ပဉ္စကနိပါတ, ဆက္ကနိပါတ, သတ္တကနိပါတ-ဋီကာ

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁။)

ပဉ္စကနိပါတ-ဋီကာ

အင်္ဂုတ္တရနိကာယေ

နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ

ပဉ္စကနိပါတ

၁။ ပဌမပဏ္ဏာသကံ

၁။ သေခဗလဝဂ္ဂေါ

၁။ သံခိတ္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၁။ ပဉ္စကနိပါတဿ ပဌမေ ကာမံ သမ္ပယုတ္တဓမ္မေသု ထိရဘာဝေါပိ ဗလဋ္ဌော ဧဝ, ပဋိပက္ခေဟိ ပန အကမ္ပနီယတ္တံ သာတိသယံ ဗလဋ္ဌောတိ ဝုတ္တံ – ‘‘အဿဒ္ဓိယေ န ကမ္ပတီ’’တိ။

သံခိတ္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂-၆။ ဝိတ္ထတသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၂-၆။ ဒုတိယေ ဟိရီယတီတိ လဇ္ဇတိ ဝိရဇ္ဇတိ။ ယသ္မာ ဟိရီ ပါပဇိဂုစ္ဆနလက္ခဏာ, တသ္မာ ‘‘ဇိဂုစ္ဆတီတိ အတ္ထော’’တိ ဝုတ္တံ။ ဩတ္တပ္ပတီတိ ဥတြသတိ။ ပါပုတြာသလက္ခဏဉှိ ဩတ္တပ္ပံ။

(အံ၊ဋီ၊၃၊၂။)

ပဂ္ဂဟိတဝီရိယောတိ သင်္ကောစံ အနာပန္နဝီရိယော။ တေနာဟ ‘‘အနောသက္ကိတမာနသော’’တိ။ ပဟာနတ္ထာယာတိ သမုစ္ဆိန္နတ္ထာယ။ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဥပသမ္ပဒါ နာမ သမဓိဂမော ဧဝါတိ အာဟ ‘‘ပဋိလာဘတ္ထာယာ’’တိ။

ဂတိအတ္ထာ ဓာတုသဒ္ဒါ ဗုဒ္ဓိအတ္ထာ ဟောန္တီတိ အာဟ ‘‘ဥဒယဉ္စ ဝယဉ္စ ပဋိဝိဇ္ဈိတုံ သမတ္ထာယာ’’တိ။ မိဿကနယေနာယံ ဒေသနာ ဂတာတိ အာဟ ‘‘ဝိက္ခမ္ဘနဝသေန စ သမုစ္ဆေဒဝသေန စာ’’တိ။ တေနာဟ ‘‘ဝိပဿနာပညာယ စေဝ မဂ္ဂပညာယ စာ’’တိ။ ဝိပဿနာပညာယ ဝိက္ခမ္ဘနကိရိယတော သာ စ ခေါ ပဒေသိကာတိ နိပ္ပဒေသိကံ ကတွာ ဒဿေတုံ ‘‘မဂ္ဂပညာယ ပဋိလာဘသံဝတ္တနတော’’တိ ဝုတ္တံ။ ဒုက္ခက္ခယဂါမိနိဘာဝေပိ ဧသေဝ နယော။ သမ္မာတိ ယာထာဝတော။ အကုပ္ပဓမ္မတာယ ဟိ မဂ္ဂပညာယ ခေပိတံ ခေပိတမေဝ, နာဿ ပုန ခေပနကိစ္စံ အတ္ထီတိ ဥပါယေန ဉာယေန သာ ပဝတ္တတီတိ အာဟ ‘‘ဟေတုနာ နယေနာ’’တိ။ တတိယာဒီသု နတ္ထိ ဝတ္တဗ္ဗံ။

ဝိတ္ထတသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ ကာမသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၇။ သတ္တမေ အသန္တိ လူနန္တိ တေနာတိ အသိတံ, ဒါတ္တံ။ ဝိဝိဓာ အာဘဉ္ဇန္တိ ဘာရံ ဩလမ္ဗေန္တိ တေနာတိ ဗျာဘင်္ဂီ, ဝိဓံ။ ကုလပုတ္တောတိ ဧတ္ထ ဒုဝိဓော ကုလပုတ္တော ဇာတိကုလပုတ္တော, အာစာရကုလပုတ္တော စ။ တတ္ထ ‘‘တေန ခေါ ပန သမယေန ရဋ္ဌပါလော နာမ ကုလပုတ္တော တသ္မိံယေဝ ထုလ္လကောဋ္ဌိကေ အဂ္ဂကုလိကဿ ပုတ္တော’’တိ (မ။ နိ။ ၂။၂၉၄) ဧဝံ အာဂတော ဥစ္စကုလပ္ပသုတော ဇာတိကုလပုတ္တော နာမ။ ‘‘ယေ တေ ကုလပုတ္တာ သဒ္ဓါ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတာ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၃၄) ဧဝံ အာဂတာ ပန ယတ္ထ ကတ္ထစိ ကုလေ ပသုတာပိ အာစာရသမ္ပန္နာ အာစာရကုလပုတ္တော နာမ။ ဣဓ ပန အာစာရကုလပုတ္တော အဓိပ္ပေတော။ တေနာဟ ‘‘ကုလပုတ္တောတိ အာစာရကုလပုတ္တော’’တိ။ ယုတ္တန္တိ အနုစ္ဆဝိကံ, ဧဝံ ဝတ္တဗ္ဗတံ အရဟတီတိ အတ္ထော။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။

ကာမသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

(အံ၊ဋီ၊၃၊၃။)

၈။ စဝနသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၈။ အဋ္ဌမေ သဒ္ဓါယာတိ ဣမိနာ အဓိဂမသဒ္ဓါ ဒဿိတာ။ စတုဗ္ဗိဓာ ဟိ သဒ္ဓါ – အာဂမနီယသဒ္ဓါ, အဓိဂမသဒ္ဓါ, ပသာဒသဒ္ဓါ, ဩကပ္ပနသဒ္ဓါတိ။ တတ္ထ အာဂမနီယသဒ္ဓါ သဗ္ဗညုဗောဓိသတ္တာနံ ပဝတ္တာ ဟောတိ။ အာဂမနီယပ္ပဋိပဒါယ အာဂတာ ဟိ သဒ္ဓါ သာတိသယာ မဟာဗောဓိသတ္တာနံ ပရောပဒေသေန ဝိနာ သဒ္ဓေယျဝတ္ထုံ အဝိပရီတတော ဂဟေတွာ အဓိမုစ္စနတော။ သစ္စပ္ပဋိဝေဓတော အာဂတသဒ္ဓါ အဓိဂမသဒ္ဓါ သုပ္ပဗုဒ္ဓါဒီနံ ဝိယ။ ‘‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဘဂဝါ’’တိအာဒိနာ ဗုဒ္ဓါဒီသု ဥပ္ပဇ္ဇနကပ္ပသာဒေါ ပသာဒသဒ္ဓါ မဟာကပ္ပိနရာဇာဒီနံ ဝိယ။ ‘‘ဧဝမေတ’’န္တိ ဩက္ကန္ဒိတွာ ပက္ခန္ဒိတွာ သဒ္ဒဟနဝသေန ကပ္ပနံ ဩကပ္ပနံ, တဒေဝ သဒ္ဓါတိ ဩကပ္ပနသဒ္ဓါ။ တတ္ထ ပသာဒသဒ္ဓါ ပရနေယျရူပါ ဟောတိ, သဝနမတ္တေနပိ ပသီဒနတော။ ဩကပ္ပနသဒ္ဓါ သဒ္ဓေယျံ ဝတ္ထုံ ဩဂါဟိတွာ အနုပဝိသိတွာ ‘‘ဧဝမေတ’’န္တိ ပစ္စက္ခံ ကရောန္တီ ဝိယ ပဝတ္တတိ။

စဝနသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ ပဌမအဂါရဝသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၉။ နဝမေ အပ္ပတိဿယောတိ အပ္ပတိဿဝေါ ဝ-ကာရဿ ယ-ကာရံ ကတွာ နိဒ္ဒေသော။ ဂရုနာ ကိသ္မိဉ္စိ ဝုတ္တော ဂါရဝဝသေန ပတိဿဝနံ, ပတိဿဝေါ, ပတိဿဝဘူတံ, တံသဘာဝဉ္စ ယံ ကိဉ္စိ ဂါရဝံ။ နတ္ထိ ဧတသ္မိံ ပတိဿဝေါတိ အပ္ပတိဿဝေါ, ဂါရဝဝိရဟိတော။ တေနာဟ ‘‘အဇေဋ္ဌကော အနီစဝုတ္တီ’’တိ။

ပဌမအဂါရဝသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ ဒုတိယအဂါရဝသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၁၀။ ဒသမေ ဝုဒ္ဓိန္တိအာဒီသု သီလေန ဝုဒ္ဓိံ, မဂ္ဂေန ဝိရုဠှိံ, နိဗ္ဗာနေန ဝေပုလ္လံ။ သီလသမာဓီဟိ ဝါ ဝုဒ္ဓိံ, ဝိပဿနာမဂ္ဂေဟိ ဝိရုဠှိံ, ဖလနိဗ္ဗာနေဟိ ဝေပုလ္လံ။ ဧတ္ထ စ ယဿ စတုဗ္ဗိဓံ သီလံ အခဏ္ဍာဒိဘာဝပ္ပဝတ္တိယာ သုပရိသုဒ္ဓံ ဝိသေသဘာဂိယတ္တာ အပ္ပကသိရေနေဝ မဂ္ဂဖလာဝဟံ သံဃရက္ခိတတ္ထေရဿ ဝိယ, သော တာဒိသေန သီလေန ဣမသ္မိံ ဓမ္မဝိနယေ

(အံ၊ဋီ၊၃၊၄။)

ဝုဒ္ဓိံ အာပဇ္ဇိဿတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘သီလေန ဝုဒ္ဓိ’’န္တိ။ ယဿ ပန အရိယမဂ္ဂေါ ဥပ္ပန္နော, သော ဝိရူဠှမူလော ဝိယ ပါဒပေါ သုပ္ပတိဋ္ဌိတတ္တာ သာသနေ ဝိရူဠှိံ အာပန္နော နာမ ဟောတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘မဂ္ဂေန ဝိရူဠှိ’’န္တိ။ ယော သဗ္ဗကိလေသနိဗ္ဗာနပ္ပတ္တော, သော အရဟာ သီလာဒိဓမ္မက္ခန္ဓပါရိပူရိယာ သတိ ဝေပုလ္လပ္ပတ္တော ဟောတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘နိဗ္ဗာနေန ဝေပုလ္လ’’န္တိ။ ဒုတိယဝိကပ္ပေ အတ္ထော ဝုတ္တနယာနုသာရေန ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဒုတိယအဂါရဝသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

သေခဗလဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ဗလဝဂ္ဂေါ

၁။ အနနုဿုတသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၁၁။ ဒုတိယဿ ပဌမေ အဘိဇာနိတွာတိ အဘိဝိသိဋ္ဌေန ဉာဏေန ဇာနိတွာ။ အဋ္ဌဟိ ကာရဏေဟိ တထာဂတဿာတိ ‘‘တထာ အာဂတောတိ တထာဂတော။ တထာ ဂတောတိ တထာဂတော။ တထလက္ခဏံ အာဂတောတိ တထာဂတော။ တထဓမ္မေ ယာထာဝတော အဘိသမ္ဗုဒ္ဓေါတိ တထာဂတော။ တထဒဿိတာယ တထာဂတော။ တထာဝါဒိတာယ တထာဂတော။ တထာကာရိတာယ တထာဂတော။ အဘိဘဝနဋ္ဌေန တထာဂတော’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တေဟိ အဋ္ဌဟိ ကာရဏေဟိ။ ဥသဘဿ ဣဒန္တိ အာသဘံ, သေဋ္ဌဋ္ဌာနံ။ တေနာဟ ‘‘အာသဘံ ဌာနန္တိ သေဋ္ဌဋ္ဌာန’’န္တိ။ ပရတော ဒဿိတဗလယောဂေန ‘‘ဒသဗလောဟ’’န္တိ အဘီတနာဒံ နဒတိ။ ဗြဟ္မစက္ကန္တိ ဧတ္ထ သေဋ္ဌပရိယာယော။ ဗြဟ္မသဒ္ဒေါတိ အာဟ ‘‘သေဋ္ဌစက္က’’န္တိ။ စက္ကဉ္စေတံ ဓမ္မစက္ကံ အဓိပ္ပေတံ။

အနနုဿုတသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ သံခိတ္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၁၃။ တတိယေ ကာမံ သမ္ပယုတ္တဓမ္မေသု ထိရဘာဝေါပိ ဗလဋ္ဌော ဧဝ, ပဋိပက္ခေဟိ ပန အကမ္ပနီယတ္တံ သာတိသယံ ဗလဋ္ဌောတိ ဝုတ္တံ ‘‘မုဋ္ဌဿစ္စေ န ကမ္ပတီ’’တိ။

သံခိတ္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

(အံ၊ဋီ၊၃၊၅။)

၄။ ဝိတ္ထတသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၁၄။ စတုတ္ထေ သတိနေပက္ကေနာတိ သတိယာ နေပက္ကေန, တိက္ခဝိသဒသူရဘာဝေနာတိ အတ္ထော။ အဋ္ဌကထာယံ ပန နေပက္ကံ နာမ ပညာတိ အဓိပ္ပါယေန ‘‘နေပက္ကံ ဝုစ္စတိ ပညာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ သတိ အညော နိဒ္ဒိဋ္ဌော နာမ ဟောတိ။ သတိမာတိ စ ဣမိနာ သဝိသေသာ သတိ ဂဟိတာတိ ပရတောပိ ‘‘စိရကတမ္ပိ စိရဘာသိတမ္ပိ သရိတာ အနုဿရိတာ’’တိ သတိကိစ္စမေဝ နိဒ္ဒိဋ္ဌံ, န ပညာကိစ္စံ, တသ္မာ သတိနေပက္ကေနာတိ သတိယာ နေပက္ကဘာဝေနာတိ သက္ကာ ဝိညာတုံ လဗ္ဘတေဝ။ ပစ္စယဝိသေသဝသေန အညဓမ္မနိရပေက္ခော သတိယာ ဗလဝဘာဝေါ။ တထာ ဟိ ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တစိတ္တေနပိ သဇ္ဈာယနသမ္မသနာနိ သမ္ဘဝန္တိ။

စိရကတမ္ပီတိ အတ္တနာ ဝါ ပရေန ဝါ ကာယေန စိရကတံ စေတိယင်္ဂဏဝတ္တာဒိမဟာဝတ္တပ္ပဋိပတ္တိပူရဏံ။ စိရဘာသိတမ္ပီတိ အတ္တနာ ဝါ ပရေန ဝါ ဝါစာယ စိရဘာသိတံ သက္ကစ္စံ ဥဒ္ဒိသနဥဒ္ဒိသာပနဓမ္မာသာရဏဓမ္မဒေသနာဥပနိသိန္နကပရိကထာအနုမောဒနီယာဒိဝသေန ပဝတ္တိတံ ဝစီကမ္မံ။ သရိတာ အနုဿရိတာတိ တသ္မိံ ကာယေန စိရကတေ ကာယော နာမ ကာယဝိညတ္တိ, စိရဘာသိတေ ဝါစာ နာမ ဝစီဝိညတ္တိ, တဒုဘယမ္ပိ ရူပံ, တံသမုဋ္ဌာပကာ စိတ္တစေတသိကာ အရူပံ။ ဣတိ ဣမေ ရူပါရူပဓမ္မာ ဧဝံ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ဧဝံ နိရုဒ္ဓါတိ သရတိ စေဝ အနုဿရတိ စ, သတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂံ သမုဋ္ဌာပေတီတိ အတ္ထော။ ဗောဇ္ဈင်္ဂသမုဋ္ဌာပိကာ ဟိ သတိ ဣဓ အဓိပ္ပေတာ။ တာယ သတိယာ ဧသ သကိံ သရဏေန သရိတာ, ပုနပ္ပုနံ သရဏေန အနုဿရိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဝိတ္ထတသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅-၁၀။ ဒဋ္ဌဗ္ဗသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၁၅-၂၀။ ပဉ္စမေ သဝိသယသ္မိံယေဝါတိ အတ္တနော အတ္တနော ဝိသယေ ဧဝ။ လောကိယလောကုတ္တရဓမ္မေ ကထေတုန္တိ လောကိယဓမ္မေ လောကုတ္တရဓမ္မေ စ တေန တေန ပဝတ္တိဝိသေသေန ကထေတုံ။ စတူသု သောတာပတ္တိယင်္ဂေသူတိ သပ္ပုရိသသံသေဝေါ သဒ္ဓမ္မဿဝနံ ယောနိသောမနသိကာရော ဓမ္မာနုဓမ္မပ္ပဋိပတ္တီတိ ဣမေသု စတူသု သောတာပတ္တိမဂ္ဂကာရဏေသု။ ကာမဉ္စ တေသု သတိအာဒယောပိ ဓမ္မာ ဣစ္ဆိတဗ္ဗာဝ တေဟိ ဝိနာ တေသံ

(အံ၊ဋီ၊၃၊၆။)

အသမ္ဘဝတော, တထာပိ စေတ္ထ သဒ္ဓါ ဝိသေသတော ကိစ္စကာရီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သဒ္ဓေါ ဧဝ ဟိ သပ္ပုရိသေ ပယိရုပါသတိ, သဒ္ဓမ္မံ သုဏာတိ, ယောနိသော စ အနိစ္စာဒိတော မနသိ ကရောတိ, အရိယမဂ္ဂဿ စ အနုဓမ္မံ ပဋိပဇ္ဇတိ, တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘ဧတ္ထ သဒ္ဓါဗလံ ဒဋ္ဌဗ္ဗ’’န္တိ။ ဣမိနာ နယေန သေသဗလေသုပိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

စတူသု သမ္မပ္ပဓာနေသူတိ စတုဗ္ဗိဓသမ္မပ္ပဓာနဘာဝနာယ။ စတူသု သတိပဋ္ဌာနေသူတိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဧတ္ထ စ သောတာပတ္တိအင်္ဂေသု သဒ္ဓါ ဝိယ, သမ္မပ္ပဓာနဘာဝနာယ ဝီရိယံ ဝိယ စ သတိပဋ္ဌာနဘာဝနာယ ယသ္မာ ‘‘ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿ’’န္တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၇၃၊ မ။ နိ။ ၁။၁၀၆) ဝစနတော ပုဗ္ဗဘာဂေ ကိစ္စတော သတိ အဓိကာ ဣစ္ဆိတဗ္ဗာ, ဧဝံ သမာဓိကမ္မိကဿ သမာဓိ, ‘‘အရိယသစ္စဘာဝနာ ပညာဘာဝနာ’’တိ ကတွာ တတ္ထ ပညာ ပုဗ္ဗဘာဂေ အဓိကာ ဣစ္ဆိတဗ္ဗာတိ ပါကဋောယမတ္ထော။ အဓိဂမက္ခဏေ ပန သမာဓိပညာနံ ဝိယ သဗ္ဗေသမ္ပိ ဗလာနံ သဒ္ဓါဒီနံ သမတာဝ ဣစ္ဆိတဗ္ဗာ။ တထာ ဟိ ‘‘ဧတ္ထ သဒ္ဓါဗလ’’န္တိအာဒိနာ တတ္ထ တတ္ထ ဧတ္ထဂ္ဂဟဏံ ကတံ။

ဣဒါနိ သဒ္ဓါဒီနံ တတ္ထ တတ္ထ အတိရေကကိစ္စတံ ဥပမာယ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘ယထာ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတြိဒံ ဥပမာ သံသန္ဒနံ – ရာဇပဉ္စမသဟာယာ ဝိယ ဝိမုတ္တိပရိပါစကာနိ ပဉ္စ ဗလာနိ။ နေသံ ကီဠနတ္ထံ ဧကဇ္ဈံ ဝီထိဩတရဏံ ဝိယ ဗလာနံ ဧကဇ္ဈံ ဝိပဿနာဝီထိဩတရဏံ, သဟာယေသု ပဌမာဒီနံ ယထာသကံ ဂေဟေဝ ဝိစာရဏာ ဝိယ သဒ္ဓါဒီနံ သောတာပတ္တိအင်္ဂါဒီနိ ပတွာ ပုဗ္ဗင်္ဂမတာ။ သဟာယေသု ဣတရေသံ တတ္ထ တတ္ထ တုဏှီဘာဝေါ ဝိယ သေသဗလာနံ တတ္ထ တတ္ထ တဒနွယတာ, တဿ ပုဗ္ဗင်္ဂမဿ ဗလဿ ကိစ္စာနုဂတာ။ န ဟိ တဒါ တေသံ သသမ္ဘာရပထဝီအာဒီသု အာပါဒီနံ ဝိယ ကိစ္စံ ပါကဋံ ဟောတိ, သဒ္ဓါဒီနံယေဝ ပန ကိစ္စံ ဝိဘူတံ ဟုတွာ တိဋ္ဌတိ ပုရေတရံ တထာပစ္စယေဟိ စိတ္တသန္တာနဿ အဘိသင်္ခတတ္တာ။ ဧတ္ထ စ ဝိပဿနာကမ္မိကဿ ဘာဝနာ ဝိသေသတော ပညုတ္တရာတိ ဒဿနတ္ထံ ရာဇာနံ နိဒဿနံ ကတွာ ပညိန္ဒြိယံ ဝုတ္တံ။ ဆဋ္ဌာဒီနိ သုဝိညေယျာနိ။

ဒဋ္ဌဗ္ဗသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဗလဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

(အံ၊ဋီ၊၃၊၇။)

၃။ ပဉ္စင်္ဂိကဝဂ္ဂေါ

၁-၂။ ပဌမအဂါရဝသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၂၁-၂၂။ တတိယဿ ပဌမေ အာဘိသမာစာရိကန္တိ အဘိသမာစာရေ ဥတ္တမသမာစာရေ ဘဝံ။ ကိံ ပန တန္တိ အာဟ ‘‘ဝတ္တဝသေန ပညတ္တသီလ’’န္တိ။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝ။ ဒုတိယေ နတ္ထိ ဝတ္တဗ္ဗံ။

ပဌမအဂါရဝသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃-၄။ ဥပက္ကိလေသသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၂၃-၂၄။ တတိယေ န စ ပဘာဝန္တန္တိ န စ ပဘာသမ္ပန္နံ။ ပဘိဇ္ဇနသဘာဝန္တိ တာပေတွာ တာဠကဇ္ဇနပဘင်္ဂုရံ။ အဝသေသံ လောဟန္တိ ဝုတ္တာဝသေသံ သဇာတိလောဟံ, ဝိဇာတိလောဟံ, ပိသာစလောဟံ, ကိတ္တိမလောဟန္တိ ဧဝံပဘေဒံ သဗ္ဗမ္ပိ လောဟံ။ ဥပ္ပဇ္ဇိတုံ အပ္ပဒါနေနာတိ ဧတ္ထ နနု လောကိယကုသလစိတ္တဿပိ သုဝိသုဒ္ဓဿပိ ဥပ္ပဇ္ဇိတုံ အပ္ပဒါနေနေဝ ဥပက္ကိလေသတာတိ? သစ္စမေတံ, ယသ္မိံ ပန သန္တာနေ နီဝရဏာနိ လဒ္ဓပ္ပတိဋ္ဌာနိ, တတ္ထ မဟဂ္ဂတကုသလဿပိ အသမ္ဘဝေါ, ပဂေဝ လောကုတ္တရကုသလဿ။ ပရိတ္တကုသလံ ပန ယထာပစ္စယံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ နီဝရဏေဟိ ဥပဟတေ သန္တာနေ ဥပ္ပတ္တိယာ အပရိသုဒ္ဓံ ဟောန္တံ ဥပက္ကိလိဋ္ဌံ နာမ ဟောတိ အပရိသုဒ္ဓဒီပကပလ္လိကဝဋ္ဋိတေလာဒိသန္နိဿယော ပဒီပေါ ဝိယ။ အပိစ နိပ္ပရိယာယတော ဥပ္ပဇ္ဇိတုံ အပ္ပဒါနေနေဝ တေသံ ဥပက္ကိလေသတာတိ ဒဿေန္တော ‘‘ယဒဂ္ဂေန ဟီ’’တိအာဒိမာဟ။ အာရမ္မဏေ ဝိက္ခိတ္တပ္ပဝတ္တိဝသေန စုဏ္ဏဝိစုဏ္ဏတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ စတုတ္ထေ နတ္ထိ ဝတ္တဗ္ဗံ။

ဥပက္ကိလေသသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ အနုဂ္ဂဟိတသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၂၅။ ပဉ္စမေ သမ္မာဒိဋ္ဌီတိ ဝိပဿနာသမ္မာဒိဋ္ဌီတိအာဒိနာ အင်္ဂုတ္တရဘာဏကာနံ မတေန အယံ အတ္ထဝဏ္ဏနာ အာရဒ္ဓါ, မဇ္ဈိမဘာဏကာ ပနေတ္ထ အညထာ အတ္ထံ ဝဒန္တိ။ ဝုတ္တဉှေတံ မဇ္ဈိမဋ္ဌကထာယံ (မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၄၅၂) –

(အံ၊ဋီ၊၃၊၈။)

‘‘အနုဂ္ဂဟိတာ’’တိ လဒ္ဓူပကာရာ။ သမ္မာဒိဋ္ဌီတိ အရဟတ္တမဂ္ဂသမ္မာဒိဋ္ဌိ။ ဖလက္ခဏေ နိဗ္ဗတ္တာ စေတောဝိမုတ္တိ ဖလံ အဿာတိ စေတောဝိမုတ္တိဖလာ။ တဒေဝ စေတောဝိမုတ္တိသင်္ခါတံ ဖလံ အာနိသံသော အဿာတိ စေတောဝိမုတ္တိဖလာနိသံသာ။ ဒုတိယပဒေပိ ဧသေဝ နယော။ ဧတ္ထ စတုတ္ထဖလပညာ ပညာဝိမုတ္တိ နာမ, အဝသေသာ ဓမ္မာ စေတောဝိမုတ္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ‘‘သီလာနုဂ္ဂဟိတာ’’တိအာဒီသု သီလန္တိ စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလံ။ သုတန္တိ သပ္ပါယဓမ္မဿဝနံ။ သာကစ္ဆာတိ ကမ္မဋ္ဌာနေ ခလနပက္ခလနစ္ဆေဒနကထာ။ သမထောတိ ဝိပဿနာပါဒိကာ အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော။ ဝိပဿနာတိ သတ္တဝိဓာ အနုပဿနာ။ စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလဉှိ ပူရေန္တဿ, သပ္ပါယဓမ္မဿဝနံ သုဏန္တဿ, ကမ္မဋ္ဌာနေ ခလနပက္ခလနံ ဆိန္ဒန္တဿ ဝိပဿနာပါဒိကာသု အဋ္ဌသု သမာပတ္တီသု ကမ္မံ ကရောန္တဿ, သတ္တဝိဓံ အနုပဿနံ ဘာဝေန္တဿ အရဟတ္တမဂ္ဂေါ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ဖလံ ဒေတိ။

‘‘ယထာ ဟိ မဓုရံ အမ္ဗပက္ကံ ပရိဘုဉ္ဇိတုကာမော အမ္ဗပေါတကဿ သမန္တာ ဥဒကကောဋ္ဌကံ ထိရံ ကတွာ ဗန္ဓတိ, ဃဋံ ဂဟေတွာ ကာလေန ကာလံ ဥဒကံ အာသိဉ္စတိ, ဥဒကဿ အနိက္ခမနတ္ထံ မရိယာဒံ ထိရံ ကရောတိ။ ယာ ဟောတိ သမီပေ ဝလ္လိ ဝါ သုက္ခဒဏ္ဍကော ဝါ ကိပိလ္လိကပုဋော ဝါ မက္ကဋကဇာလံ ဝါ, တံ အပနေတိ, ခဏိတ္တိံ ဂဟေတွာ ကာလေန ကာလံ မူလာနိ ပရိခဏတိ, ဧဝမဿ အပ္ပမတ္တဿ ဣမာနိ ပဉ္စ ကာရဏာနိ ကရောတော သော အမ္ဗော ဝဍ္ဎိတွာ ဖလံ ဒေတိ, ဧဝံ သမ္ပဒမိဒံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ရုက္ခဿ သမန္တတော ကောဋ္ဌကဗန္ဓနံ ဝိယ ဟိ သီလံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ, ကာလေန ကာလံ ဥဒကသိဉ္စနံ ဝိယ ဓမ္မဿဝနံ, မရိယာဒါယ ထိရဘာဝကရဏံ ဝိယ သမထော, သမီပေ ဝလ္လိအာဒီနံ ဟရဏံ ဝိယ ကမ္မဋ္ဌာနေ ခလနပက္ခလနစ္ဆေဒနံ, ကာလေန ကာလံ ခဏိတ္တိံ ဂဟေတွာ မူလခဏနံ ဝိယ သတ္တန္နံ အနုပဿနာနံ ဘာဝနာ, တေဟိ ပဉ္စဟိ ကာရဏေဟိ အနုဂ္ဂဟိတဿ အမ္ဗရုက္ခဿ မဓုရဖလဒါနကာလော ဝိယ ဣမဿ ဘိက္ခုနော ဣမေဟိ ပဉ္စဟိ ဓမ္မေဟိ အနုဂ္ဂဟိတာယ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ အရဟတ္တဖလဒါနံ ဝေဒိတဗ္ဗ’’န္တိ။

ဧတ္ထ စ လဒ္ဓူပကာရာတိ ယထာရဟံ နိဿယာဒိဝသေန လဒ္ဓပစ္စယာ။ ဝိပဿနာသမ္မာဒိဋ္ဌိယာ အနုဂ္ဂဟိတဘာဝေန ဂဟိတတ္တာ မဂ္ဂသမ္မာဒိဋ္ဌီသု စ

(အံ၊ဋီ၊၃၊၉။)

အရဟတ္တမဂ္ဂသမ္မာဒိဋ္ဌိ။ အနန္တရဿ ဟိ ဝိဓိ ပဋိသေဓော ဝါ, အဂ္ဂဖလသမာဓိမှိ တပ္ပရိက္ခာရဓမ္မေသုယေဝ စ ကေဝလော စေတောပရိယာယော နိရုဠှောတိ သမ္မာဒိဋ္ဌီတိ အရဟတ္တမဂ္ဂသမ္မာဒိဋ္ဌိ။ ဖလက္ခဏေတိ အနန္တရံ ကာလန္တရေ စာတိ ဒုဝိဓေပိ ဖလက္ခဏေ။ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိဝသေန သဗ္ဗသံကိလေသေဟိ စေတောဝိမုစ္စတိ ဧတာယာတိ စေတောဝိမုတ္တိ, အဂ္ဂဖလပညံ ဌပေတွာ အဝသေသာ ဖလဓမ္မာ။ တေနာဟ ‘‘စေတောဝိမုတ္တိ ဖလံ အဿာတိ, စေတောဝိမုတ္တိသင်္ခါတံ ဖလံ အာနိသံသော’’တိ။ သဗ္ဗကိလေသေဟိ စေတသော ဝိမုစ္စနသင်္ခါတံ ပဋိပ္ပဿမ္ဘနသညိတံ ပဟာနံ ဖလံ အာနိသံသော စာတိ ယောဇနာ။ ဣဓ စေတောဝိမုတ္တိသဒ္ဒေန ပဟာနမတ္တံ ဂဟိတံ, ပုဗ္ဗေ ပဟာယကဓမ္မာ။ အညထာ ဖလဓမ္မာ ဧဝ အာနိသံသောတိ ဂယှမာနေ ပုနဝစနံ နိရတ္ထကံ သိယာ။ ပညာဝိမုတ္တိဖလာနိသံသာတိ ဧတ္ထာပိ ဧဝမေဝ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သမ္မာဝါစာကမ္မန္တာဇီဝါ သီလသဘာဝတ္တာ ဝိသေသတော သမာဓိဿ ဥပကာရာ, တထာ သမ္မာသင်္ကပ္ပေါ ဈာနသဘာဝတ္တာ။ တထာ ဟိ သော ‘‘အပ္ပနာ’’တိ နိဒ္ဒိဋ္ဌော။ သမ္မာသတိသမ္မာဝါယာမာ ပန သမာဓိပက္ခိယာ ဧဝါတိ အာဟ ‘‘အဝသေသာ ဓမ္မာ စေတောဝိမုတ္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ’’တိ။

စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလန္တိ အရိယမဂ္ဂါဓိဂမဿ ပဒဋ္ဌာနဘူတံ စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလံ။ သုတာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ အတ္တနော စိတ္တပ္ပဝတ္တိအာရောစနဝသေန သဟ ကထနံ သံကထာ, သံကထာဝ သာကစ္ဆာ။ ဣဓ ပန ကမ္မဋ္ဌာနပ္ပဋိဗဒ္ဓါတိ အာဟ ‘‘ကမ္မဋ္ဌာနေ…ပေ… ကထာ’’တိ။ တဿ ကမ္မဋ္ဌာနဿ ဧကဝါရံ ဝိဓိယာ အပ္ပဋိပဇ္ဇနံ ခလနံ, အနေကဝါရံ ပက္ခလနံ, တဒုဘယဿ ဝိစ္ဆေဒနီ အပနယနီ ကထာ ခလနပက္ခလနစ္ဆေဒနကထာ။ ပူရေန္တဿာတိ ဝိဝဋ္ဋသန္နိဿိတံ ကတွာ ပါလေန္တဿ ဗြူဟေန္တဿ စ။ သုဏန္တဿာတိ ‘‘ယထာဥဂ္ဂဟိတကမ္မဋ္ဌာနံ ဖာတိံ ဂမိဿတီ’’တိ ဧဝံ သုဏန္တဿ။ တေနေဝ ဟိ ‘‘သပ္ပါယဓမ္မဿဝန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ကမ္မံ ကရောန္တဿာတိ ဘာဝနာနုယောဂကမ္မံ ကရောန္တဿ။ ပဉ္စသုပိ ဌာနေသု အန္တ-သဒ္ဒေါ ဟေတုအတ္ထဇောတနော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဧဝဉှိ ‘‘ယထာ ဟီ’’တိအာဒိနာ ဝုစ္စမာနာ အမ္ဗူပမာ ယုဇ္ဇေယျ။

ဥဒကကောဋ္ဌကန္တိ ဇလာဝါဋံ။ ထိရံ ကတွာ ဗန္ဓတီတိ အသိထိလံ ဒဠှံ နာတိမဟန္တံ နာတိခုဒ္ဒကံ ကတွာ ယောဇေတိ။ ထိရံ ကရောတီတိ ဥဒကသိဉ္စနကာလေ တတော တတော ပဝတ္တိတွာ ဥဒကဿ အနိက္ခမနတ္ထံ ဇလာဝါဋပါဠိံ ထိရတရံ ကရောတိ။ သုက္ခဒဏ္ဍကောတိ တဿေဝ အမ္ဗဂစ္ဆဿ သုက္ခကော

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၀။)

သာခါသီသကော။ ကိပိလ္လိကပုဋောတိ တမ္ဗကိပိလ္လိကပုဋော။ ခဏိတ္တိန္တိ ကုဒါလံ။ ကောဋ္ဌကဗန္ဓနံ ဝိယ သီလံ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ ဝဍ္ဎနူပါယဿ မူလဘာဝတော။ ဥဒကသိဉ္စနံ ဝိယ ဓမ္မဿဝနံ ဘာဝနာယ ပရိဗြူဟနတော။ မရိယာဒါယ ထိရဘာဝကရဏံ ဝိယ သမထော ယထာဝုတ္တာယ ဘာဝနာဓိဋ္ဌာနာယ သီလမရိယာဒါယ ဒဠှီဘာဝါပါဒနတော။ သမာဟိတဿ ဟိ သီလံ ထိရတရံ ဟောတိ။ သမီပေ ဝလ္လိအာဒီနံ ဟရဏံ ဝိယ ကမ္မဋ္ဌာနေ ခလနပက္ခလနစ္ဆေဒနံ ဣစ္ဆိတဗ္ဗဘာဝနာယ ဝိဗန္ဓနာပနယနတော။ မူလခဏနံ ဝိယ သတ္တန္နံ အနုပဿနာနံ ဘာဝနာ တဿာ ဝိဗန္ဓဿ မူလဘူတာနံ တဏှာမာနဒိဋ္ဌီနံ ပလိခဏနတော။ ဧတ္ထ စ ယသ္မာ သုပရိသုဒ္ဓသီလဿ ကမ္မဋ္ဌာနံ အနုယုဉ္ဇန္တဿ သပ္ပါယဓမ္မဿဝနံ ဣစ္ဆိတဗ္ဗံ, တတော ယထာသုတေ အတ္ထေ သာကစ္ဆာသမာပဇ္ဇနံ, တတော ကမ္မဋ္ဌာနဝိသောဓနေန သမထနိဗ္ဗတ္တိ, တတော သမာဟိတဿ အာရဒ္ဓဝိပဿကဿ ဝိပဿနာပါရိပူရိ, ပရိပုဏ္ဏာ ဝိပဿနာ မဂ္ဂသမ္မာဒိဋ္ဌိံ ဗြူဟေတီတိ ဧဝမေတေသံ အင်္ဂါနံ ပရမ္ပရာယ သမ္မုခါ အနုဂ္ဂဏှနတော အယမာနုပုဗ္ဗီ ကထိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အနုဂ္ဂဟိတသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ ဝိမုတ္တာယတနသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၂၆။ ဆဋ္ဌေ ဝိမုတ္တိယာ ဝဋ္ဋဒုက္ခတော ဝိမုစ္စနဿ အာယတနာနိ ကာရဏာနိ ဝိမုတ္တာယတနာနီတိ အာဟ – ‘‘ဝိမုစ္စနကာရဏာနီ’’တိ။ ပါဠိအတ္ထံ ဇာနန္တဿာတိ ‘‘ဣဓ သီလံ အာဂတံ, ဣဓ သမာဓိ, ဣဓ ပညာ’’တိအာဒိနာ တံတံပါဠိအတ္ထံ ယာထာဝတော ဇာနန္တဿ။ ပါဠိံ ဇာနန္တဿာတိ တဒတ္ထဗောဓိနိံ ပါဠိံ ယာထာဝတော ဥပဓာရေန္တဿ။ တရုဏပီတီတိ သဉ္ဇာတမတ္တာ မုဒုကာ ပီတိ ဇာယတိ။ ကထံ ဇာယတိ? ယထာဒေသိတံ ဓမ္မံ ဥပဓာရေန္တဿ တဒနုစ္ဆဝိကမေဝ အတ္တနော ကာယဝါစာမနောသမာစာရံ ပရိဂ္ဂဏှန္တဿ သောမနဿံ ပတ္တဿ ပမောဒလက္ခဏံ ပါမောဇ္ဇံ ဇာယတိ။ တုဋ္ဌာကာရဘူတာ ဗလဝပီတီတိ ပုရိမုပ္ပန္နာယ ပီတိယာ ဝသေန လဒ္ဓါသေဝနတ္တာ အတိဝိယ တုဋ္ဌာကာရဘူတာ ကာယစိတ္တဒရထဿ ပဿမ္ဘနသမတ္ထတာယ ပဿဒ္ဓိယာ ပစ္စယော ဘဝိတုံ သမတ္ထာ ဗလပ္ပတ္တာ ပီတိ ဇာယတိ။ ယသ္မာ နာမကာယေ ပဿဒ္ဓေ ရူပကာယောပိ ပဿဒ္ဓေါ ဧဝ ဟောတိ, တသ္မာ ‘‘နာမကာယော ပဿမ္ဘတိ’’စ္စေဝ ဝုတ္တံ။

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၁။)

သုခံ ပဋိလဘတီတိ ဝက္ခမာနဿ စိတ္တသမာဓာနဿ ပစ္စယော ဘဝိတုံ သမတ္ထံ စေတသိကံ နိရာမိသသုခံ ပဋိလဘတိ ဝိန္ဒတိ။ သမာဓိယတီတိ ဧတ္ထ ပန န ယော ကောစိ သမာဓိ အဓိပ္ပေတော, အထ ခေါ အနုတ္တရသမာဓီတိ ဒဿေန္တော ‘‘အရဟတ္တ…ပေ… သမာဓိယတီ’’တိ အာဟ။ ‘‘အယံ ဟီ’’တိအာဒိ တဿံ ဒေသနာယံ တာဒိသဿ ပုဂ္ဂလဿ ယထာဝုတ္တသမာဓိပဋိလာဘဿ ကာရဏဘာဝဝိဘာဝနံ, ယံ တထာ ဝိမုတ္တာယတနဘာဝေါ။ ဩသက္ကိတုန္တိ ဒဿိတုံ။ သမာဓိယေဝ သမာဓိနိမိတ္တန္တိ ကမ္မဋ္ဌာနပါဠိယာ အာရုဠှော သမာဓိ ဧဝ ပရတော ဥပ္ပဇ္ဇနကဘာဝနာသမာဓိဿ ကာရဏဘာဝတော သမာဓိနိမိတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘အာစရိယဿ သန္တိကေ’’တိအာဒိ။

ဝိမုတ္တာယတနသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ သမာဓိသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၂၇။ သတ္တမေ သဗ္ဗသော ကိလေသဒုက္ခဒရထပရိဠာဟာနံ ဝိဂတတ္တာ သာတိသယမေတ္ထ သုခန္တိ ဝုတ္တံ ‘‘အပ္ပိတပ္ပိတက္ခဏေ သုခတ္တာ ပစ္စုပ္ပန္နသုခေါ’’တိ။ ပုရိမဿ ပုရိမဿ ဝသေန ပစ္ဆိမံ ပစ္ဆိမံ လဒ္ဓါသေဝနတာယ သန္တပဏီတတရဘာဝပ္ပတ္တံ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ပုရိမော…ပေ… သုခဝိပါကော’’တိ။ ကိလေသပ္ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိယာတိ ကိလေသာနံ ပဋိပ္ပဿမ္ဘနေန လဒ္ဓတ္တာ။ ‘‘ကိလေသပ္ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိဘာဝန္တိ ကိလေသာနံ ပဋိပ္ပဿမ္ဘနဘာဝံ။ လဒ္ဓတ္တာ ပတ္တတ္တာ တဗ္ဘာဝံ ဥပဂတတ္တာ။ လောကိယသမာဓိဿ ပစ္စနီကာနိ နီဝရဏပဌမဇ္ဈာနနိကန္တိအာဒီနိ နိဂ္ဂဟေတဗ္ဗာနိ, အညေ ကိလေသာ ဝါရေတဗ္ဗာ။ ဣမဿ ပန အရဟတ္တသမာဓိဿ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓသဗ္ဗကိလေသတ္တာ န နိဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ ဝါရေတဗ္ဗဉ္စ အတ္ထီတိ မဂ္ဂါနန္တရံ သမာပတ္တိက္ခဏေ စ အပ္ပယောဂေန အဓိဂတတ္တာ အပ္ပိတတ္တာ စ အပရိဟာနိဝသေန ဝါ အပ္ပိတတ္တာ န သသင်္ခါရနိဂ္ဂယှဝါရိတဂတော။ သတိဝေပုလ္လပ္ပတ္တတ္တာတိ ဧတေန အပ္ပဝတ္တမာနာယပိ သတိယာ သတိဗဟုလတာယ သတော ဧဝ နာမာတိ ဒဿေတိ။ ယထာပရိစ္ဆိန္နကာလဝသေနာတိ ဧတေန ပရိစ္ဆိန္နဿတိယာ သတောတိ ဒဿေတိ။ သေသေသူတိ ဉာဏေသု။

သမာဓိသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၂။)

၈-၉။ ပဉ္စင်္ဂိကသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၂၈-၂၉။ အဋ္ဌမေ ကရော ဝုစ္စတိ ပုပ္ဖသမ္ဘဝံ ‘‘ဂဗ္ဘာသယေ ကိရီယတီ’’တိ ကတွာ။ ကရတော ဇာတော ကာယော ကရဇကာယော, တဒုပနိဿယော စတုသန္တတိရူပသမုဒါယော။ ကာမံ နာမကာယောပိ ဝိဝေကဇေန ပီတိသုခေန တထာလဒ္ဓူပကာရော, ‘‘အဘိသန္ဒေတီ’’တိအာဒိဝစနတော ပန ရူပကာယော ဣဓ အဓိပ္ပေတောတိ အာဟ ‘‘ဣမံ ကရဇကာယ’’န္တိ။ အဘိသန္ဒေတီတိ အဘိသန္ဒနံ ကရောတိ။ တံ ပန အဘိသန္ဒနံ ဈာနမယေန ပီတိသုခေန ကရဇကာယဿ တိန္တဘာဝါပါဒနံ သဗ္ဗတ္ထကမေဝ လူခဘာဝါပနယနန္တိ အာဟ ‘‘တေမေတီ’’တိအာဒိ။ တယိဒံ အဘိသန္ဒနံ အတ္ထတော ယထာဝုတ္တပီတိသုခသမုဋ္ဌာနေဟိ ပဏီတရူပေဟိ ကာယဿ ပရိပ္ဖရဏံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ပရိသန္ဒေတီတိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ သဗ္ဗံ ဧတဿ အတ္ထီတိ သဗ္ဗာဝါ, တဿ သဗ္ဗာဝတော။ အဝယဝါဝယဝိသမ္ဗန္ဓေ အဝယဝိနိ သာမိဝစနန္တိ အဝယဝဝိသယော သဗ္ဗ-သဒ္ဒေါ, တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘သဗ္ဗကောဋ္ဌာသဝတော’’တိ။ အဖုဋံ နာမ န ဟောတိ ယတ္ထ ယတ္ထ ကမ္မဇရူပံ, တတ္ထ တတ္ထ စိတ္တဇရူပဿ အဘိဗျာပနတော။ တေနာဟ ‘‘ဥပါဒိန္နကသန္တတီ’’တိအာဒိ။

ဆေကောတိ ကုသလော။ တံ ပနဿ ကောသလ္လံ နဟာနီယစုဏ္ဏာနံ ကရဏေ ပိဏ္ဍိကရဏေ စ သမတ္ထတာဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ အာဟ ‘‘ပဋိဗလော’’တိအာဒိ။ ကံသ-သဒ္ဒေါ ‘‘မဟတိယာ ကံသပါတိယာ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၆၁) သုဝဏ္ဏေ အာဂတော။‘‘ကံသော ဥပဟတော ယထာ’’တိအာဒီသု (ဓ။ ပ။ ၁၃၄) ကိတ္တိမလောဟေ။ ကတ္ထစိ ပဏ္ဏတ္တိမတ္တေ ‘‘ဥပကံသော နာမ ရာဇာသိ, မဟာကံသဿ အတြဇော’’တိအာဒိ (ဇာ။ အဋ္ဌ။ ၄။၁၀။၁၆၄ ဃဋပဏ္ဍိတဇာတကဝဏ္ဏနာ)။ ဣဓ ပန ယတ္ထ ကတ္ထစိ လောဟေတိ အာဟ ‘‘ယေန ကေနစိ လောဟေန ကတဘာဇနေ’’တိ။ သ္နေဟာနုဂတာတိ ဥဒကသိနေဟေန အနုပ္ပဝိသနဝသေန ဂတာ ဥပဂတာ။ သ္နေဟပရေတာတိ ဥဒကသိနေဟေန ပရိတော ဂတာ သမန္တတော ဖုဋာ။ တတော ဧဝ သန္တရဗာဟိရာ ဖုဋာ သ္နေဟေန။ ဧတေန သဗ္ဗသော ဥဒကေန တေမိတဘာဝမာဟ။ န စ ပဂ္ဃရိဏီတိ ဧတေန တိန္တဿပိ တဿ ဃနထဒ္ဓဘာဝံ ဝဒတိ။ တေနာဟ ‘‘န ဗိန္ဒုဗိန္ဒူ’’တိအာဒိ။

