အဘိဓမ္မပိဋကေ
သမ္မောဟဝိနောဒနီ နာမ
နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ
ဝိဘင်္ဂ-အဋ္ဌကထာ
၁။ ခန္ဓဝိဘင်္ဂေါ
၁။ သုတ္တန္တဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ
စတုသစ္စဒသော နာထော, စတုဓာ ဓမ္မသင်္ဂဏိံ၊
ပကာသယိတွာ သမ္ဗုဒ္ဓေါ, တဿေဝ သမနန္တရံ။
ဥပေတော ဗုဒ္ဓဓမ္မေဟိ, အဋ္ဌာရသဟိ နာယကော၊
အဋ္ဌာရသန္နံ ခန္ဓာဒိ-ဝိဘင်္ဂါနံ ဝသေန ယံ။
ဝိဘင်္ဂံ ဒေသယီ သတ္ထာ, တဿ သံဝဏ္ဏနာက္ကမော၊
ဣဒါနိ ယသ္မာ သမ္ပတ္တော, တသ္မာ တဿတ္ထဝဏ္ဏနံ။
ကရိဿာမိ ဝိဂါဟေတွာ, ပေါရာဏဋ္ဌကထာနယံ၊
သဒ္ဓမ္မေ ဂါရဝံ ကတွာ, တံ သုဏာထ သမာဟိတာတိ။
֍ ဋီ ၁။ ပဉ္စက္ခန္ဓာ – ရူပက္ခန္ဓော…ပေ… ဝိညာဏက္ခန္ဓောတိ ဣဒံ ဝိဘင်္ဂပ္ပကရဏဿ အာဒိဘူတေ ခန္ဓဝိဘင်္ဂေ သုတ္တန္တဘာဇနီယံ နာမ။ တတ္ထ ပဉ္စာတိ ဂဏနပရိစ္ဆေဒေါ။ တေန န တတော ဟေဋ္ဌာ န ဥဒ္ဓန္တိ ဒဿေတိ။ ခန္ဓာတိ ပရိစ္ဆိန္နဓမ္မနိဒဿနံ။ တတြာယံ ခန္ဓ-သဒ္ဒေါ သမ္ဗဟုလေသု ဌာနေသု ဒိဿတိ – ရာသိမှိ, ဂုဏေ, ပဏ္ဏတ္တိယံ, ရုဠှိယန္တိ။ ‘‘သေယျထာပိ, ဘိက္ခဝေ, မဟာသမုဒ္ဒေ န သုကရံ ဥဒကဿ ပမာဏံ ဂဟေတုံ – ဧတ္တကာနိ ဥဒကာဠှကာနီတိ ဝါ ဧတ္တကာနိ ဥဒကာဠှကသတာနီတိ ဝါ ဧတ္တကာနိ ဥဒကာဠှကသဟဿာနီတိ ဝါ ဧတ္တကာနိ ဥဒကာဠှကသတသဟဿာနီတိ ဝါ, အထ ခေါ အသင်္ချေယျော အပ္ပမေယျော
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂။)မဟာဥဒကက္ခန္ဓောတွေဝ သင်္ချံ ဂစ္ဆတီ’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၄။၅၁၊ ၆။၃၇) ဟိ ရာသိတော ခန္ဓော နာမ။ နဟိ ပရိတ္တကံ ဥဒကံ ဥဒကက္ခန္ဓောတိ ဝုစ္စတိ, ဗဟုကမေဝ ဝုစ္စတိ။ တထာ န ပရိတ္တကော ရဇော ရဇက္ခန္ဓော, န အပ္ပမတ္တကာ ဂါဝေါ ဂဝက္ခန္ဓော, န အပ္ပမတ္တကံ ဗလံ ဗလက္ခန္ဓော, န အပ္ပမတ္တကံ ပုညံ ပုညက္ခန္ဓောတိ ဝုစ္စတိ။ ဗဟုကမေဝ ဟိ ရဇော ရဇက္ခန္ဓော, ဗဟုကာဝ ဂဝါဒယော ဂဝက္ခန္ဓော, ဗလက္ခန္ဓော, ပုညက္ခန္ဓောတိ ဝုစ္စန္တိ။ ‘‘သီလက္ခန္ဓော သမာဓိက္ခန္ဓော’’တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၅၅) ပန ဂုဏတော ခန္ဓော နာမ။ ‘‘အဒ္ဒသာ ခေါ ဘဂဝါ မဟန္တံ ဒါရုက္ခန္ဓံ ဂင်္ဂါယ နဒိယာ သောတေန ဝုယှမာန’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၄။၂၄၁)။ ဧတ္ထ ပဏ္ဏတ္တိတော ခန္ဓော နာမ။ ‘‘ယံ စိတ္တံ မနော မာနသံ…ပေ… ဝိညာဏံ ဝိညာဏက္ခန္ဓော’’တိအာဒီသု (ဓ။ သ။ ၆၃, ၆၅) ရုဠှိတော ခန္ဓော နာမ။ သွာယမိဓ ရာသိတော အဓိပ္ပေတော။ အယဉှိ ခန္ဓဋ္ဌော နာမ ပိဏ္ဍဋ္ဌော ပူဂဋ္ဌော ဃဋဋ္ဌော ရာသဋ္ဌော။ တသ္မာ ‘ရာသိလက္ခဏာ ခန္ဓာ’တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ကောဋ္ဌာသဋ္ဌောတိပိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ၊ လောကသ္မိဉှိ ဣဏံ ဂဟေတွာ စောဒိယမာနာ ‘ဒွီဟိ ခန္ဓေဟိ ဒဿာမ, တီဟိ ခန္ဓေဟိ ဒဿာမာ’တိ ဝဒန္တိ။ ဣတိ ‘ကောဋ္ဌာသလက္ခဏာ ခန္ဓာ’တိပိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဧဝမေတ္ထ ရူပက္ခန္ဓောတိ ရူပရာသိ ရူပကောဋ္ဌာသော, ဝေဒနာက္ခန္ဓောတိ ဝေဒနာရာသိ ဝေဒနာကောဋ္ဌာသောတိ ဣမိနာ နယေန သညာက္ခန္ဓာဒီနံ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။
ဧတ္တာဝတာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ယွာယံ ‘‘စတ္တာရော စ မဟာဘူတာ စတုန္နဉ္စ မဟာဘူတာနံ ဥပါဒါယရူပ’’န္တိ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နာဒီသု ဧကာဒသသု ဩကာသေသု ဝိဘတ္တော ‘ပဉ္စဝီသတိ ရူပကောဋ္ဌာသာ’တိ စ ‘ဆန္နဝုတိ ရူပကောဋ္ဌာသာ’တိ စ ဧဝံပဘေဒေါ ရူပရာသိ, တံ သဗ္ဗံ ပရိပိဏ္ဍေတွာ ရူပက္ခန္ဓော နာမာတိ ဒဿေသိ။ ယော ပနာယံ ‘‘သုခါ ဝေဒနာ, ဒုက္ခာ ဝေဒနာ, အဒုက္ခမသုခါ ဝေဒနာ’’တိ တေသုယေဝ ဧကာဒသသု ဩကာသေသု ဝိဘတ္တော စတုဘူမိကဝေဒနာရာသိ, တံ သဗ္ဗံ ပရိပိဏ္ဍေတွာ ဝေဒနာက္ခန္ဓော နာမာတိ ဒဿေသိ။ ယော ပနာယံ ‘‘စက္ခုသမ္ဖဿဇာ သညာ…ပေ… မနောသမ္ဖဿဇာ သညာ’’တိ တေသုယေဝ ဧကာဒသသု ဩကာသေသု ဝိဘတ္တော စတုဘူမိကသညာရာသိ, တံ သဗ္ဗံ ပရိပိဏ္ဍေတွာ သညာက္ခန္ဓော နာမာတိ ဒဿေသိ။ ယော ပနာယံ ‘‘စက္ခုသမ္ဖဿဇာ စေတနာ…ပေ… မနောသမ္ဖဿဇာ စေတနာ’’တိ တေသုယေဝ ဧကာဒသသု ဩကာသေသု ဝိဘတ္တော စတုဘူမိကစေတနာရာသိ, တံ သဗ္ဗံ ပရိပိဏ္ဍေတွာ သင်္ခါရက္ခန္ဓော နာမာတိ ဒဿေသိ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃။)ယော ပနာယံ ‘‘စက္ခုဝိညာဏံ, သောတဃာနဇိဝှါကာယဝိညာဏံ, မနောဓာတု, မနောဝိညာဏဓာတူ’’တိ တေသုယေဝ ဧကာဒသသု ဩကာသေသု ဝိဘတ္တော စတုဘူမိကစိတ္တရာသိ, တံ သဗ္ဗံ ပရိပိဏ္ဍေတွာ ဝိညာဏက္ခန္ဓော နာမာတိ ဒဿေသိ။
အပိစေတ္ထ သဗ္ဗမ္ပိ စတုသမုဋ္ဌာနိကံ ရူပံ ရူပက္ခန္ဓော, ကာမာဝစရအဋ္ဌကုသလစိတ္တာဒီဟိ ဧကူနနဝုတိစိတ္တေဟိ သဟဇာတာ ဝေဒနာ ဝေဒနာက္ခန္ဓော, သညာ သညာက္ခန္ဓော, ဖဿာဒယော ဓမ္မာ သင်္ခါရက္ခန္ဓော, ဧကူနနဝုတိ စိတ္တာနိ ဝိညာဏက္ခန္ဓောတိ။ ဧဝမ္ပိ ပဉ္စသု ခန္ဓေသု ဓမ္မပရိစ္ဆေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။
၁။ ရူပက္ခန္ဓနိဒ္ဒေသော
֍ ဋီ ၂။ ဣဒါနိ တေ ရူပက္ခန္ဓာဒယော ဝိဘဇိတွာ ဒဿေတုံ တတ္ထ ကတမော ရူပက္ခန္ဓောတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တေသု ပဉ္စသု ခန္ဓေသု။ ကတမောတိ ကထေတုကမျတာပုစ္ဆာ။ ရူပက္ခန္ဓောတိ ပုစ္ဆိတဓမ္မနိဒဿနံ။ ဣဒါနိ တံ ဝိဘဇန္တော ယံ ကိဉ္စိ ရူပန္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ယံ ကိဉ္စီတိ အနဝသေသပရိယာဒါနံ။ ရူပန္တိ အတိပ္ပသင်္ဂနိယမနံ။ ဧဝံ ပဒဒွယေနာပိ ရူပဿ အနဝသေသပရိဂ္ဂဟော ကတော ဟောတိ။
တတ္ထ ကေနဋ္ဌေန ရူပန္တိ? ရုပ္ပနဋ္ဌေန ရူပံ။ ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ –
‘‘ကိဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, ရူပံ ဝဒေထ? ရုပ္ပတီတိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, တသ္မာ ရူပန္တိ ဝုစ္စတိ။ ကေန ရုပ္ပတိ? သီတေနပိ ရုပ္ပတိ, ဥဏှေနပိ ရုပ္ပတိ, ဇိဃစ္ဆာယပိ ရုပ္ပတိ, ပိပါသာယပိ ရုပ္ပတိ, ဍံသမကသဝါတာတပသရိသပသမ္ဖဿေနပိ ရုပ္ပတိ။ ရုပ္ပတီတိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, တသ္မာ ရူပန္တိ ဝုစ္စတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၃။၇၉)။
တတ္ထ ကိန္တိ ကာရဏပုစ္ဆာ၊ ကေန ကာရဏေန ရူပံ ဝဒေထ, ကေန ကာရဏေန တံ ရူပံ နာမာတိ အတ္ထော။ ရုပ္ပတီတိ ဧတ္ထ ဣတီတိ ကာရဏုဒ္ဒေသော။ ယသ္မာ ရုပ္ပတိ တသ္မာ ရူပန္တိ ဝုစ္စတီတိ အတ္ထော။ ရုပ္ပတီတိ ကုပ္ပတိ ဃဋ္ဋီယတိ ပီဠိယတိ ဘိဇ္ဇတီတိ အတ္ထော။ ဧဝံ ဣမိနာ ဧတ္တကေန ဌာနေန ရုပ္ပနဋ္ဌေန ရူပံ ဝုတ္တံ။ ရုပ္ပနလက္ခဏေန ရူပန္တိပိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ ရုပ္ပနလက္ခဏဉှေတံ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄။)သီတေနပိ ရုပ္ပတီတိအာဒီသု ပန သီတေန တာဝ ရုပ္ပနံ လောကန္တရိကနိရယေ ပါကဋံ။ တိဏ္ဏံ တိဏ္ဏဉှိ စက္ကဝါဠာနံ အန္တရေ ဧကေကော လောကန္တရိကနိရယော နာမ ဟောတိ အဋ္ဌယောဇနသဟဿပ္ပမာဏော, ယဿ နေဝ ဟေဋ္ဌာ ပထဝီ အတ္ထိ, န ဥပရိ စန္ဒိမသူရိယဒီပမဏိအာလောကော, နိစ္စန္ဓကာရော။ တတ္ထ နိဗ္ဗတ္တသတ္တာနံ တိဂါဝုတော အတ္တဘာဝေါ ဟောတိ။ တေ ဝဂ္ဂုလိယော ဝိယ ပဗ္ဗတပါဒေ ဒီဃပုထုလေဟိ နခေဟိ လဂ္ဂိတွာ အဝံသိရာ ဩလမ္ဗန္တိ။ ယဒါ သံသပ္ပန္တာ အညမညဿ ဟတ္ထပါသဂတာ ဟောန္တိ အထ ‘ဘက္ခော နော လဒ္ဓေါ’တိ မညမာနာ တတ္ထ ဗျာဝဋာ ဝိပရိဝတ္တိတွာ လောကသန္ဓာရကေ ဥဒကေ ပတန္တိ, သီတဝါတေ ပဟရန္တေပိ ပက္ကမဓုကဖလာနိ ဝိယ ဆိဇ္ဇိတွာ ဥဒကေ ပတန္တိ။ ပတိတမတ္တာဝ အစ္စန္တခါရေန သီတောဒကေန ဆိန္နစမ္မနှာရုမံသအဋ္ဌီဟိ ဘိဇ္ဇမာနေဟိ တတ္တတေလေ ပတိတပိဋ္ဌပိဏ္ဍိ ဝိယ ပဋပဋာယမာနာ ဝိလီယန္တိ။ ဧဝံ သီတေန ရုပ္ပနံ လောကန္တရိကနိရယေ ပါကဋံ။ မဟိံသကရဋ္ဌာဒီသုပိ ဟိမပါတသီတလေသု ပဒေသေသု ဧတံ ပါကဋမေဝ။ တတ္ထ ဟိ သတ္တာ သီတေန ဘိန္နစ္ဆိန္နသရီရာ ဇီဝိတက္ခယမ္ပိ ပါပုဏန္တိ။
ဥဏှေန ရုပ္ပနံ အဝီစိမဟာနိရယေ ပါကဋံ။ တတ္ထ ဟိ တတ္တာယ လောဟပထဝိယာ နိပဇ္ဇာပေတွာ ပဉ္စဝိဓဗန္ဓနာဒိကရဏကာလေ သတ္တာ မဟာဒုက္ခံ အနုဘဝန္တိ။
ဇိဃစ္ဆာယ ရုပ္ပနံ ပေတ္တိဝိသယေ စေဝ ဒုဗ္ဘိက္ခကာလေ စ ပါကဋံ။ ပေတ္တိဝိသယသ္မိဉှိ သတ္တာ ဒွေ တီဏိ ဗုဒ္ဓန္တရာနိ ကိဉ္စိဒေဝ အာမိသံ ဟတ္ထေန ဂဟေတွာ မုခေ ပက္ခိပန္တာ နာမ န ဟောန္တိ။ အန္တောဥဒရံ အာဒိတ္တသုသိရရုက္ခော ဝိယ ဟောတိ။ ဒုဗ္ဘိက္ခေ ကဉ္ဇိကမတ္တမ္ပိ အလဘိတွာ မရဏပ္ပတ္တာနံ ပမာဏံ နာမ နတ္ထိ။
ပိပါသာယ ရုပ္ပနံ ကာလကဉ္ဇိကာဒီသု ပါကဋံ။ တတ္ထ ဟိ သတ္တာ ဒွေ တီဏိ ဗုဒ္ဓန္တရာနိ ဟဒယတေမနမတ္တံ ဝါ ဇိဝှါတေမနမတ္တံ ဝါ ဥဒကဗိန္ဒုံ လဒ္ဓုံ န သက္ကောန္တိ။ ‘ပါနီယံ ပိဝိဿာမာ’တိ နဒိံ ဂတာနမ္ပိ နဒီ ဝါလိကာတလံ သမ္ပဇ္ဇတိ။ မဟာသမုဒ္ဒံ ပက္ခန္တာနမ္ပိ မဟာသမုဒ္ဒေါ ပိဋ္ဌိပါသာဏော ဟောတိ။ တေ သုဿန္တာ ဗလဝဒုက္ခပီဠိတာ ဝိစရန္တိ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၅။)ဧကော ကိရ ကာလကဉ္ဇိကအသုရော ပိပါသံ အဓိဝါသေတုံ အသက္ကောန္တော ယောဇနဂမ္ဘီရဝိတ္ထာရံ မဟာဂင်္ဂံ ဩတရိ။ တဿ ဂတဂတဋ္ဌာနေ ဥဒကံ ဆိဇ္ဇတိ, ဓူမော ဥဂ္ဂစ္ဆတိ, တတ္တေ ပိဋ္ဌိပါသာဏေ စင်္ကမနကာလော ဝိယ ဟောတိ။ တဿ ဥဒကသဒ္ဒံ သုတွာ ဣတော စိတော စ ဝိစရန္တဿေဝ ရတ္တိ ဝိဘာယိ။ အထ နံ ပါတောဝ ဘိက္ခာစာရံ ဂစ္ဆန္တာ တိံသမတ္တာ ပိဏ္ဍစာရိကဘိက္ခူ ဒိသွာ – ‘‘ကော နာမ တွံ, သပ္ပုရိသာ’’တိ ပုစ္ဆိံသု။ ‘‘ပေတောဟမသ္မိ, ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ကိံ ပရိယေသသီ’’တိ? ‘‘ပါနီယံ, ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘အယံ ဂင်္ဂါ ပရိပုဏ္ဏာ, ကိံ တွံ န ပဿသီ’’တိ? ‘‘န ဥပကပ္ပတိ, ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ ဂင်္ဂါပိဋ္ဌေ နိပဇ္ဇ, မုခေ တေ ပါနီယံ အာသိဉ္စိဿာမာ’’တိ။ သော ဝါလိကာပုဠိနေ ဥတ္တာနော နိပဇ္ဇိ။ ဘိက္ခူ တိံသမတ္တေ ပတ္တေ နီဟရိတွာ ဥဒကံ အာဟရိတွာ အာဟရိတွာ တဿ မုခေ အာသိဉ္စိံသု။ တေသံ တထာ ကရောန္တာနံယေဝ ဝေလာ ဥပကဋ္ဌာ ဇာတာ။ တတော ‘‘ဘိက္ခာစာရကာလော အမှာကံ, သပ္ပုရိသ၊ ကစ္စိ တေ အဿာဒမတ္တာ လဒ္ဓါ’’တိ အာဟံသု။ ပေတော ‘‘သစေ မေ, ဘန္တေ, တိံသမတ္တာနံ အယျာနံ တိံသမတ္တေဟိ ပတ္တေဟိ အာသိတ္တဥဒကတော အဍ္ဎပသတမတ္တမ္ပိ ပရဂလဂတံ, ပေတတ္တဘာဝတော မောက္ခော မာ ဟောတူ’’တိ အာဟ။ ဧဝံ ပိပါသာယ ရုပ္ပနံ ပေတ္တိဝိသယေ ပါကဋံ။
ဍံသာဒီဟိ ရုပ္ပနံ ဍံသမက္ခိကာဒိသမ္ဗဗဟုလေသု ပဒေသေသု ပါကဋံ။ ဧတ္ထ စ ဍံသာတိ ပိင်္ဂလမက္ခိကာ, မကသာတိ မကသာဝ ဝါတာတိ ကုစ္ဆိဝါတပိဋ္ဌိဝါတာဒိဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သရီရသ္မိဉှိ ဝါတရောဂေါ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ဟတ္ထပါဒပိဋ္ဌိအာဒီနိ ဘိန္ဒတိ, ကာဏံ ကရောတိ, ခုဇ္ဇံ ကရောတိ, ပီဌသပ္ပိံ ကရောတိ။ အာတပေါတိ သူရိယာတပေါ။ တေန ရုပ္ပနံ မရုကန္တာရာဒီသု ပါကဋံ။ ဧကာ ကိရ ဣတ္ထီ မရုကန္တာရေ ရတ္တိံ သတ္ထတော ဩဟီနာ ဒိဝါ သူရိယေ ဥဂ္ဂစ္ဆန္တေ ဝါလိကာယ တပ္ပမာနာယ ပါဒေ ဌပေတုံ အသက္ကောန္တီ သီသတော ပစ္ဆိံ ဩတာရေတွာ အက္ကမိ။ ကမေန ပစ္ဆိယာ ဥဏှာဘိတတ္တာယ ဌာတုံ အသက္ကောန္တီ တဿာ ဥပရိ သာဋကံ ဌပေတွာ အက္ကမိ။ တသ္မိမ္ပိ သန္တတ္တေ အင်္ကေန ဂဟိတံ ပုတ္တကံ အဓောမုခံ နိပဇ္ဇာပေတွာ ကန္ဒန္တံ ကန္ဒန္တံ အက္ကမိတွာ သဒ္ဓိံ တေန တသ္မိံယေဝ ဌာနေ ဥဏှာဘိတတ္တာ ကာလမကာသိ။
သရီသပါတိ ယေ ကေစိ ဒီဃဇာတိကာ သရန္တာ ဂစ္ဆန္တိ။ တေသံ သမ္ဖဿေန ရုပ္ပနံ အာသီဝိသဒဋ္ဌာဒီနံ ဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၆။)ဣဒါနိ ‘ယံ ကိဉ္စိ ရူပ’န္တိ ပဒေန သံဂဟိတံ ပဉ္စဝီသတိကောဋ္ဌာသဆန္နဝုတိကောဋ္ဌာသပ္ပဘေဒံ သဗ္ဗမ္ပိ ရူပံ အတီတာဒိကောဋ္ဌာသေသု ပက္ခိပိတွာ ဒဿေတုံ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နန္တိ အာဟ။ တတော ပရံ တဒေဝ အဇ္ဈတ္တဒုကာဒီသု စတူသု ဒုကေသု ပက္ခိပိတွာ ဒဿေတုံ အဇ္ဈတ္တံ ဝါ ဗဟိဒ္ဓါ ဝါတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတော ပရံ သဗ္ဗမ္ပေတံ ဧကာဒသသု ပဒေသေသု ပရိယာဒိယိတွာ ဒဿိတံ ရူပံ ဧကတော ပိဏ္ဍံ ကတွာ ဒဿေတုံ တဒေကဇ္ဈန္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။
တတ္ထ တဒေကဇ္ဈန္တိ တံ ဧကဇ္ဈံ၊ အဘိသညူဟိတွာတိ အဘိသံဟရိတွာ၊ အဘိသင်္ခိပိတွာတိ သင်္ခေပံ ကတွာ၊ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – သဗ္ဗမ္ပေတံ ဝုတ္တပ္ပကာရံ ရူပံ ရုပ္ပနလက္ခဏသင်္ခါတေ ဧကဝိဓဘာဝေ ပညာယ ရာသိံ ကတွာ ရူပက္ခန္ဓော နာမာတိ ဝုစ္စတီတိ။ ဧတေန သဗ္ဗမ္ပိ ရူပံ ရုပ္ပနလက္ခဏေ ရာသိဘာဝူပဂမနေန ရူပက္ခန္ဓောတိ ဒဿိတံ ဟောတိ။ န ဟိ ရူပတော အညော ရူပက္ခန္ဓော နာမ အတ္ထိ။ ယထာ စ ရူပံ, ဧဝံ ဝေဒနာဒယောပိ ဝေဒယိတလက္ခဏာဒီသု ရာသိဘာဝူပဂမနေန။ န ဟိ ဝေဒနာဒီဟိ အညေ ဝေဒနာက္ခန္ဓာဒယော နာမ အတ္ထိ။
֍ ဋီ ၃။ ဣဒါနိ ဧကေကသ္မိံ ဩကာသေ ပက္ခိတ္တံ ရူပံ ဝိသုံ ဝိသုံ ဘာဇေတွာ ဒဿေန္တော တတ္ထ ကတမံ ရူပံ အတီတန္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ ဧကာဒသသု ဩကာသေသု ပက္ခိပိတွာ ဌပိတမာတိကာယ ဘုမ္မံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နန္တိအာဒိနာ နယေန ဌပိတာယ မာတိကာယ ယံ အတီတံ ရူပန္တိ ဝုတ္တံ, တံ ကတမန္တိ? ဣမိနာ ဥပါယေန သဗ္ဗပုစ္ဆာသု အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အတီတံ နိရုဒ္ဓန္တိအာဒီနိ ပဒါနိ နိက္ခေပကဏ္ဍဿ အတီတတ္တိကဘာဇနီယဝဏ္ဏနာယံ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၁၀၄၄) ဝုတ္တာနေဝ။ စတ္တာရော စ မဟာဘူတာတိ ဣဒံ အတီတန္တိ ဝုတ္တရူပဿ သဘာဝဒဿနံ။ ယထာ စေတ္ထ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣမိနာ ဣဒံ ဒဿေတိ – အတီတရူပမ္ပိ ဘူတာနိ စေဝ ဘူတာနိ ဥပါဒါယ နိဗ္ဗတ္တရူပဉ္စ, အနာဂတမ္ပိ…ပေ… ဒူရသန္တိကမ္ပိ။ န ဟိ ဘူတေဟိ စေဝ ဘူတာနိ ဥပါဒါယ ပဝတ္တရူပတော စ အညံ ရူပံ နာမ အတ္ထီတိ။
အပရော နယော – အတီတံသေန သင်္ဂဟိတန္တိ အတီတကောဋ္ဌာသေနေဝ သင်္ဂဟိတံ, ဧတ္ထေဝ ဂဏနံ ဂတံ။ ကိန္တိ? စတ္တာရော စ မဟာဘူတာ စတုန္နဉ္စ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၇။)မဟာဘူတာနံ ဥပါဒါယရူပန္တိ။ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အနာဂတပစ္စုပ္ပန္နနိဒ္ဒေသပဒါနိပိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တတ္ထာနေဝ။
ဣဒံ ပန အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နံ နာမ သုတ္တန္တပရိယာယတော အဘိဓမ္မနိဒ္ဒေသတောတိ ဒုဝိဓံ။ တံ သုတ္တန္တပရိယာယေ ဘဝေန ပရိစ္ဆိန္နံ။ ပဋိသန္ဓိတော ဟိ ပဋ္ဌာယ အတီတဘဝေသု နိဗ္ဗတ္တံ ရူပံ, အနန္တရဘဝေ ဝါ နိဗ္ဗတ္တံ ဟောတု ကပ္ပကောဋိသတသဟဿမတ္ထကေ ဝါ, သဗ္ဗံ အတီတမေဝ နာမ။ စုတိတော ပဋ္ဌာယ အနာဂတဘဝေသု နိဗ္ဗတ္တနကရူပံ, အနန္တရဘဝေ ဝါ နိဗ္ဗတ္တံ ဟောတု ကပ္ပကောဋိသတသဟဿမတ္ထကေ ဝါ, သဗ္ဗံ အနာဂတမေဝ နာမ။ စုတိပဋိသန္ဓိအနန္တရေ ပဝတ္တရူပံ ပစ္စုပ္ပန္နံ နာမ။ အဘိဓမ္မနိဒ္ဒေသေ ပန ခဏေန ပရိစ္ဆိန္နံ။ တယော ဟိ ရူပဿ ခဏာ – ဥပ္ပါဒေါ, ဌိတိ, ဘင်္ဂေါတိ။ ဣမေ တယော ခဏေ ပတွာ နိရုဒ္ဓံ ရူပံ, သမနန္တရနိရုဒ္ဓံ ဝါ ဟောတု အတီတေ ကပ္ပကောဋိသတသဟဿမတ္ထကေ ဝါ, သဗ္ဗံ အတီတမေဝ နာမ။ တယော ခဏေ အသမ္ပတ္တံ ရူပံ, ဧကစိတ္တက္ခဏမတ္တေန ဝါ အသမ္ပတ္တံ ဟောတု အနာဂတေ ကပ္ပကောဋိသတသဟဿမတ္ထကေ ဝါ, သဗ္ဗံ အနာဂတမေဝ နာမ။ ဣမေ တယော ခဏေ သမ္ပတ္တံ ရူပံ ပန ပစ္စုပ္ပန္နံ နာမ။ တတ္ထ ကိဉ္စာပိ ဣဒံ သုတ္တန္တဘာဇနီယံ, ဧဝံ သန္တေပိ အဘိဓမ္မနိဒ္ဒေသေနေဝ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နရူပံ နိဒ္ဒိဋ္ဌန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
အပရော နယော – ဣဒဉှိ ရူပံ အဒ္ဓါသန္တတိသမယခဏဝသေန စတုဓာ အတီတံ နာမ ဟောတိ။ တထာ အနာဂတပစ္စုပ္ပန္နံ။ အဒ္ဓါဝသေန တာဝ ဧကဿ ဧကသ္မိံ ဘဝေ ပဋိသန္ဓိတော ပုဗ္ဗေ အတီတံ, စုတိတော ဥဒ္ဓံ အနာဂတံ, ဥဘိန္နမန္တရေ ပစ္စုပ္ပန္နံ။ သန္တတိဝသေန သဘာဂဧကဥတုသမုဋ္ဌာနံ ဧကာဟာရသမုဋ္ဌာနဉ္စ ပုဗ္ဗာပရိယဝသေန ပဝတ္တမာနမ္ပိ ပစ္စုပ္ပန္နံ။ တတော ပုဗ္ဗေ ဝိသဘာဂဥတုအာဟာရသမုဋ္ဌာနံ အတီတံ, ပစ္ဆာ အနာဂတံ။ စိတ္တဇံ ဧကဝီထိဧကဇဝနဧကသမာပတ္တိသမုဋ္ဌာနံ ပစ္စုပ္ပန္နံ။ တတော ပုဗ္ဗေ အတီတံ, ပစ္ဆာ အနာဂတံ။ ကမ္မသမုဋ္ဌာနဿ ပါဋိယေက္ကံ သန္တတိဝသေန အတီတာဒိဘေဒေါ နတ္ထိ။ တေသညေဝ ပန ဥတုအာဟာရစိတ္တသမုဋ္ဌာနာနံ ဥပတ္ထမ္ဘကဝသေန တဿ အတီတာဒိဘေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သမယဝသေန ဧကမုဟုတ္တပုဗ္ဗဏှသာယနှရတ္တိဒိဝါဒီသု သမယေသု သန္တာနဝသေန ပဝတ္တမာနံ တံ တံ သမယံ ပစ္စုပ္ပန္နံ နာမ။ တတော ပုဗ္ဗေ အတီတံ, ပစ္ဆာ အနာဂတံ။ ခဏဝသေန
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၈။)ဥပ္ပါဒါဒိက္ခဏတ္တယပရိယာပန္နံ ပစ္စုပ္ပန္နံ နာမ။ တတော ပုဗ္ဗေ အတီတံ, ပစ္ဆာ အနာဂတံ။
အပိစ အတိက္ကဟေတုပစ္စယကိစ္စံ အတီတံ။ နိဋ္ဌိတဟေတုကိစ္စံ အနိဋ္ဌိတပစ္စယကိစ္စံ ပစ္စုပ္ပန္နံ။ ဥဘယကိစ္စမသမ္ပတ္တံ အနာဂတံ။ သကိစ္စက္ခဏေ ဝါ ပစ္စုပ္ပန္နံ။ တတော ပုဗ္ဗေ အတီတံ, ပစ္ဆာ အနာဂတံ။ ဧတ္ထ စ ခဏာဒိကထာဝ နိပ္ပရိယာယာ, သေသာ သပရိယာယာ။ တာသု နိပ္ပရိယာယကထာ ဣဓ အဓိပ္ပေတာ။ အဇ္ဈတ္တဒုကဿာပိ နိဒ္ဒေသပဒါနိ ဟေဋ္ဌာ အဇ္ဈတ္တတ္တိကနိဒ္ဒေသေ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၁၀၅၀) ဝုတ္တတ္ထာနေဝ။ ဩဠာရိကာဒီနိ ရူပကဏ္ဍဝဏ္ဏနာယံ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၆၇၄) ဝုတ္တတ္ထာနေဝ။
֍ ဋီ ၆။ ဟီနဒုကနိဒ္ဒေသေ တေသံ တေသံ သတ္တာနန္တိ ဗဟူသု သတ္တေသု သာမိဝစနံ။ အပရဿာပိ အပရဿာပီတိ ဟိ ဝုစ္စမာနေ ဒိဝသမ္ပိ ကပ္ပသတသဟဿမ္ပိ ဝဒန္တော ဧတ္တကမေဝ ဝဒေယျ။ ဣတိ သတ္ထာ ဒွီဟေဝ ပဒေဟိ အနဝသေသေ သတ္တေ ပရိယာဒိယန္တော ‘တေသံ တေသံ သတ္တာန’န္တိ အာဟ။ ဧတ္တကေန ဟိ သဗ္ဗမ္ပိ အပရဒီပနံ သိဒ္ဓံ ဟောတိ။ ဥညာတန္တိ အဝမတံ။ အဝညာတန္တိ ဝမ္ဘေတွာ ဉာတံ။ ရူပန္တိပိ န ဝိဒိတံ။ ဟီဠိတန္တိ အဂဟေတဗ္ဗဋ္ဌေန ခိတ္တံ ဆဍ္ဍိတံ, ဇိဂုစ္ဆိတန္တိပိ ဝဒန္တိ။ ပရိဘူတန္တိ ကိမေတေနာတိ ဝါစာယ ပရိဘဝိတံ။ အစိတ္တီကတန္တိ န ဂရုကတံ။ ဟီနန္တိ လာမကံ။ ဟီနမတန္တိ ဟီနန္တိ မတံ, လာမကံ ကတွာ ဉာတံ။ ဟီနသမ္မတန္တိ ဟီနန္တိ လောကေ သမ္မတံ, ဟီနေဟိ ဝါ သမ္မတံ, ဂူထဘက္ခေဟိ ဂူထော ဝိယ။ အနိဋ္ဌန္တိ အပ္ပိယံ, ပဋိလာဘတ္ထာယ ဝါ အပရိယေသိတံ။ သစေပိ နံ ကောစိ ပရိယေသေယျ, ပရိယေသတု။ ဧတဿ ပန အာရမ္မဏဿ ဧတဒေဝ နာမံ။ အကန္တန္တိ အကာမိတံ, နိဿိရိကံ ဝါ။ အမနာပန္တိ မနသ္မိံ န အပ္ပိတံ။ တာဒိသဉှိ အာရမ္မဏံ မနသ္မိံ န အပ္ပီယတိ။ အထ ဝါ မနံ အပ္ပါယတိ ဝဍ္ဎေတီတိ မနာပံ, န မနာပံ အမနာပံ။
အပရော နယော – အနိဋ္ဌံ သမ္ပတ္တိဝိရဟတော။ တံ ဧကန္တေန ကမ္မသမုဋ္ဌာနေသု အကုသလကမ္မသမုဋ္ဌာနံ။ အကန္တံ သုခဿ အဟေတုဘာဝတော။ အမနာပံ ဒုက္ခဿ ဟေတုဘာဝတော။ ရူပါ သဒ္ဒါတိ ဣဒမဿ သဘာဝဒီပနံ။ ဣမသ္မိဉှိ ပဒေ အကုသလကမ္မဇဝသေန အနိဋ္ဌာ ပဉ္စ ကာမဂုဏာ ဝိဘတ္တာ။ ကုသလကမ္မဇံ ပန အနိဋ္ဌံ နာမ နတ္ထိ, သဗ္ဗံ ဣဋ္ဌမေဝ။
ပဏီတပဒနိဒ္ဒေသော ဝုတ္တပဋိပက္ခနယေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣမသ္မိံ ပန ပဒေ ကုသလကမ္မဇဝသေန ဣဋ္ဌာ ပဉ္စ ကာမဂုဏာ ဝိဘတ္တာ။ ကုသလကမ္မဇဉှိ အနိဋ္ဌံ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၉။)နာမ နတ္ထိ, သဗ္ဗံ ဣဋ္ဌမေဝ။ ယထာ စ ကမ္မဇေသု ဧဝံ ဥတုသမုဋ္ဌာနာဒီသုပိ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌတာ အတ္ထိ ဧဝါတိ ဣမသ္မိံ ဒုကေ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌာရမ္မဏံ ပဋိဝိဘတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အယံ တာဝ အာစရိယာနံ သမာနတ္ထကထာ။ ဝိတဏ္ဍဝါဒီ ပနာဟ – ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌံ နာမ ပါဋိယေက္ကံ ပဋိဝိဘတ္တံ နတ္ထိ, တေသံ တေသံ ရုစိဝသေန ကထိတံ။
ယထာဟ –
‘‘မနာပပရိယန္တံ ခွါဟံ, မဟာရာဇ, ပဉ္စသု ကာမဂုဏေသု အဂ္ဂန္တိ ဝဒါမိ။ တေဝ, မဟာရာဇ, ရူပါ ဧကစ္စဿ မနာပါ ဟောန္တိ, ဧကစ္စဿ အမနာပါ ဟောန္တိ။ တေဝ, မဟာရာဇ, သဒ္ဒါ, ဂန္ဓာ, ရသာ, ဖောဋ္ဌဗ္ဗာ ဧကစ္စဿ မနာပါ ဟောန္တိ, ဧကစ္စဿ အမနာပါ ဟောန္တီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၁။၁၂၃)။
ဧဝံ ယသ္မာ တေယေဝ ရူပါဒယော ဧကော အဿာဒေတိ အဘိနန္ဒတိ, တတ္ထ လောဘံ ဥပ္ပါဒေတိ။ ဧကော ကုဇ္ဈတိ ပဋိဟညတိ, တတ္ထ ဒေါသံ ဥပ္ပါဒေတိ။ ဧကဿ ဣဋ္ဌာ ဟောန္တိ ကန္တာ မနာပါ, ဧကဿ အနိဋ္ဌာ အကန္တာ အမနာပါ။ ဧကော စေတေ ‘ဣဋ္ဌာ ကန္တာ မနာပါ’တိ ဒက္ခိဏတော ဂဏှာတိ, ဧကော ‘အနိဋ္ဌာ အကန္တာ အမနာပါ’တိ ဝါမတော။ တသ္မာ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌံ နာမ ပါဋိယေက္ကံ ပဋိဝိဘတ္တံ နာမ နတ္ထိ။ ပစ္စန္တဝါသီနဉှိ ဂဏ္ဍုပ္ပါဒါပိ ဣဋ္ဌာ ဟောန္တိ ကန္တာ မနာပါ, မဇ္ဈိမဒေသဝါသီနံ အတိဇေဂုစ္ဆာ။ တေသဉ္စ မောရမံသာဒီနိ ဣဋ္ဌာနိ ဟောန္တိ, ဣတရေသံ တာနိ အတိဇေဂုစ္ဆာနီတိ။
သော ဝတ္တဗ္ဗော – ‘‘ကိံ ပန တွံ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌာရမ္မဏံ ပါဋိယေက္ကံ ပဋိဝိဘတ္တံ နာမ နတ္ထီတိ ဝဒေသီ’’တိ? ‘‘အာမ နတ္ထီ’’တိ ဝဒါမိ။ ပုန တထေဝ ယာဝတတိယံ ပတိဋ္ဌာပေတွာ ပဉှော ပုစ္ဆိတဗ္ဗော – ‘‘နိဗ္ဗာနံ နာမ ဣဋ္ဌံ ဥဒါဟု အနိဋ္ဌ’’န္တိ? ဇာနမာနော ‘‘ဣဋ္ဌ’’န္တိ ဝက္ခတိ။ သစေပိ န ဝဒေယျ, မာ ဝဒတု။ နိဗ္ဗာနံ ပန ဧကန္တဣဋ္ဌမေဝ။ ‘‘နနု ဧကော နိဗ္ဗာနဿ ဝဏ္ဏေ ကထိယမာနေ ကုဇ္ဈိတွာ – ‘တွံ နိဗ္ဗာနဿ ဝဏ္ဏံ ကထေသိ, ကိံ တတ္ထ အန္နပါနမာလာဂန္ဓဝိလေပနသယနစ္ဆာဒနသမိဒ္ဓါ ပဉ္စ ကာမဂုဏာ အတ္ထီ’တိ ဝတွာ ‘နတ္ထီ’တိ ဝုတ္တေ ‘အလံ တဝ နိဗ္ဗာနေနာ’တိ နိဗ္ဗာနဿ ဝဏ္ဏေ ကထိယမာနေ ကုဇ္ဈိတွာ ဥဘော ကဏ္ဏေ ထကေတီတိ ဣဋ္ဌေတံ။ ဧတဿ ပန ဝသေန တဝ ဝါဒေ နိဗ္ဗာနံ အနိဋ္ဌံ နာမ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၀။)ဟောတိ။ န ပနေတံ ဧဝံ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဧသော ဟိ ဝိပရီတသညာယ ကထေတိ။ သညာဝိပလ္လာသေန စ တဒေဝ အာရမ္မဏံ ဧကဿ ဣဋ္ဌံ ဟောတိ, ဧကဿ အနိဋ္ဌံ’’။
ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌာရမ္မဏံ ပန ပါဋိယေက္ကံ ဝိဘတ္တံ အတ္ထီတိ။ ကဿ ဝသေန ဝိဘတ္တန္တိ? မဇ္ဈိမကသတ္တဿ။ ဣဒဉှိ န အတိဣဿရာနံ မဟာသမ္မတမဟာသုဒဿနဓမ္မာသောကာဒီနံ ဝသေန ဝိဘတ္တံ။ တေသဉှိ ဒိဗ္ဗကပ္ပမ္ပိ အာရမ္မဏံ အမနာပံ ဥပဋ္ဌာတိ။ န အတိဒုဂ္ဂတာနံ ဒုလ္လဘန္နပါနာနံ ဝသေန ဝိဘတ္တံ။ တေသဉှိ ကဏာဇကဘတ္တသိတ္ထာနိပိ ပူတိမံသရသောပိ အတိမဓုရော အမတသဒိသော စ ဟောတိ။ မဇ္ဈိမကာနံ ပန ဂဏကမဟာမတ္တသေဋ္ဌိကုဋုမ္ဗိကဝါဏိဇာဒီနံ ကာလေန ဣဋ္ဌံ ကာလေန အနိဋ္ဌံ လဘမာနာနံ ဝသေန ဝိဘတ္တံ။ ဧဝရူပါ ဟိ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌံ ပရိစ္ဆိန္ဒိတုံ သက္ကောန္တီတိ။
တိပိဋကစူဠနာဂတ္ထေရော ပနာဟ – ‘‘ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌံ နာမ ဝိပါကဝသေနေဝ ပရိစ္ဆိန္နံ, န ဇဝနဝသေန။ ဇဝနံ ပန သညာဝိပလ္လာသဝသေန ဣဋ္ဌသ္မိံယေဝ ရဇ္ဇတိ, ဣဋ္ဌသ္မိံယေဝ ဒုဿတိ၊ အနိဋ္ဌသ္မိံယေဝ ရဇ္ဇတိ, အနိဋ္ဌသ္မိံယေဝ ဒုဿတီ’’တိ။ ဝိပါကဝသေနေဝ ပနေတံ ဧကန္တတော ပရိစ္ဆိဇ္ဇတိ။ န ဟိ သက္ကာ ဝိပါကစိတ္တံ ဝဉ္စေတုံ။ သစေ အာရမ္မဏံ ဣဋ္ဌံ ဟောတိ, ကုသလဝိပါကံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ သစေ အနိဋ္ဌံ, အကုသလဝိပါကံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ကိဉ္စာပိ ဟိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကာ ဗုဒ္ဓံ ဝါ သံဃံ ဝါ မဟာစေတိယာဒီနိ ဝါ ဥဠာရာနိ အာရမ္မဏာနိ ဒိသွာ အက္ခီနိ ပိဒဟန္တိ, ဒေါမနဿံ အာပဇ္ဇန္တိ, ဓမ္မသဒ္ဒံ သုတွာ ကဏ္ဏေ ထကေန္တိ, စက္ခုဝိညာဏသောတဝိညာဏာနိ ပန နေသံ ကုသလဝိပါကာနေဝ ဟောန္တိ။
ကိဉ္စာပိ ဂူထသူကရာဒယော ဂူထဂန္ဓံ ဃာယိတွာ ‘ခါဒိတုံ လဘိဿာမာ’တိ သောမနဿဇာတာ ဟောန္တိ, ဂူထဒဿနေ ပန တေသံ စက္ခုဝိညာဏံ, တဿ ဂန္ဓဃာယနေ ဃာနဝိညာဏံ, ရသသာယနေ ဇိဝှါဝိညာဏဉ္စ အကုသလဝိပါကမေဝ ဟောတိ။ ဗန္ဓိတွာ ဝရသယနေ သယာပိတသူကရော စ ကိဉ္စာပိ ဝိရဝတိ, သညာဝိပလ္လာသေန ပနဿ ဇဝနသ္မိံယေဝ ဒေါမနဿံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, ကာယဝိညာဏံ ကုသလဝိပါကမေဝ။ ကသ္မာ? အာရမ္မဏဿ ဣဋ္ဌတာယ။
အပိစ ဒွါရဝသေနာပိ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သုခသမ္ဖဿဉှိ ဂူထကလလံ စက္ခုဒွါရဃာနဒွါရေသု အနိဋ္ဌံ, ကာယဒွါရေ ဣဋ္ဌံ ဟောတိ။ စက္ကဝတ္တိနော
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၁။)မဏိရတနေန ပေါထိယမာနဿ, သုဝဏ္ဏသူလေ ဥတ္တာသိတဿ စ မဏိရတနသုဝဏ္ဏသူလာနိ စက္ခုဒွါရေ ဣဋ္ဌာနိ ဟောန္တိ, ကာယဒွါရေ အနိဋ္ဌာနိ။ ကသ္မာ? မဟာဒုက္ခဿ ဥပ္ပါဒနတော။ ဧဝံ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌံ ဧကန္တတော ဝိပါကေနေဝ ပရိစ္ဆိဇ္ဇတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
တံ တံ ဝါ ပနာတိ ဧတ္ထ န ဟေဋ္ဌိမနယော ဩလောကေတဗ္ဗော။ န ဟိ ဘဂဝါ သမ္မုတိမနာပံ ဘိန္ဒတိ, ပုဂ္ဂလမနာပံ ပန ဘိန္ဒတိ။ တသ္မာ တံတံဝါပနဝသေနေဝ ဥပါဒါယုပါဒါယ ဟီနပ္ပဏီတတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ နေရယိကာနဉှိ ရူပံ ကောဋိပ္ပတ္တံ ဟီနံ နာမ၊ တံ ဥပါဒါယ တိရစ္ဆာနေသု နာဂသုပဏ္ဏာနံ ရူပံ ပဏီတံ နာမ။ တေသံ ရူပံ ဟီနံ၊ တံ ဥပါဒါယ ပေတာနံ ရူပံ ပဏီတံ နာမ။ တေသမ္ပိ ဟီနံ၊ တံ ဥပါဒါယ ဇာနပဒါနံ ရူပံ ပဏီတံ နာမ။ တေသမ္ပိ ဟီနံ၊ တံ ဥပါဒါယ ဂါမဘောဇကာနံ ရူပံ ပဏီတံ နာမ။ တေသမ္ပိ ဟီနံ၊ တံ ဥပါဒါယ ဇနပဒသာမိကာနံ ရူပံ ပဏီတံ နာမ။ တေသမ္ပိ ဟီနံ၊ တံ ဥပါဒါယ ပဒေသရာဇူနံ ရူပံ ပဏီတံ နာမ။ တေသမ္ပိ ဟီနံ၊ တံ ဥပါဒါယ စက္ကဝတ္တိရညော ရူပံ ပဏီတံ နာမ။ တဿာပိ ဟီနံ၊ တံ ဥပါဒါယ ဘုမ္မဒေဝါနံ ရူပံ ပဏီတံ နာမ။ တေသမ္ပိ ဟီနံ၊ တံ ဥပါဒါယ စာတုမဟာရာဇိကာနံ ဒေဝါနံ ရူပံ ပဏီတံ နာမ။ တေသမ္ပိ ဟီနံ၊ တံ ဥပါဒါယ တာဝတိံသာနံ ဒေဝါနံ ရူပံ ပဏီတံ နာမ…ပေ… အကနိဋ္ဌဒေဝါနံ ပန ရူပံ မတ္ထကပ္ပတ္တံ ပဏီတံ နာမ။
֍ ဋီ ၇။ ဒူရဒုကနိဒ္ဒေသေ ဣတ္ထိန္ဒြိယာဒီနိ ဟေဋ္ဌာ ဝိဘတ္တာနေဝ။ ဣမသ္မိံ ပန ဒုကေ ဒုပ္ပရိဂ္ဂဟဋ္ဌေန လက္ခဏဒုပ္ပဋိဝိဇ္ဈတာယ သုခုမရူပံ ဒူရေတိ ကထိတံ။ သုခပရိဂ္ဂဟဋ္ဌေန လက္ခဏသုပ္ပဋိဝိဇ္ဈတာယ ဩဠာရိကရူပံ သန္တိကေတိ။ ကဗဠီကာရာဟာရပရိယောသာနေ စ နိယျာတနဋ္ဌာနေပိ ‘ဣဒံ ဝုစ္စတိ ရူပံ ဒူရေ’တိ န နီယျာတိတံ။ ကသ္မာ? ဒုဝိဓဉှိ ဒူရေ နာမ – လက္ခဏတော စ ဩကာသတော စာတိ။ တတ္ထ လက္ခဏတော ဒူရေတိ န ကထိတံ, တံ ဩကာသတော ကထေတဗ္ဗံ။ တသ္မာ ဒူရေတိ အကထိတံ။ ဩဠာရိကရူပံ ဩကာသတော ဒူရေတိ ဒဿေတုံ အနိယျာတေတွာဝ ယံ ဝါ ပနညမ္ပီတိအာဒိမာဟ။ သန္တိကပဒနိဒ္ဒေသေပိ ဧသေဝ နယော။ တတ္ထ အနာသန္နေတိ န အာသန္နေ, အနုပကဋ္ဌေတိ နိဿဋေ, ဒူရေတိ ဒူရမှိ, အသန္တိကေတိ န သန္တိကေ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ ရူပံ ဒူရေတိ ဣဒံ ပဏ္ဏရသဝိဓံ သုခုမရူပံ လက္ခဏတော ဒူရေ, ဒသဝိဓံ ပန ဩဠာရိကရူပံ ယေဝါပနကဝသေန ဩကာသတော ဒူရေတိ ဝုစ္စတိ။ သန္တိကပဒနိဒ္ဒေသော ဥတ္တာနတ္ထောယေဝ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၂။)ဣဒံ ဝုစ္စတိ ရူပံ သန္တိကေတိ ဣဒံ ဒသဝိဓံ ဩဠာရိကရူပံ လက္ခဏတော သန္တိကေ, ပဉ္စဒသဝိဓံ ပန သုခုမရူပံ ယေဝါပနကဝသေန ဩကာသတော သန္တိကေတိ ဝုစ္စတိ။ ကိတ္တကတော ပဋ္ဌာယ ပန ရူပံ ဩကာသဝသေန သန္တိကေ နာမ? ကိတ္တကတော ပဋ္ဌာယ ဒူရေ နာမာတိ? ပကတိကထာယ ကထေန္တာနံ ဒွါဒသဟတ္ထော သဝနူပစာရော နာမ ဟောတိ။ တဿ ဩရတော ရူပံ သန္တိကေ, ပရတော ဒူရေ။ တတ္ထ သုခုမရူပံ ဒူရေ ဟောန္တံ လက္ခဏတောပိ ဩကာသတောပိ ဒူရေ ဟောတိ၊ သန္တိကေ ဟောန္တံ ပန ဩကာသတောဝ သန္တိကေ ဟောတိ, န လက္ခဏတော။ ဩဠာရိကရူပံ သန္တိကေ ဟောန္တံ လက္ခဏတောပိ ဩကာသတောပိ သန္တိကေ ဟောတိ၊ ဒူရေ ဟောန္တံ ဩကာသတောဝ ဒူရေ ဟောတိ, န လက္ခဏတော။
တံ တံ ဝါ ပနာတိ ဧတ္ထ န ဟေဋ္ဌိမနယော ဩလောကေတဗ္ဗော။ ဟေဋ္ဌာ ဟိ ဘိန္ဒမာနော ဂတော။ ဣဓ ပန န လက္ခဏတော ဒူရံ ဘိန္ဒတိ, ဩကာသတော ဒူရမေဝ ဘိန္ဒတိ။ ဥပါဒါယုပါဒါယ ဒူရသန္တိကဉှိ ဧတ္ထ ဒဿိတံ။ အတ္တနော ဟိ ရူပံ သန္တိကေ နာမ၊ အန္တောကုစ္ဆိဂတဿာပိ ပရဿ ဒူရေ။ အန္တောကုစ္ဆိဂတဿ သန္တိကေ၊ ဗဟိဌိတဿ ဒူရေ။ ဧကမဉ္စေ သယိတဿ သန္တိကေ၊ ဗဟိပမုခေ ဌိတဿ ဒူရေ။ အန္တောပရိဝေဏေ ရူပံ သန္တိကေ၊ ဗဟိပရိဝေဏေ ဒူရေ။ အန္တောသံဃာရာမေ ရူပံ သန္တိကေ၊ ဗဟိသံဃာရာမေ ဒူရေ။ အန္တောသီမာယ ရူပံ သန္တိကေ၊ ဗဟိသီမာယ ဒူရေ။ အန္တောဂါမခေတ္တေ ရူပံ သန္တိကေ၊ ဗဟိဂါမက္ခေတ္တေ ဒူရေ။ အန္တောဇနပဒေ ရူပံ သန္တိကေ၊ ဗဟိဇနပဒေ ဒူရေ။ အန္တောရဇ္ဇသီမာယ ရူပံ သန္တိကေ၊ ဗဟိရဇ္ဇသီမာယ ဒူရေ။ အန္တောသမုဒ္ဒေ ရူပံ သန္တိကေ၊ ဗဟိသမုဒ္ဒေရူပံ ဒူရေ။ အန္တောစက္ကဝါဠေ ရူပံ သန္တိကေ၊ ဗဟိစက္ကဝါဠေ ဒူရေတိ။
အယံ ရူပက္ခန္ဓနိဒ္ဒေသော။
၂။ ဝေဒနာက္ခန္ဓနိဒ္ဒေသော
֍ ဋီ ၈။ ဝေဒနာက္ခန္ဓနိဒ္ဒေသာဒီသု ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တသဒိသံ ပဟာယ အပုဗ္ဗမေဝ ဝဏ္ဏယိဿာမ။ ယာ ကာစိ ဝေဒနာတိ စတုဘူမိကဝေဒနံ ပရိယာဒိယတိ။ သုခါ ဝေဒနာတိအာဒီနိ အတီတာဒိဝသေန နိဒ္ဒိဋ္ဌဝေဒနံ သဘာဝတော
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၃။)ဒဿေတုံ ဝုတ္တာနိ။ တတ္ထ သုခါ ဝေဒနာ အတ္ထိ ကာယိကာ, အတ္ထိ စေတသိကာ။ တထာ ဒုက္ခာ ဝေဒနာ။ အဒုက္ခမသုခါ ပန စက္ခာဒယော ပသာဒကာယေ သန္ဓာယ ပရိယာယေန ‘အတ္ထိ ကာယိကာ, အတ္ထိ စေတသိကာ’။ တတ္ထ သဗ္ဗာပိ ကာယိကာ ကာမာဝစရာ။ တထာ စေတသိကာ ဒုက္ခာ ဝေဒနာ။ စေတသိကာ သုခါ ပန တေဘူမိကာ။ အဒုက္ခမသုခါ စတုဘူမိကာ။ တဿာ သဗ္ဗပ္ပကာရာယပိ သန္တတိဝသေန, ခဏာဒိဝသေန စ အတီတာဒိဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။
တတ္ထ သန္တတိဝသေန ဧကဝီထိဧကဇဝနဧကသမာပတ္တိပရိယာပန္နာ, ဧကဝိဓဝိသယသမာယောဂပ္ပဝတ္တာ စ ပစ္စုပ္ပန္နာ။ တတော ပုဗ္ဗေ အတီတာ, ပစ္ဆာ အနာဂတာ။ ခဏာဒိဝသေန ခဏတ္တယပရိယာပန္နာ ပုဗ္ဗန္တာပရန္တမဇ္ဈဂတာ သကိစ္စဉ္စ ကုရုမာနာ ဝေဒနာ ပစ္စုပ္ပန္နာ။ တတော ပုဗ္ဗေ အတီတာ, ပစ္ဆာ အနာဂတာ။ တတ္ထ ခဏာဒိဝသေန အတီတာဒိဘာဝံ သန္ဓာယ အယံ နိဒ္ဒေသော ကတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။
֍ ဋီ ၁၁။ ဩဠာရိကသုခုမနိဒ္ဒေသေ အကုသလာ ဝေဒနာတိအာဒီနိ ဇာတိတော ဩဠာရိကသုခုမဘာဝံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တာနိ။ ဒုက္ခာ ဝေဒနာ ဩဠာရိကာတိအာဒီနိ သဘာဝတော။ အသမာပန္နဿ ဝေဒနာတိအာဒီနိ ပုဂ္ဂလတော။ သာသဝါတိအာဒီနိ လောကိယလောကုတ္တရတော ဩဠာရိကသုခုမဘာဝံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တာနိ။ တတ္ထ အကုသလာ တာဝ သဒရထဋ္ဌေန ဒုက္ခဝိပါကဋ္ဌေန စ ဩဠာရိကာ။ ကုသလာ နိဒ္ဒရထဋ္ဌေန သုခဝိပါကဋ္ဌေန စ သုခုမာ။ အဗျာကတာ နိရုဿာဟဋ္ဌေန အဝိပါကဋ္ဌေန စ သုခုမာ။ ကုသလာကုသလာ သဥဿာဟဋ္ဌေန သဝိပါကဋ္ဌေန စ ဩဠာရိကာ။ အဗျာကတာ ဝုတ္တနယေနေဝ သုခုမာ။
ဒုက္ခာ အသာတဋ္ဌေန ဒုက္ခဋ္ဌေန စ ဩဠာရိကာ။ သုခါ သာတဋ္ဌေန သုခဋ္ဌေန စ သုခုမာ။ အဒုက္ခမသုခါ သန္တဋ္ဌေန ပဏီတဋ္ဌေန စ သုခုမာ။ သုခဒုက္ခာ ခေါဘနဋ္ဌေန ဖရဏဋ္ဌေန စ ဩဠာရိကာ။ သုခဝေဒနာပိ ဟိ ခေါဘေတိ ဖရတိ။ တထာ ဒုက္ခဝေဒနာပိ။ သုခဉှိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ သကလသရီရံ ခေါဘေန္တံ အာလုဠေန္တံ အဘိသန္ဒယမာနံ မဒ္ဒယမာနံ ဆာဒယမာနံ သီတောဒကဃဋေန အာသိဉ္စယမာနံ ဝိယ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဒုက္ခံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ တတ္တဖာလံ အန္တော ပဝေသန္တံ ဝိယ တိဏုက္ကာယ ဗဟိ ဈာပယမာနံ ဝိယ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ အဒုက္ခမသုခါ ပန ဝုတ္တနယေနေဝ သုခုမာ။ အသမာပန္နဿ ဝေဒနာ နာနာရမ္မဏေ ဝိက္ခိတ္တဘာဝတော
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၄။)ဩဠာရိကာ။ သမာပန္နဿ ဝေဒနာ ဧကတ္တနိမိတ္တေယေဝ စရတီတိ သုခုမာ။ သာသဝါ အာသဝုပ္ပတ္တိဟေတုတော ဩဠာရိကာ။ အာသဝစာရော နာမ ဧကန္တဩဠာရိကော။ အနာသဝါ ဝုတ္တဝိပရိယာယေန သုခုမာ။
တတ္ထ ဧကော နေဝ ကုသလတ္တိကေ ကောဝိဒေါ ဟောတိ, န ဝေဒနာတ္တိကေ။ သော ‘ကုသလတ္တိကံ ရက္ခာမီ’တိ ဝေဒနာတ္တိကံ ဘိန္ဒတိ၊ ‘ဝေဒနာတ္တိကံ ရက္ခာမီ’တိ ကုသလတ္တိကံ ဘိန္ဒတိ။ ဧကော ‘တိကံ ရက္ခာမီ’တိ ဘူမန္တရံ ဘိန္ဒတိ။ ဧကော န ဘိန္ဒတိ။ ကထံ? ‘‘သုခဒုက္ခာ ဝေဒနာ ဩဠာရိကာ, အဒုက္ခမသုခါ ဝေဒနာ သုခုမာ’’တိ ဟိ ဝေဒနာတ္တိကေ ဝုတ္တံ။ တံ ဧကော ပဋိက္ခိပတိ – န သဗ္ဗာ အဒုက္ခမသုခါ သုခုမာ။ သာ ဟိ ကုသလာပိ အတ္ထိ အကုသလာပိ အဗျာကတာပိ။ တတ္ထ ကုသလာကုသလာ ဩဠာရိကာ, အဗျာကတာ သုခုမာ။ ကသ္မာ? ကုသလတ္တိကေ ပါဠိယံ အာဂတတ္တာတိ။ ဧဝံ ကုသလတ္တိကော ရက္ခိတော ဟောတိ, ဝေဒနာတ္တိကော ပန ဘိန္နော။
ကုသလာကုသလာ ဝေဒနာ ဩဠာရိကာ, အဗျာကတာ ဝေဒနာ သုခုမာ’’တိ ယံ ပန ကုသလတ္တိကေ ဝုတ္တံ, တံ ဧကော ပဋိက္ခိပတိ – န သဗ္ဗာ အဗျာကတာ သုခုမာ။ သာ ဟိ သုခါပိ အတ္ထိ ဒုက္ခာပိ အဒုက္ခမသုခါပိ။ တတ္ထ သုခဒုက္ခာ ဩဠာရိကာ, အဒုက္ခမသုခါ သုခုမာ။ ကသ္မာ? ဝေဒနာတ္တိကေ ပါဠိယံ အာဂတတ္တာတိ။ ဧဝံ ဝေဒနာတ္တိကော ရက္ခိတော ဟောတိ, ကုသလတ္တိကော ပန ဘိန္နော။ ကုသလတ္တိကဿ ပန အာဂတဋ္ဌာနေ ဝေဒနာတ္တိကံ အနောလောကေတွာ ဝေဒနာတ္တိကဿ အာဂတဋ္ဌာနေ ကုသလတ္တိကံ အနောလောကေတွာ ကုသလာဒီနံ ကုသလတ္တိကလက္ခဏေန, သုခါဒီနံ ဝေဒနာတ္တိကလက္ခဏေန ဩဠာရိကသုခုမတံ ကထေန္တော န ဘိန္ဒတိ နာမ။
ယမ္ပိ ‘‘ကုသလာကုသလာ ဝေဒနာ ဩဠာရိကာ, အဗျာကတာ ဝေဒနာ သုခုမာ’’တိ ကုသလတ္တိကေ ဝုတ္တံ, တတ္ထေကော ‘ကုသလာ လောကုတ္တရဝေဒနာပိ သမာနာ ဩဠာရိကာ နာမ, ဝိပါကာ အန္တမသော ဒွိပဉ္စဝိညာဏသဟဇာတာပိ သမာနာ သုခုမာ နာမ ဟောတီ’တိ ဝဒတိ။ သော ဧဝရူပံ သန္တံ ပဏီတံ လောကုတ္တရဝေဒနံ ဩဠာရိကံ နာမ ကရောန္တော, ဒွိပဉ္စဝိညာဏသမ္ပယုတ္တံ အဟေတုကံ ဟီနံ ဇဠံ ဝေဒနံ သုခုမံ နာမ ကရောန္တော ‘တိကံ ရက္ခိဿာမီ’တိ ဘူမန္တရံ ဘိန္ဒတိ နာမ။ တတ္ထ တတ္ထ ဘူမိယံ ကုသလံ ပန တံတံဘူမိဝိပါကေနေဝ သဒ္ဓိံ ယောဇေတွာ ကထေန္တော န ဘိန္ဒတိ နာမ။ တတြာယံ နယော – ကာမာဝစရကုသလာ ဟိ ဩဠာရိကာ၊ ကာမာဝစရဝိပါကာ သုခုမာ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၅။)ရူပါဝစရာရူပါဝစရလောကုတ္တရကုသလာ ဩဠာရိကာ၊ ရူပါဝစရာရူပါဝစရလောကုတ္တရဝိပါကာ သုခုမာတိ။ ဣမိနာ နီဟာရေန ကထေန္တော န ဘိန္ဒတိ နာမ။
တိပိဋကစူဠနာဂတ္ထေရော ပနာဟ – ‘‘အကုသလေ ဩဠာရိကသုခုမတာ နာမ န ဥဒ္ဓရိတဗ္ဗာ။ တဉှိ ဧကန္တဩဠာရိကမေဝ။ လောကုတ္တရေပိ ဩဠာရိကသုခုမတာ န ဥဒ္ဓရိတဗ္ဗာ။ တဉှိ ဧကန္တသုခုမ’’န္တိ။ ဣမံ ကထံ အာဟရိတွာ တိပိဋကစူဠာဘယတ္ထေရဿ ကထယိံသု – ဧဝံ ထေရေန ကထိတန္တိ။ တိပိဋကစူဠာဘယတ္ထေရော အာဟ – ‘‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန အဘိဓမ္မံ ပတွာ ဧကပဒဿာပိ ဒွိန္နမ္ပိ ပဒါနံ အာဂတဋ္ဌာနေ နယံ ဒါတုံ ယုတ္တဋ္ဌာနေ နယော အဒိန္နော နာမ နတ္ထိ, နယံ ကာတုံ ယုတ္တဋ္ဌာနေ နယော အကတော နာမ နတ္ထိ။ ဣဓ ပနေကစ္စော ‘အာစရိယော အသ္မီ’တိ ဝိစရန္တော အကုသလေ ဩဠာရိကသုခုမတံ ဥဒ္ဓရမာနော ကုက္ကုစ္စာယတိ။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန ပန လောကုတ္တရေပိ ဩဠာရိကသုခုမတာ ဥဒ္ဓရိတာ’’တိ။ ဧဝဉ္စ ပန ဝတွာ ဣဒံ သုတ္တံ အာဟရိ – ‘‘တတြ, ဘန္တေ, ယာယံ ပဋိပဒါ ဒုက္ခာ ဒန္ဓာဘိညာ, အယံ, ဘန္တေ, ပဋိပဒါ ဥဘယေနေဝ ဟီနာ အက္ခာယတိ – ဒုက္ခတ္တာ ဒန္ဓတ္တာ စာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၁၅၂)။ ဧတ္ထ ဟိ စတဿော ပဋိပဒါ လောကိယလောကုတ္တရမိဿကာ ကထိတာ။
တံ တံ ဝါ ပနာတိ ဧတ္ထ န ဟေဋ္ဌိမနယော ဩလောကေတဗ္ဗော။ တံတံဝါပနဝသေနေဝ ကထေတဗ္ဗံ။ ဒုဝိဓာ ဟိ အကုသလာ – လောဘသဟဂတာ ဒေါသသဟဂတာ စ။ တတ္ထ ဒေါသသဟဂတာ ဩဠာရိကာ, လောဘသဟဂတာ သုခုမာ။ ဒေါသသဟဂတာပိ ဒုဝိဓာ – နိယတာ အနိယတာ စ။ တတ္ထ နိယတာ ဩဠာရိကာ, အနိယတာ သုခုမာ။ နိယတာပိ ကပ္ပဋ္ဌိတိကာ ဩဠာရိကာ, နောကပ္ပဋ္ဌိတိကာ သုခုမာ။ ကပ္ပဋ္ဌိတိကာပိ အသင်္ခါရိကာ ဩဠာရိကာ, သသင်္ခါရိကာ သုခုမာ။ လောဘသဟဂတာပိ ဒွိဓာ – ဒိဋ္ဌိသမ္ပယုတ္တာ ဒိဋ္ဌိဝိပ္ပယုတ္တာ စ။ တတ္ထ ဒိဋ္ဌိသမ္ပယုတ္တာ ဩဠာရိကာ, ဒိဋ္ဌိဝိပ္ပယုတ္တာ သုခုမာ။ ဒိဋ္ဌိသမ္ပယုတ္တာပိ နိယတာ ဩဠာရိကာ, အနိယတာ သုခုမာ။ သာပိ အသင်္ခါရိကာ ဩဠာရိကာ, သသင်္ခါရိကာ သုခုမာ။
သင်္ခေပတော အကုသလံ ပတွာ ယာ ဝိပါကံ ဗဟုံ ဒေတိ သာ ဩဠာရိကာ, ယာ အပ္ပံ သာ သုခုမာ။ ကုသလံ ပတွာ ပန အပ္ပဝိပါကာ ဩဠာရိကာ,
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၆။)ဗဟုဝိပါကာ သုခုမာ။ စတုဗ္ဗိဓေ ကုသလေ ကာမာဝစရကုသလာ ဩဠာရိကာ, ရူပါဝစရကုသလာ သုခုမာ။ သာပိ ဩဠာရိကာ, အရူပါဝစရကုသလာ သုခုမာ။ သာပိ ဩဠာရိကာ, လောကုတ္တရကုသလာ သုခုမာ။ အယံ တာဝ ဘူမီသု အဘေဒတော နယော။
ဘေဒတော ပန ကာမာဝစရာ ဒါနသီလဘာဝနာမယဝသေန တိဝိဓာ။ တတ္ထ ဒါနမယာ ဩဠာရိကာ, သီလမယာ သုခုမာ။ သာပိ ဩဠာရိကာ, ဘာဝနာမယာ သုခုမာ။ သာပိ ဒုဟေတုကာ တိဟေတုကာတိ ဒုဝိဓာ။ တတ္ထ ဒုဟေတုကာ ဩဠာရိကာ, တိဟေတုကာ သုခုမာ။ တိဟေတုကာပိ သသင်္ခါရိကအသင်္ခါရိကဘေဒတော ဒုဝိဓာ။ တတ္ထ သသင်္ခါရိကာ ဩဠာရိကာ, အသင်္ခါရိကာ သုခုမာ။ ရူပါဝစရေ ပဌမဇ္ဈာနကုသလဝေဒနာ ဩဠာရိကာ, ဒုတိယဇ္ဈာနကုသလဝေဒနာ သုခုမာ…ပေ… စတုတ္ထဇ္ဈာနကုသလဝေဒနာ သုခုမာ။ သာပိ ဩဠာရိကာ, အာကာသာနဉ္စာယတနကုသလဝေဒနာ သုခုမာ အာကာသာနဉ္စာယတနကုသလဝေဒနာ ဩဠာရိကာ…ပေ…။ နေဝသညာနာသညာယတနကုသလဝေဒနာ သုခုမာ။ သာပိ ဩဠာရိကာ, ဝိပဿနာသဟဇာတာ သုခုမာ။ သာပိ ဩဠာရိကာ, သောတာပတ္တိမဂ္ဂသဟဇာတာ သုခုမာ။ သာပိ ဩဠာရိကာ…ပေ… အရဟတ္တမဂ္ဂသဟဇာတာ သုခုမာ။
စတုဗ္ဗိဓေ ဝိပါကေ ကာမာဝစရဝိပါကဝေဒနာ ဩဠာရိကာ, ရူပါဝစရဝိပါကဝေဒနာ သုခုမာ။ သာပိ ဩဠာရိကာ…ပေ… လောကုတ္တရဝိပါကဝေဒနာ သုခုမာ။ ဧဝံ တာဝ အဘေဒတော။
ဘေဒတော ပန ကာမာဝစရဝိပါကာ အတ္ထိ အဟေတုကာ, အတ္ထိ သဟေတုကာ။ သဟေတုကာပိ အတ္ထိ ဒုဟေတုကာ, အတ္ထိ တိဟေတုကာ။ တတ္ထ အဟေတုကာ ဩဠာရိကာ, သဟေတုကာ သုခုမာ။ သာပိ ဒုဟေတုကာ ဩဠာရိကာ, တိဟေတုကာ သုခုမာ။ တတ္ထာပိ သသင်္ခါရိကာ ဩဠာရိကာ, အသင်္ခါရိကာ သုခုမာ။ ပဌမဇ္ဈာနဝိပါကာ ဩဠာရိကာ, ဒုတိယဇ္ဈာနဝိပါကာ သုခုမာ…ပေ… စတုတ္ထဇ္ဈာနဝိပါကာ သုခုမာ။ သာပိ ဩဠာရိကာ, အာကာသာနဉ္စာယတနဝိပါကာ သုခုမာ။ သာပိ ဩဠာရိကာ…ပေ… နေဝသညာနာသညာယတနဝိပါကာ သုခုမာ။ သာပိ ဩဠာရိကာ, သောတာပတ္တိဖလဝေဒနာ သုခုမာ။ သာပိ ဩဠာရိကာ, သကဒါဂါမိ…ပေ… အရဟတ္တဖလဝေဒနာ သုခုမာ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၇။)တီသု ကိရိယာသု ကာမာဝစရကိရိယဝေဒနာ ဩဠာရိကာ, ရူပါဝစရကိရိယဝေဒနာ သုခုမာ။ သာပိ ဩဠာရိကာ, အရူပါဝစရကိရိယဝေဒနာ သုခုမာ။ ဧဝံ တာဝ အဘေဒတော။ ဘေဒတော ပန အဟေတုကာဒိဝသေန ဘိန္နာယ ကာမာဝစရကိရိယာယ အဟေတုကကိရိယဝေဒနာ ဩဠာရိကာ, သဟေတုကာ သုခုမာ။ သာပိ ဒုဟေတုကာ ဩဠာရိကာ, တိဟေတုကာ သုခုမာ။ တတ္ထာပိ သသင်္ခါရိကာ ဩဠာရိကာ, အသင်္ခါရိကာ သုခုမာ။ ပဌမဇ္ဈာနေ ကိရိယဝေဒနာ ဩဠာရိကာ, ဒုတိယဇ္ဈာနေ သုခုမာ။ သာပိ ဩဠာရိကာ, တတိယေ…ပေ… စတုတ္ထေ သုခုမာ။ သာပိ ဩဠာရိကာ, အာကာသာနဉ္စာယတနကိရိယဝေဒနာ သုခုမာ။ သာပိ ဩဠာရိကာ, ဝိညာဏဉ္စာ…ပေ… နေဝသညာနာသညာယတနကိရိယဝေဒနာ သုခုမာ။ ယာ ဩဠာရိကာ သာ ဟီနာ။ ယာ သုခုမာ သာ ပဏီတာ။
֍ ဋီ ၁၃။ ဒူရဒုကနိဒ္ဒေသေ အကုသလဝေဒနာ ဝိသဘာဂဋ္ဌေန ဝိသံသဋ္ဌေန စ ကုသလာဗျာကတာဟိ ဒူရေ။ ဣမိနာ နယေန သဗ္ဗပဒေသု ဒူရတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သစေပိ ဟိ အကုသလာဒိဝေဒနာသမင်္ဂိနော ဒုက္ခာဒိဝေဒနာသမင်္ဂိနော စ တယော တယော ဇနာ ဧကမဉ္စေ နိသိန္နာ ဟောန္တိ, တေသမ္ပိ တာ ဝေဒနာ ဝိသဘာဂဋ္ဌေန ဝိသံသဋ္ဌေန စ ဒူရေယေဝ နာမ။ သမာပန္နဝေဒနာဒိသမင်္ဂီသုပိ ဧသေဝ နယော။ အကုသလာ ပန အကုသလာယ သဘာဂဋ္ဌေန သရိက္ခဋ္ဌေန စ သန္တိကေ နာမ။ ဣမိနာ နယေန သဗ္ဗပဒေသု သန္တိကတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သစေပိ ဟိ အကုသလာဒိဝေဒနာသမင်္ဂီသု တီသု ဇနေသု ဧကော ကာမဘဝေ, ဧကော ရူပဘဝေ, ဧကော အရူပဘဝေ, တေသမ္ပိ တာ ဝေဒနာ သဘာဂဋ္ဌေန သရိက္ခဋ္ဌေန စ သန္တိကေယေဝ နာမ။ ကုသလာဒိဝေဒနာသမင်္ဂီသုပိ ဧသေဝ နယော။
တံ တံ ဝါ ပနာတိ ဧတ္ထ ဟေဋ္ဌိမနယံ အနောလောကေတွာ တံ တံ ဝါပနဝသေနေဝ ကထေတဗ္ဗံ။ ကထေန္တေန စ န ဒူရတော သန္တိကံ ဥဒ္ဓရိတဗ္ဗံ, သန္တိကတော ပန ဒူရံ ဥဒ္ဓရိတဗ္ဗံ။ ဒုဝိဓာ ဟိ အကုသလာ – လောဘသဟဂတာ ဒေါသသဟဂတာ စ။ တတ္ထ လောဘသဟဂတာ လောဘသဟဂတာယ သန္တိကေ နာမ, ဒေါသသဟဂတာယ ဒူရေ နာမ။ ဒေါသသဟဂတာ ဒေါသသဟဂတာယ သန္တိကေ နာမ, လောဘသဟဂတာယ ဒူရေ နာမ။ ဒေါသသဟဂတာပိ နိယတာ နိယတာယ သန္တိကေ နာမာတိ။ ဧဝံ အနိယတာ။ ကပ္ပဋ္ဌိတိကအသင်္ခါရိကသသင်္ခါရိကဘေဒံ လောဘသဟဂတာဒီသု စ ဒိဋ္ဌိသမ္ပယုတ္တာဒိဘေဒံ သဗ္ဗံ ဩဠာရိကဒုကနိဒ္ဒေသေ ဝိတ္ထာရိတဝသေန အနုဂန္တွာ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၈။)ဧကေကကောဋ္ဌာသဝေဒနာ တံတံကောဋ္ဌာသဝေဒနာယ ဧဝ သန္တိကေ, ဣတရာ ဣတရာယ ဒူရေတိ ဝေဒိတဗ္ဗာတိ။
အယံ ဝေဒနာက္ခန္ဓနိဒ္ဒေသော။
၃။ သညာက္ခန္ဓနိဒ္ဒေသော
֍ ဋီ ၁၄။ သညာက္ခန္ဓနိဒ္ဒေသေ ယာ ကာစိ သညာတိ စတုဘူမိကသညံ ပရိယာဒိယတိ။ စက္ခုသမ္ဖဿဇာ သညာတိအာဒီနိ အတီတာဒိဝသေန နိဒ္ဒိဋ္ဌသညံ သဘာဝတော ဒဿေတုံ ဝုတ္တာနိ။ တတ္ထ စက္ခုသမ္ဖဿတော စက္ခုသမ္ဖဿသ္မိံ ဝါ ဇာတာ စက္ခုသမ္ဖဿဇာ နာမ။ သေသာသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဧတ္ထ စ ပုရိမာ ပဉ္စ စက္ခုပသာဒါဒိဝတ္ထုကာဝ။ မနောသမ္ဖဿဇာ ဟဒယဝတ္ထုကာပိ အဝတ္ထုကာပိ။ သဗ္ဗာ စတုဘူမိကသညာ။
֍ ဋီ ၁၇။ ဩဠာရိကဒုကနိဒ္ဒေသေ ပဋိဃသမ္ဖဿဇာတိ သပ္ပဋိဃေ စက္ခုပသာဒါဒယော ဝတ္ထုံ ကတွာ သပ္ပဋိဃေ ရူပါဒယော အာရဗ္ဘ ဥပ္ပန္နော ဖဿော ပဋိဃသမ္ဖဿော နာမ။ တတော တသ္မိံ ဝါ ဇာတာ ပဋိဃသမ္ဖဿဇာ နာမ။ စက္ခုသမ္ဖဿဇာ သညာ…ပေ… ကာယသမ္ဖဿဇာ သညာတိပိ တဿာယေဝ ဝတ္ထုတော နာမံ။ ရူပသညာ…ပေ… ဖောဋ္ဌဗ္ဗသညာတိပိ တဿာယေဝ အာရမ္မဏတော နာမံ။ ဣဒံ ပန ဝတ္ထာရမ္မဏတော နာမံ။ သပ္ပဋိဃာနိ ဟိ ဝတ္ထူနိ နိဿာယ, သပ္ပဋိဃာနိ စ အာရမ္မဏာနိ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပတ္တိတော ဧသာ ပဋိဃသမ္ဖဿဇာ သညာတိ ဝုတ္တာ။ မနောသမ္ဖဿဇာတိပိ ပရိယာယေန ဧတိဿာ နာမံ ဟောတိယေဝ။ စက္ခုဝိညာဏဉှိ မနော နာမ။ တေန သဟဇာတော ဖဿော မနောသမ္ဖဿော နာမ။ တသ္မိံ မနောသမ္ဖဿေ, တသ္မာ ဝါ မနောသမ္ဖဿာ ဇာတာတိ မနောသမ္ဖဿဇာ။ တထာ သောတဃာနဇိဝှါကာယဝိညာဏံ မနော နာမ။ တေန သဟဇာတော ဖဿော မနောသမ္ဖဿော နာမ။ တသ္မိံ မနောသမ္ဖဿေ, တသ္မာ ဝါ မနောသမ္ဖဿာ ဇာတာတိ မနောသမ္ဖဿဇာ။
အဓိဝစနသမ္ဖဿဇာ သညာတိပိ ပရိယာယေန ဧတိဿာ နာမံ ဟောတိယေဝ။ တယော ဟိ အရူပိနော ခန္ဓာ သယံ ပိဋ္ဌိဝဋ္ဋကာ ဟုတွာ အတ္တနာ သဟဇာတာယ သညာယ အဓိဝစနသမ္ဖဿဇာ သညာတိပိ နာမံ ကရောန္တိ။ နိပ္ပရိယာယေန ပန ပဋိဃသမ္ဖဿဇာ သညာ နာမ ပဉ္စဒွါရိကသညာ, အဓိဝစနသမ္ဖဿဇာ သညာ နာမ မနောဒွါရိကသညာ။ တတ္ထ ပဉ္စဒွါရိကသညာ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၉။)ဩလောကေတွာပိ ဇာနိတုံ သက္ကာတိ ဩဠာရိကာ။ ရဇ္ဇိတွာ ဥပနိဇ္ဈာယန္တဉှိ ‘ရဇ္ဇိတွာ ဥပနိဇ္ဈာယတီ’တိ, ကုဇ္ဈိတွာ ဥပနိဇ္ဈာယန္တံ ‘ကုဇ္ဈိတွာ ဥပနိဇ္ဈာယတီ’တိ ဩလောကေတွာဝ ဇာနန္တိ။
တတြိဒံ ဝတ္ထု – ဒွေ ကိရ ဣတ္ထိယော နိသီဒိတွာ သုတ္တံ ကန္တန္တိ။ ဒွီသု ဒဟရေသု ဂါမေ စရန္တေသု ဧကော ပုရတော ဂစ္ဆန္တော ဧကံ ဣတ္ထိံ ဩလောကေသိ။ ဣတရာ တံ ပုစ္ဆိ ‘ကသ္မာ နု ခေါ တံ ဧသော ဩလောကေသီ’တိ? ‘န ဧသော ဘိက္ခု မံ ဝိသဘာဂစိတ္တေန ဩလောကေသိ, ကနိဋ္ဌဘဂိနီသညာယ ပန ဩလောကေသီ’တိ။ တေသုပိ ဂါမေ စရိတွာ အာသနသာလာယ နိသိန္နေသု ဣတရော ဘိက္ခု တံ ဘိက္ခုံ ပုစ္ဆိ – ‘တယာ သာ ဣတ္ထီ ဩလောကိတာ’တိ? ‘အာမ ဩလောကိတာ’။ ‘ကိမတ္ထာယာ’တိ? ‘မယှံ ဘဂိနီသရိက္ခတ္တာ တံ ဩလောကေသိ’န္တိ အာဟ။ ဧဝံ ပဉ္စဒွါရိကသညာ ဩလောကေတွာပိ ဇာနိတုံ သက္ကာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သာ ပနေသာ ပသာဒဝတ္ထုကာ ဧဝ။ ကေစိ ပန ဇဝနပ္ပဝတ္တာတိ ဒီပေန္တိ။ မနောဒွါရိကသညာ ပန ဧကမဉ္စေ ဝါ ဧကပီဌေ ဝါ နိသီဒိတွာပိ အညံ စိန္တေန္တံ ဝိတက္ကေန္တဉ္စ ‘ကိံ စိန္တေသိ, ကိံ ဝိတက္ကေသီ’တိ ပုစ္ဆိတွာ တဿ ဝစနဝသေနေဝ ဇာနိတဗ္ဗတော သုခုမာ။ သေသံ ဝေဒနာက္ခန္ဓသဒိသမေဝါတိ။
အယံ သညာက္ခန္ဓနိဒ္ဒေသော။
၄။ သင်္ခါရက္ခန္ဓနိဒ္ဒေသော
֍ ဋီ ၂၀။ သင်္ခါရက္ခန္ဓနိဒ္ဒေသေ ယေ ကေစိ သင်္ခါရာတိ စတုဘူမိကသင်္ခါရေ ပရိယာဒိယတိ။ စက္ခုသမ္ဖဿဇာ စေတနာတိအာဒီနိ အတီတာဒိဝသေန နိဒ္ဒိဋ္ဌသင်္ခါရေ သဘာဝတော ဒဿေတုံ ဝုတ္တာနိ။ စက္ခုသမ္ဖဿဇာတိအာဒီနိ ဝုတ္တတ္ထာနေဝ။ စေတနာတိ ဟေဋ္ဌိမကောဋိယာ ပဓာနသင်္ခါရဝသေန ဝုတ္တံ။ ဟေဋ္ဌိမကောဋိယာ ဟိ အန္တမသော စက္ခုဝိညာဏေန သဒ္ဓိံ ပါဠိယံ အာဂတာ စတ္တာရော သင်္ခါရာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ တေသု စေတနာ ပဓာနာ အာယူဟနဋ္ဌေန ပါကဋတ္တာ။ တသ္မာ အယမေဝ ဂဟိတာ။ တံသမ္ပယုတ္တသင်္ခါရာ ပန တာယ ဂဟိတာယ ဂဟိတာဝ ဟောန္တိ။ ဣဓာပိ ပုရိမာ ပဉ္စ စက္ခုပသာဒါဒိဝတ္ထုကာဝ။ မနောသမ္ဖဿဇာ ဟဒယဝတ္ထုကာပိ အဝတ္ထုကာပိ။ သဗ္ဗာ စတုဘူမိကစေတနာ။ သေသံ ဝေဒနာက္ခန္ဓသဒိသမေဝါတိ။
အယံ သင်္ခါရက္ခန္ဓနိဒ္ဒေသော။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၀။)၅။ ဝိညာဏက္ခန္ဓနိဒ္ဒေသော
֍ ဋီ ၂၆။ ဝိညာဏက္ခန္ဓနိဒ္ဒေသေ ယံ ကိဉ္စိ ဝိညာဏန္တိ စတုဘူမကဝိညာဏံ ပရိယာဒိယတိ။ စက္ခုဝိညာဏန္တိအာဒီနိ အတီတာဒိဝသေန နိဒ္ဒိဋ္ဌဝိညာဏံ သဘာဝတော ဒဿေတုံ ဝုတ္တာနိ။ တတ္ထ စက္ခုဝိညာဏာဒီနိ ပဉ္စ စက္ခုပသာဒါဒိဝတ္ထုကာနေဝ, မနောဝိညာဏံ ဟဒယဝတ္ထုကမ္ပိ အဝတ္ထုကမ္ပိ။ သဗ္ဗံ စတုဘူမကဝိညာဏံ။ သေသံ ဝေဒနာက္ခန္ဓသဒိသမေဝါတိ။
အယံ ဝိညာဏက္ခန္ဓနိဒ္ဒေသော။
ပကိဏ္ဏကကထာ
ဣဒါနိ ပဉ္စသုပိ ခန္ဓေသု သမုဂ္ဂမတော, ပုဗ္ဗာပရတော, အဒ္ဓါနပရိစ္ဆေဒတော, ဧကုပ္ပါဒနာနာနိရောဓတော, နာနုပ္ပါဒဧကနိရောဓတော, ဧကုပ္ပါဒဧကနိရောဓတော, နာနုပ္ပါဒနာနာနိရောဓတော, အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နတော, အဇ္ဈတ္တိကဗာဟိရတော, ဩဠာရိကသုခုမတော, ဟီနပဏီတတော, ဒူရသန္တိကတော, ပစ္စယတော, သမုဋ္ဌာနတော, ပရိနိပ္ဖန္နတော, သင်္ခတတောတိ သောဠသဟာကာရေဟိ ပကိဏ္ဏကံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
တတ္ထ ဒုဝိဓော သမုဂ္ဂမော – ဂဗ္ဘသေယျကသမုဂ္ဂမော, ဩပပါတိကသမုဂ္ဂမောတိ။ တတ္ထ ဂဗ္ဘသေယျကသမုဂ္ဂမော ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗော – ဂဗ္ဘသေယျကသတ္တာနဉှိ ပဋိသန္ဓိက္ခဏေ ပဉ္စက္ခန္ဓာ အပစ္ဆာအပုရေ ဧကတော ပါတုဘဝန္တိ။ တသ္မိံ ခဏေ ပါတုဘူတာ ကလလသင်္ခါတာ ရူပသန္တတိ ပရိတ္တာ ဟောတိ။ ခုဒ္ဒကမက္ခိကာယ ဧကဝါယာမေန ပါတဗ္ဗမတ္တာတိ ဝတွာ ပုန ‘အတိဗဟုံ ဧတံ, သဏှသူစိယာ တေလေ ပက္ခိပိတွာ ဥက္ခိတ္တာယ ပဂ္ဃရိတွာ အဂ္ဂေ ဌိတဗိန္ဒုမတ္တ’န္တိ ဝုတ္တံ။ တမ္ပိ ပဋိက္ခိပိတွာ ‘ဧကကေသေ တေလတော ဥဒ္ဓရိတွာ ဂဟိတေ တဿ ပဂ္ဃရိတွာ အဂ္ဂေ ဌိတဗိန္ဒုမတ္တ’န္တိ ဝုတ္တံ။ တမ္ပိ ပဋိက္ခိပိတွာ ‘ဣမသ္မိံ ဇနပဒေ မနုဿာနံ ကေသေ အဋ္ဌဓာ ဖာလိတေ တတော ဧကကောဋ္ဌာသပ္ပမာဏော ဥတ္တရကုရုကာနံ ကေသော၊ တဿ ပသန္နတိလတေလတော ဥဒ္ဓဋဿ အဂ္ဂေ ဌိတဗိန္ဒုမတ္တ’န္တိ ဝုတ္တံ။ တမ္ပိ ပဋိက္ခိပိတွာ ‘ဧတံ ဗဟု, ဇာတိဥဏ္ဏာ နာမ သုခုမာ၊ တဿာ ဧကအံသုနော ပသန္နတိလတေလေ ပက္ခိပိတွာ ဥဒ္ဓဋဿ ပဂ္ဃရိတွာ အဂ္ဂေ ဌိတဗိန္ဒုမတ္တ’န္တိ ဝုတ္တံ။ တံ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၁။)ပနေတံ အစ္ဆံ ဟောတိ ဝိပ္ပသန္နံ အနာဝိလံ ပရိသုဒ္ဓံ ပသန္နတိလတေလဗိန္ဒုသမာနဝဏ္ဏံ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –
တိလတေလဿ ယထာ ဗိန္ဒု, သပ္ပိမဏ္ဍော အနာဝိလော၊
ဧဝံ ဝဏ္ဏပဋိဘာဂံ, ကလလန္တိ ပဝုစ္စတီတိ။
ဧဝံ ပရိတ္တာယ ရူပသန္တတိယာ တီဏိ သန္တတိသီသာနိ ဟောန္တိ – ဝတ္ထုဒသကံ, ကာယဒသကံ, ဣတ္ထိယာ ဣတ္ထိန္ဒြိယဝသေန ပုရိသဿ ပုရိသိန္ဒြိယဝသေန ဘာဝဒသကန္တိ။ တတ္ထ ဝတ္ထုရူပံ, တဿ နိဿယာနိ စတ္တာရိ မဟာဘူတာနိ, တံနိဿိတာ ဝဏ္ဏဂန္ဓရသောဇာ, ဇီဝိတန္တိ – ဣဒံ ဝတ္ထုဒသကံ နာမ။ ကာယပသာဒေါ, တဿ နိဿယာနိ စတ္တာရိ မဟာဘူတာနိ, တန္နိဿိတာ ဝဏ္ဏဂန္ဓရသောဇာ, ဇီဝိတန္တိ – ဣဒံ ကာယဒသကံ နာမ။ ဣတ္ထိယာ ဣတ္ထိဘာဝေါ, ပုရိသဿ ပုရိသဘာဝေါ, တဿ နိဿယာနိ စတ္တာရိ မဟာဘူတာနိ, တန္နိဿိတာ ဝဏ္ဏဂန္ဓရသောဇာ, ဇီဝိတန္တိ – ဣဒံ ဘာဝဒသကံ နာမ။
ဧဝံ ဂဗ္ဘသေယျကာနံ ပဋိသန္ဓိယံ ဥက္ကဋ္ဌပရိစ္ဆေဒေန သမတိံသ ကမ္မဇရူပါနိ ရူပက္ခန္ဓော နာမ ဟောတိ။ ပဋိသန္ဓိစိတ္တေန ပန သဟဇာတာ ဝေဒနာ ဝေဒနာက္ခန္ဓော, သညာ သညာက္ခန္ဓော, သင်္ခါရာ သင်္ခါရက္ခန္ဓော, ပဋိသန္ဓိစိတ္တံ ဝိညာဏက္ခန္ဓောတိ။ ဧဝံ ဂဗ္ဘသေယျကာနံ ပဋိသန္ဓိက္ခဏေ ပဉ္စက္ခန္ဓာ ပရိပုဏ္ဏာ ဟောန္တိ။ သစေ ပန နပုံသကပဋိသန္ဓိ ဟောတိ, ဘာဝဒသကံ ဟာယတိ။ ဒွိန္နံ ဒသကာနံ ဝသေန သမဝီသတိ ကမ္မဇရူပါနိ ရူပက္ခန္ဓော နာမ ဟောတိ။ ဝေဒနာက္ခန္ဓာဒယော ဝုတ္တပ္ပကာရာ ဧဝါတိ။ ဧဝမ္ပိ ဂဗ္ဘသေယျကာနံ ပဋိသန္ဓိက္ခဏေ ပဉ္စက္ခန္ဓာ ပရိပုဏ္ဏာ ဟောန္တိ။
ဣမသ္မိံ ဌာနေ တိသမုဋ္ဌာနိကပ္ပဝေဏီ ကထေတဗ္ဗာ ဘဝေယျ။ တံ ပန အကထေတွာ ‘ဩပပါတိကသမုဂ္ဂမော’ နာမ ဒဿိတော။ ဩပပါတိကာနဉှိ ပရိပုဏ္ဏာယတနာနံ ပဋိသန္ဓိက္ခဏေ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တာနိ တီဏိ, စက္ခုသောတဃာနဇိဝှါဒသကာနိ စာတိ သတ္တ ရူပသန္တတိသီသာနိ ပါတုဘဝန္တိ။ တတ္ထ စက္ခုဒသကာဒီနိ ကာယဒသကသဒိသာနေဝ။ နပုံသကဿ ပန ဘာဝဒသကံ နတ္ထိ။ ဧဝံ ပရိပုဏ္ဏာယတနာနံ ဩပပါတိကာနံ သမသတ္တတိ စေဝ သမသဋ္ဌိ စ ကမ္မဇရူပါနိ ရူပက္ခန္ဓော နာမ။ ဝေဒနာက္ခန္ဓာဒယော ဝုတ္တပ္ပကာရာ ဧဝါတိ။ ဧဝံ ဩပပါတိကာနံ ပဋိသန္ဓိက္ခဏေ ပဉ္စက္ခန္ဓာ ပရိပုဏ္ဏာ ဟောန္တိ။ အယံ ‘ဩပပါတိကသမုဂ္ဂမော’ နာမ။ ဧဝံ တာဝ ပဉ္စက္ခန္ဓာ ‘သမုဂ္ဂမတော’ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၂။)‘ပုဗ္ဗာပရတော’တိ ဧဝံ ပန ဂဗ္ဘသေယျကာနံ အပစ္ဆာအပုရေ ဥပ္ပန္နေသု ပဉ္စသု ခန္ဓေသု ကိံ ရူပံ ပဌမံ ရူပံ သမုဋ္ဌာပေတိ ဥဒါဟု အရူပန္တိ? ရူပံ ရူပမေဝ သမုဋ္ဌာပေတိ, န အရူပံ။ ကသ္မာ? ပဋိသန္ဓိစိတ္တဿ န ရူပဇနကတ္တာ။ သဗ္ဗသတ္တာနဉှိ ပဋိသန္ဓိစိတ္တံ, ခီဏာသဝဿ စုတိစိတ္တံ, ဒွိပဉ္စဝိညာဏာနိ, စတ္တာရိ အရူပ္ပဝိပါကာနီတိ သောဠသ စိတ္တာနိ ရူပံ န သမုဋ္ဌာပေန္တိ။ တတ္ထ ပဋိသန္ဓိစိတ္တံ တာဝ ဝတ္ထုနော ဒုဗ္ဗလတာယ အပ္ပတိဋ္ဌိတတာယ ပစ္စယဝေကလ္လတာယ အာဂန္တုကတာယ စ ရူပံ န သမုဋ္ဌာပေတိ။ တတ္ထ ဟိ သဟဇာတံ ဝတ္ထု ဥပ္ပါဒက္ခဏေ ဒုဗ္ဗလံ ဟောတီတိ ဝတ္ထုနော ဒုဗ္ဗလတာယ ရူပံ န သမုဋ္ဌာပေတိ။ ယထာ စ ပပါတေ ပတန္တော ပုရိသော အညဿ နိဿယော ဘဝိတုံ န သက္ကောတိ, ဧဝံ ဧတမ္ပိ ကမ္မဝေဂက္ခိတ္တတ္တာ ပပါတေ ပတမာနံ ဝိယ အပ္ပတိဋ္ဌိတံ။ ဣတိ ကမ္မဝေဂက္ခိတ္တတ္တာ, အပ္ပတိဋ္ဌိတတာယပိ ရူပံ န သမုဋ္ဌာပေတိ။
ပဋိသန္ဓိစိတ္တဉ္စ ဝတ္ထုနာ သဒ္ဓိံ အပစ္ဆာအပုရေ ဥပ္ပန္နံ။ တဿ ဝတ္ထု ပုရေဇာတံ ဟုတွာ ပစ္စယော ဘဝိတုံ န သက္ကောတိ။ သစေ သက္ကုဏေယျ, ရူပံ သမုဋ္ဌာပေယျ။ ယတြာပိ ဝတ္ထု ပုရေဇာတံ ဟုတွာ ပစ္စယော ဘဝိတုံ သက္ကောတိ, ပဝေဏီ ဃဋိယတိ, တတြာပိ စိတ္တံ အင်္ဂတော အပရိဟီနံယေဝ ရူပံ သမုဋ္ဌာပေတိ။ ယဒိ ဟိ စိတ္တံ ဌာနက္ခဏေ ဝါ ဘင်္ဂက္ခဏေ ဝါ ရူပံ သမုဋ္ဌာပေယျ, ပဋိသန္ဓိစိတ္တမ္ပိ ရူပံ သမုဋ္ဌာပေယျ။ န ပန စိတ္တံ တသ္မိံ ခဏဒွယေ ရူပံ သမုဋ္ဌာပေတိ။ ယထာ ပန အဟိစ္ဆတ္တကမကုလံ ပထဝိတော ဥဋ္ဌဟန္တံ ပံသုစုဏ္ဏံ ဂဟေတွာဝ ဥဋ္ဌဟတိ, ဧဝံ စိတ္တံ ပုရေဇာတံ ဝတ္ထုံ နိဿာယ ဥပ္ပါဒက္ခဏေ အဋ္ဌ ရူပါနိ ဂဟေတွာဝ ဥဋ္ဌဟတိ။ ပဋိသန္ဓိက္ခဏေ စ ဝတ္ထု ပုရေဇာတံ ဟုတွာ ပစ္စယော ဘဝိတုံ န သက္ကောတီတိ ပစ္စယဝေကလ္လတာယပိ ပဋိသန္ဓိစိတ္တံ ရူပံ န သမုဋ္ဌာပေတိ။
ယထာ စ အာဂန္တုကပုရိသော အဂတပုဗ္ဗံ ပဒေသံ ဂတော အညေသံ – ‘ဧထ ဘော, အန္တောဂါမေ ဝေါ အန္နပါနဂန္ဓမာလာဒီနိ ဒဿာမီ’တိ ဝတ္တုံ န သက္ကောတိ, အတ္တနော အဝိသယတာယ အပ္ပဟုတတာယ, ဧဝမေဝ ပဋိသန္ဓိစိတ္တံ အာဂန္တုကန္တိ အတ္တနော အာဂန္တုကတာယပိ ရူပံ န သမုဋ္ဌာပေတိ။ အပိစ သမတိံသ ကမ္မဇရူပါနိ စိတ္တသမုဋ္ဌာနရူပါနံ ဌာနံ ဂဟေတွာ ဌိတာနီတိပိ ပဋိသန္ဓိစိတ္တံ ရူပံ န သမုဋ္ဌာပေတိ။
ခီဏာသဝဿ ပန စုတိစိတ္တံ ဝဋ္ဋမူလဿ ဝူပသန္တတ္တာ န သမုဋ္ဌာပေတိ။ တဿ ဟိ သဗ္ဗဘဝေသု ဝဋ္ဋမူလံ ဝူပသန္တံ အဘဗ္ဗုပ္ပတ္တိကံ ပုနဗ္ဘဝေ ပဝေဏီ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၃။)နာမ နတ္ထိ။ သောတာပန္နဿ ပန သတ္တ ဘဝေ ဌပေတွာ အဋ္ဌမေဝ ဝဋ္ဋမူလံ ဝူပသန္တံ။ တသ္မာ တဿ စုတိစိတ္တံ သတ္တသု ဘဝေသု ရူပံ သမုဋ္ဌာပေတိ, သကဒါဂါမိနော ဒွီသု, အနာဂါမိနော ဧကသ္မိံ။ ခီဏာသဝဿ သဗ္ဗဘဝေသု ဝဋ္ဋမူလဿ ဝူပသန္တတ္တာ နေဝ သမုဋ္ဌာပေတိ။
ဒွိပဉ္စဝိညာဏေသု ပန ဈာနင်္ဂံ နတ္ထိ, မဂ္ဂင်္ဂံ နတ္ထိ, ဟေတု နတ္ထီတိ စိတ္တင်္ဂံ ဒုဗ္ဗလံ ဟောတီတိ စိတ္တင်္ဂဒုဗ္ဗလတာယ တာနိ ရူပံ န သမုဋ္ဌာပေန္တိ။ စတ္တာရိ အရူပဝိပါကာနိ တသ္မိံ ဘဝေ ရူပဿ နတ္ထိတာယ ရူပံ န သမုဋ္ဌာပေန္တိ။ န ကေဝလဉ္စ တာနေဝ, ယာနိ အညာနိပိ တသ္မိံ ဘဝေ အဋ္ဌ ကာမာဝစရကုသလာနိ, ဒသ အကုသလာနိ, နဝ ကိရိယစိတ္တာနိ, စတ္တာရိ အာရုပ္ပကုသလာနိ, စတဿော အာရုပ္ပကိရိယာ, တီဏိ မဂ္ဂစိတ္တာနိ, စတ္တာရိ ဖလစိတ္တာနီတိ ဒွေစတ္တာလီသ စိတ္တာနိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ, တာနိပိ တတ္ထ ရူပဿ နတ္ထိတာယ ဧဝ ရူပံ န သမုဋ္ဌာပေန္တိ။ ဧဝံ ပဋိသန္ဓိစိတ္တံ ရူပံ န သမုဋ္ဌာပေတိ။
ဥတု ပန ပဌမံ ရူပံ သမုဋ္ဌာပေတိ။ ကော ဧသ ဥတု နာမာတိ? ပဋိသန္ဓိက္ခဏေ ဥပ္ပန္နာနံ သမတိံသကမ္မဇရူပါနံ အဗ္ဘန္တရာ တေဇောဓာတု။ သာ ဌာနံ ပတွာ အဋ္ဌ ရူပါနိ သမုဋ္ဌာပေတိ။ ဥတု နာမ စေသ ဒန္ဓနိရောဓော၊ စိတ္တံ ခိပ္ပနိရောဓံ။ တသ္မိံ ဓရန္တေယေဝ သောဠသ စိတ္တာနိ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ နိရုဇ္ဈန္တိ။ တေသု ပဋိသန္ဓိအနန္တရံ ပဌမဘဝင်္ဂစိတ္တံ ဥပ္ပါဒက္ခဏေယေဝ အဋ္ဌ ရူပါနိ သမုဋ္ဌာပေတိ။ ယဒါ ပန သဒ္ဒဿ ဥပ္ပတ္တိကာလော ဘဝိဿတိ, တဒါ ဥတုစိတ္တာနိ သဒ္ဒနဝကံ နာမ သမုဋ္ဌာပေဿန္တိ။ ကဗဠီကာရာဟာရောပိ ဌာနံ ပတွာ အဋ္ဌ ရူပါနိ သမုဋ္ဌာပေတိ။ ကုတော ပနဿ ကဗဠီကာရာဟာရောတိ? မာတိတော။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –
‘‘ယဉ္စဿ ဘုဉ္ဇတီ မာတာ, အန္နံ ပါနဉ္စ ဘောဇနံ၊
တေန သော တတ္ထ ယာပေတိ, မာတုကုစ္ဆိဂတော နရော’’တိ။ (သံ။ နိ။ ၁။၂၃၅)၊
ဧဝံ ကုစ္ဆိဂတော ဒါရကော မာတရာ အဇ္ဈောဟဋအန္နပါနဩဇာယ ယာပေတိ။ သာဝ ဌာနပ္ပတ္တာ အဋ္ဌ ရူပါနိ သမုဋ္ဌာပေတိ။ နနု စ သာ ဩဇာ ခရာ? ဝတ္ထု သုခုမံ? ကထံ တတ္ထ ပတိဋ္ဌာတီတိ? ပဌမံ တာဝ န ပတိဋ္ဌာတိ၊ ဧကဿ ဝါ ဒွိန္နံ ဝါ သတ္တာဟာနံ ဂတကာလေ ပတိဋ္ဌာတိ။ တတော ပန ပုရေ ဝါ ပတိဋ္ဌာတု ပစ္ဆာ ဝါ၊ ယဒါ မာတရာ အဇ္ဈောဟဋအန္နပါနဩဇာ ဒါရကဿ သရီရေ ပတိဋ္ဌာတိ, တဒါ အဋ္ဌ ရူပါနိ သမုဋ္ဌာပေတိ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၄။)ဩပပါတိကဿာပိ ပကတိပဋိယတ္တာနံ ခါဒနီယဘောဇနီယာနံ အတ္ထိဋ္ဌာနေ နိဗ္ဗတ္တဿ တာနိ ဂဟေတွာ အဇ္ဈောဟရတော ဌာနပ္ပတ္တာ ဩဇာ ရူပံ သမုဋ္ဌာပေတိ။ ဧကော အန္နပါနရဟိတေ အရညေ နိဗ္ဗတ္တတိ, မဟာဆာတကော ဟောတိ, အတ္တနောဝ ဇိဝှါယ ခေဠံ ပရိဝတ္တေတွာ ဂိလတိ။ တတြာပိဿ ဌာနပ္ပတ္တာ ဩဇာ ရူပံ သမုဋ္ဌာပေတိ။
ဧဝံ ပဉ္စဝီသတိယာ ကောဋ္ဌာသေသု ဒွေဝ ရူပါနိ ရူပံ သမုဋ္ဌာပေန္တိ – တေဇောဓာတု စ ကဗဠီကာရာဟာရော စ။ အရူပေပိ ဒွေယေဝ ဓမ္မာ ရူပံ သမုဋ္ဌာပေန္တိ – စိတ္တဉ္စေဝ ကမ္မစေတနာ စ။ တတ္ထ ရူပံ ဥပ္ပါဒက္ခဏေ စ ဘင်္ဂက္ခဏေ စ ဒုဗ္ဗလံ, ဌာနက္ခဏေ ဗလဝန္တိ ဌာနက္ခဏေ ရူပံ သမုဋ္ဌာပေတိ။ စိတ္တံ ဌာနက္ခဏေ စ ဘင်္ဂက္ခဏေ စ ဒုဗ္ဗလံ, ဥပ္ပါဒက္ခဏေယေဝ ဗလဝန္တိ ဥပ္ပါဒက္ခဏေယေဝ ရူပံ သမုဋ္ဌာပေတိ။ ကမ္မစေတနာ နိရုဒ္ဓါဝ ပစ္စယော ဟောတိ။ အတီတေ ကပ္ပကောဋိသတသဟဿမတ္ထကေပိ ဟိ အာယူဟိတံ ကမ္မံ ဧတရဟိ ပစ္စယော ဟောတိ။ ဧတရဟိ အာယူဟိတံ အနာဂတေ ကပ္ပကောဋိသတသဟဿပရိယောသာနေပိ ပစ္စယော ဟောတီတိ။ ဧဝံ ‘ပုဗ္ဗာပရတော’ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
‘အဒ္ဓါနပရိစ္ဆေဒတော’တိ ရူပံ ကိတ္တကံ အဒ္ဓါနံ တိဋ္ဌတိ? အရူပံ ကိတ္တကန္တိ? ရူပံ ဂရုပရိဏာမံ ဒန္ဓနိရောဓံ။ အရူပံ လဟုပရိဏာမံ ခိပ္ပနိရောဓံ။ ရူပေ ဓရန္တေယေဝ သောဠသ စိတ္တာနိ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ နိရုဇ္ဈန္တိ။ တံ ပန သတ္တရသမေန စိတ္တေန သဒ္ဓိံ နိရုဇ္ဈတိ။ ယထာ ဟိ ပုရိသော ‘ဖလံ ပါတေဿာမီ’တိ မုဂ္ဂရေန ရုက္ခသာခံ ပဟရေယျ, ဖလာနိ စ ပတ္တာနိ စ ဧကက္ခဏေယေဝ ဝဏ္ဋတော မုစ္စေယျုံ။ တတ္ထ ဖလာနိ အတ္တနော ဘာရိကတာယ ပဌမတရံ ပထဝိယံ ပတန္တိ, ပတ္တာနိ လဟုကတာယ ပစ္ဆာ။ ဧဝမေဝ မုဂ္ဂရပ္ပဟာရေန ပတ္တာနဉ္စ ဖလာနဉ္စ ဧကက္ခဏေ ဝဏ္ဋတော မုတ္တကာလော ဝိယ ပဋိသန္ဓိက္ခဏေ ရူပါရူပဓမ္မာနံ ဧကက္ခဏေ ပါတုဘာဝေါ၊ ဖလာနံ ဘာရိကတာယ ပဌမတရံ ပထဝိယံ ပတနံ ဝိယ ရူပေ ဓရန္တေယေဝ သောဠသန္နံ စိတ္တာနံ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ နိရုဇ္ဈနံ၊ ပတ္တာနံ လဟုကတာယ ပစ္ဆာ ပထဝိယံ ပတနံ ဝိယ ရူပဿ သတ္တရသမေန စိတ္တေန သဟ နိရုဇ္ဈနံ။
တတ္ထ ကိဉ္စာပိ ရူပံ ဒန္ဓနိရောဓံ ဂရုပရိဏာမံ, စိတ္တံ ခိပ္ပနိရောဓံ လဟုပရိဏာမံ, ရူပံ ပန အရူပံ အရူပံ ဝါ ရူပံ ဩဟာယ ပဝတ္တိတုံ န သက္ကောန္တိ။ ဒွိန္နမ္ပိ ဧကပ္ပမာဏာဝ ပဝတ္တိ။ တတြာယံ ဥပမာ – ဧကော ပုရိသော လကုဏ္ဋကပါဒေါ, ဧကော ဒီဃပါဒေါ။ တေသု ဧကတော မဂ္ဂံ ဂစ္ဆန္တေသု ယာဝ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၅။)ဒီဃပါဒေါ ဧကပဒဝါရံ အက္ကမတိ, တာဝ ဣတရော ပဒေ ပဒံ အက္ကမိတွာ သောဠသပဒဝါရေန ဂစ္ဆတိ။ ဒီဃပါဒေါ လကုဏ္ဋကပါဒဿ သောဠသ ပဒဝါရေ အတ္တနော ပါဒံ အဉ္ဆိတွာ အာကဍ္ဎိတွာ ဧကမေဝ ပဒဝါရံ ကရောတိ။ ဣတိ ဧကောပိ ဧကံ အတိက္ကမိတုံ န သက္ကောတိ။ ဒွိန္နမ္ပိ ဂမနံ ဧကပ္ပမာဏမေဝ ဟောတိ။ ဧဝံသမ္ပဒမိဒံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ လကုဏ္ဋကပါဒပုရိသော ဝိယ အရူပံ၊ ဒီဃပါဒပုရိသော ဝိယ ရူပံ၊ ဒီဃပါဒဿ ဧကံ ပဒဝါရံ အက္ကမဏကာလေ ဣတရဿ သောဠသပဒဝါရအက္ကမနံ ဝိယ ရူပေ ဓရန္တေယေဝ အရူပဓမ္မေသု သောဠသန္နံ စိတ္တာနံ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ နိရုဇ္ဈနံ၊ ဒွိန္နံ ပုရိသာနံ လကုဏ္ဋကပါဒပုရိသဿ သောဠသ ပဒဝါရေ ဣတရဿ အတ္တနော ပါဒံ အဉ္ဆိတွာ အာကဍ္ဎိတွာ ဧကပဒဝါရကရဏံ ဝိယ ရူပဿ သတ္တရသမေန စိတ္တေန သဒ္ဓိံ နိရုဇ္ဈနံ၊ ဒွိန္နံ ပုရိသာနံ အညမညံ အနောဟာယ ဧကပ္ပမာဏေနေဝ ဂမနံ ဝိယ အရူပဿ ရူပံ ရူပဿ အရူပံ အနောဟာယ ဧကပ္ပမာဏေနေဝ ပဝတ္တနန္တိ။ ဧဝံ ‘အဒ္ဓါနပရိစ္ဆေဒတော’ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
‘ဧကုပ္ပါဒနာနာနိရောဓတော’တိ ဣဒံ ပစ္ဆိမကမ္မဇံ ဌပေတွာ ဒီပေတဗ္ဗံ။ ပဌမဉှိ ပဋိသန္ဓိစိတ္တံ, ဒုတိယံ ဘဝင်္ဂံ, တတိယံ ဘဝင်္ဂံ…ပေ… သောဠသမံ ဘဝင်္ဂံ။ တေသု ဧကေကဿ ဥပ္ပါဒဋ္ဌိတိဘင်္ဂဝသေန တယော တယော ခဏာ။ တတ္ထ ဧကေကဿ စိတ္တဿ တီသု တီသု ခဏေသု သမတိံသ သမတိံသ ကမ္မဇရူပါနိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ တေသု ပဋိသန္ဓိစိတ္တဿ ဥပ္ပါဒက္ခဏေ သမုဋ္ဌိတံ ကမ္မဇရူပံ သတ္တရသမဿ ဘဝင်္ဂစိတ္တဿ ဥပ္ပါဒက္ခဏေယေဝ နိရုဇ္ဈတိ၊ ဌိတိက္ခဏေ သမုဋ္ဌိတံ ဌိတိက္ခဏေယေဝ၊ ဘင်္ဂက္ခဏေ သမုဋ္ဌိတံ ဘင်္ဂက္ခဏေယေဝ နိရုဇ္ဈတိ။ ဧဝံ ဒုတိယဘဝင်္ဂစိတ္တံ အာဒိံ ကတွာ အတ္တနော အတ္တနော သတ္တရသမေန စိတ္တေန သဒ္ဓိံ ယောဇေတွာ နယော နေတဗ္ဗော။ ဣတိ သောဠသ တိကာ အဋ္ဌစတ္တာလီသ ဟောန္တိ။ အယံ အဋ္ဌစတ္တာလီသကမ္မဇရူပပဝေဏီ နာမ။ သာ ပနေသာ ရတ္တိဉ္စ ဒိဝါ စ ခါဒန္တာနမ္ပိ ဘုဉ္ဇန္တာနမ္ပိ သုတ္တာနမ္ပိ ပမတ္တာနမ္ပိ နဒီသောတော ဝိယ ဧကန္တံ ပဝတ္တတိ ယေဝါတိ။ ဧဝံ ‘ဧကုပ္ပါဒနာနာနိရောဓတော’ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
‘နာနုပ္ပါဒဧကနိရောဓတာ’ ပစ္ဆိမကမ္မဇေန ဒီပေတဗ္ဗာ။ တတ္ထ အာယုသံခါရပရိယောသာနေ သောဠသန္နံ စိတ္တာနံ ဝါရေ သတိ ဟေဋ္ဌာသောဠသကံ ဥပရိသောဠသကန္တိ ဒွေ ဧကတော ယောဇေတဗ္ဗာနိ။ ဟေဋ္ဌာသောဠသကသ္မိဉှိ ပဌမစိတ္တဿ ဥပ္ပါဒက္ခဏေ သမုဋ္ဌိတံ သမတိံသကမ္မဇရူပံ ဥပရိသောဠသကသ္မိံ ပဌမစိတ္တဿ ဥပ္ပါဒက္ခဏေယေဝ နိရုဇ္ဈတိ၊ ဌိတိက္ခဏေ သမုဋ္ဌိတံ တဿ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၆။)ဌိတိက္ခဏေယေဝ ဘင်္ဂက္ခဏေ သမုဋ္ဌိတံ တဿ ဘင်္ဂက္ခဏေယေဝ နိရုဇ္ဈတိ။ ဟေဋ္ဌိမသောဠသကသ္မိံ ပန ဒုတိယစိတ္တဿ…ပေ… သောဠသမစိတ္တဿ ဥပ္ပါဒက္ခဏေ သမုဋ္ဌိတံ သမတိံသကမ္မဇရူပံ စုတိစိတ္တဿ ဥပ္ပါဒက္ခဏေယေဝ နိရုဇ္ဈတိ၊ တဿ ဌိတိက္ခဏေ သမုဋ္ဌိတံ စုတိစိတ္တဿ ဌိတိက္ခဏေယေဝ၊ ဘင်္ဂက္ခဏေ သမုဋ္ဌိတံ စုတိစိတ္တဿ ဘင်္ဂက္ခဏေယေဝ နိရုဇ္ဈတိ။ တတော ပဋ္ဌာယ ကမ္မဇရူပပဝေဏီ န ပဝတ္တတိ။ ယဒိ ပဝတ္တေယျ, သတ္တာ အက္ခယာ အဝယာ အဇရာ အမရာ နာမ ဘဝေယျုံ။
ဧတ္ထ ပန ယဒေတံ ‘သတ္တရသမဿ ဘဝင်္ဂစိတ္တဿ ဥပ္ပါဒက္ခဏေယေဝ နိရုဇ္ဈတီ’တိအာဒိနာ နယေန ‘ဧကဿ စိတ္တဿ ဥပ္ပါဒက္ခဏေ ဥပ္ပန္နံ ရူပံ အညဿ ဥပ္ပါဒက္ခဏေ နိရုဇ္ဈတီ’တိ အဋ္ဌကထာယံ အာဂတတ္တာ ဝုတ္တံ, တံ ‘‘ယဿ ကာယသင်္ခါရော နိရုဇ္ဈတိ, တဿ စိတ္တသင်္ခါရော နိရုဇ္ဈတီ’’တိ? ‘‘အာမန္တာ’’တိ (ယမ။ ၂။သင်္ခါရယမက။၇၉) ဣမာယ ပါဠိယာ ဝိရုဇ္ဈတိ။ ကထံ? ကာယသင်္ခါရော ဟိ စိတ္တသမုဋ္ဌာနော အဿာသပဿာသဝါတော။ စိတ္တသမုဋ္ဌာနရူပဉ္စ စိတ္တဿ ဥပ္ပါဒက္ခဏေ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ယာဝ အညာနိ သောဠသ စိတ္တာနိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ တာဝ တိဋ္ဌတိ။ တေသံ သောဠသန္နံ သဗ္ဗပစ္ဆိမေန သဒ္ဓိံ နိရုဇ္ဈတိ။ ဣတိ ယေန စိတ္တေန သဒ္ဓိံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, တတော ပဋ္ဌာယ သတ္တရသမေန သဒ္ဓိံ နိရုဇ္ဈတိ၊ န ကဿစိ စိတ္တဿ ဥပ္ပါဒက္ခဏေ ဝါ ဌိတိက္ခဏေ ဝါ နိရုဇ္ဈတိ, နာပိ ဌိတိက္ခဏေ ဝါ ဘင်္ဂက္ခဏေ ဝါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဧသာ စိတ္တသမုဋ္ဌာနရူပဿ ဓမ္မတာတိ နိယမတော စိတ္တသင်္ခါရေန သဒ္ဓိံ ဧကက္ခဏေ နိရုဇ္ဈနတော ‘‘အာမန္တာ’’တိ ဝုတ္တံ။
ယော စာယံ စိတ္တသမုဋ္ဌာနဿ ခဏနိယမော ဝုတ္တော ကမ္မာဒိသမုဋ္ဌာနဿာပိ အယမေဝ ခဏနိယမော။ တသ္မာ ပဋိသန္ဓိစိတ္တေန သဟုပ္ပန္နံ ကမ္မဇရူပံ တတော ပဋ္ဌာယ သတ္တရသမေန သဒ္ဓိံ နိရုဇ္ဈတိ။ ပဋိသန္ဓိစိတ္တဿ ဌိတိက္ခဏေ ဥပ္ပန္နံ အဋ္ဌာရသမဿ ဥပ္ပါဒက္ခဏေ နိရုဇ္ဈတိ။ ပဋိသန္ဓိစိတ္တဿ ဘင်္ဂက္ခဏေ ဥပ္ပန္နံ အဋ္ဌာရသမဿ ဌာနက္ခဏေ နိရုဇ္ဈတီတိ ဣမိနာ နယေနေတ္ထ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။ တတော ပရံ ပန ဥတုသမုဋ္ဌာနိကပဝေဏီယေဝ တိဋ္ဌတိ။ ‘နီဟရိတွာ ဈာပေထာ’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ ဟောတိ။ ဧဝံ ‘နာနုပ္ပါဒဧကနိရောဓတော’ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
‘ဧကုပ္ပါဒဧကနိရောဓတော’တိ ရူပံ ပန ရူပေန သဟ ဧကုပ္ပါဒံ ဧကနိရောဓံ။ အရူပံ အရူပေန သဟ ဧကုပ္ပါဒံ ဧကနိရောဓံ။ ဧဝံ ‘ဧကုပ္ပါဒဧကနိရောဓတော’ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၇။)‘နာနုပ္ပါဒနာနာနိရောဓတာ’ ပန စတုသန္တတိရူပေန ဒီပေတဗ္ဗာ။ ဣမဿ ဟိ ဥဒ္ဓံ ပါဒတလာ အဓော ကေသမတ္ထကာ တစပရိယန္တဿ သရီရဿ တတ္ထ တတ္ထ စတုသန္တတိရူပံ ဃနပုဉ္ဇဘာဝေန ဝတ္တတိ။ ဧဝံ ဝတ္တမာနဿာပိဿ န ဧကုပ္ပါဒါဒိတာ သလ္လက္ခေတဗ္ဗာ။ ယထာ ပန ဥပစိကရာဇိ ဝါ ကိပိလ္လိကရာဇိ ဝါ ဩလောကိယမာနာ ဧကာဗဒ္ဓါ ဝိယ ဟောတိ, န ပန ဧကာဗဒ္ဓါ။ အညိဿာ ဟိ သီသသန္တိကေ အညိဿာ သီသမ္ပိ ဥဒရမ္ပိ ပါဒါပိ, အညိဿာ ဥဒရသန္တိကေ အညိဿာ သီသမ္ပိ ဥဒရမ္ပိ ပါဒါပိ, အညိဿာ ပါဒသန္တိကေ အညိဿာ သီသမ္ပိ ဥဒရမ္ပိ ပါဒါပိ ဟောန္တိ။ ဧဝမေဝ စတုသန္တတိရူပါနမ္ပိ အညဿ ဥပ္ပါဒက္ခဏေ အညဿ ဥပ္ပါဒေါပိ ဟောတိ ဌိတိပိ ဘင်္ဂေါပိ, အညဿ ဌိတိက္ခဏေ အညဿ ဥပ္ပါဒေါပိ ဟောတိ ဌိတိပိ ဘင်္ဂေါပိ, အညဿ ဘင်္ဂက္ခဏေ အညဿ ဥပ္ပါဒေါပိ ဟောတိ ဌိတိပိ ဘင်္ဂေါပိ။ ဧဝမေတ္ထ ‘နာနုပ္ပါဒနာနာနိရောဓတာ’ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
‘အတီတာဒီနိ’ ပန ဒူရဒုကပရိယောသာနာနိ ပါဠိယံ အာဂတာနေဝ။ ‘ပစ္စယသမုဋ္ဌာနာနိ’ပိ ‘‘ကမ္မဇံ, ကမ္မပစ္စယံ, ကမ္မပစ္စယဥတုသမုဋ္ဌာန’’န္တိအာဒိနာ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၉၇၅) နယေန ဟေဋ္ဌာ ကထိတာနိယေဝ။ ပဉ္စပိ ပန ခန္ဓာ ပရိနိပ္ဖန္နာဝ ဟောန္တိ, နော အပရိနိပ္ဖန္နာ၊ သင်္ခတာဝ နော အသင်္ခတာ၊ အပိစ နိပ္ဖန္နာပိ ဟောန္တိယေဝ။ သဘာဝဓမ္မေသု ဟိ နိဗ္ဗာနမေဝေကံ အပရိနိပ္ဖန္နံ အနိပ္ဖန္နဉ္စ။ နိရောဓသမာပတ္တိ ပန နာမပညတ္တိ စ ကထန္တိ? နိရောဓသမာပတ္တိ လောကိယလောကုတ္တရာတိ ဝါ သင်္ခတာသင်္ခတာတိ ဝါ ပရိနိပ္ဖန္နာပရိနိပ္ဖန္နာတိ ဝါ န ဝတ္တဗ္ဗာ။ နိပ္ဖန္နာ ပန ဟောတိ သမာပဇ္ဇန္တေန သမာပဇ္ဇိတဗ္ဗတော။ တထာ နာမပညတ္တိ။ သာပိ ဟိ လောကိယာဒိဘေဒံ န လဘတိ၊ နိပ္ဖန္နာ ပန ဟောတိ နော အနိပ္ဖန္နာ၊ နာမဂ္ဂဟဏဉှိ ဂဏှန္တောဝ ဂဏှာတီတိ။
ကမာဒိဝိနိစ္ဆယကထာ
ဧဝံ ပကိဏ္ဏကတော ခန္ဓေ ဝိဒိတွာ ပုန ဧတေသုယေဝ –
ခန္ဓေသု ဉာဏဘေဒတ္ထံ, ကမတောထ ဝိသေသတော၊
အနူနာဓိကတော စေဝ, ဥပမာတော တထေဝ စ။
ဒဋ္ဌဗ္ဗတော ဒွိဓာ ဧဝံ, ပဿန္တဿတ္ထသိဒ္ဓိတော၊
ဝိနိစ္ဆယနယော သမ္မာ, ဝိညာတဗ္ဗော ဝိဘာဝိနာ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၈။)တတ္ထ ‘ကမတော’တိ ဣဓ ဥပ္ပတ္တိက္ကမော, ပဟာနက္ကမော, ပဋိပတ္တိက္ကမော, ဘူမိက္ကမော, ဒေသနာက္ကမောတိ ဗဟုဝိဓော ကမော။
တတ္ထ ‘‘ပဌမံ ကလလံ ဟောတိ, ကလလာ ဟောတိ အဗ္ဗုဒ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၁။၂၃၅) ဧဝမာဒိ ဥပ္ပတ္တိက္ကမော။ ‘‘ဒဿနေန ပဟာတဗ္ဗာ ဓမ္မာ, ဘာဝနာယ ပဟာတဗ္ဗာ ဓမ္မာ’’တိ (ဓ။ သ။ တိကမာတိကာ ၈) ဧဝမာဒိ ပဟာနက္ကမော။ ‘‘သီလဝိသုဒ္ဓိ, စိတ္တဝိသုဒ္ဓီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၂၅၉၊ ပဋိ။ မ။ ၃။၄၁) ဧဝမာဒိ ပဋိပတ္တိက္ကမော။ ‘‘ကာမာဝစရာ, ရူပါဝစရာ’’တိ ဧဝမာဒိ ဘူမိက္ကမော။ ‘‘စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ, စတ္တာရော သမ္မပ္ပဓာနာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၁၄၅) ဝါ ‘‘ဒါနကထံ သီလကထ’’န္တိ (မ။ နိ။ ၂။၆၉၊ ဒီ။ နိ။ ၁။၂၉၈) ဝါ ဧဝမာဒိ ဒေသနာက္ကမော။ တေသု ဣဓ ဥပ္ပတ္တိက္ကမော တာဝ န ယုဇ္ဇတိ, ကလလာဒီနံ ဝိယ ခန္ဓာနံ ပုဗ္ဗာပရိယဝဝတ္ထာနေန အနုပ္ပတ္တိတော၊ န ပဟာနက္ကမော ကုသလာဗျာကတာနံ အပ္ပဟာတဗ္ဗတော၊ န ပဋိပတ္တိက္ကမော အကုသလာနံ အပ္ပဋိပဇ္ဇနီယတော၊ န ဘူမိက္ကမော ဝေဒနာဒီနံ စတုဘူမကပရိယာပန္နတ္တာ။
ဒေသနာက္ကမော ပန ယုဇ္ဇတိ။ အဘေဒေန ဟိ ယံ ပဉ္စသု ခန္ဓေသု အတ္တဂ္ဂါဟပတိတံ ဝေနေယျဇနံ သမူဟဃနဝိနိဗ္ဘောဂဒဿနေန အတ္တဂ္ဂါဟတော မောစေတုကာမော ဘဂဝါ ဟိတကာမော တဿ ဇနဿ သုခဂ္ဂဟဏတ္ထံ စက္ခုအာဒီနမ္ပိ ဝိသယဘူတံ ဩဠာရိကံ ပဌမံ ရူပက္ခန္ဓံ ဒေသေသိ။ တတော ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌရူပသံဝေဒိတံ ဝေဒနံ, ယံ ဝေဒယတိ တံ သဉ္ဇာနာတီတိ ဧဝံ ဝေဒနာဝိသယဿ အာကာရဂ္ဂါဟိကံ သညံ, သညာဝသေန အဘိသင်္ခါရကေ သင်္ခါရေ, တေသံ ဝေဒနာဒီနံ နိဿယံ အဓိပတိဘူတဉ္စ ဝိညာဏန္တိ ဧဝံ တာဝ ‘ကမတော’ ဝိနိစ္ဆယနယော ဝိညာတဗ္ဗော။
‘ဝိသေသတော’တိ ခန္ဓာနဉ္စ ဥပါဒါနက္ခန္ဓာနဉ္စ ဝိသေသတော။ ကော ပန တေသံ ဝိသေသော? ခန္ဓာ တာဝ အဝိသေသတော ဝုတ္တာ, ဥပါဒါနက္ခန္ဓာ သာသဝဥပါဒါနီယဘာဝေန ဝိသေသေတွာ။ ယထာဟ –
‘‘ပဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, ခန္ဓေ ဒေသေဿာမိ ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓေ စ, တံ သုဏာထ။ ကတမေ စ, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စက္ခန္ဓာ? ယံ ကိဉ္စိ, ဘိက္ခဝေ, ရူပံ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နံ…ပေ… သန္တိကေ ဝါ – အယံ ဝုစ္စတိ, ရူပက္ခန္ဓော။ ယာ ကာစိ ဝေဒနာ…ပေ… ယာ ကာစိ သညာ…ပေ… ယေ ကေစိ သင်္ခါရာ…ပေ… ယံ ကိဉ္စိ ဝိညာဏံ …ပေ… သန္တိကေ ဝါ – အယံ ဝုစ္စတိ, ဝိညာဏက္ခန္ဓော။ ဣမေ ဝုစ္စန္တိ, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စက္ခန္ဓာ။ ကတမေ စ, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓာ?
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၉။)ယံ ကိဉ္စိ, ဘိက္ခဝေ, ရူပံ…ပေ… သန္တိကေ ဝါ သာသဝံ ဥပါဒါနိယံ – အယံ ဝုစ္စတိ, ရူပူပါဒါနက္ခန္ဓော။ ယာ ကာစိ ဝေဒနာ…ပေ… ယံ ကိဉ္စိ ဝိညာဏံ…ပေ… သန္တိကေ ဝါ သာသဝံ ဥပါဒါနိယံ – အယံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, ဝိညာဏုပါဒါနက္ခန္ဓော။ ဣမေ ဝုစ္စန္တိ, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓာ’’တိ (သံ။ နိ။ ၃။၄၈)။
ဧတ္ထ စ ယထာ ဝေဒနာဒယော အနာသဝါပိ သာသဝါပိ အတ္ထိ, န ဧဝံ ရူပံ။ ယသ္မာ ပနဿ ရာသဋ္ဌေန ခန္ဓဘာဝေါ ယုဇ္ဇတိ တသ္မာ ခန္ဓေသု ဝုတ္တံ။ ယသ္မာ ရာသဋ္ဌေန စ သာသဝဋ္ဌေန စ ဥပါဒါနက္ခန္ဓဘာဝေါ ယုဇ္ဇတိ တသ္မာ ဥပါဒါနက္ခန္ဓေသု ဝုတ္တံ။ ဝေဒနာဒယော ပန အနာသဝါဝ ခန္ဓေသု ဝုတ္တာ, သာသဝါ ဥပါဒါနက္ခန္ဓေသု။ ‘ဥပါဒါနက္ခန္ဓာ’တိ ဧတ္ထ စ ဥပါဒါနဂေါစရာ ခန္ဓာ ဥပါဒါနက္ခန္ဓာတိ ဧဝမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဣဓ ပန သဗ္ဗေပေတေ ဧကဇ္ဈံ ကတွာ ခန္ဓာတိ အဓိပ္ပေတာ။
‘အနူနာဓိကတော’တိ ကသ္မာ ပန ဘဂဝတာ ပဉ္စေဝ ခန္ဓာ ဝုတ္တာ အနူနာ အနဓိကာတိ? သဗ္ဗသင်္ခတသဘာဂေကသင်္ဂဟတော, အတ္တတ္တနိယဂ္ဂါဟဝတ္ထုဿ ဧတပ္ပရမတော, အညေသဉ္စ တဒဝရောဓတော။ အနေကပ္ပဘေဒေသု ဟိ သင်္ခတဓမ္မေသု သဘာဂဝသေန သင်္ဂယှမာနေသု ရူပံ ရူပသဘာဂသင်္ဂဟဝသေန ဧကော ခန္ဓော ဟောတိ, ဝေဒနာ ဝေဒနာသဘာဂသင်္ဂဟဝသေန ဧကော ခန္ဓော ဟောတိ။ ဧသ နယော သညာဒီသုပိ။ တသ္မာ သဗ္ဗသင်္ခတသဘာဂသင်္ဂဟတော ပဉ္စေဝ ဝုတ္တာ။ ဧတပရမဉ္စေတံ အတ္တတ္တနိယဂ္ဂါဟဝတ္ထု ယဒိဒံ ရူပါဒယော ပဉ္စ။ ဝုတ္တဉှေတံ – ‘‘ရူပေ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, သတိ ရူပံ ဥပါဒါယ ရူပံ အဘိနိဝိဿ ဧဝံ ဒိဋ္ဌိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ – ‘ဧတံ မမ, ဧသောဟမသ္မိ, ဧသော မေ အတ္တာ’တိ (သံ။ နိ။ ၃။၂၀၇)။ ဝေဒနာယ… သညာယ… သင်္ခါရေသု…။ ဝိညာဏေ သတိ ဝိညာဏံ ဥပါဒါယ ဝိညာဏံ အဘိနိဝိဿ ဧဝံ ဒိဋ္ဌိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ – ‘ဧတံ မမ, ဧသောဟမသ္မိ, ဧသော မေ အတ္တာ’’’တိ။ တသ္မာ အတ္တတ္တနိယဂ္ဂါဟဝတ္ထုဿ ဧတပရမတောပိ ပဉ္စေဝ ဝုတ္တာ။ ယေပိ စညေ သီလာဒယော ပဉ္စ ဓမ္မက္ခန္ဓာ ဝုတ္တာ, တေပိ သင်္ခါရက္ခန္ဓပရိယာပန္နတ္တာ ဧတ္ထေဝ အဝရောဓံ ဂစ္ဆန္တိ။ တသ္မာ အညေသံ တဒဝရောဓတောပိ ပဉ္စေဝ ဝုတ္တာတိ။ ဧဝံ ‘အနူနာဓိကတော’ ဝိနိစ္ဆယနယော ဝိညာတဗ္ဗော။
‘ဥပမာတော’တိ ဧတ္ထ ဟိ ဂိလာနသာလူပမော ရူပုပါဒါနက္ခန္ဓော ဂိလာနူပမဿ ဝိညာဏုပါဒါနက္ခန္ဓဿ ဝတ္ထုဒွါရာရမ္မဏဝသေန နိဝါသနဋ္ဌာနတော,
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၀။)ဂေလညူပမော ဝေဒနုပါဒါနက္ခန္ဓော အာဗာဓကတ္တာ, ဂေလညသမုဋ္ဌာနူပမော သညုပါဒါနက္ခန္ဓော ကာမသညာဒိဝသေန ရာဂါဒိသမ္ပယုတ္တဝေဒနာသမ္ဘဝါ, အသပ္ပါယသေဝနူပမော သင်္ခါရုပါဒါနက္ခန္ဓော ဝေဒနာဂေလညဿ နိဒါနတ္တာ။ ‘‘ဝေဒနံ ဝေဒနတ္တာယ သင်္ခတမဘိသင်္ခရောန္တီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၃။၇၉) ဟိ ဝုတ္တံ။ တထာ ‘‘အကုသလဿ ကမ္မဿ ကတတ္တာ ဥပစိတတ္တာ ဝိပါကံ ကာယဝိညာဏံ ဥပ္ပန္နံ ဟောတိ ဒုက္ခသဟဂတ’’န္တိ (ဓ။ သ။ ၅၅၆)။ ဂိလာနူပမော ဝိညာဏုပါဒါနက္ခန္ဓော ဝေဒနာဂေလညေန အပရိမုတ္တတ္တာ။ အပိစ စာရကကာရဏအပရာဓကာရဏကာရကအပရာဓိကူပမာ ဧတေ ဘာဇနဘောဇနဗျဉ္ဇနပရိဝေသကဘုဉ္ဇကူပမာ စာတိ, ဧဝံ ‘ဥပမာတော’ ဝိနိစ္ဆယနယော ဝိညာတဗ္ဗော။
‘ဒဋ္ဌဗ္ဗတော ဒွိဓာ’တိ သင်္ခေပတော ဝိတ္ထာရတော စာတိ ဧဝံ ဒွိဓာ ဒဋ္ဌဗ္ဗတော ပေတ္ထ ဝိနိစ္ဆယနယော ဝိညာတဗ္ဗော။ သင်္ခေပတော ဟိ ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓာ အာသိဝိသူပမေ (သံ။ နိ။ ၄။၂၃၈) ဝုတ္တနယေန ဥက္ခိတ္တာသိကပစ္စတ္ထိကတော, ဘာရသုတ္တဝသေန (သံ။ နိ။ ၃။၂၂) ဘာရတော, ခဇ္ဇနီယပရိယာယဝသေန (သံ။ နိ။ ၃။၇၉) ခါဒကတော, ယမကသုတ္တဝသေန (သံ။ နိ။ ၃။၈၅) အနိစ္စဒုက္ခာနတ္တသင်္ခတဝဓကတော ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။
ဝိတ္ထာရတော ပနေတ္ထ ဖေဏပိဏ္ဍော ဝိယ ရူပံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ, ဥဒကပုဗ္ဗုဠော ဝိယ ဝေဒနာ, မရီစိကာ ဝိယ သညာ, ကဒလိက္ခန္ဓော ဝိယ သင်္ခါရာ, မာယာ ဝိယ ဝိညာဏံ။ ဝုတ္တဉှေတံ –
‘‘ဖေဏပိဏ္ဍူပမံ ရူပံ, ဝေဒနာ ပုဗ္ဗုဠူပမာ၊
မရီစိကူပမာ သညာ, သင်္ခါရာ ကဒလူပမာ၊
မာယူပမဉ္စ ဝိညာဏံ, ဒေသိတာဒိစ္စဗန္ဓုနာ’’တိ။ (သံ။ နိ။ ၃။၉၅)၊
တတ္ထ ရူပါဒီနံ ဖေဏပိဏ္ဍာဒီဟိ ဧဝံ သဒိသတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ – ယထာ ဟိ ဖေဏပိဏ္ဍော နိဿာရောဝ ဧဝံ ရူပမ္ပိ နိစ္စသာရဓုဝသာရအတ္တသာရဝိရဟေန နိဿာရမေဝ။ ယထာ စ သော ‘ဣမိနာ ပတ္တံ ဝါ ထာလကံ ဝါ ကရိဿာမီ’တိ ဂဟေတုံ န သက္ကာ, ဂဟိတောပိ တမတ္ထံ န သာဓေတိ ဘိဇ္ဇတေဝ၊ ဧဝံ ရူပမ္ပိ ‘နိစ္စ’န္တိ ဝါ ‘ဓုဝ’န္တိ ဝါ ‘အဟ’န္တိ ဝါ ‘မမ’န္တိ ဝါ ဂဟေတုံ န သက္ကာ, ဂဟိတမ္ပိ န တထာ တိဋ္ဌတိ, အနိစ္စံ ဒုက္ခံ အနတ္တာ အသုဘညေဝ ဟောတီတိ။ ဧဝံ ‘ဖေဏပိဏ္ဍသဒိသမေဝ’ ဟောတိ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၁။)ယထာ ဝါ ပန ဖေဏပိဏ္ဍော ဆိဒ္ဒါဝဆိဒ္ဒေါ အနေကသန္ဓိဃဋိတော ဗဟူန္နံ ဥဒကသပ္ပါဒီနံ ပါဏာနံ အာဝါသော, ဧဝံ ရူပမ္ပိ ဆိဒ္ဒါဝဆိဒ္ဒံ အနေကသန္ဓိဃဋိတံ။ ကုလဝသေန စေတ္ထ အသီတိ ကိမိကုလာနိ ဝသန္တိ။ တဒေဝ တေသံ သူတိဃရမ္ပိ ဝစ္စကုဋိပိ ဂိလာနသာလာပိ သုသာနမ္ပိ။ န တေ အညတ္ထ ဂန္တွာ ဂဗ္ဘဝုဋ္ဌာနာဒီနိ ကရောန္တိ။ ဧဝမ္ပိ ဖေဏပိဏ္ဍသဒိသံ။ ယထာ စ ဖေဏပိဏ္ဍော အာဒိတောဝ ဗဒရပက္ကမတ္တော ဟုတွာ အနုပုဗ္ဗေန ပဗ္ဗတကူဋမတ္တောပိ ဟောတိ, ဧဝံ ရူပမ္ပိ အာဒိတော ကလလမတ္တံ ဟုတွာ အနုပုဗ္ဗေန ဗျာမမတ္တမ္ပိ ဂေါမဟိံသဟတ္ထိအာဒီနံ ဝသေန ပဗ္ဗတကူဋမတ္တမ္ပိ ဟောတိ, မစ္ဆကစ္ဆပါဒီနံ ဝသေန အနေကယောဇနသတပ္ပမာဏမ္ပိ။ ဧဝမ္ပိ ဖေဏပိဏ္ဍသဒိသံ။ ယထာ စ ဖေဏပိဏ္ဍော ဥဋ္ဌိတမတ္တောပိ ဘိဇ္ဇတိ, ထောကံ ဂန္တွာပိ, သမုဒ္ဒံ ပတွာ ပန အဝဿမေဝ ဘိဇ္ဇတိ၊ ဧဝမေဝ ရူပမ္ပိ ကလလဘာဝေပိ ဘိဇ္ဇတိ, အဗ္ဗုဒါဒိဘာဝေ, အန္တရာ ပန အဘေဇ္ဇမာနမ္ပိ ဝဿသတာယုကာနံ ဝဿသတံ ပတွာ အဝဿမေဝ ဘိဇ္ဇတိ, မရဏမုခေ စုဏ္ဏဝိစုဏ္ဏံ ဟောတိ။ ဧဝမ္ပိ ဖေဏပိဏ္ဍသဒိသံ။
ယထာ ပန ပုဗ္ဗုဠော အသာရော, ဧဝံ ဝေဒနာပိ။ ယထာ စ သော အဗလော, အဂယှုပဂေါ, န သက္ကာ တံ ဂဟေတွာ ဖလကံ ဝါ အာသနံ ဝါ ကာတုံ, ဂဟိတဂ္ဂဟိတောပိ ဘိဇ္ဇတေဝ၊ ဧဝံ ဝေဒနာပိ အဗလာ, အဂယှုပဂါ, န သက္ကာ ‘နိစ္စာ’တိ ဝါ ‘ဓုဝါ’တိ ဝါ ဂဟေတုံ, ဂဟိတာပိ န တထာ တိဋ္ဌတိ။ ဧဝံ အဂယှုပဂတာယပိ ဝေဒနာ ‘ပုဗ္ဗုဠသဒိသာ’။ ယထာ ပန တသ္မိံ တသ္မိံ ဥဒကဗိန္ဒုမှိ ပုဗ္ဗုဠော ဥပ္ပဇ္ဇတိ စေဝ နိရုဇ္ဈတိ စ, န စိရဋ္ဌိတိကော ဟောတိ၊ ဧဝံ ဝေဒနာပိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ စေဝ နိရုဇ္ဈတိ စ, န စိရဋ္ဌိတိကာ ဟောတိ, ဧကစ္ဆရက္ခဏေ ကောဋိသတသဟဿသင်္ချာ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ နိရုဇ္ဈတိ။ ယထာ စ ပုဗ္ဗုဠော ဥဒကတလံ, ဥဒကဗိန္ဒုံ, ဥဒကဇလ္လကံ သင်္ကဍ္ဎိတွာ ပုဋံ ကတွာ ဂဟဏဝါတဉ္စာတိ စတ္တာရိ ကာရဏာနိ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဧဝံ ဝေဒနာပိ ဝတ္ထုံ, အာရမ္မဏံ, ကိလေသဇာလံ, ဖဿသံဃဋ္ဋနဉ္စာတိ စတ္တာရိ ကာရဏာနိ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဧဝမ္ပိ ဝေဒနာ ပုဗ္ဗုဠသဒိသာ။
သညာပိ အသာရကဋ္ဌေန ‘မရီစိသဒိသာ’။ တထာ အဂယှုပဂဋ္ဌေန၊ န ဟိ သက္ကာ တံ ဂဟေတွာ ပိဝိတုံ ဝါ နှာယိတုံ ဝါ ဘာဇနံ ဝါ ပူရေတုံ။ အပိစ ယထာ မရီစိ ဝိပ္ဖန္ဒတိ, သဉ္ဇာတူမိဝေဂေါ ဝိယ ခါယတိ၊ ဧဝံ နီလသညာဒိဘေဒါ သညာပိ နီလာဒိအနုဘဝနတ္ထာယ ဖန္ဒတိ ဝိပ္ဖန္ဒတိ။ ယထာ စ မရီစိ မဟာဇနံ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၂။)ဝိပ္ပလမ္ဘေတိ, ‘ပရိပုဏ္ဏဝါပီ ဝိယ ပရိပုဏ္ဏနဒီ ဝိယ ဒိဿတီ’တိ ဝဒါပေတိ၊ ဧဝံ သညာပိ ဝိပ္ပလမ္ဘေတိ, ‘ဣဒံ နီလကံ သုဘံ သုခံ နိစ္စ’န္တိ ဝဒါပေတိ။ ပီတကာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဧဝံ ဝိပ္ပလမ္ဘနေနာပိ မရီစိသဒိသာ။
သင်္ခါရာပိ အသာရကဋ္ဌေန ‘ကဒလိက္ခန္ဓသဒိသာ’။ တထာ အဂယှုပဂဋ္ဌေန။ ယထေဝ ဟိ ကဒလိက္ခန္ဓတော ကိဉ္စိ ဂဟေတွာ န သက္ကာ ဂေါပါနသီအာဒီနမတ္ထာယ ဥပနေတုံ, ဥပနီတမ္ပိ န တထာ ဟောတိ၊ ဧဝံ သင်္ခါရာပိ န သက္ကာ နိစ္စာဒိဝသေန ဂဟေတုံ, ဂဟိတာပိ န တထာ ဟောန္တိ။ ယထာ စ ကဒလိက္ခန္ဓော ဗဟုဝဋ္ဋိသမောဓာနော ဟောတိ, ဧဝံ သင်္ခါရက္ခန္ဓောပိ ဗဟုဓမ္မသမောဓာနော။ ယထာ စ ကဒလိက္ခန္ဓော နာနာလက္ခဏော, အညောယေဝ ဟိ ဗာဟိရာယ ပတ္တဝဋ္ဋိယာ ဝဏ္ဏော, အညော တတော အဗ္ဘန္တရဗ္ဘန္တရာနံ၊ ဧဝမေဝ သင်္ခါရက္ခန္ဓောပိ အညဒေဝ ဖဿဿ လက္ခဏံ, အညံ စေတနာဒီနံ။ သမောဓာနေတွာ ပန သင်္ခါရက္ခန္ဓောတွေဝ ဝုစ္စတီတိ။ ဧဝမ္ပိ သင်္ခါရက္ခန္ဓော ကဒလိက္ခန္ဓသဒိသော။
ဝိညာဏမ္ပိ အသာရကဋ္ဌေန ‘မာယာသဒိသံ’။ တထာ အဂယှုပဂဋ္ဌေန။ ယထာ စ မာယာ ဣတ္တရာ လဟုပစ္စုပဋ္ဌာနာ, ဧဝံ ဝိညာဏံ။ တဉှိ တတောပိ ဣတ္တရတရဉ္စေဝ လဟုပစ္စုပဋ္ဌာနတရဉ္စ။ တေနေဝ ဟိ စိတ္တေန ပုရိသော အာဂတော ဝိယ, ဂတော ဝိယ, ဌိတော ဝိယ, နိသိန္နော ဝိယ ဟောတိ။ အညဒေဝ စာဂမနကာလေ စိတ္တံ, အညံ ဂမနကာလာဒီသု။ ဧဝမ္ပိ ဝိညာဏံ မာယာသဒိသံ။ မာယာ စ မဟာဇနံ ဝဉ္စေတိ, ယံ ကိဉ္စိဒေဝ ‘ဣဒံ သုဝဏ္ဏံ ရဇတံ မုတ္တာ’တိပိ ဂဟာပေတိ။ ဝိညာဏမ္ပိ မဟာဇနံ ဝဉ္စေတိ, တေနေဝ စိတ္တေန အာဂစ္ဆန္တံ ဝိယ, ဂစ္ဆန္တံ ဝိယ, ဌိတံ ဝိယ, နိသိန္နံ ဝိယ ကတွာ ဂါဟာပေတိ။ အညဒေဝ စ အာဂမနေ စိတ္တံ, အညံ ဂမနာဒီသု။ ဧဝမ္ပိ ဝိညာဏံ မာယာသဒိသံ။ ဝိသေသတော စ သုဘာရမ္မဏမ္ပိ ဩဠာရိကမ္ပိ အဇ္ဈတ္တိကရူပံ အသုဘန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဝေဒနာ တီဟိ ဒုက္ခတာဟိ အဝိနိမုတ္တတော ဒုက္ခာတိ သညာသင်္ခါရာ အဝိဓေယျတော အနတ္တာတိ ဝိညာဏံ ဥဒယဗ္ဗယဓမ္မတော အနိစ္စန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။
‘ဧဝံ ပဿန္တဿတ္ထသိဒ္ဓိတော’တိ ဧဝဉ္စ သင်္ခေပဝိတ္ထာရဝသေန ဒွိဓာ ပဿတော ယာ အတ္ထသိဒ္ဓိ ဟောတိ, တတောပိ ဝိနိစ္ဆယနယော ဝိညာတဗ္ဗော, သေယျထိဒံ – သင်္ခေပတော တာဝ ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓေသု ဥက္ခိတ္တာသိကပစ္စတ္ထိကာဒိဘာဝေန ပဿန္တော ခန္ဓေဟိ န ဝိဟညတိ။ ဝိတ္ထာရတော ပန ရူပါဒီနိ ဖေဏပိဏ္ဍာဒိသဒိသဘာဝေန ပဿန္တော န အသာရေသု သာရဒဿီ ဟောတိ။ ဝိသေသတော စ အဇ္ဈတ္တိကရူပံ အသုဘတော ပဿန္တော ကဗဠီကာရာဟာရံ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၃။)ပရိဇာနာတိ, အသုဘေ သုဘန္တိ ဝိပလ္လာသံ ပဇဟတိ, ကာမောဃံ ဥတ္တရတိ, ကာမယောဂေန ဝိသံယုဇ္ဇတိ, ကာမာသဝေန အနာသဝေါ ဟောတိ, အဘိဇ္ဈာကာယဂန္ထံ ဘိန္ဒတိ, ကာမုပါဒါနံ န ဥပါဒိယတိ။ ဝေဒနံ ဒုက္ခတော ပဿန္တော ဖဿာဟာရံ ပရိဇာနာတိ, ဒုက္ခေ သုခန္တိ ဝိပလ္လာသံ ပဇဟတိ, ဘဝေါဃံ ဥတ္တရတိ, ဘဝယောဂေန ဝိသံယုဇ္ဇတိ, ဘဝါသဝေန အနာသဝေါ ဟောတိ, ဗျာပါဒကာယဂန္ထံ ဘိန္ဒတိ, သီလဗ္ဗတုပါဒါနံ န ဥပါဒိယတိ။ သညံ သင်္ခါရေ စ အနတ္တတော ပဿန္တော မနောသဉ္စေတနာဟာရံ ပရိဇာနာတိ, အနတ္တနိ အတ္တာတိ ဝိပလ္လာသံ ပဇဟတိ, ဒိဋ္ဌောဃံ ဥတ္တရတိ, ဒိဋ္ဌိယောဂေန ဝိသံယုဇ္ဇတိ, ဒိဋ္ဌာသဝေန အနာသဝေါ ဟောတိ, ဣဒံ သစ္စာဘိနိဝေသကာယဂန္ထံ ဘိန္ဒတိ, အတ္တဝါဒုပါဒါနံ န ဥပါဒိယတိ။ ဝိညာဏံ အနိစ္စတော ပဿန္တော ဝိညာဏာဟာရံ ပရိဇာနာတိ, အနိစ္စေ နိစ္စန္တိ ဝိပလ္လာသံ ပဇဟတိ, အဝိဇ္ဇောဃံ ဥတ္တရတိ, အဝိဇ္ဇာယောဂေန ဝိသံယုဇ္ဇတိ, အဝိဇ္ဇာသဝေန အနာသဝေါ ဟောတိ, သီလဗ္ဗတပရာမာသကာယဂန္ထံ ဘိန္ဒတိ, ဒိဋ္ဌုပါဒါနံ န ဥပါဒိယတိ။
ဧဝံ မဟာနိသံသံ, ဝဓကာဒိဝသေန ဒဿနံ ယသ္မာ၊
တသ္မာ ခန္ဓေ ဓီရော, ဝဓကာဒိဝသေန ပဿေယျာတိ။
သုတ္တန္တဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ။
၂။ အဘိဓမ္မဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၂။ ဣဒါနိ အဘိဓမ္မဘာဇနီယံ ဟောတိ။ တတ္ထ ရူပက္ခန္ဓနိဒ္ဒေသော ဟေဋ္ဌာ ရူပကဏ္ဍေ ဝိတ္ထာရိတနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။
֍ ဋီ ၃၄။ ဝေဒနာက္ခန္ဓနိဒ္ဒေသေ ဧကဝိဓေနာတိ ဧကကောဋ္ဌာသေန။ ဖဿသမ္ပယုတ္တောတိ ဖဿေန သမ္ပယုတ္တော။ သဗ္ဗာပိ စတုဘူမိကဝေဒနာ။ သဟေတုကဒုကေ သဟေတုကာ စတုဘူမိကဝေဒနာ, အဟေတုကာ ကာမာဝစရာဝ။ ဣမိနာ ဥပါယေန ကုသလပဒါဒီဟိ ဝုတ္တာ ဝေဒနာ ဇာနိတဗ္ဗာ။ အပိစာယံ ဝေဒနာက္ခန္ဓော ဧကဝိဓေန ဖဿသမ္ပယုတ္တတော ဒဿိတော, ဒုဝိဓေန သဟေတုကာဟေတုကတော, တိဝိဓေန ဇာတိတော, စတုဗ္ဗိဓေန ဘူမန္တရတော, ပဉ္စဝိဓေန ဣန္ဒြိယတော။ တတ္ထ သုခိန္ဒြိယဒုက္ခိန္ဒြိယာနိ ကာယပ္ပသာဒဝတ္ထုကာနိ ကာမာဝစရာနေဝ။ သောမနဿိန္ဒြိယံ ဆဋ္ဌဝတ္ထုကံ ဝါ အဝတ္ထုကံ ဝါ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၄။)တေဘူမကံ။ ဒေါမနဿိန္ဒြိယံ ဆဋ္ဌဝတ္ထုကံ ကာမာဝစရံ။ ဥပေက္ခိန္ဒြိယံ စက္ခာဒိစတုပ္ပသာဒဝတ္ထုကံ ဆဋ္ဌဝတ္ထုကံ အဝတ္ထုကဉ္စ စတုဘူမကံ။ ဆဗ္ဗိဓေန ဝတ္ထုတော ဒဿိတော။ တတ္ထ ပုရိမာ ပဉ္စ ဝေဒနာ ပဉ္စပ္ပသာဒဝတ္ထုကာ ကာမာဝစရာဝ ဆဋ္ဌာ အဝတ္ထုကာ ဝါ သဝတ္ထုကာ ဝါ စတုဘူမိကာ။
သတ္တဝိဓေန တတ္ထ မနောသမ္ဖဿဇာ ဘေဒတော ဒဿိတာ, အဋ္ဌဝိဓေန တတ္ထ ကာယသမ္ဖဿဇာ ဘေဒတော, နဝဝိဓေန သတ္တဝိဓဘေဒေ မနောဝိညာဏဓာတုသမ္ဖဿဇာ ဘေဒတော, ဒသဝိဓေန အဋ္ဌဝိဓဘေဒေ မနောဝိညာဏဓာတုသမ္ဖဿဇာ ဘေဒတော။ ဧတေသု ဟိ သတ္တဝိဓဘေဒေ မနောသမ္ဖဿဇာ မနောဓာတုသမ္ဖဿဇာ, မနောဝိညာဏဓာတုသမ္ဖဿဇာတိ ဒွိဓာ ဘိန္နာ။ အဋ္ဌဝိဓဘေဒေ တာယ သဒ္ဓိံ ကာယသမ္ဖဿဇာပိ သုခါ ဒုက္ခာတိ ဒွိဓာ ဘိန္နာ။ နဝဝိဓဘေဒေ သတ္တဝိဓေ ဝုတ္တာ မနောဝိညာဏဓာတုသမ္ဖဿဇာ ကုသလာဒိဝသေန တိဓာ ဘိန္နာ။ ဒသဝိဓဘေဒေ အဋ္ဌဝိဓေ ဝုတ္တာ မနောဝိညာဏဓာတုသမ္ဖဿဇာ ကုသလာဒိဝသေနေဝ တိဓာ ဘိန္နာ။
ကုသလတ္တိကော စေတ္ထ ကေဝလံ ပူရဏတ္ထမေဝ ဝုတ္တော။ သတ္တဝိဓအဋ္ဌဝိဓနဝဝိဓဘေဒေသု ပန နယံ ဒါတုံ ယုတ္တဋ္ဌာနေ နယော ဒိန္နော။ အဘိဓမ္မဉှိ ပတွာ တထာဂတေန နယံ ဒါတုံ ယုတ္တဋ္ဌာနေ နယော အဒိန္နော နာမ နတ္ထိ။ အယံ တာဝ ဒုကမူလကေ ဧကော ဝါရော။
သတ္ထာ ဟိ ဣမသ္မိံ အဘိဓမ္မဘာဇနီယေ ဝေဒနာက္ခန္ဓံ ဘာဇေန္တော တိကေ ဂဟေတွာ ဒုကေသု ပက္ခိပိ, ဒုကေ ဂဟေတွာ တိကေသု ပက္ခိပိ, တိကေ စ ဒုကေ စ ဥဘတောဝဍ္ဎနနီဟာရေန အာဟရိ၊ သတ္တဝိဓေန, စတုဝီသတိဝိဓေန, တိံသဝိဓေန, ဗဟုဝိဓေနာတိ သဗ္ဗထာပိ ဗဟုဝိဓေန ဝေဒနာက္ခန္ဓံ ဒဿေသိ။ ကသ္မာ? ပုဂ္ဂလဇ္ဈာသယေန စေဝ ဒေသနာဝိလာသေန စ။ ဓမ္မံ သောတုံ နိသိန္နဒေဝပရိသာယ ဟိ ယေ ဒေဝပုတ္တာ တိကေ အာဒါယ ဒုကေသု ပက္ခိပိတွာ ကထိယမာနံ ပဋိဝိဇ္ဈိတုံ သက္ကောန္တိ, တေသံ သပ္ပါယဝသေန တထာ ကတွာ ဒေသေသိ။ ယေ ဣတရေဟိ အာကာရေဟိ ကထိယမာနံ ပဋိဝိဇ္ဈိတုံ သက္ကောန္တိ, တေသံ တေဟာကာရေဟိ ဒေသေသီတိ။ အယမေတ္ထ ‘ပုဂ္ဂလဇ္ဈာသယော’။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ပန အတ္တနော မဟာဝိသယတာယ တိကေ ဝါ ဒုကေသု ပက္ခိပိတွာ, ဒုကေ ဝါ တိကေသု ဥဘတောဝဍ္ဎနေန ဝါ, သတ္တဝိဓာဒိနယေန ဝါ,
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၅။)ယထာ ယထာ ဣစ္ဆတိ တထာ တထာ ဒေသေတုံ သက္ကောတိ။ တသ္မာပိ ဣမေဟာကာရေဟိ ဒေသေသီတိ အယမဿ ‘ဒေသနာဝိလာသော’။
တတ္ထ တိကေ အာဒါယ ဒုကေသု ပက္ခိပိတွာ ဒေသိတဝါရော ဒုကမူလကော နာမ။ ဒုကေ အာဒါယ တိကေသု ပက္ခိပိတွာ ဒေသိတဝါရော တိကမူလကော နာမ။ တိကေ စ ဒုကေ စ ဥဘတော ဝဍ္ဎေတွာ ဒေသိတဝါရော ဥဘတောဝဍ္ဎိတကော နာမ။ အဝသာနေ သတ္တဝိဓေနာတိအာဒိဝါရော ဗဟုဝိဓဝါရော နာမာတိ ဣမေ တာဝ စတ္တာရော မဟာဝါရာ။
တတ္ထ ဒုကမူလကေ ဒုကေသု လဗ္ဘမာနေန ဧကေကေန ဒုကေန သဒ္ဓိံ တိကေသု အလဗ္ဘမာနေ ဝေဒနာတ္တိကပီတိတ္တိကသနိဒဿနတ္တိကေ အပနေတွာ, သေသေ လဗ္ဘမာနကေ ဧကူနဝီသတိ တိကေ ယောဇေတွာ, ဒုတိယဒုကပဌမတ္တိကယောဇနဝါရာဒီနိ နဝဝါရသတာနိ ပညာသဉ္စ ဝါရာ ဟောန္တိ။ တေ သဗ္ဗေပိ ပါဠိယံ သံခိပိတွာ တတ္ထ တတ္ထ ဒဿေတဗ္ဗယုတ္တကံ ဒဿေတွာ ဝုတ္တာ။ အသမ္မုယှန္တေန ပန ဝိတ္ထာရတော ဝေဒိတဗ္ဗာ။
တိကမူလကေပိ တိကေသု လဗ္ဘမာနေန ဧကေကေန တိကေန သဒ္ဓိံ ဒုကေသု အလဗ္ဘမာနေ ပဌမဒုကာဒယော ဒုကေ အပနေတွာ, သေသေ လဗ္ဘမာနကေ သဟေတုကဒုကာဒယော ပညာသ ဒုကေ ယောဇေတွာ, ပဌမတ္တိကဒုတိယဒုကယောဇနဝါရာဒီနိ နဝဝါရသတာနိ ပညာသဉ္စ ဝါရာ ဟောန္တိ။ တေပိ သဗ္ဗေ ပါဠိယံ သင်္ခိပိတွာ တတ္ထ တတ္ထ ဒဿေတဗ္ဗယုတ္တကံ ဒဿေတွာ ဝုတ္တာ။ အသမ္မုယှန္တေန ပန ဝိတ္ထာရတော ဝေဒိတဗ္ဗာ။
ဥဘတောဝဍ္ဎိတကေ ဒုဝိဓဘေဒေ ဒုတိယဒုကံ တိဝိဓဘေဒေ စ ပဌမတိကံ အာဒိံ ကတွာ လဗ္ဘမာနေဟိ ဧကူနဝီသတိယာ ဒုကေဟိ လဗ္ဘမာနေ ဧကူနဝီသတိတိကေ ယောဇေတွာ ဒုတိယဒုကပဌမတိကယောဇနဝါရာဒယော ဧကူနဝီသတိဝါရာ ဝုတ္တာ။ ဧသ ဒုကတိကာနံ ဝသေန ဥဘတောဝဍ္ဎိတတ္တာ ဥဘတောဝဍ္ဎိတကော နာမ တတိယော မဟာဝါရော။
ဗဟုဝိဓဝါရဿ သတ္တဝိဓနိဒ္ဒေသေ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ လဗ္ဘမာနေသု ဧကူနဝီသတိယာ တိကေသု ဧကေကေန သဒ္ဓိံ စတဿော ဘူမိယော ယောဇေတွာ ဧကူနဝီသတိ သတ္တဝိဓဝါရာ ဝုတ္တာ။ စတုဝီသတိဝိဓနိဒ္ဒေသေပိ တေသံယေဝ တိကာနံ ဝသေန ဧကူနဝီသတိဝါရာ ဝုတ္တာ။ တထာ ဗဟုဝိဓဝါရေ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၆။)စာတိ။ တိံသဝိဓဝါရော ဧကောယေဝါတိ သဗ္ဗေပိ အဋ္ဌပညာသ ဝါရာ ဟောန္တိ။ အယံ တာဝေတ္ထ ဝါရပရိစ္ဆေဒဝသေန ပါဠိဝဏ္ဏနာ။
ဣဒါနိ အတ္ထဝဏ္ဏနာ ဟောတိ။ တတ္ထ သတ္တဝိဓနိဒ္ဒေသော တာဝ ဥတ္တာနတ္ထောယေဝ။ စတုဝီသတိဝိဓနိဒ္ဒေသေ စက္ခုသမ္ဖဿပစ္စယာ ဝေဒနာက္ခန္ဓော အတ္ထိ ကုသလောတိ ကာမာဝစရအဋ္ဌကုသလစိတ္တဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ အတ္ထိ အကုသလောတိ ဒွါဒသအကုသလစိတ္တဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ အတ္ထိ အဗျာကတောတိ တိဿော မနောဓာတုယော, တိဿော အဟေတုကမနောဝိညာဏဓာတုယော, အဋ္ဌ မဟာဝိပါကာနိ, ဒသ ကာမာဝစရကိရိယာတိ စတုဝီသတိယာ စိတ္တာနံ ဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗော။
တတ္ထ အဋ္ဌ ကုသလာနိ ဒွါဒသ အကုသလာနိ စ ဇဝနဝသေန လဗ္ဘန္တိ။ ကိရိယမနောဓာတု အာဝဇ္ဇနဝသေန လဗ္ဘတိ။ ဒွေ ဝိပါကမနောဓာတုယော သမ္ပဋိစ္ဆနဝသေန, တိဿော ဝိပါကမနောဝိညာဏဓာတုယော သန္တီရဏတဒါရမ္မဏဝသေန, ကိရိယာဟေတုကမနောဝိညာဏဓာတု ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနဝသေန, အဋ္ဌ မဟာဝိပါကစိတ္တာနိ တဒါရမ္မဏဝသေန, နဝ ကိရိယစိတ္တာနိ ဇဝနဝသေန လဗ္ဘန္တိ။ သောတဃာနဇိဝှါကာယဒွါရေသုပိ ဧသေဝ နယော။
မနောဒွါရေ ပန အတ္ထိ ကုသလောတိ စတုဘူမကကုသလဝသေန ကထိတံ, အတ္ထိ အကုသလောတိ ဒွါဒသအကုသလဝသေန။ အတ္ထိ အဗျာကတောတိ ဧကာဒသန္နံ ကာမာဝစရဝိပါကာနံ, ဒသန္နံ ကိရိယာနံ, နဝန္နံ ရူပါဝစရာရူပါဝစရကိရိယာနံ, စတုန္နံ သာမညဖလာနန္တိ စတုတ္တိံသစိတ္တုပ္ပါဒဝသေန ကထိတံ။ တတ္ထ စတုဘူမကကုသလဉ္စေဝ အကုသလဉ္စ ဇဝနဝသေန လဗ္ဘတိ။ ကိရိယတော အဟေတုကမနောဝိညာဏဓာတု အာဝဇ္ဇနဝသေန, ဧကာဒသ ဝိပါကစိတ္တာနိ တဒါရမ္မဏဝသေန, တေဘူမကကိရိယာ စေဝ သာမညဖလာနိ စ ဇဝနဝသေနေဝ လဗ္ဘန္တိ။ တာနိ သတ္တဝိဓာဒီသု ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဌတွာ ကထေတုံ ဝဋ္ဋန္တိ။ တိံသဝိဓေ ပန ဌတွာ ဒီပိယမာနာနိ သုခဒီပနာနိ ဟောန္တီတိ တိံသဝိဓသ္မိံယေဝ ဌတွာ ဒီပယိံသု။
ဧတာနိ ဟိ သဗ္ဗာနိပိ စိတ္တာနိ စက္ခုဒွါရေ ဥပနိဿယကောဋိယာ, သမတိက္ကမဝသေန, ဘာဝနာဝသေနာတိ တီဟာကာရေဟိ လဗ္ဘန္တိ။ တထာ သောတဒွါရမနောဒွါရေသုပိ။ ဃာနဇိဝှါကာယဒွါရေသု ပန သမတိက္ကမဝသေန, ဘာဝနာဝသေနာတိ ဒွီဟေဝါကာရေဟိ လဗ္ဘန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ကထံ? ဣဓ ဘိက္ခု ဝိဟာရစာရိကံ စရမာနော ကသိဏမဏ္ဍလံ ဒိသွာ ‘ကိံ နာမေတ’န္တိ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၇။)ပုစ္ဆိတွာ ‘ကသိဏမဏ္ဍလ’န္တိ ဝုတ္တေ ပုန ‘ကိံ ဣမိနာ ကရောန္တီ’တိ ပုစ္ဆတိ။ အထဿ အာစိက္ခန္တိ – ‘ဧဝံ ဘာဝေတွာ ဈာနာနိ ဥပ္ပါဒေတွာ, သမာပတ္တိပဒဋ္ဌာနံ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ, အရဟတ္တံ ပါပုဏန္တီ’တိ။ အဇ္ဈာသယသမ္ပန္နော ကုလပုတ္တော ‘ဘာရိယံ ဧတ’န္တိ အသလ္လက္ခေတွာ ‘မယာပိ ဧသ ဂုဏော နိဗ္ဗတ္တေတုံ ဝဋ္ဋတိ, န ခေါ ပန သက္ကာ ဧသ နိပဇ္ဇိတွာ နိဒ္ဒါယန္တေန နိဗ္ဗတ္တေတုံ, အာဒိတောဝ ဝီရိယံ ကာတုံ သီလံ သောဓေတုံ ဝဋ္ဋတီ’တိ စိန္တေတွာ သီလံ သောဓေတိ။ တတော သီလေ ပတိဋ္ဌာယ ဒသ ပလိဗောဓေ ဥပစ္ဆိန္ဒိတွာ, တိစီဝရပရမေန သန္တောသေန သန္တုဋ္ဌော, အာစရိယုပဇ္ဈာယာနံ ဝတ္တပဋိဝတ္တံ ကတွာ, ကမ္မဋ္ဌာနံ ဥဂ္ဂဏှိတွာ, ကသိဏပရိကမ္မံ ကတွာ, သမာပတ္တိယော ဥပ္ပါဒေတွာ, သမာပတ္တိပဒဋ္ဌာနံ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ, အရဟတ္တံ ပါပုဏာတိ။ တတ္ထ သဗ္ဗာပိ ပရိကမ္မဝေဒနာ ကာမာဝစရာ, အဋ္ဌသမာပတ္တိဝေဒနာ ရူပါဝစရာရူပါဝစရာ, မဂ္ဂဖလဝေဒနာ လောကုတ္တရာတိ ဧဝံ စက္ခုဝိညာဏံ စတုဘူမိကဝေဒနာနိဗ္ဗတ္တိယာ ဗလဝပစ္စယော ဟောတီတိ စတုဘူမိကဝေဒနာ စက္ခုသမ္ဖဿပစ္စယာ နာမ ဇာတာ။ ဧဝံ တာဝ ‘ဥပနိဿယဝသေန’ လဗ္ဘန္တိ။
စက္ခုဒွါရေ ပန ရူပေ အာပါထဂတေ ‘ဣဋ္ဌေ မေ အာရမ္မဏေ ရာဂေါ ဥပ္ပန္နော, အနိဋ္ဌေ ပဋိဃော, အသမပေက္ခနာယ မောဟော, ဝိနိဗန္ဓဿ ပန မေ မာနော ဥပ္ပန္နော, ပရာမဋ္ဌဿ ဒိဋ္ဌိ, ဝိက္ခေပဂတဿ ဥဒ္ဓစ္စံ, အသန္နိဋ္ဌာဂတဿ ဝိစိကိစ္ဆာ, ထာမဂတဿ အနုသယော ဥပ္ပန္နော’တိ ပရိဂ္ဂဟေ ဌိတော ကုလပုတ္တော အတ္တနော ကိလေသုပ္ပတ္တိံ ဉတွာ ‘ဣမေ မေ ကိလေသာ ဝဍ္ဎမာနာ အနယဗျသနာယ သံဝတ္တိဿန္တိ, ဟန္ဒ နေ နိဂ္ဂဏှာမီ’တိ စိန္တေတွာ ‘န ခေါ ပန သက္ကာ နိပဇ္ဇိတွာ နိဒ္ဒါယန္တေန ကိလေသေ နိဂ္ဂဏှိတုံ၊ အာဒိတောဝ ဝီရိယံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ သီလံ သောဓေတု’န္တိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ ပဋိပဇ္ဇိတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏာတိ။ တတ္ထ သဗ္ဗာပိ ပရိကမ္မဝေဒနာ ကာမာဝစရာ, အဋ္ဌသမာပတ္တိဝေဒနာ ရူပါဝစရာရူပါဝစရာ, မဂ္ဂဖလဝေဒနာ လောကုတ္တရာတိ ဧဝံ ရူပါရမ္မဏေ ဥပ္ပန္နံ ကိလေသံ သမတိက္ကမိတွာ ဂတာတိ စတုဘူမိကဝေဒနာ စက္ခုသမ္ဖဿပစ္စယာ နာမ ဇာတာ။ ဧဝံ ‘သမတိက္ကမဝသေန’ လဗ္ဘန္တိ။
စက္ခုဒွါရေ ပန ရူပေ အာပါထဂတေ ဧကော ဧဝံ ပရိဂ္ဂဟံ ပဋ္ဌပေတိ – ‘ဣဒံ ရူပံ ကိံ နိဿိတ’န္တိ? တတော နံ ‘ဘူတနိဿိတ’န္တိ ဉတွာ စတ္တာရိ မဟာဘူတာနိ ဥပါဒါရူပဉ္စ ရူပန္တိ ပရိဂ္ဂဏှာတိ, တဒါရမ္မဏေ ဓမ္မေ အရူပန္တိ ပရိဂ္ဂဏှာတိ။ တတော သပ္ပစ္စယံ နာမရူပံ ပရိဂဏှိတွာ တီဏိ လက္ခဏာနိ အာရောပေတွာ ဝိပဿနာပဋိပါဋိယာ သင်္ခါရေ သမ္မသိတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏာတိ။ တတ္ထ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၈။)သဗ္ဗာပိ ပရိကမ္မဝေဒနာ ကာမာဝစရာ, အဋ္ဌသမာပတ္တိဝေဒနာ ရူပါဝစရာရူပါဝစရာ, မဂ္ဂဖလဝေဒနာ လောကုတ္တရာတိ ဧဝံ ရူပါရမ္မဏံ သမ္မသိတွာ နိဗ္ဗတ္တိတာတိ အယံ ဝေဒနာ စက္ခုသမ္ဖဿပစ္စယာ နာမ ဇာတာ။ ဧဝံ ‘ဘာဝနာဝသေန’ လဗ္ဘန္တိ။
အပရော ဘိက္ခု သုဏာတိ – ‘ကသိဏပရိကမ္မံ ကိရ ကတွာ သမာပတ္တိယော ဥပ္ပါဒေတွာ သမာပတ္တိပဒဋ္ဌာနံ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏန္တီ’တိ။ အဇ္ဈာသယသမ္ပန္နော ကုလပုတ္တော ‘ဘာရိယံ ဧတ’န္တိ အသလ္လက္ခေတွာ ‘မယာပိ ဧသ ဂုဏော နိဗ္ဗတ္တေတုံ ဝဋ္ဋတီ’တိ ပုရိမနယေနေဝ ပဋိပဇ္ဇိတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏာတိ။ တတ္ထ သဗ္ဗာပိ ပရိကမ္မဝေဒနာ ကာမာဝစရာ, အဋ္ဌသမာပတ္တိဝေဒနာ ရူပါဝစရာရူပါဝစရာ, မဂ္ဂဖလဝေဒနာ လောကုတ္တရာတိ ဧဝံ သောတဝိညာဏံ စတုဘူမိကဝေဒနာ နိဗ္ဗတ္တိယာ ဗလဝပစ္စယော ဟောတီတိ စတုဘူမိကဝေဒနာ သောတသမ္ဖဿပစ္စယာ နာမ ဇာတာ။ ဧဝံ တာဝ ‘ဥပနိဿယဝသေန’ လဗ္ဘန္တိ။
သောတဒွါရေ ပန သဒ္ဒေ အာပါထဂတေတိ သဗ္ဗံ စက္ခုဒွါရေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧဝံ သဒ္ဒါရမ္မဏေ ဥပ္ပန္နံ ကိလေသံ သမတိက္ကမိတွာ ဂတာတိ စတုဘူမိကဝေဒနာ သောတသမ္ဖဿပစ္စယာ နာမ ဇာတာ။ ဧဝံ ‘သမတိက္ကမဝသေန’ လဗ္ဘန္တိ။
သောတဒွါရေ ပန သဒ္ဒေ အာပါထဂတေ ဧကော ဧဝံ ပရိဂ္ဂဟံ ပဋ္ဌပေတိ – အယံ သဒ္ဒေါ ကိံ နိဿိတောတိ သဗ္ဗံ စက္ခုဒွါရေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧဝံ သဒ္ဒါရမ္မဏံ သမ္မသိတွာ နိဗ္ဗတ္တိတာတိ အယံ ဝေဒနာ သောတသမ္ဖဿပစ္စယာ နာမ ဇာတာ။ ဧဝံ ‘ဘာဝနာဝသေန’ လဗ္ဘန္တိ။
ဃာနဇိဝှါကာယဒွါရေသု ပန ဂန္ဓာရမ္မဏာဒီသု အာပါထဂတေသု ‘ဣဋ္ဌေ မေ အာရမ္မဏေ ရာဂေါ ဥပ္ပန္နော’တိ သဗ္ဗံ စက္ခုဒွါရေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧဝံ ဂန္ဓာရမ္မဏာဒီသု ဥပ္ပန္နံ ကိလေသံ သမတိက္ကမိတွာ ဂတာတိ စတုဘူမိကဝေဒနာ ဃာနဇိဝှါကာယသမ္ဖဿပစ္စယာ နာမ ဇာတာ။ ဧဝံ တီသု ဒွါရေသု ‘သမတိက္ကမဝသေန’ လဗ္ဘန္တိ။
ဃာနဒွါရာဒီသု ပန ဂန္ဓာဒီသု အာပါထဂတေသု ဧကော ဧဝံ ပရိဂ္ဂဟံ ပဋ္ဌပေတိ – ‘အယံ ဂန္ဓော, အယံ ရသော, ဣဒံ ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ ကိံ နိဿိတ’န္တိ သဗ္ဗံ စက္ခုဒွါရေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧဝံ ဂန္ဓာရမ္မဏာဒီနိ သမ္မသိတွာ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၉။)နိဗ္ဗတ္တိတာတိ အယံ ဝေဒနာ ဃာနဇိဝှါကာယသမ္ဖဿပစ္စယာ နာမ ဇာတာ။ ဧဝံ ‘ဘာဝနာဝသေန’ လဗ္ဘန္တိ။
မနောဒွါရေ ပန တီဟိပိ အာကာရေဟိ လဗ္ဘန္တိ။ ဧကစ္စော ဟိ ဇာတိံ ဘယတော ပဿတိ, ဇရံ ဗျာဓိံ မရဏံ ဘယတော ပဿတိ, ဘယတော ဒိသွာ ‘ဇာတိဇရာဗျာဓိမရဏေဟိ မုစ္စိတုံ ဝဋ္ဋတိ, န ခေါ ပန သက္ကာ နိပဇ္ဇိတွာ နိဒ္ဒါယန္တေန ဇာတိအာဒီဟိ မုစ္စိတုံ, အာဒိတောဝ ဝီရိယံ ကာတုံ သီလံ သောဓေတုံ ဝဋ္ဋတီ’တိ စိန္တေတွာ စက္ခုဒွါရေ ဝုတ္တနယေနေဝ ပဋိပဇ္ဇိတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏာတိ။ တတ္ထ သဗ္ဗာပိ ပရိကမ္မဝေဒနာ ကာမာဝစရာ, အဋ္ဌသမာပတ္တိဝေဒနာ ရူပါဝစရာရူပါဝစရာ, မဂ္ဂဖလဝေဒနာ လောကုတ္တရာတိ ဧဝံ ဇာတိဇရာဗျာဓိမရဏံ စတုဘူမိကဝေဒနာနိဗ္ဗတ္တိယာ ဗလဝပစ္စယော ဟောတီတိ စတုဘူမိကဝေဒနာ မနောသမ္ဖဿပစ္စယာ နာမ ဇာတာ။ ဧဝံ တာဝ ‘ဥပနိဿယဝသေန’ လဗ္ဘန္တိ။
မနောဒွါရေ ပန ဓမ္မာရမ္မဏေ အာပါထဂတေတိ သဗ္ဗံ စက္ခုဒွါရေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧဝံ ဓမ္မာရမ္မဏေ ဥပ္ပန္နံ ကိလေသံ သမတိက္ကမိတွာ ဂတာတိ စတုဘူမိကဝေဒနာ မနောသမ္ဖဿပစ္စယာ နာမ ဇာတာ။ ဧဝံ ‘သမတိက္ကမဝသေန’ လဗ္ဘန္တိ။
မနောဒွါရေ ပန ဓမ္မာရမ္မဏေ အာပါထဂတေ ဧကော ဧဝံ ပရိဂ္ဂဟံ ပဋ္ဌပေတိ – ‘ဧတံ ဓမ္မာရမ္မဏံ ကိံ နိဿိတ’န္တိ? ‘ဝတ္ထုနိဿိတ’န္တိ။ ‘ဝတ္ထု ကိံ နိဿိတ’န္တိ? ‘မဟာဘူတာနိ နိဿိတ’န္တိ။ သော စတ္တာရိ မဟာဘူတာနိ ဥပါဒါရူပဉ္စ ရူပန္တိ ပရိဂ္ဂဏှာတိ, တဒါရမ္မဏေ ဓမ္မေ အရူပန္တိ ပရိဂ္ဂဏှာတိ။ တတော သပ္ပစ္စယံ နာမရူပံ ပရိဂ္ဂဏှိတွာ တီဏိ လက္ခဏာနိ အာရောပေတွာ ဝိပဿနာပဋိပါဋိယာ သင်္ခါရေ သမ္မသိတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏာတိ။ တတ္ထ သဗ္ဗာပိ ပရိကမ္မဝေဒနာ ကာမာဝစရာ, အဋ္ဌသမာပတ္တိဝေဒနာ ရူပါဝစရာရူပါဝစရာ, မဂ္ဂဖလဝေဒနာ လောကုတ္တရာတိ ဧဝံ ဓမ္မာရမ္မဏံ သမ္မသိတွာ နိဗ္ဗတ္တိတာတိ အယံ ဝေဒနာ မနောသမ္ဖဿပစ္စယာ နာမ ဇာတာ။ ဧဝံ ‘ဘာဝနာဝသေန’ လဗ္ဘန္တိ။ ယာ ပနေတာ သဗ္ဗေသမ္ပိ စတုဝီသတိဝိဓာဒီနံ ဝါရာနံ ပရိယောသာနေသု စက္ခုသမ္ဖဿဇာ ဝေဒနာ…ပေ… မနောသမ္ဖဿဇာ ဝေဒနာတိ ဆ ဆ ဝေဒနာ ဝုတ္တာ, တာ သမ္ပယုတ္တပစ္စယဝသေန ဝုတ္တာတိ။
အယံ ဝေဒနာက္ခန္ဓနိဒ္ဒေသော။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၀။)သညာက္ခန္ဓာဒယောပိ ဣမိနာ ဥပါယေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ကေဝလဉှိ သညာက္ခန္ဓနိဒ္ဒေသေ တိကေသု ဝေဒနာတ္တိကပီတိတ္တိကာပိ လဗ္ဘန္တိ, ဒုကေသု စ သုခသဟဂတဒုကာဒယောပိ။ သင်္ခါရက္ခန္ဓနိဒ္ဒေသေ ဖဿဿာပိ သင်္ခါရက္ခန္ဓပရိယာပန္နတ္တာ ဖဿသမ္ပယုတ္တောတိ အဝတွာ စိတ္တသမ္ပယုတ္တောတိ ဝုတ္တံ။ ဒုကေသု စေတ္ထ ဟေတုဒုကာဒယောပိ လဗ္ဘန္တိ။ တိကာ သညာက္ခန္ဓသဒိသာ ဧဝ။ ဝိညာဏက္ခန္ဓနိဒ္ဒေသေ စက္ခုသမ္ဖဿဇာဒိဘာဝံ အဝတွာ စက္ခုဝိညာဏန္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ န ဟိ သက္ကာ ဝိညာဏံ မနောသမ္ဖဿဇန္တိ နိဒ္ဒိသိတုံ။ သေသမေတ္ထ သညာက္ခန္ဓေ ဝုတ္တသဒိသမေဝ။ ဣမေသံ ပန တိဏ္ဏမ္ပိ ခန္ဓာနံ နိဒ္ဒေသေယေဝ ဝေဒနာက္ခန္ဓနိဒ္ဒေသတော အတိရေကတိကဒုကာ လဒ္ဓါ။ တေသံ ဝသေန ဝါရပ္ပဘေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ။
အဘိဓမ္မဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ။
၃။ ပဉှာပုစ္ဆကဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၅၀။ ဣဒါနိ ပဉှာပုစ္ဆကံ ဟောတိ။ တတ္ထ ပဉှာပုစ္ဆနေ ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ ‘‘ကတိကုသလာ? ကတိအကုသလာ? ကတိအဗျာကတာ’’တိအာဒိနာ နယေန ယံ လဗ္ဘတိ, ယဉ္စ န လဗ္ဘတိ, တံ သဗ္ဗံ ပုစ္ဆိတွာ ဝိဿဇ္ဇနေ ‘‘ရူပက္ခန္ဓော အဗျာကတော’’တိအာဒိနာ နယေန ယံ လဗ္ဘတိ တဒေဝ ဥဒ္ဓဋန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယတ္ထ ယတ္ထ စ ‘ဧကော ခန္ဓော’တိ ဝါ ‘ဒွေ ခန္ဓာ’တိ ဝါ ပရိစ္ဆေဒံ အကတွာ ‘‘သိယာ ဥပ္ပန္နာ, သိယာ အနုပ္ပန္နာ’’တိအာဒိနာ နယေန တန္တိ ဌပိတာ, တတ္ထ တတ္ထ ပဉ္စန္နမ္ပိ ခန္ဓာနံ ဂဟဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သေသော တေသံ တေသံ ခန္ဓာနံ ကုသလာဒိဝိဘာဂေါ ဟေဋ္ဌာ ဓမ္မသင်္ဂဟဋ္ဌကထာယံ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၉၈၅) ဝုတ္တောယေဝ။
အာရမ္မဏတ္တိကေသု ပန စတ္တာရော ခန္ဓာ ပဉ္စပဏ္ဏာသ ကာမာဝစရဓမ္မေ အာရဗ္ဘ ရဇ္ဇန္တဿ ဒုဿန္တဿ မုယှန္တဿ သံဝရန္တဿ သမ္မသန္တဿ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ စ ပရိတ္တာရမ္မဏာ ဟောန္တိ, သတ္တဝီသတိ ရူပါရူပါဝစရဓမ္မေ အာရဗ္ဘ ရဇ္ဇန္တဿ ဒုဿန္တဿ မုယှန္တဿ သံဝရန္တဿ ပရိဂ္ဂဟံ ပဋ္ဌပေန္တဿ မဟဂ္ဂတာရမ္မဏာ, မဂ္ဂဖလနိဗ္ဗာနာနိ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ အပ္ပမာဏာရမ္မဏာ, ပညတ္တိံ ပစ္စဝေက္ခဏကာလေ နဝတ္တဗ္ဗာရမ္မဏာတိ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၁။)တေယေဝ သေက္ခာသေက္ခာနံ မဂ္ဂပစ္စဝေက္ခဏကာလေ မဂ္ဂါရမ္မဏာ ဟောန္တိ, မဂ္ဂကာလေ သဟဇာတဟေတုနာ မဂ္ဂဟေတုကာ, မဂ္ဂံ ဂရုံ ကတွာ ပစ္စဝေက္ခဏကာလေ အာရမ္မဏာဓိပတိနာ မဂ္ဂါဓိပတိနော, ဝီရိယဇေဋ္ဌကံ ဝါ ဝီမံသဇေဋ္ဌကံ ဝါ မဂ္ဂံ ဘာဝေန္တဿ သဟဇာတာဓိပတိနာ မဂ္ဂါဓိပတိနော, ဆန္ဒဇေဋ္ဌကံ ပန စိတ္တဇေဋ္ဌကံ ဝါ ဘာဝေန္တဿ နဝတ္တဗ္ဗာရမ္မဏာ နာမ ဟောန္တိ။
အတီတာနိ ပန ခန္ဓဓာတုအာယတနာနိ အာရဗ္ဘ ရဇ္ဇန္တဿ ဒုဿန္တဿ မုယှန္တဿ သံဝရန္တဿ ပရိဂ္ဂဟံ ပဋ္ဌပေန္တဿ အတီတာရမ္မဏာ ဟောန္တိ, အနာဂတာနိ အာရဗ္ဘ အနာဂတာရမ္မဏာ ဟောန္တိ, ပစ္စုပ္ပန္နာနိ အာရဗ္ဘ ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏာ ဟောန္တိ, ပညတ္တိံ ဝါ နိဗ္ဗာနံ ဝါ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ နဝတ္တဗ္ဗာရမ္မဏာ ဟောန္တိ။
တထာ အတ္တနော ခန္ဓဓာတုအာယတနာနိ အာရဗ္ဘ ရဇ္ဇန္တဿ ဒုဿန္တဿ မုယှန္တဿ သံဝရန္တဿ ပရိဂ္ဂဟံ ပဋ္ဌပေန္တဿ အဇ္ဈတ္တာရမ္မဏာ ဟောန္တိ, ပရေသံ ခန္ဓဓာတုအာယတနာနိ အာရဗ္ဘ ဧဝံ ပဝတ္တေန္တဿ ဗဟိဒ္ဓါရမ္မဏာ, ပဏ္ဏတ္တိနိဗ္ဗာနပစ္စဝေက္ခဏကာလေပိ ဗဟိဒ္ဓါရမ္မဏာယေဝ, ကာလေန အဇ္ဈတ္တံ ကာလေန ဗဟိဒ္ဓါ ဓမ္မေသု ဧဝံ ပဝတ္တေန္တဿ အဇ္ဈတ္တဗဟိဒ္ဓါရမ္မဏာ, အာကိဉ္စညာယတနကာလေ နဝတ္တဗ္ဗာရမ္မဏာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
ဣတိ ဘဂဝါ ဣမံ ခန္ဓဝိဘင်္ဂံ သုတ္တန္တဘာဇနီယာဒိဝသေန တယော ပရိဝဋ္ဋေ နီဟရိတွာ ဘာဇေန္တော ဒဿေသိ။ တီသုပိ ဟိ ပရိဝဋ္ဋေသု ဧကောဝ ပရိစ္ဆေဒေါ။ ရူပက္ခန္ဓော ဟိ သဗ္ဗတ္ထ ကာမာဝစရောယေဝ။ စတ္တာရော ခန္ဓာ စတုဘူမကာ လောကိယလောကုတ္တရမိဿကာ ကထိတာတိ။
သမ္မောဟဝိနောဒနိယာ ဝိဘင်္ဂဋ္ဌကထာယ
ခန္ဓဝိဘင်္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၂။)၂။ အာယတနဝိဘင်္ဂေါ
၁။ သုတ္တန္တဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၅၄။ ဣဒါနိ တဒနန္တရေ အာယတနဝိဘင်္ဂနိဒ္ဒေသေ သုတ္တန္တဘာဇနီယံ တာဝ ဒဿေန္တော ဒွါဒသာယတနာနိ စက္ခာယတနံ ရူပါယတနန္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ပါဠိမုတ္တကေန တာဝ နယေန –
အတ္ထလက္ခဏတာဝတွ, ကမသင်္ခေပဝိတ္ထာရာ၊
တထာ ဒဋ္ဌဗ္ဗတော စေဝ, ဝိညာတဗ္ဗော ဝိနိစ္ဆယော။
တတ္ထ ဝိသေသတော တာဝ စက္ခတီတိ စက္ခု၊ ရူပံ အဿာဒေတိ, ဝိဘာဝေတိ စာတိ အတ္ထော။ ရူပယတီတိ ရူပံ၊ ဝဏ္ဏဝိကာရံ အာပဇ္ဇမာနံ ဟဒယင်္ဂတဘာဝံ ပကာသေတီတိ အတ္ထော။ သုဏာတီတိ သောတံ။ သပ္ပတီတိ သဒ္ဒေါ၊ ဥဒါဟရိယတီတိ အတ္ထော။ ဃာယတီတိ ဃာနံ။ ဂန္ဓယတီတိ ဂန္ဓော၊ အတ္တနော ဝတ္ထုံ သူစယတီတိ အတ္ထော။ ဇီဝိတံ အဝှါယတီတိ ဇိဝှါ။ ရသန္တိ တံ သတ္တာတိ ရသော၊ အဿာဒေန္တီတိ အတ္ထော။ ကုစ္ဆိတာနံ သာသဝဓမ္မာနံ အာယောတိ ကာယော။ အာယောတိ ဥပ္ပတ္တိဒေသော။ ဖုသီယတီတိ ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ။ မနတီတိ မနော။ အတ္တနော လက္ခဏံ ဓာရယန္တီတိ ဓမ္မာ။
အဝိသေသတော ပန အာယတနတော, အာယာနံ တနနတော, အာယတဿ စ နယနတော အာယတနန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ စက္ခုရူပါဒီသု ဟိ တံတံဒွါရာရမ္မဏာ စိတ္တစေတသိကာ ဓမ္မာ သေန သေန အနုဘဝနာဒိနာ ကိစ္စေန အာယတန္တိ ဥဋ္ဌဟန္တိ ဃဋ္ဋေန္တိ ဝါယမန္တီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တေ စ ပန အာယဘူတေ ဓမ္မေ ဧတာနိ တနောန္တိ ဝိတ္ထာရေန္တီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဣဒဉ္စ အနမတဂ္ဂေ သံသာရေ ပဝတ္တံ အတီဝ အာယတံ သံသာရဒုက္ခံ ယာဝ န နိဝတ္တတိ တာဝ နယန္တေဝ, ပဝတ္တယန္တီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဣတိ သဗ္ဗေပိ မေ ဓမ္မာ အာယတနတော အာယာနံ တနနတော အာယတဿ စ နယနတော ‘အာယတနံ အာယတန’န္တိ ဝုစ္စန္တိ။
အပိစ နိဝါသဋ္ဌာနဋ္ဌေန, အာကရဋ္ဌေန, သမောသရဏဋ္ဌာနဋ္ဌေန, သဉ္ဇာတိဒေသဋ္ဌေန, ကာရဏဋ္ဌေန စ အာယတနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တထာ ဟိ လောကေ ‘‘ဣဿရာယတနံ ဝါသုဒေဝါယတန’’န္တိအာဒီသု နိဝါသဋ္ဌာနံ အာယတနန္တိ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၃။)ဝုစ္စတိ။ ‘‘သုဝဏ္ဏာယတနံ ရဇတာယတန’’န္တိအာဒီသု အာကရော။ သာသနေ ပန ‘‘မနောရမေ အာယတနေ သေဝန္တိ နံ ဝိဟင်္ဂမာ’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၅။၃၈) သမောသရဏဋ္ဌာနံ။ ‘‘ဒက္ခိဏာပထော ဂုန္နံ အာယတန’’န္တိအာဒီသု သဉ္ဇာတိဒေသော။ ‘‘တတြ တတြေဝ သက္ခိဘဗ္ဗတံ ပါပုဏာတိ သတိ သတိအာယတနေ’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၅။၂၃) ကာရဏံ။
စက္ခုရူပါဒီသု စာပိ တေ တေ စိတ္တစေတသိကာ ဓမ္မာ နိဝသန္တိ တဒါယတ္တဝုတ္တိတာယာတိ စက္ခာဒယော နေသံ နိဝါသနဋ္ဌာနံ။ စက္ခာဒီသု စ တေ အာကိဏ္ဏာ တံ နိဿိတတ္တာ တဒါရမ္မဏတ္တာ စာတိ စက္ခာဒယော နေသံ အာကရော။ စက္ခာဒယော စ နေသံ သမောသရဏဋ္ဌာနံ, တတ္ထ တတ္ထ ဝတ္ထုဒွါရာရမ္မဏဝသေန သမောသရဏတော။ စက္ခာဒယော စ နေသံ သဉ္ဇာတိဒေသော၊ တံ နိဿယာရမ္မဏဘာဝေန တတ္ထေဝ ဥပ္ပတ္တိတော။ စက္ခာဒယော စ နေသံ ကာရဏံ, တေသံ အဘာဝေ အဘာဝတောတိ။ ဣတိ နိဝါသဋ္ဌာနဋ္ဌေန, အာကရဋ္ဌေန, သမောသရဏဋ္ဌာနဋ္ဌေန, သဉ္ဇာတိဒေသဋ္ဌေန, ကာရဏဋ္ဌေနာတိ ဣမေဟိ ကာရဏေဟိ ဧတေ ဓမ္မာ ‘အာယတနံ အာယတန’န္တိ ဝုစ္စန္တိ။ တသ္မာ ယထာဝုတ္တေနတ္ထေန စက္ခု စ တံ အာယတနဉ္စာတိ စက္ခာယတနံ…ပေ… ဓမ္မာ စ တေ အာယတနဉ္စာတိ ဓမ္မာယတနန္တိ ဧဝံ တာဝေတ္ထ ‘အတ္ထတော’ ဝိညာတဗ္ဗော ဝိနိစ္ဆယော။
‘လက္ခဏတော’တိ စက္ခာဒီနံ လက္ခဏတောပေတ္ထ ဝိညာတဗ္ဗော ဝိနိစ္ဆယော။ တာနိ စ ပန နေသံ လက္ခဏာနိ ဟေဋ္ဌာ ရူပကဏ္ဍနိဒ္ဒေသေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။
‘တာဝတွတော’တိ တာဝဘာဝတော။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – စက္ခာဒယောပိ ဟိ ဓမ္မာ ဧဝ။ ဧဝံ သတိ ဓမ္မာယတနမိစ္စေဝ အဝတွာ ကသ္မာ ဒွါဒသာယတနာနိ ဝုတ္တာနီတိ စေ? ဆ ဝိညာဏကာယုပ္ပတ္တိဒွါရာရမ္မဏဝဝတ္ထာနတော။ ဣဓ ဆန္နံ ဝိညာဏကာယာနံ ဒွါရဘာဝေန အာရမ္မဏဘာဝေန စ ဝဝတ္ထာနတော အယမေဝ တေသံ ဘေဒေါ ဟောတီတိ ဒွါဒသ ဝုတ္တာနိ။ စက္ခုဝိညာဏဝီထိပရိယာပန္နဿ ဟိ ဝိညာဏကာယဿ စက္ခာယတနမေဝ ဥပ္ပတ္တိဒွါရံ, ရူပါယတနမေဝ စာရမ္မဏံ။ တထာ ဣတရာနိ ဣတရေသံ။ ဆဋ္ဌဿ ပန ဘဝင်္ဂမနသင်္ခါတော မနာယတနေကဒေသောဝ ဥပ္ပတ္တိဒွါရံ, အသာဓာရဏဉ္စ ဓမ္မာယတနံ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၄။)အာရမ္မဏန္တိ။ ဣတိ ဆန္နံ ဝိညာဏကာယာနံ ဥပ္ပတ္တိဒွါရာရမ္မဏဝဝတ္ထာနတော ဒွါဒသ ဝုတ္တာနီတိ။ ဧဝမေတ္ထ ‘တာဝတွတော’ ဝိညာတဗ္ဗော ဝိနိစ္ဆယော။
‘ကမတော’တိ ဣဓာပိ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တေသု ဥပ္ပတ္တိက္ကမာဒီသု ဒေသနာက္ကမောဝ ယုဇ္ဇတိ။ အဇ္ဈတ္တိကေသု ဟိ အာယတနေသု သနိဒဿနသပ္ပဋိဃဝိသယတ္တာ စက္ခာယတနံ ပါကဋန္တိ ပဌမံ ဒေသိတံ။ တတော အနိဒဿနသပ္ပဋိဃဝိသယာနိ သောတာယတနာဒီနိ။ အထ ဝါ ဒဿနာနုတ္တရိယသဝနာနုတ္တရိယဟေတုဘာဝေန ဗဟူပကာရတ္တာ အဇ္ဈတ္တိကေသု စက္ခာယတနသောတာယတနာနိ ပဌမံ ဒေသိတာနိ။ တတော ဃာနာယတနာဒီနိ တီဏိ။ ပဉ္စန္နမ္ပိ ဂေါစရဝိသယတ္တာ အန္တေ မနာယတနံ။ စက္ခာဒီနံ ပန ဂေါစရတ္တာ တဿ တဿ အနန္တရာနိ ဗာဟိရေသု ရူပါယတနာဒီနိ။ အပိစ ဝိညာဏုပ္ပတ္တိကာရဏဝဝတ္ထာနတောပိ အယမေဝ တေသံ ကမော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဝုတ္တဉှေတံ ‘‘စက္ခုဉ္စ ပဋိစ္စ ရူပေ စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ စက္ခုဝိညာဏံ…ပေ… မနဉ္စ ပဋိစ္စ ဓမ္မေ စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ မနောဝိညာဏ’’န္တိ (မ။ နိ။ ၃။၄၂၁) ဧဝံ ‘ကမတော’ပေတ္ထ ဝိညာတဗ္ဗော ဝိနိစ္ဆယော။
‘သင်္ခေပဝိတ္ထာရာ’တိ သင်္ခေပတော ဟိ မနာယတနဿ စေဝ ဓမ္မာယတနေကဒေသဿ စ နာမေန, တဒဝသေသာနဉ္စ အာယတနာနံ ရူပေန သင်္ဂဟိတတ္တာ ဒွါဒသာပိ အာယတနာနိ နာမရူပမတ္တမေဝ ဟောန္တိ။
ဝိတ္ထာရတော ပန အဇ္ဈတ္တိကေသု တာဝ စက္ခာယတနံ ဇာတိဝသေန စက္ခုပသာဒမတ္တမေဝ, ပစ္စယဂတိနိကာယပုဂ္ဂလဘေဒတော ပန အနန္တပ္ပဘေဒံ။ တထာ သောတာယတနာဒီနိ စတ္တာရိ။ မနာယတနံ တေဘူမကကုသလာကုသလဝိပါကကိရိယဝိညာဏဘေဒေန ဧကာသီတိပ္ပဘေဒံ, ဝတ္ထုပဋိပဒါဒိဘေဒတော ပန အနန္တပ္ပဘေဒံ။ ရူပဂန္ဓရသာယတနာနိ သမုဋ္ဌာနဘေဒတော စတုပ္ပဘေဒါနိ, သဒ္ဒါယတနံ ဒွိပ္ပဘေဒံ။ သဘာဂဝိသဘာဂဘေဒတော ပန သဗ္ဗာနိပိ အနန္တပ္ပဘေဒါနိ။ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာယတနံ ပထဝီဓာတုတေဇောဓာတုဝါယောဓာတုဝသေန တိပ္ပဘေဒံ, သမုဋ္ဌာနတော စတုပ္ပဘေဒံ, သဘာဂဝိသဘာဂတော အနေကပ္ပဘေဒံ။ ဓမ္မာယတနံ တေဘူမကဓမ္မာရမ္မဏဝသေန အနေကပ္ပဘေဒန္တိ။ ဧဝံ သင်္ခေပဝိတ္ထာရာ ဝိညာတဗ္ဗော ဝိနိစ္ဆယော။
‘ဒဋ္ဌဗ္ဗတော’တိ ဧတ္ထ ပန သဗ္ဗာနေဝေတာနိ အာယတနာနိ အနာဂမနတော အနိဂ္ဂမနတော စ ဒဋ္ဌဗ္ဗာနိ။ န ဟိ တာနိ ပုဗ္ဗေ ဥဒယာ ကုတောစိ အာဂစ္ဆန္တိ, နာပိ ဥဒ္ဓံ ဝယာ ကုဟိဉ္စိ ဂစ္ဆန္တိ၊ အထ ခေါ ပုဗ္ဗေ ဥဒယာ အပ္ပဋိလဒ္ဓသဘာဝါနိ,
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၅။)ဥဒ္ဓံ ဝယာ ပရိဘိန္နသဘာဝါနိ, ပုဗ္ဗန္တာပရန္တဝေမဇ္ဈေ ပစ္စယာယတ္တဝုတ္တိတာယ အဝသာနိ ပဝတ္တန္တိ။ တသ္မာ အနာဂမနတော အနိဂ္ဂမနတော စ ဒဋ္ဌဗ္ဗာနိ။ တထာ နိရီဟတော အဗျာပါရတော စ။ န ဟိ စက္ခုရူပါဒီနံ ဧဝံ ဟောတိ – ‘အဟော ဝတ အမှာကံ သာမဂ္ဂိယာ ဝိညာဏံ နာမ ဥပ္ပဇ္ဇေယျာ’တိ, န စ တာနိ ဝိညာဏုပ္ပါဒနတ္ထံ ဒွါရဘာဝေန ဝတ္ထုဘာဝေန အာရမ္မဏဘာဝေန ဝါ ဤဟန္တိ, န ဗျာပါရမာပဇ္ဇန္တိ၊ အထ ခေါ ဓမ္မတာဝေသာ ယံ စက္ခုရူပါဒီနံ သာမဂ္ဂိယံ စက္ခုဝိညာဏာဒီနိ သမ္ဘဝန္တိ။ တသ္မာ နိရီဟတော အဗျာပါရတော စ ဒဋ္ဌဗ္ဗာနိ။ အပိစ အဇ္ဈတ္တိကာနိ သုညဂါမော ဝိယ ဒဋ္ဌဗ္ဗာနိ ဓုဝသုဘသုခတ္တဘာဝဝိရဟိတတ္တာ, ဗာဟိရာနိ ဂါမဃာတကစောရာ ဝိယ အဇ္ဈတ္တိကာနံ အဘိဃာတကတ္တာ။ ဝုတ္တဉှေတံ – ‘‘စက္ခု, ဘိက္ခဝေ, ဟညတိ မနာပါမနာပေဟိ ရူပေဟီတိ ဝိတ္ထာရော။ အပိစ အဇ္ဈတ္တိကာနိ ဆ ပါဏကာ ဝိယ ဒဋ္ဌဗ္ဗာနိ, ဗာဟိရာနိ တေသံ ဂေါစရာ ဝိယာတိ။ ဧဝမ္ပေတ္ထ ‘ဒဋ္ဌဗ္ဗတော’ ဝိညာတဗ္ဗော ဝိနိစ္ဆယောတိ။
ဣဒါနိ တေသံ ဝိပဿိတဗ္ဗာကာရံ ဒဿေတုံ စက္ခုံ အနိစ္စန္တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ စက္ခု တာဝ ဟုတွာ အဘာဝဋ္ဌေန အနိစ္စန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အပရေဟိပိ စတူဟိ ကာရဏေဟိ အနိစ္စံ – ဥပ္ပါဒဝယဝန္တတော, ဝိပရိဏာမတော, တာဝကာလိကတော, နိစ္စပဋိက္ခေပတောတိ။
တဒေဝ ပဋိပီဠနဋ္ဌေန ဒုက္ခံ။ ယသ္မာ ဝါ ဧတံ ဥပ္ပန္နံ ဌိတိံ ပါပုဏာတိ, ဌိတိယံ ဇရာယ ကိလမတိ, ဇရံ ပတွာ အဝဿံ ဘိဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ အဘိဏှသမ္ပဋိပီဠနတော, ဒုက္ခမတော, ဒုက္ခဝတ္ထုတော, သုခပဋိက္ခေပတောတိ ဣမေဟိ စတူဟိ ကာရဏေဟိ ဒုက္ခံ။
အဝသဝတ္တနဋ္ဌေန ပန အနတ္တာ။ ယသ္မာ ဝါ ဧတံ ဥပ္ပန္နံ ဌိတိံ မာ ပါပုဏာတု, ဌာနပ္ပတ္တံ မာ ဇိရတု, ဇရပ္ပတံ မာ ဘိဇ္ဇတူတိ ဣမေသု တီသု ဌာနေသု ကဿစိ ဝသဝတ္တိဘာဝေါ နတ္ထိ, သုညံ တေန ဝသဝတ္တနာကာရေန၊ တသ္မာ သုညတော, အဿာမိကတော, အကာမကာရိယတော, အတ္တပဋိက္ခေပတောတိ ဣမေဟိ စတူဟိ ကာရဏေဟိ အနတ္တာ။
ဝိဘဝဂတိကတော, ပုဗ္ဗာပရဝသေန ဘဝသင်္ကန္တိဂမနတော, ပကတိဘာဝဝိဇဟနတော စ ဝိပရိဏာမဓမ္မံ။ ဣဒံ အနိစ္စဝေဝစနမေဝ။ ရူပါ အနိစ္စာတိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ အပိစေတ္ထ ဌပေတွာ စက္ခုံ တေဘူမကဓမ္မာ အနိစ္စာ, နော စက္ခု။ စက္ခု ပန စက္ခု စေဝ အနိစ္စဉ္စ။ တထာ သေသဓမ္မာ ဒုက္ခာ, နော စက္ခု။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၆။)စက္ခု ပန စက္ခု စေဝ ဒုက္ခဉ္စ။ သေသဓမ္မာ အနတ္တာ, နော စက္ခု။ စက္ခု ပန စက္ခု စေဝ အနတ္တာ စာတိ။ ရူပါဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။
ဣမသ္မိံ ပန သုတ္တန္တဘာဇနီယေ တထာဂတေန ကိံ ဒဿိတန္တိ? ဒွါဒသန္နံ အာယတနာနံ အနတ္တလက္ခဏံ။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဟိ အနတ္တလက္ခဏံ ဒဿေန္တော အနိစ္စေန ဝါ ဒဿေတိ, ဒုက္ခေန ဝါ, အနိစ္စဒုက္ခေဟိ ဝါ။ တတ္ထ ‘‘စက္ခု, အတ္တာတိ ယော ဝဒေယျ, တံ န ဥပပဇ္ဇတိ။ စက္ခုဿ ဥပ္ပါဒေါပိ ဝယောပိ ပညာယတိ။ ယဿ ခေါ ပန ဥပ္ပါဒေါပိ ဝယောပိ ပညာယတိ ‘အတ္တာ မေ ဥပ္ပဇ္ဇတိ စ ဝေတိ စာ’တိ ဣစ္စဿ ဧဝမာဂတံ ဟောတိ။ တသ္မာ တံ န ဥပပဇ္ဇတိ – စက္ခု အတ္တာတိ ယော ဝဒေယျ ဣတိ စက္ခု အနတ္တာ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၄၂၂)။ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ အနိစ္စေန အနတ္တလက္ခဏံ ဒဿေသိ။ ‘‘ရူပံ, ဘိက္ခဝေ, အနတ္တာ။ ရူပဉ္စ ဟိဒံ, ဘိက္ခဝေ, အတ္တာ အဘဝိဿ, န ယိဒံ ရူပံ အာဗာဓာယ သံဝတ္တေယျ၊ လဗ္ဘေထ စ ရူပေ – ဧဝံ မေ ရူပံ ဟောတု, ဧဝံ မေ ရူပံ မာ အဟောသီတိ။ ယသ္မာ စ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ရူပံ အနတ္တာ တသ္မာ ရူပံ အာဗာဓာယ သံဝတ္တတိ၊ န စ လဗ္ဘတိ ရူပေ – ဧဝံ မေ ရူပံ ဟောတု, ဧဝံ မေ ရူပံ မာ အဟောသီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၃။၅၉၊ မဟာဝ။ ၂၀) ဣမသ္မိံ သုတ္တေ ဒုက္ခေန အနတ္တလက္ခဏံ ဒဿေသိ။ ‘‘ရူပံ, ဘိက္ခဝေ, အနိစ္စံ, ယဒနိစ္စံ တံ ဒုက္ခံ, ယံ ဒုက္ခံ တဒနတ္တာ, ယဒနတ္တာ တံ နေတံ မမ, နေသောဟမသ္မိ, န မေသော အတ္တာ’’တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၃။၁၅) အနိစ္စဒုက္ခေဟိ အနတ္တလက္ခဏံ ဒဿေသိ။ ကသ္မာ? အနိစ္စဒုက္ခာနံ ပါကဋတ္တာ။
ဟတ္ထတော ဟိ တဋ္ဋကေ ဝါ သရကေ ဝါ ကိသ္မိဉ္စိဒေဝ ဝါ ပတိတွာ ဘိန္နေ ‘အဟော အနိစ္စ’န္တိ ဝဒန္တိ။ ဧဝံ အနိစ္စံ ပါကဋံ နာမ။ အတ္တဘာဝသ္မိံ ပန ဂဏ္ဍပိဠကာဒီသု ဝါ ဥဋ္ဌိတာသု ခါဏုကဏ္ဋကာဒီဟိ ဝါ ဝိဒ္ဓါသု ‘အဟော ဒုက္ခ’န္တိ ဝဒန္တိ။ ဧဝံ ဒုက္ခံ ပါကဋံ နာမ။ အနတ္တလက္ခဏံ အပါကဋံ အန္ဓကာရံ အဝိဘူတံ ဒုပ္ပဋိဝိဇ္ဈံ ဒုဒ္ဒီပနံ ဒုပ္ပညာပနံ။ အနိစ္စဒုက္ခလက္ခဏာနိ ဥပ္ပါဒါ ဝါ တထာဂတာနံ အနုပ္ပါဒါ ဝါ ပညာယန္တိ။ အနတ္တလက္ခဏံ ဝိနာ ဗုဒ္ဓုပ္ပါဒါ န ပညာယတိ, ဗုဒ္ဓုပ္ပါဒေယေဝ ပညာယတိ။ မဟိဒ္ဓိကာ ဟိ မဟာနုဘာဝါ တာပသပရိဗ္ဗာဇကာ သရဘင်္ဂသတ္ထာရာဒယောပိ ‘အနိစ္စံ ဒုက္ခ’န္တိ ဝတ္တုံ သက္ကောန္တိ, ‘အနတ္တာ’တိ ဝတ္တုံ န သက္ကောန္တိ။ သစေ ဟိ တေ သမ္ပတ္တပရိသာယ အနတ္တာတိ ဝတ္တုံ သက္ကုဏေယျုံ, သမ္ပတ္တပရိသာယ မဂ္ဂဖလပဋိဝေဓော ဘဝေယျ။ အနတ္တလက္ခဏပညာပနဉှိ အညဿ ကဿစိ အဝိသယော, သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓါနမေဝ ဝိသယော။ ဧဝမေတံ အနတ္တလက္ခဏံ အပါကဋံ။ တသ္မာ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၇။)သတ္ထာ အနတ္တလက္ခဏံ ဒဿေန္တော အနိစ္စေန ဝါ ဒဿေသိ, ဒုက္ခေန ဝါ, အနိစ္စဒုက္ခေဟိ ဝါ။ ဣဓ ပန တံ အနိစ္စဒုက္ခေဟိ ဒဿေသီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
ဣမာနိ ပန လက္ခဏာနိ ကိဿ အမနသိကာရာ အပ္ပဋိဝေဓာ, ကေန ပဋိစ္ဆန္နတ္တာ, န ဥပဋ္ဌဟန္တိ? အနိစ္စလက္ခဏံ တာဝ ဥဒယဗ္ဗယာနံ အမနသိကာရာ အပ္ပဋိဝေဓာ, သန္တတိယာ ပဋိစ္ဆန္နတ္တာ, န ဥပဋ္ဌာတိ။ ဒုက္ခလက္ခဏံ အဘိဏှသမ္ပဋိပီဠနဿ အမနသိကာရာ အပ္ပဋိဝေဓာ, ဣရိယာပထေဟိ ပဋိစ္ဆန္နတ္တာ, န ဥပဋ္ဌာတိ။ အနတ္တလက္ခဏံ နာနာဓာတုဝိနိဗ္ဘောဂဿ အမနသိကာရာ အပ္ပဋိဝေဓာ, ဃနေန ပဋိစ္ဆန္နတ္တာ, န ဥပဋ္ဌာတိ။ ဥဒယဗ္ဗယံ ပန ပရိဂ္ဂဟေတွာ သန္တတိယာ ဝိကောပိတာယ အနိစ္စလက္ခဏံ ယာထာဝသရသတော ဥပဋ္ဌာတိ။ အဘိဏှသမ္ပဋိပီဠနံ မနသိကတွာ ဣရိယာပထေ ဥဂ္ဃါဋိတေ ဒုက္ခလက္ခဏံ ယာထာဝသရသတော ဥပဋ္ဌာတိ။ နာနာဓာတုယော ဝိနိဗ္ဘုဇိတွာ ဃနဝိနိဗ္ဘောဂေ ကတေ အနတ္တလက္ခဏံ ယာထာဝသရသတော ဥပဋ္ဌာတိ။
ဧတ္ထ စ အနိစ္စံ အနိစ္စလက္ခဏံ, ဒုက္ခံ ဒုက္ခလက္ခဏံ, အနတ္တာ အနတ္တလက္ခဏန္တိ အယံ ဝိဘာဂေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတ္ထ အနိစ္စန္တိ ခန္ဓပဉ္စကံ။ ကသ္မာ? ဥပ္ပါဒဝယညထတ္တဘာဝါ, ဟုတွာ အဘာဝတော ဝါ၊ ဥပ္ပါဒဝယညထတ္တံ အနိစ္စလက္ခဏံ, ဟုတွာ အဘာဝသင်္ခါတော အာကာရဝိကာရော ဝါ။ ‘‘ယဒနိစ္စံ တံ ဒုက္ခ’’န္တိ ဝစနတော ပန တဒေဝ ခန္ဓပဉ္စကံ ဒုက္ခံ။ ကသ္မာ? အဘိဏှသမ္ပဋိပီဠနတော၊ အဘိဏှသမ္ပဋိပီဠနာကာရော ဒုက္ခလက္ခဏံ။ ‘‘ယံ ဒုက္ခံ တံ အနတ္တာ’’တိ ပန ဝစနတော တဒေဝ ခန္ဓပဉ္စကံ အနတ္တာ။ ကသ္မာ? အဝသဝတ္တနတော၊ အဝသဝတ္တနာကာရော အနတ္တလက္ခဏံ။ ဣတိ အညဒေဝ အနိစ္စံ ဒုက္ခံ အနတ္တာ, အညာနိ အနိစ္စဒုက္ခာနတ္တလက္ခဏာနိ။ ပဉ္စက္ခန္ဓာ, ဒွါဒသာယတနာနိ, အဋ္ဌာရသ ဓာတုယောတိ ဣဒဉှိ သဗ္ဗမ္ပိ အနိစ္စံ ဒုက္ခံ အနတ္တာ နာမ။ ဝုတ္တပ္ပကာရာကာရဝိကာရာ အနိစ္စဒုက္ခာနတ္တလက္ခဏာနီတိ။
သင်္ခေပတော ပနေတ္ထ ဒသာယတနာနိ ကာမာဝစရာနိ, ဒွေ တေဘူမကာနိ။ သဗ္ဗေသုပိ သမ္မသနစာရော ကထိတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။
သုတ္တန္တဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၈။)၂။ အဘိဓမ္မဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၅၅။ အဘိဓမ္မဘာဇနီယေ ယထာ ဟေဋ္ဌာ ဝိပဿကာနံ ဥပကာရတ္ထာယ ‘‘စက္ခာယတနံ ရူပါယတန’’န္တိ ယုဂလတော အာယတနာနိ ဝုတ္တာနိ, တထာ အဝတွာ အဇ္ဈတ္တိကဗာဟိရာနံ သဗ္ဗာကာရတော သဘာဝဒဿနတ္ထံ ‘‘စက္ခာယတနံ သောတာယတန’’န္တိ ဧဝံ အဇ္ဈတ္တိကဗာဟိရဝဝတ္ထာနနယေန ဝုတ္တာနိ။
֍ ဋီ ၁၅၆။ တေသံ နိဒ္ဒေသဝါရေ တတ္ထ ကတမံ စက္ခာယတနန္တိအာဒီနိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။
֍ ဋီ ၁၆၇။ ယံ ပနေတံ ဓမ္မာယတနနိဒ္ဒေသေ ‘‘တတ္ထ ကတမာ အသင်္ခတာ ဓာတု? ရာဂက္ခယော ဒေါသက္ခယော မောဟက္ခယော’’တိ ဝုတ္တံ, တတြာယမတ္ထော – အသင်္ခတာ ဓာတူတိ အသင်္ခတသဘာဝံ နိဗ္ဗာနံ။ ယသ္မာ ပနေတံ အာဂမ္မ ရာဂါဒယော ခီယန္တိ, တသ္မာ ရာဂက္ခယော ဒေါသက္ခယော မောဟက္ခယောတိ ဝုတ္တံ။ အယမေတ္ထ အာစရိယာနံ သမာနတ္ထကထာ။
ဝိတဏ္ဍဝါဒီ ပနာဟ – ‘ပါဋိယေက္ကံ နိဗ္ဗာနံ နာမ နတ္ထိ, ကိလေသက္ခယောဝ နိဗ္ဗာန’န္တိ။ ‘သုတ္တံ အာဟရာ’တိ စ ဝုတ္တေ ‘‘နိဗ္ဗာနံ နိဗ္ဗာနန္တိ ခေါ, အာဝုသော သာရိပုတ္တ, ဝုစ္စတိ၊ ကတမံ နု ခေါ, အာဝုသော, နိဗ္ဗာနန္တိ? ယော ခေါ, အာဝုသော, ရာဂက္ခယော ဒေါသက္ခယော မောဟက္ခယော – ဣဒံ ဝုစ္စတိ နိဗ္ဗာန’’န္တိ ဧတံ ဇမ္ဗုခါဒကသုတ္တံ အာဟရိတွာ ‘ဣမိနာ သုတ္တေန ဝေဒိတဗ္ဗံ ပါဋိယေက္ကံ နိဗ္ဗာနံ နာမ နတ္ထိ, ကိလေသက္ခယောဝ နိဗ္ဗာန’န္တိ အာဟ။ သော ဝတ္တဗ္ဗော – ‘ကိံ ပန ယထာ စေတံ သုတ္တံ တထာ အတ္ထော’တိ? အဒ္ဓါ ဝက္ခတိ – ‘အာမ, နတ္ထိ သုတ္တတော မုဉ္စိတွာ အတ္ထော’တိ။ တတော ဝတ္တဗ္ဗော – ‘ဣဒံ တာဝ တေ သုတ္တံ အာဘတံ၊ အနန္တရသုတ္တံ အာဟရာ’တိ။ အနန္တရသုတ္တံ နာမ – ‘‘အရဟတ္တံ အရဟတ္တန္တိ, အာဝုသော သာရိပုတ္တ, ဝုစ္စတိ၊ ကတမံ နု ခေါ, အာဝုသော, အရဟတ္တန္တိ? ယော ခေါ, အာဝုသော, ရာဂက္ခယော ဒေါသက္ခယော မောဟက္ခယော – ဣဒံ ဝုစ္စတိ အရဟတ္တ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၄။၃၁၅) ဣဒံ တဿေဝါနန္တရံ အာဘတသုတ္တံ။
ဣမသ္မိံ ပန နံ အာဘတေ အာဟံသု – ‘နိဗ္ဗာနံ နာမ ဓမ္မာယတနပရိယာပန္နော ဓမ္မော, အရဟတ္တံ စတ္တာရော ခန္ဓာ။ နိဗ္ဗာနံ သစ္ဆိကတွာ ဝိဟရန္တော
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၉။)ဓမ္မသေနာပတိ နိဗ္ဗာနံ ပုစ္ဆိတောပိ အရဟတ္တံ ပုစ္ဆိတောပိ ကိလေသက္ခယမေဝ အာဟ။ ကိံ ပန နိဗ္ဗာနဉ္စ အရဟတ္တဉ္စ ဧကံ ဥဒါဟု နာန’န္တိ? ‘ဧကံ ဝါ ဟောတု နာနံ ဝါ။ ကော ဧတ္ထ တယာ အတိဗဟုံ စုဏ္ဏီကရဏံ ကရောန္တေန အတ္ထော’? ‘န တွံ ဧကံ နာနံ ဇာနာသီတိ။ နနု ဉာတေ သာဓု ဟောတီ’တိ ဧဝံ ပုနပ္ပုနံ ပုစ္ဆိတော ဝဉ္စေတုံ အသက္ကောန္တော အာဟ – ‘ရာဂါဒီနံ ခီဏန္တေ ဥပ္ပန္နတ္တာ အရဟတ္တံ ရာဂက္ခယော ဒေါသက္ခယော မောဟက္ခယော’တိ ဝုစ္စတီတိ။ တတော နံ အာဟံသု – ‘မဟာကမ္မံ တေ ကတံ။ လဉ္ဇံ ဒတွာပိ တံ ဝဒါပေန္တော ဧတဒေဝ ဝဒါပေယျ။ ယထေဝ စ တေ ဧတံ ဝိဘဇိတွာ ကထိတံ, ဧဝံ ဣဒမ္ပိ သလ္လက္ခေဟိ – နိဗ္ဗာနဉှိ အာဂမ္မ ရာဂါဒယော ခီဏာတိ နိဗ္ဗာနံ ရာဂက္ခယော ဒေါသက္ခယော မောဟက္ခယောတိ ဝုတ္တံ။ တီဏိပိ ဟိ ဧတာနိ နိဗ္ဗာနဿေဝ အဓိဝစနာနီ’တိ။
သစေ ဧဝံ ဝုတ္တေ သညတ္တိံ ဂစ္ဆတိ ဣစ္စေတံ ကုသလံ၊ နော စေ, ဗဟုနိဗ္ဗာနတာယ ကာရေတဗ္ဗော။ ကထံ? ဧဝံ တာဝ ပုစ္ဆိတဗ္ဗော – ‘ရာဂက္ခယော နာမ ရာဂဿေဝ ခယော ဥဒါဟု ဒေါသမောဟာနမ္ပိ? ဒေါသက္ခယော နာမ ဒေါသဿေဝ ခယော ဥဒါဟု ရာဂမောဟာနမ္ပိ? မောဟက္ခယော နာမ မောဟဿေဝ ခယော ဥဒါဟု ရာဂဒေါသာနမ္ပီ’တိ? အဒ္ဓါ ဝက္ခတိ – ‘ရာဂက္ခယော နာမ ရာဂဿေဝ ခယော, ဒေါသက္ခယော နာမ ဒေါသဿေဝ ခယော, မောဟက္ခယော နာမ မောဟဿေဝ ခယော’တိ။
တတော ဝတ္တဗ္ဗော – ‘တဝ ဝါဒေ ရာဂက္ခယော ဧကံ နိဗ္ဗာနံ ဟောတိ, ဒေါသက္ခယော ဧကံ, မောဟက္ခယော ဧကံ၊ တိဏ္ဏံ အကုသလမူလာနံ ခယေ တီဏိ နိဗ္ဗာနာနိ ဟောန္တိ, စတုန္နံ ဥပါဒါနာနံ ခယေ စတ္တာရိ, ပဉ္စန္နံ နီဝရဏာနံ ခယေ ပဉ္စ, ဆန္နံ တဏှာကာယာနံ ခယေ ဆ, သတ္တန္နံ အနုသယာနံ ခယေ သတ္တ, အဋ္ဌန္နံ မိစ္ဆတ္တာနံ ခယေ အဋ္ဌ, နဝန္နံ တဏှာမူလကဓမ္မာနံ ခယေ နဝ, ဒသန္နံ သံယောဇနာနံ ခယေ ဒသ, ဒိယဍ္ဎကိလေသသဟဿဿ ခယေ ပါဋိယေက္ကံ ပါဋိယေက္ကံ နိဗ္ဗာနန္တိ ဗဟူနိ နိဗ္ဗာနာနိ ဟောန္တိ။ နတ္ထိ ပန တေ နိဗ္ဗာနာနံ ပမာဏန္တိ။ ဧဝံ ပန အဂ္ဂဟေတွာ နိဗ္ဗာနံ အာဂမ္မ ရာဂါဒယော ခီဏာတိ ဧကမေဝ နိဗ္ဗာနံ ရာဂက္ခယော ဒေါသက္ခယော မောဟက္ခယောတိ ဝုစ္စတိ။ တီဏိပိ ဟေတာနိ နိဗ္ဗာနဿေဝ အဓိဝစနာနီတိ ဂဏှ’။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၅၀။)သစေ ပန ဧဝံ ဝုတ္တေပိ န သလ္လက္ခေတိ, ဩဠာရိကတာယ ကာရေတဗ္ဗော။ ကထံ? ‘အန္ဓဗာလာ ဟိ အစ္ဆဒီပိမိဂမက္ကဋာဒယောပိ ကိလေသပရိယုဋ္ဌိတာ ဝတ္ထုံ ပဋိသေဝန္တိ။ အထ နေသံ ပဋိသေဝနပရိယန္တေ ကိလေသော ဝူပသမ္မတိ။ တဝ ဝါဒေ အစ္ဆဒီပိမိဂမက္ကဋာဒယော နိဗ္ဗာနပ္ပတ္တာ နာမ ဟောန္တိ။ ဩဠာရိကံ ဝတ တေ နိဗ္ဗာနံ ထူလံ, ကဏ္ဏေဟိ ပိဠန္ဓိတုံ န သက္ကာတိ။ ဧဝံ ပန အဂ္ဂဟေတွာ နိဗ္ဗာနံ အာဂမ္မ ရာဂါဒယော ခီဏာတိ ဧကမေဝ နိဗ္ဗာနံ ရာဂက္ခယော ဒေါသက္ခယော မောဟက္ခယောတိ ဝုစ္စတိ။ တီဏိပိ ဟေတာနိ နိဗ္ဗာနဿေဝ အဓိဝစနာနီတိ ဂဏှ’။
သစေ ပန ဧဝံ ဝုတ္တေပိ န သလ္လက္ခေတိ, ဂေါတြဘုနာပိ ကာရေတဗ္ဗော။ ကထံ? ဧဝံ တာဝ ပုစ္ဆိတဗ္ဗော – ‘တွံ ဂေါတြဘု နာမ အတ္ထီတိ ဝဒေသီ’တိ? ‘အာမ ဝဒါမီ’တိ။ ‘ဂေါတြဘုက္ခဏေ ကိလေသာ ခီဏာ, ခီယန္တိ, ခီယိဿန္တီ’တိ? န ခီဏာ, န ခီယန္တိ၊ အပိစ ခေါ ခီယိဿန္တီတိ။ ‘ဂေါတြဘု ပန ကိံ အာရမ္မဏံ ကရောတီ’တိ? ‘နိဗ္ဗာနံ’။ ‘တဝ ဂေါတြဘုက္ခဏေ ကိလေသာ န ခီဏာ, န ခီယန္တိ၊ အထ ခေါ ခီယိဿန္တိ။ တွံ အခီဏေသုယေဝ ကိလေသေသု ကိလေသက္ခယံ နိဗ္ဗာနံ ပညပေသိ, အပ္ပဟီနေသု အနုသယေသု အနုသယပ္ပဟာနံ နိဗ္ဗာနံ ပညပေသိ။ တံ တေ န သမေတိ။ ဧဝံ ပန အဂ္ဂဟေတွာ နိဗ္ဗာနံ အာဂမ္မ ရာဂါဒယော ခီဏာတိ ဧကမေဝ နိဗ္ဗာနံ ရာဂက္ခယော ဒေါသက္ခယော မောဟက္ခယောတိ ဝုစ္စတိ။ တီဏိပိ ဟေတာနိ နိဗ္ဗာနဿေဝ အဓိဝစနာနီတိ ဂဏှ’။
သစေ ပန ဧဝံ ဝုတ္တေပိ န သလ္လက္ခေတိ, မဂ္ဂေန ကာရေတဗ္ဗော။ ကထံ? ဧဝံ တာဝ ပုစ္ဆိတဗ္ဗော – ‘တွံ မဂ္ဂံ နာမ ဝဒေသီ’တိ? ‘အာမ ဝဒေမီ’တိ။ ‘မဂ္ဂက္ခဏေ ကိလေသာ ခီဏာ, ခီယန္တိ, ခိယိဿန္တီ’တိ? ဇာနမာနော ဝက္ခတိ – ‘ခီဏာတိ ဝါ ခီယိဿန္တီတိ ဝါ ဝတ္တုံ န ဝဋ္ဋတိ, ခီယန္တီတိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတီ’တိ။ ‘ယဒိ ဧဝံ, မဂ္ဂဿ ကိလေသက္ခယံ နိဗ္ဗာနံ ကတမံ? မဂ္ဂေန ခီယနကကိလေသာ ကတမေ? မဂ္ဂေါ ကတမံ ကိလေသက္ခယံ နိဗ္ဗာနံ အာရမ္မဏံ ကတွာ ကတမေ ကိလေသေ ခေပေတိ? တသ္မာ မာ ဧဝံ ဂဏှ။ နိဗ္ဗာနံ ပန အာဂမ္မ ရာဂါဒယော ခီဏာတိ ဧကမေဝ နိဗ္ဗာနံ ရာဂက္ခယော ဒေါသက္ခယော မောဟက္ခယောတိ ဝုစ္စတိ။ တီဏိပိ ဟေတာနိ နိဗ္ဗာနဿေဝ အဓိဝစနာနီ’တိ။
ဧဝံ ဝုတ္တေ ဧဝမာဟ – ‘တွံ အာဂမ္မ အာဂမ္မာတိ ဝဒေသီ’တိ? ‘အာမ ဝဒေမီ’တိ။ ‘အာဂမ္မ နာမာတိ ဣဒံ တေ ကုတော လဒ္ဓ’န္တိ? ‘သုတ္တတော
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၅၁။)လဒ္ဓ’န္တိ။ ‘အာဟရ သုတ္တ’န္တိ။ ‘‘ဧဝံ အဝိဇ္ဇာ စ တဏှာ စ တံ အာဂမ္မ, တမှိ ခီဏာ, တမှိ ဘဂ္ဂါ, န စ ကိဉ္စိ ကဒါစီ’’တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ ပရဝါဒီ တုဏှီဘာဝံ အာပန္နောတိ။
ဣဓာပိ ဒသာယတနာနိ ကာမာဝစရာနိ, ဒွေ ပန စတုဘူမကာနိ လောကိယလောကုတ္တရမိဿကာနီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။
အဘိဓမ္မဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ။
၃။ ပဉှာပုစ္ဆကဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၆၈။ ဣဓာပိ ပဉှာပုစ္ဆကေ ယံ လဗ္ဘတိ ယဉ္စ န လဗ္ဘတိ, တံ သဗ္ဗံ ပုစ္ဆိတွာ လဗ္ဘမာနဝသေနေဝ ဝိဿဇ္ဇနံ ဝုတ္တံ၊ န ကေဝလဉ္စ ဣဓ, သဗ္ဗေသုပိ ပဉှာပုစ္ဆကေသု ဧသေဝ နယော။ ဣဓ ပန ဒသန္နံ အာယတနာနံ ရူပဘာဝေန အဗျာကတတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဒွိန္နံ အာယတနာနံ ခန္ဓဝိဘင်္ဂေ စတုန္နံ ခန္ဓာနံ ဝိယ ကုသလာဒိဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ကေဝလဉှိ စတ္တာရော ခန္ဓာ သပ္ပစ္စယာဝ သင်္ခတာဝ ဓမ္မာယတနံ ပန ‘‘သိယာ အပ္ပစ္စယံ, သိယာ အသင်္ခတ’’န္တိ အာဂတံ။ အာရမ္မဏတ္တိကေသု စ အနာရမ္မဏံ သုခုမရူပသင်္ခါတံ ဓမ္မာယတနံ န-ဝတ္တဗ္ဗကောဋ္ဌာသံ ဘဇတိ။ တဉ္စ ခေါ အနာရမ္မဏတ္တာ န ပရိတ္တာဒိဘာဝေန နဝတ္တဗ္ဗဓမ္မာရမ္မဏတ္တာတိ အယမေတ္ထ ဝိသေသော။ သေသံ တာဒိသမေဝ။ ဣဓာပိ ဟိ စတ္တာရော ခန္ဓာ ဝိယ ဒွါယတနာ ပဉ္စပဏ္ဏာသ ကာမာဝစရဓမ္မေ အာရဗ္ဘ ရဇ္ဇန္တဿ ဒုဿန္တဿ မုယှန္တဿ သံဝရန္တဿ သမ္မသန္တဿ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ စ ပရိတ္တာရမ္မဏာတိ သဗ္ဗံ ခန္ဓေသု ဝုတ္တသဒိသမေဝါတိ။
သမ္မောဟဝိနောဒနိယာ ဝိဘင်္ဂဋ္ဌကထာယ
အာယတနဝိဘင်္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၅၂။)၃။ ဓာတုဝိဘင်္ဂေါ
၁။ သုတ္တန္တဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၇၂။ ဣဒါနိ တဒနန္တရေ ဓာတုဝိဘင်္ဂေ သဗ္ဗာ ဓာတုယော ဆဟိ ဆဟိ ဓာတူဟိ သင်္ခိပိတွာ တီဟိ ဆက္ကေဟိ သုတ္တန္တဘာဇနီယံ ဒဿေန္တော ဆ ဓာတုယောတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဆာတိ ဂဏနပရိစ္ဆေဒေါ။ ဓာတုယောတိ ပရိစ္ဆိန္နဓမ္မနိဒဿနံ။ ပထဝီဓာတူတိအာဒီသု ဓာတွဋ္ဌော နာမ သဘာဝဋ္ဌော, သဘာဝဋ္ဌော နာမ သုညတဋ္ဌော, သုညတဋ္ဌော နာမ နိဿတ္တဋ္ဌောတိ ဧဝံ သဘာဝသုညတနိဿတ္တဋ္ဌေန ပထဝီယေဝ ဓာတု ပထဝီဓာတု။ အာပေါဓာတုအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဧဝမေတ္ထ ပဒသမာသံ ဝိဒိတွာ ဧဝမတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော – ပထဝီဓာတူတိ ပတိဋ္ဌာနဓာတု။ အာပေါဓာတူတိ အာဗန္ဓနဓာတု။ တေဇောဓာတူတိ ပရိပါစနဓာတု။ ဝါယောဓာတူတိ ဝိတ္ထမ္ဘနဓာတု။ အာကာသဓာတူတိ အသမ္ဖုဋ္ဌဓာတု။ ဝိညာဏဓာတူတိ ဝိဇာနနဓာတု။
֍ ဋီ ၁၇၃။ ပထဝီဓာတုဒွယန္တိ ပထဝီဓာတု ဒွေ အယံ။ အယံ ပထဝီဓာတု နာမ န ဧကာ ဧဝ အဇ္ဈတ္တိကဗာဟိရဘေဒေန ပန ဒွေ ဓာတုယော ဧဝါတိ အတ္ထော။ တေနေဝါဟ – ‘‘အတ္ထိ အဇ္ဈတ္တိကာ အတ္ထိ ဗာဟိရာ’’တိ။ တတ္ထ အဇ္ဈတ္တိကာတိ သတ္တသန္တာနပရိယာပန္နာ နိယကဇ္ဈတ္တာ။ ဗာဟိရာတိ သင်္ခါရသန္တာနပရိယာပန္နာ အနိန္ဒြိယဗဒ္ဓါ။ အဇ္ဈတ္တံ ပစ္စတ္တန္တိ ဥဘယမ္ပေတံ နိယကဇ္ဈတ္တာဓိဝစနမေဝ။ ဣဒါနိ တံ သဘာဝါကာရတော ဒဿေတုံ ကက္ခဠန္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ကက္ခဠန္တိ ထဒ္ဓံ။ ခရိဂတန္တိ ဖရုသံ။ ကက္ခဠတ္တန္တိ ကက္ခဠဘာဝေါ။ ကက္ခဠဘာဝေါတိ ကက္ခဠသဘာဝေါ။ အဇ္ဈတ္တံ ဥပါဒိန္နန္တိ နိယကဇ္ဈတ္တသင်္ခါတံ ဥပါဒိန္နံ။ ဥပါဒိန္နံ နာမ သရီရဋ္ဌကံ။ သရီရဋ္ဌကဉှိ ကမ္မသမုဋ္ဌာနံ ဝါ ဟောတု မာ ဝါ, တံ သန္ဓာယ ဥပါဒိန္နမ္ပိ အတ္ထိ အနုပါဒိန္နမ္ပိ၊ အာဒိန္နဂ္ဂဟိတပရာမဋ္ဌဝသေန ပန သဗ္ဗမ္ပေတံ ဥပါဒိန္နမေဝါတိ ဒဿေတုံ ‘‘အဇ္ဈတ္တံ ဥပါဒိန္န’’န္တိ အာဟ။
ဣဒါနိ တမေဝ ပထဝီဓာတုံ ဝတ္ထုဝသေန ဒဿေတုံ သေယျထိဒံ ကေသာ လောမာတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ သေယျထိဒန္တိ နိပါတော။ တဿတ္ထော – ယာ သာ အဇ္ဈတ္တိကာ ပထဝီဓာတု သာ ကတမာ? ယံ ဝါ အဇ္ဈတ္တံ ပစ္စတ္တံ ကက္ခဠံ နာမ တံ ကတမန္တိ? ကေသာ လောမာတိအာဒိ တဿာ အဇ္ဈတ္တိကာယ ပထဝီဓာတုယာ ဝတ္ထုဝသေန ပဘေဒဒဿနံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ကေသာ နာမ အဇ္ဈတ္တာ ဥပါဒိန္နာ သရီရဋ္ဌကာ ကက္ခဠတ္တလက္ခဏာ ဣမသ္မိံ သရီရေ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၅၃။)ပါဋိယေက္ကော ကောဋ္ဌာသော။ လောမာ နာမ…ပေ… ကရီသံ နာမ။ ဣဓ ပန အဝုတ္တမ္ပိ ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ္ဂေ (ပဋိ။ မ။ ၁။၄) ပါဠိအာရုဠှံ မတ္ထလုင်္ဂံ အာဟရိတွာ မတ္ထလုင်္ဂံ နာမ အဇ္ဈတ္တံ ဥပါဒိန္နံ သရီရဋ္ဌကံ ကက္ခဠတ္တလက္ခဏံ ဣမသ္မိံ သရီရေ ပါဋိယေက္ကော ကောဋ္ဌာသော။ ပရတော အာပေါဓာတုအာဒီနံ နိဒ္ဒေသေ ပိတ္တာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။
ဣမိနာ ကိံ ဒဿိတံ ဟောတိ? ဓာတုမနသိကာရော။ ဣမသ္မိံ ပန ဓာတုမနသိကာရေ ကမ္မံ ကတွာ ဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေတွာ ဥတ္တမတ္ထံ အရဟတ္တံ ပါပုဏိတုကာမေန ကိံ ကတ္တဗ္ဗံ? စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလံ သောဓေတဗ္ဗံ။ သီလဝတော ဟိ ကမ္မဋ္ဌာနဘာဝနာ ဣဇ္ဈတိ။ တဿ သောဓနဝိဓာနံ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဝိသုဒ္ဓသီလေန ပန သီလေ ပတိဋ္ဌာယ ဒသ ပုဗ္ဗပလိဗောဓာ ဆိန္ဒိတဗ္ဗာ။ တေသမ္ပိ ဆိန္ဒနဝိဓာနံ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဆိန္နပလိဗောဓေန ဓာတုမနသိကာရကမ္မဋ္ဌာနံ ဥဂ္ဂဏှိတဗ္ဗံ။ အာစရိယေနာပိ ဓာတုမနသိကာရကမ္မဋ္ဌာနံ ဥဂ္ဂဏှာပေန္တေန သတ္တဝိဓံ ဥဂ္ဂဟကောသလ္လံ ဒသဝိဓဉ္စ မနသိကာရကောသလ္လံ အာစိက္ခိတဗ္ဗံ။ အန္တေဝါသိကေနာပိ အာစရိယဿ သန္တိကေ ဗဟုဝါရေ သဇ္ဈာယံ ကတွာ နိဇ္ဇဋံ ပဂုဏံ ကမ္မဋ္ဌာနံ ကာတဗ္ဗံ။ ဝုတ္တဉှေတံ အဋ္ဌကထာယံ – ‘‘အာဒိကမ္မိကေန ဘိက္ခုနာ ဇရာမရဏာ မုစ္စိတုကာမေန သတ္တဟာကာရေဟိ ဥဂ္ဂဟကောသလ္လံ ဣစ္ဆိတဗ္ဗံ, ဒသဟာကာရေဟိ မနသိကာရကောသလ္လံ ဣစ္ဆိတဗ္ဗ’’န္တိ။
တတ္ထ ဝစသာ, မနသာ, ဝဏ္ဏတော, သဏ္ဌာနတော, ဒိသတော, ဩကာသတော, ပရိစ္ဆေဒတောတိ ဣမေဟိ သတ္တဟာကာရေဟိ ဣမသ္မိံ ဓာတုမနသိကာရကမ္မဋ္ဌာနေ ‘ဥဂ္ဂဟကောသလ္လံ’ ဣစ္ဆိတဗ္ဗံ။ အနုပုဗ္ဗတော, နာတိသီဃတော, နာတိသဏိကတော, ဝိက္ခေပပဋိဗာဟနတော, ပဏ္ဏတ္တိသမတိက္ကမတော, အနုပုဗ္ဗမုဉ္စနတော, လက္ခဏတော, တယော စ သုတ္တန္တာတိ ဣမေဟိ ဒသဟာကာရေဟိ ‘မနသိကာရကောသလ္လံ’ ဣစ္ဆိတဗ္ဗံ။ တဒုဘယမ္ပိ ပရတော သတိပဋ္ဌာနဝိဘင်္ဂေ အာဝိ ဘဝိဿတိ။
ဧဝံ ဥဂ္ဂဟိတကမ္မဋ္ဌာနေန ပန ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝုတ္တေ အဋ္ဌာရသ သေနာသနဒေါသေ ဝဇ္ဇေတွာ ပဉ္စင်္ဂသမန္နာဂတေ သေနာသနေ ဝသန္တေန အတ္တနာပိ ပဉ္စဟိ ပဓာနိယင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတေန ပစ္ဆာဘတ္တံ ပိဏ္ဍပါတပဋိက္ကန္တေန ဝိဝိတ္တောကာသဂတေန ကမ္မဋ္ဌာနံ မနသိကာတဗ္ဗံ။ မနသိကရောန္တေန စ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၅၄။)ဝဏ္ဏသဏ္ဌာနဒိသောကာသပရိစ္ဆေဒဝသေန ကေသာဒီသု ဧကေကကောဋ္ဌာသံ မနသိကရိတွာ အဝသာနေ ဧဝံ မနသိကာရော ပဝတ္တေတဗ္ဗော – ဣမေ ကေသာ နာမ သီသကဋာဟပလိဝေဌနစမ္မေ ဇာတာ။ တတ္ထ ယထာ ဝမ္မိကမတ္ထကေ ဇာတေသု ကုဏ္ဌတိဏေသု န ဝမ္မိကမတ္ထကော ဇာနာတိ ‘မယိ ကုဏ္ဌတိဏာနိ ဇာတာနီ’တိ, နာပိ ကုဏ္ဌတိဏာနိ ဇာနန္တိ ‘မယံ ဝမ္မိကမတ္ထကေ ဇာတာနီ’တိ, ဧဝမေဝ န သီသကဋာဟပလိဝေဌနစမ္မံ ဇာနာတိ ‘မယိ ကေသာ ဇာတာ’တိ, နာပိ ကေသာ ဇာနန္တိ ‘မယံ သီသကဋာဟပလိဝေဌနစမ္မေ ဇာတာ’တိ။ အညမညံ အာဘောဂပစ္စဝေက္ခဏရဟိတာ ဧတေ ဓမ္မာ။ ဣတိ ကေသာ နာမ ဣမသ္မိံ သရီရေ ပါဋိယေက္ကော ကောဋ္ဌာသော အစေတနော အဗျာကတော သုညော နိဿတ္တော ထဒ္ဓေါ ပထဝီဓာတူတိ။
လောမာ သရီရဝေဌနစမ္မေ ဇာတာ။ တတ္ထ ယထာ သုညဂါမဋ္ဌာနေ ဇာတေသု ဒဗ္ဗတိဏေသု န သုညဂါမဋ္ဌာနံ ဇာနာတိ ‘မယိ ဒဗ္ဗတိဏာနိ ဇာတာနီ’တိ, နာပိ ဒဗ္ဗတိဏာနိ ဇာနန္တိ ‘မယံ သုညဂါမဋ္ဌာနေ ဇာတာနီ’တိ, ဧဝမေဝ န သရီရဝေဌနစမ္မံ ဇာနာတိ ‘မယိ လောမာ ဇာတာ’တိ, နာပိ လောမာ ဇာနန္တိ ‘မယံ သရီရဝေဌနစမ္မေ ဇာတာ’တိ။ အညမညံ အာဘောဂပစ္စဝေက္ခဏရဟိတာ ဧတေ ဓမ္မာ။ ဣတိ လောမာ နာမ ဣမသ္မိံ သရီရေ ပါဋိယေက္ကော ကောဋ္ဌာသော အစေတနော အဗျာကတော သုညော နိဿတ္တော ထဒ္ဓေါ ပထဝီဓာတူတိ။
နခါ အင်္ဂုလီနံ အဂ္ဂေသု ဇာတာ။ တတ္ထ ယထာ ကုမာရကေသု ဒဏ္ဍကေဟိ မဓုကဋ္ဌိကေ ဝိဇ္ဈိတွာ ကီဠန္တေသု န ဒဏ္ဍကာ ဇာနန္တိ ‘အမှေသု မဓုကဋ္ဌိကာ ဌပိတာ’တိ, နာပိ မဓုကဋ္ဌိကာ ဇာနန္တိ ‘မယံ ဒဏ္ဍကေသု ဌပိတာ’တိ, ဧဝမေဝ န အင်္ဂုလိယော ဇာနန္တိ ‘အမှာကံ အဂ္ဂေသု နခါ ဇာတာ’တိ, နာပိ နခါ ဇာနန္တိ ‘မယံ အင်္ဂုလီနံ အဂ္ဂေသု ဇာတာ’တိ။ အညမညံ အာဘောဂပစ္စဝေက္ခဏရဟိတာ ဧတေ ဓမ္မာ။ ဣတိ နခါ နာမ ဣမသ္မိံ သရီရေ ပါဋိယေက္ကော ကောဋ္ဌာသော အစေတနော အဗျာကတော သုညော နိဿတ္တော ထဒ္ဓေါ ပထဝီဓာတူတိ။
ဒန္တာ ဟနုကဋ္ဌိကေသု ဇာတာ။ တတ္ထ ယထာ ဝဍ္ဎကီဟိ ပါသာဏဥဒုက္ခလေသု ကေနစိဒေဝ သိလေသဇာတေန ဗန္ဓိတွာ ဌပိတထမ္ဘေသု န ဥဒုက္ခလာနိ ဇာနန္တိ ‘အမှေသု ထမ္ဘာ ဌိတာ’တိ, နာပိ ထမ္ဘာ ဇာနန္တိ ‘မယံ ဥဒုက္ခလေသု ဌိတာ’တိ, ဧဝမေဝ န ဟနုကဋ္ဌိကာ ဇာနန္တိ ‘အမှေသု ဒန္တာ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၅၅။)ဇာတာ’တိ, နာပိ ဒန္တာ ဇာနန္တိ ‘မယံ ဟနုကဋ္ဌိကေသု ဇာတာ’တိ။ အညမညံ အာဘောဂပစ္စဝေက္ခဏရဟိတာ ဧတေ ဓမ္မာ။ ဣတိ ဒန္တာ နာမ ဣမသ္မိံ သရီရေ ပါဋိယေက္ကော ကောဋ္ဌာသော အစေတနော အဗျာကတော သုညော နိဿတ္တော ထဒ္ဓေါ ပထဝီဓာတူတိ။
တစော သကလသရီရံ ပရိယောနန္ဓိတွာ ဌိတော။ တတ္ထ ယထာ အလ္လဂေါစမ္မပရိယောနဒ္ဓါယ မဟာဝီဏာယ န မဟာဝီဏာ ဇာနာတိ ‘အဟံ အလ္လဂေါစမ္မေန ပရိယောနဒ္ဓါ’တိ, နာပိ အလ္လဂေါစမ္မံ ဇာနာတိ ‘မယာ မဟာဝီဏာ ပရိယောဒ္ဓါ’တိ, ဧဝမေဝ န သရီရံ ဇာနာတိ ‘အဟံ တစေန ပရိယောနဒ္ဓ’န္တိ, နာပိ တစော ဇာနာတိ ‘မယာ သရီရံ ပရိယောနဒ္ဓန္တိ။ အညမညံ အာဘောဂပစ္စဝေက္ခဏရဟိတာ ဧတေ ဓမ္မာ။ ဣတိ တစော နာမ ဣမသ္မိံ သရီရေ ပါဋိယေက္ကော ကောဋ္ဌာသော အစေတနော အဗျာကတော သုညော နိဿတ္တော ထဒ္ဓေါ ပထဝီဓာတူတိ။
မံသံ အဋ္ဌိသံဃာဋံ အနုလိမ္ပိတွာ ဌိတံ။ တတ္ထ ယထာ မဟာမတ္တိကာယ လိတ္တာယ ဘိတ္တိယာ န ဘိတ္တိ ဇာနာတိ ‘အဟံ မဟာမတ္တိကာယ လိတ္တာ’တိ, နာပိ မဟာမတ္တိကာ ဇာနာတိ ‘မယာ မဟာဘိတ္တိ လိတ္တာ’တိ, ဧဝမေဝ န အဋ္ဌိသံဃာဋော ဇာနာတိ ‘အဟံ နဝမံသပေသိသတပ္ပဘေဒေန မံသေန လိတ္တော’တိ, နာပိ မံသံ ဇာနာတိ ‘မယာ အဋ္ဌိသံဃာဋော လိတ္တော’တိ။ အညမညံ အာဘောဂပစ္စဝေက္ခဏရဟိတာ ဧတေ ဓမ္မာ။ ဣတိ မံသံ နာမ ဣမသ္မိံ သရီရေ ပါဋိယေက္ကော ကောဋ္ဌာသော အစေတနော အဗျာကတော သုညော နိဿတ္တော ထဒ္ဓေါ ပထဝီဓာတူတိ။
နှာရု သရီရဗ္ဘန္တရေ အဋ္ဌီနိ အာဗန္ဓမာနာ ဌိတာ။ တတ္ထ ယထာ ဝလ္လီဟိ ဝိနဒ္ဓေသု ကုဋ္ဋဒါရူသု န ကုဋ္ဋဒါရူနိ ဇာနန္တိ ‘မယံ ဝလ္လီဟိ ဝိနဒ္ဓါနီ’တိ, နာပိ ဝလ္လိယော ဇာနန္တိ ‘အမှေဟိ ကုဋ္ဋဒါရူနိ ဝိနဒ္ဓါနီ’တိ, ဧဝမေဝ န အဋ္ဌီနိ ဇာနန္တိ ‘မယံ နှာရူဟိ အာဗဒ္ဓါနီ’တိ, နာပိ နှာရူ ဇာနန္တိ ‘အမှေဟိ အဋ္ဌီနိ အာဗဒ္ဓါနီ’တိ။ အညမညံ အာဘောဂပစ္စဝေက္ခဏရဟိတာ ဧတေ ဓမ္မာ။ ဣတိ နှာရု နာမ ဣမသ္မိံ သရီရေ ပါဋိယေက္ကော ကောဋ္ဌာသော အစေတနော အဗျာကတော သုညော နိဿတ္တော ထဒ္ဓေါ ပထဝီဓာတူတိ။
အဋ္ဌီသု ပဏှိကဋ္ဌိ ဂေါပ္ဖကဋ္ဌိံ ဥက္ခိပိတွာ ဌိတံ။ ဂေါပ္ဖကဋ္ဌိ ဇင်္ဃဋ္ဌိံ ဥက္ခိပိတွာ ဌိတံ။ ဇင်္ဃဋ္ဌိ ဦရုဋ္ဌိံ ဥက္ခိပိတွာ ဌိတံ။ ဦရုဋ္ဌိ ကဋိဋ္ဌိံ ဥက္ခိပိတွာ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၅၆။)ဌိတံ။ ကဋိဋ္ဌိ ပိဋ္ဌိကဏ္ဋကံ ဥက္ခိပိတွာ ဌိတံ။ ပိဋ္ဌိကဏ္ဋကော ဂီဝဋ္ဌိံ ဥက္ခိပိတွာ ဌိတော။ ဂီဝဋ္ဌိ သီသဋ္ဌိံ ဥက္ခိပိတွာ ဌိတံ။ သီသဋ္ဌိ ဂီဝဋ္ဌိကေ ပတိဋ္ဌိတံ။ ဂီဝဋ္ဌိ ပိဋ္ဌိကဏ္ဋကေ ပတိဋ္ဌိတံ။ ပိဋ္ဌိကဏ္ဋကော ကဋိဋ္ဌိမှိ ပတိဋ္ဌိတော။ ကဋိဋ္ဌိ ဦရုဋ္ဌိကေ ပတိဋ္ဌိတံ။ ဦရုဋ္ဌိ ဇင်္ဃဋ္ဌိကေ ပတိဋ္ဌိတံ။ ဇင်္ဃဋ္ဌိ ဂေါပ္ဖကဋ္ဌိကေ ပတိဋ္ဌိတံ။ ဂေါပ္ဖကဋ္ဌိ ပဏှိကဋ္ဌိကေ ပတိဋ္ဌိတံ။
တတ္ထ ယထာ ဣဋ္ဌကဒါရုဂေါမယာဒိသဉ္စယေသု န ဟေဋ္ဌိမာ ဟေဋ္ဌိမာ ဇာနန္တိ ‘မယံ ဥပရိမေ ဥပရိမေ ဥက္ခိပိတွာ ဌိတာ’တိ, နာပိ ဥပရိမာ ဥပရိမာ ဇာနန္တိ ‘မယံ ဟေဋ္ဌိမေသု ဟေဋ္ဌိမေသု ပတိဋ္ဌိတာ’တိ, ဧဝမေဝ န ပဏှိကဋ္ဌိ ဇာနာတိ ‘အဟံ ဂေါပ္ဖကဋ္ဌိံ ဥက္ခိပိတွာ ဌိတ’န္တိ, န ဂေါပ္ဖကဋ္ဌိ ဇာနာတိ ‘အဟံ ဇင်္ဃဋ္ဌိံ ဥက္ခိပိတွာ ဌိတ’န္တိ, န ဇင်္ဃဋ္ဌိ ဇာနာတိ ‘အဟံ ဦရုဋ္ဌိံ ဥက္ခိပိတွာ ဌိတ’န္တိ, န ဦရုဋ္ဌိ ဇာနာတိ ‘အဟံ ကဋိဋ္ဌိံ ဥက္ခိပိတွာ ဌိတ’န္တိ, န ကဋိဋ္ဌိ ဇာနာတိ ‘အဟံ ပိဋ္ဌိကဏ္ဋကံ ဥက္ခိပိတွာ ဌိတ’န္တိ, န ပိဋ္ဌိကဏ္ဋကော ဇာနာတိ ‘အဟံ ဂီဝဋ္ဌိံ ဥက္ခိပိတွာ ဌိတော’တိ, န ဂီဝဋ္ဌိ ဇာနာတိ ‘အဟံ သီသဋ္ဌိံ ဥက္ခိပိတွာ ဌိတ’န္တိ, န သီသဋ္ဌိ ဇာနာတိ ‘အဟံ ဂီဝဋ္ဌိမှိ ပတိဋ္ဌိတ’န္တိ, န ဂီဝဋ္ဌိ ဇာနာတိ ‘အဟံ ပိဋ္ဌိကဏ္ဋကေ ပတိဋ္ဌိတ’န္တိ, န ပိဋ္ဌိကဏ္ဋကော ဇာနာတိ ‘အဟံ ကဋိဋ္ဌိမှိ ပတိဋ္ဌိတော’တိ, န ကဋိဋ္ဌိ ဇာနာတိ ‘အဟံ ဦရုဋ္ဌိမှိ ပတိဋ္ဌိတ’န္တိ, န ဦရုဋ္ဌိ ဇာနာတိ ‘အဟံ ဇင်္ဃဋ္ဌိမှိ ပတိဋ္ဌိတ’န္တိ, န ဇင်္ဃဋ္ဌိ ဇာနာတိ ‘အဟံ ဂေါပ္ဖကဋ္ဌိမှိ ပတိဋ္ဌိတ’န္တိ, န ဂေါပ္ဖကဋ္ဌိ ဇာနာတိ ‘အဟံ ပဏှိကဋ္ဌိမှိ ပတိဋ္ဌိတ’န္တိ။ အညမညံ အာဘောဂပစ္စဝေက္ခဏရဟိတာ ဧတေ ဓမ္မာ။ ဣတိ အဋ္ဌိ နာမ ဣမသ္မိံ သရီရေ ပါဋိယေက္ကော ကောဋ္ဌာသော အစေတနော အဗျာကတော သုညော နိဿတ္တော ထဒ္ဓေါ ပထဝီဓာတူတိ။
အဋ္ဌိမိဉ္ဇံ တေသံ တေသံ အဋ္ဌီနံ အဗ္ဘန္တရေ ဌိတံ။ တတ္ထ ယထာ ဝေဠုပဗ္ဗာဒီနံ အန္တော ပက္ခိတ္တေသု သိန္နဝေတ္တဂ္ဂါဒီသု န ဝေဠုပဗ္ဗာဒီနိ ဇာနန္တိ ‘အမှေသု ဝေတ္တဂ္ဂါဒီနိ ပက္ခိတ္တာနီ’တိ, နာပိ ဝေတ္တဂ္ဂါဒီနိ ဇာနန္တိ ‘မယံ ဝေဠုပဗ္ဗာဒီသု ဌိတာနီတိ, ဧဝမေဝ န အဋ္ဌီနိ ဇာနန္တိ ‘အမှာကံ အန္တော အဋ္ဌိမိဉ္ဇံ ဌိတ’န္တိ, နာပိ အဋ္ဌိမိဉ္ဇံ ဇာနာတိ ‘အဟံ အဋ္ဌီနံ အန္တော ဌိတ’န္တိ။ အညမညံ အာဘောဂပစ္စဝေက္ခဏရဟိတာ ဧတေ ဓမ္မာ။ ဣတိ အဋ္ဌိမိဉ္ဇံ နာမ ဣမသ္မိံ သရီရေ ပါဋိယေက္ကော ကောဋ္ဌာသော အစေတနော အဗျာကတော သုညော နိဿတ္တော ထဒ္ဓေါ ပထဝီဓာတူတိ။
ဝက္ကံ ဂလဝါဋကတော နိက္ခန္တေန ဧကမူလေန ထောကံ ဂန္တွာ ဒွိဓာဘိန္နေန ထူလနှာရုနာ ဝိနိဗဒ္ဓံ ဟုတွာ ဟဒယမံသံ ပရိက္ခိပိတွာ ဌိတံ။ တတ္ထ ယထာ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၅၇။)ဝဏ္ဋုပနိဗဒ္ဓေ အမ္ဗဖလဒွယေ န ဝဏ္ဋံ ဇာနာတိ ‘မယာ အမ္ဗဖလဒွယံ ဥပနိဗဒ္ဓ’န္တိ, နာပိ အမ္ဗဖလဒွယံ ဇာနာတိ ‘အဟံ ဝဏ္ဋေန ဥပနိဗဒ္ဓ’န္တိ, ဧဝမေဝ န ထူလနှာရု ဇာနာတိ ‘မယာ ဝက္ကံ ဥပနိဗဒ္ဓ’န္တိ, နာပိ ဝက္ကံ ဇာနာတိ ‘အဟံ ထူလနှာရုနာ ဥပနိဗဒ္ဓ’န္တိ။ အညမညံ အာဘောဂပစ္စဝေက္ခဏရဟိတာ ဧတေ ဓမ္မာ။ ဣတိ ဝက္ကံ နာမ ဣမသ္မိံ သရီရေ ပါဋိယေက္ကော ကောဋ္ဌာသော အစေတနော အဗျာကတော သုညော နိဿတ္တော ထဒ္ဓေါ ပထဝီဓာတူတိ။
ဟဒယံ သရီရဗ္ဘန္တရေ ဥရဋ္ဌိပဉ္ဇရမဇ္ဈံ နိဿာယ ဌိတံ။ တတ္ထ ယထာ ဇိဏ္ဏသန္ဒမာနိကပဉ္ဇရဗ္ဘန္တရံ နိဿာယ ဌပိတာယ မံသပေသိယာ န ဇိဏ္ဏသန္ဒမာနိကပဉ္ဇရဗ္ဘန္တရံ ဇာနာတိ ‘မံ နိဿာယ မံသပေသိ ဌပိတာ’တိ, နာပိ မံသပေသိ ဇာနာတိ ‘အဟံ ဇိဏ္ဏသန္ဒမာနိကပဉ္ဇရဗ္ဘန္တရံ နိဿာယ ဌိတာ’တိ, ဧဝမေဝ န ဥရဋ္ဌိပဉ္ဇရဗ္ဘန္တရံ ဇာနာတိ ‘မံ နိဿာယ ဟဒယံ ဌိတ’န္တိ, နာပိ ဟဒယံ ဇာနာတိ ‘အဟံ ဥရဋ္ဌိပဉ္ဇရဗ္ဘန္တရံ နိဿာယ ဌိတ’န္တိ။ အညမညံ အာဘောဂပစ္စဝေက္ခဏရဟိတာ ဧတေ ဓမ္မာ။ ဣတိ ဟဒယံ နာမ ဣမသ္မိံ သရီရေ ပါဋိယေက္ကော ကောဋ္ဌာသော အစေတနော အဗျာကတော သုညော နိဿတ္တော ထဒ္ဓေါ ပထဝီဓာတူတိ။
ယကနံ အန္တောသရီရေ ဒွိန္နံ ထနာနံ အဗ္ဘန္တရေ ဒက္ခိဏပဿံ နိဿာယ ဌိတံ။ တတ္ထ ယထာ ဥက္ခလိကပါလပဿမှိ လဂ္ဂေ ယမကမံသပိဏ္ဍေ န ဥက္ခလိကပါလပဿံ ဇာနာတိ ‘မယိ ယမကမံသပိဏ္ဍော လဂ္ဂေါ’တိ, နာပိ ယမကမံသပိဏ္ဍော ဇာနာတိ ‘အဟံ ဥက္ခလိကပါလပဿေ လဂ္ဂေါ’တိ, ဧဝမေဝ န ထနာနံ အဗ္ဘန္တရေ ဒက္ခိဏပဿံ ဇာနာတိ ‘မံ နိဿာယ ယကနံ ဌိတ’န္တိ, နာပိ ယကနံ ဇာနာတိ ‘အဟံ ထနာနံ အဗ္ဘန္တရေ ဒက္ခိဏပဿံ နိဿာယ ဌိတ’န္တိ။ အညမညံ အာဘောဂပစ္စဝေက္ခဏရဟိတာ ဧတေ ဓမ္မာ။ ဣတိ ယကနံ နာမ ဣမသ္မိံ သရီရေ ပါဋိယေက္ကော ကောဋ္ဌာသော အစေတနော အဗျာကတော သုညော နိဿတ္တော ထဒ္ဓေါ ပထဝီဓာတူတိ။
ကိလောမကေသု ပဋိစ္ဆန္နကိလောမကံ ဟဒယဉ္စ ဝက္ကဉ္စ ပရိဝါရေတွာ ဌိတံ, အပဋိစ္ဆန္နကိလောမကံ သကလသရီရေ စမ္မဿ ဟေဋ္ဌတော မံသံ ပရိယောနန္ဓိတွာ ဌိတံ။ တတ္ထ ယထာ ပိလောတိကပလိဝေဌိတေ မံသေ န မံသံ ဇာနာတိ ‘အဟံ ပိလောတိကာယ ပလိဝေဌိတ’န္တိ, နာပိ ပိလောတိကာ ဇာနာတိ ‘မယာ မံသံ ပလိဝေဌိတ’န္တိ, ဧဝမေဝ န ဝက္ကဟဒယာနိ သကလသရီရေ မံသဉ္စ ဇာနာတိ ‘အဟံ ကိလောမကေန ပဋိစ္ဆန္န’န္တိ, နာပိ ကိလောမကံ ဇာနာတိ ‘မယာ ဝက္ကဟဒယာနိ သကလသရီရေ မံသဉ္စ ပဋိစ္ဆန္န’န္တိ။ အညမညံ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၅၈။)အာဘောဂပစ္စဝေက္ခဏရဟိတာ ဧတေ ဓမ္မာ။ ဣတိ ကိလောမကံ နာမ ဣမသ္မိံ သရီရေ ပါဋိယေက္ကော ကောဋ္ဌာသော အစေတနော အဗျာကတော သုညော နိဿတ္တော ထဒ္ဓေါ ပထဝီဓာတူတိ။
ပိဟကံ ဟဒယဿ ဝါမပဿေ ဥဒရပဋလဿ မတ္ထကပဿံ နိဿာယ ဌိတံ။ တတ္ထ ယထာ ကောဋ္ဌကမတ္ထကပဿံ နိဿာယ ဌိတာယ ဂေါမယပိဏ္ဍိယာ န ကောဋ္ဌကမတ္ထကပဿံ ဇာနာတိ ‘ဂေါမယပိဏ္ဍိ မံ နိဿာယ ဌိတာ’တိ, နာပိ ဂေါမယပိဏ္ဍိ ဇာနာတိ ‘အဟံ ကောဋ္ဌကမတ္ထကပဿံ နိဿာယ ဌိတာ’တိ, ဧဝမေဝ န ဥဒရပဋလဿ မတ္ထကပဿံ ဇာနာတိ ‘ပိဟကံ မံ နိဿာယ ဌိတ’န္တိ, နာပိ ပိဟကံ ဇာနာတိ ‘အဟံ ဥဒရပဋလဿ မတ္ထကပဿံ နိဿာယ ဌိတ’န္တိ။ အညမညံ အာဘောဂပစ္စဝေက္ခဏရဟိတာ ဧတေ ဓမ္မာ။ ဣတိ ပိဟကံ နာမ ဣမသ္မိံ သရီရေ ပါဋိယေက္ကော ကောဋ္ဌာသော အစေတနော အဗျာကတော သုညော နိဿတ္တော ထဒ္ဓေါ ပထဝီဓာတူတိ။
