစ္စေန ဝဒေယျုံ, ယာယ ဝိစိကိစ္ဆာယ ဝဒေယျုံ, ယေဟိ အနုသယေဟိ ဝဒေယျုံ – ရတ္တောတိ ဝါ ဒုဋ္ဌောတိ ဝါ မူဠှောတိ ဝါ ဝိနိဗဒ္ဓေါတိ ဝါ ပရာမဋ္ဌောတိ ဝါ ဝိက္ခေပဂတောတိ ဝါ အနိဋ္ဌင်္ဂတောတိ [အနိဋ္ဌာဂတောတိ (က။)] ဝါ ထာမဂတောတိ ဝါ, တေ အဘိသင်္ခါရာ ပဟီနာ။ အဘိသင်္ခါရာနံ ပဟီနတ္တာ ဂတိယာ ယေန တံ ဝဒေယျုံ – နေရယိကောတိ ဝါ တိရစ္ဆာနယောနိကောတိ ဝါ ပေတ္တိဝိသယိကောတိ ဝါ မနုဿောတိ ဝါ ဒေဝေါတိ ဝါ ရူပီတိ ဝါ အရူပီတိ ဝါ သညီတိ ဝါ အသညီတိ ဝါ နေဝသညီနာသညီတိ ဝါ, သော ဟေတု နတ္ထိ ပစ္စယော နတ္ထိ ကာရဏံ နတ္ထိ ယေန ဝဒေယျုံ ကထေယျုံ ဘဏေယျုံ ဒီပေယျုံ ဝေါဟရေယျုန္တိ – ယေန နံ ဝဇ္ဇုံ တံ တဿ နတ္ထိ။
သဗ္ဗေသု ဓမ္မေသု သမူဟတေသူတိ သဗ္ဗေသု ဓမ္မေသု သဗ္ဗေသု ခန္ဓေသု သဗ္ဗေသု အာယတနေသု သဗ္ဗာသု ဓာတူသု သဗ္ဗာသု ဂတီသု သဗ္ဗာသု ဥပပတ္တီသု သဗ္ဗာသု ပဋိသန္ဓီသု သဗ္ဗေသု ဘဝေသု သဗ္ဗေသု သံသာရေသု သဗ္ဗေသု ဝဋ္ဋေသု ဦဟတေသု သမူဟတေသု ဥဒ္ဓတေသု သမုဒ္ဓတေသု ဥပ္ပါဋိတေသု သမုပ္ပါဋိတေသု ပဟီနေသု သမုစ္ဆိန္နေသု ဝူပသန္တေသု ပဋိပ္ပဿဒ္ဓေသု အဘဗ္ဗုပ္ပတ္တိကေသု ဉာဏဂ္ဂိနာ ဒဍ္ဎေသူတိ – သဗ္ဗေသု ဓမ္မေသု သမူဟတေသု။
(စူဠနိ၊၁၁၂။)သမူဟတာ ဝါဒပထာပိ သဗ္ဗေတိ ဝါဒပထာ ဝုစ္စန္တိ ကိလေသာ စ ခန္ဓာ စ အဘိသင်္ခါရာ စ။ တဿ ဝါဒါ စ ဝါဒပထာ စ အဓိဝစနာနိ စ အဓိဝစနပထာ စ နိရုတ္တိ စ နိရုတ္တိပထာ စ ပညတ္တိ စ ပညတ္တိပထာ စ ဦဟတာ သမူဟတာ ဥဒ္ဓတာ သမုဒ္ဓတာ ဥပ္ပါဋိတာ သမုပ္ပါဋိတာ ပဟီနာ သမုစ္ဆိန္နာ ဝူပသန္တာ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓါ အဘဗ္ဗုပ္ပတ္တိကာ ဉာဏဂ္ဂိနာ ဒဍ္ဎာတိ – သမူဟတာ ဝါဒပထာပိ သဗ္ဗေ။ တေနာဟ ဘဂဝါ –
‘‘အတ္ထင်္ဂတဿ န ပမာဏမတ္ထိ, [ဥပသီဝါတိ ဘဂဝါ]
ယေန နံ ဝဇ္ဇုံ တံ တဿ နတ္ထိ၊
သဗ္ဗေသု ဓမ္မေသု သမူဟတေသု, သမူဟတာ ဝါဒပထာပိ သဗ္ဗေ’’တိ။
သဟ ဂါထာပရိယောသာနာ ယေ တေ ဗြာဟ္မဏေန သဒ္ဓိံ…ပေ… ပဉ္ဇလိကော နမဿမာနော နိသိန္နော ဟောတိ – သတ္ထာ မေ, ဘန္တေ ဘဂဝါ, သာဝကောဟမသ္မီတိ။
ဥပသီဝမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသော ဆဋ္ဌော။
၇။ နန္ဒမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသော
သန္တိ လောကေ မုနယော, [ဣစ္စာယသ္မာ နန္ဒော]
ဇနာ ဝဒန္တိ တယိဒံ ကထံသု၊
ဉာဏူပပန္နံ မုနိ နော ဝဒန္တိ, ဥဒါဟု ဝေ ဇီဝိတေနူပပန္နံ [ဇီဝိကေနူပပန္နံ (သျာ။)] ။
သန္တိ လောကေ မုနယောတိ။ သန္တီတိ သန္တိ သံဝိဇ္ဇန္တိ အတ္ထိ ဥပလဗ္ဘန္တိ။ လောကေတိ အပါယလောကေ…ပေ… အာယတနလောကေ။ မုနယောတိ မုနိနာမကာ အာဇီဝကာ နိဂဏ္ဌာ ဇဋိလာ တာပသာ။ (ဒေဝါ လောကေ မုနယောတိ သဉ္ဇာနန္တိ, န စ တေ မုနယော) [( ) ဧတ္ထန္တရေ ပါဌော နတ္ထိ သျာ။ ပေါတ္ထကေ] တိ။ သန္တိ လောကေ မုနယော။ ဣစ္စာယသ္မာ နန္ဒောတိ။ ဣစ္စာတိ ပဒသန္ဓိ…ပေ…။ အာယသ္မာတိ ပိယဝစနံ…ပေ…။ နန္ဒောတိ တဿ ဗြာဟ္မဏဿ နာမံ…ပေ… အဘိလာပေါတိ – ဣစ္စာယသ္မာ နန္ဒော။
(စူဠနိ၊၁၁၃။)ဇနာ ဝဒန္တိ တယိဒံ ကထံသူတိ။ ဇနာတိ ခတ္တိယာ စ ဗြာဟ္မဏာ စ ဝေဿာ စ သုဒ္ဒါ စ ဂဟဋ္ဌာ စ ပဗ္ဗဇိတာ စ ဒေဝါ စ မနုဿာ စ။ ဝဒန္တီတိ ကထေန္တိ ဘဏန္တိ ဒီပယန္တိ ဝေါဟရန္တိ။ တယိဒံ ကထံသူတိ သံသယပုစ္ဆာ ဝိမတိပုစ္ဆာ ဒွေဠှကပုစ္ဆာ အနေကံသပုစ္ဆာ ‘‘ဧဝံ နု ခေါ, န နု ခေါ, ကိံ နု ခေါ, ကထံ နု ခေါ’’တိ – ဇနာ ဝဒန္တိ တယိဒံ ကထံသု။
ဉာဏူပပန္နံ မုနိ နော ဝဒန္တီတိ။ အဋ္ဌ သမာပတ္တိဉာဏေန ဝါ ပဉ္စာဘိညာဉာဏေန ဝါ ဥပေတံ သမုပေတံ ဥပါဂတံ သမုပါဂတံ ဥပပန္နံ သမုပပန္နံ သမန္နာဂတံ မုနိံ ဝဒန္တိ ကထေန္တိ ဘဏန္တိ ဒီပယန္တိ ဝေါဟရန္တီတိ – ဉာဏူပပန္နံ မုနိ နော ဝဒန္တိ။
ဥဒါဟု ဝေ ဇီဝိတေနူပပန္နန္တိ ဥဒါဟု အနေကဝိဝိဓအတိပရမဒုက္ကရကာရိကလူခဇီဝိတာနုယောဂေန ဥပေတံ သမုပေတံ ဥပါဂတံ သမုပါဂတံ ဥပပန္နံ သမုပပန္နံ သမန္နာဂတံ မုနိံ ဝဒန္တိ ကထေန္တိ ဘဏန္တိ ဒီပယန္တိ ဝေါဟရန္တီတိ – ဥဒါဟု ဝေ ဇီဝိတေနူပပန္နံ။ တေနာဟ သော ဗြာဟ္မဏော –
‘‘သန္တိ လောကေ မုနယော, [ဣစ္စာယသ္မာ နန္ဒော]
ဇနာ ဝဒန္တိ တယိဒံ ကထံသု၊
ဉာဏူပပန္နံ မုနိ နော ဝဒန္တိ, ဥဒါဟု ဝေ ဇီဝိတေနူပပန္န’’န္တိ။
န ဒိဋ္ဌိယာ န သုတိယာ န ဉာဏေန,
မုနီဓ နန္ဒ ကုသလာ ဝဒန္တိ၊
ဝိသေနိကတွာ [ဝိသေနိံကတွာ (က။) မဟာနိ။ ၆၈] အနီဃာ နိရာသာ, စရန္တိ ယေ တေ မုနယောတိ ဗြူမိ။
န ဒိဋ္ဌိယာ န သုတိယာ န ဉာဏေနာတိ။ န ဒိဋ္ဌိယာတိ န ဒိဋ္ဌသုဒ္ဓိယာ။ န သုတိယာတိ န သုတသုဒ္ဓိယာ။ န ဉာဏေနာတိ နပိ အဋ္ဌသမာပတ္တိဉာဏေန နပိ ပဉ္စာဘိညာဉာဏေန နပိ မိစ္ဆာဉာဏေနာတိ – န ဒိဋ္ဌိယာ န သုတိယာ န ဉာဏေန။
မုနီဓ နန္ဒ ကုသလာ ဝဒန္တီတိ။ ကုသလာတိ ယေ တေ ခန္ဓကုသလာ ဓာတုကုသလာ အာယတနကုသလာ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒကုသလာ သတိပဋ္ဌာနကုသလာ သမ္မပ္ပဓာနကုသလာ ဣဒ္ဓိပါဒကုသလာ ဣန္ဒြိယကုသလာ ဗလကုသလာ
(စူဠနိ၊၁၁၄။)ဗောဇ္ဈင်္ဂကုသလာ မဂ္ဂကုသလာ ဖလကုသလာ နိဗ္ဗာနကုသလာ ဒိဋ္ဌသုဒ္ဓိယာ ဝါ သုတသုဒ္ဓိယာ ဝါ အဋ္ဌသမာပတ္တိဉာဏေန ဝါ ပဉ္စာဘိညာဉာဏေန ဝါ မိစ္ဆာဉာဏေန ဝါ ဒိဋ္ဌေန ဝါ သုတေန ဝါ ဥပေတံ သမုပေတံ ဥပါဂတံ သမုပါဂတံ ဥပပန္နံ သမုပပန္နံ သမန္နာဂတံ မုနိံ န ဝဒန္တိ န ကထေန္တိ န ဘဏန္တိ န ဒီပယန္တိ န ဝေါဟရန္တီတိ – မုနီဓ နန္ဒ ကုသလာ ဝဒန္တိ။
ဝိသေနိကတွာ အနီဃာ နိရာသာ, စရန္တိ ယေ တေ မုနယောတိ ဗြူမီတိ သေနာ ဝုစ္စတိ မာရသေနာ, ကာယဒုစ္စရိတံ မာရသေနာ, ဝစီဒုစ္စရိတံ မာရသေနာ, မနောဒုစ္စရိတံ မာရသေနာ, ရာဂေါ မာရသေနာ, ဒေါသော မာရသေနာ, မောဟော မာရသေနာ, ကောဓော…ပေ… ဥပနာဟော… မက္ခော… ပဠာသော… ဣဿာ… မစ္ဆရိယံ… မာယာ… သာဌေယျံ… ထမ္ဘော… သာရမ္ဘော… မာနော… အတိမာနော… မဒေါ… ပမာဒေါ… သဗ္ဗေ ကိလေသာ သဗ္ဗေ ဒုစ္စရိတာ သဗ္ဗေ ဒရထာ သဗ္ဗေ ပရိဠာဟာ သဗ္ဗေ သန္တာပါ သဗ္ဗာကုသလာဘိသင်္ခါရာ မာရသေနာ။ ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ –
‘‘ကာမာ တေ ပဌမာ သေနာ, ဒုတိယာ အရတိ ဝုစ္စတိ၊
တတိယာ ခုပ္ပိပါသာ တေ, စတုတ္ထီ တဏှာ ပဝုစ္စတိ။
‘‘ပဉ္စမံ ထိနမိဒ္ဓံ တေ, ဆဋ္ဌာ ဘီရူ ပဝုစ္စတိ၊
သတ္တမီ ဝိစိကိစ္ဆာ တေ, မက္ခော ထမ္ဘော တေ အဋ္ဌမော၊
လာဘော သိလောကော သက္ကာရော, မိစ္ဆာလဒ္ဓေါ စ ယော ယသော။
‘‘ယော စတ္တာနံ သမုက္ကံသေ, ပရေ စ အဝဇာနာတိ၊
ဧသာ နမုစိ တေ သေနာ [ဧသာ တေ နမုစိ သေနာ (သျာ။ က။) သု။ နိ။ ၄၄၁], ကဏှဿာဘိပ္ပဟာရိနီ၊
န နံ အသူရော ဇိနာတိ, ဇေတွာ စ လဘတေ သုခ’’န္တိ။
ယတော စတူဟိ အရိယမဂ္ဂေဟိ သဗ္ဗာ စ မာရသေနာ သဗ္ဗေ စ ပဋိသေနိကရာ [ဝိသေနိံကတွာ (က။) မဟာနိ။ ၆၈] ကိလေသာ ဇိတာ စ ပရာဇိတာ စ ဘဂ္ဂါ ဝိပ္ပလုဂ္ဂါ [ဝိပ္ပလုဂ္ဂတာ (သျာ။) ပဿ မဟာနိ။ ၂၈] ပရမ္မုခါ, တေန ဝုစ္စန္တိ ဝိသေနိကတွာ။ အနီဃာတိ ရာဂေါ နီဃော, ဒေါသော နီဃော, မောဟော နီဃော, ကောဓော နီဃော, ဥပနာဟော နီဃော…ပေ… သဗ္ဗာကုသလာဘိသင်္ခါရာ နီဃာ။ ယေသံ ဧတေ နီဃာ ပဟီနာ သမုစ္ဆိန္နာ ဝူပသန္တာ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓါ အဘဗ္ဗုပ္ပတ္တိကာ ဉာဏဂ္ဂိနာ ဒဍ္ဎာ တေ ဝုစ္စန္တိ အနီဃာ။
(စူဠနိ၊၁၁၅။)နိရာသာတိ အာသာ ဝုစ္စတိ တဏှာ။ ယော ရာဂေါ သာရာဂေါ…ပေ… အဝိဇ္ဇာ လောဘော အကုသလမူလံ။ ယေသံ ဧသာ အာသာ တဏှာ ပဟီနာ သမုစ္ဆိန္နာ ဝူပသန္တာ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓါ အဘဗ္ဗုပ္ပတ္တိကာ ဉာဏဂ္ဂိနာ ဒဍ္ဎာ, တေ ဝုစ္စန္တိ နိရာသာ အရဟန္တော ခီဏာသဝါ။ ဝိသေနိကတွာ အနီဃာ နိရာသာ, စရန္တိ ယေ တေ မုနယောတိ ဗြူမီတိ ယေ တေ ဝိသေနိကတွာဝ အနီဃာ စ နိရာသာ စ စရန္တိ ဝိဟရန္တိ ဣရိယန္တိ ဝတ္တေန္တိ ပါလေန္တိ ယပေန္တိ ယာပေန္တိ, တေ လောကေ မုနယောတိ ဗြူမိ အာစိက္ခာမိ ဒေသေမိ ပညပေမိ ပဋ္ဌပေမိ ဝိဝရာမိ ဝိဘဇာမိ ဥတ္တာနီကရောမိ ပကာသေမီတိ – ဝိသေနိကတွာ အနီဃာ နိရာသာ, စရန္တိ ယေ တေ မုနယောတိ ဗြူမိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ –
‘‘န ဒိဋ္ဌိယာ န သုတိယာ န ဉာဏေန, မုနီဓ နန္ဒ ကုသလာ ဝဒန္တိ၊
ဝိသေနိကတွာ အနီဃာ နိရာသာ, စရန္တိ ယေ တေ မုနယောတိ ဗြူမီ’’တိ။
ယေ ကေစိမေ သမဏဗြာဟ္မဏာသေ, [ဣစ္စာယသ္မာ နန္ဒော]
ဒိဋ္ဌဿုတေနာပိ ဝဒန္တိ သုဒ္ဓိံ၊
သီလဗ္ဗတေနာပိ ဝဒန္တိ သုဒ္ဓိံ, အနေကရူပေန ဝဒန္တိ သုဒ္ဓိံ။
ကစ္စိဿု တေ ဘဂဝါ တတ္ထ ယတာ စရန္တာ, အတာရု ဇာတိဉ္စ ဇရဉ္စ မာရိသ၊
ပုစ္ဆာမိ တံ ဘဂဝါ ဗြူဟိ မေတံ။
ယေ ကေစိမေ သမဏဗြာဟ္မဏာသေတိ။ ယေ ကေစီတိ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ သဗ္ဗထာ သဗ္ဗံ အသေသံ နိဿေသံ ပရိယာဒိယနဝစနမေတံ – ယေ ကေစီတိ။ သမဏာတိ ယေ ကေစိ ဣတော ဗဟိဒ္ဓါ ပဗ္ဗဇ္ဇူပဂတာ ပရိဗ္ဗာဇကသမာပန္နာ။ ဗြာဟ္မဏာတိ ယေ ကေစိ ဘောဝါဒိကာတိ – ယေ ကေစိမေ သမဏဗြာဟ္မဏာသေ။ ဣစ္စာယသ္မာ နန္ဒောတိ။ ဣစ္စာတိ ပဒသန္ဓိ…ပေ…။ အာယသ္မာတိ ပိယဝစနံ…ပေ…။ နန္ဒောတိ။ တဿ ဗြာဟ္မဏဿ နာမံ…ပေ… အဘိလာပေါတိ – ဣစ္စာယသ္မာ နန္ဒော။
ဒိဋ္ဌဿုတေနာပိ ဝဒန္တိ သုဒ္ဓိန္တိ ဒိဋ္ဌေနပိ သုဒ္ဓိံ ဝိသုဒ္ဓိံ ပရိသုဒ္ဓိံ မုတ္တိံ ဝိမုတ္တိံ ပရိမုတ္တိံ ဝဒန္တိ ကထေန္တိ ဘဏန္တိ ဒီပယန္တိ ဝေါဟရန္တိ၊ သုတေနပိ သုဒ္ဓိံ ဝိသုဒ္ဓိံ ပရိသုဒ္ဓိံ မုတ္တိံ ဝိမုတ္တိံ ပရိမုတ္တိံ ဝဒန္တိ ကထေန္တိ ဘဏန္တိ
(စူဠနိ၊၁၁၆။)ဒီပယန္တိ ဝေါဟရန္တိ၊ ဒိဋ္ဌဿုတေနပိ သုဒ္ဓိံ ဝိသုဒ္ဓိံ ပရိသုဒ္ဓိံ မုတ္တိံ ဝိမုတ္တိံ ပရိမုတ္တိံ ဝဒန္တိ ကထေန္တိ ဘဏန္တိ ဒီပယန္တိ ဝေါဟရန္တီတိ – ဒိဋ္ဌဿုတေနာပိ ဝဒန္တိ သုဒ္ဓိံ။
သီလဗ္ဗတေနာပိ ဝဒန္တိ သုဒ္ဓိန္တိ သီလေနပိ သုဒ္ဓိံ ဝိသုဒ္ဓိံ ပရိသုဒ္ဓိံ မုတ္တိံ ဝိမုတ္တိံ ပရိမုတ္တိံ ဝဒန္တိ ကထေန္တိ ဘဏန္တိ ဒီပယန္တိ ဝေါဟရန္တိ၊ ဝတေနပိ သုဒ္ဓိံ ဝိသုဒ္ဓိံ ပရိသုဒ္ဓိံ မုတ္တိံ ဝိမုတ္တိံ ပရိမုတ္တိံ ဝဒန္တိ ကထေန္တိ ဘဏန္တိ ဒီပယန္တိ ဝေါဟရန္တိ၊ သီလဗ္ဗတေနာပိ သုဒ္ဓိံ ဝိသုဒ္ဓိံ ပရိသုဒ္ဓိံ မုတ္တိံ ဝိမုတ္တိံ ပရိမုတ္တိံ ဝဒန္တိ ကထေန္တိ ဘဏန္တိ ဒီပယန္တိ ဝေါဟရန္တီတိ – သီလဗ္ဗတေနာပိ ဝဒန္တိ သုဒ္ဓိံ။
အနေကရူပေန ဝဒန္တိ သုဒ္ဓိန္တိ အနေကဝိဓကောတူဟလမင်္ဂလေန [အနေကဝိဓဝတ္တ ကုတူဟလမင်္ဂလေန (သျာ။)] သုဒ္ဓိံ ဝိသုဒ္ဓိံ ပရိသုဒ္ဓိံ မုတ္တိံ ဝိမုတ္တိံ ပရိမုတ္တိံ ဝဒန္တိ ကထေန္တိ ဘဏန္တိ ဒီပယန္တိ ဝေါဟရန္တီတိ – အနေကရူပေန ဝဒန္တိ သုဒ္ဓိံ။
ကစ္စိသု တေ ဘဂဝါ တတ္ထ ယတာ စရန္တာတိ။ ကစ္စိဿူတိ သံသယပုစ္ဆာ ဝိမတိပုစ္ဆာ ဒွေဠှကပုစ္ဆာ အနေကံသပုစ္ဆာ, ‘‘ဧဝံ နု ခေါ, န နု ခေါ, ကိံ နု ခေါ, ကထံ နု ခေါ’’တိ – ကစ္စိဿု။ တေတိ ဒိဋ္ဌိဂတိကာ။ ဘဂဝါတိ ဂါရဝါဓိဝစနမေတံ…ပေ… သစ္ဆိကာ ပညတ္တိ, ယဒိဒံ ဘဂဝါတိ – ကစ္စိဿု တေ ဘဂဝါ။ တတ္ထ ယတာ စရန္တာတိ။ တတ္ထာတိ သကာယ ဒိဋ္ဌိယာ သကာယ ခန္တိယာ သကာယ ရုစိယာ သကာယ လဒ္ဓိယာ။ ယတာတိ ယတ္တာ ပဋိယတ္တာ [ယတာ ပဋိယတာ (သျာ။)] ဂုတ္တာ ဂေါပိတာ ရက္ခိတာ သံဝုတာ။ စရန္တာတိ စရန္တာ ဝိဟရန္တာ ဣရိယန္တာ ဝတ္တေန္တာ ပါလေန္တာ ယပေန္တာ ယာပေန္တာတိ – ကစ္စိဿု တေ ဘဂဝါ တတ္ထ ယတာ စရန္တာ။
အတာရု ဇာတိဉ္စ ဇရဉ္စ မာရိသာတိ ဇာတိဇရာမရဏံ အတရိံသု ဥတ္တရိံသု ပတရိံသု သမတိက္ကမိံသု ဝီတိဝတ္တိံသု။ မာရိသာတိ ပိယဝစနံ ဂရုဝစနံ သဂါရဝသပ္ပတိဿာဓိဝစနမေတံ – မာရိသာတိ – အတာရု ဇာတိဉ္စ ဇရဉ္စ မာရိသ။
ပုစ္ဆာမိ တံ ဘဂဝါ ဗြူဟိ မေတန္တိ။ ပုစ္ဆာမိ တန္တိ ပုစ္ဆာမိ တံ ယာစာမိ တံ အဇ္ဈေသာမိ တံ, ကထယဿု မေတိ ပုစ္ဆာမိ တံ။ ဘဂဝါတိ…ပေ… သစ္ဆိကာ ပညတ္တိ, ယဒိဒံ ဘဂဝါတိ။ ဗြူဟိ မေတန္တိ ဗြူဟိ အာစိက္ခာဟိ ဒေသေဟိ
(စူဠနိ၊၁၁၇။)ပညပေဟိ ပဋ္ဌပေဟိ ဝိဝရာဟိ ဝိဘဇာဟိ ဥတ္တာနီကရောဟိ ပကာသေဟီတိ – ပုစ္ဆာမိ တံ ဘဂဝါ ဗြူဟိ မေတံ။ တေနာဟ သော ဗြာဟ္မဏော –
‘‘ယေ ကေစိမေ သမဏဗြာဟ္မဏာသေ, [ဣစ္စာယသ္မာ နန္ဒော]
ဒိဋ္ဌဿုတေနာပိ ဝဒန္တိ သုဒ္ဓိံ၊
သီလဗ္ဗတေနာပိ ဝဒန္တိ သုဒ္ဓိံ, အနေကရူပေန ဝဒန္တိ သုဒ္ဓိံ။
‘‘ကစ္စိဿု တေ ဘဂဝါ တတ္ထ ယတာ စရန္တာ,
အတာရု ဇာတိဉ္စ ဇရဉ္စ မာရိသ၊
ပုစ္ဆာမိ တံ ဘဂဝါ ဗြူဟိ မေတ’’န္တိ။
ယေ ကေစိမေ သမဏဗြာဟ္မဏာသေ, [နန္ဒာတိ ဘဂဝါ]
သီလဗ္ဗတေနာပိ ဝဒန္တိ သုဒ္ဓိံ, အနေကရူပေန ဝဒန္တိ သုဒ္ဓိံ၊
ကိဉ္စာပိ တေ တတ္ထ ယတာ စရန္တိ, နာတရိံသု ဇာတိဇရန္တိ ဗြူမိ။
ယေ ကေစိမေ သမဏဗြာဟ္မဏာသေတိ။ ယေ ကေစီတိ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ သဗ္ဗထာ သဗ္ဗံ အသေသံ နိဿေသံ ပရိယာဒိယနဝစနမေတံ – ယေ ကေစီတိ။ သမဏာတိ ယေ ကေစိ ဣတော ဗဟိဒ္ဓါ ပဗ္ဗဇ္ဇူပဂတာ ပရိဗ္ဗာဇကသမာပန္နာ။ ဗြာဟ္မဏာတိ ယေ ကေစိ ဘောဝါဒိကာတိ – ယေ ကေစိမေ သမဏဗြာဟ္မဏာသေ။ နန္ဒာတိ ဘဂဝါတိ။ နန္ဒာတိ ဘဂဝါ တံ ဗြာဟ္မဏံ နာမေန အာလပတိ။ ဘဂဝါတိ ဂါရဝါဓိဝစနမေတံ…ပေ… သစ္ဆိကာ ပညတ္တိ, ယဒိဒံ ဘဂဝါတိ – နန္ဒာတိ ဘဂဝါ။
ဒိဋ္ဌဿုတေနာပိ ဝဒန္တိ သုဒ္ဓိန္တိ ဒိဋ္ဌေနပိ သုဒ္ဓိံ ဝိသုဒ္ဓိံ ပရိသုဒ္ဓိံ မုတ္တိံ ဝိမုတ္တိံ ပရိမုတ္တိံ ဝဒန္တိ ကထေန္တိ ဘဏန္တိ ဒီပယန္တိ ဝေါဟရန္တိ၊ သုတေနပိ သုဒ္ဓိံ…ပေ… ဒိဋ္ဌဿုတေနပိ သုဒ္ဓိံ ဝိသုဒ္ဓိံ ပရိသုဒ္ဓိံ မုတ္တိံ ဝိမုတ္တိံ ပရိမုတ္တိံ ဝဒန္တိ ကထေန္တိ ဘဏန္တိ ဒီပယန္တိ ဝေါဟရန္တီတိ – ဒိဋ္ဌဿုတေနာပိ ဝဒန္တိ သုဒ္ဓိံ။
သီလဗ္ဗတေနာပိ ဝဒန္တိ သုဒ္ဓိန္တိ သီလေနပိ သုဒ္ဓိံ ဝိသုဒ္ဓိံ ပရိသုဒ္ဓိံ မုတ္တိံ ဝိမုတ္တိံ ပရိမုတ္တိံ ဝဒန္တိ ကထေန္တိ ဘဏန္တိ ဒီပယန္တိ ဝေါဟရန္တိ၊ ဝတေနပိ သုဒ္ဓိံ…ပေ… ဝေါဟရန္တိ၊ သီလဗ္ဗတေနာပိ သုဒ္ဓိံ ဝိသုဒ္ဓိံ ပရိသုဒ္ဓိံ မုတ္တိံ ဝိမုတ္တိံ
(စူဠနိ၊၁၁၈။)ပရိမုတ္တိံ ဝဒန္တိ ကထေန္တိ ဘဏန္တိ ဒီပယန္တိ ဝေါဟရန္တီတိ – သီလဗ္ဗတေနာပိ ဝဒန္တိ သုဒ္ဓိံ။
အနေကရူပေန ဝဒန္တိ သုဒ္ဓိန္တိ အနေကဝိဓကောတူဟလမင်္ဂလေန သုဒ္ဓိံ ဝိသုဒ္ဓိံ ပရိသုဒ္ဓိံ မုတ္တိံ ဝိမုတ္တိံ ပရိမုတ္တိံ ဝဒန္တိ ကထေန္တိ ဘဏန္တိ ဒီပယန္တိ ဝေါဟရန္တီတိ – အနေကရူပေန ဝဒန္တိ သုဒ္ဓိံ။
ကိဉ္စာပိ တေ တတ္ထ ယတာ စရန္တီတိ။ ကိဉ္စာပီတိ ပဒသန္ဓိ ပဒသံသဂ္ဂေါ ပဒပါရိပူရီ အက္ခရသမဝါယော ဗျဉ္ဇနသိလိဋ္ဌတာ ပဒါနုပုဗ္ဗတာပေတံ – ကိဉ္စာပီတိ။ တေတိ ဒိဋ္ဌိဂတိကာ။ တတ္ထာတိ သကာယ ဒိဋ္ဌိယာ သကာယ ခန္တိယာ သကာယ ရုစိယာ သကာယ လဒ္ဓိယာ။ ယတာတိ ယတ္တာ ပဋိယတ္တာ ဂုတ္တာ ဂေါပိတာ ရက္ခိတာ သံဝုတာ။ စရန္တီတိ စရန္တိ ဝိဟရန္တိ ဣရိယန္တိ ဝတ္တေန္တိ ပါလေန္တိ ယပေန္တိ ယာပေန္တီတိ – ကိဉ္စာပိ တေ တတ္ထ ယတာ စရန္တိ။
နာတရိံသု ဇာတိဇရန္တိ ဗြူမီတိ ဇာတိဇရာမရဏံ န တရိံသု န ဥတ္တရိံသု န ပတရိံသု န သမတိက္ကမိံသု န ဝီတိဝတ္တိံသု, ဇာတိဇရာမရဏာ အနိက္ခန္တာ အနိဿဋာ အနတိက္ကန္တာ အသမတိက္ကန္တာ အဝီတိဝတ္တာ, အန္တောဇာတိဇရာမရဏေ ပရိဝတ္တေန္တိ, အန္တောသံသာရပထေ ပရိဝတ္တေန္တိ, ဇာတိယာ အနုဂတာ, ဇရာယ အနုသဋာ, ဗျာဓိနာ အဘိဘူတာ, မရဏေန အဗ္ဘာဟတာ အတာဏာ အလေဏာ အသရဏာ အသရဏီဘူတာတိ ဗြူမိ အာစိက္ခာမိ ဒေသေမိ ပညပေမိ ပဋ္ဌပေမိ ဝိဝရာမိ ဝိဘဇာမိ ဥတ္တာနီကရောမိ ပကာသေမီတိ – နာတရိံသု ဇာတိဇရန္တိ ဗြူမိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ –
‘‘ယေ ကေစိမေ သမဏဗြာဟ္မဏာသေ, [နန္ဒာတိ ဘဂဝါ]
ဒိဋ္ဌဿုတေနာပိ ဝဒန္တိ သုဒ္ဓိံ၊
သီလဗ္ဗတေနာပိ ဝဒန္တိ သုဒ္ဓိံ, အနေကရူပေန ဝဒန္တိ သုဒ္ဓိံ၊
ကိဉ္စာပိ တေ တတ္ထ ယတာ စရန္တိ, နာတရိံသု ဇာတိဇရန္တိ ဗြူမီ’’တိ။
ယေ ကေစိမေ သမဏဗြာဟ္မဏာသေ, [ဣစ္စာယသ္မာ နန္ဒော]
ဒိဋ္ဌဿုတေနာပိ ဝဒန္တိ သုဒ္ဓိံ၊
သီလဗ္ဗတေနာပိ ဝဒန္တိ သုဒ္ဓိံ, အနေကရူပေန ဝဒန္တိ သုဒ္ဓိံ။
(စူဠနိ၊၁၁၉။)တေ စေ မုနီ ဗြူသိ အနောဃတိဏ္ဏေ, အထ ကော စရဟိ ဒေဝမနုဿလောကေ၊
အတာရိ ဇာတိဉ္စ ဇရဉ္စ မာရိသ, ပုစ္ဆာမိ တံ ဘဂဝါ ဗြူဟိ မေတံ။
ယေ ကေစိမေ သမဏဗြာဟ္မဏာသေတိ။ ယေ ကေစီတိ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ သဗ္ဗထာ သဗ္ဗံ အသေသံ နိဿေသံ ပရိယာဒိယနဝစနမေတံ – ယေ ကေစီတိ။ သမဏာတိ ယေ ကေစိ ဣတော ဗဟိဒ္ဓါ ပဗ္ဗဇ္ဇူပဂတာ ပရိဗ္ဗာဇကသမာပန္နာ။ ဗြာဟ္မဏာတိ ယေ ကေစိ ဘောဝါဒိကာတိ – ယေ ကေစိမေ သမဏဗြာဟ္မဏာသေ။ ဣစ္စာယသ္မာ နန္ဒောတိ။ ဣစ္စာတိ ပဒသန္ဓိ…ပေ… ဣစ္စာယသ္မာ နန္ဒော။
ဒိဋ္ဌဿုတေနာပိ ဝဒန္တိ သုဒ္ဓိန္တိ ဒိဋ္ဌေနပိ သုဒ္ဓိံ ဝိသုဒ္ဓိံ ပရိသုဒ္ဓိံ မုတ္တိံ ဝိမုတ္တိံ ပရိမုတ္တိံ ဝဒန္တိ ကထေန္တိ ဘဏန္တိ ဒီပယန္တိ ဝေါဟရန္တိ၊ သုတေနာပိ သုဒ္ဓိံ…ပေ… ဒိဋ္ဌဿုတေနာပိ သုဒ္ဓိံ ဝိသုဒ္ဓိံ ပရိသုဒ္ဓိံ မုတ္တိံ ဝိမုတ္တိံ ပရိမုတ္တိံ ဝဒန္တိ ကထေန္တိ ဘဏန္တိ ဒီပယန္တိ ဝေါဟရန္တီတိ – ဒိဋ္ဌဿုတေနာပိ ဝဒန္တိ သုဒ္ဓိံ။
သီလဗ္ဗတေနာပိ ဝဒန္တိ သုဒ္ဓိန္တိ သီလေနာပိ သုဒ္ဓိံ ဝိသုဒ္ဓိံ ပရိသုဒ္ဓိံ မုတ္တိံ ဝိမုတ္တိံ ပရိမုတ္တိံ ဝဒန္တိ ကထေန္တိ ဘဏန္တိ ဒီပယန္တိ ဝေါဟရန္တိ၊ ဝတေနာပိ သုဒ္ဓိံ…ပေ… ဝေါဟရန္တိ၊ သီလဗ္ဗတေနာပိ သုဒ္ဓိံ ဝိသုဒ္ဓိံ ပရိသုဒ္ဓိံ မုတ္တိံ ဝိမုတ္တိံ ပရိမုတ္တိံ ဝဒန္တိ ကထေန္တိ ဘဏန္တိ ဒီပယန္တိ ဝေါဟရန္တီတိ – သီလဗ္ဗတေနာပိ ဝဒန္တိ သုဒ္ဓိံ။
အနေကရူပေန ဝဒန္တိ သုဒ္ဓိန္တိ အနေကဝိဓကောတူဟလမင်္ဂလေန သုဒ္ဓိံ ဝိသုဒ္ဓိံ ပရိသုဒ္ဓိံ မုတ္တိံ ဝိမုတ္တိံ ပရိမုတ္တိံ ဝဒန္တိ ကထေန္တိ ဘဏန္တိ ဒီပယန္တိ ဝေါဟရန္တီတိ – အနေကရူပေန ဝဒန္တိ သုဒ္ဓိံ။
တေ စေ မုနီ ဗြူသိ အနောဃတိဏ္ဏေတိ။ တေ စေတိ ဒိဋ္ဌိဂတိကေ။ မုနီတိ မောနံ ဝုစ္စတိ ဉာဏံ…ပေ… သင်္ဂဇာလမတိစ္စ သော မုနိ။ ဗြူသိ အနောဃတိဏ္ဏေတိ ကာမောဃံ ဘဝေါဃံ ဒိဋ္ဌောဃံ အဝိဇ္ဇောဃံ အတိဏ္ဏေ အနတိက္ကန္တေ အသမတိက္ကန္တေ အဝီတိဝတ္တေ အန္တောဇာတိဇရာမရဏေ ပရိဝတ္တေန္တေ အန္တောသံသာရပထေ ပရိဝတ္တေန္တေ ဇာတိယာ အနုဂတေ ဇရာယ အနုသဋေ ဗျာဓိနာ အဘိဘူတေ မရဏေန အဗ္ဘာဟတေ အတာဏေ အလေဏေ အသရဏေ အသရဏီဘူတေ။ ဗြူသီတိ ဗြူသိ အာစိက္ခသိ ဒေသေသိ ပညပေသိ ပဋ္ဌပေသိ
(စူဠနိ၊၁၂၀။)ဝိဝရသိ ဝိဘဇသိ ဥတ္တာနီကရောသိ ပကာသေသီတိ – တေ စေ မုနီ ဗြူသိ အနောဃတိဏ္ဏေ။
အထ ကော စရဟိ ဒေဝမနုဿလောကေ, အတာရိ ဇာတိဉ္စ ဇရဉ္စ မာရိသာတိ အထ ကော ဧသော သဒေဝကေ လောကေ သမာရကေ သဗြဟ္မကေ သဿမဏဗြာဟ္မဏိယာ ပဇာယ သဒေဝမနုဿာယ ဇာတိဇရာမရဏံ အတရိ ဥတ္တရိ ပတရိ သမတိက္ကမိ ဝီတိဝတ္တယိ။ မာရိသာတိ ပိယဝစနံ ဂရုဝစနံ သဂါရဝသပ္ပတိဿာဓိဝစနမေတံ မာရိသာတိ – အထ ကော စရဟိ ဒေဝမနုဿလောကေ, အတာရိ ဇာတိဉ္စ ဇရဉ္စ မာရိသ။
ပုစ္ဆာမိ တံ ဘဂဝါ ဗြူဟိ မေတန္တိ။ ပုစ္ဆာမိ တန္တိ ပုစ္ဆာမိ တံ ယာစာမိ တံ အဇ္ဈေသာမိ တံ ပသာဒေမိ တံ။ ဘဂဝါတိ ဂါရဝါဓိဝစနမေတံ…ပေ… သစ္ဆိကာ ပညတ္တိ, ယဒိဒံ ဘဂဝါတိ။ ဗြူဟိ မေတန္တိ ဗြူဟိ အာစိက္ခာဟိ ဒေသေဟိ ပညပေဟိ ပဋ္ဌပေဟိ ဝိဝရာဟိ ဝိဘဇာဟိ ဥတ္တာနီကရောဟိ ပကာသေဟီတိ – ပုစ္ဆာမိ တံ ဘဂဝါ ဗြူဟိ မေတံ။ တေနာဟ သော ဗြာဟ္မဏော –
‘‘ယေ ကေစိမေ သမဏဗြာဟ္မဏာသေ, [ဣစ္စာယသ္မာ နန္ဒော]
သီလဗ္ဗတေနာပိ ဝဒန္တိ သုဒ္ဓိံ, အနေကရူပေန ဝဒန္တိ သုဒ္ဓိံ။
တေ စေ မုနီ ဗြူသိ အနောဃတိဏ္ဏေ, အထ ကော စရဟိ ဒေဝမနုဿလောကေ၊
အတာရိ ဇာတိဉ္စ ဇရဉ္စ မာရိသ, ပုစ္ဆာမိ တံ ဘဂဝါ ဗြူဟိ မေတ’’န္တိ။
နာဟံ သဗ္ဗေ သမဏဗြာဟ္မဏာသေ, [နန္ဒာတိ ဘဂဝါ]
ဇာတိဇရာယ နိဝုတာတိ ဗြူမိ၊
ယေ သီဓ ဒိဋ္ဌံ ဝ သုတံ မုတံ ဝါ, သီလဗ္ဗတံ ဝါပိ ပဟာယ သဗ္ဗံ။
အနေကရူပမ္ပိ ပဟာယ သဗ္ဗံ, တဏှံ ပရိညာယ အနာသဝါသေ [အနာသဝါ ယေ (သျာ။ က။)] ၊
တေ ဝေ နရာ ဩဃတိဏ္ဏာတိ ဗြူမိ။
(စူဠနိ၊၁၂၁။)နာဟံ သဗ္ဗေ သမဏဗြာဟ္မဏာသေ, နန္ဒာတိ ဘဂဝါ ဇာတိဇရာယ နိဝုတာတိ ဗြူမီတိ နာဟံ, နန္ဒ, သဗ္ဗေ သမဏဗြာဟ္မဏာ ဇာတိဇရာယ အာဝုတာ နိဝုတာ ဩဝုတာ ပိဟိတာ ပဋိစ္ဆန္နာ ပဋိကုဇ္ဇိတာတိ ဝဒါမိ။ အတ္ထိ တေ သမဏဗြာဟ္မဏာ ယေသံ ဇာတိ စ ဇရာမရဏဉ္စ ပဟီနာ ဥစ္ဆိန္နမူလာ တာလာဝတ္ထုကတာ အနဘာဝံကတာ အာယတိံ အနုပ္ပါဒဓမ္မာတိ ဗြူမိ အာစိက္ခာမိ ဒေသေမိ ပညပေမိ ပဋ္ဌပေမိ ဝိဝရာမိ ဝိဘဇာမိ ဥတ္တာနီကရောမိ ပကာသေမီတိ – နာဟံ သဗ္ဗေ သမဏဗြာဟ္မဏာသေ နန္ဒာတိ ဘဂဝါ ဇာတိဇရာယ နိဝုတာတိ ဗြူမိ။
ယေ သီဓ ဒိဋ္ဌံ ဝ သုတံ မုတံ ဝါ, သီလဗ္ဗတံ ဝါပိ ပဟာယ သဗ္ဗန္တိ ယေ သဗ္ဗာ ဒိဋ္ဌသုဒ္ဓိယော ပဟာယ ဇဟိတွာ ပဇဟိတွာ ဝိနောဒေတွာ ဗျန္တီကရိတွာ အနဘာဝံ ဂမေတွာ။ ယေ သဗ္ဗာ သုတသုဒ္ဓိယော ပဟာယ…ပေ… ယေ သဗ္ဗာ မုတသုဒ္ဓိယော ပဟာယ, ယေ သဗ္ဗာ ဒိဋ္ဌသုတမုတသုဒ္ဓိယော ပဟာယ ယေ သဗ္ဗာ သီလသုဒ္ဓိယော ပဟာယ, ယေ သဗ္ဗာ ဝတသုဒ္ဓိယော ပဟာယ, ယေ သဗ္ဗာ သီလဗ္ဗတသုဒ္ဓိယော ပဟာယ ဇဟိတွာ ပဇဟိတွာ ဝိနောဒေတွာ ဗျန္တီကရိတွာ အနဘာဝံ ဂမေတွာတိ – ယေ သီဓ ဒိဋ္ဌံဝ သုတံ မုတံ ဝါ, သီလဗ္ဗတံ ဝါပိ ပဟာယ သဗ္ဗံ။
အနေကရူပမ္ပိ ပဟာယ သဗ္ဗန္တိ အနေကဝိဓကောတူဟလမင်္ဂလေန သုဒ္ဓိံ ဝိသုဒ္ဓိံ ပရိသုဒ္ဓိံ မုတ္တိံ ဝိမုတ္တိံ ပရိမုတ္တိံ ပဟာယ ဇဟိတွာ ပဇဟိတွာ ဝိနောဒေတွာ ဗျန္တီကရိတွာ အနဘာဝံ ဂမေတွာတိ – အနေကရူပမ္ပိ ပဟာယ သဗ္ဗံ။
တဏှံ ပရိညာယ အနာသဝါ သေ, တေ ဝေ နရာ ဩဃတိဏ္ဏာတိ ဗြူမီတိ။ တဏှာတိ ရူပတဏှာ သဒ္ဒတဏှာ ဂန္ဓတဏှာ ရသတဏှာ ဖောဋ္ဌဗ္ဗတဏှာ ဓမ္မတဏှာ။ တဏှံ ပရိညာယာတိ တဏှံ တီဟိ ပရိညာဟိ ပရိဇာနိတွာ – ဉာတပရိညာယ, တီရဏပရိညာယ, ပဟာနပရိညာယ။ ကတမာ ဉာတပရိညာ? တဏှံ ဇာနာတိ [ပဇာနာတိ (သျာ။) ပရိဇာနာတိ (က။) မဟာနိ။ ၁၃] ‘‘အယံ ရူပတဏှာ, အယံ သဒ္ဒတဏှာ, အယံ ဂန္ဓတဏှာ, အယံ ရသတဏှာ, အယံ ဖောဋ္ဌဗ္ဗတဏှာ, အယံ ဓမ္မတဏှာ’’တိ ဇာနာတိ ပဿတိ – အယံ ဉာတပရိညာ။
ကတမာ တီရဏပရိညာ? ဧဝံ ဉာတံ ကတွာ တဏှံ တီရေတိ အနိစ္စတော ဒုက္ခတော ရောဂတော ဂဏ္ဍတော…ပေ… နိဿရဏတော တီရေတိ – အယံ တီရဏပရိညာ။
(စူဠနိ၊၁၂၂။)ကတမာ ပဟာနပရိညာ? ဧဝံ တီရယိတွာ တဏှံ ပဇဟတိ ဝိနောဒေတိ ဗျန္တီကရောတိ အနဘာဝံ ဂမေတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ – ‘‘ယော, ဘိက္ခဝေ, တဏှာယ ဆန္ဒရာဂေါ တံ ပဇဟထ။ ဧဝံ သာ တဏှာ ပဟီနာ ဘဝိဿတိ ဥစ္ဆိန္နမူလာ တာလာဝတ္ထုကတာ အနဘာဝံကတာ အာယတိံ အနုပ္ပါဒဓမ္မာ’’။ အယံ ပဟာနပရိညာ။ တဏှံ ပရိညာယာတိ တဏှံ ဣမာဟိ တီဟိ ပရိညာဟိ ပရိဇာနိတွာ။ အနာသဝါတိ စတ္တာရော အာသဝါ – ကာမာသဝေါ, ဘဝါသဝေါ, ဒိဋ္ဌာသဝေါ, အဝိဇ္ဇာသဝေါ။ ယေသံ ဣမေ အာသဝါ ပဟီနာ ဥစ္ဆိန္နမူလာ တာလာဝတ္ထုကတာ အနဘာဝံကတာ အာယတိံ အနုပ္ပါဒဓမ္မာ, တေ ဝုစ္စန္တိ အနာသဝါ အရဟန္တော ခီဏာသဝါ – တဏှံ ပရိညာယ အနာသဝါ။
တေ ဝေ နရာ ဩဃတိဏ္ဏာတိ ဗြူမီတိ ယေ တဏှံ ပရိညာယ အနာသဝါ, တေ ကာမောဃံ တိဏ္ဏာ ဘဝေါဃံ တိဏ္ဏာ ဒိဋ္ဌောဃံ တိဏ္ဏာ အဝိဇ္ဇောဃံ တိဏ္ဏာ သဗ္ဗသံသာရပထံ တိဏ္ဏာ ဥတ္တိဏ္ဏာ နိတ္တိဏ္ဏာ အတိက္ကန္တာ သမတိက္ကန္တာ ဝီတိဝတ္တာတိ ဗြူမိ အာစိက္ခာမိ ဒေသေမိ ပညပေမိ ပဋ္ဌပေမိ ဝိဝရာမိ ဝိဘဇာမိ ဥတ္တာနီကရောမိ ပကာသေမီတိ – တဏှံ ပရိညာယ အနာသဝါသေ တေ ဝေ နရာ ဩဃတိဏ္ဏာတိ ဗြူမိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ –
‘‘နာဟံ သဗ္ဗေ သမဏဗြာဟ္မဏာသေ, [နန္ဒာတိ ဘဂဝါ]
ဇာတိဇရာယ နိဝုတာတိ ဗြူမိ၊
ယေ သီဓ ဒိဋ္ဌံ ဝ သုတံ မုတံ ဝါ, သီလဗ္ဗတံ ဝါပိ ပဟာယ သဗ္ဗံ။
အနေကရူပမ္ပိ ပဟာယ သဗ္ဗံ, တဏှံ ပရိညာယ အနာသဝါသေ၊
တေ ဝေ နရာ ဩဃတိဏ္ဏာတိ ဗြူမီ’’တိ။
ဧတာဘိနန္ဒာမိ ဝစော မဟေသိနော, သုကိတ္တိတံ ဂေါတမနူပဓီကံ၊
ယေ သီဓ ဒိဋ္ဌံ ဝ သုတံ မုတံ ဝါ, သီလဗ္ဗတံ ဝါပိ ပဟာယ သဗ္ဗံ။
အနေကရူပမ္ပိ ပဟာယ သဗ္ဗံ, တဏှံ ပရိညာယ အနာသဝါသေ၊
အဟမ္ပိ တေ ဩဃတိဏ္ဏာတိ ဗြူမိ။
(စူဠနိ၊၁၂၃။)ဧတာဘိနန္ဒာမိ ဝစော မဟေသိနောတိ။ ဧတန္တိ တုယှံ ဝစနံ ဗျပ္ပထံ ဒေသနံ အနုသာသနံ အနုသိဋ္ဌံ နန္ဒာမိ အဘိနန္ဒာမိ မောဒါမိ အနုမောဒါမိ ဣစ္ဆာမိ သာဒိယာမိ ပတ္ထယာမိ ပိဟယာမိ အဘိဇပ္ပါမိ။ မဟေသိနောတိ ကိံ မဟေသိ ဘဂဝါ? မဟန္တံ သီလက္ခန္ဓံ ဧသီ ဂဝေသီ ပရိယေသီတိ မဟေသိ…ပေ… ကဟံ နရာသဘောတိ မဟေသီတိ – ဧတာဘိနန္ဒာမိ ဝစော မဟေသိနော။
သုကိတ္တိတံ ဂေါတမနူပဓီကန္တိ။ သုကိတ္တိတန္တိ သုကိတ္တိတံ သုအာစိက္ခိတံ [သွာစိက္ခိတံ (က။)] သုဒေသိတံ သုပညပိတံ သုပဋ္ဌပိတံ သုဝိဝဋံ သုဝိဘတ္တံ သုဥတ္တာနီကတံ သုပကာသိတံ။ ဂေါတမနူပဓီကန္တိ ဥပဓီ ဝုစ္စန္တိ ကိလေသာ စ ခန္ဓာ စ အဘိသင်္ခါရာ စ။ ဥပဓိပ္ပဟာနံ ဥပဓိဝူပသမံ ဥပဓိနိဿဂ္ဂံ ဥပဓိပဋိပ္ပဿဒ္ဓံ အမတံ နိဗ္ဗာနန္တိ – သုကိတ္တိတံ ဂေါတမနူပဓီကံ။
ယေ သီဓ ဒိဋ္ဌံ ဝ သုတံ မုတံ ဝါ, သီလဗ္ဗတံ ဝါပိ ပဟာယ သဗ္ဗန္တိ ယေ သဗ္ဗာ ဒိဋ္ဌသုဒ္ဓိယော ပဟာယ ဇဟိတွာ ပဇဟိတွာ ဝိနောဒေတွာ ဗျန္တီကရိတွာ အနဘာဝံ ဂမေတွာ။ ယေ သဗ္ဗာ သုတသုဒ္ဓိယော…ပေ… ယေ သဗ္ဗာ မုတသုဒ္ဓိယော… ယေ သဗ္ဗာ ဒိဋ္ဌသုတမုတသုဒ္ဓိယော… ယေ သဗ္ဗာ သီလသုဒ္ဓိယော… ယေ သဗ္ဗာ ဝတသုဒ္ဓိယော… ယေ သဗ္ဗာ သီလဗ္ဗတသုဒ္ဓိယော ပဟာယ ဇဟိတွာ ပဇဟိတွာ ဝိနောဒေတွာ ဗျန္တီကရိတွာ အနဘာဝံ ဂမေတွာတိ – ယေ သီဓ ဒိဋ္ဌံ ဝ သုတံ မုတံ ဝါ, သီလဗ္ဗတံ ဝါပိ ပဟာယ သဗ္ဗံ။
အနေကရူပမ္ပိ ပဟာယ သဗ္ဗန္တိ အနေကဝိဓကောတူဟလမင်္ဂလေန သုဒ္ဓိံ ဝိသုဒ္ဓိံ ပရိသုဒ္ဓိံ မုတ္တိံ ဝိမုတ္တိံ ပရိမုတ္တိံ ပဟာယ ဇဟိတွာ ပဇဟိတွာ ဝိနောဒေတွာ ဗျန္တီကရိတွာ အနဘာဝံ ဂမေတွာတိ – အနေကရူပမ္ပိ ပဟာယ သဗ္ဗံ။
တဏှံ ပရိညာယ အနာသဝါသေ, အဟမ္ပိ တေ ဩဃတိဏ္ဏာတိ ဗြူမီတိ။ တဏှာတိ ရူပတဏှာ သဒ္ဒတဏှာ ဂန္ဓတဏှာ ရသတဏှာ ဖောဋ္ဌဗ္ဗတဏှာ ဓမ္မတဏှာ။ တဏှံ ပရိညာယာတိ တဏှံ တီဟိ ပရိညာဟိ ပရိဇာနိတွာ – ဉာတပရိညာယ, တီရဏပရိညာယ [တိရဏပရိညာယ (သျာ။)], ပဟာနပရိညာယ။ ကတမာ ဉာတပရိညာ? တဏှံ ဇာနာတိ – အယံ ရူပတဏှာ, အယံ သဒ္ဒတဏှာ, အယံ ဂန္ဓတဏှာ, အယံ ရသတဏှာ, အယံ ဖောဋ္ဌဗ္ဗတဏှာ, အယံ ဓမ္မတဏှာတိ ဇာနာတိ ပဿတိ – အယံ ဉာတပရိညာ။
ကတမာ တီရဏပရိညာ? ဧဝံ ဉာတံ ကတွာ တဏှံ တီရေတိ [တိရေတိ (သျာ။)] အနိစ္စတော ဒုက္ခတော ရောဂတော ဂဏ္ဍတော သလ္လတော အဃတော အာဗာဓတော
(စူဠနိ၊၁၂၄။)ပရတော ပလောကတော ဤတိတော ဥပဒ္ဒဝတော ဘယတော ဥပသဂ္ဂတော စလတော ပဘင်္ဂုတော အဒ္ဓုဝတော အတာဏတော အလေဏတော အသရဏတော အသရဏီဘူတတော ရိတ္တတော တုစ္ဆတော သုညတော အနတ္တတော အာဒီနဝတော ဝိပရိဏာမဓမ္မတော အသာရကတော အဃမူလတော ဝဓကတော ဝိဘဝတော သာသဝတော သင်္ခတတော မာရာမိသတော ဇာတိဓမ္မတော ဇရာဓမ္မတော ဗျာဓိဓမ္မတော မရဏဓမ္မတော သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသဓမ္မတော သံကိလေသဓမ္မတော သမုဒယတော အတ္ထင်္ဂမတော အဿာဒတော အာဒီနဝတော နိဿရဏတော တီရေတိ – အယံ တီရဏပရိညာ။
ကတမာ ပဟာနပရိညာ? ဧဝံ တီရယိတွာ တဏှံ ပဇဟတိ ဝိနောဒေတိ ဗျန္တီကရောတိ အနဘာဝံ ဂမေတိ – အယံ ပဟာနပရိညာ။
တဏှံ ပရိညာယာတိ တဏှံ ဣမာဟိ တီဟိ ပရိညာဟိ ပရိဇာနိတွာ။ အနာသဝါတိ စတ္တာရော အာသဝါ – ကာမာသဝေါ, ဘဝါသဝေါ, ဒိဋ္ဌာသဝေါ, အဝိဇ္ဇာသဝေါ။ ယေသံ ဣမေ အာသဝါ ပဟီနာ ဥစ္ဆိန္နမူလာ တာလာဝတ္ထုကတာ အနဘာဝံကတာ အာယတိံ အနုပ္ပါဒဓမ္မာ, တေ ဝုစ္စန္တိ အနာသဝါ အရဟန္တော ခီဏာသဝါ။ တဏှံ ပရိညာယ အနာသဝါသေ, အဟမ္ပိ တေ ဩဃတိဏ္ဏာတိ။ ဗြူမီတိ ယေ တဏှံ ပရိညာယ အနာသဝါ, အဟမ္ပိ တေ ကာမောဃံ တိဏ္ဏာ ဘဝေါဃံ တိဏ္ဏာ ဒိဋ္ဌောဃံ တိဏ္ဏာ အဝိဇ္ဇောဃံ တိဏ္ဏာ သဗ္ဗသံသာရပထံ တိဏ္ဏာ ဥတ္တိဏ္ဏာ နိတ္တိဏ္ဏာ အတိက္ကန္တာ သမတိက္ကန္တာ ဝီတိဝတ္တာတိ ဗြူမိ ဝဒါမိတိ – တဏှံ ပရိညာယ အနာသဝါသေ, အဟမ္ပိ တေ ဩဃတိဏ္ဏာတိ ဗြူမိ။ တေနာဟ သော ဗြာဟ္မဏော –
‘‘ဧတာဘိနန္ဒာမိ ဝစော မဟေသိနော, သုကိတ္တိတံ ဂေါတမနူပဓီကံ၊
ယေ သီဓ ဒိဋ္ဌံ ဝ သုတံ မုတံ ဝါ, သီလဗ္ဗတံ ဝါပိ ပဟာယ သဗ္ဗံ။
အနေကရူပမ္ပိ ပဟာယ သဗ္ဗံ, တဏှံ ပရိညာယ အနာသဝါသေ၊
အဟမ္ပိ တေ ဩဃတိဏ္ဏာတိ ဗြူမီ’’တိ။
နန္ဒမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသော သတ္တမော။
(စူဠနိ၊၁၂၅။)၈။ ဟေမကမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသော
ယေ မေ ပုဗ္ဗေ ဝိယာကံသု, [ဣစ္စာယသ္မာ ဟေမကော]
ဟုရံ ဂေါတမသာသနာ၊
ဣစ္စာသိ ဣတိ ဘဝိဿတိ, သဗ္ဗံ တံ ဣတိဟီတိဟံ၊
သဗ္ဗံ တံ တက္ကဝဍ္ဎနံ, နာဟံ တတ္ထ အဘိရမိံ။
ယေ မေ ပုဗ္ဗေ ဝိယာကံသူတိ ယော စ ဗာဝရီ ဗြာဟ္မဏော ယေ စညေ တဿ အာစရိယာ, တေ သကံ ဒိဋ္ဌိံ သကံ ခန္တိံ သကံ ရုစိံ သကံ လဒ္ဓိံ သကံ အဇ္ဈာသယံ သကံ အဓိပ္ပါယံ ဗျာကံသု အာစိက္ခိံသု ဒေသယိံသု ပညပိံသု ပဋ္ဌပိံသု ဝိဝရိံသု ဝိဘဇိံသု ဥတ္တာနီအကံသု ပကာသေသုန္တိ – ယေ မေ ပုဗ္ဗေ ဝိယာကံသု။ ဣစ္စာယသ္မာ ဟေမကောတိ။ ဣစ္စာတိ ပဒသန္ဓိ…ပေ… ပဒါနုပုဗ္ဗတာပေတံ – ဣစ္စာတိ။ အာယသ္မာတိ ပိယဝစနံ…ပေ…။ ဟေမကောတိ တဿ ဗြာဟ္မဏဿ နာမံ…ပေ… အဘိလာပေါတိ – ဣစ္စာယသ္မာ ဟေမကော။
ဟုရံ ဂေါတမသာသနာတိ ဟုရံ ဂေါတမသာသနာ ပရံ ဂေါတမသာသနာ ပုရေ ဂေါတမသာသနာ ပဌမတရံ ဂေါတမသာသနာ ဗုဒ္ဓသာသနာ ဇိနသာသနာ တထာဂတသာသနာ [တထာဂတသာသနာ ဒေဝသာသနာ (က။)] အရဟန္တသာသနာတိ – ဟုရံ ဂေါတမသာသနာ။
ဣစ္စာသိ ဣတိ ဘဝိဿတီတိ ဧဝံ ကိရ အာသိ, ဧဝံ ကိရ ဘဝိဿတီတိ – ဣစ္စာသိ ဣတိ ဘဝိဿတိ။
သဗ္ဗံ တံ ဣတိဟီတိဟန္တိ သဗ္ဗံ တံ ဣတိဟီတိဟံ ဣတိကိရာယ ပရံပရာယ ပိဋကသမ္ပဒါယ တက္ကဟေတု နယဟေတု အာကာရပရိဝိတက္ကေန ဒိဋ္ဌိနိဇ္ဈာနက္ခန္တိယာ န သာမံ သယမဘိညာတံ န အတ္တပစ္စက္ခဓမ္မံ ကထယိံသူတိ – သဗ္ဗံ တံ ဣတိဟီတိဟံ။
သဗ္ဗံ တံ တက္ကဝဍ္ဎနန္တိ သဗ္ဗံ တံ တက္ကဝဍ္ဎနံ ဝိတက္ကဝဍ္ဎနံ သင်္ကပ္ပဝဍ္ဎနံ ကာမဝိတက္ကဝဍ္ဎနံ ဗျာပါဒဝိတက္ကဝဍ္ဎနံ ဝိဟိံသာဝိတက္ကဝဍ္ဎနံ ဉာတိဝိတက္ကဝဍ္ဎနံ ဇနပဒဝိတက္ကဝဍ္ဎနံ အမရာဝိတက္ကဝဍ္ဎနံ ပရာနုဒယတာပဋိသံယုတ္တဝိတက္ကဝဍ္ဎနံ လာဘသက္ကာရသိလောကပဋိသံယုတ္တဝိတက္ကဝဍ္ဎနံ အနဝညတ္တိပဋိသံယုတ္တဝိတက္ကဝဍ္ဎနန္တိ – သဗ္ဗံ တံ တက္ကဝဍ္ဎနံ။
(စူဠနိ၊၁၂၆။)နာဟံ တတ္ထ အဘိရမိန္တိ နာဟံ တတ္ထ အဘိရမိံ န ဝိန္ဒိံ နာဓိဂစ္ဆိံ န ပဋိလဘိန္တိ – နာဟံ တတ္ထ အဘိရမိံ။ တေနာဟ သော ဗြာဟ္မဏော –
‘‘ယေ မေ ပုဗ္ဗေ ဝိယာကံသု, [ဣစ္စာယသ္မာ ဟေမကော]
ဟုရံ ဂေါတမသာသနာ၊
ဣစ္စာသိ ဣတိ ဘဝိဿတိ, သဗ္ဗံ တံ ဣတိဟီတိဟံ၊
သဗ္ဗံ တံ တက္ကဝဍ္ဎနံ, နာဟံ တတ္ထ အဘိရမိ’’န္တိ။
တွဉ္စ မေ ဓမ္မမက္ခာဟိ, တဏှာနိဂ္ဃါတနံ မုနိ၊
ယံ ဝိဒိတွာ သတော စရံ, တရေ လောကေ ဝိသတ္တိကံ။
တွဉ္စ မေ ဓမ္မမက္ခာဟီတိ။ တွန္တိ ဘဂဝန္တံ ဘဏတိ။ ဓမ္မမက္ခာဟီတိ။ ဓမ္မန္တိ အာဒိကလျာဏံ မဇ္ဈေကလျာဏံ ပရိယောသာနကလျာဏံ သာတ္ထံ သဗျဉ္ဇနံ ကေဝလပရိပုဏ္ဏံ ပရိသုဒ္ဓံ ဗြဟ္မစရိယံ, စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနေ စတ္တာရော သမ္မပ္ပဓာနေ စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပါဒေ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ ပဉ္စ ဗလာနိ သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂေ အရိယံ အဋ္ဌင်္ဂိကံ မဂ္ဂံ နိဗ္ဗာနဉ္စ နိဗ္ဗာနဂါမိနိဉ္စ ပဋိပဒံ အက္ခာဟိ အာစိက္ခာဟိ ဒေသေဟိ ပညပေဟိ ပဋ္ဌပေဟိ ဝိဝရာဟိ ဝိဘဇာဟိ ဥတ္တာနီကရောဟိ ပကာသေဟီတိ – တွဉ္စ မေ ဓမ္မမက္ခာဟိ။
တဏှာနိဂ္ဃါတနံ မုနီတိ။ တဏှာတိ – ရူပတဏှာ…ပေ… ဓမ္မတဏှာ။ တဏှာနိဂ္ဃါတနံ တဏှာပဟာနံ တဏှာဝူပသမံ တဏှာပဋိနိဿဂ္ဂံ တဏှာပဋိပ္ပဿဒ္ဓိံ အမတံ နိဗ္ဗာနံ။ မုနီတိ မောနံ ဝုစ္စတိ ဉာဏံ…ပေ… သင်္ဂဇာလမတိစ္စ သော မုနီတိ – တဏှာနိဂ္ဃါတနံ မုနိ။
ယံ ဝိဒိတွာ သတော စရန္တိ ယံ ဝိဒိတံ ကတွာ တုလယိတွာ တီရယိတွာ ဝိဘာဝယိတွာ ဝိဘူတံ ကတွာ။ ‘‘သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ အနိစ္စာ’’တိ ဝိဒိတံ ကတွာ တုလယိတွာ တီရယိတွာ ဝိဘာဝယိတွာ ဝိဘူတံ ကတွာ, ‘‘သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ ဒုက္ခာ’’တိ…ပေ… ‘‘သဗ္ဗေ ဓမ္မာ အနတ္တာ’’တိ…ပေ… ‘‘ယံ ကိဉ္စိ သမုဒယဓမ္မံ သဗ္ဗံ တံ နိရောဓဓမ္မ’’န္တိ ဝိဒိတံ ကတွာ တုလယိတွာ တီရယိတွာ ဝိဘာဝယိတွာ ဝိဘူတံ ကတွာ။ သတောတိ စတူဟိ ကာရဏေဟိ သတော – ကာယေ ကာယာနုပဿနာသတိပဋ္ဌာနံ ဘာဝေန္တော သတော…ပေ… သော ဝုစ္စတိ သတော။ စရန္တိ စရန္တော ဝိဟရန္တော ဣရိယန္တော ဝတ္တေန္တော ပါလေန္တော ယပေန္တော ယာပေန္တောတိ – ယံ ဝိဒိတွာ သတော စရံ။
တရေ လောကေ ဝိသတ္တိကန္တိ ဝိသတ္တိကာ ဝုစ္စတိ တဏှာ။ ယော ရာဂေါ သာရာဂေါ…ပေ… အဘိဇ္ဈာ လောဘော အကုသလမူလံ။ ဝိသတ္တိကာတိ
(စူဠနိ၊၁၂၇။)ကေနဋ္ဌေန ဝိသတ္တိကာ…ပေ… ဝိသဋာ ဝိတ္ထတာတိ ဝိသတ္တိကာ။ လောကေတိ အပါယလောကေ မနုဿလောကေ ဒေဝလောကေ ခန္ဓလောကေ ဓာတုလောကေ အာယတနလောကေ။ တရေ လောကေ ဝိသတ္တိကန္တိ လောကေ ဝေသာ ဝိသတ္တိကာ လောကေ ဝေတံ ဝိသတ္တိကံ သတော တရေယျံ ဥတ္တရေယျံ ပတရေယျံ သမတိက္ကမေယျံ ဝီတိဝတ္တေယျန္တိ – တရေ လောကေ ဝိသတ္တိကံ။ တေနာဟ သော ဗြာဟ္မဏော –
‘‘တွဉ္စ မေ ဓမ္မမက္ခာဟိ, တဏှာနိဂ္ဃါတနံ မုနိ၊
ယံ ဝိဒိတွာ သတော စရံ, တရေ လောကေ ဝိသတ္တိက’’န္တိ။
ဣဓ ဒိဋ္ဌသုတမုတဝိညာတေသု, ပိယရူပေသု ဟေမက၊
ဆန္ဒရာဂဝိနောဒနံ, နိဗ္ဗာနပဒမစ္စုတံ။
ဣဓ ဒိဋ္ဌသုတမုတဝိညာတေသူတိ။ ဒိဋ္ဌန္တိ စက္ခုနာ ဒိဋ္ဌံ၊ သုတန္တိ သောတေန သုတံ၊ မုတန္တိ ဃာနေန ဃာယိတံ ဇိဝှါယ သာယိတံ ကာယေန ဖုဋ္ဌံ၊ ဝိညာတန္တိ မနသာ ဝိညာတန္တိ – ဣဓ ဒိဋ္ဌသုတမုတဝိညာတေသု။
ပိယရူပေသု ဟေမကာတိ ကိဉ္စ လောကေ ပိယရူပံ သာတရူပံ? စက္ခု [စက္ခုံ (သျာ။ က။)] လောကေ ပိယရူပံ သာတရူပံ, သောတံ လောကေ…ပေ… ဃာနံ လောကေ… ဇိဝှါ လောကေ… ကာယော လောကေ… မနော လောကေ ပိယရူပံ သာတရူပံ၊ ရူပါ လောကေ ပိယရူပံ သာတရူပံ, သဒ္ဒါ လောကေ… ဂန္ဓာ လောကေ… ရသာ လောကေ… ဖောဋ္ဌဗ္ဗာ လောကေ… ဓမ္မာ လောကေ ပိယရူပံ သာတရူပံ၊ စက္ခုဝိညာဏံ လောကေ ပိယရူပံ သာတရူပံ, သောတဝိညာဏံ လောကေ ပိယရူပံ သာတရူပံ, ဃာနဝိညာဏံ လောကေ… ဇိဝှါဝိညာဏံ လောကေ… ကာယဝိညာဏံ လောကေ… မနောဝိညာဏံ လောကေ ပိယရူပံ သာတရူပံ, စက္ခုသမ္ဖဿော လောကေ… သောတသမ္ဖဿော လောကေ… ဃာနသမ္ဖဿော လောကေ… ဇိဝှါသမ္ဖဿော လောကေ… ကာယသမ္ဖဿော လောကေ… မနောသမ္ဖဿော လောကေ ပိယရူပံ သာတရူပံ၊ စက္ခုသမ္ဖဿဇာ ဝေဒနာ လောကေ ပိယရူပံ သာတရူပံ… သောတသမ္ဖဿဇာ ဝေဒနာ… ဃာနသမ္ဖဿဇာ ဝေဒနာ… ဇိဝှါသမ္ဖဿဇာ ဝေဒနာ… ကာယသမ္ဖဿဇာ ဝေဒနာ… မနောသမ္ဖဿဇာ ဝေဒနာ လောကေ ပိယရူပံ သာတရူပံ၊ ရူပသညာ လောကေ… သဒ္ဒသညာ လောကေ… ဂန္ဓသညာ လောကေ… ရသသညာ လောကေ… ဖောဋ္ဌဗ္ဗသညာ လောကေ… ဓမ္မသညာ လောကေ ပိယရူပံ သာတရူပံ,
(စူဠနိ၊၁၂၈။)ရူပသဉ္စေတနာ လောကေ… သဒ္ဒသဉ္စေတနာ လောကေ… ဂန္ဓသဉ္စေတနာ လောကေ… ရသသဉ္စေတနာ လောကေ… ဖောဋ္ဌဗ္ဗသဉ္စေတနာ လောကေ… ဓမ္မသဉ္စေတနာ လောကေ ပိယရူပံ သာတရူပံ၊ ရူပတဏှာ လောကေ… သဒ္ဒတဏှာ လောကေ… ဂန္ဓတဏှာ လောကေ… ရသတဏှာ လောကေ … ဖောဋ္ဌဗ္ဗတဏှာ လောကေ… ဓမ္မတဏှာ လောကေ ပိယရူပံ သာတရူပံ၊ ရူပဝိတက္ကော လောကေ… သဒ္ဒဝိတက္ကော လောကေ… ဂန္ဓဝိတက္ကော လောကေ… ရသဝိတက္ကော လောကေ… ဖောဋ္ဌဗ္ဗဝိတက္ကော လောကေ… ဓမ္မဝိတက္ကော လောကေ ပိယရူပံ သာတရူပံ၊ ရူပဝိစာရော လောကေ ပိယရူပံ သာတရူပံ, သဒ္ဒဝိစာရော လောကေ… ဂန္ဓဝိစာရော လောကေ… ရသဝိစာရော လောကေ… ဖောဋ္ဌဗ္ဗဝိစာရော လောကေ… ဓမ္မဝိစာရော လောကေ ပိယရူပံ သာတရူပန္တိ – ပိယရူပေသု ဟေမက။
ဆန္ဒရာဂဝိနောဒနန္တိ။ ဆန္ဒရာဂေါတိ ယော ကာမေသု ကာမစ္ဆန္ဒော ကာမရာဂေါ ကာမနန္ဒီ ကာမတဏှာ ကာမသိနေဟော ကာမပရိဠာဟော ကာမမုစ္ဆာ ကာမဇ္ဈောသာနံ ကာမောဃော ကာမယောဂေါ ကာမုပါဒါနံ ကာမစ္ဆန္ဒနီဝရဏံ။ ဆန္ဒရာဂဝိနောဒနန္တိ ဆန္ဒရာဂပ္ပဟာနံ ဆန္ဒရာဂဝူပသမံ ဆန္ဒရာဂပဋိနိဿဂ္ဂံ ဆန္ဒရာဂပဋိပ္ပဿဒ္ဓံ အမတံ နိဗ္ဗာနန္တိ – ဆန္ဒရာဂဝိနောဒနံ။
နိဗ္ဗာနပဒမစ္စုတန္တိ နိဗ္ဗာနပဒံ တာဏပဒံ လေဏပဒံ သရဏပဒံ အဘယပဒံ။ အစ္စုတန္တိ နိစ္စံ ဓုဝံ သဿတံ အဝိပရိဏာမဓမ္မန္တိ – နိဗ္ဗာနပဒမစ္စုတံ။ တေနာဟ ဘဂဝါ –
‘‘ဣဓ ဒိဋ္ဌသုတမုတဝိညာတေသု, ပိယရူပေသု ဟေမက၊
ဆန္ဒရာဂဝိနောဒနံ, နိဗ္ဗာနပဒမစ္စုတ’’န္တိ။
ဧတဒညာယ ယေ သတာ, ဒိဋ္ဌဓမ္မာဘိနိဗ္ဗုတာ၊
ဥပသန္တာ စ တေ သဒါ, တိဏ္ဏာ လောကေ ဝိသတ္တိကံ။
ဧတဒညာယ ယေ သတာတိ။ ဧတန္တိ အမတံ နိဗ္ဗာနံ။ ယော သော သဗ္ဗသင်္ခါရသမထော သဗ္ဗူပဓိပဋိနိဿဂ္ဂေါ တဏှက္ခယော ဝိရာဂေါ နိရောဓော နိဗ္ဗာနံ။ အညာယာတိ အညာယ ဇာနိတွာ တုလယိတွာ တီရယိတွာ ဝိဘာဝယိတွာ ဝိဘူတံ ကတွာ။ ‘‘သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ အနိစ္စာ’’တိ အညာယ ဇာနိတွာ တုလယိတွာ တီရယိတွာ ဝိဘာဝယိတွာ ဝိဘူတံ ကတွာ။ ‘‘သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ ဒုက္ခာ’’တိ… ‘‘သဗ္ဗေ ဓမ္မာ အနတ္တာ’’တိ…ပေ… ‘‘ယံ ကိဉ္စိ သမုဒယဓမ္မံ သဗ္ဗံ တံ နိရောဓဓမ္မ’’န္တိ အညာယ ဇာနိတွာ တုလယိတွာ တီရယိတွာ
(စူဠနိ၊၁၂၉။)ဝိဘာဝယိတွာ ဝိဘူတံ ကတွာ။ ယေတိ အရဟန္တော ခီဏာသဝါ။ သတာတိ စတူဟိ ကာရဏေဟိ သတာ – ကာယေ ကာယာနုပဿနာသတိပဋ္ဌာနံ ဘာဝိတတ္တာ သတာ…ပေ… တေ ဝုစ္စန္တိ သတာတိ – ဧတဒညာယ ယေ သတာ။
ဒိဋ္ဌဓမ္မာဘိနိဗ္ဗုတာတိ။ ဒိဋ္ဌဓမ္မာတိ ဒိဋ္ဌဓမ္မာ ဉာတဓမ္မာ တုလိတဓမ္မာ တီရိတဓမ္မာ ဝိဘူတဓမ္မာ ဝိဘာဝိတဓမ္မာ။ ‘‘သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ အနိစ္စာ’’တိ ဒိဋ္ဌဓမ္မာ…ပေ… ‘‘ယံ ကိဉ္စိ သမုဒယဓမ္မံ သဗ္ဗံ တံ နိရောဓဓမ္မ’’န္တိ ဒိဋ္ဌဓမ္မာ ဉာတဓမ္မာ တုလိတဓမ္မာ တီရိတဓမ္မာ ဝိဘူတဓမ္မာ ဝိဘာဝိတဓမ္မာ။ အဘိနိဗ္ဗုတာတိ ရာဂဿ နိဗ္ဗာပိတတ္တာ နိဗ္ဗုတာ, ဒေါသဿ နိဗ္ဗာပိတတ္တာ နိဗ္ဗုတာ, မောဟဿ နိဗ္ဗာပိတတ္တာ နိဗ္ဗုတာ, ကောဓဿ…ပေ… ဥပနာဟဿ… သဗ္ဗာကုသလာဘိသင်္ခါရာနံ သန္တတ္တာ သမိတတ္တာ ဝူပသမိတတ္တာ နိဇ္ဈာတတ္တာ နိဗ္ဗုတတ္တာ ဝိဂတတ္တာ ပဋိပ္ပသဒ္ဓတ္တာ သန္တာ ဥပသန္တာ ဝူပသန္တာ နိဗ္ဗုတာ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓါတိ – ဒိဋ္ဌဓမ္မာဘိနိဗ္ဗုတာ။
ဥပသန္တာ စ တေ သဒါတိ။ ဥပသန္တာတိ ရာဂဿ ဥပသမိတတ္တာ နိဗ္ဗာပိတတ္တာ ဥပသန္တာ…ပေ… ဒေါသဿ… မောဟဿ… ကောဓဿ… ဥပနာဟဿ…ပေ… သဗ္ဗာကုသလာဘိသင်္ခါရာနံ သန္တတ္တာ သမိတတ္တာ ဝူပသမိတတ္တာ နိဇ္ဈာတတ္တာ နိဗ္ဗုတတ္တာ ဝိဂတတ္တာ ပဋိပ္ပသဒ္ဓတ္တာ သန္တာ ဥပသန္တာ ဝူပသန္တာ နိဗ္ဗုတာ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓါတိ ဥပသန္တာ။ တေတိ အရဟန္တော ခီဏာသဝါ။ သဒါတိ သဒါ သဗ္ဗကာလံ နိစ္စကာလံ ဓုဝကာလံ သတတံ သမိတံ အဗ္ဗောကိဏ္ဏံ ပေါင်္ခါနုပေါင်္ခံ ဥဒကူမိကဇာတံ အဝီစိသန္တတိသဟိတံ ဖဿိတံ ပုရေဘတ္တံ ပစ္ဆာဘတ္တံ ပုရိမယာမံ မဇ္ဈိမယာမံ ပစ္ဆိမယာမံ ကာဠေ ဇုဏှေ ဝဿေ ဟေမန္တေ ဂိမှေ ပုရိမေ ဝယောခန္ဓေ မဇ္ဈိမေ ဝယောခန္ဓေ ပစ္ဆိမေ ဝယောခန္ဓေတိ – ဥပသန္တာ စ တေ သဒါ။
တိဏ္ဏာ လောကေ ဝိသတ္တိကန္တိ ဝိသတ္တိကာ ဝုစ္စတိ တဏှာ။ ယော ရာဂေါ သာရာဂေါ…ပေ… အဘိဇ္ဈာ လောဘော အကုသလမူလံ။ ဝိသတ္တိကာတိ ကေနဋ္ဌေန ဝိသတ္တိကာ…ပေ… ဝိသဋာ ဝိတ္ထတာတိ ဝိသတ္တိကာ။ လောကေတိ အပါယလောကေ…ပေ… အာယတနလောကေ။ တိဏ္ဏာ လောကေ ဝိသတ္တိကန္တိ လောကေ ဝေသာ ဝိသတ္တိကာ လောကေ ဝေတံ ဝိသတ္တိကံ တိဏ္ဏာ ဥတ္တိဏ္ဏာ နိတ္ထိဏ္ဏာ အတိက္ကန္တာ သမတိက္ကန္တာ ဝီတိဝတ္တာတိ – တိဏ္ဏာ လောကေ ဝိသတ္တိကံ။ တေနာဟ ဘဂဝါ –
(စူဠနိ၊၁၃၀။)‘‘ဧတဒညာယ ယေ သတာ, ဒိဋ္ဌဓမ္မာဘိနိဗ္ဗုတာ၊
ဥပသန္တာ စ တေ သဒါ, တိဏ္ဏာ လောကေ ဝိသတ္တိက’’န္တိ။
သဟ ဂါထာပရိယောသာနာ…ပေ… သတ္ထာ မေ ဘန္တေ ဘဂဝါ, သာဝကောဟမသ္မီတိ။
ဟေမကမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသော အဋ္ဌမော။
၉။ တောဒေယျမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသော
ယသ္မိံ ကာမာ န ဝသန္တိ, [ဣစ္စာယသ္မာ တောဒေယျော]
တဏှာ ယဿ န ဝိဇ္ဇတိ၊
ကထံကထာ စ ယော တိဏ္ဏော, ဝိမောက္ခော တဿ ကီဒိသော။
ယသ္မိံ ကာမာ န ဝသန္တီတိ ယသ္မိံ ကာမာ န ဝသန္တိ န သံဝသန္တိ န အာဝသန္တိ န ပရိဝသန္တီတိ – ယသ္မိံ ကာမာ န ဝသန္တိ။ ဣစ္စာယသ္မာ တောဒေယျောတိ။ ဣစ္စာတိ ပဒသန္ဓိ…ပေ… ပဒါနုပုဗ္ဗတာပေတံ – ဣစ္စာတိ။ အာယသ္မာတိ ပိယဝစနံ…ပေ…။ တောဒေယျောတိ တဿ ဗြာဟ္မဏဿ နာမံ…ပေ… အဘိလာပေါတိ – ဣစ္စာယသ္မာ တောဒေယျော။
တဏှာ ယဿ န ဝိဇ္ဇတီတိ တဏှာ ယဿ နတ္ထိ န သတိ န သံဝိဇ္ဇတိ နုပလဗ္ဘတိ ဉာဏဂ္ဂိနာ ဒဍ္ဎာတိ – တဏှာ ယဿ န ဝိဇ္ဇတိ။
ကထံကထာ စ ယော တိဏ္ဏောတိ ကထံကထာ စ ယော တိဏ္ဏော ဥတ္တိဏ္ဏော နိတ္ထိဏ္ဏော အတိက္ကန္တော သမတိက္ကန္တော ဝီတိဝတ္တောတိ – ကထံကထာ စ ယော တိဏ္ဏော။
ဝိမောက္ခော တဿ ကီဒိသောတိ ဝိမောက္ခော တဿ ကီဒိသော ကိံသဏ္ဌိတော ကိံပကာရော ကိံပဋိဘာဂေါ ဣစ္ဆိတဗ္ဗောတိ ဝိမောက္ခံ ပုစ္ဆတီတိ – ဝိမောက္ခော တဿ ကီဒိသော။ တေနာဟ သော ဗြာဟ္မဏော –
‘‘ယသ္မိံ ကာမာ န ဝသန္တိ, [ဣစ္စာယသ္မာ တောဒေယျော]
တဏှာ ယဿ န ဝိဇ္ဇတိ၊
ကထံကထာ စ ယော တိဏ္ဏော, ဝိမောက္ခော တဿ ကီဒိသော’’တိ။
(စူဠနိ၊၁၃၁။)ယသ္မိံ ကာမာ န ဝသန္တိ, [တောဒေယျာတိ ဘဂဝါ]
တဏှာ ယဿ န ဝိဇ္ဇတိ၊
ကထံကထာ စ ယော တိဏ္ဏော, ဝိမောက္ခော တဿ နာပရော။
ယသ္မိံ ကာမာ န ဝသန္တီတိ။ ယသ္မိန္တိ ယသ္မိံ ပုဂ္ဂလေ အရဟန္တေ ခီဏာသဝေ။ ကာမာတိ ဥဒ္ဒါနတော ဒွေ ကာမာ – ဝတ္ထုကာမာ စ ကိလေသကာမာ စ…ပေ… ဣမေ ဝုစ္စန္တိ ဝတ္ထုကာမာ…ပေ… ဣမေ ဝုစ္စန္တိ ကိလေသကာမာ။ ယသ္မိံ ကာမာ န ဝသန္တီတိ ယသ္မိံ ကာမာ န ဝသန္တိ န သံဝသန္တိ န အာဝသန္တိ န ပရိဝသန္တီတိ – ယသ္မိံ ကာမာ န ဝသန္တိ။
တောဒေယျာတိ ဘဂဝါတိ။ တောဒေယျာတိ ဘဂဝါ တံ ဗြာဟ္မဏံ နာမေန အာလပတိ။ ဘဂဝါတိ ဂါရဝါဓိဝစနမေတံ…ပေ… သစ္ဆိကာ ပညတ္တိ, ယဒိဒံ ဘဂဝါတိ – တောဒေယျာတိ ဘဂဝါ။
တဏှာ ယဿ န ဝိဇ္ဇတီတိ။ တဏှာတိ ရူပတဏှာ သဒ္ဒတဏှာ ဂန္ဓတဏှာ ရသတဏှာ ဖောဋ္ဌဗ္ဗတဏှာ ဓမ္မတဏှာ။ ယဿာတိ အရဟတော ခီဏာသဝဿ။ တဏှာ ယဿ န ဝိဇ္ဇတီတိ တဏှာ ယဿ နတ္ထိ န သတိ န သံဝိဇ္ဇတိ နုပလဗ္ဘတိ, ပဟီနာ သမုစ္ဆိန္နာ ဝူပသန္တာ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓါ အဘဗ္ဗုပ္ပတ္တိကာ ဉာဏဂ္ဂိနာ ဒဍ္ဎာတိ – တဏှာ ယဿ န ဝိဇ္ဇတိ။
ကထံကထာ စ ယော တိဏ္ဏောတိ ကထံကထာ ဝုစ္စတိ ဝိစိကိစ္ဆာ။ ဒုက္ခေ ကင်္ခါ…ပေ… ဆမ္ဘိတတ္တံ စိတ္တဿ မနောဝိလေခေါ။ ယောတိ ယော သော အရဟံ ခီဏာသဝေါ။ ကထံကထာ စ ယော တိဏ္ဏောတိ ကထံကထာ စ ယော တိဏ္ဏော ဥတ္တိဏ္ဏော နိတ္ထိဏ္ဏော အတိက္ကန္တော သမတိက္ကန္တော ဝီတိဝတ္တောတိ – ကထံကထာ စ ယော တိဏ္ဏော။
ဝိမောက္ခော တဿ နာပရောတိ နတ္ထိ တဿ အပရော ဝိမောက္ခော။ ယေန ဝိမောက္ခေန ဝိမုစ္စေယျ ဝိမုတ္တော သော။ ကတံ တဿ ဝိမောက္ခေန ကရဏီယန္တိ – ဝိမောက္ခော တဿ နာပရော။ တေနာဟ ဘဂဝါ –
‘‘ယသ္မိံ ကာမာ န ဝသန္တိ, [တောဒေယျာတိ ဘဂဝါ]
တဏှာ ယဿ န ဝိဇ္ဇတိ၊
ကထံကထာ စ ယော တိဏ္ဏော, ဝိမောက္ခော တဿ နာပရော’’တိ။
(စူဠနိ၊၁၃၂။)နိရာသသော သော ဥဒ အာသသာနော, ပညာဏဝါ သော ဥဒ ပညကပ္ပီ၊
မုနိံ အဟံ သက္က ယထာ ဝိဇညံ, တံ မေ ဝိယာစိက္ခ သမန္တစက္ခု။
နိရာသသော သော ဥဒ အာသသာနောတိ နိတ္တဏှော သော, ဥဒါဟု သတဏှော ရူပေ အာသီသတိ [အာသိံသတိ (သျာ။)], သဒ္ဒေ…ပေ… ဂန္ဓေ… ရသေ… ဖောဋ္ဌဗ္ဗေ… ကုလံ… ဂဏံ… အာဝါသံ… လာဘံ… ယသံ… ပသံသံ… သုခံ… စီဝရံ… ပိဏ္ဍပါတံ… သေနာသနံ… ဂိလာနပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရံ… ကာမဓာတုံ … ရူပဓာတုံ… အရူပဓာတုံ… ကာမဘဝံ… ရူပဘဝံ… အရူပဘဝံ… သညာဘဝံ… အသညာဘဝံ… နေဝသညာနာသညာဘဝံ… ဧကဝေါကာရဘဝံ… စတုဝေါကာရဘဝံ… ပဉ္စဝေါကာရဘဝံ… အတီတံ… အနာဂတံ… ပစ္စုပ္ပန္နံ… ဒိဋ္ဌသုတမုတဝိညာတဗ္ဗေ ဓမ္မေ အာသီသတိ သာဒိယတိ ပတ္ထေတိ ပိဟေတိ အဘိဇပ္ပတီတိ – နိရာသသော သော ဥဒ အာသသာနော။
ပညာဏဝါ သော ဥဒ ပညကပ္ပီတိ။ ပညာဏဝါ သောတိ ပဏ္ဍိတော ပညဝါ ဗုဒ္ဓိမာ ဉာဏီ ဝိဘာဝီ မေဓာဝီ။ ဥဒ ပညကပ္ပီတိ ဥဒါဟု အဋ္ဌသမာပတ္တိဉာဏေန ဝါ ပဉ္စာဘိညာဉာဏေန ဝါ မိစ္ဆာဉာဏေန ဝါ တဏှာကပ္ပံ ဝါ ဒိဋ္ဌိကပ္ပံ ဝါ ကပ္ပေတိ ဇနေတိ သဉ္ဇနေတိ နိဗ္ဗတ္တေတိ အဘိနိဗ္ဗတ္တေတီတိ – ပညာဏဝါ သော ဥဒ ပညကပ္ပီ။
မုနိံ အဟံ သက္က ယထာ ဝိဇညန္တိ။ သက္ကာတိ သက္ကော ဘဂဝါ။ သကျကုလာ ပဗ္ဗဇိတောတိပိ သက္ကော။ အထ ဝါ, အဍ္ဎော မဟဒ္ဓနော ဓနဝါတိပိ သက္ကော။ တဿိမာနိ ဓနာနိ, သေယျထိဒံ – သဒ္ဓါဓနံ သီလဓနံ ဟိရိဓနံ ဩတ္တပ္ပဓနံ သုတဓနံ စာဂဓနံ ပညာဓနံ သတိပဋ္ဌာနဓနံ သမ္မပ္ပဓာနဓနံ ဣဒ္ဓိပါဒဓနံ ဣန္ဒြိယဓနံ ဗလဓနံ ဗောဇ္ဈင်္ဂဓနံ မဂ္ဂဓနံ ဖလဓနံ နိဗ္ဗာနဓနန္တိ။ တေဟိ အနေကဝိဓေဟိ ဓနရတနေဟိ အဍ္ဎော မဟဒ္ဓနော ဓနဝါတိပိ သက္ကော။ အထ ဝါ, ပဟု ဝိသဝီ အလမတ္တော သူရော ဝီရော ဝိက္ကန္တော အဘီရူ အစ္ဆမ္ဘီ အနုတြာသီ အပလာယီ ပဟီနဘယဘေရဝေါ ဝိဂတလောမဟံသောတိပိ သက္ကော။ မုနိံ အဟံ သက္က ယထာ ဝိဇညန္တိ သက္က ယထာဟံ မုနိံ ဇာနေယျံ အာဇာနေယျံ ဝိဇာနေယျံ ပဋိဝိဇာနေယျံ ပဋိဝိဇ္ဈေယျန္တိ – မုနိံ အဟံ သက္က ယထာ ဝိဇညံ။
(စူဠနိ၊၁၃၃။)တံ မေ ဝိယာစိက္ခ သမန္တစက္ခူတိ။ တန္တိ ယံ ပုစ္ဆာမိ ယံ ယာစာမိ ယံ အဇ္ဈေသာမိ ယံ ပသာဒေမိ။ ဝိယာစိက္ခာတိ အာစိက္ခာဟိ ဒေသေဟိ ပညပေဟိ ပဋ္ဌပေဟိ ဝိဝရာဟိ ဝိဘဇာဟိ ဥတ္တာနီကရောဟိ ပကာသေဟိ။ သမန္တစက္ခူတိ သမန္တစက္ခု ဝုစ္စတိ သဗ္ဗညုတဉာဏံ…ပေ… တထာဂတော တေန သမန္တစက္ခူတိ – တံ မေ ဝိယာစိက္ခ သမန္တစက္ခု။ တေနာဟ သော ဗြာဟ္မဏော –
‘‘နိရာသသော သော ဥဒ အာသသာနော, ပညာဏဝါ သော ဥဒ ပညကပ္ပီ၊
မုနိံ အဟံ သက္က ယထာ ဝိဇညံ, တံ မေ ဝိယာစိက္ခ သမန္တစက္ခူ’’တိ။
နိရာသသော သော န စ အာသသာနော, ပညာဏဝါ သော န စ ပညကပ္ပီ၊
ဧဝမ္ပိ တောဒေယျ မုနိံ ဝိဇာန, အကိဉ္စနံ ကာမဘဝေ အသတ္တံ။
နိရာသသော သော န စ အာသသာနောတိ နိတ္တဏှော သော။ န သော သတဏှော ရူပေ နာသီသတိ။ သဒ္ဒေ…ပေ… ဂန္ဓေ… ဒိဋ္ဌသုတမုတဝိညာတဗ္ဗေ ဓမ္မေ နာသီသတိ န ဣစ္ဆတိ န သာဒိယတိ န ပတ္ထေတိ န ပိဟေတိ နာဘိဇပ္ပတီတိ – နိရာသသော သော န စ အာသသာနော။
ပညာဏဝါ သော န စ ပညကပ္ပီတိ။ ပညာဏဝါတိ ပဏ္ဍိတော ပညဝါ ဗုဒ္ဓိမာ ဉာဏီ ဝိဘာဝီ မေဓာဝီ။ န စ ပညကပ္ပီတိ အဋ္ဌသမာပတ္တိဉာဏေန ဝါ ပဉ္စာဘိညာဉာဏေန ဝါ မိစ္ဆာဉာဏေန ဝါ တဏှာကပ္ပံ ဝါ န ကပ္ပေတိ ဒိဋ္ဌိကပ္ပံ ဝါ န ကပ္ပေတိ န ဇနေတိ န သဉ္ဇနေတိ န နိဗ္ဗတ္တေတိ နာဘိနိဗ္ဗတ္တေတီတိ – ပညာဏဝါ သော န စ ပညကပ္ပီ။
ဧဝမ္ပိ တောဒေယျ မုနိံ ဝိဇာနာတိ။ မုနီတိ မောနံ ဝုစ္စတိ ဉာဏံ…ပေ… သင်္ဂဇာလမတိစ္စ သော မုနိ။ ဧဝမ္ပိ တောဒေယျ မုနိံ ဝိဇာနာတိ တောဒေယျ, ဧဝံ မုနိံ ဇာန ပဋိဇာန ပဋိဝိဇာန ပဋိဝိဇ္ဈာတိ – ဧဝမ္ပိ တောဒေယျ မုနိံ ဝိဇာန။
အကိဉ္စနံ ကာမဘဝေ အသတ္တန္တိ။ အကိဉ္စနန္တိ ရာဂကိဉ္စနံ ဒေါသကိဉ္စနံ မောဟကိဉ္စနံ မာနကိဉ္စနံ ဒိဋ္ဌိကိဉ္စနံ ကိလေသကိဉ္စနံ ဒုစ္စရိတကိဉ္စနံ။ ယဿေတာနိ [ယဿေတေ (သျာ။)]
(စူဠနိ၊၁၃၄။)ကိဉ္စနာနိ [ကိဉ္စနာ (သျာ။)] ပဟီနာနိ သမုစ္ဆိန္နာနိ ဝူပသန္တာနိ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓါနိ အဘဗ္ဗုပ္ပတ္တိကာနိ ဉာဏဂ္ဂိနာ ဒဍ္ဎာနိ, သော ဝုစ္စတိ အကိဉ္စနော။ ကာမာတိ ဥဒ္ဒါနတော ဒွေ ကာမာ – ဝတ္ထုကာမာ စ ကိလေသကာမာ စ…ပေ… ဣမေ ဝုစ္စန္တိ ဝတ္ထုကာမာ…ပေ… ဣမေ ဝုစ္စန္တိ ကိလေသကာမာ။ ဘဝါတိ ဒွေ ဘဝါ – ကမ္မဘဝေါ စ ပဋိသန္ဓိကော စ ပုနဗ္ဘဝေါ…ပေ… အယံ ပဋိသန္ဓိကော ပုနဗ္ဘဝေါ။
အကိဉ္စနံ ကာမဘဝေ အသတ္တန္တိ အကိဉ္စနံ ပုဂ္ဂလံ ကာမေ စ ဘဝေ စ အသတ္တံ အလဂ္ဂံ အလဂ္ဂိတံ အပလိဗုဒ္ဓံ နိက္ခန္တံ နိဿဋံ ဝိပ္ပမုတ္တံ ဝိသညုတ္တံ ဝိမရိယာဒိကတေန စေတသာ ဝိဟရန္တန္တိ – အကိဉ္စနံ ကာမဘဝေ အသတ္တံ။ တေနာဟ ဘဂဝါ –
‘‘နိရာသသော သော န စ အာသသာနော, ပညာဏဝါ သော န စ ပညကပ္ပီ၊
ဧဝမ္ပိ တောဒေယျ မုနိံ ဝိဇာန, အကိဉ္စနံ ကာမဘဝေ အသတ္တန္တိ။
သဟ ဂါထာပရိယောသာနာ…ပေ… သတ္ထာ မေ ဘန္တေ ဘဂဝါ, သာဝကောဟမသ္မီတိ။
တောဒေယျမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသော နဝမော။
၁၀။ ကပ္ပမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသော
မဇ္ဈေ သရသ္မိံ တိဋ္ဌတံ, [ဣစ္စာယသ္မာ ကပ္ပေါ]
ဩဃေ ဇာတေ မဟဗ္ဘယေ၊
ဇရာမစ္စုပရေတာနံ, ဒီပံ ပဗြူဟိ မာရိသ၊
တွဉ္စ မေ ဒီပမက္ခာဟိ, ယထာယိဒံ နာပရံ သိယာ။
မဇ္ဈေ သရသ္မိံ တိဋ္ဌတန္တိ သရော ဝုစ္စတိ သံသာရော အာဂမနံ ဂမနံ ဂမနာဂမနံ ကာလံ ဂတိ ဘဝါဘဝေါ စုတိ စ ဥပပတ္တိ စ နိဗ္ဗတ္တိ စ ဘေဒေါ စ ဇာတိ စ ဇရာ စ မရဏဉ္စ။ သံသာရဿ ပုရိမာပိ ကောဋိ န ပညာယတိ, ပစ္ဆိမာပိ ကောဋိ န ပညာယတိ၊ မဇ္ဈေဝ သံသာရေ သတ္တာ ဌိတာ ပတိဋ္ဌိတာ အလ္လီနာ ဥပဂတာ အဇ္ဈောသိတာ အဓိမုတ္တာ။
(စူဠနိ၊၁၃၅။)ကထံ သံသာရဿ ပုရိမာ ကောဋိ န ပညာယတိ? ဧတ္တကာ ဇာတိယော ဝဋ္ဋံ ဝတ္တိ, တတော ပရံ န ဝတ္တတီတိ ဟေဝံ နတ္ထိ, ဧဝမ္ပိ သံသာရဿ ပုရိမာ ကောဋိ န ပညာယတိ။ ဧတ္တကာနိ ဇာတိသတာနိ ဝဋ္ဋံ ဝတ္တိ, တတော ပရံ န ဝတ္တတီတိ ဟေဝံ နတ္ထိ, ဧဝမ္ပိ သံသာရဿ ပုရိမာ ကောဋိ န ပညာယတိ။ ဧတ္တကာနိ ဇာတိသဟဿာနိ ဝဋ္ဋံ ဝတ္တိ, တတော ပရံ န ဝတ္တတီတိ ဟေဝံ နတ္ထိ, ဧဝမ္ပိ သံသာရဿ ပုရိမာ ကောဋိ န ပညာယတိ။ ဧတ္တကာနိ ဇာတိသတသဟဿာနိ ဝဋ္ဋံ ဝတ္တိ, တတော ပရံ န ဝတ္တတီတိ ဟေဝံ နတ္ထိ, ဧဝမ္ပိ သံသာရဿ ပုရိမာ ကောဋိ န ပညာယတိ။ ဧတ္တကာ ဇာတိကောဋိယော ဝဋ္ဋံ ဝတ္တိ, တတော ပရံ န ဝတ္တတီတိ ဟေဝံ နတ္ထိ, ဧဝမ္ပိ သံသာရဿ ပုရိမာ ကောဋိ န ပညာယတိ။ ဧတ္တကာနိ ဇာတိကောဋိသတာနိ ဝဋ္ဋံ ဝတ္တိ, တတော ပရံ န ဝတ္တတီတိ ဟေဝံ နတ္ထိ, ဧဝမ္ပိ သံသာရဿ ပုရိမာ ကောဋိ န ပညာယတိ။ ဧတ္တကာနိ ဇာတိကောဋိသဟဿာနိ ဝဋ္ဋံ ဝတ္တိ, တတော ပရံ န ဝတ္တတီတိ, ဟေဝံ နတ္ထိ။ ဧဝမ္ပိ သံသာရဿ ပုရိမာ ကောဋိ န ပညာယတိ။ ဧတ္တကာနိ ဇာတိကောဋိသတသဟဿာနိ ဝဋ္ဋံ ဝတ္တိ, တတော ပရံ န ဝတ္တတီတိ ဟေဝံ နတ္ထိ, ဧဝမ္ပိ သံသာရဿ ပုရိမာ ကောဋိ န ပညာယတိ။
ဧတ္တကာနိ ဝဿာနိ ဝဋ္ဋံ ဝတ္တိ, တတော ပရံ န ဝတ္တတီတိ ဟေဝံ နတ္ထိ, ဧဝမ္ပိ သံသာရဿ ပုရိမာ ကောဋိ န ပညာယတိ။ ဧတ္တကာနိ ဝဿသတာနိ ဝဋ္ဋံ ဝတ္တိ, တတော ပရံ န ဝတ္တတီတိ ဟေဝံ နတ္ထိ, ဧဝမ္ပိ သံသာရဿ ပုရိမာ ကောဋိ န ပညာယတိ။ ဧတ္တကာနိ ဝဿသဟဿာနိ ဝဋ္ဋံ ဝတ္တိ, တတော ပရံ န ဝတ္တတီတိ ဟေဝံ နတ္ထိ, ဧဝမ္ပိ သံသာရဿ ပုရိမာ ကောဋိ န ပညာယတိ။ ဧတ္တကာနိ ဝဿသတသဟဿာနိ ဝဋ္ဋံ ဝတ္တိ, တတော ပရံ န ဝတ္တတီတိ ဟေဝံ နတ္ထိ, ဧဝမ္ပိ သံသာရဿ ပုရိမာ ကောဋိ န ပညာယတိ။ ဧတ္တကာ ဝဿကောဋိယော ဝဋ္ဋံ ဝတ္တိ, တတော ပရံ န ဝတ္တတီတိ ဟေဝံ နတ္ထိ, ဧဝမ္ပိ သံသာရဿ ပုရိမာ ကောဋိ န ပညာယတိ။ ဧတ္တကာနိ ဝဿကောဋိသတာနိ ဝဋ္ဋံ ဝတ္တိ, တတော ပရံ န ဝတ္တတီတိ ဟေဝံ နတ္ထိ, ဧဝမ္ပိ သံသာရဿ ပုရိမာ ကောဋိ န ပညာယတိ။ ဧတ္တကာနိ ဝဿကောဋိသဟဿာနိ ဝဋ္ဋံ ဝတ္တိ, တတော ပရံ န ဝတ္တတီတိ ဟေဝံ နတ္ထိ, ဧဝမ္ပိ သံသာရဿ ပုရိမာ ကောဋိ န ပညာယတိ။ ဧတ္တကာနိ ဝဿကောဋိသတသဟဿာနိ ဝဋ္ဋံ ဝတ္တိ, တတော ပရံ န ဝတ္တတီတိ ဟေဝံ နတ္ထိ, ဧဝမ္ပိ သံသာရဿ ပုရိမာ ကောဋိ န ပညာယတိ။
ဧတ္တကာနိ ကပ္ပါနိ ဝဋ္ဋံ ဝတ္တိ, တတော ပရံ န ဝတ္တတီတိ ဟေဝံ နတ္ထိ, ဧဝမ္ပိ သံသာရဿ ပုရိမာ ကောဋိ န ပညာယတိ။ ဧတ္တကာနိ ကပ္ပသတာနိ
(စူဠနိ၊၁၃၆။)ဝဋ္ဋံ ဝတ္တိ, တတော ပရံ န ဝတ္တတီတိ ဟေဝံ နတ္ထိ, ဧဝမ္ပိ သံသာရဿ ပုရိမာ ကောဋိ န ပညာယတိ။ ဧတ္တကာနိ ကပ္ပသဟဿာနိ ဝဋ္ဋံ ဝတ္တိ, တတော ပရံ န ဝတ္တတီတိ ဟေဝံ နတ္ထိ, ဧဝမ္ပိ သံသာရဿ ပုရိမာ ကောဋိ န ပညာယတိ။ ဧတ္တကာနိ ကပ္ပသတသဟဿာနိ ဝဋ္ဋံ ဝတ္တိ, တတော ပရံ န ဝတ္တတီတိ ဟေဝံ နတ္ထိ, ဧဝမ္ပိ သံသာရဿ ပုရိမာ ကောဋိ န ပညာယတိ။ ဧတ္တကာ ကပ္ပကောဋိယော ဝဋ္ဋံ ဝတ္တိ, တတော ပရံ န ဝတ္တတီတိ ဟေဝံ နတ္ထိ, ဧဝမ္ပိ သံသာရဿ ပုရိမာ ကောဋိ န ပညာယတိ။ ဧတ္တကာနိ ကပ္ပကောဋိသတာနိ ဝဋ္ဋံ ဝတ္တိ, တတော ပရံ န ဝတ္တတီတိ ဟေဝံ နတ္ထိ, ဧဝမ္ပိ သံသာရဿ ပုရိမာ ကောဋိ န ပညာယတိ။ ဧတ္တကာနိ ကပ္ပကောဋိသဟဿာနိ ဝဋ္ဋံ ဝတ္တိ, တတော ပရံ န ဝတ္တတီတိ ဟေဝံ နတ္ထိ, ဧဝမ္ပိ သံသာရဿ ပုရိမာ ကောဋိ န ပညာယတိ။ ဧတ္တကာနိ ကပ္ပကောဋိသတသဟဿာနိ ဝဋ္ဋံ ဝတ္တိ, တတော ပရံ န ဝတ္တတီတိ ဟေဝံ နတ္ထိ, ဧဝမ္ပိ သံသာရဿ ပုရိမာ ကောဋိ န ပညာယတိ။
ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ – ‘‘အနမတဂ္ဂေါယံ, ဘိက္ခဝေ, သံသာရော, ပုဗ္ဗာ ကောဋိ န ပညာယတိ အဝိဇ္ဇာနီဝရဏာနံ သတ္တာနံ တဏှာသံယောဇနာနံ သန္ဓာဝတံ သံသရတံ။ ဧဝံ ဒီဃရတ္တံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဒုက္ခံ ပစ္စနုဘူတံ တိဗ္ဗံ ပစ္စနုဘူတံ ဗျသနံ ပစ္စနုဘူတံ, ကဋသီ ဝဍ္ဎိတာ [ကဋသီဝဝဍ္ဎိတံ (သျာ။) ပဿ သံ။ နိ။ ၂။၁၂၄]။ ယာဝဉ္စိဒံ, ဘိက္ခဝေ, အလမေဝ သဗ္ဗသင်္ခါရေသု နိဗ္ဗိန္ဒိတုံ အလံ ဝိရဇ္ဇိတုံ အလံ ဝိမုစ္စိတု’’န္တိ။ ဧဝမ္ပိ သံသာရဿ ပုရိမာ ကောဋိ န ပညာယတိ။
ကထံ သံသာရဿ ပစ္ဆိမာ ကောဋိ န ပညာယတိ? ဧတ္တကာ ဇာတိယော ဝဋ္ဋံ ဝတ္တိဿတိ, တတော ပရံ န ဝတ္တိဿတီတိ ဟေဝံ နတ္ထိ, ဧဝမ္ပိ သံသာရဿ ပစ္ဆိမာ ကောဋိ န ပညာယတိ။ ဧတ္တကာနိ ဇာတိသတာနိ, ဧတ္တကာနိ ဇာတိသဟဿာနိ, ဧတ္တကာနိ ဇာတိသတသဟဿာနိ, ဧတ္တကာ ဇာတိကောဋိယော, ဧတ္တကာနိ ဇာတိကောဋိသတာနိ, ဧတ္တကာနိ ဇာတိကောဋိသဟဿာနိ, ဧတ္တကာနိ ဇာတိကောဋိသတသဟဿာနိ, ဧတ္တကာနိ ဝဿာနိ, ဧတ္တကာနိ ဝဿသတာနိ, ဧတ္တကာနိ ဝဿသဟဿာနိ, ဧတ္တကာနိ ဝဿသတသဟဿာနိ, ဧတ္တကာ ဝဿကောဋိယော, ဧတ္တကာနိ ဝဿကောဋိသတာနိ, ဧတ္တကာနိ ဝဿကောဋိသဟဿာနိ, ဧတ္တကာနိ ဝဿကောဋိသတသဟဿာနိ, ဧတ္တကာနိ ကပ္ပါနိ, ဧတ္တကာနိ ကပ္ပသတာနိ, ဧတ္တကာနိ ကပ္ပသဟဿာနိ, ဧတ္တကာနိ ကပ္ပသတသဟဿာနိ, ဧတ္တကာ ကပ္ပကောဋိယော, ဧတ္တကာနိ
(စူဠနိ၊၁၃၇။)ကပ္ပကောဋိသတာနိ, ဧတ္တကာနိ ကပ္ပကောဋိသဟဿာနိ, ဧတ္တကာနိ ကပ္ပကောဋိသတသဟဿာနိ ဝဋ္ဋံ ဝတ္တိဿတိ, တတော ပရံ န ဝတ္တိဿတီတိ ဟေဝံ နတ္ထိ, ဧဝမ္ပိ သံသာရဿ ပစ္ဆိမာ ကောဋိ န ပညာယတိ။ ဧဝမ္ပိ သံသာရဿ ပုရိမာပိ ကောဋိ န ပညာယတိ, ပစ္ဆိမာပိ ကောဋိ န ပညာယတိ, မဇ္ဈေဝ သံသာရေ သတ္တာ ဌိတာ ပတိဋ္ဌိတာ အလ္လီနာ ဥပဂတာ အဇ္ဈောသိတာ အဓိမုတ္တာတိ – မဇ္ဈေ သရသ္မိံ တိဋ္ဌတံ။ ဣစ္စာယသ္မာ ကပ္ပေါတိ။ ဣစ္စာတိ ပဒသန္ဓိ…ပေ…။ အာယသ္မာတိ ပိယဝစနံ…ပေ…။ ကပ္ပေါတိ တဿ ဗြာဟ္မဏဿ နာမံ…ပေ… အဘိလာပေါတိ – ဣစ္စာယသ္မာ ကပ္ပေါ။
ဩဃေ ဇာတေ မဟဗ္ဘယေတိ ကာမောဃေ ဘဝေါဃေ ဒိဋ္ဌောဃေ အဝိဇ္ဇောဃေ ဇာတေ သဉ္ဇာတေ နိဗ္ဗတ္တေ အဘိနိဗ္ဗတ္တေ ပါတုဘူတေ။ မဟဗ္ဘယေတိ ဇာတိဘယေ ဇရာဘယေ ဗျာဓိဘယေ မရဏဘယေတိ – ဩဃေ ဇာတေ မဟဗ္ဘယေ။
ဇရာမစ္စုပရေတာနန္တိ ဇရာယ ဖုဋ္ဌာနံ ပရေတာနံ သမောဟိတာနံ သမန္နာဂတာနံ။ မစ္စုနာ ဖုဋ္ဌာနံ ပရေတာနံ သမောဟိတာနံ သမန္နာဂတာနံ, ဇာတိယာ အနုဂတာနံ ဇရာယ အနုသဋာနံ ဗျာဓိနာ အဘိဘူတာနံ မရဏေန အဗ္ဘာဟတာနံ အတာဏာနံ အလေဏာနံ အသရဏာနံ အသရဏီဘူတာနန္တိ – ဇရာမစ္စုပရေတာနံ။
ဒီပံ ပဗြူဟိ မာရိသာတိ ဒီပံ တာဏံ လေဏံ သရဏံ ဂတိံ ပရာယနံ [ဂတိပရာယနံ (သျာ။) ဧဝမုပရိပိ] ဗြူဟိ အာစိက္ခာဟိ ဒေသေဟိ ပညပေဟိ ပဋ္ဌပေဟိ ဝိဝရာဟိ ဝိဘဇာဟိ ဥတ္တာနီကရောဟိ ပကာသေဟိ။ မာရိသာတိ ပိယဝစနံ ဂရုဝစနံ သဂါရဝသပ္ပတိဿာဓိဝစနမေတံ မာရိသာတိ – ဒီပံ ပဗြူဟိ မာရိသ။
တွဉ္စ မေ ဒီပမက္ခာဟီတိ။ တွန္တိ ဘဂဝန္တံ ဘဏတိ။ ဒီပမက္ခာဟီတိ ဒီပံ တာဏံ လေဏံ သရဏံ ဂတိံ ပရာယနံ အက္ခာဟိ အာစိက္ခာဟိ ဒေသေဟိ ပညပေဟိ ပဋ္ဌပေဟိ ဝိဝရာဟိ ဝိဘဇာဟိ ဥတ္တာနီကရောဟိ ပကာသေဟီတိ – တွဉ္စ မေ ဒီပမက္ခာဟိ။
ယထာယိဒံ နာပရံ သိယာတိ ယထယိဒံ ဒုက္ခံ ဣဓေဝ နိရုဇ္ဈေယျ ဝူပသမေယျ အတ္ထံ ဂစ္ဆေယျ ပဋိပ္ပဿမ္ဘေယျ ပုနပဋိသန္ဓိကံ ဒုက္ခံ န နိဗ္ဗတ္တေယျ, ကာမဓာတုယာ ဝါ ရူပဓာတုယာ ဝါ အရူပဓာတုယာ ဝါ ကာမဘဝေ ဝါ ရူပဘဝေ
(စူဠနိ၊၁၃၈။)ဝါ အရူပဘဝေ ဝါ သညာဘဝေ ဝါ အသညာဘဝေ ဝါ နေဝသညာနာသညာဘဝေ ဝါ ဧကဝေါကာရဘဝေ ဝါ စတုဝေါကာရဘဝေ ဝါ ပဉ္စဝေါကာရဘဝေ ဝါ ပုနဂတိယာ ဝါ ဥပပတ္တိယာ ဝါ ပဋိသန္ဓိယာ ဝါ ဘဝေ ဝါ သံသာရေ ဝါ ဝဋ္ဋေ ဝါ န ဇနေယျ န သဉ္ဇနေယျ န နိဗ္ဗတ္တေယျ နာဘိနိဗ္ဗတ္တေယျ။ ဣဓေဝ နိရုဇ္ဈေယျ ဝူပသမေယျ အတ္ထံ ဂစ္ဆေယျ ပဋိပ္ပဿမ္ဘေယျာတိ – ယထာယိဒံ နာပရံ သိယာ။ တေနာဟ သော ဗြာဟ္မဏော –