တာဟိ တာဟိ ဥဒကသိရာဟိ ဥဗ္ဘိဇ္ဇတီတိ ဥဗ္ဘိဒံ, ဥဗ္ဘိဒံ ဥဒကံ ဧတဿာတိ ဥဗ္ဘိဒေါဒကော။ ဥဗ္ဘိန္နဥဒကောတိ နဒီတီရေ ခတကူပကော ဝိယ ဥဗ္ဘိဇ္ဇနကဥဒကော။ ဥဂ္ဂစ္ဆနဥဒကောတိ ဓာရာဝသေန ဥဋ္ဌဟနဥဒကော။ ကသ္မာ ပနေတ္ထ

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၃။)

ဥဗ္ဘိဒေါဒကောဝ ရဟဒေါ ဂဟိတော, န ဣတရောတိ အာဟ ‘‘ဟေဋ္ဌာ ဥဂ္ဂစ္ဆနဥဒကဉှီ’’တိအာဒိ။ ဓာရာနိပါတဗုဗ္ဗုဠကေဟီတိ ဓာရာနိပါတေဟိ စ ဥဒကဗုဗ္ဗုဠေဟိ စ။ ‘‘ဖေဏပဋလေဟိ စာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ, သန္နိသိန္နမေဝ အပရိက္ခောဘတာယ နိစ္စလမေဝ, သုပ္ပသန္နမေဝါတိ အဓိပ္ပါယော။ သေသန္တိ ‘‘အဘိသန္ဒေတီ’’တိအာဒိကံ။

ဥပ္ပလာနီတိ ဥပ္ပလဂစ္ဆာနိ။ သေတရတ္တနီလေသူတိ ဥပ္ပလေသု, သေတုပ္ပလရတ္တုပ္ပလနီလုပ္ပလေသူတိ အတ္ထော။ ယံ ကိဉ္စိ ဥပ္ပလံ ဥပ္ပလမေဝ သာမညဂ္ဂဟဏတော။ သတပတ္တန္တိ ဧတ္ထ သတ-သဒ္ဒေါ ဗဟုပရိယာယော ‘‘သတဂ္ဃီ’’တိအာဒီသု ဝိယ။ တေန အနေကသတပတ္တဿပိ သင်္ဂဟော သိဒ္ဓေါ ဟောတိ။ လောကေ ပန ရတ္တံ ပဒုမံ, သေတံ ပုဏ္ဍရီကန္တိ ဝုစ္စတိ။ ယာဝ အဂ္ဂါ ယာဝ စ မူလာ ဥဒကေန အဘိသန္ဒနာဒိသမ္ဘဝဒဿနတ္ထံ ဥဒကာနုဂ္ဂတဂ္ဂဟဏံ။ ဣဓ ဥပ္ပလာဒီနိ ဝိယ ကရဇကာယော, ဥဒကံ ဝိယ တတိယဇ္ဈာနသုခံ။

ယသ္မာ ပရိသုဒ္ဓေန စေတသာတိ စတုတ္ထဇ္ဈာနစိတ္တမာဟ, တဉ္စ ရာဂါဒိဥပက္ကိလေသမလာပဂမတော နိရုပက္ကိလေသံ နိမ္မလံ, တသ္မာ အာဟ ‘‘နိရုပက္ကိလေသဋ္ဌေန ပရိသုဒ္ဓ’’န္တိ။ ယသ္မာ ပန ပါရိသုဒ္ဓိယာ ဧဝ ပစ္စယဝိသေသေန ပဝတ္တိဝိသေသော ပရိယောဒါတတာ သုဓန္တသုဝဏ္ဏဿ နိဃံသနေန ပဘဿရတာ ဝိယ, တသ္မာ အာဟ ‘‘ပဘဿရဋ္ဌေန ပရိယောဒါတံ ဝေဒိတဗ္ဗ’’န္တိ။ ဣဒန္တိ ဩဒါတဝစနံ။ ဥတုဖရဏတ္ထန္တိ ဥတုနော ဖရဏဒဿနတ္ထံ။ ဥတုဖရဏံ န ဟောတိ သေသန္တိ အဓိပ္ပါယော။ တေနာဟ ‘‘တင်္ခဏ …ပေ… ဗလဝံ ဟောတီ’’တိ။ ဝတ္ထံ ဝိယ ကရဇကာယောတိ ယောဂိနော ကရဇကာယော ဝတ္ထံ ဝိယ ဒဋ္ဌဗ္ဗော ဥတုဖရဏသဒိသေန စတုတ္ထဇ္ဈာနသုခေန ဖရိတဗ္ဗတ္တာ။ ပုရိသဿ သရီရံ ဝိယ စတုတ္ထဇ္ဈာနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ ဥတုဖရဏဋ္ဌာနိယဿ သုခဿ နိဿယဘာဝတော။ တေနာဟ ‘‘တသ္မာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ စ ‘‘ပရိသုဒ္ဓေန စေတသာ’’တိ စေတောဂဟဏေန ဈာနသုခံ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တေနာဟ ‘‘ဥတုဖရဏံ ဝိယ စတုတ္ထဇ္ဈာနသုခ’’န္တိ။ နနု စ စတုတ္ထဇ္ဈာနေ သုခမေဝ နတ္ထီတိ? သစ္စံ နတ္ထိ, သာတလက္ခဏသန္တသဘာဝတ္တာ ပနေတ္ထ ဥပေက္ခာ ‘‘သုခ’’န္တိ အဓိပ္ပေတာ။ တေန ဝုတ္တံ သမ္မောဟဝိနောဒနိယံ (ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၂၃၂) ‘‘ဥပေက္ခာ ပန သန္တတ္တာ, သုခမိစ္စေဝ ဘာသိတာ’’တိ။

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၄။)

တဿ တဿ သမာဓိဿ သရူပဒဿနဿ ပစ္စယတ္တာ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏံ ပစ္စဝေက္ခဏနိမိတ္တံ။ သမဘရိတောတိ သမပုဏ္ဏော။

မဏ္ဍဘူမီတိ ပပါဝဏ္ဏဘူမိ။ ယတ္ထ သလိလသိဉ္စနေန ဝိနာဝ သဿာနိ ဌိတာနိ သမ္ပဇ္ဇန္တိ။ ယုဂေ ယောဇေတဗ္ဗာနိ ယောဂ္ဂါနိ, တေသံ အာစရိယော ယောဂ္ဂါစရိယော။ တေသံ သိက္ခာပနတော ဟတ္ထိအာဒယောပိ ‘‘ယောဂ္ဂါ’’တိ ဝုစ္စန္တီတိ အာဟ ပါဠိယံ ‘‘အဿဒမ္မသာရထီ’’တိ။ ယေန ယေနာတိ စတူသု မဂ္ဂေသု ယေန ယေန မဂ္ဂေန။ ယံ ယံ ဂတိန္တိ ဇဝသမဇဝါဒိဘေဒါသု ဂတီသု ယံ ယံ ဂတိံ။ နဝမေ နတ္ထိ ဝတ္တဗ္ဗံ။

ပဉ္စင်္ဂိကသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ နာဂိတသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၃၀။ ဒသမေ ဥစ္စာသဒ္ဒမဟာသဒ္ဒါတိ ဥဒ္ဓံ ဥဂ္ဂတတ္တာ ဥစ္စော ပတ္ထဋော မဟန္တော ဝိနိဗ္ဘိဇ္ဇိတွာ ဂဟေတုံ အသက္ကုဏေယျော သဒ္ဒေါ ဧတေသန္တိ ဥစ္စာသဒ္ဒမဟာသဒ္ဒါ။ ဝစီဃောသောပိ ဟိ ဗဟူဟိ ဧကဇ္ဈံ ပဝတ္တိတော အတ္ထတော သဒ္ဒတော စ ဒုရဝဗောဓော ကေဝလံ မဟာနိဂ္ဃေါသော ဧဝ ဟုတွာ သောတပထမာဂစ္ဆတိ။ မစ္ဆဝိလောပေတိ မစ္ဆာနံ ဝိလုမ္ပိတွာ ဝိယ ဂဟဏေ, မစ္ဆာနံ ဝါ ဝိလုမ္ပနေ။ ကေဝဋ္ဋာနဉှိ မစ္ဆပစ္ဆိဌပိတဋ္ဌာနေ မဟာဇနော သန္နိပတိတွာ ‘‘ဣဓ အညံ ဧကံ မစ္ဆံ ဒေဟိ, ဧကံ မစ္ဆဖာလံ ဒေဟီ’’တိ, ‘‘ဧတဿ တေ မဟာ ဒိန္နော, မယှံ ခုဒ္ဒကော’’တိ ဧဝံ ဥစ္စာသဒ္ဒံ မဟာသဒ္ဒံ ကရောန္တိ။ မစ္ဆဂ္ဂဟဏတ္ထံ ဇာလေ ပက္ခိတ္တေပိ တသ္မိံ ဌာနေ ကေဝဋ္ဋာ စေဝ အညေ စ ‘‘ပဝိဋ္ဌော ဂဟိတော’’တိ မဟာသဒ္ဒံ ကရောန္တိ။ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ အသုစိသုခန္တိ ကာယာသုစိသန္နိဿိတတ္တာ ကိလေသာသုစိသန္နိဿိတတ္တာ စ အသုစိသန္နိဿိတသုခံ။ နေက္ခမ္မသုခဿာတိ ကာမတော နိက္ခမန္တဿ သုခဿ။ ပဝိဝေကသုခဿာတိ ဂဏသင်္ဂဏိကတော ကိလေသသင်္ဂဏိကတော စ ဝိဂတဿ သုခဿ။ ဥပသမသုခဿာတိ ရာဂါဒိဝူပသမာဝဟဿ သုခဿ။ သမ္ဗောဓသုခန္တိ မဂ္ဂသင်္ခါတဿ သမ္ဗောဓဿ နိဋ္ဌပ္ပတ္တတ္ထာယ သုခံ။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝ။

နာဂိတသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပဉ္စင်္ဂိကဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၅။)

၄။ သုမနဝဂ္ဂေါ

၁။ သုမနသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၃၁။ စတုတ္ထဿ ပဌမေ သတက္ကကူတိ သတသိခရော, အနေကကူဋောတိ အတ္ထော။ ဣဒံ တဿ မဟာမေဃဘာဝဒဿနံ။ သော ဟိ မဟာဝဿံ ဝဿတိ။ တေနေဝါဟ – ‘‘ဣတော စိတော စ ဥဋ္ဌိတေန ဝလာဟကကူဋသတေန သမန္နာဂတောတိ အတ္ထော’’တိ။ ဒဿနသမ္ပန္နောတိ ဧတ္ထ ဒဿနံ နာမ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေါ။ သော ဟိ ပဌမံ နိဗ္ဗာနဒဿနတော ‘‘ဒဿန’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ယဒိပိ တံ ဂေါတြဘု ပဌမတရံ ပဿတိ, ဒိသွာ ပန ကတ္တဗ္ဗကိစ္စဿ ကိလေသပ္ပဟာနဿ အကရဏတော န တံ ‘‘ဒဿန’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ အာဝဇ္ဇနဋ္ဌာနိယဉှိ တံ ဉာဏံ။ မဂ္ဂဿ နိဗ္ဗာနာရမ္မဏတာသာမညေန စေတံ ဝုတ္တံ, န နိဗ္ဗာနပ္ပဋိဝိဇ္ဈနေန, တသ္မာ ဓမ္မစက္ခုံ ပုနပ္ပုနံ နိဗ္ဗတ္တနေန ဘာဝနံ အပ္ပတ္တံ ဒဿနံ, ဓမ္မစက္ခုဉ္စ ပရိညာဒိကိစ္စကရဏေန စတုသစ္စဓမ္မဒဿနံ တဒဘိသမယောတိ နတ္ထေတ္ထ ဂေါတြဘုဿ ဒဿနဘာဝါပတ္တိ။ သေသမေတ္ထ သုဝိညေယျမေဝ။

သုမနသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ စုန္ဒီသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၃၂။ ဒုတိယေ ‘‘အရိယကန္တေဟိ သီလေဟိ သမန္နာဂတော’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၅။၁၇၉) အရိယကန္တာနီတိ ပဉ္စသီလာနိ အာဂတာနိ။ အရိယကန္တာနိ ဟိ ပဉ္စသီလာနိ အရိယာနံ ကန္တာနိ ပိယာနိ, ဘဝန္တရဂတာပိ အရိယာ တာနိ န ဝိဇဟန္တိ။ ဣဓ ပန ‘‘ယာဝတာ, စုန္ဒ, သီလာနိ အရိယကန္တာနိ သီလာနိ, တေသံ အဂ္ဂမက္ခာယတိ…ပေ… အဂ္ဂေ တေ ပရိပူရကာရိနော’’တိ ဝုတ္တတ္တာ မဂ္ဂဖလာနိ သီလာနိ အဓိပ္ပေတာနီတိ အာဟ ‘‘အရိယကန္တာနိ သီလာနီတိ မဂ္ဂဖလသမ္ပယုတ္တာနိ သီလာနီ’’တိ။

စုန္ဒီသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၆။)

၃။ ဥဂ္ဂဟသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၃၃။ တတိယေ သဗ္ဗပဌမံ ဥဋ္ဌာနသီလာတိ ရတ္တိယာ ဝိဘာယနဝေလာယ သာမိကေ ပရိဇနေ သေယျာယ အဝုဋ္ဌိတေ သဗ္ဗပဌမံ ဥဋ္ဌာနသီလာ။ သာမိကံ ဒိသွာ နိသိန္နာသနတော အဂ္ဂိဒဍ္ဎာ ဝိယ ပဌမမေဝ ဝုဋ္ဌဟန္တီတိ ဝါ ပုဗ္ဗုဋ္ဌာယိနိယော။ ကိံကာရန္တိ ကိံကရဏီယံ, ကိံကရဏဘာဝေန ပုစ္ဆိတွာ ကာတဗ္ဗဝေယျာဝစ္စန္တိ အတ္ထော။ တံ ပဋိဿုဏန္တာ ဝိစရန္တီတိ ကိံကာရပ္ပဋိဿာဝိနိယော။ မနာပံယေဝ ကိရိယံ ကရောန္တိ သီလေနာတိ မနာပစာရိနိယော။ ပိယမေဝ ဝဒန္တိ သီလေနာတိ ပိယဝါဒိနိယော။

တတြုပါယာယာတိ တတြ ကမ္မေ သာဓေတဗ္ဗဥပါယဘူတာယ ဝီမံသာယ။ တေနာဟ ‘‘တသ္မိံ ဥဏ္ဏာကပ္ပါသသံဝိဓာနေ’’တိအာဒိ။ အလံ ကာတုန္တိ ကာတုံ သမတ္ထာ။ အလံ သံဝိဓာတုန္တိ ဝိစာရေတုံ သမတ္ထာ။ တေနာဟ ‘‘အလံ ကာတုံ အလံ သံဝိဓာတုန္တိ အတ္တနာ ကာတုမ္ပိ ပရေဟိ ကာရာပေတုမ္ပီ’’တိအာဒိ။ သေသမေတ္ထ သုဝိညေယျမေဝ။

ဥဂ္ဂဟသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄-၅။ သီဟသေနာပတိသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၃၄-၃၅။ စတုတ္ထေ သန္ဒိဋ္ဌိကန္တိ အသမ္ပရာယိကတာယ သာမံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သယံ အနုဘဝိတဗ္ဗံ အတ္တပစ္စက္ခံ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကန္တိ အတ္ထော။ န သဒ္ဓါမတ္တကေနေဝ တိဋ္ဌတီတိ ‘‘ဒါနံ နာမ သာဓု သုန္ဒရံ, ဗုဒ္ဓါဒီဟိ ပဏ္ဍိတေဟိ ပသတ္ထ’’န္တိ ဧဝံ သဒ္ဓါမတ္တကေနေဝ န တိဋ္ဌတိ။ ယံ ဒါနံ ဒေတီတိ ယံ ဒေယျဓမ္မံ ပရဿ ဒေတိ။ တဿ ပတိ ဟုတွာတိ တဗ္ဗိသယံ လောဘံ သုဋ္ဌု အဘိဘဝန္တော တဿ အဓိပတိ ဟုတွာ ဒေတိ။ တေန အနဓိဘဝနီယတ္တာ န ဒါသော န သဟာယောတိ။ တတ္ထ တဒုဘယံ အနွယတော ဗျတိရေကတော စ ဒဿေတုံ ‘‘ယော ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဒါသော ဟုတွာ ဒေတိ တဏှာဒါသဗျဿ ဥပဂတတ္တာ။ သဟာယော ဟုတွာ ဒေတိ တဿ ပိယဘာဝါဝိဿဇ္ဇနတော။ သာမီ ဟုတွာ ဒေတိ တတ္ထ တဏှာဒါသဗျတော အတ္တာနံ မောစေတွာ အဘိဘုယျ ပဝတ္တနတော။ အထ ဝါ ယော ဒါနသီလတာယ ဒါယကော ပုဂ္ဂလော, သော ဒါနေ ပဝတ္တိဘေဒေန ဒါနဒါသော, ဒါနသဟာယော, ဒါနပတီတိ တိပ္ပကာရော ဟောတိ။ တဒဿ တိပ္ပကာရတံ ဝိဘဇိတွာ ဒဿေတုံ ‘‘ယော ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဒါတဗ္ဗဋ္ဌေန ဒါနံ, အန္နပါနာဒိ။

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၇။)

တတ္ထ ယံ အတ္တနာ ပရိဘုဉ္ဇတိ, တဏှာဓိပန္နတာယ တဿ ဝသေန ဝတ္တနတော ဒါသော ဝိယ ဟောတိ။ ယံ ပရေသံ ဒီယတိ, တတ္ထာပိ အန္နပါနသာမညေန ဣဒံ ဝုတ္တံ ‘‘ဒါနသင်္ခါတဿ ဒေယျဓမ္မဿ ဒါသော ဟုတွာ’’တိ။ သဟာယော ဟုတွာ ဒေတိ အတ္တနာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗဿ ပရေသံ ဒါတဗ္ဗဿ စ သမသမံ ဌပနတော။ ပတိ ဟုတွာ ဒေတိ သယံ ဒေယျဓမ္မဿ ဝသေ အဝတ္တိတွာ တဿ အတ္တနော ဝသေ ဝတ္တာပနတော။ အပရော နယော – ယော အတ္တနာ ပဏီတံ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ ပရေသံ နိဟီနံ ဒေတိ, သော ဒါနဒါသော နာမ တန္နိမိတ္တနိဟီနဘာဝါပတ္တိတော။ ယော ယာဒိသံ အတ္တနာ ပရိဘုဉ္ဇတိ, တာဒိသမေဝ ပရေသံ ဒေတိ, သော ဒါနသဟာယော နာမ တန္နိမိတ္တဟီနာဓိကဘာဝဝိဝဇ္ဇနေန သဒိသဘာဝါပတ္တိတော။ ယော အတ္တနာ နိဟီနံ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ ပရေသံ ပဏီတံ ဒေတိ, သော ဒါနပတိ နာမ တန္နိမိတ္တသေဋ္ဌဘာဝါပတ္တိတော။

နိတ္တေဇဘူတော တေဇဟာနိပ္ပတ္တိယာ။ သဟ ဗျတိ ဂစ္ဆတီတိ သဟဗျော, သဟပဝတ္တနကော, တဿ ဘာဝေါ သဟဗျတာ, သဟပဝတ္တီတိ အာဟ ‘‘သဟဘာဝံ ဧကီဘာဝံ ဂတာ’’တိ။ အသိတဿာတိ ဝါ အဗန္ဓဿ, တဏှာဗန္ဓနေန အဗန္ဓဿာတိ အတ္ထော။ ပဉ္စမံ ဥတ္တာနမေဝ။

သီဟသေနာပတိသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆-၇။ ကာလဒါနသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၃၆-၃၇။ ဆဋ္ဌေ အာရာမတောတိ ဖလာရာမတော။ ပဌမုပ္ပန္နာနီတိ သဗ္ဗပဌမံ သုဇာတာနိ။ ဘာသိတညူတိ ဘိက္ခူ ဃရဒွါရေ ဌိတာ ကိဉ္စာပိ တုဏှီ ဟောန္တိ, အတ္ထတော ပန ‘‘ဘိက္ခံ ဒေထာ’’တိ ဝဒန္တိ နာမ အရိယာယ ယာစနာယ။ ဝုတ္တဉှေတံ ‘‘ဥဒ္ဓိဿ အရိယာ တိဋ္ဌန္တိ, ဧသာ အရိယာနံ ယာစနာ’’တိ။ တတြ ယေ ‘‘မယံ ပစာမ, ဣမေ န ပစန္တိ, ပစမာနေ ပတွာ အလဘန္တာ ကုဟိံ လဘိဿန္တီ’’တိ ဒေယျဓမ္မံ သံဝိဘဇန္တိ, တေ ဘာသိတညူ နာမ ဉတွာ ကတ္တဗ္ဗဿ ကရဏတော။ ယုတ္တပ္ပတ္တကာလေတိ ဒါတုံ ယုတ္တပ္ပတ္တကာလေ။ အပ္ပဋိဝါနစိတ္တောတိ အနိဝတ္တနစိတ္တော။ သတ္တမံ ဥတ္တာနမေဝ။

ကာလဒါနသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၈။)

၈။ သဒ္ဓသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၃၈။ အဋ္ဌမေ အနုကမ္ပန္တီတိ ‘‘သဗ္ဗေ သတ္တာ သုခီ ဟောန္တု အဝေရာ အဗျာပဇ္ဇာ’’တိ ဧဝံ ဟိတဖရဏေန အနုဂ္ဂဏှန္တိ။ အပိစ ဥပဋ္ဌာကာနံ ဂေဟံ အညေ သီလဝန္တေ သဗြဟ္မစာရိနော ဂဟေတွာ ပဝိသန္တာပိ အနုဂ္ဂဏှန္တိ နာမ။ နီစဝုတ္တိန္တိ ပဏိပါတသီလံ။ ကောဓမာနထဒ္ဓတာယ ရဟိတန္တိ ကောဓမာနဝသေန ဥပ္ပန္နော ယော ထဒ္ဓဘာဝေါ စိတ္တဿ ဥဒ္ဓုမာတလက္ခဏော, တေန ဝိရဟိတန္တိ အတ္ထော။ သောရစ္စေနာတိ ‘‘တတ္ထ ကတမံ သောရစ္စံ? ယော ကာယိကော အဝီတိက္ကမော, ဝါစသိကော အဝီတိက္ကမော, ကာယိကဝါစသိကော အဝီတိက္ကမော, ဣဒံ ဝုစ္စတိ သောရစ္စံ။ သဗ္ဗောပိ သီလသံဝရော သောရစ္စ’’န္တိ ဧဝမာဂတေန သီလသံဝရသင်္ခါတေန သောရတဘာဝေန။ သခိလန္တိ ‘‘တတ္ထ ကတမံ သာခလျံ? ယာ သာ ဝါစာ ထဒ္ဓကာ ကက္ကသာ ဖရုသာ ကဋုကာ အဘိသဇ္ဇနီ ကောဓသာမန္တာ အသမာဓိသံဝတ္တနိကာ, တထာရူပိံ ဝါစံ ပဟာယ ယာ သာ ဝါစာ နေလာ ကဏ္ဏသုခါ ပေမနီယာ ဟဒယင်္ဂမာ ပေါရီ ဗဟုဇနကန္တာ ဗဟုဇနမနာပါ, တထာရူပိံ ဝါစံ ဘာသိတာ ဟောတိ။ ယာ တတ္ထ သဏှဝါစတာ သခိလဝါစတာ အဖရုသဝါစတာ, ဣဒံ ဝုစ္စတိ သာခလျ’’န္တိ (ဓ။ သ။ ၁၃၅၀) ဧဝံ ဝုတ္တေန သမ္မောဒကမုဒုဘာဝေန သမန္နာဂတံ။ တေနာဟ ‘‘သခိလန္တိ သမ္မောဒက’’န္တိ။

သဒ္ဓသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉-၁၀။ ပုတ္တသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၃၉-၄၀။ နဝမေ ဘတောတိ ပေါသိတော။ တံ ပန ဘရဏံ ဇာတကာလတော ပဋ္ဌာယ သုခပစ္စယူပဟရဏေန ဒုက္ခပစ္စယာပဟရဏေန စ ပဝတ္တိတန္တိ ဒဿေတုံ ‘‘အမှေဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဟတ္ထပါဒဝဍ္ဎနာဒီဟီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန မုခေန သိင်္ဃာနိကာပနယနနဟာပနမဏ္ဍနာဒိဉ္စ သင်္ဂဏှာတိ။ မာတာပိတူနံ သန္တကံ ခေတ္တာဒိံ အဝိနာသေတွာ ရက္ခိတံ တေသံ ပရမ္ပရာယ ဌိတိယာ ကာရဏံ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘အမှာကံ သန္တကံ…ပေ… ကုလဝံသော စိရံ ဌဿတီ’’တိ။ သလာကဘတ္တာဒီနိ အနုပစ္ဆိန္ဒိတွာတိ သလာကဘတ္တာဒီနိ အဝိစ္ဆိန္ဒိတွာ။ ယသ္မာ ဒါယဇ္ဇပ္ပဋိလာဘဿ ယောဂျဘာဝေန ဝတ္တမာနောယေဝ ဒါယဿ ပဋိပဇ္ဇိဿတိ, န ဣတရောတိ အာဟ ‘‘ကုလဝံသာနုရူပါယ

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၉။)

ပဋိပတ္တိယာ’’တိအာဒိ။ အတ္တနာ ဒါယဇ္ဇာရဟံ ကရောန္တောတိ အတ္တာနံ ဒါယဇ္ဇာရဟံ ကရောန္တော။ မာတာပိတရော ဟိ အတ္တနော ဩဝါဒေ အဝတ္တမာနေ မိစ္ဆာပဋိပန္နေ ဒါရကေ ဝိနိစ္ဆယံ ဂန္တွာ အပုတ္တေ ကရောန္တိ, တေ ဒါယဇ္ဇာရဟာ န ဟောန္တိ။ ဩဝါဒေ ဝတ္တမာနေ ပန ကုလသန္တကဿ သာမိကေ ကရောန္တိ။ တတိယဒိဝသတော ပဋ္ဌာယာတိ မတဒိဝသတော တတိယဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝ။ ဒသမံ ဥတ္တာနမေဝ။

ပုတ္တသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

သုမနဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ မုဏ္ဍရာဇဝဂ္ဂေါ

၁-၂။ အာဒိယသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၄၁-၄၂။ ပဉ္စမဿ ပဌမေ ဥဋ္ဌာနဝီရိယာဓိဂတေဟီတိ ဝါ ဥဋ္ဌာနေန စ ဝီရိယေန စ အဓိဂတေဟိ။ တတ္ထ ဥဋ္ဌာနန္တိ ကာယိကံ ဝီရိယံ။ ဝီရိယန္တိ စေတသိကန္တိ ဝဒန္တိ။ ဥဋ္ဌာနန္တိ ဝါ ဘောဂုပ္ပါဒနေ ယုတ္တပ္ပယုတ္တတာ။ ဝီရိယံ တဇ္ဇော ဥဿာဟော။ ပီဏိတန္တိ ဓာတံ သုတိတ္တံ။ တထာဘူတော ပန ယသ္မာ ထူလသရီရော ဟောတိ, တသ္မာ ‘‘ထူလံ ကရောတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဒုတိယံ ဥတ္တာနမေဝ။

အာဒိယသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ ဣဋ္ဌသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၄၃။ တတိယေ အပ္ပမာဒံ ပသံသန္တီတိ ‘‘ဧတာနိ အာယုအာဒီနိ ပတ္ထယန္တေန အပ္ပမာဒေါ ကာတဗ္ဗော’’တိ အပ္ပမာဒမေဝ ပသံသန္တိ ပဏ္ဍိတာ။ ယသ္မာ ဝါ ပုညကိရိယာသု ပဏ္ဍိတာ အပ္ပမာဒံ ပသံသန္တိ, တသ္မာ အာယုအာဒီနိ ပတ္ထယန္တေန အပ္ပမာဒေါဝ ကာတဗ္ဗောတိ အတ္ထော။ ပုရိမသ္မိံ အတ္ထဝိကပ္ပေ ‘‘ပုညကိရိယာသူ’’တိ ပဒဿ ‘‘အပ္ပမတ္တော’’တိ ဣမိနာ သမ္ဗန္ဓော။ ယသ္မာ ပဏ္ဍိတာ အပ္ပမာဒံ ပသံသန္တိ, ယသ္မာ စ ပုညကိရိယာသု အပ္ပမတ္တော ဥဘော အတ္ထေ အဓိဂတော ဟောတိ, တသ္မာ အာယုအာဒီနိ ပတ္ထယန္တေန

(အံ၊ဋီ၊၃၊၂၀။)

အပ္ပမာဒေါဝ ကာတဗ္ဗော။ ဒုတိယသ္မိံ အတ္ထဝိကပ္ပေ ပဏ္ဍိတာ အပ္ပမာဒံ ပသံသန္တိ။ ကတ္ထာတိ? ပုညကိရိယာသု။ ကသ္မာတိ စေ? ယသ္မာ အပ္ပမတ္တော ဥဘော အတ္ထေ အဓိဂ္ဂဏှာတိ ပဏ္ဍိတော, တသ္မာတိ အတ္ထော။ အတ္ထပ္ပဋိလာဘေနာတိ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာဒိဟိတပ္ပဋိလာဘေန။

ဣဋ္ဌသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ မနာပဒါယီသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၄၄။ စတုတ္ထေ ဈာနမနေန နိဗ္ဗတ္တံ မနောမယန္တိ အာဟ ‘‘သုဒ္ဓါဝါသေသု ဧကံ ဈာနမနေန နိဗ္ဗတ္တံ ဒေဝကာယ’’န္တိ။ သတိပိ ဟိ သဗ္ဗသတ္တာနံ အဘိသင်္ခါရမနသာ နိဗ္ဗတ္တဘာဝေ ဗာဟိရပစ္စယေဟိ ဝိနာ မနသာဝ နိဗ္ဗတ္တတ္တာ ‘‘မနောမယာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ ရူပါဝစရသတ္တာ။ ယဒိ ဧဝံ ကာမဘဝေ ဩပပါတိကသတ္တာနမ္ပိ မနောမယဘာဝေါ အာပဇ္ဇတီတိ စေ? န, တတ္ထ ဗာဟိရပစ္စယေဟိ နိဗ္ဗတ္တေတဗ္ဗတာသင်္ကာယ ဧဝ အဘာဝတော ‘‘မနသာဝ နိဗ္ဗတ္တာ’’တိ အဝဓာရဏာသမ္ဘဝတော။ နိရုဠှော ဝါယံ လောကေ မနောမယဝေါဟာရော ရူပါဝစရသတ္တေသု။ တထာ ဟိ ‘‘အန္နမယော, ပါဏမယော, မနောမယော, အာနန္ဒမယော, ဝိညာဏမယော’’တိ ပဉ္စဓာ အတ္တာနံ ဝေဒဝါဒိနောပိ ဝဒန္တိ။ ဥစ္ဆေဒဝါဒိနောပိ ဝဒန္တိ ‘‘ဒိဗ္ဗော ရူပီ မနောမယော’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၈၇)။ တီသု ဝါ ကုလသမ္ပတ္တီသူတိ ဗြာဟ္မဏခတ္တိယဝေဿသင်္ခါတေသု သမ္ပန္နကုလေသု။ ဆသု ဝါ ကာမသဂ္ဂေသူတိ ဆသု ကာမာဝစရဒေဝေသု။

မနာပဒါယီသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅-၆။ ပုညာဘိသန္ဒသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၄၅-၄၆။ ပဉ္စမေ အသင်္ခေယျောတိ အာဠှကဂဏနာယ အသင်္ခေယျော။ ယောဇနဝသေန ပနဿ သင်္ခါ အတ္ထိ ဟေဋ္ဌာ မဟာပထဝိယာ ဥပရိ အာကာသေန ပရိသမန္တတော စက္ကဝါဠပဗ္ဗတေန မဇ္ဈေ တတ္ထ တတ္ထ ဌိတကေဟိ ဒီပပဗ္ဗတပရိယန္တေဟိ ပရိစ္ဆိန္နတ္တာ ဇာနန္တေန ယောဇနတော သင်္ခါတုံ သက္ကာတိ ကတွာ။ မဟာသရီရမစ္ဆကုမ္ဘီလယက္ခရက္ခသမဟာနာဂဒါနဝါဒီနံ သဝိညာဏကာနံ ဗလဝါမုခပါတာလာဒီနံ အဝိညာဏကာနံ ဘေရဝါရမ္မဏာနံ ဝသေန

(အံ၊ဋီ၊၃၊၂၁။)

ဗဟုဘေရဝံ။ ပုထူတိ ဗဟူ။ သဝန္တီတိ သန္ဒမာနာ။ ဥပယန္တီတိ ဥပဂစ္ဆန္တိ။ ဆဋ္ဌံ ဥတ္တာနမေဝ။

ပုညာဘိသန္ဒသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇-၈။ ဓနသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၄၇-၄၈။ သတ္တမေ သဒ္ဓါတိ မဂ္ဂေနာဂတာ သဒ္ဓါ။ သီလဉ္စ ယဿ ကလျာဏန္တိ ကလျာဏသီလံ နာမ အရိယသာဝကဿ အရိယကန္တံ သီလံ ဝုစ္စတိ။ တတ္ထ ကိဉ္စာပိ အရိယသာဝကဿ ဧကသီလမ္ပိ အကန္တံ နာမ နတ္ထိ, ဣမသ္မိံ ပနတ္ထေ ဘဝန္တရေပိ အပ္ပဟီနံ ပဉ္စသီလံ အဓိပ္ပေတံ။ အဋ္ဌမံ ဥတ္တာနမေဝ။

ဓနသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ ကောသလသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၄၉။ နဝမေ ပတိတက္ခန္ဓောတိ သမ္မုခါ ကိဉ္စိ ဩလောကေတုံ အသမတ္ထတာယ အဓောမုခေါ။ နိပ္ပဋိဘာနောတိ သဟဓမ္မိကံ ကိဉ္စိ ဝတ္တုံ အဝိသဟနတော နိပ္ပဋိဘာနော ပဋိဘာနရဟိတော။

ကောသလသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ နာရဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၅၀။ ဒသမေ အဇ္ဈောမုစ္ဆိတောတိ အဓိမတ္တာယ တဏှာမုစ္ဆာယ မုစ္ဆိတော, မုစ္ဆံ မောဟံ ပမာဒံ အာပန္နော။ တေနာဟ ‘‘ဂိလိတွာ…ပေ… အတိရေကမုစ္ဆာယ တဏှာယ သမန္နာဂတော’’တိ။ မဟစ္စာတိ မဟတိယာ။ လိင်္ဂဝိပလ္လာသေန စေတံ ဝုတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘မဟတာ ရာဇာနုဘာဝေနာ’’တိ။

နာရဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

မုဏ္ဍရာဇဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပဌမပဏ္ဏာသကံ နိဋ္ဌိတံ။

(အံ၊ဋီ၊၃၊၂၂။)

၂။ ဒုတိယပဏ္ဏာသကံ

(၆) ၁။ နီဝရဏဝဂ္ဂေါ

၁-၂။ အာဝရဏသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၅၁-၅၂။ ဒုတိယဿ ပဌမေ အာဝရန္တီတိ အာဝရဏာ, နီဝါရယန္တီတိ နီဝရဏာ။ ဧတ္ထ စ အာဝရန္တီတိ ကုသလဓမ္မုပ္ပတ္တိံ အာဒိတော ပရိဝါရေန္တိ။ နီဝါရယန္တီတိ နိရဝသေသတော ဝါရယန္တီတိ အတ္ထော, တသ္မာ အာဝရဏဝသေနာတိ အာဒိတော ကုသလုပ္ပတ္တိဝါရဏဝသေန။ နီဝရဏဝသေနာတိ နိရဝသေသတော ဝါရဏဝသေနာတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ယသ္မာ ပဉ္စ နီဝရဏာ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ အနုပ္ပန္နာယ လောကိယလောကုတ္တရာယ ပညာယ ဥပ္ပဇ္ဇိတုံ န ဒေန္တိ, ဥပ္ပန္နာပိ အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော ပဉ္စ ဝါ အဘိညာ ဥပစ္ဆိန္ဒိတွာ ပါတေန္တိ, တသ္မာ ‘‘ပညာယ ဒုဗ္ဗလီကရဏာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ ဥပစ္ဆိန္ဒနံ ပါတနဉ္စေတ္ထ တာသံ ပညာနံ အနုပ္ပန္နာနံ ဥပ္ပဇ္ဇိတုံ အပ္ပဒါနမေဝ။ ဣတိ မဟဂ္ဂတာနုတ္တရပညာနံ ဧကစ္စာယ စ ပရိတ္တပညာယ အနုပ္ပတ္တိဟေတုဘူတာ နီဝရဏဓမ္မာ ဣတရာသံ သမတ္ထတံ ဝိဟနန္တိယေဝါတိ ပညာယ ဒုဗ္ဗလီကရဏာ ဝုတ္တာ။ ဘာဝနာမနသိကာရေန ဝိနာ ပကတိယာ မနုဿေဟိ နိဗ္ဗတ္တေတဗ္ဗော ဓမ္မောတိ မနုဿဓမ္မော, မနုဿတ္တဘာဝါဝဟော ဝါ ဓမ္မော မနုဿဓမ္မော, အနုဠာရံ ပရိတ္တကုသလံ။ ယံ အသတိပိ ဗုဒ္ဓုပ္ပါဒေ ဝတ္တတိ, ယဉ္စ သန္ဓာယာဟ ‘‘ဟီနေန ဗြဟ္မစရိယေန, ခတ္တိယေ ဥပပဇ္ဇတီ’’တိ (ဇာ။ ၁။၈။၇၅)။ အလံ အရိယာယ အရိယဘာဝါယာတိ အလမရိယော, အရိယဘာဝါယ သမတ္ထောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဉာဏဒဿနမေဝ ဉာဏဒဿနဝိသေသော, အလမရိယော စ သော ဉာဏဒဿနဝိသေသော စာတိ အလမရိယဉာဏဒဿနဝိသေသော။

ဉာဏဒဿနန္တိ စ ဒိဗ္ဗစက္ခုပိ ဝိပဿနာပိ မဂ္ဂေါပိ ဖလမ္ပိ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏမ္ပိ သဗ္ဗညုတညာဏမ္ပိ ဝုစ္စတိ။ ‘‘အပ္ပမတ္တော သမာနော ဉာဏဒဿနံ အာရာဓေတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၃၁၁) ဟိ ဧတ္ထ ဒိဗ္ဗစက္ခု ဉာဏဒဿနံ နာမ။ ‘‘ဉာဏဒဿနာယ စိတ္တံ အဘိနီဟရတိ အဘိနိန္နာမေတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၂၃၄) ဧတ္ထ ဝိပဿနာဉာဏံ။ ‘‘အဘဗ္ဗာ တေ ဉာဏာယ ဒဿနာယ အနုတ္တရာယ သမ္ဗောဓာယာ’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၁၉၆) ဧတ္ထ မဂ္ဂေါ။

(အံ၊ဋီ၊၃၊၂၃။)

‘‘အယမညော ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မာ အလမရိယဉာဏဒဿနဝိသေသော အဓိဂတော ဖာသုဝိဟာရော’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၃၂၈) ဧတ္ထ ဖလံ။ ‘‘ဉာဏဉ္စ ပန မေ ဒဿနံ ဥဒပါဒိ, အကုပ္ပါ မေ ဝိမုတ္တိ, အယမန္တိမာ ဇာတိ, နတ္ထိ ဒါနိ ပုနဗ္ဘဝေါ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၁၀၈၁၊ မဟာဝ။ ၁၆၊ ပဋိ။ မ။ ၂။၃၀) ဧတ္ထ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏံ။ ‘‘ဉာဏဉ္စ ပန မေ ဒဿနံ ဥဒပါဒိ ‘သတ္တာဟကာလကတော အာဠာရော ကာလာမော’’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၂၈၄၊ ၂။၃၄၀) ဧတ္ထ သဗ္ဗညုတညာဏံ။ ဣဓ ပန လောကုတ္တရဓမ္မော အဓိပ္ပေတော။ ဧတ္ထ စ ရူပါယတနံ ဇာနာတိ စက္ခုဝိညာဏံ ဝိယ ပဿတိ စာတိ ဉာဏဒဿနံ, ဒိဗ္ဗစက္ခု။ သမ္မသနူပစာရေ စ ဓမ္မလက္ခဏတ္တယဉ္စ တထာ ဇာနာတိ ပဿတိ စာတိ ဉာဏဒဿနံ, ဝိပဿနာ။ နိဗ္ဗာနံ စတ္တာရိ ဝါ သစ္စာနိ အသမ္မောဟပ္ပဋိဝေဓတော ဇာနာတိ ပဿတိ စာတိ ဉာဏဒဿနံ, မဂ္ဂေါ။ ဖလံ ပန နိဗ္ဗာနဝသေနေဝ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ပစ္စဝေက္ခဏာ မဂ္ဂါဓိဂတဿ အတ္ထဿ သဗ္ဗသော ဇောတနဋ္ဌေန ဉာဏဒဿနံ။ သဗ္ဗညုတာ အနာဝရဏတာယ သမန္တစက္ခုတာယ စ ဉာဏဒဿနံ။ ဗျာဒိဏ္ဏကာလောတိ ပရိယာဒိန္နကာလော။ ဒုတိယံ ဥတ္တာနမေဝ။

အာဝရဏသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃-၄။ ပဓာနိယင်္ဂသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၅၃-၅၄။ တတိယေ ပဒဟတီတိ ပဒဟနော, ဘာဝနမနုယုတ္တော ယောဂီ, တဿ ဘာဝေါ ဘာဝနာနုယောဂေါ ပဒဟနဘာဝေါ။ ပဓာနမဿ အတ္ထီတိ ပဓာနိကော, က-ကာရဿ ယ-ကာရံ ကတွာ ‘‘ပဓာနိယော’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘အဘိနီဟာရတော ပဋ္ဌာယ အာဂတတ္တာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ပစ္စေကဗောဓိသတ္တသာဝကဗောဓိသတ္တာနမ္ပိ ပဏိဓာနတော ပဘုတိ အာဂတသဒ္ဓါ အာဂမနသဒ္ဒါ ဧဝ, ဥက္ကဋ္ဌနိဒ္ဒေသေန ပန ‘‘သဗ္ဗညုဗောဓိသတ္တာန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ အဓိဂမတော သမုဒါဂတတ္တာ အဂ္ဂမဂ္ဂဖလသမ္ပယုတ္တာ စာပိ အဓိဂမသဒ္ဓါ နာမ, ယာ သောတာပန္နဿ အင်္ဂဘာဝေန ဝုတ္တာ။ အစလဘာဝေနာတိ ပဋိပက္ခေန အနဓိဘဝနီယတ္တာ နိစ္စလဘာဝေန။ ဩကပ္ပနန္တိ ဩက္ကန္ဒိတွာ အဓိမုစ္စနံ, ပသာဒုပ္ပတ္တိယာ ပသာဒနီယဝတ္ထုသ္မိံ ပသီဒနမေဝ။ သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓန္တိ သုဋ္ဌု ပဋိဝိဒ္ဓံ။ ယထာ တေန ပဋိဝိဒ္ဓေန သဗ္ဗညုတညာဏံ ဟတ္ထဂတံ အဟောသိ, တထာ ပဋိဝိဒ္ဓံ။ ယဿ ဗုဒ္ဓသုဗုဒ္ဓတာယ သဒ္ဓါ အစလာ အသမ္ပဝေဓိ, တဿ ဓမ္မသုဓမ္မတာယ

(အံ၊ဋီ၊၃၊၂၄။)

သံဃသုပ္ပဋိပန္နတာယ တေန ပဋိဝေဓေန သဒ္ဓါ န တထာတိ အဋ္ဌာနမေတံ အနဝကာသော။ တေနာဟ ဘဂဝါ – ‘‘ယော, ဘိက္ခဝေ, ဗုဒ္ဓေ ပသန္နော ဓမ္မေ ပသန္နော သံဃေ ပသန္နော’’တိအာဒိ။ ပဓာနဝီရိယံ ဣဇ္ဈတိ ‘‘အဒ္ဓါ ဣမာယ ပဋိပဒါယ ဇရာမရဏတော မုစ္စိဿာမီ’’တိ သက္ကစ္စံ ပဒဟနတော။

အပ္ပ-သဒ္ဒေါ အဘာဝတ္ထော ‘‘အပ္ပသဒ္ဒဿ…ပေ… ခေါ ပနာ’’တိအာဒီသု ဝိယာတိ အာဟ ‘‘အရောဂေါ’’တိ။ သမဝေပါကိနိယာတိ ယထာဘုတ္တမာဟာရံ သမာကာရေနေဝ ပစနသီလာယ။ ဒဠှံ ကတွာ ပစန္တီ ဟိ ဂဟဏီ ဃောရဘာဝေန ပိတ္တဝိကာရာဒိဝသေန ရောဂံ ဇနေတိ, သိထိလံ ကတွာ ပစန္တီ မန္ဒဘာဝေန ဝါတဝိကာရာဒိဝသေန တေနာဟ ‘‘နာတိသီတာယ နာစ္စုဏှာယာ’’တိ။ ဂဟဏိတေဇဿ မန္ဒပဋုတာဝသေန သတ္တာနံ ယထာက္ကမံ သီတုဏှသဟတာတိ အာဟ ‘‘အတိသီတလဂ္ဂဟဏိကော’’တိအာဒိ။ ယာထာဝတော အစ္စယဒေသနာ အတ္တနော အာဝိကရဏံ နာမာတိ အာဟ ‘‘ယထာဘူတံ အတ္တနော အဂုဏံ ပကာသေတာ’’တိ။ ဥဒယတ္ထဂါမိနိယာတိ သင်္ခါရာနံ ဥဒယဉ္စ ဝယဉ္စ ပဋိဝိဇ္ဈန္တိယာတိ အယမေတ္ထ အတ္ထောတိ အာဟ ‘‘ဥဒယဉ္စာ’’တိအာဒိ။ ပရိသုဒ္ဓါယာတိ နိရုပက္ကိလေသာယ။ နိဗ္ဗိဇ္ဈိတုံ သမတ္ထာယာတိ တဒင်္ဂဝသေန သဝိသေသံ ပဇဟိတုံ သမတ္ထာယ။ တဿ ဒုက္ခဿ ခယဂါမိနိယာတိ ယံ ဒုက္ခံ ဣမသ္မိံ ဉာဏေ အနဓိဂတေ ပဝတ္တိရဟံ, အဓိဂတေ န ပဝတ္တိ, တံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ တထာဟေသ ယောဂါဝစရော ‘‘စူဠသောတာပန္နော’’တိ ဝုစ္စတိ။ စတုတ္ထံ ဥတ္တာနမေဝ။

ပဓာနိယင်္ဂသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ မာတာပုတ္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၅၅။ ပဉ္စမေ ဝိဿာသောတိ ဝိသစ္ဆာယသန္တာနော ဘာဝေါ။ ဩတာရောတိ တတ္ထ စိတ္တဿ အနုပ္ပဝေသော။ ဂဟေတွာတိ အတ္တနော ဧဝ ဩကာသံ ဂဟေတွာ။ ခေပေတွာတိ ကုသလဝါရံ ခေပေတွာ။