ပပ္ဖါသံ သရီရဗ္ဘန္တရေ ဒွိန္နံ ထနာနံ အဗ္ဘန္တရေ ဟဒယဉ္စ ယကနဉ္စ ဥပရိဆာဒေတွာ ဩလမ္ဗန္တံ ဌိတံ။ တတ္ထ ယထာ ဇိဏ္ဏကောဋ္ဌဗ္ဘန္တရေ ဩလမ္ဗမာနေ သကုဏကုလာဝကေ န ဇိဏ္ဏကောဋ္ဌဗ္ဘန္တရံ ဇာနာတိ ‘မယိ သကုဏကုလာဝကော ဩလမ္ဗမာနော ဌိတော’တိ, နာပိ သကုဏကုလာဝကော ဇာနာတိ ‘အဟံ ဇိဏ္ဏကောဋ္ဌဗ္ဘန္တရေ ဩလမ္ဗမာနော ဌိတော’တိ, ဧဝမေဝ န သရီရဗ္ဘန္တရံ ဇာနာတိ ‘မယိ ပပ္ဖါသံ ဩလမ္ဗမာနံ ဌိတ’န္တိ, နာပိ ပပ္ဖါသံ ဇာနာတိ ‘အဟံ ဧဝရူပေ သရီရဗ္ဘန္တရေ ဩလမ္ဗမာနံ ဌိတ’န္တိ။ အညမညံ အာဘောဂပစ္စဝေက္ခဏရဟိတာ ဧတေ ဓမ္မာ။ ဣတိ ပပ္ဖါသံ နာမ ဣမသ္မိံ သရီရေ ပါဋိယေက္ကော ကောဋ္ဌာသော အစေတနော အဗျာကတော သုညော နိဿတ္တော ထဒ္ဓေါ ပထဝီဓာတူတိ။
အန္တံ ဂလဝါဋကတော ကရီသမဂ္ဂပရိယန္တေ သရီရဗ္ဘန္တရေ ဌိတံ။ တတ္ထ ယထာ လောဟိတဒေါဏိကာယ ဩဘုဇိတွာ ဌပိတေ ဆိန္နသီသဓမနိကဠေဝရေ န လောဟိတဒေါဏိ ဇာနာတိ ‘မယိ ဓမနိကဠေဝရံ ဌိတ’န္တိ, နာပိ ဓမနိကဠေဝရံ ဇာနာတိ ‘အဟံ လောဟိတဒေါဏိကာယံ ဌိတ’န္တိ, ဧဝမေဝ န သရီရဗ္ဘန္တရံ ဇာနာတိ ‘မယိ အန္တံ ဌိတ’န္တိ, နာပိ အန္တံ ဇာနာတိ ‘အဟံ သရီရဗ္ဘန္တရေ ဌိတ’န္တိ။ အညမညံ အာဘောဂပစ္စဝေက္ခဏရဟိတာ ဧတေ ဓမ္မာ။ ဣတိ အန္တံ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၅၉။)နာမ ဣမသ္မိံ သရီရေ ပါဋိယေက္ကော ကောဋ္ဌာသော အစေတနော အဗျာကတော သုညော နိဿတ္တော ထဒ္ဓေါ ပထဝီဓာတူတိ။
အန္တဂုဏံ အန္တန္တရေ ဧကဝီသတိ အန္တဘောဂေ ဗန္ဓိတွာ ဌိတံ။ တတ္ထ ယထာ ပါဒပုဉ္ဆနရဇ္ဇုမဏ္ဍလကံ သိဗ္ဗေတွာ ဌိတေသု ရဇ္ဇုကေသု န ပါဒပုဉ္ဆနရဇ္ဇုမဏ္ဍလကံ ဇာနာတိ ‘ရဇ္ဇုကာ မံ သိဗ္ဗေတွာ ဌိတာ’တိ, နာပိ ရဇ္ဇုကာ ဇာနန္တိ ‘မယံ ပါဒပုဉ္ဆနရဇ္ဇုမဏ္ဍလကံ သိဗ္ဗေတွာ ဌိတာ’တိ, ဧဝမေဝ န အန္တံ ဇာနာတိ ‘အန္တဂုဏံ မံ အာဗန္ဓိတွာ ဌိတ’န္တိ, နာပိ အန္တဂုဏံ ဇာနာတိ ‘အဟံ အန္တံ ဗန္ဓိတွာ ဌိတ’န္တိ။ အညမညံ အာဘောဂပစ္စဝေက္ခဏရဟိတာ ဧတေ ဓမ္မာ။ ဣတိ အန္တဂုဏံ နာမ ဣမသ္မိံ သရီရေ ပါဋိယေက္ကော ကောဋ္ဌာသော အစေတနော အဗျာကတော သုညော နိဿတ္တော ထဒ္ဓေါ ပထဝီဓာတူတိ။
ဥဒရိယံ ဥဒရေ ဌိတံ အသိတပီတခါယိတသာယိတံ။ တတ္ထ ယထာ သုဝါနဒေါဏိယံ ဌိတေ သုဝါနဝမထုမှိ န သုဝါနဒေါဏိ ဇာနာတိ ‘မယိ သုဝါနဝမထု ဌိတော’တိ, နာပိ သုဝါနဝမထု ဇာနာတိ ‘အဟံ သုဝါနဒေါဏိယံ ဌိတော’တိ, ဧဝမေဝ န ဥဒရံ ဇာနာတိ ‘မယိ ဥဒရိယံ ဌိတ’န္တိ, နာပိ ဥဒရိယံ ဇာနာတိ ‘အဟံ ဥဒရေ ဌိတ’န္တိ။ အညမညံ အာဘောဂပစ္စဝေက္ခဏရဟိတာ ဧတေ ဓမ္မာ။ ဣတိ ဥဒရိယံ နာမ ဣမသ္မိံ သရီရေ ပါဋိယေက္ကော ကောဋ္ဌာသော အစေတနော အဗျာကတော သုညော နိဿတ္တော ထဒ္ဓေါ ပထဝီဓာတူတိ။
ကရီသံ ပက္ကာသယသင်္ခါတေ အဋ္ဌင်္ဂုလဝေဠုပဗ္ဗသဒိသေ အန္တပရိယောသာနေ ဌိတံ။ တတ္ထ ယထာ ဝေဠုပဗ္ဗေ ဩမဒ္ဒိတွာ ပက္ခိတ္တာယ သဏှပဏ္ဍုမတ္တိကာယ န ဝေဠုပဗ္ဗံ ဇာနာတိ ‘မယိ ပဏ္ဍုမတ္တိကာ ဌိတာ’တိ, နာပိ ပဏ္ဍုမတ္တိကာ ဇာနာတိ ‘အဟံ ဝေဠုပဗ္ဗေ ဌိတာ’တိ, ဧဝမေဝ န ပက္ကာသယော ဇာနာတိ ‘မယိ ကရီသံ ဌိတ’န္တိ, နာပိ ကရီသံ ဇာနာတိ ‘အဟံ ပက္ကာသယေ ဌိတ’န္တိ။ အညမညံ အာဘောဂပစ္စဝေက္ခဏရဟိတာ ဧတေ ဓမ္မာ။ ဣတိ ကရီသံ နာမ ဣမသ္မိံ သရီရေ ပါဋိယေက္ကော ကောဋ္ဌာသော အစေတနော အဗျာကတော သုညော နိဿတ္တော ထဒ္ဓေါ ပထဝီဓာတူတိ။
မတ္ထလုင်္ဂံ သီသကဋာဟဗ္ဘန္တရေ ဌိတံ။ တတ္ထ ယထာ ပုရာဏလာဗုကဋာဟေ ပက္ခိတ္တာယ ပိဋ္ဌပိဏ္ဍိယာ န လာဗုကဋာဟံ ဇာနာတိ ‘မယိ ပိဋ္ဌပိဏ္ဍိ ဌိတာ’တိ, နာပိ ပိဋ္ဌပိဏ္ဍိ ဇာနာတိ ‘အဟံ လာဗုကဋာဟေ ဌိတာ’တိ, ဧဝမေဝ န သီသကဋာဟဗ္ဘန္တရံ ဇာနာတိ ‘မယိ မတ္ထလုင်္ဂံ ဌိတ’န္တိ, နာပိ မတ္ထလုင်္ဂံ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၆၀။)ဇာနာတိ ‘အဟံ သီသကဋာဟဗ္ဘန္တရေ ဌိတ’န္တိ။ အညမညံ အာဘောဂပစ္စဝေက္ခဏရဟိတာ ဧတေ ဓမ္မာ။ ဣတိ မတ္ထလုင်္ဂံ နာမ ဣမသ္မိံ သရီရေ ပါဋိယေက္ကော ကောဋ္ဌာသော အစေတနော အဗျာကတော သုညော နိဿတ္တော ထဒ္ဓေါ ပထဝီဓာတူတိ။
ယံ ဝါ ပနညမ္ပီတိ ဣမိနာ အာပေါကောဋ္ဌာသာဒီသု တီသု အနုဂတံ ပထဝီဓာတုံ လက္ခဏဝသေန ယေဝါပနကံ ပထဝိံ ကတွာ ဒဿေတိ။
ဗာဟိရပထဝီဓာတုနိဒ္ဒေသေ အယောတိ ကာဠလောဟံ။ လောဟန္တိ ဇာတိလောဟံ, ဝိဇာတိလောဟံ, ကိတ္တိမလောဟံ, ပိသာစလောဟန္တိ စတုဗ္ဗိဓံ။ တတ္ထ အယော, သဇ္ဈု, သုဝဏ္ဏံ, တိပု, သီသံ, တမ္ဗလောဟံ, ဝေကန္တကန္တိ ဣမာနိ သတ္တ ဇာတိလောဟာနိ နာမ။ နာဂနာသိကလောဟံ ဝိဇာတိလောဟံ နာမ။ ကံသလောဟံ, ဝဋ္ဋလောဟံ, အာရကူဋန္တိ တီဏိ ကိတ္တိမလောဟာနိ နာမ။ မောရက္ခကံ, ပုထုကံ, မလိနကံ, စပလကံ, သေလကံ, အာဋကံ, ဘလ္လကံ, ဒူသိလောဟန္တိ အဋ္ဌ ပိသာစလောဟာနိ နာမ။ တေသု ပဉ္စ ဇာတိလောဟာနိ ပါဠိယံ ဝိသုံ ဝုတ္တာနေဝ။ တမ္ဗလောဟံ, ဝေကန္တကလောဟန္တိ ဣမေဟိ ပန ဒွီဟိ ဇာတိလောဟေဟိ သဒ္ဓိံ သေသံ သဗ္ဗမ္ပိ ဣဓ လောဟန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
တိပူတိ သေတတိပု။ သီသန္တိ ကာဠတိပု။ သဇ္ဈူတိ ရဇတံ။ မုတ္တာတိ သာမုဒ္ဒိကမုတ္တာ။ မဏီတိ ဌပေတွာ ပါဠိအာဂတေ ဝေဠုရိယာဒယော သေသော ဇောတိရသာဒိဘေဒေါ သဗ္ဗောပိ မဏိ။ ဝေဠုရိယောတိ ဝံသဝဏ္ဏမဏိ။ သင်္ခေါတိ သာမုဒ္ဒိကသင်္ခေါ။ သိလာတိ ကာဠသိလာ, ပဏ္ဍုသိလာ, သေတသိလာတိအာဒိဘေဒါ သဗ္ဗာပိ သိလာ။ ပဝါဠန္တိ ပဝါဠမေဝ။ ရဇတန္တိ ကဟာပဏော။ ဇာတရူပန္တိ သုဝဏ္ဏံ။ လောဟိတင်္ကောတိ ရတ္တမဏိ။ မသာရဂလ္လန္တိ ကဗရမဏိ။ တိဏာဒီသု ဗဟိသာရာ အန္တမသော နာဠိကေရာဒယောပိ တိဏံ နာမ။ အန္တောသာရံ အန္တမသော ဒါရုခဏ္ဍမ္ပိ ကဋ္ဌံ နာမ။ သက္ခရာတိ မုဂ္ဂမတ္တတော ယာဝ မုဋ္ဌိပ္ပမာဏာ မရုမ္ဗာ သက္ခရာ နာမ။ မုဂ္ဂမတ္တတော ပန ဟေဋ္ဌာ ဝါလိကာတိ ဝုစ္စတိ။ ကဌလန္တိ ယံ ကိဉ္စိ ကပါလံ။ ဘူမီတိ ပထဝီ။ ပါသာဏောတိ အန္တောမုဋ္ဌိယံ အသဏ္ဌဟနတော ပဋ္ဌာယ ဟတ္ထိပ္ပမာဏံ အသမ္ပတ္တော ပါသာဏော နာမ။ ဟတ္ထိပ္ပမာဏတော ပဋ္ဌာယ ပန ဥပရိ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၆၁။)ပဗ္ဗတော နာမ။ ယံ ဝါ ပနာတိ ဣမိနာ တာလဋ္ဌိ-နာဠိကေရ-ဖလာဒိဘေဒံ သေသပထဝိံ ဂဏှာတိ။ ယာ စ အဇ္ဈတ္တိကာ ပထဝီဓာတု ယာ စ ဗာဟိရာတိ ဣမိနာ ဒွေပိ ပထဝီဓာတုယော ကက္ခဠဋ္ဌေန လက္ခဏတော ဧကာ ပထဝီဓာတု ဧဝါတိ ဒဿေတိ။
֍ ဋီ ၁၇၄။ အာပေါဓာတုနိဒ္ဒေသာဒီသု ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အာပေါ အာပေါဂတန္တိအာဒီသု အာဗန္ဓနဝသေန အာပေါ။ တဒေဝ အာပေါသဘာဝံ ဂတတ္တာ အာပေါဂတံ နာမ။ သ္နေဟဝသေန သ္နေဟော။ သောယေဝ သ္နေဟသဘာဝံ ဂတတ္တာ သ္နေဟဂတံ နာမ။ ဗန္ဓနတ္တံ ရူပဿာတိ အဝိနိဗ္ဘောဂရူပဿ ဗန္ဓနဘာဝေါ။ ပိတ္တံ သေမှန္တိအာဒီနိပိ ဝဏ္ဏသဏ္ဌာနဒိသောကာသပရိစ္ဆေဒဝသေန ပရိဂ္ဂဟေတွာ ဓာတုဝသေနေဝ မနသိကာတဗ္ဗာနိ။
တတြာယံ နယော – ပိတ္တေသု ဟိ အဗဒ္ဓပိတ္တံ ဇီဝိတိန္ဒြိယပဋိဗဒ္ဓံ သကလသရီရံ ဗျာပေတွာ ဌိတံ, ဗဒ္ဓပိတ္တံ ပိတ္တကောသကေ ဌိတံ။ တတ္ထ ယထာ ပူဝံ ဗျာပေတွာ ဌိတေ တေလေ န ပူဝံ ဇာနာတိ ‘တေလံ မံ ဗျာပေတွာ ဌိတ’န္တိ, နာပိ တေလံ ဇာနာတိ ‘အဟံ ပူဝံ ဗျာပေတွာ ဌိတ’န္တိ, ဧဝမေဝ န သရီရံ ဇာနာတိ ‘အဗဒ္ဓပိတ္တံ မံ ဗျာပေတွာ ဌိတ’န္တိ, နာပိ အဗဒ္ဓပိတ္တံ ဇာနာတိ ‘အဟံ သရီရံ ဗျာပေတွာ ဌိတ’န္တိ။ ယထာ စ ဝဿောဒကေန ပုဏ္ဏေ ကောသာတကီကောသကေ န ကောသာတကီကောသကော ဇာနာတိ ‘မယိ ဝဿောဒကံ ဌိတ’န္တိ, နာပိ ဝဿောဒကံ ဇာနာတိ ‘အဟံ ကောသာတကီကောသကေ ဌိတ’န္တိ, ဧဝမေဝ န ပိတ္တကောသကော ဇာနာတိ မယိ ဗဒ္ဓပိတ္တံ ဌိတန္တိ, နာပိ ဗဒ္ဓပိတ္တံ ဇာနာတိ ‘အဟံ ပိတ္တကောသကေ ဌိတ’န္တိ။ အညမညံ အာဘောဂပစ္စဝေက္ခဏရဟိတာ ဧတေ ဓမ္မာ။ ဣတိ ပိတ္တံ နာမ ဣမသ္မိံ သရီရေ ပါဋိယေက္ကော ကောဋ္ဌာသော အစေတနော အဗျာကတော သုညော နိဿတ္တော ယူသဘူတော အာဗန္ဓနာကာရော အာပေါဓာတူတိ။
သေမှံ ဧကပတ္ထပူရပ္ပမာဏံ ဥဒရပဋလေ ဌိတံ။ တတ္ထ ယထာ ဥပရိ သဉ္ဇာတဖေဏပဋလာယ စန္ဒနိကာယ န စန္ဒနိကာ ဇာနာတိ ‘မယိ ဖေဏပဋလံ ဌိတ’န္တိ, နာပိ ဖေဏပဋလံ ဇာနာတိ ‘အဟံ စန္ဒနိကာယ ဌိတ’န္တိ, ဧဝမေဝ န ဥဒရပဋလံ ဇာနာတိ ‘မယိ သေမှံ ဌိတ’န္တိ, နာပိ သေမှံ ဇာနာတိ ‘အဟံ ဥဒရပဋလေ ဌိတ’န္တိ။ အညမညံ အာဘောဂပစ္စဝေက္ခဏရဟိတာ ဧတေ ဓမ္မာ။ ဣတိ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၆၂။)သေမှံ နာမ ဣမသ္မိံ သရီရေ ပါဋိယေက္ကော ကောဋ္ဌာသော အစေတနော အဗျာကတော သုညော နိဿတ္တော ယူသဘူတော အာဗန္ဓနာကာရော အာပေါဓာတူတိ။
ပုဗ္ဗော အနိဗဒ္ဓေါကာသော, ယတ္ထ ယတ္ထေဝ ခါဏုကဏ္ဋကပ္ပဟရဏအဂ္ဂိဇာလာဒီဟိ အဘိဟဋေ သရီရပ္ပဒေသေ လောဟိတံ သဏ္ဌဟိတွာ ပစ္စတိ, ဂဏ္ဍပီဠကာဒယော ဝါ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ, တတ္ထ တတ္ထေဝ တိဋ္ဌတိ။ တတ္ထ ယထာ ဖရသုပ္ပဟာရာဒိဝသေန ပဂ္ဃရိတနိယာသေ ရုက္ခေ န ရုက္ခဿ ဖရသုပ္ပဟာရာဒိပ္ပဒေသာ ဇာနန္တိ ‘အမှေသု နိယျာသော ဌိတော’တိ, နာပိ နိယျာသော ဇာနာတိ ‘အဟံ ရုက္ခဿ ဖရသုပ္ပဟာရာဒိပ္ပဒေသေသု ဌိတော’တိ, ဧဝမေဝ န သရီရဿ ခါဏုကဏ္ဋကာဒီဟိ အဘိဟဋပ္ပဒေသာ ဇာနန္တိ ‘အမှေသု ပုဗ္ဗော ဌိတော’တိ, နာပိ ပုဗ္ဗော ဇာနာတိ ‘အဟံ တေသု ပဒေသေသု ဌိတော’တိ။ အညမညံ အာဘောဂပစ္စဝေက္ခဏရဟိတာ ဧတေ ဓမ္မာ။ ဣတိ ပုဗ္ဗော နာမ ဣမသ္မိံ သရီရေ ပါဋိယေက္ကော ကောဋ္ဌာသော အစေတနော အဗျာကတော သုညော နိဿတ္တော ယူသဘူတော အာဗန္ဓနာကာရော အာပေါဓာတူတိ။
လောဟိတေသု သံသရဏလောဟိတံ အဗဒ္ဓပိတ္တံ ဝိယ သကလသရီရံ ဗျာပေတွာ ဌိတံ။ သန္နိစိတလောဟိတံ ယကနဋ္ဌာနဿ ဟေဋ္ဌာဘာဂံ ပူရေတွာ ဧကပတ္တပူရဏပ္ပမာဏံ ဝက္ကဟဒယယကနပပ္ဖါသာနိ တေမေန္တံ ဌိတံ။ တတ္ထ သံသရဏလောဟိတေ အဗဒ္ဓပိတ္တသဒိသောဝ ဝိနိစ္ဆယော။ ဣတရံ ပန ယထာ ဇဇ္ဇရကပါလဋ္ဌေ ဥဒကေ ဟေဋ္ဌာ လေဍ္ဍုခဏ္ဍာနိ တေမယမာနေ န လေဍ္ဍုခဏ္ဍာနိ ဇာနန္တိ ‘မယံ ဥဒကေန တေမိယမာနာ ဌိတာ’တိ, နာပိ ဥဒကံ ဇာနာတိ ‘အဟံ လေဍ္ဍုခဏ္ဍာနိ တေမေမီ’တိ, ဧဝမေဝ န ယကနဿ ဟေဋ္ဌာဘာဂဋ္ဌာနံ ဝက္ကာဒီနိ ဝါ ဇာနန္တိ ‘မယိ လောဟိတံ ဌိတံ, အမှေ ဝါ တေမယမာနံ ဌိတ’န္တိ, နာပိ လောဟိတံ ဇာနာတိ ‘အဟံ ယကနဿ ဟေဋ္ဌာဘာဂံ ပူရေတွာ ဝက္ကာဒီနိ တေမယမာနံ ဌိတ’န္တိ။ အညမညံ အာဘောဂပစ္စဝေက္ခဏရဟိတာ ဧတေ ဓမ္မာ။ ဣတိ လောဟိတံ နာမ ဣမသ္မိံ သရီရေ ပါဋိယေက္ကော ကောဋ္ဌာသော အစေတနော အဗျာကတော သုညော နိဿတ္တော ယူသဘူတော အာဗန္ဓနာကာရော အာပေါဓာတူတိ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၆၃။)သေဒေါ အဂ္ဂိသန္တာပါဒိကာလေသု ကေသလောမကူပဝိဝရာနိ ပူရေတွာ တိဋ္ဌတိ စေဝ ပဂ္ဃရတိ စ။ တတ္ထ ယထာ ဥဒကာ အဗ္ဗူဠှမတ္တေသု ဘိသမုဠာလကုမုဒနာဠကလာပေသု န ဘိသာဒိကလာပဝိဝရာနိ ဇာနန္တိ ‘အမှေဟိ ဥဒကံ ပဂ္ဃရတီ’တိ, နာပိ ဘိသာဒိကလာပဝိဝရေဟိ ပဂ္ဃရန္တံ ဥဒကံ ဇာနာတိ ‘အဟံ ဘိသာဒိကလာပဝိဝရေဟိ ပဂ္ဃရာမီ’တိ, ဧဝမေဝ န ကေသလောမကူပဝိဝရာနိ ဇာနန္တိ ‘အမှေဟိ သေဒေါ ပဂ္ဃရတီ’တိ, နာပိ သေဒေါ ဇာနာတိ ‘အဟံ ကေသလောမကူပဝိဝရေဟိ ပဂ္ဃရာမီ’တိ။ အညမညံ အာဘောဂပစ္စဝေက္ခဏရဟိတာ ဧတေ ဓမ္မာ။ ဣတိ သေဒေါ နာမ ဣမသ္မိံ သရီရေ ပါဋိယေက္ကော ကောဋ္ဌာသော အစေတနော အဗျာကတော သုညော နိဿတ္တော ယူသဘူတော အာဗန္ဓနာကာရော အာပေါဓာတူတိ။
မေဒေါ ထူလဿ သကလသရီရံ ဖရိတွာ ကိသဿ ဇင်္ဃမံသာဒီနိ နိဿာယ ဌိတော ပတ္ထိန္နသ္နေဟော။ တတ္ထ ယထာ ဟလိဒ္ဒိပိလောတိကပဋိစ္ဆန္နေ မံသပုဉ္ဇေ န မံသပုဉ္ဇော ဇာနာတိ ‘မံ နိဿာယ ဟလိဒ္ဒိပိလောတိကာ ဌိတာ’တိ, နာပိ ဟလိဒ္ဒိပိလောတိကာ ဇာနာတိ ‘အဟံ မံသပုဉ္ဇံ နိဿာယ ဌိတာ’တိ, ဧဝမေဝ န သကလသရီရေ ဇင်္ဃာဒီသု ဝါ မံသံ ဇာနာတိ ‘မံ နိဿာယ မေဒေါ ဌိတော’တိ, နာပိ မေဒေါ ဇာနာတိ ‘အဟံ သကလသရီရေ ဇင်္ဃာဒီသု ဝါ မံသံ နိဿာယ ဌိတော’တိ။ အညမညံ အာဘောဂပစ္စဝေက္ခဏရဟိတာ ဧတေ ဓမ္မာ။ ဣတိ မေဒေါ နာမ ဣမသ္မိံ သရီရေ ပါဋိယေက္ကော ကောဋ္ဌာသော အစေတနော အဗျာကတော သုညော နိဿတ္တော ပတ္ထိန္နသ္နေဟော ပတ္ထိန္နယူသဘူတော အာဗန္ဓနာကာရော အာပေါဓာတူတိ။
အဿု ယဒါ သဉ္ဇာယတိ တဒါ အက္ခိကူပကေ ပူရေတွာ တိဋ္ဌတိ ဝါ ပဂ္ဃရတိ ဝါ။ တတ္ထ ယထာ ဥဒကပုဏ္ဏေသု တရုဏတာလဋ္ဌိကူပကေသု န တရုဏတာလဋ္ဌိကူပကာ ဇာနန္တိ ‘အမှေသု ဥဒကံ ဌိတ’န္တိ, နာပိ ဥဒကံ ဇာနာတိ ‘အဟံ တရုဏတာလဋ္ဌိကူပကေသု ဌိတ’န္တိ, ဧဝမေဝ န အက္ခိကူပကာ ဇာနန္တိ ‘အမှေသု အဿု ဌိတ’န္တိ, နာပိ အဿု ဇာနာတိ ‘အဟံ အက္ခိကူပကေသု ဌိတ’န္တိ။ အညမညံ အာဘောဂပစ္စဝေက္ခဏရဟိတာ ဧတေ ဓမ္မာ။ ဣတိ အဿု နာမ ဣမသ္မိံ သရီရေ ပါဋိယေက္ကော ကောဋ္ဌာသော အစေတနော အဗျာကတော သုညော နိဿတ္တော ယူသဘူတော အာဗန္ဓနာကာရော အာပေါဓာတူတိ။
ဝသာ အဂ္ဂိသန္တာပါဒိကာလေ ဟတ္ထတလဟတ္ထပိဋ္ဌိပါဒတလပါဒပိဋ္ဌိနာသပုဋနလာဋအံသကူဋေသု ဌိတဝိလီနသ္နေဟော။ တတ္ထ ယထာ ပက္ခိတ္တတေလေ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၆၄။)အာစာမေ န အာစာမော ဇာနာတိ ‘မံ တေလံ အဇ္ဈောတ္ထရိတွာ ဌိတ’န္တိ, နာပိ တေလံ ဇာနာတိ ‘အဟံ အာစာမံ အဇ္ဈောတ္ထရိတွာ ဌိတ’န္တိ, ဧဝမေဝ န ဟတ္ထတလာဒိပ္ပဒေသော ဇာနာတိ ‘မံ ဝသာ အဇ္ဈောတ္ထရိတွာ ဌိတာ’တိ, နာပိ ဝသာ ဇာနာတိ ‘အဟံ ဟတ္ထတလာဒိပ္ပဒေသေ အဇ္ဈောတ္ထရိတွာ ဌိတာ’တိ။ အညမညံ အာဘောဂပစ္စဝေက္ခဏရဟိတာ ဧတေ ဓမ္မာ။ ဣတိ ဝသာ နာမ ဣမသ္မိံ သရီရေ ပါဋိယေက္ကော ကောဋ္ဌာသော အစေတနော အဗျာကတော သုညော နိဿတ္တော ယူသဘူတော အာဗန္ဓနာကာရော အာပေါဓာတူတိ။
ခေဠော တထာရူပေ ခေဠုပ္ပတ္တိပစ္စယေ သတိ ဥဘောဟိ ကပေါလပဿေဟိ ဩရောဟိတွာ ဇိဝှါယ တိဋ္ဌတိ။ တတ္ထ ယထာ အဗ္ဗောစ္ဆိန္နဥဒကနိဿန္ဒေ နဒီတီရကူပကေ န ကူပတလံ ဇာနာတိ ‘မယိ ဥဒကံ သန္တိဋ္ဌတီ’တိ, နာပိ ဥဒကံ ဇာနာတိ ‘အဟံ ကူပတလေ သန္တိဋ္ဌာမီ’တိ, ဧဝမေဝ န ဇိဝှါတလံ ဇာနာတိ ‘မယိ ဥဘောဟိ ကပေါလပဿေဟိ ဩရောဟိတွာ ခေဠော ဌိတော’တိ, နာပိ ခေဠော ဇာနာတိ ‘အဟံ ဥဘောဟိ ကပေါလပဿေဟိ ဩရောဟိတွာ ဇိဝှါတလေ ဌိတော’တိ။ အညမညံ အာဘောဂပစ္စဝေက္ခဏရဟိတာ ဧတေ ဓမ္မာ။ ဣတိ ခေဠော နာမ ဣမသ္မိံ သရီရေ ပါဋိယေက္ကော ကောဋ္ဌာသော အစေတနော အဗျာကတော သုညော နိဿတ္တော ယူသဘူတော အာဗန္ဓနာကာရော အာပေါဓာတူတိ။
သိင်္ဃာဏိကာ ယဒါ သဉ္ဇာယတိ တဒါ နာသာပုဋေ ပူရေတွာ တိဋ္ဌတိ ဝါ ပဂ္ဃရတိ ဝါ။ တတ္ထ ယထာ ပူတိဒဓိဘရိတာယ သိပ္ပိကာယ န သိပ္ပိကာ ဇာနာတိ ‘မယိ ပူတိဒဓိ ဌိတ’န္တိ, နာပိ ပူတိဒဓိ ဇာနာတိ ‘အဟံ သိပ္ပိကာယ ဌိတ’န္တိ, ဧဝမေဝ န နာသာပုဋာ ဇာနန္တိ ‘အမှေသု သိင်္ဃာဏိကာ ဌိတာ’တိ, နာပိ သိင်္ဃာဏိကာ ဇာနာတိ ‘အဟံ နာသာပုဋေသု ဌိတာ’တိ။ အညမညံ အာဘောဂပစ္စဝေက္ခဏရဟိတာ ဧတေ ဓမ္မာ။ ဣတိ သိင်္ဃာဏိကာ နာမ ဣမသ္မိံ သရီရေ ပါဋိယေက္ကော ကောဋ္ဌာသော အစေတနော အဗျာကတော သုညော နိဿတ္တော ယူသဘူတော အာဗန္ဓနာကာရော အာပေါဓာတူတိ။
လသိကာ အဋ္ဌိကသန္ဓီနံ အဗ္ဘဉ္ဇနကိစ္စံ သာဓယမာနာ အသီတိသတသန္ဓီသု ဌိတာ။ တတ္ထ ယထာ တေလဗ္ဘဉ္ဇိတေ အက္ခေ န အက္ခော ဇာနာတိ ‘မံ တေလံ အဗ္ဘဉ္ဇိတွာ ဌိတ’န္တိ, နာပိ တေလံ ဇာနာတိ ‘အဟံ အက္ခံ အဗ္ဘဉ္ဇိတွာ ဌိတ’န္တိ, ဧဝမေဝ န အသီတိသတသန္ဓယော ဇာနန္တိ ‘လသိကာ အမှေ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၆၅။)အဗ္ဘဉ္ဇိတွာ ဌိတာ’တိ, နာပိ လသိကာ ဇာနာတိ ‘အဟံ အသီတိသတသန္ဓယော အဗ္ဘဉ္ဇိတွာ ဌိတာ’တိ။ အညမညံ အာဘောဂပစ္စဝေက္ခဏရဟိတာ ဧတေ ဓမ္မာ။ ဣတိ လသိကာ နာမ ဣမသ္မိံ သရီရေ ပါဋိယေက္ကော ကောဋ္ဌာသော အစေတနော အဗျာကတော သုညော နိဿတ္တော ယူသဘူတော အာဗန္ဓနာကာရော အာပေါဓာတူတိ။
မုတ္တံ ဝတ္ထိဿ အဗ္ဘန္တရေ ဌိတံ။ တတ္ထ ယထာ စန္ဒနိကာယ ပက္ခိတ္တေ အဓောမုခေ ရဝဏဃဋေ န ရဝဏဃဋော ဇာနာတိ ‘မယိ စန္ဒနိကာရသော ဌိတော’တိ, နာပိ စန္ဒနိကာရသော ဇာနာတိ ‘အဟံ ရဝဏဃဋေ ဌိတော’တိ, ဧဝမေဝ န ဝတ္ထိ ဇာနာတိ ‘မယိ မုတ္တံ ဌိတ’န္တိ, နာပိ မုတ္တံ ဇာနာတိ ‘အဟံ ဝတ္ထိမှိ ဌိတ’န္တိ။ အညမညံ အာဘောဂပစ္စဝေက္ခဏရဟိတာ ဧတေ ဓမ္မာ။ ဣတိ မုတ္တံ နာမ ဣမသ္မိံ သရီရေ ပါဋိယေက္ကော ကောဋ္ဌာသော အစေတနော အဗျာကတော သုညော နိဿတ္တော ယူသဘူတော အာဗန္ဓနာကာရော အာပေါဓာတူတိ။ ယံ ဝါ ပနာတိ အဝသေသေသု တီသု ကောဋ္ဌာသေသု အာပေါဓာတုံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။
ဗာဟိရအာပေါဓာတုနိဒ္ဒေသေ မူလံ ပဋိစ္စ နိဗ္ဗတ္တော ရသော မူလရသော နာမ။ ခန္ဓရသာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ခီရာဒီနိ ပါကဋာနေဝ။ ယထာ ပန ဘေသဇ္ဇသိက္ခာပဒေ ဧဝမိဓ နိယမော နတ္ထိ။ ယံ ကိဉ္စိ ခီရံ ခီရမေဝ။ သေသေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဘုမ္မာနီတိ အာဝါဋာဒီသု ဌိတဥဒကာနိ။ အန္တလိက္ခာနီတိ ပထဝိံ အပ္ပတ္တာနိ ဝဿောဒကာနိ။ ယံ ဝါ ပနာတိ ဟိမောဒကကပ္ပဝိနာသကဥဒကပထဝီသန္ဓာရကဥဒကာဒီနိ ဣဓ ယေဝါပနကဋ္ဌာနံ ပဝိဋ္ဌာနိ။
֍ ဋီ ၁၇၅။ တေဇောဓာတုနိဒ္ဒေသေ တေဇနဝသေန တေဇော။ တေဇောဝ တေဇောဘာဝံ ဂတတ္တာ တေဇောဂတံ။ ဥသ္မာတိ ဥဏှာကာရော။ ဥသ္မာဝ ဥသ္မာဘာဝံ ဂတတ္တာ ဥသ္မာဂတံ။ ဥသုမန္တိ စဏ္ဍဥသုမံ။ တဒေဝ ဥသုမဘာဝံ ဂတတ္တာ ဥသုမဂတံ။ ယေန စာတိ ယေန တေဇောဂတေန ကုပ္ပိတေန။ သန္တပ္ပတီတိ အယံ ကာယော သန္တပ္ပတိ, ဧကာဟိကဇရာဒိဘာဝေန ဥသုမဇာတော ဟောတိ။ ယေန စ ဇီရီယတီတိ ယေန အယံ ကာယော ဇီရီယတိ, ဣန္ဒြိယဝေကလ္လတံ ဗလပရိက္ခယံ ဝလိပလိတာဒိဘာဝဉ္စ ပါပုဏာတိ။ ယေန စ ပရိဍယှတီတိ ယေန ကုပ္ပိတေန အယံ ကာယော ဍယှတိ, သော
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၆၆။)စ ပုဂ္ဂလော ‘ဍယှာမိ ဍယှာမီ’တိ ကန္ဒန္တော သတဓောတသပ္ပိဂေါသီတစန္ဒနာဒိလေပနဉ္စေဝ တာလဝဏ္ဋဝါတဉ္စ ပစ္စာသီသတိ။ ယေန စ အသိတပီတခါယိတသာယိတံ သမ္မာ ပရိဏာမံ ဂစ္ဆတီတိ ယေနေတံ အသိတံ ဝါ ဩဒနာဒိ, ပီတံ ဝါ ပါနကာဒိ, ခါယိတံ ဝါ ပိဋ္ဌခဇ္ဇကာဒိ, သာယိတံ ဝါ အမ္ဗပက္ကမဓုဖာဏိတာဒိ သမ္မာ ပရိပါကံ ဂစ္ဆတိ, ရသာဒိဘာဝေန ဝိဝေကံ ဂစ္ဆတီတိ အတ္ထော။ ဧတ္ထ စ ပုရိမာ တယော တေဇောဓာတူ စတုသမုဋ္ဌာနာ, ပစ္ဆိမော ကမ္မသမုဋ္ဌာနောဝ။ အယံ တာဝေတ္ထ ပဒသံဝဏ္ဏနာ။
ဣဒံ ပန မနသိကာရဝိဓာနံ – ဣဓ ဘိက္ခု ‘ယေန သန္တပ္ပတိ, အယံ ဣမသ္မိံ သရီရေ ပါဋိယေက္ကော ကောဋ္ဌာသော အစေတနော အဗျာကတော သုညော နိဿတ္တော ပရိပါစနာကာရော တေဇောဓာတူ’တိ မနသိ ကရောတိ၊ ‘ယေန ဇီရီယတိ, ယေန ပရိဍယှတိ, ယေန အသိတပီတခါယိတသာယိတံ သမ္မာ ပရိဏာမံ ဂစ္ဆတိ, အယံ ဣမသ္မိံ သရီရေ ပါဋိယေက္ကော ကောဋ္ဌာသော အစေတနော အဗျာကတော သုညော နိဿတ္တော ပရိပါစနာကာရော တေဇောဓာတူ’တိ မနသိ ကရောတိ။ ယံ ဝါ ပနာတိ ဣမသ္မိံ သရီရေ ပါကတိကော ဧကော ဥတု အတ္ထိ, သော ယေဝါပနကဋ္ဌာနံ ပဝိဋ္ဌော။
ဗာဟိရတေဇောဓာတုနိဒ္ဒေသေ ကဋ္ဌံ ပဋိစ္စ ပဇ္ဇလိတော ကဋ္ဌုပါဒါနော အဂ္ဂိ ကဋ္ဌဂ္ဂိ နာမ။ သကလိကဂ္ဂိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ သင်္ကာရဂ္ဂီတိ ကစဝရံ သံကဍ္ဎိတွာ ဇာလာပိတော ကစဝရဂ္ဂိ။ ဣန္ဒဂ္ဂီတိ အသနိအဂ္ဂိ။ အဂ္ဂိသန္တာပေါတိ ဇာလာယ ဝါ ဝီတစ္စိကင်္ဂါရာနံ ဝါ သန္တာပေါ။ သူရိယသန္တာပေါတိ အာတပေါ။ ကဋ္ဌသန္နိစယသန္တာပေါတိ ကဋ္ဌရာသိဋ္ဌာနေ သန္တာပေါ။ သေသေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ယံ ဝါ ပနာတိ ပေတဂ္ဂိ ကပ္ပဝိနာသဂ္ဂိ နိရယဂ္ဂိအာဒယော ဣဓ ယေဝါပနကဋ္ဌာနံ ပဝိဋ္ဌာ။
֍ ဋီ ၁၇၆။ ဝါယောဓာတုနိဒ္ဒေသေ ဝါယနဝသေန ဝါယော။ ဝါယောဝ ဝါယောဘာဝံ ဂတတ္တာ ဝါယောဂတံ။ ထမ္ဘိတတ္တံ ရူပဿာတိ အဝိနိဗ္ဘောဂရူပဿ ထမ္ဘိတဘာဝေါ။ ဥဒ္ဓင်္ဂမာ ဝါတာတိ ဥဂ္ဂါရဟိက္ကာဒိ ပဝတ္တကာ ဥဒ္ဓံ အာရောဟနဝါတာ။ အဓောဂမာ ဝါတာတိ ဥစ္စာရပဿာဝါဒိနီဟရဏကာ အဓော ဩရောဟနဝါတာ။ ကုစ္ဆိသယာ ဝါတာတိ အန္တာနံ ဗဟိဝါတာ။ ကောဋ္ဌာသယာ ဝါတာတိ အန္တာနံ အန္တောဝါတာ။ အင်္ဂမင်္ဂါနုသာရိနော ဝါတာတိ ဓမနိဇာလာနုသာရေန သကလသရီရေ အင်္ဂမင်္ဂါနိ အနုသဋာ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၆၇။)သမိဉ္ဇနပသာရဏာဒိနိဗ္ဗတ္တကာ ဝါတာ။ သတ္ထကဝါတာတိ သန္ဓိဗန္ဓနာနိ ကတ္တရိယာ ဆိန္ဒန္တာ ဝိယ ပဝတ္တဝါတာ။ ခုရကဝါတာတိ ခုရေန ဝိယ ဟဒယံ ဖာလနဝါတာ။ ဥပ္ပလကဝါတာတိ ဟဒယမံသမေဝ ဥပ္ပါဋနကဝါတာ။ အဿာသောတိ အန္တောပဝိသနနာသိကာဝတော။ ပဿာသောတိ ဗဟိနိက္ခမနနာသိကာဝတော။ ဧတ္ထ စ ပုရိမာ သဗ္ဗေ စတုသမုဋ္ဌာနာ, အဿာသပဿာသာ စိတ္တသမုဋ္ဌာနာဝ။ အယမေတ္ထ ပဒဝဏ္ဏနာ။
ဣဒံ ပန မနသိကာရဝိဓာနံ – ဣဓ ဘိက္ခု ဥဒ္ဓင်္ဂမာဒိဘေဒေ ဝါတေ ဥဒ္ဓင်္ဂမာဒိဝသေန ပရိဂ္ဂဟေတွာ ‘ဥဒ္ဓင်္ဂမာ ဝါတာ နာမ ဣမသ္မိံ သရီရေ ပါဋိယေက္ကော ကောဋ္ဌာသော အစေတနော အဗျာကတော သုညော နိဿတ္တော ဝိတ္ထမ္ဘနာကာရော ဝါယောဓာတူ’တိ မနသိ ကရောတိ။ သေသေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ယံ ဝါ ပနာတိ သေသေ ဝါယောကောဋ္ဌာသေ အနုဂတာ ဝါတာ ဣဓ ယေဝါပနကဋ္ဌာနံ ပဝိဋ္ဌာ။
ဗာဟိရဝါယောဓာတုနိဒ္ဒေသေ ပုရတ္ထိမာ ဝါတာတိ ပုရတ္ထိမဒိသတော အာဂတာ ဝါတာ။ ပစ္ဆိမုတ္တရဒက္ခိဏေသုပိ ဧသေဝ နယော။ သရဇာ ဝါတာတိ သဟ ရဇေန သရဇာ။ အရဇာ ဝါတာတိ ရဇဝိရဟိတာ သုဒ္ဓါ အရဇာ နာမ။ သီတာတိ သီတဥတုသမုဋ္ဌာနာ သီတဝလာဟကန္တရေ သမုဋ္ဌိတာ။ ဥဏှာတိ ဥဏှဥတုသမုဋ္ဌာနာ ဥဏှဝလာဟကန္တရေ သမုဋ္ဌိတာ။ ပရိတ္တာတိ မန္ဒာ တနုကဝါတာ။ အဓိမတ္တာတိ ဗလဝဝါတာ။ ကာဠာတိ ကာဠဝလာဟကန္တရေ သမုဋ္ဌိတာ, ယေဟိ အဗ္ဘာဟတော ဆဝိဝဏ္ဏော ကာဠကော ဟောတိ။ တေသံ ဧတံ အဓိဝစနန္တိပိ ဧကေ။ ဝေရမ္ဘဝါတာတိ ယောဇနတော ဥပရိ ဝါယနဝါတာ။ ပက္ခဝါတာတိ အန္တမသော မက္ခိကာယပိ ပက္ခာယူဟနသမုဋ္ဌိတာ ဝါတာ။ သုပဏ္ဏဝါတာတိ ဂရုဠဝါတာ။ ကာမဉ္စ ဣမေပိ ပက္ခဝါတာဝ ဥဿဒဝသေန ပန ဝိသုံ ဂဟိတာ။ တာလဝဏ္ဋဝါတာတိ တာလပဏ္ဏေဟိ ဝါ အညေန ဝါ ကေနစိ မဏ္ဍလသဏ္ဌာနေန သမုဋ္ဌာပိတာ ဝါတာ။ ဝိဓူပနဝါတာတိ ဗီဇနပတ္တကေန သမုဋ္ဌာပိတာ ဝါတာ။ ဣမာနိ စ တာလဝဏ္ဋဝိဓူပနာနိ အနုပ္ပန္နမ္ပိ ဝါတံ ဥပ္ပါဒေန္တိ, ဥပ္ပန္နမ္ပိ ပရိဝတ္တေန္တိ။ ယံ ဝါ ပနာတိ ဣဓ ပါဠိအာဂတေ ဌပေတွာ သေသဝါတာ ယေဝါပနကဋ္ဌာနံ ပဝိဋ္ဌာ။
֍ ဋီ ၁၇၇။ အာကာသဓာတုနိဒ္ဒေသေ အပ္ပဋိဃဋ္ဋနဋ္ဌေန န ကဿတီတိ အာကာသော။ အာကာသောဝ အာကာသဘာဝံ ဂတတ္တာ အာကာသဂတံ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၆၈။)အဃဋ္ဋနီယတာယ အဃံ။ အဃမေဝ အဃဘာဝံ ဂတတ္တာ အဃဂတံ။ ဝိဝရောတိ အန္တရံ။ တဒေဝ ဝိဝရဘာဝံ ဂတတ္တာ ဝိဝရဂတံ။ အသမ္ဖုဋ္ဌံ မံသလောဟိတေဟီတိ မံသလောဟိတေဟိ နိဿဋံ။ ကဏ္ဏစ္ဆိဒ္ဒန္တိအာဒိ ပန တဿေဝ ပဘေဒဒဿနံ။ တတ္ထ ကဏ္ဏစ္ဆိဒ္ဒန္တိ ကဏ္ဏသ္မိံ ဆိဒ္ဒံ ဝိဝရံ မံသလောဟိတေဟိ အသမ္ဖုဋ္ဌောကာသော။ သေသေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ယေနာတိ ယေန ဝိဝရေန ဧတံ အသိတာဒိဘေဒံ အဇ္ဈောဟရဏီယံ အဇ္ဈောဟရတိ, အန္တော ပဝေသေတိ။ ယတ္ထာတိ ယသ္မိံ အန္တောဥဒရပဋလသင်္ခါတေ ဩကာသေ ဧတဒေဝ စတုဗ္ဗိဓံ အဇ္ဈောဟရဏီယံ တိဋ္ဌတိ။ ယေနာတိ ယေန ဝိဝရေန သဗ္ဗမ္ပေတံ ဝိပက္ကံ ကသဋဘာဝံ အာပန္နံ နိက္ခမတိ, တံ ဥဒရပဋလတော ယာဝ ကရီသမဂ္ဂါ ဝိဒတ္ထိစတုရင်္ဂုလမတ္တံ ဆိဒ္ဒံ မံသလောဟိတေဟိ အသမ္ဖုဋ္ဌံ နိဿဋံ အာကာသဓာတူတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယံ ဝါ ပနာတိ ဧတ္ထ စမ္မန္တရံ မံသန္တရံ နှာရုန္တရံ အဋ္ဌိန္တရံ လောမန္တရန္တိ ဣဒံ သဗ္ဗံ ယေဝါပနကဋ္ဌာနံ ပဝိဋ္ဌံ။
ဗာဟိရကအာကာသဓာတုနိဒ္ဒေသေ အသမ္ဖုဋ္ဌံ စတူဟိ မဟာဘူတေဟီတိ စတူဟိ မဟာဘူတေဟိ နိဿဋံ ဘိတ္တိဆိဒ္ဒကဝါဋဆိဒ္ဒါဒိကံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣမိနာ ယသ္မိံ အာကာသေ ပရိကမ္မံ ကရောန္တဿ စတုက္ကပဉ္စကဇ္ဈာနာနိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ တံ ကထိတံ။
֍ ဋီ ၁၇၈။ ဝိညာဏဓာတုနိဒ္ဒေသေ စက္ခုဝိညာဏသင်္ခါတာ ဓာတု စက္ခုဝိညာဏဓာတု။ သေသာသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဣတိ ဣမာသု ဆသု ဓာတူသု ပရိဂ္ဂဟိတာသု အဋ္ဌာရသ ဓာတုယော ပရိဂ္ဂဟိတာဝ ဟောန္တိ။ ကထံ? ပထဝီတေဇောဝါယောဓာတုဂ္ဂဟဏေန တာဝ ဖောဋ္ဌဗ္ဗဓာတု ဂဟိတာဝ ဟောတိ, အာပေါဓာတုအာကာသဓာတုဂ္ဂဟဏေန ဓမ္မဓာတု, ဝိညာဏဓာတုဂ္ဂဟဏေန တဿာ ပုရေစာရိကပစ္ဆာစာရိကတ္တာ မနောဓာတု ဂဟိတာဝ ဟောတိ။ စက္ခုဝိညာဏဓာတုအာဒယော သုတ္တေ အာဂတာ ဧဝ။ သေသာ နဝ အာဟရိတွာ ဒဿေတဗ္ဗာ။ စက္ခုဝိညာဏဓာတုဂ္ဂဟဏေန ဟိ တဿာ နိဿယဘူတာ စက္ခုဓာတု, အာရမ္မဏဘူတာ ရူပဓာတု စ ဂဟိတာဝ ဟောန္တိ။ ဧဝံ သောတဝိညာဏဓာတုအာဒိဂ္ဂဟဏေန သောတဓာတုအာဒယောတိ အဋ္ဌာရသာပိ ဂဟိတာဝ ဟောန္တိ။ တာသု ဒသဟိ ဓာတူဟိ ရူပပရိဂ္ဂဟော ကထိတော ဟောတိ။ သတ္တဟိ အရူပပရိဂ္ဂဟော။ ဓမ္မဓာတုယာ သိယာ ရူပပရိဂ္ဂဟော, သိယာ အရူပပရိဂ္ဂဟော။ ဣတိ အဍ္ဎေကာဒသဟိ ဓာတူဟိ ရူပပရိဂ္ဂဟော, အဍ္ဎဋ္ဌဓာတူဟိ အရူပပရိဂ္ဂဟောတိ ရူပါရူပပရိဂ္ဂဟော ကထိတော ဟောတိ။ ရူပါရူပံ ပဉ္စက္ခန္ဓာ။ တံ ဟောတိ ဒုက္ခသစ္စံ။ တံသမုဋ္ဌာပိကာ ပုရိမတဏှာ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၆၉။)သမုဒယသစ္စံ။ ဥဘိန္နံ အပ္ပဝတ္တိ နိရောဓသစ္စံ။ တံပဇာနနော မဂ္ဂေါ မဂ္ဂသစ္စန္တိ ဣဒံ စတုသစ္စကမ္မဋ္ဌာနံ အဋ္ဌာရသဓာတုဝသေန အဘိနိဝိဋ္ဌဿ ဘိက္ခုနော ယာဝ အရဟတ္တာ မတ္ထကံ ပါပေတွာ နိဂမနံ ကထိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
֍ ဋီ ၁၇၉။ ဣဒါနိ ဒုတိယဆက္ကံ ဒဿေန္တော အပရာပိ ဆ ဓာတုယောတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သုခဓာတု ဒုက္ခဓာတူတိ ကာယပ္ပသာဒဝတ္ထုကာနိ သုခဒုက္ခာနိ သပ္ပဋိပက္ခဝသေန ယုဂဠကတော ဒဿိတာနိ။ သုခဉှိ ဒုက္ခဿ ပဋိပက္ခော, ဒုက္ခံ သုခဿ။ ယတ္တကံ သုခေန ဖရိတဋ္ဌာနံ တတ္တကံ ဒုက္ခံ ဖရတိ။ ယတ္တကံ ဒုက္ခေန ဖရိတဋ္ဌာနံ တတ္တကံ သုခံ ဖရတိ။ သောမနဿဓာတု ဒေါမနဿဓာတူတိ ဣဒမ္ပိ တထေဝ ယုဂဠကံ ကတံ။ သောမနဿဉှိ ဒေါမနဿဿ ပဋိပက္ခော, ဒေါမနဿံ သောမနဿဿ။ ယတ္တကံ သောမနဿေန ဖရိတဋ္ဌာနံ တတ္တကံ ဒေါမနဿံ ဖရတိ။ ယတ္တကံ ဒေါမနဿေန ဖရိတဋ္ဌာနံ တတ္တကံ သောမနဿံ ဖရတိ။
ဥပေက္ခာဓာတု အဝိဇ္ဇာဓာတူတိ ဣဒံ ပန ဒွယံ သရိက္ခကဝသေန ယုဂဠကံ ကတံ။ ဥဘယမ္ပိ ဟေတံ အဝိဘူတတ္တာ သရိက္ခကံ ဟောတိ။ တတ္ထ သုခဒုက္ခဓာတုဂ္ဂဟဏေန တံ သမ္ပယုတ္တာ ကာယဝိညာဏဓာတု, ဝတ္ထုဘူတာ ကာယဓာတု, အာရမ္မဏဘူတာ ဖောဋ္ဌဗ္ဗဓာတု စ ဂဟိတာဝ ဟောန္တိ။ သောမနဿဒေါမနဿဓာတုဂ္ဂဟဏေန တံ သမ္ပယုတ္တာ မနောဝိညာဏဓာတု ဂဟိတာ ဟောတိ။ အဝိဇ္ဇာဓာတုဂ္ဂဟဏေန ဓမ္မဓာတု ဂဟိတာ။ ဥပေက္ခာဓာတုဂ္ဂဟဏေန စက္ခုသောတဃာနဇိဝှါဝိညာဏဓာတုမနောဓာတုယော, တာသံယေဝ ဝတ္ထာရမ္မဏဘူတာ စက္ခုဓာတုရူပဓာတုအာဒယော စ ဂဟိတာတိ ဧဝံ အဋ္ဌာရသပိ ဓာတုယော ဂဟိတာဝ ဟောန္တိ။ ဣဒါနိ တာသု ဒသဟိ ဓာတူဟိ ရူပပရိဂ္ဂဟောတိအာဒိ သဗ္ဗံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧဝမ္ပိ ဧကဿ ဘိက္ခုနော ယာဝ အရဟတ္တာ မတ္ထကံ ပါပေတွာ နိဂမနံ ကထိတံ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တတ္ထ ကတမာ သုခဓာတု ယံ ကာယိကံ သာတန္တိ အာဒီနိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယာနေဝ။
֍ ဋီ ၁၈၁။ တတိယဆက္ကေ ကာမောတိ ဒွေ ကာမာ – ဝတ္ထုကာမော စ ကိလေသကာမော စ။ တတ္ထ ကိလေသကာမံ သန္ဓာယ ကာမပဋိသံယုတ္တာ ဓာတု ကာမဓာတု, ကာမဝိတက္ကဿေတံ နာမံ။ ဝတ္ထုကာမံ သန္ဓာယ ကာမောယေဝ ဓာတု ကာမဓာတု, ကာမာဝစရဓမ္မာနမေတံ နာမံ။ ဗျာပါဒပဋိသံယုတ္တာ ဓာတု ဗျာပါဒဓာတု, ဗျာပါဒဝိတက္ကဿေတံ နာမံ။ ဗျာပါဒေါဝ ဓာတု ဗျာပါဒဓာတု,
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၇၀။)ဒသအာဃာတဝတ္ထုကဿ ပဋိဃဿေတံ နာမံ။ ဝိဟိံသာ ပဋိသံယုတ္တာ ဓာတု ဝိဟိံသာဓာတု, ဝိဟိံသာဝိတက္ကဿေတံ နာမံ။ ဝိဟိံသာယေဝ ဓာတု ဝိဟိံသာဓာတု, ပရသတ္တဝိဟေသနဿေတံ နာမံ။ အယံ ပန ဟေဋ္ဌာ အနာဂတတ္တာ ဧဝံ အတ္ထာဒိဝိဘာဂတော ဝေဒိတဗ္ဗာ – ဝိဟိံသန္တိ ဧတာယ သတ္တေ, ဝိဟိံသနံ ဝါ ဧတံ သတ္တာနန္တိ ဝိဟိံသာ။ သာ ဝိဟေဌနလက္ခဏာ, ကရုဏာပဋိပက္ခလက္ခဏာ ဝါ၊ ပရသန္တာနေ ဥဗ္ဗေဂဇနနရသာ, သကသန္တာနေ ကရုဏာဝိဒ္ဓံသနရသာ ဝါ၊ ဒုက္ခာယတနပစ္စုပဋ္ဌာနာ၊ ပဋိဃပဒဋ္ဌာနာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ နေက္ခမ္မံ ဝုစ္စတိ လောဘာ နိက္ခန္တတ္တာ အလောဘော, နီဝရဏေဟိ နိက္ခန္တတ္တာ ပဌမဇ္ဈာနံ, သဗ္ဗာကုသလေဟိ နိက္ခန္တတ္တာ သဗ္ဗကုသလံ။ နေက္ခမ္မပဋိသံယုတ္တာ ဓာတု နေက္ခမ္မဓာတု, နေက္ခမ္မဝိတက္ကဿေတံ နာမံ။ နေက္ခမ္မမေဝ ဓာတု နေက္ခမ္မဓာတု, သဗ္ဗဿာပိ ကုသလဿေတံ နာမံ။ အဗျာပါဒပဋိသံယုတ္တာ ဓာတု အဗျာပါဒဓာတု, အဗျာပါဒဝိတက္ကဿေတံ နာမံ။ အဗျာပါဒေါဝ ဓာတု အဗျာပါဒဓာတု, မေတ္တာယေတံ နာမံ။ အဝိဟိံသာပဋိသံယုတ္တာ ဓာတု အဝိဟိံသာဓာတု, အဝိဟိံသာ ဝိတက္ကဿေတံ နာမံ။ အဝိဟိံသာဝ ဓာတု အဝိဟိံသာဓာတု, ကရုဏာယေတံ နာမံ။
֍ ဋီ ၁၈၂။ ဣဒါနိ တမေဝတ္ထံ ဒဿေတုံ တတ္ထ ကတမာ ကာမဓာတူတိ ပဒဘာဇနံ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ ပဋိသံယုတ္တောတိ သံပယောဂဝသေန ပဋိသံယုတ္တော။ တက္ကော ဝိတက္ကောတိအာဒီနိ ဝုတ္တတ္ထာနေဝ။ ဝိဟေဌေတီတိ ဗာဓေတိ, ဒုက္ခာပေတိ။ ဟေဌနာတိ ပါဏိပ္ပဟာရာဒီဟိ ဗာဓနာ, ဒုက္ခုပ္ပါဒနာ။ ဗလဝဟေဌနာ ဝိဟေဌနာ။ ဟိံသန္တိ ဧတာယာတိ ဟိံသနာ။ ဗလဝဟိံသနာ ဝိဟိံသနာ။ ရောသနာတိ ဃဋ္ဋနာ။ ဝိရောသနာတိ ဗလဝဃဋ္ဋနာ။ သဗ္ဗတ္ထ ဝါ ‘ဝိ’ ဥပသဂ္ဂေန ပဒံ ဝဍ္ဎိတံ။ ဥပဟနန္တိ ဧတေနာတိ ဥပဃာတော, ပရေသံ ဥပဃာတော ပရူပဃာတော။
မေတ္တာယန္တိ ဧတာယာတိ မေတ္တိ။ မေတ္တာယနာကာရော မေတ္တာယနာ။ မေတ္တာယ အယိတဿ မေတ္တာသမင်္ဂိနော ဘာဝေါ မေတ္တာယိတတ္တံ။ ဗျာပါဒေန ဝိမုတ္တဿ စေတသော ဝိမုတ္တိ စေတောဝိမုတ္တိ။ ဧတ္ထ စ ပုရိမေဟိ တီဟိ ဥပစာရပ္ပတ္တာပိ အပ္ပနာပတာပိ မေတ္တာ ကထိတာ, ပစ္ဆိမေန အပ္ပနာပတ္တာဝ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၇၁။)ကရုဏာယန္တိ ဧတာယာတိ ကရုဏာ။ ကရုဏာယနာကာရော ကရုဏာယနာ။ ကရုဏာယ အယိတဿ ကရုဏာသမင်္ဂိနော ဘာဝေါ ကရုဏာယိတတ္တံ။ ဝိဟိံသာယ ဝိမုတ္တဿ စေတသော ဝိမုတ္တိ စေတောဝိမုတ္တိ။ ဣဓာပိ ပုရိမနယေနေဝ ဥပစာရပ္ပနာဘေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဥဘယတ္ထာပိ စ ပရိယောသာနပဒေ မေတ္တာကရုဏာတိ စေတောဝိမုတ္တိဝိသေသနတ္ထံ ဝုတ္တံ။
ဧတ္ထ စ ကာမဝိတက္ကော သတ္တေသုပိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ သင်္ခါရေသုပိ။ ဥဘယတ္ထ ဥပ္ပန္နောပိ ကမ္မပထဘေဒေါဝ။ ဗျာပါဒေါ ပန သတ္တေသု ဥပ္ပန္နောယေဝ ကမ္မပထံ ဘိန္ဒတိ, န ဣတရော။ ဝိဟိံသာယပိ ဧသေဝ နယော။ ဧတ္ထ စ ဒုဝိဓာ ကထာ – သဗ္ဗသင်္ဂါဟိကာ စေဝ အသမ္ဘိန္နာ စ။ ကာမဓာတုဂ္ဂဟဏေန ဟိ ဗျာပါဒဝိဟိံသာဓာတုယောပိ ဂဟိတာ။ ကာမဓာတုယာယေဝ ပန နီဟရိတွာ နီဟရိတွာ ဒွေပိ ဧတာ ဒဿိတာတိ။ အယံ တာဝေတ္ထ သဗ္ဗသင်္ဂါဟိကကထာ။ ဌပေတွာ ပန ဗျာပါဒဝိဟိံသာဓာတုယော သေသာ သဗ္ဗာပိ ကာမဓာတု ဧဝါတိ။ အယံ အသမ္ဘိန္နကထာ နာမ။ နေက္ခမ္မဓာတုဂ္ဂဟဏေနာပိ အဗျာပါဒအဝိဟိံသာဓာတုယော ဂဟိတာယေဝ။ နေက္ခမ္မဓာတုတော ပန နီဟရိတွာ နီဟရိတွာ တဒုဘယမ္ပိ ဒဿိတန္တိ အယမေတ္ထာပိ သဗ္ဗသင်္ဂါဟိကကထာ။ ဌပေတွာ အဗျာပါဒအဝိဟိံသာဓာတုယော အဝသေသာ နေက္ခမ္မဓာတူတိ အယံ အသမ္ဘိန္နကထာ နာမ။
ဣမာဟိ စ ဆဟိ ဓာတူဟိ ပရိဂ္ဂဟိတာ ဟိ အဋ္ဌာရသ ဓာတုယော ပရိဂ္ဂဟိတာဝ ဟောန္တိ။ သဗ္ဗာပိ ဟိ တာ ကာမဓာတုတောဝ နီဟရိတွာ နီဟရိတွာ လဘာပေတဗ္ဗာ အဋ္ဌာရသ ဓာတုယောဝ ဟောန္တီတိ တိဏ္ဏံ ဆက္ကာနံ ဝသေန အဋ္ဌာရသ ဟောန္တိ။ ဧဝံ ပန အဂ္ဂဟေတွာ ဧကေကသ္မိံ ဆက္ကေ ဝုတ္တနယေန အဋ္ဌာရသ အဋ္ဌာရသ ကတွာ သဗ္ဗာနိပိ တာနိ အဋ္ဌာရသကာနိ ဧကဇ္ဈံ အဘိသင်္ခိပိတွာ အဋ္ဌာရသေဝ ဟောန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဣတိ ဣမသ္မိံ သုတ္တန္တဘာဇနီယေ သောဠသ ဓာတုယော ကာမာဝစရာ, ဒွေ တေဘူမိကာတိ ဧဝမေတ္ထ သမ္မသနစာရောဝ ကထိတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။
သုတ္တန္တဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၇၂။)၂။ အဘိဓမ္မဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၈၃။ အဘိဓမ္မဘာဇနီယေ သရူပေနေဝ သဗ္ဗာပိ ဓာတုယော ဒဿေန္တော အဋ္ဌာရသ ဓာတုယော – စက္ခုဓာတု ရူပဓာတူတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဥဒ္ဒေသဝါရေ တာဝ –
အတ္ထတော လက္ခဏာဒိတော, ကမတာဝတွသင်္ခတော၊
ပစ္စယာ အထ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ, ဝေဒိတဗ္ဗော ဝိနိစ္ဆယော။
တတ္ထ ‘အတ္ထတော’တိ စက္ခတီတိ စက္ခု။ ရူပယတီတိ ရူပံ။ စက္ခုဿ ဝိညာဏံ စက္ခုဝိညာဏန္တိ ဧဝမာဒိနာ တာဝ နယေန စက္ခာဒီနံ ဝိသေသတ္ထတော ဝေဒိတဗ္ဗော ဝိနိစ္ဆယော။ အဝိသေသေန ပန ဝိဒဟတိ, ဓီယတေ, ဝိဓာနံ, ဝိဓီယတေ ဧတာယ, ဧတ္ထ ဝါ ဓီယတီတိ ဓာတု။ လောကိယာ ဟိ ဓာတုယော ကာရဏဘာဝေန ဝဝတ္ထိတာ ဟုတွာ သုဝဏ္ဏရဇတာဒိဓာတုယော ဝိယ သုဝဏ္ဏရဇတာဒိံ အနေကပ္ပကာရံ သံသာရဒုက္ခံ ဝိဒဟန္တိ၊ ဘာရဟာရေဟိ စ ဘာရော ဝိယ သတ္တေဟိ ဓီယန္တေ ဓာရီယန္တေတိ အတ္ထော။ ဒုက္ခဝိဓာနမတ္တမေဝ စေတာ အဝသဝတ္တနတော။ ဧတာဟိ စ ကရဏဘူတာဟိ သံသာရဒုက္ခံ သတ္တေဟိ အနုဝိဓီယတိ၊ တထာဝိဟိတဉ္စေတံ ဧတာသွေဝ ဓီယတိ ဌပီယတီတိ အတ္ထော။ ဣတိ စက္ခာဒီသု ဧကေကော ဓမ္မော ယထာသမ္ဘဝံ ဝိဒဟတိ ဓီယတေတိအာဒိအတ္ထဝသေန ဓာတူတိ ဝုစ္စတိ။
အပိစ ယထာ တိတ္ထိယာနံ အတ္တာ နာမ သဘာဝတော နတ္ထိ, န ဧဝမေတာ။ ဧတာ ပန အတ္တနော သဘာဝံ ဓာရေန္တီတိ ဓာတုယော။ ယထာ စ လောကေ ဝိစိတ္တာ ဟရိတာလမနောသိလာဒယော သိလာဝယဝါ ဓာတုယောတိ ဝုစ္စန္တိ, ဧဝမေတာပိ ဓာတုယော ဝိယ ဓာတုယော။ ဝိစိတ္တာ ဟေတာ ဉာဏဉေယျာဝယဝါတိ။ ယထာ ဝါ သရီရသင်္ခါတဿ သမုဒါယဿ အဝယဝဘူတေသု ရသသောဏိတာဒီသု အညမညံ ဝိသဘာဂလက္ခဏပရိစ္ဆိန္နေသု ဓာတုသမညာ, ဧဝမေတေသုပိ ပဉ္စက္ခန္ဓသင်္ခါတဿ အတ္တဘာဝဿ အဝယဝေသု ဓာတုသမညာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အညမညဝိသဘာဂလက္ခဏပရိစ္ဆိန္နာ ဟေတေ စက္ခာဒယောတိ။ အပိစ ဓာတူတိ နိဇ္ဇီဝမတ္တဿေတံ အဓိဝစနံ။ တထာ ဟိ ဘဂဝါ – ‘‘ဆ ဓာတုရော အယံ, ဘိက္ခု, ပုရိသော’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၃။၃၄၃-၃၄၄) ဇီဝသညာသမူဟနတ္ထံ ဓာတုဒေသနံ အကာသီတိ။ တသ္မာ ယထာဝုတ္တေနတ္ထေန စက္ခု စ တံ ဓာတု စာတိ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၇၃။)စက္ခုဓာတု ။ပ။ မနောဝိညာဏဉ္စ တံ ဓာတု စာတိ မနောဝိညာဏဓာတူတိ ဧဝံ တာဝေတ္ထ အတ္ထတော ဝိညာတဗ္ဗော ဝိနိစ္ဆယော။
‘လက္ခဏာဒိတော’တိ စက္ခာဒီနံ လက္ခဏာဒိတော ပေတ္ထ ဝေဒိတဗ္ဗော ဝိနိစ္ဆယော။ တာနိ စ ပန တေသံ လက္ခဏာဒီနိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။
‘ကမတော’တိ ဣဓာပိ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တေသု ဥပ္ပတ္တိက္ကမာဒီသု ဒေသနာက္ကမောဝ ယုဇ္ဇတိ။ သော စ ပနာယံ ဟေတုဖလာနုပုဗ္ဗဝဝတ္ထာနဝသေန ဝုတ္တော။ စက္ခုဓာတု ရူပဓာတူတိ ဣဒဉှိ ဒွယံ ဟေတု။ စက္ခုဝိညာဏဓာတူတိ ဖလံ။ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ ကမတော ဝေဒိတဗ္ဗော ဝိနိစ္ဆယော။
‘တာဝတွတော’တိ တာဝဘာဝတော။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – တေသု တေသု ဟိ သုတ္တာဘိဓမ္မပဒေသေသု အာဘာဓာတု, သုဘဓာတု, အာကာသာနဉ္စာယတနဓာတု, ဝိညာဏဉ္စာယတနဓာတု, အာကိဉ္စညာယတနဓာတု, နေဝသညာနာသညာယတနဓာတု, သညာဝေဒယိတနိရောဓဓာတု, ကာမဓာတု, ဗျာပါဒဓာတု, ဝိဟိံသာဓာတု, နေက္ခမ္မဓာတု, အဗျာပါဒဓာတု, အဝိဟိံသာဓာတု, သုခဓာတု, ဒုက္ခဓာတု, သောမနဿဓာတု, ဒေါမနဿဓာတု, ဥပေက္ခာဓာတု, အဝိဇ္ဇာဓာတု, အာရမ္ဘဓာတု, နိက္ကမဓာတု, ပရက္ကမဓာတု, ဟီနဓာတု, မဇ္ဈိမဓာတု, ပဏီတဓာတု, ပထဝီဓာတု, အာပေါဓာတု, တေဇောဓာတု, ဝါယောဓာတု, အာကာသဓာတု, ဝိညာဏဓာတု, သင်္ခတဓာတု, အသင်္ခတဓာတု, အနေကဓာတုနာနာဓာတုလောကောတိ ဧဝမာဒယော အညာပိ ဓာတုယော ဒိဿန္တိ။
ဧဝံ သတိ သဗ္ဗာသံ ဝသေန ပရိစ္ဆေဒံ အကတွာ ကသ္မာ အဋ္ဌာရသာတိ အယမေဝ ပရိစ္ဆေဒေါ ကတောတိ စေ? သဘာဝတော ဝိဇ္ဇမာနာနံ သဗ္ဗဓာတူနံ တဒန္တောဂဓတ္တာ။ ရူပဓာတုယေဝ ဟိ အာဘာဓာတု။ သုဘဓာတု ပန ရူပါဒိပ္ပဋိဗဒ္ဓါ။ ကသ္မာ? သုဘနိမိတ္တတ္တာ။ သုဘနိမိတ္တဉှိ သုဘဓာတု။ တဉ္စ ရူပါဒိဝိနိမုတ္တံ န ဝိဇ္ဇတိ, ကုသလဝိပါကာရမ္မဏာ ဝါ ရူပါဒယော ဧဝ သုဘဓာတူတိ ရူပါဒိမတ္တမေဝေသာ။ အာကာသာနဉ္စာယတနဓာတုအာဒီသု စိတ္တံ မနောဝိညာဏဓာတု။ သေသာ ဓမ္မာ ဓမ္မဓာတု။ သညာဝေဒယိတနိရောဓဓာတု ပန သဘာဝတော နတ္ထိ၊ ဓာတုဒွယနိရောဓမတ္တမေဝ ဟိ သာ။ ကာမဓာတု ဓမ္မဓာတုမတ္တံ ဝါ ဟောတိ, ယထာဟ ‘‘တတ္ထ ကတမာ ကာမဓာတု? ကာမပဋိသံယုတ္တော တက္ကော ။ပ။ မိစ္ဆာသင်္ကပ္ပေါ’’တိ၊ အဋ္ဌာရသပိ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၇၄။)ဓာတုယော ဝါ, ယထာဟ ‘‘ဟေဋ္ဌတော အဝီစိနိရယံ ပရိယန္တံ ကတွာ ဥပရိတော ပရနိမ္မိတဝသဝတ္တိဒေဝေ အန္တောကရိတွာ ယံ ဧတသ္မိံ အန္တရေ ဧတ္ထာဝစရာ ဧတ္ထ ပရိယာပန္နာ ခန္ဓဓာတုအာယတနာ, ရူပါ, ဝေဒနာ, သညာ, သင်္ခါရာ, ဝိညာဏံ – အယံ ဝုစ္စတိ ကာမဓာတူ’’တိ။ နေက္ခမ္မဓာတု ဓမ္မဓာတု ဧဝ၊ ‘‘သဗ္ဗေပိ ကုသလာ ဓမ္မာ နေက္ခမ္မဓာတူ’’တိ ဝါ ဝစနတော မနောဝိညာဏဓာတုပိ ဟောတိယေဝ။ ဗျာပါဒဝိဟိံသာအဗျာပါဒအဝိဟိံသာသုခဒုက္ခသောမနဿဒေါမနဿုပေက္ခာအဝိဇ္ဇာအာရမ္ဘနိက္ကမပရက္ကမဓာတုယော ဓမ္မဓာတုယေဝ။
ဟီနမဇ္ဈိမပဏီတဓာတုယော အဋ္ဌာရသဓာတုမတ္တမေဝ။ ဟီနာ ဟိ စက္ခာဒယော ဟီနဓာတု။ မဇ္ဈိမပဏီတာ စက္ခာဒယော မဇ္ဈိမာ စေဝ ပဏီတာ စ ဓာတူ။ နိပ္ပရိယာယေန ပန အကုသလာ ဓမ္မဓာတုမနောဝိညာဏဓာတုယော ဟီနဓာတု။ လောကိယာ ကုသလာဗျာကတာ ဥဘောပိ စက္ခုဓာတုအာဒယော စ မဇ္ဈိမဓာတု။ လောကုတ္တရာ ပန ဓမ္မဓာတုမနောဝိညာဏဓာတုယော ပဏီတဓာတု။ ပထဝီတေဇောဝါယောဓာတုယော ဖောဋ္ဌဗ္ဗဓာတုယေဝ။ အာပေါဓာတု အာကာသဓာတု စ ဓမ္မဓာတုယေဝ။ ဝိညာဏဓာတု စက္ခုဝိညာဏာဒိသတ္တဝိညာဏဓာတုသင်္ခေပေါယေဝ။ သတ္တရသ ဓာတုယော ဓမ္မဓာတုဧကဒေသော စ သင်္ခတဓာတု။ အသင်္ခတဓာတု ပန ဓမ္မဓာတုဧကဒေသောဝ။ အနေကဓာတုနာနာဓာတုလောကော ပန အဋ္ဌာရသဓာတုပ္ပဘေဒမတ္တမေဝါတိ။ ဣတိ သဘာဝတော ဝိဇ္ဇမာနာနံ သဗ္ဗဓာတူနံ တဒန္တောဂဓတ္တာ အဋ္ဌာရသေဝ ဝုတ္တာတိ။
အပိစ ဝိဇာနနသဘာဝေ ဝိညာဏေ ဇီဝသညီနံ ဇီဝသညာသမူဟနတ္ထမ္ပိ အဋ္ဌာရသေဝ ဝုတ္တာ။ သန္တိ ဟိ သတ္တာ ဝိဇာနနသဘာဝေ ဝိညာဏေ ဇီဝသညိနော။ တေသံ စက္ခုသောတဃာနဇိဝှါကာယဝိညာဏမနောဝိညာဏဓာတုဘေဒေန တဿာ အနေကတ္တံ, စက္ခုရူပါဒိပစ္စယာယတ္တဝုတ္တိတာယ အနိစ္စတဉ္စ ပကာသေတွာ ဒီဃရတ္တာနုသယိတံ ဇီဝသညံ သမူဟနိတုကာမေန ဘဂဝတာ အဋ္ဌာရသ ဓာတုယော ပကာသိတာ။ ကိဉ္စ ဘိယျော? တထာ ဝေနေယျဇ္ဈာသယဝသေန၊ ယေ စ ဣမာယ နာတိသင်္ခေပဝိတ္ထာရာယ ဒေသနာယ ဝေနေယျာ သတ္တာ, တဒဇ္ဈာသယဝသေန စ အဋ္ဌာရသေဝ ပကာသိတာ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၇၅။)သင်္ခေပဝိတ္ထာရနယေန တထာ တထာ ဟိ,
ဓမ္မံ ပကာသယတိ ဧသ ယထာ ယထာဿ၊
သဒ္ဓမ္မတေဇဝိဟတံ ဝိလယံ ခဏေန,
ဝေနေယျသတ္တဟဒယေသု တမော ပယာတီတိ။
ဧဝမေတ္ထ ‘တာဝတွတော’ ဝေဒိတဗ္ဗော ဝိနိစ္ဆယော။
‘သင်္ခတော’တိ စက္ခုဓာတု တာဝ ဇာတိတော ဧကော ဓမ္မောတွေဝ သင်္ခံ ဂစ္ဆတိ စက္ခုပသာဒဝသေန။ တထာ သောတဃာနဇိဝှါကာယရူပသဒ္ဒဂန္ဓရသဓာတုယော သောတပသာဒါဒိဝသေန။ ဖောဋ္ဌဗ္ဗဓာတု ပန ပထဝီတေဇောဝါယောဝသေန တယော ဓမ္မာတိ သင်္ခံ ဂစ္ဆတိ။ စက္ခုဝိညာဏဓာတု ကုသလာကုသလဝိပါကဝသေန ဒွေ ဓမ္မာတိ သင်္ခံ ဂစ္ဆတိ။ တထာ သောတဃာနဇိဝှါကာယဝိညာဏဓာတုယော။ မနောဓာတု ပန ပဉ္စဒွါရာဝဇ္ဇနကုသလာကုသလဝိပါကသမ္ပဋိစ္ဆနဝသေန တယော ဓမ္မာတိ သင်္ခံ ဂစ္ဆတိ။ ဓမ္မဓာတု တိဏ္ဏံ အရူပက္ခန္ဓာနံ, သောဠသန္နံ သုခုမရူပါနံ, အသင်္ခတာယ စ ဓာတုယာ ဝသေန ဝီသတိဓမ္မာတိ သင်္ခံ ဂစ္ဆတိ။ မနောဝိညာဏဓာတု သေသကုသလာကုသလာဗျာကတဝိညာဏဝသေန ဆသတ္တတိဓမ္မာတိ သင်္ခံ ဂစ္ဆတီတိ ဧဝမေတ္ထ ‘သင်္ခတော’ ဝေဒိတဗ္ဗော ဝိနိစ္ဆယော။
‘ပစ္စယာ’တိ စက္ခုဓာတုအာဒီနံ စက္ခုဝိညာဏဓာတုအာဒီသု ပစ္စယတော ဝေဒိတဗ္ဗော ဝိနိစ္ဆယော။ သော ပနေတေသံ ပစ္စယဘာဝေါ နိဒ္ဒေသဝါရေ အာဝိ ဘဝိဿတိ။
‘ဒဋ္ဌဗ္ဗာ’တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗတောပေတ္ထ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗောတိ အတ္ထော။ သဗ္ဗာ ဧဝ ဟိ သင်္ခတာ ဓာတုယော ပုဗ္ဗန္တာပရန္တဝိဝိတ္တတော, ဓုဝသုဘသုခတ္တဘာဝသုညတော, ပစ္စယာယတ္တဝုတ္တိတော စ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ဝိသေသတော ပနေတ္ထ ဘေရိတလံ ဝိယ စက္ခုဓာတု ဒဋ္ဌဗ္ဗာ, ဒဏ္ဍော ဝိယ ရူပဓာတု, သဒ္ဒေါ ဝိယ စက္ခုဝိညာဏဓာတု။ တထာ အာဒါသတလံ ဝိယ စက္ခုဓာတု, မုခံ ဝိယ ရူပဓာတု, မုခနိမိတ္တံ ဝိယ စက္ခုဝိညာဏဓာတု။ အထ ဝါ ဥစ္ဆုတိလာနိ ဝိယ စက္ခုဓာတု, ယန္တစက္ကယဋ္ဌိ ဝိယ ရူပဓာတု, ဥစ္ဆုရသတေလာနိ ဝိယ စက္ခုဝိညာဏဓာတု။ တထာ အဓရာရဏီ ဝိယ စက္ခုဓာတု, ဥတ္တရာရဏီ ဝိယ ရူပဓာတု, အဂ္ဂိ ဝိယ စက္ခုဝိညာဏဓာတု။ ဧသ နယော သောတဓာတုအာဒီသုပိ။
မနောဓာတု ပန ယထာသမ္ဘဝတော စက္ခုဝိညာဏဓာတုအာဒီနံ ပုရေစရာနုစရာ ဝိယ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ဓမ္မဓာတုယာ ဝေဒနာက္ခန္ဓော သလ္လမိဝ သူလမိဝ စ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၇၆။)ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ သညာသင်္ခါရက္ခန္ဓာ ဝေဒနာသလ္လသူလယောဂါ အာတုရာ ဝိယ၊ ပုထုဇ္ဇနာနံ ဝါ သညာ အာသာဒုက္ခဇနနတော ရိတ္တမုဋ္ဌိ ဝိယ, အယထာဘုစ္စနိမိတ္တဂ္ဂါဟကတော ဝနမိဂေါ ဝိယ၊ သင်္ခါရာ ပဋိသန္ဓိယံ ပက္ခိပနတော အင်္ဂါရကာသုယံ ခိပနကပုရိသော ဝိယ, ဇာတိဒုက္ခာနုဗန္ဓနတော ရာဇပုရိသာနုဗန္ဓစောရာ ဝိယ, သဗ္ဗာနတ္ထာဝဟဿ ခန္ဓသန္တာနဿ ဟေတုတော ဝိသရုက္ခဗီဇာနိ ဝိယ၊ ရူပံ နာနာဝိဓူပဒ္ဒဝနိမိတ္တတော ခုရစက္ကံ ဝိယ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။
အသင်္ခတာ ပန ဓာတု အမတတော သန္တတော ခေမတော စ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ကသ္မာ? သဗ္ဗာနတ္ထပဋိပက္ခဘူတတ္တာ။ မနောဝိညာဏဓာတု ဂဟိတာရမ္မဏံ မုဉ္စိတွာပိ အညံ ဂဟေတွာဝ ပဝတနတော ဝနမက္ကဋော ဝိယ, ဒုဒ္ဒမနတော အဿခဠုင်္ကော ဝိယ, ယတ္ထကာမနိပါတိတော ဝေဟာသံ ခိတ္တဒဏ္ဍော ဝိယ, လောဘဒေါသာဒိနာနပ္ပကာရကိလေသယောဂတော ရင်္ဂနဋော ဝိယ ဒဋ္ဌဗ္ဗောတိ။
֍ ဋီ ၁၈၄။ နိဒ္ဒေသဝါရေ စက္ခုဉ္စ ပဋိစ္စ ရူပေ စာတိ ဣဒဉ္စ ဒွယံ ပဋိစ္စ အညဉ္စ ကိရိယာမနောဓာတုဉ္စေဝ သမ္ပယုတ္တခန္ဓတ္တယဉ္စာတိ အတ္ထော။ စက္ခုဝိညာဏဓာတုယာ ဟိ စက္ခု နိဿယပစ္စယော ဟောတိ, ရူပံ အာရမ္မဏပစ္စယော, ကိရိယမနောဓာတု ဝိဂတပစ္စယော, တယော အရူပက္ခန္ဓာ သဟဇာတပစ္စယော။ တသ္မာ ဧသာ စက္ခုဝိညာဏဓာတု ဣမေ စတ္တာရော ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ နာမ။ သောတဉ္စ ပဋိစ္စာတိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။
နိရုဒ္ဓသမနန္တရာတိ နိရုဒ္ဓါယ သမနန္တရာ။ တဇ္ဇာ မနောဓာတူတိ တသ္မိံ အာရမ္မဏေ ဇာတာ ကုသလာကုသလဝိပါကတော ဒုဝိဓာ မနောဓာတု သမ္ပဋိစ္ဆနကိစ္စာ။ သဗ္ဗဓမ္မေသု ဝါ ပန ပဌမသမန္နာဟာရောတိ ဧတေသု စက္ခုဝိညာဏာဒီသု သဗ္ဗဓမ္မေသု ဥပ္ပဇ္ဇမာနေသု ပဌမသမန္နာဟာရော၊ စက္ခုဝိညာဏဓာတုအာဒီနံ ဝါ အာရမ္မဏသင်္ခါတေသု သဗ္ဗဓမ္မေသု ပဌမသမန္နာဟာရောတိ အယမေတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧတေန ပဉ္စဒွါရာဝဇ္ဇနကိစ္စာ ကိရိယမနောဓာတု ဂဟိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
မနောဓာတုယာပိ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ နိရုဒ္ဓသမနန္တရာတိ ဧတ္ထ ပိ-ကာရော သမ္ပိဏ္ဍနတ္ထော။ တသ္မာ မနောဓာတုယာပိ မနောဝိညာဏဓာတုယာပီတိ အယမေတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ တေန ယာ စ ဝိပါကမနောဓာတုယာ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ နိရုဒ္ဓါယ သမနန္တရာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ သန္တီရဏကိစ္စာ ဝိပါကမနောဝိညာဏဓာတု, ယာ စ တဿာ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ နိရုဒ္ဓါယ သမနန္တရာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနကိစ္စာ ကိရိယမနောဝိညာဏဓာတု, ယာ စ တဿာ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၇၇။)နိရုဒ္ဓါယ သမနန္တရာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဇဝနကိစ္စာ မနောဝိညာဏဓာတု – တာ သဗ္ဗာပိ ကထိတာ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ မနဉ္စ ပဋိစ္စာတိ ဘဝင်္ဂမနံ။ ဓမ္မေ စာတိ စတုဘူမိကဓမ္မာရမ္မဏံ။ ဥပ္ပဇ္ဇတိ မနောဝိညာဏန္တိ သဟာဝဇ္ဇနကံ ဇဝနံ နိဗ္ဗတ္တတိ။
ဣမသ္မိံ ပန ဌာနေ ဟတ္ထေ ဂဟိတပဉှံ နာမ ဂဏှိံသု။ မဟာဓမ္မရက္ခိတတ္ထေရော ကိရ နာမ ဒီဃဘာဏကာဘယတ္ထေရံ ဟတ္ထေ ဂဟေတွာ အာဟ – ‘ပဋိစ္စာတိ နာမ အာဂတဋ္ဌာနေ အာဝဇ္ဇနံ ဝိသုံ န ကာတဗ္ဗံ, ဘဝင်္ဂနိဿိတကမေဝ ကာတဗ္ဗ’န္တိ။ တသ္မာ ဣဓ မနောတိ သဟာဝဇ္ဇနကံ ဘဝင်္ဂံ။ မနောဝိညာဏန္တိ ဇဝနမနောဝိညာဏံ။ ဣမသ္မိံ ပန အဘိဓမ္မဘာဇနီယေ သောဠသ ဓာတုယော ကာမာဝစရာ, ဒွေ စတုဘူမိကာ လောကိယလောကုတ္တရမိဿကာ ကထိတာတိ။
အဘိဓမ္မဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ။
၃။ ပဉှာပုစ္ဆကဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၈၅။ ပဉှာပုစ္ဆကေ အဋ္ဌာရသန္နံ ဓာတူနံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယာနုသာရေနေဝ ကုသလာဒိဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အာရမ္မဏတ္တိကေသု ပန ဆ ဓာတုယော ပရိတ္တာရမ္မဏာတိ ဣဒံ ပန ပဉ္စန္နံ စက္ခုဝိညာဏာဒီနံ မနောဓာတုယာ စ ဧကန္တေန ပဉ္စသု ရူပါရမ္မဏာဒီသု ပဝတ္တိံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဒွေ ဓာတုယောတိ ဝုတ္တာနံ ပန ဓမ္မဓာတုမနောဝိညာဏဓာတူနံ မနာယတနဓမ္မာယတနေသု ဝုတ္တနယေနေဝ ပရိတ္တာရမ္မဏာဒိတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဣတိ ဣမသ္မိမ္ပိ ပဉှာပုစ္ဆကေ သောဠသ ဓာတုယော ကာမာဝစရာ, ဒွေ စတုဘူမိကာ လောကိယလောကုတ္တရမိဿကာ ကထိတာ။ ဧဝမယံ ဓာတုဝိဘင်္ဂေါပိ တေပရိဝဋ္ဋံ နီဟရိတွာဝ ဘာဇေတွာ ဒေသိတောတိ။
သမ္မောဟဝိနောဒနိယာ ဝိဘင်္ဂဋ္ဌကထာယ
ဓာတုဝိဘင်္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၇၈။)၄။ သစ္စဝိဘင်္ဂေါ
၁။ သုတ္တန္တဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၈၉။ ဣဒါနိ တဒနန္တရေ သစ္စဝိဘင်္ဂေ စတ္တာရီတိ ဂဏနပရိစ္ဆေဒေါ။ အရိယသစ္စာနီတိ ပရိစ္ဆိန္နဓမ္မနိဒဿနံ။ ဒုက္ခံ အရိယသစ္စန္တိအာဒိမှိ ပန ဥဒ္ဒေသဝါရေ –
ဝိဘာဂတော နိဗ္ဗစန-လက္ခဏာဒိပ္ပဘေဒတော၊
အတ္ထတ္ထုဒ္ဓါရတော စေဝ, အနူနာဓိကတော တထာ။
ကမတော အရိယသစ္စေသု, ယံ ဉာဏံ တဿ ကိစ္စတော၊
အန္တောဂဓာနံ ပဘေဒေါ, ဥပမာတော စတုက္ကတော။
သုညတေကဝိဓာဒီဟိ, သဘာဂဝိသဘာဂတော၊
ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော, ဝိညုနာ သာသနက္ကမေ။
တတ္ထ ‘ဝိဘာဂတော’တိ ဒုက္ခာဒီနဉှိ စတ္တာရော စတ္တာရော အတ္ထာ ဝိဘတ္တာ တထာ အဝိတထာ အနညထာ, ယေ ဒုက္ခာဒီနိ အဘိသမေန္တေဟိ အဘိသမေတဗ္ဗာ။ ယထာဟ, ‘‘ဒုက္ခဿ ပီဠနဋ္ဌော, သင်္ခတဋ္ဌော, သန္တာပဋ္ဌော, ဝိပရိဏာမဋ္ဌော – ဣမေ စတ္တာရော ဒုက္ခဿ ဒုက္ခဋ္ဌာ တထာ အဝိတထာ အနညထာ။ သမုဒယဿ အာယူဟနဋ္ဌော, နိဒါနဋ္ဌော, သံယောဂဋ္ဌော, ပလိဗောဓဋ္ဌော…ပေ… နိရောဓဿ နိဿရဏဋ္ဌော, ဝိဝေကဋ္ဌော, အသင်္ခတဋ္ဌော, အမတဋ္ဌော…ပေ… မဂ္ဂဿ နိယျာနဋ္ဌော, ဟေတွဋ္ဌော, ဒဿနဋ္ဌော, အာဓိပတေယျဋ္ဌော – ဣမေ စတ္တာရော မဂ္ဂဿ မဂ္ဂဋ္ဌာ တထာ အဝိတထာ အနညထာ’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၂။၈)။ တထာ ‘‘ဒုက္ခဿ ပီဠနဋ္ဌော, သင်္ခတဋ္ဌော, သန္တာပဋ္ဌော, ဝိပရိနာမဋ္ဌော, အဘိသမယဋ္ဌော’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၂။၁၁) ဧဝမာဒိ။ ဣတိ ဧဝံ ဝိဘတ္တာနံ စတုန္နံ စတုန္နံ အတ္ထာနံ ဝသေန ဒုက္ခာဒီနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနီတိ။ အယံ တာဝေတ္ထ ဝိဘာဂတော ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။
‘နိဗ္ဗစနလက္ခဏာဒိပ္ပဘေဒတော’တိ ဧတ္ထ ပန ‘နိဗ္ဗစနတော’ တာဝ ဣဓ ‘ဒု’ဣတိ အယံ သဒ္ဒေါ ကုစ္ဆိတေ ဒိဿတိ၊ ကုစ္ဆိတဉှိ ပုတ္တံ ဒုပုတ္တောတိ ဝဒန္တိ။ ‘ခံ’သဒ္ဒေါ ပန တုစ္ဆေ၊ တုစ္ဆဉှိ အာကာသံ ခန္တိ ဝုစ္စတိ။ ဣဒဉ္စ ပဌမသစ္စံ ကုစ္ဆိတံ အနေကဥပဒ္ဒဝါဓိဋ္ဌာနတော, တုစ္ဆံ ဗာလဇနပရိကပ္ပိတဓုဝသုဘသုခတ္တဘာဝဝိရဟိတတော။ တသ္မာ ကုစ္ဆိတတ္တာ တုစ္ဆတ္တာ စ ဒုက္ခန္တိ ဝုစ္စတိ။ ‘သံ’ဣတိ စ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၇၉။)အယံ သဒ္ဒေါ ‘‘သမာဂမော သမေတ’’န္တိအာဒီသု (ဝိဘ။ ၁၉၉၊ ဒီ။ နိ။ ၂။၃၉၆) သံယောဂံ ဒီပေတိ၊ ‘ဥ’ဣတိ အယံ သဒ္ဒေါ ‘‘ဥပ္ပန္နံ ဥဒိတ’’န္တိအာဒီသု (ပါရာ။ ၁၇၂၊ စူဠနိ။ ခဂ္ဂဝိသာဏသုတ္တနိဒ္ဒေသ ၁၄၁) ဥပ္ပတ္တိံ။ ‘အယ’သဒ္ဒေါ ပန ကာရဏံ ဒီပေတိ။ ဣဒဉ္စာပိ ဒုတိယသစ္စံ အဝသေသပစ္စယသမာယောဂေ သတိ ဒုက္ခဿုပ္ပတ္တိကာရဏံ။ ဣတိ ဒုက္ခဿ သံယောဂေ ဥပ္ပတ္တိကာရဏတ္တာ ဒုက္ခသမုဒယန္တိ ဝုစ္စတိ။
တတိယသစ္စံ ပန ယသ္မာ ‘နိ’သဒ္ဒေါ အဘာဝံ ‘ရောဓ’သဒ္ဒေါ စ စာရကံ ဒီပေတိ, တသ္မာ အဘာဝေါ ဧတ္ထ သံသာရစာရကသင်္ခါတဿ ဒုက္ခရောဓဿ သဗ္ဗဂတိသုညတ္တာ, သမဓိဂတေ ဝါ တသ္မိံ သံသာရစာရကသင်္ခါတဿ ဒုက္ခရောဓဿ အဘာဝေါ ဟောတိ တပ္ပဋိပက္ခတ္တာတိပိ ဒုက္ခနိရောဓန္တိ ဝုစ္စတိ, ဒုက္ခဿ ဝါ အနုပ္ပါဒနိရောဓပစ္စယတ္တာ ဒုက္ခနိရောဓန္တိ။ စတုတ္ထသစ္စံ ပန ယသ္မာ ဧတံ ဒုက္ခနိရောဓံ ဂစ္ဆတိ အာရမ္မဏဝသေန တဒဘိမုခီဘူတတ္တာ, ပဋိပဒါ စ ဟောတိ ဒုက္ခနိရောဓပ္ပတ္တိယာ, တသ္မာ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါတိ ဝုစ္စတိ။
ယသ္မာ ပနေတာနိ ဗုဒ္ဓါဒယော အရိယာ ပဋိဝိဇ္ဈန္တိ, တသ္မာ အရိယသစ္စာနီတိ ဝုစ္စန္တိ။ ယထာဟ – ‘‘စတာရိမာနိ, ဘိက္ခဝေ, အရိယသစ္စာနိ (သံ။ နိ။ ၅။၁၀၉၇)။ ကတမာနိ…ပေ… ဣမာနိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, စတ္တာရိ အရိယသစ္စာနိ။ အရိယာ ဣမာနိ ပဋိဝိဇ္ဈန္တိ, တသ္မာ အရိယသစ္စာနီတိ ဝုစ္စန္တီ’’တိ။ အပိစ အရိယဿ သစ္စာနီတိပိ အရိယသစ္စာနိ။ ယထာဟ – ‘‘သဒေဝကေ, ဘိက္ခဝေ, လောကေ…ပေ… သဒေဝမနုဿာယ တထာဂတော အရိယော, တသ္မာ အရိယသစ္စာနီတိ ဝုစ္စန္တီ’’တိ။ အထ ဝါ ဧတေသံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓတ္တာ အရိယဘာဝသိဒ္ဓိတောပိ အရိယသစ္စာနိ။ ယထာဟ – ‘‘ဣမေသံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, စတုန္နံ အရိယသစ္စာနံ ယထာဘူတံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓတ္တာ တထာဂတော အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ‘အရိယော’တိ ဝုစ္စတီ’’တိ။ အပိစ ခေါ ပန အရိယာနိ သစ္စာနီတိပိ အရိယသစ္စာနိ၊ အရိယာနီတိ တထာနိ အဝိတထာနိ အဝိသံဝါဒကာနီတိ အတ္ထော။ ယထာဟ – ‘‘ဣမာနိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, စတ္တာရိ အရိယသစ္စာနိ တထာနိ အဝိတထာနိ အနညထာနိ, တသ္မာ အရိယသစ္စာနီတိ ဝုစ္စန္တီ’’တိ။ ဧဝမေတ္ထ နိဗ္ဗစနတော ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။
ကထံ ‘လက္ခဏာဒိပ္ပဘေဒတော’? ဧတ္ထ ဟိ ဗာဓနလက္ခဏံ ဒုက္ခသစ္စံ, သန္တာပနရသံ, ပဝတ္တိပစ္စုပဋ္ဌာနံ။ ပဘဝလက္ခဏံ သမုဒယသစ္စံ, အနုပစ္ဆေဒကရဏရသံ, ပလိဗောဓပစ္စုပဋ္ဌာနံ။ သန္တိလက္ခဏံ နိရောဓသစ္စံ, အစ္စုတိရသံ,
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၈၀။)အနိမိတ္တပစ္စုပဋ္ဌာနံ။ နိယျာနလက္ခဏံ မဂ္ဂသစ္စံ, ကိလေသပ္ပဟာနကရဏရသံ, ဝုဋ္ဌာနပစ္စုပဋ္ဌာနံ။ အပိစ ပဝတ္တိပဝတ္တကနိဝတ္တိနိဝတ္တကလက္ခဏာနိ ပဋိပါဋိယာ။ တထာ သင်္ခတတဏှာအသင်္ခတဒဿနလက္ခဏာနိ စာတိ ဧဝမေတ္ထ ‘လက္ခဏာဒိပ္ပဘေဒတော’ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။
‘အတ္ထတ္ထုဒ္ဓါရတော စေဝါ’တိ ဧတ္ထ ပန အတ္ထတော တာဝ ကော သစ္စဋ္ဌောတိ စေ? ယော ပညာစက္ခုနာ ဥပပရိက္ခမာနာနံ မာယာဝ ဝိပရီတကော, မရီစီဝ ဝိသံဝါဒကော, တိတ္ထိယာနံ အတ္တာဝ အနုပလဗ္ဘသဘာဝေါ စ န ဟောတိ၊ အထ ခေါ ဗာဓနပဘဝသန္တိနိယျာနပ္ပကာရေန တစ္ဆာဝိပရီတဘူတဘာဝေန အရိယဉာဏဿ ဂေါစရော ဟောတိယေဝ၊ ဧသ အဂ္ဂိလက္ခဏံ ဝိယ, လောကပကတိ ဝိယ စ တစ္ဆာဝိပရီတဘူတဘာဝေါ သစ္စဋ္ဌောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယထာဟ – ‘‘ဣဒံ ဒုက္ခန္တိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, တထမေတံ အဝိတထမေတံ အနညထမေတ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၅။၁၀၉၀) ဝိတ္ထာရော။ အပိစ –
နာဗာဓကံ ယတော ဒုက္ခံ, ဒုက္ခာ အညံ န ဗာဓကံ၊
ဗာဓကတ္တနိယာမေန, တတော သစ္စမိဒံ မတံ။
တံ ဝိနာ နာညတော ဒုက္ခံ, န ဟောတိ န စ တံ တတော၊
ဒုက္ခဟေတုနိယာမေန, ဣတိ သစ္စံ ဝိသတ္တိကာ။
နာညာ နိဗ္ဗာနတော သန္တိ, သန္တံ န စ န တံ ယတော၊
သန္တဘာဝနိယာမေန, တတော သစ္စမိဒံ မတံ။
မဂ္ဂါ အညံ န နိယျာနံ, အနိယျာနော န စာပိ သော၊
တစ္ဆနိယျာနဘာဝတ္တာ, ဣတိ သော သစ္စသမ္မတော။
ဣတိ တစ္ဆာဝိပလ္လာသ-ဘူတဘာဝံ စတူသုပိ၊
ဒုက္ခာဒီသွဝိသေသေန, သစ္စဋ္ဌံ အာဟု ပဏ္ဍိတာတိ။
ဧဝံ ‘အတ္ထတော’ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။
ကထံ ‘အတ္ထုဒ္ဓါရတော’? ဣဓာယံ ‘သစ္စ’သဒ္ဒေါ အနေကေသု အတ္ထေသု ဒိဿတိ, သေယျထိဒံ – ‘‘သစ္စံ ဘဏေ, န ကုဇ္ဈေယျာ’’တိအာဒီသု (ဓ။ ပ။ ၂၂၄) ဝါစာသစ္စေ။ ‘‘သစ္စေ ဌိတာ သမဏဗြာဟ္မဏာ စာ’’တိအာဒီသု (ဇာ။ ၂။၂၁။၄၃၃) ဝိရတိသစ္စေ။ ‘‘ကသ္မာ နု
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၈၁။)သစ္စာနိ ဝဒန္တိ နာနာ, ပဝါဒိယာသေ ကုသလာဝဒါနာ’’တိအာဒီသု (သု။ နိ။ ၈၉၁) ဒိဋ္ဌိသစ္စေ။ ‘‘ဧကဉှိ သစ္စံ န ဒုတိယမတ္ထီ’’တိအာဒီသု (သု။ နိ။ ၈၉၀) ပရမတ္ထသစ္စေ နိဗ္ဗာနေ စေဝ မဂ္ဂေ စ။ ‘‘စတုန္နံ အရိယသစ္စာနံ ကတိ ကုသလာ’’တိအာဒီသု (ဝိဘ။ ၂၁၆) အရိယသစ္စေ။ သွာယမိဓာပိ အရိယသစ္စေ ဝတ္တတီတိ ဧဝမေတ္ထ ‘အတ္ထုဒ္ဓါရတော’ပိ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။
‘အနူနာဓိကတော’တိ ကသ္မာ ပန စတ္တာရေဝ အရိယသစ္စာနိ ဝုတ္တာနိ, အနူနာနိ အနဓိကာနီတိ စေ? အညဿာသမ္ဘဝတော, အညတရဿ စ အနပနေယျဘာဝတော၊ န ဟိ ဧတေဟိ အညံ အဓိကံ ဝါ ဧတေသံ ဝါ ဧကမ္ပိ အပနေတဗ္ဗံ သမ္ဘောတိ။ ယထာဟ – ‘‘ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, အာဂစ္ဆေယျ သမဏော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ ‘နေတံ ဒုက္ခံ အရိယသစ္စံ, အညံ ဒုက္ခံ အရိယသစ္စံ ယံ သမဏေန ဂေါတမေန ဒေသိတံ။ အဟမေတံ ဒုက္ခံ အရိယသစ္စံ ဌပေတွာ အညံ ဒုက္ခံ အရိယသစ္စံ ပညပေဿာမီ’တိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတီ’’တိအာဒိ။ ယထာ စာဟ – ‘‘ယော ဟိ ကောစိ, ဘိက္ခဝေ, သမဏော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ ဧဝံ ဝဒေယျ ‘နေတံ ဒုက္ခံ ပဌမံ အရိယသစ္စံ, ယံ သမဏေန ဂေါတမေန ဒေသိတံ။ အဟမေတံ ဒုက္ခံ ပဌမံ အရိယသစ္စံ ပစ္စက္ခာယ အညံ ဒုက္ခံ ပဌမံ အရိယသစ္စံ ပညပေဿာမီ’တိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတီ’’တိအာဒိ (သံ။ နိ။ ၅။၁၀၈၆)။
အပိစ ပဝတ္တိမာစိက္ခန္တော ဘဂဝါ သဟေတုကံ အာစိက္ခိ, နိဝတ္တိဉ္စ သဥပါယံ။ ဣတိ ပဝတ္တိနိဝတ္တိတဒုဘယဟေတူနံ ဧတပ္ပရမတော စတ္တာရေဝ ဝုတ္တာနိ။ တထာ ပရိညေယျ ပဟာတဗ္ဗ သစ္ဆိကာတဗ္ဗ ဘာဝေတဗ္ဗာနံ, တဏှာဝတ္ထုတဏှာတဏှာနိရောဓတဏှာနိရောဓုပါယာနံ, အာလယာလယရာမတာအာလယသမုဂ္ဃါတအာလယသမုဂ္ဃါတူပါယာနဉ္စ ဝသေနာပိ စတ္တာရေဝ ဝုတ္တာနီတိ။ ဧဝမေတ္ထ ‘အနူနာဓိကတော’ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။
‘ကမတော’တိ အယမ္ပိ ဒေသနာက္ကမောဝ။ ဧတ္ထ စ ဩဠာရိကတ္တာ သဗ္ဗသတ္တသာဓာရဏတ္တာ စ သုဝိညေယျန္တိ ဒုက္ခသစ္စံ ပဌမံ ဝုတ္တံ, တဿေဝ ဟေတုဒဿနတ္ထံ တဒနန္တရံ သမုဒယသစ္စံ, ဟေတုနိရောဓာ ဖလနိရောဓောတိ ဉာပနတ္ထံ တတော နိရောဓသစ္စံ, တဒဓိဂမုပါယဒဿနတ္ထံ အန္တေ မဂ္ဂသစ္စံ။ ဘဝသုခဿာဒဂဓိတာနံ ဝါ သတ္တာနံ သံဝေဂဇနနတ္ထံ ပဌမံ ဒုက္ခမာဟ။ တံ နေဝ အကတံ အာဂစ္ဆတိ, န ဣဿရနိမ္မာနာဒိတော ဟောတိ, ဣတော ပန
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၈၂။)ဟောတီတိ ဉာပနတ္ထံ တဒနန္တရံ သမုဒယံ။ တတော သဟေတုကေန ဒုက္ခေန အဘိဘူတတ္တာ သံဝိဂ္ဂမာနသာနံ ဒုက္ခနိဿရဏဂဝေသီနံ နိဿရဏဒဿနေန အဿာသဇနနတ္ထံ နိရောဓံ။ တတော နိရောဓာဓိဂမတ္ထံ နိရောဓသမ္ပာပကံ မဂ္ဂန္တိ ဧဝမေတ္ထ ‘ကမတော’ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။
‘အရိယသစ္စေသု ယံ ဉာဏံ တဿ ကိစ္စတော’တိ သစ္စဉာဏကိစ္စတောပိ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗောတိ အတ္ထော။ ဒုဝိဓဉှိ သစ္စဉာဏံ – အနုဗောဓဉာဏဉ္စ ပဋိဝေဓဉာဏဉ္စ။ တတ္ထ အနုဗောဓဉာဏံ လောကိယံ အနုဿဝါဒိဝသေန နိရောဓေ မဂ္ဂေ စ ပဝတ္တတိ။ ပဋိဝေဓဉာဏံ လောကုတ္တရံ နိရောဓာရမ္မဏံ ကတွာ ကိစ္စတော စတ္တာရိပိ သစ္စာနိ ပဋိဝိဇ္ဈတိ။ ယထာဟ – ‘‘ယော, ဘိက္ခဝေ, ဒုက္ခံ ပဿတိ ဒုက္ခသမုဒယမ္ပိ သော ပဿတိ, ဒုက္ခနိရောဓမ္ပိ ပဿတိ, ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနိံ ပဋိပဒမ္ပိ ပဿတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၁၁၀၀) သဗ္ဗံ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ယံ ပနေတံ လောကိယံ, တတ္ထ ဒုက္ခဉာဏံ ပရိယုဋ္ဌာနာဘိဘဝနဝသေန ပဝတ္တမာနံ သက္ကာယဒိဋ္ဌိံ နိဝတ္တေတိ, သမုဒယဉာဏံ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိံ, နိရောဓဉာဏံ သဿတဒိဋ္ဌိံ, မဂ္ဂဉာဏံ အကိရိယဒိဋ္ဌိံ၊ ဒုက္ခဉာဏံ ဝါ ဓုဝသုဘသုခတ္တဘာဝရဟိတေသု ခန္ဓေသု ဓုဝသုဘသုခတ္တဘာဝသညာသင်္ခါတံ ဖလေ ဝိပ္ပဋိပတ္တိံ, သမုဒယဉာဏံ ဣဿရပ္ပဓာနကာလသဘာဝါဒီဟိ လောကော ပဝတ္တတီတိ အကာရဏေ ကာရဏာဘိမာနပ္ပဝတ္တံ ဟေတုမှိ ဝိပ္ပဋိပတ္တိံ, နိရောဓဉာဏံ အရူပလောကလောကထူပိကာဒီသု အပဝဂ္ဂဂ္ဂါဟဘူတံ နိရောဓေ ဝိပ္ပဋိပတ္တိံ, မဂ္ဂဉာဏံ ကာမသုခလ္လိကအတ္တကိလမထာနုယောဂပ္ပဘေဒေ အဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂဂ္ဂါဟဝသေန ပဝတ္တံ ဥပါယေ ဝိပ္ပဋိပတ္တိံ နိဝတ္တေတိ။ တေနေတံ ဝုစ္စတိ –
လောကေ လောကပ္ပဘဝေ, လောကတ္ထဂမေ သိဝေ စ တဒုပါယေ၊
သမ္မုယှတိ တာဝ နရော, န ဝိဇာနာတိ ယာဝ သစ္စာနီတိ။
ဧဝမေတ္ထ ‘ဉာဏကိစ္စတော’ပိ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။
‘အန္တောဂဓာနံ ပဘေဒါ’တိ ဒုက္ခသစ္စသ္မိဉှိ, ဌပေတွာ တဏှဉ္စေဝ အနာသဝဓမ္မေ စ, သေသာ သဗ္ဗဓမ္မာ အန္တောဂဓာ၊ သမုဒယသစ္စေ ဆတ္တိံသ တဏှာဝိစရိတာနိ၊ နိရောဓသစ္စံ အသမ္မိဿံ၊ မဂ္ဂသစ္စေ သမ္မာဒိဋ္ဌိမုခေန ဝီမံသိဒ္ဓိပါဒပညိန္ဒြိယပညာဗလဓမ္မဝိစယသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂါနိ။ သမ္မာသင်္ကပ္ပါပဒေသေန တယော နေက္ခမ္မဝိတက္ကာဒယော, သမ္မာဝါစာပဒေသေန စတ္တာရိ ဝစီသုစရိတာနိ, သမ္မာကမ္မန္တာပဒေသေန တီဏိ ကာယသုစရိတာနိ, သမ္မာအာဇီဝမုခေန အပ္ပိစ္ဆတာ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၈၃။)သန္တုဋ္ဌိတာ စ, သဗ္ဗေသံယေဝ ဝါ ဧတေသံ သမ္မာဝါစာကမ္မန္တာဇီဝါနံ အရိယကန္တသီလတ္တာ သီလဿ စ သဒ္ဓါဟတ္ထေန ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗတ္တာ တေသံ အတ္ထိတာယ စ အတ္ထိဘာဝတော သဒ္ဓိန္ဒြိယသဒ္ဓါဗလဆန္ဒိဒ္ဓိပါဒါ, သမ္မာဝါယာမာပဒေသေန စတုဗ္ဗိဓသမ္မပ္ပဓာနဝီရိယိန္ဒြိယဝီရိယဗလဝီရိယသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂါနိ, သမ္မာသတိအပဒေသေန စတုဗ္ဗိဓသတိပဋ္ဌာနသတိန္ဒြိယသတိဗလသတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂါနိ, သမ္မာသမာဓိအပဒေသေန သဝိတက္ကသဝိစာရာဒယော တယော တယော သမာဓီ, စိတ္တသမာဓိသမာဓိန္ဒြိယသမာဓိဗလပီတိပဿဒ္ဓိသမာဓိဥပေက္ခာသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂါနိ အန္တောဂဓာနီတိ။ ဧဝမေတ္ထ ‘အန္တောဂဓာနံ ပဘေဒါ’ပိ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။
‘ဥပမာတော’တိ ဘာရော ဝိယ ဟိ ဒုက္ခသစ္စံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ, ဘာရာဒါနမိဝ သမုဒယသစ္စံ, ဘာရနိက္ခေပနမိဝ နိရောဓသစ္စံ, ဘာရနိက္ခေပနူပါယော ဝိယ မဂ္ဂသစ္စံ၊ ရောဂေါ ဝိယ စ ဒုက္ခသစ္စံ, ရောဂနိဒါနမိဝ သမုဒယသစ္စံ, ရောဂဝူပသမော ဝိယ နိရောဓသစ္စံ, ဘေသဇ္ဇမိဝ မဂ္ဂသစ္စံ၊ ဒုဗ္ဘိက္ခမိဝ ဝါ ဒုက္ခသစ္စံ, ဒုဗ္ဗုဋ္ဌိ ဝိယ သမုဒယသစ္စံ, သုဘိက္ခမိဝ နိရောဓသစ္စံ, သုဝုဋ္ဌိ ဝိယ မဂ္ဂသစ္စံ။ အပိစ ဝေရီဝေရမူလဝေရသမုဂ္ဃါတဝေရသမုဂ္ဃါတုပါယေဟိ, ဝိသရုက္ခရုက္ခမူလမူလုပစ္ဆေဒတဒုပစ္ဆေဒုပါယေဟိ, ဘယဘယမူလနိဗ္ဘယတဒဓိဂမုပါယေဟိ, ဩရိမတီရမဟောဃပါရိမတီရတံသမ္ပာပကဝါယာမေဟိ စ ယောဇေတွာပေတာနိ ဥပမာတော ဝေဒိတဗ္ဗာနီတိ။ ဧဝမေတ္ထ ‘ဥပမာတော’ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။
‘စတုက္ကတော’တိ အတ္ထိ စေတ္ထ ဒုက္ခံ န အရိယသစ္စံ, အတ္ထိ အရိယသစ္စံ န ဒုက္ခံ, အတ္ထိ ဒုက္ခဉ္စေဝ အရိယသစ္စဉ္စ, အတ္ထိ နေဝ ဒုက္ခံ န အရိယသစ္စံ။ ဧသ နယော သမုဒယာဒီသု။ တတ္ထ မဂ္ဂသမ္ပယုတ္တာ ဓမ္မာ သာမညဖလာနိ စ ‘‘ယဒနိစ္စံ တံ ဒုက္ခ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၃။၁၅) ဝစနတော သင်္ခါရဒုက္ခတာယ ဒုက္ခံ န အရိယသစ္စံ။ နိရောဓော အရိယသစ္စံ န ဒုက္ခံ။ ဣတရံ ပန အရိယသစ္စဒွယံ သိယာ ဒုက္ခံ အနိစ္စတော, န ပန ယဿ ပရိညာယ ဘဂဝတိ ဗြဟ္မစရိယံ ဝုဿတိ တထတ္ထေန။ သဗ္ဗာကာရေန ပန ဥပါဒါနက္ခန္ဓပဉ္စကံ ဒုက္ခဉ္စေဝ အရိယသစ္စဉ္စ အညတြ တဏှာယ။ မဂ္ဂသမ္ပယုတ္တာ ဓမ္မာ သာမညဖလာနိ စ ယဿ ပရိညတ္ထံ ဘဂဝတိ ဗြဟ္မစရိယံ ဝုဿတိ တထတ္ထေန နေဝ ဒုက္ခံ န အရိယသစ္စံ။ ဧဝံ သမုဒယာဒီသုပိ ယထာယောဂံ ယောဇေတွာ ‘စတုက္ကတော’ပေတ္ထ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၈၄။)‘သုညတေကဝိဓာဒီဟီ’တိ ဧတ္ထ သုညတော တာဝ ပရမတ္ထေန ဟိ သဗ္ဗာနေဝ သစ္စာနိ ဝေဒကကာရကနိဗ္ဗုတဂမကာဘာဝတော သုညာနီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ တေနေတံ ဝုစ္စတိ –
ဒုက္ခမေဝ ဟိ န ကောစိ ဒုက္ခိတော, ကာရကော န ကိရိယာဝ ဝိဇ္ဇတိ၊
အတ္ထိ နိဗ္ဗုတိ န နိဗ္ဗုတော ပုမာ, မဂ္ဂမတ္ထိ ဂမကော န ဝိဇ္ဇတီတိ။
အထ ဝါ –
ဓုဝသုဘသုခတ္တသုညံ, ပုရိမဒွယမတ္တသုညမမတပဒံ၊
ဓုဝသုခအတ္တဝိရဟိတော, မဂ္ဂေါ ဣတိ သုညတော တေသု။
နိရောဓသုညာနိ ဝါ တီဏိ, နိရောဓော စ သေသတ္တယသုညော။ ဖလသုညော ဝါ ဧတ္ထ ဟေတု သမုဒယေ ဒုက္ခဿာဘာဝတော မဂ္ဂေ စ နိရောဓဿ, န ဖလေန သဂဗ္ဘော ပကတိဝါဒီနံ ပကတိ ဝိယ။ ဟေတုသုညဉ္စ ဖလံ ဒုက္ခသမုဒယာနံ နိရောဓမဂ္ဂါနဉ္စ အသမဝါယာ, န ဟေတုသမဝေတံ ဟေတုဖလံ ဟေတုဖလသမဝါယဝါဒီနံ ဒွိအဏုကာဒီနိ ဝိယ။ တေနေတံ ဝုစ္စတိ –
တယမိဓ နိရောဓသုညံ, တယေန တေနာပိ နိဗ္ဗုတိ သုညာ၊
သုညော ဖလေန ဟေတု, ဖလမ္ပိ တံ ဟေတုနာ သုညန္တိ။
ဧဝံ တာဝ ‘သုညတော’ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။
‘ဧကဝိဓာဒီဟီ’တိ သဗ္ဗမေဝ စေတ္ထ ဒုက္ခံ ဧကဝိဓံ ပဝတ္တိဘာဝတော, ဒုဝိဓံ နာမရူပတော, တိဝိဓံ ကာမရူပါရူပူပပတိဘဝဘေဒတော, စတုဗ္ဗိဓံ စတုအာဟာရဘေဒတော, ပဉ္စဝိဓံ ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓဘေဒတော။ သမုဒယောပိ ဧကဝိဓော ပဝတ္တကဘာဝတော, ဒုဝိဓော ဒိဋ္ဌိသမ္ပယုတ္တာသမ္ပယုတ္တတော, တိဝိဓော ကာမဘဝဝိဘဝတဏှာဘေဒတော, စတုဗ္ဗိဓော စတုမဂ္ဂပ္ပဟေယျတော, ပဉ္စဝိဓော ရူပါဘိနန္ဒနာဒိဘေဒတော, ဆဗ္ဗိဓော ဆတဏှာကာယဘေဒတော။ နိရောဓောပိ ဧကဝိဓော အသင်္ခတဓာတုဘာဝတော, ပရိယာယေန ပန ဒုဝိဓော သဥပါဒိသေသအနုပါဒိသေသတော, တိဝိဓော ဘဝတ္တယဝူပသမတော, စတုဗ္ဗိဓော စတုမဂ္ဂါဓိဂမနီယတော, ပဉ္စဝိဓော ပဉ္စာဘိနန္ဒနဝူပသမတော, ဆဗ္ဗိဓော ဆတဏှာကာယက္ခယဘေဒတော။ မဂ္ဂေါပိ ဧကဝိဓော ဘာဝေတဗ္ဗတော, ဒုဝိဓော သမထဝိပဿနာဘေဒတော ဒဿနဘာဝနာဘေဒတော
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၈၅။)ဝါ, တိဝိဓော ခန္ဓတ္တယဘေဒတော။ အယဉှိ သပ္ပဒေသတ္တာ နဂရံ ဝိယ ရဇ္ဇေန နိပ္ပဒေသေဟိ တီဟိ ခန္ဓေဟိ သင်္ဂဟိတော။ ယထာဟ –
‘‘န ခေါ, အာဝုသော ဝိသာခ, အရိယေန အဋ္ဌင်္ဂိကေန မဂ္ဂေန တယော ခန္ဓာ သင်္ဂဟိတာ။ တီဟိ စ ခေါ, အာဝုသော ဝိသာခ, ခန္ဓေဟိ အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ သင်္ဂဟိတော။ ယာ စာဝုသော ဝိသာခ, သမ္မာဝါစာ, ယော စ သမ္မာကမ္မန္တော, ယော စ သမ္မာအာဇီဝေါ – ဣမေ ဓမ္မာ သီလက္ခန္ဓေ သင်္ဂဟိတာ၊ ယော စ သမ္မာဝါယာမော, ယာ စ သမ္မာသတိ, ယော စ သမ္မာသမာဓိ – ဣမေ ဓမ္မာ သမာဓိက္ခန္ဓေ သင်္ဂဟိတာ၊ ယာ စ သမ္မာဒိဋ္ဌိ, ယော စ သမ္မာသင်္ကပ္ပေါ – ဣမေ ဓမ္မာ ပညာက္ခန္ဓေ သင်္ဂဟိတာ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၄၆၂)။
ဧတ္ထ ဟိ သမ္မာဝါစာဒယော တယော သီလမေဝ။ တသ္မာ တေ သဇာတိတော သီလက္ခန္ဓေန သင်္ဂဟိတာ။ ကိဉ္စာပိ ဟိ ပါဠိယံ သီလက္ခန္ဓေတိ ဘုမ္မေန နိဒ္ဒေသော ကတော, အတ္ထော ပန ကရဏဝသေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သမ္မာဝါယာမာဒီသု ပန တီသု သမာဓိ အတ္တနော ဓမ္မတာယ အာရမ္မဏေ ဧကဂ္ဂဘာဝေန အပ္ပေတုံ န သက္ကောတိ, ဝီရိယေ ပန ပဂ္ဂဟကိစ္စံ သာဓေန္တေ သတိယာ စ အပိလာပနကိစ္စံ သာဓေန္တိယာ လဒ္ဓူပကာရော ဟုတွာ သက္ကောတိ။
တတြာယံ ဥပမာ – ယထာ ဟိ နက္ခတ္တံ ကီဠိဿာမာတိ ဥယျာနံ ပဝိဋ္ဌေသု တီသု သဟာယေသု ဧကော သုပုပ္ဖိတံ စမ္ပကရုက္ခံ ဒိသွာ ဟတ္ထံ ဥက္ခိပိတွာပိ ဂဟေတုံ န သက္ကုဏေယျ။ အထဿ ဒုတိယော ဩနမိတွာ ပိဋ္ဌိံ ဒဒေယျ။ သော တဿ ပိဋ္ဌိယံ ဌတွာပိ ကမ္ပမာနော ဂဟေတုံ န သက္ကုဏေယျ။ အထဿ ဣတရော အံသကူဋံ ဥပနာမေယျ။ သော ဧကဿ ပိဋ္ဌိယံ ဌတွာ ဧကဿ အံသကူဋံ ဩလုဗ္ဘ ယထာရုစိ ပုပ္ဖါနိ ဩစိနိတွာ ပိဠန္ဓိတွာ နက္ခတ္တံ ကီဠေယျ။ ဧဝံသမ္ပဒမိဒံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။
ဧကတော ဥယျာနံ ပဝိဋ္ဌာ တယော သဟာယာ ဝိယ ဟိ ဧကတော ဇာတာ သမ္မာဝါယာမာဒယော တယော ဓမ္မာ, သုပုပ္ဖိတစမ္ပကရုက္ခော ဝိယ အာရမ္မဏံ, ဟတ္ထံ ဥက္ခိပိတွာပိ ဂဟေတုံ အသက္ကောန္တော ဝိယ အတ္တနော ဓမ္မတာယ အာရမ္မဏေ ဧကဂ္ဂဘာဝေန အပ္ပေတုံ အသက္ကောန္တော သမာဓိ, ပိဋ္ဌိံ ဒတွာ ဩနတသဟာယော ဝိယ ဝါယာမော, အံသကူဋံ ဒတွာ ဌိတ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၈၆။)သဟာယော ဝိယ သတိ။ ယထာ တေသု ဧကဿ ပိဋ္ဌိယံ ဌတွာ ဧကဿ အံသကူဋံ ဩလုဗ္ဘ ဣတရော ယထာရုစိ ပုပ္ဖံ ဂဟေတုံ သက္ကောတိ, ဧဝမေဝ ဝီရိယေ ပဂ္ဂဟကိစ္စံ သာဓေန္တေ သတိယာ စ အပိလာပနကိစ္စံ သာဓေန္တိယာ လဒ္ဓူပကာရော သမာဓိ သက္ကောတိ အာရမ္မဏေ ဧကဂ္ဂဘာဝေန အပ္ပေတုံ။ တသ္မာ သမာဓိယေဝေတ္ထ သဇာတိတော သမာဓိက္ခန္ဓေန သင်္ဂဟိတော။ ဝါယာမသတိယော ပန ကိရိယတော သင်္ဂဟိတာ ဟောန္တိ။
သမ္မာဒိဋ္ဌိသမ္မာသင်္ကပ္ပေသုပိ ပညာ အတ္တနော ဓမ္မတာယ ‘အနိစ္စံ ဒုက္ခံ အနတ္တာ’တိ အာရမ္မဏံ နိစ္ဆေတုံ န သက္ကောတိ, ဝိတက္ကေ ပန အာကောဋေတွာ အာကောဋေတွာ ဒေန္တေ သက္ကောတိ။ ကထံ? ယထာ ဟိ ဟေရညိကော ကဟာပဏံ ဟတ္ထေ ဌပေတွာ သဗ္ဗဘာဂေသု ဩလောကေတုကာမော သမာနောပိ န စက္ခုတလေနေဝ ပရိဝတ္တေတုံ သက္ကောတိ, အင်္ဂုလိပဗ္ဗေဟိ ပန ပရိဝတ္တေတွာ ပရိဝတ္တေတွာ ဣတော စိတော စ ဩလောကေတုံ သက္ကောတိ၊ ဧဝမေဝ န ပညာ အတ္တနော ဓမ္မတာယ အနိစ္စာဒိဝသေန အာရမ္မဏံ နိစ္ဆေတုံ သက္ကောတိ, အဘိနိရောပနလက္ခဏေန ပန အာဟနနပရိယာဟနနရသေန ဝိတက္ကေန အာကောဋေန္တေန ဝိယ ပရိဝတ္တေန္တေန ဝိယ စ အာဒါယ အာဒါယ ဒိန္နမေဝ နိစ္ဆေတုံ သက္ကောတိ။ တသ္မာ ဣဓာပိ သမ္မာဒိဋ္ဌိယေဝ သဇာတိတော ပညာက္ခန္ဓေန သင်္ဂဟိတာ, သမ္မာသင်္ကပ္ပေါ ပန ကိရိယတော သင်္ဂဟိတော ဟောတိ။ ဣတိ ဣမေဟိ တီဟိ ခန္ဓေဟိ မဂ္ဂေါ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘တိဝိဓော ခန္ဓတ္တယဘေဒတော’’တိ။ စတုဗ္ဗိဓော သောတာပတ္တိမဂ္ဂါဒိဝသေန။
အပိစ သဗ္ဗာနေဝ သစ္စာနိ ဧကဝိဓာနိ အဝိတထတ္တာ အဘိညေယျတ္တာ ဝါ, ဒုဝိဓာနိ လောကိယလောကုတ္တရတော သင်္ခတာသင်္ခတတော စ, တိဝိဓာနိ ဒဿနဘာဝနာဟိ ပဟာတဗ္ဗတော အပ္ပဟာတဗ္ဗတော နေဝပဟာတဗ္ဗနာပဟာတဗ္ဗတော စ, စတုဗ္ဗိဓာနိ ပရိညေယျာဒိဘေဒတောတိ။ ဧဝမေတ္ထ ‘ဧကဝိဓာဒီဟိ’ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။
‘သဘာဂဝိသဘာဂတော’တိ သဗ္ဗာနေဝ စ သစ္စာနိ အညမညံ သဘာဂါနိ အဝိတထတော အတ္တသုညတော ဒုက္ကရပဋိဝေဓတော စ။ ယထာဟ –
‘‘တံ ကိံ မညသိ, အာနန္ဒ, ကတမံ နု ခေါ ဒုက္ကရတရံ ဝါ ဒုရဘိသမ္ဘဝတရံ ဝါ – ယော ဒူရတောဝ သုခုမေန တာလစ္ဆိဂ္ဂဠေန အသနံ အတိပါတေယျ ပေါင်္ခါနုပေါင်္ခံ အဝိရာဓိတံ, ယော ဝါ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၈၇။)သတ္တဓာ ဘိန္နဿ ဝါလဿ ကောဋိယာ ကောဋိံ ပဋိဝိဇ္ဈေယျာ’’တိ? ‘‘ဧတဒေဝ, ဘန္တေ, ဒုက္ကရတရဉ္စေဝ ဒုရဘိသမ္ဘဝတရဉ္စ – ယော သတ္တဓာ ဘိန္နဿ ဝါလဿ ကောဋိယာ ကောဋိံ ပဋိဝိဇ္ဈေယျာ’’တိ။ ‘‘တတော ခေါ တေ, အာနန္ဒ, ဒုပ္ပဋိဝိဇ္ဈတရံ ပဋိဝိဇ္ဈန္တိ ယေ ဣဒံ ဒုက္ခန္တိ ယထာဘူတံ ပဋိဝိဇ္ဈန္တိ…ပေ… အယံ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါတိ ယထာဘူတံ ပဋိဝိဇ္ဈန္တီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၁၁၁၅)။
ဝိသဘာဂါနိ သလက္ခဏဝဝတ္ထာနတော။ ပုရိမာနိ စ ဒွေ သဘာဂါနိ ဒုရဝဂါဟတ္ထေန ဂမ္ဘီရတ္တာ လောကိယတ္တာ သာသဝတ္တာ စ, ဝိသဘာဂါနိ ဖလဟေတုဘေဒတော ပရိညေယျပ္ပဟာတဗ္ဗတော စ။ ပစ္ဆိမာနိပိ ဒွေ သဘာဂါနိ ဂမ္ဘီရတ္ထေန ဒုရဝဂါဟတ္တာ လောကုတ္တရတ္တာ အနာသဝတ္တာ စ, ဝိသဘာဂါနိ ဝိသယဝိသယီဘေဒတော သစ္ဆိကာတဗ္ဗဘာဝေတဗ္ဗတော စ။ ပဌမတတိယာနိ စာပိ သဘာဂါနိ ဖလာပဒေသတော, ဝိသဘာဂါနိ သင်္ခတာသင်္ခတတော။ ဒုတိယစတုတ္ထာနိ စာပိ သဘာဂါနိ ဟေတုအပဒေသတော, ဝိသဘာဂါနိ ဧကန္တကုသလာကုသလတော။ ပဌမစတုတ္ထာနိ စာပိ သဘာဂါနိ သင်္ခတတော, ဝိသဘာဂါနိ လောကိယလောကုတ္တရတော။ ဒုတိယတတိယာနိ စာပိ သဘာဂါနိ နေဝသေက္ခာနာသေက္ခဘာဝတော, ဝိသဘာဂါနိ သာရမ္မဏာနာရမ္မဏတော။
ဣတိ ဧဝံ ပကာရေဟိ, နယေဟိ စ ဝိစက္ခဏော၊
ဝိဇညာ အရိယသစ္စာနံ, သဘာဂဝိသဘာဂတန္တိ။
သုတ္တန္တဘာဇနီယဥဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၁။ ဒုက္ခသစ္စနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ
ဇာတိနိဒ္ဒေသော
֍ ဋီ ၁၉၀။ ဣဒါနိ သင်္ခေပတော ဥဒ္ဒိဋ္ဌာနိ ဒုက္ခာဒီနိ ဝိဘဇိတွာ ဒဿေတုံ အယံ တတ္ထ ကတမံ ဒုက္ခံ အရိယသစ္စံ ဇာတိပိ ဒုက္ခာတိ နိဒ္ဒေသဝါရော အာရဒ္ဓေါ။ တတ္ထ ဇာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ, ဇာတိယာ ဒုက္ခဋ္ဌော ဝေဒိတဗ္ဗော၊ ဇရာ, မရဏံ,
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၈၈။)သောကော, ပရိဒေဝေါ, ဒုက္ခံ, ဒေါမနဿံ, ဥပါယာသော, အပ္ပိယသမ္ပယောဂေါ, ပိယဝိပ္ပယောဂေါ ဝေဒိတဗ္ဗော၊ အပ္ပိယသမ္ပယောဂဿ ပိယဝိပ္ပယောဂဿ ဒုက္ခဋ္ဌော ဝေဒိတဗ္ဗော၊ ဣစ္ဆာ ဝေဒိတဗ္ဗာ, ဣစ္ဆာယ ဒုက္ခဋ္ဌော ဝေဒိတဗ္ဗော၊ ခန္ဓာ ဝေဒိတဗ္ဗာ, ခန္ဓာနံ ဒုက္ခဋ္ဌော ဝေဒိတဗ္ဗော။
တတ္ထ ဒုက္ခဿ အရိယသစ္စဿ ကထနတ္ထာယ အယံ မာတိကာ – ဣဒဉှိ ဒုက္ခံ နာမ အနေကံ နာနပ္ပကာရံ, သေယျထိဒံ – ဒုက္ခဒုက္ခံ, ဝိပရိဏာမဒုက္ခံ, သင်္ခါရဒုက္ခံ, ပဋိစ္ဆန္နဒုက္ခံ, အပ္ပဋိစ္ဆန္နဒုက္ခံ, ပရိယာယဒုက္ခံ, နိပ္ပရိယာယဒုက္ခန္တိ။
တတ္ထ ကာယိကစေတသိကာ ဒုက္ခဝေဒနာ သဘာဝတော စ နာမတော စ ဒုက္ခတ္တာ ‘ဒုက္ခဒုက္ခံ’ နာမ။ သုခဝေဒနာ ဝိပရိဏာမေန ဒုက္ခုပ္ပတ္တိဟေတုတော ‘ဝိပရိဏာမဒုက္ခံ’ နာမ။ ဥပေက္ခာဝေဒနာ စေဝ အဝသေသာ စ တေဘူမကာ သင်္ခါရာ ဥဒယဗ္ဗယပီဠိတတ္တာ ‘သင်္ခါရဒုက္ခံ’ နာမ။ တထာ ပီဠနံ ပန မဂ္ဂဖလာနမ္ပိ အတ္ထိ။ တသ္မာ ဧတေ ဓမ္မာ ဒုက္ခသစ္စပရိယာပန္နတ္တေန သင်္ခါရဒုက္ခံ နာမာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ကဏ္ဏသူလဒန္တသူလရာဂဇပရိဠာဟဒေါသဇပရိဠာဟာဒိ ကာယိကစေတသိကော အာဗာဓော ပုစ္ဆိတွာ ဇာနိတဗ္ဗတော ဥပက္ကမဿ စ အပါကဋဘာဝတော ‘ပဋိစ္ဆန္နဒုက္ခံ’ နာမ, အပါကဋဒုက္ခန္တိပိ ဝုစ္စတိ။ ဒွတ္တိံသကမ္မကာရဏာဒိသမုဋ္ဌာနော အာဗာဓော အပုစ္ဆိတွာဝ ဇာနိတဗ္ဗတော ဥပက္ကမဿ စ ပါကဋဘာဝတော ‘အပ္ပဋိစ္ဆန္နဒုက္ခံ’ နာမ, ပါကဋဒုက္ခန္တိပိ ဝုစ္စတိ။ ဌပေတွာ ဒုက္ခဒုက္ခံ သေသံ ဒုက္ခသစ္စဝိဘင်္ဂေ အာဂတံ ဇာတိအာဒိ သဗ္ဗမ္ပိ တဿ တဿ ဒုက္ခဿ ဝတ္ထုဘာဝတော ‘ပရိယာယဒုက္ခံ’ နာမ။ ဒုက္ခဒုက္ခံ ‘နိပ္ပရိယာယဒုက္ခံ’ နာမ။
တတ္ထ ပရိယာယဒုက္ခံ နိပ္ပရိယာယဒုက္ခန္တိ ဣမသ္မိံ ပဒဒွယေ ဌတွာ ဒုက္ခံ အရိယသစ္စံ ကထေတဗ္ဗံ။ အရိယသစ္စဉ္စ နာမေတံ ပါဠိယံ သင်္ခေပတောပိ အာဂစ္ဆတိ ဝိတ္ထာရတောပိ။ သင်္ခေပတော အာဂတဋ္ဌာနေ သင်္ခေပေနပိ ဝိတ္ထာရေနပိ ကထေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဝိတ္ထာရတော အာဂတဋ္ဌာနေ ပန ဝိတ္ထာရေနေဝ ကထေတုံ ဝဋ္ဋတိ, န သင်္ခေပေန။ တံ ဣဒံ ဣမသ္မိံ ဌာနေ ဝိတ္ထာရေန အာဂတန္တိ ဝိတ္ထာရေနေဝ ကထေတဗ္ဗံ။ တသ္မာ ယံ တံ နိဒ္ဒေသဝါရေ ‘‘တတ္ထ ကတမံ ဒုက္ခံ အရိယသစ္စံ? ဇာတိပိ ဒုက္ခာ’’တိအာဒီနိ ပဒါနိ ဂဟေတွာ ‘‘ဇာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ, ဇာတိယာ ဒုက္ခဋ္ဌော ဝေဒိတဗ္ဗော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဇာတိအာဒီနိ တာဝ ‘‘တတ္ထ ကတမာ ဇာတိ? ယာ တေသံ တေသံ သတ္တာနံ တမှိ တမှိ သတ္တနိကာယေ ဇာတိ သဉ္ဇာတီ’’တိ ဣမဿ ပန ပဒဘာဇနီယဿ ဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၈၉။)֍ ဋီ ၁၉၁။ တတြာယံ အတ္ထဝဏ္ဏနာ – တေသံ တေသံ သတ္တာနန္တိ အယံ သင်္ခေပတော အနေကေသံ သတ္တာနံ သာဓာရဏနိဒ္ဒေသော။ ယာ ဒေဝဒတ္တဿ ဇာတိ, ယာ သောမဒတ္တဿ ဇာတီတိ ဧဝဉှိ ဒိဝသမ္ပိ ကထိယမာနေ နေဝ သတ္တာ ပရိယာဒါနံ ဂစ္ဆန္တိ, န သဗ္ဗံ အပရတ္ထဒီပနံ သိဇ္ဈတိ။ ဣမေဟိ ပန ဒွီဟိ ပဒေဟိ န ကောစိ သတ္တော အပရိယာဒိန္နော ဟောတိ, န ကိဉ္စိ အပရတ္ထဒီပနံ န သိဇ္ဈတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ယာ တေသံ တေသံ သတ္တာန’’န္တိ။ တမှိ တမှီတိ အယံ ဇာတိဂတိဝသေန အနေကေသံ သတ္တနိကာယာနံ သာဓာရဏနိဒ္ဒေသော။ သတ္တနိကာယေတိ သတ္တာနံ နိကာယေ, သတ္တဃဋာယံ သတ္တသမူဟေတိ အတ္ထော။
ဇာတီတိ အယံ ဇာတိသဒ္ဒေါ အနေကတ္ထော။ တထာ ဟေသ ‘‘ဧကမ္ပိ ဇာတိံ, ဒွေပိ ဇာတိယော’’တိ (ပါရာ။ ၁၂၊ မ။ နိ။ ၂။၂၅၇) ဧတ္ထ ဘဝေ အာဂတော။ ‘‘အတ္ထိ ဝိသာခေ, နိဂဏ္ဌာ နာမ သမဏဇာတိကာ’’တိ (အ။ နိ။ ၃။၇၁) ဧတ္ထ နိကာယေ။ ‘‘တိရိယာ နာမ တိဏဇာတိ နာဘိယာ ဥဂ္ဂန္တွာ နဘံ အာဟစ္စ ဌိတာ အဟောသီ’’တိ (အ။ နိ။ ၅။၁၉၆) ဧတ္ထ ပညတ္တိယံ။ ‘‘ဇာတိ ဒွီဟိ ခန္ဓေဟိ သင်္ဂဟိတာ’’တိ (ဓာတု။ ၇၁) ဧတ္ထ သင်္ခတလက္ခဏေ။ ‘‘ယံ, ဘိက္ခဝေ, မာတုကုစ္ဆိမှိ ပဌမံ စိတ္တံ ဥပ္ပန္နံ, ပဌမံ ဝိညာဏံ ပါတုဘူတံ, တဒုပါဒါယ သာဝဿ ဇာတီ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၂၄) ဧတ္ထ ပဋိသန္ဓိယံ။ ‘‘သမ္ပတိဇာတော, အာနန္ဒ, ဗောဓိသတ္တော’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၂၀၇) ဧတ္ထ ပသူတိယံ။ ‘‘အနုပက္ကုဋ္ဌော ဇာတိဝါဒေနာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၃၃၁) ဧတ္ထ ကုလေ။ ‘‘ယတောဟံ, ဘဂိနိ, အရိယာယ ဇာတိယာ ဇာတော’’တိ (မ။ နိ။ ၂။၃၅၁) ဧတ္ထ အရိယသီလေ။ ဣဓ ပနာယံ သဝိကာရေသု ပဌမာဘိနိဗ္ဗတ္တက္ခန္ဓေသု ဝတ္တတိ။ တသ္မာ ဇာယမာနကဝသေန ဇာတီတိ ဣဒမေတ္ထ သဘာဝပစ္စတ္တံ။ သဉ္ဇာယနဝသေန သဉ္ဇာတီတိ ဥပသဂ္ဂေန ပဒံ ဝဍ္ဎိတံ။ ဩက္ကမနဝသေန ဩက္ကန္တိ။ ဇာယနဋ္ဌေန ဝါ ဇာတိ, သာ အပရိပုဏ္ဏာယတနဝသေန ယုတ္တာ။ သဉ္ဇာယနဋ္ဌေန သဉ္ဇာတိ, သာ ပရိပုဏ္ဏာယတနဝသေန ယုတ္တာ။ ဩက္ကမနဋ္ဌေန ဩက္ကန္တိ, သာ အဏ္ဍဇဇလာဗုဇဝသေန ယုတ္တာ။ တေ ဟိ အဏ္ဍကောသဉ္စ ဝတ္ထိကောသဉ္စ ဩက္ကမန္တိ, ဩက္ကမန္တာပိ ပဝိသန္တာ ဝိယ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှန္တိ။ အဘိနိဗ္ဗတ္တနဋ္ဌေန အဘိနိဗ္ဗတ္တိ။ သာ သံသေဒဇဩပပါတိကဝသေန ယုတ္တာ။ တေ ဟိ ပါကဋာ ဧဝ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တန္တိ။ အယံ တာဝ သမ္မုတိကထာ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၉၀။)ဣဒါနိ ပရမတ္ထကထာ ဟောတိ။ ခန္ဓာ ဧဝ ဟိ ပရမတ္ထတော ပါတုဘဝန္တိ, န သတ္တာ။ တတ္ထ စ ခန္ဓာနန္တိ ဧကဝေါကာရဘဝေ ဧကဿ, စတုဝေါကာရဘဝေ စတုန္နံ, ပဉ္စဝေါကာရဘဝေ ပဉ္စန္နံ ဂဟဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ပါတုဘာဝေါတိ ဥပ္ပတ္တိ။ အာယတနာနန္တိ ဧတ္ထ တတြ တတြ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာယတနဝသေန သင်္ဂဟော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပဋိလာဘောတိ သန္တတိယံ ပါတုဘာဝေါယေဝ၊ ပါတုဘဝန္တာနေဝ ဟိ တာနိ ပဋိလဒ္ဓါနိ နာမ ဟောန္တိ။ အယံ ဝုစ္စတိ ဇာတီတိ အယံ ဇာတိ နာမ ကထိယတိ။ သာ ပနေသာ တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ပဌမာဘိနိဗ္ဗတ္တိလက္ခဏာ, နီယျာတနရသာ, အတီတဘဝတော ဣဓ ဥမ္မုဇ္ဇနပစ္စုပဋ္ဌာနာ, ဖလဝသေန ဒုက္ခဝိစိတ္တတာပစ္စုပဋ္ဌာနာ ဝါ။
ဣဒါနိ ‘ဇာတိယာ ဒုက္ခဋ္ဌော ဝေဒိတဗ္ဗော’တိ အယဉှိ ဇာတိ သယံ န ဒုက္ခာ, ဒုက္ခုပ္ပတ္တိယာ ပန ဝတ္ထုဘာဝေန ဒုက္ခာတိ ဝုတ္တာ။ ကတရဒုက္ခဿ ပနာယံ ဝတ္ထူတိ? ယံ တံ ဗာလပဏ္ဍိတသုတ္တာဒီသု (မ။ နိ။ ၃။၂၄၆ အာဒယော) ဘဂဝတာပိ ဥပမာဝသေန ပကာသိတံ အာပါယိကံဒုက္ခံ, ယဉ္စ သုဂတိယံ မနုဿလောကေ ဂဗ္ဘောက္ကန္တိမူလကာဒိဘေဒံ ဒုက္ခံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, တဿ သဗ္ဗဿာပိ ဧသာ ဝတ္ထု။ တတြိဒံ ဂဗ္ဘောက္ကန္တိမူလကာဒိဘေဒံ ဒုက္ခံ – အယဉှိ သတ္တော မာတုကုစ္ဆိမှိ နိဗ္ဗတ္တမာနော န ဥပ္ပလပဒုမပုဏ္ဍရီကာဒီသု နိဗ္ဗတ္တတိ။ အထ ခေါ ဟေဋ္ဌာ အာမာသယဿ ဥပရိ ပက္ကာသယဿ ဥဒရပဋလပိဋ္ဌိကဏ္ဍကာနံ ဝေမဇ္ဈေ ပရမသမ္ဗာဓေ တိဗ္ဗန္ဓကာရေ နာနာကုဏပဂန္ဓပရိဘာဝိတေ အသုစိပရမဒုဂ္ဂန္ဓပဝနဝိစရိတေ အဓိမတ္တဇေဂုစ္ဆေ ကုစ္ဆိပ္ပဒေသေ ပူတိမစ္ဆပူတိကုမ္မာသစန္ဒနိကာဒီသု ကိမိ ဝိယ နိဗ္ဗတ္တတိ။ သော တတ္ထ နိဗ္ဗတ္တော ဒသ မာသေ မာတုကုစ္ဆိသမ္ဘဝေန ဥသ္မနာ ပုဋပါကံ ဝိယ ပစ္စမာနော ပိဋ္ဌပိဏ္ဍိ ဝိယ သေဒိယမာနော သမိဉ္ဇနပသာရဏာဒိရဟိတော အဓိမတ္တံ ဒုက္ခံ ပစ္စနုဘောတီတိ။ ဣဒံ တာဝ ‘ဂဗ္ဘောက္ကန္တိမူလကံ’ ဒုက္ခံ။
ယံ ပန သော မာတု သဟသာ ဥပက္ခလနဂမနနိသီဒနဥဋ္ဌာနပရိဝတ္တနာဒီသု သုရာဓုတ္တဟတ္ထဂတော ဧဠကော ဝိယ အဟိဂုဏ္ဌိကဟတ္ထဂတော သပ္ပပေါတကော ဝိယ စ အာကဍ္ဎနပရိကဍ္ဎနဩဓုနနနိဒ္ဓုနနာဒိနာ ဥပက္ကမေန အဓိမတ္တံ ဒုက္ခမနုဘဝတိ, ယဉ္စ မာတု သီတုဒကပါနကာလေ သီတနရကူပပန္နော ဝိယ, ဥဏှယာဂုဘတ္တာဒိအဇ္ဈောဟရဏကာလေ အင်္ဂါရဝုဋ္ဌိသမ္ပရိကိဏ္ဏော ဝိယ, လောဏမ္ဗိလာဒိအဇ္ဈောဟရဏကာလေ ခါရာပဋိစ္ဆကာဒိကမ္မကာရဏပ္ပတ္တော ဝိယ တိဗ္ဗံ ဒုက္ခမနုဘောတိ – ဣဒံ ‘ဂဗ္ဘပရိဟရဏမူလကံ’ ဒုက္ခံ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၉၁။)ယံ ပနဿ မူဠှဂဗ္ဘာယ မာတုယာ မိတ္တာမစ္စသုဟဇ္ဇာဒီဟိပိ အဒဿနာရဟေ ဒုက္ခုပ္ပတ္တိဋ္ဌာနေ ဆေဒနဖာလနာဒီဟိ ဒုက္ခံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ – ဣဒံ ‘ဂဗ္ဘဝိပတ္တိမူလကံ’ ဒုက္ခံ။ ယံ ဝိဇာယမာနာယ မာတုယာ ကမ္မဇေဟိ ဝါတေဟိ ပရိဝတ္တေတွာ နရကပပါတံ ဝိယ အတိဘယာနကံ ယောနိမဂ္ဂံ ပဋိပါတိယမာနဿ ပရမသမ္ဗာဓေန ယောနိမုခေန တာဠစ္ဆိဂ္ဂဠေန ဝိယ နိက္ကဍ္ဎိယမာနဿ မဟာနာဂဿ နရကသတ္တဿ ဝိယ စ သံဃာဋပဗ္ဗတေဟိ ဝိစုဏ္ဏိယမာနဿ ဒုက္ခံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ – ဣဒံ ‘ဝိဇာယနမူလကံ’ ဒုက္ခံ။ ယံ ပန ဇာတဿ တရုဏဝဏသဒိသဿ သုကုမာရသရီရဿ ဟတ္ထဂ္ဂဟဏနှာပနဓောဝနစောဠပရိမဇ္ဇနာဒိကာလေ သူစိမုခခုရဓာရဝိဇ္ဈနဖာလနသဒိသံ ဒုက္ခံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ – ဣဒံ မာတုကုစ္ဆိတော ‘ဗဟိ နိက္ခမနမူလကံ’ ဒုက္ခံ။ ယံ တတော ပရံ ပဝတ္တိယံ အတ္တနာဝ အတ္တာနံ ဝဓန္တဿ, အစေလကဝတာဒိဝသေန အာတာပနပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တဿ, ကောဓဝသေန အဘုဉ္ဇန္တဿ, ဥဗ္ဗန္ဓန္တဿ စ ဒုက္ခံ ဟောတိ – ဣဒံ ‘အတ္တူပက္ကမမူလကံ’ ဒုက္ခံ။
ယံ ပန ပရတော ဝဓဗန္ဓနာဒီနိ အနုဘဝန္တဿ ဒုက္ခံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ – ဣဒံ ‘ပရူပက္ကမမူလကံ’ ဒုက္ခန္တိ။ ဣတိ ဣမဿ သဗ္ဗဿာပိ ဒုက္ခဿ အယံ ဇာတိ ဝတ္ထုမေဝ ဟောတီတိ။ တေနေတံ ဝုစ္စတိ –
ဇာယေထ နော စေ နရကေသု သတ္တော,
တတ္ထဂ္ဂိဒါဟာဒိကမပ္ပသယှံ၊
လဘေထ ဒုက္ခံ နု ကုဟိံ ပတိဋ္ဌံ,
ဣစ္စာဟ ဒုက္ခာတိ မုနီဓ ဇာတိ။
ဒုက္ခံ တိရစ္ဆေသု ကသာပတောဒ-
ဒဏ္ဍာဘိဃာတာဒိဘဝံ အနေကံ၊
ဝိနာ တဟိံ ဇာတိ တတောပိ ဒုက္ခာ။
ပေတေသု ဒုက္ခံ ပန ခုပ္ပိပါသာ-
ဝါတာတပါဒိပ္ပဘဝံ ဝိစိတ္တံ၊
ယသ္မာ အဇာတဿ န တတ္ထ အတ္ထိ,
တသ္မာပိ ဒုက္ခံ မုနိ ဇာတိမာဟ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၉၂။)လောကန္တရေ ယံ အသုရေသု ဒုက္ခံ၊
န တံ ဘဝေ တတ္ထ န စဿ ဇာတိ,
ယတော အယံ ဇာတိ တတောပိ ဒုက္ခာ။
ယဉ္စာပိ ဂူထနရကေ ဝိယ မာတုဂဗ္ဘေ,
သတ္တော ဝသံ စိရမတော ဗဟိ နိက္ခမနဉ္စ၊
ပပ္ပေါတိ ဒုက္ခမတိဃောရမိဒမ္ပိ နတ္ထိ,
ဇာတိံ ဝိနာ ဣတိပိ ဇာတိရယဉှိ ဒုက္ခာ။
ကိံ ဘာသိတေန ဗဟုနာ နနု ယံ ကုဟိဉ္စိ,
အတ္ထီဓ ကိဉ္စိဒပိ ဒုက္ခမိဒံ ကဒါစိ၊
နေဝတ္ထိ ဇာတိဝိရဟေ ယဒတော မဟေသီ,
ဒုက္ခာတိ သဗ္ဗပဌမံ ဣမမာဟ ဇာတိန္တိ။
ဇရာနိဒ္ဒေသော
֍ ဋီ ၁၉၂။ ဇရာနိဒ္ဒေသေ ဇရာတိ သဘာဝပစ္စတ္တံ။ ဇီရဏတာတိ အာကာရနိဒ္ဒေသော။ ခဏ္ဍိစ္စန္တိအာဒယော တယော ကာလာတိက္ကမေ ကိစ္စနိဒ္ဒေသာ။ ပစ္ဆိမာ ဒွေ ပကတိနိဒ္ဒေသာ။ အယဉှိ ဇရာတိ ဣမိနာ ပဒေန သဘာဝတော ဒီပိတာ, တေနဿာ ဣဒံ သဘာဝပစ္စတ္တံ။ ဇီရဏတာတိ ဣမိနာ အာကာရတော, တေနဿာယံ အာကာရနိဒ္ဒေသော။ ခဏ္ဍိစ္စန္တိ ဣမိနာ ကာလာတိက္ကမေ ဒန္တနခါနံ ခဏ္ဍိတဘာဝကရဏကိစ္စတော။ ပါလိစ္စန္တိ ဣမိနာ ကေသလောမာနံ ပလိတဘာဝကရဏကိစ္စတော။ ဝလိတ္တစတာတိ ဣမိနာ မံသံ မိလာပေတွာ တစေ ဝလိတ္တဘာဝကရဏကိစ္စတော ဒီပိတာ။ တေနဿာ ဣမေ ခဏ္ဍိစ္စန္တိ အာဒယော တယော ကာလာတိက္ကမေ ကိစ္စနိဒ္ဒေသာ။ တေဟိ ဣမေသံ ဝိကာရာနံ ဒဿနဝသေန ပါကဋီဘူတာတိ ပါကဋဇရာ ဒဿိတာ။ ယထေဝ ဟိ ဥဒကဿ ဝါ ဝါတဿ ဝါ အဂ္ဂိနော ဝါ တိဏရုက္ခာဒီနံ သံသဂ္ဂပလိဘဂ္ဂတာယ ဝါ ဈာမတာယ ဝါ ဂတမဂ္ဂေါ ပါကဋော ဟောတိ, န စ သော ဂတမဂ္ဂေါ တာနေဝ ဥဒကာဒီနိ, ဧဝမေဝ ဇရာယ ဒန္တာဒီသု ခဏ္ဍိစ္စာဒိဝသေန ဂတမဂ္ဂေါ ပါကဋော, စက္ခုံ ဥမ္မီလေတွာပိ ဂယှတိ။ န စ ခဏ္ဍိစ္စာဒီနေဝ ဇရာ၊ န ဟိ ဇရာ စက္ခုဝိညေယျာ ဟောတိ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၉၃။)အာယုနော သံဟာနိ ဣန္ဒြိယာနံ ပရိပါကောတိ ဣမေဟိ ပန ပဒေဟိ ကာလာတိက္ကမေယေဝ အဘိဗျတ္တာယ အာယုက္ခယစက္ခာဒိဣန္ဒြိယပရိပါကသင်္ခါတာယ ပကတိယာ ဒီပိတာ။ တေနဿိမေ ပစ္ဆိမာ ဒွေ ပကတိနိဒ္ဒေသာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တတ္ထ ယသ္မာ ဇရံ ပတ္တဿ အာယု ဟာယတိ တသ္မာ ဇရာ ‘‘အာယုနော သံဟာနီ’’တိ ဖလူပစာရေန ဝုတ္တာ။ ယသ္မာ ဒဟရကာလေ သုပ္ပသန္နာနိ သုခုမမ္ပိ အတ္တနော ဝိသယံ သုခေနေဝ ဂဏှနသမတ္ထာနိ စက္ခာဒီနိ ဣန္ဒြိယာနိ ဇရံ ပတ္တဿ ပရိပက္ကာနိ အာလုဠိတာနိ အဝိသဒါနိ ဩဠာရိကမ္ပိ အတ္တနော ဝိသယံ ဂဟေတုံ အသမတ္ထာနိ ဟောန္တိ, တသ္မာ ‘‘ဣန္ဒြိယာနံ ပရိပါကော’’တိ ဖလူပစာရေနေဝ ဝုတ္တာ။
သာ ပနေသာ ဧဝံ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ သဗ္ဗာပိ ဇရာ ပါကဋာ ပဋိစ္ဆန္နာတိ ဒုဝိဓာ ဟောတိ။ တတ္ထ ဒန္တာဒီသု ခဏ္ဍာဒိဘာဝဒဿနတော ရူပဓမ္မေသု ဇရာ ‘ပါကဋဇရာ’ နာမ။ အရူပဓမ္မေသု ပန ဇရာ တာဒိသဿ ဝိကာရဿ အဒဿနတော ‘ပဋိစ္ဆန္နဇရာ’ နာမ။ တတ္ထ ယွာယံ ခဏ္ဍာဒိဘာဝေါ ဒိဿတိ, သော တာဒိသာနံ ဒန္တာဒီနံ သုဝိညေယျတ္တာ ဝဏ္ဏောယေဝ။ တံ စက္ခုနာ ဒိသွာ မနောဒွါရေန စိန္တေတွာ ‘‘ဣမေ ဒန္တာ ဇရာယ ပဟဋာ’’တိ ဇရံ ဇာနာတိ, ဥဒကဋ္ဌာနေ ဗဒ္ဓါနိ ဂေါသိင်္ဂါဒီနိ ဩလောကေတွာ ဟေဋ္ဌာ ဥဒကဿ အတ္ထိဘာဝံ ဇာနနံ ဝိယ။ ပုန အဝီစိ သဝီစီတိ ဧဝမ္ပိ အယံ ဇရာ ဒုဝိဓာ ဟောတိ။ တတ္ထ မဏိကနကရဇတပဝါဠစန္ဒသူရိယာဒီနံ မန္ဒဒသကာဒီသု ပါဏီနံ ဝိယ စ ပုပ္ဖဖလပလ္လဝါဒီသု အပါဏီနံ ဝိယ စ အန္တရန္တရာ ဝဏ္ဏဝိသေသာဒီနံ ဒုဗ္ဗိညေယျတ္တာ ဇရာ ‘အဝီစိဇရာ’ နာမ, နိရန္တရဇရာတိ အတ္ထော။ တတော အညေသု ပန ယထာဝုတ္တေသု အန္တရန္တရာ ဝဏ္ဏဝိသေသာဒီနံ သုဝိညေယျတ္တာ ဇရာ ‘သဝီစိဇရာ’ နာမ။
တတ္ထ သဝီစိဇရာ ဥပါဒိန္နာနုပါဒိန္နကဝသေန ဧဝံ ဒီပေတဗ္ဗာ – ဒဟရကုမာရကာနဉှိ ပဌမမေဝ ခီရဒန္တာ နာမ ဥဋ္ဌဟန္တိ, န တေ ထိရာ။ တေသု ပန ပတိတေသု ပုန ဒန္တာ ဥဋ္ဌဟန္တိ။ တေ ပဌမမေဝ သေတာ ဟောန္တိ, ဇရာဝါတေန ပန ပဟဋကာလေ ကာဠကာ ဟောန္တိ။ ကေသာ ပန ပဌမမေဝ တမ္ဗာပိ ဟောန္တိ ကာဠကာပိ သေတာပိ။ ဆဝိ ပန သလောဟိတိကာ ဟောတိ။ ဝဍ္ဎန္တာနံ ဝဍ္ဎန္တာနံ ဩဒါတာနံ ဩဒါတဘာဝေါ, ကာဠကာနံ ကာဠကဘာဝေါ ပညာယတိ, ဇရာဝါတေန ပန ပဟဋကာလေ ဝဠိံ ဂဏှာတိ။ သဗ္ဗမ္ပိ သဿံ ဝပိတကာလေ သေတံ ဟောတိ, ပစ္ဆာ နီလံ, ဇရာဝါတေန ပန ပဟဋကာလေ ပဏ္ဍုကံ ဟောတိ။ အမ္ဗင်္ကုရေနာပိ ဒီပေတုံ ဝဋ္ဋတိ ဧဝ။ အယံ ဝုစ္စတိ ဇရာတိ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၉၄။)အယံ ဇရာ နာမ ကထိယတိ။ သာ ပနေသာ ခန္ဓပရိပါကလက္ခဏာ, မရဏူပနယနရသာ, ယောဗ္ဗနဝိနာသပစ္စုပဋ္ဌာနာ။
‘ဇရာယ ဒုက္ခဋ္ဌော ဝေဒိတဗ္ဗော’တိ ဧတ္ထ ပန အယမ္ပိ သယံ န ဒုက္ခာ, ဒုက္ခဿ ပန ဝတ္ထုဘာဝေန ဒုက္ခာတိ ဝုတ္တာ။ ကတရဿ ဒုက္ခဿ? ကာယဒုက္ခဿ စေဝ ဒေါမနဿဒုက္ခဿ စ။ ဇိဏ္ဏဿ ဟိ အတ္တဘာဝေါ ဇရသကဋံ ဝိယ ဒုဗ္ဗလော ဟောတိ, ဌာတုံ ဝါ ဂန္တုံ ဝါ နိသီဒိတုံ ဝါ ဝါယမန္တဿ ဗလဝံ ကာယဒုက္ခံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ပုတ္တဒါရေ ယထာပုရေ အသလ္လက္ခေန္တေ ဒေါမနဿံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဣတိ ဣမေသံ ဒွိန္နမ္ပိ ဒုက္ခာနံ ဝတ္ထုဘာဝေန ဒုက္ခာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အပိစ –
အင်္ဂါနံ သိထိလဘာဝါ, ဣန္ဒြိယာနံ ဝိကာရတော၊
ယောဗ္ဗနဿ ဝိနာသေန, ဗလဿ ဥပဃာတတော။
ဝိပ္ပဝါသာ သတာဒီနံ, ပုတ္တဒါရေဟိ အတ္တနော၊
အပသာဒနီယတော စေဝ, ဘီယျော ဗာလတ္တပတ္တိယာ။
ပပ္ပေါတိ ဒုက္ခံ ယံ မစ္စော, ကာယိကံ မာနသံ တထာ၊
သဗ္ဗမေတံ ဇရာဟေတု, ယသ္မာ တသ္မာ ဇရာ ဒုခါတိ။
မရဏနိဒ္ဒေသော
֍ ဋီ ၁၉၃။ မရဏနိဒ္ဒေသေ စဝနကဝသေန စုတိ၊ ဧကစတုပဉ္စက္ခန္ဓာယ စုတိယာ သာမညဝစနမေတံ။ စဝနတာတိ ဘာဝဝစနေန လက္ခဏနိဒဿနံ။ ဘေဒေါတိ စုတိခန္ဓာနံ ဘင်္ဂုပ္ပတ္တိပရိဒီပနံ။ အန္တရဓာနန္တိ ဃဋဿ ဝိယ ဘိန္နဿ ဘိန္နာနံ စုတိခန္ဓာနံ ယေန ကေနစိ ပရိယာယေန ဌာနာဘာဝပရိဒီပနံ။ မစ္စု မရဏန္တိ မစ္စုသင်္ခါတံ မရဏံ။ ကာလော နာမ အန္တကော, တဿ ကိရိယာ ကာလကိရိယာ။ ဧတ္တာဝတာ သမ္မုတိယာ မရဏံ ဒီပိတံ ဟောတိ။
ဣဒါနိ ပရမတ္ထေန ဒီပေတုံ ခန္ဓာနံ ဘေဒေါတိအာဒိမာဟ။ ပရမတ္ထေန ဟိ ခန္ဓာယေဝ ဘိဇ္ဇန္တိ, န သတ္တော နာမ ကောစိ မရတိ။ ခန္ဓေသု ပန ဘိဇ္ဇမာနေသု သတ္တော မရတိ ဘိန္နေသု မတောတိ ဝေါဟာရော ဟောတိ။ ဧတ္ထ စ စတုပဉ္စဝေါကာရဝသေန ခန္ဓာနံ ဘေဒေါ, ဧကဝေါကာရဝသေန ကဠေဝရဿ နိက္ခေပေါ၊ စတုဝေါကာရဝသေန ဝါ ခန္ဓာနံ ဘေဒေါ, သေသဒွယဝသေန
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၉၅။)ကဠေဝရဿ နိက္ခေပေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ကသ္မာ? ဘဝဒွယေပိ ရူပကာယသင်္ခါတဿ ကဠေဝရဿ သမ္ဘဝတော။ ယသ္မာ ဝါ စာတုမဟာရာဇိကာဒီသု ခန္ဓာ ဘိဇ္ဇန္တေဝ, န ကိဉ္စိ နိက္ခိပတိ, တသ္မာ တေသံ ဝသေန ခန္ဓာနံ ဘေဒေါ။ မနုဿာဒီသု ကဠေဝရဿ နိက္ခေပေါ။ ဧတ္ထ စ ကဠေဝရဿ နိက္ခေပကရဏတော မရဏံ ‘‘ကဠေဝရဿ နိက္ခေပေါ’’တိ ဝုတ္တံ။
ဇီဝိတိန္ဒြိယဿ ဥပစ္ဆေဒေါတိ ဣမိနာ ဣန္ဒြိယဗဒ္ဓဿေဝ မရဏံ နာမ ဟောတိ, အနိန္ဒြိယဗဒ္ဓဿ မရဏံ နာမ နတ္ထီတိ ဒဿေတိ။ ‘သဿံ မတံ, ရုက္ခော မတော’တိ ဣဒံ ပန ဝေါဟာရမတ္တမေဝ။ အတ္ထတော ပန ဧဝရူပါနိ ဝစနာနိ သဿာဒီနံ ခယဝယဘာဝမေဝ ဒီပေန္တိ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ မရဏန္တိ ဣဒံ သဗ္ဗမ္ပိ မရဏံ နာမ ကထိယတိ။
အပိစေတ္ထ ခဏိကမရဏံ, သမ္မုတိမရဏံ, သမုစ္ဆေဒမရဏန္တိ အယမ္ပိ ဘေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတ္ထ ‘ခဏိကမရဏံ’ နာမ ပဝတ္တေ ရူပါရူပဓမ္မာနံ ဘေဒေါ။ ‘တိဿော မတော, ဖုဿော မတော’တိ ဣဒံ ‘သမ္မုတိမရဏံ’ နာမ။ ခီဏာသဝဿ အပ္ပဋိသန္ဓိကာ ကာလကိရိယာ ‘သမုစ္ဆေဒမရဏံ’ နာမ။ ဣမသ္မိံ ပနတ္ထေ သမ္မုတိမရဏံ အဓိပ္ပေတံ။ ဇာတိက္ခယမရဏံ, ဥပက္ကမမရဏံ, သရသမရဏံ, အာယုက္ခယမရဏံ, ပုညက္ခယမရဏန္တိပိ တဿေဝ နာမံ။ တယိဒံ စုတိလက္ခဏံ, ဝိယောဂရသံ, ဝိပ္ပဝါသပစ္စုပဋ္ဌာနံ။
‘မရဏဿ ဒုက္ခဋ္ဌော ဝေဒိတဗ္ဗော’တိ ဧတ္ထ ပန ဣဒမ္ပိ သယံ န ဒုက္ခံ, ဒုက္ခဿ ပန ဝတ္ထုဘာဝေန ဒုက္ခန္တိ ဝုတ္တံ။ မရဏန္တိကာပိ ဟိ သာရီရိကာ ဝေဒနာ, ပဋိဝါတေ ဂဟိတာ အာဒိတ္တတိဏုက္ကာ ဝိယ, သရီရံ နိဒဟန္တိ။ နရကနိမိတ္တာဒီနံ ဥပဋ္ဌာနကာလေ ဗလဝဒေါမနဿံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဣတိ ဣမေသံ ဒွိန္နမ္ပိ ဒုက္ခာနံ ဝတ္ထုဘာဝေန ဒုက္ခန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အပိ စ –
ပါပဿ ပါပကမ္မာဒိ, နိမိတ္တမနုပဿတော၊
ဘဒ္ဒဿာပသဟန္တဿ, ဝိယောဂံ ပိယဝတ္ထုကံ။
မီယမာနဿ ယံ ဒုက္ခံ, မာနသံ အဝိသေသတော၊
သဗ္ဗေသဉ္စာပိ ယံ သန္ဓိ-ဗန္ဓနစ္ဆေဒနာဒိကံ။
ဝိတုဇ္ဇမာနမမ္မာနံ, ဟောတိ ဒုက္ခံ သရီရဇံ၊
အသယှမပ္ပဋိကာရံ, ဒုက္ခဿေတဿိဒံ ယတော၊
မရဏံ ဝတ္ထု တေနေတံ, ဒုက္ခမိစ္စေဝ ဘာသိတန္တိ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၉၆။)အပိစ ဣမာနိ ဇာတိဇရာမရဏာနိ နာမ ဣမေသံ သတ္တာနံ ဝဓကပစ္စာမိတ္တာ ဝိယ ဩတာရံ ဂဝေသန္တာနိ ဝိစရန္တိ။ ယထာ ဟိ ပုရိသဿ တီသု ပစ္စာမိတ္တေသု ဩတာရာပေက္ခေသု ဝိစရန္တေသု ဧကော ဝဒေယျ – ‘‘အဟံ အသုကအရညဿ နာမ ဝဏ္ဏံ ကထေတွာ ဧတံ အာဒါယ တတ္ထ ဂမိဿာမိ, ဧတ္ထ မယှံ ဒုက္ကရံ နတ္ထီ’’တိ။ ဒုတိယော ဝဒေယျ ‘‘အဟံ တဝ ဧတံ ဂဟေတွာ ဂတကာလေ ပေါထေတွာ ဒုဗ္ဗလံ ကရိဿာမိ, ဧတ္ထ မယှံ ဒုက္ကရံ နတ္ထီ’’တိ။ တတိယော ဝဒေယျ – ‘‘တယာ ဧတသ္မိံ ပေါထေတွာ ဒုဗ္ဗလေ ကတေ တိဏှေန အသိနာ သီသစ္ဆေဒနံ နာမ မယှံ ဘာရော ဟောတူ’’တိ။ တေ ဧဝံ ဝတွာ တထာ ကရေယျုံ။
တတ္ထ ပဌမပစ္စာမိတ္တဿ အရညဿ ဝဏ္ဏံ ကထေတွာ တံ အာဒါယ တတ္ထ ဂတကာလော ဝိယ သုဟဇ္ဇဉာတိမဏ္ဍလတော နိက္ကဍ္ဎိတွာ ယတ္ထ ကတ္ထစိ နိဗ္ဗတ္တာပနံ နာမ ဇာတိယာ ကိစ္စံ။ ဒုတိယဿ ပေါထေတွာ ဒုဗ္ဗလကရဏံ ဝိယ နိဗ္ဗတ္တက္ခန္ဓေသု နိပတိတွာ ပရာဓီနမဉ္စပရာယဏဘာဝကရဏံ ဇရာယ ကိစ္စံ။ တတိယဿ တိဏှေန အသိနာ သီသစ္ဆေဒနံ ဝိယ ဇီဝိတက္ခယပါပနံ မရဏဿ ကိစ္စန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
အပိစေတ္ထ ဇာတိဒုက္ခံ သာဒီနဝမဟာကန္တာရပ္ပဝေသော ဝိယ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဇရာဒုက္ခံ တတ္ထ အန္နပါနရဟိတဿ ဒုဗ္ဗလျံ ဝိယ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ မရဏဒုက္ခံ ဒုဗ္ဗလဿ ဣရိယာပထပဝတ္တနေ ဝိဟတပရက္ကမဿ ဝါဠာဒီဟိ အနယဗျသနာပါဒနံ ဝိယ ဒဋ္ဌဗ္ဗန္တိ။
သောကနိဒ္ဒေသော
֍ ဋီ ၁၉၄။ သောကနိဒ္ဒေသေ ဗျသတီတိ ဗျသနံ၊ ဟိတသုခံ ခိပတိ ဝိဒ္ဓံသေတီတိ အတ္ထော။ ဉာတီနံ ဗျသနံ ဉာတိဗျသနံ၊ စောရရောဂဘယာဒီဟိ ဉာတိက္ခယော ဉာတိဝိနာသောတိ အတ္ထော။ တေန ဉာတိဗျသနေန ဖုဋ္ဌဿာတိ အဇ္ဈောတ္ထဋဿ အဘိဘူတဿ သမန္နာဂတဿာတိ အတ္ထော။ သေသေသုပိ ဧသေဝ နယော။ အယံ ပန ဝိသေသော – ဘောဂါနံ ဗျသနံ ဘောဂဗျသနံ၊ ရာဇစောရာဒိဝသေန ဘောဂက္ခယော ဘောဂဝိနာသောတိ အတ္ထော။ ရောဂေါယေဝ ဗျသနံ ရောဂဗျသနံ၊ ရောဂေါ ဟိ အာရောဂျံ ဗျသတိ ဝိနာသေတီတိ ဗျသနံ။ သီလဿ ဗျသနံ သီလဗျသနံ၊ ဒုဿီလျဿေတံ နာမံ။ သမ္မာဒိဋ္ဌိံ ဝိနာသယမာနာ ဥပ္ပန္နာ ဒိဋ္ဌိယေဝ ဗျသနံ ဒိဋ္ဌိဗျသနံ။ ဧတ္ထ စ ပုရိမာနိ ဒွေ အနိပ္ဖန္နာနိ, ပစ္ဆိမာနိ တီဏိ နိပ္ဖန္နာနိ တိလက္ခဏဗ္ဘာဟတာနိ။ ပုရိမာနိ စ တီဏိ နေဝ ကုသလာနိ န အကုသလာနိ။ သီလဒိဋ္ဌိဗျသနဒွယံ အကုသလံ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၉၇။)အညတရညတရေနာတိ ဂဟိတေသု ဝါ ယေန ကေနစိ အဂ္ဂဟိတေသု ဝါ မိတ္တာမစ္စဗျသနာဒီသု ယေန ကေနစိ။ သမန္နာဂတဿာတိ သမနုဗန္ဓဿ အပရိမုစ္စမာနဿ။ အညတရညတရေန ဒုက္ခဓမ္မေနာတိ ယေန ကေနစိ သောကဒုက္ခဿ ဥပ္ပတ္တိဟေတုနာ။ သောကောတိ သောစနကဝသေန သောကော၊ ဣဒံ တေဟိ ကာရဏေဟိ ဥပဇ္ဇနကသောကဿ သဘာဝပစ္စတ္တံ။ သောစနာတိ သောစနာကရော။ သောစိတတ္တန္တိ သောစိတဘာဝေါ။ အန္တောသောကောတိ အဗ္ဘန္တရေ သောကော။ ဒုတိယပဒံ ဥပသဂ္ဂဝသေန ဝဍ္ဎိတံ။ သော ဟိ အဗ္ဘန္တရေ သုက္ခာပေန္တော ဝိယ ပရိသုက္ခာပေန္တော ဝိယ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ‘‘အန္တောသောကော အန္တောပရိသောကော’’တိ ဝုစ္စတိ။
စေတသော ပရိဇ္ဈာယနာတိ စိတ္တဿ ဈာယနာကာရော။ သောကော ဟိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနော အဂ္ဂိ ဝိယ စိတ္တံ ဈာပေတိ ပရိဒဟတိ, ‘‘စိတ္တံ မေ ဈာမံ, န မေ ကိဉ္စိ ပဋိဘာတီ’’တိ ဝဒါပေတိ။ ဒုက္ခိတော မနော ဒုမ္မနော, တဿ ဘာဝေါ ဒေါမနဿံ။ အနုပဝိဋ္ဌဋ္ဌေန သောကောဝ သလ္လန္တိ သောကသလ္လံ။ အယံ ဝုစ္စတိ သောကောတိ အယံ သောကော နာမ ကထိယတိ။ သော ပနာယံ ကိဉ္စာပိ အတ္ထတော ဒေါမနဿဝေဒနာဝ ဟောတိ, ဧဝံ သန္တေပိ အန္တောနိဇ္ဈာနလက္ခဏော, စေတသော ပရိနိဇ္ဈာယနရသော, အနုသောစနပစ္စုပဋ္ဌာနော။
‘သောကဿ ဒုက္ခဋ္ဌော ဝေဒိတဗ္ဗော’တိ ဧတ္ထ ပန အယံ သဘာဝဒုက္ခတ္တာ စေဝ ဒုက္ခဿ စ ဝတ္ထုဘာဝေန ဒုက္ခောတိ ဝုတ္တော။ ကတရဒုက္ခဿာတိ? ကာယိကဒုက္ခဿ စေဝ ဇဝနက္ခဏေ စ ဒေါမနဿဒုက္ခဿ။ သောကဝေဂေန ဟိ ဟဒယေ မဟာဂဏ္ဍော ဥဋ္ဌဟိတွာ ပရိပစ္စိတွာ ဘိဇ္ဇတိ, မုခတော ဝါ ကာဠလောဟိတံ နိက္ခမတိ, ဗလဝံ ကာယဒုက္ခံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ‘‘ဧတ္တကာ မေ ဉာတယော ခယံ ဂတာ, ဧတ္တကာ မေ ဘောဂါ’’တိ စိန္တေန္တဿ စ ဗလဝံ ဒေါမနဿံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဣတိ ဣမေသံ ဒွိန္နံ ဒုက္ခာနံ ဝတ္ထုဘာဝေနပေသ ဒုက္ခောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အပိစ –
သတ္တာနံ ဟဒယံ သောကော, သလ္လံ ဝိယ ဝိတုဇ္ဇတိ၊
အဂ္ဂိတတ္တောဝ နာရာစော, ဘုသဉ္စ ဍဟတေ ပုန။
သမာဝဟတိ စ ဗျာဓိ-ဇရာမရဏဘေဒနံ၊
ဒုက္ခမ္ပိ ဝိဝိဓံ ယသ္မာ, တသ္မာ ဒုက္ခောတိ ဝုစ္စတီတိ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၉၈။)ပရိဒေဝနိဒ္ဒေသော
֍ ဋီ ၁၉၅။ ပရိဒေဝနိဒ္ဒေသေ ‘မယှံ ဓီတာ, မယှံ ပုတ္တော’တိ ဧဝံ အာဒိဿ အာဒိဿ ဒေဝန္တိ ရောဒန္တိ ဧတေနာတိ အာဒေဝေါ။ တံ တံ ဝဏ္ဏံ ပရိကိတ္တေတွာ ပရိကိတ္တေတွာ ဒေဝန္တိ ဧတေနာတိ ပရိဒေဝေါ။ တတော ပရာနိ ဒွေ ဒွေ ပဒါနိ ပုရိမဒွယဿေဝ အာကာရဘာဝနိဒ္ဒေသဝသေန ဝုတ္တာနိ။ ဝါစာတိ ဝစနံ။ ပလာပေါတိ တုစ္ဆံ နိရတ္ထကဝစနံ။ ဥပဍ္ဎဘဏိတအညဘဏိတာဒိဝသေန ဝိရူပေါ ပလာပေါ ဝိပ္ပလာပေါ။ လာလပ္ပေါတိ ပုနပ္ပုနံ လပနံ။ လာလပ္ပနာကာရော လာလပ္ပနာ။ လာလပ္ပိတဿ ဘာဝေါ လာလပ္ပိတတ္တံ။ အယံ ဝုစ္စတိ ပရိဒေဝေါတိ အယံ ပရိဒေဝေါ နာမ ကထိယတိ။ သော လာလပ္ပနလက္ခဏော, ဂုဏဒေါသပရိကိတ္တနရသော, သမ္ဘမပစ္စုပဋ္ဌာနော။
‘ပရိဒေဝဿ ဒုက္ခဋ္ဌော ဝေဒိတဗ္ဗော’တိ ဧတ္ထ ပန အယမ္ပိ သယံ န ဒုက္ခော, ကာယဒုက္ခဒေါမနဿဒုက္ခာနံ ပန ဝတ္ထုဘာဝေန ဒုက္ခောတိ ဝုတ္တော။ ပရိဒေဝန္တော ဟိ အတ္တနော ခန္ဓံ မုဋ္ဌီဟိ ပေါထေတိ, ဥဘောဟိ ဟတ္ထေဟိ ဥရံ ပဟရတိ ပိံသတိ, သီသေန ဘိတ္တိယာ သဒ္ဓိံ ယုဇ္ဈတိ။ တေနဿ ဗလဝံ ကာယဒုက္ခံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ‘ဧတ္တကာ မေ ဉာတယော ခယံ ဝယံ အဗ္ဘတ္ထံ ဂတာ’တိအာဒီနိ စိန္တေတိ။ တေနဿ ဗလဝံ ဒေါမနဿံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဣတိ ဣမေသံ ဒွိန္နမ္ပိ ဒုက္ခာနံ ဝတ္ထုဘာဝေန ဒုက္ခောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အပိစ –
ယံ သောကသလ္လဝိဟတော ပရိဒေဝမာနော,
ကဏ္ဌောဋ္ဌတာလုတလသောသဇမပ္ပသယှံ၊
ဘိယျောဓိမတ္တမဓိဂစ္ဆတိယေဝ ဒုက္ခံ,
ဒုက္ခောတိ တေန ဘဂဝါ ပရိဒေဝမာဟာတိ။
ဒုက္ခဒေါမနဿနိဒ္ဒေသော
၁၉၆-၇။ ဒုက္ခဒေါမနဿနိဒ္ဒေသာ ဟေဋ္ဌာ ဓမ္မသင်္ဂဟဋ္ဌကထာယံ ဝဏ္ဏိတတ္တာ ပါကဋာ ဧဝ။ လက္ခဏာဒီနိ ပန တေသံ တတ္ထ ဝုတ္တာနေဝ။
‘ဒုက္ခဿ ဒုက္ခဋ္ဌော ဝေဒိတဗ္ဗော, ဒေါမနဿဿ ဒုက္ခဋ္ဌော ဝေဒိတဗ္ဗော’တိ ဧတ္ထ ပန ဥဘယမ္ပေတံ သယဉ္စ ဒုက္ခတ္တာ ကာယိကစေတသိကဒုက္ခာနဉ္စ ဝတ္ထုဘာဝေန ဒုက္ခန္တိ ဝုတ္တံ။ ဟတ္ထပါဒါနဉှိ ကဏ္ဏနာသိကာနဉ္စ ဆေဒနဒုက္ခေန
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၉၉။)ဒုက္ခိတဿ, အနာထသာလာယံ ဥစ္ဆိဋ္ဌကပါလံ ပုရတော ကတွာ နိပန္နဿ, ဝဏမုခေဟိ ပုဠုဝကေသု နိက္ခမန္တေသု ဗလဝံ ကာယဒုက္ခံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ နာနာရင်္ဂရတ္တဝတ္ထမနုညာလင်္ကာရံ နက္ခတ္တံ ကီဠန္တံ မဟာဇနံ ဒိသွာ ဗလဝဒေါမနဿံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဧဝံ တာဝ ဒုက္ခဿ ဒွိန္နမ္ပိ ဒုက္ခာနံ ဝတ္ထုဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အပိစ –
ပီဠေတိ ကာယိကမိဒံ, ဒုက္ခံ ဒုက္ခဉ္စ မာနသံ ဘိယျော၊
ဇနယတိ ယသ္မာ တသ္မာ, ဒုက္ခန္တိ ဝိသေသတော ဝုတ္တန္တိ။
စေတောဒုက္ခသမပ္ပိတာ ပန ကေသေ ပကိရိယ ဥရာနိ ပတိပိသေန္တိ, အာဝဋ္ဋန္တိ, ဝိဝဋ္ဋန္တိ, ဆိန္နပပါတံ ပပတန္တိ, သတ္ထံ အာဟရန္တိ, ဝိသံ ခါဒန္တိ, ရဇ္ဇုယာ ဥဗ္ဗန္ဓန္တိ, အဂ္ဂိံ ပဝိသန္တိ။ တံ တံ ဝိပရီတံ ဝတ္ထုံ တထာ တထာ ဝိပ္ပဋိသာရိနော ပရိဍယှမာနစိတ္တာ စိန္တေန္တိ။ ဧဝံ ဒေါမနဿဿ ဥဘိန္နမ္ပိ ဒုက္ခာနံ ဝတ္ထုဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အပိစ –
ပီဠေတိ ယတော စိတ္တံ, ကာယဿ စ ပီဠနံ သမာဝဟတိ၊
ဒုက္ခန္တိ ဒေါမနဿမ္ပိ, ဒေါမနဿံ တတော အဟူတိ။
ဥပါယာသနိဒ္ဒေသော
֍ ဋီ ၁၉၈။ ဥပါယာသနိဒ္ဒေသေ အာယာသနဋ္ဌေန အာယာသော၊ သံသီဒနဝိသီဒနာကာရပ္ပဝတ္တဿ စိတ္တကိလမထဿေတံ နာမံ။ ဗလဝံ အာယာသော ဥပါယာသော။ အာယာသိတဘာဝေါ အာယာသိတတ္တံ။ ဥပါယာသိတဘာဝေါ ဥပါယာသိတတ္တံ။ အယံ ဝုစ္စတိ ဥပါယာသောတိ အယံ ဥပါယာသော နာမ ကထိယတိ။ သော ပနေသ ဗျာသတ္တိလက္ခဏော, နိတ္ထုနနရသော, ဝိသာဒပစ္စုပဋ္ဌာနော။
‘ဥပါယာသဿ ဒုက္ခဋ္ဌော ဝေဒိတဗ္ဗော’တိ ဧတ္ထ ပန အယမ္ပိ သယံ န ဒုက္ခော, ဥဘိန္နမ္ပိ ဒုက္ခာနံ ဝတ္ထုဘာဝေန ဒုက္ခောတိ ဝုတ္တော။ ကုပိတေန ဟိ ရညာ ဣဿရိယံ အစ္ဆိန္ဒိတွာ ဟတပုတ္တဘာတိကာနံ အာဏတ္တဝဓာနံ ဘယေန အဋဝိံ ပဝိသိတွာ နိလီနာနံ မဟာဝိသာဒပ္ပတ္တာနံ ဒုက္ခဋ္ဌာနေန ဒုက္ခသေယျာယ ဒုက္ခနိသဇ္ဇာယ ဗလဝံ ကာယဒုက္ခံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ‘ဧတ္တကာ နော ဉာတကာ, ဧတ္တကာ ဘောဂါ နဋ္ဌာ’တိ စိန္တေန္တာနံ ဗလဝဒေါမနဿံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဣတိ ဣမေသံ ဒွိန္နမ္ပိ ဒုက္ခာနံ ဝတ္ထုဘာဝေန ဒုက္ခောတိ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ။ အပိစ –
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၀၀။)စိတ္တဿ ပရိဒဟနာ, ကာယဿ ဝိသာဒနာ စ အဓိမတ္တံ၊
ယံ ဒုက္ခမုပါယာသော, ဇနေတိ ဒုက္ခော တတော ဝုတ္တော။
ဧတ္ထ စ မန္ဒဂ္ဂိနာ အန္တောဘာဇနေယေဝ တေလာဒီနံ ပါကော ဝိယ သောကော။ တိက္ခဂ္ဂိနာ ပစ္စမာနဿ ဘာဇနတော ဗဟိနိက္ခမနံ ဝိယ ပရိဒေဝေါ။ ဗဟိနိက္ခန္တာဝသေသဿ နိက္ခမိတုမ္ပိ အပ္ပဟောန္တဿ အန္တောဘာဇနေယေဝ ယာဝ ပရိက္ခယာ ပါကော ဝိယ ဥပါယာသော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။
အပ္ပိယသမ္ပယောဂနိဒ္ဒေသော
֍ ဋီ ၁၉၉။ အပ္ပိယသမ္ပယောဂနိဒ္ဒေသေ ယဿာတိ ယေ အဿ။ အနိဋ္ဌာတိ အပရိယေသိတာ။ ပရိယေသိတာ ဝါ ဟောန္တု အပရိယေသိတာ ဝါ, နာမမေဝေတံ အမနာပါရမ္မဏာနံ။ မနသ္မိံ န ကမန္တိ, န ပဝိသန္တီတိ အကန္တာ။ မနသ္မိံ န အပ္ပိယန္တိ, န ဝါ မနံ ဝဍ္ဎေန္တီတိ အမနာပါ။ ရူပါတိအာဒိ တေသံ သဘာဝနိဒဿနံ။ အနတ္ထံ ကာမေန္တိ ဣစ္ဆန္တီတိ အနတ္ထကာမာ။ အဟိတံ ကာမေန္တိ ဣစ္ဆန္တီတိ အဟိတကာမာ။ အဖာသုကံ ဒုက္ခဝိဟာရံ ကာမေန္တိ ဣစ္ဆန္တီတိ အဖာသုကကာမာ။ စတူဟိ ယောဂေဟိ ခေမံ နိဗ္ဘယံ ဝိဝဋ္ဋံ န ဣစ္ဆန္တိ, သဘယံ ဝဋ္ဋမေဝ နေသံ ကာမေန္တိ ဣစ္ဆန္တီတိ အာယောဂက္ခေမကာမာ။
အပိစ သဒ္ဓါဒီနံ ဝုဒ္ဓိသင်္ခါတဿ အတ္ထဿ အကာမနတော တေသံယေဝ ဟာနိသင်္ခါတဿ အနတ္ထဿ စ ကာမနတော အနတ္ထကာမာ။ သဒ္ဓါဒီနံယေဝ ဥပါယဘူတဿ ဟိတဿ အကာမနတော သဒ္ဓါဟာနိအာဒီနံ ဥပါယဘူတဿ အဟိတဿ စ ကာမနတော အဟိတကာမာ။ ဖာသုကဝိဟာရဿ အကာမနတော အဖာသုကဝိဟာရဿ စ ကာမနတော အဖာသုကကာမာ။ ယဿ ကဿစိ နိဗ္ဘယဿ အကာမနတော ဘယဿ စ ကာမနတော အယောဂက္ခေမကာမာတိ ဧဝမ္ပေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။
သင်္ဂတီတိ ဂန္တွာ သံယောဂေါ။ သမာဂမောတိ အာဂတေဟိ သံယောဂေါ။ သမောဓာနန္တိ ဌာနနိသဇ္ဇာဒီသု သဟဘာဝေါ။ မိဿီဘာဝေါတိ သဗ္ဗကိစ္စာနံ သဟကရဏံ။ အယံ သတ္တဝသေန ယောဇနာ။ သင်္ခါရဝသေန ပန ယံ လဗ္ဘတိ တံ ဂဟေတဗ္ဗံ။ အယံ ဝုစ္စတီတိ အယံ အပ္ပိယသမ္ပယောဂေါ နာမ ကထိယတိ။ သော အနိဋ္ဌသမောဓာနလက္ခဏော, စိတ္တဝိဃာတကရဏရသော, အနတ္ထဘာဝပစ္စုပဋ္ဌာနော။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၀၁။)သော အတ္ထတော ဧကော ဓမ္မော နာမ နတ္ထိ။ ကေဝလံ အပ္ပိယသမ္ပယုတ္တာနံ ဒုဝိဓဿာပိ ဒုက္ခဿ ဝတ္ထုဘာဝတော ဒုက္ခောတိ ဝုတ္တော။ အနိဋ္ဌာနိ ဟိ ဝတ္ထူနိ သမောဓာနဂတာနိ ဝိဇ္ဈနဆေဒနဖာလနာဒီဟိ ကာယိကမ္ပိ ဒုက္ခံ ဥပ္ပါဒေန္တိ, ဥဗ္ဗေဂဇနနတော မာနသမ္ပိ။ တေနေတံ ဝုစ္စတိ –
ဒိသွာဝ အပ္ပိယေ ဒုက္ခံ, ပဌမံ ဟောတိ စေတသိ၊
တဒုပက္ကမသမ္ဘူတ-မထ ကာယေ ယတော ဣဓ။
တတော ဒုက္ခဒွယဿာပိ, ဝတ္ထုတော သော မဟေသိနာ၊
ဒုက္ခော ဝုတ္တောတိ ဝိညေယျော, အပ္ပိယေဟိ သမာဂမောတိ။
ပိယဝိပ္ပယောဂနိဒ္ဒေသော
֍ ဋီ ၂၀၀။ ပိယဝိပ္ပယောဂနိဒ္ဒေသော ဝုတ္တပဋိပက္ခနယေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ မာတာ ဝါတိအာဒိ ပနေတ္ထ အတ္ထကာမေ သရူပေန ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ မမာယတီတိ မာတာ။ ပိယာယတီတိ ပိတာ။ ဘဇတီတိ ဘာတာ။ တထာ ဘဂိနီ။ မေတ္တာယန္တီတိ မိတ္တာ, မိနန္တီတိ ဝါ မိတ္တာ၊ သဗ္ဗဂုယှေသု အန္တော ပက္ခိပန္တီတိ အတ္ထော။ ကိစ္စကရဏီယေသု သဟဘာဝဋ္ဌေန အမာ ဟောန္တီတိ အမစ္စာ။ အယံ အမှာကံ အဇ္ဈတ္တိကောတိ ဧဝံ ဇာနန္တိ ဉာယန္တီတိ ဝါ ဉာတီ။ လောဟိတေန သမ္ဗန္ဓာတိ သာလောဟိတာ။ ဧဝမေတာနိ ပဒါနိ အတ္ထတော ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ အယံ ဝုစ္စတီတိ အယံ ပိယေဟိ ဝိပ္ပယောဂေါ နာမ ကထိယတိ။ သော ဣဋ္ဌဝတ္ထုဝိယောဂလက္ခဏော, သောကုပ္ပါဒနရသော, ဗျသနပစ္စုပဋ္ဌာနော။
သော အတ္ထတော ဧကော ဓမ္မော နာမ နတ္ထိ။ ကေဝလံ ပိယဝိပ္ပယုတ္တာနံ ဒုဝိဓဿာပိ ဒုက္ခဿ ဝတ္ထုဘာဝတော ဒုက္ခောတိ ဝုတ္တော။ ဣဋ္ဌာနိ ဟိ ဝတ္ထူနိ ဝိယုဇ္ဇမာနာနိ သရီရဿ သောသနမိလာပနာဒိဘာဝေန ကာယိကမ္ပိ ဒုက္ခံ ဥပ္ပါဒေန္တိ, ‘ယမ္ပိ နော အဟောသိ, တမ္ပိ နော နတ္ထီ’တိ အနုသောစာပနတော မာနသမ္ပိ။ တေနေတံ ဝုစ္စတိ –
ဉာတိဓနာဒိဝိယောဂါ, သောကသရသမပ္ပိတာ ဝိတုဇ္ဇန္တိ၊
ဗာလာ ယတော တတော ယံ, ဒုက္ခောတိ မတော ပိယဝိယောဂေါတိ။
ဣစ္ဆာနိဒ္ဒေသော
֍ ဋီ ၂၀၁။ ဣစ္ဆာနိဒ္ဒေသေ ဇာတိဓမ္မာနန္တိ ဇာတိသဘာဝါနံ ဇာတိပကတိကာနံ။ ဣစ္ဆာ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ တဏှာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ အဟော ဝတာတိ ပတ္ထနာ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၀၂။)န ခေါ ပနေတံ ဣစ္ဆာယ ပတ္တဗ္ဗန္တိ ယံ ဧတံ ‘‘အဟော ဝတ မယံ န ဇာတိဓမ္မာ အဿာမ, န စ ဝတ နော ဇာတိ အာဂစ္ဆေယျာ’’တိ ဧဝံ ပဟီနသမုဒယေသု သာဓူသု ဝိဇ္ဇမာနံ အဇာတိဓမ္မတ္တံ, ပရိနိဗ္ဗုတေသု စ ဝိဇ္ဇမာနံ ဇာတိယာ အနာဂမနံ ဣစ္ဆိတံ, တံ ဣစ္ဆန္တဿာပိ မဂ္ဂဘာဝနာယ ဝိနာ အပတ္တဗ္ဗတော အနိစ္ဆန္တဿ စ ဘာဝနာယ ပတ္တဗ္ဗတော န ဣစ္ဆာယ ပတ္တဗ္ဗံ နာမ ဟောတိ။ ဣဒမ္ပီတိ ဧတမ္ပိ၊ ဥပရိ သေသာနိ ဥပါဒါယ ပိကာရော။ ယမ္ပိစ္ဆန္တိ ယေနပိ ဓမ္မေန အလဗ္ဘနေယျံ ဝတ္ထုံ ဣစ္ဆန္တော န လဘတိ, တံ အလဗ္ဘနေယျဝတ္ထုဣစ္ဆနံ ဒုက္ခန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဇရာဓမ္မာနန္တိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဧဝမေတ္ထ အလဗ္ဘနေယျဝတ္ထူသု ဣစ္ဆာဝ ‘‘ယမ္ပိစ္ဆံ န လဘတိ တမ္ပိ ဒုက္ခ’’န္တိ ဝုတ္တာ။ သာ အလဗ္ဘနေယျဝတ္ထုဣစ္ဆနလက္ခဏာ, တပ္ပရိယေသနရသာ, တေသံ အပ္ပတ္တိပစ္စုပဋ္ဌာနာ။
ဒွိန္နံ ပန ဒုက္ခာနံ ဝတ္ထုဘာဝတော ဒုက္ခာတိ ဝုတ္တာ။ ဧကစ္စော ဟိ ရာဇာ ဘဝိဿတီတိ သမ္ဘာဝိတော ဟောတိ။ သော ဆိန္နဘိန္နဂဏေန ပရိဝါရိတော ပဗ္ဗတဝိသမံ ဝါ ဝနဂဟနံ ဝါ ပဝိသတိ။ အထ ရာဇာ တံ ပဝတ္တိံ ဉတွာ ဗလကာယံ ပေသေတိ။ သော ရာဇပုရိသေဟိ နိဟတပရိဝါရော သယမ္ပိ လဒ္ဓပ္ပဟာရော ပလာယမာနော ရုက္ခန္တရံ ဝါ ပါသာဏန္တရံ ဝါ ပဝိသတိ။ တသ္မိံ သမယေ မဟာမေဃော ဥဋ္ဌဟတိ, တိဗ္ဗန္ဓကာရာ ကာဠဝဒ္ဒလိကာ ဟောတိ။ အထ နံ သမန္တတော ကာဠကိပိလ္လိကာဒယော ပါဏာ ပရိဝါရေတွာ ဂဏှန္တိ။ တေနဿ ဗလဝကာယဒုက္ခံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ‘မံ ဧကံ နိဿာယ ဧတ္တကာ ဉာတီ စ ဘောဂါ စ ဝိနဋ္ဌာ’တိ စိန္တေန္တဿ ဗလဝဒေါမနဿံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဣတိ အယံ ဣစ္ဆာ ဣမေသံ ဒွိန္နမ္ပိ ဒုက္ခာနံ ဝတ္ထုဘာဝေန ဒုက္ခာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အပိစ –
တံ တံ ပတ္ထယမာနာနံ, တဿ တဿ အလာဘတော၊
ယံ ဝိဃာတမယံ ဒုက္ခံ, သတ္တာနံ ဣဓ ဇာယတိ။
အလဗ္ဘနေယျဝတ္ထူနံ, ပတ္ထနာ တဿ ကာရဏံ၊
ယသ္မာ တသ္မာ ဇိနော ဒုက္ခံ, ဣစ္ဆိတာလာဘမဗြဝီတိ။
ဥပါဒါနက္ခန္ဓနိဒ္ဒေသော
֍ ဋီ ၂၀၂။ ဥပါဒါနက္ခန္ဓနိဒ္ဒေသေ သံခိတ္တေနာတိ ဒေသနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဒုက္ခဉှိ ဧတ္တကာနိ ဒုက္ခသတာနီတိ ဝါ ဧတ္တကာနိ ဒုက္ခသဟဿာနီတိ ဝါ ဧတ္တကာနိ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၀၃။)ဒုက္ခသတသဟဿာနီတိ ဝါ သံခိပိတုံ န သက္ကာ, ဒေသနာ ပန သက္ကာ, တသ္မာ ‘‘ဒုက္ခံ နာမ အညံ ကိဉ္စိ နတ္ထိ, သံခိတ္တေန ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓာ ဒုက္ခာ’’တိ ဒေသနံ သင်္ခိပေန္တော ဧဝမာဟ။ သေယျထိဒန္တိ နိပါတော၊ တဿ တေ ကတမေတိ စေတိ အတ္ထော။ ရူပူပါဒါနက္ခန္ဓောတိအာဒီနံ အတ္ထော ခန္ဓဝိဘင်္ဂေ ဝဏ္ဏိတောယေဝ။
‘ခန္ဓာနံ ဒုက္ခဋ္ဌော ဝေဒိတဗ္ဗော’တိ ဧတ္ထ ပန –
ဇာတိပ္ပဘုတိကံ ဒုက္ခံ, ယံ ဝုတ္တံ ဣဓ တာဒိနာ၊
အဝုတ္တံ ယဉ္စ တံ သဗ္ဗံ, ဝိနာ ဧတေ န ဝိဇ္ဇတိ။
ယသ္မာ တသ္မာ ဥပါဒါန-က္ခန္ဓာ သင်္ခေပတော ဣမေ၊
ဒုက္ခာတိ ဝုတ္တာ ဒုက္ခန္တ-ဒေသကေန မဟေသိနာ။
တထာ ဟိ ဣန္ဓနမိဝ ပါဝကော, လက္ခမိဝ ပဟရဏာနိ, ဂေါရူပမိဝ ဍံသမကသာဒယော, ခေတ္တမိဝ လာဝကာ, ဂါမံ ဝိယ ဂါမဃာတကာ, ဥပါဒါနက္ခန္ဓပဉ္စကမေဝ ဇာတိအာဒယော နာနပ္ပကာရေဟိ ဗာဓယမာနာ, တိဏလတာဒီနိ ဝိယ ဘူမိယံ, ပုပ္ဖဖလပလ္လဝါဒီနိ ဝိယ ရုက္ခေသု, ဥပါဒါနက္ခန္ဓေသုယေဝ နိဗ္ဗတ္တန္တိ။ ဥပါဒါနက္ခန္ဓာနဉ္စ အာဒိဒုက္ခံ ဇာတိ, မဇ္ဈေဒုက္ခံ ဇရာ, ပရိယောသာနဒုက္ခံ မရဏံ။ မာရဏန္တိကဒုက္ခာဘိဃာတေန ပရိဍယှမာနဒုက္ခံ သောကော, တဒသဟနတော လာလပ္ပနဒုက္ခံ ပရိဒေဝေါ။ တတော ဓာတုက္ခောဘသင်္ခါတအနိဋ္ဌဖောဋ္ဌဗ္ဗသမာယောဂတော ကာယဿ အာဗာဓနဒုက္ခံ ဒုက္ခံ။ တေန ဗာဓိယမာနာနံ ပုထုဇ္ဇနာနံ တတ္ထ ပဋိဃုပ္ပတ္တိတော စေတောဗာဓနဒုက္ခံ ဒေါမနဿံ။ သောကာဒိဝုဍ္ဎိယာ ဇနိတဝိသာဒါနံ အနုတ္ထုနနဒုက္ခံ ဥပါယာသော။ မနောရထဝိဃာတပ္ပတ္တာနံ ဣစ္ဆာဝိဃာတဒုက္ခံ ဣစ္ဆိတာလာဘောတိ ဧဝံ နာနပ္ပကာရတော ဥပပရိက္ခိယမာနာ ဥပါဒါနက္ခန္ဓာဝ ဒုက္ခာတိ ယဒေတံ ဧကမေကံ ဒဿေတွာ ဝုစ္စမာနံ အနေကေဟိ ကပ္ပေဟိ န သက္ကာ အသေသတော ဝတ္တုံ, တံ သဗ္ဗမ္ပိ ဒုက္ခံ ဧကဇလဗိန္ဒုမှိ သကလသမုဒ္ဒဇလရသံ ဝိယ ယေသု ကေသုစိ ပဉ္စသု ဥပါဒါနက္ခန္ဓေသု သင်္ခိပိတွာ ဒဿေတုံ ‘‘သံခိတ္တေန ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓာ ဒုက္ခာ’’တိ ဘဂဝါ အဝေါစာတိ။
ဒုက္ခသစ္စနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၀၄။)၂။ သမုဒယသစ္စနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၀၃။ သမုဒယသစ္စနိဒ္ဒေသေ ယာယံ တဏှာတိ ယာ အယံ တဏှာ။ ပေါနောဗ္ဘဝိကာတိ ပုနဗ္ဘဝကရဏံ ပုနောဗ္ဘဝေါ, ပုနောဗ္ဘဝေါ သီလမဿာတိ ပေါနောဗ္ဘဝိကာ။ အပိစ ပုနဗ္ဘဝံ ဒေတိ, ပုနဗ္ဘဝါယ သံဝတ္တတိ, ပုနပ္ပုနံ ဘဝေ နိဗ္ဗတ္တေတီတိ ပေါနောဗ္ဘဝိကာ။ သာ ပနေသာ ပုနဗ္ဘဝဿ ဒါယိကာပိ အတ္ထိ အဒါယိကာပိ, ပုနဗ္ဘဝါယ သံဝတ္တနိကာပိ အတ္ထိ အသံဝတ္တနိကာပိ, ဒိန္နာယ ပဋိသန္ဓိယာ ဥပဓိဝေပက္ကမတ္တာပိ။ သာ ပုနဗ္ဘဝံ ဒဒမာနာပိ အဒဒမာနာပိ, ပုနဗ္ဘဝါယ သံဝတ္တမာနာပိ အသံဝတ္တမာနာပိ, ဒိန္နာယ ပဋိသန္ဓိယာ ဥပဓိဝေပက္ကမတ္တာပိ ပေါနောဗ္ဘဝိကာ ဧဝါတိ နာမံ လဘတိ။ အဘိနန္ဒနသင်္ခါတေန နန္ဒိရာဂေန သဟဂတာတိ နန္ဒိရာဂသဟဂတာ, နန္ဒိရာဂေန သဒ္ဓိံ အတ္ထတော ဧကတ္တမေဝ ဂတာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တတြတတြာဘိနန္ဒိနီတိ ယတြ ယတြ အတ္တဘာဝေါ တတြတတြာဘိနန္ဒိနီ, ရူပါဒီသု ဝါ အာရမ္မဏေသု တတြတတြာဘိနန္ဒိနီ၊ ရူပါဘိနန္ဒိနီ သဒ္ဒဂန္ဓရသဖောဋ္ဌဗ္ဗဓမ္မာဘိနန္ဒိနီတိ အတ္ထော။ သေယျထိဒန္တိ နိပါတော၊ တဿ သာ ကတမာတိ စေတိ အတ္ထော။ ကာမတဏှာတိ ကာမေ တဏှာ ကာမတဏှာ၊ ပဉ္စကာမဂုဏိကရာဂဿေတံ အဓိဝစနံ။ ဘဝေ တဏှာ ဘဝတဏှာ၊ ဘဝပတ္ထနာဝသေန ဥပ္ပန္နဿ သဿတဒိဋ္ဌိသဟဂတဿ ရူပါရူပဘဝရာဂဿ စ ဈာနနိကန္တိယာ စေတံ အဓိဝစနံ။ ဝိဘဝေ တဏှာ ဝိဘဝတဏှာ၊ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိသဟဂတဿ ရာဂဿေတံ အဓိဝစနံ။
ဣဒါနိ တဿာ တဏှာယ ဝတ္ထုံ ဝိတ္ထာရတော ဒဿေတုံ သာ ခေါ ပနေသာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဇာယတိ။ နိဝိသတီတိ ပုနပ္ပုနံ ပဝတ္တိဝသေန ပတိဋ္ဌဟတိ။ ယံ လောကေ ပိယရူပံ သာတရူပန္တိ ယံ လောကသ္မိံ ပိယသဘာဝဉ္စေဝ မဓုရသဘာဝဉ္စ။ စက္ခုံ လောကေတိအာဒီသု လောကသ္မိဉှိ စက္ခာဒီသု မမတ္တေန အဘိနိဝိဋ္ဌာ သတ္တာ သမ္ပတ္တိယံ ပတိဋ္ဌိတာ အတ္တနော စက္ခုံ အာဒါသာဒီသု နိမိတ္တဂ္ဂဟဏာနုသာရေန ဝိပ္ပသန္နပဉ္စပသာဒံ သုဝဏ္ဏဝိမာနေ ဥဂ္ဃါဋိတမဏိသီဟပဉ္ဇရံ ဝိယ မညန္တိ, သောတံ ရဇတပနာဠိကံ ဝိယ ပါမင်္ဂသုတ္တကံ ဝိယ စ မညန္တိ, တုင်္ဂနာသာတိ လဒ္ဓဝေါဟာရံ ဃာနံ ဝဋ္ဋေတွာ ဌပိတဟရိတာလဝဋ္ဋိံ ဝိယ မညန္တိ, ဇိဝှံ ရတ္တကမ္ဗလပဋလံ ဝိယ မုဒုသိနိဒ္ဓမဓုရရသဒံ မညန္တိ, ကာယံ သာလလဋ္ဌိံ ဝိယ သုဝဏ္ဏတောရဏံ ဝိယ စ မညန္တိ, မနံ အညေသံ မနေန အသဒိသံ ဥဠာရံ မညန္တိ, ရူပံ သုဝဏ္ဏကဏိကာရပုပ္ဖါဒိဝဏ္ဏံ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၀၅။)ဝိယ, သဒ္ဒံ မတ္တကရဝီကကောကိလမန္ဒဓမိတမဏိဝံသနိဂ္ဃေါသံ ဝိယ, အတ္တနာ ပဋိလဒ္ဓါနိ စတုသမုဋ္ဌာနိကဂန္ဓာရမ္မဏာဒီနိ ‘ကဿ အညဿ ဧဝရူပါနိ အတ္ထီ’တိ မညန္တိ။ တေသံ ဧဝံ မညမာနာနံ တာနိ စက္ခာဒီနိ ပိယရူပါနိ စေဝ ဟောန္တိ သာတရူပါနိ စ။ အထ နေသံ တတ္ထ အနုပ္ပန္နာ စေဝ တဏှာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, ဥပ္ပန္နာ စ ပုနပ္ပုနံ ပဝတ္တိဝသေန နိဝိသတိ။ တသ္မာ ဘဂဝါ – ‘‘စက္ခုံ လောကေ ပိယရူပံ သာတရူပံ။ ဧတ္ထေသာ တဏှာ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာတိ ယဒါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ တဒါ ဧတ္ထ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ အတ္ထော။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထာပီတိ။
သမုဒယသစ္စနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၃။ နိရောဓသစ္စနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၀၄။ နိရောဓသစ္စနိဒ္ဒေသေ ယော တဿာယေဝ တဏှာယာတိ ဧတ္ထ ‘ယော တဿေဝ ဒုက္ခဿာ’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ယသ္မာ သမုဒယနိရောဓေနေဝ ဒုက္ခံ နိရုဇ္ဈတိ နော အညထာ, ယထာဟ –
‘‘ယထာပိ မူလေ အနုပဒ္ဒဝေ ဒဠှေ,
ဆိန္နောပိ ရုက္ခော ပုနရေဝ ရူဟတိ၊
ဧဝမ္ပိ တဏှာနုသယေ အနူဟတေ,
နိဗ္ဗတ္တတိ ဒုက္ခမိဒံ ပုနပ္ပုန’’န္တိ။ (ဓ။ ပ။ ၃၃၈)၊
တသ္မာ တံ ဒုက္ခနိရောဓံ ဒဿေန္တော သမုဒယနိရောဓေန ဒဿေတုံ ဧဝမာဟ။ သီဟသမာနဝုတ္တိနော ဟိ တထာဂတာ။ တေ ဒုက္ခံ နိရောဓေန္တာ ဒုက္ခနိရောဓဉ္စ ဒဿေန္တာ ဟေတုမှိ ပဋိပဇ္ဇန္တိ, န ဖလေ။ သုဝါနဝုတ္တိနော ပန အညတိတ္ထိယာ။ တေ ဒုက္ခံ နိရောဓေန္တာ ဒုက္ခနိရောဓဉ္စ ဒဿေန္တာ အတ္တကိလမထာနုယောဂေန စေဝ တဿေဝ စ ဒေသနာယ ဖလေ ပဋိပဇ္ဇန္တိ, န ဟေတုမှီတိ။ သီဟသမာနဝုတ္တိတာယ သတ္ထာ ဟေတုမှိ ပဋိပဇ္ဇန္တော ယော တဿာယေဝါတိအာဒိမာဟ။
တတ္ထ တဿာယေဝါတိ ယာ သာ ဥပ္ပတ္တိ နိဝေသဝသေန ဟေဋ္ဌာ ပကာသိတာ တဿာယေဝ။ အသေသဝိရာဂနိရောဓောတိအာဒီနိ သဗ္ဗာနိ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၀၆။)နိဗ္ဗာနဝေဝစနာနေဝ။ နိဗ္ဗာနဉှိ အာဂမ္မ တဏှာ အသေသာ ဝိရဇ္ဇတိ နိရုဇ္ဈတိ။ တသ္မာ တံ ‘‘တဿာယေဝ တဏှာယ အသေသဝိရာဂနိရောဓော’’တိ ဝုစ္စတိ။ နိဗ္ဗာနဉ္စ အာဂမ္မ တဏှာ စဇိယတိ, ပဋိနိဿဇ္ဇိယတိ, မုစ္စတိ, န အလ္လိယတိ။ တသ္မာ နိဗ္ဗာနံ ‘‘စာဂေါ ပဋိနိဿဂ္ဂေါ မုတ္တိ အနာလယော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဧကမေဝ ဟိ နိဗ္ဗာနံ။ နာမာနိ ပနဿ သဗ္ဗသင်္ခတာနံ နာမပဋိပက္ခဝသေန အနေကာနိ နိဗ္ဗာနဝေဝစနာနေဝ ဟောန္တိ, သေယျထိဒံ – အသေသဝိရာဂနိရောဓော, စာဂေါ, ပဋိနိဿဂ္ဂေါ, မုတ္တိ, အနာလယော, ရာဂက္ခယော, ဒေါသက္ခယော, မောဟက္ခယော, တဏှာက္ခယော, အနုပ္ပါဒေါ, အပ္ပဝတ္တံ, အနိမိတ္တံ, အပ္ပဏိဟိတံ, အနာယူဟနံ, အပ္ပဋိသန္ဓိ, အနုပပတ္တိ, အဂတိ, အဇာတံ, အဇရံ, အဗျာဓိ, အမတံ, အသောကံ, အပရိဒေဝံ, အနုပါယာသံ, အသံကိလိဋ္ဌန္တိအာဒီနိ။
ဣဒါနိ မဂ္ဂေန ဆိန္နာယ နိဗ္ဗာနံ အာဂမ္မ အပ္ပဝတ္တိပတ္တာယပိ စ တဏှာယ ယေသု ဝတ္ထူသု တဿာ ဥပ္ပတ္တိ ဒဿိတာ, တတ္ထေဝ အဘာဝံ ဒဿေတုံ သာ ခေါ ပနေသာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ယထာ ပုရိသော ခေတ္တေ ဇာတံ တိတ္တအလာဗုဝလ္လိံ ဒိသွာ အဂ္ဂတော ပဋ္ဌာယ မူလံ ပရိယေသိတွာ ဆိန္ဒေယျ, သာ အနုပုဗ္ဗေန မိလာယိတွာ အပ္ပဝတ္တိံ ဂစ္ဆေယျ။ တတော တသ္မိံ ခေတ္တေ တိတ္တအလာဗု နိရုဒ္ဓါ ပဟီနာတိ ဝုစ္စေယျ။ ဧဝမေဝ ခေတ္တေ တိတ္တအလာဗု ဝိယ စက္ခာဒီသု တဏှာ။ သာ အရိယမဂ္ဂေန မူလစ္ဆိန္နာ နိဗ္ဗာနံ အာဂမ္မ အပ္ပဝတ္တိံ ဂစ္ဆတိ။ ဧဝံ ဂတာ ပန တေသု ဝတ္ထူသု ခေတ္တေ တိတ္တအလာဗု ဝိယ န ပညာယတိ။ ယထာ စ အဋဝိတော စောရေ အာနေတွာ နဂရဿ ဒက္ခိဏဒွါရေ ဃာတေယျုံ, တတော အဋဝိယံ စောရာ မတာတိ ဝါ မာရိတာတိ ဝါ ဝုစ္စေယျုံ၊ ဧဝမေဝ အဋဝိယံ စောရာ ဝိယ ယာ စက္ခာဒီသု တဏှာ, သာ ဒက္ခိဏဒွါရေ စောရာ ဝိယ နိဗ္ဗာနံ အာဂမ္မ နိရုဒ္ဓတ္တာ နိဗ္ဗာနေ နိရုဒ္ဓါ။ ဧဝံ နိရုဒ္ဓါ ပန တေသု ဝတ္ထူသု အဋဝိယံ စောရာ ဝိယ န ပညာယတိ။ တေနဿာ တတ္ထေဝ နိရောဓံ ဒဿေန္တော ‘‘စက္ခုံ လောကေ ပိယရူပံ သာတရူပံ, ဧတ္ထေသာ တဏှာ ပဟီယမာနာ ပဟီယတိ, ဧတ္ထ နိရုဇ္ဈမာနာ နိရုဇ္ဈတီ’’တိအာဒိမာဟ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝါတိ။
နိရောဓသစ္စနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၀၇။)၄။ မဂ္ဂသစ္စနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၀၅။ မဂ္ဂသစ္စနိဒ္ဒေသေ အယမေဝါတိ အညမဂ္ဂပဋိက္ခေပနတ္ထံ နိယမနံ။ အရိယောတိ တံတံမဂ္ဂဝဇ္ဈေဟိ ကိလေသေဟိ အာရကတ္တာ အရိယဘာဝကရတ္တာ အရိယဖလပဋိလာဘကရတ္တာ စ အရိယော။ အဋ္ဌင်္ဂါနိ အဿာတိ အဋ္ဌင်္ဂိကော။ သွာယံ စတုရင်္ဂိကာ ဝိယ သေနာ, ပဉ္စင်္ဂိကံ ဝိယ တူရိယံ အင်္ဂမတ္တမေဝ ဟောတိ, အင်္ဂဝိနိမုတ္တော နတ္ထိ။ နိဗ္ဗာနတ္ထိကေဟိ မဂ္ဂီယတိ, နိဗ္ဗာနံ ဝါ မဂ္ဂတိ, ကိလေသေ ဝါ မာရေန္တော ဂစ္ဆတီတိ မဂ္ဂေါ။ သေယျထိဒန္တိ သော ကတမောတိ စေတိ အတ္ထော။
ဣဒါနိ အင်္ဂမတ္တမေဝ မဂ္ဂေါ ဟောတိ, အင်္ဂဝိနိမ္မုတ္တော နတ္ထီတိ ဒဿေန္တော သမ္မာဒိဋ္ဌိ…ပေ… သမ္မာသမာဓီတိ အာဟ။ တတ္ထ သမ္မာ ဒဿနလက္ခဏာ သမ္မာဒိဋ္ဌိ။ သမ္မာ အဘိနိရောပနလက္ခဏော သမ္မာသင်္ကပ္ပေါ။ သမ္မာ ပရိဂ္ဂဟလက္ခဏာ သမ္မာဝါစာ။ သမ္မာ သမုဋ္ဌာပနလက္ခဏော သမ္မာကမ္မန္တော။ သမ္မာ ဝေါဒါနလက္ခဏော သမ္မာအာဇီဝေါ။ သမ္မာ ပဂ္ဂဟလက္ခဏော သမ္မာဝါယာမော။ သမ္မာ ဥပဋ္ဌာနလက္ခဏာ သမ္မာသတိ။ သမ္မာ သမာဓာနလက္ခဏော သမ္မာသမာဓိ။
တေသု စ ဧကေကဿ တီဏိ တီဏိ ကိစ္စာနိ ဟောန္တိ, သေယျထိဒံ – သမ္မာဒိဋ္ဌိ တာဝ အညေဟိပိ အတ္တနော ပစ္စနီကကိလေသေဟိ သဒ္ဓိံ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိံ ပဇဟတိ, နိရောဓံ အာရမ္မဏံ ကရောတိ, သမ္ပယုတ္တဓမ္မေ စ ပဿတိ တပ္ပဋိစ္ဆာဒကမောဟဝိဓမနဝသေန အသမ္မောဟတော။ သမ္မာသင်္ကပ္ပါဒယောပိ တထေဝ မိစ္ဆာသင်္ကပ္ပါဒီနိ စ ပဇဟန္တိ, နိရောဓဉ္စ အာရမ္မဏံ ကရောန္တိ။ ဝိသေသတော ပနေတ္ထ သမ္မာသင်္ကပ္ပေါ သဟဇာတဓမ္မေ အဘိနိရောပေတိ, သမ္မာဝါစာ သမ္မာ ပရိဂ္ဂဏှာတိ, သမ္မာကမ္မန္တော သမ္မာ သမုဋ္ဌာပေတိ, သမ္မာအာဇီဝေါ သမ္မာ ဝေါဒါပေတိ, သမ္မာဝါယာမော သမ္မာ ပဂ္ဂဏှာတိ, သမ္မာသတိ သမ္မာ ဥပဋ္ဌာတိ, သမ္မာသမာဓိ သမ္မာ ပဒဟတိ။
အပိစေသာ သမ္မာဒိဋ္ဌိ နာမ ပုဗ္ဗဘာဂေ နာနာက္ခဏာ နာနာရမ္မဏာ ဟောတိ, မဂ္ဂကာလေ ဧကက္ခဏာ ဧကာရမ္မဏာ, ကိစ္စတော ပန ဒုက္ခေ ဉာဏန္တိအာဒီနိ စတ္တာရိ နာမာနိ လဘတိ။ သမ္မာသင်္ကပ္ပါဒယောပိ ပုဗ္ဗဘာဂေ နာနာက္ခဏာ နာနာရမ္မဏာ ဟောန္တိ, မဂ္ဂကာလေ ဧကက္ခဏာ ဧကာရမ္မဏာ။ တေသု သမ္မာသင်္ကပ္ပေါ ကိစ္စတော နေက္ခမ္မသင်္ကပ္ပေါတိအာဒီနိ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၀၈။)တီဏိ နာမာနိ လဘတိ။ သမ္မာဝါစာဒယော တယော ပုဗ္ဗဘာဂေ နာနာက္ခဏာ နာနာရမ္မဏာ ဝိရတိယောပိ ဟောန္တိ စေတနာယောပိ, မဂ္ဂက္ခဏေ ပန ဝိရတိယောဝ။ သမ္မာဝါယာမော သမ္မာသတီတိ ဣဒမ္ပိ ဒွယံ ကိစ္စတော သမ္မပ္ပဓာနသတိပဋ္ဌာနဝသေန စတ္တာရိ နာမာနိ လဘတိ။ သမ္မာသမာဓိ ပန ပုဗ္ဗဘာဂေပိ မဂ္ဂက္ခဏေပိ သမ္မာသမာဓိယေဝ။
ဣတိ ဣမေသု အဋ္ဌသု ဓမ္မေသု ဘဂဝတာ နိဗ္ဗာနာဓိဂမာယ ပဋိပန္နဿ ယောဂိနော ဗဟူပကာရတ္တာ ပဌမံ သမ္မာဒိဋ္ဌိ ဒေသိတာ။ အယဉှိ ‘‘ပညာပဇ္ဇောတော ပညာသတ္ထ’’န္တိ (ဓ။ သ။ ၁၆, ၂၀, ၂၉, ၃၄) စ ဝုတ္တာ။ တသ္မာ ဧတာယ ပုဗ္ဗဘာဂေ ဝိပဿနာဉာဏသင်္ခါတာယ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ အဝိဇ္ဇန္ဓကာရံ ဝိဒ္ဓံသေတွာ ကိလေသစောရေ ဃာတေန္တော ခေမေန ယောဂါဝစရော နိဗ္ဗာနံ ပါပုဏာတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘နိဗ္ဗာနာဓိဂမာယ ပဋိပန္နဿ ယောဂိနော ဗဟူပကာရတ္တာ ပဌမံ သမ္မာဒိဋ္ဌိ ဒေသိတာ’’တိ။
သမ္မာသင်္ကပ္ပေါ ပန တဿာ ဗဟူပကာရော, တသ္မာ တဒနန္တရံ ဝုတ္တော။ ယထာ ဟိ ဟေရညိကော ဟတ္ထေန ပရိဝတ္တေတွာ ပရိဝတ္တေတွာ စက္ခုနာ ကဟာပဏံ ဩလောကေန္တော ‘အယံ ကူဋော, အယံ ဆေကော’တိ ဇာနာတိ, ဧဝံ ယောဂါဝစရောပိ ပုဗ္ဗဘာဂေ ဝိတက္ကေန ဝိတက္ကေတွာ ဝိပဿနာပညာယ ဩလောကယမာနော ‘ဣမေ ဓမ္မာ ကာမာဝစရာ, ဣမေ ဓမ္မာ ရူပါဝစရာဒယော’တိ ဇာနာတိ။ ယထာ ဝါ ပန ပုရိသေန ကောဋိယံ ဂဟေတွာ ပရိဝတ္တေတွာ ပရိဝတ္တေတွာ ဒိန္နံ မဟာရုက္ခံ တစ္ဆကော ဝါသိယာ တစ္ဆေတွာ ကမ္မေ ဥပနေတိ, ဧဝံ ဝိတက္ကေန ဝိတက္ကေတွာ ဝိတက္ကတွာ ဒိန္နဓမ္မေ ယောဂါဝစရော ပညာယ ‘ဣမေ ဓမ္မာ ကာမာဝစရာ, ဣမေ ဓမ္မာ ရူပါဝစရာ’တိအာဒိနာ နယေန ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ကမ္မေ ဥပနေတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘သမ္မာသင်္ကပ္ပေါ ပန တဿာ ဗဟူပကာရော, တသ္မာ တဒနန္တရံ ဝုတ္တော’’တိ။
သွာယံ ယထာ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ, ဧဝံ သမ္မာဝါစာယပိ ဥပကာရကော။ ယထာဟ – ‘‘ပုဗ္ဗေ ခေါ, ဂဟပတိ, ဝိတက္ကေတွာ ဝိစာရေတွာ ပစ္ဆာ ဝါစံ ဘိန္ဒတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၄၆၃)။ တသ္မာ တဒနန္တရံ သမ္မာဝါစာ ဝုတ္တာ။
ယသ္မာ ပန ‘ဣဒဉ္စိဒဉ္စ ကရိဿာမာ’တိ ပဌမံ ဝါစာယ သံဝိဒဟိတွာ လောကေ ကမ္မန္တေ ပယောဇေန္တိ, တသ္မာ ဝါစာ ကာယကမ္မဿ ဥပကာရိကာတိ သမ္မာဝါစာယ အနန္တရံ သမ္မာကမ္မန္တော ဝုတ္တော။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၀၉။)စတုဗ္ဗိဓံ ပန ဝစီဒုစ္စရိတံ, တိဝိဓံ ကာယဒုစ္စရိတံ ပဟာယ ဥဘယံ သုစရိတံ ပူရေန္တဿေဝ ယသ္မာ အာဇီဝဋ္ဌမကသီလံ ပူရတိ, န ဣတရဿ, တသ္မာ တဒုဘယာနန္တရံ သမ္မာအာဇီဝေါ ဝုတ္တော။
ဧဝံ သုဒ္ဓါဇီဝေန ‘ပရိသုဒ္ဓေါ မေ အာဇီဝေါ’တိ ဧတ္တာဝတာ ပရိတောသံ အကတွာ သုတ္တပ္ပမတ္တေန ဝိဟရိတုံ န ယုတ္တံ, အထ ခေါ သဗ္ဗဣရိယာပထေသု ဣဒံ ဝီရိယမာရဘိတဗ္ဗန္တိ ဒဿေတုံ တဒနန္တရံ သမ္မာဝါယာမော ဝုတ္တော။
တတော အာရဒ္ဓဝီရိယေနာပိ ကာယာဒီသု စတူသု ဝတ္ထူသု သတိ သုပ္ပတိဋ္ဌိတာ ကာတဗ္ဗာတိ ဒဿနတ္ထံ တဒနန္တရံ သမ္မာသတိ ဒေသိတာ။
ယသ္မာ ပန ဧဝံ သုပ္ပတိဋ္ဌိတာ သတိ သမာဓိဿ ဥပကာရာနုပကာရာနံ ဓမ္မာနံ ဂတိယော သမနွေသိတွာ ပဟောတိ ဧကတ္တာရမ္မဏေ စိတ္တံ သမာဓာတုံ, တသ္မာ သမ္မာသတိအနန္တရံ သမ္မာသမာဓိ ဒေသိတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။
သမ္မာဒိဋ္ဌိနိဒ္ဒေသေ ‘‘ဒုက္ခေ ဉာဏ’’န္တိအာဒိနာ စတုသစ္စကမ္မဋ္ဌာနံ ဒဿိတံ။ တတ္ထ ပုရိမာနိ ဒွေ သစ္စာနိ ဝဋ္ဋံ, ပစ္ဆိမာနိ ဝိဝဋ္ဋံ။ တေသု ဘိက္ခုနော ဝဋ္ဋေ ကမ္မဋ္ဌာနာဘိနိဝေသော ဟောတိ, ဝိဝဋ္ဋေ နတ္ထိ အဘိနိဝေသော။ ပုရိမာနိ ဟိ ဒွေ သစ္စာနိ ‘‘ပဉ္စက္ခန္ဓာ ဒုက္ခံ, တဏှာ သမုဒယော’’တိ ဧဝံ သင်္ခေပေန စ ‘‘ကတမေ ပဉ္စက္ခန္ဓာ? ရူပက္ခန္ဓော’’တိအာဒိနာ နယေန ဝိတ္ထာရေန စ အာစရိယဿ သန္တိကေ ဥဂ္ဂဏှိတွာ ဝါစာယ ပုနပ္ပုနံ ပရိဝတ္တေန္တော ယောဂါဝစရော ကမ္မံ ကရောတိ၊ ဣတရေသု ပန ဒွီသု သစ္စေသု ‘‘နိရောဓသစ္စံ ဣဋ္ဌံ ကန္တံ မနာပံ, မဂ္ဂသစ္စံ ဣဋ္ဌံ ကန္တံ မနာပ’’န္တိ ဧဝံ သဝနေနေဝ ကမ္မံ ကရောတိ။ သော ဧဝံ ကမ္မံ ကရောန္တော စတ္တာရိ သစ္စာနိ ဧကေန ပဋိဝေဓေန ပဋိဝိဇ္ဈတိ, ဧကာဘိသမယေန အဘိသမေတိ၊ ဒုက္ခံ ပရိညာပဋိဝေဓေန ပဋိဝိဇ္ဈတိ, သမုဒယံ ပဟာနပဋိဝေဓေန, နိရောဓံ သစ္ဆိကိရိယပဋိဝေဓေန, မဂ္ဂံ ဘာဝနာပဋိဝေဓေန ပဋိဝိဇ္ဈတိ၊ ဒုက္ခံ ပရိညာဘိသမယေန…ပေ… မဂ္ဂံ ဘာဝနာဘိသမယေန အဘိသမေတိ။
ဧဝမဿ ပုဗ္ဗဘာဂေ ဒွီသု သစ္စေသု ဥဂ္ဂဟပရိပုစ္ဆာသဝနဓာရဏသမ္မသနပဋိဝေဓော ဟောတိ, ဒွီသု သဝနပဋိဝေဓောယေဝ၊ အပရဘာဂေ တီသု ကိစ္စတော ပဋိဝေဓော ဟောတိ, နိရောဓေ အာရမ္မဏပဋိဝေဓော။ တတ္ထ သဗ္ဗမ္ပိ ပဋိဝေဓဉာဏံ လောကုတ္တရံ, သဝနဓာရဏသမ္မသနဉာဏံ လောကိယံ ကာမာဝစရံ, ပစ္စဝေက္ခဏာ ပန ပတ္တသစ္စဿ ဟောတိ။ အယဉ္စ အာဒိကမ္မိကော။ တသ္မာ သာ ဣဓ န ဝုတ္တာ။ ဣမဿ စ ဘိက္ခုနော ပုဗ္ဗေ ပရိဂ္ဂဟတော ‘ဒုက္ခံ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၁၀။)ပရိဇာနာမိ, သမုဒယံ ပဇဟာမိ, နိရောဓံ သစ္ဆိကရောမိ, မဂ္ဂံ ဘာဝေမီ’တိ အာဘောဂသမန္နာဟာရမနသိကာရပစ္စဝေက္ခဏာ နတ္ထိ, ပရိဂ္ဂဟတော ပဋ္ဌာယ ဟောတိ၊ အပရဘာဂေ ပန ဒုက္ခံ ပရိညာတမေဝ ဟောတိ…ပေ… မဂ္ဂေါ ဘာဝိတောဝ ဟောတိ။
တတ္ထ ဒွေ သစ္စာနိ ဒုဒ္ဒသတ္တာ ဂမ္ဘီရာနိ, ဒွေ ဂမ္ဘီရတ္တာ ဒုဒ္ဒသာနိ။ ဒုက္ခသစ္စဉှိ ဥပ္ပတ္တိတော ပါကဋံ၊ ခါဏုကဏ္ဋကပ္ပဟာရာဒီသု ‘အဟော ဒုက္ခ’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတမ္ပိ အာပဇ္ဇတိ။ သမုဒယမ္ပိ ခါဒိတုကာမတာဘုဉ္ဇိတုကာမတာဒိဝသေန ဥပ္ပတ္တိတော ပါကဋံ။ လက္ခဏပဋိဝေဓတော ပန ဥဘယမ္ပိ ဂမ္ဘီရံ။ ဣတိ တာနိ ဒုဒ္ဒသတ္တာ ဂမ္ဘီရာနိ။ ဣတရေသံ ပန ဒွိန္နံ ဒဿနတ္ထာယ ပယောဂေါ ဘဝဂ္ဂဂဟဏတ္ထံ ဟတ္ထပ္ပသာရဏံ ဝိယ, အဝီစိဖုသနတ္ထံ ပါဒပ္ပသာရဏံ ဝိယ, သတဓာ ဘိန္နဝါလဿ ကောဋိယာ ကောဋိံ ပဋိပါဒနံ ဝိယ စ ဟောတိ။ ဣတိ တာနိ ဂမ္ဘီရတ္တာ ဒုဒ္ဒသာနိ။ ဧဝံ ဒုဒ္ဒသတ္တာ ဂမ္ဘီရေသု ဂမ္ဘီရတ္တာ စ ဒုဒ္ဒသေသု စတူသု သစ္စေသု ဥဂ္ဂဟာဒိဝသေန ပုဗ္ဗဘာဂဉာဏုပ္ပတ္တိံ သန္ဓာယ ဣဒံ ‘‘ဒုက္ခေ ဉာဏ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ပဋိဝေဓက္ခဏေ ပန ဧကမေဝ ဉာဏံ ဟောတိ။
သမ္မာသင်္ကပ္ပနိဒ္ဒေသေ ကာမတော နိဿဋောတိ နေက္ခမ္မသင်္ကပ္ပေါ။ ဗျာပါဒတော နိဿဋောတိ အဗျာပါဒသင်္ကပ္ပေါ။ ဝိဟိံသာယ နိဿဋောတိ အဝိဟိံသာသင်္ကပ္ပေါ။ တတ္ထ နေက္ခမ္မဝိတက္ကော ကာမဝိတက္ကဿ ပဒဃာတံ ပဒစ္ဆေဒံ ကရောန္တော ဥပ္ပဇ္ဇတိ, အဗျာပါဒဝိတက္ကော ဗျာပါဒဝိတက္ကဿ, အဝိဟိံသာဝိတက္ကော ဝိဟိံသာဝိတက္ကဿ။ နေက္ခမ္မဝိတက္ကော စ ကာမဝိတက္ကဿ ပစ္စနီကော ဟုတွာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, အဗျာပါဒအဝိဟိံသာဝိတက္ကာ ဗျာပါဒဝိဟိံသာဝိတက္ကာနံ။
တတ္ထ ယောဂါဝစရော ကာမဝိတက္ကဿ ပဒဃာတနတ္ထံ ကာမဝိတက္ကံ ဝါ သမ္မသတိ အညံ ဝါ ပန ကိဉ္စိ သင်္ခါရံ။ အထဿ ဝိပဿနာက္ခဏေ ဝိပဿနာသမ္ပယုတ္တော သင်္ကပ္ပေါ တဒင်္ဂဝသေန ကာမဝိတက္ကဿ ပဒဃာတံ ပဒစ္ဆေဒံ ကရောန္တော ဥပ္ပဇ္ဇတိ, ဝိပဿနံ ဥဿုက္ကာပေတွာ မဂ္ဂံ ပါပေတိ။ အထဿ မဂ္ဂက္ခဏေ မဂ္ဂသမ္ပယုတ္တော သင်္ကပ္ပေါ သမုစ္ဆေဒဝသေန ကာမဝိတက္ကဿ ပဒဃာတံ ပဒစ္ဆေဒံ ကရောန္တော ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဗျာပါဒဝိတက္ကဿာပိ ပဒဃာတနတ္ထံ ဗျာပါဒဝိတက္ကံ ဝါ အညံ ဝါ သင်္ခါရံ သမ္မသတိ၊ ဝိဟိံသာဝိတက္ကဿ ပဒဃာတနတ္ထံ ဝိဟိံသာဝိတက္ကံ ဝါ အညံ ဝါ သင်္ခါရံ သမ္မသတိ။ အထဿ ဝိပဿနာက္ခဏေတိ သဗ္ဗံ ပုရိမနယေနေဝ ယောဇေတဗ္ဗံ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၁၁။)ကာမဝိတက္ကာဒီနံ ပန တိဏ္ဏံ ပါဠိယံ ဝိဘတ္တေသု အဋ္ဌတိံသာရမ္မဏေသု ဧကကမ္မဋ္ဌာနမ္ပိ အပစ္စနီကံ နာမ နတ္ထိ။ ဧကန္တတော ပန ကာမဝိတက္ကဿ တာဝ အသုဘေသု ပဌမဇ္ဈာနမေဝ ပစ္စနီကံ, ဗျာပါဒဝိတက္ကဿ မေတ္တာယ တိကစတုက္ကဇ္ဈာနာနိ, ဝိဟိံသာဝိတက္ကဿ ကရုဏာယ တိကစတုက္ကဇ္ဈာနာနိ။ တသ္မာ အသုဘေ ပရိကမ္မံ ကတွာ ဈာနံ သမာပန္နဿ သမာပတ္တိက္ခဏေ ဈာနသမ္ပယုတ္တော သင်္ကပ္ပေါ ဝိက္ခမ္ဘနဝသေန ကာမဝိတက္ကဿ ပစ္စနီကော ဟုတွာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဈာနံ ပါဒကံ ကတွာ ဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေန္တဿ ဝိပဿနာက္ခဏေ ဝိပဿနာသမ္ပယုတ္တော သင်္ကပ္ပေါ တဒင်္ဂဝသေန ကာမဝိတက္ကဿ ပစ္စနီကော ဟုတွာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဝိပဿနံ ဥဿုက္ကာပေတွာ မဂ္ဂံ ပါပေန္တဿ မဂ္ဂက္ခဏေ မဂ္ဂသမ္ပယုတ္တော သင်္ကပ္ပေါ သမုစ္ဆေဒဝသေန ကာမဝိတက္ကဿ ပစ္စနီကော ဟုတွာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဧဝံ ဥပ္ပန္နော နေက္ခမ္မသင်္ကပ္ပေါတိ ဝုစ္စတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။
မေတ္တာယ ပန ပရိကမ္မံ ကတွာ, ကရုဏာယ ပရိကမ္မံ ကတွာ ဈာနံ သမာပဇ္ဇတီတိ သဗ္ဗံ ပုရိမနယေနေဝ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဧဝံ ဥပ္ပန္နော အဗျာပါဒသင်္ကပ္ပေါတိ ဝုစ္စတိ, အဝိဟိံသာသင်္ကပ္ပေါတိ စ ဝုစ္စတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧဝမေတေ နေက္ခမ္မသင်္ကပ္ပါဒယော ဝိပဿနာဈာနဝသေန ဥပ္ပတ္တီနံ နာနတ္တာ ပုဗ္ဗဘာဂေ နာနာ၊ မဂ္ဂက္ခဏေ ပန ဣမေသု တီသု ဌာနေသု ဥပ္ပန္နဿ အကုသလသင်္ကပ္ပဿ ပဒစ္ဆေဒတော အနုပ္ပတ္တိသာဓနဝသေန မဂ္ဂင်္ဂံ ပူရယမာနော ဧကောဝ ကုသလသင်္ကပ္ပေါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ အယံ သမ္မာသင်္ကပ္ပေါ နာမ။
သမ္မာဝါစာနိဒ္ဒေသေပိ ယသ္မာ အညေနေဝ စိတ္တေန မုသာဝါဒါ ဝိရမတိ, အညေနညေန ပိသုဏဝါစာဒီဟိ, တသ္မာ စတဿောပေတာ ဝေရမဏိယော ပုဗ္ဗဘာဂေ နာနာ၊ မဂ္ဂက္ခဏေ ပန မိစ္ဆာဝါစာသင်္ခါတာယ စတုဗ္ဗိဓာယ အကုသလဒုဿီလျစေတနာယ ပဒစ္ဆေဒတော အနုပ္ပတ္တိသာဓနဝသေန မဂ္ဂင်္ဂံ ပူရယမာနာ ဧကာဝ သမ္မာဝါစာသင်္ခါတာ ကုသလဝေရမဏီ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ အယံ သမ္မာဝါစာ နာမ။
သမ္မာကမ္မန္တနိဒ္ဒေသေပိ ယသ္မာ အညေနေဝ စိတ္တေန ပါဏာတိပါတာ ဝိရမတိ, အညေန အဒိန္နာဒါနာ, အညေန ကာမေသုမိစ္ဆာစာရာ, တသ္မာ တိဿောပေတာ ဝေရမဏိယော ပုဗ္ဗဘာဂေ နာနာ၊ မဂ္ဂက္ခဏေ ပန မိစ္ဆာကမ္မန္တသင်္ခါတာယ တိဝိဓာယ အကုသလဒုဿီလျစေတနာယ ပဒစ္ဆေဒတော အနုပ္ပတ္တိသာဓနဝသေန မဂ္ဂင်္ဂံ ပူရယမာနာ ဧကာဝ သမ္မာကမ္မန္တသင်္ခါတာ အကုသလဝေရမဏီ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ အယံ သမ္မာကမ္မန္တော နာမ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၁၂။)သမ္မာအာဇီဝနိဒ္ဒေသေ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ သာသနေ။ အရိယသာဝကောတိ အရိယဿ ဗုဒ္ဓဿ သာဝကော။ မိစ္ဆာအာဇီဝံ ပဟာယာတိ ပါပကံ အာဇီဝံ ပဇဟိတွာ။ သမ္မာအာဇီဝေနာတိ ဗုဒ္ဓပသတ္ထေန ကုသလအာဇီဝေန။ ဇီဝိကံ ကပ္ပေတီတိ ဇီဝိတပ္ပဝတ္တိံ ပဝတ္တေတိ။ ဣဓာပိ ယသ္မာ အညေနေဝ စိတ္တေန ကာယဒွါရဝီတိက္ကမာ ဝိရမတိ၊ အညေန ဝစီဒွါရဝီတိက္ကမာ, တသ္မာ ပုဗ္ဗဘာဂေ နာနာက္ခဏေသု ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ မဂ္ဂက္ခဏေ ပန ဒွီသု ဒွါရေသု သတ္တန္နံ ကမ္မပထာနံ ဝသေန ဥပ္ပန္နာယ မိစ္ဆာအာဇီဝဒုဿီလျစေတနာယ ပဒစ္ဆေဒတော အနုပ္ပတ္တိသာဓနဝသေန မဂ္ဂင်္ဂံ ပူရယမာနာ ဧကာဝ သမ္မာအာဇီဝသင်္ခါတာ ကုသလဝေရမဏီ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ အယံ သမ္မာအာဇီဝေါ နာမ။
သမ္မာဝါယာမနိဒ္ဒေသော သမ္မပ္ပဓာနဝိဘင်္ဂေ အနုပဒဝဏ္ဏနာဝသေန အာဝိဘဝိဿတိ။ အယံ ပန ပုဗ္ဗဘာဂေ နာနာစိတ္တေသု လဘတိ။ အညေနေဝ ဟိ စိတ္တေန အနုပ္ပန္နာနံ ပါပကာနံ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ အနုပ္ပါဒါယ ဝါယာမံ ကရောတိ, အညေန ဥပ္ပန္နာနံ ပဟာနာယ၊ အညေနေဝ စ အနုပ္ပန္နာနံ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဥပ္ပါဒါယ, အညေန ဥပ္ပန္နာနံ ဌိတိယာ၊ မဂ္ဂက္ခဏေ ပန ဧကစိတ္တေယေဝ လဗ္ဘတိ။ ဧကမေဝ ဟိ မဂ္ဂသမ္ပယုတ္တံ ဝီရိယံ စတုကိစ္စသာဓနဋ္ဌေန စတ္တာရိ နာမာနိ လဗ္ဘတိ။
သမ္မာသတိနိဒ္ဒေသောပိ သတိပဋ္ဌာနဝိဘင်္ဂေ အနုပဒဝဏ္ဏနာဝသေန အာဝိဘဝိဿတိ။ အယမ္ပိ စ ပုဗ္ဗဘာဂေ နာနာစိတ္တေသု လဗ္ဘတိ။ အညေနေဝ ဟိ စိတ္တေန ကာယံ ပရိဂ္ဂဏှာတိ, အညေနညေန ဝေဒနာဒီနိ၊ မဂ္ဂက္ခဏေ ပန ဧကစိတ္တေယေဝ လဗ္ဘတိ။ ဧကာယေဝ ဟိ မဂ္ဂသမ္ပယုတ္တာ သတိ စတုကိစ္စသာဓနဋ္ဌေန စတ္တာရိ နာမာနိ လဘတိ။
သမ္မာသမာဓိနိဒ္ဒေသေ စတ္တာရိ ဈာနာနိ ပုဗ္ဗဘာဂေပိ နာနာ, မဂ္ဂက္ခဏေပိ။ ပုဗ္ဗဘာဂေ သမာပတ္တိဝသေန နာနာ, မဂ္ဂက္ခဏေ နာနာမဂ္ဂဝသေန။ ဧကဿ ဟိ ပဌမမဂ္ဂေါ ပဌမဇ္ဈာနိကော ဟောတိ, ဒုတိယမဂ္ဂါဒယောပိ ပဌမဇ္ဈာနိကာ, ဒုတိယာဒီသု အညတရဇ္ဈာနိကာ ဝါ။ ဧကဿ ပဌမမဂ္ဂေါ ဒုတိယာဒီနံ အညတရဇ္ဈာနိကော ဟောတိ, ဒုတိယာဒယောပိ ဒုတိယာဒီနံ အညတရဇ္ဈာနိကာ ဝါ ပဌမဇ္ဈာနိကာ ဝါ။ ဧဝံ စတ္တာရောပိ မဂ္ဂါ ဈာနဝသေန သဒိသာ ဝါ အသဒိသာ ဝါ ဧကစ္စသဒိသာ ဝါ ဟောန္တိ။
အယံ ပနဿ ဝိသေသော ပါဒကဇ္ဈာနနိယာမေန ဟောတိ။ ပါဒကဇ္ဈာနနိယာမေန တာဝ ပဌမဇ္ဈာနလာဘိနော ပဌမဇ္ဈာနာ ဝုဋ္ဌာယ ဝိပဿန္တဿ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၁၃။)ဥပ္ပန္နမဂ္ဂေါ ပဌမဇ္ဈာနိကော ဟောတိ၊ မဂ္ဂင်္ဂဗောဇ္ဈင်္ဂါနိ ပနေတ္ထ ပရိပုဏ္ဏာနေဝ ဟောန္တိ။ ဒုတိယဇ္ဈာနတော ဥဋ္ဌာယ ဝိပဿန္တဿ ဥပ္ပန္နော မဂ္ဂေါ ဒုတိယဇ္ဈာနိကော ဟောတိ၊ မဂ္ဂင်္ဂါနိ ပနေတ္ထ သတ္တ ဟောန္တိ။ တတိယဇ္ဈာနတော ဥဋ္ဌာယ ဝိပဿန္တဿ ဥပ္ပန္နော မဂ္ဂေါ တတိယဇ္ဈာနိကော ဟောတိ၊ မဂ္ဂင်္ဂါနိ ပနေတ္ထ သတ္တ, ဗောဇ္ဈင်္ဂါနိ ဆ ဟောန္တိ။ ဧသ နယော စတုတ္ထဇ္ဈာနတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ နေဝသညာနာသညာယတနာ။
အာရုပ္ပေ စတုက္ကပဉ္စကဇ္ဈာနံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တဉ္စ ခေါ လောကုတ္တရံ နော လောကိယန္တိ ဝုတ္တံ။ ဧတ္ထ ကထန္တိ? ဧတ္ထာပိ ပဌမဇ္ဈာနာဒီသု ယတော ဥဋ္ဌာယ သောတာပတ္တိမဂ္ဂံ ပဋိလဘိတွာ အာရုပ္ပသမာပတ္တိံ ဘာဝေတွာ ယော အာရုပ္ပေ ဥပ္ပန္နော, တံဈာနိကာဝ တဿ တတ္ထ တယော မဂ္ဂါ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ဧဝံ ပါဒကဇ္ဈာနမေဝ နိယာမေတိ။ ကေစိ ပန ထေရာ ‘‘ဝိပဿနာယ အာရမ္မဏဘူတာ ခန္ဓာ နိယာမေန္တီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ကေစိ ‘‘ပုဂ္ဂလဇ္ဈာသယော နိယာမေတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ကေစိ ‘‘ဝုဋ္ဌာနဂါမိနီဝိပဿနာ နိယာမေတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ တေသံ ဝါဒဝိနိစ္ဆယော ဟေဋ္ဌာ စိတ္တုပ္ပါဒကဏ္ဍေ လောကုတ္တရပဒဘာဇနီယဝဏ္ဏနာယံ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၃၅၀) ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အယံ ဝုစ္စတိ သမ္မာသမာဓီတိ ယာ ဣမေသု စတူသု ဈာနေသု ဧကဂ္ဂတာ, အယံ ပုဗ္ဗဘာဂေ လောကိယော, အပရဘာဂေ လောကုတ္တရော သမ္မာသမာဓိ နာမ ဝုစ္စတီတိ။ ဧဝံ လောကိယလောကုတ္တရဝသေန ဘဂဝါ မဂ္ဂသစ္စံ ဒေသေသိ။
တတ္ထ လောကိယမဂ္ဂေ သဗ္ဗာနေဝ မဂ္ဂင်္ဂါနိ ယထာနုရူပံ ဆသု အာရမ္မဏေသု အညတရာရမ္မဏာနိ ဟောန္တိ။ လောကုတ္တရမဂ္ဂေ ပန စတုသစ္စပဋိဝေဓာယ ပဝတ္တဿ အရိယဿ နိဗ္ဗာနာရမ္မဏံ အဝိဇ္ဇာနုသယသမုဂ္ဃါတကံ ပညာစက္ခု သမ္မာဒိဋ္ဌိ။ တထာ သမ္ပန္နဒိဋ္ဌိဿ တံသမ္ပယုတ္တံ တိဝိဓမိစ္ဆာသင်္ကပ္ပသမုဂ္ဃါတကံ စေတသော နိဗ္ဗာနပဒါဘိနိရောပနံ သမ္မာသင်္ကပ္ပေါ။ တထာ ပဿန္တဿ ဝိတက္ကေန္တဿ စ တံသမ္ပယုတ္တာဝ စတုဗ္ဗိဓဝစီဒုစ္စရိတသမုဂ္ဃါတိကာယ မိစ္ဆာဝါစာယ ဝိရတိ သမ္မာဝါစာ။ တထာ ဝိရမန္တဿ တံသမ္ပယုတ္တာဝ မိစ္ဆာကမ္မန္တသမုစ္ဆေဒိကာ တိဝိဓကာယဒုစ္စရိတဝိရတိ သမ္မာကမ္မန္တော။ တေသံယေဝ သမ္မာဝါစာကမ္မန္တာနံ ဝေါဒါနဘူတာ တံသမ္ပယုတ္တာဝ ကုဟနာဒိသမုစ္ဆေဒိကာ မိစ္ဆာအာဇီဝဝိရတိ သမ္မာအာဇီဝေါ။ ဣမိဿာ သမ္မာဝါစာကမ္မန္တာဇီဝသံခါတာယ သီလဘူမိယံ ပတိဋ္ဌမာနဿ တဒနုရူပေါ တံသမ္ပယုတ္တောဝ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၁၄။)ကောသဇ္ဇသမုစ္ဆေဒကော အနုပ္ပန္နုပ္ပန္နာနံ အကုသလကုသလာနံ အနုပ္ပါဒပဟာနုပ္ပါဒဋ္ဌိတိသာဓကော စ ဝီရိယာရမ္ဘော သမ္မာဝါယာမော။ ဧဝံ ဝါယမန္တဿ တံသမ္ပယုတ္တောဝ မိစ္ဆာသတိဝိနိဒ္ဓုနနကော ကာယာဒီသု ကာယာနုပဿနာဒိသာဓကော စ စေတသော အသမ္မောသော သမ္မာသတိ။ ဣတိ အနုတ္တရာယ သတိယာ သုဝိဟိတစိတ္တာရက္ခဿ တံသမ္ပယုတ္တာဝ မိစ္ဆာသမာဓိသမုဂ္ဃါတိကာ စိတ္တေကဂ္ဂတာ သမ္မာသမာဓီတိ။ ဧသ လောကုတ္တရော အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ ယော သဟ လောကိယေန မဂ္ဂေန ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါတိ သင်္ခံ ဂတော။
သော ခေါ ပနေသ မဂ္ဂေါ သမ္မာဒိဋ္ဌိသင်္ကပ္ပါနံ ဝိဇ္ဇာယ, သေသဓမ္မာနံ စရဏေန သင်္ဂဟိတတ္တာ ဝိဇ္ဇာ စေဝ စရဏဉ္စ။ တထာ တေသံ ဒွိန္နံ ဝိပဿနာယာနေန, ဣတရေသံ သမထယာနေန သင်္ဂဟိတတ္တာ သမထော စေဝ ဝိပဿနာ စ။ တေသံ ဝါ ဒွိန္နံ ပညာက္ခန္ဓေန, တဒနန္တရာနံ တိဏ္ဏံ သီလက္ခန္ဓေန, အဝသေသာနံ သမာဓိက္ခန္ဓေန အဓိပညာအဓိသီလအဓိစိတ္တသိက္ခာဟိ စ သင်္ဂဟိတတ္တာ ခန္ဓတ္တယဉ္စေဝ သိက္ခာတ္တယဉ္စ ဟောတိ၊ ယေန သမန္နာဂတော အရိယသာဝကော ဒဿနသမတ္ထေဟိ စက္ခူဟိ ဂမနသမတ္ထေဟိ စ ပါဒေဟိ သမန္နာဂတော အဒ္ဓိကော ဝိယ ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္နော ဟုတွာ ဝိပဿနာယာနေန ကာမသုခလ္လိကာနုယောဂံ, သမထယာနေန အတ္တကိလမထာနုယောဂန္တိ အန္တဒွယံ ပရိဝဇ္ဇေတွာ မဇ္ဈိမပဋိပဒံ ပဋိပန္နော ပညာက္ခန္ဓေန မောဟက္ခန္ဓံ, သီလက္ခန္ဓေန ဒေါသက္ခန္ဓံ, သမာဓိက္ခန္ဓေန စ လောဘက္ခန္ဓံ ပဒါလေန္တော အဓိပညာသိက္ခာယ ပညာသမ္ပဒံ, အဓိသီလသိက္ခာယ သီလသမ္ပဒံ, အဓိစိတ္တသိက္ခာယ သမာဓိသမ္ပဒန္တိ တိဿော သမ္ပတ္တိယော ပတွာ အမတံ နိဗ္ဗာနံ သစ္ဆိကရောတိ, အာဒိမဇ္ဈပရိယောသာနကလျာဏံ သတ္တတိံသဗောဓိပက္ခိယဓမ္မရတနဝိစိတ္တံ သမ္မတ္တနိယာမသင်္ခါတံ အရိယဘူမိဉ္စ ဩက္ကန္တော ဟောတီတိ။
သုတ္တန္တဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ။
၂။ အဘိဓမ္မဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ
၂၀၆-၂၁၄။ ဣဒါနိ အဘိဓမ္မဘာဇနီယံ ဟောတိ။ တတ္ထ ‘‘အရိယသစ္စာနီ’’တိ အဝတွာ နိပ္ပဒေသတော ပစ္စယသင်္ခါတံ သမုဒယံ ဒဿေတုံ ‘‘စတ္တာရိ သစ္စာနီ’’တိ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၁၅။)ဝုတ္တံ။ အရိယသစ္စာနီတိ ဟိ ဝုတ္တေ အဝသေသာ စ ကိလေသာ, အဝသေသာ စ အကုသလာ ဓမ္မာ, တီဏိ စ ကုသလမူလာနိ သာသဝါနိ, အဝသေသာ စ သာသဝါ ကုသလာ ဓမ္မာ န သင်္ဂယှန္တိ။ န စ ကေဝလံ တဏှာဝ ဒုက္ခံ သမုဒါနေတိ, ဣမေပိ အဝသေသာ စ ကိလေသာဒယော ပစ္စယာ သမုဒါနေန္တိယေဝ။ ဣတိ ဣမေပိ ပစ္စယာ ဒုက္ခံ သမုဒါနေန္တိယေဝါတိ နိပ္ပဒေသတော ပစ္စယသင်္ခါတံ သမုဒယံ ဒဿေတုံ ‘‘အရိယသစ္စာနီ’’တိ အဝတွာ ‘‘စတ္တာရိ သစ္စာနီ’’တိ ဝုတ္တံ။
နိဒ္ဒေသဝါရေ စ နေသံ ပဌမံ ဒုက္ခံ အနိဒ္ဒိသိတွာ တဿေဝ ဒုက္ခဿ သုခနိဒ္ဒေသတ္ထံ ဒုက္ခသမုဒယော နိဒ္ဒိဋ္ဌော။ တသ္မိဉှိ နိဒ္ဒိဋ္ဌေ ‘‘အဝသေသာ စ ကိလေသာ’’တိအာဒိနာ နယေန ဒုက္ခသစ္စံ သုခနိဒ္ဒေသံ ဟောတိ။ နိရောဓသစ္စမ္ပေတ္ထ တဏှာယ ပဟာနံ ‘‘တဏှာယ စ အဝသေသာနဉ္စ ကိလေသာနံ ပဟာန’’န္တိ ဧဝံ ယထာဝုတ္တဿ သမုဒယဿ ပဟာနဝသေန ပဉ္စဟာကာရေဟိ နိဒ္ဒိဋ္ဌံ။ မဂ္ဂသစ္စံ ပနေတ္ထ ပဌမဇ္ဈာနိကသောတာပတ္တိမဂ္ဂဝသေန ဓမ္မသင်္ဂဏိယံ ဝိဘတ္တဿ ဒေသနာနယဿ မုခမတ္တမေဝ ဒဿေန္တေန နိဒ္ဒိဋ္ဌံ။ တတ္ထ နယဘေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တံ ဥပရိ ပကာသယိဿာမ။
ယသ္မာ ပန န ကေဝလံ အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါဝ ပဋိပဒါ ‘‘ပုဗ္ဗေဝ ခေါ ပနဿ ကာယကမ္မံ ဝစီကမ္မံ အာဇီဝေါ သုပရိသုဒ္ဓေါ ဟောတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၄၃၃) ဝစနတော ပန ပုဂ္ဂလဇ္ဈာသယဝသေန ပဉ္စင်္ဂိကောပိ မဂ္ဂေါ ပဋိပဒါ ဧဝါတိ ဒေသိတော, တသ္မာ တံ နယံ ဒဿေတုံ ပဉ္စင်္ဂိကဝါရောပိ နိဒ္ဒိဋ္ဌော။ ယသ္မာ စ န ကေဝလံ အဋ္ဌင်္ဂိကပဉ္စင်္ဂိကမဂ္ဂါဝ ပဋိပဒါ, သမ္ပယုတ္တကာ ပန အတိရေကပညာသဓမ္မာပိ ပဋိပဒါ ဧဝ, တသ္မာ တံ နယံ ဒဿေတုံ တတိယော သဗ္ဗသင်္ဂါဟိကဝါရောပိ နိဒ္ဒိဋ္ဌော။ တတ္ထ ‘‘အဝသေသာ ဓမ္မာ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနိယာ ပဋိပဒါယ သမ္ပယုတ္တာ’’တိ ဣဒံ ပရိဟာယတိ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ သဒိသမေဝ။
တတ္ထ အဋ္ဌင်္ဂိကဝါရဿ ‘‘တဏှာယ အဝသေသာနဉ္စ ကိလေသာနံ ပဟာန’’န္တိအာဒီသု ပဉ္စသု ကောဋ္ဌာသေသု ပဌမကောဋ္ဌာသေ တာဝ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေ ဈာနာဘိနိဝေသေ သုဒ္ဓိကပဋိပဒါ, သုဒ္ဓိကသုညတာ, သုညတပဋိပဒါ, သုဒ္ဓိကအပ္ပဏိဟိတံ, အပ္ပဏိဟိတပဋိပဒါတိ ဣမေသု ပဉ္စသု ဝါရေသု ဒွိန္နံ ဒွိန္နံ စတုက္ကပဉ္စကနယာနံ ဝသေန ဒသ နယာ ဟောန္တိ။ ဧဝံ သေသေသုပီတိ ဝီသတိယာ အဘိနိဝေသေသု ဒွေ နယသတာနိ။ တာနိ စတူဟိ အဓိပတီဟိ စတုဂ္ဂုဏိတာနိ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၁၆။)အဋ္ဌ။ ဣတိ သုဒ္ဓိကာနိ ဒွေ သာဓိပတီ အဋ္ဌာတိ သဗ္ဗမ္ပိ နယသဟဿံ ဟောတိ။ ယထာ စ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေ, ဧဝံ သေသမဂ္ဂေသုပီတိ စတ္တာရိ နယသဟဿာနိ ဟောန္တိ။ ယထာ စ ပဌမကောဋ္ဌာသေ စတ္တာရိ, ဧဝံ သေသေသုပီတိ အဋ္ဌင်္ဂိကဝါရေ ပဉ္စသု ကောဋ္ဌာသေသု ဝီသတိ နယသဟဿာနိ ဟောန္တိ။ တထာ ပဉ္စင်္ဂိကဝါရေ သဗ္ဗသင်္ဂါဟိကဝါရေ စာတိ သဗ္ဗာနိပိ သဋ္ဌိ နယသဟဿာနိ သတ္ထာရာ ဝိဘတ္တာနိ။ ပါဠိ ပန သင်္ခေပေန အာဂတာ။ ဧဝမိဒံ တိဝိဓမဟာဝါရံ ပဉ္စဒသကောဋ္ဌာသံ သဋ္ဌိနယသဟဿပဋိမဏ္ဍိတံ အဘိဓမ္မဘာဇနီယံ နာမ နိဒ္ဒိဋ္ဌန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
အဘိဓမ္မဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ။
၃။ ပဉှာပုစ္ဆကဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၁၅။ ပဉှာပုစ္ဆကေ စတုန္နမ္ပိ သစ္စာနံ ခန္ဓဝိဘင်္ဂေ ဝုတ္တနယာနုသာရေနေဝ ကုသလာဒိဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အာရမ္မဏတ္တိကေသု ပန သမုဒယသစ္စံ ကာမာဝစရဓမ္မေ အဿာဒေန္တဿ ပရိတ္တာရမ္မဏံ ဟောတိ, မဟဂ္ဂတဓမ္မေ အဿာဒေန္တဿ မဟဂ္ဂတာရမ္မဏံ, ပညတ္တိံ အဿာဒေန္တဿ နဝတ္တဗ္ဗာရမ္မဏံ။ ဒုက္ခသစ္စံ ကာမာဝစရဓမ္မေ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပန္နံ ပရိတ္တာရမ္မဏံ, ရူပါရူပါဝစရဓမ္မေ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပတ္တိကာလေ မဟဂ္ဂတာရမ္မဏံ, နဝ လောကုတ္တရဓမ္မေ ပစ္စဝေက္ခဏကာလေ အပ္ပမာဏာရမ္မဏံ, ပဏ္ဏတ္တိံ ပစ္စဝေက္ခဏကာလေ နဝတ္တဗ္ဗာရမ္မဏံ။ မဂ္ဂသစ္စံ သဟဇာတဟေတုဝသေန သဗ္ဗဒါပိ မဂ္ဂဟေတုကံ ဝီရိယံ ဝါ ဝီမံသံ ဝါ ဇေဋ္ဌကံ ကတွာ မဂ္ဂဘာဝနာကာလေ မဂ္ဂါဓိပတိ, ဆန္ဒစိတ္တေသု အညတရာဓိပတိကာလေ နဝတ္တဗ္ဗံ နာမ ဟောတိ။ ဒုက္ခသစ္စံ အရိယာနံ မဂ္ဂပစ္စဝေက္ခဏကာလေ မဂ္ဂါရမ္မဏံ, တေသံယေဝ မဂ္ဂံ ဂရုံ ကတွာ ပစ္စဝေက္ခဏကာလေ မဂ္ဂါဓိပတိ, သေသဓမ္မပစ္စဝေက္ခဏကာလေ နဝတ္တဗ္ဗံ ဟောတိ။
ဒွေ သစ္စာနီတိ ဒုက္ခသမုဒယသစ္စာနိ။ ဧတာနိ ဟိ အတီတာဒိဘေဒေ ဓမ္မေ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပတ္တိကာလေ အတီတာဒိအာရမ္မဏာနိ ဟောန္တိ။ သမုဒယသစ္စံ အဇ္ဈတ္တာဒိဘေဒေ ဓမ္မေ အဿာဒေန္တဿ အဇ္ဈတ္တာဒိအာရမ္မဏံ ဟောတိ, ဒုက္ခသစ္စံ အာကိဉ္စညာယတနကာလေ နဝတ္တဗ္ဗာရမ္မဏမ္ပီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣတိ ဣမသ္မိံ ပဉှာပုစ္ဆကေ ဒွေ သစ္စာနိ လောကိယာနိ ဟောန္တိ, ဒွေ လောကုတ္တရာနိ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၁၇။)ယထာ စ ဣမသ္မိံ, ဧဝံ ပုရိမေသုပိ ဒွီသု။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန ဟိ တီသုပိ သုတ္တန္တဘာဇနီယာဒီသု လောကိယလောကုတ္တရာနေဝ သစ္စာနိ ကထိတာနိ။ ဧဝမယံ သစ္စဝိဘင်္ဂေါပိ တေပရိဝဋ္ဋံ နီဟရိတွာဝ ဘာဇေတွာ ဒဿိတောတိ။
သမ္မောဟဝိနောဒနီယာ ဝိဘင်္ဂဋ္ဌကထာယ
သစ္စဝိဘင်္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၁၈။)၅။ ဣန္ဒြိယဝိဘင်္ဂေါ