‘‘မဇ္ဈေ သရသ္မိံ တိဋ္ဌတံ, [ဣစ္စာယသ္မာ ကပ္ပေါ]
ဩဃေ ဇာတေ မဟဗ္ဘယေ၊
ဇရာမစ္စုပရေတာနံ, ဒီပံ ပဗြူဟိ မာရိသ၊
တွဉ္စ မေ ဒီပမက္ခာဟိ, ယထာယိဒံ နာပရံ သိယာ’’တိ။
မဇ္ဈေ သရသ္မိံ တိဋ္ဌတံ, [ကပ္ပါတိ ဘဂဝါ]
ဩဃေ ဇာတေ မဟဗ္ဘယေ၊
ဇရာမစ္စုပရေတာနံ, ဒီပံ ပဗြူမိ ကပ္ပ တေ။
မဇ္ဈေ သရသ္မိံ တိဋ္ဌတန္တိ သရော ဝုစ္စတိ သံသာရော အာဂမနံ ဂမနံ ဂမနာဂမနံ ကာလံ ဂတိ ဘဝါဘဝေါ, စုတိ စ ဥပပတ္တိ စ နိဗ္ဗတ္တိ စ ဘေဒေါ စ ဇာတိ စ ဇရာ စ မရဏဉ္စ။ သံသာရဿ ပုရိမာပိ ကောဋိ န ပညာယတိ, ပစ္ဆိမာပိ ကောဋိ န ပညာယတိ။ မဇ္ဈေဝ သံသာရေ သတ္တာ ဌိတာ ပတိဋ္ဌိတာ အလ္လီနာ ဥပဂတာ အဇ္ဈောသိတာ အဓိမုတ္တာ။
ကထံ သံသာရဿ ပုရိမာ ကောဋိ န ပညာယတိ…ပေ… ဧဝံ သံသာရဿ ပုရိမာ ကောဋိ န ပညာယတိ။ ကထံ သံသာရဿ ပစ္ဆိမာ ကောဋိ န ပညာယတိ…ပေ… ဧဝံ သံသာရဿ ပစ္ဆိမာ ကောဋိ န ပညာယတိ။ ဧဝံ သံသာရဿ ပုရိမာပိ ကောဋိ န ပညာယတိ, ပစ္ဆိမာပိ ကောဋိ န ပညာယတိ။ မဇ္ဈေဝ သံသာရေ သတ္တာ ဌိတာ ပတိဋ္ဌိတာ အလ္လီနာ ဥပဂတာ အဇ္ဈောသိတာ အဓိမုတ္တာတိ – မဇ္ဈေ သရသ္မိံ တိဋ္ဌတံ။ ကပ္ပါတိ ဘဂဝါတိ။ ကပ္ပါတိ ဘဂဝါ တံ ဗြာဟ္မဏံ နာမေန အာလပတိ။ ဘဂဝါတိ ဂါရဝါဓိဝစနမေတံ…ပေ… သစ္ဆိကာ ပညတ္တိ, ယဒိဒံ ဘဂဝါတိ – ကပ္ပါတိ ဘဂဝါ။
ဩဃေ ဇာတေ မဟဗ္ဘယေတိ ကာမောဃေ ဘဝေါဃေ ဒိဋ္ဌောဃေ အဝိဇ္ဇောဃေ ဇာတေ သဉ္ဇာတေ နိဗ္ဗတ္တေ အဘိနိဗ္ဗတ္တေ ပါတုဘူတေ။ မဟဗ္ဘယေတိ ဇာတိဘယေ ဇရာဘယေ ဗျာဓိဘယေ မရဏဘယေတိ – ဩဃေ ဇာတေ မဟဗ္ဘယေ။
(စူဠနိ၊၁၃၉။)ဇရာမစ္စုပရေတာနန္တိ ဇရာယ ဖုဋ္ဌာနံ ပရေတာနံ သမောဟိတာနံ သမန္နာဂတာနံ, မစ္စုနာ ဖုဋ္ဌာနံ ပရေတာနံ သမောဟိတာနံ သမန္နာဂတာနံ ဇာတိယာ အနုဂတာနံ ဇရာယ အနုသဋာနံ ဗျာဓိနာ အဘိဘူတာနံ မရဏေန အဗ္ဘာဟတာနံ အတာဏာနံ အလေဏာနံ အသရဏာနံ အသရဏီဘူတာနန္တိ – ဇရာမစ္စုပရေတာနံ။
ဒီပံ ပဗြူမိ ကပ္ပ တေတိ ဒီပံ တာဏံ လေဏံ သရဏံ ဂတိံ ပရာယနံ ဗြူမိ အာစိက္ခာမိ ဒေသေမိ ပညပေမိ ပဋ္ဌပေမိ ဝိဝရာမိ ဝိဘဇာမိ ဥတ္တာနီကရောမိ ပကာသေမီတိ – ဒီပံ ပဗြူမိ ကပ္ပ တေ။ တေနာဟ ဘဂဝါ –
‘‘မဇ္ဈေ သရသ္မိံ တိဋ္ဌတံ, [ကပ္ပါတိ ဘဂဝါ]
ဩဃေ ဇာတေ မဟဗ္ဘယေ၊
ဇရာမစ္စုပရေတာနံ, ဒီပံ ပဗြူမိ ကပ္ပ တေ’’တိ။
အကိဉ္စနံ အနာဒါနံ, ဧတံ ဒီပံ အနာပရံ၊
နိဗ္ဗာနံ ဣတိ နံ ဗြူမိ, ဇရာမစ္စုပရိက္ခယံ။
အကိဉ္စနံ အနာဒါနန္တိ။ ကိဉ္စနန္တိ – ရာဂကိဉ္စနံ ဒေါသကိဉ္စနံ မောဟကိဉ္စနံ မာနကိဉ္စနံ ဒိဋ္ဌိကိဉ္စနံ ကိလေသကိဉ္စနံ ဒုစ္စရိတကိဉ္စနံ၊ ကိဉ္စနပ္ပဟာနံ ကိဉ္စနဝူပသမံ [ကိဉ္စနဝူပသမော (သျာ။) ဧဝမီဒိသေသု ဌာနေသု] ကိဉ္စနပဋိနိဿဂ္ဂံ [ကိဉ္စနပဋိနိဿဂ္ဂေါ (သျာ။)] ကိဉ္စနပဋိပ္ပဿဒ္ဓိံ အမတံ နိဗ္ဗာနန္တိ – အကိဉ္စနံ။ အနာဒါနန္တိ အာဒါနံ ဝုစ္စတိ တဏှာ။ ယော ရာဂေါ သာရာဂေါ…ပေ… အဘိဇ္ဈာ လောဘော အကုသလမူလံ။ အာဒါနပ္ပဟာနံ အာဒါနဝူပသမံ အာဒါနပဋိနိဿဂ္ဂံ အာဒါနပဋိပ္ပဿဒ္ဓိံ အမတံ နိဗ္ဗာနန္တိ – အကိဉ္စနံ အနာဒါနံ။
ဧတံ ဒီပံ အနာပရန္တိ ဧတံ ဒီပံ တာဏံ လေဏံ သရဏံ ဂတိ ပရာယနံ။ အနာပရန္တိ တမှာ ပရော အညော ဒီပေါ နတ္ထိ။ အထ ခေါ သော ဧဝံ ဒီပေါ အဂ္ဂေါ စ သေဋ္ဌော စ ဝိသေဋ္ဌော စ ပါမောက္ခော စ ဥတ္တမော စ ပဝရော စာတိ – ဧတံ ဒီပံ အနာပရံ။
နိဗ္ဗာနံ ဣတိ နံ ဗြူမီတိ ဝါနံ ဝုစ္စတိ တဏှာ။ ယော ရာဂေါ သာရာဂေါ…ပေ… အဘိဇ္ဈာ လောဘော အကုသလမူလံ။ ဝါနပ္ပဟာနံ ဝါနဝူပသမံ ဝါနပဋိနိဿဂ္ဂံ ဝါနပဋိပ္ပဿဒ္ဓိံ အမတံ နိဗ္ဗာနံ။ ဣတီတိ ပဒသန္ဓိ ပဒသံသဂ္ဂေါ ပဒပါရိပူရီ အက္ခရသမဝါယော ဗျဉ္ဇနသိလိဋ္ဌတာ ပဒါနုပုဗ္ဗတာပေတံ – ဣတီတိ။
(စူဠနိ၊၁၄၀။)ဗြူမီတိ ဗြူမိ အာစိက္ခာမိ ဒေသေမိ ပညပေမိ ပဋ္ဌပေမိ ဝိဝရာမိ ဝိဘဇာမိ ဥတ္တာနီကရောမိ ပကာသေမီတိ – နိဗ္ဗာနံ ဣတိ နံ ဗြူမိ။
ဇရာမစ္စုပရိက္ခယန္တိ ဇရာမရဏဿ ပဟာနံ ဝူပသမံ ပဋိနိဿဂ္ဂံ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိံ အမတံ နိဗ္ဗာနန္တိ – ဇရာမစ္စုပရိက္ခယံ။ တေနာဟ ဘဂဝါ –
‘‘အကိဉ္စနံ အနာဒါနံ, ဧတံ ဒီပံ အနာပရံ၊
နိဗ္ဗာနံ ဣတိ နံ ဗြူမိ, ဇရာမစ္စုပရိက္ခယ’’န္တိ။
ဧတဒညာယ ယေ သတာ, ဒိဋ္ဌဓမ္မာဘိနိဗ္ဗုတာ၊
န တေ မာရဝသာနုဂါ, န တေ မာရဿ ပဒ္ဓဂူ [ပဋ္ဌဂူ (သျာ။ က။)] ။
ဧတဒညာယ ယေ သတာတိ။ ဧတန္တိ အမတံ နိဗ္ဗာနံ။ ယော သော သဗ္ဗသင်္ခါရသမထော သဗ္ဗူပဓိပဋိနိဿဂ္ဂေါ တဏှက္ခယော ဝိရာဂေါ နိရောဓော နိဗ္ဗာနံ။ အညာယာတိ အညာယ ဇာနိတွာ တုလယိတွာ တီရယိတွာ ဝိဘာဝယိတွာ ဝိဘူတံ ကတွာ, ‘‘သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ အနိစ္စာ’’တိ…ပေ… ‘‘ယံ ကိဉ္စိ သမုဒယဓမ္မံ, သဗ္ဗံ တံ နိရောဓဓမ္မ’’န္တိ အညာယ ဇာနိတွာ တုလယိတွာ တီရယိတွာ ဝိဘာဝယိတွာ ဝိဘူတံ ကတွာ။ ယေတိ အရဟန္တော ခီဏာသဝါ။ သတာတိ စတူဟိ ကာရဏေဟိ သတာ – ကာယေ ကာယာနုပဿနာသတိပဋ္ဌာနံ ဘာဝေန္တာ [ဘာဝိတတ္တာ (က။)] သတာ…ပေ… တေ ဝုစ္စန္တိ သတာတိ – ဧတဒညာယ ယေ သတာ။
ဒိဋ္ဌဓမ္မာဘိနိဗ္ဗုတာတိ။ ဒိဋ္ဌဓမ္မာတိ ဒိဋ္ဌဓမ္မာ ဉာတဓမ္မာ တုလိတဓမ္မာ တီရိတဓမ္မာ ဝိဘူတဓမ္မာ ဝိဘာဝိတဓမ္မာ။ အဘိနိဗ္ဗုတာတိ ရာဂဿ နိဗ္ဗာပိတတ္တာ နိဗ္ဗုတာ, ဒေါသဿ…ပေ… သဗ္ဗာကုသလာဘိသင်္ခါရာနံ သန္တတ္တာ သမိတတ္တာ ဝူပသမိတတ္တာ နိဇ္ဈာတတ္တာ နိဗ္ဗုတတ္တာ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓတ္တာ သန္တာ ဥပသန္တာ ဝူပသန္တာ နိဗ္ဗုတာ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓါတိ – ဒိဋ္ဌဓမ္မာဘိနိဗ္ဗုတာ။
န တေ မာရဝသာနုဂါတိ။ မာရောတိ ယော သော မာရော ကဏှော အဓိပတိ အန္တဂူ နမုစိ ပမတ္တဗန္ဓု။ န တေ မာရဝသာနုဂါတိ န တေ မာရဿ ဝသေ ဝတ္တန္တိ, နာပိ မာရော တေသု ဝသံ ဝတ္တေတိ။ တေ မာရဉ္စ မာရပက္ခဉ္စ မာရပါသဉ္စ မာရဗဠိသဉ္စ [မာရဗလိသဉ္စ (က။)] မာရာမိသဉ္စ မာရဝိသယဉ္စ မာရနိဝါသဉ္စ မာရဂေါစရဉ္စ မာရဗန္ဓနဉ္စ အဘိဘုယျ အဘိဘဝိတွာ အဇ္ဈောတ္ထရိတွာ ပရိယာဒိယိတွာ မဒ္ဒိတွာ စရန္တိ ဝိဟရန္တိ ဣရိယန္တိ ဝတ္တေန္တိ ပါလေန္တိ ယပေန္တိ ယာပေန္တီတိ – န တေ မာရဝသာနုဂါ။
(စူဠနိ၊၁၄၁။)န တေ မာရဿ ပဒ္ဓဂူတိ န တေ မာရဿ ပဒ္ဓါ ပဒ္ဓစရာ [ပဋ္ဌာ ပဋ္ဌစရာ (သျာ။ က။)] ပရိစာရိကာ သိယာ၊ ဗုဒ္ဓဿ တေ ဘဂဝတော ပဒ္ဓါ ပဒ္ဓစရာ ပရိစာရိကာ သိယာတိ – န တေ မာရဿ ပဒ္ဓဂူ။ တေနာဟ ဘဂဝါ –
‘‘ဧတဒညာယ ယေ သတာ, ဒိဋ္ဌဓမ္မာဘိနိဗ္ဗုတာ၊
န တေ မာရဝသာနုဂါ, န တေ မာရဿ ပဒ္ဓဂူ’’တိ။
သဟ ဂါထာပရိယောသာနာ…ပေ… သတ္ထာ မေ ဘန္တေ ဘဂဝါ, သာဝကောဟမသ္မီတိ။
ကပ္ပမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသော ဒသမော။
၁၁။ ဇတုကဏ္ဏိမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသော
သုတွာနဟံ ဝီရ အကာမကာမိံ, [ဣစ္စာယသ္မာ ဇတုကဏ္ဏိ]
ဩဃာတိဂံ ပုဋ္ဌုမကာမမာဂမံ၊
သန္တိပဒံ ဗြူဟိ သဟဇနေတ္တ, ယထာတစ္ဆံ ဘဂဝါ ဗြူဟိ မေတံ။
သုတွာနဟံ ဝီရ အကာမကာမိန္တိ သုတွာ သုဏိတွာ ဥဂ္ဂဟေတွာ ဥပဓာရေတွာ ဥပလက္ခယိတွာ။ ဣတိပိ သော ဘဂဝါ အရဟံ…ပေ… ဗုဒ္ဓေါ ဘဂဝါတိ – သုတွာနဟံ။ ဝီရာတိ ဝီရော ဘဂဝါ။ ဝီရိယဝါတိ ဝီရော, ပဟူတိ ဝီရော, ဝိသဝီတိ ဝီရော, အလမတ္တောတိ ဝီရော, သူရောတိ ဝီရော, ဝိက္ကန္တော အဘီရူ အစ္ဆမ္ဘီ အနုတြာသီ အပလာယီ ပဟီနဘယဘေရဝေါ ဝိဂတလောမဟံသောတိ ဝီရော။
ဝိရတော ဣဓ သဗ္ဗပါပကေဟိ, နိရယဒုက္ခံ အတိစ္စ ဝီရိယဝါ [ဝိရိယဝါ (သျာ။) သု။ နိ။ ၅၃၆] သော၊
သော ဝီရိယဝါ ပဓာနဝါ, ဝီရော တာဒိ ပဝုစ္စတေ တထတ္တာတိ။
သုတွာနဟံ ဝီရ။ အကာမကာမိန္တိ။ ကာမာတိ ဥဒ္ဒါနတော ဒွေ ကာမာ – ဝတ္ထုကာမာ စ ကိလေသကာမာ စ…ပေ… ဣမေ ဝုစ္စန္တိ ဝတ္ထုကာမာ…ပေ… ဣမေ ဝုစ္စန္တိ ကိလေသကာမာ။ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော ဝတ္ထုကာမာ ပရိညာတာ, ကိလေသကာမာ ပဟီနာ။ ဝတ္ထုကာမာနံ ပရိညာတတ္တာ ကိလေသကာမာနံ
(စူဠနိ၊၁၄၂။)ပဟီနတ္တာ ဘဂဝါ န ကာမေ ကာမေတိ, န ကာမေ ပတ္ထေတိ, န ကာမေ ပိဟေတိ, န ကာမေ အဘိဇပ္ပတိ။ ယေ ကာမေ ကာမေန္တိ, ကာမေ ပတ္ထေန္တိ, ကာမေ ပိဟေန္တိ, ကာမေ အဘိဇပ္ပန္တိ, တေ ကာမကာမိနော ရာဂရာဂိနော သညာသညိနော။ ဘဂဝါ န ကာမေ ကာမေတိ, န ကာမေ ပတ္ထေတိ, န ကာမေ ပိဟေတိ, န ကာမေ အဘိဇပ္ပတိ။ တသ္မာ ဗုဒ္ဓေါ အကာမော နိက္ကာမော စတ္တကာမော ဝန္တကာမော မုတ္တကာမော ပဟီနကာမော ပဋိနိဿဋ္ဌကာမော ဝီတရာဂေါ ဝိဂတရာဂေါ စတ္တရာဂေါ ဝန္တရာဂေါ မုတ္တရာဂေါ ပဟီနရာဂေါ ပဋိနိဿဋ္ဌရာဂေါ နိစ္ဆာတော နိဗ္ဗုတော သီတိဘူတော သုခပ္ပဋိသံဝေဒီ ဗြဟ္မဘူတေန အတ္တနာ ဝိဟရတီတိ – သုတွာနဟံ ဝီရ အမကာမကာမိံ။
ဣစ္စာယသ္မာ ဇတုကဏ္ဏီတိ။ ဣစ္စာတိ ပဒသန္ဓိ…ပေ… ပဒါနုပုဗ္ဗတာပေတံ – ဣစ္စာတိ။ အာယသ္မာတိ ပိယဝစနံ သဂါရဝသပ္ပတိဿာဓိဝစနမေတံ အာယသ္မာတိ။ ဇတုကဏ္ဏီတိ တဿ ဗြာဟ္မဏဿ ဂေါတ္တံ သင်္ခါ သမညာ ပညတ္တိ ဝေါဟာရောတိ – ဣစ္စာယသ္မာ ဇတုကဏ္ဏိ။
ဩဃာတိဂံ ပုဋ္ဌုမကာမမာဂမန္တိ။ ဩဃာတိဂန္တိ ဩဃာတိဂံ ဩဃံ အတိက္ကန္တံ သမတိက္ကန္တံ ဝီတိဝတ္တန္တိ – ဩဃာတိဂံ။ ပုဋ္ဌုန္တိ ပုဋ္ဌုံ ပုစ္ဆိတုံ ယာစိတုံ အဇ္ဈေသိတုံ ပသာဒေတုံ။ အကာမမာဂမန္တိ အကာမံ ပုဋ္ဌုံ နိက္ကာမံ စတ္တကာမံ ဝန္တကာမံ မုတ္တကာမံ ပဟီနကာမံ ပဋိနိဿဋ္ဌကာမံ ဝီတရာဂံ ဝိဂတရာဂံ စတ္တရာဂံ ဝန္တရာဂံ မုတ္တရာဂံ ပဟီနရာဂံ ပဋိနိဿဋ္ဌရာဂံ အာဂမှာ အာဂတမှာ ဥပါဂတမှာ သမ္ပတ္တမှာ တယာ သဒ္ဓိံ သမာဂတမှာတိ – ဩဃာတိဂံ ပုဋ္ဌုမကာမမာဂမံ။
သန္တိပဒံ ဗြူဟိ သဟဇနေတ္တာတိ။ သန္တီတိ ဧကေန အာကာရေန သန္တိပိ သန္တိပဒမ္ပိ [သန္တိပဒန္တိ (က။)] တံယေဝ အမတံ နိဗ္ဗာနံ။ ယော သော သဗ္ဗသင်္ခါရသမထော သဗ္ဗူပဓိပဋိနိဿဂ္ဂေါ တဏှက္ခယော ဝိရာဂေါ နိရောဓော နိဗ္ဗာနံ။ ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ – ‘‘သန္တမေတံ ပဒံ, ပဏီတမေတံ ပဒံ, ယဒိဒံ သဗ္ဗသင်္ခါရသမထော သဗ္ဗူပဓိပဋိနိဿဂ္ဂေါ တဏှက္ခယော ဝိရာဂေါ နိရောဓော နိဗ္ဗာန’’န္တိ။ အထာပရေနာကာရေန ယေ ဓမ္မာ သန္တာဓိဂမာယ သန္တိဖုသနာယ သန္တိသစ္ဆိကိရိယာယ သံဝတ္တန္တိ, သေယျထိဒံ – စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ စတ္တာရော သမ္မပ္ပဓာနာ စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပါဒါ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ ပဉ္စ ဗလာနိ သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ
(စူဠနိ၊၁၄၃။)အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ – ဣမေ ဝုစ္စန္တိ သန္တိပဒါ။ သန္တိပဒံ တာဏပဒံ လေဏပဒံ သရဏပဒံ အဘယပဒံ အစ္စုတပဒံ အမတပဒံ နိဗ္ဗာနပဒံ ဗြူဟိ အာစိက္ခာဟိ ဒေသေဟိ ပညပေဟိ ပဋ္ဌပေဟိ ဝိဝရာဟိ ဝိဘဇာဟိ ဥတ္တာနီကရောဟိ ပကာသေဟိ။ သဟဇနေတ္တာတိ နေတ္တံ ဝုစ္စတိ သဗ္ဗညုတဉာဏံ။ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော နေတ္တဉ္စ ဇိနဘာဝေါ စ ဗောဓိယာ မူလေ အပုဗ္ဗံ အစရိမံ ဧကသ္မိံ ခဏေ ဥပ္ပန္နော, တသ္မာ ဗုဒ္ဓေါ သဟဇနေတ္တောတိ – သန္တိပဒံ ဗြူဟိ သဟဇနေတ္တ။
ယထာတစ္ဆံ ဘဂဝါ ဗြူဟိ မေတန္တိ ယထာတစ္ဆံ ဝုစ္စတိ အမတံ နိဗ္ဗာနံ…ပေ… နိရောဓော နိဗ္ဗာနံ။ ဘဂဝါတိ ဂါရဝါဓိဝစနံ…ပေ… သစ္ဆိကာ ပညတ္တိ, ယဒိဒံ ဘဂဝါတိ။ ဗြူဟိ မေတန္တိ ဗြူဟိ အာစိက္ခာဟိ…ပေ… ပကာသေဟီတိ – ယထာတစ္ဆံ ဘဂဝါ ဗြူဟိ မေတံ။ တေနာဟ သော ဗြာဟ္မဏော –
‘‘သုတွာနဟံ ဝီရ အကာမကာမိံ, [ဣစ္စာယသ္မာ ဇတုကဏ္ဏိ]
သန္တိပဒံ ဗြူဟိ သဟဇနေတ္တ, ယထာတစ္ဆံ ဘဂဝါ ဗြူဟိ မေတ’’န္တိ။
ဘဂဝါ ဟိ ကာမေ အဘိဘုယျ ဣရိယတိ, အာဒိစ္စောဝ ပထဝိံ တေဇီ တေဇသာ၊
ပရိတ္တပညဿ မေ ဘူရိပညော, အာစိက္ခ ဓမ္မံ ယမဟံ ဝိဇညံ၊
ဇာတိဇရာယ ဣဓ ဝိပ္ပဟာနံ။
ဘဂဝါ ဟိ ကာမေ အဘိဘုယျ ဣရိယတီတိ။ ဘဂဝါတိ ဂါရဝါဓိဝစနံ…ပေ… သစ္ဆိကာ ပညတ္တိ, ယဒိဒံ ဘဂဝါတိ။ ကာမာတိ ဥဒ္ဒါနတော ဒွေ ကာမာ – ဝတ္ထုကာမာ စ ကိလေသကာမာ စ…ပေ… ဣမေ ဝုစ္စန္တိ ဝတ္ထုကာမာ…ပေ… ဣမေ ဝုစ္စန္တိ ကိလေသကာမာ။ ဘဂဝါ ဝတ္ထုကာမေ ပရိဇာနိတွာ ကိလေသကာမေ ပဟာယ အဘိဘုယျ အဘိဘဝိတွာ အဇ္ဈောတ္ထရိတွာ ပရိယာဒိယိတွာ စရတိ ဝိဟရတိ ဣရိယတိ ဝတ္တေတိ ပါလေတိ ယပေတိ ယာပေတီတိ – ဘဂဝါ ဟိ ကာမေ အဘိဘုယျ ဣရိယတိ။
အာဒိစ္စောဝ ပထဝိံ တေဇီ တေဇသာတိ အာဒိစ္စော ဝုစ္စတိ သူရိယော [သုရိယော (သျာ။)]။ ပထဝီ ဝုစ္စတိ ဇဂတီ [ဇရာ (သျာ။)]။ ယထာ သူရိယော တေဇီ တေဇေန သမန္နာဂတော
(စူဠနိ၊၁၄၄။)ပထဝိံ အဘိဘုယျ အဘိဘဝိတွာ အဇ္ဈောတ္ထရိတွာ ပရိယာဒိယိတွာ သန္တာပယိတွာ သဗ္ဗံ အာကာသဂတံ တမဂတံ အဘိဝိဟစ္စ အန္ဓကာရံ ဝိဓမိတွာ အာလောကံ ဒဿယိတွာ အာကာသေ အန္တလိက္ခေ ဂဂနပထေ [ဂမနပထေ (သျာ။) အဋ္ဌကထာ ဩလောကေတဗ္ဗာ] ဂစ္ဆတိ, ဧဝမေဝ ဘဂဝါ ဉာဏတေဇီ ဉာဏတေဇေန သမန္နာဂတော သဗ္ဗံ အဘိသင်္ခါရသမုဒယံ…ပေ… ကိလေသတမံ အဝိဇ္ဇန္ဓကာရံ ဝိဓမိတွာ ဉာဏာလောကံ ဒဿေတွာ ဝတ္ထုကာမေ ပရိဇာနိတွာ ကိလေသကာမေ ပဟာယ အဘိဘုယျ အဘိဘဝိတွာ အဇ္ဈောတ္ထရိတွာ ပရိယာဒိယိတွာ မဒ္ဒိတွာ စရတိ ဝိဟရတိ ဣရိယတိ ဝတ္တေတိ ပါလေတိ ယပေတိ ယာပေတီတိ – အာဒိစ္စောဝ ပထဝိံ တေဇီ တေဇသာ။
ပရိတ္တပညဿ မေ ဘူရိပညောတိ အဟမသ္မိ ပရိတ္တပညော ဩမကပညော လာမကပညော ဆတုက္ကပညော။ တွမ္ပိ မဟာပညော ပုထုပညော ဟာသပညော ဇဝနပညော တိက္ခပညော နိဗ္ဗေဓိကပညော။ ဘူရိ ဝုစ္စတိ ပထဝီ။ ဘဂဝါ တာယ ပထဝိသမာယ ပညာယ ဝိပုလာယ ဝိတ္ထတာယ သမန္နာဂတောတိ – ပရိတ္တပညဿ မေ ဘူရိပညော။
အာစိက္ခ ဓမ္မံ ယမဟံ ဝိဇညန္တိ။ ဓမ္မန္တိ အာဒိကလျာဏံ မဇ္ဈေကလျာဏံ ပရိယောသာနကလျာဏံ သာတ္ထံ သဗျဉ္ဇနံ ကေဝလပရိပုဏ္ဏံ ပရိသုဒ္ဓံ ဗြဟ္မစရိယံ, စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနေ…ပေ… နိဗ္ဗာနဉ္စ နိဗ္ဗာနဂါမိနိဉ္စ ပဋိပဒံ အာစိက္ခာဟိ ဒေသေဟိ ပညပေဟိ ပဋ္ဌပေဟိ ဝိဝရာဟိ ဝိဘဇာဟိ ဥတ္တာနီကရောဟိ ပကာသေဟိ။ ယမဟံ ဝိဇညန္တိ ယမဟံ ဇာနေယျံ အာဇာနေယျံ ဝိဇာနေယျံ ပဋိဇာနေယျံ ပဋိဝိဇ္ဈေယျံ အဓိဂစ္ဆေယျံ ဖဿေယျံ သစ္ဆိကရေယျန္တိ – အာစိက္ခ ဓမ္မံ ယမဟံ ဝိဇညံ။
ဇာတိဇရာယ ဣဓ ဝိပ္ပဟာနန္တိ ဣဓေဝ ဇာတိဇရာယ မရဏဿ ပဟာနံ ဝူပသမံ ပဋိနိဿဂ္ဂံ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိံ အမတံ နိဗ္ဗာနန္တိ – ဇာတိဇရာယ ဣဓ ဝိပ္ပဟာနံ။ တေနာဟ သော ဗြာဟ္မဏော –
‘‘ဘဂဝါ ဟိ ကာမေ အဘိဘုယျ ဣရိယတိ, အာဒိစ္စောဝ ပထဝိံ တေဇီ တေဇသာ၊
ပရိတ္တပညဿ မေ ဘူရိပညော, အာစိက္ခ ဓမ္မံ ယမဟံ ဝိဇညံ၊
ဇာတိဇရာယ ဣဓ ဝိပ္ပဟာန’’န္တိ။
(စူဠနိ၊၁၄၅။)ကာမေသု ဝိနယ ဂေဓံ, [ဇတုကဏ္ဏီတိ ဘဂဝါ]
နေက္ခမ္မံ ဒဋ္ဌု ခေမတော၊
ဥဂ္ဂဟိတံ နိရတ္တံ ဝါ, မာ တေ ဝိဇ္ဇိတ္ထ ကိဉ္စနံ။
ကာမေသု ဝိနယ ဂေဓန္တိ။ ကာမာတိ ဥဒ္ဒါနတော ဒွေ ကာမာ – ဝတ္ထုကာမာ စ ကိလေသကာမာ စ…ပေ… ဣမေ ဝုစ္စန္တိ ဝတ္ထုကာမာ…ပေ… ဣမေ ဝုစ္စန္တိ ကိလေသကာမာ။ ဂေဓန္တိ ဂေဓော ဝုစ္စတိ တဏှာ။ ယော ရာဂေါ သာရာဂေါ…ပေ… အဘိဇ္ဈာ လောဘော အကုသလမူလံ။ ကာမေသု ဝိနယ ဂေဓန္တိ ကာမေသု ဂေဓံ ဝိနယ ပဋိဝိနယ ပဇဟ ဝိနောဒေဟိ ဗျန္တီကရောဟိ အနဘာဝံ ဂမေဟီတိ – ကာမေသု ဝိနယ ဂေဓံ။ ဇတုကဏ္ဏီတိ ဘဂဝါ တံ ဗြာဟ္မဏံ ဂေါတ္တေန အာလပတိ။ ဘဂဝါတိ ဂါရဝါဓိဝစနမေတံ…ပေ… သစ္ဆိကာ ပညတ္တိ, ယဒိဒံ ဘဂဝါတိ – ဇတုကဏ္ဏီတိ ဘဂဝါ။
နေက္ခမ္မံ ဒဋ္ဌု ခေမတောတိ။ နေက္ခမ္မန္တိ သမ္မာပဋိပဒံ အနုလောမပဋိပဒံ အပစ္စနီကပဋိပဒံ အနွတ္ထပဋိပဒံ ဓမ္မာနုဓမ္မပဋိပဒံ သီလေသု ပရိပူရကာရိတံ ဣန္ဒြိယေသု ဂုတ္တဒွါရတံ ဘောဇနေ မတ္တညုတံ ဇာဂရိယာနုယောဂံ သတိသမ္ပဇညံ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနေ စတ္တာရော သမ္မပ္ပဓာနေ စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပါဒေ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ ပဉ္စ ဗလာနိ သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂေ အရိယံ အဋ္ဌင်္ဂိကံ မဂ္ဂံ နိဗ္ဗာနဉ္စ နိဗ္ဗာနဂါမိနိဉ္စ ပဋိပဒံ ခေမတော တာဏတော လေဏတော သရဏတော သရဏီဘူတတော အဘယတော အစ္စုတတော အမတတော နိဗ္ဗာနတော ဒဋ္ဌုံ ပဿိတွာ တုလယိတွာ တီရယိတွာ ဝိဘာဝယိတွာ ဝိဘူတံ ကတွာတိ – နေက္ခမ္မံ ဒဋ္ဌု ခေမတော။
ဥဂ္ဂဟိတံ နိရတ္တံ ဝါတိ။ ဥဂ္ဂဟိတန္တိ တဏှာဝသေန ဒိဋ္ဌိဝသေန ဂဟိတံ ပရာမဋ္ဌံ အဘိနိဝိဋ္ဌံ အဇ္ဈောသိတံ အဓိမုတ္တံ။ နိရတ္တံ ဝါတိ နိရတ္တံ ဝါ မုဉ္စိတဗ္ဗံ ဝိဇဟိတဗ္ဗံ ဝိနောဒိတဗ္ဗံ ဗျန္တီကာတဗ္ဗံ အနဘာဝံ ဂမေတဗ္ဗန္တိ – ဥဂ္ဂဟိတံ နိရတ္တံ ဝါ။
မာ တေ ဝိဇ္ဇိတ္ထ ကိဉ္စနန္တိ ရာဂကိဉ္စနံ ဒေါသကိဉ္စနံ မောဟကိဉ္စနံ မာနကိဉ္စနံ ဒိဋ္ဌိကိဉ္စနံ ကိလေသကိဉ္စနံ ဒုစ္စရိတကိဉ္စနံ။ ဣဒံ ကိဉ္စနံ [ဣမေ ကိဉ္စနာ (က။)] တုယှံ မာ ဝိဇ္ဇိတ္ထ မာ ပဝိဇ္ဇိတ္ထ မာ သံဝိဇ္ဇိတ္ထ ပဇဟ ဝိနောဒေဟိ ဗျန္တီကရောဟိ အနဘာဝံ ဂမေဟီတိ – မာ တေ ဝိဇ္ဇိတ္ထ ကိဉ္စနံ။ တေနာဟ ဘဂဝါ –
(စူဠနိ၊၁၄၆။)‘‘ကာမေသု ဝိနယ ဂေဓံ, [ဇတုကဏ္ဏီတိ ဘဂဝါ]
နေက္ခမ္မံ ဒဋ္ဌု ခေမတော၊
ဥဂ္ဂဟိတံ နိရတ္တံ ဝါ, မာ တေ ဝိဇ္ဇိတ္ထ ကိဉ္စန’’န္တိ။
ယံ ပုဗ္ဗေ တံ ဝိသောသေဟိ, ပစ္ဆာ တေ မာဟု ကိဉ္စနံ၊
မဇ္ဈေ စေ နော ဂဟေဿသိ, ဥပသန္တော စရိဿသိ။
ယံ ပုဗ္ဗေ တံ ဝိသောသေဟီတိ အတီတေ သင်္ခါရေ အာရဗ္ဘ ယေ ကိလေသာ ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ တေ ကိလေသေ သောသေဟိ ဝိသောသေဟိ သုက္ခာပေဟိ ဝိသုက္ခာပေဟိ အဗီဇံ ကရောဟိ ပဇဟ ဝိနောဒေဟိ ဗျန္တီကရောဟိ အနဘာဝံ ဂမေဟီတိ – ဧဝမ္ပိ ယံ ပုဗ္ဗေ တံ ဝိသောသေဟိ။ အထ ဝါ, ယေ အတီတာ ကမ္မာဘိသင်္ခါရာ အဝိပက္ကဝိပါကာ တေ ကမ္မာဘိသင်္ခါရေ သောသေဟိ ဝိသောသေဟိ သုက္ခာပေဟိ ဝိသုက္ခာပေဟိ အဗီဇံ [အဝီဇံ (သျာ။)] ကရောဟိ ပဇဟ ဝိနောဒေဟိ ဗျန္တီကရောဟိ အနဘာဝံ ဂမေဟီတိ – ဧဝမ္ပိ ယံ ပုဗ္ဗေ တံ ဝိသောသေဟိ။
ပစ္ဆာ တေ မာဟု ကိဉ္စနန္တိ ပစ္ဆာ ဝုစ္စတိ အနာဂတေ သင်္ခါရေ အာရဗ္ဘ ရာဂကိဉ္စနံ ဒေါသကိဉ္စနံ မောဟကိဉ္စနံ မာနကိဉ္စနံ ဒိဋ္ဌိကိဉ္စနံ ကိလေသကိဉ္စနံ ဒုစ္စရိတကိဉ္စနံ။ ဣဒံ ကိဉ္စနံ တုယှံ မာ အဟု မာ အဟောသိ မာ ဇနေသိ [မာ ဇနေဟိ (သျာ။) တထာဝသေသေသု ဒွီသု ပဒေသုပိ] မာ သဉ္ဇနေသိ မာဘိနိဗ္ဗတ္တေသိ ပဇဟ ဝိနောဒေဟိ ဗျန္တီကရောဟိ အနဘာဝံ ဂမေဟီတိ – ပစ္ဆာ တေ မာဟု ကိဉ္စနံ။
မဇ္ဈေ စေ နော ဂဟေဿသီတိ မဇ္ဈေ ဝုစ္စတိ ပစ္စုပ္ပန္နံ ရူပံ ဝေဒနာ သညာ သင်္ခါရာ ဝိညာဏံ။ ပစ္စုပ္ပန္နေ သင်္ခါရေ တဏှာဝသေန ဒိဋ္ဌိဝသေန န ဂဟေဿသိ န တဏှိဿသိ န ပရာမသိဿသိ န နန္ဒိဿသိ နာဘိနန္ဒိဿသိ န အဇ္ဈောသိဿသိ။ အဘိနန္ဒနံ အဘိဝဒနံ အဇ္ဈောသာနံ ဂါဟံ ပရာမာသံ အဘိနိဝေသံ ပဇဟိဿသိ ဝိနောဒေဿသိ ဗျန္တီကရိဿသိ အနဘာဝံ ဂမေဿသီတိ – မဇ္ဈေ စေ နော ဂဟေဿသိ။
ဥပသန္တော စရိဿသီတိ ရာဂဿ ဥပသမိတတ္တာ ဥပသန္တော စရိဿသိ, ဒေါသဿ…ပေ… သဗ္ဗာကုသလာဘိသင်္ခါရာနံ သန္တတ္တာ သမိတတ္တာ ဥပသမိတတ္တာ ဝူပသမိတတ္တာ နိဇ္ဈာတတ္တာ နိဗ္ဗုတတ္တာ ဝိဂတတ္တာ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓတ္တာ သန္တော ဥပသန္တော ဝူပသန္တော နိဗ္ဗုတော ပဋိပ္ပဿဒ္ဓေါ စရိဿသိ ဝိဟရိဿသိ
(စူဠနိ၊၁၄၇။)ဣရိယိဿသိ ဝတ္တိဿသိ ပါလေဿသိ ယပေဿသိ ယာပေဿသီတိ – ဥပသန္တော စရိဿသိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ –
‘‘ယံ ပုဗ္ဗေ တံ ဝိသောသေဟိ, ပစ္ဆာ တေ မာဟု ကိဉ္စနံ၊
မဇ္ဈေ စေ နော ဂဟေဿသိ, ဥပသန္တော စရိဿသီ’’တိ။
သဗ္ဗသော နာမရူပသ္မိံ, ဝီတဂေဓဿ ဗြာဟ္မဏ၊
အာသဝါဿ န ဝိဇ္ဇန္တိ, ယေဟိ မစ္စုဝသံ ဝဇေ။
သဗ္ဗသော နာမရူပသ္မိံ ဝီတဂေဓဿ ဗြာဟ္မဏာတိ။ သဗ္ဗသောတိ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ သဗ္ဗထာ သဗ္ဗံ အသေသံ နိဿေသံ ပရိယာဒိယနဝစနမေတံ သဗ္ဗသောတိ။ နာမန္တိ စတ္တာရော အရူပိနော ခန္ဓာ။ ရူပန္တိ စတ္တာရော စ မဟာဘူတာ စတုန္နဉ္စ မဟာဘူတာနံ ဥပါဒါယ ရူပံ။ ဂေဓော ဝုစ္စတိ တဏှာ။ ယော ရာဂေါ သာရာဂေါ…ပေ… အဘိဇ္ဈာ လောဘော အကုသလမူလံ။ သဗ္ဗသော နာမရူပသ္မိံ ဝီတဂေဓဿ ဗြာဟ္မဏာတိ သဗ္ဗသော နာမရူပသ္မိံ ဝီတဂေဓဿ ဝိဂတဂေဓဿ စတ္တဂေဓဿ ဝန္တဂေဓဿ မုတ္တဂေဓဿ ပဟီနဂေဓဿ ပဋိနိဿဋ္ဌဂေဓဿ ဝီတရာဂဿ ဝိဂတရာဂဿ စတ္တရာဂဿ ဝန္တရာဂဿ မုတ္တရာဂဿ ပဟီနရာဂဿ ပဋိနိဿဋ္ဌရာဂဿာတိ – သဗ္ဗသော နာမရူပသ္မိံ ဝီတဂေဓဿ ဗြာဟ္မဏ။
အာသဝါဿ န ဝိဇ္ဇန္တီတိ။ အာသဝါတိ စတ္တာရော အာသဝါ – ကာမာသဝေါ, ဘဝါသဝေါ, ဒိဋ္ဌာသဝေါ, အဝိဇ္ဇာသဝေါ။ အဿာတိ အရဟတော ခီဏာသဝဿ။ န ဝိဇ္ဇန္တီတိ ဣမေ အာသဝါ တဿ နတ္ထိ န သန္တိ န သံဝိဇ္ဇန္တိ နုပလဗ္ဘန္တိ ပဟီနာ သမုစ္ဆိန္နာ ဝူပသန္တာ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓါ အဘဗ္ဗုပ္ပတ္တိကာ ဉာဏဂ္ဂိနာ ဒဍ္ဎာတိ – အာသဝါဿ န ဝိဇ္ဇန္တိ။
ယေဟိ မစ္စုဝသံ ဝဇေတိ ယေဟိ အာသဝေဟိ မစ္စုနော ဝါ ဝသံ ဂစ္ဆေယျ, မရဏဿ ဝါ ဝသံ ဂစ္ဆေယျ, မာရပက္ခဿ ဝါ ဝသံ ဂစ္ဆေယျ၊ တေ အာသဝါ တဿ နတ္ထိ န သန္တိ န သံဝိဇ္ဇန္တိ နုပလဗ္ဘန္တိ ပဟီနာ သမုစ္ဆိန္နာ ဝူပသန္တာ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓါ အဘဗ္ဗုပ္ပတ္တိကာ ဉာဏဂ္ဂိနာ ဒဍ္ဎာတိ – ယေဟိ မစ္စုဝသံ ဝဇေ။ တေနာဟ ဘဂဝါ –
‘‘သဗ္ဗသော နာမရူပသ္မိံ, ဝီတဂေဓဿ ဗြာဟ္မဏ၊
အာသဝါဿ န ဝိဇ္ဇန္တိ, ယေဟိ မစ္စုဝသံ ဝဇေ’’တိ။
(စူဠနိ၊၁၄၈။)သဟ ဂါထာပရိယောသာနာ ။ပ။ သတ္ထာ မေ ဘန္တေ ဘဂဝါ, သာဝကောဟမသ္မီတိ။
ဇတုကဏ္ဏိမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသော ဧကာဒသမော။
၁၂။ ဘဒြာဝုဓမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသော
ဩကဉ္ဇဟံ တဏှစ္ဆိဒံ အနေဇံ, [ဣစ္စာယသ္မာ ဘဒြာဝုဓော]
နန္ဒိဉ္ဇဟံ ဩဃတိဏ္ဏံ ဝိမုတ္တံ၊
ကပ္ပဉ္ဇဟံ အဘိယာစေ သုမေဓံ, သုတွာန နာဂဿ အပနမိဿန္တိ [အပဂမိဿန္တိ (က။)] ဣတော။
ဩကဉ္ဇဟံ တဏှစ္ဆိဒံ အနေဇန္တိ။ ဩကဉ္ဇဟန္တိ ရူပဓာတုယာ ယော ဆန္ဒော ယော ရာဂေါ ယာ နန္ဒီ ယာ တဏှာ ယေ ဥပါယုပါဒါနာ [ဥပယုပါဒါနာ (က။)] စေတသော အဓိဋ္ဌာနာဘိနိဝေသာနုသယာ, တေ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော ပဟီနာ ဥစ္ဆိန္နမူလာ တာလာဝတ္ထုကတာ အနဘာဝံကတာ အာယတိံ အနုပ္ပါဒဓမ္မာ။ တသ္မာ ဗုဒ္ဓေါ ဩကဉ္ဇဟော။ ဝေဒနာဓာတုယာ…ပေ… သညာဓာတုယာ… သင်္ခါရဓာတုယာ… ဝိညာဏဓာတုယာ ယော ဆန္ဒော ယော ရာဂေါ ယာ နန္ဒီ ယာ တဏှာ ယေ ဥပါယုပါဒါနာ စေတသော အဓိဋ္ဌာနာဘိနိဝေသာနုသယာ, တေ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော ပဟီနာ ဥစ္ဆိန္နမူလာ တာလာဝတ္ထုကတာ အနဘာဝံကတာ အာယတိံ အနုပ္ပါဒဓမ္မာ။ တသ္မာ ဗုဒ္ဓေါ ဩကဉ္ဇဟော။
တဏှစ္ဆိဒန္တိ။ တဏှာတိ ရူပတဏှာ…ပေ… ဓမ္မတဏှာ။ သာ တဏှာ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော ဆိန္နာ ဥစ္ဆိန္နာ သမုစ္ဆိန္နာ ဝူပသန္တာ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓါ အဘဗ္ဗုပ္ပတ္တိကာ ဉာဏဂ္ဂိနာ ဒဍ္ဎာ။ တသ္မာ ဗုဒ္ဓေါ တဏှစ္ဆိဒေါ။ အနေဇောတိ ဧဇာ ဝုစ္စတိ တဏှာ။ ယော ရာဂေါ သာရာဂေါ …ပေ… အဘိဇ္ဈာ လောဘော အကုသလမူလံ။ သာ ဧဇာ တဏှာ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော ပဟီနာ ဥစ္ဆိန္နမူလာ တာလာဝတ္ထုကတာ အနဘာဝံကတာ အာယတိံ အနုပ္ပါဒဓမ္မာ။ တသ္မာ ဗုဒ္ဓေါ အနေဇော။ ဧဇာယ ပဟီနတ္တာ အနေဇော ဘဂဝါ လာဘေပိ န ဣဉ္ဇတိ, အလာဘေပိ န ဣဉ္ဇတိ, ယသေပိ န ဣဉ္ဇတိ, အယသေပိ န ဣဉ္ဇတိ, ပသံသာယပိ န ဣဉ္ဇတိ, နိန္ဒာယပိ န ဣဉ္ဇတိ, သုခေပိ န ဣဉ္ဇတိ, ဒုက္ခေပိ န ဣဉ္ဇတိ န စလတိ န ဝေဓတိ န ပဝေဓတိ န သမ္ပဝေဓတီတိ။ တသ္မာ ဗုဒ္ဓေါ
(စူဠနိ၊၁၄၉။)အနေဇောတိ – ဩကဉ္ဇဟံ တဏှစ္ဆိဒံ အနေဇံ။ ဣစ္စာယသ္မာ ဘဒြာဝုဓောတိ။ ဣစ္စာတိ ပဒသန္ဓိ…ပေ… အာယသ္မာတိ, ပိယဝစနံ…ပေ… ဘဒြာဝုဓောတိ တဿ ဗြာဟ္မဏဿ နာမံ…ပေ… အဘိလာပေါတိ – ဣစ္စာယသ္မာ ဘဒြာဝုဓော။
နန္ဒိဉ္ဇဟံ ဩဃတိဏ္ဏံ ဝိမုတ္တန္တိ နန္ဒီ ဝုစ္စတိ တဏှာ။ ယော ရာဂေါ သာရာဂေါ…ပေ… အဘိဇ္ဈာ လောဘော အကုသလမူလံ။ သာ နန္ဒီ သာ တဏှာ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော ပဟီနာ ဥစ္ဆိန္နမူလာ တာလာဝတ္ထုကတာ အနဘာဝံကတာ အာယတိံ အနုပ္ပါဒဓမ္မာ။ တသ္မာ ဗုဒ္ဓေါ နန္ဒိဉ္ဇဟော။ ဩဃတိဏ္ဏန္တိ ဘဂဝါ ကာမောဃံ တိဏ္ဏော ဘဝေါဃံ တိဏ္ဏော ဒိဋ္ဌောဃံ တိဏ္ဏော အဝိဇ္ဇောဃံ တိဏ္ဏော သဗ္ဗသံသာရပထံ တိဏ္ဏော ဥတ္တိဏ္ဏော နိတ္ထိဏ္ဏော အတိက္ကန္တော သမတိက္ကန္တော ဝီတိဝတ္တော။ သော ဝုတ္ထဝါသော စိဏ္ဏစရဏော…ပေ… ဇာတိမရဏသံသာရော နတ္ထိ တဿ ပုနဗ္ဘဝေါတိ – နန္ဒိဉ္ဇဟံ ဩဃတိဏ္ဏံ။ ဝိမုတ္တန္တိ ဘဂဝတော ရာဂါ စိတ္တံ မုတ္တံ ဝိမုတ္တံ သုဝိမုတ္တံ, ဒေါသာ စိတ္တံ… မောဟာ စိတ္တံ…ပေ… သဗ္ဗာကုသလာဘိသင်္ခါရေဟိ စိတ္တံ မုတ္တံ ဝိမုတ္တံ သုဝိမုတ္တန္တိ – နန္ဒိဉ္ဇဟံ ဩဃတိဏ္ဏံ ဝိမုတ္တံ။
ကပ္ပဉ္ဇဟံ အဘိယာစေ သုမေဓန္တိ။ ကပ္ပါတိ ဒွေ ကပ္ပါ – တဏှာကပ္ပေါ စ ဒိဋ္ဌိကပ္ပေါ စ…ပေ… အယံ တဏှာကပ္ပေါ…ပေ… အယံ ဒိဋ္ဌိကပ္ပေါ။ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော တဏှာကပ္ပေါ ပဟီနော ဒိဋ္ဌိကပ္ပေါ ပဋိနိဿဋ္ဌော။ တဏှာကပ္ပဿ ပဟီနတ္တာ ဒိဋ္ဌိကပ္ပဿ ပဋိနိဿဋ္ဌတ္တာ တသ္မာ ဗုဒ္ဓေါ ကပ္ပဉ္ဇဟော။ အဘိယာစေတိ ယာစာမိ အဘိယာစာမိ အဇ္ဈေသာမိ သာဒိယာမိ ပတ္ထယာမိ ပိဟယာမိ ဇပ္ပါမိ အဘိဇပ္ပါမိ။ သုမေဓာ ဝုစ္စတိ ပညာ။ ယာ ပညာ ပဇာနနာ…ပေ… အမောဟော ဓမ္မဝိစယော သမ္မာဒိဋ္ဌိ။ ဘဂဝါ ဣမာယ မေဓာယ ပညာယ ဥပေတော သမုပေတော ဥပါဂတော သမုပါဂတော ဥပပန္နော သမုပပန္နော သမန္နာဂတော။ တသ္မာ ဗုဒ္ဓေါ သုမေဓောတိ – ကပ္ပဉ္ဇဟံ အဘိယာစေ သုမေဓံ။
သုတွာန နာဂဿ အပနမိဿန္တိ ဣတောတိ။ နာဂဿာတိ နာဂေါ။ ဘဂဝါ အာဂုံ န ကရောတီတိ နာဂေါ, န ဂစ္ဆတီတိ နာဂေါ, န အာဂစ္ဆတီတိ နာဂေါ…ပေ… ဧဝံ ဘဂဝါ န ဂစ္ဆတီတိ နာဂေါ။ သုတွာန နာဂဿ အပနမိဿန္တိ ဣတောတိ တုယှံ ဝစနံ ဗျပ္ပထံ ဒေသနံ အနုသာသနံ အနုသိဋ္ဌံ သုတွာ သုဏိတွာ ဥဂ္ဂဟေတွာ ဥပဓာရယိတွာ ဥပလက္ခယိတွာ ဣတော အပနမိဿန္တိ ဝဇိဿန္တိ ပက္ကမိဿန္တိ ဒိသာဝိဒိသံ ဂမိဿန္တီတိ – သုတွာန နာဂဿ အပနမိဿန္တိ ဣတော။ တေနာဟ သော ဗြာဟ္မဏော –
(စူဠနိ၊၁၅၀။)‘‘ဩကဉ္ဇဟံ တဏှစ္ဆိဒံ အနေဇံ, [ဣစ္စာယသ္မာ ဘဒြာဝုဓော]
နန္ဒိဉ္ဇဟံ ဩဃတိဏ္ဏံ ဝိမုတ္တံ၊
ကပ္ပဉ္ဇဟံ အဘိယာစေ သုမေဓံ, သုတွာန နာဂဿ အပနမိဿန္တိ ဣတော’’တိ။
နာနာဇနာ ဇနပဒေဟိ သင်္ဂတာ, တဝ ဝီရ ဝါကျံ အဘိကင်္ခမာနာ၊
တေသံ တုဝံ သာဓု ဝိယာကရောဟိ, တထာ ဟိ တေ ဝိဒိတော ဧသ ဓမ္မော။
နာနာဇနာ ဇနပဒေဟိ သင်္ဂတာတိ။ နာနာဇနာတိ ခတ္တိယာ စ ဗြာဟ္မဏာ စ ဝေဿာ စ သုဒ္ဒါ စ ဂဟဋ္ဌာ စ ပဗ္ဗဇိတာ စ ဒေဝါ စ မနုဿာ စ။ ဇနပဒေဟိ သင်္ဂတာတိ အင်္ဂါ စ မဂဓာ စ ကလိင်္ဂါ စ ကာသိယာ စ ကောသလာ စ ဝဇ္ဇိယာ စ မလ္လာ စ စေတိယမှာ စ [စေတိယမှာ စ သာဂရမှာ စ (သျာ။)] ဝံသာ စ ကုရုမှာ စ ပဉ္စာလာ စ မစ္ဆာ စ သုရသေနာ စ အဿကာ စ အဝန္တိယာ စ ယောနာ [ယောနကာ (က။) မဟာနိ။ ၅၅] စ ကမ္ဗောဇာ စ။ သင်္ဂတာတိ သင်္ဂတာ သမာဂတာ သမောဟိတာ သန္နိပတိတာတိ – နာနာဇနာ ဇနပဒေဟိ သင်္ဂတာ။
တဝ ဝီရ ဝါကျံ အဘိကင်္ခမာနာတိ။ ဝီရာတိ ဝီရော။ ဘဂဝါ ဝီရိယဝါတိ ဝီရော, ပဟူတိ ဝီရော, ဝိသဝီတိ ဝီရော, အလမတ္တောတိ ဝီရော, ဝိဂတလောမဟံသောတိပိ ဝီရော။
ဝိရတော ဣဓ သဗ္ဗပါပကေဟိ, နိရယဒုက္ခံ အတိစ္စ ဝီရိယဝါ သော၊
သော ဝီရိယဝါ ပဓာနဝါ, ဝီရော တာဒိ ပဝုစ္စတေ တထတ္တာတိ။
တဝ ဝီရ ဝါကျံ အဘိကင်္ခမာနာတိ တုယှံ ဝစနံ ဗျပ္ပထံ ဒေသနံ အနုသာသနံ အနုသိဋ္ဌံ။ အဘိကင်္ခမာနာတိ အဘိကင်္ခမာနာ ဣစ္ဆမာနာ သာဒိယမာနာ ပတ္ထယမာနာ ပိဟယမာနာ အဘိဇပ္ပမာနာတိ – တဝ ဝီရ ဝါကျံ အဘိကင်္ခမာနာ။
တေသံ တုဝံ သာဓု ဝိယာကရောဟီတိ။ တေသန္တိ တေသံ ခတ္တိယာနံ ဗြာဟ္မဏာနံ ဝေဿာနံ သုဒ္ဒါနံ ဂဟဋ္ဌာနံ ပဗ္ဗဇိတာနံ ဒေဝါနံ မနုဿာနံ။ တုဝန္တိ ဘဂဝန္တံ ဘဏတိ။ သာဓု ဝိယာကရောဟီတိ သာဓု အာစိက္ခာဟိ
(စူဠနိ၊၁၅၁။)ဒေသေဟိ ပညပေဟိ ပဋ္ဌပေဟိ ဝိဝရာဟိ ဝိဘဇာဟိ ဥတ္တာနီကရောဟိ ပကာသေဟီတိ – တေသံ တုဝံ သာဓု ဝိယာကရောဟိ။
တထာ ဟိ တေ ဝိဒိတော ဧသ ဓမ္မောတိ တထာ ဟိ တေ ဝိဒိတော တုလိတော တီရိတော ဝိဘူတော ဝိဘာဝိတော ဧသ ဓမ္မောတိ – တထာ ဟိ တေ ဝိဒိတော ဧသ ဓမ္မော။ တေနာဟ သော ဗြာဟ္မဏော –
‘‘နာနာဇနာ ဇနပဒေဟိ သင်္ဂတာ, တဝ ဝီရ ဝါကျံ အဘိကင်္ခမာနာ၊
တေသံ တုဝံ သာဓု ဝိယာကရောဟိ, တထာ ဟိ တေ ဝိဒိတော ဧသ ဓမ္မော’’တိ။
အာဒါနတဏှံ ဝိနယေထ သဗ္ဗံ, [ဘဒြာဝုဓာတိ ဘဂဝါ]
ဥဒ္ဓံ အဓော တိရိယဉ္စာပိ မဇ္ဈေ၊
ယံ ယဉှိ လောကသ္မိမုပါဒိယန္တိ, တေနေဝ မာရော အနွေတိ ဇန္တုံ။
အာဒါနတဏှံ ဝိနယေထ သဗ္ဗန္တိ အာဒါနတဏှံ ဝုစ္စတိ ရူပတဏှာ…ပေ… အာဒါနတဏှာတိ ကိံကာရဏာ ဝုစ္စတိ အာဒါနတဏှာ? တာယ တဏှာယ ရူပံ အာဒိယန္တိ ဥပါဒိယန္တိ ဂဏှန္တိ ပရာမသန္တိ အဘိနိဝိသန္တိ။ ဝေဒနံ…ပေ… သညံ… သင်္ခါရေ… ဝိညာဏံ… ဂတိံ… ဥပပတ္တိံ… ပဋိသန္ဓိံ… ဘဝံ… သံသာရံ… ဝဋ္ဋံ အာဒိယန္တိ ဥပါဒိယန္တိ ဂဏှန္တိ ပရာမသန္တိ အဘိနိဝိသန္တိ။ တံကာရဏာ ဝုစ္စတိ အာဒါနတဏှာ။ အာဒါနတဏှံ ဝိနယေထ သဗ္ဗန္တိ သဗ္ဗံ အာဒါနတဏှံ ဝိနယေယျ ပဋိဝိနယေယျ ပဇဟေယျ ဝိနောဒေယျ ဗျန္တီကရေယျ အနဘာဝံ ဂမေယျာတိ – အာဒါနတဏှံ ဝိနယေထ သဗ္ဗံ။ ဘဒြာဝုဓာတိ ဘဂဝါတိ။ ဘဒြာဝုဓာတိ ဘဂဝါ တံ ဗြာဟ္မဏံ နာမေန အာလပတိ။ ဘဂဝါတိ ဂါရဝါဓိဝစနမေတံ…ပေ… သစ္ဆိကာ ပညတ္တိ, ယဒိဒံ ဘဂဝါတိ – ဘဒြာဝုဓာတိ ဘဂဝါ။
ဥဒ္ဓံ အဓော တိရိယဉ္စာပိ မဇ္ဈေတိ။ ဥဒ္ဓန္တိ အနာဂတံ၊ အဓောတိ အတီတံ၊ တိရိယဉ္စာပိ မဇ္ဈေတိ ပစ္စုပ္ပန္နံ။ ဥဒ္ဓန္တိ ဒေဝလောကော၊ အဓောတိ နိရယလောကော၊ တိရိယဉ္စာပိ မဇ္ဈေတိ မနုဿလောကော။ အထ ဝါ, ဥဒ္ဓန္တိ ကုသလာ ဓမ္မာ၊ အဓောတိ အကုသလာ ဓမ္မာ၊ တိရိယဉ္စာပိ မဇ္ဈေတိ အဗျာကတာ ဓမ္မာ။ ဥဒ္ဓန္တိ အရူပဓာတု၊ အဓောတိ ကာမဓာတု၊ တိရိယဉ္စာပိ မဇ္ဈေတိ ရူပဓာတု။ ဥဒ္ဓန္တိ သုခါ ဝေဒနာ၊ အဓောတိ ဒုက္ခာ ဝေဒနာ၊ တိရိယဉ္စာပိ မဇ္ဈေတိ အဒုက္ခမသုခါ ဝေဒနာ။ ဥဒ္ဓန္တိ ဥဒ္ဓံ ပါဒတလာ၊
(စူဠနိ၊၁၅၂။)အဓောတိ အဓော ကေသမတ္ထကာ၊ တိရိယဉ္စာပိ မဇ္ဈေတိ ဝေမဇ္ဈေတိ – ဥဒ္ဓံ အဓော တိရိယဉ္စာပိ မဇ္ဈေ။
ယံ ယဉှိ လောကသ္မိမုပါဒိယန္တီတိ ယံ ယံ ရူပဂတံ ဝေဒနာဂတံ သညာဂတံ သင်္ခါရဂတံ ဝိညာဏဂတံ အာဒိယန္တိ ဥပါဒိယန္တိ ဂဏှန္တိ ပရာမသန္တိ အဘိနိဝိသန္တိ။ လောကသ္မိန္တိ အပါယလောကေ…ပေ… အာယတနလောကေတိ – ယံ ယဉှိ လောကသ္မိမုပါဒိယန္တိ။
တေနေဝ မာရော အနွေတိ ဇန္တုန္တိ တေနေဝ ကမ္မာဘိသင်္ခါရဝသေန ပဋိသန္ဓိကော ခန္ဓမာရော ဓာတုမာရော အာယတနမာရော ဂတိမာရော ဥပပတ္တိမာရော ပဋိသန္ဓိမာရော ဘဝမာရော သံသာရမာရော ဝဋ္ဋမာရော အနွေတိ အနုဂစ္ဆတိ အနွာယိကော ဟောတိ။ ဇန္တုန္တိ သတ္တံ ဇနံ နရံ မာဏဝံ [မာနဝံ (သျာ။)] ပေါသံ ပုဂ္ဂလံ ဇီဝံ ဇာဂုံ ဇန္တုံ ဣန္ဒဂုံ မနုဇန္တိ – တေနေဝ မာရော အနွေတိ ဇန္တုံ။ တေနာဟ ဘဂဝါ –
‘‘အာဒါနတဏှံ ဝိနယေထ သဗ္ဗံ, [ဘဒြာဝုဓာတိ ဘဂဝါ]
ဥဒ္ဓံ အဓော တိရိယဉ္စာပိ မဇ္ဈေ၊
ယံ ယဉှိ လောကသ္မိမုပါဒိယန္တိ, တေနေဝ မာရော အနွေတိ ဇန္တု’’န္တိ။
တသ္မာ ပဇာနံ န ဥပါဒိယေထ, ဘိက္ခု သတော ကိဉ္စနံ သဗ္ဗလောကေ၊
အာဒါနသတ္တေ ဣတိ ပေက္ခမာနော, ပဇံ ဣမံ မစ္စုဓေယျေ ဝိသတ္တံ။
တသ္မာ ပဇာနံ န ဥပါဒိယေထာတိ။ တသ္မာတိ တသ္မာ တံကာရဏာ တံဟေတု တပ္ပစ္စယာ တံနိဒါနာ, ဧတံ အာဒီနဝံ သမ္ပဿမာနော အာဒါနတဏှာယာတိ – တသ္မာ။ ပဇာနန္တိ ဇာနန္တော ပဇာနန္တော အာဇာနန္တော ဝိဇာနန္တော ပဋိဝိဇာနန္တော ပဋိဝိဇ္ဈန္တော ‘‘သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ အနိစ္စာ’’တိ…ပေ… ‘‘ယံ ကိဉ္စိ သမုဒယဓမ္မံ သဗ္ဗံ တံ နိရောဓဓမ္မ’’န္တိ ဇာနန္တော ပဇာနန္တော အာဇာနန္တော ဝိဇာနန္တော ပဋိဝိဇာနန္တော ပဋိဝိဇ္ဈန္တော။ န ဥပါဒိယေထာတိ ရူပံ နာဒိယေယျ န ဥပါဒိယေယျ န ဂဏှေယျ န ပရာမသေယျ နာဘိနိဝိသေယျ၊ ဝေဒနံ…ပေ… သညံ… သင်္ခါရေ… ဝိညာဏံ… ဂတိံ … ဥပပတ္တိံ… ပဋိသန္ဓိံ… ဘဝံ… သံသာရံ… ဝဋ္ဋံ နာဒိယေယျ န ဥပါဒိယေယျ န ဂဏှေယျ န ပရာမသေယျ နာဘိနိဝိသေယျာတိ – တသ္မာ ပဇာနံ န ဥပါဒိယေထ။
(စူဠနိ၊၁၅၃။)ဘိက္ခု သတော ကိဉ္စနံ သဗ္ဗလောကေတိ။ ဘိက္ခူတိ ပုထုဇ္ဇနကလျာဏကော ဝါ ဘိက္ခု, သေက္ခော ဝါ ဘိက္ခု။ သတောတိ စတူဟိ ကာရဏေဟိ သတော – ကာယေ ကာယာနုပဿနာသတိပဋ္ဌာနံ ဘာဝေန္တော သတော…ပေ… သော ဝုစ္စတိ သတောတိ – ဘိက္ခု သတော။ ကိဉ္စနန္တိ ကိဉ္စိ ရူပဂတံ ဝေဒနာဂတံ သညာဂတံ သင်္ခါရဂတံ ဝိညာဏဂတံ။ သဗ္ဗလောကေတိ သဗ္ဗအပါယလောကေ သဗ္ဗမနုဿလောကေ သဗ္ဗဒေဝလောကေ သဗ္ဗခန္ဓလောကေ သဗ္ဗဓာတုလောကေ သဗ္ဗအာယတနလောကေတိ – ဘိက္ခု သတော ကိဉ္စနံ သဗ္ဗလောကေ။
အာဒါနသတ္တေ ဣတိ ပေက္ခမာနောတိ အာဒါနသတ္တာ ဝုစ္စန္တိ ယေ ရူပံ အာဒိယန္တိ ဥပါဒိယန္တိ ဂဏှန္တိ ပရာမသန္တိ အဘိနိဝိသန္တိ၊ ဝေဒနံ…ပေ… သညံ… သင်္ခါရေ… ဝိညာဏံ… ဂတိံ… ဥပပတ္တိံ… ပဋိသန္ဓိံ… ဘဝံ… သံသာရံ… ဝဋ္ဋံ အာဒိယန္တိ ဥပါဒိယန္တိ ဂဏှန္တိ ပရာမသန္တိ အဘိနိဝိသန္တိ။ ဣတီတိ ပဒသန္ဓိ…ပေ… ပဒါနုပုဗ္ဗတာပေတံ ဣတီတိ။ ပေက္ခမာနောတိ ပေက္ခမာနော ဒက္ခမာနော ဒိဿမာနော ပဿမာနော ဩလောကယမာနော နိဇ္ဈာယမာနော ဥပပရိက္ခမာနောတိ – အာဒါနသတ္တေ ဣတိ ပေက္ခမာနော။
ပဇံ ဣမံ မစ္စုဓေယျေ ဝိသတ္တန္တိ။ ပဇာတိ သတ္တာဓိဝစနံ မစ္စုဓေယျာ ဝုစ္စန္တိ ကိလေသာ စ ခန္ဓာ စ အဘိသင်္ခါရာ စ။ ပဇာ မစ္စုဓေယျေ မာရဓေယျေ မရဏဓေယျေ သတ္တာ ဝိသတ္တာ အာသတ္တာ လဂ္ဂါ လဂ္ဂိတာ ပလိဗုဒ္ဓါ။ ယထာ ဘိတ္တိခိလေ ဝါ နာဂဒန္တေ ဝါ ဘဏ္ဍံ သတ္တံ ဝိသတ္တံ အာသတ္တံ လဂ္ဂံ လဂ္ဂိတံ ပလိဗုဒ္ဓံ, ဧဝမေဝ ပဇာ မစ္စုဓေယျေ မာရဓေယျေ မရဏဓေယျေ သတ္တာ ဝိသတ္တာ အာသတ္တာ လဂ္ဂါ လဂ္ဂိတာ ပလိဗုဒ္ဓါတိ – ပဇံ ဣမံ မစ္စုဓေယျေ ဝိသတ္တံ။ တေနာဟ ဘဂဝါ –
‘‘တသ္မာ ပဇာနံ န ဥပါဒိယေထ, ဘိက္ခု သတော ကိဉ္စနံ သဗ္ဗလောကေ၊
အာဒါနသတ္တေ ဣတိ ပေက္ခမာနော, ပဇံ ဣမံ မစ္စုဓေယျေ ဝိသတ္တ’’န္တိ။
သဟ ဂါထာပရိယောသာနာ…ပေ… သတ္ထာ မေ ဘန္တေ ဘဂဝါ, သာဝကောဟမသ္မီတိ။
ဘဒြာဝုဓမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသော ဒွါဒသမော။
(စူဠနိ၊၁၅၄။)၁၃။ ဥဒယမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသ
ဈာယိံ ဝိရဇမာသီနံ, [ဣစ္စာယသ္မာ ဥဒယော]
ကတကိစ္စံ အနာသဝံ၊
ပါရဂုံ သဗ္ဗဓမ္မာနံ, အတ္ထိ ပဉှေန အာဂမံ၊
အညာဝိမောက္ခံ ပဗြူဟိ [သံဗြူဟိ (သျာ။)], အဝိဇ္ဇာယ ပဘေဒနံ။
ဈာယိံ ဝိရဇမာသီနန္တိ။ ဈာယိန္တိ ဈာယီ ဘဂဝါ။ ပဌမေနပိ ဈာနေန ဈာယီ, ဒုတိယေနပိ ဈာနေန ဈာယီ, တတိယေနပိ ဈာနေန ဈာယီ, စတုတ္ထေနပိ ဈာနေန ဈာယီ, သဝိတက္ကသဝိစာရေနပိ ဈာနေန ဈာယီ, အဝိတက္ကဝိစာရမတ္တေနပိ ဈာနေန ဈာယီ, အဝိတက္ကအဝိစာရေနပိ ဈာနေန ဈာယီ, သပ္ပီတိကေနပိ ဈာနေန ဈာယီ, နိပ္ပီတိကေနပိ ဈာနေန ဈာယီ, သာတသဟဂတေနပိ ဈာနေန ဈာယီ, ဥပေက္ခာသဟဂတေနပိ ဈာနေန ဈာယီ, သုညတေနပိ ဈာနေန ဈာယီ, အနိမိတ္တေနပိ ဈာနေန ဈာယီ, အပ္ပဏိဟိတေနပိ ဈာနေန ဈာယီ, လောကိယေနပိ ဈာနေန ဈာယီ, လောကုတ္တရေနပိ ဈာနေန ဈာယီ ဈာနရတော ဧကတ္တမနုယုတ္တော သဒတ္ထဂရုကောတိ – ဈာယိံ။ ဝိရဇန္တိ ရာဂေါ ရဇော, ဒေါသော ရဇော, မောဟော ရဇော, ကောဓော ရဇော, ဥပနာဟော ရဇော…ပေ… သဗ္ဗာကုသလာဘိသင်္ခါရာ ရဇာ။ တေ ရဇာ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော ပဟီနာ ဥစ္ဆိန္နမူလာ တာလာဝတ္ထုကတာ အနဘာဝံကတာ အာယတိံ အနုပ္ပါဒဓမ္မာ။ တသ္မာ ဗုဒ္ဓေါ အရဇော ဝိရဇော နိရဇော ရဇာပဂတော ရဇဝိပ္ပဟီနော ရဇဝိပ္ပယုတ္တော သဗ္ဗရဇဝီတိဝတ္တော။
ရာဂေါ ရဇော န စ ပန ရေဏု ဝုစ္စတိ,
ရာဂဿေတံ အဓိဝစနံ ရဇောတိ၊
ဧတံ ရဇံ ဝိပ္ပဇဟိတွာ [ပဋိဝိနောဒိတွာ (က။) မဟာနိ။ ၂၀၉] စက္ခုမာ, တသ္မာ ဇိနော ဝိဂတရဇောတိ ဝုစ္စတိ။
ဒေါသော ရဇော န စ ပန ရေဏု ဝုစ္စတိ, ဒေါသဿေတံ အဓိဝစနံ ရဇောတိ၊
ဧတံ ရဇံ ဝိပ္ပဇဟိတွာ စက္ခုမာ, တသ္မာ ဇိနော ဝိဂတရဇောတိ ဝုစ္စတိ။
(စူဠနိ၊၁၅၅။)မောဟော ရဇော န စ ပန ရေဏု ဝုစ္စတိ, မောဟဿေတံ အဓိဝစနံ ရဇောတိ၊
ဧတံ ရဇံ ဝိပ္ပဇဟိတွာ စက္ခုမာ, တသ္မာ ဇိနော ဝိဂတရဇောတိ ဝုစ္စတီတိ။ –
အာသီနန္တိ နိသိန္နော ဘဂဝါ ပါသာဏကေ စေတိယေတိ – အာသီနော။
နဂဿ [နဂရဿ (က။)] ပဿေ အာသီနံ, မုနိံ ဒုက္ခဿ ပါရဂုံ၊
သာဝကာ ပယိရုပါသန္တိ, တေဝိဇ္ဇာ မစ္စုဟာယိနောတိ။
ဧဝမ္ပိ ဘဂဝါ အာသီနော။ အထ ဝါ, ဘဂဝါ သဗ္ဗောဿုက္ကပဋိပ္ပဿဒ္ဓတ္တာ အာသီနော ဝုတ္ထဝါသော စိဏ္ဏစရဏော…ပေ… ဇာတိမရဏသံသာရော နတ္ထိ တဿ ပုနဗ္ဘဝေါတိ။ ဧဝမ္ပိ ဘဂဝါ အာသီနောတိ – ဈာယိံ ဝိရဇမာသီနံ။
ဣစ္စာယသ္မာ ဥဒယောတိ။ ဣစ္စာတိ ပဒသန္ဓိ…ပေ… အာယသ္မာတိ ပိယဝစနံ…ပေ… ဥဒယောတိ တဿ ဗြာဟ္မဏဿ နာမံ…ပေ… အဘိလာပေါတိ – ဣစ္စာယသ္မာ ဥဒယော။
ကတကိစ္စံ အနာသဝန္တိ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော ကိစ္စာကိစ္စံ ကရဏီယာကရဏီယံ ပဟီနံ ဥစ္ဆိန္နမူလံ တာလာဝတ္ထုကတံ အနဘာဝံကတံ အာယတိံ အနုပ္ပါဒဓမ္မံ။ တသ္မာ ဗုဒ္ဓေါ ကတကိစ္စော။
ယဿ စ ဝိသတာ [ယဿ ပရိပတာ (သျာ။) ပဿ မဟာနိ။ ၂၀၂] နတ္ထိ, ဆိန္နသောတဿ ဘိက္ခုနော၊
ကိစ္စာကိစ္စပ္ပဟီနဿ, ပရိဠာဟော န ဝိဇ္ဇတီတိ။
ကတကိစ္စံ အနာသဝန္တိ။ အာသဝါတိ စတ္တာရော အာသဝါ – ကာမာသဝေါ, ဘဝါသဝေါ, ဒိဋ္ဌာသဝေါ, အဝိဇ္ဇာသဝေါ။ တေ အာသဝါ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော ပဟီနာ ဥစ္ဆိန္နမူလာ တာလာဝတ္ထုကတာ အနဘာဝံကတာ အာယတိံ အနုပ္ပါဒဓမ္မာ။ တသ္မာ ဗုဒ္ဓေါ အနာသဝေါတိ – ကတကိစ္စံ အနာသဝံ။
ပါရဂုံ သဗ္ဗဓမ္မာနန္တိ ဘဂဝါ သဗ္ဗဓမ္မာနံ အဘိညာပါရဂူ ပရိညာပါရဂူ ပဟာနပါရဂူ ဘာဝနာပါရဂူ သစ္ဆိကိရိယာပါရဂူ သမာပတ္တိပါရဂူ။ အဘိညာပါရဂူ သဗ္ဗဓမ္မာနံ, ပရိညာပါရဂူ သဗ္ဗဒုက္ခာနံ, ပဟာနပါရဂူ သဗ္ဗကိလေသာနံ, ဘာဝနာပါရဂူ စတုန္နံ မဂ္ဂါနံ, သစ္ဆိကိရိယာပါရဂူ နိရောဓဿ, သမာပတ္တိပါရဂူ သဗ္ဗသမာပတ္တီနံ။ သော ဝသိပ္ပတ္တော ပါရမိပ္ပတ္တော အရိယသ္မိံ သီလသ္မိံ၊
(စူဠနိ၊၁၅၆။)ဝသိပ္ပတ္တော ပါရမိပ္ပတ္တော အရိယသ္မိံ သမာဓိသ္မိံ၊ ဝသိပ္ပတ္တော ပါရမိပ္ပတ္တော အရိယာယ ပညာယ၊ ဝသိပ္ပတ္တော ပါရမိပ္ပတ္တော အရိယာယ ဝိမုတ္တိယာ။ သော ပါရဂတော ပါရပ္ပတ္တော အန္တဂတော အန္တပ္ပတ္တော ကောဋိဂတော ကောဋိပ္ပတ္တော ပရိယန္တဂတော ပရိယန္တပ္ပတ္တော ဝေါသာနဂတော ဝေါသာနပ္ပတ္တော တာဏဂတော တာဏပ္ပတ္တော လေဏဂတော လေဏပ္ပတ္တော သရဏဂတော သရဏပ္ပတ္တော အဘယဂတော အဘယပ္ပတ္တော အစ္စုတဂတော အစ္စုတပ္ပတ္တော အမတဂတော အမတပ္ပတ္တော နိဗ္ဗာနဂတော နိဗ္ဗာနပ္ပတ္တော။ သော ဝုတ္တဝါသော စိဏ္ဏစရဏော…ပေ… ဇာတိမရဏသံသာရော နတ္ထိ တဿ ပုနဗ္ဘဝေါတိ – ပါရဂုံ သဗ္ဗဓမ္မာနံ။
အတ္ထိ ပဉှေန အာဂမန္တိ ပဉှေန အတ္ထိကော အာဂတောမှိ, ပဉှံ ပုစ္ဆိတုကာမော အာဂတောမှိ, ပဉှံ သောတုကာမော အာဂတောမှီတိ, ဧဝမ္ပိ အတ္ထိ ပဉှေန အာဂမံ။ အထ ဝါ, ပဉှတ္ထိကာနံ ပဉှံ ပုစ္ဆိတုကာမာနံ ပဉှံ သောတုကာမာနံ အာဂမနံ အဘိက္ကမနံ ဥပသင်္ကမနံ ပယိရုပါသနံ အတ္ထီတိ, ဧဝမ္ပိ အတ္ထိ ပဉှေန အာဂမံ။ အထ ဝါ, ပဉှာဂမော တုယှံ အတ္ထိ, တွမ္ပိ ပဟု တွမသိ အလမတ္တော မယာ ပုစ္ဆိတံ ကထေတုံ ဝိသဇ္ဇေတုံ, ဝဟဿေတံ ဘာရန္တိ, ဧဝမ္ပိ အတ္ထိ ပဉှေန အာဂမံ။
အညာဝိမောက္ခံ ပဗြူဟီတိ အညာဝိမောက္ခော ဝုစ္စတိ အရဟတ္တဝိမောက္ခော။ အရဟတ္တဝိမောက္ခံ ပဗြူဟိ အာစိက္ခာဟိ ဒေသေဟိ ပညပေဟိ ပဋ္ဌပေဟိ ဝိဝရာဟိ ဝိဘဇာဟိ ဥတ္တာနီကရောဟိ ပကာသေဟီတိ – အညာဝိမောက္ခံ ပဗြူဟိ။
အဝိဇ္ဇာယ ပဘေဒနန္တိ အဝိဇ္ဇာယ ဘေဒနံ ပဘေဒနံ ပဟာနံ ဝူပသမံ ပဋိနိဿဂ္ဂံ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓံ အမတံ နိဗ္ဗာနန္တိ – အဝိဇ္ဇာယ ပဘေဒနံ။ တေနာဟ သော ဗြာဟ္မဏော –
‘‘ဈာယိံ ဝိရဇမာသီနံ, [ဣစ္စာယသ္မာ ဥဒယော]
ကတကိစ္စံ အနာသဝံ၊
ပါရဂုံ သဗ္ဗဓမ္မာနံ, အတ္ထိ ပဉှေန အာဂမံ၊
အညာဝိမောက္ခံ ပဗြူဟိ, အဝိဇ္ဇာယ ပဘေဒန’’န္တိ။
(စူဠနိ၊၁၅၇။)ပဟာနံ ကာမစ္ဆန္ဒာနံ, [ဥဒယာတိ ဘဂဝါ]
ဒေါမနဿာန စူဘယံ၊
ထိနဿ [ထီနဿ (သျာ။)] စ ပနူဒနံ, ကုက္ကုစ္စာနံ နိဝါရဏံ။
ပဟာနံ ကာမစ္ဆန္ဒာနန္တိ။ ဆန္ဒောတိ ယော ကာမေသု ကာမစ္ဆန္ဒော ကာမရာဂေါ ကာမနန္ဒီ ကာမတဏှာ ကာမသိနေဟော ကာမပိပါသာ ကာမပရိဠာဟော ကာမမုစ္ဆာ ကာမဇ္ဈောသာနံ ကာမောဃော ကာမယောဂေါ ကာမုပါဒါနံ ကာမစ္ဆန္ဒနီဝရဏံ။ ပဟာနံ ကာမစ္ဆန္ဒာနန္တိ ကာမစ္ဆန္ဒာနံ ပဟာနံ ဝူပသမံ ပဋိနိဿဂ္ဂံ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိံ အမတံ နိဗ္ဗာနန္တိ – ပဟာနံ ကာမစ္ဆန္ဒာနံ။ ဥဒယာတိ ဘဂဝါတိ။ ဥဒယာတိ ဘဂဝါ တံ ဗြာဟ္မဏံ နာမေန အာလပတိ။ ဘဂဝါတိ ဂါရဝါဓိဝစနမေတံ…ပေ… သစ္ဆိကာ ပညတ္တိ, ယဒိဒံ ဘဂဝါတိ – ဥဒယာတိ ဘဂဝါ။
ဒေါမနဿာန စူဘယန္တိ။ ဒေါမနဿာတိ ယံ စေတသိကံ အသာတံ စေတသိကံ ဒုက္ခံ စေတောသမ္ဖဿဇံ အသာတံ ဒုက္ခံ ဝေဒယိတံ, စေတောသမ္ဖဿဇာ အသာတာ ဒုက္ခာ ဝေဒနာ။ ဒေါမနဿာန စူဘယန္တိ ကာမစ္ဆန္ဒဿ စ ဒေါမနဿဿ စ ဥဘိန္နံ ပဟာနံ ဝူပသမံ ပဋိနိဿဂ္ဂံ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိံ အမတံ နိဗ္ဗာနန္တိ – ဒေါမနဿာန စူဘယံ။
ထိနဿ စ ပနူဒနန္တိ။ ထိနန္တိ ယာ စိတ္တဿ အကလျတာ အကမ္မညတာ ဩလီယနာ သလ္လီယနာ လီနာ လီယနာ လီယိတတ္တံ ထိနံ ထိယနာ [ထီနံ ထီယနာ (သျာ။)] ထိယိတတ္တံ စိတ္တဿ။ ပနူဒနန္တိ ထိနဿ စ ပနူဒနံ ပဟာနံ ဝူပသမံ ပဋိနိဿဂ္ဂံ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိံ အမတံ နိဗ္ဗာနန္တိ – ထိနဿ စ ပနူဒနံ။
ကုက္ကုစ္စာနံ နိဝါရဏန္တိ။ ကုက္ကုစ္စန္တိ ဟတ္ထကုက္ကုစ္စမ္ပိ ကုက္ကုစ္စံ, ပါဒကုက္ကုစ္စမ္ပိ ကုက္ကုစ္စံ, ဟတ္ထပါဒကုက္ကုစ္စမ္ပိ ကုက္ကုစ္စံ။ အကပ္ပိယေ ကပ္ပိယသညိတာ, ကပ္ပိယေ အကပ္ပိယသညိတာ…ပေ… အဝဇ္ဇေ ဝဇ္ဇသညိတာ, ဝဇ္ဇေ အဝဇ္ဇသညိတာ။ ယံ ဧဝရူပံ ကုက္ကုစ္စံ ကုက္ကုစ္စာယနာ ကုက္ကုစ္စာယိတတ္တံ စေတသော ဝိပ္ပဋိသာရော မနောဝိလေခေါ, ဣဒံ ဝုစ္စတိ ကုက္ကုစ္စံ။ အပိ စ, ဒွီဟိ ကာရဏေဟိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ကုက္ကုစ္စံ စေတသော ဝိပ္ပဋိသာရော မနောဝိလေခေါ – ကတတ္တာ စ အကတတ္တာ စ။ ကထံ ကတတ္တာ စ အကတတ္တာ စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ကုက္ကုစ္စံ စေတသော ဝိပ္ပဋိသာရော မနောဝိလေခေါ? ‘‘ကတံ မေ ကာယဒုစ္စရိတံ, အကတံ မေ ကာယသုစရိတ’’န္တိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ကုက္ကုစ္စံ စေတသော ဝိပ္ပဋိသာရော
(စူဠနိ၊၁၅၈။)မနောဝိလေခေါ။ ‘‘ကတံ မေ ဝစီဒုစ္စရိတံ, အကတံ မေ ဝစီသုစရိတ’’န္တိ…ပေ… ‘‘ကတံ မေ မနောဒုစ္စရိတံ, အကတံ မေ မနောသုစရိတ’’န္တိ…ပေ… ‘‘ကတော မေ ပါဏာတိပါတော, အကတာ မေ ပါဏာတိပါတာ ဝေရမဏီ’’တိ…ပေ… ‘‘ကတံ မေ အဒိန္နာဒါနံ, အကတာ မေ အဒိန္နာဒါနာ ဝေရမဏီ’’တိ…ပေ… ‘‘ကတော မေ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရော, အကတာ မေ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရာ ဝေရမဏီ’’တိ…ပေ… ‘‘ကတော မေ မုသာဝါဒေါ, အကတာ မေ မုသာဝါဒါ ဝေရမဏီ’’တိ…ပေ… ‘‘ကတာ မေ ပိသုဏာ ဝါစာ [ပိသုဏဝါစာ (က။)], အကတာ မေ ပိသုဏာယ ဝါစာယ ဝေရမဏီ’’တိ…ပေ… ‘‘ကတာ မေ ဖရုသာ ဝါစာ, အကတာ မေ ဖရုသာယ ဝါစာယ ဝေရမဏီ’’တိ…ပေ… ‘‘ကတော မေ သမ္ဖပ္ပလာပေါ, အကတာ မေ သမ္ဖပ္ပလာပါ ဝေရမဏီ’’တိ…ပေ… ‘‘ကတာ မေ အဘိဇ္ဈာ, အကတာ မေ အနဘိဇ္ဈာ’’တိ…ပေ… ‘‘ကတော မေ ဗျာပါဒေါ, အကတော မေ အဗျာပါဒေါ’’တိ…ပေ… ‘‘ကတာ မေ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ, အကတာ မေ သမ္မာဒိဋ္ဌီ’’တိ, ဥပ္ပဇ္ဇတိ ကုက္ကုစ္စံ စေတသော ဝိပ္ပဋိသာရော မနောဝိလေခေါ။ ဧဝံ ကတတ္တာ စ အကတတ္တာ စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ကုက္ကုစ္စံ စေတသော ဝိပ္ပဋိသာရော မနောဝိလေခေါ။
အထ ဝါ, ‘‘သီလေသုမှိ အပရိပူရကာရီ’’တိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ကုက္ကုစ္စံ စေတသော ဝိပ္ပဋိသာရော မနောဝိလေခေါ၊ ‘‘ဣန္ဒြိယေသုမှိ အဂုတ္တဒွါရော’’တိ…ပေ… ‘‘ဘောဇနေ အမတ္တညုမှီ’’တိ… ‘‘ဇာဂရိယံ အနနုယုတ္တောမှီ’’တိ… ‘‘န သတိသမ္ပဇညေန သမန္နာဂတောမှီ’’တိ… ‘‘အဘာဝိတာ မေ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာတိ, စတ္တာရော သမ္မပ္ပဓာနာတိ စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပါဒါတိ, ပဉ္စိန္ဒြိယာနီတိ, ပဉ္စ ဗလာနီတိ, သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂါတိ, အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ’’တိ… ‘‘ဒုက္ခံ မေ အပရိညာတံ, သမုဒယော မေ အပ္ပဟီနော, မဂ္ဂေါ မေ အဘာဝိတော, နိရောဓော မေ အသစ္ဆိကတော’’တိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ကုက္ကုစ္စံ စေတသော ဝိပ္ပဋိသာရော မနောဝိလေခေါ။
ကုက္ကုစ္စာနံ နိဝါရဏန္တိ ကုက္ကုစ္စာနံ အာဝရဏံ နီဝရဏံ ပဟာနံ ဥပသမံ ဝူပသမံ ပဋိနိဿဂ္ဂံ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိံ အမတံ နိဗ္ဗာနန္တိ – ကုက္ကုစ္စာနံ နိဝါရဏံ။ တေနာဟ ဘဂဝါ –
‘‘ပဟာနံ ကာမစ္ဆန္ဒာနံ, [ဥဒယာတိ ဘဂဝါ]
ဒေါမနဿာန စူဘယံ၊
ထိနဿ စ ပနူဒနံ, ကုက္ကုစ္စာနံ နိဝါရဏ’’န္တိ။
(စူဠနိ၊၁၅၉။)ဥပေက္ခာသတိသံသုဒ္ဓံ, ဓမ္မတက္ကပုရေဇဝံ၊
အညာဝိမောက္ခံ ပဗြူမိ, အဝိဇ္ဇာယ ပဘေဒနံ။
ဥပေက္ခာသတိသံသုဒ္ဓန္တိ။ ဥပေက္ခာတိ ယာ စတုတ္ထေ ဈာနေ ဥပေက္ခာ ဥပေက္ခနာ အဇ္ဈုပေက္ခနာ စိတ္တသမတာ [စိတ္တသမထော (သျာ။) မဟာနိ။ ၂၀၇] စိတ္တပ္ပဿဒ္ဓတာ မဇ္ဈတ္တတာ စိတ္တဿ။ သတီတိ ယာ စတုတ္ထေ ဈာနေ ဥပေက္ခံ အာရဗ္ဘ သတိ အနုဿတိ…ပေ… သမ္မာသတိ။ ဥပေက္ခာသတိသံသုဒ္ဓန္တိ စတုတ္ထေ ဈာနေ ဥပေက္ခာ စ သတိ စ သုဒ္ဓါ ဟောန္တိ ဝိသုဒ္ဓါ သံသုဒ္ဓါ ပရိသုဒ္ဓါ ပရိယောဒါတာ အနင်္ဂဏာ ဝိဂတူပက္ကိလေသာ မုဒုဘူတာ ကမ္မနိယာ ဌိတာ အာနေဉ္ဇပ္ပတ္တာတိ – ဥပေက္ခာသတိသံသုဒ္ဓံ။
ဓမ္မတက္ကပုရေဇဝန္တိ ဓမ္မတက္ကော ဝုစ္စတိ သမ္မာသင်္ကပ္ပေါ။ သော အာဒိတော ဟောတိ, ပုရတော ဟောတိ, ပုဗ္ဗင်္ဂမော ဟောတိ အညာဝိမောက္ခဿာတိ, ဧဝမ္ပိ ဓမ္မတက္ကပုရေဇဝံ။ အထ ဝါ, ဓမ္မတက္ကော ဝုစ္စတိ သမ္မာဒိဋ္ဌိ။ သာ အာဒိတော ဟောတိ, ပုရတော ဟောတိ, ပုဗ္ဗင်္ဂမော ဟောတိ အညာဝိမောက္ခဿာတိ, ဧဝမ္ပိ ဓမ္မတက္ကပုရေဇဝံ။ အထ ဝါ, ဓမ္မတက္ကော ဝုစ္စတိ စတုန္နံ မဂ္ဂါနံ ပုဗ္ဗဘာဂဝိပဿနာ။ သာ အာဒိတော ဟောတိ, ပုရတော ဟောတိ, ပုဗ္ဗင်္ဂမော ဟောတိ အညာဝိမောက္ခဿာတိ – ဧဝမ္ပိ ဓမ္မတက္ကပုရေဇဝံ။
အညာဝိမောက္ခံ ပဗြူမီတိ အညာဝိမောက္ခော ဝုစ္စတိ အရဟတ္တဝိမောက္ခော။ အရဟတ္တဝိမောက္ခံ ပဗြူမိ အာစိက္ခာမိ ဒေသေမိ ပညပေမိ ပဋ္ဌပေမိ ဝိဝရာမိ ဝိဘဇာမိ ဥတ္တာနီကရောမိ ပကာသေမီတိ – အညာဝိမောက္ခံ ပဗြူမိ။
အဝိဇ္ဇာယ ပဘေဒနန္တိ။ အဝိဇ္ဇာတိ ဒုက္ခေ အညာဏံ…ပေ… အဝိဇ္ဇာ မောဟော အကုသလမူလံ။ ပဘေဒနန္တိ အဝိဇ္ဇာယ ပဘေဒနံ ပဟာနံ ဝူပသမံ ပဋိနိဿဂ္ဂံ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိံ အမတံ နိဗ္ဗာနန္တိ – အဝိဇ္ဇာယ ပဘေဒနံ။ တေနာဟ ဘဂဝါ –
‘‘ဥပေက္ခာသတိသံသုဒ္ဓံ, ဓမ္မတက္ကပုရေဇဝံ၊
အညာဝိမောက္ခံ ပဗြူမိ, အဝိဇ္ဇာယ ပဘေဒန’’န္တိ။
ကိံသု သံယောဇနော လောကော, ကိံသု တဿ ဝိစာရဏံ၊
ကိဿဿ ဝိပ္ပဟာနေန, နိဗ္ဗာနံ ဣတိ ဝုစ္စတိ။
(စူဠနိ၊၁၆၀။)ကိံသု သံယောဇနော လောကောတိ လောကဿ သံယောဇနံ လဂ္ဂနံ ဗန္ဓနံ ဥပက္ကိလေသော။ ကေန လောကော ယုတ္တော ပယုတ္တော အာယုတ္တော သမာယုတ္တော လဂ္ဂေါ လဂ္ဂိတော ပလိဗုဒ္ဓေါတိ – ကိံသု သံယောဇနော လောကော။
ကိံသု တဿ ဝိစာရဏန္တိ ကိံသု တဿ စာရဏံ ဝိစာရဏံ ပဋိဝိစာရဏံ။ ကေန လောကော စရတိ ဝိစရတိ ပဋိဝိစရတီတိ – ကိံသု တဿ ဝိစာရဏံ။ ကိဿဿ ဝိပ္ပဟာနေန နိဗ္ဗာနံ ဣတိ ဝုစ္စတီတိ ကိဿဿ ဝိပ္ပဟာနေန ဝူပသမေန ပဋိနိဿဂ္ဂေန ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိယာ နိဗ္ဗာနံ ဣတိ ဝုစ္စတိ ပဝုစ္စတိ ကထီယတိ ဘဏီယတိ ဒီပီယတိ ဝေါဟရီယတီတိ – ကိဿဿ ဝိပ္ပဟာနေန နိဗ္ဗာနံ ဣတိ ဝုစ္စတိ။ တေနာဟ သော ဗြာဟ္မဏော –
‘‘ကိံသု သံယောဇနော လောကော, ကိံသု တဿ ဝိစာရဏံ၊
ကိဿဿ ဝိပ္ပဟာနေန, နိဗ္ဗာနံ ဣတိ ဝုစ္စတီ’’တိ။
နန္ဒိသံယောဇနော လောကော, ဝိတက္ကဿ ဝိစာရဏာ၊
တဏှာယ ဝိပ္ပဟာနေန, နိဗ္ဗာနံ ဣတိ ဝုစ္စတိ။
နန္ဒိသံယောဇနော လောကောတိ နန္ဒီ ဝုစ္စတိ တဏှာ။ ယော ရာဂေါ သာရာဂေါ…ပေ… အဘိဇ္ဈာ လောဘော အကုသလမူလံ, အယံ ဝုစ္စတိ နန္ဒီ။ ယာ နန္ဒီ လောကဿ သံယောဇနံ လဂ္ဂနံ ဗန္ဓနံ ဥပက္ကိလေသော, ဣမာယ နန္ဒိယာ လောကော ယုတ္တော ပယုတ္တော အာယုတ္တော သမာယုတ္တော လဂ္ဂေါ လဂ္ဂိတော ပလိဗုဒ္ဓေါတိ – နန္ဒိသံယောဇနော လောကော။
ဝိတက္ကဿ ဝိစာရဏာတိ။ ဝိတက္ကာတိ နဝ ဝိတက္ကာ – ကာမဝိတက္ကော, ဗျာပါဒဝိတက္ကော, ဝိဟိံသာဝိတက္ကော, ဉာတိဝိတက္ကော ဇနပဒဝိတက္ကော, အမရာဝိတက္ကော, ပရာနုဒယတာပဋိသံယုတ္တော ဝိတက္ကော, လာဘသက္ကာရသိလောကပဋိသံယုတ္တော ဝိတက္ကော, အနဝညတ္တိပဋိသံယုတ္တော ဝိတက္ကော။ ဣမေ ဝုစ္စန္တိ နဝ ဝိတက္ကာ။ ဣမေ နဝ ဝိတက္ကာ လောကဿ စာရဏာ ဝိစာရဏာ ပဋိဝိစာရဏာ။ ဣမေဟိ နဝဟိ ဝိတက္ကေဟိ လောကော စရတိ ဝိစရတိ ပဋိဝိစရတီတိ – ဝိတက္ကဿ ဝိစာရဏာ။
တဏှာယ ဝိပ္ပဟာနေန နိဗ္ဗာနံ ဣတိ ဝုစ္စတီတိ။ တဏှာတိ ရူပတဏှာ…ပေ… ဓမ္မတဏှာ။ တဏှာယ ဝိပ္ပဟာနေန နိဗ္ဗာနံ ဣတိ ဝုစ္စတီတိ တဏှာယ ဝိပ္ပဟာနေန ဝူပသမေန ပဋိနိဿဂ္ဂေန ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိယာ နိဗ္ဗာနံ ဣတိ ဝုစ္စတိ ပဝုစ္စတိ ကထီယတိ ဘဏီယတိ ဒီပီယတိ ဝေါဟရီယတီတိ – တဏှာယ ဝိပ္ပဟာနေန နိဗ္ဗာနံ ဣတိ ဝုစ္စတိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ –
(စူဠနိ၊၁၆၁။)‘‘နန္ဒိသံယောဇနော လောကော, ဝိတက္ကဿ ဝိစာရဏာ၊
တဏှာယ ဝိပ္ပဟာနေန, နိဗ္ဗာနံ ဣတိ ဝုစ္စတီ’’တိ။
ကထံ သတဿ စရတော, ဝိညာဏံ ဥပရုဇ္ဈတိ၊
ဘဂဝန္တံ ပုဋ္ဌုမာဂမာ, တံ သုဏောမ ဝစော တဝ။
ကထံ သတဿ စရတောတိ ကထံ သတဿ သမ္ပဇာနဿ စရတော ဝိဟရတော ဣရိယတော ဝတ္တယတော ပါလယတော ယပယတော ယာပယတောတိ – ကထံ သတဿ စရတော။
ဝိညာဏံ ဥပရုဇ္ဈတီတိ ဝိညာဏံ နိရုဇ္ဈတိ ဝူပသမ္မတိ အတ္ထံ ဂစ္ဆတိ ပဋိပ္ပဿမ္ဘတီတိ – ဝိညာဏံ ဥပရုဇ္ဈတိ။
ဘဂဝန္တံ ပုဋ္ဌုမာဂမာတိ ဗုဒ္ဓံ ဘဂဝန္တံ ပုဋ္ဌုံ ပုစ္ဆိတုံ ယာစိတုံ အဇ္ဈေသိတုံ ပသာဒေတုံ အာဂမှာ အာဂတမှာ ဥပါဂတမှာ သမ္ပတ္တမှာ, ‘‘တယာ သဒ္ဓိံ သမာဂတမှာ’’တိ – ဘဂဝန္တံ ပုဋ္ဌုမာဂမာ။
တံ သုဏောမ ဝစော တဝါတိ။ တန္တိ တုယှံ ဝစနံ ဗျပ္ပထံ ဒေသနံ အနုသာသနံ အနုသိဋ္ဌံ သုဏောမ ဥဂ္ဂဏှာမ ဓာရေမ ဥပဓာရေမ ဥပလက္ခေမာတိ – တံ သုဏောမ ဝစော တဝ။ တေနာဟ သော ဗြာဟ္မဏော –
‘‘ကထံ သတဿ စရတော, ဝိညာဏံ ဥပရုဇ္ဈတိ၊
ဘဂဝန္တံ ပုဋ္ဌုမာဂမာ, တံ သုဏောမ ဝစော တဝါ’’တိ။
အဇ္ဈတ္တဉ္စ ဗဟိဒ္ဓါ စ, ဝေဒနံ နာဘိနန္ဒတော၊
ဧဝံ သတဿ စရတော, ဝိညာဏံ ဥပရုဇ္ဈတိ။
အဇ္ဈတ္တဉ္စ ဗဟိဒ္ဓါ စ ဝေဒနံ နာဘိနန္ဒတောတိ အဇ္ဈတ္တံ ဝေဒနာသု ဝေဒနာနုပဿီ ဝိဟရန္တော ဝေဒနံ နာဘိနန္ဒတိ နာဘိဝဒတိ န အဇ္ဈောသေတိ [န အဇ္ဈောသာယ တိဋ္ဌတိ (သျာ။)], အဘိနန္ဒနံ အဘိဝဒနံ အဇ္ဈောသာနံ ဂါဟံ ပရာမာသံ အဘိနိဝေသံ ပဇဟတိ ဝိနောဒေတိ ဗျန္တီကရောတိ အနဘာဝံ ဂမေတိ၊ ဗဟိဒ္ဓါ ဝေဒနာသု ဝေဒနာနုပဿီ ဝိဟရန္တော ဝေဒနံ နာဘိနန္ဒတိ နာဘိဝဒတိ န အဇ္ဈောသေတိ, အဘိနန္ဒနံ အဘိဝဒနံ အဇ္ဈောသာနံ ဂါဟံ ပရာမာသံ အဘိနိဝေသံ ပဇဟတိ ဝိနောဒေတိ ဗျန္တီကရောတိ အနဘာဝံ ဂမေတိ၊ အဇ္ဈတ္တဗဟိဒ္ဓါ ဝေဒနာသု ဝေဒနာနုပဿီ ဝိဟရန္တော ဝေဒနံ နာဘိနန္ဒတိ နာဘိဝဒတိ န အဇ္ဈောသေတိ, အဘိနန္ဒနံ
(စူဠနိ၊၁၆၂။)အဘိဝဒနံ အဇ္ဈောသာနံ ဂါဟံ ပရာမာသံ အဘိနိဝေသံ ပဇဟတိ ဝိနောဒေတိ ဗျန္တီကရောတိ အနဘာဝံ ဂမေတိ။ အဇ္ဈတ္တံ သမုဒယဓမ္မာနုပဿီ ဝေဒနာသု ဝေဒနာနုပဿီ [ဣဒံ ပဒံ နတ္ထိ သျာ။ ပေါတ္ထကေ] ဝိဟရန္တော ဝေဒနံ နာဘိနန္ဒတိ နာဘိဝဒတိ န အဇ္ဈောသေတိ, အဘိနန္ဒနံ အဘိဝဒနံ အဇ္ဈောသာနံ ဂါဟံ ပရာမာသံ အဘိနိဝေသံ ပဇဟတိ ဝိနောဒေတိ ဗျန္တီကရောတိ အနဘာဝံ ဂမေတိ၊ အဇ္ဈတ္တံ ဝယဓမ္မာနုပဿီ ဝေဒနာသု ဝေဒနာနုပဿီ ဝိဟရန္တော…ပေ… အဇ္ဈတ္တံ သမုဒယဝယဓမ္မာနုပဿီ ဝေဒနာသု ဝေဒနာနုပဿီ ဝိဟရန္တော…ပေ… ဗဟိဒ္ဓါ သမုဒယဓမ္မာနုပဿီ ဝေဒနာသု ဝေဒနာနုပဿီ ဝိဟရန္တော ဝေဒနံ နာဘိနန္ဒတိ နာဘိဝဒတိ န အဇ္ဈောသေတိ, အဘိနန္ဒနံ အဘိဝဒနံ အဇ္ဈောသာနံ ဂါဟံ ပရာမာသံ အဘိနိဝေသံ ပဇဟတိ ဝိနောဒေတိ ဗျန္တီကရောတိ အနဘာဝံ ဂမေတိ၊ ဗဟိဒ္ဓါ ဝယဓမ္မာနုပဿီ ဝေဒနာသု ဝေဒနာနုပဿီ ဝိဟရန္တော…ပေ… ဗဟိဒ္ဓါ သမုဒယဝယဓမ္မာနုပဿီ ဝေဒနာသု ဝေဒနာနုပဿီ ဝိဟရန္တော…ပေ… အဇ္ဈတ္တဗဟိဒ္ဓါ သမုဒယဓမ္မာနုပဿီ ဝေဒနာသု ဝေဒနာနုပဿီ ဝိဟရန္တော…ပေ… အဇ္ဈတ္တဗဟိဒ္ဓါ ဝယဓမ္မာနုပဿီ ဝေဒနာသု ဝေဒနာနုပဿီ ဝိဟရန္တော…ပေ… အဇ္ဈတ္တဗဟိဒ္ဓါ သမုဒယဝယဓမ္မာနုပဿီ ဝေဒနာသု ဝေဒနာနုပဿီ ဝိဟရန္တော ဝေဒနံ နာဘိနန္ဒတိ နာဘိဝဒတိ န အဇ္ဈောသေတိ, အဘိနန္ဒနံ အဘိဝဒနံ အဇ္ဈောသာနံ ဂါဟံ ပရာမာသံ အဘိနိဝေသံ ပဇဟတိ ဝိနောဒေတိ ဗျန္တီကရောတိ အနဘာဝံ ဂမေတိ။ ဣမေဟိ ဒွါဒသဟိ အာကာရေဟိ ဝေဒနာသု ဝေဒနာနုပဿီ ဝိဟရန္တော…ပေ… အနဘာဝံ ဂမေတိ။
အထ ဝါ, ဝေဒနံ အနိစ္စတော ပဿန္တော ဝေဒနံ နာဘိနန္ဒတိ နာဘိဝဒတိ န အဇ္ဈောသေတိ, အဘိနန္ဒနံ အဘိဝဒနံ အဇ္ဈောသာနံ ဂါဟံ ပရာမာသံ အဘိနိဝေသံ ပဇဟတိ ဝိနောဒေတိ ဗျန္တီကရောတိ အနဘာဝံ ဂမေတိ။ ဝေဒနံ ဒုက္ခတော ရောဂတော ဂဏ္ဍတော သလ္လတော အဃတော အာဗာဓတော…ပေ… နိဿရဏတော ပဿန္တော ဝေဒနံ နာဘိနန္ဒတိ နာဘိဝဒတိ န အဇ္ဈောသေတိ, အဘိနန္ဒနံ အဘိဝဒနံ အဇ္ဈောသာနံ ဂါဟံ ပရာမာသံ အဘိနိဝေသံ ပဇဟတိ ဝိနောဒေတိ ဗျန္တီကရောတိ အနဘာဝံ ဂမေတိ။ ဣမေဟိ စတ္တာလီသာယ [ဒွါစတ္တာဠီသာယ (သျာ။)] အာကာရေဟိ ဝေဒနာသု ဝေဒနာနုပဿီ ဝိဟရန္တော ဝေဒနံ နာဘိနန္ဒတိ နာဘိဝဒတိ န အဇ္ဈောသေတိ, အဘိနန္ဒနံ အဘိဝဒနံ အဇ္ဈောသာနံ ဂါဟံ ပရာမာသံ အဘိနိဝေသံ ပဇဟတိ ဝိနောဒေတိ ဗျန္တီကရောတိ အနဘာဝံ ဂမေတီတိ – အဇ္ဈတ္တဉ္စ ဗဟိဒ္ဓါ စ ဝေဒနံ နာဘိနန္ဒတော။
(စူဠနိ၊၁၆၃။)ဧဝံ သတဿ စရတောတိ ဧဝံ သတဿ သမ္ပဇာနဿ စရတော ဝိဟရတော ဣရိယတော ဝတ္တယတော ပါလယတော ယပယတော ယာပယတောတိ – ဧဝံ သတဿ စရတော။
ဝိညာဏံ ဥပရုဇ္ဈတီတိ ပုညာဘိသင်္ခါရသဟဂတံ ဝိညာဏံ အပုညာဘိသင်္ခါရသဟဂတံ ဝိညာဏံ အာနေဉ္ဇာဘိသင်္ခါရသဟဂတံ ဝိညာဏံ နိရုဇ္ဈတိ ဝူပသမ္မတိ အတ္ထံ ဂစ္ဆတိ ပဋိပ္ပဿမ္ဘတီတိ – ဝိညာဏံ ဥပရုဇ္ဈတီ။ တေနာဟ ဘဂဝါ –
‘‘အဇ္ဈတ္တဉ္စ ဗဟိဒ္ဓါ စ, ဝေဒနံ နာဘိနန္ဒတော၊
ဧဝံ သတဿ စရတော, ဝိညာဏံ ဥပရုဇ္ဈတီ’’တိ။
သဟ ဂါထာပရိယောသာနာ…ပေ… သတ္ထာ မေ, ဘန္တေ ဘဂဝါ, သာဝကောဟမသ္မီတိ။
ဥဒယမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသော တေရသမော။
၁၄။ ပေါသာလမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသော
ယော အတီတံ အာဒိသတိ, [ဣစ္စာယသ္မာ ပေါသာလော]
အနေဇော ဆိန္နသံသယော၊
ပါရဂုံ [ပါရဂူ (သျာ။ က။)] သဗ္ဗဓမ္မာနံ, အတ္ထိ ပဉှေန အာဂမံ။
ယော အတီတံ အာဒိသတီတိ။ ယောတိ ယော သော ဘဂဝါ သယမ္ဘူ။ အနာစရိယကော ပုဗ္ဗေ အနနုဿုတေသု ဓမ္မေသု သာမံ သစ္စာနိ အဘိသမ္ဗုဇ္ဈိ, တတ္ထ စ သဗ္ဗညုတံ ပတ္တော, ဗလေသု စ ဝသီဘာဝံ။ အတီတံ အာဒိသတီတိ ဘဂဝါ အတ္တနော စ ပရေသဉ္စ အတီတမ္ပိ အာဒိသတိ, အနာဂတမ္ပိ အာဒိသတိ, ပစ္စုပ္ပန္နမ္ပိ အာဒိသတိ။
ကထံ ဘဂဝါ အတ္တနော အတီတံ အာဒိသတိ? ဘဂဝါ အတ္တနော အတီတံ ဧကမ္ပိ ဇာတိံ အာဒိသတိ, ဒွေပိ ဇာတိယော အာဒိသတိ, တိဿောပိ ဇာတိယော အာဒိသတိ, စတဿောပိ ဇာတိယော အာဒိသတိ, ပဉ္စပိ ဇာတိယော အာဒိသတိ, ဒသပိ ဇာတိယော အာဒိသတိ, ဝီသမ္ပိ ဇာတိယော အာဒိသတိ, တိံသမ္ပိ ဇာတိယော အာဒိသတိ, စတ္တာလီသမ္ပိ ဇာတိယော