ဃဋ္ဋေယျာတိ အက္ကမနာဒိဝသေန ဗာဓေယျ။ တီဟိ ပရိညာဟီတိ ဉာတတီရဏပ္ပဟာနသင်္ခါတာဟိ တီဟိ ပရိညာဟိ။ နတ္ထိ ဧတေသံ ကုတောစိ ဘယန္တိ အကုတောဘယာ, နိဗ္ဘယာတိ အတ္ထော။ စတုန္နံ ဩဃာနံ, သံသာရမဟောဃဿေဝ ဝါ ပါရံ ပရိယန္တံ ဂတာ။ တေနာဟ ‘‘ပါရံ ဝုစ္စတိ နိဗ္ဗာန’’န္တိအာဒိ။

မာတာပုတ္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

(အံ၊ဋီ၊၃၊၂၅။)

၆။ ဥပဇ္ဈာယသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၅၆။ ဆဋ္ဌေ မဓုရကဘာဝေါ နာမ သရီရဿ ထမ္ဘိတတ္တံ, တံ ပန ဂရုဘာဝပုဗ္ဗကန္တိ အာဟ ‘‘သဉ္ဇာတဂရုဘာဝေါ’’တိ။ န ပက္ခာယန္တီတိ နပ္ပကာသေန္တိ, နာနာကာရဏတော န ဥပဋ္ဌဟန္တိ။ တေနာဟ ‘‘စတဿော ဒိသာ စ အနုဒိသာ စ မယှံ န ဥပဋ္ဌဟန္တီ’’တိ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။

ဥပဇ္ဈာယသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ အဘိဏှပစ္စဝေက္ခိတဗ္ဗဋ္ဌာနသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၅၇။ သတ္တမေ ဇရာဓမ္မောတိ ဓမ္မ-သဒ္ဒေါ ‘‘အသမ္မောသဓမ္မော နိဗ္ဗာန’’န္တိအာဒီသု (သု။ နိ။ ၇၆၃) ဝိယ ပကတိပရိယာယော, တသ္မာ ဇရာပကတိကော ဇိဏ္ဏသဘာဝေါတိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘ဇရာသဘာဝေါ’’တိအာဒိ။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ကမ္မုနာ ဒါတဗ္ဗံ အာဒိယတီတိ ကမ္မဒါယာဒေါ, အတ္တနာ ယထူပစိတကမ္မဖလဘာဂီတိ အတ္ထော။ တံ ပန ဒါယဇ္ဇံ ကာရဏူပစာရေန ဝဒန္တော ‘‘ကမ္မံ မယှံ ဒါယဇ္ဇံ သန္တကန္တိ အတ္ထော’’တိ အာဟ ယထာ ‘‘ကုသလာနံ, ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မာနံ သမာဒါနဟေတု, ဧဝမိဒံ ပုညံ ဝဍ္ဎတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၈၀)။ ယောနီဟိ ဖလံ သဘာဝတော ဘိန္နမ္ပိ အဘိန္နံ ဝိယ မိဿိတံ ဟောတိ။ တေနာဟ ‘‘ကမ္မံ မယှံ ယောနိ ကာရဏ’’န္တိ။ မမတ္တဝသေန ဗဇ္ဈန္တီတိ ဗန္ဓူ, ဉာတိ သာလောဟိတော စ, ကမ္မံ ပန ဧကန္တသမ္ဗန္ဓဝါတိ အာဟ ‘‘ကမ္မံ မယှံ ဗန္ဓူ’’တိ။ ပတိဋ္ဌာတိ အဝဿယော။ ကမ္မသဒိသော ဟိ သတ္တာနံ အဝဿယော နတ္ထိ။

ယောဗ္ဗနံ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပန္နမဒေါတိ ‘‘မဟလ္လကကာလေ ပုညံ ကရိဿာမ, ဒဟရမှ တာဝါ’’တိ ယောဗ္ဗနံ အပဿာယ မာနကရဏံ။ ‘‘အဟံ နိရောဂေါ သဋ္ဌိ ဝါ သတ္တတိ ဝါ ဝဿာနိ အတိက္ကန္တာနိ, န မေ ဟရီတကခဏ္ဍမ္ပိ ခါဒိတဗ္ဗံ, ဣမေ ပနညေ ‘အသုကံ နော ဌာနံ ရုဇ္ဇတိ, ဘေသဇ္ဇံ ခါဒါမာ’တိ ဝိစရန္တိ, ကော အညော မယာ သဒိသော နိရောဂေါ နာမာ’’တိ ဧဝံ မာနကရဏံ အာရောဂျမဒေါ။ သဗ္ဗေသမ္ပိ ဇီဝိတံ နာမ ပဘင်္ဂုရံ ဒုက္ခာနုဗန္ဓဉ္စ, တဒုဘယံ အနောလောကေတွာ ပဗန္ဓဋ္ဌိတိံ ပစ္စယသုလဘတဉ္စ နိဿာယ ‘‘စိရံ ဇီဝိံ, စိရံ ဇီဝါမိ, စိရံ ဇီဝိဿာမိ, သုခံ ဇီဝိံ, သုခံ ဇီဝါမိ, သုခံ ဇီဝိဿာမီ’’တိ ဧဝံ မာနကရဏံ ဇီဝိတမဒေါ။

(အံ၊ဋီ၊၃၊၂၆။)

ဥပဓိရဟိတန္တိ ကာမူပဓိရဟိတံ။ စတ္တာရော ဟိ ဥပဓီ – ကာမူပဓိ, ခန္ဓူပဓိ, ကိလေသူပဓိ, အဘိသင်္ခါရူပဓီတိ။ ကာမာပိ ‘‘ယံ ပဉ္စ ကာမဂုဏေ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ သုခံ သောမနဿံ, အယံ ကာမာနံ အဿာဒေါ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၁၆၆) ဧဝံ ဝုတ္တဿ သုခဿ အဓိဋ္ဌာနဘာဝတော ‘‘ဥပဓိယတိ ဧတ္ထ သုခ’’န္တိ ဣမိနာ ဝစနတ္ထေန ‘‘ဥပဓီ’’တိ ဝုစ္စတိ, ခန္ဓာပိ ခန္ဓမူလကဿ ဒုက္ခဿ အဓိဋ္ဌာနဘာဝတော, ကိလေသာပိ အပါယဒုက္ခဿ အဓိဋ္ဌာနဘာဝတော, အဘိသင်္ခါရာပိ ဘဝဒုက္ခဿ အဓိဋ္ဌာနဘာဝတော။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝ။

အဘိဏှပစ္စဝေက္ခိတဗ္ဗဋ္ဌာနသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈-၁၀။ လိစ္ဆဝိကုမာရကသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၅၈-၆၀။ အဋ္ဌမေ သာပတေယျန္တိ ဧတ္ထ သံ ဝုစ္စတိ ဓနံ, တဿ ပတီတိ သပတိ, ဓနသာမိကော။ တဿ ဟိတာဝဟတ္တာ သာပတေယျံ, ဒြဗျံ, ဓနန္တိ အတ္ထော။ အတ္တနော ရုစိဝသေန ဂါမကိစ္စံ နေတီတိ ဂါမနိယော, ဂါမနိယောယေဝ ဂါမဏိကော။

အနွာယ ဥပနိဿာယ ဇီဝနသီလာ အနုဇီဝိနောတိ အာဟ ‘‘ယေ စ ဧတံ ဥပနိဿာယ ဇီဝန္တီ’’တိ။ ဧကံ မဟာကုလံ နိဿာယ ပဏ္ဏာသမ္ပိ သဋ္ဌိပိ ကုလာနိ ဇီဝန္တိ, တေ မနုဿေ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝ။ နဝမာဒီနိ ဥတ္တာနတ္ထာနေဝ။

လိစ္ဆဝိကုမာရကသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နီဝရဏဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

(၇) ၂။ သညာဝဂ္ဂေါ

၁-၅။ သညာသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၆၁-၆၅။ ဒုတိယဿ ပဌမေ ‘‘မဟပ္ဖလာ မဟာနိသံသာ’’တိ ဥဘယမ္ပေတံ အတ္ထတော ဧကံ, ဗျဉ္ဇနမေဝ နာနန္တိ အာဟ ‘‘မဟပ္ဖလာ’’တိအာဒိ။ ‘‘ပဉ္စိမေ ဂဟပတယော အာနိသံသာ’’တိအာဒီသု (ဥဒါ။ ၇၆) အာနိသံသ-သဒ္ဒေါ ဖလပရိယာယောပိ

(အံ၊ဋီ၊၃၊၂၇။)

ဟောတိ။ မဟတော လောကုတ္တရဿ သုခဿ ပစ္စယာ ဟောန္တီတိ မဟာနိသံသာ။ အမတောဂဓာတိ အမတဗ္ဘန္တရာ အမတံ အနုပ္ပဝိဋ္ဌာ နိဗ္ဗာနဒိဋ္ဌတ္တာ, တတော ပရံ န ဂစ္ဆန္တိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အမတပရိယောသာနာ’’တိ။ အမတံ ပရိယောသာနံ အဝသာနံ ဧတာသန္တိ အမတပရိယောသာနာ။ မရဏသညာတိ မရဏာနုပဿနာဉာဏေန သညာ။ အာဟာရေ ပဋိကူလသညာတိ အာဟာရံ ဂမနာဒိဝသေန ပဋိကူလတော ပရိဂ္ဂဏှန္တဿ ဥပ္ပန္နသညာ။ ဥက္ကဏ္ဌိတဿာတိ နိဗ္ဗိန္ဒန္တဿ ကတ္ထစိပိ အသဇ္ဇန္တဿ။ ဒုတိယာဒီနိ ဥတ္တာနတ္ထာနေဝ။

သညာသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆-၁၀။ သာဇီဝသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၆၆-၇၀။ ဆဋ္ဌေ သဟ အာဇီဝန္တိ ဧတ္ထာတိ သာဇီဝေါ, ပဉှဿ ပုစ္ဆနံ ဝိဿဇ္ဇနဉ္စ။ တေနာဟ ‘‘သာဇီဝေါတိ ပဉှပုစ္ဆနဉ္စေဝ ပဉှဝိဿဇ္ဇနဉ္စာ’’တိအာဒိ။ အဘိသင်္ခတန္တိ စိတံ။ သတ္တမာဒီနိ ဥတ္တာနတ္ထာနေဝ။

သာဇီဝသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

သညာဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

(၈) ၃။ ယောဓာဇီဝဝဂ္ဂေါ

၁-၂။ ပဌမစေတောဝိမုတ္တိဖလသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၇၁-၇၂။ တတိယဿ ပဌမေ အဝိဇ္ဇာပလိဃန္တိ ဧတ္ထ အဝိဇ္ဇာတိ ဝဋ္ဋမူလိကာ အဝိဇ္ဇာ, အယံ ပစုရဇနေဟိ ဥက္ခိပိတုံ အသက္ကုဏေယျဘာဝတော ဒုက္ခိပနဋ္ဌေန နိဗ္ဗာနဒွါရပ္ပဝေသဝိဗန္ဓနေန စ ‘‘ပလိဃော ဝိယာတိ ပလိဃော’’တိ ဝုစ္စတိ။ တေနေသ တဿာ ဥက္ခိတ္တတ္တာ ‘‘ဥက္ခိတ္တပလိဃော’’တိ ဝုတ္တော။ ပုနဗ္ဘဝဿ ကရဏသီလော, ပုနဗ္ဘဝံ ဝါ ဖလံ အရဟတီတိ ပေါနောဘဝိကာ, ပုနဗ္ဘဝဒါယိကာတိ အတ္ထော။ ဇာတိသံသာရောတိ ဇာယနဝသေန စေဝ သံသရဏဝသေန စ ဧဝံလဒ္ဓနာမာနံ ပုနဗ္ဘဝက္ခန္ဓာနံ ပစ္စယော ကမ္မာဘိသင်္ခါရော။ ဇာတိသံသာရောတိ ဟိ ဖလူပစာရေန ကာရဏံ ဝုတ္တံ။ တဉှိ ပုနပ္ပုနံ ဥပ္ပတ္တိကာရဏဝသေန ပရိက္ခိပိတွာ ဌိတတ္တာ ‘‘ပရိခါ’’တိ ဝုစ္စတိ

(အံ၊ဋီ၊၃၊၂၈။)

သန္တာနဿ ပရိက္ခိပနတော။ တေနေသ တဿ သံကိဏ္ဏတ္တာ ဝိကိဏ္ဏတ္တာ သဗ္ဗသော ခိတ္တတ္တာ ဝိနာသိတတ္တာ ‘‘သံကိဏ္ဏပရိခေါ’’တိ ဝုတ္တော။

တဏှာသင်္ခါတန္တိ ဧတ္ထ တဏှာတိ ဝဋ္ဋမူလိကာ တဏှာ။ အယဉှိ ဂမ္ဘီရာနုဂတဋ္ဌေန ‘‘ဧသိကာ’’တိ ဝုစ္စတိ။ လုဉ္စိတွာ ဥဒ္ဓရိတွာ။ ဩရမ္ဘာဂိယာနီတိ ဩရမ္ဘာဂဇနကာနိ ကာမဘဝေ ဥပပတ္တိပစ္စယာနိ ကာမရာဂသံယောဇနာဒီနိ။ ဧတာနိ ဟိ ကဝါဋံ ဝိယ နဂရဒွါရံ စိတ္တံ ပိဒဟိတွာ ဌိတတ္တာ ‘‘အဂ္ဂဠာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ တေနေသ တေသံ နိဂ္ဂတတ္တာ ဘိန္နတ္တာ ‘‘နိရဂ္ဂဠော’’တိ ဝုတ္တောတိ။ အဂ္ဂမဂ္ဂေန ပန္နော အပစိတော မာနဒ္ဓဇော ဧတဿာတိ ပန္နဒ္ဓဇော။ ပန္နဘာရောတိ ခန္ဓဘာရကိလေသဘာရအဘိသင်္ခါရဘာရာ ဩရောပိတာ အဿာတိ ပန္နဘာရော။ ဝိသံယုတ္တောတိ စတူဟိ ယောဂေဟိ သဗ္ဗကိလေသေဟိ စ ဝိသံယုတ္တော။ အသ္မိမာနောတိ ရူပေ အသ္မီတိ မာနော, ဝေဒနာယ, သညာယ, သင်္ခါရေသု, ဝိညာဏေ အသ္မိမာနော။ ဧတ္ထ ဟိ ပဉ္စပိ ခန္ဓေ အဝိသေသတော ‘‘အသ္မီ’’တိ ဂဟေတွာ ပဝတ္တမာနော အသ္မိမာနောတိ အဓိပ္ပေတော။

နဂရဒွါရဿ ပရိဿယပဋိဗာဟနတ္ထဉ္စေဝ သောဓနတ္ထဉ္စ ဥဘောသု ပဿေသု ဧသိကာထမ္ဘေ နိခဏိတွာ ဌပေတီတိ အာဟ ‘‘နဂရဒွါရေ ဥဿာပိတေ ဧသိကာထမ္ဘေ’’တိ။ ပါကာရဝိဒ္ဓံသနေနေဝ ပရိခါဘူမိသမကရဏံ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ပါကာရံ ဘိန္ဒိတွာ ပရိခံ ဝိကိရိတွာ’’တိ။ ‘‘ဧဝ’’န္တိအာဒိ ဥပမာသံသန္ဒနံ။ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနော ကာယော ဓမ္မသမူဟောတိ သက္ကာယော, ဥပါဒါနက္ခန္ဓပဉ္စကံ။ ဒွတ္တိံသကမ္မကာရဏာ ဒုက္ခက္ခန္ဓေ အာဂတဒုက္ခာနိ။ အက္ခိရောဂသီသရောဂါဒယော။ အဋ္ဌနဝုတိ ရောဂါ, ရာဇဘယာဒီနိ ပဉ္စဝီသတိမဟာဘယာနိ။ ဒုတိယံ ဥတ္တာနမေဝ။

ပဌမစေတောဝိမုတ္တိဖလသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃-၄။ ပဌမဓမ္မဝိဟာရီသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၇၃-၇၄။ တတိယေ နိယကဇ္ဈတ္တေတိ အတ္တနော သန္တာနေ။ မေတ္တာယ ဥပသံဟရဏဝသေန ဟိတံ ဧသန္တေန။ ကရုဏာယ ဝသေန အနုကမ္ပမာနေန။ ပရိဂ္ဂဟေတွာတိ ပရိတော ဂဟေတွာ, ဖရိတွာတိ အတ္ထော။ ပရိစ္စာတိ ပရိတော ကတွာ, သမန္တတော ဖရိတွာဣစ္စေဝ အတ္ထော။

(အံ၊ဋီ၊၃၊၂၉။)

‘‘ပဋိစ္စာ’’တိပိ ပါဌော။ မာ ပမဇ္ဇိတ္ထာတိ ‘‘ဈာယထာ’’တိ ဝုတ္တသမထဝိပဿနာနံ အနနုယုဉ္ဇနေန အညေန ဝါ ကေနစိ ပမာဒကာရဏေန မာ ပမာဒံ အာပဇ္ဇိတ္ထ။ နိယျာနိကသာသနေ အကတ္တဗ္ဗကရဏံ ဝိယ ကတ္တဗ္ဗာကရဏမ္ပိ ပမာဒေါတိ။ ဝိပတ္တိကာလေတိ သတ္တအသပ္ပါယာဒိဝိပတ္တိယုတ္တေ ကာလေ။ သဗ္ဗေပိ သာသနေ ဂုဏာ ဣဓေဝ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆန္တီတိ အာဟ ‘‘ဈာယထ မာ ပမာဒတ္ထ…ပေ… အနုသာသနီ’’တိ။ စတုတ္ထေ နတ္ထိ ဝတ္တဗ္ဗံ။

ပဌမဓမ္မဝိဟာရီသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ ပဌမယောဓာဇီဝသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၇၅။ ပဉ္စမေ ယုဇ္ဈနံ ယောဓော, သော အာဇီဝေါ ဧတေသန္တိ ယောဓာဇီဝါ။ တေနာဟ ‘‘ယုဒ္ဓူပဇီဝိနော’’တိ။ သန္ထမ္ဘိတွာ ဌာတုံ န သက္ကောတီတိ ဗဒ္ဓေါ ဓိတိသမ္ပန္နော ဌာတုံ န သက္ကောတိ။ သမာဂတေတိ သမ္ပတ္တေ။ ဗျာပဇ္ဇတီတိ ဝိကာရမာပဇ္ဇတိ။ တေနာဟ ‘‘ပကတိဘာဝံ ဇဟတီ’’တိ။

ရဇဂ္ဂသ္မိန္တိ ပစ္စတ္တေ ဘုမ္မဝစနန္တိ အာဟ ‘‘ကိံ တဿ ပုဂ္ဂလဿ ရဇဂ္ဂံ နာမာ’’တိ။ ဝိနိဗ္ဗေဌေတွာတိ ဂဟိတဂ္ဂဟဏံ ဝိဿဇ္ဇာပေတွာ။ မောစေတွာတိ သရီရတော အပနေတွာ။

ပဌမယောဓာဇီဝသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ ဒုတိယယောဓာဇီဝသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၇၆။ ဆဋ္ဌေ စမ္မန္တိ ဣမိနာ စမ္မမယံ စမ္မမိတိ သိဗ္ဗိတံ, အညံ ဝါ ကေဋကဖလကာဒိံ သင်္ဂဏှာတိ။ ဓနုကလာပံ သန္နယှိတွာတိ ဓနုဉ္စေဝ တူဏိရဉ္စ သန္နယှိတွာ သဇ္ဇေတွာ။ ဓနုဒဏ္ဍဿ ဇိယာယတ္တဘာဝကရဏာဒိပိ ဟိ ဓနုနော သန္နယှနံ။ တေနေဝါဟ ‘‘ဓနုဉ္စ သရကလာပဉ္စ သန္နယှိတွာ’’တိ။ ယုဒ္ဓသန္နိဝေသေန ဌိတန္တိ ဒွိန္နံ သေနာနံ ဗျူဟနသံဝိဓာနနယေန ကတော ယော သန္နိဝေသော, တဿ ဝသေန ဌိတံ, သေနာဗျူဟသံဝိဓာနဝသေန သန္နိဝိဋ္ဌန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဥဿာဟဉ္စ ဝါယာမဉ္စ ကရောတီတိ ယုဇ္ဈနဝသေန ဥဿာဟံ ဝါယာမဉ္စ ကရောတိ။ ပရိယာပါဒေန္တီတိ မရဏပရိယန္တိကံ အပရံ ပါပေန္တိ။ တေနာဟ ‘‘ပရိယာပါဒယန္တီ’’တိ, ဇီဝိတံ ပရိယာပါဒယန္တိ မရဏံ ပဋိပဇ္ဇာပေန္တီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

(အံ၊ဋီ၊၃၊၃၀။)

အရက္ခိတေနေဝ ကာယေနာတိအာဒီသု ဟတ္ထပါဒေ ကီဠာပေန္တော ဂီဝံ ဝိပရိဝတ္တေန္တော ကာယံ န ရက္ခတိ နာမ။ နာနပ္ပကာရံ ဒုဋ္ဌုလ္လံ ကရောန္တော ဝါစံ န ရက္ခတိ နာမ။ ကာမဝိတက္ကာဒယော ဝိတက္ကေန္တော စိတ္တံ န ရက္ခတိ နာမ။ အနုပဋ္ဌိတာယ သတိယာတိ ကာယဂတာယ သတိယာ အနုပဋ္ဌိတာယ။ ရာဂေန အနုဂတောတိ ရာဂေန အနုပဟတော။ ရာဂပရေတောတိ ဝါ ရာဂေန ဖုဋ္ဌော ဖုဋ္ဌဝိသေန ဝိယ သပ္ပေန။

အနုဒဟနဋ္ဌေနာတိ အနုပါယပ္ပဋိပတ္တိယာ။ သမ္ပတိ အာယတိဉ္စ မဟာဘိတာပဋ္ဌေန။ အနဝတ္ထိတသဘာဝတာယ ဣတ္တရပစ္စုပဋ္ဌာနဋ္ဌေန။ မုဟုတ္တရမဏီယတာယ တာဝကာလိကဋ္ဌေန။ ဗျတ္တေဟိ အဘိဘဝနီယတာယ သဗ္ဗင်္ဂပစ္စင်္ဂပလိဘဉ္ဇနဋ္ဌေန။ ဆေဒနဘေဒနာဒိအဓိကရဏဘာဝေန ဥဂ္ဃဋ္ဋနသဒိသတာယ အဓိကုဋ္ဋနဋ္ဌေန။ အဝဏေ ဝဏံ ဥပ္ပါဒေတွာ အန္တော အနုပဝိသနသဘာဝတာယ ဝိနိဝိဇ္ဈနဋ္ဌေန။ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိက အနတ္ထနိမိတ္တတာယ သာသင်္ကသပ္ပဋိဘယဋ္ဌေန။

ဒုတိယယောဓာဇီဝသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇-၈။ ပဌမအနာဂတဘယသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၇၇-၇၈။ သတ္တမေ ဝိသေသဿ ပတ္တိယာ ဝိသေသဿ ပါပုဏနတ္ထံ။ ဝီရိယန္တိ ပဓာနဝီရိယံ။ တံ ပန စင်္ကမနဝသေန ကရဏေ ‘‘ကာယိက’’န္တိပိ ဝတ္တဗ္ဗတံ လဘတီတိ အာဟ – ‘‘ဒုဝိဓမ္ပီ’’တိ။ သတ္ထကဝါတာတိ သန္ဓိဗန္ဓနာနိ ကတ္တရိယာ ဆိန္ဒန္တာ ဝိယ ပဝတ္တဝါတာ။ တေနာဟ – ‘‘သတ္ထံ ဝိယာ’’တိအာဒိ။ ကတကမ္မေဟီတိ ကတစောရကမ္မေဟိ။ တေ ကိရ ကတကမ္မာ ယံ နေသံ ဒေဝတံ အာယာစိတွာ ကမ္မံ နိပ္ဖန္နံ, တဿ ဥပကာရတ္ထာယ မနုဿေ မာရေတွာ ဂလလောဟိတာနိ ဂဏှန္တိ။ တေ ‘‘အညေသု မနုဿေသု မာရိယမာနေသု ကောလာဟလံ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတိ, ပဗ္ဗဇိတံ ပရိယေသန္တော နာမ နတ္ထီ’’တိ မညမာနာ ဘိက္ခူ ဂဟေတွာ မာရေန္တိ။ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ အကတကမ္မေဟီတိ အဋဝိတော ဂါမံ အာဂမနကာလေ ကမ္မနိပ္ဖတ္တတ္ထံ ပုရေတရံ ဗလိကမ္မံ ကာတုကာမေဟိ။ တေနေဝါဟ – ‘‘စောရိကံ ကတွာ နိက္ခန္တာ ကတကမ္မာ နာမာ’’တိအာဒိ။ အဋ္ဌမေ နတ္ထိ ဝတ္တဗ္ဗံ။

ပဌမအနာဂတဘယသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

(အံ၊ဋီ၊၃၊၃၁။)

၉။ တတိယအနာဂတဘယသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၇၉။ နဝမေ ပါဠိဂမ္ဘီရာတိ (သံ။ နိ။ ဋီ။ ၂။၂။၂၂၉) ပါဠိဝသေန ဂမ္ဘီရာ အဂါဓာ ဒုက္ခောဂါဟာ သလ္လသုတ္တသဒိသာ။ သလ္လသုတ္တဉှိ (သု။ နိ။ ၅၇၉) ‘‘အနိမိတ္တမနညာတ’’န္တိအာဒိနာ ပါဠိဝသေန ဂမ္ဘီရံ, န အတ္ထဂမ္ဘီရံ။ တထာ ဟိ တတ္ထ တာ တာ ဂါထာ ဒုဝိညေယျရူပါ တိဋ္ဌန္တိ။ ဒုဝိညေယျဉှိ ဉာဏေန ဒုက္ခောဂါဟန္တိ ကတွာ ‘‘ဂမ္ဘီရ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ပုဗ္ဗာပရံပေတ္ထ ကာသဉ္စိ ဂါထာနံ ဒုဝိညေယျတာယ ဒုက္ခောဂါဟမေဝ, တသ္မာ ပါဠိဝသေန ဂမ္ဘီရံ။ အတ္ထဂမ္ဘီရာတိ အတ္ထဝသေန ဂမ္ဘီရာ မဟာဝေဒလ္လသုတ္တသဒိသာ, မဟာဝေဒလ္လသုတ္တဿ (မ။ နိ။ ၁။၄၄၉ အာဒယော) အတ္ထဝသေန ဂမ္ဘီရတာ ပါကဋာယေဝ။ လောကံ ဥတ္တရတီတိ လောကုတ္တရော, သော အတ္ထဘူတော ဧတေသံ အတ္ထီတိ လောကုတ္တရာ။ တေနာဟ – ‘‘လောကုတ္တရဓမ္မဒီပကာ’’တိ။ သုညတာပဋိသံယုတ္တာတိ သတ္တသုညဓမ္မပ္ပကာသကာ။ တေနာဟ ‘‘ခန္ဓဓာတုအာယတနပစ္စယာကာရပ္ပဋိသံယုတ္တာ’’တိ။ ဥဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ ပရိယာပုဏိတဗ္ဗန္တိ စ လိင်္ဂဝစနဝိပလ္လာသေန ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ဥဂ္ဂဟေတဗ္ဗေ စေဝ ဝဠဉ္ဇေတဗ္ဗေ စာ’’တိ။ ကဝိနော ကမ္မံ ကဝိတာ။ ယဿ ပန ယံ ကမ္မံ, တံ တေန ကတန္တိ ဝုစ္စတီတိ အာဟ ‘‘ကဝိတာတိ ကဝီဟိ ကတာ’’တိ။ ကာဝေယျန္တိ ကဗျံ, ကဗျန္တိ စ ကဝိနာ ဝုတ္တန္တိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘တဿေဝ ဝေဝစန’’န္တိ။ စိတ္တက္ခရာတိ စိတြာကာရအက္ခရာ။ ဣတရံ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ သာသနတော ဗဟိဒ္ဓါ ဌိတာတိ န သာသနာဝစရာ။ ဗာဟိရကသာဝကေဟီတိ ‘‘ဗုဒ္ဓါ’’တိ အပ္ပညာတာနံ ယေသံ ကေသဉ္စိ သာဝကေဟိ။ သုဿူသိဿန္တီတိ အက္ခရစိတ္တတာယ စေဝ သရသမ္ပတ္တိယာ စ အတ္တမနာ ဟုတွာ သာမဏေရဒဟရဘိက္ခုမာတုဂါမမဟာဂဟပတိကာဒယော ‘‘ဧသ ဓမ္မကထိကော’’တိ သန္နိပတိတွာ သောတုကာမာ ဘဝိဿန္တိ။

တတိယအနာဂတဘယသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ စတုတ္ထအနာဂတဘယသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၈၀။ ဒသမေ ပဉ္စဝိဓေန သံသဂ္ဂေနာတိ ‘‘သဝနသံသဂ္ဂေါ, ဒဿနသံသဂ္ဂေါ, သမုလ္လာပသံသဂ္ဂေါ, သမ္ဘောဂသံသဂ္ဂေါ, ကာယသံသဂ္ဂေါ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တေန ပဉ္စဝိဓေန သံသဂ္ဂေန။ သံသဇ္ဇတိ ဧတေနာတိ သံသဂ္ဂေါ, ရာဂေါ။ သဝနဟေတုကော, သဝနဝသေန ဝါ ပဝတ္တော သံသဂ္ဂေါ သဝနသံသဂ္ဂေါ။ ဧသ

(အံ၊ဋီ၊၃၊၃၂။)

နယော သေသေသုပိ။ ကာယသံသဂ္ဂေါ ပန ကာယပရာမာသော။ တေသု ပရေဟိ ဝါ ကထိယမာနံ ရူပါဒိသမ္ပတ္တိံ အတ္တနာ ဝါ သိတလပိတဂီတသဒ္ဒံ သုဏန္တဿ သောတဝိညာဏဝီထိဝသေန ဥပ္ပန္နော ရာဂေါ သဝနသံသဂ္ဂေါ နာမ။ ဝိသဘာဂရူပံ ဩလောကေန္တဿ ပန စက္ခုဝိညာဏဝီထိဝသေန ဥပ္ပန္နော ရာဂေါ ဒဿနသံသဂ္ဂေါ နာမ။ အညမညအာလာပသလ္လာပဝသေန ဥပ္ပန္နရာဂေါ သမုလ္လာပသံသဂ္ဂေါ နာမ။ ဘိက္ခုနော ဘိက္ခုနိယာ သန္တကံ, ဘိက္ခုနိယာ ဘိက္ခုဿ သန္တကံ ဂဟေတွာ ပရိဘောဂကရဏဝသေန ဥပ္ပန္နရာဂေါ သမ္ဘောဂသံသဂ္ဂေါ နာမ။ ဟတ္ထဂ္ဂါဟာဒိဝသေန ဥပ္ပန္နော ရာဂေါ ကာယသံသဂ္ဂေါ နာမ။

အနေကဝိဟိတန္တိ အန္နသန္နိဓိပါနသန္နိဓိဝတ္ထသန္နိဓိယာနသန္နိဓိသယနသန္နိဓိဂန္ဓသန္နိဓိ- အာမိသသန္နိဓိဝသေန အနေကပ္ပကာရံ။ သန္နိဓိကတဿာတိ ဧတေန ‘‘သန္နိဓိကာရပရိဘောဂ’’န္တိ (ဓ။ သ။ တိကမာတိကာ ၁၀) ဧတ္ထ ကာရ-သဒ္ဒဿ ကမ္မတ္ထတံ ဒဿေတိ။ ယထာ ဝါ ‘‘အာစယံ ဂါမိနော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ အနုနာသိကလောပေန ‘‘အာစယဂါမိနော’’တိ နိဒ္ဒေသော ကတော, ဧဝံ ‘‘သန္နိဓိကာရံ ပရိဘောဂ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗေ အနုနာသိကလောပေန ‘‘သန္နိဓိကာရပရိဘောဂ’’န္တိ ဝုတ္တံ, သန္နိဓိံ ကတွာ ပရိဘောဂန္တိ အတ္ထော။

‘‘သန္နိဓိကတဿ ပရိဘောဂ’’န္တိ ဧတ္ထ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၂) ပန ဒုဝိဓာ ကထာ ဝိနယဝသေန သလ္လေခဝသေန စ။ ဝိနယဝသေန တာဝ ယံ ကိဉ္စိ အန္နံ အဇ္ဇ ပဋိဂ္ဂဟိတံ အပရဇ္ဇု သန္နိဓိကာရံ ဟောတိ, တဿ ပရိဘောဂေ ပါစိတ္တိယံ။ အတ္တနာ လဒ္ဓံ ပန သာမဏေရာနံ ဒတွာ တေဟိ လဒ္ဓံ ဝါ ပါပေတွာ ဒုတိယဒိဝသေ ဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ, သလ္လေခေါ ပန န ဟောတိ။ ပါနသန္နိဓိမှိပိ ဧသေဝ နယော။ ဝတ္ထသန္နိဓိမှိ အနဓိဋ္ဌိတာဝိကပ္ပိတံ သန္နိဓိ စ ဟောတိ, သလ္လေခဉ္စ ကောပေတိ။ အယံ နိပ္ပရိယာယကထာ။ ပရိယာယတော ပန တိစီဝရသန္တုဋ္ဌေန ဘဝိတဗ္ဗံ, စတုတ္ထံ လဘိတွာ အညဿ ဒါတဗ္ဗံ။ သစေ ယဿ ကဿစိ ဒါတုံ န သက္ကောတိ, ယဿ ပန ဒါတုကာမော ဟောတိ, သော ဥဒ္ဒေသတ္ထာယ ဝါ ပရိပုစ္ဆတ္ထာယ ဝါ ဂတော, အာဂတမတ္တေ ဒါတဗ္ဗံ, အဒါတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ စီဝရေ ပန အပ္ပဟောန္တေ, သတိယာ ဝါ ပစ္စာသာယ အနုညာတကာလံ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သူစိသုတ္တစီဝရကာရကာနံ အလာဘေ တတောပိ ဝိနယကမ္မံ ကတွာ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတိ ‘‘ဣမသ္မိံ ဇိဏ္ဏေ ပုန ဤဒိသံ ကုတော လဘိဿာမီ’’တိ ပန ဌပေတုံ န ဝဋ္ဋတိ, သန္နိဓိ စ ဟောတိ, သလ္လေခဉ္စ ကောပေတိ။

(အံ၊ဋီ၊၃၊၃၃။)

ယာနသန္နိဓိမှိ ယာနံ နာမ ဝယှံ ရထော သကဋံ သန္ဒမာနိကာ ပါဋင်္ကီတိ။ န ပနေတံ ပဗ္ဗဇိတဿ ယာနံ, ဥပါဟနံ ပန ယာနံ။ ဧကဘိက္ခုဿ ဟိ ဧကော အရညဝါသတ္ထာယ, ဧကော ဓောတပါဒကတ္ထာယာတိ ဥက္ကံသတော ဒွေ ဥပါဟနသံဃာဋကာ ဝဋ္ဋန္တိ, တတိယံ လဘိတွာ အညဿ ဒါတဗ္ဗော။ ‘‘ဣမသ္မိံ ဇိဏ္ဏေ အညံ ကုတော လဘိဿာမီ’’တိ ဌပေတုံ န ဝဋ္ဋတိ, သန္နိဓိ စ ဟောတိ, သလ္လေခဉ္စ ကောပေတိ။ သယနသန္နိဓိမှိ သယနန္တိ မဉ္စော။ ဧကဿ ဘိက္ခုနော ဧကော သယနဂဗ္ဘေ, ဧကော ဒိဝါဋ္ဌာနေတိ ဥက္ကံသတော ဒွေ မဉ္စာ ဝဋ္ဋန္တိ။ တတော ဥတ္တရိံ လဘိတွာ အညဿ ဘိက္ခုနော, ဂဏဿ ဝါ ဒါတဗ္ဗော, အဒါတုံ န ဝဋ္ဋတိ, သန္နိဓိ စေဝ ဟောတိ, သလ္လေခေါ စ ကုပ္ပတိ။ ဂန္ဓသန္နိဓိမှိ ဘိက္ခုနော ကဏ္ဍုကစ္ဆုဆဝိဒေါသာဒိအာဗာဓေ သတိ ဂန္ဓာ ဝဋ္ဋန္တိ။ ဂန္ဓတ္ထိကေန ဂန္ဓဉ္စ အာဟရာပေတွာ တသ္မိံ ရောဂေ ဝူပသန္တေ အညေသံ ဝါ အာဗာဓိကာနံ ဒါတဗ္ဗံ, ဒွါရေ ပဉ္စင်္ဂုလိဃရဓူပနာဒီသု ဝါ ဥပနေတဗ္ဗံ။ ‘‘ပုန ရောဂေ သတိ ဘဝိဿတီ’’တိ ဌပေတုံ န ဝဋ္ဋတိ, ဂန္ဓသန္နိဓိ စ ဟောတိ, သလ္လေခဉ္စ ကောပေတိ။

အာမိသန္တိ ဝုတ္တာဝသေသံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သေယျထိဒံ – ဣဓေကစ္စော ဘိက္ခု ‘‘တထာရူပေ ကာလေ ဥပကာရာယ ဘဝိဿန္တီ’’တိ တိလတဏ္ဍုလမုဂ္ဂမာသနာဠိကေရလောဏမစ္ဆသပ္ပိတေလကုလာလဘာဇနာဒီနိ အာဟရာပေတွာ ဌပေတိ။ သော ဝဿကာလေ ကာလဿေဝ သာမဏေရေဟိ ယာဂုံ ပစာပေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ ‘‘သာမဏေရ ဥဒကကဒ္ဒမေ ဒုက္ခံ ဂါမံ ပဝိသိတုံ, ဂစ္ဆ အသုကကုလံ ဂန္တွာ မယှံ ဝိဟာရေ နိသိန္နဘာဝံ အာရောစေဟိ, အသုကကုလတော ဒဓိအာဒီနိ အာဟရာ’’တိ ပေသေတိ။ ဘိက္ခူဟိ ‘‘ကိံ, ဘန္တေ, ဂါမံ ပဝိသိဿာမာ’’တိ ဝုတ္တေပိ ‘‘ဒုပ္ပဝေသော, အာဝုသော, ဣဒါနိ ဂါမော’’တိ ဝဒတိ။ တေ ‘‘ဟောတု, ဘန္တေ, အစ္ဆထ တုမှေ, မယံ ဘိက္ခံ ပရိယေသိတွာ အာဟရိဿာမာ’’တိ ဂစ္ဆန္တိ။ အထ သာမဏေရော ဒဓိအာဒီနိ အာဟရိတွာ ဘတ္တဉ္စ ဗျဉ္ဇနဉ္စ သမ္ပာဒေတွာ ဥပနေတိ, တံ ဘုဉ္ဇန္တဿေဝ ဥပဋ္ဌာကာ ဘတ္တံ ပဟိဏန္တိ, တတောပိ မနာပမနာပံ ဘုဉ္ဇတိ။ အထ ဘိက္ခူ ပိဏ္ဍပါတံ ဂဟေတွာ အာဂစ္ဆန္တိ, တတောပိ မနာပမနာပံ ဘုဉ္ဇတိယေဝ။ ဧဝံ စတုမာသမ္ပိ ဝီတိနာမေတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ ဘိက္ခု မုဏ္ဍကုဋုမ္ဗိကဇီဝိကံ ဇီဝတိ, န သမဏဇီဝိကန္တိ။ ဧဝရူပေါ အာမိသသန္နိဓိ နာမ ဟောတိ။ ဘိက္ခုနော ပန ဝသနဋ္ဌာနေ ဧကာ တဏ္ဍုလနာဠိ ဧကော

(အံ၊ဋီ၊၃၊၃၄။)

ဂုဠပိဏ္ဍော ကုဍုဝမတ္တံ သပ္ပီတိ ဧတ္တကံ နိဓေတုံ ဝဋ္ဋတိ အကာလေ သမ္ပတ္တစောရာနံ အတ္ထာယ။ တေ ဟိ ဧတ္တကံ အာမိသပဋိသန္ထာရံ အလဘန္တာ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေယျုံ, တသ္မာ သစေ ဟိ ဧတ္တကံ နတ္ထိ, အာဟရာပေတွာပိ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အဖာသုကကာလေ စ ယဒေတ္ထ ကပ္ပိယံ, တံ အတ္တနာပိ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ကပ္ပိယကုဋိယံ ပန ဗဟုံ ဌပေန္တဿပိ သန္နိဓိ နာမ နတ္ထိ။

စတုတ္ထအနာဂတဘယသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ယောဓာဇီဝဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

(၉) ၄။ ထေရဝဂ္ဂေါ

၁-၂။ ရဇနီယသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၈၁-၈၂။ စတုတ္ထဿ ပဌမံ သုဝိညေယျမေဝ။ ဒုတိယေ ဂုဏမက္ခနာယ ပဝတ္တောပိ အတ္တနော ကာရကံ ဂူထေန ပဟရန္တံ ဂူထော ဝိယ ပဌမတရံ မက္ခေတီတိ မက္ခော, သော ဧတဿ အတ္ထီတိ မက္ခီ။ ပဠာသတီတိ ပဠာသော, ပရဿ ဂုဏေ ဍံသိတွာ ဝိယ အပနေတီတိ အတ္ထော။ သော ဧတဿ အတ္ထီတိ ပဠာသီ။ ပဠာသီ ပုဂ္ဂလော ဟိ ဒုတိယဿ ဓုရံ န ဒေတိ, သမ္ပသာရေတွာ တိဋ္ဌတိ။ တေနာဟ ‘‘ယုဂဂ္ဂါဟလက္ခဏေန ပဠာသေန သမန္နာဂတော’’တိ။

ရဇနီယသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ ကုဟကသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၈၃။ တတိယေ တီဟိ ကုဟနဝတ္ထူဟီတိ သာမန္တဇပ္ပနဣရိယာပထသန္နိဿိတပစ္စယပ္ပဋိသေဝနဘေဒတော တိပ္ပဘေဒေဟိ ကုဟနဝတ္ထူဟိ။ တိဝိဓေန ကုဟနဝတ္ထုနာ လောကံ ကုဟယတိ ဝိမှာပယတိ ‘‘အဟော အစ္ဆရိယပုရိသော’’တိ အတ္တနိ ပရေသံ ဝိမှယံ ဥပ္ပါဒေတီတိ ကုဟကော။ လာဘသက္ကာရတ္ထိကော ဟုတွာ လပတိ အတ္တာနံ ဒါယကံ ဝါ ဥက္ခိပိတွာ ယထာ သော ကိဉ္စိ ဒဒါတိ, ဧဝံ ဥက္ကာစေတွာ ကထေတီတိ လပကော။ နိမိတ္တံ သီလံ တဿာတိ နေမိတ္တိကော, နိမိတ္တေန ဝါ စရတိ, နိမိတ္တံ ဝါ ကရောတီတိ နေမိတ္တိကော။ နိမိတ္တန္တိ စ ပရေသံ ပစ္စယဒါနသညုပ္ပါဒကံ ကာယဝစီကမ္မံ

(အံ၊ဋီ၊၃၊၃၅။)

ဝုစ္စတိ။ နိပ္ပေသော သီလမဿာတိ နိပ္ပေသိကော။ နိပ္ပိသတီတိ ဝါ နိပ္ပေသော, နိပ္ပေသောယေဝ နိပ္ပေသိကော။ နိပ္ပေသောတိ စ သဌပုရိသော ဝိယ လာဘသက္ကာရတ္ထံ အက္ကောသနုပ္ပဏ္ဍနပရပိဋ္ဌိမံသိကတာဒိ။

ကုဟကသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆-၇။ ပဋိသမ္ဘိဒါပ္ပတ္တသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၈၆-၈၇။ ဆဋ္ဌေ ပဋိသမ္ဘိဒါသု ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ, တံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တမေဝ။ ဥစ္စာဝစာနီတိ ဥစ္စနီစာနိ။ တေနာဟ ‘‘မဟန္တခုဒ္ဒကာနီ’’တိ။ ကိံကရဏီယာနီတိ ‘‘ကိံ ကရောမီ’’တိ ဧဝံ ဝတွာ ကတ္တဗ္ဗကမ္မာနိ။ တတ္ထ ဥစ္စကမ္မာနိ နာမ စီဝရဿ ကရဏံ, ရဇနံ, စေတိယေ သုဓာကမ္မံ, ဥပေါသထာဂါရစေတိယဃရဗောဓိဃရေသု ကတ္တဗ္ဗကမ္မန္တိ ဧဝမာဒိ။ အဝစကမ္မံ နာမ ပါဒဓောဝနမက္ခနာဒိ ခုဒ္ဒကကမ္မံ။ တတြုပါယာသာတိ တတြုပဂမနိယာ, တတြ တတြ မဟန္တေ ခုဒ္ဒကေ စ ကမ္မေ သာဓနဝသေန ဥပဂစ္ဆန္တိယာတိ အတ္ထော။ တဿ တဿ ကမ္မဿ နိပ္ဖါဒနေ သမတ္ထာယာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တတြုပါယာယာတိ ဝါ တတြ တတြ ကမ္မေ သာဓေတဗ္ဗေ ဥပါယဘူတာယ။ အလံ ကာတုန္တိ ကာတုံ သမတ္ထော ဟောတိ။ အလံ သံဝိဓာတုန္တိ ဝိစာရေတုံ သမတ္ထော။ သတ္တမံ ဥတ္တာနမေဝ။

ပဋိသမ္ဘိဒါပ္ပတ္တသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ ထေရသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၈၈။ အဋ္ဌမေ ထိရဘာဝပ္ပတ္တောတိ သာသနေ ထိရဘာဝံ အနိဝတ္တိဘာဝံ ပတ္ထော။ ပဗ္ဗဇိတော ဟုတွာ ဗဟူ ရတ္တိယော ဇာနာတီတိ ရတ္တညူ။ တေနာဟ ‘‘ပဗ္ဗဇိတဒိဝသတော ပဋ္ဌာယာ’’တိအာဒိ။ ပါကဋောတိ အယထာဘူတဂုဏေဟိ စေဝ ယထာဘူတဂုဏေဟိ စ သမုဂ္ဂတော။ ယသော ဧတဿ အတ္ထီတိ ယသဿီ, ယသံ သိတော နိဿိတော ဝါ ယသဿီ။ တေနာဟ ‘‘ယသနိဿိတော’’တိ။ အသတံ အသာဓူနံ ဓမ္မာ အသဒ္ဓမ္မာ, အသန္တာ ဝါ အသုန္ဒရာ ဂါရယှာ လာမကာ ဓမ္မာတိ အသဒ္ဓမ္မာ။ ဝိပရိယာယေန သဒ္ဓမ္မာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ထေရသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

(အံ၊ဋီ၊၃၊၃၆။)