၁။ အဘိဓမ္မဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၁၉။ ဣဒါနိ တဒနန္တရေ ဣန္ဒြိယဝိဘင်္ဂေ ဗာဝီသတီတိ ဂဏနပရိစ္ဆေဒေါ။ ဣန္ဒြိယာနီတိ ပရိစ္ဆိန္နဓမ္မနိဒဿနံ။ ဣဒါနိ တာနိ သရူပတော ဒဿေန္တော စက္ခုန္ဒြိယန္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ စက္ခုဒွါရေ ဣန္ဒဋ္ဌံ ကာရေတီတိ စက္ခုန္ဒြိယံ။ သောတဃာနဇိဝှါကာယဒွါရေ ဣန္ဒဋ္ဌံ ကာရေတီတိ ကာယိန္ဒြိယံ။ ဝိဇာနနလက္ခဏေ ဣန္ဒဋ္ဌံ ကာရေတီတိ မနိန္ဒြိယံ။ ဣတ္ထိဘာဝေ ဣန္ဒဋ္ဌံ ကာရေတီတိ ဣတ္ထိန္ဒြိယံ။ ပုရိသဘာဝေ ဣန္ဒဋ္ဌံ ကာရေတီတိ ပုရိသိန္ဒြိယံ။ အနုပါလနလက္ခဏေ ဣန္ဒဋ္ဌံ ကာရေတီတိ ဇီဝိတိန္ဒြိယံ။ သုခလက္ခဏေ ဣန္ဒဋ္ဌံ ကာရေတီတိ သုခိန္ဒြိယံ။ ဒုက္ခသောမနဿ ဒေါမနဿ ဥပေက္ခာလက္ခဏေ ဣန္ဒဋ္ဌံ ကာရေတီတိ ဥပေက္ခိန္ဒြိယံ။ အဓိမောက္ခလက္ခဏေ ဣန္ဒဋ္ဌံ ကာရေတီတိ သဒ္ဓိန္ဒြိယံ။ ပဂ္ဂဟလက္ခဏေ ဣန္ဒဋ္ဌံ ကာရေတီတိ ဝီရိယိန္ဒြိယံ။ ဥပဋ္ဌာနလက္ခဏေ ဣန္ဒဋ္ဌံ ကာရေတီတိ သတိန္ဒြိယံ။ အဝိက္ခေပလက္ခဏေ ဣန္ဒဋ္ဌံ ကာရေတီတိ သမာဓိန္ဒြိယံ။ ဒဿနလက္ခဏေ ဣန္ဒဋ္ဌံ ကာရေတီတိ ပညိန္ဒြိယံ။ အနညာတညဿာမီတိ ပဝတ္တေ ဇာနနလက္ခဏေ ဣန္ဒဋ္ဌံ ကာရေတီတိ အနညာတညဿာမီတိန္ဒြိယံ။ ဉာတာနံယေဝ ဓမ္မာနံ ပုန အာဇာနနေ ဣန္ဒဋ္ဌံ ကာရေတီတိ အညိန္ဒြိယံ။ အညာတာဝီဘာဝေ ဣန္ဒဋ္ဌံ ကာရေတီတိ အညာတာဝိန္ဒြိယံ။
ဣဓ သုတ္တန္တဘာဇနီယံ နာမ န ဂဟိတံ။ ကသ္မာ? သုတ္တန္တေ ဣမာယ ပဋိပါဋိယာ ဗာဝီသတိယာ ဣန္ဒြိယာနံ အနာဂတတ္တာ။ သုတ္တန္တသ္မိဉှိ ကတ္ထစိ ဒွေ ဣန္ဒြိယာနိ ကထိတာနိ, ကတ္ထစိ တီဏိ, ကတ္ထစိ ပဉ္စ။ ဧဝံ ပန နိရန္တရံ ဒွါဝီသတိ အာဂတာနိ နာမ နတ္ထိ။ အယံ တာဝေတ္ထ အဋ္ဌကထာနယော။ အယံ ပန အပရော နယော – ဧတေသု ဟိ
အတ္ထတော လက္ခဏာဒီဟိ, ကမတော စ ဝိဇာနိယာ၊
ဘေဒါဘေဒါ တထာ ကိစ္စာ, ဘူမိတော စ ဝိနိစ္ဆယံ။
တတ္ထ စက္ခာဒီနံ တာဝ ‘‘စက္ခတီတိ စက္ခူ’’တိအာဒိနာ နယေန အတ္ထော ပကာသိတော။ ပစ္ဆိမေသု ပန တီသု ပဌမံ ‘ပုဗ္ဗဘာဂေ အနညာတံ အမတံ ပဒံ စတုသစ္စဓမ္မံ ဝါ ဇာနိဿာမီ’တိ ဧဝံ ပဋိပန္နဿ ဥပ္ပဇ္ဇနတော ဣန္ဒြိယဋ္ဌသမ္ဘဝတော စ အနညာတညဿာမီတိန္ဒြိယန္တိ ဝုတ္တံ။ ဒုတိယံ အာဇာနနတော စ ဣန္ဒြိယဋ္ဌသမ္ဘဝတော စ အညိန္ဒြိယံ။ တတိယံ အညာတာဝိနော စတူသု သစ္စေသု
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၁၉။)နိဋ္ဌိတဉာဏကိစ္စဿ ခီဏာသဝဿေဝ ဥပ္ပဇ္ဇနတော ဣန္ဒြိယဋ္ဌသမ္ဘဝတော စ အညာတာဝိန္ဒြိယံ။
ကော ပနေသ ဣန္ဒြိယဋ္ဌော နာမာတိ? ဣန္ဒလိင်္ဂဋ္ဌော ဣန္ဒြိယဋ္ဌော, ဣန္ဒဒေသိတဋ္ဌော ဣန္ဒြိယဋ္ဌော, ဣန္ဒဒိဋ္ဌဋ္ဌော ဣန္ဒြိယဋ္ဌော, ဣန္ဒသိဋ္ဌဋ္ဌော ဣန္ဒြိယဋ္ဌော, ဣန္ဒဇုဋ္ဌဋ္ဌော ဣန္ဒြိယဋ္ဌော။ သော သဗ္ဗောပိ ဣဓ ယထာယောဂံ ယုဇ္ဇတိ။ ဘဂဝါ ဟိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ပရမိဿရိယဘာဝတော ဣန္ဒော။ ကုသလာကုသလဉ္စ ကမ္မံ ကမ္မေသု ကဿစိ ဣဿရိယာဘာဝတော။ တေနေဝေတ္ထ ကမ္မသဉ္ဇနိတာနိ ဣန္ဒြိယာနိ ကုသလာကုသလကမ္မံ ဥလ္လိင်္ဂေန္တိ။ တေန စ သိဋ္ဌာနီတိ ဣန္ဒလိင်္ဂဋ္ဌေန ဣန္ဒသိဋ္ဌဋ္ဌေန စ ဣန္ဒြိယာနိ။ သဗ္ဗာနေဝ ပနေတာနိ ဘဂဝတာ ယထာဘူတတော ပကာသိတာနိ စ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါနိ စာတိ ဣန္ဒဒေသိတဋ္ဌေန ဣန္ဒဒိဋ္ဌဋ္ဌေန စ ဣန္ဒြိယာနိ။ တေနေဝ ဘဂဝတာ မုနိန္ဒေန ကာနိစိ ဂေါစရာသေဝနာယ, ကာနိစိ ဘာဝနာသေဝနာယ သေဝိတာနီတိ ဣန္ဒဇုဋ္ဌဋ္ဌေနပိ ဣန္ဒြိယာနိ။ အပိစ အာဓိပစ္စသင်္ခါတေန ဣဿရိယဋ္ဌေနာပိ ဧတာနိ ဣန္ဒြိယာနိ။ စက္ခုဝိညာဏာဒိပ္ပဝတ္တိယဉှိ စက္ခာဒီနံ သိဒ္ဓမာဓိပစ္စံ၊ တသ္မိံ တိက္ခေ တိက္ခတ္တာ မန္ဒေ စ မန္ဒတ္တာတိ။ အယံ တာဝေတ္ထ ‘အတ္ထတော’ ဝိနိစ္ဆယော။
‘လက္ခဏာဒီဟီ’တိ လက္ခဏရသပစ္စုပဋ္ဌာနပဒဋ္ဌာနေဟိပိ စက္ခာဒီနံ ဝိနိစ္ဆယံ ဝိဇာနိယာတိ အတ္ထော။ တာနိ နေသံ လက္ခဏာဒီနိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယာနေဝ။ ပညိန္ဒြိယာဒီနိ ဟိ စတ္တာရိ အတ္ထတော အမောဟောယေဝ။ သေသာနိ တတ္ထ သရူပေနေဝါဂတာနိ။
‘ကမတော’တိ အယမ္ပိ ဒေသနာက္ကမောဝ။ တတ္ထ အဇ္ဈတ္တဓမ္မံ ပရိညာယ အရိယဘူမိပဋိလာဘော ဟောတီတိ အတ္တဘာဝပရိယာပန္နာနိ စက္ခုန္ဒြိယာဒီနိ ပဌမံ ဒေသိတာနိ။ သော ပနတ္တဘာဝေါ ယံ ဓမ္မံ ဥပါဒါယ ဣတ္ထီတိ ဝါ ပုရိသောတိ ဝါ သင်္ခံ ဂစ္ဆတိ, အယံ သောတိ နိဒဿနတ္ထံ တတော ဣတ္ထိန္ဒြိယံ ပုရိသိန္ဒြိယဉ္စ။ သော ဒုဝိဓောပိ ဇီဝိတိန္ဒြိယပဋိဗဒ္ဓဝုတ္တီတိ ဉာပနတ္ထံ တတော ဇီဝိတိန္ဒြိယံ။ ယာဝ တဿ ပဝတ္တိ တာဝ ဧတေသံ ဝေဒယိတာနံ အနိဝတ္တိ။ ယံ ကိဉ္စိ ဝေဒယိတံ သဗ္ဗံ တံ သုခဒုက္ခန္တိ ဉာပနတ္ထံ တတော သုခိန္ဒြိယာဒီနိ။ တံနိရောဓတ္ထံ ပန ဧတေ ဓမ္မာ ဘာဝေတဗ္ဗာတိ ပဋိပတ္တိဒဿနတ္ထံ တတော သဒ္ဓါဒီနိ။ ဣမာယ ပဋိပတ္တိယာ ဧသ ဓမ္မော ပဌမံ အတ္တနိ ပါတုဘဝတီတိ ပဋိပတ္တိယာ အမောဃဘာဝဒဿနတ္ထံ တတော အနညာတညဿာမီတိန္ဒြိယံ။ တဿေဝ ဖလတ္တာ တတော အနန္တရံ ဘာဝေတဗ္ဗတ္တာ စ တတော အညိန္ဒြိယံ။ ဣတော ပရံ ဘာဝနာယ ဣမဿ အဓိဂမော, အဓိဂတေ စ ပနိမသ္မိံ နတ္ထိ ကိဉ္စိ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၂၀။)ဥတ္တရိ ကရဏီယန္တိ ဉာပနတ္ထံ အန္တေ ပရမဿာသဘူတံ အညာတာဝိန္ဒြိယံ ဒေသိတန္တိ အယမေတ္ထ ကမော။
‘ဘေဒါဘေဒါ’တိ ဇီဝိတိန္ဒြိယဿေဝ စေတ္ထ ဘေဒေါ။ တဉှိ ရူပဇီဝိတိန္ဒြိယံ အရူပဇီဝိတိန္ဒြိယန္တိ ဒုဝိဓံ ဟောတိ။ သေသာနံ အဘေဒေါတိ ဧဝမေတ္ထ ဘေဒါဘေဒတော ဝိနိစ္ဆယံ ဝိဇာနိယာ။
‘ကိစ္စာ’တိ ကိံ ဣန္ဒြိယာနံ ကိစ္စန္တိ စေ? စက္ခုန္ဒြိယဿ တာဝ ‘‘စက္ခာယတနံ စက္ခုဝိညာဏဓာတုယာ တံသမ္ပယုတ္တကာနဉ္စ ဓမ္မာနံ ဣန္ဒြိယပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ ဝစနတော ယံ တံ ဣန္ဒြိယပစ္စယဘာဝေန သာဓေတဗ္ဗံ အတ္တနော တိက္ခမန္ဒာဒိဘာဝေန စက္ခုဝိညာဏာဒိဓမ္မာနံ တိက္ခမန္ဒာဒိသင်္ခါတံ အတ္တာကာရာနုဝတ္တာပနံ ဣဒံ ‘ကိစ္စံ’။ ဧဝံ သောတဃာနဇိဝှါကာယာနံ။ မနိန္ဒြိယဿ ပန သဟဇာတဓမ္မာနံ အတ္တနော ဝသဝတ္တာပနံ, ဇီဝိတိန္ဒြိယဿ သဟဇာတဓမ္မာနုပါလနံ, ဣတ္ထိန္ဒြိယပုရိသိန္ဒြိယာနံ ဣတ္ထိပုရိသနိမိတ္တကုတ္တာကပ္ပါကာရာနုဝိဓာနံ, သုခဒုက္ခသောမနဿဒေါမနဿိန္ဒြိယာနံ သဟဇာတဓမ္မေ အဘိဘဝိတွာ ယထာသကံ ဩဠာရိကာကာရာနုပါပနံ, ဥပေက္ခိန္ဒြိယဿ သန္တပဏီတမဇ္ဈတ္တာကာရာနုပါပနံ, သဒ္ဓါဒီနံ ပဋိပက္ခာဘိဘဝနံ သမ္ပယုတ္တဓမ္မာနဉ္စ ပသန္နာကာရာဒိဘာဝသမ္ပာပနံ, အနညာတညဿာမီတိန္ဒြိယဿ သံယောဇနတ္တယပ္ပဟာနဉ္စေဝ သမ္ပယုတ္တကာနဉ္စ တပ္ပဟာနာဘိမုခဘာဝကရဏံ, အညိန္ဒြိယဿ ကာမရာဂဗျာပါဒါဒိတနုကရဏပဟာနဉ္စေဝ သဟဇာတာနဉ္စ အတ္တနော ဝသာနုဝတ္တာပနံ, အညာတာဝိန္ဒြိယဿ သဗ္ဗကိစ္စေသု ဥဿုက္ကပ္ပဟာနဉ္စေဝ အမတာဘိမုခဘာဝပစ္စယတာ စ သမ္ပယုတ္တာနန္တိ ဧဝမေတ္ထ ကိစ္စတော ဝိနိစ္ဆယံ ဝိဇာနိယာ။
‘ဘူမိတော’တိ စက္ခုသောတဃာနဇိဝှါကာယဣတ္ထိပုရိသသုခဒုက္ခဒေါမနဿိန္ဒြိယာနိ စေတ္ထ ကာမာဝစရာနေဝ။ မနိန္ဒြိယဇီဝိတိန္ဒြိယဥပေက္ခိန္ဒြိယာနိ, သဒ္ဓါဝီရိယသတိသမာဓိပညိန္ဒြိယာနိ စ စတုဘူမိပရိယာပန္နာနိ။ သောမနဿိန္ဒြိယံ ကာမာဝစရ-ရူပါဝစရ-လောကုတ္တရဝသေန ဘူမိတ္တယပရိယာပန္နံ။ အဝသာနေ တီဏိ လောကုတ္တရာနေဝါတိ ဧဝံ ဘူမိတော ဝိနိစ္ဆယံ ဝိဇာနိယာ။ ဧဝဉှိ ဝိဇာနန္တော –
သံဝေဂဗဟုလော ဘိက္ခု, ဌိတော ဣန္ဒြိယသံဝရေ၊
ဣန္ဒြိယာနိ ပရိညာယ, ဒုက္ခဿန္တံ နိဂစ္ဆတီတိ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၂၁။)֍ ဋီ ၂၂၀။ နိဒ္ဒေသဝါရေ ‘‘ယံ စက္ခု စတုန္နံ မဟာဘူတာန’’န္တိအာဒိ သဗ္ဗံ ဓမ္မသင်္ဂဏိယံ ပဒဘာဇနေ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၅၉၅ အာဒယော) ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဝီရိယိန္ဒြိယသမာဓိန္ဒြိယနိဒ္ဒေသာဒီသု စ သမ္မာဝါယာမော မိစ္ဆာဝါယာမော သမ္မာသမာဓိ မိစ္ဆာသမာဓီတိအာဒီနိ န ဝုတ္တာနိ။ ကသ္မာ? သဗ္ဗသင်္ဂါဟကတ္တာ။ သဗ္ဗသင်္ဂါဟကာနိ ဟိ ဣဓ ဣန္ဒြိယာနိ ကထိတာနိ။ ဧဝံ သန္တေပေတ္ထ ဒသ ဣန္ဒြိယာနိ လောကိယာနိ ကာမာဝစရာနေဝ, တီဏိ လောကုတ္တရာနိ, နဝ လောကိယလောကုတ္တရမိဿကာနီတိ။
အဘိဓမ္မဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ။
၂။ ပဉှာပုစ္ဆကဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၂၁။ ပဉှာပုစ္ဆကေ သဗ္ဗေသမ္ပိ ဣန္ဒြိယာနံ ကုသလာဒိဝိဘာဂေါ ပါဠိနယာနုသာရေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။
֍ ဋီ ၂၂၃။ အာရမ္မဏတ္တိကေသု ပန သတ္တိန္ဒြိယာ အနာရမ္မဏာတိ စက္ခုသောတဃာနဇိဝှါကာယဣတ္ထိပုရိသိန္ဒြိယာနိ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဇီဝိတိန္ဒြိယံ ပန အရူပမိဿကတ္တာ ဣဓ အနာဘဋ္ဌံ။ ဒွိန္ဒြိယာတိ ဒွေ ဣန္ဒြိယာ၊ သုခဒုက္ခဒွယံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ တဉှိ ဧကန္တပရိတ္တာရမ္မဏံ။ ဒေါမနဿိန္ဒြိယံ သိယာ ပရိတ္တာရမ္မဏံ, သိယာ မဟဂ္ဂတာရမ္မဏန္တိ ကာမာဝစရဓမ္မေ အာရဗ္ဘ ပဝတ္တိကာလေ ပရိတ္တာရမ္မဏံ ဟောတိ, ရူပါဝစရာရူပါဝစရေ ပန အာရဗ္ဘ ပဝတ္တိကာလေ မဟဂ္ဂတာရမ္မဏံ, ပဏ္ဏတ္တိံ အာရဗ္ဘ ပဝတ္တိကာလေ နဝတ္တဗ္ဗာရမ္မဏံ။ နဝိန္ဒြိယာ သိယာ ပရိတ္တာရမ္မဏာတိ မနိန္ဒြိယဇီဝိတိန္ဒြိယသောမနဿိန္ဒြိယဥပေက္ခိန္ဒြိယာနိ စေဝ သဒ္ဓါဒိပဉ္စကဉ္စ သန္ဓာယ ဣဒံ ဝုတ္တံ။ ဇီဝိတိန္ဒြိယဉှိ ရူပမိဿကတ္တာ အနာရမ္မဏေသု ရူပဓမ္မေသု သင်္ဂဟိတမ္ပိ အရူပကောဋ္ဌာသေန သိယာပက္ခေ သင်္ဂဟိတံ။
စတ္တာရိ ဣန္ဒြိယာနီတိ သုခဒုက္ခဒေါမနဿအညာတာဝိန္ဒြိယာနိ။ တာနိ ဟိ မဂ္ဂါရမ္မဏတ္တိကေ န ဘဇန္တိ။ မဂ္ဂဟေတုကန္တိ သဟဇာတဟေတုံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဝီရိယဝီမံသာဇေဋ္ဌကကာလေ သိယာ မဂ္ဂါဓိပတိ, ဆန္ဒစိတ္တဇေဋ္ဌကကာလေ သိယာ နဝတ္တဗ္ဗာ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၂၂။)ဒသိန္ဒြိယာ သိယာ ဥပ္ပန္နာ, သိယာ ဥပ္ပါဒိနောတိ သတ္တ ရူပိန္ဒြိယာနိ တီဏိ စ ဝိပါကိန္ဒြိယာနိ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ ဒသိန္ဒြိယာနိ ဒေါမနဿေန သဒ္ဓိံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တာနေဝ။ တတ္ထ ဒေါမနဿိန္ဒြိယံ ပဏ္ဏတ္တိံ အာရဗ္ဘ ပဝတ္တိကာလေ နဝတ္တဗ္ဗာရမ္မဏံ, သေသာနိ နိဗ္ဗာနပစ္စဝေက္ခဏကာလေပိ။ တီဏိန္ဒြိယာနိ ဗဟိဒ္ဓါရမ္မဏာနီတိ တီဏိ လောကုတ္တရိန္ဒြိယာနိ။ စတ္တာရီတိ သုခဒုက္ခသောမနဿဒေါမနဿာနိ။ တာနိ ဟိ အဇ္ဈတ္တဓမ္မေပိ ဗဟိဒ္ဓါဓမ္မေပိ အာရဗ္ဘ ပဝတ္တန္တိ။ အဋ္ဌိန္ဒြိယာတိ မနိန္ဒြိယဇီဝိတိန္ဒြိယဥပေက္ခိန္ဒြိယာနိ စေဝ သဒ္ဓါဒိပဉ္စကဉ္စ။ တတ္ထ အာကိဉ္စညာယတနကာလေ နဝတ္တဗ္ဗာရမ္မဏတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
ဣတိ ဣမသ္မိမ္ပိ ပဉှာပုစ္ဆကေ ဒသိန္ဒြိယာနိ ကာမာဝစရာနိ, တီဏိ လောကုတ္တရာနိ, နဝ လောကိယလောကုတ္တရမိဿကာနေဝ ကထိတာနီတိ။ အယမ္ပိ အဘိဓမ္မဘာဇနီယေန သဒ္ဓိံ ဧကပရိစ္ဆေဒေါဝ ဟောတိ။ အယံ ပန ဣန္ဒြိယဝိဘင်္ဂေါ ဒွေပရိဝဋ္ဋံ နီဟရိတွာ ဘာဇေတွာ ဒဿိတောတိ။
သမ္မောဟဝိနောဒနိယာ ဝိဘင်္ဂဋ္ဌကထာယ
ဣန္ဒြိယဝိဘင်္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၂၃။)၆။ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒဝိဘင်္ဂေါ
၁။ သုတ္တန္တဘာဇနီယံ ဥဒ္ဒေသဝါရဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၂၅။ ဣဒါနိ တဒနန္တရေ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒဝိဘင်္ဂေ ယာ ‘‘အယံ အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ’’တိအာဒိနာ နယေန တန္တိ နိက္ခိတ္တာ, တဿာ အတ္ထသံဝဏ္ဏနံ ကရောန္တေန ဝိဘဇ္ဇဝါဒိမဏ္ဍလံ ဩတရိတွာ အာစရိယေ အနဗ္ဘာစိက္ခန္တေန သကသမယံ အဝေါက္ကမန္တေန ပရသမယံ အနာယူဟန္တေန သုတ္တံ အပ္ပဋိဗာဟန္တေန ဝိနယံ အနုလောမေန္တေန မဟာပဒေသေ ဩလောကေန္တေန ဓမ္မံ ဒီပေန္တေန အတ္ထံ သင်္ဂဟန္တေန တမေဝတ္ထံ ပုန အာဝတ္တေတွာ အပရေဟိပိ ပရိယာယေဟိ နိဒ္ဒိသန္တေန စ ယသ္မာ အတ္ထသံဝဏ္ဏနာ ကာတဗ္ဗာ ဟောတိ, ပကတိယာပိ စ ဒုက္ကရာဝ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒဿ အတ္ထသံဝဏ္ဏနာ, ယထာဟု ပေါရာဏာ –
‘‘သစ္စံ သတ္တော ပဋိသန္ဓိ, ပစ္စယာကာရမေဝ စ၊
ဒုဒ္ဒသာ စတုရော ဓမ္မာ, ဒေသေတုဉ္စ သုဒုက္ကရာ’’တိ။
တသ္မာ ‘‘အညတြ အာဂမာဓိဂမပ္ပတ္တေဟိ န သုကရာ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒဿ အတ္ထဝဏ္ဏနာ’’တိ ပရိတုလယိတွာ –
ဝတ္တုကာမော အဟံ အဇ္ဇ, ပစ္စယာကာရဝဏ္ဏနံ၊
ပတိဋ္ဌံ နာဓိဂစ္ဆာမိ, အဇ္ဈောဂါဠှောဝ သာဂရံ။
သာသနံ ပနိဒံ နာနာ-ဒေသနာနယမဏ္ဍိတံ၊
ပုဗ္ဗာစရိယမဂ္ဂေါ စ, အဗ္ဗောစ္ဆိန္နော ပဝတ္တတိ။
ယသ္မာ တသ္မာ တဒုဘယံ, သန္နိဿာယတ္ထဝဏ္ဏနံ၊
အာရဘိဿာမိ ဧတဿ, တံ သုဏာထ သမာဟိတာ။
ဝုတ္တဉှေတံ ပုဗ္ဗာစရိယေဟိ –
‘‘ယော ကောစိမံ အဋ္ဌိံ ကတွာ သုဏေယျ,
လဘေထ ပုဗ္ဗာပရိယံ ဝိသေသံ၊
လဒ္ဓါန ပုဗ္ဗာပရိယံ ဝိသေသံ,
အဒဿနံ မစ္စုရာဇဿ ဂစ္ဆေ’’တိ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၂၄။)အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာတိအာဒီသု ဟိ အာဒိတောယေဝ တာဝ –
ဒေသနာဘေဒတော အတ္ထ-လက္ခဏေကဝိဓာဒိတော၊
အင်္ဂါနဉ္စ ဝဝတ္ထာနာ, ဝိညာတဗ္ဗော ဝိနိစ္ဆယော။
တတ္ထ ‘ဒေသနာဘေဒတော’တိ ဘဂဝတော ဟိ ဝလ္လိဟာရကာနံ စတုန္နံ ပုရိသာနံ ဝလ္လိဂ္ဂဟဏံ ဝိယ အာဒိတော ဝါ မဇ္ဈတော ဝါ ပဋ္ဌာယ ယာဝ ပရိယောသာနံ, တထာ ပရိယောသာနတော ဝါ မဇ္ဈတော ဝါ ပဋ္ဌာယ ယာဝ အာဒီတိ စတုဗ္ဗိဓာ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒဒေသနာ။ ယထာ ဟိ ဝလ္လိဟာရကေသု စတူသု ပုရိသေသု ဧကော ဝလ္လိယာ မူလမေဝ ပဌမံ ပဿတိ, သော တံ မူလေ ဆေတွာ သဗ္ဗံ အာကဍ္ဎိတွာ အာဒါယ ကမ္မေ ဥပနေတိ, ဧဝံ ဘဂဝါ ‘‘ဣတိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ…ပေ… ဇာတိပစ္စယာ ဇရာမရဏ’’န္တိ အာဒိတော (မ။ နိ။ ၁။၄၀၂) ပဋ္ဌာယ ယာဝ ပရိယောသာနာပိ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒံ ဒေသေတိ။
ယထာ ပန တေသု ပုရိသေသု ဧကော ဝလ္လိယာ မဇ္ဈံ ပဌမံ ပဿတိ, သော မဇ္ဈေ ဆိန္ဒိတွာ ဥပရိဘာဂံယေဝ အာကဍ္ဎိတွာ အာဒါယ ကမ္မေ ဥပနေတိ, ဧဝံ ဘဂဝါ ‘‘တဿ တံ ဝေဒနံ အဘိနန္ဒတော အဘိဝဒတော အဇ္ဈောသာယ တိဋ္ဌတော ဥပ္ပဇ္ဇတိ နန္ဒီ၊ ယာ ဝေဒနာသု နန္ဒီ, တဒုပါဒါနံ, တဿုပါဒါနပစ္စယာ ဘဝေါ, ဘဝပစ္စယာ ဇာတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၄၀၉၊ သံ။ နိ။ ၃။၅) မဇ္ဈတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ပရိယောသာနာပိ ဒေသေတိ။
ယထာ စ တေသု ပုရိသေသု ဧကော ဝလ္လိယာ အဂ္ဂံ ပဌမံ ပဿတိ, သော အဂ္ဂေ ဂဟေတွာ အဂ္ဂါနုသာရေန ယာဝ မူလာ သဗ္ဗံ အာဒါယ ကမ္မေ ဥပနေတိ, ဧဝံ ဘဂဝါ ‘‘ဇာတိပစ္စယာ ဇရာမရဏန္တိ ဣတိ ခေါ ပနေတံ ဝုတ္တံ, ဇာတိပစ္စယာ နု ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဇရာမရဏံ နော ဝါ ကထံ ဝါ ဧတ္ထ ဟောတီ’’တိ? ‘‘ဇာတိပစ္စယာ, ဘန္တေ, ဇရာမရဏံ၊ ဧဝံ နော ဧတ္ထ ဟောတိ – ဇာတိပစ္စယာ ဇရာမရဏ’’န္တိ။ ‘‘ဘဝပစ္စယာ ဇာတိ…ပေ… အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာတိ ဣတိ ခေါ ပနေတံ ဝုတ္တံ, အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ နု ခေါ, ဘိက္ခဝေ, သင်္ခါရာ နော ဝါ ကထံ ဝါ ဧတ္ထ ဟောတီ’’တိ? ‘‘အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ, ဘန္တေ, သင်္ခါရာ၊ ဧဝံ နော ဧတ္ထ ဟောတိ – အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ’’တိ ပရိယောသာနတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ အာဒိတောပိ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒံ ဒေသေတိ။
ယထာ ပန တေသု ပုရိသေသု ဧကော ဝလ္လိယာ မဇ္ဈမေဝ ပဌမံ ပဿတိ, သော မဇ္ဈေ ဆိန္ဒိတွာ ဟေဋ္ဌာ ဩတရန္တော ယာဝ မူလာ အာဒါယ ကမ္မေ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၂၅။)ဥပနေတိ, ဧဝံ ဘဂဝါ ‘‘ဣမေ, ဘိက္ခဝေ, စတ္တာရော အာဟာရာ ကိံ နိဒါနာ, ကိံ သမုဒယာ, ကိံ ဇာတိကာ, ကိံ ပဘဝါ? ဣမေ စတ္တာရော အာဟာရာ တဏှာနိဒါနာ, တဏှာသမုဒယာ, တဏှာဇာတိကာ, တဏှာပဘဝါ။ တဏှာ စာယံ, ဘိက္ခဝေ, ကိံ နိဒါနာ? ဝေဒနာ, ဖဿော, သဠာယတနံ, နာမရူပံ, ဝိညာဏံ။ သင်္ခါရာ ကိံ နိဒါနာ…ပေ… သင်္ခါရာ အဝိဇ္ဇာနိဒါနာ, အဝိဇ္ဇာသမုဒယာ, အဝိဇ္ဇာဇာတိကာ, အဝိဇ္ဇာပဘဝါ’’တိ (သံ။ နိ။ ၂။၁၁) မဇ္ဈတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ အာဒိတော ဒေသေတိ။
ကသ္မာ ပနေဝံ ဒေသေတီတိ? ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒဿ သမန္တဘဒ္ဒကတ္တာ, သယဉ္စ ဒေသနာဝိလာသပ္ပတ္တတ္တာ။ သမန္တဘဒ္ဒကော ဟိ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒေါ တတော တတော ဉာယပ္ပဋိဝေဓာယ သံဝတ္တတိယေဝ။ ဒေသနာဝိလာသပ္ပတ္တော စ ဘဂဝါ စတုဝေသာရဇ္ဇပ္ပဋိသမ္ဘိဒါယောဂေန စတုဗ္ဗိဓဂမ္ဘီရဘာဝပ္ပတ္တိယာ စ။ သော ဒေသနာဝိလာသပ္ပတ္တတ္တာ နာနာနယေဟေဝ ဓမ္မံ ဒေသေတိ။ ဝိသေသတော ပနဿ ယာ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ အနုလောမဒေသနာ, သာ ပဝတ္တိကာရဏဝိဘာဂသမ္မူဠှံ ဝေနေယျဇနံ သမနုပဿတော ယထာသကေဟိ ကာရဏေဟိ ပဝတ္တိသန္ဒဿနတ္ထံ ဥပ္ပတ္တိက္ကမသန္ဒဿနတ္ထဉ္စ ပဝတ္တိတာတိ ဉာတဗ္ဗာ။
ယာ ပရိယောသာနတော ပဋ္ဌာယ ပဋိလောမဒေသနာ, သာ ‘‘ကိစ္ဆံ ဝတာယံ လောကော အာပန္နော ဇာယတိ စ ဇီယတိ စ မီယတိ စာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၅၇) အာဒိနာ နယေန ကိစ္ဆာပန္နံ လောကမနုဝိလောကယတော ပုဗ္ဗဘာဂပ္ပဋိဝေဓာနုသာရေန တဿ တဿ ဇရာမရဏာဒိကဿ ဒုက္ခဿ အတ္တနာဓိဂတကာရဏသန္ဒဿနတ္ထံ။ ယာ ပန မဇ္ဈတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ အာဒိ, သာ အာဟာရနိဒါနဝဝတ္ထာပနာနုသာရေန ယာဝ အတီတံ အဒ္ဓါနံ အတိဟရိတွာ ပုန အတီတဒ္ဓတော ပဘုတိ ဟေတုဖလပဋိပါဋိသန္ဒဿနတ္ထံ။ ယာ ပန မဇ္ဈတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ပရိယောသာနာ ပဝတ္တာ, သာ ပစ္စုပ္ပန္နေ အဒ္ဓါနေ အနာဂတဒ္ဓဟေတုသမုဋ္ဌာနတော ပဘုတိ အနာဂတဒ္ဓသန္ဒဿနတ္ထံ။ တာသု ယာ သာ ပဝတ္တိကာရဏသမ္မူဠှဿ ဝေနေယျဇနဿ ယထာသကေဟိ ကာရဏေဟိ ပဝတ္တိသန္ဒဿနတ္ထံ ဥပ္ပတ္တိက္ကမသန္ဒဿနတ္ထဉ္စ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ အနုလောမဒေသနာ ဝုတ္တာ, သာ ဣဓ နိက္ခိတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
ကသ္မာ ပနေတ္ထ အဝိဇ္ဇာ အာဒိတော ဝုတ္တာ? ကိံ ပကတိဝါဒီနံ ပကတိ ဝိယ အဝိဇ္ဇာပိ အကာရဏံ မူလကာရဏံ လောကဿာတိ? န အကာရဏံ။ ‘‘အာသဝသမုဒယာ အဝိဇ္ဇာသမုဒယော’’တိ ဟိ အဝိဇ္ဇာယ ကာရဏံ ဝုတ္တံ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၂၆။)အတ္ထိ ပန ပရိယာယော ယေန မူလကာရဏံ သိယာ။ ကော ပန သောတိ? ဝဋ္ဋကထာယ သီသဘာဝေါ။ ဘဂဝါ ဟိ ဝဋ္ဋကထံ ကထေန္တော ဒွေ ဓမ္မေ သီသံ ကတွာ ကထေသိ – အဝိဇ္ဇံ ဝါ ဘဝတဏှံ ဝါ။ ယထာဟ – ‘‘ပုရိမာ, ဘိက္ခဝေ, ကောဋိ န ပညာယတိ အဝိဇ္ဇာယ ‘ဣတော ပုဗ္ဗေ အဝိဇ္ဇာ နာဟောသိ, အထ ပစ္ဆာ သမဘဝီ’တိ။ ဧဝဉ္စေတံ, ဘိက္ခဝေ, ဝုစ္စတိ, အထ စ ပန ပညာယတိ ‘ဣဒပ္ပစ္စယာ အဝိဇ္ဇာ’’တိ (အ။ နိ။ ၁၀။၆၁)၊ ဘဝတဏှံ ဝါ, ယထာဟ – ‘‘ပုရိမာ, ဘိက္ခဝေ, ကောဋိ န ပညာယတိ ဘဝတဏှာယ ‘ဣတော ပုဗ္ဗေ ဘဝတဏှာ နာဟောသိ, အထ ပစ္ဆာ သမဘဝီ’တိ။ ဧဝဉ္စေတံ, ဘိက္ခဝေ, ဝုစ္စတိ, အထ စ ပန ပညာယတိ ‘ဣဒပ္ပစ္စယာ ဘဝတဏှာ’’တိ (အ။ နိ။ ၁၀။၆၂)။
ကသ္မာ ပန ဘဂဝါ ဝဋ္ဋကထံ ကထေန္တော ဣမေ ဒွေဝ ဓမ္မေ သီသံ ကတွာ ကထေသီတိ? သုဂတိဒုဂ္ဂတိဂါမိနော ကမ္မဿ ဝိသေသဟေတုဘူတတ္တာ။ ဒုဂ္ဂတိဂါမိနော ဟိ ကမ္မဿ ဝိသေသဟေတု အဝိဇ္ဇာ။ ကသ္မာ? ယသ္မာ အဝိဇ္ဇာဘိဘူတော ပုထုဇ္ဇနော, အဂ္ဂိသန္တာပလဂုဠာဘိဃာတပရိဿမာဘိဘူတာ ဝဇ္ဈဂါဝီ တာယ ပရိဿမာတုရတာယ နိရဿာဒမ္ပိ အတ္တနော အနတ္ထာဝဟမ္ပိ စ ဥဏှောဒကပါနံ ဝိယ, ကိလေသသန္တာပတော နိရဿာဒမ္ပိ ဒုဂ္ဂတိဝိနိပါတတော စ အတ္တနော အနတ္ထာဝဟမ္ပိ ပါဏာတိပါတာဒိမနေကပ္ပကာရံ ဒုဂ္ဂတိဂါမိကမ္မံ အာရဘတိ။ သုဂတိဂါမိနော ပန ကမ္မဿ ဝိသေသဟေတု ဘဝတဏှာ။ ကသ္မာ? ယသ္မာ ဘဝတဏှာဘိဘူတော ပုထုဇ္ဇနော, ယထာ ဝုတ္တပ္ပကာရာ ဂါဝီ သီတုဒကတဏှာယ သအဿာဒံ အတ္တနော ပရိဿမဝိနောဒနဉ္စ သီတုဒကပါနံ ဝိယ, ကိလေသသန္တာပဝိရဟတော သအဿာဒံ သုဂတိသမ္ပာပနေန အတ္တနော ဒုဂ္ဂတိဒုက္ခပရိဿမဝိနောဒနဉ္စ ပါဏာတိပါတာဝေရမဏီအာဒိမနေကပ္ပကာရံ သုဂတိဂါမိကမ္မံ အာရဘတိ။
ဧတေသု ပန ဝဋ္ဋကထာယ သီသဘူတေသု ဓမ္မေသု ကတ္ထစိ ဘဂဝါ ဧကဓမ္မမူလိကံ ဒေသနံ ဒေသေတိ, သေယျထိဒံ – ‘‘ဣတိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, အဝိဇ္ဇူပနိသာ သင်္ခါရာ, သင်္ခါရူပနိသံ ဝိညာဏ’’န္တိအာဒိ (သံ။ နိ။ ၂။၂၃)။ တထာ ‘‘ဥပါဒါနီယေသု, ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မေသု အဿာဒါနုပဿိနော ဝိဟရတော တဏှာ ပဝဍ္ဎတိ, တဏှာပစ္စယာ ဥပါဒါန’’န္တိအာဒိ (သံ။ နိ။ ၂။၅၂)။ ကတ္ထစိ ဥဘယမူလိကမ္ပိ, သေယျထိဒံ – ‘‘အဝိဇ္ဇာနီဝရဏဿ, ဘိက္ခဝေ, ဗာလဿ တဏှာယ သမ္ပယုတ္တဿ ဧဝမယံ ကာယော သမုဒါဂတော။ ဣတိ အယဉ္စေဝ ကာယော ဗဟိဒ္ဓါ စ နာမရူပံ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၂၇။)ဣတ္ထေတံ ဒွယံ, ဒွယံ ပဋိစ္စ ဖဿော, သဠေဝါယတနာနိ ယေဟိ ဖုဋ္ဌော ဗာလော သုခဒုက္ခံ ပဋိသံဝေဒေတီ’’တိအာဒိ (သံ။ နိ။ ၂။၁၉)။ တာသု တာသု ဒေသနာသု ‘‘အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ’’တိ အယမိဓ အဝိဇ္ဇာဝသေန ဧကဓမ္မမူလိကာ ဒေသနာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဧဝံ တာဝေတ္ထ ဒေသနာဘေဒတော ဝိညာတဗ္ဗော ဝိနိစ္ဆယော။
‘အတ္ထတော’တိ အဝိဇ္ဇာဒီနံ ပဒါနံ အတ္ထတော, သေယျထိဒံ – ပူရေတုံ အယုတ္တဋ္ဌေန ကာယဒုစ္စရိတာဒိ အဝိန္ဒိယံ နာမ၊ အလဒ္ဓဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ တံ အဝိန္ဒိယံ ဝိန္ဒတီတိ အဝိဇ္ဇာ။ တဗ္ဗိပရီတတော ကာယသုစရိတာဒိ ဝိန္ဒိယံ နာမ။ တံ ဝိန္ဒိယံ န ဝိန္ဒတီတိ အဝိဇ္ဇာ။ ခန္ဓာနံ ရာသဋ္ဌံ, အာယတနာနံ အာယတနဋ္ဌံ, ဓာတူနံ သုညဋ္ဌံ, သစ္စာနံ တထဋ္ဌံ, ဣန္ဒြိယာနံ အာဓိပတေယျဋ္ဌံ အဝိဒိတံ ကရောတီတိ အဝိဇ္ဇာ။ ဒုက္ခာဒီနံ ပီဠနာဒိဝသေန ဝုတ္တံ စတုဗ္ဗိဓံ စတုဗ္ဗိဓံ အတ္ထံ အဝိဒိတံ ကရောတီတိပိ အဝိဇ္ဇာ။ အန္တဝိရဟိတေ သံသာရေ သဗ္ဗယောနိဂတိဘဝဝိညာဏဋ္ဌိတိသတ္တာဝါသေသု သတ္တေ ဇဝါပေတီတိ အဝိဇ္ဇာ။ ပရမတ္ထတော အဝိဇ္ဇမာနေသု ဣတ္ထိပုရိသာဒီသု ဇဝတိ, ဝိဇ္ဇမာနေသုပိ ခန္ဓာဒီသု န ဇဝတီတိ အဝိဇ္ဇာ။ အပိစ စက္ခုဝိညာဏာဒီနံ ဝတ္ထာရမ္မဏာနံ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒပဋိစ္စသမုပ္ပန္နာနဉ္စ ဓမ္မာနံ ဆာဒနတောပိ အဝိဇ္ဇာ။
ယံ ပဋိစ္စ ဖလမေတိ သော ပစ္စယော။ ပဋိစ္စာတိ န ဝိနာ တေန၊ တံ အပစ္စက္ခိတွာတိ အတ္ထော။ ဧတီတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ စေဝ ပဝတ္တတိ စာတိ အတ္ထော။ အပိ စ ဥပကာရကဋ္ဌော ပစ္စယဋ္ဌော။ အဝိဇ္ဇာ စ သာ ပစ္စယော စာတိ အဝိဇ္ဇာပစ္စယော။ တသ္မာ အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ။
သင်္ခတမဘိသင်္ခရောန္တီတိ သင်္ခါရာ။ အပိစ အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ, သင်္ခါရသဒ္ဒေန အာဂတသင်္ခါရာ စာတိ ဒုဝိဓာ သင်္ခါရာ။ တတ္ထ ပုညာပုညာနေဉ္ဇာဘိသင်္ခါရာ တယော, ကာယဝစီစိတ္တသင်္ခါရာ တယောတိ ဣမေ ဆ အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ။ တေ သဗ္ဗေပိ လောကိယကုသလာကုသလစေတနာမတ္တမေဝ ဟောန္တိ။
သင်္ခတသင်္ခါရော, အဘိသင်္ခတသင်္ခါရော, အဘိသင်္ခရဏသင်္ခါရော, ပယောဂါဘိသင်္ခါရောတိ ဣမေ ပန စတ္တာရော သင်္ခါရသဒ္ဒေန အာဂတသင်္ခါရာ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၂၈။)တတ္ထ ‘‘အနိစ္စာ ဝတ သင်္ခါရာ’’တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၂။၂၂၁, ၂၇၂၊ သံ။ နိ။ ၁။၁၈၆၊ ၂။၁၄၃) ဝုတ္တာ သဗ္ဗေပိ သပ္ပစ္စယာ ဓမ္မာ ‘သင်္ခတသင်္ခါရာ’ နာမ။ ကမ္မနိဗ္ဗတ္တာ တေဘူမကာ ရူပါရူပဓမ္မာ ‘အဘိသင်္ခတသင်္ခါရာ’တိ အဋ္ဌကထာသု ဝုတ္တာ။ တေပိ ‘‘အနိစ္စာ ဝတ သင်္ခါရာ’’တိ ဧတ္ထေဝ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆန္တိ။ ဝိသုံ ပန နေသံ အာဂတဋ္ဌာနံ န ပညာယတိ။ တေဘူမကကုသလာကုသလစေတနာ ပန ‘အဘိသင်္ခရဏကသင်္ခါရော’တိ ဝုစ္စတိ။ တဿ ‘‘အဝိဇ္ဇာဂတောယံ, ဘိက္ခဝေ, ပုရိသပုဂ္ဂလော ပုညဉ္စေ အဘိသင်္ခရောတီ’’တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၂။၅၁) အာဂတဋ္ဌာနံ ပညာယတိ။ ကာယိကစေတသိကံ ပန ဝီရိယံ ‘ပယောဂါဘိသင်္ခါရော’တိ ဝုစ္စတိ။ သော ‘‘ယာဝတိကာ အဘိသင်္ခါရဿ ဂတိ, တာဝတိကံ ဂန္တွာ အက္ခာဟတံ မညေ အဋ္ဌာသီ’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၃။၁၅) အာဂတော။
န ကေဝလဉ္စ ဧတေယေဝ, အညေပိ ‘‘သညာဝေဒယိတနိရောဓံ သမာပဇ္ဇန္တဿ ခေါ, အာဝုသော ဝိသာခ, ဘိက္ခုနော ပဌမံ နိရုဇ္ဈတိ ဝစီသင်္ခါရော, တတော ကာယသင်္ခါရော, တတော စိတ္တသင်္ခါရော’’တိအာဒိနာ (မ။ နိ။ ၁။၄၆၄) နယေန သင်္ခါရသဒ္ဒေန အာဂတာ အနေကသင်္ခါရာ။ တေသု နတ္ထိ သော သင်္ခါရော, ယော သင်္ခတသင်္ခါရေ သင်္ဂဟံ န ဂစ္ဆေယျ။ ဣတော ပရံ သင်္ခါရပစ္စယာ ဝိညာဏန္တိအာဒီသု ယံ ဝုတ္တံ တံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
အဝုတ္တေ ပန ဝိဇာနာတီတိ ဝိညာဏံ။ နမတီတိ နာမံ။ ရုပ္ပတီတိ ရူပံ။ အာယေ တနောတိ, အာယတဉ္စ နယတီတိ အာယတနံ။ ဖုသတီတိ ဖဿော။ ဝေဒယတီတိ ဝေဒနာ။ ပရိတဿတီတိ တဏှာ။ ဥပါဒိယတီတိ ဥပါဒါနံ။ ဘဝတိ ဘာဝယတိ စာတိ ဘဝေါ။ ဇနနံ ဇာတိ။ ဇီရဏံ ဇရာ။ မရန္တိ ဧတေနာတိ မရဏံ။ သောစနံ သောကော။ ပရိဒေဝနံ ပရိဒေဝေါ။ ဒုက္ခယတီတိ ဒုက္ခံ၊ ဥပ္ပါဒဋ္ဌိတိဝသေန ဝါ ဒွေဓာ ခဏတီတိ ဒုက္ခံ။ ဒုမ္မနဿ ဘာဝေါ ဒေါမနဿံ။ ဘုသော အာယာသော ဥပါယာသော။
သမ္ဘဝန္တီတိ နိဗ္ဗတ္တန္တိ။ န ကေဝလဉ္စ သောကာဒီဟေဝ, အထ ခေါ သဗ္ဗပဒေဟိ ‘သမ္ဘဝန္တီ’တိ သဒ္ဒဿ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။ ဣတရထာ ဟိ ‘‘အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ’’တိ ဝုတ္တေ ကိံ ကရောန္တီတိ န ပညာယေယျုံ။ ‘‘သမ္ဘဝန္တီ’’တိ ပန ယောဇနာယ သတိ ‘‘အဝိဇ္ဇာ စ သာ ပစ္စယော စာတိ အဝိဇ္ဇာပစ္စယော၊ တသ္မာ အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ သမ္ဘဝန္တီ’’တိ ပစ္စယပစ္စယုပ္ပန္နဝဝတ္ထာနံ ကတံ ဟောတိ။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၂၉။)ဧဝန္တိ နိဒ္ဒိဋ္ဌနယနိဒဿနံ။ တေန အဝိဇ္ဇာဒီဟေဝ ကာရဏေဟိ, န ဣဿရနိမ္မာနာဒီဟီတိ ဒဿေတိ။ ဧတဿာတိ ယထာဝုတ္တဿ။ ကေဝလဿာတိ အသမ္မိဿဿ သကလဿ ဝါ။ ဒုက္ခက္ခန္ဓဿာတိ ဒုက္ခသမူဟဿ, န သတ္တဿ, န သုခသုဘာဒီနံ။ သမုဒယောတိ နိဗ္ဗတ္တိ။ ဟောတီတိ သမ္ဘဝတိ။ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထတော ဝိညာတဗ္ဗော ဝိနိစ္ဆယော။
‘လက္ခဏာဒိတော’တိ အဝိဇ္ဇာဒီနံ လက္ခဏာဒိတော, သေယျထိဒံ – အညာဏလက္ခဏာ အဝိဇ္ဇာ, သမ္မောဟနရသာ, ဆာဒနပစ္စုပဋ္ဌာနာ, အာသဝပဒဋ္ဌာနာ။ အဘိသင်္ခရဏလက္ခဏာ သင်္ခါရာ, အာယူဟနရသာ, စေတနာပစ္စုပဋ္ဌာနာ, အဝိဇ္ဇာပဒဋ္ဌာနာ။ ဝိဇာနနလက္ခဏံ ဝိညာဏံ, ပုဗ္ဗင်္ဂမရသံ, ပဋိသန္ဓိပစ္စုပဋ္ဌာနံ, သင်္ခါရပဒဋ္ဌာနံ, ဝတ္ထာရမ္မဏပဒဋ္ဌာနံ ဝါ။ နမနလက္ခဏံ နာမံ, သမ္ပယောဂရသံ, အဝိနိဗ္ဘောဂပစ္စုပဋ္ဌာနံ, ဝိညာဏပဒဋ္ဌာနံ။ ရုပ္ပနလက္ခဏံ ရူပံ, ဝိကိရဏရသံ, အဗျာကတပစ္စုပဋ္ဌာနံ, ဝိညာဏပဒဋ္ဌာနံ။ အာယတနလက္ခဏံ သဠာယတနံ, ဒဿနာဒိရသံ, ဝတ္ထုဒွါရဘာဝပစ္စုပဋ္ဌာနံ, နာမရူပပဒဋ္ဌာနံ။ ဖုသနလက္ခဏော ဖဿော, သံဃဋ္ဋနရသော, သင်္ဂတိပစ္စုပဋ္ဌာနော, သဠာယတနပဒဋ္ဌာနော။ အနုဘဝနလက္ခဏာ ဝေဒနာ, ဝိသယရသသမ္ဘောဂရသာ, သုခဒုက္ခပစ္စုပဋ္ဌာနာ, ဖဿပဒဋ္ဌာနာ။ ဟေတုလက္ခဏာ တဏှာ, အဘိနန္ဒနရသာ, အတိတ္တိဘာဝပစ္စုပဋ္ဌာနာ, ဝေဒနာပဒဋ္ဌာနာ။ ဂဟဏလက္ခဏံ ဥပါဒါနံ, အမုဉ္စနရသံ, တဏှာဒဠှတ္တဒိဋ္ဌိပစ္စုပဋ္ဌာနံ, တဏှာပဒဋ္ဌာနံ။ ကမ္မကမ္မဖလလက္ခဏော ဘဝေါ, ဘာဝနဘဝနရသော, ကုသလာကုသလာဗျာကတပစ္စုပဋ္ဌာနော, ဥပါဒါနပဒဋ္ဌာနော။ ဇာတိအာဒီနံ လက္ခဏာဒီနိ သစ္စဝိဘင်္ဂေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ဧဝမေတ္ထ လက္ခဏာဒိတောပိ ဝိညာတဗ္ဗော ဝိနိစ္ဆယော။
‘ဧကဝိဓာဒိတော’တိ ဧတ္ထ အဝိဇ္ဇာ အညာဏာဒဿနမောဟာဒိဘာဝတော ဧကဝိဓာ, အပ္ပဋိပတ္တိမိစ္ဆာပဋိပတ္တိတော ဒုဝိဓာ တထာ သင်္ခါရာသင်္ခါရတော, ဝေဒနာတ္တယသမ္ပယောဂတော တိဝိဓာ, စတုသစ္စအပ္ပဋိဝေဓတော စတုဗ္ဗိဓာ, ဂတိပဉ္စကာဒီနဝစ္ဆာဒနတော ပဉ္စဝိဓာ, ဒွါရာရမ္မဏတော ပန သဗ္ဗေသုပိ အရူပဓမ္မေသု ဆဗ္ဗိဓတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
သင်္ခါရာ သာသဝဝိပါကဓမ္မဓမ္မာဒိဘာဝတော ဧကဝိဓာ, ကုသလာကုသလတော ဒုဝိဓာ တထာ ပရိတ္တမဟဂ္ဂတဟီနမဇ္ဈိမမိစ္ဆတ္တနိယတာနိယတတော, တိဝိဓာ ပုညာဘိသင်္ခါရာဒိဘာဝတော, စတုဗ္ဗိဓာ စတုယောနိသံဝတ္တနတော, ပဉ္စဝိဓာ ပဉ္စဂတိဂါမိတော။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၃၀။)ဝိညာဏံ လောကိယဝိပါကာဒိဘာဝတော ဧကဝိဓံ, သဟေတုကာဟေတုကာဒိတော ဒုဝိဓံ, ဘဝတ္တယပရိယာပန္နတော ဝေဒနာတ္တယသမ္ပယောဂတော အဟေတုကဒုဟေတုကတိဟေတုကတော စ တိဝိဓံ, ယောနိဂတိဝသေန စတုဗ္ဗိဓံ ပဉ္စဝိဓဉ္စ။
နာမရူပံ ဝိညာဏသန္နိဿယတော ကမ္မပစ္စယတော စ ဧကဝိဓံ, သာရမ္မဏာနာရမ္မဏတော ဒုဝိဓံ, အတီတာဒိတော တိဝိဓံ, ယောနိဂတိဝသေန စတုဗ္ဗိဓံ ပဉ္စဝိဓဉ္စ။
သဠာယတနံ သဉ္ဇာတိသမောသရဏဋ္ဌာနတော ဧကဝိဓံ, ဘူတပ္ပသာဒဝိညာဏာဒိတော ဒုဝိဓံ, သမ္ပတ္တာသမ္ပတ္တနောဘယဂေါစရတော တိဝိဓံ, ယောနိဂတိပရိယာပန္နတော စတုဗ္ဗိဓံ ပဉ္စဝိဓဉ္စာတိ ဣမိနာ နယေန ဖဿာဒီနမ္ပိ ဧကဝိဓာဒိဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ။ ဧဝမေတ္ထ ဧကဝိဓာဒိတောပိ ဝိညာတဗ္ဗော ဝိနိစ္ဆယော။
‘အင်္ဂါနဉ္စ ဝဝတ္ထာနာ’တိ သောကာဒယော စေတ္ထ ဘဝစက္ကဿ အဝိစ္ဆေဒဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တာ။ ဇရာမရဏဗ္ဘာဟတဿ ဟိ ဗာလဿ တေ သမ္ဘဝန္တိ။ ယထာဟ – ‘‘အဿုတဝါ, ဘိက္ခဝေ, ပုထုဇ္ဇနော သာရီရိကာယ ဒုက္ခာယ ဝေဒနာယ ဖုဋ္ဌော သမာနော သောစတိ ကိလမတိ ပရိဒေဝတိ ဥရတ္တာဠိံ ကန္ဒတိ သမ္မောဟမာပဇ္ဇတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၄။၂၅၂)။ ယာဝ စ တေသံ ပဝတ္တိ တာဝ အဝိဇ္ဇာယာတိ ပုနပိ အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာတိ သမ္ဗန္ဓမေဝ ဟောတိ ဘဝစက္ကံ။ တသ္မာ တေသမ္ပိ ဇရာမရဏေနေဝ ဧကသင်္ခေပံ ကတွာ ဒွါဒသေဝ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒင်္ဂါနီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ဧဝမေတ္ထ အင်္ဂါနံ ဝဝတ္ထာနတောပိ ဝိညာတဗ္ဗော ဝိနိစ္ဆယော။ အယံ တာဝေတ္ထ ဥဒ္ဒေသဝါရဝသေန သင်္ခေပကထာ။
ဥဒ္ဒေသဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
အဝိဇ္ဇာပဒနိဒ္ဒေသော
֍ ဋီ ၂၂၆။ ဣဒါနိ နိဒ္ဒေသဝါရဝသေန ဝိတ္ထာရကထာ ဟောတိ။ ‘‘အဝိဇ္ဇာ ပစ္စယာ သင်္ခါရာ’’တိ ဟိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အဝိဇ္ဇာပစ္စယေသု သင်္ခါရေသု ဒဿေတဗ္ဗေသု ယသ္မာ ပုတ္တေ ကထေတဗ္ဗေ ပဌမံ ပိတာ ကထီယတိ။ ဧဝဉှိ သတိ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၃၁။)‘မိတ္တဿ ပုတ္တော, ဒတ္တဿ ပုတ္တော’တိ ပုတ္တော သုကထိတော ဟောတိ။ တသ္မာ ဒေသနာကုသလော သတ္ထာ သင်္ခါရာနံ ဇနကတ္ထေန ပိတုသဒိသံ အဝိဇ္ဇံ တာဝ ဒဿေတုံ တတ္ထ ကတမာ အဝိဇ္ဇာ? ဒုက္ခေ အညာဏန္တိအာဒိမာဟ။
တတ္ထ ယသ္မာ အယံ အဝိဇ္ဇာ ဒုက္ခသစ္စဿ ယာထာဝသရသလက္ခဏံ ဇာနိတုံ ပဿိတုံ ပဋိဝိဇ္ဈိတုံ န ဒေတိ, ဆာဒေတွာ ပရိယောနန္ဓိတွာ ဂန္ထေတွာ တိဋ္ဌတိ, တသ္မာ ‘‘ဒုက္ခေ အညာဏ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ တထာ ယသ္မာ ဒုက္ခသမုဒယဿ ဒုက္ခနိရောဓဿ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနိယာ ပဋိပဒါယ ယာထာဝသရသလက္ခဏံ ဇာနိတုံ ပဿိတုံ ပဋိဝိဇ္ဈိတုံ န ဒေတိ, ဆာဒေတွာ ပရိယောနန္ဓိတွာ ဂန္ထေတွာ တိဋ္ဌတိ, တသ္မာ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနိယာ ပဋိပဒါယ အညာဏန္တိ ဝုစ္စတိ။ ဣမေသု စတူသု ဌာနေသု သုတ္တန္တိကပရိယာယေန အညာဏံ အဝိဇ္ဇာတိ ကထိတံ။
နိက္ခေပကဏ္ဍေ (ဓ။ သ။ ၁၀၆၇) ပန အဘိဓမ္မပရိယာယေန ‘‘ပုဗ္ဗန္တေ အညာဏ’’န္တိ အပရေသုပိ စတူသု ဌာနေသု အညာဏံ ဂဟိတံ။ တတ္ထ ပုဗ္ဗန္တေတိ အတီတော အဒ္ဓါ, အတီတာနိ ခန္ဓဓာတုအာယတနာနိ။ အပရန္တေတိ အနာဂတော အဒ္ဓါ, အနာဂတာနိ ခန္ဓဓာတုအာယတနာနိ။ ပုဗ္ဗန္တာပရန္တေတိ တဒုဘယံ။ ဣဒပ္ပစ္စယတာတိ သင်္ခါရာဒီနံ ကာရဏာနိ အဝိဇ္ဇာဒီနိ အင်္ဂါနိ။ ပဋိစ္စသမုပ္ပန္နဓမ္မာတိ အဝိဇ္ဇာဒီဟိ နိဗ္ဗတ္တာ သင်္ခါရာဒယော ဓမ္မာ။ တတြာယံ အဝိဇ္ဇာ ယသ္မာ အတီတာနံ ခန္ဓာဒီနံ ယာထာဝသရသလက္ခဏံ ဇာနိတုံ ပဿိတုံ ပဋိဝိဇ္ဈိတုံ န ဒေတိ, ဆာဒေတွာ ပရိယောနန္ဓိတွာ ဂန္ထေတွာ တိဋ္ဌတိ, တသ္မာ ‘‘ပုဗ္ဗန္တေ အညာဏ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ တထာ ယသ္မာ အနာဂတာနံ ခန္ဓာဒီနံ, အတီတာနာဂတာနံ ခန္ဓာဒီနံ ဣဒပ္ပစ္စယတာယ စေဝ ပဋိစ္စသမုပ္ပန္နဓမ္မာနဉ္စ ယာထာဝသရသလက္ခဏံ ဇာနိတုံ ပဿိတုံ ပဋိဝိဇ္ဈိတုံ န ဒေတိ, ဆာဒေတွာ ပရိယောနန္ဓိတွာ ဂန္ထေတွာ တိဋ္ဌတိ, တသ္မာ ဣဒပ္ပစ္စယတာပဋိစ္စသမုပ္ပန္နေသု ဓမ္မေသု အညာဏန္တိ ဝုစ္စတိ။ ဣမေသု အဋ္ဌသု ဌာနေသု အဘိဓမ္မပရိယာယေန အညာဏံ အဝိဇ္ဇာတိ ကထိတံ။
ဧဝံ ကိံ ကထိတံ ဟောတိ? ကိစ္စတော စေဝ ဇာတိတော စ အဝိဇ္ဇာ ကထိတာ နာမ ဟောတိ။ ကထံ? အယဉှိ အဝိဇ္ဇာ ဣမာနိ အဋ္ဌ ဌာနာနိ ဇာနိတုံ ပဿိတုံ ပဋိဝိဇ္ဈိတုံ န ဒေတီတိ ကိစ္စတော ကထိတာ၊ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာပိ ဣမေသု အဋ္ဌသု ဌာနေသု ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဇာတိတောပိ ကထိတာ။ ဧဝံ ကထေတွာ ပုန
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၃၂။)‘‘ယံ ဧဝရူပံ အညာဏံ အဒဿန’’န္တိအာဒီနိ ပဉ္စဝီသတိ ပဒါနိ အဝိဇ္ဇာယ လက္ခဏံ ဒဿေတုံ ဂဟိတာနိ။
တတ္ထ ယသ္မာ အယံ အဝိဇ္ဇာ ဣမေဟိ အဋ္ဌဟိ ပဒေဟိ ကထိတာပိ ပုန ပဉ္စဝီသတိယာ ပဒေဟိ လက္ခဏေ အကထိတေ သုကထိတာ နာမ န ဟောတိ, လက္ခဏေ ပန ကထိတေယေဝ သုကထိတာ နာမ ဟောတိ။ ယထာ ပုရိသော နဋ္ဌံ ဂေါဏံ ပရိယေသမာနော မနုဿေ ပုစ္ဆေယျ – ‘‘အပိ, အယျာ, သေတံ ဂေါဏံ ပဿထ, ရတ္တံ ဂေါဏံ ပဿထာ’’တိ? တေ ဧဝံ ဝဒေယျုံ – ‘‘ဣမသ္မိံ ရဋ္ဌေ သေတရတ္တာနံ ဂေါဏာနံ အန္တော နတ္ထိ, ကိံ တေ ဂေါဏဿ လက္ခဏ’’န္တိ? အထ တေန ‘သံဃာဋိ’ ဝါ ‘နင်္ဂလံ’ ဝါတိ ဝုတ္တေ ဂေါဏော သုကထိတော နာမ ဘဝေယျ၊ ဧဝမေဝ ယသ္မာ အယံ အဝိဇ္ဇာ အဋ္ဌဟိ ပဒေဟိ ကထိတာပိ ပုန ပဉ္စဝီသတိယာ ပဒေဟိ လက္ခဏေ အကထိတေ သုကထိတာ နာမ န ဟောတိ, လက္ခဏေ ပန ကထိတေယေဝ သုကထိတာ နာမ ဟောတိ။ တသ္မာ ယာနဿာ လက္ခဏဒဿနတ္ထံ ပဉ္စဝီသတိ ပဒါနိ ကထိတာနိ, တေသမ္ပိ ဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။
သေယျထိဒံ – ဉာဏံ နာမ ပညာ။ သာ အတ္ထတ္ထံ ကာရဏကာရဏံ စတုသစ္စဓမ္မံ ဝိဒိတံ ပါကဋံ ကရောတိ။ အယံ ပန အဝိဇ္ဇာ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ တံ ဝိဒိတံ ပါကဋံ ကာတုံ န ဒေတီတိ ဉာဏပစ္စနီကတော အညာဏံ။ ဒဿနန္တိပိ ပညာ။ သာပိ တံ အာကာရံ ပဿတိ။ အဝိဇ္ဇာ ပန ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ တံ ပဿိတုံ န ဒေတီတိ အဒဿနံ။ အဘိသမယောတိပိ ပညာ။ သာ တံ အာကာရံ အဘိသမေတိ။ အဝိဇ္ဇာ ပန ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ တံ အဘိသမေတုံ န ဒေတီတိ အနဘိသမယော။ အနုဗောဓော သမ္ဗောဓော ပဋိဝေဓောတိပိ ပညာ။ သာ တံ အာကာရံ အနုဗုဇ္ဈတိ သမ္ဗုဇ္ဈတိ ပဋိဝိဇ္ဈတိ။ အဝိဇ္ဇာ ပန ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ တံ အနုဗုဇ္ဈိတုံ သံဗုဇ္ဈိတုံ ပဋိဝိဇ္ဈိတုံ န ဒေတီတိ အနနုဗောဓော အသမ္ဗောဓော အပ္ပဋိဝေဓော။ သင်္ဂါဟနာတိပိ ပညာ။ သာ တံ အာကာရံ ဂဟေတွာ ဃံသိတွာ ဂဏှာတိ။ အဝိဇ္ဇာ ပန ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ တံ ဂဟေတွာ ဃံသိတွာ ဂဏှိတုံ န ဒေတီတိ အသင်္ဂါဟနာ။ ပရိယောဂါဟနာတိပိ ပညာ။ သာ တံ အာကာရံ ဩဂါဟိတွာ အနုပဝိသိတွာ ဂဏှာတိ။ အဝိဇ္ဇာ ပန ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ တံ ဩဂါဟိတွာ အနုပဝိသိတွာ ဂဏှိတုံ န ဒေတီတိ အပရိယောဂါဟနာ။ သမပေက္ခနာတိပိ ပညာ။ သာ တံ အာကာရံ သမံ သမ္မာ စ ပေက္ခတိ။ အဝိဇ္ဇာ ပန ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ တံ သမံ သမ္မာ စ ပေက္ခိတုံ န ဒေတီတိ အသမပေက္ခနာ။ ပစ္စဝေက္ခဏာတိပိ ပညာ။ သာ တံ အာကာရံ ပစ္စဝေက္ခတိ။ အဝိဇ္ဇာ ပန ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ တံ ပစ္စဝေက္ခိတုံ န ဒေတီတိ အပစ္စဝေက္ခဏာ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၃၃။)နာဿာ ကိဉ္စိ ကမ္မံ ပစ္စက္ခံ အတ္ထိ, သယဉ္စ အပစ္စဝေက္ခိတွာ ကတံ ကမ္မန္တိ အပစ္စက္ခကမ္မံ။ ဒုမ္မေဓဘာဝတာယ ဒုမ္မေဇ္ဈံ။ ဗာလဘာဝတာယ ဗာလျံ။
သမ္ပဇညန္တိပိ ပညာ။ သာ အတ္ထတ္ထံ ကာရဏကာရဏံ စတုသစ္စဓမ္မံ သမ္မာ ပဇာနာတိ။ အဝိဇ္ဇာ ပန ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ တံ အာကာရံ ပဇာနိတုံ န ဒေတီတိ အသမ္ပဇညံ။ မောဟနဝသေန မောဟော။ ပမောဟနဝသေန ပမောဟော။ သမ္မောဟနဝသေန သမ္မောဟော။ အဝိန္ဒိယံ ဝိန္ဒတီတိအာဒိဝသေန အဝိဇ္ဇာ။ ဝဋ္ဋသ္မိံ ဩဟနတိ ဩသီဒါပေတီတိ အဝိဇ္ဇောဃော။ ဝဋ္ဋသ္မိံ ယောဇေတီတိ အဝိဇ္ဇာယောဂေါ။ အပ္ပဟီနဝသေန ပုနပ္ပုနံ ဥပ္ပဇ္ဇနတော စ အဝိဇ္ဇာနုသယော။ မဂ္ဂေ ပရိယုဋ္ဌိတစောရာ အဒ္ဓိကေ ဝိယ ကုသလစိတ္တံ ပရိယုဋ္ဌာတိ ဂဏှာတိ ဝိလုမ္ပတီတိ အဝိဇ္ဇာပရိယုဋ္ဌာနံ။ ယထာ နဂရဒွါရေ ပလိဃသင်္ခါတာယ လင်္ဂိယာ ပတိတာယ အန္တောနဂရေ မနုဿာနံ ဗဟိနဂရဂမနမ္ပိ ဗဟိနဂရေ မနုဿာနံ အန္တောနဂရပဝေသနမ္ပိ ပစ္ဆိဇ္ဇတိ, ဧဝမေဝ ယဿ သက္ကာယနဂရေ အယံ ပတိတာ တဿ နိဗ္ဗာနသမ္ပာပကံ ဉာဏဂမနံ ပစ္ဆိဇ္ဇတီတိ အဝိဇ္ဇာလင်္ဂီ နာမ ဟောတိ။ အကုသလဉ္စ တံ မူလဉ္စ, အကုသလာနံ ဝါ မူလန္တိ အကုသလမူလံ။ တံ ပန န အညံ, ဣဓာဓိပ္ပေတော မောဟောတိ မောဟော အကုသလမူလံ။ အယံ ဝုစ္စတိ အဝိဇ္ဇာတိ အယံ ဧဝံလက္ခဏာ အဝိဇ္ဇာ နာမာတိ ဝုစ္စတိ။ ဧဝံ ပဉ္စဝီသတိပဒဝသေန အဝိဇ္ဇာယ လက္ခဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
ဧဝံလက္ခဏာ ပနာယံ အဝိဇ္ဇာ ဒုက္ခာဒီသု အညာဏန္တိ ဝုတ္တာပိ ဒုက္ခသစ္စဿ ဧကဒေသော ဟောတိ, သဟဇာတာ ဟောတိ, တံ အာရမ္မဏံ ကရောတိ, ဆာဒေတိ၊ သမုဒယသစ္စဿ န ဧကဒေသော ဟောတိ, သဟဇာတာ ဟောတိ, တံ အာရမ္မဏံ ကရောတိ, ဆာဒေတိ၊ နိရောဓသစ္စဿ နေဝ ဧကဒေသော ဟောတိ, န သဟဇာတာ, န တံ အာရမ္မဏံ ကရောတိ, ကေဝလံ ဆာဒေတိ၊ မဂ္ဂသစ္စဿာပိ န ဧကဒေသော, န သဟဇာတာ, န တံ အာရမ္မဏံ ကရောတိ, ကေဝလံ ဆာဒေတိ။ ဒုက္ခာရမ္မဏတာ အဝိဇ္ဇာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, တဉ္စ ဆာဒေတိ။ သမုဒယာရမ္မဏတာ အဝိဇ္ဇာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, တဉ္စ ဆာဒေတိ။ နိရောဓာရမ္မဏတာ အဝိဇ္ဇာ နုပ္ပဇ္ဇတိ, တဉ္စ ဆာဒေတိ။ မဂ္ဂါရမ္မဏတာ အဝိဇ္ဇာ နူပ္ပဇ္ဇတိ, တဉ္စ ဆာဒေတိ။
ဒွေ သစ္စာ ဒုဒ္ဒသတ္တာ ဂမ္ဘီရာ။ ဒွေ သစ္စာ ဂမ္ဘီရတ္တာ ဒုဒ္ဒသာ။ အပိစ ခေါ ပန ဒုက္ခနိရောဓံ အရိယသစ္စံ ဂမ္ဘီရဉ္စေဝ ဒုဒ္ဒသဉ္စ။ တတ္ထ ဒုက္ခံ နာမ ပါကဋံ, လက္ခဏဿ ပန ဒုဒ္ဒသတ္တာ ဂမ္ဘီရံ နာမ ဇာတံ။ သမုဒယေပိ ဧသေဝ နယော။ ယထာ ပန မဟာသမုဒ္ဒံ မန္ထေတွာ ဩဇာယ နီဟရဏံ နာမ ဘာရော,
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၃၄။)သိနေရုပါဒတော ဝါလိကာယ ဥဒ္ဓရဏံ နာမ ဘာရော, ပဗ္ဗတံ ပီဠေတွာ ရသဿ နီဟရဏံ နာမ ဘာရော၊ ဧဝမေဝ ဒွေ သစ္စာနိ ဂမ္ဘီရတာယ ဧဝ ဒုဒ္ဒသာနိ, နိရောဓသစ္စံ ပန အတိဂမ္ဘီရဉ္စ အတိဒုဒ္ဒသဉ္စာတိ။ ဧဝံ ဒုဒ္ဒသတ္တာ ဂမ္ဘီရာနံ ဂမ္ဘီရတ္တာ စ ဒုဒ္ဒသာနံ စတုန္နံ အရိယသစ္စာနံ ပဋိစ္ဆာဒကံ မောဟန္ဓကာရံ အယံ ဝုစ္စတိ အဝိဇ္ဇာတိ။
အဝိဇ္ဇာပဒနိဒ္ဒေသော။
သင်္ခါရပဒနိဒ္ဒေသော
သင်္ခါရပဒေ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တသင်္ခါရေသု သင်္ခါရသဒ္ဒေန အာဂတသင်္ခါရေ အနာမသိတွာ အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရေယေဝ ဒဿေန္တော တတ္ထ ကတမေ အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ? ပုညာဘိသင်္ခါရောတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ပုနာတိ အတ္တနော ကာရကံ, ပူရေတိ စဿ အဇ္ဈာသယံ, ပုဇ္ဇဉ္စ ဘဝံ နိဗ္ဗတ္တေတီတိ ပုညော။ အဘိသင်္ခရောတိ ဝိပါကံ ကဋတ္တာရူပဉ္စာတိ အဘိသင်္ခါရော။ ပုညောဝ အဘိသင်္ခါရော ပုညာဘိသင်္ခါရော။ ပုညပဋိပက္ခတော အပုညော။ အပုညောဝ အဘိသင်္ခါရော အပုညာဘိသင်္ခါရော။ န ဣဉ္ဇတီတိ အာနေဉ္ဇံ။ အာနေဉ္ဇမေဝ အဘိသင်္ခါရော, အာနေဉ္ဇဉ္စ ဘဝံ အဘိသင်္ခရောတီတိ အာနေဉ္ဇာဘိသင်္ခါရော။ ကာယေန ပဝတ္တိတော, ကာယတော ဝါ ပဝတ္တော, ကာယဿ ဝါ သင်္ခါရောတိ ကာယသင်္ခါရော။ ဝစီသင်္ခါရစိတ္တသင်္ခါရေသုပိ ဧသေဝ နယော။
တတ္ထ ပဌမတ္တိကော ပရိဝီမံသနသုတ္တဝသေန ဂဟိတော။ တတ္ထ ဟိ ‘‘ပုညဉ္စေ သင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရောတိ, ပုညူပဂံ ဟောတိ ဝိညာဏံ။ အပုညဉ္စေ သင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရောတိ, အပုညုပဂံ ဟောတိ ဝိညာဏံ။ အာနေဉ္ဇဉ္စေ သင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရောတိ, အာနေဉ္ဇုပဂံ ဟောတိ ဝိညာဏ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၂။၅၁) ဝုတ္တံ။ ဒုတိယတ္တိကော တဒနန္တရဿ ဝိဘင်္ဂသုတ္တဿ ဝသေန ဂဟိတော, သမ္မာဒိဋ္ဌိသုတ္တပရိယာယေန (မ။ နိ။ ၁။၁၀၂) ဂဟိတောတိပိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ တတ္ထ ဟိ ‘‘တယောမေ, ဘိက္ခဝေ, သင်္ခါရာ။ ကတမေ တယော? ကာယသင်္ခါရော, ဝစီသင်္ခါရော, စိတ္တသင်္ခါရော’’တိ (သံ။ နိ။ ၂။၂) ဝုတ္တံ။ ကသ္မာ ပနေတေသံ သုတ္တာနံ ဝသေန တေ ဂဟိတာတိ? အယံ အဘိဓမ္မော နာမ န အဓုနာကတော, နာပိ ဗာဟိရကဣသီဟိ ဝါ သာဝကေဟိ ဝါ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၃၅။)ဒေဝတာဟိ ဝါ ဘာသိတော။ သဗ္ဗညုဇိနဘာသိတော ပန အယံ။ အဘိဓမ္မေပိ ဟိ သုတ္တေပိ ဧကသဒိသာဝ တန္တိ နိဒ္ဒိဋ္ဌာတိ ဣမဿတ္ထဿ ဒီပနတ္ထံ။
ဣဒါနိ တေ သင်္ခါရေ ပဘေဒတော ဒဿေတုံ တတ္ထ ကတမော ပုညာဘိသင်္ခါရောတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ကုသလာ စေတနာတိ အနိယမတော စတုဘူမိကစေတနာပိ ဝုတ္တာ။ ကာမာဝစရာ ရူပါဝစရာတိ နိယမိတတ္တာ ပန အဋ္ဌ ကာမာဝစရကုသလစေတနာ, ပဉ္စ ရူပါဝစရကုသလစေတနာတိ တေရသ စေတနာ ပုညာဘိသင်္ခါရော နာမ။ ဒါနမယာတိအာဒီဟိ တာသံယေဝ စေတနာနံ ပုညကိရိယဝတ္ထုဝသေန ပဝတ္တိ ဒဿိတာ။ တတ္ထ အဋ္ဌ ကာမာဝစရာဝ ဒါနသီလမယာ ဟောန္တိ။ ဘာဝနာမယာ ပန တေရသပိ။ ယထာ ဟိ ပဂုဏံ ဓမ္မံ သဇ္ဈာယမာနော ဧကံ ဒွေ အနုသန္ဓိဂတေပိ န ဇာနာတိ, ပစ္ဆာ အာဝဇ္ဇန္တော ဇာနာတိ၊ ဧဝမေဝ ကသိဏပရိကမ္မံ ကရောန္တဿ ပဂုဏဇ္ဈာနံ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ ပဂုဏကမ္မဋ္ဌာနဉ္စ မနသိကရောန္တဿ ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တာပိ ဘာဝနာ ဟောတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဘာဝနာမယာ ပန တေရသပီ’’တိ။
တတ္ထ ဒါနမယာဒီသု ‘‘ဒါနံ အာရဗ္ဘ ဒါနမဓိကိစ္စ ယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ စေတနာ သဉ္စေတနာ စေတယိတတ္တံ – အယံ ဝုစ္စတိ ဒါနမယော ပုညာဘိသင်္ခါရောတိ။ သီလံ အာရဗ္ဘ…ပေ… ဘာဝနံ အာရဗ္ဘ ဘာဝနမဓိကိစ္စ ယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ စေတနာ သဉ္စေတနာ စေတယိတတ္တံ – အယံ ဝုစ္စတိ ဘာဝနာမယော ပုညာဘိသင်္ခါရော’’တိ (ဝိဘ။ ၇၆၉) အယံ သင်္ခေပဒေသနာ။
စီဝရာဒီသု ပန စတူသု ပစ္စယေသု ရူပါဒီသု ဝါ ဆသု အာရမ္မဏေသု အန္နာဒီသု ဝါ ဒသသု ဒါနဝတ္ထူသု တံ တံ ဒေန္တဿ တေသံ ဥပ္ပါဒနတော ပဋ္ဌာယ ပုဗ္ဗဘာဂေ ပရိစ္စာဂကာလေ ပစ္ဆာ သောမနဿစိတ္တေန အနုဿရဏေ စာတိ တီသု ကာလေသု ပဝတ္တာ စေတနာ ဒါနမယာ နာမ။ သီလံ ပရိပူရဏတ္ထာယ ပန ‘ပဗ္ဗဇိဿာမီ’တိ ဝိဟာရံ ဂစ္ဆန္တဿ ပဗ္ဗဇန္တဿ မနောရထံ မတ္ထကံ ပါပေတွာ ‘ပဗ္ဗဇိတော ဝတမှိ, သာဓု သုဋ္ဌူ’တိ အာဝဇ္ဇန္တဿ ပါတိမောက္ခံ သံဝရန္တဿ စီဝရာဒယော ပစ္စယေ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ အာပါထဂတေသု ရူပါဒီသု စက္ခုဒွါရာဒီနိ သံဝရန္တဿ အာဇီဝံ သောဓေန္တဿ စ ပဝတ္တာ စေတနာ သီလမယာ နာမ။ ပဋိသမ္ဘိဒါယံ ဝုတ္တေန ဝိပဿနာမဂ္ဂေန စက္ခုံ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၃၆။)အနိစ္စတော ဒုက္ခတော အနတ္တတော ဘာဝေန္တဿ ရူပေ…ပေ… ဓမ္မေ, စက္ခုဝိညာဏံ…ပေ… မနောဝိညာဏံ, စက္ခုသမ္ဖဿံ…ပေ… မနောသမ္ဖဿံ, စက္ခုသမ္ဖဿဇံ ဝေဒနံ…ပေ… မနောသမ္ဖဿဇံ ဝေဒနံ, ရူပသညံ …ပေ… ဓမ္မသညံ ဇရာမရဏံ အနိစ္စတော ဒုက္ခတော အနတ္တတော ဘာဝေန္တဿ ပဝတ္တာ စေတနာ ဘာဝနာမယာ နာမာတိ အယံ ဝိတ္ထာရကထာ။
အပုညာဘိသင်္ခါရနိဒ္ဒေသေ အကုသလာ စေတနာတိ ဒွါဒသအကုသလစိတ္တသမ္ပယုတ္တာ စေတနာ။ ကာမာဝစရာတိ ကိဉ္စာပိ တတ္ထ ဌပေတွာ ဒွေ ဒေါမနဿသဟဂတစေတနာ သေသာ ရူပါရူပဘဝေပိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ, တတ္ထ ပန ပဋိသန္ဓိံ န အာကဍ္ဎန္တိ, ကာမာဝစရေယေဝ ပဋိသန္ဓိဝသေန ဝိပါကံ အဝစာရေန္တီတိ ကာမာဝစရာတွေဝ ဝုတ္တာ။
အာနေဉ္ဇာဘိသင်္ခါရနိဒ္ဒေသေ ကုသလာ စေတနာ အရူပါဝစရာတိ စတဿော အရူပါဝစရကုသလစေတနာ။ ဧတာ ဟိ စတဿော အနိဉ္ဇနဋ္ဌေန အနိဉ္ဇနဿ စ အဘိသင်္ခရဏဋ္ဌေန အာနေဉ္ဇာဘိသင်္ခါရောတိ ဝုစ္စန္တိ။ ရူပါဝစရစတုတ္ထဇ္ဈာနတော ဟိ တိဿော ကုသလဝိပါကကိရိယာစေတနာ ဒွါဒသ အရူပါဝစရစေတနာတိ ပဉ္စဒသ ဓမ္မာ အနိစ္စလဋ္ဌေန အဖန္ဒနဋ္ဌေန အာနေဉ္ဇာ နာမ။ တတ္ထ ရူပါဝစရာ ကုသလာ စေတနာ အနိဉ္ဇာ သမာနာပိ အတ္တနာ သရိက္ခကမ္ပိ အသရိက္ခကမ္ပိ သဣဉ္ဇနမ္ပိ အနိဉ္ဇနမ္ပိ ရူပါရူပံ ဇနေတီတိ အာနေဉ္ဇာဘိသင်္ခါရော နာမ န ဟောတိ။ ဝိပါကကိရိယစေတနာ ပန အဝိပါကတ္တာ ဝိပါကံ န အဘိသင်္ခရောန္တိ, တထာ အရူပါဝစရာ ဝိပါကကိရိယစေတနာပီတိ ဧကာဒသာပိ ဧတာ စေတနာ အာနေဉ္ဇာဝ န အဘိသင်္ခါရာ။ စတုဗ္ဗိဓာ ပန အရူပါဝစရကုသလစေတနာ ယထာ ဟတ္ထိအဿာဒီနံ သဒိသာဝ ဆာယာ ဟောန္တိ, ဧဝံ အတ္တနာ သဒိသံ နိစ္စလံ အရူပမေဝ ဇနေတီတိ အာနေဉ္ဇာဘိသင်္ခါရောတိ ဝုစ္စတီတိ။
ဧဝံ ပုဉ္ဇာဘိသင်္ခါရဝသေန တေရသ, အပုညာဘိသင်္ခါရဝသေန ဒွါဒသ, အာနေဉ္ဇာဘိသင်္ခါရဝသေန စတဿောတိ သဗ္ဗာပေတာ ပရိပိဏ္ဍိတာ ဧကူနတိံသ စေတနာ ဟောန္တိ။ ဣတိ ဘဂဝါ အပရိမာဏေသု စက္ကဝါဠေသု အပရိမာဏာနံ သတ္တာနံ ဥပ္ပဇ္ဇနကကုသလာကုသလစေတနာ မဟာတုလာယ ဓာရယမာနော ဝိယ, နာဠိယံ ပက္ခိပိတွာ မိနမာနော ဝိယ စ သဗ္ဗညုတဉာဏေန ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဧကူနတိံသမေဝ ဒဿေသိ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၃၇။)ဣဒါနိ အပရိမာဏေသု စက္ကဝါဠေသု အပရိမာဏာ သတ္တာ ကုသလာကုသလကမ္မံ အာယူဟမာနာ ယေဟိ ဒွါရေဟိ အာယူဟန္တိ, တာနိ တီဏိ ကမ္မဒွါရာနိ ဒဿေန္တော တတ္ထ ကတမော ကာယသင်္ခါရော? ကာယသဉ္စေတနာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ကာယသဉ္စေတနာတိ ကာယဝိညတ္တိံ သမုဋ္ဌာပေတွာ ကာယဒွါရတော ပဝတ္တာ အဋ္ဌ ကာမာဝစရကုသလစေတနာ ဒွါဒသ အကုသလစေတနာတိ သမဝီသတိ စေတနာ၊ ကာယဒွါရေ အာဒါနဂ္ဂဟဏစောပနံ ပါပယမာနာ ဥပ္ပန္နာ ဝီသတိ ကုသလာကုသလစေတနာတိပိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။
ဝစီသဉ္စေတနာတိ ဝစီဝိညတ္တိံ သမုဋ္ဌာပေတွာ ဝစီဒွါရတော ပဝတ္တာ တာယေဝ ဝီသတိ စေတနာ၊ ဝစီဒွါရေ ဟနုသဉ္စောပနံ ဝါကျဘေဒံ ပါပယမာနာ ဥပ္ပန္နာ ဝီသတိ စေတနာတိပိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ အဘိညာစေတနာ ပနေတ္ထ ပရတော ဝိညာဏဿ ပစ္စယော န ဟောတီတိ န ဂဟိတာ။ ယထာ စ အဘိညာစေတနာ, ဧဝံ ဥဒ္ဓစ္စစေတနာပိ န ဟောတိ။ တသ္မာ သာပိ ဝိညာဏဿ ပစ္စယဘာဝေ အပနေတဗ္ဗာ။ အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ ပန သဗ္ဗာပေတာ ဟောန္တိ။
မနောသဉ္စေတနာတိ ဥဘောပိ ဝိညတ္တိယော အသမုဋ္ဌာပေတွာ မနောဒွါရေ ဥပ္ပန္နာ သဗ္ဗာပိ ဧကူနတိံသ စေတနာ။ ဣတိ ဘဂဝါ အပရိမာဏေသု စက္ကဝါဠေသု အပရိမာဏာ သတ္တာ ကုသလာကုသလကမ္မံ အာယူဟမာနာ ဣမေဟိ တီဟိ ဒွါရေဟိ အာယူဟန္တီတိ အာယူဟနကမ္မဒွါရံ ဒဿေသိ။
ဣမေသံ ပန ဒွိန္နမ္ပိ တိကာနံ အညမညံ သမ္ပယောဂေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ကထံ? ပုညာဘိသင်္ခါရော ဟိ ကာယဒုစ္စရိတာ ဝိရမန္တဿ သိယာ ကာယသင်္ခါရော, ဝစီဒုစ္စရိတာ ဝိရမန္တဿ သိယာ ဝစီသင်္ခါရော။ ဧဝံ အဋ္ဌ ကုသလစေတနာ ကာမာဝစရာ ပုညာဘိသင်္ခါရော စ ဟောတိ ကာယသင်္ခါရော စ ဝစီသင်္ခါရော စ။ မနောဒွါရေ ဥပ္ပန္နာ ပန တေရသ စေတနာ ပုညာဘိသင်္ခါရော စ ဟောတိ စိတ္တသင်္ခါရော စ။ အပုညာဘိသင်္ခါရောပိ ကာယဒုစ္စရိတဝသေန ပဝတ္တိယံ သိယာ ကာယသင်္ခါရော, ဝစီဒုစ္စရိတဝသေန ပဝတ္တိယံ သိယာ ဝစီသင်္ခါရော, ဒွေ ဒွါရာနိ မုဉ္စိတွာ မနောဒွါရေ ပဝတ္တိယံ သိယာ စိတ္တသင်္ခါရောတိ။ ဧဝံ အပုညာဘိသင်္ခါရော ကာယသင်္ခါရောပိ ဟောတိ ဝစီသင်္ခါရောပိ စိတ္တသင်္ခါရောပိ။
ကာယသင်္ခါရော ပန သိယာ ပုညာဘိသင်္ခါရော, သိယာ အပုညာဘိသင်္ခါရော, န အာနေဉ္ဇာဘိသင်္ခါရော။ တထာ ဝစီသင်္ခါရော။ စိတ္တသင်္ခါရော ပန သိယာ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၃၈။)ပုညာဘိသင်္ခါရော, သိယာ အပုညာဘိသင်္ခါရော, သိယာ အာနေဉ္ဇာဘိသင်္ခါရောတိ။ ဣမေ အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ နာမ။
ကထံ ပနေတံ ဇာနိတဗ္ဗံ – ဣမေ သင်္ခါရာ အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ ဟောန္တီတိ? အဝိဇ္ဇာဘာဝေ ဘာဝတော။ ယဿ ဟိ ဒုက္ခာဒီသု အဝိဇ္ဇာသင်္ခါတံ အညာဏံ အပ္ပဟီနံ ဟောတိ, သော ဒုက္ခေ တာဝ ပုဗ္ဗန္တာဒီသု စ အညာဏေန သံသာရဒုက္ခံ သုခသညာယ ဂဟေတွာ တဿ ဟေတုဘူတေ တိဝိဓေပိ သင်္ခါရေ အာရဘတိ, သမုဒယေ အညာဏေန ဒုက္ခဟေတုဘူတေပိ တဏှာပရိက္ခာရေ သင်္ခါရေ သုခဟေတုတော မညမာနော အာရဘတိ, နိရောဓေ ပန မဂ္ဂေ စ အညာဏေန ဒုက္ခဿ အနိရောဓဘူတေပိ ဂတိဝိသေသေ ဒုက္ခနိရောဓသညီ ဟုတွာ နိရောဓဿ စ အမဂ္ဂဘူတေသုပိ ယညာမရတပါဒီသု နိရောဓမဂ္ဂသညီ ဟုတွာ ဒုက္ခနိရောဓံ ပတ္ထယမာနော ယညာမရတပါဒိမုခေန တိဝိဓေပိ သင်္ခါရေ အာရဘတိ။
အပိစ သော တာယ စတူသု သစ္စေသု အပ္ပဟီနာဝိဇ္ဇတာယ ဝိသေသတော ဇာတိဇရာရောဂမရဏာဒိအနေကာဒီနဝဝေါကိဏ္ဏံ ပုညဖလသင်္ခါတံ ဒုက္ခံ ဒုက္ခတော အဇာနန္တော တဿ အဓိဂမာယ ကာယဝစီစိတ္တသင်္ခါရဘေဒံ ပုညာဘိသင်္ခါရံ အာရဘတိ ဒေဝစ္ဆရကာမကော ဝိယ မရုပပါတံ၊ သုခသမ္မတဿာပိ စ တဿ ပုညဖလဿ အန္တေ မဟာပရိဠာဟဇနကံ ဝိပရိဏာမဒုက္ခတံ အပ္ပဿာဒတဉ္စ အပဿန္တောပိ တပ္ပစ္စယံ ဝုတ္တပ္ပကာရမေဝ ပုညာဘိသင်္ခါရံ အာရဘတိ သလဘော ဝိယ ဒီပသိခါဘိနိပါတံ, မဓုဗိန္ဒုဂိဒ္ဓေါ ဝိယ စ မဓုလိတ္တသတ္ထဓာရာလေဟနံ။
ကာမူပသေဝနာဒီသု စ သဝိပါကေသု အာဒီနဝံ အပဿန္တော သုခသညာယ စေဝ ကိလေသာဘိဘူတတာယ စ ဒွါရတ္တယပ္ပဝတ္တမ္ပိ အပုညာဘိသင်္ခါရံ အာရဘတိ ဗာလော ဝိယ ဂူထကီဠနံ, မရိတုကာမော ဝိယ စ ဝိသခါဒနံ။ အာရုပ္ပဝိပါကေသု စာပိ သင်္ခါရဝိပရိဏာမဒုက္ခတံ အနဝဗုဇ္ဈမာနော သဿတာဒိဝိပလ္လာသေန စိတ္တသင်္ခါရဘူတံ အာနေဉ္ဇာဘိသင်္ခါရံ အာရဘတိ ဒိသာမူဠှော ဝိယ ပိသာစနဂရာဘိမုခမဂ္ဂဂမနံ။
ဧဝံ ယသ္မာ အဝိဇ္ဇာဘာဝတောဝ သင်္ခါရဘာဝေါ, န အဘာဝတော၊ တသ္မာ ဇာနိတဗ္ဗမေတံ – ဣမေ သင်္ခါရာ အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ ဟောန္တီတိ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ – ‘‘အဝိဒွါ, ဘိက္ခဝေ, အဝိဇ္ဇာဂတော ပုညာဘိသင်္ခါရမ္ပိ အဘိသင်္ခရောတိ, အပုညာဘိသင်္ခါရမ္ပိ အဘိသင်္ခရောတိ, အာနေဉ္ဇာဘိသင်္ခါရမ္ပိ အဘိသင်္ခရောတိ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၃၉။)ယတော ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခုနော အဝိဇ္ဇာ ပဟီနာ, ဝိဇ္ဇာ ဥပ္ပန္နာ, သော အဝိဇ္ဇာဝိရာဂါ ဝိဇ္ဇုပ္ပါဒါ နေဝ ပုညာဘိသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရောတီ’’တိ။
ဧတ္ထာဟ – ဂဏှာမ တာဝ ဧတံ ‘အဝိဇ္ဇာ သင်္ခါရာနံ ပစ္စယော’တိ။ ဣဒံ ပန ဝတ္တဗ္ဗံ – ‘ကတမေသံ သင်္ခါရာနံ ကထံ ပစ္စယော ဟောတီ’တိ? တတြိဒံ ဝုစ္စတိ –
ပစ္စယော ဟောတိ ပုညာနံ, ဒုဝိဓာနေကဓာ ပန၊
ပရေသံ ပစ္ဆိမာနံ သာ, ဧကဓာ ပစ္စယော မတာ။
တတ္ထ ‘ပုညာနံ ဒုဝိဓာ’တိ အာရမ္မဏပစ္စယေန စ ဥပနိဿယပစ္စယေန စာတိ ဒွေဓာ ပစ္စယော ဟောတိ။ သာ ဟိ အဝိဇ္ဇံ ခယတော ဝယတော သမ္မသနကာလေ ကာမာဝစရာနံ ပုညာဘိသင်္ခါရာနံ အာရမ္မဏပစ္စယေန ပစ္စယော ဟောတိ, အဘိညာစိတ္တေန သမောဟစိတ္တဇာနနကာလေ ရူပါဝစရာနံ, အဝိဇ္ဇာသမတိက္ကမနတ္ထာယ ပန ဒါနာဒီနိ စေဝ ကာမာဝစရပုညကိရိယဝတ္ထူနိ ပူရေန္တဿ ရူပါဝစရဇ္ဈာနာနိ စ ဥပ္ပါဒေန္တဿ ဒွိန္နမ္ပိ တေသံ ဥပနိဿယပစ္စယေန ပစ္စယော ဟောတိ၊ တထာ အဝိဇ္ဇာသမ္မူဠှတ္တာ ကာမဘဝရူပဘဝသမ္ပတ္တိယော ပတ္ထေတွာ တာနေဝ ပုညာနိ ကရောန္တဿ။
‘အနေကဓာ ပန ပရေသ’န္တိ အပုညာဘိသင်္ခါရာနံ အနေကဓာ ပစ္စယော ဟောတိ။ ကထံ? ဧသာ ဟိ အဝိဇ္ဇံ အာရဗ္ဘ ရာဂါဒီနံ ဥပ္ပဇ္ဇနကာလေ အာရမ္မဏပစ္စယေန, ဂရုံ ကတွာ အဿာဒနကာလေ အာရမ္မဏာဓိပတိအာရမ္မဏူပနိဿယေဟိ, အဝိဇ္ဇာသမ္မူဠှဿ အနာဒီနဝဒဿာဝိနော ပါဏာတိပါတာဒီနိ ကရောန္တဿ ဥပနိဿယပစ္စယေန, ဒုတိယဇဝနာဒီနံ အနန္တရသမနန္တရာနန္တရူပနိဿယာသေဝနနတ္ထိဝိဂတပစ္စယေဟိ, ယံ ကိဉ္စိ အကုသလံ ကရောန္တဿ ဟေတုသဟဇာတအညမညနိဿယသမ္ပယုတ္တအတ္ထိအဝိဂတပစ္စယေဟီတိ အနေကဓာ ပစ္စယော ဟောတိ။
‘ပစ္ဆိမာနံ သာ ဧကဓာ ပစ္စယော မတာ’တိ အာနေဉ္ဇာဘိသင်္ခါရာနံ ဥပနိဿယပစ္စယေနေဝ ဧကဓာ ပစ္စယော မတာ။ သော ပနဿာ ဥပနိဿယဘာဝေါ ပုညာဘိသင်္ခါရေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ။
ဧတ္ထာဟ – ‘ကိံ ပနာယမေကာဝ အဝိဇ္ဇာ သင်္ခါရာနံ ပစ္စယော ဥဒါဟု အညေပိ ပစ္စယာ ဟောန္တီ’တိ? ကိဉ္စေတ္ထ ယဒိ တာဝ ဧကာဝ ဧကကာရဏဝါဒေါ အာပဇ္ဇတိ။ အထ ‘အညေပိ သန္တိ အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ’တိ ဧကကာရဏနိဒ္ဒေသော နုပပဇ္ဇတီတိ? န နုပပဇ္ဇတိ။ ကသ္မာ? ယသ္မာ –
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၄၀။)ဧကံ န ဧကတော ဣဓ, နာနေကမနေကတောပိ နော ဧကံ၊
ဖလမတ္ထိ အတ္ထိ ပန ဧက-ဟေတုဖလဒီပနေ အတ္ထော။
ဧကတော ဟိ ကာရဏတော န ဣဓ ကိဉ္စိ ဧကံ ဖလမတ္ထိ, န အနေကံ။ နာပိ အနေကေဟိ ကာရဏေဟိ ဧကံ။ အနေကေဟိ ပန ကာရဏေဟိ အနေကမေဝ ဟောတိ။ တထာ ဟိ အနေကေဟိ ဥတုပထဝီဗီဇသလိလသင်္ခါတေဟိ ကာရဏေဟိ အနေကမေဝ ရူပဂန္ဓရသာဒိအင်္ကုရသင်္ခါတံ ဖလမုပ္ပဇ္ဇမာနံ ဒိဿတိ။ ယံ ပနေတံ ‘‘အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ, သင်္ခါရပစ္စယာ ဝိညာဏ’’န္တိ ဧကေကဟေတုဖလဒီပနံ ကတံ, တတ္ထ အတ္ထော အတ္ထိ, ပယောဇနံ ဝိဇ္ဇတိ။
ဘဂဝါ ဟိ ကတ္ထစိ ပဓာနတ္တာ, ကတ္ထစိ ပါကဋတ္တာ, ကတ္ထစိ အသာဓာရဏတ္တာ, ဒေသနာဝိလာသဿ စ ဝေနေယျာနဉ္စ အနုရူပတော ဧကမေဝဟေတုံ ဝါ ဖလံ ဝါ ဒီပေတိ၊ ‘‘ဖဿပစ္စယာ ဝေဒနာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၉၇) ဟိ ဧကမေဝ ဟေတုံ ဖလဉ္စာဟ။ ဖဿော ဟိ ဝေဒနာယ ပဓာနဟေတု ယထာဖဿံ ဝေဒနာဝဝတ္ထာနတော။ ဝေဒနာ စ ဖဿဿ ပဓာနဖလံ ယထာဝေဒနံ ဖဿဝဝတ္ထာနတော။
‘‘သေမှသမုဋ္ဌာနာ အာဗာဓာ’’တိ (မဟာနိ။ ၅) ပါကဋတ္တာ ဧကံ ဟေတုမာဟ။ ပါကဋော ဟေတ္ထ သေမှော, န ကမ္မာဒယော။ ‘‘ယေ ကေစိ, ဘိက္ခဝေ, အကုသလာ ဓမ္မာ, သဗ္ဗေတေ အယောနိသောမနသိကာရမူလကာ’’တိ အသာဓာရဏတ္တာ ဧကံ ဟေတုမာဟ၊ အသာဓာရဏော ဟိ အယောနိသောမနသိကာရော အကုသလာနံ, သာဓာရဏာနိ ဝတ္ထာရမ္မဏာဒီနီတိ။
တသ္မာ အယမိဓ အဝိဇ္ဇာ ဝိဇ္ဇမာနေသုပိ အညေသု ဝတ္ထာရမ္မဏသဟဇာတဓမ္မာဒီသု သင်္ခါရကာရဏေသု ‘‘အဿာဒါနုပဿိနော တဏှာ ပဝဍ္ဎတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၂။၅၂) စ ‘‘အဝိဇ္ဇာသမုဒယာ အာသဝသမုဒယော’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၁၀၄) စ ဝစနတော အညေသမ္ပိ တဏှာဒီနံ သင်္ခါရဟေတူနံ ဟေတူတိ ပဓာနတ္တာ, ‘‘အဝိဒွါ, ဘိက္ခဝေ, အဝိဇ္ဇာဂတော ပုညာဘိသင်္ခါရမ္ပိ အဘိသင်္ခရောတီ’’တိ ပါကဋတ္တာ အသာဓာရဏတ္တာ စ သင်္ခါရာနံ ဟေတုဘာဝေန ဒီပိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဧတေနေဝ စ ဧကေကဟေတုဖလဒီပနပရိဟာရဝစနေန သဗ္ဗတ္ထ ဧကေကဟေတုဖလဒီပနေ ပယောဇနံ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၄၁။)ဧတ္ထာဟ – ဧဝံ သန္တေပိ ဧကန္တာနိဋ္ဌဖလာယ သာဝဇ္ဇာယ အဝိဇ္ဇာယ ကထံ ပုညာနေဉ္ဇာဘိသင်္ခါရပစ္စယတ္တံ ယုဇ္ဇတိ? န ဟိ နိမ္ဗဗီဇတော ဥစ္ဆု ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ။ ကထံ န ယုဇ္ဇိဿတိ? လောကသ္မိဉှိ –
ဝိရုဒ္ဓေါ စာဝိရုဒ္ဓေါ စ, သဒိသာသဒိသော တထာ၊
ဓမ္မာနံ ပစ္စယော သိဒ္ဓေါ, ဝိပါကာ ဧဝ တေ စ န။
ဓမ္မာနဉှိ ဌာနသဘာဝကိစ္စာဒိဝိရုဒ္ဓေါ စ အဝိရုဒ္ဓေါ စ ပစ္စယော လောကေ သိဒ္ဓေါ။ ပုရိမစိတ္တဉှိ အပရစိတ္တဿ ဌာနဝိရုဒ္ဓေါ ပစ္စယော, ပုရိမသိပ္ပါဒိသိက္ခာ စ ပစ္ဆာပဝတ္တမာနာနံ သိပ္ပါဒိကိရိယာနံ။ ကမ္မံ ရူပဿ သဘာဝဝိရုဒ္ဓေါ ပစ္စယော, ခီရာဒီနိ စ ဒဓိအာဒီနံ။ အာလောကော စက္ခုဝိညာဏဿ ကိစ္စဝိရုဒ္ဓေါ, ဂုဠာဒယော စ အာသဝါဒီနံ။ စက္ခုရူပါဒယော ပန စက္ခုဝိညာဏာဒီနံ ဌာနာဝိရုဒ္ဓါ ပစ္စယာ။ ပုရိမဇဝနာဒယော ပစ္ဆိမဇဝနာဒီနံ သဘာဝါဝိရုဒ္ဓါ ကိစ္စာဝိရုဒ္ဓါ စ။
ယထာ စ ဝိရုဒ္ဓါဝိရုဒ္ဓါ ပစ္စယာ သိဒ္ဓါ, ဧဝံ သဒိသာသဒိသာပိ။ သဒိသမေဝ ဟိ ဥတုအာဟာရသင်္ခါတံ ရူပံ ရူပဿ ပစ္စယော ဟောတိ, သာလိဗီဇာဒီနိ စ သာလိဖလာဒီနံ။ အသဒိသမ္ပိ ရူပံ အရူပဿ, အရူပဉ္စ ရူပဿ ပစ္စယော ဟောတိ၊ ဂေါလောမာဝိလောမဝိသာဏဒဓိတိလပိဋ္ဌာဒီနိ စ ဒဗ္ဗဘူတိဏကာဒီနံ။ ယေသဉ္စ ဓမ္မာနံ ယေ ဝိရုဒ္ဓါဝိရုဒ္ဓါ သဒိသာသဒိသာ ပစ္စယာ, န တေ ဓမ္မာ တေသံ ဓမ္မာနံ ဝိပါကာယေဝ။ ဣတိ အယံ အဝိဇ္ဇာ ဝိပါကဝသေန ဧကန္တာနိဋ္ဌဖလသဘာဝဝသေန စ သာဝဇ္ဇာပိ သမာနာ သဗ္ဗေသမ္ပိ ဧတေသံ ပုညာဘိသင်္ခါရာဒီနံ ယထာနုရူပံ ဌာနကိစ္စသဘာဝဝိရုဒ္ဓါဝိရုဒ္ဓပစ္စယဝသေန သဒိသာသဒိသပစ္စယဝသေန စ ပစ္စယော ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
သော စဿာ ပစ္စယဘာဝေါ ‘‘ယဿ ဟိ ဒုက္ခာဒီသု အဝိဇ္ဇာသင်္ခါတံ အညာဏံ အပ္ပဟီနံ ဟောတိ, သော ဒုက္ခေ တာဝ ပုဗ္ဗန္တာဒီသု စ အညာဏေန သံသာရဒုက္ခံ သုခသညာယ ဂဟေတွာ တဿ ဟေတုဘူတေ တိဝိဓေပိ သင်္ခါရေ အာရဘတီ’’တိအာဒိနာ နယေန ဝုတ္တော ဧဝ။
အပိစ အယံ အညောပိ ပရိယာယော –
စုတူပပါတေ သံသာရေ, သင်္ခါရာနဉ္စ လက္ခဏေ၊
ယော ပဋိစ္စသမုပ္ပန္န-ဓမ္မေသု စ ဝိမုယှတိ။
အဘိသင်္ခရောတိ သော ဧတေ, သင်္ခါရေ တိဝိဓေ ယတော၊
အဝိဇ္ဇာ ပစ္စယော တေသံ, တိဝိဓာနမ္ပိ ယံ တတောတိ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၄၂။)ကထံ ပန ယော ဧတေသု ဝိမုယှတိ, သော တိဝိဓေပေတေ သင်္ခါရေ ကရောတီတိ စေ? စုတိယာ တာဝ ဝိမူဠှော သဗ္ဗတ္ထ ‘‘ခန္ဓာနံ ဘေဒေါ မရဏ’’န္တိ စုတိံ အဂဏှန္တော ‘သတ္တော မရတိ, သတ္တဿ ဒေသန္တရသင်္ကမန’န္တိအာဒီနိ ဝိကပ္ပေတိ။ ဥပပါတေ ဝိမူဠှော သဗ္ဗတ္ထ ‘‘ခန္ဓာနံ ပါတုဘာဝေါ ဇာတီ’’တိ ဥပပါတံ အဂဏှန္တော ‘သတ္တော ဥပပဇ္ဇတိ, သတ္တဿ နဝသရီရပါတုဘာဝေါ’တိအာဒီနိ ဝိကပ္ပေတိ။ သံသာရေ ဝိမူဠှော ယော ဧသ –
‘‘ခန္ဓာနဉ္စ ပဋိပါဋိ, ဓာတုအာယတနာန စ၊
အဗ္ဗောစ္ဆိန္နံ ဝတ္တမာနာ, သံသာရောတိ ပဝုစ္စတီ’’တိ။
ဧဝံ ဝဏ္ဏိတော သံသာရော။ တံ ဧဝံ အဂဏှန္တော ‘အယံ သတ္တော အသ္မာ လောကာ ပရံ လောကံ ဂစ္ဆတိ, ပရသ္မာ လောကာ ဣမံ လောကံ အာဂစ္ဆတီ’တိအာဒီနိ ဝိကပ္ပေတိ။ သင်္ခါရာနံ လက္ခဏေ ဝိမူဠှော သင်္ခါရာနံ သဘာဝလက္ခဏံ သာမညလက္ခဏဉ္စ အဂဏှန္တော သင်္ခါရေ အတ္တတော အတ္တနိယတော ဓုဝတော သုဘတော သုခတော စ ဝိကပ္ပေတိ။ ပဋိစ္စသမုပ္ပန္နဓမ္မေသု ဝိမူဠှော အဝိဇ္ဇာဒီဟိ သင်္ခါရာဒီနံ ပဝတ္တိံ အဂဏှန္တော ‘‘အတ္တာ ဇာနာတိ ဝါ န ဇာနာတိ ဝါ, သော ဧဝ ကရောတိ စ ကာရေတိ စ သော ပဋိသန္ဓိယံ ဥပပဇ္ဇတိ, တဿ အဏုဣဿရာဒယော ကလလာဒိဘာဝေန သရီရံ သဏ္ဌပေတွာ ဣန္ဒြိယာနိ သမ္ပာဒေန္တိ, သော ဣန္ဒြိယသမ္ပန္နော ဖုသတိ ဝေဒိယတိ တဏှိယတိ ဥပါဒိယတိ ဃဋိယတိ, သော ပုန ဘဝန္တရေ ဘဝတီ’’တိ ဝါ ‘‘သဗ္ဗေ သတ္တာ နိယတိသင်္ဂတိဘာဝပရိဏတာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၁၆၈) ဝါ ဝိကပ္ပေတိ။ သော ဧဝံ အဝိဇ္ဇာယ အန္ဓီကတော ဧဝံ ဝိကပ္ပေန္တော ယထာ နာမ အန္ဓော ပထဝိယံ ဝိစရန္တော မဂ္ဂမ္ပိ အမဂ္ဂမ္ပိ ထလမ္ပိ နိန္နမ္ပိ သမမ္ပိ ဝိသမမ္ပိ ပဋိပဇ္ဇတိ, ဧဝံ ပုညမ္ပိ အပုညမ္ပိ အာနေဉ္ဇမ္ပိ သင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရောတီတိ။ တေနေတံ ဝုစ္စတိ –
ယထာပိ နာမ ဇစ္စန္ဓော, နရော အပရိနာယကော၊
ဧကဒါ ယာတိ မဂ္ဂေန, ကုမ္မဂ္ဂေနာပိ ဧကဒါ။
သံသာရေ သံသရံ ဗာလော, တထာ အပရိနာယကော၊
ကရောတိ ဧကဒါ ပုညံ, အပုညမပိ ဧကဒါ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၄၃။)ယဒါ ဉတွာ စ သော ဓမ္မံ, သစ္စာနိ အဘိသမေဿတိ၊
တဒါ အဝိဇ္ဇူပသမာ, ဥပသန္တော စရိဿတီတိ။
အယံ အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာတိ ပဒသ္မိံ ဝိတ္ထာရကထာ။
အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရပဒနိဒ္ဒေသော။
ဝိညာဏပဒနိဒ္ဒေသော
֍ ဋီ ၂၂၇။ သင်္ခါရပစ္စယာ ဝိညာဏပဒနိဒ္ဒေသေ စက္ခုဝိညာဏန္တိအာဒီသု စက္ခုဝိညာဏံ ကုသလဝိပါကံ အကုသလဝိပါကန္တိ ဒုဝိဓံ ဟောတိ။ တထာ သောတဃာနဇိဝှါကာယဝိညာဏာနိ။ မနောဝိညာဏံ ပန ကုသလာကုသလဝိပါကာ ဒွေ မနောဓာတုယော, တိဿော အဟေတုကမနောဝိညာဏဓာတုယော, အဋ္ဌ သဟေတုကာနိ ကာမာဝစရဝိပါကစိတ္တာနိ, ပဉ္စ ရူပါဝစရာနိ, စတ္တာရိ အရူပါဝစရာနီတိ ဗာဝီသတိဝိဓံ ဟောတိ။ ဣတိ ဣမေဟိ ဆဟိ ဝိညာဏေဟိ သဗ္ဗာနိပိ ဗာတ္တိံသ လောကိယဝိပါကဝိညာဏာနိ သင်္ဂဟိတာနိ ဟောန္တိ။ လောကုတ္တရာနိ ပန ဝဋ္ဋကထာယံ န ယုဇ္ဇန္တီတိ န ဂဟိတာနိ။
တတ္ထ သိယာ – ကထံ ပနေတံ ဇာနိတဗ္ဗံ ‘ဣဒံ ဝုတ္တပ္ပကာရံ ဝိညာဏံ သင်္ခါရပစ္စယာ ဟောတီ’တိ? ဥပစိတကမ္မာဘာဝေ ဝိပါကာဘာဝတော။ ဝိပါကဉှေတံ, ဝိပါကဉ္စ န ဥပစိတကမ္မာဘာဝေ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ယဒိ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ, သဗ္ဗေသံ သဗ္ဗဝိပါကာနိ ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ၊ န စ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ ဇာနိတဗ္ဗမေတံ – ‘သင်္ခါရပစ္စယာ ဣဒံ ဝိညာဏံ ဟောတီ’တိ။
ကတရသင်္ခါရပစ္စယာ ကတရဝိညာဏန္တိ စေ? ကာမာဝစရပုညာဘိသင်္ခါရပစ္စယာ တာဝ ကုသလဝိပါကာနိ ပဉ္စ စက္ခုဝိညာဏာဒီနိ, မနောဝိညာဏေ ဧကာ မနောဓာတု, ဒွေ မနောဝိညာဏဓာတုယော, အဋ္ဌ ကာမာဝစရမဟာဝိပါကာနီတိ သောဠသ။ ယထာဟ –
‘‘ကာမာဝစရဿ ကုသလဿ ကမ္မဿ ကတတ္တာ ဥပစိတတ္တာ ဝိပါကံ စက္ခုဝိညာဏံ ဥပ္ပန္နံ ဟောတိ။ တထာ သောတဃာနဇိဝှါကာယဝိညာဏံ ဥပ္ပန္နံ ဟောတိ, ဝိပါကာ မနောဓာတု ဥပ္ပန္နာ ဟောတိ, မနောဝိညာဏဓာတု ဥပ္ပန္နာ ဟောတိ သောမနဿသဟဂတာ, မနောဝိညာဏဓာတု ဥပ္ပန္နာ ဟောတိ ဥပေက္ခာသဟဂတာ, မနောဝိညာဏဓာတု ဥပ္ပန္နာ ဟောတိ သောမနဿသဟဂတာ ဉာဏသမ္ပယုတ္တာ,
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၄၄။)သောမနဿသဟဂတာ ဉာဏသမ္ပယုတ္တာ သသင်္ခါရေန, သောမနဿသဟဂတာ ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တာ, သောမနဿသဟဂတာ ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တာ သသင်္ခါရေန, ဥပေက္ခာသဟဂတာ ဉာဏသမ္ပယုတ္တာ, ဥပေက္ခာသဟဂတာ ဉာဏသမ္ပယုတ္တာ သသင်္ခါရေန, ဥပေက္ခာသဟဂတာ ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တာ, ဥပေက္ခာသဟဂတာ ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တာ သသင်္ခါရေနာ’’တိ (ဓ။ သ။ ၄၃၁, ၄၉၈)။
ရူပါဝစရပုညာဘိသင်္ခါရပစ္စယာ ပန ပဉ္စ ရူပါဝစရဝိပါကာနိ။ ယထာဟ –
‘‘တဿေဝ ရူပါဝစရဿ ကုသလဿ ကမ္မဿ ကတတ္တာ ဥပစိတတ္တာ ဝိပါကံ ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ…ပေ… ပဌမံ ဈာနံ…ပေ… ပဉ္စမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတီ’’တိ (ဓ။ သ။ ၄၉၉)။
ဧဝံ ပုညာဘိသင်္ခါရပစ္စယာ ဧကဝီသတိဝိဓံ ဝိညာဏံ ဟောတိ။
အပုညာဘိသင်္ခါရပစ္စယာ ပန အကုသလဝိပါကာနိ ပဉ္စ စက္ခုဝိညာဏာဒီနိ, ဧကာ မနောဓာတု, ဧကာ မနောဝိညာဏဓာတူတိ ဧဝံ သတ္တဝိဓံ ဝိညာဏံ ဟောတိ။ ယထာဟ –
‘‘အကုသလဿ ကမ္မဿ ကတတ္တာ ဥပစိတတ္တာ ဝိပါကံ စက္ခုဝိညာဏံ ဥပ္ပန္နံ ဟောတိ။ တထာ သောတဃာနဇိဝှါကာယဝိညာဏံ, ဝိပါကာ မနောဓာတု, ဝိပါကာ မနောဝိညာဏဓာတု ဥပ္ပန္နာ ဟောတီ’’တိ (ဓ။ သ။ ၅၅၆)။
အာနေဉ္ဇာဘိသင်္ခါရပစ္စယာ ပန စတ္တာရိ အရူပဝိပါကာနီတိ ဧဝံ စတုဗ္ဗိဓံ ဝိညာဏံ ဟောတီတိ။ ယထာဟ –
‘‘တဿေဝ အရူပါဝစရဿ ကုသလဿ ကမ္မဿ ကတတ္တာ ဥပစိတတ္တာ ဝိပါကံ သဗ္ဗသော ရူပသညာနံ သမတိက္ကမာ အာကာသာနဉ္စာယတနသညာသဟဂတံ…ပေ… ဝိညာဏဉ္စာယတနသညာသဟဂတံ…ပေ… အာကိဉ္စညာယတနသညာသဟဂတံ…ပေ… နေဝသညာနာသညာယတနသညာသဟဂတံ သုခဿ စ ပဟာနာ…ပေ… စတုတ္ထံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတီ’’တိ (ဓ။ သ။ ၅၀၁)။
ဧဝံ ယံ သင်္ခါရပစ္စယာ ဝိညာဏံ ဟောတိ, တံ ဉတွာ ဣဒါနိဿ ဧဝံ ပဝတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ – သဗ္ဗမေဝ ဟိ ဣဒံ ပဝတ္တိပဋိသန္ဓိဝသေန ဒွိဓာ ပဝတ္တတိ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၄၅။)တတ္ထ ဒွေ ပဉ္စဝိညာဏာနိ, ဒွေ မနောဓာတုယော, သောမနဿသဟဂတာဟေတုကမနောဝိညာဏဓာတူတိ ဣမာနိ တေရသ ပဉ္စဝေါကာရဘဝေ ပဝတ္တိယံယေဝ ပဝတ္တန္တိ။ သေသာနိ ဧကူနဝီသတိ တီသု ဘဝေသု ယထာနုရူပံ ပဝတ္တိယမ္ပိ ပဋိသန္ဓိယမ္ပိ ပဝတ္တန္တိ။
ကထံ? ကုသလဝိပါကာနိ တာဝ စက္ခုဝိညာဏာဒီနိ ပဉ္စ ကုသလဝိပါကေန ဝါ အကုသလဝိပါကေန ဝါ နိဗ္ဗတ္တဿ ယထာက္ကမံ ပရိပါကမုပဂတိန္ဒြိယဿ စက္ခာဒီနံ အာပါထဂတံ ဣဋ္ဌံ ဝါ ဣဋ္ဌမဇ္ဈတ္တံ ဝါ ရူပါဒိအာရမ္မဏံ အာရဗ္ဘ စက္ခာဒိပသာဒံ နိဿာယ ဒဿနသဝနဃာယနသာယနဖုသနကိစ္စံ သာဓယမာနာနိ ပဝတ္တန္တိ။ တထာ အကုသလဝိပါကာနိ ပဉ္စ။ ကေဝလဉှိ တေသံ အနိဋ္ဌံ အနိဋ္ဌမဇ္ဈတ္တံ ဝါ ရူပါဒိအာရမ္မဏံ ဟောတိ, အယမေဝ ဝိသေသော။ ဒသာပိ စေတာနိ နိယတဒွါရာရမ္မဏဝတ္ထုဋ္ဌာနာနိ နိယတကိစ္စာနေဝ စ ဘဝန္တိ။
တတော ကုသလဝိပါကာနံ စက္ခုဝိညာဏာဒီနံ အနန္တရံ ကုသလဝိပါကမနောဓာတု တေသညေဝ အာရမ္မဏမာရဗ္ဘ ဟဒယဝတ္ထုံ နိဿာယ သမ္ပဋိစ္ဆနကိစ္စံ သာဓယမာနာ ပဝတ္တတိ။ တထာ အကုသလဝိပါကာနံ အနန္တရံ အကုသလဝိပါကာ။ ဣဒဉ္စ ပန ဒွယံ အနိယတဒွါရာရမ္မဏံ နိယတဝတ္ထုဋ္ဌာနံ နိယတကိစ္စဉ္စ ဟောတိ။
သောမနဿသဟဂတာ ပန အဟေတုကမနောဝိညာဏဓာတု ကုသလဝိပါကမနောဓာတုယာ အနန္တရံ တဿာ ဧဝ အာရမ္မဏံ အာရဗ္ဘ ဟဒယဝတ္ထုံ နိဿာယ သန္တီရဏကိစ္စံ သာဓယမာနာ စ ဆသု ဒွါရေသု ဗလဝါရမ္မဏေ ကာမာဝစရသတ္တာနံ ယေဘုယျေန လောဘသမ္ပယုတ္တဇဝနာဝသာနေ ဘဝင်္ဂဝီထိံ ပစ္ဆိန္ဒိတွာ ဇဝနေန ဂဟိတာရမ္မဏေ တဒါရမ္မဏဝသေန စ သကိံ ဝါ ဒွိက္ခတ္တုံ ဝါ ပဝတ္တတိ။ စိတ္တပ္ပဝတ္တိဂဏနာယံ ပန သဗ္ဗဒွါရေသု တဒါရမ္မဏေ ဒွေ ဧဝ စိတ္တဝါရာ အာဂတာ။ ဣဒံ ပန စိတ္တံ တဒါရမ္မဏန္တိ စ ပိဋ္ဌိဘဝင်္ဂန္တိ စာတိ ဒွေ နာမာနိ လဘတိ, အနိယတဒွါရာရမ္မဏံ နိယတဝတ္ထုကံ အနိယတဋ္ဌာနကိစ္စဉ္စ ဟောတီတိ။ ဧဝံ တာဝ တေရသ ပဉ္စဝေါကာရဘဝေ ပဝတ္တိယံယေဝ ပဝတ္တန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ သေသေသု ဧကူနဝီသတိယာ စိတ္တေသု န ကိဉ္စိ အတ္တနော အနုရူပါယ ပဋိသန္ဓိယာ န ပဝတ္တတိ။
ပဝတ္တိယံ ပန ကုသလာကုသလဝိပါကာ တာဝ ဒွေ အဟေတုကမနောဝိညာဏဓာတုယော ပဉ္စဒွါရေ ကုသလာကုသလဝိပါကမနောဓာတူနံ အနန္တရံ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၄၆။)သန္တီရဏကိစ္စံ, ဆသု ဒွါရေသု ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေနေဝ တဒါရမ္မဏကိစ္စံ, အတ္တနာ ဒိန္နပဋိသန္ဓိတော ဥဒ္ဓံ အသတိ ဘဝင်္ဂုပစ္ဆေဒကေ စိတ္တုပ္ပါဒေ ဘဝင်္ဂကိစ္စံ, အန္တေ စုတိကိစ္စဉ္စာတိ စတ္တာရိ ကိစ္စာနိ သာဓယမာနာ နိယတဝတ္ထုကာ အနိယတဒွါရာရမ္မဏဋ္ဌာနကိစ္စာ ဟုတွာ ပဝတ္တန္တိ။
အဋ္ဌ ကာမာဝစရသဟေတုကစိတ္တာနိ ပဝတ္တိယံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဆသု ဒွါရေသု တဒါရမ္မဏကိစ္စံ, အတ္တနာ ဒိန္နပဋိသန္ဓိတော ဥဒ္ဓံ အသတိ ဘဝင်္ဂုပစ္ဆေဒကေ စိတ္တုပ္ပါဒေ ဘဝင်္ဂကိစ္စံ, အန္တေ စုတိကိစ္စဉ္စာတိ တီဏိ ကိစ္စာနိ သာဓယမာနာနိ နိယတဝတ္ထုကာနိ အနိယတဒွါရာရမ္မဏဋ္ဌာနကိစ္စာနိ ဟုတွာ ပဝတ္တန္တိ။
ပဉ္စ ရူပါဝစရာနိ စတ္တာရိ စ အရူပါဝစရာနိ အတ္တနာ ဒိန္နပဋိသန္ဓိတော ဥဒ္ဓံ အသတိ ဘဝင်္ဂုပစ္ဆေဒကေ စိတ္တုပ္ပါဒေ ဘဝင်္ဂကိစ္စံ, အန္တေ စုတိကိစ္စဉ္စာတိ ကိစ္စဒွယံ သာဓယမာနာနိ ပဝတ္တန္တိ။ တေသု ရူပါဝစရာနိ နိယတဝတ္ထာရမ္မဏာနိ အနိယတဋ္ဌာနကိစ္စာနိ, ဣတရာနိ အဝတ္ထုကာနိ နိယတာရမ္မဏာနိ အနိယတဋ္ဌာနကိစ္စာနိ ဟုတွာ ပဝတ္တန္တီတိ။ ဧဝံ တာဝ ဗာတ္တိံသဝိဓမ္ပိ ဝိညာဏံ ပဝတ္တိယံ သင်္ခါရပစ္စယာ ပဝတ္တတိ။ တတြဿ တေ တေ သင်္ခါရာ ကမ္မပစ္စယေန စ ဥပနိဿယပစ္စယေန စ ပစ္စယာ ဟောန္တိ။
တတ္ထ ယာနေတာနိ ဧကာဒသ တဒါရမ္မဏစိတ္တာနိ ဝုတ္တာနိ, တေသု ဧကမ္ပိ ရူပါရူပဘဝေ တဒါရမ္မဏံ ဟုတွာ န ပဝတ္တတိ။ ကသ္မာ? ဗီဇာဘာဝါ။ တတ္ထ ဟိ ကာမာဝစရဝိပါကသင်္ခါတံ ပဋိသန္ဓိဗီဇံ နတ္ထိ, ယံ ရူပါဒီသု အာရမ္မဏေသု ပဝတ္တိယံ တဿ ဇနကံ ဘဝေယျ။ စက္ခုဝိညာဏာဒီနမ္ပိ ရူပဘဝေ အဘာဝေါ အာပဇ္ဇတီတိ စေ? န၊ ဣန္ဒြိယပ္ပဝတ္တိအာနုဘာဝတော ဒွါရဝီထိဘေဒေ စိတ္တနိယမတော စ။
ယထာ စေတံ တဒါရမ္မဏံ ဧကန္တေန ရူပါရူပဘဝေ နပ္ပဝတ္တတိ တထာ သဗ္ဗေပိ အကာမာဝစရေ ဓမ္မေ နာနုဗန္ဓတိ။ ကသ္မာ? အဇနကတ္တာ စေဝ ဇနကဿ စ အသဒိသတ္တာ။ တဉှိ ယထာ နာမ ဂေဟာ နိက္ခမိတွာ ဗဟိ ဂန္တုကာမော တရုဏဒါရကော အတ္တနော ဇနကံ ပိတရံ ဝါ အညံ ဝါ ပိတုသဒိသံ ဟိတကာမံ ဉာတိံ အင်္ဂုလိယံ ဂဟေတွာ အနုဗန္ဓတိ, န အညံ ရာဇပုရိသာဒိံ, တထာ ဧတမ္ပိ ဘဝင်္ဂါရမ္မဏတော ဗဟိ နိက္ခမိတုကာမံ သဘာဂတာယ အတ္တနော ဇနကံ ပိတရံ ဝါ ပိတုသဒိသံ ဝါ ကာမာဝစရဇဝနမေဝ အနုဗန္ဓတိ, န အညံ မဟဂ္ဂတံ အနုတ္တရံ ဝါ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၄၇။)ယထာ စေတံ မဟဂ္ဂတလောကုတ္တရေ ဓမ္မေ နာနုဗန္ဓတိ, တထာ ယဒါ ဧတေ ကာမာဝစရဓမ္မာပိ မဟဂ္ဂတာရမ္မဏာ ဟုတွာ ပဝတ္တန္တိ တဒါ တေပိ နာနုဗန္ဓတိ။ ကသ္မာ? အပရိစိတဒေသတ္တာ အစ္စန္တပရိတ္တာရမ္မဏတ္တာ စ။ တဉှိ ယထာ ပိတရံ ဝါ ပိတုသဒိသံ ဝါ ဉာတိံ အနုဗန္ဓန္တောပိ တရုဏဒါရကော ဃရဒွါရအန္တရဝီထိစတုက္ကာဒိမှိ ပရိစိတေယေဝ ဒေသေ အနုဗန္ဓတိ, န အရညံ ဝါ ယုဒ္ဓဘူမိံ ဝါ ဂစ္ဆန္တံ၊ ဧဝံ ကာမာဝစရဓမ္မေ အနုဗန္ဓန္တမ္ပိ အမဟဂ္ဂတာဒိမှိ ပရိစိတေယေဝ ဒေသေ ပဝတ္တမာနေ ဓမ္မေ အနုဗန္ဓတိ, န မဟဂ္ဂတလောကုတ္တရဓမ္မေ အာရဗ္ဘ ပဝတ္တမာနေတိ။
ယသ္မာ စဿ ‘‘သဗ္ဗော ကာမာဝစရဝိပါကော ကိရိယမနောဓာတု ကိရိယအဟေတုကမနောဝိညာဏဓာတု သောမနဿသဟဂတာ ဣမေ ဓမ္မာ ပရိတ္တာရမ္မဏာ’’တိ ဧဝံ အစ္စန္တပရိတ္တမေဝ အာရမ္မဏံ ဝုတ္တံ, တသ္မာပေတံ မဟဂ္ဂတလောကုတ္တရာရမ္မဏေ ကာမာဝစရဓမ္မေပိ နာနုဗန္ဓတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
ကိံ ဝါ ဣမာယ ယုတ္တိကထာယ? အဋ္ဌကထာယဉှိ ဧကန္တေနေဝ ဝုတ္တံ – ဧကာဒသ တဒါရမ္မဏစိတ္တာနိ နာမဂေါတ္တံ အာရဗ္ဘ ဇဝနေ ဇဝိတေ တဒါရမ္မဏံ န ဂဏှန္တိ။ ပဏ္ဏတ္တိံ အာရဗ္ဘ ဇဝနေ ဇဝိတေ တဒါရမ္မဏံ န လဗ္ဘတိ။ တိလက္ခဏာရမ္မဏိကဝိပဿနာယ တဒါရမ္မဏံ န လဗ္ဘတိ။ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိယာ ဗလဝဝိပဿနာယ တဒါရမ္မဏံ န လဗ္ဘတိ။ ရူပါရူပဓမ္မေ အာရဗ္ဘ ဇဝနေ ဇဝိတေ တဒါရမ္မဏံ န လဗ္ဘတိ။ မိစ္ဆတ္တနိယတဓမ္မေသု တဒါရမ္မဏံ န လဗ္ဘတိ။ သမ္မတ္တနိယတဓမ္မေသု တဒါရမ္မဏံ န လဗ္ဘတိ။ လောကုတ္တရဓမ္မေ အာရဗ္ဘ ဇဝနေ ဇဝိတေ တဒါရမ္မဏံ န လဗ္ဘတိ။ အဘိညာဉာဏံ အာရဗ္ဘ ဇဝနေ ဇဝိတေ တဒါရမ္မဏံ န လဗ္ဘတိ။ ပဋိသမ္ဘိဒါဉာဏံ အာရဗ္ဘ ဇဝနေ ဇဝိတေ တဒါရမ္မဏံ န လဗ္ဘတိ။ ကာမာဝစရေ ဒုဗ္ဗလာရမ္မဏေ တဒါရမ္မဏံ န လဗ္ဘတိ, ဆသု ဒွါရေသု ဗလဝါရမ္မဏေ အာပါထဂတေယေဝ လဗ္ဘတိ, လဗ္ဘမာနဉ္စ ကာမာဝစရေယေဝ လဗ္ဘတိ။ ရူပါရူပဘဝေ တဒါရမ္မဏံ နာမ နတ္ထီတိ။
ယံ ပန ဝုတ္တံ ‘‘သေသေသု ဧကူနဝီသတိယာ စိတ္တေသု န ကိဉ္စိ အတ္တနော အနုရူပါယ ပဋိသန္ဓိယာ န ပဝတ္တတီ’’တိ, တံ အတိသံခိတ္တတ္တာ ဒုဗ္ဗိဇာနံ။ တေနဿ ဝိတ္ထာရနယဒဿနတ္ထံ ဝုစ္စတိ – ‘‘ကတိ ပဋိသန္ဓိယော? ကတိ ပဋိသန္ဓိစိတ္တာနိ? ကေန ကတ္ထ ပဋိသန္ဓိ ဟောတိ? ကိံ ပဋိသန္ဓိယာ အာရမ္မဏ’’န္တိ?
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၄၈။)အသညပဋိသန္ဓိယာ သဒ္ဓိံ ဝီသတိ ပဋိသန္ဓိယော။ ဝုတ္တပ္ပကာရာနေဝ ဧကူနဝီသတိ ပဋိသန္ဓိစိတ္တာနိ။ တတ္ထ အကုသလဝိပါကာယ အဟေတုကမနောဝိညာဏဓာတုယာ အပါယေသု ပဋိသန္ဓိ ဟောတိ, ကုသလဝိပါကာယ မနုဿလောကေ ဇစ္စန္ဓဇာတိဗဓိရဇာတိဥမ္မတ္တကဧဠမူဂနပုံသကာဒီနံ။ အဋ္ဌဟိ သဟေတုကမဟာဝိပါကေဟိ ကာမာဝစရဒေဝေသု စေဝ မနုဿေသု စ ပုညဝန္တာနံ ပဋိသန္ဓိ ဟောတိ, ပဉ္စဟိ ရူပါဝစရဝိပါကေဟိ ရူပီဗြဟ္မလောကေ, စတူဟိ အရူပါဝစရဝိပါကေဟိ အရူပလောကေတိ။ ယေန စ ယတ္ထ ပဋိသန္ဓိ ဟောတိ, သာ ဧဝ တဿာ အနုရူပပဋိသန္ဓိ နာမ။
သင်္ခေပတော ပဋိသန္ဓိယာ တီဏိ အာရမ္မဏာနိ ဟောန္တိ – ကမ္မံ, ကမ္မနိမိတ္တံ, ဂတိနိမိတ္တန္တိ။ တတ္ထ ကမ္မံ နာမ အာယူဟိတာ ကုသလာကုသလစေတနာ။ ကမ္မနိမိတ္တံ နာမ ယံ ဝတ္ထုံ အာရမ္မဏံ ကတွာ ကမ္မံ အာယူဟတိ။ တတ္ထ အတီတေ ကပ္ပကောဋိသတသဟဿမတ္ထကသ္မိမ္ပိ ကမ္မေ ကတေ တသ္မိံ ခဏေ ကမ္မံ ဝါ ကမ္မနိမိတ္တံ ဝါ အာဂန္တွာ ဥပဋ္ဌာတိ။
တတြိဒံ ကမ္မနိမိတ္တဿ ဥပဋ္ဌာနေ ဝတ္ထု – ဂေါပကသီဝလီ ကိရ နာမ တာလပိဋ္ဌိကဝိဟာရေ စေတိယံ ကာရေသိ။ တဿ မရဏမဉ္စေ နိပန္နဿ စေတိယံ ဥပဋ္ဌာသိ။ သော တဒေဝ နိမိတ္တံ ဂဏှိတွာ ကာလံကတွာ ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တိ။ အညာ သမ္မူဠှကာလကိရိယာ နာမ ဟောတိ။ ပရမ္မုခံ ဂစ္ဆန္တဿ ဟိ ပစ္ဆတော တိခိဏေန အသိနာ သီသံ ဆိန္ဒန္တိ။ နိပဇ္ဇိတွာ နိဒ္ဒါယန္တဿာပိ တိခိဏေန အသိနာ သီသံ ဆိန္ဒန္တိ။ ဥဒကေ ဩသီဒါပေတွာ မာရေန္တိ။ ဧဝရူပေပိ ကာလေ အညတရံ ကမ္မံ ဝါ ကမ္မနိမိတ္တံ ဝါ ဥပဋ္ဌာတိ။ အညံ လဟုကမရဏံ နာမ အတ္ထိ။ နိခါဒနဒဏ္ဍကမတ္ထကသ္မိဉှိ နိလီနမက္ခိကံ မုဂ္ဂရေန ပဟရိတွာ ပိသန္တိ။ ဧဝရူပေပိ ကာလေ ကမ္မံ ဝါ ကမ္မနိမိတ္တံ ဝါ ဥပဋ္ဌာတိ။ ဧဝံ ပိသိယမာနာယ ပန မက္ခိကာယ ပဌမံ ကာယဒွါရာဝဇ္ဇနံ ဘဝင်္ဂံ နာဝဋ္ဋေတိ, မနောဒွါရာဝဇ္ဇနမေဝ အာဝဋ္ဋေတိ။ အထ ဇဝနံ ဇဝိတွာ ဘဝင်္ဂံ ဩတရတိ။ ဒုတိယဝါရေ ကာယဒွါရာဝဇ္ဇနံ ဘဝင်္ဂံ အာဝဋ္ဋေတိ။ တတော ကာယဝိညာဏံ, သမ္ပဋိစ္ဆနံ, သန္တီရဏံ, ဝေါဋ္ဌပနန္တိ ဝီထိစိတ္တာနိ ပဝတ္တန္တိ။ ဇဝနံ ဇဝိတွာ ဘဝင်္ဂံ ဩတရတိ။ တတိယဝါရေ မနောဒွါရာဝဇ္ဇနံ ဘဝင်္ဂံ အာဝဋ္ဋေတိ။ အထ ဇဝနံ ဇဝိတွာ ဘဝင်္ဂံ ဩတရတိ။ ဧတသ္မိံ ဌာနေ ကာလကိရိယံ ကရောတိ။ ဣဒံ ကိမတ္ထံ အာဘတံ? အရူပဓမ္မာနံ ဝိသယော နာမ ဧဝံ လဟုကောတိ ဒီပနတ္ထံ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၄၉။)ဂတိနိမိတ္တံ နာမ နိဗ္ဗတ္တနကဩကာသေ ဧကော ဝဏ္ဏော ဥပဋ္ဌာတိ။ တတ္ထ နိရယေ ဥပဋ္ဌဟန္တေ လောဟကုမ္ဘိသဒိသော ဟုတွာ ဥပဋ္ဌာတိ။ မနုဿလောကေ ဥပဋ္ဌဟန္တေ မာတုကုစ္ဆိကမ္ဗလယာနသဒိသာ ဟုတွာ ဥပဋ္ဌာတိ။ ဒေဝလောကေ ဥပဋ္ဌဟန္တေ ကပ္ပရုက္ခဝိမာနသယနာဒီနိ ဥပဋ္ဌဟန္တိ။ ဧဝံ ကမ္မံ, ကမ္မနိမိတ္တံ, ဂတိနိမိတ္တန္တိ သင်္ခေပတော ပဋိသန္ဓိယာ တီဏိ အာရမ္မဏာနိ ဟောန္တိ။
အပရော နယော – ပဋိသန္ဓိယာ တီဏိ အာရမ္မဏာနိ ဟောန္တိ? အတီတံ, ပစ္စုပ္ပန္နံ, နဝတ္တဗ္ဗဉ္စ။ အသညီပဋိသန္ဓိ အနာရမ္မဏာတိ။ တတ္ထ ဝိညာဏဉ္စာယတနနေဝသညာနာသညာယတနပဋိသန္ဓီနံ အတီတမေဝ အာရမ္မဏံ။ ဒသန္နံ ကာမာဝစရာနံ အတီတံ ဝါ ပစ္စုပ္ပန္နံ ဝါ။ သေသာနံ နဝတ္တဗ္ဗံ။ ဧဝံ တီသု အာရမ္မဏေသု ပဝတ္တမာနာ ပန ပဋိသန္ဓိ ယသ္မာ အတီတာရမ္မဏဿ ဝါ နဝတ္တဗ္ဗာရမ္မဏဿ ဝါ စုတိစိတ္တဿ အနန္တရမေဝ ဟောတိ။ ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏံ ပန စုတ္တိစိတ္တံ နာမ နတ္ထိ။ တသ္မာ ဒွီသု အာရမ္မဏေသု အညတရာရမ္မဏာယ စုတိယာ အနန္တရံ တီသု အာရမ္မဏေသု အညတရာရမ္မဏာယ ပဋိသန္ဓိယာ သုဂတိဒုဂ္ဂတိဝသေန ပဝတ္တနာကာရော ဝေဒိတဗ္ဗော။
သေယျထိဒံ – ကာမာဝစရသုဂတိယံ တာဝ ဌိတဿ ပါပကမ္မိနော ပုဂ္ဂလဿ ‘‘တာနိဿ တမှိ သမယေ ဩလမ္ဗန္တီ’’တိအာဒိဝစနတော (မ။ နိ။ ၃။၂၄၈) မရဏမဉ္စေ နိပန္နဿ ယထူပစိတံ ပါပကမ္မံ ဝါ ကမ္မနိမိတ္တံ ဝါ မနောဒွါရေ အာပါထမာဂစ္ဆတိ။ တံ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပန္နာယ တဒါရမ္မဏပရိယောသာနာယ သုဒ္ဓါယ ဝါ ဇဝနဝီထိယာ အနန္တရံ ဘဝင်္ဂဝိသယံ အာရမ္မဏံ ကတွာ စုတိစိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တသ္မိံ နိရုဒ္ဓေ တဒေဝ အာပါထဂတံ ကမ္မံ ဝါ ကမ္မနိမိတ္တံ ဝါ အာရဗ္ဘ အနုပစ္ဆိန္နကိလေသဗလဝိနာမိတံ ဒုဂ္ဂတိပရိယာပန္နံ ပဋိသန္ဓိစိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ အယံ အတီတာရမ္မဏာယ စုတိယာ အနန္တရာ အတီတာရမ္မဏာ ပဋိသန္ဓိ။
အပရဿ မရဏသမယေ ဝုတ္တပ္ပကာရကမ္မဝသေန နရကာဒီသု အဂ္ဂိဇာလဝဏ္ဏာဒိကံ ဒုဂ္ဂတိနိမိတ္တံ မနောဒွါရေ အာပါထမာဂစ္ဆတိ။ တဿ ဒွိက္ခတ္တုံ ဘဝင်္ဂေ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ နိရုဒ္ဓေ တံ အာရမ္မဏံ အာရဗ္ဘ ဧကံ အာဝဇ္ဇနံ, မရဏဿ အာသန္နဘာဝေန မန္ဒီဘူတဝေဂတ္တာ ပဉ္စ ဇဝနာနိ, ဒွေ တဒါရမ္မဏာနီတိ တီဏိ ဝီထိစိတ္တာနိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ တတော ဘဝင်္ဂဝိသယံ အာရမ္မဏံ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၅၀။)ကတွာ ဧကံ စုတိစိတ္တံ။ ဧတ္တာဝတာ ဧကာဒသ စိတ္တက္ခဏာ အတီတာ ဟောန္တိ။ အထာဝသေသပဉ္စစိတ္တက္ခဏာယုကေ တသ္မိံယေဝ အာရမ္မဏေ ပဋိသန္ဓိစိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ အယံ အတီတာရမ္မဏာယ စုတိယာ အနန္တရာ ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏာ ပဋိသန္ဓိ။
အပရဿ မရဏသမယေ ပဉ္စန္နံ ဒွါရာနံ အညတရသ္မိံ ဒွါရေ ရာဂါဒိဟေတုဘူတံ ဟီနာရမ္မဏံ အာပါထမာဂစ္ဆတိ။ တဿ ယထာက္ကမေန ဥပ္ပန္နဝေါဋ္ဌဗ္ဗနာဝသာနေ မရဏဿ အာသန္နဘာဝေန မန္ဒီဘူတဝေဂတ္တာ ပဉ္စ ဇဝနာနိ ဒွေ တဒါရမ္မဏာနိ စ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ တတော ဘဝင်္ဂဝိသယမာရမ္မဏံ ကတွာ ဧကံ စုတိစိတ္တံ။ ဧတ္တာဝတာ ဒွေ ဘဝင်္ဂါနိ, အာဝဇ္ဇနံ, ဒဿနံ, သမ္ပဋိစ္ဆနံ, သန္တီရဏံ, ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနံ, ပဉ္စ ဇဝနာနိ, ဒွေ တဒါရမ္မဏာနိ, ဧကံ စုတိစိတ္တန္တိ ပဉ္စဒသ စိတ္တက္ခဏာ အတီတာ ဟောန္တိ။ အထာဝသေသဧကစိတ္တက္ခဏာယုကေ တသ္မိံ ယေဝ အာရမ္မဏေ ပဋိသန္ဓိစိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ အယမ္ပိ အတီတာရမ္မဏာယ စုတိယာ အနန္တရာ ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏာ ပဋိသန္ဓိ။ ဧသ တာဝ အတီတာရမ္မဏာယ သုဂတိစုတိယာ အနန္တရာ အတီတပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏာယ ဒုဂ္ဂတိပဋိသန္ဓိယာ ပဝတ္တနာကာရော။
ဒုဂ္ဂတိယံ ဌိတဿ ပန ဥပစိတာနဝဇ္ဇကမ္မဿ ဝုတ္တနယေနေဝ တံ အနဝဇ္ဇကမ္မံ ဝါ ကမ္မနိမိတ္တံ ဝါ မနောဒွါရေ အာပါထမာဂစ္ဆတီတိ ကဏှပက္ခေ သုက္ကပက္ခံ ဌပေတွာ သဗ္ဗံ ပုရိမနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အယံ အတီတာရမ္မဏာယ ဒုဂ္ဂတိစုတိယာ အနန္တရာ အတီတပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏာယ သုဂတိပဋိသန္ဓိယာ ပဝတ္တနာကာရော။
သုဂတိယံ ဌိတဿ ပန ဥပစိတာနဝဇ္ဇကမ္မဿ ‘‘တာနိဿ တမှိ သမယေ ဩလမ္ဗန္တီ’’တိအာဒိဝစနတော မရဏမဉ္စေ နိပန္နဿ ယထူပစိတံ အနဝဇ္ဇကမ္မံ ဝါ ကမ္မနိမိတ္တံ ဝါ မနောဒွါရေ အာပါထမာဂစ္ဆတိ။ တဉ္စ ခေါ ဥပစိတကာမာဝစရာနဝဇ္ဇကမ္မဿေဝ။ ဥပစိတမဟဂ္ဂတကမ္မဿ ပန ကမ္မနိမိတ္တမေဝ အာပါထမာဂစ္ဆတိ။ တံ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပန္နာယ တဒါရမ္မဏပရိယောသာနာယ သုဒ္ဓါယ ဝါ ဇဝနဝီထိယာ အနန္တရံ ဘဝင်္ဂဝိသယံ အာရမ္မဏံ ကတွာ စုတိစိတ္တမုပ္ပဇ္ဇတိ။ တသ္မိံ နိရုဒ္ဓေ တဒေဝ အာပါထဂတံ ကမ္မံ ဝါ ကမ္မနိမိတ္တံ ဝါ အာရဗ္ဘ အနုပစ္ဆိန္နကိလေသဗလဝိနာမိတံ သုဂတိပရိယာပန္နံ ပဋိသန္ဓိစိတ္တမုပ္ပဇ္ဇတိ။ အယံ အတီတာရမ္မဏာယ စုတိယာ အနန္တရာ အတီတာရမ္မဏာ နဝတ္တဗ္ဗာရမ္မဏာ ဝါ ပဋိသန္ဓိ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၅၁။)အပရဿ မရဏသမယေ ကာမာဝစရာနဝဇ္ဇကမ္မဝသေန မနုဿလောကေ မာတုကုစ္ဆိဝဏ္ဏသင်္ခါတံ ဝါ ဒေဝလောကေ ဥယျာနကပ္ပရုက္ခာဒိဝဏ္ဏသင်္ခါတံ ဝါ သုဂတိနိမိတ္တံ မနောဒွါရေ အာပါထမာဂစ္ဆတိ။ တဿ ဒုဂ္ဂတိနိမိတ္တေ ဒဿိတာနုက္ကမေနေဝ စုတိစိတ္တာနန္တရံ ပဋိသန္ဓိစိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ အယံ အတီတာရမ္မဏာယ စုတိယာ အနန္တရာ ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏာ ပဋိသန္ဓိ။
အပရဿ မရဏသမယေ ဉာတကာ ‘အယံ, တာတ, တဝတ္ထာယ ဗုဒ္ဓပူဇာ ကရီယတိ, စိတ္တံ ပသာဒေဟီ’တိ ဝတွာ ပုပ္ဖဒါမဓဇပဋာကာဒိဝသေန ရူပါရမ္မဏံ ဝါ ဓမ္မဿဝနတူရိယပူဇာဒိဝသေန သဒ္ဒါရမ္မဏံ ဝါ ဓူမဝါသဂန္ဓာဒိဝသေန ဂန္ဓာရမ္မဏံ ဝါ ‘ဣဒံ, တာတ, သာယဿု, တဝတ္ထာယ ဒါတဗ္ဗံ ဒေယျဓမ္မ’န္တိ ဝတွာ မဓုဖာဏိတာဒိဝသေန ရသာရမ္မဏံ ဝါ ‘ဣဒံ, တာတ, ဖုသဿု, တဝတ္ထာယ ဒါတဗ္ဗံ ဒေယျဓမ္မ’န္တိ ဝတွာ စီနပဋသောမာရပဋာဒိဝသေန ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရမ္မဏံ ဝါ ပဉ္စဒွါရေ ဥပသံဟရန္တိ။ တဿ တသ္မိံ အာပါထဂတေ ရူပါဒိအာရမ္မဏေ ယထာက္ကမေန ဥပ္ပန္နဝေါဋ္ဌပနာဝသာနေ မရဏဿ အာသန္နဘာဝေန မန္ဒီဘူတဝေဂတ္တာ ပဉ္စ ဇဝနာနိ ဒွေ တဒါရမ္မဏာနိ စ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ တတော ဘဝင်္ဂဝိသယံ အာရမ္မဏံ ကတွာ ဧကံ စုတိစိတ္တံ, တဒဝသာနေ တသ္မိညေဝ ဧကစိတ္တက္ခဏဋ္ဌိတိကေ အာရမ္မဏေ ပဋိသန္ဓိစိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ အယမ္ပိ အတီတာရမ္မဏာယ စုတိယာ အနန္တရာ ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏာ ပဋိသန္ဓိ။
အပရဿ ပန ပထဝီကသိဏဇ္ဈာနာဒိဝသေန ပဋိလဒ္ဓမဟဂ္ဂတဿ သုဂတိယံ ဌိတဿ မရဏသမယေ ကာမာဝစရကုသလကမ္မ-ကမ္မနိမိတ္တ-ဂတိနိမိတ္တာနံ အညတရံ ပထဝီကသိဏာဒိကံ ဝါ နိမိတ္တံ မဟဂ္ဂတစိတ္တံ ဝါ မနောဒွါရေ အာပါထမာဂစ္ဆတိ။ စက္ခုသောတာနံ ဝါ အညတရသ္မိံ ကုသလုပ္ပတ္တိဟေတုဘူတံ ပဏီတမာရမ္မဏံ အာပါထမာဂစ္ဆတိ။ တဿ ယထာက္ကမေန ဥပ္ပန္နဝေါဋ္ဌဗ္ဗနာဝသာနေ မရဏဿ အာသန္နဘာဝေန မန္ဒီဘူတဝေဂတ္တာ ပဉ္စ ဇဝနာနိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ မဟဂ္ဂတဂတိကာနံ ပန တဒါရမ္မဏံ နတ္ထိ။ တသ္မာ ဇဝနာနန္တရံယေဝ ဘဝင်္ဂဝိသယံ အာရမ္မဏံ ကတွာ ဧကံ စုတိစိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တဿာဝသာနေ ကာမာဝစရမဟဂ္ဂတသုဂတီနံ အညတရသုဂတိပရိယာပန္နံ ယထူပဋ္ဌိတေသု အာရမ္မဏေသု အညတရာရမ္မဏံ ပဋိသန္ဓိစိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ အယံ နဝတ္တဗ္ဗာရမ္မဏာယ သုဂတိစုတိယာ အနန္တရာ အတီတပစ္စုပ္ပန္နနဝတ္တဗ္ဗာနံ အညတရာရမ္မဏာ ပဋိသန္ဓိ။
ဧတေနာနုသာရေန အာရုပ္ပစုတိယာပိ အနန္တရာ ပဋိသန္ဓိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အယံ အတီတနဝတ္တဗ္ဗာရမ္မဏာယ သုဂတိစုတိယာ အနန္တရာ အတီတနဝတ္တဗ္ဗပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏာယ ပဋိသန္ဓိယာ ပဝတ္တနာကာရော။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၅၂။)ဒုဂ္ဂတိယံ ဌိတဿ ပန ပါပကမ္မိနော ဝုတ္တနယေနေဝ တံ ကမ္မံ ကမ္မနိမိတ္တံ ဂတိနိမိတ္တံ ဝါ မနောဒွါရေ, ပဉ္စဒွါရေ ပန အကုသလုပ္ပတ္တိဟေတုဘူတံ အာရမ္မဏံ အာပါထမာဂစ္ဆတိ။ အထဿ ယထာက္ကမေန စုတိစိတ္တာဝသာနေ ဒုဂ္ဂတိပရိယာပန္နံ တေသု အာရမ္မဏေသု အညတရာရမ္မဏံ ပဋိသန္ဓိစိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ အယံ အတီတာရမ္မဏာယ ဒုဂ္ဂတိစုတိယာ အနန္တရာ အတီတပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏာယ ပဋိသန္ဓိယာ ပဝတ္တနာကာရောတိ။ ဧတ္တာဝတာ ဧကူနဝီသတိဝိဓဿာပိ ဝိညာဏဿ ပဋိသန္ဓိဝသေန ပဝတ္တိ ဒီပိတာ ဟောတိ။
တယိဒံ သဗ္ဗမ္ပိ ဧဝံ –
ပဝတ္တမာနံ သန္ဓိမှိ, ဒွိဓာ ကမ္မေန ဝတ္တတိ၊
မိဿာဒီဟိ စ ဘေဒေဟိ, ဘေဒဿ ဒုဝိဓာဒိကော။
ဣဒဉှိ ဧကူနဝီသတိဝိဓမ္ပိ ဝိပါကဝိညာဏံ ပဋိသန္ဓိမှိ ပဝတ္တမာနံ ဒွိဓာ ကမ္မေန ဝတ္တတိ။ ယထာသကဉှိ ဧတဿ ဇနကံ ကမ္မံ နာနာက္ခဏိကကမ္မပ္ပစ္စယေန စေဝ ဥပနိဿယပစ္စယေန စ ပစ္စယော ဟောတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ ‘‘ကုသလာကုသလံ ကမ္မံ ဝိပါကဿ ဥပနိဿယပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၁။၄၂၃)။ ဧဝံ ဝတ္တမာနဿ ပနဿ မိဿာဒီဟိ ဘေဒေဟိ ဒုဝိဓာဒိကောပိ ဘေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော, သေယျထိဒံ – ဣဒဉှိ ပဋိသန္ဓိဝသေန ဧကဓာ ဝတ္တမာနမ္ပိ ရူပေန သဟ မိဿာမိဿဘေဒတော ဒုဝိဓံ, ကာမရူပါရူပဘဝဘေဒတော တိဝိဓံ, အဏ္ဍဇဇလာဗုဇသံသေဒဇဩပပါတိကယောနိဝသေန စတုဗ္ဗိဓံ, ဂတိဝသေန ပဉ္စဝိဓံ, ဝိညာဏဋ္ဌိတိဝသေန သတ္တဝိဓံ, သတ္တာဝါသဝသေန အဋ္ဌဝိဓံ ဟောတိ။ တတ္ထ –
မိဿံ ဒွိဓာ ဘာဝဘေဒါ, သဘာဝံ တတ္ထ စ ဒွိဓာ၊
ဒွေ ဝါ တယော ဝါ ဒသကာ, ဩမတော အာဒိနာ သဟ။
‘မိဿံ ဒွိဓာ ဘာဝဘေဒါ’တိ ယဉှေတမေတ္ထ အညတြ အရူပဘဝါ ရူပမိဿံ ပဋိသန္ဓိဝိညာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, တံ ရူပဘဝေ ဣတ္ထိန္ဒြိယပုရိသိန္ဒြိယသင်္ခါတေန ဘာဝေန ဝိနာ ဥပ္ပတ္တိတော ကာမဘဝေ အညတြ ဇာတိပဏ္ဍကပဋိသန္ဓိယာ ဘာဝေန သဟ ဥပ္ပတ္တိတော သဘာဝံ အဘာဝန္တိ ဒုဝိဓံ ဟောတိ။
‘သဘာဝံ တတ္ထ စ ဒွိဓာ’တိ တတ္ထာပိ စ ယံ သဘာဝံ တံ ဣတ္ထိပုရိသဘာဝါနံ အညတရေန သဟ ဥပ္ပတ္တိတော ဒုဝိဓမေဝ ဟောတိ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၅၃။)‘ဒွေ ဝါ တယော ဝါ ဒသကာ, ဩမတော အာဒိနာ သဟာ’တိ ယဉှေတမေတ္ထ မိဿံ အမိဿန္တိ ဒွယေ အာဒိဘူတံ ရူပမိဿံ ပဋိသန္ဓိဝိညာဏံ, တေန သဟ ဝတ္ထုကာယဒသကဝသေန ဒွေ ဝါ ဝတ္ထုကာယဘာဝဒသကဝသေန တယော ဝါ ဒသကာ ဩမတော ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ, နတ္ထိ ဣတော ပရံ ရူပပရိဟာနီတိ။ တံ ပနေတံ ဧဝံ ဩမကပရိမာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ အဏ္ဍဇဇလာဗုဇနာမိကာသု ဒွီသု ယောနီသု ဇာတိဥဏ္ဏာယ ဧကေန အံသုနာ ဥဒ္ဓတတေလသပ္ပိမဏ္ဍပ္ပမာဏံ ကလလန္တိ လဒ္ဓသင်္ခံ ဟုတွာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တတ္ထ ယောနီနံ ဂတိဝသေန သမ္ဘဝဘေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧတာသု ဟိ –
နိရယေ ဘုမ္မဝဇ္ဇေသု, ဒေဝေသု စ န ယောနိယော၊
တိဿော ပုရိမိကာ ဟောန္တိ, စတဿောပိ ဂတိတ္တယေ။
တတ္ထ ဒေဝေသု စာတိ စသဒ္ဒေန ယထာ နိရယေ စ ဘုမ္မဝဇ္ဇေသု စ ဒေဝေသု, ဧဝံ နိဇ္ဈာမတဏှိကပေတေသု စ ပုရိမိကာ တိဿော ယောနိယော န သန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဩပပါတိကာ ဧဝ ဟိ တေ ဟောန္တိ။ သေသေ ပန တိရစ္ဆာနပေတ္တိဝိသယမနုဿသင်္ခါတေ ဂတိတ္တယေ ပုဗ္ဗေ ဝဇ္ဇိတဘုမ္မဒေဝေသု စ စတဿော ယောနိယော ဟောန္တိ။ တတ္ထ –
တိံသ နဝ စေဝ ရူပီသု, သတ္တတိ ဥက္ကံသတောဝ ရူပါနိ၊
သံသေဒဇောပပါတီသု, အထ ဝါ အဝကံသတော တိံသ။
ရူပီဗြဟ္မေသု တာဝ ဩပပါတိကယောနိကေသု စက္ခုသောတဝတ္ထုဒသကာနံ ဇီဝိတနဝကဿ စာတိ စတုန္နံ ကလာပါနံ ဝသေန တိံသ စ နဝ စ ပဋိသန္ဓိဝိညာဏေန သဟ ရူပါနိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ရူပီဗြဟ္မေ ပန ဌပေတွာ အညေသု သံသေဒဇဩပပါတိကေသု ဥက္ကံသတော စက္ခုသောတဃာနဇိဝှါကာယဘာဝဝတ္ထုဒသကာနံ ဝသေန သတ္တတိ။ တာနိ စ နိစ္စံ ဒေဝေသု။ တတ္ထ ဝဏ္ဏော ဂန္ဓော ရသော ဩဇာ စတဿော စာပိ ဓာတုယော စက္ခုပသာဒေါ ဇီဝိတိန္ဒြိယန္တိ အယံ ဒသရူပပရိမာဏော ရူပပုဉ္ဇော စက္ခုဒသကော နာမ။ ဧဝံ သေသာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အဝကံသတော ပန ဇစ္စန္ဓဗဓိရအဃာနကနပုံသကဿ ဇိဝှါကာယဝတ္ထုဒသကာနံ ဝသေန တိံသ ရူပါနိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ဥက္ကံသာဝကံသာနံ ပန အန္တရေ အနုရူပတော ဝိကပ္ပေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။
ဧဝံ ဝိဒိတွာ ပုန –
ခန္ဓာရမ္မဏဂတိဟေတု-ဝေဒနာပီတိဝိတက္ကဝိစာရေဟိ၊
ဘေဒါဘေဒဝိသေသော, စုတိသန္ဓီနံ ပရိညေယျော။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၅၄။)ယာဟေသာ မိဿာမိဿတော ဒုဝိဓာ ပဋိသန္ဓိ, ယာ စဿာ အတီတာနန္တရာ စုတိ, တာသံ ဣမေဟိ ခန္ဓာဒီဟိ ဘေဒါဘေဒဝိသေသော ဉာတဗ္ဗောတိ အတ္ထော။
ကထံ? ကဒါစိ စတုက္ခန္ဓာယ အာရုပ္ပစုတိယာ အနန္တရာ စတုက္ခန္ဓာဝ အာရမ္မဏတောပိ အဘိန္နာ ပဋိသန္ဓိ ဟောတိ, ကဒါစိ အမဟဂ္ဂတဗဟိဒ္ဓါရမ္မဏာယ မဟဂ္ဂတအဇ္ဈတ္တာရမ္မဏာ။ အယံ တာဝ အရူပဘူမီသုယေဝ နယော။ ကဒါစိ ပန စတုက္ခန္ဓာယ အာရုပ္ပစုတိယာ အနန္တရာ ပဉ္စက္ခန္ဓာ ကာမာဝစရာ ပဋိသန္ဓိ။ ကဒါစိ ပဉ္စက္ခန္ဓာယ ကာမာဝစရစုတိယာ ရူပါဝစရစုတိယာ ဝါ အနန္တရာ စတုက္ခန္ဓာ အာရုပ္ပပဋိသန္ဓိ။ ဧဝံ အတီတာရမ္မဏစုတိယာ အတီတနဝတ္တဗ္ဗပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏာ ပဋိသန္ဓိ, ဧကစ္စသုဂတိစုတိယာ ဧကစ္စဒုဂ္ဂတိပဋိသန္ဓိ, အဟေတုကစုတိယာ သဟေတုကပဋိသန္ဓိ, ဒုဟေတုကစုတိယာ တိဟေတုကပဋိသန္ဓိ, ဥပေက္ခာသဟဂတစုတိယာ သောမနဿသဟဂတပဋိသန္ဓိ, အပ္ပီတိကစုတိယာ သပ္ပီတိကပဋိသန္ဓိ, အဝိတက္ကစုတိယာ သဝိတက္ကပဋိသန္ဓိ, အဝိစာရစုတိယာ သဝိစာရပဋိသန္ဓိ, အဝိတက္ကအဝိစာရစုတိယာ သဝိတက္ကသဝိစာရပဋိသန္ဓီတိ တဿ တဿ ဝိပရီတတော စ ယထာယောဂံ ယောဇေတဗ္ဗံ။
လဒ္ဓပ္ပစ္စယမိတိဓမ္မ-မတ္တမေတံ ဘဝန္တရမုပေတိ၊
နာဿ တတော သင်္ကန္တိ, န တတော ဟေတုံ ဝိနာ ဟောတိ။
ဣတိ ဟေတံ လဒ္ဓပစ္စယံ ရူပါရူပဓမ္မမတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ ဘဝန္တရံ ဥပေတီတိ ဝုစ္စတိ, န သတ္တော, န ဇီဝေါ။ တဿ နာပိ အတီတဘဝတော ဣဓ သင်္ကန္တိ အတ္ထိ, နာပိ တတော ဟေတုံ ဝိနာ ဣဓ ပါတုဘာဝေါ။ တယိဒံ ပါကဋေန မနုဿစုတိပဋိသန္ဓိက္ကမေန ပကာသယိဿာမ –
အတီတဘဝသ္မိဉှိ သရသေန ဥပက္ကမေန ဝါ သမာသန္နမရဏဿ အသယှာနံ သဗ္ဗင်္ဂပစ္စင်္ဂသန္ဓိဗန္ဓနစ္ဆေဒကာနံ မာရဏန္တိကဝေဒနာသတ္တာနံ သန္နိပါတံ အသဟန္တဿ အာတပေ ပက္ခိတ္တဟရိတတာလပဏ္ဏမိဝ ကမေန ဥပသုဿမာနေ သရီရေ နိရုဒ္ဓေသု စက္ခာဒီသု ဣန္ဒြိယေသု ဟဒယဝတ္ထုမတ္တေ ပတိဋ္ဌိတေသု ကာယိန္ဒြိယမနိန္ဒြိယဇီဝိတိန္ဒြိယေသု တင်္ခဏာဝသေသံ ဟဒယဝတ္ထုသန္နိဿိတံ ဝိညာဏံ ဂရုသမာသေဝိတာသန္နပုဗ္ဗကတာနံ အညတရံ လဒ္ဓါဝသေသပစ္စယသင်္ခါရသင်္ခါတံ ကမ္မံ ဝါ တဒုပဋ္ဌာပိတံ ဝါ ကမ္မနိမိတ္တဂတိနိမိတ္တသင်္ခါတံ ဝိသယမာရဗ္ဘ ပဝတ္တတိ။ တဒေဝံ ပဝတ္တမာနံ တဏှာအဝိဇ္ဇာနံ အပ္ပဟီနတ္တာ အဝိဇ္ဇာပဋိစ္ဆာဒိတာဒီနဝေ တသ္မိံ ဝိသယေ တဏှာ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၅၅။)နာမေတိ, သဟဇာတသင်္ခါရာ ခိပန္တိ။ တံ သန္တတိဝသေန တဏှာယ နာမိယမာနံ သင်္ခါရေဟိ ခိပ္ပမာနံ ဩရိမတီရရုက္ခဝိနိဗဒ္ဓရဇ္ဇုမာလမ္ဗိတွာ မာတိကာတိက္ကမကော ဝိယ ပုရိမဉ္စ နိဿယံ ဇဟတိ, အပရဉ္စ ကမ္မသမုဋ္ဌာပိတံ နိဿယံ အဿာဒယမာနံ ဝါ အနဿာဒယမာနံ ဝါ အာရမ္မဏာဒီဟိယေဝ ပစ္စယေဟိ ပဝတ္တတိ။
ဧတ္ထ စ ပုရိမံ စဝနတော စုတိ, ပစ္ဆိမံ ဘဝန္တရာဒိပဋိသန္ဓာနတော ပဋိသန္ဓီတိ ဝုစ္စတိ။ တဒေတံ နာပိ ပုရိမဘဝါ ဣဓ အာဂတံ, နာပိ တတော ကမ္မသင်္ခါရနတိဝိသယာဒိဟေတုံ ဝိနာ ပါတုဘူတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
သိယုံ နိဒဿနာနေတ္ထ, ပဋိဃောသာဒိကာ အထ၊
သန္တာနဗန္ဓတော နတ္ထိ, ဧကတာ နာပိ နာနတာ။
ဧတ္ထ စေတဿ ဝိညာဏဿ ပုရိမဘဝတော ဣဓ အနာဂမနေ အတီတဘဝပရိယာပန္နဟေတူဟိ စ ဥပ္ပါဒေ ပဋိဃောသပဒီပမုဒ္ဒါပဋိဗိမ္ဗပ္ပကာရာ ဓမ္မာ နိဒဿနာနိ သိယုံ။ ယထာ ဟိ ပဋိဃောသပဒီပမုဒ္ဒစ္ဆာယာ သဒ္ဒါဒိဟေတုကာ အညတြ အဂန္တွာ ဟောန္တိ, ဧဝမေဝ ဣဒံ စိတ္တံ။ ဧတ္ထ စ ‘သန္တာနဗန္ဓတော နတ္ထိ ဧကတာ နာပိ နာနတာ’။ ယဒိ ဟိ သန္တာနဗန္ဓေ သတိ ဧကန္တမေကတာ ဘဝေယျ, န ခီရတော ဒဓိ သမ္ဘူတံ သိယာ။ အထာပိ ဧကန္တနာနတာ ဘဝေယျ, န ခီရဿာဓီနော ဒဓိ သိယာ။ ဧသ နယော သဗ္ဗဟေတုဟေတုသမုပ္ပန္နေသု။ ဧဝဉ္စ သတိ သဗ္ဗလောကဝေါဟာရလောပေါ သိယာ။ သော စ အနိဋ္ဌော။ တသ္မာ ဧတ္ထ န ဧကန္တမေကတာ ဝါ နာနတာ ဝါ ဥပဂန္တဗ္ဗာတိ။
ဧတ္ထာဟ – နနု ဧဝံ အသင်္ကန္တိပါတုဘာဝေ သတိ ယေ ဣမသ္မိံ မနုဿတ္တဘာဝေ ခန္ဓာ, တေသံ နိရုဒ္ဓတ္တာ ဖလပစ္စယဿ စ ကမ္မဿ တတ္ထ အဂမနတော အညဿ အညတော စ တံ ဖလံ သိယာ? ဥပဘုဉ္ဇကေ စ အသတိ ကဿ တံ ဖလံ သိယာ? တသ္မာ န သုန္ဒရမိဒံ ဝိဓာနန္တိ။ တတြိဒံ ဝုစ္စတိ –
သန္တာနေ ယံ ဖလံ ဧတံ, နာညဿ န စ အညတော၊
ဗီဇာနံ အဘိသင်္ခါရော, ဧတဿတ္ထဿ သာဓကော။
ဧကသန္တာနသ္မိဉှိ ဖလမုပ္ပဇ္ဇမာနံ တတ္ထ ဧကန္တံ ဧကတ္တနာနတ္တာနံ ပဋိသိဒ္ဓတ္တာ အညဿာတိ ဝါ အညတောတိ ဝါ န ဟောတိ။ ဧတဿ စ ပနတ္ထဿ ဗီဇာနံ အဘိသင်္ခါရော သာဓကော။ အမ္ဗဗီဇာဒီနဉှိ အဘိသင်္ခါရေသု ကတေသု တဿ ဗီဇဿ သန္တာနေ လဒ္ဓပစ္စယော ကာလန္တရေ ဖလဝိသေသော ဥပ္ပဇ္ဇမာနော န အညဗီဇာနံ နာပိ အညာဘိသင်္ခါရပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, န စ တာနိ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၅၆။)ဗီဇာနိ တေ အဘိသင်္ခါရာ ဝါ ဖလဋ္ဌာနံ ပါပုဏန္တိ။ ဧဝံ သမ္ပဒမိဒံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဝိဇ္ဇာသိပ္ပေါသဓာဒီဟိ စာပိ ဗာလသရီရေ ဥပယုတ္တေဟိ ကာလန္တရေ ဝုဍ္ဎသရီရာဒီသု ဖလဒေဟိ အယမတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။
ယမ္ပိ ဝုတ္တံ ‘ဥပဘုဉ္ဇကေ စ အသတိ ကဿ တံ ဖလံ သိယာ’တိ? တတ္ထ –
ဖလဿုပ္ပတ္တိယာ ဧဝ, သိဒ္ဓါ ဘုဉ္ဇကသမ္မုတိ၊
ဖလုပ္ပါဒေန ရုက္ခဿ, ယထာ ဖလတိ သမ္မုတိ။
ယထာ ဟိ ရုက္ခသင်္ခါတာနံ ဓမ္မာနံ ဧကဒေသဘူတဿ ရုက္ခဖလဿ ဥပ္ပတ္တိယာ ဧဝ ရုက္ခော ဖလတီတိ ဝါ ဖလိတောတိ ဝါ ဝုစ္စတိ, တထာ ဒေဝမနုဿသင်္ခါတာနံ ခန္ဓာနံ ဧကဒေသဘူတဿ ဥပဘောဂသင်္ခါတဿ သုခဒုက္ခဖလဿ ဥပ္ပါဒေနေဝ ဒေဝေါ ဝါ မနုဿော ဝါ ဥပဘုဉ္ဇတီတိ ဝါ သုခိတောတိ ဝါ ဒုက္ခိတောတိ ဝါ ဝုစ္စတိ။ တသ္မာ န ဧတ္ထ အညေန ဥပဘုဉ္ဇကေန နာမ ကောစိ အတ္ထော အတ္ထီတိ။
ယောပိ ဝဒေယျ – ‘ဧဝံ သန္တေပိ ဧတေ သင်္ခါရာ ဝိဇ္ဇမာနာ ဝါ ဖလဿ ပစ္စယာ သိယုံ, အဝိဇ္ဇမာနာ ဝါ။ ယဒိ စ ဝိဇ္ဇမာနာ ပဝတ္တိက္ခဏေယေဝ နေသံ ဝိပါကေန ဘဝိတဗ္ဗံ။ အထ အဝိဇ္ဇမာနာ, ပဝတ္တိတော ပုဗ္ဗေ စ ပစ္ဆာ စ နိစ္စံ ဖလာဝဟာ သိယု’န္တိ။ သော ဧဝံ ဝတ္တဗ္ဗော –
ကတတ္တာ ပစ္စယာ ဧတေ, န စ နိစ္စံ ဖလာဝဟာ၊
ပါဋိဘောဂါဒိကံ တတ္ထ, ဝေဒိတဗ္ဗံ နိဒဿနံ။
ကတတ္တာ ဧဝ ဟိ သင်္ခါရာ အတ္တနော ဖလဿ ပစ္စယာ ဟောန္တိ, န ဝိဇ္ဇမာနတ္တာ ဝါ အဝိဇ္ဇမာနတ္တာ ဝါ။ ယထာဟ ‘‘ကာမာဝစရဿ ကုသလဿ ကမ္မဿ ကတတ္တာ ဥပစိတတ္တာ ဝိပါကံ စက္ခုဝိညာဏံ ဥပ္ပန္နံ ဟောတီ’’တိအာဒိ (ဓ။ သ။ ၄၃၁)။ ယထာရဟဿ အတ္တနော ဖလဿ စ ပစ္စယာ ဟုတွာ န ပုန ဖလာဝဟာ ဟောန္တိ ဝိပက္ကဝိပါကတ္တာ။ ဧတဿ စတ္ထဿ ဝိဘာဝနေ ဣဒံ ပါဋိဘောဂါဒိကံ နိဒဿနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
ယထာ ဟိ လောကေ ယော ကဿစိ အတ္ထဿ နိယျာတနတ္ထံ ပါဋိဘောဂေါ ဟောတိ, ဘဏ္ဍံ ဝါ ကိဏာတိ, ဣဏံ ဝါ ဂဏှာတိ။ တဿ တံ ကိရိယာကရဏမတ္တမေဝ တဒတ္ထနိယျာတနာဒိမှိ ပစ္စယော ဟောတိ, န ကိရိယာယ ဝိဇ္ဇမာနတာ ဝါ အဝိဇ္ဇမာနတာ ဝါ။ န စ တဒတ္ထနိယျာတနာဒိတော ပရမ္ပိ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၅၇။)ဓာရကောဝ ဟောတိ။ ကသ္မာ? နိယျာတနာဒီနံ ကတတ္တာ။ ဧဝံ ကတတ္တာဝ သင်္ခါရာပိ အတ္တနော ဖလဿ ပစ္စယာ ဟောန္တိ, န စ ယထာရဟံ ဖလဒါနတော ပရမ္ပိ ဖလာဝဟာ ဟောန္တီတိ။ ဧတ္တာဝတာ မိဿာမိဿဝသေန ဒွိဓာပိ ပဝတ္တမာနဿ ပဋိသန္ဓိဝိညာဏဿ သင်္ခါရပစ္စယာ ပဝတ္တိ ဒီပိတာ ဟောတိ။
ဣဒါနိ သဗ္ဗေသွေတေသု ဗတ္တိံသဝိညာဏေသု သမ္မောဟဝိဃာတတ္ထံ –
ပဋိသန္ဓိပ္ပဝတ္တီနံ, ဝသေနေတေ ဘဝါဒိသု၊
ဝိဇာနိတဗ္ဗာ သင်္ခါရာ, ယထာ ယေသဉ္စ ပစ္စယာ။
တတ္ထ တယော ဘဝါ, စတဿော ယောနိယော, ပဉ္စ ဂတိယော, သတ္တ ဝိညာဏဋ္ဌိတိယော, နဝ သတ္တာဝါသာတိ ဧတေ ဘဝါဒယော နာမ။ ဧတေသု ဘဝါဒီသု ပဋိသန္ဓိယံ ပဝတ္တေ စ ဧတေ ယေသံ ဝိပါကဝိညာဏာနံ ပစ္စယာ ယထာ စ ပစ္စယာ ဟောန္တိ တထာ ဝိဇာနိတဗ္ဗာတိ အတ္ထော။
တတ္ထ – ပုညာဘိသင်္ခါရေ တာဝ ကာမာဝစရအဋ္ဌစေတနာဘေဒေါ ပုညာဘိသင်္ခါရော အဝိသေသေန ကာမဘဝေ သုဂတိယံ နဝန္နံ ဝိပါကဝိညာဏာနံ ပဋိသန္ဓိယံ နာနာက္ခဏိကကမ္မပစ္စယေန စေဝ ဥပနိဿယပစ္စယေန စာတိ ဒွိဓာ ပစ္စယော။ ရူပါဝစရပဉ္စကုသလစေတနာဘေဒေါ ပုညာဘိသင်္ခါရော ရူပဘဝေ ပဋိသန္ဓိယံ ဧဝ ပဉ္စန္နံ။ ဝုတ္တပ္ပဘေဒကာမာဝစရော ပန ကာမဘဝေ သုဂတိယံ ဥပေက္ခာသဟဂတာဟေတုကမနောဝိညာဏဓာတုဝဇ္ဇာနံ သတ္တန္နံ ပရိတ္တဝိပါကဝိညာဏာနံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဒွိဓာ ပစ္စယော ပဝတ္တေ, နော ပဋိသန္ဓိယံ။ သွေဝ ရူပဘဝေ ပဉ္စန္နံ ဝိပါကဝိညာဏာနံ တထေဝ ပစ္စယော ပဝတ္တေ, နော ပဋိသန္ဓိယံ။ ကာမဘဝေ ပန ဒုဂ္ဂတိယံ အဋ္ဌန္နမ္ပိ ပရိတ္တဝိပါကဝိညာဏာနံ တထေဝ ပစ္စယော ပဝတ္တေ, နော ပဋိသန္ဓိယံ။
တတ္ထ နိရယေ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရဿ နရကစာရိကာဒီသု ဣဋ္ဌာရမ္မဏသမာယောဂေ သော ပစ္စယော ဟောတိ။ တိရစ္ဆာနေသု ပန နာဂသုပဏ္ဏပေတမဟိဒ္ဓိကေသု စ ဣဋ္ဌာရမ္မဏံ လဗ္ဘတိယေဝ။ သွေဝ ကာမဘဝေ သုဂတိယံ သောဠသန္နမ္ပိ ကုသလဝိပါကဝိညာဏာနံ တထေဝ ပစ္စယော ပဝတ္တေ စ ပဋိသန္ဓိယဉ္စ။ အဝိသေသေန ပုညာဘိသင်္ခါရော ရူပဘဝေ ဒသန္နံ ဝိပါကဝိညာဏာနံ တထေဝ ပစ္စယော ပဝတ္တေ စ ပဋိသန္ဓိယဉ္စ။
ဒွါဒသာကုသလစေတနာဘေဒေါ အပုညာဘိသင်္ခါရော ကာမဘဝေ ဒုဂ္ဂတိယံ ဧကဿ ဝိညာဏဿ တထေဝ ပစ္စယော ပဋိသန္ဓိယံ, နော ပဝတ္တေ၊ ဆန္နံ ပဝတ္တေ, နော ပဋိသန္ဓိယံ၊ သတ္တန္နမ္ပိ အကုသလဝိပါကဝိညာဏာနံ ပဝတ္တေ စ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၅၈။)ပဋိသန္ဓိယဉ္စ။ ကာမဘဝေ ပန သုဂတိယံ တေသံယေဝ သတ္တန္နံ တထေဝ ပစ္စယော ပဝတ္တေ, နော ပဋိသန္ဓိယံ၊ ရူပဘဝေ စတုန္နံ ဝိပါကဝိညာဏာနံ တထေဝ ပစ္စယော ပဝတ္တေ, နော ပဋိသန္ဓိယံ။ သော စ ခေါ ကာမာဝစရေ အနိဋ္ဌရူပဒဿနသဒ္ဒသဝနဝသေန။ ဗြဟ္မလောကေ ပန အနိဋ္ဌာ ရူပါဒယော နာမ နတ္ထိ, တထာ ကာမာဝစရဒေဝလောကေပိ။
အာနေဉ္ဇာဘိသင်္ခါရော အရူပဘဝေ စတုန္နံ ဝိပါကဝိညာဏာနံ တထေဝ ပစ္စယော ပဝတ္တေ စ ပဋိသန္ဓိယဉ္စ။
ကာမာဝစရကုသလာကုသလတော ပန သဗ္ဗသင်္ဂါဟိကနယေန ဝီသတိစေတနာဘေဒေါပိ ကာယသင်္ခါရော ကာမဘဝေ ဒသန္နံ ဝိပါကဝိညာဏာနံ ပဋိသန္ဓိယံ နာနာက္ခဏိကကမ္မပစ္စယေန စေဝ ဥပနိဿယပစ္စယေန စာတိ ဒွိဓာ ပစ္စယော။ သွေဝ ကာမဘဝေ တေရသန္နံ, ရူပဘဝေ နဝန္နံ ဝိပါကဝိညာဏာနံ တထေဝ ပစ္စယော ပဝတ္တေ, နော ပဋိသန္ဓိယံ။ သွေဝ ကာမဘဝေ တေဝီသတိယာ ဝိပါကဝိညာဏာနံ တထေဝ ပစ္စယော ပဝတ္တေ စ ပဋိသန္ဓိယဉ္စ။ ဝစီသင်္ခါရေပိ ဧသေဝ နယော။
အဋ္ဌဝီသတိဧကူနတိံသစေတနာဘေဒေါပိ ပန စိတ္တသင်္ခါရော တီသု ဘဝေသု ဧကူနဝီသတိယာ ဝိပါကဝိညာဏာနံ တထေဝ ပစ္စယော ပဋိသန္ဓိယံ, နော ပဝတ္တေ။ သွေဝ ဒွီသု ဘဝေသု ဟေဋ္ဌာဝုတ္တာနံ တေရသန္နဉ္စ နဝန္နဉ္စာတိ ဒွါဝီသတိယာ ဝိပါကဝိညာဏာနံ တထေဝ ပစ္စယော ပဝတ္တေ, နော ပဋိသန္ဓိယံ။ တီသု ပန ဘဝေသု ဒွတ္တိံသာယပိ ဝိပါကဝိညာဏာနံ တထေဝ ပစ္စယော ပဝတ္တေ စေဝ ပဋိသန္ဓိယဉ္စ။ ဧဝံ တာဝ ဘဝေသု ပဋိသန္ဓိပဝတ္တီနံ ဝသေန တေ သင်္ခါရာ ယေသံ ပစ္စယာ, ယထာ စ ပစ္စယာ ဟောန္တိ တထာ ဝိဇာနိတဗ္ဗာ။ ဧတေနေဝ နယေန ယောနိအာဒီသုပိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
တတြိဒံ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ မုခမတ္တပ္ပကာသနံ – ဣမေသု ဟိ သင်္ခါရေသု ယသ္မာ ပုညာဘိသင်္ခါရော တာဝ ဒွီသု ဘဝေသု ပဋိသန္ဓိံ ဒတွာ သဗ္ဗံ အတ္တနော ဝိပါကံ ဇနေတိ, တထာ အဏ္ဍဇာဒီသု စတူသု ယောနီသု, ဒေဝမနုဿသင်္ခါတာသု ဒွီသု ဂတီသု, နာနတ္တကာယနာနတ္တသညီနာနတ္တကာယဧကတ္တသညီဧကတ္တကာယနာနတ္တသညီဧကတ္တကာယဧကတ္တသညီသင်္ခါတာသု မနုဿာနဉ္စေဝ ပဌမဒုတိယတတိယဇ္ဈာနဘူမီနဉ္စ ဝသေန စတူသု ဝိညာဏဋ္ဌိတီသု။ အသညသတ္တာဝါသေ ပနေသ ရူပမတ္တမေဝါဘိသင်္ခရောတီတိ စတူသုယေဝ သတ္တာဝါသေသု စ ပဋိသန္ဓိံ ဒတွာ သဗ္ဗံ အတ္တနော ဝိပါကံ ဇနေတိ။ တသ္မာ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၅၉။)ဧသ ဧတေသု ဒွီသု ဘဝေသု, စတူသု ယောနီသု, ဒွီသု ဂတီသု, စတူသု ဝိညာဏဋ္ဌိတီသု, စတူသု သတ္တာဝါသေသု စ ဧကဝီသတိယာ ဝိပါကဝိညာဏာနံ ဝုတ္တနယေနေဝ ပစ္စယော ဟောတိ ယထာသမ္ဘဝံ ပဋိသန္ဓိယံ ပဝတ္တေ စ။
အပုညာဘိသင်္ခါရော ပန ယသ္မာ ဧကသ္မိညေဝ ကာမဘဝေ, စတူသု ယောနီသု, အဝသေသာသု တီသု ဂတီသု, နာနတ္တကာယဧကတ္တသညီသင်္ခါတာယ ဧကိဿာ ဝိညာဏဋ္ဌိတိယာ, တာဒိသေယေဝ စ ဧကသ္မိံ သတ္တာဝါသေ ပဋိသန္ဓိဝသေန ဝိပစ္စတိ, တသ္မာ ဧသ ဧကသ္မိံ ဘဝေ စတူသု ယောနီသု, တီသု ဂတီသု, ဧကိဿာ ဝိညာဏဋ္ဌိတိယာ, ဧကမှိ စ သတ္တာဝါသေ သတ္တန္နံ ဝိပါကဝိညာဏာနံ ဝုတ္တနယေနေဝ ပစ္စယော ဟောတိ ပဋိသန္ဓိယံ ပဝတ္တေ စ။
အာနေဉ္ဇာဘိသင်္ခါရော ပန ယသ္မာ ဧကသ္မိံ အရူပဘဝေ, ဧကိဿာ ဩပပါတိကယောနိယာ, ဧကိဿာ ဒေဝဂတိယာ, အာကာသာနဉ္စာယတနာဒီသု တီသု ဝိညာဏဋ္ဌိတီသု, အာကာသာနဉ္စာယတနာဒီသု စ စတူသု သတ္တာဝါသေသု ပဋိသန္ဓိဝသေန ဝိပစ္စတိ, တသ္မာ ဧသ ဧကသ္မိံယေဝ ဘဝေ, ဧကိဿာ ယောနိယာ, ဧကိဿာ ဒေဝဂတိယာ, တီသု ဝိညာဏဋ္ဌိတီသု စတူသု သတ္တာဝါသေသု, စတုန္နံ ဝိညာဏာနံ ဝုတ္တနယေနေဝ ပစ္စယော ဟောတိ ပဋိသန္ဓိယံ ပဝတ္တေ စ။
ကာယသင်္ခါရောပိ ယသ္မာ ဧကသ္မိံ ကာမဘဝေ, စတူသု ယောနီသု, ပဉ္စသု ဂတီသု, ဒွီသု ဝိညာဏဋ္ဌိတီသု, ဒွီသု စ သတ္တာဝါသေသု ပဋိသန္ဓိံ ဒတွာ သဗ္ဗံ အတ္တနော ဝိပါကံ ဇနေတိ, တသ္မာ ဧသ ဧကသ္မိံ ဘဝေ, စတူသု ယောနီသု, ပဉ္စသု ဂတီသု, ဒွီသု ဝိညာဏဋ္ဌိတီသု, ဒွီသု စ သတ္တာဝါသေသု တေဝီသတိယာ ဝိပါကဝိညာဏာနံ တထေဝ ပစ္စယော ပဋိသန္ဓိယံ ပဝတ္တေ စ။ ဝစီသင်္ခါရေပိ ဧသေဝ နယော။
စိတ္တသင်္ခါရော ပန ယသ္မာ ဧကံ သတ္တာဝါသံ ဌပေတွာ န ကတ္ထစိ န ဝိပစ္စတိ, တသ္မာ ဧသ တီသု ဘဝေသု, စတူသု ယောနီသု, ပဉ္စသု ဂတီသု, သတ္တသု ဝိညာဏဋ္ဌိတီသု, အဋ္ဌသု သတ္တာဝါသေသု ယထာယောဂံ ဒွတ္တိံသာယ ဝိပါကဝိညာဏာနံ တထေဝ ပစ္စယော ပဋိသန္ဓိယံ ပဝတ္တေ စ။ အဝိညာဏကေ ပန သတ္တာဝါသေ သင်္ခါရပစ္စယာ ဝိညာဏံ နတ္ထိ။
အပိစ ပုညာဘိသင်္ခါရော အသညသတ္တေသု ကဋတ္တာရူပါနံ နာနာက္ခဏိကကမ္မပစ္စယေန ပစ္စယောတိ။ ဧဝံ –
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၆၀။)ပဋိသန္ဓိပဝတ္တီနံ, ဝသေနေတေ ဘဝါဒိသု၊
ဝိဇာနိတဗ္ဗာ သင်္ခါရာ, ယထာ ယေသဉ္စ ပစ္စယာတိ။
သင်္ခါရပစ္စယာ ဝိညာဏပဒနိဒ္ဒေသော။
နာမရူပပဒနိဒ္ဒေသော
֍ ဋီ ၂၂၈။ ဝိညာဏပစ္စယာ နာမရူပနိဒ္ဒေသေ –
ဒေသနာဘေဒတော သဗ္ဗ-ဘဝါဒီသု ပဝတ္တိတော၊
သင်္ဂဟာ ပစ္စယနယာ, ဝိညာတဗ္ဗော ဝိနိစ္ဆယော။
‘ဒေသနာဘေဒတော’တိ ‘‘တတ္ထ ကတမံ ရူပံ? စတ္တာရော စ မဟာဘူတာ စတုန္နဉ္စ မဟာဘူတာနံ ဥပါဒါယ ရူပ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၂။၂၊ မ။ နိ။ ၁။၁၀၀) ဧဝံ တာဝ သုတ္တန္တေ စ ဣဓ ရူပပဒဿ အဘေဒတော ဧကသဒိသာ ဒေသနာ ကတာ၊ နာမပဒဿ ပန ဘေဒတော။
သုတ္တန္တသ္မိဉှိ ‘‘တတ္ထ ကတမံ နာမံ? ဝေဒနာ သညာ စေတနာ ဖဿော မနသိကာရော’’တိ ဝုတ္တံ။ ဣဓ ‘‘ဝေဒနာက္ခန္ဓော သညာက္ခန္ဓော သင်္ခါရက္ခန္ဓော’’တိ။ တတ္ထ ဟိ ယမ္ပိ စက္ခုဝိညာဏပစ္စယာ နာမံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, ဥပ္ပန္နဉ္စ စိတ္တဿ ဌိတိ အရူပီနံ ဓမ္မာနံ အာယူတိ ဧဝံ အညဓမ္မသန္နိဿယေန အဂ္ဂဟေတဗ္ဗတော ပါကဋံ, တံ ဒဿေန္တော စေတနာဖဿမနသိကာရဝသေန သင်္ခါရက္ခန္ဓံ တိဓာ ဘိန္ဒိတွာ ဒွီဟိ ခန္ဓေဟိ သဒ္ဓိံ ဒေသေသိ။ ဣဓ ပန တတ္ထ ဝုတ္တဉ္စ အဝုတ္တဉ္စ သဗ္ဗံ နာမံ သင်္ဂဏှန္တော ‘‘တယော ခန္ဓာ – ဝေဒနာက္ခန္ဓော သညာက္ခန္ဓော သင်္ခါရက္ခန္ဓော’’တိ အာဟ။
ကိံ ပန ဣမေ တယော ခန္ဓာဝ နာမံ, ဝိညာဏံ နာမံ နာမ န ဟောတီတိ? နော န ဟောတိ။ တသ္မိံ ပန ဝိညာဏေ ဂယှမာနေ နာမဝိညာဏဿ စ ပစ္စယဝိညာဏဿ စာတိ ဒွိန္နံ ဝိညာဏာနံ သဟဘာဝေါ အာပဇ္ဇတိ။ တသ္မာ ဝိညာဏံ ပစ္စယဋ္ဌာနေ ဌပေတွာ ပစ္စယနိဗ္ဗတ္တံ နာမံ ဒဿေတုံ တယောဝ ခန္ဓာ ဝုတ္တာတိ။ ဧဝံ တာဝ ‘ဒေသနာဘေဒတော’ ဝိညာတဗ္ဗော ဝိနိစ္ဆယော။
‘သဗ္ဗဘဝါဒီသု ပဝတ္တိတော’တိ ဧတ္ထ ပန နာမံ ဧကံ သတ္တာဝါသံ ဌပေတွာ သဗ္ဗဘဝယောနိဂတိဝိညာဏဋ္ဌိတိသေသသတ္တာဝါသေသု ပဝတ္တတိ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၆၁။)ရူပံ ဒွီသု ဘဝေသု, စတူသု ယောနီသု, ပဉ္စသု ဂတီသု, ပုရိမာသု စတူသု ဝိညာဏဋ္ဌိတီသု, ပဉ္စသု စ သတ္တာဝါသေသု ပဝတ္တတိ။ ဧဝံ ပဝတ္တမာနေ စေတသ္မိံ နာမရူပေ ယသ္မာ အဘာဝကဂဗ္ဘသေယျကာနံ အဏ္ဍဇာနဉ္စ ပဋိသန္ဓိက္ခဏေ ဝတ္ထုကာယဝသေန ရူပတော ဒွေ သန္တတိသီသာနိ တယော စ အရူပိနော ခန္ဓာ ပါတုဘဝန္တိ, တသ္မာ တေသံ ဝိတ္ထာရေန ရူပရူပတော ဝီသတိ ဓမ္မာ တယော စ အရူပိနော ခန္ဓာတိ ဧတေ တေဝီသတိ ဓမ္မာ ဝိညာဏပစ္စယာ နာမရူပန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အဂ္ဂဟိတဂ္ဂဟဏေန ပန ဧကသန္တတိသီသတော နဝ ရူပဓမ္မေ အပနေတွာ စုဒ္ဒသ, သဘာဝကာနံ ဘာဝဒသကံ ပက္ခိပိတွာ တေတ္တိံသ။ တေသမ္ပိ အဂဟိတဂ္ဂဟဏေန သန္တတိသီသဒွယတော အဋ္ဌာရသ ရူပဓမ္မေ အပနေတွာ ပန္နရသ။
ယသ္မာ စ ဩပပါတိကသတ္တေသု ဗြဟ္မကာယိကာဒီနံ ပဋိသန္ဓိက္ခဏေ စက္ခုသောတဝတ္ထုဒသကာနံ ဇီဝိတိန္ဒြိယနဝကဿ စ ဝသေန ရူပရူပတော စတ္တာရိ သန္တတိသီသာနိ တယော စ အရူပိနော ခန္ဓာ ပါတုဘဝန္တိ, တသ္မာ တေသံ ဝိတ္ထာရေန ရူပရူပတော ဧကူနစတ္တာလီသ ဓမ္မာ တယော စ အရူပိနော ခန္ဓာတိ ဧတေ ဒွါစတ္တာလီသ ဓမ္မာ ဝိညာဏပစ္စယာ နာမရူပန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အဂဟိတဂ္ဂဟဏေန ပန သန္တတိသီသတ္တယတော သတ္တဝီသတိ ဓမ္မေ အပနေတွာ ပန္နရသ။
ကာမဘဝေ ပန ယသ္မာ သေသဩပပါတိကာနံ ဝါ သံသေဒဇာနံ ဝါ သဘာဝကပရိပုဏ္ဏာယတနာနံ ပဋိသန္ဓိက္ခဏေ ရူပရူပတော သတ္တ သန္တတိသီသာနိ တယော စ အရူပိနော ခန္ဓာ ပါတုဘဝန္တိ, တသ္မာ တေသံ ဝိတ္ထာရေန ရူပရူပတော သတ္တတိ ဓမ္မာ တယော စ အရူပိနော ခန္ဓာတိ ဧတေ တေသတ္တတိ ဓမ္မာ ဝိညာဏပစ္စယာ နာမရူပန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အဂ္ဂဟိတဂ္ဂဟဏေန ပန သန္တတိသီသဆက္ကတော စတုပညာသ ဓမ္မေ အပနေတွာ ဧကူနဝီသတိ။ ဧသ ဥက္ကံသတော။ အဝကံသေန ပန တံတံရူပသန္တတိသီသဝိကလာနံ တဿ တဿ ဝသေန ဟာပေတွာ ဟာပေတွာ သင်္ခေပတော စ ဝိတ္ထာရတော စ ပဋိသန္ဓိဝိညာဏပစ္စယာ နာမရူပသင်္ခါတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အရူပီနံ ပန တယောဝ အရူပိနော ခန္ဓာ။ အသညီနံ ရူပတော ဇီဝိတိန္ဒြိယနဝကမေဝါတိ။ ဧသ တာဝ ပဋိသန္ဓိယံ နယော။
ပဝတ္တေ ပန သဗ္ဗတ္ထ ရူပပ္ပဝတ္တိဒေသေ ပဋိသန္ဓိစိတ္တဿ ဌိတိက္ခဏေ ပဋိသန္ဓိစိတ္တေန သဟ ပဝတ္တဥတုတော ဥတုသမုဋ္ဌာနံ သုဒ္ဓဋ္ဌကံ ပါတုဘဝတိ။ ပဋိသန္ဓိစိတ္တံ ပန ရူပံ န သမုဋ္ဌာပေတိ။ တဉှိ ယထာ ပပါတေ ပတိတပုရိသော
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၆၂။)ပရဿ ပစ္စယော ဟောတုံ န သက္ကောတိ, ဧဝံ ဝတ္ထုဒုဗ္ဗလတာယ ဒုဗ္ဗလတ္တာ ရူပံ သမုဋ္ဌာပေတုံ န သက္ကောတိ။ ပဋိသန္ဓိစိတ္တတော ပန ဥဒ္ဓံ ပဌမဘဝင်္ဂတော ပဘုတိ စိတ္တသမုဋ္ဌာနကံ သုဒ္ဓဋ္ဌကံ။ သဒ္ဒပါတုဘာဝကာလေ ပဋိသန္ဓိက္ခဏတော ဥဒ္ဓံ ပဝတ္တဥတုတော စေဝ စိတ္တတော စ သဒ္ဒနဝကံ။ ယေ ပန ကဗဠိကာရာဟာရူပဇီဝိနော ဂဗ္ဘသေယျကသတ္တာ တေသံ –
‘‘ယဉ္စဿ ဘုဉ္ဇတီ မာတာ, အန္နံ ပါနဉ္စ ဘောဇနံ၊
တေန သော တတ္ထ ယာပေတိ, မာတုကုစ္ဆိဂတော နရော’’တိ။ (သံ။ နိ။ ၁။၂၃၅)၊
ဝစနတော မာတရာ အဇ္ဈောဟရိတာဟာရေန အနုဂတေ သရီရေ, ဩပပါတိကာနံ သဗ္ဗပဌမံ အတ္တနော မုခဂတံ ခေဠံ အဇ္ဈောဟရဏကာလေ အာဟာရသမုဋ္ဌာနံ သုဒ္ဓဋ္ဌကန္တိ ဣဒံ အာဟာရသမုဋ္ဌာနဿ သုဒ္ဓဋ္ဌကဿ ဥတုစိတ္တသမုဋ္ဌာနာနဉ္စ ဥက္ကံသတော ဒွိန္နံ နဝကာနံ ဝသေန ဆဗ္ဗီသတိဝိဓံ, ပုဗ္ဗေ ဧကေကစိတ္တက္ခဏေ တိက္ခတ္တုံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ ဝုတ္တံ ကမ္မသမုဋ္ဌာနံ သတ္တတိဝိဓန္တိ ဆန္နဝုတိဝိဓံ ရူပံ တယော စ အရူပိနော ခန္ဓာတိ သမာသတော နဝနဝုတိ ဓမ္မာ။ ယသ္မာ ဝါသဒ္ဒေါ အနိယတော ကဒါစိဒေဝ ပါတုဘာဝတော, တသ္မာ ဒုဝိဓမ္ပိ တံ အပနေတွာ ဣမေ သတ္တနဝုတိ ဓမ္မာ ယထာသမ္ဘဝံ သဗ္ဗသတ္တာနံ ဝိညာဏပစ္စယာ နာမရူပန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တေသဉှိ သုတ္တာနမ္ပိ ပမတ္တာနမ္ပိ စရန္တာနမ္ပိ ခါဒန္တာနမ္ပိ ပိဝန္တာနမ္ပိ ဒိဝါ စ ရတ္တိဉ္စ ဧတေ ဝိညာဏပစ္စယာ ပဝတ္တန္တိ။ တဉ္စ တေသံ ဝိညာဏပစ္စယဘာဝံ ပရတော ဝဏ္ဏယိဿာမ။
ယံ ပနေတမေတ္ထ ကမ္မဇရူပံ တံ ဘဝယောနိဂတိဝိညာဏဋ္ဌိတိသတ္တာဝါသေသု သဗ္ဗပဌမံ ပတိဋ္ဌဟန္တမ္ပိ တိသမုဋ္ဌာနိကရူပေန အနုပတ္ထဒ္ဓံ န သက္ကောတိ သဏ္ဌာတုံ, နာပိ တိသမုဋ္ဌာနိကံ တေန အနုပတ္ထဒ္ဓံ။ အထ ခေါ ဝါတဗ္ဘာဟတာပိ စတုဒ္ဒိသဝဝတ္ထာပိတာ နဠကလာပိယော ဝိယ, ဦမိဝေဂဗ္ဘာဟတာပိ မဟာသမုဒ္ဒေ ကတ္ထစိ လဒ္ဓပတိဋ္ဌာ ဘိန္နဝါဟနိကာ ဝိယ စ အညမညူပတ္ထဒ္ဓါနေဝေတာနိ အပတမာနာနိ သဏ္ဌဟိတွာ ဧကမ္ပိ ဝဿံ ဒွေပိ ဝဿာနိ…ပေ… ဝဿသတမ္ပိ ယာဝ တေသံ သတ္တာနံ အာယုက္ခယော ဝါ ပုညက္ခယော ဝါ တာဝ ပဝတ္တန္တီတိ။ ဧဝံ ‘သဗ္ဗဘဝါဒီသု ပဝတ္တိတော’ပေတ္ထ ဝိညာတဗ္ဗော ဝိနိစ္ဆယော။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၆၃။)‘သင်္ဂဟာ’တိ ဧတ္ထ စ ယံ အာရုပ္ပေ ပဝတ္တိပဋိသန္ဓီသု ပဉ္စဝေါကာရဘဝေ စ ပဝတ္တိယာ ဝိညာဏပစ္စယာ နာမမေဝ, ယဉ္စ အသညီသု သဗ္ဗတ္ထ ပဉ္စဝေါကာရဘဝေ စ ပဝတ္တိယာ ဝိညာဏပစ္စယာ ရူပမေဝ, ယဉ္စ ပဉ္စဝေါကာရဘဝေ သဗ္ဗတ္ထ ဝိညာဏပစ္စယာ နာမရူပံ, တံ သဗ္ဗံ နာမဉ္စ ရူပဉ္စ နာမရူပဉ္စ နာမရူပန္တိ ဧဝံ ဧကဒေသသရူပေကသေသနယေန သင်္ဂဟေတွာ ဝိညာဏပစ္စယာ နာမရူပန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အသညီသု ဝိညာဏာဘာဝါ အယုတ္တန္တိ စေ နာယုတ္တံ။ ဣဒဉှိ –
နာမရူပဿ ယံ ဟေတု, ဝိညာဏံ တံ ဒွိဓာ မတံ၊
ဝိပါကမဝိပါကဉ္စ, ယုတ္တမေဝ ယတော ဣဒံ။
ယဉှိ နာမရူပဿ ဟေတု ဝိညာဏံ တံ ဝိပါကာဝိပါကဘေဒတော ဒွိဓာ မတံ။ ဣဒဉ္စ အသညသတ္တေသု ကမ္မသမုဋ္ဌာနတ္တာ ပဉ္စဝေါကာရဘဝေ ပဝတ္တအဘိသင်္ခါရဝိညာဏပစ္စယာ ရူပံ, တထာ ပဉ္စဝေါကာရေ ပဝတ္တိယံ ကုသလာဒိစိတ္တက္ခဏေ ကမ္မသမုဋ္ဌာနန္တိ ယုတ္တမေဝ ဣဒံ။ ဧဝံ ‘သင်္ဂဟတော’ပေတ္ထ ဝိညာတဗ္ဗော ဝိနိစ္ဆယော။
‘ပစ္စယနယာ’တိ ဧတ္ထ ဟိ –
နာမဿ ပါကဝိညာဏံ, နဝဓာ ဟောတိ ပစ္စယော၊
ဝတ္ထုရူပဿ နဝဓာ, သေသရူပဿ အဋ္ဌဓာ။
အဘိသင်္ခါရဝိညာဏံ, ဟောတိ ရူပဿ ဧကဓာ၊
တဒညံ ပန ဝိညာဏံ, တဿ တဿ ယထာရဟံ။
ယဉှေတံ ပဋိသန္ဓိယံ ပဝတ္တိယံ ဝါ ဝိပါကသင်္ခါတံ နာမံ, တဿ ရူပမိဿဿ ဝါ ရူပအမိဿဿ ဝါ ပဋိသန္ဓိကံ ဝါ အညံ ဝါ ဝိပါကဝိညာဏံ သဟဇာတအညမညနိဿယသမ္ပယုတ္တဝိပါကအာဟာရဣန္ဒြိယအတ္ထိအဝိဂတပစ္စယေဟိ နဝဓာ ပစ္စယော ဟောတိ။ ဝတ္ထုရူပဿ ပဋိသန္ဓိယံ သဟဇာတအညမညနိဿယဝိပါကအာဟာရဣန္ဒြိယဝိပ္ပယုတ္တအတ္ထိအဝိဂတပစ္စယေဟိ နဝဓာ ပစ္စယော ဟောတိ။ ဌပေတွာ ပန ဝတ္ထုရူပံ သေသရူပဿ ဣမေသု နဝသု အညမညပစ္စယံ အပနေတွာ သေသေဟိ အဋ္ဌဟိ ပစ္စယေဟိ ပစ္စယော ဟောတိ။ အဘိသင်္ခါရဝိညာဏံ ပန အသညသတ္တရူပဿ ဝါ ပဉ္စဝေါကာရေ ဝါ ကမ္မဇဿ သုတ္တန္တိကပရိယာယေန ဥပနိဿယဝသေန ဧကဓာဝ ပစ္စယော ဟောတိ။ အဝသေသံ ပဌမဘဝင်္ဂတော ပဘုတိ သဗ္ဗမ္ပိ ဝိညာဏံ တဿ တဿ နာမရူပဿ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၆၄။)ယထာရဟံ ပစ္စယော ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဝိတ္ထာရတော ပန တဿ ပစ္စယနယေ ဒဿိယမာနေ သဗ္ဗာပိ ပဋ္ဌာနကထာ ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗာ ဟောတီတိ န တံ အာရဘာမ။
တတ္ထ သိယာ – ကထံ ပနေတံ ဇာနိတဗ္ဗံ ‘‘ပဋိသန္ဓိနာမရူပံ ဝိညာဏပစ္စယာ ဟောတီ’’တိ? သုတ္တတော ယုတ္တိတော စ။ သုတ္တေ ဟိ ‘‘စိတ္တာနုပရိဝတ္တိနော ဓမ္မာ’’တိအာဒိနာ (ဓ။ သ။ ဒုကမာတိကာ ၆၂) နယေန ဗဟုဓာ ဝေဒနာဒီနံ ဝိညာဏပစ္စယတာ သိဒ္ဓါ။ ယုတ္တိတော ပန –
စိတ္တဇေန ဟိ ရူပေန, ဣဓ ဒိဋ္ဌေန သိဇ္ဈတိ၊
အဒိဋ္ဌဿာပိ ရူပဿ, ဝိညာဏံ ပစ္စယော ဣတိ။
စိတ္တေ ဟိ ပသန္နေ အပ္ပသန္နေ ဝါ တဒနုရူပါနိ ရူပါနိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာနိ ဒိဋ္ဌာနိ။ ဒိဋ္ဌေန စ အဒိဋ္ဌဿ အနုမာနံ ဟောတီတိ ဣမိနာ ဣဓ ဒိဋ္ဌေန စိတ္တဇရူပေန အဒိဋ္ဌဿာပိ ပဋိသန္ဓိရူပဿ ဝိညာဏံ ပစ္စယော ဟောတီတိ ဇာနိတဗ္ဗမေတံ။ ကမ္မသမုဋ္ဌာနဿာပိ ဟိ တဿ စိတ္တသမုဋ္ဌာနဿေဝ ဝိညာဏပစ္စယတာ ပဋ္ဌာနေ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၁။၅၃, ၄၁၉) အာဂတာတိ။ ဧဝံ ပစ္စယနယတော ပေတ္ထ ဝိညာတဗ္ဗော ဝိနိစ္ဆယော။
ဧတ္ထ စ ‘‘ဝိညာဏပစ္စယာ နာမရူပ’’န္တိ ဘာသမာနေန ဘဂဝတာ ယသ္မာ ဥပပရိက္ခမာနာနံ ပဏ္ဍိတာနံ ပရမတ္ထတော နာမရူပမတ္တမေဝ ပဝတ္တမာနံ ဒိဿတိ, န သတ္တော, န ပေါသော၊ တသ္မာ အပ္ပဋိဝတ္တိယံ သမဏေန ဝါ ဗြာဟ္မဏေန ဝါ ဒေဝေန ဝါ မာရေန ဝါ ဗြဟ္မုနာ ဝါ ကေနစိ ဝါ လောကသ္မိံ အနုတ္တရံ ဓမ္မစက္ကံ ပဝတ္တိတံ ဟောတီတိ။
ဝိညာဏပစ္စယာ နာမရူပပဒနိဒ္ဒေသော။
သဠာယတနပဒနိဒ္ဒေသော
֍ ဋီ ၂၂၉။ နာမရူပပစ္စယာ သဠာယတနနိဒ္ဒေသေ –
နာမံ ခန္ဓတ္တယံ ရူပံ, ဘူတဝတ္ထာဒိကံ မတံ၊
ကတေကသေသံ တံ တဿ, တာဒိသဿေဝ ပစ္စယော။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၆၅။)ယဉှေတံ သဠာယတနဿ ပစ္စယဘူတံ နာမရူပံ, တတ္ထ နာမန္တိ ဝေဒနာဒိက္ခန္ဓတ္တယံ, ရူပံ ပန သကသန္တတိပရိယာပန္နံ နိယမတော စတ္တာရိ ဘူတာနိ ဆ ဝတ္ထူနိ ဇီဝိတိန္ဒြိယန္တိ ဧဝံ ဘူတဝတ္ထာဒိကံ မတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တံ ပန ‘‘နာမဉ္စ ရူပဉ္စ နာမရူပဉ္စ နာမရူပ’’န္တိ ဧဝံ ကတေကသေသံ ‘‘ဆဋ္ဌာယတနဉ္စ သဠာယတနဉ္စ သဠာယတန’’န္တိ ဧဝံ ကတေကသေသဿေဝ သဠာယတနဿ ပစ္စယောတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ကသ္မာ? ယသ္မာ အာရုပ္ပေ နာမမေဝ ပစ္စယော။ တဉ္စ ဆဋ္ဌာယတနဿေဝ, န အညဿ။ ‘‘နာမပစ္စယာ ဆဋ္ဌာယတန’’န္တိ ဟိ အဗျာကတဝါရေ ဝက္ခတိ။ ဣဓ သင်္ဂဟိတမေဝ ဟိ တတ္ထ ဝိဘတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
တတ္ထ သိယာ – ကထံ ပနေတံ ဇာနိတဗ္ဗံ ‘‘နာမရူပံ သဠာယတနဿ ပစ္စယော’’တိ? နာမရူပဘာဝေ ဘာဝတော။ တဿ တဿ ဟိ နာမဿ ရူပဿ စ ဘာဝေ တံ တံ အာယတနံ ဟောတိ, န အညထာ။ သာ ပနဿ တဗ္ဘာဝဘာဝီဘာဝတာ ပစ္စယနယသ္မိညေဝ အာဝိဘဝိဿတိ။ တသ္မာ –
ပဋိသန္ဓိယံ ပဝတ္တေ ဝါ, ဟောတိ ယံ ယဿ ပစ္စယော၊
ယထာ စ ပစ္စယော ဟောတိ, တထာ နေယျံ ဝိဘာဝိနာ။
တတြာယံ အတ္ထဒီပနာ –
နာမမေဝ ဟိ အာရုပ္ပေ, ပဋိသန္ဓိပဝတ္တိသု၊
ပစ္စယော သတ္တဓာ ဆဋ္ဌာ, ဟောတိ တံ အဝကံသတော။
ကထံ? ‘ပဋိသန္ဓိယံ’ တာဝ အဝကံသတော သဟဇာတအညမညနိဿယသမ္ပယုတ္တဝိပါကအတ္ထိအဝိဂတပစ္စယေဟိ သတ္တဓာ နာမံ ဆဋ္ဌာယတနဿ ပစ္စယော ဟောတိ။ ကိဉ္စိ ပနေတ္ထ ဟေတုပစ္စယေန, ကိဉ္စိ အာဟာရပစ္စယေနာတိ ဧဝံ အညထာပိ ပစ္စယော ဟောတိ။ တဿ ဝသေန ဥက္ကံသာဝကံသော ဝေဒိတဗ္ဗော။
‘ပဝတ္တေ’ပိ ဝိပါကံ ဝုတ္တနယေနေဝ ပစ္စယော ဟောတိ။ ဣတရံ ပန အဝကံသတော ဝုတ္တပ္ပကာရေသု ပစ္စယေသု ဝိပါကပစ္စယဝဇ္ဇေဟိ ဆဟိ ပစ္စယော ဟောတိ။ ကိဉ္စိ ပနေတ္ထ ဟေတုပစ္စယေန, ကိဉ္စိ အာဟာရပစ္စယေနာတိ ဧဝံ အညထာပိ ပစ္စယော ဟောတိ။ တဿ ဝသေန ဥက္ကံသာဝကံသော ဝေဒိတဗ္ဗော။
အညသ္မိမ္ပိ ဘဝေ နာမံ, တထေဝ ပဋိသန္ဓိယံ၊
ဆဋ္ဌဿ ဣတရေသံ တံ, ဆဟာကာရေဟိ ပစ္စယော။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၆၆။)အာရုပ္ပတော ဟိ အညသ္မိမ္ပိ ပဉ္စဝေါကာရဘဝေ တံ ဝိပါကနာမံ ဟဒယဝတ္ထုနော သဟာယံ ဟုတွာ ဆဋ္ဌဿ မနာယတနဿ ယထာ အာရုပ္ပေ ဝုတ္တံ တထေဝ အဝကံသတော သတ္တဓာ ပစ္စယော ဟောတိ။ ဣတရေသံ ပနေတံ ပဉ္စန္နံ စက္ခာယတနာဒီနံ စတုမဟာဘူတသဟာယံ ဟုတွာ သဟဇာတ နိဿယဝိပါကဝိပ္ပယုတ္တအတ္ထိအဝိဂတဝသေန ဆဟာကာရေဟိ ပစ္စယော ဟောတိ။ ကိဉ္စိ ပနေတ္ထ ဟေတုပစ္စယေန, ကိဉ္စိ အာဟာရပစ္စယေနာတိ ဧဝံ အညထာပိ ပစ္စယော ဟောတိ။ တဿ ဝသေန ဥက္ကံသာဝကံသော ဝေဒိတဗ္ဗော။
ပဝတ္တေပိ တထာ ဟောတိ, ပါကံ ပါကဿ ပစ္စယော၊
အပါကံ အဝိပါကဿ, ဆဓာ ဆဋ္ဌဿ ပစ္စယော။
ပဝတ္တေပိ ဟိ ပဉ္စဝေါကာရဘဝေ ယထာ ပဋိသန္ဓိယံ, တထေဝ ဝိပါကနာမံ ဝိပါကဿ ဆဋ္ဌာယတနဿ အဝကံသတော သတ္တဓာ ပစ္စယော ဟောတိ။ အဝိပါကံ ပန အဝိပါကဿ ဆဋ္ဌဿ အဝကံသတောဝ တတော ဝိပါကပစ္စယံ အပနေတွာ ဆဓာဝ ပစ္စယော ဟောတိ။ ဝုတ္တနယေနေဝ ပနေတ္ထ ဥက္ကံသာဝကံသော ဝေဒိတဗ္ဗော။
တတ္ထေဝ သေသပဉ္စန္နံ, ဝိပါကံ ပစ္စယော ဘဝေ၊
စတုဓာ အဝိပါကမ္ပိ, ဧဝမေဝ ပကာသိတံ။
တတ္ထေဝ ဟိ ပဝတ္တေ သေသာနံ စက္ခာယတနာဒီနံ ပဉ္စန္နံ စက္ခုပ္ပသာဒါဒိဝတ္ထုကမ္ပိ ဣတရမ္ပိ ဝိပါကနာမံ ပစ္ဆာဇာတဝိပ္ပယုတ္တအတ္ထိအဝိဂတပစ္စယေဟိ စတုဓာ ပစ္စယော ဟောတိ။ ယထာ စ ဝိပါကံ, အဝိပါကမ္ပိ ဧဝမေဝ ပကာသိတံ။ တသ္မာ ကုသလာဒိဘေဒမ္ပိ တေသံ စတုဓာ ပစ္စယော ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧဝံ တာဝ နာမမေဝ ပဋိသန္ဓိယံ ပဝတ္တေ ဝါ ယဿ ယဿ အာယတနဿ ပစ္စယော ဟောတိ, ယထာ စ ဟောတိ, တထာ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
ရူပံ ပနေတ္ထ အာရုပ္ပ-ဘဝေ ဘဝတိ ပစ္စယော၊
န ဧကာယတနဿာပိ, ပဉ္စက္ခန္ဓဘဝေ ပန။
ရူပတော သန္ဓိယံ ဝတ္ထု, ဆဓာ ဆဋ္ဌဿ ပစ္စယော၊
ဘူတာနိ စတုဓာ ဟောန္တိ, ပဉ္စန္နံ အဝိသေသတော။
ရူပတော ဟိ ပဋိသန္ဓိယံ ဝတ္ထုရူပံ ဆဋ္ဌဿ မနာယတနဿ သဟဇာတအညမညနိဿယဝိပ္ပယုတ္တအတ္ထိအဝိဂတပစ္စယေဟိ ဆဓာ ပစ္စယော ဟောတိ။ စတ္တာရိ ပန ဘူတာနိ အဝိသေသတော ပဋိသန္ဓိယံ ပဝတ္တေ စ ယံ ယံ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၆၇။)အာယတနံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, တဿ တဿ ဝသေန ပဉ္စန္နမ္ပိ စက္ခာယတနာဒီနံ သဟဇာတနိဿယအတ္ထိအဝိဂတပစ္စယေဟိ စတုဓာ ပစ္စယာ ဟောန္တိ။
တိဓာ ဇီဝိတမေတေသံ, အာဟာရော စ ပဝတ္တိယံ၊
တာနေဝ ဆဓာ ဆဋ္ဌဿ, ဝတ္ထု တဿေဝ ပဉ္စဓာ။
ဧတေသံ ပန စက္ခာဒီနံ ပဉ္စန္နံ ပဋိသန္ဓိယံ ပဝတ္တေ စ အတ္ထိအဝိဂတဣန္ဒြိယဝသေန ရူပဇီဝိတံ တိဓာ ပစ္စယော ဟောတိ။
‘အာဟာရော စာ’တိ အာဟာရော စ အတ္ထိအဝိဂတအာဟာရဝသေန တိဓာ ပစ္စယော ဟောတိ။ သော စ ခေါ ယေ သတ္တာ အာဟာရူပဇီဝိနော, တေသံ အာဟာရာနုဂတေ ကာယေ ပဝတ္တိယံယေဝ, နော ပဋိသန္ဓိယံ။ တာနိ ပန ပဉ္စ စက္ခာယတနာဒီနိ ဆဋ္ဌဿ စက္ခုသောတဃာနဇိဝှါကာယဝိညာဏသင်္ခါတဿ မနာယတနဿ နိဿယပုရေဇာတဣန္ဒြိယဝိပ္ပယုတ္တအတ္ထိအဝိဂတဝသေန ဆဟာကာရေဟိ ပစ္စယာ ဟောန္တိ ပဝတ္တေ, နော ပဋိသန္ဓိယံ။ ဌပေတွာ ပန ပဉ္စ ဝိညာဏာနိ တဿေဝ အဝသေသမနာယတနဿ ဝတ္ထုရူပံ နိဿယပုရေဇာတဝိပ္ပယုတ္တအတ္ထိအဝိဂတဝသေန ပဉ္စဓာ ပစ္စယော ဟောတိ ပဝတ္တေ, နော ပဋိသန္ဓိယံ။ ဧဝံ ရူပမေဝ ပဋိသန္ဓိယံ ပဝတ္တေ ဝါ ယဿ ယဿ အာယတနဿ ပစ္စယော ဟောတိ ယထာ စ ဟောတိ တထာ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
နာမရူပံ ပနုဘယံ, ဟောတိ ယံ ယဿ ပစ္စယော၊
ယထာ စ တမ္ပိ သဗ္ဗတ္ထ, ဝိညာတဗ္ဗံ ဝိဘာဝိနာ။
သေယျထိဒံ – ပဋိသန္ဓိယံ တာဝ ပဉ္စဝေါကာရဘဝေ ခန္ဓတ္တယဝတ္ထုရူပသင်္ခါတံ နာမရူပံ ဆဋ္ဌာယတနဿ သဟဇာတအညမညနိဿယဝိပါကသမ္ပယုတ္တဝိပ္ပယုတ္တအတ္ထိအဝိဂတပစ္စယာဒီဟိ ပစ္စယော ဟောတီတိ ဣဒမေတ္ထ မုခမတ္တံ။ ဝုတ္တနယာနုသာရေန ပန သက္ကာ သဗ္ဗံ ယောဇေတုန္တိ န ဧတ္ထ ဝိတ္ထာရော ဒဿိတောတိ။
နာမရူပပစ္စယာ သဠာယတနပဒနိဒ္ဒေသော။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၆၈။)ဖဿပဒနိဒ္ဒေသော
֍ ဋီ ၂၃၀။ သဠာယတနပစ္စယာ ဖဿနိဒ္ဒေသေ –
ဆဠေဝ ဖဿာ သင်္ခေပါ, စက္ခုသမ္ဖဿအာဒယော၊
ဝိညာဏမိဝ ဗတ္တိံသ, ဝိတ္ထာရေန ဘဝန္တိ တေ။
‘သင်္ခေပတော’ ဟိ ပါဠိယံ စက္ခုသမ္ဖဿောတိ အာဒယော ဆဠေဝ ဖဿာ အာဂတာ။ ဝိတ္ထာရေန ပန စက္ခုသမ္ဖဿာဒယော ပဉ္စ ကုသလဝိပါကာ ပဉ္စ အကုသလဝိပါကာတိ ဒသ, သေသာ ဗာဝီသတိ လောကိယဝိပါကဝိညာဏသမ္ပယုတ္တာ စ ဗာဝီသတီတိ ဧဝံ သဗ္ဗေပိ သင်္ခါရပစ္စယာ ဝုတ္တဝိညာဏမိဝ ဗာတ္တိံသ ဟောန္တိ။ ယံ ပနေတဿ ဗာတ္တိံသဝိဓဿာပိ ဖဿဿ ပစ္စယော သဠာယတနံ။ တတ္ထ –
ဆဋ္ဌေန သဟ အဇ္ဈတ္တံ, စက္ခာဒိံ ဗာဟိရေဟိပိ၊
သဠာယတနမိစ္ဆန္တိ, ဆဟိ သဒ္ဓိံ ဝိစက္ခဏာ။
တတ္ထ ယေ တာဝ ‘‘ဥပါဒိန္နကပဝတ္တိကထာ အယ’’န္တိ ဧကသန္တတိပရိယာပန္နမေဝ ပစ္စယံ ပစ္စယုပ္ပန္နဉ္စ ဒီပေန္တိ, တေ ဆဋ္ဌာယတနပစ္စယာ ဖဿောတိ ပါဠိအနုသာရတော အာရုပ္ပေ ဆဋ္ဌာယတနဉ္စ အညတ္ထ သဗ္ဗသင်္ဂဟတော သဠာယတနဉ္စ ဖဿဿ ပစ္စယောတိ ဧကဒေသသရူပေကသေသံ ကတွာ ဆဋ္ဌေန သဟ အဇ္ဈတ္တံ စက္ခာဒိံ သဠာယတနန္တိ ဣစ္ဆန္တိ။ တဉှိ ဆဋ္ဌာယတနဉ္စ သဠာယတနဉ္စ သဠာယတနန္တေွဝ သံဃံ ဂစ္ဆတိ။ ယေ ပန ပစ္စယုပ္ပန္နမေဝ ဧကသန္တတိပရိယာပန္နံ ဒီပေန္တိ, ပစ္စယံ ပန ဘိန္နသန္တာနမ္ပိ, တေ ယံ ယံ အာယတနံ ဖဿဿ ပစ္စယော ဟောတိ တံ သဗ္ဗံ ဒီပေန္တာ ဗာဟိရမ္ပိ ပရိဂ္ဂဟေတွာ တဒေဝ ဆဋ္ဌေန သဟ အဇ္ဈတ္တံ ဗာဟိရေဟိပိ ရူပါယတနာဒီဟိ သဒ္ဓိံ သဠာယတနန္တိ ဣစ္ဆန္တိ။ တမ္ပိ ဟိ ဆဋ္ဌာယတနဉ္စ သဠာယတနဉ္စ သဠာယတနန္တိ ဧတေသံ ဧကသေသေ ကတေ သဠာယတနန္တေွဝ သင်္ခံ ဂစ္ဆတိ။
ဧတ္ထာဟ – န သဗ္ဗာယတနေဟိ ဧကော ဖဿော သမ္ဘောတိ, နာပိ ဧကမှာ အာယတနာ သဗ္ဗေ ဖဿာ, အယဉ္စ သဠာယတနပစ္စယာ ဖဿောတိ ဧကောဝ ဝုတ္တော, သော ကသ္မာတိ? တတြိဒံ ဝိဿဇ္ဇနံ – သစ္စမေတံ။ သဗ္ဗေဟိ ဧကော ဧကမှာ ဝါ သဗ္ဗေ န သမ္ဘောန္တိ, သမ္ဘောတိ ပန အနေကေဟိ ဧကော၊ ယထာ စက္ခုသမ္ဖဿော စက္ခာယတနာ ရူပါယတနာ စက္ခုဝိညာဏသင်္ခါတာ မနာယတနာ အဝသေသာ သမ္ပယုတ္တဓမ္မာယတနာ စာတိ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ ယထာနုရူပံ ယောဇေတဗ္ဗံ။ တသ္မာ ဧဝ ဟိ –
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၆၉။)ဧကော ပနေကာယတန-ပ္ပဘဝေါ ဣတိ ဒီပိတော၊
ဖဿောယံ ဧကဝစန-နိဒ္ဒေသေနိဓ တာဒိနာ။
‘ဧကဝစနနိဒ္ဒေသေနာ’တိ သဠာယတနပစ္စယာ ဖဿောတိ ဣမိနာ ဟိ ဧကဝစနနိဒ္ဒေသေန အနေကေဟိ အာယတနေဟိ ဧကော ဖဿော ဟောတီတိ တာဒိနာ ဒီပိတောတိ အတ္ထော။ အာယတနေသု ပန –
ဆဓာ ပဉ္စ တတော ဧကံ, နဝဓာ ဗာဟိရာနိ ဆ၊
ယထာသမ္ဘဝမေတဿ, ပစ္စယတ္တေ ဝိဘာဝယေ။
တတြာယံ ဝိဘာဝနာ – စက္ခာယတနာဒီနိ တာဝ ပဉ္စ စက္ခုသမ္ဖဿာဒိဘေဒတော ပဉ္စဝိဓဿ ဖဿဿ နိဿယပုရေဇာတဣန္ဒြိယဝိပ္ပယုတ္တအတ္ထိအဝိဂတဝသေန ဆဓာ ပစ္စယာ ဟောန္တိ။ တတော ပရံ ဧကံ ဝိပါကမနာယတနံ အနေကဘေဒဿ ဝိပါကမနောသမ္ဖဿဿ သဟဇာတအညမညနိဿယဝိပါကအာဟာရဣန္ဒြိယသမ္ပယုတ္တအတ္ထိအဝိဂတဝသေန နဝဓာ ပစ္စယော ဟောတိ။ ဗာဟိရေသု ပန ရူပါယတနံ စက္ခုသမ္ဖဿဿ အာရမ္မဏပုရေဇာတအတ္ထိအဝိဂတဝသေန စတုဓာ ပစ္စယော ဟောတိ။ တထာ သဒ္ဒါယတနာဒီနိ သောတသမ္ဖဿာဒီနံ။ မနောသမ္ဖဿဿ ပန တာနိ ဓမ္မာယတနဉ္စ တထာ စ အာရမ္မဏပစ္စယမတ္တေနေဝ စာတိ ဧဝံ ဗာဟိရာနိ ဆ ယထာသမ္ဘဝမေတဿ ပစ္စယတ္တေ ဝိဘာဝယေတိ။
သဠာယတနပစ္စယာ ဖဿပဒနိဒ္ဒေသော။
ဝေဒနာပဒနိဒ္ဒေသော
֍ ဋီ ၂၃၁။ ဖဿပစ္စယာ ဝေဒနာနိဒ္ဒေသေ –
ဒွါရတော ဝေဒနာ ဝုတ္တာ, စက္ခုသမ္ဖဿဇာဒိကာ၊
ဆဠေဝ တာ ပဘေဒေန, ဧကူနနဝုတီ မတာ။
စက္ခုသမ္ဖဿဇာဝေဒနာတိအာဒိနာ ဟိ နယေန ပါဠိယံ ဣမာ စက္ခုသမ္ဖဿဇာဒိကာ ဒွါရတော ဆဠေဝ ဝေဒနာ ဝုတ္တာ။ တာ ပန ပဘေဒေန ဧကူနနဝုတိယာ စိတ္တေဟိ သမ္ပယုတ္တတ္တာ ဧကူနနဝုတီတိ မတာ။
ဝေဒနာသု ပနေတာသု, ဣဓ ဗာတ္တိံသ ဝေဒနာ၊
ဝိပါကစိတ္တယုတ္တာဝ, အဓိပ္ပေတာတိ ဘာသိတာ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၇၀။)အဋ္ဌဓာ တတ္ထ ပဉ္စန္နံ, ပဉ္စဒွါရမှိ ပစ္စယော၊
သေသာနံ ဧကဓာ ဖဿော, မနောဒွါရေပိ သော တထာ။
တတ္ထ ဟိ ပဉ္စဒွါရေ စက္ခုပသာဒါဒိဝတ္ထုကာနံ ပဉ္စန္နံ ဝေဒနာနံ စက္ခုသမ္ဖဿာဒိကော ဖဿော သဟဇာတအညမညနိဿယဝိပါကအာဟာရသမ္ပယုတ္တအတ္ထိအဝိဂတဝသေန အဋ္ဌဓာ ပစ္စယော ဟောတိ။ သေသာနံ ပန ဧကေကသ္မိံ ဒွါရေ သမ္ပဋိစ္ဆနသန္တီရဏတဒါရမ္မဏဝသေန ပဝတ္တာနံ ကာမာဝစရဝိပါကဝေဒနာနံ စက္ခုသမ္ဖဿာဒိကော ဖဿော ဥပနိဿယဝသေန ဧကဓာဝ ပစ္စယော ဟောတိ။
‘မနောဒွါရေပိ သော တထာ’တိ မနောဒွါရေပိ ဟိ တဒါရမ္မဏဝသေန ပဝတ္တာနံ ကာမာဝစရဝိပါကဝေဒနာနံ သော သဟဇာတမနောသမ္ဖဿသင်္ခါတော ဖဿော တထေဝ အဋ္ဌဓာ ပစ္စယော ဟောတိ, ပဋိသန္ဓိဘဝင်္ဂစုတိဝသေန စ ပဝတ္တာနံ တေဘူမကဝိပါကဝေဒနာနမ္ပိ။ ယာ ပနေတာ မနောဒွါရေ တဒါရမ္မဏဝသေန ပဝတ္တာ ကာမာဝစရဝေဒနာ, တာသံ မနောဒွါရေ အာဝဇ္ဇနသမ္ပယုတ္တော မနောသမ္ဖဿော ဥပနိဿယဝသေန ဧကဓာ ပစ္စယော ဟောတီတိ။
ဖဿပစ္စယာ ဝေဒနာပဒနိဒ္ဒေသော။
တဏှာပဒနိဒ္ဒေသော
֍ ဋီ ၂၃၂။ ဝေဒနာပစ္စယာ တဏှာနိဒ္ဒေသေ –
ရူပတဏှာဒိဘေဒေန, ဆ တဏှာ ဣဓ ဒီပိတာ၊
ဧကေကာ တိဝိဓာ တတ္ထ, ပဝတ္တာကာရတော မတာ။
ဣမသ္မိဉှိ ဝေဒနာပစ္စယာ တဏှာနိဒ္ဒေသေ ‘သေဋ္ဌိပုတ္တော ဗြာဟ္မဏပုတ္တော’တိ ပိတိတော နာမဝသေန ပုတ္တော ဝိယ ဣမာ ရူပတဏှာ…ပေ… ဓမ္မတဏှာတိ အာရမ္မဏတော နာမဝသေန ဆ တဏှာ ဒီပိတာ ပကာသိတာ ကထိတာတိ အတ္ထော။ တတ္ထ ရူပေ တဏှာ ရူပတဏှာတိ ဣမိနာ နယေန ပဒတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။
တာသု စ ပန တဏှာသု ဧကေကာ တဏှာ ပဝတ္တိအာကာရတော ကာမတဏှာ, ဘဝတဏှာ, ဝိဘဝတဏှာတိ ဧဝံ တိဝိဓာ မတာ။ ရူပတဏှာ ဧဝ ဟိ ယဒါ စက္ခုဿ အာပါထဂတံ ရူပါရမ္မဏံ ကာမဿာဒဝသေန
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၇၁။)အဿာဒယမာနာ ပဝတ္တတိ, တဒါ ကာမတဏှာ နာမ ဟောတိ။ ယဒါ တဒေဝါရမ္မဏံ ဓုဝံ သဿတန္တိ ပဝတ္တာယ သဿတဒိဋ္ဌိယာ သဒ္ဓိံ ပဝတ္တတိ, တဒါ ဘဝတဏှာ နာမ ဟောတိ။ သဿတဒိဋ္ဌိသဟဂတော ဟိ ရာဂေါ ဘဝတဏှာတိ ဝုစ္စတိ။ ယဒါ ပန တဒေဝါရမ္မဏံ ‘‘ဥစ္ဆိဇ္ဇတိ ဝိနဿတီ’’တိ ပဝတ္တာယ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိယာ သဒ္ဓိံ ပဝတ္တတိ, တဒါ ဝိဘဝတဏှာ နာမ ဟောတိ။ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိသဟဂတော ဟိ ရာဂေါ ဝိဘဝတဏှာတိ ဝုစ္စတိ။ ဧသေဝ နယော သဒ္ဒတဏှာဒီသုပီတိ ဧတာ အဋ္ဌာရသ တဏှာ ဟောန္တိ။
တာ အဇ္ဈတ္တရူပါဒီသု အဋ္ဌာရသ, ဗဟိဒ္ဓါ အဋ္ဌာရသာတိ ဆတ္တိံသ။ ဣတိ အတီတာ ဆတ္တိံသ, အနာဂတာ ဆတ္တိံသ, ပစ္စုပ္ပန္နာ ဆတ္တိံသာတိ အဋ္ဌသတံ တဏှာ ဟောန္တိ။ တာ ပန သံင်္ခိပ္ပမာနာ ရူပါဒိအာရမ္မဏဝသေန ဆ, ကာမတဏှာဒိဝသေန ဝါ တိဿောဝ တဏှာ ဟောန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ယသ္မာ ပနိမေ သတ္တာ ပုတ္တံ အဿာဒေတွာ ပုတ္တေ မမတ္တေန ဓာတိယာ ဝိယ ရူပါဒိအာရမ္မဏဝသေန ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ ဝေဒနံ အဿာဒေတွာ ဝေဒနာယ မမတ္တေန ရူပါဒိအာရမ္မဏဒါယကာနံ စိတ္တကာရဂန္ဓဗ္ဗဂန္ဓိကသူဒတန္တဝါယရသာယနဝိဓာယကဝေဇ္ဇာဒီနံ မဟာသက္ကာရံ ကရောန္တိ, တသ္မာ သဗ္ဗာပေသာ ဝေဒနာပစ္စယာ တဏှာ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
ယသ္မာ စေတ္ထ အဓိပ္ပေတာ, ဝိပါကသုခဝေဒနာ၊
ဧကာဝ ဧကဓာ စေသာ, တသ္မာ တဏှာယ ပစ္စယော။
‘ဧကဓာ’တိ ဥပနိဿယပစ္စယေန ပစ္စယော ဟောတိ။ ယသ္မာ ဝါ –
ဒုက္ခီ သုခံ ပတ္ထယတိ, သုခီ ဘိယျောပိ ဣစ္ဆတိ၊
ဥပေက္ခာ ပန သန္တတ္တာ, သုခမိစ္စေဝ ဘာသိတာ။
တဏှာယ ပစ္စယာ တသ္မာ, ဟောန္တိ တိဿောပိ ဝေဒနာ၊
ဝေဒနာပစ္စယာ တဏှာ, ဣတိ ဝုတ္တာ မဟေသိနာ။
ဝေဒနာ ပစ္စယာ စာပိ, ယသ္မာ နာနုသယံ ဝိနာ၊
ဟောတိ တသ္မာ န သာ ဟောတိ, ဗြာဟ္မဏဿ ဝုသီမတောတိ။
ဝေဒနာပစ္စယာ တဏှာပဒနိဒ္ဒေသော။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၇၂။)ဥပါဒါနပဒနိဒ္ဒေသော
֍ ဋီ ၂၃၃။ တဏှာပစ္စယာ ဥပါဒါနနိဒ္ဒေသေ –
ဥပါဒါနာနိ စတ္တာရိ, တာနိ အတ္ထဝိဘာဂတော၊
ဓမ္မသင်္ခေပဝိတ္ထာရာ, ကမတော စ ဝိဘာဝယေ။
ပါဠိယဉှိ ဥပါဒါနန္တိ ကာမုပါဒါနံ…ပေ… အတ္တဝါဒုပါဒါနန္တိ ဣမာနိ စတ္တာရိ ဥပါဒါနာနိ အာဂတာနိ။ တေသံ အယံ အတ္ထဝိဘာဂေါ – ဝတ္ထုသင်္ခါတံ ကာမံ ဥပါဒိယတီတိ ကာမုပါဒါနံ။ ကာမော စ သော ဥပါဒါနဉ္စာတိပိ ကာမုပါဒါနံ။ ဥပါဒါနန္တိ ဒဠှဂ္ဂဟဏံ။ ဒဠှတ္ထော ဟေတ္ထ ဥပသဒ္ဒေါ ဥပါယာသ-ဥပကဋ္ဌာဒီသု ဝိယ။ တထာ ဒိဋ္ဌိ စ သာ ဥပါဒါနဉ္စာတိ ဒိဋ္ဌုပါဒါနံ။ ဒိဋ္ဌိံ ဥပါဒိယတီတိ ဝါ ဒိဋ္ဌုပါဒါနံ။ သဿတော အတ္တာ စ လောကော စာတိအာဒီသု ဟိ ပုရိမဒိဋ္ဌိံ ဥတ္တရဒိဋ္ဌိ ဥပါဒိယတိ။ တထာ သီလဗ္ဗတံ ဥပါဒိယတီတိ သီလဗ္ဗတုပါဒါနံ။ သီလဗ္ဗတဉ္စ တံ ဥပါဒါနဉ္စာတိပိ သီလဗ္ဗတုပါဒါနံ။ ဂေါသီလဂေါဝတာဒီနိ ဟိ ဧဝံ သုဒ္ဓီတိ အဘိနိဝေသတော သယမေဝ ဥပါဒါနာနီတိ။ တထာ ဝဒန္တိ ဧတေနာတိ ဝါဒေါ, ဥပါဒိယန္တိ ဧတေနာတိ ဥပါဒါနံ။ ကိံ ဝဒန္တိ ဥပါဒိယန္တိ ဝါ? အတ္တာနံ။ အတ္တနော ဝါဒုပါဒါနံ အတ္တဝါဒုပါဒါနံ။ အတ္တဝါဒမတ္တမေဝ ဝါ အတ္တာတိ ဥပါဒိယန္တိ ဧတေနာတိ အတ္တဝါဒုပါဒါနံ။ အယံ တာဝ တေသံ အတ္ထဝိဘာဂေါ။
‘ဓမ္မသင်္ခေပဝိတ္ထာရေ’ ပန ကာမုပါဒါနံ တာဝ ‘‘တတ္ထ ကတမံ ကာမုပါဒါနံ? ယော ကာမေသု ကာမစ္ဆန္ဒော ကာမရာဂေါ ကာမနန္ဒီ ကာမတဏှာ ကာမသ္နေဟော ကာမပရိဠာဟော ကာမမုစ္ဆာ ကာမဇ္ဈောသာနံ – ဣဒံ ဝုစ္စတိ ကာမုပါဒါန’’န္တိ အာဂတတ္တာ သင်္ခေပတော တဏှာဒဠှတ္တံ ဝုတ္တံ။ တဏှာဒဠှတ္တံ နာမ ပုရိမတဏှာဥပနိဿယပစ္စယေန ဒဠှသမ္ဘူတာ ဥတ္တရတဏှာ ဧဝ။ ကေစိ ပနာဟု – အပ္ပတ္တဝိသယပတ္ထနာ တဏှာ, အန္ဓကာရေ စောရဿ ဟတ္ထပ္ပသာရဏံ ဝိယ။ သမ္ပတ္တဝိသယဂ္ဂဟဏံ ဥပါဒါနံ, တဿေဝ ဘဏ္ဍဂ္ဂဟဏံ ဝိယ။ အပ္ပိစ္ဆတာသန္တုဋ္ဌိတာပဋိပက္ခာ စ တေ ဓမ္မာ။ တထာ ပရိယေသနာရက္ခဒုက္ခမူလာတိ။ သေသုပါဒါနတ္တယံ ပန သင်္ခေပတော ဒိဋ္ဌိမတ္တမေဝ။
ဝိတ္ထာရတော ပန ပုဗ္ဗေ ရူပါဒီသု ဝုတ္တာယ အဋ္ဌသတပ္ပဘေဒါယပိ တဏှာယ ဒဠှဘာဝေါ ကာမုပါဒါနံ။ ဒသဝတ္ထုကာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ ဒိဋ္ဌုပါဒါနံ။ ယထာဟ – ‘‘တတ္ထ ကတမံ ဒိဋ္ဌုပါဒါနံ? နတ္ထိ ဒိန္နံ, နတ္ထိ ယိဋ္ဌံ…ပေ… သစ္ဆိကတွာ ပဝေဒေန္တီတိ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၇၃။)ယာ ဧဝရူပါ ဒိဋ္ဌိ…ပေ… ဝိပရိယေသဂ္ဂါဟော – ဣဒံ ဝုစ္စတိ ဒိဋ္ဌုပါဒါန’’န္တိ (ဓ။ သ။ ၁၂၂၁၊ ဝိဘ။ ၉၃၈) သီလဝတေဟိ သုဒ္ဓိပရာမသနံ ပန သီလဗ္ဗတုပါဒါနံ။ ယထာဟ – ‘‘တတ္ထ ကတမံ သီလဗ္ဗတုပါဒါနံ? ဣတော ဗဟိဒ္ဓါ သမဏဗြာဟ္မဏာနံ သီလေန သုဒ္ဓိ, ဝတေန သုဒ္ဓိ, သီလဗ္ဗတေန သုဒ္ဓီတိ ယာ ဧဝရူပါ ဒိဋ္ဌိ…ပေ… ဝိပရိယေသဂ္ဂါဟော – ဣဒံ ဝုစ္စတိ သီလဗ္ဗတုပါဒါန’’န္တိ (ဓ။ သ။ ၁၂၂၂၊ ဝိဘ။ ၉၃၈)။ ဝီသတိဝတ္ထုကာ သက္ကာယဒိဋ္ဌိ အတ္တဝါဒုပါဒါနံ။ ယထာဟ – ‘‘တတ္ထ ကတမံ အတ္တဝါဒုပါဒါနံ? ဣဓ အဿုတဝါ ပုထုဇ္ဇနော…ပေ… သပ္ပုရိသဓမ္မေ အဝိနီတော ရူပံ အတ္တတော သမနုပဿတိ…ပေ… ဝိပရိယေသဂ္ဂါဟော – ဣဒံ ဝုစ္စတိ အတ္တဝါဒုပါဒါန’’န္တိ (ဓ။ သ။ ၁၂၂၃၊ ဝိဘ။ ၉၃၈)။ အယမေတ္ထ ဓမ္မသင်္ခေပဝိတ္ထာရော။
‘ကမတော’တိ ဧတ္ထ ပန တိဝိဓော ကမော – ဥပ္ပတ္တိက္ကမော, ပဟာနက္ကမော, ဒေသနာက္ကမော စ။ တတ္ထ အနမတဂ္ဂေ သံသာရေ ဣမဿ ပဌမံ ဥပ္ပတ္တီတိ အဘာဝတော ကိလေသာနံ နိပ္ပရိယာယေန ဥပ္ပတ္တိက္ကမော န ဝုစ္စတိ။ ပရိယာယေန ပန ယေဘုယျေန ဧကသ္မိံ ဘဝေ အတ္တဂ္ဂါဟပုဗ္ဗင်္ဂမော သဿတုစ္ဆေဒါဘိနိဝေသော။ တတော ‘‘သဿတော အယံ အတ္တာ’’တိ ဂဏှတော အတ္တဝိသုဒ္ဓတ္ထံ သီလဗ္ဗတုပါဒါနံ, ဥစ္ဆိဇ္ဇတီတိ ဂဏှတော ပရလောကနိရပေက္ခဿ ကာမုပါဒါနန္တိ ဧဝံ ပဌမံ အတ္တဝါဒုပါဒါနံ, တတော ဒိဋ္ဌိသီလဗ္ဗတကာမုပါဒါနာနီတိ အယမေတေသံ ဧကသ္မိံ ဘဝေ ဥပ္ပတ္တိက္ကမော။
ဒိဋ္ဌုပါဒါနာဒီနိ စေတ္ထ ပဌမံ ပဟီယန္တိ သောတာပတ္တိမဂ္ဂဝဇ္ဈတ္တာ။ ကာမုပါဒါနံ ပစ္ဆာ အရဟတ္တမဂ္ဂဝဇ္ဈတ္တာတိ။ အယမေတေသံ ပဟာနက္ကမော။
မဟာဝိသယတ္တာ ပန ပါကဋတ္တာ စ ဧတေသု ကာမုပါဒါနံ ပဌမံ ဒေသိတံ။ မဟာဝိသယဉှိ တံ အဋ္ဌစိတ္တသမ္ပယောဂါ။ အပ္ပဝိသယာနိ ဣတရာနိ စတုစိတ္တသမ္ပယောဂါ။ ယေဘုယျေန စ အာလယရာမတာယ ပဇာယ ပါကဋံ ကာမုပါဒါနံ, န ဣတရာနိ။ ကာမုပါဒါနဝါ ဝတ္ထုကာမာနံ သမဓိဂမတ္ထံ ကောတူဟလမင်္ဂလာဒိဗဟုလော ဟောတိ, န သဿတဒိဋ္ဌီတိ တဒနန္တရံ ဒိဋ္ဌုပါဒါနံ။ တံ ပဘိဇ္ဇမာနံ သီလဗ္ဗတအတ္တဝါဒုပါဒါနဝသေန ဒုဝိဓံ ဟောတိ။ တသ္မိံ ဒွယေ ဂေါကိရိယံ ဝါ ကုက္ကုရကိရိယံ ဝါ ဒိသွာပိ ဝေဒိတဗ္ဗတော ဩဠာရိကန္တိ သီလဗ္ဗတုပါဒါနံ ပဌမံ ဒေသိတံ, သုခုမတ္တာ အန္တေ အတ္တဝါဒုပါဒါနန္တိ အယမေတေသံ ဒေသနာက္ကမော။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၇၄။)တဏှာ စ ပုရိမဿေတ္ထ, ဧကဓာ ဟောတိ ပစ္စယော၊
သတ္တဓာ အဋ္ဌဓာ ဝါပိ, ဟောတိ သေသတ္တယဿ သာ။
ဧတ္ထ စ ဧဝံ ဒေသိတေ ဥပါဒါနစတုက္ကေ ပုရိမဿ ကာမုပါဒါနဿ ကာမတဏှာ ဥပနိဿယဝသေန ဧကဓာဝ ပစ္စယော ဟောတိ တဏှာဘိနန္ဒိတေသု ဝိသယေသု ဥပ္ပတ္တိတော။ သေသတ္တယဿ ပန သဟဇာတအညမညနိဿယသမ္ပယုတ္တအတ္ထိအဝိဂတဟေတုဝသေန သတ္တဓာ ဝါ ဥပနိဿယေန သဟ အဋ္ဌဓာ ဝါပိ ပစ္စယော ဟောတိ။ ယဒါ စ သာ ဥပနိဿယဝသေန ပစ္စယော ဟောတိ တဒါ အသဟဇာတာဝ ဟောတီတိ။
တဏှာပစ္စယာ ဥပါဒါနပဒနိဒ္ဒေသော။
ဘဝပဒနိဒ္ဒေသော
֍ ဋီ ၂၃၄။ ဥပါဒါနပစ္စယာ ဘဝနိဒ္ဒေသေ –
အတ္ထတော ဓမ္မတော စေဝ, သာတ္ထတော ဘေဒသင်္ဂဟာ၊
ယံ ယဿ ပစ္စယော စေဝ, ဝိညာတဗ္ဗော ဝိနိစ္ဆယော။
တတ္ထ ဘဝတီတိ ဘဝေါ။ ဒုဝိဓေနာတိ ဒွီဟိ အာကာရေဟိ ပဝတ္တိတောတိ အတ္ထော။ အထဝါ ဒုဝိဓေနာတိ ပစ္စတေ ကရဏဝစနံ, ဒုဝိဓောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အတ္ထီတိ သံဝိဇ္ဇတိ။ ကမ္မမေဝ ဘဝေါ ကမ္မဘဝေါ။ ဥပပတ္တိယေဝ ဘဝေါ ဥပပတ္တိဘဝေါ။ ဧတ္ထ စ ဥပပတ္တိ ဘဝတီတိ ဘဝေါ။ ကမ္မံ ပန ယထာ သုခကာရဏတ္တာ ‘‘သုခေါ ဗုဒ္ဓါနမုပ္ပါဒေါ’’တိ (ဓ။ ပ။ ၁၉၄) ဝုတ္တော, ဧဝံ ဘဝကာရဏတ္တာ ဖလဝေါဟာရေန ဘဝေါတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တတ္ထ ကတမော ကမ္မဘဝေါတိ တေသု ဒွီသု ဘဝေသု ယော ကမ္မဘဝေါတိ ဝုတ္တော, သော ကတမောတိ အတ္ထော။ ပုညာဘိသင်္ခါရာဒယော ဝုတ္တတ္ထာ ဧဝ။ သဗ္ဗန္တိ အနဝသေသံ။ ဘဝံ ဂစ္ဆတိ ဂမေတိ စာတိ ဘဝဂါမိ။ ဣမိနာ လောကုတ္တရံ ပဋိက္ခိပတိ။ အယဉှိ ဝဋ္ဋကထာ, တဉ္စ ဝိဝဋ္ဋနိဿိတန္တိ။ ကရီယတီတိ ကမ္မံ။
ကာမဘဝါဒီသု ကာမသင်္ခါတော ဘဝေါ ကာမဘဝေါ။ ဧသ နယော ရူပါရူပဘဝေသု။ သညာဝတံ ဘဝေါ, သညာ ဝါ ဧတ္ထ ဘဝေ အတ္ထီတိ သညာဘဝေါ။ ဝိပရိယာယေန အသညာဘဝေါ။ ဩဠာရိကသညာယ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၇၅။)အဘာဝါ သုခုမာယ စ ဘာဝါ နေဝ သညာ နာသညာ အသ္မိံ ဘဝေတိ နေဝသညာနာသညာဘဝေါ။ ဧကေန ရူပက္ခန္ဓေန ဝေါကိဏ္ဏော ဘဝေါ ဧကဝေါကာရဘဝေါ။ ဧကော ဝါ ဝေါကာရော အဿ ဘဝဿာတိ ဧကဝေါကာရဘဝေါ။ ဧသေဝ နယော စတုဝေါကာရပဉ္စဝေါကာရဘဝေသု။ အယံ ဝုစ္စတိ ဥပပတ္တိဘဝေါတိ ဧသ နဝဝိဓောပိ ဥပပတ္တိဘဝေါ နာမ ဝုစ္စတီတိ။ ဧဝံ တာဝေတ္ထ ‘အတ္ထတော’ ဝိညာတဗ္ဗော ဝိနိစ္ဆယော။
‘ဓမ္မတော’ ပန ဧတ္ထ ဟိ ပုညာဘိသင်္ခါရော ဓမ္မတော တေရသ စေတနာ, အပုညာဘိသင်္ခါရော ဒွါဒသ, အာနေဉ္ဇာဘိသင်္ခါရော စတဿော။ ‘‘သဗ္ဗမ္ပိ ဘဝဂါမိကမ္မ’’န္တိ ဧတေန သဗ္ဗေပေတေ ဓမ္မာ စေတနာ သမ္ပယုတ္တာ ဝါ ကမ္မသင်္ခါတာ အာစယဂါမိနော ဓမ္မာ သင်္ဂဟိတာ။ ကာမဘဝေါ ပဉ္စ ဥပါဒိန္နက္ခန္ဓာ, တထာ ရူပဘဝေါ, အရူပဘဝေါ စတ္တာရော, သညာဘဝေါ စတုပဉ္စ, အသညာဘဝေါ ဧကော ဥပါဒိန္နက္ခန္ဓော, နေဝသညာနာသညာဘဝေါ စတ္တာရော။ ဧကဝေါကာရဘဝါဒယော ဧကစတုပဉ္စက္ခန္ဓာ ဥပါဒိန္နက္ခန္ဓေဟီတိ ဧဝမေတ္ထ ‘ဓမ္မတော’ပိ ဝိညာတဗ္ဗော ဝိနိစ္ဆယော။
‘သာတ္ထတော’တိ ယထာ စ ဘဝနိဒ္ဒေသေ တထေဝ ကာမဉ္စ သင်္ခါရနိဒ္ဒေသေပိ ပုညာဘိသင်္ခါရာဒယောဝ ဝုတ္တာ, ဧဝံ သန္တေပိ ပုရိမာ အတီတကမ္မဝသေန ဣဓ ပဋိသန္ဓိယာ ပစ္စယတ္တာ ဝုတ္တာ။ ဣမေ ပစ္စုပ္ပန္နကမ္မဝသေန အာယတိံ ပဋိသန္ဓိယာ ပစ္စယတ္တာတိ ပုနဝစနံ သာတ္ထကမေဝ။ ပုဗ္ဗေ ဝါ ‘‘တတ္ထ ကတမော ပုညာဘိသင်္ခါရော? ကုသလစေတနာ ကာမာဝစရာ’’တိ ဧဝမာဒိနာ နယေန စေတနာဝ သင်္ခါရာတိ ဝုတ္တာ။ ဣဓ ပန ‘‘သဗ္ဗမ္ပိ ဘဝဂါမိကမ္မ’’န္တိ ဝစနတော စေတနာသမ္ပယုတ္တာပိ။ ပုဗ္ဗေ စ ဝိညာဏပစ္စယမေဝ ကမ္မံ သင်္ခါရာတိ ဝုတ္တံ, ဣဒါနိ အသညာဘဝနိဗ္ဗတ္တကမ္ပိ။ ကိံ ဝါ ဗဟုနာ? ‘‘အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ’’တိ ဧတ္ထ ပုညာဘိသင်္ခါရာဒယောဝ ကုသလာကုသလဓမ္မာ ဝုတ္တာ။ ‘‘ဥပါဒါနပစ္စယာ ဘဝေါ’’တိ ဣဓ ပန ဥပပတ္တိဘဝဿာပိ သင်္ဂဟိတတ္တာ ကုသလာကုသလာဗျာကတာ ဓမ္မာ ဝုတ္တာ။ တသ္မာ သဗ္ဗထာပိ သာတ္ထကမေဝိဒံ ပုနဝစနန္တိ။ ဧဝမေတ္ထ ‘သာတ္ထတော’ပိ ဝိညာတဗ္ဗော ဝိနိစ္ဆယော။
‘ဘေဒသင်္ဂဟာ’တိ ဥပါဒါနပစ္စယာ ဘဝဿ ဘေဒတော စေဝ သင်္ဂဟတော စ။ ယဉှိ ကာမုပါဒါနပစ္စယာ ကာမဘဝနိဗ္ဗတ္တကံ ကမ္မံ ကရိယတိ, သော ကမ္မဘဝေါ။ တဒဘိနိဗ္ဗတ္တာ ခန္ဓာ ဥပပတ္တိဘဝေါ။ ဧသ နယော ရူပါရူပဘဝေသု။ ဧဝံ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၇၆။)ကာမုပါဒါနပစ္စယာ ဒွေ ကာမဘဝါ, တဒန္တောဂဓာဝ သညာဘဝပဉ္စဝေါကာရဘဝါ၊ ဒွေ ရူပဘဝါ, တဒန္တောဂဓာဝ သညာဘဝအသညာဘဝဧကဝေါကာရဘဝပဉ္စဝေါကာရဘဝါ၊ ဒွေ အရူပဘဝါ, တဒန္တောဂဓာဝ သညာဘဝနေဝသညာနာသညာဘဝစတုဝေါကာရဘဝါတိ သဒ္ဓိံ အန္တောဂဓေဟိ ဆ ဘဝါ။ ယထာ စ ကာမုပါဒါနပစ္စယာ သဒ္ဓိံ အန္တောဂဓေဟိ ဆ ဘဝါ တထာ သေသုပါဒါနပစ္စယာပီတိ ဧဝံ ဥပါဒါနပစ္စယာ ဘေဒတော သဒ္ဓိံ အန္တောဂဓေဟိ စတုဝီသတိ ဘဝါ။
သင်္ဂဟတော ပန ကမ္မဘဝံ ဥပပတ္တိဘဝဉ္စ ဧကတော ကတွာ ကာမုပါဒါနပစ္စယာ သဒ္ဓိံ အန္တောဂဓေဟိ ဧကော ကာမဘဝေါ, တထာ ရူပါရူပဘဝါတိ တယော ဘဝါ။ တထာ သေသုပါဒါနပစ္စယာပီတိ ဧဝံ ဥပါဒါနပစ္စယာ သင်္ဂဟတော သဒ္ဓိံ အန္တောဂဓေဟိ ဒွါဒသ ဘဝါ။ အပိစ အဝိသေသေန ဥပါဒါနပစ္စယာ ကာမဘဝူပဂံ ကမ္မံ ကမ္မဘဝေါ။ တဒဘိနိဗ္ဗတ္တာ ခန္ဓာ ဥပပတ္တိဘဝေါ။ ဧသ နယော ရူပါရူပဘဝေသု။ ဧဝံ ဥပါဒါနပစ္စယာ သဒ္ဓိံ အန္တောဂဓေဟိ ဒွေ ကာမဘဝါ, ဒွေ ရူပဘဝါ, ဒွေ အရူပဘဝါတိ အပရေနပိ ပရိယာယေန သင်္ဂဟတော ဆ ဘဝါ။ ကမ္မဘဝဥပပတ္တိဘဝဘေဒံ ဝါ အနုပဂမ္မ သဒ္ဓိံ အန္တောဂဓေဟိ ကာမဘဝါဒိဝသေန တယော ဘဝါ ဟောန္တိ။ ကာမဘဝါဒိဘေဒဉ္စာပိ အနုပဂမ္မ ကမ္မဘဝဥပပတ္တိဘဝဝသေန ဒွေ ဘဝါ ဟောန္တိ။ ကမ္မုပပတ္တိဘေဒဉ္စ အနုပဂမ္မ ဥပါဒါနပစ္စယာ ဘဝေါတိ ဘဝဝသေန ဧကော ဘဝေါ ဟောတီတိ။ ဧဝမေတ္ထ ဥပါဒါနပစ္စယဿ ဘဝဿ ဘေဒသင်္ဂဟာပိ ဝိညာတဗ္ဗော ဝိနိစ္ဆယော။
‘ယံ ယဿ ပစ္စယော စေဝါ’တိ ယဉ္စေတ္ထ ဥပါဒါနံ ယဿ ပစ္စယော ဟောတိ, တတောပိ ဝိညာတဗ္ဗော ဝိနိစ္ဆယောတိ အတ္ထော။ ကိံ ပနေတ္ထ ကဿ ပစ္စယော ဟောတိ? ယံ ကိဉ္စိ ယဿ ကဿစိ ပစ္စယော ဟောတိယေဝ။ ဥမ္မတ္တကော ဝိယ ဟိ ပုထုဇ္ဇနော။ သော ‘ဣဒံ ယုတ္တံ, ဣဒံ အယုတ္တ’န္တိ အဝိစာရေတွာ ယဿ ကဿစိ ဥပါဒါနဿ ဝသေန ယံ ကိဉ္စိ ဘဝံ ပတ္ထေတွာ ယံ ကိဉ္စိ ကမ္မံ ကရောတိယေဝ။ တသ္မာ ယဒေကစ္စေ ‘‘သီလဗ္ဗတုပါဒါနေန ရူပါရူပဘဝါ န ဟောန္တီ’’တိ ဝဒန္တိ, တံ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ သဗ္ဗေန ပန သဗ္ဗော ဟောတီတိ ဂဟေတဗ္ဗံ, သေယျထိဒံ – ဣဓေကစ္စော အနုဿဝဝသေန ဝါ ဒိဋ္ဌာနုသာရေန ဝါ ‘‘ကာမာ နာမေတေ မနုဿလောကေ စေဝ ခတ္တိယမဟာသာလကုလာဒီသု ဆကာမာဝစရဒေဝလောကေ စ သမိဒ္ဓါ’’တိ စိန္တေတွာ တေသံ အဓိဂမတ္ထံ အသဒ္ဓမ္မသဝနာဒီဟိ ဝဉ္စိတော ‘ဣမိနာ ကမ္မေန ကာမာ သမ္ပဇ္ဇန္တီ’တိ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၇၇။)မညမာနော ကာမုပါဒါနဝသေန ကာယဒုစ္စရိတာဒီနိပိ ကရောတိ။ သော ဒုစ္စရိတပါရိပူရိယာ အပါယေ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ သန္ဒိဋ္ဌိကေ ဝါ ပန ကာမေ ပတ္ထယမာနော ပဋိလဒ္ဓေ ဝါ ဂေါပယမာနော ကာမုပါဒါနဝသေန ကာယဒုစ္စရိတာဒီနိပိ ကရောတိ။ သော ဒုစ္စရိတပါရိပူရိယာ အပါယေ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တတြာဿ ဥပပတ္တိဟေတုဘူတံ ကမ္မံ ကမ္မဘဝေါ, ကမ္မာဘိနိဗ္ဗတ္တာ ခန္ဓာ ဥပပတ္တိဘဝေါ သညာဘဝပဉ္စဝေါကာရဘဝါ ပန တဒန္တောဂဓာ ဧဝ။
အပရော ပန သဒ္ဓမ္မသဝနာဒီဟိ ဥပဗြူဟိတဉာဏော ‘‘ဣမိနာ ကမ္မေန ကာမာ သမ္ပဇ္ဇန္တီ’’တိ မညမာနော ကာမုပါဒါနဝသေန ကာယသုစရိတာဒီနိ ကရောတိ။ သော သုစရိတပါရိပူရိယာ ဒေဝေသု ဝါ မနုဿေသု ဝါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တတြာဿ ဥပပတ္တိဟေတုဘူတံ ကမ္မံ ကမ္မဘဝေါ, ကမ္မာဘိနိဗ္ဗတ္တာ ခန္ဓာ ဥပပတ္တိဘဝေါ။ သညာဘဝပဉ္စဝေါကာရဘဝါ ပန တဒန္တောဂဓာ ဧဝ။ ဣတိ ကာမုပါဒါနံ သပ္ပဘေဒဿ သာန္တောဂဓဿ ကာမဘဝဿ ပစ္စယော ဟောတိ။
အပရော ‘‘ရူပါရူပဘဝေသု တတော သမိဒ္ဓတရာ ကာမာ’’တိ သုတွာ ဝါ ပရိကပ္ပေတွာ ဝါ ကာမုပါဒါနဝသေနေဝ ရူပါရူပသမာပတ္တိယော နိဗ္ဗတ္တေတွာ သမာပတ္တိဗလေန ရူပါရူပဗြဟ္မလောကေ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တတြာဿ ဥပပတ္တိဟေတုဘူတံ ကမ္မံ ကမ္မဘဝေါ, ကမ္မာဘိနိဗ္ဗတ္တာ ခန္ဓာ ဥပပတ္တိဘဝေါ။ သညာအသညာ နေဝသညာ နာသညာဧကဝေါကာရစတုဝေါကာရပဉ္စဝေါကာရဘဝါ ပန တဒန္တောဂဓာ ဧဝ။ ဣတိ ကာမုပါဒါနံ သပ္ပဘေဒါနံ သာန္တောဂဓာနံ ရူပါရူပဘဝါနမ္ပိ ပစ္စယော ဟောတိ။
အပရော ‘‘အယံ အတ္တာ နာမ ကာမာဝစရသမ္ပတ္တိဘဝေ ဝါ ရူပါရူပဘဝါနံ ဝါ အညတရသ္မိံ ဥစ္ဆိန္နော သုဥစ္ဆိန္နော ဟောတီ’’တိ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိံ ဥပါဒါယ တဒုပဂံ ကမ္မံ ကရောတိ။ တဿ တံ ကမ္မံ ကမ္မဘဝေါ, ကမ္မာဘိနိဗ္ဗတ္တာ ခန္ဓာ ဥပပတ္တိဘဝေါ။ သညာဘဝါဒယော ပန တဒန္တောဂဓာ ဧဝ။ ဣတိ ဒိဋ္ဌုပါဒါနံ သပ္ပဘေဒါနံ သာန္တောဂဓာနံ တိဏ္ဏမ္ပိ ကာမရူပါရူပဘဝါနံ ပစ္စယော ဟောတိ။
အပရော ‘‘အယံ အတ္တာ နာမ ကာမာဝစရသမ္ပတ္တိဘဝေ ဝါ ရူပါရူပဘဝါနံ ဝါ အညတရသ္မိံ သုခီ ဟောတိ, ဝိဂတပရိဠာဟော ဟောတီ’’တိ အတ္တဝါဒုပါဒါနေန တဒုပဂံ ကမ္မံ ကရောတိ။ တဿ တံ ကမ္မံ ကမ္မဘဝေါ, တဒဘိနိဗ္ဗတ္တာ ခန္ဓာ ဥပပတ္တိဘဝေါ။ သညာဘဝါဒယော ပန တဒန္တောဂဓာ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၇၈။)ဧဝ။ ဣတိ အတ္တဝါဒုပါဒါနံ သပ္ပဘေဒါနံ သာန္တောဂဓာနံ တိဏ္ဏံ ဘဝါနံ ပစ္စယော ဟောတိ။
အပရော ‘‘ဣဒံ သီလဗ္ဗတံ နာမ ကာမာဝစရသမ္ပတ္တိဘဝေ ဝါ ရူပါရူပဘဝါနံ ဝါ အညတရသ္မိံ ပရိပူရေန္တဿ သုခံ ပါရိပူရိံ ဂစ္ဆတီ’’တိ သီလဗ္ဗတုပါဒါနဝသေန တဒုပဂံ ကမ္မံ ကရောတိ။ တဿ တံ ကမ္မံ ကမ္မဘဝေါ, တဒဘိနိဗ္ဗတ္တာ ခန္ဓာ ဥပပတ္တိဘဝေါ။ သညာဘဝါဒယော ပန တဒန္တောဂဓာ ဧဝ။ ဣတိ သီလဗ္ဗတုပါဒါနမ္ပိ သပ္ပဘေဒါနံ သာန္တောဂဓာနံ တိဏ္ဏံ ဘဝါနံ ပစ္စယော ဟောတီတိ ဧဝမေတ္ထ ယံ ယဿ ပစ္စယော ဟောတိ တတောပိ ဝိညာတဗ္ဗော ဝိနိစ္ဆယော။
ကိံ ပနေတ္ထ ကဿ ဘဝဿ ကထံ ပစ္စယော ဟောတီတိ စေ?