(စူဠနိ၊၁၆၄။)အာဒိသတိ, ပညာသမ္ပိ ဇာတိယော အာဒိသတိ, ဇာတိသတမ္ပိ…ပေ… ဇာတိသဟဿမ္ပိ… ဇာတိသတသဟဿမ္ပိ… အနေကေပိ သံဝဋ္ဋကပ္ပေ… အနေကေပိ ဝိဝဋ္ဋကပ္ပေ… အနေကေပိ သံဝဋ္ဋဝိဝဋ္ဋကပ္ပေ အာဒိသတိ – ‘‘အမုတြာသိံ ဧဝံနာမော ဧဝံဂေါတ္တော ဧဝံဝဏ္ဏော ဧဝမာဟာရော ဧဝံသုခဒုက္ခပ္ပဋိသံဝေဒီ ဧဝမာယုပရိယန္တော, သော တတော စုတော အမုတြ ဥဒပါဒိံ၊ တတြာပါသိံ ဧဝံနာမော ဧဝံဂေါတ္တော ဧဝံဝဏ္ဏော ဧဝမာဟာရော ဧဝံသုခဒုက္ခပ္ပဋိသံဝေဒီ ဧဝမာယုပရိယန္တော, သော တတော စုတော ဣဓူပပန္နော’’တိ။ ဣတိ သာကာရံ သဥဒ္ဒေသံ အနေကဝိဟိတံ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ အာဒိသတိ။ ဧဝံ ဘဂဝါ အတ္တနော အတီတံ အာဒိသတိ။
ကထံ ဘဂဝါ ပရေသံ အတီတံ အာဒိသတိ? ဘဂဝါ ပရေသံ အတီတံ ဧကမ္ပိ ဇာတိံ အာဒိသတိ, ဒွေပိ ဇာတိယော အာဒိသတိ…ပေ… အနေကေပိ သံဝဋ္ဋဝိဝဋ္ဋကပ္ပေ အာဒိသတိ – ‘‘အမုတြာသိ ဧဝံနာမော ဧဝံဂေါတ္တော ဧဝံဝဏ္ဏော ဧဝမာဟာရော ဧဝံသုခဒုက္ခပ္ပဋိသံဝေဒီ ဧဝမာယုပရိယန္တော, သော တတော စုတော အမုတြ ဥဒပါဒိ၊ တတြာပါသိ ဧဝံနာမော ဧဝံဂေါတ္တော ဧဝံဝဏ္ဏော ဧဝမာဟာရော ဧဝံသုခဒုက္ခပ္ပဋိသံဝေဒီ ဧဝမာယုပရိယန္တော, သော တတော စုတော ဣဓူပပန္နော’’တိ။ ဣတိ သာကာရံ သဥဒ္ဒေသံ အနေကဝိဟိတံ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ အာဒိသတိ။ ဧဝံ ဘဂဝါ ပရေသံ အတီတံ အာဒိသတိ။
ဘဂဝါ ပဉ္စ ဇာတကသတာနိ ဘာသန္တော အတ္တနော စ ပရေသဉ္စ အတီတံ အာဒိသတိ, မဟာပဒါနိယသုတ္တန္တံ [မဟာဓနိယသုတ္တံ (သျာ။)] ဘာသန္တော အတ္တနော စ ပရေသဉ္စ အတီတံ အာဒိသတိ, မဟာသုဒဿနိယသုတ္တန္တံ ဘာသန္တော အတ္တနော စ ပရေသဉ္စ အတီတံ အာဒိသတိ, မဟာဂေါဝိန္ဒိယသုတ္တန္တံ ဘာသန္တော အတ္တနော စ ပရေသဉ္စ အတီတံ အာဒိသတိ, မဃဒေဝိယသုတ္တန္တံ ဘာသန္တော အတ္တနော စ ပရေသဉ္စ အတီတံ အာဒိသတိ။
ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ – ‘‘အတီတံ ခေါ, စုန္ဒ, အဒ္ဓါနံ အာရဗ္ဘ တထာဂတဿ သတာနုသာရိဉာဏံ [သတာနုဿရိယဉာဏံ (က။) ပဿ ဒီ။ နိ။ ၃။၁၈၇] ဟောတိ။ သော ယာဝတကံ အာကင်္ခတိ တာဝတကံ အနုဿရတိ။ အနာဂတဉ္စ ခေါ, စုန္ဒ…ပေ… ပစ္စုပ္ပန္နဉ္စ ခေါ, စုန္ဒ, အဒ္ဓါနံ အာရဗ္ဘ တထာဂတဿ ဗောဓိဇံ ဉာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ – ‘အယမန္တိမာ ဇာတိ, နတ္ထိဒါနိ ပုနဗ္ဘဝေါ’’’တိ။
(စူဠနိ၊၁၆၅။)ဣန္ဒြိယပရောပရိယတ္တဉာဏံ [ဣန္ဒြိယပရောပရိယတ္တိဉာဏံ (က။) အဋ္ဌကထာ ဩလောကေတဗ္ဗာ] တထာဂတဿ တထာဂတဗလံ, သတ္တာနံ အာသယာနုသယဉာဏံ တထာဂတဿ တထာဂတဗလံ, ယမကပါဋိဟီရေ ဉာဏံ [ယမကပါဋိဟိရိယဉာဏံ (သျာ။)] တထာဂတဿ တထာဂတဗလံ, မဟာကရုဏာသမာပတ္တိယာ ဉာဏံ တထာဂတဿ တထာဂတဗလံ, သဗ္ဗညုတဉာဏံ တထာဂတဿ တထာဂတဗလံ, အနာဝရဏဉာဏံ တထာဂတဿ တထာဂတဗလံ, သဗ္ဗတ္ထ အသင်္ဂမပ္ပဋိဟတမနာဝရဏဉာဏံ တထာဂတဿ တထာဂတဗလံ။ ဧဝံ ဘဂဝါ အတ္တနော စ ပရေသဉ္စ အတီတမ္ပိ အာဒိသတိ အနာဂတမ္ပိ အာဒိသတိ ပစ္စုပ္ပန္နမ္ပိ အာဒိသတိ အာစိက္ခတိ ဒေသေတိ ပညပေတိ ပဋ္ဌပေတိ ဝိဝရတိ ဝိဘဇတိ ဥတ္တာနီကရောတိ ပကာသေတီတိ – ယော အတီတံ အာဒိသတိ။
ဣစ္စာယသ္မာ ပေါသာလောတိ။ ဣစ္စာတိ ပဒသန္ဓိ…ပေ… အာယသ္မာတိ ပိယဝစနံ…ပေ… ပေါသာလောတိ တဿ ဗြာဟ္မဏဿ နာမံ…ပေ… အဘိလာပေါတိ – ဣစ္စာယသ္မာ ပေါသာလော။
အနေဇော ဆိန္နသံသယောတိ ဧဇာ ဝုစ္စတိ တဏှာ။ ယော ရာဂေါ သာရာဂေါ…ပေ… အဘိဇ္ဈာ လောဘော အကုသလမူလံ။ သာ ဧဇာ တဏှာ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော ပဟီနာ ဥစ္ဆိန္နမူလာ တာလာဝတ္ထုကတာ အနဘာဝံကတာ အာယတိံ အနုပ္ပါဒဓမ္မာ။ တသ္မာ ဗုဒ္ဓေါ အနေဇော။ ဧဇာယ ပဟီနတ္တာ အနေဇော။ ဘဂဝါ လာဘေပိ န ဣဉ္ဇတိ…ပေ… ဒုက္ခေပိ န ဣဉ္ဇတိ န စလတိ န ဝေဓတိ နပ္ပဝေဓတိ န သမ္ပဝေဓတီတိ အနေဇော။ ဆိန္နသံသယောတိ သံသယော ဝုစ္စတိ ဝိစိကိစ္ဆာ။ ဒုက္ခေ ကင်္ခါ…ပေ… ဆမ္ဘိတတ္တံ စိတ္တဿ မနောဝိလေခေါ။ သော သံသယော ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော ပဟီနော ဆိန္နော ဥစ္ဆိန္နော သမုစ္ဆိန္နော ဝူပသန္တော ပဋိနိဿဂ္ဂေါ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓေါ အဘဗ္ဗုပ္ပတ္တိကော ဉာဏဂ္ဂိနာ ဒဍ္ဎော။ တသ္မာ ဗုဒ္ဓေါ ဆိန္နသံသယောတိ – အနေဇော ဆိန္နသံသယော။
ပါရဂုံ သဗ္ဗဓမ္မာနန္တိ ဘဂဝါ သဗ္ဗဓမ္မာနံ အဘိညာပါရဂူ ပရိညာပါရဂူ ပဟာနပါရဂူ ဘာဝနာပါရဂူ သစ္ဆိကိရိယာပါရဂူ သမာပတ္တိပါရဂူ အဘိညာပါရဂူ သဗ္ဗဓမ္မာနံ…ပေ… ဇာတိမရဏသံသာရော နတ္ထိ တဿ ပုနဗ္ဘဝေါတိ – ပါရဂူ သဗ္ဗဓမ္မာနံ။
အတ္ထိ ပဉှေန အာဂမန္တိ ပဉှေန အတ္ထိကော အာဂတောမှိ…ပေ… ‘‘ဝဟဿေတံ ဘာရ’’န္တိ – အတ္ထိ ပဉှေန အာဂမံ။ တေနာဟ သော ဗြာဟ္မဏော –
(စူဠနိ၊၁၆၆။)‘‘ယော အတီတံ အာဒိသတိ, [ဣစ္စာယသ္မာ ပေါသာလော]
အနေဇော ဆိန္နသံသယော၊
ပါရဂုံ သဗ္ဗဓမ္မာနံ, အတ္ထိ ပဉှေန အာဂမ’’န္တိ။
ဝိဘူတရူပသညိဿ, သဗ္ဗကာယပ္ပဟာယိနော၊
အဇ္ဈတ္တဉ္စ ဗဟိဒ္ဓါ စ, နတ္ထိ ကိဉ္စီတိ ပဿတော၊
ဉာဏံ သက္ကာနုပုစ္ဆာမိ, ကထံ နေယျော တထာဝိဓော။
ဝိဘူတရူပသညိဿာတိ ကတမာ ရူပသညာ? ရူပါဝစရသမာပတ္တိံ သမာပန္နဿ ဝါ ဥပပန္နဿ ဝါ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရိဿ ဝါ သညာ သဉ္ဇာနနာ သဉ္ဇာနိတတ္တံ – အယံ ရူပသညာ။ ဝိဘူတရူပသညိဿာတိ စတဿော အရူပသမာပတ္တိယော ပဋိလဒ္ဓဿ [လာဘိဿ (သျာ။)] ရူပသညာ ဝိဘူတာ ဟောန္တိ ဝိဂတာ အတိက္ကန္တာ သမတိက္ကန္တာ ဝီတိဝတ္တာတိ – ဝိဘူတရူပသညိဿ။
သဗ္ဗကာယပ္ပဟာယိနောတိ သဗ္ဗော တဿ ပဋိသန္ဓိကော ရူပကာယော ပဟီနော, တဒင်္ဂသမတိက္ကမာ ဝိက္ခမ္ဘနပ္ပဟာနေန ပဟီနော တဿ ရူပကာယောတိ – သဗ္ဗကာယပ္ပဟာယိနော။
အဇ္ဈတ္တဉ္စ ဗဟိဒ္ဓါ စ, နတ္ထိ ကိဉ္စီတိ ပဿတောတိ။ နတ္ထိ ကိဉ္စီတိ အာကိဉ္စညာယတနသမာပတ္တိ။ ကိံကာရဏာ? နတ္ထိ ကိဉ္စီတိ အာကိဉ္စညာယတနသမာပတ္တိ။ ယံ ဝိညာဏဉ္စာယတနသမာပတ္တိံ သတော သမာပဇ္ဇိတွာ တတော ဝုဋ္ဌဟိတွာ တညေဝ ဝိညာဏံ အဘာဝေတိ, ဝိဘာဝေတိ, အန္တရဓာပေတိ, ‘‘နတ္ထိ ကိဉ္စီ’’တိ ပဿတိ – တံကာရဏာ နတ္ထိ ကိဉ္စီတိ အာကိဉ္စညာယတနသမာပတ္တီတိ – အဇ္ဈတ္တဉ္စ ဗဟိဒ္ဓါ စ နတ္ထိ ကိဉ္စီတိ ပဿတော။
ဉာဏံ သက္ကာနုပုစ္ဆာမီတိ။ သက္ကာတိ – သက္ကော။ ဘဂဝါ သကျကုလာ ပဗ္ဗဇိတောတိပိ သက္ကော …ပေ… ပဟီနဘယဘေရဝေါ ဝိဂတလောမဟံသောတိပိ သက္ကော။ ဉာဏံ သက္ကာနုပုစ္ဆာမီတိ တဿ ဉာဏံ ပုစ္ဆာမိ, ပညံ ပုစ္ဆာမိ, သမ္ဗုဒ္ဓံ ပုစ္ဆာမိ။ ‘‘ကီဒိသံ ကိံသဏ္ဌိတံ ကိံပကာရံ ကိံပဋိဘာဂံ ဉာဏံ ဣစ္ဆိတဗ္ဗ’’န္တိ – ဉာဏံ သက္ကာနုပုစ္ဆာမိ။
ကထံ နေယျော တထာဝိဓောတိ ကထံ သော နေတဗ္ဗော ဝိနေတဗ္ဗော အနုနေတဗ္ဗော ပညပေတဗ္ဗော နိဇ္ဈာပေတဗ္ဗော ပေက္ခေတဗ္ဗော ပသာဒေတဗ္ဗော? ကထံ တေန [ကထမဿ (သျာ။)] ဥတ္တရိ ဉာဏံ ဥပ္ပါဒေတဗ္ဗံ? တထာဝိဓောတိ တထာဝိဓော
(စူဠနိ၊၁၆၇။)တာဒိသော တဿဏ္ဌိတော တပ္ပကာရော တပ္ပဋိဘာဂေါ ယော သော အာကိဉ္စညာယတနသမာပတ္တိလာဘီတိ – ကထံ နေယျော တထာဝိဓော။ တေနာဟ သော ဗြာဟ္မဏော –
‘‘ဝိဘူတရူပသညိဿ, သဗ္ဗကာယပ္ပဟာယိနော၊
အဇ္ဈတ္တဉ္စ ဗဟိဒ္ဓါ စ, နတ္ထိ ကိဉ္စီတိ ပဿတော၊
ဉာဏံ သက္ကာနုပုစ္ဆာမိ, ကထံ နေယျော တထာဝိဓော’’တိ။
ဝိညာဏဋ္ဌိတိယော သဗ္ဗာ, [ပေါသာလာတိ ဘဂဝါ]
အဘိဇာနံ တထာဂတော၊
တိဋ္ဌန္တမေနံ ဇာနာတိ, ဓိမုတ္တံ တပ္ပရာယဏံ၊
ဝိညာဏဋ္ဌိတိယော သဗ္ဗာတိ ဘဂဝါ အဘိသင်္ခါရဝသေန စတဿော ဝိညာဏဋ္ဌိတိယော ဇာနာတိ, ပဋိသန္ဓိဝသေန သတ္တ ဝိညာဏဋ္ဌိတိယော ဇာနာတိ။ ကထံ ဘဂဝါ အဘိသင်္ခါရဝသေန စတဿော ဝိညာဏဋ္ဌိတိယော ဇာနာတိ? ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ – ‘‘ရူပုပယံ [ရူပူပါယံ (သျာ။ က။) ပဿ သံ။ နိ။ ၃။၅၃] ဝါ, ဘိက္ခဝေ, ဝိညာဏံ တိဋ္ဌမာနံ တိဋ္ဌေယျ [တိဋ္ဌတိ (သျာ။ က။)], ရူပါရမ္မဏံ ရူပပ္ပတိဋ္ဌံ နန္ဒူပသေစနံ ဝုဒ္ဓိံ ဝိရူဠှိံ ဝေပုလ္လံ အာပဇ္ဇေယျ။ ဝေဒနုပယံ ဝါ, ဘိက္ခဝေ…ပေ… သညုပယံ ဝါ, ဘိက္ခဝေ…ပေ… သင်္ခါရုပယံ ဝါ, ဘိက္ခဝေ, ဝိညာဏံ တိဋ္ဌမာနံ တိဋ္ဌေယျ, သင်္ခါရာရမ္မဏံ သင်္ခါရပ္ပတိဋ္ဌံ နန္ဒူပသေစနံ ဝုဒ္ဓိံ ဝိရူဠှိံ ဝေပုလ္လံ အာပဇ္ဇေယျာ’’တိ။ ဧဝံ ဘဂဝါ အဘိသင်္ခါရဝသေန စတဿော ဝိညာဏဋ္ဌိတိယော ဇာနာတိ။
ကထံ ဘဂဝါ ပဋိသန္ဓိဝသေန သတ္တ ဝိညာဏဋ္ဌိတိယော ဇာနာတိ? ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ – ‘‘သန္တိ, ဘိက္ခဝေ, သတ္တာ နာနတ္တကာယာ နာနတ္တသညိနော – သေယျထာပိ မနုဿာ ဧကစ္စေ စ ဒေဝါ ဧကစ္စေ စ ဝိနိပါတိကာ။ အယံ ပဌမာ ဝိညာဏဋ္ဌိတိ။
‘‘သန္တိ, ဘိက္ခဝေ, သတ္တာ နာနတ္တကာယာ ဧကတ္တသညိနော, သေယျထာပိ ဒေဝါ ဗြဟ္မကာယိကာ ပဌမာဘိနိဗ္ဗတ္တာ။ အယံ ဒုတိယာ ဝိညာဏဋ္ဌိတိ။
‘‘သန္တိ, ဘိက္ခဝေ, သတ္တာ ဧကတ္တကာယာ နာနတ္တသညိနော, သေယျထာပိ ဒေဝါ အာဘဿရာ။ အယံ တတိယာ ဝိညာဏဋ္ဌိတိ။
(စူဠနိ၊၁၆၈။)‘‘သန္တိ, ဘိက္ခဝေ, သတ္တာ ဧကတ္တကာယာ ဧကတ္တသညိနော, သေယျထာပိ ဒေဝါ သုဘကိဏှာ။ အယံ စတုတ္ထီ [စတုတ္ထာ (သျာ။) ပဿ အ။ နိ။ ၇။၄၄] ဝိညာဏဋ္ဌိတိ။
‘‘သန္တိ, ဘိက္ခဝေ, သတ္တာ သဗ္ဗသော ရူပသညာနံ သမတိက္ကမာ ပဋိဃသညာနံ အတ္ထင်္ဂမာ နာနတ္တသညာနံ အမနသိကာရာ, အနန္တော အာကာသောတိ အာကာသာနဉ္စာယတနူပဂါ။ အယံ ပဉ္စမီ [ပဉ္စမာ (သျာ။)] ဝိညာဏဋ္ဌိတိ။
‘‘သန္တိ, ဘိက္ခဝေ, သတ္တာ သဗ္ဗသော အာကာသာနဉ္စာယတနံ သမတိက္ကမ္မ, အနန္တံ ဝိညာဏန္တိ ဝိညာဏဉ္စာယတနူပဂါ။ အယံ ဆဋ္ဌီ [ဆဋ္ဌော (သျာ။)] ဝိညာဏဋ္ဌိတိ။
‘‘သန္တိ, ဘိက္ခဝေ, သတ္တာ သဗ္ဗသော ဝိညာဏဉ္စာယတနံ သမတိက္ကမ္မ, နတ္ထိ ကိဉ္စီတိ အာကိဉ္စညာယတနူပဂါ။ အယံ သတ္တမီ [သတ္တမာ (သျာ။)] ဝိညာဏဋ္ဌိတိ’’။ ဧဝံ ဘဂဝါ ပဋိသန္ဓိဝသေန သတ္တ ဝိညာဏဋ္ဌိတိယော ဇာနာတီတိ – ဝိညာဏဋ္ဌိတိယော သဗ္ဗာ။
ပေါသာလာတိ ဘဂဝါတိ။ ပေါသာလာတိ ဘဂဝါ တံ ဗြာဟ္မဏံ နာမေန အာလပတိ။ ဘဂဝါတိ ဂါရဝါဓိဝစနမေတံ…ပေ… သစ္ဆိကာ ပညတ္တိ, ယဒိဒံ ဘဂဝါတိ – ပေါသာလာတိ ဘဂဝါ။
အဘိဇာနံ တထာဂတောတိ။ အဘိဇာနန္တိ အဘိဇာနန္တော ဝိဇာနန္တော ပဋိဝိဇာနန္တော ပဋိဝိဇ္ဈန္တော တထာဂတော။ ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ – ‘‘အတီတံ စေပိ ခေါ, စုန္ဒ, ဟောတိ အဘူတံ အတစ္ဆံ အနတ္ထသဉှိတံ, န တံ တထာဂတော ဗျာကရောတိ။ အတီတံ စေပိ, စုန္ဒ, ဟောတိ ဘူတံ တစ္ဆံ အနတ္ထသဉှိတံ, တမ္ပိ တထာဂတော န ဗျာကရောတိ။ အတီတံ စေပိ ခေါ, စုန္ဒ, ဟောတိ ဘူတံ တစ္ဆံ အတ္ထသဉှိတံ, တတြ ကာလညူ တထာဂတော ဟောတိ တဿေဝ ပဉှဿ ဝေယျာကရဏာယ။ အနာဂတံ စေပိ, စုန္ဒ, ဟောတိ…ပေ… ပစ္စုပ္ပန္နံ စေပိ, စုန္ဒ, ဟောတိ အဘူတံ အတစ္ဆံ အနတ္ထသဉှိတံ, န တံ တထာဂတော ဗျာကရောတိ။ ပစ္စုပ္ပန္နံ စေပိ, စုန္ဒ, ဟောတိ ဘူတံ တစ္ဆံ အနတ္ထသဉှိတံ, တမ္ပိ တထာဂတော န ဗျာကရောတိ။ ပစ္စုပ္ပန္နံ စေပိ, စုန္ဒ, ဟောတိ ဘူတံ တစ္ဆံ အတ္ထသဉှိတံ, တတြ ကာလညူ တထာဂတော ဟောတိ တဿ ပဉှဿ ဝေယျာကရဏာယ။ ဣတိ ခေါ, စုန္ဒ, အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နေသု ဓမ္မေသု တထာဂတော ကာလဝါဒီ ဘူတဝါဒီ အတ္ထဝါဒီ ဓမ္မဝါဒီ ဝိနယဝါဒီ။ တသ္မာ တထာဂတောတိ ဝုစ္စတိ။
‘‘ယံ ခေါ, စုန္ဒ, သဒေဝကဿ လောကဿ သမာရကဿ သဗြဟ္မကဿ သဿမဏဗြာဟ္မဏိယာ ပဇာယ သဒေဝမနုဿာယ ဒိဋ္ဌံ သုတံ မုတံ ဝိညာတံ ပတ္တံ
(စူဠနိ၊၁၆၉။)ပရိယေသိတံ အနုဝိစရိတံ မနသာ, သဗ္ဗံ တံ တထာဂတေန အဘိသမ္ဗုဒ္ဓံ။ တသ္မာ တထာဂတောတိ ဝုစ္စတိ။ ယဉ္စ, စုန္ဒ, ရတ္တိံ တထာဂတော အနုတ္တရံ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ အဘိသမ္ဗုဇ္ဈတိ, ယဉ္စ ရတ္တိံ အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ပရိနိဗ္ဗာယတိ, ယံ ဧတသ္မိံ အန္တရေ ဘာသတိ လပတိ နိဒ္ဒိသတိ သဗ္ဗံ တံ တထေဝ ဟောတိ နော အညထာ။ တသ္မာ တထာဂတောတိ ဝုစ္စတိ။ ယထာဝါဒီ, စုန္ဒ, တထာဂတော တထာကာရီ၊ ယထာကာရီ တထာဝါဒီ။ ဣတိ ယထာဝါဒီ တထာကာရီ, ယထာကာရီ တထာဝါဒီ။ တသ္မာ တထာဂတောတိ ဝုစ္စတိ။ သဒေဝကေ, စုန္ဒ, လောကေ သမာရကေ သဗြဟ္မကေ သဿမဏဗြာဟ္မဏိယာ ပဇာယ သဒေဝမနုဿာယ တထာဂတော အဘိဘူ အနဘိဘူတော အညဒတ္ထုဒသော ဝသဝတ္တီ။ တသ္မာ တထာဂတောတိ ဝုစ္စတီ’’တိ – အဘိဇာနံ တထာဂတော။
တိဋ္ဌန္တမေနံ ဇာနာတီတိ ဘဂဝါ ဣဓတ္ထညေဝ [ဣဓဋ္ဌညေဝ (သျာ။)] ဇာနာတိ ကမ္မာဘိသင်္ခါရဝသေန – ‘‘အယံ ပုဂ္ဂလော ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇိဿတီ’’တိ။ ဘဂဝါ ဣဓတ္ထညေဝ ဇာနာတိ ကမ္မာဘိသင်္ခါရဝသေန – ‘‘အယံ ပုဂ္ဂလော ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ တိရစ္ဆာနယောနိံ ဥပပဇ္ဇိဿတီ’’တိ။ ဘဂဝါ ဣဓတ္ထညေဝ ဇာနာတိ ကမ္မာဘိသင်္ခါရဝသေန – ‘‘အယံ ပုဂ္ဂလော ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ ပေတ္တိဝိသယံ ဥပပဇ္ဇိဿတီ’’တိ။ ဘဂဝါ ဣဓတ္ထညေဝ ဇာနာတိ ကမ္မာဘိသင်္ခါရဝသေန – ‘‘အယံ ပုဂ္ဂလော ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ မနုဿေသု ဥပ္ပဇ္ဇိဿတီ’’တိ။ ဘဂဝါ ဣဓတ္ထညေဝ ဇာနာတိ ကမ္မာဘိသင်္ခါရဝသေန – ‘‘အယံ ပုဂ္ဂလော သုပ္ပဋိပန္နော ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇိဿတီ’’တိ။
ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ – ‘‘ဣဓ ပနာဟံ, သာရိပုတ္တ, ဧကစ္စံ ပုဂ္ဂလံ ဧဝံ စေတသာ စေတော ပရိစ္စ ပဇာနာမိ – ‘တထာယံ ပုဂ္ဂလော ပဋိပန္နော, တထာ စ ဣရိယတိ, တဉ္စ မဂ္ဂံ သမာရူဠှော, ယထာ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇိဿတီ’တိ။
‘‘ဣဓ ပနာဟံ, သာရိပုတ္တ, ဧကစ္စံ ပုဂ္ဂလံ ဧဝံ စေတသာ စေတော ပရိစ္စ ပဇာနာမိ – ‘တထာယံ ပုဂ္ဂလော ပဋိပန္နော တထာ စ ဣရိယတိ တဉ္စ မဂ္ဂံ သမာရူဠှော, ယထာ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ တိရစ္ဆာနယောနိံ ဥပပဇ္ဇိဿတီ’တိ။
(စူဠနိ၊၁၇၀။)‘‘ဣဓ ပနာဟံ, သာရိပုတ္တ, ဧကစ္စံ ပုဂ္ဂလံ ဧဝံ စေတသာ စေတော ပရိစ္စ ပဇာနာမိ – ‘တထာယံ ပုဂ္ဂလော ပဋိပန္နော တထာ စ ဣရိယတိ တဉ္စ မဂ္ဂံ သမာရူဠှော, ယထာ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ ပေတ္တိဝိသယံ ဥပပဇ္ဇိဿတီ’တိ။
‘‘ဣဓ ပနာဟံ, သာရိပုတ္တ, ဧကစ္စံ ပုဂ္ဂလံ ဧဝံ စေတသာ စေတော ပရိစ္စ ပဇာနာမိ – ‘တထာယံ ပုဂ္ဂလော ပဋိပန္နော တထာ စ ဣရိယတိ တဉ္စ မဂ္ဂံ သမာရူဠှော, ယထာ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ မနုဿေသု ဥပ္ပဇ္ဇိဿတီ’တိ။
‘‘ဣဓ ပနာဟံ, သာရိပုတ္တ, ဧကစ္စံ ပုဂ္ဂလံ ဧဝံ စေတသာ စေတော ပရိစ္စ ပဇာနာမိ – ‘တထာယံ ပုဂ္ဂလော ပဋိပန္နော တထာ စ ဣရိယတိ တဉ္စ မဂ္ဂံ သမာရူဠှော, ယထာ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇိဿတီ’တိ။
‘‘ဣဓ ပနာဟံ, သာရိပုတ္တ, ဧကစ္စံ ပုဂ္ဂလံ ဧဝံ စေတသာ စေတော ပရိစ္စ ပဇာနာမိ – ‘တထာယံ ပုဂ္ဂလော ပဋိပန္နော တထာ စ ဣရိယတိ တဉ္စ မဂ္ဂံ သမာရူဠှော, ယထာ အာသဝါနံ ခယာ အနာသဝံ စေတောဝိမုတ္တိံ ပညာဝိမုတ္တိံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတီ’’’တိ – တိဋ္ဌန္တမေနံ ဇာနာတိ။
ဓိမုတ္တံ တပ္ပရာယဏန္တိ။ ဓိမုတ္တန္တိ အာကိဉ္စညာယတနံ။ ဓိမုတ္တန္တိ ဝိမောက္ခေန ဓိမုတ္တံ တတြာဓိမုတ္တံ တဒဓိမုတ္တံ တဒါဓိပတေယျံ။ အထ ဝါ, ဘဂဝါ ဇာနာတိ – ‘‘အယံ ပုဂ္ဂလော ရူပါဓိမုတ္တော သဒ္ဒါဓိမုတ္တော ဂန္ဓာဓိမုတ္တော ရသာဓိမုတ္တော ဖောဋ္ဌဗ္ဗာဓိမုတ္တော ကုလာဓိမုတ္တော ဂဏာဓိမုတ္တော အာဝါသာဓိမုတ္တော လာဘာဓိမုတ္တော ယသာဓိမုတ္တော ပသံသာဓိမုတ္တော သုခါဓိမုတ္တော စီဝရာဓိမုတ္တော ပိဏ္ဍပါတာဓိမုတ္တော သေနာသနာဓိမုတ္တော ဂိလာနပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရာဓိမုတ္တော သုတ္တန္တာဓိမုတ္တော ဝိနယာဓိမုတ္တော အဘိဓမ္မာဓိမုတ္တော အာရညကင်္ဂါဓိမုတ္တော ပိဏ္ဍပါတိကင်္ဂါဓိမုတ္တော ပံသုကူလိကင်္ဂါဓိမုတ္တော တေစီဝရိကင်္ဂါဓိမုတ္တော သပဒါနစာရိကင်္ဂါဓိမုတ္တော ခလုပစ္ဆာဘတ္တိကင်္ဂါဓိမုတ္တော နေသဇ္ဇိကင်္ဂါဓိမုတ္တော ယထာသန္ထတိကင်္ဂါဓိမုတ္တော ပဌမဇ္ဈာနာဓိမုတ္တော ဒုတိယဇ္ဈာနာဓိမုတ္တော တတိယဇ္ဈာနာဓိမုတ္တော စတုတ္ထဇ္ဈာနာဓိမုတ္တောအာကာသာနဉ္စာယတနသမာပတ္တာဓိမုတ္တော ဝိညာဏဉ္စာယတနသမာပတ္တာဓိမုတ္တော အာကိဉ္စညာယတနသမာပတ္တာဓိမုတ္တော နေဝသညာနာသညာယတနသမာပတ္တာဓိမုတ္တော’’တိဓိမုတ္တံ။
(စူဠနိ၊၁၇၁။)တပ္ပရာယဏန္တိ အာကိဉ္စညာယတနမယံ တပ္ပရာယဏံ ကမ္မပရာယဏံ ဝိပါကပရာယဏံ ကမ္မဂရုကံ ပဋိသန္ဓိဂရုကံ။ အထ ဝါ, ဘဂဝါ ဇာနာတိ – ‘‘အယံ ပုဂ္ဂလော ရူပပရာယဏော…ပေ… နေဝသညာနာသညာယတနသမာပတ္တိပရာယဏော’’တိ – ဓိမုတ္တံ တပ္ပရာယဏံ။ တေနာဟ ဘဂဝါ –
‘‘ဝိညာဏဋ္ဌိတိယော သဗ္ဗာ, [ပေါသာလာတိ ဘဂဝါ]
အဘိဇာနံ တထာဂတော၊
တိဋ္ဌန္တမေနံ ဇာနာတိ, ဓိမုတ္တံ တပ္ပရာယဏ’’န္တိ။
အာကိဉ္စညာသမ္ဘဝံ ဉတွာ, နန္ဒိသံယောဇနံ ဣတိ၊
ဧဝမေတံ အဘိညာယ, တတော တတ္ထ ဝိပဿတိ၊
ဧတံ ဉာဏံ တထံ တဿ, ဗြာဟ္မဏဿ ဝုသီမတော။
အာကိဉ္စညာသမ္ဘဝံ ဉတွာတိ အာကိဉ္စညာသမ္ဘဝေါတိ ဝုစ္စတိ အာကိဉ္စညာယတနသံဝတ္တနိကော ကမ္မာဘိသင်္ခါရော။ အာကိဉ္စညာယတနသံဝတ္တနိကံ ကမ္မာဘိသင်္ခါရံ အာကိဉ္စညာသမ္ဘဝေါတိ ဉတွာ, လဂ္ဂနန္တိ ဉတွာ, ဗန္ဓနန္တိ ဉတွာ, ပလိဗောဓောတိ ဉတွာ ဇာနိတွာ တုလယိတွာ တီရယိတွာ ဝိဘာဝယိတွာ ဝိဘူတံ ကတွာတိ – အာကိဉ္စညာသမ္ဘဝံ ဉတွာ။
နန္ဒိသံယောဇနံ ဣတီတိ နန္ဒိသံယောဇနံ ဝုစ္စတိ အရူပရာဂေါ။ အရူပရာဂေန တံ ကမ္မံ လဂ္ဂံ လဂ္ဂိတံ ပလိဗုဒ္ဓံ အရူပရာဂံ နန္ဒိသံယောဇနန္တိ ဉတွာ, လဂ္ဂနန္တိ ဉတွာ, ဗန္ဓနန္တိ ဉတွာ, ပလိဗောဓောတိ ဉတွာ ဇာနိတွာ တုလယိတွာ တီရယိတွာ ဝိဘာဝယိတွာ ဝိဘူတံ ကတွာ။ ဣတီတိ ပဒသန္ဓိ ပဒသံသဂ္ဂေါ ပဒပါရိပူရီ အက္ခရသမဝါယော ဗျဉ္ဇနသိလိဋ္ဌတာ ပဒါနုပုဗ္ဗတာပေတံ ဣတီတိ – နန္ဒိသံယောဇနံ ဣတိ။
ဧဝမေတံ အဘိညာယာတိ ဧဝံ ဧတံ အဘိညာယ ဇာနိတွာ တုလယိတွာ တီရယိတွာ ဝိဘာဝယိတွာ ဝိဘူတံ ကတွာတိ – ဧဝမေတံ အဘိညာယ။
တတော တတ္ထ ဝိပဿတီတိ။ တတ္ထာတိ အာကိဉ္စညာယတနံ သမာပဇ္ဇိတွာ တတော ဝုဋ္ဌဟိတွာ တတ္ထ ဇာတေ စိတ္တစေတသိကေ ဓမ္မေ အနိစ္စတော ဝိပဿတိ, ဒုက္ခတော ဝိပဿတိ, ရောဂတော…ပေ… နိဿရဏတော ဝိပဿတိ ဒက္ခတိ ဩလောကေတိ နိဇ္ဈာယတိ ဥပပရိက္ခတီတိ – တတော တတ္ထ ဝိပဿတိ။
ဧတံ ဉာဏံ တထံ တဿာတိ ဧတံ ဉာဏံ တစ္ဆံ ဘူတံ ယာထာဝံ အဝိပရီတံ တဿာတိ – ဧတံ ဉာဏံ တထံ တဿ။
(စူဠနိ၊၁၇၂။)ဗြာဟ္မဏဿ ဝုသီမတောတိ။ ဗြာဟ္မဏောတိ သတ္တန္နံ ဓမ္မာနံ ဗာဟိတတ္တာ ဗြာဟ္မဏော…ပေ… အသိတော တာဒိ ပဝုစ္စတေ သ ဗြဟ္မာတိ။ ဗြာဟ္မဏဿ ဝုသီမတောတိ ပုထုဇ္ဇနကလျာဏံ ဥပါဒါယ သတ္တ သေက္ခာ အပ္ပတ္တဿ ပတ္တိယာ အနဓိဂတဿ အဓိဂမာယ အသစ္ဆိကတဿ သစ္ဆိကိရိယာယ ဝသန္တိ သံဝသန္တိ အာဝသန္တိ ပရိဝသန္တိ၊ အရဟာ ဝုသိတဝါ ကတကရဏီယော ဩဟိတဘာရော အနုပ္ပတ္တသဒတ္ထော ပရိက္ခီဏဘဝသံယောဇနော သမ္မဒညာ ဝိမုတ္တော၊ သော ဝုတ္ထဝါသော စိဏ္ဏစရဏော…ပေ… ဇာတိမရဏသံသာရော၊ နတ္ထိ တဿ ပုနဗ္ဘဝေါတိ – ဗြာဟ္မဏဿ ဝုသီမတော။ တေနာဟ ဘဂဝါ –
‘‘အာကိဉ္စညာသမ္ဘဝံ ဉတွာ, နန္ဒိသံယောဇနံ ဣတိ၊
ဧဝမေတံ အဘိညာယ, တတော တတ္ထ ဝိပဿတိ၊
ဧတံ ဉာဏံ တထံ တဿ, ဗြာဟ္မဏဿ ဝုသီမတော’’တိ။
သဟ ဂါထာပရိယောသာနာ…ပေ… သတ္ထာ မေ, ဘန္တေ ဘဂဝါ, သာဝကောဟမသ္မီတိ။
ပေါသာလမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသော စုဒ္ဒသမော။
၁၅။ မောဃရာဇမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသော
ဒွါဟံ သက္ကံ အပုစ္ဆိဿံ, [ဣစ္စာယသ္မာ မောဃရာဇာ]
န မေ ဗျာကာသိ စက္ခုမာ၊
ယာဝတတိယဉ္စ ဒေဝီသိ [ဒေဝိသိ (သျာ။)], ဗျာကရောတီတိ မေ သုတံ။
ဒွါဟံ သက္ကံ အပုစ္ဆိဿန္တိ သော ဗြာဟ္မဏော ဒွိက္ခတ္တုံ ဗုဒ္ဓံ ဘဂဝန္တံ ပဉှံ အပုစ္ဆိ။ တဿ ဘဂဝါ ပဉှံ ပုဋ္ဌော န ဗျာကာသိ – ‘‘တဒန္တရာ [စက္ခုသမနန္တရာ (သျာ။)] ဣမဿ ဗြာဟ္မဏဿ ဣန္ဒြိယပရိပါကော ဘဝိဿတီ’’တိ။ သက္ကန္တိ သက္ကော။ ဘဂဝါ သကျကုလာ ပဗ္ဗဇိတောတိပိ သက္ကော။ အထ ဝါ, အဍ္ဎော မဟဒ္ဓနော ဓနဝါတိပိ သက္ကော။ တဿိမာနိ ဓနာနိ, သေယျထိဒံ – သဒ္ဓါဓနံ သီလဓနံ ဟိရိဓနံ ဩတ္တပ္ပဓနံ သုတဓနံ စာဂဓနံ ပညာဓနံ သတိပဋ္ဌာနဓနံ သမ္မပ္ပဓာနဓနံ ဣဒ္ဓိပါဒဓနံ ဣန္ဒြိယဓနံ ဗလဓနံ ဗောဇ္ဈင်္ဂဓနံ မဂ္ဂဓနံ ဖလဓနံ နိဗ္ဗာနဓနံ။ ဣမေဟိ အနေကဝိဓေဟိ ဓနရတနေဟိ အဍ္ဎော မဟဒ္ဓနော ဓနဝါတိပိ သက္ကော။ အထ ဝါ,
(စူဠနိ၊၁၇၃။)သက္ကော ပဟု ဝိသဝီ အလမတ္တော သူရော ဝီရော ဝိက္ကန္တော အဘီရူ အစ္ဆမ္ဘီ အနုတြာသီ အပလာယီ ပဟီနဘယဘေရဝေါ ဝိဂတလောမဟံသောတိပိ သက္ကော။ ဒွါဟံ သက္ကံ အပုစ္ဆိဿန္တိ ဒွါဟံ သက္ကံ အပုစ္ဆိဿံ အယာစိဿံ အဇ္ဈေသိဿံ ပသာဒယိဿန္တိ – ဒွါဟံ သက္ကံ အပုစ္ဆိဿံ။
ဣစ္စာယသ္မာ မောဃရာဇာတိ။ ဣစ္စာတိ ပဒသန္ဓိ…ပေ… အာယသ္မာတိ ပိယဝစနံ…ပေ… မောဃရာဇာတိ တဿ ဗြာဟ္မဏဿ နာမံ…ပေ… အဘိလာပေါတိ – ဣစ္စာယသ္မာ မောဃရာဇာ။
န မေ ဗျာကာသိ စက္ခုမာတိ။ န မေ ဗျာကာသီတိ န မေ ဗျာကာသိ န အာစိက္ခိ န ဒေသေသိ န ပညပေသိ န ပဋ္ဌပေသိ န ဝိဝရိ န ဝိဘဇိ န ဥတ္တာနီအကာသိ န ပကာသေသိ။ စက္ခုမာတိ ဘဂဝါ ပဉ္စဟိ စက္ခူဟိ စက္ခုမာ – မံသစက္ခုနာပိ စက္ခုမာ, ဒိဗ္ဗစက္ခုနာပိ [ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာပိ (က။)] စက္ခုမာ, ပညာစက္ခုနာပိ စက္ခုမာ, ဗုဒ္ဓစက္ခုနာပိ စက္ခုမာ, သမန္တစက္ခုနာပိ စက္ခုမာ။
ကထံ ဘဂဝါ မံသစက္ခုနာပိ စက္ခုမာ? မံသစက္ခုမှိ ဘဂဝတော ပဉ္စ ဝဏ္ဏာ သံဝိဇ္ဇန္တိ – နီလော စ ဝဏ္ဏော, ပီတကော စ ဝဏ္ဏော, လောဟိတကော စ ဝဏ္ဏော, ကဏှော စ ဝဏ္ဏော, ဩဒါတော စ ဝဏ္ဏော။ ယတ္ထ စ အက္ခိလောမာနိ ပတိဋ္ဌိတာနိ တံ နီလံ ဟောတိ သုနီလံ ပါသာဒိကံ ဒဿနေယျံ ဥမာပုပ္ဖသမာနံ [ဥမ္မာရပုပ္ဖသမာနံ (သျာ။) မဟာနိ။ ၁၅၆]။ တဿ ပရတော ပီတကံ ဟောတိ သုပီတကံ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏံ ပါသာဒိကံ ဒဿနေယျံ ကဏိကာရပုပ္ဖသမာနံ။ ဥဘတော စ အက္ခိကူဋာနိ ဘဂဝတော လောဟိတကာနိ ဟောန္တိ သုလောဟိတကာနိ ပါသာဒိကာနိ ဒဿနေယျာနိ ဣန္ဒဂေါပကသမာနာနိ။ မဇ္ဈေ ကဏှံ ဟောတိ သုကဏှံ အလူခံ သိနိဒ္ဓံ ပါသာဒိကံ ဒဿနေယျံ အဒ္ဒါရိဋ္ဌကသမာနံ [အဠာရိဋ္ဌကသမာနံ (သျာ။)]။ တဿ ပရတော ဩဒါတံ ဟောတိ သုဩဒါတံ သေတံ ပဏ္ဍရံ ပါသာဒိကံ ဒဿနေယျံ ဩသဓိတာရကသမာနံ။ တေန ဘဂဝါ ပါကတိကေန မံသစက္ခုနာ အတ္တဘာဝပရိယာပန္နေန ပုရိမသုစရိတကမ္မာဘိနိဗ္ဗတ္တေန သမန္တာ ယောဇနံ ပဿတိ ဒိဝါ စေဝ ရတ္တိဉ္စ။ ယဒါ ဟိ စတုရင်္ဂသမန္နာဂတော အန္ဓကာရော ဟောတိ သူရိယော စ အတ္ထင်္ဂတော [အတ္ထင်္ဂမိတော (သျာ။ က။)] ဟောတိ၊ ကာဠပက္ခော စ ဥပေါသထော ဟောတိ, တိဗ္ဗော စ ဝနသဏ္ဍော ဟောတိ, မဟာ စ ကာဠမေဃော [အကာလမေဃော (သျာ။ က။) ပဿ မဟာနိ။ ၁၅၆] အဗ္ဘုဋ္ဌိတော ဟောတိ။ ဧဝရူပေ စတုရင်္ဂသမန္နာဂတေ အန္ဓကာရေ
(စူဠနိ၊၁၇၄။)သမန္တာ ယောဇနံ ပဿတိ။ နတ္ထိ သော ကုဋ္ဋော ဝါ ကဝါဋံ ဝါ ပါကာရော ဝါ ပဗ္ဗတော ဝါ ဂစ္ဆော ဝါ လတာ ဝါ အာဝရဏံ ရူပါနံ ဒဿနာယ။ ဧကံ စေ တိလဖလံ နိမိတ္တံ ကတွာ တိလဝါဟေ ပက္ခိပေယျ, တံယေဝ တိလဖလံ ဥဒ္ဓရေယျ။ ဧဝံ ပရိသုဒ္ဓံ ဘဂဝတော ပါကတိကံ မံသစက္ခု။ ဧဝံ ဘဂဝါ မံသစက္ခုနာပိ စက္ခုမာ။
ကထံ ဘဂဝါ ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာပိ စက္ခုမာ? ဘဂဝါ ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ ဝိသုဒ္ဓေန အတိက္ကန္တမာနုသကေန သတ္တေ ပဿတိ စဝမာနေ ဥပပဇ္ဇမာနေ ဟီနေ ပဏီတေ သုဝဏ္ဏေ ဒုဗ္ဗဏ္ဏေ၊ သုဂတေ ဒုဂ္ဂတေ ယထာကမ္မူပဂေ သတ္တေ ပဇာနာတိ – ‘‘ဣမေ ဝတ ဘောန္တော သတ္တာ ကာယဒုစ္စရိတေန သမန္နာဂတာ ဝစီဒုစ္စရိတေန သမန္နာဂတာ မနောဒုစ္စရိတေန သမန္နာဂတာ အရိယာနံ ဥပဝါဒကာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကမ္မသမာဒါနာ, တေ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပန္နာ၊ ဣမေ ဝါ ပန ဘောန္တော သတ္တာ ကာယသုစရိတေန သမန္နာဂတာ ဝစီသုစရိတေန သမန္နာဂတာ မနောသုစရိတေန သမန္နာဂတာ အရိယာနံ အနုပဝါဒကာ သမ္မာဒိဋ္ဌိကာ သမ္မာဒိဋ္ဌိကမ္မသမာဒါနာ, တေ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပန္နာ’’တိ။ ဣတိ ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ ဝိသုဒ္ဓေန အတိက္ကန္တမာနုသကေန သတ္တေ ပဿတိ စဝမာနေ ဥပပဇ္ဇမာနေ ဟီနေ ပဏီတေ သုဝဏ္ဏေ ဒုဗ္ဗဏ္ဏေ သုဂတေ ဒုဂ္ဂတေ, ယထာကမ္မူပဂေ သတ္တေ ပဇာနာတိ။ အာကင်္ခမာနော စ ဘဂဝါ ဧကမ္ပိ လောကဓာတုံ ပဿေယျ, ဒွေပိ လောကဓာတုယော ပဿေယျ, တိဿောပိ လောကဓာတုယော ပဿေယျ, စတဿောပိ လောကဓာတုယော ပဿေယျ, ပဉ္စပိ လောကဓာတုယော ပဿေယျ, ဒသပိ လောကဓာတုယော ပဿေယျ, ဝီသမ္ပိ လောကဓာတုယော ပဿေယျ, တိံသမ္ပိ လောကဓာတုယော ပဿေယျ, စတ္တာလီသမ္ပိ လောကဓာတုယော ပဿေယျ, ပညာသမ္ပိ လောကဓာတုယော ပဿေယျ, သတမ္ပိ လောကဓာတုယော ပဿေယျ, သဟဿိမ္ပိ စူဠနိကံ လောကဓာတုံ ပဿေယျ, ဒွိသဟဿိမ္ပိ မဇ္ဈိမိကံ လောကဓာတုံ ပဿေယျ, တိသဟဿိမ္ပိ လောကဓာတုံ ပဿေယျ, မဟာသဟဿိမ္ပိ [တိသဟဿိံ မဟာသဟဿမ္ပိ (က။)] လောကဓာတုံ ပဿေယျ, ယာဝတကံ ဝါ [ယာဝတာ (သီ။ က။)] ပန အာကင်္ခေယျ တာဝတကံ ပဿေယျ။ ဧဝံ ပရိသုဒ္ဓံ ဘဂဝတော ဒိဗ္ဗစက္ခု။ ဧဝံ ဘဂဝါ ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာပိ စက္ခုမာ။
(စူဠနိ၊၁၇၅။)ကထံ ဘဂဝါ ပညာစက္ခုနာပိ စက္ခုမာ? ဘဂဝါ မဟာပညော ပုထုပညော ဇဝနပညော ဟာသပညော တိက္ခပညော နိဗ္ဗေဓိကပညော ပညာပဘေဒကုသလော ပဘိန္နဉာဏော အဓိဂတပဋိသမ္ဘိဒပ္ပတ္တော စတုဝေသာရဇ္ဇပ္ပတ္တော ဒသဗလဓာရီ ပုရိသာသဘော ပုရိသသီဟော ပုရိသနာဂေါ ပုရိသာဇညော ပုရိသဓောရယှော အနန္တဉာဏော အနန္တတေဇော အနန္တယသော အဍ္ဎော မဟဒ္ဓနော ဓနဝါ နေတာ ဝိနေတာ အနုနေတာ ပညာပေတာ နိဇ္ဈာပေတာ ပေက္ခေတာ ပသာဒေတာ။ သော ဟိ ဘဂဝါ အနုပ္ပန္နဿ မဂ္ဂဿ ဥပ္ပါဒေတာ အသဉ္ဇာတဿ မဂ္ဂဿ သဉ္ဇနေတာ အနက္ခာတဿ မဂ္ဂဿ အက္ခာတာ, မဂ္ဂညူ မဂ္ဂဝိဒူ မဂ္ဂကောဝိဒေါ မဂ္ဂါနုဂါ စ ပန ဧတရဟိ သာဝကာ ဝိဟရန္တိ ပစ္ဆာ သမန္နာဂတာ။
သော ဟိ ဘဂဝါ ဇာနံ ဇာနာတိ, ပဿံ ပဿတိ, စက္ခုဘူတော ဉာဏဘူတော ဓမ္မဘူတော ဗြဟ္မဘူတော ဝတ္တာ ပဝတ္တာ အတ္ထဿ နိန္နေတာ အမတဿ ဒါတာ ဓမ္မဿာမီ [ဓမ္မသာမိ (သျာ။ က။)] တထာဂတော။ နတ္ထိ တဿ ဘဂဝတော အညာတံ အဒိဋ္ဌံ အဝိဒိတံ အသစ္ဆိကတံ အဖဿိတံ [အဖုသိတံ (သျာ။ က။)] ပညာယ။ အတီတံ အနာဂတံ ပစ္စုပ္ပန္နံ [အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နံ (သျာ။)] ဥပါဒါယ သဗ္ဗေ ဓမ္မာ သဗ္ဗာကာရေန ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော ဉာဏမုခေ အာပါထံ အာဂစ္ဆန္တိ။ ယံ ကိဉ္စိ နေယျံ နာမ အတ္ထိ ဇာနိတဗ္ဗံ [အတ္ထိ ဓမ္မံ ဇာနိတဗ္ဗံ (က။)] အတ္တတ္ထော ဝါ ပရတ္ထော ဝါ ဥဘယတ္ထော ဝါ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကော ဝါ အတ္ထော သမ္ပရာယိကော ဝါ အတ္ထော ဥတ္တာနော ဝါ အတ္ထော ဂမ္ဘီရော ဝါ အတ္ထော ဂူဠှော ဝါ အတ္ထော ပဋိစ္ဆန္နော ဝါ အတ္ထော နေယျော ဝါ အတ္ထော နီတော ဝါ အတ္ထော အနဝဇ္ဇော ဝါ အတ္ထော နိက္ကိလေသော ဝါ အတ္ထော ဝေါဒါနော ဝါ အတ္ထော ပရမတ္ထော ဝါ [ပရမတ္ထော ဝါ အတ္ထော (က။)], သဗ္ဗံ တံ အန္တော ဗုဒ္ဓဉာဏေ ပရိဝတ္တတိ။
သဗ္ဗံ ကာယကမ္မံ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော ဉာဏာနုပရိဝတ္တိ, သဗ္ဗံ ဝစီကမ္မံ ဉာဏာနုပရိဝတ္တိ, သဗ္ဗံ မနောကမ္မံ ဉာဏာနုပရိဝတ္တိ။ အတီတေ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော အပ္ပဋိဟတံ ဉာဏံ, အနာဂတေ အပ္ပဋိဟတံ ဉာဏံ, ပစ္စုပ္ပန္နေ အပ္ပဋိဟတံ ဉာဏံ, ယာဝတကံ နေယျံ တာဝတကံ ဉာဏံ, ယာဝတကံ ဉာဏံ တာဝတကံ နေယျံ။ နေယျပရိယန္တိကံ ဉာဏံ, ဉာဏပရိယန္တိကံ နေယျံ, နေယျံ အတိက္ကမိတွာ ဉာဏံ နပ္ပဝတ္တတိ, ဉာဏံ အတိက္ကမိတွာ နေယျပထော နတ္ထိ။ အညမညပရိယန္တဋ္ဌာယိနော တေ ဓမ္မာ။ ယထာ ဒွိန္နံ သမုဂ္ဂပဋလာနံ သမ္မာဖုသိတာနံ ဟေဋ္ဌိမံ သမုဂ္ဂပဋလံ
(စူဠနိ၊၁၇၆။)ဥပရိမံ နာတိဝတ္တတိ, ဥပရိမံ သမုဂ္ဂပဋလံ ဟေဋ္ဌိမံ နာတိဝတ္တတိ, အညမညပရိယန္တဋ္ဌာယိနော၊ ဧဝမေဝ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော နေယျဉ္စ ဉာဏဉ္စ အညမညပရိယန္တဋ္ဌာယိနော။ ယာဝတကံ နေယျံ တာဝတကံ ဉာဏံ, ယာဝတကံ ဉာဏံ တာဝတကံ နေယျံ, နေယျပရိယန္တိကံ ဉာဏံ, ဉာဏပရိယန္တိကံ နေယျံ။ နေယျံ အတိက္ကမိတွာ ဉာဏံ နပ္ပဝတ္တတိ, ဉာဏံ အတိက္ကမိတွာ နေယျပထော နတ္ထိ။ အညမညပရိယန္တဋ္ဌာယိနော တေ ဓမ္မာ။
သဗ္ဗဓမ္မေသု ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော ဉာဏံ ပဝတ္တတိ။ သဗ္ဗေ ဓမ္မာ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော အာဝဇ္ဇနပဋိဗဒ္ဓါ အာကင်္ခပဋိဗဒ္ဓါ မနသိကာရပဋိဗဒ္ဓါ စိတ္တုပ္ပါဒပဋိဗဒ္ဓါ။ သဗ္ဗသတ္တေသု ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော ဉာဏံ ပဝတ္တတိ။ သဗ္ဗေသဉ္စ သတ္တာနံ ဘဂဝါ အာသယံ ဇာနာတိ, အနုသယံ ဇာနာတိ, စရိတံ ဇာနာတိ, အဓိမုတ္တိံ ဇာနာတိ, အပ္ပရဇက္ခေ မဟာရဇက္ခေ တိက္ခိန္ဒြိယေ မုဒိန္ဒြိယေ သွာကာရေ ဒွါကာရေ သုဝိညာပယေ ဒုဝိညာပယေ ဘဗ္ဗာဘဗ္ဗေ သတ္တေ ဇာနာတိ။ သဒေဝကော လောကော သမာရကော သဗြဟ္မကော သဿမဏဗြာဟ္မဏီ ပဇာ သဒေဝမနုဿာ အန္တောဗုဒ္ဓဉာဏေ ပရိဝတ္တတိ။
ယထာ ယေ ကေစိ မစ္ဆကစ္ဆပါ အန္တမသော တိမိတိမိင်္ဂလံ [တိမိတိပိင်္ဂလံ (က။)] ဥပါဒါယ အန္တောမဟာသမုဒ္ဒေ ပရိဝတ္တန္တိ, ဧဝမေဝ သဒေဝကော လောကော သမာရကော လောကော သဗြဟ္မကော လောကော သဿမဏဗြာဟ္မဏီ ပဇာ သဒေဝမနုဿာ အန္တောဗုဒ္ဓဉာဏေ ပရိဝတ္တတိ။ ယထာ ယေ ကေစိ ပက္ခီ အန္တမသော ဂရုဠံ ဝေနတေယျံ ဥပါဒါယ အာကာသဿ ပဒေသေ ပရိဝတ္တန္တိ, ဧဝမေဝ ယေပိ တေ သာရိပုတ္တသမာ ပညာယ သမန္နာဂတာ တေပိ ဗုဒ္ဓဉာဏဿ ပဒေသေ ပရိဝတ္တန္တိ၊ ဗုဒ္ဓဉာဏံ ဒေဝမနုဿာနံ ပညံ ဖရိတွာ အဘိဘဝိတွာ တိဋ္ဌတိ။
ယေပိ တေ ခတ္တိယပဏ္ဍိတာ ဗြာဟ္မဏပဏ္ဍိတာ ဂဟပတိပဏ္ဍိတာ သမဏပဏ္ဍိတာ နိပုဏာ ကတပရပ္ပဝါဒါ ဝါလဝေဓိရူပါ ဝေါဘိန္ဒန္တာ [တေ ဘိန္ဒန္တာ (သျာ။ က။)] မညေ စရန္တိ ပညာဂတေန ဒိဋ္ဌိဂတာနိ, တေ ပဉှေ အဘိသင်္ခရိတွာ အဘိသင်္ခရိတွာ တထာဂတံ ဥပသင်္ကမိတွာ ပုစ္ဆန္တိ ဂူဠှာနိ စ ပဋိစ္ဆန္နာနိ။ ကထိတာ ဝိသဇ္ဇိတာ စ တေ ပဉှာ ဘဂဝတာ [ဘဂဝတော (က။)] ဟောန္တိ နိဒ္ဒိဋ္ဌကာရဏာ။ ဥပက္ခိတ္တကာ စ တေ ဘဂဝတော သမ္ပဇ္ဇန္တိ။ အထ ခေါ ဘဂဝါဝ တတ္ထ အတိရောစတိ – ယဒိဒံ ပညာယာတိ။ ဧဝံ ဘဂဝါ ပညာစက္ခုနာပိ စက္ခုမာ။
(စူဠနိ၊၁၇၇။)ကထံ ဘဂဝါ ဗုဒ္ဓစက္ခုနာပိ စက္ခုမာ? ဘဂဝါ ဗုဒ္ဓစက္ခုနာ လောကံ ဝေါလောကေန္တော [ဩလောကေန္တော (က။)] အဒ္ဒသ သတ္တေ အပ္ပရဇက္ခေ မဟာရဇက္ခေ တိက္ခိန္ဒြိယေ မုဒိန္ဒြိယေ သွာကာရေ ဒွါကာရေ သုဝိညာပယေ ဒုဝိညာပယေ အပ္ပေကစ္စေ ပရလောကဝဇ္ဇဘယဒဿာဝိနော [ပရ … ဒဿာဝိနေ (က။)] ဝိဟရန္တေ။ သေယျထာပိ နာမ ဥပ္ပလိနိယံ ဝါ ပဒုမိနိယံ ဝါ ပုဏ္ဍရီကိနိယံ ဝါ အပ္ပေကစ္စာနိ ဥပ္ပလာနိ ဝါ ပဒုမာနိ ဝါ ပုဏ္ဍရီကာနိ ဝါ ဥဒကေ ဇာတာနိ ဥဒကေ သံဝဍ္ဎာနိ ဥဒကာနုဂ္ဂတာနိ အန္တောနိမုဂ္ဂပေါသီနိ [အန္တောနိမ္မုဂ္ဂပေါသီနိ (က။)], အပ္ပေကစ္စာနိ ဥပ္ပလာနိ ဝါ ပဒုမာနိ ဝါ ပုဏ္ဍရီကာနိ ဝါ ဥဒကေ ဇာတာနိ ဥဒကေ သံဝဍ္ဎာနိ သမောဒကံ ဌိတာနိ, အပ္ပေကစ္စာနိ ဥပ္ပလာနိ ဝါ ပဒုမာနိ ဝါ ပုဏ္ဍရီကာနိ ဝါ ဥဒကေ ဇာတာနိ ဥဒကေ သံဝဍ္ဎာနိ ဥဒကာ အစ္စုဂ္ဂမ္မ တိဋ္ဌန္တိ အနုပလိတ္တာနိ ဥဒကေန၊ ဧဝမေဝံ ဘဂဝါ ဗုဒ္ဓစက္ခုနာ လောကံ ဝေါလောကေန္တော အဒ္ဒသ သတ္တေ အပ္ပရဇက္ခေ မဟာရဇက္ခေ တိက္ခိန္ဒြိယေ မုဒိန္ဒြိယေ သွာကာရေ ဒွါကာရေ သုဝိညာပယေ ဒုဝိညာပယေ အပ္ပေကစ္စေ ပရလောကဝဇ္ဇဘယဒဿာဝိနော ဝိဟရန္တေ။ ဇာနာတိ ဘဂဝါ – ‘‘အယံ ပုဂ္ဂလော ရာဂစရိတော, အယံ ဒေါသစရိတော, အယံ မောဟစရိတော, အယံ ဝိတက္ကစရိတော, အယံ သဒ္ဓါစရိတော, အယံ ဉာဏစရိတော’’တိ။ ရာဂစရိတဿ ဘဂဝါ ပုဂ္ဂလဿ အသုဘကထံ ကထေတိ၊ ဒေါသစရိတဿ ဘဂဝါ ပုဂ္ဂလဿ မေတ္တာဘာဝနံ အာစိက္ခတိ၊ မောဟစရိတဿ ဘဂဝါ ပုဂ္ဂလဿ ဥဒ္ဒေသေ ပရိပုစ္ဆာယ ကာလေန ဓမ္မဿဝနေ ကာလေန ဓမ္မသာကစ္ဆာယ ဂရုသံဝါသေ နိဝေသေတိ၊ ဝိတက္ကစရိတဿ ဘဂဝါ ပုဂ္ဂလဿ အာနာပါနဿတိံ အာစိက္ခတိ၊ သဒ္ဓါစရိတဿ ဘဂဝါ ပုဂ္ဂလဿ ပသာဒနီယံ နိမိတ္တံ အာစိက္ခတိ ဗုဒ္ဓသုဗောဓိံ [ဗုဒ္ဓသုဗုဒ္ဓတံ (က။)] ဓမ္မသုဓမ္မတံ သံဃသုပ္ပဋိပတ္တိံ သီလာနိ စ၊ အတ္တနော ဉာဏစရိတဿ ဘဂဝါ ပုဂ္ဂလဿ ဝိပဿနာနိမိတ္တံ အာစိက္ခတိ အနိစ္စာကာရံ ဒုက္ခာကာရံ အနတ္တာကာရံ။
‘‘သေလေ ယထာ ပဗ္ဗတမုဒ္ဓနိဋ္ဌိတော, ယထာပိ ပဿေ ဇနတံ သမန္တတော၊
တထူပမံ ဓမ္မမယံ သုမေဓ, ပါသာဒမာရုယှ သမန္တစက္ခု၊
သောကာဝတိဏ္ဏံ [သောကာဝကိဏ္ဏံ (သျာ။)] ဇနတမပေတသောကော, အဝေက္ခဿု ဇာတိဇရာဘိဘူတ’’န္တိ။
(စူဠနိ၊၁၇၈။)ဧဝံ ဘဂဝါ ဗုဒ္ဓစက္ခုနာပိ စက္ခုမာ။
ကထံ ဘဂဝါ သမန္တစက္ခုနာပိ စက္ခုမာ? သမန္တစက္ခု ဝုစ္စတိ သဗ္ဗညုတဉာဏံ။ ဘဂဝါ သဗ္ဗညုတဉာဏေန ဥပေတော သမုပေတော ဥပါဂတော သမုပါဂတော ဥပပန္နော သမုပပန္နော သမန္နာဂတော။
‘‘န တဿ အဒ္ဒိဋ္ဌမိဓတ္ထိ ကိဉ္စိ, အထော အဝိညာတမဇာနိတဗ္ဗံ၊
သဗ္ဗံ အဘိညာသိ ယဒတ္ထိ နေယျံ, တထာဂတော တေန သမန္တစက္ခူ’’တိ။
ဧဝံ ဘဂဝါ သမန္တစက္ခုနာပိ စက္ခုမာတိ – န မေ ဗျာကာသိ စက္ခုမာ။
ယာဝတတိယဉ္စ ဒေဝီသိ, ဗျာကရောတီတိ မေ သုတန္တိ ယာဝတတိယံ ဗုဒ္ဓေါ သဟဓမ္မိကံ ပဉှံ ပုဋ္ဌော ဗျာကရောတိ နော သံသာရေတီတိ [သမ္ပာယတီတိ (သျာ။)] – ဧဝံ မယာ ဥဂ္ဂဟိတံ, ဧဝံ မယာ ဥပဓာရိတံ, ဧဝံ မယာ ဥပလက္ခိတံ။ ဒေဝီသီတိ ဘဂဝါ စေဝ ဣသိ စာတိ – ဒေဝီသိ။ ယထာ ရာဇာ ပဗ္ဗဇိတာ ဝုစ္စန္တိ ရာဇိသယော, ဗြာဟ္မဏာ ပဗ္ဗဇိတာ ဝုစ္စန္တိ ဗြာဟ္မဏိသယော, ဧဝမေဝ ဘဂဝါ ဒေဝေါ စေဝ ဣသိ စာတိ – ဒေဝီသိ။
အထ ဝါ, ဘဂဝါ ပဗ္ဗဇိတောတိပိ ဣသိ။ မဟန္တံ သီလက္ခန္ဓံ ဧသီ ဂဝေသီ ပရိယေသီတိပိ ဣသိ။ မဟန္တံ သမာဓိက္ခန္ဓံ…ပေ… မဟန္တံ ပညာက္ခန္ဓံ… မဟန္တံ ဝိမုတ္တိက္ခန္ဓံ… မဟန္တံ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနက္ခန္ဓံ ဧသီ ဂဝေသီ ပရိယေသီတိပိ ဣသိ။ မဟတော တမောကာယဿ ပဒါလနံ ဧသီ ဂဝေသီ ပရိယေသီတိပိ ဣသိ။ မဟတော ဝိပလ္လာသဿ ပဘေဒနံ ဧသီ ဂဝေသီ ပရိယေသီတိပိ ဣသိ။ မဟတော တဏှာသလ္လဿ အဗ္ဗဟနံ… မဟတော ဒိဋ္ဌိသံဃာဋဿ ဝိနိဝေဌနံ… မဟတော မာနဒ္ဓဇဿ ပပါတနံ… မဟတော အဘိသင်္ခါရဿ ဝူပသမံ… မဟတော ဩဃဿ နိတ္ထရဏံ… မဟတော ဘာရဿ နိက္ခေပနံ… မဟတော သံသာရဝဋ္ဋဿ ဥပစ္ဆေဒံ… မဟတော သန္တာပဿ နိဗ္ဗာပနံ… မဟတော ပရိဠာဟဿ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိံ… မဟတော ဓမ္မဒ္ဓဇဿ ဥဿာပနံ ဧသီ ဂဝေသီ ပရိယေသီတိပိ ဣသိ။ မဟန္တေ သတိပဋ္ဌာနေ… မဟန္တေ သမ္မပ္ပဓာနေ… မဟန္တာနိ ဣန္ဒြိယာနိ… မဟန္တာနိ ဗလာနိ… မဟန္တေ ဗောဇ္ဈင်္ဂေ… မဟန္တံ အရိယံ အဋ္ဌင်္ဂိကံ မဂ္ဂံ… မဟန္တံ ပရမတ္ထံ အမတံ နိဗ္ဗာနံ ဧသီ ဂဝေသီ ပရိယေသီတိပိ ဣသိ။ မဟေသက္ခေဟိ ဝါ သတ္တေဟိ ဧသိတော ဂဝေသိတော ပရိယေသိတော –
(စူဠနိ၊၁၇၉။)‘‘ကဟံ ဗုဒ္ဓေါ, ကဟံ ဘဂဝါ, ကဟံ ဒေဝဒေဝေါ, ကဟံ နရာသဘော’’တိပိ ဣသီတိ – ယာဝတတိယဉ္စ ဒေဝီသိ ဗျာကရောတီတိ မေ သုတံ။ တေနာဟ သော ဗြာဟ္မဏော –
‘‘ဒွါဟံ သက္ကံ အပုစ္ဆိဿံ, [ဣစ္စာယသ္မာ မောဃရာဇာ]
န မေ ဗျာကာသိ စက္ခုမာ၊
ယာဝတတိယဉ္စ ဒေဝီသိ, ဗျာကရောတီတိ မေ သုတ’’န္တိ။
အယံ လောကော ပရော လောကော, ဗြဟ္မလောကော သဒေဝကော၊
ဒိဋ္ဌိံ တေ နာဘိဇာနာတိ, ဂေါတမဿ ယသဿိနော။
အယံ လောကော ပရော လောကောတိ။ အယံ လောကောတိ မနုဿလောကော။ ပရော လောကောတိ မနုဿလောကံ ဌပေတွာ သဗ္ဗော ပရော လောကောတိ – အယံ လောကော ပရော လောကော။
ဗြဟ္မလောကော သဒေဝကောတိ သဒေဝကော လောကော သမာရကော သဗြဟ္မကော သဿမဏဗြာဟ္မဏီ ပဇာ သဒေဝမနုဿာတိ – ဗြဟ္မလောကော သဒေဝကော။
ဒိဋ္ဌိံ တေ နာဘိဇာနာတီတိ တုယှံ ဒိဋ္ဌိံ ခန္တိံ ရုစိံ လဒ္ဓိံ အဇ္ဈာသယံ အဓိပ္ပါယံ လောကော န ဇာနာတိ – ‘‘အယံ ဧဝံဒိဋ္ဌိကော ဧဝံခန္တိကော ဧဝံရုစိကော ဧဝံလဒ္ဓိကော ဧဝံအဇ္ဈာသယော ဧဝံအဓိပ္ပါယော’’တိ န ဇာနာတိ န ပဿတိ န ဒက္ခတိ နာဓိဂစ္ဆတိ န ဝိန္ဒတိ န ပဋိလဘတီတိ – ဒိဋ္ဌိံ တေ နာဘိဇာနာတိ။
ဂေါတမဿ ယသဿိနောတိ ဘဂဝါ ယသပ္ပတ္တောတိ ယသဿီ။ အထ ဝါ, ဘဂဝါ သက္ကတော ဂရုကတော မာနိတော ပူဇိတော အပစိတော လာဘီ စီဝရပိဏ္ဍပါတသေနာသနဂိလာနပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရာနန္တိပိ ယသဿီတိ – ဂေါတမဿ ယဿိနော။ တေနာဟ သော ဗြာဟ္မဏော –
‘‘အယံ လောကော ပရော လောကော, ဗြဟ္မလောကော သဒေဝကော၊
ဒိဋ္ဌိံ တေ နာဘိဇာနာတိ, ဂေါတမဿ ယသဿိနော’’တိ။
(စူဠနိ၊၁၈၀။)ဧဝံ အဘိက္ကန္တဒဿာဝိံ, အတ္ထိ ပဉှေန အာဂမံ၊
ကထံ လောကံ အဝေက္ခန္တံ, မစ္စုရာဇာ န ပဿတိ။
ဧဝံ အဘိက္ကန္တဒဿာဝိန္တိ ဧဝံ အဘိက္ကန္တဒဿာဝိံ အဂ္ဂဒဿာဝိံ သေဋ္ဌဒဿာဝိံ ဝိသေဋ္ဌဒဿာဝိံ ပါမောက္ခဒဿာဝိံ ဥတ္တမဒဿာဝိံ ပရမဒဿာဝိန္တိ – ဧဝံ အဘိက္ကန္တဒဿာဝိံ။
အတ္ထိ ပဉှေန အာဂမန္တိ ပဉှေန အတ္ထိကော အာဂတောမှိ…ပေ… ဝဟဿေတံ ဘာရန္တိ, ဧဝမ္ပိ အတ္ထိ ပဉှေန အာဂမံ။
ကထံ လောကံ အဝေက္ခန္တန္တိ ကထံ လောကံ အဝေက္ခန္တံ ပစ္စဝေက္ခန္တံ တုလယန္တံ တီရယန္တံ ဝိဘာဝယန္တံ ဝိဘူတံ ကရောန္တန္တိ – ကထံ လောကံ အဝေက္ခန္တံ။
မစ္စုရာဇာ န ပဿတီတိ မစ္စုရာဇာ န ပဿတိ န ဒက္ခတိ နာဓိဂစ္ဆတိ န ဝိန္ဒတိ န ပဋိလဘတီတိ – မစ္စုရာဇာ န ပဿတိ။ တေနာဟ သော ဗြာဟ္မဏော –
‘‘ဧဝံ အဘိက္ကန္တဒဿာဝိံ, အတ္ထိ ပဉှေန အာဂမံ၊
ကထံ လောကံ အဝေက္ခန္တံ, မစ္စုရာဇာ န ပဿတီ’’တိ။
သုညတော လောကံ အဝေက္ခဿု, မောဃရာဇ သဒါ သတော၊
အတ္တာနုဒိဋ္ဌိံ ဦဟစ္စ, ဧဝံ မစ္စုတရော သိယာ၊
ဧဝံ လောကံ အဝေက္ခန္တံ, မစ္စုရာဇာ န ပဿတိ။
သုညတော လောကံ အဝေက္ခဿူတိ။ လောကောတိ နိရယလောကော တိရစ္ဆာနလောကော ပေတ္တိဝိသယလောကော မနုဿလောကော ဒေဝလောကော ခန္ဓလောကော ဓာတုလောကော အာယတနလောကော အယံ လောကော ပရော လောကော ဗြဟ္မလောကော သဒေဝကော [သဒေဝကော လောကော (က။)]။ အညတရော ဘိက္ခု ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘လောကော လောကောတိ, ဘန္တေ, ဝုစ္စတိ။ ကိတ္တာဝတာ နု ခေါ, ဘန္တေ, လောကောတိ ဝုစ္စတီ’’တိ? ‘‘လုဇ္ဇတီတိ ခေါ, ဘိက္ခု, တသ္မာ လောကောတိ ဝုစ္စတိ။ ကိဉ္စ လုဇ္ဇတိ? စက္ခု ခေါ ဘိက္ခု လုဇ္ဇတိ, ရူပါ လုဇ္ဇန္တိ, စက္ခုဝိဉာဏံ လုဇ္ဇတိ, စက္ခုသမ္ဖဿော လုဇ္ဇတိ, ယမ္ပိဒံ [ယမိဒံ (က။) ပဿ သံ။ နိ။ ၄။၈၂] စက္ခုသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ လုဇ္ဇတိ၊ သောတံ လုဇ္ဇတိ, ဂန္ဓာ လုဇ္ဇန္တိ ။ပ။ ကာယော
(စူဠနိ၊၁၈၁။)လုဇ္ဇတိ, ဖောဋ္ဌဗ္ဗာ လုဇ္ဇန္တိ၊ မနော လုဇ္ဇတိ, ဓမ္မာ လုဇ္ဇန္တိ, မနောဝိညာဏံ လုဇ္ဇတိ, မနောသမ္ဖဿော လုဇ္ဇတိ၊ ယမ္ပိဒံ မနောသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ လုဇ္ဇတိ။ လုဇ္ဇတီတိ ခေါ, ဘိက္ခု, တသ္မာ လောကောတိ ဝုစ္စတိ’’။
သုညတော လောကံ အဝေက္ခဿူတိ ဒွီဟိ ကာရဏေဟိ သုညတော လောကံ အဝေက္ခတိ – အဝသိယပဝတ္တသလ္လက္ခဏဝသေန [အဝဿိယပဝတ္တ … (သျာ။)] ဝါ တုစ္ဆသင်္ခါရသမနုပဿနာဝသေန ဝါ။ ကထံ အဝသိယပဝတ္တသလ္လက္ခဏဝသေန သုညတော လောကံ အဝေက္ခတိ? ရူပေ ဝသော န လဗ္ဘတိ, ဝေဒနာယ ဝသော န လဗ္ဘတိ, သညာယ ဝသော န လဗ္ဘတိ, သင်္ခါရေသု ဝသော န လဗ္ဘတိ, ဝိညာဏေ ဝသော န လဗ္ဘတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ [ပဿ သံ။ နိ။ ၃။၅၉] – ‘‘ရူပံ, ဘိက္ခဝေ, အနတ္တာ။ ရူပဉ္စ ဟိဒံ, ဘိက္ခဝေ, အတ္တာ အဘဝိဿ, နယိဒံ ရူပံ အာဗာဓာယ သံဝတ္တေယျ၊ လဗ္ဘေထ စ ရူပေ – ‘ဧဝံ မေ ရူပံ ဟောတု, ဧဝံ မေ ရူပံ မာ အဟောသီ’တိ။ ယသ္မာ စ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ရူပံ အနတ္တာ, တသ္မာ ရူပံ အာဗာဓာယ သံဝတ္တတိ န စ လဗ္ဘတိ ရူပေ – ‘ဧဝံ မေ ရူပံ ဟောတု, ဧဝံ မေ ရူပံ မာ အဟောသီ’တိ။
‘‘ဝေဒနာ အနတ္တာ။ ဝေဒနာ စ ဟိဒံ, ဘိက္ခဝေ, အတ္တာ အဘဝိဿ, နယိဒံ ဝေဒနာ အာဗာဓာယ သံဝတ္တေယျ၊ လဗ္ဘေထ စ ဝေဒနာယ – ‘ဧဝံ မေ ဝေဒနာ ဟောတု, ဧဝံ မေ ဝေဒနာ မာ အဟောသီ’တိ။ ယသ္မာ စ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဝေဒနာ အနတ္တာ, တသ္မာ ဝေဒနာ အာဗာဓာယ သံဝတ္တတိ, န စ လဗ္ဘတိ ဝေဒနာယ – ‘ဧဝံ မေ ဝေဒနာ ဟောတု, ဧဝံ မေ ဝေဒနာ မာ အဟောသီ’တိ။
‘‘သညာ အနတ္တာ။ သညာ စ ဟိဒံ, ဘိက္ခဝေ, အတ္တာ အဘဝိဿ, နယိဒံ သညာ အာဗာဓာယ သံဝတ္တေယျ၊ လဗ္ဘေထ စ သညာယ – ‘ဧဝံ မေ သညာ ဟောတု, ဧဝံ မေ သညာ မာ အဟောသီ’တိ။ ယသ္မာ စ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, သညာ အနတ္တာ, တသ္မာ သညာ အာဗာဓာယ သံဝတ္တတိ, န စ လဗ္ဘတိ သညာယ – ‘ဧဝံ မေ သညာ ဟောတု, ဧဝံ မေ သညာ မာ အဟောသီ’တိ။
‘‘သင်္ခါရာ အနတ္တာ။ သင်္ခါရာ စ ဟိဒံ, ဘိက္ခဝေ, အတ္တာ အဘဝိဿံသု, နယိဒံ သင်္ခါရာ အာဗာဓာယ သံဝတ္တေယျုံ၊ လဗ္ဘေထ စ သင်္ခါရေသု – ‘ဧဝံ မေ သင်္ခါရာ ဟောန္တု, ဧဝံ မေ သင်္ခါရာ မာ အဟေသု’န္တိ။ ယသ္မာ စ ခေါ,
(စူဠနိ၊၁၈၂။)ဘိက္ခဝေ, သင်္ခါရာ အနတ္တာ, တသ္မာ သင်္ခါရာ အာဗာဓာယ သံဝတ္တန္တိ, န စ လဗ္ဘတိ သင်္ခါရေသု – ‘ဧဝံ မေ သင်္ခါရာ ဟောန္တု, ဧဝံ မေ သင်္ခါရာ မာ အဟေသု’န္တိ။
‘‘ဝိညာဏံ အနတ္တာ။ ဝိညာဏဉ္စ ဟိဒံ, ဘိက္ခဝေ, အတ္တာ အဘဝိဿ, နယိဒံ ဝိညာဏံ အာဗာဓာယ သံဝတ္တေယျ၊ လဗ္ဘေထ စ ဝိညာဏေ – ‘ဧဝံ မေ ဝိညာဏံ ဟောတု, ဧဝံ မေ ဝိညာဏံ မာ အဟောသီ’တိ။ ယသ္မာ စ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဝိညာဏံ အနတ္တာ, တသ္မာ ဝိညာဏံ အာဗာဓာယ သံဝတ္တတိ, န စ လဗ္ဘတိ ဝိညာဏေ – ‘ဧဝံ မေ ဝိညာဏံ ဟောတု, ဧဝံ မေ ဝိညာဏံ မာ အဟောသီ’’’တိ။
ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ – ‘‘နာယံ, ဘိက္ခဝေ, ကာယော တုမှာကံ, နပိ အညေသံ [ပရေသံ (သျာ။) ပဿ သံ။ နိ။ ၂။၃၇]။ ပုရာဏမိဒံ, ဘိက္ခဝေ, ကမ္မံ အဘိသင်္ခတံ အဘိသဉ္စေတယိတံ ဝေဒနိယံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တတြ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, သုတဝါ အရိယသာဝကော ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒံယေဝ သာဓုကံ ယောနိသော မနသိ ကရောတိ – ‘ဣတိ ဣမသ္မိံ သတိ ဣဒံ ဟောတိ, ဣမဿုပ္ပါဒါ ဣဒံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဣမသ္မိံ အသတိ ဣဒံ န ဟောတိ, ဣမဿ နိရောဓာ ဣဒံ နိရုဇ္ဈတိ, ယဒိဒံ – အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ, သင်္ခါရပစ္စယာ ဝိညာဏံ, ဝိညာဏပစ္စယာ နာမရူပံ, နာမရူပပစ္စယာ သဠာယတနံ, သဠာယတနပစ္စယာ ဖဿော, ဖဿပစ္စယာ ဝေဒနာ, ဝေဒနာပစ္စယာ တဏှာ, တဏှာပစ္စယာ ဥပါဒါနံ, ဥပါဒါနပစ္စယာ ဘဝေါ, ဘဝပစ္စယာ ဇာတိ, ဇာတိပစ္စယာ ဇရာမရဏံ သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသာ သမ္ဘဝန္တိ – ဧဝမေတဿ ကေဝလဿ ဒုက္ခက္ခန္ဓဿ သမုဒယော ဟောတိ’’’။
‘‘အဝိဇ္ဇာယ တွေဝ အသေသဝိရာဂနိရောဓာ သင်္ခါရနိရောဓော, သင်္ခါရနိရောဓာ ဝိညာဏနိရောဓော …ပေ… ဇာတိနိရောဓာ ဇရာမရဏံ သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသာ နိရုဇ္ဈန္တိ, ဧဝမေတဿ ကေဝလဿ ဒုက္ခက္ခန္ဓဿ နိရောဓော ဟောတီ’’တိ။ ဧဝံ အဝသိယပဝတ္တသလ္လက္ခဏဝသေန သုညတော လောကံ အဝေက္ခတိ။
ကထံ တုစ္ဆသင်္ခါရသမနုပဿနာဝသေန သုညတော လောကံ အဝေက္ခတိ? ရူပေ သာရော န လဗ္ဘတိ, ဝေဒနာယ သာရော န လဗ္ဘတိ, သညာယ သာရော န လဗ္ဘတိ, သင်္ခါရေသု သာရော န လဗ္ဘတိ, ဝိညာဏေ သာရော န လဗ္ဘတိ၊ ရူပံ အဿာရံ နိဿာရံ သာရာပဂတံ နိစ္စသာရသာရေန ဝါ သုခသာရသာရေန ဝါ အတ္တသာရသာရေန ဝါ နိစ္စေန ဝါ ဓုဝေန ဝါ သဿတေန ဝါ
(စူဠနိ၊၁၈၃။)အဝိပရိဏာမဓမ္မေန ဝါ။ ဝေဒနာ အဿာရာ နိဿာရာ သာရာပဂတာ…ပေ… သညာ အဿာရာ နိဿာရာ သာရာပဂတာ… သင်္ခါရာ အဿာရာ နိဿာရာ သာရာပဂတာ… ဝိညာဏံ အဿာရံ နိဿာရံ သာရာပဂတံ နိစ္စသာရသာရေန ဝါ သုခသာရသာရေန ဝါ အတ္တသာရသာရေန ဝါ နိစ္စေန ဝါ ဓုဝေန ဝါ သဿတေန ဝါ အဝိပရိဏာမဓမ္မေန ဝါ။ ယထာ နဠော အဿာရော နိဿာရော သာရာပဂတော, ယထာ စ ဧရဏ္ဍော…ပေ… ယထာ စ ဥဒုမ္ဗရော အဿာရော နိဿာရော သာရာပဂတော, ယထာ စ သေတဂစ္ဆော [သေတဝစ္ဆော (က။)] အဿာရော နိဿာရော သာရာပဂတော, ယထာ စ ပါလိဘဒ္ဒကော [ပါဠိဘဒ္ဒကော (က။)] အဿာရော နိဿာရော သာရာပဂတော, ယထာ စ ဖေဏပိဏ္ဍော [ဖေဏုပိဏ္ဍော (သျာ။)] အဿာရော နိဿာရော သာရာပဂတော, ယထာ စ ဥဒကပုဗ္ဗုဠံ [ပုဗ္ဗုလကံ (သျာ။)] အဿာရံ နိဿာရံ သာရာပဂတံ, ယထာ စ မရီစိ အဿာရာ နိဿာရာ သာရာပဂတာ, ယထာ ကဒလိက္ခန္ဓော အဿာရော နိဿာရော သာရာပဂတော, ယထာ မာယာ အဿာရာ နိဿာရာ သာရာပဂတာ – ဧဝမေဝ ရူပံ အဿာရံ နိဿာရံ သာရာပဂတံ နိစ္စသာရသာရေန ဝါ သုခသာရသာရေန ဝါ အတ္တသာရသာရေန ဝါ နိစ္စေန ဝါ ဓုဝေန ဝါ သဿတေန ဝါ အဝိပရိဏာမဓမ္မေန ဝါ။ ဝေဒနာ အဿာရာ နိဿာရာ သာရာပဂတာ…ပေ… သညာ အဿာရာ နိဿာရာ သာရာပဂတာ… သင်္ခါရာ အဿာရာ နိဿာရာ သာရာပဂတာ… ဝိညာဏံ အဿာရံ နိဿာရံ သာရာပဂတံ နိစ္စသာရသာရေန ဝါ သုခသာရသာရေန ဝါ အတ္တသာရသာရေန ဝါ နိစ္စေန ဝါ ဓုဝေန ဝါ သဿတေန ဝါ အဝိပရိဏာမဓမ္မေန ဝါ။ ဧဝံ တုစ္ဆသင်္ခါရသမနုပဿနာဝသေန သုညတော လောကံ အဝေက္ခတိ။ ဣမေဟိ ဒွီဟိ ကာရဏေဟိ သုညတော လောကံ အဝေက္ခတိ။
အပိ စ, ဆဟာကာရေဟိ သုညတော လောကံ အဝေက္ခတိ။ စက္ခု သုညံ [သျာ။ … ပေါတ္ထကေ ဣမသ္မိံ ဌာနေ အညထာ ဒိဿတိ] အတ္တေန ဝါ အတ္တနိယေန ဝါ နိစ္စေန ဝါ ဓုဝေန ဝါ သဿတေန ဝါ အဝိပရိဏာမဓမ္မေန ဝါ, သောတံ သုညံ…ပေ… ဃာနံ သုညံ… ဇိဝှါ သုညာ… ကာယော သုညော… မနော သုညော အတ္တေန ဝါ အတ္တနိယေန ဝါ နိစ္စေန ဝါ ဓုဝေန ဝါ သဿတေန ဝါ အဝိပရိဏာမဓမ္မေန ဝါ။ ရူပါ သုညာ…ပေ… သဒ္ဒါ သုညာ… ဂန္ဓာ သုညာ… ရသာ သုညာ… ဖောဋ္ဌဗ္ဗာ သုညာ… ဓမ္မာ သုညာ အတ္တေန ဝါ အတ္တနိယေန ဝါ နိစ္စေန ဝါ ဓုဝေန ဝါ သဿတေန ဝါ အဝိပရိဏာမဓမ္မေန ဝါ။ စက္ခုဝိညာဏံ သုညံ ။ပ။ မနောဝိညာဏံ သုညံ။ စက္ခုသမ္ဖဿော
(စူဠနိ၊၁၈၄။)သုညော ။ပ။ မနောသမ္ဖဿော သုညော… စက္ခုသမ္ဖဿဇာ ဝေဒနာ သုညာ ။ပ။ မနောသမ္ဖဿဇာ ဝေဒနာ သုညာ… ရူပသညာ သုညာ ။ပ။ ဓမ္မသညာ သုညာ… ရူပသဉ္စေတနာ သုညာ ။ပ။ ဓမ္မသဉ္စေတနာ သုညာ… ရူပတဏှာ သုညာ… ရူပဝိတက္ကော သုညော… ရူပဝိစာရော သုညော ။ပ။ ဓမ္မဝိစာရော သုညော အတ္တေန ဝါ အတ္တနိယေန ဝါ နိစ္စေန ဝါ ဓုဝေန ဝါ သဿတေန ဝါ အဝိပရိဏာမဓမ္မေန ဝါ။ ဧဝံ ဆဟာကာရေဟိ သုညတော လောကံ အဝေက္ခတိ။
အပိ စ, ဒသဟာကာရေဟိ သုညတော လောကံ အဝေက္ခတိ။ ရူပံ ရိတ္တတော တုစ္ဆတော သုညတော အနတ္တတော အသာရကတော ဝဓကတော ဝိဘဝတော အဃမူလတော သာသဝတော သင်္ခတတော၊ ဝေဒနံ…ပေ… သညံ… သင်္ခါရေ… ဝိညာဏံ… စုတိံ… ဥပပတ္တိံ… ပဋိသန္ဓိံ… ဘဝံ… သံသာရဝဋ္ဋံ ရိတ္တတော တုစ္ဆတော သုညတော အနတ္တတော အသာရကတော ဝဓကတော ဝိဘဝတော အဃမူလတော သာသဝတော သင်္ခတတော။ ဧဝံ ဒသဟာကာရေဟိ သုညတော လောကံ အဝေက္ခတိ။
အပိ စ, ဒွါဒသဟာကာရေဟိ သုညတော လောကံ အဝေက္ခတိ။ ရူပံ န သတ္တော န ဇီဝေါ န နရော န မာဏဝေါ န ဣတ္ထီ န ပုရိသော န အတ္တာ န အတ္တနိယံ နာဟံ န မမ န ကောစိ န ကဿစိ၊ ဝေဒနာ…ပေ… သညာ… သင်္ခါရာ… ဝိညာဏံ န သတ္တော န ဇီဝေါ န နရော န မာဏဝေါ န ဣတ္ထီ န ပုရိသော န အတ္တာ န အတ္တနိယံ နာဟံ န မမ န ကောစိ န ကဿစိ။ ဧဝံ ဒွါဒသဟာကာရေဟိ သုညတော လောကံ အဝေက္ခတိ။
ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ – ‘‘ယံ, ဘိက္ခဝေ, န တုမှာကံ တံ ပဇဟထ။ တံ ဝေါ ပဟီနံ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယ ဘဝိဿတိ။ ကိဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, န တုမှာကံ? ရူပံ, ဘိက္ခဝေ, န တုမှာကံ၊ တံ ပဇဟထ။ တံ ဝေါ ပဟီနံ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယ ဘဝိဿတိ။ ဝေဒနာ, ဘိက္ခဝေ, န တုမှာကံ၊ တံ ပဇဟထ။ သာ ဝေါ ပဟီနာ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယ ဘဝိဿတိ။ သညာ, ဘိက္ခဝေ, န တုမှာကံ၊ တံ ပဇဟထ။ သာ ဝေါ ပဟီနာ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယ ဘဝိဿတိ။ သင်္ခါရာ, ဘိက္ခဝေ, န တုမှာကံ၊ တေ ပဇဟထ။ တေ ဝေါ ပဟီနာ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယ ဘဝိဿန္တိ။ ဝိညာဏံ, ဘိက္ခဝေ, န တုမှာကံ၊ တံ ပဇဟထ။ တံ ဝေါ ပဟီနံ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယ ဘဝိဿတိ။
(စူဠနိ၊၁၈၅။)သေယျထာပိ [တံ ကိံ မညထ (သျာ။ က။) ပဿ သံ။ နိ။ ၃။၃၃], ဘိက္ခဝေ, ယံ ဣမသ္မိံ ဇေတဝနေ တိဏကဋ္ဌသာခါပလာသံ တံ ဇနော ဟရေယျ ဝါ ဍဟေယျ ဝါ ယထာပစ္စယံ ဝါ ကရေယျ။ အပိ နု တုမှာကံ ဧဝမဿ – ‘အမှေ ဇနော ဟရတိ ဝါ ဍဟတိ ဝါ ယထာပစ္စယံ ဝါ ကရောတီ’တိ? ‘နော ဟေတံ, ဘန္တေ’။ ‘တံ ကိဿ ဟေတု’? ‘န ဟိ နော ဧတံ, ဘန္တေ, အတ္တာ ဝါ အတ္တနိယံ ဝါ’တိ။ ဧဝမေဝ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ယံ န တုမှာကံ တံ ပဇဟထ၊ တံ ဝေါ ပဟီနံ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယ ဘဝိဿတိ။ ကိဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, န တုမှာကံ? ရူပံ, ဘိက္ခဝေ, န တုမှာကံ၊ တံ ပဇဟထ။ တံ ဝေါ ပဟီနံ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယ ဘဝိဿတိ။ ဝေဒနာ…ပေ… သညာ… သင်္ခါရာ… ဝိညာဏံ, ဘိက္ခဝေ, န တုမှာကံ၊ တံ ပဇဟထ။ တံ ဝေါ ပဟီနံ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယ ဘဝိဿတီ’’တိ။ ဧဝမ္ပိ သုညတော လောကံ အဝေက္ခတိ။
အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘‘သုညော [သုညတော (က။) ပဿ သံ။ နိ။ ၄။၈၅] လောကော, သုညော လောကော’တိ, ဘန္တေ, ဝုစ္စတိ။ ကိတ္တာဝတာ နု ခေါ, ဘန္တေ, သုညော လောကောတိ ဝုစ္စတီ’’တိ? ‘‘ယသ္မာ စ ခေါ, အာနန္ဒ, သုညံ အတ္တေန ဝါ အတ္တနိယေန ဝါ, တသ္မာ သုညော လောကောတိ ဝုစ္စတိ။ ကိဉ္စာနန္ဒ, သုညံ အတ္တေန ဝါ အတ္တနိယေန ဝါ? စက္ခု ခေါ, အာနန္ဒ, သုညံ အတ္တေန ဝါ အတ္တနိယေန ဝါ။ ရူပါ သုညာ…ပေ… စက္ခုဝိညာဏံ သုညံ… စက္ခုသမ္ဖဿော သုညော… ယမ္ပိဒံ စက္ခုသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ သုညံ အတ္တေန ဝါ အတ္တနိယေန ဝါ။ သောတံ သုညံ… သဒ္ဒါ သုညာ… ဃာနံ သုညံ… ဂန္ဓာ သုညာ… ဇိဝှါ သုညာ… ရသာ သုညာ… ကာယော သုညော … ဖောဋ္ဌဗ္ဗာ သုညာ… မနော သုညော… ဓမ္မာ သုညာ… မနောဝိညာဏံ သုညံ… မနောသမ္ဖဿော သုညော… ယမ္ပိဒံ သုညံ မနောသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ သုညံ အတ္တေန ဝါ အတ္တနိယေန ဝါ။ ယသ္မာ စ ခေါ, အာနန္ဒ, သုညံ အတ္တေန ဝါ အတ္တနိယေန ဝါ, တသ္မာ သုညော လောကောတိ ဝုစ္စတီ’’တိ။ ဧဝမ္ပိ သုညတော လောကံ အဝေက္ခတိ။
‘‘သုဒ္ဓံ ဓမ္မသမုပ္ပါဒံ, သုဒ္ဓသင်္ခါရသန္တတိံ၊
ပဿန္တဿ ယထာဘူတံ, န ဘယံ ဟောတိ ဂါမဏိ။
(စူဠနိ၊၁၈၆။)‘‘တိဏကဋ္ဌသမံ လောကံ, ယဒါ ပညာယ ပဿတိ၊
နာညံ [န အညံ (သီ။ သျာ။ က။)] ပတ္ထယတေ ကိဉ္စိ, အညတြပ္ပဋိသန္ဓိယာ’’တိ။
ဧဝမ္ပိ သုညတော လောကံ အဝေက္ခတိ။
ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ [ပဿ သံ။ နိ။ ၄။၂၄၆] – ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ရူပံ သမန္နေသတိ ယာဝတာ ရူပဿ ဂတိ, ဝေဒနံ သမန္နေသတိ ယာဝတာ ဝေဒနာယ ဂတိ, သညံ သမန္နေသတိ ယာဝတာ သညာယ ဂတိ, သင်္ခါရေ သမန္နေသတိ ယာဝတာ သင်္ခါရာနံ ဂတိ, ဝိညာဏံ သမန္နေသတိ ယာဝတာ ဝိညာဏဿ ဂတိ။ တဿ ရူပံ [တဿ ဘိက္ခုနော ရူပံ (သျာ။)] သမန္နေသတော ယာဝတာ ရူပဿ ဂတိ, ဝေဒနံ…ပေ… သညံ… သင်္ခါရေ… ဝိညာဏံ သမန္နေသတော ယာဝတာ ဝိညာဏဿ ဂတိ, ယမ္ပိဿ တံ ဟောတိ အဟန္တိ ဝါ မမန္တိ ဝါ အသ္မီတိ ဝါ, တမ္ပိ တဿ န ဟောတီ’’တိ။ ဧဝမ္ပိ သုညတော လောကံ အဝေက္ခတိ။
သုညတော လောကံ အဝေက္ခဿူတိ သုညတော လောကံ အဝေက္ခဿု ပစ္စဝေက္ခဿု ဒက္ခဿု တုလေဟိ တီရေဟိ ဝိဘာဝေဟိ ဝိဘူတံ ကရောဟီတိ – သုညတော လောကံ အဝေက္ခဿု။
မောဃရာဇ သဒါ သတောတိ။ မောဃရာဇာတိ ဘဂဝါ တံ ဗြာဟ္မဏံ နာမေန အာလပတိ။ သဒါတိ သဗ္ဗကာလံ…ပေ… ပစ္ဆိမေ ဝယောခန္ဓေ။ သတောတိ စတူဟိ ကာရဏေဟိ သတော – ကာယေ ကာယာနုပဿနာသတိပဋ္ဌာနံ ဘာဝေန္တော သတော…ပေ… သော ဝုစ္စတိ သတောတိ – မောဃရာဇ သဒါ သတော။
အတ္တာနုဒိဋ္ဌိံ ဦဟစ္စာတိ အတ္တာနုဒိဋ္ဌိ ဝုစ္စတိ ဝီသတိဝတ္ထုကာ သက္ကာယဒိဋ္ဌိ။ ဣဓ အဿုတဝါ ပုထုဇ္ဇနော အရိယာနံ အဒဿာဝီ အရိယဓမ္မဿ အကောဝိဒေါ အရိယဓမ္မေ အဝိနီတော သပ္ပုရိသာနံ အဒဿာဝီ သပ္ပုရိသဓမ္မဿ အကောဝိဒေါ သပ္ပုရိသဓမ္မေ အဝိနီတော ရူပံ အတ္တတော သမနုပဿတိ ရူပဝန္တံ ဝါ အတ္တာနံ အတ္တနိ ဝါ ရူပံ ရူပသ္မိံ ဝါ အတ္တာနံ, ဝေဒနံ…ပေ… သညံ… သင်္ခါရေ… ဝိညာဏံ အတ္တတော သမနုပဿတိ ဝိညာဏဝန္တံ ဝါ အတ္တာနံ အတ္တနိ ဝါ ဝိညာဏံ ဝိညာဏသ္မိံ ဝါ အတ္တာနံ။ ယာ ဧဝရူပါ ဒိဋ္ဌိ ဒိဋ္ဌိဂတံ ဒိဋ္ဌိဂဟနံ ဒိဋ္ဌိကန္တာရော ဒိဋ္ဌိဝိသူကာယိကံ ဒိဋ္ဌိဝိပ္ဖန္ဒိတံ ဒိဋ္ဌိသံယောဇနံ ဂါဟော ပဋိဂ္ဂါဟော အဘိနိဝေသော ပရာမာသော ကုမ္မဂ္ဂေါ မိစ္ဆာပထော မိစ္ဆတ္တံ တိတ္ထာယတနံ ဝိပရိယေသဂ္ဂါဟော ဝိပရီတဂ္ဂါဟော ဝိပလ္လာသဂ္ဂါဟော မိစ္ဆာဂါဟော
(စူဠနိ၊၁၈၇။)အယာထာဝကသ္မိံ ယာထာဝကန္တိ ဂါဟော ယာဝတာ ဒွါသဋ္ဌိ ဒိဋ္ဌိဂတာနိ, အယံ အတ္တာနုဒိဋ္ဌိ။ အတ္တာနုဒိဋ္ဌိံ ဦဟစ္စာတိ အတ္တာနုဒိဋ္ဌိံ ဦဟစ္စ သမူဟစ္စ [ဥဟစ္စ သမုဟစ္စ (က။) သဒ္ဒနီတိယာ ပန သမေတိ] ဥဒ္ဓရိတွာ သမုဒ္ဓရိတွာ ဥပ္ပါဋယိတွာ သမုပ္ပါဋယိတွာ ပဇဟိတွာ ဝိနောဒေတွာ ဗျန္တီကရိတွာ အနဘာဝံ ဂမေတွာတိ – အတ္တာနုဒိဋ္ဌိံ ဦဟစ္စ။
ဧဝံ မစ္စုတရော သိယာတိ ဧဝံ မစ္စုပိ တရေယျာသိ, ဇရာပိ တရေယျာသိ, မရဏမ္ပိ တရေယျာသိ ဥတ္တရေယျာသိ ပတရေယျာသိ သမတိက္ကမေယျာသိ ဝီတိဝတ္တေယျာသီတိ – ဧဝံ မစ္စုတရော သိယာ။
ဧဝံ လောကံ အဝေက္ခန္တန္တိ ဧဝံ လောကံ အဝေက္ခန္တံ ပစ္စဝေက္ခန္တံ တုလယန္တံ တီရယန္တံ ဝိဘာဝယန္တံ ဝိဘူတံ ကရောန္တန္တိ – ဧဝံ လောကံ အဝေက္ခန္တံ။
မစ္စုရာဇာ န ပဿတီတိ မစ္စုပိ မစ္စုရာဇာ, မာရောပိ မစ္စုရာဇာ, မရဏမ္ပိ မစ္စုရာဇာ။ န ပဿတီတိ မစ္စုရာဇာ န ပဿတီ န ဒက္ခတိ နာဓိဂစ္ဆတိ န ဝိန္ဒတိ န ပဋိလဘတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ – ‘‘သေယျထာပိ, ဘိက္ခဝေ, အာရညိကော မိဂေါ အရညေ ပဝနေ စရမာနော ဝိဿတ္ထော ဂစ္ဆတိ ဝိဿတ္ထော [ဝိဿဋ္ဌော (က။)] တိဋ္ဌတိ ဝိဿတ္ထော နိသီဒတိ ဝိဿတ္ထော သေယျံ ကပ္ပေတိ။ တံ ကိဿ ဟေတု? အနာပါထဂတော [အနာပါတဂတော (က။)], ဘိက္ခဝေ, လုဒ္ဒဿ။ ဧဝမေဝ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ ဝိဝိစ္စ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ သဝိတက္ကံ သဝိစာရံ ဝိဝေကဇံ ပီတိသုခံ ပဌမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, ‘ဘိက္ခု အန္ဓမကာသိ [အန္တမကာသိ (က။) ပဿ မ။ နိ။ ၁။၂၇၁] မာရံ, အပဒံ ဝဓိတွာ မာရစက္ခုံ အဒဿနံ ဂတော ပါပိမတော’။
‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမာ အဇ္ဈတ္တံ သမ္ပသာဒနံ စေတသော ဧကောဒိဘာဝံ အဝိတက္ကံ အဝိစာရံ သမာဓိဇံ ပီတိသုခံ ဒုတိယံ ဈာနံ…ပေ… တတိယံ ဈာနံ… စတုတ္ထံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, ‘ဘိက္ခု အန္ဓမကာသိ မာရံ, အပဒံ ဝဓိတွာ မာရစက္ခုံ အဒဿနံ ဂတော ပါပိမတော’။
‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု သဗ္ဗသော ရူပသညာနံ သမတိက္ကမာ, ပဋိဃသညာနံ အတ္ထင်္ဂမာ, နာနတ္တသညာနံ အမနသိကာရာ, အနန္တော အာကာသောတိ အာကာသာနဉ္စာယတနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ,
(စူဠနိ၊၁၈၈။)‘ဘိက္ခု အန္ဓမကာသိ မာရံ, အပဒံ ဝဓိတွာ မာရစက္ခုံ အဒဿနံ ဂတော ပါပိမတော’။
‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု သဗ္ဗသော အာကာသာနဉ္စာယတနံ သမတိက္ကမ္မ အနန္တံ ဝိညာဏန္တိ ဝိညာဏဉ္စာယတနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ…ပေ…။
‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, သဗ္ဗသော ဝိညာဏဉ္စာယတနံ သမတိက္ကမ္မ နတ္ထိ ကိဉ္စီတိ အာကိဉ္စညာယတနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ…ပေ…။
‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, သဗ္ဗသော အာကိဉ္စညာယတနံ သမတိက္ကမ္မ နေဝသညာနာသညာယတနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ…ပေ…။
‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, သဗ္ဗသော နေဝသညာနာသညာယတနံ သမတိက္ကမ္မ သညာဝေဒယိတနိရောဓံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ၊ ပညာယ စဿ ဒိသွာ အာသဝါ ပရိက္ခီဏာ ဟောန္တိ။ အယံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, ‘ဘိက္ခု အန္ဓမကာသိ မာရံ, အပဒံ ဝဓိတွာ မာရစက္ခုံ အဒဿနံ ဂတော ပါပိမတော, တိဏ္ဏော လောကေ ဝိသတ္တိက’န္တိ။ သော ဝိဿတ္ထော ဂစ္ဆတိ ဝိဿတ္ထော တိဋ္ဌတိ ဝိဿတ္ထော နိသီဒတိ ဝိဿတ္ထော သေယျံ ကပ္ပေတိ။ တံ ကိဿ ဟေတု? အနာပါထဂတော ဘိက္ခု ပါပိမတော’’တိ – မစ္စုရာဇာ န ပဿတိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ –
‘‘သုညတော လောကံ အဝေက္ခဿု, မောဃရာဇ သဒါ သတော၊
အတ္တာနုဒိဋ္ဌိံ ဦဟစ္စ, ဧဝံ မစ္စုတရော သိယာ၊
ဧဝံ လောကံ အဝေက္ခန္တံ, မစ္စုရာဇာ န ပဿတီ’’တိ။
သဟ ဂါထာပရိယောသာနာ…ပေ… သတ္ထာ မေ, ဘန္တေ ဘဂဝါ, သာဝကောဟမသ္မီတိ။
မောဃရာဇမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသော ပန္နရသမော။
၁၆။ ပိင်္ဂိယမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသ
ဇိဏ္ဏောဟမသ္မိ အဗလော ဝီတဝဏ္ဏော [ဝိဝဏ္ဏော (သျာ။)], [ဣစ္စာယသ္မာ ပိင်္ဂိယော]
နေတ္တာ န သုဒ္ဓါ သဝနံ န ဖာသု၊
မာဟံ နဿံ မောမုဟော အန္တရာဝ [အန္တရာယ (သျာ။ က။)], အာစိက္ခ ဓမ္မံ ယမဟံ ဝိဇညံ၊
ဇာတိဇရာယ ဣဓ ဝိပ္ပဟာနံ။
(စူဠနိ၊၁၈၉။)ဇိဏ္ဏောဟမသ္မိ အဗလော ဝီတဝဏ္ဏောတိ။ ဇိဏ္ဏောဟမသ္မီတိ ဇိဏ္ဏော ဝုဍ္ဎော မဟလ္လကော အဒ္ဓဂတော ဝယောအနုပ္ပတ္တော ဝီသဝဿသတိကော ဇာတိယာ။ အဗလောတိ ဒုဗ္ဗလော အပ္ပဗလော အပ္ပထာမော။ ဝီတဝဏ္ဏောတိ ဝီတဝဏ္ဏော ဝိဂတဝဏ္ဏော ဝိဂစ္ဆိတဝဏ္ဏော။ ယာ သာ ပုရိမာ သုဘာ ဝဏ္ဏနိဘာ သာ အန္တရဟိတာ, အာဒီနဝေါ ပါတုဘူတောတိ – ဇိဏ္ဏောဟမသ္မိ အဗလော ဝီတဝဏ္ဏော။
ဣစ္စာယသ္မာ ပိင်္ဂိယောတိ။ ဣစ္စာတိ ပဒသန္ဓိ…ပေ…။ အာယသ္မာတိ ပိယဝစနံ…ပေ…။ ပိင်္ဂိယောတိ တဿ ဗြာဟ္မဏဿ နာမံ…ပေ… အဘိလာပေါတိ – ဣစ္စာယသ္မာ ပိင်္ဂိယော။
နေတ္တာ န သုဒ္ဓါ သဝနံ န ဖာသူတိ နေတ္တာ အသုဒ္ဓါ အဝိသုဒ္ဓါ အပရိသုဒ္ဓါ အဝေါဒါတာ။ နော တထာ စက္ခုနာ ရူပေ ပဿာမီတိ – နေတ္တာ န သုဒ္ဓါ။ သဝနံ န ဖာသူတိ သောတံ အသုဒ္ဓံ အဝိသုဒ္ဓံ အပရိသုဒ္ဓံ အဝေါဒါတံ။ နော တထာ သောတေန သဒ္ဒံ သုဏောမီတိ – နေတ္တာ န သုဒ္ဓါ သဝနံ န ဖာသု။
မာဟံ နဿံ မောမုဟော အန္တရာဝါတိ။ မာဟံ နဿန္တိ မာဟံ နဿ မာဟံ ဝိနဿံ မာဟံ ပနဿံ။ မောမုဟောတိ မောဟမုဟော အဝိဇ္ဇာဂတော အညာဏီ အဝိဘာဝီ ဒုပ္ပညော။ အန္တရာဝါတိ တုယှံ ဓမ္မံ ဒိဋ္ဌိံ ပဋိပဒံ မဂ္ဂံ အနညာယ အနဓိဂန္တွာ အဝိဒိတွာ အပ္ပဋိလဘိတွာ အဖဿယိတွာ အသစ္ဆိကရိတွာ အန္တရာယေဝ ကာလင်္ကရေယျန္တိ – မာဟံ နဿံ မောမုဟော အန္တရာဝ။
အာစိက္ခ ဓမ္မံ ယမဟံ ဝိဇညန္တိ။ ဓမ္မန္တိ အာဒိကလျာဏံ မဇ္ဈေကလျာဏံ ပရိယောသာနကလျာဏံ သာတ္ထံ သဗျဉ္ဇနံ ကေဝလပရိပုဏ္ဏံ ပရိသုဒ္ဓံ ဗြဟ္မစရိယံ, စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနေ, စတ္တာရော သမ္မပ္ပဓာနေ, စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပါဒေ, ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ, ပဉ္စ ဗလာနိ, သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂေ, အရိယံ အဋ္ဌင်္ဂိကံ မဂ္ဂံ, နိဗ္ဗာနဉ္စ နိဗ္ဗာနဂါမိနိဉ္စ ပဋိပဒံ အာစိက္ခာဟိ ဒေသေဟိ ပညပေဟိ ပဋ္ဌပေဟိ ဝိဝရာဟိ ဝိဘဇာဟိ ဥတ္တာနီကရောဟိ ပကာသေဟီတိ – အာစိက္ခ ဓမ္မံ။ ယမဟံ ဝိဇညန္တိ ယမဟံ ဇာနေယျံ အာဇာနေယျံ ဝိဇာနေယျံ ပဋိဝိဇာနေယျံ ပဋိဝိဇ္ဈေယျံ အဓိဂစ္ဆေယျံ ဖဿေယျံ သစ္ဆိကရေယျန္တိ – အာစိက္ခ ဓမ္မံ ယမဟံ ဝိဇညံ။
ဇာတိဇရာယ ဣဓ ဝိပ္ပဟာနန္တိ ဣဓေဝ ဇာတိဇရာမရဏဿ ပဟာနံ ဝူပသမံ ပဋိနိဿဂ္ဂံ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိံ အမတံ နိဗ္ဗာနန္တိ – ဇာတိဇရာယ ဣဓ ဝိပ္ပဟာနံ။ တေနာဟ သော ဗြာဟ္မဏော –
(စူဠနိ၊၁၉၀။)‘‘ဇိဏ္ဏောဟမသ္မိ အဗလော ဝီတဝဏ္ဏော, [ဣစ္စာယသ္မာ ပိင်္ဂိယော]
နေတ္တာ န သုဒ္ဓါ သဝနံ န ဖာသု၊
မာဟံ နဿံ မောမုဟော အန္တရာဝ, အာစိက္ခ ဓမ္မံ ယမဟံ ဝိဇညံ၊
ဇာတိဇရာယ ဣဓ ဝိပ္ပဟာန’’န္တိ။
ဒိသွာန ရူပေသု ဝိဟညမာနေ, [ပိင်္ဂိယာတိ ဘဂဝါ]
ရုပ္ပန္တိ ရူပေသု ဇနာ ပမတ္တာ၊
တသ္မာ တုဝံ ပိင်္ဂိယ အပ္ပမတ္တော, ဇဟဿု ရူပံ အပုနဗ္ဘဝါယ။
ဒိသွာန ရူပေသု ဝိဟညမာနေတိ။ ရူပန္တိ စတ္တာရော စ မဟာဘူတာ စတုန္နဉ္စ မဟာဘူတာနံ ဥပါဒါယ ရူပံ။ သတ္တာ ရူပဟေတု ရူပပ္ပစ္စယာ ရူပကာရဏာ ဟညန္တိ ဝိဟညန္တိ ဥပဟညန္တိ ဥပဃာတိယန္တိ [ဥပဃာတယန္တိ (သျာ။ က။)]။ ရူပေ သတိ ဝိဝိဓကမ္မကာရဏာ [ဝိဝိဓကမ္မကရဏာနိ (က။)] ကာရေန္တိ။ ကသာဟိပိ တာဠေန္တိ, ဝေတ္တေဟိပိ တာဠေန္တိ, အဍ္ဎဒဏ္ဍကေဟိပိ တာဠေန္တိ, ဟတ္ထမ္ပိ ဆိန္ဒန္တိ, ပါဒမ္ပိ ဆိန္ဒန္တိ, ဟတ္ထပါဒမ္ပိ ဆိန္ဒန္တိ, ကဏ္ဏမ္ပိ ဆိန္ဒန္တိ, နာသမ္ပိ ဆိန္ဒန္တိ, ကဏ္ဏနာသမ္ပိ ဆိန္ဒန္တိ, ဗိလင်္ဂထာလိကမ္ပိ ကရောန္တိ, သင်္ခမုဏ္ဍိကမ္ပိ ကရောန္တိ, ရာဟုမုခမ္ပိ ကရောန္တိ, ဇောတိမာလိကမ္ပိ ကရောန္တိ, ဟတ္ထပဇ္ဇောတိကမ္ပိ ကရောန္တိ, ဧရကဝတ္တိကမ္ပိ ကရောန္တိ, စီရကဝါသိကမ္ပိ ကရောန္တိ, ဧဏေယျကမ္ပိ ကရောန္တိ, ဗဠိသမံသိကမ္ပိ ကရောန္တိ, ကဟာပဏိကမ္ပိ ကရောန္တိ, ခါရာပတစ္ဆိကမ္ပိ [ခါရာပဋိစ္ဆိကမ္ပိ (က။)] ကရောန္တိ, ပလိဃပရိဝတ္တိကမ္ပိ ကရောန္တိ, ပလာလပီဌကမ္ပိ ကရောန္တိ, တတ္တေနပိ တေလေန ဩသိဉ္စန္တိ, သုနခေဟိပိ ခါဒါပေန္တိ, ဇီဝန္တမ္ပိ သူလေ ဥတ္တာသေန္တိ, အသိနာပိ သီသံ ဆိန္ဒန္တိ။ ဧဝံ သတ္တာ ရူပဟေတု ရူပပ္ပစ္စယာ ရူပကာရဏာ ဟညန္တိ ဝိဟညန္တိ ဥပဟညန္တိ ဥပဃာတိယန္တိ။ ဧဝံ ဟညမာနေ ဝိဟညမာနေ ဥပဟညမာနေ ဥပဃာတိယမာနေ ဒိသွာ ပဿိတွာ တုလယိတွာ တီရယိတွာ ဝိဘာဝယိတွာ ဝိဘူတံ ကတွာတိ – ဒိသွာန ရူပေသု ဝိဟညမာနေ။
ပိင်္ဂိယာတိ ဘဂဝါတိ။ ပိင်္ဂိယာတိ ဘဂဝါ တံ ဗြာဟ္မဏံ နာမေန အာလပတိ။ ဘဂဝါတိ ဂါရဝါဓိဝစနမေတံ ။ပ။ သစ္ဆိကာ ပညတ္တိ, ယဒိဒံ ဘဂဝါတိ – ပိင်္ဂိယာတိ ဘဂဝါ။
(စူဠနိ၊၁၉၁။)ရုပ္ပန္တိ ရူပေသု ဇနာ ပမတ္တာတိ။ ရုပ္ပန္တီတိ ရုပ္ပန္တိ ကုပ္ပန္တိ ပီဠယန္တိ [ပီဠိယန္တိ (သျာ။ က။)] ဃဋ္ဋယန္တိ, ဗျာဓိတာ ဒေါမနဿိတာ ဟောန္တိ။ စက္ခုရောဂေန ရုပ္ပန္တိ ကုပ္ပန္တိ ပီဠယန္တိ ဃဋ္ဋယန္တိ, ဗျာဓိတာ ဒေါမနဿိတာ ဟောန္တိ။ သောတရောဂေန…ပေ… ကာယရောဂေန…ပေ… ဍံသမကသဝါတာတပသရီသပသမ္ဖဿေဟိ ရုပ္ပန္တိ ကုပ္ပန္တိ ပီဠယန္တိ ဃဋ္ဋယန္တိ, ဗျာဓိတာ ဒေါမနဿိတာ ဟောန္တီတိ – ရုပ္ပန္တိ ရူပေသု။
အထ ဝါ, စက္ခုသ္မိံ ဟီယမာနေ ဟာယမာနေ ပရိဟာယမာနေ ဝေမာနေ [ဝိဟာယမာနေ (က။)] ဝိဂစ္ဆမာနေ အန္တရဓာယမာနေ ရုပ္ပန္တိ…ပေ… ဒေါမနဿိတာ ဟောန္တိ။ သောတသ္မိံ…ပေ… ဃာနသ္မိံ… ဇိဝှါယ… ကာယသ္မိံ… ရူပသ္မိံ… သဒ္ဒသ္မိံ… ဂန္ဓသ္မိံ… ရသသ္မိံ… ဖောဋ္ဌဗ္ဗသ္မိံ… ကုလသ္မိံ… ဂဏသ္မိံ… အာဝါသသ္မိံ… လာဘသ္မိံ… ယသသ္မိံ… ပသံသာယ… သုခသ္မိံ… စီဝရသ္မိံ… ပိဏ္ဍပါတသ္မိံ… သေနာသနသ္မိံ… ဂိလာနပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရသ္မိံ ဟီယမာနေ ဟာယမာနေ ပရိဟာယမာနေ ဝေမာနေ ဝိဂစ္ဆမာနေ အန္တရဓာယမာနေ ရုပ္ပန္တိ ကုပ္ပန္တိ ပီဠယန္တိ ဃဋ္ဋယန္တိ, ဗျာဓိတာ ဒေါမနဿိတာ ဟောန္တီတိ – ဧဝမ္ပိ ရုပ္ပန္တိ ရူပေသု။
ဇနာတိ ခတ္တိယာ စ ဗြာဟ္မဏာ စ ဝေဿာ စ သုဒ္ဒါ စ ဂဟဋ္ဌာ စ ပဗ္ဗဇိတာ စ ဒေဝါ စ မနုဿာ စ။ ပမတ္တာတိ ပမာဒေါ ဝတ္တဗ္ဗော ကာယဒုစ္စရိတေန ဝါ ဝစီဒုစ္စရိတေန ဝါ မနောဒုစ္စရိတေန ဝါ ပဉ္စသု ကာမဂုဏေသု စိတ္တဿ ဝေါသဂ္ဂေါ ဝေါသဂ္ဂါနုပ္ပဒါနံ ကုသလာနံ ဝါ ဓမ္မာနံ ဘာဝနာယ အသက္ကစ္စကိရိယတာ အသာတစ္စကိရိယတာ အနဋ္ဌိတကိရိယတာ ဩလီနဝုတ္တိတာ နိက္ခိတ္တစ္ဆန္ဒတာ နိက္ခိတ္တဓုရတာ အနာသေဝနာ အဘာဝနာ အဗဟုလီကမ္မံ [အဗဟုလိကမ္မံ (က။)] အနဓိဋ္ဌာနံ အနနုယောဂေါ ပမာဒေါ။ ယော ဧဝရူပေါ ပမာဒေါ ပမဇ္ဇနာ ပမဇ္ဇိတတ္တံ – အယံ ဝုစ္စတိ ပမာဒေါ။ ဣမိနာ ပမာဒေန သမန္နာဂတာ ဇနာ ပမတ္တာတိ – ရုပ္ပန္တိ ရူပေသု ဇနာ ပမတ္တာ။
တသ္မာ တုဝံ ပိင်္ဂိယ အပ္ပမတ္တောတိ။ တသ္မာတိ တသ္မာ တံကာရဏာ တံဟေတု တပ္ပစ္စယာ တံနိဒါနာ ဧဝံ အာဒီနဝံ သမ္ပဿမာနော ရူပေသူတိ – တသ္မာ တုဝံ ပိင်္ဂိယ။ အပ္ပမတ္တောတိ သက္ကစ္စကာရီ သာတစ္စကာရီ…ပေ… အပ္ပမာဒေါ ကုသလေသု ဓမ္မေသူတိ – တသ္မာ တုဝံ ပိင်္ဂိယ အပ္ပမတ္တော။
ဇဟဿု ရူပံ အပုနဗ္ဘဝါယာတိ။ ရူပန္တိ စတ္တာရော စ မဟာဘူတာ စတုန္နဉ္စ မဟာဘူတာနံ ဥပါဒါယ ရူပံ။ ဇဟဿု ရူပန္တိ ဇဟဿု ရူပံ, ပဇဟဿု ရူပံ, ဝိနောဒေဟိ ရူပံ, ဗျန္တီကရောဟိ ရူပံ, အနဘာဝံ ဂမေဟိ ရူပံ။ အပုနဗ္ဘ
(စူဠနိ၊၁၉၂။)ဝါယာတိ ယထာ တေ ရူပံ ဣဓေဝ နိရုဇ္ဈေယျ, ပုနပဋိသန္ဓိကော ဘဝေါ န နိဗ္ဗတ္တေယျ ကာမဓာတုယာ ဝါ ရူပဓာတုယာ ဝါ အရူပဓာတုယာ ဝါ, ကာမဘဝေ ဝါ ရူပဘဝေ ဝါ အရူပဘဝေ ဝါ, သညာဘဝေ ဝါ အသညာဘဝေ ဝါ နေဝသညာနာသညာဘဝေ ဝါ, ဧကဝေါကာရဘဝေ ဝါ စတုဝေါကာရဘဝေ ဝါ ပဉ္စဝေါကာရဘဝေ ဝါ, ပုန ဂတိယာ ဝါ ဥပပတ္တိယာ ဝါ ပဋိသန္ဓိယာ ဝါ ဘဝေ ဝါ သံသာရေ ဝါ ဝဋ္ဋေ ဝါ န ဇနေယျ န သဉ္ဇနေယျ န နိဗ္ဗတ္တေယျ နာဘိနိဗ္ဗတ္တေယျ, ဣဓေဝ နိရုဇ္ဈေယျ ဝူပသမေယျ အတ္ထံ ဂစ္ဆေယျ ပဋိပ္ပဿမ္ဘေယျာတိ – ဇဟဿု ရူပံ အပုနဗ္ဘဝါယ။ တေနာဟ ဘဂဝါ –
‘‘ဒိသွာန ရူပေသု ဝိဟညမာနေ, [ပိင်္ဂိယာတိ ဘဂဝါ]
ရုပ္ပန္တိ ရူပေသု ဇနာ ပမတ္တာ၊
တသ္မာ တုဝံ ပိင်္ဂိယ အပ္ပမတ္တော, ဇဟဿု ရူပံ အပုနဗ္ဘဝါယာ’’တိ။
ဒိသာ စတဿော ဝိဒိသာ စတဿော, ဥဒ္ဓံ အဓော ဒသ ဒိသာ ဣမာယော၊
န တုယှံ အဒိဋ္ဌံ အဿုတံ အမုတံ, အထော အဝိညာတံ ကိဉ္စိ နမတ္ထိ လောကေ၊
အာစိက္ခ ဓမ္မံ ယမဟံ ဝိဇညံ, ဇာတိဇရာယ ဣဓ ဝိပ္ပဟာနံ။
ဒိသာ စတဿော ဝိဒိသာ စတဿော, ဥဒ္ဓံ အဓော ဒသ ဒိသာ ဣမာယောတိ ဒသ ဒိသာ။
န တုယှံ အဒိဋ္ဌံ အဿုတံ အမုတံ, အထော အဝိညာတံ ကိဉ္စိ နမတ္ထိ လောကေတိ န တုယှံ အဒိဋ္ဌံ အဿုတံ အမုတံ အဝိညာတံ ကိဉ္စိ အတ္တတ္ထော ဝါ ပရတ္ထော ဝါ ဥဘယတ္ထော ဝါ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကော ဝါ အတ္ထော သမ္ပရာယိကော ဝါ အတ္ထော ဥတ္တာနော ဝါ အတ္ထော ဂမ္ဘီရော ဝါ အတ္ထော ဂူဠှော ဝါ အတ္ထော ပဋိစ္ဆန္နော ဝါ အတ္ထော နေယျော ဝါ အတ္ထော နီတော ဝါ အတ္ထော အနဝဇ္ဇော ဝါ အတ္ထော နိက္ကိလေသော ဝါ အတ္ထော ဝေါဒါနော ဝါ အတ္ထော ပရမတ္ထော ဝါ နတ္ထိ န သတိ န သံဝိဇ္ဇတိ နုပလဗ္ဘတီတိ – န တုယှံ အဒိဋ္ဌံ အဿုတံ အမုတံ, အထော အဝိညာတံ ကိဉ္စိ နမတ္ထိ လောကေ။
အာစိက္ခ ဓမ္မံ ယမဟံ ဝိဇညန္တိ။ ဓမ္မန္တိ အာဒိကလျာဏံ…ပေ… နိဗ္ဗာနဉ္စ နိဗ္ဗာနဂါမိနိဉ္စ ပဋိပဒံ အာစိက္ခာဟိ ဒေသေဟိ ပညပေဟိ ပဋ္ဌပေဟိ ဝိဝရာဟိ ဝိဘဇာဟိ
(စူဠနိ၊၁၉၃။)ဥတ္တာနီကရောဟိ ပကာသေဟိ။ ယမဟံ ဝိဇညန္တိ ယမဟံ ဇာနေယျံ အာဇာနေယျံ ဝိဇာနေယျံ ပဋိဝိဇာနေယျံ ပဋိဝိဇ္ဈေယျံ အဓိဂစ္ဆေယျံ ဖဿေယျံ သစ္ဆိကရေယျန္တိ – အာစိက္ခ ဓမ္မံ ယမဟံ ဝိဇညံ။
ဇာတိဇရာယ ဣဓ ဝိပ္ပဟာနန္တိ ဣဓေဝ ဇာတိဇရာမရဏဿ ပဟာနံ ဝူပသမံ ပဋိနိဿဂ္ဂံ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိံ အမတံ နိဗ္ဗာနန္တိ – ဇာတိဇရာယ ဣဓ ဝိပ္ပဟာနံ။ တေနာဟ သော ဗြာဟ္မဏော –
‘‘ဒိသာ စတဿော ဝိဒိသာ စတဿော, ဥဒ္ဓံ အဓော ဒသ ဒိသာ ဣမာယော၊
န တုယှံ အဒိဋ္ဌံ အဿုတံ အမုတံ, အထော အဝိညာတံ ကိဉ္စိ နမတ္ထိ လောကေ၊
အာစိက္ခ ဓမ္မံ ယမဟံ ဝိဇညံ, ဇာတိဇရာယ ဣဓ ဝိပ္ပဟာန’’န္တိ။
တဏှာဓိပန္နေ မနုဇေ ပေက္ခမာနော, [ပိင်္ဂိယာတိ ဘဂဝါ]
သန္တာပဇာတေ ဇရသာ ပရေတေ၊
တသ္မာ တုဝံ ပိင်္ဂိယ အပ္ပမတ္တော, ဇဟဿု တဏှံ အပုနဗ္ဘဝါယ။
တဏှာဓိပန္နေ မနုဇေ ပေက္ခမာနောတိ။ တဏှာတိ ရူပတဏှာ…ပေ… ဓမ္မတဏှာ။ တဏှာဓိပန္နေတိ တဏှာဓိပန္နေ [တဏှာယ အဓိပန္နေ (က။)] တဏှာနုဂေ တဏှာနုဂတေ တဏှာနုသဋေ တဏှာယ ပန္နေ ပဋိပန္နေ အဘိဘူတေ ပရိယာဒိန္နစိတ္တေ။ မနုဇေတိ သတ္တာဓိဝစနံ။ ပေက္ခမာနောတိ ပေက္ခမာနော ဒက္ခမာနော ဩလောကယမာနော နိဇ္ဈာယမာနော ဥပပရိက္ခမာနောတိ – တဏှာဓိပန္နေ မနုဇေ ပေက္ခမာနော။ ပိင်္ဂိယာတိ ဘဂဝါတိ။ ပိင်္ဂိယာတိ ဘဂဝါ တံ ဗြာဟ္မဏံ နာမေန အာလပတိ။ ဘဂဝါတိ ဂါရဝါဓိဝစနမေတံ…ပေ… သစ္ဆိကာ ပညတ္တိ, ယဒိဒံ ဘဂဝါတိ – ပိင်္ဂိယာတိ ဘဂဝါ။
သန္တာပဇာတေ ဇရသာ ပရေတေတိ။ သန္တာပဇာတေတိ ဇာတိယာ သန္တာပဇာတေ, ဇရာယ သန္တာပဇာတေ, ဗျာဓိနာ သန္တာပဇာတေ, မရဏေန သန္တာပဇာတေ, သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသေဟိ သန္တာပဇာတေ, နေရယိကေန ဒုက္ခေန သန္တာပဇာတေ…ပေ… ဒိဋ္ဌိဗျသနေန ဒုက္ခေန သန္တာပဇာတေ
(စူဠနိ၊၁၉၄။)ဤတိဇာတေ ဥပဒ္ဒဝဇာတေ ဥပသဂ္ဂဇာတေတိ – သန္တာပဇာတေ။ ဇရသာ ပရေတေတိ ဇရာယ ဖုဋ္ဌေ ပရေတေ သမောဟိတေ သမန္နာဂတေ။ ဇာတိယာ အနုဂတေ ဇရာယ အနုသဋေ ဗျာဓိနာ အဘိဘူတေ မရဏေန အဗ္ဘာဟတေ အတာဏေ အလေဏေ အသရဏေ အသရဏီဘူတေတိ – သန္တာပဇာတေ ဇရသာ ပရေတေ။
တသ္မာ တုဝံ ပိင်္ဂိယ အပ္ပမတ္တောတိ။ တသ္မာတိ တသ္မာ တံကာရဏာ တံဟေတု တပ္ပစ္စယာ တံနိဒါနာ ဧဝံ အာဒီနဝံ သမ္ပဿမာနော တဏှာယာတိ – တသ္မာ တုဝံ ပိင်္ဂိယ။ အပ္ပမတ္တောတိ သက္ကစ္စကာရီ…ပေ… အပ္ပမာဒေါ ကုသလေသု ဓမ္မေသူတိ – တသ္မာ တုဝံ ပိင်္ဂိယ အပ္ပမတ္တော။
ဇဟဿု တဏှံ အပုနဗ္ဘဝါယာတိ။ တဏှာတိ ရူပတဏှာ…ပေ… ဓမ္မတဏှာ။ ဇဟဿု တဏှန္တိ ဇဟဿု တဏှံ ပဇဟဿု တဏှံ ဝိနောဒေဟိ တဏှံ ဗျန္တီကရောဟိ တဏှံ အနဘာဝံ ဂမေဟိ တဏှံ။ အပုနဗ္ဘဝါယာတိ ယထာ တေ…ပေ… ပုနပဋိသန္ဓိကော ဘဝေါ န နိဗ္ဗတ္တေယျ ကာမဓာတုယာ ဝါ ရူပဓာတုယာ ဝါ အရူပဓာတုယာ ဝါ, ကာမဘဝေ ဝါ ရူပဘဝေ ဝါ အရူပဘဝေ ဝါ, သညာဘဝေ ဝါ အသညာဘဝေ ဝါ နေဝသညာနာသညာဘဝေ ဝါ, ဧကဝေါကာရဘဝေ ဝါ စတုဝေါကာရဘဝေ ဝါ ပဉ္စဝေါကာရဘဝေ ဝါ, ပုနဂတိယာ ဝါ ဥပပတ္တိယာ ဝါ ပဋိသန္ဓိယာ ဝါ ဘဝေ ဝါ သံသာရေ ဝါ ဝဋ္ဋေ ဝါ န ဇနေယျ န သဉ္ဇနေယျ န နိဗ္ဗတ္တေယျ နာဘိနိဗ္ဗတ္တေယျ, ဣဓေဝ နိရုဇ္ဈေယျ ဝူပသမေယျ အတ္ထံ ဂစ္ဆေယျ ပဋိပ္ပဿမ္ဘေယျာတိ – ဇဟဿု တဏှံ အပုနဗ္ဘဝါယ။ တေနာဟ ဘဂဝါ –
‘‘တဏှာဓိပန္နေ မနုဇေ ပေက္ခမာနော, [ပိင်္ဂိယာတိ ဘဂဝါ]
သန္တာပဇာတေ ဇရသာ ပရေတေ၊
တသ္မာ တုဝံ ပိင်္ဂိယ အပ္ပမတ္တော, ဇဟဿု တဏှံ အပုနဗ္ဘဝါယာ’’တိ။
သဟ ဂါထာပရိယောသာနာ ယေ တေ ဗြာဟ္မဏေန သဒ္ဓိံ ဧကစ္ဆန္ဒာ ဧကပယောဂါ ဧကာဓိပ္ပါယာ ဧကဝါသနဝါသိတာ, တေသံ အနေကပါဏသဟဿာနံ ဝိရဇံ ဝီတမလံ ဓမ္မစက္ခုံ ဥဒပါဒိ – ‘‘ယံ ကိဉ္စိ သမုဒယဓမ္မံ သဗ္ဗံ တံ နိရောဓဓမ္မ’’န္တိ။ တဿ စ ဗြာဟ္မဏဿ ဝိရဇံ ဝီတမလံ ဓမ္မစက္ခုံ ဥဒပါဒိ – ‘‘ယံ ကိဉ္စိ သမုဒယဓမ္မံ သဗ္ဗံ တံ နိရောဓဓမ္မ’’န္တိ။ သဟ ဓမ္မစက္ခုဿ ပဋိလာဘာ အဇိနဇဋာဝါကစီရတိဒဏ္ဍကမဏ္ဍလုကေသာ စ မဿူ စ အန္တရဟိတာ။
(စူဠနိ၊၁၉၅။)ဘဏ္ဍုကာသာယဝတ္ထဝသနော သံဃာဋိပတ္တစီဝရဓရော အနွတ္ထပဋိပတ္တိယာ ပဉ္ဇလိကော ဘဂဝန္တံ နမဿမာနော နိသိန္နော ဟောတိ – ‘‘သတ္ထာ မေ ဘန္တေ ဘဂဝါ, သာဝကောဟမသ္မီ’’တိ။
ပိင်္ဂိယမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသော [သိင်္ဂိယပဉှံ (က။)] သောဠသမော။
၁၇။ ပါရာယနတ္ထုတိဂါထာနိဒ္ဒေသ
֍ ဋ္ဌ ၉၃။ ဣဒမဝေါစ ဘဂဝါ မဂဓေသု ဝိဟရန္တော ပါသာဏကေ စေတိယေ, ပရိစာရကသောဠသာနံ [ပရိစာရိတသောဠသန္နံ (သျာ။ က။)] ဗြာဟ္မဏာနံ အဇ္ဈိဋ္ဌော ပုဋ္ဌော ပုဋ္ဌော ပဉှံ ဗျာကာသိ။
ဣဒမဝေါစ ဘဂဝါတိ ဣဒံ ပါရာယနံ အဝေါစ။ ဘဂဝါတိ ဂါရဝါဓိဝစနမေတံ…ပေ… သစ္ဆိကာ ပညတ္တိ, ယဒိဒံ ဘဂဝါတိ – ဣဒမဝေါစ ဘဂဝါ။ မဂဓေသု ဝိဟရန္တောတိ မဂဓနာမကေ ဇနပဒေ ဝိဟရန္တော ဣရိယန္တော ဝတ္တေန္တော ပါလေန္တော ယပေန္တော ယာပေန္တော။ ပါသာဏကေ စေတိယေတိ ပါသာဏကစေတိယံ ဝုစ္စတိ ဗုဒ္ဓါသနန္တိ – မဂဓေသု ဝိဟရန္တော ပါသာဏကေ စေတိယေ။ ပရိစာရကသောဠသာနံ ဗြာဟ္မဏာနန္တိ ပိင်္ဂိယော [သိင်္ဂိယော (က။)] ဗြာဟ္မဏော ဗာဝရိဿ ဗြာဟ္မဏဿ ပဒ္ဓေါ ပဒ္ဓစရော ပရိစာရကော [ပရိစာရိကော (သျာ။ က။)] သိဿော။ ပိင်္ဂိယေန [တေန (က။)] တေ သောဠသာတိ – ဧဝမ္ပိ ပရိစာရကသောဠသာနံ ဗြာဟ္မဏာနံ။ အထ ဝါ, တေ သောဠသ ဗြာဟ္မဏာ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော ပဒ္ဓါ ပဒ္ဓစရာ ပရိစာရကာ သိဿာတိ – ဧဝမ္ပိ ပရိစာရကသောဠသာနံ ဗြာဟ္မဏာနံ။
အဇ္ဈိဋ္ဌော ပုဋ္ဌော ပုဋ္ဌော ပဉှံ ဗျာကာသီတိ။ အဇ္ဈိဋ္ဌောတိ အဇ္ဈိဋ္ဌော အဇ္ဈေသိတော။ ပုဋ္ဌော ပုဋ္ဌောတိ ပုဋ္ဌော ပုဋ္ဌော ပုစ္ဆိတော ပုစ္ဆိတော ယာစိတော ယာစိတော အဇ္ဈေသိတော အဇ္ဈေသိတော ပသာဒိတော ပသာဒိတော။ ပဉှံ ဗျာကာသီတိ ပဉှံ ဗျာကာသိ အာစိက္ခိ ဒေသေသိ ပညပေသိ ပဋ္ဌပေသိ ဝိဝရိ ဝိဘဇိ ဥတ္တာနီအာကာသိ ပကာသေသီတိ – အဇ္ဈိဋ္ဌော ပုဋ္ဌော ပုဋ္ဌော ပဉှံ ဗျာကာသိ။ တေနေတံ ဝုစ္စတိ –
‘‘ဣဒမဝေါစ ဘဂဝါ မဂဓေသု ဝိဟရန္တော ပါသာဏကေ စေတိယေ, ပရိစာရကသောဠသာနံ ဗြာဟ္မဏာနံ အဇ္ဈိဋ္ဌော ပုဋ္ဌော ပုဋ္ဌော ပဉှံ ဗျာကာသီ’’တိ။
(စူဠနိ၊၁၉၆။)֍ ဋ္ဌ ၉၄။ ဧကမေကဿ စေပိ ပဉှဿ အတ္ထမညာယ ဓမ္မမညာယ ဓမ္မာနုဓမ္မံ ပဋိပဇ္ဇေယျ, ဂစ္ဆေယျေဝ ဇရာမရဏဿ ပါရံ။ ပါရင်္ဂမနီယာ ဣမေ ဓမ္မာတိ။ တသ္မာ ဣမဿ ဓမ္မပရိယာယဿ ‘‘ပါရာယန’’န္တေဝ အဓိဝစနံ။
ဧကမေကဿ စေပိ ပဉှဿာတိ ဧကမေကဿ စေပိ အဇိတပဉှဿ, ဧကမေကဿ စေပိ တိဿမေတ္တေယျပဉှဿ, ဧကမေကဿ စေပိ ပုဏ္ဏကပဉှဿ, ဧကမေကဿ စေပိ မေတ္တဂူပဉှဿ, ဧကမေကဿ စေပိ ဓောတကပဉှဿ, ဧကမေကဿ စေပိ ဥပသီဝပဉှဿ, ဧကမေကဿ စေပိ နန္ဒကပဉှဿ, ဧကမေကဿ စေပိ ဟေမကပဉှဿ, ဧကမေကဿ စေပိ တောဒေယျပဉှဿ, ဧကမေကဿ စေပိ ကပ္ပပဉှဿ, ဧကမေကဿ စေပိ ဇတုကဏ္ဏိပဉှဿ, ဧကမေကဿ စေပိ ဘဒြာဝုဓပဉှဿ, ဧကမေကဿ စေပိ ဥဒယပဉှဿ, ဧကမေကဿ စေပိ ပေါသာလပဉှဿ, ဧကမေကဿ စေပိ မောဃရာဇပဉှဿ, ဧကမေကဿ စေပိ ပိင်္ဂိယပဉှဿာတိ – ဧကမေကဿ စေပိ ပဉှဿ။
အတ္ထမညာယ ဓမ္မမညာယာတိ သွေဝ ပဉှော ဓမ္မော, ဝိသဇ္ဇနံ [ဝိဿဇ္ဇနံ (က။)] အတ္ထောတိ အတ္ထံ အညာယ ဇာနိတွာ တုလယိတွာ တီရယိတွာ ဝိဘာဝယိတွာ ဝိဘူတံ ကတွာတိ – အတ္ထမညာယ။ ဓမ္မမညာယာတိ ဓမ္မံ အညာယ ဇာနိတွာ တုလယိတွာ တီရယိတွာ ဝိဘာဝယိတွာ ဝိဘူတံ ကတွာတိ – ဓမ္မမညာယာတိ – အတ္ထမညာယ ဓမ္မမညာယ။ ဓမ္မာနုဓမ္မံ ပဋိပဇ္ဇေယျာတိ သမ္မာပဋိပဒံ အနုလောမပဋိပဒံ အပစ္စနီကပဋိပဒံ အနွတ္ထပဋိပဒံ ဓမ္မာနုဓမ္မပဋိပဒံ ပဋိပဇ္ဇေယျာတိ – ဓမ္မာနုဓမ္မံ ပဋိပဇ္ဇေယျ။ ဂစ္ဆေယျေဝ ဇရာမရဏဿ ပါရန္တိ ဇရာမရဏဿ ပါရံ ဝုစ္စတိ အမတံ နိဗ္ဗာနံ။ ယော သော သဗ္ဗသင်္ခါရသမထော သဗ္ဗူပဓိပ္ပဋိနိဿဂ္ဂေါ တဏှက္ခယော ဝိရာဂေါ နိရောဓော နိဗ္ဗာနံ။ ဂစ္ဆေယျေဝ ဇရာမရဏဿ ပါရန္တိ ဇရာမရဏဿ ပါရံ ဂစ္ဆေယျ, ပါရံ အဓိဂစ္ဆေယျ, ပါရံ အဓိဖဿေယျ, ပါရံ သစ္ဆိကရေယျာတိ – ဂစ္ဆေယျေဝ ဇရာမရဏဿ ပါရံ။ ပါရင်္ဂမနီယာ ဣမေ ဓမ္မာတိ ဣမေ ဓမ္မာ ပါရင်္ဂမနီယာ။ ပါရံ ပါပေန္တိ ပါရံ သမ္ပာပေန္တိ ပါရံ သမနုပါပေန္တိ, ဇရာမဏဿ တရဏာယ [တာရဏာယ (သျာ။)] သံဝတ္တန္တီတိ – ပါရင်္ဂမနီယာ ဣမေ ဓမ္မာတိ။
တသ္မာ ဣမဿ ဓမ္မပရိယာယဿာတိ။ တသ္မာတိ တသ္မာ တံကာရဏာ တံဟေတု တပ္ပစ္စယာ တံနိဒါနာတိ – တသ္မာ။ ဣမဿ ဓမ္မပရိယာယဿာတိ
(စူဠနိ၊၁၉၇။)ဣမဿ ပါရာယနဿာတိ – တသ္မာ ဣမဿ ဓမ္မပရိယာယဿ။ ပါရာယနန္တေဝ အဓိဝစနန္တိ ပါရံ ဝုစ္စတိ အမတံ နိဗ္ဗာနံ…ပေ… နိရောဓော နိဗ္ဗာနံ။ အယနံ ဝုစ္စတိ မဂ္ဂေါ, သေယျထိဒံ – သမ္မာဒိဋ္ဌိ…ပေ… သမ္မာသမာဓိ။ အဓိဝစနန္တိ သင်္ခါ သမညာ ပညတ္တိ ဝေါဟာရော နာမံ နာမကမ္မံ နာမဓေယျံ နိရုတ္တိ ဗျဉ္ဇနံ အဘိလာပေါတိ – ပါရာယနန္တေဝ အဓိဝစနံ။ တေနေတံ ဝုစ္စတိ –
‘‘ဧကမေကဿ စေပိ ပဉှဿ အတ္ထမညာယ ဓမ္မမညာယ ဓမ္မာနုဓမ္မံ ပဋိပဇ္ဇေယျ, ဂစ္ဆေယျေဝ ဇရာမရဏဿ ပါရံ။ ပါရင်္ဂမနီယာ ဣမေ ဓမ္မာတိ။ တသ္မာ ဣမဿ ဓမ္မပရိယာယဿ ‘ပါရာယန’န္တေဝ အဓိဝစန’’န္တိ။
အဇိတော တိဿမေတ္တေယျော, ပုဏ္ဏကော အထ မေတ္တဂူ၊
ဓောတကော ဥပသီဝေါ စ, နန္ဒော စ အထ ဟေမကော။
တောဒေယျကပ္ပါ ဒုဘယော, ဇတုကဏ္ဏီ စ ပဏ္ဍိတော၊
ဘဒြာဝုဓော ဥဒယော စ, ပေါသာလော စာပိ ဗြာဟ္မဏော၊
မောဃရာဇာ စ မေဓာဝီ, ပိင်္ဂိယော စ မဟာဣသိ။
ဧတေ ဗုဒ္ဓံ ဥပါဂစ္ဆုံ, သမ္ပန္နစရဏံ ဣသိံ၊
ပုစ္ဆန္တာ နိပုဏေ ပဉှေ, ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌံ ဥပါဂမုံ။
ဧတေ ဗုဒ္ဓံ ဥပါဂစ္ဆုန္တိ။ ဧတေတိ သောဠသ ပါရာယနိယာ ဗြာဟ္မဏာ။ ဗုဒ္ဓေါတိ ယော သော ဘဂဝါ သယမ္ဘူ အနာစရိယကော ပုဗ္ဗေ အနနုဿုတေသု ဓမ္မေသု သာမံ သစ္စာနိ အဘိသမ္ဗုဇ္ဈိ, တတ္ထ စ သဗ္ဗညုတံ ပတ္တော ဗလေသု စ ဝသီဘာဝံ။ ဗုဒ္ဓေါတိ ကေနဋ္ဌေန ဗုဒ္ဓေါ? ဗုဇ္ဈိတာ သစ္စာနီတိ ဗုဒ္ဓေါ, ဗောဓေတာ ပဇာယာတိ ဗုဒ္ဓေါ, သဗ္ဗညုတာယ ဗုဒ္ဓေါ, သဗ္ဗဒဿာဝိတာယ ဗုဒ္ဓေါ, အဘိညေယျတာယ ဗုဒ္ဓေါ, ဝိသဝိတာယ ဗုဒ္ဓေါ, ခီဏာသဝသင်္ခါတေန ဗုဒ္ဓေါ, နိရုပလေပသင်္ခါတေန ဗုဒ္ဓေါ, ဧကန္တဝီတရာဂေါတိ ဗုဒ္ဓေါ, ဧကန္တဝီတဒေါသောတိ ဗုဒ္ဓေါ, ဧကန္တဝီတမောဟောတိ ဗုဒ္ဓေါ, ဧကန္တနိက္ကိလေသောတိ ဗုဒ္ဓေါ, ဧကာယနမဂ္ဂံ ဂတောတိ ဗုဒ္ဓေါ, ဧကော အနုတ္တရံ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓေါတိ ဗုဒ္ဓေါ, အဗုဒ္ဓိဝိဟတတ္တာ ဗုဒ္ဓိပဋိလာဘာတိ ဗုဒ္ဓေါ။ ဗုဒ္ဓေါတိ နေတံ နာမံ မာတရာ ကတံ န ပိတရာ ကတံ န ဘာတရာ ကတံ န ဘဂိနိယာ ကတံ န မိတ္တာမစ္စေဟိ ကတံ န ဉာတိသာလောဟိတေဟိ ကတံ န သမဏဗြာဟ္မဏေဟိ ကတံ န ဒေဝတာဟိ ကတံ။ ဝိမောက္ခန္တိကမေတံ ဗုဒ္ဓါနံ ဘဂဝန္တာနံ ဗောဓိယာ မူလေ သဟ သဗ္ဗညုတဉာဏဿ ပဋိလာဘာ သစ္ဆိကာ
(စူဠနိ၊၁၉၈။)ပညတ္တိ, ယဒိဒံ ဗုဒ္ဓေါတိ။ ဧတေ ဗုဒ္ဓံ ဥပါဂစ္ဆုန္တိ ဧတေ ဗုဒ္ဓံ ဥပါဂမိံသု ဥပသင်္ကမိံသု ပယိရုပါသိံသု ပရိပုစ္ဆိံသု ပရိပဉှိံသူတိ – ဧတေ ဗုဒ္ဓံ ဥပါဂစ္ဆုံ။
သမ္ပန္နစရဏံ ဣသိန္တိ စရဏံ ဝုစ္စတိ သီလာစာရနိဗ္ဗတ္တိ။ သီလသံဝရောပိ စရဏံ, ဣန္ဒြိယသံဝရောပိ စရဏံ, ဘောဇနေ မတ္တညုတာပိ စရဏံ, ဇာဂရိယာနုယောဂေါပိ စရဏံ, သတ္တပိ သဒ္ဓမ္မာ စရဏံ, စတ္တာရိပိ ဈာနာနိ စရဏံ။ သမ္ပန္နစရဏန္တိ သမ္ပန္နစရဏံ သေဋ္ဌစရဏံ ဝိသေဋ္ဌစရဏံ [ဝိသိဋ္ဌစရဏံ (က။)] ပါမောက္ခစရဏံ ဥတ္တမစရဏံ ပဝရစရဏံ။ ဣသီတိ ဣသိ ဘဂဝါ မဟန္တံ သီလက္ခန္ဓံ ဧသီ ဂဝေသီ ပရိယေသီတိ ဣသိ…ပေ… မဟေသက္ခေဟိ ဝါ သတ္တေဟိ ဧသိတော ဂဝေသိတော ပရိယေသိတော – ‘‘ကဟံ ဗုဒ္ဓေါ, ကဟံ ဘဂဝါ, ကဟံ ဒေဝဒေဝေါ ကဟံ နရာသဘော’’တိ – ဣသီတိ – သမ္ပန္နစရဏံ ဣသိံ။
ပုစ္ဆန္တာ နိပုဏေ ပဉှေတိ။ ပုစ္ဆန္တာတိ ပုစ္ဆန္တာ ယာစန္တာ အဇ္ဈေသန္တာ ပသာဒေန္တာ။ နိပုဏေ ပဉှေတိ ဂမ္ဘီရေ ဒုဒ္ဒသေ ဒုရနုဗောဓေ သန္တေ ပဏီတေ အတက္ကာဝစရေ နိပုဏေ ပဏ္ဍိတဝေဒနီယေ ပဉှေတိ – ပုစ္ဆန္တာ နိပုဏေ ပဉှေ။
ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌံ ဥပါဂမုန္တိ။ ဗုဒ္ဓေါတိ ယော သော ဘဂဝါ…ပေ… သစ္ဆိကာ ပညတ္တိ, ယဒိဒံ ဗုဒ္ဓေါတိ။ သေဋ္ဌန္တိ အဂ္ဂံ သေဋ္ဌံ ဝိသေဋ္ဌံ ပါမောက္ခံ ဥတ္တမံ ပဝရံ ဗုဒ္ဓံ ဥပါဂမုံ ဥပါဂမိံသု ဥပသင်္ကမိံသု ပယိရုပါသိံသု ပရိပုစ္ဆိံသု ပရိပဉှိံသူတိ – ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌံ ဥပါဂမုံ။ တေနေတံ ဝုစ္စတိ –
‘‘ဧတေ ဗုဒ္ဓံ ဥပါဂစ္ဆုံ, သမ္ပန္နစရဏံ ဣသိံ၊
ပုစ္ဆန္တာ နိပုဏေ ပဉှေ, ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌံ ဥပါဂမု’’န္တိ။
တေသံ ဗုဒ္ဓေါ ပဗျာကာသိ, ပဉှံ ပုဋ္ဌော ယထာတထံ၊
ပဉှာနံ ဝေယျာကရဏေန, တောသေသိ ဗြာဟ္မဏေ မုနိ။
တေသံ ဗုဒ္ဓေါ ပဗျာကာသီတိ။ တေသန္တိ သောဠသာနံ ပါရာယနိယာနံ ဗြာဟ္မဏာနံ။ ဗုဒ္ဓေါတိ ယော သော ဘဂဝါ…ပေ… သစ္ဆိကာ ပညတ္တိ, ယဒိဒံ ဗုဒ္ဓေါတိ။ ပဗျာကာသီတိ တေသံ ဗုဒ္ဓေါ ပဗျာကာသိ အာစိက္ခိ ဒေသေသိ ပညပေသိ ပဋ္ဌပေသိ ဝိဝရိ ဝိဘဇိ ဥတ္တာနီအကာသိ ပကာသေသီတိ – တေသံ ဗုဒ္ဓေါ ပဗျာကာသိ။
ပဉှံ ပုဋ္ဌော ယထာတထန္တိ။ ပဉှံ ပုဋ္ဌောတိ ပဉှံ ပုဋ္ဌော ပုစ္ဆိတော ယာစိတော အဇ္ဈေသိတော ပသာဒိတော။ ယထာတထန္တိ ယထာ အာစိက္ခိတဗ္ဗံ တထာ
(စူဠနိ၊၁၉၉။)အာစိက္ခိ, ယထာ ဒေသိတဗ္ဗံ တထာ ဒေသေသိ, ယထာ ပညပေတဗ္ဗံ တထာ ပညပေသိ, ယထာ ပဋ္ဌပေတဗ္ဗံ တထာ ပဋ္ဌပေသိ, ယထာ ဝိဝရိတဗ္ဗံ တထာ ဝိဝရိ, ယထာ ဝိဘဇိတဗ္ဗံ တထာ ဝိဘဇိ, ယထာ ဥတ္တာနီကာတဗ္ဗံ တထာ ဥတ္တာနီအကာသိ, ယထာ ပကာသိတဗ္ဗံ တထာ ပကာသေသီတိ – ပဉှံ ပုဋ္ဌော ယထာတထံ။
ပဉှာနံ ဝေယျာကရဏေနာတိ ပဉှာနံ ဝေယျာကရဏေန အာစိက္ခနေန ဒေသနေန ပညပနေန ပဋ္ဌပနေန ဝိဝရဏေန ဝိဘဇနေန ဥတ္တာနီကမ္မေန ပကာသနေနာတိ – ပဉှာနံ ဝေယျာကရဏေန။
တောသေသိ ဗြာဟ္မဏေ မုနီတိ။ တောသေသီတိ တောသေသိ ဝိတောသေသိ ပသာဒေသိ အာရာဓေသိ အတ္တမနေ အကာသိ။ ဗြာဟ္မဏေတိ သောဠသ ပါရာယနိယေ ဗြာဟ္မဏေ။ မုနီတိ မောနံ ဝုစ္စတိ ဉာဏံ…ပေ… သင်္ဂဇာလမတိစ္စ သော မုနီတိ – တောသေသိ ဗြာဟ္မဏေ မုနိ။ တေနေတံ ဝုစ္စတိ –
‘‘တေသံ ဗုဒ္ဓေါ ပဗျာကာသိ, ပဉှံ ပုဋ္ဌော ယထာတထံ၊
ပဉှာနံ ဝေယျာကရဏေန, တောသေသိ ဗြာဟ္မဏေ မုနီ’’တိ။
တေ တောသိတာ စက္ခုမတာ, ဗုဒ္ဓေနာဒိစ္စဗန္ဓုနာ၊
ဗြဟ္မစရိယမစရိံသု, ဝရပညဿ သန္တိကေ။
တေ တောသိတာ စက္ခုမတာတိ။ တေတိ သောဠသ ပါရာယနိယာ ဗြာဟ္မဏာ။ တောသိတာတိ တောသိတာ ဝိတောသိတာ ပသာဒိတာ အာရာဓိတာ အတ္တမနာ ကတာတိ – တေ တောသိတာ။ စက္ခုမတာတိ ဘဂဝါ ပဉ္စဟိ စက္ခူဟိ စက္ခုမာ – မံသစက္ခုနာပိ စက္ခုမာ, ဒိဗ္ဗစက္ခုနာပိ စက္ခုမာ, ပညာစက္ခုနာပိ စက္ခုမာ, ဗုဒ္ဓစက္ခုနာပိ စက္ခုမာ, သမန္တစက္ခုနာပိ စက္ခုမာ။ ကထံ ဘဂဝါ မံသစက္ခုနာပိ စက္ခုမာ…ပေ… ဧဝံ ဘဂဝါ သမန္တစက္ခုနာပိ စက္ခုမာတိ – တေ တောသိတာ စက္ခုမတာ။
ဗုဒ္ဓေနာဒိစ္စဗန္ဓုနာတိ။ ဗုဒ္ဓေါတိ ယော သော ဘဂဝါ…ပေ… သစ္ဆိကာ ပညတ္တိ, ယဒိဒံ ဗုဒ္ဓေါတိ။ အာဒိစ္စဗန္ဓုနာတိ အာဒိစ္စော ဝုစ္စတိ သူရိယော။ သော ဂေါတမော ဂေါတ္တေန, ဘဂဝါပိ ဂေါတမော ဂေါတ္တေန, ဘဂဝါ သူရိယဿ ဂေါတ္တဉာတကော ဂေါတ္တဗန္ဓု။ တသ္မာ ဗုဒ္ဓေါ အာဒိစ္စဗန္ဓူတိ – ဗုဒ္ဓေနာဒိစ္စဗန္ဓုနာ။
(စူဠနိ၊၂၀၀။)ဗြဟ္မစရိယမစရိံသူတိ ဗြဟ္မစရိယံ ဝုစ္စတိ အသဒ္ဓမ္မသမာပတ္တိယာ အာရတိ ဝိရတိ ပဋိဝိရတိ ဝေရမဏီ ဝိရမဏံ အကိရိယာ အကရဏံ အနဇ္ဈာပတ္တိ ဝေလာအနတိက္ကမော သေတုဃာတော။ အပိ စ, နိပ္ပရိယာယဝသေန ဗြဟ္မစရိယံ ဝုစ္စတိ အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ, သေယျထိဒံ – သမ္မာဒိဋ္ဌိ, သမ္မာသင်္ကပ္ပေါ, သမ္မာဝါစာ, သမ္မာကမ္မန္တော, သမ္မာအာဇီဝေါ, သမ္မာဝါယာမော, သမ္မာသတိ, သမ္မာသမာဓိ။ ဗြဟ္မစရိယမစရိံသူတိ ဗြဟ္မစရိယံ စရိံသု အစရိံသု သမာဒါယ ဝတ္တိံသူတိ – ဗြဟ္မစရိယမစရိံသု။
ဝရပညဿ သန္တိကေတိ ဝရပညဿ အဂ္ဂပညဿ သေဋ္ဌပညဿ ဝိသေဋ္ဌပညဿ ပါမောက္ခပညဿ ဥတ္တမပညဿ ပဝရပညဿ။ သန္တိကေတိ သန္တိကေ သာမန္တာ အာသန္နေ အဝိဒူရေ ဥပကဋ္ဌေတိ – ဝရပညဿ သန္တိကေ။ တေနေတံ ဝုစ္စတိ –
‘‘တေ တောသိတာ စက္ခုမတာ, ဗုဒ္ဓေနာဒိစ္စဗန္ဓုနာ၊
ဗြဟ္မစရိယမစရိံသု, ဝရပညဿ သန္တိကေ’’တိ။
ဧကမေကဿ ပဉှဿ, ယထာ ဗုဒ္ဓေန ဒေသိတံ၊
တထာ ယော ပဋိပဇ္ဇေယျ, ဂစ္ဆေ ပါရံ အပါရတော။
ဧကမေကဿ ပဉှဿာတိ ဧကမေကဿ အဇိတပဉှဿ, ဧကမေကဿ တိဿမေတ္တေယျပဉှဿ…ပေ… ဧကမေကဿ ပိင်္ဂိယပဉှဿာတိ – ဧကမေကဿ ပဉှဿ။
ယထာ ဗုဒ္ဓေန ဒေသိတန္တိ။ ဗုဒ္ဓေါတိ ယော သော ဘဂဝါ သယမ္ဘူ…ပေ… သစ္ဆိကာ ပညတ္တိ, ယဒိဒံ ဗုဒ္ဓေါတိ။ ယထာ ဗုဒ္ဓေန ဒေသိတန္တိ ယထာ ဗုဒ္ဓေန အာစိက္ခိတံ ဒေသိတံ ပညပိတံ ပဋ္ဌပိတံ ဝိဝရိတံ ဝိဘဇိတံ [ဝိဘတ္တံ (သျာ။)] ဥတ္တာနီကတံ ပကာသိတန္တိ – ယထာ ဗုဒ္ဓေန ဒေသိတံ။
တထာ ယော ပဋိပဇ္ဇေယျာတိ သမ္မာပဋိပဒံ အနုလောမပဋိပဒံ အပစ္စနီကပဋိပဒံ အနွတ္ထပဋိပဒံ ဓမ္မာနုဓမ္မပဋိပဒံ ပဋိပဇ္ဇေယျာတိ – တထာ ယော ပဋိပဇ္ဇေယျ။
ဂစ္ဆေ ပါရံ အပါရတောတိ ပါရံ ဝုစ္စတိ အမတံ နိဗ္ဗာနံ…ပေ… နိရောဓော နိဗ္ဗာနံ၊ အပါရံ ဝုစ္စန္တိ ကိလေသာ စ ခန္ဓာ စ အဘိသင်္ခါရာ စ။ ဂစ္ဆေ ပါရံ
(စူဠနိ၊၂၀၁။)အပါရတောတိ အပါရတော ပါရံ ဂစ္ဆေယျ, ပါရံ အဓိဂစ္ဆေယျ, ပါရံ ဖဿေယျ, ပါရံ သစ္ဆိကရေယျာတိ – ဂစ္ဆေ ပါရံ အပါရတော။ တေနေတံ ဝုစ္စတိ –
‘‘ဧကမေကဿ ပဉှဿ, ယထာ ဗုဒ္ဓေန ဒေသိတံ၊
တထာ ယော ပဋိပဇ္ဇေယျ, ဂစ္ဆေ ပါရံ အပါရတော’’တိ။
အပါရာ ပါရံ ဂစ္ဆေယျ, ဘာဝေန္တော မဂ္ဂမုတ္တမံ၊
မဂ္ဂေါ သော ပါရံ ဂမနာယ, တသ္မာ ပါရာယနံ ဣတိ။
အပါရာ ပါရံ ဂစ္ဆေယျာတိ အပါရံ ဝုစ္စန္တိ ကိလေသာ စ ခန္ဓာ စ အဘိသင်္ခါရာ စ၊ ပါရံ ဝုစ္စတိ အမတံ နိဗ္ဗာနံ…ပေ… တဏှက္ခယော ဝိရာဂေါ နိရောဓော နိဗ္ဗာနံ။ အပါရာ ပါရံ ဂစ္ဆေယျာတိ အပါရာ ပါရံ ဂစ္ဆေယျ, ပါရံ အဓိဂစ္ဆေယျ, ပါရံ ဖဿေယျ, ပါရံ သစ္ဆိကရေယျာတိ – အပါရာ ပါရံ ဂစ္ဆေယျ။
ဘာဝေန္တော မဂ္ဂမုတ္တမန္တိ မဂ္ဂမုတ္တမံ ဝုစ္စတိ အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ, သေယျထိဒံ – သမ္မာဒိဋ္ဌိ…ပေ… သမ္မာသမာဓိ။ မဂ္ဂမုတ္တမန္တိ မဂ္ဂံ အဂ္ဂံ သေဋ္ဌံ ဝိသေဋ္ဌံ ပါမောက္ခံ ဥတ္တမံ ပဝရံ။ ဘာဝေန္တောတိ ဘာဝေန္တော အာသေဝန္တော ဗဟုလီကရောန္တောတိ – ဘာဝေန္တော မဂ္ဂမုတ္တမံ။
မဂ္ဂေါ သော ပါရံ ဂမနာယာတိ –
မဂ္ဂေါ ပန္ထော ပထော ပဇ္ဇော [အဒ္ဓေါ (က။)], အဉ္ဇသံ ဝဋုမာယနံ၊
နာဝါ ဥတ္တရသေတု စ, ကုလ္လော စ ဘိသိ သင်္ကမော [သင်္ဂမော (သျာ။ က။) ပဿ-ဓာတုမာလာယံ မဂ္ဂဓာတုဝဏ္ဏနာယံ]။
ပါရံ ဂမနာယာတိ ပါရံ ဂမနာယ ပါရံ သမ္ပာပနာယ ပါရံ သမနုပါပနာယ ဇရာမရဏဿ တရဏာယာတိ – မဂ္ဂေါ သော ပါရံ ဂမနာယ။
တသ္မာ ပါရာယနံ ဣတီတိ။ တသ္မာတိ တသ္မာ တံကာရဏာ တံဟေတု တပ္ပစ္စယာ တံနိဒါနာ။ ပါရံ ဝုစ္စတိ အမတံ နိဗ္ဗာနံ…ပေ… နိရောဓော နိဗ္ဗာနံ။ အယနံ ဝုစ္စတိ မဂ္ဂေါ။ ဣတီတိ ပဒသန္ဓိ…ပေ… ပဒါနုပုဗ္ဗတာပေတံ ဣတီတိ – တသ္မာ ပါရာယနံ ဣတိ။ တေနေတံ ဝုစ္စတိ –
‘‘အပါရာ ပါရံ ဂစ္ဆေယျ, ဘာဝေန္တော မဂ္ဂမုတ္တမံ၊
မဂ္ဂေါ သော ပါရံ ဂမနာယ, တသ္မာ ပါရာယနံ ဣတီ’’တိ။
ပါရာယနတ္ထုတိဂါထာနိဒ္ဒေသော သတ္တရသမော။
(စူဠနိ၊၂၀၂။)၁၈။ ပါရာယနာနုဂီတိဂါထာနိဒ္ဒေသ
ပါရာယနမနုဂါယိဿံ, [ဣစ္စာယသ္မာ ပိင်္ဂိယော]
ယထာဒ္ဒက္ခိ တထာက္ခာသိ, ဝိမလော ဘူရိမေဓသော၊
နိက္ကာမော နိဗ္ဗနော နာဂေါ, ကိဿ ဟေတု မုသာ ဘဏေ။
ပါရာယနမနုဂါယိဿန္တိ ဂီတမနုဂါယိဿံ ကထိတမနုကထယိဿံ [ကထိတမနုဂါယိဿံ (သျာ။) ဧဝံ သဗ္ဗပဒေသု အနုဂါယိဿန္တိ အာဂတံ] ဘဏိတမနုဘဏိဿံ လပိတမနုလပိဿံ ဘာသိတမနုဘာသိဿန္တိ – ပါရာယနမနုဂါယိဿံ။ ဣစ္စာယသ္မာ ပိင်္ဂိယောတိ။ ဣစ္စာတိ ပဒသန္ဓိ…ပေ… ပဒါနုပုဗ္ဗတာပေတံ – ဣစ္စာတိ။ အာယသ္မာတိ ပိယဝစနံ ဂရုဝစနံ သဂါရဝသပ္ပတိဿာဓိဝစနမေတံ – အာယသ္မာတိ။ ပိင်္ဂိယောတိ တဿ ထေရဿ နာမံ သင်္ခါ သမညာ ပညတ္တိ ဝေါဟာရော နာမံ နာမကမ္မံ နာမဓေယျံ နိရုတ္တိ ဗျဉ္ဇနံ အဘိလာပေါတိ – ဣစ္စာယသ္မာ ပိင်္ဂိယော။
ယထာဒ္ဒက္ခိ တထာက္ခာသီတိ ယထာ အဒ္ဒက္ခိ တထာ အက္ခာသိ အာစိက္ခိ ဒေသေသိ ပညပေသိ ပဋ္ဌပေသိ ဝိဝရိ ဝိဘဇိ ဥတ္တာနီအကာသိ ပကာသေသိ။ ‘‘သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ အနိစ္စာ’’တိ ယထာ အဒ္ဒက္ခိ တထာ အက္ခာသိ အာစိက္ခိ ဒေသေသိ ပညပေသိ ပဋ္ဌပေသိ ဝိဝရိ ဝိဘဇိ ဥတ္တာနီအကာသိ ပကာသေသိ။ ‘‘သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ ဒုက္ခာ’’တိ…ပေ… ‘‘သဗ္ဗေ ဓမ္မာ အနတ္တာ’’တိ… ‘‘ယံ ကိဉ္စိ သမုဒယဓမ္မံ သဗ္ဗံ တံ နိရောဓဓမ္မ’’န္တိ ယထာ အဒ္ဒက္ခိ တထာ အက္ခာသိ အာစိက္ခိ ဒေသေသိ ပညပေသိ ပဋ္ဌပေသိ ဝိဝရိ ဝိဘဇိ ဥတ္တာနီအကာသိ ပကာသေသီတိ – ယထာဒ္ဒက္ခိ တထာက္ခာသိ။
ဝိမလော ဘူရိမေဓသောတိ။ ဝိမလောတိ ရာဂေါ မလံ, ဒေါသော မလံ, မောဟော မလံ, ကောဓော… ဥပနာဟော…ပေ… သဗ္ဗာကုသလာဘိသင်္ခါရာ မလာ။ တေ မလာ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော ပဟီနာ ဥစ္ဆိန္နမူလာ တာလာဝတ္ထုကတာ အနဘာဝံကတာ အာယတိံ အနုပ္ပါဒဓမ္မာ။ အမလော ဗုဒ္ဓေါ ဝိမလော နိမ္မလော မလာပဂတော မလဝိပ္ပဟီနော မလဝိမုတ္တော သဗ္ဗမလဝီတိဝတ္တော။ ဘူရိ ဝုစ္စတိ ပထဝီ။ ဘဂဝါ တာယ [ဘဂဝါ ဣမာယ (သျာ။)] ပထဝိသမာယ ပညာယ ဝိပုလာယ ဝိတ္ထတာယ သမန္နာဂတော။ မေဓာ ဝုစ္စတိ ပညာ။ ယာ ပညာ ပဇာနနာ…ပေ… အမောဟော ဓမ္မဝိစယော သမ္မာဒိဋ္ဌိ။ ဘဂဝါ ဣမာယ မေဓာယ ပညာယ ဥပေတော
(စူဠနိ၊၂၀၃။)သမုပေတော ဥပါဂတော သမုပါဂတော ဥပပန္နော သမုပပန္နော သမန္နာဂတော, တသ္မာ ဗုဒ္ဓေါ သုမေဓသောတိ – ဝိမလော ဘူရိမေဓသော။
နိက္ကာမော နိဗ္ဗနော နာဂေါတိ။ ကာမာတိ ဥဒ္ဒါနတော ဒွေ ကာမာ – ဝတ္ထုကာမာ စ ကိလေသကာမာ စ…ပေ… ဣမေ ဝုစ္စန္တိ ဝတ္ထုကာမာ…ပေ… ဣမေ ဝုစ္စန္တိ ကိလေသကာမာ။ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော ဝတ္ထုကာမာ ပရိညာတာ ကိလေသကာမာ ပဟီနာ ဝတ္ထုကာမာနံ ပရိညာတတ္တာ ကိလေသကာမာနံ ပဟီနတ္တာ။ ဘဂဝါ န ကာမေ ကာမေတိ န ကာမေ ဣစ္ဆတိ န ကာမေ ပတ္ထေတိ န ကာမေ ပိဟေတိ န ကာမေ အဘိဇပ္ပတိ။ ယေ ကာမေ ကာမေန္တိ ကာမေ ဣစ္ဆန္တိ ကာမေ ပတ္ထေန္တိ ကာမေ ပိဟေန္တိ ကာမေ အဘိဇပ္ပန္တိ တေ ကာမကာမိနော ရာဂရာဂိနော သညသညိနော။ ဘဂဝါ န ကာမေ ကာမေတိ န ကာမေ ဣစ္ဆတိ န ကာမေ ပတ္ထေတိ န ကာမေ ပိဟေတိ န ကာမေ အဘိဇပ္ပတိ။ တသ္မာ ဗုဒ္ဓေါ အကာမော နိက္ကာမော စတ္တကာမော ဝန္တကာမော မုတ္တကာမော ပဟီနကာမော ပဋိနိဿဋ္ဌကာမော ဝီတရာဂေါ ဝိဂတရာဂေါ စတ္တရာဂေါ ဝန္တရာဂေါ မုတ္တရာဂေါ ပဟီနရာဂေါ ပဋိနိဿဋ္ဌရာဂေါ နိစ္ဆာတော နိဗ္ဗုတော သီတိဘူတော သုခပ္ပဋိသံဝေဒီ ဗြဟ္မဘူတေန အတ္တနာ ဝိဟရတီတိ – နိက္ကာမော။
နိဗ္ဗနောတိ ရာဂေါ ဝနံ, ဒေါသော ဝနံ, မောဟော ဝနံ, ကောဓော ဝနံ, ဥပနာဟော ဝနံ…ပေ… သဗ္ဗာကုသလာဘိသင်္ခါရာ ဝနာ။ တေ ဝနာ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော ပဟီနာ ဥစ္ဆိန္နမူလာ တာလာဝတ္ထုကတာ အနဘာဝံကတာ အာယတိံ အနုပ္ပါဒဓမ္မာ။ တသ္မာ ဗုဒ္ဓေါ အဝနော ဝိဝနော နိဗ္ဗနော ဝနာပဂတော ဝနဝိပ္ပဟီနော ဝနဝိမုတ္တော သဗ္ဗဝနဝီတိဝတ္တောတိ – နိဗ္ဗနော။ နာဂေါတိ နာဂေါ၊ ဘဂဝါ အာဂုံ န ကရောတီတိ နာဂေါ, န ဂစ္ဆတီတိ နာဂေါ, န အာဂစ္ဆတီတိ နာဂေါ…ပေ… ဧဝံ ဘဂဝါ န အာဂစ္ဆတီတိ နာဂေါတိ – နိက္ကာမော နိဗ္ဗနော နာဂေါ။
ကိဿ ဟေတု မုသာ ဘဏေတိ။ ကိဿ ဟေတူတိ ကိဿ ဟေတု ကိံဟေတု ကိံကာရဏာ ကိံနိဒါနာ ကိံပစ္စယာတိ – ကိဿ ဟေတု။ မုသာ ဘဏေတိ မုသာ ဘဏေယျ ကထေယျ ဒီပေယျ ဝေါဟရေယျ၊ မုသာ ဘဏေတိ မောသဝဇ္ဇံ ဘဏေယျ, မုသာဝါဒံ ဘဏေယျ, အနရိယဝါဒံ ဘဏေယျ။ ဣဓေကစ္စော သဘာဂတော [သဘဂ္ဂတော (သျာ။)] ဝါ ပရိသာဂတော [ပရိသဂ္ဂတော (သျာ။)] ဝါ ဉာတိမဇ္ဈဂတော ဝါ ပူဂမဇ္ဈဂတော ဝါ ရာဇကုလမဇ္ဈဂတော ဝါ အဘိနီတော သက္ခိပုဋ္ဌော – ‘‘ဧဟမ္ဘော [ဧဟိ ဘော (သျာ။) ပဿ မ။ နိ။ ၃။၁၁၂] ပုရိသ, ယံ ဇာနာသိ တံ ဝဒေဟီ’’တိ, သော အဇာနံ ဝါ အာဟ –
(စူဠနိ၊၂၀၄။)‘‘ဇာနာမီ’’တိ, ဇာနံ ဝါ အာဟ – ‘‘န ဇာနာမီ’’တိ, အပဿံ ဝါ အာဟ – ‘‘ပဿာမီ’’တိ, ပဿံ ဝါ အာဟ – ‘‘န ပဿာမီ’’တိ။ ဣတိ အတ္တဟေတု ဝါ ပရဟေတု ဝါ အာမိသကိဉ္စိက္ခဟေတု ဝါ သမ္ပဇာနမုသာ ဘာသတိ, ဣဒံ ဝုစ္စတိ မောသဝဇ္ဇံ။
အပိ စ, တီဟာကာရေဟိ မုသာဝါဒေါ ဟောတိ။ ပုဗ္ဗေဝဿ ဟောတိ – ‘‘မုသာ ဘဏိဿ’’န္တိ, ဘဏန္တဿ ဟောတိ – ‘‘မုသာ ဘဏာမီ’’တိ, ဘဏိတဿ ဟောတိ – ‘‘မုသာ မယာ ဘဏိတ’’န္တိ – ဣမေဟိ တီဟာကာရေဟိ မုသာဝါဒေါ ဟောတိ။ အပိ စ, စတူဟာကာရေဟိ မုသာဝါဒေါ ဟောတိ။ ပုဗ္ဗေဝဿ ဟောတိ – ‘‘မုသာ ဘဏိဿ’’န္တိ, ဘဏန္တဿ ဟောတိ – ‘‘မုသာ ဘဏာမီ’’တိ, ဘဏိတဿ ဟောတိ – ‘‘မုသာ မယာ ဘဏိတ’’န္တိ, ဝိနိဓာယ ဒိဋ္ဌိံ – ဣမေဟိ စတူဟာကာရေဟိ မုသာဝါဒေါ ဟောတိ။ အပိ စ, ပဉ္စဟာကာရေဟိ…ပေ… ဆဟာကာရေဟိ… သတ္တဟာကာရေဟိ… အဋ္ဌဟာကာရေဟိ မုသာဝါဒေါ ဟောတိ။ ပုဗ္ဗေဝဿ ဟောတိ – ‘‘မုသာ ဘဏိဿ’’န္တိ, ဘဏန္တဿ ဟောတိ – ‘‘မုသာ ဘဏာမီ’’တိ, ဘဏိတဿ ဟောတိ – ‘‘မုသာ မယာ ဘဏိတ’’န္တိ, ဝိနိဓာယ ဒိဋ္ဌိံ, ဝိနိဓာယ ခန္တိံ, ဝိနိဓာယ ရုစိံ, ဝိနိဓာယ သညံ, ဝိနိဓာယ ဘာဝံ – ဣမေဟိ အဋ္ဌဟာကာရေဟိ မုသာဝါဒေါ ဟောတိ မောသဝဇ္ဇံ။ ကိဿ ဟေတု မုသာ ဘဏေယျ ကထေယျ ဒီပေယျ ဝေါဟရေယျာတိ – ကိဿ ဟေတု မုသာ ဘဏေ။ တေနာဟ ထေရော ပိင်္ဂိယော –
‘‘ပါရာယနမနုဂါယိဿံ, [ဣစ္စာယသ္မာ ပိင်္ဂိယော]
ယထာဒ္ဒက္ခိ တထာက္ခာသိ, ဝိမလော ဘူရိမေဓသော၊
နိက္ကာမော နိဗ္ဗနော နာဂေါ, ကိဿ ဟေတု မုသာ ဘဏေ’’တိ။
ပဟီနမလမောဟဿ, မာနမက္ခပ္ပဟာယိနော၊
ဟန္ဒာဟံ ကိတ္တယိဿာမိ, ဂိရံ ဝဏ္ဏူပသံဟိတံ။
ပဟီနမလမောဟဿာတိ။ မလန္တိ ရာဂေါ မလံ, ဒေါသော မလံ, မောဟော မလံ, မာနော မလံ, ဒိဋ္ဌိ မလံ, ကိလေသော မလံ, သဗ္ဗဒုစ္စရိတံ မလံ, သဗ္ဗဘဝဂါမိကမ္မံ မလံ။
မောဟောတိ ယံ ဒုက္ခေ အညာဏံ…ပေ… အဝိဇ္ဇာလင်္ဂီ မောဟော အကုသလမူလံ။ အယံ ဝုစ္စတိ မောဟော။ မလဉ္စ မောဟော စ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော ပဟီနာ ဥစ္ဆိန္နမူလာ တာလာဝတ္ထုကတာ အနဘာဝံကတာ
(စူဠနိ၊၂၀၅။)အာယတိံ အနုပ္ပါဒဓမ္မာ။ တသ္မာ ဗုဒ္ဓေါ ပဟီနမလမောဟောတိ – ပဟီနမလမောဟဿ။
မာနမက္ခပ္ပဟာယိနောတိ။ မာနောတိ ဧကဝိဓေန မာနော – ယာ စိတ္တဿ ဥန္နတိ [ဥဏ္ဏတိ (သျာ။ က။)]။ ဒုဝိဓေန မာနော – အတ္တုက္ကံသနမာနော, ပရဝမ္ဘနမာနော။ တိဝိဓေန မာနော – သေယျောဟမသ္မီတိ မာနော, သဒိသောဟမသ္မီတိ မာနော, ဟီနောဟမသ္မီတိ မာနော။ စတုဗ္ဗိဓေန မာနော – လာဘေန မာနံ ဇနေတိ, ယသေန မာနံ ဇနေတိ, ပသံသာယ မာနံ ဇနေတိ, သုခေန မာနံ ဇနေတိ။ ပဉ္စဝိဓေန မာနော – လာဘိမှိ မနာပိကာနံ ရူပါနန္တိ မာနံ ဇနေတိ, လာဘိမှိ မနာပိကာနံ သဒ္ဒါနံ…ပေ… ဂန္ဓာနံ… ရသာနံ… ဖောဋ္ဌဗ္ဗာနန္တိ မာနံ ဇနေတိ။ ဆဗ္ဗိဓေန မာနော – စက္ခုသမ္ပဒါယ မာနံ ဇနေတိ, သောတသမ္ပဒါယ…ပေ… ဃာနသမ္ပဒါယ… ဇိဝှါသမ္ပဒါယ… ကာယသမ္ပဒါယ… မနောသမ္ပဒါယ မာနံ ဇနေတိ။ သတ္တဝိဓေန မာနော – မာနော, အတိမာနော, မာနာတိမာနော, ဩမာနော, အဝမာနော, အသ္မိမာနော, မိစ္ဆာမာနော။ အဋ္ဌဝိဓေန မာနော – လာဘေန မာနံ ဇနေတိ, အလာဘေန ဩမာနံ ဇနေတိ, ယသေန မာနံ ဇနေတိ, အယသေန ဩမာနံ ဇနေတိ, ပသံသာယ မာနံ ဇနေတိ, နိန္ဒာယ ဩမာနံ ဇနေတိ, သုခေန မာနံ ဇနေတိ, ဒုက္ခေန ဩမာနံ ဇနေတိ။ နဝဝိဓေန မာနော – သေယျဿ သေယျောဟမသ္မီတိ မာနော, သေယျဿ သဒိသောဟမသ္မီတိ မာနော, သေယျဿ ဟီနောဟမသ္မီတိ မာနော, သဒိသဿ သေယျောဟမသ္မီတိ မာနော, သဒိသဿ သဒိသောဟမသ္မီတိ မာနော, သဒိသဿ ဟီနောဟမသ္မီတိ မာနော, ဟီနဿ သေယျောဟမသ္မီတိ မာနော, ဟီနဿ သဒိသောဟမသ္မီတိ မာနော, ဟီနဿ ဟီနောဟမဿီတိ မာနော။ ဒသဝိဓေန မာနော – ဣဓေကစ္စော မာနံ ဇနေတိ ဇာတိယာ ဝါ ဂေါတ္တေန ဝါ ကောလပုတ္တိယေန ဝါ ဝဏ္ဏပေါက္ခရတာယ ဝါ ဓနေန ဝါ အဇ္ဈေနေန ဝါ ကမ္မာယတနေန ဝါ သိပ္ပါယတနေန ဝါ ဝိဇ္ဇာဋ္ဌာနေန [ဝိဇ္ဇာဌာနေန (က။)] ဝါ သုတေန ဝါ ပဋိဘာနေန ဝါ အညတရညတရေန ဝါ ဝတ္ထုနာ။ ယော ဧဝရူပေါ မာနော မညနာ မညိတတ္တံ ဥန္နတိ ဥန္နမော ဓဇော သမ္ပဂ္ဂါဟော ကေတုကမျတာ စိတ္တဿ – အယံ ဝုစ္စတိ မာနော။
မက္ခောတိ ယော မက္ခော မက္ခာယနာ မက္ခာယိတတ္တံ နိဋ္ဌုရိယံ နိဋ္ဌုရိယကမ္မံ [နိတ္ထုရိယကမ္မံ (က။) ပဿ ဝိဘ။ ၈၉၂] – အယံ ဝုစ္စတိ မက္ခော။ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော မာနော စ မက္ခော စ ပဟီနာ
(စူဠနိ၊၂၀၆။)ဥစ္ဆိန္နမူလာ တာလာဝတ္ထုကတာ အနဘာဝံကတာ အာယတိံ အနုပ္ပါဒဓမ္မာ။ တသ္မာ ဗုဒ္ဓေါ မာနမက္ခပ္ပဟာယီတိ – မာနမက္ခပ္ပဟာယိနော။
ဟန္ဒာဟံ ကိတ္တယိဿာမိ ဂိရံ ဝဏ္ဏူပသံဟိတန္တိ။ ဟန္ဒာဟန္တိ ပဒသန္ဓိ ပဒသံသဂ္ဂေါ ပဒပါရိပူရီ အက္ခရသမဝါယော ဗျဉ္ဇနသိလိဋ္ဌတာ ပဒါနုပုဗ္ဗတာပေတံ – ဟန္ဒာဟန္တိ။ ကိတ္တယိဿာမိ ဂိရံ ဝဏ္ဏူပသံဟိတန္တိ ဝဏ္ဏေန ဥပေတံ သမုပေတံ ဥပါဂတံ သမုပါဂတံ ဥပပန္နံ သမုပပန္နံ သမန္နာဂတံ ဝါစံ ဂိရံ ဗျပ္ပထံ ဥဒီရဏံ [ဩဒီရဏံ (သျာ။)] ကိတ္တယိဿာမိ ဒေသေဿာမိ ပညပေဿာမိ ပဋ္ဌပေဿာမိ ဝိဝရိဿာမိ ဝိဘဇိဿာမိ ဥတ္တာနီကရိဿာမိ ပကာသေဿာမီတိ – ဟန္ဒာဟံ ကိတ္တယိဿာမိ ဂိရံ ဝဏ္ဏူပသံဟိတံ။ တေနာဟ ထေရော ပိင်္ဂိယော –
‘‘ပဟီနမလမောဟဿ, မာနမက္ခပ္ပဟာယိနော၊
ဟန္ဒာဟံ ကိတ္တယိဿာမိ, ဂိရံ ဝဏ္ဏူပသံဟိတ’’န္တိ။
တမောနုဒေါ ဗုဒ္ဓေါ သမန္တစက္ခု, လောကန္တဂူ သဗ္ဗဘဝါတိဝတ္တော၊
အနာသဝေါ သဗ္ဗဒုက္ခပ္ပဟီနော, သစ္စဝှယော ဗြဟ္မေ ဥပါသိတော မေ။
တမောနုဒေါ ဗုဒ္ဓေါ သမန္တစက္ခူတိ။ တမောနုဒေါတိ ရာဂတမံ ဒေါသတမံ မောဟတမံ မာနတမံ ဒိဋ္ဌိတမံ ကိလေသတမံ ဒုစ္စရိတတမံ အန္ဓကရဏံ အညာဏကရဏံ ပညာနိရောဓိကံ ဝိဃာတပက္ခိကံ အနိဗ္ဗာနသံဝတ္တနိကံ နုဒိ ပနုဒိ ပဇဟိ ဝိနောဒေသိ ဗျန္တီအကာသိ အနဘာဝံ ဂမေသိ။ ဗုဒ္ဓေါတိ ယော သော ဘဂဝါ…ပေ… သစ္ဆိကာ ပညတ္တိ၊ ယဒိဒံ ဗုဒ္ဓေါတိ။ သမန္တစက္ခု ဝုစ္စတိ သဗ္ဗညုတဉာဏံ…ပေ… တထာဂတော တေန သမန္တစက္ခူတိ – တမောနုဒေါ ဗုဒ္ဓေါ သမန္တစက္ခု။
လောကန္တဂူ သဗ္ဗဘဝါတိဝတ္တောတိ။ လောကောတိ ဧကော လောကော – ဘဝလောကော။ ဒွေ လောကာ – ဘဝလောကော စ သမ္ဘဝလောကော စ၊ သမ္ပတ္တိဘဝလောကော စ သမ္ပတ္တိသမ္ဘဝလောကော စ၊ ဝိပတ္တိဘဝလောကော စ ဝိပတ္တိသမ္ဘဝလောကော စ [ဒွေ လောကာ သမ္ပတ္တိ စ ဘဝလောကော ဝိပတ္တိ စ ဘဝလောကော (သျာ။)]။ တယော လောကာ – တိဿော ဝေဒနာ။ စတ္တာရော လောကာ – စတ္တာရော အာဟာရာ။ ပဉ္စ လောကာ – ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓာ။ ဆ လောကာ၊ ဆ အဇ္ဈတ္တိကာနိ အာယတနာနိ။ သတ္တ လောကာ၊
(စူဠနိ၊၂၀၇။)သတ္တဝိညာဏဋ္ဌိတိယော။ အဋ္ဌ လောကာ – အဋ္ဌ လောကဓမ္မာ။ နဝ လောကာ – နဝ သတ္တာဝါသာ။ ဒသ လောကာ – ဒသ အာယတနာနိ။ ဒွါဒသ လောကာ – ဒွါဒသာယတနာနိ။ အဋ္ဌာရသ လောကာ – အဋ္ဌာရသ ဓာတုယော။ လောကန္တဂူတိ ဘဂဝါ လောကဿ အန္တဂတော အန္တပ္ပတ္တော ကောဋိဂတော ကောဋိပ္ပတ္တော… နိဗ္ဗာနဂတော နိဗ္ဗာနပ္ပတ္တော။ သော ဝုတ္ထဝါသော စိဏ္ဏစရဏော… ဇာတိမရဏသံသာရော နတ္ထိ တဿ ပုနဗ္ဘဝေါတိ – လောကန္တဂူ။
သဗ္ဗဘဝါတိဝတ္တောတိ။ ဘဝါတိ ဒွေ ဘဝါ – ကမ္မဘဝေါ စ ပဋိသန္ဓိကော စ ပုနဗ္ဘဝေါ။ ကတမော ကမ္မဘဝေါ? ပုညာဘိသင်္ခါရော အပုညာဘိသင်္ခါရော အာနေဉ္ဇာဘိသင်္ခါရော – အယံ ကမ္မဘဝေါ။ ကတမော ပဋိသန္ဓိကော ပုနဗ္ဘဝေါ? ပဋိသန္ဓိကာ ရူပါ ဝေဒနာ သညာ သင်္ခါရာ ဝိညာဏံ – အယံ ပဋိသန္ဓိကော ပုနဗ္ဘဝေါ။ ဘဂဝါ ကမ္မဘဝဉ္စ ပဋိသန္ဓိကဉ္စ ပုနဗ္ဘဝံ အတိဝတ္တော [ဥပါတိဝတ္တော (က။)] အတိက္ကန္တော ဝီတိဝတ္တောတိ – လောကန္တဂူ သဗ္ဗဘဝါတိဝတ္တော။
အနာသဝေါ သဗ္ဗဒုက္ခပ္ပဟီနောတိ။ အနာသဝေါတိ စတ္တာရော အာသဝါ – ကာမာသဝေါ, ဘဝါသဝေါ, ဒိဋ္ဌာသဝေါ, အဝိဇ္ဇာသဝေါ။ တေ အာသဝါ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော ပဟီနာ ဥစ္ဆိန္နမူလာ တာလာဝတ္ထုကတာ အနဘာဝံကတာ အာယတိံ အနုပ္ပါဒဓမ္မာ။ တသ္မာ ဗုဒ္ဓေါ အနာသဝေါ။ သဗ္ဗဒုက္ခပ္ပဟီနောတိ သဗ္ဗံ တဿ ပဋိသန္ဓိကံ ဇာတိဒုက္ခံ ဇရာဒုက္ခံ ဗျာဓိဒုက္ခံ မရဏဒုက္ခံ သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသဒုက္ခံ …ပေ… ဒိဋ္ဌိဗျသနဒုက္ခံ ပဟီနံ သမုစ္ဆိန္နံ ဝူပသန္တံ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓံ အဘဗ္ဗုပ္ပတ္တိကံ ဉာဏဂ္ဂိနာ ဒဍ္ဎံ။ တသ္မာ ဗုဒ္ဓေါ သဗ္ဗဒုက္ခပ္ပဟီနောတိ – အနာသဝေါ သဗ္ဗဒုက္ခပ္ပဟီနော။
သစ္စဝှယော ဗြဟ္မေ ဥပါသိတော မေတိ။ သစ္စဝှယောတိ သစ္စဝှယော သဒိသနာမော သဒိသဝှယော သစ္စသဒိသဝှယော။ ဝိပဿီ ဘဂဝါ, သိခီ ဘဂဝါ, ဝေဿဘူ ဘဂဝါ, ကကုသန္ဓော ဘဂဝါ, ကောဏာဂမနော ဘဂဝါ, ကဿပေါ ဘဂဝါ။ တေ ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝန္တော သဒိသနာမာ သဒိသဝှယာ။ ဘဂဝါပိ သကျမုနိ တေသံ ဗုဒ္ဓါနံ ဘဂဝန္တာနံ သဒိသနာမော သဒိသဝှယောတိ – တသ္မာ ဗုဒ္ဓေါ သစ္စဝှယော။
ဗြဟ္မေ ဥပါသိတော မေတိ သော မယာ ဘဂဝါ အာသိတော ဥပါသိတော ပယိရုပါသိတော ပရိပုစ္ဆိတော ပရိပဉှိတောတိ – သစ္စဝှယော ဗြဟ္မေ ဥပါသိတော မေ။ တေနာဟ ထေရော ပိင်္ဂိယော –
(စူဠနိ၊၂၀၈။)‘‘တမောနုဒေါ ဗုဒ္ဓေါ သမန္တစက္ခု, လောကန္တဂူ သဗ္ဗဘဝါတိဝတ္တော၊
အနာသဝေါ သဗ္ဗဒုက္ခပ္ပဟီနော, သစ္စဝှယော ဗြဟ္မေ ဥပါသိတော မေ’’တိ။
ဒိဇော ယထာ ကုဗ္ဗနကံ ပဟာယ, ဗဟုပ္ဖလံ ကာနနမာဝသေယျ၊
ဧဝမဟံ အပ္ပဒဿေ ပဟာယ, မဟောဒဓိံ ဟံသောရိဝ အဇ္ဈပတ္တော [အဇ္ဇ ပတ္တော (က။)] ။
ဒိဇော ယထာ ကုဗ္ဗနကံ ပဟာယ, ဗဟုပ္ဖလံ ကာနနမာဝသေယျာတိ။ ဒိဇော ဝုစ္စတိ ပက္ခီ။ ကိံကာရဏာ ဒိဇော ဝုစ္စတိ ပက္ခီ? ဒွိက္ခတ္တုံ ဇာယတီတိ ဒိဇော, မာတုကုစ္ဆိမှာ စ အဏ္ဍကောသမှာ စ။ တံကာရဏာ ဒိဇော ဝုစ္စတိ ပက္ခီတိ – ဒိဇော။ ယထာ ကုဗ္ဗနကံ ပဟာယာတိ ယထာ ဒိဇော ကုဗ္ဗနကံ ပရိတ္တဝနကံ အပ္ပဖလံ အပ္ပဘက္ခံ အပ္ပေါဒကံ ပဟာယ ဇဟိတွာ အတိက္ကမိတွာ သမတိက္ကမိတွာ ဝီတိဝတ္တေတွာ အညံ ဗဟုပ္ဖလံ ဗဟုဘက္ခံ ဗဟူဒကံ [ဗဟုရုက္ခံ (သျာ။)] မဟန္တံ ကာနနံ ဝနသဏ္ဍံ အဓိဂစ္ဆေယျ ဝိန္ဒေယျ ပဋိလဘေယျ, တသ္မိဉ္စ ဝနသဏ္ဍေ ဝါသံ ကပ္ပေယျာတိ – ဒိဇော ယထာ ကုဗ္ဗနကံ ပဟာယ ဗဟုပ္ဖလံ ကာနနံ အာဝသေယျ။
ဧဝမဟံ အပ္ပဒဿေ ပဟာယ, မဟောဒဓိံ ဟံသောရိဝ အဇ္ဈပတ္တောတိ။ ဧဝန္တိ ဩပမ္မသမ္ပဋိပါဒနံ။ အပ္ပဒဿေ ပဟာယာတိ ယော စ ဗာဝရီ ဗြာဟ္မဏော ယေ စညေ တဿ အာစရိယာ ဗုဒ္ဓံ ဘဂဝန္တံ ဥပါဒါယ အပ္ပဒဿာ ပရိတ္တဒဿာ ထောကဒဿာ ဩမကဒဿာ လာမကဒဿာ ဆတုက္ကဒဿာ [ဇတုက္ကဒဿာ (သျာ။), ဇတုကဒဿာ (သီ။ အဋ္ဌ။)] ဝါ။ တေ အပ္ပဒဿေ ပရိတ္တဒဿေ ထောကဒဿေ ဩမကဒဿေ လာမကဒဿေ ဆတုက္ကဒဿေ ပဟာယ ပဇဟိတွာ အတိက္ကမိတွာ သမတိက္ကမိတွာ ဝီတိဝတ္တေတွာ ဗုဒ္ဓံ ဘဂဝန္တံ အပ္ပမာဏဒဿံ အဂ္ဂဒဿံ သေဋ္ဌဒဿံ ဝိသေဋ္ဌဒဿံ ပါမောက္ခဒဿံ ဥတ္တမဒဿံ ပဝရဒဿံ အသမံ အသမသမံ အပ္ပဋိသမံ အပ္ပဋိဘာဂံ အပ္ပဋိပုဂ္ဂလံ ဒေဝါတိဒေဝံ နရာသဘံ ပုရိသသီဟံ ပုရိသနာဂံ ပုရိသာဇညံ ပုရိသနိသဘံ ပုရိသဓောရယှံ ဒသဗလဓာရိံ [ဒသဗလံ တာဒိံ (သျာ။)] အဓိဂစ္ဆိံ ဝိန္ဒိံ ပဋိလဘိံ။ ယထာ စ ဟံသော
(စူဠနိ၊၂၀၉။)မဟန္တံ မာနသကံ [မာနုသကတံ (သျာ။)] ဝါ သရံ အနောတတ္တံ ဝါ ဒဟံ မဟာသမုဒ္ဒံ ဝါ အက္ခောဘံ အမိတောဒကံ ဇလရာသိံ အဓိဂစ္ဆေယျ ဝိန္ဒေယျ ပဋိလဘေယျ, ဧဝမေဝ ဗုဒ္ဓံ ဘဂဝန္တံ အက္ခောဘံ အမိတတေဇံ ပဘိန္နဉာဏံ ဝိဝဋစက္ခုံ ပညာပဘေဒကုသလံ အဓိဂတပဋိသမ္ဘိဒံ စတုဝေသာရဇ္ဇပ္ပတ္တံ သုဒ္ဓါဓိမုတ္တံ သေတပစ္စတ္တံ အဒွယဘာဏိံ တာဒိံ တထာပဋိညံ အပရိတ္တံ မဟန္တံ ဂမ္ဘီရံ အပ္ပမေယျံ ဒုပ္ပရိယောဂါဟံ ပဟူတရတနံ သာဂရသမံ ဆဠင်္ဂုပေက္ခာယ သမန္နာဂတံ အတုလံ ဝိပုလံ အပ္ပမေယျံ, တံ တာဒိသံ ပဝဒတံ မဂ္ဂဝါဒိနံ [ပဝရမဂ္ဂဝါဒိနံ (က။)] မေရုမိဝ နဂါနံ ဂရုဠမိဝ ဒိဇာနံ သီဟမိဝ မိဂါနံ ဥဒဓိမိဝ အဏ္ဏဝါနံ အဓိဂစ္ဆိံ, တံ သတ္ထာရံ ဇိနပဝရံ မဟေသိန္တိ – ဧဝမဟံ အပ္ပဒဿေ ပဟာယ မဟောဒဓိံ ဟံသောရိဝ အဇ္ဈပတ္တော။ တေနာဟ ထေရော ပိင်္ဂိယော –
‘‘ဒိဇော ယထာ ကုဗ္ဗနကံ ပဟာယ, ဗဟုပ္ဖလံ ကာနနမာဝသေယျ၊
ဧဝမဟံ အပ္ပဒဿေ ပဟာယ, မဟောဒဓိံ ဟံသောရိဝ အဇ္ဈပတ္တော’’တိ။
ယေ မေ ပုဗ္ဗေ ဝိယာကံသု,
ဟုရံ ဂေါတမသာသနာ ‘ဣစ္စာသိ ဣတိ ဘဝိဿတိ’၊
သဗ္ဗံ တံ ဣတိဟီတိဟံ, သဗ္ဗံ တံ တက္ကဝဍ္ဎနံ။
ယေ မေ ပုဗ္ဗေ ဝိယာကံသူတိ။ ယေတိ ယော စ ဗာဝရီ ဗြာဟ္မဏော ယေ စညေ တဿ အာစရိယာ, တေ သကံ ဒိဋ္ဌိံ သကံ ခန္တိံ သကံ ရုစိံ သကံ လဒ္ဓိံ သကံ အဇ္ဈာသယံ သကံ အဓိပ္ပါယံ ဗျာကံသု အာစိက္ခိံသု ဒေသယိံသု ပညပိံသု ပဋ္ဌပိံသု ဝိဝရိံသု ဝိဘဇိံသု ဥတ္တာနီအကံသု ပကာသေသုန္တိ – ယေ မေ ပုဗ္ဗေ ဝိယာကံသု။
ဟုရံ ဂေါတမသာသနာတိ ဟုရံ ဂေါတမသာသနာ, ပရံ ဂေါတမသာသနာ, ပုရေ ဂေါတမသာသနာ, ပဌမတရံ ဂေါတမသာသနာ ဗုဒ္ဓသာသနာ ဇိနသာသနာ တထာဂတသာသနာ [တထာဂတသာသနာ ဒေဝသာသနာ (သျာ။ က။)] အရဟန္တသာသနာတိ – ဟုရံ ဂေါတမသာသနာ။
ဣစ္စာသိ ဣတိ ဘဝိဿတီတိ ဧဝံ ကိရ အာသိ, ဧဝံ ကိရ ဘဝိဿတီတိ – ဣစ္စာသိ ဣတိ ဘဝိဿတိ။
(စူဠနိ၊၂၁၀။)သဗ္ဗံ တံ ဣတိဟီတိဟန္တိ သဗ္ဗံ တံ ဣတိဟီတိဟံ ဣတိကိရာယ ပရမ္ပရာယ ပိဋကသမ္ပဒါယ တက္ကဟေတု နယဟေတု အာကာရပရိဝိတက္ကေန ဒိဋ္ဌိနိဇ္ဈာနက္ခန္တိယာ န သာမံ သယမဘိညာတံ န အတ္တပစ္စက္ခံ ဓမ္မံ ယံ ကထယိံသူတိ – သဗ္ဗံ တံ ဣတိဟီတိဟံ။
သဗ္ဗံ တံ တက္ကဝဍ္ဎနန္တိ သဗ္ဗံ တံ တက္ကဝဍ္ဎနံ ဝိတက္ကဝဍ္ဎနံ သင်္ကပ္ပဝဍ္ဎနံ ကာမဝိတက္ကဝဍ္ဎနံ ဗျာပါဒဝိတက္ကဝဍ္ဎနံ ဝိဟိံသာဝိတက္ကဝဍ္ဎနံ ဉာတိဝိတက္ကဝဍ္ဎနံ ဇနပဒဝိတက္ကဝဍ္ဎနံ အမရာဝိတက္ကဝဍ္ဎနံ ပရာနုဒယတာပဋိသံယုတ္တဝိတက္ကဝဍ္ဎနံ လာဘသက္ကာရသိလောကပဋိသံယုတ္တဝိတက္ကဝဍ္ဎနံ အနဝညတ္တိပဋိသံယုတ္တဝိတက္ကဝဍ္ဎနန္တိ – သဗ္ဗံ တံ တက္ကဝဍ္ဎနံ။ တေနာဟ ထေရော ပိင်္ဂိယော –
‘‘ယေ မေ ပုဗ္ဗေ ဝိယာကံသု, ဟုရံ ဂေါတမသာသနာ၊
‘ဣစ္စာသိ ဣတိ ဘဝိဿ’တိ၊
သဗ္ဗံ တံ ဣတိဟီတိဟံ, သဗ္ဗံ တံ တက္ကဝဍ္ဎန’’န္တိ။
ဧကော တမောနုဒါသီနော, ဇုတိမာ သော ပဘင်္ကရော၊
ဂေါတမော ဘူရိပညာဏော, ဂေါတမော ဘူရိမေဓသော။
ဧကော တမောနုဒါသီနောတိ။ ဧကောတိ ဘဂဝါ ပဗ္ဗဇ္ဇသင်္ခါတေန ဧကော, အဒုတိယဋ္ဌေန ဧကော, တဏှာယ ပဟာနဋ္ဌေန ဧကော, ဧကန္တဝီတရာဂေါတိ ဧကော, ဧကန္တဝီတဒေါသောတိ ဧကော, ဧကန္တဝီတမောဟောတိ ဧကော, ဧကန္တနိက္ကိလေသောတိ ဧကော, ဧကာယနမဂ္ဂံ ဂတောတိ ဧကော, ဧကော အနုတ္တရံ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓေါတိ ဧကော။
ကထံ ဘဂဝါ ပဗ္ဗဇ္ဇသင်္ခါတေန ဧကော? ဘဂဝါ ဒဟရောဝ သမာနော သုသု ကာဠကေသော ဘဒြေန ယောဗ္ဗနေန သမန္နာဂတော ပဌမေန ဝယသာ အကာမကာနံ မာတာပိတူနံ အဿုမုခါနံ ရောဒန္တာနံ ဝိလပန္တာနံ ဉာတိသံဃံ သဗ္ဗံ ဃရာဝါသပလိဗောဓံ ဆိန္ဒိတွာ ပုတ္တဒါရပလိဗောဓံ ဆိန္ဒိတွာ ဉာတိပလိဗောဓံ ဆိန္ဒိတွာ မိတ္တာမစ္စပလိဗောဓံ ဆိန္ဒိတွာ ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတွာ အကိဉ္စနဘာဝံ ဥပဂန္တွာ ဧကော စရတိ ဝိဟရတိ ဣရိယတိ ဝတ္တေတိ ပါလေတိ ယပေတိ ယာပေတိ။ ဧဝံ ဘဂဝါ ပဗ္ဗဇ္ဇသင်္ခါတေန ဧကော။
ကထံ ဘဂဝါ အဒုတိယဋ္ဌေန ဧကော? ဧဝံ ပဗ္ဗဇိတော သမာနော ဧကော အရညဝနပတ္ထာနိ ပန္တာနိ သေနာသနာနိ ပဋိသေဝတိ အပ္ပသဒ္ဒါနိ
(စူဠနိ၊၂၁၁။)အပ္ပနိဂ္ဃေါသာနိ ဝိဇနဝါတာနိ မနုဿရာဟဿေယျကာနိ [မနုဿရာဟသေယျကာနိ (သျာ။ က။)] ပဋိသလ္လာနသာရုပ္ပါနိ [ပဋိသလ္လာဏသာရုပ္ပါနိ (က။)]။ သော ဧကော ဂစ္ဆတိ, ဧကော တိဋ္ဌတိ, ဧကော နိသီဒတိ, ဧကော သေယျံ ကပ္ပေတိ, ဧကော ဂါမံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသတိ, ဧကော အဘိက္ကမတိ, ဧကော ပဋိက္ကမတိ, ဧကော ရဟော နိသီဒတိ, ဧကော စင်္ကမံ အဓိဋ္ဌာတိ, ဧကော စရတိ ဝိဟရတိ ဣရိယတိ ဝတ္တေတိ ပါလေတိ ယပေတိ ယာပေတိ။ ဧဝံ ဘဂဝါ အဒုတိယဋ္ဌေန ဧကော။
ကထံ ဘဂဝါ တဏှာယ ပဟာနဋ္ဌေန ဧကော? သော ဧဝံ ဧကော အဒုတိယော အပ္ပမတ္တော အာတာပီ ပဟိတတ္တော ဝိဟရန္တော နဇ္ဇာ နေရဉ္ဇရာယ တီရေ ဗောဓိရုက္ခမူလေ မဟာပဓာနံ ပဒဟန္တော မာရံ သသေနံ ကဏှံ နမုစိံ ပမတ္တဗန္ဓုံ ဝိဓမိတွာ တဏှာဇာလိနိံ [တဏှံ ဇာလိနိံ (သျာ။)] ဝိသဋံ [သရိတံ (သျာ။) မဟာနိ။ ၁၉၁] ဝိသတ္တိကံ ပဇဟိ ဝိနောဒေသိ ဗျန္တီအကာသိ အနဘာဝံ ဂမေသိ။
‘‘တဏှာဒုတိယော ပုရိသော, ဒီဃမဒ္ဓါန သံသရံ၊
ဣတ္ထဘာဝညထာဘာဝံ, သံသာရံ နာတိဝတ္တတိ။
‘‘ဧတမာဒီနဝံ [ဧဝမာဒီနဝံ (က။) ပဿ ဣတိဝု။ ၁၅] ဉတွာ, တဏှံ [တဏှာ (သျာ။ က။) မဟာနိ။ ၁၉၁] ဒုက္ခဿ သမ္ဘဝံ၊
ဝီတတဏှော အနာဒါနော, သတော ဘိက္ခု ပရိဗ္ဗဇေ’’တိ။
ဧဝံ ဘဂဝါ တဏှာယ ပဟာနဋ္ဌေန ဧကော။
ကထံ ဘဂဝါ ဧကန္တဝီတရာဂေါတိ ဧကော? ရာဂဿ ပဟီနတ္တာ ဧကန္တဝီတရာဂေါတိ ဧကော, ဒေါသဿ ပဟီနတ္တာ ဧကန္တဝီတဒေါသောတိ ဧကော, မောဟဿ ပဟီနတ္တာ ဧကန္တဝီတမောဟောတိ ဧကော, ကိလေသာနံ ပဟီနတ္တာ ဧကန္တနိက္ကိလေသောတိ ဧကော။
ကထံ ဘဂဝါ ဧကာယနမဂ္ဂံ ဂတောတိ ဧကော? ဧကာယနမဂ္ဂေါ ဝုစ္စတိ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ…ပေ… အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ။
(စူဠနိ၊၂၁၂။)‘‘ဧကာယနံ ဇာတိခယန္တဒဿီ, မဂ္ဂံ ပဇာနာတိ ဟိတာနုကမ္ပီ၊
ဧတေန မဂ္ဂေန တရိံသု [အတရိံသု (က။) ပဿ သံ။ နိ။ ၅။၄၀၉၊ မဟာနိ။ ၁၉၁] ပုဗ္ဗေ, တရိဿန္တိ ယေ စ တရန္တိ ဩဃ’’န္တိ။
ဧဝံ ဘဂဝါ ဧကာယနမဂ္ဂံ ဂတောတိ ဧကော။
ကထံ ဘဂဝါ ဧကော အနုတ္တရံ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓေါတိ ဧကော။ ဗောဓိ ဝုစ္စတိ စတူသု မဂ္ဂေသု ဉာဏံ ပညာ ပညိန္ဒြိယံ ပညာဗလံ ဓမ္မဝိစယသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ ဝီမံသာ ဝိပဿနာ သမ္မာဒိဋ္ဌိ။ ဘဂဝါ တေန ဗောဓိဉာဏေန ‘‘သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ အနိစ္စာ’’တိ ဗုဇ္ဈိ, ‘‘သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ ဒုက္ခာ’’တိ ဗုဇ္ဈိ, ‘‘သဗ္ဗေ ဓမ္မာ အနတ္တာ’’တိ ဗုဇ္ဈိ…ပေ… ‘‘ယံ ကိဉ္စိ သမုဒယဓမ္မံ သဗ္ဗံ တံ နိရောဓဓမ္မ’’န္တိ ဗုဇ္ဈိ။ အထ ဝါ, ယံ ဗုဇ္ဈိတဗ္ဗံ အနုဗုဇ္ဈိတဗ္ဗံ ပဋိဗုဇ္ဈိတဗ္ဗံ သမ္ဗုဇ္ဈိတဗ္ဗံ အဓိဂန္တဗ္ဗံ ဖဿိတဗ္ဗံ သစ္ဆိကာတဗ္ဗံ သဗ္ဗံ တံ တေန ဗောဓိဉာဏေန ဗုဇ္ဈိ အနုဗုဇ္ဈိ ပဋိဗုဇ္ဈိ သမ္ဗုဇ္ဈိ အဓိဂစ္ဆိ ဖဿေသိ သစ္ဆာကာသိ။ ဧဝံ ဘဂဝါ ဧကော အနုတ္တရံ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓေါတိ ဧကော။
တမောနုဒေါတိ ဘဂဝါ ရာဂတမံ ဒေါသတမံ မောဟတမံ ဒိဋ္ဌိတမံ ကိလေသတမံ ဒုစ္စရိတတမံ အန္ဓကရဏံ အစက္ခုကရဏံ အညာဏကရဏံ ပညာနိရောဓိကံ ဝိဃာတပက္ခိကံ အနိဗ္ဗာနသံဝတ္တနိကံ နုဒိ ပနုဒိ ပဇဟိ ဝိနောဒေသိ ဗျန္တီအကာသိ အနဘာဝံ ဂမေသိ။ အာသီနောတိ နိသိန္နော ဘဂဝါ ပါသာဏကေ စေတိယေတိ – အာသီနော [အာသိနော (က။)]။
နဂဿ ပဿေ အာသီနံ, မုနိံ ဒုက္ခဿ ပါရဂုံ၊
သာဝကာ ပယိရုပါသန္တိ, တေဝိဇ္ဇာ မစ္စုဟာယိနောတိ။
ဧဝမ္ပိ ဘဂဝါ အာသီနော…ပေ… အထ ဝါ, ဘဂဝါ သဗ္ဗောဿုက္ကပဋိပ္ပဿဒ္ဓတ္တာ အာသီနော သော ဝုတ္ထဝါသော စိဏ္ဏစရဏော…ပေ… ဇာတိမရဏသံသာရော နတ္ထိ တဿ ပုနဗ္ဘဝေါတိ, ဧဝမ္ပိ ဘဂဝါ အာသီနောတိ – ဧကော တမောနုဒါသီနော။
ဇုတိမာ သော ပဘင်္ကရောတိ။ ဇုတိမာတိ ဇုတိမာ မတိမာ ပဏ္ဍိတော ပညဝါ ဗုဒ္ဓိမာ ဉာဏီ ဝိဘာဝီ မေဓာဝီ။ ပဘင်္ကရောတိ ပဘင်္ကရော အာလောကကရော ဩဘာသကရော ဒီပင်္ကရော ပဒီပကရော ဥဇ္ဇောတကရော ပဇ္ဇောတကရောတိ – ဇုတိမာ သော ပဘင်္ကရော။
(စူဠနိ၊၂၁၃။)ဂေါတမော ဘူရိပညာဏောတိ ဂေါတမော ဘူရိပညာဏော ဉာဏပညာဏော ပညာဓဇော ပညာကေတု ပညာဓိပတေယျော ဝိစယဗဟုလော ပဝိစယဗဟုလော ဩက္ခာယနဗဟုလော သမောက္ခာယနဓမ္မော ဝိဘူတဝိဟာရီ တစ္စရိတော တဗ္ဗဟုလော တဂ္ဂရုကော တန္နိန္နော တပ္ပေါဏော တပ္ပဗ္ဘာရော တဒဓိမုတ္တော တဒဓိပတေယျော။
ဓဇော ရထဿ ပညာဏံ, ဓူမော [ဓုမော (သျာ။)] ပညာဏမဂ္ဂိနော၊
ရာဇာ ရဋ္ဌဿ ပညာဏံ, ဘတ္တာ ပညာဏမိတ္ထိယာတိ။
ဧဝမေဝ ဂေါတမော ဘူရိပညာဏော ဉာဏပညာဏော ပညာဓဇော ပညာကေတု ပညာဓိပတေယျော ဝိစယဗဟုလော ပဝိစယဗဟုလော ဩက္ခာယနဗဟုလော သမောက္ခာယနဓမ္မော ဝိဘူတဝိဟာရီ တစ္စရိတော တဗ္ဗဟုလော တဂ္ဂရုကော တန္နိန္နော တပ္ပေါဏော တပ္ပဗ္ဘာရော တဒဓိမုတ္တော တဒဓိပတေယျောတိ – ဂေါတမော ဘူရိပညာဏော။
ဂေါတမော ဘူရိမေဓသောတိ ဘူရိ ဝုစ္စတိ ပထဝီ။ ဘဂဝါ တာယ ပထဝိသမာယ ပညာယ ဝိပုလာယ ဝိတ္ထတာယ သမန္နာဂတော။ မေဓာ ဝုစ္စတိ ပညာ။ ယာ ပညာ ပဇာနနာ…ပေ… အမောဟော ဓမ္မဝိစယော သမ္မာဒိဋ္ဌိ။ ဘဂဝါ ဣမာယ မေဓာယ ဥပေတော သမုပေတော ဥပါဂတော သမုပါဂတော ဥပပန္နော သမုပပန္နော သမန္နာဂတော, တသ္မာ ဗုဒ္ဓေါ သုမေဓသောတိ [ဘူရိမေဓသောတိ (သျာ။) ဧဝမုပရိပိ] – ဂေါတမော ဘူရိမေဓသော။ တေနာဟ ထေရော ပိင်္ဂိယော –