၉။ ပဌမသေခသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၈၉။ နဝမေ အာရမိတဗ္ဗဋ္ဌေန ကမ္မံ အာရာမော ဧတဿာတိ ကမ္မာရာမော, တဿ ဘာဝေါ ကမ္မာရာမတာ။ တတ္ထ ကမ္မန္တိ ဣတိကတ္တဗ္ဗံ ကမ္မံ ဝုစ္စတိ။ သေယျထိဒံ – စီဝရဝိစာရဏံ စီဝရကမ္မကရဏံ ဥပတ္ထမ္ဘနံ ပတ္တတ္ထဝိကအံသဗဒ္ဓကကာယဗန္ဓနဓမ္မကရဏအာဓာရကပါဒကထလိကသမ္မဇ္ဇနိအာဒီနံ ကရဏန္တိ။ ဧကစ္စော ဟိ ဧတာနိ ကရောန္တော သကလဒိဝသံ ဧတာနေဝ ကရောတိ, တံ သန္ဓာယေသ ပဋိက္ခေပေါ။ ယော ပန ဧတေသံ ကရဏဝေလာယမေဝ တာနိ ကရောတိ, ဥဒ္ဒေသဝေလာယ ဥဒ္ဒေသံ ဂဏှာတိ, သဇ္ဈာယဝေလာယ သဇ္ဈာယတိ, စေတိယင်္ဂဏဝတ္တဝေလာယ စေတိယင်္ဂဏဝတ္တံ ကရောတိ, မနသိကာရဝေလာယ မနသိကာရံ ကရောတိ, န သော ကမ္မာရာမော နာမ။ ဘဿာရာမတာတိ ဧတ္ထ ယော ဣတ္ထိဝဏ္ဏပုရိသဝဏ္ဏာဒိဝသေန အာလာပသလ္လာပံ ကရောန္တောယေဝ ဒိဝသဉ္စ ရတ္တိဉ္စ ဝီတိနာမေတိ, ဧဝရူပေါ ဘဿေ ပရိယန္တကာရီ န ဟောတိ, အယံ ဘဿာရာမော နာမ။ ယော ပန ရတ္တိမ္ပိ ဒိဝသမ္ပိ ဓမ္မံ ကထေတိ, ပဉှံ ဝိဿဇ္ဇေတိ, အယံ အပ္ပဘဿော ဘဿေ ပရိယန္တကာရီယေဝ။ ကသ္မာ? ‘‘သန္နိပတိတာနံ ဝေါ, ဘိက္ခဝေ, ဒွယံ ကရဏီယံ ဓမ္မီ ဝါ ကထာ, အရိယော ဝါ တုဏှီဘာဝေါ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၂၇၃၊ ဥဒါ။ ၁၂, ၂၈, ၂၉) ဝုတ္တတ္တာ။

နိဒ္ဒါရာမတာတိ ဧတ္ထ ယော ဂစ္ဆန္တောပိ နိသိန္နောပိ နိပန္နောပိ ထိနမိဒ္ဓါဘိဘူတော နိဒ္ဒါယတိယေဝ, အယံ နိဒ္ဒါရာမော နာမ။ ယဿ ပန ကရဇကာယေ ဂေလညေန စိတ္တံ ဘဝင်္ဂေ ဩတရတိ, နာယံ နိဒ္ဒါရာမော။ တေနေဝါဟ – ‘‘အဘိဇာနာမိ ခေါ ပနာဟံ, အဂ္ဂိဝေဿန, ဂိမှာနံ ပစ္ဆိမေ မာသေ ပစ္ဆာဘတ္တံ ပိဏ္ဍပါတပ္ပဋိက္ကန္တော စတုဂ္ဂုဏံ သံဃာဋိံ ပညာပေတွာ ဒက္ခိဏေန ပဿေန သတော သမ္ပဇာနော နိဒ္ဒံ ဩက္ကမိတာ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၃၈၇)။ သင်္ဂဏိကာရာမတာတိ ဧတ္ထ ယော ဧကဿ ဒုတိယော, ဒွိန္နံ တတိယော, တိဏ္ဏံ စတုတ္ထောတိ ဧဝံ သံသဋ္ဌောဝ ဝိဟရတိ, ဧကကော အဿာဒံ န လဘတိ, အယံ သင်္ဂဏိကာရာမော။ ယော ပန စတူသု ဣရိယာပထေသု ဧကကောဝ အဿာဒံ လဘတိ, နာယံ သင်္ဂဏိကာရာမော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သေခါနံ ပဋိလဒ္ဓဂုဏဿ ပရိဟာနာသမ္ဘဝတော ‘‘ဥပရိဂုဏေဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

ပဌမသေခသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

(အံ၊ဋီ၊၃၊၃၇။)

၁၀။ ဒုတိယသေခသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၉၀။ ဒသမေ အတိပါတောဝါတိ သဗ္ဗရတ္တိံ နိဒ္ဒါယိတွာ ဗလဝပစ္စူသေ ကောဋိသမ္မုဉ္ဇနိယာ ထောကံ သမ္မဇ္ဇိတွာ မုခံ ဓောဝိတွာ ယာဂုဘိက္ခတ္ထာယ ပါတောဝ ပဝိသတိ။ တံ အတိက္ကမိတွာတိ ဂိဟိသံသဂ္ဂဝသေန ကာလံ ဝီတိနာမေန္တော မဇ္ဈနှိကသမယံ အတိက္ကမိတွာ ပက္ကမတိ။ ပါတောယေဝ ဟိ ဂါမံ ပဝိသိတွာ ယာဂုံ အာဒါယ အာသနသာလံ ဂန္တွာ ပိဝိတွာ ဧကသ္မိံ ဌာနေ နိပန္နော နိဒ္ဒါယိတွာ မနုဿာနံ ဘောဇနဝေလာယ ‘‘ပဏီတဘိက္ခံ လဘိဿာမီ’’တိ ဥပကဋ္ဌေ မဇ္ဈနှိကေ ဥဋ္ဌာယ ဓမ္မကရဏေန ဥဒကံ ဂဟေတွာ အက္ခီနိ ပုဉ္ဆိတွာ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ယာဝဒတ္ထံ ဘုဉ္ဇိတွာ ဂိဟိသံသဋ္ဌော ကာလံ ဝီတိနာမေတွာ မဇ္ဈနှေ ဝီတိဝတ္တေ ပဋိက္ကမတိ။

အပ္ပိစ္ဆကထာတိ, ‘‘အာဝုသော, အတြိစ္ဆတာ ပါပိစ္ဆတာတိ ဣမေ ဓမ္မာ ပဟာတဗ္ဗာ’’တိ တေသု အာဒီနဝံ ဒဿေတွာ ‘‘ဧဝရူပံ အပ္ပိစ္ဆတံ သမာဒါယ ဝတ္တိတဗ္ဗ’’န္တိအာဒိနယပ္ပဝတ္တာ ကထာ။ တီဟိ ဝိဝေကေဟီတိ ကာယဝိဝေကော, စိတ္တဝိဝေကော, ဥပဓိဝိဝေကောတိ ဣမေဟိ တီဟိ ဝိဝေကေဟိ။ တတ္ထ ဧကော ဂစ္ဆတိ, ဧကော တိဋ္ဌတိ, ဧကော နိသီဒတိ, ဧကော သေယျံ ကပ္ပေတိ, ဧကော ဂါမံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသတိ, ဧကော ပဋိက္ကမတိ, ဧကော စင်္ကမံ အဓိဋ္ဌာတိ, ဧကော စရတိ, ဧကော ဝိဟရတီတိ အယံ ကာယဝိဝေကော နာမ။ အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော ပန စိတ္တဝိဝေကော နာမ။ နိဗ္ဗာနံ ဥပဓိဝိဝေကော နာမ။ ဝုတ္တမ္ပိ ဟေတံ – ‘‘ကာယဝိဝေကော စ ဝိဝေကဋ္ဌကာယာနံ နေက္ခမ္မာဘိရတာနံ, စိတ္တဝိဝေကော စ ပရိသုဒ္ဓစိတ္တာနံ ပရမဝေါဒါနပ္ပတ္တာနံ, ဥပဓိဝိဝေကော စ နိရုပဓီနံ ပုဂ္ဂလာနံ ဝိသင်္ခါရဂတာန’’န္တိ (မဟာနိ။ ၅၇)။ ဒုဝိဓံ ဝီရိယန္တိ ကာယိကံ, စေတသိကဉ္စ ဝီရိယံ။ သီလန္တိ စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလံ။ သမာဓိန္တိ ဝိပဿနာပါဒကာ အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော။ ဝိမုတ္တိကထာတိ ဝါ အရိယဖလံ အာရဗ္ဘ ပဝတ္တာ ကထာ။ သေသံ ဥတ္တာနမေဝ။

ဒုတိယသေခသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ထေရဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

(အံ၊ဋီ၊၃၊၃၈။)

(၁၀) ၅။ ကကုဓဝဂ္ဂေါ

၁-၁၀။ ပဌမသမ္ပဒါသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၉၁-၁၀၀။ ပဉ္စမဿ ပဌမေ ဒုတိယေ စ နတ္ထိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ တတိယေ အာဇာနနတော အညာ, ဥပရိမဂ္ဂပညာ ဟေဋ္ဌိမမဂ္ဂေန ဉာတပရိညာယ ဧဝ ဇာနနတော။ တဿာ ပန ဖလဘာဝတော မဂ္ဂဖလပညာ တံသဟဂတာ သမ္မာသင်္ကပ္ပါဒယော စ ဣဓ ‘‘အညာ’’တိ ဝုတ္တာ။ အညာယ ဗျာကရဏာနိ အညာဗျာကရဏာနိ။ တေနေဝါဟ ‘‘အညာဗျာကရဏာနီတိ အရဟတ္တဗျာကရဏာနီ’’တိ။ အဓိဂတမာနေနာတိ အပ္ပတ္တေ ပတ္တသညီ, အနဓိဂတေ အဓိဂတသညီ ဟုတွာ အဓိဂတံ မယာတိ မာနေန။ စတုတ္ထာဒီနိ ဥတ္တာနတ္ထာနေဝ။

ပဌမသမ္ပဒါသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ကကုဓဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဒုတိယပဏ္ဏာသကံ နိဋ္ဌိတံ။

(အံ၊ဋီ၊၃၊၃၉။)

၃။ တတိယပဏ္ဏာသကံ

(၁၁) ၁။ ဖာသုဝိဟာရဝဂ္ဂေါ

၁-၄။ သာရဇ္ဇသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၁၀၁-၄။ တတိယဿ ပဌမေ နတ္ထိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဒုတိယေ ပိဏ္ဍပါတာဒိအတ္ထာယ ဥပသင်္ကမိတုံ ယုတ္တဋ္ဌာနံ ဂေါစရော, ဝေသိယာ ဂေါစရော အဿာတိ ဝေသိယာဂေါစရော, မိတ္တသန္ထဝဝသေန ဥပသင်္ကမိတဗ္ဗဋ္ဌာနန္တိ အတ္ထော။ ဝေသိယာ နာမ ရူပူပဇီဝိနိယော, တာ မိတ္တသန္ထဝဝသေန န ဥပသင်္ကမိတဗ္ဗာ သမဏဘာဝဿ အန္တရာယကရတ္တာ, ပရိသုဒ္ဓါသယဿပိ ဂရဟာဟေတုတော, တသ္မာ ဒက္ခိဏာဒါနဝသေန သတိံ ဥပဋ္ဌပေတွာ ဥပသင်္ကမိတဗ္ဗံ။ ဝိဓဝါ ဝုစ္စန္တိ မတပတိကာ, ပဝုတ္ထပတိကာ ဝါ။ ထုလ္လကုမာရိယောတိ မဟလ္လိကာ အနိဝိဒ္ဓါ ကုမာရိယော။ ပဏ္ဍကာတိ နပုံသကာ။ တေ ဟိ ဥဿန္နကိလေသာ အဝူပသန္တပရိဠာဟာ လောကာမိသနိဿိတကထာဗဟုလာ, တသ္မာ န ဥပသင်္ကမိတဗ္ဗာ။ ဘိက္ခုနိယော နာမ ဥဿန္နဗြဟ္မစရိယာ။ တထာ ဘိက္ခူပိ။ အညမညံ ဝိသဘာဂဝတ္ထုဘာဝတော သန္ထဝဝသေန ဥပသင်္ကမနေ ကတိပါဟေနေဝ ဗြဟ္မစရိယန္တရာယော သိယာ, တသ္မာ န ဥပသင်္ကမိတဗ္ဗာ, ဂိလာနပုစ္ဆနာဒိဝသေန ဥပသင်္ကမနေ သတောကာရိနာ ဘဝိတဗ္ဗံ။ တတိယစတုတ္ထာနိ ဥတ္တာနတ္ထာနေဝ။

သာရဇ္ဇသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ ဖာသုဝိဟာရသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၁၀၅။ ပဉ္စမေ မေတ္တာ ဧတဿ အတ္ထီတိ မေတ္တံ, တံသမုဋ္ဌာနံ ကာယကမ္မံ မေတ္တံ ကာယကမ္မံ။ ဧသ နယော သေသဒွယေပိ။ အာဝီတိ ပကာသနံ။ ပကာသဘာဝေါ စေတ္ထ ယံ ဥဒ္ဒိဿ တံ ကာယကမ္မံ ကရီယတိ, တဿ သမ္မုခဘာဝတောတိ အာဟ ‘‘သမ္မုခါ’’တိ။ ရဟောတိ အပ္ပကာသံ။ အပ္ပကာသတာ စ ယံ ဥဒ္ဒိဿ တံ ကာယကမ္မံ ကရီယတိ, တဿ အပစ္စက္ခဘာဝတောတိ အာဟ ‘‘ပရမ္မုခါ’’တိ။ ဣမာနိ မေတ္တကာယကမ္မာဒီနိ ဘိက္ခူနံ ဝသေန အာဂတာနိ တေသံ သေဋ္ဌပရိသဘာဝတော, ဂိဟီသုပိ လဗ္ဘန္တိယေဝ။ ဘိက္ခူနဉှိ မေတ္တစိတ္တေန အာဘိသမာစာရိကပူရဏံ မေတ္တံ ကာယကမ္မံ

(အံ၊ဋီ၊၃၊၄၀။)

နာမ။ ဂိဟီနံ စေတိယဝန္ဒနတ္ထာယ ဗောဓိဝန္ဒနတ္ထာယ သံဃနိမန္တနတ္ထာယ ဂမနံ ဂါမံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိဋ္ဌေ ဘိက္ခူ ဒိသွာ ပစ္စုဂ္ဂမနံ ပတ္တပ္ပဋိဂ္ဂဟဏံ အာသနပညာပနံ အနုဂမနန္တိ ဧဝမာဒိကံ မေတ္တံ ကာယကမ္မံ နာမ။ ဘိက္ခူနံ မေတ္တစိတ္တေန အာစာရပညတ္တိသိက္ခာပနံ ကမ္မဋ္ဌာနကထနံ ဓမ္မဒေသနာ တေပိဋကမ္ပိ ဗုဒ္ဓဝစနံ မေတ္တံ ဝစီကမ္မံ နာမ။ ဂိဟီနံ ‘‘စေတိယဝန္ဒနာယ ဂစ္ဆာမ, ဗောဓိဝန္ဒနာယ ဂစ္ဆာမ, ဓမ္မဿဝနံ ကရိဿာမ, ဒီပမာလံ ပုပ္ဖပူဇံ ကရိဿာမ, တီဏိ သုစရိတာနိ သမာဒါယ ဝတ္တိဿာမ, သလာကဘတ္တာဒီနိ ဒဿာမ, ဝဿာဝါသိကံ ဒဿာမ, အဇ္ဇ သံဃဿ စတ္တာရော ပစ္စယေ ဒဿာမ, သံဃံ နိမန္တေတွာ ခါဒနီယာဒီနိ သံဝိဒဟထ, အာသနာနိ ပညပေထ, ပါနီယံ ဥပဋ္ဌပေထ, သံဃံ ပစ္စုဂ္ဂန္တွာ အာနေထ, ပညတ္တာသနေ နိသီဒါပေထ, ဆန္ဒဇာတာ ဥဿာဟဇာတာ ဝေယျာဝစ္စံ ကရောထာ’’တိအာဒိကထနကာလေ မေတ္တံ ဝစီကမ္မံ နာမ။ ဘိက္ခူနံ ပါတောဝ ဥဋ္ဌာယ သရီရပ္ပဋိဇဂ္ဂနံ ကတွာ စေတိယင်္ဂဏံ ဂန္တွာ ဝတ္တာဒီနိ ကတွာ ဝိဝိတ္တသေနာသနေ နိသီဒိတွာ ‘‘ဣမသ္မိံ ဝိဟာရေ ဘိက္ခူ သုခီ ဟောန္တု အဝေရာ အဗျာပဇ္ဇာ’’တိ စိန္တနံ မေတ္တံ မနောကမ္မံ နာမ, ဂိဟီနံ ‘‘အယျာ သုခီ ဟောန္တု အဝေရာ အဗျာပဇ္ဇာ’’တိ စိန္တနံ မေတ္တံ မနောကမ္မံ နာမ။

တတ္ထ နဝကာနံ စီဝရကမ္မာဒီသု သဟာယဘာဝဂမနံ သမ္မုခါ ကာယကမ္မံ နာမ, ထေရာနံ ပန ပါဒဓောဝနသိဉ္စနဗီဇနဒါနာဒိဘေဒမ္ပိ သဗ္ဗံ သာမီစိကမ္မံ သမ္မုခါ ကာယကမ္မံ နာမ, ဥဘယေဟိပိ ဒုန္နိက္ခိတ္တာနံ ဒါရုဘဏ္ဍာဒီနံ တေသု အဝညံ အကတွာ အတ္တနာ ဒုန္နိက္ခိတ္တာနံ ဝိယ ပဋိသာမနံ ပရမ္မုခါ မေတ္တံ ကာယကမ္မံ နာမ။ ‘‘ဒေဝတ္ထေရော တိဿတ္ထေရော’’တိ ဝုတ္တံ ဧဝံ ပဂ္ဂယှဝစနံ သမ္မုခါ မေတ္တံ ဝစီကမ္မံ နာမ, ဝိဟာရေ အသန္တံ ပန ပဋိပုစ္ဆန္တဿ ‘‘ကုဟိံ အမှာကံ ဒေဝတ္ထေရော, ကုဟိံ အမှာကံ တိဿတ္ထေရော, ကဒါ နု ခေါ အာဂမိဿတီ’’တိ ဧဝံ ပိယဝစနံ ပရမ္မုခါ မေတ္တံ ဝစီကမ္မံ နာမ။ မေတ္တာသိနေဟသိနိဒ္ဓါနိ ပန နယနာနိ ဥမ္မီလေတွာ ပသန္နေန မုခေန ဩလောကနံ သမ္မုခါ မေတ္တံ မနောကမ္မံ နာမ, ‘‘ဒေဝတ္ထေရော တိဿတ္ထေရော အရောဂေါ ဟောတု အဗျာပဇ္ဇော’’တိ သမန္နာဟရဏံ ပရမ္မုခါ မေတ္တံ မနောကမ္မံ နာမ။ ကာမဉ္စေတ္ထ မေတ္တာသိနေဟသိနိဒ္ဓါနံ နယနာနံ ဥမ္မီလနံ, ပသန္နေန မုခေန ဩလောကနဉ္စ မေတ္တံ ကာယကမ္မမေဝ။ ယဿ ပန စိတ္တဿ ဝသေန နယနာနံ မေတ္တာသိနေဟသိနိဒ္ဓတာ, မုခဿ စ ပသန္နတာ, တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘မေတ္တံ မနောကမ္မံ နာမာ’’တိ။ သမာဓိသံဝတ္တနပ္ပယောဇနာနိ သမာဓိသံဝတ္တနိကာနိ။

(အံ၊ဋီ၊၃၊၄၁။)

သမာနသီလတံ ဂတောတိ တေသု တေသု ဒိသာဘာဂေသု ဝိဟရန္တေဟိ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ သမာနသီလတံ ဂတော။ ယာယန္တိ ယာ အယံ မယှဉ္စေဝ တုမှာကဉ္စ ပစ္စက္ခဘူတာ။ ဒိဋ္ဌီတိ သမ္မာဒိဋ္ဌိ။ အရိယာတိ နိဒ္ဒေါသာ။ နိယျာတီတိ ဝဋ္ဋဒုက္ခတော နိဿရတိ နိဂ္ဂစ္ဆတိ။ သယံ နိယျန္တီယေဝ ဟိ တံသမင်္ဂိပုဂ္ဂလံ ဝဋ္ဋဒုက္ခတော နိယျာပေတီတိ ဝုစ္စတိ။ ယာ သတ္ထု အနုသိဋ္ဌိ, တံ ကရောတီတိ တက္ကရော, တဿ, ယထာနုသိဋ္ဌံ ပဋိပဇ္ဇကဿာတိ အတ္ထော။ ဒုက္ခက္ခယာယာတိ သဗ္ဗဒုက္ခက္ခယတ္ထံ။ ဒိဋ္ဌိသာမညဂတောတိ သမာနဒိဋ္ဌိဘာဝံ ဥပဂတော။

ဖာသုဝိဟာရသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆-၁၀။ အာနန္ဒသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၁၀၆-၁၁၀။ ဆဋ္ဌေ အဓိသီလေတိ နိမိတ္တတ္ထေ ဘုမ္မံ, သီလနိမိတ္တံ န ဥပဝဒတိ န နိန္ဒတီတိ အတ္ထော။ အတ္တနိ ကမ္မေ စ အနု အနု ပေက္ခတိ သီလေနာတိ အတ္တာနုပေက္ခီ။ သတ္တမာဒီနိ ဥတ္တာနတ္ထာနေဝ။

အာနန္ဒသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဖာသုဝိဟာရဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

(၁၂) ၂။ အန္ဓကဝိန္ဒဝဂ္ဂေါ

၁-၄။ ကုလူပကသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၁၁၁-၁၁၄။ ဒုတိယဿ ပဌမေ အသန္ထဝေသု ကုလေသု ဝိဿာသော ဧတဿာတိ အသန္ထဝဝိဿာသီ။ အနိဿရော ဟုတွာ ဝိကပ္ပေတိ သံဝိဒဟတိ သီလေနာတိ အနိဿရဝိကပ္ပီ။ ဝိဿဋ္ဌာနိ ဝိသုံ ခိတ္တာနိ ဘေဒေန အဝတ္ထိတာနိ ကုလာနိ ဃဋနတ္ထာယ ဥပသေဝတိ သီလေနာတိ ဝိဿဋ္ဌုပသေဝီ။ ဒုတိယာဒီနိ ဥတ္တာနတ္ထာနေဝ။

ကုလူပကသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

(အံ၊ဋီ၊၃၊၄၂။)

၅-၁၃။ မစ္ဆရိနီသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၁၁၅-၁၂၃။ ပဉ္စမေ အာဝါသမစ္ဆရိယာဒီနိ ပဉ္စ ဣဓ ဘိက္ခုနိယာ ဝသေန အာဂတာနိ, ဘိက္ခုဿ ဝသေနပိ တာနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ အာဝါသမစ္ဆရိယေန ဟိ သမန္နာဂတော ဘိက္ခု အာဂန္တုကံ ဒိသွာ ‘‘ဧတ္ထ စေတိယဿ ဝါ သံဃဿ ဝါ ပရိက္ခာရော ဌပိတော’’တိအာဒီနိ ဝတွာ သံဃိကအာဝါသံ န ဒေတိ။ ကုလမစ္ဆရိယေန သမန္နာဂတော ဘိက္ခု တေဟိ တေဟိ ကာရဏေဟိ အာဒီနဝံ ဒဿေတွာ အတ္တနော ဥပဋ္ဌာကေ ကုလေ အညေသံ ပဝေသမ္ပိ နိဝါရေတိ။ လာဘမစ္ဆရိယေန သမန္နာဂတော သံဃိကမ္ပိ လာဘံ မစ္ဆရာယန္တော ယထာ အညေ န လဘန္တိ, ဧဝံ ကရောတိ အတ္တနာ ဝိသမနိဿိတတာယ ဗလဝနိဿိတတာယ စ။ ဝဏ္ဏမစ္ဆရိယေန သမန္နာဂတော အတ္တနော ဝဏ္ဏံ ဝဏ္ဏေတိ, ပရေသံ ဝဏ္ဏေ ‘‘ကိံ ဝဏ္ဏော ဧသော’’တိ တံ တံ ဒေါသံ ဝဒတိ။ ဝဏ္ဏောတိ စေတ္ထ သရီရဝဏ္ဏောပိ, ဂုဏဝဏ္ဏောပိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဓမ္မမစ္ဆရိယေန သမန္နာဂတော – ‘‘ဣမံ ဓမ္မံ ပရိယာပုဏိတွာ ဧသော မံ အဘိဘဝိဿတီ’’တိ အညဿ န ဒေတိ။ ယော ပန – ‘‘အယံ ဣမံ ဓမ္မံ ဥဂ္ဂဟေတွာ အညထာ အတ္ထံ ဝိပရိဝတ္တေတွာ နာသေဿတီ’’တိ ဓမ္မနုဂ္ဂဟေန ဝါ – ‘‘အယံ ဣမံ ဓမ္မံ ဥဂ္ဂဟေတွာ ဥဒ္ဓတော ဥန္နဠော အဝူပသန္တစိတ္တော အပုညံ ပသဝိဿတီ’’တိ ပုဂ္ဂလာနုဂ္ဂဟေန ဝါ န ဒေတိ, န တံ မစ္ဆရိယံ။ ဓမ္မောတိ စေတ္ထ ပရိယတ္တိဓမ္မော အဓိပ္ပေတော။ ပဋိဝေဓဓမ္မော ဟိ အရိယာနံယေဝ ဟောတိ, တေ စ နံ န မစ္ဆရာယန္တိ မစ္ဆရိယဿ သဗ္ဗသော ပဟီနတ္တာတိ တဿ အသမ္ဘဝေါ ဧဝ။ တတ္ထ အာဝါသမစ္ဆရိယေန လောဟဂေဟေ ပစ္စတိ, ယက္ခော ဝါ ပေတော ဝါ ဟုတွာ တဿေဝ အာဝါသဿ သင်္ကာရံ သီသေန ဥက္ခိပိတွာ စရတိ။ ကုလမစ္ဆရိယေန အပ္ပဘောဂေါ ဟောတိ။ လာဘမစ္ဆရိယေန ဂူထနိရယေ နိဗ္ဗတ္တတိ, သံဃဿ ဝါ ဂဏဿ ဝါ လာဘံ မစ္ဆရာယိတွာ ပုဂ္ဂလိကပရိဘောဂေန ဝါ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ ယက္ခော ဝါ ပေတော ဝါ မဟာအဇဂရော ဝါ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တတိ။ ဝဏ္ဏမစ္ဆရိယေန ဘဝေသု နိဗ္ဗတ္တဿ ဝဏ္ဏော နာမ န ဟောတိ။ ဓမ္မမစ္ဆရိယေန ကုက္ကုဠနိရယေ နိဗ္ဗတ္တတိ။ ဆဋ္ဌာဒီနိ ဥတ္တာနတ္ထာနေဝ။

မစ္ဆရိနီသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အန္ဓကဝိန္ဒဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

(အံ၊ဋီ၊၃၊၄၃။)

(၁၃) ၃။ ဂိလာနဝဂ္ဂေါ

၁၂၄-၁၃၀။ တတိယော ဝဂ္ဂေါ ဥတ္တာနတ္ထောယေဝ။

(၁၄) ၄။ ရာဇဝဂ္ဂေါ

၁။ ပဌမစက္ကာနုဝတ္တနသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၁၃၁။ စတုတ္ထဿ ပဌမေ အတ္ထညူတိ ဟိတညူ။ ဟိတပရိယာယော ဟေတ္ထ အတ္ထ-သဒ္ဒေါ ‘‘အတ္တတ္ထော ပရတ္ထော’’တိအာဒီသု (မဟာနိ။ ၆၉၊ စူဠနိ။ မောဃရာဇမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသော ၈၅၊ ပဋိ။ မ။ ၃။၅) ဝိယ။ ယသ္မာ စေသ ပရေသံ ဟိတံ ဇာနန္တော တေ အတ္တနိ ရဉ္ဇေတိ, တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘ရဉ္ဇိတုံ ဇာနာတီ’’တိ။ ဒဏ္ဍေတိ အပရာဓာနုရူပေ ဒဏ္ဍနေ။ ဗလမှီတိ ဗလကာယေ။ ပဉ္စ အတ္ထေတိ အတ္တတ္ထော, ပရတ္ထော, ဥဘယတ္ထော, ဒိဋ္ဌဓမ္မိကော အတ္ထော, သမ္ပရာယိကော အတ္ထောတိ ဧဝံ ပဉ္စပ္ပဘေဒေ အတ္ထေ။ စတ္တာရော ဓမ္မေတိ စတုသစ္စဓမ္မေ, ကာမရူပါရူပလောကုတ္တရဘေဒေ ဝါ စတ္တာရော ဓမ္မေ။ ပဋိဂ္ဂဟဏပရိဘောဂမတ္တညုတာယ ဧဝ ပရိယေသနဝိဿဇ္ဇနမတ္တညုတာပိ ဗောဓိတာ ဟောန္တီတိ ‘‘ပဋိဂ္ဂဟဏပရိဘောဂမတ္တံ ဇာနာတိ’’ဣစ္စေဝ ဝုတ္တံ။

ဥတ္တရတိ အတိက္ကမတိ, အဘိဘဝတီတိ ဝါ ဥတ္တရံ, နတ္ထိ ဧတ္ထ ဥတ္တရန္တိ အနုတ္တရံ။ အနတိသယံ, အပ္ပဋိဘာဂံ ဝါ အနေကာသု ဒေဝမနုဿပရိသာသု အနေကသတက္ခတ္တုံ တေသံ အရိယသစ္စပ္ပဋိဝေဓသမ္ပာဒနဝသေန ပဝတ္တာ ဘဂဝတော ဓမ္မဒေသနာ ဓမ္မစက္ကံ။ အပိစ သဗ္ဗပဌမံ အညာတကောဏ္ဍညပ္ပမုခါယ အဋ္ဌာရသပရိသဂဏာယ ဗြဟ္မကောဋိယာ စတုသစ္စဿ ပဋိဝေဓဝိဓာယိနီ ယာ ဓမ္မဒေသနာ, တဿာ သာတိသယာ ဓမ္မစက္ကသမညာ။ တတ္ထ သတိပဋ္ဌာနာတိဓမ္မော ဧဝ ပဝတ္တနဋ္ဌေန စက္ကန္တိ ဓမ္မစက္ကံ။ စက္ကန္တိ ဝါ အာဏာ ဓမ္မတော အနပေတတ္တာ, ဓမ္မဉ္စ တံ စက္ကဉ္စာတိ ဓမ္မစက္ကံ။ ဓမ္မေန ဉာယေန စက္ကန္တိပိ ဓမ္မစက္ကံ။ ယထာဟ ‘‘ဓမ္မဉ္စ ပဝတ္တေတိ စက္ကဉ္စာတိ ဓမ္မစက္ကံ, စက္ကဉ္စ ပဝတ္တေတိ ဓမ္မဉ္စာတိ ဓမ္မစက္ကံ, ဓမ္မေန ပဝတ္တေတီတိ ဓမ္မစက္က’’န္တိအာဒိ (ပဋိ။ မ။ ၂။၄၀-၄၁)။ အပ္ပဋိဝတ္တိယန္တိ ဓမ္မိဿရဿ ဘဂဝတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ဓမ္မစက္ကဿ အနုတ္တရဘာဝတော အပ္ပဋိသေဓနီယံ။ ကေဟိ ပန အပ္ပဋိဝတ္တိယန္တိ အာဟ – ‘‘သမဏေန ဝါ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ သမဏေနာတိ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ဥပဂတေန။ ဗြာဟ္မဏေနာတိ ဇာတိဗြာဟ္မဏေန။ သာသနပရမတ္ထသမဏဗြာဟ္မဏာနဉှိ ပဋိလောမစိတ္တံယေဝ နတ္ထိ။ ဒေဝေနာတိ ကာမာဝစရဒေဝေန။ ကေနစီတိ

(အံ၊ဋီ၊၃၊၄၄။)

ယေန ကေနစိ အဝသိဋ္ဌပါရိသဇ္ဇေန။ ဧတ္တာဝတာ အဋ္ဌန္နမ္ပိ ပရိသာနံ အနဝသေသပရိယာဒါနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ လောကသ္မိန္တိ သတ္တလောကေ။

ပဌမစက္ကာနုဝတ္တနသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ဒုတိယစက္ကာနုဝတ္တနသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၁၃၂။ ဒုတိယေ စက္ကဝတ္တိဝတ္တန္တိ ဒသဝိဓံ, ဒွါဒသဝိဓံ ဝါ စက္ကဝတ္တိဘာဝါဝဟံ ဝတ္တံ။ တတ္ထ အန္တောဇနသ္မိံ ဗလကာယေ ဓမ္မိကာယေဝ ရက္ခာဝရဏဂုတ္တိယာ သံဝိဓာနံ, ခတ္တိယေသု, အနုယန္တေသု, ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကေသု, နေဂမဇာနပဒေသု, သမဏဗြာဟ္မဏေသု, မိဂပက္ခီသု, အဓမ္မိကပဋိက္ခေပေါ, အဓနာနံ ဓနာနုပ္ပဒါနံ, သမဏဗြာဟ္မဏေ ဥပသင်္ကမိတွာ ပဉှပုစ္ဆနန္တိ ဣဒံ ဒသဝိဓံ စက္ကဝတ္တိဝတ္တံ။ ဣဒမေဝ စ ဂဟပတိကေ ပက္ခိဇာတေ စ ဝိသုံ ကတွာ ဂဟဏဝသေန ဒွါဒသဝိဓံ။ ပိတရာ ပဝတ္တိတမေဝ အနုပ္ပဝတ္တေတီတိ ဒသဝိဓံ ဝါ ဒွါဒသဝိဓံ ဝါ စက္ကဝတ္တိဝတ္တံ ပူရေတွာ နိသိန္နဿ ပုတ္တဿ အညံ ပါတုဘဝတိ, သော တံ ပဝတ္တေတိ။ ရတနမယတ္တာ ပန သဒိသဋ္ဌေန တဒေဝေတန္တိ ကတွာ ‘‘ပိတရာ ပဝတ္တိတ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ယသ္မာ ဝါ သော ‘‘အပ္ပေါဿုက္ကော, တွံ ဒေဝ, ဟောဟိ, အဟမနုသာသိဿာမီ’’တိ အာဟ။ တသ္မာ ပိတရာ ပဝတ္တိတံ အာဏာစက္ကံ အနုပ္ပဝတ္တေတိ နာမာတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ယဉှိ အတ္တနော ပုညာနုဘာဝသိဒ္ဓံ စက္ကရတနံ, တံ နိပ္ပရိယာယတော တေန ပဝတ္တိတံ နာမ, နေတရန္တိ ပဌမနယော ဝုတ္တော။ ယသ္မာ ပဝတ္တိတဿေဝ အနုဝတ္တနံ, ပဌမနယော စ တံသဒိသေ တဗ္ဗောဟာရဝသေန ဝုတ္တောတိ တံ အနာဒိယိတွာ ဒုတိယနယော ဝုတ္တော။

ဒုတိယစက္ကာနုဝတ္တနသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ ယဿံဒိသံသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၁၃၄။ စတုတ္ထေ ‘‘ဥဘတော သုဇာတော’’တိ ဧတ္တကေ ဝုတ္တေ ယေဟိ ကေဟိစိ ဒွီဟိ ဘာဂေဟိ သုဇာတတာ ပညာပေယျ, သုဇာတ-သဒ္ဒေါ စ ‘‘သုဇာတော စာရုဒဿနော’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၂။၃၉၉၊ သု။ နိ။ ၅၅၃၊ ထေရဂါ။ ၈၁၈) အာရောဟသမ္ပတ္တိပရိယာယောတိ

(အံ၊ဋီ၊၃၊၄၅။)

ဇာတိဝသေန သုဇာတတံ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘မာတိတော စ ပိတိတော စာ’’တိ ဝုတ္တံ။ အနောရသပုတ္တဝသေနပိ လောကေ မာတုပိတုသမညာ ဒိဿတိ, ဣဓ ပန သာ ဩရသပုတ္တဝသေန ဣစ္ဆိတာတိ ဒဿေတုံ ‘‘သံသုဒ္ဓဂ္ဂဟဏိကော’’တိ ဝုတ္တံ။ ဂဗ္ဘံ ဂဏှာတိ ဓာရေတီတိ ဂဟဏီ, ဂဗ္ဘာသယသညိတော မာတုကုစ္ဆိပ္ပဒေသော။ တေနာဟ ‘‘သံသုဒ္ဓါယ မာတုကုစ္ဆိယာ သမန္နာဂတော’’တိ။ ယထာဘုတ္တဿ အာဟာရဿ ဝိပါစနဝသေန ဂဏှနတော အဆဍ္ဍနတော ဂဟဏီ, တေဇောဓာတု။ ပိတာ စ မာတာ စ ပိတရော။ ပိတူနံ ပိတရော ပိတာမဟာ။ တေသံ ယုဂေါ ပိတာမဟယုဂေါ, တသ္မာ ယာဝ သတ္တမာ ပိတာမဟယုဂါ, ပိတာမဟဒွန္ဒာတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဧဝဉှိ ပိတာမဟဂ္ဂဟဏေနေဝ မာတာမဟောပိ ဂဟိတောတိ သော အဋ္ဌကထာယံ ဝိသုံ န ဥဒ္ဓတော။ ယုဂ-သဒ္ဒေါ စေတ္ထ ဧကသေသနယေန ဒဋ္ဌဗ္ဗော ‘‘ယုဂေါ စ ယုဂေါ စ ယုဂေါ’’တိ။ ဧဝဉှိ တတ္ထ တတ္ထ ဒွိန္နံ ဂဟိတမေဝ ဟောတိ။ တေနာဟ ‘‘တတော ဥဒ္ဓံ သဗ္ဗေပိ ပုဗ္ဗပုရိသာ ပိတာမဟဂ္ဂဟဏေနေဝ ဂဟိတာ’’တိ။ ပုရိသဂ္ဂဟဏဉ္စေတ္ထ ဥက္ကဋ္ဌနိဒ္ဒေသဝသေန ကတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧဝဉှိ ‘‘မာတိတော’’တိ ပါဠိဝစနံ သမတ္ထိတံ ဟောတိ။

အက္ခိတ္တောတိ အပ္ပတ္တက္ခေပေါ။ အနဝက္ခိတ္တောတိ သမ္ပတ္တဝိဝါဒါဒီသု န အဝက္ခိတ္တော န ဆဍ္ဍိတော။ ဇာတိဝါဒေနာတိ ဟေတုမှိ ကရဏဝစနန္တိ ဒဿေတုံ ‘‘ကေန ကာရဏေနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဧတ္ထ စ ‘‘ဥဘတော…ပေ… ပိတာမဟယုဂါ’’တိ ဧတေန ခတ္တိယဿ ယောနိဒေါသာဘာဝေါ ဒဿိတော သံသုဒ္ဓဂ္ဂဟဏိကဘာဝကိတ္တနတော။ ‘‘အက္ခိတ္တော’’တိ ဣမိနာ ကိရိယာပရာဓာဘာဝေါ။ ကိရိယာပရာဓေန ဟိ သတ္တာ ခေပံ ပါပုဏန္တိ။ ‘‘အနုပက္ကုဋ္ဌော’’တိ ဣမိနာ အယုတ္တသံသဂ္ဂါဘာဝေါ။ အယုတ္တသံသဂ္ဂဉှိ ပဋိစ္စ သတ္တာ အက္ကောသံ လဘန္တိ။

အဍ္ဎတာ နာမ ဝိဘဝသမ္ပန္နတာ, သာ တံ တံ ဥပါဒါယုပါဒါယ ဝုစ္စတီတိ အာဟ ‘‘ယော ကောစိ အတ္တနော သန္တကေန ဝိဘဝေန အဍ္ဎော ဟောတီ’’တိ။ တထာ မဟဒ္ဓနတာပီတိ တံ ဥက္ကံသဂတံ ဒဿေတုံ ‘‘မဟတာ အပရိမာဏသင်္ခေန ဓနေန သမန္နာဂတော’’တိ ဝုတ္တံ။ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗတော ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗတော ဝိသေသတော ကာမာ ဘောဂါ နာမာတိ အာဟ ‘‘ပဉ္စကာမဂုဏဝသေနာ’’တိ။ ကောဋ္ဌံ ဝုစ္စတိ ဓညဿ အာဝသနဋ္ဌာနံ, ကောဋ္ဌဘူတံ အဂါရံ ကောဋ္ဌာဂါရံ။ တေနာဟ ‘‘ဓညေန စ ပရိပုဏ္ဏကောဋ္ဌာဂါရော’’တိ။ ဧဝံ သာရဂဗ္ဘံ ကောသော, ဓညပရိဋ္ဌပနဋ္ဌာနဉ္စ ကောဋ္ဌာဂါရန္တိ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ တတော အညထာ တံ ဒဿေတုံ ‘‘အထ ဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ယထာ အသိနော

(အံ၊ဋီ၊၃၊၄၆။)

တိက္ခဘာဝပရိဟာရကော ပဋိစ္ဆဒေါ ‘‘ကောသော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဧဝံ ရညော တိက္ခဘာဝပရိဟာရံ ကတွာ စတုရင်္ဂိနီ သေနာ ကောသောတိ အာဟ ‘‘စတုဗ္ဗိဓော ကောသော ဟတ္ထီ အဿာ ရထာ ပတ္တီ’’တိ။ ဝတ္ထကောဋ္ဌာဂါရဂ္ဂဟဏေနေဝ သဗ္ဗဿပိ ဘဏ္ဍဋ္ဌပနဋ္ဌာနဿ ဂဟိတတ္တာ ‘‘တိဝိဓံ ကောဋ္ဌာဂါရ’’န္တိ ဝုတ္တံ။

ယဿာ ပညာယ ဝသေန ပုရိသော ‘‘ပဏ္ဍိတော’’တိ ဝုစ္စတိ, တံ ပဏ္ဍိစ္စန္တိ အာဟ ‘‘ပဏ္ဍိစ္စေန သမန္နာဂတော’’တိ။ တံတံဣတိကတ္တဗ္ဗတာသု ဆေကဘာဝေါ ဗျတ္တဘာဝေါ ဝေယျတ္တိယံ။ သမ္မောဟံ ဟိံသတိ ဝိဓမတီတိ မေဓာ, သာ ဧတဿ အတ္ထီတိ မေဓာဝီ။ ဌာနေ ဌာနေ ဥပ္ပတ္တိ ဧတိဿာ အတ္ထီတိ ဌာနုပ္ပတ္တိ, ဌာနသော ဥပ္ပဇ္ဇနပညာ။ ဝဍ္ဎိအတ္ထေတိ ဝဍ္ဎိသင်္ခါတေ အတ္ထေ။

ယဿံဒိသံသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅-၉။ ပတ္ထနာသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၁၃၅-၉။ ပဉ္စမေ ဟတ္ထိသ္မိန္တိ ဟတ္ထိသိပ္ပေ။ ဟတ္ထီတိ ဟိ ဟတ္ထိဝိသယတ္တာ ဟတ္ထိသန္နိဿိတတ္တာ စ ဟတ္ထိသိပ္ပံ ဂဟိတံ။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဝယတီတိ ဝယော, သောဘနေသု ကတ္ထစိ အပက္ခလန္တော အဝိတ္ထာယန္တော တာနိ သန္ဓာရေတုံ သက္ကောတီတိ အတ္ထော။ န ဝယော အဝယော, တာနိ အတ္ထတော သဒ္ဒတော စ သန္ဓာရေတုံ န သက္ကောတိ။ အဝယော န ဟောတီတိ အနဝယော။ ဒွေ ပဋိသေဓာ ပကတိံ ဂမေန္တီတိ အာဟ ‘‘အနဝယောတိ သမတ္ထော’’တိ။ ဆဋ္ဌာဒီနိ ဥတ္တာနတ္ထာနေဝ။

ပတ္ထနာသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ သောတသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၁၄၀။ ဒသမေ တိဗ္ဗာနန္တိ တိက္ခာနံ။ ခရာနန္တိ ကက္ကသာနံ။ ကဋုကာနန္တိ ဒါရုဏာနံ။ အသာတာနန္တိ နသာတာနံ အပ္ပိယာနံ။ န တာသု မနော အပ္ပေတိ, န တာ မနံ အပ္ပါယန္တိ ဝဍ္ဎေန္တီတိ အမနာပါ။

သောတသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ရာဇဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

(အံ၊ဋီ၊၃၊၄၇။)

(၁၅) ၅။ တိကဏ္ဍကီဝဂ္ဂေါ

၁။ အဝဇာနာတိသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၁၄၁။ ပဉ္စမဿ ပဌမေ ဒတွာ အဝဇာနာတီတိ ဧတ္ထ ဧကော ဘိက္ခု မဟာပုညော စတုပစ္စယလာဘီ ဟောတိ, သော စီဝရာဒီနိ လဘိတွာ အညံ အပ္ပပုညံ အာပုစ္ဆတိ။ သောပိ တသ္မိံ ပုနပ္ပုနံ အာပုစ္ဆန္တေပိ ဂဏှာတိယေဝ။ အထဿ ဣတရော ထောကံ ကုပိတော ဟုတွာ မင်္ကုဘာဝံ ဥပ္ပါဒေတုကာမော ဝဒတိ ‘‘အယံ အတ္တနော ဓမ္မတာယ စီဝရာဒီနိ န လဘတိ, အမှေ နိဿာယ လဘတီ’’တိ။ ဧဝမ္ပိ ဒတွာ အဝဇာနာတိ နာမ။ ဧကော ပန ဧကေန သဒ္ဓိံ ဒွေ တီဏိ ဝဿာနိ ဝသန္တော ပုဗ္ဗေ တံ ပုဂ္ဂလံ ဂရုံ ကတွာ ဂစ္ဆန္တေ ဂစ္ဆန္တေ ကာလေ စိတ္တီကာရံ န ကရောတိ, အာသနနိသိန္နဋ္ဌာနမ္ပိ န ဂစ္ဆတိ။ အယမ္ပိ ပုဂ္ဂလော သံဝါသေန အဝဇာနာတိ နာမ။ အာဓေယျမုခေါတိ အာဒိတော ဓေယျမုခေါ, ပဌမဝစနသ္မိံယေဝ ဌပိတမုခေါတိ အတ္ထော။ တတ္ထာယံ နယော – ဧကော ပုဂ္ဂလော သာရုပ္ပံယေဝ ဘိက္ခုံ ‘‘အသာရုပ္ပေါ ဧသော’’တိ ကထေတိ။ တံ သုတွာ ဧသ နိဋ္ဌံ ဂစ္ဆတိ, ပုန အညေန သဘာဂေန ဘိက္ခုနာ ‘‘သာရုပ္ပေါ အယ’’န္တိ ဝုတ္တေပိ တဿ ဝစနံ န ဂဏှာတိ။ အသုကေန နာမ ‘‘အသာရုပ္ပေါ အယ’’န္တိ အမှာကံ ကထိတန္တိ ပုရိမဘိက္ခုနောဝ ကထံ ဂဏှာတိ။ အပရောပိဿ ဒုဿီလံ ‘‘သီလဝါ’’တိ ကထေတိ။ တဿ ဝစနံ သဒ္ဒဟိတွာ ပုန အညေန ‘‘အသာရုပ္ပေါ ဧသော ဘိက္ခု, နာယံ တုမှာကံ သန္တိကံ ဥပသင်္ကမိတုံ ယုတ္တော’’တိ ဝုတ္တေပိ တဿ ဝစနံ အဂ္ဂဟေတွာ ပုရိမံယေဝ ကထံ ဂဏှာတိ။ အပရော ဝဏ္ဏမ္ပိ ကထိတံ ဂဏှာတိ, အဝဏ္ဏမ္ပိ ကထိတံ ဂဏှာတိယေဝ။ အယမ္ပိ အာဓေယျမုခေါယေဝ နာမ အာဓာတဗ္ဗမုခေါ, ယံ ယံ သုဏာတိ, တတ္ထ တတ္ထ ဌပိတမုခေါတိ အတ္ထော။

လောလောတိ သဒ္ဓါဒီနံ ဣတ္တရကာလပ္ပတိတတ္တာ အဿဒ္ဓိယာဒီဟိ လုလိတဘာဝေန လောလော။ ဣတ္တရဘတ္တီတိအာဒီသု ပုနပ္ပုနံ ဘဇနေန သဒ္ဓါဝ ဘတ္တိပေမံ။ သဒ္ဓါပေမမ္ပိ ဂေဟဿိတပေမမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ, ပသာဒေါ သဒ္ဓါပသာဒေါ။ ဧဝံ ပုဂ္ဂလော လောလော ဟောတီတိ ဧဝံ ဣတ္တရသဒ္ဓါဒိတာယ ပုဂ္ဂလော လောလော နာမ ဟောတိ။ ဟလိဒ္ဒိရာဂေါ ဝိယ, ထုသရာသိမှိ ကောဋ္ဋိတခါနုကော ဝိယ, အဿပိဋ္ဌိယံ ဌပိတကုမ္ဘဏ္ဍံ ဝိယ စ အနိဗဒ္ဓဋ္ဌာနေ မုဟုတ္တေန ကုပ္ပတိ။ မန္ဒော မောမူဟောတိ အညာဏဘာဝေန မန္ဒော, အဝိသယတာယ မောမူဟော, မဟာမူဠှောတိ အတ္ထော။

အဝဇာနာတိသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

(အံ၊ဋီ၊၃၊၄၈။)

၂-၃။ အာရဘတိသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၁၄၂-၃။ ဒုတိယေ အာရဘတီတိ ဧတ္ထ အာရမ္ဘ-သဒ္ဒေါ ကမ္မကိရိယဟိံသနဝီရိယကောပနာပတ္တိဝီတိက္ကမေသု ဝတ္တတိ။ တထာ ဟေသ ‘‘ယံ ကိဉ္စိ ဒုက္ခံ သမ္ဘောတိ, သဗ္ဗံ အာရမ္ဘပစ္စယာ’’တိ (သု။ နိ။ ၇၄၉) ကမ္မေ အာဂတော။ ‘‘မဟာရမ္ဘာ မဟာယညာ, န တေ ဟောန္တိ မဟပ္ဖလာ’’တိ (သံ။ နိ။ ၁။၁၂၀၊ အ။ နိ။ ၄။၃၉) ကိရိယာယ။ ‘‘သမဏံ ဂေါတမံ ဥဒ္ဒိဿ ပါဏံ အာရဘန္တီ’’တိ (မ။ နိ။ ၂။၅၁) ဟိံသနေ။ ‘‘အာရမ္ဘထ နိက္ခမထ, ယုဉ္ဇထ ဗုဒ္ဓသာသနေ’’တိ (သံ။ နိ။ ၁။၁၈၅၊ နေတ္တိ။ ၂၉၊ ပေဋကော။ ၃၈၊ မိ။ ပ။ ၅။၁။၄) ဝီရိယေ။ ‘‘ဗီဇဂါမဘူတဂါမသမာရမ္ဘာ ပဋိဝိရတော ဟောတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၁၀, ၁၉၅၊ မ။ နိ။ ၁။၂၉၃) ကောပနေ။ ‘‘အာရဘတိ စ ဝိပ္ပဋိသာရီ စ ဟောတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၅။၁၄၂၊ ပု။ ပ။ ၁၉၁) အယံ ပန အာပတ္တိဝီတိက္ကမေ အာဂတော, တသ္မာ အာပတ္တိဝီတိက္ကမဝသေန အာရဘတိ စေဝ, တပ္ပစ္စယာ စ ဝိပ္ပဋိသာရီ ဟောတီတိ အယမေတ္ထ အတ္ထော။ ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနာတီတိ အနဓိဂတတ္တာ ယထာသဘာဝတော န ဇာနာတိ။ ယတ္ထဿာတိ ယသ္မိံ အဿ, ယံ ဌာနံ ပတွာ ဧတဿ ပုဂ္ဂလဿ ဥပ္ပန္နာ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ အပရိသေသာ နိရုဇ္ဈန္တီတိ အတ္ထော။ ကိံ ပန ပတွာ တေ နိရုဇ္ဈန္တီတိ? အရဟတ္တမဂ္ဂံ, ဖလပ္ပတ္တဿ ပန နိရုဒ္ဓါ နာမ ဟောန္တိ။ ဧဝံ သန္တေပိ ဣဓ မဂ္ဂကိစ္စဝသေန ပန ဖလမေဝ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အာရဘတီ န ဝိပ္ပဋိသာရီ ဟောတီတိ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ, တံ ပနေသ ဒေသေတုံ သဘာဂပုဂ္ဂလံ ပရိယေသတိ, တသ္မာ န ဝိပ္ပဋိသာရီ ဟောတိ။ န အာရဘတိ ဝိပ္ပဋိသာရီ ဟောတီတိ အာပတ္တိံ န အာပဇ္ဇတိ, ဝိနယပညတ္တိယံ ပန အကောဝိဒတ္တာ အနာပတ္တိယာ အာပတ္တိသညီ ဟုတွာ ဝိပ္ပဋိသာရီ ဟောတီတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ‘‘န အာရဘတိ န ဝိပ္ပဋိသာရီ ဟောတီ’’တိ ယော ဝုတ္တော, ကတရော သော ပုဂ္ဂလော? ဩဿဋ္ဌဝီရိယပုဂ္ဂလော။ သော ဟိ ‘‘ကိံ မေ ဣမသ္မိံ ကာလေ ပရိနိဗ္ဗာနေန, အနာဂတေ မေတ္တေယျသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓကာလေ ပရိနိဗ္ဗာယိဿာမီ’’တိ ဝိသုဒ္ဓသီလောပိ ပဋိပတ္တိံ န ပူရေတိ။ သော ဟိ ‘‘ကိမတ္ထံ အာယသ္မာ ပမတ္တော ဝိဟရတိ, ပုထုဇ္ဇနဿ နာမ ဂတိ အနိဗဒ္ဓါ, တသ္မာ ဟိ မေတ္တေယျသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ သမ္မုခီဘာဝံ လဘေယျာသိ, အရဟတ္တတ္ထာယ ဝိပဿနံ ဘာဝေဟီ’’တိ ဩဝဒိတဗ္ဗောဝ။

(အံ၊ဋီ၊၃၊၄၉။)

သာဓူတိ အာယာစနတ္ထေ နိပါတော။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယာဝ အပရဒ္ဓံ ဝတ အာယသ္မတာ, ဧဝံ သန္တေပိ မယံ အာယသ္မန္တံ ယာစာမ, ဒေသေတဗ္ဗယုတ္တကဿ ဒေသနာယ, ဝုဋ္ဌာတဗ္ဗယုတ္တကဿ ဝုဋ္ဌာနေန, အာဝိကာတဗ္ဗယုတ္တကဿ အာဝိကိရိယာယ အာရမ္ဘဇေ အာသဝေ ပဟာယ သုဒ္ဓန္တေ ဌိတဘာဝပစ္စဝေက္ခဏေန ဝိပ္ပဋိသာရဇေ အာသဝေ ပဋိဝိနောဒေတွာ နီဟရိတွာ ဝိပဿနာစိတ္တဉ္စေဝ ဝိပဿနာပညဉ္စ ဝဍ္ဎေတူတိ။ အမုနာ ပဉ္စမေန ပုဂ္ဂလေနာတိ ဧတေန ပဉ္စမေန ခီဏာသဝပုဂ္ဂလေန။ သမသမော ဘဝိဿတီတိ လောကုတ္တရဂုဏေဟိ သမဘာဝေနေဝ သမော ဘဝိဿတီတိ ဧဝံ ခီဏာသဝေန ဩဝဒိတဗ္ဗောတိ အတ္ထော။ တတိယံ ဥတ္တာနမေဝ။

အာရဘတိသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄-၆။ တိကဏ္ဍကီသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၁၄၄-၆။ စတုတ္ထေ ပဋိကူလေတိ အမနုညေ အနိဋ္ဌေ။ အပ္ပဋိကူလသညီတိ ဣဋ္ဌာကာရေနေဝ ပဝတ္တစိတ္တော။ ဣဋ္ဌသ္မိံ ဝတ္ထုသ္မိံ အသုဘာယ ဝါ ဖရတိ, အနိစ္စတော ဝါ ဥပသံဟရတိ ဥပနေတိ ပဝတ္တေတိ။ အနိဋ္ဌသ္မိံ ဝတ္ထုသ္မိန္တိ အနိဋ္ဌေ သတ္တသညိတေ အာရမ္မဏေ။ မေတ္တာယ ဝါ ဖရတီတိ မေတ္တံ ဟိတေသိတံ ဥပသံဟရန္တော သဗ္ဗတ္ထကမေဝ ဝါ တတ္ထ ဖရတိ။ ဓာတုတော ဝါ ဥပသံဟရတီတိ ဓမ္မသဘာဝစိန္တနေန ဓာတုတော ပစ္စဝေက္ခဏာယ ဓာတုမနသိကာရံ ဝါ တတ္ထ ပဝတ္တေတိ။ တဒုဘယံ အဘိနိဝဇ္ဇေတွာတိ သဘာဝတော အာနုဘာဝတော စ ဥပတိဋ္ဌန္တံ အာရမ္မဏေ ပဋိကူလဘာဝံ အပ္ပဋိကူလဘာဝဉ္စာတိ တံ ဥဘယံ ပဟာယ အဂ္ဂဟေတွာ, သဗ္ဗသ္မိံ ပန တသ္မိံ မဇ္ဈတ္တော ဟုတွာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ မဇ္ဈတ္တော ဟုတွာ ဝိဟရိတုကာမော ပန ကိံ ကရောတီတိ? ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌေသု အာပါထံ ဂတေသု နေဝ သောမနဿိတော ဟောတိ, န ဒေါမနဿိတော ဟောတိ။ ဥပေက္ခကော ဝိဟရေယျာတိ ဣဋ္ဌေ အရဇ္ဇန္တော အနိဋ္ဌေ အဒုဿန္တော ယထာ အညေ အသမပေက္ခနေန မောဟံ ဥပ္ပါဒေန္တိ, ဧဝံ အနုပ္ပါဒေန္တော ဆသု အာရမ္မဏေသု ဆဠင်္ဂုပေက္ခာယ ဥပေက္ခကော ဝိဟရေယျ။ တေနေဝါဟ ‘‘ဆဠင်္ဂုပေက္ခာဝသေန ပဉ္စမော’’တိ။ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌဆဠာရမ္မဏာပါထေ ပရိသုဒ္ဓပကတိဘာဝါဝိဇဟနလက္ခဏာယ ဆသု ဒွါရေသု ပဝတ္တနတော ‘‘ဆဠင်္ဂုပေက္ခာ’’တိ လဒ္ဓနာမာယ တတြမဇ္ဈတ္တုပေက္ခာယ ဝသေန ပဉ္စမော ဝါရော ဝုတ္တောတိ အတ္ထော။ ပဉ္စမံ ဆဋ္ဌဉ္စ ဥတ္တာနမေဝ။

တိကဏ္ဍကီသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

(အံ၊ဋီ၊၃၊၅၀။)

၇-၁၀။ အသပ္ပုရိသဒါနသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၁၄၇-၁၅၀။ သတ္တမေ အသက္ကစ္စန္တိ အနာဒရံ ကတွာ။ ဒေယျဓမ္မဿ အသက္ကစ္စကရဏံ နာမ အသမ္ပန္နံ ကရောတီတိ အာဟ ‘‘န သက္ကရိတွာ သုစိံ ကတွာ ဒေတီ’’တိ, ဥတ္တဏ္ဍုလာဒိဒေါသဝိရဟိတံ သုစိသမ္ပန္နံ ကတွာ န ဒေတီတိ အတ္ထော။ အစိတ္တီကတွာတိ န စိတ္တေ ကတွာ, န ပူဇေတွာတိ အတ္ထော။ ပူဇေန္တော ဟိ ပူဇေတဗ္ဗဝတ္ထုံ စိတ္တေ ဌပေတိ, န တတော ဗဟိ ကရောတိ။ စိတ္တံ ဝါ အစ္ဆရိယံ ကတွာ ပဋိပတ္တိဝိကရဏံ သမ္ဘာဝနကိရိယာ, တပ္ပဋိက္ခေပတော အစိတ္တီကရဏံ အသမ္ဘာဝနကိရိယာ။ အဂါရဝေန ဒေတီတိ ပုဂ္ဂလေ အဂရုံ ကရောန္တော နိသီဒနဋ္ဌာနေ အသမ္မဇ္ဇိတွာ ယတ္ထ ဝါ တတ္ထ ဝါ နိသီဒါပေတွာ ယံ ဝါ တံ ဝါ အာဓာရကံ ဌပေတွာ ဒါနံ ဒေတိ။ အသဟတ္ထာတိ န အတ္တနော ဟတ္ထေန ဒေတိ, ဒါသကမ္မကရောဒီဟိ ဒါပေတိ။ အပဝိဒ္ဓံ ဒေတီတိ အန္တရာ အပဝိဒ္ဓံ ဝိစ္ဆေဒံ ကတွာ ဒေတိ။ တေနာဟ ‘‘န နိရန္တရံ ဒေတီ’’တိ။ အထ ဝါ အပဝိဒ္ဓံ ဒေတီတိ ဥစ္ဆိဋ္ဌာဒိဆဍ္ဍနီယဓမ္မံ ဝိယ အဝက္ခိတ္တကံ ကတွာ ဒေတိ။ တေနာဟ ‘‘ဆဍ္ဍေတုကာမော ဝိယ ဒေတီ’’တိ။ ‘‘အဒ္ဓါ ဣမဿ ဒါနဿ ဖလမေဝ အာဂစ္ဆတီ’’တိ ဧဝံ ယဿ ကမ္မဿကတာဒိဋ္ဌိ အတ္ထိ, သော အာဂမနဒိဋ္ဌိကော, အယံ ပန န တာဒိသောတိ အနာဂမနဒိဋ္ဌိကော။ တေနာဟ ‘‘ကတဿ နာမ ဖလံ အာဂမိဿတီ’’တိအာဒိ။ အဋ္ဌမာဒီသု နတ္ထိ ဝတ္တဗ္ဗံ။

အသပ္ပုရိသဒါနသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

တိကဏ္ဍကီဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

တတိယပဏ္ဏာသကံ နိဋ္ဌိတံ။

(အံ၊ဋီ၊၃၊၅၁။)

၄။ စတုတ္ထပဏ္ဏာသကံ

(၁၆) ၁။ သဒ္ဓမ္မဝဂ္ဂေါ

၁၅၁-၁၆၀။ ပဌမော ဝဂ္ဂေါ ဥတ္တာနတ္ထောယေဝ။

(၁၇) ၂။ အာဃာတဝဂ္ဂေါ

၁-၅။ ပဌမအာဃာတပဋိဝိနယသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၁၆၁-၁၆၅။ ဒုတိယဿ ပဌမေ နတ္ထိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဒုတိယေ အာဃာတော ပဋိဝိနယတိ ဧတ္ထ, ဧတေဟီတိ ဝါ အာဃာတပဋိဝိနယာ။ တေနာဟ ‘‘အာဃာတော ဧတေဟိ ပဋိဝိနေတဗ္ဗော’’တိအာဒိ။

နန္တကန္တိ အနန္တကံ, အန္တဝိရဟိတံ ဝတ္ထခဏ္ဍံ။ ယဒိ ဟိ တဿ အန္တော ဘဝေယျ, ‘‘ပိလောတိကာ’’တိ သင်္ခံ န ဂစ္ဆေယျ။

သေဝါလေနာတိ ဗီဇကဏ္ဏိကကေသရာဒိဘေဒေန သေဝါလေန။ ဥဒကပပ္ပဋကေနာတိ နီလမဏ္ဍူကပိဋ္ဌိဝဏ္ဏေန ဥဒကပိဋ္ဌိံ ဆာဒေတွာ နိဗ္ဗတ္တေန ဥဒကပိဋ္ဌိကေန။ ဃမ္မေန အနုဂတောတိ ဃမ္မေန ဖုဋ္ဌော အဘိဘူတော။ စိတ္တုပ္ပါဒန္တိ ပဋိဃသမ္ပယုတ္တစိတ္တုပ္ပါဒံ။

ဝိသဘာဂဝေဒနုပ္ပတ္တိယာ ကကစေနေဝ ဣရိယာပထပဝတ္တိနိဝါရဏေန ဆိန္ဒန္တော အာဗာဓတိ ပီဠေတီတိ အာဗာဓော, သော အဿ အတ္ထီတိ အာဗာဓိကော။ တံသမုဋ္ဌာနေန ဒုက္ခိတော သဉ္ဇာတဒုက္ခော။ ဗာဠှဂိလာနောတိ အဓိမတ္တဂိလာနော။ ဂါမန္တနာယကဿာတိ ဂါမန္တသမ္ပာပကဿ။

ပသန္နဘာဝေန ဥဒကဿ အစ္ဆဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ အာဟ ‘‘အစ္ဆောဒကာတိ ပသန္နောဒကာ’’တိ။ သာဒုရသတာယ သာတတာတိ အာဟ ‘‘မဓုရောဒကာ’’တိ။ တနုကမေဝ သလိလံ ဝိသေသတော သီတလံ, န ဗဟလာတိ အာဟ ‘‘တနုသီတသလိလာ’’တိ။ သေတကာတိ နိက္ကဒ္ဒမာ။ သစိက္ခလ္လာဒိဝသေန ဟိ ဥဒကဿ ဝိဝဏ္ဏတာ။ သဘာဝတော ပန တံ သေတဝဏ္ဏမေဝ။ တတိယာဒီနိ ဥတ္တာနတ္ထာနေဝ။

ပဌမအာဃာတပဋိဝိနယသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

(အံ၊ဋီ၊၃၊၅၂။)

၆။ နိရောဓသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၁၆၆။ ဆဋ္ဌေ အမရိသနတ္ထေတိ အသဟနတ္ထေ။ အနာဂတဝစနံ ကတန္တိ အနာဂတသဒ္ဒပ္ပယောဂေါ ကတော, အတ္ထော ပန ဝတ္တမာနကာလိကောဝ။ အက္ခရစိန္တကာ (ပါဏိနိ။ ၃။၃။၁၄၅-၁၄၆) ဟိ ဤဒိသေသု ဌာနေသု အနောကပ္ပနာမရိသနတ္ထဝသေန အတ္ထိသဒ္ဒေ ဥပပဒေ ဝတ္တမာနကာလေပိ အနာဂတဝစနံ ကရောန္တိ။

နိရောဓသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇-၉။ စောဒနာသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၁၆၇-၉။ သတ္တမေ ဝတ္ထုသန္ဒဿနာတိ ယသ္မိံ ဝတ္ထုသ္မိံ အာပတ္တိ, တဿ သရူပတော ဒဿနံ။ အာပတ္တိသန္ဒဿနာတိ ယံ အာပတ္တိံ သော အာပန္နော, တဿာ ဒဿနံ။ သံဝါသပ္ပဋိက္ခေပေါတိ ဥပေါသထပ္ပဝါရဏာဒိသံဝါသဿ ပဋိက္ခိပနံ အကရဏံ။ သာမီစိပ္ပဋိက္ခေပေါတိ အဘိဝါဒနာဒိသာမီစိကိရိယာယ အကရဏံ။ စောဒယမာနေနာတိ စောဒေန္တေန။ စုဒိတကဿ ကာလောတိ စုဒိတကဿ စောဒေတဗ္ဗကာလော။ ပုဂ္ဂလန္တိ စောဒေတဗ္ဗပုဂ္ဂလံ။ ဥပပရိက္ခိတွာတိ ‘‘အယံ စုဒိတကလက္ခဏေ တိဋ္ဌတိ, န တိဋ္ဌတီ’’တိ ဝီမံသိတွာ။ အယသံ အာရောပေတီတိ ‘‘ဣမေ မံ အဘူတေန အဗ္ဘာစိက္ခန္တာ အယသံ ဗျသနံ ဥပ္ပါဒေန္တီ’’တိ ဘိက္ခူနံ အယသံ ဥပ္ပါဒေတိ။ အဋ္ဌမနဝမာနိ ဥတ္တာနတ္ထာနေဝ။

စောဒနာသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ ဘဒ္ဒဇိသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၁၇၀။ ဒသမေ အဘိဘဝိတွာ ဌိတော ဣမေ သတ္တေတိ အဓိပ္ပါယော။ ယသ္မာ ပန သော ‘‘ပါသံသဘာဝေန ဥတ္တမဘာဝေန စ တေ သတ္တေ အဘိဘဝိတွာ ဌိတော’’တိ အတ္တာနံ မညတိ, တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘ဇေဋ္ဌကော’’တိ။ အညဒတ္ထု ဒသောတိ ဒဿနေ အန္တရာယာဘာဝဝစနေန

(အံ၊ဋီ၊၃၊၅၃။)

ဉေယျဝိသေသပရိဂ္ဂါဟိကဘာဝေန စ အနာဝရဏဒဿာဝိတံ ပဋိဇာနာတီတိ အာဟ ‘‘သဗ္ဗံ ပဿတီတိ အဓိပ္ပါယော’’တိ။

ဘဒ္ဒဇိသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အာဃာတဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

(၁၈) ၃။ ဥပါသကဝဂ္ဂေါ

၁-၆။ သာရဇ္ဇသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၁၇၁-၁၇၆။ တတိယဿ ပဌမဒုတိယတတိယစတုတ္ထေ နတ္ထိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ပဉ္စမေ ဥပါသကပစ္ဆိမကောတိ ဥပါသကနိဟီနော။ ‘‘ဣမိနာ ဒိဋ္ဌာဒိနာ ဣဒံ နာမ မင်္ဂလံ ဘဝိဿတီ’’တိ ဧဝံ ဗာလဇနပရိကပ္ပိတကောတူဟလသင်္ခါတေန ဒိဋ္ဌသုတမုတမင်္ဂလေန သမန္နာဂတော ကောတူဟလမင်္ဂလိကော။ တေနာဟ ‘‘ဣမိနာ ဣဒံ ဘဝိဿတီ’’တိအာဒိ။ မင်္ဂလံ ပစ္စေတီတိ ဒိဋ္ဌမင်္ဂလာဒိဘေဒံ မင်္ဂလမေဝ ပတ္ထိယာယတိ။ နော ကမ္မန္တိ ကမ္မဿကတံ နော ပတ္ထိယာယတိ။ ဣမမှာ သာသနာတိ ဣတော သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓသာသနတော။ ဗဟိဒ္ဓါတိ ဗာဟိရကသမယေ။ ဒက္ခိဏေယျံ ပရိယေသတီတိ ‘‘ဒုပ္ပဋိပန္နာ ဒက္ခိဏေယျာ’’တိ သညီ ဂဝေသတိ။ ဧတ္ထ ဒက္ခိဏပရိယေသနပုဗ္ဗကာရေ ဧကံ ကတွာ ပဉ္စ ဓမ္မာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဆဋ္ဌံ ဥတ္တာနမေဝ။

သာရဇ္ဇသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇-၈။ ဝဏိဇ္ဇာသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၁၇၇-၈။ သတ္တမေ သတ္ထဝဏိဇ္ဇာတိ အာဝုဓဘဏ္ဍံ ကတွာ ဝါ ကာရေတွာ ဝါ ကတံ ဝါ ပဋိလဘိတွာ တဿ ဝိက္ကယော။ အာဝုဓဘဏ္ဍံ ကာရေတွာ တဿ ဝိက္ကယောတိ ဣဒံ ပန နိဒဿနမတ္တံ။ သူကရမိဂါဒယော ပေါသေတွာ တေသံ ဝိက္ကယောတိ သူကရမိဂါဒယော ပေါသေတွာ တေသံ မံသံ သမ္ပာဒေတွာ ဝိက္ကယော။ ဧတ္ထ စ သတ္ထဝဏိဇ္ဇာ ပရောပရာဓနိမိတ္တတာယ အကရဏီယာ ဝုတ္တာ, သတ္တဝဏိဇ္ဇာ အဘုဇိဿဘာဝကရဏတော, မံသဝိသဝဏိဇ္ဇာ ဝဓဟေတုတော, မဇ္ဇဝဏိဇ္ဇာ ပမာဒဋ္ဌာနတော။ အဋ္ဌမံ ဥတ္တာနမေဝ။

ဝဏိဇ္ဇာသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

(အံ၊ဋီ၊၃၊၅၄။)

၉။ ဂိဟိသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၁၇၉။ နဝမေ အာဘိစေတသိကာနန္တိ အဘိစေတောတိ အဘိက္ကန္တံ ဝိသုဒ္ဓစိတ္တံ ဝုစ္စတိ အဓိစိတ္တံ ဝါ, အဘိစေတသိ ဇာတာနိ အာဘိစေတသိကာနိ, အဘိစေတော သန္နိဿိတာနီတိ ဝါ အာဘိစေတသိကာနိ။ တေနေဝါဟ ‘‘ဥတ္တမစိတ္တနိဿိတာန’’န္တိ။ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရာနန္တိ ဒိဋ္ဌဓမ္မေ သုခဝိဟာရာနံ။ ဒိဋ္ဌဓမ္မောတိ ပစ္စက္ခော အတ္တဘာဝေါ ဝုစ္စတိ, တတ္ထ သုခဝိဟာရာနန္တိ အတ္ထော။ ရူပါဝစရဇ္ဈာနာနမေတံ အဓိဝစနံ။ တာနိ ဟိ အပ္ပေတွာ နိသိန္နာ ဈာယိနော ဣမသ္မိံယေဝ အတ္တဘာဝေ အသံကိလိဋ္ဌံ နေက္ခမ္မသုခံ ဝိန္ဒန္တိ, တသ္မာ ‘‘ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရာနီ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။

စတုဗ္ဗိဓမေရယန္တိ ပုပ္ဖါသဝေါ, ဖလာသဝေါ, ဂုဠာသဝေါ, မဓွာသဝေါတိ ဧဝံ စတုပ္ပဘေဒံ မေရယံ။ ပဉ္စဝိဓဉ္စ သုရန္တိ ပူဝသုရာ, ပိဋ္ဌသုရာ, ဩဒနသုရာ, ကိဏ္ဏပက္ခိတ္တာ, သမ္ဘာရသံယုတ္တာတိ ဧဝံ ပဉ္စပ္ပဘေဒံ သုရံ။ ပုညံ အတ္ထော ဧတဿာတိ ပုညတ္ထော။ ယသ္မာ ပနေသ ပုညေန အတ္ထိကော နာမ ဟောတိ, တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘ပုညေန အတ္ထိကဿာ’’တိ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။

ဂိဟိသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ ဂဝေသီသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၁၈၀။ ဒသမေ သုကာရဏန္တိ ဗောဓိပရိပါစနဿ ဧကန္တိကံ သုန္ဒရံ ကာရဏံ။ မန္ဒဟသိတန္တိ ဤသကံ ဟသိတံ။ ကဟံ ကဟန္တိ ဟာသသဒ္ဒဿ အနုကရဏမေတံ။ ဟဋ္ဌပ္ပဟဋ္ဌာကာရမတ္တန္တိ ဟဋ္ဌဿ ပဟဋ္ဌာကာရမတ္တံ။ ယထာ ဂဟိတသင်္ကေတာ ‘‘ပဟဋ္ဌော ဘဂဝါ’’တိ သဉ္ဇာနန္တိ, ဧဝံ အာကာရနိဒဿနမတ္တံ။

ဣဒါနိ ဣမိနာ ပသင်္ဂေန ဟာသသမုဋ္ဌာနံ ဝိဘာဂတော ဒဿေတုံ ‘‘ဟသိတဉ္စ နာမေတ’’န္တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ အဇ္ဈုပေက္ခနဝသေနပိ ဟာသော န သမ္ဘဝတိ, ပဂေဝ ဒေါမနဿဝသေနာတိ အာဟ ‘‘တေရသဟိ သောမနဿသဟဂတစိတ္တေဟီ’’တိ။ နနု စ ကေစိ ကောဓဝသေနပိ ဟသန္တီတိ? န, တေ သမ္ပိယန္တိ ကောဓဝတ္ထုံ တတ္ထ ‘‘မယံ ဒါနိ ယထာကာမကာရိတံ အာပဇ္ဇိဿာမာ’’တိ ဒုဝိညေယျန္တရေန သောမနဿစိတ္တေနေဝ ဟာသဿ ဥပ္ပဇ္ဇနတော။

(အံ၊ဋီ၊၃၊၅၅။)

တေသူတိ ပဉ္စသု သောမနဿသဟဂတကိရိယစိတ္တေသု။ ဗလဝါရမ္မဏေတိ ဥဠာရတမေ အာရမ္မဏေ ယမကပါဋိဟာရိယသဒိသေ။ ဒုဗ္ဗလာရမ္မဏေတိ အနုဠာရအာရမ္မဏေ။

‘‘ဣမသ္မိံ ပန ဌာနေ…ပေ… ဥပ္ပါဒေတီ’’တိ ဣဒံ ပေါရာဏဋ္ဌကထာယံ တထာ အာဂတတ္တာ ဝုတ္တံ, န သဟေတုကသောမနဿသဟဂတစိတ္တေဟိ ဘဂဝတော သိတံ န ဟောတီတိ ဒဿနတ္တံ။ အဘိဓမ္မဋီကာယံ (ဓ။ သ။ မူလဋီ။ ၉၆၈) ပန ‘‘အတီတံသာဒီသု အပ္ပဋိဟတံ ဉာဏံ ဝတွာ ‘ဣမေဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတဿ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော သဗ္ဗံ ကာယကမ္မံ ဉာဏပုဗ္ဗင်္ဂမံ ဉာဏာနုပရိဝတ္တီ’တိအာဒိဝစနတော (မဟာနိ။ ၁၅၆၊ ပဋိ။ မ။ ၃။၅) ‘ဘဂဝတော ဣဒံ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’တိ ဝုတ္တဝစနံ ဝိစာရေတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဣမိနာ ဟသိတုပ္ပါဒစိတ္တေန ပဝတ္တိယမာနမ္ပိ ဘဂဝတော သိတကရဏံ ပုဗ္ဗေနိဝါသအနာဂတံသသဗ္ဗညုတညာဏာနံ အနုဝတ္တကတ္တာ ဉာဏာနုပရိဝတ္တိယေဝါတိ ဧဝံ ပန ဉာဏာနုပရိဝတ္တိဘာဝေ သတိ န ကောစိ ပါဠိအဋ္ဌကထာနံ ဝိရောဓော။ တထာ ဟိ အဘိဓမ္မဋ္ဌကထာယံ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၅၆၈) ‘‘တေသံ ဉာဏာနံ စိဏ္ဏပရိယန္တေ ဣဒံ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ အဝဿဉ္စေတံ ဧဝံ ဣစ္ဆိတဗ္ဗံ, အညထာ အာဝဇ္ဇနစိတ္တဿပိ ဘဂဝတော တထာရူပေ ကာလေ န ယုဇ္ဇေယျ။ တဿပိ ဟိ ဝိညတ္တိသမုဋ္ဌာပကဘာဝဿ နိစ္ဆိတတ္တာ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ ‘‘ဧဝဉ္စ ကတွာ မနောဒွါရာဝဇ္ဇနဿပိ ဝိညတ္တိသမုဋ္ဌာပကတ္တံ ဥပပန္နံ ဟောတီ’’တိ (ဓ။ သ။ မူလဋီ။ ၁ ကာယကမ္မဒွါရကထာဝဏ္ဏနာ) န စ ဝိညတ္တိသမုဋ္ဌာပကတ္တေ တံသမုဋ္ဌာနကာယဝိညတ္တိယာ ကာယကမ္မာဒိဘာဝံ အာပဇ္ဇနဘာဝေါ ဝိဿဇ္ဇတီတိ။

ဟသိတန္တိ သိတမေဝ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ တေနာဟ ‘‘ဧဝံ အပ္ပမတ္တကမ္ပီ’’တိ။ သမောသရိတာ ဝိဇ္ဇုလတာ။ သာ ဟိ ဣတရဝိဇ္ဇုလတာ ဝိယ ခဏဋ္ဌိတိယာ သီဃနိရောဓာ စ န ဟောတိ, အပိစ ခေါ ဒန္ဓနိရောဓာ, န စ သဗ္ဗကာလိကာ။ ဒီဓိတိ ပါဝကမဟာမေဃတော ဝါ စာတုဒ္ဒီပိကမဟာမေဃတော ဝါ နိစ္ဆရတိ။ တေနာဟ ‘‘စာတုဒ္ဒီပိကမဟာမေဃမုခတော’’တိ။ အယံ ကိရ တာသံ ရသ္မီနံ ဓမ္မတာ, ယဒိဒံ တိက္ခတ္တုံ သီသံ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ဒါဌဂ္ဂေသုယေဝ အန္တရဓာနံ။ သေသမေတ္ထ သုဝိညေယျမေဝ။

ဂဝေသီသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဥပါသကဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

(အံ၊ဋီ၊၃၊၅၆။)

(၁၉) ၄။ အရညဝဂ္ဂေါ

၁။ အာရညိကသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၁၈၁။ စတုတ္ထဿ ပဌမေ အပ္ပီစ္ဆတံယေဝ နိဿာယာတိအာဒီသု ‘‘ဣတိ အပ္ပိစ္ဆော ဘဝိဿာမီ’’တိ ဣဒံ မေ အာရညိကင်္ဂံ အပ္ပိစ္ဆတာယ သံဝတ္တိဿတိ, ‘‘ဣတိ သန္တုဋ္ဌော ဘဝိဿာမီ’’တိ ဣဒံ မေ အာရညိကင်္ဂံ သန္တုဋ္ဌိယာ သံဝတ္တိဿတိ, ‘‘ဣတိ ကိလေသေ သလ္လိခိဿာမီ’’တိ ဣဒံ မေ အာရညိကင်္ဂံ ကိလေသသလ္လိခနတ္ထာယ သံဝတ္တိဿတီတိ အာရညိကော ဟောတိ။ အဂ္ဂေါတိ ဇေဋ္ဌကော။ သေသာနိ တဿေဝ ဝေဝစနာနိ။

ဂဝါ ခီရန္တိ ဂါဝိတော ခီရံ နာမ ဟောတိ, န ဂါဝိယာ ဒဓိ။ ခီရမှာ ဒဓီတိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဧဝမေဝန္တိ ယထာ ဧတေသု ပဉ္စသု ဂေါရသေသု သပ္ပိမဏ္ဍော အဂ္ဂေါ, ဧဝမေဝံ ဣမေသု ပဉ္စသု အာရညိကေသု ယော အယံ အပ္ပိစ္ဆတာဒီနိ နိဿာယ အာရညိကော ဟောတိ, အယံ အဂ္ဂေါ စေဝ သေဋ္ဌော စ မောက္ခော စ ပဝရော စ။ ဣမေသု အာရညိကေသု ဇာတိအာရညိကာ ဝေဒိတဗ္ဗာ, န အာရညိကနာမမတ္တေန အာရညိကာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ပံသုကူလိကာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။

အာရညိကသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အရညဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

(၂၀) ၅။ ဗြာဟ္မဏဝဂ္ဂေါ

၁။ သောဏသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၁၉၁။ ပဉ္စမဿ ပဌမေ သမ္ပိယေနေဝါတိ အညမညပေမေနေဝ ကာယေန စ စိတ္တေန စ မိဿီဘူတာ သံဃဋ္ဋိတာ သံသဋ္ဌာ ဟုတွာ သံဝါသံ ဝတ္တေန္တိ, န အပ္ပိယေန နိဂ္ဂဟေန ဝါတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တေနာဟ ‘‘ပိယ’’န္တိအာဒိ။ ဥဒရံ အဝဒိဟတိ ဥပစိနောတိ ပူရေတီတိ ဥဒရာဝဒေဟကံ။ ဘာဝနပုံသကဉ္စေတံ, ဥဒရာဝဒေဟကံ ကတွာ ဥဒရံ ပူရေတွာတိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘ဥဒရံ အဝဒိဟိတွာ’’တိအာဒိ။

သောဏသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

(အံ၊ဋီ၊၃၊၅၇။)

၂။ ဒေါဏဗြာဟ္မဏသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၁၉၂။ ဒုတိယေ ပဝတ္တာရောတိ (ဒီ။ နိ။ ဋီ။ ၁။၂၈၅) ပါဝစနဘာဝေန ဝတ္တာရော။ ယသ္မာ တေ တေသံ မန္တာနံ ပဝတ္တနကာ, တသ္မာ အာဟ ‘‘ပဝတ္တယိတာရော’’တိ။ သုဒ္ဒေ ဗဟိ ကတွာ ရဟောဘာသိတဗ္ဗဋ္ဌေန မန္တာ ဧဝ တံတံအတ္ထပ္ပဋိပတ္တိဟေတုတာယ မန္တပဒံ။ အနုပနီတာသာဓာရဏတာယ ရဟဿဘာဝေန ဝတ္တဗ္ဗကိရိယာယ အဓိဂမူပါယံ။ သဇ္ဈာယိတန္တိ ဂါယနဝသေန သဇ္ဈာယိတံ။ တံ ပန ဥဒတ္တာနုဒတ္တာဒီနံ သရာနံ သမ္ပဒါဝသေနေဝ ဣစ္ဆိတန္တိ အာဟ ‘‘သရသမ္ပတ္တိဝသေနာ’’တိ။ အညေသံ ဝုတ္တန္တိ ပါဝစနဘာဝေန အညေသံ ဝုတ္တံ။ သမုပဗျူဠှန္တိ သင်္ဂဟေတွာ ဥပရူပရိ သညူဠှံ။ ရာသိကတန္တိ ဣရုဝေဒယဇုဝေဒသာမဝေဒါဒိဝသေန, တတ္ထာပိ ပစ္စေကံ မန္တဗြဟ္မာဒိဝသေန, အဇ္ဈာယာနုဝါကာဒိဝသေန စ ရာသိကတံ။ တေသန္တိ မန္တာနံ ကတ္တူနံ။ ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ ဩလောကေတွာတိ ဒိဗ္ဗစက္ခုပရိဘဏ္ဍေန ယထာကမ္မူပဂဉာဏေန သတ္တာနံ ကမ္မဿကတာဒိံ, ပစ္စက္ခတော ဒဿနဋ္ဌေန ဒိဗ္ဗစက္ခုသဒိသေန ပုဗ္ဗေနိဝါသဉာဏေန အတီတကပ္ပေ ဗြာဟ္မဏာနံ မန္တဇ္ဈေနဝိဓိဉ္စ ဩလောကေတွာ။ ပါဝစနေန သဟ သံသန္ဒေတွာတိ ကဿပသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ယံ ဝစနံ ဝဋ္ဋသန္နိဿိတံ, တေန သဟ အဝိရုဒ္ဓံ ကတွာ။ န ဟိ တေသံ ဝိဝဋ္ဋသန္နိဿိတော အတ္ထော ပစ္စက္ခော ဟောတိ။ အပရာပရေတိ အဋ္ဌကာဒီဟိ အပရာပရေ ပစ္ဆိမာ ဩက္ကာကရာဇကာလာဒီသု ဥပ္ပန္နာ။ ပက္ခိပိတွာတိ အဋ္ဌကာဒီဟိ ဂန္ထိတမန္တပဒေသု ကိလေသသန္နိဿိတပဒါနံ တတ္ထ တတ္ထ ပဒေ ပက္ခိပနံ ကတွာ။ ဝိရုဒ္ဓေ အကံသူတိ ဗြာဟ္မဏဓမ္မိကသုတ္တာဒီသု (သု။ နိ။ ဗြာဟ္မဏဓမ္မိကသုတ္တံ ၂၈၆ အာဒယော) အာဂတနယေန သံကိလေသတ္ထဒီပနတော ပစ္စနီကဘူတေ အကံသု။

ဥသူနံ အသနကမ္မံ ဣဿတ္ထံ, ဓနုသိပ္ပေန ဇီဝိကာ။ ဣဓ ပန ဣဿတ္ထံ ဝိယာတိ ဣဿတ္ထံ, သဗ္ဗအာဝုဓဇီဝိကာတိ အာဟ ‘‘ယောဓာဇီဝကမ္မေနာ’’တိ, အာဝုဓံ ဂဟေတွာ ဥပဋ္ဌာနကမ္မေနာတိ အတ္ထော။ ရာဇပေါရိသံ နာမ ဝိနာ အာဝုဓေန ပေါရောဟေစ္စာမစ္စကမ္မာဒိရာဇကမ္မံ ကတွာ ရာဇုပဋ္ဌာနံ။ သိပ္ပညတရေနာတိ ဂဟိတာဝသေသေန ဟတ္ထိအဿသိပ္ပါဒိနာ။ ကုမာရဘာဝတော ပဘုတိ စရဏေန ကောမာရဗြဟ္မစရိယံ။

ဥဒကံ ပါတေတွာ ဒေန္တီတိ ဒွါရေ ဌိတဿေဝ ဗြာဟ္မဏဿ ဟတ္ထေ ဥဒကံ အာသိဉ္စန္တာ ‘‘ဣဒံ တေ, ဗြာဟ္မဏ, ဘရိယံ ပေါသာပနတ္ထာယ ဒေမာ’’တိ

(အံ၊ဋီ၊၃၊၅၈။)

ဝတွာ ဒေန္တိ။ ကသ္မာ ပန တေ ဧဝံ ဗြဟ္မစရိယံ စရိတွာပိ ဒါရံ ပရိယေသန္တိ, န ယာဝဇီဝံ ဗြဟ္မစာရိနော ဟောန္တီတိ? မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဝသေန။ တေသဉှီ ဧဝံ ဒိဋ္ဌိ ဟောတိ ‘‘ယော ပုတ္တံ န ဥပ္ပါဒေတိ, သော ကုလဝံသစ္ဆေဒကရော ဟောတိ, တတော နိရယေ ပစ္စတီ’’တိ။ စတ္တာရော ကိရ အဘာယိတဗ္ဗံ ဘာယန္တိ ဂဏ္ဍုပ္ပါဒကော, ကိကီ, ကောန္တိနီ, ဗြာဟ္မဏောတိ။ ဂဏ္ဍုပ္ပါဒါ ကိရ မဟာပထဝိယာ ခယနဘယေန မတ္တဘောဇနာ ဟောန္တိ, န ဗဟုံ မတ္တိကံ ခါဒန္တိ။ ကိကီ သကုဏိကာ အာကာသပတနဘယေန အဏ္ဍဿ ဥပရိ ဥတ္တာနာ သေတိ။ ကောန္တိနီ သကုဏီ ပထဝီကမ္ပနဘယေန ပါဒေဟိ ဘူမိံ န သုဋ္ဌု အက္ကမတိ။ ဗြာဟ္မဏာ ကုလဝံသူပစ္ဆေဒဘယေန ဒါရံ ပရိယေသန္တိ။ အာဟု စေတ္ထ –

‘‘ဂဏ္ဍုပ္ပါဒေါ ကိကီ စေဝ, ကောန္တီ ဗြာဟ္မဏဓမ္မိကော၊

ဧတေ အဘယံ ဘာယန္တိ, သမ္မူဠှာ စတုရော ဇနာ’’တိ။ (သု။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၂၉၃)၊

သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။

ဒေါဏဗြာဟ္မဏသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ သင်္ဂါရဝသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၁၉၃။ တတိယေ (သံ။ နိ။ ဋီ။ ၂။၅။၂၃၆) ပဌမညေဝါတိ ပုရေတရံယေဝ, အသဇ္ဈာယကတာနံ မန္တာနံ အပ္ပဋိဘာနံ ပဂေဝ ပဌမံယေဝ သိဒ္ဓံ, တတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထီတိ အဓိပ္ပါယော။ ပရိယုဋ္ဌာနံ နာမ အဘိဘဝေါ ဂဟဏန္တိ အာဟ ‘‘ကာမရာဂပရိယုဋ္ဌိတေနာတိ ကာမရာဂဂ္ဂဟိတေနာ’’တိ။ ဝိက္ခမ္ဘေတိ အပနေတီတိ ဝိက္ခမ္ဘနံ, ပဋိပက္ခတော နိဿရတိ ဧတေနာတိ နိဿရဏံ။ ဝိက္ခမ္ဘနဉ္စ တံ နိဿရဏဉ္စာတိ ဝိက္ခမ္ဘနနိဿရဏံ။ တေနာဟ ‘‘တတ္ထာ’’တိအာဒိ။ သေသပဒဒွယေပိ ဧသေဝ နယော။ အတ္တနာ အရဏီယော ပတ္တဗ္ဗော အတ္ထော အတ္တတ္ထော။ တထာ ပရတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

‘‘အနိစ္စတော အနုပဿန္တော နိစ္စသညံ ပဇဟတီ’’တိအာဒီသု (ပဋိ။ မ။ ၁။၅၂) ဗျာပါဒါဒီနံ အနာဂတတ္တာ ဗျာပါဒဝါရေ တဒင်္ဂနိဿရဏံ န ဂဟိတံ။ ကိဉ္စာပိ န ဂဟိတံ, ပဋိသင်္ခါနဝသေန တဿ ဝိနောဒေတဗ္ဗတာယ တဒင်္ဂနိဿရဏမ္ပိ လဗ္ဘတေဝါတိ သက္ကာ ဝိညာတုံ။ အာလောကသညာ ဥပစာရပ္ပတ္တာ ဝါ

(အံ၊ဋီ၊၃၊၅၉။)

အပ္ပနာပ္ပတ္တာ ဝါ။ ယော ကောစိ ကသိဏဇ္ဈာနာဒိဘေဒေါ သမထော။ ဓမ္မဝဝတ္ထာနံ ဥပစာရပ္ပနာပ္ပတ္တဝသေန ဂဟေတဗ္ဗံ။

ကုဓိတောတိ တတ္တော။ ဥဿူရကဇာတောတိ တဿေဝ ကုဓိတဘာဝဿ ဥဿူရကံ အစ္စုဏှတံ ပတ္တော။ တေနာဟ ‘‘ဥသုမကဇာတော’’တိ။ တိလဗီဇကာဒိဘေဒေနာတိ တိလဗီဇကဏ္ဏိကကေသရာဒိဘေဒေန သေဝါလေန။ ပဏကေနာတိ ဥဒကပိစ္ဆိလ္လေန။ အပ္ပသန္နော အာကုလတာယ။ အသန္နိသိန္နော ကလလုပ္ပတ္တိယာ။ အနာလောကဋ္ဌာနေတိ အာလောကရဟိတေ ဌာနေ။

သင်္ဂါရဝသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ ကာရဏပါလီသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၁၉၄။ စတုတ္ထေ ပဏ္ဍိတော မညေတိ ဧတ္ထ မညေတိ ဣဒံ ‘‘မညတီ’’တိ ဣမိနာ သမာနတ္ထံ နိပါတပဒံ။ တဿ ဣတိ-သဒ္ဒံ အာနေတွာ အတ္ထံ ဒဿေန္တော ‘‘ပဏ္ဍိတောတိ မညတီ’’တိ အာဟ။ အနုမတိပုစ္ဆာဝသေန စေတံ ဝုတ္တံ။ တေနေဝါဟ ‘‘ဥဒါဟု နော’’တိ။ ‘‘တံ ကိံ မညတိ ဘဝံ ပိင်္ဂိယာနီ သမဏဿ ဂေါတမဿ ပညာဝေယျတ္တိယ’’န္တိ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ပုန ဂဏှန္တော ‘‘ပဏ္ဍိတော မညေ’’တိ အာဟ, တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘ဘဝံ ပိင်္ဂိယာနီ သမဏံ ဂေါတမံ ပဏ္ဍိတောတိ မညတိ ဥဒါဟု နော’’တိ, ယထာ တေ ခမေယျ, တထာ နံ ကထေဟီတိ အဓိပ္ပါယော။ အဟံ ကော နာမ, မမ အဝိသယော ဧသောတိ ဒဿေတိ။ ကော စာတိ ဟေတုနိဿက္ကေ ပစ္စတ္တဝစနန္တိ အာဟ ‘‘ကုတော စာ’’တိ။ တထာ စာဟ ‘‘ကေန ကာရဏေန ဇာနိဿာမီ’’တိ, ယေန ကာရဏေန သမဏဿ ဂေါတမဿ ပညာဝေယျတ္တိယံ ဇာနေယျံ, တံ ကာရဏံ မယိ နတ္ထီတိ အဓိပ္ပါယော။ ဗုဒ္ဓေါယေဝ ဘဝေယျ အဗုဒ္ဓဿ သဗ္ဗထာ ဗုဒ္ဓဉာဏာနုဘာဝံ ဇာနိတုံ အသက္ကုဏေယျတ္တာတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ – ‘‘အပ္ပမတ္တကံ ပနေတံ, ဘိက္ခဝေ, ဩရမတ္တကံ သီလမတ္တကံ, ယေန ပုထုဇ္ဇနော တထာဂတဿ ဝဏ္ဏံ ဝဒမာနော ဝဒေယျ (ဒီ။ နိ။ ၁။၇)။ အတ္ထိ, ဘိက္ခဝေ, အညေဝ ဓမ္မာ ဂမ္ဘီရာ ဒုဒ္ဒသာ ဒုရနုဗောဓာ…ပေ… ယေဟိ တထာဂတဿ ယထာဘူတံ ဝဏ္ဏံ သမ္မာ ဝဒမာနော ဝဒေယျာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၂၈) စ။ ဧတ္ထာတိ ‘‘သောပိ နူနဿ တာဒိသော’’တိ ဧတသ္မိံ ပဒေ။