ရူပါရူပဘဝါနံ, ဥပနိဿယပစ္စယော ဥပါဒါနံ၊
သဟဇာတာဒီဟိပိ တံ, ကာမဘဝဿာတိ ဝိညေယျံ။
ရူပါရူပဘဝါနဉှိ ကာမဘဝပရိယာပန္နဿ စ ကာမဘဝေ ကုသလကမ္မဿေဝ ဥပပတ္တိဘဝဿ စေတံ စတုဗ္ဗိဓမ္ပိ ဥပါဒါနံ ဥပနိဿယပစ္စယေန ဧကဓာ ပစ္စယော ဟောတိ။ ကာမဘဝေ အတ္တနာ သမ္ပယုတ္တအကုသလကမ္မဘဝဿ သဟဇာတအညမညနိဿယသမ္ပယုတ္တအတ္ထိအဝိဂတဟေတုပစ္စယပ္ပဘေဒေဟိ သဟဇာတာဒီဟိ ပစ္စယော ဟောတိ။ ဝိပ္ပယုတ္တဿ ပန ဥပနိဿယပစ္စယေနေဝါတိ။
ဥပါဒါနပစ္စယာ ဘဝပဒနိဒ္ဒေသော။
ဇာတိဇရာမရဏာဒိပဒနိဒ္ဒေသော
֍ ဋီ ၂၃၅။ ဘဝပစ္စယာ ဇာတိနိဒ္ဒေသာဒီသု ဇာတိအာဒီနံ ဝိနိစ္ဆယော သစ္စဝိဘင်္ဂေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဘဝေါတိ ပနေတ္ထ ကမ္မဘဝေါဝ အဓိပ္ပေတော။ သော ဟိ ဇာတိယာ ပစ္စယော, န ဥပပတ္တိဘဝေါ။ သော ပန ကမ္မပစ္စယဥပနိဿယပစ္စယဝသေန ဒွိဓာဝ ပစ္စယော ဟောတီတိ။
တတ္ထ သိယာ – ကထံ ပနေတံ ဇာနိတဗ္ဗံ ‘‘ဘဝေါ ဇာတိယာ ပစ္စယော’’တိ စေ? ဗာဟိရပစ္စယသမတ္တေပိ ဟီနပဏီတတာဒိဝိသေသဒဿနတော။ ဗာဟိရာနဉှိ ဇနကဇနေတ္တိသုက္ကသောဏိတာဟာရာဒီနံ ပစ္စယာနံ သမတ္တေပိ သတ္တာနံ ယမကာနမ္ပိ သတံ ဟီနပဏီတတာဒိဝိသေသော ဒိဿတိ။ သော စ န
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၇၉။)အဟေတုကော, သဗ္ဗဒါ စ သဗ္ဗေသဉ္စ အဘာဝတော၊ န ကမ္မဘဝတော အညဟေတုကော, တဒဘိနိဗ္ဗတ္တကသတ္တာနံ အဇ္ဈတ္တသန္တာနေ အညဿ ကာရဏဿ အဘာဝတောတိ ကမ္မဘဝဟေတုကောဝ။ ကမ္မဉှိ သတ္တာနံ ဟီနပဏီတာဒိဝိသေသဟေတု။ တေနာဟ ဘဂဝါ – ‘‘ကမ္မံ သတ္တေ ဝိဘဇတိ ယဒိဒံ ဟီနပ္ပဏီတတာယာ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၂၈၉)။ တသ္မာ ဇာနိတဗ္ဗမေတံ – ‘‘ဘဝေါ ဇာတိယာ ပစ္စယော’’တိ။
ယသ္မာ စ အသတိ ဇာတိယာ ဇရာမရဏံ နာမ န ဟောတိ, သောကာဒယော စ ဓမ္မာ န ဟောန္တိ, ဇာတိယာ ပန သတိ ဇရာမရဏဉ္စေဝ ဇရာမရဏသင်္ခါတဒုက္ခဓမ္မဖုဋ္ဌဿ စ ဗာလဿ ဇရာမရဏာဘိသမ္ဗန္ဓာ ဝါ တေန တေန ဒုက္ခဓမ္မေန ဖုဋ္ဌဿ အနဘိသမ္ဗန္ဓာ ဝါ သောကာဒယော စ ဓမ္မာ ဟောန္တိ, တသ္မာ အယံ ဇာတိဇရာမရဏဿ စေဝ သောကာဒီနဉ္စ ပစ္စယော ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သာ ပန ဥပနိဿယကောဋိယာ ဧကဓာဝ ပစ္စယော ဟောတီတိ။
ဘဝပစ္စယာ ဇာတိအာဒိပဒနိဒ္ဒေသော။
֍ ဋီ ၂၄၂။ ဧဝမေတဿာတိအာဒီနံ အတ္ထော ဥဒ္ဒေသဝါရေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သင်္ဂတိအာဒီနိ သမုဒယဝေဝစနာနေဝ။
ယသ္မာ ပနေတ္ထ သောကာဒယော အဝသာနေ ဝုတ္တာ, တသ္မာ ယာ သာ အဝိဇ္ဇာ ‘‘အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ’’တိ ဧဝမေတဿ ဘဝစက္ကဿ အာဒိမှိ ဝုတ္တာ, သာ –
သောကာဒီဟိ အဝိဇ္ဇာ, သိဒ္ဓါ ဘဝစက္ကမဝိဒိတာဒိမိဒံ၊
ကာရကဝေဒကရဟိတံ, ဒွါဒသဝိဓသုညတာသုညံ။
သတတံ သမိတံ ပဝတ္တတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ကထံ ပနေတ္ထ သောကာဒီဟိ အဝိဇ္ဇာ သိဒ္ဓါ? ကထမိဒံ ဘဝစက္ကံ အဝိဒိတာဒိ? ကထံ ကာရကဝေဒကရဟိတံ? ကထံ ဒွါဒသဝိဓသုညတာသုညန္တိ စေ? ဧတ္ထ ဟိ သောကဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသာ အဝိဇ္ဇာယ အဝိယောဂိနော, ပရိဒေဝေါ စ နာမ မူဠှဿာတိ တေသု တာဝ သိဒ္ဓေသု သိဒ္ဓါဝ ဟောတိ အဝိဇ္ဇာ။ အပိစ ‘‘အာသဝသမုဒယာ အဝိဇ္ဇာသမုဒယော’’တိ ဟိ ဝုတ္တံ။ အာသဝသမုဒယာ စေတေ သောကာဒယော ဟောန္တိ။ ကထံ? ဝတ္ထုကာမဝိယောဂေ တာဝ သောကော ကာမာသဝသမုဒယော ဟောတိ? ယထာဟ –
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၈၀။)‘‘တဿ စေ ကာမယာနဿ, ဆန္ဒဇာတဿ ဇန္တုနော၊
တေ ကာမာ ပရိဟာယန္တိ, သလ္လဝိဒ္ဓေါဝ ရုပ္ပတီ’’တိ။ (သု။ နိ။ ၇၇၃)၊
ယထာ စာဟ – ‘‘ကာမတော ဇာယတီ သောကော’’တိ (ဓ။ ပ။ ၂၁၅)။ သဗ္ဗေပိ စေတေ ဒိဋ္ဌာသဝသမုဒယာ ဟောန္တိ, ယထာဟ – ‘‘တဿ အဟံ ရူပံ, မမ ရူပန္တိ ပရိယုဋ္ဌဋ္ဌာယိနော တံ ရူပံ ဝိပရိဏမတိ အညထာ ဟောတိ။ တဿ ရူပဝိပရိဏာမညထာဘာဝါ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသာ’’တိ (သံ။ နိ။ ၃။၁)။ ယထာ စ ဒိဋ္ဌာသဝသမုဒယာ ဧဝံ ဘဝါသဝသမုဒယာပိ, ယထာဟ – ‘‘ယေပိ တေ ဒေဝါ ဒီဃာယုကာ ဝဏ္ဏဝန္တော သုခဗဟုလာ ဥစ္စေသု ဝိမာနေသု စိရဋ္ဌိတိကာ တေပိ တထာဂတဿ ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ ယေဘုယျေန ဘယံ သံဝေဂံ သန္တာသံ အာပဇ္ဇ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၃။၇၈၊ အ။ နိ။ ၄။၃၃) ပဉ္စ ပုဗ္ဗနိမိတ္တာနိ ဒိသွာ မရဏဘယေန သန္တဇ္ဇိတာနံ ဒေဝါနံ ဝိယာတိ။ ယထာ စ ဘဝါသဝသမုဒယာ ဧဝံ အဝိဇ္ဇာသဝသမုဒယာပိ, ယထာဟ – ‘‘သ ခေါ သော, ဘိက္ခဝေ, ဗာလော ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ တိဝိဓံ ဒုက္ခဒေါမနဿံ ပဋိသံဝေဒေတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၂၄၆)။
ဣတိ ယသ္မာ အာသဝသမုဒယာ ဧတေ ဟောန္တိ, တသ္မာ ဧတေ သိဇ္ဈမာနာ အဝိဇ္ဇာယ ဟေတုဘူတေ အာသဝေ သာဓေန္တိ။ အာသဝေသု စ သိဒ္ဓေသု ပစ္စယဘာဝေ ဘာဝတော အဝိဇ္ဇာပိ သိဒ္ဓါဝ ဟောတီတိ။ ဧဝံ တာဝေတ္ထ ‘သောကာဒီဟိ အဝိဇ္ဇာ သိဒ္ဓါ’ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
ယသ္မာ ပန ဧဝံ ပစ္စယဘာဝေ ဘာဝတော အဝိဇ္ဇာယ သိဒ္ဓါယ ပုန ‘‘အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ, သင်္ခါရပစ္စယာ ဝိညာဏ’’န္တိ ဧဝံ ဟေတုဖလပရမ္ပရာယ ပရိယောသာနံ နတ္ထိ, တသ္မာ တံ ဟေတုဖလသမ္ဗန္ဓဝသေန ပဝတ္တံ ဒွါဒသင်္ဂံ ‘ဘဝစက္ကံ အဝိဒိတာဒီ’တိ သိဒ္ဓံ ဟောတိ။
ဧဝံ သတိ ‘‘အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ’’တိ ဣဒံ အာဒိမတ္တကထနံ ဝိရုဇ္ဈတီတိ စေ? နယိဒံ အာဒိမတ္တကထနံ, ပဓာနဓမ္မကထနံ ပနေတံ။ တိဏ္ဏဉှိ ဝဋ္ဋာနံ အဝိဇ္ဇာ ပဓာနာ။ အဝိဇ္ဇာဂ္ဂဟဏေန ဟိ အဝသေသံ ကိလေသဝဋ္ဋဉ္စ ကမ္မာဒီနိ စ ဗာလံ ပလိဝေဌေန္တိ, သပ္ပသိရဂ္ဂဟဏေန သေသံ သပ္ပသရီရံ ဝိယ ဗာဟံ။ အဝိဇ္ဇာသမုစ္ဆေဒေ ပန ကတေ တေဟိ ဝိမောက္ခော ဟောတိ, သပ္ပသိရစ္ဆေဒေ ကတေ ပလိဝေဌိတဗာဟာဝိမောက္ခော ဝိယ။ ယထာဟ – ‘‘အဝိဇ္ဇာယတွေဝ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၈၁။)အသေသဝိရာဂနိရောဓာ သင်္ခါရနိရောဓော’’တိအာဒိ (သံ။ နိ။ ၂။၁၊ မဟာဝ။ ၁)။ ဣတိ ယံ ဂဏှတော ဗန္ဓော မုဉ္စတော စ မောက္ခော ဟောတိ, တဿ ပဓာနဓမ္မဿ ကထနမိဒံ, န အာဒိမတ္တကထနန္တိ ဧဝမိဒံ ဘဝစက္ကံ အဝိဒိတာဒီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တယိဒံ ယသ္မာ အဝိဇ္ဇာဒီဟိ ကာရဏေဟိ သင်္ခါရာဒီနံ ပဝတ္တိ, တသ္မာ တတော အညေန ‘‘ဗြဟ္မာ မဟာဗြဟ္မာ သေဋ္ဌော သဇိတာ’’တိ ဧဝံ ပရိကပ္ပိတေန ဗြဟ္မာဒိနာ ဝါ သံသာရဿ ကာရကေန ‘‘သော ခေါ ပန မေ အယံ အတ္တာ ဝဒေါ ဝေဒေယျော’’တိ ဧဝံ ပရိကပ္ပိတေန အတ္တနာ ဝါ သုခဒုက္ခာနံ ဝေဒကေန ရဟိတံ။ ဣတိ ‘ကာရကဝေဒကရဟိတ’န္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
ယသ္မာ ပနေတ္ထ အဝိဇ္ဇာ ဥဒယဗ္ဗယဓမ္မကတ္တာ ဓုဝဘာဝေန, သံကိလိဋ္ဌတ္တာ သံကိလေသိကတ္တာ စ သုဘဘာဝေန, ဥဒယဗ္ဗယပဋိပီဠိတတ္တာ သုခဘာဝေန, ပစ္စယာယတ္တဝုတ္တိတ္တာ ဝသဝတ္တနဘူတေန အတ္တဘာဝေန စ သုညာ, တထာ သင်္ခါရာဒီနိပိ အင်္ဂါနိ၊ ယသ္မာ ဝါ အဝိဇ္ဇာ န အတ္တာ, န အတ္တနော, န အတ္တနိ, န အတ္တဝတီ, တထာ သင်္ခါရာဒီနိပိ အင်္ဂါနိ၊ တသ္မာ ‘ဒွါဒသဝိဓသုညတာသုညမိဒံ’ ဘဝစက္ကန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
ဧဝဉ္စ ဝိဒိတွာ ပုန –
တဿ အဝိဇ္ဇာတဏှာ, မူလမတီတာဒယော တယော ကာလာ၊
ဒွေ အဋ္ဌ ဒွေ ဧဝ စ, သရူပတော တေသု အင်္ဂါနိ။
တဿ ခေါ ပနေတဿ ဘဝစက္ကဿ အဝိဇ္ဇာ တဏှာ စာတိ ဒွေ ဓမ္မာ မူလန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တဒေတံ ပုဗ္ဗန္တာဟရဏတော အဝိဇ္ဇာမူလံ ဝေဒနာဝသာနံ, အပရန္တသန္တာနတော တဏှာမူလံ ဇရာမရဏာဝသာနန္တိ ဒုဝိဓံ ဟောတိ။ တတ္ထ ပုရိမံ ဒိဋ္ဌိစရိတဝသေန ဝုတ္တံ, ပစ္ဆိမံ တဏှာစရိတဝသေန။ ဒိဋ္ဌိစရိတာနဉှိ အဝိဇ္ဇာ, တဏှာစရိတာနံ တဏှာ သံသာရနာယိကာ။ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိသမုဂ္ဃါတာယ ဝါ ပဌမံ, ဖလုပ္ပတ္တိယာ ဟေတူနံ အနုပစ္ဆေဒပကာသနတော၊ သဿတဒိဋ္ဌိသမုဂ္ဃါတာယ ဒုတိယံ, ဥပ္ပန္နာနံ ဇရာမရဏပကာသနတော၊ ဂဗ္ဘသေယျကဝသေန ဝါ ပုရိမံ, အနုပုဗ္ဗပဝတ္တိဒီပနတော၊ ဩပပါတိကဝသေန ပစ္ဆိမံ သဟုပ္ပတ္တိဒီပနတော။
အတီတပစ္စုပ္ပန္နာနာဂတာ စဿ တယော ကာလာ။ တေသု ပါဠိယံ သရူပတော အာဂတဝသေန အဝိဇ္ဇာ သင်္ခါရာ စာတိ ဒွေ အင်္ဂါနိ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၈၂။)အတီတကာလာနိ, ဝိညာဏာဒီနိ ဘဝါဝသာနာနိ အဋ္ဌ ပစ္စုပ္ပန္နကာလာနိ, ဇာတိ စေဝ ဇရာမရဏဉ္စ ဒွေ အနာဂတကာလာနီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ပုန –
ဟေတုဖလဟေတုပုဗ္ဗက-တိသန္ဓိစတုဘေဒသင်္ဂဟဉ္စေတံ၊
ဝီသတိအာကာရာရံ, တိဝဋ္ဋမနဝဋ္ဌိတံ ဘမတိ။
ဣတိပိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တတ္ထ သင်္ခါရာနဉ္စ ပဋိသန္ဓိဝိညာဏဿ စ အန္တရာ ဧကော ဟေတုဖလသန္ဓိ နာမ။ ဝေဒနာယ စ တဏှာယ စ အန္တရာ ဧကော ဖလဟေတုသန္ဓိ နာမ။ ဘဝဿ စ ဇာတိယာ စ အန္တရာ ဧကော ဟေတုဖလသန္ဓီတိ။ ဧဝမိဒံ ဟေတုဖလဟေတုပုဗ္ဗကတိသန္ဓီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သန္ဓီနံ အာဒိပရိယောသာနဝဝတ္ထိတာ ပနဿ စတ္တာရော သင်္ဂဟာ ဟောန္တိ, သေယျထိဒံ – အဝိဇ္ဇာသင်္ခါရာ ဧကော သင်္ဂဟော, ဝိညာဏနာမရူပသဠာယတနဖဿဝေဒနာ ဒုတိယော, တဏှုပါဒါနဘဝါ တတိယော, ဇာတိဇရာမရဏံ စတုတ္ထောတိ။ ဧဝမိဒံ စတုဘေဒသင်္ဂဟန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
အတီတေ ဟေတဝေါ ပဉ္စ, ဣဒါနိ ဖလပဉ္စကံ၊
ဣဒါနိ ဟေတဝေါ ပဉ္စ, အာယတိံ ဖလပဉ္စကန္တိ။
ဧတေဟိ ပန ဝီသတိယာ အာကာရေဟိ အရေဟိ ဝီသတိအာကာရာရန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တတ္ထ ‘အတီတေ ဟေတဝေါ ပဉ္စာ’တိ အဝိဇ္ဇာ သင်္ခါရာ စာတိ ဣမေ တာဝ ဒွေ ဝုတ္တာ ဧဝ။ ယသ္မာ ပန အဝိဒွါ ပရိတဿတိ, ပရိတသိတော ဥပါဒိယတိ, တဿ ဥပါဒါနပစ္စယာ ဘဝေါ, တသ္မာ တဏှုပါဒါနဘဝါပိ ဂဟိတာ ဟောန္တိ။ တေနာဟ ‘‘ပုရိမကမ္မဘဝသ္မိံ မောဟော အဝိဇ္ဇာ, အာယူဟနာ သင်္ခါရာ, နိကန္တိ တဏှာ, ဥပဂမနံ ဥပါဒါနံ, စေတနာ ဘဝေါ, ဣမေ ပဉ္စ ဓမ္မာ ပုရိမကမ္မဘဝသ္မိံ ဣဓ ပဋိသန္ဓိယာ ပစ္စယာ’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၄၇)။
တတ္ထ ပုရိမကမ္မဘဝသ္မိန္တိ ပုရိမေ ကမ္မဘဝေ, အတီတဇာတိယံ ကမ္မဘဝေ ကရိယမာနေတိ အတ္ထော။ မောဟော အဝိဇ္ဇာတိ ယော တဒါ ဒုက္ခာဒီသု မောဟော, ယေန မူဠှော ကမ္မံ ကရောတိ, သာ အဝိဇ္ဇာ။ အာယူဟနာ သင်္ခါရာတိ တံ ကမ္မံ ကရောတော ပုရိမစေတနာယော, ယထာ ‘ဒါနံ ဒဿာမီ’တိ စိတ္တံ ဥပ္ပါဒေတွာ မာသမ္ပိ သံဝစ္ဆရမ္ပိ ဒါနူပကရဏာနိ သဇ္ဇေန္တဿ ဥပ္ပန္နာ ပုရိမစေတနာယော။ ပဋိဂ္ဂါဟကာနံ ပန ဟတ္ထေ ဒက္ခိဏံ ပတိဋ္ဌာပယတော စေတနာ ဘဝေါတိ ဝုစ္စတိ။ ဧကာဝဇ္ဇနေသု ဝါ ဆသု ဇဝနေသု စေတနာ အာယူဟနသင်္ခါရာ နာမ။ သတ္တမာ စေတနာ ဘဝေါ။ ယာ ကာစိ ဝါ ပန
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၈၃။)စေတနာ ဘဝေါ, တံသမ္ပယုတ္တာ အာယူဟနသင်္ခါရာ နာမ။ နိကန္တိ တဏှာတိ ယာ ကမ္မံ ကရောန္တဿ တဿ ဖလေ ဥပ္ပတ္တိဘဝေ နိကာမနာ ပတ္ထနာ သာ တဏှာ နာမ။ ဥပဂမနံ ဥပါဒါနန္တိ ယံ ကမ္မံ ဘဝဿ ပစ္စယဘူတံ၊ ‘ဣဒံ ကတွာ အသုကသ္မိံ နာမ ဌာနေ ကာမေ သေဝိဿာမိ ဥစ္ဆိဇ္ဇိဿာမီ’တိအာဒိနာ နယေန ပဝတ္တံ ဥပဂမနံ ဂဟဏံ ပရာမသနံ – ဣဒံ ဥပါဒါနံ နာမ။ စေတနာ ဘဝေါတိ အာယူဟနာဝသာနေ ဝုတ္တစေတနာ ဘဝေါတိ ဧဝမတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။
‘ဣဒါနိ ဖလပဉ္စက’န္တိ ဝိညာဏာဒိ ဝေဒနာဝသာနံ ပါဠိယံ အာဂတမေဝ။ ယထာဟ ‘‘ဣဓ ပဋိသန္ဓိ ဝိညာဏံ, ဩက္ကန္တိ နာမရူပံ, ပသာဒေါ အာယတနံ, ဖုဋ္ဌော ဖဿော, ဝေဒယိတံ ဝေဒနာ ဣမေ ပဉ္စ ဓမ္မာ ဣဓူပပတ္တိဘဝသ္မိံ ပုရေကတဿ ကမ္မဿ ပစ္စယာ’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၄၇)။ တတ္ထ ပဋိသန္ဓိ ဝိညာဏန္တိ ယံ ဘဝန္တရပဋိသန္ဓာနဝသေန ဥပ္ပန္နတ္တာ ပဋိသန္ဓီတိ ဝုစ္စတိ, တံ ဝိညာဏံ။ ဩက္ကန္တိ နာမရူပန္တိ ယာ ဂဗ္ဘေ ရူပါရူပဓမ္မာနံ ဩက္ကန္တိ, အာဂန္တွာ ပဝိသနံ ဝိယ – ဣဒံ နာမရူပံ။ ပသာဒေါ အာယတနန္တိ ဣဒံ စက္ခာဒိပဉ္စာယတနဝသေန ဝုတ္တံ။ ဖုဋ္ဌော ဖဿောတိ ယော အာရမ္မဏံ ဖုဋ္ဌော ဖုသန္တော ဥပ္ပန္နော – အယံ ဖဿော။ ဝေဒယိတံ ဝေဒနာတိ ယံ ပဋိသန္ဓိဝိညာဏေန ဝါ သဠာယတနပစ္စယေန ဝါ ဖဿေန သဟုပ္ပန္နံ ဝိပါကဝေဒယိတံ, သာ ဝေဒနာတိ ဧဝမတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။
‘ဣဒါနိ ဟေတဝေါ ပဉ္စာ’တိ တဏှာဒယော ပါဠိယံ အာဂတာဝ တဏှုပါဒါနဘဝါ။ ဘဝေ ပန ဂဟိတေ တဿ ပုဗ္ဗဘာဂါ တံသမ္ပယုတ္တာ ဝါ သင်္ခါရာ ဂဟိတာဝ ဟောန္တိ, တဏှုပါဒါနဂ္ဂဟဏေန စ တံသမ္ပယုတ္တာ, ယာယ ဝါ မူဠှော ကမ္မံ ကရောတိ သာ အဝိဇ္ဇာ ဂဟိတာဝ ဟောတီတိ ဧဝံ ပဉ္စ။ တေနာဟ ‘‘ဣဓ ပရိပက္ကတ္တာ အာယတနာနံ မောဟော အဝိဇ္ဇာ, အာယူဟနာ သင်္ခါရာ, နိကန္တိ တဏှာ, ဥပဂမနံ ဥပါဒါနံ, စေတနာ ဘဝေါ။ ဣမေ ပဉ္စ ဓမ္မာ ဣဓ ကမ္မဘဝသ္မိံ အာယတိံ ပဋိသန္ဓိယာ ပစ္စယာ’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၄၇)။ တတ္ထ ဣဓ ပရိပက္ကတ္တာ အာယတနာနန္တိ ပရိပက္ကာယတနဿ ကမ္မကရဏကာလေ သမ္မောဟော ဒဿိတော။ သေသံ ဥတ္တာနမေဝ။
‘အာယတိံ ဖလပဉ္စက’န္တိ ဝိညာဏာဒီနိ ပဉ္စ။ တာနိ ဇာတိဂ္ဂဟဏေန ဝုတ္တာနိ။ ဇရာမရဏံ ပန တေသံယေဝ ဇရာမရဏံ။ တေနာဟ ‘‘အာယတိံ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၈၄။)ပဋိသန္ဓိ ဝိညာဏံ, ဩက္ကန္တိ နာမရူပံ, ပသာဒေါ အာယတနံ, ဖုဋ္ဌော ဖဿော, ဝေဒယိတံ ဝေဒနာ။ ဣမေ ပဉ္စ ဓမ္မာ အာယတိံ ဥပပတ္တိဘဝသ္မိံ ဣဓ ကတဿ ကမ္မဿ ပစ္စယာ’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၄၇)။ ဧဝမိဒံ ဝီသတိအာကာရာရံ ဟောတိ။
တတ္ထ ပုရိမဘဝသ္မိံ ပဉ္စ ကမ္မသမ္ဘာရာ, ဧတရဟိ ပဉ္စ ဝိပါကသမ္ဘာရာ, ဧတရဟိ ပဉ္စ ကမ္မသမ္ဘာရာ, အနာဂတေ ပဉ္စ ဝိပါကဓမ္မာတိ ဒသ ဓမ္မာ ကမ္မံ, ဒသ ဝိပါကောတိ။ ဒွီသု ဌာနေသု ကမ္မံ ကမ္မံ နာမ, ဒွီသု ဌာနေသု ဝိပါကော ဝိပါကော နာမာတိ သဗ္ဗမ္ပေတံ ဘဝစက္ကံ ပစ္စယာကာရဝဋ္ဋံ ကမ္မဉ္စေဝ ကမ္မဝိပါကော စ။ တထာ ဒွီသု ဌာနေသု ကမ္မံ ကမ္မသင်္ခေပေါ, ဒွီသု ဌာနေသု ဝိပါကော ဝိပါကသင်္ခေပေါတိ သဗ္ဗမ္ပေတံ ကမ္မသင်္ခေပေါ စေဝ ဝိပါကသင်္ခေပေါ စ။ ဒွီသု ဌာနေသု ကမ္မံ ကမ္မဝဋ္ဋံ, ဒွီသု ဌာနေသု ဝိပါကော ဝိပါကဝဋ္ဋန္တိ သဗ္ဗမ္ပေတံ ကမ္မဝဋ္ဋဉ္စေဝ ဝိပါကဝဋ္ဋဉ္စ။ တထာ ဒွီသု ဌာနေသု ကမ္မံ ကမ္မဘဝေါ, ဒွီသု ဌာနေသု ဝိပါကော ဝိပါကဘဝေါတိ သဗ္ဗမ္ပေတံ ကမ္မဘဝေါ စေဝ ဝိပါကဘဝေါ စ။ ဒွီသု ဌာနေသု ကမ္မံ ကမ္မပဝတ္တံ, ဒွီသု ဌာနေသု ဝိပါကော ဝိပါကပဝတ္တန္တိ သဗ္ဗမ္ပေတံ ကမ္မပဝတ္တဉ္စေဝ ဝိပါကပဝတ္တဉ္စ။ တထာ ဒွီသု ဌာနေသု ကမ္မံ ကမ္မသန္တတိ, ဒွီသု ဝိပါကော ဝိပါကသန္တတီတိ သဗ္ဗမ္ပေတံ ကမ္မသန္တတိ စေဝ ဝိပါကသန္တတိ စ။ ဒွီသု ဌာနေသု ကမ္မံ ကိရိယာ နာမ, ဒွီသု ဝိပါကော ကိရိယာဖလံ နာမာတိ သဗ္ဗမ္ပေတံ ကိရိယာ စေဝ ကိရိယာဖလဉ္စာတိ။
ဧဝံ သမုပ္ပန္နမိဒံ သဟေတုကံ,
ဒုက္ခံ အနိစ္စံ စလမိတ္တရဒ္ဓုဝံ၊
ဓမ္မေဟိ ဓမ္မာ ပဘဝန္တိ ဟေတုသော,
န ဟေတ္ထ အတ္တာဝ ပရောဝ ဝိဇ္ဇတိ။
ဓမ္မာ ဓမ္မေ သဉ္ဇနေန္တိ, ဟေတုသမ္ဘာရပစ္စယာ၊
ဟေတူနဉ္စ နိရောဓာယ, ဓမ္မော ဗုဒ္ဓေန ဒေသိတော၊
ဟေတူသု ဥပရုဒ္ဓေသု, ဆိန္နံ ဝဋ္ဋံ န ဝဋ္ဋတိ။
ဧဝံ ဒုက္ခန္တကိရိယာယ, ဗြဟ္မစရိယီဓ ဝိဇ္ဇတိ၊
သတ္တေ စ နူပလဗ္ဘန္တေ, နေဝုစ္ဆေဒေါ န သဿတံ။
တိဝဋ္ဋမနဝဋ္ဌိတံ ဘမတီတိ ဧတ္ထ ပန သင်္ခါရဘဝါ ကမ္မဝဋ္ဋံ, အဝိဇ္ဇာတဏှူပါဒါနာနိ ကိလေသဝဋ္ဋံ, ဝိညာဏနာမရူပသဠာယတနဖဿဝေဒနာ ဝိပါကဝဋ္ဋန္တိ ဣမေဟိ တီဟိ ဝဋ္ဋေဟိ တိဝဋ္ဋမိဒံ ဘဝစက္ကံ ယာဝ ကိလေသဝဋ္ဋံ န
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၈၅။)ဥပစ္ဆိဇ္ဇတိ တာဝ အနုပစ္ဆိန္နပစ္စယတ္တာ အနဝဋ္ဌိတံ ပုနပ္ပုနံ ပရိဝဋ္ဋနတော ဘမတိယေဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
တယိဒမေဝံ ဘမမာနံ –
သစ္စပ္ပဘဝတော ကိစ္စာ, ဝါရဏာ ဥပမာဟိ စ၊
ဂမ္ဘီရနယဘေဒါ စ, ဝိညာတဗ္ဗံ ယထာရဟံ။
တတ္ထ ယသ္မာ ကုသလာကုသလကမ္မံ အဝိသေသေန သမုဒယသစ္စန္တိ သစ္စဝိဘင်္ဂေ ဝုတ္တံ, တသ္မာ အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာတိ အဝိဇ္ဇာယ သင်္ခါရာ ဒုတိယသစ္စပ္ပဘဝံ ဒုတိယသစ္စံ, သင်္ခါရေဟိ ဝိညာဏံ ဒုတိယသစ္စပ္ပဘဝံ ပဌမသစ္စံ, ဝိညာဏာဒီဟိ နာမရူပါဒီနိ ဝိပါကဝေဒနာပရိယောသာနာနိ ပဌမသစ္စပ္ပဘဝံ ပဌမသစ္စံ, ဝေဒနာယ တဏှာ ပဌမသစ္စပ္ပဘဝံ ဒုတိယသစ္စံ, တဏှာယ ဥပါဒါနံ ဒုတိယသစ္စပ္ပဘဝံ ဒုတိယသစ္စံ, ဥပါဒါနတော ဘဝေါ ဒုတိယသစ္စပ္ပဘဝံ ပဌမဒုတိယသစ္စဒွယံ, ဘဝတော ဇာတိ ဒုတိယသစ္စပ္ပဘဝံ ပဌမသစ္စံ, ဇာတိယာ ဇရာမရဏံ ပဌမသစ္စပ္ပဘဝံ ပဌမသစ္စန္တိ။ ဧဝံ တာဝိဒံ ‘သစ္စပ္ပဘဝတော’ ဝိညာတဗ္ဗံ ယထာရဟံ။
ယသ္မာ ပနေတ္ထ အဝိဇ္ဇာ ဝတ္ထူသု စ သတ္တေ သမ္မောဟေတိ ပစ္စယော စ ဟောတိ သင်္ခါရာနံ ပါတုဘာဝါယ, တထာ သင်္ခါရာ သင်္ခတဉ္စ အဘိသင်္ခရောန္တိ ပစ္စယာ စ ဟောန္တိ ဝိညာဏဿ, ဝိညာဏမ္ပိ ဝတ္ထုဉ္စ ပဋိဇာနာတိ ပစ္စယော စ ဟောတိ နာမရူပဿ, နာမရူပမ္ပိ အညမညဉ္စ ဥပတ္ထမ္ဘေတိ ပစ္စယော စ ဟောတိ သဠာယတနဿ, သဠာယတနမ္ပိ သဝိသယေ စ ဝတ္တတိ ပစ္စယော စ ဟောတိ ဖဿဿ, ဖဿောပိ အာရမ္မဏဉ္စ ဖုသတိ ပစ္စယော စ ဟောတိ ဝေဒနာယ, ဝေဒနာပိ အာရမ္မဏရသဉ္စ အနုဘဝတိ ပစ္စယော စ ဟောတိ တဏှာယ, တဏှာပိ ရဇ္ဇနီယေ စ ဓမ္မေ ရဇ္ဇတိ ပစ္စယော စ ဟောတိ ဥပါဒါနဿ, ဥပါဒါနမ္ပိ ဥပါဒါနီယေ စ ဓမ္မေ ဥပါဒိယတိ ပစ္စယော စ ဟောတိ ဘဝဿ, ဘဝေါပိ နာနာဂတီသု စ ဝိက္ခိပတိ ပစ္စယော စ ဟောတိ ဇာတိယာ, ဇာတိပိ ခန္ဓေ စ ဇနေတိ တေသံ အဘိနိဗ္ဗတ္တိဘာဝေန ပဝတ္တတာ ပစ္စယော စ ဟောတိ ဇရာမရဏဿ, ဇရာမရဏမ္ပိ ခန္ဓာနံ ပါကဘေဒဘာဝဉ္စ အဓိတိဋ္ဌတိ ပစ္စယော စ ဟောတိ ဘဝန္တရပါတုဘာဝါယ သောကာဒီနံ အဓိဋ္ဌာနတ္တာ, တသ္မာ သဗ္ဗပဒေသု ဒွိဓာ ပဝတ္တ‘ကိစ္စတော’ပိ ဣဒံ ဝိညာတဗ္ဗံ ယထာရဟံ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၈၆။)ယသ္မာ စေတ္ထ ‘‘အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ’’တိ ဣဒံ ကာရကဒဿနနိဝါရဏံ, ‘‘သင်္ခါရပစ္စယာ ဝိညာဏ’’န္တိ အတ္တသင်္ကန္တိဒဿနနိဝါရဏံ, ‘‘ဝိညာဏပစ္စယာ နာမရူပ’’န္တိ အတ္တာတိပရိကပ္ပိတဝတ္ထုဘေဒဒဿနတော ဃနသညာနိဝါရဏံ, ‘‘နာမရူပပစ္စယာ သဠာယတန’’န္တိအာဒီသု ‘‘အတ္တာ ပဿတိ…ပေ… ဝိဇာနာတိ ဖုသတိ ဝေဒယတိ တဏှိယတိ ဥပါဒိယတိ ဘဝတိ ဇာယတိ ဇီယတိ မီယတီ’’တိ ဧဝမာဒိဒဿနနိဝါရဏံ, တသ္မာ မိစ္ဆာဒဿနနိဝါရဏတောပေတံ ဘဝစက္ကံ ‘နိဝါရဏတော’ ဝိညာတဗ္ဗံ ယထာရဟံ။
ယသ္မာ ပနေတ္ထ သလက္ခဏသာမညလက္ခဏဝသေန ဓမ္မာနံ အဒဿနတော အန္ဓော ဝိယ အဝိဇ္ဇာ, အန္ဓဿ ဥပက္ခလနံ ဝိယ အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ, ဥပက္ခလိတဿ ပတနံ ဝိယ သင်္ခါရပစ္စယာ ဝိညာဏံ, ပတိတဿ ဂဏ္ဍပါတုဘာဝေါ ဝိယ ဝိညာဏပစ္စယာ နာမရူပံ, ဂဏ္ဍဘေဒပီဠကာ ဝိယ နာမရူပပစ္စယာ သဠာယတနံ, ဂဏ္ဍပီဠကာဃဋ္ဋနံ ဝိယ သဠာယတနပစ္စယာ ဖဿော, ဃဋ္ဋနဒုက္ခံ ဝိယ ဖဿပစ္စယာ ဝေဒနာ, ဒုက္ခဿ ပဋိကာရာဘိလာသော ဝိယ ဝေဒနာပစ္စယာ တဏှာ, ပဋိကာရာဘိလာသေန အသပ္ပါယဂ္ဂဟဏံ ဝိယ တဏှာပစ္စယာ ဥပါဒါနံ, ဥပါဒိန္နအသပ္ပါယာလေပနံ ဝိယ ဥပါဒါနပစ္စယာ ဘဝေါ, အသပ္ပါယာလေပနေန ဂဏ္ဍဝိကာရပါတုဘာဝေါ ဝိယ ဘဝပစ္စယာ ဇာတိ, ဂဏ္ဍဝိကာရတော ဂဏ္ဍဘေဒေါ ဝိယ ဇာတိပစ္စယာ ဇရာမရဏံ။
ယသ္မာ ဝါ ပနေတ္ထ အဝိဇ္ဇာ အပ္ပဋိပတ္တိမိစ္ဆာပဋိပတ္တိဘာဝေန သတ္တေ အဘိဘဝတိ ပဋလံ ဝိယ အက္ခီနိ, တဒဘိဘူတော စ ဗာလော ပေါနောဗ္ဘဝိကေဟိ သင်္ခါရေဟိ အတ္တာနံ ဝေဌေတိ ကောသကာရကိမိ ဝိယ ကောသပ္ပဒေသေဟိ, သင်္ခါရပရိဂ္ဂဟိတံ ဝိညာဏံ ဂတီသု ပတိဋ္ဌံ လဘတိ ပရိဏာယကပရိဂ္ဂဟိတော ဝိယ ရာဇကုမာရော ရဇ္ဇေ, ဥပပတ္တိနိမိတ္တံ ပရိကပ္ပနတော ဝိညာဏံ ပဋိသန္ဓိယံ အနေကပ္ပကာရံ နာမရူပံ အဘိနိဗ္ဗတ္တေတိ မာယာကာရော ဝိယ မာယံ, နာမရူပေ ပတိဋ္ဌိတံ သဠာယတနံ ဝုဒ္ဓိံ ဝိရူဠှိံ ဝေပုလ္လံ ပါပုဏာတိ သုဘူမိယံ ပတိဋ္ဌိတော ဝနပ္ပဂုမ္ဗော ဝိယ, အာယတနဃဋ္ဋနတော ဖဿော ဇာယတိ အရဏီသဟိတာဘိမဒ္ဒနတော အဂ္ဂိ ဝိယ, ဖဿေန ဖုဋ္ဌဿ ဝေဒနာ ပါတုဘဝတိ အဂ္ဂိနာ ဖုဋ္ဌဿ ဍာဟော ဝိယ, ဝေဒယမာနဿ တဏှာ ဝဍ္ဎတိ လောဏူဒကံ ပိဝတော ပိပါသာ ဝိယ, တသိတော ဘဝေသု အဘိလာသံ ကရောတိ ပိပါသိတော ဝိယ ပါနီယေ, တဒဿုပါဒါနံ ဥပါဒါနေန ဘဝံ ဥပါဒိယတိ အာမိသလောဘေန မစ္ဆော ဗဠိသံ ဝိယ, ဘဝေ သတိ ဇာတိ ဟောတိ ဗီဇေ သတိ အင်္ကုရော ဝိယ, ဇာတဿ အဝဿံ ဇရာမရဏံ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၈၇။)ဥပ္ပန္နဿ ရုက္ခဿ ပတနံ ဝိယ, တသ္မာ ဧဝံ ‘ဥပမာဟိ’ ပေတံ ဘဝစက္ကံ ဝိညာတဗ္ဗံ ယထာရဟံ။
ယသ္မာ စ ဘဂဝတာ အတ္ထတောပိ ဓမ္မတောပိ ဒေသနာတောပိ ပဋိဝေဓတောပိ ဂမ္ဘီရဘာဝံ သန္ဓာယ ‘‘ဂမ္ဘီရော စာယံ, အာနန္ဒ, ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒေါ ဂမ္ဘီရာဝဘာသော စာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၉၅၊ သံ။ နိ။ ၂။၆၀) ဝုတ္တံ, တသ္မာ ‘ဂမ္ဘီရဘေဒတော’ပေတံ ဘဝစက္ကံ ဝိညာတဗ္ဗံ ယထာရဟံ။
တတ္ထ ယသ္မာ န ဇာတိတော ဇရာမရဏံ န ဟောတိ, န စ ဇာတိံ ဝိနာ အညတော ဟောတိ, ဣတ္ထဉ္စ ဇာတိတော သမုဒါဂစ္ဆတီတိ ဧဝံ ဇာတိပစ္စယသမုဒါဂတဋ္ဌဿ ဒုရဝဗောဓနီယတော ဇရာမရဏဿ ဇာတိပစ္စယသမ္ဘူတသမုဒါဂတဋ္ဌော ဂမ္ဘီရော, တထာ ဇာတိယာ ဘဝပစ္စယ…ပေ… သင်္ခါရာနံ အဝိဇ္ဇာပစ္စယသမ္ဘူတသမုဒါဂတဋ္ဌော ဂမ္ဘီရော, တသ္မာ ဣဒံ ဘဝစက္ကံ အတ္ထဂမ္ဘီရန္တိ။ အယံ တာဝေတ္ထ ‘အတ္ထဂမ္ဘီရတာ’ ဟေတုဖလဉှိ အတ္ထောတိ ဝုစ္စတိ, ယထာဟ ‘‘ဟေတုဖလေ ဉာဏံ အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါ’’တိ (ဝိဘ။ ၇၂၀)။
ယသ္မာ ပန ယေနာကာရေန ယဒဝတ္ထာ စ အဝိဇ္ဇာ တေသံ တေသံ သင်္ခါရာနံ ပစ္စယော ဟောတိ, တဿ ဒုရဝဗောဓနီယတော အဝိဇ္ဇာယ သင်္ခါရာနံ ပစ္စယဋ္ဌော ဂမ္ဘီရော, တထာ သင်္ခါရာနံ…ပေ… ဇာတိယာ ဇရာမရဏဿ ပစ္စယဋ္ဌော ဂမ္ဘီရော, တသ္မာ ဣဒံ ဘဝစက္ကံ ဓမ္မဂမ္ဘီရန္တိ အယမေတ္ထ ‘ဓမ္မဂမ္ဘီရတာ’ ဟေတုနော ဟိ ဓမ္မောတိ နာမံ, ယထာဟ ‘‘ဟေတုမှိ ဉာဏံ ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒါ’’တိ။
ယသ္မာ စဿ တေန တေန ကာရဏေန တထာ တထာ ပဝတ္တေတဗ္ဗတ္တာ ဒေသနာပိ ဂမ္ဘီရာ, န တတ္ထ သဗ္ဗညုတဉာဏတော အညံ ဉာဏံ ပတိဋ္ဌံ လဘတိ, တထာ ဟေတံ ကတ္ထစိ သုတ္တေ အနုလောမတော, ကတ္ထစိ ပဋိလောမတော၊ ကတ္ထစိ အနုလောမပဋိလောမတော, ကတ္ထစိ ဝေမဇ္ဈတော ပဋ္ဌာယ အနုလောမတော ဝါ ပဋိလောမတော ဝါ, ကတ္ထစိ တိသန္ဓိစတုသင်္ခေပံ, ကတ္ထစိ ဒွိသန္ဓိတိသင်္ခေပံ, ကတ္ထစိ ဧကသန္ဓိဒွိသင်္ခေပံ ဒေသိတံ, တသ္မာ ဣဒံ ဘဝစက္ကံ ဒေသနာဂမ္ဘီရန္တိ အယံ ဒေသနာဂမ္ဘီရတာ။
ယသ္မာ ပနေတ္ထ ယော အဝိဇ္ဇာဒီနံ သဘာဝေါ, ယေန ပဋိဝိဒ္ဓေန အဝိဇ္ဇာဒယော ဓမ္မာ သလက္ခဏတော ပဋိဝိဒ္ဓါ ဟောန္တိ, သော ဒုပ္ပရိယောဂါဟတ္တာ ဂမ္ဘီရော, တသ္မာ ဣဒံ ဘဝစက္ကံ ပဋိဝေဓဂမ္ဘီရံ။ တထာ ဟေတ္ထ အဝိဇ္ဇာယ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၈၈။)အညာဏာဒဿနသစ္စာသမ္ပဋိဝေဓဋ္ဌော ဂမ္ဘီရော, သင်္ခါရာနံ အဘိသင်္ခရဏာယူဟနသရာဂဝိရာဂဋ္ဌော, ဝိညာဏဿ သုညတအဗျာပါရအသင်္ကန္တိပဋိသန္ဓိပါတုဘာဝဋ္ဌော, နာမရူပဿ ဧကုပ္ပါဒဝိနိဗ္ဘောဂါဝိနိဗ္ဘောဂနမနရုပ္ပနဋ္ဌော, သဠာယတနဿ အဓိပတိလောကဒွါရခေတ္တဝိသယဝိသယီဘာဝဋ္ဌော, ဖဿဿ ဖုသနသံဃဋ္ဋနသင်္ဂတိသန္နိပါတဋ္ဌော, ဝေဒနာယ အာရမ္မဏရသာနုဘဝနသုခဒုက္ခမဇ္ဈတ္တဘာဝနိဇ္ဇီဝဝေဒယိတဋ္ဌော, တဏှာယ အဘိနန္ဒိတဇ္ဈောသာနသရိတာလတာနဒီတဏှာသမုဒ္ဒဒုပ္ပူရဏဋ္ဌော, ဥပါဒါနဿ အာဒါနဂ္ဂဟဏာဘိနိဝေသပရာမာသဒုရတိက္ကမနဋ္ဌော, ဘဝဿ အာယူဟနာဘိသင်္ခရဏယောနိဂတိဌိတိနိဝါသေသု ခိပနဋ္ဌော, ဇာတိယာ ဇာတိသဉ္ဇာတိဩက္ကန္တိနိဗ္ဗတ္တိပါတုဘာဝဋ္ဌော, ဇရာမရဏဿ ခယဝယဘေဒဝိပရိဏာမဋ္ဌော ဂမ္ဘီရောတိ အယမေတ္ထ ပဋိဝေဓဂမ္ဘီရတာ။
ယသ္မာ ပနေတ္ထ ဧကတ္တနယော, နာနတ္တနယော, အဗျာပါရနယော, ဧဝံဓမ္မတာနယောတိ စတ္တာရော အတ္ထနယာ ဟောန္တိ, တသ္မာ ‘နယဘေဒတော’ပေတံ ဘဝစက္ကံ ဝိညာတဗ္ဗံ ယထာရဟံ။ တတ္ထ ‘‘အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ, သင်္ခါရပစ္စယာ ဝိညာဏ’’န္တိ ဧဝံ ဗီဇဿ အင်္ကုရာဒိဘာဝေန ရုက္ခဘာဝပ္ပတ္တိ ဝိယ သန္တာနာနုပစ္ဆေဒေါ ‘ဧကတ္တနယော’ နာမ၊ ယံ သမ္မာ ပဿန္တော ဟေတုဖလသမ္ဗန္ဓေန ပဝတ္တမာနဿ သန္တာနဿ အနုပစ္ဆေဒါဝဗောဓတော ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိံ ပဇဟတိ, မိစ္ဆာ ပဿန္တော ဟေတုဖလသမ္ဗန္ဓေန ပဝတ္တမာနဿ သန္တာနာနုပစ္ဆေဒဿ ဧကတ္တဂ္ဂဟဏတော သဿတဒိဋ္ဌိံ ဥပါဒိယတိ။
အဝိဇ္ဇာဒီနံ ပန ယထာသကလက္ခဏဝဝတ္ထာနံ ‘နာနတ္တနယော’ နာမ၊ ယံ သမ္မာ ပဿန္တော နဝနဝါနံ ဥပ္ပါဒဒဿနတော သဿတဒိဋ္ဌိံ ပဇဟတိ, မိစ္ဆာ ပဿန္တော ဧကသန္တာနပတိတဿ ဘိန္နသန္တာနဿေဝ နာနတ္တဂ္ဂဟဏတော ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိံ ဥပါဒိယတိ။
အဝိဇ္ဇာယ ‘သင်္ခါရာ မယာ ဥပ္ပါဒေတဗ္ဗာ’, သင်္ခါရာနံ ဝါ ‘ဝိညာဏံ အမှေဟီ’တိ ဧဝမာဒိဗျာပါရာဘာဝေါ ‘အဗျာပါရနယော’ နာမ၊ ယံ သမ္မာ ပဿန္တော ကာရကဿ အဘာဝါဝဗောဓတော အတ္တဒိဋ္ဌိံ ပဇဟတိ, မိစ္ဆာ ပဿန္တော ယော အသတိပိ ဗျာပါရေ အဝိဇ္ဇာဒီနံ သဘာဝနိယမသိဒ္ဓေါ ဟေတုဘာဝေါ တဿ အဂ္ဂဟဏတော အကိရိယဒိဋ္ဌိံ ဥပါဒိယတိ။
အဝိဇ္ဇာဒီဟိ ပန ကာရဏေဟိ သင်္ခါရာဒီနံယေဝ သမ္ဘဝေါ ခီရာဒီဟိ ဒဓိအာဒီနံ ဝိယ, န အညေသန္တိ အယံ ‘ဧဝံဓမ္မတာနယော’ နာမ၊ ယံ သမ္မာ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၈၉။)ပဿန္တော ပစ္စယာနုရူပတော ဖလာဝဗောဓတော အဟေတုကဒိဋ္ဌိဉ္စ အကိရိယဒိဋ္ဌိဉ္စ ပဇဟတိ, မိစ္ဆာ ပဿန္တော ပစ္စယာနုရူပံ ဖလပ္ပဝတ္တိံ အဂ္ဂဟေတွာ ယတော ကုတောစိ ယဿ ကဿစိ အသမ္ဘဝဂ္ဂဟဏတော အဟေတုကဒိဋ္ဌိဉ္စေဝ နိယတဝါဒဉ္စ ဥပါဒိယတီတိ ဧဝမိဒံ ဘဝစက္ကံ –
သစ္စပ္ပဘဝတော ကိစ္စာ, ဝါရဏာ ဥပမာဟိ စ၊
ဂမ္ဘီရနယဘေဒါ စ, ဝိညာတဗ္ဗံ ယထာရဟံ။
ဣဒဉှိ ဂမ္ဘီရတော အဂါဓံ နာနာနယဂ္ဂဟဏတော ဒုရဘိယာနံ ဉာဏာသိနာ သမာဓိပဝရသိလာယံ သုနိသိတေန –
အသနိဝိစက္ကမိဝ နိစ္စနိမ္မထနံ၊
သံသာရဘယမတီတော,
န ကောစိ သုပိနန္တရေပျတ္ထိ။
ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ ဘဂဝတာ – ‘‘ဂမ္ဘီရော စာယံ, အာနန္ဒ, ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒေါ ဂမ္ဘီရာဝဘာသော စ။ ဧတဿ, အာနန္ဒ, ဓမ္မဿ အနနုဗောဓာ အပ္ပဋိဝေဓာ ဧဝမယံ ပဇာ တန္တာကုလကဇာတာ ကုလဂဏ္ဌိကဇာတာ မုဉ္ဇပဗ္ဗဇဘူတာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ သံသာရံ နာတိဝတ္တတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၉၅၊ သံ။ နိ။ ၂။၆၀)။ တသ္မာ အတ္တနော ဝါ ပရေသံ ဝါ ဟိတာယ သုခါယ ပဋိပန္နော အဝသေသကိစ္စာနိ ပဟာယ –
ဂမ္ဘီရေ ပစ္စယာကာရ-ပ္ပဘေဒေ ဣဓ ပဏ္ဍိတော၊
ယထာ ဂါဓံ လဘေထေဝ-မနုယုဉ္ဇေ သဒါ သတောတိ။
သုတ္တန္တဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ။
၂။ အဘိဓမ္မဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၄၃။ ဧဝံ မဟာပထဝိံ ပတ္ထရန္တော ဝိယ အာကာသံ ဝိတ္ထာရယန္တော ဝိယ စ သဗ္ဗဓမ္မေသု အပ္ပဋိဟတဉာဏော သတ္ထာ သုတ္တန္တဘာဇနီယေ နိဂ္ဂဏ္ဌိံ နိဇ္ဇဋံ ပစ္စယာကာရံ နာနာစိတ္တဝသေန ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ယသ္မာ န ကေဝလံ အယံ ပစ္စယာကာရော နာနာစိတ္တေသုယေဝ ဟောတိ, ဧကစိတ္တေပိ ဟောတိယေဝ, တသ္မာ အဘိဓမ္မဘာဇနီယဝသေန ဧကစိတ္တက္ခဏိကံ ပစ္စယာကာရံ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၉၀။)နာနပ္ပကာရတော ဒဿေတုံ အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရောတိအာဒိနာ နယေန မာတိကံ တာဝ ဌပေသိ။ ဧဝံ ဌပိတာယ ပန မာတိကာယ –
အဝိဇ္ဇာဒီဟိ မူလေဟိ, နဝ မူလပဒါ နဝ၊
နယာ တတ္ထ စတုက္ကာနိ, ဝါရဘေဒဉ္စ ဒီပယေ။
တတြာယံ ဒီပနာ – ဧတ္ထ ဟိ အဝိဇ္ဇာသင်္ခါရဝိညာဏနာမဆဋ္ဌာယတနဖဿဝေဒနာတဏှာဥပါဒါနပ္ပဘေဒေဟိ အဝိဇ္ဇာဒီဟိ နဝဟိ မူလပဒေဟိ အဝိဇ္ဇာဒိကော, သင်္ခါရာဒိကော, ဝိညာဏာဒိကော, နာမာဒိကော, ဆဋ္ဌာယတနာဒိကော, ဖဿာဒိကော, ဝေဒနာဒိကော, တဏှာဒိကော, ဥပါဒါနာဒိကောတိ ဣမေ နဝ မူလပဒါ နဝ နယာ ဟောန္တိ။
တေသု ယော တာဝ အယံ အဝိဇ္ဇာဒိကော နယော, တတ္ထ ပစ္စယစတုက္ကံ, ဟေတုစတုက္ကံ, သမ္ပယုတ္တစတုက္ကံ, အညမညစတုက္ကန္တိ စတ္တာရိ စတုက္ကာနိ ဟောန္တိ။ ယထာ စေတ္ထ ဧဝံ သေသေသုပီတိ ဧကေကသ္မိံ နယေ စတုန္နံ စတုန္နံ စတုက္ကာနံ ဝသေန ဆတ္တိံသ စတုက္ကာနိ။ တတ္ထ ဧကေကေန စတုက္ကေန စတုန္နံ စတုန္နံ ဝါရာနံ သင်္ဂဟိတတ္တာ စတုန္နမ္ပိ စတုက္ကာနံ ဝသေန ဧကေကသ္မိံ နယေ သောဠသ သောဠသ ဝါရာတိ စတုစတ္တာလီသာဓိကံ ဝါရသတံ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
၁။ ပစ္စယစတုက္ကံ
တတ္ထ ယဒေတံ သဗ္ဗပဌမေ အဝိဇ္ဇာမူလကေ နယေ ပစ္စယစတုက္ကံ, တသ္မိံ ပဌမော နာမရူပဋ္ဌာနေ နာမဿ, သဠာယတနဋ္ဌာနေ ဆဋ္ဌာယတနဿ စ ဝုတ္တတ္တာ အပရိပုဏ္ဏအင်္ဂဒွယယုတ္တော ဒွါဒသင်္ဂိကဝါရော နာမ။ ဒုတိယော နာမရူပဋ္ဌာနေ နာမဿေဝ, သဠာယတနဋ္ဌာနေ စ န ကဿစိ ဝုတ္တတ္တာ အပရိပုဏ္ဏဧကင်္ဂယုတ္တော ဧကာဒသင်္ဂိကဝါရော နာမ။ တတိယော သဠာယတနဋ္ဌာနေ ဆဋ္ဌာယတနဿ ဝုတ္တတ္တာ ပရိပုဏ္ဏဧကင်္ဂယုတ္တော ဒွါဒသင်္ဂိကဝါရော နာမ။ စတုတ္ထော ပန ပရိပုဏ္ဏဒွါဒသင်္ဂိကောယေဝ။
တတ္ထ သိယာ – အယမ္ပိ ဆဋ္ဌာယတနပစ္စယာ ဖဿောတိ ဝုတ္တတ္တာ အပရိပုဏ္ဏေကင်္ဂယုတ္တောယေဝါတိ? န, တဿ အနင်္ဂတ္တာ။ ဖဿောယေဝ ဟေတ္ထ အင်္ဂံ, န ဆဋ္ဌာယတနံ။ တသ္မာ တဿ အနင်္ဂတ္တာ နာယံ အပရိပုဏ္ဏေကင်္ဂယုတ္တောတိ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ဝုတ္တံ – ‘‘ပဌမော သဗ္ဗသင်္ဂါဟိကဋ္ဌေန, ဒုတိယော ပစ္စယဝိသေသဋ္ဌေန, တတိယော ဂဗ္ဘသေယျကသတ္တာနံ ဝသေန, စတုတ္ထော
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၉၁။)ဩပပါတိကသတ္တာနံ ဝသေန ဂဟိတော။ တထာ ပဌမော သဗ္ဗသင်္ဂါဟိကဋ္ဌေန, ဒုတိယော ပစ္စယဝိသေသဋ္ဌေန, တတိယော အပရိပုဏ္ဏာယတနဝသေန, စတုတ္ထော ပရိပုဏ္ဏာယတနဝသေန ဂဟိတော။ တထာ ပဌမော သဗ္ဗသင်္ဂါဟိကဋ္ဌေန, ဒုတိယော မဟာနိဒါနသုတ္တန္တဝသေန (ဒီ။ နိ။ ၂။၉၅ အာဒယော), တတိယော ရူပဘဝဝသေန, စတုတ္ထော ကာမဘဝဝသေန ဂဟိတော’’တိ။
တတ္ထ ပဌမော ဣမေသု ဒုတိယာဒီသု တီသု ဝါရေသု န ကတ္ထစိ န ပဝိသတီတိ သဗ္ဗသင်္ဂါဟိကောတိ ဝုတ္တော။ သေသာနံ ဝိသေသော ပရတော အာဝိဘဝိဿတိ။ တဿာဝိဘာဝတ္ထံ –
ယံ ယတ္ထ အညထာ ဝုတ္တံ, အဝုတ္တဉ္စာပိ ယံ ယဟိံ၊
ယံ ယထာ ပစ္စယော ယဿ, တံ သဗ္ဗမုပလက္ခယေ။
တတြာယံ နယော – အဝိသေသေန တာဝ စတူသုပိ ဧတေသု သုတ္တန္တဘာဇနိယေ ဝိယ သင်္ခါရာတိ အဝတွာ သင်္ခါရောတိ ဝုတ္တံ, တံ ကသ္မာတိ? ဧကစိတ္တက္ခဏိကတ္တာ။ တတြ ဟိ နာနာစိတ္တက္ခဏိကော ပစ္စယာကာရော ဝိဘတ္တော။ ဣဓ ဧကစိတ္တက္ခဏိကော အာရဒ္ဓေါ။ ဧကစိတ္တက္ခဏေ စ ဗဟူ စေတနာ န သန္တီတိ သင်္ခါရာတိ အဝတွာ သင်္ခါရောတိ ဝုတ္တံ။
ပဌမဝါရေ ပနေတ္ထ ဧကစိတ္တက္ခဏပရိယာပန္နဓမ္မသင်္ဂဟဏတော သဗ္ဗဋ္ဌာနသာဓာရဏတော စ ရူပံ ဆဍ္ဍေတွာ ‘‘ဝိညာဏပစ္စယာ နာမ’’န္တေွဝ ဝုတ္တံ။ တဉှိ ဧကစိတ္တက္ခဏပရိယာပန္နံ သဗ္ဗဋ္ဌာနသာဓာရဏဉ္စ, န ကတ္ထစိ ဝိညာဏပ္ပဝတ္တိဋ္ဌာနေ န ပဝတ္တတိ။ ယသ္မာ စ ဧကစိတ္တက္ခဏပရိယာပန္နော ဧကောဝေတ္ထ ဖဿော, တသ္မာ တဿာနုရူပံ ပစ္စယဘူတံ အာယတနံ ဂဏှန္တော သဠာယတနဋ္ဌာနေ ‘‘နာမပစ္စယာ ဆဋ္ဌာယတန’’န္တိ ဧကံ မနာယတနံယေဝ အာဟ။ တဉှိ ဧကဿ အကုသလဖဿဿ အနုရူပံ ပစ္စယဘူတံ။ ကာမဉ္စေတံ သင်္ခါရပစ္စယာ ဝိညာဏန္တိ ဧတ္ထာပိ ဝုတ္တံ, ဟေတုဖလဝိသေသဒဿနတ္ထံ ပန အင်္ဂပုဏ္ဏတ္ထဉ္စ ပုန ဣဓ ဂဟိတံ။ တတြ ဟိ ဧတဿ ဝိသေသေန သင်္ခါရော ဟေတု, အဝိသေသေန နာမံ ဖလံ။ ဣဓ ပနဿ အဝိသေသေန နာမံ ဟေတု, ဝိသေသေန ဖဿော ဖလန္တိ။ သောကာဒယော ပန ယသ္မာ သဗ္ဗေ ဧကစိတ္တက္ခဏေ န သမ္ဘဝန္တိ, သဗ္ဗသ္မိဉ္စ စိတ္တပ္ပဝတ္တိဋ္ဌာနေ စေဝ စိတ္တေ စ န ပဝတ္တန္တိ, တသ္မာ န ဂဟိတာ။ ဇာတိဇရာမရဏာနိ ပန အစိတ္တက္ခဏမတ္တာနိပိ သမာနာနိ စိတ္တက္ခဏေ အန္တောဂဓတ္တာ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၉၂။)အင်္ဂပရိပူရဏတ္ထံ ဂဟိတာနိ။ ဧဝံ တာဝေတ္ထ ‘ယံ အညထာ ဝုတ္တံ။ ယဉ္စ အဝုတ္တံ’ တံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
ယံ ပနေတ္ထ ဣတော ပရေသု ဝါရေသု ဝုတ္တံ, တဿတ္ထော ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယသ္မိံ ယသ္မိံ ပန ဝါရေ ယော ယော ဝိသေသော အာဂတော, တံ တံ တတ္ထ တတ္ထေဝ ပကာသယိဿာမ။
‘ယံ ယထာ ပစ္စယော ယဿာ’တိ ဧတ္ထ ပန သင်္ခါရဿ အဝိဇ္ဇာ သမ္ပယုတ္တဓမ္မသာဓာရဏေဟိ သဟဇာတအညမညနိဿယသမ္ပယုတ္တအတ္ထိအဝိဂတပစ္စယေဟိ ဆဟိ ဟေတုပစ္စယေန စာတိ သတ္တဓာ ပစ္စယော။ တတ္ထ ယသ္မာ ပရတော ဟေတုစတုက္ကာဒီနိ တီဏိ စတုက္ကာနိ အဝိဂတသမ္ပယုတ္တအညမညပစ္စယဝသေန ဝုတ္တာနိ, တသ္မာ ဣဓ တာနိ အပနေတွာ အဝသေသာနံ ဝသေန အဝိဇ္ဇာ သင်္ခါရဿ စတုဓာ ပစ္စယောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။
သင်္ခါရော ဝိညာဏဿ သာဓာရဏေဟိ ဆဟိ, ကမ္မာဟာရပစ္စယေဟိ စာတိ အဋ္ဌဓာ ပစ္စယော။ ဣဓ ပန တေယေဝ တယော အပနေတွာ ပဉ္စဓာ။ ဝိညာဏံ နာမဿ သာဓာရဏေဟိ ဆဟိ, ဣန္ဒြိယာဟာရာဓိပတီဟိ စာတိ နဝဓာ။ ဣဓ ပန တယော အပနေတွာ ဆဓာ။ နာမံ ဆဋ္ဌာယတနဿ သာဓာရဏေဟိ ဆဟိ။ ကိဉ္စိ ပနေတ္ထ အဓိပတိပစ္စယေန, ကိဉ္စိ အာဟာရပစ္စယာဒီဟီတိ အနေကဓာ။ ဣဓ ပန တေယေဝ တယော အပနေတွာ တိဓာ စတုဓာ ပဉ္စဓာ ဝါ။ ဆဋ္ဌာယတနံ ဖဿဿ ယထာ ဝိညာဏံ နာမဿ။ ဧဝံ ဖဿော ဝေဒနာယ သာဓာရဏေဟိ ဆဟိ အာဟာရပစ္စယေန စာတိ သတ္တဓာ။ ဣဓ ပန တေယေဝ တယော အပနေတွာ စတုဓာ။ ဝေဒနာ တဏှာယ သာဓာရဏေဟိ ဆဟိ ဈာနိန္ဒြိယပစ္စယေဟိ စာတိ အဋ္ဌဓာ။ ဣဓ ပန တေယေဝ တယော အပနေတွာ ပဉ္စဓာ။ တဏှာ ဥပါဒါနဿ, ယထာ အဝိဇ္ဇာ သင်္ခါရဿ။ ဧဝံ ဥပါဒါနံ ဘဝဿ သာဓာရဏေဟိ ဆဟိ မဂ္ဂပစ္စယေန စာတိ သတ္တဓာ။ ဣဓ ပန တေယေဝ တယော အပနေတွာ စတုဓာ။ ဘဝေါ ဇာတိယာ, ယသ္မာ ဇာတီတိ ဣဓ သင်္ခတလက္ခဏံ အဓိပ္ပေတံ, တသ္မာ ပရိယာယေန ဥပနိဿယပစ္စယေနေဝ ပစ္စယော။ တထာ ဇာတိ ဇရာမရဏဿာတိ။
ယေ ပန ဧဝံ ဝဒန္တိ – ‘‘ဣမသ္မိံ စတုက္ကေ သဗ္ဗေသမ္ပိ သင်္ခါရာဒီနံ အဝိဇ္ဇာဒယော သဟဇာတပစ္စယေန ပစ္စယာ ဟောန္တိ။ သဟဇာတပစ္စယဝသေနေဝ ဟိ ပဌမဝါရော အာရဒ္ဓေါ’’တိ, တေ ဘဝါဒီနံ တထာ အဘာဝံ သေသပစ္စယာနဉ္စ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၉၃။)သမ္ဘဝံ ဒဿေတွာ ပဋိက္ခိပိတဗ္ဗာ။ န ဟိ ဘဝေါ ဇာတိယာ သဟဇာတပစ္စယော ဟောတိ, န ဇာတိ ဇရာမရဏဿ။ ယေ စေတေသံ သင်္ခရာဒီနံ အဝသေသာ ပစ္စယာ ဝုတ္တာ, တေပိ သမ္ဘဝန္တိယေဝ။ တသ္မာ န သက္ကာ ဆဍ္ဍေတုန္တိ။ ဧဝံ တာဝ ပဌမဝါရေ ယံ ယတ္ထ အညထာ ဝုတ္တံ, အဝုတ္တဉ္စာပိ ယံ ယဟိံ, ယဉ္စ ယထာ ယဿ ပစ္စယော ဟောတိ, တံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဒုတိယဝါရာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။
အယံ ပန ဝိသေသော – ဒုတိယဝါရေ ‘‘နာမပစ္စယာ ဖဿော’’တိ ဝတွာ သဠာယတနဋ္ဌာနေ န ကိဉ္စိ ဝုတ္တံ, တံ ကိမတ္ထန္တိ? ပစ္စယဝိသေသဒဿနတ္ထဉ္စေဝ မဟာနိဒါနဒေသနာသင်္ဂဟတ္ထဉ္စ။ ဖဿဿ ဟိ န ကေဝလဉ္စ ဆဋ္ဌာယတနမေဝ ပစ္စယော, ဝေဒနာက္ခန္ဓာဒယော ပန တယော ခန္ဓာပိ ပစ္စယာယေဝ။ မဟာနိဒါနသုတ္တန္တေ စဿ ‘‘အတ္ထိ ဣဒပ္ပစ္စယာ ဖဿောတိ ဣတိ ပုဋ္ဌေန သတာ, အာနန္ဒ, အတ္ထီတိဿ ဝစနီယံ။ ကိံ ပစ္စယာ ဖဿောတိ? ဣတိ စေ ဝဒေယျ, နာမပစ္စယာ ဖဿောတိ ဣစ္စဿ ဝစနီယ’’န္တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၉၆)။ ဧဝံ သဠာယတနံ ဆဍ္ဍေတွာ ဧကာဒသင်္ဂိကော ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒေါ ဝုတ္တော။ တသ္မာ ဣမဿ ပစ္စယဝိသေသဿ ဒဿနတ္ထံ ဣမိဿာ စ မဟာနိဒါနသုတ္တန္တဒေသနာယ ပရိဂ္ဂဟတ္ထံ ဒုတိယဝါရေ ‘‘နာမပစ္စယာ ဖဿော’’တိ ဝတွာ သဠာယတနဋ္ဌာနေ န ကိဉ္စိ ဝုတ္တန္တိ။ ဧသ တာဝ ဒုတိယဝါရေ ဝိသေသော။
တတိယဝါရေ ပန ‘‘ဝိညာဏပစ္စယာ နာမရူပ’’န္တိ သုတ္တန္တဘာဇနီယေ အာဂတမေဝ စတုတ္ထမင်္ဂံ ဝုတ္တံ, တံ ဧကစိတ္တက္ခဏိကတ္တာ ပစ္စယာကာရဿ ဣဓ အယုတ္တန္တိ စေ? တံ နာယုတ္တံ။ ကသ္မာ? သကက္ခဏေ ပစ္စယဘာဝတော။ သစေပိ ဟိ တတ္ထ ရူပံ စိတ္တက္ခဏတော ဥဒ္ဓံ တိဋ္ဌတိ, တထာပိဿ တံ ဝိညာဏံ သကက္ခဏေ ပစ္စယော ဟောတိ။ ကထံ? ပုရေဇာတဿ တာဝ စိတ္တသမုဋ္ဌာနဿ အညဿ ဝါ ပစ္ဆာဇာတပစ္စယေန။ ဝုတ္တဉ္စေတံ ‘‘ပစ္ဆာဇာတာ စိတ္တစေတသိကာ ဓမ္မာ ပုရေဇာတဿ ဣမဿ ကာယဿ ပစ္ဆာဇာတပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၁။၁၁)။ သဟဇာတဿ ပန စိတ္တသမုဋ္ဌာနဿ နိဿယပစ္စယေန ပစ္စယော။ ယထာဟ ‘‘စိတ္တစေတသိကာ ဓမ္မာ စိတ္တသမုဋ္ဌာနာနံ ရူပါနံ နိဿယပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၁။၈)။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၉၄။)ယဒိ ဧဝံ, ပုရိမဝါရေသု ကသ္မာ ဧဝံ န ဝုတ္တန္တိ? ရူပပ္ပဝတ္တိဒေသံ သန္ဓာယ ဒေသိတတ္တာ။ အယဉှိ ပစ္စယာကာရော ရူပပ္ပဝတ္တိဒေသေ ကာမဘဝေ ဂဗ္ဘသေယျကာနဉ္စေဝ အပရိပုဏ္ဏာယတနဩပပါတိကာနဉ္စ ရူပါဝစရဒေဝါနဉ္စ ဝသေန ဒေသိတော။ တေနေဝေတ္ထ ‘‘နာမရူပပစ္စယာ သဠာယတန’’န္တိ အဝတွာ ဆဋ္ဌာယတနန္တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ နာမံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယမေဝ။ ရူပံ ပန ဟဒယရူပံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တံ ပနေတဿ ဆဋ္ဌာယတနဿ နိဿယပစ္စယေန စေဝ ပုရေဇာတပစ္စယေန စာတိ ဒွိဓာ ပစ္စယော ဟောတီတိ ဧသ တတိယဝါရေ ဝိသေသော။
စတုတ္ထဝါရော ပန ယောနိဝသေန ဩပပါတိကာနံ, အာယတနဝသေန ပရိပုဏ္ဏာယတနာနံ, ဘဝဝသေန ကာမာဝစရသတ္တာနံ ဝသေန ဝုတ္တော။ တေနေဝေတ္ထ ‘‘နာမရူပပစ္စယာ သဠာယတန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ နာမံ ဆဋ္ဌာယတနဿ သဟဇာတာဒီဟိ, စက္ခာယတနာဒီနံ ပစ္ဆာဇာတပစ္စယေန။ ရူပေ ဟဒယရူပံ ဆဋ္ဌာယတနဿ နိဿယပစ္စယပုရေဇာတပစ္စယေဟိ, စတ္တာရိ မဟာဘူတာနိ စက္ခာယတနာဒီနံ သဟဇာတနိဿယအတ္ထိအဝိဂတေဟိ။ ယသ္မာ ပနေသ ဧကစိတ္တက္ခဏိကော ပစ္စယာကာရော, တသ္မာ ဧတ္ထ သဠာယတနပစ္စယာတိ အဝတွာ ‘‘ဆဋ္ဌာယတနပစ္စယာ ဖဿော’’တိ ဝုတ္တောတိ အယံ စတုတ္ထဝါရေ ဝိသေသော။
ဧဝမေတေသံ နာနာကရဏံ ဉတွာ ပုန သဗ္ဗေသွေဝ တေသု ဝိသေသေန ပဌမကာ ဒွေ ဝါရာ အရူပဘဝေ ပစ္စယာကာရဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အရူပဘဝသ္မိဉှိ ရူပေန အသမ္မိဿာနိ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒင်္ဂါနိ ပဝတ္တန္တိ။ တတိယော ရူပဘဝေ ပစ္စယာကာရဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တော။ ရူပဘဝသ္မိဉှိ သတိပိ ရူပသမ္မိဿတ္တေ သဠာယတနံ န ပဝတ္တတိ။ စတုတ္ထော ကာမဘဝေ ပစ္စယာကာရဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တော။ ကာမဘဝသ္မိဉှိ သကလံ သဠာယတနံ ပဝတ္တတိ။ တတိယော ဝါ ရူပဘဝေ စေဝ ကာမဘဝေ စ အပရိပုဏ္ဏာယတနာနံ အကုသလပ္ပဝတ္တိက္ခဏံ သန္ဓာယ ဝုတ္တော။ စတုတ္ထော ဝါ ကာမဘဝေ ပရိပုဏ္ဏာယတနာနံ။ ပဌမော ဝါ သဗ္ဗတ္ထဂါမိတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တော။ သော ဟိ န ကတ္ထစိ စိတ္တပ္ပဝတ္တိဒေသေ န ပဝတ္တတိ။ ဒုတိယော ပစ္စယဝိသေသံ သန္ဓာယ ဝုတ္တော။ ဧကာဒသင်္ဂိကတ္တဉှေတ္ထ ဖဿဿ စ နာမပစ္စယတ္တံ ပစ္စယဝိသေသော။ တတိယော ပုရိမယောနိဒွယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တော။ ပုရိမာသု ဟိ ဒွီသု ယောနီသု သော သမ္ဘဝတိ, တတ္ထ သဒါ သဠာယတနဿ အသမ္ဘဝတော။ စတုတ္ထော ပစ္ဆိမယောနိဒွယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တော။ ပစ္ဆိမာသု ဟိ သော ဒွီသု ယောနီသု သမ္ဘဝတိ, တတ္ထ သဒါ သဠာယတနဿ သမ္ဘဝတောတိ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၉၅။)ဧတ္တာဝတာ စ ယံ ဝုတ္တံ စတူသုပိ ဝါရေသု –
ယံ ယတ္ထ အညထာ ဝုတ္တံ, အဝုတ္တဉ္စာပိ ယံ ယဟိံ၊
ယံ ယထာ ပစ္စယော ယဿ, တံ သဗ္ဗမုပလက္ခယေတိ။
ဂါထာယ အတ္ထဒီပနာ ကတာ ဟောတိ။
ဧတေနေဝါနုသာရေန, သဗ္ဗမေတံ နယံ ဣတော၊
ဝိသေသော ယော စ တံ ဇညာ, စတုက္ကေသု ပရေသုပိ။
၂။ ဟေတုစတုက္ကံ
֍ ဋီ ၂၄၄။ တတ္ထ ယော တာဝ ဣဓ ဝုတ္တော နယော, သော သဗ္ဗတ္ထ ပါကဋောယေဝ။ ဝိသေသော ပန ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗော – ဟေတုစတုက္ကေ တာဝ အဝိဇ္ဇာ ဟေတု အဿာတိ အဝိဇ္ဇာဟေတုကော။ အဝိဇ္ဇာ အဿ သဟဝတ္တနတော ယာဝဘင်္ဂါ ပဝတ္တိကာ ဂမိကာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ‘‘အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ’’တိ စ ဧတ္တာဝတာ သဟဇာတာဒိပစ္စယဝသေန သာဓာရဏတော သင်္ခါရဿ အဝိဇ္ဇာ ပစ္စယောတိ ဒဿေတွာ, ပုန ‘‘အဝိဇ္ဇာဟေတုကော’’တိ ဧတေနေဝ ဝိသေသတော အဝိဂတပစ္စယတာ ဒဿိတာ။ သင်္ခါရပစ္စယာ ဝိညာဏံ သင်္ခါရဟေတုကန္တိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။
ကသ္မာ ပန ဘဝါဒီသု ဟေတုကဂ္ဂဟဏံ န ကတန္တိ? အဝိဂတပစ္စယနိယမာဘာဝတော အဘာဝတော စ အဝိဂတပစ္စယဿ။ ‘‘တတ္ထ ကတမော ဥပါဒါနပစ္စယာ ဘဝေါ? ဌပေတွာ ဥပါဒါနံ ဝေဒနာက္ခန္ဓော သညာက္ခန္ဓော သင်္ခါရက္ခန္ဓော ဝိညာဏက္ခန္ဓော – အယံ ဝုစ္စတိ ဥပါဒါနပစ္စယာ ဘဝေါ’’တိ ဝစနတော ဥပါဒါနပစ္စယာ စတုန္နံ ခန္ဓာနံ ဣဓ ဘဝေါတိ နာမံ။ သင်္ခါရက္ခန္ဓေ စ ‘‘ဇာတိ ဒွီဟိ ခန္ဓေဟိ သင်္ဂဟိတာ’’တိအာဒိဝစနတော (ဓာတု။ ၇၁) ဇာတိဇရာမရဏာနိ အန္တောဂဓာနိ။
တတ္ထ ယာဝ ဥပါဒါနံ တာဝ ဇာတိဇရာမရဏာနံ အနုပလဗ္ဘနတော ဥပါဒါနံ ဘဝဿ န နိယမတော အဝိဂတပစ္စယော ဟောတိ။ ‘‘ယာ တေသံ တေသံ ဓမ္မာနံ ဇာတီ’’တိ အာဒိဝစနတော သင်္ခတလက္ခဏေသု ဇာတိယာ ဇရာမရဏသင်္ခါတဿ ဘဝဿ ဇာတိက္ခဏမတ္တေယေဝ အဘာဝတော အဝိဂတပစ္စယဘာဝေါ န သမ္ဘဝတိ။ တထာ ဇာတိယာ ဇရာမရဏက္ခဏေ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၉၆။)အဘာဝတော။ ဥပနိဿယပစ္စယေနေဝ ပန ဘဝေါ ဇာတိယာ။ ဇာတိ ဇရာမရဏဿ ပစ္စယောတိ သဗ္ဗထာပိ အဝိဂတပစ္စယနိယမာဘာဝတော အဘာဝတော စ အဝိဂတပစ္စယဿ ဘဝါဒီသု ဟေတုကဂ္ဂဟဏံ န ကတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
ကေစိ ပနာဟု – ‘‘ဘဝေါ ဒုဝိဓေနာ’’တိ ဝစနတော ဥပပတ္တိမိဿကော ဘဝေါ, န စ ဥပပတ္တိဘဝဿ ဥပါဒါနံ အဝိဂတပစ္စယော ဟောတီတိ ‘‘ဥပါဒါနပစ္စယာ ဘဝေါ ဥပါဒါနဟေတုကော’’တိ အဝတွာ ‘‘ဥပါဒါနပစ္စယာ ဘဝေါ’’တိ ဝုတ္တော။ ဣဓ ပစ္ဆိန္နတ္တာ ပရတောပိ န ဝုတ္တန္တိ။ တံ ဣဓ ဥပပတ္တိမိဿကဿ ဘဝဿ အနဓိပ္ပေတတ္တာ အယုတ္တံ။ အရူပက္ခန္ဓာ ဟိ ဣဓ ဘဝေါတိ အာဂတာ။
ဘဝပစ္စယာ ဇာတီတိ ဧတ္ထ စ ဌပေတွာ ဇာတိဇရာမရဏာနိ အဝသေသော ဘဝေါ ဇာတိယာ ပစ္စယောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ကသ္မာ? ဇာတိအာဒီနံ ဇာတိယာ အပ္ပစ္စယတ္တာ။ ယဒိ ဧဝံ, ဌပေတွာ ဇာတိဇရာမရဏာနိ ဘဝေါ ဇာတိယာ ပစ္စယောတိ ဝတ္တဗ္ဗောတိ? အာမ ဝတ္တဗ္ဗော, ဝတ္တဗ္ဗပဒေသာဘာဝတော ပန န ဝုတ္တော။ ဒသမင်္ဂနိဒ္ဒေသေ ဟိ ဥပါဒါနပစ္စယသမ္ဘူတော ဘဝေါ ဝတ္တဗ္ဗော။ ဧကာဒသမင်္ဂနိဒ္ဒေသေ ဇာတိ ဝတ္တဗ္ဗာ။ ယော ပန ဘဝေါ ဇာတိယာ ပစ္စယော, တဿ ဝတ္တဗ္ဗပဒေသော နတ္ထီတိ ဝတ္တဗ္ဗပဒေသာဘာဝတော န ဝုတ္တော။ အဝုတ္တောပိ ပန ယုတ္တိတော ဂဟေတဗ္ဗောတိ။ ဝိညာဏပစ္စယာ နာမရူပန္တိအာဒီသု စ ဝိညာဏာဒီနံ အဝိဂတပစ္စယဘာဝသမ္ဘဝတော ဝိညာဏဟေတုကာဒိဝစနံ ကတန္တိ ဧသ ဟေတုစတုက္ကေ ဝိသေသော။
၃။ သမ္ပယုတ္တစတုက္ကံ
֍ ဋီ ၂၄၅။ သမ္ပယုတ္တစတုက္ကေပိ အဝိဇ္ဇာပစ္စယာတိ ဧတ္တာဝတာ သဟဇာတာဒိပစ္စယဝသေန သင်္ခါရဿ အဝိဇ္ဇာပစ္စယတံ ဒဿေတွာ ပုန ‘‘အဝိဇ္ဇာသမ္ပယုတ္တော’’တိ သမ္ပယုတ္တပစ္စယတာ ဒဿိတာ။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ယသ္မာ ပန အရူပီနံ ဓမ္မာနံ ရူပဓမ္မေဟိ သမ္ပယောဂေါ နတ္ထိ, တသ္မာ ဝိညာဏပစ္စယာ နာမရူပန္တိအာဒီသု တတိယစတုတ္ထဝါရပဒေသု ‘‘ဝိညာဏသမ္ပယုတ္တံ နာမ’’န္တိအာဒိနာ နယေန ယံ လဗ္ဘတိ, တဒေဝ ဂဟိတန္တိ ဧသ သမ္ပယုတ္တစတုက္ကေ ဝိသေသော။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၉၇။)၄။ အညမညစတုက္ကံ
֍ ဋီ ၂၄၆။ အညမညစတုက္ကေပိ အဝိဇ္ဇာပစ္စယာတိ သဟဇာတာဒိပစ္စယဝသေန သင်္ခါရဿ အဝိဇ္ဇာပစ္စယတံ ဒဿေတွာ ‘‘သင်္ခါရပစ္စယာပိ အဝိဇ္ဇာ’’တိ အညမညပစ္စယတာ ဒဿိတာ။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ယသ္မာ ပန ဘဝေါ နိပ္ပဒေသော, ဥပါဒါနံ သပ္ပဒေသံ, သပ္ပဒေသဓမ္မော စ နိပ္ပဒေသဓမ္မဿ ပစ္စယော ဟောတိ, န နိပ္ပဒေသဓမ္မော သပ္ပဒေသဓမ္မဿ, တသ္မာ ဧတ္ထ ‘‘ဘဝပစ္စယာပိ ဥပါဒါန’’န္တိ န ဝုတ္တံ၊ ဟေဋ္ဌာ ဝါ ဒေသနာယ ပစ္ဆိန္နတ္တာ ဧဝံ န ဝုတ္တံ။ ယသ္မာ စ နာမရူပပစ္စယာ သဠာယတနံ အတ္ထိ, သဠာယတနပစ္စယာ ဧကစိတ္တက္ခဏေ နာမရူပံ နတ္ထိ, ယဿ သဠာယတနံ အညမညပစ္စယော ဘဝေယျ, တသ္မာ စတုတ္ထဝါရေ ‘‘ဆဋ္ဌာယတနပစ္စယာပိ နာမရူပ’’န္တိ ယံ လဗ္ဘတိ တဒေဝ ဂဟိတန္တိ ဧသ အညမညစတုက္ကေ ဝိသေသော။
အဝိဇ္ဇာမူလကနယမာတိကာ။
သင်္ခါရာဒိမူလကနယမာတိကာ
֍ ဋီ ၂၄၇။ ဣဒါနိ သင်္ခါရပစ္စယာ အဝိဇ္ဇာတိ သင်္ခါရမူလကနယော အာရဒ္ဓေါ။ တတ္ထာပိ ယထာ အဝိဇ္ဇာမူလကေ ဧဝံ စတ္တာရိ စတုက္ကာနိ သောဠသ စ ဝါရာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ပဌမစတုက္ကေ ပန ပဌမဝါရမေဝ ဒဿေတွာ ဒေသနာ သံခိတ္တာ။ ယထာ စေတ္ထ ဧဝံ ဝိညာဏမူလကာဒီသုပိ။ တတ္ထ သဗ္ဗေသွေဝ တေသု သင်္ခါရမူလကာဒီသု အဋ္ဌသု နယေသု ‘‘သင်္ခါရပစ္စယာ အဝိဇ္ဇာ’’တိအာဒိနာ နယေန သဟဇာတာဒိပစ္စယဝသေန အဝိဇ္ဇာယ သင်္ခါရာဒိပစ္စယတံ ဒဿေတွာ ပုန ‘‘အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ’’တိအာဒိနာ နယေန ဧကစိတ္တက္ခဏေပိ ပစ္စယာကာရစက္ကဿ ပဝတ္တိ ဒဿိတာ။
ကသ္မာ ပန ဘဝမူလကာ ဇာတိဇရာမရဏမူလကာ ဝါ နယာ န ဝုတ္တာ? ကိံ ဘဝပစ္စယာ အဝိဇ္ဇာ န ဟောတီတိ? နော န ဟောတိ။ ‘‘သင်္ခါရပစ္စယာ အဝိဇ္ဇာ’’တိ ဧဝမာဒီသု ပန ဝုစ္စမာနေသု န ကောစိ ဘဝပရိယာပန္နော ဓမ္မော အဝိဇ္ဇာယ ပစ္စယော န ဝုတ္တော။ တသ္မာ အပုဗ္ဗဿ အညဿ အဝိဇ္ဇာပစ္စယဿ ဝတ္တဗ္ဗဿ အဘာဝတော ဘဝမူလကော နယော န ဝုတ္တော။ ဘဝဂ္ဂဟဏေန စ အဝိဇ္ဇာပိ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆတိ။ တသ္မာ ‘‘ဘဝပစ္စယာ အဝိဇ္ဇာ’’တိ ဝုစ္စမာနေ ‘‘အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ အဝိဇ္ဇာ’’တိပိ ဝုတ္တံ သိယာ။ န စ ဧကစိတ္တက္ခဏေ အဝိဇ္ဇာ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၉၈။)အဝိဇ္ဇာယ ပစ္စယော နာမ ဟောတိ။ တတ္ထ ပစ္ဆိန္နတ္တာဝ ဇာတိဇရာမရဏမူလကာပိ နယာ န ဂဟိတာ။ အပိစ ဘဝေ ဇာတိဇရာမရဏာနိပိ အန္တောဂဓာနိ။ န စေတာနိ ဧကစိတ္တက္ခဏေ အဝိဇ္ဇာယ ပစ္စယာ ဟောန္တီတိ ဘဝမူလကာ ဇာတိဇရာမရဏမူလကာ ဝါ နယာ န ဝုတ္တာတိ။
မာတိကာဝဏ္ဏနာ။
အကုသလနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ
၂၄၈-၂၄၉။ ဣဒါနိ ယထာ ဟေဋ္ဌာ စိတ္တုပ္ပါဒကဏ္ဍေ ကုသလတ္တိကံ အာဒိံ ကတွာ နိက္ခိတ္တမာတိကာယ ပဋိပါဋိယာ ပဌမံ ကုသလံ ဘာဇိတံ, တထာ ဣဓ မာတိကာယ အနိက္ခိတ္တတ္တာ ပဌမံ ကုသလံ အနာမသိတွာ ‘‘အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရော’’တိ အကုသလဓမ္မဝသေန မာတိကာယ နိက္ခိတ္တတ္တာ နိက္ခေပပဋိပါဋိယာဝ အဝိဇ္ဇာဒီနိ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒင်္ဂါနိ ဘာဇေတွာ ဒဿေတုံ ကတမေ ဓမ္မာ အကုသလာတိအာဒိမာဟ။ တဿတ္ထော ဟေဋ္ဌာ စိတ္တုပ္ပါဒကဏ္ဍေ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၃၆၅) ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယသ္မာ ပန ဧကစိတ္တက္ခဏေ တဏှာယ စ ကာမုပါဒါနဿ စ သမ္ဘဝေါ နတ္ထိ, တသ္မာ ယံ ဧတ္ထ တဏှာပစ္စယာ ဥပါဒါနံ လဗ္ဘတိ, တဒေဝ ဒဿေတုံ ဒိဋ္ဌိ ဒိဋ္ဌိဂတန္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။
ဘဝနိဒ္ဒေသေ စ ယသ္မာ ဥပါဒါနံ သင်္ခါရက္ခန္ဓေ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆတိ, တသ္မာ ‘‘ဌပေတွာ ဥပါဒါနံ ဝေဒနာက္ခန္ဓော သညာက္ခန္ဓော သင်္ခါရက္ခန္ဓော ဝိညာဏက္ခန္ဓော’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧဝဉှိ ဝုစ္စမာနေ ဥပါဒါနဿ ဥပါဒါနပစ္စယတ္တံ အာပဇ္ဇေယျ။ န စ တဒေဝ တဿ ပစ္စယော ဟောတိ။ ဇာတိအာဒိနိဒ္ဒေသေသု ယသ္မာ ဧတေ အရူပဓမ္မာနံ ဇာတိအာဒယော, တသ္မာ ‘‘ခဏ္ဍိစ္စံ, ပါလိစ္စံ, ဝလိတ္တစတာ, စုတိ, စဝနတာ’’တိ န ဝုတ္တံ။
֍ ဋီ ၂၅၀။ ဧဝံ ပဌမဝါရံ နိဋ္ဌပေတွာ ပုန ဒုတိယဝါရေ ယသ္မိံ သမယေ ပဌမဝါရေန ပစ္စယာကာရော ဒဿိတော, တသ္မိံယေဝ သမယေ အပရေနပိ နယေန ပစ္စယာကာရံ ဒဿေတုံ ဝိသုံ သမယဝဝတ္ထာနဝါရံ အဝတွာ တသ္မိံ သမယေ အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရောတိအာဒိနာဝ နယေန ဒေသနာ ကတာ။ တတ္ထ ဌပေတွာ ဖဿန္တိ ဣဒံ ယသ္မာ ဖဿောပိ နာမပရိယာပန္နော, တသ္မာ ဖဿဿ နာမတော နီဟရဏတ္ထံ ဝုတ္တံ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၉၉။)֍ ဋီ ၂၅၂။ တတိယဝါရေ ယဿ စိတ္တသမုဋ္ဌာနရူပဿ ဝိညာဏံ ပစ္စယော, တသ္မိံ ပဝတ္တမာနေ ယသ္မာ တေနုပတ္ထဒ္ဓါနံ စက္ခာယတနာဒီနံ ဥပစိတတ္တံ ပညာယတိ, တသ္မာ စက္ခာယတနဿ ဥပစယောတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယသ္မာ စ ကမ္မဇရူပဿပိ တသ္မိံ သမယေ ဝတ္တမာနဿ ဝိညာဏံ ပစ္ဆာဇာတပစ္စယေန ပစ္စယော ဟောတိ, တသ္မာပိ ဧဝံ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ကိဉ္စာပိ ကမ္မဇံ စိတ္တသမုဋ္ဌာနန္တိ ဒွေဝ သန္တတိယော ဂဟိတာ, ဣတရာပိ ပန ဒွေ သန္တတိယော ဂဟေတဗ္ဗာ။ တာသမ္ပိ ဟိ ဝိညာဏံ ပစ္စယော ဟောတိယေဝ။
֍ ဋီ ၂၅၄။ စတုတ္ထဝါရေ ပန ယသ္မာ ဧကစိတ္တက္ခဏေပိ မဟာဘူတရူပပစ္စယာ စက္ခာယတနာဒီနိ, ဟဒယရူပပစ္စယာ ဆဋ္ဌာယတနံ, နာမပစ္စယာ စ ပစ္ဆာဇာတသဟဇာတာဒိဝသေန ယထာနုရူပံ သဗ္ဗာနိပိ ပဝတ္တန္တိ, တသ္မာ တတ္ထ ကတမံ နာမရူပပစ္စယာ သဠာယတနံ? စက္ခာယတနန္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။
֍ ဋီ ၂၅၆။ ဒုတိယစတုက္ကေ သဗ္ဗံ ဥတ္တာနမေဝ။
֍ ဋီ ၂၆၄။ တတိယစတုက္ကေ ယဿ သမ္ပယုတ္တပစ္စယဘာဝေါ န ဟောတိ, ယဿ စ ဟောတိ, တံ ဝိသုံ ဝိသုံ ဒဿေတုံ ဣဒံ ဝုစ္စတိ ဝိညာဏပစ္စယာ နာမရူပံ ဝိညာဏသမ္ပယုတ္တံ နာမန္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။
֍ ဋီ ၂၇၂။ စတုတ္ထစတုက္ကေ ဖဿပစ္စယာ နာမနိဒ္ဒေသေ ကိဉ္စာပိ ‘‘ဌပေတွာ ဖဿံ ဝေဒနာက္ခန္ဓော…ပေ… ဝိညာဏက္ခန္ဓော – ဣဒံ ဝုစ္စတိ ဖဿပစ္စယာ နာမ’’န္တိ န ဝုတ္တံ, တထာပိ အနန္တရာတီတပဒနိဒ္ဒေသေ ‘‘ဌပေတွာ ဖဿံ ဝေဒနာက္ခန္ဓော…ပေ… ဝိညာဏက္ခန္ဓော’’တိ ဝုတ္တတ္တာ အဝုတ္တမ္ပိ တံ ဝုတ္တမေဝ ဟောတိ။ ယဒေဝ ဟိ နာမံ ဖဿဿ ပစ္စယော, ဖဿောပိ တဿေဝ ပစ္စယောတိ။
ယထာ စာယံ စတုစတုက္ကော သောဠသဝါရပ္ပဘေဒေါ အဝိဇ္ဇာမူလကော ပဌမနယော ဧတသ္မိံ ပဌမာကုသလစိတ္တေ ပကာသိတော, ဧဝံ သင်္ခါရမူလကာဒယော အဋ္ဌ နယာပိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ပါဠိ ပန သံခိတ္တာ။ ဧဝမေဝ တသ္မိံ ပဌမာကုသလစိတ္တေယေဝ နဝ နယာ, ဆတ္တိံသ စတုက္ကာနိ, စတုစတ္တာလီသာဓိကဉ္စ ဝါရသတံ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
֍ ဋီ ၂၈၀။ ဣဒါနိ ဣမိနာဝ နယေန သေသာကုသလစိတ္တေသုပိ ပစ္စယာကာရံ ဒဿေတုံ ကတမေ ဓမ္မာ အကုသလာတိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ ယသ္မာ ဒိဋ္ဌိဝိပ္ပယုတ္တေသု တဏှာပစ္စယာ ဥပါဒါနံ နတ္ထိ, တသ္မာ ဥပါဒါနဋ္ဌာနေ ဥပါဒါနံ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၀၀။)ဝိယ ဒဠှနိပါတိနာ အဓိမောက္ခေန ပဒံ ပူရိတံ။ ဒေါမနဿသဟဂတေသု စ ယသ္မာ ဝေဒနာပစ္စယာ တဏှာပိ နတ္ထိ, တသ္မာ တဏှာဋ္ဌာနေ တဏှာ ဝိယ ဗလဝကိလေသေန ပဋိဃေန ပဒံ ပူရိတံ။ ဥပါဒါနဋ္ဌာနေ အဓိမောက္ခေနေဝ။ ဝိစိကိစ္ဆာသမ္ပယုတ္တေ ပန ယသ္မာ သန္နိဋ္ဌာနာဘာဝတော အဓိမောက္ခောပိ နတ္ထိ, တသ္မာ တဏှာဋ္ဌာနေ ဗလဝကိလေသဘူတာယ ဝိစိကိစ္ဆာယ ပဒံ ပူရိတံ။ ဥပါဒါနဋ္ဌာနံ ပရိဟီနမေဝ။ ဥဒ္ဓစ္စသမ္ပယုတ္တေ ပန ယသ္မာ အဓိမောက္ခော အတ္ထိ, တသ္မာ တဏှာဋ္ဌာနေ ဗလဝကိလေသေန ဥဒ္ဓစ္စေန ပဒံ ပူရိတံ။ ဥပါဒါနဋ္ဌာနေ အဓိမောက္ခေနေဝ။ သဗ္ဗတ္ထေဝ စ ဝိသေသမတ္တံ ဒဿေတွာ ပါဠိ သံခိတ္တာ။ ယော စာယံ ဝိသေသော ဒဿိတော, တတ္ထ ကေဝလံ အဓိမောက္ခနိဒ္ဒေသောဝ အပုဗ္ဗော။ သေသံ ဟေဋ္ဌာ အာဂတမေဝ။
အဓိမောက္ခနိဒ္ဒေသေ ပန အဓိမုစ္စနဝသေန အဓိမောက္ခော။ အဓိမုစ္စတိ ဝါ တေန အာရမ္မဏေ စိတ္တံ နိဗ္ဗိစိကိစ္ဆတာယ သန္နိဋ္ဌာနံ ဂစ္ဆတီတိ အဓိမောက္ခော။ အဓိမုစ္စနာကာရော အဓိမုစ္စနာ။ တဿ စိတ္တဿ, တသ္မိံ ဝါ အာရမ္မဏေ အဓိမုတ္တတ္တာတိ တဒဓိမုတ္တတာ။ သဗ္ဗစိတ္တေသု စ ပဌမစိတ္တေ ဝုတ္တနယေနေဝ နယစတုက္ကဝါရပ္ပဘေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ကေဝလဉှိ ဝိစိကိစ္ဆာသမ္ပယုတ္တေ ဥပါဒါနမူလကဿ နယဿ အဘာဝါ အဋ္ဌ နယာ, ဒွတ္တိံသ စတုက္ကာနိ, အဋ္ဌဝီသာဓိကဉ္စ ဝါရသတံ ဟောတီတိ။
အကုသလနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ။
ကုသလနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၉၂။ ဣဒါနိ ဣမိနာဝ နယေန ကုသလစိတ္တာဒီသုပိ ပစ္စယာကာရံ ဒဿေတုံ ကတမေ ဓမ္မာ ကုသလာတိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ ယထာ ပန အကုသလေ ပဌမံ မာတိကံ နိက္ခိပိတွာ ပစ္ဆာ နိဒ္ဒေသော ကတော, န တထာ ဣဓ။ ကသ္မာ? အပ္ပနာဝါရေ နာနတ္တသမ္ဘဝတော။ လောကိယကုသလာဒီသု ဟိ တေသံ ဓမ္မာနံ ဒုက္ခသစ္စပရိယာပန္နတ္တာ ‘‘ဧဝမေတဿ ကေဝလဿ ဒုက္ခက္ခန္ဓဿာ’’တိ အပ္ပနာ ဟောတိ, လောကုတ္တရကုသလာဒီသု ‘‘ဧဝမေတေသံ ဓမ္မာန’’န္တိ။ တသ္မာ ဧတ္ထ သာဓာရဏတော မာတိကံ ဌပေတုံ န သက္ကာတိ ပါဋိယေက္ကံ တေသံ တေသံ ကုသလာဒီနံ မာတိကံ ဥဒ္ဒိသိတွာဝ နိဒ္ဒေသော ကတောတိ။
တတ္ထ ယသ္မာ ဧကစိတ္တက္ခဏေ ကုသလသင်္ခါရေန သဒ္ဓိံ အဝိဇ္ဇာ နတ္ထိ, တသ္မာ တံ အဝတွာ, အဝိဇ္ဇာ ဝိယ အကုသလာနံ, ကုသလာနံ မူလတော ကုသလမူလံ,
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၀၁။)တဏှုပါဒါနာနဉ္စ အဘာဝတော တဏှာဋ္ဌာနေ တဏှာ ဝိယ အာရမ္မဏေ အဇ္ဈောဂါဠှော ပသာဒေါ, ဥပါဒါနဋ္ဌာနေ ဥပါဒါနံ ဝိယ ဒဠှနိပါတီ နာမ အဓိမောက္ခော ဝုတ္တော။ သေသံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ။
ကုသလနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ။
အဗျာကတနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၀၆။ အဗျာကတံ ဟေဋ္ဌာ စိတ္တုပ္ပါဒကဏ္ဍေ အာဂတပဋိပါဋိယာဝ ဝိဘတ္တံ။ သဗ္ဗဝါရေသု စ အဝိဇ္ဇာမူလကာ နယာ ပရိဟီနာ။ ကသ္မာ? အဝိဇ္ဇာဋ္ဌာနေ ဌပေတဗ္ဗဿ အဘာဝတော။ ကုသလစိတ္တေသု ဟိ အဝိဇ္ဇာဋ္ဌာနေ ဌပေတဗ္ဗံ ကုသလမူလံ အတ္ထိ, စက္ခုဝိညာဏာဒီသု နတ္ထိ။ သဟေတုကေသု ပန ကိဉ္စာပိ အတ္ထိ, ဧဝံ သန္တေပိ ဣဓ ပစ္ဆိန္နတ္တာ တတ္ထ န ဂဟိတံ။ ပဉ္စဝိညာဏသောတေ သောတပတိတာဝ ဟုတွာ ဒေသနာ ကတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
ဝိသေသတော ပနေတ္ထ စက္ခုဝိညာဏာဒီသု တဏှာဋ္ဌာနံ ဥပါဒါနဋ္ဌာနဉ္စ ပရိဟီနံ။ ကသ္မာ? တဏှာဋ္ဌာနာရဟဿ ဗလဝဓမ္မဿ အဘာဝါ အဓိမောက္ခရဟိတတ္တာ စ။ သေသာဟေတုကေသု တဏှာဋ္ဌာနမေဝ ပရိဟီနံ။ သဟေတုကေသု ပသာဒသဗ္ဘာဝတော တဏှာဋ္ဌာနေ ပသာဒေန ပဒံ ပူရိတံ။ ဧဝမေတ္ထ ကုသလာကုသလဝိပါကေသု စက္ခုဝိညာဏာဒီသု သင်္ခါရဝိညာဏနာမဆဋ္ဌာယတနဖဿဝေဒနာမူလကာ ဆ ဆ, သေသာဟေတုကေသု အဓိမောက္ခမူလကေန သဒ္ဓိံ သတ္တ သတ္တ, သဟေတုကေသု ပသာဒမူလကေန သဒ္ဓိံ အဋ္ဌ အဋ္ဌ နယာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
တတ္ထ စက္ခုဝိညာဏာဒီသုပိ စတုန္နမ္ပိ စတုက္ကာနံ အာဒိဝါရောဝ ဝုတ္တော။ ဒုတိယဝါရော ပစ္စယဝိသေသဋ္ဌေန လဗ္ဘမာနောပိ န ဝုတ္တော။ တတိယစတုတ္ထဝါရာ အသမ္ဘဝတောယေဝ။ ရူပမိဿကာ ဟိ တေ, န စ စက္ခုဝိညာဏာဒီနိ ရူပံ သမုဋ္ဌာပေန္တိ။ ယထာ စ ပဌမစတုက္ကေ ဒွေ ဝါရာ လဗ္ဘန္တိ, ဧဝံ သေသစတုက္ကေသုပိ။ တသ္မာ ပဌမစတုက္ကေ ဒုတိယဝါရော, သေသစတုက္ကေသု စ ဒွေ ဒွေ ဝါရာ အဝုတ္တာပိ ဝုတ္တာဝ ဟောန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သေသာဟေတုကာဗျာကတေ သဗ္ဗစတုက္ကေသု သဗ္ဗေပိ ဝါရာ လဗ္ဘန္တိ။ ဣဓ ပစ္ဆိန္နတ္တာ ပန ပရတော န ဂဟိတာ။ သောတပတိတာဝ ဟုတွာ ဒေသနာ ကတာတိ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၀၂။)သေသသဟေတုကဝိပါကေသုပိ ဧသေဝ နယော အညတြ အရူပါဝစရဝိပါကာ။ အရူပါဝစရဝိပါကသ္မိဉှိ ဝါရဒွယမေဝ လဗ္ဘတီတိ။
အဗျာကတနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ။
အဝိဇ္ဇာမူလကကုသလနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၃၄။ ဣဒါနိ အပရေန ပရိယာယေန ဧကစိတ္တက္ခဏေ ပစ္စယာကာရံ ဒဿေတုံ ပုန ကတမေ ဓမ္မာ ကုသလာတိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ အဝိဇ္ဇာပစ္စယာတိ ဥပနိဿယပစ္စယတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တေနေဝ နိဒ္ဒေသဝါရေ ‘‘တတ္ထ ကတမာ အဝိဇ္ဇာ’’တိ အဝိဘဇိတွာ ‘‘တတ္ထ ကတမော အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရော’’တိ ဝိဘတ္တံ။ ကုသလစေတနာသင်္ခါတော ဟိ သင်္ခါရောယေဝ တသ္မိံ သမယေ စိတ္တေန သဟဇာတော ဟောတိ, န အဝိဇ္ဇာ။
တတ္ထ လောကိယကုသလဿ ဟေဋ္ဌာ သုတ္တန္တဘာဇနီယေ ဝုတ္တနယေနေဝ အဝိဇ္ဇာ ပစ္စယော ဟောတိ။ ယသ္မာ ပန အပ္ပဟီနာဝိဇ္ဇော အဝိဇ္ဇာယ ပဟာနတ္ထံ လောကုတ္တရံ ဘာဝေတိ, တသ္မာ တဿာပိ သမတိက္ကမဝသေန ပစ္စယော ဟောတိ။ အဝိဇ္ဇာဝတောယေဝ ဟိ ကုသလာယူဟနံ ဟောတိ, န ဣတရဿ။ တတ္ထ တေဘူမကကုသလေ သမ္မောဟဝသေနပိ သမတိက္ကမဘာဝနာဝသေနပိ အာယူဟနံ လဗ္ဘတိ၊ လောကုတ္တရေ သမုစ္ဆေဒဘာဝနာဝသေနာတိ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။
အယံ ပန ဝိသေသော – ယထာ ဟေဋ္ဌာ ဧကေကကုသလေ စတုန္နံ စတုက္ကာနံ ဝသေန နဝ သောဠသကာ လဒ္ဓါ, တထာ ဣဓ န လဗ္ဘန္တိ။ ကသ္မာ? အဝိဇ္ဇာယ အဝိဂတသမ္ပယုတ္တအညမညပစ္စယာဘာဝတော။ ဥပနိဿယဝသေန ပနေတ္ထ ပဌမစတုက္ကမေဝ လဗ္ဘတိ။ တမ္ပိ ပဌမဝါရမေဝ ဒဿေတွာ သံခိတ္တံ။ နီဟရိတွာ ပန ဒဿေတဗ္ဗန္တိ။
အဝိဇ္ဇာမူလကကုသလနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ။
ကုသလမူလကဝိပါကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၄၃။ ဣဒါနိ အဗျာကတေသုပိ အပရေနေဝ နယေန ပစ္စယာကာရံ ဒဿေတုံ ကတမေ ဓမ္မာ အဗျာကတာတိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ ကုသလမူလပစ္စယာတိ ဣဒမ္ပိ ဥပနိဿယပစ္စယတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ကုသလဝိပါကဿ ဟိ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၀၃။)ကုသလမူလံ, အကုသလဝိပါကဿ စ အကုသလမူလံ ဥပနိဿယပစ္စယော ဟောတိ၊ နာနာက္ခဏိကကမ္မပစ္စယေ ပန ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထိ။ တသ္မာ ဧသ ဥပနိဿယပစ္စယေန စေဝ နာနာက္ခဏိကကမ္မပစ္စယေန စ ပစ္စယော ဟောတိ။ တေနေဝ နိဒ္ဒေသဝါရေ ‘‘တတ္ထ ကတမံ ကုသလမူလ’’န္တိ အဝိဘဇိတွာ ‘‘တတ္ထ ကတမော ကုသလမူလပစ္စယာ သင်္ခါရော’’တိ ဝိဘတ္တံ။ အကုသလဝိပါကေပိ ဧသေဝ နယော။
အဝိဇ္ဇာမူလကကုသလနိဒ္ဒေသေ ဝိယ စ ဣမသ္မိမ္ပိ ဝိပါကနိဒ္ဒေသေ ပဌမံ ပစ္စယစတုက္ကမေဝ လဗ္ဘတိ။ တမ္ပိ ပဌမဝါရံ ဒဿေတွာ သံခိတ္တံ။ တသ္မာ ဧကေကသ္မိံ ဝိပါကစိတ္တေ ဧကမေကဿေဝ စတုက္ကဿ ဝသေန ကုသလမူလမူလကေ အကုသလမူလမူလကေ စ နယေ ဝါရပ္ပဘေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ကိရိယာဓမ္မာနံ ပန ယသ္မာ နေဝ အဝိဇ္ဇာ န ကုသလာကုသလမူလာနိ ဥပနိဿယပစ္စယတံ လဘန္တိ, တသ္မာ ကိရိယဝသေန ပစ္စယာကာရော န ဝုတ္တောတိ။
အကုသလကုသလာဗျာကတ-ဓမ္မေသု အနေကဘေဒတော ဝတွာ၊
ကုသလာကုသလာနံ ပန, ဝိပါကေ စ ဥပနိဿယဝသေန။
ပုန ဧကဓာဝ ဝုတ္တော, ဝါဒိပ္ပဝရေန ပစ္စယာကာရော၊
ဓမ္မပ္ပစ္စယဘေဒေ, ဉာဏဿ ပဘေဒဇနနတ္ထံ။
ပရိယတ္တိသဝနစိန္တန-ပဋိပတ္တိက္ကမဝိဝဇ္ဇိတာနဉ္စ၊
ယသ္မာ ဉာဏပဘေဒေါ, န ကဒါစိပိ ဟောတိ ဧတသ္မိံ။
ပရိယတ္တိသဝနစိန္တန-ပဋိပတ္တိက္ကမတော သဒါ ဓီရော၊
တတ္ထ ကယိရာ န ဟညံ, ကရဏီယတရံ တတော အတ္ထီတိ။
အယံ ပန ပစ္စယာကာရော သုတ္တန္တအဘိဓမ္မဘာဇနီယဝသေန ဒွေပရိဝဋ္ဋမေဝ နီဟရိတွာ ဘာဇေတွာ ဒဿိတော ဟောတိ။
အဘိဓမ္မဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ။
သမ္မောဟဝိနောဒနိယာ ဝိဘင်္ဂဋ္ဌကထာယ
ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒဝိဘင်္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၀၄။)၇။ သတိပဋ္ဌာနဝိဘင်္ဂေါ
၁။ သုတ္တန္တဘာဇနီယံ ဥဒ္ဒေသဝါရဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၅၅။ ဣဒါနိ တဒနန္တရေ သတိပဋ္ဌာနဝိဘင်္ဂေ စတ္တာရောတိ ဂဏနပရိစ္ဆေဒေါ။ တေန န တတော ဟေဋ္ဌာ န ဥဒ္ဓန္တိ သတိပဋ္ဌာနပရိစ္ဆေဒံ ဒီပေတိ။ သတိပဋ္ဌာနာတိ တယော သတိပဋ္ဌာနာ – သတိဂေါစရောပိ, တိဓာ ပဋိပန္နေသု သာဝကေသု သတ္ထုနော ပဋိဓာနုနယဝီတိဝတ္တတာပိ, သတိပိ။ ‘‘စတုန္နံ, ဘိက္ခဝေ, သတိပဋ္ဌာနာနံ သမုဒယဉ္စ အတ္ထင်္ဂမဉ္စ ဒေသေဿာမိ။ တံ သုဏာထ…ပေ… ကော စ, ဘိက္ခဝေ, ကာယဿ သမုဒယော? အာဟာရသမုဒယာ ကာယဿ သမုဒယော’’တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၅။၄၀၈) ဟိ သတိဂေါစရော သတိပဋ္ဌာနန္တိ ဝုစ္စတိ။ တထာ ‘‘ကာယော ဥပဋ္ဌာနံ, နော သတိ။ သတိ ဥပဋ္ဌာနဉ္စေဝ သတိ စာ’’တိအာဒီသု (ပဋိ။ မ။ ၃။၃၅)။ တဿတ္ထော – ပတိဋ္ဌာတိ အသ္မိန္တိ ပဋ္ဌာနံ။ ကာ ပတိဋ္ဌာတိ? သတိ။ သတိယာ ပဋ္ဌာနံ သတိပဋ္ဌာနံ, ပဓာနံ ဌာနန္တိ ဝါ ပဋ္ဌာနံ၊ သတိယာ ပဋ္ဌာနံ သတိပဋ္ဌာနံ ဟတ္ထိဋ္ဌာနအဿဋ္ဌာနာဒီနိ ဝိယ။
‘‘တယော သတိပဋ္ဌာနာ ယဒရိယော သေဝတိ, ယဒရိယော သေဝမာနော သတ္ထာ ဂဏံ အနုသာသိတုမရဟတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၃၀၄, ၃၁၁) ဧတ္ထ တိဓာ ပဋိပန္နေသု သာဝကေသု သတ္ထုနော ပဋိဃာနုနယဝီတိဝတ္တတာ သတိပဋ္ဌာနန္တိ ဝုတ္တာ။ တဿတ္ထော – ပဋ္ဌပေတဗ္ဗတော ပဋ္ဌာနံ, ပဝတ္တယိတဗ္ဗတောတိ အတ္ထော။ ကေန ပဋ္ဌပေတဗ္ဗတောတိ? သတိယာ၊ သတိယာ ပဋ္ဌာနံ သတိပဋ္ဌာနံ။ ‘‘စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂေ ပရိပူရေန္တီ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၃။၁၄၇) ပန သတိယေဝ သတိပဋ္ဌာနန္တိ ဝုစ္စတိ။ တဿတ္ထော – ပတိဋ္ဌာတီတိ ပဋ္ဌာနံ, ဥပဋ္ဌာတိ ဩက္ကန္ဒိတွာ ပက္ခန္ဒိတွာ ပဝတ္တတီတိ အတ္ထော၊ သတိယေဝ ပဋ္ဌာနဋ္ဌေန သတိပဋ္ဌာနံ၊ အထဝါ သရဏဋ္ဌေန သတိ, ဥပဋ္ဌာနဋ္ဌေန ပဋ္ဌာနံ။ ဣတိ သတိ စ သာ ပဋ္ဌာနဉ္စာတိပိ သတိပဋ္ဌာနံ။ ဣဒမိဓ အဓိပ္ပေတံ။ ယဒိ ဧဝံ, ကသ္မာ သတိပဋ္ဌာနာတိ ဗဟုဝစနံ ကတန္တိ? သတိယာ ဗဟုတ္တာ၊ အာရမ္မဏဘေဒေန ဟိ ဗဟုကာ တာ သတိယောတိ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၀၅။)ကသ္မာ ပန ဘဂဝတာ စတ္တာရောဝ သတိပဋ္ဌာနာ ဝုတ္တာ, အနူနာ အနဓိကာတိ? ဝေနေယျဟိတတ္တာ။ တဏှာစရိတဒိဋ္ဌိစရိတသမထယာနိကဝိပဿနာယာနိကေသု ဟိ မန္ဒတိက္ခဝသေန ဒွိဓာ ပဝတ္တေသု မန္ဒဿ တဏှာစရိတဿ ဩဠာရိကံ ကာယာနုပဿနာသတိပဋ္ဌာနံ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေါ, တိက္ခဿ သုခုမံ ဝေဒနာနုပဿနာသတိပဋ္ဌာနံ။ ဒိဋ္ဌိစရိတဿပိ မန္ဒဿ နာတိပ္ပဘေဒဂတံ စိတ္တာနုပဿနာသတိပဋ္ဌာနံ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေါ, တိက္ခဿ အတိပ္ပဘေဒဂတံ ဓမ္မာနုပဿနာသတိပဋ္ဌာနံ။ သမထယာနိကဿ စ မန္ဒဿ အကိစ္ဆေန အဓိဂန္တဗ္ဗနိမိတ္တံ ပဌမံ သတိပဋ္ဌာနံ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေါ, တိက္ခဿ ဩဠာရိကာရမ္မဏေ အသဏ္ဌဟနတော ဒုတိယံ။ ဝိပဿနာယာနိကဿာပိ မန္ဒဿ နာတိပ္ပဘေဒဂတာရမ္မဏံ တတိယံ, တိက္ခဿ အတိပ္ပဘေဒဂတာရမ္မဏံ စတုတ္ထံ။ ဣတိ စတ္တာရောဝ ဝုတ္တာ, အနူနာ အနဓိကာတိ။
သုဘသုခနိစ္စအတ္တဘာဝဝိပလ္လာသပ္ပဟာနတ္ထံ ဝါ။ ကာယော ဟိ အသုဘော။ တတ္ထ သုဘဝိပလ္လာသဝိပလ္လတ္ထာ သတ္တာ။ တေသံ တတ္ထ အသုဘဘာဝဒဿနေန တဿ ဝိပလ္လာသဿ ပဟာနတ္ထံ ပဌမံ သတိပဋ္ဌာနံ ဝုတ္တံ။ သုခံ, နိစ္စံ, အတ္တာတိ ဂဟိတေသုပိ စ ဝေဒနာဒီသု ဝေဒနာ ဒုက္ခာ, စိတ္တံ အနိစ္စံ, ဓမ္မာ အနတ္တာ။ ဧတေသု စ သုခနိစ္စအတ္တဘာဝဝိပလ္လာသဝိပလ္လတ္ထာ သတ္တာ။ တေသံ တတ္ထ ဒုက္ခာဒိဘာဝဒဿနေန တေသံ ဝိပလ္လာသာနံ ပဟာနတ္ထံ သေသာနိ တီဏိ ဝုတ္တာနီတိ။ ဧဝံ သုဘသုခနိစ္စအတ္တဘာဝဝိပလ္လာသပ္ပဟာနတ္ထံ ဝါ စတ္တာရောဝ ဝုတ္တာ အနူနာ အနဓိကာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ န ကေဝလဉ္စ ဝိပလ္လာသပဟာနတ္ထမေဝ, အထ ခေါ စတုရောဃယောဂါသဝဂန္ထဥပါဒါနအဂတိပ္ပဟာနတ္ထမ္ပိ စတုဗ္ဗိဓာဟာရပရိညတ္ထဉ္စ စတ္တာရောဝ ဝုတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အယံ တာဝ ပကရဏနယော။
အဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘သရဏဝသေန စေဝ ဧကတ္တသမောသရဏဝသေန စ ဧကမေဝ သတိပဋ္ဌာနံ အာရမ္မဏဝသေန စတ္တာရောတိ ဧတဒေဝ ဝုတ္တံ။ ယထာ ဟိ စတုဒွါရေ နဂရေ ပါစီနတော အာဂစ္ဆန္တာ ပါစီနဒိသာယ ဥဋ္ဌာနကံ ဘဏ္ဍံ ဂဟေတွာ ပါစီနဒွါရေန နဂရမေဝ ပဝိသန္တိ, ဒက္ခိဏတော, ပစ္ဆိမတော, ဥတ္တရတော အာဂစ္ဆန္တာ ဥတ္တရဒိသာယ ဥဋ္ဌာနကံ ဘဏ္ဍံ ဂဟေတွာ ဥတ္တရဒွါရေန နဂရမေဝ ပဝိသန္တိ, ဧဝံ သမ္ပဒမိဒံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ နဂရံ ဝိယ ဟိ နိဗ္ဗာနမဟာနဂရံ, ဒွါရံ ဝိယ အဋ္ဌင်္ဂိကော လောကုတ္တရမဂ္ဂေါ။ ပါစီနဒိသာဒယော ဝိယ ကာယာဒယော။
ယထာ ပါစီနတော အာဂစ္ဆန္တာ ပါစီနဒိသာယ ဥဋ္ဌာနကံ ဘဏ္ဍံ ဂဟေတွာ ပါစီနဒွါရေန နဂရမေဝ ပဝိသန္တိ, ဧဝံ ကာယာနုပဿနာမုခေန
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၀၆။)အာဂစ္ဆန္တာ စုဒ္ဒသဝိဓေန ကာယာနုပဿနံ ဘာဝေတွာ ကာယာနုပဿနာဘာဝနာနုဘာဝနိဗ္ဗတ္တေန အရိယမဂ္ဂေန ဧကံ နိဗ္ဗာနမေဝ ဩသရန္တိ။ ယထာ ဒက္ခိဏတော အာဂစ္ဆန္တာ ဒက္ခိဏဒိသာယ ဥဋ္ဌာနကံ ဘဏ္ဍံ ဂဟေတွာ ဒက္ခိဏဒွါရေန နဂရမေဝ ပဝိသန္တိ, ဧဝံ ဝေဒနာနုပဿနာမုခေန အာဂစ္ဆန္တာ နဝဝိဓေန ဝေဒနာနုပဿနံ ဘာဝေတွာ ဝေဒနာနုပဿနာဘာဝနာနုဘာဝနိဗ္ဗတ္တေန အရိယမဂ္ဂေန ဧကံ နိဗ္ဗာနမေဝ ဩသရန္တိ။ ယထာ ပစ္ဆိမတော အာဂစ္ဆန္တာ ပစ္ဆိမဒိသာယ ဥဋ္ဌာနကံ ဘဏ္ဍံ ဂဟေတွာ ပစ္ဆိမဒွါရေန နဂရမေဝ ပဝိသန္တိ, ဧဝံ စိတ္တာနုပဿနာမုခေန အာဂစ္ဆန္တာ သောဠသဝိဓေန စိတ္တာနုပဿနံ ဘာဝေတွာ စိတ္တာနုပဿနာဘာဝနာနုဘာဝနိဗ္ဗတ္တေန အရိယမဂ္ဂေန ဧကံ နိဗ္ဗာနမေဝ ဩသရန္တိ။ ယထာ ဥတ္တရတော အာဂစ္ဆန္တာ ဥတ္တရဒိသာယ ဥဋ္ဌာနကံ ဘဏ္ဍံ ဂဟေတွာ ဥတ္တရဒွါရေန နဂရမေဝ ပဝိသန္တိ, ဧဝံ ဓမ္မာနုပဿနာမုခေန အာဂစ္ဆန္တာ ပဉ္စဝိဓေန ဓမ္မာနုပဿနံ ဘာဝေတွာ ဓမ္မာနုပဿနာဘာဝနာနုဘာဝနိဗ္ဗတ္တေန အရိယမဂ္ဂေန ဧကံ နိဗ္ဗာနမေဝ ဩသရန္တီတိ။ ဧဝံ သရဏဝသေန စေဝ ဧကတ္တသမောသရဏဝသေန စ ဧကမေဝ သတိပဋ္ဌာနံ အာရမ္မဏဝသေန စတ္တာရောတိ ဝုတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
ဣဓ ဘိက္ခူတိ ဧတ္ထ ကိဉ္စာပိ ဘဂဝတာ ဒေဝလောကေ နိသီဒိတွာ အယံ သတိပဋ္ဌာနဝိဘင်္ဂေါ ကထိတော, ဧကဘိက္ခုပိ တတ္ထ ဘဂဝတော သန္တိကေ နိသိန္နကော နာမ နတ္ထိ။ ဧဝံ သန္တေပိ ယသ္မာ ဣမေ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနေ ဘိက္ခူ ဘာဝေန္တိ, ဘိက္ခုဂေါစရာ ဟိ ဧတေ, တသ္မာ ဣဓ ဘိက္ခူတိ အာလပတိ။ ကိံ ပနေတေ သတိပဋ္ဌာနေ ဘိက္ခူယေဝ ဘာဝေန္တိ, န ဘိက္ခုနီအာဒယောတိ? ဘိက္ခုနီအာဒယောပိ ဘာဝေန္တိ။ ဘိက္ခူ ပန အဂ္ဂပရိသာ။ ဣတိ အဂ္ဂပရိသတ္တာ ဣဓ ဘိက္ခူတိ အာလပတိ။ ပဋိပတ္တိယာ ဝါ ဘိက္ခုဘာဝဒဿနတော ဧဝမာဟ။ ယော ဟိ ဣမံ ပဋိပတ္တိံ ပဋိပဇ္ဇတိ, သော ဘိက္ခု နာမ ဟောတိ။ ပဋိပန္နကော ဟိ ဒေဝေါ ဝါ ဟောတု မနုဿော ဝါ, ဘိက္ခူတိ သင်္ခံ ဂစ္ဆတိယေဝ။ ယထာဟ –
‘‘အလင်္ကတော စေပိ သမဉ္စရေယျ,
သန္တော ဒန္တော နိယတော ဗြဟ္မစာရီ၊
သဗ္ဗေသု ဘူတေသု နိဓာယ ဒဏ္ဍံ,
သော ဗြာဟ္မဏော သော သမဏော သ ဘိက္ခူ’’တိ။ (ဓ။ ပ။ ၁၄၂)၊
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၀၇။)ကာယာနုပဿနာဥဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ
အဇ္ဈတ္တန္တိ နိယကဇ္ဈတ္တံ အဓိပ္ပေတံ။ တသ္မာ အဇ္ဈတ္တံ ကာယေတိ အတ္တနော ကာယေတိ အတ္ထော။ တတ္ထ ကာယေတိ ရူပကာယေ။ ရူပကာယော ဟိ ဣဓ အင်္ဂပစ္စင်္ဂါနံ ကေသာဒီနဉ္စ ဓမ္မာနံ သမူဟဋ္ဌေန, ဟတ္ထိကာယအဿကာယရထကာယာဒယော ဝိယ, ကာယောတိ အဓိပ္ပေတော။ ယထာ စ သမူဟဋ္ဌေန ဧဝံ ကုစ္ဆိတာနံ အာယဋ္ဌေန။ ကုစ္ဆိတာနဉှိ ပရမဇေဂုစ္ဆာနံ သော အာယောတိပိ ကာယော။ အာယောတိ ဥပ္ပတ္တိဒေသော။ တတြာယံ ဝစနတ္ထော – အာယန္တိ တတောတိ အာယော။ ကေ အာယန္တိ? ကုစ္ဆိတာ ကေသာဒယော။ ဣတိ ကုစ္ဆိတာနံ ကေသာဒီနံ အာယောတိ ကာယော။
ကာယာနုပဿီတိ ကာယံ အနုပဿနသီလော, ကာယံ ဝါ အနုပဿမာနော ကာယေတိ စ ဝတွာပိ ပုန ကာယာနုပဿီတိ ဒုတိယံ ကာယဂ္ဂဟဏံ အသမ္မိဿတော ဝဝတ္ထာနဃနဝိနိဗ္ဘောဂါဒိဒဿနတ္ထံ ကတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တေန န ကာယေ ဝေဒနာနုပဿီ စိတ္တဓမ္မာနုပဿီ ဝါ၊ အထ ခေါ ကာယေ ကာယာနုပဿီ ယေဝါတိ ကာယသင်္ခါတေ ဝတ္ထုသ္မိံ ကာယာနုပဿနာကာရဿေဝ ဒဿနေန အသမ္မိဿတော ဝဝတ္ထာနံ ဒဿိတံ ဟောတိ။ တထာ န ကာယေ အင်္ဂပစ္စင်္ဂဝိနိမုတ္တဧကဓမ္မာနုပဿီ, နာပိ ကေသလောမာဒိဝိနိမုတ္တဣတ္ထိပုရိသာနုပဿီ။ ယောပိ စေတ္ထ ကေသလောမာဒိကော ဘူတုပါဒါယသမူဟသင်္ခါတော ကာယော, တတ္ထာပိ န ဘူတုပါဒါယဝိနိမုတ္တဧကဓမ္မာနုပဿီ၊ အထ ခေါ ရထသမ္ဘာရာနုပဿကော ဝိယ အင်္ဂပစ္စင်္ဂသမူဟာနုပဿီ, နဂရာဝယဝါနုပဿကော ဝိယ ကေသလောမာဒိသမူဟာနုပဿီ, ကဒလိက္ခန္ဓပတ္တဝဋ္ဋိဝိနိဘုဉ္ဇကော ဝိယ ရိတ္တမုဋ္ဌိဝိနိဝေဌကော ဝိယ စ ဘူတုပါဒါယသမူဟာနုပဿီယေဝါတိ နာနပ္ပကာရတော သမူဟဝသေန ကာယသင်္ခါတဿ ဝတ္ထုနော ဒဿနေန ဃနဝိနိဗ္ဘောဂေါ ဒဿိတော ဟောတိ။ န ဟေတ္ထ ယထာဝုတ္တသမူဟဝိနိမုတ္တော ကာယော ဝါ ဣတ္ထီ ဝါ ပုရိသော ဝါ အညော ဝါ ကောစိ ဓမ္မော ဒိဿတိ။ ယထာဝုတ္တဓမ္မသမူဟမတ္တေယေဝ ပန တထာ တထာ သတ္တာ မိစ္ဆာဘိနိဝေသံ ကရောန္တိ။ တေနာဟု ပေါရာဏာ –
‘‘ယံ ပဿတိ န တံ ဒိဋ္ဌံ, ယံ ဒိဋ္ဌံ တံ န ပဿတိ၊
အပဿံ ဗဇ္ဈတေ မူဠှော, ဗဇ္ဈမာနော န မုစ္စတီ’’တိ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၀၈။)ဃနဝိနိဗ္ဘောဂါဒိဒဿနတ္ထန္တိ ဝုတ္တံ။ အာဒိသဒ္ဒေန စေတ္ထ အယမ္ပိ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော – အယဉှိ ဧတသ္မိံ ကာယေ ကာယာနုပဿီယေဝ, န အညဓမ္မာနုပဿီ။ ကိံ ဝုတ္တံ ဟောတိ? ယထာ အနုဒကဘူတာယပိ မရီစိယာ ဥဒကာနုပဿိနော ဟောန္တိ, န ဧဝံ အနိစ္စဒုက္ခာနတ္တအသုဘဘူတေယေဝ ဣမသ္မိံ ကာယေ နိစ္စသုခအတ္တသုဘဘာဝါနုပဿီ၊ အထ ခေါ ကာယာနုပဿီ အနိစ္စဒုက္ခာနတ္တအသုဘာကာရသမူဟာနုပဿီယေဝါတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အထ ဝါ ယွာယံ မဟာသတိပဋ္ဌာနေ ‘‘ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု အရညဂတော ဝါ…ပေ… သော သတောဝ အဿသတီ’’တိအာဒိနာ (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၇၄၊ မ။ နိ။ ၁။၁၀၇) နယေန အဿာသပဿာသာဒိစုဏ္ဏကဇာတအဋ္ဌိကပရိယောသာနော ကာယော ဝုတ္တော, ယော စ ‘‘ဣဓေကစ္စော ပထဝီကာယံ အနိစ္စတော အနုပဿတိ, တထာ အာပေါကာယံ, တေဇောကာယံ, ဝါယောကာယံ, ကေသကာယံ, လောမကာယံ, ဆဝိကာယံ, စမ္မကာယံ, မံသကာယံ, ရုဓိရကာယံ, နှာရုကာယံ, အဋ္ဌိကာယံ, အဋ္ဌိမိဉ္ဇကာယ’’န္တိ ပဋိသမ္ဘိဒါယံ ကာယော ဝုတ္တော, တဿ သဗ္ဗဿ ဣမသ္မိံယေဝ ကာယေ အနုပဿနတော ကာယေ ကာယာနုပဿီတိ ဧဝမ္ပိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။
အထ ဝါ ကာယေ အဟန္တိ ဝါ မမန္တိ ဝါ ဧဝံ ဂဟေတဗ္ဗဿ ကဿစိ အနနုပဿနတော, တဿ တဿေဝ ပန ကေသလောမာဒိကဿ နာနာဓမ္မသမူဟဿ အနုပဿနတော ကာယေ ကေသာဒိဓမ္မသမူဟသင်္ခါတေ ကာယာနုပဿီတိ ဧဝမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အပိစ ‘‘ဣမသ္မိံ ကာယေ အနိစ္စတော အနုပဿတိ, နော နိစ္စတော’’တိအာဒိနာ (ပဋိ။ မ။ ၃။၃၅) အနုက္ကမေန ပဋိသမ္ဘိဒါယံ အာဂတနယဿ သဗ္ဗဿေဝ အနိစ္စလက္ခဏာဒိနော အာကာရသမူဟသင်္ခါတဿ ကာယဿ အနုပဿနတောပိ ကာယေ ကာယာနုပဿီတိ ဧဝမ္ပိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။
တထာ ဟိ အယံ ကာယေ ကာယာနုပဿနာပဋိပဒံ ပဋိပန္နော ဘိက္ခု ဣမံ ကာယံ အနိစ္စာနုပဿနာဒီနံ သတ္တန္နံ အနုပဿနာနံ ဝသေန အနိစ္စတော အနုပဿတိ နော နိစ္စတော, ဒုက္ခတော အနုပဿတိ နော သုခတော, အနတ္တတော အနုပဿတိ နော အတ္တတော, နိဗ္ဗိန္ဒတိ နော နန္ဒတိ, ဝိရဇ္ဇတိ နော ရဇ္ဇတိ, နိရောဓေတိ နော သမုဒေတိ, ပဋိနိဿဇ္ဇတိ နော အာဒိယတိ။ သော တံ အနိစ္စတော အနုပဿန္တော နိစ္စသညံ ပဇဟတိ, ဒုက္ခတော အနုပဿန္တော သုခသညံ ပဇဟတိ, အနတ္တတော အနုပဿန္တော အတ္တသညံ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၀၉။)ပဇဟတိ, နိဗ္ဗိန္ဒန္တော နန္ဒိံ ပဇဟတိ, ဝိရဇ္ဇန္တော ရာဂံ ပဇဟတိ, နိရောဓေန္တော သမုဒယံ ပဇဟတိ, ပဋိနိဿဇ္ဇန္တော အာဒါနံ ပဇဟတီတိ (ပဋိ။ မ။ ၃။၃၅) ဝေဒိတဗ္ဗော။
ဝိဟရတီတိ စတူသု ဣရိယာပထဝိဟာရေသု အညတရဝိဟာရသမာယောဂပရိဒီပနမေတံ, ဧကံ ဣရိယာပထဗာဓနံ အပရေန ဣရိယာပထေန ဝိစ္ဆိန္ဒိတွာ အပတမာနံ အတ္တဘာဝံ ဟရတိ ပဝတ္တေတီတိ အတ္ထော။
ဗဟိဒ္ဓါ ကာယေတိ ပရဿ ကာယေ။ အဇ္ဈတ္တဗဟိဒ္ဓါ ကာယေတိ ကာလေန အတ္တနော ကာယေ, ကာလေန ပရဿ ကာယေ။ ပဌမနယေန ဟိ အတ္တနော ကာယေ ကာယပရိဂ္ဂဟော ဝုတ္တော, ဒုတိယနယေန ပရဿ ကာယေ, တတိယနယေန ကာလေန အတ္တနော ကာလေန ပရဿ ကာယေ။ အဇ္ဈတ္တဗဟိဒ္ဓါ ပန ဃဋိတာရမ္မဏံ နာမ နတ္ထိ။ ပဂုဏကမ္မဋ္ဌာနဿ ပန အပရာပရံ သဉ္စရဏကာလော ဧတ္ထ ကထိတော။ အာတာပီတိ ကာယပရိဂ္ဂါဟကဝီရိယသမာယောဂပရိဒီပနမေတံ။ သော ဟိ ယသ္မာ တသ္မိံ သမယေ ယံ တံ ဝီရိယံ တီသု ဘဝေသု ကိလေသာနံ အာတာပနတော အာတာပေါတိ ဝုစ္စတိ, တေန သမန္နာဂတော ဟောတိ, တသ္မာ အာတာပီတိ ဝုစ္စတိ။
သမ္ပဇာနောတိ ကာယပရိဂ္ဂါဟကေန သမ္ပဇညသင်္ခါတေန ဉာဏေန သမန္နာဂတော။ သတိမာတိ ကာယပရိဂ္ဂါဟိကာယ သတိယာ သမန္နာဂတော။ အယံ ပန ယသ္မာ သတိယာ အာရမ္မဏံ ပရိဂ္ဂဟေတွာ ပညာယ အနုပဿတိ, န ဟိ သတိဝိရဟိတဿ အနုပဿနာ နာမ အတ္ထိ, တေနေဝါဟ – ‘‘သတိဉ္စ ခွါဟံ, ဘိက္ခဝေ, သဗ္ဗတ္ထိကံ ဝဒါမီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၂၃၄), တသ္မာ ဧတ္ထ ‘‘ကာယေ ကာယာနုပဿီ ဝိဟရတီ’’တိ ဧတ္တာဝတာ ကာယာနုပဿနာသတိပဋ္ဌာနကမ္မဋ္ဌာနံ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အထ ဝါ ယသ္မာ အနာတာပိနော အန္တောသင်္ခေပေါ အန္တရာယကရော ဟောတိ, အသမ္ပဇာနော ဥပါယပရိဂ္ဂဟေ အနုပါယပရိဝဇ္ဇနေ စ သမ္မုယှတိ, မုဋ္ဌဿတီ ဥပါယာပရိစ္စာဂေ အနုပါယာပရိဂ္ဂဟေ စ အသမတ္ထောဝ ဟောတိ, တေနဿ တံ ကမ္မဋ္ဌာနံ န သမ္ပဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ ယေသံ ဓမ္မာနံ အာနုဘာဝေန တံ သမ္ပဇ္ဇတိ တေသံ ဒဿနတ္ထံ ‘‘အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ’’တိ ဣဒံ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၁၀။)ဣတိ ကာယာနုပဿနာသတိပဋ္ဌာနံ သမ္ပယောဂင်္ဂဉ္စ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ပဟာနင်္ဂံ ဒဿေတုံ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿန္တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဝိနေယျာတိ တဒင်္ဂဝိနယေန ဝါ ဝိက္ခမ္ဘနဝိနယေန ဝါ ဝိနယိတွာ။ လောကေတိ ဧတ္ထ ယွာယံ အဇ္ဈတ္တာဒိဘေဒေါ ကာယော ပရိဂ္ဂဟိတော သွေဝ ဣဓ လောကော နာမ။ တသ္မိံ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ ဝိနယိတွာတိ အတ္ထော။ ယသ္မာ ပနေတ္ထ အဘိဇ္ဈာဂဟဏေန ကာမစ္ဆန္ဒော, ဒေါမနဿဂ္ဂဟဏေန ဗျာပါဒေါ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆတိ, တသ္မာ နီဝရဏပရိယာပန္နဗလဝဓမ္မဒွယဒဿနေန နီဝရဏပ္ပဟာနံ ဝုတ္တံ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
ဝိသေသေန စေတ္ထ အဘိဇ္ဈာဝိနယေန ကာယသမ္ပတ္တိမူလကဿ အနုရောဓဿ, ဒေါမနဿဝိနယေန ကာယဝိပတ္တိမူလကဿ ဝိရောဓဿ, အဘိဇ္ဈာဝိနယေန စ ကာယေ အဘိရတိယာ, ဒေါမနဿဝိနယေန ကာယဘာဝနာယ အနဘိရတိယာ, အဘိဇ္ဈာဝိနယေန ကာယေ အဘူတာနံ သုဘသုခဘာဝါဒီနံ ပက္ခေပဿ, ဒေါမနဿဝိနယေန ကာယေ ဘူတာနံ အသုဘာသုခဘာဝါဒီနံ အပနယနဿ စ ပဟာနံ ဝုတ္တံ။ တေန ယောဂါဝစရဿ ယောဂါနုဘာဝေါ ယောဂသမတ္ထတာ စ ဒီပိတာ ဟောတိ။ ယောဂါနုဘာဝေါ ဟိ ဧသ ယဒိဒံ အနုရောဓဝိရောဓဝိပ္ပမုတ္တော, အရတိရတိသဟော, အဘူတပက္ခေပဘူတာပနယနဝိရဟိတော စ ဟောတိ။ အနုရောဓဝိရောဓဝိပ္ပမုတ္တော စေသ အရတိရတိသဟော အဘူတံ အပက္ခိပန္တော ဘူတဉ္စ အနပနေန္တော ယောဂသမတ္ထော ဟောတီတိ။
အပရော နယော – ‘‘ကာယေ ကာယာနုပဿီ’’တိ ဧတ္ထ အနုပဿနာယ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဝုတ္တံ။ ဝိဟရတီတိ ဧတ္ထ ဝုတ္တဝိဟာရေန ကမ္မဋ္ဌာနိကဿ ကာယပရိဟရဏံ။ အာတာပီတိအာဒီသု အာတာပေန သမ္မပ္ပဓာနံ, သတိသမ္ပဇညေန သဗ္ဗတ္ထိကကမ္မဋ္ဌာနံ, ကမ္မဋ္ဌာနပရိဟရဏူပါယော ဝါ၊ သတိယာ ဝါ ကာယာနုပဿနာဝသေန ပဋိလဒ္ဓသမထော, သမ္ပဇညေန ဝိပဿနာ, အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿဝိနယေန ဘာဝနာဖလံ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အယံ တာဝ ကာယာနုပဿနာသတိပဋ္ဌာနုဒ္ဒေသဿ အတ္ထဝဏ္ဏနာ။
ဝေဒနာနုပဿနာဒိဥဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ
ဝေဒနာနုပဿနာသတိပဋ္ဌာနုဒ္ဒေသာဒီသုပိ အဇ္ဈတ္တာဒီနိ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ဧတေသုပိ ဟိ အတ္တနော ဝေဒနာဒီသု, ပရဿ ဝေဒနာဒီသု, ကာလေန အတ္တနော ကာလေန ပရဿ ဝေဒနာဒီသူတိ တိဝိဓော
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၁၁။)ပရိဂ္ဂဟော ဝုတ္တော။ ဝေဒနာသု ဝေဒနာနုပဿီတိအာဒီသု စ ဝေဒနာဒီနံ ပုနဝစနေ ပယောဇနံ ကာယာနုပဿနာယံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဝေဒနာသု ဝေဒနာနုပဿီ, စိတ္တေ စိတ္တာနုပဿီ, ဓမ္မေသု ဓမ္မာနုပဿီတိ ဧတ္ထ ပန ဝေဒနာတိ တိဿော ဝေဒနာ။ တာ စ လောကိယာ ဧဝ၊ စိတ္တမ္ပိ လောကိယံ, တထာ ဓမ္မာ။ တေသံ ဝိဘာဂေါ နိဒ္ဒေသဝါရေ ပါကဋော ဘဝိဿတိ။ ကေဝလံ ပနိဓ ယထာ ဝေဒနာ အနုပဿိတဗ္ဗာ တထာ အနုပဿန္တော ‘‘ဝေဒနာသု ဝေဒနာနုပဿီ’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧသ နယော စိတ္တဓမ္မေသု။ ကထဉ္စ ဝေဒနာ အနုပဿိတဗ္ဗာတိ? သုခါ တာဝ ဝေဒနာ ဒုက္ခတော, ဒုက္ခာ သလ္လတော, အဒုက္ခမသုခါ အနိစ္စတော။ ယထာဟ –
‘‘ယော သုခံ ဒုက္ခတော အဒ္ဒ, ဒုက္ခမဒ္ဒက္ခိ သလ္လတော၊
အဒုက္ခမသုခံ သန္တံ, အဒ္ဒက္ခိ နံ အနိစ္စတော၊
သ ဝေ သမ္မဒသော ဘိက္ခု, ဥပသန္တော စရိဿတီ’’တိ။ (သံ။ နိ။ ၄။၂၅၃)၊
သဗ္ဗာ ဧဝ စေတာ ဒုက္ခာတိပိ အနုပဿိတဗ္ဗာ။ ဝုတ္တဉ္စေတံ – ‘‘ယံ ကိဉ္စိ ဝေဒယိတံ တံ ဒုက္ခသ္မိန္တိ ဝဒါမီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၄။၂၅၉)။ သုခဒုက္ခတောပိ စ အနုပဿိတဗ္ဗာ, ယထာဟ – ‘‘သုခါ ခေါ, အာဝုသော ဝိသာခ, ဝေဒနာ ဌိတိသုခါ, ဝိပရိဏာမဒုက္ခာ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၄၆၅) သဗ္ဗံ ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗံ။ အပိစ အနိစ္စာဒိသတ္တာနုပဿနာဝသေနပိ (ပဋိ။ မ။ ၃။၃၅) အနုပဿိတဗ္ဗာ။ သေသံ နိဒ္ဒေသဝါရေယေဝ ပါကဋံ ဘဝိဿတိ။
စိတ္တဓမ္မေသုပိ စိတ္တံ တာဝ အာရမ္မဏာဓိပတိသဟဇာတဘူမိကမ္မဝိပါကကိရိယာဒိနာနတ္တဘေဒါနံ အနိစ္စာဒိနုပဿနာနံ နိဒ္ဒေသဝါရေ အာဂတသရာဂါဒိဘေဒါနဉ္စ ဝသေန အနုပဿိတဗ္ဗံ။ ဓမ္မာ သလက္ခဏသာမညလက္ခဏာနံ သုညတာဓမ္မဿ အနိစ္စာဒိသတ္တာနုပဿနာနံ နိဒ္ဒေသဝါရေ အာဂတသန္တာသန္တာဒိဘေဒါနဉ္စ ဝသေန အနုပဿိတဗ္ဗာ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။ ကာမဉ္စေတ္ထ ယဿ ကာယသင်္ခါတေ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ ပဟီနံ, တဿ ဝေဒနာဒိလောကေသုပိ တံ ပဟီနမေဝ။ နာနာပုဂ္ဂလဝသေန ပန နာနာစိတ္တက္ခဏိကသတိပဋ္ဌာနဘာဝနာဝသေန စ သဗ္ဗတ္ထ ဝုတ္တံ။ ယတော ဝါ ဧကတ္ထ ပဟီနံ, သေသေသုပိ ပဟီနံ ဟောတိ။ တေနေဝဿ တတ္ထ ပဟာနဒဿနတ္ထမ္ပိ ဧဝံ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ။
ဥဒ္ဒေသဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၁၂။)ကာယာနုပဿနာနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၅၆။ ဣဒါနိ သေယျထာပိ နာမ ဆေကော ဝိလီဝကာရကော ထူလကိလဉ္ဇသဏှကိလဉ္ဇစင်္ကောဋကပေဠာပုဋာဒီနိ ဥပကရဏာနိ ကတ္တုကာမော ဧကံ မဟာဝေဠုံ လဘိတွာ စတုဓာ ဆိန္ဒိတွာ တတော ဧကေကံ ဝေဠုခဏ္ဍံ ဂဟေတွာ ဖာလေတွာ တံ တံ ဥပကရဏံ ကရေယျ, ယထာ ဝါ ပန ဆေကော သုဝဏ္ဏကာရော နာနာဝိဟိတံ ပိဠန္ဓနဝိကတိံ ကတ္တုကာမော သုပရိသုဒ္ဓံ သုဝဏ္ဏဃဋိကံ လဘိတွာ စတုဓာ ဘိန္ဒိတွာ တတော ဧကေကံ ကောဋ္ဌာသံ ဂဟေတွာ တံ တံ ပိဠန္ဓနံ ကရေယျ, ဧဝမေဝ ဘဂဝါ သတိပဋ္ဌာနဒေသနာယ သတ္တာနံ အနေကပ္ပကာရံ ဝိသေသာဓိဂမံ ကတ္တုကာမော ဧကမေဝ သမ္မာသတိံ ‘‘စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ – ဣဓ ဘိက္ခု အဇ္ဈတ္တံ ကာယေ ကာယာနုပဿီ ဝိဟရတီ’’တိအာဒိနာ နယေန အာရမ္မဏဝသေန စတုဓာ ဘိန္ဒိတွာ တတော ဧကေကံ သတိပဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ ဝိဘဇန္တော ကထဉ္စ ဘိက္ခု အဇ္ဈတ္တံ ကာယေတိအာဒိနာ နယေန နိဒ္ဒေသဝါရံ ဝတ္တုမာရဒ္ဓေါ။
တတ္ထ ကထဉ္စာတိအာဒိ ဝိတ္ထာရေတုံ ကထေတုကမျတာပုစ္ဆာ။ အယံ ပနေတ္ထ သင်္ခေပတ္ထော – ကေန စ အာကာရေန ကေန ပကာရေန ဘိက္ခု အဇ္ဈတ္တံ ကာယေ ကာယာနုပဿီ ဝိဟရတီတိ? သေသပုစ္ဆာဝါရေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဣဓ ဘိက္ခူတိ ဣမသ္မိံ သာသနေ ဘိက္ခု။ အယဉှေတ္ထ ဣဓ-သဒ္ဒေါ အဇ္ဈတ္တာဒိဝသေန သဗ္ဗပ္ပကာရကာယာနုပဿနာနိဗ္ဗတ္တကဿ ပုဂ္ဂလဿ သန္နိဿယဘူတသာသနပရိဒီပနော အညသာသနဿ တထာဘာဝပဋိသေဓနော စ။ ဝုတ္တဉှေတံ – ‘‘ဣဓေဝ, ဘိက္ခဝေ, သမဏော…ပေ… သုညာ ပရပ္ပဝါဒါ သမဏေဘိ အညေဟီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၁၃၉၊ အ။ နိ။ ၄။၂၄၁)။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဣမသ္မိံ သာသနေ ဘိက္ခူ’’တိ။
အဇ္ဈတ္တံ ကာယန္တိ အတ္တနော ကာယံ။ ဥဒ္ဓံ ပါဒတလာတိ ပါဒတလတော ဥပရိ။ အဓော ကေသမတ္ထကာတိ ကေသဂ္ဂတော ဟေဋ္ဌာ။ တစပရိယန္တန္တိ တိရိယံ တစပရိစ္ဆိန္နံ။ ပူရံ နာနပ္ပကာရဿ အသုစိနော ပစ္စဝေက္ခတီတိ နာနပ္ပကာရကေသာဒိအသုစိဘရိတော အယံ ကာယောတိ ပဿတိ။ ကထံ? အတ္ထိ ဣမသ္မိံ ကာယေ ကေသာ…ပေ… မုတ္တန္တိ။ တတ္ထ အတ္ထီတိ သံဝိဇ္ဇန္တိ။ ဣမသ္မိန္တိ ယွာယံ ဥဒ္ဓံ ပါဒတလာ အဓော ကေသမတ္ထကာ တိရိယံ တစပရိယန္တော ပူရော နာနပ္ပကာရဿ အသုစိနောတိ ဝုစ္စတိ တသ္မိံ။ ကာယေတိ သရီရေ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၁၃။)သရီရဉှိ အသုစိသဉ္စယတော ကုစ္ဆိတာနံ ကေသာဒီနဉ္စေဝ စက္ခုရောဂါဒီနဉ္စ ရောဂသတာနံ အာယဘူတတော ကာယောတိ ဝုစ္စတိ။
ကေသာ လောမာတိ ဧတေ ကေသာဒယော ဒွတ္တိံသာကာရာ။ တတ္ထ အတ္ထိ ဣမသ္မိံ ကာယေ ကေသာ, အတ္ထိ ဣမသ္မိံ ကာယေ လောမာတိ ဧဝံ သမ္ဗန္ဓော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣမသ္မိဉှိ ပါဒတလတော ပဋ္ဌာယ ဥပရိ, ကေသမတ္ထကာ ပဋ္ဌာယ ဟေဋ္ဌာ, တစတော ပဋ္ဌာယ တိရိယန္တတောတိ ဧတ္တကေ ဗျာမမတ္တေ ကဠေဝရေ သဗ္ဗာကာရေနပိ ဝိစိနန္တော န ကောစိ ကိဉ္စိ မုတ္တံ ဝါ မဏိံ ဝါ ဝေဠုရိယံ ဝါ အဂရုံ ဝါ ကုင်္ကုမံ ဝါ ကပ္ပူရံ ဝါ ဝါသစုဏ္ဏာဒိံ ဝါ အဏုမတ္တမ္ပိ သုစိဘာဝံ ပဿတိ, အထ ခေါ ပရမဒုဂ္ဂန္ဓဇေဂုစ္ဆံ အဿိရီကဒဿနံ နာနပ္ပကာရံ ကေသလောမာဒိဘေဒံ အသုစိံယေဝ ပဿတိ။ တေန ဝုတ္တံ – အတ္ထိ ဣမသ္မိံ ကာယေ ကေသာ လောမာ…ပေ… မုတ္တန္တိ။ အယမေတ္ထ ပဒသမ္ဗန္ဓတော ဝဏ္ဏနာ။
ဣမံ ပန ကမ္မဋ္ဌာနံ ဘာဝေတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏိတုကာမေန ကုလပုတ္တေန အာဒိတောဝ စတုဗ္ဗိဓံ သီလံ သောဓေတွာ သုပရိသုဒ္ဓသီလေ ပတိဋ္ဌိတေန, ယွာယံ ဒသသု ပလိဗောဓေသု ပလိဗောဓော အတ္ထိ တံ ဥပစ္ဆိန္ဒိတွာ, ပဋိက္ကူလမနသိကာရကမ္မဋ္ဌာနဘာဝနာယ ပဌမဇ္ဈာနံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ, ဈာနံ ပါဒကံ ကတွာ ဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေတွာ, အရဟတ္တံ အနာဂါမိဖလာဒီသု ဝါ အညတရံ ပတ္တဿ သဗ္ဗန္တိမေန ပရိစ္ဆေဒေန သာဋ္ဌကထာယ ပါဠိယာ ကတပရိစယဿ တန္တိအာစရိယဿာပိ ကလျာဏမိတ္တဿ သန္တိကေ ဥဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဝိသုဒ္ဓံ တထာရူပံ ကလျာဏမိတ္တံ ဧကဝိဟာရေ အလဘန္တေန တဿ ဝသနဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ ဥဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ။ တတ္ထ စတုဗ္ဗိဓသီလဝိသောဓနဉ္စေဝ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၁၉) ပလိဗောဓော (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၄၁) စ ပလိဗောဓုပစ္ဆေဒေါ စ အာစရိယဿ သန္တိကံ ဥပသင်္ကမနဝိဓာနဉ္စ သဗ္ဗမ္ပိ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝိတ္ထာရတော ကထိတံ။ တသ္မာ တံ တတ္ထ ကထိတနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
အာစရိယေန ပန ကမ္မဋ္ဌာနံ ကထေန္တေန တိဝိဓေန ကထေတဗ္ဗံ။ ဧကော ဘိက္ခု ပကတိယာ ဥဂ္ဂဟိတကမ္မဋ္ဌာနော ဟောတိ။ တဿ ဧကံ ဒွေ နိသဇ္ဇဝါရေ သဇ္ဈာယံ ကာရေတွာ ကထေတဗ္ဗံ။ ဧကော သန္တိကေ ဝသိတွာ ဥဂ္ဂဏှိတုကာမော ဟောတိ။ တဿ အာဂတာဂတဝေလာယ ကထေတဗ္ဗံ။ ဧကော ဥဂ္ဂဏှိတွာ အညတ္ထ ဂန္တုကာမော ဟောတိ။ တဿ နာတိပပဉ္စံ နာတိသင်္ခေပံ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၁၄။)ကတွာ နိဇ္ဇဋံ နိဂ္ဂဏ္ဌိကံ ကမ္မဋ္ဌာနံ ကထေတဗ္ဗံ။ ကထေန္တေန ကိံ အာစိက္ခိတဗ္ဗန္တိ? သတ္တဓာ ဥဂ္ဂဟကောသလ္လံ ဒသဓာ စ မနသိကာရကောသလ္လံ အာစိက္ခိတဗ္ဗံ။
တတ္ထ ဝစသာ မနသာ ဝဏ္ဏတော သဏ္ဌာနတော ဒိသတော ဩကာသတော ပရိစ္ဆေဒတောတိ ဧဝံ သတ္တဓာ ဥဂ္ဂဟကောသလ္လံ အာစိက္ခိတဗ္ဗံ။ ဣမသ္မိဉှိ ပဋိက္ကူလမနသိကာရကမ္မဋ္ဌာနေ ယောပိ တိပိဋကော ဟောတိ, တေနပိ မနသိကာရကာလေ ပဌမံ ဝါစာယ သဇ္ဈာယော ကာတဗ္ဗော။ ဧကစ္စဿ ဟိ သဇ္ဈာယံ ကရောန္တဿေဝ ကမ္မဋ္ဌာနံ ပါကဋံ ဟောတိ, မလယဝါသီမဟာဒေဝတ္ထေရဿ သန္တိကေ ဥဂ္ဂဟိတကမ္မဋ္ဌာနာနံ ဒွိန္နံ ထေရာနံ ဝိယ။ ထေရော ကိရ တေဟိ ကမ္မဋ္ဌာနံ ယာစိတော ‘စတ္တာရော မာသေ ဣမံ ဧဝံ သဇ္ဈာယံ ကရောထာ’တိ ဒွတ္တိသာကာရပါဠိံ အဒါသိ။ တေ, ကိဉ္စာပိ တေသံ ဒွေ တယော နိကာယာ ပဂုဏာ, ပဒက္ခိဏဂ္ဂါဟိတာယ ပန စတ္တာရော မာသေ ဒွတ္တိံသာကာရံ သဇ္ဈာယန္တာဝ သောတာပန္နာ အဟေသုံ။
တသ္မာ ကမ္မဋ္ဌာနံ ကထေန္တေန အာစရိယေန အန္တေဝါသိကော ဝတ္တဗ္ဗော – ‘ပဌမံ တာဝ ဝါစာယ သဇ္ဈာယံ ကရောဟီ’တိ။ ကရောန္တေန စ တစပဉ္စကာဒီနိ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ အနုလောမပဋိလောမဝသေန သဇ္ဈာယော ကာတဗ္ဗော။ ‘‘ကေသာ လောမာ နခါ ဒန္တာ တစော’’တိ ဟိ ဝတွာ ပုန ပဋိလောမတော ‘‘တစော ဒန္တာ နခါ လောမာ ကေသာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ တဒနန္တရံ ဝက္ကပဉ္စကေ ‘‘မံသံ နှာရု အဋ္ဌိ အဋ္ဌိမိဉ္ဇံ ဝက္က’’န္တိ ဝတွာ ပုန ပဋိလောမတော ‘‘ဝက္ကံ အဋ္ဌိမိဉ္ဇံ အဋ္ဌိ နှာရု မံသံ တစော ဒန္တာ နခါ လောမာ ကေသာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ တတော ပပ္ဖါသပဉ္စကေ ‘‘ဟဒယံ ယကနံ ကိလောမကံ ပိဟကံ ပပ္ဖါသ’’န္တိ ဝတွာ ပုန ပဋိလောမတော ‘‘ပပ္ဖါသံ ပိဟကံ ကိလောမကံ ယကနံ ဟဒယံ ဝက္ကံ အဋ္ဌိမိဉ္ဇံ အဋ္ဌိ နှာရု မံသံ တစော ဒန္တာ နခါ လောမာ ကေသာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။
တတော ဣမံ တန္တိံ အနာရုဠှမ္ပိ ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ္ဂေ (ပဋိ။ မ။ ၁။၄) အာဂတံ မတ္ထလုင်္ဂံ ကရီသာဝသာနေ တန္တိံ အာရောပေတွာ ဣမသ္မိံ မတ္ထလုင်္ဂပဉ္စကေ ‘‘အန္တံ အန္တဂုဏံ ဥဒရိယံ ကရီသံ မတ္ထလုင်္ဂ’’န္တိ ဝတွာ ပုန ပဋိလောမတော ‘‘မတ္ထလုင်္ဂံ ကရီသံ ဥဒရိယံ အန္တဂုဏံ အန္တံ ပပ္ဖါသံ ပိဟကံ ကိလောမကံ ယကနံ ဟဒယံ ဝက္ကံ အဋ္ဌိမိဉ္ဇံ အဋ္ဌိ နှာရု မံသံ တစော ဒန္တာ နခါ လောမာ ကေသာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၁၅။)တတော မေဒဆက္ကေ ‘‘ပိတ္တံ သေမှံ ပုဗ္ဗော လောဟိတံ သေဒေါ မေဒေါ’’တိ ဝတွာ ပုန ပဋိလောမတော ‘‘မေဒေါ သေဒေါ လောဟိတံ ပုဗ္ဗော သေမှံ ပိတ္တံ မတ္ထလုင်္ဂံ ကရီသံ ဥဒရိယံ အန္တဂုဏံ အန္တံ ပပ္ဖါသံ ပိဟကံ ကိလောမကံ ယကနံ ဟဒယံ ဝက္ကံ အဋ္ဌိမိဉ္ဇံ အဋ္ဌိ နှာရု မံသံ တစော ဒန္တာ နခါ လောမာ ကေသာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။
တတော မုတ္တဆက္ကေ ‘‘အဿု ဝသာ ခေဠော သိင်္ဃာဏိကာ လသိကာ မုတ္တ’’န္တိ ဝတွာ ပုန ပဋိလောမတော ‘‘မုတ္တံ လသိကာ သိင်္ဃာဏိကာ ခေဠော ဝသာ အဿု မေဒေါ သေဒေါ လောဟိတံ ပုဗ္ဗော သေမှံ ပိတ္တံ မတ္ထလုင်္ဂံ ကရီသံ ဥဒရိယံ အန္တဂုဏံ အန္တံ ပပ္ဖါသံ ပိဟကံ ကိလောမကံ ယကနံ ဟဒယံ ဝက္ကံ အဋ္ဌိမိဉ္ဇံ အဋ္ဌိ နှာရု မံသံ တစော ဒန္တာ နခါ လောမာ ကေသာ’’တိ ဧဝံ ကာလသတမ္ပိ ကာလသဟဿမ္ပိ ကာလသတသဟဿမ္ပိ ဝါစာယ သဇ္ဈာယော ကာတဗ္ဗော။ ဝစသာ သဇ္ဈာယေန ဟိ ကမ္မဋ္ဌာနတန္တိ ပဂုဏာ ဟောတိ၊ န ဣတော စိတော စ စိတ္တံ ဝိဓာဝတိ၊ ကောဋ္ဌာသာ ပါကဋာ ဟောန္တိ, ဟတ္ထသင်္ခလိကာ ဝိယ ခါယန္တိ, ဝတိပါဒပန္တိ ဝိယ စ ခါယန္တိ။ ယထာ စ ပန ဝစသာ, တထေဝ မနသာပိ သဇ္ဈာယော ကာတဗ္ဗော။ ဝစသာ သဇ္ဈာယော ဟိ မနသာ သဇ္ဈာယဿ ပစ္စယော ဟောတိ။ မနသာ သဇ္ဈာယော လက္ခဏပဋိဝေဓဿ ပစ္စယော ဟောတိ။ လက္ခဏပဋိဝေဓော မဂ္ဂဖလပဋိဝေဓဿ ပစ္စယော ဟောတိ။
‘ဝဏ္ဏတော’တိ ကေသာဒီနံ ဝဏ္ဏော ဝဝတ္ထပေတဗ္ဗော။ ‘သဏ္ဌာနတော’တိ တေသံယေဝ သဏ္ဌာနံ ဝဝတ္ထပေတဗ္ဗံ။ ‘ဒိသတော’တိ ဣမသ္မိံ သရီရေ နာဘိတော ဥဒ္ဓံ ဥပရိမာ ဒိသာ, အဓော ဟေဋ္ဌိမာ ဒိသာ။ တသ္မာ ‘‘အယံ ကောဋ္ဌာသော ဣမိဿာ နာမ ဒိသာယာ’’တိ ဒိသာ ဝဝတ္ထပေတဗ္ဗာ။ ‘ဩကာသတော’တိ ‘‘အယံ ကောဋ္ဌာသော ဣမသ္မိံ နာမ ဩကာသေ ပတိဋ္ဌိတော’’တိ ဧဝံ တဿ တဿ ဩကာသော ဝဝတ္ထပေတဗ္ဗော။ ‘ပရိစ္ဆေဒတော’တိ သဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ ဝိသဘာဂပရိစ္ဆေဒေါတိ ဒွေ ပရိစ္ဆေဒါ။ တတ္ထ ‘‘အယံ ကောဋ္ဌာသော ဟေဋ္ဌာ စ ဥပရိ စ တိရိယဉ္စ ဣမိနာ နာမ ပရိစ္ဆိန္နော’’တိ ဧဝံ သဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ‘‘ကေသာ န လောမာ, လောမာပိ န ကေသာ’’တိ ဧဝံ အမိဿီကတဝသေန ဝိသဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၁၆။)ဧဝံ သတ္တဓာ ဥဂ္ဂဟကောသလ္လံ အာစိက္ခန္တေန ပန ‘‘ဣဒံ ကမ္မဋ္ဌာနံ အသုကသ္မိံ သုတ္တေ ပဋိက္ကူလဝသေန ကထိတံ, အသုကသ္မိံ ဓာတုဝသေနာ’’တိ ဉတွာ အာစိက္ခိတဗ္ဗံ။ ဣဒဉှိ မဟာသတိပဋ္ဌာနေ (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၇၂၊ မ။ နိ။ ၁။၁၀၅ အာဒယော) ပဋိက္ကူလဝသေနေဝ ကထိတံ, မဟာဟတ္ထိပဒေါပမ (မ။ နိ။ ၁။၃၀၀ အာဒယော) -မဟာရာဟုလောဝါဒ (မ။ နိ။ ၂။၁၁၃ အာဒယော) -ဓာတုဝိဘင်္ဂေသု (မ။ နိ။ ၃။၃၄၂ အာဒယော) ဓာတုဝသေန ကထိတံ။ ကာယဂတာသတိသုတ္တေ (မ။ နိ။ ၃။၁၅၃ အာဒယော) ပန ယဿ ဝဏ္ဏတော ဥပဋ္ဌာတိ, တံ သန္ဓာယ စတ္တာရိ ဈာနာနိ ဝိဘတ္တာနိ။ တတ္ထ ဓာတုဝသေန ကထိတံ ဝိပဿနာကမ္မဋ္ဌာနံ ဟောတိ, ပဋိက္ကူလဝသေန ကထိတံ သမထကမ္မဋ္ဌာနံ။ တဒေတံ ဣဓ သမထကမ္မဋ္ဌာနံ အဝိသေသတော သဗ္ဗသာဓာရဏဝသေန ကထိတန္တိ ဝဒန္တိယေဝါတိ။
ဧဝံ သတ္တဓာ ဥဂ္ဂဟကောသလ္လံ အာစိက္ခိတွာ ‘‘အနုပုဗ္ဗတော, နာတိသီဃတော, နာတိသဏိကတော, ဝိက္ခေပပဋိဗာဟနတော, ပဏ္ဏတ္တိသမတိက္ကမနတော, အနုပုဗ္ဗမုဉ္စနတော, အပ္ပနာတော, တယော စ သုတ္တန္တာ’’တိ ဧဝံ ဒသဓာ မနသိကာရကောသလ္လံ အာစိက္ခိတဗ္ဗံ။ တတ္ထ ‘အနုပုဗ္ဗတော’တိ ဣဒဉှိ သဇ္ဈာယကရဏတော ပဋ္ဌာယ အနုပဋိပါဋိယာ မနသိကာတဗ္ဗံ, န ဧကန္တရိကာယ။ ဧကန္တရိကာယ ဟိ မနသိကရောန္တော ယထာ နာမ အကုသလော ပုရိသော ဒွတ္တိံသပဒံ နိဿေဏိံ ဧကန္တရိကာယ အာရောဟန္တော ကိလန္တကာယော ပတတိ, န အာရောဟနံ သမ္ပာဒေတိ၊ ဧဝမေဝ ဘာဝနာသမ္ပတ္တိဝသေန အဓိဂန္တဗ္ဗဿ အဿာဒဿ အနဓိဂမာ ကိလန္တစိတ္တော ပတတိ, န ဘာဝနံ သမ္ပာဒေတိ။
အနုပုဗ္ဗတော မနသိကရောန္တေနာပိ စ ‘နာတိသီဃတော’ မနသိကာတဗ္ဗံ။ အတိသီဃတော မနသိကရောတော ဟိ ယထာ နာမ တိယောဇနံ မဂ္ဂံ ပဋိပဇ္ဇိတွာ ဩက္ကမနဝိဿဇ္ဇနံ အသလ္လက္ခေတွာ သီဃေန ဇဝေန သတ္တက္ခတ္တုမ္ပိ ဂမနာဂမနံ ကရောတော ပုရိသဿ ကိဉ္စာပိ အဒ္ဓါနံ ပရိက္ခယံ ဂစ္ဆတိ, အထ ခေါ ပုစ္ဆိတွာဝ ဂန္တဗ္ဗံ ဟောတိ၊ ဧဝမေဝ ကေဝလံ ကမ္မဋ္ဌာနံ ပရိယောသာနံ ပါပုဏာတိ, အဝိဘူတံ ပန ဟောတိ, န ဝိသေသံ အာဝဟတိ။ တသ္မာ နာတိသီဃတော မနသိကာတဗ္ဗံ။
ယထာ စ နာတိသီဃတော ဧဝံ ‘နာတိသဏိကတော’ပိ။ အတိသဏိကတော မနသိကရောတော ဟိ ယထာ နာမ တဒဟေဝ တိယောဇနံ မဂ္ဂံ ဂန္တုကာမဿ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၁၇။)ပုရိသဿ အန္တရာမဂ္ဂေ ရုက္ခပဗ္ဗတဂဟနာဒီသု ဝိလမ္ဗမာနဿ မဂ္ဂေါ ပရိက္ခယံ န ဂစ္ဆတိ, ဒွီဟတီဟေန ပရိယောသာပေတဗ္ဗော ဟောတိ၊ ဧဝမေဝ ကမ္မဋ္ဌာနံ ပရိယောသာနံ န ဂစ္ဆတိ, ဝိသေသာဓိဂမဿ ပစ္စယော န ဟောတိ။
‘ဝိက္ခေပပဋိဗာဟနတော’တိ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ဗဟိဒ္ဓါ ပုထုတ္တာရမ္မဏေ စေတသော ဝိက္ခေပေါ ပဋိဗာဟိတဗ္ဗော။ အပ္ပဋိဗာဟတော ဟိ ယထာ နာမ ဧကပဒိကံ ပပါတမဂ္ဂံ ပဋိပန္နဿ ပုရိသဿ အက္ကမနပဒံ အသလ္လက္ခေတွာ ဣတော စိတော စ ဝိလောကယတော ပဒဝါရော ဝိရဇ္ဈတိ, တတော သတပေါရိသေ ပပါတေ ပတိတဗ္ဗံ ဟောတိ၊ ဧဝမေဝ ဗဟိဒ္ဓါ ဝိက္ခေပေ သတိ ကမ္မဋ္ဌာနံ ပရိဟာယတိ, ပရိဓံသတိ။ တသ္မာ ဝိက္ခေပပဋိဗာဟနတော မနသိကာတဗ္ဗံ။
‘ပဏ္ဏတ္တိသမတိက္ကမနတော’တိ ယာ အယံ ‘‘ကေသာ လောမာ’’တိ အာဒိကာ ပဏ္ဏတ္တိ တံ အတိက္ကမိတွာ ပဋိက္ကူလန္တိ စိတ္တံ ဌပေတဗ္ဗံ။ ယထာ ဟိ ဥဒကဒုလ္လဘကာလေ မနုဿာ အရညေ ဥဒပါနံ ဒိသွာ တတ္ထ တာလပဏ္ဏာဒိကံ ကိဉ္စိဒေဝ သညာဏံ ဗန္ဓိတွာ တေန သညာဏေန အာဂန္တွာ နှာယန္တိ စေဝ ပိဝန္တိ စ, ယဒါ ပန တေသံ အဘိဏှသဉ္စာရေန အာဂတာဂတပဒံ ပါကဋံ ဟောတိ, တဒါ သညာဏေန ကိစ္စံ န ဟောတိ, ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတက္ခဏေ ဂန္တွာ နှာယန္တိ စေဝ ပိဝန္တိ စ၊ ဧဝမေဝ ပုဗ္ဗဘာဂေ ‘ကေသာ လောမာ’တိ ပဏ္ဏတ္တိဝသေန မနသိကရောတော ပဋိက္ကူလဘာဝေါ ပါကဋော ဟောတိ။ အထ ‘ကေသာ လောမာ’တိ ပဏ္ဏတ္တိံ သမတိက္ကမိတွာ ပဋိက္ကူလဘာဝေယေဝ စိတ္တံ ဌပေတဗ္ဗံ။
‘အနုပုဗ္ဗမုဉ္စနတော’တိ ယော ယော ကောဋ္ဌာသော န ဥပဋ္ဌာတိ, တံ တံ မုဉ္စန္တေန အနုပုဗ္ဗမုဉ္စနတော မနသိကာတဗ္ဗံ။ အာဒိကမ္မိကဿ ဟိ ‘ကေသာ’တိ မနသိကရောတော မနသိကာရော ဂန္တွာ ‘မုတ္တ’န္တိ ဣမံ ပရိယောသာနကောဋ္ဌာသမေဝ အာဟစ္စ တိဋ္ဌတိ။ ‘မုတ္တ’န္တိ စ မနသိကရောတော မနသိကာရော ဂန္တွာ ‘ကေသာ’တိ ဣမံ အာဒိကောဋ္ဌာသမေဝ အာဟစ္စ တိဋ္ဌတိ။ အထဿ မနသိကရောတော ကေစိ ကောဋ္ဌာသာ ဥပဋ္ဌဟန္တိ, ကေစိ န ဥပဋ္ဌဟန္တိ။ တေန ယေ ယေ ဥပဋ္ဌဟန္တိ တေသု တေသု တာဝ ကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ, ယာဝ ဒွီသု ဥပဋ္ဌိတေသု တေသမ္ပိ ဧကော သုဋ္ဌုတရံ ဥပဋ္ဌဟတိ။ ဧဝံ ဥပဋ္ဌိတံ ပန တမေဝ ပုနပ္ပုနံ မနသိကရောန္တေန အပ္ပနာ ဥပ္ပါဒေတဗ္ဗာ။
တတြာယံ ဥပမာ – ယထာ ဟိ ဒွတ္တိံသတာလကေ တာလဝနေ ဝသန္တံ မက္ကဋံ ဂဟေတုကာမော လုဒ္ဒေါ အာဒိမှိ ဌိတတာလဿ ပဏ္ဏံ သရေန ဝိဇ္ဈိတွာ ဥက္ကုဋ္ဌိံ ကရေယျ၊ အထ ခေါ သော မက္ကဋော ပဋိပါဋိယာ တသ္မိံ တသ္မိံ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၁၈။)တာလေ ပတိတွာ ပရိယန္တတာလမေဝ ဂစ္ဆေယျ၊ တတ္ထပိ ဂန္တွာ လုဒ္ဒေန တထေဝ ကတေ ပုန တေနေဝ နယေန အာဒိတာလံ အာဂစ္ဆေယျ၊ သော ဧဝံ ပုနပ္ပုနံ ပဋိပါဋိယာ ဂစ္ဆန္တော ဥက္ကုဋ္ဌုက္ကုဋ္ဌိဋ္ဌာနေယေဝ ဥဋ္ဌဟိတွာ ပုန အနုက္ကမေန ဧကသ္မိံ တာလေ နိပတိတွာ တဿ ဝေမဇ္ဈေ မကုဠတာလပဏ္ဏသူစိံ ဒဠှံ ဂဟေတွာ ဝိဇ္ဈိယမာနောပိ န ဥဋ္ဌဟေယျ, ဧဝံသမ္ပဒမိဒံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။
တတြိဒံ ဩပမ္မသံသန္ဒနံ – ယထာ ဟိ တာလဝနေ ဒွတ္တိံသတာလာ, ဧဝံ ဣမသ္မိံ ကာယေ ဒွတ္တိံသ ကောဋ္ဌာသာ၊ မက္ကဋော ဝိယ စိတ္တံ၊ လုဒ္ဒေါ ဝိယ ယောဂါဝစရော၊ မက္ကဋဿ ဒွတ္တိံသတာလကေ တာလဝနေ နိဝါသော ဝိယ ယောဂိနော စိတ္တဿ ဒွတ္တိံသကောဋ္ဌာသကေ ကာယေ အာရမ္မဏဝသေန အနုသံစရဏံ၊ လုဒ္ဒေန အာဒိမှိ ဌိတတာလဿ ပဏ္ဏံ သရေန ဝိဇ္ဈိတွာ ဥက္ကုဋ္ဌိယာ ကတာယ မက္ကဋဿ တသ္မိံ တသ္မိံ တာလေ ပတိတွာ ပရိယန္တတာလဂမနံ ဝိယ ယောဂိနော ‘ကေသာ’တိ မနသိကာရေ အာရဒ္ဓေ ပဋိပါဋိယာ ဂန္တွာ ပရိယောသာနကောဋ္ဌာသေ ဧဝ စိတ္တဿ သဏ္ဌာနံ၊ ပုန ပစ္စာဂမနေပိ ဧသေဝ နယော၊ ပုနပ္ပုနံ ပဋိပါဋိယာ ဂစ္ဆမာနဿ မက္ကဋဿ ဥက္ကုဋ္ဌုက္ကုဋ္ဌိဋ္ဌာနေ ဥဋ္ဌာနံ ဝိယ ပုနပ္ပုနံ မနသိကရောတော ကေသုစိ ကေသုစိ ဥပဋ္ဌိတေသု အနုပဋ္ဌဟန္တေ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ဥပဋ္ဌိတေသု ပရိကမ္မကရဏံ၊ အနုက္ကမေန ဧကသ္မိံ တာလေ နိပတိတွာ တဿ ဝေမဇ္ဈေ မကုဠတာလပဏ္ဏသူစိံ ဒဠှံ ဂဟေတွာ ဝိဇ္ဈိယမာနဿာပိ အနုဋ္ဌာနံ ဝိယ အဝသာနေ ဒွီသု ဥပဋ္ဌိတေသု ယော သုဋ္ဌုတရံ ဥပဋ္ဌာတိ တမေဝ ပုနပ္ပုနံ မနသိကရိတွာ အပ္ပနာယ ဥပ္ပါဒနံ။
အပရာပိ ဥပမာ – ယထာ နာမ ပိဏ္ဍပါတိကော ဘိက္ခု ဒွတ္တိံသကုလံ ဂါမံ ဥပနိဿာယ ဝသန္တော ပဌမဂေဟေ ဧဝ ဒွေ ဘိက္ခာ လဘိတွာ ပရတော ဧကံ ဝိဿဇ္ဇေယျ၊ ပုနဒိဝသေ တိဿော လဘိတွာ ပရတော ဒွေ ဝိဿဇ္ဇေယျ၊ တတိယဒိဝသေ အာဒိမှိယေဝ ပတ္တပူရံ လဘိတွာ အာသနသာလံ ဂန္တွာ ပရိဘုဉ္ဇေယျ, ဧဝံသမ္ပဒမိဒံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဒွတ္တိံသကုလဂါမော ဝိယ ဟိ ဒွတ္တိံသာကာရော၊ ပိဏ္ဍပါတိကော ဝိယ ယောဂါဝစရော၊ တဿ တံ ဂါမံ ဥပနိဿာယ ဝါသော ဝိယ ယောဂိနော ဒွတ္တိံသာကာရေ ပရိကမ္မကရဏံ၊ ပဌမဂေဟေ ဒွေ ဘိက္ခာ လဘိတွာ ပရတော ဧကိဿာ ဝိဿဇ္ဇနံ ဝိယ ဒုတိယဒိဝသေ တိဿော လဘိတွာ ပရတော ဒွိန္နံ ဝိဿဇ္ဇနံ ဝိယ စ မနသိကရောတော မနသိကရောတော အနုပဋ္ဌဟန္တေ အနုပဋ္ဌဟန္တေ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ဥပဋ္ဌိတေသု
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၁၉။)ဥပဋ္ဌိတေသု ယာဝ ကောဋ္ဌာသဒွယေ ပရိကမ္မကရဏံ၊ တတိယဒိဝသေ အာဒိမှိယေဝ ပတ္တပူရံ လဘိတွာ အာသနသာလာယံ နိသီဒိတွာ ပရိဘောဂေါ ဝိယ ဒွီသု ယော သုဋ္ဌုတရံ ဥပဋ္ဌဟတိ တမေဝ ပုနပ္ပုနံ မနသိကရိတွာ အပ္ပနာယ ဥပ္ပါဒနံ။
‘အပ္ပနာတော’တိ အပ္ပနာကောဋ္ဌာသတော။ ကေသာဒီသု ဧကေကသ္မိံ ကောဋ္ဌာသေ အပ္ပနာ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာတိ အယမေတ္ထ အဓိပ္ပါယော။
‘တယော စ သုတ္တန္တာ’တိ အဓိစိတ္တံ, သီတိဘာဝေါ, ဗောဇ္ဈင်္ဂကောသလ္လန္တိ ဣမေ တယော သုတ္တန္တာ ဝီရိယသမာဓိယောဇနတ္ထံ ဝေဒိတဗ္ဗာတိ အယမေတ္ထ အဓိပ္ပါယော။ တတ္ထ –
‘‘အဓိစိတ္တမနုယုတ္တေန, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခုနာ တီဏိ နိမိတ္တာနိ ကာလေန ကာလံ မနသိကာတဗ္ဗာနိ…ကာလေန ကာလံ သမာဓိနိမိတ္တံ မနသိကာတဗ္ဗံ, ကာလေန ကာလံ ပဂ္ဂဟနိမိတ္တံ မနသိကာတဗ္ဗံ, ကာလေန ကာလံ ဥပေက္ခာနိမိတ္တံ မနသိကာတဗ္ဗံ။ သစေ, ဘိက္ခဝေ, အဓိစိတ္တမနုယုတ္တော ဘိက္ခု ဧကန္တံ သမာဓိနိမိတ္တံယေဝ မနသိကရေယျ, ဌာနံ တံ စိတ္တံ ကောသဇ္ဇာယ သံဝတ္တေယျ။ သစေ, ဘိက္ခဝေ, အဓိစိတ္တမနုယုတ္တော ဘိက္ခု ဧကန္တံ ပဂ္ဂဟနိမိတ္တံယေဝ မနသိကရေယျ, ဌာနံ တံ စိတ္တံ ဥဒ္ဓစ္စာယ သံဝတ္တေယျ။ သစေ, ဘိက္ခဝေ, အဓိစိတ္တမနုယုတ္တော ဘိက္ခု ဧကန္တံ ဥပေက္ခာနိမိတ္တံယေဝ မနသိကရေယျ, ဌာနံ တံ စိတ္တံ န သမ္မာသမာဓိယေယျ အာသဝါနံ ခယာယ။ ယတော စ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, အဓိစိတ္တမနုယုတ္တော ဘိက္ခု ကာလေန ကာလံ သမာဓိနိမိတ္တံ, ပဂ္ဂဟနိမိတ္တံ, ဥပေက္ခာနိမိတ္တံ မနသိကရောတိ, တံ ဟောတိ စိတ္တံ မုဒု စ ကမ္မနိယဉ္စ ပဘဿရဉ္စ, န စ ပဘင်္ဂု, သမ္မာ သမာဓိယတိ အာသဝါနံ ခယာယ။
‘‘သေယျထာပိ, ဘိက္ခဝေ, သုဝဏ္ဏကာရော ဝါ သုဝဏ္ဏကာရန္တေဝါသီ ဝါ ဥက္ကံ ဗန္ဓတိ, ဥက္ကံ ဗန္ဓိတွာ ဥက္ကာမုခံ အာလိမ္ပေတိ, ဥက္ကာမုခံ အာလိမ္ပေတွာ သဏ္ဍာသေန ဇာတရူပံ ဂဟေတွာ ဥက္ကာမုခေ ပက္ခိပေယျ, ဥက္ကာမုခေ ပက္ခိပိတွာ ကာလေန ကာလံ အဘိဓမတိ, ကာလေန ကာလံ ဥဒကေန ပရိပ္ဖေါသေတိ, ကာလေန ကာလံ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၂၀။)အဇ္ဈုပေက္ခတိ။ သစေ, ဘိက္ခဝေ, သုဝဏ္ဏကာရော ဝါ သုဝဏ္ဏကာရန္တေဝါသီ ဝါ တံ ဇာတရူပံ ဧကန္တံ အဘိဓမေယျ, ဌာနံ တံ ဇာတရူပံ ဍဟေယျ။ သစေ, ဘိက္ခဝေ, သုဝဏ္ဏကာရော ဝါ သုဝဏ္ဏကာရန္တေဝါသီ ဝါ တံ ဇာတရူပံ ဧကန္တံ ဥဒကေန ပရိပ္ဖေါသေယျ, ဌာနံ တံ ဇာတရူပံ နိဗ္ဗာယေယျ။ သစေ, ဘိက္ခဝေ, သုဝဏ္ဏကာရော ဝါ သုဝဏ္ဏကာရန္တေဝါသီ ဝါ တံ ဇာတရူပံ ဧကန္တံ အဇ္ဈုပေက္ခေယျ, ဌာနံ တံ ဇာတရူပံ န သမ္မာ ပရိပါကံ ဂစ္ဆေယျ။
‘‘ယတော စ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, သုဝဏ္ဏကာရော ဝါ သုဝဏ္ဏကာရန္တေဝါသီ ဝါ တံ ဇာတရူပံ ကာလေန ကာလံ အဘိဓမတိ, ကာလေန ကာလံ ဥဒကေန ပရိပ္ဖေါသေတိ, ကာလေန ကာလံ အဇ္ဈုပေက္ခတိ, တံ ဟောတိ ဇာတရူပံ မုဒု စ ကမ္မနိယဉ္စ ပဘဿရဉ္စ, န စ ပဘင်္ဂု, သမ္မာ ဥပေတိ ကမ္မာယ၊ ယဿာ ယဿာ စ ပိဠန္ဓနဝိကတိယာ အာကင်္ခတိ – ယဒိ ပဋ္ဋိကာယ ယဒိ ကုဏ္ဍလာယ ယဒိ ဂီဝေယျကာယ ယဒိ သုဝဏ္ဏမာလာယ, တဉ္စဿ အတ္ထံ အနုဘောတိ။
‘‘ဧဝမေဝ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, အဓိစိတ္တမနုယုတ္တေန…ပေ… သမ္မာ သမာဓိယတိ အာသဝါနံ ခယာယ၊ ယဿ ယဿ စ အဘိညာသစ္ဆိကရဏီယဿ ဓမ္မဿ စိတ္တံ အဘိနိန္နာမေတိ အဘိညာ သစ္ဆိကိရိယာယ, တတြ တတြေဝ သက္ခိဘဗ္ဗတံ ပါပုဏာတိ သတိ သတိအာယတနေ’’တိ (အ။ နိ။ ၃။၁၀၃) ဣဒံ သုတ္တံ အဓိစိတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
‘‘ဆဟိ, ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ဘိက္ခု ဘဗ္ဗော အနုတ္တရံ သီတိဘာဝံ သစ္ဆိကာတုံ။ ကတမေဟိ ဆဟိ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ယသ္မိံ သမယေ စိတ္တံ နိဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ တသ္မိံ သမယေ စိတ္တံ နိဂ္ဂဏှာတိ, ယသ္မိံ သမယေ စိတ္တံ ပဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ တသ္မိံ သမယေ စိတ္တံ ပဂ္ဂဏှာတိ, ယသ္မိံ သမယေ စိတ္တံ သမ္ပဟံသိတဗ္ဗံ တသ္မိံ သမယေ စိတ္တံ သမ္ပဟံသေတိ, ယသ္မိံ သမယေ စိတ္တံ အဇ္ဈုပေက္ခိတဗ္ဗံ တသ္မိံ သမယေ စိတ္တံ အဇ္ဈုပေက္ခတိ, ပဏီတာဓိမုတ္တိကော စ ဟောတိ နိဗ္ဗာနာဘိရတော စ။ ဣမေဟိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဆဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ဘိက္ခု ဘဗ္ဗော အနုတ္တရံ သီတိဘာဝံ သစ္ဆိကာတု’’န္တိ (အ။ နိ။ ၆။၈၅) ဣဒံ သုတ္တံ သီတိဘာဝေါတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၂၁။)ဗောဇ္ဈင်္ဂကောသလ္လံ ပန ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ယသ္မိံ သမယေ လီနံ စိတ္တံ ဟောတိ, အကာလော တသ္မိံ သမယေ ပဿဒ္ဓိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂဿ ဘာဝနာယာ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၂၃၄) သံယုတ္တမဟာဝဂ္ဂေ ဗောဇ္ဈင်္ဂသံယုတ္တေ အာဂတမေဝ။
ဣတိ ဣဒံ သတ္တဝိဓံ ဥဂ္ဂဟကောသလ္လံ သုဂ္ဂဟိတံ ကတွာ ဣမဉ္စ ဒသဝိဓံ မနသိကာရကောသလ္လံ သုဋ္ဌု ဝဝတ္ထပေတွာ တေန ယောဂိနာ ဥဘယကောသလ္လဝသေန ကမ္မဋ္ဌာနံ သာဓုကံ ဥဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ။ သစေ ပနဿ အာစရိယေန သဒ္ဓိံ ဧကဝိဟာရေယေဝ ဖာသု ဟောတိ, ဧဝံ ဝိတ္ထာရေန အကထာပေတွာ ကမ္မဋ္ဌာနမနုယုဉ္ဇန္တေန ဝိသေသံ လဘိတွာ ဥပရူပရိ ကထာပေတဗ္ဗံ။ အညတ္ထ ဝသိတုကာမေန ယထာဝုတ္တေန ဝိဓိနာ ဝိတ္ထာရတော ကထာပေတွာ ပုနပ္ပုနံ ပရိဝတ္တေတွာ သဗ္ဗံ ဂဏ္ဌိဋ္ဌာနံ ဆိန္ဒိတွာ ကမ္မဋ္ဌာနဘာဝနာယ အနနုရူပံ သေနာသနံ ပဟာယ မဟာဝါသတာဒိအဋ္ဌာရသဒေါသဝဇ္ဇိတေ အနုရူပေ ဝိဟာရေ ဝိဟရန္တေန ခုဒ္ဒကပလိဗောဓုပစ္ဆေဒံ ကတွာ ယော တာဝ ရာဂစရိတော ဟောတိ, တေန ယသ္မာ ရာဂေါ ပဟာတဗ္ဗော, တသ္မာ ပဋိက္ကူလမနသိကာရေ ပရိကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ။
ကရောန္တေန ပန ကေသေသု တာဝ နိမိတ္တံ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ကထံ? ဧကံ ဝါ ဒွေ ဝါ ကေသေ လုဉ္စိတွာ ဟတ္ထတလေ ဌပေတွာ ဝဏ္ဏော တာဝ ဝဝတ္ထပေတဗ္ဗော။ ဆိန္နဋ္ဌာနေပိ ကေသေ ဩလောကေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဥဒကပတ္တေ ဝါ ယာဂုပတ္တေ ဝါ ဩလောကေတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ ကာဠကကာလေ ဒိသွာ ကာဠကာတိ မနသိကာတဗ္ဗာ၊ သေတကာလေ သေတာတိ။ မိဿကကာလေ ပန ဥဿဒဝသေန မနသိကာတဗ္ဗာ ဟောန္တိ။ ယထာ စ ကေသေသု, ဧဝံ သကလေပိ တစပဉ္စကေ ဒိသွာဝ နိမိတ္တံ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဧဝံ နိမိတ္တံ ဂဟေတွာ သဗ္ဗကောဋ္ဌာသေသု ဝဏ္ဏသဏ္ဌာနဒိသောကာသပရိစ္ဆေဒဝသေန ဝဝတ္ထပေတွာ ဝဏ္ဏသဏ္ဌာနဂန္ဓအာသယောကာသဝသေန ပဉ္စဓာ ပဋိက္ကူလတော ဝဝတ္ထပေတဗ္ဗာ။
တတြာယံ သဗ္ဗကောဋ္ဌာသေသု အနုပုဗ္ဗကထာ – ကေသာ တာဝ ပကတိဝဏ္ဏေန ကာဠကာ အဒ္ဒါရိဋ္ဌကဝဏ္ဏာ, သဏ္ဌာနတော ဒီဃဝဋ္ဋလိကာ တုလာဒဏ္ဍသဏ္ဌာနာ, ဒိသတော ဥပရိမဒိသာယ ဇာတာ, ဩကာသတော ဥဘောသု ပဿေသု ကဏ္ဏစူဠိကာဟိ, ပုရတော နလာဋန္တေန, ပစ္ဆတော
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၂၂။)ဂလဝါဋကေန ပရိစ္ဆိန္နာ။ သီသကဋာဟဝေဌနံ အလ္လစမ္မံ ကေသာနံ ဩကာသော။ ပရိစ္ဆေဒတော ကေသာ သီသဝေဌနစမ္မေ ဝီဟဂ္ဂမတ္တံ ပဝိသိတွာ ပတိဋ္ဌိတေန ဟေဋ္ဌာ အတ္တနော မူလတလေန, ဥပရိ အာကာသေန, တိရိယံ အညမညေန ပရိစ္ဆိန္နာ။ ဒွေ ကေသာ ဧကတော နတ္ထီတိ အယံ သဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ။
‘ကေသာ န လောမာ, လောမာ န ကေသာ’တိ ဧဝံ အဝသေသေဟိ ဧကတိံသကောဋ္ဌာသေဟိ အမိဿီကတာ ကေသာ နာမ ပါဋိယေက္ကော ကောဋ္ဌာသောတိ အယံ ဝိသဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ။ ဣဒံ ကေသာနံ ဝဏ္ဏာဒိတော ဝဝတ္ထာပနံ။
ဣဒံ ပန တေသံ ဝဏ္ဏာဒိဝသေန ပဉ္စဓာ ပဋိက္ကူလတော ဝဝတ္ထာပနံ – ကေသာ စ နာမေတေ ဝဏ္ဏတောပိ ပဋိက္ကူလာ, သဏ္ဌာနတောပိ ဂန္ဓတောပိ အာသယတောပိ ဩကာသတောပိ ပဋိက္ကူလာ။ မနုညေပိ ဟိ ယာဂုပတ္တေ ဝါ ဘတ္တပတ္တေ ဝါ ကေသဝဏ္ဏံ ကိဉ္စိ ဒိသွာ ‘ကေသမိဿကမိဒံ, ဟရထ န’န္တိ ဇိဂုစ္ဆန္တိ။ ဧဝံ ကေသာ ဝဏ္ဏတော ပဋိက္ကူလာ။ ရတ္တိံ ဘုဉ္ဇန္တာပိ ကေသသဏ္ဌာနံ အက္ကဝါကံ ဝါ မကစိဝါကံ ဝါ ဆုပိတွာပိ တထေဝ ဇိဂုစ္ဆန္တိ။ ဧဝံ သဏ္ဌာနတော ပဋိက္ကူလာ။
တေလမက္ခနပုပ္ဖဓူမာဒိသင်္ခါရဝိရဟိတာနဉ္စ ကေသာနံ ဂန္ဓော ပရမဇေဂုစ္ဆော ဟောတိ, တတော ဇေဂုစ္ဆတရော အဂ္ဂိမှိ ပက္ခိတ္တာနံ။ ကေသာ ဟိ ဝဏ္ဏသဏ္ဌာနတော အပ္ပဋိက္ကူလာပိ သိယုံ, ဂန္ဓေန ပန ပဋိက္ကူလာယေဝ။ ယထာ ဟိ ဒဟရဿ ကုမာရဿ ဝစ္စံ ဝဏ္ဏတော ဟဠိဒ္ဒိဝဏ္ဏံ, သဏ္ဌာနတောပိ ဟလိဒ္ဒိပိဏ္ဍသဏ္ဌာနံ၊ သင်္ခါရဋ္ဌာနေ ဆဍ္ဍိတဉ္စ ဥဒ္ဓုမာတကကာဠသုနခသရီရံ ဝဏ္ဏတော တာလပက္ကဝဏ္ဏံ, သဏ္ဌာနတော ဝဋ္ဋေတွာ ဝိဿဋ္ဌမုဒိင်္ဂသဏ္ဌာနံ, ဒါဌာပိဿ သုမနမကုဠသဒိသာတိ ဥဘယမ္ပိ ဝဏ္ဏသဏ္ဌာနတော သိယာ အပ္ပဋိက္ကူလံ, ဂန္ဓေန ပန ပဋိက္ကူလမေဝ၊ ဧဝံ ကေသာပိ သိယုံ ဝဏ္ဏသဏ္ဌာနတော အပ္ပဋိက္ကူလာ, ဂန္ဓေန ပန ပဋိက္ကူလာ ဧဝါတိ။
ယထာ ပန အသုစိဋ္ဌာနေ ဂါမနိဿန္ဒေန ဇာတာနိ သူပေယျပဏ္ဏာနိ နာဂရိကမနုဿာနံ ဇေဂုစ္ဆာနိ ဟောန္တိ အပရိဘောဂါနိ, ဧဝံ ကေသာပိ ပုဗ္ဗလောဟိတမုတ္တကရီသပိတ္တသေမှာဒိနိဿန္ဒေန ဇာတတ္တာ အတိဇေဂုစ္ဆာတိ ဣဒံ နေသံ ‘အာသယတော’ ပါဋိကုလျံ။ ဣမေ စ ကေသာ နာမ ဂူထရာသိမှိ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၂၃။)ဥဋ္ဌိတကဏ္ဏိကံ ဝိယ ဧကတ္တိံသကောဋ္ဌာသရာသိမှိ ဇာတာ။ တေ သုသာနသင်္ကာရဋ္ဌာနာဒီသု ဇာတသာကံ ဝိယ, ပရိခါဒီသု ဇာတကမလကုဝလယာဒိပုပ္ဖံ ဝိယ စ အသုစိဋ္ဌာနေ ဇာတတ္တာ ပရမဇေဂုစ္ဆာတိ ဣဒံ တေသံ ‘ဩကာသတော’ ပါဋိက္ကူလျံ။
ယထာ စ ကေသာနံ, ဧဝံ သဗ္ဗကောဋ္ဌာသာနံ ဝဏ္ဏသဏ္ဌာနဂန္ဓာသယောကာသဝသေန ပဉ္စဓာ ပဋိက္ကူလတာ ဝဝတ္ထပေတဗ္ဗာ။ ဝဏ္ဏသဏ္ဌာနဒိသောကာသပရိစ္ဆေဒဝသေန ပန သဗ္ဗေပိ ဝိသုံ ဝိသုံ ဝဝတ္ထပေတဗ္ဗာ။
တတ္ထ လောမာ တာဝ ပကတိဝဏ္ဏတော န ကေသာ ဝိယ အသမ္ဘိန္နကာဠကာ, ကာဠပိင်္ဂလာ ပန ဟောန္တိ၊ သဏ္ဌာနတော ဩနတဂ္ဂတာလမူလသဏ္ဌာနာ၊ ဒိသတော ဒွီသု ဒိသာသု ဇာတာ၊ ဩကာသတော ဌပေတွာ ကေသာနံ ပတိဋ္ဌိတောကာသဉ္စ ဟတ္ထပါဒတလာနိ စ ယေဘုယျေန အဝသေသသရီရဝေဌနစမ္မေ ဇာတာ၊ ပရိစ္ဆေဒတော သရီရဝေဌနစမ္မေ လိက္ခာမတ္တံ ပဝိသိတွာ ပတိဋ္ဌိတေန ဟေဋ္ဌာ အတ္တနော မူလတလေန, ဥပရိ အာကာသေန, တိရိယံ အညမညေန ပရိစ္ဆိန္နာ။ ဒွေ လောမာ ဧကတော နတ္ထိ။ အယံ တေသံ သဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ။ ဝိသဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ ပန ကေသသဒိသောယေဝ။
နခါတိ ဝီသတိယာ နခပဋ္ဋာနံ နာမံ။ တေ သဗ္ဗေပိ ဝဏ္ဏတော သေတာ၊ သဏ္ဌာနတော မစ္ဆသကလိကသဏ္ဌာနာ၊ ဒိသတော ပါဒနခါ ဟေဋ္ဌိမဒိသာယ ဇာတာ, ဟတ္ထနခါ ဥပရိမဒိသာယာတိ ဒွီသု ဒိသာသု ဇာတာ၊ ဩကာသတော အင်္ဂုလီနံ အဂ္ဂပိဋ္ဌေသု ပတိဋ္ဌိတာ၊ ပရိစ္ဆေဒတော ဒွီသု ဒိသာသု အင်္ဂုလိကောဋိမံသေဟိ, အန္တော အင်္ဂုလိပိဋ္ဌိမံသေန, ဗဟိ စေဝ အဂ္ဂေ စ အာကာသေန, တိရိယံ အညမညေန ပရိစ္ဆိန္နာ။ ဒွေ နခါ ဧကတော နတ္ထိ။ အယံ နေသံ သဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ။ ဝိသဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ ပန ကေသသဒိသောယေဝ။
ဒန္တာတိ ပရိပုဏ္ဏဒန္တဿ ဒွတ္တိံသ ဒန္တဋ္ဌိကာနိ။ တေပိ ဝဏ္ဏတော သေတာ၊ သဏ္ဌာနတော အနေကသဏ္ဌာနာ။ တေသဉှိ ဟေဋ္ဌိမာယ တာဝ ဒန္တပါဠိယာ မဇ္ဈေ စတ္တာရော ဒန္တာ မတ္တိကာပိဏ္ဍေ ပဋိပါဋိယာ ဌပိတအလာဗုဗီဇသဏ္ဌာနာ။ တေသံ ဥဘောသု ပဿေသု ဧကေကော ဧကမူလကော ဧကကောဋိကော မလ္လိကမကုဠသဏ္ဌာနော။ တတော ဧကေကော ဒွိမူလကော ဒွိကောဋိကော ယာနကဥပတ္ထမ္ဘနိကသဏ္ဌာနော။ တတော ဒွေ ဒွေ တိမူလာ တိကောဋိကာ။ တတော ဒွေ ဒွေ စတုမူလာ စတုကောဋိကာတိ။ ဥပရိမပါဠိယာပိ ဧသေဝ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၂၄။)နယော။ ဒိသတော ဥပရိမဒိသာယ ဇာတာ။ ဩကာသတော ဒွီသု ဟနုကဋ္ဌိကေသု ပတိဋ္ဌိတာ။ ပရိစ္ဆေဒတော ဟေဋ္ဌာ ဟနုကဋ္ဌိကေ ပတိဋ္ဌိတေန အတ္တနော မူလတလေန, ဥပရိ အာကာသေန, တိရိယံ အညမညေန ပရိစ္ဆိန္နာ။ ဒွေ ဒန္တာ ဧကတော နတ္ထိ။ အယံ နေသံ သဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ။ ဝိသဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ ပန ကေသသဒိသောယေဝ။
တစောတိ သကလသရီရံ ဝေဌေတွာ ဌိတစမ္မံ။ တဿ ဥပရိ ကာဠသာမပီတာဒိဝဏ္ဏာ ဆဝိ နာမ, ယာ သကလသရီရတောပိ သင်္ကဍ္ဎိယမာနာ ဗဒရဋ္ဌိမတ္တာ ဟောတိ။ တစော ပန ဝဏ္ဏတော သေတောယေဝ။ သော စဿ သေတဘာဝေါ အဂ္ဂိဇာလာဘိဃာတပဟရဏပဟာရာဒီဟိ ဝိဒ္ဓံသိတာယ ဆဝိယာ ပါကဋော ဟောတိ။ သဏ္ဌာနတော သရီရသဏ္ဌာနောဝ ဟောတိ။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ။
ဝိတ္ထာရတော ပန ပါဒင်္ဂုလိတ္တစော ကောသကာရကကောသသဏ္ဌာနော။ ပိဋ္ဌိပါဒတ္တစော ပုဋဗန္ဓဥပါဟနသဏ္ဌာနော။ ဇင်္ဃတ္တစော ဘတ္တပုဋကတာလပဏ္ဏသဏ္ဌာနော။ ဦရုတ္တစော တဏ္ဍုလဘရိတဒီဃတ္ထဝိကသဏ္ဌာနော။ အာနိသဒတ္တစော ဥဒကပူရိတပဋပရိဿာဝနသဏ္ဌာနော။ ပိဋ္ဌိတ္တစော ဖလကောနဒ္ဓစမ္မသဏ္ဌာနော။ ကုစ္ဆိတ္တစော ဝီဏာဒေါဏိကောနဒ္ဓစမ္မသဏ္ဌာနော။ ဥရတ္တစော ယေဘုယျေန စတုရဿသဏ္ဌာနော။ ဥဘယဗာဟုတ္တစော တူဏီရောနဒ္ဓစမ္မသဏ္ဌာနော။ ပိဋ္ဌိဟတ္ထတ္တစော ခုရကောသကသဏ္ဌာနော, ဖဏကတ္ထဝိကသဏ္ဌာနော ဝါ။ ဟတ္ထင်္ဂုလိတ္တစော ကုဉ္စိကာကောသကသဏ္ဌာနော။ ဂီဝတ္တစော ဂလကဉ္စုကသဏ္ဌာနော။ မုခတ္တစော ဆိဒ္ဒါဝစ္ဆိဒ္ဒေါ ကီဋကုလာဝကသဏ္ဌာနော။ သီသတ္တစော ပတ္တတ္ထဝိကသဏ္ဌာနောတိ။
တစပရိဂ္ဂဏှကေန စ ယောဂါဝစရေန ဥတ္တရောဋ္ဌတော ပဋ္ဌာယ ဥပရိ မုခံ ဉာဏံ ပေသေတွာ ပဌမံ တာဝ မုခံ ပရိယောနန္ဓိတွာ ဌိတစမ္မံ ဝဝတ္ထပေတဗ္ဗံ။ တတော နလာဋဋ္ဌိစမ္မံ။ တတော ထဝိကာယ ပက္ခိတ္တပတ္တဿ စ ထဝိကာယ စ အန္တရေန ဟတ္ထမိဝ သီသဋ္ဌိကဿ စ သီသစမ္မဿ စ အန္တရေန ဉာဏံ ပေသေတွာ အဋ္ဌိကေန သဒ္ဓိံ စမ္မဿ ဧကာဗဒ္ဓဘာဝံ ဝိယောဇေန္တေန သီသစမ္မံ ဝဝတ္ထပေတဗ္ဗံ။ တတော ခန္ဓစမ္မံ။ တတော အနုလောမေန ပဋိလောမေန စ ဒက္ခိဏဟတ္ထစမ္မံ။ အထ တေနေဝ နယေန ဝါမဟတ္ထစမ္မံ။ တတော ပိဋ္ဌိစမ္မံ။ တံ တံ ဝဝတ္ထပေတွာ အနုလောမေန စ ပဋိလောမေန စ ဒက္ခိဏပါဒစမ္မံ။ အထ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၂၅။)တေနေဝ နယေန ဝါမပါဒစမ္မံ။ တတော အနုက္ကမေနေဝ ဝတ္ထိဥဒရဟဒယဂီဝစမ္မာနိ ဝဝတ္ထပေတဗ္ဗာနိ။ အထ ဂီဝါစမ္မာနန္တရံ ဟေဋ္ဌိမဟနုစမ္မံ ဝဝတ္ထပေတွာ အဓရောဋ္ဌပရိယောသာနံ ပါပေတွာ နိဋ္ဌပေတဗ္ဗံ။ ဧဝံ ဩဠာရိကောဠာရိကံ ပရိဂ္ဂဏှန္တဿ သုခုမမ္ပိ ပါကဋံ ဟောတိ။
ဒိသတော ဒွီသု ဒိသာသု ဇာတော။ ဩကာသတော သကလသရီရံ ပရိယောနန္ဓိတွာ ဌိတော။ ပရိစ္ဆေဒတော ဟေဋ္ဌာ ပတိဋ္ဌိတတလေန, ဥပရိ အာကာသေန ပရိစ္ဆိန္နော။ အယမဿ သဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ။ ဝိသဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ ပန ကေသသဒိသောယေဝ။
မံသန္တိ နဝ မံသပေသိသတာနိ။ တံ သဗ္ဗမ္ပိ ဝဏ္ဏတော ရတ္တံ ကိံသုကပုပ္ဖသဒိသံ၊ သဏ္ဌာနတော ဇင်္ဃပိဏ္ဍိကမံသံ တာလပဏ္ဏပုဋဘတ္တသဏ္ဌာနံ, ဦရုမံသံ နိသဒပေါတကသဏ္ဌာနံ, အာနိသဒမံသံ ဥဒ္ဓနကောဋိသဏ္ဌာနံ, ပိဋ္ဌိမံသံ တာလဂုဠပဋလသဏ္ဌာနံ, ဖာသုကဒွယမံသံ ပေါတ္ထလိကာယ ကုစ္ဆိယံ တနုမတ္တိကာလေပနသဏ္ဌာနံ, ထနမံသံ ဝဋ္ဋေတွာ အဝက္ခိတ္တမတ္တိကာပိဏ္ဍသဏ္ဌာနံ, ဗာဟုဒွယမံသံ ဒိဂုဏံ ကတွာ ဌပိတနိစ္စမ္မမဟာမူသိကသဏ္ဌာနံ။ ဧဝံ ဩဠာရိကောဠာရိကံ မံသံ ပရိဂ္ဂဏှန္တဿ သုခုမမ္ပိ ပါကဋံ ဟောတိ။ ဒိသတော ဒွီသု ဒိသာသု ဇာတံ။ ဩကာသတော သာဓိကာနိ တီဏိ အဋ္ဌိသတာနိ အနုလိမ္ပေတွာ ဌိတံ။ ပရိစ္ဆေဒတော ဟေဋ္ဌာ အဋ္ဌိသံဃာတေ ပတိဋ္ဌိတတလေန, ဥပရိ တစေန, တိရိယံ အညမညေန ပရိစ္ဆိန္နံ။ အယမဿ သဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ။ ဝိသဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ ပန ကေသသဒိသောဝ။
‘နှာရူ’တိ နဝ နှာရုသတာနိ။ ဝဏ္ဏတော သဗ္ဗေပိ နှာရူ သေတာ၊ သဏ္ဌာနတော နာနာသဏ္ဌာနာ။ ဧတေသု ဟိ ဂီဝါယ ဥပရိဘာဂတော ပဋ္ဌာယ ပဉ္စ မဟာနှာရူ သရီရံ ဝိနဒ္ဓမာနာ ဟဒယဿ ပုရိမပဿေန ဩတိဏ္ဏာ, ပဉ္စ ပစ္ဆိမပဿေန, ပဉ္စ ဒက္ခိဏပဿေန, ပဉ္စ ဝါမပဿေန, ဒက္ခိဏဟတ္ထံ ဝိနဒ္ဓမာနာပိ ဟတ္ထဿ ပုရိမပဿေန ပဉ္စ, ပစ္ဆိမပဿေန ပဉ္စ, တထာ ဝါမဟတ္ထံ ဝိနဒ္ဓမာနာပိ။ ဒက္ခိဏပါဒံ ဝိနဒ္ဓမာနာပိ ပါဒဿ ပုရိမပဿေန ပဉ္စ, ပစ္ဆိမပဿေန ပဉ္စ, တထာ ဝါမပါဒံ ဝိနဒ္ဓမာနာပီတိ။ ဧဝံ သရီရဓာရကာ နာမ သဋ္ဌိ မဟာနှာရူ ကာယံ ဝိနဒ္ဓမာနာ ဩတိဏ္ဏာ, ယေ ကဏ္ဍရာတိပိ ဝုစ္စန္တိ။ တေ သဗ္ဗေပိ ကန္ဒလမကုဠသဏ္ဌာနာ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၂၆။)အညေ ပန တံ တံ ပဒေသံ အဇ္ဈောတ္ထရိတွာ ဌိတာ တတော သုခုမတရာ သုတ္တရဇ္ဇုကသဏ္ဌာနာ။ အညေ တတော သုခုမတရာ ပူတိလတာသဏ္ဌာနာ။ အညေ တတော သုခုမတရာ မဟာဝီဏာတန္တိသဏ္ဌာနာ။ အညေ ထူလသုတ္တကသဏ္ဌာနာ။ ဟတ္ထပါဒပိဋ္ဌိယံ နှာရူ သကုဏပါဒသဏ္ဌာနာ။ သီသနှာရူ ဒါရကာနံ သီသဇာလကသဏ္ဌာနာ။ ပိဋ္ဌိနှာရူ အာတပေ ပသာရိတအလ္လဇာလသဏ္ဌာနာ။ အဝသေသာ တံတံအင်္ဂပစ္စင်္ဂါနုဂတာ နှာရူ သရီရေ ပဋိမုက္ကဇာလကဉ္စုကသဏ္ဌာနာ။ ဒိသတော ဒွီသု ဒိသာသု ဇာတာ။ ဩကာသတော သကလသရီရေ အဋ္ဌီနိ အာဗန္ဓိတွာ ဌိတာ။ ပရိစ္ဆေဒတော ဟေဋ္ဌာ တိဏ္ဏံ အဋ္ဌိသတာနံ ဥပရိ ပတိဋ္ဌိတတလေဟိ, ဥပရိ မံသစမ္မာနိ အာဟစ္စ ဌိတပဒေသေဟိ, တိရိယံ အညမညေန ပရိစ္ဆိန္နာ။ အယံ နေသံ သဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ။ ဝိသဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ ပန ကေသသဒိသောယေဝ။
အဋ္ဌီတိ ဌပေတွာ ဒွတ္တိံသ ဒန္တဋ္ဌီနိ အဝသေသာနိ စတုသဋ္ဌိ ဟတ္ထဋ္ဌီနိ, စတုသဋ္ဌိ ပါဒဋ္ဌီနိ, စတုသဋ္ဌိ မံသနိဿိတာနိ မုဒုအဋ္ဌီနိ, ဒွေ ပဏှိကဋ္ဌီနိ, ဧကေကသ္မိံ ပါဒေ ဒွေ ဂေါပ္ဖကဋ္ဌီနိ, ဒွေ ဇင်္ဃဋ္ဌီနိ, ဒွေ ဇဏ္ဏုကဋ္ဌီနိ, ဒွေ ဦရုဋ္ဌီနိ, ဒွေ ကဋိဋ္ဌီနိ, အဋ္ဌာရသ ပိဋ္ဌိကဏ္ဋကဋ္ဌီနိ, စတုဝီသတိ ဖာသုကဋ္ဌီနိ, စုဒ္ဒသ ဥရဋ္ဌီနိ, ဧကံ ဟဒယဋ္ဌိ, ဒွေ အက္ခကဋ္ဌီနိ, ဒွေ ကောဋ္ဌဋ္ဌီနိ, ဒွေ ဗာဟဋ္ဌီနိ, ဒွေ ဒွေ အဂ္ဂဗာဟဋ္ဌီနိ, သတ္တ ဂီဝဋ္ဌီနိ, ဒွေ ဟနုကဋ္ဌီနိ, ဧကံ နာသိကဋ္ဌိ, ဒွေ အက္ခိဋ္ဌီနိ, ဒွေ ကဏ္ဏဋ္ဌီနိ, ဧကံ နလာဋဋ္ဌိ, ဧကံ မုဒ္ဓဋ္ဌိ, နဝ သီသကပါလဋ္ဌီနီတိ ဧဝံ တိမတ္တာနိ အဋ္ဌိသတာနိ။
တာနိ သဗ္ဗာနိပိ ဝဏ္ဏတော သေတာနိ, သဏ္ဌာနတော နာနာသဏ္ဌာနာနိ။ တတ္ထ ဟိ အဂ္ဂပါဒင်္ဂုလိဋ္ဌီနိ ကတကဗီဇသဏ္ဌာနာနိ။ တဒနန္တရာနိ မဇ္ဈပဗ္ဗဋ္ဌီနိ ပနသဋ္ဌိသဏ္ဌာနာနိ။ မူလပဗ္ဗဋ္ဌီနိ ပဏဝသဏ္ဌာနာနိ။ ပိဋ္ဌိပါဒဋ္ဌီနိ ကောဋ္ဌိတကန္ဒလကန္ဒရာသိသဏ္ဌာနာနိ။ ပဏှိကဋ္ဌိ ဧကဋ္ဌိတာလဖလဗီဇသဏ္ဌာနံ။ ဂေါပ္ဖကဋ္ဌီနိ ဗန္ဓကီဠာဂေါဠကသဏ္ဌာနာနိ။ ဇင်္ဃဋ္ဌီနံ ဂေါပ္ဖကဋ္ဌီသု ပတိဋ္ဌိတဋ္ဌာနံ အနပနီတတစသိန္ဒိကဠီရသဏ္ဌာနံ။ ခုဒ္ဒကဇင်္ဃဋ္ဌိကံ ဓနုကဒဏ္ဍသဏ္ဌာနံ, မဟန္တံ မိလာတသပ္ပပိဋ္ဌိသဏ္ဌာနံ။ ဇဏ္ဏုကဋ္ဌိ ဧကတော ပရိက္ခီဏဖေဏကသဏ္ဌာနံ။
တတ္ထ ဇင်္ဃဋ္ဌိကဿ ပတိဋ္ဌိတဋ္ဌာနံ အတိခိဏဂ္ဂဂေါသိင်္ဂသဏ္ဌာနံ။ ဦရုဋ္ဌိ ဒုတ္တစ္ဆိတဝါသိဖရသုဒဏ္ဍကသဏ္ဌာနံ။ တဿ ကဋိဋ္ဌိမှိ ပတိဋ္ဌိတဋ္ဌာနံ ကီဠာဂေါဠကသဏ္ဌာနံ။ တေန ကဋိဋ္ဌိနော ပတိဋ္ဌိတဋ္ဌာနံ အဂ္ဂစ္ဆိန္နမဟာပုန္နာဂဖလသဏ္ဌာနံ။ ကဋိကဋ္ဌီနိ ဒွေပိ ဧကာဗဒ္ဓါနိ ဟုတွာ ကုမ္ဘကာရကဥဒ္ဓနသဏ္ဌာနာနိ, ပါဋိယေက္ကံ ကမ္မာရကူဋယောတ္တကသဏ္ဌာနာနိ။ ကောဋိယံ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၂၇။)ဌိတအာနိသဒဋ္ဌိ အဓောမုခံ ကတွာ ဂဟိတသပ္ပဖဏသဏ္ဌာနံ သတ္တသု ဌာနေသု ဆိဒ္ဒါဝဆိဒ္ဒံ။ ပိဋ္ဌိကဏ္ဋကဋ္ဌီနိ အဗ္ဘန္တရတော ဥပရူပရိ ဌပိတသီသကပဋ္ဋဝေဌကသဏ္ဌာနာနိ, ဗာဟိရတော ဝဋ္ဋနာဝဠိသဏ္ဌာနာနိ။ တေသံ အန္တရန္တရာ ကကစဒန္တသဒိသာ ဒွေ တယော ကဏ္ဋကာ ဟောန္တိ။ စတုဝီသတိယာ ဖာသုကဋ္ဌီသု အပရိပုဏ္ဏာနိ အပရိပုဏ္ဏာသိတသဏ္ဌာနာနိ, ပရိပုဏ္ဏာနိ ပရိပုဏ္ဏာသိတသဏ္ဌာနာနိ။ သဗ္ဗာနိပိ ဩဒါတကုက္ကုဋဿ ပသာရိတပက္ခသဏ္ဌာနာနိ။
စုဒ္ဒသ ဥရဋ္ဌီနိ ဇိဏ္ဏသန္ဒမာနိကပဉ္ဇရသဏ္ဌာနာနိ။ ဟဒယဋ္ဌိ ဒဗ္ဗိဖဏသဏ္ဌာနံ။ အက္ခကဋ္ဌီနိ ခုဒ္ဒကလောဟဝါသိဒဏ္ဍသဏ္ဌာနာနိ။ ကောဋ္ဌဋ္ဌီနိ ဧကတော ပရိက္ခီဏသီဟဠကုဒါလသဏ္ဌာနာနိ။ ဗာဟုဋ္ဌီနိ အာဒါသဒဏ္ဍကသဏ္ဌာနာနိ။ အဂ္ဂဗာဟုဋ္ဌီနိ ယမကတာလကန္ဒသဏ္ဌာနာနိ။ မဏိဗန္ဓဋ္ဌီနိ ဧကတော အလ္လီယာပေတွာ ဌပိတသီသကပဋ္ဋဝေဌကသဏ္ဌာနာနိ။ ပိဋ္ဌိဟတ္ထဋ္ဌီနိ ကောဋ္ဋိတကန္ဒလကန္ဒရာသိသဏ္ဌာနာနိ။ ဟတ္ထင်္ဂုလီသု မူလပဗ္ဗဋ္ဌီနိ ပဏဝသဏ္ဌာနာနိ၊ မဇ္ဈပဗ္ဗဋ္ဌီနိ အပရိပုဏ္ဏပနသဋ္ဌိသဏ္ဌာနာနိ၊ အဂ္ဂပဗ္ဗဋ္ဌီနိ ကတကဗီဇသဏ္ဌာနာနိ။ သတ္တ ဂီဝဋ္ဌီနိ ဒဏ္ဍေန ဝိဇ္ဈိတွာ ပဋိပါဋိယာ ဌပိတဝံသကဠီရစက္ကလိကသဏ္ဌာနာနိ။ ဟေဋ္ဌိမဟနုကဋ္ဌိ ကမ္မာရာနံ အယောကူဋယောတ္တကသဏ္ဌာနံ, ဥပရိမံ အဝလေခနသတ္ထကသဏ္ဌာနံ။
အက္ခိကူပနာသာကူပဋ္ဌီနိ အပနီတမိဉ္ဇတရုဏတာလဋ္ဌိသဏ္ဌာနာနိ။ နလာဋဋ္ဌိ အဓောမုခဌပိတသင်္ခထာလကကပါလသဏ္ဌာနံ။ ကဏ္ဏစူဠိကဋ္ဌီနိ နှာပိတခုရကောသကသဏ္ဌာနာနိ။ နလာဋကဏ္ဏစူဠိကာနံ ဥပရိ ပဋ္ဋဗန္ဓနောကာသေ အဋ္ဌိ သင်္ကုဋိတဃဋပုဏ္ဏပဋလခဏ္ဍသဏ္ဌာနံ။ မုဒ္ဓဋ္ဌိ မုခစ္ဆိန္နဝင်္ကနာဠိကေရသဏ္ဌာနံ။ သီသဋ္ဌီနိ သိဗ္ဗေတွာ ဌပိတဇဇ္ဇရလာဗုကဋာဟသဏ္ဌာနာနိ။
ဒိသတော ဒွီသု ဒိသာသု ဇာတာနိ။ ဩကာသတော အဝိသေသေန သကလသရီရေ ဌိတာနိ။ ဝိသေသေန ပနေတ္ထ သီသဋ္ဌီနိ ဂီဝဋ္ဌီသု ပတိဋ္ဌိတာနိ, ဂီဝဋ္ဌီနိ ပိဋ္ဌိကဏ္ဋကဋ္ဌီသု, ပိဋ္ဌိကဏ္ဋကဋ္ဌီနိ ကဋိဋ္ဌီသု, ကဋိဋ္ဌီနိ ဦရုဋ္ဌီသု, ဦရုဋ္ဌီနိ ဇဏ္ဏုကဋ္ဌီသု, ဇဏ္ဏုကဋ္ဌီနိ ဇင်္ဃဋ္ဌီသု, ဇင်္ဃဋ္ဌီနိ ဂေါပ္ဖကဋ္ဌီသု, ဂေါပ္ဖကဋ္ဌီနိ ပိဋ္ဌိပါဒဋ္ဌီသု ပတိဋ္ဌိတာနိ။ ပရိစ္ဆေဒတော အန္တော အဋ္ဌိမိဉ္ဇေန, ဥပရိ မံသေန, အဂ္ဂေ မူလေ စ အညမညေန ပရိစ္ဆိန္နာနိ။ အယံ နေသံ သဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ။ ဝိသဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ ပန ကေသသဒိသောဝ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၂၈။)အဋ္ဌိမိဉ္ဇန္တိ တေသံ တေသံ အဋ္ဌီနံ အဗ္ဘန္တရဂတံ မိဉ္ဇံ။ တံ ဝဏ္ဏတော သေတံ။ သဏ္ဌာနတော မဟန္တမဟန္တာနံ အဋ္ဌီနံ အဗ္ဘန္တရဂတံ ဝေဠုနာဠိယံ ပက္ခိတ္တသေဒိတမဟာဝေတ္တဂ္ဂသဏ္ဌာနံ, ခုဒ္ဒါနုခုဒ္ဒကာနံ အဗ္ဘန္တရဂတံ ဝေဠုယဋ္ဌိပဗ္ဗေသု ပက္ခိတ္တသေဒိတတနုဝေတ္တဂ္ဂသဏ္ဌာနံ။ ဒိသတော ဒွီသု ဒိသာသု ဇာတံ။ ဩကာသတော အဋ္ဌီနံ အဗ္ဘန္တရေ ပတိဋ္ဌိတံ။ ပရိစ္ဆေဒတော အဋ္ဌီနံ အဗ္ဘန္တရတလေဟိ ပရိစ္ဆိန္နံ။ အယမဿ သဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ။ ဝိသဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ ပန ကေသသဒိသောဝ။
ဝက္ကန္တိ ဧကဗန္ဓနာ ဒွေ မံသပိဏ္ဍာ။ တံ ဝဏ္ဏတော မန္ဒရတ္တံ ပါဠိဘဒ္ဒကဋ္ဌိဝဏ္ဏံ။ သဏ္ဌာနတော ဒါရကာနံ ယမကကီဠာဂေါဠကသဏ္ဌာနံ, ဧကဝဏ္ဋပဋိဗဒ္ဓအမ္ဗဖလဒွယသဏ္ဌာနံ ဝါ။ ဒိသတော ဥပရိမာယ ဒိသာယ ဇာတံ။ ဩကာသတော ဂလဝါဋကာ နိက္ခန္တေန ဧကမူလေန ထောကံ ဂန္တွာ ဒွိဓာ ဘိန္နေန ထူလနှာရုနာ ဝိနိဗဒ္ဓံ ဟုတွာ ဟဒယမံသံ ပရိက္ခိပိတွာ ဌိတံ။ ပရိစ္ဆေဒတော ဝက္ကံ ဝက္ကဘာဂေန ပရိစ္ဆိန္နံ။ အယမဿ သဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ။ ဝိသဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ ပန ကေသသဒိသောဝ။
ဟဒယန္တိ ဟဒယမံသံ။ တံ ဝဏ္ဏတော ရတ္တံ ပဒုမပတ္တပိဋ္ဌိဝဏ္ဏံ။ သဏ္ဌာနတော ဗာဟိရပတ္တာနိ အပနေတွာ အဓောမုခဌပိတပဒုမမကုဠသဏ္ဌာနံ။ ဗဟိ မဋ္ဌံ၊ အန္တော ကောသာတကီဖလဿ အဗ္ဘန္တရသဒိသံ။ ပညဝန္တာနံ ထောကံ ဝိကသိတံ, မန္ဒပညာနံ မကုဠိတမေဝ။ အန္တော စဿ ပုန္နာဂဋ္ဌိပတိဋ္ဌာနမတ္တော အာဝါဋကော ဟောတိ, ယတ္ထ အဍ္ဎပသတမတ္တံ လောဟိတံ သဏ္ဌာတိ၊ ယံ နိဿာယ မနောဓာတု မနောဝိညာဏဓာတု စ ဝတ္တန္တိ။ တံ ပနေတံ ရာဂစရိတဿ ရတ္တံ ဟောတိ, ဒေါသစရိတဿ ကာဠကံ, မောဟစရိတဿ မံသဓောဝနုဒကသဒိသံ, ဝိတက္ကစရိတဿ ကုလတ္ထယူသဝဏ္ဏံ, သဒ္ဓါစရိတဿ ကဏိကာရပုပ္ဖဝဏ္ဏံ, ပညာစရိတဿ အစ္ဆံ ဝိပ္ပသန္နံ အနာဝိလံ ပဏ္ဍရံ ပရိသုဒ္ဓံ နိဒ္ဓေါတဇာတိမဏိ ဝိယ ဇုတိမန္တံ ခါယတိ။ ဒိသတော ဥပရိမာယ ဒိသာယ ဇာတံ။ ဩကာသတော သရီရဗ္ဘန္တရေ ဒွိန္နံ ထနာနံ မဇ္ဈေ ပတိဋ္ဌိတံ။ ပရိစ္ဆေဒတော ဟဒယံ ဟဒယဘာဂေန ပရိစ္ဆိန္နံ။ အယမဿ သဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ။ ဝိသဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ ပန ကေသသဒိသောဝ။
ယကနန္တိ ယမကမံသပဋလံ။ တံ ဝဏ္ဏတော ရတ္တပဏ္ဍုကဓာတုကံ, နာတိရတ္တကုမုဒဿ ပတ္တပိဋ္ဌိဝဏ္ဏံ။ သဏ္ဌာနတော မူလေ ဧကံ, အဂ္ဂေ ယမကံ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၂၉။)ကောဝိဠာရပတ္တသဏ္ဌာနံ။ တဉ္စ ဒန္ဓာနံ ဧကမေဝ ဟောတိ မဟန္တံ, ပညဝန္တာနံ ဒွေ ဝါ တီဏိ ဝါ ခုဒ္ဒကာနိ။ ဒိသတော ဥပရိမဒိသာယ ဇာတံ။ ဩကာသတော ဒွိန္နံ ထနာနံ အဗ္ဘန္တရေ ဒက္ခိဏပဿံ နိဿာယ ဌိတံ။ ပရိစ္ဆေဒတော ယကနံ ယကနဘာဂေန ပရိစ္ဆိန္နံ။ အယမဿ သဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ။ ဝိသဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ ပန ကေသသဒိသောဝ။
ကိလောမကန္တိ ပဋိစ္ဆန္နာပဋိစ္ဆန္နဘေဒတော ဒုဝိဓံ ပရိယောနဟနမံသံ။ တံ ဒုဝိဓမ္ပိ ဝဏ္ဏတော သေတံ, ဒုကူလပိလောတိကဝဏ္ဏံ။ သဏ္ဌာနတော အတ္တနော ဩကာသသဏ္ဌာနံ။ ဒိသတော ပဋိစ္ဆန္နကိလောမကံ ဥပရိမာယ ဒိသာယ ဇာတံ။ ဣတရံ ဒွီသု ဒိသာသု ဇာတံ။ ဩကာသတော ပဋိစ္ဆန္နကိလောမကံ ဟဒယဉ္စ ဝက္ကဉ္စ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ ဌိတံ။ အပဋိစ္ဆန္နကိလောမကံ သကလသရီရေ စမ္မဿ ဟေဋ္ဌတော မံသံ ပရိယောနဒ္ဓိတွာ ဌိတံ။ ပရိစ္ဆေဒတော ဟေဋ္ဌာ မံသေန, ဥပရိ စမ္မေန, တိရိယံ ကိလောမကဘာဂေန ပရိစ္ဆိန္နံ။ အယမဿ သဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ။ ဝိသဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ ပန ကေသသဒိသောဝ။
ပိဟကန္တိ ဥဒရဇိဝှါမံသံ။ တံ ဝဏ္ဏတော နီလံ နိဂ္ဂုဏ္ဍိကပုပ္ဖဝဏ္ဏံ။ သဏ္ဌာနတော သတ္တင်္ဂုလပ္ပမာဏံ အဗန္ဓနံ ကာဠဝစ္ဆကဇိဝှါသဏ္ဌာနံ။ ဒိသတော ဥပရိမာယ ဒိသာယ ဇာတံ။ ဩကာသတော ဟဒယဿ ဝါမပဿေ ဥဒရပဋလဿ မတ္ထကပဿံ နိဿာယ ဌိတံ, ယသ္မိံ ပဟရဏပ္ပဟာရေန ဗဟိ နိက္ခန္တေ သတ္တာနံ ဇီဝိတက္ခယော ဟောတိ။ ပရိစ္ဆေဒတော ပိဟကဘာဂေန ပရိစ္ဆိန္နံ။ အယမဿ သဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ။ ဝိသဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ ပန ကေသသဒိသောဝ။
ပပ္ဖါသန္တိ ဒွတ္တိံသမံသခဏ္ဍပ္ပဘေဒံ ပပ္ဖါသမံသံ။ တံ ဝဏ္ဏတော ရတ္တံ နာတိပက္ကဥဒုမ္ဗရဖလဝဏ္ဏံ။ သဏ္ဌာနတော ဝိသမစ္ဆိန္နဗဟလပူဝခဏ္ဍသဏ္ဌာနံ။ အဗ္ဘန္တရေ အသိတပီတာနံ အဘာဝေ ဥဂ္ဂတေန ကမ္မဇတေဇုသ္မနာ အဗ္ဘာဟတတ္တာ သင်္ခါဒိတပလာလပိဏ္ဍမိဝ နိရသံ နိရောဇံ။ ဒိသတော ဥပရိမာယ ဒိသာယ ဇာတံ။ ဩကာသတော သရီရဗ္ဘန္တရေ ဒွိန္နံ ထနာနမန္တရေ ဟဒယဉ္စ ယကနဉ္စ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ ဩလမ္ဗန္တံ ဌိတံ။ ပရိစ္ဆေဒတော ဖပ္ဖါသဘာဂေန ပရိစ္ဆိန္နံ။ အယမဿ သဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ။ ဝိသဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ ပန ကေသသဒိသောဝ။
အန္တန္တိ ပုရိသဿ ဒွတ္တိံသ ဟတ္ထာ, ဣတ္ထိယာ အဋ္ဌဝီသတိဟတ္ထာ ဧကဝီသတိယာ ဌာနေသု ဩဘဂ္ဂါ အန္တဝဋ္ဋိ။ တဒေတံ ဝဏ္ဏတော သေတံ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၃၀။)သက္ခရသုဓာဝဏ္ဏံ။ သဏ္ဌာနတော လောဟိတဒေါဏိယံ အာဘုဇိတွာ ဌပိတသီသစ္ဆိန္နသပ္ပသဏ္ဌာနံ။ ဒိသတော ဒွီသု ဒိသာသု ဇာတံ။ ဩကာသတော ဥပရိ ဂလဝါဋကေ ဟေဋ္ဌာ စ ကရီသမဂ္ဂေ ဝိနိဗန္ဓတ္တာ ဂလဝါဋကကရီသမဂ္ဂပရိယန္တေ သရီရဗ္ဘန္တရေ ဌိတံ။ ပရိစ္ဆေဒတော အန္တဘာဂေန ပရိစ္ဆိန္နံ။ အယမဿ သဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ။ ဝိသဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ ပန ကေသသဒိသောဝ။
အန္တဂုဏန္တိ အန္တဘောဂဋ္ဌာနေသု ဗန္ဓနံ။ တံ ဝဏ္ဏတော သေတံ ဒကသီတလိကမူလဝဏ္ဏံ။ သဏ္ဌာနတော ဒကသီတလိကမူလသဏ္ဌာနမေဝ။ ဒိသတော ဒွီသု ဒိသာသု ဇာတံ။ ဩကာသတော ကုဒါဠဖရသုကမ္မာဒီနိ ကရောန္တာနံ ယန္တာကဍ္ဎနကာလေ ယန္တသုတ္တမိဝ, ယန္တဖလကာနိ အန္တဘောဂေ ဧကတော အဂဠန္တေ အာဗန္ဓိတွာ ပါဒပုဉ္ဆနရဇ္ဇုမဏ္ဍလကဿ အန္တရာ တံ သိဗ္ဗေတွာ ဌိတရဇ္ဇုကာ ဝိယ ဧကဝီသတိယာ ဌာနေသု အန္တဘောဂါနံ အန္တရာ ဌိတံ။ ပရိစ္ဆေဒတော အန္တဂုဏဘာဂေန ပရိစ္ဆိန္နံ။ အယမဿ သဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ။ ဝိသဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ ပန ကေသသဒိသောဝ။
ဥဒရိယန္တိ ဥဒရေ ဘဝံ အသိတပိတခါယိတသာယိတံ။ တံ ဝဏ္ဏတော အဇ္ဈောဟဋာဟာရဝဏ္ဏံ။ သဏ္ဌာနတော ပရိဿာဝနေ သိထိလဗန္ဓတဏ္ဍုလသဏ္ဌာနံ။ ဒိသတော ဥပရိမာယ ဒိသာယ ဇာတံ။ ဩကာသတော ဥဒရေ ဌိတံ။ ဥဒရံ နာမ ဥဘတော နိပ္ပီဠိယမာနဿ အလ္လသာဋကဿ မဇ္ဈေ သဉ္ဇာတဖောဋကသဒိသံ အန္တပဋလံ၊ ဗဟိ မဋ္ဌံ, အန္တော မံသကသမ္ဗုကပလိဝေဌနကိလိဋ္ဌပါဝါရကပုပ္ဖကသဒိသံ, ကုထိတပနသတစဿ အဗ္ဘန္တရသဒိသန္တိပိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ယတ္ထ တက္ကောဋကာ, ဂဏ္ဍုပ္ပါဒကာ, တာလဟီရကာ, သူစိမုခကာ, ပဋတန္တသုတ္တကာ ဣစ္စေဝမာဒိဒွတ္တိံသကုလပ္ပဘေဒါ ကိမယော အာကုလဗျာကုလာ သဏ္ဍသဏ္ဍစာရိနော ဟုတွာ နိဝသန္တိ၊ ယေ ပါနဘောဇနာဒိမှိ အဝိဇ္ဇမာနေ ဥလ္လင်္ဃိတွာ ဝိရဝန္တာ ဟဒယမံသံ အဘိဟနန္တိ, ပါနဘောဇနာဒိအဇ္ဈောဟရဏဝေလာယ စ ဥဒ္ဓံမုခါ ဟုတွာ ပဌမဇ္ဈောဟဋေ ဒွေ တယော အာလောပေ တုရိတတုရိတာ ဝိလုမ္ပန္တိ၊ ယံ တေသံ ကိမီနံ သူတိဃရံ, ဝစ္စကုဋိ, ဂိလာနသာလာ, သုသာနဉ္စ ဟောတိ။
ယတ္ထ သေယျထာပိ နာမ စဏ္ဍာလဂါမဒွါရေ စန္ဒနိကာယ နိဒါဃသမယေ ထူလဖုသိတကေ ဒေဝေ ဝဿန္တေ ဥဒကေန ဝုယှမာနံ မုတ္တကရီသစမ္မအဋ္ဌိနှာရုခဏ္ဍခေဠသိင်္ဃာဏိကလောဟိတပ္ပဘုတိ နာနာကုဏပဇာတံ နိပတိတွာ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၃၁။)ကဒ္ဒမောဒကာလုဠိတံ ဒွီဟတီဟစ္စယေန သဉ္ဇာတကိမိကုလံ သူရိယာတပဝေဂသန္တာပကုထိတံ ဥပရိ ဖေဏပုဗ္ဗုလကေ မုဉ္စန္တံ အဘိနီလဝဏ္ဏံ ပရမဒုဂ္ဂန္ဓဇေဂုစ္ဆံ နေဝ ဥပဂန္တုံ န ဒဋ္ဌုံ အရဟရူပတံ အာပဇ္ဇိတွာ တိဋ္ဌတိ, ပဂေဝ ဃာယိတုံ ဝါ သာယိတုံ ဝါ၊ ဧဝမေဝ နာနပ္ပကာရပါနဘောဇနာဒိဒန္တမုသလသဉ္စုဏ္ဏိတံ ဇိဝှါဟတ္ထပရိဝတ္တိတခေဠလာလာပလိဗုဒ္ဓံ တင်္ခဏဝိဂတဝဏ္ဏဂန္ဓရသာဒိသမ္ပဒံ တန္တဝါယခလိသုဝါနဝမထုသဒိသံ နိပတိတွာ ပိတ္တသေမှဝါတပလိဝေဌိတံ ဟုတွာ ဥဒရဂ္ဂိသန္တာပဝေဂကုထိတံ ကိမိကုလာကုလံ ဥပရူပရိ ဖေဏပုဗ္ဗုလကာနိ မုဉ္စန္တံ ပရမကသမ္ဗုဒုဂ္ဂန္ဓဇေဂုစ္ဆဘာဝံ အာပဇ္ဇိတွာ တိဋ္ဌတိ၊ ယံ သုတွာပိ ပါနဘောဇနာဒီသု အမနုညတာ သဏ္ဌာတိ, ပဂေဝ ပညာစက္ခုနာ အဝလောကေတွာ, ယတ္ထ စ ပတိတံ ပါနဘောဇနာဒိ ပဉ္စဓာ ဝိဘာဂံ ဂစ္ဆတိ – ဧကံ ဘာဂံ ပါဏကာ ခါဒန္တိ, ဧကံ ဘာဂံ ဥဒရဂ္ဂိ ဈာပေတိ, ဧကော ဘာဂေါ မုတ္တံ ဟောတိ, ဧကော ကရီသံ, ဧကော ရသဘာဝံ အာပဇ္ဇိတွာ သောဏိတမံသာဒီနိ ဥပဗြူဟယတိ။ ပရိစ္ဆေဒတော ဥဒရပဋလေန စေဝ ဥဒရိယဘာဂေန စ ပရိစ္ဆိန္နံ။ အယမဿ သဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ။ ဝိသဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ ပန ကေသသဒိသောဝ။
ကရီသန္တိ ဝစ္စံ။ တံ ဝဏ္ဏတော ယေဘုယျေန အဇ္ဈောဟဋာဟာရဝဏ္ဏမေဝ ဟောတိ။ သဏ္ဌာနတော ဩကာသသဏ္ဌာနံ။ ဒိသတော ဟေဋ္ဌိမာယ ဒိသာယ ဇာတံ။ ဩကာသတော ပက္ကာသယေ ဌိတံ။ ပက္ကာသယော နာမ ဟေဋ္ဌာ နာဘိပိဋ္ဌိကဏ္ဋကမူလာနမန္တရေ အန္တာဝသာနေ ဥဗ္ဗေဓေန အဋ္ဌင်္ဂုလမတ္တော ဝေဠုနာဠိကသဒိသော, ယတ္ထ သေယျထာပိ နာမ ဥပရူပရိ ဘူမိဘာဂေ ပတိတံ ဝဿောဒကံ ဩဂဠိတွာ ဟေဋ္ဌာ ဘူမိဘာဂံ ပူရေတွာ တိဋ္ဌတိ၊ ဧဝမေဝ ယံ ကိဉ္စိ အာမာသယေ ပတိတံ ပါနဘောဇနာဒိကံ ဥဒရဂ္ဂိနာ ဖေဏုဒ္ဒေဟကံ ပက္ကံ ပက္ကံ နိသဒါယ ပိသိတမိဝ သဏှဘာဝံ အာပဇ္ဇိတွာ အန္တဗိလေန ဩဂဠိတွာ ဩဂဠိတွာ မဒ္ဒိတွာ ဝေဠုပဗ္ဗေ ပက္ခိပမာနပဏ္ဍုမတ္တိကာ ဝိယ သန္နိစိတံ ဟုတွာ တိဋ္ဌတိ။ ပရိစ္ဆေဒတော ပက္ကာသယပဋလေန စေဝ ကရီသဘာဂေန စ ပရိစ္ဆိန္နံ။ အယမဿ သဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ။ ဝိသဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ ပန ကေသသဒိသောဝ။
မတ္ထလုင်္ဂန္တိ သီသကဋာဟဗ္ဘန္တရေ ဌိတမိဉ္ဇရာသိ။ တံ ဝဏ္ဏတော သေတံ အဟိစ္ဆတ္တကပိဏ္ဍိကဝဏ္ဏံ, ဒဓိဘာဝံ အသမ္ပတ္တဒုဋ္ဌခီရဝဏ္ဏန္တိပိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ သဏ္ဌာနတော ဩကာသသဏ္ဌာနံ။ ဒိသတော ဥပရိမာယ ဒိသာယ ဇာတံ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၃၂။)ဩကာသတော သီသကဋာဟဗ္ဘန္တရေ စတ္တာရော သိဗ္ဗိနိမဂ္ဂေ နိဿာယ သမောဓာနေတွာ ဌပိတာ စတ္တာရော ပိဋ္ဌပိဏ္ဍာ ဝိယ သမောဟိတံ တိဋ္ဌတိ။ ပရိစ္ဆေဒတော သီသကဋာဟဿ အဗ္ဘန္တရတလေဟိ စေဝ မတ္ထလုင်္ဂဘာဂေန စ ပရိစ္ဆိန္နံ။ အယမဿ သဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ။ ဝိသဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ ပန ကေသသဒိသောဝ။
ပိတ္တန္တိ ဒွေ ပိတ္တာနိ – ဗဒ္ဓပိတ္တဉ္စ အဗဒ္ဓပိတ္တဉ္စ။ တတ္ထ ဗဒ္ဓပိတ္တံ ဝဏ္ဏတော ဗဟလမဓုကတေလဝဏ္ဏံ, အဗဒ္ဓပိတ္တံ မိလာတအာကုလိတပုပ္ဖဝဏ္ဏံ။ တံ သဏ္ဌာနတော ဥဘယမ္ပိ ဩကာသသဏ္ဌာနံ။ ဒိသတော ဗဒ္ဓပိတ္တံ ဥပရိမာယ ဒိသာယ ဇာတံ, ဣတရံ ဒွီသု ဒိသာသု ဇာတံ။ ဩကာသတော အဗဒ္ဓပိတ္တံ ဌပေတွာ ကေသလောမဒန္တနခါနံ မံသဝိနိမုတ္တဋ္ဌာနဉ္စေဝ ထဒ္ဓသုက္ခစမ္မဉ္စ ဥဒကမိဝ တေလဗိန္ဒုံ အဝသေသသရီရံ ဗျာပေတွာ ဌိတံ, ယမှိ ကုပိတေ အက္ခီနိ ပီတကာနိ ဟောန္တိ ဘမန္တိ, ဂတ္တံ ကမ္ပတိ ကဏ္ဍုယတိ။ ဗဒ္ဓပိတ္တံ ဟဒယပပ္ဖါသာနမန္တရေ ယကနမံသံ နိဿာယ ပတိဋ္ဌိတေ မဟာကောသာတကီကောသကသဒိသေ ပိတ္တကောသကေ ဌိတံ, ယမှိ ကုပိတေ သတ္တာ ဥမ္မတ္တကာ ဟောန္တိ, ဝိပလ္လတ္ထစိတ္တာ ဟိရောတ္တပ္ပံ ဆဍ္ဍေတွာ အကတ္တဗ္ဗံ ကရောန္တိ, အဘာသိတဗ္ဗံ ဘာသန္တိ, အစိန္တေတဗ္ဗံ စိန္တေန္တိ။ ပရိစ္ဆေဒတော ပိတ္တဘာဂေန ပရိစ္ဆိန္နံ။ အယမဿ သဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ။ ဝိသဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ ပန ကေသသဒိသောဝ။
သေမှန္တိ သရီရဗ္ဘန္တရေ ဧကပတ္တပူရပ္ပမာဏံ သေမှံ။ တံ ဝဏ္ဏတော သေတံ နာဂဗလပဏ္ဏရသဝဏ္ဏံ။ သဏ္ဌာနတော ဩကာသသဏ္ဌာနံ။ ဒိသတော ဥပရိမာယ ဒိသာယ ဇာတံ။ ဩကာသတော ဥဒရပဋလေ ဌိတံ, ယံ ပါနဘောဇနာဒီနိ အဇ္ဈောဟရဏကာလေ သေယျထာပိ နာမ ဥဒကေ သေဝါလပဏကံ ကဋ္ဌေ ဝါ ကပါလေ ဝါ ပတန္တေ ဆိဇ္ဇိတွာ ဒွိဓာ ဟုတွာ ပုန အဇ္ဈောတ္ထရိတွာ တိဋ္ဌတိ, ဧဝမေဝ ပါနဘောဇနာဒိမှိ နိပတန္တေ ဆိဇ္ဇိတွာ ဒွိဓာ ဟုတွာ ပုန အဇ္ဈောတ္ထရိတွာ တိဋ္ဌတိ၊ ယမှိ စ မန္ဒီဘူတေ ပက္ကဂဏ္ဍော ဝိယ ပူတိကုက္ကုဋဏ္ဍမိဝ စ ဥဒရံ ပရမဇေဂုစ္ဆံ ကုဏပဂန္ဓံ ဟောတိ၊ တတော ဥဂ္ဂတေန စ ဂန္ဓေန ဥဒ္ဒေကောပိ မုခမ္ပိ ဒုဂ္ဂန္ဓံ ပူတိကုဏပသဒိသံ ဟောတိ၊ သော စ ပုရိသော ‘အပေဟိ, ဒုဂ္ဂန္ဓံ ဝါယသီ’တိ ဝတ္တဗ္ဗတံ အာပဇ္ဇတိ၊ ယဉ္စ ဝဍ္ဎိတွာ ဗဟလတ္တမာပန္နံ ပိဓာနဖလကမိဝ ဝစ္စကုဋိယာ ဥဒရပဋလဿ အဗ္ဘန္တရေယေဝ ကုဏပဂန္ဓံ သန္နိရုဇ္ဈိတွာ တိဋ္ဌတိ။ ပရိစ္ဆေဒတော သေမှဘာဂေန ပရိစ္ဆိန္နံ။ အယမဿ သဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ။ ဝိသဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ ပန ကေသသဒိသောဝ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၃၃။)ပုဗ္ဗောတိ ပူတိလောဟိတဝသေန ပဝတ္တပုဗ္ဗော။ သော ဝဏ္ဏတော ပဏ္ဍုပလာသဝဏ္ဏော, မတကသရီရေ ပန ပူတိဗဟလာစာမဝဏ္ဏော ဟောတိ။ သဏ္ဌာနတော ဩကာသသဏ္ဌာနော။ ဒိသတော ဒွီသု ဒိသာသု ဇာတော။ ဩကာသတော ပန ပုဗ္ဗဿ ဩကာသော နာမ နိဗဒ္ဓေါ နတ္ထိ ယတ္ထ သော သန္နိစိတော တိဋ္ဌေယျ၊ ယတြ ယတြ ပန ခါဏုကဏ္ဋကပ္ပဟရဏဂ္ဂိဇာလာဒီဟိ အဘိဟတေ သရီရပ္ပဒေသေ လောဟိတံ သဏ္ဌဟိတွာ ပစ္စတိ, ဂဏ္ဍပိဠကာဒယော ဝါ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ, တတြ တတြေဝ တိဋ္ဌတိ။ ပရိစ္ဆေဒတော ပုဗ္ဗဘာဂေန ပရိစ္ဆိန္နော။ အယမဿ သဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ။ ဝိသဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ ပန ကေသသဒိသောဝ။
လောဟိတန္တိ ဒွေ လောဟိတာနိ – သန္နိစိတလောဟိတဉ္စ သံသရဏလောဟိတဉ္စ။ တတ္ထ သန္နိစိတလောဟိတံ ဝဏ္ဏတော နိပက္ကဗဟလလာခါရသဝဏ္ဏံ, သံသရဏလောဟိတံ အစ္ဆလာခါရသဝဏ္ဏံ။ သဏ္ဌာနတော ဥဘယမ္ပိ ဩကာသသဏ္ဌာနံ။ ဒိသတော သန္နိစိတလောဟိတံ ဥပရိမာယ ဒိသာယ ဇာတံ, ဣတရံ ဒွီသု ဒိသာသု ဇာတံ။ ဩကာသတော သံသရဏလောဟိတံ, ဌပေတွာ ကေသလောမဒန္တနခါနံ မံသဝိနိမ္မုတ္တဋ္ဌာနဉ္စေဝ ထဒ္ဓသုက္ခစမ္မဉ္စ, ဓမနိဇာလာနုသာရေန သဗ္ဗံ ဥပါဒိန္နကသရီရံ ဖရိတွာ ဌိတံ၊ သန္နိစိတလောဟိတံ ယကနဋ္ဌာနဿ ဟေဋ္ဌာဘာဂံ ပူရေတွာ ဧကပတ္တပူရမတ္တံ ဟဒယဝက္ကပပ္ဖါသာနံ ဥပရိ ထောကံ ထောကံ ပဂ္ဃရန္တံ ဝက္ကဟဒယယကနပပ္ဖါသေ တေမယမာနံ ဌိတံ။ တသ္မိဉှိ ဝက္ကဟဒယာဒီနိ အတေမေန္တေ သတ္တာ ပိပါသိတာ ဟောန္တိ။ ပရိစ္ဆေဒတော လောဟိတဘာဂေန ပရိစ္ဆိန္နံ။ အယမဿ သဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ။ ဝိသဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ ပန ကေသသဒိသောဝ။
သေဒေါတိ လောမကူပါဒီဟိ ပဂ္ဃရဏကအာပေါဓာတု။ သော ဝဏ္ဏတော ဝိပ္ပသန္နတိလတေလဝဏ္ဏော။ သဏ္ဌာနတော ဩကာသသဏ္ဌာနော။ ဒိသတော ဒွီသု ဒိသာသု ဇာတော။ ဩကာသတော သေဒဿောကာသော နာမ နိဗဒ္ဓေါ နတ္ထိ, ယတ္ထ သော လောဟိတံ ဝိယ သဒါ တိဋ္ဌေယျ၊ ယဒါ ပန အဂ္ဂိသန္တာပသူရိယသန္တာပဥတုဝိကာရာဒီဟိ သရီရံ သန္တပ္ပတိ တဒါ ဥဒကတော အဗ္ဗုဠှမတ္တဝိသမစ္ဆိန္နဘိသမူဠာလကုမုဒနာဠကလာပေါ ဝိယ သဗ္ဗကေသလောမကူပဝိဝရေဟိ ပဂ္ဃရတိ။ တသ္မာ တဿ သဏ္ဌာနမ္ပိ ကေသလောမကူပဝိဝရာနံယေဝ ဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သေဒပရိဂ္ဂဏှကေန စ ယောဂိနာ ကေသလောမကူပဝိဝရေ ပူရေတွာ ဌိတဝသေနေဝ သေဒေါ မနသိကာတဗ္ဗော။ ပရိစ္ဆေဒတော သေဒဘာဂေန ပရိစ္ဆိန္နော။ အယမဿ သဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ။ ဝိသဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ ပန ကေသသဒိသောဝ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၃၄။)မေဒေါတိ ထိနသိနေဟော။ သော ဝဏ္ဏတော ဖာလိတဟလိဒ္ဒိဝဏ္ဏော။ သဏ္ဌာနတော ထူလသရီရဿ တာဝ စမ္မမံသန္တရေ ဌပိတဟလိဒ္ဒိဝဏ္ဏဒုကူလပိလောတိကသဏ္ဌာနော ဟောတိ, ကိသသရီရဿ ဇင်္ဃမံသံ ဦရုမံသံ ပိဋ္ဌိကဏ္ဋကနိဿိတံ ပိဋ္ဌမံသံ ဥဒရဝဋ္ဋိမံသန္တိ ဧတာနိ နိဿာယ ဒိဂုဏံ တိဂုဏံ ကတွာ ဌပိတဟလိဒ္ဒိဝဏ္ဏဒုကူလပိလောတိကသဏ္ဌာနော။ ဒိသတော ဒွီသု ဒိသာသု ဇာတော။ ဩကာသတော ထူလဿ သကလသရီရံ ဖရိတွာ, ကိသဿ ဇင်္ဃမံသာဒီနိ နိဿာယ ဌိတော, ယံ သိနေဟသင်္ခံ ဂတမ္ပိ ပရမဇေဂုစ္ဆတ္တာ နေဝ မုဒ္ဓနိ တေလတ္ထာယ, န နာသာတေလာဒီနံ အတ္ထာယ ဂဏှန္တိ။ ပရိစ္ဆေဒတော ဟေဋ္ဌာ မံသေန, ဥပရိ စမ္မေန, တိရိယံ မေဒဘာဂေန ပရိစ္ဆိန္နော။ အယမဿ သဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ။ ဝိသဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ ပန ကေသသဒိသောဝ။
အဿူတိ အက္ခီဟိ ပဂ္ဃရဏကအာပေါဓာတု။ တံ ဝဏ္ဏတော ဝိပ္ပသန္နတိလတေလဝဏ္ဏံ။ သဏ္ဌာနတော ဩကာသသဏ္ဌာနံ။ ဒိသတော ဥပရိမာယ ဒိသာယ ဇာတံ။ ဩကာသတော အက္ခိကူပကေသု ဌိတံ။ န စေတံ ပိတ္တကောသကေ ပိတ္တမိဝ အက္ခိကူပကေသု သဒါ သန္နိစိတံ တိဋ္ဌတိ၊ ယဒါ ပန သတ္တာ သောမနဿဇာတာ မဟာဟသိတံ ဟသန္တိ, ဒေါမနဿဇာတာ ရောဒန္တိ ပရိဒေဝန္တိ တထာရူပံ ဝိသဘာဂါဟာရံ အာဟရန္တိ, ယဒါ စ နေသံ အက္ခီနိ ဓူမရဇပံသုကာဒီဟိ အဘိဟညန္တိ, တဒါ ဧတေဟိ သောမနဿဒေါမနဿဝိသဘာဂါဟာရဥတူဟိ သမုဋ္ဌဟိတွာ အက္ခိကူပကေ ပူရေတွာ တိဋ္ဌတိ ဝါ ပဂ္ဃရတိ ဝါ။ အဿုပရိဂ္ဂဏှကေန ပန ယောဂိနာ အက္ခိကူပကေ ပူရေတွာ ဌိတဝသေနေဝ ပရိဂ္ဂဏှိတဗ္ဗံ။ ပရိစ္ဆေဒတော အဿုဘာဂေန ပရိစ္ဆိန္နံ။ အယမဿ သဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ။ ဝိသဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ ပန ကေသသဒိသောဝ။
ဝသာတိ ဝိလီနသ္နေဟော။ သာ ဝဏ္ဏတော နာဠိကေရတေလဝဏ္ဏာ, အာစာမေ အာသိတ္တတေလဝဏ္ဏာတိပိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ သဏ္ဌာနတော နှာနကာလေ ပသန္နဥဒကဿ ဥပရိ ပရိဗ္ဘမန္တသိနေဟဗိန္ဒုဝိသဋသဏ္ဌာနာ။ ဒိသတော ဒွီသု ဒိသာသု ဇာတာ။ ဩကာသတော ယေဘုယျေန ဟတ္ထတလဟတ္ထပိဋ္ဌိပါဒတလပါဒပိဋ္ဌိနာသာပုဋနလာဋအံသကူဋေသု ဌိတာ။ န စေသာ ဧတေသု ဩကာသေသု သဒါ ဝိလီနာဝ ဟုတွာ တိဋ္ဌတိ၊ ယဒါ ပန အဂ္ဂိသန္တာပသူရိယသန္တာပဥတုဝိသဘာဂဓာတုဝိသဘာဂေဟိ တေ ပဒေသာ ဥသ္မာ ဇာတာ ဟောန္တိ, တဒါ တတ္ထ နှာနကာလေ ပသန္နဥဒကူပရိ သိနေဟဗိန္ဒုဝိသဋော ဝိယ ဣတော စိတော စ သံသရတိ။ ပရိစ္ဆေဒတော ဝသာဘာဂေန
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၃၅။)ပရိစ္ဆိန္နာ။ အယမဿာ သဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ။ ဝိသဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ ပန ကေသသဒိသောဝ။
ခေဠောတိ အန္တောမုခေ ဖေဏမိဿာ အာပေါဓာတု။ သော ဝဏ္ဏတော သေတော ဖေဏဝဏ္ဏော။ သဏ္ဌာနတော ဩကာသသဏ္ဌာနော, ဖေဏသဏ္ဌာနတောတိပိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဒိသတော ဥပရိမာယ ဒိသာယ ဇာတော။ ဩကာသတော ဥဘောဟိ ကပေါလပဿေဟိ ဩရုယှ ဇိဝှါယ ဌိတော။ န စေသ ဧတ္ထ သဒါ သန္နိစိတော ဟုတွာ တိဋ္ဌတိ။ ယဒါ ပန သတ္တာ တထာရူပံ အာဟာရံ ပဿန္တိ ဝါ သရန္တိ ဝါ ဥဏှတိတ္တကဋုကလောဏမ္ဗိလာနံ ဝါ ကိဉ္စိ မုခေ ဌပေန္တိ, ယဒါ ဝါ နေသံ ဟဒယံ အာကိလာယတိ, ကိသ္မိဉ္စိဒေဝ ဝါ ဇိဂုစ္ဆာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, တဒါ ခေဠော ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ဥဘောဟိ ကပေါလပဿေဟိ ဩရုယှ ဇိဝှါယ သဏ္ဌာတိ။ အဂ္ဂဇိဝှါယ စေသ တနုကော ဟောတိ, မူလဇိဝှါယ ဗဟလော၊ မုခေ ပက္ခိတ္တဉ္စ ပုထုကံ ဝါ တဏ္ဍုလံ ဝါ အညံ ဝါ ကိဉ္စိ ခါဒနီယံ, နဒီပုဠိနေ ခတကူပကသလိလံ ဝိယ, ပရိက္ခယံ အဂစ္ဆန္တောဝ တေမေတုံ သမတ္ထော ဟောတိ။ ပရိစ္ဆေဒတော ခေဠဘာဂေန ပရိစ္ဆိန္နော။ အယမဿ သဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ။ ဝိသဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ ပန ကေသသဒိသောဝ။
သိင်္ဃာဏိကာတိ မတ္ထလုင်္ဂတော ပဂ္ဃရဏကအသုစိ။ သာ ဝဏ္ဏတော တရုဏတာလဋ္ဌိမိဉ္ဇဝဏ္ဏာ။ သဏ္ဌာနတော ဩကာသသဏ္ဌာနာ။ ဒိသတော ဥပရိမာယ ဒိသာယ ဇာတာ။ ဩကာသတော နာသာပုဋေ ပူရေတွာ ဌိတာ။ န စေသာ ဧတ္ထ သဒါ သန္နိစိတာ ဟုတွာ တိဋ္ဌတိ၊ အထ ခေါ ယထာ နာမ ပုရိသော ပဒုမိနီပတ္တေန ဒဓိံ ဗန္ဓိတွာ ဟေဋ္ဌာ ကဏ္ဋကေန ဝိဇ္ဈေယျ, အထ တေန ဆိဒ္ဒေန ဒဓိမတ္ထု ဂဠိတွာ ဗဟိ ပတေယျ, ဧဝမေဝ ယဒါ သတ္တာ ရောဒန္တိ ဝါ ဝိသဘာဂါဟာရဥတုဝသေန ဝါ သဉ္ဇာတဓာတုက္ခောဘာ ဟောန္တိ, တဒါ အန္တောသီသတော ပူတိသေမှဘာဝံ အာပန္နံ မတ္ထလုင်္ဂံ ဂဠိတွာ တာလုမတ္ထကဝိဝရေန ဩတရိတွာ နာသာပုဋေ ပူရေတွာ တိဋ္ဌတိ ဝါ ပဂ္ဃရတိ ဝါ။ သိင်္ဃာဏိကာ ပရိဂ္ဂဏှကေန ပန ယောဂိနာ နာသာပုဋေ ပူရေတွာ ဌိတဝသေနေဝ ပရိဂ္ဂဏှိတဗ္ဗာ။ ပရိစ္ဆေဒတော သိင်္ဃာဏိကာဘာဂေန ပရိစ္ဆိန္နာ။ အယမဿ သဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ။ ဝိသဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ ပန ကေသသဒိသောဝ။
လသိကာတိ သရီရသန္ဓီနံ အဗ္ဘန္တရေ ပိစ္ဆိလကုဏပံ။ သာ ဝဏ္ဏတော ကဏိကာရနိယျာသဝဏ္ဏာ။ သဏ္ဌာနတော ဩကာသသဏ္ဌာနာ။ ဒိသတော ဒွီသု ဒိသာသု ဇာတာ။ ဩကာသတော အဋ္ဌိသန္ဓီနံ အဗ္ဘဉ္ဇနကိစ္စံ သာဓယမာနာ အသီတိသတသန္ဓီနံ အဗ္ဘန္တရေ ဌိတာ။ ယဿ စေသာ မန္ဒာ ဟောတိ, တဿ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၃၆။)ဥဋ္ဌဟန္တဿ နိသီဒန္တဿ အဘိက္ကမန္တဿ ပဋိက္ကမန္တဿ သမ္မိဉ္ဇန္တဿ ပသာရေန္တဿ အဋ္ဌိကာနိ ကဋကဋာယန္တိ, အစ္ဆရာသဒ္ဒံ ကရောန္တော ဝိယ ဝိစရတိ, ဧကယောဇနဒွိယောဇနမတ္တမ္ပိ အဒ္ဓါနံ ဂတဿ ဝါယောဓာတု ကုပ္ပတိ, ဂတ္တာနိ ဒုက္ခန္တိ။ ယဿ ပန ဗဟုကာ ဟောတိ တဿ ဥဋ္ဌာနနိသဇ္ဇာဒီသု န အဋ္ဌီနိ ကဋကဋာယန္တိ, ဒီဃမ္ပိ အဒ္ဓါနံ ဂတဿ န ဝါယောဓာတု ကုပ္ပတိ, န ဂတ္တာနိ ဒုက္ခန္တိ။ ပရိစ္ဆေဒတော လသိကာဘာဂေန ပရိစ္ဆိန္နာ။ အယမဿ သဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ။ ဝိသဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ ပန ကေသသဒိသောဝ။
မုတ္တန္တိ ဝဏ္ဏတော မာသခါရောဒကဝဏ္ဏံ။ သဏ္ဌာနတော အဓောမုခဌပိတဥဒကကုမ္ဘန္တရဂတဥဒကသဏ္ဌာနံ။ ဒိသတော ဟေဋ္ဌိမာယ ဒိသာယ ဇာတံ။ ဩကာသတော ဝတ္ထိဿ အဗ္ဘန္တရေ ဌိတံ။ ဝတ္ထိ နာမ ဝတ္ထိပုဋော ဝုစ္စတိ, ယတ္ထ သေယျထာပိ နာမ စန္ဒနိကာယ ပက္ခိတ္တေ အမုခေ ရဝဏဃဋေ စန္ဒနိကရသော ပဝိသတိ, န စဿ ပဝိသနမဂ္ဂေါ ပညာယတိ၊ ဧဝမေဝ သရီရတော မုတ္တံ ပဝိသတိ, န စဿ ပဝိသနမဂ္ဂေါ ပညာယတိ, နိက္ခမနမဂ္ဂေါ ပန ပါကဋော ဟောတိ၊ ယမှိ စ မုတ္တဿ ဘရိတေ ‘ပဿာဝံ ကရောမာ’တိ သတ္တာနံ အာယူဟနံ ဟောတိ။ ပရိစ္ဆေဒတော ဝတ္ထိအဗ္ဘန္တရေန စေဝ မုတ္တဘာဂေန စ ပရိစ္ဆိန္နံ။ အယမဿ သဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ။ ဝိသဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ ပန ကေသသဒိသောဝ။
ဧဝဉှိ ကေသာဒိကေ ကောဋ္ဌာသေ ဝဏ္ဏသဏ္ဌာနဒိသောကာသပရိစ္ဆေဒဝသေန ဝဝတ္ထပေတွာ အနုပုဗ္ဗတော နာတိသီဃတော နာတိသဏိကတောတိအာဒိနာ နယေန ဝဏ္ဏသဏ္ဌာနဂန္ဓာသယောကာသဝသေန ပဉ္စဓာ ‘ပဋိက္ကူလာ ပဋိက္ကူလာ’တိ မနသိကရောတော ပဏ္ဏတ္တိသမတိက္ကမဝသေန, သေယျထာပိ စက္ခုမတော ပုရိသဿ ဒွတ္တိံသဝဏ္ဏာနံ ကုသုမာနံ ဧကသုတ္တဂဏ္ဌိတံ မာလံ ဩလောကေန္တဿ သဗ္ဗပုပ္ဖါနိ အပုဗ္ဗာပရိယမိဝ ပါကဋာနိ ဟောန္တိ, ဧဝမေဝ ‘‘အတ္ထိ ဣမသ္မိံ ကာယေ ကေသာ’’တိ ဣမံ ကာယံ ဩလောကေန္တဿ သဗ္ဗေ တေ ဓမ္မာ အပုဗ္ဗာပရိယမိဝ ပါကဋာ ဟောန္တိ။ တေန ဝုတ္တံ မနသိကာရကောသလ္လကထာယံ ‘‘အာဒိကမ္မိကဿ ဟိ ‘ကေသာ’တိ မနသိကရောတော မနသိကာရော ဂန္တွာ ‘မုတ္တ’န္တိ ဣမံ ပရိယောသာနကောဋ္ဌာသမေဝ အာဟစ္စ တိဋ္ဌတီ’’တိ။
သစေ ပန ဗဟိဒ္ဓါပိ မနသိကာရံ ဥပသံဟရတိ, အထဿ ဧဝံ သဗ္ဗကောဋ္ဌာသေသု ပါကဋီဘူတေသု အာဟိဏ္ဍန္တာ မနုဿတိရစ္ဆာနာဒယော သတ္တာကာရံ ဝိဇဟိတွာ ကောဋ္ဌာသရာသိဝသေနေဝ ဥပဋ္ဌဟန္တိ၊ တေဟိ စ အဇ္ဈောဟရိယမာနံ ပါနဘောဇနာဒိ ကောဋ္ဌာသရာသိမှိ ပက္ခိပိယမာနမိဝ ဥပဋ္ဌာတိ။ အထဿ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၃၇။)အနုပုဗ္ဗမုဉ္စနာဒိဝသေန ‘ပဋိကူလာ ပဋိကူလာ’တိ ပုနပ္ပုနံ မနသိကရောတော အနုက္ကမေန အပ္ပနာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။
တတ္ထ ကေသာဒီနံ ဝဏ္ဏသဏ္ဌာနဒိသောကာသပရိစ္ဆေဒဝသေန ဥပဋ္ဌာနံ ဥဂ္ဂဟနိမိတ္တံ, သဗ္ဗာကာရတော ပဋိကူလဝသေန ဥပဋ္ဌာနံ ပဋိဘာဂနိမိတ္တံ။ တံ ပုနပ္ပုနံ အာဝဇ္ဇေန္တဿ မနသိကရောန္တဿ တက္ကာဟတံ ဝိတက္ကာဟတံ ကရောန္တဿ စတ္တာရော ခန္ဓာ ပဋိကူလာရမ္မဏာ ဟောန္တိ, ပဌမဇ္ဈာနဝသေန အပ္ပနာ ပဝတ္တတိ။ ပုဗ္ဗဘာဂေ ပရိကမ္မဥပစာရစိတ္တာနိ သဝိတက္ကသဝိစာရာနိ သပ္ပီတိကာနိ သောမနဿသဟဂတာနိ ပဋိကူလနိမိတ္တာရမ္မဏာနိ၊ အပ္ပနာပိ သဝိတက္ကသဝိစာရာ သပ္ပီတိကာ သောမနဿသဟဂတာဝ။ ဘူမန္တရေန ပန မဟဂ္ဂတာ ရူပါဝစရာ ဟောန္တိ။ ပဋိက္ကူလေပိ စ ဧတသ္မိံ အာရမ္မဏေ အာနိသံသဒဿာဝိတာယ သောမနဿံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, ဧကတ္တာရမ္မဏဗလေနေဝ ဝါ တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဒုတိယဇ္ဈာနာဒီနိ ပနေတ္ထ န နိဗ္ဗတ္တန္တိ။ ကသ္မာ? ဩဠာရိကတ္တာ။ ဣဒဉှိ အာရမ္မဏံ ဩဠာရိကံ။ ဝိတက္ကဗလေနေဝေတ္ထ စိတ္တေကဂ္ဂတာ ဇာယတိ, န ဝိတက္ကသမတိက္ကမေနာတိ။ အယံ တာဝ သမထဝသေန ကမ္မဋ္ဌာနကထာ။
အဝိသေသတော ပန သာဓာရဏဝသေန ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗံ – ဣဒဉှိ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဘာဝေတုကာမေန ကမ္မဋ္ဌာနံ ဥဂ္ဂဟေတွာ သဇ္ဈာယကာလေ ဧဝ ကေသာဒီနံ ဝဏ္ဏနိမိတ္တသဏ္ဌာနနိမိတ္တဒိသာနိမိတ္တဩကာသနိမိတ္တပရိစ္ဆေဒနိမိတ္တာနိ ဝါစာယ ပေါထေတွာ ပေါထေတွာ ဧကေကကောဋ္ဌာသေ ‘အယံ ဧတံသရိက္ခကော’တိ တိဝိဓေန သဇ္ဈာယော ကာတဗ္ဗော။ ကထံ? တစပဉ္စကေ တာဝ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ အနုလောမတော ပဉ္စာဟံ, ပဋိလောမတော ပဉ္စာဟံ, အနုလောမပဋိလောမတော ပဉ္စာဟန္တိ အဒ္ဓမာသံ သဇ္ဈာယော ကာတဗ္ဗော။ တတော အာစရိယဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ဝက္ကပဉ္စကံ ဥဂ္ဂဏှိတွာ တထေဝ အဒ္ဓမာသံ သဇ္ဈာယော ကာတဗ္ဗော။ တတော တေ ဒသပိ ကောဋ္ဌာသေ ဧကတော ကတွာ အဒ္ဓမာသံ။ ပုန ပပ္ဖါသပဉ္စကာဒီသုပိ ဧကေကံ ဥဂ္ဂဏှိတွာ အဒ္ဓမာသံ။ တတော တေ ပဉ္စဒသပိ ကောဋ္ဌာသေ အဒ္ဓမာသံ။ မတ္ထလုင်္ဂပဉ္စကံ အဒ္ဓမာသံ။ တတော တေဝီသတိ ကောဋ္ဌာသေ အဒ္ဓမာသံ။ မေဒဆက္ကံ အဒ္ဓမာသံ။ တတော တေ ဆဗ္ဗီသတိပိ ကောဋ္ဌာသေ ဧကတော ကတွာ အဒ္ဓမာသံ။ မုတ္တဆက္ကံ အဒ္ဓမာသံ။ တတော သဗ္ဗေပိ ဒွတ္တိံသ ကောဋ္ဌာသေ ဧကတော ကတွာ အဒ္ဓမာသန္တိ ဧဝံ ဆ မာသေ သဇ္ဈာယော ကာတဗ္ဗော။
တတ္ထ – ဥပနိဿယသမ္ပန္နဿ သပ္ပညဿ ဘိက္ခုနော ကမ္မဋ္ဌာနံ ဥဂ္ဂဏှန္တဿေဝ ကောဋ္ဌာသာ ဥပဋ္ဌဟန္တိ, ဧကစ္စဿ န ဥပဋ္ဌဟန္တိ။ တေန ‘န ဥပဋ္ဌဟန္တီ’တိ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၃၈။)ဝီရိယံ န ဝိဿဇ္ဇေတဗ္ဗံ။ ယတ္တကာ ကောဋ္ဌာသာ ဥပဋ္ဌဟန္တိ တတ္တကေ ဂဟေတွာ သဇ္ဈာယော ကာတဗ္ဗော။ ဧဝံ ကမ္မဋ္ဌာနံ ကထေန္တေန ပန နေဝ ပညဝတော န မန္ဒပညဿ ဝသေန ကထေတဗ္ဗံ, မဇ္ဈိမပညဿ ဝသေန ကထေတဗ္ဗံ။ မဇ္ဈိမပညဿ ဟိ ဝသေန အာစရိယာ ဆဟိ မာသေဟိ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ တန္တိံ ဌပယိံသု။ ယဿ ပန ဧတ္တာဝတာပိ ကောဋ္ဌာသာ ပါကဋာ န ဟောန္တိ, တေန တတော ပရမ္ပိ သဇ္ဈာယော ကာတဗ္ဗော ဧဝ၊ နော စ ခေါ အပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ, ဆ ဆ မာသေ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာဝ ကာတဗ္ဗော။
သဇ္ဈာယံ ကရောန္တေန ဝဏ္ဏော န ပစ္စဝေက္ခိတဗ္ဗော, န လက္ခဏံ မနသိကာတဗ္ဗံ, ကောဋ္ဌာသဝသေနေဝ သဇ္ဈာယော ကာတဗ္ဗော။ အာစရိယေနာပိ ‘ဝဏ္ဏဝသေန သဇ္ဈာယံ ကရောဟီ’တိ နိယမေတွာ န ကထေတဗ္ဗံ။ နိယမေတွာ ကထိတေ ကော ဒေါသောတိ? သမ္ပတ္တိယမ္ပိ ဝိပတ္တိသညာအာပဇ္ဇနံ။ သစေ ဟိ အာစရိယေန ‘ဝဏ္ဏဝသေန သဇ္ဈာယံ ကရောဟီ’တိ ဝုတ္တေ ဣမဿ ဘိက္ခုနော တထာ ကရောန္တဿ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဝဏ္ဏတော န ဥပဋ္ဌာတိ, ပဋိကူလဝသေန ဝါ ဓာတုဝသေန ဝါ ဥပဋ္ဌာတိ, အထေသ ‘န ဣဒံ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဝိလက္ခဏ’န္တိ သညီ ဟောတိ, အာစရိယေန ကထိတမေဝ ကပ္ပေတွာ ဂဏှာတိ။ ‘ပဋိကူလဝသေန သဇ္ဈာယံ ကရောဟီ’တိ ဝုတ္တေပိ သစေ တဿ တထာ ကရောန္တဿ ပဋိက္ကူလတော န ဥပဋ္ဌာတိ, ဝဏ္ဏဝသေန ဝါ ဓာတုဝသေန ဝါ ဥပဋ္ဌာတိ, အထေသ ‘နယိဒံ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဝိလက္ခဏ’န္တိ သညီ ဟောတိ, အာစရိယေန ကထိတမေဝ ကပ္ပေတွာ ဂဏှာတိ။ ‘ဓာတုဝသေန တံ သဇ္ဈာယံ ကရောဟီ’တိ ဝုတ္တေပိ သစေ တဿ တထာ ကရောန္တဿ ဓာတုတော န ဥပဋ္ဌာတိ, ဝဏ္ဏဝသေန ဝါ ပဋိကူလဝသေန ဝါ ဥပဋ္ဌာတိ, အထေသ ‘နယိဒံ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဝိလက္ခဏ’န္တိ သညီ ဟောတိ, အာစရိယေန ကထိတမေဝ ကပ္ပေတွာ ဂဏှာတိ။ အယံ အာစရိယေန နိယမေတွာ ကထိတေ ဒေါသော။
ကိန္တိ ပန ဝတ္တဗ္ဗော ဟောတီတိ? ‘ကောဋ္ဌာသဝသေန သဇ္ဈာယံ ကရောဟီ’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။ ကထံ? ‘ကေသကောဋ္ဌာသော လောမကောဋ္ဌာသောတိ သဇ္ဈာယံ ကရောဟီ’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။ သစေ ပနဿ ဧဝံ ကောဋ္ဌာသဝသေန သဇ္ဈာယံ ကရောန္တဿ ဝဏ္ဏတော ဥပဋ္ဌာတိ, အထာနေန ဩဝါဒါစရိယဿ အာစိက္ခိတဗ္ဗံ – ‘အဟံ ဒွတ္တိံသာကာရံ ကောဋ္ဌာသဝသေန သဇ္ဈာယံ ကရောမိ၊ မယှံ ပန ဝဏ္ဏတော ဥပဋ္ဌာတီ’တိ။ အာစရိယေန ‘ကမ္မဋ္ဌာနံ ဝိယ အကမ္မဋ္ဌာနံ, ဝိလက္ခဏံ ဧတ’န္တိ န ဝိသံဝါဒေတဗ္ဗံ။ ‘သာဓု, သပ္ပုရိသ, ပုဗ္ဗေ တယာ ဝဏ္ဏကသိဏေ ပရိကမ္မံ ကတပုဗ္ဗံ ဘဝိဿတိ။ ဧတဒေဝ ကမ္မဋ္ဌာနံ တုယှံ သပ္ပါယံ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၃၉။)ဝဏ္ဏဝသေနေဝ သဇ္ဈာယံ ကရောဟီ’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။ တေနပိ ဝဏ္ဏဝသေနေဝ သဇ္ဈာယော ကာတဗ္ဗော။
သော ဧဝံ ကရောန္တော အဇ္ဈတ္တံ နီလကံ ပီတကံ လောဟိတကံ ဩဒါတကန္တိ စတ္တာရိ ဝဏ္ဏကသိဏာနိ လဘတိ။ ကထံ? တဿ ဟိ ကေသလောမပိတ္တေသု စေဝ အက္ခီနဉ္စ ကာဠကဋ္ဌာနေ ဝဏ္ဏံ ‘နီလံ နီလ’န္တိ မနသိကရောန္တဿ စတုက္ကပဉ္စကဇ္ဈာနာနိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ ဈာနံ ပါဒကံ ကတွာ ဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏာတိ။ မေဒသ္မိံ ပန အက္ခီနဉ္စ ပီတကဋ္ဌာနေ ဝဏ္ဏံ ‘ပီတကံ ပီတက’န္တိ မနသိကရောန္တဿ စတုက္ကပဉ္စကဇ္ဈာနာနိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ ဈာနံ ပါဒကံ ကတွာ ဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏာတိ။ မံသလောဟိတေသု ပန အက္ခီနဉ္စ ရတ္တဋ္ဌာနေ ဝဏ္ဏံ ‘လောဟိတကံ လောဟိတက’န္တိ မနသိကရောန္တဿ စတုက္ကပဉ္စကဇ္ဈာနာနိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ ဈာနံ ပါဒကံ ကတွာ ဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏာတိ။ နခဒန္တစမ္မအဋ္ဌီသု ပန အက္ခီနဉ္စ ပဏ္ဍရဋ္ဌာနေ ဝဏ္ဏံ ‘ဩဒါတံ ဩဒါတ’န္တိ မနသိကရောန္တဿ စတုက္ကပဉ္စကဇ္ဈာနာနိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ, ဈာနံ ပါဒကံ ကတွာ ဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏာတိ။ ဣဒံ ဝဏ္ဏဝသေန အဘိနိဝိဋ္ဌဿ ဘိက္ခုနော ယာဝ အရဟတ္တာ နိဂမနံ။
အပရဿ ကောဋ္ဌာသဝသေန သဇ္ဈာယံ ကရောန္တဿ ပဋိကူလတော ဥပဋ္ဌာတိ။ အထာနေန ဩဝါဒါစရိယဿ အာစိက္ခိတဗ္ဗံ။ အာစရိယေန ‘ကမ္မဋ္ဌာနံ ဝိယ အကမ္မဋ္ဌာနံ, ဝိလက္ခဏံ ဧတ’န္တိ န ဝိသံဝါဒေတဗ္ဗံ။ ‘သာဓု, သပ္ပုရိသ, ပုဗ္ဗေ တယာ ပဋိကူလမနသိကာရေ ယောဂေါ ကတော ဘဝိဿတိ။ ဧတဒေဝ ကမ္မဋ္ဌာနံ တုယှံ သပ္ပါယံ။ ပဋိကူလဝသေနေဝ သဇ္ဈာယံ ကရောဟီ’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။ တေနပိ ပဋိကူလဝသေန သဇ္ဈာယော ကာတဗ္ဗော။ တဿ ကေသာ နာမ ‘အဇညာ ဒုဂ္ဂန္ဓာ ဇေဂုစ္ဆာ ပဋိကူလာ’တိ ဧဝံ ပဋိကူလဝသေန သဇ္ဈာယံ ကရောန္တဿ ပဋိကူလာရမ္မဏေ ပဌမဇ္ဈာနံ နိဗ္ဗတ္တတိ။ သော ဈာနံ ပါဒကံ ကတွာ ဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏာတိ။ ဣဒံ ပဋိကူလဝသေန အဘိနိဝိဋ္ဌဿ ဘိက္ခုနော ယာဝ အရဟတ္တာ နိဂမနံ။
အပရဿ ကောဋ္ဌာသဝသေန သဇ္ဈာယံ ကရောန္တဿ ဓာတုတော ဥပဋ္ဌာတိ။ ဓာတုတော ဥပဋ္ဌဟန္တံ ကီဒိသံ ဟုတွာ ဥပဋ္ဌာတီတိ? ကေသာ တာဝ ဝမ္မိကမတ္ထကေ ဇာတကုန္ထတိဏကာနိ ဝိယ ဟုတွာ ဥပဋ္ဌဟန္တိ။ လောမာ ပုရာဏဂါမဋ္ဌာနေ ဇာတဒဗ္ဗတိဏကာနိ ဝိယ။ နခါ ဒဏ္ဍကေသု ဌပိတမဓုကဖလဋ္ဌိကောသကာ ဝိယ။ ဒန္တာ မတ္တိကာပိဏ္ဍေ ပဝေသေတွာ ဌပိတအလာဗုဗီဇာနိ ဝိယ။ တစော ဝီဏာပဗ္ဗကေ ပရိယောနဒ္ဓအလ္လဂေါစမ္မံ ဝိယ, မံသံ ဘိတ္တိယံ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၄၀။)အနုလိတ္တမတ္တိကာ ဝိယ။ နှာရု ဒဗ္ဗသမ္ဘာရဗဒ္ဓဝလ္လီ ဝိယ။ အဋ္ဌိ ဥဿာပေတွာ ဌပိတဘိတ္တိဒဗ္ဗသမ္ဘာရော ဝိယ။ အဋ္ဌိမိဉ္ဇံ မဟာဝေဠုမှိ ပက္ခိတ္တသေဒိတဝေတ္တဂ္ဂံ ဝိယ။ ဝက္ကံ, ဟဒယံ, ယကနံ, ကိလောမကံ, ပိဟကံ, ပပ္ဖါသန္တိ ဣမေ ဆ ကောဋ္ဌာသာ သူနကာရဃရံ ဝိယ ဟုတွာ ဥပဋ္ဌဟန္တိ။ ဒွတ္တိံသဟတ္ထံ အန္တံ လောဟိတဒေါဏိယံ သံဝေလ္လိတွာ ဌပိတဃရသပ္ပေါ ဝိယ။ အန္တဂုဏံ ပါဒပုဉ္ဆနကေ သိဗ္ဗိတရဇ္ဇုကာ ဝိယ။ ဥဒရိယံ ပရိဿာဝနေ သိထိလဗန္ဓတဏ္ဍုလံ ဝိယ။ ကရီသံ ဝေဏုပဗ္ဗေ ပက္ခိတ္တပဏ္ဍုမတ္တိကာ ဝိယ။ မတ္ထလုင်္ဂံ ဩမဒ္ဒိတွာ ဌပိတာ စတ္တာရော တဏ္ဍုလပိဋ္ဌပိဏ္ဍာ ဝိယ။ ဒွါဒသဝိဓာ အာပေါဓာတု ပဋိပါဋိယာ ဌပိတေသု ဒွါဒသသု ဥဒကသရာဝကေသု ပူရိတဥဒကံ ဝိယ ဟုတွာ ဥပဋ္ဌာတိ။
အထာနေန ဩဝါဒါစရိယဿ အာစိက္ခိတဗ္ဗံ။ အာစရိယေန ‘ကမ္မဋ္ဌာနံ ဝိယ အကမ္မဋ္ဌာနံ, ဝိလက္ခဏံ ဧတ’န္တိ န ဝိသံဝါဒေတဗ္ဗံ။ ‘သာဓု, သပ္ပုရိသ, ပုဗ္ဗေ တယာ ဓာတုမနသိကာရေ ယောဂေါ ကတော ဘဝိဿတိ။ ဧတဒေဝ ကမ္မဋ္ဌာနံ တုယှံ သပ္ပါယံ။ ဓာတုဝသေနေဝ သဇ္ဈာယံ ကရောဟီ’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။ တေနပိ ဓာတုဝသေန သဇ္ဈာယော ကာတဗ္ဗော။
တတြိဒံ မနသိကာရမုခေနေဝ သဇ္ဈာယဝိဓာနံ – ဣဓ ဘိက္ခု ‘ကေသာ သီသံ ပရိယောနဒ္ဓိတွာ ဌိတစမ္မေ ဇာတာ။ တေ န ဇာနန္တိ ‘မယံ သီသံ ပရိယောနဒ္ဓိတွာ ဌိတစမ္မေ ဇာတာ’တိ၊ သီသံ ပရိယောနဒ္ဓိတွာ ဌိတစမ္မမ္ပိ န ဇာနာတိ ‘ကေသာ မယိ ဇာတာ’တိ၊ အစေတနာ ဧတေ အဗျာကတာ သုညာ ထဒ္ဓါ ပတ္ထိန္နာ ပထဝီဓာတု ဧသာ’တိ မနသိကရောတိ။ ‘လောမာ သရီရံ ပရိယောနဟနစမ္မေ ဇာတာ။ တေ န ဇာနန္တိ ‘မယံ သရီရံ ပရိယောနဟနစမ္မေ ဇာတာ’တိ။ သရီရံ ပရိယောနဟနစမ္မမ္ပိ န ဇာနာတိ ‘လောမာ မယိ ဇာတာ’တိ ဧတေပိ အစေတနာ။ နခါ အင်္ဂုလီနံ အဂ္ဂေသု ဇာတာ။ တေ န ဇာနန္တိ ‘မယံ အင်္ဂုလီနံ အဂ္ဂေသု ဇာတာ’တိ။ အင်္ဂုလီနံ အဂ္ဂါနိပိ န ဇာနန္တိ ‘နခါ အမှေသု ဇာတာ’တိ။ ဧတေပိ အစေတနာ။ ဒန္တာ ဟနုကဋ္ဌိကေ ဇာတာ။ တေ န ဇာနန္တိ ‘မယံ ဟနုကဋ္ဌိကေ ဇာတာ’တိ။ ဟနုကဋ္ဌိကမ္ပိ န ဇာနာတိ ‘ဒန္တာ မယိ ဇာတာ’တိ။ ဧတေပိ အစေတနာ။ တစော န ဇာနာတိ ‘သရီရံ မယာ ပရိယောနဒ္ဓ’န္တိ။ သရီရမ္ပိ န ဇာနာတိ ‘အဟံ တစေန ပရိယောနဒ္ဓ’န္တိ။ အယမ္ပိ အစေတနော။ မံသံ န ဇာနာတိ ‘မယာ သရီရံ အနုလိတ္တ’န္တိ။ သရီရမ္ပိ န ဇာနာတိ ‘အဟံ မံသေန အနုလိတ္တ’န္တိ။ ဣဒမ္ပိ အစေတနံ။ နှာရု န ဇာနာတိ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၄၁။)‘အဟံ အဋ္ဌိပုဉ္ဇံ အာဗန္ဓိတွာ ဌိတ’န္တိ။ အဋ္ဌိပုဉ္ဇောပိ န ဇာနာတိ ‘နှာရုဇာလေနာဟံ အာဗဒ္ဓေါ’တိ။ ဣဒမ္ပိ အစေတနံ။
သီသဋ္ဌိ န ဇာနာတိ ‘အဟံ ဂီဝဋ္ဌိကေ ပတိဋ္ဌိတ’န္တိ။ ဂီဝဋ္ဌိကမ္ပိ န ဇာနာတိ ‘မယိ သီသဋ္ဌိကံ ပတိဋ္ဌိတ’န္တိ။ ဂီဝဋ္ဌိ န ဇာနာတိ ‘အဟံ ပိဋ္ဌိကဏ္ဋကေ ဌိတ’န္တိ။ ပိဋ္ဌိကဏ္ဋဋ္ဌိကောပိ ကဋိဋ္ဌိကံ ဦရုဋ္ဌိကံ ဇင်္ဃဋ္ဌိကံ ဂေါပ္ဖကဋ္ဌိကံ န ဇာနာတိ ‘အဟံ ပဏှိကဋ္ဌိကေ ပတိဋ္ဌိတ’န္တိ။ ပဏှိကဋ္ဌိကမ္ပိ န ဇာနာတိ ‘အဟံ ဂေါပ္ဖကဋ္ဌိကံ ဥက္ခိပိတွာ ဌိတန္တိ…ပေ… ဂီဝဋ္ဌိကံ န ဇာနာတိ ‘အဟံ သီသဋ္ဌိကံ ဥက္ခိပိတွာ ဌိတ’န္တိ။
ပဋိပါဋိယာ အဋ္ဌီနိ ဌိတာနိ ကောဋိယာ,
အနေကသန္ဓိယမိတော န ကေဟိစိ၊
အစေတနော ကဋ္ဌကလိင်္ဂရူပမော။
‘ဣဒမ္ပိ အစေတနံ။ အဋ္ဌိမိဉ္ဇံ၊ ဝက္ကံ…ပေ… မတ္ထလုင်္ဂံ အစေတနံ အဗျာကတံ သုညံ ထဒ္ဓံ ပတ္ထိန္နံ ပထဝီဓာတူ’တိ မနသိကရောတိ။ ‘ပိတ္တံ သေမှံ…ပေ… မုတ္တံ အစေတနံ အဗျာကတံ သုညံ ယူသဂတံ အာပေါဓာတူ’တိ မနသိကရောတိ။
ဣမေ ဒွေ မဟာဘူတေ ပရိဂ္ဂဏှန္တဿ ဥဒရေ ဥဿဒါ တေဇောဓာတု ပါကဋာ ဟောတိ, နာသာယ ဥဿဒါ ဝါယောဓာတု ပါကဋာ ဟောတိ။ ဣမေ စတ္တာရော မဟာဘူတေ ပရိဂ္ဂဏှန္တဿ ဥပါဒါရူပံ ပါကဋံ ဟောတိ။ မဟာဘူတံ နာမ ဥပါဒါရူပေန ပရိစ္ဆိန္နံ, ဥပါဒါရူပံ မဟာဘူတေန။ ယထာ အာတပေါ နာမ ဆာယာယ ပရိစ္ဆိန္နော, ဆာယာ အာတပေန၊ ဧဝမေဝ မဟာဘူတံ ဥပါဒါရူပေန ပရိစ္ဆိန္နံ, ဥပါဒါရူပံ မဟာဘူတေန။ အထဿ ဧဝံ ‘‘စတ္တာရိ မဟာဘူတာနိ တေဝီသတိ ဥပါဒါရူပါနိ ရူပက္ခန္ဓော’’တိ ရူပက္ခန္ဓံ ပရိဂ္ဂဏှန္တဿ အာယတနဒွါရဝသေန အရူပိနော ခန္ဓာ ပါကဋာ ဟောန္တိ။ ဣတိ ရူပါရူပပရိဂ္ဂဟော ပဉ္စက္ခန္ဓာ ဟောန္တိ, ပဉ္စက္ခန္ဓာ ဒွါဒသာယတနာနိ ဟောန္တိ, ဒွါဒသာယတနာနိ အဋ္ဌာရသ ဓာတုယော ဟောန္တီတိ ခန္ဓာယတနဓာတုဝသေန ယမကတာလကန္ဓံ ဖာလေန္တော ဝိယ ဒွေ ကောဋ္ဌာသေ ကတွာ နာမရူပံ ဝဝတ္ထပေတိ။
သော ‘‘ဣဒံ နာမရူပံ န အဟေတု န အပ္ပစ္စယာ နိဗ္ဗတ္တံ, သဟေတု သပ္ပစ္စယာ နိဗ္ဗတ္တံ။ ကော ပနဿ ဟေတု? ကော ပန ပစ္စယော’’တိ ဥပပရိက္ခန္တော
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၄၂။)‘‘အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ တဏှာပစ္စယာ ကမ္မပစ္စယာ အာဟာရပစ္စယာ စာ’’တိ တဿ ပစ္စယံ ဝဝတ္ထပေတွာ ‘‘အတီတေပိ ပစ္စယာ စေဝ ပစ္စယသမုပ္ပန္နဓမ္မာ စ အနာဂတေပိ ဧတရဟိပိ ပစ္စယာ စေဝ ပစ္စယသမုပ္ပန္နဓမ္မာ စ, တတော ဥဒ္ဓံ သတ္တော ဝါ ပုဂ္ဂလော ဝါ နတ္ထိ, သုဒ္ဓသင်္ခါရပုဉ္ဇော ဧဝါ’’တိ – ဧဝံ တီသု အဒ္ဓါသု ကင်္ခံ ဝိတရတိ။ အယံ ပန ဝိပဿနာသင်္ခါရသလ္လက္ခဏာ ဉာတပရိညာ နာမ။
ဧဝံ သင်္ခါရေ သလ္လက္ခေတွာ ဌိတဿ ပန ဘိက္ခုဿ ဒသဗလဿ သာသနေ မူလံ ဩတိဏ္ဏံ နာမ ဟောတိ, ပတိဋ္ဌာ လဒ္ဓါ နာမ, စူဠသောတာပန္နော နာမ ဟောတိ နိယတဂတိကော။ တထာရူပံ ပန ဥတုသပ္ပါယံ, ပုဂ္ဂလသပ္ပါယံ, ဘောဇနသပ္ပါယံ, ဓမ္မသဝဏသပ္ပါယံ လဘိတွာ ဧကာသနေ ဧကပလ္လင်္ကဝရဂတော တီဏိ လက္ခဏာနိ အာရောပေတွာ ဝိပဿနာပဋိပါဋိယာ သင်္ခါရေ သမ္မသန္တော အရဟတ္တံ ဂဏှာတီတိ ဣဒံ ဓာတုဝသေန အဘိနိဝိဋ္ဌဿ ဘိက္ခုနော ယာဝ အရဟတ္တာ နိဂမနံ။
ယဿ ပန နေဝ ဝဏ္ဏတော ဥပဋ္ဌာတိ န ပဋိကူလတော န သုညတော တေန ‘န မေ ဥပဋ္ဌာတီ’တိ န ကမ္မဋ္ဌာနံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ နိသီဒိတဗ္ဗံ, ကောဋ္ဌာသမနသိကာရေယေဝ ပန ယောဂေါ ကာတဗ္ဗော။ ပေါရာဏကတ္ထေရာ ကိရ ‘ကောဋ္ဌာသမနသိကာရောဝ ပမာဏ’န္တိ အာဟံသု။ ဣစ္စဿ ပုနပ္ပုနံ ကောဋ္ဌာသဝသေန သဇ္ဈာယံ ကရောန္တဿ ကောဋ္ဌာသာ ပဂုဏာ ဟောန္တိ။ ကဒါ ပန ပဂုဏာ နာမ ဟောန္တီတိ? ယဒါ ‘ကေသာ’တိ အာဝဇ္ဇိတမတ္တေ မနသိကာရော ဂန္တွာ ‘မတ္ထလုင်္ဂ’န္တိ အန္တိမကောဋ္ဌာသေ ပတိဋ္ဌာတိ, ‘မတ္ထလုင်္ဂ’န္တိ အာဝဇ္ဇိတမတ္တေ မနသိကာရော အာဂန္တွာ ‘ကေသာ’တိ အာဒိကောဋ္ဌာသေ ပတိဋ္ဌာတိ။
အထဿ ယထာ နာမ စက္ခုမတော ပုရိသဿ ဒွတ္တိံသဝဏ္ဏာနံ ပုပ္ဖါနံ ဧကသုတ္တဂန္ထိတံ မာလံ ဩလောကေန္တဿ ပဋိပါဋိယာ ဝါ ပန နိခါတေ ဒွတ္တိံသဝတိပါဒေ ပဋိက္ကမိတွာ ဩလောကေန္တဿ ပဋိပါဋိယာဝ ဒွတ္တိံသဝဏ္ဏာနိ ပုပ္ဖါနိ ဝတိပါဒါ ဝါ ပါကဋာ ဟောန္တိ, ဧဝမေဝ ဒွတ္တိံသ ကောဋ္ဌာသာ ဥပဋ္ဌဟန္တိ, ဝိစရန္တာ တိရစ္ဆာနဂတာပိ မနုဿာပိ သတ္တာတိ န ဥပဋ္ဌဟန္တိ, ကောဋ္ဌာသာတိ ဥပဋ္ဌဟန္တိ, ခါဒနီယဘောဇနီယံ ကောဋ္ဌာသန္တရေ ပက္ခိပ္ပမာနံ ဝိယ ဟောတိ။
ကောဋ္ဌာသာနံ ပဂုဏကာလတော ပဋ္ဌာယ တီသု မုခေသု ဧကေန မုခေန ဝိမုစ္စိဿတိ။ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဝဏ္ဏတော ဝါ ပဋိကူလတော ဝါ သုညတော ဝါ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၄၃။)ဥပဋ္ဌာတိ။ ယထာ နာမ ပူဝေ ပစိတုကာမာ ဣတ္ထီ မဒ္ဒိတွာ ဌပိတပိဋ္ဌတော ယံ ယံ ဣစ္ဆတိ တံ တံ ပစတိ, ယထာ ဝါ ပန သမေ ဘူမိပ္ပဒေသေ ဌပိတံ ဥဒကပူရံ ကုမ္ဘံ ယတော ယတော အာဝိဇ္ဈန္တိ တတော တတောဝ ဥဒကံ နိက္ခမတိ၊ ဧဝမေဝ ကောဋ္ဌာသာနံ ပဂုဏကာလတော ပဋ္ဌာယ တီသု မုခေသု ဧကေန မုခေန ဝိမုစ္စိဿတိ။ အာကင်္ခမာနဿ ဝဏ္ဏတော, အာကင်္ခမာနဿ ပဋိကူလတော, အာကင်္ခမာနဿ သုညတော ကမ္မဋ္ဌာနံ ဥပဋ္ဌဟိဿတိယေဝ။ အယံ ဧတ္တကော ဥဂ္ဂဟသန္ဓိ နာမ။ ဣမသ္မိံ ဥဂ္ဂဟသန္ဓိသ္မိံ ဌတွာ အရဟတ္တံ ပတ္တာ ဘိက္ခု ဂဏနပထံ ဝီတိဝတ္တာ။
ယဿ ပန ဥဂ္ဂဟသန္ဓိသ္မိံ ကမ္မဋ္ဌာနံ န ဥပဋ္ဌာတိ, တေန ကမ္မဋ္ဌာနံ ဥဂ္ဂဟေတွာ, သစေ ယတ္ထ အာစရိယော ဝသတိ, သော အာဝါသော သပ္ပါယော ဟောတိ, ဣစ္စေတံ ကုသလံ၊ နော စေ, သပ္ပါယဋ္ဌာနေ ဝသိတဗ္ဗံ။ ဝသန္တေန အဋ္ဌာရသ ဝိဟာရဒေါသေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၅၂) ဝဇ္ဇေတွာ ပဉ္စင်္ဂသမန္နာဂတေ သေနာသနေ ဝသိတဗ္ဗံ, သယမ္ပိ ပဉ္စင်္ဂသမန္နာဂတေန ဘဝိတဗ္ဗံ။ တတော ပစ္ဆာဘတ္တံ ပိဏ္ဍပါတပဋိက္ကန္တေန ရတ္တိဋ္ဌာနံ ဝါ ဒိဝါဋ္ဌာနံ ဝါ ပဝိသိတွာ ကမ္မဋ္ဌာနံ မနသိကာတဗ္ဗံ။
ကထံ? အာဒိတော တာဝ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ အနုပုဗ္ဗတော မနသိကာတဗ္ဗံ, န ဧကန္တရိကာ။ အနုပုဗ္ဗတော မနသိကရောန္တော ဟိ ဒွတ္တိံသပဒံ နိဿေဏိံ ပဒပဋိပါဋိယာ အက္ကမန္တော ပါသာဒံ အာရုယှ ပါသာဒါနိသံသံ အနုဘဝနကပုရိသော ဝိယ ‘ကေသာ လောမာ’တိ ပဋိပါဋိယာ ကမ္မဋ္ဌာနံ မနသိကရောန္တော ကမ္မဋ္ဌာနတော စ န ပရိဟာယတိ, ပါသာဒါနိသံသသဒိသေ စ နဝ လောကုတ္တရဓမ္မေ အနုဘဝတိ။ အနုပုဗ္ဗတော မနသိကရောန္တေနာပိ စ နာတိသီဃတော နာတိသဏိကတော မနသိကာတဗ္ဗံ။ အတိသီဃတော မနသိကရောန္တဿ ဟိ ကိဉ္စာပိ ကမ္မဋ္ဌာနံ ပဂုဏံ ဟောတိ, အဝိဘူတံ ပန ဟောတိ။ တတ္ထ ဩပမ္မံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တမေဝ။
အတိသဏိကတော မနသိကရောန္တဿ ကမ္မဋ္ဌာနံ ပရိယောသာနံ န ဂစ္ဆတိ, အန္တရာဝ ဩသက္ကိတဗ္ဗံ ဟောတိ။ ယထာ ဟိ ပုရိသော တိယောဇနံ မဂ္ဂံ သာယံ ကစ္ဆံ ဗန္ဓိတွာ ပဋိပန္နော နိက္ခန္တဋ္ဌာနတော ပဋ္ဌာယ သီတလစ္ဆာယံ ဒိသွာ ဝိဿမတိ, ရမဏီယံ ဝါလိကတလံ ဒိသွာ ပိဋ္ဌိံ ပသာရေတိ, ဝနပေါက္ခရဏိံ ဒိသွာ ပါနီယံ ပိဝတိ နှာယတိ, ပဗ္ဗတံ ဒိသွာ အာရုယှ ပဗ္ဗတရာမဏေယျကံ ပဿတိ, တံ အန္တရာယေဝ သီဟော ဝါ ဗျဂ္ဃေါ ဝါ ဒီပိ ဝါ ဟနတိ, စောရာ ဝါ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၄၄။)ပန ဝိလုပ္ပန္တိ စေဝ ဟနန္တိ စ၊ ဧဝမေဝ အတိသဏိကံ မနသိကရောန္တဿ ကမ္မဋ္ဌာနံ ပရိယောသာနံ န ဂစ္ဆတိ, အန္တရာဝ ဩသက္ကိတဗ္ဗံ ဟောတိ။
တသ္မာ နာတိသီဃံ နာတိသဏိကံ ဧကဒိဝသံ တိံသဝါရေ မနသိကာတဗ္ဗံ၊ ပါတောဝ ဒသ ဝါရေ, မဇ္ဈနှိကေ ဒသဝါရေ, သာယနှေ ဒသ ဝါရေ သဇ္ဈာယော ကာတဗ္ဗော, နော ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ယထာ ဟိ ပါတောဝ ဥဋ္ဌာယ မုခံ နော ဓောဝိတုံ န ဝဋ္ဋတိ, ခါဒနီယံ ဘောဇနီယံ နော ခါဒိတုံ နော ဘုဉ္ဇိတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဧတံ ပန ဝဋ္ဋေယျ၊ ဣဒမေဝ ဧကန္တေန နော ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ကရောန္တော မဟန္တံ အတ္ထံ ဂဟေတွာ တိဋ္ဌတိ။ ယထာ ဟိ ဧကဿ ပုရိသဿ တီဏိ ခေတ္တာနိ၊ ဧကံ ခေတ္တံ အဋ္ဌကုမ္ဘံ ဒေတိ, ဧကံ သောဠသ, ဧကံ ဒွတ္တိံသ၊ တေန တီဏိပိ ခေတ္တာနိ ပဋိဇဂ္ဂိတုံ အသက္ကောန္တေန ဒွေ ဆဍ္ဍေတွာ ဧကံ ဒွတ္တိံသကုမ္ဘဒါယကမေဝ ပဋိဇဂ္ဂိတဗ္ဗံ၊ တတ္ထေဝ ကသနဝပနနိဒ္ဒါနာဒီနိ ကာတဗ္ဗာနိ၊ တဒေဝဿ ဣတရေသု ဒွီသု ဥဋ္ဌာနကဒါယံ ဒဿတိ၊ ဧဝမေဝ သေသံ မုခဓောဝနာဒိကမ္မံ ဆဍ္ဍေတွာပိ ဧတ္ထေဝ ကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ, နော ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ကရောန္တော မဟန္တံ အတ္ထံ ဂဏှိတွာ တိဋ္ဌတီတိ ဧတ္တာဝတာ မဇ္ဈိမာ ပဋိပဒါ နာမ ကထိတာ။
ဧဝံ ပဋိပန္နေနာပိ ဝိက္ခေပေါ ပဋိဗာဟိတဗ္ဗော။ ကမ္မဋ္ဌာနဉှိ ဝိဿဇ္ဇေတွာ စိတ္တေ ဗဟိဒ္ဓါ ဝိက္ခေပံ ဂစ္ဆန္တေ ကမ္မဋ္ဌာနတော ပရိဟာယတိ, ဝဋ္ဋဘယံ သမတိက္ကမိတုံ န သက္ကောတိ။ ယထာ ဟိ ဧကော ပုရိသော သဟဿုဒ္ဓါရံ သာဓေတွာ ဝဍ္ဎိံ လဘိတွာ အဒ္ဓါနံ ပဋိပန္နော အန္တရာမဂ္ဂေ ကုမ္ဘီလမကရဂါဟရက္ခသသမုဋ္ဌိတာယ ဂမ္ဘီရဂိရိကန္ဒရာယ ဥပရိ အတ္ထတံ ဧကပဒိကံ ဒဏ္ဍကသေတုံ အာရုယှ ဂစ္ဆန္တော အက္ကမနပဒံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ဣတော စိတော စ ဩလောကေန္တော ပရိပတိတွာ ကုမ္ဘီလာဒိဘတ္တံ ဟောတိ, ဧဝမေဝ အယမ္ပိ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ သစိတ္တေ ဗဟိဒ္ဓါ ဝိက္ခေပံ ဂစ္ဆန္တေ ကမ္မဋ္ဌာနတော ပရိဟာယတိ, ဝဋ္ဋဘယံ သမတိက္ကမိတုံ န သက္ကောတိ။
တတြိဒံ ဩပမ္မသံသန္ဒနံ – ပုရိသဿ သဟဿုဒ္ဓါရံ သာဓေတွာ ဝဍ္ဎိံ လဒ္ဓကာလော ဝိယ ဟိ ဣမဿ ဘိက္ခုနော အာစရိယသန္တိကေ ကမ္မဋ္ဌာနဿ ဥဂ္ဂဟိတကာလော၊ အန္တရာ ဂမ္ဘီရဂိရိကန္ဒရာ ဝိယ သံသာရော၊ တဿ ကုမ္ဘီလာဒီဟိ ဒဋ္ဌကာလော ဝိယ ဝဋ္ဋမူလကာနိ မဟာဒုက္ခာနိ၊ ဧကပဒိကဒဏ္ဍကသေတု ဝိယ ဣမဿ ဘိက္ခုနော သဇ္ဈာယဝီထိ၊ တဿ ပုရိသဿ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၄၅။)ဧကပဒိကံ ဒဏ္ဍကသေတုံ အာရုယှ အက္ကမနပဒံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ဣတော စိတော စ ဩလောကေန္တဿ ပရိပတိတွာ ကုမ္ဘီလာဒီနံ ဘတ္တဘာဝံ အာပန္နကာလော ဝိယ ဣမဿ ဘိက္ခုနော ကမ္မဋ္ဌာနံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ဗဟိဒ္ဓါ ဝိက္ခိတ္တစိတ္တဿ ကမ္မဋ္ဌာနတော ပရိဟာယိတွာ ဝဋ္ဋဘယံ သမတိက္ကမိတုံ အသမတ္ထဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။
တသ္မာ ကေသာ မနသိကာတဗ္ဗာ။ ကေသေ မနသိကရိတွာ စိတ္တုပ္ပါဒဿ ဗဟိဒ္ဓါ ဝိက္ခေပံ ပဋိဗာဟိတွာ သုဒ္ဓစိတ္တေနေဝ ‘လောမာ နခါ ဒန္တာ တစော’တိ မနသိကာတဗ္ဗံ။ ဧဝံ မနသိကရောန္တော ကမ္မဋ္ဌာနတော န ပရိဟာယတိ, ဝဋ္ဋဘယံ သမတိက္ကမတိ။ ဩပမ္မံ ပနေတ္ထ တဒေဝ ပရိဝတ္တေတွာ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သဟဿုဒ္ဓါရံ သာဓေတွာ ဝဍ္ဎိံ လဘိတွာ ဆေကဿ ပုရိသဿ ဒဏ္ဍကသေတုံ အာရုယှ နိဝါသနပါရုပနံ သံဝိဓာယ ဓာတုပတ္ထဒ္ဓကာယံ ကတွာ သောတ္ထိနာ ပရတီရဂမနံ ဝိယ ဆေကဿ ဘိက္ခုနော ကေသေ မနသိကရိတွာ စိတ္တုပ္ပါဒဿ ဗဟိဒ္ဓါ ဝိက္ခေပံ ပဋိဗာဟိတွာ သုဒ္ဓစိတ္တေနေဝ ‘လောမာ နခါ ဒန္တာ တစော’တိ မနသိကရောန္တဿ ကမ္မဋ္ဌာနတော အပရိဟာယိတွာ ဝဋ္ဋဘယံ သမတိက္ကမနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
ဧဝံ ဗဟိဒ္ဓါ ဝိက္ခေပံ ပဋိဗာဟန္တေနာပိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ ပဏ္ဏတ္တိံ သမတိက္ကမနတော မနသိကာတဗ္ဗံ။ ‘ကေသာ လောမာ’တိ ပဏ္ဏတ္တိံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ‘ပဋိကူလံ ပဋိကူလ’န္တိ သတိ ဌပေတဗ္ဗာ။ ပဌမံယေဝ ပန ပဋိကူလတော န ဥပဋ္ဌာတိ။ ယာဝ န ဥပဋ္ဌာတိ တာဝ ပဏ္ဏတ္တိ န ဝိဿဇ္ဇေတဗ္ဗာ။ ယဒါ ဥပဋ္ဌာတိ တဒါ ပဏ္ဏတ္တိံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ‘ပဋိကူလ’န္တိ မနသိကာတဗ္ဗံ။ ကရောန္တေန စ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ ပဉ္စဟာကာရေဟိ ပဋိကူလတော မနသိကာတဗ္ဗာ။ တစပဉ္စကသ္မိဉှိ ဝဏ္ဏသဏ္ဌာနဂန္ဓာသယောကာသဝသေနေဝ ပဉ္စဝိဓမ္ပိ ပါဋိကူလျံ လဗ္ဘတိ။ သေသေသုပိ ယံ ယံ လဗ္ဘတိ, တဿ တဿ ဝသေန မနသိကာရော ပဝတ္တေတဗ္ဗော။
တတ္ထ ကေသာဒယော ပဉ္စ ကောဋ္ဌာသာ သုဘနိမိတ္တံ ရာဂဋ္ဌာနိယံ ဣဋ္ဌာရမ္မဏန္တိ သင်္ခံ ဂတာ။ ယေ ကေစိ ရဇ္ဇနကသတ္တာ နာမ, သဗ္ဗေ တေ ဣမေသု ပဉ္စသု ကောဋ္ဌာသေသု ရဇ္ဇန္တိ။ အယံ ပန ဘိက္ခု မဟာဇနဿ ရဇ္ဇနဋ္ဌာနေ ‘ပဋိကူလ’န္တိ အပ္ပနံ ပါပေတိ။ တတ္ထ အပ္ပနာပ္ပတ္တိတော ပဋ္ဌာယ ပရတော အကိလမန္တောဝ အပ္ပနံ ပါပုဏာတိ။
တတြိဒံ ဩပမ္မံ – ယထာ ဟိ ဆေကော ဓနုဂ္ဂဟော ရာဇာနံ အာရာဓေတွာ သတသဟဿုဋ္ဌာနကံ ဂါမဝရံ လဘိတွာ သန္နဒ္ဓပဉ္စာဝုဓော တတ္ထ ဂစ္ဆန္တော
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၄၆။)အန္တရာမဂ္ဂေ ဒွတ္တိံသ စောရေ ဒိသွာ တေသု ပဉ္စစောရဇေဋ္ဌကေ ဃာတေယျ၊ တေသံ ဃာတိတကာလတော ပဋ္ဌာယ တေသု ဒွေ ဧကမဂ္ဂံ ပဋိပဇ္ဇမာနာ နာမ န ဟောန္တိ၊ ဧဝံသမ္ပဒမိဒံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဓနုဂ္ဂဟဿ ရာဇာနံ အာရာဓေတွာ ဂါမဝရံ လဒ္ဓကာလော ဝိယ ဟိ ဣမဿ ဘိက္ခုနော အာစရိယသန္တိကေ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဥဂ္ဂဟေတွာ ဌိတကာလော၊ ဒွတ္တိံသ စောရာ ဝိယ ဒွတ္တိံသ ကောဋ္ဌာသာ၊ ပဉ္စ စောရဇေဋ္ဌကာ ဝိယ ကေသာဒယော ပဉ္စ၊ စောရဇေဋ္ဌကာနံ ဃာတိတကာလော ဝိယ ဣမဿ ဘိက္ခုနော သဗ္ဗသတ္တာနံ ရဇ္ဇနဋ္ဌာနေ တစပဉ္စကေ ‘ပဋိကူလ’န္တိ အပ္ပနာယ ပါပိတကာလော၊ သေသစောရာနံ ပါဏိပ္ပဟာရေနေဝ ပလာယိတကာလော ဝိယ သေသကောဋ္ဌာသေသု အကိလမန္တဿေဝ အပ္ပနာပ္ပတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
ဧဝံ ပဏ္ဏတ္တိံ သမတိက္ကမန္တေန စ အနုပုဗ္ဗမုဉ္စနတော မနသိကာရော ပဝတ္တေတဗ္ဗော – ကေသေ မနသိကရောန္တေန မနသိကရောန္တေနေဝ ကေသေသု သာပေက္ခေန ဟုတွာ လောမေသု သတိ ပေသေတဗ္ဗာ။ ယာဝ လောမာ န ဥပဋ္ဌဟန္တိ တာဝ ‘ကေသာ ကေသာ’တိ မနသိကာတဗ္ဗာ။ ယဒါ ပန လောမာ ဥပဋ္ဌဟန္တိ တဒါ ကေသေ ဝိဿဇ္ဇေတွာ လောမေသု သတိ ဥပဋ္ဌပေတဗ္ဗာ။ ဧဝံ နခါဒီသုပိ မနသိကာရော ပဝတ္တေတဗ္ဗော။
တတြိဒံ ဩပမ္မံ – ယထာ ဟိ ဇလူကာ ဂစ္ဆမာနာ ယာဝ ပုရတော ပတိဋ္ဌံ န လဘတိ တာဝ ပစ္ဆတော နင်္ဂုဋ္ဌေန ဂဟိတဋ္ဌာနံ န မုဉ္စတိ၊ ယဒါ ပန ပုရတော ပတိဋ္ဌံ လဘတိ တဒါ နင်္ဂုဋ္ဌံ ဥက္ခိပိတွာ မုခေန ဂဟိတဋ္ဌာနေ ဌပေတိ၊ ဧဝမေဝ ကေသေ မနသိကရောန္တေန မနသိကရောန္တေနေဝ ကေသေသု သာပေက္ခေန ဟုတွာ လောမေသု သတိ ပေသေတဗ္ဗာ။ ယာဝ လောမာ န ဥပဋ္ဌဟန္တိ တာဝ ‘ကေသာ ကေသာ’တိ မနသိကာတဗ္ဗာ။ ယဒါ လောမာ ဥပဋ္ဌဟန္တိ တဒါ ကေသေ ဝိဿဇ္ဇေတွာ လောမေသု သတိ ဥပဋ္ဌပေတဗ္ဗာ။ ဧဝံ နခါဒီသုပိ မနသိကာရော ပဝတ္တေတဗ္ဗော။
ဧဝံ ပဝတ္တေန္တေန အပ္ပနာ ဟောတီတိ ဝုတ္တမနသိကာရကောသလ္လံ သမ္ပာဒေတဗ္ဗံ။ ကထံ? ဣဒဉှိ အပ္ပနာကမ္မဋ္ဌာနံ မနသိကရောန္တဿ အပ္ပနံ ပါပုဏာတိ၊ ပဌမံယေဝ တာဝ န ဥပဋ္ဌာတိ၊ အနမတဂ္ဂသ္မိဉှိ သံသာရဝဋ္ဋေ စ နာနာရမ္မဏေသု ဝဍ္ဎိတံ စိတ္တံ ‘ကေသာ’တိ အာဝဇ္ဇိတမတ္တေ သဇ္ဈာယသောတာနုသာရေန ဂန္တွာ မတ္ထလုင်္ဂေ ပတိဋ္ဌာတိ။ ‘မတ္ထလုင်္ဂ’န္တိ အာဝဇ္ဇိတမတ္တေ သဇ္ဈာယသောတာနုသာရေန အာဂန္တွာ ကေသေသု ပတိဋ္ဌာတိ။ မနသိကရောန္တဿ မနသိကရောန္တဿ ပန သော သော ကောဋ္ဌာသော ဥပဋ္ဌာတိ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၄၇။)သတိ သမာဓိနာပိ တိဋ္ဌမာနာ ပဝတ္တတိ။ တေန ယော ယော ကောဋ္ဌာသော အဓိကတရံ ဥပဋ္ဌာတိ တတ္ထ တတ္ထ ဒွိဂုဏေန ယောဂံ ကတွာ အပ္ပနာ ပါပေတဗ္ဗာ။ ဧဝံ အပ္ပနာယ ပါပိတကာလတော ပဋ္ဌာယ သေသကောဋ္ဌာသေသု အကိလမန္တော အပ္ပနံ ပါပေတိ။ တတ္ထ တာလဝနမက္ကဋောဝ ဩပမ္မံ။