‘‘ဧကော တမောနုဒါသီနော, ဇုတိမာ သော ပဘင်္ကရော၊
ဂေါတမော ဘူရိပညာဏော, ဂေါတမော ဘူရိမေဓသော’’တိ။
ယော မေ ဓမ္မမဒေသေသိ, သန္ဒိဋ္ဌိကမကာလိကံ၊
တဏှက္ခယမနီတိကံ, ယဿ နတ္ထိ ဥပမာ ကွစိ။
ယော မေ ဓမ္မဒေသေသီတိ။ ယောတိ ယော သော ဘဂဝါ သယမ္ဘူ အနာစရိယကော ပုဗ္ဗေ အနနုဿုတေသု ဓမ္မေသု သာမံ သစ္စာနိ အဘိသမ္ဗုဇ္ဈိ, တတ္ထ စ သဗ္ဗညုတံ ပတ္တော ဗလေသု စ ဝသီဘာဝံ။ ဓမ္မမဒေသေသီတိ။ ဓမ္မန္တိ အာဒိကလျာဏံ မဇ္ဈေကလျာဏံ ပရိယောသာနကလျာဏံ သာတ္ထံ သဗျဉ္ဇနံ ကေဝလပရိပုဏ္ဏံ ပရိသုဒ္ဓံ ဗြဟ္မစရိယံ, စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနေ…ပေ… အရိယံ အဋ္ဌင်္ဂိကံ မဂ္ဂံ နိဗ္ဗာနဉ္စ နိဗ္ဗာနဂါမိနိဉ္စ ပဋိပဒံ အာစိက္ခိ ဒေသေသိ ပညပေသိ
(စူဠနိ၊၂၁၄။)ပဋ္ဌပေသိ ဝိဝရိ ဝိဘဇိ ဥတ္တာနီအကာသိ ပကာသေသီတိ – ယော မေ ဓမ္မမဒေသေသိ။
သန္ဒိဋ္ဌိကမကာလိကန္တိ သန္ဒိဋ္ဌိကံ အကာလိကံ ဧဟိပဿိကံ ဩပနေယျိကံ ပစ္စတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗံ ဝိညူဟီတိ – ဧဝံ သန္ဒိဋ္ဌိကံ။ အထ ဝါ, ယော ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ အရိယံ အဋ္ဌင်္ဂိကံ မဂ္ဂံ ဘာဝေတိ, တဿ မဂ္ဂဿ အနန္တရာ သမနန္တရာ အဓိဂစ္ဆတေဝ ဖလံ ဝိန္ဒတိ ပဋိလဘတီတိ, ဧဝမ္ပိ သန္ဒိဋ္ဌိကံ။ အကာလိကန္တိ ယထာ မနုဿာ ကာလိကံ ဓနံ ဒတွာ အနန္တရာ န လဘန္တိ ကာလံ အာဂမေန္တိ, နေဝါယံ ဓမ္မော။ ယော ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ အရိယံ အဋ္ဌင်္ဂိကံ မဂ္ဂံ ဘာဝေတိ, တဿ မဂ္ဂဿ အနန္တရာ သမနန္တရာ အဓိဂစ္ဆတေဝ ဖလံ ဝိန္ဒတိ ပဋိလဘတိ, န ပရတ္ထ န ပရလောကေ, ဧဝံ အကာလိကန္တိ – သန္ဒိဋ္ဌိကမကာလိကံ။
တဏှက္ခယမနီတိကန္တိ။ တဏှာတိ ရူပတဏှာ…ပေ… ဓမ္မတဏှာ။ တဏှက္ခယန္တိ တဏှက္ခယံ ရာဂက္ခယံ ဒေါသက္ခယံ မောဟက္ခယံ ဂတိက္ခယံ ဥပပတ္တိက္ခယံ ပဋိသန္ဓိက္ခယံ ဘဝက္ခယံ သံသာရက္ခယံ ဝဋ္ဋက္ခယံ။ အနီတိကန္တိ ဤတိ ဝုစ္စန္တိ ကိလေသာ စ ခန္ဓာ စ အဘိသင်္ခါရာ စ။ ဤတိပ္ပဟာနံ ဤတိဝူပသမံ ဤတိပဋိနိဿဂ္ဂံ ဤတိပဋိပ္ပဿဒ္ဓိံ အမတံ နိဗ္ဗာနန္တိ – တဏှက္ခယမနီတိကံ။
ယဿ နတ္ထိ ဥပမာ ကွစီတိ။ ယဿာတိ နိဗ္ဗာနဿ။ နတ္ထိ ဥပမာတိ ဥပမာ နတ္ထိ, ဥပနိဓာ နတ္ထိ, သဒိသံ နတ္ထိ, ပဋိဘာဂေါ နတ္ထိ န သတိ န သံဝိဇ္ဇတိ နုပလဗ္ဘတိ။ ကွစီတိ ကွစိ ကိမှိစိ ကတ္ထစိ အဇ္ဈတ္တံ ဝါ ဗဟိဒ္ဓါ ဝါ အဇ္ဈတ္တဗဟိဒ္ဓါ ဝါတိ – ယဿ နတ္ထိ ဥပမာ ကွစိ။ တေနာဟ ထေရော ပိင်္ဂိယော –
‘‘ယော မေ ဓမ္မမဒေသေသိ, သန္ဒိဋ္ဌိကမကာလိကံ၊
တဏှက္ခယမနီတိကံ, ယဿ နတ္ထိ ဥပမာ ကွစီ’’တိ။
ကိံ နု တမှာ ဝိပ္ပဝသိ, မုဟုတ္တမပိ ပိင်္ဂိယ၊
ဂေါတမာ ဘူရိပညာဏာ, ဂေါတမာ ဘူရိမေဓသာ။
ကိံ နု တမှာ ဝိပ္ပဝသီတိ ကိံ နု ဗုဒ္ဓမှာ ဝိပ္ပဝသိ အပေသိ အပဂစ္ဆိ [အပဂစ္ဆသိ (သျာ။ က။)] ဝိနာ ဟောသီတိ – ကိံ နု တမှာ ဝိပ္ပဝသိ။
မုဟုတ္တမပိ ပိင်္ဂိယာတိ မုဟုတ္တမ္ပိ ခဏမ္ပိ လယမ္ပိ ဝယမ္ပိ အဒ္ဓမ္ပီတိ – မုဟုတ္တမပိ။ ပိင်္ဂိယာတိ ဗာဝရီ တံ နတ္တာရံ နာမေန အာလပတိ။
(စူဠနိ၊၂၁၅။)ဂေါတမာ ဘူရိပညာဏာတိ ဂေါတမာ ဘူရိပညာဏာ ဉာဏပညာဏာ ပညာဓဇာ ပညာကေတုမှာ ပညာဓိပတေယျမှာ ဝိစယဗဟုလာ ပဝိစယဗဟုလာ ဩက္ခာယနဗဟုလာ သမောက္ခာယနဓမ္မာ ဝိဘူတဝိဟာရိမှာ တစ္စရိတာ တဗ္ဗဟုလာ တဂ္ဂရုကာ တန္နိန္နာ တပ္ပေါဏာ တပ္ပဗ္ဘာရာ တဒဓိမုတ္တာ တဒဓိပတေယျမှာတိ – ဂေါတမာ ဘူရိပညာဏာ။
ဂေါတမာ ဘူရိမေဓသာတိ ဘူရိ ဝုစ္စတိ ပထဝီ။ ဘဂဝါ တာယ ပထဝိသမာယ ပညာယ ဝိပုလာယ ဝိတ္ထတာယ သမန္နာဂတော။ မေဓာ ဝုစ္စတိ ပညာ။ ယာ ပညာ ပဇာနနာ…ပေ… အမောဟော ဓမ္မဝိစယော သမ္မာဒိဋ္ဌိ။ ဘဂဝါ ဣမာယ မေဓာယ ပညာယ ဥပေတော သမုပေတော ဥပါဂတော သမုပါဂတော ဥပပန္နော သမုပပန္နော သမန္နာဂတော, တသ္မာ ဗုဒ္ဓေါ သုမေဓသောတိ – ဂေါတမာ ဘူရိမေဓသာ။ တေနာဟ သော ဗြာဟ္မဏော –
‘‘ကိံနု တမှာ ဝိပ္ပဝသိ, မုဟုတ္တမပိ ပိင်္ဂိယ၊
ဂေါတမာ ဘူရိပညာဏာ, ဂေါတမာ ဘူရိမေဓသာ’’တိ။
ယော တေ ဓမ္မမဒေသေသိ, သန္ဒိဋ္ဌိကမကာလိကံ၊
တဏှက္ခယမနီတိကံ, ယဿ နတ္ထိ ဥပမာ ကွစိ။
ယော တေ ဓမ္မမဒေသေသီတိ ယော သော ဘဂဝါ…ပေ… တတ္ထ စ သဗ္ဗညုတံ ပတ္တော ဗလေသု စ ဝသီဘာဝံ။ ဓမ္မမဒေသေသီတိ ဓမ္မန္တိ အာဒိကလျာဏံ မဇ္ဈေကလျာဏံ…ပေ… နိဗ္ဗာနဉ္စ နိဗ္ဗာနဂါမိနိဉ္စ ပဋိပဒံ အာစိက္ခိ ဒေသေသိ ပညပေသိ ပဋ္ဌပေသိ ဝိဝရိ ဝိဘဇိ ဥတ္တာနီအကာသိ ပကာသေသီတိ – ယော တေ ဓမ္မမဒေသေသိ။
သန္ဒိဋ္ဌိကမကာလိကန္တိ သန္ဒိဋ္ဌိကံ အကာလိကံ ဧဟိပဿိကံ ဩပနေယျိကံ ပစ္စတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗံ ဝိညူဟီတိ – ဧဝံ သန္ဒိဋ္ဌိကံ။ အထ ဝါ, ယော ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ အရိယံ အဋ္ဌင်္ဂိကံ မဂ္ဂံ ဘာဝေတိ, တဿ မဂ္ဂဿ အနန္တရာ သမနန္တရာ အဓိဂစ္ဆတေဝ ဖလံ ဝိန္ဒတိ ပဋိလဘတီတိ – ဧဝမ္ပိ သန္ဒိဋ္ဌိကံ။ အကာလိကန္တိ ယထာ မနုဿာ ကာလိကံ ဓနံ ဒတွာ အနန္တရာ န လဘန္တိ, ကာလံ အာဂမေန္တိ, နေဝါယံ ဓမ္မော။ ယော ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ အရိယံ အဋ္ဌင်္ဂိကံ မဂ္ဂံ ဘာဝေတိ၊ တဿ မဂ္ဂဿ အနန္တရာ သမနန္တရာ အဓိဂစ္ဆတေဝ ဖလံ ဝိန္ဒတိ ပဋိလဘတိ, န ပရတ္ထ န ပရလောကေ, ဧဝံ အကာလိကန္တိ – သန္ဒိဋ္ဌိကမကာလိကံ။
(စူဠနိ၊၂၁၆။)တဏှက္ခယမနီတိကန္တိ။ တဏှာတိ ရူပတဏှာ…ပေ… ဓမ္မတဏှာ။ တဏှက္ခယန္တိ တဏှက္ခယံ ရာဂက္ခယံ ဒေါသက္ခယံ မောဟက္ခယံ ဂတိက္ခယံ ဥပပတ္တိက္ခယံ ပဋိသန္ဓိက္ခယံ ဘဝက္ခယံ သံသာရက္ခယံ ဝဋ္ဋက္ခယံ။ အနီတိကန္တိ ဤတိ ဝုစ္စန္တိ ကိလေသာ စ ခန္ဓာ စ အဘိသင်္ခါရာ စ။ ဤတိပ္ပဟာနံ ဤတိဝူပသမံ ဤတိပဋိနိဿဂ္ဂံ ဤတိပဋိပ္ပဿဒ္ဓိံ အမတံ နိဗ္ဗာနန္တိ – တဏှက္ခယမနီတိကံ။
ယဿ နတ္ထိ ဥပမာ ကွစီတိ။ ယဿာတိ နိဗ္ဗာနဿ။ နတ္ထိ ဥပမာတိ ဥပမာ နတ္ထိ, ဥပနိဓာ နတ္ထိ, သဒိသံ နတ္ထိ, ပဋိဘာဂေါ နတ္ထိ န သတိ န သံဝိဇ္ဇတိ နုပလဗ္ဘတိ။ ကွစီတိ ကွစိ ကိမှိစိ ကတ္ထစိ အဇ္ဈတ္တံ ဝါ ဗဟိဒ္ဓါ ဝါ အဇ္ဈတ္တဗဟိဒ္ဓါ ဝါတိ – ယဿ နတ္ထိ ဥပမာ ကွစိ။ တေနာဟ သော ဗြာဟ္မဏော –
‘‘ယော တေ ဓမ္မမဒေသေသိ, သန္ဒိဋ္ဌိကမကာလိကံ၊
တဏှက္ခယမနီတိကံ, ယဿ နတ္ထိ ဥပမာ ကွစီ’’တိ။
နာဟံ တမှာ ဝိပ္ပဝသာမိ, မုဟုတ္တမပိ ဗြာဟ္မဏ၊
ဂေါတမာ ဘူရိပညာဏာ, ဂေါတမာ ဘူရိမေဓသာ။
နာဟံ တမှာ ဝိပ္ပဝသာမီတိ နာဟံ ဗုဒ္ဓမှာ ဝိပ္ပဝသာမိ အပေမိ အပဂစ္ဆာမိ ဝိနာ ဟောမီတိ – နာဟံ တမှာ ဝိပ္ပဝသာမိ။
မုဟုတ္တမပိ ဗြာဟ္မဏာတိ မုဟုတ္တမ္ပိ ခဏမ္ပိ လယမ္ပိ ဝယမ္ပိ အဒ္ဓမ္ပီတိ မုဟုတ္တမပိ။ ဗြာဟ္မဏာတိ ဂါရဝေန မာတုလံ အာလပတိ။
ဂေါတမာ ဘူရိပညာဏာတိ ဂေါတမာ ဘူရိပညာဏာ ဉာဏပညာဏာ ပညာဓဇာ ပညာကေတုမှာ ပညာဓိပတေယျမှာ ဝိစယဗဟုလာ ပဝိစယဗဟုလာ ဩက္ခာယနဗဟုလာ သမောက္ခာယနဓမ္မာ ဝိဘူတဝိဟာရိမှာ တစ္စရိတာ တဗ္ဗဟုလာ တဂ္ဂရုကာ တန္နိန္နာ တပ္ပေါဏာ တပ္ပဗ္ဘာရာ တဒဓိမုတ္တာ တဒဓိပတေယျမှာတိ – ဂေါတမာ ဘူရိပညာဏာ။
ဂေါတမာ ဘူရိမေဓသာတိ ဘူရိ ဝုစ္စတိ ပထဝီ။ ဘဂဝါ တာယ ပထဝိသမာယ ပညာယ ဝိပုလာယ ဝိတ္ထတာယ သမန္နာဂတော။ မေဓာ ဝုစ္စတိ ပညာ။ ယာ ပညာ ပဇာနနာ…ပေ… အမောဟော ဓမ္မဝိစယော သမ္မာဒိဋ္ဌိ။ ဘဂဝါ ဣမာယ မေဓာယ ပညာယ ဥပေတော သမုပေတော ဥပါဂတော သမုပါဂတော ဥပပန္နော သမုပပန္နော သမန္နာဂတော။ တသ္မာ ဗုဒ္ဓေါ သုမေဓသောတိ – ဂေါတမာ ဘူရိမေဓသာ။ တေနာဟ ထေရော ပိင်္ဂိယော –
(စူဠနိ၊၂၁၇။)‘‘နာဟံ တမှာ ဝိပ္ပဝသာမိ, မုဟုတ္တမပိ ဗြာဟ္မဏ၊
ဂေါတမာ ဘူရိပညာဏာ, ဂေါတမာ ဘူရိမေဓသာ’’တိ။
ယော မေ ဓမ္မမဒေသေသိ, သန္ဒိဋ္ဌိကမကာလိကံ၊
တဏှက္ခယမနီတိကံ, ယဿ နတ္ထိ ဥပမာ ကွစိ။
ယော မေ ဓမ္မမဒေသေသီတိ ယော သော ဘဂဝါ သယမ္ဘူ အနာစရိယကော ပုဗ္ဗေ အနနုဿုတေသု ဓမ္မေသု သာမံ သစ္စာနိ အဘိသမ္ဗုဇ္ဈိ, တတ္ထ စ သဗ္ဗညုတံ ပတ္တော ဗလေသု စ ဝသီဘာဝံ။ ဓမ္မမဒေသေသီတိ။ ဓမ္မန္တိ အာဒိကလျာဏံ မဇ္ဈေကလျာဏံ ပရိယောသာနကလျာဏံ သာတ္ထံ သဗျဉ္ဇနံ ကေဝလပရိပုဏ္ဏံ ပရိသုဒ္ဓံ ဗြဟ္မစရိယံ, စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနေ စတ္တာရော သမ္မပ္ပဓာနေ စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပါဒေ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ ပဉ္စ ဗလာနိ သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂေ အရိယံ အဋ္ဌင်္ဂိကံ မဂ္ဂံ နိဗ္ဗာနဉ္စ နိဗ္ဗာနဂါမိနိဉ္စ ပဋိပဒံ အာစိက္ခိ ဒေသေသိ ပညပေသိ ပဋ္ဌပေသိ ဝိဝရိ ဝိဘဇိ ဥတ္တာနီအကာသိ ပကာသေသီတိ – ယော မေ ဓမ္မမဒေသေသိ။
သန္ဒိဋ္ဌိကမကာလိကန္တိ သန္ဒိဋ္ဌိကံ အကာလိကံ ဧဟိပဿိကံ ဩပနေယျိကံ ပစ္စတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗံ ဝိညူဟီတိ, ဧဝံ သန္ဒိဋ္ဌိကံ။ အထ ဝါ, ယော ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ အရိယံ အဋ္ဌင်္ဂိကံ မဂ္ဂံ ဘာဝေတိ, တဿ မဂ္ဂဿ အနန္တရာ သမနန္တရာ အဓိဂစ္ဆတေဝ ဖလံ ဝိန္ဒတိ ပဋိလဘတီတိ, ဧဝမ္ပိ သန္ဒိဋ္ဌိကံ။ အကာလိကန္တိ ယထာ မနုဿာ ကာလိကံ ဓနံ ဒတွာ အနန္တရာ န လဘန္တိ, ကာလံ အာဂမေန္တိ, နေဝါယံ ဓမ္မော။ ယော ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ အရိယံ အဋ္ဌင်္ဂိကံ မဂ္ဂံ ဘာဝေတိ, တဿ မဂ္ဂဿ အနန္တရာ သမနန္တရာ အဓိဂစ္ဆတေဝ ဖလံ ဝိန္ဒတိ ပဋိလဘတိ, န ပရတ္ထ န ပရလောကေ, ဧဝံ အကာလိကန္တိ – သန္ဒိဋ္ဌိကမကာလိကံ။
တဏှက္ခယမနီတိကန္တိ။ တဏှာတိ ရူပတဏှာ…ပေ… ဓမ္မတဏှာ။ တဏှက္ခယန္တိ တဏှက္ခယံ ရာဂက္ခယံ ဒေါသက္ခယံ မောဟက္ခယံ ဂတိက္ခယံ ဥပပတ္တိက္ခယံ ပဋိသန္ဓိက္ခယံ ဘဝက္ခယံ သံသာရက္ခယံ ဝဋ္ဋက္ခယံ။ အနီတိကန္တိ ဤတိ ဝုစ္စန္တိ ကိလေသာ စ ခန္ဓာ စ အဘိသင်္ခါရာ စ။ ဤတိပ္ပဟာနံ ဤတိဝူပသမံ ဤတိပဋိပ္ပဿဒ္ဓိံ အမတံ နိဗ္ဗာနန္တိ – တဏှက္ခယမနီတိကံ။
ယဿ နတ္ထိ ဥပမာ ကွစီတိ။ ယဿာတိ နိဗ္ဗာနဿ။ နတ္ထိ ဥပမာတိ ဥပမာ နတ္ထိ, ဥပနိဓာ နတ္ထိ, သဒိသံ နတ္ထိ, ပဋိဘာဂေါ နတ္ထိ န အတ္ထိ န သံဝိဇ္ဇတိ နုပလဗ္ဘတိ။ ကွစီတိ ကွစိ ကိမှိစိ ကတ္ထစိ အဇ္ဈတ္တံ ဝါ ဗဟိဒ္ဓါ ဝါ အဇ္ဈတ္တဗဟိဒ္ဓါ ဝါတိ – ယဿ နတ္ထိ ဥပမာ ကွစိ။ တေနာဟ ထေရော ပိင်္ဂိယော –
(စူဠနိ၊၂၁၈။)‘‘ယော မေ ဓမ္မမဒေသေသိ, သန္ဒိဋ္ဌိကမကာလိကံ၊
တဏှက္ခယမနီတိကံ, ယဿ နတ္ထိ ဥပမာ ကွစီ’’တိ။
ပဿာမိ နံ မနသာ စက္ခုနာဝ, ရတ္တိန္ဒိဝံ ဗြာဟ္မဏ အပ္ပမတ္တော၊
နမဿမာနော ဝိဝသေမိ [နမဿမာနောဝ ဝသေမိ (သီ။ အဋ္ဌ။) … ဝိဝသာမိ (သျာ။)] ရတ္တိံ, တေနေဝ မညာမိ အဝိပ္ပဝါသံ။
ပဿာမိ နံ မနသာ စက္ခုနာဝါတိ ယထာ စက္ခုမာ ပုရိသော အာလောကေ ရူပဂတာနိ ပဿေယျ ဒက္ခေယျ ဩလောကေယျ နိဇ္ဈာယေယျ ဥပပရိက္ခေယျ, ဧဝမေဝါဟံ ဗုဒ္ဓံ ဘဂဝန္တံ မနသာ ပဿာမိ ဒက္ခာမိ ဩလောကေမိ နိဇ္ဈာယာမိ ဥပပရိက္ခာမီတိ – ပဿာမိ နံ မနသာ စက္ခုနာဝ။
ရတ္တိန္ဒိဝံ ဗြာဟ္မဏ အပ္ပမတ္တောတိ ရတ္တိဉ္စ ဒိဝါ စ ဗုဒ္ဓါနုဿတိံ မနသာ ဘာဝေန္တော အပ္ပမတ္တောတိ – ရတ္တိန္ဒိဝံ ဗြာဟ္မဏ အပ္ပမတ္တော။
နမဿမာနော ဝိဝသေမိ ရတ္တိန္တိ။ နမဿမာနောတိ ကာယေန ဝါ နမဿမာနော, ဝါစာယ ဝါ နမဿမာနော, စိတ္တေန ဝါ နမဿမာနော, အနွတ္ထပဋိပတ္တိယာ ဝါ နမဿမာနော, ဓမ္မာနုဓမ္မပဋိပတ္တိယာ ဝါ နမဿမာနော သက္ကာရမာနော ဂရုကာရမာနော မာနယမာနော ပူဇယမာနော ရတ္တိန္ဒိဝံ ဝိဝသေမိ အတိနာမေမိ အတိက္ကမေမီတိ – နမဿမာနော ဝိဝသေမိ ရတ္တိံ။
တေနေဝ မညာမိ အဝိပ္ပဝါသန္တိ တာယ ဗုဒ္ဓါနုဿတိယာ ဘာဝေန္တော အဝိပ္ပဝါသောတိ တံ မညာမိ, အဝိပ္ပဝုဋ္ဌောတိ တံ မညာမိ ဇာနာမိ။ ဧဝံ ဇာနာမိ ဧဝံ အာဇာနာမိ ဧဝံ ဝိဇာနာမိ ဧဝံ ပဋိဝိဇာနာမိ ဧဝံ ပဋိဝိဇ္ဈာမီတိ – တေနေဝ မညာမိ အဝိပ္ပဝါသံ။ တေနာဟ ထေရော ပိင်္ဂိယော –
‘‘ပဿာမိ နံ မနသာ စက္ခုနာဝ, ရတ္တိန္ဒိဝံ ဗြာဟ္မဏ အပ္ပမတ္တော၊
နမဿမာနော ဝိဝသေမိ ရတ္တိံ, တေနေဝ မညာမိ အဝိပ္ပဝါသ’’န္တိ။
(စူဠနိ၊၂၁၉။)သဒ္ဓါ စ ပီတိ စ မနော သတိ စ, နာပေန္တိမေ ဂေါတမသာသနမှာ၊
ယံ ယံ ဒိသံ ဝဇတိ ဘူရိပညော, သ တေန တေနေဝ နတောဟမသ္မိ။
သဒ္ဓါ စ ပီတိ စ မနော သတိ စာတိ။ သဒ္ဓါတိ ယာ စ ဘဂဝန္တံ အာရဗ္ဘ သဒ္ဓါ သဒ္ဒဟနာ [သဒ္ဓဟနာ (က။)] ဩကပ္ပနာ အဘိပ္ပသာဒေါ သဒ္ဓါ သဒ္ဓိန္ဒြိယံ သဒ္ဓါဗလံ။ ပီတီတိ ယာ ဘဂဝန္တံ အာရဗ္ဘ ပီတိ ပါမောဇ္ဇံ [ပါမုဇ္ဇံ (သျာ။)] မောဒနာ အာမောဒနာ ပမောဒနာ ဟာသော ပဟာသော ဝိတ္တိ တုဋ္ဌိ ဩဒဂျံ အတ္တမနတာ စိတ္တဿ။ မနောတိ ယဉ္စ ဘဂဝန္တံ အာရဗ္ဘ စိတ္တံ မနော မာနသံ ဟဒယံ ပဏ္ဍရံ မနော မနာယတနံ မနိန္ဒြိယံ ဝိညာဏံ ဝိညာဏက္ခန္ဓော တဇ္ဇာ မနောဝိညာဏဓာတု။ သတီတိ ယာ ဘဂဝန္တံ အာရဗ္ဘ သတိ အနုဿတိ သမ္မာသတီတိ – သဒ္ဓါ စ ပီတိ စ မနော သတိ စ။
နာပေန္တိမေ ဂေါတမသာသနမှာတိ ဣမေ စတ္တာရော ဓမ္မာ ဂေါတမသာသနာ ဗုဒ္ဓသာသနာ ဇိနသာသနာ တထာဂတသာသနာ အရဟန္တသာသနာ နာပေန္တိ န ဂစ္ဆန္တိ န ဝိဇဟန္တိ န ဝိနာသေန္တီတိ – နာပေန္တိမေ ဂေါတမသာသနမှာ။
ယံ ယံ ဒိသံ ဝဇတိ ဘူရိပညောတိ။ ယံ ယံ ဒိသန္တိ ပုရတ္ထိမံ ဝါ ဒိသံ ပစ္ဆိမံ ဝါ ဒိသံ ဒက္ခိဏံ ဝါ ဒိသံ ဥတ္တရံ ဝါ ဒိသံ ဝဇတိ ဂစ္ဆတိ ကမတိ အဘိက္ကမတိ။ ဘူရိပညောတိ ဘူရိပညော မဟာပညော တိက္ခပညော ပုထုပညော ဟာသပညော ဇဝနပညော နိဗ္ဗေဓိကပညော။ ဘူရိ ဝုစ္စတိ ပထဝီ။ ဘဂဝါ တာယ ပထဝိသမာယ ပညာယ ဝိပုလာယ ဝိတ္ထတာယ သမန္နာဂတောတိ – ယံ ယံ ဒိသံ ဝဇတိ ဘူရိပညော။
သ တေန တေနေဝ နတောဟမသ္မီတိ သော ယေန ဗုဒ္ဓေါ တေန တေနေဝ နတော တန္နိန္နော တပ္ပေါဏော တပ္ပဗ္ဘာရော တဒဓိမုတ္တော တဒဓိပတေယျောတိ – သ တေန တေနေဝ နတောဟမသ္မိ။ တေနာဟ ထေရော ပိင်္ဂိယော –
(စူဠနိ၊၂၂၀။)‘‘သဒ္ဓါ စ ပီတိ စ မနော သတိ စ, နာပေန္တိမေ ဂေါတမသာသနမှာ၊
ယံ ယံ ဒိသံ ဝဇတိ ဘူရိပညော, သ တေန တေနေဝ နတောဟမသ္မီ’’တိ။
ဇိဏ္ဏဿ မေ ဒုဗ္ဗလထာမကဿ, တေနေဝ ကာယော န ပလေတိ တတ္ထ၊
သင်္ကပ္ပယန္တာယ ဝဇာမိ နိစ္စံ, မနော ဟိ မေ ဗြာဟ္မဏ တေန ယုတ္တော။
ဇိဏ္ဏဿ မေ ဒုဗ္ဗလထာမကဿာတိ ဇိဏ္ဏဿ ဝုဍ္ဎဿ မဟလ္လကဿ အဒ္ဓဂတဿ ဝယောအနုပ္ပတ္တဿ။ ဒုဗ္ဗလထာမကဿာတိ ဒုဗ္ဗလထာမကဿ အပ္ပထာမကဿ ပရိတ္တထာမကဿာတိ – ဇိဏ္ဏဿ မေ ဒုဗ္ဗလထာမကဿ။
တေနေဝ ကာယော န ပလေတိ တတ္ထာတိ ကာယော ယေန ဗုဒ္ဓေါ တေန န ပလေတိ န ဝဇတိ န ဂစ္ဆတိ နာတိက္ကမတီတိ – တေနေဝ ကာယော န ပလေတိ တတ္ထ။
သင်္ကပ္ပယန္တာယ ဝဇာမိ နိစ္စန္တိ သင်္ကပ္ပဂမနေန ဝိတက္ကဂမနေန ဉာဏဂမနေန ပညာဂမနေန ဗုဒ္ဓိဂမနေန ဝဇာမိ ဂစ္ဆာမိ အတိက္ကမာမီတိ – သင်္ကပ္ပယန္တာယ ဝဇာမိ နိစ္စံ။
မနော ဟိ မေ ဗြာဟ္မဏ တေန ယုတ္တောတိ။ မနောတိ ယံ စိတ္တံ မနော မာနသံ…ပေ… တဇ္ဇာ မနောဝိညာဏဓာတု။ မနော ဟိ မေ ဗြာဟ္မဏ တေန ယုတ္တောတိ မနော ယေန ဗုဒ္ဓေါ တေန ယုတ္တော ပယုတ္တော သံယုတ္တောတိ – မနော ဟိ မေ ဗြာဟ္မဏ တေန ယုတ္တော။ တေနာဟ ထေရော ပိင်္ဂိယော –
‘‘ဇိဏ္ဏဿ မေ ဒုဗ္ဗလထာမကဿ, တေနေဝ ကာယော န ပလေတိ တတ္ထ၊
သင်္ကပ္ပယန္တာယ ဝဇာမိ နိစ္စံ, မနော ဟိ မေ ဗြာဟ္မဏ တေန ယုတ္တော’’တိ။
ပင်္ကေ သယာနော ပရိဖန္ဒမာနော, ဒီပါ ဒီပံ ဥပလ္လဝိံ၊
အထဒ္ဒသာသိံ သမ္ဗုဒ္ဓံ, ဩဃတိဏ္ဏမနာသဝံ။
(စူဠနိ၊၂၂၁။)ပင်္ကေ သယာနော ပရိဖန္ဒမာနောတိ။ ပင်္ကေ သယာနောတိ ကာမပင်္ကေ ကာမကဒ္ဒမေ ကာမကိလေသေ ကာမဗဠိသေ ကာမပရိဠာဟေ ကာမပလိဗောဓေ သေမာနော သယမာနော ဝသမာနော အာဝသမာနော ပရိဝသမာနော [အဝသေမာနော ပရိသေမာနော (သျာ။)] တိ – ပင်္ကေ သယာနော။ ပရိဖန္ဒမာနောတိ တဏှာဖန္ဒနာယ ဖန္ဒမာနော, ဒိဋ္ဌိဖန္ဒနာယ ဖန္ဒမာနော, ကိလေသဖန္ဒနာယ ဖန္ဒမာနော, ပယောဂဖန္ဒနာယ ဖန္ဒမာနော, ဝိပါကဖန္ဒနာယ ဖန္ဒမာနော, မနောဒုစ္စရိတဖန္ဒနာယ ဖန္ဒမာနော, ရတ္တော ရာဂေန ဖန္ဒမာနော, ဒုဋ္ဌော ဒေါသေန ဖန္ဒမာနော, မူဠှော မောဟေန ဖန္ဒမာနော, ဝိနိဗန္ဓော မာနေန ဖန္ဒမာနော, ပရာမဋ္ဌော ဒိဋ္ဌိယာ ဖန္ဒမာနော, ဝိက္ခေပဂတော ဥဒ္ဓစ္စေန ဖန္ဒမာနော, အနိဋ္ဌင်္ဂတော ဝိစိကိစ္ဆာယ ဖန္ဒမာနော, ထာမဂတော အနုသယေဟိ ဖန္ဒမာနော, လာဘေန ဖန္ဒမာနော, အလာဘေန ဖန္ဒမာနော, ယသေန ဖန္ဒမာနော, အယသေန ဖန္ဒမာနော, ပသံသာယ ဖန္ဒမာနော, နိန္ဒာယ ဖန္ဒမာနော, သုခေန ဖန္ဒမာနော, ဒုက္ခေန ဖန္ဒမာနော, ဇာတိယာ ဖန္ဒမာနော, ဇရာယ ဖန္ဒမာနော, ဗျာဓိနာ ဖန္ဒမာနော, မရဏေန ဖန္ဒမာနော, သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသေဟိ ဖန္ဒမာနော, နေရယိကေန ဒုက္ခေန ဖန္ဒမာနော, တိရစ္ဆာနယောနိကေန ဒုက္ခေန ဖန္ဒမာနော, ပေတ္တိဝိသယိကေန ဒုက္ခေန ဖန္ဒမာနော, မာနုသိကေန ဒုက္ခေန…ပေ… ဂဗ္ဘောက္ကန္တိမူလကေန ဒုက္ခေန… ဂဗ္ဘဋ္ဌိတိမူလကေန ဒုက္ခေန… ဂဗ္ဘဝုဋ္ဌာနမူလကေန ဒုက္ခေန… ဇာတဿူပနိဗန္ဓကေန ဒုက္ခေန… ဇာတဿ ပရာဓေယျကေန ဒုက္ခေန… အတ္တူပက္ကမေန ဒုက္ခေန… ပရူပက္ကမေန ဒုက္ခေန… သင်္ခါရဒုက္ခေန… ဝိပရိဏာမဒုက္ခေန… စက္ခုရောဂေန ဒုက္ခေန… သောတရောဂေန ဒုက္ခေန… ဃာနရောဂေန ဒုက္ခေန… ဇိဝှါရောဂေန ဒုက္ခေန… ကာယရောဂေန ဒုက္ခေန… သီသရောဂေန ဒုက္ခေန… ကဏ္ဏရောဂေန ဒုက္ခေန… မုခရောဂေန ဒုက္ခေန… ဒန္တရောဂေန ဒုက္ခေန… ဩဋ္ဌရောဂေန ဒုက္ခေန… ကာသေန… သာသေန… ပိနာသေန… ဍာဟေန [ဒါဟေန (က။) မဟာနိ။ ၁၁] … ဇရေန… ကုစ္ဆိရောဂေန… မုစ္ဆာယ… ပက္ခန္ဒိကာယ… သူလာယ… ဝိသူစိကာယ… ကုဋ္ဌေန… ဂဏ္ဍေန… ကိလာသေန… သောသေန… အပမာရေန … ဒဒ္ဒုယာ… ကဏ္ဍုယာ… ကစ္ဆုယာ… ရခသာယ… ဝိတစ္ဆိကာယ… လောဟိတပိတ္တေန [လောဟိတေန။ ပိတ္တေန (သျာ။ က။)] … မဓုမေဟေန… အံသာယ… ပိဠကာယ… ဘဂန္ဒလေန [ဘဂန္ဒလာယ (သျာ။)] ။ ပိတ္တသမုဋ္ဌာနေန အာဗာဓေန။ သေမှသမုဋ္ဌာနေန အာဗာဓေန။ ဝါတသမုဋ္ဌာနေန အာဗာဓေန။ သန္နိပါတိကေန အာဗာဓေန။ ဥတုပရိဏာမဇေန အာဗာဓေန။ ဝိသမပရိဟာရဇေန အာဗာဓေန။ ဩပက္ကမိကေန အာဗာဓေန။ ကမ္မဝိပါကဇေန အာဗာဓေန။ သီတေန။ ဥဏှေန။
(စူဠနိ၊၂၂၂။)ဇိဃစ္ဆာယ … ပိပါသာယ… ဥစ္စာရေန… ပဿာဝေန… ဍံသမကသဝါတာတပသရီသပသမ္ဖဿေန ဒုက္ခေန… မာတုမရဏေန ဒုက္ခေန… ပိတုမရဏေန ဒုက္ခေန… ပုတ္တမရဏေန ဒုက္ခေန… ဓီတုမရဏေန ဒုက္ခေန… ဉာတိဗျသနေန ဒုက္ခေန… ဘောဂဗျသနေန ဒုက္ခေန… ရောဂဗျသနေန ဒုက္ခေန… သီလဗျသနေန ဒုက္ခေန… ဒိဋ္ဌိဗျသနေန ဒုက္ခေန ဖန္ဒမာနော ပရိဖန္ဒမာနော ပဝေဓမာနော သမ္ပဝေဓမာနောတိ – ပင်္ကေ သယာနော ပရိဖန္ဒမာနော။
ဒီပါ ဒီပံ ဥပလ္လဝိန္တိ သတ္ထာရတော သတ္ထာရံ ဓမ္မက္ခာနတော ဓမ္မက္ခာနံ ဂဏတော ဂဏံ ဒိဋ္ဌိယာ ဒိဋ္ဌိံ ပဋိပဒါယ ပဋိပဒံ မဂ္ဂတော မဂ္ဂံ ပလ္လဝိံ ဥပလ္လဝိံ သမ္ပလ္လဝိန္တိ – ဒီပါ ဒီပံ ဥပလ္လဝိံ။
အထဒ္ဒသာသိံ သမ္ဗုဒ္ဓန္တိ။ အထာတိ ပဒသန္ဓိ ပဒသံသဂ္ဂေါ ပဒပါရိပူရီ အက္ခရသမဝါယော ဗျဉ္ဇနသိလိဋ္ဌတာ ပဒါနုပုဗ္ဗတာပေတံ – အထာတိ။ အဒ္ဒသာသိန္တိ အဒ္ဒသံ အဒ္ဒက္ခိံ အပဿိံ ပဋိဝိဇ္ဈိံ။ ဗုဒ္ဓေါတိ ယော သော ဘဂဝါ သယမ္ဘူ အနာစရိယကော…ပေ… သစ္ဆိကာ ပညတ္တိ, ယဒိဒံ ဗုဒ္ဓေါတိ – အထဒ္ဒသာသိံ သမ္ဗုဒ္ဓံ။
ဩဃတိဏ္ဏမနာသဝန္တိ။ ဩဃတိဏ္ဏန္တိ ဘဂဝါ ကာမောဃံ တိဏ္ဏော, ဘဝေါဃံ တိဏ္ဏော, ဒိဋ္ဌောဃံ တိဏ္ဏော, အဝိဇ္ဇောဃံ တိဏ္ဏော, သဗ္ဗသံသာရပထံ တိဏ္ဏော ဥတ္တိဏ္ဏော နိတ္ထိဏ္ဏော အတိက္ကန္တော သမတိက္ကန္တော ဝီတိဝတ္တော, သော ဝုတ္ထဝါသော စိဏ္ဏစရဏော…ပေ… ဇာတိမရဏသံသာရော, နတ္ထိ တဿ ပုနဗ္ဘဝေါတိ – ဩဃတိဏ္ဏံ။ အနာသဝန္တိ စတ္တာရော အာသဝါ – ကာမာသဝေါ, ဘဝါသဝေါ, ဒိဋ္ဌာသဝေါ, အဝိဇ္ဇာသဝေါ။ တေ အာသဝါ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော ပဟီနာ ဥစ္ဆိန္နမူလာ တာလာဝတ္ထုကတာ အနဘာဝံကတာ အာယတိံ အနုပ္ပါဒဓမ္မာ။ တသ္မာ ဗုဒ္ဓေါ အနာသဝါတိ – ဩဃတိဏ္ဏမနာသဝံ။ တေနာဟ ထေရော ပိင်္ဂိယော –
‘‘ပင်္ကေ သယာနော ပရိဖန္ဒမာနော, ဒီပါ ဒီပံ ဥပလ္လဝိံ၊
အထဒ္ဒသာသိံ သမ္ဗုဒ္ဓံ, ဩဃတိဏ္ဏမနာသဝ’’န္တိ။
ယထာ အဟူ ဝက္ကလိ မုတ္တသဒ္ဓေါ, ဘဒြာဝုဓော အာဠဝိဂေါတမော စ၊
ဧဝမေဝ တွမ္ပိ ပမုဉ္စဿု သဒ္ဓံ, ဂမိဿသိ တွံ ပိင်္ဂိယ မစ္စုဓေယျဿ ပါရံ။
(စူဠနိ၊၂၂၃။)ယထာ အဟူ ဝက္ကလိ မုတ္တသဒ္ဓေါ, ဘဒြာဝုဓော အာဠဝိဂေါတမော စာတိ ယထာ ဝက္ကလိတ္ထေရော [ဝက္ကလိ (သျာ။)] သဒ္ဓေါ သဒ္ဓါဂရုကော သဒ္ဓါပုဗ္ဗင်္ဂမော သဒ္ဓါဓိမုတ္တော သဒ္ဓါဓိပတေယျော အရဟတ္တပ္ပတ္တော, ယထာ ဘဒြာဝုဓော ထေရော သဒ္ဓေါ သဒ္ဓါဂရုကော သဒ္ဓါပုဗ္ဗင်္ဂမော သဒ္ဓါဓိမုတ္တော သဒ္ဓါဓိပတေယျော အရဟတ္တပ္ပတ္တော, ယထာ အာဠဝိဂေါတမော ထေရော သဒ္ဓေါ သဒ္ဓါဂရုကော သဒ္ဓါပုဗ္ဗင်္ဂမော သဒ္ဓါဓိမုတ္တော သဒ္ဓါဓိပတေယျော အရဟတ္တပ္ပတ္တောတိ – ယထာ အဟူ ဝက္ကလိ မုတ္တသဒ္ဓေါ ဘဒြာဝုဓော အာဠဝိဂေါတမော စ။
ဧဝမေဝ တွမ္ပိ ပမုဉ္စဿု သဒ္ဓန္တိ ဧဝမေဝ တွံ သဒ္ဓံ မုဉ္စဿု ပမုဉ္စဿု သမ္ပမုဉ္စဿု အဓိမုဉ္စဿု ဩကပ္ပေဟိ။ ‘‘သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ အနိစ္စာ’’တိ သဒ္ဓံ မုဉ္စဿု ပမုဉ္စဿု သမ္ပမုဉ္စဿု အဓိမုဉ္စဿု ဩကပ္ပေဟိ။ ‘‘သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ ဒုက္ခာ’’တိ…ပေ… ‘‘သဗ္ဗေ ဓမ္မာ အနတ္တာ’’တိ သဒ္ဓံ မုဉ္စဿု ပမုဉ္စဿု သမ္ပမုဉ္စဿု အဓိမုဉ္စဿု ဩကပ္ပေဟိ… ‘‘ယံ ကိဉ္စိ သမုဒယဓမ္မံ သဗ္ဗံ တံ နိရောဓဓမ္မ’’န္တိ သဒ္ဓံ မုဉ္စဿု ပမုဉ္စဿု, သမ္ပမုဉ္စဿု အဓိမုဉ္စဿု ဩကပ္ပေဟီတိ – ဧဝမေဝ တွမ္ပိ ပမုဉ္စဿု သဒ္ဓံ။
ဂမိဿသိ တွံ ပိင်္ဂိယ မစ္စုဓေယျဿ ပါရန္တိ မစ္စုဓေယျံ ဝုစ္စန္တိ ကိလေသာ စ ခန္ဓာ စ အဘိသင်္ခါရာ စ။ မစ္စုဓေယျဿ ပါရံ ဝုစ္စတိ အမတံ နိဗ္ဗာနံ, ယော သော သဗ္ဗသင်္ခါရသမထော သဗ္ဗူပဓိပဋိနိဿဂ္ဂေါ တဏှက္ခယော ဝိရာဂေါ နိရောဓော နိဗ္ဗာနံ။ ဂမိဿသိ တွံ ပိင်္ဂိယ မစ္စုဓေယျဿ ပါရန္တိ တွံ ပါရံ ဂမိဿသိ, ပါရံ အဓိဂမိဿသိ, ပါရံ ဖဿိဿသိ, ပါရံ သစ္ဆိကရိဿသီတိ – ဂမိဿသိ တွံ ပိင်္ဂိယ မစ္စုဓေယျဿ ပါရံ။ တေနာဟ ဘဂဝါ –
‘‘ယထာ အဟူ ဝက္ကလိ မုတ္တသဒ္ဓေါ, ဘဒြာဝုဓော အာဠဝိဂေါတမော စ၊
ဧဝမေဝ တွမ္ပိ ပမုဉ္စဿု သဒ္ဓံ,
ဂမိဿသိ တွံ ပိင်္ဂိယ မစ္စုဓေယျဿ ပါရ’’န္တိ။
ဧသ ဘိယျော ပသီဒါမိ, သုတွာန မုနိနော ဝစော၊
ဝိဝဋစ္ဆဒေါ [ဝိဝဋစ္ဆဒနော (က။) သဒ္ဒနီတိပဒမာလာ ဩလောကေတဗ္ဗာ] သမ္ဗုဒ္ဓေါ, အခိလော ပဋိဘာနဝါ [ပဋိဘာဏဝါ (သျာ။)] ။
ဧသ ဘိယျော ပသီဒါမီတိ ဧသ ဘိယျော ပသီဒါမိ, ဘိယျော ဘိယျော သဒ္ဒဟာမိ, ဘိယျော ဘိယျော ဩကပ္ပေမိ, ဘိယျော ဘိယျော အဓိမုစ္စာမိ၊ ‘‘သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ အနိစ္စာ’’တိ ဘိယျော ဘိယျော ပသီဒါမိ, ဘိယျော ဘိယျော
(စူဠနိ၊၂၂၄။)သဒ္ဒဟာမိ, ဘိယျော ဘိယျော ဩကပ္ပေမိ, ဘိယျော ဘိယျော အဓိမုစ္စာမိ၊ ‘‘သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ ဒုက္ခာ’’တိ ဘိယျော ဘိယျော ပသီဒါမိ…ပေ… ‘‘သဗ္ဗေ ဓမ္မာ အနတ္တာ’’တိ ဘိယျော ဘိယျော ပသီဒါမိ…ပေ… ‘‘ယံ ကိဉ္စိ သမုဒယဓမ္မံ သဗ္ဗံ တံ နိရောဓဓမ္မ’’န္တိ ဘိယျော ဘိယျော ပသီဒါမိ, ဘိယျော ဘိယျော သဒ္ဒဟာမိ, ဘိယျော ဘိယျော ဩကပ္ပေမိ, ဘိယျော ဘိယျော အဓိမုစ္စာမီတိ – ဧသ ဘိယျော ပသီဒါမိ။
သုတွာန မုနိနော ဝစောတိ။ မုနီတိ မောနံ ဝုစ္စတိ ဉာဏံ…ပေ… သင်္ဂဇာလမတိစ္စ သော မုနိ။ သုတွာန မုနိနော ဝစောတိ တုယှံ ဝစနံ ဗျပ္ပထံ ဒေသနံ အနုသာသနံ အနုသိဋ္ဌံ သုတွာန ဥဂ္ဂဟေတွာန ဥပဓာရယိတွာန ဥပလက္ခယိတွာနာတိ – သုတွာန မုနိနော ဝစော။
ဝိဝဋစ္ဆဒေါ သမ္ဗုဒ္ဓေါတိ။ ဆဒနန္တိ ပဉ္စ ဆဒနာနိ – တဏှာဆဒနံ, ဒိဋ္ဌိဆဒနံ, ကိလေသဆဒနံ, ဒုစ္စရိတဆဒနံ, အဝိဇ္ဇာဆဒနံ။ တာနိ ဆဒနာနိ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော ဝိဝဋာနိ ဝိဒ္ဓံသိတာနိ သမုဂ္ဃါဋိတာနိ ပဟီနာနိ သမုစ္ဆိန္နာနိ ဝူပသန္တာနိ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓါနိ အဘဗ္ဗုပ္ပတ္တိကာနိ ဉာဏဂ္ဂိနာ ဒဍ္ဎာနိ။ တသ္မာ ဗုဒ္ဓေါ ဝိဝဋစ္ဆဒေါ။ ဗုဒ္ဓေါတိ ယော သော ဘဂဝါ…ပေ… သစ္ဆိကာ ပညတ္တိ, ယဒိဒံ ဗုဒ္ဓေါတိ – ဝိဝဋစ္ဆဒေါ သမ္ဗုဒ္ဓေါ။
အခိလော ပဋိဘာနဝါတိ။ အခိလောတိ ရာဂေါ ခိလော, ဒေါသော ခိလော, မောဟော ခိလော, ကောဓော ခိလော, ဥပနာဟော…ပေ… သဗ္ဗာကုသလာဘိသင်္ခါရာ ခိလာ။ တေ ခိလာ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော ပဟီနာ ဥစ္ဆိန္နမူလာ တာလာဝတ္ထုကတာ အနဘာဝံကတာ အာယတိံ အနုပ္ပါဒဓမ္မာ။ တသ္မာ ဗုဒ္ဓေါ အခိလော။
ပဋိဘာနဝါတိ တယော ပဋိဘာနဝန္တော – ပရိယတ္တိ ပဋိဘာနဝါ, ပရိပုစ္ဆာပဋိဘာနဝါ, အဓိဂမပဋိဘာနဝါ။ ကတမော ပရိယတ္တိပဋိဘာနဝါ? ဣဓေကစ္စဿ ဗုဒ္ဓဝစနံ [ပကတိယာ (က။)] ပရိယာပုတံ [ပရိယာပုဋံ (သျာ။ က။)] ဟောတိ သုတ္တံ ဂေယျံ ဝေယျာကရဏံ ဂါထာ ဥဒါနံ ဣတိဝုတ္တကံ ဇာတကံ အဗ္ဘုတဓမ္မံ ဝေဒလ္လံ။ တဿ ပရိယတ္တိံ နိဿာယ ပဋိဘာတိ [ပဋိဘာယတိ (က။)] – အယံ ပရိယတ္တိပဋိဘာနဝါ။
ကတမော ပရိပုစ္ဆာပဋိဘာနဝါ? ဣဓေကစ္စော ပရိပုစ္ဆိတာ ဟောတိ အတ္ထေ စ ဉာယေ စ လက္ခဏေ စ ကာရဏေ စ ဌာနာဌာနေ စ။ တဿ ပရိပုစ္ဆံ နိဿာယ ပဋိဘာတိ – အယံ ပရိပုစ္ဆာပဋိဘာနဝါ။
(စူဠနိ၊၂၂၅။)ကတမော အဓိဂမပဋိဘာနဝါ? ဣဓေကစ္စဿ အဓိဂတာ ဟောန္တိ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ, စတ္တာရော သမ္မပ္ပဓာနာ, စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပါဒါ, ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ, ပဉ္စ ဗလာနိ, သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ, အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ, စတ္တာရော အရိယမဂ္ဂါ, စတ္တာရိ သာမညဖလာနိ, စတဿော ပဋိသမ္ဘိဒါယော, ဆ အဘိညာယော။ တဿ အတ္ထော ဉာတော, ဓမ္မော ဉာတော, နိရုတ္တိ ဉာတာ။ အတ္ထေ ဉာတေ အတ္ထော ပဋိဘာတိ, ဓမ္မေ ဉာတေ ဓမ္မော ပဋိဘာတိ, နိရုတ္တိယာ ဉာတာယ နိရုတ္တိ ပဋိဘာတိ။ ဣမေသု တီသု ဉာဏေသု ဉာဏံ ပဋိဘာနပဋိသမ္ဘိဒါ။ ဘဂဝါ ဣမာယ ပဋိဘာနပဋိသမ္ဘိဒါယ ဥပေတော သမုပေတော ဥပါဂတော သမုပါဂတော ဥပပန္နော သမုပပန္နော သမန္နာဂတော။ တသ္မာ ဗုဒ္ဓေါ ပဋိဘာနဝါ။ ယဿ ပရိယတ္တိ နတ္ထိ, ပရိပုစ္ဆာ နတ္ထိ, အဓိဂမော နတ္ထိ, ကိံ တဿ ပဋိဘာယိဿတီတိ – အခိလော ပဋိဘာနဝါ။ တေနာဟ ထေရော ပိင်္ဂိယော –
‘‘ဧသ ဘိယျော ပသီဒါမိ, သုတွာန မုနိနော ဝစော၊
ဝိဝဋစ္ဆဒေါ သမ္ဗုဒ္ဓေါ, အခိလော ပဋိဘာနဝါ’’တိ။
အဓိဒေဝေ [အတိဒေဝေ (က။)] အဘိညာယ, သဗ္ဗံ ဝေဒိ ပရောပရံ [ပရောဝရံ (သီ။ အဋ္ဌ။)] ၊
ပဉှာနန္တကရော သတ္ထာ, ကင်္ခီနံ ပဋိဇာနတံ။
အဓိဒေဝေ အဘိညာယာတိ။ ဒေဝါတိ တယော ဒေဝါ – သမ္မုတိဒေဝါ [သမ္မဘိဒေဝါ (သျာ။)], ဥပပတ္တိဒေဝါ, ဝိသုဒ္ဓိဒေဝါ။ ကတမေ သမ္မုတိဒေဝါ? သမ္မုတိဒေဝါ ဝုစ္စန္တိ ရာဇာနော [ကတမေ သမ္မတိဒေဝါ ရာဇာနော (သျာ။) ဧဝမုပရိပိ] စ ရာဇကုမာရော စ ဒေဝိယော စ။ ဣမေ ဝုစ္စန္တိ သမ္မုတိဒေဝါ။ ကတမေ ဥပပတ္တိဒေဝါ? ဥပပတ္တိဒေဝါ ဝုစ္စန္တိ စာတုမဟာရာဇိကာ ဒေဝါ တာဝတိံသာ ဒေဝါ…ပေ… ဗြဟ္မကာယိကာ ဒေဝါ, ယေ စ ဒေဝါ တဒုတ္တရိ။ ဣမေ ဝုစ္စန္တိ ဥပပတ္တိဒေဝါ။ ကတမေ ဝိသုဒ္ဓိဒေဝါ? ဝိသုဒ္ဓိဒေဝါ ဝုစ္စန္တိ တထာဂတာ တထာဂတသာဝကာ အရဟန္တော ခီဏာသဝါ, ယေ စ ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓါ။ ဣမေ ဝုစ္စန္တိ ဝိသုဒ္ဓိဒေဝါ။ ဘဂဝါ သမ္မုတိဒေဝေ အဓိဒေဝါတိ အဘိညာယ ဥပပတ္တိဒေဝေ အဓိဒေဝါတိ အဘိညာယ, ဝိသုဒ္ဓိဒေဝေ အဓိဒေဝါတိ အဘိညာယ ဇာနိတွာ တုလယိတွာ တီရယိတွာ ဝိဘာဝယိတွာ ဝိဘူတံ ကတွာတိ – အဓိဒေဝေ အဘိညာယ။
(စူဠနိ၊၂၂၆။)သဗ္ဗံ ဝေဒိ ပရောပရန္တိ ဘဂဝါ အတ္တနော စ ပရေသဉ္စ အဓိဒေဝကရေ ဓမ္မေ ဝေဒိ အညာသိ အဖဿိ ပဋိဝိဇ္ဈိ။ ကတမေ အတ္တနော အဓိဒေဝကရာ ဓမ္မာ? သမ္မာပဋိပဒါ အနုလောမပဋိပဒါ အပစ္စနီကပဋိပဒါ အနွတ္ထပဋိပဒါ ဓမ္မာနုဓမ္မပဋိပဒါ သီလေသု ပရိပူရကာရိတာ ဣန္ဒြိယေသု ဂုတ္တဒွါရတာ ဘောဇနေ မတ္တညုတာ ဇာဂရိယာနုယောဂေါ သတိသမ္ပဇညံ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ…ပေ… အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ။ ဣမေ ဝုစ္စန္တိ အတ္တနော အဓိဒေဝကရာ ဓမ္မာ။
ကတမေ ပရေသံ အဓိဒေဝကရာ ဓမ္မာ? သမ္မာပဋိပဒါ…ပေ… အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ။ ဣမေ ဝုစ္စန္တိ ပရေသံ အဓိဒေဝကရာ ဓမ္မာ။ ဧဝံ ဘဂဝါ အတ္တနော စ ပရေသဉ္စ အဓိဒေဝကရေ ဓမ္မေ ဝေဒိ အညာသိ အဖဿိ ပဋိဝိဇ္ဈီတိ – သဗ္ဗံ ဝေဒိ ပရောပရံ။
ပဉှာနန္တကရော သတ္ထာတိ ဘဂဝါ ပါရာယနိကပဉှာနံ အန္တကရော ပရိယန္တကရော ပရိစ္ဆေဒကရော ပရိဝဋုမကရော၊ သဘိယပဉှာနံ [ပရိသပဉှာနံ (သျာ။), ပိင်္ဂိယပဉှာနံ (က။)] အန္တကရော ပရိယန္တကရော ပရိစ္ဆေဒကရော ပရိဝဋုမကရော၊ သက္ကပဉှာနံ…ပေ… သုယာမပဉှာနံ… ဘိက္ခုပဉှာနံ… ဘိက္ခုနီပဉှာနံ… ဥပါသကပဉှာနံ… ဥပါသိကာပဉှာနံ… ရာဇပဉှာနံ… ခတ္တိယပဉှာနံ… ဗြာဟ္မဏပဉှာနံ… ဝေဿပဉှာနံ… သုဒ္ဒပဉှာနံ… ဒေဝပဉှာနံ… ဗြဟ္မပဉှာနံ အန္တကရော ပရိယန္တကရော ပရိစ္ဆေဒကရော ပရိဝဋုမကရောတိ – ပဉှာနန္တကရော။ သတ္ထာတိ ဘဂဝါ သတ္ထဝါဟော။ ယထာ သတ္ထဝါဟော သတ္ထေ ကန္တာရံ တာရေတိ, စောရကန္တာရံ တာရေတိ, ဝါဠကန္တာရံ တာရေတိ, ဒုဗ္ဘိက္ခကန္တာရံ တာရေတိ, နိရုဒကကန္တာရံ တာရေတိ ဥတ္တာရေတိ နိတ္ထာရေတိ [နိတ္တာရေတိ (သျာ။ က။)] ပတာရေတိ, ခေမန္တဘူမိံ သမ္ပာပေတိ၊ ဧဝမေဝ ဘဂဝါ သတ္ထဝါဟော သတ္တေ ကန္တာရံ တာရေတိ, ဇာတိကန္တာရံ တာရေတိ, ဇရာကန္တာရံ…ပေ… ဗျာဓိကန္တာရံ… မရဏကန္တာရံ… သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသကန္တာရံ တာရေတိ, ရာဂကန္တာရံ တာရေတိ, ဒေါသကန္တာရံ… မောဟကန္တာရံ… မာနကန္တာရံ… ဒိဋ္ဌိကန္တာရံ… ကိလေသကန္တာရံ… ဒုစ္စရိတကန္တာရံ တာရေတိ, ရာဂဂဟနံ တာရေတိ, ဒေါသဂဟနံ တာရေတိ, မောဟဂဟနံ… ဒိဋ္ဌိဂဟနံ… ကိလေသဂဟနံ… ဒုစ္စရိတဂဟနံ တာရေတိ ဥတ္တာရေတိ နိတ္ထာရေတိ ပတာရေတိ၊ ခေမန္တံ အမတံ နိဗ္ဗာနံ သမ္ပာပေတီတိ – ဧဝမ္ပိ ဘဂဝါ သတ္ထဝါဟော။
အထ ဝါ, ဘဂဝါ နေတာ ဝိနေတာ အနုနေတာ ပညပေတာ နိဇ္ဈာပေတာ ပေက္ခတာ ပသာဒေတာတိ, ဧဝံ ဘဂဝါ သတ္ထဝါဟော။ အထ ဝါ, ဘဂဝါ
(စူဠနိ၊၂၂၇။)အနုပ္ပန္နဿ မဂ္ဂဿ ဥပ္ပါဒေတာ, အသဉ္ဇာတဿ မဂ္ဂဿ သဉ္ဇနေတာ, အနက္ခာတဿ မဂ္ဂဿ အက္ခာတာ, မဂ္ဂညူ မဂ္ဂဝိဒူ မဂ္ဂကောဝိဒေါ မဂ္ဂါနုဂါ စ ပန ဧတရဟိ သာဝကာ ဝိဟရန္တိ ပစ္ဆာ သမန္နာဂတာတိ, ဧဝမ္ပိ ဘဂဝါ သတ္ထဝါဟောတိ – ပဉှာနန္တကရော သတ္ထာ။
ကင်္ခီနံ ပဋိဇာနတန္တိ သကင်္ခါ အာဂန္တွာ နိက္ကင်္ခါ သမ္ပဇ္ဇန္တိ, သလ္လေခါ အာဂန္တွာ နိလ္လေခါ သမ္ပဇ္ဇန္တိ, သဒွေဠှကာ အာဂန္တွာ နိဒွေဠဟကာ သမ္ပဇ္ဇန္တိ, သဝိစိကိစ္ဆာ အာဂန္တွာ နိဗ္ဗိစိကိစ္ဆာ သမ္ပဇ္ဇန္တိ, သရာဂါ အာဂန္တွာ ဝီတရာဂါ သမ္ပဇ္ဇန္တိ, သဒေါသာ အာဂန္တွာ ဝီတဒေါသာ သမ္ပဇ္ဇန္တိ, သမောဟာ အာဂန္တွာ ဝီတမောဟာ သမ္ပဇ္ဇန္တိ, သကိလေသာ အာဂန္တွာ နိက္ကိလေသာ သမ္ပဇ္ဇန္တီတိ – ကင်္ခီနံ ပဋိဇာနတံ။ တေနာဟ ထေရော ပိင်္ဂိယော –
‘‘အဓိဒေဝေ အဘိညာယ, သဗ္ဗံ ဝေဒိ ပရောပရံ၊
ပဉှာနန္တကရော သတ္ထာ, ကင်္ခီနံ ပဋိဇာနတ’’န္တိ။
အသံဟီရံ အသံကုပ္ပံ, ယဿ နတ္ထိ ဥပမာ ကွစိ၊
အဒ္ဓါ ဂမိဿာမိ န မေတ္ထ ကင်္ခါ, ဧဝံ မံ ဓာရေဟိ အဓိမုတ္တစိတ္တံ။
အသံဟီရံ အသံကုပ္ပန္တိ အသံဟီရံ ဝုစ္စတိ အမတံ နိဗ္ဗာနံ။ ယော သော သဗ္ဗသင်္ခါရသမထော သဗ္ဗူပဓိပဋိနိဿဂ္ဂေါ တဏှက္ခယော ဝိရာဂေါ နိရောဓော နိဗ္ဗာနံ။ အသံဟီရန္တိ ရာဂေန ဒေါသေန မောဟေန ကောဓေန ဥပနာဟေန မက္ခေန ပဠာသေန ဣဿာယ မစ္ဆရိယေန မာယာယ သာဌေယျေန ထမ္ဘေန သာရမ္ဘေန မာနေန အတိမာနေန မဒေန ပမာဒေန သဗ္ဗကိလေသေဟိ သဗ္ဗဒုစ္စရိတေဟိ သဗ္ဗပရိဠာဟေဟိ သဗ္ဗာသဝေဟိ သဗ္ဗဒရထေဟိ သဗ္ဗသန္တာပေဟိ သဗ္ဗာကုသလာဘိသင်္ခါရေဟိ အသံဟာရိယံ နိဗ္ဗာနံ နိစ္စံ ဓုဝံ သဿတံ အဝိပရိဏာမဓမ္မန္တိ – အသံဟီရံ။
အသံကုပ္ပန္တိ အသံကုပ္ပံ ဝုစ္စတိ အမတံ နိဗ္ဗာနံ။ ယော သော သဗ္ဗသင်္ခါရသမထော…ပေ… နိရောဓော နိဗ္ဗာနံ။ နိဗ္ဗာနဿ [ယဿ (သျာ။)] န ဥပ္ပါဒေါ ပညာယတိ, ဝယော နတ္ထိ, န တဿ အညထတ္တံ [တဿ အညဒတ္ထု (သျာ။)] ပညာယတိ။ နိဗ္ဗာနံ နိစ္စံ ဓုဝံ သဿတံ အဝိပရိဏာမဓမ္မန္တိ – အသံဟီရံ အသံကုပ္ပံ။
(စူဠနိ၊၂၂၈။)ယဿ နတ္ထိ ဥပမာ ကွစီတိ။ ယဿာတိ နိဗ္ဗာနဿ။ နတ္ထိ ဥပမာတိ ဥပမာ နတ္ထိ, ဥပနိဓာ နတ္ထိ, သဒိသံ နတ္ထိ, ပဋိဘာဂေါ နတ္ထိ, န သတိ န သံဝိဇ္ဇတိ နုပလဗ္ဘတိ။ ကွစီတိ ကွစိ ကိမှိစိ ကတ္ထစိ အဇ္ဈတ္တံ ဝါ ဗဟိဒ္ဓါ ဝါ အဇ္ဈတ္တဗဟိဒ္ဓါ ဝါတိ – ယဿ နတ္ထိ ဥပမာ ကွစိ။
အဒ္ဓါ ဂမိဿာမိ န မေတ္ထ ကင်္ခါတိ။ အဒ္ဓါတိ ဧကံသဝစနံ နိဿံသယဝစနံ နိက္ကင်္ခဝစနံ အဒွေဇ္ဈဝစနံ အဒွေဠှကဝစနံ နိယောဂဝစနံ အပဏ္ဏကဝစနံ အဝိရဒ္ဓဝစနံ အဝတ္ထာပနဝစနမေတံ – အဒ္ဓါတိ။ ဂမိဿာမီတိ ဂမိဿာမိ အဓိဂမိဿာမိ ဖဿိဿာမိ သစ္ဆိကရိဿာမီတိ – အဒ္ဓါ ဂမိဿာမိ။ န မေတ္ထ ကင်္ခါတိ။ ဧတ္ထာတိ နိဗ္ဗာနေ ကင်္ခါ နတ္ထိ, ဝိစိကိစ္ဆာ နတ္ထိ, ဒွေဠှကံ နတ္ထိ, သံသယော နတ္ထိ, န သတိ န သံဝိဇ္ဇတိ နုပလဗ္ဘတိ, ပဟီနော သမုစ္ဆိန္နော ဝူပသန္တော ပဋိပ္ပဿဒ္ဓေါ အဘဗ္ဗုပ္ပတ္တိကော ဉာဏဂ္ဂိနာ ဒဍ္ဎောတိ – အဒ္ဓါ ဂမိဿာမိ န မေတ္ထ ကင်္ခါ။
ဧဝံ မံ ဓာရေဟိ အဓိမုတ္တစိတ္တန္တိ။ ဧဝံ မံ ဓာရေဟီတိ ဧဝံ မံ ဥပလက္ခေဟိ။ အဓိမုတ္တစိတ္တန္တိ နိဗ္ဗာနနိန္နံ နိဗ္ဗာနပေါဏံ နိဗ္ဗာနပဗ္ဘာရံ နိဗ္ဗာနာဓိမုတ္တန္တိ – ဧဝံ မံ ဓာရေဟိ အဓိမုတ္တစိတ္တန္တိ။ တေနာဟ ထေရော ပိင်္ဂိယော –
‘‘အသံဟီရံ အသံကုပ္ပံ, ယဿ နတ္ထိ ဥပမာ ကွစိ၊
အဒ္ဓါ ဂမိဿာမိ န မေတ္ထ ကင်္ခါ, ဧဝံ မံ ဓာရေဟိ အဓိမုတ္တစိတ္တ’’န္တိ။
ပါရာယနာနုဂီတိဂါထာနိဒ္ဒေသော အဋ္ဌာရသမော။
ပါရာယနဝဂ္ဂေါ သမတ္တော။
(စူဠနိ၊၂၂၉။)ခဂ္ဂဝိသာဏသုတ္တ
၁၉။ ခဂ္ဂဝိသာဏသုတ္တနိဒ္ဒေသ
ပဌမဝဂ္ဂေါ
သဗ္ဗေသု ဘူတေသု နိဓာယ ဒဏ္ဍံ, အဝိဟေဌယံ အညတရမ္ပိ တေသံ၊
န ပုတ္တမိစ္ဆေယျ ကုတော သဟာယံ, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။
သဗ္ဗေသု ဘူတေသု နိဓာယ ဒဏ္ဍန္တိ။ သဗ္ဗေသူတိ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ သဗ္ဗထာ သဗ္ဗံ အသေသံ နိဿေသံ ပရိယာဒိယနဝစနမေတံ – သဗ္ဗေသူတိ။ ဘူတေသူတိ ဘူတာ ဝုစ္စန္တိ တသာ စ ထာဝရာ စ။ တသာတိ ယေသံ တသိတတဏှာ အပ္ပဟီနာ, ယေသဉ္စ ဘယဘေရဝါ အပ္ပဟီနာ။ ကိံကာရဏာ ဝုစ္စန္တိ တသာ? တေ တသန္တိ ဥတ္တသန္တိ ပရိတသန္တိ ဘာသန္တိ သန္တာသံ အာပဇ္ဇန္တိ, တံကာရဏာ ဝုစ္စန္တိ တသာ။ ထာဝရာတိ ယေသံ တသိတတဏှာ ပဟီနာ, ယေသဉ္စ ဘယဘေရဝါ ပဟီနာ။ ကိံကာရဏာ ဝုစ္စန္တိ ထာဝရာ? တေ န တသန္တိ န ဥတ္တသန္တိ န ပရိတသန္တိ န ဘာယန္တိ န သန္တာသံ အာပဇ္ဇန္တိ, တံကာရဏာ ဝုစ္စန္တိ ထာဝရာ။ ဒဏ္ဍန္တိ တယော ဒဏ္ဍာ – ကာယဒဏ္ဍော ဝစီဒဏ္ဍော မနောဒဏ္ဍော။ တိဝိဓံ ကာယဒုစ္စရိတံ ကာယဒဏ္ဍော, စတုဗ္ဗိဓံ ဝစီဒုစ္စရိတံ ဝစီဒဏ္ဍော, တိဝိဓံ မနောဒုစ္စရိတံ မနောဒဏ္ဍော။ သဗ္ဗေသု ဘူတေသု နိဓာယ ဒဏ္ဍန္တိ သဗ္ဗေသု ဘူတေသု ဒဏ္ဍံ နိဓာယ နိဒဟိတွာ။
အဝိဟေဌယံ အညတရမ္ပိ တေသန္တိ ဧကမေကမ္ပိ သတ္တံ ပါဏိနာ ဝါ လေဍ္ဍုနာ ဝါ ဒဏ္ဍေန ဝါ သတ္ထေန ဝါ အန္ဒုယာ [အရုယာ (သျာ။), အဒ္ဒုယာ (က။)] ဝါ ရဇ္ဇုယာ ဝါ အဝိဟေဌယန္တော, သဗ္ဗေပိ သတ္တေ ပါဏိနာ ဝါ လေဍ္ဍုနာ ဝါ ဒဏ္ဍေန ဝါ သတ္ထေန ဝါ အန္ဒုယာ ဝါ ရဇ္ဇုယာ ဝါ အဝိဟေဌယန္တောတိ – အဝိဟေဌယံ အညတရမ္ပိ တေသံ။
န ပုတ္တမိစ္ဆေယျ ကုတော သဟာယန္တိ။ နာတိ ပဋိက္ခေပေါ၊ ပုတ္တာတိ စတ္တာရော ပုတ္တာ – အတြဇော ပုတ္တော, ခေတ္တဇော ပုတ္တော, ဒိန္နကော ပုတ္တော, အန္တေဝါသိကော ပုတ္တော။ သဟာယန္တိ သဟာယာ ဝုစ္စန္တိ ယေဟိ သဟ အာဂမနံ ဖာသု, ဂမနံ ဖာသု, ဂမနာဂမနံ ဖာသု, ဌာနံ ဖာသု, နိသဇ္ဇနံ ဖာသု, သယနံ [နိပဇ္ဇနံ (သျာ။)] ဖာသု, အာလပနံ ဖာသု, သလ္လပနံ ဖာသု, ဥလ္လပနံ ဖာသု, သမုလ္လပနံ
(စူဠနိ၊၂၃၀။)ဖာသု။ န ပုတ္တမိစ္ဆေယျ ကုတော သဟာယန္တိ ပုတ္တမ္ပိ န ဣစ္ဆေယျ န သာဒိယေယျ န ပတ္ထယေယျ န ပိဟယေယျ နာဘိဇပ္ပေယျ, ကုတော မိတ္တံ ဝါ သန္ဒိဋ္ဌံ ဝါ သမ္ဘတ္တံ ဝါ သဟာယံ ဝါ ဣစ္ဆေယျ [ဣစ္ဆိဿတိ (သျာ။) ဧဝမီဒိသေသု ပဒေသု အနာဂတဝိဘတ္တိယာ] သာဒိယေယျ ပတ္ထယေယျ ပိဟယေယျ အဘိဇပ္ပေယျာတိ – န ပုတ္တမိစ္ဆေယျ ကုတော သဟာယံ။
ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါတိ။ ဧကောတိ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ ပဗ္ဗဇ္ဇာသင်္ခါတေန ဧကော, အဒုတိယဋ္ဌေန ဧကော, တဏှာယ ပဟာနဋ္ဌေန [တဏှာပဟာနဋ္ဌေန (သျာ။) မဟာနိ။ ၁၉၁] ဧကော, ဧကန္တဝီတရာဂေါတိ ဧကော, ဧကန္တဝီတဒေါသောတိ ဧကော, ဧကန္တဝီတမောဟောတိ ဧကော, ဧကန္တနိက္ကိလေသောတိ ဧကော, ဧကာယနမဂ္ဂံ ဂတောတိ ဧကော, ဧကော အနုတ္တရံ ပစ္စေကသမ္ဗောဓိံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓေါတိ ဧကော။
ကထံ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ ပဗ္ဗဇ္ဇာသင်္ခါတေန ဧကော? သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ သဗ္ဗံ ဃရာဝါသပလိဗောဓံ ဆိန္ဒိတွာ ပုတ္တဒါရပလိဗောဓံ ဆိန္ဒိတွာ ဉာတိပလိဗောဓံ ဆိန္ဒိတွာ သန္နိဓိပလိဗောဓံ ဆိန္ဒိတွာ ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတွာ အကိဉ္စနဘာဝံ ဥပဂန္တွာ ဧကော စရတိ ဝိဟရတိ ဣရိယတိ ဝတ္တေတိ ပါလေတိ ယပေတိ ယာပေတီတိ – ဧဝံ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ ပဗ္ဗဇ္ဇာသင်္ခါတေန ဧကော။
ကထံ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ အဒုတိယဋ္ဌေန ဧကော? သော ဧဝံ ပဗ္ဗဇိတော သမာနော ဧကော အရညဝနပတ္ထာနိ ပန္တာနိ သေနာသနာနိ ပဋိသေဝတိ အပ္ပသဒ္ဒါနိ အပ္ပနိဂ္ဃေါသာနိ ဝိဇနဝါတာနိ မနုဿရာဟဿေယျကာနိ ပဋိသလ္လာနသာရုပ္ပါနိ။ သော ဧကော ဂစ္ဆတိ, ဧကော တိဋ္ဌတိ, ဧကော နိသီဒတိ, ဧကော သေယျံ ကပ္ပေတိ, ဧကော ဂါမံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသတိ, ဧကော အဘိက္ကမတိ, ဧကော ပဋိက္ကမတိ, ဧကော ရဟော နိသီဒတိ, ဧကော စင်္ကမံ အဓိဋ္ဌာတိ, ဧကော စရတိ ဝိဟရတိ ဣရိယတိ ဝတ္တေတိ ပါလေတိ ယပေတိ ယာပေတီတိ – ဧဝံ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ အဒုတိယဋ္ဌေန ဧကော။
ကထံ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ တဏှာယ ပဟာနဋ္ဌေန ဧကော? သော ဧဝံ ဧကော အဒုတိယော အပ္ပမတ္တော အာတာပီ ပဟိတတ္တော ဝိဟရန္တော မဟာပဓာနံ ပဒဟန္တော မာရံ သသေနကံ နမုစိံ ကဏှံ ပမတ္တဗန္ဓုံ ဝိဓမေတွာ စ တဏှာဇာလိနိံ ဝိသရိတံ ဝိသတ္တိကံ ပဇဟိ ဝိနောဒေသိ ဗျန္တီအကာသိ အနဘာဝံဂမေသိ။
(စူဠနိ၊၂၃၁။)‘‘တဏှာဒုတိယော ပုရိသော, ဒီဃမဒ္ဓါန သံသရံ၊
ဣတ္ထဘာဝညထာဘာဝံ, သံသာရံ နာတိဝတ္တတိ။
‘‘ဧတမာဒီနဝံ ဉတွာ, တဏှံ ဒုက္ခဿ သမ္ဘဝံ၊
ဝီတတဏှော အနာဒါနော, သတော ဘိက္ခု ပရိဗ္ဗဇေ’’တိ။
ဧဝံ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ တဏှာယ ပဟာနဋ္ဌေန ဧကော။
ကထံ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဧကန္တဝီတရာဂေါတိ ဧကော? ရာဂဿ ပဟီနတ္တာ ဧကန္တဝီတရာဂေါတိ ဧကော, ဒေါသဿ ပဟီနတ္တာ ဧကန္တဝီတဒေါသောတိ ဧကော, မောဟဿ ပဟီနတ္တာ ဧကန္တဝီတမောဟောတိ ဧကော, ကိလေသာနံ ပဟီနတ္တာ ဧကန္တနိက္ကိလေသောတိ ဧကော။ ဧဝံ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဧကန္တဝီတရာဂေါတိ ဧကော။
ကထံ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဧကာယနမဂ္ဂံ ဂတောတိ ဧကော? ဧကာယနမဂ္ဂေါ ဝုစ္စတိ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ, စတ္တာရော သမ္မပ္ပဓာနာ, စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပါဒါ, ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ, ပဉ္စ ဗလာနိ, သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ။
‘‘ဧကာယနံ ဇာတိခယန္တဒဿီ, မဂ္ဂံ ပဇာနာတိ ဟိတာနုကမ္ပီ၊
ဧတေန မဂ္ဂေန တရိံသု ပုဗ္ဗေ, တရိဿန္တိ ယေ စ တရန္တိ ဩဃ’’န္တိ။
ဧဝံ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဧကာယနမဂ္ဂံ ဂတောတိ ဧကော။
ကထံ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဧကော အနုတ္တရံ ပစ္စေကသမ္ဗောဓိံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓေါတိ ဧကော? ဗောဓိ ဝုစ္စတိ စတူသု မဂ္ဂေသု ဉာဏံ။ ပညာ ပညိန္ဒြိယံ ပညာဗလံ ဓမ္မဝိစယသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ ဝီမံသာ ဝိပဿနာ သမ္မာဒိဋ္ဌိ။ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ မဂ္ဂပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဉာဏပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ ‘‘သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ အနိစ္စာ’’တိ ဗုဇ္ဈိ, ‘‘သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ ဒုက္ခာ’’တိ ဗုဇ္ဈိ, ‘‘သဗ္ဗေ ဓမ္မာ အနတ္တာ’’တိ ဗုဇ္ဈိ, ‘‘အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ’’တိ ဗုဇ္ဈိ, ‘‘သင်္ခါရပစ္စယာ ဝိညာဏ’’န္တိ ဗုဇ္ဈိ, ‘‘ဝိညာဏပစ္စယာ နာမရူပ’’န္တိ ဗုဇ္ဈိ, ‘‘နာမရူပပစ္စယာ သဠာယတန’’န္တိ ဗုဇ္ဈိ, ‘‘သဠာယတနပစ္စယာ ဖဿော’’တိ ဗုဇ္ဈိ, ‘‘ဖဿပစ္စယာ ဝေဒနာ’’တိ ဗုဇ္ဈိ, ‘‘ဝေဒနာပစ္စယာ တဏှာ’’တိ ဗုဇ္ဈိ, ‘‘တဏှာပစ္စယာ ဥပါဒါန’’န္တိ ဗုဇ္ဈိ, ‘‘ဥပါဒါနပစ္စယာ ဘဝေါ’’တိ ဗုဇ္ဈိ, ‘‘ဘဝပစ္စယာ ဇာတီ’’တိ ဗုဇ္ဈိ,
(စူဠနိ၊၂၃၂။)‘‘ဇာတိပစ္စယာ ဇရာမရဏ’’န္တိ ဗုဇ္ဈိ၊ ‘‘အဝိဇ္ဇာနိရောဓာ သင်္ခါရနိရောဓော’’တိ ဗုဇ္ဈိ, ‘‘သင်္ခါရနိရောဓာ ဝိညာဏနိရောဓော’’တိ ဗုဇ္ဈိ, ‘‘ဝိညာဏနိရောဓာ နာမရူပနိရောဓော’’တိ ဗုဇ္ဈိ, ‘‘နာမရူပနိရောဓာ သဠာယတနနိရောဓော’’တိ ဗုဇ္ဈိ, ‘‘သဠာယတနနိရောဓာ ဖဿနိရောဓော’’တိ ဗုဇ္ဈိ, ‘‘ဖဿနိရောဓာ ဝေဒနာနိရောဓော’’တိ ဗုဇ္ဈိ, ‘‘ဝေဒနာနိရောဓာ တဏှာနိရောဓော’’တိ ဗုဇ္ဈိ, ‘‘တဏှာနိရောဓာ ဥပါဒါနနိရောဓော’’တိ ဗုဇ္ဈိ, ‘‘ဥပါဒါနနိရောဓာ ဘဝနိရောဓော’’တိ ဗုဇ္ဈိ, ‘‘ဘဝနိရောဓာ ဇာတိနိရောဓော’’တိ ဗုဇ္ဈိ, ‘‘ဇာတိနိရောဓာ ဇရာမရဏနိရောဓော’’တိ ဗုဇ္ဈိ၊ ‘‘ဣဒံ ဒုက္ခ’’န္တိ ဗုဇ္ဈိ, ‘‘အယံ ဒုက္ခသမုဒယော’’တိ ဗုဇ္ဈိ, ‘‘အယံ ဒုက္ခနိရောဓော’’တိ ဗုဇ္ဈိ, ‘‘အယံ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ’’တိ ဗုဇ္ဈိ၊ ‘‘ဣမေ အာသဝါ’’တိ ဗုဇ္ဈိ, ‘‘အယံ အာသဝသမုဒယော’’တိ ဗုဇ္ဈိ…ပေ… ‘‘အယံ အာသဝနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ’’တိ ဗုဇ္ဈိ၊ ‘‘ဣမေ ဓမ္မာ အဘိညေယျာ’’တိ ဗုဇ္ဈိ, ‘‘ဣမေ ဓမ္မာ ပဟာတဗ္ဗာ’’တိ ဗုဇ္ဈိ, ‘‘ဣမေ ဓမ္မာ သစ္ဆိကာတဗ္ဗာ’’တိ ဗုဇ္ဈိ, ‘‘ဣမေ ဓမ္မာ ဘာဝေတဗ္ဗာ’’တိ ဗုဇ္ဈိ၊ ဆန္နံ ဖဿာယတနာနံ သမုဒယဉ္စ အတ္ထင်္ဂမဉ္စ အဿာဒဉ္စ အာဒီနဝဉ္စ နိဿရဏဉ္စ ဗုဇ္ဈိ, ပဉ္စန္နံ ဥပါဒါနက္ခန္ဓာနံ သမုဒယဉ္စ…ပေ… နိဿရဏဉ္စ ဗုဇ္ဈိ, စတုန္နံ မဟာဘူတာနံ သမုဒယဉ္စ အတ္ထင်္ဂမဉ္စ အဿာဒဉ္စ အာဒီနဝဉ္စ နိဿရဏဉ္စ ဗုဇ္ဈိ, ‘‘ယံ ကိဉ္စိ သမုဒယဓမ္မံ သဗ္ဗံ တံ နိရောဓဓမ္မ’’န္တိ ဗုဇ္ဈိ။
အထ ဝါ, ယံ ဗုဇ္ဈိတဗ္ဗံ အနုဗုဇ္ဈိတဗ္ဗံ ပဋိဗုဇ္ဈိတဗ္ဗံ သမ္ဗုဇ္ဈိတဗ္ဗံ အဓိဂန္တဗ္ဗံ ဖဿိတဗ္ဗံ သစ္ဆိကာတဗ္ဗံ, သဗ္ဗံ တံ တေန ပစ္စေကဗောဓိဉာဏေန ဗုဇ္ဈိ အနုဗုဇ္ဈိ ပဋိဗုဇ္ဈိ သမ္ဗုဇ္ဈိ အဓိဂစ္ဆိ ဖဿေသိ သစ္ဆာကာသီတိ ဧဝံ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဧကော အနုတ္တရံ ပစ္စေကသမ္ဗောဓိံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓေါတိ – ဧကော။
စရေတိ အဋ္ဌ စရိယာယော – ဣရိယာပထစရိယာ, အာယတနစရိယာ, သတိစရိယာ, သမာဓိစရိယာ, ဉာဏစရိယာ, မဂ္ဂစရိယာ, ပတ္တိစရိယာ, လောကတ္ထစရိယာ။ ဣရိယာပထစရိယာတိ စတူသု ဣရိယာပထေသု။ အာယတနစရိယာတိ ဆသု အဇ္ဈတ္တိကဗာဟိရေသု အာယတနေသု။ သတိစရိယာတိ စတူသု သတိပဋ္ဌာနေသု။ သမာဓိစရိယာတိ စတူသု ဈာနေသု။ ဉာဏစရိယာတိ စတူသု အရိယသစ္စေသု။ မဂ္ဂစရိယာတိ စတူသု အရိယမဂ္ဂေသု။ ပတ္တိစရိယာတိ စတူသု သာမညဖလေသု။ လောကတ္ထစရိယာတိ တထာဂတေသု အရဟန္တေသု သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေသု ပဒေသတော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေသု ပဒေသတော သာဝကေသု။ ဣရိယာပထစရိယာ စ ပဏိဓိသမ္ပန္နာနံ, အာယတနစရိယာ စ ဣန္ဒြိယေသု
(စူဠနိ၊၂၃၃။)ဂုတ္တဒွါရာနံ, သတိစရိယာ စ အပ္ပမာဒဝိဟာရီနံ, သမာဓိစရိယာ စ အဓိစိတ္တမနုယုတ္တာနံ, ဉာဏစရိယာ စ ဗုဒ္ဓိသမ္ပန္နာနံ, မဂ္ဂစရိယာ စ သမ္မာပဋိပန္နာနံ, ပတ္တိစရိယာ စ အဓိဂတဖလာနံ, လောကတ္ထစရိယာ စ တထာဂတာနံ အရဟန္တာနံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါနံ ပဒေသတော ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနံ ပဒေသတော သာဝကာနံ။ ဣမာ အဋ္ဌ စရိယာယော။ အပရာပိ အဋ္ဌ စရိယာယော – အဓိမုစ္စန္တော သဒ္ဓါယ စရတိ, ပဂ္ဂဏှန္တော ဝီရိယေန စရတိ, ဥပဋ္ဌပေန္တော သတိယာ စရတိ, အဝိက္ခေပံ ကရောန္တော သမာဓိနာ စရတိ, ပဇာနန္တော ပညာယ စရတိ, ဝိဇာနန္တော ဝိညာဏစရိယာယ စရတိ။ ဧဝံ ပဋိပန္နဿ ကုသလာ ဓမ္မာ အာယာပေန္တီတိ – အာယတနစရိယာယ စရတိ။ ဧဝံ ပဋိပန္နော ဝိသေသမဓိဂစ္ဆတီတိ – ဝိသေသစရိယာယ စရတိ။ ဣမာ အဋ္ဌ စရိယာယော။
အပရာပိ အဋ္ဌ စရိယာယော – ဒဿနစရိယာ စ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ, အဘိရောပနစရိယာ စ သမ္မာသင်္ကပ္ပဿ, ပရိဂ္ဂဟစရိယာ စ သမ္မာဝါစာယ, သမုဋ္ဌာနစရိယာ စ သမ္မာကမ္မန္တဿ, ဝေါဒါနစရိယာ စ သမ္မာအာဇီဝဿ, ပဂ္ဂဟစရိယာ စ သမ္မာဝါယာမဿ, ဥပဋ္ဌာနစရိယာ စ သမ္မာသတိယာ, အဝိက္ခေပစရိယာ စ သမ္မာသမာဓိဿ။ ဣမာ အဋ္ဌ စရိယာယော။
ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါတိ ယထာ ခဂ္ဂဿ နာမ ဝိသာဏံ ဧကံ ဟောတိ အဒုတိယံ, ဧဝမေဝ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ တက္ကပ္ပေါ တဿဒိသော တပ္ပဋိဘာဂေါ။ ယထာ အတိလောဏံ ဝုစ္စတိ လောဏကပ္ပေါ, အတိတိတ္တကံ ဝုစ္စတိ တိတ္တကပ္ပေါ, အတိမဓုရံ ဝုစ္စတိ မဓုရကပ္ပေါ, အတိဥဏှံ ဝုစ္စတိ အဂ္ဂိကပ္ပေါ, အတိသီတလံ ဝုစ္စတိ ဟိမကပ္ပေါ, မဟာဥဒကက္ခန္ဓော ဝုစ္စတိ သမုဒ္ဒကပ္ပေါ, မဟာဘိညာဗလပ္ပတ္တော သာဝကော ဝုစ္စတိ သတ္ထုကပ္ပေါတိ၊ ဧဝမေဝ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ တတ္ထ တက္ကပ္ပေါ တဿဒိသော တပ္ပဋိဘာဂေါ ဧကော အဒုတိယော မုတ္တဗန္ဓနော သမ္မာ လောကေ စရတိ ဝိဟရတိ ဣရိယတိ ဝတ္တေတိ ပါလေတိ ယပေတိ ယာပေတီတိ – ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။ တေနာဟ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ –
‘‘သဗ္ဗေသု ဘူတေသု နိဓာယ ဒဏ္ဍံ, အဝိဟေဌယံ အညတရမ္ပိ တေသံ၊
န ပုတ္တမိစ္ဆေယျ ကုတော သဟာယံ, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ’’တိ။
(စူဠနိ၊၂၃၄။)သံသဂ္ဂဇာတဿ ဘဝန္တိ သ္နေဟာ, သ္နေဟနွယံ ဒုက္ခမိဒံ ပဟောတိ၊
အာဒီနဝံ သ္နေဟဇံ ပေက္ခမာနော, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။
သံသဂ္ဂဇာတဿ ဘဝန္တိ သ္နေဟာတိ။ သံသဂ္ဂါတိ ဒွေ သံသဂ္ဂါ – ဒဿနသံသဂ္ဂေါ စ သဝနသံသဂ္ဂေါ စ။ ကတမော ဒဿနသံသဂ္ဂေါ? ဣဓေကစ္စော ပဿတိ ဣတ္ထိံ ဝါ ကုမာရိံ ဝါ အဘိရူပံ ဒဿနီယံ ပါသာဒိကံ ပရမာယ ဝဏ္ဏပေါက္ခရတာယ သမန္နာဂတံ။ ဒိသွာ ပဿိတွာ အနုဗျဉ္ဇနသော နိမိတ္တံ ဂဏှာတိ – ကေသာ ဝါ သောဘနာ [သောဘဏာ (သျာ။)] မုခံ ဝါ သောဘနံ အက္ခီ ဝါ သောဘနာ ကဏ္ဏာ ဝါ သောဘနာ နာသာ ဝါ သောဘနာ ဩဋ္ဌာ ဝါ သောဘနာ ဒန္တာ ဝါ သောဘနာ မုခံ ဝါ သောဘနံ ဂီဝါ ဝါ သောဘနာ ထနာ ဝါ သောဘနာ ဥရံ ဝါ သောဘနံ ဥဒရံ ဝါ သောဘနံ ကဋိ ဝါ သောဘနာ ဦရူ ဝါ သောဘနာ ဇင်္ဃာ ဝါ သောဘနာ ဟတ္ထာ ဝါ သောဘနာ ပါဒါ ဝါ သောဘနာ အင်္ဂုလိယော ဝါ သောဘနာ နခါ ဝါ သောဘနာတိ။ ဒိသွာ ပဿိတွာ အဘိနန္ဒတိ အဘိဝဒတိ အဘိပတ္ထေတိ အနုပ္ပါဒေတိ [အနုဿရတိ (က။)] အနုဗန္ဓတိ ရာဂဗန္ဓနံ – အယံ ဒဿနသံသဂ္ဂေါ။
ကတမော သဝနသံသဂ္ဂေါ? ဣဓေကစ္စော သုဏာတိ – ‘‘အသုကသ္မိံ နာမ ဂါမေ ဝါ နိဂမေ ဝါ ဣတ္ထီ ဝါ ကုမာရီ ဝါ အဘိရူပါ ဒဿနီယာ ပါသာဒိကာ ပရမာယ ဝဏ္ဏပေါက္ခရတာယ သမန္နာဂတာ’’တိ။ သုတွာ သုဏိတွာ အဘိနန္ဒတိ အဘိဝဒတိ အဘိပတ္ထေတိ အနုပ္ပါဒေတိ အနုဗန္ဓတိ ရာဂဗန္ဓနံ – အယံ သဝနသံသဂ္ဂေါ။
သ္နေဟာတိ ဒွေ သ္နေဟာ – တဏှာသ္နေဟော စ ဒိဋ္ဌိသ္နေဟော စ။ ကတမော တဏှာသ္နေဟော? ယာဝတာ တဏှာသင်္ခါတေန သီမကတံ [သီမကတံ မရိယာဒိကတံ (သျာ။)] ဩဓိကတံ ပရိယန္တိကတံ ပရိဂ္ဂဟိတံ မမာယိတံ – ‘‘ဣဒံ မမ, ဧတံ မမ, ဧတ္တကံ မမ, ဧတ္တာဝတာ မမ’’။ ရူပါ သဒ္ဒါ ဂန္ဓာ ရသာ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာ အတ္ထရဏာ ပါဝုရဏာ ဒါသိဒါသာ အဇေဠကာ ကုက္ကုဋသူကရာ ဟတ္ထိဂဝါဿဝဠဝါ ခေတ္တံ ဝတ္ထု ဟိရညံ သုဝဏ္ဏံ ဂါမနိဂမရာဇဓာနိယော ရဋ္ဌဉ္စ ဇနပဒေါ စ ကောသော စ ကောဋ္ဌာဂါရဉ္စ, ကေဝလမ္ပိ မဟာပထဝိံ တဏှာဝသေန မမာယတိ, ယာဝတာ အဋ္ဌသတတဏှာဝိစရိတံ – အယံ တဏှာသ္နေဟော။
(စူဠနိ၊၂၃၅။)ကတမော ဒိဋ္ဌိသ္နေဟော? ဝီသတိဝတ္ထုကာ သက္ကာယဒိဋ္ဌိ, ဒသဝတ္ထုကာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ, ဒသဝတ္ထုကာ အန္တဂ္ဂါဟိကာဒိဋ္ဌိ။ ယာ ဧဝရူပါ ဒိဋ္ဌိ ဒိဋ္ဌိဂတံ ဒိဋ္ဌိဂဟနံ ဒိဋ္ဌိကန္တာရော ဒိဋ္ဌိဝိသူကာယိကံ ဒိဋ္ဌိဝိပ္ဖန္ဒိတံ ဒိဋ္ဌိသံယောဇနံ ဂါဟော ပဋိဂ္ဂါဟော [ပတိဋ္ဌာဟော (က။)] အဘိနိဝေသော ပရာမာသော ကုမ္မဂ္ဂေါ မိစ္ဆာပထော မိစ္ဆတ္တံ တိတ္ထာယတနံ ဝိပရိယာသဂ္ဂါဟော ဝိပရီတဂ္ဂါဟော ဝိပလ္လာသဂ္ဂါဟော မိစ္ဆာဂါဟော အယာထာဝကသ္မိံ ယာထာဝကန္တိ ဂါဟော, ယာဝတာ ဒွါသဋ္ဌိ ဒိဋ္ဌိဂတာနိ – အယံ ဒိဋ္ဌိသ္နေဟော။
သံသဂ္ဂဇာတဿ ဘဝန္တိ သ္နေဟာတိ ဒဿနသံသဂ္ဂပစ္စယာ စ သဝနသံသဂ္ဂပစ္စယာ စ တဏှာသ္နေဟော စ ဒိဋ္ဌိသ္နေဟော စ ဘဝန္တိ သမ္ဘဝန္တိ ဇာယန္တိ သဉ္ဇာယန္တိ နိဗ္ဗတ္တန္တိ အဘိနိဗ္ဗတ္တန္တိ ပါတုဘဝန္တီတိ – သံသဂ္ဂဇာတဿ ဘဝန္တိ သ္နေဟာ။
သ္နေဟနွယံ ဒုက္ခမိဒံ ပဟောတီတိ။ သ္နေဟောတိ ဒွေ သ္နေဟာ – တဏှာသ္နေဟော စ ဒိဋ္ဌိသ္နေဟော စ…ပေ… အယံ တဏှာသ္နေဟော…ပေ… အယံ ဒိဋ္ဌိသ္နေဟော။ ဒုက္ခမိဒံ ပဟောတီတိ ဣဓေကစ္စော ကာယေန ဒုစ္စရိတံ စရတိ, ဝါစာယ ဒုစ္စရိတံ စရတိ, မနသာ ဒုစ္စရိတံ စရတိ, ပါဏမ္ပိ ဟနတိ, အဒိန္နမ္ပိ အာဒိယတိ, သန္ဓိမ္ပိ ဆိန္ဒတိ, နိလ္လောပမ္ပိ [ဝိလောပမ္ပိ (သျာ။) ပဿ မဟာနိ။ ၁၇၀] ဟရတိ, ဧကာဂါရိကမ္ပိ ကရောတိ, ပရိပန္ထေပိ တိဋ္ဌတိ, ပရဒါရမ္ပိ ဂစ္ဆတိ, မုသာပိ ဘဏတိ။ တမေနံ ဂဟေတွာ ရညော ဒဿေန္တိ – ‘‘အယံ, ဒေဝ, စောရော အာဂုစာရီ။ ဣမဿ ယံ ဣစ္ဆသိ တံ ဒဏ္ဍံ ပဏေဟီ’’တိ။ တမေနံ ရာဇာ တံ ပရိဘာသတိ။ သော ပရိဘာသပစ္စယာပိ ဒုက္ခံ ဒေါမနဿံ [ဒုက္ခဒေါမနဿံ (သျာ။)] ပဋိသံဝေဒေတိ။ ဧတံ ဘယံ ဒုက္ခံ ဒေါမနဿံ ကုတော ဇာတံ? တဿ သ္နေဟပစ္စယာ စ နန္ဒိပစ္စယာ စ ရာဂပစ္စယာ စ နန္ဒိရာဂပစ္စယာ စ ဇာတံ။
ဧတ္တကေနပိ ရာဇာ န တုဿတိ။ တမေနံ ရာဇာ ဗန္ဓာပေတိ – အန္ဒုဗန္ဓနေန ဝါ ရဇ္ဇုဗန္ဓနေန ဝါ သင်္ခလိကဗန္ဓနေန ဝါ ဝေတ္တဗန္ဓနေန ဝါ လတာဗန္ဓနေန ဝါ ပက္ခေပဗန္ဓနေန ဝါ ပရိက္ခေပဗန္ဓနေန ဝါ ဂါမဗန္ဓနေန ဝါ နိဂမဗန္ဓနေန ဝါ ရဋ္ဌဗန္ဓနေန ဝါ ဇနပဒဗန္ဓနေန ဝါ, အန္တမသော သဝစနီယမ္ပိ ကရောတိ – ‘‘န တေ လဗ္ဘာ ဣတော ပက္ကမိတု’’န္တိ။ သော ဗန္ဓနပစ္စယာပိ ဒုက္ခံ ဒေါမနဿံ ပဋိသံဝေဒေတိ။ ဧတံ ဘယံ ဒုက္ခံ ဒေါမနဿံ ကုတော ဇာတံ? တဿ သ္နေဟပစ္စယာ စ နန္ဒိပစ္စယာ စ ရာဂပစ္စယာ စ နန္ဒိရာဂပစ္စယာ စ ဇာတံ။
(စူဠနိ၊၂၃၆။)ဧတ္တကေနပိ ရာဇာ န တုဿတိ။ တမေနံ ရာဇာ တဿေဝ [တဿ (သျာ။)] ဓနံ အာဟရာပေတိ – သတံ ဝါ သဟဿံ ဝါ သတသဟဿံ ဝါ။ သော ဓနဇာနိပစ္စယာပိ ဒုက္ခံ ဒေါမနဿံ ပဋိသံဝေဒေတိ။ ဧတံ ဘယံ ဒုက္ခံ ဒေါမနဿံ ကုတော ဇာတံ? တဿ သ္နေဟပစ္စယာ စ နန္ဒိပစ္စယာ စ ရာဂပစ္စယာ စ နန္ဒိရာဂပစ္စယာ စ ဇာတံ။
ဧတ္တကေနပိ ရာဇာ န တုဿတိ။ တမေနံ ရာဇာ ဝိဝိဓာ ကမ္မကာရဏာ [ဝိဝိဓာနိ ကမ္မကရဏာနိ (က။)] ကာရာပေတိ – ကသာဟိပိ တာဠေတိ, ဝေတ္တေဟိပိ တာဠေတိ, အဍ္ဎဒဏ္ဍေဟိပိ တာဠေတိ, ဟတ္ထမ္ပိ ဆိန္ဒတိ, ပါဒမ္ပိ ဆိန္ဒတိ, ဟတ္ထပါဒမ္ပိ ဆိန္ဒတိ, ကဏ္ဏမ္ပိ ဆိန္ဒတိ, နာသမ္ပိ ဆိန္ဒတိ, ကဏ္ဏနာသမ္ပိ ဆိန္ဒတိ, ဗိလင်္ဂထာလိကမ္ပိ ကရောတိ, သင်္ခမုဏ္ဍိကမ္ပိ ကရောတိ, ရာဟုမုခမ္ပိ ကရောတိ, ဇောတိမာလိကမ္ပိ ကရောတိ, ဟတ္ထပဇ္ဇောတိကမ္ပိ ကရောတိ, ဧရကဝတ္တိကမ္ပိ [ဧရကဝဋ္ဋိကမ္ပိ (သျာ။ က။) ပဿ မ။ နိ။ ၁။၁၆၉] ကရောတိ, စီရကဝါသိကမ္ပိ ကရောတိ, ဧဏေယျကမ္ပိ ကရောတိ, ဗဠိသမံသိကမ္ပိ ကရောတိ, ကဟာပဏိကမ္ပိ ကရောတိ, ခါရာပတစ္ဆိကမ္ပိ [ခါရာပဋိစ္ဆိကမ္ပိ (က။)] ကရောတိ, ပလိဃပရိဝတ္တိကမ္ပိ ကရောတိ, ပလာလပီဌကမ္ပိ ကရောတိ, တတ္တေနပိ တေလေန ဩသိဉ္စတိ, သုနခေဟိပိ ခါဒါပေတိ, ဇီဝန္တမ္ပိ သူလေ ဥတ္တာသေတိ, အသိနာပိ သီသံ ဆိန္ဒတိ။ သော ကမ္မကာရဏပစ္စယာပိ ဒုက္ခံ ဒေါမနဿံ ပဋိသံဝေဒေတိ။ ဧတံ ဘယံ ဒုက္ခံ ဒေါမနဿံ ကုတော ဇာတံ? တဿ သ္နေဟပစ္စယာ စ နန္ဒိပစ္စယာ စ ရာဂပစ္စယာ စ နန္ဒိရာဂပစ္စယာ စ ဇာတံ။ ရာဇာ ဣမေသံ စတုန္နံ ဒဏ္ဍာနံ ဣဿရော။
သော သကေန ကမ္မေန ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇတိ။ တမေနံ နိရယပါလာ ပဉ္စဝိဓဗန္ဓနံ နာမ ကမ္မကာရဏံ ကရောန္တိ [ကာရေန္တိ (သျာ။ က။) ပဿ မ။ နိ။ ၃။၂၆၇] – တတ္တံ အယောခိလံ ဟတ္ထေ ဂမေန္တိ, တတ္တံ အယောခိလံ ဒုတိယေ ဟတ္ထေ ဂမေန္တိ, တတ္တံ အယောခိလံ ပါဒေ ဂမေန္တိ, တတ္တံ အယောခိလံ ဒုတိယေ ပါဒေ ဂမေန္တိ, တတ္တံ အယောခိလံ မဇ္ဈေ ဥရသ္မိံ ဂမေန္တိ။ သော တတ္ထ ဒုက္ခာ တိဗ္ဗာ [တိပ္ပါ (သျာ။)] ခရာ ကဋုကာ ဝေဒနာ ဝေဒေတိ၊ န စ တာဝ ကာလံ ကရောတိ ယာဝ န တံ ပါပကမ္မံ ဗျန္တီဟောတိ။ ဧတံ ဘယံ ဒုက္ခံ ဒေါမနဿံ ကုတော ဇာတံ? တဿ သ္နေဟပစ္စယာ စ နန္ဒိပစ္စယာ စ ရာဂပစ္စယာ စ နန္ဒိရာဂပစ္စယာ စ ဇာတံ။
(စူဠနိ၊၂၃၇။)တမေနံ နိရယပါလာ သံဝေသေတွာ [သံဝေသိတွာ (သျာ။ က။) ပဿ မ။ နိ။ ၃။၂၆၇] ကုဌာရီဟိ [ကုဓာရီဟိ (သျာ။ က။)] တစ္ဆန္တိ…ပေ… တမေနံ နိရယပါလာ ဥဒ္ဓံပါဒံ အဓောသိရံ ဂဟေတွာ ဝါသီဟိ တစ္ဆန္တိ။ တမေနံ နိရယပါလာ ရထေ ယောဇေတွာ အာဒိတ္တာယ ပထဝိယာ သမ္ပဇ္ဇလိတာယ သဇောတိဘူတာယ [သဉ္ဇောတိဘူတာယ (သျာ။)] သာရေန္တိပိ ပစ္စာသာရေန္တိပိ။ တမေနံ နိရယပါလာ မဟန္တံ အင်္ဂါရပဗ္ဗတံ အာဒိတ္တံ သမ္ပဇ္ဇလိတံ သဇောတိဘူတံ အာရောပေန္တိပိ ဩရောပေန္တိပိ။ တမေနံ နိရယပါလာ ဥဒ္ဓံပါဒံ အဓောသိရံ ဂဟေတွာ တတ္တာယ လောဟကုမ္ဘိယာ ပက္ခိပန္တိ အာဒိတ္တာယ သမ္ပဇ္ဇလိတာယ သဇောတိဘူတာယ။ သော တတ္ထ ဖေဏုဒ္ဒေဟကံ ပစ္စတိ။ သော တတ္ထ ဖေဏုဒ္ဒေဟကံ ပစ္စမာနော သကိမ္ပိ ဥဒ္ဓံ ဂစ္ဆတိ, သကိမ္ပိ အဓော ဂစ္ဆတိ, သကိမ္ပိ တိရိယံ ဂစ္ဆတိ။ သော တတ္ထ ဒုက္ခာ တိဗ္ဗာ ခရာ ကဋုကာ ဝေဒနာ ဝေဒေတိ၊ န စ တာဝ ကာလင်္ကရောတိ ယာဝ န တံ ပါပကမ္မံ ဗျန္တီဟောတိ။ ဧတံ ဘယံ ဒုက္ခံ ဒေါမနဿံ ကုတော ဇာတံ? တဿ သ္နေဟပစ္စယာ စ နန္ဒိပစ္စယာ စ ရာဂပစ္စယာ စ နန္ဒိရာဂပစ္စယာ စ ဇာတံ။
တမေနံ နိရယပါလာ မဟာနိရယေ ပက္ခိပန္တိ။ သော ခေါ ပန မဟာနိရယော –
စတုက္ကဏ္ဏော စတုဒွါရော, ဝိဘတ္တော ဘာဂသော မိတော၊
အယောပါကာရပရိယန္တော, အယသာ ပဋိကုဇ္ဇိတော။
တဿ အယောမယာ ဘူမိ, ဇလိတာ တေဇသာ ယုတာ၊
သမန္တာ ယောဇနသတံ, ဖရိတွာ တိဋ္ဌတိ သဗ္ဗဒါ။
ကဒရိယာတပနာ [ကဒရိယာ တာပနာ (က။) မဟာနိ။ ၁၇၀] ဃောရာ, အစ္စိမန္တော ဒုရာသဒါ၊
လောမဟံသနရူပါ စ, ဘေသ္မာ ပဋိဘယာ ဒုခါ။
ပုရတ္ထိမာယ စ ဘိတ္တိယာ, အစ္စိက္ခန္ဓော သမုဋ္ဌိတော၊
ဍဟန္တော ပါပကမ္မန္တေ, ပစ္ဆိမာယ ပဋိဟညတိ။
ပစ္ဆိမာယ စ ဘိတ္တိယာ, အစ္စိက္ခန္ဓော သမုဋ္ဌိတော၊