(အံ၊ဋီ၊၃၊၆၀။)

ပသတ္ထပ္ပသတ္ထောတိ ပသတ္ထေဟိ ပါသံသေဟိ အတ္တနော ဂုဏေဟေဝ သော ပသတ္ထော, န တဿ ကိတ္တိနာ, ပသံသာသဘာဝေနေဝ ပါသံသောတိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘သဗ္ဗဂုဏာန’’န္တိအာဒိ။ မဏိရတနန္တိ စက္ကဝတ္တိနော မဏိရတနံ။

သဒေဝကေ ပါသံသာနမ္ပိ ပါသံသောတိ ဒဿေတုံ ‘‘ပသတ္ထေဟိ ဝါ’’တိ ဒုတိယဝိကပ္ပေါ ဂဟိတော။ အရဏီယတော အတ္ထော, သော ဧဝ ဝသတီတိ ဝသောတိ အတ္ထဝသော။ တဿ တဿ ပယောဂဿ အာနိသံသဘူတံ ဖလန္တိ အာဟ ‘‘အတ္ထဝသန္တိ အတ္ထာနိသံသ’’န္တိ။ အတ္ထော ဝါ ဖလံ တဒဓီနဝုတ္တိတာယ ဝသော ဧတဿာတိ အတ္ထဝသော, ကာရဏံ။

ခုဒ္ဒကမဓူတိ ခုဒ္ဒကမက္ခိကာဟိ ကတဒဏ္ဍကမဓု။ အနေဠကန္တိ နိဒ္ဒေါသံ အပဂတမက္ခိကဏ္ဍကံ။

ဥဒါဟရီယတိ ဥဗ္ဗေဂပီတိဝသေနာတိ ဥဒါနံ, တထာ ဝါ ဥဒါဟရဏံ ဥဒါနံ။ တေနာဟ ‘‘ဥဒါဟာရံ ဥဒါဟရီ’’တိ။ ယထာ ပန တံ ဝစနံ ဥဒါနန္တိ ဝုစ္စတိ, တံ ဒဿေတုံ ‘‘ယထာ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝ။

ကာရဏပါလီသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ ပိင်္ဂိယာနီသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၁၉၅။ ပဉ္စမေ သဗ္ဗသင်္ဂါဟိကန္တိ သရီရဂတဿ စေဝ ဝတ္ထာလင်္ကာရဂတဿ စာတိ သဗ္ဗဿ နီလဘာဝဿ သင်္ဂါဟကဝစနံ။ တဿေဝါတိ နီလာဒိသဗ္ဗသင်္ဂါဟိကဝသေန ဝုတ္တအတ္ထဿေဝ။ ဝိဘာဂဒဿနန္တိ ပဘေဒဒဿနံ။ ယထာ တေ လိစ္ဆဝိရာဇာနော အပီတာဒိဝဏ္ဏာ ဧဝ ကေစိ ကေစိ ဝိလေပနဝသေန ပီတာဒိဝဏ္ဏာ ခါယိံသု, ဧဝံ အနီလာဒိဝဏ္ဏာ ဧဝ ကေစိ ဝိလေပနဝသေန နီလာဒိဝဏ္ဏာ ခါယိံသု။ တေ ကိရ သုဝဏ္ဏဝိစိတ္တေဟိ မဏိဩဘာသေဟိ ဧကနီလာ ဝိယ ခါယန္တိ။

ကောကနဒန္တိ ဝါ ပဒုမဝိသေသနံ ယထာ ‘‘ကောကာသက’’န္တိ။ တံ ကိရ ဗဟုပတ္တံ ဝဏ္ဏသမ္ပန္နံ အတိဝိယ သုဂန္ဓဉ္စ ဟောတိ။ အယဉှေတ္ထ အတ္ထော –

(အံ၊ဋီ၊၃၊၆၁။)

ယထာ ကောကနဒသင်္ခါတံ ပဒုမံ ပါတော သူရိယုဂ္ဂမနဝေလာယ ဖုလ္လံ ဝိကသိတံ အဝီတဂန္ဓံ သိယာ ဝိရောစမာနံ, ဧဝံ သရီရဂန္ဓေန ဂုဏဂန္ဓေန စ သုဂန္ဓံ, သရဒကာလေ အန္တလိက္ခေ အာဒိစ္စမိဝ အတ္တနော တေဇသာ တပန္တံ, အင်္ဂေဟိ နိစ္ဆရန္တဇုတိတာယ အင်္ဂီရသံ သမ္ဗုဒ္ဓံ ပဿာတိ။

ပိင်္ဂိယာနီသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ မဟာသုပိနသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၁၉၆။ ဆဋ္ဌေ ဓာတုက္ခောဘကရဏပစ္စယော နာမ ဝိသဘာဂဘေသဇ္ဇသေနာသနာဟာရာဒိပစ္စယော။ အတ္ထကာမတာယ ဝါ အနတ္ထကာမတာယ ဝါတိ ပသန္နာ အတ္ထကာမတာယ, ကုဒ္ဓါ အနတ္ထကာမတာယ။ အတ္ထာယ ဝါ အနတ္ထာယ ဝါတိ သဘာဝတော ဘဝိတဗ္ဗာယ အတ္ထာယ ဝါ အနတ္ထာယ ဝါ။ ဥပသံဟရန္တီတိ အတ္တနော ဒေဝါနုဘာဝေန ဥပနေန္တိ။ ဗောဓိသတ္တမာတာ ဝိယ ပုတ္တပဋိလာဘနိမိတ္တန္တိ တဒါ ကိရ ပုရေ ပုဏ္ဏမာယ သတ္တမဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ဝိဂတသုရာပါနံ မာလာဂန္ဓာဒိဝိဘူတိသမ္ပန္နံ နက္ခတ္တကီဠံ အနုဘဝမာနာ ဗောဓိသတ္တမာတာ သတ္တမေ ဒိဝသေ ပါတောဝ ဥဋ္ဌာယ ဂန္ဓောဒကေန နဟာယိတွာ သဗ္ဗာလင်္ကာရဘူသိတာ ဝရဘောဇနံ ဘုဉ္ဇိတွာ ဥပေါသထင်္ဂါနိ အဓိဋ္ဌာယ သိရိဂဗ္ဘံ ပဝိသိတွာ သိရိသယနေ နိပန္နာ နိဒ္ဒံ ဩက္ကမမာနာ ဣမံ သုပိနံ အဒ္ဒသ – စတ္တာရော ကိရ နံ မဟာရာဇာနော သယနေနေဝ သဒ္ဓိံ ဥက္ခိပိတွာ အနောတတ္တဒဟံ နေတွာ နဟာပေတွာ ဒိဗ္ဗဝတ္ထံ နိဝါသေတွာ ဒိဗ္ဗဂန္ဓေဟိ ဝိလိမ္ပေတွာ ဒိဗ္ဗပုပ္ဖါနိ ပိဠန္ဓေတွာ တတော အဝိဒူရေ ရဇတပဗ္ဗတော, တဿ အန္တော ကနကဝိမာနံ အတ္ထိ, တသ္မိံ ပါစီနတော သီသံ ကတွာ နိပဇ္ဇာပေသုံ။ အထ ဗောဓိသတ္တော သေတဝရဝါရဏော ဟုတွာ တတော အဝိဒူရေ ဧကော သုဝဏ္ဏပဗ္ဗတော, တတ္ထ စရိတွာ တတော ဩရုယှ ရဇတပဗ္ဗတံ အာရုဟိတွာ ကနကဝိမာနံ ပဝိသိတွာ မာတရံ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ဒက္ခိဏပဿံ ဖာလေတွာ ကုစ္ဆိံ ပဝိဋ္ဌသဒိသော အဟောသိ။ ဣမံ သုပိနံ သန္ဓာယ ဧတံ ဝုတ္တံ ‘‘ဗောဓိသတ္တမာတာ ဝိယ ပုတ္တပဋိလာဘနိမိတ္တ’’န္တိ။

(အံ၊ဋီ၊၃၊၆၂။)

ကောသလရာဇာ ဝိယ သောဠသ သုပိနေတိ –

‘‘ဥသဘာ ရုက္ခာ ဂါဝိယော ဂဝါ စ,

အဿော ကံသော သိင်္ဂါလီ စ ကုမ္ဘော၊

ပေါက္ခရဏီ စ အပါကစန္ဒနံ,

လာဗူနိ သီဒန္တိ သိလာပ္လဝန္တိ။

‘‘မဏ္ဍူကိယော ကဏှသပ္ပေ ဂိလန္တိ,

ကာကံ သုဝဏ္ဏာ ပရိဝါရယန္တိ၊

တသာ ဝကာ ဧဠကာနံ ဘယာ ဟီ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၁။၇၇) –

ဣမေ သောဠသ သုပိနေ ပဿန္တော ကောသလရာဇာ ဝိယ။

֍ ဋ္ဌ ၁။ ဧကဒိဝသံ ကိရ ကောသလမဟာရာဇာ ရတ္တိံ နိဒ္ဒူပဂတော ပစ္ဆိမယာမေ သောဠသ မဟာသုပိနေ ပဿိ (ဇာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၇၆ မဟာသုပိနဇာတကဝဏ္ဏနာ)။ တတ္ထ စတ္တာရော အဉ္ဇနဝဏ္ဏာ ကာဠဥသဘာ ‘‘ယုဇ္ဈိဿာမာ’’တိ စတူဟိ ဒိသာဟိ ရာဇင်္ဂဏံ အာဂန္တွာ ‘‘ဥသဘယုဒ္ဓံ ပဿိဿာမာ’’တိ မဟာဇနေ သန္နိပတိတေ ယုဇ္ဈနာကာရံ ဒဿေတွာ နဒိတွာ ဂဇ္ဇိတွာ အယုဇ္ဈိတွာဝ ပဋိက္ကန္တာ။ ဣမံ ပဌမံ သုပိနံ အဒ္ဒသ။

֍ ဋ္ဌ ၂။ ခုဒ္ဒကာ ရုက္ခာ စေဝ ဂစ္ဆာ စ ပထဝိံ ဘိန္ဒိတွာ ဝိဒတ္ထိမတ္တမ္ပိ ရတနမတ္တမ္ပိ အနုဂ္ဂန္တွာဝ ပုပ္ဖန္တိ စေဝ ဖလန္တိ စ။ ဣမံ ဒုတိယံ အဒ္ဒသ။

֍ ဋ္ဌ ၃။ ဂါဝိယော တဒဟုဇာတာနံ ဝစ္ဆာနံ ခီရံ ပိဝန္တိယော အဒ္ဒသ။ အယံ တတိယော သုပိနော။

֍ ဋ္ဌ ၄။ ဓုရဝါဟေ အာရောဟပရိဏာဟသမ္ပန္နေ မဟာဂေါဏေ ယုဂပရမ္ပရာယ အယောဇေတွာ တရုဏေ ဂေါဒမ္မေ ဓုရေ ယောဇေန္တေ အဒ္ဒသ။ တေ ဓုရံ ဝဟိတုံ အသက္ကောန္တာ ဆဍ္ဍေတွာ အဋ္ဌံသု, သကဋာနိ နပ္ပဝတ္တိံသု။ အယံ စတုတ္ထော သုပိနော။

֍ ဋ္ဌ ၅။ ဧကံ ဥဘတောမုခံ အဿံ အဒ္ဒသ။ တဿ ဥဘောသု ပဿေသု ယဝသံ ဒေန္တိ, သော ဒွီဟိပိ မုခေဟိ ခါဒတိ။ အယံ ပဉ္စမော သုပိနော။

(အံ၊ဋီ၊၃၊၆၃။)

֍ ဋ္ဌ ၆။ မဟာဇနော သတသဟဿဂ္ဃနိကံ သုဝဏ္ဏပါတိံ သမ္မဇ္ဇိတွာ ‘‘ဣဓ ပဿာဝံ ကရောဟီ’’တိ ဧကဿ ဇရသိင်္ဂါလဿ ဥပနာမေသိ။ တံ တတ္ထ ပဿာဝံ ကရောန္တံ အဒ္ဒသ။ အယံ ဆဋ္ဌော သုပိနော။

֍ ဋ္ဌ ၇။ ဧကော ပုရိသော ရဇ္ဇုံ ဝဋ္ဋေတွာ ပါဒမူလေ နိက္ခိပတိ။ တေန နိသိန္နပီဌဿ ဟေဋ္ဌာ သယိတာ ဆာတသိင်္ဂါလီ တဿ အဇာနန္တဿေဝ တံ ခါဒတိ။ ဣမံ သတ္တမံ သုပိနံ အဒ္ဒသ။

֍ ဋ္ဌ ၈။ ရာဇဒွါရေ ဗဟူဟိ တုစ္ဆကုမ္ဘေဟိ ပရိဝါရေတွာ ဌပိတံ ဧကံ မဟန္တံ ပူရိတကုမ္ဘံ အဒ္ဒသ။ စတ္တာရောပိ ပန ဝဏ္ဏာ စတူဟိ ဒိသာဟိ စတူဟိ အနုဒိသာဟိ စ ဃဋေဟိ ဥဒကံ အာနေတွာ ပူရိတကုမ္ဘမေဝ ပူရေန္တိ, ပူရိတံ ပူရိတံ ဥဒကံ ဥတ္တရိတွာ ပလာယတိ။ တေပိ ပုနပ္ပုနံ တတ္ထေဝ ဥဒကံ အာသိဉ္စန္တိ, တုစ္ဆကုမ္ဘေ ဩလောကေန္တာပိ နတ္ထိ။ အယံ အဋ္ဌမော သုပိနော။

֍ ဋ္ဌ ၉။ ဧကံ ပဉ္စပဒုမသဉ္ဆန္နံ ဂမ္ဘီရံ သဗ္ဗတောတိတ္ထံ ပေါက္ခရဏိံ အဒ္ဒသ။ သမန္တတော ဒွိပဒစတုပ္ပဒါ ဩတရိတွာ တတ္ထ ပါနီယံ ပိဝန္တိ။ တဿ မဇ္ဈေ ဂမ္ဘီရဋ္ဌာနေ ဥဒကံ အာဝိလံ, တီရပ္ပဒေသေ ဒွိပဒစတုပ္ပဒါနံ အက္ကမနဋ္ဌာနေ အစ္ဆံ ဝိပ္ပသန္နမနာဝိလံ။ အယံ နဝမော သုပိနော။

֍ ဋ္ဌ ၁၀။ ဧကိဿာယေဝ ကုမ္ဘိယာ ပစ္စမာနံ ဩဒနံ အပါကံ အဒ္ဒသ။ ‘‘အပါက’’န္တိ ဝိစာရေတွာ ဝိဘဇိတွာ ဌပိတံ ဝိယ တီဟာကာရေဟိ ပစ္စမာနံ ဧကသ္မိံ ပဿေ အတိကိလိန္နော ဟောတိ, ဧကသ္မိံ ဥတ္တဏ္ဍုလော, ဧကသ္မိံ သုပက္ကောတိ။ အယံ ဒသမော သုပိနော။

֍ ဋ္ဌ ၁၁။ သတသဟဿဂ္ဃနကံ စန္ဒနသာရံ ပူတိတက္ကေန ဝိက္ကိဏန္တေ အဒ္ဒသ။ အယံ ဧကာဒသမော သုပိနော။

֍ ဋ္ဌ ၁၂။ တုစ္ဆလာဗူနိ ဥဒကေ သီဒန္တာနိ အဒ္ဒသ။ အယံ ဒွါဒသမော သုပိနော။

֍ ဋ္ဌ ၁၃။ မဟန္တမဟန္တာ ကူဋာဂါရပ္ပမာဏာ ဃနသိလာ နာဝါ ဝိယ ဥဒကေ ပ္လဝမာနာ အဒ္ဒသ။ အယံ တေရသမော သုပိနော။

֍ ဋ္ဌ ၁၄။ ခုဒ္ဒကမဓုကပုပ္ဖပ္ပမာဏာ မဏ္ဍူကိယော မဟန္တေ ကဏှသပ္ပေ ဝေဂေန အနုဗန္ဓိတွာ ဥပ္ပလနာဠေ ဝိယ ဆိန္ဒိတွာ မံသံ ခါဒိတွာ ဂိလန္တိယော အဒ္ဒသ။ အယံ စုဒ္ဒသမော သုပိနော။

(အံ၊ဋီ၊၃၊၆၄။)

֍ ဋ္ဌ ၁၅။ ဒသဟိ အသဒ္ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတံ ဂါမဂေါစရံ ကာကံ ကဉ္စနဝဏ္ဏဝဏ္ဏတာယ ‘‘သုဝဏ္ဏာ’’တိ လဒ္ဓနာမေ သုဝဏ္ဏရာဇဟံသေ ပရိဝါရေန္တေ အဒ္ဒသ။ အယံ ပန္နရသမော သုပိနော။

֍ ဋ္ဌ ၁၆။ ပုဗ္ဗေ ဒီပိနော ဧဠကေ ခါဒန္တိ။ တေ ပန ဧဠကေ ဒီပိနော အနုဗန္ဓိတွာ မုရမုရာတိ ခါဒန္တေ အဒ္ဒသ။ အထညေ တသာ ဝကာ ဧဠကေ ဒူရတောဝ ဒိသွာ တသိတာ တာသပ္ပတ္တာ ဟုတွာ ဧဠကာနံ ဘယာ ပလာယိတွာ ဂုမ္ဗဂဟနာနိ ပဝိသိတွာ နိလီယိံသု။ အယံ သောဠသမော သုပိနော။

֍ ဋ္ဌ ၁။ တတ္ထ အဓမ္မိကာနံ ရာဇူနံ, အဓမ္မိကာနဉ္စ မနုဿာနံ ကာလေ လောကေ ဝိပရိဝတ္တမာနေ ကုသလေ ဩသန္နေ အကုသလေ ဥဿန္နေ လောကဿ ပရိဟာနကာလေ ဒေဝေါ န သမ္မာ ဝသိဿတိ, မေဃပါဒါ ပစ္ဆိဇ္ဇိဿန္တိ, သဿာနိ မိလာယိဿန္တိ, ဒုဗ္ဘိက္ခံ ဘဝိဿတိ, ဝဿိတုကာမာ ဝိယ စတူဟိ ဒိသာဟိ မေဃာ ဥဋ္ဌဟိတွာ ဣတ္ထိကာဟိ အာတပေ ပတ္ထဋာနံ ဝီဟိအာဒီနံ တေမနဘယေန အန္တောပဝေသိတကာလေ ပုရိသေသု ကုဒါလပိဋကေ အာဒါယ အာဠိဗန္ဓနတ္ထာယ နိက္ခန္တေသု ဝဿနာကာရံ ဒဿေတွာ ဂဇ္ဇိတွာ ဝိဇ္ဇုလတာ နိစ္ဆာရေတွာ ဥသဘာ ဝိယ အယုဇ္ဈိတွာ အဝဿိတွာဝ ပလာယိဿန္တိ။ အယံ ပဌမဿ ဝိပါကော။

֍ ဋ္ဌ ၂။ လောကဿ ပရိဟီနကာလေ မနုဿာနံ ပရိတ္တာယုကကာလေ သတ္တာ တိဗ္ဗရာဂါ ဘဝိဿန္တိ, အသမ္ပတ္တဝယာဝ ကုမာရိယော ပုရိသန္တရံ ဂန္တွာ ဥတုနိယော စေဝ ဂဗ္ဘိနိယော စ ဟုတွာ ပုတ္တဓီတာဟိ ဝဍ္ဎိဿန္တိ။ ခုဒ္ဒကရုက္ခာနံ ပုပ္ဖံ ဝိယ ဟိ တာသံ ဥတုနိဘာဝေါ, ဖလံ ဝိယ စ ပုတ္တဓီတရော ဘဝိဿန္တိ။ အယံ ဒုတိယဿ ဝိပါကော။

֍ ဋ္ဌ ၃။ မနုဿာနံ ဇေဋ္ဌာပစာယိကကမ္မဿ နဋ္ဌကာလေ သတ္တာ မာတာပိတူသု ဝါ သဿုသသုရေသု ဝါ လဇ္ဇံ အနုပဋ္ဌပေတွာ သယမေဝ ကုဋုမ္ဗံ သံဝိဒဟန္တာဝ ဃာသစ္ဆာဒနမတ္တမ္ပိ မဟလ္လကာနံ ဒါတုကာမာ ဒဿန္တိ, အဒါတုကာမာ န ဒဿန္တိ။ မဟလ္လကာ အနာထာ ဟုတွာ အသယံဝသီ ဒါရကေ အာရာဓေတွာ ဇီဝိဿန္တိ တဒဟုဇာတာနံ ဝစ္ဆကာနံ ခီရံ ပိဝန္တိယော မဟာဂါဝိယော ဝိယ။ အယံ တတိယဿ ဝိပါကော။

(အံ၊ဋီ၊၃၊၆၅။)

֍ ဋ္ဌ ၄။ အဓမ္မိကရာဇူနံ ကာလေ အဓမ္မိကရာဇာနော ပဏ္ဍိတာနံ ပဝေဏိကုသလာနံ ကမ္မနိတ္ထရဏသမတ္ထာနံ မဟာမတ္တာနံ ယသံ န ဒဿန္တိ, ဓမ္မသဘာယံ ဝိနိစ္ဆယဋ္ဌာနေပိ ပဏ္ဍိတေ ဝေါဟာရကုသလေ မဟလ္လကေ အမစ္စေ န ဌပေဿန္တိ, တဗ္ဗိပရီတာနံ ပန တရုဏတရုဏာနံ ယသံ ဒဿန္တိ, တထာရူပေ ဧဝ စ ဝိနိစ္ဆယဋ္ဌာနေ ဌပေဿန္တိ။ တေ ရာဇကမ္မာနိ စေဝ ယုတ္တာယုတ္တဉ္စ အဇာနန္တာ နေဝ တံ ယသံ ဥက္ခိပိတုံ သက္ခိဿန္တိ, န ရာဇကမ္မာနိ နိတ္ထရိတုံ။ တေ အသက္ကောန္တာ ကမ္မဓုရံ ဆဍ္ဍေဿန္တိ, မဟလ္လကာပိ ပဏ္ဍိတာမစ္စာ ယသံ အလဘန္တာ ကိစ္စာနိ နိတ္ထရိတုံ သမတ္ထာပိ ‘‘ကိံ အမှာကံ ဧတေဟိ, မယံ ဗာဟိရကာ ဇာတာ, အဗ္ဘန္တရိကာ တရုဏဒါရကာ ဇာနိဿန္တီ’’တိ ဥပ္ပန္နာနိ ကမ္မာနိ န ကရိဿန္တိ။ ဧဝံ သဗ္ဗထာပိ တေသံ ရာဇူနံ ဟာနိယေဝ ဘဝိဿတိ, ဓုရံ ဝဟိတုံ အသမတ္ထာနံ ဝစ္ဆဒမ္မာနံ ဓုရေ ယောဇိတကာလော ဝိယ ဒူရဝါဟာနဉ္စ မဟာဂေါဏာနံ ယုဂပရမ္ပရာယ အယောဇိတကာလော ဝိယ ဘဝိဿတိ။ အယံ စတုတ္ထဿ ဝိပါကော။

֍ ဋ္ဌ ၅။ အဓမ္မိကရာဇကာလေယေဝ အဓမ္မိကဗာလရာဇာနော အဓမ္မိကေ လောလမနုဿေ ဝိနိစ္ဆယေ ဌပေဿန္တိ, တေ ပါပပုညေသု အနာဒရာ ဗာလာ သဘာယံ နိသီဒိတွာ ဝိနိစ္ဆယံ ဒေန္တာ ဥဘိန္နမ္ပိ အတ္ထပစ္စတ္ထိကာနံ ဟတ္ထတော လဉ္ဇံ ဂဟေတွာ ခါဒိဿန္တိ အဿော ဝိယ ဒွီဟိ မုခေဟိ ယဝသံ။ အယံ ပဉ္စမဿ ဝိပါကော။

֍ ဋ္ဌ ၆။ အဓမ္မိကာယေဝ ဝိဇာတိရာဇာနော ဇာတိသမ္ပန္နာနံ ကုလပုတ္တာနံ အာသင်္ကာယ ယသံ န ဒဿန္တိ, အကုလီနာနံယေဝ ဒဿန္တိ။ ဧဝံ မဟာကုလာနိ ဒုဂ္ဂတာနိ ဘဝိဿန္တိ, လာမကကုလာနိ ဣဿရာနိ။ တေ စ ကုလီနပုရိသာ ဇီဝိတုံ အသက္ကောန္တာ ‘‘ဣမေ နိဿာယ ဇီဝိဿာမာ’’တိ အကုလီနာနံ ဓီတရော ဒဿန္တိ, ဣတိ တာသံ ကုလဓီတာနံ အကုလီနေဟိ သဒ္ဓိံ သံဝါသော ဇရသိင်္ဂါလဿ သုဝဏ္ဏပါတိယံ ပဿာဝကရဏသဒိသော ဘဝိဿတိ။ အယံ ဆဋ္ဌဿ ဝိပါကော။

֍ ဋ္ဌ ၇။ ဂစ္ဆန္တေ ဂစ္ဆန္တေ ကာလေ ဣတ္ထိယော ပုရိသလောလာ သုရာလောလာ အလင်္ကာရလောလာ ဝိသိခါလောလာ အာမိသလောလာ ဘဝိဿန္တိ ဒုဿီလာ ဒုရာစာရာ။ တာ သာမိကေဟိ ကသိဂေါရက္ခာဒီနိ ကမ္မာနိ ကတွာ

(အံ၊ဋီ၊၃၊၆၆။)

ကိစ္ဆေန ကသိရေန သမ္ဘတံ ဓနံ ဇာရေဟိ သဒ္ဓိံ သုရံ ပိဝန္တိယော မာလာဂန္ဓဝိလေပနံ ဓာရယမာနာ အန္တောဂေဟေ အစ္စာယိကမ္ပိ ကိစ္စံ အနောလောကေတွာ ဂေဟပရိက္ခေပဿ ဥပရိဘာဂေနပိ ဆိဒ္ဒဋ္ဌာနေဟိပိ ဇာရေ ဥပဓာရယမာနာ သွေ ဝပိတဗ္ဗယုတ္တကံ ဗီဇမ္ပိ ကောဋ္ဋေတွာ ယာဂုဘတ္တခဇ္ဇကာနိ ပစိတွာ ခါဒမာနာ ဝိလုမ္ပိဿန္တိ ဟေဋ္ဌာပီဌကေ နိပန္နဆာတသိင်္ဂါလီ ဝိယ ဝဋ္ဋေတွာ ဝဋ္ဋေတွာ ပါဒမူလေ နိက္ခိတ္တရဇ္ဇုံ။ အယံ သတ္တမဿ ဝိပါကော။

֍ ဋ္ဌ ၈။ ဂစ္ဆန္တေ ဂစ္ဆန္တေ ကာလေ လောကော ပရိဟာယိဿတိ, ရဋ္ဌံ နိရောဇံ ဘဝိဿတိ, ရာဇာနော ဒုဂ္ဂတာ ကပဏာ ဘဝိဿန္တိ။ ယော ဣဿရော ဘဝိဿတိ, တဿ ဘဏ္ဍာဂါရေ သတသဟဿမတ္တာ ဘဝိဿန္တိ။ တေ ဧဝံဒုဂ္ဂတာ သဗ္ဗေ ဇာနပဒေ အတ္တနောဝ ကမ္မံ ကာရေဿန္တိ, ဥပဒ္ဒုတာ မနုဿာ သကေ ကမ္မန္တေ ဆဍ္ဍေတွာ ရာဇူနံယေဝ အတ္ထာယ ပုဗ္ဗဏ္ဏာပရဏ္ဏာနိ ဝပန္တာ ရက္ခန္တာ လာယန္တာ မဒ္ဒန္တာ ပဝေသေန္တာ ဥစ္ဆုက္ခေတ္တာနိ ကရောန္တာ ယန္တာနိ ဝါဟေန္တာ ဖာဏိတာဒီနိ ပစန္တာ ပုပ္ဖါရာမေ ဖလာရာမေ စ ကရောန္တာ တတ္ထ တတ္ထ နိပ္ဖန္နာနိ ပုဗ္ဗဏ္ဏာဒီနိ အာဟရိတွာ ရညော ကောဋ္ဌာဂါရမေဝ ပူရေဿန္တိ။ အတ္တနော ဂေဟေသု တုစ္ဆကောဋ္ဌေ ဩလောကေန္တာပိ န ဘဝိဿန္တိ, တုစ္ဆကုမ္ဘေ အနောလောကေတွာ ပူရိတကုမ္ဘပူရဏသဒိသမေဝ ဘဝိဿတိ။ အယံ အဋ္ဌမဿ ဝိပါကော။

֍ ဋ္ဌ ၉။ ဂစ္ဆန္တေ ဂစ္ဆန္တေ ကာလေ ရာဇာနော အဓမ္မိကာ ဘဝိဿန္တိ, ဆန္ဒာဒိဝသေန အဂတိံ ဂစ္ဆန္တာ ရဇ္ဇံ ကာရေဿန္တိ, ဓမ္မေန ဝိနိစ္ဆယံ နာမ န ဒဿန္တိ လဉ္ဇဝိတ္တကာ ဘဝိဿန္တိ ဓနလောလာ, ရဋ္ဌဝါသိကေသု တေသံ ခန္တိမေတ္တာနုဒ္ဒယာ နာမ န ဘဝိဿန္တိ, ကက္ခဠာ ဖရုသာ ဥစ္ဆုယန္တေ ဥစ္ဆုဘဏ္ဍိကာ ဝိယ မနုဿေ ပီဠေန္တာ နာနပ္ပကာရံ ဗလိံ ဥပ္ပါဒေတွာ ဓနံ ဂဏှိဿန္တိ။ မနုဿာ ဗလိပီဠိတာ ကိဉ္စိ ဒါတုံ အသက္ကောန္တာ ဂါမနိဂမာဒယော ဆဍ္ဍေတွာ ပစ္စန္တံ ဂန္တွာ ဝါသံ ကပ္ပေဿန္တိ။ မဇ္ဈိမဇနပဒေါ သုညော ဘဝိဿတိ, ပစ္စန္တော ဃနဝါသော သေယျထာပိ ပေါက္ခရဏိယာ မဇ္ဈေ ဥဒကံ အာဝိလံ ပရိယန္တေ ဝိပ္ပသန္နံ။ အယံ နဝမဿ ဝိပါကော။

֍ ဋ္ဌ ၁၀။ ဂစ္ဆန္တေ ဂစ္ဆန္တေ ကာလေ ရာဇာနော အဓမ္မိကာ ဘဝိဿန္တိ, တေသု အဓမ္မိကေသု ရာဇယုတ္တာပိ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကာပိ နေဂမဇာနပဒါပီတိ

(အံ၊ဋီ၊၃၊၆၇။)

သမဏဗြာဟ္မဏေ ဥပါဒါယ သဗ္ဗေ မနုဿာ အဓမ္မိကာ ဘဝိဿန္တိ။ တတော တေသံ အာရက္ခဒေဝတာ, ဗလိပဋိဂ္ဂါဟိကဒေဝတာ, ရုက္ခဒေဝတာ, အာကာသဋ္ဌဒေဝတာတိ ဧဝံ ဒေဝတာပိ အဓမ္မိကာ ဘဝိဿန္တိ။ အဓမ္မိကရာဇူနံ ရဇ္ဇေ ဝါတာ ဝိသမာ ခရာ ဝါယိဿန္တိ, တေ အာကာသဋ္ဌကဝိမာနာနိ ကမ္ပေဿန္တိ။ တေသု ကမ္ပိတေသု ဒေဝတာ ကုပိတာ ဒေဝံ ဝဿိတုံ န ဒဿန္တိ။ ဝဿမာနောပိ သကလရဋ္ဌေ ဧကပ္ပဟာရေနေဝ န ဝဿိဿတိ, ဝဿမာနောပိ သဗ္ဗတ္ထ ကသိကမ္မဿ ဝါ ဝပ္ပကမ္မဿ ဝါ ဥပကာရော ဟုတွာ န ဝဿိဿတိ။ ယထာ စ ရဋ္ဌေ, ဧဝံ ဇနပဒေပိ ဂါမေပိ ဧကတဠာကသရေပိ ဧကပ္ပဟာရေန န ဝဿိဿတိ, တဠာကဿ ဥပရိဘာဂေ ဝဿန္တော ဟေဋ္ဌာဘာဂေ န ဝဿိဿတိ, ဟေဋ္ဌာ ဝဿန္တော ဥပရိ န ဝဿိဿတိ။ ဧကသ္မိံ ဘာဂေ သဿံ အတိဝဿေန နဿိဿတိ, ဧကသ္မိံ အဝဿနေန မိလာယိဿတိ, ဧကသ္မိံ သမ္မာ ဝဿမာနော သမ္ပာဒေဿတိ။ ဧဝံ ဧကဿ ရညော ရဇ္ဇေ ဝုတ္တသဿာ ဝိပါကော။ တိပ္ပကာရာ ဘဝိဿန္တိ ဧကကုမ္ဘိယာ ဩဒနော ဝိယ။ အယံ ဒသမဿ ဝိပါကော။

֍ ဋ္ဌ ၁၁။ ဂစ္ဆန္တေ ဂစ္ဆန္တေယေဝ ကာလေ သာသနေ ပရိဟာယန္တေ ပစ္စယလောလာ အလဇ္ဇိကာ ဗဟူ ဘိက္ခူ ဘဝိဿန္တိ။ တေ ဘဂဝတာ ပစ္စယလောလုပ္ပံ နိမ္မထေတွာ ကထိတဓမ္မဒေသနံ စီဝရာဒိစတုပစ္စယဟေတု ပရေသံ ဒေသေဿန္တိ။ ပစ္စယေဟိ မုစ္ဆိတွာ နိတ္ထရဏပက္ခေ ဌိတာ နိဗ္ဗာနာဘိမုခံ ကတွာ ဒေသေတုံ န သက္ခိဿန္တိ။ ကေဝလံ ‘‘ပဒဗျဉ္ဇနသမ္ပတ္တိဉ္စေဝ မဓုရသဒ္ဒဉ္စ သုတွာ မဟဂ္ဃါနိ စီဝရာဒီနိ ဒဿန္တိ’’ဣစ္စေဝံ ဒေသေဿန္တိ။ အပရေ အန္တရဝီထိစတုက္ကရာဇဒွါရာဒီသု နိသီဒိတွာ ကဟာပဏအဍ္ဎကဟာပဏပါဒမာသကရူပါဒီနိပိ နိဿာယ ဒေသေဿန္တိ။ ဣတိ ဘဂဝတာ နိဗ္ဗာနဂ္ဃနကံ ကတွာ ဒေသိတံ ဓမ္မံ စတုပစ္စယတ္ထာယ စေဝ ကဟာပဏာဒိအတ္ထာယ စ ဝိက္ကိဏိတွာ ဒေသေန္တာ သတသဟဿဂ္ဃနကံ စန္ဒနသာရံ ပူတိတက္ကေန ဝိက္ကိဏန္တာ ဝိယ ဘဝိဿန္တိ။ အယံ ဧကာဒသမဿ ဝိပါကော။

֍ ဋ္ဌ ၁၂။ အဓမ္မိကရာဇကာလေ လောကေ ဝိပရိဝတ္တန္တေယေဝ ရာဇာနော ဇာတိသမ္ပန္နာနံ ကုလပုတ္တာနံ ယသံ န ဒဿန္တိ, အကုလီနာနညေဝ ဒဿန္တိ။ တေ ဣဿရာ ဘဝိဿန္တိ, ဣတရာ ဒလိဒ္ဒါ။ ရာဇသမ္မုခေပိ ရာဇဒွါရေပိ အမစ္စသမ္မုခေပိ ဝိနိစ္ဆယဋ္ဌာနေပိ တုစ္ဆလာဗုသဒိသာနံ အကုလီနာနံယေဝ ကထာ ဩသီဒိတွာ ဌိတာ ဝိယ နိစ္စလာ သုပ္ပတိဋ္ဌိတာ ဘဝိဿတိ။ သံဃသန္နိပါတေပိ

(အံ၊ဋီ၊၃၊၆၈။)

သံဃကမ္မဂဏကမ္မဋ္ဌာနေသု စေဝ ပတ္တစီဝရပရိဝေဏာဒိဝိနိစ္ဆယဋ္ဌာနေသု စ ဒုဿီလာနံ ပါပပုဂ္ဂလာနံယေဝ ကထာ နိယျာနိကာ ဘဝိဿတိ, န လဇ္ဇိဘိက္ခူနန္တိ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထာပိ တုစ္ဆလာဗူနံ သီဒနကာလော ဝိယ ဘဝိဿတိ။ အယံ ဒွါဒသမဿ ဝိပါကော။

֍ ဋ္ဌ ၁၃။ တာဒိသေယေဝ ကာလေ အဓမ္မိကရာဇာနော အကုလီနာနံ ယသံ ဒဿန္တိ။ တေ ဣဿရာ ဘဝိဿန္တိ, ကုလီနာ ဒုဂ္ဂတာ။ တေသု န ကေစိ ဂါရဝံ ကရိဿန္တိ, ဣတရေသုယေဝ ကရိဿန္တိ။ ရာဇသမ္မုခေ ဝါ အမစ္စသမ္မုခေ ဝါ ဝိနိစ္ဆယဋ္ဌာနေ ဝါ ဝိနိစ္ဆယကုသလာနံ ဃနသိလာသဒိသာနံ ကုလပုတ္တာနံ ကထာ န ဩဂါဟိတွာ ပတိဋ္ဌဟိဿတိ။ တေသု ကထေန္တေသု ‘‘ကိံ ဣမေ ကထေန္တီ’’တိ ဣတရေ ပရိဟာသမေဝ ကရိဿန္တိ။ ဘိက္ခုသန္နိပါတေပိ ဝုတ္တပ္ပကာရေသု ဌာနေသု နေဝ ပေသလေ ဘိက္ခူ ဂရုကာတဗ္ဗေ မညိဿန္တိ, နာပိ နေသံ ကထာ ပရိယောဂါဟိတွာ ပတိဋ္ဌဟိဿတိ, သိလာနံ ပ္လဝနကာလော ဝိယ ဘဝိဿတိ။ အယံ တေရသမဿ ဝိပါကော။

֍ ဋ္ဌ ၁၄။ လောကေ ပရိဟာယန္တေယေဝ မနုဿာ တိဗ္ဗရာဂါဒိဇာတိကာ ကိလေသာနုဝတ္တကာ ဟုတွာ တရုဏာနံ အတ္တနော ဘရိယာနံ ဝသေ ဝတ္တိဿန္တိ။ ဂေဟေ ဒါသကမ္မကာရာဒယောပိ ဂေါမဟိံသာဒယောပိ ဟိရညသုဝဏ္ဏမ္ပိ သဗ္ဗံ တာသံယေဝ အာယတ္တံ ဘဝိဿတိ။ ‘‘အသုကံ ဟိရညသုဝဏ္ဏံ ဝါ ပရိစ္ဆဒါဒိဇာတံ ဝါ ကဟ’’န္တိ ဝုတ္တေ ‘‘ယတ္ထ ဝါ တတ္ထ ဝါ ဟောတု, ကိံ တုယှိမိနာ ဗျာပါရေန, တွံ မယှံ ဃရေ သန္တံ ဝါ အသန္တံ ဝါ ဇာနိတုကာမော ဇာတော’’တိ ဝတွာ နာနပ္ပကာရေဟိ အက္ကောသိတွာ မုခသတ္တီဟိ ကောဋ္ဋေတွာ ဒါသစေဋကေ ဝိယ ဝသေ ကတွာ အတ္တနော ဣဿရိယံ ပဝတ္တေဿန္တိ။ ဧဝံ မဓုကပုပ္ဖပ္ပမာဏာနံ မဏ္ဍူကီနံ အာသိဝိသေ ကဏှသပ္ပေ ဂိလနကာလော ဝိယ ဘဝိဿတိ။ အယံ စုဒ္ဒသမဿ ဝိပါကော။

֍ ဋ္ဌ ၁၅။ ဒုဗ္ဗလရာဇကာလေ ပန ရာဇာနော ဟတ္ထိသိပ္ပါဒီသု အကုသလာ ယုဒ္ဓေသု အဝိသာရဒါ ဘဝိဿန္တိ။ တေ အတ္တနော ရာဇာဓိပစ္စံ အာသင်္ကမာနာ သမာနဇာတိကာနံ ကုလပုတ္တာနံ ဣဿရိယံ အဒတွာ အတ္တနော ပါဒမူလိကနဟာပနကပ္ပကာဒီနံ ဒဿန္တိ။ ဇာတိဂေါတ္တသမ္ပန္နာ ကုလပုတ္တာ ရာဇကုလေ ပတိဋ္ဌံ အလဘမာနာ ဇီဝိကံ ကပ္ပေတုံ အသမတ္ထာ ဟုတွာ ဣဿရိယေ ဌိတေ ဇာတိဂေါတ္တဟီနေ အကုလီနေ ဥပဋ္ဌဟန္တာ ဝိစရိဿန္တိ, သုဝဏ္ဏရာဇဟံသေဟိ ကာကဿ ပရိဝါရိတကာလော ဝိယ ဘဝိဿတိ။ အယံ ပန္နရသမဿ ဝိပါကော။

(အံ၊ဋီ၊၃၊၆၉။)

֍ ဋ္ဌ ၁၆။ အဓမ္မိကရာဇကာလေယေဝ စ အကုလီနာဝ ရာဇဝလ္လဘာ ဣဿရာ ဘဝိဿန္တိ, ကုလီနာ အပညာတာ ဒုဂ္ဂတာ။ တေ ရာဇာနံ အတ္တနော ကထံ ဂါဟာပေတွာ ဝိနိစ္ဆယဋ္ဌာနာဒီသု ဗလဝန္တော ဟုတွာ ဒုဗ္ဗလာနံ ပဝေဏိအာဂတာနိ ခေတ္တဝတ္ထာဒီနိ ‘‘အမှာကံ သန္တကာနီ’’တိ အဘိယုဉ္ဇိတွာ တေ ‘‘န တုမှာကံ, အမှာက’’န္တိ အာဂန္တွာ ဝိနိစ္ဆယဋ္ဌာနာဒီသု ဝိဝဒန္တေ ဝေတ္တလတာဒီဟိ ပဟရာပေတွာ ဂီဝါယံ ဂဟေတွာ အပကဍ္ဎာပေတွာ ‘‘အတ္တနော ပမာဏံ န ဇာနာထ, အမှေဟိ သဒ္ဓိံ ဝိဝဒထ, ဣဒါနိ ဝေါ ပဟရာပေတွာ ရညော ကထေတွာ ဟတ္ထပါဒစ္ဆေဒါဒီနိ ကာရေဿာမာ’’တိ သန္တဇ္ဇေဿန္တိ။ တေ တေသံ ဘယေန အတ္တနော သန္တကာနိ ဝတ္ထူနိ ‘‘တုမှာကံယေဝ တာနိ, ဂဏှထာ’’တိ နိယျာတေတွာ အတ္တနော ဂေဟာနိ ပဝိသိတွာ ဘီတာ နိပဇ္ဇိဿန္တိ။ ပါပဘိက္ခူပိ ပေသလေ ဘိက္ခူ ယထာရုစိ ဝိဟေဌေဿန္တိ။ ပေသလာ ဘိက္ခူ ပဋိသရဏံ အလဘမာနာ အရညံ ပဝိသိတွာ ဂဟနဋ္ဌာနေသု နိလီယိဿန္တိ။ ဧဝံ ဟီနဇစ္စေဟိ စေဝ ပါပဘိက္ခူဟိ စ ဥပဒ္ဒုတာနံ ဇာတိမန္တကုလပုတ္တာနဉ္စေဝ ပေသလဘိက္ခူနဉ္စ ဧဠကာနံ ဘယေန တသဝကာနံ ပလာယနကာလော ဝိယ ဘဝိဿတိ။ အယံ သောဠသမဿ ဝိပါကော။ ဧဝံ တဿ တဿ အနတ္ထဿ ပုဗ္ဗနိမိတ္တဘူတေ သောဠသ မဟာသုပိနေ ပဿိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ကောသလရာဇာ ဝိယ သောဠသ သုပိနေ’’တိ။ ဧတ္ထ စ ပုဗ္ဗနိမိတ္တတော အတ္တနော အတ္ထာနတ္ထနိမိတ္တံ သုပိနံ ပဿန္တော အတ္တနော ကမ္မာနုဘာဝေန ပဿတိ။ ကောသလရာဇာ ဝိယ လောကဿ အတ္ထာနတ္ထနိမိတ္တံ သုပိနံ ပဿန္တော ပန သဗ္ဗသတ္တသာဓာရဏကမ္မာနုဘာဝေန ပဿတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ကုဒ္ဓါ ဟိ ဒေဝတာတိ မဟာနာဂဝိဟာရေ မဟာထေရဿ ကုဒ္ဓါ ဒေဝတာ ဝိယ။ ရောဟဏေ ကိရ မဟာနာဂဝိဟာရေ မဟာထေရော ဘိက္ခုသံဃံ အနပလောကေတွာဝ ဧကံ နာဂရုက္ခံ ဆိန္ဒာပေသိ။ ရုက္ခေ အဓိဝတ္ထာ ဒေဝတာ ထေရဿ ကုဒ္ဓါ ပဌမမေဝ နံ သစ္စသုပိနေန ပလောဘေတွာ ပစ္ဆာ ‘‘ဣတော တေ သတ္တဒိဝသမတ္ထကေ ဥပဋ္ဌာကော ရာဇာ မရိဿတီ’’တိ သုပိနေ အာရောစေသိ။ ထေရော တံ ကထံ အာဟရိတွာ ရာဇောရောဓာနံ အာစိက္ခိ။ တာ ဧကပ္ပဟာရေနေဝ မဟာဝိရဝံ ဝိရဝိံသု။ ရာဇာ ‘‘ကိံ ဧတ’’န္တိ ပုစ္ဆိ။ တာ ‘‘ဧဝံ ထေရေန ဝုတ္တ’’န္တိ အာရောစယိံသု။ ရာဇာ ဒိဝသံ ဂဏာပေတွာ သတ္တာဟေ ဝီတိဝတ္တေ ထေရဿ ဟတ္ထပါဒေ ဆိန္ဒာပေသိ။ ဧကန္တံ သစ္စမေဝ ဟောတီတိ ဖလဿ သစ္စဘာဝတော ဝုတ္တံ,

(အံ၊ဋီ၊၃၊၇၀။)

ဒဿနံ ပန ဝိပလ္လတ္ထမေဝ။ တေနေဝ ပဟီနဝိပလ္လာသာ ပုဗ္ဗနိမိတ္တဘူတမ္ပိ သုပိနံ န ပဿန္တိ။ ဒွီဟိ တီဟိပိ ကာရဏေဟိ ကဒါစိ သုပိနံ ပဿတီတိ အာဟ ‘‘သံသဂ္ဂဘေဒတော’’တိ။ ‘‘အသေခါ န ပဿန္တိ ပဟီနဝိပလ္လာသတ္တာ’’တိ ဝစနတော စတုန္နမ္ပိ ကာရဏာနံ ဝိပလ္လာသာ ဧဝ မူလကာရဏန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