အပိစေတ္ထ ဧဝမ္ပိ ယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ – ဒွတ္တိံသတာလကသ္မိဉှိ တာလဝနေ မက္ကဋော ပဋိဝသတိ။ တံ ဂဟေတုကာမော လုဒ္ဒေါ ကောဋိယံ ဌိတတာလမူလေ ဌတွာ ဥက္ကုဋ္ဌိမကာသိ။ မာနဇာတိကော မက္ကဋော တံ တံ တာလံ လင်္ဃိတွာ ပရိယန္တတာလေ အဋ္ဌာသိ။ လုဒ္ဒေါ တတ္ထပိ ဂန္တွာ ဥက္ကုဋ္ဌိမကာသိ။ မက္ကဋော ပုန တထေဝ ပုရိမတာလေ ပတိဋ္ဌာသိ။ သော အပရာပရံ အနုဗန္ဓိယမာနော ကိလမန္တော တဿ တဿေဝ တာလဿ မူလေ ဌတွာ ဥက္ကုဋ္ဌုက္ကုဋ္ဌိကာလေ ဥဋ္ဌဟိတွာ ဂစ္ဆန္တော ဂစ္ဆန္တော အတိကိလမန္တော ဧကဿ တာလဿ မကုဠပဏ္ဏသူစိံ ဒဠှံ ဂဟေတွာ ဓနုကောဋိယာ ဝိဇ္ဈိတွာ ဂဏှန္တောပိ န ပလာယတိ။
တတ္ထ ဒွတ္တိံသ တာလာ ဝိယ ဒွတ္တိံသ ကောဋ္ဌာသာ၊ မက္ကဋော ဝိယ စိတ္တံ၊ လုဒ္ဒေါ ဝိယ ယောဂါဝစရော၊ လုဒ္ဒေန တာလမူလေ ဌတွာ ဥက္ကုဋ္ဌိကာလေ မာနဇာတိကဿ မက္ကဋဿ ပလာယိတွာ ပရိယန္တကောဋိယံ ဌိတကာလော ဝိယ အနမတဂ္ဂေ သံသာရဝဋ္ဋေ စ နာနာရမ္မဏေသု ဝဍ္ဎိတစိတ္တဿ ‘ကေသာ’တိ အာဝဇ္ဇိတမတ္တေ သဇ္ဈာယသောတာနုသာရေန ဂန္တွာ မတ္ထလုင်္ဂေ ပတိဋ္ဌာနံ၊ ပရိယန္တကောဋိယံ ဌတွာ ဥက္ကုဋ္ဌေ ဩရိမကောဋိံ အာဂမနကာလော ဝိယ ‘မတ္ထလုင်္ဂ’န္တိ အာဝဇ္ဇိတမတ္တေ သဇ္ဈာယသောတာနုသာရေန ဂန္တွာ ကေသေသု ပတိဋ္ဌာနံ၊ အပရာပရံ အနုဗန္ဓိယမာနဿ ကိလမန္တဿ ဥက္ကုဋ္ဌုက္ကုဋ္ဌိဋ္ဌာနေ ဥဋ္ဌာနကာလော ဝိယ မနသိကရောန္တဿ မနသိကရောန္တဿ တသ္မိံ တသ္မိံ ကောဋ္ဌာသေ ဥပဋ္ဌဟန္တေ သတိယာ ပတိဋ္ဌာယ ပတိဋ္ဌာယ ဂမနံ၊ ဓနုကောဋိယာ ဝိဇ္ဈိတွာ ဂဏှန္တဿာပိ အပလာယနကာလော ဝိယ ယော ကောဋ္ဌာသော အဓိကတရံ ဥပဋ္ဌာတိ, တသ္မိံ ဒွိဂုဏံ မနသိကာရံ ကတွာ အပ္ပနာယ ပါပနံ။
တတ္ထ အပ္ပနာယ ပါပိတကာလတော ပဋ္ဌာယ သေသကောဋ္ဌာသေသု အကိလမန္တောဝ အပ္ပနံ ပါပေဿတိ။ တသ္မာ ‘ပဋိကူလံ ပဋိကူလ’န္တိ ပုနပ္ပုနံ အာဝဇ္ဇိတဗ္ဗံ သမန္နာဟရိတဗ္ဗံ, တက္ကာဟတံ ဝိတက္ကာဟတံ ကာတဗ္ဗံ။ ဧဝံ ကရောန္တဿ စတ္တာရော ခန္ဓာ ပဋိကူလာရမ္မဏာ ဟောန္တိ, အပ္ပနံ ပါပုဏာတိ။ ပုဗ္ဗဘာဂစိတ္တာနိ ပရိကမ္မဥပစာရသင်္ခါတာနိ သဝိတက္ကသဝိစာရာနီတိ သဗ္ဗံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တသဒိသမေဝ။ ဧကံ ပန ကောဋ္ဌာသံ မနသိကရောန္တဿ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၄၈။)ဧကမေဝ ပဌမဇ္ဈာနံ နိဗ္ဗတ္တတိ။ ပါဋိယေက္ကံ မနသိကရောန္တဿ ဒွတ္တိံသ ပဌမဇ္ဈာနာနိ နိဗ္ဗတ္တန္တိ။ ဟတ္ထေ ဂဟိတပဉှာဝတ္ထု ပါကတိကမေဝ။
သော တံ နိမိတ္တန္တိ သော ဘိက္ခု တံ ကမ္မဋ္ဌာနနိမိတ္တံ။ အာသေဝတီတိ သေဝတိ ဘဇတိ။ ဘာဝေတီတိ ဝဍ္ဎေတိ။ ဗဟုလီကရောတီတိ ပုနပ္ပုနံ ကရောတိ။ သွာဝတ္ထိတံ ဝဝတ္ထပေတီတိ သုဝဝတ္ထိတံ ကရောတိ။ ဗဟိဒ္ဓါ ကာယေ စိတ္တံ ဥပသံဟရတီတိ ဧဝံ ကတွာ ဗဟိဒ္ဓါ ပရဿ ကာယေ အတ္တနော စိတ္တံ ဥပသံဟရတိ ဌပေတိ ပေသေတိ။
အတ္ထိဿ ကာယေတိ အတ္ထိ အဿ ကာယေ။ အဇ္ဈတ္တဗဟိဒ္ဓါကာယေ စိတ္တံ ဥပသံဟရတီတိ ကာလေန အတ္တနော ကာလေန ပရေသံ ကာယေ စိတ္တံ ဥပနာမေတိ။ အတ္ထိ ကာယေတိ ဣဒံ ယသ္မာ န ဧကန္တေန အတ္တနော ကာယော နာပိ ပရဿေဝ ကာယော အဓိပ္ပေတော, တသ္မာ ဝုတ္တံ။ ဧတ္ထ ပန အတ္တနော ဇီဝမာနကသရီရေ ‘ပဋိကူလ’န္တိ ပရိကမ္မံ ကရောန္တဿ အပ္ပနာပိ ဥပစာရမ္ပိ ဇာယတိ။ ပရဿ ဇီဝမာနကသရီရေ ‘ပဋိကူလ’န္တိ မနသိကရောန္တဿ နေဝ အပ္ပနာ ဇာယတိ, န ဥပစာရံ။ နနု စ ဒသသု အသုဘေသု ဥဘယမ္ပေတံ ဇာယတီတိ? အာမ, ဇာယတိ။ တာနိ ဟိ အနုပါဒိန္နကပက္ခေ ဌိတာနိ။ တသ္မာ တတ္ထ အပ္ပနာပိ ဥပစာရမ္ပိ ဇာယတိ။ ဣဒံ ပန ဥပါဒိန္နကပက္ခေ ဌိတံ။ တေနေဝေတ္ထ ဥဘယမ္ပေတံ န ဇာယတိ။ အသုဘာနုပဿနာသင်္ခါတာ ပန ဝိပဿနာဘာဝနာ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဣမသ္မိံ ပဗ္ဗေ ကိံ ကထိတန္တိ? သမထဝိပဿနာ ကထိတာ။
ဣဒါနေတ္ထ ဧဝံ သဗ္ဗံ မနသိကာရသာဓာရဏံ ပကိဏ္ဏကံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧတေသဉှိ –
နိမိတ္တတော လက္ခဏတော, ဓာတုတော အထ သုညတော၊
ခန္ဓာဒိတော စ ဝိညေယျော, ကေသာဒီနံ ဝိနိစ္ဆယော။
တတ္ထ ‘နိမိတ္တတော’တိ ဒွတ္တိံသာကာရေ သဋ္ဌိသတံ နိမိတ္တာနိ, ယေသံ ဝသေန ယောဂါဝစရော ဒွတ္တိံသာကာရံ ကောဋ္ဌာသတော ပရိဂ္ဂဏှာတိ, သေယျထိဒံ – ကေသဿ ဝဏ္ဏနိမိတ္တံ, သဏ္ဌာနနိမိတ္တံ, ဒိသာနိမိတ္တံ, ဩကာသနိမိတ္တံ, ပရိစ္ဆေဒနိမိတ္တန္တိ ပဉ္စ နိမိတ္တာနိ ဟောန္တိ။ လောမာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။
‘လက္ခဏတော’တိ ဒွတ္တိံသာကာရေ အဋ္ဌဝီသတိသတံ လက္ခဏာနိ ဟောန္တိ, ယေသံ ဝသေန ယောဂါဝစရော ဒွတ္တိံသာကာရံ လက္ခဏတော မနသိကရောတိ,
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၄၉။)သေယျထိဒံ – ကေသေ ထဒ္ဓတ္တလက္ခဏံ, အာဗန္ဓတ္တလက္ခဏံ, ဥဏှတ္တလက္ခဏံ, ဝိတ္ထမ္ဘနလက္ခဏန္တိ စတ္တာရိ လက္ခဏာနိ ဟောန္တိ။ လောမာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။
‘ဓာတုတော’တိ ဒွတ္တိံသာကာရေ ‘‘စတုဓာတုရော အယံ, ဘိက္ခု, ပုရိသော’’တိ ဝုတ္တာသု ဓာတူသု အဋ္ဌဝီသတိသတံ ဓာတုယော ဟောန္တိ, ယာသံ ဝသေန ယောဂါဝစရော ဒွတ္တိံသာကာရံ ဓာတုတော ပရိဂ္ဂဏှာတိ, သေယျထိဒံ – ကေသေ ကက္ခဠတာ ပထဝီဓာတု, အာဗန္ဓနတာ အာပေါဓာတု, ဥဏှတာ တေဇောဓာတု, ဝိတ္ထမ္ဘနတာ ဝါယောဓာတူတိ စတဿော ဓာတုယော ဟောန္တိ။ လောမာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။
‘သုညတော’တိ ဒွတ္တိံသာကာရေ ဆန္နဝုတိ သုညတာ ဟောန္တိ, ယာသံ ဝသေန ယောဂါဝစရော ဒွတ္တိံသာကာရံ သုညတော ဝိပဿတိ, သေယျထိဒံ – ကေသာ သုညာ အတ္တေန ဝါ အတ္တနိယေန ဝါ နိစ္စေန ဝါ ဓုဝေန ဝါ သဿတေန ဝါ အဝိပရိဏာမဓမ္မေန ဝါတိ။ ကေသေ တာဝ အတ္တသုညတာ, အတ္တနိယသုညတာ, နိစ္စဘာဝသုညတာတိ တိဿော သုညတာ ဟောန္တိ။ လောမာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။
‘ခန္ဓာဒိတော’တိ ဒွတ္တိံသာကာရေ ကေသာဒီသု ခန္ဓာဒိဝသေန ပရိဂ္ဂယှမာနေသု ကေသာ ကတိ ခန္ဓာ ဟောန္တိ, ကတိ အာယတနာနိ, ကတိ ဓာတုယော, ကတိ သစ္စာနိ, ကတိ သတိပဋ္ဌာနာနီတိအာဒိနာ နယေန ပေတ္ထ ဝိနိစ္ဆယော ဝိညာတဗ္ဗော။
֍ ဋီ ၃၅၇။ ဧဝံ အဇ္ဈတ္တာဒိဘေဒတော တိဝိဓေန ကာယာနုပဿနံ ဝိတ္ထာရတော ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ‘‘ကာယာနုပဿီ ဝိဟရတိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော’’တိအာဒီနိ ပဒါနိ ဘာဇေတွာ ဒဿေတုံ အနုပဿီတိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ ယာယ အနုပဿနာယ ကာယာနုပဿီ နာမ ဟောတိ, တံ ဒဿေတုံ တတ္ထ ကတမာ အနုပဿနာ? ယာ ပညာ ပဇာနနာတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အာတာပီတိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။
တတ္ထ ပညာ ပဇာနနာတိအာဒီနိ ဟေဋ္ဌာ စိတ္တုပ္ပါဒကဏ္ဍဝဏ္ဏနာယံ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၁၆) ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ဥပေတောတိအာဒီနိ သဗ္ဗာနိ အညမညဝေဝစနာနိ။ အပိစ အာသေဝနဝသေန ဥပေတော, ဘာဝနာဝသေန သုဋ္ဌု ဥပေတောတိ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၅၀။)သမုပေတော။ ဥပါဂတော သမုပါဂတော, ဥပပန္နော သမ္ပန္နောတိ ဣမေသုပိ ဒွီသု ဒုကေသု အယမေဝ နယော။ ဗဟုလီကာရဝသေန ပန သမန္နာဂတောတိ ဧဝမေတ္ထ ယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဣမိနာ အာတာပေန ဥပေတောတိ အာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။
ဝိဟရတီတိ ပဒေ ‘တတ္ထ ကတမော ဝိဟာရော’တိ ပုစ္ဆံ အကတွာ ပုဂ္ဂလာဓိဋ္ဌာနာယ ဒေသနာယ ဒေသေန္တော ဣရိယတီတိအာဒိမာဟ။ တဿတ္ထော – စတုန္နံ ဣရိယာပထာနံ အညတရသမင်္ဂီဘာဝတော ဣရိယတိ။ တေဟိ ဣရိယာပထစတုက္ကေဟိ ကာယသကဋဝတ္တနေန ဝတ္တတိ။ ဧကံ ဣရိယာပထဒုက္ခံ အပရေန ဣရိယာပထေန ဗာဓိတွာ စိရဋ္ဌိတိကဘာဝေန သရီရက္ခနတော ပါလေတိ။ ဧကသ္မိံ ဣရိယာပထေ အသဏ္ဌဟိတွာ သဗ္ဗိရိယာပထဝတနတော ယပေတိ။ တေန တေန ဣရိယာပထေန တထာ တထာ ကာယဿ ယာပနတော ယာပေတိ။ စိရကာလဝတ္တာပနတော စရတိ။ ဣရိယာပထေန ဣရိယာပထံ ဝိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဇီဝိတဟရဏတော ဝိဟရတိ။
֍ ဋီ ၃၆၂။ သွေဝ ကာယော လောကောတိ ယသ္မိံ ကာယေ ကာယာနုပဿီ ဝိဟရတိ, သွေဝ ကာယော လုဇ္ဇနပလုဇ္ဇနဋ္ဌေန လောကော။ ယသ္မာ ပနဿ ကာယေ ပဟီယမာနံ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ ဝေဒနာဒီသုပိ ပဟီယတိ ဧဝ, တသ္မာ ပဉ္စပိ ဥပါဒါနက္ခန္ဓာ လောကောတိ ဝုတ္တံ။
သန္တာတိအာဒီသုပိ နိရောဓဝသေန သန္တတာယ သန္တာ။ ဘာဝနာယ သမိတတ္တာ သမိတာ။ ဝတ္ထုပရိညာယ အပ္ပဝတ္တိဝူပသမဝသေန ဝူပသန္တာ။ နိရောဓသင်္ခါတံ အတ္ထံ ဂတာတိ အတ္ထင်္ဂတာ။ ပုနပ္ပုနံ နိဗ္ဗတ္တိယာ ပဋိဗာဟိတတ္တာ အတိဝိယ အတ္ထံ ဂတာတိ အဗ္ဘတ္ထင်္ဂတာ။ အပ္ပိတာတိ ဝိနာသိတာ, အပ္ပဝတ္တိယံ ဌပိတာတိပိ အတ္ထော။ ဗျပ္ပိတာတိ သုဝိနာသိတာ, အတိဝိယ အပ္ပဝတ္တိယံ ဌပိတာတိပိ အတ္ထော။ ယထာ ပုန န အနွဿဝန္တိ ဧဝံ သောသိတတ္တာ သောသိတာ။ သုဋ္ဌု သောသိတာတိ ဝိသောသိတာ, သုက္ခာပိတာတိ အတ္ထော။ ဝိဂတန္တာ ကတာတိ ဗျန္တီ ကတာ။ ဧတ္ထ စ အနုပဿနာယ ကမ္မဋ္ဌာနဝိဟာရေန ကမ္မဋ္ဌာနိကဿ ကာယပရိဟရဏံ, အာတာပေန သမ္မပ္ပဓာနံ, သတိသမ္ပဇညေန ကမ္မဋ္ဌာနပရိဟရဏူပါယော၊ သတိယာ ဝါ ကာယာနုပဿနာဝသေန ပဋိလဒ္ဓေါ သမထော, သမ္ပဇညေန ဝိပဿနာ, အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿဝိနယေန ဘာဝနာဖလံ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
ကာယာနုပဿနာနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၅၁။)ဝေဒနာနုပဿနာနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၆၃။ ဝေဒနာနုပဿနာနိဒ္ဒေသေပိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တသဒိသံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သုခံ ဝေဒနံ ဝေဒယမာနောတိအာဒီသု ပန သုခံ ဝေဒနန္တိ ကာယိကံ ဝါ စေတသိကံ ဝါ သုခံ ဝေဒနံ ဝေဒယမာနော ‘အဟံ သုခံ ဝေဒနံ ဝေဒယာမီ’တိ ပဇာနာတီတိ အတ္ထော။ တတ္ထ ကာမံ ဥတ္တာနသေယျကာပိ ဒါရကာ ထညပိဝနာဒိကာလေ သုခံ ဝေဒယမာနာ ‘သုခံ ဝေဒနံ ဝေဒယာမာ’တိ ပဇာနန္တိ, န ပနေတံ ဧဝရူပံ ဇာနနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဧဝရူပဉှိ ဇာနနံ သတ္တူပလဒ္ဓိံ နပ္ပဇဟတိ, သတ္တသညံ န ဥဂ္ဃါဋေတိ, ကမ္မဋ္ဌာနံ ဝါ သတိပဋ္ဌာနဘာဝနာ ဝါ န ဟောတိ။ ဣမဿ ပန ဘိက္ခုနော ဇာနနံ သတ္တူပလဒ္ဓိံ ပဇဟတိ, သတ္တသညံ ဥဂ္ဃါဋေတိ, ကမ္မဋ္ဌာနဉ္စေဝ သတိပဋ္ဌာနဘာဝနာ စ ဟောတိ။ ‘ဣဒဉှိ ကော ဝေဒယတိ, ကဿ ဝေဒနာ, ကိံ ကာရဏာ ဝေဒနာ’တိ ဧဝံ သမ္ပဇာနဝေဒိယနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။
တတ္ထ ကော ဝေဒယတီတိ? န ကောစိ သတ္တော ဝါ ပုဂ္ဂလော ဝါ ဝေဒယတိ။ ကဿ ဝေဒနာတိ? န ကဿစိ သတ္တဿ ဝါ ပုဂ္ဂလဿ ဝါ ဝေဒနာ။ ကိံ ကာရဏာ ဝေဒနာတိ? ဝတ္ထုအာရမ္မဏာ စ ပနေသာ ဝေဒနာ။ တသ္မာ ဧသ ဧဝံ ပဇာနာတိ – ‘တံ တံ သုခါဒီနံ ဝတ္ထုံ အာရမ္မဏံ ကတွာ ဝေဒနာဝ ဝေဒယတိ၊ တံ ပန ဝေဒနာပဝတ္တိံ ဥပါဒါယ ‘အဟံ ဝေဒယာမီ’တိ ဝေါဟာရမတ္တံ ဟောတီ’တိ။ ဧဝံ ဝတ္ထုံ အာရမ္မဏံ ကတွာ ဝေဒနာဝ ဝေဒယတီတိ သလ္လက္ခေန္တော ‘ဧသ သုခံ ဝေဒနံ ဝေဒယာမီ’တိ ပဇာနာတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော, စိတ္တလပဗ္ဗတေ အညတရော ထေရော ဝိယ။
ထေရော ကိရ အဖာသုကကာလေ ဗလဝဝေဒနာယ နိတ္ထုနန္တော အပရာပရံ ပရိဝတ္တတိ။ တမေကော ဒဟရော အာဟ – ‘‘ကတရံ ဝေါ, ဘန္တေ, ဌာနံ ရုဇတီ’’တိ? ‘‘အာဝုသော, ပါဋိယေက္ကံ ရုဇနဋ္ဌာနံ နာမ နတ္ထိ၊ ဝတ္ထုံ အာရမ္မဏံ ကတွာ ဝေဒနာဝ ဝေဒယတီ’’တိ။ ‘‘ဧဝံ ဇာနနကာလတော ပဋ္ဌာယ အဓိဝါသေတုံ ဝဋ္ဋတိ နော, ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘အဓိဝါသေမိ, အာဝုသော’’တိ။ ‘‘အဓိဝါသနာ, ဘန္တေ, သေယျော’’တိ။ ထေရော အဓိဝါသေသိ။ ဝါတော ယာဝ ဟဒယာ ဖာလေသိ။ မဉ္စကေ အန္တာနိ ရာသီကတာနိ အဟေသုံ။ ထေရော ဒဟရဿ ဒဿေသိ – ‘‘ဝဋ္ဋတာဝုသော, ဧတ္တကာ အဓိဝါသနာ’’တိ? ဒဟရော တုဏှီ အဟောသိ။ ထေရော ဝီရိယသမာဓိံ ယောဇေတွာ သဟပဋိသမ္ဘိဒါဟိ အရဟတ္တံ ပါပုဏိတွာ သမသီသီ ဟုတွာ ပရိနိဗ္ဗာယိ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၅၂။)ယထာ စ သုခံ, ဧဝံ ဒုက္ခံ…ပေ… နိရာမိသံ အဒုက္ခမသုခံ ဝေဒနံ ဝေဒယမာနော ‘နိရာမိသံ အဒုက္ခမသုခံ ဝေဒနံ ဝေဒယာမီ’’တိ ပဇာနာတိ။ ဣတိ ဘဂဝါ ရူပကမ္မဋ္ဌာနံ ကထေတွာ အရူပကမ္မဋ္ဌာနံ ကထေန္တော ဝေဒနာဝသေန ကထေသိ။ ဒုဝိဓဉှိ ကမ္မဋ္ဌာနံ – ရူပကမ္မဋ္ဌာနံ အရူပကမ္မဋ္ဌာနဉ္စ၊ ရူပပရိဂ္ဂဟော အရူပပရိဂ္ဂဟောတိပိ ဧတဒေဝ ဝုစ္စတိ။ တတ္ထ ဘဂဝါ ရူပကမ္မဋ္ဌာနံ ကထေန္တော သင်္ခေပမနသိကာရဝသေန ဝါ ဝိတ္ထာရမနသိကာရဝသေန ဝါ စတုဓာတုဝဝတ္ထာနံ ကထေသိ။ တဒုဘယမ္ပိ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ သဗ္ဗာကာရတော ဒဿိတမေဝ။
အရူပကမ္မဋ္ဌာနံ ပန ကထေန္တော ယေဘုယျေန ဝေဒနာဝသေန ကထေသိ။ တိဝိဓော ဟိ အရူပကမ္မဋ္ဌာနေ အဘိနိဝေသော – ဖဿဝသေန, ဝေဒနာဝသေန, စိတ္တဝသေနာတိ။ ကထံ? ဧကစ္စဿ ဟိ သံခိတ္တေန ဝါ ဝိတ္ထာရေန ဝါ ပရိဂ္ဂဟိတေ ရူပကမ္မဋ္ဌာနေ တသ္မိံ အာရမ္မဏေ စိတ္တစေတသိကာနံ ပဌမာဘိနိပါတော တံ အာရမ္မဏံ ဖုသန္တော ဥပ္ပဇ္ဇမာနော ဖဿော ပါကဋော ဟောတိ။ ဧကစ္စဿ တံ အာရမ္မဏံ အနုဘဝန္တီ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ ဝေဒနာ ပါကဋာ ဟောတိ။ ဧကစ္စဿ တံ အာရမ္မဏံ ပရိဂ္ဂဟေတွာ ဝိဇာနန္တံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ ဝိညာဏံ ပါကဋံ ဟောတိ။
တတ္ထ ယဿ ဖဿော ပါကဋော ဟောတိ, သောပိ ‘န ကေဝလံ ဖဿောဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တေန သဒ္ဓိံ တဒေဝါရမ္မဏံ အနုဘဝမာနာ ဝေဒနာပိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, သဉ္ဇာနမာနာ သညာပိ, စေတယမာနာ စေတနာပိ, ဝိဇာနနမာနံ ဝိညာဏမ္ပိ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’တိ ဖဿပဉ္စမကေယေဝ ပရိဂ္ဂဏှာတိ။ ယဿ ဝေဒနာ ပါကဋာ ဟောတိ, သောပိ ‘န ကေဝလံ ဝေဒနာဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တာယ သဒ္ဓိံ တဒေဝါရမ္မဏံ ဖုသမာနော ဖဿောပိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, သဉ္ဇာနနမာနာ သညာပိ, စေတယမာနာ စေတနာပိ, ဝိဇာနနမာနံ ဝိညာဏမ္ပိ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’တိ ဖဿပဉ္စမကေယေဝ ပရိဂ္ဂဏှာတိ။ ယဿ ဝိညာဏံ ပါကဋံ ဟောတိ, သောပိ ‘န ကေဝလံ ဝိညာဏမေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တေန သဒ္ဓိံ တဒေဝါရမ္မဏံ ဖုသမာနော ဖဿောပိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, အနုဘဝမာနာ ဝေဒနာပိ, သဉ္ဇာနနမာနာ သညာပိ, စေတယမာနာ စေတနာပိ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’တိ ဖဿပဉ္စမကေယေဝ ပရိဂ္ဂဏှာတိ။
သော ‘ဣမေ ဖဿပဉ္စမကာ ဓမ္မာ ကိံနိဿိတာ’တိ ဥပဓာရေန္တော ‘ဝတ္ထုနိဿိတာ’တိ ပဇာနာတိ။ ဝတ္ထု နာမ ကရဇကာယော၊ ယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘ဣဒဉ္စ ပန မေ ဝိညာဏံ ဧတ္ထသိတံ, ဧတ္ထပဋိဗဒ္ဓ’’န္တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၂၃၅)။ သော အတ္ထတော
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၅၃။)ဘူတာနိ စေဝ ဥပါဒါရူပါနိ စ။ ဧဝမေတ္ထ ဝတ္ထု ရူပံ, ဖဿပဉ္စမကာ နာမန္တိ နာမရူပမေဝ ပဿတိ။ ရူပဉ္စေတ္ထ ရူပက္ခန္ဓော, နာမံ စတ္တာရော အရူပိနော ခန္ဓာတိ ပဉ္စက္ခန္ဓမတ္တံ ဟောတိ။ နာမရူပဝိနိမုတ္တာ ဟိ ပဉ္စက္ခန္ဓာ ပဉ္စက္ခန္ဓဝိနိမုတ္တံ ဝါ နာမရူပံ နတ္ထိ။
သော ‘ဣမေ ပဉ္စက္ခန္ဓာ ကိံဟေတုကာ’တိ ဥပပရိက္ခန္တော ‘အဝိဇ္ဇာဒိဟေတုကာ’တိ ပဿတိ၊ တတော ပစ္စယော စေဝ ပစ္စယုပ္ပန္နဉ္စ ဣဒံ၊ အညော သတ္တော ဝါ ပုဂ္ဂလော ဝါ နတ္ထိ၊ သုဒ္ဓသင်္ခါရပုဉ္ဇမတ္တမေဝါတိ သပ္ပစ္စယနာမရူပဝသေနဝ တိလက္ခဏံ အာရောပေတွာ ဝိပဿနာပဋိပါဋိယာ ‘အနိစ္စံ ဒုက္ခံ အနတ္တာ’တိ သမ္မသန္တော ဝိစရတိ။ သော ‘အဇ္ဇ အဇ္ဇာ’တိ ပဋိဝေဓံ အာကင်္ခမာနော တထာရူပေ ဒိဝသေ ဥတုသပ္ပါယံ, ပုဂ္ဂလသပ္ပါယံ, ဘောဇနသပ္ပါယံ, ဓမ္မသဝနသပ္ပါယံ ဝါ လဘိတွာ ဧကပလ္လင်္ကေန နိသိန္နောဝ ဝိပဿနံ မတ္ထကံ ပါပေတွာ အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌာတိ။ ဧဝံ ဣမေသံ တိဏ္ဏမ္ပိ ဇနာနံ ယာဝ အရဟတ္တာ ကမ္မဋ္ဌာနံ ကထိတံ ဟောတိ။
ဣဓ ပန ဘဂဝါ အရူပကမ္မဋ္ဌာနံ ကထေန္တော ဝေဒနာဝသေန ကထေသိ။ ဖဿဝသေန ဝါ ဟိ ဝိညာဏဝသေန ဝါ ကထိယမာနံ န ပါကဋံ ဟောတိ, အန္ဓကာရံ ဝိယ ခါယတိ။ ဝေဒနာဝသေန ပန ပါကဋံ ဟောတိ။ ကသ္မာ? ဝေဒနာနံ ဥပ္ပတ္တိပါကဋတာယ။ သုခဒုက္ခဝေဒနာနဉှိ ဥပ္ပတ္တိ ပါကဋာ။ ယဒါ သုခံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, သကလသရီရံ ခေါဘေန္တံ မဒ္ဒန္တံ ဖရမာနံ အဘိသန္ဒယမာနံ သတဓောတသပ္ပိံ ခါဒါပယန္တံ ဝိယ, သတပါကတေလံ မက္ခာပယမာနံ ဝိယ, ဥဒကဃဋသဟဿေန ပရိဠာဟံ နိဗ္ဗာပယမာနံ ဝိယ, ‘အဟော သုခံ! အဟော သုခန္တိ’! ဝါစံ နိစ္ဆာရယမာနမေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ယဒါ ဒုက္ခံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, သကလသရီရံ ခေါဘေန္တံ မဒ္ဒန္တံ ဖရမာနံ အဘိသန္ဒယမာနံ တတ္တဖာလံ ပဝေသေန္တံ ဝိယ, ဝိလီနတမ္ဗလောဟေန အာသိဉ္စန္တံ ဝိယ, သုက္ခတိဏဝနပ္ပတိမှိ အရညေ ဒါရုဥက္ကာကလာပံ ပက္ခိပမာနံ ဝိယ ‘အဟော ဒုက္ခံ! အဟော ဒုက္ခန္တိ!’ ဝိပ္ပလာပယမာနမေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဣတိ သုခဒုက္ခဝေဒနာနံ ဥပ္ပတ္တိ ပါကဋာ ဟောတိ။
အဒုက္ခမသုခါ ပန ဒုဒ္ဒီပနာ အန္ဓကာရာ အဝိဘူတာ။ သာ သုခဒုက္ခာနံ အပဂမေ သာတာသာတပဋိက္ခေပဝသေန မဇ္ဈတ္တာကာရဘူတာ အဒုက္ခမသုခါ ဝေဒနာတိ နယတော ဂဏှန္တဿ ပါကဋာ ဟောတိ။ ယထာ ကိံ? အန္တရာ ပိဋ္ဌိပါသာဏံ အာရုဟိတွာ ပလာယန္တဿ မိဂဿ အနုပထံ ဂစ္ဆန္တော မိဂလုဒ္ဒကော ပိဋ္ဌိပါသာဏဿ ဩရဘာဂေ အပရဘာဂေပိ ပဒံ ဒိသွာ မဇ္ဈေ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၅၄။)အပဿန္တောပိ ‘ဣတော အာရုဠှော, ဣတော ဩရုဠှော, မဇ္ဈေ ပိဋ္ဌိပါသာဏေ ဣမိနာ ပဒေသေန ဂတော ဘဝိဿတီ’တိ နယတော ဇာနာတိ။ ဧဝံ အာရုဠှဋ္ဌာနေ ပဒံ ဝိယ ဟိ သုခါယ ဝေဒနာယ ဥပ္ပတ္တိ ပါကဋာ ဟောတိ၊ ဩရုဠှဋ္ဌာနေ ပဒံ ဝိယ ဒုက္ခာယ ဝေဒနာယ ဥပ္ပတ္တိ ပါကဋာ ဟောတိ။ ‘ဣတော အာရုဠှော, ဣတော ဩရုဠှော, မဇ္ဈေ ဧဝံ ဂတော’တိ နယတော ဂဟဏံ ဝိယ သုခဒုက္ခာနံ အပဂမေ သာတာသာတပဋိက္ခေပဝသေန မဇ္ဈတ္တာကာရဘူတာ အဒုက္ခမသုခါ ဝေဒနာတိ နယတော ဂဏှန္တဿ ပါကဋာ ဟောတိ။
ဧဝံ ဘဂဝါ ပဌမံ ရူပကမ္မဋ္ဌာနံ ကထေတွာ ပစ္ဆာ အရူပကမ္မဋ္ဌာနံ ကထေန္တော ဝေဒနာဝသေန ဝိနိဝတ္တေတွာ ဒဿေသိ၊ န ကေဝလဉ္စ ဣဓေဝ ဧဝံ ဒဿေတိ, ဒီဃနိကာယမှိ မဟာနိဒါနေ, သက္ကပဉှေ, မဟာသတိပဋ္ဌာနေ, မဇ္ဈိမနိကာယမှိ သတိပဋ္ဌာနေ စ စူဠတဏှာသင်္ခယေ, မဟာတဏှာသင်္ခယေ, စူဠဝေဒလ္လေ, မဟာဝေဒလ္လေ, ရဋ္ဌပါလသုတ္တေ, မာဂဏ္ဍိယသုတ္တေ, ဓာတုဝိဘင်္ဂေ, အာနေဉ္ဇသပ္ပါယေ, သံယုတ္တနိကာယမှိ စူဠနိဒါနသုတ္တေ, ရုက္ခောပမေ, ပရိဝီမံသနသုတ္တေ, သကလေ ဝေဒနာသံယုတ္တေတိ ဧဝံ အနေကေသု သုတ္တေသု ပဌမံ ရူပကမ္မဋ္ဌာနံ ကထေတွာ ပစ္ဆာ အရူပကမ္မဋ္ဌာနံ ဝေဒနာဝသေန ဝိနိဝတ္တေတွာ ဒဿေသိ။ ယထာ စ တေသု တေသု, ဧဝံ ဣမသ္မိမ္ပိ သတိပဋ္ဌာနဝိဘင်္ဂေ ပဌမံ ရူပကမ္မဋ္ဌာနံ ကထေတွာ ပစ္ဆာ အရူပကမ္မဋ္ဌာနံ ဝေဒနာဝသေန ဝိနိဝတ္တေတွာ ဒဿေသိ။
တတ္ထ သုခံ ဝေဒနန္တိအာဒီသု အယံ အပရောပိ ပဇာနနပရိယာယော – သုခံ ဝေဒနံ ဝေဒယာမီတိ ပဇာနာတီတိ သုခဝေဒနာက္ခဏေ ဒုက္ခာယ ဝေဒနာယ အဘာဝတော သုခံ ဝေဒနံ ဝေဒယမာနော ‘သုခံ ဝေဒနံ ဝေဒယာမီ’တိ ပဇာနာတိ။ တေန ယာ ပုဗ္ဗေ ဘူတပုဗ္ဗာ ဒုက္ခာ ဝေဒနာ, တဿာ ဣဒါနိ အဘာဝတော ဣမိဿာ စ သုခါယ ဣတော ပဌမံ အဘာဝတော ဝေဒနာ နာမ အနိစ္စာ အဒ္ဓုဝါ ဝိပရိဏာမဓမ္မာတိ ဣတိဟ တတ္ထ သမ္ပဇာနော ဟောတိ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ ဘဂဝတာ –
‘‘ယသ္မိံ, အဂ္ဂိဝေဿန, သမယေ သုခံ ဝေဒနံ ဝေဒေတိ, နေဝ တသ္မိံ သမယေ ဒုက္ခံ ဝေဒနံ ဝေဒေတိ, န အဒုက္ခမသုခံ ဝေဒနံ ဝေဒေတိ, သုခံယေဝ တသ္မိံ သမယေ ဝေဒနံ ဝေဒေတိ။ ယသ္မိံ, အဂ္ဂိဝေဿန, သမယေ ဒုက္ခံ…ပေ… အဒုက္ခမသုခံ ဝေဒနံ ဝေဒေတိ, နေဝ တသ္မိံ သမယေ သုခံ ဝေဒနံ ဝေဒေတိ, န ဒုက္ခံ ဝေဒနံ ဝေဒေတိ, အဒုက္ခမသုခံယေဝ တသ္မိံ သမယေ ဝေဒနံ ဝေဒေတိ။ သုခါပိ ခေါ,
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၅၅။)အဂ္ဂိဝေဿန, ဝေဒနာ အနိစ္စာ သင်္ခတာ ပဋိစ္စသမုပ္ပန္နာ ခယဓမ္မာ ဝယဓမ္မာ ဝိရာဂဓမ္မာ နိရောဓဓမ္မာ။ ဒုက္ခာပိ ခေါ…ပေ… အဒုက္ခမသုခါပိ ခေါ, အဂ္ဂိဝေဿန, ဝေဒနာ အနိစ္စာ သင်္ခတာ…ပေ… နိရောဓဓမ္မာ။ ဧဝံ ပဿံ, အဂ္ဂိဝေဿန, သုတဝါ အရိယသာဝကော သုခါယပိ ဝေဒနာယ နိဗ္ဗိန္ဒတိ, ဒုက္ခာယပိ ဝေဒနာယ နိဗ္ဗိန္ဒတိ, အဒုက္ခမသုခါယပိ ဝေဒနာယ နိဗ္ဗိန္ဒတိ, နိဗ္ဗိန္ဒံ ဝိရဇ္ဇတိ, ဝိရာဂါ ဝိမုစ္စတိ, ဝိမုတ္တသ္မိံ ဝိမုတ္တမိတိ ဉာဏံ ဟောတိ၊ ‘ခီဏာ ဇာတိ, ဝုသိတံ ဗြဟ္မစရိယံ, ကတံ ကရဏီယံ, နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာ’တိ ပဇာနာတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၂။၂၀၅)။
သာမိသံ ဝါ သုခန္တိအာဒီသု သာမိသာ သုခါ နာမ ပဉ္စကာမဂုဏာမိသနိဿိတာ ဆ ဂေဟဿိတသောမနဿဝေဒနာ၊ နိရာမိသာ သုခါ နာမ ဆ နေက္ခမ္မဿိတသောမနဿဝေဒနာ၊ သာမိသာ ဒုက္ခာ နာမ ဆ ဂေဟဿိတဒေါမနဿဝေဒနာ၊ နိရာမိသာ ဒုက္ခာ နာမ ဆ နေက္ခမ္မဿိတဒေါမနဿဝေဒနာ၊ သာမိသာ အဒုက္ခမသုခါ နာမ ဆ ဂေဟသိတဥပေက္ခာဝေဒနာ၊ နိရာမိသာ အဒုက္ခမသုခါ နာမ ဆ နေက္ခမ္မဿိတဥပေက္ခာဝေဒနာ။ တာသံ ဝိဘာဂေါ ဥပရိပဏ္ဏာသေ ပါဠိယံ (မ။ နိ။ ၃။၃၀၄ အာဒယော) အာဂတောယေဝ။ သော တံ နိမိတ္တန္တိ သော တံ ဝေဒနာနိမိတ္တံ။ ဗဟိဒ္ဓါ ဝေဒနာသူတိ ပရပုဂ္ဂလဿ ဝေဒနာသု။ သုခံ ဝေဒနံ ဝေဒယမာနန္တိ ပရပုဂ္ဂလံ သုခဝေဒနံ ဝေဒယမာနံ။ အဇ္ဈတ္တဗဟိဒ္ဓါတိ ကာလေန အတ္တနော ကာလေန ပရဿ ဝေဒနာသု စိတ္တံ ဥပသံဟရတိ။ ဣမသ္မိံ ဝါရေ ယသ္မာ နေဝ အတ္တာ, န ပရော နိယမိတော၊ တသ္မာ ဝေဒနာပရိဂ္ဂဟမတ္တမေဝ ဒဿေတုံ ‘‘ဣဓ ဘိက္ခု သုခံ ဝေဒနံ သုခါ ဝေဒနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ ဣမသ္မိံ ပန ပဗ္ဗေ သုဒ္ဓဝိပဿနာဝ ကထိတာတိ။
ဝေဒနာနုပဿနာနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
စိတ္တာနုပဿနာနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၆၅။ စိတ္တာနုပဿနာနိဒ္ဒေသေပိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တသဒိသံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သရာဂံ ဝါ စိတ္တန္တိအာဒီသု ပန သရာဂန္တိ အဋ္ဌဝိဓံ လောဘသဟဂတံ။ ဝီတရာဂန္တိ လောကိယကုသလာဗျာကတံ။ ဣဒံ ပန ယသ္မာ သမ္မသနံ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၅၆။)န ဓမ္မသမောဓာနံ, တသ္မာ ဣဓ ဧကပဒေပိ လောကုတ္တရံ န လဗ္ဘတိ။ ယသ္မာ ပဟာနေကဋ္ဌဝသေန ရာဂါဒီဟိ သဟ ဝတ္တန္တိ ပဟီယန္တိ, တသ္မာ ဒွီသု ပဒေသု နိပ္ပရိယာယေန န လဗ္ဘန္တီတိ န ဂဟိတာနိ။ သေသာနိ စတ္တာရိ အကုသလစိတ္တာနိ နေဝ ပုရိမပဒံ, န ပစ္ဆိမပဒံ ဘဇန္တိ။ သဒေါသန္တိ ဒုဝိဓံ ဒေါမနဿသဟဂတံ။ ဝီတဒေါသန္တိ လောကိယကုသလာဗျာကတံ။ သေသာနိ ဒသ အကုသလစိတ္တာနိ နေဝ ပုရိမပဒံ, န ပစ္ဆိမပဒံ ဘဇန္တိ။ သမောဟန္တိ ဝိစိကိစ္ဆာသဟဂတဉ္စေဝ ဥဒ္ဓစ္စသဟဂတဉ္စာတိ ဒုဝိဓံ။ ယသ္မာ ပန မောဟော သဗ္ဗာကုသလေသု ဥပ္ပဇ္ဇတိ, တသ္မာ သေသာနိပိ ဣဓ ဝဋ္ဋန္တိ ဧဝ။ ဣမသ္မိံ ယေဝ ဟိ ဒုကေ ဒွါဒသာကုသလစိတ္တာနိ ပရိယာဒိဏ္ဏာနီတိ။ ဝီတမောဟန္တိ လောကိယကုသလာဗျာကတံ။ သံခိတ္တန္တိ ထိနမိဒ္ဓါနုပတိတံ။ ဧတဉှိ သင်္ကုဋိတစိတ္တံ နာမ။ ဝိက္ခိတ္တန္တိ ဥဒ္ဓစ္စသဟဂတံ။ ဧတဉှိ ပသဋစိတ္တံ နာမ။
မဟဂ္ဂတန္တိ ရူပါဝစရံ အရူပါဝစရဉ္စ။ အမဟဂ္ဂတန္တိ ကာမာဝစရံ။ သဥတ္တရန္တိ ကာမာဝစရံ။ အနုတ္တရန္တိ ရူပါဝစရဉ္စ အရူပါဝစရဉ္စ။ တတြာပိ သဥတ္တရံ ရူပါဝစရံ, အနုတ္တရံ အရူပါဝစရမေဝ။ သမာဟိတန္တိ ယဿ အပ္ပနာသမာဓိ ဥပစာရသမာဓိ ဝါ အတ္ထိ။ အသမာဟိတန္တိ ဥဘယသမာဓိဝိရဟိတံ။ ဝိမုတ္တန္တိ တဒင်္ဂဝိက္ခမ္ဘနဝိမုတ္တီဟိ ဝိနိမုတ္တံ။ အဝိမုတ္တန္တိ ဥဘယဝိမုတ္တိရဟိတံ၊ သမုစ္ဆေဒပဋိပ္ပဿဒ္ဓိနိဿရဏဝိမုတ္တီနံ ပန ဣဓ ဩကာသောဝ နတ္ထိ။ သရာဂမဿ စိတ္တန္တိ သရာဂံ အဿ စိတ္တံ။ သေသံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယတ္တာ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။ ဣမသ္မိမ္ပိ ပဗ္ဗေ သုဒ္ဓဝိပဿနာဝ ကထိတာတိ။
စိတ္တာနုပဿနာနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ဓမ္မာနုပဿနာနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ
နီဝရဏပဗ္ဗဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၆၇။ ဧတ္တာဝတာ ယသ္မာ ကာယာနုပဿနာယ ရူပက္ခန္ဓပရိဂ္ဂဟောဝ ကထိတော, ဝေဒနာနုပဿနာယ ဝေဒနာက္ခန္ဓပရိဂ္ဂဟောဝ စိတ္တာနုပဿနာယ ဝိညာဏက္ခန္ဓပရိဂ္ဂဟောဝ တသ္မာ ဣဒါနိ သမ္ပယုတ္တဓမ္မသီသေန သညာသင်္ခါရက္ခန္ဓပရိဂ္ဂဟမ္ပိ ကထေတုံ ဓမ္မာနုပဿနံ ဒဿေန္တော ကထဉ္စ ဘိက္ခူတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သန္တန္တိ အဘိဏှသမုဒါစာရဝသေန သံဝိဇ္ဇမာနံ။ အသန္တန္တိ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၅၇။)အသမုဒါစာရဝသေန ဝါ ပဟီနတ္တာ ဝါ အဝိဇ္ဇမာနံ။ ယထာ စာတိ ယေန ကာရဏေန ကာမစ္ဆန္ဒဿ ဥပ္ပါဒေါ ဟောတိ။ တဉ္စ ပဇာနာတီတိ တဉ္စ ကာရဏံ ပဇာနာတိ။ ဣမိနာ နယေန သဗ္ဗပဒေသု အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။
တတ္ထ သုဘနိမိတ္တေ အယောနိသောမနသိကာရေန ကာမစ္ဆန္ဒဿ ဥပ္ပါဒေါ ဟောတိ။ သုဘနိမိတ္တံ နာမ သုဘမ္ပိ သုဘနိမိတ္တံ, သုဘာရမ္မဏမ္ပိ သုဘနိမိတ္တံ။ အယောနိသောမနသိကာရော နာမ အနုပါယမနသိကာရော ဥပ္ပထမနသိကာရော, အနိစ္စေ နိစ္စန္တိ ဝါ ဒုက္ခေ သုခန္တိ ဝါ အနတ္တနိ အတ္တာတိ ဝါ အသုဘေ သုဘန္တိ ဝါ မနသိကာရော။ တံ တတ္ထ ဗဟုလံ ပဝတ္တယတော ကာမစ္ဆန္ဒော ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ –
‘‘အတ္ထိ, ဘိက္ခဝေ, သုဘနိမိတ္တံ။ တတ္ထ အယောနိသောမနသိကာရဗဟုလီကာရော – အယမာဟာရော အနုပ္ပန္နဿ ဝါ ကာမစ္ဆန္ဒဿ ဥပ္ပါဒါယ, ဥပ္ပန္နဿ ဝါ ကာမစ္ဆန္ဒဿ ဘိယျောဘာဝါယ ဝေပုလ္လာယာ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၂၃၂)။
အသုဘနိမိတ္တေ ပန ယောနိသောမနသိကာရေနဿ ပဟာနံ ဟောတိ။ အသုဘနိမိတ္တံ နာမ အသုဘမ္ပိ အသုဘနိမိတ္တံ, အသုဘာရမ္မဏမ္ပိ အသုဘနိမိတ္တံ။ ယောနိသောမနသိကာရော နာမ ဥပါယမနသိကာရော ပထမနသိကာရော, အနိစ္စေ အနိစ္စန္တိ ဝါ ဒုက္ခေ ဒုက္ခန္တိ ဝါ အနတ္တနိ အနတ္တာတိ ဝါ အသုဘေ အသုဘန္တိ ဝါ မနသိကာရော။ တံ တတ္ထ ဗဟုလံ ပဝတ္တယတော ကာမစ္ဆန္ဒော ပဟီယတိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ –
‘‘အတ္ထိ, ဘိက္ခဝေ, အသုဘနိမိတ္တံ။ တတ္ထ ယောနိသောမနသိကာရဗဟုလီကာရော အယမနာဟာရော အနုပ္ပန္နဿ ဝါ ကာမစ္ဆန္ဒဿ ဥပ္ပါဒါယ, ဥပ္ပန္နဿ ဝါ ကာမစ္ဆန္ဒဿ ဘိယျောဘာဝါယ, ဝေပုလ္လာယာ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၂၃၂)။
အပိစ ဆ ဓမ္မာ ကာမစ္ဆန္ဒဿ ပဟာနာယ သံဝတ္တန္တိ – အသုဘနိမိတ္တဿ ဥဂ္ဂဟော, အသုဘဘာဝနာနုယောဂေါ, ဣန္ဒြိယေသု ဂုတ္တဒွါရတာ, ဘောဇနေ မတ္တညုတာ, ကလျာဏမိတ္တတာ, သပ္ပါယကထာတိ။ ဒသဝိဓဉှိ အသုဘနိမိတ္တံ ဥဂ္ဂဏှန္တဿာပိ ကာမစ္ဆန္ဒော ပဟီယတိ, ဘာဝေန္တဿာပိ၊ ဣန္ဒြိယေသု
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၅၈။)ပိဟိတဒွါရဿာပိ၊ စတုန္နံ ပဉ္စန္နံ အာလောပါနံ ဩကာသေ သတိ ဥဒကံ ပိဝိတွာ ယာပနသီလတာယ ဘောဇနေ မတ္တညုနောပိ။ တေန ဝုတ္တံ –
‘‘စတ္တာရော ပဉ္စ အာလောပေ, အဘုတွာ ဥဒကံ ပိဝေ၊
အလံ ဖာသုဝိဟာရာယ, ပဟိတတ္တဿ ဘိက္ခုနော’’တိ။ (ထေရဂါ။ ၉၈၃)၊
အသုဘကမ္မိကတိဿတ္ထေရသဒိသေ အသုဘဘာဝနာရတေ ကလျာဏမိတ္တေ သေဝန္တဿာပိ ကာမစ္ဆန္ဒော ပဟီယတိ၊ ဌာနနိသဇ္ဇာဒီသု ဒသအသုဘနိဿိတသပ္ပါယကထာယပိ ပဟီယတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဆ ဓမ္မာ ကာမစ္ဆန္ဒဿ ပဟာနာယ သံဝတ္တန္တီ’’တိ။ ဣမေဟိ ပန ဆဟိ ဓမ္မေဟိ ပဟီနဿ ကာမစ္ဆန္ဒဿ အရဟတ္တမဂ္ဂေန အာယတိံ အနုပ္ပါဒေါ ဟောတီတိ ပဇာနာတိ။
ပဋိဃနိမိတ္တေ အယောနိသောမနသိကာရေန ပန ဗျာပါဒဿ ဥပ္ပါဒေါ ဟောတိ။ တတ္ထ ပဋိဃမ္ပိ ပဋိဃနိမိတ္တံ နာမ၊ ပဋိဃာရမ္မဏမ္ပိ ပဋိဃနိမိတ္တံ။ အယောနိသောမနသိကာရော သဗ္ဗတ္ထ ဧကလက္ခဏောဝ။ တံ တသ္မိံ နိမိတ္တေ ဗဟုလံ ပဝတ္တယတော ဗျာပါဒေါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ –
‘‘အတ္ထိ, ဘိက္ခဝေ, ပဋိဃနိမိတ္တံ။ တတ္ထ အယောနိသောမနသိကာရဗဟုလီကာရော – အယမာဟာရော အနုပ္ပန္နဿ ဝါ ဗျာပါဒဿ ဥပ္ပါဒါယ, ဥပ္ပန္နဿ ဝါ ဗျာပါဒဿ ဘိယျောဘာဝါယ ဝေပုလ္လာယာ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၂၃၂)။
မေတ္တာယ ပန စေတောဝိမုတ္တိယာ ယောနိသောမနသိကာရေနဿ ပဟာနံ ဟောတိ။ တတ္ထ မေတ္တာတိ ဝုတ္တေ အပ္ပနာပိ ဥပစာရောပိ ဝဋ္ဋတိ၊ စေတောဝိမုတ္တီတိ အပ္ပနာဝ။ ယောနိသောမနသိကာရော ဝုတ္တလက္ခဏောဝ။ တံ တတ္ထ ဗဟုလံ ပဝတ္တယတော ဗျာပါဒေါ ပဟီယတိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ –
‘‘အတ္ထိ, ဘိက္ခဝေ, မေတ္တာစေတောဝိမုတ္တိ။ တတ္ထ ယောနိသောမနသိကာရဗဟုလီကာရော – အယမာဟာရော အနုပ္ပန္နဿ ဝါ ဗျာပါဒဿ ဥပ္ပါဒါယ, ဥပ္ပန္နဿ ဝါ ဗျာပါဒဿ ဘိယျောဘာဝါယ, ဝေပုလ္လာယာ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၂၃၂ ထောကံ ဝိသဒိသံ)။
အပိစ ဆ ဓမ္မာ ဗျာပါဒဿ ပဟာနာယ သံဝတ္တန္တိ – မေတ္တာနိမိတ္တဿ ဥဂ္ဂဟော, မေတ္တာဘာဝနာနုယောဂေါ, ကမ္မဿကတာပစ္စဝေက္ခဏာ,
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၅၉။)ပဋိသင်္ခါနဗဟုလီကတာ, ကလျာဏမိတ္တတာ, သပ္ပါယကထာတိ။ ဩဒိဿကာနောဒိဿကဒိသာဖရဏာနဉှိ အညတရဝသေန မေတ္တံ ဥဂ္ဂဏှန္တဿာပိ ဗျာပါဒေါ ပဟီယတိ။ ဩဓိသော အနောဓိသော ဒိသာဖရဏဝသေန မေတ္တံ ဘာဝေန္တဿာပိ။ ‘တွံ ဧတဿ ကုဒ္ဓေါ ကိံ ကရိဿသိ, ကိမဿ သီလာဒီနိ ဝိနာသေတုံ သက္ခိဿသိ? နနု တွံ အတ္တနော ကမ္မေန အာဂန္တွာ အတ္တနော ကမ္မေနေဝ ဂမိဿသိ? ပရဿ ကုဇ္ဈနံ နာမ ဝီတစ္စိတင်္ဂါရတတ္တအယောသလာကဂူထာဒီနိ ဂဟေတွာ ပရဿ ပဟရိတုကာမတာသဒိသံ ဟောတိ။ ဧသောပိ တဝ ကုဒ္ဓေါ ကိံ ကရိဿတိ? ကိံ တေ သီလာဒီနိ ဝိနာသေတုံ သက္ခိဿတိ? ဧသ အတ္တနော ကမ္မေနာဂန္တွာ အတ္တနော ကမ္မေနေဝ ဂမိဿတိ၊ အပ္ပဋိစ္ဆိတပဟေဏကံ ဝိယ ပဋိဝါတခိတ္တရဇောမုဋ္ဌိ ဝိယ စ ဧတဿေဝေသ ကောဓော မတ္ထကေ ပတိဿတီ’တိ။ ဧဝံ အတ္တနော စ ပရဿ စ ကမ္မဿကတံ ပစ္စဝေက္ခတောပိ, ဥဘယကမ္မဿကတံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ပဋိသင်္ခါနေ ဌိတဿာပိ, အဿဂုတ္တတ္ထေရသဒိသေ မေတ္တာဘာဝနာရတေ ကလျာဏမိတ္တေ သေဝန္တဿာပိ ဗျာပါဒေါ ပဟီယတိ၊ ဌာနနိသဇ္ဇာဒီသု မေတ္တာနိဿိတသပ္ပါယကထာယပိ ပဟီယတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဆ ဓမ္မာ ဗျာပါဒဿ ပဟာနာယ သံဝတ္တန္တီ’’တိ။ ဣမေဟိ ပန ဆဟိ ဓမ္မေဟိ ပဟီနဿ ဗျာပါဒဿ အနာဂါမိမဂ္ဂေန အာယတိံ အနုပ္ပါဒေါ ဟောတီတိ ပဇာနာတိ။
အရတီတိအာဒီသု အယောနိသောမနသိကာရေန ထိနမိဒ္ဓဿ ဥပ္ပါဒေါ ဟောတိ။ အရတိ နာမ ဥက္ကဏ္ဌိတတာ။ တန္ဒီ နာမ ကာယာလသိယတာ။ ဝိဇမ္ဘိကာ နာမ ကာယဝိနာမနာ။ ဘတ္တသမ္မဒေါ နာမ ဘတ္တမုစ္ဆာ ဘတ္တပရိဠာဟော။ စေတသော လီနတ္တံ နာမ စိတ္တဿ လီနာကာရော။ ဣမေသု အရတိအာဒီသု အယောနိသောမနသိကာရံ ဗဟုလံ ပဝတ္တယတော ထိနမိဒ္ဓံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ –
‘‘အတ္ထိ, ဘိက္ခဝေ, အရတိ တန္ဒီ ဝိဇမ္ဘိကာ ဘတ္တသမ္မဒေါ စေတသော စ လီနတ္တံ။ တတ္ထ အယောနိသောမနသိကာရဗဟုလီကာရော – အယမာဟာရော အနုပ္ပန္နဿ ဝါ ထိနမိဒ္ဓဿ ဥပ္ပါဒါယ, ဥပ္ပန္နဿ ဝါ ထိနမိဒ္ဓဿ ဘိယျောဘာဝါယ ဝေပုလ္လာယာ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၂၃၂)။
အာရမ္ဘဓာတုအာဒီသု ပန ယောနိသောမနသိကာရေနဿ ပဟာနံ ဟောတိ။ အာရမ္ဘဓာတု နာမ ပဌမာရမ္ဘဝီရိယံ။ နိက္ကမဓာတု နာမ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၆၀။)ကောသဇ္ဇတော နိက္ခန္တတ္တာ တတော ဗလဝတရံ။ ပရက္ကမဓာတု နာမ ပရံ ပရံ ဌာနံ အက္ကမနတော တတောပိ ဗလဝတရံ။ ဣမသ္မိံ တိပ္ပဘေဒေ ဝီရိယေ ယောနိသောမနသိကာရံ ဗဟုလံ ပဝတ္တယတော ထိနမိဒ္ဓံ ပဟီယတိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ –
‘‘အတ္ထိ, ဘိက္ခဝေ, အာရမ္ဘဓာတု, နိက္ကမဓာတု, ပရက္ကမဓာတု။ တတ္ထ ယောနိသောမနသိကာရဗဟုလီကာရော – အယမနာဟာရော အနုပ္ပန္နဿ ဝါ ထိနမိဒ္ဓဿ ဥပ္ပါဒါယ, ဥပ္ပန္နဿ ဝါ ထိနမိဒ္ဓဿ ဘိယျောဘာဝါယ, ဝေပုလ္လာယာ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၂၃၂)။
အပိစ ဆ ဓမ္မာ ထိနမိဒ္ဓဿ ပဟာနာယ သံဝတ္တန္တိ – အတိဘောဇနေ နိမိတ္တဂ္ဂါဟော, ဣရိယာပထသမ္ပရိဝတ္တနတာ, အာလောကသညာမနသိကာရော, အဗ္ဘောကာသဝါသော, ကလျာဏမိတ္တတာ, သပ္ပါယကထာတိ။ အာဟရဟတ္ထက ဘုတ္တဝမိတက တတြဝဋ္ဋက အလံသာဋက ကာကမာသကဘောဇနံ ဘုဉ္ဇိတွာ ရတ္တိဋ္ဌာနဒိဝါဋ္ဌာနေ နိသိန္နဿ ဟိ သမဏဓမ္မံ ကရောတော ထိနမိဒ္ဓံ မဟာဟတ္ထီ ဝိယ ဩတ္ထရန္တံ အာဂစ္ဆတိ။ စတုပဉ္စအာလောပဩကာသံ ပန ဌပေတွာ ပါနီယံ ပိဝိတွာ ယာပနသီလဿ ဘိက္ခုနော တံ န ဟောတီတိ အတိဘောဇနေ နိမိတ္တံ ဂဏှန္တဿာပိ ထိနမိဒ္ဓံ ပဟီယတိ။ ယသ္မိံ ဣရိယာပထေ ထိနမိဒ္ဓံ ဩက္ကမတိ တတော အညံ ပရိဝတ္တေန္တဿာပိ, ရတ္တိံ စန္ဒာလောကဒီပါလောကဥက္ကာလောကေ ဒိဝါ သူရိယာလောကံ မနသိကရောန္တဿာပိ, အဗ္ဘောကာသေ ဝသန္တဿာပိ, မဟာကဿပတ္ထေရသဒိသေ ပဟီနထိနမိဒ္ဓေ ကလျာဏမိတ္တေ သေဝန္တဿာပိ ထိနမိဒ္ဓံ ပဟီယတိ၊ ဌာနနိသဇ္ဇာဒီသု ဓုတင်္ဂနိဿိတသပ္ပါယကထာယပိ ပဟီယတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဆ ဓမ္မာ ထိနမိဒ္ဓဿ ပဟာနာယ သံဝတ္တန္တီ’’တိ။ ဣမေဟိ ပန ဆဟိ ဓမ္မေဟိ ပဟီနဿ ထိနမိဒ္ဓဿ အရဟတ္တမဂ္ဂေန အာယတိံ အနုပ္ပါဒေါ ဟောတီတိ ပဇာနာတိ။
စေတသော အဝူပသမေ အယောနိသောမနသိကာရေန ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စဿ ဥပ္ပါဒေါ ဟောတိ။ အဝူပသမော နာမ အဝူပသန္တာကာရော၊ ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စမေဝေတံ အတ္ထတော။ တတ္ထ အယောနိသောမနသိကာရံ ဗဟုလံ ပဝတ္တယတော ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ –
‘‘အတ္ထိ, ဘိက္ခဝေ, စေတသော အဝူပသမော။ တတ္ထ အယောနိသောမနသိကာရဗဟုလီကာရော – အယမာဟာရော အနုပ္ပန္နဿ ဝါ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၆၁။)ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စဿ ဥပ္ပါဒါယ, ဥပ္ပန္နဿ ဝါ ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စဿ ဘိယျောဘာဝါယ ဝေပုလ္လာယာ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၂၃၂)။
သမာဓိသင်္ခါတေ ပန စေတသော ဝူပသမေ ယောနိသောမနသိကာရေနဿ ပဟာနံ ဟောတိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ –
‘‘အတ္ထိ, ဘိက္ခဝေ, စေတသော ဝူပသမော။ တတ္ထ ယောနိသောမနသိကာရဗဟုလီကာရော – အယမနာဟာရော အနုပ္ပန္နဿ ဝါ ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စဿ ဥပ္ပါဒါယ, ဥပ္ပန္နဿ ဝါ ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စဿ ဘိယျောဘာဝါယ, ဝေပုလ္လာယာ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၂၃၂)။
အပိစ ဆ ဓမ္မာ ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စဿ ပဟာနာယ သံဝတ္တန္တိ – ဗဟုဿုတတာ, ပရိပုစ္ဆကတာ, ဝိနယေ ပကတညုတာ, ဝုဍ္ဎသေဝိတာ, ကလျာဏမိတ္တတာ, သပ္ပါယကထာတိ။ ဗာဟုသစ္စေနပိ ဟိ ဧကံ ဝါ ဒွေ ဝါ တယော ဝါ စတ္တာရော ဝါ ပဉ္စ ဝါ နိကာယေ ပါဠိဝသေန စ အတ္ထဝသေန စ ဥဂ္ဂဏှန္တဿာပိ ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စံ ပဟီယတိ။ ကပ္ပိယာကပ္ပိယပရိပုစ္ဆာဗဟုလဿာပိ, ဝိနယပညတ္တိယံ စိဏ္ဏဝသီဘာဝတာယ ပကတညုနောပိ, ဝုဍ္ဎေ မဟလ္လကတ္ထေရေ ဥပသင်္ကမန္တဿာပိ, ဥပါလိတ္ထေရသဒိသေ ဝိနယဓရေ ကလျာဏမိတ္တေ သေဝန္တဿပိ ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စံ ပဟီယတိ၊ ဌာနနိသဇ္ဇာဒီသု ကပ္ပိယာကပ္ပိယနိဿိတသပ္ပါယကထာယပိ ပဟီယတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဆ ဓမ္မာ ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စဿ ပဟာနာယ သံဝတ္တန္တီ’’တိ။ ဣမေဟိ ပန ဆဟိ ဓမ္မေဟိ ပဟီနေ ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စေ ဥဒ္ဓစ္စဿ အရဟတ္တမဂ္ဂေန ကုက္ကုစ္စဿ အနာဂါမိမဂ္ဂေန အာယတိံ အနုပ္ပါဒေါ ဟောတီတိ ပဇာနာတိ။
ဝိစိကိစ္ဆာဌာနီယေသု ဓမ္မေသု အယောနိသောမနသိကာရေန ဝိစိကိစ္ဆာယ ဥပ္ပါဒေါ ဟောတိ။ ဝိစိကိစ္ဆာဌာနီယာ ဓမ္မာ နာမ ပုနပ္ပုနံ ဝိစိကိစ္ဆာယ ကာရဏတ္တာ ဝိစိကိစ္ဆာဝ။ တတ္ထ အယောနိသောမနသိကာရံ ဗဟုလံ ပဝတ္တယတော ဝိစိကိစ္ဆာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ –
‘‘အတ္ထိ, ဘိက္ခဝေ, ဝိစိကိစ္ဆာဌာနီယာ ဓမ္မာ။ တတ္ထ အယောနိသောမနသိကာရဗဟုလီကာရော – အယမာဟာရော အနုပ္ပန္နာယ ဝါ ဝိစိကိစ္ဆာယ ဥပ္ပါဒါယ, ဥပ္ပန္နာယ ဝါ ဝိစိကိစ္ဆာယ ဘိယျောဘာဝါယ ဝေပုလ္လာယာ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၂၃၂)။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၆၂။)ကုသလာဒိဓမ္မေသု ယောနိသောမနသိကာရေန ပနဿာ ပဟာနံ ဟောတိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ –
‘‘အတ္ထိ, ဘိက္ခဝေ, ကုသလာကုသလာ ဓမ္မာ, သာဝဇ္ဇာနဝဇ္ဇာ ဓမ္မာ, ဟီနပ္ပဏီတာ ဓမ္မာ, ကဏှသုက္ကသပ္ပဋိဘာဂါ ဓမ္မာ။ တတ္ထ ယောနိသောမနသိကာရဗဟုလီကာရော – အယမနာဟာရော အနုပ္ပန္နာယ ဝါ ဝိစိကိစ္ဆာယ ဥပ္ပါဒါယ, ဥပ္ပန္နာယ ဝါ ဝိစိကိစ္ဆာယ ဘိယျောဘာဝါယ, ဝေပုလ္လာယာ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၂၃၂)။
အပိစ ဆ ဓမ္မာ ဝိစိကိစ္ဆာယ ပဟာနာယ သံဝတ္တန္တိ – ဗဟုဿုတတာ, ပရိပုစ္ဆကတာ, ဝိနယေ ပကတညုတာ, အဓိမောက္ခဗဟုလတာ, ကလျာဏမိတ္တတာ, သပ္ပါယကထာတိ။ ဗာဟုသစ္စေနပိ ဟိ ဧကံ ဝါ…ပေ… ပဉ္စ ဝါ နိကာယေ ပါဠိဝသေန စ အတ္ထဝသေန စ ဥဂ္ဂဏှန္တဿာပိ ဝိစိကိစ္ဆာ ပဟီယတိ။ တီဏိ ရတနာနိ အာရဗ္ဘ ပရိပုစ္ဆာဗဟုလဿာပိ, ဝိနယေ စိဏ္ဏဝသီဘာဝဿာပိ, တီသု ရတနေသု ဩကပ္ပနိယသဒ္ဓါသင်္ခါတအဓိမောက္ခဗဟုလဿာပိ, သဒ္ဓါဓိမုတ္တေ ဝက္ကလိတ္ထေရသဒိသေ ကလျာဏမိတ္တေ သေဝန္တဿာပိ ဝိစိကိစ္ဆာ ပဟီယတိ။ ဌာနနိဿဇ္ဇာဒီသု တိဏ္ဏံ ရတနာနံ ဂုဏနိဿိတသပ္ပါယကထာယပိ ပဟီယတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဆ ဓမ္မာ ဝိစိကိစ္ဆာယ ပဟာနာယ သံဝတ္တန္တီ’’တိ။ ဣမေဟိ ပန ဆဟိ ဓမ္မေဟိ ပဟီနာယ ဝိစိကိစ္ဆာယ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေန အာယတိံ အနုပ္ပါဒေါ ဟောတီတိ ပဇာနာတိ။
နီဝရဏပဗ္ဗဝဏ္ဏနာ။
ဗောဇ္ဈင်္ဂပဗ္ဗဝဏ္ဏနာ
ဗောဇ္ဈင်္ဂပဗ္ဗေ သန္တန္တိ ပဋိလာဘဝသေန ဝိဇ္ဇမာနံ။ အသန္တန္တိ အပ္ပဋိလာဘဝသေန အဝိဇ္ဇမာနံ။ ယထာ စ အနုပ္ပန္နဿာတိအာဒီသု ပန သတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂဿ တာဝ –
‘‘အတ္ထိ, ဘိက္ခဝေ, သတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂဋ္ဌာနီယာ ဓမ္မာ။ တတ္ထ ယောနိသောမနသိကာရဗဟုလီကာရော – အယမာဟာရော အနုပ္ပန္နဿ ဝါ သတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂဿ ဥပ္ပါဒါယ, ဥပ္ပန္နဿ ဝါ သတိ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၆၃။)သမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂဿ ဘိယျောဘာဝါယ ဝေပုလ္လာယ ဘာဝနာယ ပါရိပူရိယာ သံဝတ္တတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၁၈၃) – ဧဝံ ဥပ္ပါဒေါ ဟောတိ။ တတ္ထ သတိယေဝ သတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂဋ္ဌာနီယာ ဓမ္မာ။ ယောနိသောမနသိကာရော ဝုတ္တလက္ခဏောယေဝ။ တံ တတ္ထ ဗဟုလံ ပဝတ္တယတော သတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။
အပိစ စတ္တာရော ဓမ္မာ သတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂဿ ဥပ္ပါဒါယ သံဝတ္တန္တိ – သတိသမ္ပဇညံ, မုဋ္ဌဿတိပုဂ္ဂလပရိဝဇ္ဇနတာ, ဥပဋ္ဌိတဿတိပုဂ္ဂလသေဝနတာ, တဒဓိမုတ္တတာတိ။ အဘိက္ကန္တာဒီသု ဟိ သတ္တသု ဌာနေသု သတိသမ္ပဇညေန, ဘတ္တနိက္ခိတ္တကာကသဒိသေ မုဋ္ဌဿတိပုဂ္ဂလေ ပရိဝဇ္ဇနေန, တိဿဒတ္တတ္ထေရအဘယတ္ထေရသဒိသေ ဥပဋ္ဌိတဿတိပုဂ္ဂလေ သေဝနေန, ဌာနနိသဇ္ဇာဒီသု သတိသမုဋ္ဌာပနတ္ထံ နိန္နပေါဏပဗ္ဘာရစိတ္တတာယ စ သတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဧဝံ စတူဟိ ကာရဏေဟိ ဥပ္ပန္နဿ ပနဿ အရဟတ္တမဂ္ဂေန ဘာဝနာပါရိပူရိ ဟောတီတိ ပဇာနာတိ။
ဓမ္မဝိစယသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂဿ ပန –
‘‘အတ္ထိ, ဘိက္ခဝေ, ကုသလာကုသလာ ဓမ္မာ…ပေ… ကဏှသုက္ကသပ္ပဋိဘာဂါ ဓမ္မာ။ တတ္ထ ယောနိသောမနသိကာရဗဟုလီကာရော – အယမာဟာရော အနုပ္ပန္နဿ ဝါ ဓမ္မဝိစယသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂဿ ဥပ္ပါဒါယ, ဥပ္ပန္နဿ ဝါ ဓမ္မဝိစယသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂဿ ဘိယျောဘာဝါယ ဝေပုလ္လာယ ဘာဝနာယ ပါရိပူရိယာ သံဝတ္တတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၂၃၂) –
ဧဝံ ဥပ္ပါဒေါ ဟောတိ။
အပိစ သတ္တ ဓမ္မာ ဓမ္မဝိစယသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂဿ ဥပ္ပါဒါယ သံဝတ္တန္တိ – ပရိပုစ္ဆကတာ, ဝတ္ထုဝိသဒကိရိယာ, ဣန္ဒြိယသမတ္တပဋိပါဒနာ, ဒုပ္ပညပုဂ္ဂလပရိဝဇ္ဇနာ, ပညဝန္တပုဂ္ဂလသေဝနာ, ဂမ္ဘီရဉာဏစရိယပစ္စဝေက္ခဏာ, တဒဓိမုတ္တတာတိ။ တတ္ထ ပရိပုစ္ဆကတာတိ ခန္ဓဓာတုအာယတနဣန္ဒြိယဗလဗောဇ္ဈင်္ဂမဂ္ဂင်္ဂဈာနသမထဝိပဿနာနံ အတ္ထသန္နိဿိတပရိပုစ္ဆာဗဟုလတာ။ ဝတ္ထုဝိသဒကိရိယာတိ အဇ္ဈတ္တိကဗာဟိရာနံ ဝတ္ထူနံ ဝိသဒဘာဝကရဏံ။ ယဒါ ဟိဿ ကေသနခလောမာနိ ဒီဃာနိ ဟောန္တိ, သရီရံ ဝါ ဥဿန္နဒေါသဉ္စေဝ သေဒမလမက္ခိတဉ္စ, တဒါ အဇ္ဈတ္တိကံ ဝတ္ထု အဝိသဒံ ဟောတိ အပရိသုဒ္ဓံ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၆၄။)ယဒါ ပန စီဝရံ ဇိဏ္ဏံ ကိလိဋ္ဌံ ဒုဂ္ဂန္ဓံ ဟောတိ, သေနာသနံ ဝါ ဥက္လာပံ, တဒါ ဗာဟိရံ ဝတ္ထု အဝိသဒံ ဟောတိ အပရိသုဒ္ဓံ။ တသ္မာ ကေသာဒိဆေဒနေန ဥဒ္ဓံဝိရေစနအဓောဝိရေစနာဒီဟိ သရီရသလ္လဟုကဘာဝကရဏေန, ဥစ္ဆာဒနနှာပနေန စ အဇ္ဈတ္တိကဝတ္ထု ဝိသဒံ ကာတဗ္ဗံ။ သူစိကမ္မဓောဝနရဇနပရိဘဏ္ဍကရဏာဒီဟိ ဗာဟိရဝတ္ထု ဝိသဒံ ကာတဗ္ဗံ။ ဧတသ္မိဉှိ အဇ္ဈတ္တိကဗာဟိရဝတ္ထုမှိ အဝိသဒေ ဥပ္ပန္နေသု စိတ္တစေတသိကေသု ဉာဏမ္ပိ အဝိသဒံ ဟောတိ အပရိသုဒ္ဓံ၊ အပရိသုဒ္ဓါနိ ဒီပကပလ္လကဝဋ္ဋိတေလာနိ နိဿာယ ဥပ္ပန္နဒီပသိခါယ ဩဘာသော ဝိယ။ ဝိသဒေ ပန အဇ္ဈတ္တိကဗာဟိရဝတ္ထုမှိ ဥပ္ပန္နေသု စိတ္တစေတသိကေသု ဉာဏမ္ပိ ဝိသဒံ ဟောတိ ပရိသုဒ္ဓါနိ ဒီပကပလ္လကဝဋ္ဋိတေလာနိ နိဿာယ ဥပ္ပန္နဒီပသိခါယ ဩဘာသော ဝိယ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဝတ္ထုဝိသဒကိရိယာ ဓမ္မဝိစယသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂဿ ဥပ္ပါဒါယ သံဝတ္တတီ’’တိ။
ဣန္ဒြိယသမတ္တပဋိပါဒနာ နာမ သဒ္ဓါဒီနံ ဣန္ဒြိယာနံ သမဘာဝကရဏံ။ သစေ ဟိဿ သဒ္ဓိန္ဒြိယံ ဗလဝံ ဟောတိ, ဣတရာနိ မန္ဒာနိ, တတော ဝီရိယိန္ဒြိယံ ပဂ္ဂဟကိစ္စံ, သတိန္ဒြိယံ ဥပဋ္ဌာနကိစ္စံ, သမာဓိန္ဒြိယံ အဝိက္ခေပကိစ္စံ, ပညိန္ဒြိယံ ဒဿနကိစ္စံ ကာတုံ န သက္ကောတိ။ တသ္မာ တံ ဓမ္မသဘာဝပစ္စဝေက္ခဏေန ဝါ ယထာ ဝါ မနသိကရောတော ဗလဝံ ဇာတံ, တထာ အမနသိကာရေန ဟာပေတဗ္ဗံ။ ဝက္ကလိတ္ထေရဝတ္ထု စေတ္ထ နိဒဿနံ။ သစေ ပန ဝီရိယိန္ဒြိယံ ဗလဝံ ဟောတိ, အထ နေဝ သဒ္ဓိန္ဒြိယံ အဓိမောက္ခကိစ္စံ ကာတုံ သက္ကောတိ, န ဣတရာနိ ဣတရကိစ္စဘေဒံ။ တသ္မာ တံ ပဿဒ္ဓါဒိဘာဝနာယ ဟာပေတဗ္ဗံ။ တတြာပိ သောဏတ္ထေရဝတ္ထု ဒဿေတဗ္ဗံ။ ဧဝံ သေသေသုပိ ဧကဿ ဗလဝဘာဝေ သတိ ဣတရေသံ အတ္တနော ကိစ္စေသု အသမတ္ထတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
ဝိသေသတော ပနေတ္ထ သဒ္ဓါပညာနံ သမာဓိဝီရိယာနဉ္စ သမတံ ပသံသန္တိ။ ဗလဝသဒ္ဓေါ ဟိ မန္ဒပညော မုဒ္ဓပ္ပသန္နော ဟောတိ, အဝတ္ထုသ္မိံ ပသီဒတိ။ ဗလဝပညော မန္ဒသဒ္ဓေါ ကေရာဋိကပက္ခံ ဘဇတိ, ဘေသဇ္ဇသမုဋ္ဌိတော ဝိယ ရောဂေါ အတေကိစ္ဆော ဟောတိ ‘စိတ္တုပ္ပါဒမတ္တေနေဝ ကုသလံ ဟောတီ’တိ အတိဓာဝိတွာ ဒါနာဒီနိ ပုညာနိ အကရောန္တော နိရယေ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဥဘိန္နံ ပန သမတာယ ဝတ္ထုသ္မိံယေဝ ပသီဒတိ။ ဗလဝသမာဓိံ ပန မန္ဒဝီရိယံ, သမာဓိဿ ကောသဇ္ဇပက္ခတ္တာ, ကောသဇ္ဇံ အဓိဘဝတိ။ ဗလဝဝီရိယံ မန္ဒသမာဓိံ, ဝီရိယဿ ဥဒ္ဓစ္စပက္ခတ္တာ, ဥဒ္ဓစ္စံ အဓိဘဝတိ။ သမာဓိ ပန ဝီရိယေန သံယောဇိတော ကောသဇ္ဇေ ပတိတုံ န လဘတိ။ ဝီရိယံ သမာဓိနာ သံယောဇိတံ ဥဒ္ဓစ္စေ ပတိတုံ န လဘတိ။ တသ္မာ တဒုဘယမ္ပိ သမံ ကာတဗ္ဗံ။ ဥဘယသမတာယ ဟိ အပ္ပနာ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၆၅။)ဟောတိ။ အပိစ သမာဓိကမ္မိကဿ ဗလဝတီပိ သဒ္ဓါ ဝဋ္ဋတိ။ ဧဝံ သော သဒ္ဒဟန္တော ဩကပ္ပေန္တော အပ္ပနံ ပါပုဏိဿတိ။
သမာဓိပညာသု ပန သမာဓိကမ္မိကဿ ဧကဂ္ဂတာ ဗလဝတီ ဝဋ္ဋတိ။ ဧဝဉှိ သော အပ္ပနံ ပါပုဏာတိ။ ဝိပဿနာကမ္မိကဿ ပညာ ဗလဝတီ ဝဋ္ဋတိ။ ဧဝဉှိ သော လက္ခဏပဋိဝေဓံ ပါပုဏာတိ။ ဥဘိန္နံ ပန သမတာယ အပ္ပနာ ဟောတိယေဝ။ သတိ ပန သဗ္ဗတ္ထ ဗလဝတီ ဝဋ္ဋတိ။ သတိ ဟိ စိတ္တံ ဥဒ္ဓစ္စပက္ခိကာနံ သဒ္ဓါဝီရိယပညာနံ ဝသေန ဥဒ္ဓစ္စပါတတော, ကောသဇ္ဇပက္ခိကေန စ သမာဓိနာ ကောသဇ္ဇပါတတော ရက္ခတိ။ တသ္မာ သာ, လောဏဓူပနံ ဝိယ သဗ္ဗဗျဉ္ဇနေသု, သဗ္ဗကမ္မိကအမစ္စော ဝိယ စ သဗ္ဗရာဇကိစ္စေသု, သဗ္ဗတ္ထ ဣစ္ဆိတဗ္ဗာ။ တေနာဟ ‘‘သတိ စ ပန သဗ္ဗတ္ထိကာ ဝုတ္တာ ဘဂဝတာ။ ကိံ ကာရဏာ? စိတ္တဉှိ သတိပဋိသရဏံ, အာရက္ခပစ္စုပဋ္ဌာနာ စ သတိ၊ န ဝိနာ သတိယာ စိတ္တဿ ပဂ္ဂဟနိဂ္ဂဟော ဟောတီ’’တိ။
ဒုပ္ပညပုဂ္ဂလပရိဝဇ္ဇနာ နာမ ခန္ဓာဒိဘေဒေ အနောဂါဠှပညာနံ ဒုမ္မေဓပုဂ္ဂလာနံ အာရကာ ပရိဝဇ္ဇနံ။ ပညဝန္တပုဂ္ဂလသေဝနာ နာမ သမပညာသလက္ခဏပရိဂ္ဂါဟိကာယ ဥဒယဗ္ဗယပညာယ သမန္နာဂတပုဂ္ဂလသေဝနာ။ ဂမ္ဘီရဉာဏစရိယပစ္စဝေက္ခဏာ နာမ ဂမ္ဘီရေသု ခန္ဓာဒီသု ပဝတ္တာယ ဂမ္ဘီရပညာယ ပဘေဒပစ္စဝေက္ခဏာ။ တဒဓိမုတ္တတာ နာမ ဌာနနိသဇ္ဇာဒီသု ဓမ္မဝိစယသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂသမုဋ္ဌာပနတ္ထံ နိန္နပေါဏပဗ္ဘာရစိတ္တတာ။ ဧဝံ ဥပ္ပန္နဿ ပနဿ အရဟတ္တမဂ္ဂေန ဘာဝနာပါရိပူရိ ဟောတီတိ ပဇာနာတိ။
ဝီရိယသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂဿ –
‘‘အတ္ထိ, ဘိက္ခဝေ, အာရမ္ဘဓာတု နိက္ကမဓာတု ပရက္ကမဓာတု။ တတ္ထ ယောနိသောမနသိကာရဗဟုလီကာရော – အယမာဟာရော အနုပ္ပန္နဿ ဝါ ဝီရိယသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂဿ ဥပ္ပါဒါယ, ဥပ္ပန္နဿ ဝါ ဝီရိယသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂဿ ဘိယျောဘာဝါယ ဝေပုလ္လာယ ဘာဝနာယ ပါရိပူရိယာ သံဝတ္တတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၂၃၂) –
ဧဝံ ဥပ္ပါဒေါ ဟောတိ။
အပိစ ဧကာဒသ ဓမ္မာ ဝီရိယသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂဿ ဥပ္ပါဒါယ သံဝတ္တန္တိ – အပါယဘယပစ္စဝေက္ခဏတာ, အာနိသံသဒဿာဝိတာ, ဂမနဝီထိပစ္စဝေက္ခဏတာ,
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၆၆။)ပိဏ္ဍပါတာပစာယနတာ, ဒါယဇ္ဇမဟတ္တပစ္စဝေက္ခဏတာ, သတ္ထုမဟတ္တပစ္စဝေက္ခဏတာ, ဇာတိမဟတ္တပစ္စဝေက္ခဏတာ, သဗြဟ္မစာရိမဟတ္တပစ္စဝေက္ခဏတာ, ကုသီတပုဂ္ဂလပရိဝဇ္ဇနတာ, အာရဒ္ဓဝီရိယပုဂ္ဂလသေဝနတာ, တဒဓိမုတ္တတာတိ။
တတ္ထ နိရယေသု ပဉ္စဝိဓဗန္ဓနကမ္မကာရဏတော ပဋ္ဌာယ မဟာဒုက္ခံ အနုဘဝနကာလေပိ, တိရစ္ဆာနယောနိယံ ဇာလက္ခိပကုမီနာဒီဟိ ဂဟိတကာလေပိ, ပါစနကဏ္ဋကာဒိပ္ပဟာရာဝိတုန္နဿ ပန သကဋဝဟနာဒိကာလေပိ, ပေတ္တိဝိသယေ အနေကာနိပိ ဝဿသဟဿာနိ ဧကံ ဗုဒ္ဓန္တရမ္ပိ ခုပ္ပိပါသာဟိ အာတုရီဘူတကာလေပိ, ကာလကဉ္ဇိကအသုရေသု သဋ္ဌိဟတ္ထအသီတိဟတ္ထပ္ပမာဏေန အဋ္ဌိစမ္မမတ္တေနေဝ အတ္တဘာဝေန ဝါတာတပါဒိဒုက္ခာနုဘဝနကာလေပိ န သက္ကာ ဝီရိယသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂံ ဥပ္ပါဒေတုံ။ ‘အယမေဝ တေ, ဘိက္ခု, ကာလော ဝီရိယကရဏာယာ’တိ ဧဝံ အပါယဘယံ ပစ္စဝေက္ခန္တဿာပိ ဝီရိယသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ‘န သက္ကာ ကုသီတေန နဝ လောကုတ္တရဓမ္မာ လဒ္ဓုံ၊ အာရဒ္ဓဝီရိယေနေဝ သက္ကာ၊ အယမာနိသံသော ဝီရိယဿာ’တိ ဧဝံ အာနိသံသဒဿာဝိနောပိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ‘သဗ္ဗဗုဒ္ဓပစ္စေကဗုဒ္ဓမဟာသာဝကေဟေဝ တေ ဂတမဂ္ဂေါ ဂန္တဗ္ဗော၊ သော စ န သက္ကာ ကုသီတေန ဂန္တု’န္တိ ဧဝံ ဂမနဝီထိံ ပစ္စဝေက္ခန္တဿာပိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ‘ယေ တံ ပိဏ္ဍပါတာဒီဟိ ဥပဋ္ဌဟန္တိ, ဣမေ တေ မနုဿာ နေဝ ဉာတကာ, န ဒါသကမ္မကရာ, နာပိ တံ နိဿာယ ‘ဇီဝိဿာမာ’တိ တေ ပဏီတာနိ ပိဏ္ဍပါတာဒီနိ ဒေန္တိ၊ အထ ခေါ အတ္တနော ကာရာနံ မဟပ္ဖလတံ ပစ္စာသိံသမာနာ ဒေန္တိ။ သတ္ထာရာပိ ‘အယံ ဣမေ ပစ္စယေ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ ကာယဒဠှီဗဟုလော သုခံ ဝိဟရိဿတီ’တိ န ဧဝဉ္စ သမ္ပဿတာ တုယှံ ပစ္စယာ အနုညတာ၊ အထ ခေါ ‘အယံ ဣမေ ပရိဘုဉ္ဇမာနော သမဏဓမ္မံ ကတွာ ဝဋ္ဋဒုက္ခတော မုစ္စိဿတီ’တိ တေ ပစ္စယာ အနုညာတာ။ သော ဒါနိ တွံ ကုသီတော ဝိဟရန္တော န တံ ပိဏ္ဍပါတံ အပစာယိဿသိ။ အာရဒ္ဓဝီရိယဿေဝ ဟိ ပိဏ္ဍပါတာပစာယနံ နာမ ဟောတီ’တိ ဧဝံ ပိဏ္ဍပါတာပစာယနံ ပစ္စဝေက္ခန္တဿာပိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, မဟာမိတ္တတ္ထေရဿ ဝိယ။
ထေရော ကိရ ကဿကလေဏေ နာမ ပဋိဝသတိ။ တဿ စ ဂေါစရဂါမေ ဧကာ မဟာဥပါသိကာ ထေရံ ပုတ္တံ ကတွာ ပဋိဇဂ္ဂတိ။ သာ ဧကဒိဝသံ အရညံ ဂစ္ဆန္တီ ဓီတရံ အာဟ – ‘‘အမ္မ, အသုကသ္မိံ ဌာနေ ပုရာဏတဏ္ဍုလာ, အသုကသ္မိံ ခီရံ, အသုကသ္မိံ သပ္ပိ, အသုကသ္မိံ ဖာဏိတံ။ တဝ ဘာတိကဿ အယျမိတ္တဿ အာဂတကာလေ ဘတ္တံ ပစိတွာ ခီရသပ္ပိဖာဏိတေဟိ သဒ္ဓိံ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၆၇။)ဒေဟိ, တွဉ္စ ဘုဉ္ဇေယျာသီ’’တိ။ ‘‘တွံ ပန ကိံ ဘုဉ္ဇိဿသိ, အမ္မာ’’တိ? ‘‘အဟံ ပန ဟိယျော ပက္ကံ ပါရိဝါသိကဘတ္တံ ကဉ္ဇိယေန ဘုတ္တမှီ’’တိ။ ‘‘ဒိဝါ ကိံ ဘုဉ္ဇိဿသိ, အမ္မာ’’တိ? ‘‘သာကပဏ္ဏံ ပက္ခိပိတွာ ကဏတဏ္ဍုလေဟိ အမ္ဗိလယာဂုံ ပစိတွာ ဌပေဟိ, အမ္မာ’’တိ။
ထေရော စီဝရံ ပါရုပိတွာ ပတ္တံ နီဟရန္တောဝ တံ သဒ္ဒံ သုတွာ အတ္တာနံ ဩဝဒိ – ‘မဟာဥပါသိကာ ကိရ ကဉ္ဇိယေန ပါရိဝါသိကဘတ္တံ ဘုဉ္ဇိ၊ ဒိဝါပိ ကဏပဏ္ဏမ္ဗိလယာဂုံ ဘုဉ္ဇိဿတိ၊ တုယှံ အတ္ထာယ ပန ပုရာဏတဏ္ဍုလာဒီနိ အာစိက္ခတိ။ တံ နိဿာယ ခေါ ပနေသာ နေဝ ခေတ္တံ, န ဝတ္ထုံ, န ဘတ္တံ, န ဝတ္ထံ ပစ္စာသီသတိ၊ တိဿော ပန သမ္ပတ္တိယော ပတ္ထယမာနာ ဒေတိ။ တွံ ဧတိဿာ တာ သမ္ပတ္တိယော ဒါတုံ သက္ခိဿသိ, န သက္ခိဿသီတိ? အယံ ခေါ ပန ပိဏ္ဍပါတော တယာ သရာဂေန သဒေါသေန သမောဟေန န သက္ကာ ဘုဉ္ဇိတု’န္တိ ပတ္တံ ထဝိကာယ ပက္ခိပိတွာ ဂဏ္ဌိကံ မုဉ္စိတွာ နိဝတ္တိတွာ ကဿကလေဏမေဝ ဂန္တွာ ပတ္တံ ဟေဋ္ဌာမဉ္စေ စီဝရံ စီဝရဝံသေ ဌပေတွာ ‘အရဟတ္တံ အပါပုဏိတွာ န နိက္ခမိဿာမီ’တိ ဝီရိယံ အဓိဋ္ဌဟိတွာ နိသီဒိ။ ဒီဃရတ္တံ အပ္ပမတ္တော ဟုတွာ နိဝုတ္ထဘိက္ခု ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ ပုရေဘတ္တမေဝ အရဟတ္တံ ပတွာ ဝိကသမာနမိဝ ပဒုမံ မဟာခီဏာသဝေါ သိတံ ကရောန္တောဝ နိသီဒိ။ လေဏဒွါရေ ရုက္ခမှိ အဓိဝတ္ထာ ဒေဝတာ –
‘‘နမော တေ ပုရိသာဇည, နမော တေ ပုရိသုတ္တမ၊
ယဿ တေ အာသဝါ ခီဏာ, ဒက္ခိဏေယျောသိ မာရိသာ’’တိ။
ဥဒါနံ ဥဒါနေတွာ – ‘ဘန္တေ, ပိဏ္ဍာယ ပဝိဋ္ဌာနံ တုမှာဒိသာနံ အရဟန္တာနံ ဘိက္ခံ ဒတွာ မဟလ္လကိတ္ထိယော ဒုက္ခာ မုစ္စိဿန္တီ’တိ အာဟ။
ထေရော ဥဋ္ဌဟိတွာ ဒွါရံ ဝိဝရိတွာ ကာလံ ဩလောကေန္တော ‘ပါတောယေဝါ’တိ ဉတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ဂါမံ ပါဝိသိ။ ဒါရိကာပိ ဘတ္တံ သမ္ပာဒေတွာ ‘ဣဒါနိ မေ ဘာတာ အာဂမိဿတိ, ဣဒါနိ မေ ဘာတာ အာဂမိဿတီတိ ဒွါရံ ဝိဝရိတွာ ဩလောကယမာနာ နိသီဒိ။ သာ, ထေရေ ဃရဒွါရံ သမ္ပတ္တေ, ပတ္တံ ဂဟေတွာ သပ္ပိဖာဏိတယောဇိတဿ ခီရပိဏ္ဍပါတဿ ပူရေတွာ ဟတ္ထေ ဌပေသိ။ ထေရော ‘သုခံ ဟောတူ’တိ အနုမောဒနံ ကတွာ ပက္ကာမိ။ သာပိ တံ ဩလောကယမာနာ အဋ္ဌာသိ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၆၈။)ထေရဿ ဟိ တဒါ အတိဝိယ ပရိသုဒ္ဓေါ ဆဝိဝဏ္ဏော အဟောသိ, ဝိပ္ပသန္နာနိ ဣန္ဒြိယာနိ, မုခံ ဗန္ဓနာ မုတ္တတာလပက္ကံ ဝိယ အတိဝိယ ဝိရောစိတ္ထ။ မဟာဥပါသိကာ အရညာ အာဂန္တွာ – ‘‘ကိံ, အမ္မ, ဘာတိကော တေ အာဂတော’’တိ ပုစ္ဆိ။ သာ သဗ္ဗံ တံ ပဝတ္တိံ အာရောစေသိ။ ဥပါသိကာ ‘အဇ္ဇ မေ ပုတ္တဿ ပဗ္ဗဇိတကိစ္စံ မတ္ထကံ ပတ္တ’န္တိ ဉတွာ ‘‘အဘိရမတိ တေ, အမ္မ, ဘာတာ ဗုဒ္ဓသာသနေ, န ဥက္ကဏ္ဌတီ’’တိ အာဟ။
မဟန္တံ ခေါ ပနေတံ သတ္ထု ဒါယဇ္ဇံ ယဒိဒံ သတ္တ အရိယဓနာနိ နာမ။ တံ န သက္ကာ ကုသီတေန ဂဟေတုံ။ ယထာ ဟိ ဝိပ္ပဋိပန္နံ ပုတ္တံ မာတာပိတရော ‘အယံ အမှာကံ အပုတ္တော’တိ ပရိဗာဟိရံ ကရောန္တိ၊ သော တေသံ အစ္စယေန ဒါယဇ္ဇံ န လဘတိ၊ ဧဝံ ကုသီတောပိ ဣဒံ အရိယဓနဒါယဇ္ဇံ န လဘတိ, အာရဒ္ဓဝီရိယောဝ လဘတီတိ ဒါယဇ္ဇမဟတ္တံ ပစ္စဝေက္ခတောပိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ‘မဟာ ခေါ ပန တေ သတ္ထာ။ သတ္ထုနော ဟိ တေ မာတုကုစ္ဆိသ္မိံ ပဋိသန္ဓိဂဏှနကာလေပိ အဘိနိက္ခမနေပိ အဘိသမ္ဗောဓိယမ္ပိ ဓမ္မစက္ကပဝတ္တနယမကပါဋိဟာရိယဒေဝေါရောဟနအာယုသင်္ခါရဝေါဿဇ္ဇနေသုပိ ပရိနိဗ္ဗာနကာလေပိ ဒသသဟဿိလောကဓာတု ကမ္ပိတ္ထ။ ယုတ္တံ နု တေ ဧဝရူပဿ သတ္ထုနော သာသနေ ပဗ္ဗဇိတွာ ကုသီတေန ဘဝိတု’န္တိ ဧဝံ သတ္ထုမဟတ္တံ ပစ္စဝေက္ခတောပိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။
‘ဇာတိယာပိ တွံ ဣဒါနိ န လာမကဇာတိကောသိ၊ အသမ္ဘိန္နာယ မဟာသမ္မတပဝေဏိယာ အာဂတေ ဩက္ကာကရာဇဝံသေ ဇာတော၊ သိရိသုဒ္ဓေါဒနမဟာရာဇဿ စ မဟာမာယာဒေဝိယာ စ နတ္တာ၊ ရာဟုလဘဒ္ဒဿ ကနိဋ္ဌော။ တယာ နာမ ဧဝရူပေန ဇိနပုတ္တေန ဟုတွာ န ယုတ္တံ ကုသီတေန ဝိဟရိတု’န္တိ ဧဝံ ဇာတိမဟတ္တံ ပစ္စဝေက္ခတောပိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ‘သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနာ စေဝ အသီတိမဟာသာဝကာ စ ဝီရိယေနေဝ လောကုတ္တရဓမ္မံ ပဋိဝိဇ္ဈိံသု။ တွံ ဧတေသံ သဗြဟ္မစာရီနံ မဂ္ဂံ ပဋိပဇ္ဇသိ, နပ္ပဋိပဇ္ဇသီ’တိ ဧဝံ သဗြဟ္မစာရိမဟတ္တံ ပစ္စဝေက္ခတောပိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။
ကုစ္ဆိံ ပူရေတွာ ဌိတအဇဂရသဒိသေ ဝိဿဋ္ဌကာယိကစေတသိကဝီရိယေ ကုသီတပုဂ္ဂလေ ပရိဝဇ္ဇေန္တဿာပိ အာရဒ္ဓဝီရိယေ ပဟိတတ္တေ ပုဂ္ဂလေ သေဝန္တဿာပိ ဌာနနိသဇ္ဇာဒီသု ဝိရိယုပ္ပါဒနတ္ထံ နိန္နပေါဏပဗ္ဘာရစိတ္တဿာပိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဧဝံ ဥပ္ပန္နဿ ပနဿ အရဟတ္တမဂ္ဂေန ဘာဝနာပါရိပူရိ ဟောတီတိ ပဇာနာတိ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၆၉။)‘‘အတ္ထိ, ဘိက္ခဝေ, ပီတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂဋ္ဌာနီယာ ဓမ္မာ။ တတ္ထ ယောနိသောမနသိကာရဗဟုလီကာရော – အယမာဟာရော အနုပ္ပန္နဿ ဝါ ပီတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂဿ ဥပ္ပါဒါယ, ဥပ္ပန္နဿ ဝါ ပီတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂဿ ဘိယျောဘာဝါယ ဝေပုလ္လာယ ဘာဝနာယ ပါရိပူရိယာ သံဝတ္တတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၂၃၂) –
ဧဝံ ဥပ္ပါဒေါ ဟောတိ။ တတ္ထ ပီတိယေဝ ပီတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂဋ္ဌာနီယာ ဓမ္မာ နာမ။ တဿာ ဥပ္ပါဒကမနသိကာရော ယောနိသောမနသိကာရော နာမ။
အပိစ ဧကာဒသ ဓမ္မာ ပီတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂဿ ဥပ္ပါဒါယ သံဝတ္တန္တိ – ဗုဒ္ဓါနုဿတိ, ဓမ္မသံဃသီလစာဂဒေဝတာနုဿတိ, ဥပသမာနုဿတိ, လူခပုဂ္ဂလပရိဝဇ္ဇနတာ, သိနိဒ္ဓပုဂ္ဂလသေဝနတာ, ပသာဒနီယသုတ္တန္တပစ္စဝေက္ခဏတာ, တဒဓိမုတ္တတာတိ။
ဗုဒ္ဓဂုဏေ အနုဿရန္တဿာပိ ဟိ ယာဝ ဥပစာရာ သကလသရီရံ ဖရမာနော ပီတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဓမ္မသံဃဂုဏေ အနုဿရန္တဿာပိ, ဒီဃရတ္တံ အက္ခဏ္ဍံ ကတွာ ရက္ခိတံ စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလံ ပစ္စဝေက္ခန္တဿာပိ, ဂိဟိနော ဒသသီလံ ပဉ္စသီလံ ပစ္စဝေက္ခန္တဿာပိ, ဒုဗ္ဘိက္ခဘယာဒီသု ပဏီတံ ဘောဇနံ သဗြဟ္မစာရီနံ ဒတွာ ‘ဧဝံ နာမ အဒမှာ’တိ စာဂံ ပစ္စဝေက္ခန္တဿာပိ, ဂိဟိနောပိ ဧဝရူပေ ကာလေ သီလဝန္တာနံ ဒိန္နဒါနံ ပစ္စဝေက္ခန္တဿာပိ, ယေဟိ ဂုဏေဟိ သမန္နာဂတာ ဒေဝတာ ဒေဝတ္တံ ပတ္တာ တထာရူပါနံ ဂုဏာနံ အတ္တနိ အတ္ထိတံ ပစ္စဝေက္ခန္တဿာပိ, သမာပတ္တိယာ ဝိက္ခမ္ဘိတေ ကိလေသေ သဋ္ဌိပိ သတ္တတိပိ ဝဿာနိ န သမုဒါစရန္တီတိ ပစ္စဝေက္ခန္တဿာပိ, စေတိယဒဿနဗောဓိဒဿနထေရဒဿနေသု အသက္ကစ္စကိရိယာယ သံသူစိတလူခဘာဝေ ဗုဒ္ဓါဒီသု ပသာဒသိနေဟာဘာဝေန ဂဒြဘပိဋ္ဌေ ရဇသဒိသေ လူခပုဂ္ဂလေ ပရိဝဇ္ဇေန္တဿာပိ, ဗုဒ္ဓါဒီသု ပသာဒဗဟုလေ မုဒုစိတ္တေ သိနိဒ္ဓပုဂ္ဂလေ သေဝန္တဿာပိ, ရတနတ္တယဂုဏပရိဒီပကေ ပသာဒနီယသုတ္တန္တေ ပစ္စဝေက္ခန္တဿာပိ, ဌာနနိသဇ္ဇာဒီသု ပီတိဥပ္ပါဒနတ္ထံ နိန္နပေါဏပဗ္ဘာရစိတ္တဿာပိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဧဝံ ဥပ္ပန္နဿ ပနဿ အရဟတ္တမဂ္ဂေန ဘာဝနာပါရိပူရိ ဟောတီတိ ပဇာနာတိ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၇၀။)‘‘အတ္ထိ, ဘိက္ခဝေ, ကာယပဿဒ္ဓိ စိတ္တပဿဒ္ဓိ။ တတ္ထ ယောနိသောမနသိကာရဗဟုလီကာရော – အယမာဟာရော အနုပ္ပန္နဿ ဝါ ပဿဒ္ဓိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂဿ ဥပ္ပါဒါယ, ဥပ္ပန္နဿ ဝါ ပဿဒ္ဓိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂဿ ဘိယျောဘာဝါယ ဝေပုလ္လာယ ဘာဝနာယ ပါရိပူရိယာ သံဝတ္တတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၂၃၂) –
ဧဝံ ဥပ္ပါဒေါ ဟောတိ။ အပိစ သတ္တ ဓမ္မာ ပဿဒ္ဓိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂဿ ဥပ္ပါဒါယ သံဝတ္တန္တိ – ပဏီတဘောဇနသေဝနတာ, ဥတုသုခသေဝနတာ, ဣရိယာပထသုခသေဝနတာ, မဇ္ဈတ္တပယောဂတာ, သာရဒ္ဓကာယပုဂ္ဂလပရိဝဇ္ဇနတာ, ပဿဒ္ဓိကာယပုဂ္ဂလသေဝနတာ, တဒဓိမုတ္တတာတိ။ ပဏီတဉှိ သိနိဒ္ဓံ သပ္ပါယဘောဇနံ ဘုဉ္ဇန္တဿာပိ, သီတုဏှေသု ဥတူသု ဌာနာဒီသု စ ဣရိယာပထေသု သပ္ပါယံ ဥတုဉ္စ ဣရိယာပထဉ္စ သေဝန္တဿာပိ ပဿဒ္ဓိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ယော ပန မဟာပုရိသဇာတိကော သဗ္ဗဥတုဣရိယာပထက္ခမောဝ ဟောတိ, န တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ ယဿ သဘာဂဝိသဘာဂတာ အတ္ထိ, တဿေဝ ဝိသဘာဂေ ဥတုဣရိယာပထေ ဝဇ္ဇေတွာ သဘာဂေ သေဝန္တဿာပိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ မဇ္ဈတ္တပယောဂေါ ဝုစ္စတိ အတ္တနော စ ပရဿ စ ကမ္မဿကတပစ္စဝေက္ခဏာ၊ ဣမိနာ မဇ္ဈတ္တပယောဂေန ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ယော လေဍ္ဍုဒဏ္ဍာဒီဟိ ပရံ ဝိဟေဌယမာနောဝ ဝိစရတိ, ဧဝရူပံ သာရဒ္ဓကာယံ ပုဂ္ဂလံ ပရိဝဇ္ဇေန္တဿာပိ, သံယတပါဒပါဏိံ ပဿဒ္ဓကာယံ ပုဂ္ဂလံ သေဝန္တဿာပိ, ဌာနနိသဇ္ဇာဒီသု ပဿဒ္ဓိဥပ္ပါဒနတ္ထာယ နိန္နပေါဏပဗ္ဘာရစိတ္တဿာပိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဧဝံ ဥပ္ပန္နဿ ပနဿ အရဟတ္တမဂ္ဂေန ဘာဝနာပါရိပူရိ ဟောတီတိ ပဇာနာတိ။
သမာဓိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂဿ –
‘‘အတ္ထိ, ဘိက္ခဝေ, သမထနိမိတ္တံ အဗျဂ္ဂနိမိတ္တံ။ တတ္ထ ယောနိသောမနသိကာရဗဟုလီကာရော – အယမာဟာရော အနုပ္ပန္နဿ ဝါ သမာဓိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂဿ ဥပ္ပါဒါယ, ဥပ္ပန္နဿ ဝါ သမာဓိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂဿ ဘိယျောဘာဝါယ ဝေပုလ္လာယ ဘာဝနာယ ပါရိပူရိယာ သံဝတ္တတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၂၃၂) –
ဧဝံ ဥပ္ပါဒေါ ဟောတိ။ တတ္ထ သမထောဝ သမထနိမိတ္တံ, အဝိက္ခေပဋ္ဌေန စ အဗျဂ္ဂနိမိတ္တန္တိ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၇၁။)အပိစ ဧကာဒသ ဓမ္မာ သမာဓိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂဿ ဥပ္ပါဒါယ သံဝတ္တန္တိ – ဝတ္ထုဝိသဒကိရိယတာ, ဣန္ဒြိယသမတ္တပဋိပါဒနတာ, နိမိတ္တကုသလတာ, သမယေ စိတ္တဿ ပဂ္ဂဏှနတာ, သမယေ စိတ္တဿ နိဂ္ဂဟဏနတာ, သမယေ သမ္ပဟံသနတာ, သမယေ အဇ္ဈုပေက္ခဏတာ, အသမာဟိတပုဂ္ဂလပရိဝဇ္ဇနတာ, သမာဟိတပုဂ္ဂလသေဝနတာ, ဈာနဝိမောက္ခပစ္စဝေက္ခဏတာ, တဒဓိမုတ္တတာတိ။ တတ္ထ ဝတ္ထုဝိသဒကိရိယတာ စ ဣန္ဒြိယသမတ္တပဋိပါဒနတာ စ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
နိမိတ္တကုသလတာ နာမ ကသိဏနိမိတ္တဿ ဥဂ္ဂဟဏကုသလတာ။ သမယေ စိတ္တဿ ပဂ္ဂဟဏနတာတိ ယသ္မိံ သမယေ အတိသိထိလဝီရိယတာဒီဟိ လီနံ စိတ္တံ ဟောတိ, တသ္မိံ သမယေ ဓမ္မဝိစယဝီရိယပီတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂသမုဋ္ဌာပနေန တဿ ပဂ္ဂဏှနံ။ သမယေ စိတ္တဿ နိဂ္ဂဟဏနတာတိ ယသ္မိံ သမယေ အစ္စာရဒ္ဓဝီရိယတာဒီဟိ ဥဒ္ဓဋံ စိတ္တံ ဟောတိ, တသ္မိံ သမယေ ပဿဒ္ဓိသမာဓိဥပေက္ခာသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂသမုဋ္ဌာပနေန တဿ နိဂ္ဂဏှနံ။ သမယေ သမ္ပဟံသနတာတိ ယသ္မိံ သမယေ စိတ္တံ ပညာပယောဂမန္ဒတာယ ဝါ ဥပသမသုခါနဓိဂမေန ဝါ နိရဿာဒံ ဟောတိ, တသ္မိံ သမယေ အဋ္ဌသံဝေဂဝတ္ထုပစ္စဝေက္ခဏေန သံဝေဇေတိ။ အဋ္ဌ သံဝေဂဝတ္ထူနိ နာမ ဇာတိဇရာဗျာဓိမရဏာနိ စတ္တာရိ, အပါယဒုက္ခံ ပဉ္စမံ, အတီတေ ဝဋ္ဋမူလကံ ဒုက္ခံ, အနာဂတေ ဝဋ္ဋမူလကံ ဒုက္ခံ, ပစ္စုပ္ပန္နေ အာဟာရပရိယေဋ္ဌိမူလကံ ဒုက္ခန္တိ။ ရတနတ္တယဂုဏာနုဿရဏေန စ ပသာဒံ ဇနေတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ သမယေ သမ္ပဟံသနတာတိ။
သမယေ အဇ္ဈုပေက္ခနတာ နာမ ယသ္မိံ သမယေ သမ္မာပဋိပတ္တိံ အာဂမ္မ အလီနံ အနုဒ္ဓဋံ အနိရဿာဒံ အာရမ္မဏေ သမပ္ပဝတ္တံ သမထဝီထိပဋိပန္နံ စိတ္တံ ဟောတိ, တဒါယံ ပဂ္ဂဟနိဂ္ဂဟသမ္ပဟံသနေသု န ဗျာပါရံ အာပဇ္ဇတိ သာရထီ ဝိယ သမပ္ပဝတ္တေသု အဿေသု။ အယံ ဝုစ္စတိ သမယေ အဇ္ဈုပေက္ခနတာတိ။ အသမာဟိတပုဂ္ဂလပရိဝဇ္ဇနတာ နာမ ဥပစာရံ ဝါ အပ္ပနံ ဝါ အပ္ပတ္တာနံ ဝိက္ခိတ္တစိတ္တာနံ ပုဂ္ဂလာနံ အာရကာ ပရိဝဇ္ဇနံ။ သမာဟိတပုဂ္ဂလသေဝနတာ နာမ ဥပစာရေန ဝါ အပ္ပနာယ ဝါ သမာဟိတစိတ္တာနံ သေဝနာ ဘဇနာ ပယိရုပါသနာ။ တဒဓိမုတ္တတာ နာမ ဌာနနိသဇ္ဇာဒီသု သမာဓိဥပ္ပါဒနတ္ထံယေဝ နိန္နပေါဏပဗ္ဘာရစိတ္တတာ။ ဧဝဉှိ ပဋိပဇ္ဇတော ဧသ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဧဝံ ဥပ္ပန္နဿ ပနဿ အရဟတ္တမဂ္ဂေန ဘာဝနာပါရိပူရိ ဟောတီတိ ပဇာနာတိ။
ဥပေက္ခာသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂဿ –
‘‘အတ္ထိ, ဘိက္ခဝေ, ဥပေက္ခာသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂဋ္ဌာနီယာ ဓမ္မာ။ တတ္ထ ယောနိသောမနသိကာရဗဟုလီကာရော – အယမာဟာရော အနုပ္ပ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၇၂။)န္နဿ ဝါ ဥပေက္ခာသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂဿ ဥပ္ပါဒါယ, ဥပ္ပန္နဿ ဝါ ဥပေက္ခာသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂဿ ဘိယျောဘာဝါယ ဝေပုလ္လာယ ဘာဝနာယ ပါရိပူရိယာ သံဝတ္တတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၂၃၂) –
ဧဝံ ဥပ္ပါဒေါ ဟောတိ။ တတ္ထ ဥပေက္ခာဝ ဥပေက္ခာသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂဋ္ဌာနီယာ ဓမ္မာ နာမ။ အပိစ ပဉ္စ ဓမ္မာ ဥပေက္ခာသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂဿ ဥပ္ပါဒါယ သံဝတ္တန္တိ – သတ္တမဇ္ဈတ္တတာ, သင်္ခါရမဇ္ဈတ္တတာ, သတ္တသင်္ခါရကေလာယနပုဂ္ဂလပရိဝဇ္ဇနတာ, သတ္တသင်္ခါရမဇ္ဈတ္တပုဂ္ဂလသေဝနတာ, တဒဓိမုတ္တတာတိ။
တတ္ထ ဒွီဟာကာရေဟိ သတ္တမဇ္ဈတ္တတံ သမုဋ္ဌာပေတိ – ‘တွံ အတ္တနော ကမ္မေန အာဂန္တွာ အတ္တနောဝ ကမ္မေန ဂမိဿသိ။ ဧသောပိ အတ္တနော ကမ္မေန အာဂန္တွာ အတ္တနောဝ ကမ္မေန ဂမိဿတိ။ တွံ ကံ ကေလာယသီ’တိ ဧဝံ ကမ္မဿကတပစ္စဝေက္ခဏေန စ ‘ပရမတ္ထတော သတ္တောယေဝ နတ္ထိ။ သော တွံ ကံ ကေလာယသီ’တိ ဧဝံ နိဿတ္တပစ္စဝေက္ခဏေန စ။ ဒွီဟေဝါကာရေဟိ သင်္ခါရမဇ္ဈတ္တတံ သမုဋ္ဌာပေတိ – ‘ဣဒံ စီဝရံ အနုပုဗ္ဗေန ဝဏ္ဏဝိကာရဉ္စေဝ ဇိဏ္ဏဘာဝဉ္စ ဥပဂန္တွာ ပါဒပုဉ္ဆနစောဠကံ ဟုတွာ ယဋ္ဌိကောဋိယာ ဆဍ္ဍနီယံ ဘဝိဿတိ။ သစေ ပနဿ သာမိကော ဘဝေယျ, နာဿ ဧဝံ ဝိနဿိတုံ ဒဒေယျာ’တိ ဧဝံ အဿာမိကဘာဝပစ္စဝေက္ခဏေန စ။ ‘အနဒ္ဓနိယံ ဣဒံ တာဝကာလိက’န္တိ ဧဝံ တာဝကာလိကဘာဝပစ္စဝေက္ခဏေန စ။ ယထာ စ စီဝရေ, ဧဝံ ပတ္တာဒီသုပိ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။
သတ္တသင်္ခါရကေလာယနပုဂ္ဂလပရိဝဇ္ဇနတာတိ ဧတ္ထ ယော ပုဂ္ဂလော ဂိဟီ ဝါ အတ္တနော ပုတ္တဓီတာဒိကေ, ပဗ္ဗဇိတော ဝါ အတ္တနော အန္တေဝါသိကသမာနုပဇ္ဈာယကာဒိကေ မမာယတိ, သဟတ္ထေနေဝ နေသံ ကေသစ္ဆေဒနသူစိကမ္မစီဝရဓောဝနရဇနပတ္တပစနာဒီနိ ကရောတိ, မုဟုတ္တမ္ပိ အပဿန္တော ‘အသုကော သာမဏေရော ကုဟိံ? အသုကော ဒဟရော ကုဟိ’န္တိ? ဘန္တမိဂေါ ဝိယ ဣတော စိတော စ အာလောကေတိ၊ အညေန ကေသစ္ဆေဒနာဒီနံ အတ္ထာယ ‘မုဟုတ္တံ တာဝ အသုကံ ပေသေထာ’တိ ယာစိယမာနောပိ ‘အမှေပိ တံ အတ္တနော ကမ္မံ န ကာရေမ, တုမှေ နံ ဂဟေတွာ ကိလမေဿထာ’တိ န ဒေတိ – အယံ သတ္တကေလာယနော နာမ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၇၃။)ယော ပန စီဝရပတ္တထာလကကတ္တရယဋ္ဌိအာဒီနိ မမာယတိ, အညဿ ဟတ္ထေန ပရာမသိတုမ္ပိ န ဒေတိ, တာဝကာလိကံ ယာစိတောပိ ‘မယမ္ပိ ဣမံ မမာယန္တာ န ပရိဘုဉ္ဇာမ, တုမှာကံ ကိံ ဒဿာမာ’တိ ဝဒတိ – အယံ သင်္ခါရကေလာယနော နာမ။ ယော ပန တေသု ဒွီသုပိ ဝတ္ထူသု မဇ္ဈတ္တော ဥဒါသီနော – အယံ သတ္တသင်္ခါရမဇ္ဈတ္တော နာမ။ ဣတိ အယံ ဥပေက္ခာသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ ဧဝရူပေ သတ္တသင်္ခါရကေလာယနပုဂ္ဂလေ အာရကာ ပရိဝဇ္ဇေန္တဿာပိ, သတ္တသင်္ခါရမဇ္ဈတ္တပုဂ္ဂလေ သေဝန္တဿာပိ, ဌာနနိသဇ္ဇာဒီသု တဒုပ္ပါဒနတ္ထံ နိန္နပေါဏပဗ္ဘာရစိတ္တဿာပိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဧဝံ ဥပ္ပန္နဿ ပနဿ အရဟတ္တမဂ္ဂေန ဘာဝနာပါရိပူရိ ဟောတီတိ ပဇာနာတိ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝါတိ။
ဗောဇ္ဈင်္ဂပဗ္ဗဝဏ္ဏနာ။
ဣမေသုပိ ဒွီသု ပဗ္ဗေသု သုဒ္ဓဝိပဿနာဝ ကထိတာ။ ဣတိ ဣမေ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ ပုဗ္ဗဘာဂေ နာနာစိတ္တေသု လဗ္ဘန္တိ။ အညေနေဝ ဟိ စိတ္တေန ကာယံ ပရိဂ္ဂဏှာတိ, အညေန ဝေဒနံ, အညေန စိတ္တံ, အညေန ဓမ္မေ ပရိဂ္ဂဏှာတိ၊ လောကုတ္တရမဂ္ဂက္ခဏေ ပန ဧကစိတ္တေယေဝ လဗ္ဘန္တိ။ အာဒိတော ဟိ ကာယံ ပရိဂ္ဂဏှိတွာ အာဂတဿ ဝိပဿနာသမ္ပယုတ္တာ သတိ ကာယာနုပဿနာ နာမ။ တာယ သတိယာ သမန္နာဂတော ပုဂ္ဂလော ကာယာနုပဿီ နာမ။ ဝိပဿနံ ဥဿုက္ကာပေတွာ အရိယမဂ္ဂံ ပတ္တဿ မဂ္ဂက္ခဏေ မဂ္ဂသမ္ပယုတ္တာ သတိ ကာယနုပဿနာ နာမ။ တာယ သတိယာ သမန္နာဂတော ပုဂ္ဂလော ကာယာနုပဿီ နာမ။ ဝေဒနံ ပရိဂ္ဂဏှိတွာ…။ စိတ္တံ ပရိဂ္ဂဏှိတွာ…။ ဓမ္မေ ပရိဂ္ဂဏှိတွာ အာဂတဿ ဝိပဿနာသမ္ပယုတ္တာ သတိ ဓမ္မာနုပဿနာ နာမ။ တာယ သတိယာ သမန္နာဂတော ပုဂ္ဂလော ဓမ္မာနုပဿီ နာမ။ ဝိပဿနံ ဥဿုက္ကာပေတွာ အရိယမဂ္ဂံ ပတ္တဿ မဂ္ဂက္ခဏေ မဂ္ဂသမ္ပယုတ္တာ သတိ ဓမ္မာနုပဿနာ နာမ။ တာယ သတိယာ သမန္နာဂတော ပုဂ္ဂလော ဓမ္မာနုပဿီ နာမ။ ဧဝံ တာဝ ဒေသနာ ပုဂ္ဂလေ တိဋ္ဌတိ။ ကာယေ ပန ‘သုဘ’န္တိ ဝိပလ္လာသပ္ပဟာနာ ကာယပရိဂ္ဂါဟိကာ သတိ မဂ္ဂေန သမိဇ္ဈတီတိ ကာယာနုပဿနာ နာမ။ ဝေဒနာယ ‘သုခ’န္တိ ဝိပလ္လာသပ္ပဟာနာ ဝေဒနာပရိဂ္ဂါဟိကာ သတိ မဂ္ဂေန သမိဇ္ဈတီတိ ဝေဒနာနုပဿနာ နာမ။ စိတ္တေ ‘နိစ္စ’န္တိ ဝိပလ္လာသပ္ပဟာနာ စိတ္တပရိဂ္ဂါဟိကာ သတိ မဂ္ဂေန သမိဇ္ဈတီတိ စိတ္တာနုပဿနာ နာမ။ ဓမ္မေသု ‘အတ္တာ’တိ ဝိပလ္လာသပ္ပဟာနာ ဓမ္မပရိဂ္ဂါဟိကာ သတိ မဂ္ဂေန သမိဇ္ဈတီတိ ဓမ္မာနုပဿနာ နာမ။ ဣတိ ဧကာဝ မဂ္ဂသမ္ပယုတ္တာ သတိ စတုကိစ္စသာဓနဋ္ဌေန
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၇၄။)စတ္တာရိ နာမာနိ လဘတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘လောကုတ္တရမဂ္ဂက္ခဏေ ပန ဧကစိတ္တေယေဝ လဗ္ဘန္တီ’တိ။
သုတ္တန္တဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ။
၂။ အဘိဓမ္မဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၇၄။ အဘိဓမ္မဘာဇနီယေ လောကုတ္တရသတိပဋ္ဌာနဝသေန ဒေသနာယ အာရဒ္ဓတ္တာ ယထာ ကာယာဒိအာရမ္မဏေသု လောကိယသတိပဋ္ဌာနေသု တန္တိ ဌပိတာ, ဧဝံ အဋ္ဌပေတွာ သဗ္ဗာနိပိ ကာယာနုပဿာဒီနိ သတိပဋ္ဌာနာနိ ဓမ္မသင်္ဂဏိယံ (ဓ။ သ။ ၃၅၅ အာဒယော) ဝိဘတ္တဿ ဒေသနာနယဿ မုခမတ္တမေဝ ဒဿေန္တေန နိဒ္ဒိဋ္ဌာနိ။
တတ္ထ နယဘေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ကထံ? ကာယာနုပဿနာယ တာဝ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေ ဈာနာဘိနိဝေသေ သုဒ္ဓိကပဋိပဒါ, သုဒ္ဓိကသုညတာ, သုညတပဋိပဒါ, သုဒ္ဓိကအပ္ပဏိဟိတံ, အပ္ပဏိဟိတပဋိပဒါတိ ဣမေသု ပဉ္စသု ဌာနေသု ဒွိန္နံ ဒွိန္နံ စတုက္ကပဉ္စကနယာနံ ဝသေန ဒသ နယာ ဟောန္တိ။ ဧဝံ သေသေသုပီတိ ဝီသတိယာ အဘိနိဝေသေသု ဒွေ နယသတာနိ။ တာနိ စတူဟိ အဓိပတီဟိ စတုဂုဏိတာနိ အဋ္ဌ။ ဣတိ သုဒ္ဓိကာနိ ဒွေ သာဓိပတီနိ အဋ္ဌာတိ သဗ္ဗမ္ပိ နယသဟဿံ ဟောတိ။ တထာ ဝေဒနာနုပဿနာဒီသု သုဒ္ဓိကသတိပဋ္ဌာနေ စာတိ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေ ပဉ္စ နယသဟဿာနိ။ ယထာ စ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေ, ဧဝံ သေသမဂ္ဂေသုပီတိ ကုသလေ ဝီသတိ နယသဟဿာနိ၊ သုညတာပဏိဟိတာနိမိတ္တာဒိဘေဒေသု ပန တတော တိဂုဏေ ဝိပါကေ သဋ္ဌိ နယသဟဿာနီတိ။ ဧဝမေဝ သကိစ္စသာဓကာနဉ္စေဝ သံသိဒ္ဓိကကိစ္စာနဉ္စ ကုသလဝိပါကသတိပဋ္ဌာနာနံ နိဒ္ဒေသဝသေန ဒုဝိဓော ကာယာနုပဿနာဒိဝသေန စ သုဒ္ဓိကဝသေန စ ကုသလေ ပဉ္စန္နံ ဝိပါကေ ပဉ္စန္နန္တိ ဒသန္နံ နိဒ္ဒေသဝါရာနံ ဝသေန ဒသပ္ပဘေဒေါ အသီတိနယသဟဿပတိမဏ္ဍိတော အဘိဓမ္မဘာဇနီယနိဒ္ဒေသော။
၃။ ပဉှာပုစ္ဆကဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၈၆။ ပဉှာပုစ္ဆကေ ပါဠိအနုသာရေနေဝ သတိပဋ္ဌာနာနံ ကုသလာဒိဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အာရမ္မဏတ္တိကေသု ပန သဗ္ဗာနိပိ ဧတာနိ အပ္ပမာဏံ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၇၅။)နိဗ္ဗာနံ အာရဗ္ဘ ပဝတ္တနတော အပ္ပမာဏာရမ္မဏာနေဝ, န မဂ္ဂါရမ္မဏာနိ၊ သဟဇာတဟေတုဝသေန ပန မဂ္ဂဟေတုကာနိ၊ ဝီရိယံ ဝါ ဝီမံသံ ဝါ ဇေဋ္ဌကံ ကတွာ မဂ္ဂဘာဝနာကာလေ မဂ္ဂါဓိပတီနိ၊ ဆန္ဒစိတ္တဇေဋ္ဌကာယ မဂ္ဂဘာဝနာယ နဝတ္တဗ္ဗာနိ မဂ္ဂါဓိပတီနီတိ ဖလကာလေပိ နဝတ္တဗ္ဗာနေဝ၊ အတီတာဒီသု ဧကာရမ္မဏဘာဝေနပိ နဝတ္တဗ္ဗာနိ၊ နိဗ္ဗာနဿ ပန ဗဟိဒ္ဓါဓမ္မတ္တာ ဗဟိဒ္ဓါရမ္မဏာနိ နာမ ဟောန္တီတိ။ ဧဝမေတသ္မိံ ပဉှာပုစ္ဆကေ နိဗ္ဗတ္တိတလောကုတ္တရာနေဝ သတိပဋ္ဌာနာနိ ကထိတာနိ။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန ဟိ သုတ္တန္တဘာဇနီယသ္မိံယေဝ လောကိယလောကုတ္တရမိဿကာ သတိပဋ္ဌာနာ ကထိတာ၊ အဘိဓမ္မဘာဇနီယပဉှာပုစ္ဆကေသု ပန လောကုတ္တရာယေဝါတိ။ ဧဝမယံ သတိပဋ္ဌာနဝိဘင်္ဂေါပိ တေပရိဝဋ္ဋံ နီဟရိတွာ ဘာဇေတွာ ဒဿိတောတိ။
သမ္မောဟဝိနောဒနိယာ ဝိဘင်္ဂဋ္ဌကထာယ
သတိပဋ္ဌာနဝိဘင်္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၇၆။)၈။ သမ္မပ္ပဓာနဝိဘင်္ဂေါ
၁။ သုတ္တန္တဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၉၀။ ဣဒါနိ တဒနန္တရေ သမ္မပ္ပဓာနဝိဘင်္ဂေ စတ္တာရောတိ ဂဏနပရိစ္ဆေဒေါ။ တေန န တတော ဟေဋ္ဌာ န ဥဒ္ဓန္တိ သမ္မပ္ပဓာနပရိစ္ဆေဒံ ဒီပေတိ။ သမ္မပ္ပဓာနာတိ ကာရဏပ္ပဓာနာ ဥပါယပ္ပဓာနာ ယောနိသောပဓာနာ။ ဣဓ ဘိက္ခူတိ ဣမသ္မိံ သာသနေ ပဋိပန္နကော ဘိက္ခု။ အနုပ္ပန္နာနန္တိ အနိဗ္ဗတ္တာနံ။ ပါပကာနန္တိ လာမကာနံ။ အကုသလာနံ ဓမ္မာနန္တိ အကောသလ္လသမ္ဘူတာနံ ဓမ္မာနံ။ အနုပ္ပါဒါယာတိ န ဥပ္ပါဒနတ္ထာယ။ ဆန္ဒံ ဇနေတီတိ ကတ္တုကမျတာသင်္ခါတံ ကုသလစ္ဆန္ဒံ ဇနေတိ ဥပ္ပါဒေတိ။ ဝါယမတီတိ ပယောဂံ ပရက္ကမံ ကရောတိ။ ဝီရိယံ အာရဘတီတိ ကာယိကစေတသိကံ ဝီရိယံ ကရောတိ။ စိတ္တံ ပဂ္ဂဏှာတီတိ တေနေဝ သဟဇာတဝီရိယေန စိတ္တံ ဥက္ခိပတိ။ ပဒဟတီတိ ပဓာနဝီရိယံ ကရောတိ။ ပဋိပါဋိယာ ပနေတာနိ စတ္တာရိပိ ပဒါနိ အာသေဝနာဘာဝနာဗဟုလီကမ္မသာတစ္စကိရိယာဟိ ယောဇေတဗ္ဗာနိ။
ဥပ္ပန္နာနံ ပါပကာနန္တိ အနုပ္ပန္နန္တိ အဝတ္တဗ္ဗတံ အာပန္နာနံ ပါပဓမ္မာနံ။ ပဟာနာယာတိ ပဇဟနတ္ထာယ။ အနုပ္ပန္နာနံ ကုသလာနံ ဓမ္မာနန္တိ အနိဗ္ဗတ္တာနံ ကောသလ္လသမ္ဘူတာနံ ဓမ္မာနံ။ ဥပ္ပါဒါယာတိ ဥပ္ပါဒနတ္ထာယ။ ဥပ္ပန္နာနန္တိ နိဗ္ဗတ္တာနံ။ ဌိတိယာတိ ဌိတတ္ထာယ။ အသမ္မောသာယာတိ အနဿနတ္ထံ။ ဘိယျောဘာဝါယာတိ ပုနပ္ပုနံ ဘာဝါယ။ ဝေပုလ္လာယာတိ ဝိပုလဘာဝါယ။ ဘာဝနာယာတိ ဝဍ္ဎိယာ။ ပါရိပူရိယာတိ ပရိပူရဏတ္ထာယ။ အယံ တာဝ စတုန္နံ သမ္မပ္ပဓာနာနံ ဥဒ္ဒေသဝါရဝသေန ဧကပဒိကော အတ္ထုဒ္ဓါရော။
֍ ဋီ ၃၉၁။ ဣဒါနိ ပဋိပါဋိယာ တာနိ ပဒါနိ ဘာဇေတွာ ဒဿေတုံ ကထဉ္စ ဘိက္ခု အနုပ္ပန္နာနန္တိအာဒိနာ နယေန နိဒ္ဒေသဝါရော အာရဒ္ဓေါ။ တတ္ထ ယံ ဟေဋ္ဌာ ဓမ္မသင်္ဂဟေ အာဂတသဒိသံ, တံ တဿ ဝဏ္ဏနာယံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယံ ပန တသ္မိံ အနာဂတံ, တတ္ထ ဆန္ဒနိဒ္ဒေသေ တာဝ ယော ဆန္ဒောတိ ယော ဆန္ဒနိယဝသေန ဆန္ဒော။ ဆန္ဒိကတာတိ ဆန္ဒိကဘာဝေါ, ဆန္ဒကရဏာကာရော ဝါ။ ကတ္တုကမျတာတိ ကတ္တုကာမတာ။ ကုသလောတိ ဆေကော။ ဓမ္မစ္ဆန္ဒောတိ သဘာဝစ္ဆန္ဒော။ အယဉှိ ဆန္ဒော နာမ တဏှာဆန္ဒော, ဒိဋ္ဌိဆန္ဒော, ဝီရိယဆန္ဒော, ဓမ္မစ္ဆန္ဒောတိ ဗဟုဝိဓော နာနပ္ပကာရကော။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၇၇။)တေသု ဓမ္မစ္ဆန္ဒောတိ ဣမသ္မိံ ဌာနေ ကတ္တုကမျတာကုသလဓမ္မစ္ဆန္ဒော အဓိပ္ပေတော။
ဣမံ ဆန္ဒံ ဇနေတီတိ ဆန္ဒံ ကုရုမာနောဝ ဆန္ဒံ ဇနေတိ နာမ။ သဉ္ဇနေတီတိ ဥပသဂ္ဂေန ပဒံ ဝဍ္ဎိတံ။ ဥဋ္ဌပေတီတိ ဆန္ဒံ ကုရုမာနောဝ တံ ဥဋ္ဌပေတိ နာမ။ သမုဋ္ဌပေတီတိ ဥပသဂ္ဂေန ပဒံ ဝဍ္ဎိတံ။ နိဗ္ဗတ္တေတီတိ ဆန္ဒံ ကုရုမာနောဝ တံ နိဗ္ဗတ္တေတိ နာမ။ အဘိနိဗ္ဗတ္တေတီတိ ဥပသဂ္ဂေန ပဒံ ဝဍ္ဎိတံ။ အပိစ ဆန္ဒံ ကရောန္တောဝ ဆန္ဒံ ဇနေတိ နာမ။ တမေဝ သတတံ ကရောန္တော သဉ္ဇနေတိ နာမ။ ကေနစိဒေဝ အန္တရာယေန ပတိတံ ပုန ဥက္ခိပန္တော ဥဋ္ဌပေတိ နာမ။ ပဗန္ဓဋ္ဌိတိံ ပါပေန္တော သမုဋ္ဌပေတိ နာမ။ တံ ပါကဋံ ကရောန္တော နိဗ္ဗတ္တေတိ နာမ။ အနောသက္ကနတာယ အလီနဝုတ္တိတာယ အနောလီနဝုတ္တိတာယ အဘိမုခဘာဝေန နိဗ္ဗတ္တေန္တော အဘိနိဗ္ဗတ္တေတိ နာမ။
֍ ဋီ ၃၉၄။ ဝီရိယနိဒ္ဒေသေ ဝီရိယံ ကရောန္တောဝ ဝီရိယံ အာရဘတိ နာမ။ ဒုတိယပဒံ ဥပသဂ္ဂေန ဝဍ္ဎိတံ။ ဝီရိယံ ကရောန္တောယေဝ စ အာသေဝတိ ဘာဝေတိ နာမ။ ပုနပ္ပုနံ ကရောန္တော ဝဟုလီကရောတိ။ အာဒိတောဝ ကရောန္တော အာရဘတိ။ ပုနပ္ပုနံ ကရောန္တော သမာရဘတိ။ ဘာဝနာဝသေန ဘဇန္တော အာသေဝတိ။ ဝဍ္ဎေန္တော ဘာဝေတိ။ သဗ္ဗကိစ္စေသု တဒေဝ ဗဟုလီကရောန္တော ဗဟုလီကရောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။
֍ ဋီ ၃၉၅။ စိတ္တပဂ္ဂဟနိဒ္ဒေသေ ဝီရိယပဂ္ဂဟေန ယောဇေန္တော စိတ္တံ ပဂ္ဂဏှာတိ, ဥက္ခိပတီတိ အတ္ထော။ ပုနပ္ပုနံ ပဂ္ဂဏှန္တော သမ္ပဂ္ဂဏှာတိ။ ဧဝံ သမ္ပဂ္ဂဟိတံ ယထာ န ပတတိ တထာ နံ ဝီရိယုပတ္ထမ္ဘေန ဥပတ္ထမ္ဘေန္တော ဥပတ္ထမ္ဘေတိ။ ဥပတ္ထမ္ဘိတမ္ပိ ထိရဘာဝတ္ထာယ ပုနပ္ပုနံ ဥပတ္ထမ္ဘေန္တော ပစ္စုပတ္ထမ္ဘေတိ နာမ။
֍ ဋီ ၄၀၆။ ဌိတိယာတိပဒဿ နိဒ္ဒေသေ သဗ္ဗေသမ္ပိ အသမ္မောသာဒီနံ ဌိတိဝေဝစနဘာဝံ ဒဿေတုံ ယာ ဌိတိ သော အသမ္မောသောတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဧတ္ထ ဟိ ဟေဋ္ဌိမံ ဟေဋ္ဌိမံ ပဒံ ဥပရိမဿ ဥပရိမဿ ပဒဿ အတ္ထော, ဥပရိမံ ဥပရိမံ ပဒံ ဟေဋ္ဌိမဿ ဟေဋ္ဌိမဿ အတ္ထောတိပိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝါတိ။ အယံ တာဝ ပါဠိဝဏ္ဏနာ။
အယံ ပနေတ္ထ ဝိနိစ္ဆယကထာ။ အယဉှိ သမ္မပ္ပဓာနကထာ နာမ ဒုဝိဓာ – လောကိယာ လောကုတ္တရာ စ။ တတ္ထ လောကိယာ သဗ္ဗပုဗ္ဗဘာဂေ ဟောတိ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၇၈။)သာ ကဿပသံယုတ္တပရိယာယေန လောကိယမဂ္ဂက္ခဏေ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဝုတ္တဉှိ တတ္ထ –
‘‘စတ္တာရော မေ, အာဝုသော, သမ္မပ္ပဓာနာ။ ကတမေ စတ္တာရော?
ဣဓာဝုသော, ဘိက္ခု ‘အနုပ္ပန္နာ မေ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ အနတ္ထာယ သံဝတ္တေယျု’န္တိ အာတပ္ပံ ကရောတိ၊ ‘ဥပ္ပန္နာ မေ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ အပ္ပဟီယမာနာ အနတ္ထာယ သံဝတ္တေယျု’န္တိ အာတပ္ပံ ကရောတိ၊ ‘အနုပ္ပန္နာ မေ ကုသလာ ဓမ္မာ အနုပ္ပဇ္ဇမာနာ အနတ္ထာယ သံဝတ္တေယျု’န္တိ အာတပ္ပံ ကရောတိ။ ‘ဥပ္ပန္နာ မေ ကုသလာ ဓမ္မာ နိရုဇ္ဈမာနာ အနတ္ထာယ သံဝတ္တေယျု’န္တိ အာတပ္ပံ ကရောတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၂။၁၄၅)။
ဧတ္ထ စ ‘အနုပ္ပန္နာ မေ ကုသလာ ဓမ္မာ’တိ သမထဝိပဿနာ စေဝ မဂ္ဂေါ စ။ ဥပ္ပန္နာ ကုသလာ နာမ သမထဝိပဿနာဝ။ မဂ္ဂေါ ပန သကိံ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ နိရုဇ္ဈမာနော အနတ္ထာယ သံဝတ္တနကော နာမ နတ္ထိ။ သော ဟိ ဖလဿ ပစ္စယံ ဒတွာဝ နိရုဇ္ဈတိ။ ပုရိမသ္မိံ ဝါ သမထဝိပဿနာဝ ဂဟေတဗ္ဗာတိ ဝုတ္တံ, တံ ပန န ယုတ္တံ။
တတ္ထ ‘‘ဥပ္ပန္နာ သမထဝိပဿနာ နိရုဇ္ဈမာနာ အနတ္ထာယ သံဝတ္တန္တီ’’တိ အတ္ထဿ အာဝိဘာဝတ္ထံ ဣဒံ ဝတ္ထု – ဧကော ကိရ ခီဏာသဝတ္ထေရော ‘မဟာစေတိယဉ္စ မဟာဗောဓိဉ္စ ဝန္ဒိဿာမီ’တိ သမာပတ္တိလာဘိနာ ဘဏ္ဍဂါဟကသာမဏေရေန သဒ္ဓိံ ဇနပဒတော မဟာဝိဟာရံ အာဂန္တွာ ဝိဟာရပရိဝေဏံ ပါဝိသိ၊ သာယနှသမယေ မဟာဘိက္ခုသံဃေ စေတိယံ ဝန္ဒမာနေ စေတိယံ ဝန္ဒနတ္ထာယ န နိက္ခမိ။ ကသ္မာ? ခီဏာသဝါနဉှိ တီသု ရတနေသု မဟန္တံ ဂါရဝံ ဟောတိ။ တသ္မာ ဘိက္ခုသံဃေ ဝန္ဒိတွာ ပဋိက္ကန္တေ မနုဿာနံ သာယမာသဘုတ္တဝေလာယ သာမဏေရမ္ပိ အဇာနာပေတွာ ‘စေတိယံ ဝန္ဒိဿာမီ’တိ ဧကကောဝ နိက္ခမိ။ သာမဏေရော ‘ကိံ နု ခေါ ထေရော အဝေလာယ ဧကကောဝ ဂစ္ဆတိ, ဇာနိဿာမီ’တိ ဥပဇ္ဈာယဿ ပဒါနုပဒိကောဝ နိက္ခမိ။ ထေရော အနာဝဇ္ဇနေန တဿ အာဂမနံ အဇာနန္တော ဒက္ခိဏဒွါရေန မဟာစေတိယင်္ဂဏံ အာရုဠှော။ သာမဏေရောပိ အနုပဒံယေဝ အာရုဠှော။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၇၉။)မဟာထေရော မဟာစေတိယံ ဥလ္လောကေတွာ ဗုဒ္ဓါရမ္မဏံ ပီတိံ ဂဟေတွာ သဗ္ဗံ စေတသော သမန္နာဟရိတွာ ဟဋ္ဌပဟဋ္ဌော မဟာစေတိယံ ဝန္ဒတိ။ သာမဏေရော ထေရဿ ဝန္ဒနာကာရံ ဒိသွာ ‘ဥပဇ္ဈာယော မေ အတိဝိယ ပသန္နစိတ္တော ဝန္ဒတိ၊ ကိံ နု ခေါ ပုပ္ဖါနိ လဘိတွာ ပူဇံ ကရေယျာ’တိ စိန္တေသိ။ ထေရေ ဝန္ဒိတွာ ဥဋ္ဌာယ သိရသိ အဉ္ဇလိံ ဌပေတွာ မဟာစေတိယံ ဥလ္လောကေတွာ ဌိတေ သာမဏေရော ဥက္ကာသိတွာ အတ္တနော အာဂတဘာဝံ ဇာနာပေသိ။ ထေရော ပရိဝတ္တေတွာ ဩလောကေန္တော ‘‘ကဒါ အာဂတောသီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘တုမှာကံ စေတိယံ ဝန္ဒနကာလေ, ဘန္တေ၊ အတိဝိယ ပသန္နာ စေတိယံ ဝန္ဒိတ္ထ၊ ကိန္နု ခေါ ပုပ္ဖါနိ လဘိတွာ ပူဇေယျာထာ’’တိ? ‘‘အာမ, သာမဏေရ, ဣမသ္မိံ စေတိယေ ဝိယ အညတြ ဧတ္တကံ ဓာတုနိဓာနံ နာမ နတ္ထိ။ ဧဝရူပံ အသဒိသံ မဟာထူပံ ပုပ္ဖါနိ လဘိတွာ ကော န ပူဇေယျာ’’တိ? ‘‘တေန ဟိ, ဘန္တေ, အဓိဝါသေထ, အာဟရိဿာမီ’’တိ တာဝဒေဝ ဈာနံ သမာပဇ္ဇိတွာ ဣဒ္ဓိယာ ဟိမဝန္တံ ဂန္တွာ ဝဏ္ဏဂန္ဓသမ္ပန္နာနိ ပုပ္ဖါနိ ဂဟေတွာ ပရိဿာဝနံ ပူရေတွာ မဟာထေရေ ဒက္ခိဏမုခတော ပစ္ဆိမမုခေ အသမ္ပတ္တေယေဝ အာဂန္တွာ ပုပ္ဖပရိဿာဝနံ ဟတ္ထေ ဌပေတွာ ‘‘ပူဇေထ ဘန္တေ’’တိ အာဟ။ ထေရော ‘‘အတိမန္ဒာနိ နော, သာမဏေရ, ပုပ္ဖါနီ’’တိ အာဟ။ ‘‘ဂစ္ဆထ, ဘန္တေ, ဘဂဝတော ဂုဏေ အာဝဇ္ဇေတွာ ပူဇေထာ’’တိ။
ထေရော ပစ္ဆိမမုခနိဿိတေန သောပါနေန အာရုယှ ကုစ္ဆိဝေဒိကာဘူမိယံ ပုပ္ဖပူဇံ ကာတုံ အာရဒ္ဓေါ။ ဝေဒိကာဘူမိ ပရိပုဏ္ဏာ၊ ပုပ္ဖါနိ ပတိတွာ ဒုတိယဘူမိယံ ဇဏ္ဏုပ္ပမာဏေန ဩဓိနာ ပူရယိံသု။ တတော ဩတရိတွာ ပါဒပိဋ္ဌိကပန္တိံ ပူဇေသိ၊ သာပိ ပရိပူရိ၊ ပရိပုဏ္ဏဘာဝံ ဉတွာ ဟေဋ္ဌိမတလေ ဝိကိရန္တော အဂမာသိ၊ သဗ္ဗံ စေတိယင်္ဂဏံ ပရိပူရိ၊ တသ္မိံ ပရိပုဏ္ဏေ ‘‘သာမဏေရ, ပုပ္ဖါနိ န ခီယန္တီ’’တိ အာဟ။ ‘‘ပရိဿာဝနံ, ဘန္တေ, အဓောမုခံ ကရောထာ’’တိ။ အဓောမုခံ ကတွာ စာလေသိ။ တဒါ ပုပ္ဖါနိ ခီဏာနိ။ ထေရော ပရိဿာဝနံ သာမဏေရဿ ဒတွာ သဒ္ဓိံ ဟတ္ထိပါကာရေန စေတိယံ တိက္ခတ္တုံ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ စတူသု ဌာနေသု ဝန္ဒိတွာ ပရိဝေဏံ ဂစ္ဆန္တော စိန္တေသိ – ‘ယာဝ မဟိဒ္ဓိကော ဝတာယံ သာမဏေရော၊ သက္ခိဿတိ နု ခေါ ဣမံ ဣဒ္ဓါနုဘာဝံ ရက္ခိတုန္တိ? တတော ‘န သက္ခိဿတီ’တိ ဒိသွာ သာမဏေရံ အာဟ – ‘‘သာမဏေရ, တွံ ဣဒါနိ မဟိဒ္ဓိကော၊ ဧဝရူပံ ပန ဣဒ္ဓိံ နာသေတွာ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၈၀။)ပစ္ဆိမကာလေ ကာဏပေသကာရိယာ ဟတ္ထေန မဒ္ဒိတံကဉ္ဇိယံ ပိဝိဿသီ’’တိ။ ဒဟရကဘာဝဿ နာမေသ ဒေါသော ယံ သော ဥပဇ္ဈာယဿ ကထာယ သံဝေဇေတွာ ‘ကမ္မဋ္ဌာနံ မေ, ဘန္တေ, အာစိက္ခထာ’တိ န ယာစိ၊ ‘အမှာကံ ဥပဇ္ဈာယော ကိံ ဝဒတီ’တိ တံ ပန အသုဏန္တော ဝိယ အဂမာသိ။
ထေရော မဟာစေတိယဉ္စ မဟာဗောဓိဉ္စ ဝန္ဒိတွာ သာမဏေရံ ပတ္တစီဝရံ ဂါဟာပေတွာ အနုပုဗ္ဗေန ကုဋေဠိတိဿမဟာဝိဟာရံ အဂမာသိ။ သာမဏေရော ဥပဇ္ဈာယဿ ပဒါနုပဒိကော ဟုတွာ ဘိက္ခာစာရံ န ဂစ္ဆတိ။ ‘‘ကတရံ ဂါမံ ပဝိသထ, ဘန္တေ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ပန ‘ဣဒါနိ မေ ဥပဇ္ဈာယော ဂါမဒွါရံ သမ္ပတ္တော ဘဝိဿတီ’တိ ဉတွာ အတ္တနော စ ဥပဇ္ဈာယဿ စ ပတ္တစီဝရံ ဂဟေတွာ အာကာသေနာဂန္တွာ ထေရဿ ပတ္တစီဝရံ ဒတွာ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသတိ။ ထေရော သဗ္ဗကာလံ ဩဝဒတိ – ‘‘သာမဏေရ, မာ ဧဝမကာသိ၊ ပုထုဇ္ဇနိဒ္ဓိ နာမ စလာ အနိဗဒ္ဓါ၊ အသပ္ပါယံ ရူပါဒိအာရမ္မဏံ လဘိတွာ အပ္ပမတ္တကေနေဝ ဘိဇ္ဇတိ၊ သန္တာယ သမာပတ္တိယာ ပရိဟီနာ ဗြဟ္မစရိယဝါသေ သန္ထမ္ဘိတုံ န သက္ကောန္တီ’’တိ။ သာမဏေရော ‘ကိံ ကထေတိ မယှံ ဥပဇ္ဈာယော’တိ သောတုံ န ဣစ္ဆတိ, တထေဝ ကရောတိ။ ထေရော အနုပုဗ္ဗေန စေတိယဝန္ဒနံ ကရောန္တော ကမ္မုပေန္ဒဝိဟာရံ နာမ ဂတော။ တတ္ထ ဝသန္တေပိ ထေရေ သာမဏေရော တထေဝ ကရောတိ။
အထေကဒိဝသံ ဧကာ ပေသကာရဓီတာ အဘိရူပါ ပဌမဝယေ ဌိတာ ကမ္မုပေန္ဒဂါမတော နိက္ခမိတွာ ပဒုမဿရံ ဩရုယှ ဂါယမာနာ ပုပ္ဖါနိ ဘဉ္ဇတိ။ တသ္မိံ သမယေ သာမဏေရော ပဒုမဿရမတ္ထကေန ဂစ္ဆတိ ဂစ္ဆန္တော ပန, သက္ကရလသိကာယ ကာဏမက္ခိကာ ဝိယ, တဿာ ဂီတသဒ္ဒေ ဗဇ္ဈိ၊ တာဝဒေဝ ဣဒ္ဓိ အန္တရဟိတာ, ဆိန္နပက္ခော ကာကော ဝိယ အဟောသိ။ သန္တသမာပတ္တိဗလေန ပန တတ္ထေဝ ဥဒကပိဋ္ဌေ အပတိတွာ သိမ္ဗလိတူလံ ဝိယ ပတမာနံ အနုပုဗ္ဗေန ပဒုမဿရတီရေ အဋ္ဌာသိ။ သော ဝေဂေန ဂန္တွာ ဥပဇ္ဈာယဿ ပတ္တစီဝရံ ဒတွာ နိဝတ္တိ။ မဟာထေရော ‘ပဂေဝေတံ မယာ ဒိဋ္ဌံ, နိဝါရိယမာနောပိ န နိဝတ္တိဿတီ’တိ ကိဉ္စိ အဝတွာ ပိဏ္ဍာယ ပါဝိသိ။
သာမဏေရော ဂန္တွာ ပဒုမဿရတီရေ အဋ္ဌာသိ တဿာ ပစ္စုတ္တရဏံ အာဂမယမာနော။ သာပိ သာမဏေရံ အာကာသေန ဂစ္ဆန္တဉ္စ ပုနာဂန္တွာ ဌိတဉ္စ ဒိသွာ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၈၁။)‘အဒ္ဓါ ဧသ မံ နိဿာယ ဥက္ကဏ္ဌိတော’တိ ဉတွာ ‘ပဋိက္ကမ သာမဏေရာ’တိ အာဟ။ သောပိ ပဋိပက္ကမိ။ ဣတရာ ပစ္စုတ္တရိတွာ သာဋကံ နိဝါသေတွာ တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘ကိံ, ဘန္တေ’တိ ပုစ္ဆိ။ သော တမတ္ထံ အာရောစေသိ။ သာ ဗဟူဟိ ကာရဏေဟိ ဃရာဝါသေ အာဒီနဝံ ဗြဟ္မစရိယဝါသေ အာနိသံသဉ္စ ဒဿေတွာ ဩဝဒမာနာပိ တဿ ဥက္ကဏ္ဌံ ဝိနောဒေတုံ အသက္ကောန္တီ ‘အယံ မမ ကာရဏာ ဧဝရူပါယ ဣဒ္ဓိယာ ပရိဟီနော၊ န ဒါနိ ယုတ္တံ ပရိစ္စဇိတု’န္တိ။ ‘ဣဓေဝ တိဋ္ဌာ’တိ ဝတွာ ဃရံ ဂန္တွာ မာတာပိတူနံ တံ ပဝတ္တိံ အာရောစေသိ။ တေပိ အာဂန္တွာ နာနပ္ပကာရံ ဩဝဒမာနာ ဝစနံ အဂ္ဂဏှန္တံ အာဟံသု – ‘‘တွံ အမှေ ဥစ္စာကုလာတိ မာ သလ္လက္ခေသိ။ မယံ ပေသကာရာ။ သက္ခိဿသိ ပေသကာရကမ္မံ ကာတု’’န္တိ? သာမဏေရော အာဟ – ‘‘ဥပါသက, ဂိဟီဘူတော နာမ ပေသကာရကမ္မံ ဝါ ကရေယျ နဠကာရကမ္မံ ဝါ, ကိံ ဣမိနာ, မာ သာဋကမတ္တေ လောဘံ ကရောထာ’’တိ။ ပေသကာရကော ဥဒရေ ဗဒ္ဓသာဋကံ ဒတွာ ဃရံ နေတွာ ဓီတရံ အဒါသိ။
သော ပေသကာရကမ္မံ ဥဂ္ဂဏှိတွာ ပေသကာရေဟိ သဒ္ဓိံ သာလာယ ကမ္မံ ကရောတိ။ အညေသံ ဣတ္ထိယော ပါတောဝ ဘတ္တံ သမ္ပာဒေတွာ အာဟရိံသု။ တဿ ဘရိယာ န တာဝ အာဂစ္ဆတိ။ သော ဣတရေသု ကမ္မံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ဘုဉ္ဇမာနေသု တသရံ ဝဋ္ဋေန္တော နိသီဒိ။ သာ ပစ္ဆာ အာဂမာသိ။ အထ နံ သော ‘အတိစိရေန အာဂတာသီ’တိ တဇ္ဇေသိ။ မာတုဂါမော စ နာမ အပိ စက္ကဝတ္တိရာဇာနံ အတ္တနိ ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တံ ဉတွာ ဒါသံ ဝိယ သလ္လက္ခေတိ။ တသ္မာ သာ ဧဝမာဟ – ‘‘အညေသံ ဃရေ ဒါရုပဏ္ဏလောဏာဒီနိ သန္နိဟိတာနိ၊ ဗာဟိရတော အာဟရိတွာ ဒါယကာ ပေသကာရကာပိ အတ္ထိ။ အဟံ ပန ဧကိကာ၊ တွမ္ပိ ‘မယှံ ဃရေ ဣဒံ အတ္ထိ, ဣဒံ နတ္ထီ’တိ န ဇာနာသိ။ သစေ ဣစ္ဆသိ ဘုဉ္ဇ, နော စေ ဣစ္ဆသိ မာ ဘုဉ္ဇာ’’တိ။ သော ‘န ကေဝလံ ဥဿူရေ ဘတ္တံ အာဟရသိ, ဝါစာယပိ မံ ဃဋ္ဋေသီ’တိ ကုဇ္ဈိတွာ အညံ ပဟရဏံ အပဿန္တော တမေဝ တသရဒဏ္ဍကံ တသရတော လုဉ္စိတွာ ခိပိ။ သာ တံ အာဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ ဤသကံ ပရိဝတ္တိ။ တသရဒဏ္ဍကဿ စ ကောဋိ နာမ တိခိဏာ ဟောတိ။ သာ တဿာ ပရိဝတ္တမာနာယ အက္ခိကောဋိယံ ပဝိသိတွာ အဋ္ဌာသိ။ သာ ဥဘောဟိ ဟတ္ထေဟိ ဝေဂေန အက္ခိံ အဂ္ဂဟေသိ။ ဘိန္နဋ္ဌာနတော လောဟိတံ ပဂ္ဃရတိ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၈၂။)သော တသ္မိံ ကာလေ ဥပဇ္ဈာယဿ ဝစနံ အနုဿရိ ‘ဣဒံ သန္ဓာယ မံ ဥပဇ္ဈာယော ‘‘အနာဂတေ ကာလေ ကာဏပေသကာရိယာ ဟတ္ထေန မဒ္ဒိတံ ကဉ္ဇိယံ ပိဝိဿသီ’’တိ အာဟ။ ဣဒံ ထေရေန ဒိဋ္ဌံ ဘဝိဿတိ။ အဟော ဒီဃဒဿီ အယျော’တိ မဟာသဒ္ဒေန ရောဒိတုံ အာရဘိ။ တမေနံ အညေ ‘‘အလံ, အာဝုသော, မာ ရောဒိ၊ အက္ခိ နာမ ဘိန္နံ န သက္ကာ ရောဒနေန ပဋိပါကတိကံ ကာတု’’န္တိ အာဟံသု။ သော ‘‘နာဟံ ဧတမတ္ထံ ရောဒါမိ၊ အပိစ ခေါ ဣဒံ သန္ဓာယ ရောဒါမီ’’တိ သဗ္ဗံ ပဝတ္တိံ ပဋိပါဋိယာ ကထေသိ။ ဧဝံ ဥပ္ပန္နာ သမထဝိပဿနာ နိရုဇ္ဈမာနာ အနတ္ထာယ သံဝတ္တန္တိ။
အပရမ္ပိ ဝတ္ထု – တိံသမတ္တာ ဘိက္ခူ ကလျာဏိယံ မဟာစေတိယံ ဝန္ဒိတွာ အဋဝိမဂ္ဂေန မဟာမဂ္ဂံ ဩတရမာနာ အန္တရာမဂ္ဂေ ဈာမက္ခေတ္တေ ကမ္မံ ကတွာ အာဂစ္ဆန္တံ ဧကံ မနုဿံ အဒ္ဒသံသု။ တဿ သရီရံ မသိမက္ခိတံ ဟောတိ, မသိမက္ခိတမေဝ စ ဧကံ ကာသာဝံ ကစ္ဆံ ပီဠေတွာ နိဝတ္ထံ။ ဩလောကိယမာနော ဈာမခါဏုကော ဝိယ ခါယတိ။ သော ဒိဝသဘာဂေ ကမ္မံ ကတွာ ဥပဍ္ဎဈာယမာနာနံ ဒါရူနံ ကလာပံ ဥက္ခိပိတွာ ပိဋ္ဌိယံ ဝိပ္ပကိဏ္ဏေဟိ ကေသေဟိ ကုမ္မဂ္ဂေန အာဂန္တွာ ဘိက္ခူနံ သမ္မုခေ အဋ္ဌာသိ။ သာမဏေရာ ဒိသွာ အညမညံ ဩလောကယမာနာ ‘‘အာဝုသော, တုယှံ ပိတာ, တုယှံ မဟာပိတာ, တုယှံ မာတုလော’’တိ ဟသမာနာ ဂန္တွာ ‘‘ကော နာမောသိ တွံ, ဥပါသကာ’’တိ နာမံ ပုစ္ဆိံသု။ သော နာမံ ပုစ္ဆိတော ဝိပ္ပဋိသာရီ ဟုတွာ ဒါရုကလာပံ ဆဍ္ဍေတွာ ဝတ္ထံ သံဝိဓာယ နိဝါသေတွာ မဟာထေရေ ဝန္ဒိတွာ ‘‘တိဋ္ဌထ တာဝ, ဘန္တေ’’တိ အာဟ။ မဟာထေရာ အဋ္ဌံသု။
ဒဟရသာမဏေရာ အာဂန္တွာ မဟာထေရာနံ သမ္မုခါပိ ပရိဟာသံ ကရောန္တိ။ ဥပါသကော အာဟ – ‘‘ဘန္တေ, တုမှေ မံ ပဿိတွာ ပရိဟသထ၊ ဧတ္တကေနေဝ မတ္ထကံ ပတ္တမှာတိ သလ္လက္ခေထ။ အဟမ္ပိ ပုဗ္ဗေ တုမှာဒိသောဝ သမဏော အဟောသိံ။ တုမှာကံ ပန စိတ္တေကဂ္ဂတာမတ္တမ္ပိ နတ္ထိ။ အဟံ ဣမသ္မိံ သာသနေ မဟိဒ္ဓိကော မဟာနုဘာဝေါ အဟောသိံ၊ အာကာသံ ဂဟေတွာ ပထဝိံ ကရောမိ, ပထဝိံ အာကာသံ၊ ဒူရံ ဂဏှိတွာ သန္တိကံ ကရောမိ, သန္တိကံ ဒူရံ၊ စက္ကဝါဠသဟဿံ ခဏေန ဝိနိဝိဇ္ဈာမိ။ ဟတ္ထေ မေ ပဿထ၊ ဣဒါနိ ပန မက္ကဋဟတ္ထသဒိသာ။ အဟံ ဣမေဟေဝ ဟတ္ထေဟိ ဣဓ နိသိန္နောဝ စန္ဒိမသူရိယေ ပရာမသိံ။ ဣမေသံယေဝ ပါဒါနံ စန္ဒိမသူရိယေ ပါဒကထလိကံ ကတွာ နိသီဒိံ။ ဧဝရူပါ မေ ဣဒ္ဓိ ပမာဒေန အန္တရဟိတာ။ တုမှေ မာ ပမဇ္ဇိတ္ထ။ ပမာဒေန ဟိ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၈၃။)ဧဝရူပံ ဗျသနံ ပါပုဏန္တိ။ အပ္ပမတ္တာ ဝိဟရန္တာ ဇာတိဇရာမရဏဿ အန္တံ ကရောန္တိ။ တသ္မာ တုမှေ မညေဝ အာရမ္မဏံ ကရိတွာ အပ္ပမတ္တာ ဟောထ, ဘန္တေ’’တိ တဇ္ဇေတွာ ဩဝါဒမဒါသိ။ တေ တဿ ကထေန္တဿေဝ သံဝေဂံ အာပဇ္ဇိတွာ ဝိပဿမာနာ တိံသ ဇနာ တတ္ထေဝ အရဟတ္တံ ပါပုဏိံသူတိ။ ဧဝမ္ပိ ဥပ္ပန္နာ သမထဝိပဿနာ နိရုဇ္ဈမာနာ အနတ္ထာယ သံဝတ္တန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အယံ တာဝ လောကိယသမ္မပ္ပဓာနကထာယ ဝိနိစ္ဆယော။
လောကုတ္တရမဂ္ဂက္ခဏေ ပနေတံ ဧကမေဝ ဝီရိယံ စတုကိစ္စသာဓနဝသေန စတ္တာရိ နာမာနိ လဘတိ။ တတ္ထ အနုပ္ပန္နာနန္တိ အသမုဒါစာရဝသေန ဝါ အနနုဘူတာရမ္မဏဝသေန ဝါ အနုပ္ပန္နာနံ၊ အညထာ ဟိ အနမတဂ္ဂေ သံသာရေ အနုပ္ပန္နာ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ နာမ နတ္ထိ။ အနုပ္ပန္နာ ပန ဥပ္ပဇ္ဇမာနာပိ ဧတေယေဝ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ, ပဟီယမာနာပိ ဧတေယေဝ ပဟီယန္တိ။
တတ္ထ ဧကစ္စဿ ဝတ္တဝသေန ကိလေသာ န သမုဒါစရန္တိ။ ဧကစ္စဿ ဂန္ထဓုတင်္ဂသမာဓိဝိပဿနာ နဝကမ္မိကာနံ အညတရဝသေန။ ကထံ? ဧကစ္စော ဟိ ဝတ္တသမ္ပန္နော ဟောတိ။ တဿ ဒွါသီတိခုဒ္ဒကဝတ္တာနိ (စူဠဝ။ ၂၄၃ အာဒယော), စုဒ္ဒသ မဟာဝတ္တာနိ (စူဠဝ။ ၃၅၆ အာဒယော), စေတိယင်္ဂဏဗောဓိယင်္ဂဏပါနီယမာဠဥပေါသထာဂါရအာဂန္တုကဂမိကဝတ္တာနိ စ ကရောန္တဿေဝ ကိလေသာ ဩကာသံ န လဘန္တိ၊ အပရဘာဂေ ပနဿ ဝတ္တံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ဘိန္နဝတ္တဿ ဝိစရတော အယောနိသောမနသိကာရဉ္စေဝ သတိဝေါဿဂ္ဂဉ္စ အာဂမ္မ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ဧဝံ အသမုဒါစာရဝသေန အနုပ္ပန္နာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ နာမ။
ဧကစ္စော ဂန္ထယုတ္တော ဟောတိ၊ ဧကမ္ပိ နိကာယံ ဂဏှာတိ, ဒွေပိ, တယောပိ, စတ္တာရောပိ, ပဉ္စပိ။ တဿေဝ တေပိဋကံ ဗုဒ္ဓဝစနံ အတ္ထဝသေန ပါဠိဝသေန အနုသန္ဓိဝသေန ပုဗ္ဗာပရဝသေန ဂဏှန္တဿ သဇ္ဈာယန္တဿ စိန္တေန္တဿ ဝါစေန္တဿ ဒေသေန္တဿ ပကာသေန္တဿ ကိလေသာ ဩကာသံ န လဘန္တိ၊ အပရဘာဂေ ပနဿ ဂန္ထကမ္မံ ပဟာယ ကုသီတဿ ဝိစရတော အယောနိသောမနသိကာရသတိဝေါဿဂ္ဂေ အာဂမ္မ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ဧဝမ္ပိ အသမုဒါစာရဝသေန အနုပ္ပန္နာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ နာမ။
ဧကစ္စော ပန ဓုတင်္ဂဓရော ဟောတိ, တေရသ ဓုတင်္ဂဂုဏေ သမာဒါယ ဝတ္တတိ။ တဿ ဓုတင်္ဂဂုဏေ ပရိဟရန္တဿ ကိလေသာ ဩကာသံ န လဘန္တိ၊
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၈၄။)အပရဘာဂေ ပနဿ ဓုတင်္ဂါနိ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ဗာဟုလ္လာယ အာဝဋ္ဋဿ ဝိစရတော အယောနိသောမနသိကာရသတိဝေါဿဂ္ဂေ အာဂမ္မ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ဧဝမ္ပိ အသမုဒါစာရဝသေန အနုပ္ပန္နာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ နာမ။
ဧကစ္စော ပန အဋ္ဌသု သမာပတ္တီသု စိဏ္ဏဝသီ ဟောတိ။ တဿ ပဌမဇ္ဈာနာဒီသု အာဝဇ္ဇနဝသီအာဒီနံ ဝသေန ဝိဟရန္တဿ ကိလေသာ ဩကာသံ န လဘန္တိ၊ အပရဘာဂေ ပနဿ ပရိဟီနဇ္ဈာနဿ ဝါ ဝိဿဋ္ဌဇ္ဈာနဿ ဝါ ဘဿာဒီသု အနုယုတ္တဿ ဝိဟရတော အယောနိသောမနသိကာရသတိဝေါဿဂ္ဂေ အာဂမ္မ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ဧဝမ္ပိ အသမုဒါစာရဝသေန အနုပ္ပန္နာ ကိလေသာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ နာမ။
ဧကစ္စော ပန ဝိပဿကော ဟောတိ၊ သတ္တသု ဝါ ဝိပဿနာသု အဋ္ဌာရသသု ဝါ မဟာဝိပဿနာသု ကမ္မံ ကရောန္တော ဝိဟရတိ။ တဿေဝံ ဝိဟရတော ကိလေသာ ဩကာသံ န လဘန္တိ၊ အပရဘာဂေ ပနဿ ဝိပဿနာကမ္မံ ပဟာယ ကာယဒဠှီဗဟုလဿ ဝိဟရတော အယောနိသောမနသိကာရသတိဝေါဿဂ္ဂေ အာဂမ္မ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ဧဝမ္ပိ အသမုဒါစာရဝသေန အနုပ္ပန္နာ ကိလေသာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ နာမ။
ဧကစ္စော ပန နဝကမ္မိကော ဟောတိ, ဥပေါသထာဂါရဘောဇနသာလာဒီနိ ကရောတိ။ တဿ တေသံ ဥပကရဏာနိ စိန္တေန္တဿ ကိလေသာ ဩကာသံ န လဘန္တိ၊ အပရဘာဂေ ပနဿ နဝကမ္မေ နိဋ္ဌိတေ ဝါ ဝိဿဋ္ဌေ ဝါ အယောနိသောမနသိကာရသတိဝေါဿဂ္ဂေ အာဂမ္မ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ဧဝမ္ပိ အသမုဒါစာရဝသေန အနုပ္ပန္နာ ကိလေသာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ နာမ။
ဧကစ္စော ပန ဗြဟ္မလောကာ အာဂတော သုဒ္ဓသတ္တော ဟောတိ။ တဿ အနာသေဝနာယ ကိလေသာ ဩကာသံ န လဘန္တိ၊ အပရဘာဂေ ပနဿ လဒ္ဓါသေဝနဿ အယောနိသောမနသိကာရသတိဝေါဿဂ္ဂေ အာဂမ္မ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ဧဝမ္ပိ အသမုဒါစာရဝသေန အနုပ္ပန္နာ ကိလေသာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ နာမ။ ဧဝံ တာဝ အသမုစာရဝသေန အနုပ္ပန္နတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
ကထံ အနနုဘူတာရမ္မဏဝသေန? ဣဓေကစ္စော အနနုဘူတပုဗ္ဗံ မနာပိယာဒိဘေဒံ အာရမ္မဏံ လဘတိ။ တဿ တတ္ထ အယောနိသောမနသိကာရသတိဝေါဿဂ္ဂေ အာဂမ္မ ရာဂါဒယော ကိလေသာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ဧဝံ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၈၅။)အနနုဘူတာရမ္မဏဝသေန အနုပ္ပန္နာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ နာမ။ လောကုတ္တရမဂ္ဂက္ခဏေ ပန ဧကမေဝ ဝီရိယံ။
ယေ စ ဧဝံ အနုပ္ပန္နာ ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ, တေ ယထာ နေဝ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ, ဧဝံ နေသံ အနုပ္ပါဒကိစ္စံ ဥပ္ပန္နာနဉ္စ ပဟာနကိစ္စံ သာဓေတိ။ တသ္မာ ဥပ္ပန္နာနံ ပါပကာနန္တိ ဧတ္ထ ပန စတုဗ္ဗိဓံ ဥပ္ပန္နံ – ဝတ္တမာနုပ္ပန္နံ, ဘုတွာ ဝိဂတုပ္ပန္နံ, ဩကာသကတုပ္ပန္နံ, ဘူမိလဒ္ဓုပ္ပန္နန္တိ။ တတ္ထ ယေ ကိလေသာ ဝိဇ္ဇမာနာ ဥပ္ပါဒါဒိသမင်္ဂိနော – ဣဒံ ဝတ္တမာနုပ္ပန္နံ နာမ။ ကမ္မေ ပန ဇဝိတေ အာရမ္မဏရသံ အနုဘဝိတွာ နိရုဒ္ဓဝိပါကော ဘုတွာ ဝိဂတံ နာမ။ ကမ္မံ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ နိရုဒ္ဓံ ဘုတွာ ဝိဂတံ နာမ။ တဒုဘယမ္ပိ ဘုတွာ ဝိဂတုပ္ပန္နန္တိ သင်္ခံ ဂစ္ဆတိ။ ကုသလာကုသလကမ္မံ အညဿ ကမ္မဿ ဝိပါကံ ပဋိဗာဟိတွာ အတ္တနော ဝိပါကဿ ဩကာသံ ကရောတိ။ ဧဝံ ကတေ ဩကာသေ ဝိပါကော ဥပ္ပဇ္ဇမာနော ဩကာသကရဏတော ပဋ္ဌာယ ဥပ္ပန္နောတိ ဝုစ္စတိ။ ဣဒံ ဩကာသကတုပ္ပန္နံ နာမ။
ပဉ္စက္ခန္ဓာ ပန ဝိပဿနာယ ဘူမိ နာမ။ တေ အတီတာဒိဘေဒါ ဟောန္တိ။ တေသု အနုသယိတကိလေသာ ပန အတီတာ ဝါ အနာဂတာ ဝါ ပစ္စုပ္ပန္နာ ဝါတိ န ဝတ္တဗ္ဗာ။ အတီတက္ခန္ဓေသု အနုသယိတာပိ ဟိ အပ္ပဟီနာဝ ဟောန္တိ။ အနာဂတက္ခန္ဓေသု, ပစ္စုပ္ပန္နက္ခန္ဓေသု အနုသယိတာပိ အပ္ပဟီနာဝ ဟောန္တိ။ ဣဒံ ဘူမိလဒ္ဓုပ္ပန္နံ နာမ။ တေနာဟု ပေါရာဏာ – ‘‘တာသု တာသု ဘူမီသု အသမုဂ္ဃါတိတာ ကိလေသာ ဘူမိလဒ္ဓုပ္ပန္နာတိ သင်္ခံ ဂစ္ဆန္တီ’’တိ။
အပရမ္ပိ စတုဗ္ဗိဓံ ဥပ္ပန္နံ – သမုဒါစာရုပ္ပန္နံ, အာရမ္မဏာဓိဂဟိတုပ္ပန္နံ, အဝိက္ခမ္ဘိတုပ္ပန္နံ, အသမုဂ္ဃါတိတုပ္ပန္နန္တိ။ တတ္ထ သမ္ပတိ ဝတ္တမာနံယေဝ ‘သမုဒါစာရုပ္ပန္နံ’ နာမ။ သကိံ စက္ခူနိ ဥမ္မီလေတွာ အာရမ္မဏေ နိမိတ္တေ ဂဟိတေ အနုဿရိတာနုဿရိတက္ခဏေ ကိလေသာ နုပ္ပဇ္ဇိဿန္တီတိ န ဝတ္တဗ္ဗာ။ ကသ္မာ? အာရမ္မဏဿ အဓိဂဟိတတ္တာ။ ယထာ ကိံ? ယထာ ခီရရုက္ခဿ ကုဌာရိယာ အာဟတာဟတဋ္ဌာနေ ခီရံ န နိက္ခမိဿတီတိ န ဝတ္တဗ္ဗံ, ဧဝံ။ ဣဒံ ‘အာရမ္မဏာဓိဂဟိတုပ္ပန္နံ’ နာမ။ သမာပတ္တိယာ အဝိက္ခမ္ဘိတကိလေသာ ပန ဣမသ္မိံ နာမ ဌာနေ နုပ္ပဇ္ဇိဿန္တီတိ န ဝတ္တဗ္ဗာ။ ကသ္မာ? အဝိက္ခမ္ဘိတတ္တာ။ ယထာ ကိံ? ယထာ သစေ ခီရရုက္ခံ ကုဌာရိယာ အာဟနေယျုံ, ‘ဣမသ္မိံ နာမ ဌာနေ ခီရံ န
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၈၆။)နိက္ခမေယျာ’တိ န ဝတ္တဗ္ဗံ, ဧဝံ။ ဣဒံ ‘အဝိက္ခမ္ဘိတုပ္ပန္နံ’ နာမ။ မဂ္ဂေန အသမုဂ္ဃါတိတကိလေသာ ပန ဘဝဂ္ဂေ နိဗ္ဗတ္တဿာပိ နုပ္ပဇ္ဇိဿန္တီတိ ပုရိမနယေနေဝ ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗံ။ ဣဒံ ‘အသမုဂ္ဃါတိတုပ္ပန္နံ’ နာမ။
ဣမေသု ဥပ္ပန္နေသု ဝတ္တမာနုပ္ပန္နံ, ဘုတွာဝိဂတုပ္ပန္နံ, ဩကာသကတုပ္ပန္နံ, သမုဒါစာရုပ္ပန္နန္တိ စတုဗ္ဗိဓံ ဥပ္ပန္နံ န မဂ္ဂဝဇ္ဈံ၊ ဘူမိလဒ္ဓုပ္ပန္နံ, အာရမ္မဏာဓိဂ္ဂဟိတုပ္ပန္နံ, အဝိက္ခမ္ဘိတုပ္ပန္နံ, အသမုဂ္ဃါတိတုပ္ပန္နန္တိ စတုဗ္ဗိဓံ မဂ္ဂဝဇ္ဈံ။ မဂ္ဂေါ ဟိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနော ဧတေ ကိလေသေ ပဇဟတိ။ သော ယေ ကိလေသေ ပဇဟတိ, တေ အတီတာ ဝါ အနာဂတာ ဝါ ပစ္စုပ္ပန္နာ ဝါတိ န ဝတ္တဗ္ဗာ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –
‘‘ဟဉ္စိ အတီတေ ကိလေသေ ပဇဟတိ, တေန ဟိ ခီဏံ ခေပေတိ, နိရုဒ္ဓံ နိရောဓေတိ, ဝိဂတံ ဝိဂမေတိ, အတ္ထင်္ဂတံ အတ္ထံ ဂမေတိ, အတီတံ ယံ နတ္ထိ တံ ပဇဟတိ။ ဟဉ္စိ အနာဂတေ ကိလေသေ ပဇဟတိ, တေန ဟိ အဇာတံ ပဇဟတိ, အနိဗ္ဗတ္တံ အနုပ္ပန္နံ အပါတုဘူတံ ပဇဟတိ, အနာဂတံ ယံ နတ္ထိ တံ ပဇဟတိ။ ဟဉ္စိ ပစ္စုပ္ပန္နေ ကိလေသေ ပဇဟတိ, တေန ဟိ ရတ္တော ရာဂံ ပဇဟတိ, ဒုဋ္ဌော ဒေါသံ, မူဠှော မောဟံ, ဝိနိဗဒ္ဓေါ မာနံ, ပရာမဋ္ဌော ဒိဋ္ဌိံ, ဝိက္ခေပဂတော ဥဒ္ဓစ္စံ, အနိဋ္ဌင်္ဂတော ဝိစိကိစ္ဆံ, ထာမဂတော အနုသယံ ပဇဟတိ၊ ကဏှသုက္ကဓမ္မာ ယုဂနဒ္ဓါ သမမေဝ ဝတ္တန္တိ၊ သံကိလေသိကာ မဂ္ဂဘာဝနာ ဟောတိ…ပေ… တေန ဟိ နတ္ထိ မဂ္ဂဘာဝနာ, နတ္ထိ ဖလသစ္ဆိကိရိယာ, နတ္ထိ ကိလေသပ္ပဟာနံ, နတ္ထိ ဓမ္မာဘိသမယော’တိ။ ‘အတ္ထိ မဂ္ဂဘာဝနာ…ပေ… အတ္ထိ ဓမ္မာဘိသမယော’တိ။ ယထာ ကထံ ဝိယ? သေယျထာပိ တရုဏော ရုက္ခော…ပေ… အပါတုဘူတာနေဝ န ပါတုဘဝန္တိ’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၃။၂၁)။
ဣတိ ပါဠိယံ အဇာတဖလရုက္ခော အာဂတော၊ ဇာတဖလရုက္ခေန ပန ဒီပေတဗ္ဗံ။ ယထာ ဟိ သဖလော တရုဏအမ္ဗရုက္ခော။ တဿ ဖလာနိ မနုဿာ ပရိဘုဉ္ဇေယျုံ, သေသာနိ ပါတေတွာ ပစ္ဆိယော ပူရေယျုံ။ အထညော ပုရိသော တံ ဖရသုနာ ဆိန္ဒေယျ။ တေနဿ နေဝ အတီတာနိ ဖလာနိ နာသိတာနိ ဟောန္တိ, န အနာဂတပစ္စုပ္ပန္နာနိ စ နာသိတာနိ၊ အတီတာနိ ဟိ မနုဿေဟိ ပရိဘုတ္တာနိ, အနာဂတာနိ အနိဗ္ဗတ္တာနိ န သက္ကာ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၈၇။)နာသေတုံ။ ယသ္မိံ ပန သမယေ သော ဆိန္နော တဒါ ဖလာနိယေဝ နတ္ထီတိ ပစ္စုပ္ပန္နာနိပိ အနာသိတာနိ။ သစေ ပန ရုက္ခော အစ္ဆိန္နော အဿ, အထဿ ပထဝီရသဉ္စ အာပေါရသဉ္စ အာဂမ္မ ယာနိ ဖလာနိ နိဗ္ဗတ္တေယျုံ, တာနိ နာသိတာနိ ဟောန္တိ။ တာနိ ဟိ အဇာတာနေဝ န ဇာယန္တိ, အနိဗ္ဗတ္တာနေဝ န နိဗ္ဗတ္တန္တိ, အပါတုဘူတာနေဝ န ပါတုဘဝန္တိ။ ဧဝမေဝ မဂ္ဂေါ နာပိ အတီတာဒိဘေဒေ ကိလေသေ ပဇဟတိ, နာပိ န ပဇဟတိ။ ယေသဉှိ ကိလေသာနံ မဂ္ဂေန ခန္ဓေသု အပရိညာတေသု ဥပ္ပတ္တိ သိယာ, မဂ္ဂေန ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ခန္ဓာနံ ပရိညာတတ္တာ တေ ကိလေသာ အဇာတာဝ န ဇာယန္တိ, အနိဗ္ဗတ္တာဝ န နိဗ္ဗတ္တန္တိ, အပါတုဘူတာဝ န ပါတုဘဝန္တိ။ တရုဏပုတ္တာယ ဣတ္ထိယာ ပုန အဝိဇာယနတ္ထံ ဗျာဓိတာနံ ရောဂဝူပသမတ္ထံ ပီတဘေသဇ္ဇေဟိ စာပိ အယမတ္ထော ဝိဘာဝေတဗ္ဗော။ ဧဝံ မဂ္ဂေါ ယေ ကိလေသေ ပဇဟတိ, တေ အတီတာ ဝါ အနာဂတာ ဝါ ပစ္စုပ္ပန္နာ ဝါတိ န ဝတ္တဗ္ဗာ။ န စ မဂ္ဂေါ ကိလေသေ န ပဇဟတိ။ ယေ ပန မဂ္ဂေါ ကိလေသေ ပဇဟတိ, တေ သန္ဓာယ ‘ဥပ္ပန္နာနံ ပါပကာန’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။
န ကေဝလဉ္စ မဂ္ဂေါ ကိလေသေယေဝ ပဇဟတိ, ကိလေသာနံ ပန အပ္ပဟီနတ္တာ ယေ ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ ဥပါဒိန္နက္ခန္ဓာ, တေပိ ပဇဟတိယေဝ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ ‘‘သောတာပတ္တိမဂ္ဂဉာဏေန အဘိသင်္ခါရဝိညာဏဿ နိရောဓေန သတ္တ ဘဝေ ဌပေတွာ အနမတဂ္ဂေ သံသာရေ ယေ ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ နာမဉ္စ ရူပဉ္စ ဧတ္ထေတေ နိရုဇ္ဈန္တီ’’တိ (စူဠနိ။ အဇိတမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသ ၆) ဝိတ္ထာရော။ ဣတိ မဂ္ဂေါ ဥပါဒိန္နတော အနုပါဒိန္နတော စ ဝုဋ္ဌာတိ။ ဘဝဝသေန ပန သောတာပတ္တိမဂ္ဂေါ အပါယဘဝတော ဝုဋ္ဌာတိ။ သကဒါဂါမိမဂ္ဂေါ သုဂတိဘဝေကဒေသတော၊ အနာဂါမိမဂ္ဂေါ သုဂတိကာမဘဝတော၊ ဝုဋ္ဌာတိ အရဟတ္တမဂ္ဂေါ ရူပါရူပဘဝတော ဝုဋ္ဌာတိ, သဗ္ဗဘဝေဟိ ဝုဋ္ဌာတိယေဝါတိပိ ဝဒန္တိ။
အထ မဂ္ဂက္ခဏေ ကထံ အနုပ္ပန္နာနံ ဥပ္ပါဒါယ ဘာဝနာ ဟောတိ? ကထံ ဝါ ဥပ္ပန္နာနံ ဌိတိယာတိ? မဂ္ဂပ္ပဝတ္တိယာ ဧဝ။ မဂ္ဂေါ ဟိ ပဝတ္တမာနော ပုဗ္ဗေ အနုပ္ပန္နပုဗ္ဗတ္တာ အနုပ္ပန္နော နာမ ဝုစ္စတိ။ အနာဂတပုဗ္ဗဉှိ ဌာနံ ဂန္တွာ အနနုဘူတပုဗ္ဗံ ဝါ အာရမ္မဏံ အနုဘဝိတွာ ဝတ္တာရော ဘဝန္တိ – ‘အနာဂတဋ္ဌာနံ အာဂတမှ, အနနုဘူတံ အာရမ္မဏံ အနုဘဝါမာ’တိ။ ယာ စဿ ပဝတ္တိ, အယမေဝ ဌိတိ နာမာတိ ဌိတိယာ ဘာဝေတီတိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဧဝမေတဿ ဘိက္ခုနော ဣဒံ လောကုတ္တရမဂ္ဂက္ခဏေ ဝီရိယံ ‘‘အနုပ္ပန္နာနံ ပါပကာနံ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၈၈။)အနုပ္ပါဒါယာ’’တိအာဒီနိ စတ္တာရိ နာမာနိ လဘတိ။ အယံ လောကုတ္တရမဂ္ဂက္ခဏေ သမ္မပ္ပဓာနကထာ။ ဧဝမေတ္ထ လောကိယလောကုတ္တရမိဿကာ သမ္မပ္ပဓာနာ နိဒ္ဒိဋ္ဌာတိ။
သုတ္တန္တဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ။
၂။ အဘိဓမ္မဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၀၈။ အဘိဓမ္မဘာဇနီယေ သဗ္ဗာနိပိ သမ္မပ္ပဓာနာနိ ဓမ္မသင်္ဂဏိယံ ဝိဘတ္တဿ ဒေသနာနယဿ မုခမတ္တမေဝ ဒဿေန္တေန နိဒ္ဒိဋ္ဌာနိ။ တတ္ထ နယဘေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ကထံ? ပဌမသမ္မပ္ပဓာနေ တာဝ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေ ဈာနာဘိနိဝေသေ သုဒ္ဓိကပဋိပဒါ, သုဒ္ဓိကသုညတာ, သုညတပဋိပဒါ, သုဒ္ဓိကအပ္ပဏိဟိတာ, အပ္ပဏိဟိတပဋိပဒါတိ ဣမေသု ပဉ္စသု ဌာနေသု ဒွိန္နံ ဒွိန္နံ စတုက္ကပဉ္စကနယာနံ ဝသေန ဒသ နယာ ဟောန္တိ။ ဧဝံ သေသေသုပီတိ ဝီသတိယာ အဘိနိဝေသေသု ဒွေ နယသတာနိ။ တာနိ စတူဟိ အဓိပတီဟိ စတုဂ္ဂုဏိတာနိ အဋ္ဌ။ ဣတိ သုဒ္ဓိကာနိ ဒွေ သာဓိပတီနိ အဋ္ဌာတိ သဗ္ဗမ္ပိ နယသဟဿံ ဟောတိ။ တထာဒုတိယသမ္မပ္ပဓာနာဒီသု သုဒ္ဓိကသမ္မပ္ပဓာနေ စာတိ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေ ပဉ္စနယသဟဿာနိ။ ယထာ စ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေ, ဧဝံ သေသမဂ္ဂေသုပီတိ ကုသလဝသေနေဝ ဝီသတိ နယသဟဿာနိ။ ဝိပါကေ ပန သမ္မပ္ပဓာနေဟိ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စံ နတ္ထီတိ ဝိပါကဝါရော န ဂဟိတောတိ။ သမ္မပ္ပဓာနာနိ ပနေတ္ထ နိဗ္ဗတ္တိတလောကုတ္တရာနေဝ ကထိတာနီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။
အဘိဓမ္မဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ။
၃။ ပဉှာပုစ္ဆကဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၂၇။ ပဉှာပုစ္ဆကေ ပါဠိအနုသာရေနေဝ သမ္မပ္ပဓာနာနံ ကုသလာဒိဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အာရမ္မဏတ္တိကေသု ပန သဗ္ဗာနိပိ ဧတာနိ အပ္ပမာဏံ နိဗ္ဗာနံ အာရဗ္ဘ ပဝတ္တိတော အပ္ပမာဏာရမ္မဏာနေဝ, န မဂ္ဂါရမ္မဏာနိ၊ သဟဇာတဟေတုဝသေန ပန မဂ္ဂဟေတုကာနိ၊ ဝီမံသံ ဇေဋ္ဌကံ ကတွာ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၈၉။)မဂ္ဂဘာဝနာကာလေ မဂ္ဂါဓိပတီနိ၊ ဆန္ဒစိတ္တဇေဋ္ဌိကာယ မဂ္ဂဘာဝနာယ န ဝတ္တဗ္ဗာနိ မဂ္ဂါဓိပတီနီတိ၊ ဝီရိယဇေဋ္ဌိကာယ ပန အညဿ ဝီရိယဿ အဘာဝါ န ဝတ္တဗ္ဗာနိ မဂ္ဂါဓိပတီနီတိ ဝါ န မဂ္ဂါဓိပတီနီတိ ဝါ၊ အတီတာဒီသု ဧကာရမ္မဏဘာဝေနပိ န ဝတ္တဗ္ဗာနိ၊ နိဗ္ဗာနဿ ပန ဗဟိဒ္ဓါဓမ္မတ္တာ ဗဟိဒ္ဓါရမ္မဏာနိ နာမ ဟောန္တီတိ။ ဧဝမေတသ္မိံ ပဉှာပုစ္ဆကေ နိဗ္ဗတ္တိတလောကုတ္တရာနေဝ သမ္မပ္ပဓာနာနိ ကထိတာနိ။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန ဟိ သုတ္တန္တဘာဇနီယသ္မိံယေဝ လောကိယလောကုတ္တရမိဿကာ သမ္မပ္ပဓာနာ ကထိတာ၊ အဘိဓမ္မဘာဇနီယပဉှာပုစ္ဆကေသု ပန လောကုတ္တရာယေဝါတိ။ ဧဝမယံ သမ္မပ္ပဓာနဝိဘင်္ဂေါပိ တေပရိဝဋ္ဋံ နီဟရိတွာဝ ဘာဇေတွာ ဒဿိတောတိ။
သမ္မောဟဝိနောဒနိယာ ဝိဘင်္ဂဋ္ဌကထာယ
သမ္မပ္ပဓာနဝိဘင်္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၉၀။)၉။ ဣဒ္ဓိပါဒဝိဘင်္ဂေါ
၁။ သုတ္တန္တဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၃၁။ ဣဒါနိ တဒနန္တရေ ဣဒ္ဓိပါဒဝိဘင်္ဂေ စတ္တာရောတိ ဂဏနပရိစ္ဆေဒေါ။ ဣဒ္ဓိပါဒါတိ ဧတ္ထ ဣဇ္ဈတီတိ ဣဒ္ဓိ, သမိဇ္ဈတိ နိပ္ဖဇ္ဇတီတိ အတ္ထော။ ဣဇ္ဈန္တိ ဝါ ဧတာယ သတ္တာ ဣဒ္ဓါ ဝုဒ္ဓါ ဥက္ကံသဂတာ ဟောန္တီတိပိ ဣဒ္ဓိ။ ပဌမေနတ္ထေန ဣဒ္ဓိ ဧဝ ပါဒေါ ဣဒ္ဓိပါဒေါ, ဣဒ္ဓိကောဋ္ဌာသောတိ အတ္ထော။ ဒုတိယေနတ္ထေန ဣဒ္ဓိယာ ပါဒေါတိ ဣဒ္ဓိပါဒေါ၊ ပါဒေါတိ ပတိဋ္ဌာ, အဓိဂမုပါယောတိ အတ္ထော။ တေန ဟိ ယသ္မာ ဥပရူပရိဝိသေသသင်္ခါတံ ဣဒ္ဓိံ ပဇ္ဇန္တိ ပါပုဏန္တိ, တသ္မာ ပါဒေါတိ ဝုစ္စတိ။ ဧဝံ တာဝ ‘‘စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပါဒါ’’တိ ဧတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။
ဣဒါနိ တေ ဘာဇေတွာ ဒဿေတုံ ဣဓ ဘိက္ခူတိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ ဣဓ ဘိက္ခူတိ ဣမသ္မိံ သာသနေ ဘိက္ခု။ ဆန္ဒသမာဓိပဓာနသင်္ခါရသမန္နာဂတန္တိ ဧတ္ထ ဆန္ဒဟေတုကော ဆန္ဒာဓိကော ဝါ သမာဓိ ဆန္ဒသမာဓိ။ ကတ္တုကမျတာဆန္ဒံ အဓိပတိံ ကရိတွာ ပဋိလဒ္ဓသမာဓိဿေတံ အဓိဝစနံ။ ပဓာနဘူတာ သင်္ခါရာ ပဓာနသင်္ခါရာ။ စတုကိစ္စသာဓကဿ သမ္မပ္ပဓာနဝီရိယဿေတံ အဓိဝစနံ။ သမန္နာဂတန္တိ ဆန္ဒသမာဓိနာ စ ပဓာနသင်္ခါရေဟိ စ ဥပေတံ။ ဣဒ္ဓိပါဒန္တိ နိပ္ဖတ္တိပရိယာယေန ဝါ ဣဇ္ဈနကဋ္ဌေန ဣဇ္ဈန္တိ ဧတာယ သတ္တာ ဣဒ္ဓါ ဝုဒ္ဓါ ဥက္ကံသဂတာ ဟောန္တီတိ ဣမိနာ ဝါ ပရိယာယေန ဣဒ္ဓီတိ သင်္ခံ ဂတာနံ ဥပစာရဇ္ဈာနာဒိကုသလစိတ္တသမ္ပယုတ္တာနံ ဆန္ဒသမာဓိပဓာနသင်္ခါရာနံ အဓိဋ္ဌာနဋ္ဌေန ပါဒဘူတံ သေသစိတ္တစေတသိကရာသိန္တိ အတ္ထော။ ယဉှိ ပရတော ‘‘ဣဒ္ဓိပါဒေါတိ တထာဘူတဿ ဝေဒနာက္ခန္ဓော…ပေ… ဝိညာဏက္ခန္ဓော’’တိ ဝုတ္တံ, တံ ဣမိနာ အတ္ထေန ယုဇ္ဇတိ။ ဣမိနာ နယေန သေသေသုပိ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယထေဝ ဟိ ဆန္ဒံ အဓိပတိံ ကရိတွာ ပဋိလဒ္ဓသမာဓိ ဆန္ဒသမာဓီတိ ဝုတ္တော, ဧဝံ ဝီရိယံ…ပေ… စိတ္တံ။ ဝီမံသံ အဓိပတိံ ကရိတွာ ပဋိလဒ္ဓသမာဓိ ဝီမံသသမာဓီတိ ဝုစ္စတိ။
ဣဒါနိ ဆန္ဒသမာဓိအာဒီနိ ပဒါနိ ဘာဇေတွာ ဒဿေတုံ ကထဉ္စ ဘိက္ခူတိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ ဆန္ဒဉ္စေ ဘိက္ခု အဓိပတိံ ကရိတွာတိ ယဒိ ဘိက္ခု ဆန္ဒံ အဓိပတိံ ဆန္ဒံ ဇေဋ္ဌကံ ဆန္ဒံ ဓုရံ ဆန္ဒံ ပုဗ္ဗင်္ဂမံ ကတွာ သမာဓိံ ပဋိလဘတိ နိဗ္ဗတ္တေတိ, ဧဝံ နိဗ္ဗတ္တိတော အယံ သမာဓိ ဆန္ဒသမာဓိ နာမ ဝုစ္စတီတိ အတ္ထော။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၉၁။)ဝီရိယဉ္စေတိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဣမေ ဝုစ္စန္တိ ပဓာနသင်္ခါရာတိ ဧတ္တာဝတာ ဆန္ဒိဒ္ဓိပါဒံ ဘာဝယမာနဿ ဘိက္ခုနော ပဓာနာဘိသင်္ခါရသင်္ခါတစတုကိစ္စသာဓကံ ဝီရိယံ ကထိတံ။ တဒေကဇ္ဈံ အဘိသညူဟိတွာတိ တံ သဗ္ဗံ ဧကတော ရာသိံ ကတွာတိ အတ္ထော။ သင်္ချံ ဂစ္ဆတီတိ ဧတံ ဝေါဟာရံ ဂစ္ဆတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။
֍ ဋီ ၄၃၃။ ဣဒါနိ ‘‘ဆန္ဒသမာဓိပဓာနသင်္ခါရော’’တိ ဧတသ္မိံ ပဒသမူဟေ ဆန္ဒာဒိဓမ္မေ ဘာဇေတွာ ဒဿေတုံ တတ္ထ ကတမော ဆန္ဒောတိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။
ဥပေတော ဟောတီတိ ဣဒ္ဓိပါဒသင်္ခါတော ဓမ္မရာသိ ဥပေတော ဟောတိ။ တေသံ ဓမ္မာနန္တိ တေသံ သမ္ပယုတ္တာနံ ဆန္ဒာဒိဓမ္မာနံ။ ဣဒ္ဓိ သမိဒ္ဓီတိအာဒီနိ သဗ္ဗာနိ နိပ္ဖတ္တိဝေဝစနာနေဝ။ ဧဝံ သန္တေပိ ဣဇ္ဈနကဋ္ဌေန ဣဒ္ဓိ။ သမ္ပုဏ္ဏာ ဣဒ္ဓိ သမိဒ္ဓိ၊ ဥပသဂ္ဂေန ဝါ ပဒံ ဝဍ္ဎိတံ။ ဣဇ္ဈနာကာရော ဣဇ္ဈနာ။ သမိဇ္ဈနာတိ ဥပသဂ္ဂေန ပဒံ ဝဍ္ဎိတံ။ အတ္တနော သန္တာနေ ပါတုဘာဝဝသေန လဘနံ လာဘော။ ပရိဟီနာနမ္ပိ ဝီရိယာရမ္ဘဝသေန ပုန လာဘော ပဋိလာဘော၊ ဥပသဂ္ဂေန ဝါ ပဒံ ဝဍ္ဎိတံ။ ပတ္တီတိ အဓိဂမော။ အပရိဟာနဝသေန သမ္မာ ပတ္တီတိ သမ္ပတ္တိ။ ဖုသနာတိ ပဋိလာဘဖုသနာ။ သစ္ဆိကိရိယာတိ ပဋိလာဘသစ္ဆိကိရိယာဝ။ ဥပသမ္ပဒါတိ ပဋိလာဘဥပသမ္ပဒါ ဧဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
တယာဘူတဿာတိ တေန အာကာရေန ဘူတဿ၊ တေ ဆန္ဒာဒိဓမ္မေ ပဋိလဘိတွာ ဌိတဿာတိ အတ္ထော။ ဝေဒနာက္ခန္ဓောတိအာဒီဟိ ဆန္ဒာဒယော အန္တော ကတွာ စတ္တာရောပိ ခန္ဓာ ကထိတာ။ တေ ဓမ္မေတိ တေ စတ္တာရော အရူပက္ခန္ဓေ၊ ဆန္ဒာဒယော ဝါ တယော ဓမ္မေတိပိ ဝုတ္တံ။ အာသေဝတီတိအာဒီနိ ဝုတ္တတ္ထာနေဝ။ သေသဣဒ္ဓိပါဒနိဒ္ဒေသေသုပိ ဣမိနာဝ နယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။
ဧတ္တာဝတာ ကိံ ကထိတန္တိ? စတုန္နံ ဘိက္ခူနံ မတ္ထကပ္ပတ္တံ ကမ္မဋ္ဌာနံ ကထိတံ။ ဧကော ဟိ ဘိက္ခု ဆန္ဒံ အဝဿယတိ၊ ကတ္တုကမျတာကုသလဓမ္မစ္ဆန္ဒေန အတ္ထနိပ္ဖတ္တိယံ သတိ ‘အဟံ လောကုတ္တရဓမ္မံ နိဗ္ဗတ္တေဿာမိ, နတ္ထိ မယှံ ဧတဿ နိဗ္ဗတ္တနေ ဘာရော’တိ ဆန္ဒံ ဇေဋ္ဌကံ ဆန္ဒံ ဓုရံ ဆန္ဒံ ပုဗ္ဗင်္ဂမံ ကတွာ လောကုတ္တရဓမ္မံ နိဗ္ဗတ္တေတိ။ ဧကော ဝီရိယံ အဝဿယတိ။ ဧကော စိတ္တံ, ဧကော ပညံ အဝဿယတိ။ ပညာယ အတ္ထနိပ္ဖတ္တိယံ သတိ ‘အဟံ လောကုတ္တရဓမ္မံ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၉၂။)နိဗ္ဗတ္တေဿာမိ, နတ္ထိ မယှံ ဧတဿ နိဗ္ဗတ္တနေ ဘာရော’တိ ပညံ ဇေဋ္ဌကံ ပညံ ဓုရံ ပညံ ပုဗ္ဗင်္ဂမံ ကတွာ လောကုတ္တရဓမ္မံ နိဗ္ဗတ္တေတိ။
ကထံ? ယထာ ဟိ စတူသု အမစ္စပုတ္တေသု ဌာနန္တရံ ပတ္ထေတွာ ဝိစရန္တေသု ဧကော ဥပဋ္ဌာနံ အဝဿယိ, ဧကော သူရဘာဝံ, ဧကော ဇာတိံ, ဧကော မန္တံ။ ကထံ? တေသု ဟိ ပဌမော ‘ဥပဋ္ဌာနေ အပ္ပမာဒကာရိတာယ အတ္ထနိပ္ဖတ္တိယာ သတိ လဗ္ဘမာနံ လစ္ဆာမေတံ ဌာနန္တရ’န္တိ ဥပဋ္ဌာနံ အဝဿယိ။ ဒုတိယော ‘ဥပဋ္ဌာနေ အပ္ပမတ္တောပိ ဧကစ္စော သင်္ဂါမေ ပစ္စုပဋ္ဌိတေ သဏ္ဌာတုံ န သက္ကောတိ၊ အဝဿံ ခေါ ပန ရညော ပစ္စန္တော ကုပ္ပိဿတိ၊ တသ္မိံ ကုပ္ပိတေ ရထဓုရေ ကမ္မံ ကတွာ ရာဇာနံ အာရာဓေတွာ အာဟရာပေဿာမေတံ ဌာနန္တရ’န္တိ သူရဘာဝံ အဝဿယိ။ တတိယော ‘သူရဘာဝေပိ သတိ ဧကစ္စော ဟီနဇာတိကော ဟောတိ၊ ဇာတိံ သောဓေတွာ ဌာနန္တရံ ဒဒန္တာ မယှံ ဒဿန္တီ’တိ ဇာတိံ အဝဿယိ။ စတုတ္ထော ‘ဇာတိမာပိ ဧကော အမန္တနီယော ဟောတိ၊ မန္တေန ကတ္တဗ္ဗကိစ္စေ ဥပ္ပန္နေ အာဟရာပေဿာမေတံ ဌာနန္တရ’န္တိ မန္တံ အဝဿယိ။ တေ သဗ္ဗေပိ အတ္တနော အတ္တနော အဝဿယဗလေန ဌာနန္တရာနိ ပါပုဏိံသု။
တတ္ထ ဥပဋ္ဌာနေ အပ္ပမတ္တော ဟုတွာ ဌာနန္တရံ ပတ္တော ဝိယ ဆန္ဒံ အဝဿာယ ကတ္တုကမျတာကုသလဓမ္မစ္ဆန္ဒေန အတ္ထနိဗ္ဗတ္တိယံ သတိ ‘အဟံ လောကုတ္တရဓမ္မံ နိဗ္ဗတ္တေဿာမိ, နတ္ထိ မယှံ ဧတဿ နိဗ္ဗတ္တနေ ဘာရော’တိ ဆန္ဒံ ဇေဋ္ဌကံ ဆန္ဒံ ဓုရံ ဆန္ဒံ ပုဗ္ဗင်္ဂမံ ကတွာ လောကုတ္တရဓမ္မနိဗ္ဗတ္တကော ဒဋ္ဌဗ္ဗော, ရဋ္ဌပါလတ္ထေရော (မ။ နိ။ ၂။၂၉၃ အာဒယော) ဝိယ။ သော ဟိ အာယသ္မာ ဆန္ဒံ ဓုရံ ကတွာ လောကုတ္တရဓမ္မံ နိဗ္ဗတ္တေသိ။ သူရဘာဝေန ရာဇာနံ အာရာဓေတွာ ဌာနန္တရံ ပတ္တော ဝိယ ဝီရိယံ ဇေဋ္ဌကံ ဝီရိယံ ဓုရံ ဝီရိယံ ပုဗ္ဗင်္ဂမံ ကတွာ လောကုတ္တရဓမ္မနိဗ္ဗတ္တကော ဒဋ္ဌဗ္ဗော, သောဏတ္ထေရော (မဟာဝ။ ၂၄၃) ဝိယ။ သော ဟိ အာယသ္မာ ဝီရိယံ ဓုရံ ကတွာ လောကုတ္တရဓမ္မံ နိဗ္ဗတ္တေသိ။
ဇာတိသမ္ပတ္တိယာ ဌာနန္တရံ ပတ္တော ဝိယ စိတ္တံ ဇေဋ္ဌကံ စိတ္တံ ဓုရံ စိတ္တံ ပုဗ္ဗင်္ဂမံ ကတွာ လောကုတ္တရဓမ္မနိဗ္ဗတ္တကော ဒဋ္ဌဗ္ဗော, သမ္ဘူတတ္ထေရော ဝိယ။ သော ဟိ အာယသ္မာ စိတ္တံ ဓုရံ ကတွာ လောကုတ္တရဓမ္မံ နိဗ္ဗတ္တေသိ။ မန္တံ အဝဿာယ ဌာနန္တရပ္ပတ္တော ဝိယ ဝီမံသံ ဇေဋ္ဌကံ ဝီမံသံ ဓုရံ ဝီမံသံ ပုဗ္ဗင်္ဂမံ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၉၃။)ကတွာ လောကုတ္တရဓမ္မနိဗ္ဗတ္တကော ဒဋ္ဌဗ္ဗော, ထေရော မောဃရာဇာ ဝိယ။ သော ဟိ အာယသ္မာ ဝီမံသံ ဓုရံ ကတွာ လောကုတ္တရဓမ္မံ နိဗ္ဗတ္တေသိ။
ဧတ္ထ စ တယော ဆန္ဒသမာဓိပဓာနသင်္ခါရသင်္ခါတာ ဓမ္မာ ဣဒ္ဓီပိ ဟောန္တိ ဣဒ္ဓိပါဒါပိ။ သေသာ ပန သမ္ပယုတ္တကာ စတ္တာရော ခန္ဓာ ဣဒ္ဓိပါဒါယေဝ။ ဝီရိယစိတ္တဝီမံသသမာဓိပဓာနသင်္ခါရသင်္ခါတာပိ တယော ဓမ္မာ ဣဒ္ဓီပိ ဟောန္တိ ဣဒ္ဓိပါဒါပိ။ သေသာ ပန သမ္ပယုတ္တကာ စတ္တာရော ခန္ဓာ ဣဒ္ဓိပါဒါယေဝ။ အယံ တာဝ အဘေဒတော ကထာ။
ဘေဒတော ပန ‘ဆန္ဒော’ ဣဒ္ဓိ နာမ။ ဆန္ဒဓုရေန ဘာဝိတာ စတ္တာရော ခန္ဓာ ဆန္ဒိဒ္ဓိပါဒေါ နာမ။ သမာဓိ ပဓာနသင်္ခါရောတိ ဒွေ ဓမ္မာ သင်္ခါရက္ခန္ဓဝသေန ဆန္ဒိဒ္ဓိပါဒေ ပဝိသန္တိ၊ ပါဒေ ပဝိဋ္ဌာတိပိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ တတ္ထေဝ ‘သမာဓိ’ ဣဒ္ဓိ နာမ။ သမာဓိဓုရေန ဘာဝိတာ စတ္တာရော ခန္ဓာ သမာဓိဒ္ဓိပါဒေါ နာမ။ ဆန္ဒော ပဓာနသင်္ခါရောတိ ဒွေ ဓမ္မာ သင်္ခါရက္ခန္ဓဝသေန သမာဓိဒ္ဓိပါဒေ ပဝိသန္တိ၊ ပါဒေ ပဝိဋ္ဌာတိပိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ ဧဝ။ တတ္ထေဝ ‘ပဓာနသင်္ခါရော’ ဣဒ္ဓိ နာမ။ ပဓာနသင်္ခါရဘာဝိတာ စတ္တာရော ခန္ဓာ ပဓာနသင်္ခါရိဒ္ဓိပါဒေါ နာမ။ ဆန္ဒော သမာဓီတိ ဒွေ ဓမ္မာ သင်္ခါရက္ခန္ဓဝသေန ပဓာနသင်္ခါရိဒ္ဓိပါဒေ ပဝိသန္တိ၊ ပါဒေ ပဝိဋ္ဌာတိပိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ ဧဝ။ တတ္ထေဝ ‘ဝီရိယံ’ ဣဒ္ဓိ နာမ, ‘စိတ္တံ’ ဣဒ္ဓိ နာမ, ‘ဝီမံသာ’ ဣဒ္ဓိ နာမ…ပေ… ပါဒေ ပဝိဋ္ဌာတိပိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ ဧဝ။ အယံ ဘေဒတော ကထာ နာမ။
ဧတ္ထ ပန အဘိနဝံ နတ္ထိ၊ ဂဟိတမေဝ ဝိဘူတဓာတုကံ ကတံ။ ကထံ? ဆန္ဒော, သမာဓိ, ပဓာနသင်္ခါရောတိ ဣမေ တယော ဓမ္မာ ဣဒ္ဓီပိ ဟောန္တိ ဣဒ္ဓိပါဒါပိ။ သေသာ သမ္ပယုတ္တကာ စတ္တာရော ခန္ဓာ ဣဒ္ဓိပါဒါယေဝ။ ဣမေ ဟိ တယော ဓမ္မာ ဣဇ္ဈမာနာ သမ္ပယုတ္တကေဟိ စတူဟိ ခန္ဓေဟိ သဒ္ဓိံယေဝ ဣဇ္ဈန္တိ, န ဝိနာ။ သမ္ပယုတ္တကာ ပန စတ္တာရော ခန္ဓာ ဣဇ္ဈနကဋ္ဌေန ဣဒ္ဓိ နာမ ဟောန္တိ, ပတိဋ္ဌာနဋ္ဌေန ပါဒေါ နာမ။ ‘ဣဒ္ဓီ’တိ ဝါ ‘ဣဒ္ဓိပါဒေါ’တိ ဝါ န အညဿ ကဿစိ အဓိဝစနံ, သမ္ပယုတ္တကာနံ စတုန္နံ ခန္ဓာနံယေဝ အဓိဝစနံ။ ဝီရိယံ, စိတ္တံ, ဝီမံသာသမာဓိပဓာနသင်္ခါရောတိ တယော ဓမ္မာ…ပေ… စတုန္နံ ခန္ဓာနံယေဝ အဓိဝစနံ။
အပိစ ပုဗ္ဗဘာဂေါ ပုဗ္ဗဘာဂေါ ဣဒ္ဓိပါဒေါ နာမ၊ ပဋိလာဘော ပဋိလာဘော ဣဒ္ဓိ နာမာတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အယမတ္ထော ဥပစာရေန ဝါ ဝိပဿနာယ ဝါ ဒီပေတဗ္ဗော။ ပဌမဇ္ဈာနပရိကမ္မဉှိ ဣဒ္ဓိပါဒေါ နာမ, ပဌမဇ္ဈာနံ ဣဒ္ဓိ နာမ။ ဒုတိယတတိယစတုတ္ထအာကာသာနဉ္စာယတန,
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၉၄။)ဒုတိယ, တတိယ, စတုတ္ထ, အာကာသာနဉ္စာယတန, ဝိညာဏဉ္စာယတနအာကိဉ္စညာယတနနေဝသညာနာသညာယတနပရိကမ္မံ ဣဒ္ဓိပါဒေါ နာမ, နေဝသညာနာသညာယတနံ ဣဒ္ဓိ နာမ။ သောတာပတ္တိမဂ္ဂဿ ဝိပဿနာ ဣဒ္ဓိပါဒေါ နာမ, သောတာပတ္တိမဂ္ဂေါ ဣဒ္ဓိ နာမ။ သကဒါဂါမိ, အနာဂါမိ, အရဟတ္တမဂ္ဂဿ ဝိပဿနာ ဣဒ္ဓိပါဒေါ နာမ, အရဟတ္တမဂ္ဂေါ ဣဒ္ဓိ နာမ။ ပဋိလာဘေနာပိ ဒီပေတုံ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ ပဌမဇ္ဈာနဉှိ ဣဒ္ဓိပါဒေါ နာမ, ဒုတိယဇ္ဈာနံ ဣဒ္ဓိ နာမ၊ ဒုတိယဇ္ဈာနံ ဣဒ္ဓိပါဒေါ နာမ, တတိယဇ္ဈာနံ ဣဒ္ဓိ နာမ…ပေ… အနာဂါမိမဂ္ဂေါ ဣဒ္ဓိပါဒေါ နာမ, အရဟတ္တမဂ္ဂေါ ဣဒ္ဓိ နာမ။
ကေနဋ္ဌေန ဣဒ္ဓိ? ကေနဋ္ဌေန ပါဒေါတိ? ဣဇ္ဈနကဋ္ဌေနေဝ ဣဒ္ဓိ။ ပတိဋ္ဌာနဋ္ဌေနေဝ ပါဒေါ။ ဧဝမိဓာပိ ဣဒ္ဓီတိ ဝါ ပါဒေါတိ ဝါ န အညဿ ကဿစိ အဓိဝစနံ, သမ္ပယုတ္တကာနံ စတုန္နံ ခန္ဓာနံယေဝ အဓိဝစနန္တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ ပန ဣဒမာဟံသု – စတုန္နံ ခန္ဓာနမေဝ အဓိဝစနံ ဘဝေယျ, ယဒိ သတ္ထာ ပရတော ဥတ္တရစူဠဘာဇနီယံ နာမ န အာဟရေယျ။ ဥတ္တရစူဠဘာဇနီယေ ပန ‘‘ဆန္ဒောယေဝ ဆန္ဒိဒ္ဓိပါဒေါ, ဝီရိယမေဝ, စိတ္တမေဝ, ဝီမံသာဝ ဝီမံသိဒ္ဓိပါဒေါ’’တိ ကထိတံ။ ကေစိ ပန ‘‘ဣဒ္ဓိ နာမ အနိပ္ဖန္နာ, ဣဒ္ဓိပါဒေါ နိပ္ဖန္နော’’တိ ဝဒိံသု။ တေသံ ဝစနံ ပဋိက္ခိပိတွာ ဣဒ္ဓီပိ ဣဒ္ဓိပါဒေါပိ ‘နိပ္ဖန္နော တိလက္ခဏဗ္ဘာဟတော’တိ သန္နိဋ္ဌာနံ ကတံ။ ဣတိ ဣမသ္မိံ သုတ္တန္တဘာဇနီယေ လောကိယလောကုတ္တရမိဿကာ ဣဒ္ဓိပါဒါ ကထိတာတိ။
သုတ္တန္တဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ။
၂။ အဘိဓမ္မဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၄၄။ အဘိဓမ္မဘာဇနီယံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။ နယာ ပနေတ္ထ ဂဏေတဗ္ဗာ။ ‘‘ဆန္ဒသမာဓိပဓာနသင်္ခါရသမန္နာဂတံ ဣဒ္ဓိပါဒံ ဘာဝေတီ’’တိ ဝုတ္တဋ္ဌာနသ္မိဉှိ လောကုတ္တရာနိ စတ္တာရိ နယသဟဿာနိ ဝိဘတ္တာနိ။ ဝီရိယသမာဓိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ တထာ ဥတ္တရစူဠဘာဇနီယေ ဆန္ဒိဒ္ဓိပါဒေ စတ္တာရိ နယသဟဿာနိ ဝိဘတ္တာနိ, ဝီရိယစိတ္တဝီမံသိဒ္ဓိပါဒေ စတ္တာရိ စတ္တာရီတိ သဗ္ဗာနိပိ အဋ္ဌန္နံ စတုက္ကာနံ ဝသေန ဒွတ္တိံသ နယသဟဿာနိ ဝိဘတ္တာနိ။ ဧဝမေတံ နိဗ္ဗတ္တိတလောကုတ္တရာနံယေဝ ဣဒ္ဓိပါဒါနံ ဝသေန ဒွတ္တိံသနယသဟဿပ္ပဋိမဏ္ဍိတံ အဘိဓမ္မဘာဇနီယံ ကထိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၉၅။)၃။ ပဉှာပုစ္ဆကဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၆၂။ ပဉှာပုစ္ဆကေ ပါဠိအနုသာရေနေဝ ဣဒ္ဓိပါဒါနံ ကုသလာဒိဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အာရမ္မဏတ္တိကေသု ပန သဗ္ဗေပေတေ အပ္ပမာဏံ နိဗ္ဗာနံ အာရဗ္ဘ ပဝတ္တိတော အပ္ပမာဏာရမ္မဏာ ဧဝ, န မဂ္ဂါရမ္မဏာ၊ သဟဇာတဟေတုဝသေန ပန မဂ္ဂဟေတုကာ, န မဂ္ဂါဓိပတိနော။ စတ္တာရော ဟိ အဓိပတယော အညမညံ ဂရုံ န ကရောန္တိ။ ကသ္မာ? သယံ ဇေဋ္ဌကတ္တာ။ ယထာ ဟိ သမဇာတိကာ သမဝယာ သမထာမာ သမသိပ္ပါ စတ္တာရော ရာဇပုတ္တာ အတ္တနော အတ္တနော ဇေဋ္ဌကတာယ အညမညဿ အပစိတိံ န ကရောန္တိ, ဧဝမိမေပိ စတ္တာရော အဓိပတယော ပါဋိယေက္ကံ ပါဋိယေက္ကံ ဇေဋ္ဌကဓမ္မတာယ အညမညံ ဂရုံ န ကရောန္တီတိ ဧကန္တေနေဝ န မဂ္ဂါဓိပတိနော။ အတီတာဒီသု ဧကာရမ္မဏဘာဝေပိ န ဝတ္တဗ္ဗာ။ နိဗ္ဗာနဿ ပန ဗဟိဒ္ဓါဓမ္မတ္တာ ဗဟိဒ္ဓါရမ္မဏာ နာမ ဟောန္တီတိ။ ဧဝမေတသ္မိံ ပဉှာပုစ္ဆကေ နိဗ္ဗတ္တိတလောကုတ္တရာဝ ဣဒ္ဓိပါဒါ ကထိတာ။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန ဟိ သုတ္တန္တဘာဇနီယသ္မိံယေဝ လောကိယလောကုတ္တရမိဿကာ ဣဒ္ဓိပါဒါ ကထိတာ, အဘိဓမ္မဘာဇနီယပဉှာပုစ္ဆကေသု ပန လောကုတ္တရာယေဝါတိ။ ဧဝမယံ ဣဒ္ဓိပါဒဝိဘင်္ဂေါပိ တေပရိဝဋ္ဋံ နီဟရိတွာဝ ဒဿိတောတိ။
သမ္မောဟဝိနောဒနိယာ ဝိဘင်္ဂဋ္ဌကထာယ
ဣဒ္ဓိပါဒဝိဘင်္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၉၆။)၁၀။ ဗောဇ္ဈင်္ဂဝိဘင်္ဂေါ
၁။ သုတ္တန္တဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၆၆။ ဣဒါနိ တဒနန္တရေ ဗောဇ္ဈင်္ဂဝိဘင်္ဂေ သတ္တာတိ ဂဏနပရိစ္ဆေဒေါ။ ဗောဇ္ဈင်္ဂါတိ ဗောဓိယာ ဗောဓိဿ ဝါ အင်္ဂါတိ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယာ ဧသာ ဓမ္မသာမဂ္ဂီ ယာယ လောကုတ္တရမဂ္ဂက္ခဏေ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာယ လီနုဒ္ဓစ္စပတိဋ္ဌာနာယူဟနကာမသုခတ္တကိလမထာနုယောဂဥစ္ဆေဒသဿတာဘိနိဝေသာဒီနံ အနေကေသံ ဥပဒ္ဒဝါနံ ပဋိပက္ခဘူတာယ သတိဓမ္မဝိစယဝီရိယပီတိပဿဒ္ဓိသမာဓိဥပေက္ခာသင်္ခါတာယ ဓမ္မသာမဂ္ဂိယာ အရိယသာဝကော ဗုဇ္ဈတီတိ ကတွာ ဗောဓီတိ ဝုစ္စတိ, ဗုဇ္ဈတိ ကိလေသသန္တာနနိဒ္ဒါယ ဥဋ္ဌဟတိ, စတ္တာရိ ဝါ အရိယသစ္စာနိ ပဋိဝိဇ္ဈတိ, နိဗ္ဗာနမေဝ ဝါ သစ္ဆိကရောတိ, တဿာ ဓမ္မသာမဂ္ဂီသင်္ခါတာယ ဗောဓိယာ အင်္ဂါတိပိ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ, ဈာနင်္ဂမဂ္ဂင်္ဂါဒီနိ ဝိယ။ ယော ပနေသ ယထာဝုတ္တပ္ပကာရာယ ဧတာယ ဓမ္မသာမဂ္ဂိယာ ဗုဇ္ဈတီတိ ကတွာ အရိယသာဝကော ဗောဓီတိ ဝုစ္စတိ, တဿ ဗောဓိဿ အင်္ဂါတိပိ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ, သေနင်္ဂရထင်္ဂါဒယော ဝိယ။ တေနာဟု အဋ္ဌကထာစရိယာ – ‘‘ဗုဇ္ဈနကဿ ပုဂ္ဂလဿ အင်္ဂါတိ ဝါ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ’’တိ။
အပိစ ‘‘ဗောဇ္ဈင်္ဂါတိ ကေနဋ္ဌေန ဗောဇ္ဈင်္ဂါ? ဗောဓာယ သံဝတ္တန္တီတိ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ, ဗုဇ္ဈန္တီတိ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ, အနုဗုဇ္ဈန္တီတိ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ, ပဋိဗုဇ္ဈန္တီတိ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ, သမ္ဗုဇ္ဈန္တီတိ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ’’တိ ဣမိနာ ပဋိသမ္ဘိဒါနယေနာပိ ဗောဇ္ဈင်္ဂတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။
သတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါတိအာဒီသု ပသတ္ထော သုန္ဒရော စ ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ သမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ, သတိယေဝ သမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ သတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ။ တတ္ထ ဥပဋ္ဌာနလက္ခဏော သတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ, ပဝိစယလက္ခဏော ဓမ္မဝိစယသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ, ပဂ္ဂဟလက္ခဏော ဝီရိယသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ, ဖရဏလက္ခဏော ပီတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ, ဥပသမလက္ခဏော ပဿဒ္ဓိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ, အဝိက္ခေပလက္ခဏော သမာဓိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ, ပဋိသင်္ခါနလက္ခဏော ဥပေက္ခာသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ။ တေသု ‘‘သတိဉ္စ ခွါဟံ, ဘိက္ခဝေ, သဗ္ဗတ္ထိကံ ဝဒါမီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၂၃၄) ဝစနတော သဗ္ဗေသံ ဗောဇ္ဈင်္ဂါနံ ဥပကာရကတ္တာ သတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ ပဌမံ ဝုတ္တော။ တတော ပရံ ‘‘သော တထာ သတော
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၉၇။)ဝိဟရန္တော တံ ဓမ္မံ ပညာယ ပဝိစိနတီ’’တိအာဒိနာ (မ။ နိ။ ၁၅၀) နယေန ဧဝံ အနုက္ကမေနေဝ နိက္ခေပပယောဇနံ ပါဠိယံ အာဂတမေဝ။
ကသ္မာ ပနေတေ သတ္တေဝ ဝုတ္တာ, အနူနာ အနဓိကာတိ? လီနုဒ္ဓစ္စပဋိပက္ခတော သဗ္ဗတ္ထိကတော စ။ ဧတ္ထ ဟိ တယော ဗောဇ္ဈင်္ဂါ လီနဿ ပဋိပက္ခာ, ယထာဟ – ‘‘ယသ္မိဉ္စ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, သမယေ လီနံ စိတ္တံ ဟောတိ, ကာလော တသ္မိံ သမယေ ဓမ္မဝိစယသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂဿ ဘာဝနာယ, ကာလော ဝီရိယသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂဿ ဘာဝနာယ, ကာလော ပီတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂဿ ဘာဝနာယာ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၂၃၄)။ တယော ဥဒ္ဓစ္စဿ ပဋိပက္ခာ, ယထာဟ – ‘‘ယသ္မိဉ္စ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, သမယေ ဥဒ္ဓတံ စိတ္တံ ဟောတိ, ကာလော တသ္မိံ သမယေ ပဿဒ္ဓိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂဿ ဘာဝနာယ, ကာလော သမာဓိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂဿ ဘာဝနာယ, ကာလော ဥပေက္ခာသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂဿ ဘာဝနာယာ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၂၃၄)။ ဧကော ပနေတ္ထ လောဏဓူပနံ ဝိယ သဗ္ဗဗျဉ္ဇနေသု, သဗ္ဗကမ္မိကအမစ္စော ဝိယ စ သဗ္ဗေသု ရာဇကိစ္စေသု, သဗ္ဗဗောဇ္ဈင်္ဂေသု ဣစ္ဆိတဗ္ဗတော သဗ္ဗတ္ထိကော, ယထာဟ – ‘‘သတိဉ္စ ခွါဟံ, ဘိက္ခဝေ, သဗ္ဗတ္ထိကံ ဝဒါမီ’’တိ။ ‘‘သဗ္ဗတ္ထက’’န္တိပိ ပါဠိ။ ဒွိန္နမ္ပိ သဗ္ဗတ္ထ ဣစ္ဆိတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ ဧဝံ လီနုဒ္ဓစ္စပဋိပက္ခတော သဗ္ဗတ္ထိကတော စ သတ္တေဝ ဝုတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
֍ ဋီ ၄၆၇။ ဣဒါနိ နေသံ ဧကသ္မိံယေဝါရမ္မဏေ အတ္တနော အတ္တနော ကိစ္စဝသေန နာနာကရဏံ ဒဿေတုံ တတ္ထ ကတမော သတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါတိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ ဣဓ ဘိက္ခူတိ ဣမသ္မိံ သာသနေ ဘိက္ခု။ သတိမာ ဟောတီတိ ပညာယ ပညဝါ, ယသေန ယသဝါ, ဓနေန ဓနဝါ ဝိယ သတိယာ သတိမာ ဟောတိ, သတိသမ္ပန္နောတိ အတ္ထော။ ပရမေနာတိ ဥတ္တမေန၊ တဉှိ ပရမတ္ထသစ္စဿ နိဗ္ဗာနဿ စေဝ မဂ္ဂဿ စ အနုလောမတော ပရမံ နာမ ဟောတိ ဥတ္တမံ သေဋ္ဌံ။ သတိနေပက္ကေနာတိ နေပက္ကံ ဝုစ္စတိ ပညာ၊ သတိယာ စေဝ နေပက္ကေန စာတိ အတ္ထော။
ကသ္မာ ပန ဣမသ္မိံ သတိဘာဇနီယေ ပညာ သင်္ဂဟိတာတိ? သတိယာ ဗလဝဘာဝဒီပနတ္ထံ။ သတိ ဟိ ပညာယ သဒ္ဓိမ္ပိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝိနာပိ, ပညာယ သဒ္ဓိံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ ဗလဝတီ ဟောတိ, ဝိနာ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ ဒုဗ္ဗလာ။ တေနဿာ ဗလဝဘာဝဒီပနတ္ထံ ပညာ သင်္ဂဟိတာ။ ယထာ ဟိ ဒွီသု ဒိသာသု ဒွေ ရာဇမဟာမတ္တာ တိဋ္ဌေယျုံ၊ တေသု ဧကော ရာဇပုတ္တံ ဂဟေတွာ တိဋ္ဌေယျ, ဧကော အတ္တနော ဓမ္မတာယ ဧကကောဝ တေသု ရာဇပုတ္တံ ဂဟေတွာ ဌိတော
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၉၈။)အတ္တနောပိ တေဇေန ရာဇပုတ္တဿပိ တေဇေန တေဇဝါ ဟောတိ၊ အတ္တနော ဓမ္မတာယ ဌိတော န တေန သမတေဇော ဟောတိ၊ ဧဝမေဝ ရာဇပုတ္တံ ဂဟေတွာ ဌိတမဟာမတ္တော ဝိယ ပညာယ သဒ္ဓိံ ဥပ္ပန္နာ သတိ, အတ္တနော ဓမ္မတာယ ဌိတော ဝိယ ဝိနာ ပညာယ ဥပ္ပန္နာ။ တတ္ထ ယထာ ရာဇပုတ္တံ ဂဟေတွာ ဌိတော အတ္တနောပိ တေဇေန ရာဇပုတ္တဿပိ တေဇေန တေဇဝါ ဟောတိ, ဧဝံ ပညာယ သဒ္ဓိံ ဥပ္ပန္နာ သတိ ဗလဝတီ ဟောတိ၊ ယထာ အတ္တနော ဓမ္မတာယ ဌိတော န တေန သမတေဇော ဟောတိ, ဧဝံ ဝိနာ ပညာယ ဥပ္ပန္နာ ဒုဗ္ဗလာ ဟောတီတိ ဗလဝဘာဝဒီပနတ္ထံ ပညာ ဂဟိတာတိ။
စိရကတမ္ပီတိ အတ္တနော ဝါ ပရဿ ဝါ ကာယေန စိရကတံ ဝတ္တံ ဝါ ကသိဏမဏ္ဍလံ ဝါ ကသိဏပရိကမ္မံ ဝါ။ စိရဘာသိတမ္ပီတိ အတ္တနာ ဝါ ပရေန ဝါ ဝါစာယ စိရဘာသိတံ ဗဟုကမ္ပိ, ဝတ္တသီသေ ဌတွာ ဓမ္မကထံ ဝါ ကမ္မဋ္ဌာနဝိနိစ္ဆယံ ဝါ, ဝိမုတ္တာယတနသီသေ ဝါ ဌတွာ ဓမ္မကထမေဝ။ သရိတာ ဟောတီတိ တံ ကာယဝိညတ္တိံ ဝစီဝိညတ္တိဉ္စ သမုဋ္ဌာပေတွာ ပဝတ္တံ အရူပဓမ္မကောဋ္ဌာသံ ‘ဧဝံ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ဧဝံ နိရုဒ္ဓေါ’တိ သရိတာ ဟောတိ။ အနုဿရိတာတိ ပုနပ္ပုနံ သရိတာ။ အယံ ဝုစ္စတိ သတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါတိ အယံ ဧဝံ ဥပ္ပန္နာ သေသဗောဇ္ဈင်္ဂသမုဋ္ဌာပိကာ ဝိပဿနာသမ္ပယုတ္တာ သတိ သတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ နာမ ကထီယတိ။
သော တထာ သတော ဝိဟရန္တောတိ သော ဘိက္ခု တေနာကာရေန ဥပ္ပန္နာယ သတိယာ သတော ဟုတွာ ဝိဟရန္တော။ တံ ဓမ္မန္တိ တံ စိရကတံ စိရဘာသိတံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တပ္ပကာရံ ဓမ္မံ။ ပညာယ ပဝိစိနတီတိ ပညာယ ‘အနိစ္စံ ဒုက္ခံ အနတ္တာ’တိ ပဝိစိနတိ။ ပဝိစရတီတိ ‘အနိစ္စံ ဒုက္ခံ အနတ္တာ’တိ တတ္ထ ပညံ စရာပေန္တော ပဝိစရတိ။ ပရိဝီမံသံ အာပဇ္ဇတီတိ ဩလောကနံ ဂဝေသနံ အာပဇ္ဇတိ။ အယံ ဝုစ္စတီတိ ဣဒံ ဝုတ္တပ္ပကာရံ ဗောဇ္ဈင်္ဂသမုဋ္ဌာပကံ ဝိပဿနာဉာဏံ ဓမ္မဝိစယသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ နာမ ဝုစ္စတိ။
တဿ တံ ဓမ္မန္တိ တဿ ဘိက္ခုနော တံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တပ္ပကာရံ ဓမ္မံ။ အာရဒ္ဓံ ဟောတီတိ ပရိပုဏ္ဏံ ဟောတိ ပဂ္ဂဟိတံ။ အသလ္လီနန္တိ အာရဒ္ဓတ္တာယေဝ အသလ္လီနံ။ အယံ ဝုစ္စတီတိ ဣဒံ ဗောဇ္ဈင်္ဂသမုဋ္ဌာပကံ ဝိပဿနာသမ္ပယုတ္တံ ဝီရိယံ ဝီရိယသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ နာမ ဝုစ္စတိ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၉၉။)နိရာမိသာတိ ကာမာမိသလောကာမိသဝဋ္ဋာမိသာနံ အဘာဝေန နိရာမိသာ ပရိသုဒ္ဓါ။ အယံ ဝုစ္စတီတိ အယံ ဗောဇ္ဈင်္ဂသမုဋ္ဌာပိကာ ဝိပဿနာသမ္ပယုတ္တာ ပီတိ ပီတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ နာမ ဝုစ္စတိ။
ပီတိမနဿာတိ ပီတိသမ္ပယုတ္တစိတ္တဿ။ ကာယောပိ ပဿမ္ဘတီတိ ခန္ဓတ္တယသင်္ခါတော နာမကာယော ကိလေသဒရထပဋိပ္ပဿဒ္ဓိယာ ပဿမ္ဘတိ။ စိတ္တမ္ပီတိ ဝိညာဏက္ခန္ဓောပိ တထေဝ ပဿမ္ဘတိ။ အယံ ဝုစ္စတီတိ အယံ ဗောဇ္ဈင်္ဂသမုဋ္ဌာပိကာ ဝိပဿနာသမ္ပယုတ္တာ ပဿဒ္ဓိ ပဿဒ္ဓိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ နာမ ဝုစ္စတိ။
ပဿဒ္ဓကာယဿ သုခိနောတိ ပဿဒ္ဓကာယတာယ ဥပ္ပန္နသုခေန သုခိတဿ။ သမာဓိယတီတိ သမ္မာ အာဓိယတိ, နိစ္စလံ ဟုတွာ အာရမ္မဏေ ဌပီယတိ, အပ္ပနာပ္ပတ္တံ ဝိယ ဟောတိ။ အယံ ဝုစ္စတီတိ အယံ ဗောဇ္ဈင်္ဂသမုဋ္ဌာပိကာ ဝိပဿနာသမ္ပယုတ္တာ စိတ္တေကဂ္ဂတာ သမာဓိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ နာမ ဝုစ္စတိ။
တထာ သမာဟိတန္တိ တေန အပ္ပနာပ္ပတ္တေန ဝိယ သမာဓိနာ သမာဟိတံ။ သာဓုကံ အဇ္ဈုပေက္ခိတာ ဟောတီတိ သုဋ္ဌု အဇ္ဈုပေက္ခိတာ ဟောတိ၊ တေသံ ဓမ္မာနံ ပဟာနဝဍ္ဎနေ အဗျာဝဋော ဟုတွာ အဇ္ဈုပေက္ခတိ။ အယံ ဝုစ္စတီတိ အယံ ဆန္နံ ဗောဇ္ဈင်္ဂါနံ အနောသက္ကနအနတိဝတ္တနဘာဝသာဓကော မဇ္ဈတ္တာကာရော ဥပေက္ခာသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ နာမ ဝုစ္စတိ။
ဧတ္တာဝတာ ကိံ ကထိတံ နာမ ဟောတိ? အပုဗ္ဗံ အစရိမံ ဧကစိတ္တက္ခဏေ နာနာရသလက္ခဏာ ပုဗ္ဗဘာဂဝိပဿနာ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ ကထိတာ ဟောန္တီတိ။
ပဌမော နယော။
၄၆၈-၄၆၉။ ဣဒါနိ ယေန ပရိယာယေန သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ စုဒ္ဒသ ဟောန္တိ, တဿ ပကာသနတ္ထံ ဒုတိယနယံ ဒဿေန္တော ပုန သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂါတိအာဒိမာဟ။ တတြာယံ အနုပုဗ္ဗပဒဝဏ္ဏနာ – အဇ္ဈတ္တံ ဓမ္မေသု သတီတိ အဇ္ဈတ္တိကသင်္ခါရေ ပရိဂ္ဂဏှန္တဿ ဥပ္ပန္နာ သတိ။ ဗဟိဒ္ဓါ ဓမ္မေသု သတီတိ ဗဟိဒ္ဓါသင်္ခါရေ ပရိဂ္ဂဏှန္တဿ ဥပ္ပန္နာ သတိ။ ယဒပီတိ ယာပိ။ တဒပီတိ သာပိ။ အဘိညာယာတိ အဘိညေယျဓမ္မေ အဘိဇာနနတ္ထာယ။ သမ္ဗောဓာယာတိ သမ္ဗောဓိ ဝုစ္စတိ မဂ္ဂေါ, မဂ္ဂတ္ထာယာတိ အတ္ထော။ နိဗ္ဗာနာယာတိ ဝါနံ ဝုစ္စတိ တဏှာ၊ သာ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၀၀။)တတ္ထ နတ္ထီတိ နိဗ္ဗာနံ, တဒတ္ထာယ, အသင်္ခတာယ အမတဓာတုယာ သစ္ဆိကိရိယတ္ထာယ သံဝတ္တတီတိ အတ္ထော။ ဓမ္မဝိစယသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေပိ ဧသေဝ နယော။
ကာယိကံ ဝီရိယန္တိ စင်္ကမံ အဓိဋ္ဌဟန္တဿ ဥပ္ပန္နဝီရိယံ။ စေတသိကံ ဝီရိယန္တိ ‘‘န တာဝါဟံ ဣမံ ပလ္လင်္ကံ ဘိန္ဒိဿာမိ ယာဝ မေ န အနုပါဒါယ အာသဝေဟိ စိတ္တံ ဝိမုစ္စိဿတီ’’တိ ဧဝံ ကာယပယောဂံ ဝိနာ ဥပ္ပန္နဝီရိယံ။ ကာယပဿဒ္ဓီတိ တိဏ္ဏံ ခန္ဓာနံ ဒရထပဿဒ္ဓိ။ စိတ္တပဿဒ္ဓီတိ ဝိညာဏက္ခန္ဓဿ ဒရထပဿဒ္ဓိ။ ဥပေက္ခာသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေ သတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂသဒိသောဝ ဝိနိစ္ဆယော။ ဣမသ္မိံ နယေ သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ လောကိယလောကုတ္တရမိဿကာ ကထိတာ။
ပေါရာဏကတ္ထေရာ ပန ‘ဧတ္တကေန ပါကဋံ န ဟောတီ’တိ ဝိဘဇိတွာ ဒဿေသုံ။ ဧတေသု ဟိ အဇ္ဈတ္တဓမ္မေသု သတိ ပဝိစယော ဥပေက္ခာတိ ဣမေ တယော အတ္တနော ခန္ဓာရမ္မဏတ္တာ လောကိယာဝ ဟောန္တိ။ တထာ မဂ္ဂံ အပ္ပတ္တံ ကာယိကဝီရိယံ။ အဝိတက္ကအဝိစာရာ ပန ပီတိသမာဓိယော လောကုတ္တရာ ဟောန္တိ။ သေသာ လောကိယလောကုတ္တရမိဿကာတိ။
တတ္ထ အဇ္ဈတ္တံ တာဝ ဓမ္မေသု သတိပဝိစယဥပေက္ခာ အဇ္ဈတ္တာရမ္မဏာ, လောကုတ္တရာ ပန ဗဟိဒ္ဓါရမ္မဏာတိ တေသံ လောကုတ္တရဘာဝေါ မာ ယုဇ္ဇိတ္ထ။ စင်္ကမပ္ပယောဂေန နိဗ္ဗတ္တဝီရိယမ္ပိ လောကိယန္တိ ဝဒန္တော န ကိလမတိ။ အဝိတက္ကအဝိစာရာ ပန ပီတိသမာဓိယော ကဒါ လောကုတ္တရာ ဟောန္တီတိ? ကာမာဝစရေ တာဝ ပီတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ လဗ္ဘတိ, အဝိတက္ကအဝိစာရာ ပီတိ န လဗ္ဘတိ။ ရူပါဝစရေ အဝိတက္ကအဝိစာရာ ပီတိ လဗ္ဘတိ, ပီတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ ပန န လဗ္ဘတိ။ အရူပါဝစရေ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ န လဗ္ဘတိ။ ဧတ္ထ ပန အလဗ္ဘမာနကံ ဥပါဒါယ လဗ္ဘမာနကာပိ ပဋိက္ခိတ္တာ။ ဧဝမယံ အဝိတက္ကအဝိစာရော ပီတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ ကာမာဝစရတောပိ နိက္ခန္တော ရူပါဝစရတောပိ အရူပါဝစရတောပီတိ နိဗ္ဗတ္တိတလောကုတ္တရော ယေဝါတိ ကထိတော။
တထာ ကာမာဝစရေ သမာဓိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ လဗ္ဘတိ, အဝိတက္ကအဝိစာရော ပန သမာဓိ န လဗ္ဘတိ။ ရူပါဝစရအရူပါဝစရေသု အဝိတက္ကအဝိစာရော သမာဓိ လဗ္ဘတိ, သမာဓိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ ပန န လဗ္ဘတိ။ ဧတ္ထ ပန အလဗ္ဘမာနကံ ဥပါဒါယ လဗ္ဘမာနကောပိ ပဋိက္ခိတ္တော။ ဧဝမယံ အဝိတက္ကအဝိစာရော သမာဓိ ကာမာဝစရတောပိ နိက္ခန္တော ရူပါဝစရတောပိ အရူပါဝစရတောပီတိ နိဗ္ဗတ္တိတလောကုတ္တရော ယေဝါတိ ကထိတော။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၀၁။)အပိစ လောကိယံ ဂဟေတွာ လောကုတ္တရော ကာတဗ္ဗော၊ လောကုတ္တရံ ဂဟေတွာ လောကိယော ကာတဗ္ဗော။ အဇ္ဈတ္တဓမ္မေသု ဟိ သတိပဝိစယဥပေက္ခာနံ လောကုတ္တရဘာဝနာကာလောပိ အတ္ထိ။ တတြိဒံ သုတ္တံ – ‘‘အဇ္ဈတ္တဝိမောက္ခံ ခွါဟံ, အာဝုသော, သဗ္ဗုပါဒါနက္ခယံ ဝဒါမိ၊ ဧဝမဿိမေ အာသဝါ နာနုသေန္တီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၂။၃၂ ထောကံ ဝိသဒိသံ) ဣမိနာ သုတ္တေန လောကုတ္တရာ ဟောန္တိ။ ယဒါ ပန စင်္ကမပယောဂေန နိဗ္ဗတ္တေ ကာယိကဝီရိယေ အနုပသန္တေယေဝ ဝိပဿနာ မဂ္ဂေန ဃဋီယတိ, တဒါ တံ လောကုတ္တရံ ဟောတိ။ ယေ ပန ထေရာ ‘‘ကသိဏဇ္ဈာနေ, အာနာပါနဇ္ဈာနေ, ဗြဟ္မဝိဟာရဇ္ဈာနေ စ ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ ဥဒ္ဓရန္တော န ဝါရေတဗ္ဗော’’တိ ဝဒန္တိ, တေသံ ဝါဒေ အဝိတက္ကအဝိစာရာ ပီတိသမာဓိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂါ လောကိယာ ဟောန္တီတိ။
ဒုတိယော နယော။
၄၇၀-၄၇၁။ ဣဒါနိ ဗောဇ္ဈင်္ဂါနံ ဘာဝနာဝသေန ပဝတ္တံ တတိယနယံ ဒဿေန္တော ပုန သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂါတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထာပိ အယံ အနုပုဗ္ဗပဒဝဏ္ဏနာ – ဘာဝေတီတိ ဝဍ္ဎေတိ၊ အတ္တနော သန္တာနေ ပုနပ္ပုနံ ဇနေတိ အဘိနိဗ္ဗတ္တေတိ။ ဝိဝေကနိဿိတန္တိ ဝိဝေကေ နိဿိတံ။ ဝိဝေကောတိ ဝိဝိတ္တတာ။ သော စာယံ တဒင်္ဂဝိဝေကော, ဝိက္ခမ္ဘနသမုစ္ဆေဒပဋိပ္ပဿဒ္ဓိနိဿရဏဝိဝေကောတိ ပဉ္စဝိဓော။ တတ္ထ တဒင်္ဂဝိဝေကော နာမ ဝိပဿနာ။ ဝိက္ခမ္ဘနဝိဝေကော နာမ အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော။ သမုစ္ဆေဒဝိဝေကော နာမ မဂ္ဂေါ။ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိဝိဝေကော နာမ ဖလံ။ နိဿရဏဝိဝေကော နာမ သဗ္ဗနိမိတ္တနိဿဋံ နိဗ္ဗာနံ။ ဧဝမေတသ္မိံ ပဉ္စဝိဓေ ဝိဝေကေ နိဿိတံ ဝိဝေကနိဿိတန္တိ တဒင်္ဂဝိဝေကနိဿိတံ သမုစ္ဆေဒဝိဝေကနိဿိတံ နိဿရဏဝိဝေကနိဿိတဉ္စ သတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂံ ဘာဝေတီတိ အယမတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။
တထာ ဟိ အယံ သတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂဘာဝနာနုယောဂမနုယုတ္တော ယောဂီ ဝိပဿနာက္ခဏေ ကိစ္စတော တဒင်္ဂဝိဝေကနိဿိတံ, အဇ္ဈာသယတော နိဿရဏဝိဝေကနိဿိတံ, မဂ္ဂကာလေ ပန ကိစ္စတော သမုစ္ဆေဒဝိဝေကနိဿိတံ, အာရမ္မဏတော နိဿရဏဝိဝေကနိဿိတံ, သတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂံ ဘာဝေတိ။ ပဉ္စဝိဝေကနိဿိတမ္ပီတိ ဧကေ။ တေ ဟိ န ကေဝလံ ဗလဝဝိပဿနာမဂ္ဂဖလက္ခဏေသု ဧဝ ဗောဇ္ဈင်္ဂံ ဥဒ္ဓရန္တိ, ဝိပဿနာပါဒကကသိဏဇ္ဈာနအာနာပါနာသုဘဗြဟ္မဝိဟာရဇ္ဈာနေသုပိ ဥဒ္ဓရန္တိ, န စ ပဋိသိဒ္ဓါ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၀၂။)အဋ္ဌကထာစရိယေဟိ။ တသ္မာ တေသံ မတေန ဧတေသံ ဈာနာနံ ပဝတ္တိက္ခဏေ ကိစ္စတော ဧဝ ဝိက္ခမ္ဘနဝိဝေကနိဿိတံ။ ယထာ စ ဝိပဿနာက္ခဏေ ‘‘အဇ္ဈာသယတော နိဿရဏဝိဝေကနိဿိတ’’န္တိ ဝုတ္တံ, ဧဝံ ‘‘ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိဝိဝေကနိဿိတမ္ပိ ဘာဝေတီ’’တိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဧသ နယော ဝိရာဂနိဿိတာဒီသု။ ဝိဝေကတ္ထာ ဧဝ ဟိ ဝိရာဂါဒယော။
ကေဝလဉ္စေတ္ထ ဝေါဿဂ္ဂေါ ဒုဝိဓော – ပရိစ္စာဂဝေါဿဂ္ဂေါ စ ပက္ခန္ဒနဝေါဿဂ္ဂေါ စာတိ။ တတ္ထ ‘ပရိစ္စာဂဝေါဿဂ္ဂေါ’တိ ဝိပဿနာက္ခဏေ စ တဒင်္ဂဝသေန မဂ္ဂက္ခဏေ စ သမုစ္ဆေဒဝသေန ကိလေသပ္ပဟာနံ။ ‘ပက္ခန္ဒနဝေါဿဂ္ဂေါ’တိ ဝိပဿနာက္ခဏေ တန္နိန္နဘာဝေန, မဂ္ဂက္ခဏေ ပန အာရမ္မဏကရဏေန နိဗ္ဗာနပက္ခန္ဒနံ။ တဒုဘယမ္ပိ ဣမသ္မိံ လောကိယလောကုတ္တရမိဿကေ အတ္ထဝဏ္ဏနာနယေ ဝဋ္ဋတိ။ တထာ ဟိ အယံ သတိ သမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ ယထာဝုတ္တေန ပကာရေန ကိလေသေ ပရိစ္စဇတိ, နိဗ္ဗာနဉ္စ ပက္ခန္ဒတိ။
ဝေါဿဂ္ဂပရိဏာမိန္တိ ဣမိနာ ပန သကလေန ဝစနေန ဝေါဿဂ္ဂတ္ထံ ပရိဏမန္တံ ပရိဏတဉ္စ, ပရိပစ္စန္တံ ပရိပက္ကဉ္စာတိ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အယဉှိ ဗောဇ္ဈင်္ဂဘာဝနမနုယုတ္တော ဘိက္ခု ယထာ သတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ ကိလေသပရိစ္စာဂဝေါဿဂ္ဂတ္ထံ နိဗ္ဗာနပက္ခန္ဒနဝေါဿဂ္ဂတ္ထဉ္စ ပရိပစ္စတိ, ယထာ စ ပရိပက္ကော ဟောတိ, တထာ နံ ဘာဝေတီတိ။ ဧသ နယော သေသဗောဇ္ဈင်္ဂေသုပိ။ ဣမသ္မိမ္ပိ နယေ လောကိယလောကုတ္တရမိဿကာ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ ကထိတာတိ။
သုတ္တန္တဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ။
၂။ အဘိဓမ္မဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၇၂။ အဘိဓမ္မဘာဇနီယေ သတ္တပိ ဗောဇ္ဈင်္ဂေ ဧကတော ပုစ္ဆိတွာ ဝိဿဇ္ဇနဿ စ ပါဋိယေက္ကံ ပုစ္ဆိတွာ ဝိဿဇ္ဇနဿ စ ဝသေန ဒွေ နယာ။ တေသံ အတ္ထဝဏ္ဏနာ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
ဥပေက္ခာသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂနိဒ္ဒေသေ ပန ဥပေက္ခနဝသေန ဥပေက္ခာ။ ဥပေက္ခနာကာရော ဥပေက္ခနာ။ ဥပေက္ခိတဗ္ဗယုတ္တေ သမပ္ပဝတ္တေ ဓမ္မေ ဣက္ခတိ, န
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၀၃။)စောဒေတီတိ ဥပေက္ခာ။ ပုဂ္ဂလံ ဥပေက္ခာပေတီတိ ဥပေက္ခနာ။ ဗောဇ္ဈင်္ဂဘာဝပ္ပတ္တိယာ လောကိယဥပေက္ခနာယ အဓိကာ ဥပေက္ခနာ အဇ္ဈုပေက္ခနာ။ အဗျာပါရာပဇ္ဇနေန မဇ္ဈတ္တဘာဝေါ မဇ္ဈတ္တတာ။ သာ ပန စိတ္တဿ, န သတ္တဿာတိ ဒီပေတုံ မဇ္ဈတ္တတာ စိတ္တဿာတိ ဝုတ္တန္တိ။ အယမေတ္ထ အနုပုဗ္ဗပဒဝဏ္ဏနာ။
နယာ ပနေတ္ထ ဂဏေတဗ္ဗာ – သတ္တန္နမ္ပိ ဟိ ဗောဇ္ဈင်္ဂါနံ ဧကတော ပုစ္ဆိတွာ ဝိဿဇ္ဇနေ ဧကေကမဂ္ဂေ နယသဟဿံ နယသဟဿန္တိ စတ္တာရိ နယသဟဿာနိ ဝိဘတ္တာနိ။ ပါဋိယေက္ကံ ပုစ္ဆိတွာ ဝိဿဇ္ဇနေ ဧကေကဗောဇ္ဈင်္ဂဝသေန စတ္တာရိ စတ္တာရီတိ သတ္တ စတုက္ကာ အဋ္ဌဝီသတိ။ တာနိ ပုရိမေဟိ စတူဟိ သဒ္ဓိံ ဒွတ္တိံသာတိ သဗ္ဗာနိပိ အဘိဓမ္မဘာဇနီယေ ဒွတ္တိံသ နယသဟဿာနိ ဝိဘတ္တာနိ ကုသလာနေဝ။ ယသ္မာ ပန ဖလက္ခဏေပိ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ လဗ္ဘန္တိ, ကုသလဟေတုကာနိ စ သာမညဖလာနိ, တသ္မာ တေသုပိ ဗောဇ္ဈင်္ဂဒဿနတ္ထံ ကုသလနိဒ္ဒေသပုဗ္ဗင်္ဂမာယ ဧဝ တန္တိယာ ဝိပါကနယော အာရဒ္ဓေါ။ သောပိ ဧကတော ပုစ္ဆိတွာ ဝိဿဇ္ဇနဿ စ, ပါဋိယေက္ကံ ပုစ္ဆိတွာ ဝိဿဇ္ဇနဿ စ ဝသေန ဒုဝိဓော ဟောတိ။ သေသမေတ္ထ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဝိပါကေ ပန ကုသလတော တိဂုဏာ နယာ ကာတဗ္ဗာတိ။
အဘိဓမ္မဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ။
၃။ ပဉှာပုစ္ဆကဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၈၂။ ပဉှာပုစ္ဆကေ ပါဠိအနုသာရေနေဝ ဗောဇ္ဈင်္ဂါနံ ကုသလာဒိဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အာရမ္မဏတ္တိကေသု ပန သဗ္ဗေပေတေ အပ္ပမာဏံ နိဗ္ဗာနံ အာရဗ္ဘ ပဝတ္တိတော အပ္ပမာဏာရမ္မဏာ ဧဝ, န မဂ္ဂါရမ္မဏာ။ သဟဇာတဟေတုဝသေန ပနေတ္ထ ကုသလာ မဂ္ဂဟေတုကာ, ဝီရိယံ ဝါ ဝီမံသံ ဝါ ဇေဋ္ဌကံ ကတွာ မဂ္ဂဘာဝနာကာလေ မဂ္ဂါဓိပတိနော, ဆန္ဒစိတ္တဇေဋ္ဌိကာယ မဂ္ဂဘာဝနာယ န ဝတ္တဗ္ဗာ မဂ္ဂါဓိပတိနောတိ, ဖလကာလေပိ န ဝတ္တဗ္ဗာ ဧဝ။
အတီတာဒီသု ဧကာရမ္မဏဘာဝေနပိ န ဝတ္တဗ္ဗာ, နိဗ္ဗာနဿ ပန ဗဟိဒ္ဓါဓမ္မတ္တာ ဗဟိဒ္ဓါရမ္မဏာ နာမ ဟောန္တီတိ။ ဧဝမေတသ္မိံ ပဉှာပုစ္ဆကေပိ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၀၄။)နိဗ္ဗတ္တိတလောကုတ္တရာဝ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ ကထိတာ။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန ဟိ သုတ္တန္တဘာဇနီယဿေဝ ပဌမနယသ္မိံ လောကိယာ, ဒုတိယတတိယေသု လောကိယလောကုတ္တရမိဿကာ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ ကထိတာ။ အဘိဓမ္မဘာဇနီယဿ ပန စတူသုပိ နယေသု ဣမသ္မိဉ္စ ပဉှာပုစ္ဆကေ လောကုတ္တရာယေဝါတိ ဧဝမယံ ဗောဇ္ဈင်္ဂဝိဘင်္ဂေါပိ တေပရိဝဋ္ဋံ နီဟရိတွာဝ ဘာဇေတွာ ဒဿိတောတိ။
သမ္မောဟဝိနောဒနိယာ ဝိဘင်္ဂဋ္ဌကထာယ
ဗောဇ္ဈင်္ဂဝိဘင်္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၀၅။)၁၁။ မဂ္ဂင်္ဂဝိဘင်္ဂေါ
၁။ သုတ္တန္တဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၈၆။ ဣဒါနိ တဒနန္တရေ မဂ္ဂဝိဘင်္ဂေ အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါတိအာဒိ သဗ္ဗံ သစ္စဝိဘင်္ဂေ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီပဋိပဒါနိဒ္ဒေသေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဘာဝနာဝသေန ပါဋိယေက္ကံ ဒဿိတေ ဒုတိယနယေပိ သမ္မာဒိဋ္ဌိံ ဘာဝေတိ ဝိဝေကနိဿိတန္တိအာဒိ သဗ္ဗံ ဗောဇ္ဈင်္ဂဝိဘင်္ဂေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧဝမိဒံ ဒွိန္နမ္ပိ နယာနံ ဝသေန သုတ္တန္တဘာဇနီယံ လောကိယလောကုတ္တရမိဿကမေဝ ကထိတံ။
၂။ အဘိဓမ္မဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၉၀။ အဘိဓမ္မဘာဇနီယေ ‘အရိယော’တိ အဝတွာ အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါတိ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ အဝုတ္တေပိ အယံ အရိယော ဧဝ။ ယထာ ဟိ မုဒ္ဓါဘိသိတ္တဿ ရညော မုဒ္ဓါဘိသိတ္တာယ ဒေဝိယာ ကုစ္ဆိသ္မိံ ဇာတော ပုတ္တော ရာဇပုတ္တောတိ အဝုတ္တေပိ ရာဇပုတ္တောယေဝ ဟောတိ, ဧဝမယမ္ပိ အရိယောတိ အဝုတ္တေပိ အရိယော ဧဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သေသမိဓာပိ သစ္စဝိဘင်္ဂေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
֍ ဋီ ၄၉၃။ ပဉ္စင်္ဂိကဝါရေပိ အဋ္ဌင်္ဂိကောတိ အဝုတ္တေပိ အဋ္ဌင်္ဂိကော ဧဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ လောကုတ္တရမဂ္ဂေါ ဟိ ပဉ္စင်္ဂိကော နာမ နတ္ထိ။ အယမေတ္ထ အာစရိယာနံ သမာနတ္ထကထာ။ ဝိတဏ္ဍဝါဒီ ပနာဟ – ‘‘လောကုတ္တရမဂ္ဂေါ အဋ္ဌင်္ဂိကော နာမ နတ္ထိ, ပဉ္စင်္ဂိကောယေဝ ဟောတီ’’တိ။ သော ‘‘သုတ္တံ အာဟရာဟီ’’တိ ဝုတ္တော အဒ္ဓါ အညံ အပဿန္တော ဣမံ မဟာသဠာယတနတော သုတ္တပ္ပဒေသံ အာဟရိဿတိ ‘‘ယာ တထာဘူတဿ ဒိဋ္ဌိ, သာဿ ဟောတိ သမ္မာဒိဋ္ဌိ။ ယော တထာဘူတဿ သင်္ကပ္ပေါ, ဝါယာမော, သတိ, ယော တထာဘူတဿ သမာဓိ, သွာဿ ဟောတိ သမ္မာသမာဓိ။ ပုဗ္ဗေဝ ခေါ ပနဿ ကာယကမ္မံ ဝစီကမ္မံ အာဇီဝေါ သုပရိသုဒ္ဓေါ ဟောတီ’’တိ။
တတော ‘‘ဧတဿ အနန္တရံ သုတ္တပဒံ အာဟရာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။ သစေ အာဟရတိ ဣစ္စေတံ ကုသလံ, နော စေ အာဟရတိ သယံ အာဟရိတွာ ‘‘ဧဝမဿာယံ အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ ဘာဝနာပါရိပူရိံ ဂစ္ဆတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၄၃၁)
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၀၆။)‘‘ဣမိနာ တေ သတ္ထုသာသနေန ဝါဒေါ ဘိန္နော၊ လောကုတ္တရမဂ္ဂေါ ပဉ္စင်္ဂိကော နာမ နတ္ထိ, အဋ္ဌင်္ဂိကောဝ ဟောတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။
ဣမာနိ ပန တီဏိ အင်္ဂါနိ ပုဗ္ဗေ ပရိသုဒ္ဓါနိ ဝတ္တန္တိ, လောကုတ္တရမဂ္ဂက္ခဏေ ပရိသုဒ္ဓတရာနိ ဟောန္တိ။ အထ ‘ပဉ္စင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ’တိ ဣဒံ ကိမတ္ထံ ဂဟိတန္တိ? အတိရေကကိစ္စဒဿနတ္ထံ။ ယသ္မိဉှိ သမယေ မိစ္ဆာဝါစံ ပဇဟတိ, သမ္မာဝါစံ ပူရေတိ, တသ္မိံ သမယေ သမ္မာကမ္မန္တသမ္မာအာဇီဝါ နတ္ထိ။ ဣမာနိ ပဉ္စကာရာပကင်္ဂါနေဝ မိစ္ဆာဝါစံ ပဇဟန္တိ၊ သမ္မာဝါစာ ပန သယံ ဝိရတိဝသေန ပူရေတိ။ ယသ္မိံ သမယေ မိစ္ဆာကမ္မန္တံ ပဇဟတိ, သမ္မာကမ္မန္တံ ပူရေတိ, တသ္မိံ သမယေ သမ္မာဝါစာသမ္မာအာဇီဝါ နတ္ထိ။ ဣမာနိ ပဉ္စ ကာရာပကင်္ဂါနေဝ မိစ္ဆာကမ္မန္တံ ပဇဟန္တိ၊ သမ္မာကမ္မန္တော ပန သယံ ဝိရတိဝသေန ပူရေတိ။ ယသ္မိံ သမယေ မိစ္ဆာအာဇီဝံ ပဇဟတိ, သမ္မာအာဇီဝံ ပူရေတိ, တသ္မိံ သမယေ သမ္မာဝါစာသမ္မာကမ္မန္တာ နတ္ထိ။ ဣမာနိ ပဉ္စ ကာရာပကင်္ဂါနေဝ မိစ္ဆာအာဇီဝံ ပဇဟန္တိ၊ သမ္မာအာဇီဝေါ ပန သယံ ဝိရတိဝသေန ပူရေတိ။ ဣမံ ဧတေသံ ပဉ္စန္နံ ကာရာပကင်္ဂါနံ ကိစ္စာတိရေကတံ ဒဿေတုံ ပဉ္စင်္ဂိကော မဂ္ဂေါတိ ဂဟိတံ။ လောကုတ္တရမဂ္ဂေါ ပန အဋ္ဌင်္ဂိကောဝ ဟောတိ, ပဉ္စင်္ဂိကော နာမ နတ္ထိ။
‘‘ယဒိ သမ္မာဝါစာဒီဟိ သဒ္ဓိံ အဋ္ဌင်္ဂိကောတိ ဝဒထ, စတဿော သမ္မာဝါစာစေတနာ, တိဿော သမ္မာကမ္မန္တစေတနာ, သတ္တ သမ္မာအာဇီဝစေတနာတိ ဣမမှာ စေတနာဗဟုတ္တာ ကထံ မုစ္စိဿထ? တသ္မာ ပဉ္စင်္ဂိကောဝ လောကုတ္တရမဂ္ဂေါ’’တိ။ ‘‘စေတနာဗဟုတ္တာ စ ပမုစ္စိဿာမ၊ အဋ္ဌင်္ဂိကောဝ လောကုတ္တရမဂ္ဂေါတိ စ ဝက္ခာမ’’။ ‘‘တွံ တာဝ မဟာစတ္တာရီသကဘာဏကော ဟောသိ, န ဟောသီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗော။ သစေ ‘‘န ဟောမီ’’တိ ဝဒတိ, ‘‘တွံ အဘာဏကတ္တာ န ဇာနာသီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။ သစေ ‘‘ဘာဏကောသ္မီ’’တိ ဝဒတိ, ‘‘သုတ္တံ အာဟရာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။ သစေ သုတ္တံ အာဟရတိ ဣစ္စေတံ ကုသလံ, နော စေ အာဟရတိ သယံ ဥပရိပဏ္ဏာသတော အာဟရိတဗ္ဗံ –
‘‘ကတမာ စ, ဘိက္ခဝေ, သမ္မာဝါစာ? သမ္မာဝါစံပဟံ, ဘိက္ခဝေ, ဒွါယံ ဝဒါမိ – အတ္ထိ, ဘိက္ခဝေ, သမ္မာဝါစာ သာသဝါ ပုညဘာဂိယာ ဥပဓိဝေပက္ကာ၊ အတ္ထိ, ဘိက္ခဝေ, သမ္မာဝါစာ အရိယာ အနာသဝါ လောကုတ္တရာ မဂ္ဂင်္ဂါ။
‘‘ကတမာ စ, ဘိက္ခဝေ, သမ္မာဝါစာ သာသဝါ ပုညဘာဂိယာ ဥပဓိဝေပက္ကာ? မုသာဝါဒါ ဝေရမဏီ, ပိသုဏာယ ဝါစာယ ဝေရမဏီ,
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၀၇။)ဖရုသာယ ဝါစာယ ဝေရမဏီ, သမ္ဖပ္ပလာပါ ဝေရမဏီ – အယံ, ဘိက္ခဝေ, သမ္မာဝါစာ သာသဝါ ပုညဘာဂိယာ ဥပဓိဝေပက္ကာ။
‘‘ကတမာ စ, ဘိက္ခဝေ, သမ္မာဝါစာ အရိယာ အနာသဝါ လောကုတ္တရာ မဂ္ဂင်္ဂါ? ယာ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, အရိယစိတ္တဿ အနာသဝစိတ္တဿ အရိယမဂ္ဂသမင်္ဂိနော အရိယမဂ္ဂံ ဘာဝယတော စတူဟိ ဝစီဒုစ္စရိတေဟိ အာရတိ ဝိရတိ ပဋိဝိရတိ ဝေရမဏီ – အယံ, ဘိက္ခဝေ, သမ္မာဝါစာ အရိယာ အနာသဝါ လောကုတ္တရာ မဂ္ဂင်္ဂါ…ပေ…။
‘‘ကတမော စ, ဘိက္ခဝေ, သမ္မာကမ္မန္တော? သမ္မာကမ္မန္တံပဟံ, ဘိက္ခဝေ, ဒွယံ ဝဒါမိ…ပေ… ဥပဓိဝေပက္ကော။
‘‘ကတမော စ, ဘိက္ခဝေ, သမ္မာကမ္မန္တော အရိယော အနာသဝေါ လောကုတ္တရော…ပေ…။
‘‘ကတမော စ, ဘိက္ခဝေ, သမ္မာအာဇီဝေါ? သမ္မာအာဇီဝံပဟံ, ဘိက္ခဝေ, ဒွါယံ ဝဒါမိ…ပေ… ဥပဓိဝေပက္ကော။
‘‘ကတမော စ, ဘိက္ခဝေ, သမ္မာအာဇီဝေါ အရိယော အနာသဝေါ လောကုတ္တရော မဂ္ဂင်္ဂေါ? ယာ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, အရိယစိတ္တဿ အနာသဝစိတ္တဿ အရိယမဂ္ဂသမင်္ဂိနော အရိယမဂ္ဂံ ဘာဝယတော မိစ္ဆာအာဇီဝါ အာရတိ ဝိရတိ ပဋိဝိရတိ ဝေရမဏီ – အယံ, ဘိက္ခဝေ, သမ္မာအာဇီဝေါ အရိယော အနာသဝေါ လောကုတ္တရော မဂ္ဂင်္ဂေါ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၁၃၈ အာဒယော)။
ဧဝမေတ္ထ စတူဟိ ဝစီဒုစ္စရိတေဟိ, တီဟိ ကာယဒုစ္စရိတေဟိ, မိစ္ဆာဇီဝတော စာတိ ဧကေကာဝ ဝိရတိ အရိယာ အနာသဝါ လောကုတ္တရာ မဂ္ဂင်္ဂါတိ ဝုတ္တာ။ ‘‘ကုတော ဧတ္ထ စေတနာဗဟုတ္တံ? ကုတော ပဉ္စင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ? ဣဒံ တေ သုတ္တံ အကာမကဿ လောကုတ္တရမဂ္ဂေါ အဋ္ဌင်္ဂိကောတိ ဒီပေတိ’’။ သစေ ဧတ္တကေန သလ္လက္ခေတိ ဣစ္စေတံ ကုသလံ, နော စေ သလ္လက္ခေတိ အညာနိပိ ကာရဏာနိ အာဟရိတွာ သညာပေတဗ္ဗော။ ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ –
‘‘ယသ္မိံ ခေါ, သုဘဒ္ဒ, ဓမ္မဝိနယေ အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ န ဥပလဗ္ဘတိ, သမဏောပိ တတ္ထ န ဥပလဗ္ဘတိ…ပေ… ဣမသ္မိံ ခေါ, သုဘဒ္ဒ, ဓမ္မဝိနယေ အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ ဥပလဗ္ဘတိ၊
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၀၈။)ဣဓေဝ, သုဘဒ္ဒ, သမဏော ။ပ။ သုညာ ပရပ္ပဝါဒါ သမဏေဟိ အညေဟီတိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၂၁၄)။
အညေသုပိ အနေကေသု သုတ္တသတေသု အဋ္ဌင်္ဂိကောဝ မဂ္ဂေါ အာဂတော။ ကထာဝတ္ထုပ္ပကရဏေပိ ဝုတ္တံ –
‘‘မဂ္ဂါနံ အဋ္ဌင်္ဂိကော သေဋ္ဌော, သစ္စာနံ စတုရော ပဒါ၊
ဝိရာဂေါ သေဋ္ဌော ဓမ္မာနံ, ဒွိပဒါနဉ္စ စက္ခုမာ’’တိ (ကထာ။ ၈၇၂) –
‘‘အတ္ထေဝ သုတ္တန္တောတိ’’? ‘‘အာမန္တာ’’‘‘တေန ဟိ အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ’’တိ။ သစေ ပန ဧတ္တကေနာပိ သညတ္တိံ န ဂစ္ဆတိ, ‘‘ဂစ္ဆ, ဝိဟာရံ ပဝိသိတွာ ယာဂုံ ပိဝါဟီ’’တိ ဥယျောဇေတဗ္ဗော။ ဥတ္တရိမ္ပန ကာရဏံ ဝက္ခတီတိ အဋ္ဌာနမေတံ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။
နယာ ပနေတ္ထ ဂဏေတဗ္ဗာ။ အဋ္ဌင်္ဂိကမဂ္ဂသ္မိဉှိ ဧကတော ပုစ္ဆိတွာ ဧကတော ဝိဿဇ္ဇနေ စတူသု မဂ္ဂေသု စတ္တာရိ နယသဟဿာနိ ဝိဘတ္တာနိ။ ပဉ္စင်္ဂိကမဂ္ဂေ ဧကတော ပုစ္ဆိတွာ ဧကတော ဝိဿဇ္ဇနေ စတ္တာရိ၊ ပါဋိယေက္ကံ ပုစ္ဆိတွာ ပါဋိယေက္ကံ ဝိဿဇ္ဇနေ စတ္တာရိ စတ္တာရီတိ ပဉ္စသု အင်္ဂေသု ဝီသတိ။ ဣတိ ပုရိမာနိ အဋ္ဌ ဣမာနိ စ ဝီသတီတိ သဗ္ဗာနိပိ မဂ္ဂဝိဘင်္ဂေ အဋ္ဌဝီသတိ နယသဟဿာနိ ဝိဘတ္တာနိ။ တာနိ စ ခေါ နိဗ္ဗတ္တိတလောကုတ္တရာနိ ကုသလာနေဝ။ ဝိပါကေ ပန ကုသလတော တိဂုဏာ နယာ ကာတဗ္ဗာတိ။
အဘိဓမ္မဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ။
၃။ ပဉှာပုစ္ဆကဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၅၀၄။ ပဉှာပုစ္ဆကေ ပါဠိအနုသာရေနေဝ မဂ္ဂင်္ဂါနံ ကုသလာဒိဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အာရမ္မဏတ္တိကေသု ပန သဗ္ဗာနိပေတာနိ အပ္ပမာဏံ နိဗ္ဗာနံ အာရဗ္ဘ ပဝတ္တိတော အပ္ပမာဏာရမ္မဏာနေဝ, န မဂ္ဂါရမ္မဏာနိ။ နေဝ ဟိ မဂ္ဂေါ န ဖလံ မဂ္ဂံ အာရမ္မဏံ ကရောတိ။ သဟဇာတဟေတုဝသေန ပနေတ္ထ ကုသလာနိ မဂ္ဂဟေတုကာနိ၊ ဝီရိယံ ဝါ ဝီမံသံ ဝါ ဇေဋ္ဌကံ ကတွာ မဂ္ဂဘာဝနာကာလေ မဂ္ဂါဓိပတီနိ၊ ဆန္ဒစိတ္တဇေဋ္ဌိကာယ မဂ္ဂဘာဝနာယ န ဝတ္တဗ္ဗာနိ မဂ္ဂါဓိပတီနီတိ၊ ဖလကာလေပိ န ဝတ္တဗ္ဗာနေဝ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၀၉။)အတီတာဒီသု ဧကာရမ္မဏဘာဝေနပိ န ဝတ္တဗ္ဗာနိ၊ နိဗ္ဗာနဿ ပန ဗဟိဒ္ဓါဓမ္မတ္တာ ဗဟိဒ္ဓါရမ္မဏာနိ နာမ ဟောန္တီတိ ဧဝမေတသ္မိံ ပဉှာပုစ္ဆကေပိ နိဗ္ဗတ္တိတလောကုတ္တရာနေဝ မဂ္ဂင်္ဂါနိ ကထိတာနိ။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန ဟိ သုတ္တန္တဘာဇနီယသ္မိံယေဝ လောကိယလောကုတ္တရာနိ မဂ္ဂင်္ဂါနိ ကထိတာနိ၊ အဘိဓမ္မဘာဇနီယေ ပန ပဉှာပုစ္ဆကေ စ လောကုတ္တရာနေဝါတိ ဧဝမယံ မဂ္ဂဝိဘင်္ဂေါပိ တေပရိဝဋ္ဋံ နီဟရိတွာဝ ဘာဇေတွာ ဒဿိတောတိ။
သမ္မောဟဝိနောဒနိယာ ဝိဘင်္ဂဋ္ဌကထာယ
မဂ္ဂင်္ဂဝိဘင်္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၁၀။)၁၂။ ဈာနဝိဘင်္ဂေါ
၁။ သုတ္တန္တဘာဇနီယံ
မာတိကာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၅၀၈။ ဣဒါနိ တဒနန္တရေ ဈာနဝိဘင်္ဂေ ယာ တာဝ အယံ သကလဿာပိ သုတ္တန္တဘာဇနီယဿ ပဌမံ မာတိကာ ဌပိတာ, တတ္ထ ဣဓာတိ ဝစနံ ပုဗ္ဗဘာဂကရဏီယသမ္ပဒါယ သမ္ပန္နဿ သဗ္ဗပ္ပကာရဇ္ဈာနနိဗ္ဗတ္တကဿ ပုဂ္ဂလဿ သန္နိဿယဘူတသာသနပရိဒီပနံ, အညသာသနဿ စ တထာဘာဝပဋိသေဓနံ။ ဝုတ္တဉှေတံ – ‘‘ဣဓေဝ, ဘိက္ခဝေ, သမဏော…ပေ… သုညာ ပရပ္ပဝါဒါ သမဏေဟိ အညေဟီ’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၂၄၁)။ ဘိက္ခူတိ တေသံ ဈာနာနံ နိဗ္ဗတ္တကပုဂ္ဂလပရိဒီပနံ။ ပါတိမောက္ခသံဝရသံဝုတောတိ ဣဒမဿ ပါတိမောက္ခသံဝရေ ပတိဋ္ဌိတဘာဝပရိဒီပနံ။ ဝိဟရတီတိ ဣဒမဿ တဒနုရူပဝိဟာရသမင်္ဂီဘာဝပရိဒီပနံ။ အာစာရဂေါစရသမ္ပန္နောတိ ဣဒမဿ ဟေဋ္ဌာ ပါတိမောက္ခသံဝရဿ ဥပရိ ဈာနာနုယောဂဿ စ ဥပကာရဓမ္မပရိဒီပနံ။ အဏုမတ္တေသု ဝဇ္ဇေသု ဘယဒဿာဝီတိ ဣဒမဿ ပါတိမောက္ခတော အစဝနဓမ္မတာပရိဒီပနံ။ သမာဒါယာတိ ဣဒမဿ သိက္ခာပဒါနံ အနဝသေသတော အာဒါနပရိဒီပနံ။ သိက္ခတီတိ ဣဒမဿ သိက္ခာယ သမင်္ဂီဘာဝပရိဒီပနံ။ သိက္ခာပဒေသူတိ ဣဒမဿ သိက္ခိတဗ္ဗဓမ္မပရိဒီပနံ။
ဣန္ဒြိယေသူတိ ဣဒမဿ ဂုတ္တဒွါရတာယ ဘူမိပရိဒီပနံ၊ ရက္ခိတဗ္ဗောကာသပရိဒီပနန္တိပိ ဝဒန္တိ ဧဝ။ ဂုတ္တဒွါရောတိ ဣဒမဿ ဆသု ဒွါရေသု သံဝိဟိတာရက္ခဘာဝပရိဒီပနံ။ ဘောဇနေ မတ္တညူတိ ဣဒမဿ သန္တောသာဒိဂုဏပရိဒီပနံ။ ပုဗ္ဗရတ္တာပရရတ္တံ ဇာဂရိယာနုယောဂမနုယုတ္တောတိ ဣဒမဿ ကာရဏဘာဝပရိဒီပနံ။ သာတစ္စံ နေပက္ကန္တိ ဣဒမဿ ပညာပရိဂ္ဂဟိတေန ဝီရိယေန သာတစ္စကာရိတာပရိဒီပနံ။ ဗောဓိပက္ခိကာနံ ဓမ္မာနံ ဘာဝနာနုယောဂမနုယုတ္တောတိ ဣဒမဿ ပဋိပတ္တိယာ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယတ္တပရိဒီပနံ။
သော အဘိက္ကန္တေ…ပေ… တုဏှီဘာဝေ သမ္ပဇာနကာရီ ဟောတီတိ ဣဒမဿ သဗ္ဗတ္ထ သတိသမ္ပဇညသမန္နာဂတတ္တပရိဒီပနံ။ သော ဝိဝိတ္တံ သေနာသနံ ဘဇတီတိ ဣဒမဿ အနုရူပသေနာသနပရိဂ္ဂဟပရိဒီပနံ။ အရညံ…ပေ… ပဋိသလ္လာနသာရုပ္ပန္တိ ဣဒမဿ သေနာသနပ္ပဘေဒနိရာဒီနဝတာနိသံသပရိဒီပနံ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၁၁။)သော အရညဂတော ဝါတိ ဣဒမဿ ဝုတ္တပ္ပကာရေန သေနာသနေန ယုတ္တဘာဝပရိဒီပနံ။ နိသီဒတီတိ ဣဒမဿ ယောဂါနုရူပဣရိယာပထပရိဒီပနံ။ ပရိမုခံ သတိံ ဥပဋ္ဌပေတွာတိ ဣဒမဿ ယောဂါရမ္ဘပရိဒီပနံ။ သော အဘိဇ္ဈံ လောကေ ပဟာယာတိအာဒိ ပနဿ ကမ္မဋ္ဌာနာနုယောဂေန နီဝရဏပ္ပဟာနပရိဒီပနံ။ တဿေဝ ပဟီနနီဝရဏဿ ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟီတိအာဒိ ပဋိပါဋိယာ ဈာနုပ္ပတ္တိပရိဒီပနံ။
အပိ စ ဣဓ ဘိက္ခူတိ ဣမသ္မိံ သာသနေ ဈာနုပ္ပါဒကော ဘိက္ခု။ ဣဒါနိ ယသ္မာ ဈာနုပ္ပါဒကေန ဘိက္ခုနာ စတ္တာရိ သီလာနိ သောဓေတဗ္ဗာနိ, တသ္မာဿ ပါတိမောက္ခသံဝရသံဝုတောတိ ဣမိနာ ပါတိမောက္ခသံဝရသီလဝိသုဒ္ဓိံ ဥပဒိသတိ။ အာစာရဂေါစရသမ္ပန္နောတိအာဒိနာ အာဇီဝပါရိသုဒ္ဓိသီလံ။ သမာဒါယ သိက္ခတိ သိက္ခာပဒေသူတိ ဣမိနာ တေသံ ဒွိန္နံ သီလာနံ အနဝသေသတော အာဒါနံ။ ဣန္ဒြိယေသု ဂုတ္တဒွါရောတိ ဣမိနာ ဣန္ဒြိယသံဝရသီလံ။ ဘောဇနေ မတ္တညူတိ ဣမိနာ ပစ္စယသန္နိဿိတသီလံ။ ပုဗ္ဗရတ္တာပရရတ္တန္တိအာဒိနာ သီလေ ပတိဋ္ဌိတဿ ဈာနဘာဝနာယ ဥပကာရကေ ဓမ္မေ။ သော အဘိက္ကန္တေတိအာဒိနာ တေသံ ဓမ္မာနံ အပရိဟာနာယ ကမ္မဋ္ဌာနဿ စ အသမ္မောသာယ သတိသမ္ပဇညသမာယောဂံ။ သော ဝိဝိတ္တန္တိအာဒိနာ ဘာဝနာနုရူပသေနာသနပရိဂ္ဂဟံ။ သော အရညဂတော ဝါတိအာဒိနာ တံ သေနာသနံ ဥပဂတဿ ဈာနာနုရူပဣရိယာပထဉ္စေဝ ဈာနဘာဝနာရမ္ဘဉ္စ။ သော အဘိဇ္ဈန္တိအာဒိနာ ဈာနဘာဝနာရမ္ဘေန ဈာနပစ္စနီကဓမ္မပ္ပဟာနံ။ သော ဣမေ ပဉ္စ နီဝရဏေ ပဟာယာတိအာဒိနာ ဧဝံ ပဟီနဇ္ဈာနပစ္စနီကဓမ္မဿ သဗ္ဗဇ္ဈာနာနံ ဥပ္ပတ္တိက္ကမံ ဥပဒိသတီတိ။
မာတိကာဝဏ္ဏနာ။
နိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၅၀၉။ ဣဒါနိ ယထာနိက္ခိတ္တံ မာတိကံ ပဋိပါဋိယာ ဘာဇေတွာ ဒဿေတုံ ဣဓာတိ ဣမိဿာ ဒိဋ္ဌိယာတိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ ဣမိဿာ ဒိဋ္ဌိယာတိအာဒီဟိ ဒသဟိ ပဒေဟိ သိက္ခတ္တယသင်္ခါတံ သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓသာသနမေဝ ကထိတံ။ တဉှိ ဗုဒ္ဓေန ဘဂဝတာ ဒိဋ္ဌတ္တာ ဒိဋ္ဌီတိ ဝုစ္စတိ။ တဿေဝ ခမနဝသေန ခန္တိ, ရုစ္စနဝသေန ရုစိ, ဂဟဏဝသေန အာဒါယော, သဘာဝဋ္ဌေန ဓမ္မော,
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၁၂။)သိက္ခိတဗ္ဗဋ္ဌေန ဝိနယော, တဒုဘယေနာပိ ဓမ္မဝိနယော, ပဝုတ္တဝသေန ပါဝစနံ, သေဋ္ဌစရိယဋ္ဌေန ဗြဟ္မစရိယံ, အနုသိဋ္ဌိဒါနဝသေန သတ္ထုသာသနန္တိ ဝုစ္စတိ။ တသ္မာ ဣမိဿာ ဒိဋ္ဌိယာတိအာဒီသု ဣမိဿာ ဗုဒ္ဓဒိဋ္ဌိယာ, ဣမိဿာ ဗုဒ္ဓခန္တိယာ, ဣမိဿာ ဗုဒ္ဓရုစိယာ, ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓအာဒါယေ, ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓဓမ္မေ, ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓဝိနယေ။
‘‘ယေ စ ခေါ တွံ, ဂေါတမိ, ဓမ္မေ ဇာနေယျာသိ – ‘ဣမေ ဓမ္မာ သရာဂါယ သံဝတ္တန္တိ နော ဝိရာဂါယ, သံယောဂါယ သံဝတ္တန္တိ နော ဝိသံယောဂါယ, အာစယာယ သံဝတ္တန္တိ နော အပစယာယ, ဥပါဒါယ သံဝတ္တန္တိ နော ပဋိနိဿဂ္ဂိယာ, မဟိစ္ဆတာယ သံဝတ္တန္တိ နော အပ္ပိစ္ဆတာယ, အသန္တုဋ္ဌိယာ သံဝတ္တန္တိ နော သန္တုဋ္ဌိယာ, သင်္ဂဏိကာယ သံဝတ္တန္တိ နော ပဝိဝေကာယ, ကောသဇ္ဇာယ သံဝတ္တန္တိ နော ဝီရိယာရမ္ဘာယ, ဒုဗ္ဘရတာယ သံဝတ္တန္တိ နော သုဘရတာယာ’တိ ဧကံသေန ဟိ, ဂေါတမိ, ဓာရေယျာသိ – ‘နေသော ဓမ္မော, နေသော ဝိနယော, နေတံ သတ္ထုသာသန’န္တိ။ ယေ စ ခေါ တွံ, ဂေါတမိ, ဓမ္မေ ဇာနေယျာသိ – ‘ဣမေ ဓမ္မာ ဝိရာဂါယ သံဝတ္တန္တိ နော သရာဂါယ…ပေ… သုဘရတာယ သံဝတ္တန္တိ နော ဒုဗ္ဘရတာယာ’တိ။ ဧကံသေန ဟိ, ဂေါတမိ, ဓာရေယျာသိ – ‘ဧသော ဓမ္မော, ဧသော ဝိနယော, ဧတံ သတ္ထုသာသန’’န္တိ (အ။ နိ။ ၈။၅၃၊ စူဠဝ။ ၄၀၆)။
ဧဝံ ဝုတ္တေ ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓဓမ္မဝိနယေ, ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓပါဝစနေ, ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓဗြဟ္မစရိယေ, ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓသတ္ထုသာသနေတိ ဧဝမတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။
အပိစေတံ သိက္ခာတ္တယသင်္ခါတံ သကလံ သာသနံ ဘဂဝတာ ဒိဋ္ဌတ္တာ သမ္မာဒိဋ္ဌိပစ္စယတ္တာ သမ္မာဒိဋ္ဌိပုဗ္ဗင်္ဂမတ္တာ စ ဒိဋ္ဌိ, ဘဂဝတော ခမနဝသေန ခန္တိ, ရုစ္စနဝသေန ရုစိ, ဂဟဏဝသေန အာဒါယော။ အတ္တနော ကာရကံ အပါယေသု အပတမာနံ ဓာရေတီတိ ဓမ္မော။ သောဝ သံကိလေသပက္ခံ ဝိနတီတိ ဝိနယော။ ဓမ္မော စ သော ဝိနယော စာတိ ဓမ္မဝိနယော။ ကုသလဓမ္မေဟိ ဝါ အကုသလဓမ္မာနံ ဧသ ဝိနယောတိ ဓမ္မဝိနယော။ တေနေဝ ဝုတ္တံ – ‘‘ယေ စ ခေါ တွံ, ဂေါတမိ, ဓမ္မေ ဇာနေယျာသိ – ‘ဣမေ ဓမ္မာ ဝိရာဂါယ သံဝတ္တန္တိ နော သရာဂါယ…ပေ… ဧကံသေန, ဂေါတမိ, ဓာရေယျာသိ ‘ဧသော ဓမ္မော, ဧသော ဝိနယော, ဧတံ သတ္ထုသာသန’န္တိ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၁၃။)ဓမ္မေန ဝါ ဝိနယော, န ဒဏ္ဍာဒီဟီတိ ဓမ္မဝိနယော, ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –
‘‘ဒဏ္ဍေနေကေ ဒမယန္တိ, အင်္ကုသေဟိ ကသာဟိ စ၊
အဒဏ္ဍေန အသတ္ထေန, နာဂေါ ဒန္တော မဟေသိနာ’’တိ။ (စူဠဝ။ ၃၄၂၊ မ။ နိ။ ၂။၃၅၂)၊
တထာ –
‘‘ဓမ္မေန နီယမာနာနံ, ကာ ဥသူယာ ဝိဇာနတ’’န္တိ၊ (မဟာဝ။ ၆၃)၊
ဓမ္မာယ ဝါ ဝိနယော ဓမ္မဝိနယော။ အနဝဇ္ဇဓမ္မတ္ထဉှေသ ဝိနယော, န ဘဝဘောဂါမိသတ္ထံ။ တေနာဟ ဘဂဝါ – ‘‘နယိဒံ, ဘိက္ခဝေ, ဗြဟ္မစရိယံ ဝုဿတိ ဇနကုဟနတ္ထ’’န္တိ (အ။ နိ။ ၄။၂၅) ဝိတ္ထာရော။ ပုဏ္ဏတ္ထေရောပိ အာဟ – ‘‘အနုပါဒါပရိနိဗ္ဗာနတ္ထံ ခေါ, အာဝုသော, ဘဂဝတိ ဗြဟ္မစရိယံ ဝုဿတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၂၅၉)။ ဝိသိဋ္ဌံ ဝါ နယတီတိ ဝိနယော။ ဓမ္မတော ဝိနယော ဓမ္မဝိနယော။ သံသာရဓမ္မတော ဟိ သောကာဒိဓမ္မတော ဝါ ဧသ ဝိသိဋ္ဌံ နိဗ္ဗာနံ နယတိ။ ဓမ္မဿ ဝါ ဝိနယော, န တိတ္ထကရာနန္တိ ဓမ္မဝိနယော၊ ဓမ္မဘူတော ဟိ ဘဂဝါ, တဿေဝ ဝိနယော။ ယသ္မာ ဝါ ဓမ္မာယေဝ အဘိညေယျာ ပရိညေယျာ ပဟာတဗ္ဗာ ဘာဝေတဗ္ဗာ သစ္ဆိကာတဗ္ဗာ စ, တသ္မာ ဧသ ဓမ္မေသု ဝိနယော, န သတ္တေသု, န ဇီဝေသု စာတိ ဓမ္မဝိနယော။ သာတ္ထသဗျဉ္ဇနတာဒီဟိ အညေသံ ဝစနတော ပဓာနံ ဝစနန္တိ ပဝစနံ၊ ပဝစနမေဝ ပါဝစနံ။ သဗ္ဗစရိယာဟိ ဝိသိဋ္ဌစရိယာဘာဝေန ဗြဟ္မစရိယံ။ ဒေဝမနုဿာနံ သတ္ထုဘူတဿ ဘဂဝတော သာသနန္တိ သတ္ထုသာသနံ၊ သတ္ထုဘူတံ ဝါ သာသနန္တိပိ သတ္ထုသာသနံ။ ‘‘သော ဝေါ မမစ္စယေန သတ္ထာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၂၁၆) ဟိ ဓမ္မဝိနယောဝ သတ္ထာတိ ဝုတ္တောတိ ဧဝမေတေသံ ပဒါနံ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။
ယသ္မာ ပန ဣမသ္မိံယေဝ သာသနေ သဗ္ဗပကာရဇ္ဈာနနိဗ္ဗတ္တကော ဘိက္ခု ဒိဿတိ, န အညတြ, တသ္မာ တတ္ထ တတ္ထ ‘ဣမိဿာ’တိ စ ‘ဣမသ္မိ’န္တိ စ အယံ နိယမော ကတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ။ အယံ ‘ဣဓာ’တိ မာတိကာပဒနိဒ္ဒေသဿ အတ္ထော။
֍ ဋီ ၅၁၀။ ဘိက္ခုနိဒ္ဒေသေ သမညာယာတိ ပညတ္တိယာ, ဝေါဟာရေနာတိ အတ္ထော။ သမညာယ ဧဝ ဟိ ဧကစ္စော ဘိက္ခူတိ ပညာယတိ။ တထာ ဟိ နိမန္တနာဒိမှိ ဘိက္ခူသု ဂဏီယမာနေသု သာမဏေရေပိ ဂဟေတွာ ‘သတံ ဘိက္ခူ, သဟဿံ ဘိက္ခူ’တိ ဝဒန္တိ။ ပဋိညာယာတိ အတ္တနော ပဋိဇာနနေန။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၁၄။)ပဋိညာယပိ ဟိ ဧကစ္စော ဘိက္ခူတိ ပညာယတိ။ တဿ ‘‘ကော ဧတ္ထ အာဝုသော’’တိ? ‘‘အဟံ, အာဝုသော, ဘိက္ခူ’’တိ ဧဝမာဒီသု (အ။ နိ။ ၁၀။၉၆) သမ္ဘဝေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အယံ ပန အာနန္ဒတ္ထေရေန ဝုတ္တတ္တာ ဓမ္မိကာ ပဋိညာ။ ရတ္တိဘာဂေ ပန ဒုဿီလာပိ ပဋိပထံ အာဂစ္ဆန္တာ ‘‘ကော ဧတ္ထာ’’တိ ဝုတ္တေ အဓမ္မိကာယ ပဋိညာယ အဘူတတ္ထာယ ‘‘မယံ ဘိက္ခူ’’တိ ဝဒန္တိ။
ဘိက္ခတီတိ ယာစတိ။ ယော ဟိ ကောစိ ဘိက္ခတိ, ဘိက္ခံ ဧသတိ ဂဝေသတိ, သော တံ လဘတု ဝါ မာ ဝါ, အထ ခေါ ဘိက္ခတီတိ ဘိက္ခု။ ဘိက္ခကောတိ ဗျဉ္ဇနေန ပဒံ ဝဍ္ဎိတံ၊ ဘိက္ခနဓမ္မတာယ ဘိက္ခူတိ အတ္ထော။ ဘိက္ခာစရိယံ အဇ္ဈုပဂတောတိ ဗုဒ္ဓါဒီဟိ အဇ္ဈုပဂတံ ဘိက္ခာစရိယံ အဇ္ဈုပဂတတ္တာ ဘိက္ခာစရိယံ အဇ္ဈုပဂတော နာမ။ ယော ဟိ ကောစိ အပ္ပံ ဝါ မဟန္တံ ဝါ ဘောဂက္ခန္ဓံ ပဟာယ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတော, ကသိဂေါရက္ခာဒီဟိ ဇီဝိတကပ္ပနံ ဟိတွာ လိင်္ဂသမ္ပဋိစ္ဆနေနေဝ ဘိက္ခာစရိယံ အဇ္ဈုပဂတောတိ ဘိက္ခု။ ပရပ္ပဋိဗဒ္ဓဇီဝိကတ္တာ ဝါ ဝိဟာရမဇ္ဈေ ကာဇဘတ္တံ ဘုဉ္ဇမာနောပိ ဘိက္ခာစရိယံ အဇ္ဈုပဂတောတိ ဘိက္ခု။ ပိဏ္ဍိယာလောပဘောဇနံ နိဿာယ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ ဥဿာဟဇာတတ္တာ ဝါ ဘိက္ခာစရိယံ အဇ္ဈုပဂတောတိ ဘိက္ခု။
အဂ္ဃဖဿဝဏ္ဏဘေဒေန ဘိန္နံ ပဋံ ဓာရေတီတိ ဘိန္နပဋဓရော။ တတ္ထ သတ္ထကစ္ဆေဒနေန အဂ္ဃဘေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သဟဿဂ္ဃနကောပိ ဟိ ပဋော သတ္ထကေန ခဏ္ဍာခဏ္ဍိကံ ဆိန္နော ဘိန္နဂ္ဃေါ ဟောတိ, ပုရိမဂ္ဃတော ဥပဍ္ဎမ္ပိ န အဂ္ဃတိ။ သုတ္တသံသိဗ္ဗနေန ဖဿဘေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သုခသမ္ဖဿောပိ ဟိ ပဋော သုတ္တေဟိ သံသိဗ္ဗိတော ဘိန္နဖဿော ဟောတိ, ခရသမ္ဖဿတံ ပါပုဏာတိ။ သူစိမလာဒီဟိ ဝဏ္ဏဘေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သုပရိသုဒ္ဓေါပိ ဟိ ပဋော သူစိကမ္မတော ပဋ္ဌာယ သူစိမလေန, ဟတ္ထသေဒမလဇလ္လိကာဒီဟိ, အဝသာနေ ရဇနကပ္ပကရဏေဟိ စ ဘိန္နဝဏ္ဏော ဟောတိ, ပကတိဝဏ္ဏံ ဝိဇဟတိ။ ဧဝံ တီဟာကာရေဟိ ဘိန္နပဋဓာရဏတော ဘိန္နပဋဓရောတိ ဘိက္ခု။ ဂိဟီဝတ္ထဝိသဘာဂါနံ ဝါ ကာသာဝါနံ ဓာရဏမတ္တေနေဝ ဘိန္နပဋဓရောတိ ဘိက္ခု။
ဘိန္ဒတိ ပါပကေ အကုသလေ ဓမ္မေတိ ဘိက္ခု။ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေန ပဉ္စ ကိလေသေ ဘိန္ဒတီတိ ဘိက္ခု။ သကဒါဂါမိမဂ္ဂေန စတ္တာရော, အနာဂါမိမဂ္ဂေန စတ္တာရော, အရဟတ္တမဂ္ဂေန အဋ္ဌ ကိလေသေ ဘိန္ဒတီတိ ဘိက္ခု။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၁၅။)ဧတ္တာဝတာ စတ္တာရော မဂ္ဂဋ္ဌာ ဒဿိတာ။ ဘိန္နတ္တာတိ ဣမိနာ ပန စတ္တာရော ဖလဋ္ဌာ။ သောတာပန္နော ဟိ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေန ပဉ္စ ကိလေသေ ဘိန္ဒိတွာ ဌိတော။ သကဒါဂါမီ သကဒါဂါမိမဂ္ဂေန စတ္တာရော, အနာဂါမီ အနာဂါမိမဂ္ဂေန စတ္တာရော, အရဟာ အရဟတ္တမဂ္ဂေန အဋ္ဌ ကိလေသေ ဘိန္ဒိတွာ ဌိတော။ ဧဝမယံ စတုဗ္ဗိဓော ဖလဋ္ဌော ဘိန္နတ္တာ ပါပကာနံ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဘိက္ခု နာမ။
ဩဓိသော ကိလေသာနံ ပဟာနာတိ ဧတ္ထ ဒွေ ဩဓီ – မဂ္ဂေါဓိ စ ကိလေသောဓိ စ။ ဩဓိ နာမ သီမာ, မရိယာဒါ။ တတ္ထ သောတာပန္နော မဂ္ဂေါဓိနာ ဩဓိသော ကိလေသာနံ ပဟာနာ ဘိက္ခု။ တဿ ဟိ စတူသု မဂ္ဂေသု ဧကေနေဝ ဩဓိနာ ကိလေသာ ပဟီနာ, န သကလေန မဂ္ဂစတုက္ကေန။ သကဒါဂါမီအနာဂါမီသုပိ ဧသေဝ နယော။ သောတာပန္နော စ ကိလေသောဓိနာပိ ဩဓိသော ကိလေသာနံ ပဟာနာ ဘိက္ခု။ တဿ ဟိ ပဟာတဗ္ဗကိလေသေသု ဩဓိနာဝ ကိလေသာ ပဟီနာ, န သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ။ အရဟာ ပန အနောဓိသောဝ ကိလေသာနံ ပဟာနာ ဘိက္ခု။ တဿ ဟိ မဂ္ဂစတုက္ကေန အနောဓိနာဝ ကိလေသာ ပဟီနာ, န ဧကာယ မဂ္ဂသီမာယ။ ပဟာတဗ္ဗကိလေသေသု စ အနောဓိသောဝ ကိလေသာ ပဟီနာ။ ဧကာပိ ဟိ ကိလေသသီမာ ဌိတာ နာမ နတ္ထိ။ ဧဝံ သော ဥဘယထာပိ အနောဓိသော ကိလေသာနံ ပဟာနာ ဘိက္ခု။
သေက္ခောတိ ပုထုဇ္ဇနကလျာဏကေန သဒ္ဓိံ သတ္တ အရိယာ။ တိဿော သိက္ခာ သိက္ခန္တီတိ သေက္ခာ။ တေသု ယော ကောစိ သေက္ခော ဘိက္ခုတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ န သိက္ခတီတိ အသေက္ခော။ သေက္ခဓမ္မေ အတိက္ကမ္မ အဂ္ဂဖလေ ဌိတော တတော ဥတ္တရိ သိက္ခိတဗ္ဗာဘာဝတော ခီဏာသဝေါ အသေက္ခောတိ ဝုစ္စတိ။ အဝသေသော ပုထုဇ္ဇနဘိက္ခု တိဿော သိက္ခာ နေဝ သိက္ခတိ, န သိက္ခိတွာ ဌိတောတိ နေဝသေက္ခနာသေက္ခောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။
သီလဂ္ဂံ သမာဓိဂ္ဂံ ပညဂ္ဂံ ဝိမုတ္တဂ္ဂန္တိ ဣဒံ အဂ္ဂံ ပတွာ ဌိတတ္တာ အဂ္ဂေါ ဘိက္ခု နာမ။ ဘဒြောတိ အပါပကော။ ကလျာဏပုထုဇ္ဇနာဒယော ဟိ ယာဝ အရဟာ တာဝ ဘဒြေန သီလေန သမာဓိနာ ပညာယ ဝိမုတ္တိယာ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနေန စ သမန္နာဂတတ္တာ ဘဒြော ဘိက္ခူတိ သင်္ချံ ဂစ္ဆန္တိ။ မဏ္ဍော ဘိက္ခူတိ ပသန္နော ဘိက္ခု၊ သပ္ပိမဏ္ဍော ဝိယ အနာဝိလော ဝိပ္ပသန္နောတိ အတ္ထော။ သာရောတိ တေဟိယေဝ သီလသာရာဒီဟိ သမန္နာဂတတ္တာ, နီလသမန္နာဂမေန နီလော ပဋော ဝိယ, သာရော ဘိက္ခူတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဝိဂတကိလေသဖေဂ္ဂုဘာဝတော ဝါ ခီဏာသဝေါဝ သာရောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၁၆။)တတ္ထ စ ‘‘ဘိန္ဒတိ ပါပကေ အကုသလေ ဓမ္မေတိ ဘိက္ခု, ဩဓိသော ကိလေသာနံ ပဟာနာ ဘိက္ခု, သေက္ခော ဘိက္ခူ’’တိ ဣမေသု တီသု ဌာနေသု သတ္တ သေက္ခာ ကထိတာ။ ‘‘ဘိန္နတ္တာ ပါပကာနံ အကုသလာနံ ဓမ္မာနန္တိ ဘိက္ခု, အနောဓိသော ကိလေသာနံ ပဟာနာ ဘိက္ခု, အသေက္ခော ဘိက္ခု, အဂ္ဂေါ ဘိက္ခု, မဏ္ဍော ဘိက္ခူ’’တိ ဣမေသု ပဉ္စသု ဌာနေသု ခီဏာသဝေါဝ ကထိတော။ ‘‘နေဝသေက္ခနာသေက္ခော’’တိ ဧတ္ထ ပုထုဇ္ဇနောဝ ကထိတော။ သေသဋ္ဌာနေသု ပုထုဇ္ဇနကလျာဏကော, သတ္တ သေက္ခာ, ခီဏာသဝေါတိ ဣမေ သဗ္ဗေပိ ကထိတာ။
ဧဝံ သမညာဒီဟိ ဘိက္ခုံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ဥပသမ္ပဒါဝသေန ဒဿေတုံ သမဂ္ဂေန သံဃေနာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သမဂ္ဂေန သံဃေနာတိ သဗ္ဗန္တိမေန ပရိစ္ဆေဒေန ပဉ္စဝဂ္ဂကရဏီယေ ကမ္မေ ယာဝတိကာ ဘိက္ခူ ကမ္မပ္ပတ္တာ, တေသံ အာဂတတ္တာ ဆန္ဒာရဟာနံ ဆန္ဒဿ အာဟဋတ္တာ သမ္မုခီဘူတာနဉ္စ အပ္ပဋိက္ကောသနတော ဧကသ္မိံ ကမ္မေ သမဂ္ဂဘာဝံ ဥပဂတေန။ ဉတ္တိစတုတ္ထေနာတိ တီဟိ အနုဿာဝနာဟိ ဧကာယ စ ဉတ္တိယာ ကာတဗ္ဗေန။ ကမ္မေနာတိ ဓမ္မိကေန ဝိနယကမ္မေန။ အကုပ္ပေနာတိ ဝတ္ထုဉတ္တိအနုဿာဝနသီမာပရိသသမ္ပတ္တိသမ္ပန္နတ္တာ အကောပေတဗ္ဗတံ အပ္ပဋိက္ကောသိတဗ္ဗတံ ဥပဂတေန။ ဌာနာရဟေနာတိ ကာရဏာရဟေန သတ္ထုသာသနာရဟေန။
ဥပသမ္ပန္နော နာမ ဥပရိဘာဝံ သမာပန္နော, ပတ္တောတိ အတ္ထော။ ဘိက္ခုဘာဝေါ ဟိ ဥပရိဘာဝေါ။ တဉ္စေသ ယထာဝုတ္တေန ကမ္မေန သမာပန္နတ္တာ ဥပသမ္ပန္နောတိ ဝုစ္စတိ။ ဧတေန ယာ ဣမာ ဧဟိဘိက္ခူပသမ္ပဒါ, သရဏာဂမနူပသမ္ပဒါ, ဩဝါဒပဋိဂ္ဂဟဏူပသမ္ပဒါ, ပဉှဗျာကရဏူပသမ္ပဒါ, ဂရုဓမ္မပဋိဂ္ဂဟဏူပသမ္ပဒါ, ဒူတေနူပသမ္ပဒါ, အဋ္ဌဝါစိကူပသမ္ပဒါ, ဉတ္တိစတုတ္ထကမ္မူပသမ္ပဒါတိ အဋ္ဌ ဥပသမ္ပဒါ ဝုတ္တာ, တာသံ ဉတ္တိစတုတ္ထကမ္မူပသမ္ပဒါ, ဒူတေနူပသမ္ပဒါ, အဋ္ဌဝါစိကူပသမ္ပဒါတိ ဣမာ တိဿောဝ ထာဝရာ။ သေသာ ဗုဒ္ဓေ ဓရမာနေယေဝ အဟေသုံ။ တာသု ဥပသမ္ပဒါသု ဣမသ္မိံ ဌာနေ အယံ ဉတ္တိစတုတ္ထကမ္မူပသမ္ပဒါဝ အဓိပ္ပေတာ။
֍ ဋီ ၅၁၁။ ပါတိမောက္ခသံဝရနိဒ္ဒေသေ ပါတိမောက္ခန္တိ သိက္ခာပဒသီလံ။ တဉှိ, ယော နံ ပါတိ ရက္ခတိ, တံ မောက္ခေတိ မောစယတိ အာပါယိကာဒီဟိ ဒုက္ခေဟိ, တသ္မာ ပါတိမောက္ခန္တိ ဝုတ္တံ။ သီလံ ပတိဋ္ဌာတိအာဒီနိ တဿေဝ ဝေဝစနာနိ။ တတ္ထ သီလန္တိ ကာမဉ္စေတံ သဟ ကမ္မဝါစာပရိယောသာနေန