ဍဟန္တော ပါပကမ္မန္တေ, ပုရိမာယ ပဋိဟညတိ။
ဒက္ခိဏာယ စ ဘိတ္တိယာ, အစ္စိက္ခန္ဓော သမုဋ္ဌိတော၊
ဍဟန္တော ပါပကမ္မန္တေ, ဥတ္တရာယ ပဋိဟညတိ။
(စူဠနိ၊၂၃၈။)ဥတ္တရာယ စ ဘိတ္တိယာ, အစ္စိက္ခန္ဓော သမုဋ္ဌိတော၊
ဍဟန္တော ပါပကမ္မန္တေ, ဒက္ခိဏာယ ပဋိဟညတိ။
ဟေဋ္ဌတော စ သမုဋ္ဌာယ, အစ္စိက္ခန္ဓော ဘယာနကော၊
ဍဟန္တော ပါပကမ္မန္တေ, ဆဒနသ္မိံ ပဋိဟညတိ။
ဆဒနမှာ သမုဋ္ဌာယ, အစ္စိက္ခန္ဓော ဘယာနကော၊
ဍဟန္တော ပါပကမ္မန္တေ, ဘူမိယံ ပဋိဟညတိ။
အယောကပါလမာဒိတ္တံ, သန္တတ္တံ ဇလိတံ ယထာ၊
ဧဝံ အဝီစိနိရယော, ဟေဋ္ဌာ ဥပရိ ပဿတော။
တတ္ထ သတ္တာ မဟာလုဒ္ဒါ, မဟာကိဗ္ဗိသကာရိနော၊
အစ္စန္တပါပကမ္မန္တာ, ပစ္စန္တိ န စ မိယျရေ [မီယရေ (က။)]။
ဇာတဝေဒသမော ကာယော, တေသံ နိရယဝါသိနံ၊
ပဿ ကမ္မာနံ ဒဠှတ္တံ, န ဘသ္မာ ဟောတိ နပိ မသိ။
ပုရတ္ထိမေနပိ ဓာဝန္တိ, တတော ဓာဝန္တိ ပစ္ဆိမံ၊
ဥတ္တရေနပိ ဓာဝန္တိ, တတော ဓာဝန္တိ ဒက္ခိဏံ။
ယံ ယံ ဒိသံ ပဓာဝန္တိ, တံ တံ ဒွါရံ ပိဓီယတိ၊
အဘိနိက္ခမိတာသာ တေ, သတ္တာ မောက္ခဂဝေသိနော။
န တေ တတော နိက္ခမိတုံ, လဘန္တိ ကမ္မပစ္စယာ၊
တေသဉ္စ ပါပကမ္မန္တံ, အဝိပက္ကံ ကတံ ဗဟုန္တိ။
ဧတံ ဘယံ ဒုက္ခံ ဒေါမနဿံ ကုတော ဇာတံ? တဿ သ္နေဟပစ္စယာ စ နန္ဒိပစ္စယာ စ ရာဂပစ္စယာ စ နန္ဒိရာဂပစ္စယာ စ ဇာတံ။
ယာနိ စ နေရယိကာနိ ဒုက္ခာနိ ယာနိ စ တိရစ္ဆာနယောနိကာနိ ဒုက္ခာနိ ယာနိ စ ပေတ္တိဝိသယိကာနိ ဒုက္ခာနိ ယာနိ စ မာနုသိကာနိ ဒုက္ခာနိ, တာနိ ကုတော ဇာတာနိ ကုတော သဉ္ဇာတာနိ ကုတော နိဗ္ဗတ္တာနိ ကုတော အဘိနိဗ္ဗတ္တာနိ ကုတော ပါတုဘူတာနိ? တဿ သ္နေဟပစ္စယာ စ နန္ဒိပစ္စယာ စ ရာဂပစ္စယာ စ နန္ဒိရာဂပစ္စယာ စ ဘဝန္တိ သမ္ဘဝန္တိ ဇာယန္တိ သဉ္ဇာယန္တိ နိဗ္ဗတ္တန္တိ အဘိနိဗ္ဗတ္တန္တိ ပါတုဘဝန္တီတိ – သ္နေဟနွယံ ဒုက္ခမိဒံ ပဟောတိ။
(စူဠနိ၊၂၃၉။)အာဒီနဝံ သ္နေဟဇံ ပေက္ခမာနောတိ။ သ္နေဟောတိ ဒွေ သ္နေဟာ – တဏှာသ္နေဟော စ ဒိဋ္ဌိသ္နေဟော စ…ပေ… အယံ တဏှာသ္နေဟော…ပေ… အယံ ဒိဋ္ဌိသ္နေဟော။ အာဒီနဝံ သ္နေဟဇံ ပေက္ခမာနောတိ တဏှာသ္နေဟော စ ဒိဋ္ဌိသ္နေဟော စ အာဒီနဝံ သ္နေဟဇံ ပေက္ခမာနော ဒက္ခမာနော ဩလောကယမာနော နိဇ္ဈာယမာနော ဥပပရိက္ခမာနောတိ – အာဒီနဝံ သ္နေဟဇံ ပေက္ခမာနော, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။ တေနာဟ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ –
‘‘သံသဂ္ဂဇာတဿ ဘဝန္တိ သ္နေဟာ, သ္နေဟနွယံ ဒုက္ခမိဒံ ပဟောတိ၊
အာဒီနဝံ သ္နေဟဇံ ပေက္ခမာနော, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ’’တိ။
မိတ္တေ သုဟဇ္ဇေ အနုကမ္ပမာနော, ဟာပေတိ အတ္ထံ ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တော [ပဋိဗန္ဓစိတ္တော (က။)] ၊
ဧတံ ဘယံ သန္ထဝေ [သန္ဓဝေ (က။)] ပေက္ခမာနော, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။
မိတ္တေ သုဟဇ္ဇေ အနုကမ္ပမာနော, ဟာပေတိ အတ္ထံ ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တောတိ။ မိတ္တာတိ ဒွေ မိတ္တာ – အဂါရိကမိတ္တော စ အနာဂါရိကမိတ္တော [ပဗ္ဗဇိတမိတ္တော (က။) ဧဝမုပရိပိ] စ။ ကတမော အဂါရိကမိတ္တော? ဣဓေကစ္စော ဒုဒ္ဒဒံ ဒဒါတိ, ဒုစ္စဇံ စဇတိ, ဒုက္ကရံ ကရောတိ, ဒုက္ခမံ ခမတိ, ဂုယှမဿ အာစိက္ခတိ, ဂုယှမဿ ပရိဂူဟတိ [ပရိဂုယှတိ (သျာ။ က။)], အာပဒါသု န ဝိဇဟတိ, ဇီဝိတမ္ပိဿ အတ္ထာယ ပရိစ္စတ္တံ ဟောတိ, ခီဏေ နာတိမညတိ – အယံ အဂါရိကမိတ္တော။
ကတမော အနာဂါရိကမိတ္တော? ဣဓ ဘိက္ခု ပိယော စ ဟောတိ မနာပေါ စ ဂရု စ ဘာဝနီယော စ ဝတ္တာ စ ဝစနက္ခမော စ ဂမ္ဘီရဉ္စ ကထံ ကတ္တာ, နော စ အဋ္ဌာနေ နိယောဇေတိ အဓိသီလေ သမာဒပေတိ, စတုန္နံ သတိပဋ္ဌာနာနံ ဘာဝနာနုယောဂေ သမာဒပေတိ, စတုန္နံ သမ္မပ္ပဓာနာနံ…ပေ… စတုန္နံ ဣဒ္ဓိပါဒါနံ… ပဉ္စန္နံ ဣန္ဒြိယာနံ… ပဉ္စန္နံ ဗလာနံ… သတ္တန္နံ ဗောဇ္ဈင်္ဂါနံ… အရိယဿ အဋ္ဌင်္ဂိကဿ မဂ္ဂဿ ဘာဝနာနုယောဂေ သမာဒပေတိ – အယံ အနာဂါရိကမိတ္တော။
(စူဠနိ၊၂၄၀။)သုဟဇ္ဇာ ဝုစ္စန္တိ ယေဟိ သဟ အာဂမနံ ဖာသု ဂမနံ ဖာသု ဌာနံ ဖာသု နိသဇ္ဇနံ [နိသဇ္ဇာ (က။)] ဖာသု သယနံ ဖာသု အာလပနံ ဖာသု သလ္လပနံ ဖာသု ဥလ္လပနံ ဖာသု သမုလ္လပနံ ဖာသု။ မိတ္တေ သုဟဇ္ဇေ အနုကမ္ပမာနော ဟာပေတိ အတ္ထန္တိ မိတ္တေ စ သုဟဇ္ဇေ စ သန္ဒိဋ္ဌေ စ သမ္ဘတ္တေ စ သဟာယေ စ အနုကမ္ပမာနော အနုပေက္ခမာနော အနုဂဏှမာနော အတ္တတ္ထမ္ပိ ပရတ္ထမ္ပိ ဥဘယတ္ထမ္ပိ ဟာပေတိ, ဒိဋ္ဌဓမ္မိကမ္ပိ အတ္ထံ ဟာပေတိ, သမ္ပရာယိကမ္ပိ အတ္ထံ ဟာပေတိ, ပရမတ္ထမ္ပိ ဟာပေတိ ပဟာပေတိ ပရိဟာပေတိ ပရိဓံသေတိ ပရိဝဇ္ဇေတိ [ပရိသဇ္ဇေတိ (သျာ။)] အန္တရဓာပေတီတိ – မိတ္တေ သုဟဇ္ဇေ အနုကမ္ပမာနော ဟာပေတိ အတ္ထံ။
ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တောတိ ဒွီဟိ ကာရဏေဟိ ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တော ဟောတိ – အတ္တာနံ ဝါ နီစံ ဌပေန္တော ပရံ ဥစ္စံ ဌပေန္တော ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တော ဟောတိ, အတ္တာနံ ဝါ ဥစ္စံ ဌပေန္တော ပရံ နီစံ ဌပေန္တော ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တော ဟောတိ။ ကထံ အတ္တာနံ နီစံ ဌပေန္တော ပရံ ဥစ္စံ ဌပေန္တော ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တော ဟောတိ? တုမှေ မေ ဗဟူပကာရာ, အဟံ တုမှေ နိဿာယ လဘာမိ စီဝရပိဏ္ဍပါတသေနာသနဂိလာနပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရံ။ ယမ္ပိ [ယေပိ (က။) ဧဝံ စူဠနိ။ ခဂ္ဂဝိသာဏသုတ္တနိဒ္ဒေသ ၁၅၁] မေ အညေ ဒါတုံ ဝါ ကာတုံ ဝါ မညန္တိ တုမှေ နိဿာယ တုမှေ သမ္ပဿန္တာ။ ယမ္ပိ မေ ပေါရာဏံ မာတာပေတ္တိကံ နာမဂေါတ္တံ, တမ္ပိ မေ အန္တရဟိတံ။ တုမှေဟိ အဟံ ဉာယာမိ – အသုကဿ ကုလုပကော, အသုကာယ ကုလုပကောတိ။ ဧဝံ အတ္တာနံ နီစံ ဌပေန္တော ပရံ ဥစ္စံ ဌပေန္တော ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တော ဟောတိ။
ကထံ အတ္တာနံ ဥစ္စံ ဌပေန္တော ပရံ နီစံ ဌပေန္တော ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တော ဟောတိ? အဟံ တုမှာကံ ဗဟူပကာရော, တုမှေ မံ အာဂမ္မ ဗုဒ္ဓံ သရဏံ ဂတာ, ဓမ္မံ သရဏံ ဂတာ, သံဃံ သရဏံ ဂတာ, ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတာ, အဒိန္နာဒါနာ ပဋိဝိရတာ, ကာမေသုမိစ္ဆာစာရာ ပဋိဝိရတာ, မုသာဝါဒါ ပဋိဝိရတာ, သုရာမေရယမဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာနာ ပဋိဝိရတာ၊ အဟံ တုမှာကံ ဥဒ္ဒေသံ ဒေမိ, ပရိပုစ္ဆံ ဒေမိ, ဥပေါသထံ အာစိက္ခာမိ, နဝကမ္မံ အဓိဋ္ဌာမိ။ အထ ပန တုမှေ မံ ဥဇ္ဈိတွာ [ပရိစ္စဇိတွာ (သျာ။)] အညေ သက္ကရောထ ဂရုံ ကရောထ မာနေထ ပူဇေထာတိ။ ဧဝံ အတ္တာနံ ဥစ္စံ ဌပေန္တော ပရံ နီစံ ဌပေန္တော ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တော ဟောတီတိ – မိတ္တေ သုဟဇ္ဇေ အနုကမ္ပမာနော, ဟာပေတိ အတ္ထံ ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တော။
ဧတံ ဘယံ သန္ထဝေ ပေက္ခမာနောတိ။ ဘယန္တိ ဇာတိဘယံ ဇရာဘယံ ဗျာဓိဘယံ မရဏဘယံ ရာဇဘယံ စောရဘယံ အဂ္ဂိဘယံ ဥဒကဘယံ
(စူဠနိ၊၂၄၁။)အတ္တာနုဝါဒဘယံ ပရာနုဝါဒဘယံ ဒဏ္ဍဘယံ ဒုဂ္ဂတိဘယံ ဦမိဘယံ ကုမ္ဘိလဘယံ အာဝဋ္ဋဘယံ သုသုမာရဘယံ [သုံသုမာရဘယံ (သျာ။)] အာဇီဝိကဘယံ အသိလောကဘယံ ပရိသသာရဇ္ဇဘယံ မဒနဘယံ ဘယာနကံ ဆမ္ဘိတတ္တံ လောမဟံသော စေတသော ဥဗ္ဗေဂေါ ဥတြာသော။ သန္ထဝေတိ ဒွေ သန္ထဝါ – တဏှာသန္ထဝေါ စ ဒိဋ္ဌိသန္ထဝေါ စ…ပေ… အယံ တဏှာသန္ထဝေါ…ပေ… အယံ ဒိဋ္ဌိသန္ထဝေါ။ ဧတံ ဘယံ သန္ထဝေ ပေက္ခမာနောတိ ဧတံ ဘယံ သန္ထဝေ ပေက္ခမာနော ဒက္ခမာနော ဩလောကယမာနော နိဇ္ဈာယမာနော ဥပပရိက္ခမာနောတိ – ဧတံ ဘယံ သန္ထဝေ ပေက္ခမာနော, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။ တေနာဟ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ –
‘‘မိတ္တေ သုဟဇ္ဇေ အနုကမ္ပမာနော, ဟာပေတိ အတ္ထံ ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တော၊
ဧတံ ဘယံ သန္ထဝေ ပေက္ခမာနော, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ’’တိ။
ဝံသော ဝိသာလောဝ ယထာ ဝိသတ္တော, ပုတ္တေသု ဒါရေသု စ ယာ အပေက္ခာ၊
ဝံသက္ကဠီရောဝ [ဝံသေ ကဠီရောဝ (က။)] အသဇ္ဇမာနော, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။
ဝံသော ဝိသာလောဝ ယထာ ဝိသတ္တောတိ ဝံသော ဝုစ္စတိ ဝေဠုဂုမ္ဗော။ ယထာ ဝေဠုဂုမ္ဗသ္မိံ ပေါရာဏကာ ဝံသာ သတ္တာ [ဝေဠုဂုမ္ဗသ္မိံ ကဏ္ဋကာ ဇဋိတာ သံသိဗ္ဗိတာ (သျာ။)] ဝိသတ္တာ အာသတ္တာ လဂ္ဂါ လဂ္ဂိတာ ပလိဗုဒ္ဓါ, ဧဝမေဝ ဝိသတ္တိကာ ဝုစ္စတိ တဏှာ။ ယော ရာဂေါ သာရာဂေါ အနုနယော အနုရောဓော နန္ဒီ နန္ဒိရာဂေါ စိတ္တဿ သာရာဂေါ ဣစ္ဆာ မုစ္ဆာ အဇ္ဈောသာနံ ဂေဓော ပလိဂေဓော သင်္ဂေါ ပင်္ကော ဧဇာ မာယာ ဇနိကာ သဉ္ဇနနီ သိဗ္ဗိနီ ဇာလိနီ သရိတာ ဝိသတ္တိကာ သုတ္တံ ဝိသဋာ အာယူဟနီ ဒုတိယာ ပဏိဓိ ဘဝနေတ္တိ ဝနံ ဝနထော သန္ထဝေါ သိနေဟော အပေက္ခာ ပဋိဗန္ဓု အာသာ အာသီသနာ အာသီသိတတ္တံ ရူပါသာ သဒ္ဒါသာ ဂန္ဓာသာ ရသာသာ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာသာ လာဘာသာ ဓနာသာ ပုတ္တာသာ ဇီဝိတာသာ ဇပ္ပါ ပဇပ္ပါ အဘိဇပ္ပါ ဇပ္ပနာ ဇပ္ပိတတ္တံ လောလုပ္ပံ လောလုပ္ပါယနာ လောလုပ္ပါယိတတ္တံ ပုစ္ဆဉ္ဇိကတာ သာဓုကမျတာ အဓမ္မရာဂေါ ဝိသမလောဘော နိကန္တိ နိကာမနာ ပတ္ထနာ ပိဟနာ သမ္ပတ္ထနာ ကာမတဏှာ
(စူဠနိ၊၂၄၂။)ဘဝတဏှာ ဝိဘဝတဏှာ ရူပတဏှာ အရူပတဏှာ နိရောဓတဏှာ ရူပတဏှာ သဒ္ဒတဏှာ ဂန္ဓတဏှာ ရသတဏှာ ဖောဋ္ဌဗ္ဗတဏှာ ဓမ္မတဏှာ ဩဃော ယောဂေါ ဂန္ထော ဥပါဒါနံ အာဝရဏံ နီဝရဏံ ဆဒနံ ဗန္ဓနံ ဥပက္ကိလေသော အနုသယော ပရိယုဋ္ဌာနံ လတာ ဝေဝိစ္ဆံ ဒုက္ခမူလံ ဒုက္ခနိဒါနံ ဒုက္ခပ္ပဘဝေါ မာရပါသော မာရဗဠိသံ မာရဝိသယော မာရနိဝါသော မာရဗန္ဓနံ တဏှာနဒီ တဏှာဇာလံ တဏှာဂဒ္ဒုလံ တဏှာသမုဒ္ဒေါ အဘိဇ္ဈာ လောဘော အကုသလမူလံ။
ဝိသတ္တိကာတိ ကေနဋ္ဌေန ဝိသတ္တိကာ? ဝိသာလာတိ ဝိသတ္တိကာ ဝိသတာတိ ဝိသတ္တိကာ, ဝိသဋာတိ ဝိသတ္တိကာ, ဝိသမာတိ ဝိသတ္တိကာ, ဝိသက္ကတီတိ ဝိသတ္တိကာ, ဝိသံဟရတီတိ ဝိသတ္တိကာ, ဝိသံဝါဒိကာတိ ဝိသတ္တိကာ, ဝိသမူလာတိ ဝိသတ္တိကာ, ဝိသဖလာတိ ဝိသတ္တိကာ, ဝိသပရိဘောဂါတိ ဝိသတ္တိကာ။ ဝိသာလာ ဝါ ပန တဏှာ ရူပေ သဒ္ဒေ ဂန္ဓေ ရသေ ဖောဋ္ဌဗ္ဗေ ကုလေ ဂဏေ အာဝါသေ လာဘေ ယသေ ပသံသာယ သုခေ စီဝရေ ပိဏ္ဍပါတေ သေနာသနေ ဂိလာနပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရေ ကာမဓာတုယာ ရူပဓာတုယာ အရူပဓာတုယာ ကာမဘဝေ ရူပဘဝေ အရူပဘဝေ သညာဘဝေ အသညာဘဝေ နေဝသညာနာသညာဘဝေ ဧကဝေါကာရဘဝေ စတုဝေါကာရဘဝေ ပဉ္စဝေါကာရဘဝေ အတီတေ အနာဂတေ ပစ္စုပ္ပန္နေ ဒိဋ္ဌသုတမုတဝိညာတဗ္ဗေသု ဓမ္မေသု ဝိသတာ ဝိတ္ထတာတိ – ဝိသတ္တိကာတိ – ဝံသော ဝိသာလောဝ ယထာ ဝိသတ္တော။
ပုတ္တေသု ဒါရေသု စ ယာ အပေက္ခာတိ။ ပုတ္တာတိ စတ္တာရော ပုတ္တာ – အတြဇော ပုတ္တော, ခေတ္တဇော ပုတ္တော, ဒိန္နကော ပုတ္တော, အန္တေဝါသိကော ပုတ္တော။ ဒါရာ ဝုစ္စန္တိ ဘရိယာယော။ အပေက္ခာ ဝုစ္စန္တိ တဏှာ။ ယော ရာဂေါ သာရာဂေါ…ပေ… အဘိဇ္ဈာ လောဘော အကုသလမူလန္တိ – ပုတ္တေသု ဒါရေသု စ ယာ အပေက္ခာ။
ဝံသက္ကဠီရောဝ အသဇ္ဇမာနောတိ ဝံသော ဝုစ္စတိ ဝေဠုဂုမ္ဗော။ ယထာ ဝေဠုဂုမ္ဗသ္မိံ တရုဏကာ ကဠီရကာ [တရုဏကဠီရာ (သျာ။)] အသတ္တာ အလဂ္ဂါ အဂဓိတာ [အပလိဝေဋ္ဌိတာ (သျာ။)] အပလိဗုဒ္ဓါ နိက္ခန္တာ နိဿဋာ ဝိပ္ပမုတ္တာ ဧဝမေဝ။ သဇ္ဇာတိ ဒွေ သဇ္ဇနာ – တဏှာသဇ္ဇနာ စ ဒိဋ္ဌိသဇ္ဇနာ စ…ပေ… အယံ တဏှာသဇ္ဇနာ…ပေ… အယံ ဒိဋ္ဌိသဇ္ဇနာ။ တဿ
(စူဠနိ၊၂၄၃။)ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓဿ တဏှာသဇ္ဇနာ ပဟီနာ, ဒိဋ္ဌိသဇ္ဇနာ ပဋိနိဿဋ္ဌာ။ တဏှာသဇ္ဇနာယ ပဟီနတ္တာ ဒိဋ္ဌိသဇ္ဇနာယ ပဋိနိဿဋ္ဌတ္တာ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ ရူပေ န သဇ္ဇတိ သဒ္ဒေ န သဇ္ဇတိ ဂန္ဓေ န သဇ္ဇတိ ရသေ န သဇ္ဇတိ ဖောဋ္ဌဗ္ဗေ န သဇ္ဇတိ ကုလေ…ပေ… ဂဏေ… အာဝါသေ… လာဘေ… ယသေ… ပသံသာယ… သုခေ… စီဝရေ… ပိဏ္ဍပါတေ… သေနာသနေ… ဂိလာနပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရေ… ကာမဓာတုယာ… ရူပဓာတုယာ… အရူပဓာတုယာ… ကာမဘဝေ… ရူပဘဝေ… အရူပဘဝေ… သညာဘဝေ… အသညာဘဝေ… နေဝသညာနာသညာဘဝေ… ဧကဝေါကာရဘဝေ… စတုဝေါကာရဘဝေ… ပဉ္စဝေါကာရဘဝေ… အတီတေ… အနာဂတေ… ပစ္စုပ္ပန္နေ… ဒိဋ္ဌသုတမုတဝိညာတဗ္ဗေသု ဓမ္မေသု န သဇ္ဇတိ န ဂဏှာတိ န ဗဇ္ဈတိ န ပလိဗဇ္ဈတိ န မုစ္ဆတိ၊ နိက္ခန္တော နိဿဋော ဝိပ္ပမုတ္တော ဝိသညုတ္တော ဝိမရိယာဒိကတေန စေတသာ ဝိဟရတီတိ – ဝံသက္ကဠီရောဝ အသဇ္ဇမာနော, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။ တေနာဟ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ –
‘‘ဝံသော ဝိသာလောဝ ယထာ ဝိသတ္တော, ပုတ္တေသု ဒါရေသု စ ယာ အပေက္ခာ၊
ဝံသက္ကဠီရောဝ အသဇ္ဇမာနော, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ’’တိ။
မိဂေါ အရညမှိ ယထာ အဗဒ္ဓေါ [အဗန္ဓော (သျာ။ က။)], ယေနိစ္ဆကံ ဂစ္ဆတိ ဂေါစရာယ၊
ဝိညူ နရော သေရိတံ ပေက္ခမာနော, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။
မိဂေါ အရညမှိ ယထာ အဗဒ္ဓေါ, ယေနိစ္ဆကံ ဂစ္ဆတိ ဂေါစရာယာတိ။ မိဂေါတိ ဒွေ မိဂါ – ဧဏိမိဂေါ စ ပသဒမိဂေါ စ။ ယထာ အာရညိကော [အာရညကော (သျာ။ က။)] မိဂေါ အရညေ ပဝနေ စရမာနော [အရညေ ဝသမာနော (သျာ။)] ဝိဿတ္ထော ဂစ္ဆတိ ဝိဿတ္ထော တိဋ္ဌတိ ဝိဿတ္ထော နိသီဒတိ ဝိဿတ္ထော သေယျံ ကပ္ပေတိ။
ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ – ‘‘သေယျထာပိ, ဘိက္ခဝေ, အာရညိကော မိဂေါ အရညေ ပဝနေ စရမာနော ဝိဿတ္ထော ဂစ္ဆတိ ဝိဿတ္ထော တိဋ္ဌတိ ဝိဿတ္ထော နိသီဒတိ ဝိဿတ္ထော သေယျံ ကပ္ပေတိ။ တံ ကိဿ ဟေတု? အနာပါထဂတော, ဘိက္ခဝေ, လုဒ္ဒဿ။ ဧဝမေဝ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု
(စူဠနိ၊၂၄၄။)ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ ဝိဝိစ္စ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ သဝိတက္ကံ သဝိစာရံ ဝိဝေကဇံ ပီတိသုခံ ပဌမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, ‘ဘိက္ခု အန္ဓမကာသိ မာရံ, အပဒံ [ပရံ (က။) မ။ နိ။ ၁။၂၇၁] ဝဓိတွာ မာရစက္ခုံ အဒဿနံ ဂတော ပါပိမတော’။
‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမာ အဇ္ဈတ္တံ သမ္ပသာဒနံ စေတသော ဧကောဒိဘာဝံ အဝိတက္ကံ အဝိစာရံ သမာဓိဇံ ပီတိသုခံ ဒုတိယံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, ‘ဘိက္ခု အန္ဓမကာသိ မာရံ, အပဒံ ဝဓိတွာ မာရစက္ခုံ အဒဿနံ ဂတော ပါပိမတော’။
‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ပီတိယာ စ ဝိရာဂါ ဥပေက္ခကော စ ဝိဟရတိ သတော စ သမ္ပဇာနော သုခဉ္စ ကာယေန ပဋိသံဝေဒေတိ, ယံ တံ အရိယာ အာစိက္ခန္တိ ‘ဥပေက္ခကော သတိမာ သုခဝိဟာရီ’တိ တတိယံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, ‘ဘိက္ခု အန္ဓမကာသိ မာရံ, အပဒံ ဝဓိတွာ မာရစက္ခုံ အဒဿနံ ဂတော ပါပိမတော’။
‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု သုခဿ စ ပဟာနာ ဒုက္ခဿ စ ပဟာနာ ပုဗ္ဗေဝ သောမနဿဒေါမနဿာနံ အတ္ထင်္ဂမာ အဒုက္ခမသုခံ ဥပေက္ခာသတိပါရိသုဒ္ဓိံ စတုတ္ထံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, ‘ဘိက္ခု အန္ဓမကာသိ မာရံ, အပဒံ ဝဓိတွာ မာရစက္ခုံ အဒဿနံ ဂတော ပါပိမတော’။
‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု သဗ္ဗသော ရူပသညာနံ သမတိက္ကမာ ပဋိဃသညာနံ အတ္ထင်္ဂမာ နာနတ္တသညာနံ အမနသိကာရာ ‘အနန္တော အာကာသော’တိ အာကာသာနဉ္စာယတနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, ‘ဘိက္ခု အန္ဓမကာသိ မာရံ, အပဒံ ဝဓိတွာ မာရစက္ခုံ အဒဿနံ ဂတော ပါပိမတော’။
‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု သဗ္ဗသော အာကာသာနဉ္စာယတနံ သမတိက္ကမ္မ ‘အနန္တံ ဝိညာဏ’န္တိ ဝိညာဏဉ္စာယတနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ ။ပ။
‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, သဗ္ဗသော ဝိညာဏဉ္စာယတနံ သမတိက္ကမ္မ ‘နတ္ထိ ကိဉ္စီ’တိ အာကိဉ္စညာယတနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ ။ပ။
‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, သဗ္ဗသော အာကိဉ္စညာယတနံ သမတိက္ကမ္မ နေဝသညာနာသညာယတနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ ။ပ။
(စူဠနိ၊၂၄၅။)‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, သဗ္ဗသော နေဝသညာနာသညာယတနံ သမတိက္ကမ္မ သညာဝေဒယိတနိရောဓံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ, ပညာယ စဿ ဒိသွာ အာသဝါ ပရိက္ခီဏာ ဟောန္တိ။ အယံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, ‘ဘိက္ခု အန္ဓမကာသိ မာရံ, အပဒံ ဝဓိတွာ မာရစက္ခုံ အဒဿနံ ဂတော ပါပိမတော’, တိဏ္ဏော လောကေ ဝိသတ္တိကံ။ သော ဝိဿတ္ထော ဂစ္ဆတိ ဝိဿတ္ထော တိဋ္ဌတိ ဝိဿတ္ထော နိသီဒတိ ဝိဿတ္ထော သေယျံ ကပ္ပေတိ။ တံ ကိဿ ဟေတု? အနာပါထဂတော, ဘိက္ခဝေ, ပါပိမတော’’တိ – မိဂေါ အရညမှိ ယထာ အဗဒ္ဓေါ, ယေနိစ္ဆကံ ဂစ္ဆတိ ဂေါစရာယ။
ဝိညူ နရော သေရိတံ ပေက္ခမာနောတိ။ ဝိညူတိ ပဏ္ဍိတော ပညဝါ ဗုဒ္ဓိမာ ဉာဏီ ဝိဘာဝီ မေဓာဝီ။ နရောတိ သတ္တော မာဏဝေါ ပေါသော ပုဂ္ဂလော ဇီဝေါ ဇာဂု ဇန္တု ဣန္ဒဂု မနုဇော။ သေရီတိ ဒွေ သေရီ – ဓမ္မောပိ သေရီ ပုဂ္ဂလောပိ သေရီ။ ကတမော ဓမ္မော သေရီ? စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ စတ္တာရော သမ္မပ္ပဓာနာ စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပါဒါ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ ပဉ္စ ဗလာနိ သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ – အယံ ဓမ္မော သေရီ။ ကတမော ပုဂ္ဂလော သေရီ? ယော ဣမိနာ သေရိနာ ဓမ္မေန သမန္နာဂတော, သော ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော သေရီ။ ဝိညူ နရော သေရိတံ ပေက္ခမာနောတိ ဝိညူ နရော သေရိတံ ဓမ္မံ ပေက္ခမာနော, ဒက္ခမာနော ဩလောကယမာနော နိဇ္ဈာယမာနော ဥပပရိက္ခမာနောတိ – ဝိညူ နရော သေရိတံ ပေက္ခမာနော, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။ တေနာဟ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ –
‘‘မိဂေါ အရညမှိ ယထာ အဗဒ္ဓေါ, ယေနိစ္ဆကံ ဂစ္ဆတိ ဂေါစရာယ၊
ဝိညူ နရော သေရိတံ ပေက္ခမာနော, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ’’တိ။
အာမန္တနာ ဟောတိ သဟာယမဇ္ဈေ, ဝါသေ ဌာနေ ဂမနေ စာရိကာယ၊
အနဘိဇ္ဈိတံ သေရိတံ ပေက္ခမာနော, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။
အာမန္တနာ ဟောတိ သဟာယမဇ္ဈေ, ဝါသေ ဌာနေ ဂမနေ စာရိကာယာတိ သဟာယာ ဝုစ္စန္တိ ယေဟိ သဟ အာဂမနံ ဖာသု ဂမနံ ဖာသု ဂမနာဂမနံ ဖာသု ဌာနံ ဖာသု နိသဇ္ဇနံ ဖာသု သယနံ ဖာသု အာလပနံ
(စူဠနိ၊၂၄၆။)ဖာသု၊ သလ္လပနံ ဖာသု ဥလ္လပနံ ဖာသု သမုလ္လပနံ ဖာသု။ အာမန္တနာ ဟောတိ သဟာယမဇ္ဈေ, ဝါသေ ဌာနေ ဂမနေ စာရိကာယာတိ သဟာယမဇ္ဈေ ဝါသေပိ ဌာနေပိ ဂမနေပိ စာရိကာယပိ အတ္တတ္ထမန္တနာ ပရတ္ထမန္တနာ ဥဘယတ္ထမန္တနာ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကတ္ထမန္တနာ သမ္ပရာယိကတ္ထမန္တနာ ပရမတ္ထမန္တနာ [ဥဘယတ္ထမန္တနာ (က။)] တိ – အာမန္တနာ ဟောတိ သဟာယမဇ္ဈေ, ဝါသေ ဌာနေ ဂမနေ စာရိကာယ။
အနဘိဇ္ဈိတံ သေရိတံ ပေက္ခမာနောတိ အနဘိဇ္ဈိတံ ဧတံ ဝတ္ထု ဗာလာနံ အသပ္ပုရိသာနံ တိတ္ထိယာနံ တိတ္ထယသာဝကာနံ, ယဒိဒံ – ဘဏ္ဍုကာသာယဝတ္ထဝသနတာ။ အဘိဇ္ဈိတံ ဧတံ ဝတ္ထု ပဏ္ဍိတာနံ သပ္ပုရိသာနံ ဗုဒ္ဓသာဝကာနံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနံ, ယဒိဒံ – ဘဏ္ဍုကာသာယဝတ္ထဝသနတာ။ သေရီတိ ဒွေ သေရီ – ဓမ္မောပိ သေရီ ပုဂ္ဂလောပိ သေရီ။ ကတမော ဓမ္မော သေရီ? စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ …ပေ… အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ – အယံ ဓမ္မော သေရီ။ ကတမော ပုဂ္ဂလော သေရီ? ယော ဣမိနာ သေရိနာ ဓမ္မေန သမန္နာဂတော, သော ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော သေရီ။ အနဘိဇ္ဈိတံ သေရိတံ ပေက္ခမာနောတိ သေရိတံ ဓမ္မံ ပေက္ခမာနော ဒက္ခမာနော ဩလောကယမာနော နိဇ္ဈာယမာနော ဥပပရိက္ခမာနောတိ – အနဘိဇ္ဈိတံ သေရိတံ ပေက္ခမာနော, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။ တေနာဟ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ –
‘‘အာမန္တနာ ဟောတိ သဟာယမဇ္ဈေ, ဝါသေ ဌာနေ ဂမနေ စာရိကာယ၊
အနဘိဇ္ဈိတံ သေရိတံ ပေက္ခမာနော, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ’’တိ။
ခိဍ္ဍာ [ခိဋ္ဋာ (က။)] ရတီ ဟောတိ သဟာယမဇ္ဈေ, ပုတ္တေသု စ ဝိပုလံ ဟောတိ ပေမံ၊
ပိယဝိပ္ပယောဂံ [ဝိပ္ပယောဂမ္ပိ (က။)] ဝိဇိဂုစ္ဆမာနော, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။
ခိဍ္ဍာ ရတီ ဟောတိ သဟာယမဇ္ဈေတိ။ ခိဍ္ဍာတိ ဒွေ ခိဍ္ဍာ – ကာယိကာ စ ခိဍ္ဍာ ဝါစသိကာ စ ခိဍ္ဍာ။ ကတမာ ကာယိကာ ခိဍ္ဍာ? ဟတ္ထီဟိပိ ကီဠန္တိ, အဿေဟိပိ ကီဠန္တိ, ရထေဟိပိ ကီဠန္တိ, ဓနူဟိပိ ကီဠန္တိ, ထရူဟိပိ ကီဠန္တိ, အဋ္ဌပဒေဟိပိ ကီဠန္တိ, ဒသပဒေဟိပိ ကီဠန္တိ, အာကာသေပိ ကီဠန္တိ, ပရိဟာရပထေပိ ကီဠန္တိ, သန္တိကာယပိ ကီဠန္တိ, ခလိကာယပိ ကီဠန္တိ,
(စူဠနိ၊၂၄၇။)ဃဋိကာယပိ ကီဠန္တိ, သလာကဟတ္ထေနပိ ကီဠန္တိ, အက္ခေနပိ ကီဠန္တိ, ပင်္ဂစီရေနပိ ကီဠန္တိ, ဝင်္ကကေနပိ ကီဠန္တိ, မောက္ခစိကာယပိ ကီဠန္တိ, စိင်္ဂုလကေနပိ ကီဠန္တိ, ပတ္တာဠှကေနပိ ကီဠန္တိ, ရထကေနပိ ကီဠန္တိ, ဓနုကေနပိ ကီဠန္တိ, အက္ခရိကာယပိ ကီဠန္တိ, မနေသိကာယပိ ကီဠန္တိ, ယထာဝဇ္ဇေနပိ ကီဠန္တိ။ အယံ ကာယိကာ ခိဍ္ဍာ။
ကတမာ ဝါစသိကာ ခိဍ္ဍာ? မုခဘေရိကံ မုခါလမ္ဗရံ မုခဍိဏ္ဍိမကံ [မုခဒေဏ္ဍိမကံ (သျာ။), မုခဒိန္ဒိမကံ (က။)] မုခစလိမကံ မုခကေရကံ [မုခဘေရုကံ (သျာ။)] မုခဒဒ္ဒရိကံ နာဋကံ လာသံ ဂီတံ ဒဝကမ္မံ။ အယံ ဝါစသိကာ ခိဍ္ဍာ။
ရတီတိ အနုက္ကဏ္ဌိတာဓိဝစနမေတံ ရတီတိ။ သဟာယာ ဝုစ္စန္တိ ယေဟိ သဟ အာဂမနံ ဖာသု ဂမနံ ဖာသု ဂမနာဂမနံ ဖာသု ဌာနံ ဖာသု နိသဇ္ဇနံ ဖာသု သယနံ ဖာသု အာလပနံ ဖာသု သလ္လပနံ ဖာသု ဥလ္လပနံ ဖာသု သမုလ္လပနံ ဖာသု။ ခိဍ္ဍာ ရတီ ဟောတိ သဟာယမဇ္ဈေတိ ခိဍ္ဍာ စ ရတိ စ သဟာယမဇ္ဈေ ဟောတီတိ – ခိဍ္ဍာ ရတီ ဟောတိ သဟာယမဇ္ဈေ။
ပုတ္တေသု စ ဝိပုလံ ဟောတိ ပေမန္တိ။ ပုတ္တာတိ စတ္တာရော ပုတ္တာ – အတြဇော ပုတ္တော, ခေတ္တဇော ပုတ္တော, ဒိန္နကော ပုတ္တော, အန္တေဝါသိကော ပုတ္တော။ ပုတ္တေသု စ ဝိပုလံ ဟောတိံ ပေမန္တိ ပုတ္တေသု စ အဓိမတ္တံ ဟောတိ ပေမန္တိ – ပုတ္တေသု စ ဝိပုလံ ဟောတိ ပေမံ။
ပိယဝိပ္ပယောဂံ ဝိဇိဂုစ္ဆမာနောတိ ဒွေ ပိယာ – သတ္တာ ဝါ သင်္ခါရာ ဝါ။ ကတမေ သတ္တာ ပိယာ? ဣဓ ယဿ တေ ဟောန္တိ အတ္ထကာမာ ဟိတကာမာ ဖာသုကာမာ ယောဂက္ခေမကာမာ မာတာ ဝါ ပိတာ ဝါ ဘာတာ ဝါ ဘဂိနီ ဝါ ပုတ္တော ဝါ ဓီတာ ဝါ မိတ္တာ ဝါ အမစ္စာ ဝါ ဉာတီ ဝါ သာလောဟိတာ ဝါ, ဣမေ သတ္တာ ပိယာ။
ကတမေ သင်္ခါရာ ပိယာ? မနာပိကာ ရူပါ မနာပိကာ သဒ္ဒါ မနာပိကာ ဂန္ဓာ မနာပိကာ ရသာ မနာပိကာ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာ, ဣမေ သင်္ခါရာ ပိယာ။ ပိယဝိပ္ပယောဂံ ဝိဇိဂုစ္ဆမာနောတိ ပိယာနံ ဝိပ္ပယောဂံ ဝိဇိဂုစ္ဆမာနော အဋ္ဋိယမာနော ဟရာယမာနောတိ – ပိယဝိပ္ပယောဂံ ဝိဇိဂုစ္ဆမာနော, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။ တေနာဟ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ –
(စူဠနိ၊၂၄၈။)‘‘ခိဍ္ဍာ ရတီ ဟောတိ သဟာယမဇ္ဈေ, ပုတ္တေသု စ ဝိပုလံ ဟောတိ ပေမံ၊
ပိယဝိပ္ပယောဂံ ဝိဇိဂုစ္ဆမာနော, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ’’တိ။
စာတုဒ္ဒိသော အပ္ပဋိဃော စ ဟောတိ, သန္တုဿမာနော ဣတရီတရေန၊
ပရိဿယာနံ သဟိတာ အဆမ္ဘီ, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။
စာတုဒ္ဒိသော အပ္ပဋိဃော စ ဟောတီတိ။ စာတုဒ္ဒိသောတိ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ မေတ္တာသဟဂတေန စေတသာ ဧကံ ဒိသံ ဖရိတွာ ဝိဟရတိ, တထာ ဒုတိယံ, တထာ တတိယံ, တထာ စတုတ္ထံ။ ဣတိ ဥဒ္ဓမဓော တိရိယံ သဗ္ဗဓိ သဗ္ဗတ္တတာယ သဗ္ဗာဝန္တံ လောကံ မေတ္တာသဟဂတေန စေတသာ ဝိပုလေန မဟဂ္ဂတေန အပ္ပမာဏေန အဝေရေန အဗျာပဇ္ဇေန [အဗျာပဇ္ဈေန (သျာ။) ပဿ ဒီ။ နိ။ ၃။၃၀၈] ဖရိတွာ ဝိဟရတိ။ ကရုဏာသဟဂတေန…ပေ… မုဒိတာသဟဂတေန…ပေ… ဥပေက္ခာသဟဂတေန စေတသာ ဧကံ ဒိသံ ဖရိတွာ ဝိဟရတိ, တထာ ဒုတိယံ, တထာ တတိယံ…ပေ… အဗျာပဇ္ဇေန ဖရိတွာ ဝိဟရတိ။ စာတုဒ္ဒိသော အပ္ပဋိဃော စ ဟောတီတိ မေတ္တာယ ဘာဝိတတ္တာ ယေ ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ သတ္တာ တေ အပ္ပဋိကူလာ [အပ္ပဋိကုလာ (ဗဟူသု)] ဟောန္တိ, ယေ ဒက္ခိဏာယ ဒိသာယ သတ္တာ တေ အပ္ပဋိကူလာ ဟောန္တိ, ယေ ပစ္ဆိမာယ ဒိသာယ သတ္တာ တေ အပ္ပဋိကူလာ ဟောန္တိ, ယေ ဥတ္တရာယ ဒိသာယ သတ္တာ တေ အပ္ပဋိကူလာ ဟောန္တိ, ယေ ပုရတ္ထိမာယ အနုဒိသာယ သတ္တာ တေ အပ္ပဋိကူလာ ဟောန္တိ, ယေ ဒက္ခိဏာယ အနုဒိသာယ သတ္တာ တေ အပ္ပဋိကူလာ ဟောန္တိ, ယေ ပစ္ဆိမာယ အနုဒိသာယ သတ္တာ တေ အပ္ပဋိကူလာ ဟောန္တိ, ယေ ဥတ္တရာယ အနုဒိသာယ သတ္တာ တေ အပ္ပဋိကူလာ ဟောန္တိ, ယေ ဟေဋ္ဌိမာယ ဒိသာယ သတ္တာ တေ အပ္ပဋိကူလာ ဟောန္တိ, ယေ ဥပရိမာယ ဒိသာယ သတ္တာ တေ အပ္ပဋိကူလာ ဟောန္တိ, ယေ ဒိသာသု ဝိဒိသာသု သတ္တာ တေ အပ္ပဋိကူလာ ဟောန္တိ၊ ကရုဏာယ ဘာဝိတတ္တာ မုဒိတာယ ဘာဝိတတ္တာ ဥပေက္ခာယ ဘာဝိတတ္တာ ယေ ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ သတ္တာ တေ အပ္ပဋိကူလာ ဟောန္တိ…ပေ… ယေ ဒိသာသု ဝိဒိသာသု သတ္တာ တေ အပ္ပဋိကူလာ ဟောန္တီတိ – စာတုဒ္ဒိသော အပ္ပဋိဃော စ ဟောတိ။
(စူဠနိ၊၂၄၉။)သန္တုဿမာနော ဣတရီတရေနာတိ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ သန္တုဋ္ဌော ဟောတိ ဣတရီတရေန စီဝရေန, ဣတရီတရစီဝရသန္တုဋ္ဌိယာ စ ဝဏ္ဏဝါဒီ, န စ စီဝရဟေတု အနေသနံ အပ္ပတိရူပံ [အပ္ပဋိရူပံ (သျာ။)] အာပဇ္ဇတိ။ အလဒ္ဓါ စ စီဝရံ န ပရိတဿတိ, လဒ္ဓါ စ စီဝရံ အဂဓိတော အမုစ္ဆိတော အနဇ္ဈာပသန္နော [အနဇ္ဈောပန္နော (သျာ။)] အာဒီနဝဒဿာဝီ နိဿရဏပညော ပရိဘုဉ္ဇတိ။ တာယ စ ပန ဣတရီတရစီဝရသန္တုဋ္ဌိယာ နေဝတ္တာနုက္ကံသေတိ န ပရံ ဝမ္ဘေတိ။ ယော ဟိ တတ္ထ ဒက္ခော အနလသော သမ္ပဇာနော ပတိဿတော, အယံ ဝုစ္စတိ ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ ပေါရာဏေ အဂ္ဂညေ အရိယဝံသေ ဌိတော။ သန္တုဋ္ဌော ဟောတိ ဣတရီတရေန ပိဏ္ဍပါတေန…ပေ…
သန္တုဋ္ဌော ဟောတိ ဣတရီတရေန သေနာသနေန…ပေ… သန္တုဋ္ဌော ဟောတိ ဣတရီတရေန ဂိလာနပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရေန, ဣတရီတရဂိလာနပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရသန္တုဋ္ဌိယာ စ ဝဏ္ဏဝါဒီ, န စ ဂိလာနပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရဟေတု အနေသနံ အပ္ပတိရူပံ အာပဇ္ဇတိ။ အလဒ္ဓါ စ ဂိလာနပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရာနံ န ပရိတဿတိ။ လဒ္ဓါ စ ဂိလာနပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရံ အဂဓိတော အမုစ္ဆိတော အနဇ္ဈာပန္နော အာဒီနဝဒဿာဝီ နိဿရဏပညော ပရိဘုဉ္ဇတိ။ တာယ စ ဣတရီတရဂိလာနပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရသန္တုဋ္ဌိယာ နေဝတ္တာနုက္ကံသေတိ န ပရံ ဝမ္ဘေတိ။ ယော ဟိ တတ္ထ ဒက္ခော အနလသော သမ္ပဇာနော ပတိဿတော, အယံ ဝုစ္စတိ ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ ပေါရာဏေ အဂ္ဂညေ အရိယဝံသေ ဌိတောတိ – သန္တုဿမာနော ဣတရီတရေန။
ပရိဿယာနံ သဟိတာ အဆမ္ဘီတိ။ ပရိဿယာတိ ဒွေ ပရိဿယာ – ပါကဋပရိဿယာ စ ပဋိစ္ဆန္နပရိဿယာ စ။ ကတမေ ပါကဋပရိဿယာ? သီဟာ ဗျဂ္ဃါ ဒီပီ အစ္ဆာ တရစ္ဆာ ကောကာ မဟိံသာ [ဂေါမဟိသာ (သျာ။) မဟာနိ။ ၅] ဟတ္ထီ အဟီ ဝိစ္ဆိကာ သတပဒီ, စောရာ ဝါ အဿု မာနဝါ ဝါ ကတကမ္မာ ဝါ အကတကမ္မာ ဝါ, စက္ခုရောဂေါ သောတရောဂေါ ဃာနရောဂေါ ဇိဝှါရောဂေါ ကာယရောဂေါ သီသရောဂေါ ကဏ္ဏရောဂေါ မုခရောဂေါ ဒန္တရောဂေါ ကာသော သာသော ပိနာသော ဍာဟော ဇရော ကုစ္ဆိရောဂေါ မုစ္ဆာ ပက္ခန္ဒိကာ သူလာ ဝိသူစိကာ ကုဋ္ဌံ ဂဏ္ဍော ကိလာသော သောသော အပမာရော ဒဒ္ဒု ကဏ္ဍု ကစ္ဆု ရခသာ ဝိတစ္ဆိကာ လောဟိတပိတ္တံ မဓုမေဟော အံသာ ပိဠကာ ဘဂန္ဒလာ, ပိတ္တသမုဋ္ဌာနာ အာဗာဓာ သေမှသမုဋ္ဌာနာ အာဗာဓာ ဝါတသမုဋ္ဌာနာ အာဗာဓာ သန္နိပါတိကာ အာဗာဓာ ဥတုပရိဏာမဇာ အာဗာဓာ
(စူဠနိ၊၂၅၀။)ဝိသမပရိဟာရဇာ အာဗာဓာ ဩပက္ကမိကာ အာဗာဓာ ကမ္မဝိပါကဇာ အာဗာဓာ, သီတံ ဥဏှံ ဇိဃစ္ဆာ ပိပါသာ ဥစ္စာရော ပဿာဝေါ ဍံသမကသဝါတာတပသရီသပသမ္ဖဿာ ဣတိ ဝါ။ ဣမေ ဝုစ္စန္တိ ပါကဋပရိဿယာ။
ကတမေ ပဋိစ္ဆန္နပရိဿယာ? ကာယဒုစ္စရိတံ ဝစီဒုစ္စရိတံ မနောဒုစ္စရိတံ ကာမစ္ဆန္ဒနီဝရဏံ ဗျာပါဒနီဝရဏံ ထိနမိဒ္ဓနီဝရဏံ ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စနီဝရဏံ ဝိစိကိစ္ဆာနီဝရဏံ ရာဂေါ ဒေါသော မောဟော ကောဓော ဥပနာဟော မက္ခော ပဠာသော ဣဿာ မစ္ဆရိယံ မာယာ သာဌေယျံ ထမ္ဘော သာရမ္ဘော မာနော အတိမာနော မဒေါ ပမာဒေါ, သဗ္ဗေ ကိလေသာ သဗ္ဗေ ဒုစ္စရိတာ သဗ္ဗေ ဒရထာ သဗ္ဗေ ပရိဠာဟာ သဗ္ဗေ သန္တာပါ သဗ္ဗာကုသလာဘိသင်္ခါရာ။ ဣမေ ဝုစ္စန္တိ ပဋိစ္ဆန္နပရိဿယာ။
ပရိဿယာတိ ကေနဋ္ဌေန ပရိဿယာ? ပရိသဟန္တီတိ ပရိဿယာ, ပရိဟာနာယ သံဝတ္တန္တီတိ ပရိဿယာ, တတြာသယာတိ ပရိဿယာ။ ကထံ ပရိသဟန္တီတိ ပရိဿယာ? တေ ပရိဿယာ တံ ပုဂ္ဂလံ သဟန္တိ ပရိသဟန္တိ အဘိဘဝန္တိ အဇ္ဈောတ္ထရန္တိ ပရိယာဒိယန္တိ မဒ္ဒန္တိ။ ဧဝံ ပရိသဟန္တီတိ – ပရိဿယာ။
ကထံ ပရိဟာနာယ သံဝတ္တန္တီတိ ပရိဿယာ? တေ ပရိဿယာ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ အန္တရာယာယ ပရိဟာနာယ သံဝတ္တန္တိ။ ကတမေသံ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ? သမ္မာပဋိပဒါယ အနုလောမပဋိပဒါယ အပစ္စနီကပဋိပဒါယ အနွတ္ထပဋိပဒါယ ဓမ္မာနုဓမ္မပဋိပဒါယ သီလေသု ပရိပူရကာရိတာယ ဣန္ဒြိယေသု ဂုတ္တဒွါရတာယ ဘောဇနေ မတ္တညုတာယ ဇာဂရိယာနုယောဂဿ သတိသမ္ပဇညဿ စတုန္နံ သတိပဋ္ဌာနာနံ ဘာဝနာနုယောဂဿ, စတုန္နံ သမ္မပ္ပဓာနာနံ… စတုန္နံ ဣဒ္ဓိပါဒါနံ… ပဉ္စန္နံ ဣန္ဒြိယာနံ… ပဉ္စန္နံ ဗလာနံ… သတ္တန္နံ ဗောဇ္ဈင်္ဂါနံ… အရိယဿ အဋ္ဌင်္ဂိကဿ မဂ္ဂဿ ဘာဝနာနုယောဂဿ – ဣမေသံ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ အန္တရာယာယ ပရိဟာနာယ သံဝတ္တန္တိ။ ဧဝံ ပရိဟာနာယ သံဝတ္တန္တီတိ – ပရိဿယာ။
ကထံ တတြာသယာတိ ပရိဿယာ? တတ္ထေတေ [တတြ တေ (က။)] ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ အတ္တဘာဝသန္နိဿယာ။ ယထာ ဗိလေ ဗိလာသယာ ပါဏာ သယန္တိ, ဒကေ ဒကာသယာ [ဥဒကေ ဥဒကာသယာ (သျာ။)] ပါဏာ သယန္တိ, ဝနေ ဝနာသယာ ပါဏာ သယန္တိ, ရုက္ခေ ရုက္ခာသယာ ပါဏာ သယန္တိ၊ ဧဝမေဝ တတ္ထေတေ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ အတ္တဘာဝသန္နိဿယာတိ။ ဧဝမ္ပိ တတြာသယာတိ – ပရိဿယာ။
(စူဠနိ၊၂၅၁။)ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ – ‘‘သာန္တေဝါသိကော, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု သာစရိယကော ဒုက္ခံ န ဖာသု ဝိဟရတိ။ ကထဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု သာန္တေဝါသိကော သာစရိယကော ဒုက္ခံ န ဖာသု ဝိဟရတိ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ ယေ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ, သရသင်္ကပ္ပါ သံညောဇနီယာ [သညောဇနိကာ (က။)], တျဿ အန္တော ဝသန္တိ အနွာဿဝန္တိ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာတိ။ တသ္မာ သာန္တေဝါသိကော ဝုစ္စတိ။ တေန သမုဒါစရေန သမုဒါစရန္တိ နံ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာတိ။ တသ္မာ သာစရိယကောတိ ဝုစ္စတိ။
‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခုနော သောတေန သဒ္ဒံ သုတွာ…ပေ… ဃာနေန ဂန္ဓံ ဃာယိတွာ…ပေ… ဇိဝှါယ ရသံ သာယိတွာ…ပေ… ကာယေန ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ ဖုသိတွာ…ပေ… မနသာ ဓမ္မံ ဝိညာယ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ ယေ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ သရသင်္ကပ္ပါ သံယောဇနီယာ, တျဿ အန္တော ဝသန္တိ အနွာဿဝန္တိ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာတိ။ တသ္မာ သာန္တေဝါသိကောတိ ဝုစ္စတိ။ တေန သမုဒါစရေန သမုဒါစရန္တိ နံ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာတိ။ တသ္မာ သာစရိယကောတိ ဝုစ္စတိ။ ဧဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု သာန္တေဝါသိကော သာစရိယကော ဒုက္ခံ န ဖာသု ဝိဟရတီ’’တိ။ ဧဝမ္ပိ, တတြာသယာတိ – ပရိဿယာ။
ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ – ‘‘တယောမေ, ဘိက္ခဝေ, အန္တရာမလာ အန္တရာအမိတ္တာ အန္တရာသပတ္တာ အန္တရာဝဓကာ အန္တရာပစ္စတ္ထိကာ။ ကတမေ တယော? လောဘော, ဘိက္ခဝေ, အန္တရာမလော [အန္တရာမလံ (သျာ။ က။) ပဿ ဣတိဝု။ ၈၈] အန္တရာအမိတ္တော အန္တရာသပတ္တော အန္တရာဝဓကော အန္တရာပစ္စတ္ထိကော, ဒေါသော, ဘိက္ခဝေ…ပေ… မောဟော, ဘိက္ခဝေ, အန္တရာမလော အန္တရာအမိတ္တော အန္တရာသပတ္တော အန္တရာဝဓကော အန္တရာပစ္စတ္ထိကော။ ဣမေ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, တယော အန္တရာမလာ အန္တရာအမိတ္တာ အန္တရာသပတ္တာ အန္တရာဝဓကာ အန္တရာပစ္စတ္ထိကာ’’တိ။
အနတ္ထဇနနော လောဘော, လောဘော စိတ္တပ္ပကောပနော၊
ဘယမန္တရတော ဇာတံ, တံ ဇနော နာဝဗုဇ္ဈတိ။
လုဒ္ဓေါ အတ္ထံ န ဇာနာတိ, လုဒ္ဓေါ ဓမ္မံ န ပဿတိ၊
အန္ဓတမံ တဒါ ဟောတိ, ယံ လောဘော သဟတေ နရံ။
အနတ္ထဇနနော ဒေါသော, ဒေါသော စိတ္တပ္ပကောပနော၊
ဘယမန္တရတော ဇာတံ, တံ ဇနော နာဝဗုဇ္ဈတိ။
(စူဠနိ၊၂၅၂။)ဒုဋ္ဌော အတ္ထံ န ဇာနာတိ, ဒုဋ္ဌော ဓမ္မံ န ပဿတိ၊
အန္ဓတမံ တဒါ ဟောတိ, ယံ ဒေါသော သဟတေ နရံ။
အနတ္ထဇနနော မောဟော, မောဟော စိတ္တပ္ပကောပနော၊
ဘယမန္တရတော ဇာတံ, တံ ဇနော နာဝဗုဇ္ဈတိ။
မူဠှော အတ္ထံ န ဇာနာတိ, မူဠှော ဓမ္မံ န ပဿတိ၊
အန္ဓတမံ တဒါ ဟောတိ, ယံ မောဟော သဟတေ နရန္တိ။
ဧဝမ္ပိ, တတြာသယာတိ – ပရိဿယာ။
ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ – ‘‘တယော ခေါ, မဟာရာဇ, ပုရိသဿ ဓမ္မာ အဇ္ဈတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ အဟိတာယ ဒုက္ခာယ အဖာသုဝိဟာရာယ။ ကတမေ တယော? လောဘော ခေါ, မဟာရာဇ, ပုရိသဿ ဓမ္မော အဇ္ဈတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနော ဥပ္ပဇ္ဇတိ အဟိတာယ ဒုက္ခာယ အဖာသုဝိဟာရာယ၊ ဒေါသော ခေါ, မဟာရာဇ…ပေ… မောဟော ခေါ, မဟာရာဇ, ပုရိသဿ ဓမ္မော အဇ္ဈတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနော ဥပ္ပဇ္ဇတိ အဟိတာယ ဒုက္ခာယ အဖာသုဝိဟာရာယ။ ဣမေ ခေါ, မဟာရာဇ, တယော ပုရိသဿ ဓမ္မာ အဇ္ဈတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ အဟိတာယ ဒုက္ခာယ အဖာသုဝိဟာရာယ။
‘‘လောဘော ဒေါသော စ မောဟော စ, ပုရိသံ ပါပစေတသံ၊
ဟိံသန္တိ အတ္တသမ္ဘူတာ, တစသာရံဝ သမ္ဖလ’’န္တိ [သဖလန္တိ (က။) ပဿ ဣတိဝု။ ၅၀]။
ဧဝမ္ပိ, တတြာသယာတိ – ပရိဿယာ။
ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ –
‘‘ရာဂေါ စ ဒေါသော စ ဣတောနိဒါနာ, အရတီ ရတီ လောမဟံသော ဣတောဇာ၊
ဣတော သမုဋ္ဌာယ မနောဝိတက္ကာ, ကုမာရကာ ဓင်္ကမိဝေါဿဇန္တီ’’တိ [စင်္ကမိဝေါဿဇ္ဇန္တီတိ (သျာ။ က။) ပဿ သု။ နိ။ ၂၇၃-၂၇၄]။
ဧဝမ္ပိ, တတြာသယာတိ – ပရိဿယာ။
ပရိဿယာနံ သဟိတာတိ ပရိဿယေ သဟိတာ အာရာဓိတာ အဇ္ဈောတ္ထရိတာ ပရိယာဒိတာ ပဋိနိဿတာတိ – ပရိဿယာနံ သဟိတာ။ အဆမ္ဘီတိ သော
(စူဠနိ၊၂၅၃။)ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ အဘီရူ အစ္ဆမ္ဘီ အနုတြာသီ အပလာယီ ပဟီနဘယဘေရဝေါ ဝိဂတလောမဟံသော ဝိဟရတီတိ – ပရိဿယာနံ သဟိတာ အစ္ဆမ္ဘီ, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။ တေနာဟ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ –
‘‘စာတုဒ္ဒိသော အပ္ပဋိဃော စ ဟောတိ, သန္တုဿမာနော ဣတရီတရေန၊
ပရိဿယာနံ သဟိတာ အဆမ္ဘီ, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ’’တိ။
ဒုဿင်္ဂဟာ ပဗ္ဗဇိတာပိ ဧကေ, အထော ဂဟဋ္ဌာ ဃရမာဝသန္တာ၊
အပ္ပေါဿုက္ကော ပရပုတ္တေသု ဟုတွာ, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။
ဒုဿင်္ဂဟာ ပဗ္ဗဇိတာပိ ဧကေတိ ပဗ္ဗဇိတာပိ ဣဓေကစ္စေ နိဿယေပိ ဒိယျမာနေ ဥဒ္ဒေသေပိ ဒိယျမာနေ ပရိပုစ္ဆာယပိ [ပရိပုစ္ဆေပိ (က။)] ဒိယျမာနေ စီဝရေပိ ဒိယျမာနေ ပတ္တေပိ ဒိယျမာနေ လောဟထာလကေပိ ဒိယျမာနေ ဓမ္မကရဏေပိ [ဓမ္မကရကေပိ (သျာ။)] ဒိယျမာနေ ပရိဿာဝနေပိ ဒိယျမာနေ ထဝိကေပိ ဒိယျမာနေ ဥပါဟနေပိ ဒိယျမာနေ ကာယဗန္ဓနေပိ ဒိယျမာနေ န သုဏန္တိ န သောတံ ဩဒဟန္တိ န အညာစိတ္တံ ဥပဋ္ဌပေန္တိ, အနဿဝါ အဝစနကရာ ပဋိလောမဝုတ္တိနော အညေနေဝ မုခံ ကရောန္တီတိ – ဒုဿင်္ဂဟာ ပဗ္ဗဇိတာပိ ဧကေ။
အထော ဂဟဋ္ဌာ ဃရမာဝသန္တာတိ ဂဟဋ္ဌာပိ ဣဓေကစ္စေ ဟတ္ထိမှိပိ ဒိယျမာနေ…ပေ… ရထေပိ ခေတ္တေပိ ဝတ္ထုမှိပိ ဟိရညေပိ သုဝဏ္ဏေပိ ဒိယျမာနေ ဂါမေပိ…ပေ… နိဂမေပိ နဂရေပိ… ရဋ္ဌေပိ… ဇနပဒေပိ ဒိယျမာနေ န သုဏန္တိ န သောတံ ဩဒဟန္တိ န အညာစိတ္တံ ဥပဋ္ဌပေန္တိ, အနဿဝါ အဝစနကရာ ပဋိလောမဝုတ္တိနော အညေနေဝ မုခံ ကရောန္တီတိ – အထော ဂဟဋ္ဌာ ဃရမာဝသန္တာ။
အပ္ပေါဿုက္ကော ပရပုတ္တေသု ဟုတွာတိ အတ္တာနံ ဌပေတွာ သဗ္ဗေ ဣမသ္မိံ အတ္ထေ ပရပုတ္တာ။ တေသု ပရပုတ္တေသု အပ္ပေါဿုက္ကော ဟုတွာ အဗျာဝဋော ဟုတွာ အနပေက္ခော ဟုတွာတိ – အပ္ပေါဿုက္ကော ပရပုတ္တေသု ဟုတွာ, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။ တေနာဟ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ –
(စူဠနိ၊၂၅၄။)‘‘ဒုဿင်္ဂဟာ ပဗ္ဗဇိတာပိ ဧကေ, အထော ဂဟဋ္ဌာ ဃရမာဝသန္တာ၊
အပ္ပေါဿုက္ကော ပရပုတ္တေသု ဟုတွာ, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ’’တိ။
ဩရောပယိတွာ [ဝေါရောပယိတွာ (သျာ။)] ဂိဟိဗျဉ္ဇနာနိ, သဉ္ဆိန္နပတ္တော [သံသီနပတ္တော (သီ။ အဋ္ဌ။)] ယထာ ကောဝိဠာရော၊
ဆေတွာန ဝီရော ဂိဟိဗန္ဓနာနိ, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။
ဩရောပယိတွာ ဂိဟိဗျဉ္ဇနာနီတိ ဂိဟိဗျဉ္ဇနာနိ ဝုစ္စန္တိ ကေသာ စ မဿူ စ မာလာ စ ဂန္ဓဉ္စ ဝိလေပနဉ္စ အာဘရဏဉ္စ ပိလန္ဓနဉ္စ ဝတ္ထဉ္စ ပါရုပနဉ္စ ဝေဌနဉ္စ ဥစ္ဆာဒနံ ပရိမဒ္ဒနံ နှာပနံ [နဟာပနံ (သျာ။)] သမ္ဗာဟနံ အာဒါသံ အဉ္ဇနံ မာလာဂန္ဓဝိလေပနံ မုခစုဏ္ဏံ မုခလေပနံ ဟတ္ထဗန္ဓံ သိခါဗန္ဓံ ဒဏ္ဍံ နာဠိကံ [နာလိကံ (က။) ပဿ ဒီ။ နိ။ ၁။၁၆] ခဂ္ဂံ ဆတ္တံ စိတြုပါဟနံ ဥဏှီသံ မဏိံ ဝါဠဗီဇနိံ ဩဒါတာနိ ဝတ္ထာနိ ဒီဃဒသာနိ [ဒီဃရဿာနိ (သျာ။)] ဣတိ ဝါ။ ဩရောပယိတွာ ဂိဟိဗျဉ္ဇနာနီတိ ဂိဟိဗျဉ္ဇနာနိ ဩရောပယိတွာ သမောရောပယိတွာ နိက္ခိပိတွာ ပဋိပဿမ္ဘယိတွာတိ – ဩရောပယိတွာ ဂိဟိဗျဉ္ဇနာနိ။
သဉ္ဆိန္နပတ္တော ယထာ ကောဝိဠာရောတိ ယထာ ကောဝိဠာရဿ ပတ္တာနိ ဆိန္နာနိ သဉ္ဆိန္နာနိ ပတိတာနိ ပရိပတိတာနိ, ဧဝမေဝ တဿ ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓဿ ဂိဟိဗျဉ္ဇနာနိ ဆိန္နာနိ သဉ္ဆိန္နာနိ ပတိတာနီတိ – သဉ္ဆိန္နပတ္တော ယထာ ကောဝိဠာရော။
ဆေတွာန ဝီရော ဂိဟိဗန္ဓနာနီတိ။ ဝီရောတိ ဝီရိယဝါတိ ဝီရော, ပဟူတိ ဝီရော, ဝိသဝီတိ ဝီရော, အလမတ္တောတိ ဝီရော, သူရောတိ ဝီရော, ဝိက္ကန္တော အဘီရူ အစ္ဆမ္ဘီ အနုတြာသီ အပလာယီ ပဟီနဘယဘေရဝေါတိ ဝီရော, ဝိဂတလောမဟံသောတိ ဝီရော။
ဝိရတော ဣဓ [အာရတော ဣဓေဝ (သျာ။) ပဿ သု။ နိ။ ၅၃၆] သဗ္ဗပါကေဟိ, နိရယဒုက္ခံ အတိစ္စ ဝီရိယဝါ သော၊
သော ဝီရိယဝါ ပဓာနဝါ, ဓီရော [ဝီရော (သျာ။ က။) ပဿ သု။ နိ။ ၅၃၆] တာဒိ ပဝုစ္စတေ တထတ္တာ။
(စူဠနိ၊၂၅၅။)ဂိဟိဗန္ဓနာနိ ဝုစ္စန္တိ ပုတ္တာ စ ဘရိယာ စ ဒါသာ စ ဒါသီ စ အဇေဠကာ စ ကုက္ကုဋသူကရာ စ ဟတ္ထိဂဝါဿဝဠဝါ စ ခေတ္တဉ္စ ဝတ္ထု စ ဟိရညဉ္စ သုဝဏ္ဏဉ္စ ဂါမနိဂမရာဇဓာနိယော စ ရဋ္ဌဉ္စ ဇနပဒေါ စ ကောသော စ ကောဋ္ဌာဂါရဉ္စ, ယံ ကိဉ္စိ ရဇနီယဝတ္ထု။
ဆေတွာန ဝီရော ဂိဟိဗန္ဓနာနီတိ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဝီရော ဂိဟိဗန္ဓနာနိ ဆိန္ဒိတွာ သမုစ္ဆိန္ဒိတွာ ဇဟိတွာ ဝိနောဒေတွာ ဗျန္တီကရိတွာ အနဘာဝံ ဂမေတွာတိ – ဆေတွာန ဝီရော ဂိဟိဗန္ဓနာနိ, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။ တေနာဟ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ –
‘‘ဩရောပယိတွာ ဂိဟိဗျဉ္ဇနာနိ, သဉ္ဆိန္နပတ္တော ယထာ ကောဝိဠာရော,
ဆေတွာန ဝီရော ဂိဟိဗန္ဓနာနိ၊
ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ’’တိ။
ပဌမော ဝဂ္ဂေါ။
ဒုတိယဝဂ္ဂေါ
သစေ လဘေထ နိပကံ သဟာယံ, သဒ္ဓိံ စရံ သာဓုဝိဟာရိ ဓီရံ၊
အဘိဘုယျ သဗ္ဗာနိ ပရိဿယာနိ, စရေယျ တေနတ္တမနော သတီမာ။
သစေ လဘေထ နိပကံ သဟာယန္တိ သစေ နိပကံ ပဏ္ဍိတံ ပညဝန္တံ ဗုဒ္ဓိမန္တံ ဉာဏိံ ဝိဘာဝိံ မေဓာဝိံ သဟာယံ လဘေယျ ပဋိလဘေယျ အဓိဂစ္ဆေယျ ဝိန္ဒေယျာတိ – သစေ လဘေထ နိပကံ သံဟာယံ။
သဒ္ဓိံ စရံ သာဓုဝိဟာရိ ဓီရန္တိ။ သဒ္ဓိံ စရန္တိ ဧကတော စရံ။ သာဓုဝိဟာရိန္တိ ပဌမေနပိ ဈာနေန သာဓုဝိဟာရိံ, ဒုတိယေနပိ ဈာနေန… တတိယေနပိ ဈာနေန… စတုတ္ထေနပိ ဈာနေန သာဓုဝိဟာရိံ, မေတ္တာယပိ စေတောဝိမုတ္တိယာ သာဓုဝိဟာရိံ, ကရုဏာယပိ ။ပ။ မုဒိတာယပိ… ဥပေက္ခာယပိ စေတောဝိမုတ္တိယာ သာဓုဝိဟာရိံ, အာကာသာနဉ္စာယတနသမာပတ္တိယာပိ သာဓုဝိဟာရိံ, ဝိညာဏဉ္စ အာယတနသမာပတ္တိယာပိ။ပ။ အာကိဉ္စညာယတနသမာပတ္တိယာပိ ။ပ။
(စူဠနိ၊၂၅၆။)နေဝသညာနာသညာယတနသမာပတ္တိယာပိ သာဓုဝိဟာရိံ, နိရောဓသမာပတ္တိယာပိ သာဓုဝိဟာရိံ, ဖလသမာပတ္တိယာပိ သာဓုဝိဟာရိံ။ ဓီရန္တိ ဓီရံ ပဏ္ဍိတံ ပညဝန္တံ ဗုဒ္ဓိမန္တံ ဉာဏိံ ဝိဘာဝိံ မေဓာဝိန္တိ – သဒ္ဓိံ စရံ သာဓုဝိဟာရိ ဓီရံ။
အဘိဘုယျ သဗ္ဗာနိ ပရိဿယာနီတိ။ ပရိဿယာတိ ဒွေ ပရိဿယာ – ပါကဋပရိဿယာ စ ပဋိစ္ဆန္နပရိဿယာ စ…ပေ… ဣမေ ဝုစ္စန္တိ ပါကဋပရိဿယာ…ပေ… ဣမေ ဝုစ္စန္တိ ပဋိစ္ဆန္နပရိဿယာ…ပေ… ဧဝမ္ပိ, တတြာသယာတိ – ပရိဿယာ။ အဘိဘုယျ သဗ္ဗာနိ ပရိဿယာနီတိ သဗ္ဗေ ပရိဿယေ အဘိဘုယျ အဘိဘဝိတွာ အဇ္ဈောတ္ထရိတွာ ပရိယာဒိယိတွာ မဒ္ဒိတွာတိ – အဘိဘုယျ သဗ္ဗာနိ ပရိဿယာနိ။
စရေယျ တေနတ္တမနော သတီမာတိ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ တေန နိပကေန ပဏ္ဍိတေန ပညဝန္တေန ဗုဒ္ဓိမန္တေန ဉာဏိနာ ဝိဘာဝိနာ မေဓာဝိနာ သဟာယေန သဒ္ဓိံ အတ္တမနော တုဋ္ဌမနော ဟဋ္ဌမနော ပဟဋ္ဌမနော ဥဒဂ္ဂမနော မုဒိတမနော စရေယျ ဝိဟရေယျ ဣရိယေယျ ဝတ္တေယျ ပါလေယျ ယပေယျ ယာပေယျာတိ – စရေယျ တေနတ္တမနော။ သတီမာတိ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ သတိမာ ဟောတိ ပရမေန သတိနေပက္ကေန သမန္နာဂတော, စိရကတမ္ပိ စိရဘာသိတမ္ပိ သရိတာ အနုဿရိတာတိ – စရေယျ တေနတ္တမနော သတီမာ။ တေနာဟ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ –
‘‘သစေ လဘေထ နိပကံ သဟာယံ, သဒ္ဓိံ စရံ သာဓုဝိဟာရိ ဓီရံ၊
အဘိဘုယျ သဗ္ဗာနိ ပရိဿယာနိ, စရေယျ တေနတ္တမနော သတီမာ’’တိ။
နော စေ လဘေထ နိပကံ သဟာယံ, သဒ္ဓိံ စရံ သာဓုဝိဟာရိ ဓီရံ၊
ရာဇာဝ ရဋ္ဌံ ဝိဇိတံ ပဟာယ, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။
နော စေ လဘေထ နိပကံ သဟာယန္တိ နော စေ နိပကံ ပဏ္ဍိတံ ပညဝန္တံ ဗုဒ္ဓိမန္တံ ဉာဏိံ ဝိဘာဝိံ မေဓာဝိံ သဟာယံ လဘေယျ ပဋိလဘေယျ အဓိဂစ္ဆေယျ ဝိန္ဒေယျာတိ – နော စေ လဘေထ နိပကံ သဟာယံ။
(စူဠနိ၊၂၅၇။)သဒ္ဓိံ စရံ သာဓုဝိဟာရိ ဓီရန္တိ။ သဒ္ဓိံ စရန္တိ ဧကတော စရံ။ သာဓုဝိဟာရိန္တိ ပဌမေနပိ ဈာနေန သာဓုဝိဟာရိံ…ပေ… နိရောဓသမာပတ္တိယာပိ သာဓုဝိဟာရိံ, ဖလသမာပတ္တိယာပိ သာဓုဝိဟာရိံ။ ဓီရန္တိ ဓီရံ ပဏ္ဍိတံ ပညဝန္တံ ဗုဒ္ဓိမန္တံ ဉာဏိံ ဝိဘာဝိံ မေဓာဝိန္တိ – သဒ္ဓိံ စရံ သာဓုဝိဟာရိ ဓီရံ။
ရာဇာဝ ရဋ္ဌံ ဝိဇိတံ ပဟာယာတိ ရာဇာ ခတ္တိယော မုဒ္ဓါဘိသိတ္တော ဝိဇိတသင်္ဂါမော နိဟတပစ္စာမိတ္တော လဒ္ဓါဓိပ္ပါယော ပရိပုဏ္ဏကောသကောဋ္ဌာဂါရော ရဋ္ဌဉ္စ ဇနပဒဉ္စ ကောသဉ္စ ကောဋ္ဌာဂါရဉ္စ ပဟူတဟိရညသုဝဏ္ဏံ နဂရဉ္စ ပရိစ္စဇိတွာ ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတွာ အကိဉ္စနဘာဝံ ဥပဂန္တွာ ဧကော စရတိ ဝိဟရတိ ဣရိယတိ ဝတ္တေတိ ပါလေတိ ယပေတိ ယာပေတိ။ ဧဝံ ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါပိ သဗ္ဗံ ဃရာဝါသပလိဗောဓံ ဆိန္ဒိတွာ ပုတ္တဒါရပလိဗောဓံ ဆိန္ဒိတွာ ဉာတိပလိဗောဓံ ဆိန္ဒိတွာ မိတ္တာမစ္စပလိဗောဓံ ဆိန္ဒိတွာ ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတွာ အကိဉ္စနဘာဝံ ဥပဂန္တွာ ဧကော စရတိ ဝိဟရတိ ဣရိယတိ ဝတ္တေတိ ပါလေတိ ယပေတိ ယာပေတီတိ – ရာဇာဝ ရဋ္ဌံ ဝိဇိတံ ပဟာယ, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။ တေနာဟ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ –
‘‘နော စေ လဘေထ နိပကံ သဟာယံ, သဒ္ဓိံ စရံ သာဓုဝိဟာရိ ဓီရံ၊
ရာဇာဝ ရဋ္ဌံ ဝိဇိတံ ပဟာယ, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ’’တိ။
အဒ္ဓါ ပသံသာမ သဟာယသမ္ပဒံ, သေဋ္ဌာ သမာ သေဝိတဗ္ဗာ သဟာယာ၊
ဧတေ အလဒ္ဓါ အနဝဇ္ဇဘောဇီ, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။
အဒ္ဓါ ပသံသာမ သဟာယသမ္ပဒန္တိ။ အဒ္ဓါတိ ဧကံသဝစနံ နိဿံသယဝစနံ နိက္ကင်္ခဝစနံ အဒွေဇ္ဈဝစနံ အဒွေဠှကဝစနံ နိယောဂဝစနံ အပဏ္ဏကဝစနံ အဝိရဒ္ဓဝစနံ အဝတ္ထာပနဝစနမေတံ – အဒ္ဓါတိ။ သဟာယသမ္ပဒန္တိ သဟာယသမ္ပဒါ ဝုစ္စတိ ယော သော သဟာယော အသေက္ခေန သီလက္ခန္ဓေန သမန္နာဂတော ဟောတိ, အသေက္ခေန သမာဓိက္ခန္ဓေန… အသေက္ခေန
(စူဠနိ၊၂၅၈။)ပညာက္ခန္ဓေန … အသေက္ခေန ဝိမုတ္တိက္ခန္ဓေန… အသေက္ခေန ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနက္ခန္ဓေန သမန္နာဂတော ဟောတိ။ အဒ္ဓါ ပသံသာမ သဟာယသမ္ပဒန္တိ သဟာယသမ္ပဒံ ပသံသာမ ထောမေမ ကိတ္တေမ ဝဏ္ဏေမာတိ – အဒ္ဓါ ပသံသာမ သဟာယသမ္ပဒံ။
သေဋ္ဌာ သမာ သေဝိတဗ္ဗာ သဟာယာတိ သေဋ္ဌာ ဟောန္တိ သဟာယာ သီလေန သမာဓိနာ ပညာယ ဝိမုတ္တိယာ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနေန၊ သမာ သဒိသာ ဟောန္တိ သဟာယာ သီလေန သမာဓိနာ ပညာယ ဝိမုတ္တိယာ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနေန။ သေဋ္ဌာ ဝါ သဟာယာ သဒိသာ ဝါ သဟာယာ သေဝိတဗ္ဗာ ဘဇိတဗ္ဗာ ပယိရုပါသိတဗ္ဗာ ပရိပုစ္ဆိတဗ္ဗာ ပရိပဉှိတဗ္ဗာတိ – သေဋ္ဌာ သမာ သေဝိတဗ္ဗာ သဟာယာ။
ဧတေ အလဒ္ဓါ အနဝဇ္ဇဘောဇီတိ အတ္ထိ ပုဂ္ဂလော သာဝဇ္ဇဘောဇီ အတ္ထိ ပုဂ္ဂလော အနဝဇ္ဇဘောဇီတိ။ ကတမော စ ပုဂ္ဂလော သာဝဇ္ဇဘောဇီ? ဣဓေကစ္စော ပုဂ္ဂလော ကုဟနာယ လပနာယ နေမိတ္တိကတာယ နိပ္ပေသိကတာယ လာဘေန လာဘံ နိဇိဂီသနတာယ [နိဇိဂိံသနတာယ (သျာ။)] ဒါရုဒါနေန ဝေဠုဒါနေန ပတ္တဒါနေန ပုပ္ဖဒါနေန ဖလဒါနေန သိနာနဒါနေန စုဏ္ဏဒါနေန မတ္တိကာဒါနေန ဒန္တကဋ္ဌဒါနေန မုခေါဒကဒါနေန စာဋုကမျတာယ [ပါတုကမျတာယ (သျာ။) မဟာနိ။ ၁၅၉] မုဂ္ဂသူပျတာယ [မုဂ္ဂသူပတာယ (သျာ။)] ပါရိဘဋျတာယ ပီဌမဒ္ဒိကတာယ ဝတ္ထုဝိဇ္ဇာယ တိရစ္ဆာနဝိဇ္ဇာယ အင်္ဂဝိဇ္ဇာယ နက္ခတ္တဝိဇ္ဇာယ ဒူတဂမနေန ပဟိဏဂမနေန ဇင်္ဃပေသနိယေန ဝေဇ္ဇကမ္မေန နဝကမ္မေန [ဒူတကမ္မေန (သျာ။ က။) မဟာနိ။ ၁၅၉] ပိဏ္ဍပဋိပိဏ္ဍကေန ဒါနာနုပ္ပဒါနေန, အဓမ္မေန ဝိသမေန လဒ္ဓါ လဘိတွာ အဓိဂန္တွာ ဝိန္ဒိတွာ ပဋိလဘိတွာ ဇီဝိကံ [ဇီဝိတံ (က။)] ကပ္ပေတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော သာဝဇ္ဇဘောဇီ။
ကတမော စ ပုဂ္ဂလော အနဝဇ္ဇဘောဇီ? ဣဓေကစ္စော ပုဂ္ဂလော န ကုဟနာယ န လပနာယ န နေမိတ္တိကတာယ န နိပ္ပေသိကတာယ န လာဘေန လာဘံ နိဇိဂီသနတာယ န ဒါရုဒါနေန န ဝေဠုဒါနေန န ပတ္တဒါနေန န ပုပ္ဖဒါနေန န ဖလဒါနေန န သိနာနဒါနေန န စုဏ္ဏဒါနေန န မတ္တိကာဒါနေန န ဒန္တကဋ္ဌဒါနေန န မုခေါဒကဒါနေန န စာဋုကမျတာယ န မုဂ္ဂသူပျတာယ န ပါရိဘဋျတာယ န ပီဌမဒ္ဒိကတာယ န ဝတ္ထုဝိဇ္ဇာယ န တိရစ္ဆာနဝိဇ္ဇာယ
(စူဠနိ၊၂၅၉။)န အင်္ဂဝိဇ္ဇာယ န နက္ခတ္တဝိဇ္ဇာယ န ဒူတဂမနေန န ပဟိဏဂမနေန န ဇင်္ဃပေသနိယေန န ဝေဇ္ဇကမ္မေန န နဝကမ္မေန န ပိဏ္ဍပဋိပိဏ္ဍကေန န ဒါနာနုပ္ပဒါနေန, ဓမ္မေန သမေန လဒ္ဓါ လဘိတွာ အဓိဂန္တွာ ဝိန္ဒိတွာ ပဋိလဘိတွာ ဇီဝိကံ ကပ္ပေတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော အနဝဇ္ဇဘောဇီ။
ဧတေ အလဒ္ဓါ အနဝဇ္ဇဘောဇီတိ ဧတေ အနဝဇ္ဇဘောဇီ အလဒ္ဓါ အလဘိတွာ အနဓိဂန္တွာ အဝိန္ဒိတွာ အပ္ပဋိလဘိတွာတိ – ဧတေ အလဒ္ဓါ အနဝဇ္ဇဘောဇီ, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။ တေနာဟ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ –
‘‘အဒ္ဓါ ပသံသာမ သဟာယသမ္ပဒံ, သေဋ္ဌာ သမာ သေဝိတဗ္ဗာ သဟာယာ၊
ဧတေ အလဒ္ဓါ အနဝဇ္ဇဘောဇီ, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ’’တိ။
ဒိသွာ သုဝဏ္ဏဿ ပဘဿရာနိ, ကမ္မာရပုတ္တေန သုနိဋ္ဌိတာနိ၊
သံဃဋ္ဋယန္တာနိ [သံဃဋ္ဋမာနာနိ (သု။ နိ။ ၄၈)] ဒုဝေ ဘုဇသ္မိံ, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။
ဒိသွာ သုဝဏ္ဏဿ ပဘဿရာနီတိ ဒိသွာ ပဿိတွာ တုလယိတွာ တီရယိတွာ ဝိဘာဝယိတွာ ဝိဘူတံ ကတွာ။ သုဝဏ္ဏဿာတိ ဇာတရူပဿ။ ပဘဿရာနီတိ ပရိသုဒ္ဓါနိ ပရိယောဒါတာနီတိ – ဒိသွာ သုဝဏ္ဏဿ ပဘဿရာနိ။
ကမ္မာရပုတ္တေန သုနိဋ္ဌိတာနီတိ ကမ္မာရပုတ္တော ဝုစ္စတိ သုဝဏ္ဏကာရော။ ကမ္မာရပုတ္တေန သုနိဋ္ဌိတာနီတိ ကမ္မာရပုတ္တေန သုနိဋ္ဌိတာနိ သုကတာနိ သုပရိကမ္မကတာနီတိ – ကမ္မာရပုတ္တေန သုနိဋ္ဌိတာနိ။
သံဃဋ္ဋယန္တာနိ ဒုဝေ ဘုဇသ္မိန္တိ ဘုဇော ဝုစ္စတိ ဟတ္ထော။ ယထာ ဧကသ္မိံ ဟတ္ထေ ဒွေ နူပုရာနိ [ဓုဝရာနိ (သျာ။)] ဃဋ္ဋေန္တိ [ဃဋေန္တိ (သျာ။)]၊ ဧဝမေဝ သတ္တာ တဏှာဝသေန ဒိဋ္ဌိဝသေန နိရယေ ဃဋ္ဋေန္တိ, တိရစ္ဆာနယောနိယံ ဃဋ္ဋေန္တိ, ပေတ္တိဝိသယေ ဃဋ္ဋေန္တိ, မနုဿလောကေ ဃဋ္ဋေန္တိ, ဒေဝလောကေ ဃဋ္ဋေန္တိ, ဂတိယာ ဂတိံ
(စူဠနိ၊၂၆၀။)ဥပပတ္တိယာ ဥပပတ္တိံ ပဋိသန္ဓိယာ ပဋိသန္ဓိံ ဘဝေန ဘဝံ သံသာရေန သံသာရံ ဝဋ္ဋေန ဝဋ္ဋံ ဃဋ္ဋေန္တိ သံဃဋ္ဋေန္တိ သံဃဋ္ဋေန္တာ စရန္တိ ဝိဟရန္တိ ဣရိယန္တိ ဝတ္တေန္တိ ပါလေန္တိ ယပေန္တိ ယာပေန္တီတိ – သံဃဋ္ဋယန္တာနိ ဒုဝေ ဘုဇသ္မိံ, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။ တေနာဟ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ –
‘‘ဒိသွာ သုဝဏ္ဏဿ ပဘဿရာနိ, ကမ္မာရပုတ္တေန သုနိဋ္ဌိတာနိ၊
သံဃဋ္ဋယန္တာနိ ဒုဝေ ဘုဇသ္မိံ, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ’’။
ဧဝံ ဒုတီယေန သဟာ မမဿ, ဝါစာဘိလာပေါ အဘိသဇ္ဇနာ ဝါ၊
ဧတံ ဘယံ အာယတိံ ပေက္ခမာနော, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။
ဧဝံ ဒုတီယေန သဟာ မမဿာတိ တဏှာဒုတိယော ဝါ ဟောတိ ပုဂ္ဂလဒုတိယော ဝါ။ ကထံ တဏှာဒုတိယော ဟောတိ? တဏှာတိ ရူပတဏှာ…ပေ… ဓမ္မတဏှာ။ ယဿေသာ တဏှာ အပ္ပဟီနာ, သော ဝုစ္စတိ တဏှာဒုတိယော။
တဏှာဒုတိယော ပုရိသော, ဒီဃမဒ္ဓါန သံသရံ၊
ဣတ္ထဘာဝညထာဘာဝံ, သံသာရံ နာတိဝတ္တတီတိ။
ဧဝံ တဏှာဒုတိယော ဝါ ဟောတိ။
ကထံ ပုဂ္ဂလဒုတိယော ဟောတိ? ဣဓေကစ္စော န အတ္ထဟေတု [အတ္တဟေတု (သျာ။)] န ကာရဏဟေတု ဥဒ္ဓတော အဝူပသန္တစိတ္တော ဧကဿ ဝါ ဒုတိယော ဟောတိ, ဒွိန္နံ ဝါ တတိယော ဟောတိ, တိဏ္ဏံ ဝါ စတုတ္ထော ဟောတိ။ တတ္ထ ဗဟုံ သမ္ဖပ္ပလာပံ ပလပတိ၊ သေယျထိဒံ – ရာဇကထံ စောရကထံ မဟာမတ္တကထံ သေနာကထံ ဘယကထံ ယုဒ္ဓကထံ အန္နကထံ ပါနကထံ ဝတ္ထကထံ သယနကထံ မာလာကထံ ဂန္ဓကထံ ဉာတိကထံ ယာနကထံ ဂါမကထံ နိဂမကထံ နဂရကထံ ဇနပဒကထံ ဣတ္ထိကထံ [ဣတ္ထိကထံ ပုရိသကထံ (သျာ။ က။) ဒီ။ နိ။ ၁။၁၇, ၂၀၁၊ သံ။ နိ။ ၅။၁၀၈၀ ပဿိတဗ္ဗံ] သူရကထံ ဝိသိခါကထံ ကုမ္ဘဋ္ဌာနကထံ ပုဗ္ဗပေတကထံ
(စူဠနိ၊၂၆၁။)နာနတ္တကထံ လောကက္ခာယိကံ သမုဒ္ဒက္ခာယိကံ ဣတိဘဝါဘဝကထံ ကထေတိ။ ဧဝံ ပုဂ္ဂလဒုတိယော ဟောတီတိ – ဧဝံ ဒုတီယေန သဟာ မမဿ။
ဝါစာဘိလာပေါ အဘိသဇ္ဇနာ ဝါတိ ဝါစာဘိလာပေါ ဝုစ္စတိ ဗာတ္တိံသ တိရစ္ဆာနကထာ, သေယျထိဒံ – ရာဇကထံ…ပေ… ဣတိဘဝါဘဝကထံ။ အဘိသဇ္ဇနာ ဝါတိ ဒွေ သဇ္ဇနာ – တဏှာသဇ္ဇနာ စ ဒိဋ္ဌိသဇ္ဇနာ စ…ပေ… အယံ တဏှာသဇ္ဇနာ…ပေ… အယံ ဒိဋ္ဌိသဇ္ဇနာတိ – ဝါစာဘိလာပေါ အဘိသဇ္ဇနာ ဝါ။
ဧတံ ဘယံ အာယတိံ ပေက္ခမာနောတိ။ ဘယန္တိ ဇာတိဘယံ ဇရာဘယံ ဗျာဓိဘယံ မရဏဘယံ ရာဇဘယံ စောရဘယံ အဂ္ဂိဘယံ ဥဒကဘယံ အတ္တာနုဝါဒဘယံ ပရာနုဝါဒဘယံ ဒဏ္ဍဘယံ ဒုဂ္ဂတိဘယံ ဦမိဘယံ ကုမ္ဘိလဘယံ အာဝဋ္ဋဘယံ သုသုမာရဘယံ အာဇီဝကဘယံ အသိလောကဘယံ ပရိသသာရဇ္ဇဘယံ မဒနဘယံ ဘယာနကံ ဆမ္ဘိတတ္တံ လောမဟံသော စေတသော ဥဗ္ဗေဂေါ ဥတြာသော။ ဧတံ ဘယံ အာယတိံ ပေက္ခမာနောတိ ဧတံ ဘယံ အာယတိံ ပေက္ခမာနော ဒက္ခမာနော ဩလောကယမာနော နိဇ္ဈာယမာနော ဥပပရိက္ခမာနောတိ – ဧတံ ဘယံ အာယတိံ ပေက္ခမာနော, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။ တေနာဟ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ –
‘‘ဧဝံ ဒုတီယေန သဟာ မမဿ, ဝါစာဘိလာပေါ အဘိသဇ္ဇနာ ဝါ၊
ဧတံ ဘယံ အာယတိံ ပေက္ခမာနော, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ’’။
ကာမာ ဟိ စိတြာ မဓုရာ မနောရမာ, ဝိရူပရူပေန မထေန္တိ စိတ္တံ၊
အာဒီနဝံ ကာမဂုဏေသု ဒိသွာ, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။
ကာမာ ဟိ စိတြာ မဓုရာ မနောရမာတိ။ ကာမာတိ ဥဒ္ဒါနတော ဒွေ ကာမာ – ဝတ္ထုကာမာ စ ကိလေသကာမာ စ…ပေ… ဣမေ ဝုစ္စန္တိ ဝတ္ထုကာမာ…ပေ… ဣမေ ဝုစ္စန္တိ ကိလေသကာမာ။ စိတြာတိ နာနာဝဏ္ဏာ ရူပါ နာနာဝဏ္ဏာ သဒ္ဒါ နာနာဝဏ္ဏာ ဂန္ဓာ နာနာဝဏ္ဏာ ရသာ နာနာဝဏ္ဏာ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာ ဣဋ္ဌာ ကန္တာ မနာပါ ပိယရူပါ ကာမူပသံဟိတာ ရဇနီယာ။ မဓုရာတိ ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ [မ။ နိ။ ၁။၁၆၇ ပဿိတဗ္ဗံ] –