တန္တိ သုပိနကာလေ ပဝတ္တံ ဘဝင်္ဂစိတ္တံ။ ရူပနိမိတ္တာဒိအာရမ္မဏန္တိ ကမ္မကမ္မနိမိတ္တဂတိနိမိတ္တတော အညံ ရူပနိမိတ္တာဒိအာရမ္မဏံ န ဟောတိ။ ဤဒိသာနီတိ ပစ္စက္ခတော အနုဘူတပုဗ္ဗပရိကပ္ပိတရူပါဒိအာရမ္မဏာနိ စေဝ ရာဂါဒိသမ္ပယုတ္တာနိ စ။ သဗ္ဗောဟာရိကစိတ္တေနာတိ ပကတိစိတ္တေန။

ဒွီဟိ အန္တေဟိ မုတ္တောတိ ကုသလာကုသလသင်္ခါတေဟိ ဒွီဟိ အန္တေဟိ မုတ္တော။ အာဝဇ္ဇနတဒါရမ္မဏက္ခဏေတိ ဣဒံ ယာဝ တဒါရမ္မဏုပ္ပတ္တိ, တာဝ ပဝတ္တစိတ္တဝါရံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ‘‘သုပိနေနေဝ ဒိဋ္ဌံ ဝိယ မေ, သုတံ ဝိယ မေတိ ကထနကာလေ ပန အဗျာကတောယေဝ အာဝဇ္ဇနမတ္တဿေဝ ဥပ္ပဇ္ဇနတော’’တိ ဝဒန္တိ။ ဧဝံ ဝဒန္တေဟိ ပဉ္စဒွါရေ ဒုတိယမောဃဝါရေ ဝိယ မနောဒွါရေပိ အာဝဇ္ဇနံ ဒွတ္တိက္ခတ္တုံ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ဇဝနဋ္ဌာနေ ဌတွာ ဘဝင်္ဂံ ဩတရတီတိ အဓိပ္ပေတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ ဧကစိတ္တက္ခဏိကဿ အာဝဇ္ဇနဿ ဥပ္ပတ္တိယံ ‘‘ဒိဋ္ဌံ ဝိယ မေ, သုတံ ဝိယ မေ’’တိ ကပ္ပနာယ အသမ္ဘဝတော။ ဧတ္ထ စ ‘‘သုပိနန္တေပိ တဒါရမ္မဏဝစနတော ပစ္စုပ္ပန္နဝသေန အတီတဝသေန ဝါ သဘာဝဓမ္မာ သုပိနန္တေ အာရမ္မဏံ ဟောန္တီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ‘‘ယဒိပိ သုပိနန္တေ ဝိဘူတံ ဟုတွာ ဥပဋ္ဌိတေ ရူပါဒိဝတ္ထုမှိ တဒါရမ္မဏံ ဝုတ္တံ, တထာပိ သုပိနန္တေ ဥပဋ္ဌိတနိမိတ္တဿ ပရိကပ္ပဝသေန ဂဟေတဗ္ဗတာယ ဒုဗ္ဗလဘာဝတော ဒုဗ္ဗလဝတ္ထုကတ္တာတိ ဝုတ္တ’’န္တိ ဝဒန္တိ။ ကေစိ ပန ‘‘ကရဇကာယဿ နိရုဿာဟသန္တဘာဝပ္ပတ္တိတော တန္နိဿိတဟဒယဝတ္ထု န သုပ္ပသန္နံ ဟောတိ, တတော တန္နိဿိတာပိ စိတ္တပ္ပဝတ္တိ န သုပ္ပသန္နာ အသုပ္ပသန္နဝဋ္ဋိနိဿိတဒီပပ္ပဘာ ဝိယ, တသ္မာ ဒုဗ္ဗလဝတ္ထုကတ္တာတိ ဧတ္ထ ဒုဗ္ဗလဟဒယဝတ္ထုကတ္တာ’’တိ အတ္ထံ ဝဒန္တိ။ ဝီမံသိတွာ ယုတ္တတရံ ဂဟေတဗ္ဗံ။

သုပိနန္တစေတနာတိ မနောဒွါရိကဇဝနဝသေန ပဝတ္တာ သုပိနန္တစေတနာ။ သုပိနဉှိ ပဿန္တော မနောဒွါရိကေနေဝ ဇဝနေန ပဿတိ, န ပဉ္စဒွါရိကေန။ ပဋိဗုဇ္ဈန္တော စ မနောဒွါရိကေနေဝ ပဋိဗုဇ္ဈတိ, န ပဉ္စဒွါရိကေန။ နိဒ္ဒါယန္တဿ ဟိ မဟာဝဋ္ဋိံ ဇာလေတွာ ဒီပေ စက္ခုသမီပံ ဥပနီတေ ပဌမံ စက္ခုဒွါရိကံ အာဝဇ္ဇနံ ဘဝင်္ဂံ န အာဝဋ္ဋေတိ, မနောဒွါရိကမေဝ အာဝဋ္ဋေတိ။ အထ ဇဝနံ ဇဝိတွာ ဘဝင်္ဂံ ဩတရတိ။ ဒုတိယဝါရေ စက္ခုဒွါရိကအာဝဇ္ဇနံ ဘဝင်္ဂံ

(အံ၊ဋီ၊၃၊၇၁။)

အာဝဋ္ဋေတိ, တတော စက္ခုဝိညာဏာဒီနိ ဇဝနပရိယောသာနာနိ ပဝတ္တန္တိ, တဒနန္တရံ ဘဝင်္ဂံ ပဝတ္တတိ။ တတိယဝါရေ မနောဒွါရိကအာဝဇ္ဇနေန ဘဝင်္ဂေ အာဝဋ္ဋိတေ မနောဒွါရိကဇဝနံ ဇဝတိ။ တေန စိတ္တေန ‘‘ကိံ အယံ ဣမသ္မိံ ဌာနေ အာလောကော’’တိ ဇာနာတိ။ တထာ နိဒ္ဒါယန္တဿ ကဏ္ဏသမီပေ တူရိယေသု ပဂ္ဂဟိတေသု, ဃာနသမီပေ သုဂန္ဓေသု ဝါ ဒုဂ္ဂန္ဓေသု ဝါ ပုပ္ဖေသု ဥပနီတေသု, မုခေ သပ္ပိမှိ ဝါ ဖာဏိတေ ဝါ ပက္ခိတ္တေ, ပိဋ္ဌိယံ ပါဏိနာ ပဟာရေ ဒိန္နေ ပဌမံ သောတဒွါရိကာဒီနိ အာဝဇ္ဇနာနိ ဘဝင်္ဂံ န အာဝဋ္ဋေန္တိ, မနောဒွါရိကမေဝ အာဝဋ္ဋေတိ, အထ ဇဝနံ ဇဝိတွာ ဘဝင်္ဂံ ဩတရတိ။ ဒုတိယဝါရေ သောတဒွါရိကာဒီနိ အာဝဇ္ဇနာနိ ဘဝင်္ဂံ အာဝဋ္ဋေန္တိ, တတော သောတဃာနဇိဝှါကာယဝိညာဏာဒီနိ ဇဝနပရိယောသာနာနိ ပဝတ္တန္တိ, တဒနန္တရံ ဘဝင်္ဂံ ဝတ္တတိ။ တတိယဝါရေ မနောဒွါရိကအာဝဇ္ဇနေန ဘဝင်္ဂေ အာဝဋ္ဋိတေ မနောဒွါရိကဇဝနံ ဇဝတိ, တေန စိတ္တေန ဉတွာ ‘‘ကိံ အယံ ဣမသ္မိံ ဌာနေ သဒ္ဒေါ, သင်္ခသဒ္ဒေါ ဘေရိသဒ္ဒေါ’’တိ ဝါ ‘‘ကိံ အယံ ဣမသ္မိံ ဌာနေ ဂန္ဓော, မူလဂန္ဓော’’တိ ဝါ ‘‘ကိံ ဣဒံ မယှံ မုခံ ပက္ခိတ္တံ, သပ္ပီတိ ဝါ ဖာဏိတ’’န္တိ ဝါ ‘‘ကေနမှိ ပိဋ္ဌိယံ ပဟဋော, အတိဗဒ္ဓေါ မေ ပဟာရော’’တိ ဝါ ဝတ္တာ ဟောတိ။ ဧဝံ မနောဒွါရိကဇဝနေနေဝ ပဋိဗုဇ္ဈတိ, န ပဉ္စဒွါရိကေန။ သုပိနမ္ပိ တေနေဝ ပဿတိ, န ပဉ္စဒွါရိကေန။ သေသမေတ္ထ သုဝိညေယျမေဝ။

မဟာသုပိနသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ ဝဿသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၁၉၇။ သတ္တမေ ဥတုသမုဋ္ဌာနန္တိ ဝဿိကေ စတ္တာရော မာသေ ဥပ္ပန္နံ။ အကာလေပီတိ စိတ္တဝေသာခမာသေသုပိ။ ဝဿဝလာဟကဒေဝပုတ္တာနဉှိ အတ္တနော ရတိယာ ကီဠိတုကာမတာစိတ္တေ ဥပ္ပန္နေ အကာလေပိ ဒေဝေါ ဝဿတိ။ တတြိဒံ ဝတ္ထု – ဧကော ကိရ ဝဿဝလာဟကဒေဝပုတ္တော ဝါကရကုဋကဝါသိခီဏာသဝတ္ထေရဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ အဋ္ဌာသိ။ ထေရော ‘‘ကောသိ တွ’’န္တိ ပုစ္ဆိ။ အဟံ, ဘန္တေ, ဝဿဝလာဟကဒေဝပုတ္တောတိ။ တုမှာကံ ကိရ စိတ္တေန ဒေဝေါ ဝဿတီတိ။ အာမ, ဘန္တေတိ။ ပဿိတုကာမာ မယန္တိ။ တေမိဿထ, ဘန္တေတိ။ မေဃသီသံ ဝါ ဂဇ္ဇိတံ ဝါ န ပညာယတိ, ကထံ တေမိဿာမာတိ။ ဘန္တေ, အမှာကံ စိတ္တေန ဒေဝေါ ဝဿတိ, တုမှေ ပဏ္ဏသာလံ ပဝိသထာတိ။ ‘‘သာဓု, ဒေဝပုတ္တာ’’တိ ပါဒေ ဓောဝိတွာ

(အံ၊ဋီ၊၃၊၇၂။)

ပဏ္ဏသာလံ ပါဝိသိ။ ဒေဝပုတ္တော တသ္မိံ ပဝိသန္တေယေဝ ဧကံ ဂီတံ ဂါယိတွာ ဟတ္ထံ ဥက္ခိပိ, သမန္တာ တိယောဇနဋ္ဌာနံ ဧကမေဃံ အဟောသိ။ ထေရော အဒ္ဓတိန္တော ပဏ္ဏသာလံ ပဝိဋ္ဌောတိ။

ဝဿသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈-၉။ ဝါစာသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၁၉၈-၉။ အဋ္ဌမေ အင်္ဂေဟီတိ ကာရဏေဟိ။ အင်္ဂီယန္တိ ဟေတုဘာဝေန ဉာယန္တီတိ အင်္ဂါနိ, ကာရဏာနိ။ ကာရဏတ္ထေ စ အင်္ဂ-သဒ္ဒေါ။ ပဉ္စဟီတိ ဟေတုမှိ နိဿက္ကဝစနံ။ သမန္နာဂတာတိ သမနုအာဂတာ ပဝတ္တာ ယုတ္တာ စ။ ဝါစာတိ သမုလ္လပန-ဝါစာ။ ယာ ‘‘ဝါစာ ဂိရာ ဗျပ္ပထော’’တိ (ဓ။ သ။ ၆၃၆) စ, ‘‘နေလာ ကဏ္ဏသုခါ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၉) စ အာဂစ္ဆတိ။ ယာ ပန ‘‘ဝါစာယ စေ ကတံ ကမ္မ’’န္တိ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၁ ကာယကမ္မဒွါရ) ဧဝံ ဝိညတ္တိ စ, ‘‘ယာ စတူဟိ ဝစီဒုစ္စရိတေဟိ အာရတိ…ပေ… အယံ ဝုစ္စတိ သမ္မာဝါစာ’’တိ (ဓ။ သ။ ၂၉၉) ဧဝံ ဝိရတိ စ, ‘‘ဖရုသဝါစာ, ဘိက္ခဝေ, အာသေဝိတာ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ နိရယသံဝတ္တနိကာ ဟောတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၈။၄၀) ဧဝံ စေတနာ စ ဝါစာတိ အာဂတာ, န သာ ဣဓ အဓိပ္ပေတာ။ ကသ္မာ? အဘာသိတဗ္ဗတော။ ‘‘သုဘာသိတာ ဟောတိ, နော ဒုဗ္ဘာသိတာ’’တိ ဟိ ဝုတ္တံ။ သုဘာသိတာတိ သုဋ္ဌု ဘာသိတာ။ တေနဿာ အတ္ထာဝဟတံ ဒီပေတိ။ အနဝဇ္ဇာတိ ရာဂါဒိအဝဇ္ဇရဟိတာ။ ဣမိနာဿ ကာရဏသုဒ္ဓိံ အဂတိဂမနာဒိပ္ပဝတ္တဒေါသာဘာဝဉ္စ ဒီပေတိ။ ရာဂဒေါသာဒိဝိမုတ္တဉှိ ယံ ဘာသတော အနုရောဓဝိဝဇ္ဇနတော အဂတိဂမနံ ဒုရသမုဿိတမေဝါတိ။ အနနုဝဇ္ဇာတိ အနုဝါဒဝိမုတ္တာ။ ဣမိနာဿာ သဗ္ဗာကာရသမ္ပတ္တိံ ဒီပေတိ။ သတိ ဟိ သဗ္ဗာကာရသမ္ပတ္တိယံ အနနုဝဇ္ဇတာတိ။ ဝိညူနန္တိ ပဏ္ဍိတာနံ။ တေန နိန္ဒာပသံသာသု ဗာလာ အပ္ပမာဏာတိ ဒီပေတိ။

ဣမေဟိ ခေါတိအာဒီနိ တာနိ အင်္ဂါနိ ပစ္စက္ခတော ဒဿေန္တော တံ ဝါစံ နိဂမေတိ။ ယဉ္စ အညေ ပဋိညာဒီဟိ အဝယဝေဟိ, နာမာဒီဟိ ပဒေဟိ, လိင်္ဂဝစနဝိဘတ္တိကာလကာရကသမ္ပတ္တီဟိ စ သမန္နာဂတံ မုသာဝါဒါဒိဝါစမ္ပိ သုဘာသိတန္တိ မညန္တိ, တံ ပဋိသေဓေတိ။ အဝယဝါဒိသမန္နာဂတာပိ ဟိ

(အံ၊ဋီ၊၃၊၇၃။)

တထာရူပီ ဝါစာ ဒုဗ္ဘာသိတာဝ ဟောတိ အတ္တနော စ ပရေသဉ္စ အနတ္ထာဝဟတ္တာ။ ဣမေဟိ ပန ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတာ သစေပိ မိလက္ခုဘာသာပရိယာပန္နာ ဃဋစေဋိကာဂီတိကပရိယာပန္နာပိ ဟောတိ, တထာပိ သုဘာသိတာဝ လောကိယလောကုတ္တရဟိတသုခါဝဟတ္တာ။ တထာ ဟိ မဂ္ဂပဿေ သဿံ ရက္ခန္တိယာ သီဟဠစေဋိကာယ သီဟဠကေနေဝ ဇာတိဇရာမရဏယုတ္တံ ဂီတိကံ ဂါယန္တိယာ သဒ္ဒံ သုတွာ မဂ္ဂံ ဂစ္ဆန္တာ သဋ္ဌိမတ္တာ ဝိပဿကဘိက္ခူ အရဟတ္တံ ပါပုဏိံသု။

တထာ တိဿော နာမ အာရဒ္ဓဝိပဿကော ဘိက္ခု ပဒုမဿရသမီပေန ဂစ္ဆန္တော ပဒုမဿရေ ပဒုမာနိ ဘဉ္ဇိတွာ –

‘‘ပါတောဝ ဖုလ္လိတကောကနဒံ,

သူရိယာလောကေန ဘိဇ္ဇိယတေ၊

ဧဝံ မနုဿတ္တံ ဂတာ သတ္တာ,

ဇရာဘိဝေဂေန မဒ္ဒီယန္တီ’’တိ။ (သံ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၂၁၃၊ သု။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၄၅၂ သုဘာသိတသုတ္တဝဏ္ဏနာ) –

ဣမံ ဂီတိံ ဂါယန္တိယာ စေဋိကာယ သုတွာ အရဟတ္တံ ပတ္တော။

ဗုဒ္ဓန္တရေပိ အညတရော ပုရိသော သတ္တဟိ ပုတ္တေဟိ သဒ္ဓိံ အဋဝိတော အာဂမ္မ အညတရာယ ဣတ္ထိယာ မုသလေန တဏ္ဍုလေ ကောဋ္ဋေန္တိယာ –

‘‘ဇရာယ ပရိမဒ္ဒိတံ ဧတံ, မိလာတစမ္မနိဿိတံ၊

မရဏေန ဘိဇ္ဇတိ ဧတံ, မစ္စုဿ ဃာသမာမိသံ။

‘‘ကိမီနံ အာလယံ ဧတံ, နာနာကုဏပေန ပူရိတံ၊

အသုစိဘာဇနံ ဧတံ, တဒလိက္ခန္ဓသမံ ဣဒ’’န္တိ။ (သံ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၂၁၃၊ သု။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၄၅၂ သုဘာသိတသုတ္တဝဏ္ဏနာ) –

ဣမံ ဂီတံ သုတွာ ပစ္စဝေက္ခန္တော သဟ ပုတ္တေဟိ ပစ္စေကဗောဓိံ ပတ္တော။ ဧဝံ ဣမေဟိ ပဉ္စဟိ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတာ ဝါစာ သစေပိ မိလက္ခုဘာသာယ ပရိယာပန္နာ ဃဋစေဋိကာဂီတိကပရိယာပန္နာ ဝါစာ ဟောတိ, တထာပိ သုဘာသိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သုဘာသိတာ ဧဝ အနဝဇ္ဇာ အနနုဝဇ္ဇာ စ ဝိညူနံ အတ္ထတ္ထိကာနံ ကုလပုတ္တာနံ အတ္ထပ္ပဋိသရဏာနံ, နော ဗျဉ္ဇနပ္ပဋိသရဏာနန္တိ။ နဝမံ ဥတ္တာနမေဝ။

ဝါစာသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

(အံ၊ဋီ၊၃၊၇၄။)

၁၀။ နိဿာရဏီယသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၂၀၀။ ဒသမေ နိဿရန္တီတိ နိဿရဏီယာတိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဒီဃံ ကတွာ နိဒ္ဒေသော။ ကတ္တရိ ဟေသ အနီယ-သဒ္ဒေါ ယထာ ‘‘နိယျာနိယာ’’တိ။ တေနာဟ ‘‘နိဿဋာ’’တိ။ ကုတော ပန နိဿဋာ? ယထာသကံ ပဋိပက္ခတော။ နိဇ္ဇီဝဋ္ဌေန ဓာတုယောတိ အာဟ ‘‘အတ္တသုညသဘာဝါ’’တိ။ အတ္ထတော ပန ဓမ္မဓာတုမနောဝိညာဏဓာတုဝိသေသော။ တာဒိသဿ ဘိက္ခုနော ကိလေသဝသေန ကာမေသု မနသိကာရော နတ္ထီတိ အာဟ ‘‘ဝီမံသနတ္ထ’’န္တိ, ‘‘နေက္ခမ္မနိယတံ ဣဒါနိ မေ စိတ္တံ, ကိံ နု ခေါ ကာမဝိတက္ကောပိ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတီ’’တိ ဝီမံသန္တဿာတိ အတ္ထော။ ပက္ခန္ဒနံ နာမ အနုပ္ပဝေသော။ သော ပန တတ္ထ နတ္ထီတိ အာဟ ‘‘နပ္ပဝိသတီ’’တိ။ ပသီဒနံ နာမ အဘိရုစိ။ သန္တိဋ္ဌနံ ပတိဋ္ဌာနံ။ ဝိမုစ္စနံ အဓိမုစ္စနန္တိ။ တံ သဗ္ဗံ ပဋိက္ခိပန္တော ဝဒတိ ‘‘ပသာဒံ နာပဇ္ဇတီ’’တိအာဒိ။ ဧဝံဘူတံ ပနဿ စိတ္တံ တဿ ကထံ တိဋ္ဌတီတိ အာဟ ‘‘ယထာ’’တိအာဒိ။

တန္တိ ပဌမဇ္ဈာနံ။ အဿာတိ ဘိက္ခုနော။ စိတ္တံ ပက္ခန္ဒတီတိ ပရိကမ္မစိတ္တေန သဒ္ဓိံ ဈာနစိတ္တံ ဧကတ္တဝသေန ဧကဇ္ဈံ ကတွာ ဝဒတိ။ ဂေါစရေ ဂတတ္တာတိ အတ္တနော အာရမ္မဏေ ဧဝ ပဝတ္တတ္တာ။ အဟာနဘာဂိယတ္တာတိ ဌိတိဘာဂိယတ္တာ။ သုဋ္ဌု ဝိမုတ္တန္တိ ဝိက္ခမ္ဘနဝိမုတ္တိယာ သမ္မဒေဝ ဝိမုတ္တံ။ စိတ္တဿ စ ကာယဿ စ ဝိဟနနတော ဝိဃာတော။ ဒုက္ခံ ပရိဒဟနတော ပရိဠာဟော။ ကာမဝေဒနံ န ဝေဒိယတိ အနုပ္ပဇ္ဇနတော။ နိဿရန္တိ တတောတိ နိဿရဏံ။ ကေ နိဿရန္တိ? ကာမာ။ ဧဝဉ္စ ကာမာနန္တိ ကတ္တုသာမိဝစနံ သုဋ္ဌု ယုဇ္ဇတိ။ ယဒဂ္ဂေန ကာမာ တတော နိဿဋာတိ ဝုစ္စန္တိ, တဒဂ္ဂေန ဈာနမ္ပိ ကာမတော နိဿဋန္တိ ဝတ္တဗ္ဗတံ လဘတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘ကာမေဟိ နိဿဋတ္တာ’’တိ။ ဧဝံ ဝိက္ခမ္ဘနဝသေန ကာမနိဿရဏံ ဝတွာ ဣဒါနိ သမုစ္ဆေဒဝသေန အစ္စန္တတော နိဿရဏံ ဒဿေတုံ ‘‘ယော ပနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သေသပဒေသူတိ သေသကောဋ္ဌာသေသု။

အယံ ပန ဝိသေသောတိ ဝိသေသံ ဝဒန္တေန တံ ဈာနံ ပါဒကံ ကတွာတိအာဒိကော အဝိသေသောတိ ကတွာ ဒုတိယတတိယဝါရေသု သဗ္ဗသော အနာမဋ္ဌော, စတုတ္ထဝါရေ ပန အယမ္ပိ ဝိသေသောတိ ဒဿေတုံ ‘‘အစ္စန္တနိဿရဏဉ္စေတ္ထ အရဟတ္တဖလံ ယောဇေတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ယသ္မာ

(အံ၊ဋီ၊၃၊၇၅။)

အရူပဇ္ဈာနံ ပါဒကံ ကတွာ အဂ္ဂမဂ္ဂံ အဓိဂန္တွာ အရဟတ္တေ ဌိတဿ စိတ္တံ သဗ္ဗသော ရူပေဟိ နိဿဋံ နာမ ဟောတိ။ တဿ ဟိ ဖလသမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာယ ဝီမံသနတ္ထံ ရူပါဘိမုခံ စိတ္တံ ပေသေန္တဿ။ ဣဒမက္ခာတန္တိ သမထယာနိကာနံ ဝသေန ဟေဋ္ဌာ စတ္တာရော ဝါရာ ဂဟိတာ။ ဣဒံ ပန သုက္ခဝိပဿကဿ ဝသေနာတိ အာဟ ‘‘သုဒ္ဓသင်္ခါရေ’’တိအာဒိ။ ‘‘ပုန သက္ကာယော နတ္ထီ’’တိ ဥပ္ပန္နန္တိ ‘‘ဣဒါနိ မေ သက္ကာယပ္ပဗန္ဓော နတ္ထီ’’တိ ဝီမံသန္တဿ ဥပ္ပန္နံ။

နိဿာရဏီယသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဗြာဟ္မဏဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

စတုတ္ထပဏ္ဏာသကံ နိဋ္ဌိတံ။

(အံ၊ဋီ၊၃၊၇၆။)

၅။ ပဉ္စမပဏ္ဏာသကံ

(၂၁) ၁။ ကိမိလဝဂ္ဂေါ

၁-၄။ ကိမိလသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၂၀၁-၄။ ပဉ္စမဿ ပဌမဒုတိယာနိ ဥတ္တာနတ္ထာနေဝ။ တတိယေ အဓိဝါသနံ ခမနံ, ပရေသံ ဒုက္ကဋံ ဒုရုတ္တဉ္စ ပဋိဝိရောဓာကရဏေန အတ္တနော ဥပရိ အာရောပေတွာ ဝါသနံ အဓိဝါသနံ, တဒေဝ ခန္တီတိ အဓိဝါသနက္ခန္တိ။ သုဘေ ရတောတိ သူရတော, သုဋ္ဌု ဝါ ပါပတော ဩရတော ဝိရတော သောရတော, တဿ ဘာဝေါ သောရစ္စံ။ တေနာဟ ‘‘သောရစ္စေနာတိ သုစိသီလတာယာ’’တိ။ သာ ဟိ သောဘနကမ္မရတတာ, သုဋ္ဌု ဝါ ပါပတော ဩရတဘာဝေါ ဝိရတတာ။ စတုတ္ထေ နတ္ထိ ဝတ္တဗ္ဗံ။

ကိမိလသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ စေတောခိလသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၂၀၅။ ပဉ္စမေ စေတောခိလာ နာမ အတ္ထတော ဝိစိကိစ္ဆာ ကောဓော စ။ တေ ပန ယသ္မိံ သန္တာနေ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ, တဿ ခရဘာဝေါ ကက္ခဠဘာဝေါ ဟုတွာ ဥပတိဋ္ဌန္တိ, ပဂေဝ အတ္တနာ သမ္ပယုတ္တစိတ္တဿာတိ အာဟ ‘‘စိတ္တဿ ထဒ္ဓဘာဝါ’’တိ။ ယထာ လက္ခဏပါရိပူရိယာ ဂဟိတာယ သဗ္ဗာ သတ္ထု ရူပကာယသိရီ ဂဟိတာ ဧဝ နာမ ဟောတိ ဧဝံ သဗ္ဗညုတာယ သဗ္ဗဓမ္မကာယသိရီ ဂဟိတာ ဧဝ နာမ ဟောတီတိ တဒုဘယဝတ္ထုကမေဝ ကင်္ခံ ဒဿေန္တော ‘‘သရီရေ ကင်္ခမာနော’’တိအာဒိမာဟ။ ဝိစိနန္တောတိ ဓမ္မသဘာဝံ ဝီမံသန္တော။ ကိစ္ဆတီတိ ကိလမတိ။ ဝိနိစ္ဆေတုံ န သက္ကောတီတိ သန္နိဋ္ဌာတုံ န သက္ကောတိ။ အာတပတိ ကိလေသေတိ အာတပ္ပံ, သမ္မာဝါယာမောတိ အာဟ ‘‘အာတပ္ပါယာတိ ကိလေသသန္တာပနဝီရိယကရဏတ္ထာယာ’’တိ။ ပုနပ္ပုနံ ယောဂါယာတိ ဘာဝနံ ပုနပ္ပုနံ ယုဉ္ဇနာယ။ သတတကိရိယာယာတိ ဘာဝနာယ နိရန္တရပ္ပယောဂါယ။

ပဋိဝေဓဓမ္မေ ကင်္ခမာနောတိ ဧတ္ထ ကထံ လောကုတ္တရဓမ္မေ ကင်္ခါ ပဝတ္တီတိ? န အာရမ္မဏကရဏဝသေန, အနုဿုတာကာရပရိဝိတက္ကလဒ္ဓေ ပရိကပ္ပိတရူပေ

(အံ၊ဋီ၊၃၊၇၇။)

ကင်္ခါ ပဝတ္တတီတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဝိပဿနာ…ပေ… ဝဒန္တိ, တံ အတ္ထိ နု ခေါ နတ္ထီတိ ကင်္ခတီ’’တိ။ သိက္ခာတိ စေတ္ထ ပုဗ္ဗဘာဂသိက္ခာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ကာမဉ္စေတ္ထ ဝိသေသုပ္ပတ္တိယာ မဟာသာဝဇ္ဇတာယ စေဝ သံဝါသနိမိတ္တံ ဃဋနာဟေတု အဘိဏှုပ္ပတ္တိကတာယ စ သဗြဟ္မစာရီသူတိ ကောပဿ ဝိသယော ဝိသေသေတွာ ဝုတ္တော, အညတ္ထာပိ ကောပေါ န စေတောခိလောတိ န သက္ကာ ဝိညာတုန္တိ ကေစိ။ ယဒိ ဧဝံ ဝိစိကိစ္ဆာယပိ အယံ နယော အာပဇ္ဇတိ, တသ္မာ ယထာရုတဝသေန ဂဟေတဗ္ဗံ။

စေတောခိလသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆-၈။ ဝိနိဗန္ဓသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၂၀၆-၈။ ဆဋ္ဌေ ပဝတ္တိတုံ အပ္ပဒါနဝသေန ကုသလစိတ္တံ ဝိနိဗန္ဓန္တီတိ စေတသောဝိနိဗန္ဓာ။ တံ ပန ဝိနိဗန္ဓန္တာ မုဋ္ဌိဂ္ဂါဟံ ဂဏှန္တာ ဝိယ ဟောန္တီတိ အာဟ ‘‘စိတ္တံ ဝိနိဗန္ဓိတွာ’’တိအာဒိ။ ကာမဂိဒ္ဓေါ ပုဂ္ဂလော ဝတ္ထုကာမေပိ ကိလေသကာမေပိ အဿာဒေတိ အဘိနန္ဒတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဝတ္ထုကာမေပိ ကိလေသကာမေပီ’’တိ။ အတ္တနော ကာယေတိ အတ္တနော နာမကာယေ, အတ္တဘာဝေ ဝါ။ ဗဟိဒ္ဓါရူပေတိ ပရေသံ ကာယေ အနိန္ဒြိယဗဒ္ဓရူပေ စ။ ဥဒရံ အဝဒိဟတိ ဥပစိနောတိ ပူရေတီတိ ဥဒရာဝဒေဟကံ။ သေယျသုခန္တိ သေယျာယ သယနဝသေန ဥပ္ပဇ္ဇနကသုခံ။ သမ္ပရိဝတ္တကန္တိ သမ္ပရိဝတ္တိတွာ။ ပဏိဓာယာတိ တဏှာဝသေနေဝ ပဏိဒဟိတွာ။ ဣတိ ပဉ္စဝိဓောပိ လောဘဝိသေသော ဧဝ ‘‘စေတောဝိနိဗန္ဓော’’တိ ဝုတ္တောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သတ္တမဋ္ဌမေသု နတ္ထိ ဝတ္တဗ္ဗံ။

ဝိနိဗန္ဓသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉-၁၀။ ဂီတဿရသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၂၀၉-၂၁၀။ နဝမေ အာယတကော နာမ ဂီတဿရော တံ တံ ဝတ္တံ ဘိန္ဒိတွာ အက္ခရာနိ ဝိနာသေတွာ ပဝတ္တောတိ အာဟ ‘‘အာယတကေနာ’’တိအာဒိ။ ဓမ္မေဟိ သုတ္တဝတ္တံ နာမ အတ္ထိ, ဂါထာဝတ္တံ နာမ အတ္ထိ, တံ ဝိနာသေတွာ အတိဒီဃံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဓမ္မဉှိ ဘာသန္တေန စတုရဿေန ဝတ္တေန

(အံ၊ဋီ၊၃၊၇၈။)

ပရိမဏ္ဍလာနိ ပဒဗျဉ္ဇနာနိ ဒဿေတဗ္ဗာနိ။ ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, သရဘည’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၄၉) စ ဝစနတော သရေန ဓမ္မံ ဘဏိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သရဘညေ ကိရ တရင်္ဂဝတ္တဓောတကဝတ္တဘာဂဂ္ဂဟကဝတ္တာဒီနိ ဒွတ္တိံသ ဝတ္တာနိ အတ္ထိ။ တေသု ယံ ဣစ္ဆတိ, တံ ကာတုံ လဘတီတိ။ ဒသမေ နတ္ထိ ဝတ္တဗ္ဗံ။

ဂီတဿရသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ကိမိလဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

(၂၂) ၂။ အက္ကောသကဝဂ္ဂေါ

၁-၂။ အက္ကောသကသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၂၁၁-၂။ ဒုတိယဿ ပဌမေ ဒသဟိ အက္ကောသဝတ္ထူဟိ အက္ကောသကောတိ ‘‘ဗာလောသိ, မူဠှောသိ, ဩဋ္ဌောသိ, ဂေါဏောသိ, ဂဒြဘောသီ’’တိအာဒိနာ ဒသဟိ အက္ကောသဝတ္ထူဟိ အက္ကောသကော။ ‘‘ဟောတု, မုဏ္ဍကသမဏ, အဒဏ္ဍော အဟန္တိ ကရောသိ, ဣဒါနိ တေ ရာဇကုလံ ဂန္တွာ ဒဏ္ဍံ အာရောပေဿာမီ’’တိအာဒီနိ ဝဒန္တော ပရိဘာသကော နာမာတိ အာဟ ‘‘ဘယဒဿနေန ပရိဘာသကော’’တိ။ လောကုတ္တရဓမ္မာ အပါယမဂ္ဂဿ ပရိပန္ထဘာဝတော ပရိပန္ထော နာမာတိ အာဟ ‘‘လောကုတ္တရပရိပန္ထဿ ဆိန္နတ္တာ’’တိ, လောကုတ္တရသင်္ခါတဿ အပါယမဂ္ဂပရိပန္ထဿ ဆိန္နတ္တာတိ အတ္ထော။ ဒုတိယေ နတ္ထိ ဝတ္တဗ္ဗံ။

အက္ကောသကသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃-၁၀။ သီလသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၂၁၃-၂၂၀။ တတိယေ (ဒီ။ နိ။ ဋီ။ ၂။၁၄၉) ဒုဿီလောတိ ဧတ္ထ ဒု-သဒ္ဒေါ အဘာဝတ္ထော ‘‘ဒုပ္ပညော’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၄၄၉) ဝိယ, န ဂရဟဏတ္ထောတိ အာဟ ‘‘အသီလော နိဿီလော’’တိ။ ဘိန္နသံဝရောတိ ဧတ္ထ သမာဒိန္နသီလော ကေနစိ ကာရဏေန သီလဘေဒံ ပတ္တော, သော တာဝ ဘိန္နသံဝရော ဟောတု။ ယော ပန သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ အသမာဒိန္နသီလော အာစာရဟီနော, သော ကထံ ဘိန္နသံဝရော နာမ

(အံ၊ဋီ၊၃၊၇၉။)

ဟောတီတိ? သောပိ သာဓုသမာစာရဿ ပရိဟရဏီယဿ ဘေဒိတတ္တာ ဘိန္နသံဝရော ဧဝ နာမ။ ဝိနဋ္ဌသံဝရော သံဝရရဟိတောတိ ဟိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တံ တံ သိပ္ပဋ္ဌာနံ။ မာဃာတကာလေတိ ‘‘မာ ဃာတေထ ပါဏီန’’န္တိ ဧဝံ မာဃာတဃောသနံ ဃောသိတဒိဝသေ။ အဗ္ဘုဂ္ဂစ္ဆတိ ပါပကော ကိတ္တိသဒ္ဒေါ။ အဇ္ဈာသယေန မင်္ကု ဟောတိယေဝ ဝိပ္ပဋိသာရိဘာဝတော။

တဿာတိ ဒုဿီလဿ။ သမာဒါယ ဝတ္တိတဋ္ဌာနန္တိ ဥဋ္ဌာယ သမုဋ္ဌာယ ကတကာရဏံ။ အာပါထံ အာဂစ္ဆတီတိ တံ မနသော ဥပဋ္ဌာတိ။ ဥမ္မီလေတွာ ဣဓလောကန္တိ ဥမ္မီလနကာလေ အတ္တနော ပုတ္တဒါရာဒိဝသေန ဣဓလောကံ ပဿတိ။ နိမီလေတွာ ပရလောကန္တိ နိမီလနကာလေ ဂတိနိမိတ္တုပဋ္ဌာနဝသေန ပရလောကံ ပဿတိ။ တေနာဟ ‘‘စတ္တာရော အပါယာ’’တိအာဒိ။ ပဉ္စမပဒန္တိ ‘‘ကာယဿ ဘေဒါ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တော ပဉ္စမော အာဒီနဝကောဋ္ဌာသော။ ဝုတ္တဝိပရိယာယေနာတိ ဝုတ္တတ္ထာယ အာဒီနဝကထာယ ဝိပရိယာယေန ‘‘အပ္ပမတ္တော တံ တံ ကသိဝဏိဇ္ဇာဒိံ ယထာကာလံ သမ္ပာဒေတုံ သက္ကောတီ’’တိအာဒိနာ။ ပါသံသံ သီလမဿ အတ္ထီတိ သီလဝါ။ သီလသမ္ပန္နောတိ သီလေန သမန္နာဂတော သမ္ပန္နသီလောတိ ဧဝမာဒိကံ ပန အတ္ထဝစနံ သုကရန္တိ အနာမဋ္ဌံ။ စတုတ္ထာဒီနိ ဥတ္တာနတ္ထာနေဝ။

သီလသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အက္ကောသကဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

(၂၃) ၃။ ဒီဃစာရိကဝဂ္ဂေါ

၁-၁၀။ ပဌမဒီဃစာရိကသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၂၂၁-၂၃၀။ တတိယဿ ပဌမာဒီနိ သုဝိညေယျာနိ။ ပဉ္စမေ ရဟော နိသဇ္ဇာယ အာပဇ္ဇတီတိ ‘‘ယော ပန ဘိက္ခု မာတုဂါမေန သဒ္ဓိံ ဧကော ဧကာယ ရဟော နိသဇ္ဇံ ကပ္ပေယျ, ပါစိတ္တိယ’’န္တိ ဣမသ္မိံ သိက္ခာပဒေ (ပါစိ။ ၂၉၀) ဝုတ္တံ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ။ ပဋိစ္ဆန္နေ အာသနေ အာပဇ္ဇတီတိ ‘‘ယော ပန ဘိက္ခု မာတုဂါမေန ရဟော ပဋိစ္ဆန္နေ အာသနေ နိသဇ္ဇံ ကပ္ပေယျ, ပါစိတ္တိယ’’န္တိ ဣမသ္မိံ ဝုတ္တံ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ။ မာတုဂါမဿ ဥတ္တရိ ဆပ္ပဉ္စဝါစာဟိ ဓမ္မံ

(အံ၊ဋီ၊၃၊၈၀။)

ဒေသေန္တော အာပဇ္ဇတီတိ ‘ယော ပန ဘိက္ခု မာတုဂါမဿ ဥတ္တရိ ဆပ္ပဉ္စဝါစာဟိ ဓမ္မံ ဒေသေယျ အညတြ ဝိညုနာ ပုရိသဝိဂ္ဂဟေနာ’’တိ (ပါစိ။ ၆၃) ဧဝံ ဝုတ္တံ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ။ တေနာဟ ‘‘တေသံ တေသံ သိက္ခာပဒါနံ ဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗာနီ’’တိ။ ဆဋ္ဌာဒီနိ ဥတ္တာနတ္ထာနိ။

ပဌမဒီဃစာရိကသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဒီဃစာရိကဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂၃၁-၃၀၂။ စတုတ္ထဝဂ္ဂါဒီနိ ဥတ္တာနတ္ထာနိ။

ဣတိ မနောရထပူရဏိယာ အင်္ဂုတ္တရနိကာယ-အဋ္ဌကထာယ

ပဉ္စကနိပါတဝဏ္ဏနာယ အနုတ္တာနတ္ထဒီပနာ သမတ္တာ။

(အံ၊ဋီ၊၃၊၈၁။)

ဆက္ကနိပါတ-ဋီကာ

အင်္ဂုတ္တရနိကာယေ

နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ

၁။ ပဌမပဏ္ဏာသကံ

၁။ အာဟုနေယျဝဂ္ဂေါ

၁။ ပဌမအာဟုနေယျသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၁။ ဆက္ကနိပါတဿ ပဌမေ စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာတိ နိဿယဝေါဟာရေန ဝုတ္တံ။ သသမ္ဘာရကနိဒ္ဒေသောယံ ယထာ ‘‘ဓနုနာ ဝိဇ္ဈတီ’’တိ, တသ္မာ နိဿယသီသေန နိဿိတဿ ဂဟဏံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တေနာယမတ္ထော ‘‘စက္ခုဒွါရေ ရူပါရမ္မဏေ အာပါထဂတေ တံ ရူပံ စက္ခုဝိညာဏေန ဒိသွာ’’တိ။ နေဝ သုမနော ဟောတီတိ ဇဝနက္ခဏေ ဣဋ္ဌေ အာရမ္မဏေ ရာဂံ အနုပ္ပါဒေန္တော နေဝ သုမနော ဟောတိ ဂေဟဿိတပေမဝသေနပိ မဂ္ဂေန သဗ္ဗသော ရာဂဿ သမုစ္ဆိန္နတ္တာ။ န ဒုမ္မနောတိ အနိဋ္ဌေ အဒုဿန္တော န ဒုမ္မနော။ ပသာဒညထတ္တဝသေနပိ ဣဋ္ဌေပိ အနိဋ္ဌေပိ မဇ္ဈတ္တေပိ အာရမ္မဏေ န သမံ သမ္မာ အယောနိသော ဂဟဏံ အသမပေက္ခနံ။ အယဉ္စဿ ပဋိပတ္တိ သတိဝေပုလ္လပ္ပတ္တိယာ ပညာဝေပုလ္လပ္ပတ္တိယာ စာတိ အာဟ ‘‘သတော သမ္ပဇာနော ဟုတွာ’’တိ။ သတိယာ ယုတ္တတ္တာ သတော။ သမ္ပဇညေန ယုတ္တတ္တာ သမ္ပဇာနော။ ဉာဏုပ္ပတ္တိပစ္စယရဟိတကာလေပိ ပဝတ္တိဘေဒနတော ‘‘သတတဝိဟာရော ကထိတော’’တိ ဝုတ္တံ။ သတတဝိဟာရောတိ ခီဏာသဝဿ နိစ္စဝိဟာရော သဗ္ဗဒါ ပဝတ္တနကဝိဟာရော။ ဌပေတွာ ဟိ သမာပတ္တိဝေလံ ဘဝင်္ဂဝေလဉ္စ ခီဏာသဝါ ဣမိနာဝ ဆဠင်္ဂုပေက္ခာဝိဟာရေန ဝိဟရန္တိ။

ဧတ္ထ စ ‘‘ဆသု ဒွါရေသုပိ ဥပေက္ခကော ဝိဟရတီ’’တိ ဣမိနာ ဆဠင်္ဂုပေက္ခာ ကထိတာ။ ‘‘သမ္ပဇာနော’’တိ ဝစနတော ပန စတ္တာရိ ဉာဏသမ္ပယုတ္တစိတ္တာနိ လဗ္ဘန္တိ တေဟိ ဝိနာ သမ္ပဇာနတာယ အသမ္ဘဝတော။ သတတဝိဟာရဘာဝတော အဋ္ဌ မဟာကိရိယစိတ္တာနိ လဗ္ဘန္တိ။ ‘‘နေဝ သုမနော န ဒုမ္မနော’’တိ ဝစနတော အဋ္ဌ မဟာကိရိယစိတ္တာနိ, ဟသိတုပ္ပါဒေါ, ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနဉ္စာတိ ဒသ စိတ္တာနိ လဗ္ဘန္တိ။ ရာဂဒေါသသဟဇာတာနံ သောမနဿဒေါမနဿာနံ အဘာဝေါ တေသမ္ပိ သာဓာရဏောတိ ဆဠင်္ဂုပေက္ခာဝသေန အာဂတာနံ ဣမေသံ သတတဝိဟာရာနံ သောမနဿံ ကထံ လဗ္ဘတီတိ စေ? အာသေဝနတော။

(အံ၊ဋီ၊၃၊၈၂။)

ကိဉ္စာပိ ခီဏာသဝေါ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌေပိ အာရမ္မဏေ မဇ္ဈတ္တော ဝိယ ဗဟုလံ ဥပေက္ခကော ဝိဟရတိ အတ္တနော ပရိသုဒ္ဓပကတိဘာဝါဝိဇဟနတော, ကဒါစိ ပန တထာ စေတောဘိသင်္ခါရာဘာဝေ ယံ တံ သဘာဝတော ဣဋ္ဌံ အာရမ္မဏံ, တဿ ယာထာဝသဘာဝဂ္ဂဟဏဝသေနပိ အရဟတော စိတ္တံ ပုဗ္ဗာသေဝနဝသေန သောမနဿသဟဂတံ ဟုတွာ ပဝတ္တတေဝ။

ပဌမအာဟုနေယျသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂-၇။ ဒုတိယအာဟုနေယျသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၂-၇။ ဒုတိယေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၃၈၀) အနေကဝိဟိတန္တိ အနေကဝိဓံ နာနပ္ပကာရံ။ ဣဒ္ဓိဝိဓန္တိ ဣဒ္ဓိကောဋ္ဌာသံ။ ပစ္စနုဘောတီတိ ပစ္စနုဘဝတိ, ဖုသတိ သစ္ဆိကရောတိ ပါပုဏာတီတိ အတ္ထော။ ဣဒါနိဿ အနေကဝိဟိတဘာဝံ ဒဿေန္တော ‘‘ဧကောပိ ဟုတွာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ‘‘ဧကောပိ ဟုတွာ’’တိ ဣမိနာ ကရဏတော ပုဗ္ဗေဝ ပကတိယာ ဧကောပိ ဟုတွာ။ ဗဟုဓာ ဟောတီတိ ဗဟူနံ သန္တိကေ စင်္ကမိတုကာမော ဝါ သဇ္ဈာယံ ကာတုကာမော ဝါ ပဉှံ ပုစ္ဆိတုကာမော ဝါ ဟုတွာ သတမ္ပိ သဟဿမ္ပိ ဟောတိ။ အာဝိဘာဝံ တိရောဘာဝန္တိ ဧတ္ထ အာဝိဘာဝံ ကရောတိ, တိရောဘာဝံ ကရောတီတိ အယမတ္ထော။ ဣဒမေဝ ဟိ သန္ဓာယ ပဋိသမ္ဘိဒါယံ (ပဋိ။ မ။ ၃။၁၁) ဝုတ္တံ – ‘‘အာဝိဘာဝန္တိ ကေနစိ အနာဝုဋံ ဟောတိ အပ္ပဋိစ္ဆန္နံ ဝိဝဋံ, တိရောဘာဝန္တိ ကေနစိ အာဝုဋံ ဟောတိ ပဋိစ္ဆန္နံ ပိဟိတံ ပဋိကုဇ္ဇိတ’’န္တိ။ တိရောကုဋ္ဋံ တိရောပါကာရံ တိရောပဗ္ဗတံ အသဇ္ဇမာနော ဂစ္ဆတိ သေယျထာပိ အာကာသေတိ ဧတ္ထ တိရောကုဋ္ဋန္တိ ပရကုဋ္ဋံ, ကုဋ္ဋဿ ပရဘာဂန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဧသ နယော ဣတရေသု။ ကုဋ္ဋောတိ စ ဂေဟဘိတ္တိယာ ဧတံ အဓိဝစနံ။ ပါကာရောတိ ဂေဟဝိဟာရဂါမာဒီနံ ပရိက္ခေပပါကာရော။ ပဗ္ဗတောတိ ပံသုပဗ္ဗတော ဝါ ပါသာဏပဗ္ဗတော ဝါ။ အသဇ္ဇမာနောတိ အလဂ္ဂမာနော သေယျထာပိ အာကာသေ ဝိယ။