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၁၇။)ဣဇ္ဈနကဿ ပါတိမောက္ခဿ ဝေဝစနံ, ဧဝံ သန္တေပိ ဓမ္မတော ဧတံ သီလံ နာမ ပါဏာတိပါတာဒီဟိ ဝါ ဝိရမန္တဿ ဝတ္တပ္ပဋိပတ္တိံ ဝါ ပူရေန္တဿ စေတနာဒယော ဓမ္မာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဝုတ္တဉှေတံ ပဋိသမ္ဘိဒါယံ ‘‘ကိံ သီလ’’န္တိ? စေတနာ သီလံ, စေတသိကံ သီလံ, သံဝရော သီလံ, အဝီတိက္ကမော သီလ’’န္တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၃၉)။
တတ္ထ စေတနာ သီလံ နာမ ပါဏာတိပါတာဒီဟိ ဝါ ဝိရမန္တဿ ဝတ္တပဋိပတ္တိံ ဝါ ပူရေန္တဿ စေတနာ။ စေတသိကံ သီလံ နာမ ပါဏာတိပါတာဒီဟိ ဝိရမန္တဿ ဝိရတိ။ အပိစ စေတနာ သီလံ နာမ ပါဏာတိပါတာဒီနိ ပဇဟန္တဿ သတ္တ ကမ္မပထစေတနာ။ စေတသိကံ သီလံ နာမ ‘‘အဘိဇ္ဈံ ပဟာယ ဝိဂတာဘိဇ္ဈေန စေတသာ ဝိဟရတီ’’တိအာဒိနာ နယေန သံယုတ္တမဟာဝဂ္ဂေ ဝုတ္တာ အနဘိဇ္ဈာအဗျာပါဒသမ္မာဒိဋ္ဌိဓမ္မာ။ သံဝရော သီလန္တိ ဧတ္ထ ပဉ္စဝိဓေန သံဝရော ဝေဒိတဗ္ဗော – ပါတိမောက္ခသံဝရော, သတိသံဝရော, ဉာဏသံဝရော, ခန္တိသံဝရော, ဝီရိယသံဝရောတိ။ တဿ နာနာကရဏံ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၆) ဝုတ္တံ။ အဝီတိက္ကမော သီလန္တိ သမာဒိဏ္ဏသီလဿ ကာယိကဝါစသိကော အဝီတိက္ကမော။ ဧတ္ထ စ သံဝရသီလံ အဝီတိက္ကမသီလန္တိ ဣဒမေဝ နိပ္ပရိယာယတော သီလံ၊ စေတနာ သီလံ စေတသိကံ သီလန္တိ ပရိယာယတော သီလန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
ယသ္မာ ပန ပါတိမောက္ခသံဝရသီလေန ဘိက္ခု သာသနေ ပတိဋ္ဌာတိ နာမ, တသ္မာ တံ ‘ပတိဋ္ဌာ’တိ ဝုတ္တံ၊ ပတိဋ္ဌဟတိ ဝါ ဧတ္ထ ဘိက္ခု, ကုသလဓမ္မာ ဧဝ ဝါ ဧတ္ထ ပတိဋ္ဌဟန္တီတိ ပတိဋ္ဌာ။ အယမတ္ထော –
‘‘သီလေ ပတိဋ္ဌာယ နရော သပညော, စိတ္တံ ပညဉ္စ ဘာဝယံ၊
အာတာပီ နိပကော ဘိက္ခု, သော ဣမံ ဝိဇဋယေ ဇဋ’’န္တိ စ။ (သံ။ နိ။ ၁။၂၃)၊
‘‘ပတိဋ္ဌာ, မဟာရာဇ, သီလံ သဗ္ဗေသံ ကုသလဓမ္မာန’’န္တိ စ ‘‘သီလေ ပတိဋ္ဌိတဿ ခေါ, မဟာရာဇ, သဗ္ဗေ ကုသလာ ဓမ္မာ န ပရိဟာယန္တီ’’တိ (မိ။ ပ။ ၂။၁။၉) စ အာဒိသုတ္တဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗော။
တဒေတံ ပုဗ္ဗုပ္ပတ္တိအတ္ထေန အာဒိ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –
‘‘တသ္မာတိဟ တွံ, ဥတ္တိယ, အာဒိမေဝ ဝိသောဓေဟိ ကုသလေသု ဓမ္မေသု။ ကော စာဒိ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ? သီလဉ္စ သုဝိသုဒ္ဓံ ဒိဋ္ဌိ စ ဥဇုကာ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၃၈၂)။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၁၈။)ယထာ ဟိ နဂရဝဍ္ဎကီ နဂရံ မာပေတုကာမော ပဌမံ နဂရဋ္ဌာနံ သောဓေတိ, တတော အပရဘာဂေ ဝီထိစတုက္ကသိင်္ဃာဋကာဒိပရိစ္ဆေဒေန ဝိဘဇိတွာ နဂရံ မာပေတိ၊ ဧဝမေဝ ယောဂါဝစရော အာဒိတောဝ သီလံ ဝိသောဓေတိ, တတော အပရဘာဂေ သမထဝိပဿနာမဂ္ဂဖလနိဗ္ဗာနာနိ သစ္ဆိကရောတိ။ ယထာ ဝါ ပန ရဇကော ပဌမံ တီဟိ ခါရေဟိ ဝတ္ထံ ဓောဝိတွာ ပရိသုဒ္ဓေ ဝတ္ထေ ယဒိစ္ဆကံ ရင်္ဂဇာတံ ဥပနေတိ၊ ယထာ ဝါ ပန ဆေကော စိတ္တကာရော ရူပံ လိခိတုကာမော အာဒိတောဝ ဘိတ္တိပရိကမ္မံ ကရောတိ, တတော အပရဘာဂေ ရူပံ သမုဋ္ဌာပေတိ၊ ဧဝမေဝ ယောဂါဝစရော အာဒိတောဝ သီလံ ဝိသောဓေတွာ အပရဘာဂေ သမထဝိပဿနာဒယော ဓမ္မေ သစ္ဆိကရောတိ။ တသ္မာ သီလံ ‘‘အာဒီ’’တိ ဝုတ္တံ။
တဒေတံ စရဏသရိက္ခတာယ စရဏံ။ စရဏာတိ ဟိ ပါဒါ ဝုစ္စန္တိ။ ယထာ ဟိ ဆိန္နစရဏဿ ပုရိသဿ ဒိသံဂမနာဘိသင်္ခါရော န ဇာယတိ, ပရိပုဏ္ဏပါဒဿေဝ ဇာယတိ၊ ဧဝမေဝ ယဿ သီလံ ဘိန္နံ ဟောတိ ခဏ္ဍံ အပရိပုဏ္ဏံ, တဿ နိဗ္ဗာနဂမနာယ ဉာဏဂမနံ န သမ္ပဇ္ဇတိ။ ယဿ ပန တံ အဘိန္နံ ဟောတိ အက္ခဏ္ဍံ ပရိပုဏ္ဏံ တဿ နိဗ္ဗာနဂမနာယ ဉာဏဂမနံ သမ္ပဇ္ဇတိ။ တသ္မာ သီလံ ‘‘စရဏ’’န္တိ ဝုတ္တံ။
တဒေတံ သံယမနဝသေန သံယမော, သံဝရဏဝသေန သံဝရော။ ဥဘယေနာပိ သီလသံယမော စေဝ သီလသံဝရော စ ကထိတော။ ဝစနတ္ထော ပနေတ္ထ သံယမေတိ ဝီတိက္ကမဝိပ္ဖန္ဒနံ, ပုဂ္ဂလံ ဝါ သံယမေတိ, ဝီတိက္ကမဝသေန တဿ ဝိပ္ဖန္ဒိတုံ န ဒေတီတိ သံယမော။ ဝီတိက္ကမဿ ပဝေသနဒွါရံ သံဝရတိ ပိဒဟတီတိပိ သံဝရော။ မောက္ခန္တိ ဥတ္တမံ မုခဘူတံ ဝါ။ ယထာ ဟိ သတ္တာနံ စတုဗ္ဗိဓော အာဟာရော မုခေန ပဝိသိတွာ အင်္ဂမင်္ဂါနိ ဖရတိ, ဧဝံ ယောဂိနောပိ စတုဘူမကကုသလံ သီလမုခေန ပဝိသိတွာ အတ္ထသိဒ္ဓိံ သမ္ပာဒေတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘မောက္ခ’’န္တိ။ ပမုခေ သာဓူတိ ပါမောက္ခံ၊ ပုဗ္ဗင်္ဂမံ သေဋ္ဌံ ပဓာနန္တိ အတ္ထော။ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ သမာပတ္တိယာတိ စတုဘူမကကုသလာနံ ပဋိလာဘတ္ထာယ ပါမောက္ခံ ပုဗ္ဗင်္ဂမံ သေဋ္ဌံ ပဓာနန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
ကာယိကော အဝီတိက္ကမောတိ တိဝိဓံ ကာယသုစရိတံ။ ဝါစသိကောတိ စတုဗ္ဗိဓံ ဝစီသုစရိတံ။ ကာယိကဝါစသိကောတိ တဒုဘယံ။ ဣမိနာ အာဇီဝဋ္ဌမကသီလံ ပရိယာဒါယ ဒဿေတိ။ သံဝုတောတိ ပိဟိတော၊ သံဝုတိန္ဒြိယော
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၁၉။)ပိဟိတိန္ဒြိယောတိ အတ္ထော။ ယထာ ဟိ သံဝုတဒွါရံ ဂေဟံ ‘‘သံဝုတဂေဟံ ပိဟိတဂေဟ’’န္တိ ဝုစ္စတိ, ဧဝမိဓ သံဝုတိန္ဒြိယော ‘‘သံဝုတော’’တိ ဝုတ္တော။ ပါတိမောက္ခသံဝရေနာတိ ပါတိမောက္ခေန စ သံဝရေန စ, ပါတိမောက္ခသင်္ခါတေန ဝါ သံဝရေန။ ဥပေတောတိအာဒီနိ ဝုတ္တတ္ထာနေဝ။
֍ ဋီ ၅၁၂။ ဣရိယတီတိအာဒီဟိ သတ္တဟိပိ ပဒေဟိ ပါတိမောက္ခသံဝရသီလေ ဌိတဿ ဘိက္ခုနော ဣရိယာပထဝိဟာရော ကထိတော။
֍ ဋီ ၅၁၃။ အာစာရဂေါစရနိဒ္ဒေသေ ကိဉ္စာပိ ဘဂဝါ သမဏာစရံ သမဏဂေါစရံ ကထေတုကာမော ‘‘အာစာရဂေါစရသမ္ပန္နောတိ အတ္ထိ အာစာရော, အတ္ထိ အနာစာရော’’တိ ပဒံ ဥဒ္ဓရိ။ ယထာ ပန မဂ္ဂကုသလော ပုရိသော မဂ္ဂံ အစိက္ခန္တော ‘ဝါမံ မုဉ္စ ဒက္ခိဏံ ဂဏှာ’တိ ပဌမံ မုဉ္စိတဗ္ဗံ သဘယမဂ္ဂံ ဥပ္ပထမဂ္ဂံ အာစိက္ခတိ, ပစ္ဆာ ဂဟေတဗ္ဗံ ခေမမဂ္ဂံ ဥဇုမဂ္ဂံ၊ ဧဝမေဝ မဂ္ဂကုသလပုရိသသဒိသော ဓမ္မရာဇာ ပဌမံ ပဟာတဗ္ဗံ ဗုဒ္ဓပ္ပဋိကုဋ္ဌံ အနာစာရံ အာစိက္ခိတွာ ပစ္ဆာ အာစာရံ အာစိက္ခိတုကာမော ‘‘တတ္ထ ကတမော အနာစာရော’’တိအာဒိမာဟ။ ပုရိသေန ဟိ အာစိက္ခိတမဂ္ဂေါ သမ္ပဇ္ဇေယျ ဝါ န ဝါ, တထာဂတေန အာစိက္ခိတမဂ္ဂေါ အပဏ္ဏကော, ဣန္ဒေန ဝိဿဋ္ဌံ ဝဇိရံ ဝိယ, အဝိရဇ္ဈနကော နိဗ္ဗာနနဂရံယေဝ သမောသရတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ပုရိသော မဂ္ဂကုသလောတိ ခေါ, တိဿ, တထာဂတဿေတံ အဓိဝစနံ အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿာ’’တိ (သံ။ နိ။ ၃။၈၄)။
ယသ္မာ ဝါ သသီသံ နဟာနေန ပဟီနသေဒမလဇလ္လိကဿ ပုရိသဿ မာလာဂန္ဓဝိလေပနာဒိဝိဘူသနဝိဓာနံ ဝိယ ပဟီနပါပဓမ္မဿ ကလျာဏဓမ္မသမာယောဂေါ သမ္ပန္နရူပေါ ဟောတိ, တသ္မာ သေဒမလဇလ္လိက္ကံ ဝိယ ပဟာတဗ္ဗံ ပဌမံ အနာစာရံ အာစိက္ခိတွာ, ပဟီနသေဒမလဇလ္လိကဿ မာလာဂန္ဓဝိလေပနာဒိဝိဘူသနဝိဓာနံ ဝိယ ပစ္ဆာ အာစာရံ အာစိက္ခိတုကာမောပိ တတ္ထ ကတမော အနာစာရောတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ကာယိကော ဝီတိက္ကမောတိ တိဝိဓံ ကာယဒုစ္စရိတံ၊ ဝါစသိကော ဝီတိက္ကမောတိ စတုဗ္ဗိဓံ ဝစီဒုစ္စရိတံ၊ ကာယိကဝါစသိကော ဝီတိက္ကမောတိ တဒုဘယံ။ ဧဝံ အာဇီဝဋ္ဌမကသီလဿေဝ ဝီတိက္ကမံ ဒဿေသိ။
ယသ္မာ ပန န ကေဝလံ ကာယဝါစာဟိ ဧဝ အနာစာရံ အာစရတိ, မနသာပိ အာစရတိ ဧဝ, တသ္မာ တံ ဒဿေတုံ ‘‘သဗ္ဗမ္ပိ ဒုဿီလျံ အနာစာရော’’တိ ဝုတ္တံ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၂၀။)တတ္ထ ဧကစ္စိယံ အနာစာရံ ဝိဘဇိတွာ ဒဿေန္တော ဣဓေကစ္စော ဝေဠုဒါနေနာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဝေဠုဒါနေနာတိ ပစ္စယဟေတုကေန ဝေဠုဒါနေန။ ဝိဟာရေ ဥဋ္ဌိတဉှိ အရညတော ဝါ အာဟရိတွာ ရက္ခိတဂေါပိတံ ဝေဠုံ ‘ဧဝံ မေ ပစ္စယံ ဒဿန္တီ’တိ ဥပဋ္ဌာကာနံ ဒါတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဧဝဉှိ ဇီဝိတံ ကပ္ပေန္တော အနေသနာယ မိစ္ဆာဇီဝေန ဇီဝတိ။ သော ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ ဂရဟံ ပါပုဏာတိ, သမ္ပရာယေ စ အပါယပရိပူရကော ဟောတိ။ အတ္တနော ပုဂ္ဂလိကဝေဠုံ ကုလသင်္ဂဟတ္ထာယ ဒဒန္တော ကုလဒူသကဒုက္ကဋမာပဇ္ဇတိ၊ ပရပုဂ္ဂလိကံ ထေယျစိတ္တေန ဒဒမာနော ဘဏ္ဍဂ္ဃေန ကာရေတဗ္ဗော။ သံဃိကေပိ ဧသေဝ နယော။ သစေ ပန တံ ဣဿရဝတာယ ဒေတိ ဂရုဘဏ္ဍဝိဿဇ္ဇနမာပဇ္ဇတိ။
ကတရော ပန ဝေဠု ဂရုဘဏ္ဍံ ဟောတိ, ကတရော န ဟောတီတိ? ယော တာဝ အရောပိမော သယံဇာတကော, သော သံဃေန ပရိစ္ဆိန္နဋ္ဌာနေယေဝ ဂရုဘဏ္ဍံ, တတော ပရံ န ဂရုဘဏ္ဍံ၊ ရောပိတဋ္ဌာနေ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ ဂရုဘဏ္ဍံ။ သော ပန ပမာဏေန ပရိစ္ဆိန္နော တေလနာဠိပ္ပမာဏောပိ ဂရုဘဏ္ဍံ, န တတော ဟေဋ္ဌာ။ ယဿ ပန ဘိက္ခုနော တေလနာဠိယာ ဝါ ကတ္တရဒဏ္ဍေန ဝါ အတ္ထော, တေန ဖာတိကမ္မံ ကတွာ ဂဟေတဗ္ဗော။ ဖာတိကမ္မံ တဒဂ္ဃနကံ ဝါ အတိရေကံ ဝါ ဝဋ္ဋတိ, ဦနကံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဟတ္ထကမ္မမ္ပိ ဥဒကာဟရဏမတ္တံ ဝါ အပ္ပဟရိတကရဏမတ္တံ ဝါ န ဝဋ္ဋတိ, တံ ထာဝရံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ တသ္မာ ပေါက္ခရဏိတော ဝါ ပံသုံ ဥဒ္ဓရိတွာ သောပါနံ ဝါ အတ္ထရာပေတွာ ဝိသမဋ္ဌာနံ ဝါ သမံ ကတွာ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဖာတိကမ္မံ အကတွာ ဂဟိတော တတ္ထ ဝသန္တေနေဝ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗော၊ ပက္ကမန္တေန သံဃိကံ ကတွာ ဌပေတွာ ဂန္တဗ္ဗံ။ အသတိယာ ဂဟေတွာ ဂတေန ယတ္ထ ဂတော သရတိ, တတော ပစ္စာဟရိတဗ္ဗော။ သစေ အန္တရာ ဘယံ ဟောတိ, သမ္ပတ္တဝိဟရေ ဌပေတွာ ဂန္တဗ္ဗံ။
မနုဿာ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ဝေဠုံ ယာစန္တိ။ ဘိက္ခူ ‘သံဃိကော’တိ ဒါတုံ န ဝိသဟန္တိ။ မနုဿာ ပုနပ္ပုနံ ယာစန္တိ ဝါ တဇ္ဇေန္တိ ဝါ။ တဒါ ဘိက္ခူဟိ ‘ဒဏ္ဍကမ္မံ ကတွာ ဂဏှထာ’တိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဝေဠုဒါနံ နာမ န ဟောတိ။ သစေ တေ ဒဏ္ဍကမ္မတ္ထာယ ဝါသိဖရသုအာဒီနိ ဝါ ခါဒနီယဘောဇနီယံ ဝါ ဒေန္တိ, ဂဟေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဝိနယဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ဒဍ္ဎဂေဟာ မနုဿာ ဂဏှိတွာ ဂစ္ဆန္တာ န ဝါရေတဗ္ဗာ’’တိ ဝုတ္တံ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၂၁။)သစေ သံဃဿ ဝေဠုဂုမ္ဗေ ဝေဠုဒူသိကာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ, တံ အကောဋ္ဋာပေန္တာနံ ဝေဠု နဿတိ, ကိံ ကာတဗ္ဗန္တိ? ဘိက္ခာစာရေ မနုဿာနံ အာစိက္ခိတဗ္ဗံ။ သစေ ကောဋ္ဋေတုံ န ဣစ္ဆန္တိ ‘သမဘာဂံ လဘိဿထာ’တိ ဝတ္တဗ္ဗာ၊ န ဣစ္ဆန္တိယေဝ ‘ဒွေ ကောဋ္ဌာသေ လဘိဿထာ’တိ ဝတ္တဗ္ဗာ။ ဧဝမ္ပိ အနိစ္ဆန္တေသု ‘နဋ္ဌေန အတ္ထော နတ္ထိ, တုမှာကံ ခဏေ သတိ ဒဏ္ဍကမ္မံ ကရိဿထ, ကောဋ္ဋေတွာ ဂဏှထာ’တိ ဝတ္တဗ္ဗာ၊ ဝေဠုဒါနံ နာမ န ဟောတိ။ ဝေဠုဂုမ္ဗေ အဂ္ဂိမှိ ဥဋ္ဌိတေပိ, ဥဒကေန ဝုယှမာနဝေဠူသုပိ ဧသေဝ နယော။ ရုက္ခေသုပိ အယမေဝ ကထာမဂ္ဂေါ။ ရုက္ခော ပန သူစိဒဏ္ဍကပ္ပမာဏော ဂရုဘဏ္ဍံ ဟောတိ။ သံဃိကေ ရုက္ခေ ကောဋ္ဋာပေတွာ သံဃံ အနာပုစ္ဆိတွာပိ သံဃိကံ အာဝါသံ ကာတုံ လဗ္ဘတိ။ ဝစနပထစ္ဆေဒနတ္ထံ ပန အာပုစ္ဆိတွာဝ ကာတဗ္ဗော။
ပုဂ္ဂလိကံ ကာတုံ လဗ္ဘတိ, န လဗ္ဘတီတိ? န လဗ္ဘတိ။ ဟတ္ထကမ္မသီသေန ပန ဧကသ္မိံ ဂေဟေ မဉ္စဋ္ဌာနမတ္တံ လဗ္ဘတိ, တီသု ဂေဟေသု ဧကံ ဂေဟံ လဘတိ။ သစေ ဒဗ္ဘသမ္ဘာရာ ပုဂ္ဂလိကာ ဟောန္တိ, ဘူမိ သံဃိကာ, ဧကံ ဂေဟံ ကတွာ သမဘာဂံ လဘတိ, ဒွီသု ဂေဟေသု ဧကံ ဂေဟံ လဘတိ။ သံဃိကရုက္ခေ သံဃိကံ အာဝါသံ ဗာဓေန္တေ သံဃံ အနာပုစ္ဆာ ဟာရေတုံ ဝဋ္ဋတိ, န ဝဋ္ဋတီတိ? ဝဋ္ဋတိ။ ဝစနပထစ္ဆေဒနတ္ထံ ပန အာပုစ္ဆိတွာဝ ဟာရေတဗ္ဗော။ သစေ ရုက္ခံ နိဿာယ သံဃဿ မဟန္တော လာဘော ဟောတိ, န ဟာရေတဗ္ဗော။ ပုဂ္ဂလိကရုက္ခေ သံဃိကံ အာဝါသံ ဗာဓေန္တေ ရုက္ခသာမိကဿ အာစိက္ခိတဗ္ဗံ။ သစေ ဟရိတုံ န ဣစ္ဆတိ, ဆေဒါပေတွာ ဟာရေတဗ္ဗော။ ‘ရုက္ခံ မေ ဒေထာ’တိ စောဒေန္တဿ ရုက္ခံ အဂ္ဃါပေတွာ မူလံ ဒါတဗ္ဗံ။ သံဃိကေ ရုက္ခေ ပုဂ္ဂလိကာဝါသံ, ပုဂ္ဂလိကေ စ ပုဂ္ဂလိကာဝါသံ ဗာဓေန္တေပိ ဧသေဝ နယော။ ဝလ္လိယမ္ပိ အယမေဝ ကထာမဂ္ဂေါ။ ဝလ္လိ ပန ယတ္ထ ဝိက္ကာယတိ, ဒုလ္လဘာ ဟောတိ, တတ္ထ ဂရုဘဏ္ဍံ။ သာ စ ခေါ ဥပဍ္ဎဗာဟုပ္ပမာဏတော ပဋ္ဌာယ၊ တတော ဟေဋ္ဌာ ဝလ္လိခဏ္ဍံ ဂရုဘဏ္ဍံ န ဟောတိ။
ပတ္တဒါနာဒီသုပိ ပတ္တဒါနေနာတိ ပစ္စယဟေတုကေန ပတ္တဒါနေနာတိအာဒိ သဗ္ဗံ ဝေဠုဒါနေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဂရုဘဏ္ဍတာယ ပနေတ္ထ အယံ ဝိနိစ္ဆယော။ ပတ္တမ္ပိ ဟိ ယတ္ထ ဝိက္ကာယတိ, ဂန္ဓိကာဒယော ဂန္ဓပလိဝေဌနာဒီနံ အတ္ထာယ ဂဏှန္တိ, တာဒိသေ ဒုလ္လဘဋ္ဌာနေယေဝ ဂရုဘဏ္ဍံ ဟောတိ။ ဧသ တာဝ ကိံသုကပတ္တကဏ္ဏပိဠန္ဓနတာလပတ္တာဒီသု ဝိနိစ္ဆယော။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၂၂။)တာလပဏ္ဏမ္ပိ ဣမသ္မိံယေဝ ဌာနေ ကထေတဗ္ဗံ။ တာလပဏ္ဏမ္ပိ ဟိ သယံဇာတေ တာလဝနေ သံဃေန ပရိစ္ဆိန္နဋ္ဌာနေယေဝ ဂရုဘဏ္ဍံ, န တတော ပရံ။ ရောပိမတာလေသု သဗ္ဗမ္ပိ ဂရုဘဏ္ဍံ။ တဿ ပမာဏံ ဟေဋ္ဌိမကောဋိယာ အဋ္ဌင်္ဂုလပ္ပမာဏောပိ ရိတ္တပေါတ္ထကော။ တိဏမ္ပိ ဧတ္ထေဝ ပက္ခိပိတွာ ကထေတဗ္ဗံ။ ယတ္ထ ပန တိဏံ နတ္ထိ တတ္ထ မုဉ္ဇပလာလနာဠိကေရပဏ္ဏာဒီဟိပိ ဆာဒေန္တိ။ တသ္မာ တာနိပိ တိဏေနေဝ သင်္ဂဟိတာနိ။ ဣတိ မုဉ္ဇပလာလာဒီသု ယံကိဉ္စိ မုဋ္ဌိပ္ပမာဏံ တိဏံ, နာဠိကေရပဏ္ဏာဒီသု စ ဧကပဏ္ဏမ္ပိ သံဃဿ ဒိန္နံ ဝါ တတ္ထဇာတကံ ဝါ ဗဟိအာရာမေ သံဃဿ တိဏဝတ္ထုမှိ ဇာတတိဏံ ဝါ ရက္ခိတဂေါပိတံ ဂရုဘဏ္ဍံ ဟောတိ။ တံ ပန သံဃကမ္မေ စ စေတိယကမ္မေ စ ကတေ အတိရေကံ ပုဂ္ဂလိကကမ္မေ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တဝေဠုမှိပိ ဧသေဝ နယော။
ပုပ္ဖဒါနေ ‘‘ဧတ္တကေသု ရုက္ခေသု ပုပ္ဖါနိ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ယာဂုဘတ္တဝတ္ထေ ဥပနေန္တု, ဧတ္တကေသု သေနာသနပဋိသင်္ခရဏေ ဥပနေန္တူ’’တိ ဧဝံ နိယမိတဋ္ဌာနေ ဧဝ ပုပ္ဖါနိ ဂရုဘဏ္ဍာနိ ဟောန္တိ။ ပရတီရေ သာမဏေရာ ပုပ္ဖါနိ ဩစိနိတွာ ရာသိံ ကရောန္တိ, ပဉ္စင်္ဂသမန္နာဂတော ပုပ္ဖဘာဇကော ဘိက္ခုသံဃံ ဂဏေတွာ ကောဋ္ဌာသေ ကရောတိ, သော သမ္ပတ္တပရိသာယ သံဃံ အနာပုစ္ဆိတွာဝ ဒါတုံ လဘတိ၊ အသမ္မတေန ပန အာပုစ္ဆိတွာဝ ဒါတဗ္ဗံ။ ဘိက္ခု ပန ကဿ ပုပ္ဖါနိ ဒါတုံ လဘတိ, ကဿ န လဘတီတိ? မာတာပိတူနံ ဂေဟံ ဟရိတွာပိ ဂေဟတော ပက္ကောသာပေတွာပိ ‘ဝတ္ထုပူဇံ ကရောထာ’တိ ဒါတုံ လဘတိ, ပိဠန္ဓနတ္ထာယ ဒါတုံ န လဘတိ၊ သေသဉာတီနံ ပန ဟရိတွာ န ဒါတဗ္ဗံ, ပက္ကောသာပေတွာ ‘ပူဇံ ကရောထာ’တိ ဒါတဗ္ဗံ၊ သေသဇနဿ ပူဇနဋ္ဌာနံ သမ္ပတ္တဿ အပစ္စာသီသန္တေန ဒါတဗ္ဗံ၊ ပုပ္ဖဒါနံ နာမ န ဟောတိ။ ဝိဟာရေ ဗဟူနိ ပုပ္ဖါနိ ပုပ္ဖန္တိ။ ဘိက္ခုနာ ပိဏ္ဍာယ စရန္တေန မနုဿေ ဒိသွာ ‘ဝိဟာရေ ဗဟူနိ ပုပ္ဖါနိ, ပူဇေထာ’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဝစနမတ္တေ ဒေါသော နတ္ထိ။ ‘မနုဿာ ခါဒနီယဘောဇနီယံ အာဒါယ အာဂမိဿန္တီ’တိ စိတ္တေန ပန န ဝတ္တဗ္ဗံ။ သစေ ဝဒတိ, ခါဒနီယဘောဇနီယံ န ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ မနုဿာ အတ္တနော ဓမ္မတာယ ‘ဝိဟာရေ ပုပ္ဖါနိ အတ္ထီ’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘အသုကဒိဝသေ ဝိဟာရံ အာဂမိဿာမ, သာမဏေရာနံ ပုပ္ဖါနိ ဩစိနိတုံ မာ ဒေထာ’တိ ဝဒန္တိ။ ဘိက္ခူ သာမဏေရာနံ ကထေတုံ ပမုဋ္ဌာ။ သာမဏေရေဟိ ပုပ္ဖါနိ ဩစိနိတွာ ဌပိတာနိ။ မနုဿာ ဘိက္ခူ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘ဘန္တေ, မယံ တုမှာကံ အသုကဒိဝသေယေဝ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၂၃။)အာရောစယိမှ – ‘သာမဏေရာနံ ပုပ္ဖါနိ ဩစိနိတုံ မာ ဒေထာ’တိ။ ကသ္မာ န ဝါရယိတ္ထာ’’တိ? ‘‘သတိ မေ ပမုဋ္ဌာ, ပုပ္ဖါနိ ဩစိနိတမတ္တာနေဝ, တာဝ န ပူဇာ ကတာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ‘‘ဂဏှထ ပူဇေထာ’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗံ။ သစေ ဝဒတိ, အာမိသံ န ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။
အပရော ဘိက္ခု သာမဏေရာနံ အာစိက္ခတိ ‘‘အသုကဂါမဝါသိနော ပုပ္ဖါနိ မာ ဩစိနိတ္ထာ’’တိ အာဟံသူတိ။ မနုဿာပိ အာမိသံ အာဟရိတွာ ဒါနံ ဒတွာ ဝဒန္တိ – ‘‘အမှာကံ မနုဿာ န ဗဟုကာ, သာမဏေရေ အမှေဟိ သဟ ပုပ္ဖါနိ ဩစိနိတုံ အာဏာပေထာ’’တိ။ ‘‘သာမဏေရေဟိ ဘိက္ခာ လဒ္ဓါ၊ ယေ ဘိက္ခာစာရံ န ဂစ္ဆန္တိ, တေ သယမေဝ ဇာနိဿန္တိ, ဥပါသကာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဧတ္တကံ နယံ လဘိတွာ သာမဏေရေ ပုတ္တေ ဝါ ဘာတိကေ ဝါ ကတွာ ပုပ္ဖါနိ ဩစိနာပေတုံ ဒေါသော နတ္ထိ၊ ပုပ္ဖဒါနံ နာမ န ဟောတိ။
ဖလဒါနေ ဖလမ္ပိ ပုပ္ဖံ ဝိယ နိယမိတမေဝ ဂရုဘဏ္ဍံ ဟောတိ။ ဝိဟာရေ ဗဟုကမှိ ဖလာဖလေ သတိ အဖာသုကမနုဿာ အာဂန္တွာ ယာစန္တိ။ ဘိက္ခူ ‘သံဃိက’န္တိ ဒါတုံ န ဥဿဟန္တိ။ မနုဿာ ဝိပ္ပဋိသာရိနော အက္ကောသန္တိ ပရိဘာသန္တိ။ တတ္ထ ကိံ ကာတဗ္ဗန္တိ? ဖလေဟိ ဝါ ရုက္ခေဟိ ဝါ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ကတိကာ ကာတဗ္ဗာ – ‘အသုကေသု စ ရုက္ခေသု ဧတ္တကာနိ ဖလာနိ ဂဏှန္တာ, ဧတ္တကေသု ဝါ ရုက္ခေသု ဖလာနိ ဂဏှန္တာ န ဝါရေတဗ္ဗာ’တိ။ စောရာ ပန ဣဿရာ ဝါ ဗလက္ကာရေန ဂဏှန္တာ န ဝါရေတဗ္ဗာ၊ ကုဒ္ဓါ တေ သကလဝိဟာရမ္ပိ နာသေယျုံ။ အာဒီနဝေါ ပန ကထေတဗ္ဗောတိ။
သိနာနဒါနေ သိနာနစုဏ္ဏာနိ ကောဋ္ဋိတာနိ န ဂရုဘဏ္ဍာနိ။ အကောဋ္ဋိတော ရုက္ခတ္တစောဝ ဂရုဘဏ္ဍံ။ စုဏ္ဏံ ပန အဂိလာနဿ ရဇနနိပက္ကံ ဝဋ္ဋတိ။ ဂိလာနဿ ယံကိဉ္စိ စုဏ္ဏံ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ မတ္တိကာပိ ဧတ္ထေဝ ပက္ခိပိတွာ ကထေတဗ္ဗာ။ မတ္တိကာပိ ယတ္ထ ဒုလ္လဘာ ဟောတိ, တတ္ထေဝ ဂရုဘဏ္ဍံ။ သာပိ ဟေဋ္ဌိမကောဋိယာ တိံသပလဂုဠပိဏ္ဍပ္ပမာဏာဝ တတော ဟေဋ္ဌာ န ဂရုဘဏ္ဍန္တိ။
ဒန္တကဋ္ဌဒါနေ ဒန္တကဋ္ဌံ အစ္ဆိန္နကမေဝ ဂရုဘဏ္ဍံ။ ယေသံ သာမဏေရာနံ သံဃတော ဒန္တကဋ္ဌဝါရော ပါပုဏာတိ, တေ အတ္တနော အာစရိယုပဇ္ဈာယာနံ ပါဋိယေက္ကံ ဒါတုံ န လဘန္တိ။ ယေဟိ ပန ‘ဧတ္တကာနိ ဒန္တကဋ္ဌာနိ အာဟရိတဗ္ဗာနီ’တိ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဝါရံ ဂဟိတာနိ, တေ အတိရေကာနိ အာစရိယုပဇ္ဈာယာနံ ဒါတုံ လဘန္တိ။ ဧကေန ဘိက္ခုနာ ဒန္တကဋ္ဌမာဠကတော ဗဟူနိ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၂၄။)ဒန္တကဋ္ဌာနိ န ဂဟေတဗ္ဗာနိ, ဒေဝသိကံ ဧကေကမေဝ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ပါဋိယေက္ကံ ဝသန္တေနာပိ ဘိက္ခုသံဃံ ဂဏယိတွာ ယတ္တကာနိ အတ္တနော ပါပုဏန္တိ တတ္တကာနေဝ ဂဟေတွာ ဂန္တဗ္ဗံ၊ အန္တရာ အာဂန္တုကေသု ဝါ အာဂတေသု ဒိသံ ဝါ ပက္ကမန္တေန အာဟရိတွာ ဂဟိတဋ္ဌာနေယေဝ ဌပေတဗ္ဗာနိ။
စာဋုကမျတာယာတိအာဒီသု စာဋုကမျတာ ဝုစ္စတိ အတ္တာနံ ဒါသံ ဝိယ နီစဋ္ဌာနေ ဌပေတွာ ပရဿ ခလိတဝစနမ္ပိ သဏ္ဌပေတွာ ပိယကာမတာယ ပဂ္ဂယှဝစနံ။ မုဂ္ဂသူပျတာယာတိ မုဂ္ဂသူပသမာနာယ သစ္စာလိကေန ဇီဝိတကပ္ပနတာယေတံ အဓိဝစနံ။ ယထာ ဟိ မုဂ္ဂသူပေ ပစ္စန္တေ ဗဟူ မုဂ္ဂါ ပါကံ ဂစ္ဆန္တိ, ထောကာ န ဂစ္ဆန္တိ၊ ဧဝမေဝ သစ္စာလိကေန ဇီဝိတကပ္ပကေ ပုဂ္ဂလေ ဗဟု အလိကံ ဟောတိ, အပ္ပကံ သစ္စံ။ ယထာ ဝါ မုဂ္ဂသူပဿ အပ္ပဝိသနဋ္ဌာနံ နာမ နတ္ထိ, ဧဝမေဝ သစ္စာလိကဝုတ္တိနော ပုဂ္ဂလဿ အပ္ပဝိဋ္ဌဝါစာ နာမ နတ္ထိ၊ သိင်္ဃာဋကံ ဝိယ ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတဓာရာယ ပတိဋ္ဌာတိ။ တေနဿ သာ မုသာဝါဒိတာ မုဂ္ဂသူပျတာတိ ဝုတ္တာ။ ပါရိဘဋယတာတိ ပရိဘဋကမ္မဘာဝေါ။ ပရိဘဋဿ ဟိ ကမ္မံ ပါရိဘဋယံ, တဿ ဘာဝေါ ပါရိဘဋယတာ၊ အလင်္ကာရကရဏာဒီဟိ ဒါရကကီဠာပနဿေတံ အဓိဝစနံ။
ဇင်္ဃပေသနိကန္တိ ဂါမန္တရဒေသန္တရာဒီသု တေသံ တေသံ ဂိဟီနံ သာသနပဋိသာသနဟရဏံ။ ဣဒဉှိ ဇင်္ဃပေသနိကံ နာမ အတ္တနော မာတာပိတူနံ, ယေ စဿ မာတာပိတရော ဥပဋ္ဌဟန္တိ, တေသံ သာသနံ ဂဟေတွာ ကတ္ထစိ ဂမနဝသေန ဝဋ္ဋတိ။ စေတိယဿ ဝါ သံဃဿ ဝါ အတ္တနော ဝါ ကမ္မံ ကရောန္တာနံ ဝဍ္ဎကီနမ္ပိ သာသနံ ဟရိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ မနုဿာ ‘‘ဒါနံ ဒဿာမ, ပူဇံ ကရိဿာမ, ဘိက္ခုသံဃဿ အာစိက္ခထာ’’တိ ဝဒန္တိ၊ ‘‘အသုကတ္ထေရဿ နာမ ဒေထာ’’တိ ပိဏ္ဍပါတံ ဝါ ဘေသဇ္ဇံ ဝါ စီဝရံ ဝါ ဒေန္တိ၊ ‘‘ဝိဟာရေ ပူဇံ ကရောထာ’’တိ မာလာဂန္ဓဝိလေပနာဒီနိ ဝါ ဓဇပတာကာဒီနိ ဝါ နီယျာဒေန္တိ, သဗ္ဗံ ဟရိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဇင်္ဃပေသနိကံ နာမ န ဟောတိ။ သေသာနံ သာသနံ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆန္တဿ ပဒဝါရေ ပဒဝါရေ ဒေါသော။
အညတရညတရေနာတိ ဧတေသံ ဝါ ဝေဠုဒါနာဒီနံ အညတရညတရေန ဝေဇ္ဇကမ္မဘဏ္ဍာဂါရိကကမ္မံ ပိဏ္ဍပဋိပိဏ္ဍကမ္မံ သံဃုပ္ပါဒစေတိယုပ္ပါဒဥပဋ္ဌာပနကမ္မန္တိ ဧဝရူပါနံ ဝါ မိစ္ဆာဇီဝေန ဇီဝိတကပ္ပနကကမ္မာနံ ယေန ကေနစိ။ ဗုဒ္ဓပဋိကုဋ္ဌေနာတိ ဗုဒ္ဓေဟိ ဂရဟိတေန ပဋိသိဒ္ဓေန။ အယံ ဝုစ္စတီတိ အယံ သဗ္ဗောပိ အနာစာရော နာမ ကထီယတိ။ အာစာရနိဒ္ဒေသော ဝုတ္တပဋိပက္ခနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၂၅။)֍ ဋီ ၅၁၄။ ဂေါစရနိဒ္ဒေသေပိ ပဌမံ အဂေါစရဿ ဝစနေ ကာရဏံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တတ္ထ စ ဂေါစရောတိ ပိဏ္ဍပါတာဒီနံ အတ္ထာယ ဥပသင်္ကမိတုံ ယုတ္တဋ္ဌာနံ ဂေါစရော, အယုတ္တဋ္ဌာနံ အဂေါစရော။ ဝေသိယာ ဂေါစရော အဿာတိ ဝေသိယဂေါစရော၊ မိတ္တသန္ထဝဝသေန ဥပသင်္ကမိတဋ္ဌာနန္တိ အတ္ထော။ တတ္ထ ဝေသိယာ နာမ ရူပူပဇီဝိနိယော ယေန ကေနစိဒေဝ သုလဘဇ္ဈာစာရတာမိတ္တသတ္ထဝသိနေဟဝသေန ဥပသင်္ကမန္တော ဝေသိယာဂေါစရော နာမ ဟောတိ။ တသ္မာ ဧဝံ ဥပသင်္ကမိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ကိံ ကာရဏာ? အာရက္ခဝိပတ္တိတော။ ဧဝံ ဥပသင်္ကမန္တဿ ဟိ စိရံ ရက္ခိတဂေါပိတောပိ သမဏဓမ္မော ကတိပါဟေနေဝ နဿတိ၊ သစေပိ န နဿတိ ဂရဟံ လဘတိ။ ဒက္ခိဏာဝသေန ပန ဥပသင်္ကမန္တေန သတိံ ဥပဋ္ဌာပေတွာ ဥပသင်္ကမိတဗ္ဗံ။ ဝိဓဝါ ဝုစ္စန္တိ မတပတိကာ ဝါ ပဝုတ္ထပတိကာ ဝါ။ ထုလ္လကုမာရိယောတိ မဟလ္လိကာ အနိဝိဋ္ဌကုမာရိယော။ ပဏ္ဍကာတိ လောကာမိသနိဿိတကထာဗဟုလာ ဥဿန္နကိလေသာ အဝူပသန္တပရိဠာဟာ နပုံသကာ။ တေသံ သဗ္ဗေသမ္ပိ ဥပသင်္ကမနေ အာဒီနဝေါ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဘိက္ခုနီသုပိ ဧသေဝ နယော။ အပိစ ဘိက္ခူ နာမ ဥဿန္နဗြဟ္မစရိယာ ဟောန္တိ, တထာ ဘိက္ခုနိယော။ တေ အညမညံ သန္ထဝဝသေန ကတိပါဟေနေဝ ရက္ခိတဂေါပိတသမဏဓမ္မံ နာသေန္တိ။ ဂိလာနပုစ္ဆကေန ပန ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဘိက္ခုနာ ပုပ္ဖါနိ လဘိတွာ ပူဇနတ္ထာယပိ ဩဝါဒဒါနတ္ထာယပိ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိယေဝ။
ပါနာဂါရန္တိ သုရာပါနဃရံ။ တံ ဗြဟ္မစရိယန္တရာယကရေဟိ သုရာသောဏ္ဍေဟိ အဝိဝိတ္တံ ဟောတိ။ တတ္ထ တေဟိ သဒ္ဓိံ သဟ သောဏ္ဍဝသေန ဥပသင်္ကမိတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဗြဟ္မစရိယန္တရာယော ဟောတိ။ သံသဋ္ဌော ဝိဟရတိ ရာဇူဟီတိအာဒီသု ရာဇာနောတိ အဘိသိတ္တာ ဝါ ဟောန္တု အနဘိသိတ္တာ ဝါ ယေ ရဇ္ဇံ အနုသာသန္တိ။ ရာဇမဟာမတ္တာတိ ရာဇူနံ ဣဿရိယသဒိသာယ မဟတိယာ ဣဿရိယမတ္တာယ သမန္နာဂတာ။ တိတ္ထိယာတိ ဝိပရီတဒဿနာ ဗာဟိရပရိဗ္ဗာဇကာ။ တိတ္ထိယသာဝကာတိ ဘတ္တိဝသေန တေသံ ပစ္စယဒါယကာ။ ဧတေဟိ သဒ္ဓိံ သံသဂ္ဂဇာတော ဟောတီတိ အတ္ထော။
အနနုလောမိကေန သံသဂ္ဂေနာတိ အနနုလောမိကသံသဂ္ဂေါ နာမ တိဿန္နံ သိက္ခာနံ အနနုလောမော ပစ္စနီကသံသဂ္ဂေါ, ယေန ဗြဟ္မစရိယန္တရာယံ ပညတ္တိဝီတိက္ကမံ သလ္လေခပရိဟာနိဉ္စ ပါပုဏာတိ, သေယျထိဒံ – ရာဇရာဇမဟာမတ္တေဟိ သဒ္ဓိံ သဟသောကိတာ, သဟနန္ဒိတာ, သမသုခဒုက္ခတာ,
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၂၆။)ဥပ္ပန္နေသု ကိစ္စကရဏီယေသု အတ္တနာဝ ယောဂံ အာပဇ္ဇနတာ, တိတ္ထိယတိတ္ထိယသာဝကေဟိ သဒ္ဓိံ ဧကစ္ဆန္ဒရုစိသမာစာရတာ ဧကစ္ဆန္ဒရုစိသမာစာရဘာဝါဝဟော ဝါ သိနေဟဗဟုမာနသန္ထဝေါ။ တတ္ထ ရာဇရာဇမဟာမတ္တေဟိ သဒ္ဓိံ သံသဂ္ဂေါ ဗြဟ္မစရိယန္တရာယံ ကရောတိ။ ဣတရေဟိ တိတ္ထိယသာဝကေဟိ တေသံ လဒ္ဓိဂဟဏံ။ တေသံ ပန ဝါဒံ ဘိန္ဒိတွာ အတ္တနော လဒ္ဓိံ ဂဏှာပေတုံ သမတ္ထေန ဥပသင်္ကမိတုံ ဝဋ္ဋတိ။
ဣဒါနိ အပရေနပိ ပရိယာယေန အဂေါစရံ ဒဿေတုံ ယာနိ ဝါ ပန တာနိ ကုလာနီတိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ အဿဒ္ဓါနီတိ ဗုဒ္ဓါဒီသု သဒ္ဓါဝိရဟိတာနိ၊ ဗုဒ္ဓေါ သဗ္ဗညူ, ဓမ္မော နိယျာနိကော, သံဃော သုပ္ပဋိပန္နောတိ န သဒ္ဒဟန္တိ။ အပ္ပသန္နာနီတိ စိတ္တံ ပသန္နံ အနာဝိလံ ကာတုံ န သက္ကောန္တိ။ အက္ကောသကပရိဘာသကာနီတိ အက္ကောသကာနိ စေဝ ပရိဘာသကာနိ စ၊ ‘စောရောသိ, ဗာလောသိ, မူဠှောသိ, ဩဋ္ဌောသိ, ဂေါဏောသိ, ဂဒြဘောသိ, အာပါယိကောသိ, နေရယိကောသိ, တိရစ္ဆာနဂတောသိ, နတ္ထိ တုယှံ သုဂတိ, ဒုဂ္ဂတိယေဝ ပါဋိကင်္ခါ’တိ ဧဝံ ဒသဟိ အက္ကောသဝတ္ထူဟိ အက္ကောသန္တိ၊ ‘ဟောတု, ဣဒါနိ တံ ပဟရိဿာမ, ဗန္ဓိဿာမ, ဝဓိဿာမာ’တိ ဧဝံ ဘယဒဿနေန ပရိဘာသန္တိ စာတိ အတ္ထော။ အနတ္ထကာမာနီတိ အတ္ထံ န ဣစ္ဆန္တိ, အနတ္ထမေဝ ဣစ္ဆန္တိ။ အဟိတကာမာနီတိ အဟိတမေဝ ဣစ္ဆန္တိ, ဟိတံ န ဣစ္ဆန္တိ။ အဖာသုကကာမာနီတိ ဖာသုကံ န ဣစ္ဆန္တိ, အဖာသုကမေဝ ဣစ္ဆန္တိ။ အယောဂက္ခေမကာမာနီတိ စတူဟိ ယောဂေဟိ ခေမံ နိဗ္ဘယံ န ဣစ္ဆန္တိ, သဘယမေဝ ဣစ္ဆန္တိ။ ဘိက္ခူနန္တိ ဧတ္ထ သာမဏေရာပိ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆန္တိ။ ဘိက္ခုနီနန္တိ ဧတ္ထ သိက္ခမာနသာမဏေရိယောပိ။ သဗ္ဗေသမ္ပိ ဟိ ဘဂဝန္တံ ဥဒ္ဒိဿ ပဗ္ဗဇိတာနဉ္စေဝ သရဏဂတာနဉ္စ စတုန္နမ္ပိ ပရိသာနံ တာနိ အနတ္ထကာမာနိယေဝ။ တထာရူပါနိ ကုလာနီတိ ဧဝရူပါနိ ခတ္တိယကုလာဒီနိ ကုလာနိ။ သေဝတီတိ နိဿာယ ဇီဝတိ။ ဘဇတီတိ ဥပသင်္ကမတိ။ ပယိရုပါသတီတိ ပုနပ္ပုနံ ဥပသင်္ကမတိ။ အယံ ဝုစ္စတီတိ အယံ ဝေသိယာဒိဂေါစရဿ ဝေသိယာဒိကော, ရာဇာဒိသံသဋ္ဌဿ ရာဇာဒိကော, အဿဒ္ဓကုလာဒိသေဝကဿ အဿဒ္ဓကုလာဒိကော စာတိ တိပ္ပကာရောပိ အယုတ္တဂေါစရော အဂေါစရောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။
တဿ ဣမိနာ ပရိယာယေန အဂေါစရတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဝေသိယာဒိကော တာဝ ပဉ္စကာမဂုဏနိဿယတော အဂေါစရောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော, ယထာဟ – ‘‘ကော စ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခုနော အဂေါစရော ပရဝိသယော? ယဒိဒံ ပဉ္စ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၂၇။)ကာမဂုဏာ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၃၇၂) ရာဇာဒိကော ဈာနာနုယောဂဿ အနုပနိဿယတော လာဘသက္ကာရာသနိစက္ကနိပ္ဖါဒနတော ဒိဋ္ဌိဝိပတ္တိဟေတုတော စ, အဿဒ္ဓကုလာဒိကော သဒ္ဓါဟာနိစိတ္တသန္တာသာဝဟနတော အဂေါစရောတိ။
ဂေါစရနိဒ္ဒေသေ န ဝေသိယဂေါစရောတိအာဒီနိ ဝုတ္တပဋိပက္ခဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ဩပါနဘူတာနီတိအာဒီသု ပန ဩပါနဘူတာနီတိ ဥဒပါနဘူတာနိ၊ ဘိက္ခုသံဃဿ, စာတုမဟာပထေ ခတပေါက္ခရဏီ ဝိယ, ယထာသုခံ ဩဂါဟနက္ခမာနိ စိတ္တမဟာမတ္တဿ ဂေဟသဒိသာနိ။ တဿ ကိရ ဂေဟေ ကာလတ္ထမ္ဘော ယုတ္တောယေဝ။ ဃရဒွါရံ သမ္ပတ္တာနံ ဘိက္ခူနံ ပစ္စယဝေကလ္လံ နာမ နတ္ထိ။ ဧကဒိဝသံ ဘေသဇ္ဇဝတ္တမေဝ သဋ္ဌိ ကဟာပဏာနိ နိက္ခမန္တိ။ ကာသာဝပဇ္ဇောတာနီတိ ဘိက္ခုဘိက္ခုနီဟိ နိဝတ္ထပါရုတာနံ ကာသာဝါနံယေဝ ပဘာယ ဧကောဘာသာနိ ဘူတပါလသေဋ္ဌိကုလသဒိသာနိ။ ဣသိဝါတပဋိဝါတာနီတိ ဂေဟံ ပဝိသန္တာနံ နိက္ခမန္တာနဉ္စ ဘိက္ခုဘိက္ခုနီသင်္ခါတာနံ ဣသီနံ စီဝရဝါတေန စေဝ သမိဉ္ဇနပသာရဏာဒိဇနိတသရီရဝါတေန စ ပဋိဝါတာနိ ပဝါယိတာနိ ဝိနိဒ္ဓုတကိဗ္ဗိသာနိ ဝါ။
֍ ဋီ ၅၁၅။ အဏုမတ္တေသု ဝဇ္ဇေသု ဘယဒဿာဝိတာနိဒ္ဒေသေ အဏုမတ္တာနီတိ အဏုပ္ပမာဏာ။ ဝဇ္ဇာတိ ဒေါသာ။ ယာနိ တာနိ ဝဇ္ဇာနီတိ ယာနိ တာနိ ဂရဟိတဗ္ဗဋ္ဌေန ဝဇ္ဇာနိ။ အပ္ပမတ္တကာနီတိ ပရိတ္တမတ္တကာနိ ခုဒ္ဒကပ္ပမာဏာနိ။ ဩရမတ္တကာနီတိ ပရိတ္တတောပိ ဩရိမပ္ပမာဏတ္တာ ဩရမတ္တကာနိ။ လဟုသာနီတိ လဟုကာနိ။ လဟုသမ္မတာနီတိ လဟူတိ သမ္မတာနိ။ သံယမကရဏီယာနီတိ သံယမေန ကတ္တဗ္ဗပဋိကမ္မာနိ။ သံဝရကရဏီယာနီတိ သံဝရေန ကာတဗ္ဗာနိ သံဝရေန ကတ္တဗ္ဗပဋိကမ္မာနိ။ စိတ္တုပ္ပါဒကရဏီယာနီတိ စိတ္တုပ္ပါဒမတ္တေန ကတ္တဗ္ဗပဋိကမ္မာနိ။ မနသိကာရပဋိဗဒ္ဓါနီတိ မနသာ အာဝဇ္ဇိတမတ္တေနေဝ ကတ္တဗ္ဗပဋိကမ္မာနိ။ ကာနိ ပန တာနီတိ? ဒိဝါဝိဟာရဝါသီ သုမတ္ထေရော တာဝ အာဟ – ‘‘အနာပတ္တိဂမနီယာနိ စိတ္တုပ္ပါဒမတ္တကာနိ ယာနိ ‘န ပုန ဧဝရူပံ ကရိဿာမီ’တိ မနသာ အာဝဇ္ဇိတမတ္တေနေဝ သုဇ္ဈန္တိ။ အဓိဋ္ဌာနာဝိကမ္မံ နာမေတံ ကထိတ’’န္တိ။ အန္တေဝါသိကော ပနဿ တိပိဋကစူဠနာဂတ္ထေရော ပနာဟ – ‘‘ဣဒံ ပါတိမောက္ခသံဝရသီလဿေဝ ဘာဇနီယံ။ တသ္မာ သဗ္ဗလဟုကံ ဒုက္ကဋဒုဗ္ဘာသိတံ ဣဓ ဝဇ္ဇန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဝုဋ္ဌာနာဝိကမ္မံ နာမေတံ ကထိတ’’န္တိ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၂၈။)ဣတိဣမေသူတိ ဧဝံပကာရေသု ဣမေသု။ ဝဇ္ဇဒဿာဝီတိ ဝဇ္ဇတော ဒေါသတော ဒဿနသီလော။ ဘယဒဿာဝီတိ စတုဗ္ဗိဓဿ ဘယဿ ကာရဏတ္တာ ဘယတော ဒဿနသီလော။ အာဒီနဝဒဿာဝီတိ ဣဓ နိန္ဒာဝဟနတော, အာယတိံ ဒုက္ခဝိပါကတော, ဥပရိဂုဏာနံ အန္တရာယကရဏတော, ဝိပ္ပဋိသာရဇနနတော စ ဧတေန နာနပ္ပကာရေန အာဒီနဝတော ဒဿနသီလော။
နိဿရဏဒဿာဝီတိ ယံ တတ္ထ နိဿရဏံ တဿ ဒဿနသီလော။ ကိံ ပနေတ္ထ နိဿရဏန္တိ? အာစရိယတ္ထေရဝါဒေ တာဝ ‘‘အနာပတ္တိဂမနီယတာယ သတိ အဓိဋ္ဌာနာဝိကမ္မံ နိဿရဏ’’န္တိ ကထိတံ။ အန္တေဝါသိကတ္ထေရဝါဒေ တာဝ ‘‘အာပတ္တိဂမနီယတာယ သတိ ဝုဋ္ဌာနာဝိကမ္မံ နိဿရဏ’’န္တိ ကထိတံ။
တတ္ထ တထာရူပေါ ဘိက္ခု အဏုမတ္တာနိ ဝဇ္ဇာနိ ဝဇ္ဇတော ဘယတော ပဿတိ နာမ။ တံ ဒဿေတုံ အယံ နယော ကထိတော – ပရမာဏု နာမ, အဏု နာမ, တဇ္ဇာရီ နာမ, ရထရေဏု နာမ, လိက္ခာ နာမ, ဦကာ နာမ, ဓညမာသော နာမ, အင်္ဂုလံ နာမ, ဝိဒတ္ထိ နာမ, ရတနံ နာမ, ယဋ္ဌိ နာမ, ဥသဘံ နာမ, ဂါဝုတံ နာမ, ယောဇနံ နာမ။ တတ္ထ ‘ပရမာဏု’ နာမ အာကာသကောဋ္ဌာသိကော မံသစက္ခုဿ အာပါထံ နာဂစ္ဆတိ, ဒိဗ္ဗစက္ခုဿေဝ အာဂစ္ဆတိ။ ‘အဏု’ နာမ ဘိတ္တိစ္ဆိဒ္ဒတာလစ္ဆိဒ္ဒေဟိ ပဝိဋ္ဌသူရိယရသ္မီသု ဝဋ္ဋိ ဝဋ္ဋိ ဟုတွာ ပရိဗ္ဘမန္တော ပညာယတိ။ ‘တဇ္ဇာရီ’ နာမ ဂေါပထမနုဿပထစက္ကပထေသု ဆိဇ္ဇိတွာ ဥဘောသု ပဿေသု ဥဂ္ဂန္တွာ တိဋ္ဌတိ။ ‘ရထရေဏု’ နာမ တတ္ထ တတ္ထေဝ အလ္လီယတိ။ လိက္ခာဒယော ပါကဋာ ဧဝ။ ဧတေသု ပန ဆတ္တိံသ ပရမာဏဝေါ ဧကဿ အဏုနော ပမာဏံ။ ဆတ္တိံသ အဏူ ဧကာယ တဇ္ဇာရိယာ ပမာဏံ။ ဆတ္တိံသ တဇ္ဇာရိယော ဧကော ရထရေဏု။ ဆတ္တိံသ ရထရေဏူ ဧကာ လိက္ခာ။ သတ္တ လိက္ခာ ဧကာ ဦကာ။ သတ္တ ဦကာ ဧကော ဓညမာသော။ သတ္တဓညမာသပ္ပမာဏံ ဧကံ အင်္ဂုလံ။ တေနင်္ဂုလေန ဒွါဒသင်္ဂုလာနိ ဝိဒတ္ထိ။ ဒွေ ဝိဒတ္ထိယော ရတနံ။ သတ္တ ရတနာနိ ယဋ္ဌိ။ တာယ ယဋ္ဌိယာ ဝီသတိ ယဋ္ဌိယော ဥသဘံ။ အသီတိ ဥသဘာနိ ဂါဝုတံ။ စတ္တာရိ ဂါဝုတာနိ ယောဇနံ။ တေန ယောဇနေန အဋ္ဌသဋ္ဌိယောဇနသတသဟဿုဗ္ဗေဓော သိနေရုပဗ္ဗတရာဇာ။ ယော ဘိက္ခု အဏုမတ္တံ ဝဇ္ဇံ အဋ္ဌသဋ္ဌိယောဇနသတသဟဿုဗ္ဗေဓသိနေရုပဗ္ဗတသဒိသံ ကတွာ ဒဋ္ဌုံ သက္ကောတိ – အယံ ဘိက္ခု
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၂၉။)အဏုမတ္တာနိ ဝဇ္ဇာနိ ဘယတော ပဿတိ နာမ။ ယောပိ ဘိက္ခု သဗ္ဗလဟုကံ ဒုက္ကဋဒုဗ္ဘာသိတမတ္တံ ပဌမပါရာဇိကသဒိသံ ကတွာ ဒဋ္ဌုံ သက္ကောတိ – အယံ အဏုမတ္တာနိ ဝဇ္ဇာနိ ဝဇ္ဇတော ဘယတော ပဿတိ နာမာတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။
֍ ဋီ ၅၁၆။ သမာဒါယ သိက္ခတိ သိက္ခာပဒေသူတိပဒနိဒ္ဒေသေ ဘိက္ခုသိက္ခာတိ ဘိက္ခူဟိ သိက္ခိတဗ္ဗသိက္ခာ။ သာ ဘိက္ခုနီဟိ သာဓာရဏာပိ အသာဓာရဏာပိ ဘိက္ခုသိက္ခာ ဧဝ နာမ။ ဘိက္ခုနီသိက္ခာတိ ဘိက္ခုနီဟိ သိက္ခိတဗ္ဗသိက္ခာ။ သာပိ ဘိက္ခူဟိ သာဓာရဏာပိ အသာဓာရဏာပိ ဘိက္ခုနီသိက္ခာ ဧဝ နာမ။ သာမဏေရသိက္ခမာနသာမဏေရီနံ သိက္ခာပိ ဧတ္ထေဝ ပဝိဋ္ဌာ။ ဥပါသကသိက္ခာတိ ဥပါသကေဟိ သိက္ခိတဗ္ဗသိက္ခာ။ သာ ပဉ္စသီလဒသသီလဝသေန ဝဋ္ဋတိ။ ဥပါသိကာသိက္ခာတိ ဥပါသိကာဟိ သိက္ခိတဗ္ဗသိက္ခာ။ သာပိ ပဉ္စသီလဒသသီလဝသေန ဝဋ္ဋတိ။ တတ္ထ ဘိက္ခုဘိက္ခုနီနံ သိက္ခာ ယာဝ အရဟတ္တမဂ္ဂါ ဝဋ္ဋတိ။ ဥပါသကဥပါသိကာနံ သိက္ခာ ယာဝ အနာဂါမိမဂ္ဂါ။ တတြာယံ ဘိက္ခု အတ္တနာ သိက္ခိတဗ္ဗသိက္ခာပဒေသု ဧဝ သိက္ခတိ။ သေသသိက္ခာ ပန အတ္ထုဒ္ဓါရဝသေန သိက္ခာပဒဿ အတ္ထဒဿ ဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တာ။ ဣတိ ဣမာသု သိက္ခာသူတိ ဧဝံပကာရာသု ဧတာသု သိက္ခာသု။ သဗ္ဗေန သဗ္ဗန္တိ သဗ္ဗေန သိက္ခာသမာဒါနေန သဗ္ဗံ သိက္ခံ။ သဗ္ဗထာ သဗ္ဗန္တိ သဗ္ဗေန သိက္ခိတဗ္ဗာကာရေန သဗ္ဗံ သိက္ခံ။ အသေသံ နိဿေသန္တိ သေသာဘာဝတော အသေသံ၊ သတိသမ္မောသေန ဘိန္နဿာပိ သိက္ခာပဒဿ ပုန ပါကတိကကရဏတော နိဿေသံ။ သမာဒါယ ဝတ္တတီတိ သမာဒိယိတွာ ဂဟေတွာ ဝတ္တတိ။ တေန ဝုစ္စတီတိ ယေန ကာရဏေန ဧတံ သဗ္ဗံ သိက္ခာပဒံ သဗ္ဗေန သိက္ခိတဗ္ဗာကာရေန သမာဒိယိတွာ သိက္ခတိ ပူရေတိ, တေန ဝုစ္စတိ ‘‘သမာဒါယ သိက္ခတိ သိက္ခာပဒေသူ’’တိ။
၅၁၇-၈။ ဣန္ဒြိယေသု ဂုတ္တဒွါရော ဘောဇနေ မတ္တညူတိပဒဒွယဿ နိဒ္ဒေသေ ကဏှပက္ခဿ ပဌမဝစနေ ပယောဇနံ အာစာရနိဒ္ဒေသေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တတ္ထ ကတမာ ဣန္ဒြိယေသု အဂုတ္တဒွါရတာတိအာဒီသု ပန ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ, တံ သဗ္ဗံ နိက္ခေပကဏ္ဍဝဏ္ဏနာယံ ဝုတ္တမေဝ။
֍ ဋီ ၅၁၉။ ဇာဂရိယာနုယောဂနိဒ္ဒေသေ ပုဗ္ဗရတ္တာပရရတ္တန္တိ ဧတ္ထ အဍ္ဎရတ္တသင်္ခါတာယ ရတ္တိယာ ပုဗ္ဗေ ပုဗ္ဗရတ္တံ၊ ဣမိနာ ပဌမယာမဉ္စေဝ ပစ္ဆာဘတ္တဉ္စ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၃၀။)ဂဏှာတိ။ ရတ္တိယာ ပစ္ဆာ အပရရတ္တံ၊ ဣမိနာ ပစ္ဆိမယာမဉ္စေဝ ပုရေဘတ္တဉ္စ ဂဏှာတိ။ မဇ္ဈိမယာမော ပနဿ ဘိက္ခုနော နိဒ္ဒါကိလမထဝိနောဒနောကာသောတိ န ဂဟိတော။ ဇာဂရိယာနုယောဂန္တိ ဇာဂရိယဿ အသုပနဘာဝဿ အနုယောဂံ။ အနုယုတ္တော ဟောတီတိ တံ အနုယောဂသင်္ခါတံ အာသေဝနံ ဘာဝနံ အနုယုတ္တော ဟောတိ သမ္ပယုတ္တော။ နိဒ္ဒေသေ ပနဿ ဣဓ ဘိက္ခု ဒိဝသန္တိ ပုဗ္ဗဏှော, မဇ္ဈနှော, သာယနှောတိ တယောပိ ဒိဝသကောဋ္ဌာသာ ဂဟိတာ။ စင်္ကမေန နိသဇ္ဇာယာတိ သကလမ္ပိ ဒိဝသံ ဣမိနာ ဣရိယာပထဒွယေနေဝ ဝိဟရန္တော။ စိတ္တဿ အာဝရဏတော အာဝရဏီယေဟိ ဓမ္မေဟိ ပဉ္စဟိပိ နီဝရဏေဟိ သဗ္ဗာကုသလဓမ္မေဟိ ဝါ စိတ္တံ ပရိသောဓေတိ။ တေဟိ ဓမ္မေဟိ ဝိသောဓေတိ ပရိမောစေတိ။ ဌာနံ ပနေတ္ထ ကိဉ္စာပိ န ဂဟိတံ, စင်္ကမနိသဇ္ဇာသန္နိဿိတံ ပန ကတွာ ဂဟေတဗ္ဗမေဝ။ ပဌမယာမန္တိ သကလသ္မိမ္ပိ ပဌမယာမေ။ မဇ္ဈိမယာမန္တိ ရတ္တိန္ဒိဝဿ ဆဋ္ဌကောဋ္ဌာသသင်္ခါတေ မဇ္ဈိမယာမေ။
သီဟသေယျန္တိ ဧတ္ထ ကာမဘောဂီသေယျာ, ပေတသေယျာ, သီဟသေယျာ, တထာဂတသေယျာတိ စတဿော သေယျာ။ တတ္ထ ‘‘ယေဘုယျေန, ဘိက္ခဝေ, ကာမဘောဂီ ဝါမေန ပဿေန သေန္တီ’’တိ အယံ ကာမဘောဂီသေယျာ။ တေသု ဟိ ယေဘုယျေန ဒက္ခိဏပဿေန သယာနော နာမ နတ္ထိ။ ‘‘ယေဘုယျေန, ဘိက္ခဝေ, ပေတာ ဥတ္တာနာ သေန္တီ’’တိ အယံ ပေတသေယျာ၊ အပ္ပမံသလောဟိတတ္တာ ဟိ အဋ္ဌိသံဃာဋဇဋိတာ ဧကေန ပဿေန သယိတုံ န သက္ကောန္တိ, ဥတ္တာနာဝ သေန္တိ။ သီဟော, ဘိက္ခဝေ, မိဂရာဇာ ဒက္ခိဏေန ပဿေန သေယျံ ကပ္ပေတိ…ပေ… အတ္တမနော ဟောတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၂၄၆) အယံ သီဟသေယျာ၊ တေဇုဿဒတ္တာ ဟိ သီဟော မိဂရာဇာ ဒွေ ပုရိမပါဒေ ဧကသ္မိံ ဌာနေ ဒွေ ပစ္ဆိမပါဒေ ဧကသ္မိံ ဌာနေ ဌပေတွာ နင်္ဂုဋ္ဌံ အန္တရသတ္ထိမှိ ပက္ခိပိတွာ ပုရိမပါဒပစ္ဆိမပါဒနင်္ဂုဋ္ဌာနံ ဌိတောကာသံ သလ္လက္ခေတွာ ဒွိန္နံ ပုရိမပါဒါနံ မတ္ထကေ သီသံ ဌပေတွာ သယတိ၊ ဒိဝသမ္ပိ သယိတွာ ပဗုဇ္ဈမာနော န ဥတ္တသန္တော ပဗုဇ္ဈတိ, သီသံ ပန ဥက္ခိပိတွာ ပုရိမပါဒါဒီနံ ဌိတောကာသံ သလ္လက္ခေတိ၊ သစေ ကိဉ္စိ ဌာနံ ဝိဇဟိတွာ ဌိတံ ဟောတိ ‘နယိဒံ တုယှံ ဇာတိယာ န သူရဘာဝဿ အနုရူပ’န္တိ အနတ္တမနော ဟုတွာ တတ္ထေဝ သယတိ, န ဂေါစရာယ ပက္ကမတိ၊ အဝိဇဟိတွာ ဌိတေ ပန ‘တုယှံ ဇာတိယာ စ သူရဘာဝဿ စ အနုရူပမိဒ’န္တိ ဟဋ္ဌတုဋ္ဌော ဥဋ္ဌာယ သီဟဝိဇမ္ဘိတံ ဝိဇမ္ဘိတွာ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၃၁။)ကေသရဘာရံ ဝိဓုနိတွာ တိက္ခတ္တုံ သီဟနာဒံ နဒိတွာ ဂေါစရာယ ပက္ကမတိ။ စတုတ္ထဇ္ဈာနသေယျာ ပန တထာဂတသေယျာတိ ဝုစ္စတိ။ တာသု ဣဓ သီဟသေယျာ အာဂတာ။ အယဉှိ တေဇုဿဒဣရိယာပထတ္တာ ဥတ္တမသေယျာ နာမ။
ပါဒေ ပါဒန္တိ ဒက္ခိဏပါဒေ ဝါမပါဒံ။ အစ္စာဓာယာတိ အတိအာဓာယ ဤသကံ အတိက္ကမ္မ ဌပေတွာ ဂေါပ္ဖကေန ဟိ ဂေါပ္ဖကေ ဇာဏုနာ ဝါ ဇာဏုမှိ သံဃဋ္ဋိယမာနေ အဘိဏှံ ဝေဒနာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, စိတ္တံ ဧကဂ္ဂံ န ဟောတိ, သေယျာ အဖာသုကာ ဟောတိ၊ ယထာ ပန န သံဃဋ္ဋေတိ, ဧဝံ အတိက္ကမ္မ ဌပိတေ ဝေဒနာ နုပ္ပဇ္ဇတိ, စိတ္တံ ဧကဂ္ဂံ ဟောတိ, သေယျာ ဖာသုကာ ဟောတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ပါဒေ ပါဒံ အစ္စာဓာယာ’’တိ။ သတော သမ္ပဇာနောတိ သတိယာ စေဝ သမ္ပဇာနပညာယ စ သမန္နာဂတော ဟုတွာ။ ဣမိနာ သုပရိဂ္ဂါဟကံ သတိသမ္ပဇညံ ကထိတံ။ ဥဋ္ဌာနသညံ မနသိကရိတွာတိ အသုကဝေလာယ နာမ ဥဋ္ဌဟိဿာမီ’တိ ဧဝံ ဥဋ္ဌာနဝေလာပရိစ္ဆေဒကံ ဥဋ္ဌာနသညံ စိတ္တေ ဥပေတွာ။ ဧဝံ ကတွာ နိပန္နော ဟိ ယထာပရိစ္ဆိန္နကာလေယေဝ ဥဋ္ဌာတုံ ယုတ္တော။
၅၂၀-၅၂၁။ သာတစ္စံ နေပက္ကန္တိ သတတံ ပဝတ္တယိတဗ္ဗတော သာတစ္စသင်္ခါတံ ဝီရိယဉ္စေဝ ပရိပါကဂတတ္တာ နေပက္ကသင်္ခါတံ ပညဉ္စ ယုတ္တော အနုယုတ္တော ပဝတ္တယမာနောယေဝ ဇာဂရိယာနုယောဂံ အနုယုတ္တော ဝိဟရတီတိ အတ္ထော။ ဧတ္ထ စ ဝီရိယံ လောကိယလောကုတ္တရမိဿကံ ကထိတံ, ပညာပိ ဝီရိယဂတိကာ ဧဝ၊ ဝီရိယေ လောကိယမှိ လောကိယာ, လောကုတ္တရေ လောကုတ္တရာတိ အတ္ထော။
֍ ဋီ ၅၂၂။ ဗောဓိပက္ခိယာနံ ဓမ္မာနန္တိ စတုသစ္စဗောဓိသင်္ခါတဿ မဂ္ဂဉာဏဿ ပက္ခေ ဘဝါနံ ဓမ္မာနံ။ ဧတ္တာဝတာ သဗ္ဗေပိ သတ္တတိံသ ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မေ သမူဟတော ဂဟေတွာ လောကိယာယပိ ဘာဝနာယ ဧကာရမ္မဏေ ဧကတော ပဝတ္တနသမတ္ထေ ဗောဇ္ဈင်္ဂေယေဝ ဒဿေန္တော သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂါတိအာဒိမာဟ။ တေ လောကိယလောကုတ္တရမိဿကာဝ ကထိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သေသမေတ္ထ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယတ္တာ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။
֍ ဋီ ၅၂၃။ အဘိက္ကန္တေတိအာဒိနိဒ္ဒေသေ အဘိက္ကန္တေ ပဋိက္ကန္တေတိ ဧတ္ထ တာဝ အဘိက္ကန္တံ ဝုစ္စတိ ပုရတော ဂမနံ။ ပဋိက္ကန္တန္တိ နိဝတ္တနံ။ တဒုဘယမ္ပိ စတူသု
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၃၂။)ဣရိယာပထေသု လဗ္ဘတိ။ ဂမနေ တာဝ ပုရတော ကာယံ အဘိဟရန္တော အဘိက္ကမတိ နာမ, ပဋိနိဝတ္တန္တော ပဋိက္ကမတိ နာမ။ ဌာနေပိ ဌိတကောဝ ကာယံ ပုရတော ဩနာမေန္တော အဘိက္ကမတိ နာမ, ပစ္ဆတော အပနာမေန္တော ပဋိက္ကမတိ နာမ။ နိသဇ္ဇာယပိ နိသိန္နကောဝ အာသန္နဿ ပုရိမအင်္ဂါဘိမုခေါ သံသရန္တော အဘိက္ကမတိ နာမ, ပစ္ဆိမအင်္ဂပ္ပဒေသံ ပစ္စာသံသရန္တော ပဋိက္ကမတိ နာမ။ နိပဇ္ဇာယပိ ဧသေဝ နယော။
သမ္ပဇာနကာရီ ဟောတီတိ သမ္ပဇညေန သဗ္ဗကိစ္စကာရီ, သမ္ပဇညဿေဝ ဝါ ကာရီ။ သော ဟိ အဘိက္ကန္တာဒီသု သမ္ပဇညံ ကရောတေဝ, န ကတ္ထစိ သမ္ပဇညဝိရဟိတော ဟောတိ။ တံ ပန သမ္ပဇညံ ယသ္မာ သတိသမ္ပယုတ္တမေဝ ဟောတိ, တေနဿ နိဒ္ဒေသေ ‘‘သတော သမ္ပဇာနော အဘိက္ကမတိ, သတော သမ္ပဇာနော ပဋိက္ကမတီ’’တိ ဝုတ္တံ။
အယဉှိ အဘိက္ကမန္တော ဝါ ပဋိက္ကမန္တော ဝါ န မုဋ္ဌဿတီ အသမ္ပဇာနော ဟောတိ၊ သတိယာ ပန သမန္နာဂတော ပညာယ စ သမ္ပဇာနောယေဝ အဘိက္ကမတိ စေဝ ပဋိက္ကမတိ စ၊ သဗ္ဗေသု အဘိက္ကမာဒီသု စတုဗ္ဗိဓံ သမ္ပဇညံ ဩတာရေတိ။ စတုဗ္ဗိဓဉှိ သမ္ပဇညံ – သာတ္ထကသမ္ပဇညံ, သပ္ပါယသမ္ပဇညံ, ဂေါစရသမ္ပဇညံ, အသမ္မောဟသမ္ပဇညန္တိ။ တတ္ထ အဘိက္ကမနစိတ္တေ ဥပ္ပန္နေ စိတ္တဝသေနေဝ အဂန္တွာ ‘ကိန္နု မေ ဧတ္ထ ဂတေန အတ္ထော အတ္ထိ, နတ္ထီ’တိ အတ္ထာနတ္ထံ ပရိဂ္ဂဟေတွာ အတ္ထပရိဂ္ဂဏှနံ ‘သာတ္ထကသမ္ပဇညံ’။ တတ္ထ စ ‘အတ္ထော’တိ စေတိယဒဿနဗောဓိဒဿနသံဃဒဿနထေရဒဿနအသုဘဒဿနာဒိဝသေန ဓမ္မတော ဝဍ္ဎိ။ စေတိယံ ဝါ ဗောဓိံ ဝါ ဒိသွာပိ ဟိ ဗုဒ္ဓါရမ္မဏံ ပီတိံ, သံဃဒဿနေန သံဃာရမ္မဏံ ပီတိံ ဥပ္ပါဒေတွာ တဒေဝ ခယဝယတော သမ္မသန္တော အရဟတ္တံ ပါပုဏာတိ။ ထေရေ ဒိသွာ တေသံ ဩဝါဒေ ပတိဋ္ဌာယ, အသုဘံ ဒိသွာ တတ္ထ ပဌမဇ္ဈာနံ ဥပ္ပါဒေတွာ တဒေဝ ခယဝယတော သမ္မသန္တော အရဟတ္တံ ပါပုဏာတိ။ တသ္မာ ဧတေသံ ဒဿနံ သာတ္ထံ။ ကေစိ ပန ‘‘အာမိသတောပိ ဝဍ္ဎိ အတ္ထောယေဝ၊ တံ နိဿာယ ဗြဟ္မစရိယာနုဂ္ဂဟာယ ပဋိပန္နတ္တာ’’တိ ဝဒန္တိ။
တသ္မိံ ပန ဂမနေ သပ္ပါယာသပ္ပါယံ ပရိဂ္ဂဟေတွာ သပ္ပါယပရိဂ္ဂဏှနံ ‘သပ္ပါယသမ္ပဇညံ’, သေယျထိဒံ – စေတိယဒဿနံ တာဝ သာတ္ထံ။ သစေ ပန စေတိယဿ မဟတိယာ ပူဇာယ ဒသဒွါဒသယောဇနန္တရေ ပရိသာ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၃၃။)သန္နိပတန္တိ, အတ္တနော ဝိဘဝါနုရူပံ ဣတ္ထိယောပိ ပုရိသာပိ အလင်္ကတပဋိယတ္တာ စိတ္တကမ္မရူပကာနိ ဝိယ သဉ္စရန္တိ, တတြ စဿ ဣဋ္ဌေ အာရမ္မဏေ လောဘော, အနိဋ္ဌေ ပဋိဃော, အသမပေက္ခနေ မောဟော ဥပ္ပဇ္ဇတိ, ကာယသံသဂ္ဂါပတ္တိံ ဝါ အာပဇ္ဇတိ, ဇီဝိတဗြဟ္မစရိယာနံ ဝါ အန္တရာယော ဟောတိ။ ဧဝံ တံ ဌာနံ အသပ္ပါယံ ဟောတိ။ ဝုတ္တပ္ပကာရအန္တရာယာဘာဝေ သပ္ပါယံ။ ဗောဓိဒဿနေပိ ဧသေဝ နယော။ သံဃဒဿနမ္ပိ သာတ္ထံ။ သစေ ပန အန္တောဂါမေ မဟာမဏ္ဍပံ ကာရေတွာ သဗ္ဗရတ္တိံ ဓမ္မဿဝနံ ကရောန္တေသု မနုဿေသု ဝုတ္တပ္ပကာရေနေဝ ဇနသန္နိပါတော စေဝ အန္တရာယော စ ဟောတိ။ ဧဝံ တံ ဌာနံ အသပ္ပါယံ ဟောတိ၊ အန္တရာယာဘာဝေ သပ္ပါယံ ဟောတိ။ မဟာပရိသပရိဝါရာနံ ထေရာနံ ဒဿနေပိ ဧသေဝ နယော။
အသုဘဒဿနမ္ပိ သာတ္ထံ။ တဒတ္ထဒီပနတ္ထဉ္စ ဣဒံ ဝတ္ထု – ဧကော ကိရ ဒဟရဘိက္ခု သာမဏေရံ ဂဟေတွာ ဒန္တကဋ္ဌတ္ထာယ ဂတော။ သာမဏေရော မဂ္ဂါ ဩက္ကမိတွာ ပုရတော ဂစ္ဆန္တော အသုဘံ ဒိသွာ ပဌမဇ္ဈာနံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ တဒေဝ ပါဒကံ ကတွာ သင်္ခါရေ သမ္မသန္တော တီဏိ ဖလာနိ သစ္ဆိကတွာ ဥပရိမဂ္ဂတ္ထာယ ကမ္မဋ္ဌာနံ ပရိဂ္ဂဟေတွာ အဋ္ဌာသိ။ ဒဟရော တံ အပဿန္တော ‘‘သာမဏေရာ’’တိ ပက္ကောသိ။ သော ‘မယာ ပဗ္ဗဇိတဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ဘိက္ခုနာ သဒ္ဓိံ ဒွေ ကထာ နာမ န ကထိတပုဗ္ဗာ, အညသ္မိံ ဒိဝသေ ဥပရိဝိသေသံ နိဗ္ဗတ္တေဿာမီ’တိ စိန္တေတွာ ‘‘ကိံ, ဘန္တေ’’တိ ပဋိဝစနံ အဒါသိ။ ‘‘ဧဟီ’’တိ စ ဝုတ္တော ဧကဝစနေနေဝ အာဂန္တွာ ‘‘ဘန္တေ, ဣမိနာ တာဝ မဂ္ဂေန ဂန္တွာ မယာ ဌိတောကာသေ မုဟုတ္တံ ပုရတ္ထာဘိမုခေါ ဌတွာ ဩလောကေထာ’’တိ အာဟ။ သော တထာ ကတွာ တေန ပတ္တဝိသေသမေဝ ပါပုဏိ။ ဧဝံ ဧကံ အသုဘံ ဒွိန္နံ ဇနာနံ အတ္ထာယ ဇာတံ။ ဧဝံ သာတ္ထမ္ပိ ပနေတံ ပုရိသဿ မာတုဂါမာသုဘံ အသပ္ပါယံ, မာတုဂါမဿ စ ပုရိသာသုဘံ, သဘာဂမေဝ သပ္ပါယန္တိ။ ဧဝံ သပ္ပါယပရိဂ္ဂဏှနံ သပ္ပါယသမ္ပဇညံ နာမ။
ဧဝံ ပရိဂ္ဂဟိတသာတ္ထသပ္ပါယဿ ပန အဋ္ဌတိံသာယ ကမ္မဋ္ဌာနေသု အတ္တနော စိတ္တရုစိယံ ကမ္မဋ္ဌာနသင်္ခါတံ ဂေါစရံ ဥဂ္ဂဟေတွာ ဘိက္ခာစာရဂေါစရေ တံ ဂဟေတွာဝ ဂမနံ ‘ဂေါစရသမ္ပဇညံ’ နာမ။ တဿာဝိဘာဝနတ္ထံ ဣဒံ စတုက္ကံ ဝေဒိတဗ္ဗံ –
ဣဓေကစ္စော ဘိက္ခု ဟရတိ န ပစ္စာဟရတိ, ဧကစ္စော န ဟရတိ ပစ္စာဟရတိ, ဧကစ္စော ပန နေဝ ဟရတိ န ပစ္စာဟရတိ, ဧကစ္စော ဟရတိ စ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၃၄။)ပစ္စာဟရတိ စ။ တတ္ထ ယော ဘိက္ခု ဒိဝသံ စင်္ကမေန နိသဇ္ဇာယ အာဝရဏီယေဟိ ဓမ္မေဟိ စိတ္တံ ပရိသောဓေတွာ, တထာ ရတ္တိယာ ပဌမယာမေ မဇ္ဈိမယာမေ သေယျံ ကပ္ပေတွာ ပစ္ဆိမယာမေပိ နိသဇ္ဇာစင်္ကမေဟိ ဝီတိနာမေတွာ ပဂေဝ စေတိယင်္ဂဏဗောဓိယင်္ဂဏဝတ္တံ ကတွာ ဗောဓိရုက္ခေ ဥဒကံ အာသိဉ္စိတွာ ပါနီယံ ပရိဘောဇနီယံ ပစ္စုပဋ္ဌာပေတွာ အာစရိယုပဇ္ဈာယဝတ္တာဒီနိ သဗ္ဗာနိ ခန္ဓကဝတ္တာနိ သမာဒါယ ဝတ္တတိ, သော သရီရပရိကမ္မံ ကတွာ သေနာသနံ ပဝိသိတွာ ဒွေ တယော ပလ္လင်္ကေ ဥသုမံ ဂါဟာပေန္တော ကမ္မဋ္ဌာနံ အနုယုဉ္ဇိတွာ, ဘိက္ခာစာရဝေလာယ ဥဋ္ဌဟိတွာ ကမ္မဋ္ဌာနသီသေနေဝ ပတ္တစီဝရမာဒါယ သေနာသနတော နိက္ခမိတွာ ကမ္မဋ္ဌာနံ မနသိကရောန္တောဝ စေတိယင်္ဂဏံ ဂန္တွာ, သစေ ဗုဒ္ဓါနုဿတိကမ္မဋ္ဌာနံ ဟောတိ တံ အဝိဿဇ္ဇေတွာဝ စေတိယင်္ဂဏံ ပဝိသတိ, အညံ စေ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဟောတိ သောပါနမူလေ ဌတွာ ဟတ္ထေန ဂဟိတဘဏ္ဍံ ဝိယ တံ ဌပေတွာ ဗုဒ္ဓါရမ္မဏံ ပီတိံ ဂဟေတွာ စေတိယင်္ဂဏံ အာရုယှ မဟန္တံ စေတိယံ စေ, တိက္ခတ္တုံ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ စတူသု ဌာနေသု ဝန္ဒိတဗ္ဗံ, ခုဒ္ဒကံ စေ, တထေဝ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ အဋ္ဌသု ဌာနေသု ဝန္ဒိတဗ္ဗံ။ စေတိယံ ဝန္ဒိတွာ ဗောဓိယင်္ဂဏံ ပတ္တေနာပိ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော သမ္မုခါ ဝိယ နိပစ္စာကာရံ ဒဿေတွာ ဗောဓိ ဝန္ဒိတဗ္ဗာ။
သော ဧဝံ စေတိယဉ္စ ဗောဓိဉ္စ ဝန္ဒိတွာ ပဋိသာမိတဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ, ပဋိသာမိတံ ဘဏ္ဍကံ ဟတ္ထေန ဂဏှန္တော ဝိယ, နိက္ခိတ္တကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ ဂါမသမီပေ ကမ္မဋ္ဌာနသီသေနေဝ စီဝရံ ပါရုပိတွာ ဂါမံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသတိ။ အထ နံ မနုဿာ ဒိသွာ ‘အယျော နော အာဂတော’တိ ပစ္စုဂ္ဂန္တွာ ပတ္တံ ဂဟေတွာ အာသနသာလာယ ဝါ ဂေဟေ ဝါ နိသီဒါပေတွာ ယာဂုံ ဒတွာ ယာဝ ဘတ္တံ န နိဋ္ဌာတိ တာဝ ပါဒေ ဓောဝိတွာ တေလေန မက္ခေတွာ ပုရတော နိသီဒိတွာ ပဉှံ ဝါ ပုစ္ဆန္တိ ဓမ္မံ ဝါ သောတုကာမာ ဟောန္တိ။ သစေပိ န ကထာပေန္တိ ‘‘ဇနသင်္ဂဟတ္ထံ ဓမ္မကထာ နာမ ကာတဗ္ဗာယေဝါ’’တိ အဋ္ဌကထာစရိယာ ဝဒန္တိ။ ဓမ္မကထာ ဟိ ကမ္မဋ္ဌာနဝိနိမုတ္တာ နာမ နတ္ထိ။ တသ္မာ ကမ္မဋ္ဌာနသီသေနေဝ အာဟာရံ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ အနုမောဒနံ ဝတွာ နိဝတ္တိယမာနေဟိပိ မနုဿေဟိ အနုဂတောဝ ဂါမတော နိက္ခမိတွာ တတ္ထ တေ နိဝတ္တေတွာ မဂ္ဂံ ပဋိပဇ္ဇတိ။
အထ နံ ပုရေတရံ နိက္ခမိတွာ ဗဟိဂါမေ ကတဘတ္တကိစ္စာ သာမဏေရဒဟရဘိက္ခူ ဒိသွာ ပစ္စုဂ္ဂန္တွာ ပတ္တစီဝရမဿ ဂဏှန္တိ။ ပေါရာဏကဘိက္ခူ ကိရ ‘အမှာကံ ဥပဇ္ဈာယော, အမှာကံ အာစရိယော’တိ န မုခံ ဩလောကေတွာ ဝတ္တံ ကရောန္တိ, သမ္ပတ္တပရိစ္ဆေဒေနေဝ ကရောန္တိ။ တေ တံ ပုစ္ဆန္တိ ‘‘ဘန္တေ, ဧတေ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၃၅။)မနုဿာ တုမှာကံ ကိံ ဟောန္တိ? မာတိပက္ခတော သမ္ဗန္ဓာ ပိတိပက္ခတော’’တိ? ‘‘ကိံ ဒိသွာ ပုစ္ဆထာ’’တိ? ‘‘တုမှေသု ဧတေသံ ပေမံ ဗဟုမာန’’န္တိ။ ‘‘အာဝုသော, ယံ မာတာပိတူဟိပိ ဒုက္ကရံ တံ ဧတေ မနုဿာ အမှာကံ ကရောန္တိ။ ပတ္တစီဝရမ္ပိ နော ဧတေသံ သန္တကမေဝ, ဧတေသံ အာနုဘာဝေန နေဝ ဘယေ ဘယံ, န ဆာတကေ ဆာတကံ ဇာနာမ။ ဧဒိသာ နာမ အမှာကံ ဥပကာရိနော နတ္ထီ’’တိ တေသံ ဂုဏေ ကထေန္တော ဂစ္ဆတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ ‘ဟရတိ န ပစ္စာဟရတီ’တိ။
ယဿ ပန ပဂေဝ ဝုတ္တပ္ပကာရံ ဝတ္တပဋိပတ္တိံ ကရောန္တဿ ကမ္မဇတေဇော ပဇ္ဇလတိ, အနုပါဒိန္နကံ မုဉ္စိတွာ ဥပါဒိန္နကံ ဂဏှာတိ, သရီရတော သေဒါ မုစ္စန္တိ, ကမ္မဋ္ဌာနံ ဝီထိံ နာရောဟတိ, သော ပဂေဝ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ဝေဂသာဝ စေတိယံ ဝန္ဒိတွာ ဂေါရူပါနံ နိက္ခမနဝေလာယမေဝ ဂါမံ ယာဂုဘိက္ခာယ ပဝိသိတွာ ယာဂုံ လဘိတွာ အာသနသာလံ ဂန္တွာ ပိဝတိ။ အထဿ ဒွတ္တိက္ခတ္တုံ အဇ္ဈောဟရဏမတ္တေနေဝ ကမ္မဇတေဇောဓာတု ဥပါဒိန္နကံ မုဉ္စိတွာ အနုပါဒိန္နကံ ဂဏှာတိ, ဃဋသတေန နှာတော ဝိယ တေဇောဓာတုပရိဠာဟနိဗ္ဗာနံ ပတွာ ကမ္မဋ္ဌာနသီသေန ယာဂုံ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ ပတ္တဉ္စ မုခဉ္စ ဓောဝိတွာ အန္တရာဘတ္တေ ကမ္မဋ္ဌာနံ မနသိကတွာ အဝသေသဋ္ဌာနေ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ကမ္မဋ္ဌာနသီသေန အာဟာရံ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ တတော ပဋ္ဌာယ ပေါင်္ခါနုပေါင်္ခံ ဥပဋ္ဌဟမာနံ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာဝ အာဂစ္ဆတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ ‘န ဟရတိ ပစ္စာဟရတီ’တိ။ ဧဒိသာ စ ဘိက္ခူ ယာဂုံ ပိဝိတွာ ဝိပဿနံ အာရဘိတွာ ဗုဒ္ဓသာသနေ အရဟတ္တံ ပတ္တာ နာမ ဂဏနပထံ ဝီတိဝတ္တာ။ သီဟဠဒီပေယေဝ တေသု တေသု ဂါမေသု အာသနသာလာယ န တံ အာသနံ အတ္ထိ, ယတ္ထ ယာဂုံ ပိဝိတွာ အရဟတ္တံ ပတ္တာ ဘိက္ခူ နတ္ထီတိ။
ယော ပမာဒဝိဟာရီ ဟောတိ နိက္ခိတ္တဓုရော သဗ္ဗဝတ္တာနိ ဘိန္ဒိတွာ ပဉ္စဝိဓစေတောခီလဝိနိဗန္ဓဗဒ္ဓစိတ္တော ဝိဟရန္တော ‘ကမ္မဋ္ဌာနံ နာမ အတ္ထီ’တိပိ သညံ အကတွာ ဂါမံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသိတွာ အနနုလောမိကေန ဂိဟီသံသဂ္ဂေန သံသဋ္ဌော စရိတွာ စ ဘုဉ္ဇိတွာ စ တုစ္ဆော နိက္ခမတိ – အယံ ဝုစ္စတိ ‘နေဝ ဟရတိ န ပစ္စာဟရတီ’တိ။
ယော ပနာယံ ‘‘ဟရတိ စ ပစ္စာဟရတိ စာ’’တိ ဝုတ္တော, သော ဂတပစ္စာဂတိကဝတ္တဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗော – အတ္ထကာမာ ဟိ ကုလပုတ္တာ သာသနေ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၃၆။)ပဗ္ဗဇိတွာ ဒသမ္ပိ ဝီသမ္ပိ တိံသမ္ပိ စတ္တာရီသမ္ပိ ပညာသမ္ပိ သတမ္ပိ ဧကတော ဝသန္တာ ကတိကဝတ္တံ ကတွာ ဝိဟရန္တိ – ‘‘အာဝုသော, တုမှေ န ဣဏဋ္ဋာ, န ဘယဋ္ဋာ, န အာဇီဝိကာပကတာ ပဗ္ဗဇိတာ၊ ဒုက္ခာ မုဉ္စိတုကာမာ ပနေတ္ထ ပဗ္ဗဇိတာ။ တသ္မာ ဂမနေ ဥပ္ပန္နကိလေသံ ဂမနေယေဝ နိဂ္ဂဏှထ။ ဌာနေ, နိသဇ္ဇာယ, သယနေ ဥပ္ပန္နကိလေသံ သယနေယေဝ နိဂ္ဂဏှထာ’’တိ။
တေ ဧဝံ ကတိကဝတ္တံ ကတွာ ဘိက္ခာစာရံ ဂစ္ဆန္တာ, အဍ္ဎဥသဘဥသဘအဍ္ဎဂါဝုတဂါဝုတန္တရေသု ပါသာဏာ ဟောန္တိ, တာယ သညာယ ကမ္မဋ္ဌာနံ မနသိကရောန္တာဝ ဂစ္ဆန္တိ။ သစေ ကဿစိ ဂမနေ ကိလေသော ဥပ္ပဇ္ဇတိ, တတ္ထေဝ နံ နိဂ္ဂဏှာတိ။ တထာ အသက္ကောန္တော တိဋ္ဌတိ။ အထဿ ပစ္ဆတော အာဂစ္ဆန္တောပိ တိဋ္ဌတိ။ သော ‘အယံ ဘိက္ခု တုယှံ ဥပ္ပန္နံ ဝိတက္ကံ ဇာနာတိ, အနနုစ္ဆဝိကံ တေ ဧတ’န္တိ အတ္တာနံ ပဋိစောဒေတွာ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ အရိယဘူမိံ ဩက္ကမတိ။ တထာ အသက္ကောန္တော နိသီဒတိ။ အထဿ ပစ္ဆတော အာဂစ္ဆန္တောပိ နိသီဒတီတိ သော ဧဝ နယော။ အရိယဘူမိံ ဩက္ကမိတုံ အသက္ကောန္တောပိ တံ ကိလေသံ ဝိက္ခမ္ဘေတွာ ကမ္မဋ္ဌာနံ မနသိကရောန္တောဝ ဂစ္ဆတိ, န ကမ္မဋ္ဌာနဝိပ္ပယုတ္တေန စိတ္တေန ပါဒံ ဥဒ္ဓရတိ, ဥဒ္ဓရတိ စေ ပဋိနိဝတ္တိတွာ ပုရိမပဒေသညေဝ ဧတိ, အာလိန္ဒကဝါသီ မဟာဖုဿဒေဝတ္ထေရော ဝိယ။ သော ကိရ ဧကူနဝီသတိ ဝဿာနိ ဂတပစ္စာဂတဝတ္တံ ပူရေန္တော ဧဝ ဝိဟာသိ။ မနုဿာပိ အန္တရာမဂ္ဂေ ကသန္တာ စ ဝပန္တာ စ မဒ္ဒန္တာ စ ကမ္မာနိ စ ကရောန္တာ ထေရံ တထာဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ ‘‘အယံ ထေရော ပုနပ္ပုနံ နိဝတ္တိတွာ ဂစ္ဆတိ, ကိံ နု ခေါ မဂ္ဂမူဠှော ဥဒါဟု ကိဉ္စိ ပမုဋ္ဌော’’တိ သမုလ္လပန္တိ။ သော တံ အနာဒိယိတွာ ကမ္မဋ္ဌာနယုတ္တစိတ္တေနေဝ သမဏဓမ္မံ ကရောန္တော ဝီသတိဝဿဗ္ဘန္တရေ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ အရဟတ္တပတ္တဒိဝသေ စဿ စင်္ကမနကောဋိယံ အဓိဝတ္ထာ ဒေဝတာ အင်္ဂုလီဟိ ဒီပံ ဥဇ္ဇာလေတွာ အဋ္ဌာသိ။ စတ္တာရောပိ မဟာရာဇာနော သက္ကော စ ဒေဝါနမိန္ဒော ဗြဟ္မာ စ သဟမ္ပတိ ဥပဋ္ဌာနံ အာဂမိံသု။ တဉ္စ ဩဘာသံ ဒိသွာ ဝနဝါသီ မဟာတိဿတ္ထေရော တံ ဒုတိယဒိဝသေ ပုစ္ဆိ – ‘‘ရတ္တိဘာဂေ အာယသ္မတော သန္တိကေ ဩဘာသော အဟောသိ။ ကိံ သော ဩဘာသော’’တိ? ထေရော ဝိက္ခေပံ ကရောန္တော ‘‘ဩဘာသော နာမ ဒီပေါဘာသောပိ ဟောတိ, မဏိဩဘာသောပီ’’တိ ဧဝမာဒိမာဟ။ တတော ‘‘ပဋိစ္ဆာဒေထ တုမှေ’’တိ နိဗဒ္ဓေါ ‘‘အာမာ’’တိ ပဋိဇာနိတွာ အာရောစေသိ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၃၇။)ကာဠဝလ္လိမဏ္ဍပဝါသီ မဟာနာဂတ္ထေရော ဝိယ စ။ သောပိ ကိရ ဂတပစ္စာဂတဝတ္တံ ပူရေန္တော ‘ပဌမံ တာဝ ဘဂဝတော မဟာပဓာနံ ပူဇေဿာမီ’တိ သတ္တ ဝဿာနိ ဌာနစင်္ကမမေဝ အဓိဋ္ဌာသိ၊ ပုန သောဠသ ဝဿာနိ ဂတပစ္စာဂတဝတ္တံ ပူရေတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ သော ကမ္မဋ္ဌာနယုတ္တေနေဝ စိတ္တေန ပါဒံ ဥဒ္ဓရန္တော ဝိပ္ပယုတ္တေန စိတ္တေန ဥဒ္ဓတေ ပါဒေ ပဋိနိဝတ္တေန္တော ဂါမသီမံ ဂန္တွာ ‘ဂါဝီ နု ခေါ, ပဗ္ဗဇိတော နု ခေါ’တိ အာသင်္ကနီယပ္ပဒေသေ ဌတွာ စီဝရံ ပါရုပိတွာ ကစ္ဆကန္တရတော ဥဒကေန ပတ္တံ ဓောဝိတွာ ဥဒကဂဏ္ဍူသံ ကရောတိ။ ကိံ ကာရဏာ? ‘မာ မေ ဘိက္ခံ ဒါတုံ ဝါ ဝန္ဒိတုံ ဝါ အာဂတေ မနုဿေ ‘ဒီဃာယုကာ ဟောထာ’တိ ဝစနမတ္တေနာပိ ကမ္မဋ္ဌာနဝိက္ခေပေါ အဟောသီ’တိ။ ‘အဇ္ဇ, ဘန္တေ, ကတိမီ’တိ ဒိဝသံ ဝါ ဘိက္ခုဂဏနံ ဝါ ပဉှံ ဝါ ပုစ္ဆိတော ပန ဥဒကံ ဂိလိတွာ အာရောစေတိ၊ သစေ ဒိဝသာဒိပုစ္ဆကာ န ဟောန္တိ, နိက္ခမနဝေလာယံ ဂါမဒွါရေ နိဋ္ဌုဘိတွာဝ ယာတိ။
ကလမ္ဗတိတ္ထဝိဟာရေ ဝဿူပဂတာ ပညာသ ဘိက္ခူ ဝိယ စ။ တေ ကိရ အာသာဠှိပုဏ္ဏိမာယံ ကတိကဝတ္တံ အကံသု – ‘‘အရဟတ္တံ အပ္ပတွာ အညမညံ နာလပိဿာမာ’’တိ။ ဂါမဉ္စ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသန္တာ ဥဒကဂဏ္ဍူသံ ကတွာ ပဝိသိံသု, ဒိဝသာဒီသု ပုစ္ဆိတေသု ဝုတ္တနယေန ပဋိပဇ္ဇိံသု။ တတ္ထ မနုဿာ နိဋ္ဌုဘနဋ္ဌာနံ ဒိသွာ ဇာနိံသု – ‘အဇ္ဇ ဧကော အာဂတော, အဇ္ဇ ဒွေ’တိ၊ ဧဝဉ္စ စိန္တေသုံ – ‘ကိန္နု ခေါ ဧတေ အမှေဟေဝ သဒ္ဓိံ န သလ္လပန္တိ ဥဒါဟု အညမညမ္ပိ? ယဒိ အညမညမ္ပိ န သလ္လပန္တိ, အဒ္ဓါ ဝိဝါဒဇာတာ ဘဝိဿန္တိ၊ ဧထ နေ အညမညံ ခမာပေဿာမာ’တိ သဗ္ဗေ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ပညာသာယ ဘိက္ခူသု ဒွေပိ ဘိက္ခူ ဧကောကာသေ နာဒ္ဒသံသု။ တတော ယော တေသု စက္ခုမာ ပုရိသော သော အာဟ – ‘‘န, ဘော, ကလဟကာရကာနံ ဝသနောကာသော ဤဒိသော ဟောတိ။ သုသမ္မဋ္ဌံ စေတိယင်္ဂဏဗောဓိယင်္ဂဏံ, သုနိက္ခိတ္တာ သမ္မဇ္ဇနိယော, သူပဋ္ဌိတံ ပါနီယပရိဘောဇနီယ’’န္တိ။ တေ တတောဝ နိဝတ္တာ။ တေပိ ဘိက္ခူ အန္တောတေမာသေယေဝ အရဟတ္တံ ပတွာ မဟာပဝါရဏာယ ဝိသုဒ္ဓိပဝါရဏံ ပဝါရေသုံ။
ဧဝံ ကာဠဝလ္လိမဏ္ဍပဝါသီ မဟာနာဂတ္ထေရော ဝိယ, ကလမ္ဗုတိတ္ထဝိဟာရေ ဝဿူပဂတဘိက္ခူ ဝိယ စ ကမ္မဋ္ဌာနယုတ္တေနေဝ စိတ္တေန ပါဒံ ဥဒ္ဓရန္တော
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၃၈။)ဂါမသမီပံ ဂန္တွာ ဥဒကဂဏ္ဍူသံ ကတွာ ဝီထိယော သလ္လက္ခေတွာ ယတ္ထ သုရာသောဏ္ဍဓုတ္တာဒယော ကလဟကာရကာ စဏ္ဍဟတ္ထိအဿာဒယော ဝါ နတ္ထိ, တံ ဝီထိံ ပဋိပဇ္ဇတိ။ တတ္ထ ပိဏ္ဍာယ စရမာနော န တုရိတတုရိတော ဝိယ ဇဝေန ဂစ္ဆတိ, န ဟိ ဇဝနပိဏ္ဍပါတိကဓုတင်္ဂံ နာမ ကိဉ္စိ အတ္ထိ, ဝိသမဘူမိဘာဂပ္ပတ္တံ ပန ဥဒကသကဋံ ဝိယ နိစ္စလော ဟုတွာ ဂစ္ဆတိ, အနုဃရံ ပဝိဋ္ဌော စ ဒါတုကာမံ ဝါ အဒါတုကာမံ ဝါ သလ္လက္ခေတုံ တဒနုရူပံ ကာလံ အာဂမေန္တော ဘိက္ခံ ဂဟေတွာ အန္တောဂါမေ ဝါ ဗဟိဂါမေ ဝါ ဝိဟာရမေဝ ဝါ အာဂန္တွာ, ယထာဖာသုကေ ပတိရူပေ ဩကာသေ နိသီဒိတွာ, ကမ္မဋ္ဌာနံ မနသိကရောန္တော အာဟာရေ ပဋိကူလသညံ ဥပဋ္ဌပေတွာ, အက္ခဗ္ဘဉ္ဇနဝဏာလေပနပုတ္တမံသူပမဝသေန ပစ္စဝေက္ခန္တော အဋ္ဌင်္ဂသမန္နာဂတံ အာဟာရံ အာဟာရေတိ နေဝ ဒဝါယ, န မဒါယ, န မဏ္ဍနာယ, န ဝိဘူသနာယ…ပေ… ဖာသုဝိဟာရော စာတိ။ ဘုတ္တာဝီ စ ဥဒကကိစ္စံ ကတွာ မုဟုတ္တံ ဘတ္တကိလမထံ ပဋိပ္ပဿမ္ဘေတွာ ယထာ ပုရေဘတ္တံ, ဧဝံ ပစ္ဆာဘတ္တံ ပုရိမယာမံ ပစ္ဆိမယာမဉ္စ ကမ္မဋ္ဌာနမေဝ မနသိကရောတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ ‘ဟရတိ စ ပစ္စာဟရတိ စာ’တိ။
ဣမံ ပန ဟရဏပစ္စာဟရဏသင်္ခါတံ ဂတပစ္စာဂတဝတ္တံ ပူရေန္တော, ယဒိ ဥပနိဿယသမ္ပန္နော ဟောတိ, ပဌမဝယေ ဧဝ အရဟတ္တံ ပါပုဏာတိ, နော စေ ပဌမဝယေ ပါပုဏာတိ အထ မဇ္ဈိမဝယေ, နော စေ မဇ္ဈိမဝယေ ပါပုဏာတိ အထ ပစ္ဆိမဝယေ, နော စေ ပစ္ဆိမဝယေ ပါပုဏာတိ အထ မရဏသမယေ, နော စေ မရဏသမယေ ပါပုဏာတိ အထ ဒေဝပုတ္တော ဟုတွာ, နော စေ ဒေဝပုတ္တော ဟုတွာ ပါပုဏာတိ အနုပ္ပန္နေ ဗုဒ္ဓေ နိဗ္ဗတ္တော ပစ္စေကဗောဓိံ သစ္ဆိကရောတိ, နော စေ ပစ္စေကဗောဓိံ သစ္ဆိကရောတိ အထ ဗုဒ္ဓါနံ သမ္မုခီဘာဝေ ခိပ္ပါဘိညော ဝါ ဟောတိ – သေယျထာပိ ထေရော ဗာဟိယော ဒါရုစီရိယော, မဟာပညော ဝါ – သေယျထာပိ ထေရော သာရိပုတ္တော, မဟိဒ္ဓိကော ဝါ – သေယျထာပိ ထေရော မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော, ဓုတင်္ဂဓရော ဝါ – သေယျထာပိ ထေရော မဟာကဿပေါ, ဒိဗ္ဗစက္ခုကော ဝါ – သေယျထာပိ ထေရော အနုရုဒ္ဓေါ, ဝိနယဓရော ဝါ – သေယျထာပိ ထေရော ဥပါလိ, ဓမ္မကထိကော ဝါ – သေယျထာပိ ထေရော ပုဏ္ဏော မန္တာဏိပုတ္တော, အာရညိကော ဝါ – သေယျထာပိ ထေရော ရေဝတော, ဗဟုဿုတော ဝါ – သေယျထာပိ ထေရော အာနန္ဒော, သိက္ခာကာမော ဝါ – သေယျထာပိ ထေရော ရာဟုလော ဗုဒ္ဓပုတ္တောတိ။ ဣတိ ဣမသ္မိံ စတုက္ကေ ယွာယံ ဟရတိ စ ပစ္စာဟရတိ စ, တဿ ဂေါစရသမ္ပဇညံ သိခါပ္ပတ္တံ ဟောတိ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၃၉။)အဘိက္ကမာဒီသု ပန အသမ္မုယှနံ အသမ္မောဟသမ္ပဇညံ။ တံ ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗံ – ဣဓ ဘိက္ခု အဘိက္ကမန္တော ဝါ ပဋိက္ကမန္တော ဝါ ယထာ အန္ဓဗာလပုထုဇ္ဇနာ အဘိက္ကမာဒီသု ‘အတ္တာ အဘိက္ကမတိ, အတ္တနာ အဘိက္ကမော နိဗ္ဗတ္တိတော’တိ ဝါ ‘အဟံ အဘိက္ကမာမိ, မယာ အဘိက္ကမော နိဗ္ဗတ္တိတော’တိ ဝါ သမ္မုယှန္တိ, တထာ အသမ္မုယှန္တော ‘အဘိက္ကမာမီ’တိ စိတ္တေ ဥပ္ပဇ္ဇမာနေ တေနေဝ စိတ္တေန သဒ္ဓိံ စိတ္တသမုဋ္ဌာနဝါယောဓာတု ဝိညတ္တိံ ဇနယမာနာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဣတိ စိတ္တကိရိယာဝါယောဓာတုဝိပ္ဖါရဝသေန အယံ ကာယသမ္မတော အဋ္ဌိသံဃာတော အဘိက္ကမတိ။ တဿေဝံ အဘိက္ကမတော ဧကေကပါဒုဒ္ဓရဏေ ပထဝီဓာတု အာပေါဓာတူတိ ဒွေ ဓာတုယော ဩမတ္တာ ဟောန္တိ မန္ဒာ, ဣတရာ ဒွေ အဓိမတ္တာ ဟောန္တိ ဗလဝတိယော၊ တထာ အတိဟရဏဝီတိဟရဏေသု။ ဝေါဿဇ္ဇနေ တေဇောဓာတု ဝါယောဓာတူတိ ဒွေ ဓာတုယော ဩမတ္တာ ဟောန္တိ မန္ဒာ, ဣတရာ ဒွေ အဓိမတ္တာ ဟောန္တိ ဗလဝတိယော၊ တထာ သန္နိက္ခေပနသန္နိရုဇ္ဈနေသု တတ္ထ ဥဒ္ဓရဏေ ပဝတ္တာ ရူပါရူပဓမ္မာ အတိဟရဏံ န ပါပုဏန္တိ၊ တထာ အတိဟရဏေ ပဝတ္တာ ဝီတိဟရဏံ, ဝီတိဟရဏေ ပဝတ္တာ ဝေါဿဇ္ဇနံ, ဝေါဿဇ္ဇနေ ပဝတ္တာ သန္နိက္ခေပနံ, သန္နိက္ခေပနေ ပဝတ္တာ သန္နိရုဇ္ဈနံ န ပါပုဏန္တိ၊ တတ္ထ တတ္ထေဝ ပဗ္ဗံ ပဗ္ဗံ သန္ဓိ သန္ဓိ ဩဓိ ဩဓိ ဟုတွာ တတ္တကပါလေ ပက္ခိတ္တတိလံ ဝိယ ပဋပဋာယန္တာ ဘိဇ္ဇန္တိ။ တတ္ထ ကော ဧကော အဘိက္ကမတိ? ကဿ ဝါ ဧကဿ အဘိက္ကမနံ? ပရမတ္ထတော ဟိ ဓာတူနံယေဝ ဂမနံ, ဓာတူနံ ဌာနံ, ဓာတူနံ နိသဇ္ဇာ, ဓာတူနံ သယနံ, တသ္မိံ တသ္မိဉှိ ကောဋ္ဌာသေ သဒ္ဓိံ ရူပေဟိ –
အညံ ဥပ္ပဇ္ဇတေ စိတ္တံ, အညံ စိတ္တံ နိရုဇ္ဈတိ၊
အဝီစိမနုသမ္ဗန္ဓော, နဒီသောတောဝ ဝတ္တတီတိ။
ဧဝံ အဘိက္ကမာဒီသု အသမ္မုယှနံ အသမ္မောဟသမ္ပဇညံ နာမာတိ။
နိဋ္ဌိတော အဘိက္ကန္တေ ပဋိက္ကန္တေ သမ္ပဇာနကာရီ ဟောတီတိပဒဿ အတ္ထော။
အာလောကိတေ ဝိလောကိတေတိ ဧတ္ထ ပန အာလောကိတံ နာမ ပုရတော ပေက္ခနံ, ဝိလောကိတံ နာမ အနုဒိသာပေက္ခနံ။ အညာနိပိ ဟေဋ္ဌာ ဥပရိ ပစ္ဆတော ပေက္ခနဝသေန ဩလောကိတဥလ္လောကိတာပလောကိတာနိ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၄၀။)နာမ ဟောန္တိ။ တာနိ ဣဓ န ဂဟိတာနိ။ သာရုပ္ပဝသေန ပန ဣမာနေဝ ဒွေ ဂဟိတာနိ။ ဣမိနာ ဝါ မုခေန သဗ္ဗာနိပိ တာနိ ဂဟိတာနေဝါတိ။
တတ္ထ ‘အာလောကေဿာမီ’တိ စိတ္တေ ဥပ္ပန္နေ စိတ္တဝသေနေဝ အနောလောကေတွာ အတ္ထပရိဂ္ဂဏှနံ ‘သာတ္ထကသမ္ပဇညံ’။ တံ အာယသ္မန္တံ နန္ဒံ ကာယသက္ခိံ ကတွာ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ –
‘‘သစေ, ဘိက္ခဝေ, နန္ဒဿ ပုရတ္ထိမာ ဒိသာ အာလောကေတဗ္ဗာ ဟောတိ, သဗ္ဗံ စေတသာ သမန္နာဟရိတွာ နန္ဒော ပုရတ္ထိမံ ဒိသံ အာလောကေတိ – ‘ဧဝံ မေ ပုရတ္ထိမံ ဒိသံ အာလောကယတော န အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿာ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ အနွာဿဝိဿန္တီ’တိ။ ဣတိဟ သာတ္ထကသမ္ပဇာနော ဟောတိ။ ‘‘သစေ, ဘိက္ခဝေ, နန္ဒဿ ပစ္ဆိမာ ဒိသာ, ဥတ္တရာ ဒိသာ, ဒက္ခိဏာ ဒိသာ, ဥဒ္ဓံ, အဓော, အနုဒိသာ အနုဝိလောကေတဗ္ဗာ ဟောတိ, သဗ္ဗံ စေတသာ သမန္နာဟရိတွာ နန္ဒော အနုဒိသံ အနုဝိလောကေတိ – ဧဝံ မေ အနုဒိသံ အနုဝိလောကယတော…ပေ… သမ္ပဇာနော ဟောတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၈။၉)။
အပိစ ဣဓာပိ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တစေတိယဒဿနာဒိဝသေနေဝ သာတ္ထကတာ စ သပ္ပါယတာ စ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
ကမ္မဋ္ဌာနဿ ပန အဝိဇဟနမေဝ ‘ဂေါစရသမ္ပဇညံ’။ တသ္မာ ခန္ဓဓာတုအာယတနကမ္မဋ္ဌာနိကေဟိ အတ္တနော ကမ္မဋ္ဌာနဝသေနေဝ, ကသိဏာဒိကမ္မဋ္ဌာနိကေဟိ ဝါ ပန ကမ္မဋ္ဌာနသီသေနေဝ အာလောကနဝိလောကနံ ကာတဗ္ဗံ။
အဗ္ဘန္တရေ အတ္တာ နာမ အာလောကေတာ ဝါ ဝိလောကေတာ ဝါ နတ္ထိ။ ‘အာလောကေဿာမီ’တိ ပန စိတ္တေ ဥပ္ပဇ္ဇမာနေ တေနေဝ စိတ္တေန သဒ္ဓိံ စိတ္တသမုဋ္ဌာနာ ဝါယောဓာတု ဝိညတ္တိံ ဇနယမာနာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဣတိ စိတ္တကိရိယာဝါယောဓာတုဝိပ္ဖါရဝသေန ဟေဋ္ဌိမံ အက္ခိဒလံ အဓော သီဒတိ, ဥပရိမံ ဥဒ္ဓံ လင်္ဃေတိ။ ကောစိ ယန္တကေန ဝိဝရန္တော နာမ နတ္ထိ။ တတော စက္ခုဝိညာဏံ ဒဿနကိစ္စံ သာဓေန္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’တိ ဧဝံ ပဇာနနံ ပနေတ္ထ ‘အသမ္မောဟသမ္ပဇညံ’ နာမ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၄၁။)အပိစ မူလပရိညာအာဂန္တုကတာဝကာလိကဘာဝဝသေန ပနေတ္ထ အသမ္မောဟသမ္ပဇညံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ မူလပရိညာဝသေန တာဝ –
ဘဝင်္ဂါဝဇ္ဇနဉ္စေဝ, ဒဿနံ သမ္ပဋိစ္ဆနံ၊
သန္တီရဏံ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနံ, ဇဝနံ ဘဝတိ သတ္တမံ။
တတ္ထ ဘဝင်္ဂံ ဥပပတ္တိဘဝဿ အင်္ဂကိစ္စံ သာဓယမာနံ ပဝတ္တတိ၊ တံ အာဝတ္တေတွာ ကိရိယမနောဓာတု အာဝဇ္ဇနကိစ္စံ သာဓယမာနာ၊ တန္နိရောဓာ စက္ခုဝိညာဏံ ဒဿနကိစ္စံ သာဓယမာနံ၊ တန္နိရောဓာ ဝိပါကမနောဓာတု သမ္ပဋိစ္ဆနကိစ္စံ သာဓယမာနာ၊ တန္နိရောဓာ ဝိပါကမနောဝိညာဏဓာတု သန္တီရဏကိစ္စံ သာဓယမာနာ၊ တန္နိရောဓာ ကိရိယမနောဝိညာဏဓာတု ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနကိစ္စံ သာဓယမာနာ၊ တန္နိရောဓာ သတ္တက္ခတ္တုံ ဇဝနံ ဇဝတိ။ တတ္ထ ပဌမဇဝနေပိ ‘အယံ ဣတ္ထီ, အယံ ပုရိသော’တိ ရဇ္ဇနဒုဿနမုယှနဝသေန အာလောကိတဝိလောကိတံ န ဟောတိ၊ ဒုတိယဇဝနေပိ…ပေ… သတ္တမဇဝနေပိ။ ဧတေသု ပန, ယုဒ္ဓမဏ္ဍလေ ယောဓေသု ဝိယ, ဟေဋ္ဌုပရိယဝသေန ဘိဇ္ဇိတွာ ပတိတေသု ‘အယံ ဣတ္ထီ, အယံ ပုရိသော’တိ ရဇ္ဇနာဒိဝသေန အာလောကိတဝိလောကိတံ ဟောတိ။ ဧဝံ တာဝေတ္ထ ‘မူလပရိညာဝသေန’ အသမ္မောဟသမ္ပဇညံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
စက္ခုဒွါရေ ပန ရူပေ အာပါထဂတေ ဘဝင်္ဂစလနတော ဥဒ္ဓံ သကသကကိစ္စနိပ္ဖါဒနဝသေန အာဝဇ္ဇနာဒီသု ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ နိရုဒ္ဓေသု အဝသာနေ ဇဝနံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တံ ပုဗ္ဗေ ဥပ္ပန္နာနံ အာဝဇ္ဇနာဒီနံ ဂေဟဘူတေ စက္ခုဒွါရေ အာဂန္တုကပုရိသော ဝိယ ဟောတိ။ တဿ ယထာ ပရဂေဟေ ကိဉ္စိ ယာစိတုံ ပဝိဋ္ဌဿ အာဂန္တုကပုရိသဿ ဂေဟသာမိကေသုပိ တုဏှီမာသိနေသု အာဏာကရဏံ န ယုတ္တံ, ဧဝံ အာဝဇ္ဇနာဒီနံ ဂေဟဘူတေ စက္ခုဒွါရေ အာဝဇ္ဇနာဒီသုပိ အရဇ္ဇန္တေသု အဒုဿန္တေသု အမုယှန္တေသု စ ရဇ္ဇနဒုဿနမုယှနံ အယုတ္တန္တိ။ ဧဝံ ‘အာဂန္တုကဘာဝဝသေန’ အသမ္မောဟသမ္ပဇညံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
ယာနိ ပနေတာနိ စက္ခုဒွါရေ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနပရိယောသာနာနိ စိတ္တာနိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ, တာနိ သဒ္ဓိံ သမ္ပယုတ္တဓမ္မေဟိ တတ္ထ တတ္ထေဝ ဘိဇ္ဇန္တိ, အညမညံ န ပဿန္တီတိ ဣတ္တရာနိ တာဝကာလိကာနိ ဟောန္တိ။ တတ္ထ ယထာ ဧကသ္မိံ ဃရေ သဗ္ဗေသု မာနုသကေသု မတေသု အဝသေသဿ ဧကကဿ တင်္ခဏံယေဝ မရဏဓမ္မဿ န ယုတ္တာ နစ္စဂီတာဒီသု အဘိရတိ နာမ, ဧဝမေဝ ဧကဒွါရေ သသမ္ပယုတ္တေသု
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၄၂။)အာဝဇ္ဇနာဒီသု တတ္ထ တတ္ထေဝ မတေသု အဝသေသဿ တင်္ခဏံညေဝ မရဏဓမ္မဿ ဇဝနဿာပိ ရဇ္ဇနဒုဿနမုယှနဝသေန အဘိရတိ နာမ န ယုတ္တာတိ။ ဧဝံ ‘တာဝကာလိကဘာဝဝသေန’ အသမ္မောဟသမ္ပဇညံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
အပိစ ခန္ဓာယတနဓာတုပစ္စယပစ္စဝေက္ခဏဝသေနပေတံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧတ္ထ ဟိ စက္ခု စေဝ ရူပါနိ စ ရူပက္ခန္ဓော, ဒဿနံ ဝိညာဏက္ခန္ဓော, တံသမ္ပယုတ္တာ ဝေဒနာ ဝေဒနာက္ခန္ဓော, သညာ သညာက္ခန္ဓော, ဖဿာဒိကာ သင်္ခါရက္ခန္ဓော။ ဧဝမေတေသံ ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ သမဝါယေ အာလောကနဝိလောကနံ ပညာယတိ။ တတ္ထ ကော ဧကော အာလောကေတိ? ကော ဝိလောကေတိ?
တထာ စက္ခု စက္ခာယတနံ, ရူပံ ရူပါယတနံ, ဒဿနံ မနာယတနံ, ဝေဒနာဒယော တံသမ္ပယုတ္တာ ဓမ္မာ ဓမ္မာယတနံ။ ဧဝမေတေသံ စတုန္နံ အာယတနာနံ သမဝါယေ အာလောကနဝိလောကနံ ပညာယတိ။ တတ္ထ ကော ဧကော အာလောကေတိ? ကော ဝိလောကေတိ?
တထာ စက္ခု စက္ခုဓာတု, ရူပံ ရူပဓာတု, ဒဿနံ စက္ခုဝိညာဏဓာတု, တံသမ္ပယုတ္တာ ဝေဒနာဒယော ဓမ္မာ ဓမ္မဓာတု။ ဧဝမေတာသံ စတုန္နံ ဓာတူနံ သမဝါယေ အာလောကနဝိလောကနံ ပညာယတိ။ တတ္ထ ကော ဧကော အာလောကေတိ? ကော ဝိလောကေတိ?
တထာ စက္ခု နိဿယပစ္စယော, ရူပံ အာရမ္မဏပစ္စယော, အာဝဇ္ဇနံ အနန္တရသမနန္တရအနန္တရူပနိဿယနတ္ထိဝိဂတပစ္စယော, အာလောကော ဥပနိဿယပစ္စယော, ဝေဒနာဒယော သဟဇာတာဒိပစ္စယာ။ ဧဝမေတေသံ ပစ္စယာနံ သမဝါယေ အာလောကနဝိလောကနံ ပညာယတိ။ တတ္ထ ကော ဧကော အာလောကေတိ? ကော ဝိလောကေတီတိ? ဧဝမေတ္ထ ခန္ဓာယတနဓာတုပစ္စယပစ္စဝေက္ခဏဝသေနာပိ အသမ္မောဟသမ္ပဇညံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
သမိဉ္ဇိတေ ပသာရိတေတိ ပဗ္ဗာနံ သမိဉ္ဇနပသာရဏေ။ တတ္ထ စိတ္တဝသေနေဝ သမိဉ္ဇနပသာရဏံ အကတွာ ဟတ္ထပါဒါနံ သမိဉ္ဇနပသာရဏပစ္စယာ အတ္ထာနတ္ထံ ပရိဂ္ဂဟေတွာ တတ္ထ အတ္ထပရိဂ္ဂဏှနံ ‘သာတ္ထကသမ္ပဇညံ’။ တတ္ထ ဟတ္ထပါဒေ အတိစိရံ သမိဉ္ဇိတွာ ဝါ ပသာရေတွာ ဧဝ ဝါ ဌိတဿ ခဏေ ခဏေ ဝေဒနာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ, စိတ္တံ ဧကဂ္ဂတံ န လဘတိ, ကမ္မဋ္ဌာနံ ပရိပတတိ, ဝိသေသံ နာဓိဂစ္ဆတိ၊ ကာလေ သမိဉ္ဇန္တဿ ကာလေ ပသာရေန္တဿ ပန တာ ဝေဒနာ နုပ္ပဇ္ဇန္တိ, စိတ္တံ ဧကဂ္ဂံ ဟောတိ, ကမ္မဋ္ဌာနံ ဖာတိံ ဂစ္ဆတိ, ဝိသေသမဓိဂစ္ဆတီတိ။ ဧဝံ ‘အတ္ထာနတ္ထပရိဂ္ဂဏှနံ’ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၄၃။)အတ္ထေ ပန သတိပိ သပ္ပါယာသပ္ပါယံ ပရိဂ္ဂဟေတွာ သပ္ပါယပရိဂ္ဂဏှနံ ‘သပ္ပါယသမ္ပဇညံ’။
တတြာယံ နယော – မဟာစေတိယင်္ဂဏေ ကိရ ဒဟရဘိက္ခူ သဇ္ဈာယံ ဂဏှန္တိ။ တေသံ ပိဋ္ဌိပဿေ ဒဟရဘိက္ခုနိယော ဓမ္မံ သုဏန္တိ။ တတြေကော ဒဟရော ဟတ္ထံ ပသာရေန္တော ကာယသံသဂ္ဂံ ပတွာ တေနေဝ ကာရဏေန ဂိဟီ ဇာတော။ အပရော ဘိက္ခု ပါဒံ ပသာရေန္တော အဂ္ဂိမှိ ပသာရေသိ။ အဋ္ဌိံ အာဟစ္စ ပါဒေါ ဈာယိ။ အပရော ဘိက္ခု ဝမ္မိကေ ပသာရေသိ။ သော အာသီဝိသေန ဒဋ္ဌော။ အပရော ဘိက္ခု စီဝရကုဋိဒဏ္ဍကေ ပသာရေသိ။ တံ မဏိသပ္ပေါ ဍံသိ။ တသ္မာ ဧဝရူပေ အသပ္ပါယေ အပသာရေတွာ သပ္ပါယေ ပသာရေတဗ္ဗံ။ ဣဒမေတ္ထ သပ္ပါယသမ္ပဇညံ။
‘ဂေါစရသမ္ပဇညံ’ ပန မဟာထေရဝတ္ထုနာ ဒီပေတဗ္ဗံ – မဟာထေရော ကိရ ဒိဝါဋ္ဌာနေ နိသိန္နော အန္တေဝါသိကေဟိ သဒ္ဓိံ ကထယမာနော သဟသာ ဟတ္ထံ သမိဉ္ဇိတွာ ပုန ယထာဌာနေ ဌပေတွာ သဏိကံ သမိဉ္ဇေသိ။ တံ အန္တေဝါသိကာ ပုစ္ဆိံသု – ‘‘ကသ္မာ, ဘန္တေ, သဟသာ ဟတ္ထံ သမိဉ္ဇိတွာ ပုန ယထာဌာနေ ဌပေတွာ သဏိကံ သမိဉ္ဇိတ္ထာ’’တိ? ‘‘ယတော ပဋ္ဌာယ မယာ, အာဝုသော, ကမ္မဋ္ဌာနံ မနသိကာတုံ အာရဒ္ဓေါ, န မေ ကမ္မဋ္ဌာနံ မုဉ္စိတွာ ဟတ္ထော သမိဉ္ဇိတပုဗ္ဗော။ ဣဒါနိ ပန မေ တုမှေဟိ သဒ္ဓိံ ကထယမာနေန ကမ္မဋ္ဌာနံ မုဉ္စိတွာ သမိဉ္ဇိတော။ တသ္မာ ပုန ယထာဌာနေ ဌပေတွာ သမိဉ္ဇေသိ’’န္တိ။ ‘‘သာဓု, ဘန္တေ, ဘိက္ခုနာ နာမ ဧဝရူပေန ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ။ ဧဝမေတ္ထာပိ ကမ္မဋ္ဌာနာဝိဇဟနမေဝ ‘ဂေါစရသမ္ပဇည’န္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
‘အဗ္ဘန္တရေ အတ္တာ နာမ ကောစိ သမိဉ္ဇေန္တော ဝါ ပသာရေန္တော ဝါ နတ္ထိ။ ဝုတ္တပ္ပကာရစိတ္တကိရိယာဝါယောဓာတုဝိပ္ဖါရေန ပန, သုတ္တာကဍ္ဎနဝသေန ဒါရုယန္တဿ ဟတ္ထပါဒစလနံ ဝိယ, သမိဉ္ဇနပသာရဏံ ဟောတီ’တိ ပရိဇာနနံ ပနေတ္ထ ‘အသမ္မောဟသမ္ပဇည’န္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
သံဃာဋိပတ္တစီဝရဓာရဏေတိ ဧတ္ထ သံဃာဋိစီဝရာနံ နိဝါသနပါရုပနဝသေန ပတ္တဿ ဘိက္ခာပဋိဂ္ဂဟဏာဒိဝသေန ပရိဘောဂေါ ‘ဓာရဏံ’ နာမ။ တတ္ထ သံဃာဋိစီဝရဓာရဏေ တာဝ နိဝါသေတွာ ပါရုပိတွာ စ ပိဏ္ဍာယ စရတော ‘‘အာမိသလာဘော သီတဿ ပဋိဃာတာယာ’’တိအာဒိနာ နယေန ဘဂဝတာ ဝုတ္တပ္ပကာရောယေဝ စ အတ္ထော ‘အတ္ထော’ နာမ။ တဿ ဝသေန ‘သာတ္ထကသမ္ပဇညံ’ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၄၄။)ဥဏှပကတိကဿ ပန ဒုဗ္ဗလဿ စ စီဝရံ သုခုမံ သပ္ပါယံ, သီတာလုကဿ ဃနံ ဒုပဋ္ဋံ၊ ဝိပရီတံ အသပ္ပါယံ။ ယဿ ကဿစိ ဇိဏ္ဏံ အသပ္ပါယမေဝ။ အဂ္ဂဠာဒိဒါနေန ဟိဿ တံ ပလိဗောဓကရံ ဟောတိ။ တထာ ပဋ္ဋုဏ္ဏဒုကူလာဒိဘေဒံ စောရာနံ လောဘနီယစီဝရံ။ တာဒိသဉှိ အရညေ ဧကကဿ နိဝါသန္တရာယကရံ ဇီဝိတန္တရာယကရဉ္စာပိ ဟောတိ။ နိပ္ပရိယာယေန ပန ယံ နိမိတ္တကမ္မာဒိမိစ္ဆာဇီဝဝသေန ဥပ္ပန္နံ, ယဉ္စဿ သေဝမာနဿ အကုသလာ ဓမ္မာ အဘိဝဍ္ဎန္တိ, ကုသလာ ဓမ္မာ ပရိဟာယန္တိ, တံ အသပ္ပါယံ၊ ဝိပရီတံ သပ္ပါယံ။ တဿ ဝသေနေတ္ထ ‘သပ္ပါယသမ္ပဇညံ’ ကမ္မဋ္ဌာနာဝိဇဟနဝသေနေဝ စ ‘ဂေါစရသမ္ပဇညံ’ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
အဗ္ဘန္တရေ အတ္တာ နာမ ကောစိ စီဝရံ ပါရုပန္တော နတ္ထိ။ ဝုတ္တပ္ပကာရစိတ္တကိရိယာဝါယောဓာတုဝိပ္ဖါရေနေဝ ပန စီဝရပါရုပနံ ဟောတိ။ တတ္ထ စီဝရမ္ပိ အစေတနံ, ကာယောပိ အစေတနော။ စီဝရံ န ဇာနာတိ – ‘မယာ ကာယော ပါရုပိတော’တိ, ကာယောပိ န ဇာနာတိ – ‘အဟံ စီဝရေန ပါရုပိတော’တိ။ ဓာတုယောဝ ဓာတုသမူဟံ ပဋိစ္ဆာဒေန္တိ, ပဋပိလောတိကာယ ပေါတ္ထကရူပပဋိစ္ဆာဒနေ ဝိယ။ တသ္မာ နေဝ သုန္ဒရံ စီဝရံ လဘိတွာ သောမနဿံ ကာတဗ္ဗံ, န အသုန္ဒရံ လဘိတွာ ဒေါမနဿံ။ နာဂဝမ္မိကစေတိယရုက္ခာဒီသု ဟိ ကေစိ မာလာဂန္ဓဓူပဝတ္ထာဒီဟိ သက္ကာရံ ကရောန္တိ, ကေစိ ဂူထမုတ္တကဒ္ဒမဒဏ္ဍသတ္ထပ္ပဟာရာဒီဟိ အသက္ကာရံ။ န တေဟိ နာဂဝမ္မိကရုက္ခာဒယော သောမနဿံ ဝါ ဒေါမနဿံ ဝါ ကရောန္တိ။ ဧဝမေဝ နေဝ သုန္ဒရံ စီဝရံ လဘိတွာ သောမနဿံ ကာတဗ္ဗံ, န အသုန္ဒရံ လဘိတွာ ဒေါမနဿန္တိ။ ဧဝံ ပဝတ္တပဋိသင်္ခါနဝသေနေတ္ထ ‘အသမ္မောဟသမ္ပဇညံ’ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
ပတ္တဓာရဏေပိ ပတ္တံ သဟသာဝ အဂ္ဂဟေတွာ ‘ဣမံ ဂဟေတွာ ပိဏ္ဍာယ စရမာနော ဘိက္ခံ လဘိဿာမီ’တိ ဧဝံ ပတ္တဂ္ဂဟဏပစ္စယာ ပဋိလဘိတဗ္ဗအတ္ထဝသေန ‘သာတ္ထကသမ္ပဇညံ’ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ကိသဒုဗ္ဗလသရီရဿ ပန ဂရုပတ္တော အသပ္ပါယော၊ ယဿ ကဿစိ စတုပဉ္စဂဏ္ဌိကာဟတော ဒုဗ္ဗိသောဓနီယော အသပ္ပါယောဝ။ ဒုဒ္ဓေါတပတ္တော ဟိ န ဝဋ္ဋတိ၊ တံ ဓောဝန္တဿေဝ စဿ ပလိဗောဓော ဟောတိ။ မဏိဝဏ္ဏပတ္တော ပန လောဘနီယောဝ စီဝရေ ဝုတ္တနယေနေဝ အသပ္ပါယော။ နိမိတ္တကမ္မာဒိဝသေန ပန လဒ္ဓေါ, ယဉ္စဿ သေဝမာနဿ အကုသလာ ဓမ္မာ အဘိဝဍ္ဎန္တိ, ကုသလာ ဓမ္မာ ပရိဟာယန္တိ, အယံ ဧကန္တာသပ္ပါယောဝ ဝိပရီတော သပ္ပါယော။ တဿ ဝသေနေတ္ထ ‘သပ္ပါယသမ္ပဇညံ’ ကမ္မဋ္ဌာနာဝိဇဟနဝသေနေဝ ‘ဂေါစရသမ္ပဇညံ’ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၄၅။)အဗ္ဘန္တရေ အတ္တာ နာမ ကောစိ ပတ္တံ ဂဏှန္တော နတ္ထိ။ ဝုတ္တပ္ပကာရစိတ္တကိရိယာဝါယောဓာတုဝိပ္ဖါရဝသေနေဝ ပန ပတ္တဂ္ဂဟဏံ နာမ ဟောတိ။ တတ္ထ ပတ္တောပိ အစေတနော, ဟတ္ထာပိ အစေတနာ။ ပတ္တော န ဇာနာတိ – ‘အဟံ ဟတ္ထေဟိ ဂဟိတော’တိ။ ဟတ္ထာပိ န ဇာနန္တိ – ‘ပတ္တော အမှေဟိ ဂဟိတော’တိ။ ဓာတုယောဝ ဓာတုသမူဟံ ဂဏှန္တိ, သဏ္ဍာသေန အဂ္ဂိဝဏ္ဏပတ္တဂဟဏေ ဝိယာတိ။ ဧဝံ ပဝတ္တပဋိသင်္ခါနဝသေနေတ္ထ ‘အသမ္မောဟသမ္ပဇညံ’ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
အပိစ ယထာ ဆိန္နဟတ္ထပါဒေ ဝဏမုခေဟိ ပဂ္ဃရိတပုဗ္ဗလောဟိတကိမိကုလေ နီလမက္ခိကသမ္ပရိကိဏ္ဏေ အနာထသာလာယံ အနာထမနုဿေ ဒိသွာ ဒယာလုကာ ပုရိသာ တေသံ ဝဏဗန္ဓပဋ္ဋစောဠကာနိ စေဝ ကပါလာဒီဟိ စ ဘေသဇ္ဇာနိ ဥပနာမေန္တိ။ တတ္ထ စောဠကာနိပိ ကေသဉ္စိ သဏှာနိ ကေသဉ္စိ ထူလာနိ ပါပုဏန္တိ။ ဘေသဇ္ဇကပါလကာနိပိ ကေသဉ္စိ သုသဏ္ဌာနာနိ ကေသဉ္စိ ဒုဿဏ္ဌာနာနိ ပါပုဏန္တိ။ န တေ တတ္ထ သုမနာ ဝါ ဟောန္တိ ဒုမ္မနာ ဝါ။ ဝဏပဋိစ္ဆာဒနမတ္တေနေဝ ဟိ စောဠကေန, ဘေသဇ္ဇပရိဂ္ဂဟဏမတ္တေနေဝ စ ကပါလကေန တေသံ အတ္ထော။ ဧဝမေဝ ယော ဘိက္ခု ဝဏစောဠကံ ဝိယ စီဝရံ, ဘေသဇ္ဇကပါလကံ ဝိယ စ ပတ္တံ, ကပါလေ ဘေသဇ္ဇမိဝ စ ပတ္တေ လဒ္ဓဘိက္ခံ သလ္လက္ခေတိ – အယံ သံဃာဋိပတ္တစီဝရဓာရဏေ အသမ္မောဟသမ္ပဇညေန ဥတ္တမသမ္ပဇာနကာရီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။
အသိတာဒီသု အသိတေတိ ပိဏ္ဍပါတာဒိဘောဇနေ။ ပီတေတိ ယာဂုအာဒိပါနေ။ ခါယိတေတိ ပိဋ္ဌခဇ္ဇကာဒိခါဒနေ။ သာယိတေတိ မဓုဖာဏိတာဒိသာယနေ။ တတ္ထ ‘‘နေဝ ဒဝါယာ’’တိအာဒိနာ နယေန ဝုတ္တော အဋ္ဌဝိဓောပိ အတ္ထော ‘အတ္ထော’ နာမ။ တဿ ဝသေန ‘သာတ္ထကသမ္ပဇညံ’ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
လူခပဏီတတိတ္တမဓုရာဒီသု ပန ယေန ဘောဇနေန ယဿ အဖာသု ဟောတိ, တံ တဿ အသပ္ပါယံ။ ယံ ပန နိမိတ္တကမ္မာဒိဝသေန ပဋိလဒ္ဓံ, ယဉ္စဿ ဘုဉ္ဇတော အကုသလာ ဓမ္မာ အဘိဝဍ္ဎန္တိ, ကုသလာ ဓမ္မာ ပရိဟာယန္တိ, တံ ဧကန္တံ အသပ္ပါယမေဝ၊ ဝိပရီတံ သပ္ပါယံ။ တဿ ဝသေနေတ္ထ ‘သပ္ပါယသမ္ပဇညံ’ ကမ္မဋ္ဌာနာဝိဇဟနဝသေနေဝ စ ‘ဂေါစရသမ္ပဇညံ’ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
အဗ္ဘန္တရေ အတ္တာ နာမ ကောစိ ဘုဉ္ဇကော နတ္ထိ။ ဝုတ္တပ္ပကာရစိတ္တကိရိယာဝါယောဓာတုဝိပ္ဖါရေနေဝ ပန ပတ္တပဋိဂ္ဂဟဏံ နာမ ဟောတိ။ စိတ္တကိရိယာဝါယောဓာတုဝိပ္ဖါရေနေဝ ဟတ္ထဿ ပတ္တေ ဩတာရဏံ နာမ ဟောတိ။ စိတ္တကိရိယာဝါယောဓာတုဝိပ္ဖါရေနေဝ အာလောပကရဏံ, အာလောပဥဒ္ဓရဏံ,
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၄၆။)မုခဝိဝရဏဉ္စ ဟောတိ။ န ကောစိ ကုဉ္စိကာယ, န ယန္တကေန ဟနုကဋ္ဌိံ ဝိဝရတိ။ စိတ္တကိရိယာဝါယောဓာတုဝိပ္ဖါရေနေဝ အာလောပဿ မုခေ ဌပနံ, ဥပရိဒန္တာနံ မုသလကိစ္စသာဓနံ, ဟေဋ္ဌာဒန္တာနံ ဥဒုက္ခလကိစ္စသာဓနံ, ဇိဝှါယ ဟတ္ထကိစ္စသာဓနဉ္စ ဟောတိ။ ဣတိ နံ တတ္ထ အဂ္ဂဇိဝှါယ တနုကခေဠော မူလဇိဝှါယ ဗဟလခေဠော မက္ခေတိ။ တံ ဟေဋ္ဌာဒန္တဥဒုက္ခလေ ဇိဝှါဟတ္ထပရိဝတ္တိတံ ခေဠဥဒကတေမိတံ ဥပရိဒန္တမုသလသဉ္စုဏ္ဏိတံ ကောစိ ကဋစ္ဆုနာ ဝါ ဒဗ္ဗိယာ ဝါ အန္တော ပဝေသေန္တော နာမ နတ္ထိ၊ ဝါယောဓာတုယာဝ ပဝိသတိ။ ပဝိဋ္ဌံ ပဝိဋ္ဌံ ကောစိ ပလာလသန္ထာရံ ကတွာ ဓာရေန္တော နာမ နတ္ထိ၊ ဝါယောဓာတုဝသေနေဝ တိဋ္ဌတိ။ ဌိတံ ဌိတံ ကောစိ ဥဒ္ဓနံ ကတွာ အဂ္ဂိံ ဇာလေတွာ ပစန္တော နာမ နတ္ထိ၊ တေဇောဓာတုယာဝ ပစ္စတိ။ ပက္ကံ ပက္ကံ ကောစိ ဒဏ္ဍကေန ဝါ ယဋ္ဌိယာ ဝါ ဗဟိ နီဟာရကော နာမ နတ္ထိ၊ ဝါယောဓာတုယေဝ နီဟရတိ။ ဣတိ ဝါယောဓာတု အတိဟရတိ စ ဝီတိဟရတိ စ ဓာရေတိ စ ပရိဝတ္တေတိ စ သဉ္စုဏ္ဏေတိ စ ဝိသောသေတိ စ နီဟရတိ စ။ ပထဝီဓာတု ဓာရေတိ စ ပရိဝတ္တေတိ စ သဉ္စုဏ္ဏေတိ စ ဝိသောသေတိ စ နီဟရတိ စ။ အာပေါဓာတု သိနေဟေတိ စ အလ္လတ္တဉ္စ အနုပါလေတိ။ တေဇောဓာတု အန္တောပဝိဋ္ဌံ ပရိပါစေတိ။ အာကာသဓာတု အဉ္ဇသော ဟောတိ။ ဝိညာဏဓာတု တတ္ထ တတ္ထ သမ္မာပယောဂမနွာယ အာဘုဇတီတိ။ ဧဝံ ပဝတ္တပဋိသင်္ခါနဝသေနေတ္ထ ‘အသမ္မောဟသမ္ပဇညံ’ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
အပိစ ဂမနတော, ပရိယေသနတော, ပရိဘောဂတော, အာသယတော, နိဓာနတော, အပရိပက္ကတော, ပရိပက္ကတော, ဖလတော, နိဿန္ဒနတော, သမ္မက္ခနတောတိ ဧဝံ ဒသဝိဓပဋိကူလဘာဝပစ္စဝေက္ခဏတောပေတ္ထ ‘အသမ္မောဟသမ္ပဇညံ’ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဝိတ္ထာရကထာ ပနေတ္ထ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ အာဟာရပဋိကူလသညာနိဒ္ဒေသတော ဂဟေတဗ္ဗာ။
ဥစ္စာရပဿာဝကမ္မေတိ ဥစ္စာရဿ စ ပဿာဝဿ စ ကရဏေ။ တတ္ထ ပက္ကကာလေ ဥစ္စာရပဿာဝံ အကရောန္တဿ သကလသရီရတော သေဒါ မုစ္စန္တိ, အက္ခီနိ ဘမန္တိ, စိတ္တံ န ဧကဂ္ဂံ ဟောတိ, အညေ စ ရောဂါ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ ကရောန္တဿ ပန သဗ္ဗံ တံ န ဟောတီတိ အယမေတ္ထ အတ္ထော။ တဿ ဝသေန ‘သာတ္ထကသမ္ပဇညံ’ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
အဋ္ဌာနေ ဥစ္စာရပဿာဝံ ကရောန္တဿ ပန အာပတ္တိ ဟောတိ, အယသော ဝဍ္ဎတိ, ဇီဝိတန္တရာယော ဟောတိ၊ ပတိရူပေ ဌာနေ ကရောန္တဿ သဗ္ဗံ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၄၇။)တံ န ဟောတီတိ ဣဒမေတ္ထ သပ္ပါယံ။ တဿ ဝသေန ‘သပ္ပါယသမ္ပဇညံ’ ကမ္မဋ္ဌာနာဝိဇဟနဝသေနေဝ စ ‘ဂေါစရသမ္ပဇညံ’ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
အဗ္ဘန္တရေ အတ္တာ နာမ ကောစိ ဥစ္စာရပဿာဝကမ္မံ ကရောန္တော နတ္ထိ။ စိတ္တကိရိယာဝါယောဓာတုဝိပ္ဖါရေနေဝ ပန ဥစ္စာရပဿာဝကမ္မံ ဟောတိ။ ယထာ ပန ပက္ကေ ဂဏ္ဍေ ဂဏ္ဍဘေဒေန ပုဗ္ဗလောဟိတံ အကာမတာယ နိက္ခမတိ, ယထာ စ အတိဘရိတာ ဥဒကဘာဇနာ ဥဒကံ အကာမတာယ နိက္ခမတိ, ဧဝံ ပက္ကာသယမုတ္တဝတ္ထီသု သန္နိစိတာ ဥစ္စာရပဿာဝါ ဝါယုဝေဂသမုပ္ပီဠိတာ အကာမတာယပိ နိက္ခမန္တိ။ သော ပနာယံ ဧဝံ နိက္ခမန္တော ဥစ္စာရပဿာဝေါ နေဝ တဿ ဘိက္ခုနော အတ္တနော ဟောတိ န ပရဿ၊ ကေဝလံ ပန သရီရနိဿန္ဒောဝ ဟောတိ။ ယထာ ကိံ? ယထာ ဥဒကတုမ္ဘတော ပုရာဏဥဒကံ ဆဍ္ဍေန္တဿ နေဝ တံ အတ္တနော ဟောတိ န ပရေသံ, ကေဝလံ ပဋိဇဂ္ဂနမတ္တမေဝ ဟောတိ, ဧဝန္တိ။ ဧဝံ ပဝတ္တပဋိသင်္ခါနဝသေနေတ္ထ ‘အသမ္မောဟသမ္ပဇညံ’ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
ဂတာဒီသု ဂတေတိ ဂမနေ။ ဌိတေတိ ဌာနေ။ နိသိန္နေတိ နိသဇ္ဇာယ။ သုတ္တေတိ သယနေ။ တတ္ထ အဘိက္ကန္တာဒီသု ဝုတ္တနယေနေဝ သမ္ပဇာနကာရိတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
အယံ ပနေတ္ထ အပရောပိ နယော – ဧကော ဟိ ဘိက္ခု ဂစ္ဆန္တော အညံ စိန္တေန္တော အညံ ဝိတက္ကေန္တော ဂစ္ဆတိ။ ဧကော ကမ္မဋ္ဌာနံ အဝိဿဇ္ဇေတွာဝ ဂစ္ဆတိ။ တထာ ဧကော ဘိက္ခု တိဋ္ဌန္တော, နိသီဒန္တော, သယန္တော အညံ စိန္တေန္တော အညံ ဝိတက္ကေန္တော သယတိ။ ဧကော ကမ္မဋ္ဌာနံ အဝိဿဇ္ဇေတွာဝ သယတိ။
ဧတ္တကေန ပန န ပါကဋံ ဟောတီတိ စင်္ကမေန ဒီပယိံသု။ ယော ဟိ ဘိက္ခု စင်္ကမနံ ဩတရိတွာ စင်္ကမနကောဋိယံ ဌိတော ပရိဂ္ဂဏှာတိ၊ ‘ပါစီနစင်္ကမနကောဋိယံ ပဝတ္တာ ရူပါရူပဓမ္မာ ပစ္ဆိမစင်္ကမနကောဋိံ အပ္ပတွာ ဧတ္ထေဝ နိရုဒ္ဓါ, ပစ္ဆိမစင်္ကမနကောဋိယံ ပဝတ္တာပိ ပါစီနစင်္ကမနကောဋိံ အပ္ပတွာ ဧတ္ထေဝ နိရုဒ္ဓါ, စင်္ကမနဝေမဇ္ဈေ ပဝတ္တာ ဥဘော ကောဋိယော အပ္ပတွာ ဧတ္ထေဝ နိရုဒ္ဓါ, စင်္ကမနေ ပဝတ္တာ ရူပါရူပဓမ္မာ ဌာနံ အပ္ပတွာ ဧတ္ထေဝ နိရုဒ္ဓါ, ဌာနေ ပဝတ္တာ နိသဇ္ဇံ, နိသဇ္ဇာယ ပဝတ္တာ သယနံ အပ္ပတွာ ဧတ္ထေဝ နိရုဒ္ဓါ’တိ ဧဝံ ပရိဂ္ဂဏှန္တော ပရိဂ္ဂဏှန္တောယေဝ ဘဝင်္ဂံ ဩတာရေတိ၊ ဥဋ္ဌဟန္တော ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာဝ ဥဋ္ဌာတိ – အယံ ဘိက္ခု ဂတာဒီသု သမ္ပဇာနကာရီ နာမ ဟောတီတိ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၄၈။)ဧဝံ ပန သုတ္တေ ကမ္မဋ္ဌာနံ အဝိဘူတံ ဟောတိ။ ကမ္မဋ္ဌာနံ အဝိဘူတံ န ကာတဗ္ဗံ။ တသ္မာ ယော ဘိက္ခု ယာဝ သက္ကောတိ တာဝ စင်္ကမိတွာ ဌတွာ နိသီဒိတွာ သယမာနော ဧဝံ ပရိဂ္ဂဟေတွာ သယတိ – ‘ကာယော အစေတနော, မဉ္စော အစေတနော။ ကာယော န ဇာနာတိ – အဟံ မဉ္စေ သယိတောတိ။ မဉ္စောပိ န ဇာနာတိ – မယိ ကာယော သယိတောတိ။ အစေတနော ကာယော အစေတနေ မဉ္စေ သယိတော’တိ။ ဧဝံ ပရိဂ္ဂဏှန္တော ပရိဂ္ဂဏှန္တောယေဝ စိတ္တံ ဘဝင်္ဂံ ဩတာရေတိ, ပဗုဇ္ဈမာနော ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာဝ ပဗုဇ္ဈတိ။ အယံ သုတ္တေ သမ္ပဇာနကာရီ နာမ ဟောတီတိ။
ဇာဂရိတေတိ ဇာဂရဏေ။ တတ္ထ ‘ကိရိယာမယပဝတ္တဿ အပ္ပဝတ္တိယာ သတိ ဇာဂရိတံ နာမ န ဟောတိ၊ ကိရိယာမယပဝတ္တဝဠဉ္ဇေ ပဝတ္တန္တေ ဇာဂရိတံ နာမ ဟောတီ’တိ ပရိဂ္ဂဏှန္တော ဘိက္ခု ဇာဂရိတေ သမ္ပဇာနကာရီ နာမ ဟောတိ။ အပိစ ရတ္တိန္ဒိဝံ ဆ ကောဋ္ဌာသေ ကတွာ ပဉ္စ ကောဋ္ဌာသေ ဇဂ္ဂန္တောပိ ဇာဂရိတေ သမ္ပဇာနကာရီ နာမ ဟောတိ။
ဘာသိတေတိ ကထနေ။ တတ္ထ ‘ဥပါဒါရူပဿ သဒ္ဒါယတနဿ အပ္ပဝတ္တေ သတိ ဘာသိတံ နာမ န ဟောတိ၊ တသ္မိံ ပဝတ္တန္တေ ဟောတီ’တိ ပရိဂ္ဂါဟကော ဘိက္ခု ဘာသိတေ သမ္ပဇာနကာရီ နာမ ဟောတိ။ ဝိမုတ္တာယတနသီသေန ဓမ္မံ ဒေသေန္တောပိ ဗာတ္တိံသ တိရစ္ဆာနကထာ ပဟာယ ဒသကထာဝတ္ထုနိဿိတံ ကထံ ကထေန္တောပိ ဘာသိတေ သမ္ပဇာနကာရီ နာမ ဟောတိ။
တုဏှီဘာဝေတိ အကထနေ။ တတ္ထ ‘ဥပါဒါရူပဿ သဒ္ဒါယတနဿ ပဝတ္တိယံ သတိ တုဏှီဘာဝေါ နာမ နတ္ထိ၊ အပ္ပဝတ္တိယံ ဟောတီ’တိ ပရိဂ္ဂါဟကော ဘိက္ခု တုဏှီဘာဝေ သမ္ပဇာနကာရီ နာမ ဟောတိ။ အဋ္ဌတိံသာယ အာရမ္မဏေသု စိတ္တရုစိယံ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ နိသိန္နောပိ ဒုတိယဇ္ဈာနံ သမာပန္နောပိ တုဏှီဘာဝေ သမ္ပဇာနကာရီယေဝ နာမ ဟောတိ။
ဧတ္ထ စ ဧကော ဣရိယာပထော ဒွီသု ဌာနေသု အာဂတော။ သော ဟေဋ္ဌာ အဘိက္ကန္တေ ပဋိက္ကန္တေတိ ဧတ္ထ ဘိက္ခာစာရဂါမံ ဂစ္ဆတော စ အာဂစ္ဆတော စ အဒ္ဓါနဂမနဝသေန ကထိတော။ ဂတေ ဌိတေ နိသိန္နေတိ ဧတ္ထ ဝိဟာရေ စုဏ္ဏိကပါဒုဒ္ဓါရဣရိယာပထဝသေန ကထိတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။
֍ ဋီ ၅၂၄။ တတ္ထ ကတမာ သတီတိအာဒိ သဗ္ဗံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၄၉။)֍ ဋီ ၅၂၆။ သော ဝိဝိတ္တန္တိ ဣမိနာ ကိံ ဒဿေတိ? ဧတဿ ဘိက္ခုနော ဥပါသနဋ္ဌာနံ ယောဂပထံ သပ္ပါယသေနာသနံ ဒဿေတိ။ ယဿ ဟိ အဗ္ဘန္တရေ ဧတ္တကာ ဂုဏာ အတ္ထိ, တဿ အနုစ္ဆဝိကော အရညဝါသော။ ယဿ ပနေတေ နတ္ထိ, တဿ အနနုစ္ဆဝိကော။ ဧဝရူပဿ ဟိ အရညဝါသော ကာဠမက္ကဋအစ္ဆတရစ္ဆဒီပိမိဂါဒီနံ အဋဝီဝါသသဒိသော ဟောတိ။ ကသ္မာ? ဣစ္ဆာယ ဌတွာ ပဝိဋ္ဌတ္တာ။ တဿ ဟိ အရညဝါသမူလကော ကောစိ အတ္ထော နတ္ထိ၊ အရညဝါသဉ္စေဝ အာရညကေ စ ဒူသေတိ၊ သာသနေ အပ္ပသာဒံ ဥပ္ပါဒေတိ။ ယဿ ပန အဗ္ဘန္တရေ ဧတ္တကာ ဂုဏာ အတ္ထိ, တဿေဝ သော အနုစ္ဆဝိကော။ သော ဟိ အရညဝါသံ နိဿာယ ဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေတွာ အရဟတ္တံ ဂဏှိတွာ ပရိနိဗ္ဗာတိ, သကလအရညဝါသံ ဥပသောဘေတိ, အာရညိကာနံ သီသံ ဓောဝတိ, သကလသာသနံ ပသာရေတိ။ တသ္မာ သတ္ထာ ဧဝရူပဿ ဘိက္ခုနော ဥပါသနဋ္ဌာနံ ယောဂပထံ သပ္ပါယသေနာသနံ ဒဿေန္တော သော ဝိဝိတ္တံ သေနာသနံ ဘဇတီတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဝိဝိတ္တန္တိ သုညံ အပ္ပသဒ္ဒံ အပ္ပနိဂ္ဃေါသံ။ ဧတမေဝ ဟိ အတ္ထံ ဒဿေတုံ တဉ္စ အနာကိဏ္ဏန္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အနာကိဏ္ဏန္တိ အသင်္ကိဏ္ဏံ အသမ္ဗာဓံ။ တတ္ထ ယဿ သေနာသနဿ သာမန္တာ ဂါဝုတမ္ပိ အဍ္ဎယောဇနမ္ပိ ပဗ္ဗတဂဟနံ ဝနဂဟနံ နဒီဂဟနံ ဟောတိ, န ကောစိ အဝေလာယ ဥပသင်္ကမိတုံ သက္ကောတိ – ဣဒံ သန္တိကေပိ အနာကိဏ္ဏံ နာမ။ ယံ ပန အဍ္ဎယောဇနိကံ ဝါ ယောဇနိကံ ဝါ ဟောတိ – ဣဒံ ဒူရတာယ ဧဝ အနာကိဏ္ဏံ နာမ ဟောတိ။
֍ ဋီ ၅၂၇။ သေတိ စေဝ အာသတိ စ ဧတ္ထာတိ သေနာသနံ။ တဿ ပဘေဒံ ဒဿေတုံ မဉ္စော ပီဌန္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ မဉ္စောတိ စတ္တာရော မဉ္စာ – မသာရကော, ဗုန္ဒိကာဗဒ္ဓေါ, ကုဠီရပါဒကော, အာဟစ္စပါဒကောတိ။ တထာ ပီဌံ။ ဘိသီတိ ပဉ္စ ဘိသိယော – ဥဏ္ဏာဘိသိ, စောဠဘိသိ, ဝါကဘိသိ, တိဏဘိသိ, ပဏ္ဏဘိသီတိ။ ဗိမ္ဗောဟနန္တိ သီသုပဓာနံ ဝုတ္တံ။ တံ ဝိတ္ထာရတော ဝိဒတ္ထိစတုရင်္ဂုလံ ဝဋ္ဋတိ, ဒီဃတော မဉ္စဝိတ္ထာရပ္ပမာဏံ။ ဝိဟာရောတိ သမန္တာ ပရိဟာရပထံ အန္တောယေဝ ရတ္တိဋ္ဌာနဒိဝါဋ္ဌာနာနိ ဒဿေတွာ ကတသေနာသနံ။ အဍ္ဎယောဂေါတိ သုပဏ္ဏဝင်္ကဂေဟံ။ ပါသာဒေါတိ ဒွေ ကဏ္ဏိကာနိ ဂဟေတွာ ကတော ဒီဃပါသာဒေါ။ အဋ္ဋောတိ ပဋိရာဇာဒိပဋိဗာဟနတ္ထံ ဣဋ္ဌကာဟိ ကတော ဗဟလဘိတ္တိကော စတုပဉ္စဘူမိကော ပတိဿယဝိသေသော။ မာဠောတိ ဘောဇနသာလသဒိသော မဏ္ဍလမာဠော၊ ဝိနယဋ္ဌကထာယံ ပန
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၅၀။)ဧကကူဋသင်္ဂဟိတော စတုရဿပါသာဒေါတိ ဝုတ္တံ။ လေဏန္တိ ပဗ္ဗတံ ခဏိတွာ ဝါ ပဗ္ဘာရဿ အပ္ပဟောနကဋ္ဌာနေ ကုဋ္ဋံ ဥဋ္ဌာပေတွာ ဝါ ကတသေနာသနံ။ ဂုဟာတိ ဘူမိဒရိ ဝါ ယတ္ထ ရတ္တိန္ဒိဝံ ဒီပံ လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတိ, ပဗ္ဗတဂုဟာ ဝါ ဘူမိဂုဟာ ဝါ။ ရုက္ခမူလန္တိ ရုက္ခဿ ဟေဋ္ဌာ ပရိက္ခိတ္တံ ဝါ အပရိက္ခိတ္တံ ဝါ။ ဝေဠုဂုမ္ဗောတိ ဝေဠုဂစ္ဆော။ ယတ္ထ ဝါ ပန ဘိက္ခူ ပဋိက္ကမန္တီတိ ဌပေတွာ ဝါ ဧတာနိ မဉ္စာဒီနိ ယတ္ထ ဘိက္ခူ သန္နိပတန္တိ, ယံ တေသံ သန္နိပါတာရဟဋ္ဌာနံ, သဗ္ဗမေတံ သေနာသနံ။
֍ ဋီ ၅၂၈။ ဘဇတီတိ ဥပေတိ။ သမ္ဘဇတီတိ တတ္ထ အဘိရတိဝသေန အနုက္ကဏ္ဌိတော သုဋ္ဌု ဥပေတိ။ သေဝတီတိ နိဝါသနဝသေန သေဝတိ နိသေဝတီတိ အနုက္ကဏ္ဌမာနော သန္နိသိတော ဟုတွာ သေဝတိ။ သံသေဝတီတိ သေနာသနဝတ္တံ သမ္ပာဒေန္တော သမ္မာ သေဝတိ။
֍ ဋီ ၅၂၉။ ဣဒါနိ ယံ တံ ဝိဝိတ္တန္တိ ဝုတ္တံ, တဿ ပဘေဒံ ဒဿေတုံ အရညံ ရုက္ခမူလန္တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ အရညန္တိ ဝိနယပရိယာယေန တာဝ ‘‘ဌပေတွာ ဂါမဉ္စ ဂါမူပစာရဉ္စ အဝသေသံ အရည’’န္တိ (ပါရာ။ ၁၂) အာဂတံ။ သုတ္တန္တပရိယာယေန အာရညိကံ ဘိက္ခုံ သန္ဓာယ ‘‘အာရညကံ နာမ သေနာသနံ ပဉ္စဓနုသတိကပစ္ဆိမ’’န္တိ (ပါစိ။ ၅၇၃) အာဂတံ။ ဝိနယသုတ္တန္တာ ပန ဥဘောပိ ပရိယာယဒေသနာ နာမ။ အဘိဓမ္မော နိပ္ပရိယာယဒေသနာတိ အဘိဓမ္မပရိယာယေန အရညံ ဒဿေတုံ နိက္ခမိတွာ ဗဟိ ဣန္ဒခီလာတိ ဝုတ္တံ၊ ဣန္ဒခီလတော ဗဟိ နိက္ခမိတွာတိ အတ္ထော။
֍ ဋီ ၅၃၀။ ရုက္ခမူလာဒီနံ ပကတိယာ စ သုဝိညေယျဘာဝတော ရုက္ခမူလံယေဝ ရုက္ခမူလန္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အပိစေတ္ထ ရုက္ခမူလန္တိ ယံကိဉ္စိ သီတစ္ဆာယံ ဝိဝိတ္တံ ရုက္ခမူလံ။ ပဗ္ဗတန္တိ သေလံ။ တတ္ထ ဟိ ဥဒကသောဏ္ဍီသု ဥဒကကိစ္စံ ကတွာ သီတာယ ရုက္ခစ္ဆာယာယ နိသိန္နဿ နာနာဒိသာသု ခါယမာနာသု သီတေန ဝါတေန ဗီဇိယမာနဿ စိတ္တံ ဧကဂ္ဂံ ဟောတိ။ ကန္ဒရန္တိ ကံ ဝုစ္စတိ ဥဒကံ, တေန ဒရိတံ ဥဒကေန ဘိန္နံ ပဗ္ဗတပ္ပဒေသံ၊ ယံ နိတုမ္ဗန္တိပိ နဒီကုဉ္ဇန္တိပိ ဝဒန္တိ။ တတ္ထ ဟိ ရဇတပဋ္ဋသဒိသာ ဝါလိကာ ဟောန္တိ, မတ္ထကေ မဏိဝိတာနံ ဝိယ ဝနဂဟနံ, မဏိက္ခန္ဓသဒိသံ ဥဒကံ သန္ဒတိ။ ဧဝရူပံ ကန္ဒရံ ဩရုယှ ပါနီယံ ပိဝိတွာ ဂတ္တာနိ သီတံ ကတွာ ဝါလိကံ ဥဿာပေတွာ ပံသုကူလစီဝရံ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၅၁။)ပညပေတွာ နိသိန္နဿ သမဏဓမ္မံ ကရောတော စိတ္တံ ဧကဂ္ဂံ ဟောတိ။ ဂိရိဂုဟန္တိ ဒွိန္နံ ပဗ္ဗတာနံ အန္တရံ, ဧကသ္မိံယေဝ ဝါ ဥမင်္ဂသဒိသံ မဟာဝိဝရံ။ သုသာနလက္ခဏံ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၃၄) ဝုတ္တံ။
֍ ဋီ ၅၃၁။ ဝနပတ္ထန္တိ ဂါမန္တံ အတိက္ကမိတွာ မနုဿာနံ အနုပစာရဋ္ဌာနံ, ယတ္ထ န ကသန္တိ န ဝပန္တိ။ တေနေဝဿ နိဒ္ဒေသေ ‘‘ဝနပတ္ထန္တိ ဒူရာနမေတံ သေနာသနာနံ အဓိဝစန’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယသ္မာ ဝါ ရုက္ခမူလာဒီသု ဣဒမေဝေကံ ဘာဇေတွာ ဒဿိတံ, တသ္မာဿ နိက္ခေပပဋိပါဋိယာ နိဒ္ဒေသံ အကတွာ သဗ္ဗပရိယန္တေ နိဒ္ဒေသော ကတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အဗ္ဘောကာသန္တိ အစ္ဆန္နံ။ အာကင်္ခမာနော ပနေတ္ထ စီဝရကုဋိံ ကတွာ ဝသတိ။ ပလာလပုဉ္ဇန္တိ ပလာလရာသိ။ မဟာပလာလပုဉ္ဇတော ဟိ ပလာလံ နိက္ကဍ္ဎိတွာ ပဗ္ဘာရလေဏသဒိသေ အာလယေ ကရောန္တိ, ဂစ္ဆဂုမ္ဗာဒီနမ္ပိ ဥပရိ ပလာလံ ပက္ခိပိတွာ ဟေဋ္ဌာ နိသိန္နာ သမဏဓမ္မံ ကရောန္တိ၊ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ ဝနပတ္ထနိဒ္ဒေသေ သလောမဟံသာနန္တိ ယတ္ထ ပဝိဋ္ဌဿ လောမဟံသော ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဧဝရူပါနံ ဘီသနကသေနာသနာနံ။ ပရိယန္တာနန္တိ ဒူရဘာဝေန ပရိယန္တေ ဌိတာနံ။ န မနုဿူပစာရာနန္တိ ကသနဝပနဝသေန မနုဿေဟိ ဥပစရိတဗ္ဗံ ဝနန္တံ အတိက္ကမိတွာ ဌိတာနံ။ ဒုရဘိသမ္ဘဝါနန္တိ အလဒ္ဓဝိဝေကဿာဒေဟိ အဘိဘုယျ ဝသိတုံ နသက္ကုဏေယျာနံ။
֍ ဋီ ၅၃၂။ အပ္ပသဒ္ဒါဒိနိဒ္ဒေသေ အပ္ပသဒ္ဒန္တိ ဝစနသဒ္ဒေန အပ္ပသဒ္ဒံ။
֍ ဋီ ၅၃၃။ အပ္ပနိဂ္ဃေါသန္တိ နဂရနိဂ္ဃေါသသဒ္ဒေန အပ္ပနိဂ္ဃေါသံ။ ယသ္မာ ပန ဥဘယမ္ပေတံ သဒ္ဒဋ္ဌေန ဧကံ, တသ္မာဿ နိဒ္ဒေသေ ‘‘ယဒေဝ တံ အပ္ပသဒ္ဒံ တဒေဝ တံ အပ္ပနိဂ္ဃေါသ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဝိဇနဝါတန္တိ အနုသဉ္စရဏဇနဿ သရီရဝါတေန ဝိရဟိတံ။ ဝိဇနဝါဒန္တိပိ ပါဌော၊ အန္တောဇနဝါဒေန ဝိရဟိတန္တိ အတ္ထော။ ယသ္မာ ပန ယံ အပ္ပနိဂ္ဃေါသံ, တဒေဝ ဇနသဉ္စရဏေန စ ဇနဝါဒေန စ ဝိရဟိတံ ဟောတိ, တသ္မာဿ နိဒ္ဒေသေ ‘‘ယဒေဝ တံ အပ္ပနိဂ္ဃေါသံ တဒေဝ တံ ဝိဇနဝါတ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ မနုဿရာဟသေယျကန္တိ မနုဿာနံ ရဟဿကိရိယဋ္ဌာနိယံ။ ယသ္မာ ပန တံ ဇနသဉ္စရဏရဟိတံ ဟောတိ, တေနဿ နိဒ္ဒေသေ ‘‘ယဒေဝ တံ ဝိဇနဝါတံ တဒေဝ တံ မနုဿရာဟသေယျက’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ပဋိသလ္လာနသာရုပ္ပန္တိ ဝိဝေကာနုရူပံ။ ယသ္မာ ပန တံ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၅၂။)နိယမေနေဝ မနုဿရာဟသေယျကံ ဟောတိ, တသ္မာဿ နိဒ္ဒေသေ ‘‘ယဒေဝ တံ မနုဿရာဟသေယျကံ တဒေဝ တံ ပဋိသလ္လာနသာရုပ္ပ’’န္တိ ဝုတ္တံ။
֍ ဋီ ၅၃၄။ အရညဂတာဒိနိဒ္ဒေသေ အရညံ ဝုတ္တမေဝ။ တထာ ရုက္ခမူလံ။ အဝသေသံ ပန သဗ္ဗမ္ပိ သေနာသနံ သုညာဂါရေန သင်္ဂဟိတံ။
֍ ဋီ ၅၃၅။ ပလ္လင်္ကံ အာဘုဇိတွာတိ သမန္တတော ဦရုဗဒ္ဓါသနံ ဗန္ဓိတွာ။ ဥဇုံ ကာယံ ပဏိဓာယာတိ ဥပရိမံ သရီရံ ဥဇုံ ဌပေတွာ အဋ္ဌာရသ ပိဋ္ဌိကဏ္ဋကေ ကောဋိယာ ကောဋိံ ပဋိပါဒေတွာ။ ဧဝဉှိ နိသိန္နဿ စမ္မမံသနှာရူနိ န ပဏမန္တိ။ အထဿ ယာ တေသံ ပဏမနပစ္စယာ ခဏေ ခဏေ ဝေဒနာ ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ, တာ နုပ္ပဇ္ဇန္တိ။ တာသု န ဥပ္ပဇ္ဇမာနာသု စိတ္တံ ဧကဂ္ဂံ ဟောတိ, ကမ္မဋ္ဌာနံ န ပရိပတတိ, ဝုဍ္ဎိံ ဖာတိံ ဥပဂစ္ဆတိ။
֍ ဋီ ၅၃၆။ ဥဇုကော ဟောတိ ကာယော ဌိတော ပဏိဟိတောတိ ဣဒမ္ပိ ဟိ ဣမမေဝတ္ထံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။
֍ ဋီ ၅၃၇။ ပရိမုခံ သတိံ ဥပဋ္ဌပေတွာတိ ကမ္မဋ္ဌာနာဘိမုခံ သတိံ ဌပယိတွာ, မုခသမီပေ ဝါ ကတွာတိ အတ္ထော။ တေနေဝ ဝုတ္တံ ‘‘အယံ သတိ ဥပဋ္ဌိတာ ဟောတိ သူပဋ္ဌိတာ နာသိကဂ္ဂေ ဝါ မုခနိမိတ္တေ ဝါ’’တိ။ မုခနိမိတ္တန္တိ စေတ္ထ ဥတ္တရောဋ္ဌဿ ဝေမဇ္ဈပ္ပဒေသော ဒဋ္ဌဗ္ဗော, ယတ္ထ နာသိကဝါတော ပဋိဟညတိ၊ အထ ဝါ ပရီတိ ပရိဂ္ဂဟဋ္ဌော, မုခန္တိ နိယျာနဋ္ဌော, သတီတိ ဥပဋ္ဌာနဋ္ဌော၊ တေန ဝုစ္စတိ ‘‘ပရိမုခံ သတိ’’န္တိ ဧဝံ ပဋိသမ္ဘိဒါယံ (ပဋိ။ မ။ ၁။၁၆၄) ဝုတ္တနယေနပေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တတြာယံ သင်္ခေပေါ ‘‘ပရိဂ္ဂဟိတနိယျာနံ သတိံ ကတွာ’’တိ။
֍ ဋီ ၅၃၈။ အဘိဇ္ဈာနိဒ္ဒေသော ဥတ္တာနတ္ထောယေဝ။ အယံ ပနေတ္ထ သင်္ခေပဝဏ္ဏနာ – အဘိဇ္ဈံ လောကေ ပဟာယာတိ လုဇ္ဇနပလုဇ္ဇနဋ္ဌေန ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓာ လောကော။ တသ္မာ ပဉ္စသု ဥပါဒါနက္ခန္ဓေသု ရာဂံ ပဟာယ ကာမစ္ဆန္ဒံ ဝိက္ခမ္ဘေတွာတိ အယမေတ္ထ အတ္ထော။
֍ ဋီ ၅၃၉။ ဝိဂတာဘိဇ္ဈေနာတိ ဝိက္ခမ္ဘနဝသေန ပဟီနတ္တာ ဝိဂတာဘိဇ္ဈေန, န စက္ခုဝိညာဏသဒိသေနာတိ အတ္ထော။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၅၃။)֍ ဋီ ၅၄၁။ အဘိဇ္ဈာယ စိတ္တံ ပရိသောဓေတီတိ အဘိဇ္ဈာတော စိတ္တံ ပရိသောဓေတိ၊ ယထာ နံ သာ မုဉ္စတိ စေဝ, မုဉ္စိတွာ စ န ပုန ဂဏှာတိ, ဧဝံ ကရောတီတိ အတ္ထော။ နိဒ္ဒေသပဒေသု ပနဿ အာသေဝန္တော သောဓေတိ, ဘာဝေန္တော ဝိသောဓေတိ, ဗဟုလီကရောန္တော ပရိသောဓေတီတိ ဧဝမတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ မောစေတီတိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။
၅၄၂-၅၄၃။ ဗျာပါဒဒေါသံ ပဟာယာတိအာဒီနမ္ပိ ဣမိနာဝ နယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဗျာပဇ္ဇတိ ဣမိနာ စိတ္တံ ပူတိကုမ္မာသာဒယော ဝိယ ပကတိံ ဇဟတီတိ ဗျာပါဒေါ။ ဝိကာရပ္ပတ္တိယာ ပဒုဿတိ, ပရံ ဝါ ပဒူသေတိ ဝိနာသေတီတိ ပဒေါသော။ ဥဘယမေတံ ကောဓဿေဝါဓိဝစနံ။ တေနေဝ ဝုတ္တံ ‘‘ယော ဗျာပါဒေါ သော ပဒေါသော၊ ယော ပဒေါသော သော ဗျာပါဒေါ’’တိ။ ယသ္မာ စေသ သဗ္ဗသင်္ဂါဟိကဝသေန နိဒ္ဒိဋ္ဌော, တသ္မာ ‘‘သဗ္ဗပါဏဘူတဟိတာနုကမ္ပီ’’တိ အဝတွာ ‘‘အဗျာပန္နစိတ္တော’’တိ ဧတ္တကမေဝ ဝုတ္တံ။
֍ ဋီ ၅၄၆။ ထိနံ စိတ္တဂေလညံ, မိဒ္ဓံ စေတသိကဂေလညံ၊ ထိနဉ္စ မိဒ္ဓဉ္စ ထိနမိဒ္ဓံ။ သန္တာ ဟောန္တီတိ ဣမေ ဒွေပိ ဓမ္မာ နိရောဓသန္တတာယ သန္တာ ဟောန္တီတိ။ ဣဒံ သန္ဓာယေတ္ထ ဝစနဘေဒေါ ကတော။
֍ ဋီ ၅၄၉။ အာလောကသညီတိ ရတ္တိမ္ပိ ဒိဝါပိ ဒိဋ္ဌာလောကသဉ္ဇာနနသမတ္ထာယ ဝိဂတနီဝရဏာယ ပရိသုဒ္ဓါယ သညာယ သမန္နာဂတော။
֍ ဋီ ၅၅၀။ သတော သမ္ပဇာနောတိ သတိယာ စ ဉာဏေန စ သမန္နာဂတော။ ဣဒံ ဥဘယံ အာလောကသညာယ ဥပကာရကတ္တာ ဝုတ္တံ။
֍ ဋီ ၅၅၃။ ဝိဂတထိနမိဒ္ဓတာယ ပန အာလောကသညာယ နိဒ္ဒေသပဒေသု စတ္တတ္တာတိအာဒီနိ အညမညဝေဝစနာနေဝ။ တတ္ထ စတ္တတ္တာတိ စတ္တကာရဏာ။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။ စတ္တတ္တာတိ ဣဒံ ပနေတ္ထ သကဘာဝပရိစ္စဇနဝသေန ဝုတ္တံ။ ဝန္တတ္တာတိ ဣဒံ ပုန အနာဒိယနဘာဝဒဿနဝသေန။ မုတ္တတ္တာတိ ဣဒံ သန္တတိတော ဝိနိမောစနဝသေန။ ပဟီနတ္တာတိ ဣဒံ မုတ္တဿာပိ ကတ္ထစိ ဌာနာဘာဝဝသေန။ ပဋိနိဿဋ္ဌတ္တာတိ ဣဒံ ပုဗ္ဗေ အာဒိန္နပုဗ္ဗဿ နိဿဂ္ဂဒဿနဝသေန။ ပဋိမုဉ္စတော ဝါ နိဿဋ္ဌတ္တာ ဘာဝနာဗလေန
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၅၄။)အဘိဘုယျ နိဿဋ္ဌတ္တာတိ အတ္ထော။ ပဟီနပဋိနိဿဋ္ဌတ္တာတိ ယထာဝိက္ခမ္ဘနဝသေနေဝ ပဟာနံ ဟောတိ, ပုနပ္ပုနံ သန္တတိံ န အဇ္ဈာရုဟတိ, တထာ ပဋိနိဿဋ္ဌတ္တာတိ။ အာလောကာ ဟောတီတိ သပ္ပဘာ ဟောတိ။ နိရာဝရဏဋ္ဌေန ဝိဝဋာ။ နိရုပက္ကိလေသဋ္ဌေန ပရိသုဒ္ဓါ။ ပဘဿရဋ္ဌေန ပရိယောဒါတာ။
֍ ဋီ ၅၅၆။ ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စန္တိ ဧတ္ထ ဥဒ္ဓတာကာရော ဥဒ္ဓစ္စံ, အာရမ္မဏေ အနိစ္ဆယတာယ ဝတ္ထုဇ္ဈာစာရော ကုက္ကုစ္စံ။ ဣဓာပိ ‘‘သန္တာ ဟောန္တီ’’တိ ပုရိမနယေနေဝ ဝစနဘေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။
֍ ဋီ ၅၅၈။ တိဏ္ဏဝိစိကိစ္ဆောတိ ဝိစိကိစ္ဆံ တရိတွာ အတိက္ကမိတွာ ဌိတော။ နိဒ္ဒေသေပိဿ တိဏ္ဏောတိ ဣဒံ ဝိစိကိစ္ဆာယ အနိမုဂ္ဂဘာဝဒဿနဝသေန ဝုတ္တံ။ ဥတ္တိဏ္ဏောတိ ဣဒံ တဿာ အတိက္ကမဒဿနဝသေန။ နိတ္တိဏ္ဏောတိ ဣဒံ ဘာဝနာဗလေန အဘိဘုယျ ဥပဒ္ဒဝေ တိဏ္ဏဘာဝဒဿနဝသေန။ ပါရင်္ဂတောတိ နိဗ္ဗိစိကိစ္ဆာဘာဝသင်္ခါတံ ဝိစိကိစ္ဆာပါရံ ဂတော။ ပါရမနုပ္ပတ္တောတိ တဒေဝ ပါရံ ဘာဝနာနုယောဂေန ပတ္တောတိ။ ဧဝမဿ ပဋိပတ္တိယာ သဖလတံ ဒဿေတိ။
֍ ဋီ ၅၅၉။ အကထံကထီတိ ‘ကထမိဒံ ကထမိဒ’န္တိ ဧဝံ ပဝတ္တာယ ကထံကထာယ ဝိရဟိတော။ ကုသလေသု ဓမ္မေသူတိ အနဝဇ္ဇဓမ္မေသု။ န ကင်္ခတီတိ ‘ဣမေ နု ခေါ ကုသလာ’တိ ကင်္ခံ န ဥပ္ပါဒေတိ။ န ဝိစိကိစ္ဆတီတိ တေ ဓမ္မေ သဘာဝတော ဝိနိစ္ဆေတုံ န ကိစ္ဆတိ, န ကိလမတိ။ အကထံကထီ ဟောတီတိ ‘ကထံ နု ခေါ ဣမေ ကုသလာ’တိ ကထံကထာယ ရဟိတော ဟောတိ။ နိက္ကထံကထီ ဝိဂတကထံကထောတိ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ ဝစနတ္ထော ပနေတ္ထ ကထံကထာတော နိက္ခန္တောတိ နိက္ကထံကထော။ ဝိဂတာ ကထံကထာ အဿာတိ ဝိဂတကထံကထော။
֍ ဋီ ၅၆၂။ ဥပက္ကိလေသေတိ ဥပက္ကိလေသဘူတေ။ တေ ဟိ စိတ္တံ ဥပဂန္တွာ ကိလိဿန္တိ။ တသ္မာ ဥပက္ကိလေသာတိ ဝုစ္စန္တိ။
֍ ဋီ ၅၆၃။ ပညာယ ဒုဗ္ဗလီကရဏေတိ ယသ္မာ ဣမေ နီဝရဏာ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ အနုပ္ပန္နာယ လောကိယလောကုတ္တရာယ ပညာယ ဥပ္ပဇ္ဇိတုံ န ဒေန္တိ, ဥပ္ပန္နာ အပိ အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော ပဉ္စ ဝါ အဘိညာယော ဥပစ္ဆိန္ဒိတွာ ပါတေန္တိ, တသ္မာ ‘ပညာယ ဒုဗ္ဗလီကရဏာ’တိ ဝုစ္စန္တိ။ ‘အနုပ္ပန္နာ စေဝ ပညာ န ဥပ္ပဇ္ဇတိ,
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၅၅။)ဥပ္ပန္နာ စ ပညာ နိရုဇ္ဈတီ’တိ ဣဒမ္ပိ ဟိ ဣမမေဝတ္ထံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ သေသမေတ္ထ သဗ္ဗံ ဟေဋ္ဌာ တတ္ထ တတ္ထ ပကာသိတတ္တာ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။
֍ ဋီ ၅၆၄။ ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟီတိအာဒီသုပိ နိဒ္ဒေသေသု ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ, တံ ဟေဋ္ဌာ စိတ္တုပ္ပါဒကဏ္ဍေ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၁၆၀) ရူပါဝစရနိဒ္ဒေသေ ဣဓေဝ စ တတ္ထ တတ္ထ ဝုတ္တမေဝ။ ကေဝလဉှိ ဒုတိယတတိယစတုတ္ထဇ္ဈာနနိဒ္ဒေသေသုပိ ယထာ တာနိ ဈာနာနိ ဟေဋ္ဌာ ‘တိဝင်္ဂိကံ ဈာနံ ဟောတိ, ဒုဝင်္ဂိကံ ဈာနံ ဟောတီ’တိ ဝုတ္တာနိ, ဧဝံ အဝတွာ ‘‘အဇ္ဈတ္တံ သမ္ပသာဒန’’န္တိအာဒိဝစနတော ပရိယာယေန သမ္ပသာဒါဒီဟိ သဒ္ဓိံ တာနိ အင်္ဂါနိ ဂဟေတွာ ‘‘ဈာနန္တိ သမ္ပသာဒေါ ပီတိသုခံ စိတ္တဿေကဂ္ဂတာ’’တိအာဒိနာ နယေန တံ တံ ဈာနံ နိဒ္ဒိဋ္ဌန္တိ အယမေတ္ထ ဝိသေသော။
֍ ဋီ ၅၈၈။ ယံ တံ အရိယာ အာစိက္ခန္တီတိပဒနိဒ္ဒေသေ ပန ကိဉ္စာပိ ‘အာစိက္ခန္တိ ဒေသေန္တီ’တိအာဒီနိ သဗ္ဗာနေဝ အညမညဝေဝစနာနိ, ဧဝံ သန္တေပိ ‘ဥပေက္ခကော သတိမာ သုခဝိဟာရီ’တိအာဒိဥဒ္ဒေသဝသေန အာစိက္ခန္တိ, နိဒ္ဒေသဝသေန ဒေသေန္တိ, ပဋိနိဒ္ဒေသဝသေန ပညာပေန္တိ, တေန တေန ပကာရေန အတ္ထံ ဌပေတွာ ပဋ္ဌပေန္တိ, တဿ တဿတ္ထဿ ကာရဏံ ဒဿေန္တာ ဝိဝရန္တိ, ဗျဉ္ဇနဝိဘာဂံ ဒဿေန္တာ ဝိဘဇန္တိ, နိက္ကုဇ္ဇိတဘာဝံ ဂမ္ဘီရဘာဝဉ္စ နီဟရိတွာ ဝါ သောတူနံ ဉာဏဿ ပတိဋ္ဌံ ဇနယန္တာ ဥတ္တာနိံ ကရောန္တိ, သဗ္ဗေဟိပိ ဣမေဟိ အာကာရေဟိ သောတူနံ အညာဏန္ဓကာရံ ဝိဓမေန္တာ ပကာသေန္တီတိ ဧဝမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။
သမတိက္ကမနိဒ္ဒေသေပိ တတ္ထ တတ္ထ တေဟိ တေဟိ ဓမ္မေဟိ ဝုဋ္ဌိတတ္တာ အတိက္ကမန္တော, ဥပရိဘူမိပ္ပတ္တိယာ ဝီတိက္ကန္တော, တတော အပရိဟာနိဘာဝေန သမတိက္ကန္တောတိ ဧဝမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။
သုတ္တန္တဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ။
၂။ အဘိဓမ္မဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၆၂၃။ အဘိဓမ္မဘာဇနီယေ ဟေဋ္ဌာ စိတ္တုပ္ပါဒကဏ္ဍေ အာဂတနယေနေဝ တန္တိ ဌပိတာ။ တသ္မာ တတ္ထ သဗ္ဗေသမ္ပိ ကုသလဝိပါကကိရိယဝသေန နိဒ္ဒိဋ္ဌာနံ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၅၆။)ဈာနာနံ တတ္ထ ဝုတ္တနယေနေဝ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သုဒ္ဓိကနဝကာဒိဘေဒေါပိ သဗ္ဗော တတ္ထ ဝုတ္တသဒိသောယေဝါတိ။
အဘိဓမ္မဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ။
၃။ ပဉှာပုစ္ဆကဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၆၃၈။ ပဉှာပုစ္ဆကေ ပါဠိအနုသာရေနေဝ ဈာနာနံ ကုသလာဒိဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အာရမ္မဏတ္တိကေသု ပန တိဏ္ဏံ ဈာနာနံ နိမိတ္တာရမ္မဏတ္တာ ပရိတ္တာရမ္မဏာဒိဘာဝေန နဝတ္တဗ္ဗတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ လောကုတ္တရာ ပနေတ္ထ မဂ္ဂကာလေ ဖလကာလေ ဝါ သိယာ အပ္ပမာဏာရမ္မဏာ။ စတုတ္ထံ ဈာနံ သိယာ ပရိတ္တာရမ္မဏန္တိ ဧတ္ထ ကုသလတော တေရသ စတုတ္ထဇ္ဈာနာနိ သဗ္ဗတ္ထပါဒကစတုတ္ထံ, ဣဒ္ဓိဝိဓစတုတ္ထံ, ဒိဗ္ဗသောတဉာဏစတုတ္ထံ, စေတောပရိယဉာဏစတုတ္ထံ, ပုဗ္ဗေနိဝါသဉာဏစတုတ္ထံ, ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏစတုတ္ထံ, ယထာကမ္မူပဂဉာဏစတုတ္ထံ, အနာဂတံသဉာဏစတုတ္ထံ, အာကာသာနဉ္စာယတနာဒိစတုတ္ထံ, လောကုတ္တရစတုတ္ထန္တိ။
တတ္ထ သဗ္ဗတ္ထပါဒကစတုတ္ထံ နဝတ္တဗ္ဗာရမ္မဏမေဝ ဟောတိ။
ဣဒ္ဓိဝိဓစတုတ္ထံ စိတ္တဝသေန ကာယံ ပရိဏာမေန္တဿ အဒိဿမာနေန ကာယေန ပါဋိဟာရိယကရဏေ ကာယာရမ္မဏတ္တာ ပရိတ္တာရမ္မဏံ, ကာယဝသေန စိတ္တံ ပရိဏာမေန္တဿ ဒိဿမာနေန ကာယေန ပါဋိဟာရိယံ ကတွာ ဗြဟ္မလောကံ ဂစ္ဆန္တဿ သမာပတ္တိစိတ္တာရမ္မဏတ္တာ မဟဂ္ဂတာရမ္မဏံ။
ဒိဗ္ဗသောတဉာဏစတုတ္ထံ သဒ္ဒါရမ္မဏတ္တာ ပရိတ္တာရမ္မဏံ။
စေတောပရိယဉာဏစတုတ္ထံ ကာမာဝစရစိတ္တဇာနနကာလေ ပရိတ္တာရမ္မဏံ, ရူပါဝစရာရူပါဝစရစိတ္တဇာနနကာလေ မဟဂ္ဂတာရမ္မဏံ, လောကုတ္တရစိတ္တဇာနနကာလေ အပ္ပမာဏာရမ္မဏံ။ စေတောပရိယဉာဏလာဘီ ပန ပုထုဇ္ဇနော ပုထုဇ္ဇနာနံယေဝ စိတ္တံ ဇာနာတိ, န အရိယာနံ။ သောတာပန္နော သောတာပန္နဿ စေဝ ပုထုဇ္ဇနဿ စ၊ သကဒါဂါမီ သကဒါဂါမိနော စေဝ ဟေဋ္ဌိမာနဉ္စ ဒွိန္နံ၊ အနာဂါမီ အနာဂါမိနော စေဝ ဟေဋ္ဌိမာနဉ္စ တိဏ္ဏံ၊ ခီဏာသဝေါ သဗ္ဗေသမ္ပိ ဇာနာတိ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၅၇။)ပုဗ္ဗေနိဝါသဉာဏစတုတ္ထံ ကာမာဝစရက္ခန္ဓာနုဿရဏကာလေ ပရိတ္တာရမ္မဏံ, ရူပါဝစရာရူပါဝစရက္ခန္ဓာနုဿရဏကာလေ မဟဂ္ဂတာရမ္မဏံ, ‘‘အတီတေ ဗုဒ္ဓပစ္စေကဗုဒ္ဓခီဏာသဝါ မဂ္ဂံ ဘာဝယိံသု, ဖလံ သစ္ဆိကရိံသူ’’တိ အနုဿရဏကာလေ အပ္ပမာဏာရမ္မဏံ, နာမဂေါတ္တာနုဿရဏကာလေ နဝတ္တဗ္ဗာရမ္မဏံ။
ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏစတုတ္ထံ ဝဏ္ဏာရမ္မဏတ္တာ ပရိတ္တာရမ္မဏံ။
ယထာကမ္မူပဂဉာဏစတုတ္ထံ ကာမာဝစရကမ္မာနုဿရဏကာလေ ပရိတ္တာရမ္မဏံ, ရူပါဝစရာရူပါဝစရကမ္မာနုဿရဏကာလေ မဟဂ္ဂတာရမ္မဏံ။
အနာဂတံသဉာဏစတုတ္ထံ အနာဂတေ ကာမဓာတုယာ နိဗ္ဗတ္တိဇာနနကာလေ ပရိတ္တာရမ္မဏံ, ရူပါရူပဘဝေသု နိဗ္ဗတ္တိဇာနနကာလေ မဟဂ္ဂတာရမ္မဏံ, ‘‘အနာဂတေ ဗုဒ္ဓပစ္စေကဗုဒ္ဓခီဏာသဝါ မဂ္ဂံ ဘာဝေဿန္တိ, ဖလံ သစ္ဆိကရိဿန္တီ’’တိ ဇာနနကာလေ အပ္ပမာဏာရမ္မဏံ, ‘‘အနာဂတေ သင်္ခေါ နာမ ရာဇာ ဘဝိဿတီ’’တိအာဒိနာ (ဒီ။ နိ။ ၃။၁၀၈) နယေန နာမဂေါတ္တာနုဿရဏကာလေ နဝတ္တဗ္ဗာရမ္မဏံ။
အာကာသာနဉ္စာယတနအာကိဉ္စညာယတနစတုတ္ထံ နဝတ္တဗ္ဗာရမ္မဏံ။ ဝိညာဏဉ္စာယတနနေဝသညာနာသညာယတနစတုတ္ထံ မဟဂ္ဂတာရမ္မဏံ။
လောကုတ္တရစတုတ္ထံ အပ္ပမာဏာရမ္မဏံ။
ကိရိယတောပိ တေသံ ဒွါဒသန္နံ ဈာနာနံ ဣဒမေဝ အာရမ္မဏဝိဓာနံ။ တီဏိ ဈာနာနိ နမဂ္ဂါရမ္မဏာတိ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏံ ဝါ စေတောပရိယာဒိဉာဏံ ဝါ မဂ္ဂံ အာရမ္မဏံ ကရေယျ, တီဏိ ဈာနာနိ တထာ အပ္ပဝတ္တိတော နမဂ္ဂါရမ္မဏာ, သဟဇာတဟေတုဝသေန ပန သိယာ မဂ္ဂဟေတုကာ၊ ဝီရိယဇေဋ္ဌိကာယ ဝါ ဝီမံသာဇေဋ္ဌိကာယ ဝါ မဂ္ဂဘာဝနာယ မဂ္ဂါဓိပတိနော၊ ဆန္ဒစိတ္တဇေဋ္ဌကကာလေ ဖလကာလေ စ နဝတ္တဗ္ဗာ။
စတုတ္ထံ ဈာနန္တိ ဣဓာပိ ကုသလတော တေရသသု စတုတ္ထဇ္ဈာနေသု သဗ္ဗတ္ထပါဒကဣဒ္ဓိဝိဓဒိဗ္ဗသောတဒိဗ္ဗစက္ခုယထာကမ္မူပဂဉာဏစတုတ္ထဉ္စေဝ စတုဗ္ဗိဓဉ္စ အာရုပ္ပစတုတ္ထံ မဂ္ဂါရမ္မဏာဒိဘာဝေန န ဝတ္တဗ္ဗံ။ စေတောပရိယပုဗ္ဗေနိဝါသအနာဂတံသဉာဏစတုတ္ထံ ပန မဂ္ဂါရမ္မဏံ ဟောတိ။ န ဝတ္တဗ္ဗံ မဂ္ဂဟေတုကံ မဂ္ဂါဓိပတီတိ ဝါ၊ လောကုတ္တရစတုတ္ထံ မဂ္ဂါရမ္မဏံ န ဟောတိ၊ မဂ္ဂကာလေ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၅၈။)ပန သဟဇာတဟေတုဝသေန မဂ္ဂဟေတုကံ၊ ဝီရိယဝီမံသာဇေဋ္ဌိကာယ မဂ္ဂဘာဝနာယ မဂ္ဂါဓိပတိ၊ ဆန္ဒစိတ္တဇေဋ္ဌိကာယ စေဝ မဂ္ဂဘာဝနာယ ဖလကာလေ စ န ဝတ္တဗ္ဗံ။ ကိရိယတောပိ ဒွါဒသသု ဈာနေသု အယမေဝ နယော။
တီဏိ ဈာနာနိ န ဝတ္တဗ္ဗာတိ အတီတာဒီသု ဧကဓမ္မမ္ပိ အာရဗ္ဘ အပ္ပဝတ္တိတော နဝတ္တဗ္ဗာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
စတုတ္ထံ ဈာနန္တိ ကုသလတော တေရသသု စတုတ္ထဇ္ဈာနေသု သဗ္ဗတ္ထပါဒကစတုတ္ထံ နဝတ္တဗ္ဗာရမ္မဏမေဝ။ ဣဒ္ဓိဝိဓစတုတ္ထံ ကာယဝသေန စိတ္တပရိဏာမနေ သမာပတ္တိစိတ္တာရမ္မဏတ္တာ အတီတာရမ္မဏံ၊ ‘‘အနာဂတေ ဣမာနိ ပုပ္ဖါနိ မာ မိလာယိံသု, ဒီပါ မာ နိဗ္ဗာယိံသု, ဧကော အဂ္ဂိက္ခန္ဓော သမုဋ္ဌာတု, ပဗ္ဗတော သမုဋ္ဌာတူ’’တိ အဓိဋ္ဌာနကာလေ အနာဂတာရမ္မဏံ၊ စိတ္တဝသေန ကာယပရိဏာမနကာလေ ကာယာရမ္မဏတ္တာ ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏံ။ ဒိဗ္ဗသောတဉာဏစတုတ္ထံ သဒ္ဒါရမ္မဏတ္တာ ပစ္စုပ္ပနာရမ္မဏံ။ စေတောပရိယဉာဏစတုတ္ထံ အတီတေ သတ္တဒိဝသဗ္ဘန္တရေ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ နိရုဒ္ဓစိတ္တဇာနနကာလေ အတီတာရမ္မဏံ၊ အနာဂတေ သတ္တဒိဝသဗ္ဘန္တရေ ဥပ္ပဇ္ဇနကစိတ္တဇာနနကာလေ အနာဂတာရမ္မဏံ။ ‘‘ယထာ ဣမဿ ဘောတော မနောသင်္ခါရာ ပဏိဟိတာ ဣမဿ စိတ္တဿ အနန္တရာ အမုံ နာမ ဝိတက္ကံ ဝိတက္ကေဿတီတိ။ သော ဗဟုဉ္စေပိ အာဒိသတိ, တထေဝ တံ ဟောတိ နော အညထာ’’တိ ဣမိနာ ဟိ သုတ္တေန (အ။ နိ။ ၃။၆၁) စေတောပရိယဉာဏဿေဝ ပဝတ္တိ ပကာသိတာ။ အဒ္ဓါနပစ္စုပ္ပန္နသန္တတိပစ္စုပ္ပန္နဝသေနေဝ ပစ္စုပ္ပန္နံ အာရဗ္ဘ ပဝတ္တိကာလေ ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏံ။ ဝိတ္ထာရကထာ ပနေတ္ထ ဟေဋ္ဌာအဋ္ဌကထာကဏ္ဍဝဏ္ဏနာယံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
ပုဗ္ဗေနိဝါသဉာဏစတုတ္ထံ အတီတက္ခန္ဓာနုဿရဏကာလေ အတီတာရမ္မဏံ, နာမဂေါတ္တာနုဿရဏကာလေ နဝတ္တဗ္ဗာရမ္မဏံ။ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏစတုတ္ထံ ဝဏ္ဏာရမ္မဏတ္တာ ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏံ။ ယထာကမ္မူပဂဉာဏစတုတ္ထံ အတီတကမ္မမေဝ အာရမ္မဏံ ကရောတီတိ အတီတာရမ္မဏံ။ အနာဂတံသဉာဏစတုတ္ထံ အနာဂတက္ခန္ဓာနုဿရဏကာလေ အနာဂတာရမ္မဏံ, နာမဂေါတ္တာနုဿရဏကာလေ နဝတ္တဗ္ဗာရမ္မဏံ။ အာကာသာနဉ္စာယတနအာကိဉ္စညာယတနစတုတ္ထံ နဝတ္တဗ္ဗာရမ္မဏမေဝ။ ဝိညာဏဉ္စာယတနနေဝသညာနာသညာယတနစတုတ္ထံ အတီတာရမ္မဏမေဝ။ လောကုတ္တရစတုတ္ထံ နဝတ္တဗ္ဗာရမ္မဏမေဝ။ ကိရိယတောပိ ဒွါဒသသု စတုတ္ထဇ္ဈာနေသု ဧသေဝ နယော။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၅၉။)တီဏိ ဈာနာနိ ဗဟိဒ္ဓါရမ္မဏာတိ အဇ္ဈတ္တတော ဗဟိဒ္ဓါဘူတံ နိမိတ္တံ အာရဗ္ဘ ပဝတ္တိတော ဗဟိဒ္ဓါရမ္မဏာ။
စတုတ္ထံ ဈာနန္တိ ဣဓာပိ ကုသလတော တေရသသု စတုတ္ထဇ္ဈာနေသု သဗ္ဗတ္ထပါဒကစတုတ္ထံ ဗဟိဒ္ဓါရမ္မဏမေဝ။
ဣဒ္ဓိဝိဓစတုတ္ထံ ကာယဝသေန စိတ္တပရိဏာမနေပိ စိတ္တဝသေန ကာယပရိဏာမနေပိ အတ္တနောဝ ကာယစိတ္တာရမ္မဏတ္တာ အဇ္ဈတ္တာရမ္မဏံ၊ ‘‘ဗဟိဒ္ဓါ ဟတ္ထိမ္ပိ ဒဿေတီ’’တိအာဒိနာ နယေန ပဝတ္တကာလေ ဗဟိဒ္ဓါရမ္မဏံ။
ဒိဗ္ဗသောတဉာဏစတုတ္ထံ အတ္တနော ကုစ္ဆိဂတသဒ္ဒါရမ္မဏကာလေ အဇ္ဈတ္တာရမ္မဏံ, ပရဿ သဒ္ဒါရမ္မဏကာလေ ဗဟိဒ္ဓါရမ္မဏံ, ဥဘယဝသေနာပိ အဇ္ဈတ္တဗဟိဒ္ဓါရမ္မဏံ။
စေတောပရိယဉာဏစတုတ္ထံ ဗဟိဒ္ဓါရမ္မဏမေဝ။
ပုဗ္ဗေနိဝါသဉာဏစတုတ္ထံ အတ္တနော ခန္ဓာနုဿရဏကာလေ အဇ္ဈတ္တာရမ္မဏံ, ပရဿ ခန္ဓာနဉ္စေဝ နာမဂေါတ္တဿ စ အနုဿရဏကာလေ ဗဟိဒ္ဓါရမ္မဏံ။
ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏစတုတ္ထံ အတ္တနော ရူပါရမ္မဏကာလေ အဇ္ဈတ္တာရမ္မဏံ, ပရဿ ရူပါရမ္မဏကာလေ ဗဟိဒ္ဓါရမ္မဏံ, ဥဘယဝသေနာပိ အဇ္ဈတ္တဗဟိဒ္ဓါရမ္မဏံ။
ယထာကမ္မူပဂဉာဏစတုတ္ထံ အတ္တနော ကမ္မဇာနနကာလေ အဇ္ဈတ္တာရမ္မဏံ, ပရဿ ကမ္မဇာနနကာလေ ဗဟိဒ္ဓါရမ္မဏံ, ဥဘယဝသေနာပိ အဇ္ဈတ္တဗဟိဒ္ဓါရမ္မဏံ။
အနာဂတံသဉာဏစတုတ္ထံ အတ္တနော အနာဂတေ နိဗ္ဗတ္တိဇာနနကာလေ အဇ္ဈတ္တာရမ္မဏံ, ပရဿ ခန္ဓာနုဿရဏကာလေ စေဝ နာမဂေါတ္တာနုဿရဏကာလေ စ ဗဟိဒ္ဓါရမ္မဏံ, ဥဘယဝသေနာပိ အဇ္ဈတ္တဗဟိဒ္ဓါရမ္မဏံ။
အာကာသာနဉ္စာယတနစတုတ္ထံ ဗဟိဒ္ဓါရမ္မဏံ။ အာကိဉ္စညာယတနစတုတ္ထံ နဝတ္တဗ္ဗာရမ္မဏံ။ ဝိညာဏဉ္စာယတနနေဝသညာနာသညာယတနစတုတ္ထံ အဇ္ဈတ္တာရမ္မဏံ။
လောကုတ္တရစတုတ္ထံ ဗဟိဒ္ဓါရမ္မဏမေဝ။ ကိရိယတောပိ ဒွါဒသသု ဈာနေသု အယမေဝ နယောတိ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၆၀။)ဣမသ္မိံ ပန ဈာနဝိဘင်္ဂေ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန သုတ္တန္တဘာဇနီယေပိ လောကိယလောကုတ္တရမိဿကာနေဝ ဈာနာနိ ကထိတာနိ၊ အဘိဓမ္မဘာဇနီယေပိ ပဉှာပုစ္ဆကေပိ။ တယောပိ ဟိ ဧတေ နယာ တေဘူမကဓမ္မမိဿကတ္တာ ဧကပရိစ္ဆေဒါ ဧဝ။ ဧဝမယံ ဈာနဝိဘင်္ဂေါပိ တေပရိဝဋ္ဋံ နီဟရိတွာဝ ဘာဇေတွာ ဒဿိတောတိ။
သမ္မောဟဝိနောဒနိယာ ဝိဘင်္ဂဋ္ဌကထာယ
ဈာနဝိဘင်္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၆၁။)၁၃။ အပ္ပမညာဝိဘင်္ဂေါ
၁။ သုတ္တန္တဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၆၄၂။ ဣဒါနိ တဒနန္တရေ အပ္ပမညာဝိဘင်္ဂေ စတဿောတိ ဂဏနပရိစ္ဆေဒေါ။ အပ္ပမညာယောတိ ဖရဏအပ္ပမာဏဝသေန အပ္ပမညာယော။ ဧတာ ဟိ အာရမ္မဏဝသေန အပ္ပမာဏေ ဝါ သတ္တေ ဖရန္တိ, ဧကသတ္တမ္ပိ ဝါ အနဝသေသဖရဏဝသေန ဖရန္တီတိ ဖရဏအပ္ပမာဏဝသေန အပ္ပမညာယောတိ ဝုစ္စန္တိ။ ဣဓ ဘိက္ခူတိ ဣမသ္မိံ သာသနေ ဘိက္ခု။ မေတ္တာသဟဂတေနာတိ မေတ္တာယ သမန္နာဂတေန။ စေတသာတိ စိတ္တေန။ ဧကံ ဒိသန္တိ ဧကိဿာ ဒိသာယ။ ပဌမပရိဂ္ဂဟိတံ သတ္တံ ဥပါဒါယ ဧကဒိသာပရိယာပန္နသတ္တဖရဏဝသေန ဝုတ္တံ။ ဖရိတွာတိ ဖုသိတွာ အာရမ္မဏံ ကတွာ။ ဝိဟရတီတိ ဗြဟ္မဝိဟာရာဓိဋ္ဌိတံ ဣရိယာပထဝိဟာရံ ပဝတ္တေတိ။ တထာ ဒုတိယန္တိ ယထာ ပုရတ္ထိမာဒီသု ဒိသာသု ယံ ကိဉ္စိ ဧကံ ဒိသံ ဖရိတွာ ဝိဟရတိ, တထေဝ တဒနန္တရံ ဒုတိယံ တတိယံ စတုတ္ထဉ္စာတိ အတ္ထော။
ဣတိ ဥဒ္ဓန္တိ တေနေဝ စ နယေန ဥပရိမံ ဒိသန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အဓော တိရိယန္တိ အဓောဒိသမ္ပိ တိရိယံဒိသမ္ပိ ဧဝမေဝ။ ဧတ္ထ စ အဓောတိ ဟေဋ္ဌာ, တိရိယန္တိ အနုဒိသာ။ ဧဝံ သဗ္ဗဒိသာသု အဿမဏ္ဍလေ အဿမိဝ မေတ္တာသဟဂတံ စိတ္တံ သာရေတိပိ ပစ္စာသာရေတိပီတိ ဧတ္တာဝတာ ဧကမေကံ ဒိသံ ပရိဂ္ဂဟေတွာ ဩဓိသော မေတ္တာဖရဏံ ဒဿိတံ။ သဗ္ဗဓီတိအာဒိ ပန အနောဓိသော ဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ သဗ္ဗဓီတိ သဗ္ဗတ္ထ။ သဗ္ဗတ္တတာယာတိ သဗ္ဗေသု ဟီနမဇ္ဈိမုက္ကဋ္ဌမိတ္တသပတ္တမဇ္ဈတ္တာဒိပ္ပဘေဒေသု အတ္တတာယ ‘အယံ ပရသတ္တော’တိ ဝိဘာဂံ အကတွာ အတ္တသမတာယာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ၊ အထ ဝါ သဗ္ဗတ္တတာယာတိ သဗ္ဗေန စိတ္တဘာဝေန ဤသကမ္ပိ ဗဟိ အဝိက္ခိပမာနောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သဗ္ဗာဝန္တန္တိ သဗ္ဗသတ္တဝန္တံ, သဗ္ဗသတ္တယုတ္တန္တိ အတ္ထော။ လောကန္တိ သတ္တလောကံ။
ဝိပုလေနာတိဧဝမာဒိပရိယာယဒဿနတော ပနေတ္ထ ပုန ‘‘မေတ္တာသဟဂတေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ယသ္မာ ဝါ ဧတ္ထ ဩဓိသော ဖရဏေ ဝိယ ပုန ‘တထာ’သဒ္ဒေါ ‘ဣတိ’သဒ္ဒေါ ဝါ န ဝုတ္တော, တသ္မာ ပုန ‘‘မေတ္တာသဟဂတေန စေတသာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ နိဂမနဝသေန ဝါ ဧတံ ဝုတ္တံ။ ဝိပုလေနာတိ ဧတ္ထ စ ဖရဏဝသေန ဝိပုလတာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ဘူမိဝသေန ပန တံ မဟဂ္ဂတံ, ပဂုဏဝသေန
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၆၂။)အပ္ပမာဏံ, သတ္တာရမ္မဏဝသေန စ အပ္ပမာဏံ, ဗျာပါဒပစ္စတ္ထိကပ္ပဟာနေန အဝေရံ, ဒေါမနဿပ္ပဟာနတော အဗျာပဇ္ဈံ, နိဒ္ဒုက္ခန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အယံ တာဝ ‘‘မေတ္တာသဟဂတေန စေတသာ’’တိအာဒိနာ နယေန ဌပိတာယ မာတိကာယ အတ္ထော။
֍ ဋီ ၆၄၃။ ဣဒါနိ ယဒေတံ ‘‘ကထဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, မေတ္တာသဟဂတေန စေတသာ’’တိအာဒိနာ နယေန ဝုတ္တံ ပဒဘာဇနီယံ, တတ္ထ ယသ္မာ ဣဒံ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဒေါသစရိတဿ သပ္ပါယံ, တသ္မာ ယထာရူပေ ပုဂ္ဂလေ အယံ မေတ္တာ အပ္ပနံ ပါပုဏာတိ, တံ မေတ္တာယ ဝတ္ထုဘူတံ ပုဂ္ဂလံ တာဝ ဒဿေတုံ သေယျထာပိ နာမ ဧကံ ပုဂ္ဂလန္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ သေယျထာပိ နာမာတိ ဩပမ္မတ္ထေ နိပါတော, ယထာ ဧကံ ပုဂ္ဂလန္တိ အတ္ထော။ ပိယန္တိ ပေမနီယံ။ မနာပန္တိ ဟဒယဝုဍ္ဎိကရံ။ တတ္ထ ပုဗ္ဗေဝ သန္နိဝါသေန ပစ္စုပ္ပန္နဟိတေန ဝါ ပိယော နာမ ဟောတိ, သီလာဒိဂုဏသမာယောဂေန မနာပေါ နာမ၊ ဒါနသမာနတ္တတာဟိ ဝါ ပိယတာ, ပိယဝစနအတ္ထစရိယတာဟိ မနာပတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ယသ္မာ စေတ္ထ ပိယတာယ ဣမဿ ဗျာပါဒဿ ပဟာနံ ဟောတိ, တတော မေတ္တာ သုခံ ဖရတိ, မနာပတာယ ဥဒါသီနတာ န သဏ္ဌာတိ, ဟိရောတ္တပ္ပဉ္စ ပစ္စုပဋ္ဌာတိ, တတော ဟိရောတ္တပ္ပါနုပါလိတာ မေတ္တာ န ပရိဟာယတိ, တသ္မာ တံ ဥပမံ ကတွာ ဣဒံ ဝုတ္တံ – ပိယံ မနာပန္တိ။ မေတ္တာယေယျာတိ မေတ္တာယ ဖရေယျ၊ တသ္မိံ ပုဂ္ဂလေ မေတ္တံ ကရေယျ ပဝတ္တေယျာတိ အတ္ထော။ ဧဝမေဝ သဗ္ဗေ သတ္တေတိ ယထာ ပိယံ ပုဂ္ဂလံ မေတ္တာယေယျ, ဧဝံ တသ္မိံ ပုဂ္ဂလေ အပ္ပနာပ္ပတ္တာယ ဝသီဘာဝံ ဥပဂတာယ မေတ္တာယ မဇ္ဈတ္တဝေရိသင်္ခါတေပိ သဗ္ဗေ သတ္တေ အနုက္ကမေန ဖရတီတိ အတ္ထော။ မေတ္တိ မေတ္တာယနာတိအာဒီနိ ဝုတ္တတ္ထာနေဝ။
֍ ဋီ ၆၄၄။ ဝိဒိသံ ဝါတိ ပဒံ တိရိယံ ဝါတိ ဧတဿ အတ္ထဝိဘာဝနတ္ထံ ဝုတ္တံ။
֍ ဋီ ၆၄၅။ ဖရိတွာတိ အာရမ္မဏကရဏဝသေန ဖုသိတွာ။ အဓိမုဉ္စိတွာတိ အဓိကဘာဝေန မုဉ္စိတွာ, ယထာ မုတ္တံ သုမုတ္တံ ဟောတိ သုပ္ပသာရိတံ သုဝိတ္ထတံ တထာ မုဉ္စိတွာတိ အတ္ထော။
֍ ဋီ ၆၄၈။ သဗ္ဗဓိအာဒိနိဒ္ဒေသေ ယသ္မာ တီဏိပိ ဧတာနိ ပဒါနိ သဗ္ဗသင်္ဂါဟိကာနိ, တသ္မာ နေသံ ဧကတောဝ အတ္ထံ ဒဿေတုံ သဗ္ဗေန သဗ္ဗန္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တဿတ္ထော ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တောယေဝ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၆၃။)֍ ဋီ ၆၅၀။ ဝိပုလာဒိနိဒ္ဒေသေ ယသ္မာ ယံ အပ္ပနာပ္ပတ္တံ ဟုတွာ အနန္တသတ္တဖရဏဝသေန ဝိပုလံ, တံ နိယမတော ဘူမိဝသေန မဟဂ္ဂတံ ဟောတိ။ ယဉ္စ မဟဂ္ဂတံ တံ အပ္ပမာဏဂေါစရဝသေန အပ္ပမာဏံ။ ယံ အပ္ပမာဏံ တံ ပစ္စတ္ထိကဝိဃာတဝသေန အဝေရံ။ ယဉ္စ အဝေရံ တံ ဝိဟတဗျာပဇ္ဇတာယ အဗျာပဇ္ဇံ။ တသ္မာ ‘‘ယံ ဝိပုလံ တံ မဟဂ္ဂတ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အဝေရော အဗျာပဇ္ဇောတိ စေတ္ထ လိင်္ဂဝိပရိယာယေန ဝုတ္တံ။ မနေန ဝါ သဒ္ဓိံ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ – ယံ အပ္ပမာဏံ စိတ္တံ, သော အဝေရော မနော၊ ယော အဝေရော သော အဗျာပဇ္ဇောတိ။ အပိစေတ္ထ ဟေဋ္ဌိမံ ဟေဋ္ဌိမံ ပဒံ ဥပရိမဿ ဥပရိမဿ, ဥပရိမံ ဝါ ဥပရိမံ ဟေဋ္ဌိမဿ ဟေဋ္ဌိမဿ အတ္ထောတိပိ ဝေဒိတဗ္ဗော။
֍ ဋီ ၆၅၃။ သေယျထာပိ နာမ ဧကံ ပုဂ္ဂလံ ဒုဂ္ဂတံ ဒုရုပေတန္တိ ဣဒမ္ပိ ကရုဏာယ ဝတ္ထုဘူတံ ပုဂ္ဂလံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ။ ဧဝရူပသ္မိဉှိ ပုဂ္ဂလေ ဗလဝကာရုညံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တတ္ထ ဒုဂ္ဂတန္တိ ဒုက္ခေန သမင်္ဂီဘာဝံ ဂတံ။ ဒုရုပေတန္တိ ကာယဒုစ္စရိတာဒီဟိ ဥပေတံ။ ဂတိကုလဘောဂါဒိဝသေန ဝါ တမဘာဝေ ဌိတော ပုဂ္ဂလော ဒုဂ္ဂတော, ကာယဒုစ္စရိတာဒီဟိ ဥပေတတ္တာ တမပရာယဏဘာဝေ ဌိတော ဒုရုပေတောတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။
֍ ဋီ ၆၆၃။ ဧကံ ပုဂ္ဂလံ ပိယံ မနာပန္တိ ဣဒမ္ပိ မုဒိတာယ ဝတ္ထုဘူတံ ပုဂ္ဂလံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဂတိကုလဘောဂါဒိဝသေန ဇောတိဘာဝေ ဌိတော ပိယော, ကာယသုစရိတာဒီဟိ ဥပေတတ္တာ ဇောတိပရာယဏဘာဝေ ဌိတော မနာပေါတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။
֍ ဋီ ၆၇၃။ နေဝ မနာပံ န အမနာပန္တိ ဣဒမ္ပိ ဥပေက္ခာယ ဝတ္ထုဘူတံ ပုဂ္ဂလံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ မိတ္တဘာဝံ အသမ္ပတ္တတာယ နေဝ မနာပေါ, အမိတ္တဘာဝံ အသမ္ပတ္တတာယ န အမနာပေါတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သေသမေတ္ထ ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ, တံ သဗ္ဗံ ဟေဋ္ဌာ စိတ္တုပ္ပါဒကဏ္ဍေ ဝုတ္တမေဝ။ ဘာဝနာဝိဓာနမ္ပိ ဧတေသံ ကမ္မဋ္ဌာနာနံ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝိတ္ထာရတော ကထိတမေဝါတိ။
သုတ္တန္တဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၆၄။)၂။ အဘိဓမ္မဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ
အဘိဓမ္မဘာဇနီယံ ကုသလတောပိ ဝိပါကတောပိ ကိရိယတောပိ ဟေဋ္ဌာ စိတ္တုပ္ပါဒကဏ္ဍေ ဘာဇိတနယေနေဝ ဘာဇိတံ။ အတ္ထောပိဿ တတ္ထ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။
၃။ ပဉှာပုစ္ဆကဝဏ္ဏနာ
ပဉှာပုစ္ဆကေ ပါဠိအနုသာရေနေဝ မေတ္တာဒီနံ ကုသလာဒိဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အာရမ္မဏတ္တိကေသု ပန သဗ္ဗာပိ တီသု တိကေသု နဝတဗ္ဗာရမ္မဏာ ဧဝ။ အဇ္ဈတ္တာရမ္မဏတ္တိကေ ဗဟိဒ္ဓါရမ္မဏာတိ။ ဣမသ္မိံ ပန အပ္ပမညာဝိဘင်္ဂေ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန သုတ္တန္တဘာဇနီယေပိ လောကိယာ ဧဝ အပ္ပမညာယော ကထိတာ, အဘိဓမ္မဘာဇနီယေပိ ပဉှာပုစ္ဆကေပိ။ တယောပိ ဟိ ဧတေ နယာ လောကိယတ္တာ ဧကပရိစ္ဆေဒါ ဧဝ။ ဧဝမယံ အပ္ပမညာဝိဘင်္ဂေါပိ တေပရိဝဋ္ဋံ နီဟရိတွာဝ ဘာဇေတွာ ဒဿိတောတိ။
သမ္မောဟဝိနောဒနိယာ ဝိဘင်္ဂဋ္ဌကထာယ
အပ္ပမညာဝိဘင်္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၆၅။)၁၄။ သိက္ခာပဒဝိဘင်္ဂေါ
၁။ အဘိဓမ္မဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၇၀၃။ ဣဒါနိ တဒနန္တရေ သိက္ခာပဒဝိဘင်္ဂေ ပဉ္စာတိ ဂဏနပရိစ္ဆေဒေါ။ သိက္ခာပဒါနီတိ သိက္ခိတဗ္ဗပဒါနိ၊ သိက္ခာကောဋ္ဌာသာတိ အတ္ထော။ အပိစ ဥပရိ အာဂတာ သဗ္ဗေပိ ကုသလာ ဓမ္မာ သိက္ခိတဗ္ဗတော သိက္ခာ။ ပဉ္စသု ပန သီလင်္ဂေသု ယံကိဉ္စိ အင်္ဂံ တာသံ သိက္ခာနံ ပတိဋ္ဌာနဋ္ဌေန ပဒန္တိ သိက္ခာနံ ပဒတ္တာ သိက္ခာပဒါနိ။ ပါဏာတိပါတာတိ ပါဏဿ အတိပါတာ ဃာတနာ မာရဏာတိ အတ္ထော။ ဝေရမဏီတိ ဝိရတိ။ အဒိန္နာဒါနာတိ အဒိန္နဿ အာဒါနာ၊ ပရပရိဂ္ဂဟိတဿ ဟရဏာတိ အတ္ထော။ ကာမေသူတိ ဝတ္ထုကာမေသု။ မိစ္ဆာစာရာတိ ကိလေသကာမဝသေန လာမကာစာရာ။ မုသာဝါဒါတိ အဘူတဝါဒတော။ သုရာမေရယမဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာနာတိ ဧတ္ထ သုရာတိ ပိဋ္ဌသုရာ, ပူဝသုရာ, ဩဒနသုရာ, ကိဏ္ဏပက္ခိတ္တာ, သမ္ဘာရသံယုတ္တာတိ ပဉ္စ သုရာ။ မေရယန္တိ ပုပ္ဖါသဝေါ, ဖလာသဝေါ, ဂုဠာသဝေါ, မဓွာသဝေါ, သမ္ဘာရသံယုတ္တောတိ ပဉ္စ အာသဝါ။ တဒုဘယမ္ပိ မဒနီယဋ္ဌေန မဇ္ဇံ။ ယာယ စေတနာယ တံ ပိဝန္တိ, သာ ပမာဒကာရဏတ္တာ ပမာဒဋ္ဌာနံ၊ တသ္မာ သုရာမေရယမဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာနာ။ အယံ တာဝေတ္ထ မာတိကာနိက္ခေပဿ အတ္ထော။
֍ ဋီ ၇၀၄။ ပဒဘာဇနီယေ ပန ယသ္မိံ သမယေ ကာမာဝစရန္တိအာဒိ သဗ္ဗံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယတ္တာ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။ ယသ္မာ ပန န ကေဝလံ ဝိရတိယေဝ သိက္ခာပဒံ, စေတနာပိ သိက္ခာပဒမေဝ, တသ္မာ တံ ဒဿေတုံ ဒုတိယနယော ဒဿိတော။ ယသ္မာ စ န ကေဝလံ ဧတေယေဝ ဒွေ ဓမ္မာ သိက္ခာပဒံ, စေတနာသမ္ပယုတ္တာ ပန ပရောပဏ္ဏာသဓမ္မာပိ သိက္ခိတဗ္ဗကောဋ္ဌာသတော သိက္ခာပဒမေဝ, တသ္မာ တတိယနယောပိ ဒဿိတော။
တတ္ထ ဒုဝိဓံ သိက္ခာပဒံ ပရိယာယသိက္ခာပဒံ နိပ္ပရိယာယသိက္ခာပဒဉ္စ။ တတ္ထ ဝိရတိ နိပ္ပရိယာယသိက္ခာပဒံ။ သာ ဟိ ‘‘ပါဏာတိပါတာ ဝေရမဏီ’’တိ ပါဠိယံ အာဂတာ, နော စေတနာ။ ဝိရမန္တော စ တာယ ဧဝ တတော တတော ဝိရမတိ, န စေတနာယ။ စေတနံ ပန အာဟရိတွာ ဒဿေသိ။ တထာ သေသစေတနာသမ္ပယုတ္တဓမ္မေ။ ဝီတိက္ကမကာလေ ဟိ ဝေရစေတနာ ဒုဿီလျံ နာမ။ တသ္မာ သာ ဝိရတိကာလေပိ သုသီလျဝသေန ဝုတ္တာ။ ဖဿာဒယော တံသမ္ပယုတ္တတ္တာ ဂဟိတာတိ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၆၆။)ဣဒါနိ ဧတေသု သိက္ခာပဒေသု ဉာဏသမုတ္တေဇနတ္ထံ ဣမေသံ ပါဏာတိပါတာဒီနံ ဓမ္မတော, ကောဋ္ဌာသတော, အာရမ္မဏတော, ဝေဒနာတော, မူလတော, ကမ္မတော, သာဝဇ္ဇတော, ပယောဂတော စ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။
တတ္ထ ‘ဓမ္မတော’တိ ပဉ္စပေတေ ပါဏာတိပါတာဒယော စေတနာဓမ္မာဝ ဟောန္တိ။ ‘ကောဋ္ဌာသတော’ ပဉ္စပိ ကမ္မပထာ ဧဝ။
‘အာရမ္မဏတော’ ပါဏာတိပါတော ဇီဝိတိန္ဒြိယာရမ္မဏော။ အဒိန္နာဒါနံ သတ္တာရမ္မဏံ ဝါ သင်္ခါရာရမ္မဏံ ဝါ။ မိစ္ဆာစာရော ဣတ္ထိပုရိသာရမ္မဏော။ မုသာဝါဒေါ သတ္တာရမ္မဏော ဝါ သင်္ခါရာရမ္မဏော ဝါ။ သုရာပါနံ သင်္ခါရာရမ္မဏံ။
‘ဝေဒနာတော’ ပါဏာတိပါတော ဒုက္ခဝေဒနော။ အဒိန္နာဒါနံ တိဝေဒနံ။ တဉှိ ဟဋ္ဌတုဋ္ဌဿ အဒိန္နံ အာဒိယတော သုခဝေဒနံ ဟောတိ, ဘီတကာလေ ဒုက္ခဝေဒနံ, မဇ္ဈတ္တဿ ဟုတွာ ဂဏှတော အဒုက္ခမသုခဝေဒနံ။ မိစ္ဆာစာရော သုခဝေဒနော ဝါ အဒုက္ခမသုခဝေဒနော ဝါ။ မုသာဝါဒေါ အဒိန္နာဒါနံ ဝိယ တိဝေဒနော။ သုရာပါနံ သုခမဇ္ဈတ္တဝေဒနံ။
‘မူလတော’ ပါဏာတိပါတော ဒေါသမောဟမူလော။ အဒိန္နာဒါနံ ကိဉ္စိကာလေ လောဘမောဟမူလံ, ကိဉ္စိကာလေ ဒေါသမောဟမူလံ။ မိစ္ဆာစာရော လောဘမောဟမူလော။ မုသာဝါဒေါ ကိဉ္စိကာလေ လောဘမောဟမူလော, ကိဉ္စိကာလေ ဒေါသမောဟမူလော။ သုရာပါနံ လောဘမောဟမူလံ။
‘ကမ္မတော’ မုသာဝါဒေါ စေတ္ထ ဝစီကမ္မံ။ သေသာ ကာယကမ္မမေဝ။
‘သာဝဇ္ဇတော’ ပါဏာတိပါတော အတ္ထိ အပ္ပသာဝဇ္ဇော, အတ္ထိ မဟာသာဝဇ္ဇော။ တထာ အဒိန္နာဒါနာဒီနိ။ တေသံ နာနာကရဏံ ဟေဋ္ဌာ ဒဿိတမေဝ။
အယံ ပန အပရော နယော – ကုန္ထကိပိလ္လိကဿ ဟိ ဝဓော အပ္ပသာဝဇ္ဇော, တတော မဟန္တတရဿ မဟာသာဝဇ္ဇော၊ သောပိ အပ္ပသာဝဇ္ဇော, တတော မဟန္တတရာယ သကုဏိကာယ မဟာသာဝဇ္ဇော၊ တတော ဂေါဓာယ, တတော သသကဿ, တတော မိဂဿ, တတော ဂဝယဿ, တတော အဿဿ, တတော ဟတ္ထိဿ ဝဓော မဟာသာဝဇ္ဇော, တတောပိ ဒုဿီလမနုဿဿ, တတော ဂေါရူပသီလကမနုဿဿ, တတော သရဏဂတဿ, တတော ပဉ္စသိက္ခာပဒိကဿ, တတော သာမဏေရဿ, တတော
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၆၇။)ပုထုဇ္ဇနဘိက္ခုနော, တတော သောတာပန္နဿ, တတော သကဒါဂါမိဿ, တတော အနာဂါမိဿ, တတော ခီဏာသဝဿ ဝဓော အတိမဟာသာဝဇ္ဇောယေဝ။
အဒိန္နာဒါနံ ဒုဿီလဿ သန္တကေ အပ္ပသာဝဇ္ဇံ, တတော ဂေါရူပသီလကဿ သန္တကေ မဟာသာဝဇ္ဇံ၊ တတော သရဏဂတဿ, တတော ပဉ္စသိက္ခာပဒိကဿ, တတော သာမဏေရဿ, တတော ပုထုဇ္ဇနဘိက္ခုနော, တတော သောတာပန္နဿ, တတော သကဒါဂါမိဿ, တတော အနာဂါမိဿ သန္တကေ မဟာသာဝဇ္ဇံ, တတော ခီဏာသဝဿ သန္တကေ အတိမဟာသာဝဇ္ဇံယေဝ။
မိစ္ဆာစာရော ဒုဿီလာယ ဣတ္ထိယာ ဝီတိက္ကမေ အပ္ပသာဝဇ္ဇော, တတော ဂေါရူပသီလကာယ မဟာသာဝဇ္ဇော၊ တတော သရဏဂတာယ, ပဉ္စသိက္ခာပဒိကာယ, သာမဏေရိယာ, ပုထုဇ္ဇနဘိက္ခုနိယာ, သောတာပန္နာယ, သကဒါဂါမိနိယာ, တတော အနာဂါမိနိယာ ဝီတိက္ကမေ မဟာသာဝဇ္ဇော, ခီဏာသဝါယ ပန ဘိက္ခုနိယာ ဧကန္တမဟာသာဝဇ္ဇောဝ။
မုသာဝါဒေါ ကာကဏိကမတ္တဿ အတ္ထာယ မုသာကထနေ အပ္ပသာဝဇ္ဇော, တတော အဍ္ဎမာသကဿ, မာသကဿ, ပဉ္စမာသကဿ, အဍ္ဎကဟာပဏဿ, ကဟာပဏဿ, တတော အနဂ္ဃနိယဘဏ္ဍဿ အတ္ထာယ မုသာကထနေ မဟာသာဝဇ္ဇော, မုသာ ကထေတွာ ပန သံဃံ ဘိန္ဒန္တဿ ဧကန္တမဟာသာဝဇ္ဇောဝ။
သုရာပါနံ ပသတမတ္တဿ ပါနေ အပ္ပသာဝဇ္ဇံ, အဉ္ဇလိမတ္တဿ ပါနေ မဟာသာဝဇ္ဇံ၊ ကာယစာလနသမတ္ထံ ပန ဗဟုံ ပိဝိတွာ ဂါမဃာတနိဂမဃာတကမ္မံ ကရောန္တဿ ဧကန္တမဟာသာဝဇ္ဇမေဝ။
ပါဏာတိပါတဉှိ ပတွာ ခီဏာသဝဿ ဝဓော မဟာသာဝဇ္ဇော၊ အဒိန္နာဒါနံ ပတွာ ခီဏာသဝသန္တကဿ ဟရဏံ, မိစ္ဆာစာရံ ပတွာ ခီဏာသဝါယ ဘိက္ခုနိယာ ဝီတိက္ကမနံ, မုသာဝါဒံ ပတွာ မုသာဝါဒေန သံဃဘေဒေါ, သုရာပါနံ ပတွာ ကာယစာလနသမတ္ထံ ဗဟုံ ပိဝိတွာ ဂါမနိဂမဃာတနံ မဟာသာဝဇ္ဇံ။ သဗ္ဗေဟိပိ ပနေတေဟိ မုသာဝါဒေန သံဃဘေဒနမေဝ မဟာသာဝဇ္ဇံ။ တဉှိ ကပ္ပံ နိရယေ ပါစနသမတ္ထံ မဟာကိဗ္ဗိသံ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၆၈။)‘ပယောဂတော’တိ ပါဏာတိပါတော သာဟတ္ထိကောပိ ဟောတိ အာဏတ္တိကောပိ။ တထာ အဒိန္နာဒါနံ။ မိစ္ဆာစာရမုသာဝါဒသုရာပါနာနိ သာဟတ္ထိကာနေဝါတိ။
ဧဝမေတ္ထ ပါဏာတိပါတာဒီနံ ဓမ္မာဒိဝသေန ဝိနိစ္ဆယံ ဉတွာ ပါဏာတိပါတာ ဝေရမဏီတိအာဒီနမ္ပိ ဓမ္မတော, ကောဋ္ဌာသတော, အာရမ္မဏတော, ဝေဒနာတော, မူလတော, ကမ္မတော, ခဏ္ဍတော, သမာဒါနတော, ပယောဂတော စ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။
တတ္ထ ‘ဓမ္မတော’တိ ပရိယာယသီလဝသေန ပဋိပါဋိယာ ပဉ္စ စေတနာဓမ္မာဝ။ ‘ကောဋ္ဌာသတော’တိ ပဉ္စပိ ကမ္မပထာ ဧဝ။ ‘အာရမ္မဏတော’တိ ပါဏာတိပါတာ ဝေရမဏီ ပရဿ ဇီဝိတိန္ဒြိယံ အာရမ္မဏံ ကတွာ အတ္တနော ဝေရစေတနာယ ဝိရမတိ။ ဣတရာသုပိ ဧသေဝ နယော။ သဗ္ဗာပိ ဟိ ဧတာ ဝီတိက္ကမိတဗ္ဗဝတ္ထုံ အာရမ္မဏံ ကတွာ ဝေရစေတနာဟိယေဝ ဝိရမန္တိ။ ‘ဝေဒနာတော’တိ သဗ္ဗာပိ သုခဝေဒနာ ဝါ ဟောန္တိ မဇ္ဈတ္တဝေဒနာ ဝါ။ ‘မူလတော’တိ ဉာဏသမ္ပယုတ္တစိတ္တေန ဝိရမန္တဿ အလောဘအဒေါသအမောဟမူလာ ဟောန္တိ, ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တစိတ္တေန ဝိရမန္တဿ အလောဘအဒေါသမူလာ ဟောန္တိ။ ‘ကမ္မတော’တိ မုသာဝါဒါ ဝေရမဏီယေဝေတ္ထ ဝစီကမ္မံ၊ သေသာ ကာယကမ္မံ။ ‘ခဏ္ဍတော’တိ ဂဟဋ္ဌာ ယံ ယံ ဝီတိက္ကမန္တိ, တံ တဒေဝ ခဏ္ဍံ ဟောတိ ဘိဇ္ဇတိ, အဝသေသံ န ဘိဇ္ဇတိ။ ကသ္မာ? ဂဟဋ္ဌာ ဟိ အနိဗဒ္ဓသီလာ ဟောန္တိ, ယံ ယံ သက္ကောန္တိ တံ တဒေဝ ဂေါပေန္တိ။ သာမဏေရာနံ ပန ဧကသ္မိံ ဝီတိက္ကမန္တေ သဗ္ဗာနိ ဘိဇ္ဇန္တိ။ န ကေဝလဉ္စ ဧတာနိ, သေသသီလာနိပိ ဘိဇ္ဇန္တိယေဝ။ တေသံ ပန ဝီတိက္ကမော ဒဏ္ဍကမ္မဝတ္ထုကော။ ‘ပုန ဧဝရူပံ န ကရိဿာမီ’တိ ဒဏ္ဍကမ္မေ ကတေ သီလံ ပရိပုဏ္ဏံ ဟောတိ။ ‘သမာဒါနတော’တိ သယမေဝ ‘ပဉ္စ သီလာနိ အဓိဋ္ဌဟာမီ’တိ အဓိဋ္ဌဟန္တေနပိ, ပါဋိယေက္ကံ ပါဋိယေက္ကံ သမာဒိယန္တေနပိ သမာဒိဏ္ဏာနိ ဟောန္တိ။ အညဿ သန္တိကေ နိသီဒိတွာ ‘ပဉ္စ သီလာနိ သမာဒိယာမီ’တိ သမာဒိယန္တေနပိ, ပါဋိယေက္ကံ ပါဋိယေက္ကံ သမာဒိယန္တေနပိ သမာဒိန္နာနေဝ ဟောန္တိ။ ‘ပယောဂတော’ သဗ္ဗာနိပိ သာဟတ္ထိကပယောဂါနေဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။
֍ ဋီ ၇၁၂။ ဣဒါနိ ယာသံ သိက္ခာနံ ကောဋ္ဌာသဘာဝေန ဣမာနိ ပဉ္စ သိက္ခာပဒါနိ ဝုတ္တာနိ, တာနိ ဒဿေတုံ ကတမေ ဓမ္မာ သိက္ခာတိ အယံ သိက္ခာဝါရော အာရဒ္ဓေါ။ တတ္ထ ယသ္မာ သဗ္ဗေပိ စတုဘူမကကုသလာ ဓမ္မာ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၆၉။)သိက္ခိတဗ္ဗဘာဝတော သိက္ခာ, တသ္မာ တေ ဒဿေတုံ ယသ္မိံ သမယေ ကာမာဝစရန္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဟေဋ္ဌာ စိတ္တုပ္ပါဒကဏ္ဍေ (ဓ။ သ။ ၁) ဝုတ္တနယေနေဝ ပါဠိံ ဝိတ္ထာရေတွာ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣဓ ပန မုခမတ္တမေဝ ဒဿိတန္တိ။
အဘိဓမ္မဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ။
၃။ ပဉှာပုစ္ဆကဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၇၁၄။ ပဉှာပုစ္ဆကေ ပါဠိအနုသာရေနေဝ သိက္ခာပဒါနံ ကုသလာဒိဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အာရမ္မဏတ္တိကေသု ပန ယာနိ သိက္ခာပဒါနိ ဧတ္ထ သတ္တာရမ္မဏာနီတိ ဝုတ္တာနိ, တာနိ ယသ္မာ သတ္တောတိ သင်္ခံ ဂတေ သင်္ခါရေယေဝ အာရမ္မဏံ ကရောန္တိ, ယသ္မာ စ သဗ္ဗာနိပိ ဧတာနိ သမ္ပတ္တဝိရတိဝသေနေဝ နိဒ္ဒိဋ္ဌာနိ, တသ္မာ ‘‘ပရိတ္တာရမ္မဏာ’’တိ စ ‘‘ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏာ’’တိ စ ဝုတ္တံ။ ယတော ပန ဝိရမတိ တဿ ဝတ္ထုနော အစ္စန္တဗဟိဒ္ဓတ္တာ သဗ္ဗေသမ္ပိ ဗဟိဒ္ဓါရမ္မဏတာ ဝေဒိတဗ္ဗာတိ။
ဣမသ္မိံ ပန သိက္ခာပဒဝိဘင်္ဂေ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန အဘိဓမ္မဘာဇနီယေပိ ပဉှာပုစ္ဆကေပိ လောကိယာနေဝ သိက္ခာပဒါနိ ကထိတာနိ။ ဥဘောပိ ဟိ ဧတေ နယာ လောကိယတ္တာ ဧကပရိစ္ဆေဒါ ဧဝ။ ဧဝမယံ သိက္ခာပဒဝိဘင်္ဂေါ ဒွေပရိဝဋ္ဋံ နီဟရိတွာဝ ဘာဇေတွာ ဒဿိတောတိ။
သမ္မောဟဝိနောဒနိယာ ဝိဘင်္ဂဋ္ဌကထာယ
သိက္ခာပဒဝိဘင်္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၇၀။)၁၅။ ပဋိသမ္ဘိဒါဝိဘင်္ဂေါ
၁။ သုတ္တန္တဘာဇနီယံ
၁။ သင်္ဂဟဝါရဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၇၁၈။ ဣဒါနိ တဒနန္တရေ ပဋိသမ္ဘိဒါဝိဘင်္ဂေ စတဿောတိ ဂဏနပရိစ္ဆေဒေါ။ ပဋိသမ္ဘိဒါတိ ပဘေဒါ။ ယသ္မာ ပန ပရတော အတ္ထေ ဉာဏံ အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါတိအာဒိမာဟ, တသ္မာ န အညဿ ကဿစိ ပဘေဒါ, ဉာဏဿေဝ ပဘေဒါတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဣတိ ‘‘စတဿော ပဋိသမ္ဘိဒါ’’တိ ပဒေန စတ္တာရော ဉာဏပ္ပဘေဒါတိ အယမတ္ထော သင်္ဂဟိတော။ အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါတိ အတ္ထေ ပဋိသမ္ဘိဒါ၊ အတ္ထပ္ပဘေဒဿ သလ္လက္ခဏဝိဘာဝနာဝဝတ္ထာနကရဏသမတ္ထံ အတ္ထေ ပဘေဒဂတံ ဉာဏန္တိ အတ္ထော။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဓမ္မပ္ပဘေဒဿ ဟိ သလ္လက္ခဏဝိဘာဝနာဝဝတ္ထာနကရဏသမတ္ထံ ဓမ္မေ ပဘေဒဂတံ ဉာဏံ ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒါ နာမ။ နိရုတ္တိပ္ပဘေဒဿ သလ္လက္ခဏဝိဘာဝနာဝဝတ္ထာနကရဏသမတ္ထံ နိရုတ္တာဘိလာပေ ပဘေဒဂတံ ဉာဏံ နိရုတ္တိပဋိသမ္ဘိဒါ နာမ။ ပဋိဘာနပ္ပဘေဒဿ သလ္လက္ခဏဝိဘာဝနာဝဝတ္ထာနကရဏသမတ္ထံ ပဋိဘာနေ ပဘေဒဂတံ ဉာဏံ ပဋိဘာနပဋိသမ္ဘိဒါ နာမ။
ဣဒါနိ ယထာနိက္ခိတ္တာ ပဋိသမ္ဘိဒါ ဘာဇေတွာ ဒဿေန္တော အတ္ထေ ဉာဏံ အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အတ္ထောတိ သင်္ခေပတော ဟေတုဖလံ။ တဉှိ ဟေတုဝသေန အရဏီယံ ဂန္တဗ္ဗံ ပတ္တဗ္ဗံ, တသ္မာ အတ္ထောတိ ဝုစ္စတိ။ ပဘေဒတော ပန ယံကိဉ္စိ ပစ္စယသမုပ္ပန္နံ, နိဗ္ဗာနံ, ဘာသိတတ္ထော, ဝိပါကော, ကိရိယာတိ ဣမေ ပဉ္စ ဓမ္မာ အတ္ထောတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တံ အတ္ထံ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ တသ္မိံ အတ္ထေ ပဘေဒဂတံ ဉာဏံ အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါ။
ဓမ္မောတိ သင်္ခေပတော ပစ္စယော။ သော ဟိ ယသ္မာ တံ တံ ဝိဒဟတိ ပဝတ္တေတိ စေဝ ပါပေတိ စ, တသ္မာ ဓမ္မောတိ ဝုစ္စတိ။ ပဘေဒတော ပန ယော ကောစိ ဖလနိဗ္ဗတ္တကော ဟေတု, အရိယမဂ္ဂေါ, ဘာသိတံ, ကုသလံ, အကုသလန္တိ ဣမေ ပဉ္စ ဓမ္မာ ဓမ္မောတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တံ ဓမ္မံ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ တသ္မိံ ဓမ္မေ ပဘေဒဂတံ ဉာဏံ ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒါ။
တတြ ဓမ္မနိရုတ္တာဘိလာပေ ဉာဏန္တိ တသ္မိံ အတ္ထေ စ ဓမ္မေ စ ယာ သဘာဝနိရုတ္တိ, တဿာ အဘိလာပေ တံ သဘာဝနိရုတ္တိံ သဒ္ဒံ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၇၁။)အာရမ္မဏံ ကတွာ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ တသ္မိံ သဘာဝနိရုတ္တာဘိလာပေ ပဘေဒဂတံ ဉာဏံ နိရုတ္တိပဋိသမ္ဘိဒါ။ ဧဝမယံ နိရုတ္တိပဋိသမ္ဘိဒါ သဒ္ဒါရမ္မဏာ နာမ ဇာတာ, န ပညတ္တိအာရမ္မဏာ။ ကသ္မာ? ယသ္မာ သဒ္ဒံ သုတွာ ‘‘အယံ သဘာဝနိရုတ္တိ, အယံ န သဘာဝနိရုတ္တီ’’တိ ဇာနန္တိ။ ပဋိသမ္ဘိဒါပ္ပတ္တော ဟိ ‘‘ဖဿော’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘အယံ သဘာဝနိရုတ္တီ’’တိ ဇာနာတိ, ‘‘ဖဿာ’’တိ ဝါ ‘‘ဖဿ’’န္တိ ဝါ ဝုတ္တေ ပန ‘‘အယံ န သဘာဝနိရုတ္တီ’’တိ ဇာနာတိ။ ဝေဒနာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ အညံ ပနေသ နာမအာချာတဥပသဂ္ဂဗျဉ္ဇနသဒ္ဒံ ဇာနာတိ န ဇာနာတီတိ? ယဒဂ္ဂေန သဒ္ဒံ သုတွာ ‘‘အယံ သဘာဝနိရုတ္တိ, အယံ န သဘာဝနိရုတ္တီ’’တိ ဇာနာတိ, တဒဂ္ဂေန တမ္ပိ ဇာနိဿတီတိ။ တံ ပန နယိဒံ ပဋိသမ္ဘိဒါကိစ္စန္တိ ပဋိက္ခိပိတွာ ဣဒံ ဝတ္ထု ကထိတံ –
တိဿဒတ္တတ္ထေရော ကိရ ဗောဓိမဏ္ဍေ သုဝဏ္ဏသလာကံ ဂဟေတွာ အဋ္ဌာရသသု ဘာသာသု ‘ကတရဘာသာယ ကထေမီ’တိ ပဝါရေသိ။ တံ ပန တေန အတ္တနော ဥဂ္ဂဟေ ဌတွာ ပဝါရိတံ, န ပဋိသမ္ဘိဒါယ ဌိတေန။ သော ဟိ မဟာပညတာယ တံ တံ ဘာသံ ကထာပေတွာ ကထာပေတွာ ဥဂ္ဂဏှိ၊ တတော ဥဂ္ဂဟေ ဌတွာ ဧဝံ ပဝါရေသိ။
ဘာသံ နာမ သတ္တာ ဥဂ္ဂဏှန္တီတိ ဝတွာ စ ပနေတ္ထ ဣဒံ ကထိတံ။ မာတာပိတရော ဟိ ဒဟရကာလေ ကုမာရကေ မဉ္စေ ဝါ ပီဌေ ဝါ နိပဇ္ဇာပေတွာ တံ တံ ကထယမာနာ တာနိ တာနိ ကိစ္စာနိ ကရောန္တိ။ ဒါရကာ တေသံ တံ တံ ဘာသံ ဝဝတ္ထာပေန္တိ – ဣမိနာ ဣဒံ ဝုတ္တံ, ဣမိနာ ဣဒံ ဝုတ္တန္တိ။ ဂစ္ဆန္တေ ဂစ္ဆန္တေ ကာလေ သဗ္ဗမ္ပိ ဘာသံ ဇာနန္တိ။ မာတာ ဒမိဠီ, ပိတာ အန္ဓကော။ တေသံ ဇာတော ဒါရကော သစေ မာတုကထံ ပဌမံ သုဏာတိ, ဒမိဠဘာသံ ဘာသိဿတိ၊ သစေ ပိတုကထံ ပဌမံ သုဏာတိ, အန္ဓကဘာသံ ဘာသိဿတိ။ ဥဘိန္နမ္ပိ ပန ကထံ အဿုဏန္တော မာဂဓဘာသံ ဘာသိဿတိ။
ယောပိ အဂါမကေ မဟာရညေ နိဗ္ဗတ္တော, တတ္ထ အညော ကထေန္တော နာမ နတ္ထိ, သောပိ အတ္တနော ဓမ္မတာယ ဝစနံ သမုဋ္ဌာပေန္တော မာဂဓဘာသမေဝ ဘာသိဿတိ။ နိရယေ, တိရစ္ဆာနယောနိယံ, ပေတ္တိဝိသယေ, မနုဿလောကေ, ဒေဝလောကေတိ သဗ္ဗတ္ထ မာဂဓဘာသာဝ ဥဿန္နာ။ တတ္ထ သေသာ ဩဋ္ဋကိရာတအန္ဓကယောနကဒမိဠဘာသာဒိကာ အဋ္ဌာရသ ဘာသာ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၇၂။)ပရိဝတ္တန္တိ။ အယမေဝေကာ ယထာဘုစ္စဗြဟ္မဝေါဟာရအရိယဝေါဟာရသင်္ခါတာ မာဂဓဘာသာ န ပရိဝတ္တတိ။ သမ္မာသဗုဒ္ဓေါပိ တေပိဋကံ ဗုဒ္ဓဝစနံ တန္တိံ အာရောပေန္တော မာဂဓဘာသာယ ဧဝ အာရောပေသိ။ ကသ္မာ? ဧဝဉှိ အတ္ထံ အာဟရိတုံ သုခံ ဟောတိ။ မာဂဓဘာသာယ ဟိ တန္တိံ အာရုဠှဿ ဗုဒ္ဓဝစနဿ ပဋိသမ္ဘိဒါပ္ပတ္တာနံ သောတပထာဂမနမေဝ ပပဉ္စော၊ သောတေ ပန သံဃဋ္ဋိတမတ္တေယေဝ နယသတေန နယသဟဿေန အတ္ထော ဥပဋ္ဌာတိ။ အညာယ ပန ဘာသာယ တန္တိံ အာရုဠှံ ပေါထေတွာ ပေါထေတွာ ဥဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ ဟောတိ။ ဗဟုမ္ပိ ဥဂ္ဂဟေတွာ ပန ပုထုဇ္ဇနဿ ပဋိသမ္ဘိဒါပ္ပတ္တိ နာမ နတ္ထိ။ အရိယသာဝကော နော ပဋိသမ္ဘိဒါပ္ပတော နာမ နတ္ထိ။
ဉာဏေသု ဉာဏန္တိ သဗ္ဗတ္ထကဉာဏံ အာရမ္မဏံ ကတွာ ဉာဏံ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ ပဘေဒဂတံ ဉာဏံ ပဋိဘာနပဋိသမ္ဘိဒါတိ။ ဣမာ ပန စတဿောပိ ပဋိသမ္ဘိဒါ ဒွီသု ဌာနေသု ပဘေဒံ ဂစ္ဆန္တိ, ပဉ္စဟိ ကာရဏေဟိ ဝိသဒါ ဟောန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ကတမေသု ဒွီသု? သေက္ခဘူမိယဉ္စ အသေက္ခဘူမိယဉ္စ။ တတ္ထ သာရိပုတ္တတ္ထေရဿ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရဿ မဟာကဿပတ္ထေရဿ မဟာကစ္စာယနတ္ထေရဿ မဟာကောဋ္ဌိတတ္ထေရဿာတိ အသီတိယာပိ မဟာထေရာနံ ပဋိသမ္ဘိဒါ အသေက္ခဘူမိယံ ပဘေဒံ ဂတာ။ အာနန္ဒတ္ထေရဿ စိတ္တဿ ဂဟပတိနော ဓမ္မိကဿ ဥပါသကဿ ဥပါလိဿ ဂဟပတိနော ခုဇ္ဇုတ္တရာယ ဥပါသိကာယာတိ ဧဝမာဒီနံ ပဋိသမ္ဘိဒါ သေက္ခဘူမိယံ ပဘေဒံ ဂတာတိ ဣမာသု ဒွီသု ဘူမီသု ပဘေဒံ ဂစ္ဆန္တိ။
ကတမေဟိ ပဉ္စဟိ ကာရဏေဟိ ပဋိသမ္ဘိဒါ ဝိသဒါ ဟောန္တီတိ? အဓိဂမေန, ပရိယတ္တိယာ, သဝနေန, ပရိပုစ္ဆာယ, ပုဗ္ဗယောဂေနာတိ။ တတ္ထ ‘အဓိဂမော’ နာမ အရဟတ္တံ။ တဉှိ ပတ္တဿ ပဋိသမ္ဘိဒါ ဝိသဒါ ဟောန္တိ။ ‘ပရိယတ္တိ’ နာမ ဗုဒ္ဓဝစနံ။ တဉှိ ဥဂ္ဂဏှန္တဿ ပဋိသမ္ဘိဒါ ဝိသဒါ ဟောန္တိ။ ‘သဝနံ’ နာမ ဓမ္မဿဝနံ။ သက္ကစ္စဉှိ ဓမ္မံ သုဏန္တဿ ပဋိသမ္ဘိဒါ ဝိသဒါ ဟောန္တိ။ ‘ပရိပုစ္ဆာ’ နာမ အဋ္ဌကထာ။ ဥဂ္ဂဟိတပါဠိယာ အတ္ထံ ကထေန္တဿ ဟိ ပဋိသမ္ဘိဒါ ဝိသဒါ ဟောန္တိ။ ‘ပုဗ္ဗယောဂေါ’ နာမ ပုဗ္ဗယောဂါဝစရတာ, အတီတဘဝေ ဟရဏပစ္စာဟရဏနယေန ပရိဂ္ဂဟိတကမ္မဋ္ဌာနတာ၊ ပုဗ္ဗယောဂါဝစရဿ ဟိ ပဋိသမ္ဘိဒါ ဝိသဒါ ဟောန္တိ။ တတ္ထ အရဟတ္တပ္ပတ္တိယာ ပုနဗ္ဗသုကုဋုမ္ဗိကပုတ္တဿ တိဿတ္ထေရဿ ပဋိသမ္ဘိဒါ ဝိသဒါ အဟေသုံ။ သော ကိရ တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပေ ဗုဒ္ဓဝစနံ ဥဂ္ဂဏှိတွာ ပရတီရံ ဂန္တွာ ယောနကဓမ္မရက္ခိတတ္ထေရဿ သန္တိကေ ဗုဒ္ဓဝစနံ ဥဂ္ဂဏှိတွာ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၇၃။)အာဂစ္ဆန္တော နာဝံ အဘိရုဟနတိတ္ထေ ဧကသ္မိံ ပဒေ ဥပ္ပန္နကင်္ခေါ ယောဇနသတမဂ္ဂံ နိဝတ္တိတွာ အာစရိယဿ သန္တိကံ ဂစ္ဆန္တော အန္တရာမဂ္ဂေ ဧကဿ ကုဋုမ္ဗိကဿ ပဉှံ ကထေသိ။ သော ပသီဒိတွာ သတသဟဿဂ္ဃနိကံ ကမ္ဗလံ အဒါသိ။ သောပိ တံ အာဟရိတွာ အာစရိယဿ အဒါသိ။ ထေရော ဝါသိယာ ကောဋ္ဋေတွာ နိသီဒနဋ္ဌာနေ ပရိဘဏ္ဍံ ကာရေသိ။ ကိမတ္ထာယာတိ? ပစ္ဆိမာယ ဇနတာယ အနုဂ္ဂဟတ္ထာယာတိ။ ဧဝံ ကိရဿ အဟောသိ – ‘‘အမှာကံ ဂတမဂ္ဂံ အာဝဇ္ဇေတွာ အနာဂတေ သဗြဟ္မစာရိနော ပဋိပတ္တိံ ပူရေတဗ္ဗံ မညိဿန္တီ’’တိ။ တိဿတ္ထေရောပိ အာစရိယဿ သန္တိကေ ကင်္ခံ ဆိန္ဒိတွာ ဇမ္ဗုကောလပဋ္ဋနေ ဩရုယှ စေတိယင်္ဂဏံ သမ္မဇ္ဇနဝေလာယ ဝါလိကဝိဟာရံ ပတွာ သမ္မဇ္ဇိ။ တဿ သမ္မဇ္ဇိတဋ္ဌာနံ ဒိသွာ ‘ဣဒံ ဝီတရာဂဿ ဘိက္ခုနော သမ္မဋ္ဌဋ္ဌာန’န္တိ ထေရဿ ဝီမံသနတ္ထာယ ပဉှံ ပုစ္ဆိံသု။ ထေရော ပဋိသမ္ဘိဒါပ္ပတ္တတာယ ပုစ္ဆိတပုစ္ဆိတေ ပဉှေ ကထေသီတိ။
ပရိယတ္တိယာ ပန တိဿဒတ္တတ္ထေရဿ စေဝ နာဂသေနတ္ထေရဿ စ ပဋိသမ္ဘိဒါ ဝိသဒါ အဟေသုံ။ သက္ကစ္စဓမ္မသဝနေန သုဓမ္မသာမဏေရဿ ပဋိသမ္ဘိဒါ ဝိသဒါ အဟေသုံ။ သော ကိရ တလင်္ဂရဝါသီ ဓမ္မဒိန္နတ္ထေရဿ ဘာဂိနေယျော ခုရဂ္ဂေယေဝ အရဟတ္တံ ပတ္တော မာတုလတ္ထေရဿ ဓမ္မဝိနိစ္ဆယဋ္ဌာနေ နိသီဒိတွာ သုဏန္တောယေဝ တီဏိ ပိဋကာနိ ပဂုဏာနိ အကာသိ။ ဥဂ္ဂဟိတပါဠိယာ အတ္ထံ ကထေန္တဿ ပန တိဿဒတ္တတ္ထေရဿ ဧဝ ပဋိသမ္ဘိဒါ ဝိသဒါ အဟေသုံ။ ဂတပစ္စာဂတဝတ္တံ ပန ပူရေတွာ ယာဝ အနုလောမံ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဥဿုက္ကာပေတွာ အာဂတာနံ ဝိသဒဘာဝပ္ပတ္တပဋိသမ္ဘိဒါနံ ပုဗ္ဗယောဂါဝစရာနံ အန္တော နတ္ထိ။
ဧတေသု ပန ကာရဏေသု ပရိယတ္တိ, သဝနံ, ပရိပုစ္ဆာတိ ဣမာနိ တီဏိ ပဘေဒဿေဝ ဗလဝကာရဏာနိ။ ပုဗ္ဗယောဂေါ အဓိဂမဿ ဗလဝပစ္စယော, ပဘေဒဿ ဟောတိ န ဟောတီတိ? ဟောတိ, န ပန တထာ။ ပရိယတ္တိသဝနပရိပုစ္ဆာ ဟိ ပုဗ္ဗေ ဟောန္တု ဝါ မာ ဝါ, ပုဗ္ဗယောဂေန ပုဗ္ဗေ စေဝ ဧတရဟိ စ သင်္ခါရသမ္မသနံ ဝိနာ ပဋိသမ္ဘိဒါ နာမ နတ္ထိ။ ဣမေ ပန ဒွေပိ ဧကတော ဟုတွာ ပဋိသမ္ဘိဒါ ဥပတ္ထမ္ဘေတွာ ဝိသဒါ ကရောန္တီတိ။
သင်္ဂဟဝါရဝဏ္ဏနာ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၇၄။)၂။ သစ္စဝါရာဒိဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၇၁၉။ ဣဒါနိ ယေ သင်္ဂဟဝါရေ ပဉ္စ အတ္ထာ စ ဓမ္မာ စ သင်္ဂဟိတာ, တေသံ ပဘေဒဒဿနနယေန ပဋိသမ္ဘိဒါ ဝိဘဇိတုံ ပုန စတဿောတိအာဒိနာ နယေန ပဘေဒဝါရော အာရဒ္ဓေါ။ သော သစ္စဝါရဟေတုဝါရဓမ္မဝါရပစ္စယာကာရဝါရပရိယတ္တိဝါရဝသေန ပဉ္စဝိဓော။ တတ္ထ ပစ္စယသမုပ္ပန္နဿ ဒုက္ခသစ္စဿ ပစ္စယေန ပတ္တဗ္ဗဿ နိဗ္ဗာနဿ စ အတ္ထဘာဝံ, ဖလနိဗ္ဗတ္တကဿ သမုဒယဿ နိဗ္ဗာနသမ္ပာပကဿ အရိယမဂ္ဂဿ စ ဓမ္မဘာဝဉ္စ ဒဿေတုံ ‘သစ္စဝါရော’ ဝုတ္တော။ ယဿ ကဿစိ ပန ဟေတုဖလနိဗ္ဗတ္တကဿ ဟေတုနော ဓမ္မဘာဝံ, ဟေတုဖလဿ စ အတ္ထဘာဝံ ဒဿေတုံ ‘ဟေတုဝါရော’ ဝုတ္တော။ တတ္ထ စ ဟေတုဖလက္ကမဝသေန ဥပ္ပဋိပါဋိယာ ပဌမံ ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒါ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ။ ယေ ပန ဓမ္မာ တမှာ တမှာ ရူပါရူပပ္ပဘေဒါ ဟေတုတော ဇာတာ, တေသံ အတ္ထဘာဝံ, တဿ တဿ စ ရူပါရူပဓမ္မပ္ပဘေဒဿ ဟေတုနော ဓမ္မဘာဝံ ဒဿေတုံ ‘ဓမ္မဝါရော’ ဝုတ္တော။ ဇရာမရဏာဒီနံ ပန အတ္ထဘာဝံ, ဇရာမရဏာဒိသမုဒယသင်္ခါတာနံ ဇာတိအာဒီနဉ္စ ဓမ္မဘာဝံ ဒဿေတုံ ‘ပစ္စယာကာရဝါရော’ ဝုတ္တော။ တတော ပရိယတ္တိသင်္ခါတဿ တဿ တဿ ဘာသိတဿ ဓမ္မဘာဝံ, ဘာသိတသင်္ခါတေန ပစ္စယေန ပတ္တဗ္ဗဿ ဘာသိတတ္ထဿ စ အတ္ထဘာဝံ ဒဿေတုံ ‘ပရိယတ္တိဝါရော’ ဝုတ္တော။
တတ္ထ စ ယသ္မာ ဘာသိတံ ဉတွာ တဿတ္ထော ဉာယတိ, တသ္မာ ဘာသိတဘာသိတတ္ထက္ကမေန ဥပ္ပဋိပါဋိယာ ပဌမံ ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒါ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ။ ပရိယတ္တိဓမ္မဿ စ ပဘေဒဒဿနတ္ထံ ‘‘တတ္ထ ကတမာ ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒါ’’တိ ပုစ္ဆာပုဗ္ဗင်္ဂမော ပဋိနိဒ္ဒေသဝါရော ဝုတ္တော။ တတ္ထ သုတ္တန္တိအာဒီဟိ နဝဟိ အင်္ဂေဟိ နိပ္ပဒေသတော တန္တိ ဂဟိတာ။ အယံ ဣမဿ ဘာသိတဿ အတ္ထော, အယံ ဣမဿ ဘာသိတဿ အတ္ထောတိ ဣမသ္မိမ္ပိ ဌာနေ ဘာသိတဝသေန နိပ္ပဒေသတော တန္တိ ဧဝ ဂဟိတာတိ။
သုတ္တန္တဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ။
၂။ အဘိဓမ္မဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၇၂၅။ တတ္ထ တိဿော ပဋိသမ္ဘိဒါ လောကိယာ။ အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါ လောကိယလောကုတ္တရမိဿကာ။ သာ ဟိ နိဗ္ဗာနာရမ္မဏာနံ မဂ္ဂဖလဉာဏာနံ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၇၅။)ဝသေန လောကုတ္တရာပိ ဟောတိ။ အဘိဓမ္မဘာဇနီယေ ကုသလာကုသလဝိပါကကိရိယာနံ ဝသေန စတူဟိ ဝါရေဟိ ဝိဘတ္တံ။ တတ္ထ ယတ္တကာနိ ဟေဋ္ဌာ စိတ္တုပ္ပါဒကဏ္ဍေ (ဓ။ သ။ ၁ အာဒယော) ကုသလစိတ္တာနိ ဝိဘတ္တာနိ, တေသံ သဗ္ဗေသမ္ပိ ဝသေန ဧကေကသ္မိံ စိတ္တနိဒ္ဒေသေ စတဿော စတဿော ပဋိသမ္ဘိဒါ ဝိဘတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အကုသလစိတ္တေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဝိပါကကိရိယဝါရေသု ဝိပါကကိရိယာနံ အတ္ထေန သင်္ဂဟိတတ္တာ, ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒံ ဆဍ္ဍေတွာ, ဧကေကသ္မိံ ဝိပါကစိတ္တေ စ ကိရိယစိတ္တေ စ တိဿော တိဿောဝ ပဋိသမ္ဘိဒါ ဝိဘတ္တာ။ ပါဠိ ပန မုခမတ္တမေဝ ဒဿေတွာ သံခိတ္တာ။ သာ ဟေဋ္ဌာ အာဂတဝိတ္ထာရဝသေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
ကသ္မာ ပန ယထာ ကုသလာကုသလဝါရေသု ‘‘တေသံ ဝိပါကေ ဉာဏံ အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါ’’တိ ဝုတ္တံ, ဧဝမိဓ ‘‘ယေသံ ဓမ္မာနံ ဣမေ ဝိပါကာ, တေသု ဉာဏံ ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒါ’’တိ ဧဝံ န ဝုတ္တန္တိ? ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တတ္တာ။ ယဒိ ဧဝံ, ‘‘တေသံ ဝိပါကေ ဉာဏံ အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါ’’တိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တတ္တာ အယံ အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါပိ ဣဓ န ဝတ္တဗ္ဗာ သိယာတိ? နော န ဝတ္တဗ္ဗာ။ ကသ္မာ? ဟေဋ္ဌာ ဝိပါကကိရိယစိတ္တုပ္ပါဒဝသေန အဝုတ္တတ္တာ။ ကိရိယဝါရေ စ ‘‘ယေသံ ဓမ္မာနံ ဣမေ ကိရိယာ’’တိ ဝစနမေဝ န ယုဇ္ဇတီတိ ဒွီသုပိ ဣမေသု ဝါရေသု တိဿော တိဿောဝ ပဋိသမ္ဘိဒါ ဝိဘတ္တာ။
တတ္ထ ယာယ နိရုတ္တိယာ တေသံ ဓမ္မာနံ ပညတ္တိ ဟောတီတိ ယာယ နိရုတ္တိယာ တေသံ ဖဿော ဟောတီတိအာဒိနာ နယေန ဝုတ္တာနံ ဓမ္မာနံ ‘‘အယံ ဖဿော, အယံ ဝေဒနာ’’တိ ဧဝံ ပညတ္တိ ဟောတိ။ တတ္ထ ဓမ္မနိရုတ္တာဘိလာပေ ဉာဏန္တိ တသ္မိံ အတ္ထေ ဓမ္မေ စ ပဝတ္တမာနာယ တဿာ ဓမ္မနိရုတ္တိယာ သဘာဝပညတ္တိယာ အဘိလာပေ ဉာဏံ။ အဘိလာပသဒ္ဒံ အာရမ္မဏံ ကတွာ ဥပ္ပန္နဉာဏမေဝ ဣဓာပိ ကထိတံ။ ယေန ဉာဏေနာတိ ယေန ပဋိဘာနပဋိသမ္ဘိဒါဉာဏေန။ တာနိ ဉာဏာနိ ဇာနာတီတိ ဣတရာနိ တီဏိ ပဋိသမ္ဘိဒါဉာဏာနိ ဇာနာတိ။
ဣဒါနိ ယထာ ယံ ဉာဏံ တာနိ ဉာဏာနိ ဇာနာတိ, တထာ တဿ တေသု ပဝတ္တိံ ဒဿေတုံ ဣမာနိ ဉာဏာနိ ဣဒမတ္ထဇောတကာနီတိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဣဒမတ္ထဇောတကာနီတိ ဣမဿ အတ္ထဿ ဇောတကာနိ ပကာသကာနိ၊ ဣမံ နာမ အတ္ထံ ဇောတေန္တိ ပကာသေန္တိ ပရိစ္ဆိန္ဒန္တီတိ အတ္ထော။ ဣတိ ဉာဏေသု ဉာဏန္တိ ဣမိနာ အာကာရေန ပဝတ္တံ တီသု ဉာဏေသု ဉာဏံ ပဋိဘာနပဋိသမ္ဘိဒါ နာမ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၇၆။)တတ္ထ ကိဉ္စာပိ အယံ ပဋိဘာနပဋိသမ္ဘိဒါ ‘ဣမိဿာ ဣဒံ ကိစ္စံ, ဣမိဿာ ဣဒံ ကိစ္စ’န္တိ ဣတရာသံ ပဋိသမ္ဘိဒါနံ ကိစ္စံ ဇာနာတိ, သယံ ပန တာသံ ကိစ္စံ ကာတုံ န သက္ကောတိ, ဗဟုဿုတဓမ္မကထိကော ဝိယ အပ္ပဿုတဓမ္မကထိကဿ။ ဒွေ ကိရ ဘိက္ခူ။ ဧကော ဗဟုဿုတော, ဧကော အပ္ပဿုတော။ တေ ဧကတောဝ ဧကံ ဓမ္မကထာမဂ္ဂံ ဥဂ္ဂဏှိံသု။ တတ္ထ အပ္ပဿုတော သရသမ္ပန္နော အဟောသိ, ဣတရော မန္ဒဿရော။ တေသု အပ္ပဿုတော ဂတဂတဋ္ဌာနေ အတ္တနော သရသမ္ပတ္တိယာ သကလပရိသံ ခေါဘေတွာ ဓမ္မံ ကထေသိ။ ဓမ္မံ သုဏမာနာ ဟဋ္ဌတုဋ္ဌမာနသာ ဟုတွာ – ‘ယထာ ဧသ ဓမ္မံ ကထေသိ, ဧကော တိပိဋကဓရော မညေ ဘဝိဿတီ’တိ ဝဒန္တိ။ ဗဟုဿုတဘိက္ခု ပန – ‘ဓမ္မသဝနေ ဇာနိဿထ အယံ တိပိဋကဓရော ဝါ နော ဝါ’တိ အာဟ။ သော ကိဉ္စာပိ ဧဝမာဟ, ယထာ ပန သကလပရိသံ ခေါဘေတွာ ဓမ္မံ ကထေတုံ သက္ကောတိ, ဧဝမဿ ကထနသမတ္ထတာ နတ္ထိ။ တတ္ထ ကိဉ္စာပိ ပဋိဘာနပဋိသမ္ဘိဒါ, ဗဟုဿုတော ဝိယ အပ္ပဿုတဿ, ဣတရာသံ ကိစ္စံ ဇာနာတိ, သယံ ပန တံ ကိစ္စံ ကာတုံ န သက္ကောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သေသံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။
֍ ဋီ ၇၄၆။ ဧဝံ ကုသလစိတ္တုပ္ပါဒါဒိဝသေန ပဋိသမ္ဘိဒါ ဝိဘဇိတွာ ဣဒါနိ တာသံ ဥပ္ပတ္တိဋ္ဌာနဘူတံ ခေတ္တံ ဒဿေတုံ ပုန စတဿော ပဋိသမ္ဘိဒါတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ တိဿော ပဋိသမ္ဘိဒါ ကာမာဝစရကုသလတော စတူသု ဉာဏသမ္ပယုတ္တေသု စိတ္တုပ္ပါဒေသူတိ ဣဒံ သေက္ခာနံ ဝသေန ဝုတ္တံ။ တေသဉှိပိ ဓမ္မပစ္စဝေက္ခဏကာလေ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တံ ပဉ္စပ္ပကာရံ ဓမ္မံ အာရမ္မဏံ ကတွာ စတူသု ဉာဏသမ္ပယုတ္တကုသလစိတ္တေသု ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တထာ နိရုတ္တိပစ္စဝေက္ခဏကာလေ သဒ္ဒံ အာရမ္မဏံ ကတွာ နိရုတ္တိပဋိသမ္ဘိဒါ၊ ဉာဏံ ပစ္စဝေက္ခဏကာလေ သဗ္ဗတ္ထကဉာဏံ အာရမ္မဏံ ကတွာ ပဋိဘာနပဋိသမ္ဘိဒါတိ။
ကိရိယတော စတူသူတိ ဣဒံ ပန အသေက္ခာနံ ဝသေန ဝုတ္တံ။ တေသဉှိ ဓမ္မံ ပစ္စဝေက္ခဏကာလေ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တံ ပဉ္စပ္ပကာရံ ဓမ္မံ အာရမ္မဏံ ကတွာ စတူသု ဉာဏသမ္ပယုတ္တကိရိယစိတ္တေသု ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တထာ နိရုတ္တိပစ္စဝေက္ခဏကာလေ သဒ္ဒံ အာရမ္မဏံ ကတွာ နိရုတ္တိပဋိသမ္ဘိဒါ၊ ဉာဏံ ပစ္စဝေက္ခဏကာလေ သဗ္ဗတ္ထကဉာဏံ အာရမ္မဏံ ကတွာ ပဋိဘာနပဋိသမ္ဘိဒါတိ။
အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါ ဧတေသု စေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဣဒံ ပန သေက္ခာသေက္ခာနံ ဝသေန ဝုတ္တံ။ တထာ ဟိ သေက္ခာနံ အတ္ထပစ္စဝေက္ခဏကာလေ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တပ္ပဘေဒံ အတ္ထံ အာရမ္မဏံ ကတွာ စတူသု ဉာဏသမ္ပယုတ္တကုသလစိတ္တေသု
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၇၇။)အယံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, မဂ္ဂဖလကာလေ စ မဂ္ဂဖလေသု။ အသေက္ခဿ ပန အတ္ထံ ပစ္စဝေက္ခဏကာလေ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တပ္ပဘေဒမေဝ အတ္ထံ အာရမ္မဏံ ကတွာ စတူသု ဉာဏသမ္ပယုတ္တကိရိယစိတ္တေသု ဥပ္ပဇ္ဇတိ, ဖလကာလေ စ ဥပရိမေ သာမညဖလေတိ။ ဧဝမေတာ သေက္ခာသေက္ခာနံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ ဣမာသု ဘူမီသု ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ ဘူမိဒဿနတ္ထံ အယံ နယော ဒဿိတောတိ။
အဘိဓမ္မဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ။
၃။ ပဉှာပုစ္ဆကဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၇၄၇။ ပဉှာပုစ္ဆကေ ပါဠိအနုသာရေနေဝ စတုန္နံ ပဋိသမ္ဘိဒါနံ ကုသလာဒိဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အာရမ္မဏတ္တိကေသု ပန နိရုတ္တိပဋိသမ္ဘိဒါ သဒ္ဒမေဝ အာရမ္မဏံ ကရောတီတိ ပရိတ္တာရမ္မဏာ။ အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါ ကာမာဝစရဝိပါကကိရိယသင်္ခါတဉ္စေဝ ပစ္စယသမုပ္ပန္နဉ္စ အတ္ထံ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ ပရိတ္တာရမ္မဏာ၊ ဝုတ္တပ္ပဘေဒမေဝ ရူပါဝစရာရူပါဝစရံ အတ္ထံ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ မဟဂ္ဂတာရမ္မဏာ၊ လောကုတ္တရဝိပါကတ္ထဉ္စေဝ ပရမတ္ထဉ္စ နိဗ္ဗာနံ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ အပ္ပမာဏာရမ္မဏာ။ ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒါ ကာမာဝစရံ ကုသလဓမ္မံ အကုသလဓမ္မံ ပစ္စယဓမ္မဉ္စ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ ပရိတ္တာရမ္မဏာ၊ ရူပါဝစရာရူပါဝစရံ ကုသလံ ဓမ္မံ ပစ္စယဓမ္မဉ္စ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ မဟဂ္ဂတာရမ္မဏာ၊ လောကုတ္တရံ ကုသလံ ဓမ္မံ ပစ္စယဓမ္မဉ္စ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ အပ္ပမာဏာရမ္မဏာ။ ပဋိဘာနပဋိသမ္ဘိဒါ ကာမာဝစရကုသလဝိပါကကိရိယဉာဏာနိ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ ပရိတ္တာရမ္မဏာ၊ ရူပါဝစရာရူပါဝစရာနိ ကုသလဝိပါကကိရိယဉာဏာနိ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ တေသံ အာရမ္မဏာနိ ဝိဇာနန္တဿ မဟဂ္ဂတာရမ္မဏာ၊ လောကုတ္တရာနိ ကုသလဝိပါကဉာဏာနိ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ အပ္ပမာဏာရမ္မဏာ။
အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါ သဟဇာတဟေတုဝသေန သိယာ မဂ္ဂဟေတုကာ, ဝီရိယဇေဋ္ဌိကာယ မဂ္ဂဘာဝနာယ သိယာ မဂ္ဂါဓိပတိ, ဆန္ဒစိတ္တဇေဋ္ဌိကာယ နဝတ္တဗ္ဗာ, ဖလကာလေပိ နဝတ္တဗ္ဗာ ဧဝ။ ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒါ မဂ္ဂံ ပစ္စဝေက္ခဏကာလေ မဂ္ဂါရမ္မဏာ, မဂ္ဂံ ဂရုံ ကတွာ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ အာရမ္မဏာဓိပတိဝသေန မဂ္ဂါဓိပတိ။ ပဋိဘာနပဋိသမ္ဘိဒါ မဂ္ဂဉာဏံ ပစ္စဝေက္ခဏကာလေ မဂ္ဂါရမ္မဏာ, မဂ္ဂံ ဂရုံ ကတွာ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ မဂ္ဂါဓိပတိ, သေသဉာဏံ ပဉ္စဝေက္ခဏကာလေ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၇၈။)နဝတ္တဗ္ဗာရမ္မဏာ။ နိရုတ္တိပဋိသမ္ဘိဒါ ပစ္စုပ္ပန္နမေဝ သဒ္ဒံ အာရမ္မဏံ ကရောတီတိ ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏာ။
အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါ အတီတံ ဝိပါကတ္ထံ ကိရိယတ္ထံ ပစ္စယသမုပ္ပန္နဉ္စ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ အတီတာရမ္မဏာ, အနာဂတံ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ အနာဂတာရမ္မဏာ, ပစ္စုပ္ပန္နံ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏာ, လောကုတ္တရံ ပရမတ္ထံ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ နဝတ္တဗ္ဗာရမ္မဏာ။ ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒါ အတီတံ ကုသလံ အကုသလံ ပစ္စယဓမ္မဉ္စ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ အတီတာရမ္မဏာ, အနာဂတံ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ အနာဂတာရမ္မဏာ, ပစ္စုပ္ပန္နံ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏာ။ ပဋိဘာနပဋိသမ္ဘိဒါ အတီတံ ကုသလဉာဏံ ဝိပါကဉာဏံ ကိရိယဉာဏဉ္စ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ အတီတာရမ္မဏာ, အနာဂတံ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ အနာဂတာရမ္မဏာ, ပစ္စုပ္ပန္နံ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏာ။
နိရုတ္တိပဋိသမ္ဘိဒါ သဒ္ဒါရမ္မဏတ္တာ ဗဟိဒ္ဓါရမ္မဏာ။ ဣတရာသု တီသု အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါ အဇ္ဈတ္တံ ဝိပါကတ္ထံ ကိရိယတ္ထံ ပစ္စယသမုပ္ပန္နဉ္စ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ အဇ္ဈတ္တာရမ္မဏာ, ဗဟိဒ္ဓါ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ ဗဟိဒ္ဓါရမ္မဏာ, အဇ္ဈတ္တဗဟိဒ္ဓါ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ အဇ္ဈတ္တဗဟိဒ္ဓါရမ္မဏာ, ပရမတ္ထံ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ ဗဟိဒ္ဓါရမ္မဏာ ဧဝ။ ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒါ အဇ္ဈတ္တံ ကုသလာကုသလံ ပစ္စယဓမ္မံ ပစ္စဝေက္ခဏကာလေ အဇ္ဈတ္တာရမ္မဏာ, ဗဟိဒ္ဓါ ကုသလာကုသလံ ပစ္စယဓမ္မံ ပစ္စဝေက္ခဏကာလေ ဗဟိဒ္ဓါရမ္မဏာ, အဇ္ဈတ္တဗဟိဒ္ဓါ ကုသလာကုသလံ ပစ္စယဓမ္မံ ပစ္စဝေက္ခဏကာလေ အဇ္ဈတ္တဗဟိဒ္ဓါရမ္မဏာ။ ပဋိဘာနပဋိသမ္ဘိဒါ အဇ္ဈတ္တံ ကုသလဝိပါကကိရိယဉာဏံ ပစ္စဝေက္ခဏကာလေ အဇ္ဈတ္တာရမ္မဏာ, ဗဟိဒ္ဓါ…ပေ… အဇ္ဈတ္တဗဟိဒ္ဓါ ကုသလဝိပါကကိရိယဉာဏံ ပစ္စဝေက္ခဏကာလေ အဇ္ဈတ္တဗဟိဒ္ဓါရမ္မဏာတိ။
ဣဓာပိ တိဿော ပဋိသမ္ဘိဒါ လောကိယာ၊ အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါ လောကိယလောကုတ္တရာ။ ဣမသ္မိဉှိ ပဋိသမ္ဘိဒါဝိဘင်္ဂေ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန တယောပိ နယာ လောကိယလောကုတ္တရမိဿကတ္တာ ဧကပရိစ္ဆေဒါဝ ကထိတာ။ တီသုပိ ဟိ ဧတာသု တိဿော ပဋိသမ္ဘိဒါ လောကိယာ, အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါ လောကိယလောကုတ္တရာတိ။ ဧဝမယံ ပဋိသမ္ဘိဒါဝိဘင်္ဂေါပိ တေပရိဝဋ္ဋံ နီဟရိတွာဝ ဘာဇေတွာ ဒဿိတောတိ။
သမ္မောဟဝိနောဒနိယာ ဝိဘင်္ဂဋ္ဌကထာယ
ပဋိသမ္ဘိဒါဝိဘင်္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၇၉။)၁၆။ ဉာဏဝိဘင်္ဂေါ
၁။ ဧကကမာတိကာဒိဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၇၅၁။ ဣဒါနိ တဒနန္တရေ ဉာဏဝိဘင်္ဂေ ဧကဝိဓေန ဉာဏဝတ္ထူတိအာဒိနာ နယေန ပဌမံ ဧကဝိဓာဒီဟိ ဒသဝိဓပရိယောသာနေဟိ ဒသဟိ ပရိစ္ဆေဒေဟိ မာတိကံ ဌပေတွာ နိက္ခိတ္တပဒါနုက္ကမေန နိဒ္ဒေသော ကတော။
တတ္ထ ဧကဝိဓေနာတိ ဧကပ္ပကာရေန, ဧကကောဋ္ဌာသေန ဝါ။ ဉာဏဝတ္ထူတိ ဧတ္ထ ပန ဉာဏဉ္စ တံ ဝတ္ထု စ နာနပ္ပကာရာနံ သမ္ပတ္တီနန္တိ ဉာဏဝတ္ထု၊ ဩကာသဋ္ဌေန ဉာဏဿ ဝတ္ထူတိပိ ဉာဏဝတ္ထု။ ဣဓ ပန ပုရိမေနေဝတ္ထေန ဉာဏဝတ္ထု ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တေနေဝ ဧကဝိဓပရိစ္ဆေဒါဝသာနေ ‘‘ယာထာဝကဝတ္ထုဝိဘာဝနာ ပညာ – ဧဝံ ဧကဝိဓေန ဉာဏဝတ္ထူ’’တိ ဝုတ္တံ။ ပဉ္စ ဝိညာဏာတိ စက္ခုဝိညာဏာဒီနိ ပဉ္စ။ န ဟေတူတိအာဒီနိ ဟေဋ္ဌာ ဓမ္မသင်္ဂဟဋ္ဌကထာယံ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၁။၆) ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ သင်္ခေပတော ပနေတ္ထ ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ တံ နိဒ္ဒေသဝါရေ အာဝိ ဘဝိဿတိ။ ယထာ စေတ္ထ, ဧဝံ ဒုကမာတိကာဒိပဒေသုပိ ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ တံ တတ္ထေဝ အာဝိ ဘဝိဿတိ။ နိက္ခေပပရိစ္ဆေဒမတ္တံ ပနေတ္ထ ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧတ္ထ ဟိ ‘‘န ဟေတု အဟေတုကာ’’တိအာဒီဟိ တာဝ ဓမ္မသင်္ဂဟမာတိကာဝသေန, ‘‘အနိစ္စာ ဇရာဘိဘူတာ’’တိအာဒီဟိ အမာတိကာဝသေနာတိ သင်္ခေပတော ဒုဝိဓေဟိ ပဘေဒတော အဋ္ဌသတ္တတိယာ ပဒေဟိ ဧကကမာတိကာ နိက္ခိတ္တာ။
ဒုကာနုရူပေဟိ ပန ပဉ္စတိံသာယ ဒုကေဟိ ဒုကမာတိကာ နိက္ခိတ္တာ။
တိကာနုရူပေဟိ ‘‘စိန္တာမယာ ပညာ’’တိအာဒီဟိ စတူဟိ ဗာဟိရတ္တိကေဟိ, ‘‘ဝိပါကာ ပညာ’’တိအာဒီဟိ အနိယမိတပညာဝသေန ဝုတ္တေဟိ စုဒ္ဒသဟိ မာတိကာတိကေဟိ, ဝိတက္ကတ္တိကေ ပဌမပဒေန နိယမိတပညာဝသေန ဝုတ္တေဟိ တေရသဟိ, ဒုတိယပဒေန နိယမိတပညာဝသေန ဝုတ္တေဟိ သတ္တဟိ, တတိယပဒေန နိယမိတပညာဝသေန ဝုတ္တေဟိ ဒွါဒသဟိ, ပီတိတ္တိကေ စ ပဌမပဒေန နိယမိတပညာဝသေန ဝုတ္တေဟိ တေရသဟိ, တထာ ဒုတိယပဒေန, တတိယပဒေန နိယမိတပညာဝသေန ဝုတ္တေဟိ ဒွါဒသဟီတိ အဋ္ဌာသီတိယာ တိကေဟိ တိကမာတိကာ နိက္ခိတ္တာ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၈၀။)စတုက္ကမာတိကာ ပန ‘ကမ္မဿကတဉာဏ’န္တိအာဒီဟိ ဧကဝီသတိယာ စတုက္ကေဟိ, ပဉ္စကမာတိကာ ဒွီဟိ ပဉ္စကေဟိ, ဆက္ကမာတိကာ ဧကေန ဆက္ကေန, သတ္တကမာတိကာ ‘‘သတ္တသတ္တတိ ဉာဏဝတ္ထူနီ’’တိ ဧဝံ သင်္ခေပတော ဝုတ္တေဟိ ဧကာဒသဟိ သတ္တကေဟိ, အဋ္ဌကမာတိကာ ဧကေန အဋ္ဌကေန, နဝကမာတိကာ ဧကေန နဝကေန။
၁၀။ ဒသကမာတိကာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၇၆၀။ ဒသကမာတိကာ ‘‘ဒသ တထာဂတဿ တထာဂတဗလာနီ’’တိအာဒိနာ ဧကေနေဝ ဒသကေန နိက္ခိတ္တာ။ တတ္ထ ဒသာတိ ဂဏနပရိစ္ဆေဒေါ။ တထာဂတဿာတိ ယထာ ဝိပဿီအာဒယော ပုဗ္ဗကာ ဣသယော အာဂတာ တထာ အာဂတဿ၊ ယထာ စ တေ ဂတာ တထာ ဂတဿ။ တထာဂတဗလာနီတိ အညေဟိ အသာဓာရဏာနိ တထာဂတဿေဝ ဗလာနိ၊ ယထာ ဝါ ပုဗ္ဗဗုဒ္ဓါနံ ဗလာနိ ပုညုဿယသမ္ပတ္တိယာ အာဂတာနိ တထာ အာဂတဗလာနီတိပိ အတ္ထော။ တတ္ထ ဒုဝိဓံ တထာဂတဿ ဗလံ – ကာယဗလဉ္စ ဉာဏဗလဉ္စ။ တေသု ကာယဗလံ ဟတ္ထိကုလာနုသာရေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဝုတ္တဉှေတံ ပေါရာဏေဟိ –
ကာဠာဝကဉ္စ ဂင်္ဂေယျံ, ပဏ္ဍရံ တမ္ဗပိင်္ဂလံ၊
ဂန္ဓမင်္ဂလဟေမဉ္စ, ဥပေါသထဆဒ္ဒန္တိမေ ဒသာတိ။ –
ဣမာနိ ဟိ ဒသ ဟတ္ထိကုလာနိ။
တတ္ထ ‘ကာဠာဝက’န္တိ ပကတိဟတ္ထိကုလံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယံ ဒသန္နံ ပုရိသာနံ ကာယဗလံ တံ ဧကဿ ကာဠာဝကဟတ္ထိနော။ ယံ ဒသန္နံ ကာဠာဝကာနံ ဗလံ တံ ဧကဿ ဂင်္ဂေယဿ။ ယံ ဒသန္နံ ဂင်္ဂေယျာနံ တံ ဧကဿ ပဏ္ဍရဿ။ ယံ ဒသန္နံ ပဏ္ဍရာနံ တံ ဧကဿ တမ္ဗဿ။ ယံ ဒသန္နံ တမ္ဗာနံ တံ ဧကဿ ပိင်္ဂလဿ။ ယံ ဒသန္နံ ပိင်္ဂလာနံ တံ ဧကဿ ဂန္ဓဟတ္ထိနော။ ယံ ဒသန္နံ ဂန္ဓဟတ္ထီနံ တံ ဧကဿ မင်္ဂလဿ။ ယံ ဒသန္နံ မင်္ဂလာနံ တံ ဧကဿ ဟေမဝတဿ။ ယံ ဒသန္နံ ဟေမဝတာနံ တံ ဧကဿ ဥပေါသထဿ။ ယံ ဒသန္နံ ဥပေါသထာနံ တံ ဧကဿ ဆဒ္ဒန္တဿ။ ယံ ဒသန္နံ ဆဒ္ဒန္တာနံ တံ ဧကဿ တထာဂတဿ။ နာရာယနသင်္ခါတဗလန္တိပိ ဣဒမေဝ ဝုစ္စတိ။ တဒေတံ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၈၁။)ပကတိဟတ္ထီနံ ဂဏနာယ ဟတ္ထိကောဋိသဟဿာနံ, ပုရိသဂဏနာယ ဒသန္နံ ပုရိသကောဋိသဟဿာနံ ဗလံ ဟောတိ။ ဣဒံ တာဝ တထာဂတဿ ကာယဗလံ။
ဉာဏဗလံ ပန ဣဓ တာဝ ပါဠိယံ အာဂတမေဝ ဒသဗလဉာဏံ။ မဟာသီဟနာဒေ (မ။ နိ။ ၁။၁၄၆ အာဒယော) ဒသဗလဉာဏံ, စတုဝေသာရဇ္ဇဉာဏံ, အဋ္ဌသု ပရိသာသု အကမ္ပနဉာဏံ, စတုယောနိပရိစ္ဆေဒကဉာဏံ, ပဉ္စဂတိပရိစ္ဆေဒကဉာဏံ, သံယုတ္တကေ (သံ။ နိ။ ၂။၃၃-၃၄) အာဂတာနိ တေသတ္တတိ ဉာဏာနိ, သတ္တသတ္တတိ ဉာဏာနီတိ ဧဝံ အညာနိပိ အနေကာနိ ဉာဏသဟဿာနိ – ဧတံ ဉာဏဗလံ နာမ။ ဣဓာပိ ဉာဏဗလမေဝ အဓိပ္ပေတံ ဉာဏဉှိ အကမ္ပိယဋ္ဌေန ဥပတ္ထမ္ဘကဋ္ဌေန စ ဗလန္တိ ဝုတ္တံ။
ယေဟိ ဗလေဟိ သမန္နာဂတောတိ ယေဟိ ဒသဟိ ဉာဏဗလေဟိ ဥပေတော သမုပေတော။ အာသဘံ ဌာနန္တိ သေဋ္ဌဋ္ဌာနံ ဥတ္တမဋ္ဌာနံ၊ အာသဘာ ဝါ ပုဗ္ဗဗုဒ္ဓါ, တေသံ ဌာနန္တိ အတ္ထော။ အပိ စ ဂဝသတဇေဋ္ဌကော ဥသဘော, ဂဝသဟဿဇေဋ္ဌကော ဝသဘော၊ ဝဇသတဇေဋ္ဌကော ဝါ ဥသဘော, ဝဇသဟဿဇေဋ္ဌကော ဝသဘော၊ သဗ္ဗဂဝသေဋ္ဌော သဗ္ဗပရိဿယသဟော သေတော ပါသာဒိကော မဟာဘာရဝဟော အသနိသတသဒ္ဒေဟိပိ အကမ္ပနီယော နိသဘော။ သော ဣဓ ဥသဘောတိ အဓိပ္ပေတော။ ဣဒမ္ပိ ဟိ တဿ ပရိယာယဝစနံ။ ဥသဘဿ ဣဒန္တိ အာသဘံ။ ဌာနန္တိ စတူဟိ ပါဒေဟိ ပထဝိံ ဥပ္ပီဠေတွာ အစလဋ္ဌာနံ။ ဣဒံ ပန အာသဘံ ဝိယာတိ အာသဘံ။ ယထေဝ ဟိ နိသဘသင်္ခါတော ဥသဘော ဥသဘဗလေန သမန္နာဂတော စတူဟိ ပါဒေဟိ ပထဝိံ ဥပ္ပီဠေတွာ အစလဋ္ဌာနေန တိဋ္ဌတိ, ဧဝံ တထာဂတောပိ ဒသဟိ တထာဂတဗလေဟိ သမန္နာဂတော စတူဟိ ဝေသာရဇ္ဇပါဒေဟိ အဋ္ဌပရိသပထဝိံ ဥပ္ပီဠေတွာ သဒေဝကေ လောကေ ကေနစိ ပစ္စတ္ထိကေန ပစ္စာမိတ္တေန အကမ္ပိယော အစလဋ္ဌာနေန တိဋ္ဌတိ။ ဧဝံ တိဋ္ဌမာနော စ တံ အာသဘံ ဌာနံ ပဋိဇာနာတိ, ဥပဂစ္ဆတိ, န ပစ္စက္ခာတိ, အတ္တနိ အာရောပေတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အာသဘံ ဌာနံ ပဋိဇာနာတီ’’တိ။
ပရိသာသူတိ အဋ္ဌသု ပရိသာသု။ သီဟနာဒံ နဒတီတိ သေဋ္ဌနာဒံ အဘီတနာဒံ နဒတိ, သီဟနာဒသဒိသံ ဝါ နာဒံ နဒတိ။ အယမတ္ထော သီဟနာဒသုတ္တေန ဒီပေတဗ္ဗော။ ယထာ ဝါ သီဟော သဟနတော စ ဟနနတော စ သီဟောတိ ဝုစ္စတိ, ဧဝံ တထာဂတော လောကဓမ္မာနံ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၈၂။)သဟနတော ပရပ္ပဝါဒါနဉ္စ ဟနနတော သီဟောတိ ဝုစ္စတိ။ ဧဝံ ဝုတ္တဿ သီဟဿ နာဒံ သီဟနာဒံ။ တတ္ထ ယထာ သီဟော သီဟဗလေန သမန္နာဂတော သဗ္ဗတ္ထ ဝိသာရဒေါ ဝိဂတလောမဟံသော သီဟနာဒံ နဒတိ, ဧဝံ တထာဂတသီဟောပိ တထာဂတဗလေဟိ သမန္နာဂတော အဋ္ဌသု ပရိသာသု ဝိသာရဒေါ ဝိဂတလောမဟံသော ‘‘ဣတိ ရူပ’’န္တိအာဒိနာ နယေန နာနာဝိဓဒေသနာဝိလာသသမ္ပန္နံ သီဟနာဒံ နဒတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ပရိသာသု သီဟနာဒံ နဒတီ’’တိ။
ဗြဟ္မစက္ကံ ပဝတ္တေတီတိ ဧတ္ထ ဗြဟ္မန္တိ သေဋ္ဌံ ဥတ္တမံ ဝိသုဒ္ဓံ။ စက္ကသဒ္ဒေါ စ ပနာယံ –
သမ္ပတ္တိယံ လက္ခဏေ စ, ရထင်္ဂေ ဣရိယာပထေ၊
ဒါနေ ရတနဓမ္မူရ, စက္ကာဒီသု စ ဒိဿတိ၊
ဓမ္မစက္ကေ ဣဓ မတော, တဉ္စ ဒွေဓာ ဝိဘာဝယေ။
‘‘စတ္တာရိမာနိ, ဘိက္ခဝေ, စက္ကာနိ ယေဟိ သမန္နာဂတာနံ ဒေဝမနုဿာန’’န္တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၄။၃၁) ဟိ အယံ သမ္ပတ္တိယံ ဒိဿတိ။ ‘‘ဟေဋ္ဌာ ပါဒတလေသု စက္ကာနိ ဇာတာနီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၅) ဧတ္ထ လက္ခဏေ။ ‘‘စက္ကံဝ ဝဟတော ပဒ’’န္တိ (ဓ။ ပ။ ၁) ဧတ္ထ ရထင်္ဂေ။ ‘‘စတုစက္ကံ နဝဒွါရ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၁။၂၉) ဧတ္ထ ဣရိယာပထေ။ ‘‘ဒဒံ ဘုဉ္ဇ မာ စ ပမာဒေါ, စက္ကံ ပဝတ္တယ သဗ္ဗပါဏိန’’န္တိ (ဇာ။ ၁။၇။၁၄၉) ဧတ္ထ ဒါနေ။ ‘‘ဒိဗ္ဗံ စက္ကရတနံ ပါတုရဟောသီ’’တိ ဧတ္ထ ရတနစက္ကေ။ ‘‘မယာ ပဝတ္တိတံ စက္က’’န္တိ (သု။ နိ။ ၅၆၂) ဧတ္ထ ဓမ္မစက္ကေ။ ‘‘ဣစ္ဆာဟတဿ ပေါသဿ စက္ကံ ဘမတိ မတ္ထကေ’’တိ (ဇာ။ ၁။၁။၁၀၄၊ ၁။၅။၁၀၃) ဧတ္ထ ဥရစက္ကေ။ ‘‘ခုရပရိယန္တေန စေပိ စက္ကေနာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၁၆၆) ဧတ္ထ ပဟရဏစက္ကေ။ ‘‘အသနိဝိစက္က’’န္တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၆၁၊ သံ။ နိ။ ၂။၁၆၂) ဧတ္ထ အသနိမဏ္ဍလေ။ ဣဓ ပနာယံ ဓမ္မစက္ကေ မတော။
တံ ပန ဓမ္မစက္ကံ ဒုဝိဓံ ဟောတိ – ပဋိဝေဓဉာဏဉ္စ ဒေသနာဉာဏဉ္စ။ တတ္ထ ပညာပဘာဝိတံ အတ္တနော အရိယဖလာဝဟံ ပဋိဝေဓဉာဏံ၊ ကရုဏာပဘာဝိတံ သာဝကာနံ အရိယဖလာဝဟံ ဒေသနာဉာဏံ။ တတ္ထ ပဋိဝေဓဉာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ ဥပ္ပန္နန္တိ ဒုဝိဓံ။ တဉှိ အဘိနိက္ခမနတော ယာဝ အရဟတ္တမဂ္ဂါ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၈၃။)ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ, ဖလက္ခဏေ ဥပ္ပန္နံ နာမ၊ တုသိတဘဝနတော ဝါ ယာဝ မဟာဗောဓိပလ္လင်္ကေ အရဟတ္တမဂ္ဂါ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ, ဖလက္ခဏေ ဥပ္ပန္နံ နာမ၊ ဒီပင်္ကရဗျာကရဏတော ပဋ္ဌာယ ဝါ ယာဝ အရဟတ္တမဂ္ဂါ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ, ဖလက္ခဏေ ဥပ္ပန္နံ နာမ။ ဒေသနာဉာဏမ္ပိ ပဝတ္တမာနံ ပဝတ္တန္တိ ဒုဝိဓံ။ တဉှိ ယာဝ အညာကောဏ္ဍညဿ သောတာပတ္တိမဂ္ဂါ ပဝတ္တမာနံ, ဖလက္ခဏေ ပဝတ္တံ နာမ။ တေသု ပဋိဝေဓဉာဏံ လောကုတ္တရံ, ဒေသနာဉာဏံ လောကိယံ။ ဥဘယမ္ပိ ပနေတံ အညေဟိ အသာဓာရဏံ ဗုဒ္ဓါနံယေဝ ဩရသဉာဏံ။
ဣဒါနိ ယေဟိ ဒသဟိ ဗလေဟိ သမန္နာဂတော တထာဂတော အာသဘံ ဌာနံ ပဋိဇာနာတိ, ယာနိ အာဒိတောဝ ‘‘ဒသ တထာဂတဿ တထာဂတဗလာနီ’’တိ နိက္ခိတ္တာနိ, တာနိ ဝိတ္ထာရတော ဒဿေတုံ ကတမာနိ ဒသ? ဣဓ တထာဂတော ဌာနဉ္စ ဌာနတောတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဌာနဉ္စ ဌာနတောတိ ကာရဏဉ္စ ကာရဏတော။ ကာရဏဉှိ ယသ္မာ တတ္ထ ဖလံ တိဋ္ဌတိ တဒါယတ္တဝုတ္တိတာယ ဥပ္ပဇ္ဇတိ စေဝ ပဝတ္တတိ စ, တသ္မာ ဌာနန္တိ ဝုစ္စတိ။ တံ ဘဂဝါ ‘‘ယေ ယေ ဓမ္မာ ယေသံ ယေသံ ဓမ္မာနံ ဟေတူ ပစ္စယာ ဥပ္ပါဒါယ တံ တံ ဌာန’’န္တိ စ ‘ယေ ယေ ဓမ္မာ ယေသံ ယေသံ ဓမ္မာနံ န ဟေတူ န ပစ္စယာ ဥပ္ပါဒါယ တံ တံ အဋ္ဌာန’န္တိ စ ပဇာနန္တော ဌာနဉ္စ ဌာနတော အဋ္ဌာနဉ္စ အဋ္ဌာနတော ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။ ယမ္ပီတိ ယေန ဉာဏေန။ ဣဒမ္ပိ တထာဂတဿာတိ ဣဒမ္ပိ ဌာနာဋ္ဌာနဉာဏံ တထာဂတဿ တထာဂတဗလံ နာမ ဟောတီတိ အတ္ထော။ ဧဝံ သဗ္ဗပဒေသု ယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
ကမ္မသမာဒါနာနန္တိ သမာဒိယိတွာ ကတာနံ ကုသလာကုသလကမ္မာနံ၊ ကမ္မမေဝ ဝါ ကမ္မသမာဒါနံ။ ဌာနသော ဟေတုသောတိ ပစ္စယတော စေဝ ဟေတုတော စ။ တတ္ထ ဂတိဥပဓိကာလပယောဂါ ဝိပါကဿ ဌာနံ, ကမ္မံ ဟေတု။
သဗ္ဗတ္ထ ဂါမိနိန္တိ သဗ္ဗဂတိဂါမိနိဉ္စ အဂတိဂါမိနိဉ္စ။ ပဋိပဒန္တိ မဂ္ဂံ။ ယထာဘူတံ ပဇာနာတီတိ ဗဟူသုပိ မနုဿေသု ဧကမေဝ ပါဏံ ဃာတေန္တေသု ‘ဣမဿ စေတနာ နိရယဂါမိနီ ဘဝိဿတိ, ဣမဿ တိရစ္ဆာနယောနိဂါမိနီ’တိ ဣမိနာ နယေန ဧကဝတ္ထုသ္မိမ္ပိ ကုသလာကုသလစေတနာသင်္ခါတာနံ ပဋိပတ္တီနံ အဝိပရီတတော သဘာဝံ ပဇာနာတိ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၈၄။)အနေကဓာတုန္တိ စက္ခုဓာတုအာဒီဟိ ကာမဓာတုအာဒီဟိ ဝါ ဓာတူဟိ ဗဟုဓာတုံ။ နာနာဓာတုန္တိ တာသံယေဝ ဓာတူနံ ဝိလက္ခဏတာယ နာနပ္ပကာရဓာတုံ။ လောကန္တိ ခန္ဓာယတနဓာတုလောကံ။ ယထာဘူတံ ပဇာနာတီတိ တာသံ တာသံ ဓာတူနံ အဝိပရီတတော သဘာဝံ ပဋိဝိဇ္ဈတိ။
နာနာဓိမုတ္တိကတန္တိ ဟီနာဒီဟိ အဓိမုတ္တီဟိ နာနာဓိမုတ္တိကဘာဝံ။
ပရသတ္တာနန္တိ ပဓာနသတ္တာနံ။ ပရပုဂ္ဂလာနန္တိ တတော ပရေသံ ဟီနသတ္တာနံ၊ ဧကတ္ထမေဝ ဝါ ဧတံ ပဒဒွယံ ဝေနေယျဝသေန ပန ဒွေဓာ ဝုတ္တံ။ ဣန္ဒြိယပရောပရိယတ္တန္တိ သဒ္ဓါဒီနံ ဣန္ဒြိယာနံ ပရဘာဝဉ္စ အပရဘာဝဉ္စ ဝုဍ္ဎိဉ္စ ဟာနိဉ္စာတိ အတ္ထော။
ဈာနဝိမောက္ခသမာဓိသမာပတ္တီနန္တိ ပဌမာဒီနံ စတုန္နံ ဈာနာနံ, ‘‘ရူပီ ရူပါနိ ပဿတီ’’တိအာဒီနံ အဋ္ဌန္နံ ဝိမောက္ခာနံ, သဝိတက္ကသဝိစာရာဒီနံ တိဏ္ဏံ သမာဓီနံ, ပဌမဇ္ဈာနသမာပတ္တိအာဒီနဉ္စ နဝန္နံ အနုပုဗ္ဗသမာပတ္တီနံ။ သံကိလေသန္တိ ဟာနဘာဂိယဓမ္မံ။ ဝေါဒါနန္တိ ဝိသေသဘာဂိယဓမ္မံ။ ဝုဋ္ဌာနန္တိ ယေန ကာရဏေန ဈာနာဒီဟိ ဝုဋ္ဌဟန္တိ, တံ ကာရဏံ။
ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိန္တိ ပုဗ္ဗေ နိဝုတ္ထက္ခန္ဓာနုဿရဏံ။
စုတူပပါတန္တိ စုတိဉ္စ ဥပပါတဉ္စ။
အာသဝါနံ ခယန္တိ ကာမာသဝါဒီနံ ခယသင်္ခါတံ အာသဝနိရောဓံ နိဗ္ဗာနံ။
ဣမာနီတိ ယာနိ ဟေဋ္ဌာ ‘‘ဒသ တထာဂတဿ တထာဂတဗလာနီ’’တိ အဝေါစ, ဣမာနိ တာနီတိ အပ္ပနံ ကရောတီတိ။ ဧဝမေတ္ထ အနုပုဗ္ဗပဒဝဏ္ဏနံ ဉတွာ ဣဒါနိ ယသ္မာ တထာဂတော ပဌမံယေဝ ဌာနာဋ္ဌာနဉာဏေန ဝေနေယျသတ္တာနံ အာသဝက္ခယာဓိဂမဿ စေဝ အနဓိဂမဿ စ ဌာနာဋ္ဌာနဘူတံ ကိလေသာဝရဏာဘာဝံ ပဿတိ, လောကိယသမ္မာဒိဋ္ဌိဌာနဒဿနတော နိယတမိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဌာနာဘာဝဒဿနတော စ။ အထ နေသံ ကမ္မဝိပါကဉာဏေန ဝိပါကာဝရဏာဘာဝံ ပဿတိ, တိဟေတုကပဋိသန္ဓိဒဿနတော။ သဗ္ဗတ္ထဂါမိနီပဋိပဒါဉာဏေန ကမ္မာဝရဏာဘာဝံ ပဿတိ, အာနန္တရိယကမ္မာဘာဝဒဿနတော။ ဧဝံ အနာဝရဏာနံ အနေကဓာတုနာနာဓာတုဉာဏေန အနုကူလဓမ္မဒေသနတ္ထံ စရိယာဝိသေသံ ပဿတိ, ဓာတုဝေမတ္တဒဿနတော။ အထ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၈၅။)နေသံ နာနာဓိမုတ္တိကတာဉာဏေန အဓိမုတ္တိံ ပဿတိ, ပယောဂံ အနာဒိယိတွာပိ အဓိမုတ္တိဝသေန ဓမ္မဒေသနတ္ထံ။ အထေဝံ ဒိဋ္ဌာဓိမုတ္တီနံ ယထာသတ္တိ ယထာဗလံ ဓမ္မံ ဒေသေတုံ ဣန္ဒြိယပရောပရိယတ္တဉာဏေန ဣန္ဒြိယပရောပရိယတ္တံ ပဿတိ, သဒ္ဓါဒီနံ တိက္ခမုဒုဘာဝဒဿနတော။ ဧဝံ ပရိညာတိန္ဒြိယပရောပရိယတ္တာပိ ပနေတေ သစေ ဒူရေ ဟောန္တိ, အထ ဈာနာဒိပရိညာဏေန ဈာနာဒီသု ဝသီဘူတတ္တာ ဣဒ္ဓိဝိသေသေန ခိပ္ပံ ဥပဂစ္ဆတိ။ ဥပဂန္တွာ စ နေသံ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏေန ပုဗ္ဗဇာတိဘာဝနံ, ဒိဗ္ဗစက္ခာနုဘာဝတော ပတ္တဗ္ဗေန စေတောပရိယဉာဏေန သမ္ပတ္တိစိတ္တဝိသေသံ ပဿန္တော အာသဝက္ခယဉာဏာနုဘာဝေန အာသဝက္ခယဂါမိနိယာ ပဋိပဒါယ ဝိဂတသမ္မောဟတ္တာ အာသဝက္ခယာယ ဓမ္မံ ဒေသေတိ။ တသ္မာ ဣမိနာ အနုက္ကမေန ဣမာနိ ဒသဗလာနိ ဝုတ္တာနီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ အယံ တာဝ မာတိကာယ အတ္ထဝဏ္ဏနာ။
(၁။) ဧကကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၇၆၁။ ဣဒါနိ ယထာနိက္ခိတ္တာယ မာတိကာယ ‘‘ပဉ္စဝိညာဏာ န ဟေတုမေဝါ’’တိအာဒိနာ နယေန အာရဒ္ဓေ နိဒ္ဒေသဝါရေ န ဟေတုမေဝါတိ သာဓာရဏဟေတုပဋိက္ခေပနိဒ္ဒေသော။ တတ္ထ ‘‘ဟေတုဟေတု, ပစ္စယဟေတု, ဥတ္တမဟေတု, သာဓာရဏဟေတူတိ စတုဗ္ဗိဓော ဟေတူ’’တိအာဒိနာ နယေန ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ, တံ သဗ္ဗံ ရူပကဏ္ဍေ ‘‘သဗ္ဗံ ရူပံ န ဟေတုမေဝါ’’တိအာဒီနံ အတ္ထဝဏ္ဏနာယံ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၅၉၄) ဝုတ္တမေဝ။ အဟေတုကမေဝါတိအာဒီသု ဗျဉ္ဇနသန္ဓိဝသေန မကာရော ဝေဒိတဗ္ဗော၊ အဟေတုကာ ဧဝါတိ အတ္ထော။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။ အပိစ ‘‘ဟေတူ ဓမ္မာ နဟေတူ ဓမ္မာ’’တိအာဒီသု (ဓ။ သ။ ဒုကမာတိကာ ၁) ဓမ္မကောဋ္ဌာသေသု ပဉ္စဝိညာဏာနိ ဟေတူ ဓမ္မာတိ ဝါ သဟေတုကာ ဓမ္မာတိ ဝါ န ဟောန္တိ။ ဧကန္တေန ပန န ဟေတူယေဝ, အဟေတုကာ ယေဝါတိ ဣမာနိပိ နယေနေတ္ထ သဗ္ဗပဒေသု အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အဗျာကတမေဝါတိ ပဒံ ဝိပါကာဗျာကတဝသေန ဝုတ္တံ။ သာရမ္မဏမေဝါတိ ဩလုဗ္ဘာရမ္မဏဝသေန။ ပစ္စယာရမ္မဏံ ဩလုဗ္ဘာရမ္မဏန္တိ ဟိ ဒုဝိဓံ အာရမ္မဏံ။ ဣမသ္မိံ ပန ဌာနေ ဩလုဗ္ဘာရမ္မဏမေဝ ဓုရံ, ပစ္စယာရမ္မဏမ္ပိ လဗ္ဘတိယေဝ။ အစေတသိကမေဝါတိ ပဒံ စိတ္တံ, ရူပံ, နိဗ္ဗာနန္တိ တီသု အစေတသိကေသု စိတ္တမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ နော အပရိယာပန္နမေဝါတိ ဂတိပရိယာပန္နစုတိပရိယာပန္နသံသာရဝဋ္ဋဘဝပရိယာပန္နဘာဝတော ပရိယာပန္နာ ဧဝ, နော အပရိယာပန္နာ။ လောကတော ဝဋ္ဋတော န နိယျန္တီတိ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၈၆။)အနိယျာနိကာ။ ဥပ္ပန္နံ မနောဝိညာဏဝိညေယျမေဝါတိ ရူပကဏ္ဍေ စက္ခုဝိညာဏာဒီနံ ပစ္စုပ္ပန္နာနေဝ ရူပါဒီနိ အာရဗ္ဘ ပဝတ္တိတော အတီတာဒိဝိသယံ မနောဝိညာဏမ္ပိ ပဉ္စဝိညာဏသောတပတိတမေဝ ကတွာ ‘‘ဥပပန္နံ ဆဟိ ဝိညာဏေဟိ ဝိညေယျ’’န္တိ (ဓ။ သ။ ၅၈၄) ဝုတ္တံ။ ပဉ္စဝိညာဏာ ပန ယသ္မာ ပစ္စုပ္ပန္နာပိ စက္ခုဝိညာဏာဒီနံ အာရမ္မဏာ န ဟောန္တိ, မနောဝိညာဏဿေဝ ဟောန္တိ, တသ္မာ ‘‘မနောဝိညာဏဝိညေယျမေဝါ’’တိ ဝုတ္တံ။ အနိစ္စမေဝါတိ ဟုတွာ အဘာဝဋ္ဌေန အနိစ္စာယေဝ။ ဇရာဘိဘူတမေဝါတိ ဇရာယ အဘိဘူတတ္တာ ဇရာဘိဘူတာ ဧဝ။