(စူဠနိ၊၂၆၂။)‘‘ပဉ္စိမေ, ဘိက္ခဝေ, ကာမဂုဏာ။ ကတမေ ပဉ္စ? စက္ခုဝိညေယျာ ရူပါ ဣဋ္ဌာ ကန္တာ မနာပါ ပိယရူပါ ကာမူပသံဟိတာ ရဇနီယာ, သောတဝိညေယျာ သဒ္ဒါ…ပေ… ဃာနဝိညေယျာ ဂန္ဓာ… ဇိဝှါဝိညေယျာ ရသာ… ကာယဝိညေယျာ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာ ဣဋ္ဌာ ကန္တာ မနာပါ ပိယရူပါ ကာမူပသံဟိတာ ရဇနီယာ။ ဣမေ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စ ကာမဂုဏာ။ ယံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဣမေ ပဉ္စ ကာမဂုဏေ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ သုခံ သောမနဿံ, ဣဒံ ဝုစ္စတိ ကာမသုခံ မိဠှသုခံ [မီဠှသုခံ (ပဿ မ။ နိ။ ၃။၃၂၈)] ပုထုဇ္ဇနသုခံ အနရိယသုခံ, န သေဝိတဗ္ဗံ န ဘာဝေတဗ္ဗံ န ဗဟုလီကာတဗ္ဗံ, ‘ဘာယိတဗ္ဗံ ဧတဿ သုခဿာ’တိ ဝဒါမီ’’တိ – ကာမာ ဟိ စိတြာ မဓုရာ မနောရမာတိ။ မနောတိ ယံ စိတ္တံ…ပေ… တဇ္ဇာ မနောဝိညာဏဓာတု။ မနော ရမေန္တိ ထောမေန္တိ တောသေန္တိ ပဟာသေန္တီတိ – ကာမာ ဟိ စိတြာ မဓုရာ မနောရမာ။
ဝိရူပရူပေန မထေန္တိ စိတ္တန္တိ နာနာဝဏ္ဏေဟိ ရူပေဟိ…ပေ… နာနာဝဏ္ဏေဟိ ဖောဋ္ဌဗ္ဗေဟိ စိတ္တံ မထေန္တိ တောသေန္တိ ပဟာသေန္တီတိ – ဝိရူပရူပေန မထေန္တိ စိတ္တံ။
အာဒီနဝံ ကာမဂုဏေသု ဒိသွာတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ – ‘‘ကော စ, ဘိက္ခဝေ, ကာမာနံ အာဒီနဝေါ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ကုလပုတ္တော ယေန သိပ္ပဋ္ဌာနေန ဇီဝိကံ ကပ္ပေတိ, ယဒိ မုဒ္ဒါယ ယဒိ ဂဏနာယ ယဒိ သင်္ခါနေန ယဒိ ကသိယာ ယဒိ ဝဏိဇ္ဇာယ ယဒိ ဂေါရက္ခေန ယဒိ ဣဿတ္ထေန [ဣဿဋ္ဌေန (သျာ။), ဣဿတ္တေန (က။) ပဿ မ။ နိ။ ၁။၁၆၇] ယဒိ ရာဇပေါရိသေန ယဒိ သိပ္ပညတရေန, သီတဿ ပုရက္ခတော ဥဏှဿ ပုရက္ခတော ဍံသမကသဝါတာတပသရီသပသမ္ဖဿေဟိ သမ္ဖဿမာနော [ရိဿမာနော (မ။ နိ။ ၁။၁၆၇)] ခုပ္ပိပါသာယ မီယမာနော၊ အယံ, ဘိက္ခဝေ, ကာမာနံ အာဒီနဝေါ သန္ဒိဋ္ဌိကော ဒုက္ခက္ခန္ဓော ကာမဟေတု ကာမနိဒါနံ ကာမာဓိကရဏံ ကာမာနမေဝ ဟေတု။
‘‘တဿ စေ, ဘိက္ခဝေ, ကုလပုတ္တဿ ဧဝံ ဥဋ္ဌဟတော ဃဋတော ဝါယမတော တေ ဘောဂါ နာဘိနိပ္ဖဇ္ဇန္တိ, သော သောစတိ ကိလမတိ ပရိဒေဝတိ ဥရတ္တာဠိံ ကန္ဒတိ, သမ္မောဟံ အာပဇ္ဇတိ – ‘မောဃံ ဝတ မေ ဥဋ္ဌာနံ, အဖလော ဝတ မေ ဝါယာမော’တိ။ အယမ္ပိ, ဘိက္ခဝေ, ကာမာနံ အာဒီနဝေါ သန္ဒိဋ္ဌိကော ဒုက္ခက္ခန္ဓော ကာမဟေတု ကာမနိဒါနံ ကာမာဓိကရဏံ ကာမာနမေဝ ဟေတု။
(စူဠနိ၊၂၆၃။)‘‘တဿ စေ, ဘိက္ခဝေ, ကုလပုတ္တဿ ဧဝံ ဥဋ္ဌဟတော ဃဋတော ဝါယမတော တေ ဘောဂါ အဘိနိပ္ဖဇ္ဇန္တိ, သော တေသံ ဘောဂါနံ အာရက္ခာဓိကရဏံ ဒုက္ခံ ဒေါမနဿံ [ဒုက္ခဒေါမနဿံ (သျာ။ က။)] ပဋိသံဝေဒေတိ – ‘ကိန္တိ မေ ဘောဂေ နေဝ ရာဇာနော ဟရေယျုံ, န စောရာ ဟရေယျုံ, န အဂ္ဂိ ဍဟေယျ, န ဥဒကံ ဝဟေယျ, န အပ္ပိယာ ဒါယာဒါ ဟရေယျု’န္တိ။ တဿ ဧဝံ အာရက္ခတော ဂေါပယတော တေ ဘောဂေ ရာဇာနော ဝါ ဟရန္တိ စောရာ ဝါ ဟရန္တိ အဂ္ဂိ ဝါ ဍဟတိ ဥဒကံ ဝါ ဝဟတိ အပ္ပိယာ ဝါ ဒါယာဒါ ဟရန္တိ။ သော သောစတိ…ပေ… သမ္မောဟံ အာပဇ္ဇတိ – ‘ယမ္ပိ မေ အဟောသိ တမ္ပိ နော နတ္ထီ’တိ။ အယမ္ပိ, ဘိက္ခဝေ, ကာမာနံ အာဒီနဝေါ သန္ဒိဋ္ဌိကော ဒုက္ခက္ခန္ဓော ကာမဟေတု ကာမနိဒါနံ ကာမာဓိကရဏံ ကာမာနမေဝ ဟေတု။
‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, ကာမဟေတု ကာမနိဒါနံ ကာမာဓိကရဏံ ကာမာနမေဝ ဟေတု ရာဇာနောပိ ရာဇူဟိ ဝိဝဒန္တိ, ခတ္တိယာပိ ခတ္တိယေဟိ ဝိဝဒန္တိ, ဗြာဟ္မဏာပိ ဗြာဟ္မဏေဟိ ဝိဝဒန္တိ, ဂဟပတီပိ ဂဟပတီဟိ ဝိဝဒန္တိ, မာတာပိ ပုတ္တေန ဝိဝဒတိ, ပုတ္တောပိ မာတရာ ဝိဝဒတိ, ပိတာပိ ပုတ္တေန ဝိဝဒတိ, ပုတ္တောပိ ပိတရာ ဝိဝဒတိ, ဘာတာပိ ဘဂိနိယာ ဝိဝဒတိ, ဘဂိနီပိ ဘာတရာ ဝိဝဒတိ, သဟာယောပိ သဟာယေန ဝိဝဒတိ။ တေ တတ္ထ ကလဟဝိဂ္ဂဟဝိဝါဒါပန္နာ အညမညံ ပါဏီဟိပိ ဥပက္ကမန္တိ လေဍ္ဍူဟိပိ ဥပက္ကမန္တိ ဒဏ္ဍေဟိပိ ဥပက္ကမန္တိ သတ္ထေဟိပိ ဥပက္ကမန္တိ။ တေ တတ္ထ မရဏမ္ပိ နိဂစ္ဆန္တိ မရဏမတ္တမ္ပိ ဒုက္ခံ။ အယမ္ပိ, ဘိက္ခဝေ, ကာမာနံ အာဒီနဝေါ သန္ဒိဋ္ဌိကော ဒုက္ခက္ခန္ဓော ကာမဟေတု ကာမနိဒါနံ ကာမာဓိကရဏံ ကာမာနမေဝ ဟေတု။
‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, ကာမဟေတု ကာမနိဒါနံ ကာမာဓိကရဏံ ကာမာနမေဝ ဟေတု အသိစမ္မံ ဂဟေတွာ ဓနုကလာပံ သန္နယှိတွာ ဥဘတောဗျူဠှံ [ဥဘတောဝိယူဠှံ (သျာ။) ပဿ မ။ နိ။ ၁။၁၆၈] သင်္ဂါမံ ပက္ခန္ဒန္တိ, ဥသူသုပိ ခိပ္ပမာနေသု သတ္တီသုပိ ခိပ္ပမာနာသု အသီသုပိ ဝိဇ္ဇောတလန္တေသု။ တေ တတ္ထ ဥသူဟိပိ ဝိဇ္ဈန္တိ သတ္တီဟိပိ [သတ္တိယာပိ (မ။ နိ။ ၁။၁၆၇, ၁၇၈)] ဝိဇ္ဈန္တိ အသိနာပိ သီသံ ဆိန္ဒန္တိ။ တေ တတ္ထ မရဏမ္ပိ နိဂစ္ဆန္တိ မရဏမတ္တမ္ပိ ဒုက္ခံ။ အယမ္ပိ, ဘိက္ခဝေ, ကာမာနံ အာဒီနဝေါ သန္ဒိဋ္ဌိကော ဒုက္ခက္ခန္ဓော ကာမဟေတု ကာမနိဒါနံ ကာမာဓိကရဏံ ကာမာနမေဝ ဟေတု။
‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, ကာမဟေတု ကာမနိဒါနံ ကာမာဓိကရဏံ ကာမာနမေဝ ဟေတု အသိစမ္မံ ဂဟေတွာ ဓနုကလာပံ သန္နယှိတွာ အဒ္ဒါဝလေပနာ [အဒ္ဓါဝလေပနာ (သျာ။)]
(စူဠနိ၊၂၆၄။)ဥပကာရိယော ပက္ခန္ဒန္တိ, ဥသူသုပိ ခိပ္ပမာနေသု သတ္တီသုပိ ခိပ္ပမာနာသု, အသီသုပိ ဝိဇ္ဇောတလန္တေသု။ တေ တတ္ထ ဥသူဟိပိ ဝိဇ္ဈန္တိ သတ္တီဟိပိ ဝိဇ္ဈန္တိ ဆကဏကာယပိ [ဆကဏဋိယာပိ (သျာ။), ပက္ကဋ္ဌိယာ (သီ။ အဋ္ဌ။) ပဿ မ။ နိ။ ၁။၁၆၈] ဩသိဉ္စန္တိ အဘိဝဂ္ဂေနပိ ဩမဒ္ဒန္တိ အသိနာပိ သီသံ ဆိန္ဒန္တိ။ တေ တတ္ထ မရဏမ္ပိ နိဂစ္ဆန္တိ မရဏမတ္တမ္ပိ ဒုက္ခံ။ အယမ္ပိ, ဘိက္ခဝေ, ကာမာနံ အာဒီနဝေါ သန္ဒိဋ္ဌိကော ဒုက္ခက္ခန္ဓော ကာမဟေတု ကာမနိဒါနံ ကာမာဓိကရဏံ ကာမာနမေဝ ဟေတု။
‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, ကာမဟေတု ကာမနိဒါနံ ကာမာဓိကရဏံ ကာမာနမေဝ ဟေတု သန္ဓိမ္ပိ ဆိန္ဒန္တိ နိလ္လောပမ္ပိ ဟရန္တိ ဧကာဂါရိကမ္ပိ ကရောန္တိ ပရိပန္ထေပိ တိဋ္ဌန္တိ ပရဒါရမ္ပိ ဂစ္ဆန္တိ။ တမေနံ ရာဇာနော ဂဟေတွာ ဝိဝိဓာ ကမ္မကာရဏာ ကာရေန္တိ – ကသာဟိပိ တာဠေန္တိ, ဝေတ္တေဟိပိ တာဠေန္တိ, အဍ္ဎဒဏ္ဍကေဟိပိ တာဠေန္တိ, ဟတ္ထမ္ပိ ဆိန္ဒန္တိ…ပေ… အသိနာပိ သီသံ ဆိန္ဒန္တိ။ တေ တတ္ထ မရဏမ္ပိ နိဂစ္ဆန္တိ မရဏမတ္တမ္ပိ ဒုက္ခံ။ အယမ္ပိ, ဘိက္ခဝေ, ကာမာနံ အာဒီနဝေါ သန္ဒိဋ္ဌိကော ဒုက္ခက္ခန္ဓော ကာမဟေတု ကာမနိဒါနံ ကာမာဓိကရဏံ ကာမာနမေဝ ဟေတု။
‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, ကာမဟေတု ကာမနိဒါနံ ကာမာဓိကရဏံ ကာမာနမေဝ ဟေတု ကာယေန ဒုစ္စရိတံ စရန္တိ ဝါစာယ ဒုစ္စရိတံ စရန္တိ မနသာ ဒုစ္စရိတံ စရန္တိ။ တေ ကာယေန ဒုစ္စရိတံ စရိတွာ ဝါစာယ ဒုစ္စရိတံ စရိတွာ မနသာ ဒုစ္စရိတံ စရိတွာ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇန္တိ။ အယမ္ပိ, ဘိက္ခဝေ, ကာမာနံ အာဒီနဝေါ သမ္ပရာယိကော ဒုက္ခက္ခန္ဓော ကာမဟေတု ကာမနိဒါနံ ကာမာဓိကရဏံ ကာမာနမေဝ ဟေတု’’။
အာဒီနဝံ ကာမဂုဏေသု ဒိသွာတိ ကာမဂုဏေသု အာဒီနဝံ ဒိသွာ ပဿိတွာ တုလယိတွာ တီရယိတွာ ဝိဘာဝယိတွာ ဝိဘူတံ ကတွာတိ – အာဒီနဝံ ကာမဂုဏေသု ဒိသွာ, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။ တေနာဟ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ –
‘‘ကာမာ ဟိ စိတြာ မဓုရာ မနောရမာ, ဝိရူပရူပေန မထေန္တိ စိတ္တံ၊
အာဒီနဝံ ကာမဂုဏေသု ဒိသွာ, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ’’တိ။
(စူဠနိ၊၂၆၅။)ဤတီ စ ဂဏ္ဍော စ ဥပဒ္ဒဝေါ စ, ရောဂေါ စ သလ္လဉ္စ ဘယဉ္စ မေတံ၊
ဧတံ ဘယံ ကာမဂုဏေသု ဒိသွာ, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။
ဤတီ စ ဂဏ္ဍော စ ဥပဒ္ဒဝေါ စ, ရောဂေါ စ သလ္လဉ္စ ဘယဉ္စ မေတန္တိ ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ – ‘‘ဘယန္တိ, ဘိက္ခဝေ, ကာမာနမေတံ အဓိဝစနံ။ ဒုက္ခန္တိ, ဘိက္ခဝေ, ကာမာနမေတံ အဓိဝစနံ။ ရောဂေါတိ, ဘိက္ခဝေ, ကာမာနမေတံ အဓိဝစနံ။ ဂဏ္ဍောတိ, ဘိက္ခဝေ, ကာမာနမေတံ အဓိဝစနံ။ သလ္လန္တိ, ဘိက္ခဝေ, ကာမာနမေတံ အဓိဝစနံ။ သင်္ဂေါတိ, ဘိက္ခဝေ, ကာမာနမေတံ အဓိဝစနံ။ ပင်္ကောတိ, ဘိက္ခဝေ, ကာမာနမေတံ အဓိဝစနံ။ ဂဗ္ဘောတိ, ဘိက္ခဝေ, ကာမာနမေတံ အဓိဝစနံ။ ကသ္မာ စ, ဘိက္ခဝေ, ဘယန္တိ ကာမာနမေတံ အဓိဝစနံ? ယသ္မာ စ ကာမရာဂရတ္တာယံ, ဘိက္ခဝေ, ဆန္ဒရာဂဝိနိဗဒ္ဓေါ [ဆန္ဒရာဂဝိနိဗန္ဓော (သျာ။ က။) ပဿ အ။ နိ။ ၈။၅၆] ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာပိ ဘယာ န ပရိမုစ္စတိ, သမ္ပရာယိကာပိ ဘယာ န ပရိမုစ္စတိ, တသ္မာ ဘယန္တိ ကာမာနမေတံ အဓိဝစနံ။ ကသ္မာ စ, ဘိက္ခဝေ, ဒုက္ခန္တိ…ပေ… ရောဂေါတိ… ဂဏ္ဍောတိ… သလ္လန္တိ… သင်္ဂေါတိ… ပင်္ကောတိ… ဂဗ္ဘောတိ ကာမာနမေတံ အဓိဝစနံ? ယသ္မာ စ ကာမရာဂရတ္တာယံ, ဘိက္ခဝေ, ဆန္ဒရာဂဝိနိဗဒ္ဓေါ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာပိ ဂဗ္ဘာ န ပရိမုစ္စတိ, သမ္ပရာယိကာပိ ဂဗ္ဘာ န ပရိမုစ္စတိ, တသ္မာ ဂဗ္ဘောတိ ကာမာနမေတံ အဓိဝစန’’န္တိ။
ဘယံ ဒုက္ခဉ္စ ရောဂေါ စ, ဂဏ္ဍော သလ္လဉ္စ သင်္ဂေါ စ၊
ပင်္ကော ဂဗ္ဘော စ ဥဘယံ, ဧတေ ကာမာ ပဝုစ္စန္တိ၊
ယတ္ထ သတ္တော ပုထုဇ္ဇနော။
ဩတိဏ္ဏော သာတရူပေန, ပုန ဂဗ္ဘာယ ဂစ္ဆတိ၊
ယတော စ ဘိက္ခု အာတာပီ, သမ္ပဇညံ န ရိစ္စတိ [န ရိဉ္စတိ (သျာ။ က။) သံ။ နိ။ ၄။၂၅၁]။
သော ဣမံ ပလိပထံ ဒုဂ္ဂံ, အတိက္ကမ္မ တထာဝိဓော၊
ပဇံ ဇာတိဇရူပေတံ, ဖန္ဒမာနံ အဝေက္ခတီတိ။
ဤတီ စ ဂဏ္ဍော စ ဥပဒ္ဒဝေါ စ, ရောဂေါ စ သလ္လဉ္စ ဘယဉ္စ မေတံ။
(စူဠနိ၊၂၆၆။)ဧတံ ဘယံ ကာမဂုဏေသု ဒိသွာတိ ဧတံ ဘယံ ကာမဂုဏေသု ဒိသွာ ပဿိတွာ တုလယိတွာ တီရယိတွာ ဝိဘာဝယိတွာ ဝိဘူတံ ကတွာတိ – ဧတံ ဘယံ ကာမဂုဏေသု ဒိသွာ, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။ တေနာဟ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ –
‘‘ဤတီ စ ဂဏ္ဍော စ ဥပဒ္ဒဝေါ စ, ရောဂေါ စ သလ္လဉ္စ ဘယဉ္စ မေတံ၊
ဧတံ ဘယံ ကာမဂုဏေသု ဒိသွာ, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ’’တိ။
သီတဉ္စ ဥဏှဉ္စ ခုဒံ ပိပါသံ, ဝါတာတပေ ဍံသသရီသပေ [ဍံသသိရိံသပေ (သျာ။), ဍံသမကသသရီသပေ (က။)] စ၊
သဗ္ဗာနိပေတာနိ အဘိသမ္ဘဝိတွာ, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။
သီတဉ္စ ဥဏှဉ္စ ခုဒံ ပိပါသန္တိ။ သီတန္တိ ဒွီဟိ ကာရဏေဟိ သီတံ ဟောတိ – အဗ္ဘန္တရဓာတုပ္ပကောပဝသေန ဝါ သီတံ ဟောတိ ဗဟိဒ္ဓါ ဥတုဝသေန ဝါ သီတံ ဟောတိ။ ဥဏှန္တိ ဒွီဟိ ကာရဏေဟိ ဥဏှံ ဟောတိ – အဗ္ဘန္တရဓာတုပ္ပကောပဝသေန ဝါ ဥဏှံ ဟောတိ ဗဟိဒ္ဓါ ဥတုဝသေန ဝါ ဥဏှံ ဟောတိ။ ခုဒါ [ခုဒ္ဒါ (သျာ။ က။)] ဝုစ္စတိ ဆာတကော။ ပိပါသာ ဝုစ္စတိ ဥဒကပိပါသာတိ – သီတဉ္စ ဥဏှဉ္စ ခုဒံ ပိပါသံ။
ဝါတာတပေ ဍံသသရီသပေ စာတိ။ ဝါတာတိ ပုရတ္ထိမာ ဝါတာ ပစ္ဆိမာ ဝါတာ ဥတ္တရာ ဝါတာ ဒက္ခိဏာ ဝါတာ သရဇာ ဝါတာ အရဇာ ဝါတာ သီတာ ဝါတာ ဥဏှာ ဝါတာ ပရိတ္တာ ဝါတာ အဓိမတ္တာ ဝါတာ ဝေရမ္ဘဝါတာ ပက္ခဝါတာ သုပဏ္ဏဝါတာ တာလပဏ္ဏဝါတာ [တာလဝဏ္ဍဝါတာ (က။) စူဠနိ။ ဥပသီဝမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသ ၄၃] ဝိဓူပနဝါတာ။ အာတပေါ ဝုစ္စတိ သူရိယသန္တာပေါ။ ဍံသာ ဝုစ္စန္တိ ပိင်္ဂလမက္ခိကာ။ သရီသပါ ဝုစ္စန္တိ အဟီတိ – ဝါတာတပေ ဍံသသရီသပေ စ။
သဗ္ဗာနိပေတာနိ အဘိသမ္ဘဝိတွာတိ အဘိဘဝိတွာ အဇ္ဈောတ္ထရိတွာ ပရိယာဒိယိတွာ မဒ္ဒိတွာတိ – သဗ္ဗာနိပေတာနိ အဘိသမ္ဘဝိတွာ, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။ တေနာဟ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ –
(စူဠနိ၊၂၆၇။)‘‘သီတဉ္စ ဥဏှဉ္စ ခုဒံ ပိပါသံ, ဝါတာတပေ ဍံသသရီသပေ စ၊
သဗ္ဗာနိပေတာနိ အဘိသမ္ဘဝိတွာ, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ’’တိ။
နာဂေါဝ ယူထာနိ ဝိဝဇ္ဇယိတွာ, သဉ္ဇာတခန္ဓော ပဒုမီ ဥဠာရော၊
ယထာဘိရန္တံ ဝိဟရေ [ဝီဟရံ (သု။ နိ။ ၅၃)] အရညေ, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။
နာဂေါဝ ယူထာနိ ဝိဝဇ္ဇယိတွာတိ နာဂေါ ဝုစ္စတိ ဟတ္ထိနာဂေါ။ ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါပိ နာဂေါ။ ကိံကာရဏာ ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ နာဂေါ? အာဂုံ န ကရောတီတိ နာဂေါ၊ န ဂစ္ဆတီတိ နာဂေါ၊ န အာဂစ္ဆတီတိ နာဂေါ။ ကထံ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ အာဂုံ န ကရောတီတိ နာဂေါ? အာဂု ဝုစ္စတိ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ သံကိလေသိကာ ပေါနောဘဝိကာ သဒရာ ဒုက္ခဝိပါကာ အာယတိံ ဇာတိဇရာမရဏိယာ။
အာဂုံ န ကရောတိ ကိဉ္စိ လောကေ, သဗ္ဗသံယောဂေ ဝိသဇ္ဇ ဗန္ဓနာနိ၊
သဗ္ဗတ္ထ န သဇ္ဇတိ ဝိမုတ္တော, နာဂေါ တာဒိ ပဝုစ္စတေ တထတ္တာ။
ဧဝံ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ အာဂုံ န ကရောတီတိ နာဂေါ။
ကထံ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ န ဂစ္ဆတီတိ နာဂေါ? သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ န ဆန္ဒာဂတိံ ဂစ္ဆတိ, န ဒေါသာဂတိံ ဂစ္ဆတိ, န မောဟာဂတိံ ဂစ္ဆတိ, န ဘယာဂတိံ ဂစ္ဆတိ, န ရာဂဝသေန ဂစ္ဆတိ, န ဒေါသဝသေန ဂစ္ဆတိ, န မောဟဝသေန ဂစ္ဆတိ, န မာနဝသေန ဂစ္ဆတိ, န ဒိဋ္ဌိဝသေန ဂစ္ဆတိ, န ဥဒ္ဓစ္စဝသေန ဂစ္ဆတိ, န ဝိစိကိစ္ဆာဝသေန ဂစ္ဆတိ, န အနုသယဝသေန ဂစ္ဆတိ, န ဝဂ္ဂေဟိ ကပ္ပေဟိ ယာယတိ နီယတိ [နိယျတိ (သျာ။ က။)] ဝုယှတိ သံဟရီယတိ။ ဧဝံ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ န ဂစ္ဆတီတိ နာဂေါ။
(စူဠနိ၊၂၆၈။)ကထံ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ န အာဂစ္ဆတီတိ နာဂေါ? သောတာပတ္တိမဂ္ဂေန ယေ ကိလေသာ ပဟီနာ တေ ကိလေသေ န ပုနေတိ န ပစ္စေတိ န ပစ္စာဂစ္ဆတိ, သကဒါဂါမိမဂ္ဂေန…ပေ… အနာဂါမိမဂ္ဂေန…ပေ… အရဟတ္တမဂ္ဂေန ယေ ကိလေသာ ပဟီနာ တေ ကိလေသေ န ပုနေတိ န ပစ္စေတိ န ပစ္စာဂစ္ဆတိ။ ဧဝံ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ န အာဂစ္ဆတီတိ နာဂေါ။
နာဂေါဝ ယူထာနိ ဝိဝဇ္ဇယိတွာတိ ယထာ သော ဟတ္ထိနာဂေါ ယူထာနိ ဝိဝဇ္ဇေတွာ ပရိဝဇ္ဇေတွာ အဘိနိဝဇ္ဇေတွာ ဧကောဝ အရညဝနမဇ္ဈောဂါဟေတွာ [အရညေ ဝနမဇ္ဈဿ အဇ္ဈောဂါဟေတွာ (သျာ။)] စရတိ ဝိဟရတိ ဣရိယတိ ဝတ္တေတိ ပါလေတိ ယပေတိ ယာပေတိ, ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါပိ ဂဏံ ဝိဝဇ္ဇေတွာ ပရိဝဇ္ဇေတွာ အဘိဝဇ္ဇေတွာ ဧကော [ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ (သျာ။)] အရညဝနပတ္ထာနိ ပန္တာနိ သေနာသနာနိ ပဋိသေဝတိ အပ္ပသဒ္ဒါနိ အပ္ပနိဂ္ဃေါသာနိ ဝိဇနဝါတာနိ မနုဿရာဟဿေယျကာနိ ပဋိသလ္လာနသာရုပ္ပါနိ။ သော ဧကော ဂစ္ဆတိ ဧကော တိဋ္ဌတိ ဧကော နိသီဒတိ ဧကော သေယျံ ကပ္ပေတိ ဧကော ဂါမံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသတိ ဧကော ပဋိက္ကမတိ ဧကော ရဟော နိသီဒတိ ဧကော စင်္ကမံ အဓိဋ္ဌာတိ ဧကော စရတိ ဝိဟရတိ ဣရိယတိ ဝတ္တေတိ ပါလေတိ ယပေတိ ယာပေတီတိ – နာဂေါဝ ယူထာနိ ဝိဝဇ္ဇယိတွာ။
သဉ္ဇာတခန္ဓော ပဒုမီ ဥဠာရောတိ ယထာ သော ဟတ္ထိနာဂေါ သဉ္ဇာတက္ခန္ဓော သတ္တရတနော ဝါ ဟောတိ အဋ္ဌရတနော ဝါ, ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါပိ သဉ္ဇာတက္ခန္ဓော အသေက္ခေန သီလက္ခန္ဓေန အသေက္ခေန သမာဓိက္ခန္ဓေန အသေက္ခေန ပညာက္ခန္ဓေန အသေက္ခေန ဝိမုတ္တိက္ခန္ဓေန အသေက္ခေန ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနက္ခန္ဓေန။ ယထာ သော ဟတ္ထိနာဂေါ ပဒုမီ, ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါပိ သတ္တဟိ ဗောဇ္ဈင်္ဂပုပ္ဖေဟိ ပဒုမီ, သတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂပုပ္ဖေန ဓမ္မဝိစယသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂပုပ္ဖေန ဝီရိယသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂပုပ္ဖေန ပီတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂပုပ္ဖေန, ပီတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂပုပ္ဖေန ပဿဒ္ဓိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂပုပ္ဖေန သမာဓိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂပုပ္ဖေန ဥပေက္ခာသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂပုပ္ဖေန။ ယထာ သော ဟတ္ထိနာဂေါ ဥဠာရော ထာမေန ဗလေန ဇဝေန သူရေန, ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါပိ ဥဠာရော သီလေန သမာဓိနာ ပညာယ ဝိမုတ္တိယာ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနေနာတိ – သဉ္ဇာတခန္ဓော ပဒုမီ ဥဠာရော။
ယထာဘိရန္တံ ဝိဟရေ အရညေတိ ယထာ သော ဟတ္ထိနာဂေါ ယထာဘိရန္တံ အရညေ ဝိဟရတိ, ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါပိ ယထာဘိရန္တံ အရညေ ဝိဟရတိ။
(စူဠနိ၊၂၆၉။)ပဌမေနပိ ဈာနေန ယထာဘိရန္တံ အရညေ ဝိဟရတိ, ဒုတိယေနပိ ဈာနေန…ပေ… တတိယေနပိ ဈာနေန… စတုတ္ထေနပိ ဈာနေန ယထာဘိရန္တံ အရညေ ဝိဟရတိ၊ မေတ္တာယပိ စေတောဝိမုတ္တိယာ ယထာဘိရန္တံ အရညေ ဝိဟရတိ, ကရုဏာယပိ စေတောဝိမုတ္တိယာ… မုဒိတာယပိ စေတောဝိမုတ္တိယာ… ဥပေက္ခာယပိ စေတောဝိမုတ္တိယာ ယထာဘိရန္တံ အရညေ ဝိဟရတိ၊ အာကာသာနဉ္စာယတနသမာပတ္တိယာပိ ယထာဘိရန္တံ အရညေ ဝိဟရတိ, ဝိညာဏဉ္စာယတနသမာပတ္တိယာပိ… အာကိဉ္စညာယတနသမာပတ္တိယာပိ… နေဝသညာနာသညာယတနသမာပတ္တိယာပိ… နိရောဓသမာပတ္တိယာပိ… ဖလသမာပတ္တိယာပိ ယထာဘိရန္တံ အရညေ ဝိဟရတီတိ – ယထာဘိရန္တံ ဝိဟရေ အရညေ, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။ တေနာဟ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ –
‘‘နာဂေါဝ ယူထာနိ ဝိဝဇ္ဇယိတွာ, သဉ္ဇာတခန္ဓော ပဒုမီ ဥဠာရော၊
ယထာဘိရန္တံ ဝိဟရေ အရညေ, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ’’တိ။
အဋ္ဌာနတံ သင်္ဂဏိကာရတဿ, ယံ ဖဿယေ [ဖုဿယေ (သျာ။ က။)] သာမယိကံ [အာသာမာယိကံ (က။)] ဝိမုတ္တိံ၊
အာဒိစ္စဗန္ဓုဿ ဝစော နိသမ္မ, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။
အဋ္ဌာနတံ သင်္ဂဏိကာရတဿ, ယံ ဖဿယေ သာမယိကံ ဝိမုတ္တိန္တိ ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ – ‘‘ယာဝတာနန္ဒ [သော ဝတာနန္ဒ (မ။ နိ။ ၃။၁၈၆)], ဘိက္ခု သင်္ဂဏိကာရာမော သင်္ဂဏိကရတော သင်္ဂဏိကာရာမတံ အနုယုတ္တော, ဂဏာရာမော ဂဏရတော ဂဏသမ္မုဒိတော (ဂဏာရာမတံ အနုယုတ္တော) [( ) နတ္ထိ မ။ နိ။ ၃။၁၈၆], ယံ တံ နေက္ခမ္မသုခံ ပဝိဝေကသုခံ ဥပသမသုခံ သမ္ဗောဓိသုခံ, တဿ သုခဿ နိကာမလာဘီ ဘဝိဿတိ အကိစ္ဆလာဘီ အကသိရလာဘီတိ – နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ။ ယော စ ခေါ သော, အာနန္ဒ, ဘိက္ခု ဧကော ဂဏသ္မာ ဝူပကဋ္ဌော ဝိဟရတိ, တဿေတံ ဘိက္ခုနော ပါဋိကင်္ခံ။ ယံ တံ နေက္ခမ္မသုခံ ပဝိဝေကသုခံ ဥပသမသုခံ သမ္ဗောဓိသုခံ, တဿ သုခဿ နိကာမလာဘီ ဘဝိဿတိ အကိစ္ဆလာဘီ အကသိရလာဘီတိ – ဌာနမေတံ ဝိဇ္ဇတိ။ ယာဝတာနန္ဒ, ဘိက္ခု သင်္ဂဏိကာရာမော သင်္ဂဏိကရတော
(စူဠနိ၊၂၇၀။)သင်္ဂဏိကာရာမတံ အနုယုတ္တော, ဂဏာရာမော ဂဏရတော ဂဏသမ္မုဒိတော (ဂဏာရာမတံ အနုယုတ္တော,) သာမာယိကံ [သာမယိကံ (သျာ။ က။)] ဝါ ကန္တံ စေတောဝိမုတ္တိံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရိဿတိ, အသာမာယိကံ ဝါ အကုပ္ပန္တိ – နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ။ ယော စ ခေါ သော, အာနန္ဒ, ဘိက္ခု ဧကော ဂဏသ္မာ ဝူပကဋ္ဌော ဝိဟရတိ, တဿေတံ ဘိက္ခုနော ပါဋိကင်္ခံ သာမာယိကံ ဝါ ကန္တံ စေတောဝိမုတ္တိံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရိဿတိ, အသာမာယိကံ ဝါ အကုပ္ပန္တိ, ဌာနမေတံ ဝိဇ္ဇတီ’’တိ – အဋ္ဌာနတံ သင်္ဂဏိကာရတဿ, ယံ ဖဿယေ သာမယိကံ ဝိမုတ္တိံ။
အာဒိစ္စဗန္ဓုဿ ဝစော နိသမ္မာတိ အာဒိစ္စော ဝုစ္စတိ သူရိယော။ သော ဂေါတမော ဂေါတ္တေန။ ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါပိ ဂေါတမော ဂေါတ္တေန။ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ သူရိယဿ ဂေါတ္တဉာတကော ဂေါတ္တဗန္ဓု, တသ္မာ ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ အာဒိစ္စဗန္ဓု။ အာဒိစ္စဗန္ဓုဿ ဝစော နိသမ္မာတိ အာဒိစ္စဗန္ဓုဿ ဝစနံ ဗျပ္ပထံ ဒေသနံ အနုသာသနံ အနုသိဋ္ဌံ သုတွာ သုဏိတွာ ဥဂ္ဂဟေတွာ ဥပဓာရယိတွာ ဥပလက္ခယိတွာတိ – အာဒိစ္စဗန္ဓုဿ ဝစော နိသမ္မ, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။ တေနာဟ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ –
‘‘အဋ္ဌာနတံ သင်္ဂဏိကာရတဿ, ယံ ဖဿယေ သာမယိကံ ဝိမုတ္တိံ၊
အာဒိစ္စဗန္ဓုဿ ဝစော နိသမ္မ, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ’’တိ။
ဒုတိယော ဝဂ္ဂေါ။
တတိယဝဂ္ဂေါ
ဒိဋ္ဌီဝိသူကာနိ ဥပါတိဝတ္တော, ပတ္တော နိယာမံ ပဋိလဒ္ဓမဂ္ဂေါ၊
ဥပ္ပန္နဉာဏောမှိ အနညနေယျော, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။
ဒိဋ္ဌိဝိသူကာနိ ဥပါတိဝတ္တောတိ ဒိဋ္ဌိဝိသူကာနိ ဝုစ္စန္တိ ဝီသတိဝတ္ထုကာ သက္ကာယဒိဋ္ဌီ။ ဣဓ အဿုတဝါ ပုထုဇ္ဇနော အရိယာနံ အဒဿာဝီ အရိယဓမ္မဿ
(စူဠနိ၊၂၇၁။)အကောဝိဒေါ အရိယဓမ္မေ အဝိနီတော သပ္ပုရိသာနံ အဒဿာဝီ သပ္ပုရိသဓမ္မဿ အကောဝိဒေါ သပ္ပုရိသဓမ္မေ အဝိနီတော ရူပံ အတ္တတော သမနုပဿတိ ရူပဝန္တံ ဝါ အတ္တာနံ အတ္တနိ ဝါ ရူပံ ရူပသ္မိံ ဝါ အတ္တာနံ, ဝေဒနံ…ပေ… သညံ… သင်္ခါရေ… ဝိညာဏံ အတ္တတော သမနုပဿတိ ဝိညာဏဝန္တံ ဝါ အတ္တာနံ အတ္တနိ ဝါ ဝိညာဏံ ဝိညာဏသ္မိံ ဝါ အတ္တာနံ။ ယာ ဧဝရူပါ ဒိဋ္ဌိ ဒိဋ္ဌိဂတံ ဒိဋ္ဌိဂဟနံ ဒိဋ္ဌိကန္တာရော ဒိဋ္ဌိဝိသူကာယိကံ ဒိဋ္ဌိဝိပ္ဖန္ဒိတံ ဒိဋ္ဌိသံယောဇနံ ဂါဟော ပဋိဂ္ဂါဟော အဘိနိဝေသော ပရာမာသော ကုမ္မဂ္ဂေါ မိစ္ဆာပထော မိစ္ဆတ္တံ တိတ္ထာယတနံ ဝိပရိယေသဂ္ဂါဟော ဝိပရီတဂ္ဂါဟော ဝိပလ္လာသဂ္ဂါဟော မိစ္ဆာဂါဟော, အယာထာဝကသ္မိံ ယာထာဝကန္တိ ဂါဟော, ယာဝတာ ဒွါသဋ္ဌိ ဒိဋ္ဌိဂတာနိ – ဣမာနိ ဒိဋ္ဌိဝိသူကာနိ။ ဒိဋ္ဌိဝိသူကာနိ ဥပါတိဝတ္တောတိ ဒိဋ္ဌိဝိသူကာနိ ဥပါတိဝတ္တော အတိက္ကန္တော သမတိက္ကန္တော ဝီတိဝတ္တောတိ – ဒိဋ္ဌီဝိသူကာနိ ဥပါတိဝတ္တော။
ပတ္တော နိယာမံ ပဋိလဒ္ဓမဂ္ဂေါတိ နိယာမာ ဝုစ္စန္တိ စတ္တာရော မဂ္ဂါ၊ အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ, သေယျထိဒံ – သမ္မာဒိဋ္ဌိ သမ္မာသင်္ကပ္ပေါ သမ္မာဝါစာ သမ္မာကမ္မန္တော သမ္မာအာဇီဝေါ သမ္မာဝါယာမော သမ္မာသတိ သမ္မာသမာဓိ။ စတူဟိ အရိယမဂ္ဂေဟိ သမန္နာဂတော နိယာမံ ပတ္တော သမ္ပတ္တော အဓိဂတော ဖဿိတော သစ္ဆိကတောတိ – ပတ္တော နိယာမံ။ ပဋိလဒ္ဓမဂ္ဂေါတိ လဒ္ဓမဂ္ဂေါ ပဋိလဒ္ဓမဂ္ဂေါ အဓိဂတမဂ္ဂေါ ဖဿိတမဂ္ဂေါ သစ္ဆိကတမဂ္ဂေါတိ – ပတ္တော နိယာမံ ပဋိလဒ္ဓမဂ္ဂေါ။
ဥပ္ပန္နဉာဏောမှိ အနညနေယျောတိ တဿ ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓဿ ဉာဏံ ဥပ္ပန္နံ သမုပ္ပန္နံ နိဗ္ဗတ္တံ အဘိနိဗ္ဗတ္တံ ပါတုဘူတံ။ ‘‘သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ အနိစ္စာ’’တိ ဉာဏံ ဥပ္ပန္နံ သမုပ္ပန္နံ နိဗ္ဗတ္တံ အဘိနိဗ္ဗတ္တံ ပါတုဘူတံ, ‘‘သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ ဒုက္ခာ’’တိ…ပေ… ‘‘သဗ္ဗေ ဓမ္မာ အနတ္တာ’’တိ… ‘‘ယံ ကိဉ္စိ သမုဒယဓမ္မံ သဗ္ဗံ တံ နိရောဓဓမ္မ’’န္တိ ဉာဏံ ဥပ္ပန္နံ သမုပ္ပန္နံ နိဗ္ဗတ္တံ အဘိနိဗ္ဗတ္တံ ပါတုဘူတန္တိ – ဥပ္ပန္နဉာဏောမှိ။ အနညနေယျောတိ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ န ပရနေယျော
န ပရပ္ပတ္တိယော န ပရပ္ပစ္စယော န ပရပဋိဗဒ္ဓဂူ, ယထာဘူတံ [တံ (က။)] ဇာနာတိ ပဿတိ အသမ္မူဠှော သမ္ပဇာနော ပဋိဿတော။ ‘‘သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ အနိစ္စာ’’တိ န ပရနေယျော န ပရပ္ပတ္တိယော န ပရပ္ပစ္စယော န ပရပဋိဗဒ္ဓဂူ, ယထာဘူတံ ဇာနာတိ ပဿတိ အသမ္မူဠှော သမ္ပဇာနော ပဋိဿတော။ ‘‘သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ ဒုက္ခာ’’တိ…ပေ… ‘‘သဗ္ဗေ ဓမ္မာ အနတ္တာ’’တိ…ပေ… ‘‘ယံ ကိဉ္စိ သမုဒယဓမ္မံ သဗ္ဗံ တံ နိရောဓဓမ္မ’’န္တိ န ပရနေယျော
(စူဠနိ၊၂၇၂။)န ပရပ္ပတ္တိယော န ပရပ္ပစ္စယော န ပရပဋိဗဒ္ဓဂူ, ယထာဘူတံ ဇာနာတိ ပဿတိ အသမ္မူဠှော သမ္ပဇာနော ပဋိဿတောတိ – ဥပ္ပန္နဉာဏောမှိ အနညနေယျော, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။ တေနာဟ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ –
‘‘ဒိဋ္ဌီဝိသူကာနိ ဥပါတိဝတ္တော, ပတ္တော နိယာမံ ပဋိလဒ္ဓမဂ္ဂေါ၊
ဥပ္ပန္နဉာဏောမှိ အနညနေယျော, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ’’တိ။
နိလ္လောလုပေါ နိက္ကုဟော နိပ္ပိပါသော, နိမ္မက္ခော နိဒ္ဓန္တကသာဝမောဟော၊
နိရာသသော [နိရာသယော (သီ။ အဋ္ဌ။) သု။ နိ။ ၅၆] သဗ္ဗလောကေ ဘဝိတွာ, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။
နိလ္လောလုပေါ နိက္ကုဟော နိပ္ပိပါသောတိ လောလုပ္ပံ ဝုစ္စတိ တဏှာ။ ယော ရာဂေါ သာရာဂေါ…ပေ… အဘိဇ္ဈာ လောဘော အကုသလမူလံ။ သာ လောလုပ္ပါ တဏှာ တဿ ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓဿ ပဟီနာ ဥစ္ဆိန္နမူလာ တာလာဝတ္ထုကတာ အနဘာဝံကတာ အာယတိံ အနုပ္ပါဒဓမ္မာ။ တသ္မာ ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ နိလ္လောလုပေါ။
နိက္ကုဟောတိ တီဏိ ကုဟနဝတ္ထူနိ – ပစ္စယပဋိသေဝနသင်္ခါတံ ကုဟနဝတ္ထု, ဣရိယာပထသင်္ခါတံ ကုဟနဝတ္ထု, သာမန္တဇပ္ပနသင်္ခါတံ ကုဟနဝတ္ထု။
ကတမံ ပစ္စယပဋိသေဝနသင်္ခါတံ ကုဟနဝတ္ထု? ဣဓ ဂဟပတိကာ ဘိက္ခုံ [ဘိက္ခူ (က။) မဟာနိ။ ၈၇] နိမန္တေန္တိ စီဝရပိဏ္ဍပါတသေနာသနဂိလာနပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရေဟိ, သော ပါပိစ္ဆော ဣစ္ဆာပကတော အတ္ထိကော စီဝရပိဏ္ဍပါတသေနာသနဂိလာနပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရာနံ ဘိယျောကမျတံ ဥပါဒါယ စီဝရံ ပစ္စက္ခာတိ, ပိဏ္ဍပါတံ ပစ္စက္ခာတိ, သေနာသနံ ပစ္စက္ခာတိ, ဂိလာနပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရံ ပစ္စက္ခာတိ။ သော ဧဝမာဟ – ‘‘ကိံ သမဏဿ မဟဂ္ဃေန စီဝရေန! ဧတံ သာရုပ္ပံ ယံ သမဏော သုသာနာ ဝါ သင်္ကာရကူဋာ ဝါ ပါပဏိကာ ဝါ နန္တကာနိ ဥစ္စိနိတွာ သံဃာဋိကံ ကရိတွာ ဓာရေယျ။ ကိံ သမဏဿ မဟဂ္ဃေန ပိဏ္ဍပါတေန! ဧတံ သာရုပ္ပံ ယံ သမဏော ဥဉ္ဆာစရိယာယ ပိဏ္ဍိယာလောပေန ဇီဝိကံ ကပ္ပေယျ။ ကိံ သမဏဿ မဟဂ္ဃေန သေနာသနေန! ဧတံ သာရုပ္ပံ ယံ သမဏော
(စူဠနိ၊၂၇၃။)ရုက္ခမူလိကော ဝါ အဿ သောသာနိကော ဝါ အဗ္ဘောကာသိကော ဝါ။ ကိံ သမဏဿ မဟဂ္ဃေန ဂိလာနပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရေန! ဧတံ သာရုပ္ပံ ယံ သမဏော ပူတိမုတ္တေန ဝါ ဟရိတကီခဏ္ဍေန ဝါ ဩသဓံ ကရေယျာ’’တိ။ တဒုပါဒါယ လူခံ စီဝရံ ဓာရေတိ လူခံ ပိဏ္ဍပါတံ ပရိဘုဉ္ဇတိ လူခံ သေနာသနံ ပဋိသေဝတိ လူခံ ဂိလာနပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရံ ပဋိသေဝတိ။ တမေနံ ဂဟပတိကာ ဧဝံ ဇာနန္တိ – ‘‘အယံ သမဏော အပ္ပိစ္ဆော သန္တုဋ္ဌော ပဝိဝိတ္တော အသံသဋ္ဌော အာရဒ္ဓဝီရိယော ဓုတဝါဒေါ’’တိ။ ဘိယျော ဘိယျော နိမန္တေန္တိ စီဝရပိဏ္ဍပါတသေနာသနဂိလာနပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရေဟိ။ သော ဧဝမာဟ – ‘‘တိဏ္ဏံ သမ္မုခီဘာဝါ သဒ္ဓေါ ကုလပုတ္တော ဗဟုံ ပုညံ ပသဝတိ, သဒ္ဓါယ သမ္မုခီဘာဝါ သဒ္ဓေါ ကုလပုတ္တော ဗဟုံ ပုညံ ပသဝတိ, ဒေယျဓမ္မဿ သမ္မုခီဘာဝါ သဒ္ဓေါ ကုလပုတ္တော ဗဟုံ ပုညံ ပသဝတိ, ဒက္ခိဏေယျာနံ သမ္မုခီဘာဝါ သဒ္ဓေါ ကုလပုတ္တော ဗဟုံ ပုညံ ပသဝတိ။ တုမှာကဉ္စေဝါယံ သဒ္ဓါ အတ္ထိ, ဒေယျဓမ္မော စ သံဝိဇ္ဇတိ, အဟဉ္စ ပဋိဂ္ဂါဟကော။ သစေဟံ န ပဋိဂ္ဂဟေဿာမိ, ဧဝံ တုမှေ ပုညေန ပရိဗာဟိရာ ဘဝိဿထ [ဘဝိဿန္တိ (မဟာနိ။ ၈၇)]။ န မယှံ ဣမိနာ အတ္ထော။ အပိ စ, တုမှာကံယေဝ အနုကမ္ပာယ ပဋိဂ္ဂဏှာမီ’’တိ။ တဒုပါဒါယ ဗဟုမ္ပိ စီဝရံ ပဋိဂ္ဂဏှာတိ, ဗဟုမ္ပိ ပိဏ္ဍပါတံ ပဋိဂ္ဂဏှာတိ, ဗဟုမ္ပိ သေနာသနံ ပဋိဂ္ဂဏှာတိ, ဗဟုမ္ပိ ဂိလာနပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရံ ပဋိဂ္ဂဏှာတိ။ ယာ ဧဝရူပါ ဘာကုဋိကာ ဘာကုဋိယံ ကုဟနာ ကုဟာယနာ ကုဟိတတ္တံ – ဣဒံ ပစ္စယပဋိသေဝနသင်္ခါတံ ကုဟနဝတ္ထု။
ကတမံ ဣရိယာပထသင်္ခါတံ ကုဟနဝတ္ထု? ဣဓေကစ္စော ပါပိစ္ဆော ဣစ္ဆာပကတော သမ္ဘာဝနာဓိပ္ပါယော ‘‘ဧဝံ မံ ဇနော သမ္ဘာဝေဿတီ’’တိ ဂမနံ သဏ္ဌပေတိ ဌာနံ သဏ္ဌပေတိ နိသဇ္ဇံ [နိသဇ္ဇနံ (က။)] သဏ္ဌပေတိ သယနံ သဏ္ဌပေတိ, ပဏိဓာယ ဂစ္ဆတိ ပဏိဓာယ တိဋ္ဌတိ ပဏိဓာယ နိသီဒတိ ပဏိဓာယ သေယျံ ကပ္ပေတိ သမာဟိတော ဝိယ ဂစ္ဆတိ သမာဟိတော ဝိယ တိဋ္ဌတိ သမာဟိတော ဝိယ နိသီဒတိ သမာဟိတော ဝိယ သေယျံ ကပ္ပေတိ, အာပါထကဇ္ဈာယီဝ [အာပါတကဇ္ဈာယီ စ (က။)] ဟောတိ။ ယာ ဧဝရူပါ ဣရိယာပထဿ အာဌပနာ ဌပနာ သဏ္ဌပနာ ဘာကုဋိကာ ဘာကုဋိယံ ကုဟနာ ကုဟာယနာ ကုဟိတတ္တံ [ကုဟာယိတတ္တံ (သျာ။ က။), ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂဋ္ဌကထာ ဩလောကေတဗ္ဗာ] – ဣဒံ ဣရိယာပထသင်္ခါတံ ကုဟနဝတ္ထု။
(စူဠနိ၊၂၇၄။)ကတမံ သာမန္တဇပ္ပနသင်္ခါတံ ကုဟနဝတ္ထု? ဣဓေကစ္စော ပါပိစ္ဆော ဣစ္ဆာပကတော သမ္ဘာဝနာဓိပ္ပါယော ‘‘ဧဝံ မံ ဇနော သမ္ဘာဝေဿတီ’’တိ အရိယဓမ္မေ သန္နိဿိတဝါစံ ဘာသတိ။ ‘‘ယော ဧဝရူပံ စီဝရံ ဓာရေတိ သော သမဏော မဟေသက္ခော’’တိ ဘဏတိ၊ ယော ဧဝရူပံ ပတ္တံ ဓာရေတိ…ပေ… လောဟထာလကံ ဓာရေတိ… ဓမ္မကရဏံ ဓာရေတိ… ပရိဿာဝနံ ဓာရေတိ… ကုဉ္စိကံ ဓာရေတိ… ဥပါဟနံ ဓာရေတိ… ကာယဗန္ဓနံ ဓာရေတိ… အာယောဂံ [အာယောဂဗန္ဓနံ (သျာ။ က။) မဟာနိ။ ၈၇] ဓာရေတိ သော သမဏော မဟေသက္ခော’’တိ ဘဏတိ၊ ‘‘ယဿ ဧဝရူပါ ဥပဇ္ဈာယော သော သမဏော မဟေသက္ခော’’တိ ဘဏတိ၊ ယဿ ဧဝရူပေါ အာစရိယော …ပေ… ဧဝရူပါ သမာနုပဇ္ဈာယကာ… သမာနာစရိယကာ… မိတ္တာ… သန္ဒိဋ္ဌာ… သမ္ဘတ္တာ… သဟာယာ သော သမဏော မဟေသက္ခောတိ ဘဏတိ၊ ယော ဧဝရူပေ ဝိဟာရေ ဝသတိ… အဍ္ဎယောဂေ ဝသတိ… ပါသာဒေ ဝသတိ… ဟမ္မိယေ ဝသတိ… ဂုဟာယံ ဝသတိ… လေဏေ ဝသတိ… ကုဋိယံ ဝသတိ… ကူဋာဂါရေ ဝသတိ… အဋ္ဋေ ဝသတိ… မာဠေ ဝသတိ… ဥဒ္ဒဏ္ဍေ [ဥဋ္ဋဏ္ဍေ (က။)] ဝသတိ… ဥပဋ္ဌာနသာလာယံ ဝသတိ… မဏ္ဍပေ ဝသတိ… ရုက္ခမူလေ ဝသတိ သော သမဏော မဟေသက္ခော’’တိ ဘဏတိ။
အထ ဝါ, ကောရဇိကကောရဇိကော ဘာကုဋိကဘာကုဋိကော ကုဟကကုဟကော လပကလပကော မုခသမ္ဘာဝိကော ‘‘အယံ သမဏော ဣမာသံ ဧဝရူပါနံ သန္တာနံ ဝိဟာရသမာပတ္တီနံ လာဘီ’’တိ တာဒိသံ ဂမ္ဘီရံ ဂူဠှံ နိပုဏံ ပဋိစ္ဆန္နံ လောကုတ္တရံ သုညတာပဋိသညုတ္တံ ကထံ ကထေတိ။ ယာ ဧဝရူပါ ဘာကုဋိကာ ဘာကုဋိယံ ကုဟနာ ကုဟာယနာ ကုဟိတတ္တံ, ဣဒံ သာမန္တဇပ္ပနသင်္ခါတံ ကုဟနဝတ္ထု။ တဿ ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓဿ ဣမာနိ တီဏိ ကုဟနဝတ္ထူနိ ပဟီနာနိ သမုစ္ဆိန္နာနိ ဝူပသန္တာနိ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓါနိ အဘဗ္ဗုပ္ပတ္တိကာနိ ဉာဏဂ္ဂိနာ ဒဍ္ဎာနိ။ တသ္မာ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ နိက္ကုဟော။
နိပ္ပိပါသောတိ ပိပါသာ ဝုစ္စတိ တဏှာ။ ယော ရာဂေါ သာရာဂေါ…ပေ… အဘိဇ္ဈာ လောဘော အကုသလမူလံ။ သာ ပိပါသာ တဏှာ တဿ ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓဿ ပဟီနာ ဥစ္ဆိန္နမူလာ တာလာဝတ္ထုကတာ အနဘာဝံကတာ အာယတိံ အနုပ္ပါဒဓမ္မာ။ တသ္မာ ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ နိပ္ပိပါသောတိ – နိလ္လောလုပေါ နိက္ကုဟော နိပ္ပိပါသော။
(စူဠနိ၊၂၇၅။)နိမ္မက္ခော နိဒ္ဓန္တကသာဝမောဟောတိ။ မက္ခောတိ ယော မက္ခော မက္ခာယနာ [မက္ခိယနာ (က။) ပဿ ဝိဘ။ ၈၉၂] မက္ခာယိတတ္တံ နိဋ္ဌုရိယံ နိဋ္ဌုရိယကမ္မံ။ ကသာဝေါတိ ရာဂေါ ကသာဝေါ, ဒေါသော ကသာဝေါ, မောဟော ကသာဝေါ, ကောဓော…ပေ… ဥပနာဟော… မက္ခော… ပဠာသော… သဗ္ဗာကုသလာဘိသင်္ခါရာ ကသာဝါ။ မောဟောတိ ဒုက္ခေ အညာဏံ, ဒုက္ခသမုဒယေ အညာဏံ, ဒုက္ခနိရောဓေ အညာဏံ, ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနိယာ ပဋိပဒါယ အညာဏံ, ပုဗ္ဗန္တေ အညာဏံ, အပရန္တေ အညာဏံ, ပုဗ္ဗန္တာပရန္တေ အညာဏံ, ဣဒပ္ပစ္စယတာပဋိစ္စသမုပ္ပန္နေသု ဓမ္မေသု အညာဏံ။ ယံ ဧဝရူပံ အညာဏံ အဒဿနံ အနဘိသမယော အနနုဗောဓော အပ္ပဋိဝေဓော အသံဂါဟနာ အပရိယောဂါဟနာ အသမပေက္ခနာ အပစ္စဝေက္ခဏာ အပစ္စက္ခကမ္မံ ဒုမ္မေဇ္ဈံ ဗာလျံ အသမ္ပဇညံ မောဟော ပမောဟော သမ္မောဟော အဝိဇ္ဇာ အဝိဇ္ဇောဃော အဝိဇ္ဇာယောဂေါ အဝိဇ္ဇာနုသယော အဝိဇ္ဇာပရိယုဋ္ဌာနံ အဝိဇ္ဇာလင်္ဂီ မောဟော အကုသလမူလံ။ တဿ ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓဿ မက္ခော စ ကသာဝေါ စ မောဟော စ ဝန္တာ သံဝန္တာ နိဒ္ဓန္တာ ပဟီနာ သမုစ္ဆိန္နာ ဝူပသန္တာ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓါ အဘဗ္ဗုပ္ပတ္တိကာ ဉာဏဂ္ဂိနာ ဒဍ္ဎာတိ။ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ နိမ္မက္ခော နိဒ္ဓန္တကသာဝမောဟော။
နိရာသသော သဗ္ဗလောကေ ဘဝိတွာတိ အာသာ ဝုစ္စတိ တဏှာ။ ယော ရာဂေါ သာရာဂေါ…ပေ… အဘိဇ္ဈာ လောဘော အကုသလမူလံ။ သဗ္ဗလောကေတိ သဗ္ဗအပါယလောကေ သဗ္ဗမနုဿလောကေ သဗ္ဗဒေဝလောကေ သဗ္ဗခန္ဓလောကေ သဗ္ဗဓာတုလောကေ သဗ္ဗအာယတနလောကေ။ နိရာသသော သဗ္ဗလောကေ ဘဝိတွာတိ သဗ္ဗလောကေ နိရာသသော ဘဝိတွာ နိတ္တဏှော ဘဝိတွာ နိပ္ပိပါသော ဘဝိတွာတိ – နိရာသသော သဗ္ဗလောကေ ဘဝိတွာ, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။ တေနာဟ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ –
‘‘နိလ္လောလုပေါ နိက္ကုဟော နိပ္ပိပါသော, နိမ္မက္ခော နိဒ္ဓန္တကသာဝမောဟော၊
နိရာသသော သဗ္ဗလောကေ ဘဝိတွာ, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ’’တိ။
ပါပံ သဟာယံ ပရိဝဇ္ဇယေထ, အနတ္ထဒဿိံ ဝိသမေ နိဝိဋ္ဌံ၊
သယံ န သေဝေ ပသုတံ ပမတ္တံ, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။
(စူဠနိ၊၂၇၆။)ပါပံ သဟာယံ ပရိဝဇ္ဇယေထာတိ။ ပါပသဟာယော ဝုစ္စတိ ယော သော သဟာယော ဒသဝတ္ထုကာယ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိယာ သမန္နာဂတော – နတ္ထိ ဒိန္နံ, နတ္ထိ ယိဋ္ဌံ, နတ္ထိ ဟုတံ, နတ္ထိ သုကတဒုက္ကဋာနံ ကမ္မာနံ ဖလံ ဝိပါကော, နတ္ထိ အယံ လောကော, နတ္ထိ ပရော လောကော, နတ္ထိ မာတာ, နတ္ထိ ပိတာ, နတ္ထိ သတ္တာ ဩပပါတိကာ, နတ္ထိ လောကေ သမဏဗြာဟ္မဏာ သမ္မဂ္ဂတာ သမ္မာပဋိပန္နာ ယေ ဣမဉ္စ လောကံ ပရဉ္စ လောကံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ပဝေဒေန္တီတိ။ အယံ ပါပသဟာယော။ ပါပံ သဟာယံ ပရိဝဇ္ဇယေထာတိ။ ပါပံ သဟာယံ ဝဇ္ဇေယျ ပရိဝဇ္ဇေယျာတိ – ပါပံ သဟာယံ ပရိဝဇ္ဇယေထ။
အနတ္ထဒဿိံ ဝိသမေ နိဝိဋ္ဌန္တိ အနတ္ထဒဿီ ဝုစ္စတိ ယော သော သဟာယော ဒသဝတ္ထုကာယ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိယာ သမန္နာဂတော – နတ္ထိ ဒိန္နံ, နတ္ထိ ယိဋ္ဌံ…ပေ… ယေ ဣမဉ္စ လောကံ ပရဉ္စ လောကံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ပဝေဒေန္တီတိ။ ဝိသမေ နိဝိဋ္ဌန္တိ ဝိသမေ ကာယကမ္မေ နိဝိဋ္ဌံ, ဝိသမေ ဝစီကမ္မေ နိဝိဋ္ဌံ, ဝိသမေ မနောကမ္မေ နိဝိဋ္ဌံ, ဝိသမေ ပါဏာတိပါတေ နိဝိဋ္ဌံ, ဝိသမေ အဒိန္နာဒါနေ နိဝိဋ္ဌံ, ဝိသမေ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရေ နိဝိဋ္ဌံ, ဝိသမေ မုသာဝါဒေ နိဝိဋ္ဌံ, ဝိသမာယ ပိသုဏာယ ဝါစာယ [ပိသုဏဝါစာယ (က။)] နိဝိဋ္ဌံ, ဝိသမာယ ဖရုသာယ ဝါစာယ [ဖရုသဝါစာယ (က။)] နိဝိဋ္ဌံ, ဝိသမေ သမ္ဖပ္ပလာပေ နိဝိဋ္ဌံ, ဝိသမာယ အဘိဇ္ဈာယ နိဝိဋ္ဌံ, ဝိသမေ ဗျာပါဒေ နိဝိဋ္ဌံ, ဝိသမာယ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိယာ နိဝိဋ္ဌံ, ဝိသမေသု သင်္ခါရေသု နိဝိဋ္ဌံ ဝိသမေသု ပဉ္စသု ကာမဂုဏေသု နိဝိဋ္ဌံ, ဝိသမေသု ပဉ္စသု နီဝရဏေသု နိဝိဋ္ဌံ ဝိနိဝိဋ္ဌံ သတ္တံ အလ္လီနံ ဥပဂတံ အဇ္ဈောသိတံ အဓိမုတ္တန္တိ – အနတ္ထဒဿိံ ဝိသမေ နိဝိဋ္ဌံ။
သယံ န သေဝေ ပသုတံ ပမတ္တန္တိ။ ပသုတန္တိ ယောပိ ကာမေ ဧသတိ ဂဝေသတိ ပရိယေသတိ တစ္စရိတော တဗ္ဗဟုလော တဂ္ဂရုကော တန္နိနော တပ္ပေါဏော တပ္ပဗ္ဘာရော တဒဓိမုတ္တော တဒဓိပတေယျော, သောပိ ကာမပ္ပသုတော။ ယောပိ တဏှာဝသေန ရူပေ ပရိယေသတိ, သဒ္ဒေ…ပေ… ဂန္ဓေ… ရသေ… ဖောဋ္ဌဗ္ဗေ ပရိယေသတိ တစ္စရိတော တဗ္ဗဟုလော တဂ္ဂရုကော တန္နိန္နော တပ္ပေါဏော တပ္ပဗ္ဘာရော တဒဓိမုတ္တော တဒဓိပတေယျော, သောပိ ကာမပ္ပသုတော။ ယောပိ တဏှာဝသေန ရူပေ ပဋိလဘတိ, သဒ္ဒေ…ပေ… ဂန္ဓေ… ရသေ… ဖောဋ္ဌဗ္ဗေ ပဋိလဘတိ တစ္စရိတော တဗ္ဗဟုလော တဂ္ဂရုကော တန္နိန္နော တပ္ပေါဏော တပ္ပဗ္ဘာရော တဒဓိမုတ္တော တဒဓိပတေယျော, သောပိ ကာမပ္ပသုတော။ ယောပိ တဏှာဝသေန ရူပေ ပရိဘုဉ္ဇတိ, သဒ္ဒေ…ပေ… ဂန္ဓေ… ရသေ… ဖောဋ္ဌဗ္ဗေ ပရိဘုဉ္ဇတိ တစ္စရိတော တဗ္ဗဟုလော တဂ္ဂရုကော တန္နိန္နော တပ္ပေါဏော တပ္ပဗ္ဘာရော တဒဓိမုတ္တော တဒဓိပတေယျော, သောပိ ကာမပ္ပသုတော။ ယထာ ကလဟကာရကော ကလဟပ္ပသုတော, ကမ္မကာရကော ကမ္မပ္ပသုတော, ဂေါစရေ စရန္တော ဂေါစရပ္ပသုတော, ဈာယီ ဈာနပ္ပသုတော၊ ဧဝမေဝ ယော ကာမေ ဧသတိ ဂဝေသတိ ပရိယေသတိ တစ္စရိတော တဗ္ဗဟုလော တဂ္ဂရုကော တန္နိန္နော တပ္ပေါဏော တပ္ပဗ္ဘာရော တဒဓိမုတ္တော တဒဓိပတေယျော, သောပိ ကာမပ္ပသုတော။ ယောပိ တဏှာဝသေန ရူပေ ပရိယေသတိ ။ပ။ ယောပိ တဏှာဝသေန ရူပေ ပဋိလဘတိ ။ပ။ ယောပိ တဏှာဝသေန ရူပေ ပရိဘုဉ္ဇတိ, သဒ္ဒေ။ ဂန္ဓေ။ ရသေ။
(စူဠနိ၊၂၇၇။)ဖောဋ္ဌဗ္ဗေ ပရိဘုဉ္ဇတိ တစ္စရိတော တဗ္ဗဟုလော တဂ္ဂရုကော တန္နိန္နော တပ္ပေါဏော တပ္ပဗ္ဘာရော တဒဓိမုတ္တော တဒဓိပတေယျော, သောပိ ကာမပ္ပသုတော။ ပမတ္တန္တိ။ ပမာဒေါ ဝတ္တဗ္ဗော ကာယဒုစ္စရိတေ ဝါ ဝစီဒုစ္စရိတေ ဝါ မနောဒုစ္စရိတေ ဝါ ပဉ္စသု ကာမဂုဏေသု ဝါ စိတ္တဿ ဝေါသဂ္ဂေါ ဝေါသဂ္ဂါနုပ္ပဒါနံ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဘာဝနာယ အသက္ကစ္စကိရိယတာ အသာတစ္စကိရိယတာ အနဋ္ဌိတကိရိယတာ ဩလီနဝုတ္တိတာ နိက္ခိတ္တစ္ဆန္ဒတာ နိက္ခိတ္တဓုရတာ အနာသေဝနာ အဘာဝနာ အဗဟုလီကမ္မံ အနဓိဋ္ဌာနံ အနနုယောဂေါ, ယော ဧဝရူပေါ ပမာဒေါ ပမဇ္ဇနာ ပမဇ္ဇိတတ္တံ – အယံ ဝုစ္စတိ ပမာဒေါ။
သယံ န သေဝေ ပသုတံ ပမတ္တန္တိ ပသုတံ န သေဝေယျ ပမတ္တဉ္စ သယံ န သေဝေယျ သာမံ န သေဝေယျ န နိသေဝေယျ န သံသေဝေယျ န ပရိသံသေဝေယျ န အာစရေယျ န သမာစရေယျ န သမာဒါယ ဝတ္တေယျာတိ – သယံ န သေဝေ ပသုတံ ပမတ္တံ, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။ တေနာဟ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ –
‘‘ပါပံ သဟာယံ ပရိဝဇ္ဇယေထ, အနတ္ထဒဿိံ ဝိသမေ နိဝိဋ္ဌံ၊
သယံ န သေဝေ ပသုတံ ပမတ္တံ, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။
ဗဟုဿုတံ ဓမ္မဓရံ ဘဇေထ, မိတ္တံ ဥဠာရံ ပဋိဘာနဝန္တံ၊
အညာယ အတ္ထာနိ ဝိနေယျ ကင်္ခံ, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။
(စူဠနိ၊၂၇၈။)ဗဟုဿုတံ ဓမ္မဓရံ ဘဇေထာတိ ဗဟုဿုတော ဟောတိ မိတ္တော သုတဓရော သုတသန္နိစယော။ ယေ တေ ဓမ္မာ အာဒိကလျာဏာ မဇ္ဈေကလျာဏာ ပရိယောသာနကလျာဏာ သာတ္ထံ သဗျဉ္ဇနံ [သတ္ထာ သဗျဉ္ဇနာ (သျာ။) ပဿ မ။ နိ။ ၃။၈၂] ကေဝလပရိပုဏ္ဏံ ပရိသုဒ္ဓံ ဗြဟ္မစရိယံ အဘိဝဒန္တိ, တထာရူပါဿ ဓမ္မာ ဗဟုဿုတာ ဟောန္တိ ဓာတာ [ဓတာ (သျာ။)] ဝစသာ ပရိစိတာ မနသာနုပေက္ခိတာ ဒိဋ္ဌိယာ သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓါ။ ဓမ္မဓရန္တိ ဓမ္မံ ဓာရေန္တံ [ဓာရေတိ (က။)] – သုတ္တံ ဂေယျံ ဝေယျာကရဏံ ဂါထံ ဥဒါနံ ဣတိဝုတ္တကံ ဇာတကံ အဗ္ဘုတဓမ္မံ ဝေဒလ္လံ။ ဗဟုဿုတံ ဓမ္မဓရံ ဘဇေထာတိ ဗဟုဿုတဉ္စ ဓမ္မဓရဉ္စ မိတ္တံ ဘဇေယျ သံဘဇေယျ သေဝေယျ နိသေဝေယျ သံသေဝေယျ ပဋိသေဝေယျာတိ – ဗဟုဿုတံ ဓမ္မဓရံ ဘဇေထ။
မိတ္တံ ဥဠာရံ ပဋိဘာနဝန္တန္တိ ဥဠာရော ဟောတိ မိတ္တော သီလေန သမာဓိနာ ပညာယ ဝိမုတ္တိယာ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿေန။ ပဋိဘာနဝန္တန္တိ တယော ပဋိဘာနဝန္တော – ပရိယတ္တိပဋိဘာနဝါ, ပရိပုစ္ဆာပဋိဘာနဝါ, အဓိဂမပဋိဘာနဝါ။ ကတမော ပရိယတ္တိပဋိဘာနဝါ? ဣဓေကစ္စဿ ဗုဒ္ဓဝစနံ ပရိယာပုတံ [ပရိယာပုဋံ (သျာ။ က။) ပဿ ဒီ။ နိ။ ၃။၂၈၂] ဟောတိ သုတ္တံ ဂေယျံ ဝေယျာကရဏံ ဂါထာ ဥဒါနံ ဣတိဝုတ္တကံ ဇာတကံ အဗ္ဘုတဓမ္မံ ဝေဒလ္လံ။ တဿ ပရိယတ္တိံ နိဿာယ ပဋိဘာတိ – အယံ ပရိယတ္တိပဋိဘာနဝါ။
ကတမော ပရိပုစ္ဆာပဋိဘာနဝါ? ဣဓေကစ္စော ပရိပုစ္ဆိတောပိ ဟောတိ အတ္ထေ စ ဉာယေ စ လက္ခဏေ စ ကာရဏေ စ ဌာနာဋ္ဌာနေ စ။ တဿ ပရိပုစ္ဆံ နိဿာယ ပဋိဘာတိ – အယံ ပရိပုစ္ဆာပဋိဘာနဝါ။
ကတမော အဓိဂမပဋိဘာနဝါ? ဣဓေကစ္စဿ အဓိဂတာ ဟောန္တိ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ စတ္တာရော သမ္မပ္ပဓာနာ စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပါဒါ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ ပဉ္စ ဗလာနိ သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ စတ္တာရော အရိယမဂ္ဂါ စတ္တာရိ သာမညဖလာနိ စတဿော ပဋိသမ္ဘိဒါယော ဆ အဘိညာယော [ဆဠဘိညာယော (သျာ။)]။ တဿ အတ္ထော ဉာတော ဓမ္မော ဉာတော နိရုတ္တိ ဉာတာ။ အတ္ထေ ဉာတေ အတ္ထော ပဋိဘာတိ, ဓမ္မေ ဉာတေ ဓမ္မော ပဋိဘာတိ, နိရုတ္တိယာ ဉာတာယ နိရုတ္တိ ပဋိဘာတိ။ ဣမေသု တီသု ဉာဏံ ပဋိဘာနပဋိသမ္ဘိဒါ။ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဣမာယ ပဋိဘာနပဋိသမ္ဘိဒါယ ဥပေတော သမုပေတော ဥပါဂတော သမုပါဂတော ဥပပန္နော သမုပပန္နော သမန္နာဂတော။ တသ္မာ ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ
(စူဠနိ၊၂၇၉။)ပဋိဘာနဝါ။ ယဿ ပရိယတ္တိ နတ္ထိ ပရိပုစ္ဆာ နတ္ထိ အဓိဂမော နတ္ထိ, ကိံ တဿ ပဋိဘာယိဿတီတိ – မိတ္တံ ဥဠာရံ ပဋိဘာနဝန္တံ။
အညာယ အတ္ထာနိ ဝိနေယျ ကင်္ခန္တိ အတ္တတ္ထံ အညာယ ပရတ္ထံ အညာယ ဥဘယတ္ထံ အညာယ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကတ္ထံ အညာယ သမ္ပရာယိကတ္ထံ အညာယ ပရမတ္ထံ အညာယ အဘိညာယ ဇာနိတွာ တုလယိတွာ တီရယိတွာ ဝိဘာဝယိတွာ ဝိဘူတံ ကတွာ ကင်္ခံ ဝိနေယျ ပဋိဝိနေယျ ပဇဟေယျ ဝိနောဒေယျ ဗျန္တီကရေယျ အနဘာဝံ ဂမေယျာတိ – အညာယ အတ္ထာနိ ဝိနေယျ ကင်္ခံ, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။ တေနာဟ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ –
‘‘ဗဟုဿုတံ ဓမ္မဓရံ ဘဇေထ, မိတ္တံ ဥဠာရံ ပဋိဘာနဝန္တံ၊
အညာယ အတ္ထာနိ ဝိနေယျ ကင်္ခံ, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ’’တိ။
ခိဍ္ဍံ ရတိံ [ရတီ (သျာ။)] ကာမသုခဉ္စ လောကေ, အနလင်္ကရိတွာ အနပေက္ခမာနော၊
ဝိဘူသဋ္ဌာနာ [ဝိဘူသနဋ္ဌာနာ (သျာ။ က။), ဝိဘူသဏဋ္ဌာနာ (သီ။ အဋ္ဌ။)] ဝိရတော သစ္စဝါဒီ, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။
ခိဍ္ဍံ ရတိံ ကာမသုခဉ္စ လောကေတိ။ ခိဍ္ဍာတိ ဒွေ ခိဍ္ဍာ – ကာယိကာ ခိဍ္ဍာ စ ဝါစသိကာ ခိဍ္ဍာ စ…ပေ… အယံ ကာယိကာ ခိဍ္ဍာ…ပေ… အယံ ဝါစသိကာ ခိဍ္ဍာ။ ရတီတိ အနုက္ကဏ္ဌိတာဓိဝစနမေတံ – ရတီတိ။ ကာမသုခန္တိ ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ [ပဿ မ။ နိ။ ၂။၂၈၀] – ‘‘ပဉ္စိမေ, ဘိက္ခဝေ, ကာမဂုဏာ။ ကတမေ ပဉ္စ? စက္ခုဝိညေယျာ ရူပါ ဣဋ္ဌာ ကန္တာ မနာပါ ပိယရူပါ ကာမူပသံဟိတာ ရဇနီယာ, သောတဝိညေယျာ သဒ္ဒါ…ပေ… ဃာနဝိညေယျာ ဂန္ဓာ… ဇိဝှါဝိညေယျာ ရသာ… ကာယဝိညေယျာ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာ ဣဋ္ဌာ ကန္တာ မနာပါ ပိယရူပါ ကာမူပသံဟိတာ ရဇနီယာ။ ဣမေ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စ ကာမဂုဏာ။ ယံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဣမေ ပဉ္စ ကာမဂုဏေ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ သုခံ သောမနဿံ, ဣဒံ ဝုစ္စတိ ကာမသုခံ’’။ လောကေတိ မနုဿလောကေတိ – ခိဍ္ဍံ ရတိံ ကာမသုခဉ္စ လောကေ။
(စူဠနိ၊၂၈၀။)အနလင်္ကရိတွာ အနပေက္ခမာနောတိ ခိဍ္ဍဉ္စ ရတိဉ္စ ကာမသုခဉ္စ လောကေ အနလင်္ကရိတွာ အနပေက္ခော ဟုတွာ ပဇဟိတွာ ဝိနောဒေတွာ ဗျန္တီကရိတွာ အနဘာဝံ ဂမေတွာတိ – အနလင်္ကရိတွာ အနပေက္ခမာနော။
ဝိဘူသဋ္ဌာနာ ဝိရတော သစ္စဝါဒီတိ။ ဝိဘူသာတိ ဒွေ ဝိဘူသာ – အတ္ထိ အဂါရိကဝိဘူသာ [အဂါရိကဿ ဝိဘူသာ (က။) ဧဝမုပရိပိ] အတ္ထိ အနာဂါရိကဝိဘူသာ။ ကတမာ အဂါရိကဝိဘူသာ? ကေသာ စ မဿူ စ မာလာဂန္ဓဉ္စ ဝိလေပနဉ္စ အာဘရဏဉ္စ ပိလန္ဓနဉ္စ ဝတ္ထဉ္စ ပါရုပနဉ္စ [ပသာဓနဉ္စ (သျာ။), သယနာသနဉ္စ (က။) စူဠနိ။ ခဂ္ဂဝိသာဏသုတ္တနိဒ္ဒေသ ၁၃၀ နတ္ထိ ပါဌနာနတ္တံ] ဝေဌနဉ္စ ဥစ္ဆာဒနံ ပရိမဒ္ဒနံ နှာပနံ သမ္ဗာဟနံ အာဒါသံ အဉ္ဇနံ မာလာဂန္ဓဝိလေပနံ မုခစုဏ္ဏံ မုခလေပနံ ဟတ္ထဗန္ဓံ သိခါဗန္ဓံ ဒဏ္ဍံ နာဠိကံ ခဂ္ဂံ ဆတ္တံ စိတြုပါဟနံ ဥဏှီသံ မဏိံ ဝါဠဗီဇနိံ ဩဒါတာနိ ဝတ္ထာနိ ဒီဃဒသာနိ ဣတိ ဝါ – အယံ အဂါရိကဝိဘူသာ။
ကတမာ အနာဂါရိကဝိဘူသာ? စီဝရမဏ္ဍနာ ပတ္တမဏ္ဍနာ သေနာသနမဏ္ဍနာ ဣမဿ ဝါ ပူတိကာယဿ ဗာဟိရာနံ ဝါ ပရိက္ခာရာနံ မဏ္ဍနာ ဝိဘူသနာ ကေဠနာ ပရိကေဠနာ ဂဒ္ဓိကတာ ဂဒ္ဓိကတ္တံ [ဂေဓိကတာ ဂေဓိကတ္တံ (သျာ။) ပဿ ဝိဘ။ ၈၅၄] စပလတာ [စပလနာ (သျာ။)] စာပလျံ – အယံ အနာဂါရိကဝိဘူသာ။
သစ္စဝါဒီတိ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ သစ္စဝါဒီ သစ္စသန္ဓော ထေတော ပစ္စယိကော အဝိသံဝါဒကော လောကဿ, ဝိဘူသဋ္ဌာနာ အာရတော ဝိရတော ပဋိဝိရတော နိက္ခန္တော နိဿဋော ဝိပ္ပမုတ္တော ဝိသညုတ္တော, ဝိမရိယာဒိကတေန စေတသာ ဝိဟရတီတိ – ဝိဘူသဋ္ဌာနာ ဝိရတော သစ္စဝါဒီ, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။ တေနာဟ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ –
‘‘ခိဍ္ဍံ ရတိံ ကာမသုခဉ္စ လောကေ, အနလင်္ကရိတွာ အနပေက္ခမာနော၊
ဝိဘူသဋ္ဌာနာ ဝိရတော သစ္စဝါဒီ, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ’’တိ။
ပုတ္တဉ္စ ဒါရံ ပိတရဉ္စ မာတရံ, ဓနာနိ ဓညာနိ စ ဗန္ဓဝါနိ၊
ဟိတွာန ကာမာနိ ယထောဓိကာနိ, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။
(စူဠနိ၊၂၈၁။)ပုတ္တဉ္စ ဒါရံ ပိတရဉ္စ မာတရန္တိ။ ပုတ္တာတိ စတ္တာရော ပုတ္တာ – အတြဇော ပုတ္တော, ခေတ္တဇော [ခေတြဇော (သျာ။ က။)] ပုတ္တော, ဒိန္နကော ပုတ္တော, အန္တေဝါသိကော ပုတ္တော။ ဒါရာ ဝုစ္စန္တိ ဘရိယာယော။ ပိတာတိ ယော သော ဇနကော။ မာတာတိ ယာ သာ ဇနိကာတိ – ပုတ္တဉ္စ ဒါရံ ပိတရဉ္စ မာတရံ။
ဓနာနိ ဓညာနိ စ ဗန္ဓဝါနီတိ ဓနာနိ ဝုစ္စန္တိ ဟိရညံ သုဝဏ္ဏံ မုတ္တာ မဏိ ဝေဠုရိယော သင်္ခေါ သိလာ ပဝါဠံ ရဇတံ ဇာတရူပံ လောဟိတင်္ဂေါ [လောဟိတကော (?)] မသာရဂလ္လံ။ ဓညာနိ ဝုစ္စန္တိ ပုဗ္ဗဏ္ဏံ အပရဏ္ဏံ။ ပုဗ္ဗဏ္ဏံ နာမ သာလိ ဝီဟိ ယဝေါ ဂေါဓုမော ကင်္ဂု ဝရကော ကုဒြူသကော [ကုဒြုသကော (သျာ။)]။ အပရဏ္ဏံ နာမ သူပေယျံ။ ဗန္ဓဝါနီတိ စတ္တာရော ဗန္ဓဝါ – ဉာတိဗန္ဓဝါပိ ဗန္ဓု, ဂေါတ္တဗန္ဓဝါပိ ဗန္ဓု, မိတ္တဗန္ဓဝါပိ ဗန္ဓု, သိပ္ပဗန္ဓဝါပိ ဗန္ဓူတိ – ဓနာနိ ဓညာနိ စ ဗန္ဓဝါနိ။
ဟိတွာန ကာမာနိ ယထောဓိကာနီတိ။ ကာမာတိ ဥဒ္ဒါနတော ဒွေ ကာမာ – ဝတ္ထုကာမာ စ ကိလေသကာမာ စ…ပေ… ဣမေ ဝုစ္စန္တိ ဝတ္ထုကာမာ…ပေ… ဣမေ ဝုစ္စန္တိ ကိလေသကာမာ။ ဟိတွာန ကာမာနီတိ ဝတ္ထုကာမေ ပရိဇာနိတွာ, ကိလေသကာမေ ပဟာယ ပဇဟိတွာ ဝိနောဒေတွာ ဗျန္တီကရိတွာ အနဘာဝံ ဂမေတွာ။ ဟိတွာန ကာမာနိ ယထောဓိကာနီတိ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေန ယေ ကိလေသာ ပဟီနာ, တေ ကိလေသေ န ပုနေတိ န ပစ္စေတိ န ပစ္စာဂစ္ဆတိ၊ သကဒါဂါမိမဂ္ဂေန ယေ ကိလေသာ ပဟီနာ…ပေ… အနာဂါမိမဂ္ဂေန ယေ ကိလေသာ ပဟီနာ… အရဟတ္တမဂ္ဂေန ယေ ကိလေသာ ပဟီနာ, တေ ကိလေသေ န ပုနေတိ န ပစ္စေတိ န ပစ္စာဂစ္ဆတီတိ – ဟိတွာန ကာမာနိ ယထောဓိကာနိ, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။ တေနာဟ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ –
‘‘ပုတ္တဉ္စ ဒါရံ ပိတရဉ္စ မာတရံ, ဓနာနိ ဓညာနိ စ ဗန္ဓဝါနိ၊
ဟိတွာန ကာမာနိ ယထောဓိကာနိ, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ’’တိ။
(စူဠနိ၊၂၈၂။)သင်္ဂေါ ဧသော ပရိတ္တမေတ္ထ သောချံ, အပ္ပဿာဒေါ ဒုက္ခမေတ္ထ ဘိယျော၊
ဂဠော ဧသော ဣတိ ဉတွာ မတိမာ [မုတီမာ (သု။ နိ။ ၆၁)], ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။
သင်္ဂေါ ဧသော ပရိတ္တမေတ္ထ သောချန္တိ သင်္ဂေါတိ ဝါ ဗဠိသန္တိ ဝါ အာမိသန္တိ ဝါ လဂ္ဂနန္တိ ဝါ ပလိဗောဓောတိ ဝါ, ပဉ္စန္နေတံ ကာမဂုဏာနံ အဓိဝစနံ။ ပရိတ္တမေတ္ထ သောချန္တိ ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ – ‘‘ပဉ္စိမေ, ဘိက္ခဝေ, ကာမဂုဏာ။ ကတမေ ပဉ္စ? စက္ခုဝိညေယျာ ရူပါ ဣဋ္ဌာ ကန္တာ မနာပါ ပိယရူပါ ကာမူပသံဟိတာ ရဇနီယာ…ပေ… ကာယဝိညေယျာ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာ ဣဋ္ဌာ ကန္တာ မနာပါ ပိယရူပါ ကာမူပသံဟိတာ ရဇနီယာ။ ဣမေ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စ ကာမဂုဏာ။ ယံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဣမေ ပဉ္စ ကာမဂုဏေ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ သုခံ သောမနဿံ, ဣဒံ ဝုစ္စတိ ကာမသုခံ။ အပ္ပကံ ဧတံ သုခံ, ပရိတ္တကံ ဧတံ သုခံ, ထောကကံ ဧတံ သုခံ, ဩမကံ ဧတံ သုခံ, လာမကံ ဧတံ သုခံ, ဆတုက္ကံ ဧတံ သုခ’’န္တိ – သင်္ဂေါ ဧသော ပရိတ္တမေတ္ထ သောချံ။
အပ္ပဿာဒေါ ဒုက္ခမေတ္ထ ဘိယျောတိ အပ္ပဿာဒါ ကာမာ ဝုတ္တာ ဘဂဝတာ [ပဿ မ။ နိ။ ၁။၂၃၇] ဗဟုဒုက္ခာ ဗဟုပါယာသာ [ဗဟူပါယာသာ (သျာ။)]၊ အာဒီနဝေါ ဧတ္ထ ဘိယျော။ အဋ္ဌိကင်္ကလူပမာ ကာမာ ဝုတ္တာ ဘဂဝတာ, မံသပေသူပမာ ကာမာ ဝုတ္တာ ဘဂဝတာ, တိဏုက္ကူပမာ ကာမာ ဝုတ္တာ ဘဂဝတာ, အင်္ဂါရကာသူပမာ ကာမာ ဝုတ္တာ ဘဂဝတာ, သုပိနကူပမာ ကာမာ ဝုတ္တာ ဘဂဝတာ, ယာစိတကူပမာ ကာမာ ဝုတ္တာ ဘဂဝတာ, ရုက္ခဖလူပမာ ကာမာ ဝုတ္တာ ဘဂဝတာ, အသိသူနူပမာ ကာမာ ဝုတ္တာ ဘဂဝတာ, သတ္တိသူလူပမာ ကာမာ ဝုတ္တာ ဘဂဝတာ, သပ္ပသိရူပမာ ကာမာ ဝုတ္တာ ဘဂဝတာ ဗဟုဒုက္ခာ ဗဟုပါယာသာ, အာဒီနဝေါ ဧတ္ထ ဘိယျောတိ – အပ္ပဿာဒေါ ဒုက္ခမေတ္ထ ဘိယျော။
ဂဠော ဧသော ဣတိ ဉတွာ မတိမာတိ ဂဠောတိ ဝါ ဗဠိသန္တိ ဝါ အာမိသန္တိ ဝါ လဂ္ဂနန္တိ ဝါ ဗန္ဓနန္တိ ဝါ ပလိဗောဓောတိ ဝါ, ပဉ္စန္နေတံ ကာမဂုဏာနံ အဓိဝစနံ။ ဣတီတိ ပဒသန္ဓိ ပဒသံသဂ္ဂေါ ပဒပါရိပူရီ အက္ခရသမဝါယော ဗျဉ္ဇနသိလိဋ္ဌတာ ပဒါနုပုဗ္ဗတာပေတံ ဣတီတိ။ မတိမာတိ ပဏ္ဍိတော ပညဝါ ဗုဒ္ဓိမာ ဉာဏီ ဝိဘာဝီ မေဓာဝီ။ ဂဠော ဧသော ဣတိ ဉတွာ မတိမာတိ မတိမာ ဂဠောတိ ဉတွာ ဗဠိသန္တိ ဉတွာ အာမိသံ တိ
(စူဠနိ၊၂၈၃။)ဉတွာ လဂ္ဂနန္တိ ဉတွာ ဗန္ဓနန္တိ ဉတွာ ပလိဗောဓောတိ ဉတွာ ဇာနိတွာ တုလယိတွာ တီရယိတွာ ဝိဘာဝယိတွာ ဝိဘူတံ ကတွာတိ – ဂဠော ဧသော ဣတိ ဉတွာ မတိမာ, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။ တေနာဟ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ –
‘‘သင်္ဂေါ ဧသော ပရိတ္တမေတ္ထ သောချံ, အပ္ပဿာဒေါ ဒုက္ခမေတ္ထ ဘိယျော၊
ဂဠော ဧသော ဣတိ ဉတွာ မတိမာ, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ’’တိ။
သန္ဒာလယိတွာန သံယောဇနာနိ, ဇာလံဝ ဘေတွာ သလိလမ္ဗုစာရီ၊
အဂ္ဂီဝ ဒဍ္ဎံ အနိဝတ္တမာနော, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။
သန္ဒာလယိတွာန သံယောဇနာနီတိ ဒသ သံယောဇနာနိ – ကာမရာဂသံယောဇနံ, ပဋိဃသံယောဇနံ, မာနသံယောဇနံ, ဒိဋ္ဌိသံယောဇနံ, ဝိစိကိစ္ဆာသံယောဇနံ, သီလဗ္ဗတပရာမာသသံယောဇနံ, ဘဝရာဂသံယောဇနံ, ဣဿာသံယောဇနံ, မစ္ဆရိယသံယောဇနံ, အဝိဇ္ဇာသံယောဇနံ။ သန္ဒာလယိတွာန သံယောဇနာနီတိ ဒသ သံယောဇနာနိ ဒါလယိတွာ သန္ဒာလယိတွာ ပဇဟိတွာ ဝိနောဒေတွာ ဗျန္တီကရိတွာ အနဘာဝံ ဂမေတွာတိ – သန္ဒာလယိတွာန သံယောဇနာနိ။
ဇာလံဝ ဘေတွာ သလိလမ္ဗုစာရီတိ ဇာလံ ဝုစ္စတိ သုတ္တဇာလံ။ သလိလံ ဝုစ္စတိ ဥဒကံ။ အမ္ဗုစာရီ ဝုစ္စတိ မစ္ဆော။ ယထာ မစ္ဆော ဇာလံ ဘိန္ဒိတွာ ပဘိန္ဒိတွာ ဒါလယိတွာ ပဒါလယိတွာ သမ္ပဒါလယိတွာ စရတိ ဝိဟရတိ ဣရိယတိ ဝတ္တေတိ ပါလေတိ ယပေတိ ယာပေတိ, ဧဝမေဝ ဒွေ ဇာလာ – တဏှာဇာလဉ္စ ဒိဋ္ဌိဇာလဉ္စ…ပေ… ဣဒံ တဏှာဇာလံ…ပေ… ဣဒံ ဒိဋ္ဌိဇာလံ။ တဿ ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓဿ တဏှာဇာလံ ပဟီနံ, ဒိဋ္ဌိဇာလံ ပဋိနိဿဋ္ဌံ။ တဏှာဇာလဿ ပဟီနတ္တာ ဒိဋ္ဌိဇာလဿ ပဋိနိဿဋ္ဌတ္တာ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ ရူပေ န သဇ္ဇတိ သဒ္ဒေ န သဇ္ဇတိ ဂန္ဓေ န သဇ္ဇတိ…ပေ… ဒိဋ္ဌသုတမုတဝိညာတဗ္ဗေသု ဓမ္မေသု န သဇ္ဇတိ န ဂဏှာတိ န ဗဇ္ဈတိ န ပလိဗဇ္ဈတိ, နိက္ခန္တော နိဿဋော ဝိပ္ပမုတ္တော ဝိသညုတ္တော ဝိမရိယာဒိကတေန စေတသာ ဝိဟရတီတိ – ဇာလံဝ ဘေတွာ သလိလမ္ဗုစာရီ။
(စူဠနိ၊၂၈၄။)အဂ္ဂီဝ ဒဍ္ဎံ အနိဝတ္တမာနောတိ ယထာ အဂ္ဂိ တိဏကဋ္ဌုပါဒါနံ ဒဟန္တော ဂစ္ဆတိ အနိဝတ္တန္တော, ဧဝမေဝ တဿ ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓဿ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေန ယေ ကိလေသာ ပဟီနာ တေ ကိလေသေ န ပုနေတိ န ပစ္စေတိ န ပစ္စာဂစ္ဆတိ, သကဒါဂါမိမဂ္ဂေန…ပေ… အနာဂါမိမဂ္ဂေန… အရဟတ္တမဂ္ဂေန ယေ ကိလေသာ ပဟီနာ တေ ကိလေသေ န ပုနေတိ န ပစ္စေတိ န ပစ္စာဂစ္ဆတီတိ – အဂ္ဂီဝ ဒဍ္ဎံ အနိဝတ္တမာနော, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။ တေနာဟ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ –
‘‘သန္ဒာလယိတွာန သံယောဇနာနိ, ဇာလံဝ ဘေတွာ သလိလမ္ဗုစာရီ၊
အဂ္ဂီဝ ဒဍ္ဎံ အနိဝတ္တမာနော, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ’’တိ။
ဩက္ခိတ္တစက္ခု န စ ပါဒလောလော, ဂုတ္တိန္ဒြိယော ရက္ခိတမာနသာနော၊
အနဝဿုတော အပရိဍယှမာနော [အပရိဒယှမာနော (က။)], ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။
ဩက္ခိတ္တစက္ခု န စ ပါဒလောလောတိ ကထံ ခိတ္တစက္ခု ဟောတိ? ဣဓေကစ္စော ဘိက္ခု [နတ္ထိ သျာ။ ပေါတ္ထကေ မဟာနိ။ ၁၅၇] စက္ခုလောလော စက္ခုလောလိယေန သမန္နာဂတော ဟောတိ။ အဒိဋ္ဌံ ဒက္ခိတဗ္ဗံ ဒိဋ္ဌံ သမတိက္ကမိတဗ္ဗန္တိ – အာရာမေန အာရာမံ ဥယျာနေန ဥယျာနံ ဂါမေန ဂါမံ နိဂမေန နိဂမံ နဂရေန နဂရံ ရဋ္ဌေန ရဋ္ဌံ ဇနပဒေန ဇနပဒံ ဒီဃစာရိကံ အနဝဋ္ဌိတစာရိကံ [အနဝတ္ထစာရိကံ (သျာ။)] အနုယုတ္တော ဟောတိ ရူပဒဿနာယ။ ဧဝံ ခိတ္တစက္ခု ဟောတိ။