֍ ဋီ ၇၆၂။ ဥပ္ပန္နဝတ္ထုကာ ဥပ္ပန္နာရမ္မဏာတိ အနာဂတပဋိက္ခေပေါ။ န ဟိ တေ အနာဂတေသု ဝတ္ထာရမ္မဏေသု ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။
ပုရေဇာတဝတ္ထုကာ ပုရေဇာတာရမ္မဏာတိ သဟုပ္ပတ္တိပဋိက္ခေပေါ။ န ဟိ တေ သဟုပ္ပန္နံ ဝတ္ထုံ ဝါ အာရမ္မဏံ ဝါ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ, သယံ ပန ပစ္ဆာဇာတာ ဟုတွာ ပုရေဇာတေသု ဝတ္ထာရမ္မဏေသု ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။
အဇ္ဈတ္တိကဝတ္ထုကာတိ အဇ္ဈတ္တဇ္ဈတ္တဝသေန ဝုတ္တံ။ တာနိ ဟိ အဇ္ဈတ္တိကေ ပဉ္စ ပသာဒေ ဝတ္ထုံ ကတွာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ဗာဟိရာရမ္မဏာတိ ဗာဟိရရူပါဒိအာရမ္မဏာ။ တတ္ထ စတုက္ကံ ဝေဒိတဗ္ဗံ – ပဉ္စဝိညာဏာ ဟိ ပသာဒဝတ္ထုကတ္တာ အဇ္ဈတ္တိကာ အဇ္ဈတ္တိကဝတ္ထုကာ, မနောဝိညာဏံ ဟဒယရူပံ ဝတ္ထုံ ကတွာ ဥပ္ပဇ္ဇနကာလေ အဇ္ဈတ္တိကံ ဗာဟိရဝတ္ထုကံ, ပဉ္စဝိညာဏသမ္ပယုတ္တာ တယော ခန္ဓာ ဗာဟိရာ အဇ္ဈတ္တိကဝတ္ထုကာ, မနောဝိညာဏသမ္ပယုတ္တာ တယော ခန္ဓာ ဟဒယရူပံ ဝတ္ထုံ ကတွာ ဥပ္ပဇ္ဇနကာလေ ဗာဟိရာ ဗာဟိရဝတ္ထုကာ။
အသမ္ဘိန္နဝတ္ထုကာတိ အနိရုဒ္ဓဝတ္ထုကာ။ န ဟိ တေ နိရုဒ္ဓံ အတီတံ ဝတ္ထုံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ အသမ္ဘိန္နာရမ္မဏတာယပိ ဧသေဝ နယော။
အညံ စက္ခုဝိညာဏဿ ဝတ္ထု စ အာရမ္မဏဉ္စာတိအာဒီသု စက္ခုဝိညာဏဿ ဟိ အညံ ဝတ္ထု, အညံ အာရမ္မဏံ။ အညံ သောတဝိညာဏာဒီနံ။ စက္ခုဝိညာဏံ သောတပသာဒါဒီသု အညတရံ ဝတ္ထုံ, သဒ္ဒါဒီသု ဝါ အညတရံ အာရမ္မဏံ ကတွာ ကပ္ပတော ကပ္ပံ ဂန္တွာပိ န ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ စက္ခုပသာဒမေဝ ပန ဝတ္ထုံ ကတွာ ရူပဉ္စ အာရမ္မဏံ ကတွာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဧဝမဿ ဝတ္ထုပိ ဒွါရမ္ပိ အာရမ္မဏမ္ပိ နိဗဒ္ဓံ, အညံ ဝတ္ထုံ ဝါ ဒွါရံ ဝါ အာရမ္မဏံ ဝါ န သင်္ကမတိ,
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၈၇။)နိဗဒ္ဓဝတ္ထု နိဗဒ္ဓဒွါရံ နိဗဒ္ဓါရမ္မဏမေဝ ဟုတွာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ သောတဝိညာဏာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။
֍ ဋီ ၇၆၃။ န အညမညဿ ဂေါစရဝိသယံ ပစ္စနုဘောန္တီတိ ဧတ္ထ အညမညဿ စက္ခု သောတဿ, သောတံ ဝါ စက္ခုဿာတိ ဧဝံ ဧကံ ဧကဿ ဂေါစရဝိသယံ န ပစ္စနုဘောတီတိ အတ္ထော။ သစေ ဟိ နီလာဒိဘေဒံ ရူပါရမ္မဏံ သမောဓာနေတွာ သောတိန္ဒြိယဿ ဥပနေယျ ‘ဣင်္ဃ တာဝ နံ ဝဝတ္ထာပေဟိ ဝိဘာဝေဟိ – ကိံ နာမေတံ အာရမ္မဏ’န္တိ, စက္ခုဝိညာဏံ ဝိနာပိ မုခေန အတ္တနော ဓမ္မတာယ ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘အရေ အန္ဓဗာလ, ဝဿသတမ္ပိ ဝဿသဟဿမ္ပိ ပရိဓာဝမာနော အညတြ မယာ ကုဟိံ ဧတဿ ဇာနနကံ လဘိဿသိ၊ အာဟရ နံ စက္ခုပသာဒေ ဥပနေဟိ၊ အဟမေတံ အာရမ္မဏံ ဇာနိဿာမိ – ယဒိ ဝါ နီလံ ယဒိ ဝါ ပီတကံ။ န ဟိ ဧသော အညဿ ဝိသယော၊ မယှမေဝေသော ဝိသယော’တိ။ သေသဝိညာဏေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဧဝမေတေ အညမညဿ ဂေါစရဝိသယံ န ပစ္စနုဘောန္တိ နာမ။
֍ ဋီ ၇၆၄။ သမန္နာဟရန္တဿာတိ အာဝဇ္ဇနေနေဝ သမန္နာဟရန္တဿ။
မနသိကရောန္တဿာတိ အာဝဇ္ဇနေနေဝ မနသိကရောန္တဿ။ ဧတာနိ ဟိ စိတ္တာနိ အာဝဇ္ဇနေန သမန္နာဟဋကာလေ မနသိကတကာလေယေဝ စ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။
န အဗ္ဗောကိဏ္ဏာတိ အညေန ဝိညာဏေန အဗ္ဗောကိဏ္ဏာ နိရန္တရာဝ နုပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ဧတေန တေသံ အနန္တရတာ ပဋိက္ခိတ္တာ။
֍ ဋီ ၇၆၅။ န အပုဗ္ဗံ အစရိမန္တိ ဧတေန သဗ္ဗေသမ္ပိ သဟုပ္ပတ္တိ ပဋိက္ခိတ္တာ။ န အညမညဿ သမနန္တရာတိ ဧတေန သမနန္တရတာ ပဋိက္ခိတ္တာ။
֍ ဋီ ၇၆၆။ အာဝဋ္ဋနာ ဝါတိအာဒီနိ စတ္တာရိပိ အာဝဇ္ဇနဿေဝ နာမာနိ။ တဉှိ ဘဝင်္ဂဿ အာဝဋ္ဋနတော အာဝဋ္ဋနာ, တဿေဝ အာဘုဇနတော အာဘောဂေါ, ရူပါဒီနံ သမန္နာဟရဏတော သမန္နာဟာရော, တေသံယေဝ မနသိကရဏတော မနသိကာရောတိ ဝုစ္စတိ။ ဧဝမေတ္ထ သင်္ခေပတော ပဉ္စန္နံ ဝိညာဏာနံ အာဝဇ္ဇနဋ္ဌာနေ ဌတွာ အာဝဇ္ဇနာဒိကိစ္စံ ကာတုံ သမတ္ထဘာဝေါ ပဋိက္ခိတ္တော။
န ကဉ္စိ ဓမ္မံ ပဋိဝိဇာနာတီတိ ‘‘မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာ ဓမ္မာ’’တိ (ဓ။ ပ။ ၁-၂) ဧဝံ ဝုတ္တံ ဧကမ္ပိ ကုသလံ ဝါ အကုသလံ ဝါ န ပဋိဝိဇာနာတိ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၈၈။)အညတြ အဘိနိပါတမတ္တာတိ ဌပေတွာ ရူပါဒီနံ အဘိနိပါတမတ္တံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – သုပဏ္ဍိတောပိ ပုရိသော, ဌပေတွာ အာပါထဂတာနိ ရူပါဒီနိ, အညံ ကုသလာကုသလေသု ဧကဓမ္မမ္ပိ ပဉ္စဟိ ဝိညာဏေဟိ န ပဋိဝိဇာနာတိ။ စက္ခုဝိညာဏံ ပနေတ္ထ ဒဿနမတ္တမေဝ ဟောတိ။ သောတဝိညာဏာဒီနိ သဝနဃာယနသာယနဖုသနမတ္တာနေဝ။ ဒဿနာဒိမတ္တတော ပန မုတ္တာ အညာ ဧတေသံ ကုသလာဒိပဋိဝိညတ္တိ နာမ နတ္ထိ။
မနောဓာတုယာပီတိ သမ္ပဋိစ္ဆနမနောဓာတုယာပိ။ သမ္ပိဏ္ဍနတ္ထော စေတ္ထ ပိကာရော။ တသ္မာ မနောဓာတုယာပိ တတော ပရာဟိ မနောဝိညာဏဓာတူဟိပီတိ သဗ္ဗေဟိပိ ပဉ္စဒွါရိကဝိညာဏေဟိ န ကဉ္စိ ကုသလာကုသလံ ဓမ္မံ ပဋိဝိဇာနာတီတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။
န ကဉ္စိ ဣရိယာပထံ ကပ္ပေတီတိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ န ဟိ ပဉ္စဒွါရိကဝိညာဏေဟိ ဂမနာဒီသု ကဉ္စိ ဣရိယာပထံ ကပ္ပေတိ, န ကာယကမ္မံ န ဝစီကမ္မံ ပဋ္ဌပေတိ, န ကုသလာကုသလံ ဓမ္မံ သမာဒိယတိ, န သမာဓိံ သမာပဇ္ဇတိ လောကိယံ ဝါ လောကုတ္တရံ ဝါ, န သမာဓိတော ဝုဋ္ဌာတိ လောကိယာ ဝါ လောကုတ္တရာ ဝါ, န ဘဝတော စဝတိ, န ဘဝန္တရေ ဥပပဇ္ဇတိ။ သဗ္ဗမ္ပိ ဟေတံ ကုသလာကုသလဓမ္မပဋိဝိဇာနနာဒိဝစနပရိယောသာနံ ကိစ္စံ မနောဒွါရိကစိတ္တေနေဝ ဟောတိ, န ပဉ္စဒွါရိကေနာတိ သဗ္ဗဿာပေတဿ ကိစ္စဿ ကရဏေ သဟဇဝနကာနိ ဝီထိစိတ္တာနိ ပဋိက္ခိတ္တာနိ။ ယထာ စေတေသံ ဧတာနိ ကိစ္စာနိ နတ္ထိ, ဧဝံ နိယာမောက္ကမနာဒီနိပိ။ န ဟိ ပဉ္စဒွါရိကဇဝနေန မိစ္ဆတ္တနိယာမံ ဩက္ကမတိ, န သမ္မတ္တနိယာမံ၊ န စေတံ ဇဝနံ နာမဂေါတ္တမာရဗ္ဘ ဇဝတိ, န ကသိဏာဒိပဏ္ဏတ္တိံ၊ န လက္ခဏာရမ္မဏိကဝိပဿနာဝသေန ပဝတ္တတိ, န ဝုဋ္ဌာနဂါမိနီဗလဝဝိပဿနာဝသေန၊ န ရူပါရူပဓမ္မေ အာရဗ္ဘ ဇဝတိ, န နိဗ္ဗာနံ၊ န စေတေန သဒ္ဓိံ ပဋိသမ္ဘိဒါဉာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, န အဘိညာဉာဏံ, န သာဝကပါရမီဉာဏံ, န ပစ္စေကဗောဓိဉာဏံ, န သဗ္ဗညုတဉာဏံ။ သဗ္ဗောပိ ပနေသ ပဘေဒေါ မနောဒွါရိကဇဝနေယေဝ လဗ္ဘတိ။
န သုပတိ န ပဋိဗုဇ္ဈတိ န သုပိနံ ပဿတီတိ သဗ္ဗေနာပိ စ ပဉ္စဒွါရိကစိတ္တေန နေဝ နိဒ္ဒံ ဩက္ကမတိ, န နိဒ္ဒါယတိ, န ပဋိဗုဇ္ဈတိ, န ကိဉ္စ သုပိနံ ပဿတီတိ ဣမေသု တီသု ဌာနေသု သဟ ဇဝနေန ဝီထိစိတ္တံ ပဋိက္ခိတ္တံ။
နိဒ္ဒါယန္တဿ ဟိ မဟာဝဋ္ဋိံ ဇာလေတွာ ဒီပေ စက္ခုသမီပေ ဥပနီတေ ပဌမံ စက္ခုဒွါရိကံ အာဝဇ္ဇနံ ဘဝင်္ဂံ န အာဝဋ္ဋေတိ, မနောဒွါရိကမေဝ အာဝဋ္ဋေတိ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၈၉။)အထ ဇဝနံ ဇဝိတွာ ဘဝင်္ဂံ ဩတရတိ။ ဒုတိယဝါရေ စက္ခုဒွါရိကံ အာဝဇ္ဇနံ ဘဝင်္ဂံ အာဝဋ္ဋေတိ။ တတော စက္ခုဝိညာဏာဒီနိ ဇဝနပရိယောသာနာနိ ပဝတ္တန္တိ။ တဒနန္တရံ ဘဝင်္ဂံ ပဝတ္တတိ။ တတိယဝါရေ မနောဒွါရိကအာဝဇ္ဇနေန ဘဝင်္ဂေ အာဝဋ္ဋိတေ မနောဒွါရိကဇဝနံ ဇဝတိ။ တေန စိတ္တေန ဉတွာ ‘ကိံ အယံ ဣမသ္မိံ ဌာနေ အာလောကော’တိ ဇာနာတိ။
တထာ နိဒ္ဒါယန္တဿ ကဏ္ဏသမီပေ တူရိယေသု ပဂ္ဂဟိတေသု, ဃာနသမီပေ သုဂန္ဓေသု ဝါ ဒုဂ္ဂန္ဓေသု ဝါ ပုပ္ဖေသု ဥပနီတေသု, မုခေ သပ္ပိမှိ ဝါ ဖာဏိတေ ဝါ ပက္ခိတ္တေ, ပိဋ္ဌိယံ ပါဏိနာ ပဟာရေ ဒိန္နေ ပဌမံ သောတဒွါရိကာဒီနိ အာဝဇ္ဇနာနိ ဘဝင်္ဂံ န အာဝဋ္ဋေန္တိ, မနောဒွါရိကမေဝ အာဝဋ္ဋေတိ။ အထ ဇဝနံ ဇဝိတွာ ဘဝင်္ဂံ ဩတရတိ။ ဒုတိယဝါရေ သောတဒွါရိကာဒီနိ အာဝဇ္ဇနာနိ ဘဝင်္ဂံ အာဝဋ္ဋေန္တိ။ တတော သောတဃာနဇိဝှါကာယဝိညာဏာဒီနိ ဇဝနပရိယောသာနာနိ ပဝတ္တန္တိ။ တဒနန္တရံ ဘဝင်္ဂံ ပဝတ္တတိ။ တတိယဝါရေ မနောဒွါရိကအာဝဇ္ဇနေန ဘဝင်္ဂေ အာဝဋ္ဋိတေ မနောဒွါရိကဇဝနံ ဇဝတိ။ တေန စိတ္တေန ဉတွာ ‘ကိံ အယံ ဣမသ္မိံ ဌာနေ သဒ္ဒေါ – သင်္ခသဒ္ဒေါ, ဘေရိသဒ္ဒေါ’တိ ဝါ ‘ကိံ အယံ ဣမသ္မိံ ဌာနေ ဂန္ဓော – မူလဂန္ဓော, သာရဂန္ဓော’တိ ဝါ ‘ကိံ ဣဒံ မယှံ မုခေ ပက္ခိတ္တရသံ – သပ္ပီတိ ဝါ ဖာဏိတ’န္တိ ဝါ ‘ကေနမှိ ပိဋ္ဌိယံ ပဟတော, အတိထဒ္ဓေါ မေ ပဟာရော’တိ ဝါ ဝတ္တာရော ဟောန္တိ။ ဧဝံ မနောဒွါရိကဇဝနေနေဝ ပဋိဗုဇ္ဈတိ, န ပဉ္စဒွါရိကေန။ သုပိနမ္ပိ တေနေဝ ပဿတိ, န ပဉ္စဒွါရိကေန။
တဉ္စ ပနေတံ သုပိနံ ပဿန္တော စတူဟိ ကာရဏေဟိ ပဿတိ – ဓာတုက္ခောဘတော ဝါ အနုဘူတပုဗ္ဗတော ဝါ ဒေဝတောပသံဟာရတော ဝါ ပုဗ္ဗနိမိတ္တတော ဝါတိ။ တတ္ထ ပိတ္တာဒီနံ ခေါဘကရဏပစ္စယယောဂေန ခုဘိတဓာတုကော ‘ဓာတုက္ခောဘတော’ သုပိနံ ပဿတိ။ ပဿန္တော စ နာနာဝိဓံ သုပိနံ ပဿတိ – ပဗ္ဗတာ ပတန္တော ဝိယ, အာကာသေန ဂစ္ဆန္တော ဝိယ, ဝါဠမိဂဟတ္ထိစောရာဒီဟိ အနုဗဒ္ဓေါ ဝိယ စ ဟောတိ။ ‘အနုဘူတပုဗ္ဗတော’ ပဿန္တော ပုဗ္ဗေ အနုဘူတပုဗ္ဗံ အာရမ္မဏံ ပဿတိ။ ‘ဒေဝတောပသံဟာရတော’ ပဿန္တဿ ဒေဝတာ အတ္ထကာမတာယ ဝါ အနတ္ထကာမတာယ ဝါ အတ္ထာယ ဝါ အနတ္ထာယ ဝါ နာနာဝိဓာနိ အာရမ္မဏာနိ ဥပသံဟရန္တိ။ သော တာသံ ဒေဝတာနံ အာနုဘာဝေန တာနိ အာရမ္မဏာနိ ပဿတိ။ ပုဗ္ဗနိမိတ္တတော ပဿန္တော ပုညာပုညဝသေန ဥပ္ပဇ္ဇိတုကာမဿ အတ္ထဿ ဝါ အနတ္ထဿ ဝါ ပုဗ္ဗနိမိတ္တဘူတံ သုပိနံ ပဿတိ ဗောဓိသတ္တမာတာ ဝိယ ပုတ္တပဋိလာဘနိမိတ္တံ,
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၉၀။)ဗောဓိသတ္တော ဝိယ ပဉ္စ မဟာသုပိနေ (အ။ နိ။ ၅။၁၉၆), ကောသလရာဇာ ဝိယ စ သောဠသ သုပိနေတိ (ဇာ။ ၁။၁။၄၁)။
တတ္ထ ယံ ဓာတုက္ခောဘတော အနုဘူတပုဗ္ဗတော စ သုပိနံ ပဿတိ, န တံ သစ္စံ ဟောတိ။ ယံ ဒေဝတောပသံဟာရတော ပဿတိ, တံ သစ္စံ ဝါ ဟောတိ အလိကံ ဝါ။ ကုဒ္ဓါ ဟိ ဒေဝတာ ဥပါယေန ဝိနာသေတုကာမာ ဝိပရီတမ္ပိ ကတွာ ဒဿေန္တိ။ တတြိဒံ ဝတ္ထု – ရောဟဏေ ကိရ နာဂမဟာဝိဟာရေ မဟာထေရော ဘိက္ခုသံဃံ အနပလောကေတွာဝ ဧကံ နာဂရုက္ခံ ဆိန္ဒာပေသိ။ ရုက္ခေ အဓိဝတ္ထာ ဒေဝတာ ထေရဿ ကုဒ္ဓါ ပဌမမေဝ နံ ပလောဘေတွာ ပစ္ဆာ ‘ဣတော တေ သတ္တဒိဝသမတ္ထကေ ဥပဋ္ဌာကော ရာဇာ မရိဿတီ’တိ သုပိနေ အာရောစေသိ။ ထေရော နံ ကထံ အာဟရိတွာ ရာဇောရောဓာနံ အာစိက္ခိ။ တာ ဧကပ္ပဟာရေနေဝ မဟာဝိရဝံ ဝိရဝိံသု။ ရာဇာ ‘ကိံ ဧတ’န္တိ ပုစ္ဆိ။ တာ ‘ဧဝံ ထေရေန ဝုတ္တ’န္တိ အာရောစယိံသု။ ရာဇာ ဒိဝသေ ဂဏာပေတွာ သတ္တာဟေ ဝီတိဝတ္တေ ကုဇ္ဈိတွာ ထေရဿ ဟတ္ထပါဒေ ဆိန္ဒာပေသိ။
ယံ ပန ပုဗ္ဗနိမိတ္တတော ပဿတိ တံ ဧကန္တသစ္စမေဝ ဟောတိ။ ဧတေသဉ္စ စတုန္နံ မူလကာရဏာနံ သံသဂ္ဂဘေဒတောပိ သုပိနဘေဒေါ ဟောတိယေဝ။ တဉ္စ ပနေတံ စတုဗ္ဗိဓံ သုပိနံ သေက္ခပုထုဇ္ဇနာဝ ပဿန္တိ အပ္ပဟီနဝိပလ္လာသတ္တာ၊ အသေက္ခာ န ပဿန္တိ ပဟီနဝိပလ္လာသတ္တာ။
ကိံ ပန တံ ပဿန္တော သုတ္တော ပဿတိ, ပဋိဗုဒ္ဓေါ? ဥဒါဟု နေဝ သုတ္တော ပဿတိ န ပဋိဗုဒ္ဓေါတိ? ကိဉ္စေတ္ထ ယဒိ တာဝ သုတ္တော ပဿတိ, အဘိဓမ္မဝိရောဓော အာပဇ္ဇတိ။ ဘဝင်္ဂစိတ္တေန ဟိ သုပတိ။ တဉ္စ ရူပနိမိတ္တာဒိအာရမ္မဏံ ရာဂါဒိသမ္ပယုတ္တံ ဝါ န ဟောတိ။ သုပိနံ ပဿန္တဿ စ ဤဒိသာနိ စိတ္တာနိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ အထ ပဋိဗုဒ္ဓေါ ပဿတိ, ဝိနယဝိရောဓော အာပဇ္ဇတိ။ ယဉှိ ပဋိဗုဒ္ဓေါ ပဿတိ, တံ သဗ္ဗောဟာရိကစိတ္တေန ပဿတိ။ သဗ္ဗောဟာရိကစိတ္တေန စ ကတေ ဝီတိက္ကမေ အနာပတ္တိ နာမ နတ္ထိ။ သုပိနံ ပဿန္တေန ပန ကတေ ဝီတိက္ကမေ ဧကန္တံ အနာပတ္တိ ဧဝ။ အထ နေဝ သုတ္တော န ပဋိဗုဒ္ဓေါ ပဿတိ, န သုပိနံ နာမ ပဿတိ။ ဧဝဉှိ သတိ သုပိနဿ အဘာဝေါဝ အာပဇ္ဇတိ? န
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၉၁။)အဘာဝေါ။ ကသ္မာ? ယသ္မာ ကပိမိဒ္ဓပရေတော ပဿတိ။ ဝုတ္တံ ဟေတံ – ‘‘ကပိမိဒ္ဓပရေတော ခေါ, မဟာရာဇ, သုပိနံ ပဿတီ’’တိ (မိ။ ပ။ ၅။၃။၅)။ ‘ကပိမိဒ္ဓပရေတော’တိ မက္ကဋနိဒ္ဒါယ ယုတ္တော။ ယထာ ဟိ မက္ကဋဿ နိဒ္ဒါ လဟုပရိဝတ္တာ ဟောတိ, ဧဝံ ယာ နိဒ္ဒါ ပုနပ္ပုနံ ကုသလာဒိစိတ္တဝေါကိဏ္ဏတ္တာ လဟုပရိဝတ္တာ၊ ယဿာ ပဝတ္တိယံ ပုနပ္ပုနံ ဘဝင်္ဂတော ဥတ္တရဏံ ဟောတိ, တာယ ယုတ္တော သုပိနံ ပဿတိ။ တေနာယံ သုပိနော ကုသလောပိ ဟောတိ အကုသလောပိ အဗျာကတောပိ ၃၈၆။ တတ္ထ သုပိနန္တေ စေတိယဝန္ဒနဓမ္မဿဝနဓမ္မဒေသနာဒီနိ ကရောန္တဿ ကုသလော, ပါဏာတိပါတာဒီနိ ကရောန္တဿ အကုသလော, ဒွီဟိ အန္တေဟိ မုတ္တော အာဝဇ္ဇနတဒါရမ္မဏက္ခဏေ အဗျာကတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သုပိနေနေဝ ‘ဒိဋ္ဌံ ဝိယ မေ, သုတံ ဝိယ မေ’တိ ကထနကာလေပိ အဗျာကတောယေဝ။
ကိံ ပန သုပိနေ ကတံ ကုသလာကုသလံ ကမ္မံ သဝိပါကံ အဝိပါကန္တိ? သဝိပါကံ၊ ဒုဗ္ဗလတ္တာ ပန ပဋိသန္ဓိံ အာကဍ္ဎိတုံ န သက္ကောတိ, ဒိန္နာယ အညကမ္မေန ပဋိသန္ဓိယာ ပဝတ္တေ ဝေဒနီယံ ဟောတိ။
ဧဝံ ယာထာဝကဝတ္ထုဝိဘာဝနာ ပညာတိ ပဉ္စန္နံ ဝိညာဏာနံ န ဟေတွဋ္ဌော ယာထာဝဋ္ဌော။ တံ ယာထာဝဋ္ဌံ ဝတ္ထုံ ဝိဘာဝေတီတိ ယာထာဝကဝတ္ထုဝိဘာဝနာ။ တထာ ပဉ္စန္နံ ဝိညာဏာနံ အဟေတုကဋ္ဌော, ဇရာဘိဘူတဋ္ဌော, န သုပိနံ ပဿနဋ္ဌော, ယာထာဝဋ္ဌော။ တံ ယာထာဝဋ္ဌံ ဝတ္ထုံ ဝိဘာဝေတီတိ ယာထာဝကဝတ္ထုဝိဘာဝနာ။ ဣတိ ယာ ဟေဋ္ဌာ ‘‘ယာထာဝကဝတ္ထုဝိဘာဝနာ ပညာ’’တိ မာတိကာယ နိက္ခိတ္တာ, သာ ဧဝံ ယာထာဝကဝတ္ထုဝိဘာဝနာ ပညာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တဿာ ဧဝ စ ဝသေန ဧဝံ ဧကဝိဓေန ဉာဏဝတ္ထူတိ ဧဝံ ဧကေကကောဋ္ဌာသေန ဉာဏဂဏနာ ဧကေန ဝါ အာကာရေန ဉာဏပရိစ္ဆေဒေါ ဟောတိ။
ဧကကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ။
(၂။) ဒုကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၇၆၇။ ဒုဝိဓေန ဉာဏဝတ္ထုနိဒ္ဒေသေ စတူသု ဘူမီသု ကုသလေတိ သေက္ခပုထုဇ္ဇနာနံ စတုဘူမကကုသလပညာ။ ပဋိသမ္ဘိဒါဝိဘင်္ဂေ ဝုတ္တေသု ပဉ္စသု
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၉၂။)အတ္ထေသု အတ္တနော အတ္တနော ဘူမိပရိယာပန္နံ ဝိပါကသင်္ခါတံ အတ္ထံ ဇာပေတိ ဇနေတိ ပဝတ္တေတီတိ အတ္ထဇာပိကာ။ အရဟတော အဘိညံ ဥပ္ပါဒေန္တဿ သမာပတ္တိံ ဥပ္ပါဒေန္တဿ ကိရိယာဗျာကတေတိ အဘိညာယ စေဝ သမာပတ္တိယာ စ ပရိကမ္မသမယေ ကာမာဝစရကိရိယပညာ။ သာ ဟိ အဘိညာသမာပတ္တိပဘေဒံ ကိရိယသင်္ခါတံ အတ္ထံ ဇာပေတိ ဇနေတိ ပဝတ္တေတီတိ အတ္ထဇာပိကာ ပညာတိ ဝုတ္တာ။ အယံ ပန အပရောပိ ပါဠိမုတ္တကော အဋ္ဌကထာနယော – ယာပိ ဟိ ပုရိမာ ကာမာဝစရကိရိယာ ပစ္ဆိမာယ ကာမာဝစရကိရိယာယ အနန္တရာဒိဝသေန ပစ္စယော ဟောတိ, သာပိ တံ ကိရိယတ္ထံ ဇာပေတီတိ အတ္ထဇာပိကာ ပညာ နာမ။ ရူပါဝစရာရူပါဝစရေသုပိ ဧသေဝ နယော။
ဒုတိယပဒနိဒ္ဒေသေ စတူသု ဘူမီသု ဝိပါကေတိ ကာမာဝစရဝိပါကေ ပညာ သဟဇာတာဒိပစ္စယဝသေန ကာမာဝစရဝိပါကတ္ထံ ဇာပေတွာ ဌိတာတိ ဇာပိတတ္ထာ။ ရူပါဝစရာဒိဝိပါကပညာသုပိ ဧသေဝ နယော။ သဗ္ဗာပိ ဝါ ဧသာ အတ္တနော အတ္တနော ကာရဏေဟိ ဇာပိတာ ဇနိတာ ပဝတ္တိတာ သယမ္ပိ အတ္ထဘူတာတိပိ ဇာပိတတ္ထာ။ အရဟတော ဥပ္ပန္နာယ အဘိညာယ ဥပ္ပန္နာယ သမာပတ္တိယာတိ ဝုတ္တကိရိယပညာယပိ ဧသေဝ နယော။ အယံ ပန အပရောပိ ပါဠိမုတ္တကော အဋ္ဌကထာနယော – ကာမာဝစရကိရိယပညာပိ ဟိ သဟဇာတာဒိဝသေန ကာမာဝစရကိရိယသင်္ခါတံ အတ္ထံ ဇာပေတွာ ဌိတာတိ ဇာပိတတ္ထာ။ ရူပါဝစရာရူပါဝစရကိရိယပညာသုပိ ဧသေဝ နယော။ သဗ္ဗာပိ ဝါ ဧသာ အတ္တနော အတ္တနော ကာရဏေဟိ ဇာပိတာ ဇနိတာ ပဝတ္တိတာ သယဉ္စ အတ္ထဘူတာတိပိ ဇာပိတတ္ထာ။ သေသမေတ္ထ သဗ္ဗံ ဓမ္မသင်္ဂဟဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တနယတ္တာ ပါကဋမေဝါတိ။
ဒုကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ။
(၃။) တိကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၇၆၈။ တိဝိဓေန ဉာဏဝတ္ထုနိဒ္ဒေသေ ယောဂဝိဟိတေသူတိ ယောဂေါ ဝုစ္စတိ ပညာ၊ ပညာဝိဟိတေသု ပညာပရိဏာမိတေသူတိ အတ္ထော။ ကမ္မာယတနေသူတိ ဧတ္ထ ကမ္မမေဝ ကမ္မာယတနံ၊ အထ ဝါ ကမ္မဉ္စ တံ အာယတနဉ္စ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၉၃။)အာဇီဝါဒီနန္တိပိ ကမ္မာယတနံ။ သိပ္ပါယတနေသုပိ ဧသေဝ နယော။ တတ္ထ ဒုဝိဓံ ကမ္မံ – ဟီနဉ္စ ဥက္ကဋ္ဌဉ္စ။ တတ္ထ ဟီနံ နာမ ဝဍ္ဎကီကမ္မံ, ပုပ္ဖဆဍ္ဍကကမ္မန္တိ ဧဝမာဒိ။ ဥက္ကဋ္ဌံ နာမ ကသိ, ဝဏိဇ္ဇာ, ဂေါရက္ခန္တိ ဧဝမာဒိ။ သိပ္ပမ္ပိ ဒုဝိဓံ ဟီနဉ္စ ဥက္ကဋ္ဌဉ္စ။ တတ္ထ ဟီနံ သိပ္ပံ နာမ နဠကာရသိပ္ပံ, ပေသကာရသိပ္ပံ, ကုမ္ဘကာရသိပ္ပံ, စမ္မကာရသိပ္ပံ, နှာပိတသိပ္ပန္တိ ဧဝမာဒိ။ ဥက္ကဋ္ဌံ နာမ သိပ္ပံ မုဒ္ဒါ, ဂဏနာ, လေခဉ္စာတိ ဧဝမာဒိ ဝိဇ္ဇာဝ ဝိဇ္ဇာဋ္ဌာနံ။ တံ ဓမ္မိကမေဝ ဂဟိတံ။ နာဂမဏ္ဍလပရိတ္တသဒိသံ, ဖုဓမနကမန္တသဒိသံ, သာလာကိယံ, သလ္လကတ္တိယန္တိအာဒီနိ ပန ဝေဇ္ဇသတ္ထာနိ ‘‘ဣစ္ဆာမဟံ, အာစရိယ, သိပ္ပံ သိက္ခိတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၃၂၉) သိပ္ပါယတနေ ပဝိဋ္ဌတ္တာ န ဂဟိတာနိ။
တတ္ထ ဧကော ပဏ္ဍိတော မနုဿာနံ ဖာသုဝိဟာရတ္ထာယ အတ္တနော စ ဓမ္မတာယ ဂေဟပါသာဒယာနနာဝါဒီနိ ဥပ္ပါဒေတိ။ သော ဟိ ‘ဣမေ မနုဿာ ဝသနဋ္ဌာနေန ဝိနာ ဒုက္ခိတာ’တိ ဟိတကိရိယာယ ဌတွာ ဒီဃစတုရဿာဒိဘေဒံ ဂေဟံ ဥပ္ပါဒေတိ, သီတုဏှပဋိဃာတတ္ထာယ ဧကဘူမိကဒွိဘူမိကာဒိဘေဒေ ပါသာဒေ ကရောတိ, ‘ယာနေ အသတိ အနုသဉ္စရဏံ နာမ ဒုက္ခ’န္တိ ဇင်္ဃာကိလမထပဋိဝိနောဒနတ္ထာယ ဝယှသကဋသန္ဒမာနိကာဒီနိ ဥပ္ပါဒေတိ, ‘နာဝါယ အသတိ သမုဒ္ဒါဒီသု သဉ္စာရော နာမ နတ္ထီ’တိ နာနပ္ပကာရံ နာဝံ ဥပ္ပါဒေတိ။ သော သဗ္ဗမ္ပေတံ နေဝ အညေဟိ ကယိရမာနံ ပဿတိ, န ကတံ ဥဂ္ဂဏှာတိ, န ကထေန္တာနံ သုဏာတိ, အတ္တနော ပန ဓမ္မတာယ စိန္တာယ ကရောတိ။ ပညဝတာ ဟိ အတ္တနော ဓမ္မတာယ ကတမ္ပိ အညေဟိ ဥဂ္ဂဏှိတွာ ကရောန္တေဟိ ကတသဒိသမေဝ ဟောတိ။ အယံ တာဝ ဟီနကမ္မေ နယော။
ဥက္ကဋ္ဌကမ္မေပိ ‘ကသိကမ္မေ အသတိ မနုဿာနံ ဇီဝိတံ န ပဝတ္တတီ’တိ ဧကော ပဏ္ဍိတော မနုဿာနံ ဖာသုဝိဟာရတ္ထာယ ယုဂနင်္ဂလာဒီနိ ကသိဘဏ္ဍာနိ ဥပ္ပါဒေတိ၊ တထာ နာနပ္ပကာရံ ဝါဏိဇကမ္မံ ဂေါရက္ခဉ္စ ဥပ္ပါဒေတိ။ သော သဗ္ဗမ္ပေတံ နေဝ အညေဟိ ကရိယမာနံ ပဿတိ…ပေ… ကတသဒိသမေဝ ဟောတိ။ အယံ ဥက္ကဋ္ဌကမ္မေ နယော။
ဒုဝိဓေပိ ပန သိပ္ပါယတနေ ဧကော ပဏ္ဍိတော မနုဿာနံ ဖာသုဝိဟာရတ္ထာယ နဠကာရသိပ္ပါဒီနိ ဟီနသိပ္ပါနိ, ဟတ္ထမုဒ္ဒါယ ဂဏနသင်္ခါတံ မုဒ္ဒံ, အစ္ဆိန္နကသင်္ခါတံ ဂဏနံ, မာတိကာပ္ပဘေဒကာဒိဘေဒဉ္စ လေခံ ဥပ္ပါဒေတိ။ သော သဗ္ဗမ္ပေတံ နေဝ အညေဟိ ကရိယမာနံ ပဿတိ…ပေ… ကတသဒိသမေဝ ဟောတိ။ အယံ သိပ္ပါယတနေ နယော။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၉၄။)ဧကစ္စော ပန ပဏ္ဍိတော အမနုဿသရီသပါဒီဟိ ဥပဒ္ဒုတာနံ မနုဿာနံ တိကိစ္ဆနတ္ထာယ ဓမ္မိကာနိ နာဂမဏ္ဍလမန္တာဒီနိ ဝိဇ္ဇာဋ္ဌာနာနိ ဥပ္ပါဒေတိ, တာနိ နေဝ အညေဟိ ကရိယမာနာနိ ပဿတိ, န ကတာနိ ဥဂ္ဂဏှာတိ, န ကထေန္တာနံ သုဏာတိ, အတ္တနော ပန ဓမ္မတာယ စိန္တာယ ကရောတိ။ ပညဝတာ ဟိ အတ္တနော ဓမ္မတာယ ကတမ္ပိ အညေဟိ ဥဂ္ဂဏှိတွာ ကရောန္တေဟိ ကတသဒိသမေဝ ဟောတိ။
ကမ္မဿကတံ ဝါတိ ‘‘ဣဒံ ကမ္မံ သတ္တာနံ သကံ, ဣဒံ နော သက’’န္တိ ဧဝံ ဇာနနဉာဏံ။ သစ္စာနုလောမိကံ ဝါတိ ဝိပဿနာဉာဏံ။ တဉှိ စတုန္နံ သစ္စာနံ အနုလောမနတော သစ္စာနုလောမိကန္တိ ဝုစ္စတိ။ ဣဒါနိဿ ပဝတ္တနာကာရံ ဒဿေတုံ ရူပံ အနိစ္စန္တိ ဝါတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဧတ္ထ စ အနိစ္စလက္ခဏမေဝ အာဂတံ, န ဒုက္ခလက္ခဏအနတ္တလက္ခဏာနိ, အတ္ထဝသေန ပန အာဂတာနေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာနိ – ယဉှိ အနိစ္စံ တံ ဒုက္ခံ, ယံ ဒုက္ခံ တဒနတ္တာတိ။
ယံ ဧဝရူပိန္တိ ယံ ဧဝံ ဟေဋ္ဌာ နိဒ္ဒိဋ္ဌသဘာဝံ အနုလောမိကံ။ ခန္တိန္တိအာဒီနိ သဗ္ဗာနိ ပညာဝေဝစနာနေဝ။ သာ ဟိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တာနံ ကမ္မာယတနာဒီနံ ပဉ္စန္နံ ကာရဏာနံ အပစ္စနီကဒဿနေန အနုလောမေတီတိ အနုလောမိကာ။ တထာ သတ္တာနံ ဟိတစရိယာယ အနုလောမေတိ, မဂ္ဂသစ္စဿ အနုလောမေတိ, ပရမတ္ထသစ္စဿ နိဗ္ဗာနဿ အနုလောမနတော အနုလောမေတီတိပိ အနုလောမိကာ။ သဗ္ဗာနိပိ ဧတာနိ ကာရဏာနိ ခမတိ သဟတိ ဒဋ္ဌုံ သက္ကောတီတိ ခန္တိ, ပဿတီတိ ဒိဋ္ဌိ, ရောစေတီတိ ရုစိ, မုဒတီတိ မုဒိ, ပေက္ခတီတိ ပေက္ခာ။ သဗ္ဗေပိဿာ တေ ကမ္မာယတနာဒယော ဓမ္မာ နိဇ္ဈာနံ ခမန္တိ, ဝိသေသတော စ ပဉ္စက္ခန္ဓသင်္ခါတာ ဓမ္မာ ပုနပ္ပုနံ အနိစ္စဒုက္ခာနတ္တဝသေန နိဇ္ဈာယမာနာ တံ နိဇ္ဈာနံ ခမန္တီတိ ဓမ္မနိဇ္ဈာနခန္တီ။
ပရတော အဿုတွာ ပဋိလဘတီတိ အညဿ ဥပဒေသဝစနံ အဿုတွာ သယမေဝ စိန္တေန္တော ပဋိလဘတိ။ အယံ ဝုစ္စတီတိ အယံ စိန္တာမယာ ပညာ နာမ ဝုစ္စတိ။ သာ ပနေသာ န ယေသံ ကေသဉ္စိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, အဘိညာတာနံ ပန မဟာသတ္တာနမေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တတ္ထာပိ သစ္စာနုလောမိကဉာဏံ ဒွိန္နံယေဝ ဗောဓိသတ္တာနံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ သေသပညာ သဗ္ဗေသမ္ပိ ပူရိတပါရမီနံ မဟာပညာနံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၉၅။)ပရတော သုတွာ ပဋိလဘတီတိ ဧတ္ထ ကမ္မာယတနာဒီနိ ပရေန ကရိယမာနာနိ ဝါ ကတာနိ ဝါ ဒိသွာပိ ယဿ ကဿစိ ကထယမာနဿ ဝစနံ သုတွာပိ အာစရိယဿ သန္တိကေ ဥဂ္ဂဟေတွာပိ ပဋိလဒ္ဓါ သဗ္ဗာ ပရတော သုတွာယေဝ ပဋိလဒ္ဓါ နာမာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
သမာပန္နဿာတိ သမာပတ္တိသမင်္ဂိဿ၊ အန္တောသမာပတ္တိယံ ပဝတ္တာ ပညာ ဘာဝနာမယာ နာမာတိ အတ္ထော။
֍ ဋီ ၇၆၉။ ဒါနံ အာရဗ္ဘာတိ ဒါနံ ပဋိစ္စ၊ ဒါနစေတနာပစ္စယာတိ အတ္ထော။ ဒါနာဓိဂစ္ဆာတိ ဒါနံ အဓိဂစ္ဆန္တဿ၊ ပါပုဏန္တဿာတိ အတ္ထော။ ယာ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ယာ ဧဝံ ဒါနစေတနာသမ္ပယုတ္တာ ပညာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, အယံ ဒါနမယာ ပညာ နာမ။ သာ ပနေသာ ‘ဒါနံ ဒဿာမီ’တိ စိန္တေန္တဿ, ဒါနံ ဒေန္တဿ, ဒါနံ ဒတွာ တံ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ ပုဗ္ဗစေတနာ, မုဉ္စစေတနာ, အပရစေတနာတိ တိဝိဓေန ဥပ္ပဇ္ဇတိ။
သီလံ အာရဗ္ဘ သီလာဓိဂစ္ဆာတိ ဣဓာပိ သီလစေတနာသမ္ပယုတ္တာဝ သီလမယာ ပညာတိ အဓိပ္ပေတာ။ အယမ္ပိ ‘သီလံ ပူရေဿာမီ’တိ စိန္တေန္တဿ, သီလံ ပူရေန္တဿ, သီလံ ပူရေတွာ တံ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ ပုဗ္ဗစေတနာ, မုဉ္စစေတနာ, အပရစေတနာတိ တိဝိဓေနေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဘာဝနာမယာ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တာယေဝ။
֍ ဋီ ၇၇၀။ အဓိသီလပညာဒီသု သီလာဒီနိ ဒုဝိဓေန ဝေဒိတဗ္ဗာနိ – သီလံ, အဓိသီလံ၊ စိတ္တံ, အဓိစိတ္တံ၊ ပညာ, အဓိပညာတိ။ တတ္ထ ‘‘ဥပ္ပါဒါ ဝါ တထာဂတာနံ အနုပ္ပါဒါ ဝါ တထာဂတာနံ ဌိတာဝ သာ ဓာတု ဓမ္မဋ္ဌိတတာ ဓမ္မနိယာမတာ’’တိ (သံ။ နိ။ ၂။၂၀၊ အ။ နိ။ ၃။၁၃၇) ဣမာယ တန္တိယာ သင်္ဂဟိတဝသေန ပဉ္စပိ သီလာနိ ဒသပိ သီလာနိ သီလံ နာမ။ တဉှိ တထာဂတေ ဥပ္ပန္နေပိ အနုပ္ပန္နေပိ ဟောတိ။ အနုပ္ပန္နေ ကေ ပညာပေန္တီတိ? တာပသပရိဗ္ဗာဇကာ, သဗ္ဗညုဗောဓိသတ္တာ, စက္ကဝတ္တိရာဇာနော စ ပညာပေန္တိ။ ဥပ္ပန္နေ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေ ဘိက္ခုသံဃော, ဘိက္ခုနီသံဃော, ဥပါသကာ, ဥပါသိကာယော စ ပညာပေန္တိ။ ပါတိမောက္ခသံဝရသီလံ ပန သဗ္ဗသီလေဟိ အဓိကံ ဥပ္ပန္နေယေဝ တထာဂတေ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, နော အနုပ္ပန္နေ။ သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓါယေဝ စ နံ ပညာပေန္တိ။ ‘‘ဣမသ္မိံ ဝတ္ထုသ္မိံ ဝီတိက္ကမေ ဣဒံ နာမ ဟောတီ’’တိ ပညာပနဉှိ အညေသံ အဝိသယော, ဗုဒ္ဓါနံယေဝ ဧသ ဝိသယော, ဗုဒ္ဓါနံ ဗလံ။ ဣတိ ယသ္မာ ပါတိမောက္ခသံဝရော အဓိသီလံ, တသ္မာ တံ အဓိသီလပညံ ဒဿေတုံ ပါတိမောက္ခသံဝရံ သံဝရန္တဿာတိအာဒိ ဝုတ္တံ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၉၆။)ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တာယ ဧဝ ပန တန္တိယာ သင်္ဂဟိတဝသေန ဝဋ္ဋပါဒိကာ အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော စိတ္တံ နာမ။ တဉှိ တထာဂတေ ဥပ္ပန္နေပိ ဟောတိ အနုပ္ပန္နေပိ။ အနုပ္ပန္နေ ကေ နိဗ္ဗတ္တေန္တီတိ? တာပသပရိဗ္ဗာဇကာ စေဝ သဗ္ဗညုဗောဓိသတ္တာ စ စက္ကဝတ္တိရာဇာနော စ။ ဥပ္ပန္နေ ဘဂဝတိ ဝိသေသတ္ထိကာ ဘိက္ခုအာဒယောပိ နိဗ္ဗတ္တေန္တိယေဝ။ ဝိပဿနာပါဒိကာ ပန အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော သဗ္ဗစိတ္တေဟိ အဓိကာ, ဥပ္ပန္နေယေဝ တထာဂတေ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ, နော အနုပ္ပန္နေ။ သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓါ ဧဝ စ ဧတာ ပညာပေန္တိ။ ဣတိ ယသ္မာ အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော အဓိစိတ္တံ, တသ္မာ အဓိစိတ္တပညံ ဒဿေတုံ ရူပါဝစရာရူပါဝစရသမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇန္တဿာတိအာဒိ ဝုတ္တံ။
ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တာယ ဧဝ ပန တန္တိယာ သင်္ဂဟိတဝသေန ကမ္မဿကတဉာဏံ ပညာ နာမ။ တဉှိ တထာဂတေ ဥပ္ပန္နေပိ ဟောတိ အနုပ္ပန္နေပိ။ အနုပ္ပန္နေ ဝေလာမဒါနဝေဿန္တရဒါနာဒိဝသေန ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဥပ္ပန္နေ တေန ဉာဏေန မဟာဒါနံ ပဝတ္တေန္တာနံ ပမာဏံ နတ္ထိ။ မဂ္ဂဖလပညာ ပန သဗ္ဗပညာဟိ အဓိကာ, ဥပ္ပန္နေယေဝ တထာဂတေ ဝိတ္ထာရိကာ ဟုတွာ ပဝတ္တတိ, နော အနုပ္ပန္နေ။ ဣတိ ယသ္မာ မဂ္ဂဖလပညာ အဓိပညာ, တသ္မာ အတိရေကပညာယ ပညံ ဒဿေတုံ စတူသု မဂ္ဂေသူတိအာဒိ ဝုတ္တံ။
တတ္ထ သိယာ – သီလံ, အဓိသီလံ၊ စိတ္တံ, အဓိစိတ္တံ၊ ပညာ, အဓိပညာတိ ဣမေသု ဆသု ကောဋ္ဌာသေသု ဝိပဿနာ ပညာ ကတရသန္နိဿိတာတိ? အဓိပညာသန္နိဿိတာ။ တသ္မာ ယထာ ဩမကတရပ္ပမာဏံ ဆတ္တံ ဝါ ဓဇံ ဝါ ဥပါဒါယ အတိရေကပ္ပမာဏံ အတိဆတ္တံ အတိဓဇောတိ ဝုစ္စတိ, ဧဝမိဒမ္ပိ ပဉ္စသီလံ ဒသသီလံ ဥပါဒါယ ပါတိမောက္ခသံဝရသီလံ ‘အဓိသီလံ’ နာမ၊ ဝဋ္ဋပါဒိကာ အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော ဥပါဒါယ ဝိပဿနာပါဒိကာ အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော ‘အဓိစိတ္တံ’ နာမ, ကမ္မဿကတပညံ ဥပါဒါယ ဝိပဿနာပညာ စ မဂ္ဂပညာ စ ဖလပညာ စ ‘အဓိပညာ’ နာမာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
֍ ဋီ ၇၇၁။ အာယကောသလ္လာဒိနိဒ္ဒေသေ ယသ္မာ အာယောတိ ဝုဍ္ဎိ, သာ အနတ္ထဟာနိတော အတ္ထုပ္ပတ္တိတော စ ဒုဝိဓာ၊ အပါယောတိ အဝုဍ္ဎိ, သာပိ အတ္ထဟာနိတော အနတ္ထုပ္ပတ္တိတော စ ဒုဝိဓာ၊ တသ္မာ တံ ဒဿေတုံ ဣမေ ဓမ္မေ မနသိကရောတောတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဣဒံ ဝုစ္စတီတိ ယာ ဣမေသံ အကုသလဓမ္မာနံ အနုပ္ပတ္တိပ္ပဟာနေသု ကုသလဓမ္မာနဉ္စ ဥပ္ပတ္တိဋ္ဌိတီသု ပညာ – ဣဒံ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၉၇။)အာယကောသလ္လံ နာမ ဝုစ္စတိ။ ယာ ပနေသာ ကုသလဓမ္မာနံ အနုပ္ပဇ္ဇနနိရုဇ္ဈနေသု အကုသလဓမ္မာနဉ္စ ဥပ္ပတ္တိဋ္ဌိတီသု ပညာ – ဣဒံ အပါယကောသလ္လံ နာမာတိ အတ္ထော။ အာယကောသလ္လံ တာဝ ပညာ ဟောတု၊ အပါယကောသလ္လံ ကထံ ပညာ နာမ ဇာတာတိ? ပညဝါယေဝ ဟိ ‘မယှံ ဧဝံ မနသိကရောတော အနုပ္ပန္နာ ကုသလာ ဓမ္မာ နုပ္ပဇ္ဇန္တိ ဥပ္ပန္နာ စ နိရုဇ္ဈန္တိ၊ အနုပ္ပန္နာ အကုသလာ ဓမ္မာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ, ဥပ္ပန္နာ ပဝဍ္ဎန္တီ’တိ ပဇာနာတိ။ သော ဧဝံ ဉတွာ အနုပ္ပန္နာနံ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဥပ္ပဇ္ဇိတုံ န ဒေတိ, ဥပ္ပန္နေ ပဇဟတိ၊ အနုပ္ပန္နေ ကုသလေ ဥပ္ပါဒေတိ, ဥပ္ပန္နေ ဘာဝနာပါရိပူရိံ ပါပေတိ။ ဧဝံ အပါယကောသလ္လမ္ပိ ပညာ ဧဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သဗ္ဗာပိ တတြူပါယာ ပညာ ဥပါယကောသလ္လန္တိ ဣဒံ ပန အစ္စာယိကကိစ္စေ ဝါ ဘယေ ဝါ ဥပ္ပန္နေ တဿ တိကိစ္ဆနတ္ထံ ဌာနုပ္ပတ္တိယကာရဏဇာနနဝသေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝါတိ။
တိကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ။
(၄။) စတုက္ကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၇၉၃။ စတုဗ္ဗိဓေန ဉာဏဝတ္ထုနိဒ္ဒေသေ အတ္ထိ ဒိန္နန္တိအာဒီသု ဒိန္နပစ္စယာ ဖလံ အတ္ထီတိ ဣမိနာ ဥပါယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣဒံ ဝုစ္စတီတိ ယံ ဉာဏံ ‘ဣဒံ ကမ္မံ သကံ, ဣဒံ နော သက’န္တိ ဇာနာတိ – ဣဒံ ကမ္မဿကတဉာဏံ နာမ ဝုစ္စတီတိ အတ္ထော။ တတ္ထ တိဝိဓံ ကာယဒုစ္စရိတံ, စတုဗ္ဗိဓံ ဝစီဒုစ္စရိတံ, တိဝိဓံ မနောဒုစ္စရိတန္တိ ဣဒံ န သကကမ္မံ နာမ။ တီသု ဒွါရေသု ဒသဝိဓမ္ပိ သုစရိတံ သကကမ္မံ နာမ။ အတ္တနော ဝါပိ ဟောတု ပရဿ ဝါ သဗ္ဗမ္ပိ အကုသလံ န သကကမ္မံ နာမ။ ကသ္မာ? အတ္ထဘဉ္ဇနတော အနတ္ထဇနနတော စ။ အတ္တနော ဝါ ဟောတု ပရဿ ဝါ သဗ္ဗမ္ပိ ကုသလံ သကကမ္မံ နာမ။ ကသ္မာ? အနတ္ထဘဉ္ဇနတော အတ္ထဇနနတော စ။ ဧဝံ ဇာနနသမတ္ထေ ဣမသ္မိံ ကမ္မဿကတဉာဏေ ဌတွာ ဗဟုံ ဒါနံ ဒတွာ သီလံ ပူရေတွာ ဥပေါသထံ သမာဒိယိတွာ သုခေန သုခံ သမ္ပတ္တိယာ သမ္ပတ္တိံ အနုဘဝိတွာ နိဗ္ဗာနံ ပတ္တာနံ ဂဏနပရိစ္ဆေဒေါ နတ္ထိ။ ယထာ ဟိ သဓနော ပုရိသော ပဉ္စသု သကဋသတေသု သပ္ပိမဓုဖာဏိတာဒီနိ စေဝ လောဏတိလတဏ္ဍုလာဒီနိ စ အာရောပေတွာ ကန္တာရမဂ္ဂံ ပဋိပန္နော ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေန အတ္ထေ ဥပ္ပန္နေ သဗ္ဗေသံ ဥပကရဏာနံ ဂဟိတတ္တာ န စိန္တေတိ, န ပရိတဿတိ, သုခေနေဝ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၉၈။)ခေမန္တံ ပါပုဏာတိ၊ ဧဝမေဝ ဣမသ္မိမ္ပိ ကမ္မဿကတဉာဏေ ဌတွာ ဗဟုံ ဒါနံ ဒတွာ…ပေ… နိဗ္ဗာနံ ပတ္တာနံ ဂဏနပထော နတ္ထိ။ ဌပေတွာ သစ္စာနုလောမိကံ ဉာဏန္တိ မဂ္ဂသစ္စဿ ပရမတ္ထသစ္စဿ စ အနုလောမနတော သစ္စာနုလောမိကန္တိ လဒ္ဓနာမံ ဝိပဿနာဉာဏံ ဌပေတွာ အဝသေသာ သဗ္ဗာပိ သာသဝါ ကုသလာ ပညာ ကမ္မဿကတဉာဏမေဝါတိ အတ္ထော။
֍ ဋီ ၇၉၄။ မဂ္ဂသမင်္ဂိဿ ဉာဏံ ဒုက္ခေပေတံ ဉာဏန္တိ ဧတ္ထ ဧကမေဝ မဂ္ဂဉာဏံ စတူသု သစ္စေသု ဧကပဋိဝေဓဝသေန စတူသု ဌာနေသု သင်္ဂဟိတံ။
֍ ဋီ ၇၉၆။ ဓမ္မေ ဉာဏန္တိ ဧတ္ထ မဂ္ဂပညာ တာဝ စတုန္နံ သစ္စာနံ ဧကပဋိဝေဓဝသေန ဓမ္မေ ဉာဏံ နာမ ဟောတု၊ ဖလပညာ ကထံ ဓမ္မေ ဉာဏံ နာမာတိ? နိရောဓသစ္စဝသေန။ ဒုဝိဓာပိ ဟေသာ ပညာ အပရပ္ပစ္စယေ အတ္ထပစ္စက္ခေ အရိယသစ္စဓမ္မေ ကိစ္စတော စ အာရမ္မဏတော စ ပဝတ္တတ္တာ ဓမ္မေ ဉာဏန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သော ဣမိနာ ဓမ္မေနာတိ ဧတ္ထ မဂ္ဂဉာဏံ ဓမ္မဂေါစရတ္တာ ဂေါစရဝေါဟာရေန ဓမ္မောတိ ဝုတ္တံ, ဥပယောဂတ္ထေ ဝါ ကရဏဝစနံ၊ ဣမံ ဓမ္မံ ဉာတေနာတိ အတ္ထော၊ စတုသစ္စဓမ္မံ ဇာနိတွာ ဌိတေန မဂ္ဂဉာဏေနာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဒိဋ္ဌေနာတိ ဒဿနေန၊ ဓမ္မံ ပဿိတွာ ဌိတေနာတိ အတ္ထော။ ပတ္တေနာတိ စတ္တာရိ အရိယသစ္စာနိ ပတွာ ဌိတတ္တာ ဓမ္မံ ပတ္တေန။ ဝိဒိတေနာတိ မဂ္ဂဉာဏေန စတ္တာရိ အရိယသစ္စာနိ ဝိဒိတာနိ ပါကဋာနိ ကတာနိ။ တသ္မာ တံ ဓမ္မံ ဝိဒိတံ နာမ ဟောတိ။ တေန ဝိဒိတဓမ္မေန။ ပရိယောဂါဠှေနာတိ စတုသစ္စဓမ္မံ ပရိယောဂါဟေတွာ ဌိတေန။ နယံ နေတီတိ အတီတေ စ အနာဂတေ စ နယံ နေတိ ဟရတိ ပေသေတိ။ ဣဒံ ပန န မဂ္ဂဉာဏဿ ကိစ္စံ, ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏဿ ကိစ္စံ။ သတ္ထာရာ ပန မဂ္ဂဉာဏံ အတီတာနာဂတေ နယံ နယနသဒိသံ ကတံ။ ကသ္မာ? မဂ္ဂမူလကတ္တာ။ ဘာဝိတမဂ္ဂဿ ဟိ ပစ္စဝေက္ခဏာ နာမ ဟောတိ။ တသ္မာ သတ္ထာ မဂ္ဂဉာဏမေဝ နယံ နယနသဒိသံ အကာသိ။ အပိစ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော – ယဒေတံ ဣမိနာ စတုသစ္စဂေါစရံ မဂ္ဂဉာဏံ အဓိဂတံ, တေန ဉာဏေန ကာရဏဘူတေန အတီတာနာဂတေ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏသင်္ခါတံ နယံ နေတိ။
ဣဒါနိ ယထာ တေန နယံ နေတိ, တံ အာကာရံ ဒဿေတုံ ယေ ဟိ ကေစိ အတီတမဒ္ဓါနန္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အဗ္ဘညံသူတိ ဇာနိံသု ပဋိဝိဇ္ဈိံသု။ ဣမညေဝါတိ ယံ ဒုက္ခံ အတီတေ အဗ္ဘညံသု, ယဉ္စ အနာဂတေ အဘိဇာနိဿန္တိ, န တညေဝ ဣမံ၊ သရိက္ခဋ္ဌေန ပန ဧဝံ ဝုတ္တံ။ အတီတေပိ ဟိ ဌပေတွာ တဏှံ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၉၉။)တေဘူမကက္ခန္ဓေယေဝ ဒုက္ခသစ္စန္တိ ပဋိဝိဇ္ဈိံသု, တဏှံယေဝ သမုဒယသစ္စန္တိ နိဗ္ဗာနမေဝ နိရောဓသစ္စန္တိ အရိယမဂ္ဂမေဝ မဂ္ဂသစ္စန္တိ ပဋိဝိဇ္ဈိံသု, အနာဂတေပိ ဧဝမေဝ ပဋိဝိဇ္ဈိဿန္တိ, ဧတရဟိပိ ဧဝမေဝ ပဋိဝိဇ္ဈန္တီတိ သရိက္ခဋ္ဌေန ‘‘ဣမညေဝါ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ အနွယေ ဉာဏန္တိ ဣဒံ အနုဂမနဉာဏံ နယနဉာဏံ ကာရဏဉာဏန္တိ ဝုစ္စတိ။
ပရိယေ ဉာဏန္တိ စိတ္တပရိစ္ဆေဒဉာဏံ။ ပရသတ္တာနန္တိ ဌပေတွာ အတ္တာနံ သေသသတ္တာနံ။ ဣတရံ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ စေတသာ စေတော ပရိစ္စ ပဇာနာတီတိ အတ္တနော စိတ္တေန တေသံ စိတ္တံ သရာဂါဒိဝသေန ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ နာနပ္ပကာရတော ဇာနာတိ။ သရာဂံ ဝါတိအာဒီသု ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ, တံ ဟေဋ္ဌာ သတိပဋ္ဌာနဝိဘင်္ဂေ ဝုတ္တမေဝ။ အယံ ပန ဝိသေသော – ဣဓ အနုတ္တရံ ဝါ စိတ္တံ ဝိမုတ္တံ ဝါ စိတ္တန္တိ ဧတ္ထ လောကုတ္တရမ္ပိ လဗ္ဘတိ။ အဝိပဿနူပဂမ္ပိ ဟိ ပရစိတ္တဉာဏဿ ဝိသယော ဟောတိယေဝ။
အဝသေသာ ပညာတိ ဓမ္မေ ဉာဏာဒိကာ တိဿော ပညာ ဌပေတွာ သေသာ သဗ္ဗာပိ ပညာ ဉာဏန္တိ သမ္မတတ္တာ သမ္မုတိဉာဏံ နာမ ဟောတိ။ ဝစနတ္ထော ပနေတ္ထ သမ္မုတိမှိ ဉာဏန္တိ သမ္မုတိဉာဏံ။
֍ ဋီ ၇၉၇။ ကာမာဝစရကုသလေ ပညာတိ အယဉှိ ဧကန္တေန ဝဋ္ဋသ္မိံ စုတိပဋိသန္ဓိံ အာစိနတေဝ, တသ္မာ ‘‘အာစယာယ နော အပစယာယာ’’တိ ဝုတ္တာ။ လောကုတ္တရမဂ္ဂပညာ ပန ယသ္မာ စုတိပဋိသန္ဓိံ အပစိနတေဝ, တသ္မာ ‘‘အပစယာယ နော အာစယာယာ’’တိ ဝုတ္တာ။ ရူပါဝစရာရူပါဝစရပညာ စုတိပဋိသန္ဓိမ္ပိ အာစိနတိ, ဝိက္ခမ္ဘနဝသေန ကိလေသေ စေဝ ကိလေသမူလကေ စ ဓမ္မေ အပစိနတိ, တသ္မာ ‘‘အာစယာယ စေဝ အပစယာယ စာ’’တိ ဝုတ္တာ။ သေသာ နေဝ စုတိပဋိသန္ဓိံ အာစိနတိ န အပစိနတိ, တသ္မာ ‘‘နေဝ အာစယာယ နော အပစယာယာ’’တိ ဝုတ္တာ။
֍ ဋီ ၇၉၈။ န စ အဘိညာယော ပဋိဝိဇ္ဈတီတိ ဣဒံ ပဌမဇ္ဈာနပညံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ သာ ဟိဿ ကာမဝိဝေကေန ပတ္တဗ္ဗတ္တာ ကိလေသနိဗ္ဗိဒါယ သံဝတ္တတိ။ တာယ စေသ ကာမေသု ဝီတရာဂေါ ဟောတိ, အဘိညာပါဒကဘာဝံ ပန အပ္ပတ္တတာယ နေဝ ပဉ္စ အဘိညာယော ပဋိဝိဇ္ဈတိ, နိမိတ္တာရမ္မဏတ္တာ န သစ္စာနိ ပဋိဝိဇ္ဈတိ။ ဧဝမယံ ပညာ နိဗ္ဗိဒါယ ဟောတိ နော ပဋိဝေဓာယ။ သွေဝါတိ ပဌမဇ္ဈာနံ ပတွာ ဌိတော။ ကာမေသု ဝီတရာဂေါ သမာနောတိ တထာ ဝိက္ခမ္ဘိတာနံယေဝ ကာမာနံ ဝသေန ဝီတရာဂေါ။ အဘိညာယော
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၀၀။)ပဋိဝိဇ္ဈတီတိ ပဉ္စ အဘိညာယော ပဋိဝိဇ္ဈတိ။ ဣဒံ စတုတ္ထဇ္ဈာနပညံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ စတုတ္ထဇ္ဈာနပညာ ဟိ အဘိညာပါဒကဘာဝေနာပိ ပဉ္စ အဘိညာယော ပဋိဝိဇ္ဈတိ, အဘိညာဘာဝပ္ပတ္တိယာပိ ပဋိဝိဇ္ဈတိ ဧဝ။ တသ္မာ သာ ပဋိဝေဓာယ ဟောတိ။ ပဌမဇ္ဈာနပညာယ ဧဝ ပန ကိလေသေသုပိ နိဗ္ဗိန္ဒတ္တာ နော နိဗ္ဗိဒါယ။ ယာ ပနာယံ ဒုတိယတတိယဇ္ဈာနပညာ, သာ ကတရကောဋ္ဌာသံ ဘဇတီတိ? သောမနဿဝသေန ပဌမဇ္ဈာနမ္ပိ ဘဇတိ, အဝိတက္ကဝသေန စတုတ္ထဇ္ဈာနမ္ပိ။ ဧဝမေသာ ပဌမဇ္ဈာနသန္နိဿိတာ ဝါ စတုတ္ထဇ္ဈာနသန္နိဿိတာ ဝါ ကာတဗ္ဗာ။ နိဗ္ဗိဒါယ စေဝ ပဋိဝေဓာယ စာတိ မဂ္ဂပညာ သဗ္ဗသ္မိမ္ပိ ဝဋ္ဋေ နိဗ္ဗိန္ဒနတော နိဗ္ဗိဒါယ, ဆဋ္ဌံ အဘိညံ ပဋိဝိဇ္ဈနတော ပဋိဝေဓာယ စ ဟောတိ။
֍ ဋီ ၇၉၉။ ပဌမဿ ဈာနဿ လာဘီတိအာဒီသု ယွာယံ အပ္ပဂုဏဿ ပဌမဇ္ဈာနဿ လာဘီ။ တံ တတော ဝုဋ္ဌိတံ အာရမ္မဏဝသေန ကာမသဟဂတာ ဟုတွာ သညာမနသိကာရာ သမုဒါစရန္တိ တုဒန္တိ စောဒေန္တိ။ တဿ ကာမာနုပက္ခန္ဒာနံ သညာမနသိကာရာနံ ဝသေန သာ ပဌမဇ္ဈာနပညာ ဟာယတိ ပရိဟာယတိ၊ တသ္မာ ဟာနဘာဂိနီတိ ဝုတ္တာ။ တဒနုဓမ္မတာတိ တဒနုရူပသဘာဝါ။ သတိ သန္တိဋ္ဌတီတိ ဣဒံ မိစ္ဆာသတိံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ, န သမ္မာသတိံ။ ယဿ ဟိ ပဌမဇ္ဈာနာနုရူပသဘာဝါ ပဌမဇ္ဈာနံ သန္တတော ပဏီတတော ဒိသွာ အဿာဒယမာနာ အဘိနန္ဒမာနာ နိကန္တိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, တဿ နိကန္တိဝသေန သာ ပဌမဇ္ဈာနပညာ နေဝ ဟာယတိ, န ဝဍ္ဎတိ, ဌိတိကောဋ္ဌာသိကာ ဟောတိ။ တေန ဝုတ္တံ ဌိတိဘာဂိနီ ပညာတိ။ အဝိတက္ကသဟဂတာတိ အဝိတက္ကံ ဒုတိယဇ္ဈာနံ သန္တတော ပဏီတတော မနသိကရောတော အာရမ္မဏဝသေန အဝိတက္ကသဟဂတာ။ သမုဒါစရန္တီတိ ပဂုဏတော ပဌမဇ္ဈာနတော ဝုဋ္ဌိတံ ဒုတိယဇ္ဈာနာဓိဂမတ္ထာယ တုဒန္တိ စောဒေန္တိ။ တဿ ဥပရိ ဒုတိယဇ္ဈာနာနုပက္ခန္ဒာနံ သညာမနသိကာရာနံ ဝသေန သာ ပဌမဇ္ဈာနပညာ ဝိသေသဘူတဿ ဒုတိယဇ္ဈာနဿ ဥပ္ပတ္တိဋ္ဌာနတာယ ဝိသေသဘာဂိနီတိ ဝုတ္တာ။ နိဗ္ဗိဒါသဟဂတာတိ တမေဝ ပဌမဇ္ဈာနတော ဝုဋ္ဌိတံ နိဗ္ဗိဒါသင်္ခါတေန ဝိပဿနာဉာဏေန သဟဂတာ။ ဝိပဿနာဉာဏဉှိ ဈာနင်္ဂဘေဒေ ဝတ္တန္တေ နိဗ္ဗိန္ဒတိ ဥက္ကဏ္ဌတိ, တသ္မာ နိဗ္ဗိဒါတိ ဝုစ္စတိ။ သမုဒါစရန္တီတိ နိဗ္ဗာနသစ္ဆိကိရိယတ္ထာယ တုဒန္တိ စောဒေန္တိ။ ဝိရာဂူပသဉှိတာတိ ဝိရာဂသင်္ခါတေန နိဗ္ဗာနေန ဥပသံဟိတာ။ ဝိပဿနာဉာဏမှိ သက္ကာ ဣမိနာ မဂ္ဂေန ဝိရာဂံ နိဗ္ဗာနံ သစ္ဆိကာတုန္တိ ပဝတ္တိတော ‘‘ဝိရာဂူပသဉှိတ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ တံသမ္ပယုတ္တာ သညာမနသိကာရာပိ ဝိရာဂူပသဉှိတာ ဧဝ နာမ။ တဿ တေသံ သညာမနသိကာရာနံ ဝသေန သာ ပဌမဇ္ဈာနပညာ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၀၁။)အရိယမဂ္ဂပဋိဝေဓဿ ပဒဋ္ဌာနတာယ နိဗ္ဗေဓဘာဂိနီတိ ဝုတ္တာ။ ဧဝံ စတူသု ဌာနေသု ပဌမဇ္ဈာနပညာဝ ကထိတာ။ ဒုတိယဇ္ဈာနပညာဒီသုပိ ဣမိနာဝ နယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။
֍ ဋီ ၈၀၁။ ကိစ္ဆေန ကသိရေန သမာဓိံ ဥပ္ပါဒေန္တဿာတိ လောကုတ္တရသမာဓိံ ဥပ္ပါဒေန္တဿ ပုဗ္ဗဘာဂေ အာဂမနကာလေ ကိစ္ဆေန ကသိရေန ဒုက္ခေန သသင်္ခါရေန သပ္ပယောဂေန ကိလမန္တဿ ကိလေသေ ဝိက္ခမ္ဘေတွာ အာဂတဿ။ ဒန္ဓံ တဏ္ဌာနံ အဘိဇာနန္တဿာတိ ဝိက္ခမ္ဘိတေသု ကိလေသေသု ဝိပဿနာပရိဝါသေ စိရံ ဝသိတွာ တံ လောကုတ္တရသမာဓိသင်္ခါတံ ဌာနံ ဒန္ဓံ သဏိကံ အဘိဇာနန္တဿ ပဋိဝိဇ္ဈန္တဿ, ပါပုဏန္တဿာတိ အတ္ထော။ အယံ ဝုစ္စတီတိ ယာ ဧသာ ဧဝံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, အယံ ကိလေသဝိက္ခမ္ဘနပဋိပဒါယ ဒုက္ခတ္တာ, ဝိပဿနာပရိဝါသပညာယ စ ဒန္ဓတ္တာ မဂ္ဂကာလေ ဧကစိတ္တက္ခဏေ ဥပ္ပန္နာပိ ပညာ အာဂမနဝသေန ဒုက္ခပဋိပဒါ ဒန္ဓာဘိညာ နာမာတိ ဝုစ္စတိ။ ဥပရိ တီသု ပဒေသုပိ ဣမိနာဝ နယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။
֍ ဋီ ၈၀၂။ သမာဓိဿ န နိကာမလာဘိဿာတိ ယော သမာဓိဿ န နိကာမလာဘီ ဟောတိ, သော တဿ န နိကာမလာဘီ နာမ။ ယဿ သမာဓိ ဥပရူပရိ သမာပဇ္ဇနတ္ထာယ ဥဿက္ကိတုံ ပစ္စယော န ဟောတိ, တဿ အပ္ပဂုဏဇ္ဈာနလာဘိဿာတိ အတ္ထော။ အာရမ္မဏံ ထောကံ ဖရန္တဿာတိ ပရိတ္တေ သုပ္ပမတ္တေ ဝါ သရာဝမတ္တေ ဝါ အာရမ္မဏေ ပရိကမ္မံ ကတွာ တတ္ထေဝ အပ္ပနံ ပတွာ တံ အဝဍ္ဎိတံ ထောကမေဝ အာရမ္မဏံ ဖရန္တဿာတိ အတ္ထော။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။ နနိကာမလာဘီပဋိပက္ခတော ဟိ ပဂုဏဇ္ဈာနလာဘီ ဧတ္ထ နိကာမလာဘီတိ ဝုတ္တော။ အဝဍ္ဎိတာရမ္မဏပဋိပက္ခတော စ ဝဍ္ဎိတာရမ္မဏံ ဝိပုလန္တိ ဝုတ္တံ။ သေသံ တာဒိသမေဝ။
ဇရာမရဏေပေတံ ဉာဏန္တိ နိဗ္ဗာနမေဝ အာရမ္မဏံ ကတွာ စတုန္နံ သစ္စာနံ ဧကပဋိဝေဓဝသေန ဧတံ ဝုတ္တံ။
ဇရာမရဏံ အာရဗ္ဘာတိအာဒီနိ ပန ဧကေကံ ဝတ္ထုံ အာရဗ္ဘ ပဝတ္တိကာလေ ပုဗ္ဗဘာဂေ သစ္စဝဝတ္ထာပနဝသေန ဝုတ္တာနိ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝါတိ။
စတုက္ကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၀၂။)(၅။) ပဉ္စကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၈၀၄။ ပဉ္စဝိဓေန ဉာဏဝတ္ထုနိဒ္ဒေသေ ပီတိဖရဏတာဒီသု ပီတိံ ဖရမာနာ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဒွီသု ဈာနေသု ပညာ ပီတိဖရဏတာ နာမ။ သုခံ ဖရမာနာ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ တီသု ဈာနေသု ပညာ သုခဖရဏတာ နာမ။ ပရေသံ စေတောဖရမာနာ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ စေတောပရိယပညာ စေတောဖရဏတာ နာမ။ အာလောကံ ဖရမာနာ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဒိဗ္ဗစက္ခုပညာ အာလောကဖရဏတာ နာမ။ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏံ ပစ္စဝေက္ခဏာနိမိတ္တံ နာမ။ တေနေဝ ဝုတ္တံ ‘‘ဒွီသု ဈာနေသု ပညာ ပီတိဖရဏတာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ စ ပီတိဖရဏတာ သုခဖရဏတာ ဒွေ ပါဒါ ဝိယ, စေတောဖရဏတာ အာလောကဖရဏတာ ဒွေ ဟတ္ထာ ဝိယ, အဘိညာပါဒကဇ္ဈာနံ မဇ္ဈိမကာယော ဝိယ, ပစ္စဝေက္ခဏာနိမိတ္တံ သီသံ ဝိယ။ ဣတိ ဘဂဝါ ပဉ္စင်္ဂိကံ သမ္မာသမာဓိံ အင်္ဂပစ္စင်္ဂသမ္ပန္နံ ပုရိသံ ဝိယ ကတွာ ဒဿေသိ။ အယံ ပဉ္စင်္ဂိကော သမ္မာသမာဓီတိ အယံ ဟတ္ထပါဒသီသသဒိသေဟိ ပဉ္စဟိ အင်္ဂေဟိ ယုတ္တော သမ္မာသမာဓီတိ ပါဒကဇ္ဈာနသမာဓိံ ကထေသိ။
အယံ သမာဓိ ပစ္စုပ္ပန္နသုခေါ စေဝါတိအာဒီသု အရဟတ္တဖလသမာဓိ အဓိပ္ပေတော။ သော ဟိ အပ္ပိတပ္ပိတက္ခဏေ သုခတ္တာ ပစ္စုပ္ပန္နသုခေါ။ ပုရိမော ပုရိမော ပစ္ဆိမဿ ပစ္ဆိမဿ သမာဓိသုခဿ ပစ္စယတ္တာ အာယတိံ သုခဝိပါကော။ သန္တံ သုခုမံ ဖလစိတ္တံ ပဏီတံ မဓုရရူပံ သမုဋ္ဌာပေတိ။ ဖလသမာပတ္တိယာ ဝုဋ္ဌိတဿ ဟိ သဗ္ဗကာယာနုဂတံ သုခသမ္ဖဿံ ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ ပဋိစ္စ သုခသဟဂတံ ကာယဝိညာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဣမိနာပိ ပရိယာယေန အာယတိံ သုခဝိပါကော။ ကိလေသေဟိ အာရကတ္တာ အရိယော။ ကာမာမိသဝဋ္ဋာမိသလောကာမိသာနံ အဘာဝါ နိရာမိသော။ ဗုဒ္ဓါဒီဟိ မဟာပုရိသေဟိ သေဝိတတ္တာ အကာပုရိသသေဝိတော။ အင်္ဂသန္တတာယ အာရမ္မဏသန္တတာယ သဗ္ဗကိလေသဒရထသန္တတာယ စ သန္တော။ အတပ္ပနီယဋ္ဌေန ပဏီတော။ ကိလေသပဋိပ္ပဿဒ္ဓိယာ လဒ္ဓတ္တာ ကိလေသပဋိပ္ပဿဒ္ဓိဘာဝဿ ဝါ လဒ္ဓတ္တာ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိလဒ္ဓေါ။ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓံ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓီတိ ဟိ ဣဒံ အတ္ထတော ဧကံ။ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓကိလေသေန ဝါ အရဟတာ လဒ္ဓတ္တာပိ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိလဒ္ဓေါ။ ဧကောဒိဘာဝေန အဓိဂတတ္တာ ဧကောဒိဘာဝမေဝ ဝါ အဓိဂတတ္တာ ဧကောဒိဘာဝါဓိဂတော။ အပ္ပဂုဏသာသဝသမာဓိ ဝိယ သသင်္ခါရေန သပ္ပယောဂေန စိတ္တေန ပစ္စနီကဓမ္မေ နိဂ္ဂယှ ကိလေသေ ဝါရေတွာ အနဓိဂတတ္တာ န သသင်္ခါရနိဂ္ဂယှဝါရိတဂတော။ တဉ္စ သမာဓိံ သမာပဇ္ဇန္တော တတော
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၀၃။)ဝါ ဝုဋ္ဌဟန္တော သတိဝေပုလ္လပ္ပတ္တတ္တာ သတောဝ သမာပဇ္ဇတိ သတောဝ ဝုဋ္ဌဟတိ။ ယထာပရိစ္ဆိန္နကာလဝသေန ဝါ သတော သမာပဇ္ဇတိ သတော ဝုဋ္ဌဟတိ။ တသ္မာ ယဒေတ္ထ ‘‘အယံ သမာဓိ ပစ္စုပ္ပန္နသုခေါ စေဝ အာယတိဉ္စ သုခဝိပါကော’’တိ ဧဝံ ပစ္စဝေက္ခမာနဿ ပစ္စတ္တံယေဝ အပရပ္ပစ္စယံ ဉာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ – တံ ဧကမင်္ဂံ။ ဧသ နယော သေသေသုပိ။ ဧဝမိမေဟိ ပဉ္စဟိ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏေဟိ အယံ သမာဓိ ပဉ္စဉာဏိကော သမ္မာသမာဓိ နာမ ဝုတ္တောတိ။
ပဉ္စကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ။
(၆။) ဆက္ကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၈၀၅။ ဆဗ္ဗိဓေန ဉာဏဝတ္ထုနိဒ္ဒေသေ ဣဒ္ဓိဝိဓေ ဉာဏန္တိ ‘‘ဧကောပိ ဟုတွာ ဗဟုဓာ ဟောတီ’’တိအာဒိနယပ္ပဝတ္တေ (ဒီ။ နိ။ ၁။၄၈၄၊ ပဋိ။ မ။ ၁။၁၀၂) ဣဒ္ဓိဝိဓေ ဉာဏံ။ ဣမိနာ အဝိတက္ကာဝိစာရာ ဥပေက္ခာသဟဂတာ ရူပါဝစရာ ဗဟုဓာဘာဝါဒိသာဓိကာ ဧကစိတ္တက္ခဏိကာ အပ္ပနာပညာဝ ကထိတာ။ သောတဓာတုဝိသုဒ္ဓိယာ ဉာဏန္တိ ဒူရသန္တိကာဒိဘေဒသဒ္ဒါရမ္မဏာယ ဒိဗ္ဗသောတဓာတုယာ ဉာဏံ။ ဣမိနာပိ အဝိတက္ကာဝိစာရာ ဥပေက္ခာသဟဂတာ ရူပါဝစရာ ပကတိသောတဝိသယာတီတသဒ္ဒါရမ္မဏာ ဧကစိတ္တက္ခဏိကာ အပ္ပနာပညာဝ ကထိတာ။ ပရစိတ္တေ ဉာဏန္တိ ပရသတ္တာနံ စိတ္တပရိစ္ဆေဒေ ဉာဏံ။ ဣမိနာပိ ယထာဝုတ္တပ္ပကာရာ ပရေသံ သရာဂါဒိစိတ္တာရမ္မဏာ ဧကစိတ္တက္ခဏိကာ အပ္ပနာပညာဝ ကထိတာ။ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိယာ ဉာဏန္တိ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိသမ္ပယုတ္တံ ဉာဏံ။ ဣမိနာပိ ယထာဝုတ္တပ္ပကာရာ ပုဗ္ဗေ နိဝုတ္ထက္ခန္ဓာနုဿရဏသတိသမ္ပယုတ္တာ ဧကစိတ္တက္ခဏိကာ အပ္ပနာပညာဝ ကထိတာ။ သတ္တာနံ စုတူပပါတေ ဉာဏန္တိ သတ္တာနံ စုတိယဉ္စ ဥပပါတေ စ ဉာဏံ။ ဣမိနာပိ ယထာဝုတ္တပ္ပကာရာ စဝနကဥပပဇ္ဇနကာနံ သတ္တာနံ ဝဏ္ဏဓာတုအာရမ္မဏာ ဧကစိတ္တက္ခဏိကာ အပ္ပနာပညာဝ ကထိတာ။ အာသဝါနံ ခယေ ဉာဏန္တိ သစ္စပရိစ္ဆေဒဇာနနဉာဏံ။ ဣဒံ လောကုတ္တရမေဝ။ သေသာနိ လောကိယာနီတိ။
ဆက္ကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၀၄။)(၇။) သတ္တကနိဒ္ဒေသာဒိဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၈၀၆။ သတ္တဝိဓေန ဉာဏဝတ္ထုနိဒ္ဒေသေ ဇာတိပစ္စယာ ဇရာမရဏန္တိအာဒိနာ နယေန ပဝတ္တိနိဝတ္တိဝသေန ဧကာဒသသု ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒင်္ဂေသု ဧကေကသ္မိံ ကာလတ္တယဘေဒတော ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏံ ဝတွာ ပုန ‘‘ယမ္ပိဿ တံ ဓမ္မဋ္ဌိတိဉာဏ’’န္တိ ဧဝံ တဒေဝ ဉာဏံ သင်္ခေပတော ခယဓမ္မတာဒီဟိ ပကာရေဟိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဇာတိပစ္စယာ ဇရာမရဏံ, အသတိ ဇာတိယာ နတ္ထိ ဇရာမရဏန္တိ ဉာဏဒွယံ ပစ္စုပ္ပန္နဒ္ဓါနဝသေန ဝုတ္တံ။ အတီတမ္ပိ အဒ္ဓါနံ, အနာဂတမ္ပိ အဒ္ဓါနန္တိ ဧဝံ အတီတေ ဉာဏဒွယံ, အနာဂတေ ဉာဏဒွယန္တိ ဆ။ တာနိ ဓမ္မဋ္ဌိတိဉာဏေန သဒ္ဓိံ သတ္တ။ တတ္ထ ဓမ္မဋ္ဌိတိဉာဏန္တိ ပစ္စယာကာရဉာဏံ။ ပစ္စယာကာရော ဟိ ဓမ္မာနံ ပဝတ္တိဋ္ဌိတိကာရဏတ္တာ ဓမ္မဋ္ဌိတီတိ ဝုစ္စတိ၊ တတ္ထ ဉာဏံ ဓမ္မဋ္ဌိတိဉာဏံ။ ဧတဿေဝ ဆဗ္ဗိဓဿ ဉာဏဿေတံ အဓိဝစနံ။ ဧဝံ ဧကေကသ္မိံ အင်္ဂေ ဣမာနိ သတ္တ သတ္တ ကတွာ ဧကာဒသသု အင်္ဂေသု သတ္တသတ္တတိ ဟောန္တိ။ တတ္ထ ခယဓမ္မန္တိ ခယဂမနသဘာဝံ။ ဝယဓမ္မန္တိ ဝယဂမနသဘာဝံ။ ဝိရာဂဓမ္မန္တိ ဝိရဇ္ဇနသဘာဝံ။ နိရောဓဓမ္မန္တိ နိရုဇ္ဈနသဘာဝံ။ ဣမိနာ ကိံ ကထိတံ? အပရဝိပဿနာယ ပုရိမဝိပဿနာသမ္မသနံ ကထိတံ။ တေန ကိံ ကထိတံ ဟောတိ? သတ္တက္ခတ္တုံ ဝိပဿနာပဋိဝိပဿနာ ကထိတာ။ ပဌမဉာဏေန ဟိ သဗ္ဗသင်္ခါရေ အနိစ္စာ ဒုက္ခာ အနတ္တာတိ ဒိသွာ တံ ဉာဏံ ဒုတိယေန ဒဋ္ဌုံ ဝဋ္ဋတိ, ဒုတိယံ တတိယေန, တတိယံ စတုတ္ထေန, စတုတ္ထံ ပဉ္စမေန, ပဉ္စမံ ဆဋ္ဌေန, ဆဋ္ဌံ သတ္တမေန။ ဧဝံ သတ္တ ဝိပဿနာပဋိဝိပဿနာ ကထိတာ ဟောန္တီတိ။
သတ္တကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ။
֍ ဋီ ၈၀၇။ အဋ္ဌဝိဓေန ဉာဏဝတ္ထုနိဒ္ဒေသေ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေ ပညာတိ သောတာပတ္တိမဂ္ဂမှိ ပညာ။ ဣမိနာ သမ္ပယုတ္တပညာဝ ကထိတာ။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယောတိ။
အဋ္ဌကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ။
֍ ဋီ ၈၀၈။ နဝဝိဓေန ဉာဏဝတ္ထုနိဒ္ဒေသေ အနုပုဗ္ဗဝိဟာရသမာပတ္တီသူတိ အနုပုဗ္ဗဝိဟာရသင်္ခါတာသု သမာပတ္တီသု။ တာသံ အနုပုဗ္ဗေန အနုပဋိပါဋိယာ ဝိဟာရိတဗ္ဗဋ္ဌေန အနုပုဗ္ဗဝိဟာရတာ, သမာပဇ္ဇိတဗ္ဗဋ္ဌေန သမာပတ္တိတာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ တတ္ထ ပဌမဇ္ဈာနသမာပတ္တိယာ ပညာတိအာဒယော အဋ္ဌ သမ္ပယုတ္တပညာ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၀၅။)ဝေဒိတဗ္ဗာ။ နဝမာ ပစ္စဝေက္ခဏပညာ။ သာ ဟိ နိရောဓသမာပတ္တိံ သန္တတော ပဏီတတော ပစ္စဝေက္ခမာနဿ ပဝတ္တတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘သညာဝေဒယိတနိရောဓသမာပတ္တိယာ ဝုဋ္ဌိတဿ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏ’’န္တိ။
နဝကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ။
(၁၀။) ဒသကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ
ပဌမဗလနိဒ္ဒေသော
֍ ဋီ ၈၀၉။ ဒသဝိဓေန ဉာဏဝတ္ထုနိဒ္ဒေသေ အဋ္ဌာနန္တိ ဟေတုပဋိက္ခေပေါ။ အနဝကာသောတိ ပစ္စယပဋိက္ခေပေါ။ ဥဘယေနာပိ ကာရဏမေဝ ပဋိက္ခိပတိ။ ကာရဏဉှိ တဒါယတ္တဝုတ္တိတာယ အတ္တနော ဖလဿ ဌာနန္တိ စ အဝကာသောတိ စ ဝုစ္စတိ။ ယန္တိ ယေန ကာရဏေန။ ဒိဋ္ဌိသမ္ပန္နောတိ မဂ္ဂဒိဋ္ဌိယာ သမ္ပန္နော သောတာပန္နော အရိယသာဝကော။ ကဉ္စိ သင်္ခါရန္တိ စတုဘူမကေသု သင်္ခတသင်္ခါရေသု ကဉ္စိ ဧကံ သင်္ခါရမ္ပိ။ နိစ္စတော ဥပဂစ္ဆေယျာတိ နိစ္စောတိ ဂဏှေယျ။ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတီတိ ဧတံ ကာရဏံ နတ္ထိ, န ဥပလဗ္ဘတိ။ ယံ ပုထုဇ္ဇနောတိ ယေန ကာရဏေန ပုထုဇ္ဇနော။ ဌာနမေတံ ဝိဇ္ဇတီတိ ဧတံ ကာရဏံ အတ္ထိ၊ သဿတဒိဋ္ဌိယာ ဟိ သော တေဘူမကေသု သင်္ခါရေသု ကဉ္စိ သင်္ခါရံ နိစ္စတော ဂဏှေယျာတိ အတ္ထော။ စတုတ္ထဘူမကသင်္ခါရော ပန တေဇုဿဒတ္တာ ဒိဝသံ သန္တတ္တော အယောဂုဠော ဝိယ မက္ခိကာနံ ဒိဋ္ဌိယာ ဝါ အညေသံ ဝါ အကုသလာနံ အာရမ္မဏံ န ဟောတိ။ ဣမိနာ နယေန ကဉ္စိ သင်္ခါရံ သုခတောတိအာဒီသုပိ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သုခတော ဥပဂစ္ဆေယျာတိ ‘‘ဧကန္တသုခီ အတ္တာ ဟောတိ အရောဂေါ ပရမ္မရဏာ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၂၁) ဧဝံ အတ္တဒိဋ္ဌိဝသေန သုခတော ဂါဟံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ ဒိဋ္ဌိဝိပ္ပယုတ္တစိတ္တေန ပန အရိယသာဝကော ပရိဠာဟာဘိဘူတော ပရိဠာဟဝူပသမတ္ထံ, မတ္တဟတ္ထီပရိတာသိတော ဝိယ, သုစိကာမော ပေါက္ခဗြာဟ္မဏော ဂူထံ ကဉ္စိ သင်္ခါရံ သုခတော ဥပဂစ္ဆတိ။ အတ္တဝါဒေ ကသိဏာဒိပဏ္ဏတ္တိသင်္ဂဟတ္ထံ သင်္ခါရန္တိ အဝတွာ ကဉ္စိ ဓမ္မန္တိ ဝုတ္တံ။ ဣဓာပိ အရိယသာဝကဿ စတုဘူမကဝသေန ပရိစ္ဆေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော, ပုထုဇ္ဇနဿ တေဘူမကဝသေန၊ သဗ္ဗဝါရေသု ဝါ အရိယသာဝကဿာပိ တေဘူမကဝသေနေဝ ပရိစ္ဆေဒေါ ဝဋ္ဋတိ။ ယံ ယဉှိ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၀၆။)ပုထုဇ္ဇနော ဂဏှာတိ, တတော တတော အရိယသာဝကော ဂါဟံ ဝိနိဝေဌေတိ။ ပုထုဇ္ဇနော ဟိ ယံ ယံ နိစ္စံ သုခံ အတ္တာတိ ဂဏှာတိ, တံ တံ အရိယသာဝကော အနိစ္စံ ဒုက္ခံ အနတ္တာတိ ဂဏှန္တော ဂါဟံ ဝိနိဝေဌေတိ။
မာတရန္တိအာဒီသု ဇနိကာဝ မာတာ။ မနုဿဘူတောဝ ခီဏာသဝေါ အရဟာတိ အဓိပ္ပေတော။ ကိံ ပန အရိယသာဝကော အညံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေယျာတိ? ဧတမ္ပိ အဋ္ဌာနံ။ သစေပိ ဘဝန္တရဂတံ အရိယသာဝကံ အတ္တနော အရိယသာဝကဘာဝံ အဇာနန္တမ္ပိ ကောစိ ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘ဣမံ ကုန္ထကိပိလ္လိကံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေတွာ သကလစက္ကဝါဠဂဗ္ဘေ စက္ကဝတ္တိရဇ္ဇံ ပဋိပဇ္ဇာဟီ’တိ, နေဝ သော တံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေယျ။ အထ ဝါပိ နံ ဧဝံ ဝဒေယျုံ – ‘သစေ ဣမံ န ဃာတေဿသိ, သီသံ တေ ဆိန္ဒိဿာမာ’တိ, သီသမေဝဿ ဆိန္ဒေယျုံ, နေဝ သော တံ ဃာတေယျ။ ပုထုဇ္ဇနဘာဝဿ ပန မဟာသာဝဇ္ဇဘာဝဒဿနတ္ထံ အရိယသာဝကဿ စ ဗလဒီပနတ္ထမေတံ ဝုတ္တံ။ အယဉှေတ္ထ အဓိပ္ပါယော – သာဝဇ္ဇော ပုထုဇ္ဇနဘာဝေါ, ယတြ ဟိ နာမ ပုထုဇ္ဇနော မာတုဃာတာဒီနိပိ အာနန္တရိယာနိ ကရိဿတိ။ မဟာဗလော အရိယသာဝကော၊ သော ဧတာနိ ကမ္မာနိ န ကရောတီတိ။
ပဒုဋ္ဌေန စိတ္တေနာတိ ဒေါသသမ္ပယုတ္တေန ဝဓကစိတ္တေန။ လောဟိတံ ဥပ္ပါဒေယျာတိ ဇီဝမာနကသရီရေ ခုဒ္ဒကမက္ခိကာယ ပိဝနမတ္တမ္ပိ လောဟိတံ ဥပ္ပါဒေယျ။ သံဃံ ဘိန္ဒေယျာတိ သမာနသံဝါသကံ သမာနသီမာယံ ဌိတံ ပဉ္စဟိ ကာရဏေဟိ သံဃံ ဘိန္ဒေယျ, ဝုတ္တဉှေတံ – ‘‘ပဉ္စဟုပါလိ, အာကာရေဟိ သံဃော ဘိဇ္ဇတိ – ကမ္မေန, ဥဒ္ဒေသေန, ဝေါဟရန္တော, အနုဿာဝနေန, သလာကဂ္ဂါဟေနာ’’တိ (ပရိ။ ၄၅၈)။
တတ္ထ ‘ကမ္မေနာ’တိ အပလောကနာဒီသု စတူသု ကမ္မေသု အညတရေန ကမ္မေန။ ‘ဥဒ္ဒေသေနာ’တိ ပဉ္စသု ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသေသု အညတရေန ဥဒ္ဒေသေန။ ‘ဝေါဟရန္တော’တိ ကထယန္တော, တာဟိ တာဟိ ဥပ္ပတ္တီဟိ ‘အဓမ္မံ ဓမ္မော’တိအာဒီနိ အဋ္ဌာရသ ဘေဒကရဝတ္ထူနိ ဒီပေန္တော။ ‘အနုဿာဝနေနာ’တိ ‘နနု တုမှေ ဇာနာထ မယှံ ဥစ္စာကုလာ ပဗ္ဗဇိတဘာဝံ ဗဟုဿုတဘာဝဉ္စ! မာဒိသော နာမ ဥဒ္ဓမ္မံ ဥဗ္ဗိနယံ သတ္ထုသာသနံ ဂါဟေယျာတိ စိတ္တမ္ပိ ဥပ္ပါဒေတုံ တုမှာကံ န ယုတ္တံ။ ကိံ မယှံ အဝီစိ နီလုပ္ပလဝနံ ဝိယ သီတလော? ကိမဟံ အပါယတော န ဘာယာမီ’တိအာဒိနာ နယေန ကဏ္ဏမူလေ ဝစီဘေဒံ ကတွာ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၀၇။)အနုဿာဝနေန။ ‘သလာကဂ္ဂါဟေနာ’တိ ဧဝံ အနုဿာဝေတွာ တေသံ စိတ္တံ ဥပတ္ထမ္ဘေတွာ အနိဝတ္တနဓမ္မေ ကတွာ ‘‘ဂဏှထ ဣမံ သလာက’’န္တိ သလာကဂ္ဂါဟေန။ ဧတ္ထ စ ကမ္မမေဝ ဥဒ္ဒေသော ဝါ ပမာဏံ ဝေါဟာရာနုဿာဝနသလာကဂ္ဂါဟာ ပန ပုဗ္ဗဘာဂါ။ အဋ္ဌာရသဝတ္ထုဒီပနဝသေန ဟိ ဝေါဟရန္တေန တတ္ထ ရုစိဇနနတ္ထံ အနုဿာဝေတွာ သလာကာယ ဂါဟိတာယပိ အဘိန္နောဝ ဟောတိ သံဃော။ ယဒါ ပန ဧဝံ စတ္တာရော ဝါ အတိရေကာ ဝါ သလာကံ ဂါဟေတွာ အာဝေဏိကံ ကမ္မံ ဝါ ဥဒ္ဒေသံ ဝါ ကရောန္တိ, တဒါ သံဃော ဘိန္နော နာမ ဟောတိ။
ဧဝံ ဒိဋ္ဌိသမ္ပန္နော ပုဂ္ဂလော သံဃံ ဘိန္ဒေယျာတိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ။ ဧတ္တာဝတာ မာတုဃာတာဒီနိ ပဉ္စ အာနန္တရိယကမ္မာနိ ဒဿိတာနိ ဟောန္တိ, ယာနိ ပုထုဇ္ဇနော ကရောတိ, န အရိယသာဝကော။ တေသံ အာဝိဘာဝတ္ထံ –
ကမ္မတော ဒွါရတော စေဝ, ကပ္ပဋ္ဌိတိယတော တထာ၊
ပါကသာဓာရဏာဒီဟိ, ဝိညာတဗ္ဗော ဝိနိစ္ဆယော။
တတ္ထ ‘ကမ္မတော’ တာဝ – ဧတ္ထ ဟိ မနုဿဘူတဿေဝ မနုဿဘူတံ မာတရံ ဝါ ပိတရံ ဝါ အပိ ပရိဝတ္တလိင်္ဂံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေန္တဿ ကမ္မံ အာနန္တရိယံ ဟောတိ။ တဿ ဝိပါကံ ပဋိဗာဟိဿာမီ’တိ သကလစက္ကဝါဠံ မဟာစေတိယပ္ပမာဏေဟိ ကဉ္စနထူပေဟိ ပူရေတွာပိ, သကလစက္ကဝါဠံ ပူရေတွာ နိသိန္နဘိက္ခုသံဃဿ မဟာဒါနံ ဒတွာပိ, ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော သံဃာဋိကဏ္ဏံ အမုဉ္စိတွာဝ ဝိစရိတွာပိ, ကာယဿ ဘေဒါ နိရယမေဝ ဥပပဇ္ဇတိ။ ယော ပန သယံ မနုဿဘူတော တိရစ္ဆာနဘူတံ မာတရံ ဝါ ပိတရံ ဝါ, သယံ ဝါ တိရစ္ဆာနဘူတော မနုဿဘူတံ, တိရစ္ဆာနဘူတောယေဝ ဝါ တိရစ္ဆာနဘူတံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေတိ, တဿ ကမ္မံ အာနန္တရိယံ န ဟောတိ, ကမ္မံ ပန ဘာရိယံ ဟောတိ, အာနန္တရိယံ အာဟစ္စေဝ တိဋ္ဌတိ။ မနုဿဇာတိကာနံ ပန ဝသေန အယံ ပဉှော ကထိတော။
ဧတ္ထ ဧဠကစတုက္ကံ, သင်္ဂါမစတုက္ကံ, စောရစတုက္ကဉ္စ ကထေတဗ္ဗံ။ ‘ဧဠကံ မာရေမီ’တိ အဘိသန္ဓိနာပိ ဟိ ဧဠကဋ္ဌာနေ ဌိတံ မနုဿော မနုဿဘူတံ မာတရံ ဝါ ပိတရံ ဝါ မာရေန္တော အာနန္တရိယံ ဖုသတိ။ ဧဠကာဘိသန္ဓိနာ ပန မာတာပိတိအဘိသန္ဓိနာ ဝါ ဧဠကံ မာရေန္တော အာနန္တရိယံ န ဖုသတိ။ မာတာပိတိအဘိသန္ဓိနာ မာတာပိတရော မာရေန္တော ဖုသတေဝ။ ဧသ နယော
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၀၈။)ဣတရသ္မိမ္ပိ စတုက္ကဒွယေ။ ယထာ စ မာတာပိတူသု, ဧဝံ အရဟန္တေပိ ဧတာနိ စတုက္ကာနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ မနုဿအရဟန္တမေဝ စ မာရေတွာ အာနန္တရိယံ ဖုသတိ, န ယက္ခဘူတံ၊ ကမ္မံ ပန ဘာရိယံ အာနန္တရိယသဒိသမေဝ။ မနုဿအရဟန္တဿ စ ပုထုဇ္ဇနကာလေယေဝ သတ္ထပ္ပဟာရေ ဝါ ဝိသေ ဝါ ဒိန္နေပိ ယဒိ သော အရဟတ္တံ ပတွာ တေနေဝ မရတိ, အရဟန္တဃာတော ဟောတိယေဝ။ ယံ ပန ပုထုဇ္ဇနကာလေ ဒိန္နံ ဒါနံ အရဟတ္တံ ပတွာ ပရိဘုဉ္ဇတိ, ပုထုဇ္ဇနဿေဝ တံ ဒိန္နံ ဟောတိ။ သေသအရိယပုဂ္ဂလေ မာရေန္တဿ အာနန္တရိယံ နတ္ထိ, ကမ္မံ ပန ဘာရိယံ အာနန္တရိယသဒိသမေဝ။
လောဟိတုပ္ပါဒေ တထာဂတဿ အဘေဇ္ဇကာယတာယ ပရူပက္ကမေန စမ္မစ္ဆေဒံ ကတွာ လောဟိတပဂ္ဃရဏံ နာမ နတ္ထိ။ သရီရဿ ပန အန္တောယေဝ ဧကသ္မိံ ဌာနေ လောဟိတံ သမောသရတိ။ ဒေဝဒတ္တေန ပဋိဝိဒ္ဓသိလာတော ဘိဇ္ဇိတွာ ဂတာ သကလိကာပိ တထာဂတဿ ပါဒန္တံ ပဟရိ။ ဖရသုနာ ပဟဋော ဝိယ ပါဒေါ အန္တောလောဟိတောယေဝ အဟောသိ။ တထာ ကရောန္တဿ အာနန္တရိယံ ဟောတိ။ ဇီဝကော ပန တထာဂတဿ ရုစိယာ သတ္ထကေန စမ္မံ ဆိန္ဒိတွာ တမှာ ဌာနာ ဒုဋ္ဌလောဟိတံ နီဟရိတွာ ဖာသုကမကာသိ။ တထာ ကရောန္တဿ ပုညကမ္မမေဝ ဟောတိ။
အထ ယေ စ ပရိနိဗ္ဗုတေ တထာဂတေ စေတိယံ ဘိန္ဒန္တိ, ဗောဓိံ ဆိန္ဒန္တိ, ဓာတုမှိ ဥပက္ကမန္တိ, တေသံ ကိံ ဟောတီတိ? ဘာရိယံ ကမ္မံ ဟောတိ အာနန္တရိယသဒိသံ။ သဓာတုကံ ပန ထူပံ ဝါ ပဋိမံ ဝါ ဗာဓယမာနံ ဗောဓိသာခဉ္စ ဆိန္ဒိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေပိ တတ္ထ နိလီနာ သကုဏာ စေတိယေ ဝစ္စံ ပါတေန္တိ, ဆိန္ဒိတုံ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ ပရိဘောဂစေတိယတော ဟိ သရီရစေတိယံ မဟန္တတရံ။ စေတိယဝတ္ထုံ ဘိန္ဒိတွာ ဂစ္ဆန္တံ ဗောဓိမူလမ္ပိ ဆိန္ဒိတွာ ဟရိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ယာ ပန ဗောဓိသာခါ ဗောဓိဃရံ ဗာဓတိ, တံ ဂေဟရက္ခဏတ္ထံ ဆိန္ဒိတုံ န လဗ္ဘတိ။ ဗောဓိအတ္ထဉှိ ဂေဟံ, န ဂေဟတ္ထာယ ဗောဓိ။ အာသနဃရေပိ ဧသေဝ နယော။ ယသ္မိံ ပန အာသနဃရေ ဓာတု နိဟိတာ ဟောတိ, တဿ ရက္ခဏတ္ထာယ ဗောဓိသာခံ ဆိန္ဒိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဗောဓိဇဂ္ဂနတ္ထံ ဩဇောဟရဏသာခံ ဝါ ပူတိဋ္ဌာနံ ဝါ ဆိန္ဒိတုံ ဝဋ္ဋတိယေဝ၊ သရီရပဋိဇဂ္ဂနေ ဝိယ ပုညမ္ပိ ဟောတိ။
သံဃဘေဒေ သီမဋ္ဌကသံဃေ အသန္နိပတိတေ ဝိသုံ ပရိသံ ဂဟေတွာ ကတဝေါဟာရာနုဿာဝနသလာကဂ္ဂါဟဿ ကမ္မံ ဝါ ကရောန္တဿ ဥဒ္ဒေသံ ဝါ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၀၉။)ဥဒ္ဒိသန္တဿ ဘေဒေါ စ ဟောတိ အာနန္တရိယကမ္မဉ္စ။ သမဂ္ဂသညာယ ပန ဝဋ္ဋတိ။ သမဂ္ဂသညာယ ဟိ ကရောန္တဿ နေဝ ဘေဒေါ ဟောတိ န အာနန္တရိယကမ္မံ။ တထာ နဝတော ဦနပရိသာယံ။ သဗ္ဗန္တိမေန ပန ပရိစ္ဆေဒေန နဝန္နံ ဇနာနံ ယော သံဃံ ဘိန္ဒတိ, တဿ အာနန္တရိယကမ္မံ ဟောတိ။ အနုဝတ္တကာနံ အဓမ္မဝါဒီနံ မဟာသာဝဇ္ဇံ ကမ္မံ၊ ဓမ္မဝါဒိနော အနဝဇ္ဇာ။ တတ္ထ နဝန္နမေဝ သံဃဘေဒေ ဣဒံ သုတ္တံ – ‘‘ဧကတော, ဥပါလိ, စတ္တာရော ဟောန္တိ, ဧကတော စတ္တာရော, နဝမော အနုဿာဝေတိ သလာကံ ဂါဟေတိ – ‘အယံ ဓမ္မော, အယံ ဝိနယော, ဣဒံ သတ္ထုသာသနံ, ဣဒံ ဂဏှထ, ဣဒံ ရောစေထာ’တိ။ ဧဝံ ခေါ, ဥပါလိ, သံဃရာဇိ စေဝ ဟောတိ သံဃဘေဒေါ စ။ နဝန္နံ ဝါ, ဥပါလိ, အတိရေကနဝန္နံ ဝါ သံဃရာဇိ စေဝ ဟောတိ သံဃဘေဒေါ စာ’’တိ (စူဠဝ။ ၃၅၁)။
ဧတေသု စ ပန ပဉ္စသု သံဃဘေဒေါ ဝစီကမ္မံ, သေသာနိ ကာယကမ္မာနီတိ။ ဧဝံ ကမ္မတောပိ ဝိညာတဗ္ဗော ဝိနိစ္ဆယော။
‘ဒွါရတော’တိ သဗ္ဗာနေဝ စေတာနိ ကာယဒွါရတောပိ ဝစီဒွါရတောပိ သမုဋ္ဌဟန္တိ။ ပုရိမာနိ ပနေတ္ထ စတ္တာရိ အာဏတ္တိကဝိဇ္ဇာမယပယောဂဝသေန ဝစီဒွါရတော သမုဋ္ဌဟိတွာပိ ကာယဒွါရမေဝ ပူရေန္တိ။ သံဃဘေဒေါ ဟတ္ထမုဒ္ဒါယ ဘေဒံ ကရောန္တဿ ကာယဒွါရတော သမုဋ္ဌဟိတွာပိ ဝစီဒွါရမေဝ ပူရေတီတိ။ ဧဝမေတ္ထ ဒွါရတောပိ ဝိညာတဗ္ဗော ဝိနိစ္ဆယော။
‘ကပ္ပဋ္ဌိတိယတော’တိ သံဃဘေဒေါယေဝ စေတ္ထ ကပ္ပဋ္ဌိတိယော။ သဏ္ဌဟန္တေ ဟိ ကပ္ပေ ကပ္ပဝေမဇ္ဈေ ဝါ သံဃဘေဒံ ကတွာ ကပ္ပဝိနာသေယေဝ မုစ္စတိ။ သစေပိ ဟိ ‘သွေ ကပ္ပေါ ဝိနဿိဿတီ’တိ အဇ္ဇ သံဃဘေဒံ ကရောတိ, သွေယေဝ မုစ္စတိ, ဧကဒိဝသမေဝ နိရယေ ပစ္စတိ။ ဧဝံ ကရဏံ ပန နတ္ထိ။ သေသာနိ စတ္တာရိ ကမ္မာနိ အာနန္တရိယာနေဝ ဟောန္တိ, န ကပ္ပဋ္ဌိတိယာနီတိ။ ဧဝမေတ္ထ ကပ္ပဋ္ဌိတိယတောပိ ဝိညာတဗ္ဗော ဝိနိစ္ဆယော။
‘ပါကတော’တိ ယေန စ ပဉ္စပေတာနိ ကမ္မာနိ ကတာနိ ဟောန္တိ, တဿ သံဃဘေဒေါယေဝ ပဋိသန္ဓိဝသေန ဝိပစ္စတိ။ သေသာနိ ‘‘အဟောသိ ကမ္မံ နာဟောသိ ကမ္မဝိပါကော’’တိ ဧဝမာဒီသု သင်္ခံ ဂစ္ဆန္တိ။ သံဃဘေဒါဘာဝေ လောဟိတုပ္ပါဒေါ, တဒဘာဝေ အရဟန္တဃာတော, တဒဘာဝေ သစေ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၁၀။)ပိတာ သီလဝါ ဟောတိ, မာတာ ဒုဿီလာ နော ဝါ တထာ သီလဝတီ, ပိတုဃာတော ပဋိသန္ဓိဝသေန ဝိပစ္စတိ။ သစေ မာတာ မာတုဃာတော။ ဒွီသုပိ သီလေန ဝါ ဒုဿီလေန ဝါ သမာနေသု မာတုဃာတောဝ ပဋိသန္ဓိဝသေန ဝိပစ္စတိ၊ မာတာ ဟိ ဒုက္ကရကာရိဏီ ဗဟူပကာရာ စ ပုတ္တာနန္တိ။ ဧဝမေတ္ထ ပါကတောပိ ဝိညာတဗ္ဗော ဝိနိစ္ဆယော။
‘သာဓာရဏာဒီဟီ’တိ ပုရိမာနိ စတ္တာရိ သဗ္ဗေသမ္ပိ ဂဟဋ္ဌပဗ္ဗဇိတာနံ သာဓာရဏာနိ။ သံဃဘေဒေါ ပန ‘‘န ခေါ, ဥပါလိ, ဘိက္ခုနီ သံဃံ ဘိန္ဒတိ, န သိက္ခမာနာ, န သာမဏေရော, န သာမဏေရီ, န ဥပါသကော, န ဥပါသိကာ သံဃံ ဘိန္ဒတိ။ ဘိက္ခု ခေါ, ဥပါလိ, ပကတတ္တော သမာနသံဝါသကော သမာနသီမာယံ ဌိတော သံဃံ ဘိန္ဒတီ’’တိ (စူဠဝ။ ၃၅၁) ဝစနတော ဝုတ္တပ္ပကာရဿ ဘိက္ခုနောဝ ဟောတိ, န အညဿ၊ တသ္မာ အသာဓာရဏော။ အာဒိသဒ္ဒေန သဗ္ဗေပေတေ ဒုက္ခဝေဒနာသဟဂတာ ဒေါသမောဟသမ္ပယုတ္တာ စာတိ ဧဝမေတ္ထ သာဓာရဏာဒီဟိပိ ဝိညာတဗ္ဗော ဝိနိစ္ဆယော။
အညံ သတ္ထာရန္တိ ‘အယံ မေ သတ္ထာ သတ္ထုကိစ္စံ ကာတုံ သမတ္ထော’တိ ဘဝန္တရေပိ အညံ တိတ္ထကရံ ‘အယံ မေ သတ္ထာ’တိ ဧဝံ ဂဏှေယျ – နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတီတိ အတ္ထော။ အဋ္ဌမံ ဘဝံ နိဗ္ဗတ္တေယျာတိ သဗ္ဗမန္ဒပညောပိ သတ္တမံ ဘဝံ အတိက္ကမိတွာ အဋ္ဌမံ နိဗ္ဗတ္တေယျ – နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ။ ဥတ္တမကောဋိယာ ဟိ သတ္တမံ ဘဝံ သန္ဓာယေဝေသ ‘‘နိယတော သမ္ဗောဓိပရာယဏော’’တိ ဝုတ္တော။ ကိံ ပန တံ နိယာမေတိ? ကိံ ပုဗ္ဗဟေတု နိယာမေတိ ဥဒါဟု ပဋိလဒ္ဓမဂ္ဂေါ ဥဒါဟု ဥပရိ တယော မဂ္ဂါတိ? သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန ဂဟိတံ နာမမတ္တမေတံ။ ပုဂ္ဂလော ပန နိယတော နာမ နတ္ထိ။ ‘‘ပုဗ္ဗဟေတု နိယာမေတီ’’တိ ဝုတ္တေ ဟိ ဥပရိ တိဏ္ဏံ မဂ္ဂါနံ ဥပနိဿယော ဝုတ္တော ဟောတိ, ပဌမမဂ္ဂဿ ဥပနိဿယာဘာဝေါ အာပဇ္ဇတိ။ ဣစ္စဿ အဟေတု အပ္ပစ္စယာ နိဗ္ဗတ္တိံ ပါပုဏာတိ။ ‘‘ပဋိလဒ္ဓမဂ္ဂေါ နိယာမေတီ’’တိ ဝုတ္တေ ဥပရိ တယော မဂ္ဂါ အကိစ္စကာ ဟောန္တိ, ပဌမမဂ္ဂေါဝ သကိစ္စကော, ပဌမမဂ္ဂေနေဝ ကိလေသေ ခေပေတွာ ပရိနိဗ္ဗာယိတဗ္ဗံ ဟောတိ။ ‘‘ဥပရိ တယော မဂ္ဂါ နိယာမေန္တီ’’တိ ဝုတ္တေ ပဌမမဂ္ဂေါ အကိစ္စကော ဟောတိ, ဥပရိ တယော မဂ္ဂါဝ သကိစ္စကာ, ပဌမမဂ္ဂံ အနိဗ္ဗတ္တေတွာ ဥပရိ တယော မဂ္ဂါ နိဗ္ဗတ္တေတဗ္ဗာ ဟောန္တိ, ပဌမမဂ္ဂေန စ အနုပ္ပဇ္ဇိတွာဝ ကိလေသာ ခေပေတဗ္ဗာ ဟောန္တိ။ တသ္မာ န အညော ကောစိ နိယာမေတိ, ဥပရိ တိဏ္ဏံ မဂ္ဂါနံ ဝိပဿနာဝ နိယာမေတိ။ သစေ ဟိ တေသံ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၁၁။)ဝိပဿနာ တိက္ခာ သူရာ ဟုတွာ ဝဟတိ, ဧကံယေဝ ဘဝံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ အရဟတ္တံ ပတွာ ပရိနိဗ္ဗာတိ။ တတော မန္ဒတရပညော ဒုတိယေ ဝါ တတိယေ ဝါ စတုတ္ထေ ဝါ ပဉ္စမေ ဝါ ဆဋ္ဌေ ဝါ ဘဝေ အရဟတ္တံ ပတွာ ပရိနိဗ္ဗာတိ။ သဗ္ဗမန္ဒပညော သတ္တမံ ဘဝံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏာတိ, အဋ္ဌမေ ဘဝေ ပဋိသန္ဓိ န ဟောတိ။ ဣတိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန ဂဟိတံ နာမမတ္တမေတံ။ သတ္ထာ ဟိ ဗုဒ္ဓတုလာယ တုလေတွာ သဗ္ဗညုတဉာဏေန ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ‘အယံ ပုဂ္ဂလော သဗ္ဗမဟာပညော တိက္ခဝိပဿကော ဧကမေဝ ဘဝံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ အရဟတ္တံ ဂဏှိဿတီ’တိ ‘ဧကဗီဇီ’တိ နာမံ အကာသိ၊ ‘အယံ ပုဂ္ဂလော ဒုတိယံ, တတိယံ, စတုတ္ထံ, ပဉ္စမံ, ဆဋ္ဌံ ဘဝံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ အရဟတ္တံ ဂဏှိဿတီ’တိ ‘ကောလံကောလော’တိ နာမံ အကာသိ၊ ‘အယံ ပုဂ္ဂလော သတ္တမံ ဘဝံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ အရဟတ္တံ ဂဏှိဿတီ’တိ ‘သတ္တက္ခတ္တုပရမော’တိ နာမံ အကာသိ။
ကောစိ ပန ပုဂ္ဂလော သတ္တန္နံ ဘဝါနံ နိယတော နာမ နတ္ထိ။ အရိယသာဝကော ပန ယေန ကေနစိပိ အာကာရေန မန္ဒပညော သမာနော အဋ္ဌမံ ဘဝံ အပ္ပတွာ အန္တရာဝ ပရိနိဗ္ဗာတိ။ သက္ကသဒိသောပိ ဝဋ္ဋာဘိရတော သတ္တမံယေဝ ဘဝံ ဂစ္ဆတိ။ သတ္တမေ ဘဝေ သဗ္ဗကာရေန ပမာဒဝိဟာရိနောပိ ဝိပဿနာဉာဏံ ပရိပါကံ ဂစ္ဆတိ။ အပ္ပမတ္တကေပိ အာရမ္မဏေ နိဗ္ဗိန္ဒိတွာ နိဗ္ဗုတိံ ပါပုဏာတိ။ သစေပိ ဟိဿ သတ္တမေ ဘဝေ နိဒ္ဒံ ဝါ ဩက္ကမန္တဿ, ပရမ္မုခံ ဝါ ဂစ္ဆန္တဿ, ပစ္ဆတော ဌတွာ တိခိဏေန အသိနာ ကောစိဒေဝ သီသံ ပါတေယျ, ဥဒကေ ဝါ ဩသာဒေတွာ မာရေယျ, အသနိ ဝါ ပနဿ သီသေ ပတေယျ, ဧဝရူပေပိ ကာလေ သပ္ပဋိသန္ဓိကာ ကာလံကိရိယာ နာမ န ဟောတိ, အရဟတ္တံ ပတွာဝ ပရိနိဗ္ဗာတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အဋ္ဌမံ ဘဝံ နိဗ္ဗတ္တေယျ – နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတီ’’တိ။
ဧကိဿာ လောကဓာတုယာတိ ဒသသဟဿိလောကဓာတုယာ။ တီဏိ ဟိ ခေတ္တာနိ – ဇာတိခေတ္တံ, အာဏာခေတ္တံ, ဝိသယက္ခေတ္တန္တိ။ တတ္ထ ‘ဇာတိက္ခေတ္တံ’ နာမ ဒသသဟဿိလောကဓာတု။ သာ ဟိ တထာဂတဿ မာတုကုစ္ဆိဩက္ကမနကာလေ, နိက္ခမနကာလေ, သမ္ဗောဓိကာလေ, ဓမ္မစက္ကပဝတ္တနေ, အာယုသင်္ခါရဝေါဿဇ္ဇနေ, ပရိနိဗ္ဗာနေ စ ကမ္ပတိ။ ကောဋိသတသဟဿစက္ကဝါဠံ ပန ‘အာဏာခေတ္တံ’ နာမ။ အာဋာနာဋိယမောရပရိတ္တဓဇဂ္ဂပရိတ္တရတနပရိတ္တာဒီနဉှိ ဧတ္ထ အာဏာ ဝတ္တတိ။ ‘ဝိသယခေတ္တဿ’ ပန ပရိမာဏံ နတ္ထိ။ ဗုဒ္ဓါနဉှိ ‘‘ယာဝတကံ ဉာဏံ တာဝတကံ ဉေယျံ, ယာဝတကံ ဉေယျံ တာဝတကံ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၁၂။)ဉာဏံ, ဉာဏပရိယန္တိကံ ဉေယျံ, ဉေယျပရိယန္တိကံ ဉာဏ’’န္တိ (ပဋိ။ မ။ ၃။၅) ဝစနတော အဝိသယော နာမ နတ္ထိ။
ဣမေသု ပန တီသု ခေတ္တေသု, ဌပေတွာ ဣမံ စက္ကဝါဠံ, အညသ္မိံ စက္ကဝါဠေ ဗုဒ္ဓါ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ သုတ္တံ နတ္ထိ, န ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ ပန အတ္ထိ။ တီဏိ ပိဋကာနိ – ဝိနယပိဋကံ, သုတ္တန္တပိဋကံ, အဘိဓမ္မပိဋကန္တိ။ တိဿော သင်္ဂီတိယော – မဟာကဿပတ္ထေရဿ သင်္ဂီတိ, ယသတ္ထေရဿ သင်္ဂီတိ, မောဂ္ဂလိပုတ္တတိဿတ္ထေရဿ သင်္ဂီတီတိ။ ဣမာ တိဿော သင်္ဂီတိယော အာရုဠှေ တေပိဋကေ ဗုဒ္ဓဝစနေ ဣမံ စက္ကဝါဠံ မုဉ္စိတွာ အညတ္ထ ဗုဒ္ဓါ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ သုတ္တံ နတ္ထိ, နုပ္ပဇ္ဇန္တီတိ ပန အတ္ထိ။
အပုဗ္ဗံ အစရိမန္တိ အပုရေ အပစ္ဆာ၊ ဧကတော နုပ္ပဇ္ဇန္တိ, ပုရေ ဝါ ပစ္ဆာ ဝါ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တတ္ထ ဗောဓိပလ္လင်္ကေ ‘‘ဗောဓိံ အပ္ပတွာ န ဥဋ္ဌဟိဿာမီ’’တိ နိသိန္နကာလတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ မာတုကုစ္ဆိသ္မိံ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏံ တာဝ ပုဗ္ဗေန္တိ န ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဗောဓိသတ္တဿ ဟိ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏေ ဒသသဟဿစက္ကဝါဠကမ္ပနေနေဝ ဇာတိက္ခေတ္တပရိဂ္ဂဟော ကတော, အညဿ ဗုဒ္ဓဿ ဥပ္ပတ္တိ နိဝါရိတာ ဟောတိ။ ပရိနိဗ္ဗာနတော ပဋ္ဌာယ စ ယာဝ သာသပမတ္တာပိ ဓာတုယော တိဋ္ဌန္တိ တာဝ ပစ္ဆာတိ န ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဓာတူသု ဟိ ဌိတာသု ဗုဒ္ဓါ ဌိတာဝ ဟောန္တိ။ တသ္မာ ဧတ္ထန္တရေ အညဿ ဗုဒ္ဓဿ ဥပ္ပတ္တိ နိဝါရိတာဝ ဟောတိ, ဓာတုပရိနိဗ္ဗာနေ ပန ဇာတေ အညဿ ဗုဒ္ဓဿ ဥပ္ပတ္တိ န နိဝါရိတာ။
တီဏိ ဟိ အန္တရဓာနာနိ နာမ – ပရိယတ္တိအန္တရဓာနံ, ပဋိဝေဓအန္တရဓာနံ, ပဋိပတ္တိအန္တရဓာနန္တိ။ တတ္ထ ‘ပရိယတ္တီ’တိ တီဏိ ပိဋကာနိ၊ ‘ပဋိဝေဓော’တိ သစ္စပဋိဝေဓော၊ ‘ပဋိပတ္တီ’တိ ပဋိပဒါ။ တတ္ထ ပဋိဝေဓော စ ပဋိပတ္တိ စ ဟောတိပိ န ဟောတိပိ။ ဧကသ္မိဉှိ ကာလေ ပဋိဝေဓကရာ ဘိက္ခူ ဗဟူ ဟောန္တိ၊ ‘ဧသ ဘိက္ခု ပုထုဇ္ဇနော’တိ အင်္ဂုလိံ ပသာရေတွာ ဒဿေတဗ္ဗော ဟောတိ။ ဣမသ္မိံယေဝ ဒီပေ ဧကဝါရံ ကိရ ပုထုဇ္ဇနဘိက္ခု နာမ နာဟောသိ။ ပဋိပတ္တိပူရကာပိ ကဒါစိ ဗဟူ ဟောန္တိ, ကဒါစိ အပ္ပါ။ ဣတိ ပဋိဝေဓော စ ပဋိပတ္တိ စ ဟောတိပိ န ဟောတိပိ။
သာသနဋ္ဌိတိယာ ပန ပရိယတ္တိယေဝ ပမာဏံ။ ပဏ္ဍိတော ဟိ တေပိဋကံ သုတွာ ဒွေပိ ပူရေတိ။ ယထာ အမှာကံ ဗောဓိသတ္တော အာဠာရဿ သန္တိကေ ပဉ္စာဘိညာ သတ္တ စ သမာပတ္တိယော နိဗ္ဗတ္တေတွာ နေဝသညာနာသညာယတနသမာပတ္တိယာ ပရိကမ္မံ ပုစ္ဆိ, သော ‘န ဇာနာမီ’တိ အာဟ၊ တတော
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၁၃။)ဥဒကဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ အဓိဂတဝိသေသံ သံသန္ဒေတွာ နေဝသညာနာသညာယတနဿ ပရိကမ္မံ ပုစ္ဆိ၊ သော အာစိက္ခိ၊ တဿ ဝစနသမနန္တရမေဝ မဟာသတ္တော တံ သမ္ပာဒေသိ၊ ဧဝမေဝ ပညဝါ ဘိက္ခု ပရိယတ္တိံ သုတွာ ဒွေပိ ပူရေတိ။ တသ္မာ ပရိယတ္တိယာ ဌိတာယ သာသနံ ဌိတံ ဟောတိ။ ယဒါ ပန သာ အန္တရဓာယတိ တဒါ ပဌမံ အဘိဓမ္မပိဋကံ နဿတိ။ တတ္ထ ပဋ္ဌာနံ သဗ္ဗပဌမံ အန္တရဓာယတိ။ အနုက္ကမေန ပစ္ဆာ ဓမ္မသင်္ဂဟော။ တသ္မိံ အန္တရဟိတေ ဣတရေသု ဒွီသု ပိဋကေသု ဌိတေသု သာသနံ ဌိတမေဝ ဟောတိ။
တတ္ထ သုတ္တန္တပိဋကေ အန္တရဓာယမာနေ ပဌမံ အင်္ဂုတ္တရနိကာယော ဧကာဒသကတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ဧကကာ အန္တရဓာယတိ။ တဒနန္တရံ သံယုတ္တနိကာယော စက္ကပေယျာလတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ဩဃတရဏာ အန္တရဓာယတိ။ တဒနန္တရံ မဇ္ဈိမနိကာယော ဣန္ဒြိယဘာဝနတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ မူလပရိယာယာ အန္တရဓာယတိ။ တဒနန္တရံ ဒီဃနိကာယော ဒသုတ္တရတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ဗြဟ္မဇာလာ အန္တရဓာယတိ။ ဧကိဿာပိ ဒွိန္နမ္ပိ ဂါထာနံ ပုစ္ဆာ အဒ္ဓါနံ ဂစ္ဆတိ၊ သာသနံ ဓာရေတုံ န သက္ကောတိ သဘိယပုစ္ဆာ (သု။ နိ။ ၅၁၅ အာဒယော) ဝိယ အာဠဝကပုစ္ဆာ (သု။ နိ။ ၁၈၃ အာဒယော၊ သံ။ နိ။ ၁။၂၄၆) ဝိယ စ။ ဧတာ ကိရ ကဿပဗုဒ္ဓကာလိကာ အန္တရာ သာသနံ ဓာရေတုံ နာသက္ခိံသု။
ဒွီသု ပန ပိဋကေသု အန္တရဟိတေသုပိ ဝိနယပိဋကေ ဌိတေ သာသနံ တိဋ္ဌတိ။ ပရိဝါရခန္ဓကေသု အန္တရဟိတေသု ဥဘတောဝိဘင်္ဂေ ဌိတေ ဌိတမေဝ ဟောတိ။ ဥဘတောဝိဘင်္ဂေ အန္တရဟိတေ မာတိကာယ ဌိတာယပိ ဌိတမေဝ ဟောတိ။ မာတိကာယ အန္တရဟိတာယ ပါတိမောက္ခပဗ္ဗဇ္ဇာဥပသမ္ပဒါသု ဌိတာသု သာသနံ တိဋ္ဌတိ။ လိင်္ဂံ အဒ္ဓါနံ ဂစ္ဆတိ။ သေတဝတ္ထသမဏဝံသော ပန ကဿပဗုဒ္ဓကာလတော ပဋ္ဌာယ သာသနံ ဓာရေတုံ နာသက္ခိ။ ပစ္ဆိမကဿ ပန သစ္စပဋိဝေဓတော ပစ္ဆိမကဿ သီလဘေဒတော စ ပဋ္ဌာယ သာသနံ ဩသက္ကိတံ နာမ ဟောတိ။ တတော ပဋ္ဌာယ အညဿ ဗုဒ္ဓဿ ဥပ္ပတ္တိ န ဝါရိတာ။
တီဏိ ပရိနိဗ္ဗာနာနိ နာမ – ကိလေသပရိနိဗ္ဗာနံ, ခန္ဓပရိနိဗ္ဗာနံ, ဓာတုပရိနိဗ္ဗာနန္တိ။ တတ္ထ ‘ကိလေသပရိနိဗ္ဗာနံ’ ဗောဓိပလ္လင်္ကေ အဟောသိ, ‘ခန္ဓပရိနိဗ္ဗာနံ’ ကုသိနာရာယံ, ‘ဓာတုပရိနိဗ္ဗာနံ’ အနာဂတေ ဘဝိဿတိ။ သာသနဿ ကိရ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၁၄။)ဩသက္ကနကာလေ ဣမသ္မိံ တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပေ ဓာတုယော သန္နိပတိတွာ မဟာစေတိယံ ဂမိဿန္တိ, မဟာစေတိယတော နာဂဒီပေ ရာဇာယတနစေတိယံ, တတော မဟာဗောဓိပလ္လင်္ကံ ဂမိဿန္တိ။ နာဂဘဝနတောပိ ဒေဝလောကတောပိ ဗြဟ္မလောကတောပိ ဓာတုယော မဟာဗောဓိပလ္လင်္ကမေဝ ဂမိဿန္တိ။ သာသပမတ္တာပိ ဓာတု န အန္တရာ နဿိဿတိ။ သဗ္ဗာ ဓာတုယော မဟာဗောဓိပလ္လင်္ကေ ရာသိဘူတာ သုဝဏ္ဏက္ခန္ဓော ဝိယ ဧကဃနာ ဟုတွာ ဆဗ္ဗဏ္ဏရံသိယော ဝိဿဇ္ဇေဿန္တိ။ တာ ဒသသဟဿိလောကဓာတုံ ဖရိဿန္တိ။ တတော ဒသသဟဿစက္ကဝါဠဒေဝတာ သန္နိပတိတွာ ‘‘အဇ္ဇ သတ္ထာ ပရိနိဗ္ဗာတိ, အဇ္ဇ သာသနံ ဩသက္ကတိ, ပစ္ဆိမဒဿနံ ဒါနိ ဣဒံ အမှာက’’န္တိ ဒသဗလဿ ပရိနိဗ္ဗုတဒိဝသတော မဟန္တတရံ ကာရုညံ ကရိဿန္တိ။ ဌပေတွာ အနာဂါမိခီဏာသဝေ အဝသေသာ သကဘာဝေန သန္ဓာရေတုံ န သက္ခိဿန္တိ။ ဓာတူသု တေဇောဓာတု ဥဋ္ဌဟိတွာ ယာဝ ဗြဟ္မလောကာ ဥဂ္ဂစ္ဆိဿတိ။ သာသပမတ္တာယပိ ဓာတုယာ သတိ ဧကဇာလာဝ ဘဝိဿတိ၊ ဓာတူသု ပရိယာဒါနံ ဂတာသု ပစ္ဆိဇ္ဇိဿတိ။ ဧဝံ မဟန္တံ အာနုဘာဝံ ဒဿေတွာ ဓာတူသု အန္တရဟိတာသု သာသနံ အန္တရဟိတံ နာမ ဟောတိ။ ယာဝ ဧဝံ န အန္တရဓာယတိ တာဝ အစရိမံ နာမ ဟောတိ။ ဧဝံ အပုဗ္ဗံ အစရိမံ ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ – နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ။
ကသ္မာ ပန အပုဗ္ဗံ အစရိမံ န ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ? အနစ္ဆရိယတ္တာ။ ဗုဒ္ဓါ ဟိ အစ္ဆရိယမနုဿာ, ယထာဟ – ‘‘ဧကပုဂ္ဂလော, ဘိက္ခဝေ, လောကေ ဥပဇ္ဇမာနော ဥပ္ပဇ္ဇတိ အစ္ဆရိယမနုဿော။ ကတမော ဧကပုဂ္ဂလော? တထာဂတော, ဘိက္ခဝေ, အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၁၇၂)။ ယဒိ စ ဒွေ ဝါ စတ္တာရော ဝါ အဋ္ဌ ဝါ သောဠသ ဝါ ဧကတော ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ, န အစ္ဆရိယာ ဘဝေယျုံ။ ဧကသ္မိဉှိ ဝိဟာရေ ဒွိန္နံ စေတိယာနမ္ပိ လာဘသက္ကာရော ဥဠာရော န ဟောတိ, ဘိက္ခူပိ ဗဟုတာယ န အစ္ဆရိယာ ဇာတာ, ဧဝံ ဗုဒ္ဓါပိ ဘဝေယျုံ၊ တသ္မာ နုပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ဒေသနာယ စ ဝိသေသာဘာဝတော။ ယဉှိ သတိပဋ္ဌာနာဒိဘေဒံ ဓမ္မံ ဧကော ဒေသေတိ, အညေန ဥပ္ပဇ္ဇိတွာပိ သောဝ ဒေသေတဗ္ဗော သိယာ။ တတော အနစ္ဆရိယော သိယာ။ ဧကသ္မိံ ပန ဓမ္မံ ဒေသေန္တေ ဒေသနာပိ အစ္ဆရိယာ ဟောတိ။ ဝိဝါဒဘာဝတော စ။ ဗဟူသု စ ဗုဒ္ဓေသု ဥပ္ပန္နေသု ဗဟူနံ အာစရိယာနံ အန္တေဝါသိကာ ဝိယ ‘အမှာကံ ဗုဒ္ဓေါ ပါသာဒိကော, အမှာကံ ဗုဒ္ဓေါ မဓုရဿရော လာဘီ ပုညဝါ’တိ ဝိဝဒေယျုံ၊ တသ္မာပိ ဧဝံ နုပ္ပဇ္ဇန္တိ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၁၅။)အပိစေတံ ကာရဏံ မိလိန္ဒရညာ ပုဋ္ဌေန နာဂသေနတ္ထေရေန ဝိတ္ထာရိတမေဝ။ ဝုတ္တဉှိ တတ္ထ (မိ။ ပ။ ၅။၁။၁) –
‘‘ဘန္တေ နာဂသေန, ဘာသိတမ္ပေတံ ဘဂဝတာ – ‘‘အဋ္ဌာနမေတံ, ဘိက္ခဝေ, အနဝကာသော ယံ ဧကိဿာ လောကဓာတုယာ ဒွေ အရဟန္တော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ အပုဗ္ဗံ အစရိမံ ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ – နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၂၇၇၊ မ။ နိ။ ၃။၁၂၉)။ ဒေသေန္တာ စ, ဘန္တေ နာဂသေန, သဗ္ဗေပိ တထာဂတာ သတ္တတိံသ ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မေ ဒေသေန္တိ, ကထယမာနာ စ စတ္တာရိ အရိယသစ္စာနိ ကထေန္တိ, သိက္ခာပေန္တာ စ တီသု သိက္ခာသု သိက္ခာပေန္တိ, အနုသာသမာနာ စ အပ္ပမာဒပဋိပတ္တိယံ အနုသာသန္တိ။ ယဒိ, ဘန္တေ နာဂသေန, သဗ္ဗေသမ္ပိ တထာဂတာနံ ဧကာ ဒေသနာ ဧကာ ကထာ ဧကာ သိက္ခာ ဧကာနုသိဋ္ဌိ, ကေန ကာရဏေန ဒွေ တထာဂတာ ဧကက္ခဏေ နုပ္ပဇ္ဇန္တိ? ဧကေနပိ တာဝ ဗုဒ္ဓုပ္ပါဒေန အယံ လောကော ဩဘာသဇာတော။ ယဒိ ဒုတိယော ဗုဒ္ဓေါ ဘဝေယျ, ဒွိန္နံ ပဘာယ အယံ လောကော ဘိယျောသော မတ္တာယ ဩဘာသဇာတော ဘဝေယျ။ ဩဝဒန္တာ စ ဒွေ တထာဂတာ သုခံ ဩဝဒေယျုံ, အနုသာသမာနာ စ သုခံ အနုသာသေယျုံ။ တတ္ထ မေ ကာရဏံ ဒဿေဟိ ယထာဟံ နိဿံသယော ဘဝေယျ’’န္တိ။
‘‘အယံ, မဟာရာဇ, ဒသသဟဿီ လောကဓာတု ဧကဗုဒ္ဓဓာရဏီ, ဧကဿေဝ တထာဂတဿ ဂုဏံ ဓာရေတိ။ ယဒိ ဒုတိယော ဗုဒ္ဓေါ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ, နာယံ ဒသသဟဿီ လောကဓာတု ဓာရေယျ, စလေယျ ကမ္ပေယျ နမေယျ ဩနမေယျ ဝိနမေယျ ဝိကိရေယျ ဝိဓမေယျ ဝိဒ္ဓံသေယျ, န ဌာနမုပဂစ္ဆေယျ။
‘‘ယထာ, မဟာရာဇ, နာဝါ ဧကပုရိသသန္ဓာရဏီ ဘဝေယျ, ဧကသ္မိံ ပုရိသေ အဘိရူဠှေ သာ နာဝါ သမုပါဒိကာ ဘဝေယျ။ အထ ဒုတိယော ပုရိသော အာဂစ္ဆေယျ တာဒိသော အာယုနာ ဝဏ္ဏေန ဝယေန ပမာဏေန ကိသထူလေန သဗ္ဗင်္ဂပစ္စင်္ဂေန။ သော တံ နာဝံ အဘိရူဟေယျ။ အပိနု သာ, မဟာရာဇ, နာဝါ ဒွိန္နမ္ပိ ဓာရေယျာ’’တိ? ‘‘န ဟိ, ဘန္တေ, စလေယျ ကမ္ပေယျ နမေယျ ဩနမေယျ ဝိနမေယျ ဝိကိရေယျ ဝိဓမေယျ ဝိဒ္ဓံသေယျ, န ဌာနမုပဂစ္ဆေယျ, ဩသီဒေယျ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၁၆။)ဥဒကေ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ, မဟာရာဇ, အယံ ဒသသဟဿီ လောကဓာတု ဧကဗုဒ္ဓဓာရဏီ ဧကဿေဝ တထာဂတဿ ဂုဏံ ဓာရေတိ။ ယဒိ ဒုတိယော ဗုဒ္ဓေါ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ, နာယံ ဒသသဟဿီ လောကဓာတု ဓာရေယျ, စလေယျ…ပေ… န ဌာနမုပဂစ္ဆေယျ။
‘‘ယထာ ဝါ ပန, မဟာရာဇ, ပုရိသော ယာဝဒတ္ထံ ဘောဇနံ ဘုဉ္ဇေယျ ဆာဒေန္တံ ယာဝကဏ္ဌမဘိပူရယိတွာ။ သော တတော ပီဏိတော ပရိပုဏ္ဏော နိရန္တရော တန္ဒီဂတော အနောနမိတဒဏ္ဍဇာတော ပုနဒေဝ တတ္တကံ ဘောဇနံ ဘုဉ္ဇေယျ။ အပိနု ခေါ သော, မဟာရာဇ, ပုရိသော သုခိတော ဘဝေယျာ’’တိ? ‘‘န ဟိ, ဘန္တေ, သကိံ ဘုတ္တောဝ မရေယျာ’’တိ။ ဧဝမေဝ ခေါ, မဟာရာဇ, အယံ ဒသသဟဿီ လောကဓာတု ဧကဗုဒ္ဓဓာရဏီ…ပေ… န ဌာနမုပဂစ္ဆေယျာ’’တိ။
‘‘ကိံ နု ခေါ, ဘန္တေ နာဂသေန, အတိဓမ္မဘာရေန ပထဝီ စလတီ’’တိ? ‘‘ဣဓ, မဟာရာဇ, ဒွေ သကဋာ ရတနပရိပူရိတာ ဘဝေယျုံ ယာဝသ္မာ မုခသမာ။ ဧက သကဋတော ရတနံ ဂဟေတွာ ဧကမှိ သကဋေ အာကိရေယျုံ။ အပိနု တံ, မဟာရာဇ, သကဋံ ဒွိန္နမ္ပိ သကဋာနံ ရတနံ ဓာရေယျာ’’တိ? ‘‘န ဟိ, ဘန္တေ, နာဘိပိ တဿ စလေယျ, အရာပိ တဿ ဘိဇ္ဇေယျုံ, နေမိပိ တဿ ဩပတေယျ, အက္ခောပိ တဿ ဘိဇ္ဇေယျာ’’တိ။ ‘‘ကိန္နု ခေါ, မဟာရာဇ, အတိရတနဘာရေန သကဋံ ဘိဇ္ဇတီ’’တိ? ‘‘အာမ, ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ, မဟာရာဇ, အတိဓမ္မဘာရေန ပထဝီ စလတီတိ။
‘‘အပိစ, မဟာရာဇ, ဣမံ ကာရဏံ ဗုဒ္ဓဗလပရိဒီပနာယ ဩသာရိတံ။ အညမ္ပိ တတ္ထ ပတိရူပံ ကာရဏံ သုဏောဟိ ယေန ကာရဏေန ဒွေ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဧကက္ခဏေ နုပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ယဒိ, မဟာရာဇ, ဒွေ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဧကက္ခဏေ ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ, ပရိသာယ ဝိဝါဒေါ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ – ‘တုမှာကံ ဗုဒ္ဓေါ, အမှာကံ ဗုဒ္ဓေါ’တိ ဥဘတောပက္ခဇာတာ ဘဝေယျုံ။ ယထာ, မဟာရာဇ, ဒွိန္နံ ဗလဝါမစ္စာနံ ပရိသာယ ဝိဝါဒေါ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ – ‘တုမှာကံ အမစ္စော, အမှာကံ အမစ္စော’တိ ဥဘတောပက္ခဇာတာ ဟောန္တိ၊ ဧဝမေဝ ခေါ, မဟာရာဇ, ယဒိ ဒွေ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဧကက္ခဏေ ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ, တေသံ ပရိသာယ ဝိဝါဒေါ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၁၇။)ဥပ္ပဇ္ဇေယျ – ‘တုမှာကံ ဗုဒ္ဓေါ, အမှာကံ ဗုဒ္ဓေါ’တိ ဥဘတောပက္ခဇာတာ ဘဝေယျုံ။ ဣဒံ တာဝ မဟာရာဇ ဧကံ ကာရဏံ ယေန ကာရဏေန ဒွေ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဧကက္ခဏေ နုပ္ပဇ္ဇန္တိ။
‘‘အပရမ္ပိ ဥတ္တရိံ ကာရဏံ သုဏောဟိ ယေန ကာရဏေန ဒွေ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဧကက္ခဏေ နုပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ယဒိ, မဟာရာဇ, ဒွေ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဧကက္ခဏေ ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ ‘အဂ္ဂေါ ဗုဒ္ဓေါ’တိ ယံ ဝစနံ တံ မိစ္ဆာ ဘဝေယျ, ‘ဇေဋ္ဌော ဗုဒ္ဓေါ’တိ ‘သေဋ္ဌော ဗုဒ္ဓေါ’တိ ‘ဝိသိဋ္ဌော ဗုဒ္ဓေါ’တိ ‘ဥတ္တမော ဗုဒ္ဓေါ’တိ ‘ပဝရော ဗုဒ္ဓေါ’တိ ‘အသမော ဗုဒ္ဓေါ’တိ ‘အသမသမော ဗုဒ္ဓေါ’တိ ‘အပ္ပဋိသမော ဗုဒ္ဓေါ’တိ ‘အပ္ပဋိဘာဂီ ဗုဒ္ဓေါ’တိ ‘အပ္ပဋိပုဂ္ဂလော ဗုဒ္ဓေါ’တိ ယံ ဝစနံ တံ မိစ္ဆာ ဘဝေယျ။ ဣဒမ္ပိ ခေါ တွံ, မဟာရာဇ, ကာရဏံ တထတော သမ္ပဋိစ္ဆ ယေန ကာရဏေန ဒွေ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဧကက္ခဏေ နုပ္ပဇ္ဇန္တိ။
‘‘အပိစ, မဟာရာဇ, ဗုဒ္ဓါနံ ဘဂဝန္တာနံ သဘာဝပကတိ ဧသာ ယံ ဧကောယေဝ ဗုဒ္ဓေါ လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ကသ္မာ ကာရဏာ? မဟန္တတ္တာ သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓဂုဏာနံ။ အညမ္ပိ, မဟာရာဇ, ယံ လောကေ မဟန္တံ တံ ဧကံယေဝ ဟောတိ။ ပထဝီ, မဟာရာဇ, မဟန္တာ, သာ ဧကာယေဝ၊ သာဂရော မဟန္တော, သော ဧကောယေဝ၊ သိနေရု ဂိရိရာဇာ မဟန္တော, သော ဧကောယေဝ၊ အာကာသော မဟန္တော, သော ဧကောယေဝ၊ သက္ကော မဟန္တော, သော ဧကောယေဝ၊ မဟာဗြဟ္မာ မဟန္တော, သော ဧကောယေဝ၊ တထာဂတော အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ မဟန္တော, သော ဧကောယေဝ လောကသ္မိံ။ ယတ္ထ တေ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ တတ္ထ အညေသံ ဩကာသော န ဟောတိ။ တသ္မာ, မဟာရာဇ, တထာဂတော အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဧကောယေဝ လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ။
‘‘သုကထိတော, ဘန္တေ နာဂသေန, ပဉှော ဩပမ္မေဟိ ကာရဏေဟီ’’တိ (မိ။ ပ။ ၅။၁။၁)။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၁၈။)ဧကိဿာ လောကဓာတုယာတိ ဧကသ္မိံ စက္ကဝါဠေ။ ဟေဋ္ဌာ ဣမိနာဝ ပဒေန ဒသ စက္ကဝါဠသဟဿာနိ ဂဟိတာနိ။ တာနိပိ ဧကစက္ကဝါဠေနေဝ ပရိစ္ဆိန္ဒိတုံ ဝဋ္ဋန္တိ။ ဗုဒ္ဓါ ဟိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ ဣမသ္မိံယေဝ စက္ကဝါဠေ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ ဥပ္ပဇ္ဇနဋ္ဌာနေ ပန ဝါရိတေ ဣတော အညေသု စက္ကဝါဠေသု န ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ ဝါရိတမေဝ ဟောတိ။ အပုဗ္ဗံ အစရိမန္တိ ဧတ္ထ စက္ကရတနပါတုဘာဝတော ပုဗ္ဗေ ပုဗ္ဗံ, တဿေဝ အန္တရဓာနတော ပစ္ဆာ စရိမံ။ တတ္ထ ဒွိဓာ စက္ကရတနဿ အန္တရဓာနံ ဟောတိ – စက္ကဝတ္တိနော ကာလကိရိယာယ ဝါ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ ဝါ။ အန္တရဓာယမာနဉ္စ ပန တံ ကာလကိရိယတော ဝါ ပဗ္ဗဇ္ဇတော ဝါ သတ္တမေ ဒိဝသေ အန္တရဓာယတိ။ တတော ပရံ စက္ကဝတ္တိနော ပါတုဘာဝေါ အဝါရိတော။ ကသ္မာ ပန ဧကစက္ကဝါဠေ ဒွေ စက္ကဝတ္တိနော နုပ္ပဇ္ဇန္တီတိ? ဝိဝါဒုပစ္ဆေဒတော အနစ္ဆရိယဘာဝတော စက္ကရတနဿ မဟာနုဘာဝတော စ။ ဒွီသု ဟိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တေသု ‘အမှာကံ ရာဇာ မဟန္တော, အမှာကံ ရာဇာ မဟန္တော’တိ ဝိဝါဒေါ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ။ ‘ဧကသ္မိံ ဒီပေ စက္ကဝတ္တီ, ဧကသ္မိံ ဒီပေ စက္ကဝတ္တီ’တိ စ အနစ္ဆရိယော ဘဝေယျ။ ယော စာယံ စက္ကရတနဿ ဒွိသဟဿဒီပပရိဝါရေသု စတူသု မဟာဒီပေသု ဣဿရိယာနုပ္ပဒါနသမတ္ထော မဟာနုဘာဝေါ, သော ပရိဟာယေယျ။ ဣတိ ဝိဝါဒုပစ္ဆေဒတော အနစ္ဆရိယဘာဝတော စက္ကရတနဿ မဟာနုဘာဝတော စ န ဧကစက္ကဝါဠေ ဒွေ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။
ယံ ဣတ္ထော အရဟံ အဿ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါတိ ဧတ္ထ တိဋ္ဌတု တာဝ သဗ္ဗညုဂုဏေ နိဗ္ဗတ္တေတွာ လောကတ္တာရဏသမတ္ထော ဗုဒ္ဓဘာဝေါ, ပဏိဓာနမတ္တမ္ပိ ဣတ္ထိယာ န သမ္ပဇ္ဇတိ။
‘‘မနုဿတ္တံ လိင်္ဂသမ္ပတ္တိ, ဟေတု သတ္ထာရဒဿနံ၊
ပဗ္ဗဇ္ဇာ ဂုဏသမ္ပတ္တိ, အဓိကာရော စ ဆန္ဒတာ၊
အဋ္ဌဓမ္မသမောဓာနာ, အဘိနီဟာရော သမိဇ္ဈတီ’’တိ။ (ဗု။ ဝံ။ ၂။၅၉)၊
ဣမာနိ ဟိ ပဏိဓာနသမ္ပတ္တိကာရဏာနိ။ ဣတိ ပဏိဓာနမ္ပိ သမ္ပာဒေတုံ အသမတ္ထာယ ဣတ္ထိယာ ကုတော ဗုဒ္ဓဘာဝေါတိ ‘‘အဋ္ဌာနမေတံ, အနဝကာသော ယံ ဣတ္ထီ အရဟံ အဿ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ’’တိ ဝုတ္တံ။ သဗ္ဗာကာရပရိပူရော ဝါ ပုညုဿယော သဗ္ဗာကာရပရိပူရမေဝ အတ္တဘာဝံ နိဗ္ဗတ္တေတီတိ ပုရိသောဝ အရဟံ ဟောတိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၁၉။)ယံ ဣတ္ထီ ရာဇာ အဿ စက္ကဝတ္တီတိအာဒီသုပိ ယသ္မာ ဣတ္ထိယာ ကောသောဟိတဝတ္ထဂုယှာဒီနံ အဘာဝေန လက္ခဏာနိ န ပရိပူရေန္တိ, ဣတ္ထိရတနဘာဝေန သတ္တရတနသမင်္ဂိတာ န သမ္ပဇ္ဇတိ, သဗ္ဗမနုဿေဟိ စ အဓိကော အတ္တဘာဝေါ န ဟောတိ, တသ္မာ ‘‘အဋ္ဌာနမေတံ အနဝကာသော ယံ ဣတ္ထီ ရာဇာ အဿ စက္ကဝတ္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ယသ္မာ စ သက္ကတ္တာဒီနိပိ တီဏိ ဌာနာနိ ဥတ္တမာနိ, ဣတ္ထိလိင်္ဂဉ္စ ဟီနံ, တသ္မာ တဿာ သက္ကတ္တာဒီနိပိ ပဋိသိဒ္ဓါနိ။ နနု စ ယထာ ဣတ္ထိလိင်္ဂံ ဧဝံ ပုရိသလိင်္ဂမ္ပိ ဗြဟ္မလောကေ နတ္ထိ, တသ္မာ ‘‘ယံ ပုရိသော ဗြဟ္မတ္တံ ကာရေယျ – ဌာနမေတံ ဝိဇ္ဇတီ’’တိပိ န ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာတိ? နော န ဝတ္တဗ္ဗံ။ ကသ္မာ? ဣဓ ပုရိသဿ တတ္ထ နိဗ္ဗတ္တနတော။ ဗြဟ္မတ္တန္တိ ဟိ မဟာဗြဟ္မတ္တံ အဓိပ္ပေတံ။ ဣတ္ထီ စ ဣဓ ဈာနံ ဘာဝေတွာ ကာလံ ကတွာ ဗြဟ္မပါရိသဇ္ဇာနံ သဟဗျတံ ဥပပဇ္ဇတိ, န မဟာဗြဟ္မာနံ။ ပုရိသော ပန တတ္ထ န ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ န ဝတ္တဗ္ဗော။ သမာနေပိ စေတ္ထ ဥဘယလိင်္ဂါဘာဝေ ပုရိသသဏ္ဌာနာဝ ဗြဟ္မာနော, န ဣတ္ထိသဏ္ဌာနာ။ တသ္မာ သုဝုတ္တမေဝေတံ။
ကာယဒုစ္စရိတဿာတိအာဒီသု ယထာ နိမ္ဗဗီဇကောသာတကီဗီဇာဒီနိ မဓုရံ ဖလံ န နိဗ္ဗတ္တေန္တိ, အသာတံ အမဓုရမေဝ နိဗ္ဗတ္တေန္တိ, ဧဝံ ကာယဒုစ္စရိတာဒီနိ မဓုရံ ဝိပါကံ န နိဗ္ဗတ္တေန္တိ, အမဓုရမေဝ နိဗ္ဗတ္တေန္တိ။ ယထာ စ ဥစ္ဆုဗီဇသာလိဗီဇာဒီနိ မဓုရံ သာဓုရသမေဝ ဖလံ နိဗ္ဗတ္တေန္တိ, န အသာတံ ကဋုကံ, ဧဝံ ကာယသုစရိတာဒီနိ မဓုရမေဝ ဝိပါကံ နိဗ္ဗတ္တေန္တိ, န အမဓုရံ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –
‘‘ယာဒိသံ ဝပတေ ဗီဇံ, တာဒိသံ ဟရတေ ဖလံ၊
ကလျာဏကာရီ ကလျာဏံ, ပါပကာရီ စ ပါပကန္တိ။ (သံ။ နိ။ ၁။၂၅၆)၊
တသ္မာ ‘‘အဋ္ဌာနမေတံ အနဝကာသော, ယံ ကာယဒုစ္စရိတဿာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။
ကာယဒုစ္စရိတသမင်္ဂီတိအာဒီသု သမင်္ဂီတိ ပဉ္စဝိဓာ သမင်္ဂိတာ – အာယူဟနသမင်္ဂိတာ, စေတနာသမင်္ဂိတာ, ကမ္မသမင်္ဂိတာ, ဝိပါကသမင်္ဂိတာ, ဥပဋ္ဌာနသမင်္ဂိတာတိ။ တတ္ထ ကုသလာကုသလကမ္မာယူဟနက္ခဏေ ‘အာယူဟနသမင်္ဂိတာ’ ဝုစ္စတိ။ တထာ ‘စေတနာသမင်္ဂိတာ’။ ယာဝ ပန အရဟတ္တံ န ပါပုဏန္တိ တာဝ သဗ္ဗေပိ သတ္တာ ပုဗ္ဗေ ဥပစိတံ ဝိပါကာရဟံ ကမ္မံ သန္ဓာယ ကမ္မသမင်္ဂိနောတိ ဝုစ္စန္တိ – ဧသာ ‘ကမ္မသမင်္ဂိတာ’။ ‘ဝိပါကသမင်္ဂိတာ’ ပန ဝိပါကက္ခဏေယေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ယာဝ ပန သတ္တာ အရဟတ္တံ န ပါပုဏန္တိ တာဝ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၂၀။)တေသံ တတော တတော စဝိတွာ နိရယေ တာဝ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာနံ အဂ္ဂိဇာလလောဟကုမ္ဘီအာဒီဟိ ဥပဋ္ဌာနာကာရေဟိ နိရယော, ဂဗ္ဘသေယျကတ္တံ အာပဇ္ဇမာနာနံ မာတုကုစ္ဆိ, ဒေဝေသု ဥပ္ပဇ္ဇမာနာနံ ကပ္ပရုက္ခဝိမာနာဒီဟိ ဥပဋ္ဌာနာကာရေဟိ ဒေဝလောကောတိ ဧဝံ ဥပပတ္တိနိမိတ္တံ ဥပဋ္ဌာတိ။ ဣတိ နေသံ ဣမိနာ ဥပ္ပတ္တိနိမိတ္တူပဋ္ဌာနေန အပရိမုတ္တတ္တာ ‘ဥပဋ္ဌာနသမင်္ဂိတာ’ နာမ။ သာဝ စလတိ, သေသာ နိစ္စလာ။ နိရယေ ဟိ ဥပဋ္ဌိတေပိ ဒေဝလောကော ဥပဋ္ဌာတိ၊ ဒေဝလောကေ ဥပဋ္ဌိတေပိ နိရယော ဥပဋ္ဌာတိ၊ မနုဿလောကေ ဥပဋ္ဌိတေပိ တိရစ္ဆာနယောနိ ဥပဋ္ဌာတိ၊ တိရစ္ဆာနယောနိယာ စ ဥပဋ္ဌိတာယပိ မနုဿလောကော ဥပဋ္ဌာတိယေဝ။
တတြိဒံ ဝတ္ထု – သောဏဂိရိပါဒေ ကိရ အစေလဝိဟာရေ သောဏတ္ထေရော နာမ ဧကော ဓမ္မကထိကော။ တဿ ပိတာ သုနခဝါဇိကော နာမ လုဒ္ဒကော အဟောသိ။ ထေရော တံ ပဋိဗာဟန္တောပိ သံဝရေ ဌပေတုံ အသက္ကောန္တော ‘မာ နဿိ ဝရာကော’တိ မဟလ္လကကာလေ အကာမကံ ပဗ္ဗာဇေသိ။ တဿ ဂိလာနသေယျာယ နိပန္နဿ နိရယော ဥပဋ္ဌာသိ။ သောဏဂိရိပါဒတော မဟန္တာ မဟန္တာ သုနခါ အာဂန္တွာ ခါဒိတုကာမာ ဝိယ သမ္ပရိဝါရေသုံ။ သော မဟာဘယဘီတော ‘‘ဝါရေဟိ, တာတ သောဏ! ဝါရေဟိ, တာတ သောဏာ’’တိ အာဟ။ ‘‘ကိံ မဟာထေရာ’’တိ? ‘‘န ပဿသိ, တာတာ’’တိ တံ ပဝတ္တိံ အာစိက္ခိ။ သောဏတ္ထေရော ‘ကထဉှိ နာမ မာဒိသဿ ပိတာ နိရယေ နိဗ္ဗတ္တိဿတိ, ပတိဋ္ဌာဟမဿ ဘဝိဿာမီ’တိ သာမဏေရေဟိ နာနာပုပ္ဖါနိ အာဟရာပေတွာ စေတိယင်္ဂဏဗောဓိယင်္ဂဏေသု မာလာသန္ထာရပူဇဉ္စ အာသနပူဇဉ္စ ကာရေတွာ ပိတရံ မဉ္စေန စေတိယင်္ဂဏံ ဟရိတွာ မဉ္စေ နိပဇ္ဇာပေတွာ ‘‘အယံ မေ, မဟာထေရ, ပူဇာ တုမှာကံ အတ္ထာယ ကတာ၊ ‘အယံ မေ, ဘဂဝါ, ဒုဂ္ဂတပဏ္ဏာကာရော’တိ ဝတွာ ဘဂဝန္တံ ဝန္ဒိတွာ စိတ္တံ ပသာဒေဟီ’’တိ အာဟ။ သော မဟာထေရော ပူဇံ ဒိသွာ တထာကရောန္တော စိတ္တံ ပသာဒေသိ။ တာဝဒေဝဿ ဒေဝလောကော ဥပဋ္ဌာသိ, နန္ဒဝနစိတ္တလတာဝနမိဿကဝနဖာရုသကဝနဝိမာနာနိ စေဝ ဒေဝနာဋကာနိ စ ပရိဝါရေတွာ ဌိတာနိ ဝိယ အဟေသုံ။ သော ‘‘အပေထ, သောဏ! အပေထ, သောဏာ’’တိ အာဟ။ ‘‘ကိမိဒံ, မဟာထေရာ’’တိ? ‘‘ဧတာ တေ, တာတ, မာတရော အာဂစ္ဆန္တီ’’တိ။ ‘ထေရော သဂ္ဂေါ ဥပဋ္ဌိတော မဟာထေရဿာ’တိ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၂၁။)စိန္တေသိ။ ဧဝံ ဥပဋ္ဌာနသမင်္ဂိတာ စလတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဧတာသု သမင်္ဂိတာသု ဣဓ အာယူဟနစေတနာကမ္မသမင်္ဂိတာဝသေန ‘‘ကာယဒုစ္စရိတသမင်္ဂီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝါတိ။
ပဌမဗလနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ။
ဒုတိယဗလနိဒ္ဒေသော
֍ ဋီ ၈၁၀။ ဒုတိယဗလနိဒ္ဒေသေ ဂတိသမ္ပတ္တိပဋိဗာဠှာနီတိ ဂတိသမ္ပတ္တိယာ ပဋိဗာဟိတာနိ နိဝါရိတာနိ ပဋိသေဓိတာနိ။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဧတ္ထ စ ဂတိသမ္ပတ္တီတိ သမ္ပန္နာ ဂတိ ဒေဝလောကော စ မနုဿလောကော စ။ ဂတိဝိပတ္တီတိ ဝိပန္နာ ဂတိ စတ္တာရော အပါယာ။ ဥပဓိသမ္ပတ္တီတိ အတ္တဘာဝသမိဒ္ဓိ။ ဥပဓိဝိပတ္တီတိ ဟီနအတ္တဘာဝတာ။ ကာလသမ္ပတ္တီတိ သုရာဇသုမနုဿကာလသင်္ခါတော သမ္ပန္နကာလော။ ကာလဝိပတ္တီတိ ဒုရာဇဒုမနုဿကာလသင်္ခါတော ဝိပန္နကာလော။ ပယောဂသမ္ပတ္တီတိ သမ္မာပယောဂေါ။ ပယောဂဝိပတ္တီတိ မိစ္ဆာပယောဂေါ။
တတ္ထ ဧကစ္စဿ ဗဟူနိ ပါပကမ္မာနိ ဟောန္တိ။ တာနိ ဂတိဝိပတ္တိယံ ဌိတဿ ဝိပစ္စေယျုံ။ သော ပန ဧကေန ကလျာဏကမ္မေန ဂတိသမ္ပတ္တိယံ ဒေဝေသု ဝါ မနုဿေသု ဝါ နိဗ္ဗတ္တော။ တာဒိသေ စ ဌာနေ အကုသလဿ ဝါရော နတ္ထိ, ဧကန္တံ ကုသလဿေဝ ဝါရောတိ။ ဧဝမဿ တာနိ ကမ္မာနိ ဂတိသမ္ပတ္တိပဋိဗာဠှာနိ န ဝိပစ္စန္တီတိ ပဇာနာတိ။
အပရဿာပိ ဗဟူနိ ပါပကမ္မာနိ ဟောန္တိ။ တာနိ ဥပဓိဝိပတ္တိယံ ဌိတဿ ဝိပစ္စေယျုံ။ သော ပန ဧကေန ကလျာဏကမ္မေန ဥပဓိသမ္ပတ္တိယံ ဌိတော သုသဏ္ဌိတင်္ဂပစ္စင်္ဂေါ အဘိရူပေါ ဒဿနီယော ဗြဟ္မဝစ္ဆသဒိသော။ သစေပိ ဒါသိယာ ကုစ္ဆိသ္မိံ ဒါသဇာတော ဟောတိ ‘ဧဝရူပေါ အတ္တဘာဝေါ ကိလိဋ္ဌကမ္မဿ နာနုစ္ဆဝိကော’တိ ဟတ္ထိမေဏ္ဍအဿဗန္ဓကဂေါပါလကကမ္မာဒီနိ တံ န ကာရေန္တိ၊ သုခုမဝတ္ထာနိ နိဝါသာပေတွာ ဘဏ္ဍာဂါရိကဋ္ဌာနာဒီသု ဌပေန္တိ။ သစေ ဣတ္ထီ ဟောတိ, ဟတ္ထိဘတ္တပစနာဒီနိ န ကာရေန္တိ၊ ဝတ္ထာလင်္ကာရံ ဒတွာ သယနပါလိကံ ဝါ နံ ကရောန္တိ, သောမဒေဝိ ဝိယ ဝလ္လဘဋ္ဌာနေ ဝါ ဌပေန္တိ။ ဘာတိကရာဇကာလေ ကိရ ဂေါမံသခါဒကေ ဗဟုဇနေ ဂဟေတွာ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၂၂။)ရညော ဒဿေသုံ။ တေ ‘ဒဏ္ဍံ ဒါတုံ သက္ကောထာ’တိ ပုဋ္ဌာ ‘န သက္ကောမာ’တိ ဝဒိံသု။ အထ နေ ရာဇင်္ဂဏေ သောဓကေ အကံသု။ တေသံ ဧကာ ဓီတာ အဘိရူပါ ဒဿနီယာ ပါသာဒိကာ။ တံ ဒိသွာ ရာဇာ အန္တေပုရံ အဘိနေတွာ ဝလ္လဘဋ္ဌာနေ ဌပေသိ။ သေသဉာတကာပိ တဿာ အာနုဘာဝေန သုခံ ဇီဝိံသု။ တာဒိသသ္မိဉှိ အတ္တဘာဝေ ပါပကမ္မာနိပိ ဝိပါကံ ဒါတုံ န သက္ကောန္တိ။ ဧဝံ ဥပဓိသမ္ပတ္တိပဋိဗာဠှာနိ န ဝိပစ္စန္တီတိ ပဇာနာတိ။
ဧကဿ ဗဟူနိ ပါပကမ္မာနိ ဟောန္တိ။ တာနိ ကာလဝိပတ္တိယံ ဌိတဿ ဝိပစ္စေယျုံ။ သော ပန ဧကေန ကလျာဏကမ္မေန ပဌမကပ္ပိကာနံ ဝါ စက္ကဝတ္တိရညော ဝါ ဗုဒ္ဓါနံ ဝါ ဥပ္ပတ္တိသမယေ သုရာဇသုမနုဿကာလေ နိဗ္ဗတ္တော။ တာဒိသေ စ ကာလေ နိဗ္ဗတ္တဿ အကုသလဿ ဝိပါကံ ဒါတုံ ဩကာသော နတ္ထိ, ဧကန္တံ ကုသလဿေဝ ဩကာသောတိ။ ဧဝံ ကာလသမ္ပတ္တိပဋိဗာဠှာနိ န ဝိပစ္စန္တီတိ ပဇာနာတိ။
အပရဿာပိ ဗဟူနိ ပါပကမ္မာနိ ဟောန္တိ။ တာနိ ပယောဂဝိပတ္တိယံ ဌိတဿ ဝိပစ္စေယျုံ။ သော ပန ဧကေန ကလျာဏကမ္မေန ပယောဂသမ္ပတ္တိယံ ဌိတော ပါဏာတိပါတာဒီဟိ ဝိရတော ကာယဝစီမနောသုစရိတာနိ ပူရေတိ။ တာဒိသေ ဌာနေ အကုသလဿ ဝိပစ္စနောကာသော နတ္ထိ, ဧကန္တံ ကုသလဿေဝ ဩကာသောတိ။ ဧဝံ ပယောဂသမ္ပတ္တိပဋိဗာဠှာနိ န ဝိပစ္စန္တီတိ ပဇာနာတိ။
အပရဿာပိ ဗဟူနိ ပါပကမ္မာနိ ဟောန္တိ။ တာနိ ဂတိသမ္ပတ္တိယံ ဌိတဿ န ဝိပစ္စေယျုံ။ သော ပနေကေန ပါပကမ္မေန ဂတိဝိပတ္တိယံယေဝ နိဗ္ဗတ္တော။ တတ္ထဿ တာနိ ကမ္မာနိ ဥပဂန္တွာ ဝါရေန ဝါရေန ဝိပါကံ ဒေန္တိ – ကာလေန နိရယေ နိဗ္ဗတ္တာပေန္တိ, ကာလေန တိရစ္ဆာနယောနိယံ, ကာလေန ပေတ္တိဝိသယေ, ကာလေန အသုရကာယေ, ဒီဃေနာပိ အဒ္ဓုနာ အပါယတော သီသံ ဥက္ခိပိတုံ န ဒေန္တိ။ ဧဝံ ဂတိသမ္ပတ္တိပဋိဗာဟိတတ္တာ ဝိပါကံ ဒါတုံ အသက္ကောန္တာနိ ဂတိဝိပတ္တိံ အာဂမ္မ ဝိပစ္စန္တီတိ ပဇာနာတိ။
အပရဿာပိ ဗဟူနိ ပါပကမ္မာနိ ဟောန္တိ။ တာနိ ဥပဓိသမ္ပတ္တိယံ ဌိတဿ န ဝိပစ္စေယျုံ။ သော ပန ဧကေန ပါပကမ္မေန ဥပဓိဝိပတ္တိယံယေဝ ပတိဋ္ဌိတော ဒုဗ္ဗဏ္ဏော ဒုရူပေါ ဒုဿဏ္ဌိတော ဗီဘစ္ဆော ပိသာစသဒိသော။ သော သစေ ဒါသိယာ ကုစ္ဆိယံ ဒါသဇာတော ‘ဣမာနိ ဧတဿ အနုစ္ဆဝိကာနီ’တိ သဗ္ဗာနိ နံ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၂၃။)ကိလိဋ္ဌကမ္မာနိ ကာရေန္တိ အန္တမသော ပုပ္ဖဆဍ္ဍကကမ္မံ ဥပါဒါယ။ သစေ ဣတ္ထီ ဟောတိ ‘ဣမာနိ ဧတိဿာ အနုစ္ဆဝိကာနီ’တိ သဗ္ဗာနိ နံ ဟတ္ထိဘတ္တပစနာဒီနိ ကိလိဋ္ဌကမ္မာနိ ကာရေန္တိ။ ကုလဂေဟေ ဇာတမ္ပိ ဗလိံ သာဓယမာနာ ရာဇပုရိသာ ‘ဂေဟဒါသီ’တိ သညံ ကတွာ ဗန္ဓိတွာ ဂစ္ဆန္တိ, ကောတလဝါပီဂါမေ မဟာကုဋုမ္ဗိကဿ ဃရဏီ ဝိယ။ ဧဝံ ဥပဓိသမ္ပတ္တိပဋိဗာဟိတတ္တာ ဝိပါကံ ဒါတုံ အသက္ကောန္တာနိ ဥပဓိဝိပတ္တိံ အာဂမ္မ ဝိပစ္စန္တီတိ ပဇာနာတိ။
အပရဿာပိ ဗဟူနိ ပါပကမ္မာနိ ဟောန္တိ။ တာနိ ကာလသမ္ပတ္တိယံ နိဗ္ဗာတဿ န ဝိပစ္စေယျုံ။ သော ပန ဧကေန ပါပကမ္မေန ကာလဝိပတ္တိယံ ဒုရာဇဒုမနုဿကာလေ ကသဋေ နိရောဇေ ဒသဝဿာယုကကာလေ နိဗ္ဗတ္တော, ယဒါ ပဉ္စ ဂေါရသာ ပစ္ဆိဇ္ဇန္တိ, ကုဒြူသကံ အဂ္ဂဘောဇနံ ဟောတိ။ ကိဉ္စာပိ မနုဿလောကေ နိဗ္ဗတ္တော, မိဂပသုသရိက္ခဇီဝိကော ပန ဟောတိ။ ဧဝရူပေ ကာလေ ကုသလဿ ဝိပစ္စနောကာသော နတ္ထိ, ဧကန္တံ အကုသလဿေဝ ဟောတိ။ ဧဝံ ကာလသမ္ပတ္တိပဋိဗာဟိတတ္တာ ဝိပါကံ ဒါတုံ အသက္ကောန္တာနိ ကာလဝိပတ္တိံ အာဂမ္မ ဝိပစ္စန္တီတိ ပဇာနာတိ။
အပရဿာပိ ဗဟူနိ ပါပကမ္မာနိ ဟောန္တိ။ တာနိ ပယောဂသမ္ပတ္တိယံ ဌိတဿ န ဝိပစ္စေယျုံ။ သော ပန ပယောဂဝိပတ္တိယံ ဌိတော ပါဏာတိပါတာဒီနိ ဒသ အကုသလကမ္မာနိ ကရောတိ။ တမေနံ သဟောဍ္ဎံ ဂဟေတွာ ရညော ဒဿေန္တိ။ ရာဇာ ဗဟူကမ္မကာရဏာနိ ကာရေတွာ ဃာတာပေတိ။ ဧဝံ ပယောဂသမ္ပတ္တိပဋိဗာဟိတတ္တာ ဝိပါကံ ဒါတုံ အသက္ကောန္တာနိ ပယောဂဝိပတ္တိံ အာဂမ္မ ဝိပစ္စန္တီတိ ပဇာနာတိ။ ဧဝံ စတူဟိ သမ္ပတ္တီဟိ ပဋိဗာဟိတံ ပါပကမ္မံ ဝိပါကံ အဒတွာ စတဿော ဝိပတ္တိယော အာဂမ္မ ဒေတိ။
ယထာ ဟိ ကောစိဒေဝ ပုရိသော ကေနစိဒေဝ ကမ္မေန ရာဇာနံ အာရာဓေယျ။ အထဿ ရာဇာ ဌာနန္တရံ ဒတွာ ဇနပဒံ ဒဒေယျ။ သော တံ သမ္မာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ အသက္ကောန္တော မက္ကဋေန ဂဟိတဘတ္တပုဋံ ဝိယ ဘိန္ဒေယျ၊ ယဿ ယံ ယာနံ ဝါ ဝါဟနံ ဝါ ဒါသံ ဝါ ဒါသိံ ဝါ အာရာမံ ဝါ ဝတ္ထုံ ဝါ သမ္ပန္နရူပံ ပဿတိ, သဗ္ဗံ ဗလက္ကာရေန ဂဏှေယျ။ မနုဿာ ‘ရာဇဝလ္လဘော’တိ ကိဉ္စိ ဝတ္တုံ န သက္ကုဏေယျုံ။ သော အညဿ ဝလ္လဘတရဿ ရာဇမဟာမတ္တဿ ဝိရုဇ္ဈေယျ။ သော တံ ဂဟေတွာ သုပေါထိတံ ပေါထာပေတွာ ဘူမိံ ပိဋ္ဌိယာ ဃံသာပေန္တော နိက္ကဍ္ဎာပေတွာ ရာဇာနံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘အသုကော နာမ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၂၄။)တေ, ဒေဝ, ဇနပဒံ ဘိန္ဒတီ’တိ ဂဏှာပေယျ။ ရာဇာ ဗန္ဓနာဂါရေ ဗန္ဓာပေတွာ ‘အသုကေန နာမ ကဿ ကိံ အဝဟဋ’န္တိ နဂရေ ဘေရိံ စရာပေယျ။ မနုဿာ အာဂန္တွာ ‘မယှံ ဣဒံ ဂဟိတံ, မယှံ ဣဒံ ဂဟိတ’န္တိ ဝိရဝသဟဿံ ဥဋ္ဌာပေယျုံ။ ရာဇာ ဘိယျောသော မတ္တာယ ကုဒ္ဓေါ နာနပ္ပကာရေန တံ ဗန္ဓနာဂါရေ ကိလမေတွာ ဃာတာပေတွာ ‘ဂစ္ဆထ နံ သုသာနေ ဆဍ္ဍေတွာ သင်္ခလိကာ အာဟရထာ’တိ ဝဒေယျ။ ဧဝံသမ္ပဒမိဒံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။
တဿ ဟိ ပုရိသဿ ဟိ ကေနစိဒေဝ ကမ္မေန ရာဇာနံ အာရာဓေတွာ ဌာနန္တရံ လဒ္ဓကာလော ဝိယ ပုထုဇ္ဇနဿာပိ ကေနစိဒေဝ ပုညကမ္မေန သဂ္ဂေ နိဗ္ဗတ္တကာလော။ တသ္မိံ ဇနပဒံ ဘိန္ဒိတွာ မနုဿာနံ သန္တကံ ဂဏှန္တေ ကဿစိ ကိဉ္စိ ဝတ္တုံ အဝိသဟနကာလော ဝိယ ဣမသ္မိမ္ပိ သဂ္ဂေ နိဗ္ဗတ္တေ အကုသလဿ ဝိပစ္စနောကာသံ အလဘနကာလော။ တဿ ဧကဒိဝသံ ဧကသ္မိံ ရာဇဝလ္လဘတရေ ဝိရဇ္ဈိတွာ တေန ကုဒ္ဓေန နံ ပေါထာပေတွာ ရညော အာရောစေတွာ ဗန္ဓနာဂါရေ ဗန္ဓာပိတကာလော ဝိယ ဣမဿ သဂ္ဂတော စဝိတွာ နိရယေ နိဗ္ဗတ္တကာလော။ မနုဿာနံ ‘မယှံ ဣဒံ ဂဟိတံ, မယှံ ဣဒံ ဂဟိတ’န္တိ ဝိရဝကာလော ဝိယ တသ္မိံ နိရယေ နိဗ္ဗတ္တေ သဗ္ဗာကုသလကမ္မာနံ သန္နိပတိတွာ ဂဟဏကာလော။ သုသာနေ ဆဍ္ဍေတွာ သင်္ခလိကာနံ အာဟရဏကာလော ဝိယ ဧကေကသ္မိံ ကမ္မေ ခီဏေ ဣတရဿ ဣတရဿ ဝိပါကေန နိရယတော သီသံ အနုက္ခိပိတွာ သကလကပ္ပံ နိရယမှိ ပစ္စနကာလော။ ကပ္ပဋ္ဌိတိကကမ္မဉှိ ကတွာ ဧကကပ္ပံ နိရယမှိ ပစ္စနကသတ္တာ နေဝ ဧကော, န ဒွေ, န သတံ, န သဟဿံ။ ဧဝံ ပစ္စနကသတ္တာ ကိရ ဂဏနပထံ ဝီတိဝတ္တာ။
အတ္ထေကစ္စာနိ ကလျာဏာနိ ကမ္မသမာဒါနာနိ ဂတိဝိပတ္တိပဋိဗာဠှာနိ န ဝိပစ္စန္တီတိအာဒီသုပိ ဧဝံ ယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဣဓေကစ္စဿ ဗဟူနိ ကလျာဏကမ္မာနိ ဟောန္တိ။ တာနိ ဂတိသမ္ပတ္တိယံ ဌိတဿ ဝိပစ္စေယုံ။ သော ပန ဧကေန ပါပကမ္မေန ဂတိဝိပတ္တိယံ နိရယေ ဝါ အသုရကာယေ ဝါ နိဗ္ဗတ္တော။ တာဒိသေ စ ဌာနေ ကုသလံ ဝိပါကံ ဒါတုံ န သက္ကောတိ, ဧကန္တံ အကုသလမေဝ သက္ကောတီတိ။ ဧဝမဿ တာနိ ကမ္မာနိ ဂတိဝိပတ္တိပဋိဗာဠှာနိ န ဝိပစ္စန္တီတိ ပဇာနာတိ။
အပရဿာပိ ဗဟူနိ ကလျာဏကမ္မာနိ ဟောန္တိ။ တာနိ ဥပဓိသမ္ပတ္တိယံ ဌိတဿ ဝိပစ္စေယျုံ။ သော ပန ဧကေန ပါပကမ္မေန ဥပဓိဝိပတ္တိယံ ပတိဋ္ဌိတော ဒုဗ္ဗဏ္ဏော ဟောတိ ပိသာစသဒိသော။ သော သစေပိ ရာဇကုလေ နိဗ္ဗတ္တော
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၂၅။)ပိတုအစ္စယေန ‘ကိံ ဣမဿ နိဿိရီကဿ ရဇ္ဇေနာ’တိ ရဇ္ဇံ န လဘတိ။ သေနာပတိဂေဟာဒီသု နိဗ္ဗတ္တောပိ သေနာပတိဋ္ဌာနာဒီနိ န လဘတိ။
ဣမဿ ပနတ္ထဿာဝိဘာဝတ္ထံ ဒီပရာဇဝတ္ထု ကထေတဗ္ဗံ – ရာဇာ ကိရ ပုတ္တေ ဇာတေ ဒေဝိယာ ပသီဒိတွာ ဝရံ အဒါသိ။ သာ ဝရံ ဂဟေတွာ ဌပေသိ။ ကုမာရော သတ္တဋ္ဌဝဿကာလေဝ ရာဇင်္ဂဏေ ကုက္ကုဋေ ယုဇ္ဈာပေသိ။ ဧကော ကုက္ကုဋော ဥပ္ပတိတွာ ကုမာရဿ အက္ခီနိ ဘိန္ဒိ။ ကုမာရမာတာ ဒေဝီ ပုတ္တဿ ပန္နရသသောဠသဝဿကာလေ ‘ရဇ္ဇံ ဝါရေဿာမီ’တိ ရာဇာနံ ဥပသင်္ကမိတွာ အာဟ – ‘‘ဒေဝ, တုမှေဟိ ကုမာရဿ ဇာတကာလေ ဝရော ဒိန္နော။ မယာ သော ဂဟေတွာ ဌပိတော၊ ဣဒါနိ နံ ဂဏှာမီ’’တိ။ ‘‘သာဓု, ဒေဝိ, ဂဏှာဟီ’’တိ။ ‘‘မယာ, ဒေဝ, တုမှာကံ သန္တိကာ ကိဉ္စိ အလဒ္ဓံ နာမ နတ္ထိ။ ဣဒါနိ ပန မမ ပုတ္တဿ ရဇ္ဇံ ဝါရေမီ’’တိ။ ‘‘ဒေဝိ, တဝ ပုတ္တော အင်္ဂဝိကလော။ န သက္ကာ တဿ ရဇ္ဇံ ဒါတု’’န္တိ။ ‘‘တုမှေ မယှံ ရုစ္စနကဝရံ အဒါတုံ အသက္ကောန္တာ ကသ္မာ ဝရံ အဒတ္ထာ’’တိ? ရာဇာ အတိဝိယ နိပ္ပီဠိယမာနော ‘‘န သက္ကာ တုယှံ ပုတ္တဿ သကလလင်္ကာဒီပေ ရဇ္ဇံ ဒါတုံ၊ နာဂဒီပေ ပန ဆတ္တံ အဿာပေတွာ ဝသတူ’’တိ နာဂဒီပံ ပေသေသိ။ သော ဒီပရာဇာ နာမ အဟောသိ။ သစေ စက္ခုဝိကလော နာဘဝိဿာ တိယောဇနသတိကေ သကလတမ္ဗပဏ္ဏိဒီပေ သဗ္ဗသမ္ပတ္တိပရိဝါရံ ရဇ္ဇံ အလဘိဿာ။ ဧဝံ ဥပဓိဝိပတ္တိပဋိဗာဠှာနိ န ဝိပစ္စန္တီတိ ပဇာနာတိ။
အပရဿာပိ ဗဟူနိ ကလျာဏကမ္မာနိ ဟောန္တိ။ တာနိ ကာလသမ္ပတ္တိယံ ဌိတဿ ဝိပစ္စေယျုံ။ သော ပန ဧကေန ပါပကမ္မေန ကာလဝိပတ္တိယံ ဒုရာဇဒုမနုဿကာလေ ကသဋေ နိရောဇေ အပ္ပါယုကေ ဂတိကောဋိကေ နိဗ္ဗတ္တော။ တာဒိသေ စ ကာလေ ကလျာဏကမ္မံ ဝိပါကံ ဒါတုံ န သက္ကောတီတိ။ ဧဝံ ကာလဝိပတ္တိပဋိဗာဠှာနိ န ဝိပစ္စန္တီတိ ပဇာနာတိ။
အပရဿာပိ ဗဟူနိ ကလျာဏကမ္မာနိ ဟောန္တိ။ တာနိ ပယောဂသမ္ပတ္တိယံ ဌိတဿ ဝိပစ္စေယျုံ။ အယံ ပန ပယောဂဝိပတ္တိယံ ဌိတော ပါဏံ ဟန္တိ…ပေ… သဗ္ဗံ ဒုဿီလျံ ပူရေတိ။ တထာ တေန သဒ္ဓိံ သမဇာတိကာနိပိ ကုလာနိ အာဝါဟဝိဝါဟံ န ကရောန္တိ၊ ‘ဣတ္ထိဓုတ္တော သုရာဓုတ္တော အက္ခဓုတ္တော အယံ ပါပပုရိသော’တိ အာရကာ ပရိဝဇ္ဇေန္တိ။ ကလျာဏကမ္မာနိ ဝိပစ္စိတုံ န သက္ကောန္တိ။ ဧဝံ ပယောဂဝိပတ္တိပဋိဗာဠှာနိ န ဝိပစ္စန္တီတိ ပဇာနာတိ။ ဧဝံ စတဿော
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၂၆။)သမ္ပတ္တိယော အာဂမ္မ ဝိပါကဒါယကံ ကလျာဏကမ္မံ စတူဟိ ဝိပတ္တီဟိ ပဋိဗာဟိတတ္တာ န ဝိပစ္စတိ။
အပရဿာပိ ဗဟူနိ ကလျာဏကမ္မာနိ ဟောန္တိ။ တာနိ ဂတိဝိပတ္တိယံ ဌိတဿ န ဝိပစ္စေယျုံ။ သော ပန ဧကေန ကလျာဏကမ္မေန ဂတိသမ္ပတ္တိယံယေဝ နိဗ္ဗတ္တော။ တတ္ထဿ တာနိ ကမ္မာနိ ဥပဂန္တွာ ဝါရေန ဝါရေန ဝိပါကံ ဒေန္တိ – ကာလေန မနုဿလောကေ နိဗ္ဗတ္တာပေန္တိ, ကာလေန ဒေဝလောကေ။ ဧဝံ ဂတိဝိပတ္တိပဋိဗာဟိတတ္တာ ဝိပါကံ ဒါတုံ အသက္ကောန္တာနိ ဂတိမမ္ပတ္တိံ အာဂမ္မ ဝိပစ္စန္တီတိ ပဇာနာတိ။
အပရဿာပိ ဗဟူနိ ကလျာဏကမ္မာနိ ဟောန္တိ။ တာနိ ဥပဓိဝိပတ္တိယံ ဌိတဿ န ဝိပစ္စေယျုံ။ သော ပန ဧကေန ကလျာဏကမ္မေန ဥပဓိသမ္ပတ္တိယံယေဝ ပတိဋ္ဌိတော အဘိရူပေါ ဒဿနီယော ပါသာဒိကော ဗြဟ္မဝစ္ဆသဒိသော။ တဿ ဥပဓိသမ္ပတ္တိယံ ဌိတတ္တာ ကလျာဏကမ္မာနိ ဝိပါကံ ဒေန္တိ။ သစေ ရာဇကုလေ နိဗ္ဗတ္တတိ အညေသု ဇေဋ္ဌကဘာတိကေသု သန္တေသုပိ ‘ဧတဿ အတ္တဘာဝေါ သမိဒ္ဓေါ, ဧတဿ ဆတ္တေ ဥဿာပိတေ လောကဿ ဖာသု ဘဝိဿတီ’တိ တမေဝ ရဇ္ဇေ အဘိသိဉ္စန္တိ။ ဥပရာဇဂေဟာဒီသု နိဗ္ဗတ္တော ပိတုအစ္စယေန ဩပရဇ္ဇံ, သေနာပတိဋ္ဌာနံ, ဘဏ္ဍာဂါရိကဋ္ဌာနံ, သေဋ္ဌိဋ္ဌာနံ လဘတိ။ ဧဝံ ဥပဓိဝိပတ္တိပဋိဗာဟိတတ္တာ ဝိပါကံ ဒါတုံ အသက္ကောန္တာနိ ဥပဓိသမ္ပတ္တိံ အာဂမ္မ ဝိပစ္စန္တီတိ ပဇာနာတိ။
အပရဿာပိ ဗဟူနိ ကလျာဏကမ္မာနိ ဟောန္တိ။ တာနိ ကာလဝိပတ္တိယံ ဌိတဿ န ဝိပစ္စေယျုံ။ သော ပန ဧကေန ကလျာဏကမ္မေန ကာလသမ္ပတ္တိယံ နိဗ္ဗတ္တော သုရာဇသုမနုဿကာလေ။ တာဒိသာယ ကာလသမိဒ္ဓိယာ နိဗ္ဗတ္တဿ ကလျာဏကမ္မံ ဝိပါကံ ဒေတိ။
တတြိဒံ မဟာသောဏတ္ထေရဿ ဝတ္ထု ကထေတဗ္ဗံ – ဗြာဟ္မဏတိဿဘယေ ကိရ စိတ္တလပဗ္ဗတေ ဒွါဒသ ဘိက္ခုသဟဿာနိံ ပဋိဝသန္တိ။ တထာ တိဿမဟာဝိဟာရေ။ ဒွီသုပိ မဟာဝိဟာရေသု တိဏ္ဏံ ဝဿာနံ ဝဋ္ဋံ ဧကရတ္တမေဝ မဟာမူသိကာယော ခါဒိတွာ ထုသမတ္တမေဝ ဌပေသုံ။ စိတ္တလပဗ္ဗတေ ဘိက္ခုသံဃော ‘တိဿမဟာဝိဟာရေ ဝဋ္ဋံ ဝတ္တိဿတိ, တတ္ထ ဂန္တွာ ဝသိဿာမာ’တိ ဝိဟာရတော နိက္ခမိ။ တိဿမဟာဝိဟာရေပိ ဘိက္ခုသံဃော ‘စိတ္တလပဗ္ဗတေ ဝဋ္ဋံ ဝတ္တိဿတိ, တတ္ထ ဂန္တွာ ဝသိဿာမာ’တိ ဝိဟာရတော နိက္ခမိ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၂၇။)ဥဘတောပိ ဧကိဿာ ဂမ္ဘီရကန္ဒရာယ တီရေ သမာဂတာ ပုစ္ဆိတွာ ဝဋ္ဋဿ ခီဏဘာဝံ ဉတွာ ‘တတ္ထ ဂန္တွာ ကိံ ကရိဿာမာ’တိ စတုဝီသတိ ဘိက္ခုသဟဿာနိ ဂမ္ဘီရကန္ဒရဝနံ ပဝိသိတွာ နိသီဒိတွာ နိသိန္နနီဟာရေနေဝ အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ပရိနိဗ္ဗာယိံသု။ ပစ္ဆာ ဘယေ ဝူပသန္တေ ဘိက္ခုသံဃော သက္ကံ ဒေဝရာဇာနံ ဂဟေတွာ ဓာတုယော သံဟရိတွာ စေတိယံ အကာသိ။
ဗြာဟ္မဏတိဿစောရောပိ ဇနပဒံ ဝိဒ္ဓံသေသိ။ သံဃော သန္နိပတိတွာ မန္တေတွာ ‘‘စောရံ ပဋိဗာဟတူ’’တိ သက္ကသန္တိကံ အဋ္ဌ ထေရေ ပေသေသိ။ သက္ကော ဒေဝရာဇာ ‘‘မယာ, ဘန္တေ, ဥပ္ပန္နော စောရော န သက္ကာ ပဋိဗာဟိတုံ။ သံဃော ပရသမုဒ္ဒံ ဂစ္ဆတု။ အဟံ သမုဒ္ဒါရက္ခံ ကရိဿာမီ’’တိ။ သံဃော သဗ္ဗဒိသာဟိ နာဂဒီပံ ဂန္တွာ ဇမ္ဗုကောလပဋ္ဋနေ တိဘူမိကံ မဟာဥဠုမ္ပံ ဗန္ဓာပေသိ။ ဧကာ ဘူမိကာ ဥဒကေ ဩသီဒိ။ ဧကိဿာ ဘိက္ခုသံဃော နိသိန္နော။ ဧကိဿာ ပတ္တစီဝရာနိ ဌပယိံသု။ သံယုတ္တဘာဏကစူဠသီဝတ္ထေရော, ဣသိဒတ္တတ္ထေရော, မဟာသောဏတ္ထေရောတိ တယော ထေရာ တာသံ ပရိသာနံ ပါမောက္ခာ။ တေသု ဒွေ ထေရာ မဟာသောဏတ္ထေရံ အာဟံသု – ‘‘အာဝုသော မဟာသောဏ, အဘိရုဟ မဟာဥဠုမ္ပ’’န္တိ။ ‘‘တုမှေ ပန, ဘန္တေ’’တိ? ‘‘အာဝုသော, ဥဒကေ မရဏမ္ပိ ထလေ မရဏမ္ပိ ဧကမေဝ။ န မယံ ဂမိဿာမ။ တံ နိဿာယ ပန အနာဂတေ သာသနဿ ပဝေဏီ ဌဿတိ။ ဂစ္ဆ တွံ, အာဝုသော’’တိ။ ‘‘နာဟံ, ဘန္တေ, တုမှေသု အဂစ္ဆန္တေသု ဂမိဿာမီ’’တိ ယာဝတတိယံ ကထေတွာပိ ထေရံ အာရောပေတုံ အသက္ကောန္တာ နိဝတ္တိံသု။
အထ စူဠသီဝတ္ထေရော ဣသိဒတ္တတ္ထေရံ အာဟ – ‘‘အာဝုသော ဣသိဒတ္တ, အနာဂတေ မဟာသောဏတ္ထေရံ နိဿာယ သာသနပဝေဏီ ဌဿတိ၊ မာ ခေါ တံ ဟတ္ထတော ဝိဿဇ္ဇေဟီ’’တိ။ ‘‘တုမှေ ပန, ဘန္တေ’’တိ? ‘‘အဟံ မဟာစေတိယံ ဝန္ဒိဿာမီ’’တိ ဒွေ ထေရေ အနုသာသိတွာ အနုပုဗ္ဗေန စာရိကံ စရန္တော မဟာဝိဟာရံ သမ္ပာပုဏိ။ တသ္မိံ သမယေ မဟာဝိဟာရော သုညော။ စေတိယင်္ဂဏေ ဧရဏ္ဍာ ဇာတာ။ စေတိယံ ဂစ္ဆေဟိ ပရိဝါရိတံ, သေဝါလေန ပရိယောနဒ္ဓံ။ ထေရော ဓရမာနကဗုဒ္ဓဿ နိပစ္စာကာရံ ဒဿေန္တော ဝိယ မဟာစေတိယံ ဝန္ဒိတွာ ပစ္ဆိမဒိသာယ သာလံ ပဝိသိတွာ ဩလောကေန္တော ‘ဧဝရူပဿ နာမ လာဘဂ္ဂယသဂ္ဂပ္ပတ္တဿ သရီရဓာတုစေတိယဋ္ဌာနံ အနာထံ ဇာတ’န္တိ စိန္တယမာနော နိသီဒိ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၂၈။)အထ အဝိဒူရေ ရုက္ခေ အဓိဝတ္ထာ ဒေဝတာ အဒ္ဓိကမနုဿရူပေန တဏ္ဍုလနာဠိဉ္စ ဂုဠပိဏ္ဍဉ္စ အာဒါယ ထေရဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ‘‘ကတ္ထ ဂစ္ဆထ, ဘန္တေ’’တိ? ‘‘အဟံ ဒက္ခိဏဒိသံ, ဥပါသကာ’’တိ။ ‘‘အဟမ္ပိ တတ္ထေဝ ဂန္တုကာမော, သဟ ဂစ္ဆာမ, ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘အဟံ ဒုဗ္ဗလော၊ တဝ ဂတိယာ ဂန္တုံ န သက္ခိဿာမိ၊ တွံ ပုရတော ဂစ္ဆ, ဥပါသကာ’’တိ။ ‘‘အဟမ္ပိ တုမှာကံ ဂတိယာ ဂမိဿာမီ’’တိ ထေရဿ ပတ္တစီဝရံ အဂ္ဂဟေသိ။ တိဿဝါပိပါဠိံ အာရုဠှကာလေ စ ပတ္တံ အာဟရာပေတွာ ပါနကံ ကတွာ အဒါသိ။ ထေရဿ ပီတမတ္တေယေဝ ဗလမတ္တာ သဏ္ဌာတိ။ ဒေဝတာ ပထဝိံ သင်္ခိပိတွာ ဝေဏုနဒီသန္တိကေ ဧကံ ဆဍ္ဍိတဝိဟာရံ ပတွာ ထေရဿ ဝသနဋ္ဌာနံ ပဋိဇဂ္ဂိတွာ အဒါသိ။
ပုနဒိဝသေ ထေရေန မုခေ ဓောဝိတမတ္တေ ယာဂုံ ပစိတွာ အဒါသိ၊ ယာဂုံ ပီတဿ ဘတ္တံ ပစိတွာ ဥပနာမေသိ။ ထေရော ‘‘တုယှံ ဌပေဟိ, ဥပါသကာ’’တိ ပတ္တံ ဟတ္ထေန ပိဒဟိ။ ‘‘အဟံ န ဒူရံ ဂမိဿာမီ’’တိ ဒေဝတာ ထေရဿေဝ ပတ္တေ ဘတ္တံ ပက္ခိပိတွာ ကတဘတ္တကိစ္စဿ ထေရဿ ပတ္တစီဝရမာဒါယ မဂ္ဂံ ပဋိပန္နာ ပထဝိံ သင်္ခိပိတွာ ဇဇ္ဇရနဒီသန္တိကံ နေတွာ ‘‘ဘန္တေ, ဧတံ ပဏ္ဏခါဒကမနုဿာနံ ဝသနဋ္ဌာနံ, ဓူမော ပညာယတိ။ အဟံ ပုရတော ဂမိဿာမီ’’တိ ထေရံ ဝန္ဒိတွာ အတ္တနော ဘဝနံ အဂမာသိ။ ထေရော သဗ္ဗမ္ပိ ဘယကာလံ ပဏ္ဏခါဒကမနုဿေ နိဿာယ ဝသိ။
ဣသိဒတ္တတ္ထေရောပိ အနုပုဗ္ဗေန စာရိကံ စရန္တော အဠဇနပဒံ သမ္ပာပုဏိ။ တတ္ထ မနုဿာ နာတိပက္ကာနိ မဓုကဖလာနိ ဘိန္ဒိတွာ အဋ္ဌိံ အာဒါယ တစံ ဆဍ္ဍေတွာ အဂမံသု။ ထေရော ‘‘အာဝုသော မဟာသောဏ, ဘိက္ခာဟာရော ပညာယတီ’’တိ ဝတွာ ပတ္တစီဝရံ အာဟရာပေတွာ စီဝရံ ပါရုပိတွာ ပတ္တံ နီဟရိတွာ အဋ္ဌာသိ။ တရုဏဒါရကာ ထေရံ ဌိတံ ဒိသွာ ‘ဣမိနာ ကောစိ အတ္ထော ဘဝိဿတီ’တိ ဝါလုကံ ပုဉ္ဆိတွာ မဓုကဖလတ္တစံ ပတ္တေ ပက္ခိပိတွာ အဒံသု၊ ထေရာ ပရိဘုဉ္ဇိံသု။ သတ္တာဟမတ္တံ သောယေဝ အာဟာရော အဟောသိ။
အနုပုဗ္ဗေန စောရိယဿရံ သမ္ပာပုဏိံသု။ မနုဿာ ကုမုဒါနိ ဂဟေတွာ ကုမုဒနာလေ ဆဍ္ဍေတွာ အဂမံသု။ ထေရော ‘‘အာဝုသော မဟာသောဏ, ဘိက္ခာဟာရော ပညာယတီ’’တိ ဝတွာ ပတ္တစီဝရံ အာဟရာပေတွာ စီဝရံ ပါရုပိတွာ ပတ္တံ နီဟရိတွာ အဋ္ဌာသိ။ ဂါမဒါရကာ ကုမုဒနာလေ သောဓေတွာ ပတ္တေ ပက္ခိပိတွာ အဒံသု၊ ထေရာ ပရိဘုဉ္ဇိံသု။ သတ္တာဟမတ္တံ သောဝ အာဟာရော အဟောသိ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၂၉။)အနုပုဗ္ဗေန စရန္တာ ပဏ္ဏခါဒကမနုဿာနံ ဝသနဋ္ဌာနေ ဧကံ ဂါမဒွါရံ သမ္ပာပုဏိံသု။ တတ္ထ ဧကိဿာ ဒါရိကာယ မာတာပိတရော အရညံ ဂစ္ဆန္တာ ‘‘သစေ ကောစိ အယျော အာဂစ္ဆတိ, ကတ္ထစိ ဂန္တုံ မာ အဒါသိ၊ အယျဿ ဝသနဋ္ဌာနံ အာစိက္ခေယျာသိ, အမ္မာ’’တိ အာဟံသု။ သာ ထေရေ ဒိသွာ ပတ္တံ ဂဟေတွာ နိသီဒါပေသိ။ ဂေဟေ ဓညဇာတိ နာမ နတ္ထိ။ ဝါသိံ ပန ဂဟေတွာ ဂုဉ္ဇစောစရုက္ခတ္တစံ ဂုဉ္ဇလတာပတ္တေဟိ သဒ္ဓိံ ဧကတော ကောဋ္ဋေတွာ တယော ပိဏ္ဍေ ကတွာ ဧကံ ဣသိဒတ္တတ္ထေရဿ ဧကံ မဟာသောဏတ္ထေရဿ ပတ္တေ ဌပေတွာ ‘အတိရေကပိဏ္ဍံ ဣသိဒတ္တတ္ထေရဿ ပတ္တေ ဌပေဿာမီ’တိ ဟတ္ထံ ပသာရေသိ။ ဟတ္ထော ပရိဝတ္တိတွာ မဟာသောဏတ္ထေရဿ ပတ္တေ ပတိဋ္ဌာပေသိ။ ဣသိဒတ္တတ္ထေရော ‘ဗြာဟ္မဏတိဿဘယေ ဂုဉ္ဇစောစပိဏ္ဍေ ဝိပါကဒါယကကမ္မံ ဒေသကာလသမ္ပဒါယ ကီဝပမာဏံ ဝိပါကံ ဒဿတီ’တိ အာဟ။ တေ တံ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ ဝသနဋ္ဌာနံ အဂမံသု။ သာပိ အရညတော အာဂတာနံ မာတာပိတူနံ အာစိက္ခိ ‘‘ဒွေ ထေရာ အာဂတာ။ တေသံ မေ ဝသနဋ္ဌာနံ အာစိက္ခိတ’’န္တိ။ တေ ဥဘောပိ ထေရာနံ သန္တိကံ ဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ ‘‘ဘန္တေ, ယံ မယံ လဘာမ, တေန တုမှေ ပဋိဇဂ္ဂိဿာမ၊ ဣဓေဝ ဝသထာ’’တိ ပဋိညံ ဂဏှိံသု။ ထေရာပိ သဗ္ဗဘယကာလံ တေ ဥပနိဿာယ ဝသိံသု။
ဗြာဟ္မဏတိဿစောရေ မတေ ပိတုမဟာရာဇာ ဆတ္တံ ဥဿာပေသိ။ ‘ဘယံ ဝူပသန္တံ, ဇနပဒေါ သမ္ပုဏ္ဏော’တိ သုတွာ ပရသမုဒ္ဒတော ဘိက္ခုသံဃော နာဝါယ မဟာတိတ္ထပဋ္ဋနေ ဩရုယှ ‘မဟာသောဏတ္ထေရော ကဟံ ဝသတီ’တိ ပုစ္ဆိတွာ ထေရဿ သန္တိကံ အဂမာသိ။ ထေရော ပဉ္စသတဘိက္ခုပရိဝါရော ကာလကဂါမေ မဏ္ဍလာရာမဝိဟာရံ သမ္ပာပုဏိ။ တသ္မိံ သမယေ ကာလကဂါမေ သတ္တမတ္တာနိ ကုလသတာနိ ပဋိဝသန္တိ။ ရတ္တိဘာဂေ ဒေဝတာ အာဟိဏ္ဍိတွာ ‘‘မဟာသောဏတ္ထေရော ပဉ္စဘိက္ခုသတပရိဝါရော မဏ္ဍလာရာမဝိဟာရံ ပတ္တော။ ဧကေကော နဝဟတ္ထသာဋကေန သဒ္ဓိံ ဧကေကကဟာပဏဂ္ဃနကံ ပိဏ္ဍပါတံ ဒေတူ’’တိ မနုဿေ အဝေါစုံ။ ပုနဒိဝသေ စ ထေရာ ကာလကဂါမံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသိံသု။ မနုဿာ နိသီဒါပေတွာ ယာဂုံ အဒံသု။ မဏ္ဍလာရာမဝါသီ တိဿဘူတိတ္ထေရော သံဃတ္ထေရော ဟုတွာ နိသီဒိ။ ဧကော မဟာဥပါသကော တံ ဝန္ဒိတွာ ‘‘ဘန္တေ, မဟာသောဏတ္ထေရော နာမ ကတရော’’တိ ပုစ္ဆိ။ တေန သမယေန ထေရော နဝကော ဟောတိ ပရိယန္တေ နိသိန္နော။ ထေရော ဟတ္ထံ ပသာရေတွာ ‘‘မဟာသောဏော
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၃၀။)နာမ ဧသ, ဥပါသကာ’’တိ အာဟ။ ဥပါသကော တံ ဝန္ဒိတွာ ပတ္တံ ဂဏှာတိ။ ထေရော န ဒေတိ။ တိဿဘူတိတ္ထေရော ‘‘အာဝုသော သောဏ, ယထာ တွံ န ဇာနာသိ, မယမ္ပိ ဧဝမေဝ န ဇာနာမ၊ ပုညဝန္တာနံ ဒေဝတာ ပရိပါစေန္တိ၊ ပတ္တံ ဒေဟိ, သဗြဟ္မစာရီနံ သင်္ဂဟံ ကရောဟီ’’တိ အာဟ။ ထေရော ပတ္တံ အဒါသိ။ မဟာဥပါသကော ပတ္တံ အာဒါယ ဂန္တွာ ကဟာပဏဂ္ဃနကဿ ပိဏ္ဍပါတဿ ပူရေတွာ နဝဟတ္ထသာဋကံ အာဓာရကံ ကတွာ အာဟရိတွာ ထေရဿ ဟတ္ထေ ဌပေသိ၊ အပရောပိ ဥပါသကော ထေရဿာတိ သတ္တ သာဋကသတာနိ သတ္တ စ ပိဏ္ဍပါတသတာနိ ထေရဿေဝ အဒံသု။
ထေရော ဘိက္ခုသံဃဿ သံဝိဘာဂံ ကတွာ အနုပုဗ္ဗေန မဟာဝိဟာရံ ပါပုဏိတွာ မုခံ ဓောဝိတွာ မဟာဗောဓိံ ဝန္ဒိတွာ မဟာစေတိယံ ဝန္ဒိတွာ ထူပါရာမေ ဌိတော စီဝရံ ပါရုပိတွာ ဘိက္ခုသံဃပရိဝါရော ဒက္ခိဏဒွါရေန နဂရံ ပဝိသိတွာ ဒွါရတော ယာဝ ဝဠဉ္ဇနကသာလာ ဧတသ္မိံ အန္တရေ သဋ္ဌိကဟာပဏဂ္ဃနကံ ပိဏ္ဍပါတံ လဘိ။ တတော ပဋ္ဌာယ ပန သက္ကာရဿ ပမာဏံ နတ္ထိ။ ဧဝံ ကာလဝိပတ္တိယံ မဓုကဖလတ္တစောပိ ကုမုဒနာဠိပိ ဒုလ္လဘာ ဇာတာ။ ကာလသမ္ပတ္တိယံ ဧဝရူပေါ မဟာလာဘော ဥဒပါဒိ။
ဝတ္တဗ္ဗကနိဂြောဓတ္ထေရဿာပိ သာမဏေရကာလေ ဗြာဟ္မဏတိဿဘယံ ဥဒပါဒိ။ သာမဏေရော စ ဥပဇ္ဈာယော စဿ ပရသမုဒ္ဒံ နာဂမိံသု၊ ‘ပဏ္ဏခါဒကမနုဿေ ဥပနိဿာယ ဝသိဿာမာ’တိ ပစ္စန္တာဘိမုခါ အဟေသုံ။ သာမဏေရော သတ္တာဟမတ္တံ အနာဟာရော ဟုတွာ ဧကသ္မိံ ဂါမဋ္ဌာနေ တာလရုက္ခေ တာလပက္ကံ ဒိသွာ ဥပဇ္ဈာယံ အာဟ – ‘‘ဘန္တေ, ထောကံ အာဂမေထ၊ တာလပက္ကံ ပါတေဿာမီ’’တိ။ ‘‘ဒုဗ္ဗလောသိ တွံ, သာမဏေရ, မာ အဘိရုဟီ’’တိ။ ‘‘အဘိရုဟိဿာမိ, ဘန္တေ’’တိ ခုဒ္ဒကဝါသိံ ဂဟေတွာ တာလံ အာရုယှ တာလပိဏ္ဍံ ဆိန္ဒိတုံ အာရဘိ။ ဝါသိဖလံ နိက္ခမိတွာ ဘူမိယံ ပတိ။
ထေရော စိန္တေသိ ‘‘အယံ ကိလန္တောဝ ရုက္ခံ အာရုဠှော၊ ကိံ နု ခေါ ဣဒါနိ ကရိဿတီ’’တိ သာမဏေရော တာလပဏ္ဏံ ဖာလေတွာ ဖာလေတွာ ဝါသိဒဏ္ဍကေ ဗန္ဓိတွာ ဃဋ္ဋေန္တော ဃဋ္ဋေန္တော ဘူမိယံ ပါတေတွာ ‘‘ဘန္တေ, သာဓု ဝတဿ သစေ ဝါသိဖလံ ဧတ္ထ ပဝေသေယျာထာ’’တိ အာဟ။ ထေရော ‘ဥပါယသမ္ပန္နော သာမဏေရော’တိ ဝါသိဖလံ ပဝေသေတွာ အဒါသိ။ သော ဝါသိံ ဥက္ခိပိတွာ တာလဖလာနိ ပါတေသိ။ ထေရော ဝါသိံ ပါတာပေတွာ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၃၁။)ပဝဋ္ဋိတွာ ဂတံ တာလဖလံ ဘိန္ဒိတွာ သာမဏေရံ ဩတိဏ္ဏကာလေ အာဟ ‘‘သာမဏေရ, တွံ ဒုဗ္ဗလော, ဣဒံ တာဝ ခါဒါဟီ’’တိ။ ‘‘နာဟံ, ဘန္တေ, တုမှေဟိ အခါဒိတေ ခါဒိဿာမီ’’တိ ဝါသိံ ဂဟေတွာ တာလဖလာနိ ဘိန္ဒိတွာ ပတ္တံ နီဟရိတွာ တာလမိဉ္ဇံ ပက္ခိပိတွာ ထေရဿ ဒတွာ သယံ ခါဒိ။ ယာဝ တာလဖလာနိ အဟေသုံ, တာဝ တတ္ထေဝ ဝသိတွာ ဖလေသု ခီဏေသု အနုပုဗ္ဗေန ပဏ္ဏခါဒကမနုဿာနံ ဝသနဋ္ဌာနေ ဧကံ ဆဍ္ဍိတဝိဟာရံ ပဝိသိံသု။ သာမဏေရော ထေရဿ ဝသနဋ္ဌာနံ ပဋိဇဂ္ဂိ။ ထေရော သာမဏေရဿ ဩဝါဒံ ဒတွာ ဝိဟာရံ ပါဝိသိ။ သာမဏေရော ‘အနာယတနေ နဋ္ဌာနံ အတ္တဘာဝါနံ ပမာဏံ နတ္ထိ, ဗုဒ္ဓါနံ ဥပဋ္ဌာနံ ကရိဿာမီ’တိ စေတိယင်္ဂဏံ ဂန္တွာ အပ္ပဟရိတံ ကရောတိ၊ သတ္တာဟမတ္တံ နိရာဟာရတာယ ပဝေဓမာနော ပတိတွာ နိပန္နကောဝ တိဏာနိ ဥဒ္ဓရတိ။ ဧကစ္စေ စ မနုဿာ အရညေ စရန္တာ မဓုံ လဘိတွာ ဒါရူနိ စေဝ သာကပဏ္ဏဉ္စ ဂဟေတွာ တိဏစလနသညာယ ‘မိဂေါ နု ခေါ ဧသော’တိ သာမဏေရဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ‘‘ကိံ ကရောသိ, သာမဏေရာ’’တိ အာဟံသု။ ‘‘တိဏဂဏ္ဌိံ ဂဏှာမိ, ဥပါသကာ’’တိ။ ‘‘အညောပိ ကောစိ အတ္ထိ, ဘန္တေ’’တိ? ‘‘အာမ, ဥပါသကာ, ဥပဇ္ဈာယော မေ အန္တောဂဗ္ဘေ’’တိ။ ‘‘မဟာထေရဿ ဒတွာ ခါဒေယျာသိ, ဘန္တေ’’တိ သာမဏေရဿ မဓုံ ဒတွာ အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနံ အာစိက္ခိတွာ ‘‘မယံ သာခါဘင်္ဂံ ကရောန္တာ ဂမိဿာမ။ ဧတာယ သညာယ ထေရံ ဂဟေတွာ အာဂစ္ဆေယျာသိ, အယျာ’’တိ ဝတွာ အဂမံသု။
သာမဏေရော မဓုံ ဂဟေတွာ ထေရဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ဗဟိ ဌတွာ ‘‘ဝန္ဒာမိ, ဘန္တေ’’တိ အာဟ။ ထေရော ‘သာမဏေရော ဇိဃစ္ဆာယ အနုဍယှမာနော အာဂတော ဘဝိဿတီ’တိ တုဏှီ အဟောသိ။ သော ပုနပိ ‘‘ဝန္ဒာမိ, ဘန္တေ’’တိ အာဟ။ ‘‘ကသ္မာ, သာမဏေရ, ဒုဗ္ဗလဘိက္ခူနံ သုခေန နိပဇ္ဇိတုံ န ဒေသီ’’တိ? ‘‘ဒွါရံ ဝိဝရိတုံ သာရုပ္ပံ, ဘန္တေ’’တိ? ထေရော ဥဋ္ဌဟိတွာ ဒွါရံ ဝိဝရိတွာ ‘‘ကိံ တေ, သာမဏေရ, လဒ္ဓံ’’တိ အာဟ။ မနုဿေဟိ မဓု ဒိန္နံ, ခါဒိတုံ သာရုပ္ပံ, ဘန္တေ’’တိ? ‘‘သာမဏေရ, ဧဝမေဝ ခါဒိတုံ ကိလမိဿာမ, ပါနကံ ကတွာ ပိဝိဿာမာ’’တိ။ သာမဏေရော ပါနကံ ကတွာ အဒါသိ။ အထ နံ ထေရော ‘‘မနုဿာနံ ဝသနဋ္ဌာနံ ပုစ္ဆသိ, သာမဏေရာ’’တိ အာဟ။ သယမေဝ အာစိက္ခိံသု, ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘သာမဏေရ, ပါတောဝ ဂစ္ဆန္တာ ကိလမိဿာမ၊ အဇ္ဇေဝ ဂမိဿာမာ’’တိ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၃၂။)ပတ္တစီဝရံ ဂဏှာပေတွာ နိက္ခမိ။ တေ ဂန္တွာ မနုဿာနံ ဝသနဋ္ဌာနဿ အဝိဒူရေ နိပဇ္ဇိံသု။
သာမဏေရော ရတ္တိဘာဂေ စိန္တေသိ – ‘မယာ ပဗ္ဗဇိတကာလတော ပဋ္ဌာယ ဂါမန္တေ အရုဏံ နာမ န ဥဋ္ဌာပိတပုဗ္ဗ’န္တိ။ သော ပတ္တံ ဂဟေတွာ အရုဏံ ဥဋ္ဌာပေတုံ အရညံ အဂမာသိ။ မဟာထေရော သာမဏေရံ နိပန္နဋ္ဌာနေ အပဿန္တော ‘မနုဿခါဒကေဟိ ဂဟိတော ဘဝိဿတီ’တိ စိန္တေသိ။ သာမဏေရော အရညေ အရုဏံ ဥဋ္ဌာပေတွာ ပတ္တေန ဥဒကဉ္စ ဒန္တကဋ္ဌဉ္စ ဂဟေတွာ အာဂမိ။ ‘‘သာမဏေရ, ကုဟိံ ဂတောသိ? မဟလ္လကဘိက္ခူနံ တေ ဝိတက္ကော ဥပ္ပါဒိတော၊ ဒဏ္ဍကမ္မံ အာဟရာ’’တိ။ ‘‘အာဟရိဿာမိ, ဘန္တေ’’တိ။ ထေရော မုခံ ဓောဝိတွာ စီဝရံ ပါရုပိ။ ဥဘောပိ မနုဿာနံ ဝသနဋ္ဌာနံ အဂမံသု။ မနုဿာပိ အတ္တနော ပရိဘောဂံ ကန္ဒမူလဖလပဏ္ဏံ အဒံသု။ ထေရောပိ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ ဝိဟာရံ အဂမာသိ။ သာမဏေရော ဥဒကံ အာဟရိတွာ ‘‘ပါဒေ ဓောဝါမိ, ဘန္တေ’’တိ အာဟ။ ‘‘သာမဏေရ, တွံ ရတ္တိံ ကုဟိံ ဂတော? အမှာကံ ဝိတက္ကံ ဥပ္ပါဒေသီ’’တိ။ ‘‘ဘန္တေ, ဂါမန္တေ မေ အရုဏံ န ဥဋ္ဌာပိတပုဗ္ဗံ၊ အရုဏုဋ္ဌာပနတ္ထာယ အရညံ အဂမာသိ’’န္တိ။ ‘‘သာမဏေရ, န တုယှံ ဒဏ္ဍကမ္မံ အနုစ္ဆဝိကံ အမှာကမေဝ အနုစ္ဆဝိက’’န္တိ ဝတွာ ထေရော တသ္မိံယေဝ ဌာနေ ဝသိ၊ သာမဏေရဿ စ သညံ အဒါသိ ‘‘မယံ တာဝ မဟလ္လကာ၊ ‘ဣဒံ နာမ ဘဝိဿတီ’တိ န သက္ကာ ဇာနိတုံ။ တုဝံ အတ္တာနံ ရက္ခေယျာသီ’’တိ။ ထေရော ကိရ အနာဂါမီ။ တံ အပရဘာဂေ မနုဿခါဒကာ ခါဒိံသု။ သာမဏေရော အတ္တာနံ ရက္ခိတွာ ဘယေ ဝူပသန္တေ တထာရူပေ ဌာနေ ဥပဇ္ဈံ ဂါဟာပေတွာ ဥပသမ္ပန္နော ဗုဒ္ဓဝစနံ ဥဂ္ဂဟေတွာ တိပိဋကဓရော ဟုတွာ ဝတ္တဗ္ဗကနိဂြောဓတ္ထေရော နာမ ဇာတော။
ပိတုမဟာရာဇာ ရဇ္ဇံ ပဋိပဇ္ဇိ။ ပရသမုဒ္ဒါ အာဂတာဂတာ ဘိက္ခူ ‘‘ကဟံ ဝတ္တဗ္ဗကနိဂြောဓတ္ထေရော, ကဟံ ဝတ္တဗ္ဗကနိဂြောဓတ္ထေရော’’တိ ပုစ္ဆိတွာ တဿ သန္တိကံ အဂမံသု။ မဟာဘိက္ခုသံဃော ထေရံ ပရိဝါရေသိ။ သော မဟာဘိက္ခုသံဃပရိဝုတော အနုပုဗ္ဗေန မဟာဝိဟာရံ ပတွာ မဟာဗောဓိံ မဟာစေတိယံ ထူပါရာမဉ္စ ဝန္ဒိတွာ နဂရံ ပါယာသိ။ ယာဝ ဒက္ခိဏဒွါရာ ဂစ္ဆန္တဿေဝ နဝသု ဌာနေသု တိစီဝရံ ဥပပဇ္ဇိ၊ အန္တောနဂရံ ပဝိဋ္ဌကာလတော ပဋ္ဌာယ မဟာသက္ကာရော ဥပ္ပဇ္ဇိ။ ဣတိ ကာလဝိပတ္တိယံ တာလဖလကန္ဒမူလပဏ္ဏမ္ပိ ဒုလ္လဘံ ဇာတံ။ ကာလသမ္ပတ္တိယံ ဧဝရူပေါ မဟာလာဘော ဥပ္ပန္နောတိ။ ဧဝံ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၃၃။)ကာလဝိပတ္တိပဋိဗာဟိတတ္တာ ဝိပါကံ ဒါတုံ အသက္ကောန္တာနိ ကာလသမ္ပတ္တိံ အာဂမ္မ ဝိပစ္စန္တီတိ ပဇာနာတိ။
အပရဿာပိ ဗဟူနိ ကလျာဏကမ္မာနိ ဟောန္တိ။ တာနိ ပယောဂဝိပတ္တိယံ ဌိတဿ န ဝိပစ္စေယျုံ။ သော ပန ဧကေန ကလျာဏကမ္မေန သမ္မာပယောဂေ ပတိဋ္ဌိတော တီဏိ သုစရိတာနိ ပူရေတိ, ပဉ္စသီလံ ဒသသီလံ ရက္ခတိ။ ကာလသမ္ပတ္တိယံ နိဗ္ဗတ္တဿ ရာဇာနော သဗ္ဗာလင်္ကာရပတိမဏ္ဍိတာ ရာဇကညာယော ‘ဧတဿ အနုစ္ဆဝိကာ’တိ ပေသေန္တိ, ယာနဝါဟနမဏိသုဝဏ္ဏရဇတာဒိဘေဒံ တံ တံ ပဏ္ဏာကာရံ ‘ဧတဿ အနုစ္ဆဝိက’န္တိ ပေသေန္တိ။
ပဗ္ဗဇ္ဇူပဂတောပိ မဟာယသော ဟောတိ မဟာနုဘာဝေါ။ တတြိဒံ ဝတ္ထု – ကူဋကဏ္ဏရာဇာ ကိရ ဂိရိဂါမကဏ္ဏဝါသိကံ စူဠသုဓမ္မတ္ထေရံ မမာယတိ။ သော ဥပ္ပလဝါပိယံ ဝသမာနော ထေရံ ပက္ကောသာပေသိ။ ထေရော အာဂန္တွာ မာလာရာမဝိဟာရေ ဝသတိ။ ရာဇာ ထေရဿ မာတရံ ပုစ္ဆိ – ‘‘ကိံ ထေရော ပိယာယတီ’’တိ? ‘‘ကန္ဒံ မဟာရာဇာ’’တိ။ ရာဇာ ကန္ဒံ ဂါဟာပေတွာ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ထေရဿ ဒဒမာနော မုခံ ဥလ္လောကေတုံ နာသက္ခိ။ သော နိက္ခမိတွာ စ ဗဟိပရိဝေဏေ ဒေဝိံ ပုစ္ဆိ – ‘‘ကီဒိသော ထေရော’’တိ? ‘‘တွံ ပုရိသော ဟုတွာ ဥလ္လောကေတုံ န သက္ကောသိ၊ အဟံ ကထံ သက္ခိဿာမိ? နာဟံ ဇာနာမိ ကီဒိသော’’တိ။ ရာဇာ ‘မမ ရဋ္ဌေ ဗလိကာရဂဟပတိပုတ္တံ ဥလ္လောကေတုံ န ဝိသဟာမိ။ မဟန္တံ ဝတ ဘော ဗုဒ္ဓသာသနံ နာမာ’တိ အပ္ဖေါဋေသိ။ တိပိဋကစူဠနာဂတ္ထေရမ္ပိ မမာယတိ။ တဿ အင်္ဂုလိယံ ဧကာ ပိဠကာ ဥဋ္ဌဟိ။ ရာဇာ ‘ထေရံ ပဿိဿာမီ’တိ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ဗလဝပေမေန အင်္ဂုလိံ မုခေန ဂဏှိ။ အန္တောမုခေယေဝ ပိဠကာ ဘိန္နာ, ပုဗ္ဗလောဟိတံ အနုဋ္ဌုဘိတွာ ထေရေ သိနေဟေန အမတံ ဝိယ အဇ္ဈောဟရိ။ သောယေဝ ထေရော အပရဘာဂေ မရဏမဉ္စေ နိပဇ္ဇိ။ ရာဇာ ဂန္တွာ အသုစိကပလ္လကံ သီသေ ဌပေတွာ ‘ဓမ္မသကဋဿ အက္ခော ဘိဇ္ဇတိ အက္ခော ဘိဇ္ဇတီ’တိ ပရိဒေဝမာနော ဝိစရိ။ ပထဝိဿရဿ အသုစိကပလ္လကံ သီသေန ဥက္ခိပိတွာ ဝိစရဏံ နာမ ကဿ ဂတမဂ္ဂေါ? သမ္မာပယောဂဿ ဂတမဂ္ဂေါတိ။ ဧဝံ ပယောဂဝိပတ္တိပဋိဗာဟိတတ္တာ ဝိပါကံ ဒါတုံ အသက္ကောန္တာနိ ပယောဂသမ္ပတ္တိံ အာဂမ္မ ဝိပစ္စန္တီတိ ပဇာနာတိ။ ဧဝံ စတူဟိ ဝိပတ္တီဟိ ပဋိဗာဟိတံ ကလျာဏကမ္မံ ဝိပါကံ အဒတွာ စတဿော သမ္ပတ္တိယော အာဂမ္မ ဒေတိ။
တတြိဒံ ဘူတမတ္ထံ ကတွာ ဩပမ္မံ – ဧကော ကိရ မဟာရာဇာ ဧကဿ အမစ္စဿ အပ္ပမတ္တေန ကုဇ္ဈိတွာ တံ ဗန္ဓနာဂါရေ ဗန္ဓာပေသိ။ တဿ ဉာတကာ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၃၄။)ရညော ကုဒ္ဓဘာဝံ ဉတွာ ကိဉ္စိ အဝတွာ စဏ္ဍကောပေ ဝိဂတေ ရာဇာနံ တဿ နိရပရာဓဘာဝံ ဇာနာပေသုံ။ ရာဇာ မုဉ္စိတွာ တဿ ဌာနန္တရံ ပဋိပါကတိကံ အကာသိ။ အထဿ တတော တတော အာဂစ္ဆန္တာနံ ပဏ္ဏာကာရာနံ ပမာဏံ နာဟောသိ။ မနုဿာ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ နာသက္ခိံသု။ တတ္ထ ရညော အပ္ပမတ္တကေန ကုဇ္ဈိတွာ တဿ ဗန္ဓနာဂါရေ ဗန္ဓာပိတကာလော ဝိယ ပုထုဇ္ဇနဿ နိရယေ နိဗ္ဗတ္တကာလော။ အထဿ ဉာတကေဟိ ရာဇာနံ သညာပေတွာ ဌာနန္တရဿ ပဋိပါကတိကကရဏကာလော ဝိယ တဿ သဂ္ဂေ နိဗ္ဗတ္တကာလော။ ပဏ္ဏာကာရံ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ အသမတ္ထကာလော ဝိယ စတဿော သမ္ပတ္တိယော အာဂမ္မ ကလျာဏကမ္မာနံ ဒေဝလောကတော မနုဿလောကံ, မနုဿလောကတော ဒေဝလောကန္တိ ဧဝံ သုခဋ္ဌာနတော သုခဋ္ဌာနမေဝ နေတွာ ကပ္ပသတသဟဿမ္ပိ သုခဝိပါကံ ဒတွာ နိဗ္ဗာနသမ္ပာပနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
ဧဝံ တာဝ ပါဠိဝသေနေဝ ဒုတိယံ ဗလံ ဒီပေတွာ ပုန ‘‘အဟောသိ ကမ္မံ အဟောသိ ကမ္မဝိပါကော’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၂၃၄) ဣမိနာ ပဋိသမ္ဘိဒါနယေနာပိ ဒီပေတဗ္ဗံ။ တတ္ထ ‘အဟောသိ ကမ္မ’န္တိ အတီတေ အာယူဟိတံ ကမ္မံ အတီတေယေဝ အဟောသိ။ ယေန ပန အတီတေ ဝိပါကော ဒိန္နော, တံ သန္ဓာယ ‘အဟောသိ ကမ္မဝိပါကော’တိ ဝုတ္တံ။ ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယာဒီသု ပန ဗဟူသုပိ အာယူဟိတေသု ဧကံ ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယံ ဝိပါကံ ဒေတိ, သေသာနိ အဝိပါကာနိ။ ဧကံ ဥပပဇ္ဇဝေဒနီယံ ပဋိသန္ဓိံ အာကဍ္ဎတိ, သေသာနိ အဝိပါကာနိ။ ဧကေနာနန္တရိယေန နိရယေ ဥပပဇ္ဇတိ, သေသာနိ အဝိပါကာနိ။ အဋ္ဌသု သမာပတ္တီသု ဧကာယ ဗြဟ္မလောကေ နိဗ္ဗတ္တတိ, သေသာ အဝိပါကာ။ ဣဒံ သန္ဓာယ ‘နာဟောသိ ကမ္မဝိပါကော’တိ ဝုတ္တံ။ ယော ပန ဗဟုမ္ပိ ကုသလာကုသလံ ကမ္မံ ကတွာ ကလျာဏမိတ္တံ နိဿာယ အရဟတ္တံ ပါပုဏာတိ, ဧတဿ ကမ္မဝိပါကော ‘နာဟောသိ’ နာမ။ ယံ အတီတေ အာယူဟိတံ ဧတရဟိ ဝိပါကံ ဒေတိ တံ ‘အဟောသိ ကမ္မံ အတ္ထိ ကမ္မဝိပါကော’ နာမ။ ယံ ပုရိမနယေနေဝ အဝိပါကတံ အာပဇ္ဇတိ တံ ‘အဟောသိ ကမ္မံ နတ္ထိ ကမ္မဝိပါကော’ နာမ။ ယံ အတီတေ အာယူဟိတံ အနာဂတေ ဝိပါကံ ဒဿတိ တံ ‘အဟောသိ ကမ္မံ ဘဝိဿတိ ကမ္မဝိပါကော’ နာမ။ ယံ ပုရိမနယေန အဝိပါကတံ အာပဇ္ဇိဿတိ တံ ‘အဟောသိ ကမ္မံ န ဘဝိဿတိ ကမ္မဝိပါကော’ နာမ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၃၅။)ယံ ဧတရဟိ အာယူဟိတံ ဧတရဟိယေဝ ဝိပါကံ ဒေတိ တံ ‘အတ္ထိ ကမ္မံ အတ္ထိ ကမ္မဝိပါကော’ နာမ။ ယံ ပုရိမနယေနေဝ အဝိပါကတံ အာပဇ္ဇတိ တံ ‘အတ္ထိ ကမ္မံ နတ္ထိ ကမ္မဝိပါကော’ နာမ။ ယံ ဧတရဟိ အာယူဟိတံ အနာဂတေ ဝိပါကံ ဒဿတိ တံ ‘အတ္ထိ ကမ္မံ ဘဝိဿတိ ကမ္မဝိပါကော’ နာမ။ ယံ ပုရိမနယေနေဝ အဝိပါကတံ အာပဇ္ဇိဿတိ တံ ‘အတ္ထိ ကမ္မံ န ဘဝိဿတိ ကမ္မဝိပါကော’ နာမ။
ယံ သယမ္ပိ အနာဂတံ, ဝိပါကောပိဿ အနာဂတော တံ ‘ဘဝိဿတိ ကမ္မံ ဘဝိဿတိ ကမ္မဝိပါကော’ နာမ။ ယံ သယံ ဘဝိဿတိ, ပုရိမနယေနေဝ အဝိပါကတံ အာပဇ္ဇိဿတိ တံ ‘ဘဝိဿတိ ကမ္မံ န ဘဝိဿတိ ကမ္မဝိပါကော’ နာမ။
ဣဒံ တထာဂတဿာတိ ဣဒံ သဗ္ဗေဟိပိ ဧတေဟိ အာကာရေဟိ တထာဂတဿ ကမ္မန္တရဝိပါကန္တရဇာနနဉာဏံ အကမ္ပိယဋ္ဌေန ဒုတိယဗလံ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ။
ဒုတိယဗလနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ။
တတိယဗလနိဒ္ဒေသော
֍ ဋီ ၈၁၁။ တတိယဗလနိဒ္ဒေသေ မဂ္ဂေါတိ ဝါ ပဋိပဒါတိ ဝါ ကမ္မဿေဝေတံ နာမံ။ နိရယဂါမိနီတိအာဒီသု နိရဿာဒဋ္ဌေန နိရတိအတ္ထေန စ နိရယော။ ဥဒ္ဓံ အနုဂန္တွာ တိရိယံ အဉ္စိတာတိ တိရစ္ဆာနာ၊ တိရစ္ဆာနာယေဝ တိရစ္ဆာနယောနိ။ ပေတတာယ ပေတ္တိ၊ ဣတော ပေစ္စ ဂတဘာဝေနာတိ အတ္ထော။ ပေတ္တိယေဝ ပေတ္တိဝိသယော။ မနဿ ဥဿန္နတာယ မနုဿာ၊ မနုဿာဝ မနုဿလောကော။ ဒိဗ္ဗန္တိ ပဉ္စဟိ ကာမဂုဏေဟိ အဓိမတ္တာယ ဝါ ဌာနသမ္ပတ္တိယာတိ ဒေဝါ၊ ဒေဝါဝ ဒေဝလောကော။ ဝါနံ ဝုစ္စတိ တဏှာ၊ တံ တတ္ထ နတ္ထီတိ နိဗ္ဗာနံ။ နိရယံ ဂစ္ဆတီတိ နိရယဂါမီ။ ဣဒံ မဂ္ဂံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ပဋိပဒါ ပန နိရယဂါမိနီ နာမ ဟောတိ။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဣဒံ သဗ္ဗမ္ပိ ပဋိပဒံ တထာဂတော ပဇာနာတိ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၃၆။)ကထံ? သကလဂါမဝါသိကေသုပိ ဟိ ဧကတော ဧကံ သူကရံ ဝါ မိဂံ ဝါ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေန္တေသု သဗ္ဗေသမ္ပိ စေတနာ ပရဿ ဇီဝိတိန္ဒြိယာရမ္မဏာဝ ဟောတိ။ တံ ပန ကမ္မံ တေသံ အာယူဟနက္ခဏေယေဝ နာနာ ဟောတိ။ တေသု ဟိ ဧကော အာဒရေန ဆန္ဒဇာတော ကရောတိ။ ဧကော ‘ဧဟိ တွမ္ပိ ကရောဟီ’တိ ပရေဟိ နိပ္ပီဠိတတ္တာ ကရောတိ။ ဧကော သမာနစ္ဆန္ဒော ဝိယ ဟုတွာ အပ္ပဋိဗာဟိယမာနော ဝိစရတိ။ တေသု ဧကော တေနေဝ ကမ္မေန နိရယေ နိဗ္ဗတ္တတိ, ဧကော တိရစ္ဆာနယောနိယံ, ဧကော ပေတ္တိဝိသယေ။ တံ တထာဂတော အာယူဟနက္ခဏေယေဝ ‘ဣမိနာ နီဟာရေန အာယူဟိတတ္တာ ဧသ နိရယေ နိဗ္ဗတ္တိဿတိ, ဧသ တိရစ္ဆာနယောနိယံ, ဧသ ပေတ္တိဝိသယေ’တိ ပဇာနာတိ။ နိရယေ နိဗ္ဗတ္တမာနမ္ပိ ‘ဧသ အဋ္ဌသု မဟာနိရယေသု နိဗ္ဗတ္တိဿတိ, ဧသ သောဠသသု ဥဿဒနိရယေသု နိဗ္ဗတ္တိဿတီ’တိ ပဇာနာတိ။ တိရစ္ဆာနယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တမာနမ္ပိ ‘ဧသ အပါဒကော ဘဝိဿတိ, ဧသ ဒွိပါဒကော, ဧသ စတုပ္ပါဒကော, ဧသ ဗဟုပ္ပါဒကော’တိ ပဇာနာတိ။ ပေတ္တိဝိသယေ နိဗ္ဗတ္တမာနမ္ပိ ‘ဧသ နိဇ္ဈာမတဏှိကော ဘဝိဿတိ, ဧသ ခုပ္ပိပါသိကော, ဧသ ပရဒတ္တူပဇီဝီ’တိ ပဇာနာတိ။ တေသု စ ကမ္မေသု ‘ဣဒံ ကမ္မံ ပဋိသန္ဓိံ အာကဍ္ဎိတုံ န သက္ခိဿတိ, ဒုဗ္ဗလံ ဒိန္နာယ ပဋိသန္ဓိယာ ဥပဓိဝေပက္ကံ ဘဝိဿတီတိ ပဇာနာတိ။
တထာ သကလဂါမဝါသိကေသု ဧကတော ပိဏ္ဍပါတံ ဒဒမာနေသု သဗ္ဗေသမ္ပိ စေတနာ ပိဏ္ဍပါတာရမ္မဏာဝ ဟောတိ။ တံ ပန ကမ္မံ တေသံ အာယူဟနက္ခဏေယေဝ ပုရိမနယေန နာနာ ဟောတိ။ တေသု ကေစိ ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တိဿန္တိ, ကေစိ မနုဿလောကေ။ တံ တထာဂတော အာယူဟနက္ခဏေယေဝ ‘ဣမိနာ နီဟာရေန အာယူဟိတတ္တာ ဧသ မနုဿလောကေ နိဗ္ဗတ္တိဿတိ, ဧသ ဒေဝလောကေ’တိ ပဇာနာတိ။ ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တမာနာနမ္ပိ ‘ဧသ ပရနိမ္မိတဝသဝတ္တီသု နိဗ္ဗတ္တိဿတိ, ဧသ နိမ္မာနရတီသု, ဧသ တုသိတေသု, ဧသ ယာမေသု, ဧသ တာဝတိံသေသု, ဧသ စာတုမဟာရာဇိကေသု, ဧသ ဘုမ္မဒေဝေသု၊ ဧသ ပန ဇေဋ္ဌကဒေဝရာဇာ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိဿတိ, ဧသ ဧတဿ ဒုတိယံ ဝါ တတိယံ ဝါ ဌာနန္တရံ ကရောန္တော ပရိစာရကော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိဿတီ’တိ ပဇာနာတိ။ မနုဿေသု နိဗ္ဗတ္တမာနာနမ္ပိ ‘ဧသ ခတ္တိယကုလေ နိဗ္ဗတ္တိဿတိ, ဧသ ဗြာဟ္မဏကုလေ, ဧသ ဝေဿကုလေ, ဧသ သုဒ္ဒကုလေ၊ ဧသ ပန မနုဿေသု ရာဇာ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိဿတိ, ဧသ ဧတဿ ဒုတိယံ ဝါ တတိယံ ဝါ ဌာနန္တရံ ကရောန္တော ပရိစာရကော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိဿတီ’တိ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၃၇။)ပဇာနာတိ။ တေသု စ ကမ္မေသု ‘ဣဒံ ကမ္မံ ပဋိသန္ဓိံ အာကဍ္ဎိတုံ န သက္ခိဿတိ, ဒုဗ္ဗလံ ဒိန္နာယ ပဋိသန္ဓိယာ ဥပဓိဝေပက္ကံ ဘဝိဿတီ’တိ ပဇာနာတိ။
တထာ ဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေန္တေသုယေဝ ယေန နီဟာရေန ဝိပဿနာ အာရဒ္ဓါ, ‘ဧသ အရဟတ္တံ ပါပုဏိဿတိ, ဧသ အရဟတ္တံ ပတ္တုံ န သက္ခိဿတိ, ဧသ အနာဂါမီယေဝ ဘဝိဿတိ, ဧသ သကဒါဂါမီယေဝ, ဧသ သောတာပန္နောယေဝ၊ ဧသ ပန မဂ္ဂံ ဝါ ဖလံ ဝါ သစ္ဆိကာတုံ န သက္ခိဿတိ, လက္ခဏာရမ္မဏာယ ဝိပဿနာယမေဝ ဌဿတိ၊ ဧသ ပစ္စယပရိဂ္ဂဟေယေဝ, ဧသ နာမရူပပရိဂ္ဂဟေယေဝ, ဧသ အရူပပရိဂ္ဂဟေယေဝ, ဧသ ရူပပရိဂ္ဂဟေယေဝ ဌဿတိ, ဧသ မဟာဘူတမတ္တမေဝ ဝဝတ္ထာပေဿတိ, ဧသ ကိဉ္စိ သလ္လက္ခေတုံ န သက္ခိဿတီ’တိ ပဇာနာတိ။
ကသိဏပရိကမ္မံ ကရောန္တေသုပိ ‘ဧတဿ ပရိကမ္မမတ္တမေဝ ဘဝိဿတိ, နိမိတ္တံ ဥပ္ပါဒေတုံ န သက္ခိဿတိ၊ ဧသ ပန နိမိတ္တံ ဥပ္ပါဒေတုံ သက္ခိဿတိ, အပ္ပနံ ပါပေတုံ န သက္ခိဿတိ၊ ဧသ အပ္ပနံ ပါပေတွာ ဈာနံ ပါဒကံ ကတွာ ဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေတွာ အရဟတ္တံ ဂဏှိဿတီ’တိ ပဇာနာတီတိ။
တတိယဗလနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ။
စတုတ္ထဗလနိဒ္ဒေသော
֍ ဋီ ၈၁၂။ စတုတ္ထဗလနိဒ္ဒေသေ ခန္ဓနာနတ္တန္တိ ‘အယံ ရူပက္ခန္ဓော နာမ…ပေ… အယံ ဝိညာဏက္ခန္ဓော နာမာ’တိ ဧဝံ ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ နာနာကရဏံ ပဇာနာတိ။ တေသုပိ ‘ဧကဝိဓေန ရူပက္ခန္ဓော…ပေ… ဧကာဒသဝိဓေန ရူပက္ခန္ဓော။ ဧကဝိဓေန ဝေဒနာက္ခန္ဓော…ပေ… ဗဟုဝိဓေန ဝေဒနာက္ခန္ဓော…ပေ… ဧကဝိဓေန သညာက္ခန္ဓော…ပေ… ဧကဝိဓေန သင်္ခါရက္ခန္ဓော…ပေ… ဧကဝိဓေန ဝိညာဏက္ခန္ဓော…ပေ… ဗဟုဝိဓေန ဝိညာဏက္ခန္ဓော’တိ ဧဝံ ဧကေကဿ ခန္ဓဿ နာနတ္တံ ပဇာနာတိ။ အာယတနနာနတ္တန္တိ ‘ဣဒံ စက္ခာယတနံ နာမ…ပေ… ဣဒံ ဓမ္မာယတနံ နာမ။ တတ္ထ ဒသာယတနာ ကာမာဝစရာ, ဒွေ စတုဘူမကာ’တိ ဧဝံ အာယတနနာနတ္တံ ပဇာနာတိ။ ဓာတုနာနတ္တန္တိ ‘အယံ စက္ခုဓာတု နာမ…ပေ… အယံ မနောဝိညာဏဓာတု နာမ။ တတ္ထ သောဠသ ဓာတုယော ကာမာဝစရာ, ဒွေ စတုဘူမကာ’တိ ဧဝံ ဓာတုနာနတ္တံ ပဇာနာတိ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၃၈။)ပုန အနေကဓာတုနာနာဓာတုလောကနာနတ္တန္တိ ဣဒံ န ကေဝလံ ဥပါဒိန္နကသင်္ခါရလောကဿေဝ နာနတ္တံ တထာဂတော ပဇာနာတိ, အနုပါဒိန္နကသင်္ခါရလောကဿာပိ နာနတ္တံ တထာဂတော ပဇာနာတိယေဝါတိ ဒဿေတုံ ဂဟိတံ။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ဟိ ဒွေ စ အဂ္ဂသာဝကာ ဥပါဒိန္နကသင်္ခါရလောကဿာပိ နာနတ္တံ ဧကဒေသတောဝ ဇာနန္တိ နော နိပ္ပဒေသတော, အနုပါဒိန္နကလောကဿ ပန နာနတ္တံ န ဇာနန္တိ။ သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓေါ ပန ‘ဣမာယ နာမ ဓာတုယာ ဥဿန္နာယ ဣမဿ နာမ ရုက္ခဿ ခန္ဓော သေတော ဟောတိ, ဣမဿ ကာဠကော, ဣမဿ မဋ္ဋော၊ ဣမဿ ဗဟလတ္တစော, ဣမဿ တနုတ္တစော၊ ဣမာယ နာမ ဓာတုယာ ဥဿန္နာယ ဣမဿ ရုက္ခဿ ပတ္တံ ဝဏ္ဏသဏ္ဌာနာဒိဝသေန ဧဝရူပံ နာမ ဟောတိ၊ ဣမာယ ပန ဓာတုယာ ဥဿန္နာယ ဣမဿ ရုက္ခဿ ပုပ္ဖံ နီလကံ ဟောတိ, ပီတကံ, လောဟိတကံ, ဩဒါတံ, သုဂန္ဓံ, ဒုဂ္ဂန္ဓံ ဟောတိ၊ ဣမာယ နာမ ဓာတုယာ ဥဿန္နာယ ဖလံ ခုဒ္ဒကံ ဟောတိ, မဟန္တံ, ဒီဃံ, ရဿံ, ဝဋ္ဋံ, သုသဏ္ဌာနံ, ဒုဿဏ္ဌာနံ, မဋ္ဌံ, ဖရုသံ, သုဂန္ဓံ, ဒုဂ္ဂန္ဓံ, မဓုရံ, တိတ္တကံ, အမ္ဗိလံ, ကဋုကံ, ကသာဝံ ဟောတိ၊ ဣမာယ နာမ ဓာတုယာ ဥဿန္နာယ ဣမဿ ရုက္ခဿ ကဏ္ဋကော တိခိဏော ဟောတိ, အတိခိဏော, ဥဇုကော, ကုဋိလော, တမ္ဗော, ကာဠကော, နီလော, ဩဒါတော ဟောတီ’တိ ဧဝံ အနုပါဒိန္နကသင်္ခါရလောကဿ နာနတ္တံ ပဇာနာတိ။ သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓါနံယေဝ ဟိ ဧတံ ဗလံ, န အညေသန္တိ။
စတုတ္ထဗလနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ။
ပဉ္စမဗလနိဒ္ဒေသော
֍ ဋီ ၈၁၃။ ပဉ္စမဗလနိဒ္ဒေသေ ဟီနာဓိမုတ္တိကာတိ ဟီနဇ္ဈာသယာ။ ပဏီတာဓိမုတ္တိကာတိ ကလျာဏဇ္ဈာသယာ။ သေဝန္တီတိ နိဿယန္တိ အလ္လီယန္တိ။ ဘဇန္တီတိ ဥပသင်္ကမန္တိ။ ပယိရုပါသန္တီတိ ပုနပ္ပုနံ ဥပသင်္ကမန္တိ။ သစေ ဟိ အာစရိယုပဇ္ဈာယာ န သီလဝန္တော ဟောန္တိ, သဒ္ဓိဝိဟာရိကာ သီလဝန္တော ဟောန္တိ, တေ အတ္တနော အာစရိယုပဇ္ဈာယေပိ န ဥပသင်္ကမန္တိ, အတ္တနာ သဒိသေ သာရုပ္ပဘိက္ခူယေဝ ဥပသင်္ကမန္တိ။ သစေ အာစရိယုပဇ္ဈာယာ သာရုပ္ပဘိက္ခူ, ဣတရေ အသာရုပ္ပါ, တေပိ န အာစရိယုပဇ္ဈာယေ ဥပသင်္ကမန္တိ, အတ္တနာ သဒိသေ ဟီနာဓိမုတ္တိကေ ဧဝ ဥပသင်္ကမန္တိ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၃၉။)ဧဝံ ဥပသင်္ကမနံ ပန န ကေဝလံ ဧတရဟေဝ, အတီတာနာဂတေပီတိ ဒဿေတုံ အတီတမ္ပိ အဒ္ဓါနန္တိအာဒိမာဟ။ တံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။ ဣဒံ ပန ဒုဿီလာနံ ဒုဿီလသေဝနမေဝ, သီလဝန္တာနံ သီလဝန္တသေဝနမေဝ, ဒုပ္ပညာနံ ဒုပ္ပညသေဝနမေဝ, ပညဝန္တာနံ ပညဝန္တသေဝနမေဝ ကော နိယာမေတီတိ? အဇ္ဈာသယဓာတု နိယာမေတိ။ သမ္ဗဟုလာ ကိရ ဘိက္ခူ ဧကံ ဂါမံ ဂဏဘိက္ခာစာရံ စရန္တိ။ မနုဿာ ဗဟုဘတ္တံ အာဟရိတွာ ပတ္တာနိ ပူရေတွာ ‘‘တုမှာကံ ယထာသဘာဂေန ပရိဘုညထာ’’တိ ဒတွာ ဥယျောဇေသုံ။ ဘိက္ခူပိ အာဟံသု ‘‘အာဝုသော, မနုဿာ ဓာတုသံယုတ္တကမ္မေ ပယောဇေန္တီ’’တိ။ တိပိဋကစူဠာဘယတ္ထေရောပိ နာဂဒီပေ စေတိယံ ဝန္ဒနာယ ပဉ္စဟိ ဘိက္ခုသတေဟိ သဒ္ဓိံ ဂစ္ဆန္တော ဧကသ္မိံ ဂါမေ မနုဿေဟိ နိမန္တိတော။ ထေရေန စ သဒ္ဓိံ ဧကော အသာရုပ္ပဘိက္ခု အတ္ထိ။ ဓုရဝိဟာရေပိ ဧကော အသာရုပ္ပဘိက္ခု အတ္ထိ။ ဒွီသု ဘိက္ခုသံဃေသု ဂါမံ ဩသရန္တေသု တေ ဥဘောပိ ဇနာ, ကိဉ္စာပိ အာဂန္တုကေန နေဝါသိကော နေဝါသိကေန ဝါ အာဂန္တုကော န ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗော, ဧဝံ သန္တေပိ, ဧကတော ဟုတွာ ဟသိတွာ ဟသိတွာ ကထယမာနာ ဧကမန္တံ အဋ္ဌံသု။ ထေရော ဒိသွာ ‘‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန ဇာနိတွာ ဓာတုသံယုတ္တံ ကထိတ’’န္တိ အာဟ။
ဧဝံ ‘အဇ္ဈာသယဓာတု နိယာမေတီ’တိ ဝတွာ ဓာတုသံယုတ္တေန အယမေဝတ္ထော ဒီပေတဗ္ဗော။ ဂိဇ္ဈကူဋပဗ္ဗတသ္မိဉှိ ဂိလာနသေယျာယ နိပန္နော ဘဂဝါ အာရက္ခဏတ္ထာယ ပရိဝါရေတွာ ဝသန္တေသု သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနာဒီသု ဧကမေကံ အတ္တနော အတ္တနော ပရိသာယ သဒ္ဓိံ စင်္ကမန္တံ ဩလောကေတွာ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ ‘‘ပဿထ နော တုမှေ, ဘိက္ခဝေ, သာရိပုတ္တံ သမ္ဗဟုလေဟိ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ စင်္ကမန္တ’’န္တိ? ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘သဗ္ဗေ ခေါ ဧတေ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခူ မဟာပညာ’’တိ (သံ။ နိ။ ၂။၉၉) သဗ္ဗံ ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗန္တိ။
ပဉ္စမဗလနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ။
ဆဋ္ဌဗလနိဒ္ဒေသော
֍ ဋီ ၈၁၄။ ဆဋ္ဌဗလနိဒ္ဒေသေ အာသယန္တိ ယတ္ထ သတ္တာ အာသယန္တိ နိဝသန္တိ, တံ တေသံ နိဝါသဋ္ဌာနံ ဒိဋ္ဌိဂတံ ဝါ ယထာဘူတံ ဉာဏံ ဝါ။ အနုသယန္တိ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၄၀။)အပ္ပဟီနာနုသယိတံ ကိလေသံ။ စရိတန္တိ ကာယာဒီဟိ အဘိသင်္ခတံ ကုသလာကုသလံ။ အဓိမုတ္တန္တိ အဇ္ဈာသယံ။ အပ္ပရဇက္ခေတိအာဒီသု ပညာမယေ အက္ခိမှိ အပ္ပံ ပရိတ္တံ ရာဂဒေါသမောဟရဇံ ဧတေသန္တိ အပ္ပရဇက္ခာ။ တဿေဝ မဟန္တတာယ မဟာရဇက္ခာ။ ဥဘယေနာပိ မန္ဒကိလေသေ မဟာကိလေသေ စ သတ္တေ ဒဿေတိ။ ယေသံ သဒ္ဓါဒီနိ ဣန္ဒြိယာနိ တိက္ခာနိ, တေ တိက္ခိန္ဒြိယာ။ ယေသံ တာနိ မုဒူနိ, တေ မုဒိန္ဒြိယာ။ ယေသံ အာသယာဒယော ကောဋ္ဌာသာ သုန္ဒရာ, တေ သွာကာရာ။ ဝိပရီတာ ဒွါကာရာ။ ယေ ကထိတကာရဏံ သလ္လက္ခေန္တိ, သုခေန သက္ကာ ဟောန္တိ ဝိညာပေတုံ, တေ သုဝိညာပယာ။ ဝိပရီတာ ဒုဝိညာပယာ။ ယေ အရိယမဂ္ဂပဋိဝေဓဿ အနုစ္ဆဝိကာ ဥပနိဿယသမ္ပန္နာ, တေ ဘဗ္ဗာ။ ဝိပရီတာ အဘဗ္ဗာ။
֍ ဋီ ၈၁၅။ ဧဝံ ဆဋ္ဌဗလဿ မာတိကံ ဌပေတွာ ဣဒါနိ ယထာပဋိပါဋိယာ ဘာဇေန္တော ကတမော စ သတ္တာနံ အာသယောတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သဿတော လောကောတိအာဒီနံ အတ္ထော ဟေဋ္ဌာ နိက္ခေပကဏ္ဍဝဏ္ဏနာယံ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၁၁၀၅) ဝုတ္တောယေဝ။ ဣတိ ဘဝဒိဋ္ဌိသန္နိဿိတာ ဝါတိ ဧဝံ သဿတဒိဋ္ဌိံ ဝါ သန္နိဿိတာ။ သဿတဒိဋ္ဌိ ဟိ ဧတ္ထ ဘဝဒိဋ္ဌီတိ ဝုတ္တာ၊ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိ စ ဝိဘဝဒိဋ္ဌီတိ။ သဗ္ဗဒိဋ္ဌီနဉှိ သဿတုစ္ဆေဒဒိဋ္ဌီ ဟိ သင်္ဂဟိတတ္တာ သဗ္ဗေပိ ဒိဋ္ဌိဂတိကာ သတ္တာ ဣမာဝ ဒွေ ဒိဋ္ဌိယော သန္နိဿိတာ ဟောန္တိ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ – ‘‘ဒွယသန္နိဿိတော ခေါ ပနာယံ, ကစ္စာန, လောကော ယေဘုယျေန – အတ္ထိတဉ္စေဝ နတ္ထိတဉ္စာ’’တိ (သံ။ နိ။ ၂။၁၅)။ ဧတ္ထ ဟိ အတ္ထိတာတိ သဿတံ, နတ္ထိတာတိ ဥစ္ဆေဒေါ။ အယံ တာဝ ဝဋ္ဋသန္နိဿိတာနံ ပုထုဇ္ဇနသတ္တာနံ အာသယော။
ဣဒါနိ ဝိဝဋ္ဋသန္နိဿိတာနံ သုဒ္ဓသတ္တာနံ အာသယံ ဒဿေတုံ ဧတေ ဝါ ပန ဥဘော အန္တေ အနုပဂမ္မာတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဧတေ ဝါ ပနာတိ ဧတေယေဝ။ ဥဘော အန္တေတိ သဿတုစ္ဆေဒသင်္ခါတေ ဒွေ အန္တေ။ အနုပဂမ္မာတိ အနလ္လီယိတွာ။ ဣဒပ္ပစ္စယတာ ပဋိစ္စသမုပ္ပန္နေသု ဓမ္မေသူတိ ဣဒပ္ပစ္စယတာယ စေဝ ပဋိစ္စသမုပ္ပန္နဓမ္မေသု စ။ အနုလောမိကာ ခန္တီတိ ဝိပဿနာဉာဏံ။ ယထာဘူတံ ဝါ ဉာဏန္တိ မဂ္ဂဉာဏံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယာ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒေ စေဝ ပဋိစ္စသမုပ္ပန္နဓမ္မေသု စ ဧတေ ဥဘော သဿတုစ္ဆေဒအန္တေ အနုပဂန္တွာ ဝိပဿနာ ပဋိလဒ္ဓါ, ယဉ္စ တတော ဥတ္တရိမဂ္ဂဉာဏံ – အယံ သတ္တာနံ အာသယော, အယံ ဝဋ္ဋသန္နိဿိတာနဉ္စ ဝိဝဋ္ဋသန္နိဿိတာနဉ္စ သဗ္ဗေသမ္ပိ သတ္တာနံ အာသယော, ဣဒံ ဝသနဋ္ဌာနန္တိ။ အယံ အာစရိယာနံ သမာနတ္ထကထာ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၄၁။)ဝိတဏ္ဍဝါဒီ ပနာဟ – ‘မဂ္ဂေါ နာမ ဝါသံ ဝိဒ္ဓံသေန္တော ဂစ္ဆတိ, နနု တွံ မဂ္ဂေါ ဝါသောတိ ဝဒေသီ’တိ? သော ဝတ္တဗ္ဗော ‘တွံ အရိယဝါသဘာဏကော ဟောသိ န ဟောသီ’တိ? သစေ ပန ‘န ဟောမီ’တိ ဝဒတိ, ‘အဘာဏကတာယ န ဇာနာသီ’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။ သစေ ‘ဘာဏကောသ္မီ’တိ ဝဒတိ, ‘သုတ္တံ အာဟရာ’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။ သစေ အာဟရတိ, ဣစ္စေတံ ကုသလံ၊ နော စေ အာဟရတိ သယံ အာဟရိတဗ္ဗံ – ‘‘ဒသယိမေ, ဘိက္ခဝေ, အရိယဝါသာ, ယေ အရိယာ အာဝသိံသု ဝါ အာဝသန္တိ ဝါ အာဝသိဿန္တိ ဝါ’’တိ (အ။ နိ။ ၁၀။၁၉)။ ဧတဉှိ သုတ္တံ မဂ္ဂဿ ဝါသဘာဝံ ဒီပေတိ။ တသ္မာ သုကထိတမေဝေတန္တိ။ ဣဒံ ပန ဘဂဝါ သတ္တာနံ အာသယံ ဇာနန္တော ဣမေသဉ္စ ဒိဋ္ဌိဂတာနံ ဝိပဿနာဉာဏမဂ္ဂဉာဏာနံ အပ္ပဝတ္တိက္ခဏေပိ ဇာနာတိ ဧဝ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –
‘‘ကာမံ သေဝန္တညေဝ ဇာနာတိ ‘အယံ ပုဂ္ဂလော ကာမဂရုကော ကာမာသယော ကာမာဓိမုတ္တော’တိ။ နေက္ခမ္မံ သေဝန္တညေဝ ဇာနာတိ ‘အယံ ပုဂ္ဂလော နေက္ခမ္မဂရုကော နေက္ခမ္မာသယော နေက္ခမ္မာဓိမုတ္တော’တိ။ ဗျာပါဒံ…ပေ… အဗျာပါဒံ… ထိနမိဒ္ဓံ…ပေ… အာလောကသညံ နေက္ခမ္မံ သေဝန္တညေဝ ဇာနာတိ သေဝန္တညေဝ ဇာနာတိ ‘အယံ ပုဂ္ဂလော အာလောကသညာဂရုကော အာလောကသညာသယော အာလောကသညာဓိမုတ္တော’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၁၁၃)။
֍ ဋီ ၈၁၆။ အနုသယနိဒ္ဒေသေ ကာမရာဂေါ စ သော အပ္ပဟီနဋ္ဌေန အနုသယော စာတိ ကာမရာဂါနုသယော။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ယံ လောကေ ပိယရူပန္တိ ယံ ဣမသ္မိံ လောကေ ပိယဇာတိကံ။ သာတရူပန္တိ သာတဇာတိကံ အဿာဒပဒဋ္ဌာနံ ဣဋ္ဌာရမ္မဏံ။ ဧတ္ထ သတ္တာနံ ရာဂါနုသယော အနုသေတီတိ ဧတသ္မိံ ဣဋ္ဌာရမ္မဏေ သတ္တာနံ အပ္ပဟီနဋ္ဌေန ရာဂါနုသယော အနုသေတိ။ ယထာ နာမ ဥဒကေ နိမုဂ္ဂဿ ဟေဋ္ဌာ စ ဥပရိ စ သမန္တဘာဂေ စ ဥဒကမေဝ ဟောတိ, ဧဝမေဝ ဣဋ္ဌာရမ္မဏေ ရာဂုပ္ပတ္တိ နာမ သတ္တာနံ အာစိဏ္ဏသမာစိဏ္ဏာ။ တထာ အနိဋ္ဌာရမ္မဏေ ပဋိဃုပ္ပတ္တိ။ ဣတိ ဣမေသု ဒွီသု ဓမ္မေသူတိ ဧဝံ ဣမေသု ဒွီသု ကာမရာဂပဋိဃဝန္တေသု ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌာရမ္မဏဓမ္မေသု။ အဝိဇ္ဇာနုပတိတာတိ ကာမရာဂပဋိဃသမ္ပယုတ္တာ ဟုတွာ အာရမ္မဏကရဏဝသေန အဝိဇ္ဇာ အနုပတိတာ။ တဒေကဋ္ဌောတိ တာယ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၄၂။)အဝိဇ္ဇာယ သမ္ပယုတ္တေကဋ္ဌဝသေန ဧကဋ္ဌော။ မာနော စ ဒိဋ္ဌိ စ ဝိစိကိစ္ဆာ စာတိ နဝဝိဓော မာနော, ဒွါသဋ္ဌိဝိဓာ ဒိဋ္ဌိ, အဋ္ဌဝတ္ထုကာ စ ဝိစိကိစ္ဆာ။ ဘဝရာဂါနုသယော ပနေတ္ထ ကာမရာဂါနုသယေနေဝ သင်္ဂဟိတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။
֍ ဋီ ၈၁၇။ စရိတနိဒ္ဒေသေ တေရသ စေတနာ ပုညာဘိသင်္ခါရော, ဒွါဒသ အပုညာဘိသင်္ခါရော, စတဿော အာနေဉ္ဇာဘိသင်္ခါရော။ တတ္ထ ကာမာဝစရော ပရိတ္တဘူမကော, ဣတရော မဟာဘူမကော။ တီသုပိ ဝါ ဧတေသု ယော ကောစိ အပ္ပဝိပါကော ပရိတ္တဘူမကော, ဗဟုဝိပါကော မဟာဘူမကောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။
֍ ဋီ ၈၁၈။ အဓိမုတ္တိနိဒ္ဒေသော ဟေဋ္ဌာ ပကာသိတောဝ။ ကသ္မာ ပနာယံ အဓိမုတ္တိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တာပိ ပုန ဂဟိတာတိ? အယဉှိ ဟေဋ္ဌာ ပါဋိယေက္ကံ ဗလဒဿနဝသေန ဂဟိတာ, ဣဓ သတ္တာနံ တိက္ခိန္ဒြိယမုဒိန္ဒြိယဘာဝဒဿနတ္ထံ။
֍ ဋီ ၈၁၉။ မဟာရဇက္ခနိဒ္ဒေသေ ဥဿဒဂတာနီတိ ဝေပုလ္လဂတာနိ။ ပဟာနက္ကမဝသေန စေသ ဥပ္ပဋိပါဋိယာ နိဒ္ဒေသော ကတော။
֍ ဋီ ၈၂၀။ အနုဿဒဂတာနီတိ အဝေပုလ္လဂတာနိံ။ တိက္ခိန္ဒြိယမုဒိန္ဒြိယနိဒ္ဒေသေ ဥပနိဿယဣန္ဒြိယာနိ နာမ ကထိတာနိ။ ဥပ္ပဋိပါဋိယာ နိဒ္ဒေသေ ပနေတ္ထ ပယောဇနံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
֍ ဋီ ၈၂၃။ တထာ ဒွါကာရနိဒ္ဒေသာဒီသု ပါပါသယာတိ အကုသလာသယာ။ ပါပစရိတာတိ အပုညာဘိသင်္ခါရပရိပူရကာ။ ပါပါဓိမုတ္တိကာတိ သက္ကာယာဘိရတာ ဝဋ္ဋဇ္ဈာသယာ။
֍ ဋီ ၈၂၄။ သွာကာရနိဒ္ဒေသေ ယသ္မာ ကလျာဏကော နာမ အနုသယော နတ္ထိ, တသ္မာ ကလျာဏာနုသယာတိ န ဝုတ္တံ။ သေသံ ဝုတ္တဝိပရိယာယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။
֍ ဋီ ၈၂၆။ ဘဗ္ဗာဘဗ္ဗနိဒ္ဒေသေ ကမ္မာဝရဏေနာတိ ပဉ္စဝိဓေန အာနန္တရိယကမ္မေန။ ကိလေသာဝရဏေနာတိ နိယတမိစ္ဆာဒိဋ္ဌိယာ။ ဝိပါကာဝရဏေနာတိ အဟေတုကပဋိသန္ဓိယာ။ ယသ္မာ ပန ဒုဟေတုကာနမ္ပိ အရိယမဂ္ဂပဋိဝေဓော နတ္ထိ, တသ္မာ ဒုဟေတုကပဋိသန္ဓိပိ ဝိပါကာဝရဏမေဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၄၃။)အဿဒ္ဓါတိ ဗုဒ္ဓါဒီသု သဒ္ဓါရဟိတာ။ အစ္ဆန္ဒိကာတိ ကတ္တုကမျတာကုသလစ္ဆန္ဒရဟိတာ။ ဥတ္တရကုရုကာ မနုဿာ အစ္ဆန္ဒိကဋ္ဌာနံ ပဝိဋ္ဌာ။ ဒုပ္ပညာတိ ဘဝင်္ဂပညာယ ပရိဟီနာ။ ဘဝင်္ဂပညာယ ပန ပရိပုဏ္ဏာယပိ ယဿ ဘဝင်္ဂံ လောကုတ္တရဿ ပါဒကံ န ဟောတိ, သော ဒုပ္ပညောယေဝ နာမ။ အဘဗ္ဗာ နိယာမံ ဩက္ကမိတုံ ကုသလေသု ဓမ္မေသု သမ္မတ္တန္တိ ကုသလေသု ဓမ္မေသု သမ္မတ္တနိယာမသင်္ခါတံ မဂ္ဂံ ဩက္ကမိတုံ အဘဗ္ဗာ။
֍ ဋီ ၈၂၇။ န ကမ္မာဝရဏေနာတိအာဒီနိ ဝုတ္တဝိပရိယာယေန ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ဣဒံ ဒွိန္နံ ဉာဏာနံ ဘာဇနီယံ – ဣန္ဒြိယပရောပရိယတ္တိဉာဏဿ စ အာသယာနုသယဉာဏဿ စ။ ဧတ္ထ ဟိ အာသယာနုသယဉာဏေန ဣန္ဒြိယပရောပရိယတ္တိဉာဏမ္ပိ ဘာဇိတံ။ ဣတိ ဣမာနိ ဒွေ ဉာဏာနိ ဧကတော ဟုတွာ ဧကံ ဗလဉာဏံ နာမ ဇာတန္တိ။
ဆဋ္ဌဗလနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ။
သတ္တမဗလနိဒ္ဒေသော
֍ ဋီ ၈၂၈။ သတ္တမဗလနိဒ္ဒေသေ ဈာယတီတိ ဈာယီ။ စတ္တာရော ဈာယီတိ ဈာယိနော စတ္တာရော ဇနာ ဝုစ္စန္တိ။ တတ္ထ ပဌမစတုက္ကေ တာဝ ပဌမော သမာပတ္တိလာဘီ သမာနောယေဝ ‘န လာဘီမှီ’တိ, ကမ္မဋ္ဌာနံ သမာနံယေဝ ‘န ကမ္မဋ္ဌာန’န္တိ သညီ ဟောတိ။ အယံ အပ္ပဂုဏဇ္ဈာနလာဘီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဒုတိယော သမာပတ္တိယာ အလာဘီယေဝ ‘လာဘီမှီ’တိ, အကမ္မဋ္ဌာနံ သမာနံယေဝ ‘ကမ္မဋ္ဌာန’န္တိ သညီ ဟောတိ။ အယံ နိဒ္ဒါဈာယီ နာမ။ နိဒ္ဒါယိတွာ ပဋိဗုဒ္ဓေါ ဧဝံ မညတိ။ တတိယော သမာပတ္တိလာဘီ သမာနော ‘သမာပတ္တိလာဘီမှီ’တိ, ကမ္မဋ္ဌာနမေဝ သမာနံ ‘ကမ္မဋ္ဌာန’န္တိ သညီ ဟောတိ။ အယံ ပဂုဏဇ္ဈာနလာဘီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ စတုတ္ထော အလာဘီယေဝ ‘အလာဘီမှီ’တိ, အကမ္မဋ္ဌာနံယေဝ ‘အကမ္မဋ္ဌာန’န္တိ သညီ ဟောတိ။ ဧဝမေတ္ထ ဒွေ ဇနာ အဇ္ဈာယိနောဝ ဈာယီနံ အန္တော ပဝိဋ္ဌတ္တာ ဈာယီတိ ဝုတ္တာ။
ဒုတိယစတုက္ကေ သသင်္ခါရေန သပ္ပယောဂေန သမာဓိပါရိဗန္ဓိကဓမ္မေ ဝိက္ခမ္ဘေန္တော ဒန္ဓံ သမာပဇ္ဇတိ နာမ။ ဧကံ ဒွေ စိတ္တဝါရေ ဌတွာ သဟသာ ဝုဋ္ဌဟန္တာ ခိပ္ပံ ဝုဋ္ဌဟတိ နာမ။ သုခေနေဝ ပန သမာဓိပါရိဗန္ဓိကဓမ္မေ သောဓေန္တော ခိပ္ပံ သမာပဇ္ဇတိ နာမ။ ယထာပရိစ္ဆေဒေန အဝုဋ္ဌဟိတွာ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၄၄။)ကာလံ အတိနာမေတွာ ဝုဋ္ဌဟန္တော ဒန္ဓံ ဝုဋ္ဌာတိ နာမ။ ဣတရေ ဒွေပိ ဣမိနာဝ နယေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဣမေ စတ္တာရောပိ ဇနာ သမာပတ္တိလာဘိနောဝ။
တတိယစတုက္ကေ ‘ဣဒံ ဈာနံ ပဉ္စင်္ဂိကံ, ဣဒံ စတုရင်္ဂိက’န္တိ ဧဝံ အင်္ဂဝဝတ္ထာနပရိစ္ဆေဒေ ဆေကော သမာဓိသ္မိံ သမာဓိကုသလော နာမ။ နီဝရဏာနိ ပန ဝိက္ခမ္ဘေတွာ စိတ္တမဉ္ဇူသာယ စိတ္တံ ဌပေတုံ အဆေကော နော သမာဓိသ္မိံ သမာပတ္တိကုသလော နာမ။ ဣတရေပိ တယော ဣမိနာဝ နယေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဣမေပိ စတ္တာရော သမာပတ္တိလာဘိနောယေဝ။
ဣဒါနိ ယာနိ ဈာနာနိ နိဿာယ ဣမေ ပုဂ္ဂလာ ‘ဈာယီ’ နာမ ဇာတာ, တာနိ ဒဿေတုံ စတ္တာရိ ဈာနာနီတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ စတ္တာရိ ဈာနာနိ တယော စ ဝိမောက္ခာ အတ္ထတော ဟေဋ္ဌာ ဓမ္မသင်္ဂဟဋ္ဌကထာယမေဝ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၁၆၀, ၂၄၈) ပကာသိတာ။ သေသာနမ္ပိ ဝိမောက္ခဋ္ဌော တတ္ထ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အပိစေတ္ထ ပဋိပါဋိယာ သတ္တ အပ္ပိတပ္ပိတက္ခဏေ ပစ္စနီကဓမ္မေဟိ ဝိမုစ္စနတော စ အာရမ္မဏေ စ အဓိမုစ္စနတော ဝိမောက္ခော နာမ။ အဋ္ဌမော ပန သဗ္ဗသော သညာဝေဒယိတေဟိ ဝိမုတ္တတ္တာ အပဂတဝိမောက္ခော နာမ။ သမာဓီသု စတုက္ကနယပဉ္စကနယေသု ပဌမဇ္ဈာနသမာဓိ သဝိတက္ကသဝိစာရော နာမ။ ပဉ္စကနယေ ဒုတိယဇ္ဈာနသမာဓိ အဝိတက္ကဝိစာရမတ္တသမာဓိ နာမ။ စတုက္ကနယေပိ ပဉ္စကနယေပိ ဥပရိ တီသု ဈာနေသု သမာဓိ အဝိတက္က အဝိစာရသမာဓိ နာမ။ သမာပတ္တီသု ဟိ ပဋိပါဋိယာ အဋ္ဌန္နံ သမာပတ္တီနံ ‘သမာဓီ’တိပိ နာမံ ‘သမာပတ္တီ’တိပိ။ ကသ္မာ? စိတ္တေကဂ္ဂတာသဗ္ဘာဝတော။ နိရောဓသမာပတ္တိယာ တဒဘာဝတော န သမာဓီတိ နာမံ။
ဟာနဘာဂိယော ဓမ္မောတိ အပ္ပဂုဏေဟိ ပဌမဇ္ဈာနာဒီဟိ ဝုဋ္ဌိတဿ သညာမနသိကာရာနံ ကာမာဒိအနုပက္ခန္ဒနံ။ ဝိသေသဘာဂိယော ဓမ္မောတိ ပဂုဏေဟိ ပဌမဇ္ဈာနာဒီဟိ ဝုဋ္ဌိတဿ သညာမနသိကာရာနံ ဒုတိယဇ္ဈာနာဒိအနုပက္ခန္ဒနံ။ ဝေါဒါနမ္ပိ ဝုဋ္ဌာနန္တိ ဣမိနာ ပဂုဏဝေါဒါနံ ဝုဋ္ဌာနံ နာမ ကထိတံ။ ဟေဋ္ဌိမံ ဟေဋ္ဌိမဉှိ ပဂုဏဇ္ဈာနံ ဥပရိမဿ ဥပရိမဿ ပဒဋ္ဌာနံ ဟောတိ။ တသ္မာ ဝေါဒါနမ္ပိ ဝုဋ္ဌာနန္တိ ဝုတ္တံ။ တမှာ တမှာ သမာဓိမှာ ဝုဋ္ဌာနမ္ပိ ဝုဋ္ဌာနန္တိ ဣမိနာ ဘဝင်္ဂဝုဋ္ဌာနံ နာမ ကထိတံ။ ဘဝင်္ဂေန ဟိ သဗ္ဗဇ္ဈာနေဟိ ဝုဋ္ဌာနံ ဟောတိ။ နိရောဓတော ပန ဖလသမာပတ္တိယာဝ ဝုဋ္ဌဟန္တိ။ ဣဒံ ပါဠိမုတ္တကဝုဋ္ဌာနံ နာမာတိ။
သတ္တမဗလနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၄၅။)အဋ္ဌမဗလာဒိနိဒ္ဒေသော
֍ ဋီ ၈၂၉။ အဋ္ဌမဗလနိဒ္ဒေသေ အနေကဝိဟိတံ ပုဗ္ဗေနိဝါသန္တိအာဒိ သဗ္ဗမ္ပိ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝိတ္ထာရိတမေဝ။ နဝမဗလနိဒ္ဒေသေပိ ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာတိအာဒိ သဗ္ဗံ တတ္ထေဝ ဝိတ္ထာရိတံ။
နဝမဗလနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ။
ဒသမဗလနိဒ္ဒေသော
֍ ဋီ ၈၃၁။ ဒသမဗလနိဒ္ဒေသေ စေတောဝိမုတ္တိန္တိ ဖလသမာဓိံ။ ပညာဝိမုတ္တိန္တိ ဖလဉာဏံ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။ အယံ တာဝေတ္ထ အာစရိယာနံ သမာနတ္ထကထာ။ ပရဝါဒီ ပနာဟ – ‘‘ဒသဗလဉာဏံ နာမ ပါဋိယေက္ကံ နတ္ထိ, သဗ္ဗညုတဉာဏဿေဝါယံ ပဘေဒေါ’’တိ။ တံ န တထာ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အညမေဝ ဟိ ဒသဗလဉာဏံ, အညံ သဗ္ဗညုတဉာဏံ။ ဒသဗလဉာဏဉှိ သကသကကိစ္စမေဝ ဇာနာတိ။ သဗ္ဗညုတဉာဏံ ပန တမ္ပိ တတော အဝသေသမ္ပိ ဇာနာတိ။ ဒသဗလဉာဏေသုပိ ဟိ ပဌမံ ကာရဏာကာရဏမေဝ ဇာနာတိ, ဒုတိယံ ကမ္မန္တရဝိပါကန္တရမေဝ, တတိယံ ကမ္မပရိစ္ဆေဒမေဝ, စတုတ္ထံ ဓာတုနာနတ္တကရဏမေဝ, ပဉ္စမံ သတ္တာနံ အဇ္ဈာသယာဓိမုတ္တိမေဝ, ဆဋ္ဌံ ဣန္ဒြိယာနံ တိက္ခမုဒုဘာဝမေဝ, သတ္တမံ ဈာနာဒီဟိ သဒ္ဓိံ တေသံ သံကိလေသာဒိမေဝ, အဋ္ဌမံ ပုဗ္ဗေနိဝုတ္ထခန္ဓသန္တတိမေဝ, နဝမံ သတ္တာနံ စုတိပဋိသန္ဓိမေဝ, ဒသမံ သစ္စပရိစ္ဆေဒမေဝ။ သဗ္ဗညုတဉာဏံ ပန ဧတေဟိ ဇာနိတဗ္ဗဉ္စ တတော ဥတ္တရိတရဉ္စ ပဇာနာတိ။ ဧတေသံ ပန ကိစ္စံ န သဗ္ဗံ ကရောတိ။ တဉှိ ဈာနံ ဟုတွာ အပ္ပေတုံ န သက္ကောတိ, ဣဒ္ဓိ ဟုတွာ ဝိကုဗ္ဗိတုံ န သက္ကောတိ, မဂ္ဂေါ ဟုတွာ ကိလေသေ ခေပေတုံ န သက္ကောတိ။
အပိစ ပရဝါဒီ ဧဝံ ပုစ္ဆိတဗ္ဗော – ‘‘ဒသဗလဉာဏံ နာမ ဧတံ သဝိတက္ကသဝိစာရံ, အဝိတက္ကဝိစာရမတ္တံ, အဝိတက္ကာဝိစာရံ, ကာမာဝစရံ, ရူပါဝစရံ, အရူပါဝစရံ, လောကိယံ, လောကုတ္တရ’’န္တိ? ဇာနန္တော ‘‘ပဋိပါဋိယာ သတ္တ ဉာဏာနိ သဝိတက္ကသဝိစာရာနီ’’တိ ဝက္ခတိ၊ တတော ‘‘ပရာနိ ဒွေ ဉာဏာနိ အဝိတက္ကာဝိစာရာနီ’’တိ ဝက္ခတိ၊ ‘‘အာသဝက္ခယဉာဏံ သိယာ သဝိတက္ကသဝိစာရံ, သိယာ အဝိတက္ကဝိစာရမတ္တံ, သိယာ အဝိတက္ကဝိစာရ’’န္တိ ဝက္ခတိ။ တထာ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၄၆။)‘‘ပဋိပါဋိယာ သတ္တ ကာမာဝစရာနိ, တတော ဒွေ ရူပါဝစရာနိ, အဝသာနေ ဧကံ လောကုတ္တရ’’န္တိ ဝက္ခတိ၊ ‘‘သဗ္ဗညုတဉာဏံ ပန သဝိတက္ကသဝိစာရမေဝ, ကာမာဝစရမေဝ, လောကိယမေဝါ’’တိ ဝက္ခတိ။ ဣတိ အညဒေဝ ဒသဗလဉာဏံ, အညံ သဗ္ဗညုတဉာဏန္တိ။
သမ္မောဟဝိနောဒနိယာ ဝိဘင်္ဂဋ္ဌကထာယ
ဉာဏဝိဘင်္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၄၇။)၁၇။ ခုဒ္ဒကဝတ္ထုဝိဘင်္ဂေါ
၁။ ဧကကမာတိကာဒိဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၈၃၂။ ဣဒါနိ တဒနန္တရေ ခုဒ္ဒကဝတ္ထုဝိဘင်္ဂေပိ ပဌမံ မာတိကံ ဌပေတွာ နိက္ခိတ္တပဒါနုက္ကမေန နိဒ္ဒေသော ကတော။ တတြာယံ နိက္ခေပပရိစ္ဆေဒေါ။ အာဒိတော တာဝ ဇာတိမဒေါတိအာဒယော တေသတ္တတိ ဧကကာ နိက္ခိတ္တာ, တတော ကောဓော စ ဥပနာဟော စာတိအာဒယော အဋ္ဌာရသ ဒုကာ, အကုသလမူလာဒယော ပဉ္စတိံသ တိကာ, အာသဝစတုက္ကာဒယော စုဒ္ဒသ စတုက္ကာ, ဩရမ္ဘာဂိယသံယောဇနာဒယော ပန္နရသ ပဉ္စကာ, ဝိဝါဒမူလာဒယော စုဒ္ဒသ ဆက္ကာ, အနုသယာဒယော သတ္တ သတ္တကာ, ကိလေသဝတ္ထုအာဒယော အဋ္ဌ အဋ္ဌကာ, အာဃာတဝတ္ထုအာဒယော နဝ နဝကာ, ကိလေသဝတ္ထုအာဒယော သတ္တ ဒသကာ, အဇ္ဈတ္တိကဿ ဥပါဒါယ အဋ္ဌာရသ တဏှာဝိစရိတာနီတိအာဒယော ဆ အဋ္ဌာရသကာတိ သဗ္ဗာနိပိ ဧတာနိ အဋ္ဌ ကိလေသသတာနိ နိက္ခိတ္တာနီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ အယံ တာဝ နိက္ခေပပရိစ္ဆေဒေါ။
(၁။) ဧကကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ
၈၄၃-၈၄၄။ ဣဒါနိ ယထာနိက္ခိတ္တာယ မာတိကာယ တတ္ထ ကတမော ဇာတိမဒေါတိအာဒိနာ နယေန အာရဒ္ဓေ နိဒ္ဒေသဝါရေ ဇာတိံ ပဋိစ္စာတိ ဇာတိံ နိဿာယ။ ဧတ္ထ စ အတ္ထိပဋိစ္စံ နာမ ကထိတံ, တသ္မာ ဇာတိယာ သတီတိ အယမေတ္ထ အတ္ထော။ ဂေါတ္တံ ပဋိစ္စာတိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ မဒနဝသေန မဒေါ။ မဇ္ဇနာကာရော မဇ္ဇနာ။ မဇ္ဇိတဘာဝေါ မဇ္ဇိတတ္တံ။ မာနော မညနာတိအာဒီနိ ဟေဋ္ဌာ ဓမ္မသင်္ဂဟဋ္ဌကထာယံ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၁၁၂၁) ဝုတ္တတ္ထာနေဝ။ အယံ ဝုစ္စတီတိ အယံ ဧဝံ ဇာတိယာ သတိ တံ ဇာတိံ နိဿာယ ဥပ္ပန္နော မဇ္ဇနာကာရပ္ပဝတ္တော မာနော ဇာတိမဒေါတိ ဝုစ္စတိ။ သွာယံ ခတ္တိယာဒီနံ စတုန္နမ္ပိ ဝဏ္ဏာနံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဇာတိသမ္ပန္နော ဟိ ခတ္တိယော ‘မာဒိသော အညော နတ္ထိ။ အဝသေသာ အန္တရာ ဥဋ္ဌာယ ခတ္တိယာ ဇာတာ။ အဟံ ပန ဝံသာဂတခတ္တိယော’တိ မာနံ ကရောတိ။ ဗြာဟ္မဏာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဂေါတ္တမဒနိဒ္ဒေသာဒီသုပိ ဣမိနာဝုပါယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ခတ္တိယောပိ ဟိ ‘အဟံ ကောဏ္ဍညဂေါတ္တော, အဟံ အာဒိစ္စဂေါတ္တော’တိ မာနံ ကရောတိ။ ဗြာဟ္မဏောပိ ‘အဟံ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၄၈။)ကဿပဂေါတ္တော, အဟံ ဘာရဒွါဇဂေါတ္တော’တိ မာနံ ကရောတိ။ ဝေဿောပိ သုဒ္ဒေါပိ အတ္တနော အတ္တနော ကုလဂေါတ္တံ နိဿာယ မာနံ ကရောတိ။ အဋ္ဌာရသာပိ သေဏိယော ‘ဧကိဿာ သေဏိယာ ဇာတမှာ’တိ မာနံ ကရောန္တိယေဝ။
အာရောဂျမဒါဒီသု ‘အဟံ အရောဂေါ, အဝသေသာ ရောဂဗဟုလာ, ဂဒ္ဒုဟနမတ္တမ္ပိ မယှံ ဗျာဓိ နာမ နတ္ထီ’တိ မဇ္ဇနဝသေန ဥပ္ပန္နော မာနော အာရောဂျမဒေါ နာမ။
‘အဟံ တရုဏော, အဝသေသသတ္တာနံ အတ္တဘာဝေါ ပပါတေ ဌိတရုက္ခသဒိသော, အဟံ ပန ပဌမဝယေ ဌိတော’တိ မဇ္ဇနဝသေန ဥပ္ပန္နော မာနော ယောဗ္ဗနမဒေါ နာမ။
‘အဟံ စိရံ ဇီဝိံ, စိရံ ဇီဝါမိ, စိရံ ဇီဝိဿာမိ၊ သုခံ ဇီဝိံ, သုခံ ဇီဝါမိ, သုခံ ဇီဝိဿာမီ’တိ မဇ္ဇနဝသေန ဥပ္ပန္နော မာနော ဇီဝိတမဒေါ နာမ။
‘အဟံ လာဘီ, အဝသေသာ သတ္တာ အပ္ပလာဘာ, မယှံ ပန လာဘဿ ပမာဏံ နာမ နတ္ထီ’တိ မဇ္ဇနဝသေန ဥပ္ပန္နော မာနော လာဘမဒေါ နာမ။
‘အဝသေသာ သတ္တာ ယံ ဝါ တံ ဝါ လဘန္တိ, အဟံ ပန သုကတံ ပဏီတံ စီဝရာဒိပစ္စယံ လဘာမီ’တိ မဇ္ဇနဝသေန ဥပ္ပန္နော မာနော သက္ကာရမဒေါ နာမ။
‘အဝသေသဘိက္ခူနံ ပါဒပိဋ္ဌိယံ အက္ကမိတွာ ဂစ္ဆန္တာ မနုဿာ အယံ သမဏောတိပိ န ဝန္ဒန္တိ, မံ ပန ဒိသွာဝ ဝန္ဒန္တိ, ပါသာဏစ္ဆတ္တံ ဝိယ ဂရုံ ကတွာ အဂ္ဂိက္ခန္ဓံ ဝိယ စ ဒုရာသဒံ ကတွာ မညန္တီ’တိ မဇ္ဇနဝသေန ဥပ္ပန္နော မာနော ဂရုကာရမဒေါ နာမ။
‘ဥပ္ပန္နော ပဉှော မယှမေဝ မုခေန ဆိဇ္ဇတိ, ဘိက္ခာစာရံ ဂစ္ဆန္တာပိ မမေဝ ပုရတော ကတွာ ပရိဝါရေတွာ ဂစ္ဆန္တီ’တိ မဇ္ဇနဝသေန ဥပ္ပန္နော မာနော ပုရေက္ခာရမဒေါ နာမ။
အဂါရိကဿ တာဝ မဟာပရိဝါရဿ ‘ပုရိသသတမ္ပိ ပုရိသသဟဿမ္ပိ မံ ပရိဝါရေတိ,’ အနဂါရိယဿ ပန ‘သမဏသတမ္ပိ သမဏသဟဿမ္ပိ မံ ပရိဝါရေတိ, သေသာ အပ္ပပရိဝါရာ, အဟံ မဟာပရိဝါရော စေဝ သုစိပရိဝါရော စာ’တိ မဇ္ဇနဝသေန ဥပ္ပန္နော မာနော ပရိဝါရမဒေါ နာမ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၄၉။)ဘောဂေါ ပန ကိဉ္စာပိ လာဘဂ္ဂဟဏေနေဝ ဂဟိတော ဟောတိ, ဣမသ္မိံ ပန ဌာနေ နိက္ခေပရာသိ နာမ ဂဟိတော၊ တသ္မာ ‘အဝသေသာ သတ္တာ အတ္တနော ပရိဘောဂမတ္တမ္ပိ န လဘန္တိ, မယှံ ပန နိဓာနဂတဿေဝ ဓနဿ ပမာဏံ နတ္ထီ’တိ မဇ္ဇနဝသေန ဥပ္ပန္နော မာနော ဘောဂမဒေါ နာမ။
ဝဏ္ဏံ ပဋိစ္စာတိ သရီရဝဏ္ဏမ္ပိ ဂုဏဝဏ္ဏမ္ပိ ပဋိစ္စ။ ‘အဝသေသာ သတ္တာ ဒုဗ္ဗဏ္ဏာ ဒုရူပါ, အဟံ ပန အဘိရူပေါ ပါသာဒိကော၊ အဝသေသာ သတ္တာ နိဂ္ဂုဏာ ပတ္ထဋအကိတ္တိနော, မယှံ ပန ကိတ္တိသဒ္ဒေါ ဒေဝမနုဿေသု ပါကဋော – ဣတိပိ ထေရော ဗဟုဿုတော, ဣတိပိ သီလဝါ, ဣတိပိ ဓုတဂုဏယုတ္တော’တိ မဇ္ဇနဝသေန ဥပ္ပန္နော မာနော ဝဏ္ဏမဒေါ နာမ။
‘အဝသေသာ သတ္တာ အပ္ပဿုတာ, အဟံ ပန ဗဟုဿုတော’တိ မဇ္ဇနဝသေန ဥပ္ပန္နော မာနော သုတမဒေါ နာမ။
‘အဝသေသာ သတ္တာ အပ္ပဋိဘာနာ, မယှံ ပန ပဋိဘာနဿ ပမာဏံ နတ္ထီ’တိ မဇ္ဇနဝသေန ဥပ္ပန္နော မာနော ပဋိဘာနမဒေါ နာမ။
‘အဟံ ရတ္တညူ အသုကံ ဗုဒ္ဓဝံသံ, ရာဇဝံသံ, ဇနပဒဝံသံ, ဂါမဝံသံ, ရတ္တိန္ဒိဝပရိစ္ဆေဒံ, နက္ခတ္တမုဟုတ္တယောဂံ ဇာနာမီ’တိ မဇ္ဇနဝသေန ဥပ္ပန္နော မာနော ရတ္တညုမဒေါ နာမ။
‘အဝသေသာ ဘိက္ခူ အန္တရာ ပိဏ္ဍပါတိကာ ဇာတာ, အဟံ ပန ဇာတိပိဏ္ဍပါတိကော’တိ မဇ္ဇနဝသေန ဥပ္ပန္နော မာနော ပိဏ္ဍပါတိကမဒေါ နာမ။
‘အဝသေသာ သတ္တာ ဥညာတာ အဝညာတာ, အဟံ ပန အနုညာတော အနဝညာတော’တိ မဇ္ဇနဝသေန ဥပ္ပန္နော မာနော အနဝညာတမဒေါ နာမ။
‘အဝသေသာနံ ဣရိယာပထော အပါသာဒိကော, မယှံ ပန ပါသာဒိကော’တိ မဇ္ဇနဝသေန ဥပ္ပန္နော မာနော ဣရိယာပထမဒေါ နာမ။
‘အဝသေသာ သတ္တာ ဆိန္နပက္ခကာကသဒိသာ, အဟံ ပန မဟိဒ္ဓိကော မဟာနုဘာဝေါ’တိ ဝါ ‘အဟံ ယံ ယံ ကမ္မံ ကရောမိ, တံ တံ ဣဇ္ဈတီ’တိ ဝါ မဇ္ဇနဝသေန ဥပ္ပန္နော မာနော ဣဒ္ဓိမဒေါ နာမ။
ဟေဋ္ဌာ ပရိဝါရဂ္ဂဟဏေန ယသော ဂဟိတောဝ ဟောတိ။ ဣမသ္မိံ ပန ဌာနေ ဥပဋ္ဌာကမဒေါ နာမ ဂဟိတော။ သော အဂါရိကေနပိ အနဂါရိကေနပိ ဒီပေတဗ္ဗော။ အဂါရိကော ဟိ ဧကစ္စော အဋ္ဌာရသသု သေဏီသု ဧကိဿာ ဇေဋ္ဌကော ဟောတိ, တဿ ‘အဝသေသေ ပုရိသေ အဟံ ပဋ္ဌပေမိ, အဟံ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၅၀။)ဝိစာရေမီ’တိ၊ အနဂါရိကောပိ ဧကစ္စော ကတ္ထစိ ဇေဋ္ဌကော ဟောတိ, တဿ ‘အဝသေသာ ဘိက္ခူ မယှံ ဩဝါဒေ ဝတ္တန္တိ, အဟံ ဇေဋ္ဌကော’တိ မဇ္ဇနဝသေန ဥပ္ပန္နော မာနော ယသမဒေါ နာမ။
‘အဝသေသာ သတ္တာ ဒုဿီလာ, အဟံ ပန သီလဝါ’တိ မဇ္ဇနဝသေန ဥပ္ပန္နော မာနော သီလမဒေါ နာမ။ ‘အဝသေသသတ္တာနံ ကုက္ကုဋဿ ဥဒကပါနမတ္တေပိ ကာလေ စိတ္တေကဂ္ဂတာ နတ္ထိ, အဟံ ပန ဥပစာရပ္ပနာနံ လာဘီ’တိ မဇ္ဇနဝသေန ဥပ္ပန္နော မာနော ဈာနမဒေါ နာမ။
‘အဝသေသာ သတ္တာ နိဿိပ္ပါ, အဟံ ပန သိပ္ပဝါ’တိ မဇ္ဇနဝသေန ဥပ္ပန္နော မာနော သိပ္ပမဒေါ နာမ။ ‘အဝသေသာ သတ္တာ ရဿာ, အဟံ ပန ဒီဃော’တိ မဇ္ဇနဝသေန ဥပ္ပန္နော မာနော အာရောဟမဒေါ နာမ။ ‘အဝသေသာ သတ္တာ ရဿာ ဝါ ဟောန္တိ ဒီဃာ ဝါ, အဟံ နိဂြောဓပရိမဏ္ဍလော’တိ မဇ္ဇနဝသေန ဥပ္ပန္နော မာနော ပရိဏာဟမဒေါ နာမ။ ‘အဝသေသသတ္တာနံ သရီရသဏ္ဌာနံ ဝိရူပံ ဗီဘစ္ဆံ, မယှံ ပန မနာပံ ပါသာဒိက’န္တိ မဇ္ဇနဝသေန ဥပ္ပန္နော မာနော သဏ္ဌာနမဒေါ နာမ။ ‘အဝသေသာနံ သတ္တာနံ သရီရေ ဗဟူ ဒေါသာ, မယှံ ပန သရီရေ ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ ဝဇ္ဇံ နတ္ထီ’တိ မဇ္ဇနဝသေန ဥပ္ပန္နော မာနော ပါရိပူရိမဒေါ နာမ။
֍ ဋီ ၈၄၅။ ဣမိနာ ဧတ္တကေန ဌာနေန သဝတ္ထုကံ မာနံ ကထေတွာ ဣဒါနိ အဝတ္ထုကံ နိဗ္ဗတ္တိတမာနမေဝ ဒဿေန္တော တတ္ထ ကတမော မဒေါတိအာဒိမာဟ။ တံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။
֍ ဋီ ၈၄၆။ ပမာဒနိဒ္ဒေသေ စိတ္တဿ ဝေါဿဂ္ဂေါတိ ဣမေသု ဧတ္တကေသု ဌာနေသု သတိယာ အနိဂ္ဂဏှိတွာ စိတ္တဿ ဝေါဿဇ္ဇနံ၊ သတိဝိရဟောတိ အတ္ထော။ ဝေါဿဂ္ဂါနုပ္ပဒါနန္တိ ဝေါဿဂ္ဂဿ အနုပ္ပဒါနံ၊ ပုနပ္ပုနံ ဝိဿဇ္ဇနန္တိ အတ္ထော။ အသက္ကစ္စကိရိယတာတိ ဧတေသံ ဒါနာဒီနံ ကုသလဓမ္မာနံ ဘာဝနာယ ပုဂ္ဂလဿ ဝါ ဒေယျဓမ္မဿ ဝါ အသက္ကစ္စကရဏဝသေန အသက္ကစ္စကိရိယာ။ သတတဘာဝေါ သာတစ္စံ။ န သတတဘာဝေါ အသာတစ္စံ။ န သာတစ္စကိရိယတာ အသာတစ္စကိရိယတာ။ အနဋ္ဌိတကရဏံ အနဋ္ဌိတကိရိယတာ။ ယထာ နာမ ကကဏ္ဋကော ထောကံ ဂန္တွာ ထောကံ တိဋ္ဌတိ, န နိရန္တရံ ဂစ္ဆတိ, ဧဝမေဝ ယော ပုဂ္ဂလော ဧကဒိဝသံ ဒါနံ ဝါ ဒတွာ ပူဇံ ဝါ ကတွာ ဓမ္မံ ဝါ သုတွာ သမဏဓမ္မံ ဝါ ကတွာ ပုန စိရဿံ ကရောတိ, န နိရန္တရံ ပဝတ္တေတိ, တဿ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၅၁။)သာ ကိရိယာ အနဋ္ဌိတကိရိယတာတိ ဝုစ္စတိ။ ဩလီနဝုတ္တိတာတိ နိရန္တရကရဏသင်္ခါတဿ ဝိပ္ဖါရဿေဝ အဘာဝေန လီနဝုတ္တိတာ။ နိက္ခိတ္တဆန္ဒတာတိ ကုသလကိရိယာယ ဝီရိယဆန္ဒဿ နိက္ခိတ္တဘာဝေါ။ နိက္ခိတ္တဓုရတာတိ ဝီရိယဓုရဿ ဩရောပနံ, ဩသက္ကိတမာနသတာတိ အတ္ထော။ အနဓိဋ္ဌာနန္တိ ကုသလကရဏေ ပတိဋ္ဌာဘာဝေါ။ အနနုယောဂေါတိ အနနုယုဉ္ဇနံ။ ပမာဒေါတိ ပမဇ္ဇနံ။ ယော ဧဝရူပေါ ပမာဒေါတိ ဣဒံ အတ္ထပရိယာယဿ ဗျဉ္ဇနပရိယာယဿ စ ပရိယန္တာဘာဝတော အာကာရဒဿနံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယွာယံ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ ဒဿိတော ပမာဒေါ, ယော အညောပိ ဧဝမာကာရော ဧဝံဇာတိကော ပမာဒေါ ပမဇ္ဇနာကာရဝသေန ပမဇ္ဇနာ, ပမဇ္ဇိတဘာဝဝသေန ပမဇ္ဇိတတ္တန္တိ သင်္ခံ ဂတော – အယံ ဝုစ္စတိ ပမာဒေါတိ။ လက္ခဏတော ပနေသ ပဉ္စသု ကာမဂုဏေသု သတိဝေါဿဂ္ဂလက္ခဏော, တတ္ထေဝ သတိယာ ဝိဿဋ္ဌာကာရော ဝေဒိတဗ္ဗော။
֍ ဋီ ၈၄၇။ ထမ္ဘနိဒ္ဒေသေ ထဒ္ဓဋ္ဌေန ထမ္ဘော၊ ခလိယာ ထဒ္ဓသာဋကဿ ဝိယ စိတ္တဿ ထဒ္ဓတာ ဧတ္ထ ကထိတာ။ ထမ္ဘနာကာရော ထမ္ဘနာ။ ထမ္ဘိတဿ ဘာဝေါ ထမ္ဘိတတ္တံ။ ကက္ခဠဿ ပုဂ္ဂလဿ ဘာဝေါ ကက္ခဠိယံ။ ဖရုသဿ ပုဂ္ဂလဿ ဘာဝေါ ဖာရုသိယံ။ အဘိဝါဒနာဒိသာမီစိရဟာနံ တဿာ သာမီစိယာ အကရဏဝသေန ဥဇုမေဝ ဌပိတစိတ္တဘာဝေါ ဥဇုစိတ္တတာ။ ထဒ္ဓဿ အမုဒုနော ဘာဝေါ အမုဒုတာ။ အယံ ဝုစ္စတီတိ အယံ ထမ္ဘော နာမ ဝုစ္စတိ, ယေန သမန္နာဂတော ပုဂ္ဂလော ဂိလိတနင်္ဂလသီသော ဝိယ အဇဂရော, ဝါတဘရိတာ ဝိယ ဘသ္တာ စေတိယံ ဝါ ဝုဍ္ဎတရေ ဝါ ဒိသွာ ဩနမိတုံ န သက္ကောတိ, ပရိယန္တေနေဝ စရတိ။ သွာယံ စိတ္တဿ ဥဒ္ဓုမာတဘာဝလက္ခဏောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။
֍ ဋီ ၈၄၈။ သာရမ္ဘနိဒ္ဒေသေ သာရမ္ဘနဝသေန သာရမ္ဘော။ ပဋိပ္ဖရိတွာ သာရမ္ဘော ပဋိသာရမ္ဘော။ သာရမ္ဘနာကာရော သာရမ္ဘနာ။ ပဋိပ္ဖရိတွာ သာရမ္ဘနာ ပဋိသာရမ္ဘနာ။ ပဋိသာရမ္ဘိတဿ ဘာဝေါ ပဋိသာရမ္ဘိတတ္တံ။ အယံ ဝုစ္စတီတိ အယံ သာရမ္ဘော နာမ ဝုစ္စတိ။ သွာယံ လက္ခဏတော ကရဏုတ္တရိယလက္ခဏော နာမ ဝုစ္စတိ, ယေန သမန္နာဂတော ပုဂ္ဂလော တဒ္ဒိဂုဏံ တဒ္ဒိဂုဏံ ကရောတိ။ အဂါရိကော သမာနော ဧကေနေကသ္မိံ ဃရဝတ္ထုသ္မိံ သဇ္ဇိတေ အပရော ဒွေ ဝတ္ထူနိ သဇ္ဇေတိ, အပရော စတ္တာရိ,
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၅၂။)အပရော အဋ္ဌ, အပရော သောဠသ။ အနဂါရိကော သမာနော ဧကေနေကသ္မိံ နိကာယေ ဂဟိတေ, ‘နာဟံ ဧတဿ ဟေဋ္ဌာ ဘဝိဿာမီ’တိ အပရော ဒွေ ဂဏှာတိ, အပရော တယော, အပရော စတ္တာရော, အပရော ပဉ္စ။ သာရမ္ဘဝသေန ဟိ ဂဏှိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ အကုသလပက္ခော ဧသ နိရယဂါမိမဂ္ဂေါ။ ကုသလပက္ခဝသေန ပန ဧကသ္မိံ ဧကံ သလာကဘတ္တံ ဒေန္တေ ဒွေ ဒါတုံ, ဒွေ ဒေန္တေ စတ္တာရိ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဘိက္ခုနာပိ ပရေန ဧကသ္မိံ နိကာယေ ဂဟိတေ, ‘ဒွေ နိကာယေ ဂဟေတွာ သဇ္ဈာယန္တဿ မေ ဖာသု ဟောတီ’တိ ဝိဝဋ္ဋပက္ခေ ဌတွာ တဒုတ္တရိ ဂဏှိတုံ ဝဋ္ဋတိ။
֍ ဋီ ၈၄၉။ အတြိစ္ဆတာနိဒ္ဒေသေ ယထာ အရိယဝံသသုတ္တေ (အ။ နိ။ ၄။၂၈) ‘လာမကလာမကဋ္ဌော ဣတရီတရဋ္ဌော’ ဧဝံ အဂ္ဂဟေတွာ စီဝရာဒီသု ယံ ယံ လဒ္ဓံ ဟောတိ, တေန တေန အသန္တုဋ္ဌဿ၊ ဂိဟိနော ဝါ ပန ရူပသဒ္ဒဂန္ဓရသဖောဋ္ဌဗ္ဗေသု ယံ ယံ လဒ္ဓံ ဟောတိ, တေန တေန အသန္တုဋ္ဌဿ။ ဘိယျောကမျတာတိ ဝိသေသကာမတာ။ ဣစ္ဆနကဝသေန ဣစ္ဆာ။ ဣစ္ဆာဝ ဣစ္ဆာဂတာ, ဣစ္ဆနာကာရော ဝါ။ အတ္တနော လာဘံ အတိစ္စ ဣစ္ဆနဘာဝေါ အတိစ္ဆတာ။ ရာဂေါတိအာဒီနိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တတ္ထာနေဝ။ အယံ ဝုစ္စတီတိ အယံ အတိစ္ဆတာ နာမ ဝုစ္စတိ။ အတြိစ္ဆတာတိပိ ဧတိဿာ ဧဝ နာမံ။ လက္ခဏတော ပန သကလာဘေ အသန္တုဋ္ဌိ ပရလာဘေ စ ပတ္ထနာ – ဧတံ အတြိစ္ဆတာလက္ခဏံ။ အတြိစ္ဆပုဂ္ဂလဿ ဟိ အတ္တနာ လဒ္ဓံ ပဏီတမ္ပိ လာမကံ ဝိယ ခါယတိ, ပရေန လဒ္ဓံ လာမကမ္ပိ ပဏီတံ ဝိယ ခါယတိ၊ ဧကဘာဇနေ ပက္ကယာဂု ဝါ ဘတ္တံ ဝါ ပူဝေါ ဝါ အတ္တနော ပတ္တေ ပက္ခိတ္တော လာမကော ဝိယ, ပရဿ ပတ္တေ ပဏီတော ဝိယ ခါယတိ။ အယံ ပန အတြိစ္ဆတာ ပဗ္ဗဇိတာနမ္ပိ ဟောတိ ဂိဟီနမ္ပိ တိရစ္ဆာနဂတာနမ္ပိ။
တတြိမာနိ ဝတ္ထူနိ – ဧကော ကိရ ကုဋုမ္ဗိကော တိံသ ဘိက္ခုနိယော နိမန္တေတွာ သပူဝံ ဘတ္တံ အဒါသိ။ သံဃတ္ထေရီ သဗ္ဗဘိက္ခူနီနံ ပတ္တေ ပူဝံ ပရိဝတ္တာပေတွာ ပစ္ဆာ အတ္တနာ လဒ္ဓမေဝ ခါဒိ။ ဗာရာဏသိရာဇာပိ ‘အင်္ဂါရပက္ကမံသံ ခါဒိဿာမီ’တိ ဒေဝိံ အာဒါယ အရညံ ပဝိဋ္ဌော ဧကံ ကိန္နရိံ ဒိသွာ, ဒေဝိံ ပဟာယ, တဿာနုပဒံ ဂတော။ ဒေဝီ နိဝတ္တိတွာ အဿမပဒံ ဂန္တွာ ကသိဏပရိကမ္မံ ကတွာ အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော ပဉ္စ စ အဘိညာယော ပတွာ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၅၃။)နိသိန္နာ ရာဇာနံ အာဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ အာကာသေ ဥပ္ပတိတွာ အဂမာသိ။ ရုက္ခေ အဓိဝတ္ထာ ဒေဝတာ ဣမံ ဂါထမာဟ –
အတြိစ္ဆံ အတိလောဘေန, အတိလောဘမဒေန စ၊
ဧဝံ ဟာယတိ အတ္ထမှာ, အဟံဝ အသိတာဘုယာတိ။ (ဇာ။ ၁။၂။၁၆၈)၊
ယထာ စန္ဒကိန္နရိံ ပတ္ထယန္တော အသိတာဘုယာ ရာဇဓီတာယ ဟီနော ပရိဟီနော, ဧဝံ အတြိစ္ဆံ အတိလောဘေန အတ္ထမှ ဟာယတိ ဇီယတီတိ ဒေဝတာ ရညာ သဒ္ဓိံ ကေဠိမကာသိ။
ကဿပဗုဒ္ဓကာလေပိ မိတ္တဝိန္ဒကော နာမ သေဋ္ဌိပုတ္တော အဿဒ္ဓေါ အပ္ပသန္နော မာတရာ ‘တာတ, အဇ္ဇ ဥပေါသထိကော ဟုတွာ ဝိဟာရေ သဗ္ဗရတ္တိံ ဓမ္မသဝနံ သုဏ, သဟဿံ တေ ဒဿာမီ’တိ ဝုတ္တေ ဓနလောဘေန ဥပေါသထင်္ဂါနိ သမာဒါယ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ‘ဣဒံ ဌာနံ အကုတောဘယ’န္တိ သလ္လက္ခေတွာ ဓမ္မာသနဿ ဟေဋ္ဌာ နိပန္နော သဗ္ဗရတ္တိံ နိဒ္ဒါယိတွာ ဃရံ အဂမာသိ။ မာတာ ပါတောဝ ယာဂုံ ပစိတွာ ဥပနာမေသိ။ သော သဟဿံ ဂဟေတွာဝ ယာဂုံ ပိဝိ။ အထဿ ဧတဒဟောသိ – ‘ဓနံ သံဟရိဿာမီ’တိ။ သော နာဝါယ သမုဒ္ဒံ ပက္ခန္ဒိတုကာမော အဟောသိ။ အထ နံ မာတာ ‘‘တာတ, ဣမသ္မိံ ကုလေ စတ္တာလီသကောဋိဓနံ အတ္ထိ၊ အလံ ဂမနေနာ’’တိ ဝါရေသိ။ သော တဿာ ဝစနံ အနာဒိယိတွာ ဂစ္ဆတိ ဧဝ။ သာ ပုရတော အဋ္ဌာသိ။ အထ နံ ကုဇ္ဈိတွာ ‘အယံ မယှံ ပုရတော တိဋ္ဌတီ’တိ ပါဒေန ပဟရိတွာ ပတိတံ မာတရံ အန္တရံ ကတွာ အဂမာသိ။ မာတာ ဥဋ္ဌဟိတွာ ‘‘မာဒိသာယ မာတရိ ဧဝရူပံ ကမ္မံ ကတွာ ဂတဿ မေ ဂတဋ္ဌာနေ သုခံ ဘဝိဿတီ’’တိ ဧဝံသညီ နာမ တွံ ပုတ္တာတိ အာဟ။ တဿ နာဝံ အာရုယှ ဂစ္ဆတော သတ္တမေ ဒိဝသေ နာဝါ အဋ္ဌာသိ။ အထ တေ မနုဿာ ‘‘အဒ္ဓါ ဧတ္ထ ပါပပုရိသော အတ္ထိ၊ သလာကံ ဒေထာ’’တိ သလာကာ ဒီယမာနာ တဿေဝ တိက္ခတ္တုံ ပါပုဏိ။ တေ တဿ ဥဠုမ္ပံ ဒတွာ တံ သမုဒ္ဒေ ပက္ခိပိံသု။ သော ဧကံ ဒီပံ ဂန္တွာ ဝိမာနပေတီဟိ သဒ္ဓိံ သမ္ပတ္တိံ အနုဘဝန္တော တာဟိ ‘‘ပုရတော မာ အဂမာသီ’’တိ ဝုစ္စမာနောပိ တဒ္ဒိဂုဏံ သမ္ပတ္တိံ ပဿန္တော အနုပုဗ္ဗေန ခုရစက္ကဓရံ ဧကံ ပုရိသံ အဒ္ဒသ။ တဿ တံ စက္ကံ ပဒုမပုပ္ဖံ ဝိယ ဥပဋ္ဌာတိ။ သော တံ အာဟ – ‘‘အမ္ဘော, ဣဒံ တယာ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၅၄။)ပိဠန္ဓပဒုမံ မယှံ ဒေဟီ’’တိ။ ‘‘နယိဒံ, သာမိ, ပဒုမံ၊ ခုရစက္ကံ ဧတ’’န္တိ။ သော ‘‘ဝဉ္စေသိ မံ တွံ။ ကိံ မေ ပဒုမံ န ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗ’’န္တိ ဝတွာ ‘‘တွဉှိ လောဟိတစန္ဒနံ လိမ္ပေတွာ ပိဠန္ဓနံ ပဒုမပုပ္ဖံ မယှံ န ဒါတုကာမောသီ’’တိ အာဟ။ သော စိန္တေသိ – ‘အယမ္ပိ မယာ ကတသဒိသံ ကမ္မံ ကတွာ တဿ ဖလံ အနုဘဝိတုကာမော’တိ။ အထ နံ ‘‘ဟန္ဒ ရေ’’တိ ဝတွာ တဿ မတ္ထကေ စက္ကံ ပက္ခိပိတွာ ပလာယိ။ ဧတမတ္ထံ ဝိဒိတွာ သတ္ထာ ဣမံ ဂါထမာဟ –
‘‘စတုဗ္ဘိ အဋ္ဌဇ္ဈဂမာ, အဋ္ဌဟိ ပိစ သောဠသ၊
သောဠသာဟိ စ ဗာတ္တိံသ, အတြိစ္ဆံ စက္ကမာသဒေါ၊
ဣစ္ဆာဟတဿ ပေါသဿ, စက္ကံ ဘမတိ မတ္ထကေ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၁။၁၀၄)၊
အညတရောပိ အတြိစ္ဆော အမစ္စော သကဝိသယံ အတိက္ကမိတွာ ပရဝိသယံ ပါဝိသိ။ တတ္ထ ပေါထိတော ပလာယိတွာ ဧကဿ တာပသဿ ဝသနဋ္ဌာနံ ပဝိသိတွာ ဥပေါသထင်္ဂါနိ အဓိဋ္ဌာယ နိပဇ္ဇိ။ သော တာပသေန ‘ကိံ တေ ကတ’န္တိ ပုစ္ဆိတော ဣမာ ဂါထာယော အဘာသိ –
‘‘သကံ နိကေတံ အတိဟီဠယာနော,
အတြိစ္ဆတာ မလ္လဂါမံ အဂစ္ဆိံ၊
တတော ဇနာ နိက္ခမိတွာန ဂါမာ,
ကောဒဏ္ဍကေန ပရိပေါထယိံသု မံ။
‘‘သော ဘိန္နသီသော ရုဟိရမက္ခိတင်္ဂေါ,
ပစ္စာဂမာသိံ သကံ နိကေတံ၊
တသ္မာ အဟံ ပေါသထံ ပါလယာမိ,
အတြိစ္ဆတာ မာ ပုနရာဂမာသီ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၁၄။၁၃၈-၁၃၉)၊
֍ ဋီ ၈၅၀။ မဟိစ္ဆတာနိဒ္ဒေသေ မဟန္တာနိ ဝတ္ထူနိ ဣစ္ဆတိ, မဟတီ ဝါဿ ဣစ္ဆာတိ မဟိစ္ဆော, တဿ ဘာဝေါ မဟိစ္ဆတာ။ လက္ခဏတော ပန အသန္တဂုဏသမ္ဘာဝနတာ ပဋိဂ္ဂဟဏေ စ ပရိဘောဂေ စ အမတ္တညုတာ – ဧတံ မဟိစ္ဆတာလက္ခဏံ။ မဟိစ္ဆော ဟိ ပုဂ္ဂလော ယထာ နာမ ကစ္ဆပုဋဝါဏိဇော ပိဠန္ဓနဘဏ္ဍကံ ဟတ္ထေန ဂဟေတွာ ဥစ္ဆင်္ဂေပိ ပက္ခိပိတဗ္ဗယုတ္တကံ ပက္ခိပိတွာ မဟာဇနဿ ပဿန္တဿေဝ ‘‘အမ္မာ, အသုကံ ဂဏှထ, အသုကံ ဂဏှထာ’’တိ မုခေန သံဝိဒဟတိ။ ဧဝမေဝ သော အပ္ပမတ္တကမ္ပိ အတ္တနော သီလံ ဝါ ဂန္ထံ ဝါ ဓုတဂုဏံ ဝါ အန္တမသော အရညဝါသမတ္တကမ္ပိ မဟာဇနဿ ဇာနန္တဿေဝ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၅၅။)သမ္ဘာဝေတုကာမော ဟောတိ, သမ္ဘာဝေတွာ စ ပန သကဋေဟိပိ ဥပနီတေ ပစ္စယေ ‘အလ’န္တိ အဝတွာ ဂဏှာတိ။ တယော ဟိ ပူရေတုံ န သက္ကာ – အဂ္ဂိ ဥပါဒါနေန, သမုဒ္ဒေါ ဥဒကေန, မဟိစ္ဆော ပစ္စယေဟီတိ။
အဂ္ဂိက္ခန္ဓော သမုဒ္ဒေါ စ, မဟိစ္ဆော စာပိ ပုဂ္ဂလော၊
ဗဟုကေ ပစ္စယေ ဒေန္တေ, တယော ပေတေ န ပူရယေ။
မဟိစ္ဆပုဂ္ဂလော ဟိ ဝိဇာတမာတုယာပိ မနံ ဂဏှိတုံ န သက္ကောတိ, ပဂေဝ ဥပဋ္ဌာကာနံ။
တတြိမာနိ ဝတ္ထူနိ – ဧကော ကိရ ဒဟရဘိက္ခု ပိဋ္ဌပူဝေ ပိယာယတိ။ အထဿ မာတာ ပဋိပတ္တိံ ဝီမံသမာနာ ‘သစေ မေ ပုတ္တော ပဋိဂ္ဂဟဏေ မတ္တံ ဇာနာတိ, သကလမ္ပိ နံ တေမာသံ ပူဝေဟေဝ ဥပဋ္ဌဟိဿာမီ’တိ ဝဿူပနာယိကဒိဝသေ ပရိဝီမံသမာနာ ပဌမံ ဧကံ ပူဝံ အဒါသိ, တသ္မိံ နိဋ္ဌိတေ ဒုတိယံ, တသ္မိမ္ပိ နိဋ္ဌိတေ တတိယံ။ ဒဟရော ‘အလ’န္တိ အဝတွာ ခါဒိယေဝ။ မာတာ တဿ အမတ္တညုဘာဝံ ဉတွာ ‘အဇ္ဇေဝ မေ ပုတ္တေန သကလတေမာသဿ ပူဝါ ခါဒိတာ’တိ ဒုတိယဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ဧကပူဝမ္ပိ န အဒါသိ။
တိဿမဟာရာဇာပိ ဒေဝသိကံ စေတိယပဗ္ဗတေ ဘိက္ခုသံဃဿ ဒါနံ ဒဒမာနော ‘မဟာရာဇ, ကိံ ဧကမေဝ ဌာနံ ဘဇသိ? ကိံ အညတ္ထ ဒါတုံ န ဝဋ္ဋတီ’တိ ဇာနပဒေဟိ ဝုတ္တော ဒုတိယဒိဝသေ အနုရာဓပုရေ မဟာဒါနံ ဒါပေသိ။ ဧကဘိက္ခုပိ ပဋိဂ္ဂဟဏေ မတ္တံ န အညာသိ။ ဧကမေကေန ပဋိဂ္ဂဟိတံ ခါဒနီယဘောဇနီယံ ဒွေ တယော ဇနာ ဥက္ခိပိံသု။ ရာဇာ ဒုတိယဒိဝသေ စေတိယပဗ္ဗတေ ဘိက္ခုသံဃံ နိမန္တာပေတွာ ရာဇန္တေပုရံ အာဂတကာလေ ‘‘ပတ္တံ ဒေထာ’’တိ အာဟ။ ‘‘အလံ, မဟာရာဇ, အတ္တနော ပမာဏေန ဘိက္ခံ ဂဏှိဿတီ’’တိ ဧကဘိက္ခုပိ ပတ္တံ န အဒါသိ။ သဗ္ဗေ ပမာဏယုတ္တကမေဝ ပဋိဂ္ဂဟေသုံ။ အထ ရာဇာ အာဟ – ‘‘ပဿထ တုမှာကံ ဘိက္ခူသု ဧကောပိ မတ္တံ န ဇာနာတိ။ ဟိယျော ကိဉ္စိ အဝသေသံ နာဟောသိ။ အဇ္ဇ ဂဟိတံ မန္ဒံ, အဝသေသမေဝ ဗဟူ’’တိ တေသံ မတ္တညုတာယ အတ္တမနော ဣတရေသဉ္စ အမတ္တညုတာယ အနတ္တမနော အဟောသိ။
֍ ဋီ ၈၅၁။ ပါပိစ္ဆတာနိဒ္ဒေသေ အဿဒ္ဓေါ သမာနော သဒ္ဓေါတိ မံ ဇနော ဇာနာတူတိအာဒီသု ဧဝံ ဣစ္ဆန္တော ကိံ ကရောတိ? အဿဒ္ဓေါ သဒ္ဓါကာရံ ဒဿေတိ၊ ဒုဿီလာဒယော သီလဝန္တာဒီနံ အာကာရံ ဒဿေန္တိ။ ကထံ?
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၅၆။)အဿဒ္ဓေါ တာဝ မဟာမဟဒိဝသေ မနုဿာနံ ဝိဟာရံ အာဂမနဝေလာယ သမ္မဇ္ဇနိံ အာဒါယ ဝိဟာရံ သမ္မဇ္ဇတိ, ကစဝရံ ဆဍ္ဍေတိ, မနုဿေဟိ ဒိဋ္ဌဘာဝံ ဉတွာ စေတိယင်္ဂဏံ ဂစ္ဆတိ, တတ္ထာပိ သမ္မဇ္ဇိတွာ ကစဝရံ ဆဍ္ဍေတိ, ဝါလိကံ သမံ ကရောတိ, အာသနာနိ ဓောဝတိ, ဗောဓိမှိ ဥဒကံ သိဉ္စတိ။ မနုဿာ ဒိသွာ ‘နတ္ထိ မညေ အညော ဘိက္ခု ဝိဟာရဇဂ္ဂနကော, အယမေဝ ဣမံ ဝိဟာရံ ပဋိဇဂ္ဂတိ, သဒ္ဓေါ ထေရော’တိ ဂမနကာလေ နိမန္တေတွာ ဂစ္ဆန္တိ။ ဒုဿီလောပိ ဥပဋ္ဌာကာနံ သမ္မုခေ ဝိနယဓရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ပုစ္ဆတိ ‘‘ဘန္တေ, မယိ ဂစ္ဆန္တေ ဂေါဏော ဥဗ္ဗိဂ္ဂေါ။ တေန ဓာဝတာ တိဏာနိ ဆိန္နာနိ။ သမ္မဇ္ဇန္တဿ မေ တိဏာနိ ဆိဇ္ဇန္တိ။ စင်္ကမန္တဿ မေ ပါဏကာ မီယန္တိ။ ခေဠံ ပါတေန္တဿ အသတိယာ တိဏမတ္ထကေ ပတတိ၊ တတ္ထ တတ္ထ ကိံ ဟောတီ’’တိ? ‘‘အနာပတ္တိ, အာဝုသော, အသဉ္စိစ္စ အသတိယာ အဇာနန္တဿာ’’တိ စ ဝုတ္တေ ‘‘ဘန္တေ, မယှံ ဂရုကံ ဝိယ ဥပဋ္ဌာတိ၊ သုဋ္ဌု ဝီမံသထာ’’တိ ဘဏတိ။ တံ သုတွာ မနုဿာ ‘အမှာကံ အယျော ဧတ္တကေပိ ကုက္ကုစ္စာယတိ! အညသ္မိံ ဩဠာရိကေ ကိံ နာမ ကရိဿတိ၊ နတ္ထိ ဣမိနာ သဒိသော သီလဝါတိ ပသန္နာ သက္ကာရံ ကရောန္တိ။ အပ္ပဿုတောပိ ဥပဋ္ဌာကမဇ္ဈေ နိသိန္နော ‘‘အသုကော တိပိဋကဓရော, အသုကော စတုနိကာယိကော မယှံ အန္တေဝါသိကော, မမ သန္တိကေ တေဟိ ဓမ္မော ဥဂ္ဂဟိတော’’တိ ဝဒတိ။ မနုဿာ ‘အမှာကံ အယျေန သဒိသော ဗဟုဿုတော နတ္ထိ, ဧတဿ ကိရ သန္တိကေ အသုကေန စ အသုကေန စ ဓမ္မော ဥဂ္ဂဟိတော’တိ ပသန္နာ သက္ကာရံ ကရောန္တိ။
သင်္ဂဏိကာရာမောပိ မဟာမဟဒိဝသေ ဒီဃပီဌဉ္စ အပဿယဉ္စ ဂါဟာပေတွာ ဝိဟာရပစ္စန္တေ ရုက္ခမူလေ ဒိဝါဝိဟာရံ နိသီဒတိ။ မနုဿာ အာဂန္တွာ ‘‘ထေရော ကုဟိ’’န္တိ ပုစ္ဆန္တိ။ ‘‘ဂဏ္ဌိကပုတ္တာ နာမ ဂဏ္ဌိကာ ဧဝ ဟောန္တိ။ တေန ထေရော ဧဝရူပေ ကာလေ ဣဓ န နိသီဒတိ, ဝိဟာရပစ္စန္တေ ဒိဝါဋ္ဌာနေ ဒီဃစင်္ကမေ ဝိဟရတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ သောပိ ဒိဝသဘာဂံ ဝီတိနာမေတွာ နလာဋေ မက္ကဋသုတ္တံ အလ္လိယာပေတွာ ပီဌံ ဂါဟာပေတွာ အာဂမ္မ ပရိဝေဏဒွါရေ နိသီဒတိ။ မနုဿာ ‘‘ကဟံ, ဘန္တေ, ဂတတ္ထ? အာဂန္တွာ န အဒ္ဒသမှာ’’တိ ဝဒန္တိ။ ‘‘ဥပါသကာ, အန္တောဝိဟာရော အာကိဏ္ဏော၊ ဒဟရသာမဏေရာနံ ဝိစရဏဋ္ဌာနမေတံ သဋ္ဌိဟတ္ထစင်္ကမေ ဒိဝါဋ္ဌာနေ နိသီဒိမှာ’’တိ အတ္တနော ပဝိဝိတ္တဘာဝံ ဇာနာပေတိ။
ကုသီတောပိ ဥပဋ္ဌာကမဇ္ဈေ နိသိန္နော ‘‘ဥပါသကာ, တုမှေဟိ ဥက္ကာပါတော ဒိဋ္ဌော’’တိ ဝဒတိ။ ‘‘န ပဿာမ, ဘန္တေ၊ ကာယ ဝေလာယ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၅၇။)အဟောသီ’’တိ စ ပုဋ္ဌော ‘‘အမှာကံ စင်္ကမနဝေလာယာ’’တိ ဝတွာ ‘‘ဘူမိစာလသဒ္ဒံ အဿုတ္ထာ’’တိ ပုစ္ဆတိ။ ‘‘န သုဏာမ, ဘန္တေ၊ ကာယ ဝေလာယာ’’တိ ပုဋ္ဌော ‘‘မဇ္ဈိမယာမေ အမှာကံ အာလမ္ဗနဖလကံ အပဿာယ ဌိတကာလေ’’တိ ဝတွာ ‘‘မဟာဩဘာသော အဟောသိ၊ သော ဝေါ ဒိဋ္ဌော’’တိ ပုစ္ဆတိ။ ‘‘ကာယ ဝေလာယ, ဘန္တေ’’တိ စ ဝုတ္တေ ‘‘မယှံ စင်္ကမမှာ ဩတရဏကာလေ’’တိ ဝဒတိ။ မနုဿာ ‘အမှာကံ ထေရော တီသုပိ ယာမေသု စင်္ကမေယေဝ ဟောတိ၊ နတ္ထိ အယျေန သဒိသော အာရဒ္ဓဝီရိယော’တိ ပသန္နာ သက္ကာရံ ကရောန္တိ။
မုဋ္ဌဿတီပိ ဥပဋ္ဌာကမဇ္ဈေ နိသိန္နော ‘‘မယာ အသုကကာလေ နာမ ဒီဃနိကာယော ဥဂ္ဂဟိတော, အသုကကာလေ မဇ္ဈိမော, သံယုတ္တကော, အင်္ဂုတ္တရိကော၊ အန္တရာ ဩလောကနံ နာမ နတ္ထိ, ဣစ္ဆိတိစ္ဆတဋ္ဌာနေ မုခါရုဠှောဝ တန္တိ အာဂစ္ဆတိ၊ ဣမေ ပနညေ ဘိက္ခူ ဧဠကာ ဝိယ မုခံ ဖန္ဒာပေန္တာ ဝိဟရန္တီ’’တိ ဝဒတိ။ မနုဿာ ‘နတ္ထိ အယျေန သဒိသော ဥပဋ္ဌိတသတီ’တိ ပသန္နာ သက္ကာရံ ကရောန္တိ။
အသမာဟိတောပိ ဥပဋ္ဌာကာနံ သမ္မုခေ အဋ္ဌကထာစရိယေ ပဉှံ ပုစ္ဆတိ – ‘ကသိဏံ နာမ ကထံ ဘာဝေတိ? ကိတ္တကေန နိမိတ္တံ ဥပ္ပန္နံ နာမ ဟောတိ? ကိတ္တကေန ဥပစာရော? ကိတ္တကေန အပ္ပနာ? ပဌမဿ ဈာနဿ ကတိ အင်္ဂါနိ? ဒုတိယဿ တတိယဿ စတုတ္ထဿ ဈာနဿ ကတိ အင်္ဂါနိ’’တိ ပုစ္ဆတိ။ တေဟိ အတ္တနော ဥဂ္ဂဟိတာနုရူပေန ကထိတကာလေ သိတံ ကတွာ ‘ကိံ, အာဝုသော, ဧဝံ န ဟောသီ’တိ ဝုတ္တေ ‘ဝဋ္ဋတိ, ဘန္တေ’တိ အတ္တနော သမာပတ္တိလာဘိတံ သူစေတိ။ မနုဿာ ‘သမာပတ္တိလာဘီ အယျော’တိ ပသန္နာ သက္ကာရံ ကရောန္တိ။
ဒုပ္ပညောပိ ဥပဋ္ဌာကာနံ မဇ္ဈေ နိသိန္နော ‘မဇ္ဈိမနိကာယေ မေ ပဉ္စတ္တယံ ဩလောကေန္တဿ သဟိဒ္ဓိယာဝ မဂ္ဂေါ အာဂတော။ ပရိယတ္တိ နာမ အမှာကံ န ဒုက္ကရာ။ ပရိယတ္တိဝါဝဋော ပန ဒုက္ခတော န မုစ္စတီတိ ပရိယတ္တိံ ဝိဿဇ္ဇယိမှာ’တိအာဒီနိ ဝဒန္တော အတ္တနော မဟာပညတံ ဒီပေတိ။ ဧဝံ ဝဒန္တော ပနဿ သာသနေ ပဟာရံ ဒေတိ။ ဣမိနာ သဒိသော မဟာစောရော နာမ နတ္ထိ။ န ဟိ ပရိယတ္တိဓရော ဒုက္ခတော န မုစ္စတီတိ။ အခီဏာသဝေါပိ ဂါမဒါရကေ ဒိသွာ ‘တုမှာကံ မာတာပိတရော အမှေ ကိံ ဝဒန္တီ’’တိ?
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၅၈။)‘‘အရဟာတိ ဝဒန္တိ, ဘန္တေ’’တိ။ ‘ယာဝ ဆေကာ ဂဟပတိကာ, န သက္ကာ ဝဉ္စေတု’န္တိ အတ္တနော ခီဏာသဝဘာဝံ ဒီပေတိ။
အညေပိ စေတ္ထ စာဋိအရဟန္တပါရောဟအရဟန္တာဒယော ဝေဒိတဗ္ဗာ – ဧကော ကိရ ကုဟကော အန္တောဂဗ္ဘေ စာဋိံ နိခဏိတွာ မနုဿာနံ အာဂမနကာလေ ပဝိသတိ။ မနုဿာ ‘ကဟံ ထေရော’တိ ပုစ္ဆန္တိ။ ‘အန္တောဂဗ္ဘေ’တိ စ ဝုတ္တေ ပဝိသိတွာ ဝိစိနန္တာပိ အဒိသွာ နိက္ခမိတွာ ‘နတ္ထိ ထေရော’တိ ဝဒန္တိ။ ‘အန္တောဂဗ္ဘေယေဝ ထေရော’တိ စ ဝုတ္တေ ပုန ပဝိသန္တိ။ ထေရော စာဋိတော နိက္ခမိတွာ ပီဌေ နိသိန္နော ဟောတိ။ တတော တေဟိ ‘မယံ, ဘန္တေ, ပုဗ္ဗေ အဒိသွာ နိက္ခန္တာ, ကဟံ တုမှေ ဂတတ္ထာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘သမဏာ နာမ အတ္တနော ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတဋ္ဌာနံ ဂစ္ဆန္တီ’တိ ဝစနေန အတ္တနော ခီဏာသဝဘာဝံ ဒီပေတိ။
အပရောပိ ကုဟကော ဧကသ္မိံ ပဗ္ဗတေ ပဏ္ဏသာလာယံ ဝသတိ။ ပဏ္ဏသာလာယ စ ပစ္ဆတော ပပါတဋ္ဌာနေ ဧကော ကစ္ဆကရုက္ခော အတ္ထိ။ တဿ ပါရောဟော ဂန္တွာ ပရဘာဂေ ဘူမိယံ ပတိဋ္ဌိတော။ မနုဿာ မဂ္ဂေနာဂန္တွာ နိမန္တေန္တိ။ သော ပတ္တစီဝရမာဒါယ ပါရောဟေန ဩတရိတွာ ဂါမဒွါရေ အတ္တာနံ ဒဿေတိ။ တတော မနုဿေဟိ ပစ္ဆာ အာဂန္တွာ ‘ကတရေန မဂ္ဂေန အာဂတတ္ထ, ဘန္တေ’တိ ပုဋ္ဌော ‘သမဏာနံ အာဂတမဂ္ဂေါ နာမ ပုစ္ဆိတုံ န ဝဋ္ဋတိ, အတ္တနော ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတဋ္ဌာနေနေဝ အာဂစ္ဆန္တီ’တိ ဝစနေန ခီဏာသဝဘာဝံ ဒီပေတိ။ တံ ပန ကုဟကံ ဧကော ဝိဒ္ဓကဏ္ဏော ဉတွာ ‘ပရိဂ္ဂဟေဿာမိ န’န္တိ ဧကဒိဝသံ ပါရောဟေန ဩတရန္တံ ဒိသွာ ပစ္ဆတော ဆိန္ဒိတွာ အပ္ပမတ္တကေန ဌပေသိ။ သော ‘ပါရောဟတော ဩတရိဿာမီ’တိ ‘ဌ’န္တိ ပတိတော, မတ္တိကာ ပတ္တော ဘိဇ္ဇိ။ သော ‘ဉာတောမှီ’တိ နိက္ခမိတွာ ပလာယိ။ ပါပိစ္ဆဿ ဘာဝေါ ပါပိစ္ဆတာ။ လက္ခဏတော ပန အသန္တဂုဏသမ္ဘာဝနတာ, ပဋိဂ္ဂဟဏေ စ အမတ္တညုတာ၊ ဧတံ ပါပိစ္ဆတာလက္ခဏန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
֍ ဋီ ၈၅၂။ သိင်္ဂနိဒ္ဒေသေ ဝိဇ္ဈနဋ္ဌေန သိင်္ဂံ၊ နာဂရိကဘာဝသင်္ခါတဿ ကိလေသသိင်္ဂဿေတံ နာမံ။ သိင်္ဂါရဘာဝေါ သိင်္ဂါရတာ, သိင်္ဂါရကရဏာကာရော ဝါ။ စတုရဘာဝေါ စတုရတာ။ တထာ စာတုရိယံ။ ပရိက္ခတဘာဝေါ ပရိက္ခတတာ၊ ပရိခဏိတွာ ဌပိတဿေဝ ဒဠှသိင်္ဂါရဘာဝဿေတံ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၅၉။)နာမံ။ ဣတရံ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ ဧဝံ သဗ္ဗေဟိပိ ပဒေဟိ ကိလေသသိင်္ဂါရတာဝ ကထိတာ။
֍ ဋီ ၈၅၃။ တိန္တိဏနိဒ္ဒေသေ တိန္တိဏန္တိ ခီယနံ။ တိန္တိဏာယနာကာရော တိန္တိဏာယနာ။ တိန္တိဏေန အယိတဿ တိန္တိဏသမင်္ဂိနော ဘာဝေါ တိန္တိဏာယိတတ္တံ။ လောလုပဘာဝေါ လောလုပ္ပံ။ ဣတရေ ဒွေ အာကာရဘာဝနိဒ္ဒေသာ။ ပုစ္ဆဉ္ဇိကတာတိ လာဘလဘနကဋ္ဌာနေ ဝေဓနာကမ္ပနာ နီစဝုတ္တိတာ။ သာဓုကမျတာတိ ပဏီတပဏီတာနံ ပတ္ထနာ။ ဧဝံ သဗ္ဗေဟိပိ ပဒေဟိ သုဝါနဒေါဏိယံ ကဉ္ဇိယံ ပိဝနကသုနခဿ အညံ သုနခံ ဒိသွာ ဘုဘုက္ကရဏံ ဝိယ ‘တဝ သန္တကံ, မမ သန္တက’န္တိ ကိလေသဝသေန ခီယနာကာရော ကထိတော။
֍ ဋီ ၈၅၄။ စာပလျနိဒ္ဒေသေ အာကောဋိတပစ္စာကောဋိတဘာဝါဒီဟိ စီဝရဿ မဏ္ဍနာ စီဝရမဏ္ဍနာ။ မဏိဝဏ္ဏစ္ဆဝိကရဏာဒီဟိ ပတ္တဿ မဏ္ဍနာ ပတ္တမဏ္ဍနာ။ စိတ္တကမ္မာဒီဟိ ပုဂ္ဂလိကသေနာသနဿ မဏ္ဍနာ သေနာသနမဏ္ဍနာ။ ဣမဿ ဝါ ပူတိကာယဿာတိ ဣမဿ မနုဿသရီရဿ။ ယထာ ဟိ တဒဟုဇာတောပိ သိင်္ဂါလော ဇရသိင်္ဂါလောတွေဝ ဦရုပ္ပမာဏာပိ စ ဂဠောစိလတာ ပူတိလတာတွေဝ သင်္ခံ ဂစ္ဆတိ, ဧဝံ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏောပိ မနုဿကာယော ပူတိကာယောတွေဝ ဝုစ္စတိ။ တဿ အန္တရန္တရာ ရတ္တဝဏ္ဏပဏ္ဍုဝဏ္ဏာဒီဟိ နိဝါသနပါရုပနာဒီဟိ သဇ္ဇနာ မဏ္ဍနာ နာမ။ ဗာဟိရာနံ ဝါ ပရိက္ခာရာနန္တိ ဌပေတွာ ပတ္တစီဝရံ သေသပရိက္ခာရာနံ၊ အထဝါ ယာ ဧသာ စီဝရမဏ္ဍနာ ပတ္တမဏ္ဍနာတိ ဝုတ္တာ, သာ တေဟိ ဝါ ပရိက္ခာရေဟိ ကာယဿ မဏ္ဍနာ တေသံ ဝါ ဗာဟိရပရိက္ခာရာနံ မဏ္ဍေတွာ ဌပနဝသေန မဏ္ဍနာတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ မဏ္ဍနာ ဝိဘူသနာတိ ဧတ္ထ ဦနဋ္ဌာနဿ ပူရဏဝသေန မဏ္ဍနာ, ဆဝိရာဂါဒိဝသေန ဝိဘူသနာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ကေဠနာတိ ကီဠနာ။ ပရိကေဠနာတိ ပရိကီဠနာ။ ဂိဒ္ဓိကတာတိ ဂေဓယုတ္တတာ။ ဂိဒ္ဓိကတ္တန္တိ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ စပလဘာဝေါ စပလတာ။ တထာ စာပလျံ။ ဣဒံ ဝုစ္စတီတိ ဣဒံ စာပလျံ နာမ ဝုစ္စတိ, ယေန သမန္နာဂတော ပုဂ္ဂလော ဝဿသတိကောပိ သမာနော တဒဟုဇာတဒါရကော ဝိယ ဟောတိ။
֍ ဋီ ၈၅၅။ အသဘာဂဝုတ္တိနိဒ္ဒေသေ ဝိပ္ပဋိကူလဂ္ဂါဟိတာတိ အနနုလောမဂ္ဂါဟိတာ။ ဝိပစ္စနီကသာတတာတိ ဝိပစ္စနီကေန ပဋိဝိရုဒ္ဓကရဏေန သုခါယနာ။ အနာဒရဘာဝေါ အနာဒရိယံ။ တထာ အနာဒရိယတာ။ အဂါရဝဿ ဘာဝေါ အဂါရဝတာ။ ဇေဋ္ဌကဘာဝဿ အကရဏံ အပ္ပတိဿဝတာ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၆၀။)အယံ ဝုစ္စတီတိ အယံ အသဘာဂဝုတ္တိ နာမ ဝုစ္စတိ၊ ဝိသဘာဂဇီဝိကတာတိ အတ္ထော၊ ယာယ သမန္နာဂတော ပုဂ္ဂလော မာတရံ ပိတရံ ဝါ ဂိလာနံ ပဋိဝတ္တိတွာပိ န ဩလောကေတိ၊ ပိတုသန္တကဿ ကာရဏာ မာတရာ သဒ္ဓိံ, မာတုသန္တကဿ ကာရဏာ ပိတရာ သဒ္ဓိံ ကလဟံ ကရောတိ၊ ဝိသဘာဂဇီဝိတံ ဇီဝတိ, မာတာပိတူနံ သန္တကဿ ကာရဏာ ဇေဋ္ဌေန ဝါ ကနိဋ္ဌေန ဝါ ဘာတရာ သဒ္ဓိံ ကလဟံ ကရောတိ, နိလ္လဇ္ဇဝစနံ ဝဒတိ, အာစရိယဿ ဝါ ဥပဇ္ဈာယဿ ဝါ ဝတ္တပဋိဝတ္တံ န ကရောတိ, ဂိလာနံ န ဥပဋ္ဌာတိ, ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော စေတိယဒဿနဋ္ဌာနေ ဥစ္စာရံ ဝါ ပဿာဝံ ဝါ ကရောတိ, ခေဠမ္ပိ သိင်္ဃာဏိကမ္ပိ ဆဍ္ဍေတိ, ဆတ္တံ ဓာရေတိ, ဥပါဟနာ အာရုယှ ဂစ္ဆတိ, ဗုဒ္ဓသာဝကေသု န လဇ္ဇတိ, သံဃေ စိတ္တီကာရံ န ကရောတိ, မာတိမတ္တပိတိမတ္တာဒီသု ဂရုဋ္ဌာနီယေသု ဟိရောတ္တပ္ပံ န ပစ္စုပဋ္ဌာပေတိ။ တဿေဝံ ပဝတ္တမာနဿ သဗ္ဗာ ပေသာ ကိရိယာ မာတရီတိအာဒီသုပိ ဝတ္ထူသု အသဘာဂဝုတ္တိတာ နာမ ဟောတိ။
֍ ဋီ ၈၅၆။ အရတိနိဒ္ဒေသေ ပန္တေသူတိ ဒူရေသု ဝိဝိတ္တေသု ဝါ။ အဓိကုသလေသူတိ သမထဝိပဿနာဓမ္မေသု။ အရတီတိ ရတိပဋိက္ခေပေါ။ အရတိတာတိ အရမဏာကာရော။ အနဘိရတီတိ အနဘိရတဘာဝေါ။ အနဘိရမဏာတိ အနဘိရမဏာကာရော။ ဥက္ကဏ္ဌိတာတိ ဥက္ကဏ္ဌနာကာရော။ ပရိတဿိတာတိ ဥက္ကဏ္ဌနဝသေနေဝ ပရိတဿနာ။
֍ ဋီ ၈၅၇။ တန္ဒီနိဒ္ဒေသေ တန္ဒီတိ ဇာတိအာလသိယံ။ တန္ဒိယနာတိ တန္ဒိယနာကာရော။ တန္ဒိမနကတာတိ တန္ဒိယာ အဘိဘူတစိတ္တတာ။ အလသဿ ဘာဝေါ အာလသျံ။ အာလသျာယနာကာရော အာလသျာယနာ။ အလသျာယိတဿ ဘာဝေါ အာလသျာယိတတ္တံ။ ဣတိ သဗ္ဗေဟိပိ ဣမေဟိ ပဒေဟိ ကိလေသဝသေန ကာယာလသိယံ ကထိတံ။
֍ ဋီ ၈၅၈။ ဝိဇမ္ဘိတာနိဒ္ဒေသေ ဇမ္ဘနာတိ ဖန္ဒနာ။ ပုနပ္ပုနံ ဇမ္ဘနာ ဝိဇမ္ဘနာ။ အာနမနာတိ ပုရတော နမနာ။ ဝိနမနာတိ ပစ္ဆတော နမနာ။ သန္နမနာတိ သမန္တတော နမနာ။ ပဏမနာတိ ယထာ ဟိ တန္တတော ဥဋ္ဌိတပေသကာရော ကိသ္မိဉ္စိဒေဝ ဂဟေတွာ ဥဇုကံ ကာယံ ဥဿာပေတိ, ဧဝံ ကာယဿ ဥဒ္ဓံ ဌပနာ။ ဗျာဓိယကန္တိ ဥပ္ပန္နဗျာဓိတာ။ ဣတိ သဗ္ဗေဟိပိ ဣမေဟိ ပဒေဟိ ကိလေသဝသေန ကာယဖန္ဒနမေဝ ကထိတံ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၆၁။)֍ ဋီ ၈၅၉။ ဘတ္တသမ္မဒနိဒ္ဒေသေ ဘုတ္တာဝိဿာတိ ဘုတ္တဝတော။ ဘတ္တမုစ္ဆာတိ ဘတ္တဂေလညံ၊ ဗလဝဘတ္တေန ဟိ မုစ္ဆာပတ္တော ဝိယ ဟောတိ။ ဘတ္တကိလမထောတိ ဘတ္တေန ကိလန္တဘာဝေါ။ ဘတ္တပရိဠာဟောတိ ဘတ္တဒရထော။ တသ္မိဉှိ သမယေ ပရိဠာဟုပ္ပတ္တိယာ ဥပဟတိန္ဒြိယော ဟောတိ, ကာယော ဇီရတိ။ ကာယဒုဋ္ဌုလ္လန္တိ ဘတ္တံ နိဿာယ ကာယဿ အကမ္မညတာ။
֍ ဋီ ၈၆၀။ စေတသော လီနတ္တနိဒ္ဒေသော ဟေဋ္ဌာ ဓမ္မသင်္ဂဟဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တတ္ထောယေဝ။ ဣမေဟိ ပန သဗ္ဗေဟိပိ ပဒေဟိ ကိလေသဝသေန စိတ္တဿ ဂိလာနာကာရော ကထိတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။
֍ ဋီ ၈၆၁။ ကုဟနာနိဒ္ဒေသေ လာဘသက္ကာရသိလောကသန္နိဿိတဿာတိ လာဘဉ္စ သက္ကာရဉ္စ ကိတ္တိသဒ္ဒဉ္စ နိဿိတဿ, ပတ္ထယန္တဿာတိ အတ္ထော။ ပါပိစ္ဆဿာတိ အသန္တဂုဏဒီပနကာမဿ။ ဣစ္ဆာပကတဿာတိ ဣစ္ဆာယ အပကတဿ, ဥပဒ္ဒုတဿာတိ အတ္ထော။
ဣတော ပရံ ယသ္မာ ပစ္စယပဋိသေဝန သာမန္တဇပ္ပနဣရိယာပထသန္နိဿိတဝသေန မဟာနိဒ္ဒေသေ တိဝိဓံ ကုဟနဝတ္ထု အာဂတံ, တသ္မာ တိဝိဓမ္ပိ တံ ဒဿေတုံ ပစ္စယပဋိသေဝနသင်္ခါတေန ဝါတိ ဧဝမာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ စီဝရာဒီဟိ နိမန္တိတဿ တဒတ္ထိကဿေဝ သတော ပါပိစ္ဆတံ နိဿာယ ပဋိက္ခိပနေန, တေ စ ဂဟပတိကေ အတ္တနိ သုပ္ပတိဋ္ဌိတသဒ္ဓေ ဉတွာ ပုန တေသံ ‘အဟော အယျော အပ္ပိစ္ဆော, န ကိဉ္စိ ပဋိဂ္ဂဏှိတုံ ဣစ္ဆတိ, သုလဒ္ဓံ ဝတ နော အဿ သစေ အပ္ပမတ္တကံ ကိဉ္စိ ပဋိဂ္ဂဏှေယျာ’တိ နာနာဝိဓေဟိ ဥပါယေဟိ ပဏီတာနိ စီဝရာဒီနိ ဥပနေန္တာနံ တဒနုဂ္ဂဟကာမတံယေဝ အာဝိကတွာ ပဋိဂ္ဂဟဏေန စ တတော ပဘုတိ အသီတိသကဋဘာရေဟိ ဥပနာမနဟေတုဘူတံ ဝိမှာပနံ ပစ္စယပဋိသေဝနသင်္ခါတံ ကုဟနဝတ္ထူတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ မဟာနိဒ္ဒေသေ (မဟာနိ။ ၈၇) –
‘‘ကတမံ ပစ္စယပဋိသေဝနသင်္ခါတံ ကုဟနဝတ္ထု? ဣဓ ဂဟပတိကာ ဘိက္ခုံ နိမန္တေန္တိ စီဝရပိဏ္ဍပါတသေနာသနဂိလာနပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရေဟိ။ သော ပါပိစ္ဆော ဣစ္ဆာပကတော အတ္ထိကော
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၆၂။)စီဝရ…ပေ… ပရိက္ခာရာနံ ဘိယျောကမျတံ ဥပါဒါယ စီဝရံ ပစ္စက္ခာတိ, ပိဏ္ဍပါတံ ပစ္စက္ခာတိ, သေနာသနံ ပစ္စက္ခာတိ, ဂိလာနပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရံ ပစ္စက္ခာတိ။ သော ဧဝမာဟ – ‘‘ကိံ သမဏဿ မဟဂ္ဃေန စီဝရေန? ဧတံ သာရုပ္ပံ ယံ သမဏော သုသာနာ ဝါ သင်္ကာရကူဋာ ဝါ ပါပဏိကာ ဝါ နန္တကာနိ ဥစ္စိနိတွာ သံဃာဋိံ ကတွာ ဓာရေယျ။ ကိံ သမဏဿ မဟဂ္ဃေန ပိဏ္ဍပါတေန? ဧတံ သာရုပ္ပံ ယံ သမဏော ဥဉ္ဆာစရိယာယ ပိဏ္ဍိယာလောပေန ဇီဝိကံ ကပ္ပေယျ။ ကိံ သမဏဿ မဟဂ္ဃေန သေနာသနေန? ဧတံ သာရုပ္ပံ ယံ သမဏော ရုက္ခမူလိကော ဝါ အဿ သောသာနိကော ဝါ အဗ္ဘောကာသိကော ဝါ။ ကိံ သမဏဿ မဟဂ္ဃေန ဂိလာနပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရေန? ဧတံ သာရုပ္ပံ ယံ သမဏော ပူတိမုတ္တေန ဝါ ဟရီတကီခဏ္ဍေန ဝါ ဩသဓံ ကရေယျာတိ။ တဒုပါဒါယ လူခံ စီဝရံ ဓာရေတိ, လူခံ ပိဏ္ဍပါတံ ပရိဘုဉ္ဇတိ, လူခံ သေနာသနံ ပဋိသေဝတိ, လူခံ ဂိလာနပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရံ ပဋိသေဝတိ။ တမေနံ ဂဟပတိကာ ဧဝံ ဇာနန္တိ – ‘အယံ သမဏော အပ္ပိစ္ဆော သန္တုဋ္ဌော ပဝိဝိတ္တော အသံသဋ္ဌော အာရဒ္ဓဝီရိယော ဓုတဝါဒေါ’တိ ဘိယျော ဘိယျော နိမန္တေန္တိ စီဝရ…ပေ… ပရိက္ခာရေဟိ။ သော ဧဝမာဟ – ‘တိဏ္ဏံ သမ္မုခီဘာဝါ သဒ္ဓေါ ကုလပုတ္တော ဗဟုံ ပုညံ ပသဝတိ – သဒ္ဓါယ သမ္မုခီဘာဝါ သဒ္ဓေါ ကုလပုတ္တော ဗဟုံ ပုညံ ပသဝတိ, ဒေယျဓမ္မဿ…ပေ… ဒက္ခိဏေယျာနံ သမ္မုခီဘာဝါ သဒ္ဓေါ ကုလပုတ္တော ဗဟုံ ပုညံ ပသဝတိ။ တုမှာကဉ္စေဝါယံ သဒ္ဓါ အတ္ထိ, ဒေယျဓမ္မော စ သံဝိဇ္ဇတိ, အဟဉ္စ ပဋိဂ္ဂါဟကော။ သစာဟံ န ပဋိဂ္ဂဟေဿာမိ, ဧဝံ တုမှေ ပုညေန ပရိဗာဟိရာ ဘဝိဿထ၊ န မယှံ ဣမိနာ အတ္ထော, အပိစ တုမှာကံ ဧဝ အနုကမ္ပာယ ပဋိဂ္ဂဏှာမီ’တိ။ တဒုပါဒါယ ဗဟုမ္ပိ စီဝရံ ပဋိဂ္ဂဏှာတိ, ဗဟုမ္ပိ ပိဏ္ဍပါတံ…ပေ… ဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရံ ပဋိဂ္ဂဏှာတိ။ ယာ ဧဝရူပါ ဘာကုဋိကာ ဘာကုဋိယံ ကုဟနာ ကုဟာယနာ ကုဟိတတ္တံ – ဣဒံ ဝုစ္စတိ ပစ္စယပဋိသေဝနသင်္ခါတံ ကုဟနဝတ္ထူ’’တိ။
ပါပိစ္ဆဿေဝ ပန သတော ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မာဓိဂမပရိဒီပနဝါစာယ တထာ တထာ ဝိမှာပနံ သာမန္တဇပ္ပနသင်္ခါတံ ကုဟနဝတ္ထူတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယထာဟ – ‘‘ကတမံ သာမန္တဇပ္ပနသင်္ခါတံ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၆၃။)ကုဟနဝတ္ထု? ဣဓေကစ္စော ပါပိစ္ဆော ဣစ္ဆာပကတော သမ္ဘာဝနာဓိပ္ပါယော ‘ဧဝံ မံ ဇနော သမ္ဘာဝေဿတီ’တိ အရိယဓမ္မသန္နိဿိတံ ဝါစံ ဘာသတိ – ‘ယော ဧဝရူပံ စီဝရံ ဓာရေတိ, သော သမဏော မဟေသက္ခော’တိ ဘဏတိ၊ ‘ယော ဧဝရူပံ ပတ္တံ, လောဟထာလကံ, ဓမကရဏံ, ပရိသာဝနံ, ကုဉ္စိကံ, ဥပါဟနံ, ကာယဗန္ဓနံ, အာယောဂံ ဓာရေတိ, သော သမဏော မဟေသက္ခော’တိ ဘဏတိ၊ ‘ယဿ ဧဝရူပေါ ဥပဇ္ဈာယော, အာစရိယော, သမာနုပဇ္ဈာယော, သမာနာစရိယကော, မိတ္တော သန္ဒိဋ္ဌော, သမ္ဘတ္တော, သဟာယော၊ ယော ဧဝရူပေ ဝိဟာရေ ဝသတိ – အဍ္ဎယောဂေ, ပါသာဒေ, ဟမ္မိယေ, ဂုဟာယံ, လေဏေ, ကုဋိယာ, ကူဋာဂါရေ, အဋ္ဋေ, မာဠေ, ဥဒေါသိတေ, ဥဒ္ဒဏ္ဍေ, ဥပဋ္ဌာနသာလာယံ, မဏ္ဍပေ, ရုက္ခမူလေ ဝသတိ, သော သမဏော မဟေသက္ခော’တိ ဘဏတိ။
‘‘အထ ဝါ ကောရဇိကကောရဇိကော ဘာကုဋိကဘာကုဋိကော ကုဟကကုဟကော လပကလပကော မုခသမ္ဘာဝိတော ‘အယံ သမဏော ဣမာသံ ဧဝရူပါနံ သန္တာနံ ဝိဟာရသမာပတ္တီနံ လာဘီ’တိ တာဒိသံ ဂမ္ဘီရံ ဂူဠှံ နိပုဏံ ပဋိစ္ဆန္နံ လောကုတ္တရံ သုညတာပဋိသံယုတ္တံ ကထံ ကထေတိ။ ယာ ဧဝရူပါ ဘာကုဋိကာ ဘာကုဋိယံ ကုဟနာ ကုဟာယနာ ကုဟိတတ္တံ – ဣဒံ ဝုစ္စတိ သာမန္တဇပ္ပနသင်္ခါတံ ကုဟနဝတ္ထူ’’တိ။
ပါပိစ္ဆဿေဝ ပန သတော သမ္ဘာဝနာဓိပ္ပါယကတေန ဣရိယာပထေန ဝိမှာပနံ ဣရိယာပထသန္နိဿိတံ ကုဟနဝတ္ထူတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယထာဟ – ‘‘ကတမံ ဣရိယာပထသင်္ခါတံ ကုဟနဝတ္ထု? ဣဓေကစ္စော ပါပိစ္ဆော ဣစ္ဆာပကတော သမ္ဘာဝနာဓိပ္ပါယော ‘ဧဝံ မံ ဇနော သမ္ဘာဝေဿတီ’တိ ဂမနံ သဏ္ဌပေတိ, သယနံ သဏ္ဌပေတိ, ပဏိဓာယ ဂစ္ဆတိ, ပဏိဓာယ တိဋ္ဌတိ, ပဏိဓာယ နိသီဒတိ, ပဏိဓာယ သေယျံ ကပ္ပေတိ, သမာဟိတော ဝိယ ဂစ္ဆတိ, သမာဟိတော ဝိယ တိဋ္ဌတိ, နိသီဒတိ, သေယျံ ကပ္ပေတိ, အာပါထကဇ္ဈာယီဝ ဟောတိ။ ယာ ဧဝရူပါ ဣရိယာပထဿ အာဌပနာ ဌပနာ သဏ္ဌပနာ ဘာကုဋိကာ ဘာကုဋိယံ ကုဟနာ ကုဟာယနာ ကုဟိတတ္တံ – ဣဒံ ဝုစ္စတိ ဣရိယာပထသင်္ခါတံ ကုဟနဝတ္ထူ’’တိ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၆၄။)တတ္ထ ပစ္စယပဋိသေဝနသင်္ခါတေနာတိ ပစ္စယပဋိသေဝနန္တိ ဧဝံ သင်္ခါတေန ပစ္စယပဋိသေဝနေန။ သာမန္တဇပ္ပိတေနာတိ သမီပေ ဘဏိတေန။ ဣရိယာပထဿာတိ စတုဣရိယာပထဿ။ အာဌပနာတိ အာဒိဌပနာ, အာဒရေန ဝါ ဌပနာ။ ဌပနာတိ ဌပနာကာရော။ သဏ္ဌပနာတိ အဘိသင်္ခရဏာ, ပါသာဒိကဘာဝကရဏန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဘာကုဋိကာတိ ပဓာနပုရိမဋ္ဌိတဘာဝဒဿနေန ဘာကုဋိကရဏံ, မုခသင်္ကောစောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဘာကုဋိကရဏံ သီလမဿာတိ ဘာကုဋိကော၊ ဘာကုဋိကဿ ဘာဝေါ ဘာကုဋိယံ။ ကုဟနာတိ ဝိမှာပနံ, ကုဟဿ အာယနာ ကုဟာယနာ။ ကုဟိတဿ ဘာဝေါ ကုဟိတတ္တန္တိ။
֍ ဋီ ၈၆၂။ လပနာနိဒ္ဒေသေ အာလပနာတိ ဝိဟာရံ အာဂတမနုဿေ ဒိသွာ ကိမတ္ထာယ ဘောန္တော အာဂတာ? ကိံ ဘိက္ခူ နိမန္တေတုံ? ယဒိ ဧဝံ ဂစ္ဆထ၊ အဟံ ပစ္ဆတော ဘိက္ခူ ဂဟေတွာ အာဂစ္ဆာမီ’တိ ဧဝံ အာဒိတောဝ လပနာ။ အထ ဝါ အတ္တာနံ ဥပနေတွာ ‘အဟံ တိဿော, မယိ ရာဇာ ပသန္နော, မယိ အသုကော စ အသုကော စ ရာဇမဟာမတ္တော ပသန္နော’တိ ဧဝံ အတ္တုပနာယိကာ လပနာ အာလပနာ။ လပနာတိ ပုဋ္ဌဿ သတော ဝုတ္တပ္ပကာရမေဝ လပနံ။ သလ္လပနာတိ ဂဟပတိကာနံ ဥက္ကဏ္ဌနေ ဘီတဿ ဩကာသံ ဒတွာ သုဋ္ဌု လပနာ။ ဥလ္လပနာတိ ‘မဟာကုဋုမ္ဗိကော, မဟာနာဝိကော, မဟာဒါနပတီ’တိ ဧဝံ ဥဒ္ဓံ ကတွာ လပနာ။ သမုလ္လပနာတိ သဗ္ဗတောဘာဂေန ဥဒ္ဓံ ကတွာ လပနာ။ ဥန္နဟနာတိ ‘ဥပါသကာ, ပုဗ္ဗေ ဤဒိသေ ကာလေ ဒါနံ ဒေထ၊ ဣဒါနိ ကိံ န ဒေထာ’တိ ဧဝံ ယာဝ ‘ဒဿာမ, ဘန္တေ, ဩကာသံ န လဘာမာ’တိအာဒီနိ ဝဒန္တိ တာဝ ဥဒ္ဓံ နဟနာ, ဝေဌနာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အထ ဝါ ဥစ္ဆုဟတ္ထံ ဒိသွာ ‘ကုတော အာဂတာ, ဥပါသကာ’တိ ပုစ္ဆတိ။ ‘ဥစ္ဆုခေတ္တတော, ဘန္တေ’တိ။ ‘ကိံ တတ္ထ ဥစ္ဆု မဓုရ’န္တိ? ‘ခါဒိတွာ, ဘန္တေ, ဇာနိတဗ္ဗ’န္တိ။ ‘န, ဥပါသကာ, ဘိက္ခုဿ ‘ဥစ္ဆုံ ဒေထာ’တိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတီ’တိ ယာ ဧဝရူပါ နိဗ္ဗေဌေန္တဿာပိ ဝေဌနကကထာ, သာ ဥန္နဟနာ။ သဗ္ဗတောဘာဂေန ပုနပ္ပုနံ ဥန္နဟနာ သမုန္နဟနာ။ ဥက္ကာစနာတိ ‘ဧတံ ကုလံ မံယေဝ ဇာနာတိ, သစေ ဧတ္ထ ဒေယျဓမ္မော ဥပ္ပဇ္ဇတိ, မယှမေဝ ဒေတီ’တိ ဧဝံ ဥက္ခိပိတွာ ကာစနာ ဥက္ကာစနာ၊ ဥဒ္ဒီပနာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။
တေလကန္ဒရိကဝတ္ထု စေတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဒွေ ကိရ ဘိက္ခူ ဧကံ ဂါမံ ပဝိသိတွာ အာသနသာလာယ နိသီဒိတွာ ဧကံ ကုမာရိကံ ဒိသွာ ပက္ကောသိံသု။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၆၅။)တာယ အာဂတာယ တတြေကော ဧကံ ပုစ္ဆိ – ‘အယံ, ဘန္တေ, ကဿ ကုမာရိကာ’တိ? ‘အမှာကံ ဥပဋ္ဌာယိကာယ တေလကန္ဒရိကာယ ဓီတာ, အာဝုသော။ ဣမိဿာ မာတာ မယိ ဂေဟံ ဂတေ သပ္ပိံ ဒဒမာနာ ဃဋေနေဝ ဒေတိ, အယမ္ပိ မာတာ ဝိယ ဃဋေနေဝ ဒေတီ’တိ ဥက္ကာစေတိ။
သဗ္ဗတောဘာဂေန ပုနပ္ပုနံ ဥက္ကာစနာ သမုက္ကာစနာ။ အနုပ္ပိယဘာဏိတာတိ သစ္စာနုရူပံ ဝါ ဓမ္မာနုရူပံ ဝါ အနပလောကေတွာ ပုနပ္ပုနံ ပိယဘဏနမေဝ။ စာဋုကမျတာတိ နီစဝုတ္တိတာ၊ အတ္တာနံ ဟေဋ္ဌတော ဌပေတွာ ဝတ္တနံ။ မုဂ္ဂသူပျတာတိ မုဂ္ဂသူပသဒိသတာ။ ယထာ မုဂ္ဂေသု ပစ္စမာနေသု ကောစိဒေဝ န ပစ္စတိ, အဝသေသာ ပစ္စန္တိ၊ ဧဝံ ယဿ ပုဂ္ဂလဿ ဝစနေ ကိဉ္စိဒေဝ သစ္စံ ဟောတိ, သေသံ အလိကံ – အယံ ပုဂ္ဂလော မုဂ္ဂသူပျောတိ ဝုစ္စတိ။ တဿ ဘာဝေါ မုဂ္ဂသူပျတာ။ ပါရိဘဋယတာတိ ပါရိဘဋယဘာဝေါ။ ယော ဟိ ကုလဒါရကေ ဓာတီ ဝိယ အင်္ကေန ဝါ ခန္ဓေန ဝါ ပရိဘဋတိ, ဓာရေတီတိ အတ္ထော၊ တဿ ပရိဘဋဿ ကမ္မံ ပါရိဘဋယံ၊ ပါရိဘဋယဿ ဘာဝေါ ပါရိဘဋယတာတိ။
֍ ဋီ ၈၆၃။ နေမိတ္တိကတာနိဒ္ဒေသေ နိမိတ္တန္တိ ယံကိဉ္စိ ပရေသံ ပစ္စယဒါနသံယောဇနကံ ကာယဝစီကမ္မံ။ နိမိတ္တကမ္မန္တိ နိမိတ္တဿ ကရဏကောသလ္လံ။
တတြိဒံ ဝတ္ထု – ဧကော ကိရ ပိဏ္ဍပါတိကော ဥပဋ္ဌာကကမ္မာရဿ ဂေဟဒွါရံ ဂန္တွာ ‘ကိံ ဘန္တေ’တိ ပုစ္ဆိတော စီဝရန္တရေန ဟတ္ထံ နီဟရိတွာ ဝါသိပဟရဏာကာရံ အကာသိ။ ကမ္မာရော ‘သလ္လက္ခိတံ မေ, ဘန္တေ’တိ ဝါသိံ ကတွာ အဒါသိ။ ဩဘာသောတိ ပစ္စယပဋိသံယုတ္တကထာ။ ဩဘာသကမ္မန္တိ ဝစ္ဆကပါလကေ ဒိသွာ ‘ကိံ ဣမေ ဝစ္ဆာ ခီရဂေါဝစ္ဆာ, တက္ကဂေါဝစ္ဆာ’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘ခီရဂေါဝစ္ဆာ, ဘန္တေ’တိ ဝုတ္တေ ‘န ခီရဂေါဝစ္ဆာ, ယဒိ ခီရဂေါဝစ္ဆာ သိယုံ ဘိက္ခူပိ ခီရံ လဘေယျု’န္တိ ဧဝမာဒိနာ နယေန တေသံ ဒါရကာနံ မာတာပိတူနံ နိဝေဒေတွာ ခီရဒါပနာဒိကံ ဩဘာသကရဏံ။ သာမန္တဇပ္ပါတိ သမီပံ ကတွာ ဇပ္ပနံ။
ဇာတကဘာဏကဝတ္ထု စေတ္ထ ကထေတဗ္ဗံ။ ဧကော ကိရ ဇာတကဘာဏကတ္ထေရော ဘုဉ္ဇိတုကာမော ဥပဋ္ဌာယိကာယ ဂေဟံ ပဝိသိတွာ နိသီဒိ။ သာ အဒါတုကာမာ ‘တဏ္ဍုလာ နတ္ထီ’တိ ဘဏန္တီ တဏ္ဍုလေ အာဟရိတုကာမာ ဝိယ ပဋိဝိဿကဃရံ ဂတာ။ ဘိက္ခု အန္တောဂဗ္ဘံ ပဝိသိတွာ ဩလောကေန္တော
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၆၆။)ကဝါဋကောဏေ ဥစ္ဆုံ, ဘာဇနေ ဂုဠံ, ပိဋကေ လောဏမစ္ဆဖာလံ, ကုမ္ဘိယံ တဏ္ဍုလေ, ဃဋေ ဃတံ ဒိသွာ နိက္ခမိတွာ နိသီဒိ။ ဃရဏီ ‘တဏ္ဍုလံ နာလတ္ထ’န္တိ အာဂတာ။ ထေရော ‘ဥပါသိကေ, အဇ္ဇ ဘိက္ခာ န သမ္ပဇ္ဇိဿတီ’တိ ပဋိကစ္စေဝ နိမိတ္တံ အဒ္ဒသ’န္တိ အာဟ။ ‘ကိံ, ဘန္တေ’တိ? ‘ကဝါဋကောဏေ နိက္ခိတ္တံ ဥစ္ဆုံ ဝိယ သပ္ပံ အဒ္ဒသံ၊ ‘တံ ပဟရိဿာမီ’တိ ဩလောကေန္တော ဘာဇနေ ဌပိတံ ဂုဠပိဏ္ဍံ ဝိယ ပါသာဏံ လေဍ္ဍုကေန၊ ပဟဋေန သပ္ပေန ကတံ, ပိဋကေ နိက္ခိတ္တလောဏမစ္ဆဖာလသဒိသံ, ဖဏံ၊ တဿ တံ လေဍ္ဍုံ ဍံသိတုကာမဿ, ကုမ္ဘိယာ တဏ္ဍုလသဒိသေ ဒန္တေ၊ အထဿ ကုပိတဿ, ဃဋေ ပက္ခိတ္တဃတသဒိသံ, မုခတော နိက္ခမန္တံ ဝိသမိဿကံ ခေဠ’န္တိ။ သာ ‘န သက္ကာ မုဏ္ဍကံ ဝဉ္စေတု’န္တိ ဥစ္ဆုံ ဒတွာ ဩဒနံ ပစိတွာ ဃတဂုဠမစ္ဆေဟိ သဒ္ဓိံ အဒါသီတိ။ ဧဝံ သမီပံ ကတွာ ဇပ္ပနံ သာမန္တဇပ္ပါတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ပရိကထာတိ ယထာ တံ လဘတိ တထာ ပရိဝတ္တေတွာ ပရိဝတ္တေတွာ ကထနံ။
֍ ဋီ ၈၆၄။ နိပ္ပေသိကတာနိဒ္ဒေသေ အက္ကောသနာတိ ဒသဟိ အက္ကောသဝတ္ထူဟိ အက္ကောသနာ။ ဝမ္ဘနာတိ ပရိဘဝိတွာ ကထနံ။ ဂရဟနာတိ ‘အဿဒ္ဓေါ အပ္ပသန္နော’တိအာဒိနာ နယေန ဒေါသာရောပနာ။ ဥက္ခေပနာတိ ‘မာ ဧတံ ဧတ္ထ ကထေထာ’တိ ဝါစာယ ဥက္ခိပနံ။ သဗ္ဗတောဘာဂေန သဝတ္ထုကံ သဟေတုကံ ကတွာ ဥက္ခေပနာ သမုက္ခေပနာ။ အထဝါ အဒေန္တံ ‘အဟော ဒါနပတီ’တိ ဧဝံ ဥက္ခိပနံ ဥက္ခေပနာ။ ‘မဟာဒါနပတီ’တိ ဧဝံ သုဋ္ဌု ဥက္ခေပနာ သမုက္ခေပနာ။ ခိပနာတိ ‘ကိံ ဣမဿ ဇီဝိတံ ဗီဇဘောဇိနော’တိ ဧဝံ ဥပ္ပဏ္ဍနာ။ သင်္ခိပနာတိ ‘ကိံ ဣမံ အဒါယကောတိ ဘဏထ ယော နိစ္စကာလံ သဗ္ဗေသမ္ပိ နတ္ထီတိ ဝစနံ ဒေတီ’တိ ဧဝံ သုဋ္ဌုတရံ ဥပ္ပဏ္ဍနာ။ ပါပနာတိ အဒါယကတ္တဿ အဝဏ္ဏဿ ဝါ ပါပနံ။ သဗ္ဗတောဘာဂေန ပါပနာ သမ္ပာပနာ။ အဝဏ္ဏဟာရိကာတိ ‘ဧဝံ မေ အဝဏ္ဏဘယာပိ ဒဿတီ’တိ ဂေဟတော ဂေဟံ, ဂါမတော ဂါမံ, ဇနပဒတော ဇနပဒံ အဝဏ္ဏဟရဏံ။ ပရပိဋ္ဌိမံသိကတာတိ ပုရတော မဓုရံ ဘဏိတွာ ပရမ္မုခေ အဝဏ္ဏဘာသိတာ။ ဧသာ ဟိ အဘိမုခံ ဩလောကေတုံ အသက္ကောန္တဿ ပရမ္မုခါနံ ပိဋ္ဌိမံသခါဒနံ ဝိယ ဟောတိ။ တသ္မာ ပရပိဋ္ဌိမံသိကတာတိ ဝုတ္တာ။ အယံ ဝုစ္စတိ နိပ္ပေသိကတာတိ အယံ ယသ္မာ ဝေဠုပေသိကာ ဝိယ အဗ္ဘင်္ဂံ ပရဿ ဂုဏံ နိပ္ပေသေတိ နိပုဉ္ဆတိ, ယသ္မာ ဝါ ဂန္ဓဇာတံ နိပိသိတွာ ဂန္ဓမဂ္ဂနာ ဝိယ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၆၇။)ပရဂုဏေ နိပိသိတွာ ဝိစုဏ္ဏေတွာ ဧသာ လာဘမဂ္ဂနာ ဟောတိ, တသ္မာ နိပ္ပေသိကတာတိ ဝုစ္စတီတိ။
֍ ဋီ ၈၆၅။ လာဘေန လာဘံ နိဇိဂီသနတာနိဒ္ဒေသေ နိဇိဂီသနတာတိ မဂ္ဂနာ။ ဣတော လဒ္ဓန္တိ ဣမမှာ ဂေဟာ လဒ္ဓံ။ အမုတြာတိ အမုကမှိ ဂေဟေ။ ဧဋ္ဌီတိ ဣစ္ဆနာ။ ဂဝေဋ္ဌီတိ မဂ္ဂနာ။ ပရိယေဋ္ဌီတိ ပုနပ္ပုနံ မဂ္ဂနာ။ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ လဒ္ဓံ လဒ္ဓံ ဘိက္ခံ တတြ တတြ ကုလဒါရကာနံ ဒတွာ အန္တေ ခီရယာဂုံ လဘိတွာ ဂတဘိက္ခုဝတ္ထု စေတ္ထ ကထေတဗ္ဗံ။ ဧသနာတိအာဒီနိ ဧဋ္ဌီတိအာဒီနံ ဝေဝစနာနိ, တသ္မာ ဧဋ္ဌီတိ ဧသနာ, ဂဝေဋ္ဌီတိ ဂဝေသနာ, ပရိယေဋ္ဌီတိ ပရိယေသနာ။ ဣစ္စေဝမေတ္ထ ယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
֍ ဋီ ၈၆၆။ သေယျမာနနိဒ္ဒေသေ ဇာတိယာတိ ခတ္တိယဘာဝါဒိဇာတိသမ္ပတ္တိယာ။ ဂေါတ္တေနာတိ ဂေါတမဂေါတ္တာဒိနာ ဥက္ကဋ္ဌဂေါတ္တေန။ ကောလပုတ္တိယေနာတိ မဟာကုလဘာဝေန။ ဝဏ္ဏပေါက္ခရတာယာတိ ဝဏ္ဏသမ္ပန္နသရီရတာယ။ သရီရဉှိ ပေါက္ခရန္တိ ဝုစ္စတိ, တဿ ဝဏ္ဏသမ္ပတ္တိယာ အဘိရူပဘာဝေနာတိ အတ္ထော။ ဓနေနာတိအာဒီနိ ဥတ္တာနတ္ထာနေဝ။ မာနံ ဇပ္ပေတီတိ ဧတေသု ယေန ကေနစိ ဝတ္ထုနာ ‘သေယျောဟမသ္မီ’တိ မာနံ ပဝတ္တေတိ ကရောတိ။
֍ ဋီ ၈၆၇။ သဒိသမာနနိဒ္ဒေသေ မာနံ ဇပ္ပေတီတိ ဧတေသု ယေန ကေနစိ ဝတ္ထုနာ ‘သဒိသောဟမသ္မီ’တိ မာနံ ပဝတ္တေတိ။ အယမေတ္ထ အတ္ထတော ဝိသေသော။ ပါဠိယံ ပန နာနာကရဏံ နတ္ထိ။
֍ ဋီ ၈၆၈။ ဟီနမာနနိဒ္ဒေသေ ဩမာနံ ဇပ္ပေတီတိ ဟေဋ္ဌာမာနံ ပဝတ္တေတိ။ ဩမာနောတိ လာမကော ဟေဋ္ဌာမာနော။ ဩမညနာ ဩမညိတတ္တန္တိ အာကာရဘာဝနိဒ္ဒေသော။ ဟီဠနာတိ ဇာတိအာဒီဟိ အတ္တဇိဂုစ္ဆနာ။ ဩဟီဠနာတိ အတိရေကတော ဟီဠနာ။ ဩဟီဠိတတ္တန္တိ တဿေဝ ဘာဝနိဒ္ဒေသော။ အတ္တုညာတိ အတ္တာနံ ဟီနံ ကတွာ ဇာနနာ။ အတ္တာဝညာတိ အတ္တာနံ အဝဇာနနာ။ အတ္တပရိဘဝေါတိ ဇာတိအာဒိသမ္ပတ္တိနာမမေဝ ဇာတာတိ အတ္တာနံ ပရိဘဝိတွာ မညနာ။ ဧဝမိမေ တယော မာနာ ပုဂ္ဂလံ အနိဿာယ ဇာတိအာဒိဝတ္ထုဝသေနေဝ ကထိတာ။ တေသု ဧကေကော တိဏ္ဏမ္ပိ သေယျသဒိသဟီနာနံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တတ္ထ ‘သေယျောဟမသ္မီ’တိ မာနော သေယျဿေဝ ယာထာဝမာနော, သေသာနံ အယာထာဝမာနော။ ‘သဒိသောဟမသ္မီ’တိ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၆၈။)မာနော သဒိသဿေဝ ယာထာဝမာနော, သေသာနံ အယာထာဝမာနော။ ‘ဟီနောဟမသ္မီ’တိ မာနော ဟီနဿေဝ ယာထာဝမာနော, သေသာနံ အယာထာဝမာနော။
֍ ဋီ ၈၆၉။ တတ္ထ ကတမော သေယျဿ သေယျောဟမသ္မီတိအာဒယော ပန နဝ မာနာ ပုဂ္ဂလံ နိဿာယ ကထိတာ။ တေသု တယော တယော ဧကေကဿ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ တတ္ထ ဒဟတီတိ ဌပေတိ။ တံ နိဿာယာတိ တံ သေယျတော ဒဟနံ နိဿာယ။ ဧတ္ထ ပန သေယျဿ သေယျောဟမသ္မီတိ မာနော ရာဇူနဉ္စေဝ ပဗ္ဗဇိတာနဉ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ရာဇာ ဟိ ‘ရဋ္ဌေန ဝါ ဓနေန ဝါ ဝါဟနေဟိ ဝါ ကော မယာ သဒိသော အတ္ထီ’တိ ဧတံ မာနံ ကရောတိ။ ပဗ္ဗဇိတောပိ ‘သီလဓုတင်္ဂါဒီဟိ ကော မယာ သဒိသော အတ္ထီ’တိ ဧတံ မာနံ ကရောတိ။
֍ ဋီ ၈၇၀။ သေယျဿ သဒိသောဟမသ္မီတိ မာနောပိ ဧတေသံယေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ရာဇာ ဟိ ‘ရဋ္ဌေန ဝါ ဓနေန ဝါ ဝါဟနေဟိ ဝါ အညရာဇူဟိ သဒ္ဓိံ မယှံ ကိံ နာနာကရဏ’န္တိ ဧတံ မာနံ ကရောတိ။ ပဗ္ဗဇိတောပိ ‘သီလဓုတင်္ဂါဒီဟိ အညေန ဘိက္ခုနာ သဒ္ဓိံ မယှံ ကိံ နာနာကရဏ’န္တိ ဧတံ မာနံ ကရောတိ။
֍ ဋီ ၈၇၁။ သေယျဿ ဟီနောဟမသ္မီတိ မာနောပိ ဧတေသံယေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ယဿ ဟိ ရညော ရဋ္ဌံ ဝါ ဓနံ ဝါ ဝါဟနာနိ ဝါ သမ္ပန္နာနိ န ဟောန္တိ, သော ‘မယှံ ရာဇာတိ ဝေါဟာရသုခမတ္တမေဝ၊ ကိံ ရာဇာ နာမ အဟ’န္တိ ဧတံ မာနံ ကရောတိ။ ပဗ္ဗဇိတောပိ ‘အပ္ပလာဘသက္ကာရော အဟံ။ ဓမ္မကထိကော ဗဟုဿုတော မဟာထေရောတိ ကထာမတ္တမေဝ။ ကိံ ဓမ္မကထိကော နာမာဟံ, ကိံ ဗဟုဿုတော နာမာဟံ, ကိံ မဟာထေရော နာမာဟံ ယဿ မေ လာဘသက္ကာရော နတ္ထီ’တိ ဧတံ မာနံ ကရောတိ။
֍ ဋီ ၈၇၂။ သဒိသဿ သေယျောဟမသ္မီတိ မာနာဒယော အမစ္စာဒီနံ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ အမစ္စော ဟိ ရဋ္ဌိယော ဝါ ‘ဘောဂယာနဝါဟနာဒီဟိ ကော မယာ သဒိသော အညော ရာဇပုရိသော အတ္ထီ’တိ ဝါ ‘မယှံ အညေဟိ သဒ္ဓိံ ကိံ နာနာကရဏ’န္တိ ဝါ ‘အမစ္စောတိ နာမမတ္တမေဝ မယှံ၊ ဃာသစ္ဆာဒနမတ္တမ္ပိ မေ နတ္ထိ။ ကိံ အမစ္စော နာမာဟ’န္တိ ဧတေ မာနေ ကရောတိ။
֍ ဋီ ၈၇၅။ ဟီနဿ သေယျောဟမသ္မီတိ မာနာဒယော ဒါသာဒီနံ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ဒါသော ဟိ ‘မာတိတော ဝါ ပိတိတော ဝါ ကော မယာ သဒိသော အညော
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၆၉။)ဒါသော နာမ အတ္ထိ’ အညေ ဇီဝိတုံ အသက္ကောန္တာ ကုစ္ဆိဟေတု ဒါသာ နာမ ဇာတာ။ အဟံ ပန ပဝေဏီအာဂတတ္တာ သေယျော’တိ ဝါ ‘ပဝေဏီအာဂတဘာဝေန ဥဘတောသုဒ္ဓိကဒါသတ္တေန အသုကဒါသေန နာမ သဒ္ဓိံ ကိံ မယှံ နာနာကရဏ’န္တိ ဝါ ‘ကုစ္ဆိဝသေနာဟံ ဒါသဗျံ ဥပဂတော။ မာတာပိတုကောဋိယာ ပန မေ ဒါသဋ္ဌာနံ နတ္ထိ။ ကိံ ဒါသော နာမ အဟ’န္တိ ဝါ ဧတေ မာနေ ကရောတိ။ ယထာ စ ဒါသော ဧဝံ ပုက္ကုသစဏ္ဍာလာဒယောပိ ဧတေ မာနေ ကရောန္တိယေဝ။
ဧတ္ထ စ ‘သေယျဿ သေယျောဟမသ္မီ’တိ ဥပ္ပန္နမာနောဝ ယာထာဝမာနော, ဣတရေ ဒွေ အယာထာဝမာနာ။ တထာ ‘သဒိသဿ သဒိသောဟမသ္မီ’တိ ‘ဟီနဿ ဟီနောဟမသ္မီ’တိ ဥပ္ပန္နမာနောဝ ယာထာဝမာနော, ဣတရေ ဒွေ အယာထာဝမာနာ။ တတ္ထ ယာထာဝမာနာ အရဟတ္တမဂ္ဂဝဇ္ဈာ, အယာထာဝမာနာ သောတာပတ္တိမဂ္ဂဝဇ္ဈာ။
֍ ဋီ ၈၇၈။ ဧဝံ သဝတ္ထုကေ မာနေ ကထေတွာ ဣဒါနိ အဝတ္ထုကံ နိဗ္ဗတ္တိတမာနမေဝ ဒဿေတုံ တတ္ထ ကတမော မာနောတိအာဒိ ဝုတ္တံ။
֍ ဋီ ၈၇၉။ အတိမာနနိဒ္ဒေသေ သေယျာဒိဝသေန ပုဂ္ဂလံ အနာမသိတွာ ဇာတိအာဒီနံ ဝတ္ထုဝသေနေဝ နိဒ္ဒိဋ္ဌော။ တတ္ထ အတိမညတီတိ ‘ဇာတိအာဒီဟိ မယာ သဒိသော နတ္ထီ’တိ အတိက္ကမိတွာ မညတိ။
֍ ဋီ ၈၈၀။ မာနာတိမာနနိဒ္ဒေသေ ယော ဧဝရူပေါတိ ယော ဧသော ‘အယံ ပုဗ္ဗေ မယာ သဒိသော, ဣဒါနိ အဟံ သေဋ္ဌော, အဟံ ဟီနတရော’တိ ဥပ္ပန္နော မာနော။ အယံ ဘာရာတိဘာရော ဝိယ ပုရိမံ သဒိသမာနံ ဥပါဒါယ မာနာတိမာနောတိ ဒဿေတုံ ဧဝမာဟ။
֍ ဋီ ၈၈၁။ ဩမာနနိဒ္ဒေသော ဟီနမာနနိဒ္ဒေသသဒိသောယေဝ။ ဝေနေယျဝသေန ပန သော ‘ဟီနောဟမသ္မီ’တိ မာနော နာမ ဝုတ္တော – အယံ ဩမာနော နာမ။ အပိစေတ္ထ ‘တွံ ဇာတိမာ, ကာကဇာတိ ဝိယ တေ ဇာတိ၊ တွံ ဂေါတ္တဝါ, စဏ္ဍာလဂေါတ္တံ ဝိယ တေ ဂေါတ္တံ၊ တုယှံ သရော အတ္ထိ, ကာကဿရော ဝိယ တေ သရော’တိ ဧဝံ အတ္တာနံ ဟေဋ္ဌာ ကတွာ ပဝတ္တနဝသေန အယံ ဩမာနောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၇၀။)֍ ဋီ ၈၈၂။ အဓိမာနနိဒ္ဒေသေ အပ္ပတ္တေ ပတ္တသညိတာတိ စတ္တာရိ သစ္စာနိ အပ္ပတွာ ပတ္တသညိတာယ။ အကတေတိ စတူဟိ မဂ္ဂေဟိ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စေ အကတေယေဝ။ အနဓိဂတေတိ စတုသစ္စဓမ္မေ အနဓိဂတေ။ အသစ္ဆိကတေတိ အရဟတ္တေန အပစ္စက္ခကတေ။ အယံ ဝုစ္စတိ အဓိမာနောတိ အယံ အဓိဂတမာနော နာမ ဝုစ္စတိ။
အယံ ပန ကဿ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, ကဿ နုပ္ပဇ္ဇတီတိ? အရိယသာဝကဿ တာဝ နုပ္ပဇ္ဇတိ။ သော ဟိ မဂ္ဂဖလနိဗ္ဗာနပဟီနကိလေသာဝသိဋ္ဌကိလေသပစ္စဝေက္ခဏေန သဉ္ဇာတသောမနဿော အရိယဂုဏပဋိဝေဓေ နိက္ကင်္ခေါ။ တသ္မာ သောတာပန္နာဒီနံ ‘အဟံ သကဒါဂါမီ’တိအာဒိဝသေန မာနော နုပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဒုဿီလဿာပိ နုပ္ပဇ္ဇတိ၊ သော ဟိ အရိယဂုဏာဓိဂမေ နိရာသောဝ။ သီလဝတောပိ ပရိစ္စတ္တကမ္မဋ္ဌာနဿ နိဒ္ဒါရာမတာဒိမနုယုတ္တဿ နုပ္ပဇ္ဇတိ။
ပရိသုဒ္ဓသီလဿ ပန ကမ္မဋ္ဌာနေ အပ္ပမတ္တဿ နာမရူပံ ဝဝတ္ထပေတွာ ပစ္စယပရိဂ္ဂဟေန ဝိတိဏ္ဏကင်္ခဿ တိလက္ခဏံ အာရောပေတွာ သင်္ခါရေ သမ္မသန္တဿ အာရဒ္ဓဝိပဿကဿ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဥပ္ပန္နေ စ သုဒ္ဓသမထလာဘီ ဝါ သုဒ္ဓဝိပဿနာလာဘီ ဝါ အန္တရာ ဌပေတိ။ သော ဟိ ဒသပိ ဝီသမ္ပိ တိံသမ္ပိ ဝဿာနိ ကိလေသသမုဒါစာရံ အပဿန္တော ‘အဟံ သောတာပန္နော’တိ ဝါ ‘သကဒါဂါမီ’တိ ဝါ ‘အနာဂါမီ’တိ ဝါ မညတိ။ သမထဝိပဿနာလာဘီ ပန အရဟတ္တေယေဝ ဌပေတိ။ တဿ ဟိ သမာဓိဗလေန ကိလေသာ ဝိက္ခမ္ဘိတာ, ဝိပဿနာဗလေန သင်္ခါရာ သုပရိဂ္ဂဟိတာ။ တသ္မာ သဋ္ဌိပိ ဝဿာနိ အသီတိပိ ဝဿာနိ ဝဿသတမ္ပိ ကိလေသာ န သမုဒါစရန္တိ၊ ခီဏာသဝဿေဝ စိတ္တစာရော ဟောတိ။ သော ဧဝံ ဒီဃရတ္တံ ကိလေသသမုဒါစာရံ အပဿန္တော အန္တရာ အဋ္ဌတွာဝ ‘အရဟာ အဟ’န္တိ မညတိ, ဥစ္စမာလင်္ကဝါသီ မဟာနာဂတ္ထေရော ဝိယ, ဟင်္ကနကဝါသီ မဟာဒတ္တတ္ထေရော ဝိယ, စိတ္တလပဗ္ဗတေ နိင်္ကပေါဏ္ဏပဓာနဃရဝါသီ စူဠသုမတ္ထေရော ဝိယ စ။
တတြိဒံ ဧကဝတ္ထုပရိဒီပနံ – တလင်္ဂရဝါသီ ဓမ္မဒိန္နတ္ထေရော ကိရ နာမ ဧကော ပဘိန္နပဋိသမ္ဘိဒေါ မဟာခီဏာသဝေါ မဟတော ဘိက္ခုသံဃဿ ဩဝါဒဒါယကော အဟောသိ။ သော ဧကဒိဝသံ အတ္တနော ဒိဝါဋ္ဌာနေ နိသီဒိတွာ ‘ကိန္နု ခေါ အမှာကံ အာစရိယဿ ဥစ္စတလိင်္ကဝါသီမဟာနာဂတ္ထေရဿ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၇၁။)သမဏကိစ္စံ မတ္ထကံ ပတ္တော, နော’တိ အာဝဇ္ဇန္တော ပုထုဇ္ဇနဘာဝမေဝဿ ဒိသွာ ‘မယိ အဂစ္ဆန္တေ ပုထုဇ္ဇနကာလကိရိယမေဝ ကရိဿတီ’တိ စ ဉတွာ ဣဒ္ဓိယာ ဝေဟာသံ ဥပ္ပတိတွာ ဒိဝါဋ္ဌာနေ နိသိန္နဿ ထေရဿ သမီပေ ဩရောဟိတွာ ဝန္ဒိတွာ ဝတ္တံ ဒဿေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ‘ကိံ, အာဝုသော ဓမ္မဒိန္န, အကာလေ အာဂတောသီ’တိ စ ဝုတ္တော ‘ပဉှံ, ဘန္တေ, ပုစ္ဆိတုံ အာဂတောမှီ’တိ အာဟ။
တတော ‘ပုစ္ဆာဝုသော, ဇာနမာနော ကထယိဿာမီ’တိ ဝုတ္တော ပဉှာသဟဿံ ပုစ္ဆိ။ ထေရော ပုစ္ဆိတပုစ္ဆိတံ ပဉှံ အသဇ္ဇမာနောဝ ကထေသိ။ တတော ‘အတိတိက္ခံ တေ, ဘန္တေ, ဉာဏံ။ ကဒါ တုမှေဟိ အယံ ဓမ္မော အဓိဂတော’တိ ဝုတ္တော ‘ဣတော သဋ္ဌိဝဿကာလေ, အာဝုသော’တိ အာဟ။ ‘သမာဓိမ္ပိ, ဘန္တေ, ဝဠဉ္ဇေထာ’တိ? ‘န ဣဒံ, အာဝုသော, ဘာရိယ’န္တိ။ ‘တေန ဟိ, ဘန္တေ, ဧကံ ဟတ္ထိံ မာပေထာ’တိ။ ထေရော သဗ္ဗသေတံ ဟတ္ထိံ မာပေသိ။ ‘ဣဒါနိ, ဘန္တေ, ယထာ အယံ ဟတ္ထီ အဉ္စိတကဏ္ဏော ပသာရိတနင်္ဂုဋ္ဌော သောဏ္ဍံ မုခေ ပက္ခိပိတွာ ဘေရဝံ ကောဉ္စနာဒံ ကရောန္တော တုမှာကံ အဘိမုခေါ အာဂစ္ဆတိ တထာ တံ ကရောထာ’တိ။ ထေရော တထာ ကတွာ ဝေဂေန အာဂစ္ဆတော ဟတ္ထိဿ ဘေရဝံ အာကာရံ ဒိသွာ ဥဋ္ဌာယ ပလာယိတုံ အာရဒ္ဓေါ။ တမေနံ ခီဏာသဝတ္ထေရော ဟတ္ထံ ပသာရေတွာ စီဝရကဏ္ဏေ ဂဟေတွာ ‘ဘန္တေ, ခီဏာသဝဿ သာရဇ္ဇံ နာမ ဟောတီ’တိ အာဟ။ သော တသ္မိံ ကာလေ အတ္တနော ပုထုဇ္ဇနဘာဝံ ဉတွာ ‘အဝဿယော မေ, အာဝုသော ဓမ္မဒိန္န, ဟောဟီ’တိ ဝတွာ ပါဒမူလေ ဥက္ကုဋိကံ နိသီဒိ။ ‘ဘန္တေ, တုမှာကံ အဝဿယော ဘဝိဿာမိစ္စေဝါဟံ အာဂတော, မာ စိန္တယိတ္ထာ’တိ ကမ္မဋ္ဌာနံ ကထေသိ။ ထေရော ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ စင်္ကမံ အာရုယှ တတိယေ ပဒဝါရေ အဂ္ဂဖလံ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ ထေရော ကိရ ဒေါသစရိတော အဟောသိ။
֍ ဋီ ၈၈၃။ အသ္မိမာနနိဒ္ဒေသေ ရူပံ အသ္မီတိ မာနောတိ ‘အဟံ ရူပ’န္တိ ဥပ္ပန္နမာနော။ ဆန္ဒောတိ မာနံ အနုဂတစ္ဆန္ဒောဝ။ တထာ အနုသယော။ ဝေဒနာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။
֍ ဋီ ၈၈၄။ မိစ္ဆာမာနနိဒ္ဒေသေ ပါပကေန ဝါ ကမ္မာယတနေနာတိ အာဒီသု ပါပကံ ကမ္မာယတနံ နာမ ကေဝဋ္ဋမစ္ဆဗန္ဓနေသာဒါဒီနံ ကမ္မံ။ ပါပကံ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၇၂။)သိပ္ပါယတနံ နာမ မစ္ဆဇာလခိပနကုမိနကရဏေသု စေဝ ပါသဩဍ္ဍနသူလာရောပနာဒီသု စ ဆေကတာ။ ပါပကံ ဝိဇ္ဇာဋ္ဌာနံ နာမ ယာ ကာစိ ပရူပဃာတဝိဇ္ဇာ။ ပါပကံ သုတံ နာမ ဘာရတယုဒ္ဓသီတာဟရဏာဒိပဋိသံယုတ္တံ။ ပါပကံ ပဋိဘာနံ နာမ ဒုဗ္ဘာသိတယုတ္တံ ကပ္ပနာဋကဝိလပ္ပနာဒိပဋိဘာနံ။ ပါပကံ သီလံ နာမ အဇသီလံ ဂေါသီလံ။ ဝတမ္ပိ အဇဝတဂေါဝတမေဝ။ ပါပိကာ ဒိဋ္ဌိ ပန ဒွါသဋ္ဌိယာ ဒိဋ္ဌိဂတေသု ယာ ကာစိ ဒိဋ္ဌိ။
֍ ဋီ ၈၈၅။ ဉာတိဝိတက္ကနိဒ္ဒေသာဒီသု ‘မယှံ ဉာတယော သုခဇီဝိနော သမ္ပတ္တိယုတ္တာ’တိ ဧဝံ ပဉ္စကာမဂုဏသန္နိဿိတေန ဂေဟသိတပေမေန ဉာတကေ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပန္နဝိတက္ကောဝ ဉာတိဝိတက္ကော နာမ။ ‘ခယံ ဂတာ ဝယံ ဂတာ သဒ္ဓါ ပသန္နာ’တိ ဧဝံ ပဝတ္တော ပန ဉာတိဝိတက္ကော နာမ န ဟောတိ။
֍ ဋီ ၈၈၆။ ‘အမှာကံ ဇနပဒေါ သုဘိက္ခော သမ္ပန္နသဿော’တိ တုဋ္ဌမာနဿ ဂေဟသိတပေမဝသေနေဝ ဥပ္ပန္နဝိတက္ကော ဇနပဒဝိတက္ကော နာမ။ ‘အမှာကံ ဇနပဒေ မနုဿာ သဒ္ဓါ ပသန္နာ ခယံ ဂတာ ဝယံ ဂတာ’တိ ဧဝံ ပဝတ္တော ပန ဇနပဒဝိတက္ကော နာမ န ဟောတိ။
֍ ဋီ ၈၈၇။ အမရတ္ထာယ ဝိတက္ကော, အမရော ဝါ ဝိတက္ကောတိ အမရဝိတက္ကော။ တတ္ထ ‘ဥက္ကုဋိကပ္ပဓာနာဒီဟိ ဒုက္ခေ နိဇ္ဇိဏ္ဏေ သမ္ပရာယေ အတ္တာ သုခီ ဟောတိ အမရော’တိ ဒုက္ကရကာရိကံ ကရောန္တဿ တာယ ဒုက္ကရကာရိကာယ ပဋိသံယုတ္တော ဝိတက္ကော အမရတ္ထာယ ဝိတက္ကော နာမ။ ဒိဋ္ဌိဂတိကော ပန ‘သဿတံ ဝဒေသီ’တိအာဒီနိ ပုဋ္ဌော ‘ဧဝန္တိပိ မေ နော, တထာတိပိ မေ နော’ အညထာတိပိ မေ နော, နောတိပိ မေ နော, နော နောတိပိ မေ နော’တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၆၂) ဝိက္ခေပံ အာပဇ္ဇတိ, တဿ သော ဒိဋ္ဌိဂတပဋိသံယုတ္တော ဝိတက္ကော။ ယထာ အမရော နာမ မစ္ဆော ဥဒကေ ဂဟေတွာ မာရေတုံ န သက္ကာ, ဣတော စိတော စ ဓာဝတိ, ဂါဟံ န ဂစ္ဆတိ၊ ဧဝမေဝ ဧကသ္မိံ ပက္ခေ အသဏ္ဌဟနတော န မရတီတိ အမရော နာမ ဟောတိ။ တံ ဒုဝိဓမ္ပိ ဧကတော ကတွာ အယံ ဝုစ္စတိ အမရဝိတက္ကောတိ ဝုတ္တံ။
֍ ဋီ ၈၈၈။ ပရာနုဒ္ဒယတာပဋိသံယုတ္တောတိ အနုဒ္ဒယတာပတိရူပကေန ဂေဟသိတပေမေန ပဋိသံယုတ္တော။ သဟနန္ဒီတိအာဒီသု ဥပဋ္ဌာကေသု နန္ဒန္တေသု သောစန္တေသု စ တေဟိ သဒ္ဓိံ ဒိဂုဏံ နန္ဒတိ, ဒိဂုဏံ သောစတိ၊ တေသု
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၇၃။)သုခိတေသု ဒိဂုဏံ သုခိတော ဟောတိ, ဒုက္ခိတေသု ဒိဂုဏံ ဒုက္ခိတော ဟောတိ။ ဥပ္ပန္နေသု ကိစ္စကရဏီယေသူတိ တေသု မဟန္တေသု ဝါ ခုဒ္ဒကေသု ဝါ ကမ္မေသု ဥပ္ပန္နေသု။ အတ္တနာ ဝါ ယောဂံ အာပဇ္ဇတီတိ တာနိ တာနိ ကိစ္စာနိ သာဓေန္တော ပညတ္တိံ ဝီတိက္ကမတိ, သလ္လေခံ ကောပေတိ။ ယော တတ္ထာတိ ယော တသ္မိံ သံသဋ္ဌဝိဟာရေ, တသ္မိံ ဝါ ယောဂါပဇ္ဇနေ ဂေဟသိတော ဝိတက္ကော – အယံ ပရာနုဒ္ဒယတာပဋိသံယုတ္တော ဝိတက္ကော နာမ။
֍ ဋီ ၈၈၉။ လာဘသက္ကာရသိလောကပဋိသံယုတ္တောတိ စီဝရာဒိလာဘေန စေဝ သက္ကာရေန စ ကိတ္တိသဒ္ဒေန စ သဒ္ဓိံ အာရမ္မဏကရဏဝသေန ပဋိသံယုတ္တော။
֍ ဋီ ၈၉၀။ အနဝညတ္တိပဋိသံယုတ္တောတိ ‘အဟော ဝတ မံ ပရေ န အဝဇာနေယျုံ, န ပေါထေတွာ ဝိဟေဌေတွာ ကထေယျု’န္တိ ဧဝံ အနဝညာတဘာဝပတ္ထနာယ သဒ္ဓိံ ဥပ္ပဇ္ဇနဝိတက္ကော။ ယော တတ္ထ ဂေဟသိတောတိ ယော တသ္မိံ ‘မာ မံ ပရေ အဝဇာနိံသူ’တိ ဥပ္ပန္နေ စိတ္တေ ပဉ္စကာမဂုဏသင်္ခါတဂေဟနိဿိတော ဟုတွာ ဥပ္ပန္နဝိတက္ကော။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ပါကဋမေဝါတိ။
ဧကကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ။
(၂။) ဒုကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၈၉၁။ ဒုကေသု ကောဓနိဒ္ဒေသာဒယော ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဟေဋ္ဌာ အနာဂတေသု ပန ဥပနာဟနိဒ္ဒေသာဒီသု ပုဗ္ဗကာလံ ကောဓံ ဥပနယှတီတိ အပရကာလကောဓော ဥပနာဟော နာမ။ ဥပနယှနာကာရော ဥပနယှနာ။ ဥပနယှိတဿ ဘာဝေါ ဥပနယှိတတ္တံ။ အဋ္ဌပနာတိ ပဌမုပ္ပန္နဿ အနန္တရဋ္ဌပနာ မရိယာဒဋ္ဌပနာ ဝါ။ ဌပနာတိ ပကတိဌပနာ။ သဏ္ဌပနာတိ သဗ္ဗတောဘာဂေန ပုနပ္ပုနံ အာဃာတဋ္ဌပနာ။ အနုသံသန္ဒနာတိ ပဌမုပ္ပန္နေန ကောဓေန သဒ္ဓိံ အန္တရံ အဒဿေတွာ ဧကီဘာဝကရဏာ။ အနုပ္ပဗန္ဓနာတိ ပုရိမေန သဒ္ဓိံ ပစ္ဆိမဿ ဃဋနာ။ ဒဠှီကမ္မန္တိ ထိရကရဏံ။ အယံ ဝုစ္စတီတိ အယံ ဥပနန္ဓနလက္ခဏော ဝေရံ အပ္ပဋိနိဿဇ္ဇနရသော ဥပနာဟောတိ ဝုစ္စတိ၊ ယေန သမန္နာဂတော ပုဂ္ဂလော ဝေရံ နိဿဇ္ဇိတုံ န သက္ကောတိ၊ ‘ဧဝံ နာမ မံ ဧသ ဝတ္တုံ အနနုစ္ဆဝိကော’တိ အပရာပရံ အနုဗန္ဓတိ၊ အာဒိတ္တပူတိအလာတံ ဝိယ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၇၄။)ဇလတေဝ၊ ဓောဝိယမာနံ အစ္ဆစမ္မံ ဝိယ, ဝသာတေလမက္ခိတပိလောတိကာ ဝိယ စ န ပရိသုဇ္ဈတိ။
֍ ဋီ ၈၉၂။ မက္ခနဘာဝဝသေန မက္ခော၊ ပရဂုဏမက္ခနာယ ပဝတ္တေန္တောပိ အတ္တနော ကာရဏံ, ဂူထပဟရဏကံ ဂူထော ဝိယ, ပဌမတရံ မက္ခေတီတိ အတ္ထော။ တတော ပရာ ဒွေ အာကာရဘာဝနိဒ္ဒေသာ။ နိဋ္ဌုရဘာဝေါ နိဋ္ဌုရိယံ၊ ‘တံ နိဿာယ ဧတ္တကမ္ပိ နတ္ထီ’တိ ခေဠပါတနန္တိ အတ္ထော။ နိဋ္ဌုရိယကမ္မန္တိ နိဋ္ဌုရိယကရဏံ။ ဂဟဋ္ဌော ဝါ ဟိ ဂဟဋ္ဌံ, ဘိက္ခု ဝါ ဘိက္ခုံ နိဿာယ ဝသန္တော အပ္ပမတ္တကေနေဝ ကုဇ္ဈိတွာ ‘တံ နိဿာယ ဧတ္တကမ္ပိ နတ္ထီ’တိ ခေဠံ ပါတေတွာ ပါဒေန မဒ္ဒန္တော ဝိယ နိဋ္ဌုရိယံ နာမ ကရောတိ။ တဿ တံ ကမ္မံ နိဋ္ဌုရိယကမ္မန္တိ ဝုစ္စတိ။ လက္ခဏာဒိတော ပနေသ ပရဂုဏမက္ခနလက္ခဏော မက္ခော, တေသံ ဝိနာသနရသော, ပရေန သုကတာနံ ကိရိယာနံ အဝစ္ဆာဒနပစ္စုပဋ္ဌာနော။
ပဠာသတီတိ ပဠာသော၊ ပရဿ ဂုဏေ ဒဿေတွာ အတ္တနော ဂုဏေဟိ သမံ ကရောတီတိ အတ္ထော။ ပဠာသဿ အာယနာ ပဠာသာယနာ။ ပဠာသော စ သော အတ္တနော ဇယာဟရဏတော အာဟာရော စာတိ ပဠာသာဟာရော။ ဝိဝါဒဋ္ဌာနန္တိ ဝိဝါဒကာရဏံ။ ယုဂဂ္ဂါဟောတိ သမဓုရဂ္ဂဟဏံ။ အပ္ပဋိနိဿဂ္ဂေါတိ အတ္တနာ ဂဟိတဿ အပ္ပဋိနိဿဇ္ဇနံ။ လက္ခဏာဒိတော ပနေသ ယုဂဂ္ဂါဟလက္ခဏော ပဠာသော, ပရဂုဏေဟိ အတ္တနော ဂုဏာနံ သမကရဏရသော, ပရေသံ ဂုဏပ္ပမာဏေန ဥပဋ္ဌာနပစ္စုပဋ္ဌာနော။ ပဠာသီ ဟိ ပုဂ္ဂလော ဒုတိယဿ ဓုရံ န ဒေတိ, သမံ ပသာရေတွာ တိဋ္ဌတိ, သာကစ္ဆမဏ္ဍလေ အညေန ဘိက္ခုနာ ဗဟူသု သုတ္တေသု စ ကာရဏေသု စ အာဘတေသုပိ ‘တဝ စ မမ စ ဝါဒေ ကိံ နာမ နာနာကရဏံ? နနု မဇ္ဈေ ဘိန္နသုဝဏ္ဏံ ဝိယ ဧကသဒိသမေဝ အမှာကံ ဝစန’န္တိ ဝဒတိ။ ဣဿာမစ္ဆရိယနိဒ္ဒေသာ ဝုတ္တတ္ထာ ဧဝ။
֍ ဋီ ၈၉၄။ မာယာနိဒ္ဒေသေ ဝါစံ ဘာသတီတိ ဇာနံယေဝ ‘ပဏ္ဏတ္တိံ ဝီတိက္ကမန္တာ ဘိက္ခူ ဘာရိယံ ကရောန္တိ, အမှာကံ ပန ဝီတိက္ကမဋ္ဌာနံ နာမ နတ္ထီ’တိ ဥပသန္တော ဝိယ ဘာသတိ။ ကာယေန ပရက္ကမတီတိ ‘မယာ ကတံ ဣဒံ ပါပကမ္မံ မာ ကေစိ ဇာနိံသူ’တိ ကာယေန ဝတ္တံ ကရောတိ။ ဝိဇ္ဇမာနဒေါသပဋိစ္ဆာဒနတော စက္ခုမောဟနမာယာ ဝိယာတိ မာယာ။ မာယာဝိနော ဘာဝေါ မာယာဝိတာ။ ကတွာ ပါပံ ပုန ပဋိစ္ဆာဒနတော အတိစ္စ အာသရန္တိ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၇၅။)ဧတာယ သတ္တာတိ အစ္စာသရာ။ ကာယဝါစာကိရိယာဟိ အညထာ ဒဿနတော ဝဉ္စေတီတိ ဝဉ္စနာ။ ဧတာယ သတ္တာ နိကရောန္တီတိ နိကတိ၊ မိစ္ဆာကရောန္တီတိ အတ္ထော။ ‘နာဟံ ဧဝံ ကရောမီ’တိ ပါပါနံ ဝိက္ခိပနတော ဝိကိရဏာ။ ‘နာဟံ ဧဝံ ကရောမီ’တိ ပရိဝဇ္ဇနတော ပရိဟရဏာ။ ကာယာဒီဟိ သံဝရဏတော ဂူဟနာ။ သဗ္ဗတောဘာဂေန ဂူဟနာ ပရိဂူဟနာ။ တိဏပဏ္ဏေဟိ ဝိယ ဂူထံ ကာယဝစီကမ္မေဟိ ပါပံ ဆာဒေတီတိ ဆာဒနာ။ သဗ္ဗတောဘာဂေန ဆာဒနာ ပဋိစ္ဆာဒနာ။ န ဥတ္တာနံ ကတွာ ဒဿေတီတိ အနုတ္တာနီကမ္မံ။ န ပါကဋံ ကတွာ ဒဿေတီတိ အနာဝိကမ္မံ။ သုဋ္ဌု ဆာဒနာ ဝေါစ္ဆာဒနာ။ ကတပဋိစ္ဆာဒနဝသေန ပုနပိ ပါပဿ ကရဏတော ပါပကိရိယာ။ အယံ ဝုစ္စတီတိ အယံ ကတပဋိစ္ဆာဒနလက္ခဏာ မာယာ နာမ ဝုစ္စတိ၊ ယာယ သမန္နာဂတော ပုဂ္ဂလော ဘသ္မာပဋိစ္ဆန္နော ဝိယ အင်္ဂါရော, ဥဒကပဋိစ္ဆန္နော ဝိယ ခါဏု, ပိလောတိကာပလိဝေဌိတံ ဝိယ စ သတ္ထံ ဟောတိ။
သာဌေယျနိဒ္ဒေသေ သဌောတိ အသန္တဂုဏပရိဒီပနတော န သမ္မာ ဘာသိတာ။ သဗ္ဗတောဘာဂေန သဌော ပရိသဌော။ ယံ တတ္ထာတိ ယံ တသ္မိံ ပုဂ္ဂလေ။ သဌန္တိ အသန္တဂုဏဒီပနံ ကေရာဋိယံ။ သဌတာတိ သဌာကာရော။ ကက္ကရတာတိ ပဒုမနာလိဿ ဝိယ အပရာမသနက္ခမော ခရဖရုသဘာဝေါ။ ကက္ကရိယန္တိပိ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ ပရိက္ခတ္တတာ ပါရိက္ခတ္တိယန္တိ ပဒဒွယေန နိခဏိတွာ ဌပိတံ ဝိယ ဒဠှကေရာဋိယံ ဝုတ္တံ။ ဣဒံ ဝုစ္စတီတိ ဣဒံ အတ္တနော အဝိဇ္ဇမာနဂုဏပ္ပကာသနလက္ခဏံ သာဌေယျံ နာမ ဝုစ္စတိ၊ ယေန သမန္နာဂတဿ ပုဂ္ဂလဿ ကုစ္ဆိံ ဝါ ပိဋ္ဌိံ ဝါ ဇာနိတုံ န သက္ကာ။
ဝါမေန သူကရော ဟောတိ, ဒက္ခိဏေန အဇာမိဂေါ၊
သရေန နေလကော ဟောတိ, ဝိသာဏေန ဇရဂ္ဂဝေါတိ။
ဧဝံ ဝုတ္တယက္ခသူကရသဒိသော ဟောတိ။ အဝိဇ္ဇာဒိနိဒ္ဒေသာ ဝုတ္တတ္ထာ ဧဝ။
֍ ဋီ ၉၀၂။ အနဇ္ဇဝနိဒ္ဒေသေ အနဇ္ဇဝေါတိ အနုဇုတာကာရော။ အနဇ္ဇဝဘာဝေါ အနဇ္ဇဝတာ။ ဇိမှတာတိ စန္ဒဝင်္ကတာ။ ဝင်္ကတာတိ ဂေါမုတ္တဝင်္ကတာ။ ကုဋိလတာတိ နင်္ဂလကောဋိဝင်္ကတာ။ သဗ္ဗေဟိပိ ဣမေဟိ ပဒေဟိ ကာယဝစီစိတ္တဝင်္ကတာဝ ကထိတာ။
အမဒ္ဒဝနိဒ္ဒေသေ န မုဒုဘာဝေါ အမုဒုတာ။ အမဒ္ဒဝါကာရော အမဒ္ဒဝတာ။ ကက္ခဠဘာဝေါ ကက္ခဠိယံ။ မဒ္ဒဝကရဿ သိနေဟဿ အဘာဝတော ဖရုသဘာဝေါ ဖာရုသိယံ။ အနီစဝုတ္တိတာယ ဥဇုကမေဝ ဌိတစိတ္တဘာဝေါ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၇၆။)ဥဇုစိတ္တတာ။ ပုန အမုဒုတာဂဟဏံ တဿာ ဝိသေသနတ္ထံ ‘အမုဒုတာသင်္ခါတာ ဥဇုစိတ္တတာ, န အဇ္ဇဝသင်္ခါတာ ဥဇုစိတ္တတာ’တိ။
֍ ဋီ ၉၀၃။ အက္ခန္တိနိဒ္ဒေသာဒယော ခန္တိနိဒ္ဒေသာဒိပဋိပက္ခတော ဝေဒိတဗ္ဗာ။
֍ ဋီ ၉၀၈။ သံယောဇနနိဒ္ဒေသေ အဇ္ဈတ္တန္တိ ကာမဘဝေါ။ ဗဟိဒ္ဓါတိ ရူပါရူပဘဝေါ။ ကိဉ္စာပိ ဟိ သတ္တာ ကာမဘဝေ အပ္ပံ ကာလံ ဝသန္တိ ကပ္ပဿ စတုတ္ထမေဝ ကောဋ္ဌာသံ, ဣတရေသု တီသု ကောဋ္ဌာသေသု ကာမဘဝေါ သုညော ဟောတိ တုစ္ဆော, ရူပါရူပဘဝေ ဗဟုံ ကာလံ ဝသန္တိ, တထာပိ နေသံ ယသ္မာ ကာမဘဝေ စုတိပဋိသန္ဓိယော ဗဟုကာ ဟောန္တိ, အပ္ပါ ရူပါရူပဘဝေသု, ယတ္ထ စ စုတိပဋိသန္ဓိယော ဗဟုကာ တတ္ထ အာလယောပိ ပတ္ထနာပိ အဘိလာသောပိ ဗဟု ဟောတိ, ယတ္ထ အပ္ပါ တတ္ထ အပ္ပေါ, တသ္မာ ကာမဘဝေါ အဇ္ဈတ္တံ နာမ ဇာတော, ရူပါရူပဘဝါ ဗဟိဒ္ဓါ နာမ။ ဣတိ အဇ္ဈတ္တသင်္ခါတေ ကာမဘဝေ ဗန္ဓနံ အဇ္ဈတ္တသံယောဇနံ နာမ, ဗဟိဒ္ဓါသင်္ခါတေသု ရူပါရူပဘဝေသု ဗန္ဓနံ ဗဟိဒ္ဓါသံယောဇနံ နာမ။ တတ္ထ ဧကေကံ ပဉ္စပဉ္စဝိဓံ ဟောတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ပဉ္စောရမ္ဘာဂိယာနိ ပဉ္စုဒ္ဓမ္ဘာဂိယာနီ’’တိ။ တတြာယံ ဝစနတ္ထော – ဩရံ ဝုစ္စတိ ကာမဓာတု, တတ္ထ ဥပပတ္တိနိပ္ဖါဒနတော တံ ဩရံ ဘဇန္တီတိ ဩရမ္ဘာဂိယာနိ။ ဥဒ္ဓံ ဝုစ္စတိ ရူပါရူပဓာတု, တတ္ထ ဥပပတ္တိနိပ္ဖါဒနတော တံ ဥဒ္ဓံ ဘဇန္တီတိ ဥဒ္ဓမ္ဘာဂိယာနီတိ။
ဒုကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ။
(၃။) တိကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၉၀၉။ တိကနိဒ္ဒေသေ တီဟိ အကုသလမူလေဟိ ဝဋ္ဋမူလသမုဒါစာရော ကထိတော။ အကုသလဝိတက္ကာဒီသု ဝိတက္ကနဝသေန ဝိတက္ကော, သဉ္ဇာနနဝသေန သညာ, သဘာဝဋ္ဌေန ဓာတူတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဒုစ္စရိတနိဒ္ဒေသေ ပဌမနယော ကမ္မပထဝသေန ဝိဘတ္တော, ဒုတိယော သဗ္ဗသင်္ဂါဟိကကမ္မဝသေန, တတိယော နိဗ္ဗတ္တိတစေတနာဝသေနေဝ။
֍ ဋီ ၉၁၄။ အာသဝနိဒ္ဒေသေ သုတ္တန္တပရိယာယေန တယောဝ အာသဝါ ကထိတာ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၇၇။)֍ ဋီ ၉၁၉။ ဧသနာနိဒ္ဒေသေ သင်္ခေပတော တတ္ထ ကတမာ ကာမေသနာတိ အာဒိနာ နယေန ဝုတ္တော ကာမဂဝေသနရာဂေါ ကာမေသနာ။ ယော ဘဝေသု ဘဝစ္ဆန္ဒောတိအာဒိနာ နယေန ဝုတ္တော ဘဝဂဝေသနရာဂေါ ဘဝေသနာ။ သဿတော လောကောတိအာဒိနာ နယေန ဝုတ္တာ ဒိဋ္ဌိဂတိကသမ္မတဿ ဗြဟ္မစရိယဿ ဂဝေသနာ ဒိဋ္ဌိ ဗြဟ္မစရိယေသနာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ယသ္မာ စ န ကေဝလံ ရာဂဒိဋ္ဌိယော ဧဝ ဧသနာ, တဒေကဋ္ဌံ ပန ကမ္မမ္ပိ ဧသနာ ဧဝ, တသ္မာ တံ ဒဿေတုံ ဒုတိယနယော ဝိဘတ္တော။ တတ္ထ တဒေကဋ္ဌန္တိ သမ္ပယုတ္တေကဋ္ဌံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တတ္ထ ကာမရာဂေကဋ္ဌံ ကာမာဝစရသတ္တာနမေဝ ပဝတ္တတိ၊ ဘဝရာဂေကဋ္ဌံ ပန မဟာဗြဟ္မာနံ။ သမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာယ စင်္ကမန္တာနံ ဈာနင်္ဂါနံ အဿာဒနကာလေ အကုသလကာယကမ္မံ ဟောတိ, ‘အဟော သုခံ အဟော သုခ’န္တိ ဝါစံ ဘိန္ဒိတွာ အဿာဒနကာလေ ဝစီကမ္မံ, ကာယင်္ဂဝါစင်္ဂါနိ အစောပေတွာ မနသာဝ အဿာဒနကာလေ မနောကမ္မံ။ အန္တဂ္ဂါဟိကဒိဋ္ဌိဝသေန သဗ္ဗေသမ္ပိ ဒိဋ္ဌိဂတိကာနံ စင်္ကမနာဒိဝသေန တာနိ ဟောန္တိယေဝ။
֍ ဋီ ၉၂၀။ ဝိဓာနိဒ္ဒေသေ ‘‘ကထံဝိဓံ သီလဝန္တံ ဝဒန္တိ, ကထံဝိဓံ ပညဝန္တံ ဝဒန္တီ’’တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၁။၉၅) အာကာရသဏ္ဌာနံ ဝိဓာ နာမ။ ‘‘ဧကဝိဓေန ဉာဏဝတ္ထူ’’တိအာဒီသု (ဝိဘ။ ၇၅၁) ကောဋ္ဌာသော။ ‘‘ဝိဓာသု န ဝိကမ္ပတီ’’တိအာဒီသု (ထေရဂါ။ ၁၀၇၉) မာနော။ ဣဓာပိ မာနောဝ ဝိဓာ နာမ။ သော ဟိ သေယျာဒိဝသေန ဝိဒဟနတော ဝိဓာတိ ဝုစ္စတိ။ ဌပနဋ္ဌေန ဝါ ဝိဓာ။ တသ္မာ ‘သေယျောဟမသ္မီ’တိ ဧဝံ ဥပ္ပန္နာ မာနဝိဓာ မာနဌပနာ သေယျောဟမသ္မီတိ ဝိဓာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သေသပဒဒွယေသုပိ ဧသေဝ နယော။
֍ ဋီ ၉၂၁။ ဘယနိဒ္ဒေသေ ဇာတိံ ပဋိစ္စ ဘယန္တိ ဇာတိပစ္စယာ ဥပ္ပန္နဘယံ။ ဘယာနကန္တိ အာကာရနိဒ္ဒေသော။ ဆမ္ဘိတတ္တန္တိ ဘယဝသေန ဂတ္တစလနံ။ လောမဟံသောတိ လောမာနံ ဟံသနံ, ဥဒ္ဓဂ္ဂဘာဝေါ။ ဣမိနာ ပဒဒွယေန ကိစ္စတော ဘယံ ဒဿေတွာ ပုန စေတသော ဥတြာသောတိ သဘာဝတော ဒဿိတံ။
֍ ဋီ ၉၂၂။ တမနိဒ္ဒေသေ ဝိစိကိစ္ဆာသီသေန အဝိဇ္ဇာ ကထိတာ။ ‘‘တမန္ဓကာရော သမ္မောဟော, အဝိဇ္ဇောဃော မဟဗ္ဘယော’’တိ ဝစနတော ဟိ အဝိဇ္ဇာ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၇၈။)တမော နာမ။ တိဏ္ဏံ ပန အဒ္ဓါနံ ဝသေန ဒေသနာသုခတာယ ဝိစိကိစ္ဆာသီသေန ဒေသနာ ကတာ။ တတ္ထ ‘ကိံ နု ခေါ အဟံ အတီတေ ခတ္တိယော အဟောသိံ ဥဒါဟု ဗြာဟ္မဏော ဝေဿော သုဒ္ဒေါ ကာဠော ဩဒါတော ရဿော ဒီဃော’တိ ကင်္ခန္တော အတီတံ အဒ္ဓါနံ အာရဗ္ဘ ကင်္ခတိ နာမ။ ‘ကိံ နု ခေါ အဟံ အနာဂတေ ခတ္တိယော ဘဝိဿာမိ ဥဒါဟု ဗြာဟ္မဏော ဝေဿော…ပေ… ဒီဃော’တိ ကင်္ခန္တော အနာဂတံ အဒ္ဓါနံ အာရဗ္ဘ ကင်္ခတိ နာမ။ ‘ကိံ နု ခေါ အဟံ ဧတရဟိ ခတ္တိယော ဥဒါဟု ဗြာဟ္မဏော ဝေဿော သုဒ္ဒေါ၊ ကိံ ဝါ အဟံ ရူပံ ဥဒါဟု ဝေဒနာ သညာ သင်္ခါရာ ဝိညာဏ’န္တိ ကင်္ခန္တော ပစ္စုပ္ပန္နံ အဒ္ဓါနံ အာရဗ္ဘ ကင်္ခတိ နာမ။
တတ္ထ ကိဉ္စာပိ ခတ္တိယော ဝါ အတ္တနော ခတ္တိယဘာဝံ, ဗြာဟ္မဏော ဝါ ဗြာဟ္မဏဘာဝံ, ဝေဿော ဝါ ဝေဿဘာဝံ, သုဒ္ဒေါ ဝါ သုဒ္ဒဘာဝံ အဇာနနကော နာမ နတ္ထိ, ဇီဝလဒ္ဓိကော ပန သတ္တော ခတ္တိယဇီဝါဒီနံ ဝဏ္ဏာဒိဘေဒံ သုတွာ ‘ကီဒိသော နု ခေါ အမှာကံ အဗ္ဘန္တရေ ဇီဝေါ – ကိံ နု ခေါ နီလကော ဥဒါဟု ပီတကော လောဟိတကော ဩဒါတော စတုရံသော ဆဠံသော အဋ္ဌံသော’တိ ကင်္ခန္တော ဧဝံ ကင်္ခတိ နာမ။
֍ ဋီ ၉၂၃။ တိတ္ထာယတနာနီတိ တိတ္ထဘူတာနိ အာယတနာနိ, တိတ္ထိယာနံ ဝါ အာယတနာနိ။ တတ္ထ တိတ္ထံ နာမ ဒွါသဋ္ဌိ ဒိဋ္ဌိယော။ တိတ္ထိယာ နာမ ယေသံ တာ ဒိဋ္ဌိယော ရုစ္စန္တိ ခမန္တိ။ အာယတနဋ္ဌော ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တောယေဝ။ တတ္ထ ယသ္မာ သဗ္ဗေပိ ဒိဋ္ဌိဂတိကာ သဉ္ဇာယမာနာ ဣမေသုယေဝ တီသု ဌာနေသု သဉ္ဇာယန္တိ, သမောသရမာနာပိ ဧတေသုယေဝ သမောသရန္တိ သန္နိပတန္တိ, ဒိဋ္ဌိဂတိကဘာဝေ စ နေသံ ဧတာနိယေဝ ကာရဏာနိ, တသ္မာ တိတ္ထာနိ စ တာနိ သဉ္ဇာတာနီတိအာဒိနာ အတ္ထေန အာယတနာနိ စာတိ တိတ္ထာယတနာနိ၊ တေနေဝတ္ထေန တိတ္ထိယာနံ အာယတနာနီတိပိ တိတ္ထာယတနာနိ။ ပုရိသပုဂ္ဂလောတိ သတ္တော။ ကာမဉ္စ ပုရိသောတိပိ ပုဂ္ဂလောတိပိ ဝုတ္တေ သတ္တောယေဝ ဝုတ္တော, အယံ ပန သမ္မုတိကထာ နာမ ယော ယထာ ဇာနာတိ တဿ တထာ ဝုစ္စတိ။ ပဋိသံဝေဒေတီတိ အတ္တနော သန္တာနေ ဥပ္ပန္နံ ဇာနာတိ, ပဋိသံဝိဒိတံ ကရောတိ အနုဘဝတိ ဝါ။ ပုဗ္ဗေကတဟေတူတိ ပုဗ္ဗေ ကတကာရဏာ, ပုဗ္ဗေ ကတကမ္မပစ္စယေနေဝ ပဋိသံဝေဒေတီတိ အတ္ထော။ အယံ နိဂဏ္ဌသမယော။ ဧဝံဝါဒိနော ပန တေ ကမ္မဝေဒနဉ္စ ကိရိယဝေဒနဉ္စ ပဋိက္ခိပိတွာ ဧကံ ဝိပါကဝေဒနမေဝ သမ္ပဋိစ္ဆန္တိ။ ပိတ္တသမုဋ္ဌာနာဒီသု (မဟာနိ။ ၅) စ အဋ္ဌသု
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၇၉။)အာဗာဓေသု သတ္တ ပဋိက္ခိပိတွာ အဋ္ဌမံယေဝ သမ္ပဋိစ္ဆန္တိ, ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယာဒီသု စ တီသု ကမ္မေသု ဒွေ ပဋိက္ခိပိတွာ ဧကံ အပရာပရိယဝေဒနီယမေဝ သမ္ပဋိစ္ဆန္တိ, ကုသလာကုသလဝိပါကကိရိယသင်္ခါတာသု စ စတူသု စေတနာသု ဝိပါကစေတနံယေဝ သမ္ပဋိစ္ဆန္တိ။
ဣဿရနိမ္မာနဟေတူတိ ဣဿရနိမ္မာနကာရဏာ၊ ဗြဟ္မုနာ ဝါ ပဇာပတိနာ ဝါ ဣဿရေန နိမ္မိတတ္တာ ပဋိသံဝေဒေတီတိ အတ္ထော။ အယံ ဗြာဟ္မဏသမယော။ အယဉှိ နေသံ အဓိပ္ပါယော – ဣမာ တိဿော ဝေဒနာ ပစ္စုပ္ပန္နေ အတ္တနာ ကတမူလကေန ဝါ အာဏတ္တိမူလကေန ဝါ ပုဗ္ဗေ ကတေန ဝါ အဟေတုအပ္ပစ္စယာ ဝါ ပဋိသံဝေဒေတုံ နာမ န သက္ကာ၊ ဣဿရနိမ္မာနကာရဏာ ဧဝ ပန ဣမာ ပဋိသံဝေဒေတီတိ။ ဧဝံဝါဒိနော ပနေတေ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တေသု အဋ္ဌသု အာဗာဓေသု ဧကမ္ပိ အသမ္ပဋိစ္ဆိတွာ သဗ္ဗံ ပဋိဗာဟန္တိ။ တထာ ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယာဒီသုပိ သဗ္ဗကောဋ္ဌာသေသု ဧကမ္ပိ အသမ္ပဋိစ္ဆိတွာ သဗ္ဗံ ပဋိဗာဟန္တိ။
အဟေတု အပ္ပစ္စယာတိ ဟေတုဉ္စ ပစ္စယဉ္စ ဝိနာ အကာရဏေနေဝ ပဋိသံဝေဒေတီတိ အတ္ထော။ အယံ အာဇီဝကသမယော။ ဧဝံ ဝါဒိနော ဧတေပိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တေသု ကာရဏေသု စ ဗျာဓီသု စ ဧကမ္ပိ အသမ္ပဋိစ္ဆိတွာ သဗ္ဗံ ပဋိက္ခိပန္တိ။
֍ ဋီ ၉၂၄။ ကိဉ္စနာတိ ပလိဗောဓာ။ ရာဂေါ ကိဉ္စနန္တိ ရာဂေါ ဥပ္ပဇ္ဇမာနော သတ္တေ ဗန္ဓတိ ပလိဗုန္ဓေတိ, တသ္မာ ကိဉ္စနန္တိ ဝုစ္စတိ။ ဒေါသမောဟေသုပိ ဧသေဝ နယော။ အင်္ဂဏာနီတိ ‘‘ဥဒင်္ဂဏေ တတ္ထ ပပံ အဝိန္ဒု’’န္တိ (ဇာ။ ၁။၁။၂) အာဂတဋ္ဌာနေ ဘူမိပ္ပဒေသော အင်္ဂဏံ။ ‘‘တဿေဝ ရဇဿ ဝါ အင်္ဂဏဿ ဝါ ပဟာနာယ ဝါယမတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၁၈၄၊ အ။ နိ။ ၁၀။၅၁) အာဂတဋ္ဌာနေ ယံ ကိဉ္စိ မလံ ဝါ ပင်္ကော ဝါ။ ‘‘သာင်္ဂဏောဝ သမာနော’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၅၇) အာဂတဋ္ဌာနေ နာနပ္ပကာရော တိဗ္ဗကိလေသော။ ဣဓာပိ တဒေဝ ကိလေသင်္ဂဏံ အဓိပ္ပေတံ။ တေနေဝ ရာဂေါ အင်္ဂဏန္တိအာဒိမာဟ။
မလာနီတိ မလိနဘာဝကရဏာနိ။ ရာဂေါ မလန္တိ ရာဂေါ ဥပ္ပဇ္ဇမာနော စိတ္တံ မလိနံ ကရောတိ, မလံ ဂါဟာပေတိ, တသ္မာ မလန္တိ ဝုစ္စတိ။ ဣတရေသုပိ ဒွီသု ဧသေဝ နယော။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၈၀။)ဝိသမနိဒ္ဒေသေ ယသ္မာ ရာဂါဒီသု စေဝ ကာယဒုစ္စရိတာဒီသု စ သတ္တာ ပက္ခလန္တိ, ပက္ခလိတာ စ ပန သာသနတောပိ သုဂတိတောပိ ပတန္တိ, တသ္မာ ပက္ခလနပါတဟေတုတော ရာဂေါ ဝိသမန္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။
အဂ္ဂီတိ အနုဒဟနဋ္ဌေန အဂ္ဂိ။ ရာဂဂ္ဂီတိ ရာဂေါ ဥပ္ပဇ္ဇမာနော သတ္တေ အနုဒဟတိ ဈာပေတိ, တသ္မာ အဂ္ဂီတိ ဝုစ္စတိ။ ဒေါသမောဟေသုပိ ဧသေဝ နယော။ တတ္ထ ဝတ္ထူနိ – ဧကာ ကိရ ဒဟရဘိက္ခုနီ စိတ္တလပဗ္ဗတဝိဟာရေ ဥပေါသထာဂါရံ ဂန္တွာ ဒွါရပါလကရူပံ ဩလောကယမာနာ ဌိတာ။ အထဿာ အန္တော ရာဂေါ ဥပ္ပန္နော။ သာ တေနေဝ ဈာယိတွာ ကာလမကာသိ။ ဘိက္ခုနိယော ဂစ္ဆမာနာ ‘အယံ ဒဟရာ ဌိတာ, ပက္ကောသထ န’န္တိ အာဟံသု။ ဧကာ ဂန္တွာ ‘ကသ္မာ ဌိတာသီ’တိ ဟတ္ထေ ဂဏှိ။ ဂဟိတမတ္တာ ပရိဝတ္တိတွာ ပတိတာ။ ဣဒံ တာဝ ရာဂဿ အနုဒဟနတာယ ဝတ္ထု။ ဒေါသဿ ပန အနုဒဟနတာယ မနောပဒေါသိကာ ဒေဝါ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ မောဟဿ အနုဒဟနတာယ ခိဍ္ဍာပဒေါသိကာ ဒေဝါ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ မောဟနဝသေန ဟိ တေသံ သတိသမ္မောသော ဟောတိ။ တသ္မာ ခိဍ္ဍာဝသေန အာဟာရကာလံ အတိဝတ္တိတွာ ကာလံ ကရောန္တိ။ ကသာဝါတိ ကသဋာ နိရောဇာ။ ရာဂါဒီသု စ ကာယဒုစ္စရိတာဒီသု စ ဧကမ္ပိ ပဏီတံ ဩဇဝန္တံ နတ္ထိ, တသ္မာ ရာဂေါ ကသာဝေါတိအာဒိ ဝုတ္တံ။
֍ ဋီ ၉၂၅။ အဿာဒဒိဋ္ဌီတိ အဿာဒသမ္ပယုတ္တာ ဒိဋ္ဌိ။ နတ္ထိ ကာမေသု ဒေါသောတိ ကိလေသကာမေန ဝတ္ထုကာမပဋိသေဝနဒေါသော နတ္ထီတိ ဝဒတိ။ ပါတဗျတန္တိ ပါတဗ္ဗဘာဝံ ပရိဘုဉ္ဇနံ အဇ္ဈောဟရဏံ။ ဧဝံဝါဒီ ဟိ သော ဝတ္ထုကာမေသု ကိလေသကာမံ ပိဝန္တော ဝိယ အဇ္ဈောဟရန္တော ဝိယ ပရိဘုဉ္ဇတိ။ အတ္တာနုဒိဋ္ဌီတိ အတ္တာနံ အနုဂတာ ဒိဋ္ဌိ။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌီတိ လာမကာ ဒိဋ္ဌိ။ ဣဒါနိ ယသ္မာ ဧတ္ထ ပဌမာ သဿတဒိဋ္ဌိ ဟောတိ, ဒုတိယာ သက္ကာယဒိဋ္ဌိ, တတိယာ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိ, တသ္မာ တမတ္ထံ ဒဿေတုံ သဿတဒိဋ္ဌိ အဿာဒဒိဋ္ဌီတိအာဒိမာဟ။
֍ ဋီ ၉၂၆။ အရတိနိဒ္ဒေသော စ ဝိဟေသာနိဒ္ဒေသော စ ဝုတ္တတ္ထောယေဝ။ အဓမ္မဿ စရိယာ အဓမ္မစရိယာ, အဓမ္မကရဏန္တိ အတ္ထော။ ဝိသမာ စရိယာ, ဝိသမဿ ဝါ ကမ္မဿ စရိယာတိ ဝိသမစရိယာ။ ဒေါဝစဿတာပါပမိတ္တတာ နိဒ္ဒေသာ ဝုတ္တတ္ထာ ဧဝ။ ပုထုနိမိတ္တာရမ္မဏေသု ပဝတ္တိတော နာနတ္တေသု သညာ နာနတ္တသညာ။ ယသ္မာ ဝါ အညာဝ ကာမသညာ, အညာ ဗျာပါဒါဒိသညာ,
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၈၁။)တသ္မာ နာနတ္တာ သညာတိပိ နာနတ္တသညာ။ ကောသဇ္ဇပမာဒနိဒ္ဒေသေသု ပဉ္စသု ကာမဂုဏေသု ဝိဿဋ္ဌစိတ္တဿ ကုသလဓမ္မဘာဝနာယ အနနုယောဂဝသေန လီနဝုတ္တိတာ ကောသဇ္ဇံ, ပမဇ္ဇနဝသေန ပမတ္တဘာဝေါ ပမာဒေါတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အသန္တုဋ္ဌိတာဒိနိဒ္ဒေသာ ဝုတ္တတ္ထာ ဧဝ။
֍ ဋီ ၉၃၁။ အနာဒရိယနိဒ္ဒေသေ ဩဝါဒဿ အနာဒိယနဝသေန အနာဒရဘာဝေါ အနာဒရိယံ။ အနာဒရိယနာကာရော အနာဒရတာ။ သဂရုဝါသံ အဝသနဋ္ဌေန အဂါရဝဘာဝေါ အဂါရဝတာ။ သဇေဋ္ဌကဝါသံ အဝသနဋ္ဌေန အပ္ပတိဿဝတာ။ အနဒ္ဒါတိ အနာဒိယနာ။ အနဒ္ဒါယနာတိ အနာဒိယနာကာရော။ အနဒ္ဒါယ အယိတဿ ဘာဝေါ အနဒ္ဒါယိတတ္တံ။ အသီလဿ ဘာဝေါ အသီလျံ။ အစိတ္တီကာရောတိ ဂရုစိတ္တီကာရဿ အကရဏံ။
֍ ဋီ ၉၃၂။ အဿဒ္ဓဘာဝေါ အဿဒ္ဓိယံ။ အသဒ္ဒဟနာကာရော အသဒ္ဒဟနာ။ ဩကပ္ပေတွာ အနုပဝိသိတွာ အဂ္ဂဟဏံ အနောကပ္ပနာ။ အပ္ပသီဒနဋ္ဌေန အနဘိပ္ပသာဒေါ။
အဝဒညုတာတိ ထဒ္ဓမစ္ဆရိယဝသေန ‘ဒေဟိ, ကရောဟီ’တိ ဝစနဿ အဇာနတာ။
֍ ဋီ ၉၃၄။ ဗုဒ္ဓါ စ ဗုဒ္ဓသာဝကာ စာတိ ဧတ္ထ ဗုဒ္ဓဂ္ဂဟဏေန ပစ္စေကဗုဒ္ဓါပိ ဂဟိတာဝ။ အသမေတုကမျတာတိ တေသံ သမီပံ အဂန္တုကာမတာ။ သဒ္ဓမ္မံ အသောတုကမျတာတိ သတ္တတိံသ ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မာ သဒ္ဓမ္မော နာမ, တံ အသုဏိတုကာမတာ။ အနုဂ္ဂဟေတုကမျတာတိ န ဥဂ္ဂဟေတုကာမတာ။
ဥပါရမ္ဘစိတ္တတာတိ ဥပါရမ္ဘစိတ္တဘာဝေါ။ ယသ္မာ ပန သော အတ္ထတော ဥပါရမ္ဘောဝ ဟောတိ, တသ္မာ တံ ဒဿေတုံ တတ္ထ ကတမော ဥပါရမ္ဘောတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဥပါရမ္ဘနဝသေန ဥပါရမ္ဘော။ ပုနပ္ပုနံ ဥပါရမ္ဘော အနုပါရမ္ဘော ဥပါရမ္ဘနာကာရော ဥပါရမ္ဘနာ။ ပုနပ္ပုနံ ဥပါရမ္ဘနာ အနုပါရမ္ဘနာ။ အနုပါရမ္ဘိတဿ ဘာဝေါ အနုပါရမ္ဘိတတ္တံ။ ဥညာတိ ဟေဋ္ဌာ ကတွာ ဇာနနာ။ အဝညာတိ အဝဇာနနာ။ ပရိဘဝနံ ပရိဘဝေါ။ ရန္ဓဿ ဂဝေသိတာ ရန္ဓဂဝေသိတာ။ ရန္ဓံ ဝါ ဂဝေသတီတိ ရန္ဓဂဝေသီ, တဿ ဘာဝေါ ရန္ဓဂဝေသိတာ။ အယံ ဝုစ္စတီတိ အယံ ပရဝဇ္ဇာနုပဿနလက္ခဏော ဥပါရမ္ဘော နာမ ဝုစ္စတိ, ယေန သမန္နာဂတော ပုဂ္ဂလော, ယထာ နာမ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၈၂။)တုန္နကာရော သာဋကံ ပသာရေတွာ ဆိဒ္ဒမေဝ ဩလောကေတိ, ဧဝမေဝ ပရဿ သဗ္ဗေပိ ဂုဏေ မက္ခေတွာ အဂုဏေသုယေဝ ပတိဋ္ဌာတိ။
֍ ဋီ ၉၃၆။ အယောနိသော မနသိကာရောတိ အနုပါယမနသိကာရော။ အနိစ္စေ နိစ္စန္တိ အနိစ္စေယေဝ ဝတ္ထုသ္မိံ ‘ဣဒံ နိစ္စ’န္တိ ဧဝံ ပဝတ္တော။ ဒုက္ခေ သုခန္တိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ သစ္စဝိပ္ပဋိကုလေန စာတိ စတုန္နံ သစ္စာနံ အနနုလောမဝသေန။ စိတ္တဿ အာဝဋ္ဋနာတိအာဒီနိ သဗ္ဗာနိပိ အာဝဇ္ဇနဿေဝ ဝေဝစနာနေဝ။ အာဝဇ္ဇနဉှိ ဘဝင်္ဂစိတ္တံ အာဝဋ္ဋေတီတိ စိတ္တဿ အာဝဋ္ဋနာ။ အနုအနု အာဝဋ္ဋေတီတိ အနာဝဋ္ဋနာ။ အာဘုဇတီတိ အာဘောဂေါ။ ဘဝင်္ဂါရမ္မဏတော အညံ အာရမ္မဏံ သမန္နာဟရတီတိ သမန္နာဟာရော။ တဒေဝါရမ္မဏံ အတ္တာနံ အနုဗန္ဓိတွာ ဥပ္ပဇ္ဇမာနေ မနသိကရောတီတိ မနသိကာရော။ ကရောတီတိ ဌပေတိ။ အယံ ဝုစ္စတီတိ အယံ အနုပါယမနသိကာရော ဥပ္ပထမနသိကာရလက္ခဏော အယောနိသောမနသိကာရော နာမ ဝုစ္စတိ။ တဿ ဝသေန ပုဂ္ဂလော ဒုက္ခာဒီနိ သစ္စာနိ ယာထာဝတော အာဝဇ္ဇိတုံ န သက္ကောတိ။
ကုမ္မဂ္ဂသေဝနာနိဒ္ဒေသေ ယံ ကုမ္မဂ္ဂံ သေဝတော သေဝနာ ကုမ္မဂ္ဂသေဝနာတိ ဝုစ္စတိ, တံ ဒဿေတုံ တတ္ထ ကတမော ကုမ္မဂ္ဂေါတိ ဒုတိယပုစ္ဆာ ကတာ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။
တိကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(၄။) စတုက္ကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၉၃၉။ စတုက္ကနိဒ္ဒေသေ တဏှုပ္ပါဒေသု စီဝရဟေတူတိ ‘ကတ္ထ မနာပံ စီဝရံ လဘိဿာမီ’တိ စီဝရကာရဏာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဣတိဘဝါဘဝဟေတူတိ ဧတ္ထ ဣတီတိ နိဒဿနတ္ထေ နိပါတော၊ ယထာ စီဝရာဒိဟေတု ဧဝံ ဘဝါဘဝဟေတူတိပိ အတ္ထော။ ဘဝါဘဝေါတိ စေတ္ထ ပဏီတပဏီတတရာနိ တေလမဓုဖာဏိတာဒီနိ အဓိပ္ပေတာနိ။ ဣမေသံ ပန စတုန္နံ တဏှုပ္ပါဒါနံ ပဟာနတ္ထာယ ပဋိပါဋိယာဝ စတ္တာရော အရိယဝံသာ ဒေသိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၈၃။)အဂတိဂမနေသု ဆန္ဒာဂတိံ ဂစ္ဆတီတိ ဆန္ဒေန ပေမေန အဂတိံ ဂစ္ဆတိ, အကတ္တဗ္ဗံ ကရောတိ။ ပရပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။ တတ္ထ ယော ‘အယံ မေ မိတ္တော ဝါ သန္ဒိဋ္ဌော ဝါ သမ္ဘတ္တော ဝါ ဉာတကော ဝါ လဉ္ဇံ ဝါ ပန မေ ဒေတီ’တိ ဆန္ဒဝသေန အဿာမိကံ သာမိကံ ကရောတိ – အယံ ဆန္ဒာဂတိံ ဂစ္ဆတိ နာမ။ ယော ‘အယံ မေ ဝေရီ’တိ ပကတိဝေရဝသေန ဝါ တင်္ခဏုပ္ပန္နကောဓဝသေန ဝါ သာမိကံ အဿာမိကံ ကရောတိ – အယံ ဒေါသာဂတိံ ဂစ္ဆတိ နာမ။ ယော ပန မန္ဒတ္တာ မောမူဟတ္တာ ယံ ဝါ တံ ဝါ ဝတွာ အဿာမိကံ သာမိကံ ကရောတိ – အယံ မောဟာဂတိံ ဂစ္ဆတိ နာမ။ ယော ပန ‘အယံ ရာဇဝလ္လဘော ဝါ ဝိသမနိဿိတော ဝါ အနတ္ထမ္ပိ မေ ကရေယျာ’တိ ဘီတော အဿာမိကံ သာမိကံ ကရောတိ – အယံ ဘယာဂတိံ ဂစ္ဆတိ နာမ။ ယော ဝါ ပန ဘာဇိယဋ္ဌာနေ ကိဉ္စိ ဘာဇေန္တော ‘အယံ မေ မိတ္တော ဝါ သန္ဒိဋ္ဌော ဝါ သမ္ဘတ္တော ဝါ’တိ ပေမဝသေန အတိရေကံ ဒေတိ, ‘အယံ မေ ဝေရီ’တိ ဒေါသဝသေန ဦနကံ ဒေတိ, မောမူဟတ္တာ ဒိန္နာဒိန္နံ အဇာနမာနော ကဿစိ ဦနကံ ကဿစိ အဓိကံ ဒေတိ, ‘အယံ ဣမသ္မိံ အဒီယမာနေ မယှံ အနတ္ထမ္ပိ ကရေယျာ’တိ ဘီတော ကဿစိ အတိရေကံ ဒေတိ, သော စတုဗ္ဗိဓောပိ ယထာနုက္ကမေန ဆန္ဒာဂတိအာဒီနိ ဂစ္ဆတိ နာမ။ အရိယာ ဧတာယ န ဂစ္ဆန္တီတိ အဂတိ, အနရိယာ ဣမိနာ အဂတိံ ဂစ္ဆန္တီတိ အဂတိဂမနံ။ ဣမံ ဒွယံ စတုန္နမ္ပိ သာဓာရဏဝသေန ဝုတ္တံ။ ဆန္ဒေန ဂမနံ ဆန္ဒဂမနံ။ ဣဒံ ဒေါသာဒီနံ အသာဓာရဏဝသေန ဝုတ္တံ။ သကပက္ခရာဂဉ္စ ပရပက္ခဒေါသဉ္စ ပုရက္ခတွာ အသမဂ္ဂဘာဝေန ဂမနံ ဝဂ္ဂဂမနံ။ ဣဒံ ဆန္ဒဒေါသသာဓာရဏဝသေန ဝုတ္တံ။ ဝါရိနော ဝိယ ယထာနိန္နံ ဂမနန္တိ ဝါရိဂမနံ။ ဣဒံ စတုန္နမ္ပိ သာဓာရဏဝသေန ဝုတ္တံ။
ဝိပရိယာသေသု အနိစ္စာဒီနိ ဝတ္ထူနိ နိစ္စန္တိအာဒိနာ နယေန ဝိပရီတတော ဧသန္တီတိ ဝိပရိယာသာ, သညာယ ဝိပရိယာသော သညာဝိပရိယာသော။ ဣတရေသုပိ ဒွီသု ဧသေဝ နယော။ ဧဝမေတေ စတုန္နံ ဝတ္ထူနံ ဝသေန စတ္တာရော, ယေသု ဝတ္ထူသု သညာဒီနံ ဝသေန ဒွါဒသ ဟောန္တိ။ တေသု အဋ္ဌ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေန ပဟီယန္တိ။ အသုဘေ သုဘန္တိ သညာစိတ္တဝိပလ္လာသာ သကဒါဂါမိမဂ္ဂေန တနုကာ ဟောန္တိ, အနာဂါမိမဂ္ဂေန ပဟီယန္တိ။ ဒုက္ခေ သုခန္တိ သညာစိတ္တဝိပလ္လာသာ အရဟတ္တမဂ္ဂေန ပဟီယန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၈၄။)အနရိယဝေါဟာရေသု အနရိယဝေါဟာရာတိ အနရိယာနံ လာမကာနံ ဝေါဟာရာ။ ဒိဋ္ဌဝါဒိတာတိ ‘ဒိဋ္ဌံ မယာ’တိ ဧဝံ ဝါဒိတာ။ ဧတ္ထ စ တံ တံ သမုဋ္ဌာပိကစေတနာဝသေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သဟ သဒ္ဒေန စေတနာ ကထိတာတိပိ ဝုတ္တမေဝ။ ဒုတိယစတုက္ကေပိ ဧသေဝ နယော။ အရိယော ဟိ အဒိသွာ ဝါ ‘ဒိဋ္ဌံ မယာ’တိ ဒိသွာ ဝါ ‘န ဒိဋ္ဌံ မယာ’တိ ဝတ္တာ နာမ နတ္ထိ၊ အနရိယောဝ ဧဝံ ဝဒတိ။ တသ္မာ ဧဝံ ဝဒန္တဿ ဧတာ သဟ သဒ္ဒေန အဋ္ဌ စေတနာ အနရိယဝေါဟာရာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
ဒုစ္စရိတေသု ပဌမစတုက္ကံ ဝေရစေတနာဝသေန ဝုတ္တံ, ဒုတိယံ ဝစီဒုစ္စရိတဝသေန။
ဘယေသု ပဌမစတုက္ကေ ဇာတိံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပန္နံ ဘယံ ဇာတိဘယံ။ သေသေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဒုတိယစတုက္ကေ ရာဇတော ဥပ္ပန္နံ ဘယံ ရာဇဘယံ။ သေသေသုပိ ဧသေဝ နယော။
တတိယစတုက္ကေ စတ္တာရိ ဘယာနီတိ မဟာသမုဒ္ဒေ ဥဒကံ ဩရောဟန္တဿ ဝုတ္တဘယာနိ။ မဟာသမုဒ္ဒေ ကိရ မဟိန္ဒဝီစိ နာမ သဋ္ဌိ ယောဇနာနိ ဥဂ္ဂစ္ဆတိ။ ဂင်္ဂါဝီစိ နာမ ပဏ္ဏာသ။ ရောဟဏဝီစိ နာမ စတ္တာလီသ ယောဇနာနိ ဥဂ္ဂစ္ဆတိ။ ဧဝရူပါ ဦမိယော ပဋိစ္စ ဥပ္ပန္နံ ဘယံ ဦမိဘယံ နာမ။ ကုမ္ဘီလတော ဥပ္ပန္နံ ဘယံ ကုမ္ဘီလဘယံ။ ဥဒကာဝဋ္ဋတော ဘယံ အာဝဋ္ဋဘယံ။ သုသုကာ ဝုစ္စတိ စဏ္ဍမစ္ဆော၊ တတော ဘယံ သုသုကာဘယံ။
စတုတ္ထစတုက္ကေ အတ္တာနုဝါဒဘယန္တိ ပါပကမ္မိနော အတ္တာနံ အနုဝဒန္တဿ ဥပ္ပဇ္ဇနကဘယံ။ ပရာနုဝါဒဘယန္တိ ပရဿ အနုဝါဒတော ဥပ္ပဇ္ဇနကဘယံ။ ဒဏ္ဍဘယန္တိ အဂါရိကဿ ရညာ ပဝတ္တိတဒဏ္ဍံ, အနဂါရိကဿ ဝိနယဒဏ္ဍံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇနကဘယံ။ ဒုဂ္ဂတိဘယန္တိ စတ္တာရော အပါယေ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇနကဘယံ။ ဣတိ ဣမေဟိ စတူဟိ စတုက္ကေဟိ သောဠသ မဟာဘယာနိ နာမ ကထိတာနိ။
ဒိဋ္ဌိစတုက္ကေ တိမ္ဗရုကဒိဋ္ဌိ (သံ။ နိ။ ၂။၁၈) နာမ ကထိတာ။ တတ္ထ သယံကတံ သုခဒုက္ခန္တိ ဝေဒနံ အတ္တတော သမနုပဿတော ဝေဒနာယ ဧဝ ဝေဒနာ ကတာတိ ဥပ္ပန္နာ ဒိဋ္ဌိ။ ဧဝဉ္စ သတိ တဿာ ဝေဒနာယ ပုဗ္ဗေပိ အတ္ထိတာ အာပဇ္ဇတီတိ အယံ သဿတဒိဋ္ဌိ နာမ ဟောတိ။ သစ္စတော ထေတတောတိ သစ္စတော ထိရတော။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၈၅။)ပရံကတန္တိ ပစ္စုပ္ပန္နဝေဒနတော အညံ ဝေဒနာကာရဏံ ဝေဒနတ္တာနံ သမနုပဿတော ‘အညာယ ဝေဒနာယ အယံ ဝေဒနာ ကတာ’တိ ဥပ္ပန္နာ ဒိဋ္ဌိ။ ဧဝံ သတိ ပုရိမာယ ကာရဏဝေဒနာယ ဥစ္ဆေဒေါ အာပဇ္ဇတီတိ အယံ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိ နာမ ဟောတိ။ သယံကတဉ္စ ပရံကတဉ္စာတိ ယထာဝုတ္တေနေဝ အတ္ထေန ‘ဥပဍ္ဎံ သယံကတံ, ဥပဍ္ဎံ ပရေန ကတ’န္တိ ဂဏှတော ဥပ္ပန္နာ ဒိဋ္ဌိ – အယံ သဿတုစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိ နာမ။ စတုတ္ထာ အကာရဏာ ဧဝ သုခဒုက္ခံ ဟောတီတိ ဂဏှတော ဥပ္ပန္နာ ဒိဋ္ဌိ။ ဧဝံ သတိ အယံ အဟေတုကဒိဋ္ဌိ နာမ။ သေသမေတ္ထ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယတ္တာ ဥတ္တာနတ္ထမေဝါတိ။
စတုက္ကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(၅။) ပဉ္စကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၉၄၀။ ပဉ္စကနိဒ္ဒေသေ ယသ္မာ ယေသံ သက္ကာယဒိဋ္ဌိအာဒီနိ အပ္ပဟီနာနိ, တေ ဘဝဂ္ဂေပိ နိဗ္ဗတ္တေ ဧတာနိ အာကဍ္ဎိတွာ ကာမဘဝေယေဝ ပါတေန္တိ, တသ္မာ ဩရမ္ဘာဂိယာနိ သံယောဇနာနီတိ ဝုတ္တာနိ။ ဣတိ ဧတာနိ ပဉ္စ ဂစ္ဆန္တံ န ဝါရေန္တိ, ဂတံ ပန အာနေန္တိ။ ရူပရာဂါဒီနိပိ ပဉ္စ ဂစ္ဆန္တံ န ဝါရေန္တိ, အာဂန္တုံ ပန န ဒေန္တိ။ ရာဂါဒယော ပဉ္စ လဂ္ဂနဋ္ဌေန သင်္ဂါ, အနုပဝိဋ္ဌဋ္ဌေန ပန သလ္လာတိ ဝုတ္တာ။
֍ ဋီ ၉၄၁။ စေတောခိလာတိ စိတ္တဿ ထဒ္ဓဘာဝါ ကစဝရဘာဝါ ခါဏုကဘာဝါ။ သတ္ထရိ ကင်္ခတီတိ သတ္ထု သရီရေ ဝါ ဂုဏေ ဝါ ကင်္ခတိ။ သရီရေ ကင်္ခမာနော ‘ဒွတ္တိံသဝရလက္ခဏပဋိမဏ္ဍိတံ နာမ သရီရံ အတ္ထိ နု ခေါ နတ္ထီ’တိ ကင်္ခတိ။ ဂုဏေ ကင်္ခမာနော ‘အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နဇာနနသမတ္ထံ သဗ္ဗညုတဉာဏံ အတ္ထိ နု ခေါ နတ္ထီ’တိ ကင်္ခတိ။ ဝိစိကိစ္ဆတီတိ ဝိစိနန္တော ကိစ္ဆတိ, ဒုက္ခံ အာပဇ္ဇတိ, ဝိနိစ္ဆေတုံ န သက္ကောတိ။ နာဓိမုစ္စတီတိ ‘ဧဝမေတ’န္တိ အဓိမောက္ခံ န ပဋိလဘတိ။ န သမ္ပသီဒတီတိ ဂုဏေသု ဩတရိတွာ နိဗ္ဗိစိကိစ္ဆဘာဝေန ပသီဒိတုံ အနာဝိလော ဘဝိတုံ န သက္ကောတိ။
ဓမ္မေတိ ပရိယတ္တိဓမ္မေ စ ပဋိဝေဓဓမ္မေ စ။ ပရိယတ္တိဓမ္မေ ကင်္ခမာနော ‘တေပိဋကံ ဗုဒ္ဓဝစနံ စတုရာသီတိဓမ္မက္ခန္ဓသဟဿာနီတိ ဝဒန္တိ, အတ္ထိ နု ခေါ ဧတံ နတ္ထီ’တိ ကင်္ခတိ။ ပဋိဝေဓဓမ္မေ ကင်္ခမာနော ‘ဝိပဿနာနိဿန္ဒော မဂ္ဂေါ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၈၆။)နာမ, မဂ္ဂနိဿန္ဒော ဖလံ နာမ, သဗ္ဗသင်္ခါရပဋိနိဿဂ္ဂေါ နိဗ္ဗာနံ နာမာတိ ဝဒန္တိ, တံ အတ္ထိ နု ခေါ နတ္ထီတိ ကင်္ခတိ’။
သံဃေ ကင်္ခတီတိ ‘ဥဇုပ္ပဋိပန္နောတိအာဒီနံ ပဒါနံ ဝသေန ဧဝရူပံ ပဋိပဒံ ပဋိပန္နာ စတ္တာရော မဂ္ဂဋ္ဌာ စတ္တာရော ဖလဋ္ဌာတိ အဋ္ဌန္နံ ပုဂ္ဂလာနံ သမူဟဘူတော သံဃော နာမ အတ္ထိ နု ခေါ နတ္ထီ’တိ ကင်္ခတိ။ သိက္ခာယ ကင်္ခမာနော ‘အဓိသီလသိက္ခာ နာမ အဓိစိတ္တသိက္ခာ နာမ အဓိပညာ သိက္ခာ နာမာတိ ဝဒန္တိ, သာ အတ္ထိ နု ခေါ နတ္ထီ’တိ ကင်္ခတိ။
စေတသောဝိနိဗန္ဓာတိ စိတ္တံ ဗန္ဓိတွာ မုဋ္ဌိယံ ကတွာ ဝိယ ဂဏှန္တီတိ စေတသောဝိနိဗန္ဓာ။ ကာမေတိ ဝတ္ထုကာမေပိ ကိလေသကာမေပိ။ ကာယေတိ အတ္တနော ကာယေ။ ရူပေတိ ဗဟိဒ္ဓါ ရူပေ။ ယာဝဒတ္ထန္တိ ယတ္တကံ ဣစ္ဆတိ တတ္တကံ။ ဥဒရာဝဒေဟကန္တိ ဥဒရပူရံ။ တဉှိ ဥဒရံ အဝဒေဟနတော ဥဒရာဝဒေဟကန္တိ ဝုစ္စတိ။ သေယျသုခန္တိ မဉ္စပီဌသုခံ ဥတုသုခံ ဝါ။ ပဿသုခန္တိ ယထာ သမ္ပရိဝတ္တကံ သယန္တဿ ဒက္ခိဏပဿဝါမပဿာနံ သုခံ ဟောတိ, ဧဝံ ဥပ္ပန္နသုခံ။ မိဒ္ဓသုခန္တိ နိဒ္ဒါသုခံ။ အနုယုတ္တောတိ ယုတ္တပယုတ္တော ဝိဟရတိ။ ပဏိဓာယာတိ ပတ္ထယိတွာ။ သီလေနာတိအာဒီသု သီလန္တိ စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလံ။ ဝတန္တိ ဝတသမာဒါနံ။ တပေါတိ တပစရဏံ။ ဗြဟ္မစရိယန္တိ မေထုနဝိရတိ။ ဒေဝေါ ဝါ ဘဝိဿာမီတိ မဟေသက္ခဒေဝေါ ဝါ ဘဝိဿာမိ။ ဒေဝညတရော ဝါတိ အပ္ပေသက္ခဒေဝေသု ဝါ အညတရော။ ကုသလဓမ္မေ အာဝရန္တိ နိဝါရေန္တီတိ နီဝရဏာနိ။
မာတာ ဇီဝိတာ ဝေါရောပိတာ ဟောတီတိ မနုဿေနေဝ သကဇနိကာ မနုဿမာတာ ဇီဝိတာ ဝေါရောပိတာ ဟောတိ။ ပိတာပိ မနုဿပိတာဝ။ အရဟာပိ မနုဿအရဟာဝ။ ဒုဋ္ဌေန စိတ္တေနာတိ ဝဓကစိတ္တေန။
သညီတိ သညာသမင်္ဂီ။ အရောဂေါတိ နိစ္စော။ ဣတ္ထေကေ အဘိဝဒန္တီတိ ဣတ္ထံ ဧကေ အဘိဝဒန္တိ, ဧဝမေကေ အဘိဝဒန္တီတိ အတ္ထော။ ဧတ္တာဝတာ သောဠသ သညီဝါဒါ ကထိတာ။ အသညီတိ သညာဝိရဟိတော။ ဣမိနာ ပဒေန အဋ္ဌ အသညီဝါဒါ ကထိတာ။ တတိယပဒေန အဋ္ဌ နေဝသညီနာသညီဝါဒါ ကထိတာ။ သတော ဝါ ပန သတ္တဿာတိ အထဝါ ပန ဝိဇ္ဇမာနဿေဝ သတ္တဿ။ ဥစ္ဆေဒန္တိ ဥပစ္ဆေဒံ။ ဝိနာသန္တိ အဒဿနံ။ ဝိဘဝန္တိ ဘာဝဝိဂမံ။ သဗ္ဗာနေတာနိ အညမညဝေဝစနာနေဝ။ တတ္ထ ဒွေ ဇနာ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိံ ဂဏှန္တိ –
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၈၇။)လာဘီ စ အလာဘီ စ။ တတ္ထ လာဘီ အရဟတော ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ စုတိံ ဒိသွာ ဥပပတ္တိံ အပဿန္တော, ယော ဝါ စုတိမတ္တမေဝ ဒဋ္ဌုံ သက္ကောတိ န ဥပပါတံ, သော ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိံ ဂဏှာတိ။ အလာဘီ ‘ကော ပရလောကံ ဇာနာတီ’တိ ကာမသုခဂိဒ္ဓတာယ ဝါ ‘ယထာ ရုက္ခတော ပဏ္ဏာနိ ပတိတာနိ န ပုန ဝိရုဟန္တိ, ဧဝံ သတ္တာ’တိအာဒိနာ ဝိတက္ကေန ဝါ ဥစ္ဆေဒံ ဂဏှာတိ။ ဣဓ ပန တဏှာဒိဋ္ဌီနံ ဝသေန တထာ စ အညထာ စ ဝိကပ္ပေတွာဝ ဥပ္ပန္နာ သတ္တ ဥစ္ဆေဒဝါဒါ ကထိတာ။ တေသဉှိ ဣဒံ သင်္ဂဟဝစနံ။ ဒိဋ္ဌဓမ္မနိဗ္ဗာနံ ဝါ ပနေကေတိ ဧတ္ထ ဒိဋ္ဌဓမ္မောတိ ပစ္စက္ခဓမ္မော ဝုစ္စတိ။ တတ္ထ တတ္ထ ပဋိလဒ္ဓတ္တဘာဝဿေတံ အဓိဝစနံ။ ဒိဋ္ဌဓမ္မေ နိဗ္ဗာနံ ဒိဋ္ဌဓမ္မနိဗ္ဗာနံ၊ ဣမသ္မိံယေဝ အတ္တဘာဝေ ဒုက္ခာ ဝူပသမ္မန္တိ အတ္ထော။ ဣဒံ ပဉ္စန္နံ ဒိဋ္ဌဓမ္မနိဗ္ဗာနဝါဒါနံ သင်္ဂဟဝစနံ။
֍ ဋီ ၉၄၂။ ဝေရာတိ ဝေရစေတနာ။ ဗျသနာတိ ဝိနာသာ။ အက္ခန္တိယာတိ အနဓိဝါသနာယ။ အပ္ပိယောတိ ဒဿနသဝနပဋိကူလတာယ န ပိယာယိတဗ္ဗော။ စိန္တေတုမ္ပိ ပဋိကူလတ္တာ မနော ဧတသ္မိံ န အပ္ပေတီတိ အမနာပေါ။ ဝေရဗဟုလောတိ ဗဟုဝေရော။ ဝဇ္ဇဗဟုလောတိ ဗဟုဒေါသော။
အာဇီဝကဘယန္တိ အာဇီဝံ ဇီဝိတဝုတ္တိံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပန္နံ ဘယံ။ တံ အဂါရိကဿပိ ဟောတိ အနဂါရိကဿပိ။ တတ္ထ အဂါရိကေန တာဝ အာဇီဝဟေတု ဗဟုံ အကုသလံ ကတံ ဟောတိ။ အထဿ မရဏသမယေ နိရယေ ဥပဋ္ဌဟန္တေ ဘယံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ အနဂါရိကေနာပိ ဗဟု အနေသနာ ကတာ ဟောတိ။ အထဿ မရဏကာလေ နိရယေ ဥပဋ္ဌဟန္တေ ဘယံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဣဒံ အာဇီဝကဘယံ နာမ။ အသိလောကဘယန္တိ ဂရဟဘယံ ပရိသသာရဇ္ဇဘယန္တိ ကတပါပဿ ပုဂ္ဂလဿ သန္နိပတိတံ ပရိသံ ဥပသင်္ကမန္တဿ သာရဇ္ဇသင်္ခါတံ ဘယံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဣဒံ ပရိသသာရဇ္ဇဘယံ နာမ။ ဣတရဒွယံ ပါကဋမေဝ။
֍ ဋီ ၉၄၃။ ဒိဋ္ဌဓမ္မနိဗ္ဗာနဝါရေသု ပဉ္စဟိ ကာမဂုဏေဟီတိ မနာပိယရူပါဒီဟိ ပဉ္စဟိ ကာမကောဋ္ဌာသေဟိ ဗန္ဓနေဟိ ဝါ။ သမပ္ပိတောတိ သုဋ္ဌု အပ္ပိတော အလ္လီနော ဟုတွာ။ သမင်္ဂီဘူတောတိ သမန္နာဂတော။ ပရိစာရေတီတိ တေသု ကာမဂုဏေသု ယထာသုခံ ဣန္ဒြိယာနိ စာရေတိ သဉ္စာရေတိ ဣတော စိတော စ ဥပနေတိ၊ အထ ဝါ ပန လဠတိ ရမတိ ကီဠတီတိ။ ဧတ္ထ စ ဒုဝိဓာ ကာမဂုဏာ – မာနုဿကာ စေဝ ဒိဗ္ဗာ စ။ မာနုဿကာ မန္ဓာတုကာမဂုဏသဒိသာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ၊ ဒိဗ္ဗာ ပရနိမ္မိတဝသဝတ္တိဒေဝရာဇဿ ကာမဂုဏသဒိသာတိ။ ဧဝရူပေ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၈၈။)ကာမေ ဥပဂတဉှိ တေ ပရမဒိဋ္ဌဓမ္မနိဗ္ဗာနပ္ပတ္တော ဟောတီတိ ဝဒန္တိ။ တတ္ထ ပရမဒိဋ္ဌဓမ္မနိဗ္ဗာနန္တိ ပရမံ ဒိဋ္ဌဓမ္မနိဗ္ဗာနံ, ဥတ္တမန္တိ အတ္ထော။
ဒုတိယဝါရေ ဟုတွာ အဘာဝဋ္ဌေန အနိစ္စာ၊ ပဋိပီဠနဋ္ဌေန ဒုက္ခာ၊ ပကတိဇဟနဋ္ဌေန ဝိပရိဏာမဓမ္မာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တေသံ ဝိပရိဏာမညထာဘာဝါတိ တေသံ ကာမာနံ ဝိပရိဏာမသင်္ခါတာ အညထာဘာဝါ။ ‘ယမ္ပိ မေ အဟောသိ တမ္ပိ မေ နတ္ထီ’တိ ဝုတ္တနယေန ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသာ။ တတ္ထ အန္တောနိဇ္ဈာယနလက္ခဏော သောကော၊ တန္နိဿိတလာလပ္ပလက္ခဏော ပရိဒေဝေါ၊ ကာယပဋိပီဠနလက္ခဏံ ဒုက္ခံ၊ မနောဝိဃာတလက္ခဏံ ဒေါမနဿံ၊ ဝိဃာတလက္ခဏော ဥပါယာသော။
ဝိတက္ကိတန္တိ အဘိနိရောပနဝသေန ပဝတ္တော ဝိတက္ကော။ ဝိစာရိတန္တိ အနုမဇ္ဇနဝသေန ပဝတ္တော ဝိစာရော။ ဧတေန ဧတန္တိ ဧတေန ဝိတက္ကေန စ ဝိစာရေန စ ဧတံ ပဌမဇ္ဈာနံ ဩဠာရိကံ သကဏ္ဋကံ ဝိယ ခါယတိ။
ပီတိဂတန္တိ ပီတိမေဝ။ စေတသော ဥပ္ပိလာဝိတန္တိ စိတ္တဿ ဥပ္ပိလဘာဝကရဏံ။ စေတသော အာဘောဂေါတိ ဈာနာ ဝုဋ္ဌာယ တသ္မိံ သုခေ ပုနပ္ပုနံ စိတ္တဿ အာဘောဂေါ မနသိကာရောတိ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝါတိ။
ပဉ္စကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(၆။) ဆက္ကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၉၄၄။ ဆက္ကနိဒ္ဒေသေ ယသ္မာ ကုဒ္ဓေါ ဝါ ကောဓဝသေန, သန္ဒိဋ္ဌိပရာမာသီ ဝါ သန္ဒိဋ္ဌိပရာမာသိတာယ ကလဟံ ဝိဂ္ဂဟံ ဝိဝါဒံ အာပဇ္ဇတိ, တသ္မာ ကောဓာဒယော ‘ဝိဝါဒမူလာနီ’တိ ဝုတ္တာ။
ဆန္ဒရာဂနိဒ္ဒေသေ ကာမဂေဟသိတတ္တာ ဆန္ဒရာဂါ ဂေဟဿိတာ ဓမ္မာတိ သင်္ဂဟတော ဝတွာ ပုန ပဘေဒတော ဒဿေတုံ မနာပိယေသု ရူပေသူတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ မနာပိယေသူတိ မနဝဍ္ဎနကေသု ဣဋ္ဌေသု။ ဝိရောဓာ ဧဝ ဝိရောဓဝတ္ထူနိ။ အမနာပိယေသူတိ အနိဋ္ဌေသု။
֍ ဋီ ၉၄၅။ အဂါရဝေသု အဂါရဝေါတိ ဂါရဝဝိရဟိတော။ အပ္ပတိဿောတိ အပ္ပတိဿယော အနီစဝုတ္တိ။ ဧတ္ထ ပန ယော ဘိက္ခု သတ္ထရိ ဓရမာနေ တီသု ကာလေသု ဥပဋ္ဌာနံ န ယာတိ, သတ္ထရိ အနုပါဟနေ စင်္ကမန္တေ သဥပါဟနော
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၈၉။)စင်္ကမတိ, နီစေ စင်္ကမေ စင်္ကမန္တေ ဥစ္စေ စင်္ကမေ စင်္ကမတိ, ဟေဋ္ဌာ ဝသန္တေ ဥပရိ ဝသတိ, သတ္ထုဒဿနဋ္ဌာနေ ဥဘော အံသေ ပါရုပတိ, ဆတ္တံ ဓာရေတိ, ဥပါဟနံ ဓာရေတိ, နှာယတိ, ဥစ္စာရံ ဝါ ပဿာဝံ ဝါ ကရောတိ, ပရိနိဗ္ဗုတေ ဝါ ပန စေတိယံ ဝန္ဒိတုံ န ဂစ္ဆတိ, စေတိယဿ ပညာယနဋ္ဌာနေ သတ္ထုဒဿနဋ္ဌာနေ ဝုတ္တံ သဗ္ဗံ ကရောတိ – အယံ သတ္ထရိ အဂါရဝေါ နာမ။ ယော ပန ဓမ္မသဝနေ သံဃုဋ္ဌေ သက္ကစ္စံ န ဂစ္ဆတိ, သက္ကစ္စံ ဓမ္မံ န သုဏာတိ, သမုလ္လပန္တော နိသီဒတိ, န သက္ကစ္စံ ဂဏှာတိ, န သက္ကစ္စံ ဝါစေတိ – ‘အယံ ဓမ္မေ အဂါရဝေါ နာမ။ ယော ပန ထေရေန ဘိက္ခုနာ အနဇ္ဈိဋ္ဌော ဓမ္မံ ဒေသေတိ, ပဉှံ ကထေတိ, ဝုဍ္ဎေ ဘိက္ခူ ဃဋ္ဋေန္တော ဂစ္ဆတိ, တိဋ္ဌတိ, နိသီဒတိ, ဒုဿပလ္လတ္ထိကံ ဝါ ဟတ္ထပလ္လတ္ထိကံ ဝါ ကရောတိ, သံဃမဇ္ဈေ ဥဘော အံသေ ပါရုပတိ, ဆတ္တုပါဟနံ ဓာရေတိ – အယံ သံဃေ အဂါရဝေါ နာမ။ ဧကဘိက္ခုသ္မိမ္ပိ ဟိ အဂါရဝေ ကတေ သံဃေ အဂါရဝေါ ကတောဝ ဟောတိ။ တိဿော သိက္ခာ ပန အပူရယမာနောဝ သိက္ခာယ အဂါရဝေါ နာမ။ အပ္ပမာဒလက္ခဏံ အနနုဗြူဟယမာနော အပ္ပမာဒေ အဂါရဝေါ နာမ။ ဒုဝိဓံ ပဋိသန္ထာရံ အကရောန္တော ပဋိသန္ထာရေ အဂါရဝေါ နာမ။
ပရိဟာနိယာ ဓမ္မာတိ ပရိဟာနကရာ ဓမ္မာ။ ကမ္မာရာမတာတိ နဝကမ္မေ ဝါ စီဝရဝိစာရဏာဒီသု ဝါ ကမ္မေသု အဘိရတိ ယုတ္တပယုတ္တတာ။ ဘဿာရာမတာတိ တိရစ္ဆာနကထာဝသေန ဘဿေ ယုတ္တပယုတ္တတာ။ နိဒ္ဒါရာမတာတိ နိဒ္ဒါယ ယုတ္တပယုတ္တတာ။ သင်္ဂဏိကာရာမတာတိ သင်္ဂဏိကာယ ယုတ္တပယုတ္တတာ။ သံသဂ္ဂါရာမတာတိ သဝနသံသဂ္ဂေ, ဒဿနသံသဂ္ဂေ, သမုလ္လာပသံသဂ္ဂေ, ပရိဘောဂသံသဂ္ဂေ, ကာယသံသဂ္ဂေတိ ပဉ္စဝိဓေ သံသဂ္ဂေ ယုတ္တပယုတ္တတာ။ ပပဉ္စာရာမတာတိ တဏှာမာနဒိဋ္ဌိပပဉ္စေသု ယုတ္တပယုတ္တတာ။
֍ ဋီ ၉၄၆။ သောမနဿုပဝိစာရာဒီသု သောမနဿေန သဒ္ဓိံ ဥပဝိစရန္တီတိ သောမနဿုပဝိစာရာ။ စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာတိ စက္ခုဝိညာဏေန ရူပံ ပဿိတွာ။ သောမနဿဋ္ဌာနိယန္တိ သောမနဿဿ အာရမ္မဏဝသေန ကာရဏဘူတံ။ ဥပဝိစရတီတိ တတ္ထ ဝိစာရပ္ပဝတ္တနေန ဥပဝိစရတိ။ ဝိတက္ကော ပန တံသမ္ပယုတ္တော ဝါတိ ဣမိနာ နယေန တီသုပိ ဆက္ကေသု အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။
֍ ဋီ ၉၄၇။ ဂေဟသိတာနီတိ ကာမဂုဏနိဿိတာနိ။ သောမနဿာနီတိ စေတသိကသုခါနိ။ ဒေါမနဿာနီတိ စေတသိကဒုက္ခာနိ။ ဥပေက္ခာတိ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၉၀။)အညာဏသမ္ပယုတ္တာ ဥပေက္ခာ ဝေဒနာ, အညာဏုပေက္ခာတိပိ ဧတာသံယေဝ နာမံ။
֍ ဋီ ၉၄၈။ အတ္ထိ မေ အတ္တာတိ ဝါတိ သဗ္ဗပဒေသု ဝါ-သဒ္ဒေါ ဝိကပ္ပတ္ထော၊ ဧဝံ ဝါ ဒိဋ္ဌိ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အတ္ထိ မေ အတ္တာတိ စေတ္ထ သဿတဒိဋ္ဌိ သဗ္ဗကာလေသု အတ္တနော အတ္ထိတံ ဂဏှာတိ။ သစ္စတော ထေတတောတိ ဘူတတော စ ထိရတော စ၊ ဣဒံ သစ္စန္တိ သုဋ္ဌု ဒဠှဘာဝေနာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ နတ္ထိ မေ အတ္တာတိ အယံ ပန ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိ, သတော သတ္တဿ တတ္ထ တတ္ထ ဝိဘဝဂ္ဂဟဏတော။ အထ ဝါ ပုရိမာပိ တီသု ကာလေသု အတ္ထီတိ ဂဟဏတော သဿတဒိဋ္ဌိ, ပစ္စုပ္ပန္နမေဝ အတ္ထီတိ ဂဏှန္တီ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိ။ ပစ္ဆိမာပိ အတီတာနာဂတေသု နတ္ထီတိ ဂဟဏတော ‘ဘသ္မန္တာ အာဟုတိယော’တိ ဂဟိတဒိဋ္ဌိကာနံ ဝိယ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိ, အတီတေယေဝ နတ္ထီတိ ဂဏှန္တီ အဓိစ္စသမုပ္ပန္နိကဿေဝ သဿတဒိဋ္ဌိ။ အတ္တနာ ဝါ အတ္တာနံ သဉ္ဇာနာမီတိ သညာက္ခန္ဓသီသေန ခန္ဓေ အတ္တာတိ ဂဟေတွာ သညာယ အဝသေသက္ခန္ဓေ သဉ္ဇာနနတော ‘ဣမိနာ အတ္တနာ ဣမံ အတ္တာနံ သဉ္ဇာနာမီ’တိ ဧဝံ ဟောတိ။ အတ္တနာ ဝါ အနတ္တာနန္တိ သညာက္ခန္ဓံယေဝ အတ္တာတိ ဂဟေတွာ ဣတရေ စတ္တာရော ခန္ဓေ အနတ္တာတိ ဂဟေတွာ သညာယ တေသံ ဇာနနတော ဧဝံ ဟောတိ။ အနတ္တနာ ဝါ အတ္တာနန္တိ သညာက္ခန္ဓံ အနတ္တာတိ ဣတရေ စ စတ္တာရော ခန္ဓေ အတ္တာတိ ဂဟေတွာ သညာယ တေသံ ဇာနနတော ဧဝံ ဟောတိ။ သဗ္ဗာပိ သဿတုစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိယောဝ။
ဝဒေါ ဝေဒေယျောတိ အာဒယော ပန သဿတဒိဋ္ဌိယာ ဧဝ အဘိနိဝေသာကာရာ။ တတ္ထ ဝဒတီတိ ဝဒေါ၊ ဝစီကမ္မဿ ကာရကောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဝေဒယတီတိ ဝေဒေယျော၊ ဇာနာတိ အနုဘဝတိ စာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဣဒါနိ ယံ သော ဝေဒေတိ တံ ဒဿေတုံ တတြ တတြ ဒီဃရတ္တံ ကလျာဏပါပကာနန္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တတြ တတြာတိ တေသု တေသု ယောနိဂတိဌိတိနိဝါသနိကာယေသု အာရမ္မဏေသု ဝါ။ ဒီဃရတ္တန္တိ စိရရတ္တံ။ ပစ္စနုဘောတီတိ ပဋိသံဝေဒယတိ။ န သော ဇာတော နာဟောသီတိ သော အတ္တာ အဇာတိဓမ္မတော န ဇာတော နာမ၊ သဒါ ဝိဇ္ဇမာနော ယေဝါတိ အတ္ထော။ တေနေဝ အတီတေ နာဟောသိ, အနာဂတေပိ န ဘဝိဿတိ။ ယော ဟိ ဇာတော သော အဟောသိ, ယော စ ဇာယိဿတိ သော ဘဝိဿတီတိ။ အထဝါ ‘န သော ဇာတော နာဟောသီ’တိ သော သဒါ ဝိဇ္ဇမာနတ္တာ အတီတေပိ န ဇာတု
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၉၁။)နာဟောသိ, အနာဂတေပိ န ဇာတု န ဘဝိဿတိ။ နိစ္စောတိ ဥပ္ပါဒဝယရဟိတော။ ဓုဝေါတိ ထိရော သာရဘူတော။ သဿတောတိ သဗ္ဗကာလိကော။ အဝိပရိဏာမဓမ္မောတိ အတ္တနော ပကတိဘာဝံ အဝိဇဟနဓမ္မော ကကဏ္ဋကော ဝိယ နာနပ္ပကာရတ္တံ နာပဇ္ဇတိ။ ဧဝမယံ သဗ္ဗာသဝဒိဋ္ဌိ (မ။ နိ။ ၁။၁၇ အာဒယော) နာမ ကထိတာ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝါတိ။
ဆက္ကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ။
(၇။) သတ္တကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၉၄၉။ သတ္တကနိဒ္ဒေသေ ထာမဂတဋ္ဌေန အပ္ပဟီနဋ္ဌေန စ အနုသေန္တီတိ အနုသယာ။ ဝဋ္ဋသ္မိံ သတ္တေ သံယောဇေန္တိ ဃဋေန္တီတိ သံယောဇနာနိ။ သမုဒါစာရဝသေန ပရိယုဋ္ဌဟန္တီတိ ပရိယုဋ္ဌာနာနိ။ ကာမရာဂေါဝ ပရိယုဋ္ဌာနံ ကာမရာဂပရိယုဋ္ဌာနံ။ သေသေသုပိ ဧသေဝ နယော။
֍ ဋီ ၉၅၀။ အသတံ ဓမ္မာ, လာမကဋ္ဌေန ဝါ အသန္တာ ဓမ္မာတိ အသဒ္ဓမ္မာ။ ရာဂါဒီဟိ ဒေါသေဟိ ဒုဋ္ဌာနိ စရိတာနီတိ ဒုစ္စရိတာနိ။ တေန တေနာကာရေန မညန္တီတိ မာနာ။
֍ ဋီ ၉၅၁။ ဒိဋ္ဌိနိဒ္ဒေသေ ရူပီတိ ရူပဝါ။ စာတုမဟာဘူတိကောတိ စတုမဟာဘူတမယော။ မာတာပိတူနံ ဧတန္တိ မာတာပေတ္တိကံ။ ကိန္တံ? သုက္ကသောဏိတံ။ မာတာပေတ္တိကေ သမ္ဘူတော ဇာတောတိ မာတာပေတ္တိကသမ္ဘဝေါ။ ဣဓ ရူပကာယသီသေန မနုဿတ္တဘာဝံ အတ္တာတိ ဝဒတိ။ ဒုတိယော တံ ပဋိက္ခိပိတွာ ဒိဗ္ဗတ္တဘာဝံ ဝဒတိ။ ဒိဗ္ဗောတိ ဒေဝလောကေ သမ္ဘူတော။ ကာမာဝစရောတိ ဆကာမာဝစရဒေဝပရိယာပန္နော။ ကဗဠီကာရံ ဘက္ခယတီတိ ကဗဠီကာရဘက္ခော။ မနောမယောတိ ဈာနမနေန နိဗ္ဗတ္တော။ သဗ္ဗင်္ဂပစ္စင်္ဂီတိ သဗ္ဗင်္ဂပစ္စင်္ဂယုတ္တော။ အဟီနိန္ဒြိယောတိ ပရိပုဏ္ဏိန္ဒြိယော၊ ယာနိ ဗြဟ္မလောကေ အတ္ထိ တေသံ ဝသေန, ဣတရေသဉ္စ သဏ္ဌာနဝသေနေတံ ဝုတ္တံ။ အာကာသာနဉ္စာယတနူပဂေါတိ အာကာသာနဉ္စာယတနဘာဝံ ဥပဂတော။ ဣတရေသုပိ ဧသေဝ နယော။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝါတိ။
သတ္တကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၉၂။)(၈။) အဋ္ဌကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၉၅၂။ အဋ္ဌကနိဒ္ဒေသေ ကိလေသာယေဝ ကိလေသဝတ္ထူနိ။ ကုသီတဝတ္ထူနီတိ ကုသီတဿ အလသဿ ဝတ္ထူနိ, ပတိဋ္ဌာ, ကောသဇ္ဇကာရဏာနီတိ အတ္ထော။ ကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ ဟောတီတိ စီဝရဝိစာရဏာဒိကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ ဟောတိ။ န ဝီရိယံ အာရဘတီတိ ဒုဝိဓမ္ပိ ဝီရိယံ နာရဘတိ။ အပ္ပတ္တဿာတိ ဈာနဝိပဿနာမဂ္ဂဖလဓမ္မဿ အပ္ပတ္တဿ ပတ္တိယာ။ အနဓိဂတဿာတိ တဿေဝ အနဓိဂတဿ အဓိဂမတ္ထာယ။ အသစ္ဆိကတဿာတိ တဿေဝ အသစ္ဆိကတဿ သစ္ဆိကရဏတ္ထာယ။ ဣဒံ ပဌမန္တိ ‘ဣဒံ ဟန္ဒာဟံ နိပဇ္ဇာမီ’တိ ဧဝံ ဩသီဒနံ ပဌမံ ကုသီတဝတ္ထု။ ဣမိနာ နယေန သဗ္ဗတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။
မာသာစိတံ မညေတိ ဧတ္ထ ပန မာသာစိတံ နာမ တိန္တမာသော၊ ယထာ တိန္တမာသော ဂရုကော ဟောတိ, ဧဝံ ဂရုကောတိ အဓိပ္ပါယော။ ဂိလာနာ ဝုဋ္ဌိတော ဟောတီတိ ဂိလာနော ဟုတွာ ပစ္ဆာ ဝုဋ္ဌိတော ဟောတိ။
֍ ဋီ ၉၅၄။ အဋ္ဌသု လောကဓမ္မေသူတိ ဧတ္ထ လောကဿ ဓမ္မာတိ လောကဓမ္မာ။ ဧတေဟိ ဝိမုတ္တော နာမ နတ္ထိ, ဗုဒ္ဓါနမ္ပိ ဟောန္တိ ဧဝ။ တသ္မာ ‘လောကဓမ္မာ’တိ ဝုစ္စန္တိ။ ပဋိဃာတောတိ ပဋိဟညနာကာရော။ လာဘေ သာရာဂေါတိ ‘အဟံ လာဘံ လဘာမီ’တိ ဧဝံ ဂေဟသိတသောမနဿဝသေန ဥပ္ပန္နော သာရာဂေါ၊ သော စိတ္တံ ပဋိဟနတိ။ အလာဘေ ပဋိဝိရောဓောတိ ‘အဟံ လာဘံ န လဘာမီ’တိ ဒေါမနဿဝသေန ဥပ္ပန္နဝိရောဓော၊ သောပိ စိတ္တံ ပဋိဟနတိ။ တသ္မာ ‘ပဋိဃာတော’တိ ဝုတ္တော။ ယသာဒီသုပိ ‘အဟံ မဟာပရိဝါရော, အဟံ အပ္ပပရိဝါရော, အဟံ ပသံသပ္ပတ္တော, အဟံ ဂရဟပ္ပတ္တော, အဟံ သုခပ္ပတ္တော, အဟံ ဒုက္ခပ္ပတော’တိ ဧဝမေတေသံ ဥပ္ပတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အနရိယဝေါဟာရာတိ အနရိယာနံ ဝေါဟာရာ။
֍ ဋီ ၉၅၇။ ပုရိသဒေါသာတိ ပုရိသာနံ ဒေါသာ။ န သရာမီတိ ‘မယာ ဧတဿ ကမ္မဿ ကတဋ္ဌာနံ န သရာမိ န သလ္လက္ခေမီ’တိ ဧဝံ အဿတိဘာဝေန နိဗ္ဗေဌေတိ မောစေတိ။ စောဒကံယေဝ ပဋိပ္ဖရတီတိ ပဋိဝိရုဒ္ဓေါ ဟုတွာ ဖရတိ, ပဋိဘာဏိတဘာဝေန တိဋ္ဌတိ။ ကိံ နု ခေါ တုယှန္တိ ‘တုယှံ ဗာလဿ အဗျတ္တဿ ဘဏိတေန နာမ ကိံ’ ယော တွံ နေဝ ဝတ္ထုနာ အာပတ္တိံ, န စောဒနံ ဇာနာသီ’တိ ဒီပေတိ၊ ‘တွံ ပိ နာမ ဧဝံ ကိဉ္စိ အဇာနန္တော ဘဏိတဗ္ဗံ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၉၃။)မညိဿသီ’တိ အဇ္ဈောတ္ထရတိ။ ပစ္စာရောပေတီတိ ‘တွံ ပိ ခေါသီ’တိအာဒီနိ ဝဒန္တော ပဋိအာရောပေတိ။ ပဋိကရောဟီတိ ဒေသနာဂါမိနိံ ဒေသေဟိ, ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိတော ဝုဋ္ဌာဟိ တတော သုဒ္ဓန္တေ ပတိဋ္ဌိတော အညံ စောဒေဿသီ’တိ ဒီပေတိ။
အညေနာညံ ပဋိစရတီတိ အညေန ကာရဏေန ဝစနေန ဝါ အညံ ကာရဏံ ဝစနံ ဝါ ပဋိစ္ဆာဒေတိ။ ‘အာပတ္တိံ အာပန္နောသီ’တိ ဝုတ္တော ‘ကော အာပန္နော? ကိံ အာပန္နော? ကထံ အာပန္နော? ကိသ္မိံ အာပန္နော? ကံ ဘဏထ? ကိံ ဘဏထာ’တိ ဝဒတိ။ ‘ဧဝရူပံ ကိဉ္စိ တယာ ဒိဋ္ဌ’န္တိ ဝုတ္တေ ‘န သုဏာမီ’တိ သောတံ ဝါ ဥပနေတိ။ ဗဟိဒ္ဓါ ကထံ အပနာမေတီတိ ‘ဣတ္ထန္နာမံ အာပတ္တိံ အာပန္နောသီ’တိ ပုဋ္ဌော ‘ပါဋလိပုတ္တံ ဂတောမှီ’တိ ဝတွာ ပုန ‘တဝ ပါဋလိပုတ္တဂမနံ န ပုစ္ဆာမာ’တိ ဝုတ္တေ ‘တတော ရာဇဂဟံ ဂတောမှီ’တိ ‘ရာဇဂဟံ ဝါ ယာဟိ, ဗြာဟ္မဏဂေဟံ ဝါ၊ အာပတ္တိံ အာပန္နောသီ’တိ? ‘တတ္ထ မေ သူကရမံသံ လဒ္ဓ’န္တိအာဒီနိ ဝဒန္တော ကထံ ဗဟိဒ္ဓါ ဝိက္ခိပတိ။ ကောပန္တိ ကုပိတဘာဝံ။ ဒေါသန္တိ ဒုဋ္ဌဘာဝံ။ ဥဘယမ္ပေတံ ကောဓဿေဝ နာမံ။ အပ္ပစ္စယန္တိ အသန္တုဋ္ဌာကာရံ၊ ဒေါမနဿဿေတံ နာမံ။ ပါတုကရောတီတိ ဒဿေတိ ပကာသေတိ။ ဗာဟာဝိက္ခေပကံ ဘဏတီတိ ဗာဟာ ဝိက္ခိပိတွာ အလဇ္ဇိဝစနံ ဝဒတိ။ ဝိဟေသေတီတိ ဝိဟေဌေတိ ဗာဓတိ။ အနာဒိယိတွာတိ စိတ္တီကာရေန အဂ္ဂဟေတွာ အဝဇာနိတွာ၊ အနာဒရော ဟုတွာတိ အတ္ထော။
အတိဗာဠှန္တိ အတိဒဠှံ အတိပ္ပမာဏံ။ မယိ ဗျာဝဋာတိ မယိ ဗျာပါရံ အာပန္နာ။ ဟီနာယာဝတ္တိတွာတိ ဟီနဿ ဂိဟိဘာဝဿ အတ္ထာယ အာဝတ္တိတွာ၊ ဂိဟီ ဟုတွာတိ အတ္ထော။ အတ္တမနာ ဟောထာတိ တုဋ္ဌစိတ္တာ ဟောထ, ‘မယာ လဘိတဗ္ဗံ လဘထ, မယာ ဝသိတဗ္ဗဋ္ဌာနေ ဝသထ, ဖာသုဝိဟာရော ဝေါ မယာ ကတော’တိ အဓိပ္ပါယေန ဝဒတိ။
֍ ဋီ ၉၅၈။ အသညီတိ ပဝတ္တော ဝါဒေါ အသညီဝါဒေါ၊ သော တေသံ အတ္ထီတိ အသညီဝါဒါ။ ရူပီ အတ္တာတိအာဒီသု လာဘိနော ကသိဏရူပံ အတ္တာတိ ဂဟေတွာ ရူပီတိ ဒိဋ္ဌိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ အလာဘိနော တက္ကမတ္တေနေဝ, အာဇီဝကာနံ ဝိယ။ လာဘိနောယေဝ စ ပန အရူပသမာပတ္တိနိမိတ္တံ အတ္တာတိ ဂဟေတွာ အရူပီတိ ဒိဋ္ဌိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ အလာဘိနော တက္ကမတ္တေနေဝ, နိဂဏ္ဌာနံ ဝိယ။ အသညီဘာဝေ ပနေတ္ထ ဧကန္တေနေဝ ကာရဏံ န ပရိယေသိတဗ္ဗံ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၉၄။)ဒိဋ္ဌိဂတိကော ဟိ ဥမ္မတ္တကော ဝိယ ယံ ဝါ တံ ဝါ ဂဏှာတိ။ ရူပီ စ အရူပီ စာတိ ရူပါရူပမိဿကဂါဟဝသေန ဝုတ္တံ။ အယံ ဒိဋ္ဌိ ရူပါဝစရာရူပါဝစရသမာပတ္တိလာဘိနောပိ တက္ကိကဿာပိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ နေဝ ရူပီ နာရူပီတိ ပန ဧကန္တတော တက္ကိကဒိဋ္ဌိယေဝ။ အန္တဝါတိ ပရိတ္တကသိဏံ အတ္တတော ဂဏှန္တဿ ဒိဋ္ဌိ။ အနန္တဝါတိ အပ္ပမာဏကသိဏံ။ အန္တဝါ စ အနန္တဝါ စာတိ ဥဒ္ဓမဓော သပရိယန္တံ တိရိယံ အပရိယန္တံ ကသိဏံ အတ္တာတိ ဂဟေတွာ ဥပ္ပန္နဒိဋ္ဌိ။ နေဝန္တဝါ နာနန္တဝါတိ တက္ကိကဒိဋ္ဌိယေဝ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝါတိ။
အဋ္ဌကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ။
(၉။) နဝကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၉၆၀။ နဝကနိဒ္ဒေသေ နဝ အာဃာတဝတ္ထူနီတိ သတ္တေသု ဥပ္ပတ္တိဝသေနေဝ ကထိတာနိ။ ပုရိသာနံ မလာနီတိ ပုရိသမလာနိ။ နဝဝိဓာတိ နဝကောဋ္ဌာသာ နဝပ္ပဘေဒါ ဝါ။
֍ ဋီ ၉၆၃။ တဏှံ ပဋိစ္စာတိ တဏှံ နိဿာယ။ ပရိယေသနာတိ ရူပါဒိအာရမ္မဏပရိယေသနာ။ သာ ဟိ တဏှာယ သတိ ဟောတိ။ လာဘောတိ ရူပါဒိအာရမ္မဏပဋိလာဘော။ သော ဟိ ပရိယေသနာယ သတိ ဟောတိ။ ဝိနိစ္ဆယော ပန ဉာဏတဏှာဒိဋ္ဌိဝိတက္ကဝသေန စတုဗ္ဗိဓော။ တတ္ထ ‘‘သုခဝိနိစ္ဆယံ ဇညာ, သုခဝိနိစ္ဆယံ ဉတွာ အဇ္ဈတ္တံ သုခမနုယုဉ္ဇေယျာ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၃၂၃) အယံ ဉာဏဝိနိစ္ဆယော။ ‘‘ဝိနိစ္ဆယောတိ ဒွေ ဝိနိစ္ဆယာ – တဏှာဝိနိစ္ဆယော စ ဒိဋ္ဌိဝိနိစ္ဆယော စာ’’တိ (မဟာနိ။ ၁၀၂) ဧဝံ အာဂတာနိ အဋ္ဌသတတဏှာဝိစရိတာနိ တဏှာဝိနိစ္ဆယော။ ဒွါသဋ္ဌိ ဒိဋ္ဌိယော ဒိဋ္ဌိဝိနိစ္ဆယော။ ‘‘ဆန္ဒော ခေါ, ဒေဝါနမိန္ဒ, ဝိတက္ကနိဒါနော’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၅၈) ဣမသ္မိံ ပန သုတ္တေ ဣဓ ဝိနိစ္ဆယောတိ ဝုတ္တော ဝိတက္ကောယေဝ အာဂတော။ လာဘံ လဘိတွာ ဟိ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌံ သုန္ဒရာသုန္ဒရဉ္စ ဝိတက္ကေနေဝ ဝိနိစ္ဆိနာတိ – ‘ဧတ္တကံ မေ ရူပါရမ္မဏတ္ထာယ ဘဝိဿတိ, ဧတ္တကံ သဒ္ဒါဒိအာရမ္မဏတ္ထာယ , ဧတ္တကံ မယှံ ဘဝိဿတိ, ဧတ္တကံ ပရဿ, ဧတ္တကံ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၉၅။)ပရိဘုဉ္ဇိဿာမိ, ဧတ္တကံ နိဒဟိဿာမီ’တိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘လာဘံ ပဋိစ္စ ဝိနိစ္ဆယော’’တိ။
ဆန္ဒရာဂေါတိ ဧဝံ အကုသလဝိတက္ကေန ဝိတက္ကိတေ ဝတ္ထုသ္မိံ ဒုဗ္ဗလရာဂေါ စ ဗလဝရာဂေါ စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဣဒဉှိ ဣဓ ဆန္ဒောတိ ဒုဗ္ဗလရာဂဿာဓိဝစနံ။ အဇ္ဈောသာနန္တိ အဟံ မမန္တိ ဗလဝသန္နိဋ္ဌာနံ။ ပရိဂ္ဂဟောတိ တဏှာဒိဋ္ဌိဝသေန ပရိဂ္ဂဟကရဏံ။ မစ္ဆရိယန္တိ ပရေဟိ သာဓာရဏဘာဝဿ အသဟနတာ။ တေနေဝဿ ပေါရာဏာ ဧဝံ ဝစနတ္ထံ ဝဒန္တိ – ‘‘ဣဒံ အစ္ဆရိယံ မယှမေဝ ဟောတု, မာ အညဿ အစ္ဆရိယံ ဟောတူတိ ပဝတ္တတ္တာ မစ္ဆရိယန္တိ ဝုစ္စတီ’’တိ။ အာရက္ခောတိ ဒွါရပိဒဟနမဉ္ဇုသဂေါပနာဒိဝသေန သုဋ္ဌု ရက္ခဏံ။ အဓိကရောတီတိ အဓိကရဏံ၊ ကာရဏဿေတံ နာမံ။ အာရက္ခာဓိကရဏန္တိ ဘာဝနပုံသကံ၊ အာရက္ခဟေတူတိ အတ္ထော။ ဒဏ္ဍာဒါနာဒီသု ပရနိသေဓနတ္ထံ ဒဏ္ဍဿ အာဒါနံ ဒဏ္ဍာဒါနံ။ ဧကတောဓာရာဒိနော သတ္ထဿ အာဒါနံ သတ္ထာဒါနံ။ ကလဟောတိ ကာယကလဟောပိ ဝါစာကလဟောပိ။ ပုရိမော ပုရိမော ဝိရောဓော ဝိဂ္ဂဟော, ပစ္ဆိမော ပစ္ဆိမော ဝိဝါဒေါ။ တုဝံ တုဝန္တိ အဂါရဝဝစနံ, တွံ တွန္တိ အတ္ထော။
֍ ဋီ ၉၆၄။ ဣဉ္ဇိတာနီတိ ဣဉ္ဇနာနိ စလနာနိ။ အသ္မီတိ ဣဉ္ဇိတမေတန္တိအာဒီဟိ သဗ္ဗပဒေဟိ မာနောဝ ကထိတော။ အဟန္တိ ပဝတ္တောပိ ဟိ မာနော ဣဉ္ဇိတမေဝ, အယမဟန္တိ ပဝတ္တောပိ, နေဝသညီနာသညီ ဘဝိဿန္တိ ပဝတ္တောပိ။ သေသနဝကေဟိပိ မာနောဝ ကထိတော။ မာနော ဟိ ဣဉ္ဇနတော ဣဉ္ဇိတံ, မညနတော မညိတံ, ဖန္ဒနတော ဖန္ဒိတံ, ပပဉ္စနတော ပပဉ္စိတံ။ တေဟိ တေဟိ ကာရဏေဟိ သင်္ခတတ္တာ သင်္ခတန္တိ စ ဝုစ္စတိ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝါတိ။
နဝကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ။
(၁၀။) ဒသကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၉၆၆။ ဒသကနိဒ္ဒေသေ ကိလေသာ ဧဝ ကိလေသဝတ္ထူနိ။ အာဃာတဝတ္ထူနိ ပနေတ္ထ ‘‘အနတ္ထံ မေ အစရီ’’တိအာဒီနံ ဝသေန အဝိကောပေတဗ္ဗေ ခါဏုကဏ္ဋကာဒိမှိပိ အဋ္ဌာနေ ဥပ္ပန္နာဃာတေန သဒ္ဓိံ ဝုတ္တာနိ။
֍ ဋီ ၉၇၀။ မိစ္ဆတ္တေသု မိစ္ဆာဉာဏန္တိ ပါပကိရိယာသု ဥပါယစိန္တာဝသေန ပါပံ ကတွာ ‘သုကတံ မယာ’တိ ပစ္စဝေက္ခဏာကာရေန ဥပ္ပန္နော မောဟော။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၉၆။)မိစ္ဆာဝိမုတ္တီတိ အဝိမုတ္တဿေဝ သတော ဝိမုတ္တသညိတာ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝါတိ။
ဒသကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ။
တဏှာဝိစရိတနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၉၇၃။ တဏှာဝိစရိတနိဒ္ဒေသေ တဏှာဝိစရိတာနီတိ တဏှာသမုဒါစာရာ တဏှာပဝတ္တိယော။ အဇ္ဈတ္တိကဿ ဥပါဒါယာတိ အဇ္ဈတ္တိကံ ခန္ဓပဉ္စကံ ဥပါဒါယ။ ဣဒဉှိ ဥပယောဂတ္ထေ သာမိဝစနံ။ အသ္မီတိ ဟောတီတိ ယဒေတံ အဇ္ဈတ္တံ ခန္ဓပဉ္စကံ ဥပါဒါယ တဏှာမာနဒိဋ္ဌိဝသေန သမူဟဂါဟတော ‘အသ္မီ’တိ ဟောတိ, တသ္မိံ သတီတိ အတ္ထော။ ဣတ္ထသ္မီတိ ဟောတီတိအာဒီသု ပန ဧဝံ သမူဟတော ‘အဟ’န္တိ ဂဟဏေ သတိ တတော အနုပနိဓာယ စ ဥပနိဓာယ စာတိ ဒွိဓာ ဂဟဏံ ဟောတိ။ တတ္ထ အနုပနိဓာယာတိ အညံ အာကာရံ အနုပဂမ္မ သကဘာဝမေဝ အာရမ္မဏံ ကတွာ ‘ဣတ္ထသ္မီ’တိ ဟောတိ၊ ခတ္တိယာဒီသု ‘ဣဒံပကာရော အဟ’န္တိ ဧဝံ တဏှာမာနဒိဋ္ဌိဝသေန ဟောတီတိ အတ္ထော။ ဣဒံ တာဝ အနုပနိဓာယ ဂဟဏံ။ ဥပနိဓာယ ဂဟဏံ ပန ဒုဝိဓံ ဟောတိ – သမတော စ အသမတော စ။ တံ ဒဿေတုံ ဧဝသ္မီတိ စ အညထာသ္မီတိ စ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဧဝသ္မီတိ ဣဒံ သမတော ဥပနိဓာယ ဂဟဏံ၊ ယထာ အယံ ခတ္တိယော, ယထာ အယံ ဗြာဟ္မဏော, ဧဝံ အဟမ္ပီတိ အတ္ထော။ အညထာသ္မီတိ ဣဒံ ပန အသမတော ဂဟဏံ၊ ယထာယံ ခတ္တိယော, ယထာယံ ဗြာဟ္မဏော, တတော အညထာ အဟံ ဟီနော ဝါ အဓိကော ဝါတိ အတ္ထော။ ဣမာနိ တာဝ ပစ္စုပ္ပန္နဝသေန စတ္တာရိ တဏှာဝိစရိတာနိ။ ဘဝိဿန္တိအာဒီနိ ပန စတ္တာရိ အနာဂတဝသေန ဝုတ္တာနိ။ သေသံ ပုရိမစတုက္ကေ ဝုတ္တနယေနေဝ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အသ္မီတိ သဿတော အသ္မိ။ သာတသ္မီတိ အသဿတော အသ္မိ။ အသသ္မီတိ သတသ္မီတိ ဝါ ပါဌော။ တတ္ထ အတ္ထီတိ အသံ၊ နိစ္စဿေတံ အဓိဝစနံ။ သီဒတီတိ သတံ၊ အနိစ္စဿေတံ အဓိဝစနံ။ ဣတိ ဣမာနိ ဒွေ သဿတုစ္ဆေဒဝသေန ဝုတ္တာနီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ဣတော ပရာနိ သိယန္တိအာဒီနိ စတ္တာရိ သံသယပရိဝိတက္ကဝသေန ဝုတ္တာနိ။ တာနိ ပုရိမစတုက္ကေ ဝုတ္တနယေနေဝ အတ္ထတော ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ အပါဟံ သိယန္တိအာဒီနိ ပန စတ္တာရိ ‘‘အပိ နာမာဟံ ဘဝေယျ’’န္တိ ဧဝံ ပတ္ထနာကပ္ပနဝသေန ဝုတ္တာနိ။ တာနိ ပုရိမစတုက္ကေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ဧဝမေတေသု –
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၉၇။)ဒွေ ဒိဋ္ဌိသီသာ စတ္တာရော, သုဒ္ဓသီသာ သီသမူလကာ၊
တယော တယောတိ ဧတာနိ, အဋ္ဌာရသ ဝိဘာဝယေ။
ဧတေသု ဟိ သဿတုစ္ဆေဒဝသေန ဝုတ္တာ ဒွေ ဒိဋ္ဌိသီသာ နာမ။ အသ္မီတိ, ဘဝိဿန္တိ, သိယန္တိ, အပါဟံ သိယန္တိ ဧတေ စတ္တာရော သုဒ္ဓသီသာဧဝ။ ဣတ္ထသ္မီတိ အာဒယော တယော တယောတိ ဒွါဒသ သီသမူလကာ နာမာတိ။ ဧဝမေတေ ဒွေ ဒိဋ္ဌိသီသာ, စတ္တာရော သုဒ္ဓသီသာ, ဒွါဒသ သီသမူလကာတိ အဋ္ဌာရသ တဏှာဝိစရိတဓမ္မာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
֍ ဋီ ၉၇၄။ ဣဒါနိ ပဋိပါဋိယာဝ တေ ဓမ္မေ ဘာဇေတွာ ဒဿေတုံ ကထဉ္စ အသ္မီတိ ဟောတီတိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ ကဉ္စိ ဓမ္မံ အနဝကာရိံ ကရိတွာတိ ရူပဝေဒနာဒီသု ကဉ္စိ ဧကဓမ္မမ္ပိ အဝိနိဗ္ဘောဂံ ကတွာ, ဧကေကတော အဂ္ဂဟေတွာ, သမူဟတောဝ ဂဟေတွာတိ အတ္ထော။ အသ္မီတိ ဆန္ဒံ ပဋိလဘတီတိ ပဉ္စက္ခန္ဓေ နိရဝသေသတော ဂဟေတွာ ‘အဟ’န္တိ တဏှံ ပဋိလဘတိ။ မာနဒိဋ္ဌီသုပိ ဧသေဝ နယော။ တတ္ထ ကိဉ္စာပိ အယံ တဏှာဝိစရိတနိဒ္ဒေသော, မာနဒိဋ္ဌိယော ပန န ဝိနာ တဏှာယ, တသ္မာ တဒေကဋ္ဌဝသေန ဣဓ ဝုတ္တာ။ တဏှာသီသေန ဝါ ပပဉ္စတ္တယမ္ပိ ဥဒ္ဒိဋ္ဌံ။ တံ ဥဒ္ဒေသာနုရူပေနေဝ နိဒ္ဒိသိတုမ္ပိ မာနဒိဋ္ဌိယော ဂဟိတာ။ တဏှာပပဉ္စံ ဝါ ဒဿေန္တော တေနေဝ သဒ္ဓိံ သေသပပဉ္စေပိ ဒဿေတုံ ဧဝမာဟ။
တသ္မိံ သတိ ဣမာနိ ပပဉ္စိတာနီတိ တသ္မိံ ‘‘အသ္မီတိ ဆန္ဒံ ပဋိလဘတီ’’တိအာဒိနာ နယေန ဝုတ္တေ ပပဉ္စတ္တယေ သတိ ပုန ဣမာနိ ‘‘ဣတ္ထသ္မီတိ ဝါ’’တိအာဒီနိ ပပဉ္စိတာနိ ဟောန္တီတိ အတ္ထော။
ခတ္တိယောသ္မီတိအာဒီသု အဘိသေကသေနာမစ္စာဒိနာ ‘ခတ္တိယော အဟံ’, မန္တဇ္ဈေန ပေါရောဟိစ္စာဒိနာ ‘ဗြာဟ္မဏော အဟံ’, ကသိဂေါရက္ခာဒိနာ ‘ဝေဿော အဟံ’, အသိတဗျာဘင်္ဂိတာယ ‘သုဒ္ဒေါ အဟံ’, ဂိဟိဗျဉ္ဇနေန ‘ဂဟဋ္ဌော အဟ’န္တိ ဣမိနာ နယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧဝံ ဣတ္ထသ္မီတိ ဟောတီတိ ဧဝံ ခတ္တိယာဒီသု ခတ္တိယာဒိပ္ပကာရံ အတ္တနိ ဥပ္ပါဒယိတွာ ‘ဣတ္ထံပကာရော အဟ’န္တိ ဟောတိ။
ယထာ သော ခတ္တိယောတိအာဒီသု ‘ယထာ သော အဘိသေကသေနာမစ္စာဒိနာ ခတ္တိယော, တထာ ‘အဟမ္ပိ ခတ္တိယော’တိ ဣမိနာ နယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဒုတိယနယေ ‘ယထာ သော အဘိသေကသေနာမစ္စာဒိနာ ခတ္တိယော, နာဟံ တထာ ခတ္တိယော၊ အဟံ ပန တတော ဟီနော ဝါ သေဋ္ဌော
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၉၈။)ဝါ’တိ ဣမိနာ နယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဘဝိဿန္တိအာဒိနိဒ္ဒေသာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။
֍ ဋီ ၉၇၅။ ဧဝံ အဇ္ဈတ္တိကဿ ဥပါဒါယ တဏှာဝိစရိတာနိ ဘာဇေတွာ ဣဒါနိ ဗာဟိရဿ ဥပါဒါယ တဏှာဝိစရိတာနိ ဘာဇေတုံ တတ္ထ ကတမာနီတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဗာဟိရဿ ဥပါဒါယာတိ ဗာဟိရံ ခန္ဓပဉ္စကံ ဥပါဒါယ။ ဣဒမ္ပိ ဟိ ဥပယောဂတ္ထေ သာမိဝစနံ။ ဣမိနာတိ ဣမိနာ ရူပေန ဝါ…ပေ… ဝိညာဏေန ဝါ။ အဝသေသံ ပန ဥဒ္ဒေသဝါရေ တာဝ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
֍ ဋီ ၉၇၆။ နိဒ္ဒေသဝါရေ ပန အဝကာရိံ ကရိတွာတိ ဝိနိဗ္ဘောဂံ ကတွာ။ ဣမိနာ အသ္မီတိ ဆန္ဒံ ပဋိလဘတီတိအာဒီသု ဣမိနာ ရူပေန ဝါ…ပေ… ဝိညာဏေန ဝါတိ ဧဝံ ပဉ္စက္ခန္ဓေ ဧကဒေသတော ဂဟေတွာ ဣမိနာ ‘အဟ’န္တိ ဆန္ဒာဒီနိ ပဋိလဘတီတိ ဧဝမတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။
ဣမိနာ ခတ္တိယောသ္မီတိအာဒီသု ‘ဣမိနာ ဆတ္တေန ဝါ ခဂ္ဂေန ဝါ အဘိသေကသေနာမစ္စာဒိနာ ဝါ ခတ္တိယော အဟ’န္တိ ဧဝံ ပုရိမနယေနေဝ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣမိနာတိ ပဒမတ္တမေဝ ဟေတ္ထ ဝိသေသော။
ယထာ သော ခတ္တိယောတိအာဒီသုပိ ဣမိနာတိ ဝုတ္တပဒမေဝ ဝိသေသော။ တသ္မာ တဿ ဝသေန ယထာ ခတ္တိယော, ဧဝံ အဟမ္ပိ ဣမိနာ ခဂ္ဂေန ဝါ ဆတ္တေန ဝါ အဘိသေကသေနာမစ္စာဒိနာ ဝါ ခတ္တိယောတိ ဧဝံ ယောဇေတွာ သဗ္ဗပဒေသု အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣမိနာ နိစ္စောသ္မီတိ ပဉ္စက္ခန္ဓေ အနဝကာရိံ ကတွာ ရူပါဒီသု ဧကမေဝ ဓမ္မံ ‘အဟ’န္တိ ဂဟေတွာ ‘ဣမိနာ ခဂ္ဂေန ဝါ ဆတ္တေန ဝါ အဟံ နိစ္စော ဓုဝေါ’တိ မညတိ။ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိယမ္ပိ ဧသေဝ နယော။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
ဣတိ ဧဝရူပါနိ အတီတာနိ ဆတ္တိံသာတိ ဧကေကဿ ပုဂ္ဂလဿ အတီတေ ဆတ္တိံသ။ အနာဂတာနိ ဆတ္တိံသာတိ ဧကေကဿေဝ အနာဂတေ ဆတ္တိံသ။ ပစ္စုပ္ပန္နာနိ ဆတ္တိံသာတိ ဧကေကဿ ဝါ ပုဂ္ဂလဿ ယထာလာဘဝသေန ဗဟုနံ ဝါ ပစ္စုပ္ပန္နေ ဆတ္တိံသ။ သဗ္ဗသတ္တာနံ ပန ဧကံသေနေဝ အတီတေ ဆတ္တိံသ, အနာဂတေ ဆတ္တိံသ, ပစ္စုပ္ပန္နေ ဆတ္တိံသာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ အနန္တာ ဟိ အသဒိသတဏှာမာနဒိဋ္ဌိဘေဒါ သတ္တာ။ အဋ္ဌတဏှာဝိစရိတသတံ ဟောတီတိ ဧတ္ထ ပန အဋ္ဌသတသင်္ခါတံ တဏှာဝိစရိတံ ဟောတီတိ ဧဝမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝါတိ။
တဏှာဝိစရိတနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၉၉။)ဒိဋ္ဌိဂတနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၉၇၇။ ဒိဋ္ဌိဂတနိဒ္ဒေသေ ဗြဟ္မဇာလေ ဝေယျာကရဏေတိ ဗြဟ္မဇာလနာမကေ ဝေယျာကရဏေ, ဒီဃနိကာယဿ ပဌမသုတ္တန္တေ။ ဝုတ္တာနိ ဘဂဝတာတိ သတ္ထာရာ သယံ အာဟစ္စ ဘာသိတာနိ။ စတ္တာရော သဿတဝါဒါတိအာဒီသု ‘‘တေ စ ဘောန္တော သမဏဗြာဟ္မဏာ ကိမာဂမ္မ ကိမာရဗ္ဘ သဿတဝါဒါ သဿတံ အတ္တာနဉ္စ လောကဉ္စ ပညာပေန္တိ စတူဟိ ဝတ္ထူဟီ’’တိအာဒိနာ (ဒီ။ နိ။ ၁။၂၉-၃၀) ဗြဟ္မဇာလေ ဝုတ္တနယေနေဝ ပဘေဒေါ စ အတ္ထော စ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ။
သမ္မောဟဝိနောဒနိယာ ဝိဘင်္ဂဋ္ဌကထာယ
ခုဒ္ဒကဝတ္ထုဝိဘင်္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၅၀၀။)၁။ သဗ္ဗသင်္ဂါဟိကဝါရဝဏ္ဏနာ
၁၈။ ဓမ္မဟဒယဝိဘင်္ဂေါ
֍ ဋီ ၉၇၈။ ဣဒါနိ တဒနန္တရေ ဓမ္မဟဒယဝိဘင်္ဂေ ပါဠိပရိစ္ဆေဒေါ တာဝ ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗော – ဧတ္ထ ဟိ အာဒိတောဝ ခန္ဓာဒီနံ ဒွါဒသန္နံ ကောဋ္ဌာသာနံ ဝသေန သဗ္ဗသင်္ဂါဟိကဝါရော နာမ ဝုတ္တော။ ဒုတိယော တေသံယေဝ ဓမ္မာနံ ကာမဓာတုအာဒီသု ဥပ္ပတ္တာနုပ္ပတ္တိဒဿနဝါရော နာမ။ တတိယော တတ္ထေဝ ပရိယာပန္နာပရိယာပန္နဒဿနဝါရော နာမ။ စတုတ္ထော တီသု ဘူမီသု ဥပ္ပတ္တိက္ခဏေ ဝိဇ္ဇမာနာဝိဇ္ဇမာနဓမ္မဒဿနဝါရော နာမ။ ပဉ္စမော တေသံ ဓမ္မာနံ ဘူမန္တရဝသေန ဒဿနဝါရော နာမ။ ဆဋ္ဌော ဂတီသု ဥပ္ပါဒကကမ္မအာယုပ္ပမာဏဒဿနဝါရော နာမ။ သတ္တမော အဘိညေယျာဒိဝါရော နာမ။ အဋ္ဌမော သာရမ္မဏာနာရမ္မဏဝါရော နာမ။ နဝမော တေသံ ခန္ဓာဒိဓမ္မာနံ ဒိဋ္ဌသုတာဒိဝသေန သင်္ဂဟေတွာ ဒဿနဝါရော နာမ။ ဒသမော ကုသလတ္တိကာဒိဝသေန သင်္ဂဟေတွာ ဒဿနဝါရော နာမ။
֍ ဋီ ၉၇၉။ ဧဝံ ဒသဟိ ဝါရေဟိ ပရိစ္ဆိန္နာယ ပါဠိယာ ပဌမေ တာဝ သဗ္ဗသင်္ဂါဟိကဝါရေ ‘‘အဝီစိတော ယာဝ ဘဝဂ္ဂံ ဧတ္ထန္တရေ ကတိ ခန္ဓာ’’တိ ပုစ္ဆိတေ ‘‘ဧကောတိ ဝါ…ပေ… စတ္တာရောတိ ဝါ ဆာတိ ဝါ အဝတွာ ပဉ္စာတိ ဝတ္တုံ သမတ္ထော အညော နတ္ထီ’’တိ အတ္တနော ဉာဏဗလံ ဒီပေန္တော ပဉ္စက္ခန္ဓာတိ ပုစ္ဆာနုရူပံ ဝိဿဇ္ဇနံ အာဟ။ ယထာပုစ္ဆံ ဝိဿဇ္ဇနဉှိ သဗ္ဗညုဗျာကရဏံ နာမာတိ ဝုစ္စတိ။ ဒွါဒသာယတနာနီတိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ရူပက္ခန္ဓာဒီနံ ပဘေဒေါ ခန္ဓဝိဘင်္ဂါဒီသု ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။
၂။ ဥပ္ပတ္တာနုပ္ပတ္တိဝါရဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၉၉၁။ ဒုတိယဝါရေ ယေ ဓမ္မာ ကာမဘဝေ ကာမဓာတုသမ္ဘူတာနဉ္စ သတ္တာနံ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ – ကာမဓာတုယံ ပရိယာပန္နာ ဝါ အပရိယာပန္နာ ဝါ – တေ သဗ္ဗေ သင်္ဂဟေတွာ ကာမဓာတုယာ ပဉ္စက္ခန္ဓာတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ရူပဓာတုအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ယသ္မာ ပန ရူပဓာတုပရိယာပန္နာနံ သတ္တာနံ ဃာနာယတနာဒီနံ အဘာဝေန ဂန္ဓာယတနာဒီနိ အာယတနာဒိကိစ္စံ န ကရောန္တိ, တသ္မာ ရူပဓာတုယာ ဆ အာယတနာနိ, နဝ ဓာတုယောတိအာဒိ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၅၀၁။)ဝုတ္တံ။ ယသ္မာ စ ဩကာသဝသေန ဝါ သတ္တုပ္ပတ္တိဝသေန ဝါ အပရိယာပန္နဓာတု နာမ နတ္ထိ, တသ္မာ အပရိယာပန္နဓာတုယာတိ အဝတွာ ယံ ယံ အပရိယာပန္နံ တံ တဒေဝ ဒဿေတုံ အပရိယာပန္နေ ကတိ ခန္ဓာတိအာဒိ ဝုတ္တံ။
၃။ ပရိယာပန္နာပရိယာပန္နဝါရဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၉၉၉။ တတိယဝါရေ ကာမဓာတုပရိယာပန္နာတိ ကာမဓာတုဘဇနဋ္ဌေန ပရိယာပန္နာ၊ တံနိဿိတာ တဒန္တောဂဓာ ကာမဓာတုတွေဝ သင်္ခံ ဂတာတိ အတ္ထော။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ပရိယာပန္နာတိ ဘဝဝသေန ဩကာသဝသေန စ ပရိစ္ဆိန္နာ။ အပရိယာပန္နာတိ တထာ အပရိစ္ဆိန္နာ။
၄။ ဓမ္မဒဿနဝါရဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၀၀၇။ စတုတ္ထဝါရေ ဧကာဒသာယတနာနီတိ သဒ္ဒါယတနဝဇ္ဇာနိ။ တဉှိ ဧကန္တေန ပဋိသန္ဓိယံ နုပ္ပဇ္ဇတိ။ ဣမိနာ နယေန သဗ္ဗတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သတ္တကေ ‘‘ဒေဝါနံ အသုရာန’’န္တိ ဂတိဝသေန အဝတွာ အဝိသေသေန ဂဗ္ဘသေယျကာနန္တိ ဝုတ္တံ။ တသ္မာ ယတ္ထ ယတ္ထ ဂဗ္ဘသေယျကာ သမ္ဘဝန္တိ တတ္ထ တတ္ထ တေသံ သတ္တာယတနာနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ တထာ ဓာတုယော။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။ ပဉ္စမဝါရေ ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ တံ ဓမ္မသင်္ဂဟဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တမေဝ။
၆။ ဥပ္ပါဒကကမ္မအာယုပ္ပမာဏဝါရဝဏ္ဏနာ
(၁။) ဥပ္ပါဒကကမ္မံ
֍ ဋီ ၁၀၂၁။ ဆဋ္ဌဝါရေ ပဉ္စဟိ ကာမဂုဏေဟိ နာနပ္ပကာရေဟိ ဝါ ဣဒ္ဓိဝိသေသေဟိ ဒိဗ္ဗန္တီတိ ဒေဝါ။ သမ္မုတိဒေဝါတိ ‘ဒေဝေါ, ဒေဝီ’တိ ဧဝံ လောကသမ္မုတိယာ ဒေဝါ။ ဥပပတ္တိဒေဝါတိ ဒေဝလောကေ ဥပ္ပန္နတ္တာ ဥပပတ္တိယာ ဒေဝါ။ ဝိသုဒ္ဓိဒေဝါတိ သဗ္ဗေသံ ဒေဝါနံ ပူဇာရဟာ သဗ္ဗကိလေသဝိသုဒ္ဓိယာ ဒေဝါ။ ရာဇာနောတိ မုဒ္ဓါဘိသိတ္တခတ္တိယာ။ ဒေဝိယောတိ တေသံ မဟေသိယော။ ကုမာရာတိ အဘိသိတ္တရာဇူနံ အဘိသိတ္တဒေဝိယာ ကုစ္ဆိသ္မိံ ဥပ္ပန္နကုမာရာ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၅၀၂။)ဥပေါသထကမ္မံ ကတွာတိ စာတုဒ္ဒသာဒီသု အဋ္ဌင်္ဂသမန္နာဂတံ ဥပေါသထံ ဥပဝသိတွာ။ ဣဒါနိ ယသ္မာ ပရိတ္တဒါနာဒိပုညကမ္မံ မနုဿသောဘဂျတာယ ပစ္စယော, မတ္တသော ကတံ မနုဿသောဘဂျတာယ အဓိမတ္တံ, အဓိမတ္တဘာဝေပိ နာနပ္ပကာရဘေဒတော နာနပ္ပကာရဿ ခတ္တိယမဟာသာလာဒိဘာဝဿ ပစ္စယော, တသ္မာ တဿ ဝသေန ဥပပတ္တိဘေဒံ ဒဿေန္တော အပ္ပေကစ္စေ ဂဟပတိမဟာသာလာနန္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ မဟာသာရော ဧတေသန္တိ မဟာသာရာ၊ ရ-ကာရဿ ပန လ-ကာရံ ကတွာ မဟာသာလာတိ ဝုတ္တံ။ ဂဟပတိယောဝ မဟာသာလာ, ဂဟပတီသု ဝါ မဟာသာလာတိ ဂဟပတိမဟာသာလာ။ သေသေသုပိ ဧသေဝ နယော။ တတ္ထ ယဿ ဂေဟေ ပစ္ဆိမန္တေန စတ္တာလီသကောဋိဓနံ နိဓာနဂတံ ဟောတိ, ကဟာပဏာနဉ္စ ပဉ္စ အမ္ဗဏာနိ ဒိဝသဝဠဉ္ဇော နိက္ခမတိ – အယံ ဂဟပတိမဟာသာလော နာမ။ ယဿ ပန ဂေဟေ ပစ္ဆိမန္တေန အသီတိကောဋိဓနံ နိဓာနဂတံ ဟောတိ, ကဟာပဏာနဉ္စ ဒသအမ္ဗဏာနိ ဒိဝသဝဠဉ္ဇော နိက္ခမတိ – အယံ ဗြာဟ္မဏမဟာသာလော နာမ။ ယဿ ပန ဂေဟေ ပစ္ဆိမန္တေန ကောဋိသတဓနံ နိဓာနဂတံ ဟောတိ, ကဟာပဏာနဉ္စ ဝီသတိ အမ္ဗဏာနိ ဒိဝသဝဠဉ္ဇော နိက္ခမတိ – အယံ ခတ္တိယမဟာသာလော နာမ။
သဟဗျတန္တိ သဟဘာဝံ၊ သဘာဂါ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တန္တီတိ အတ္ထော။ စာတုမဟာရာဇိကာနန္တိအာဒီသု စာတုမဟာရာဇိကာ နာမ သိနေရုပဗ္ဗတဿ ဝေမဇ္ဈေ ဟောန္တိ။ တေသု ပဗ္ဗတဋ္ဌကာပိ အတ္ထိ, အာကာသဋ္ဌာပိ၊ တေသံ ပရမ္ပရာ စက္ကဝါဠပဗ္ဗတံ ပတ္တာ။ ခိဍ္ဍာပဒေါသိကာ, မနောပဒေါသိကာ, သီတဝလာဟကာ, ဥဏှဝလာဟကာ, စန္ဒိမာ ဒေဝပုတ္တော, သူရိယော ဒေဝပုတ္တောတိ ဧတေ သဗ္ဗေပိ စာတုမဟာရာဇိကဒေဝလောကဋ္ဌကာ ဧဝ။
တေတ္တိံသ ဇနာ တတ္ထ ဥပပန္နာတိ တာဝတိံသာ။ အပိစ တာဝတိံသာတိ တေသံ ဒေဝါနံ နာမမေဝါတိ ဝုတ္တံ။ တေပိ အတ္ထိ ပဗ္ဗတဋ္ဌကာ, အတ္ထိ အာကာသဋ္ဌကာ။ တေသံ ပရမ္ပရာ စက္ကဝါဠပဗ္ဗတံ ပတ္တာ။ တထာ ယာမာဒီနံ။ ဧကဒေဝလောကေပိ ဟိ ဒေဝါနံ ပရမ္ပရာ စက္ကဝါဠပဗ္ဗတံ အပ္ပတ္တာ နာမ နတ္ထိ။ တတ္ထ ဒိဗ္ဗံ သုခံ ယာတာ ပယာတာ သမ္ပတ္တာတိ ယာမာ။ တုဋ္ဌာ ပဟဋ္ဌာတိ တုသိတာ။ ပကတိပဋိယတ္တာရမ္မဏတော အတိရေကေန ရမိတုကာမကာလေ ယထာရုစိတေ ဘောဂေ နိမ္မိနိတွာ ရမန္တီတိ နိမ္မာနရတီ။ စိတ္တာစာရံ ဉတွာ ပရေဟိ နိမ္မိတေသု ဘောဂေသု ဝသံ ဝတ္တေန္တီတိ ပရနိမ္မိတဝသဝတ္တီ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၅၀၃။)(၂။) အာယုပ္ပမာဏံ
֍ ဋီ ၁၀၂၂။ အပ္ပံ ဝါ ဘိယျောတိ ဒုတိယံ ဝဿသတံ အပ္ပတွာ ဝီသာယ ဝါ တိံသာယ ဝါ စတ္တာလီသာယ ဝါ ပညာသာယ ဝါ သဋ္ဌိယာ ဝါ ဝဿေဟိ အဓိကမ္ပိ ဝဿသတန္တိ အတ္ထော။ သဗ္ဗမ္ပိ ဟေတံ ဒုတိယံ ဝဿသတံ အပ္ပတ္တတ္တာ အပ္ပန္တိ ဝုတ္တံ။
֍ ဋီ ၁၀၂၄။ ဗြဟ္မပါရိသဇ္ဇာဒီသု မဟာဗြဟ္မာနံ ပါရိသဇ္ဇာ ပရိစာရိကာတိ ဗြဟ္မပါရိသဇ္ဇာ။ တေသံ ပုရောဟိတဘာဝေ ဌိတာတိ ဗြဟ္မပုရောဟိတာ။ ဝဏ္ဏဝန္တတာယ စေဝ ဒီဃာယုကတာယ စ မဟန္တော ဗြဟ္မာတိ မဟာဗြဟ္မာ, တေသံ မဟာဗြဟ္မာနံ။ ဣမေ တယောပိ ဇနာ ပဌမဇ္ဈာနဘူမိယံ ဧကတလေ ဝသန္တိ၊ အာယုအန္တရံ ပန နေသံ နာနာ။
֍ ဋီ ၁၀၂၅။ ပရိတ္တာ အာဘာ ဧတေသန္တိ ပရိတ္တာဘာ။ အပ္ပမာဏာ အာဘာ ဧတေသန္တိ အပ္ပမာဏာဘာ။ ဒဏ္ဍဒီပိကာယ အစ္စိ ဝိယ ဧတေသံ သရီရတော အာဘာ ဆိဇ္ဇိတွာ ဆိဇ္ဇိတွာ ပတန္တီ ဝိယ သရတိ ဝိသရတီတိ အာဘဿရာ။ ဣမေပိ တယော ဇနာ ဒုတိယဇ္ဈာနဘူမိယံ ဧကတလေ ဝသန္တိ၊ အာယုအန္တရံ ပန နေသံ နာနာ။
֍ ဋီ ၁၀၂၆။ ပရိတ္တာ သုဘာ ဧတေသန္တိ ပရိတ္တသုဘာ။ အပ္ပမာဏာ သုဘာ ဧတေသန္တိ အပ္ပမာဏသုဘာ။ သုဘေန ဩကိဏ္ဏာ ဝိကိဏ္ဏာ, သုဘေန သရီရပ္ပဘာဝဏ္ဏေန ဧကဂ္ဃနာ, သုဝဏ္ဏမဉ္ဇုသာယ ဌပိတသမ္ပဇ္ဇလိတကဉ္စနပိဏ္ဍသဿိရီကာတိ သုဘကိဏှာ။ ဣမေပိ တယော ဇနာ တတိယဇ္ဈာနဘူမိယံ ဧကတလေ ဝသန္တိ၊ အာယုအန္တရံ ပန နေသံ နာနာ။
֍ ဋီ ၁၀၂၇။ အာရမ္မဏနာနတ္တတာတိ အာရမ္မဏဿ နာနတ္တဘာဝေါ။ မနသိကာရနာနတ္တတာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဧတ္ထ ဧကဿ ပထဝီကသိဏံ အာရမ္မဏံ ဟောတိ…ပေ… ဧကဿ ဩဒါတကသိဏန္တိ ဣဒံ အာရမ္မဏနာနတ္တံ။ ဧကော ပထဝီကသိဏံ မနသိ ကရောတိ…ပေ… ဧကော ဩဒါတကသိဏန္တိ ဣဒံ မနသိကာရနာနတ္တံ။ ဧကဿ ပထဝီကသိဏေ ဆန္ဒော ဟောတိ…ပေ… ဧကဿ ဩဒါတကသိဏေတိ ဣဒံ ဆန္ဒနာနတ္တံ။ ဧကော ပထဝီကသိဏေ ပတ္ထနံ ကရောတိ…ပေ… ဧကော ဩဒါတကသိဏေတိ ဣဒံ ပဏိဓိနာနတ္တံ။ ဧကော ပထဝီကသိဏဝသေန အဓိမုစ္စတိ…ပေ… ဧကော ဩဒါတကသိဏဝသေနာတိ ဣဒံ အဓိမောက္ခနာနတ္တံ။ ဧကော ပထဝီကသိဏဝသေန စိတ္တံ အဘိနီဟရတိ…ပေ…
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၅၀၄။)ဧကော ဩဒါတကသိဏဝသေနာတိ ဣဒံ အဘိနီဟာရနာနတ္တံ။ ဧကဿ ပထဝီကသိဏပရိစ္ဆိန္ဒနကပညာ ဟောတိ…ပေ… ဧကဿ ဩဒါတကသိဏပရိစ္ဆိန္ဒနကပညာတိ ဣဒံ ပညာနာနတ္တံ။ တတ္ထ အာရမ္မဏမနသိကာရာ ပုဗ္ဗဘာဂေန ကထိတာ။ ဆန္ဒပဏိဓိအဓိမောက္ခာဘိနီဟာရာ အပ္ပနာယပိ ဝတ္တန္တိ ဥပစာရေပိ။ ပညာ ပန လောကိယလောကုတ္တရမိဿကာ ကထိတာ။
အသညသတ္တာနန္တိ သညာဝိရဟိတာနံ သတ္တာနံ။ ဧကစ္စေ ဟိ တိတ္ထာယတနေ ပဗ္ဗဇိတွာ ‘စိတ္တံ နိဿာယ ရဇ္ဇနဒုဿနမုယှနာနိ နာမ ဟောန္တီ’တိ စိတ္တေ ဒေါသံ ဒိသွာ ‘အစိတ္တကဘာဝေါ နာမ သောဘနော, ဒိဋ္ဌဓမ္မနိဗ္ဗာနမေတ’န္တိ သညာဝိရာဂံ ဇနေတွာ တတြူပဂံ ပဉ္စမံ သမာပတ္တိံ ဘာဝေတွာ တတ္ထ နိဗ္ဗတ္တန္တိ။ တေသံ ဥပပတ္တိက္ခဏေ ဧကော ရူပက္ခန္ဓောယေဝ နိဗ္ဗတ္တတိ။ ဌတွာ နိဗ္ဗတ္တော ဌိတကော ဧဝ ဟောတိ, နိသီဒိတွာ နိဗ္ဗတ္တော နိသိန္နကောဝ နိပဇ္ဇိတွာ နိဗ္ဗတ္တော နိပန္နောဝ။ စိတ္တကမ္မရူပကသဒိသာ ဟုတွာ ပဉ္စ ကပ္ပသတာနိ တိဋ္ဌန္တိ။ တေသံ ပရိယောသာနေ သော ရူပကာယော အန္တရဓာယတိ, ကာမာဝစရသညာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တေန ဣဓ သညုပ္ပါဒေန တေ ဒေဝါ တမှာ ကာယာ စုတာတိ ပညာယန္တိ။
ဝိပုလာ ဖလာ ဧတေသန္တိ ဝေဟပ္ဖလာ။ အတ္တနော သမ္ပတ္တိယာ န ဟာယန္တိ န ဝိဟာယန္တီတိ အဝိဟာ။ န ကဉ္စိ သတ္တံ တပ္ပန္တီတိ အတပ္ပါ။ သုန္ဒရာ ဒဿနာ အဘိရူပါ ပါသာဒိကာတိ သုဒဿာ။ သုဋ္ဌ ပဿန္တိ, သုန္ဒရမေတေသံ ဝါ ဒဿနန္တိ သုဒဿီ။ သဗ္ဗေဟိ ဧဝ ဂုဏေဟိ စ ဘဝသမ္ပတ္တိယာ စ ဇေဋ္ဌာ, နတ္ထေတ္ထ ကနိဋ္ဌာတိ အကနိဋ္ဌာ။
֍ ဋီ ၁၀၂၈။ အာကာသာနဉ္စာယတနံ ဥပဂတာတိ အာကာသာနဉ္စာယတနူပဂါ။ ဣတရေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဣတိ ဆ ကာမာဝစရာ, နဝ ဗြဟ္မလောကာ, ပဉ္စ သုဒ္ဓါဝါသာ, စတ္တာရော အရူပါ အသညသတ္တဝေဟပ္ဖလေဟိ သဒ္ဓိံ ဆဗ္ဗီသတိ ဒေဝလောကာ၊ မနုဿလောကေန သဒ္ဓိံ သတ္တဝီသတိ။
တတ္ထ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန မနုဿာနံ ဒေဝါနဉ္စ အာယုံ ပရိစ္ဆိန္ဒမာနေန စတူသု အပါယေသု ဘုမ္မဒေဝေသု စ အာယု ပရိစ္ဆိန္နံ တံ ကသ္မာတိ? နိရယေ တာဝ ကမ္မမေဝ ပမာဏံ။ ယာဝ ကမ္မံ န ခီယတိ, န တာဝ စဝန္တိ။ တထာ သေသအပါယေသု။ ဘုမ္မဒေဝါနမ္ပိ ကမ္မမေဝ ပမာဏံ။ တတ္ထ နိဗ္ဗတ္တာ ဟိ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၅၀၅။)ကေစိ သတ္တာဟမတ္တံ တိဋ္ဌန္တိ, ကေစိ အဒ္ဓမာသံ, ကေစိ မာသံ, ကပ္ပံ တိဋ္ဌမာနာပိ အတ္ထိယေဝ။
တတ္ထ မနုဿေသု ဂိဟိဘာဝေ ဌိတာယေဝ သောတာပန္နာပိ ဟောန္တိ, သကဒါဂါမိဖလမ္ပိ အနာဂါမိဖလမ္ပိ အရဟတ္တဖလမ္ပိ ပါပုဏန္တိ။ တေသု သောတာပန္နာဒယော ယာဝဇီဝံ တိဋ္ဌန္တိ။ ခီဏာသဝါ ပန ပရိနိဗ္ဗာယန္တိ ဝါ ပဗ္ဗဇန္တိ ဝါ။ ကသ္မာ? အရဟတ္တံ နာမ သေဋ္ဌဂုဏော, ဂိဟိလိင်္ဂံ ဟီနံ, တံ ဟီနတာယ ဥတ္တမံ ဂုဏံ ဓာရေတုံ န သက္ကောတိ။ တသ္မာ တေ ပရိနိဗ္ဗာတုကာမာ ဝါ ပဗ္ဗဇိတုကာမာ ဝါ ဟောန္တိ။
ဘုမ္မဒေဝါ ပန အရဟတ္တံ ပတွာပိ ယာဝဇီဝံ တိဋ္ဌန္တိ။ ဆသု ကာမာဝစရဒေဝေသု သောတာပန္နသကဒါဂါမိနော ယာဝဇီဝံ တိဋ္ဌန္တိ၊ အနာဂါမိနာ ရူပဘဝံ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ, ခီဏာသဝေန ပရိနိဗ္ဗာတုံ။ ကသ္မာ? နိလီယနောကာသဿ အဘာဝါ။ ရူပါဝစရာရူပါဝစရေသု သဗ္ဗေပိ ယာဝဇီဝံ တိဋ္ဌန္တိ။ တတ္ထ ရူပါဝစရေ နိဗ္ဗတ္တာ သောတာပန္နသကဒါဂါမိနော န ပုန ဣဓာဂစ္ဆန္တိ, တတ္ထေဝ ပရိနိဗ္ဗာယန္တိ။ ဧတေ ဟိ ဈာနအနာဂါမိနော နာမ။
အဋ္ဌသမာပတ္တိလာဘီနံ ပန ကိံ နိယမေတိ? ပဂုဏဇ္ဈာနံ။ ယဒေဝဿ ပဂုဏံ ဟောတိ, တေန ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ သဗ္ဗေသု ပန ပဂုဏေသု ကိံ နိယမေတိ? ပတ္ထနာ။ ယတ္ထ ဥပပတ္တိံ ပတ္ထေတိ တတ္ထေဝ ဥပပဇ္ဇတိ။ ပတ္ထနာယ အသတိ ကိံ နိယမေတိ? မရဏသမယေ သမာပန္နာ သမာပတ္တိ။ မရဏသမယေ သမာပန္နာ နတ္ထိ, ကိံ နိယမေတိ? နေဝသညာနာသညာယတနသမာပတ္တိ။ ဧကံသေန ဟိ သော နေဝသညာနာသညာယတနေ ဥပပဇ္ဇတိ။ နဝသု ဗြဟ္မလောကေသု နိဗ္ဗတ္တအရိယသာဝကာနံ တတြူပပတ္တိပိ ဟောတိ ဥပရူပပတ္တိပိ န ဟေဋ္ဌူပပတ္တိ။ ပုထုဇ္ဇနာနံ ပန တတြူပပတ္တိပိ ဟောတိ ဥပရူပပတ္တိပိ ဟေဋ္ဌူပပတ္တိပိ။ ပဉ္စသု သုဒ္ဓါဝါသေသု စတူသု စ အရူပေသု အရိယသာဝကာနံ တတြူပပတ္တိပိ ဟောတိ ဥပရူပပတ္တိပိ။ ပဌမဇ္ဈာနဘူမိယံ နိဗ္ဗတ္တော အနာဂါမီ နဝ ဗြဟ္မလောကေ သောဓေတွာ မတ္ထကေ ဌိတော ပရိနိဗ္ဗာတိ။ ဝေဟပ္ဖလာ, အကနိဋ္ဌာ, နေဝသညာနာသညာယတနန္တိ ဣမေ တယော ဒေဝလောကာ သေဋ္ဌဘဝါ နာမ။ ဣမေသု တီသု ဌာနေသု နိဗ္ဗတ္တအနာဂါမိနော နေဝ ဥဒ္ဓံ ဂစ္ဆန္တိ, န အဓော, တတ္ထ တတ္ထေဝ ပရိနိဗ္ဗာယန္တီတိ။ ဣဒမေတ္ထ ပကိဏ္ဏကံ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၅၀၆။)၇။ အဘိညေယျာဒိဝါရဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၀၃၀။ သတ္တမဝါရေ သလက္ခဏပရိဂ္ဂါဟိကာယ အဘိညာယ ဝသေန အဘိညေယျတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဉာတတီရဏပဟာနပရိညာနံ ဝသေန ပရိညေယျတာ။ သာ စ ရူပက္ခန္ဓော အဘိညေယျော ပရိညေယျော န ပဟာတဗ္ဗောတိအာဒီသု ဉာတတီရဏပရိညာဝသေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သမုဒယသစ္စံ အဘိညေယျံ ပရိညေယျံ ပဟာတဗ္ဗန္တိအာဒီသု ပဟာနပရိညာဝသေန။
အဋ္ဌမဝါရေ ရူပါဒိအာရမ္မဏာနံ စက္ခုဝိညာဏာဒီနံ ဝသေန သာရမ္မဏာနာရမ္မဏတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ နဝမဝါရော ဥတ္တာနတ္ထောယေဝ။ ဒသမဝါရေပိ ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ တံ သဗ္ဗံ တတ္ထ တတ္ထ ပဉှာပုစ္ဆကဝါရေ ဝုတ္တမေဝါတိ။
သမ္မောဟဝိနောဒနိယာ ဝိဘင်္ဂဋ္ဌကထာယ
ဓမ္မဟဒယဝိဘင်္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၅၀၇။)နိဂမနကထာ
အဘိဓမ္မံ ဒေသေန္တော, ဓမ္မဂရု ဓမ္မဂါရဝယုတ္တာနံ၊
ဒေဝါနံ ဒေဝပုရေ, ဒေဝဂဏသဟဿပရိဝါရော။
ဒုတိယံ အဒုတိယပုရိသော, ယံ အာဟ ဝိဘင်္ဂပကရဏံ နာထော၊
အဋ္ဌာရသဟိ ဝိဘင်္ဂေဟိ, မဏ္ဍိတမဏ္ဍပေယျဂုဏော။
အတ္ထပ္ပကာသနတ္ထံ, တဿာဟံ ယာစိတော ဌိတဂုဏေန၊
ယတိနာ အဒန္ဓဂတိနာ, သုဗုဒ္ဓိနာ ဗုဒ္ဓဃောသေန။
ယံ အာရဘိံ ရစယိတုံ, အဋ္ဌကထံ သုနိပုဏေသု အတ္ထေသု၊
သမ္မောဟဝိနောဒနတော, သမ္မောဟဝိနောဒနိံ နာမ။
ပေါရာဏဋ္ဌကထာနံ, သာရံ အာဒါယ သာ အယံ နိဋ္ဌံ၊
ပတ္တာ အနန္တရာယေန, ပါဠိယာ ဘာဏဝါရေဟိ။
စတ္တာလီသာယ ယထာ, ဧကေန စ ဧဝမေဝ သဗ္ဗေပိ၊
နိဋ္ဌံ ဝဇန္တု ဝိမလာ, မနောရထာ သဗ္ဗသတ္တာနံ။
သဒ္ဓမ္မဿ ဌိတတ္ထံ, ယဉ္စ ဣမံ ရစယတာ မယာ ပုညံ၊
ပတ္တံ တေန သမတ္တံ, ပါပုဏတု သဒေဝကော လောကော။
သုစိရံ တိဋ္ဌတု ဓမ္မော, ဓမ္မာဘိရတော သဒါ ဘဝတု လောကော၊
နိစ္စံ ခေမသုဘိက္ခာဒိ-သမ္ပဒါ ဇနပဒါ ဟောန္တူတိ။
ပရမဝိသုဒ္ဓသဒ္ဓါဗုဒ္ဓိဝီရိယပဋိမဏ္ဍိတေန သီလာစာရဇ္ဇဝမဒ္ဒဝါဒိဂုဏသမုဒယသမုဒိတေန သကသမယသမယန္တရဂဟနဇ္ဈောဂါဟဏသမတ္ထေန ပညာဝေယျတ္တိယသမန္နာဂတေန တိပိဋကပရိယတ္တိပ္ပဘေဒေ သာဋ္ဌကထေ သတ္ထုသာသနေ အပ္ပဋိဟတဉာဏပ္ပဘာဝေန မဟာဝေယျာကရဏေန ကရဏသမ္ပတ္တိဇနိတသုခဝိနိဂ္ဂတမဓုရောဒါရဝစနလာဝဏ္ဏယုတ္တေန ယုတ္တမုတ္တဝါဒိနာ ဝါဒီဝရေန မဟာကဝိနာ ပဘိန္နပဋိသမ္ဘိဒါပရိဝါရေ ဆဠဘိညာပဋိသမ္ဘိဒါဒိပ္ပဘေဒဂုဏပဋိမဏ္ဍိတေ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မေ သုပ္ပတိဋ္ဌိတဗုဒ္ဓီနံ ထေရဝံသပ္ပဒီပါနံ
(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၅၀၈။)ထေရာနံ မဟာဝိဟာရဝါသီနံ ဝံသာလင်္ကာရဘူတေန ဝိပုလဝိသုဒ္ဓဗုဒ္ဓိနာ ဗုဒ္ဓဃောသောတိ ဂရူဟိ ဂဟိတနာမဓေယျေန ထေရေန ကတာ အယံ သမ္မောဟဝိနောဒနီ နာမ ဝိဘင်္ဂဋ္ဌကထာ။
တာဝ တိဋ္ဌတု လောကသ္မိံ, လောကနိတ္ထရဏေသိနံ၊
ဒဿေန္တီ ကုလပုတ္တာနံ, နယံ ပညာဝိသုဒ္ဓိယာ။
ယာဝ ဗုဒ္ဓေါတိ နာမမ္ပိ, သုဒ္ဓစိတ္တဿ တာဒိနော၊
လောကမှိ လောကဇေဋ္ဌဿ, ပဝတ္တတိ မဟေသိနောတိ။
သမ္မောဟဝိနောဒနီ နာမ ဝိဘင်္ဂ-အဋ္ဌကထာ နိဋ္ဌိတာ။
Comments
Post a Comment