အထ ဝါ, ဘိက္ခု အန္တရဃရံ ပဝိဋ္ဌော ဝီထိံ ပဋိပန္နော အသံဝုတော ဂစ္ဆတိ။ ဟတ္ထိံ ဩလောကေန္တော အဿံ ဩလောကေန္တော ရထံ ဩလောကေန္တော ပတ္တိံ ဩလောကေန္တော ကုမာရကေ ဩလောကေန္တော ကုမာရိကာယော ဩလောကေန္တော ဣတ္ထိယော ဩလောကေန္တော ပုရိသေ ဩလောကေန္တော အန္တရာပဏံ ဩလောကေန္တော ဃရမုခါနိ ဩလောကေန္တော ဥဒ္ဓံ ဩလောကေန္တော အဓော ဩလောကေန္တော ဒိသာဝိဒိသံ ဝိပေက္ခမာနော [ပေက္ခမာနော (သျာ။ က။)] ဂစ္ဆတိ။ ဧဝမ္ပိ ခိတ္တစက္ခု ဟောတိ။
(စူဠနိ၊၂၈၅။)အထ ဝါ, ဘိက္ခု စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာ နိမိတ္တဂ္ဂါဟီ ဟောတိ အနုဗျဉ္ဇနဂ္ဂါဟီ။ ယတွာဓိကရဏမေနံ စက္ခုန္ဒြိယံ အသံဝုတံ ဝိဟရန္တံ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿာ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ အနွာဿဝေယျုံ, တဿ သံဝရာယ န ပဋိပဇ္ဇတိ, န ရက္ခတိ စက္ခုန္ဒြိယံ, စက္ခုန္ဒြိယေ န သံဝရံ အာပဇ္ဇတိ။ ဧဝမ္ပိ ခိတ္တစက္ခု ဟောတိ။
ယထာ ဝါ ပနေကေ ဘောန္တော သမဏဗြာဟ္မဏာ သဒ္ဓါဒေယျာနိ ဘောဇနာနိ ဘုဉ္ဇိတွာ တေ ဧဝရူပံ ဝိသူကဒဿနံ အနုယုတ္တာ ဝိဟရန္တိ, သေယျထိဒံ – နစ္စံ ဂီတံ ဝါဒိတံ ပေက္ခံ အက္ခာနံ ပါဏိဿရံ ဝေတာဠံ ကုမ္ဘထူဏံ သောဘနကံ [သောဘနဂရကံ (သျာ။), သောဘနကရဏံ (က။)] စဏ္ဍာလံ ဝံသံ ဓောဝနံ ဟတ္ထိယုဒ္ဓံ အဿယုဒ္ဓံ မဟိံသယုဒ္ဓံ [မဟိသယုဒ္ဓံ (သျာ။)] ဥသဘယုဒ္ဓံ အဇယုဒ္ဓံ မေဏ္ဍယုဒ္ဓံ ကုက္ကုဋယုဒ္ဓံ ဝဋ္ဋကယုဒ္ဓံ ဒဏ္ဍယုဒ္ဓံ မုဋ္ဌိယုဒ္ဓံ နိဗ္ဗုဒ္ဓံ ဥယျောဓိကံ ဗလဂ္ဂံ သေနာဗျူဟံ အနီကဒဿနံ ဣတိ ဝါ။ ဣတိ ဧဝရူပံ ဝိသူကဒဿနံ အနုယုတ္တော ဟောတိ။ ဧဝမ္ပိ ခိတ္တစက္ခု ဟောတိ။
ကထံ ဩက္ခိတ္တစက္ခု ဟောတိ? ဣဓေကစ္စော ဘိက္ခု န စက္ခုလောလော န စက္ခုလောလိယေန သမန္နာဂတော ဟောတိ။ အဒိဋ္ဌံ ဒက္ခိတဗ္ဗံ ဒိဋ္ဌံ သမတိက္ကမိတဗ္ဗန္တိ – န အာရာမေန အာရာမံ န ဥယျာနေန ဥယျာနံ န ဂါမေန ဂါမံ န နိဂမေန နိဂမံ န နဂရေန နဂရံ န ရဋ္ဌေန ရဋ္ဌံ န ဇနပဒေန ဇနပဒံ ဒီဃစာရိကံ အနဝဋ္ဌိတစာရိကံ အနုယုတ္တော ဟောတိ ရူပဒဿနာယ။ ဧဝံ ဩက္ခိတ္တစက္ခု ဟောတိ။
အထ ဝါ, ဘိက္ခု အန္တရဃရံ ပဝိဋ္ဌော ဝီထိံ ပဋိပန္နော သံဝုတော ဂစ္ဆတိ။ န ဟတ္ထိံ ဩလောကေန္တော န အဿံ ဩလောကေန္တော န ရထံ ဩလောကေန္တော န ပတ္တိံ ဩလောကေန္တော န ကုမာရကေ ဩလောကေန္တော န ကုမာရိကာယော ဩလောကေန္တော န ဣတ္ထိယော ဩလောကေန္တော န ပုရိသေ ဩလောကေန္တော န အန္တရာပဏံ ဩလောကေန္တော န ဃရမုခါနိ ဩလောကေန္တော န ဥဒ္ဓံ ဩလောကေန္တော န အဓော ဩလောကေန္တော န ဒိသာဝိဒိသံ ဝိပေက္ခမာနော ဂစ္ဆတိ။ ဧဝမ္ပိ ဩက္ခိတ္တစက္ခု ဟောတိ။
အထ ဝါ, ဘိက္ခု စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာ န နိမိတ္တဂ္ဂါဟီ ဟောတိ နာနုဗျဉ္ဇနဂ္ဂါဟီ။ ယတွာဓိကရဏမေနံ စက္ခုန္ဒြိယံ အသံဝုတံ ဝိဟရန္တံ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿာ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ အနွာဿဝေယျုံ, တဿ သံဝရာယ ပဋိပဇ္ဇတိ, ရက္ခတိ စက္ခုန္ဒြိယံ, စက္ခုန္ဒြိယေ သံဝရံ အာပဇ္ဇတိ။ ဧဝမ္ပိ ဩက္ခိတ္တစက္ခု ဟောတိ။
(စူဠနိ၊၂၈၆။)ယထာ ဝါ ပနေကေ ဘောန္တော သမဏဗြာဟ္မဏာ သဒ္ဓါဒေယျာနိ ဘောဇနာနိ ဘုဉ္ဇိတွာ တေ ဧဝရူပံ ဝိသူကဒဿနံ အနုယုတ္တာ ဝိဟရန္တိ, သေယျထိဒံ – နစ္စံ ဂီတံ ဝါဒိတံ…ပေ… အနီကဒဿနံ ဣတိ ဝါ။ ဣတိ ဧဝရူပါ ဝိသူကဒဿနာ ပဋိဝိရတော။ ဧဝမ္ပိ ဩက္ခိတ္တစက္ခု ဟောတိ။
န စ ပါဒလောလောတိ ကထံ ပါဒလောလော ဟောတိ? ဣဓေကစ္စော ဘိက္ခု ပါဒလောလော ပါဒလောလိယေန သမန္နာဂတော ဟောတိ – အာရာမေန အာရာမံ ဥယျာနေန ဥယျာနံ ဂါမေန ဂါမံ နိဂမေန နိဂမံ နဂရေန နဂရံ ရဋ္ဌေန ရဋ္ဌံ ဇနပဒေန ဇနပဒံ ဒီဃစာရိကံ အနဝဋ္ဌိတစာရိကံ အနုယုတ္တော ဟောတိ။ ဧဝမ္ပိ ပါဒလောလော ဟောတိ။
အထ ဝါ, ဘိက္ခု အန္တောသံဃာရာမေ [အန္တောပိ သံဃာရာမေ (က။)] ပါဒလောလော ပါဒလောလိယေန သမန္နာဂတော ဟောတိ, န အတ္ထဟေတု န ကာရဏဟေတု ဥဒ္ဓတော အဝူပသန္တစိတ္တော ပရိဝေဏတော ပရိဝေဏံ ဂစ္ဆတိ, ဝိဟာရတော ဝိဟာရံ ဂစ္ဆတိ, အဍ္ဎယောဂတော အဍ္ဎယောဂံ ဂစ္ဆတိ, ပါသာဒတော ပါသာဒံ ဂစ္ဆတိ, ဟမ္မိယတော ဟမ္မိယံ ဂစ္ဆတိ, ဂုဟတော ဂုဟံ ဂစ္ဆတိ, လေဏတော လေဏံ ဂစ္ဆတိ, ကုဋိယာ ကုဋိံ ဂစ္ဆတိ, ကူဋာဂါရတော ကူဋာဂါရံ ဂစ္ဆတိ, အဋ္ဋတော အဋ္ဋံ ဂစ္ဆတိ, မာဠတော မာဠံ ဂစ္ဆတိ, ဥဒ္ဒဏ္ဍတော ဥဒ္ဒဏ္ဍံ ဂစ္ဆတိ [ဥဒ္ဒဏ္ဍံ ဂစ္ဆတိ, ဥဒ္ဓေါသိတတော ဥဒ္ဓေါသိတံ ဂစ္ဆတိ (သျာ။) ပဿ မဟာနိ။ ၁၇], ဥပဋ္ဌာနသာလတော ဥပဋ္ဌာနသာလံ ဂစ္ဆတိ, မဏ္ဍပတော မဏ္ဍပံ ဂစ္ဆတိ, ရုက္ခမူလတော ရုက္ခမူလံ ဂစ္ဆတိ, ယတ္ထ ဝါ ပန ဘိက္ခူ နိသီဒန္တိ ဝါ ဂစ္ဆန္တိ ဝါ, တတ္ထ ဧကဿ ဝါ ဒုတိယော ဟောတိ, ဒွိန္နံ ဝါ တတိယော ဟောတိ, တိဏ္ဏံ ဝါ စတုတ္ထော ဟောတိ။ တတ္ထ ဗဟုံ သမ္ဖပ္ပလာပံ ပလပတိ, သေယျထိဒံ – ရာဇကထံ စောရကထံ…ပေ… ဣတိ ဘဝါဘဝကထံ ကထေတိ။ ဧဝမ္ပိ ပါဒလောလော ဟောတိ။
န စ ပါဒလောလောတိ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ ပါဒလောလိယာ အာရတော ဝိရတော ပဋိဝိရတော နိက္ခန္တော နိဿဋော ဝိပ္ပမုတ္တော ဝိသညုတ္တော ဝိမရိယာဒိကတေန စေတသာ ပဋိသလ္လာနာရာမော ဟောတိ ပဋိသလ္လာနရတော အဇ္ဈတ္တံ စေတောသမထမနုယုတ္တော အနိရာကတဇ္ဈာနော ဝိပဿနာယ သမန္နာဂတော ဗြူဟေတာ သုညာဂါရံ ဈာယီ ဈာနရတော ဧကတ္တမနုယုတ္တော သဒတ္ထဂရုကောတိ – ဩက္ခိတ္တစက္ခု န စ ပါဒလောလော။
(စူဠနိ၊၂၈၇။)ဂုတ္တိန္ဒြိယော ရက္ခိတမာနသာနောတိ။ ဂုတ္တိန္ဒြိယောတိ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာ န နိမိတ္တဂ္ဂါဟီ ဟောတိ နာနုဗျဉ္ဇနဂ္ဂါဟီ။ ယတွာဓိကရဏမေနံ စက္ခုန္ဒြိယံ အသံဝုတံ ဝိဟရန္တံ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿာ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ အနွာဿဝေယျုံ, တဿ သံဝရာယ ပဋိပဇ္ဇတိ, ရက္ခတိ စက္ခုန္ဒြိယံ, စက္ခုန္ဒြိယေ သံဝရံ အာပဇ္ဇတိ။ သောတေန သဒ္ဒံ သုတွာ…ပေ… ဃာနေန ဂန္ဓံ ဃာယိတွာ… ဇိဝှါယ ရသံ သာယိတွာ… ကာယေန ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ ဖုသိတွာ … မနသာ ဓမ္မံ ဝိညာယ န နိမိတ္တဂ္ဂါဟီ ဟောတိ နာနုဗျဉ္ဇနဂ္ဂါဟီ။ ယတွာဓိကရဏမေနံ မနိန္ဒြိယံ အသံဝုတံ ဝိဟရန္တံ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿာ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ အနွာဿဝေယျုံ, တဿ သံဝရာယ ပဋိပဇ္ဇတိ, ရက္ခတိ မနိန္ဒြိယံ, မနိန္ဒြိယေ သံဝရံ အာပဇ္ဇတီတိ – ဂုတ္တိန္ဒြိယော။ ရက္ခိတမာနသာနောတိ ဂေါပိတမာနသာနောတိ – ဂုတ္တိန္ဒြိယော ရက္ခိတမာနသာနော။
အနဝဿုတော ပရိဍယှမာနောတိ ဝုတ္တဉှေတံ အာယသ္မတာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနေန – ‘‘အဝဿုတပရိယာယဉ္စ [ပဿ သံ။ နိ။ ၄။၂၄၃] ဝေါ, အာဝုသော, ဒေသေဿာမိ အနဝဿုတပရိယာယဉ္စ။ တံ သုဏာထ, သာဓုကံ မနသိကရောထ၊ ဘာသိဿာမီ’’တိ။ ‘‘ဧဝမာဝုသော’’တိ ခေါ တေ ဘိက္ခူ အာယသ္မတော မဟာမောဂ္ဂလ္လာနဿ ပစ္စဿောသုံ။ အာယသ္မာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော [မဟာမောဂ္ဂလာနော (က။)] ဧတဒဝေါစ –
‘‘ကထံ စာဝုသော, အဝဿုတော ဟောတိ? ဣဓာဝုသော, ဘိက္ခု စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာ ပိယရူပေ ရူပေ အဓိမုစ္စတိ, အပ္ပိယရူပေ ရူပေ ဗျာပဇ္ဇတိ, အနုပဋ္ဌိတကာယဿတိ [အနုပဋ္ဌိတကာယသတိ (သျာ။ က။)] စ ဝိဟရတိ ပရိတ္တစေတသော။ တဉ္စ စေတောဝိမုတ္တိံ ပညာဝိမုတ္တိံ ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနာတိ, ယတ္ထဿ [တတ္ထ ယေ (က။) ပဿ သံ။ နိ။ ၄။၂၄၃] တေ ဥပ္ပန္နာ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ အပရိသေသာ နိရုဇ္ဈန္တိ။ သောတေန သဒ္ဒံ သုတွာ…ပေ… မနသာ ဓမ္မံ ဝိညာယ ပိယရူပေ ဓမ္မေ အဓိမုစ္စတိ, အပ္ပိယရူပေ ဓမ္မေ ဗျာပဇ္ဇတိ, အနုပဋ္ဌိတကာယဿတိ စ ဝိဟရတိ ပရိတ္တစေတသော။ တဉ္စ စေတောဝိမုတ္တိံ ပညာဝိမုတ္တိံ ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနာတိ, ယတ္ထဿ တေ ဥပ္ပန္နာ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ အပရိသေသာ နိရုဇ္ဈန္တိ။ အယံ ဝုစ္စတာဝုသော, ဘိက္ခု အဝဿုတော စက္ခုဝိညေယျေသု ရူပေသု…ပေ… အဝဿုတော မနောဝိညေယျေသု ဓမ္မေသု။ ဧဝံဝိဟာရိံ စာဝုသော, ဘိက္ခုံ စက္ခုတော စေပိ နံ မာရော ဥပသင်္ကမတိ, လဘေထေဝ [လဘတေဝ (သျာ။ က။) ဧဝမုပရိပိ] မာရော
(စူဠနိ၊၂၈၈။)ဩတာရံ လဘေထ [လဘတိ (သျာ။ က။) ဧဝမုပရိပိ] မာရော အာရမ္မဏံ, သောတတော စေပိ နံ…ပေ… မနတော စေပိ နံ မာရော ဥပသင်္ကမတိ, လဘေထေဝ မာရော ဩတာရံ လဘေထ မာရော အာရမ္မဏံ။
‘‘သေယျထာပိ, အာဝုသော, နဠာဂါရံ ဝါ တိဏာဂါရံ ဝါ သုက္ခံ ကောဠာပံ [ကောလာပံ (သျာ။) သံ။ နိ။ ၄။၂၄၃] တေရောဝဿိကံ။ ပုရတ္ထိမာယ စေပိ နံ ဒိသာယ ပုရိသော အာဒိတ္တာယ တိဏုက္ကာယ ဥပသင်္ကမေယျ, လဘေထေဝ အဂ္ဂိ ဩတာရံ လဘေထ အဂ္ဂိ အာရမ္မဏံ၊ ပစ္ဆိမာယ စေပိ နံ ဒိသာယ…ပေ… ဥတ္တရာယ စေပိ နံ ဒိသာယ… ဒက္ခိဏာယ စေပိ နံ ဒိသာယ… ဟေဋ္ဌိမတော [ပစ္ဆတော (သျာ။), ဟေဋ္ဌိမာယ (က။)] စေပိ နံ ဒိသာယ… ဥပရိမတော [ဥပရိတော (သျာ။), ဥပရိမာယ (က။)] စေပိ နံ ဒိသာယ… ယတော ကုတောစိ စေပိ နံ ပုရိသော အာဒိတ္တာယ တိဏုက္ကာယ ဥပသင်္ကမေယျ, လဘေထေဝ အဂ္ဂိ ဩတာရံ လဘေထ အဂ္ဂိ အာရမ္မဏံ။ ဧဝမေဝ ခေါ, အာဝုသော, ဧဝံဝိဟာရိံ ဘိက္ခုံ စက္ခုတော စေပိ နံ မာရော ဥပသင်္ကမတိ, လဘေထေဝ မာရော ဩတာရံ လဘေထ မာရော အာရမ္မဏံ, သောတတော စေပိ နံ…ပေ… မနတော စေပိ နံ မာရော ဥပသင်္ကမတိ, လဘေထေဝ မာရော ဩတာရံ လဘေထ မာရော အာရမ္မဏံ။
‘‘ဧဝံဝိဟာရိံ စာဝုသော, ဘိက္ခုံ ရူပါ အဓိဘံသု [အဘိဘဝိံသု (သျာ။), အဘိဘံသု (က။) ဧဝမုပရိပိ], န ဘိက္ခု ရူပေ အဓိဘောသိ၊ သဒ္ဒါ ဘိက္ခုံ အဓိဘံသု, န ဘိက္ခု သဒ္ဒေ အဓိဘောသိ၊ ဂန္ဓာ ဘိက္ခုံ အဓိဘံသု, န ဘိက္ခု ဂန္ဓေ အဓိဘောသိ၊ ရသာ ဘိက္ခုံ အဓိဘံသု, န ဘိက္ခု ရသေ အဓိဘောသိ၊ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာ ဘိက္ခုံ အဓိဘံသု, န ဘိက္ခု ဖောဋ္ဌဗ္ဗေ အဓိဘောသိ၊ ဓမ္မာ ဘိက္ခုံ အဓိဘံသု, န ဘိက္ခု ဓမ္မေ အဓိဘောသိ။ အယံ ဝုစ္စတာဝုသော, ဘိက္ခု ရူပါဓိဘူတော သဒ္ဒါဓိဘူတော ဂန္ဓာဓိဘူတော ရသာဓိဘူတော ဖောဋ္ဌဗ္ဗာဓိဘူတော ဓမ္မာဓိဘူတော အဓိဘူ အနဓိဘူတော အဓိဘံသု နံ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ သံကိလေသိကာ ပေါနောဘဝိကာ သဒရာ ဒုက္ခဝိပါကာ အာယတိံ ဇာတိဇရာမရဏိယာ။ ဧဝံ ခေါ, အာဝုသော, အဝဿုတော ဟောတိ။
‘‘ကထံ စာဝုသော, အနဝဿုတော ဟောတိ? ဣဓာဝုသော, ဘိက္ခု စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာ ပိယရူပေ ရူပေ နာဓိမုစ္စတိ, အပ္ပိယရူပေ ရူပေ န ဗျာပဇ္ဇတိ, ဥပဋ္ဌိတကာယဿတိ စ ဝိဟရတိ အပ္ပမာဏစေတသော။ တဉ္စ စေတောဝိမုတ္တိံ
(စူဠနိ၊၂၈၉။)ပညာဝိမုတ္တိံ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ, ယတ္ထဿ တေ ဥပ္ပန္နာ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ အပရိသေသာ နိရုဇ္ဈန္တိ၊ သောတေန သဒ္ဒံ သုတွာ…ပေ… မနသာ ဓမ္မံ ဝိညာယ ပိယရူပေ ဓမ္မေ နာဓိမုစ္စတိ, အပ္ပိယရူပေ ဓမ္မေ န ဗျာပဇ္ဇတိ, ဥပဋ္ဌိတကာယဿတိ စ ဝိဟရတိ အပ္ပမာဏစေတသော။ တဉ္စ စေတောဝိမုတ္တိံ ပညာဝိမုတ္တိံ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ, ယတ္ထဿ တေ ဥပ္ပန္နာ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ အပရိသေသာ နိရုဇ္ဈန္တိ။ အယံ ဝုစ္စတာဝုသော, ဘိက္ခု အနဝဿုတော စက္ခုဝိညေယျေသု ရူပေသု…ပေ… အနဝဿုတော မနောဝိညေယျေသု ဓမ္မေသု။ ဧဝံဝိဟာရိံ စာဝုသော, ဘိက္ခုံ စက္ခုတော စေပိ နံ မာရော ဥပသင်္ကမတိ, နေဝ လဘေထ မာရော ဩတာရံ, န လဘေထ မာရော အာရမ္မဏံ၊ သောတတော စေပိ နံ…ပေ… မနတော စေပိ နံ မာရော ဥပသင်္ကမတိ, နေဝ လဘေထ မာရော ဩတာရံ, န လဘေထ မာရော အာရမ္မဏံ။
‘‘သေယျထာပိ, အာဝုသော, ကူဋာဂါရာ ဝါ ကူဋာဂါရသာလာ [သန္ထာဂါရသာလာ (သျာ။) ပဿ သံ။ နိ။ ၄။၂၄၃] ဝါ ဗဟလမတ္တိကာ အဒ္ဒါဝလေပနာ [အလ္လာဝလေပနာ (သျာ။)] ပုရတ္ထိမာယ စေပိ နံ ဒိသာယ ပုရိသော အာဒိတ္တာယ တိဏုက္ကာယ ဥပသင်္ကမေယျ, နေဝ လဘေထ အဂ္ဂိ ဩတာရံ, န လဘေထ အဂ္ဂိ အာရမ္မဏံ၊ ပစ္ဆိမာယ စေပိ နံ ဒိသာယ… ဥတ္တရာယ စေပိ နံ ဒိသာယ… ဒက္ခိဏာယ စေပိ နံ ဒိသာယ… ဟေဋ္ဌိမတော စေပိ နံ ဒိသာယ… ဥပရိမတော စေပိ နံ ဒိသာယ… ယတော ကုတောစိ စေပိ နံ ပုရိသော အာဒိတ္တာယ တိဏုက္ကာယ ဥပသင်္ကမေယျ, နေဝ လဘေထ အဂ္ဂိ ဩတာရံ န လဘေထ အဂ္ဂိ အာရမ္မဏံ။ ဧဝမေဝ ခေါ, အာဝုသော, ဧဝံဝိဟာရိံ ဘိက္ခုံ စက္ခုတော စေပိ နံ မာရော ဥပသင်္ကမတိ, နေဝ လဘေထ မာရော ဩတာရံ န လဘေထ မာရော အာရမ္မဏံ၊ သောတတော စေပိ နံ…ပေ… မနတော စေပိ နံ မာရော ဥပသင်္ကမတိ နေဝ လဘေထ မာရော ဩတာရံ န လဘေထ မာရော အာရမ္မဏံ။
‘‘ဧဝံဝိဟာရီ စာဝုသော, ဘိက္ခု ရူပေ အဓိဘောသိ [အဘိဘဝိံသု (သျာ။), အဘိဘောသိ (က။) ပဿ သံ။ နိ။ ၄။၂၄၃], န ရူပါ ဘိက္ခုံ အဓိဘံသု၊ သဒ္ဒေ ဘိက္ခု အဓိဘောသိ, န သဒ္ဒါ ဘိက္ခုံ အဓိဘံသု၊ ဂန္ဓေ ဘိက္ခု အဓိဘောသိ, န ဂန္ဓာ ဘိက္ခုံ အဓိဘံသု၊ ရသေ ဘိက္ခု အဓိဘောသိ, န ရသာ ဘိက္ခုံ အဓိဘံသု၊ ဖောဋ္ဌဗ္ဗေ ဘိက္ခု အဓိဘောသိ, န ဖောဋ္ဌဗ္ဗာ ဘိက္ခုံ အဓိဘံသု၊ ဓမ္မေ ဘိက္ခု အဓိဘောသိ, န ဓမ္မာ ဘိက္ခုံ အဓိဘံသု။ အယံ
(စူဠနိ၊၂၉၀။)ဝုစ္စတာဝုသော, ဘိက္ခု ရူပါဓိဘူ သဒ္ဒါဓိဘူ ဂန္ဓာဓိဘူ ရသာဓိဘူ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာဓိဘူ ဓမ္မာဓိဘူ အဓိဘူ အနဓိဘူတော [အနဘိဘူတော ကေဟိ စိ ကိလေသေဟိ (က။) ပဿ သံ။ နိ။ ၄။၂၄၃]။ အဓိဘောသိ တေ ပါပကေ အကုသလေ ဓမ္မေ သံကိလေသိကေ ပေါနောဘဝိကေ သဒရေ ဒုက္ခဝိပါကေ အာယတိံ ဇာတိဇရာမရဏိယေ။ ဧဝံ ခေါ, အာဝုသော, အနဝဿုတော ဟောတီ’’တိ – အနဝဿုတော။
အပရိဍယှမာနောတိ ရာဂဇေန ပရိဠာဟေန အပရိဍယှမာနော, ဒေါသဇေန ပရိဠာဟေန အပရိဍယှမာနော, မောဟဇေန ပရိဠာဟေန အပရိဍယှမာနောတိ – အနဝဿုတော အပရိဍယှမာနော, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။ တေနာဟ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ –
‘‘ဩက္ခိတ္တစက္ခု န စ ပါဒလောလော, ဂုတ္တိန္ဒြိယော ရက္ခိတမာနသာနော၊
အနဝဿုတော အပရိဍယှမာနော, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ’’တိ။
ဩဟာရယိတွာ ဂိဟိဗျဉ္ဇနာနိ, သဉ္ဆန္နပတ္တော ယထာ ပါရိဆတ္တကော၊
ကာသာယဝတ္ထော အဘိနိက္ခမိတွာ, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။
ဩဟာရယိတွာ ဂိဟိဗျဉ္ဇနာနီတိ ဂိဟိဗျဉ္ဇနာနိ ဝုစ္စန္တိ ကေသာ စ မဿူ စ…ပေ… ဒီဃဒသာနိ ဣတိ ဝါ။ ဩဟာရယိတွာ ဂိဟိဗျဉ္ဇနာနီတိ ဂိဟိဗျဉ္ဇနာနိ ဩရောပယိတွာ သမောရောပယိတွာ နိက္ခိပိတွာ ပဋိပ္ပဿမ္ဘိတွာတိ – ဩဟာရယိတွာ ဂိဟိဗျဉ္ဇနာနိ။
သဉ္ဆန္နပတ္တော ယထာ ပါရိဆတ္တကောတိ ယထာ သော ပါရိဆတ္တကော ကောဝိဠာရော ဗဟလပတ္တပလာသော [သာခပတ္တပလာသော (က။)] သန္ဒစ္ဆာယော [သဏ္ဍစ္ဆာယော (သျာ။), သန္တစ္ဆာယော (က။) ပဿ မ။ နိ။ ၁။၁၅၄], ဧဝမေဝ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ ပရိပုဏ္ဏပတ္တစီဝရဓရောတိ – သဉ္ဆန္နပတ္တော ယထာ ပါရိဆတ္တကော။
(စူဠနိ၊၂၉၁။)ကာသာယဝတ္ထော အဘိနိက္ခမိတွာတိ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ သဗ္ဗံ ဃရာဝါသပလိဗောဓံ ဆိန္ဒိတွာ ပုတ္တဒါရံ ပလိဗောဓံ ဆိန္ဒိတွာ ဉာတိပလိဗောဓံ ဆိန္ဒိတွာ မိတ္တာမစ္စပလိဗောဓံ ဆိန္ဒိတွာ သန္နိဓိပလိဗောဓံ ဆိန္ဒိတွာ ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ [ဩဟာရယိတွာ (သျာ။ က။)] ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတွာ အကိဉ္စနဘာဝံ ဥပဂန္တွာ ဧကော စရတိ ဝိဟရတိ ဣရိယတိ ဝတ္တေတိ ပါလေတိ ယပေတိ ယာပေတီတိ – ကာသာယဝတ္ထော အဘိနိက္ခမိတွာ, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။ တေနာဟ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ –
‘‘ဩဟာရယိတွာ ဂိဟိဗျဉ္ဇနာနိ, သဉ္ဆန္နပတ္တော ယထာ ပါရိဆတ္တကော၊
ကာသာယဝတ္ထော အဘိနိက္ခမိတွာ, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ’’တိ။
တတိယော ဝဂ္ဂေါ။
စတုတ္ထဝဂ္ဂေါ
ရသေသု ဂေဓံ အကရံ အလောလော, အနညပေါသီ သပဒါနစာရီ၊
ကုလေ ကုလေ အပ္ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တော, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။
ရသေသု ဂေဓံ အကရံ အလောလောတိ။ ရသောတိ မူလရသော ခန္ဓရသော တစရသော ပတ္တရသော ပုပ္ဖရသော ဖလရသော, အမ္ဗိလံ မဓုရံ တိတ္တကံ ကဋုကံ လောဏိကံ ခါရိကံ လမ္ဗိကံ [လမ္ဗိလံ (သျာ။ က။) ပဿ အာယတနဝိဘင်္ဂေ] ကသာဝေါ သာဒု အသာဒု သီတံ ဥဏှံ။ သန္တေကေ သမဏဗြာဟ္မဏာ ရသဂိဒ္ဓါ။ တေ ဇိဝှဂ္ဂေန ရသဂ္ဂါနိ ပရိယေသန္တာ အာဟိဏ္ဍန္တိ။ တေ အမ္ဗိလံ လဘိတွာ အနမ္ဗိလံ ပရိယေသန္တိ, အနမ္ဗိလံ လဘိတွာ အမ္ဗိလံ ပရိယေသန္တိ၊ မဓုရံ လဘိတွာ အမဓုရံ ပရိယေသန္တိ, အမဓုရံ လဘိတွာ မဓုရံ ပရိယေသန္တိ၊ တိတ္တကံ လဘိတွာ အတိတ္တကံ ပရိယေသန္တိ, အတိတ္တကံ လဘိတွာ တိတ္တကံ ပရိယေသန္တိ၊ ကဋုကံ လဘိတွာ အကုဋကံ ပရိယေသန္တိ, အကုဋကံ လဘိတွာ ကဋုကံ ပရိယေသန္တိ၊ လောဏိကံ လဘိတွာ အလောဏိကံ ပရိယေသန္တိ, အလောဏိကံ လဘိတွာ လောဏိကံ ပရိယေသန္တိ၊ ခါရိကံ လဘိတွာ အခါရိကံ ပရိယေသန္တိ, အခါရိကံ လဘိတွာ ခါရိကံ ပရိယေသန္တိ၊ ကသာဝံ လဘိတွာ အကသာဝံ ပရိယေသန္တိ, အကသာဝံ လဘိတွာ ကသာဝံ ပရိယေသန္တိ၊ လမ္ဗိကံ လဘိတွာ အလမ္ဗိကံ ပရိယေသန္တိ, အလမ္ဗိကံ လဘိတွာ လမ္ဗိကံ ပရိယေသန္တိ၊ သာဒုံ လဘိတွာ အသာဒုံ ပရိယေသန္တိ, အသာဒုံ
(စူဠနိ၊၂၉၂။)လဘိတွာ သာဒုံ ပရိယေသန္တိ၊ သီတံ လဘိတွာ ဥဏှံ ပရိယေသန္တိ, ဥဏှံ လဘိတွာ သီတံ ပရိယေသန္တိ။ တေ ယံ ယံ လဘန္တိ တေန တေန န တုဿန္တိ, အပရာပရံ ပရိယေသန္တိ။ မနာပိကေသု ရသေသု ရတ္တာ ဂိဒ္ဓါ ဂထိတာ မုစ္ဆိတာ အဇ္ဈောသန္နာ လဂ္ဂါ လဂ္ဂိတာ ပလိဗုဒ္ဓါ။ သာ ရသတဏှာ တဿ ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓဿ ပဟီနာ ဥစ္ဆိန္နမူလာ တာလာဝတ္ထုကတာ အနဘာဝံကတာ အာယတိံ အနုပ္ပါဒဓမ္မာ။ တသ္မာ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ ပဋိသင်္ခါ ယောနိသော အာဟာရံ အာဟာရေတိ – ‘‘နေဝ ဒဝါယ န မဒါယ န မဏ္ဍနာယ န ဝိဘူသနာယ၊ ယာဝဒေဝ ဣမဿ ကာယဿ ဌိတိယာ ယာပနာယ ဝိဟိံသူပရတိယာ ဗြဟ္မစရိယာနုဂ္ဂဟာယ။ ဣတိ ပုရာဏဉ္စ ဝေဒနံ ပဋိဟင်္ခါမိ, နဝဉ္စ ဝေဒနံ န ဥပ္ပါဒေဿာမိ, ယာတြာ စ မေ ဘဝိဿတိ အနဝဇ္ဇတာ စ ဖာသုဝိဟာရော စာ’’တိ။
ယထာ ဝဏံ အာလိမ္ပေယျ ယာဝဒေဝ အာရုဟဏတ္ထာယ [ရောပနတ္ထာယ (သျာ။)], ယထာ ဝါ အက္ခံ အဗ္ဘဉ္ဇေယျ ယာဝဒေဝ ဘာရဿ နိတ္ထရဏတ္ထာယ, ယထာ ပုတ္တမံသံ အာဟာရံ အာဟရေယျ ယာဝဒေဝ ကန္တာရဿ နိတ္ထရဏတ္ထာယ၊ ဧဝမေဝ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ ပဋိသင်္ခါ ယောနိသော အာဟာရံ အာဟာရေတိ – ‘‘နေဝ ဒဝါယ န မဒါယ န မဏ္ဍနာယ န ဝိဘူသနာယ၊ ယာဝဒေဝ ဣမဿ ကာယဿ ဌိတိယာ ယာပနာယ ဝိဟိံသူပရတိယာ ဗြဟ္မစရိယာနုဂ္ဂဟာယ။ ဣတိ ပုရာဏဉ္စ ဝေဒနံ ပဋိဟင်္ခါမိ, နဝဉ္စ ဝေဒနံ န ဥပ္ပါဒေဿာမိ, ယာတြာ စ မေ ဘဝိဿတိ အနဝဇ္ဇတာ စ ဖာသုဝိဟာရော စာ’’တိ။ ရသတဏှာယ အာရတော ဝိရတော ပဋိဝိရတော နိက္ခန္တော နိဿဋော ဝိပ္ပမုတ္တော ဝိသညုတ္တော ဝိမရိယာဒိကတေန စေတသာ ဝိဟရတီတိ – ရသေသု ဂေဓံ အကရံ။
အလောလောတိ လောလုပ္ပံ ဝုစ္စတိ တဏှာ။ ယော ရာဂေါ သာရာဂေါ…ပေ… အဘိဇ္ဈာ လောဘော အကုသလမူလံ။ သာ လောလုပ္ပါ တဏှာ တဿ ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓဿ ပဟီနာ ဥစ္ဆိန္နမူလာ တာလာဝတ္ထုကတာ အနဘာဝံကတာ အာယတိံ အနုပ္ပါဒဓမ္မာ။ တသ္မာ ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ အလောလောတိ – ရသေသု ဂေဓံ အကရံ အလောလော။
အနညပေါသီ သပဒါနစာရီတိ အနညပေါသီတိ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ အတ္တာနညေဝ ပေါသေတိ, န ပရန္တိ။
(စူဠနိ၊၂၉၃။)အနညပေါသိမညာတံ, ဒန္တံ သာရေ ပတိဋ္ဌိတံ [သာရေသု သုပတိဋ္ဌိတံ (သျာ။ က။) ပဿ ဥဒါ။ ၆]၊
ခီဏာသဝံ ဝန္တဒေါသံ, တမဟံ ဗြူမိ ဗြာဟ္မဏန္တိ။
အနညပေါသီ သပဒါနစာရီတိ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ ပုဗ္ဗဏှသမယံ [ပုဗ္ဗနှသမယံ (က။)] နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ဂါမံ ဝါ နိဂမံ ဝါ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသတိ ရက္ခိတေနေဝ ကာယေန ရက္ခိတာယ ဝါစာယ ရက္ခိတေန စိတ္တေန ဥပဋ္ဌိတာယ သတိယာ သံဝုတေဟိ ဣန္ဒြိယေဟိ။ ဩက္ခိတ္တစက္ခု ဣရိယာပထသမ္ပန္နော ကုလာ ကုလံ အနတိက္ကမန္တော ပိဏ္ဍာယ စရတီတိ – အနညပေါသီ သပဒါနစာရီ။
ကုလေ ကုလေ အပ္ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တောတိ ဒွီဟိ ကာရဏေဟိ ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တော ဟောတိ – အတ္တာနံ ဝါ နီစံ ဌပေန္တော ပရံ ဥစ္စံ ဌပေန္တော ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တော ဟောတိ, အတ္တာနံ ဝါ ဥစ္စံ ဌပေန္တော ပရံ နီစံ ဌပေန္တော ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တော ဟောတိ။ ကထံ အတ္တာနံ နီစံ ဌပေန္တော ပရံ ဥစ္စံ ဌပေန္တော ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တော ဟောတိ? ‘‘တုမှေ မေ ဗဟူပကာရာ, အဟံ တုမှေ နိဿာယ လဘာမိ စီဝရပိဏ္ဍပါတသေနာသနဂိလာနပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရံ။ ယမ္ပိ မေ အညေ ဒါတုံ ဝါ ကာတုံ ဝါ မညန္တိ တုမှေ နိဿာယ တုမှေ ပဿန္တာ။ ယမ္ပိ မေ ပေါရာဏံ မာတာပေတ္တိကံ နာမဂေါတ္တံ တမ္ပိ မေ အန္တရဟိတံ တုမှေဟိ အဟံ ဉာယာမိ – ‘အသုကဿ ကုလုပကော, အသုကာယ ကုလုပကော’’’တိ။ ဧဝံ အတ္တာနံ နီစံ ဌပေန္တော ပရံ ဥစ္စံ ဌပေန္တော ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တော ဟောတိ။
ကထံ အတ္တာနံ ဥစ္စံ ဌပေန္တော ပရံ နီစံ ဌပေန္တော ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တော ဟောတိ? ‘‘အဟံ တုမှာကံ ဗဟူပကာရော, တုမှေ မံ အာဂမ္မ ဗုဒ္ဓံ သရဏံ ဂတာ ဓမ္မံ သရဏံ ဂတာ သံဃံ သရဏံ ဂတာ, ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတာ, အဒိန္နာဒါနာ ပဋိဝိရတာ, ကာမေသုမိစ္ဆာစာရာ ပဋိဝိရတာ, မုသာဝါဒါ ပဋိဝိရတာ, သုရာမေရယမဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာနာ ပဋိဝိရတာ, တုမှာကံ အဟံ ဥဒ္ဒေသံ ဒေမိ ပရိပုစ္ဆံ ဒေမိ ဥပေါသထံ အာစိက္ခာမိ နဝကမ္မံ အဓိဋ္ဌာမိ၊ အထ စ ပန တုမှေ မံ ဥဇ္ဈိတွာ အညေ သက္ကရောထ ဂရုံ ကရောထ မာနေထ ပူဇေထာ’’တိ။ ဧဝံ အတ္တာနံ ဥစ္စံ ဌပေန္တော ပရံ နီစံ ဌပေန္တော ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တော ဟောတိ။
ကုလေ ကုလေ အပ္ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တောတိ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ ကုလပလိဗောဓေန အပ္ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တော ဟောတိ, ဂဏပလိဗောဓေန အပ္ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တော ဟောတိ, အာဝါသပလိဗောဓေန အပ္ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တော ဟောတိ, စီဝရပလိဗောဓေန အပ္ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တော ဟောတိ, ပိဏ္ဍပါတပလိဗောဓေန အပ္ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တော ဟောတိ,
(စူဠနိ၊၂၉၄။)သေနာသနပလိဗောဓေန အပ္ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တော ဟောတိ, ဂိလာနပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရပလိဗောဓေန အပ္ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တော ဟောတီတိ – ကုလေ ကုလေ အပ္ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တော, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။ တေနာဟ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ –
‘‘ရသေသု ဂေဓံ အကရံ အလောလော, အနညပေါသီ သပဒါနစာရီ၊
ကုလေ ကုလေ အပ္ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တော, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ’’တိ။
ပဟာယ ပဉ္စာဝရဏာနိ စေတသော, ဥပက္ကိလေသေ ဗျပနုဇ္ဇ သဗ္ဗေ၊
အနိဿိတော ဆေတွ [ဆေတွာ (သျာ။ က။)] သိနေဟဒေါသံ [သ္နေဟဒေါသံ (သျာ။ က။)], ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။
ပဟာယ ပဉ္စာဝရဏာနိ စေတသောတိ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ ကာမစ္ဆန္ဒနီဝရဏံ ပဟာယ ပဇဟိတွာ ဝိနောဒေတွာ ဗျန္တီကရိတွာ အနဘာဝံ ဂမေတွာ, ဗျာပါဒနီဝရဏံ… ထိနမိဒ္ဓနီဝရဏံ… ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စနီဝရဏံ… ဝိစိကိစ္ဆာနီဝရဏံ ပဟာယ ပဇဟိတွာ ဝိနောဒေတွာ ဗျန္တီကရိတွာ အနဘာဝံ ဂမေတွာ ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ ဝိဝိစ္စ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ သဝိတက္ကံ သဝိစာရံ ဝိဝေကဇံ ပီတိသုခံ ပဌမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတီတိ – ပဟာယ ပဉ္စာဝရဏာနိ စေတသော။
ဥပက္ကိလေသေ ဗျပနုဇ္ဇ သဗ္ဗေတိ ရာဂေါ စိတ္တဿ ဥပက္ကိလေသော, ဒေါသော စိတ္တဿ ဥပက္ကိလေသော, မောဟော စိတ္တဿ ဥပက္ကိလေသော, ကောဓော… ဥပနာဟော…ပေ… သဗ္ဗာကုသလာဘိသင်္ခါရာ စိတ္တဿ ဥပက္ကိလေသာ။ ဥပက္ကိလေသေ ဗျပနုဇ္ဇ သဗ္ဗေတိ သဗ္ဗေ စိတ္တဿ ဥပက္ကိလေသေ ဗျပနုဇ္ဇ ပနုဒိတွာ ပဇဟိတွာ ဝိနောဒေတွာ ဗျန္တီကရိတွာ အနဘာဝံ ဂမေတွာတိ – ဥပက္ကိလေသေ ဗျပနုဇ္ဇ သဗ္ဗေ။
(စူဠနိ၊၂၉၅။)အနိဿိတော ဆေတွ သိနေဟဒေါသန္တိ။ အနိဿိတောတိ ဒွေ နိဿယာ – တဏှာနိဿယော စ ဒိဋ္ဌိနိဿယော စ…ပေ… အယံ တဏှာနိဿယော…ပေ… အယံ ဒိဋ္ဌိနိဿယော။ သိနေဟောတိ ဒွေ သ္နေဟာ – တဏှာသ္နေဟော စ ဒိဋ္ဌိသ္နေဟော စ…ပေ… အယံ တဏှာသ္နေဟော…ပေ… အယံ ဒိဋ္ဌိသ္နေဟော။ ဒေါသောတိ ယော စိတ္တဿ အာဃာတော ပဋိဃာတော ပဋိဃံ ပဋိဝိရောဓော ကောပေါ ပကောပေါ သမ္ပကောပေါ ဒေါသော ပဒေါသော သမ္ပဒေါသော စိတ္တဿ ဗျာပတ္တိ မနောပဒေါသော ကောဓော ကုဇ္ဈနာ ကုဇ္ဈိတတ္တံ ဒေါသော ဒုဿနာ ဒုဿိတတ္တံ ဗျာပတ္တိ ဗျာပဇ္ဇနာ ဗျာပဇ္ဇိတတ္တံ စဏ္ဍိက္ကံ အသုရောပေါ အနတ္တမနတာ စိတ္တဿ။ အနိဿိတော ဆေတွ သိနေဟဒေါသန္တိ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ တဏှာသ္နေဟဉ္စ ဒိဋ္ဌိသ္နေဟဉ္စ ဒေါသဉ္စ ဆေတွာ ဥစ္ဆိန္ဒိတွာ သမုစ္ဆိန္ဒိတွာ ပဇဟိတွာ ဝိနောဒေတွာ ဗျန္တီကရိတွာ အနဘာဝံ ဂမေတွာ စက္ခုံ အနိဿိတော, သောတံ အနိဿိတော…ပေ… ဒိဋ္ဌသုတမုတဝိညာတဗ္ဗေ ဓမ္မေ အနိဿိတော အနလ္လီနော အနုပဂတော အနဇ္ဈောသိတော အနဓိမုတ္တော နိက္ခန္တော နိဿဋော ဝိပ္ပမုတ္တော ဝိသညုတ္တော ဝိမရိယာဒိကတေန စေတသာ ဝိဟရတီတိ – အနိဿိတော ဆေတွ သိနေဟဒေါသံ, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။ တေနာဟ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ –
‘‘ပဟာယ ပဉ္စာဝရဏာနိ စေတသော, ဥပက္ကိလေသေ ဗျပနုဇ္ဇ သဗ္ဗေ၊
အနိဿိတော ဆေတွ သိနေဟဒေါသံ, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ’’တိ။
ဝိပိဋ္ဌိကတွာန သုခံ ဒုခဉ္စ, ပုဗ္ဗေဝ စ သောမနဿဒေါမနဿံ၊
လဒ္ဓါနုပေက္ခံ သမထံ ဝိသုဒ္ဓံ, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။
ဝိပိဋ္ဌိကတွာန သုခံ ဒုခဉ္စ, ပုဗ္ဗေဝ စ သောမနဿဒေါမနဿန္တိ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ သုခဿ စ ပဟာနာ ဒုက္ခဿ စ ပဟာနာ ပုဗ္ဗေဝ သောမနဿဒေါမနဿာနံ အတ္ထင်္ဂမာ အဒုက္ခမသုခံ ဥပေက္ခာသတိပါရိသုဒ္ဓိံ စတုတ္ထံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတီတိ – ဝိပိဋ္ဌိကတွာန သုခံ ဒုခဉ္စ, ပုဗ္ဗေဝ စ သောမနဿဒေါမနဿံ။
(စူဠနိ၊၂၉၆။)လဒ္ဓါနုပေက္ခံ သမထံ ဝိသုဒ္ဓန္တိ။ ဥပေက္ခာတိ ယာ စတုတ္ထဇ္ဈာနေ ဥပေက္ခာ ဥပေက္ခနာ အဇ္ဈုပေက္ခနာ စိတ္တသမတာ စိတ္တပ္ပဿဒ္ဓတာ [စိတ္တဝိသဋတာ (က။) ပဿ မဟာနိ။ ၂၀၇] မဇ္ဈတ္တတာ စိတ္တဿ။ သမထောတိ ယာ စိတ္တဿ ဌိတိ သဏ္ဌိတိ အဝဋ္ဌိတိ အဝိသာဟာရော [အဝိသံဟာရော (က။) ပဿ ဓ။ သ။ ၁၁, ၁၅] အဝိက္ခေပေါ အဝိသာဟဋမာနသတာ [အဝိသံဟဋမာနသတာ (က။)] သမထော သမာဓိန္ဒြိယံ သမာဓိဗလံ သမ္မာသမာဓိ၊ စတုတ္ထဇ္ဈာနေ ဥပေက္ခာ စ သမထော စ သုဒ္ဓါ ဟောန္တိ ဝိသုဒ္ဓါ ပရိယောဒါတာ အနင်္ဂဏာ ဝိဂတူပက္ကိလေသာ မုဒုဘူတာ ကမ္မနိယာ ဌိတာ အာနေဉ္ဇပ္ပတ္တာ။ လဒ္ဓါနုပေက္ခံ သမထံ ဝိသုဒ္ဓန္တိ စတုတ္ထဇ္ဈာနံ ဥပေက္ခဉ္စ သမထဉ္စ လဒ္ဓါ လဘိတွာ ဝိန္ဒိတွာ ပဋိလဘိတွာတိ – လဒ္ဓါနုပေက္ခံ သမထံ ဝိသုဒ္ဓံ, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။ တေနာဟ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ –
‘‘ဝိပိဋ္ဌိကတွာန သုခံ ဒုခဉ္စ, ပုဗ္ဗေဝ စ သောမနဿဒေါမနဿံ၊
လဒ္ဓါနုပေက္ခံ သမထံ ဝိသုဒ္ဓံ, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ’’တိ။
အာရဒ္ဓဝီရိယော ပရမတ္ထပတ္တိယာ, အလီနစိတ္တော အကုသီတဝုတ္တိ၊
ဒဠှနိက္ကမော ထာမဗလူပပန္နော, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။
အာရဒ္ဓဝီရိယော ပရမတ္ထပတ္တိယာတိ ပရမတ္ထံ ဝုစ္စတိ အမတံ နိဗ္ဗာနံ။ ယော သော သဗ္ဗသင်္ခါရသမထော သဗ္ဗူပဓိပဋိနိဿဂ္ဂေါ တဏှက္ခယော ဝိရာဂေါ နိရောဓော နိဗ္ဗာနံ။ ပရမတ္ထဿ ပတ္တိယာ လာဘာယ ပဋိလာဘာယ အဓိဂမာယ ဖဿနာယ သစ္ဆိကိရိယာယ အာရဒ္ဓဝီရိယော ဝိဟရတိ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ပဟာနာယ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ သမ္ပဒါယ ထာမဝါ [ထာမသာ (က။)] ဒဠှပရက္ကမော အနိက္ခိတ္တဓုရော ကုသလေသု ဓမ္မေသူတိ – အာရဒ္ဓဝီရိယော ပရမတ္ထပတ္တိယာ။
အလီနစိတ္တော အကုသီတဝုတ္တီတိ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ အနုပ္ပန္နာနံ ပါပကာနံ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ အနုပ္ပါဒါယ ဆန္ဒံ ဇနေတိ ဝါယမတိ ဝီရိယံ အာရဘတိ စိတ္တံ ပဂ္ဂဏှာတိ ပဒဟတိ, ဥပ္ပန္နာနံ ပါပကာနံ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ပဟာနာယ ။ပ။ အနုပ္ပန္နာနံ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဥပ္ပါဒါယ ။ပ။ ဥပ္ပန္နာနံ
(စူဠနိ၊၂၉၇။)ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဌိတိယာ အသမ္မောသာယ ဘိယျောဘာဝါယ ဝေပုလ္လာယ ဘာဝနာယ ပါရိပူရိယာ [ဘာဝနာပါရိပူရိယာ (သျာ။)] ဆန္ဒံ ဇနေတိ ဝါယမတိ ဝီရိယံ အာရဘတိ စိတ္တံ ပဂ္ဂဏှာတိ ပဒဟတီတိ – ဧဝံ အလီနစိတ္တော အကုသီတဝုတ္တိ။
အထ ဝါ, ‘‘ကာမံ တစော စ နှာရု စ အဋ္ဌိ စ အဝသိဿတု [အဝသုဿတု (သျာ။) မ။ နိ။ ၂။၁၈၄၊ သံ။ နိ။ ၂။၂၂ ပဿိတဗ္ဗံ], သရီရေ ဥပသုဿတု မံသလောဟိတံ, ယံ တံ ပုရိသထာမေန ပုရိသဗလေန ပုရိသဝီရိယေန ပုရိသပရက္ကမေန ပတ္တဗ္ဗံ န တံ အပါပုဏိတွာ ဝီရိယဿ သဏ္ဌာနံ [ဝိရိယဿ ဌာနံ (သျာ။)] ဘဝိဿတီ’’တိ စိတ္တံ ပဂ္ဂဏှာတိ ပဒဟတိ။ ဧဝမ္ပိ အလီနစိတ္တော အကုသီတဝုတ္တိ။
နာသိဿံ န ပိဝိဿာမိ, ဝိဟာရတော န နိက္ခမေ၊
နပိ ပဿံ နိပါတေဿံ, တဏှာသလ္လေ အနူဟတေတိ။
စိတ္တံ ပဂ္ဂဏှာတိ ပဒဟတိ။ ဧဝမ္ပိ အလီနစိတ္တော အကုသီတဝုတ္တိ။
‘‘န တာဝါဟံ ဣမံ ပလ္လင်္ကံ ဘိန္ဒိဿာမိ ယာဝ မေ န အနုပါဒါယ အာသဝေဟိ စိတ္တံ ဝိမုစ္စိဿတီ’’တိ စိတ္တံ ပဂ္ဂဏှာတိ ပဒဟတိ။ ဧဝမ္ပိ အလီနစိတ္တော အကုသီတဝုတ္တိ။
‘‘န တာဝါဟံ ဣမမှာ အာသနာ ဝုဋ္ဌဟိဿာမိ ယာဝ မေ န အနုပါဒါယ အာသဝေဟိ စိတ္တံ ဝိမုစ္စိဿတီ’’တိ စိတ္တံ ပဂ္ဂဏှာတိ ပဒဟတိ။ ဧဝမ္ပိ အလီနစိတ္တော အကုသီတဝုတ္တိ။
‘‘န တာဝါဟံ ဣမမှာ စင်္ကမာ ဩရောဟိဿာမိ…ပေ… ဝိဟာရာ နိက္ခမိဿာမိ… အဍ္ဎယောဂါ နိက္ခမိဿာမိ… ပါသာဒါ နိက္ခမိဿာမိ… ဟမ္မိယာ နိက္ခမိဿာမိ… ဂုဟာယ နိက္ခမိဿာမိ… လေဏာ နိက္ခမိဿာမိ… ကုဋိယာ နိက္ခမိဿာမိ… ကူဋာဂါရာ နိက္ခမိဿာမိ… အဋ္ဋာ နိက္ခမိဿာမိ… မာဠာ နိက္ခမိဿာမိ… ဥဒ္ဒဏ္ဍာ နိက္ခမိဿာမိ … ဥပဋ္ဌာနသာလာယ နိက္ခမိဿာမိ… မဏ္ဍပါ နိက္ခမိဿာမိ… ရုက္ခမူလာ နိက္ခမိဿာမိ ယာဝ မေ န အနုပါဒါယ အာသဝေဟိ စိတ္တံ ဝိမုစ္စိဿတီ’’တိ စိတ္တံ ပဂ္ဂဏှာတိ ပဒဟတိ။ ဧဝမ္ပိ အလီနစိတ္တော အကုသီတဝုတ္တိ။
‘‘ဣမသ္မိံယေဝ ပုဗ္ဗဏှသမယေ [ပုဗ္ဗဏှသမယံ (က။) မဟာနိ။ ၁၇] အရိယဓမ္မံ အာဟရိဿာမိ သမာဟရိဿာမိ အဓိဂစ္ဆိဿာမိ ဖဿယိဿာမိ သစ္ဆိကရိဿာမီ’’တိ စိတ္တံ ပဂ္ဂဏှာတိ ပဒဟတိ။ ဧဝမ္ပိ အလီနစိတ္တော အကုသီတဝုတ္တိ။ ဣမသ္မိံယေဝ မဇ္ဈနှိကသမယေ…ပေ…
(စူဠနိ၊၂၉၈။)သာယနှသမယေ…ပေ… ပုရေဘတ္တံ… ပစ္ဆာဘတ္တံ… ပုရိမယာမံ… မဇ္ဈိမယာမံ… ပစ္ဆိမယာမံ… ကာဠေ… ဇုဏှေ… ဝဿေ… ဟေမန္တေ … ဂိမှေ… ပုရိမေ ဝယောခန္ဓေ… မဇ္ဈိမေ ဝယောခန္ဓေ… ပစ္ဆိမေ ဝယောခန္ဓေ အရိယဓမ္မံ အာဟရိဿာမိ သမာဟရိဿာမိ အဓိဂစ္ဆိဿာမိ ဖဿယိဿာမိ သစ္ဆိကရိဿာမီတိ စိတ္တံ ပဂ္ဂဏှာတိ ပဒဟတိ။ ဧဝမ္ပိ အလီနစိတ္တော အကုသီတဝုတ္တိ။
ဒဠှနိက္ကမော ထာမဗလူပပန္နောတိ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဒဠှသမာဒါနော အဟောသိ ကုသလေသု ဓမ္မေသု အဝဋ္ဌိတသမာဒါနော ကာယသုစရိတေ ဝစီသုစရိတေ မနောသုစရိတေ ဒါနသံဝိဘာဂေ သီလသမာဒါနေ ဥပေါသထုပဝါသေ မတ္တေယျတာယ [မေတ္တေယျတာယ (သျာ။ က။) မောဂ္ဂလ္လာနဗျာကရဏေ ၄။၃၉ သုတ္တံ ဩလောကေတဗ္ဗံ] ပေတ္တေယျတာယ သာမညတာယ ဗြဟ္မညတာယ ကုလေဇေဋ္ဌာပစာယိတာယ အညတရညတရေသု အဓိကုသလေသု ဓမ္မေသူတိ – ဒဠှနိက္ကမော။ ထာမဗလူပပန္နောတိ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ ထာမေန စ ဗလေန စ ဝီရိယေန စ ပရက္ကမေန စ ပညာယ စ ဥပေတော ဟောတိ သမုပေတော ဥပါဂတော သမုပါဂတော ဥပပန္နော သမုပပန္နော သမန္နာဂတောတိ – ဒဠှနိက္ကမော ထာမဗလူပပန္နော, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။ တေနာဟ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ –
‘‘အာရဒ္ဓဝီရိယော ပရမတ္ထပတ္တိယာ, အလီနစိတ္တော အကုသီတဝုတ္တိ၊
ဒဠှနိက္ကမော ထာမဗလူပပန္နော, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ’’တိ။
ပဋိသလ္လာနံ ဈာနမရိဉ္စမာနော, ဓမ္မေသု နိစ္စံ အနုဓမ္မစာရီ၊
အာဒီနဝံ သမ္မသိတာ ဘဝေသု, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။
ပဋိသလ္လာနံ ဈာနမရိဉ္စမာနောတိ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ ပဋိသလ္လာနာရာမော ဟောတိ ပဋိသလ္လာနရတော အဇ္ဈတ္တံ စေတောသမထမနုယုတ္တော အနိရာကတဇ္ဈာနော ဝိပဿနာယ သမန္နာဂတော ဗြူဟေတာ သုညာဂါရံ ဈာယီ ဈာနရတော ဧကတ္တမနုယုတ္တော သဒတ္ထဂရုကောတိ ပဋိသလ္လာနံ။ ဈာနမရိဉ္စမာနောတိ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဒွီဟိ ကာရဏေဟိ ဈာနံ န ရိဉ္စတိ – အနုပ္ပန္နဿ ဝါ ပဌမဿ ဈာနဿ ဥပ္ပါဒါယ ယုတ္တော ပယုတ္တော
(စူဠနိ၊၂၉၉။)သံယုတ္တော အာယုတ္တော သမာယုတ္တော, အနုပ္ပန္နဿ ဝါ ဒုတိယဿ ဈာနဿ…ပေ… အနုပ္ပန္နဿ ဝါ တတိယဿ ဈာနဿ… အနုပ္ပန္နဿ ဝါ စတုတ္ထဿ ဈာနဿ ဥပ္ပါဒါယ ယုတ္တော ပယုတ္တော သံယုတ္တော အာယုတ္တော သမာယုတ္တောတိ – ဧဝမ္ပိ ဈာနံ န ရိဉ္စတိ။
အထ ဝါ, ဥပ္ပန္နံ ဝါ ပဌမံ ဈာနံ အာသေဝတိ ဘာဝေတိ ဗဟုလီကရောတိ, ဥပ္ပန္နံ ဝါ ဒုတိယံ ဈာနံ…ပေ… ဥပ္ပန္နံ ဝါ တတိယံ ဈာနံ… ဥပ္ပန္နံ ဝါ စတုတ္ထံ ဈာနံ အာသေဝတိ ဘာဝေတိ ဗဟုလီကရောတိ။ ဧဝမ္ပိ ဈာနံ န ရိဉ္စတီတိ – ပဋိသလ္လာနံ ဈာနမရိဉ္စမာနော။
ဓမ္မေသု နိစ္စံ အနုဓမ္မစာရီတိ ဓမ္မာ ဝုစ္စန္တိ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ…ပေ… အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ။ ကတမေ အနုဓမ္မာ? သမ္မာပဋိပဒါ အပစ္စနီကပဋိပဒါ အနွတ္ထပဋိပဒါ ဓမ္မာနုဓမ္မပဋိပဒါ သီလေသု ပရိပူရကာရိတာ ဣန္ဒြိယေသု ဂုတ္တဒွါရတာ ဘောဇနေ မတ္တညုတာ ဇာဂရိယာနုယောဂေါ သတိသမ္ပဇညံ – ဣမေ ဝုစ္စန္တိ အနုဓမ္မာ။ ဓမ္မေသု နိစ္စံ အနုဓမ္မစာရီတိ ဓမ္မေသု နိစ္စကာလံ ဓုဝကာလံ သတတံ သမိတံ အဝေါကိဏ္ဏံ ပေါင်္ခါနုပေါင်္ခံ ဥဒကူမိကဇာတံ [ဥဒကုမ္မိဇာတံ (သျာ။), ဥဒကုမ္မိကဇာတံ (က။)]
အဝီစိသန္တတိသဟိတံ ဖဿိတံ ပုရေဘတ္တံ ပစ္ဆာဘတ္တံ ပုရိမယာမံ မဇ္ဈိမယာမံ ပစ္ဆိမယာမံ ကာဠေ ဇုဏှေ ဝဿေ ဟေမန္တေ ဂိမှေ ပုရိမေ ဝယောခန္ဓေ မဇ္ဈိမေ ဝယောခန္ဓေ ပစ္ဆိမေ ဝယောခန္ဓေ စရတိ ဝိဟရတိ ဣရိယတိ ဝတ္တေတိ ပါလေတိ ယပေတိ ယာပေတီတိ – ဓမ္မေသု နိစ္စံ အနုဓမ္မစာရီ။
အာဒီနဝံ သမ္မသိတာ ဘဝေသူတိ ‘‘သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ အနိစ္စာ’’တိ အာဒီနဝံ သမ္မသိတာ ဘဝေသု, ‘‘သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ ဒုက္ခာ’’တိ…ပေ… ‘‘သဗ္ဗေ ဓမ္မာ အနတ္တာ’’တိ…ပေ… ‘‘ယံ ကိဉ္စိ သမုဒယဓမ္မံ, သဗ္ဗံ တံ နိရောဓဓမ္မ’’န္တိ အာဒီနဝံ သမ္မသိတာ ဘဝေသူတိ – အာဒီနဝံ သမ္မသိတာ ဘဝေသု, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။ တေနာဟ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ –
‘‘ပဋိသလ္လာနံ ဈာနမရိဉ္စမာနော, ဓမ္မေသု နိစ္စံ အနုဓမ္မစာရီ၊
အာဒီနဝံ သမ္မသိတာ ဘဝေသု, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ’’တိ။
(စူဠနိ၊၃၀၀။)တဏှက္ခယံ ပတ္ထယမပ္ပမတ္တော, အနေဠမူဂေါ [အနေလမူဂေါ (သျာ။ က။)] သုတဝါ သတီမာ၊
သင်္ခါတဓမ္မော နိယတော ပဓာနဝါ, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။
တဏှက္ခယံ ပတ္ထယမပ္ပမတ္တောတိ။ တဏှာတိ ရူပတဏှာ…ပေ… ဓမ္မတဏှာ။ တဏှက္ခယန္တိ ရာဂက္ခယံ ဒေါသက္ခယံ မောဟက္ခယံ ဂတိက္ခယံ ဥပပတ္တိက္ခယံ ပဋိသန္ဓိက္ခယံ ဘဝက္ခယံ သံသာရက္ခယံ ဝဋ္ဋက္ခယံ ပတ္ထယန္တော ဣစ္ဆန္တော သာဒိယန္တော ပိဟယန္တော အဘိဇပ္ပန္တောတိ – တဏှက္ခယံ ပတ္ထယံ။ အပ္ပမတ္တောတိ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ သက္ကစ္စကာရီ သာတစ္စကာရီ…ပေ… အပ္ပမာဒေါ ကုသလေသု ဓမ္မေသူတိ – တဏှက္ခယံ ပတ္ထယမပ္ပမတ္တော။
အနေဠမူဂေါ သုတဝါ သတီမာတိ။ အနေဠမူဂေါတိ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ ပဏ္ဍိတော ပညဝါ ဗုဒ္ဓိမာ ဉာဏီ ဝိဘာဝီ မေဓာဝီ။ သုတဝါတိ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဗဟုဿုတော ဟောတိ သုတဓရော သုတသန္နိစ္စယော။ ယေ တေ ဓမ္မာ အာဒိကလျာဏာ မဇ္ဈေကလျာဏာ ပရိယောသာနကလျာဏာ သာတ္ထံ သဗျဉ္ဇနံ ကေဝလပရိပုဏ္ဏံ ပရိသုဒ္ဓံ ဗြဟ္မစရိယံ အဘိဝဒန္တိ, တထာရူပါဿ ဓမ္မာ ဗဟုဿုတာ ဟောန္တိ ဓာတာ ဝစသာ ပရိစိတာ မနသာနုပေက္ခိတာ ဒိဋ္ဌိယာ သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓါ။ သတီမာတိ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ သတိမာ ဟောတိ ပရမေန သတိနေပက္ကေန သမန္နာဂတတ္တာ စိရကတမ္ပိ စိရဘာသိတမ္ပိ သရိတာ အနုဿရိတာတိ – အနေဠမူဂေါ သုတဝါ သတီမာ။
သင်္ခါတဓမ္မော နိယတော ပဓာနဝါတိ သင်္ခါတဓမ္မော ဝုစ္စတိ ဉာဏံ။ ယာ ပညာ ပဇာနနာ…ပေ… အမောဟော ဓမ္မဝိစယော သမ္မာဒိဋ္ဌိ။ သင်္ခါတဓမ္မောတိ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ သင်္ခါတဓမ္မော ဉာတဓမ္မော တုလိတဓမ္မော တီရိတဓမ္မော ဝိဘူတဓမ္မော ဝိဘာဝိတဓမ္မော ‘‘သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ အနိစ္စာ’’တိ သင်္ခါတဓမ္မော…ပေ… ‘‘ယံ ကိဉ္စိ သမုဒယဓမ္မံ သဗ္ဗံ တံ နိရောဓဓမ္မ’’န္တိ သင်္ခါတဓမ္မော ဉာတဓမ္မော တုလိတဓမ္မော တီရိတဓမ္မော ဝိဘူတဓမ္မော ဝိဘာဝိတဓမ္မော။ အထ ဝါ, တဿ ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓဿ စ ခန္ဓာ သံခိတ္တာ ဓာတုယော သံခိတ္တာ အာယတနာနိ သံခိတ္တာနိ ဂတိယော သံခိတ္တာ ဥပပတ္တိယော သံခိတ္တာ ပဋိသန္ဓိယော သံခိတ္တာ ဘဝါ သံခိတ္တာ သံသာရာ သံခိတ္တာ ဝဋ္ဋာ သံခိတ္တာ။ အထ ဝါ, သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ ခန္ဓပရိယန္တေ ဌိတော
(စူဠနိ၊၃၀၁။)ဓာတုပရိယန္တေ ဌိတော အာယတနပရိယန္တေ ဌိတော ဂတိပရိယန္တေ ဌိတော ဥပပတ္တိပရိယန္တေ ဌိတော ပဋိသန္ဓိပရိယန္တေ ဌိတော ဘဝပရိယန္တေ ဌိတော သံသာရပရိယန္တေ ဌိတော ဝဋ္ဋပရိယန္တေ ဌိတော သင်္ခါရပရိယန္တေ ဌိတော အန္တိမဘဝေ [အန္တိမေ ဘဝေ (က။) စူဠနိ။ မေတ္တဂူမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသ ၂၈] ဌိတော အန္တိမသမုဿယေ ဌိတော အန္တိမဒေဟဓရော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ။
တဿာယံ ပစ္ဆိမကော ဘဝေါ, စရိမောယံ သမုဿယော၊
ဇာတိမရဏသံသာရော [ဇာတိဇရာမရဏသံသာရော (သျာ။) ဧဝမီဒိသေသု ဌာနေသု], နတ္ထိ တဿ ပုနဗ္ဘဝေါတိ။
တံကာရဏာ ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ သင်္ခါတဓမ္မော။ နိယတောတိ နိယာမာ ဝုစ္စန္တိ စတ္တာရော အရိယမဂ္ဂါ။ စတူဟိ အရိယမဂ္ဂေဟိ သမန္နာဂတောတိ နိယတော။ နိယာမံ ပတ္တော သမ္ပတ္တော အဓိဂတော ဖဿိတော သစ္ဆိကတော ပတ္တော နိယာမံ။ ပဓာနဝါတိ ပဓာနံ ဝုစ္စတိ ဝီရိယံ။ သော စေတသော ဝီရိယာရမ္ဘော နိက္ကမော ပရက္ကမော ဥယျာမော ဝါယာမော ဥဿာဟော ဥဿောဠှီ ထာမော ဓိတိ အသိထိလပရက္ကမော အနိက္ခိတ္တစ္ဆန္ဒတာ အနိက္ခိတ္တဓုရတာ ဓုရသမ္ပဂ္ဂါဟော ဝီရိယံ ဝီရိယိန္ဒြိယံ ဝီရိယဗလံ သမ္မာဝါယာမော။ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဣမိနာ ပဓာနေန ဥပေတော သမုပေတော ဥပါဂတော သမုပါဂတော ဥပပန္နော သမုပပန္နော သမန္နာဂတော။ တသ္မာ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ ပဓာနဝါတိ – သင်္ခါတဓမ္မော နိယတော ပဓာနဝါ, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။ တေနာဟ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ –
‘‘တဏှက္ခယံ ပတ္ထယမပ္ပမတ္တော, အနေဠမူဂေါ သုတဝါ သတီမာ၊
သင်္ခါတဓမ္မော နိယတော ပဓာနဝါ, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ’’တိ။
သီဟောဝ သဒ္ဒေသု အသန္တသန္တော, ဝါတောဝ ဇာလမှိ အသဇ္ဇမာနော၊
ပဒုမံဝ တောယေန အလိမ္ပမာနော [အလိပ္ပမာနော, သု။ နိ။ ၇၁], ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။
သီဟောဝ သဒ္ဒေသု အသန္တသန္တောတိ ယထာ သီဟော မိဂရာဇာ သဒ္ဒေသု အသန္တာသီ အပရိသန္တာသီ အနုတြာသီ အနုဗ္ဗိဂ္ဂေါ အနုဿင်္ကီ [အနုဿုကီ (သျာ။)]
(စူဠနိ၊၃၀၂။)အနုတြာသော အဘီရူ အစ္ဆမ္ဘီ အနုတြာသီ အပလာယီ, ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါပိ သဒ္ဒေသု အသန္တာသီ အပရိသန္တာသီ အနုတြာသီ အနုဗ္ဗိဂ္ဂေါ အနုဿင်္ကီ အနုတြာသော အဘီရူ အစ္ဆမ္ဘီ အနုတြာသီ အပလာယီ ပဟီနဘယဘေရဝေါ ဝိဂတလောမဟံသော ဝိဟရတီတိ – သီဟောဝ သဒ္ဒေသု အသန္တသန္တော။
ဝါတောဝ ဇာလမှိ အသဇ္ဇမာနောတိ။ ဝါတောတိ ပုရတ္ထိမာ ဝါတာ ပစ္ဆိမာ ဝါတာ ဥတ္တရာ ဝါတာ ဒက္ခိဏာ ဝါတာ သရဇာ ဝါတာ အရဇာ ဝါတာ သီတာ ဝါတာ ဥဏှာ ဝါတာ ပရိတ္တာ ဝါတာ အဓိမတ္တာ ဝါတာ ဝေရမ္ဘဝါတာ ပက္ခဝါတာ [ပက္ခိဝါတာ (သျာ။) စူဠနိ။ ဥပသီဝမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသ ၄၃, ခဂ္ဂဝိသာဏသုတ္တနိဒ္ဒေသ ၁၃၈ နတ္ထိ ပါဌနာနတ္တံ] သုပဏ္ဏဝါတာ တာလပဏ္ဏဝါတာ ဝိဓူပနဝါတာ။ ဇာလံ ဝုစ္စတိ သုတ္တဇာလံ။ ယထာ ဝါတော ဇာလမှိ န သဇ္ဇတိ န ဂဏှာတိ န ဗဇ္ဈတိ န ပလိဗဇ္ဈတိ, ဧဝမေဝ ဒွေ ဇာလာ – တဏှာဇာလဉ္စ ဒိဋ္ဌိဇာလဉ္စ…ပေ… ဣဒံ တဏှာဇာလံ…ပေ… ဣဒံ ဒိဋ္ဌိဇာလံ။ တဿ ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓဿ တဏှာဇာလံ ပဟီနံ ဒိဋ္ဌိဇာလံ ပဋိနိဿဋ္ဌံ, တဏှာဇာလဿ ပဟီနတ္တာ ဒိဋ္ဌိဇာလဿ ပဋိနိဿဋ္ဌတ္တာ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ ရူပေ န သဇ္ဇတိ သဒ္ဒေ န သဇ္ဇတိ…ပေ… ဒိဋ္ဌသုတမုတဝိညာတဗ္ဗေသု ဓမ္မေသု န သဇ္ဇတိ န ဂဏှာတိ န ဗဇ္ဈတိ န ပလိဗဇ္ဈတိ နိက္ခန္တော နိဿဋော ဝိပ္ပမုတ္တော ဝိသညုတ္တော ဝိမရိယာဒိကတေန စေတသာ ဝိဟရတီတိ – ဝါတောဝ ဇာလမှိ အသဇ္ဇမာနော။
ပဒုမံဝ တောယေန အလိမ္ပမာနောတိ ပဒုမံ ဝုစ္စတိ ပဒုမပုပ္ဖံ။ တောယံ ဝုစ္စတိ ဥဒကံ။ ယထာ ပဒုမပုပ္ဖံ တောယေန န လိမ္ပတိ န ပလိမ္ပတိ န ဥပလိမ္ပတိ, အလိတ္တံ အပလိတ္တံ အနုပလိတ္တံ, ဧဝမေဝ ဒွေ လေပါ – တဏှာလေပေါ စ ဒိဋ္ဌိလေပေါ စ…ပေ… အယံ တဏှာလေပေါ…ပေ… အယံ ဒိဋ္ဌိလေပေါ။ တဿ ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓဿ တဏှာလေပေါ ပဟီနော, ဒိဋ္ဌိလေပေါ ပဋိနိဿဋ္ဌော။ တဏှာလေပဿ ပဟီနတ္တာ ဒိဋ္ဌိလေပဿ ပဋိနိသဋ္ဌတ္တာ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ ရူပေ န လိမ္ပတိ သဒ္ဒေ န လိမ္ပတိ…ပေ… ဒိဋ္ဌသုတမုတဝိညာတဗ္ဗေသု ဓမ္မေသု န လိမ္ပတိ န ပလိမ္ပတိ န ဥပလိမ္ပတိ, အလိတ္တော အပလိတ္တော အနုပလိတ္တော နိက္ခန္တော နိဿဋော ဝိပ္ပမုတ္တော ဝိသညုတ္တော ဝိမရိယာဒိကတေန စေတသာ ဝိဟရတီတိ – ပဒုမံဝ တောယေန အလိမ္ပမာနော, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။ တေနာဟ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ –
(စူဠနိ၊၃၀၃။)‘‘သီဟောဝ သဒ္ဒေသု အသန္တသန္တော, ဝါတောဝ ဇာလမှိ အသဇ္ဇမာနော၊
ပဒုမံဝ တောယေန အလိမ္ပမာနော, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ’’တိ။
သီဟော ယထာ ဒါဌဗလီ ပသယှ, ရာဇာ မိဂါနံ အဘိဘုယျ စာရီ၊
သေဝေထ ပန္တာနိ သေနာသနာနိ, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။
သီဟော ယထာ ဒါဌဗလီ ပသယှ, ရာဇာ မိဂါနံ အဘိဘုယျ စာရီတိ ယထာ သီဟော မိဂရာဇာ ဒါဌဗလီ ဒါဌာဝုဓော သဗ္ဗေ တိရစ္ဆာနဂတေ ပါဏေ အဘိဘုယျ အဘိဘဝိတွာ အဇ္ဈောတ္ထရိတွာ ပရိယာဒိယိတွာ မဒ္ဒိတွာ စရတိ ဝိဟရတိ ဣရိယတိ ဝတ္တေတိ ပါလေတိ ယပေတိ ယာပေတိ, ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါပိ ပညာဗလီ ပညာဝုဓော သဗ္ဗပါဏဘူတေ ပုဂ္ဂလေ ပညာယ အဘိဘုယျ အဘိဘဝိတွာ အဇ္ဈောတ္ထရိတွာ ပရိယာဒိယိတွာ မဒ္ဒိတွာ စရတိ ဝိဟရတိ ဣရိယတိ ဝတ္တေတိ ပါလေတိ ယပေတိ ယာပေတီတိ – သီဟော ယထာ ဒါဌဗလီ ပသယှ, ရာဇာ မိဂါနံ အဘိဘုယျ စာရီ။
သေဝေထ ပန္တာနိ သေနာသနာနီတိ ယထာ သီဟော မိဂရာဇာ အရညဝနမဇ္ဈောဂါဟေတွာ စရတိ ဝိဟရတိ ဣရိယတိ ဝတ္တေတိ ပါလေတိ ယပေတိ ယာပေတိ, ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါပိ အရညဝနပတ္ထာနိ ပန္တာနိ သေနာသနာနိ ပဋိသေဝတိ အပ္ပသဒ္ဒါနိ အပ္ပနိဂ္ဃေါသာနိ ဝိဇနဝါတာနိ မနုဿရာဟဿေယျကာနိ ပဋိသလ္လာနသာရုပ္ပါနိ။ သော ဧကော ဂစ္ဆတိ ဧကော တိဋ္ဌတိ ဧကော နိသီဒတိ ဧကော သေယျံ ကပ္ပေတိ ဧကော ဂါမံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသတိ ဧကော ပဋိက္ကမတိ ဧကော ရဟော နိသီဒတိ ဧကော စင်္ကမံ အဓိဋ္ဌာတိ ဧကော စရတိ ဝိဟရတိ ဣရိယတိ ဝတ္တေတိ ပါလေတိ ယပေတိ ယာပေတီတိ – သေဝေထ ပန္တာနိ သေနာသနာနိ, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။ တေနာဟ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ –
‘‘သီဟော ယထာ ဒါဌဗလီ ပသယှ, ရာဇာ မိဂါနံ အဘိဘုယျ စာရီ၊
သေဝေထ ပန္တာနိ သေနာသနာနိ, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ’’တိ။
(စူဠနိ၊၃၀၄။)မေတ္တံ ဥပေက္ခံ ကရုဏံ ဝိမုတ္တိံ, အာသေဝမာနော မုဒိတဉ္စ ကာလေ၊
သဗ္ဗေန လောကေန အဝိရုဇ္ဈမာနော, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။
မေတ္တံ ဥပေက္ခံ ကရုဏံ ဝိမုတ္တိံ, အာသေဝမာနော မုဒိတဉ္စ ကာလေတိ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ မေတ္တာသဟဂတေန စေတသာ ဧကံ ဒိသံ ဖရိတွာ ဝိဟရတိ တထာ ဒုတိယံ တထာ တတိယံ တထာ စတုတ္ထံ, ဣတိ ဥဒ္ဓမဓော တိရိယံ သဗ္ဗဓိ သဗ္ဗတ္တတာယ သဗ္ဗာဝန္တံ လောကံ မေတ္တာသဟဂတေန စေတသာ ဝိပုလေန မဟဂ္ဂတေန အပ္ပမာဏေန အဝေရေန အဗျာပဇ္ဇေန ဖရိတွာ ဝိဟရတိ၊ ကရုဏာသဟဂတေန စေတသာ…ပေ… မုဒိတာသဟဂတေန စေတသာ…ပေ… ဥပေက္ခာသဟဂတေန စေတသာ ဝိပုလေန မဟဂ္ဂတေန အပ္ပမာဏေန အဝေရေန အဗျာပဇ္ဇေန ဖရိတွာ ဝိဟရတီတိ – မေတ္တံ ဥပေက္ခံ ကရုဏံ ဝိမုတ္တိံ, အာသေဝမာနော မုဒိတဉ္စ ကာလေ။
သဗ္ဗေန လောကေန အဝိရုဇ္ဈမာနောတိ မေတ္တာယ ဘာဝိတတ္တာ ယေ ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ သတ္တာ တေ အပ္ပဋိကူလာ ဟောန္တိ, ယေ ပစ္ဆိမာယ ဒိသာယ သတ္တာ…ပေ… ယေ ဥတ္တရာယ ဒိသာယ သတ္တာ… ယေ ဒက္ခိဏာယ ဒိသာယ သတ္တာ… ယေ ပုရတ္ထိမာယ အနုဒိသာယ သတ္တာ… ယေ ပစ္ဆိမာယ အနုဒိသာယ သတ္တာ… ယေ ဥတ္တရာယ အနုဒိသာယ သတ္တာ… ယေ ဒက္ခိဏာယ အနုဒိသာယ သတ္တာ… ယေ ဟေဋ္ဌိမာယ [အဓောဂမာယ (သျာ။)] ဒိသာယ သတ္တာ… ယေ ဥပရိမာယ ဒိသာယ သတ္တာ… ယေ ဒသသု ဒိသာသု သတ္တာ တေ အပ္ပဋိကူလာ ဟောန္တိ။ ကရုဏာယ ဘာဝိတတ္တာ… မုဒိတာယ ဘာဝိတတ္တာ… ဥပေက္ခာယ ဘာဝိတတ္တာ ယေ ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ သတ္တာ…ပေ… ယေ ဒသသု ဒိသာသု သတ္တာ တေ အပ္ပဋိကူလာ ဟောန္တိ။ သဗ္ဗေန လောကေန အဝိရုဇ္ဈမာနောတိ သဗ္ဗေန လောကေန အဝိရုဇ္ဈမာနော, အပ္ပဋိဝိရုဇ္ဈမာနော အနာဃာတိယမာနော [အဃဋ္ဋိယမာနော (သျာ။)] အပ္ပဋိဟညမာနောတိ – သဗ္ဗေန လောကေန အဝိရုဇ္ဈမာနော, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။ တေနာဟ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ –
‘‘မေတ္တံ ဥပေက္ခံ ကရုဏံ ဝိမုတ္တိံ, အာသေဝမာနော မုဒိတဉ္စ ကာလေ၊
သဗ္ဗေန လောကေန အဝိရုဇ္ဈမာနော, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ’’တိ။
(စူဠနိ၊၃၀၅။)ရာဂဉ္စ ဒေါသဉ္စ ပဟာယ မောဟံ, သန္ဒာလယိတွာန သံယောဇနာနိ [သံယောဇနာနိ (က။)] ၊
အသန္တသံ ဇီဝိတသင်္ခယမှိ, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။
ရာဂဉ္စ ဒေါသဉ္စ ပဟာယ မောဟန္တိ။ ရာဂေါတိ ယော ရာဂေါ သာရာဂေါ…ပေ… အဘိဇ္ဈာ လောဘော အကုသလမူလံ။ ဒေါသောတိ ယော စိတ္တဿ အာဃာတော…ပေ… စဏ္ဍိက္ကံ အသုရောပေါ အနတ္တမနတာ စိတ္တဿ။ မောဟောတိ ဒုက္ခေ အညာဏံ…ပေ… အဝိဇ္ဇာလင်္ဂီ မောဟော အကုသလမူလံ။ ရာဂဉ္စ ဒေါသဉ္စ ပဟာယ မောဟန္တိ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ ရာဂဉ္စ ဒေါသဉ္စ မောဟဉ္စ ပဟာယ ပဇဟိတွာ ဝိနောဒေတွာ ဗျန္တီကရိတွာ အနဘာဝံ ဂမေတွာတိ – ရာဂဉ္စ ဒေါသဉ္စ ပဟာယ မောဟံ။
သန္ဒာလယိတွာန သံယောဇနာနီတိ။ ဒသ သံယောဇနာနိ – ကာမရာဂသံယောဇနံ ပဋိဃသံယောဇနံ…ပေ… အဝိဇ္ဇာသံယောဇနံ။ သန္ဒာလယိတွာန သံယောဇနာနီတိ ဒသ သံယောဇနာနိ သန္ဒာလယိတွာ ပဒါလယိတွာ သမ္ပဒါလယိတွာ ပဇဟိတွာ ဝိနောဒေတွာ ဗျန္တီကရိတွာ အနဘာဝံ ဂမေတွာတိ – သန္ဒာလယိတွာန သံယောဇနာနိ။
အသန္တသံ ဇီဝိတသင်္ခယမှီတိ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဇီဝိတပရိယောသာနေ အသန္တာသီ အနုတြာသီ အနုဗ္ဗိဂ္ဂေါ အနုဿင်္ကီ အနုတြာသော အဘီရူ အစ္ဆမ္ဘီ အနုတြာသီ အပလာယီ ပဟီနဘယဘေရဝေါ ဝိဂတလောမဟံသော ဝိဟရတီတိ – အသန္တသံ ဇီဝိတသင်္ခယမှိ, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။ တေနာဟ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ –
‘‘ရာဂဉ္စ ဒေါသဉ္စ ပဟာယ မောဟံ, သန္ဒာလယိတွာန သံယောဇနာနိ၊
အသန္တသံ ဇီဝိတသင်္ခယမှိ, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ’’တိ။
ဘဇန္တိ သေဝန္တိ စ ကာရဏတ္ထာ, နိက္ကာရဏာ ဒုလ္လဘာ အဇ္ဇ မိတ္တာ၊
အတ္တတ္ထပညာ [အတ္တဋ္ဌပညာ (က။)] အသုစီ မနုဿာ, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။
(စူဠနိ၊၃၀၆။)ဘဇန္တိ သေဝန္တိ စ ကာရဏတ္ထာတိ အတ္တတ္ထကာရဏာ ပရတ္ထကာရဏာ ဥဘယတ္ထကာရဏာ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကတ္ထကာရဏာ သမ္ပရာယိကတ္ထကာရဏာ ပရမတ္ထကာရဏာ ဘဇန္တိ သမ္ဘဇန္တိ သေဝန္တိ နိသေဝန္တိ သံသေဝန္တိ ပဋိသေဝန္တီတိ – ဘဇန္တိ သေဝန္တိ စ ကာရဏတ္ထာ။
နိက္ကာရဏာ ဒုလ္လဘာ အဇ္ဇ မိတ္တာတိ ဒွေ မိတ္တာ – အဂါရိကမိတ္တော စ အနာဂါရိကမိတ္တော စ…ပေ… အယံ အဂါရိကမိတ္တော…ပေ… အယံ အနာဂါရိကမိတ္တော။ နိက္ကာရဏာ ဒုလ္လဘာ အဇ္ဇ မိတ္တာတိ ဣမေ ဒွေ မိတ္တာ အကာရဏာ နိက္ကာရဏာ အဟေတူ အပ္ပစ္စယာ ဒုလ္လဘာ (ဒုလ္လဒ္ဓါ သုဒုလ္လဒ္ဓါ) [( ) နတ္ထိ သျာ။ ပေါတ္ထကေ] တိ – နိက္ကာရဏာ ဒုလ္လဘာ အဇ္ဇ မိတ္တာ။
အတ္တတ္ထပညာ အသုစီ မနုဿာတိ။ အတ္တတ္ထပညာတိ အတ္တနော အတ္ထာယ အတ္တနော ဟေတု အတ္တနော ပစ္စယာ အတ္တနော ကာရဏာ ဘဇန္တိ သမ္ဘဇန္တိ သေဝန္တိ နိသေဝန္တိ သံသေဝန္တိ ပဋိသေဝန္တိ အာစရန္တိ သမာစရန္တိ ပယိရုပါသန္တိ ပရိပုစ္ဆန္တိ ပရိပဉှန္တီတိ – အတ္တတ္ထပညာ။ အသုစီ မနုဿာတိ အသုစိနာ ကာယကမ္မေန သမန္နာဂတာတိ အသုစီ မနုဿာ, အသုစိနာ ဝစီကမ္မေန သမန္နာဂတာတိ အသုစီ မနုဿာ, အသုစိနာ မနောကမ္မေန သမန္နာဂတာတိ အသုစီ မနုဿာ, အသုစိနာ ပါဏာတိပါတေန…ပေ… အသုစိနာ အဒိန္နာဒါနေန… အသုစိနာ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရေန… အသုစိနာ မုသာဝါဒေန… အသုစိယာ ပိသုဏာယ ဝါစာယ သမန္နာဂတာ… အသုစိယာ ဖရုသာယ ဝါစာယ သမန္နာဂတာ… အသုစိနာ သမ္ဖပ္ပလာပေန သမန္နာဂတာ… အသုစိယာ အဘိဇ္ဈာယ သမန္နာဂတာ… အသုစိနာ ဗျာပါဒေန သမန္နာဂတာတိ အသုစီ မနုဿာ, အသုစိယာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိယာ သမန္နာဂတာတိ အသုစီ မနုဿာ, အသုစိယာ စေတနာယ သမန္နာဂတာတိ အသုစီ မနုဿာ, အသုစိယာ ပတ္ထနာယ သမန္နာဂတာတိ အသုစီ မနုဿာ, အသုစိနာ ပဏိဓိနာ သမန္နာဂတာတိ အသုစီ မနုဿာ, အသုစီ ဟီနာ နိဟီနာ ဩမကာ လာမကာ ဆတုက္ကာ ပရိတ္တာတိ – အတ္တတ္ထပညာ အသုစီ မနုဿာ။
ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါတိ။ ဧကောတိ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ ပဗ္ဗဇ္ဇာသင်္ခါတေန ဧကော…ပေ… စရေတိ အဋ္ဌ စရိယာယော…ပေ… ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါတိ ယထာ ခဂ္ဂဿ နာမ ဝိသာဏံ ဧကံ ဟောတိ အဒုတိယံ…ပေ… ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။ တေနာဟ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ –
(စူဠနိ၊၃၀၇။)‘‘ဘဇန္တိ သေဝန္တိ စ ကာရဏတ္ထာ, နိက္ကာရဏာ ဒုလ္လဘာ အဇ္ဇ မိတ္တာ၊
အတ္တတ္ထပညာ အသုစီ မနုဿာ, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ’’တိ။
စတုတ္ထော ဝဂ္ဂေါ။
ခဂ္ဂဝိသာဏသုတ္တနိဒ္ဒေသော နိဋ္ဌိတော။
အဇိတော တိဿမေတ္တေယျော, ပုဏ္ဏကော အထ မေတ္တဂူ၊
ဓောတကော ဥပသီဝေါ စ, နန္ဒော စ အထ ဟေမကော။
တောဒေယျ-ကပ္ပါ ဒုဘယော, ဇတုကဏ္ဏီ စ ပဏ္ဍိတော၊
ဘဒြာဝုဓော ဥဒယော စ, ပေါသာလော စာပိ ဗြာဟ္မဏော၊
မောဃရာဇာ စ မေဓာဝီ, ပိင်္ဂိယော စ မဟာဣသိ။
သောဠသာနံ [သောဠသန္နံ (သျာ။ က။)] ပနေတေသံ, ဗြာဟ္မဏာနံဝ သာသနံ၊
ပါရာယနာနံ နိဒ္ဒေသာ, တတ္တကာ စ ဘဝန္တိ ဟိ [ဝါ (က။)]။
ခဂ္ဂဝိသာဏသုတ္တာနံ, နိဒ္ဒေသာပိ တထေဝ စ၊
နိဒ္ဒေသာ ဒုဝိဓာ ဉေယျာ, ပရိပုဏ္ဏာ သုလက္ခိတာတိ။
စူဠနိဒ္ဒေသပါဠိ နိဋ္ဌိတာ။
Comments
Post a Comment