ဥမ္မုဇ္ဇနိမုဇ္ဇန္တိ ဧတ္ထ ဥမ္မုဇ္ဇန္တိ ဥဋ္ဌာနံ ဝုစ္စတိ။ နိမုဇ္ဇန္တိ သံသီဒနံ။ ဥမ္မုဇ္ဇဉ္စ နိမုဇ္ဇဉ္စ ဥမ္မုဇ္ဇနိမုဇ္ဇံ။ ဥဒကေပိ အဘိဇ္ဇမာနေတိ ဧတ္ထ ယံ ဥဒကံ အက္ကမိတွာ သံသီဒတိ, တံ ဘိဇ္ဇမာနန္တိ ဝုစ္စတိ, ဝိပရီတံ အဘိဇ္ဇမာနံ။ ပလ္လင်္ကေန ဂစ္ဆတိ။

(အံ၊ဋီ၊၃၊၈၃။)

ပက္ခီ သကုဏောတိ ပက္ခေဟိ ယုတ္တသကုဏော။ ဣမေပိ စန္ဒိမသူရိယေ ဧဝံမဟိဒ္ဓိကေ ဧဝံမဟာနုဘာဝေ ပါဏိနာ ပရာမသတီတိ ဧတ္ထ စန္ဒိမသူရိယာနံ ဒွါစတ္တာလီသယောဇနသဟဿဿ ဥပရိ စရဏေန မဟိဒ္ဓိကတာ, တီသု ဒီပေသု ဧကက္ခဏေ အာလောကကရဏေန မဟာနုဘာဝတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဧဝံ ဥပရိစရဏအာလောကကရဏေဟိ မဟိဒ္ဓိကေ မဟာနုဘာဝေ။ ပရာမသတီတိ ဂဏှာတိ, ဧကဒေသေ ဝါ ဆုပတိ။ ပရိမဇ္ဇတီတိ သမန္တတော အာဒါသတလာ ဝိယ ပရိမဇ္ဇတိ။ ယာဝ ဗြဟ္မလောကာပီတိ ဗြဟ္မလောကမ္ပိ ပရိစ္ဆေဒံ ကတွာ။ ကာယေန ဝသံ ဝတ္တေတီတိ တတြ ဗြဟ္မလောကေ ကာယေန အတ္တနော ဝသံ ဝတ္တေတိ။

ဒိဗ္ဗာယ သောတဓာတုယာတိ ဧတ္ထ ဒိဗ္ဗသဒိသတ္တာ ဒိဗ္ဗာ။ ဒေဝတာနဉှိ သုစရိတကမ္မနိဗ္ဗတ္တာ ပိတ္တသေမှရုဟိရာဒီဟိ အပလိဗုဒ္ဓါ ဥပက္ကိလေသဝိမုတ္တတာယ ဒူရေပိ အာရမ္မဏသမ္ပဋိစ္ဆနသမတ္ထာ ဒိဗ္ဗာ ပသာဒသောတဓာတု ဟောတိ။ အယဉ္စာပိ ဣမဿ ဘိက္ခုနော ဝီရိယဘာဝနာဗလေန နိဗ္ဗတ္တာ ဉာဏသောတဓာတု တာဒိသာယေဝါတိ ဒိဗ္ဗသဒိသတ္တာ ဒိဗ္ဗာ။ အပိစ ဒိဗ္ဗဝိဟာရဝသေန ပဋိလဒ္ဓတ္တာ အတ္တနာ စ ဒိဗ္ဗဝိဟာရသန္နိဿိတတ္တာပိ ဒိဗ္ဗာ။ သဝနဋ္ဌေန နိဇ္ဇီဝဋ္ဌေန စ သောတဓာတု။ သောတဓာတုကိစ္စကရဏေန သောတဓာတု ဝိယာတိပိ သောတဓာတု။ တာယ သောတဓာတုယာ။ ဝိသုဒ္ဓါယာတိ သုဒ္ဓါယ နိရုပက္ကိလေသာယ။ အတိက္ကန္တမာနုသိကာယာတိ မနုဿူပစာရံ အတိက္ကမိတွာ သဒ္ဒသဝနေ မာနုသိကံ မံသသောတဓာတုံ အတိက္ကန္တာယ ဝီတိဝတ္တေတွာ ဌိတာယ။ ဥဘော သဒ္ဒေ သုဏာတီတိ ဒွေ သဒ္ဒေ သုဏာတိ။ ကတမေ ဒွေ? ဒိဗ္ဗေ စ မာနုသေ စ, ဒေဝါနဉ္စ မနုဿာနဉ္စ သဒ္ဒေတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဧတေန ပဒေသပရိယာဒါနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယေ ဒူရေ သန္တိကေ စာတိ ယေ သဒ္ဒါ ဒူရေ ပရစက္ကဝါဠေပိ, ယေ စ သန္တိကေ အန္တမသော သဒေဟသန္နိဿိတပါဏကသဒ္ဒါပိ, တေ သုဏာတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဧတေန နိပ္ပဒေသပရိယာဒါနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ပရသတ္တာနန္တိ အတ္တာနံ ဌပေတွာ သေသသတ္တာနံ။ ပရပုဂ္ဂလာနန္တိ ဣဒမ္ပိ ဣမိနာ ဧကတ္ထမေဝ။ ဝေနေယျဝသေန ပန ဒေသနာဝိလာသေန စ ဗျဉ္ဇနနာနတ္တံ ကတံ။ စေတသာ စေတောတိ အတ္တနော စိတ္တေန တေသံ စိတ္တံ။ ပရိစ္စာတိ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ။ ပဇာနာတီတိ သရာဂါဒိဝသေန နာနပ္ပကာရတော ဇာနာတိ။ သရာဂံ ဝါ စိတ္တန္တိအာဒီသု ပန အဋ္ဌလောဘသဟဂတစိတ္တံ သရာဂံ စိတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အဝသေသံ စာတုဘူမကံ ကုသလာဗျာကတစိတ္တံ ဝီတရာဂံ။

(အံ၊ဋီ၊၃၊၈၄။)

ဒွေ ဒေါမနဿစိတ္တာနိ, ဒွေ ဝိစိကိစ္ဆုဒ္ဓစ္စစိတ္တာနီတိ ဣမာနိ ပန စတ္တာရိ စိတ္တာနိ ဣမသ္မိံ ဒုကေ သင်္ဂဟံ န ဂစ္ဆန္တိ။ ကေစိ ပန ထေရာ တာနိပိ သင်္ဂဏှန္တိ။ ဒုဝိဓံ ပန ဒေါမနဿစိတ္တံ သဒေါသံ စိတ္တံ နာမ။ သဗ္ဗမ္ပိ စာတုဘူမကံ ကုသလာဗျာကတစိတ္တံ ဝီတဒေါသံ။ သေသာနိ ဒသ အကုသလစိတ္တာနိ ဣမသ္မိံ ဒုကေ သင်္ဂဟံ န ဂစ္ဆန္တိ။ ကေစိ ပန ထေရာ တာနိပိ သင်္ဂဏှန္တိ။ သမောဟံ ဝီတမောဟန္တိ ဧတ္ထ ပန ပါဋိပုဂ္ဂလိကနယေန ဝိစိကိစ္ဆုဒ္ဓစ္စသဟဂတဒွယမေဝ သမောဟံ။ မောဟဿ ပန သဗ္ဗာကုသလေသု သမ္ဘဝတော ဒွါဒသဝိဓမ္ပိ အကုသလစိတ္တံ သမောဟံ စိတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အဝသေသံ ဝီတမောဟံ။ ထိနမိဒ္ဓါနုဂတံ ပန သံခိတ္တံ, ဥဒ္ဓစ္စာနုဂတံ ဝိက္ခိတ္တံ။ ရူပါဝစရာရူပါဝစရံ မဟဂ္ဂတံ, အဝသေသံ အမဟဂ္ဂတံ။ သဗ္ဗမ္ပိ တေဘူမကံ သဥတ္တရံ, လောကုတ္တရံ အနုတ္တရံ။ ဥပစာရပ္ပတ္တံ အပ္ပနာပ္ပတ္တဉ္စ သမာဟိတံ, ဥဘယမပ္ပတ္တံ အသမာဟိတံ။ တဒင်္ဂဝိက္ခမ္ဘနသမုစ္ဆေဒပ္ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိနိဿရဏဝိမုတ္တိံ ပတ္တံ ပဉ္စဝိဓမ္ပိ ဧတံ ဝိမုတ္တံ, ဝိမုတ္တိမပ္ပတ္တံ ဝါ အဝိမုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အနေကဝိဟိတန္တိ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၂) အနေကဝိဓံ, အနေကေဟိ ဝါ ပကာရေဟိ ပဝတ္တိတံ သံဝဏ္ဏိတန္တိ အတ္ထော။ ပုဗ္ဗေနိဝါသန္တိ သမနန္တရာတီတဘဝံ အာဒိံ ကတွာ တတ္ထ တတ္ထ နိဝုတ္ထသန္တာနံ။ အနုဿရတီတိ ခန္ဓပဋိပါဋိဝသေန, စုတိပဋိသန္ဓိဝသေန ဝါ အနုဂန္တွာ အနုဂန္တွာ သရတိ။ သေယျထိဒံ – ဧကမ္ပိ ဇာတိံ…ပေ… ပုဗ္ဗေနိဝါသံ အနုဿရတီတိ။ တတ္ထ ဧကမ္ပိ ဇာတိန္တိ ဧကမ္ပိ ပဋိသန္ဓိမူလံ စုတိပရိယောသာနံ ဧကဘဝပရိယာပန္နံ ခန္ဓသန္တာနံ။ ဧသ နယော ဒွေပိ ဇာတိယောတိအာဒီသုပိ။ အနေကေပိ သံဝဋ္ဋကပ္ပေတိအာဒီသု ပန ပရိဟာယမာနော ကပ္ပေါ သံဝဋ္ဋကပ္ပေါ, ဝဍ္ဎမာနော ဝိဝဋ္ဋကပ္ပေါတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတ္ထ သံဝဋ္ဋေန သံဝဋ္ဋဋ္ဌာယီ ဂဟိတော ဟောတိ တံမူလကတ္တာ, ဝိဝဋ္ဋေန ဝိဝဋ္ဋဋ္ဌာယီ။ ဧဝဉှိ သတိ ယာနိ တာနိ ‘‘စတ္တာရိမာနိ, ဘိက္ခဝေ, ကပ္ပဿ အသင်္ချေယျာနိ။ ကတမာနိ စတ္တာရိ? သံဝဋ္ဋော သံဝဋ္ဋဋ္ဌာယီ ဝိဝဋ္ဋော ဝိဝဋ္ဋဋ္ဌာယီ’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၁၅၆) ဝုတ္တာနိ, တာနိ ပရိဂ္ဂဟိတာနိ ဟောန္တိ။

အမုတြာသိန္တိ အမုမှိ သံဝဋ္ဋကပ္ပေ အဟံ အမုမှိ ဘဝေ ဝါ ယောနိယာ ဝါ ဂဟိယာ ဝါ ဝိညာဏဋ္ဌိတိယာ ဝါ သတ္တာဝါသေ ဝါ သတ္တနိကာယေ ဝါ အာသိံ။ ဧဝံနာမောတိ တိဿော ဝါ ဖုဿော ဝါ။ ဧဝံဂေါတ္တောတိ ဂေါတမော ဝါ ကစ္စာယနော ဝါ ကဿပေါ ဝါ။ ဣဒမဿ အတီတဘဝေ အတ္တနော နာမဂေါတ္တာနုဿရဏဝသေန ဝုတ္တံ။ သစေ ပန တသ္မိံ ကာလေ အတ္တနော

(အံ၊ဋီ၊၃၊၈၅။)

ဝဏ္ဏသမ္ပတ္တိလူခပဏီတဇီဝိကဘာဝံ သုခဒုက္ခဗဟုလတံ အပ္ပါယုကဒီဃာယုကဘာဝံ ဝါ အနုဿရိတုကာမော ဟောတိ, တမ္ပိ အနုဿရတိယေဝ။ တေနာဟ ‘‘ဧဝံဝဏ္ဏော…ပေ… ဧဝမာယုပရိယန္တော’’တိ။ တတ္ထ ဧဝံဝဏ္ဏောတိ ဩဒါတော ဝါ သာမော ဝါ။ ဧဝမာဟာရောတိ သာလိမံသောဒနာဟာရော ဝါ ပဝတ္တဖလဘောဇနော ဝါ။ ဧဝံသုခဒုက္ခပ္ပဋိသံဝေဒီတိ အနေန ပကာရေန ကာယိကစေတသိကာနံ သာမိသနိရာမိသာဒိပ္ပဘေဒါနံ သုခဒုက္ခာနံ ပဋိသံဝေဒီ။ ဧဝမာယုပရိယန္တောတိ ဧဝံ ဝဿသတပရိမာဏာယုပရိယန္တော ဝါ စတုရာသီတိကပ္ပသဟဿာယုပရိယန္တော ဝါ။ သော တတော စုတော အမုတြ ဥဒပါဒိန္တိ သော အဟံ တတော ဘဝတော ယောနိတော ဂဟိတော ဝိညာဏဋ္ဌိတိတော သတ္တာဝါသတော သတ္တနိကာယတော ဝါ စုတော ပုနအမုကသ္မိံ နာမ ဘဝေ ယောနိယာ ဂတိယာ ဝိညာဏဋ္ဌိတိယာ သတ္တာဝါသေ သက္ကနိကာယေ ဝါ ဥဒပါဒိံ။ တတြာပါသိန္တိ တတြာပိ ဘဝေ ယောနိယာ ဂတိယာ ဝိညာဏဋ္ဌိတိယာ သတ္တာဝါသေ သတ္တနိကာယေ ဝါ ပုန အဟောသိံ။ ဧဝံနာမောတိအာဒိ ဝုတ္တနယမေဝ။

အပိစ အမုတြာသိန္တိ ဣဒံ အနုပုဗ္ဗေန အာရောဟန္တဿ ယာဝဒိစ္ဆကံ အနုဿရဏံ။ သော တတောတိ ပဋိနိဝတ္တန္တဿ ပစ္စဝေက္ခဏံ, တသ္မာ ‘‘ဣဓူပပန္နော’’တိ ဣမိဿာ ဣဓူပပတ္တိယာ အနန္တရမေဝ ဥပ္ပတ္တိဋ္ဌာနံ သန္ဓာယ ‘‘အမုတြ ဥဒပါဒိ’’န္တိ ဣဒံ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တတြာပါသိန္တိ ဧဝမာဒိ ပနဿ တတြာပိ ဣမိဿာ ဥပပတ္တိယာ အန္တရေ ဥပပတ္တိဋ္ဌာနေ နာမဂေါတ္တာဒီနံ အနုဿရဏဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ သော တတော စုတော ဣဓူပပန္နောတိ သွာဟံ တတော အနန္တရုပ္ပတ္တိဋ္ဌာနတော စုတော ဣဓ အမုကသ္မိံ နာမ ခတ္တိယကုလေ ဝါ ဗြာဟ္မဏကုလေ ဝါ နိဗ္ဗတ္တောတိ။ ဣတီတိ ဧဝံ။ သာကာရံ သဥဒ္ဒေသန္တိ နာမဂေါတ္တဝသေန သဥဒ္ဒေသံ, ဝဏ္ဏာဒိဝသေန သာကာရံ။ နာမဂေါတ္တေန ဟိ သတ္တော ‘‘တိဿော ကဿပေါ’’တိ ဥဒ္ဒိသီယတိ, ဝဏ္ဏာဒီဟိ ‘‘သာမော ဩဒါတော’’တိ နာနတ္တတော ပညာယတိ, တသ္မာ နာမဂေါတ္တံ ဥဒ္ဒေသော, ဣတရေ အာကာရာ။

ဒိဗ္ဗေနာတိအာဒီသု ဒိဗ္ဗသဒိသတ္တာ ဒိဗ္ဗံ။ ဒေဝတာနဉှိ သုစရိတကမ္မနိဗ္ဗတ္တံ ပိတ္တသေမှရုဟိရာဒီဟိ အပလိဗုဒ္ဓံ ဥပက္ကိလေသဝိမုတ္တတာယ ဒူရေပိ အာရမ္မဏသမ္ပဋိစ္ဆနသမတ္ထံ ဒိဗ္ဗံ ပသာဒစက္ခု ဟောတိ။ ဣဒဉ္စာပိ ဝီရိယဘာဝနာဗလေန နိဗ္ဗတ္တံ ဉာဏစက္ခု တာဒိသမေဝါတိ ဒိဗ္ဗသဒိသတ္တာ ဒိဗ္ဗံ။ ဒိဗ္ဗဝိဟာရဝသေန ပဋိလဒ္ဓတ္တာ အတ္တနော စ ဒိဗ္ဗဝိဟာရသန္နိဿိတတ္တာပိ ဒိဗ္ဗံ။ အာလောကပရိဂ္ဂဟေန

(အံ၊ဋီ၊၃၊၈၆။)

မဟာဇုတိကတ္တာပိ ဒိဗ္ဗံ။ တိရောကုဋ္ဋာဒိဂတရူပဒဿနေန မဟာဂတိကတ္တာပိ ဒိဗ္ဗံ။ တံ သဗ္ဗံ သဒ္ဒသတ္ထာနုသာရေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဒဿနဋ္ဌေန စက္ခု။ စက္ခုကိစ္စကရဏေန စက္ခုမိဝါတိပိ စက္ခု။ စုတူပပါတဒဿနေန ဒိဋ္ဌိဝိသုဒ္ဓိဟေတုတ္တာ ဝိသုဒ္ဓံ။ ယော ဟိ စုတိမေဝ ပဿတိ, န ဥပပါတံ, သော ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိံ ဂဏှာတိ။ ယော ဥပပါတမေဝ ပဿတိ, န စုတိံ, သော နဝသတ္တပါတုဘာဝဒိဋ္ဌိံ ဂဏှာတိ။ ယော ပန တဒုဘယံ ပဿတိ, သော ယသ္မာ ဒုဝိဓမ္ပိ တံ ဒိဋ္ဌိဂတံ အတိဝတ္တတိ, တသ္မာ တံ ဒဿနံ ဒိဋ္ဌိဝိသုဒ္ဓိဟေတု ဟောတိ။ ဥဘယမ္ပိ စေတံ ဗုဒ္ဓပုတ္တာ ပဿန္တိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘စုတူပပါတဒဿနေန ဒိဋ္ဌိဝိသုဒ္ဓိဟေတုတ္တာ ဝိသုဒ္ဓ’’န္တိ။ မနုဿူပစာရံ အတိက္ကမိတွာ ရူပဒဿနေန အတိက္ကန္တမာနုသကံ, မာနုသံ ဝါ မံသစက္ခုံ အတိက္ကန္တတ္တာ အတိက္ကန္တမာနုသကန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တေန ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ ဝိသုဒ္ဓေန အတိက္ကန္တမာနုသကေန။

သတ္တေ ပဿတီတိ မနုဿာနံ မံသစက္ခုနာ ဝိယ သတ္တေ ဩလောကေတိ။ စဝမာနေ ဥပပဇ္ဇမာနေတိ ဧတ္ထ စုတိက္ခဏေ ဝါ ဥပပတ္တိက္ခဏေ ဝါ ဒိဗ္ဗစက္ခုနာ ဒဋ္ဌုံ န သက္ကာ။ ယေ ပန အာသန္နစုတိကာ ဣဒါနိ စဝိဿန္တိ, တေ စဝမာနာတိ, ယေ စ ဂဟိတပ္ပဋိသန္ဓိကာ သမ္ပတိနိဗ္ဗတ္တာ စ, တေ ဥပပဇ္ဇမာနာတိ အဓိပ္ပေတာ။ တေ ဧဝရူပေ စဝမာနေ ဥပပဇ္ဇမာနေ စ ပဿတီတိ ဒဿေတိ။ ဟီနေတိ မောဟနိဿန္ဒယုတ္တတ္တာ ဟီနာနံ ဇာတိကုလဘောဂါဒီနံ ဝသေန ဟီဠိတေ ဥညာတေ။ ပဏီတေတိ အမောဟနိဿန္ဒယုတ္တတ္တာ တဗ္ဗိပရီတေ။ သုဝဏ္ဏေတိ အဒေါသနိဿန္ဒယုတ္တတ္တာ ဣဋ္ဌကန္တမနာပဝဏ္ဏယုတ္တေ။ ဒုဗ္ဗဏ္ဏေတိ ဒေါသနိဿန္ဒယုတ္တတ္တာ အနိဋ္ဌာကန္တာမနာပဝဏ္ဏယုတ္တေ, ဝိရူပဝိရူပေတိပိ အတ္ထော။ သုဂတေတိ သုဂတိဂတေ, အလောဘနိဿန္ဒယုတ္တတ္တာ ဝါ အဍ္ဎေ မဟဒ္ဓနေ။ ဒုဂ္ဂတေတိ ဒုဂ္ဂတိဂတေ, လောဘနိဿန္ဒယုတ္တတ္တာ ဝါ ဒလိဒ္ဒေ အပ္ပန္နပါနေ။

ယထာကမ္မူပဂေတိ ယံ ယံ ကမ္မံ ဥပစိတံ, တေန တေန ဥပဂတေ။ ကာယဒုစ္စရိတေနာတိအာဒီသု ဒုဋ္ဌု စရိတံ ကိလေသပူတိကတ္တာတိ ဒုစ္စရိတံ။ ကာယေန ဒုစ္စရိတံ, ကာယတော ဝါ ဥပ္ပန္နံ ဒုစ္စရိတန္တိ ကာယဒုစ္စရိတံ။ ဣတရေသုပိ ဧသေဝ နယော။ သမန္နာဂတာတိ သမင်္ဂိဘူတာ။ အရိယာနံ ဥပဝါဒကာတိ ဗုဒ္ဓပစ္စေကဗုဒ္ဓသာဝကာနံ အရိယာနံ အန္တမသော ဂိဟိသောတာပန္နာနမ္ပိ အနတ္ထကာမာ ဟုတွာ အန္တိမဝတ္ထုနာ ဝါ ဂုဏပရိဓံသနေန ဝါ ဥပဝါဒကာ, အက္ကောသကာ ဂရဟကာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကာတိ

(အံ၊ဋီ၊၃၊၈၇။)

ဝိပရီတဒဿနာ။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကမ္မသမာဒါနာတိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဝသေန သမာဒိန္နနာနာဝိဓကမ္မာ, ယေပိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိမူလကေသု ကာယကမ္မာဒီသု အညေပိ သမာဒါပေန္တိ။

ကာယဿ ဘေဒါတိ ဥပါဒိန္နက္ခန္ဓပရိစ္စာဂါ။ ပရံ မရဏာတိ တဒနန္တရံ အဘိနိဗ္ဗတ္တက္ခန္ဓဂ္ဂဟဏာ။ အထ ဝါ ကာယဿ ဘေဒါတိ ဇီဝိတိန္ဒြိယဿူပစ္ဆေဒါ။ ပရံ မရဏာတိ စုတိစိတ္တတော ဥဒ္ဓံ။ အပါယန္တိ ဧဝမာဒိ သဗ္ဗံ နိရယဝေဝစနမေဝ။ နိရယော ဟိ သဂ္ဂမောက္ခဟေတုဘူတာ ပုညသမ္မတာ အယာ အပေတတ္တာ, သုခါနံ ဝါ အာယဿ အဘာဝါ အပါယော။ ဒုက္ခဿ ဂတိ ပဋိသရဏန္တိ ဒုဂ္ဂတိ, ဒေါသဗဟုလတာယ ဝါ ဒုဋ္ဌေန ကမ္မေန နိဗ္ဗတ္တာ ဂတီတိ ဒုဂ္ဂတိ။ ဝိဝသာ နိပတန္တိ တတ္ထ ဒုက္ကဋ္ဋကာရိနောတိ ဝိနိပါတော, ဝိနဿန္တာ ဝါ ဧတ္ထ ပတန္တိ သမ္ဘိဇ္ဇမာနင်္ဂပစ္စင်္ဂါတိ ဝိနိပါတော။ နတ္ထိ ဧတ္ထ အဿာဒသညိတော အယောတိ နိရယော။

အထ ဝါ အပါယဂ္ဂဟဏေန တိရစ္ဆာနယောနိံ ဒီပေတိ။ တိရစ္ဆာနယောနိ ဟိ အပါယော သုဂတိတော အပေတတ္တာ, န ဒုဂ္ဂတိ မဟေသက္ခာနံ နာဂရာဇာဒီနံ သမ္ဘဝတော။ ဒုဂ္ဂတိဂ္ဂဟဏေန ပေတ္တိဝိသယဉ္စ။ သော ဟိ အပါယော စေဝ ဒုဂ္ဂတိ စ သုဂတိတော အပေတတ္တာ ဒုက္ခဿ စ ဂတိဘူတတ္တာ, န တု ဝိနိပါတော အသုရသဒိသံ အဝိနိပတိတတ္တာ။ ဝိနိပါတဂ္ဂဟဏေန အသုရကာယံ။ သော ဟိ ယထာဝုတ္တေန အတ္ထေန အပါယော စေဝ ဒုဂ္ဂတိ စ သဗ္ဗသမုဿယေဟိ ဝိနိပတိတတ္တာ ဝိနိပါတောတိ ဝုစ္စတိ။ နိရယဂ္ဂဟဏေန အဝီစိအာဒိကမနေကပ္ပကာရံ နိရယမေဝါတိ။ ဥပပန္နာတိ ဥပဂတာ, တတ္ထ အဘိနိဗ္ဗတ္တာတိ အဓိပ္ပါယော။ ဝုတ္တဝိပရိယာယေန သုက္ကပက္ခော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အယံ ပန ဝိသေသော – တတ္ထ သုဂတိဂ္ဂဟဏေန မနုဿာဂတိပိ သင်္ဂယှတိ, သဂ္ဂဂ္ဂဟဏေန ဒေဝဂတိယေဝ။ တတ္ထ သုန္ဒရာ ဂတီတိ သုဂတိ။ ရူပါဒီဟိ ဝိသယေဟိ သုဋ္ဌု အဂ္ဂေါတိ သဂ္ဂေါ။ သော သဗ္ဗောပိ လုဇ္ဇနပ္ပလုဇ္ဇနဋ္ဌေန လောကောတိ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ။ ဝိတ္ထာရော ပန သဗ္ဗာကာရေန ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂသံဝဏ္ဏနာတော ဂဟေတဗ္ဗော။ တတိယာဒီနိ ဥတ္တာနတ္ထာနိ။

ဒုတိယအာဟုနေယျသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

(အံ၊ဋီ၊၃၊၈၈။)

၈။ အနုတ္တရိယသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၈။ အဋ္ဌမေ နတ္ထိ ဧတေသံ ဥတ္တရာနိ ဝိသိဋ္ဌာနီတိ အနုတ္တရာနိ, အနုတ္တရာနိ ဧဝ အနုတ္တရိယာနိ ယထာ ‘‘အနန္တမေဝ အနန္တရိယ’’န္တိ အာဟ ‘‘နိရုတ္တရာနီ’’တိ။ ဒဿနာနုတ္တရိယံ နာမ ဖလဝိသေသာဝဟတ္တာ။ ဧသ နယော သေသေသုပိ။ သတ္တဝိဓအရိယဓနလာဘောတိ သတ္တဝိဓသဒ္ဓါဒိလောကုတ္တရဓနလာဘော။ သိက္ခာတ္တယဿ ပူရဏန္တိ အဓိသီလသိက္ခာဒီနံ တိဿန္နံ သိက္ခာနံ ပူရဏံ။ တတ္ထ ပူရဏံ နိပ္ပရိယာယတော အသေက္ခာနံ ဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ကလျာဏပုထုဇ္ဇနတော ပဋ္ဌာယ ဟိ သတ္တ သေခါ တိဿော သိက္ခာ ပူရေန္တိ နာမ, အရဟာ ပရိပုဏ္ဏသိက္ခောတိ။ ဣတိ ဣမာနိ အနုတ္တရိယာနိ လောကိယလောကုတ္တရာနိ ကထိတာနိ။

အနုတ္တရိယသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ အနုဿတိဋ္ဌာနသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၉။ နဝမေ အနုဿတိယော ဧဝ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကာဒိဟိတသုခါနံ ကာရဏဘာဝတော ဌာနာနီတိ အနုဿတိဋ္ဌာနာနိ။ ဗုဒ္ဓဂုဏာရမ္မဏာ သတီတိ ယထာ ဗုဒ္ဓါနုဿတိ ဝိသေသာဓိဂမဿ ဌာနံ ဟောတိ, ဧဝံ ‘‘ဣတိပိ သော ဘဂဝါ’’တိအာဒိနာ ဗုဒ္ဓဂုဏေ အာရဗ္ဘေ ဥပ္ပန္နာ သတိ။ ဧဝံ အနုဿရတော ဟိ ပီတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, သော တံ ပီတိံ ခယတော ဝယတော ပဋ္ဌပေတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏာတိ။ ဥပစာရကမ္မဋ္ဌာနံ နာမေတံ ဂိဟီနမ္ပိ လဗ္ဘတိ။ ဥပစာရကမ္မဋ္ဌာနန္တိ စ ပစ္စက္ခတော ဥပစာရဇ္ဈာနာဝဟံ ကမ္မဋ္ဌာနပရမ္ပရာယ သမ္မသနံ ယာဝ အရဟတ္တာ လောကိယလောကုတ္တရဝိသေသာဝဟံ။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။

အနုဿတိဋ္ဌာနသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ မဟာနာမသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၁၀။ ဒသမေ တသ္မိံ သမယေတိ ဗုဒ္ဓါဂုဏာနုဿရဏသမယေ။ ရာဂပရိယုဋ္ဌိတန္တိ ရာဂေန ပရိယုဋ္ဌိတံ။ ပရိယုဋ္ဌာနပ္ပတ္တိပိ, ရာဂေန ဝါ သံဟိတံ

(အံ၊ဋီ၊၃၊၈၉။)

စိတ္တံ အရညမိဝ စောရေဟိ တေန ပရိယုဋ္ဌိတန္တိ ဝုတ္တံ, တဿ ပရိယုဋ္ဌာနဋ္ဌာနဘာဝတောပိ ပရိယုဋ္ဌိတရာဂန္တိ အတ္ထော။ ဗျဉ္ဇနံ ပန အနာဒိယိတွာ အတ္ထမတ္တံ ဒဿေန္တော ‘‘ဥပ္ပဇ္ဇမာနေန ရာဂေန ဥဋ္ဌဟိတွာ ဂဟိတ’’န္တိ အာဟ။ ဥဇုကမေဝါတိ ပဂေဝ ကာယဝင်္ကာဒီနံ အပနီတတ္တာ စိတ္တဿ စ အနုဇုဘာဝကရာနံ မာနာဒီနံ အဘာဝတော, ရာဂါဒိပရိယုဋ္ဌာနာဘာဝေန ဝါ ဩဏတိဥဏ္ဏတိဝိရဟတော ဥဇုဘာဝမေဝ ဂတံ။ အထ ဝါ ဥဇုကမေဝါတိ ကမ္မဋ္ဌာနဿ ထိနံ မိဒ္ဓံ ဩတိဏ္ဏတာယ လီနုဒ္ဓစ္စဝိဂမတော မဇ္ဈိမသမထနိမိတ္တပ္ပဋိပတ္တိယာ ဥဇုဘာဝမေဝ ဂတံ။ အဋ္ဌကထံ နိဿာယာတိ ဘဝဇာတိအာဒီနံ ပဒါနံ အတ္ထံ နိဿာယ။ အတ္ထဝေဒန္တိ ဝါ ဟေတုဖလံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပန္နံ တုဋ္ဌိမာဟ။ ဓမ္မဝေဒန္တိ ဟေတုံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပန္နံ တုဋ္ဌိံ။ ‘‘အာရကတ္တာ အရဟ’’န္တိ အနုဿရန္တဿ ဟိ ယဒိဒံ ဘဂဝတော ကိလေသေဟိ အာရကတ္တံ, သော ဟေတု။ ဉာပကော စေတ္ထ ဟေတု အဓိပ္ပေတော, န ကာရကော သမ္ပာပကော။ တတောနေန ဉာယမာနော အရဟတ္တတ္ထော ဖလံ။ ဣမိနာ နယေန သေသပဒေသုပိ ဟေတုသော ဖလဝိပါကော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဓမ္မာနုဿတိအာဒီသုပိ ဟိ အာဒိမဇ္ဈပရိယောသာနကလျာဏတာဒယော သုပ္ပဋိပတ္တိအာဒယော စ တတ္ထ တတ္ထ ဟေတုဘာဝေန နိဒ္ဒိဋ္ဌာယေဝ။ ဓမ္မူပသံဟိတန္တိ ယထာဝုတ္တဟေတုဖလသင်္ခါတဂုဏူပသံဟိတံ။

မဟာနာမသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အာဟုနေယျဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ သာရဏီယဝဂ္ဂေါ

၁။ ပဌမသာရဏီယသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၁၁။ ဒုတိယဿ ပဌမေ သရိတဗ္ဗယုတ္တကာတိ အနုဿရဏာရဟာ။ မိဇ္ဇတိ သိနိယှတိ ဧတာယာတိ မေတ္တာ, မိတ္တဘာဝေါ။ မေတ္တာ ဧတဿ အတ္ထီတိ မေတ္တံ, ကာယကမ္မံ။ တံ ပန ယသ္မာ မေတ္တာသဟဂတစိတ္တသမုဋ္ဌာနံ, တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘မေတ္တေန စိတ္တေန ကာတဗ္ဗံ ကာယကမ္မ’’န္တိ။ ဧသ နယော သေသဒွယေပိ။ ဣမာနီတိ မေတ္တကာယကမ္မာဒီနိ။ ဘိက္ခူနံ ဝသေန အာဂတာနိ တေသံ သေဋ္ဌပရိသဘာဝတော။ ယထာ ပန ဘိက္ခုနီသုပိ လဗ္ဘန္တိ, ဧဝံ ဂိဟီသုပိ လဗ္ဘန္တိ စတုပရိသသာဓာရဏတ္တာတိ တံ ဒဿေန္တော ‘‘ဘိက္ခူနဉှီ’’တိအာဒိမာဟ။

(အံ၊ဋီ၊၃၊၉၀။)

ဘိက္ခုနော သဗ္ဗမ္ပိ အနဝဇ္ဇကာယကမ္မံ အာဘိသမာစာရိကကမ္မန္တောဂဓမေဝါတိ အာဟ ‘‘မေတ္တေန စိတ္တေန…ပေ… ကာယကမ္မံ နာမာ’’တိ။ ဘတ္တိဝသေန ပဝတ္တိယမာနာ စေတိယဗောဓီနံ ဝန္ဒနာ မေတ္တာသိဒ္ဓါတိ ကတွာ တဒတ္ထာယ ဂမနံ ‘‘မေတ္တံ ကာယကမ္မ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန စေတိယဗောဓိဘိက္ခူသု ဝုတ္တာဝသေသာပစာယနာဒိဝသေန ပဝတ္တမေတ္တာဝသေန ပဝတ္တံ ကာယိကံ ကိရိယံ သင်္ဂဏှာတိ။

တေပိဋကမ္ပိ ဗုဒ္ဓဝစနံ ကထိယမာနန္တိ အဓိပ္ပါယော။ တေပိဋကမ္ပိ ဗုဒ္ဓဝစနံ ပရိပုစ္ဆနအတ္ထကထနဝသေန ပဝတ္တိယမာနမေဝ မေတ္တံ ဝစီကမ္မံ နာမ ဟိတဇ္ဈာသယေန ပဝတ္တိတဗ္ဗတော။ တီဏိ သုစရိတာနီတိ ကာယဝစီမနောသုစရိတာနိ။ စိန္တနန္တိ ဧဝံ စိန္တနမတ္တမ္ပိ မနောကမ္မံ, ပဂေဝ ပဋိပန္နာ ဘာဝနာတိ ဒဿေတိ။

အာဝီတိ ပကာသံ။ ပကာသဘာဝေါ စေတ္ထ ယံ ဥဒ္ဒိဿ တံ ကာယကမ္မံ ကရီယတိ, တဿ သမ္မုခဘာဝတောတိ အာဟ ‘‘သမ္မုခါ’’တိ။ ရဟောတိ အပ္ပကာသံ။ အပ္ပကာသတာ စ ယံ ဥဒ္ဒိဿ တံ ကာယကမ္မံ ကရီယတိ, တဿ အပစ္စက္ခဘာဝတောတိ အာဟ ‘‘ပရမ္မုခါ’’တိ။ သဟာယဘာဝဂမနံ တေသံ ပုရတော။ တေသု ကရောန္တေသုယေဝ ဟိ သဟာယဘာဝဂမနံ သမ္မုခါ ကာယကမ္မံ နာမ ဟောတိ။ ဥဘယေဟီတိ နဝကေဟိ ထေရေဟိ စ။ ပဂ္ဂယှာတိ ပဂ္ဂဏှိတွာ ဥဒ္ဓံ ကတွာ ကေဝလံ ‘‘ဒေဝေါ’’တိ အဝတွာ ဂုဏေဟိ ထိရဘာဝဇောတနံ ‘‘ဒေဝတ္ထေရော’’တိ ဝစနံ ပဂ္ဂယှ ဝစနံ။ မမတ္တဗောဓနံ ဝစနံ မမာယနဝစနံ။ ဧကန္တပရမ္မုခဿ မနောကမ္မဿ သမ္မုခတာ နာမ ဝိညတ္တိသမုဋ္ဌာပနဝသေန ဟောတိ, တဉ္စ ခေါ လောကေ ကာယကမ္မန္တိ ပါကဋံ ပညာတံ။ ဟတ္ထဝိကာရာဒီနိ အနာမသိတွာ ဧဝ ဒဿေန္တော ‘‘နယနာနိ ဥမ္မီလေတွာ’’တိအာဒိမာဟ။ ကာမံ မေတ္တာသိနေဟသိနိဒ္ဓါနံ နယနာနံ ဥမ္မီလနာ ပသန္နေန မုခေန ဩလောကနဉ္စ မေတ္တံ ကာယကမ္မမေဝ, ယဿ ပန စိတ္တဿ ဝသေန နယနာနံ မေတ္တာသိနေဟသိနိဒ္ဓတာ မုခဿ စ ပသန္နတာ, တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘မေတ္တံ မနောကမ္မံ နာမာ’’တိ။

လာဘ-သဒ္ဒေါ ကမ္မသာဓနော ‘‘လာဘာ ဝတ, ဘော, လဒ္ဓေါ’’တိအာဒီသု ဝိယ။ သော စေတ္ထ ‘‘ဓမ္မလဒ္ဓါ’’တိ ဝစနတော အတီတကာလိကောတိ အာဟ ‘‘စီဝရာဒယော လဒ္ဓပစ္စယာ’’တိ။ ဓမ္မတော အာဂတာတိ ဓမ္မိကာ, ပရိသုဒ္ဓဂမနာ ပစ္စယာ။ တေနာဟ ‘‘ဓမ္မလဒ္ဓါ’’တိ။ ဣမမေဝ ဟိ အတ္ထံ ဒဿေတုံ

(အံ၊ဋီ၊၃၊၉၁။)

‘‘ကုဟနာဒီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ န သမ္မာ ဂယှမာနာ ဟိ ဓမ္မလဒ္ဓါ နာမ န ဟောန္တီတိ တပ္ပဋိသေဓနတ္ထံ ပါဠိယံ ‘‘ဓမ္မလဒ္ဓါ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဒေယျံ ဒက္ခိဏေယျဉ္စ အပ္ပဋိဝိဘတ္တံ ကတွာ ဘုဉ္ဇတီတိ အပ္ပဋိဝိဘတ္တဘောဂီ နာမ ဟောတိ။ တေနာဟ ‘‘ဒွေ ပဋိဝိဘတ္တာနိ နာမာ’’တိအာဒိ။ စိတ္တေန ဝိဘဇနန္တိ ဧတေန စိတ္တုပ္ပါဒမတ္တေနပိ ဝိဘဇနံ ပဋိဝိဘတ္တံ နာမ, ပဂေဝ ပယောဂတောတိ ဒဿေတိ။ စိတ္တေန ဝိဘဇနပုဗ္ဗကံ ဝါ ကာယေန ဝိဘဇနန္တိ မူလမေဝ ဒဿေတုံ ‘‘ဧဝံ စိတ္တေန ဝိဘဇန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ တေန စိတ္တုပ္ပါဒမတ္တေန ပဋိဝိဘာဂေါ ကာတဗ္ဗောတိ ဒဿေတိ။ အပ္ပဋိဝိဘတ္တန္တိ ဘာဝနပုံသကနိဒ္ဒေသော, အပ္ပဋိဝိဘတ္တံ လာဘံ ဘုဉ္ဇတီတိ ကမ္မနိဒ္ဒေသော ဝါ။ တံ နေဝ ဂိဟီနံ ဒေတိ အတ္တနော အာဇီဝသောဓနတ္ထံ။ န အတ္တနာ ပရိဘုဉ္ဇတိ ‘‘မယှံ အသာဓာရဏဘောဂိတာ မာ ဟောတူ’’တိ။ ပဋိဂ္ဂဏှန္တော စ…ပေ… ပဿတီတိ ဣမိနာ အာဂမနတော ပဋ္ဌာယ သာဓာရဏဗုဒ္ဓိံ ဥပဋ္ဌာပေတိ။ ဧဝံ ဟိဿ သာဓာရဏဘောဂိတာ သုကရာ, သာရဏီယဓမ္မော စဿ ပူရော ဟောတိ။

အထ ဝါ ပဋိဂ္ဂဏှန္တော စ…ပေ… ပဿတီတိ ဣမိနာ တဿ လာဘဿ တီသု ကာလေသု သာဓာရဏတော ဌပနံ ဒဿိတံ။ ပဋိဂ္ဂဏှန္တော စ သံဃေန သာဓာရဏံ ဟောတူတိ ဣမိနာ ပဋိဂ္ဂဟဏကာလော ဒဿိတော။ ဂဟေတွာ…ပေ… ပဿတီတိ ဣမိနာ ပဋိဂ္ဂဟိတကာလော။ တဒုဘယံ ပန တာဒိသေန ပုဗ္ဗဘာဂေန ဝိနာ န ဟောတီတိ အတ္ထသိဒ္ဓေါ ပုရိမကာလော။ တယိဒံ ပဋိဂ္ဂဟဏတော ပုဗ္ဗေဝဿ ဟောတိ ‘‘သံဃေန သာဓာရဏံ ဟောတူတိ ပဋိဂ္ဂဏှိဿာမီ’’တိ, ပဋိဂ္ဂဏှန္တဿ ဟောတိ ‘‘သံဃေန သာဓာရဏံ ဟောတူတိ ပဋိဂ္ဂဏှာမီ’’တိ, ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဟောတိ ‘‘သံဃေန သာဓာရဏံ ဟောတူတိ ဟိ ပဋိဂ္ဂဟိတံ မယာ’’တိ။ ဧဝံ တိလက္ခဏသမ္ပန္နံ ကတွာ လဒ္ဓံ လာဘံ ဩသာရဏလက္ခဏံ အဝိကောပေတွာ ပရိဘုဉ္ဇန္တော သာဓာရဏဘောဂီ အပ္ပဋိဝိဘတ္တဘောဂီ စ ဟောတိ။

ဣမံ ပန သာရဏီယဓမ္မန္တိ ဣမံ စတုတ္ထံ သရိတဗ္ဗယုတ္တဓမံ။ န ဟိ…ပေ… ဂဏှန္တိ, တသ္မာ သာဓာရဏဘောဂိတာ ဒုဿီလဿ နတ္ထီတိ အာရမ္ဘောပိ တာဝ န သမ္ဘဝတိ, ကုတော ပူရဏန္တိ အဓိပ္ပါယော။ ပရိသုဒ္ဓသီလောတိ ဣမိနာ လာဘဿ ဓမ္မိကဘာဝံ ဒဿေတိ။ ဝတ္တံ အခဏ္ဍေန္တောတိ ဣမိနာ အပ္ပဋိဝိဘတ္တဘောဂိတံ သာဓာရဏဘောဂိတဉ္စ ဒဿေတိ။ သတိ ပန တဒုဘယေ သာရဏီယဓမ္မော ပူရိတော ဧဝ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ပူရေတီ’’တိ။ ဩဒိဿကံ ကတွာတိ ဧတေန အနောဒိဿကံ ကတွာ ပိတုနော, အာစရိယုပဇ္ဈာယာဒီနံ

(အံ၊ဋီ၊၃၊၉၂။)

ဝါ ထေရာသနတော ပဋ္ဌာယ ဒေန္တဿ သာရဏီယဓမ္မောယေဝ ဟောတီတိ ဒဿေတိ။ ဒါတဗ္ဗန္တိ အဝဿံ ဒါတဗ္ဗံ။ သာရဏီယဓမ္မော ပနဿ န ဟောတိ ပဋိဇဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဩဒိဿကံ ကတွာ ဒိန္နတ္တာ။ တေနာဟ ‘‘ပလိဗောဓဇဂ္ဂနံ နာမ ဟောတီ’’တိ။ မုတ္တပလိဗောဓဿ ဝဋ္ဋတိ အမုတ္တပလိဗောဓဿ ပူရေတုံ အသက္ကုဏေယျတ္တာ။ ယဒိ ဧဝံ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ သာရဏီယဓမ္မံ ပူရေန္တဿ ဩဒိဿကဒါနံ ဝဋ္ဋတိ, န ဝဋ္ဋတီတိ? နော န ဝဋ္ဋတိ ယုတ္တဋ္ဌာနေတိ ဒဿေန္တော ‘‘တေန ပနာ’’တိအာဒိမာဟ။ ဣမိနာ ဩဒိဿကဒါနံ ပနဿ န သဗ္ဗတ္ထ ဝါရိတန္တိ ဒဿေတိ။ ဂိလာနာဒီနဉှိ ဩဒိဿကံ ကတွာ ဒါနံ အပ္ပဋိဝိဘာဂပက္ခိကံ ‘‘အသုကဿ န ဒဿာမီ’’တိ ပဋိက္ခေပဿ အဘာဝတော။ ဗျတိရေကပ္ပဓာနော ဟိ ပဋိဘာဂေါ။ တေနာဟ ‘‘အဝသေသ’’န္တိအာဒိ။ အဒါတုမ္ပီတိ ပိ-သဒ္ဒေန ဒါတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတီတိ ဒဿေတိ။ တဉ္စ ခေါ ကရုဏာယနဝသေန, န ဝတ္တပရိပူရဏဝသေန, တသ္မာ ဒုဿီလဿပိ အတ္ထိကဿ သတိ သမ္ဘဝေ ဒါတဗ္ဗံ။ ဒါနဉှိ နာမ န ကဿစိ နိဝါရိတံ။

သုသိက္ခိတာယာတိ သာရဏီယပူရဏဝိဓိမှိ သုသိက္ခိတာယ, သုကုသလာယာတိ အတ္ထော။ ဣဒါနိ တဿ ကောသလ္လံ ဒဿေတုံ ‘‘သုသိက္ခိတာယ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဒွါဒသဟိ ဝဿေဟိ ပူရေဟိ, န တတော ဩရန္တိ ဣမိနာ တဿ ဒုပ္ပူရတံ ဒဿေတိ။ တထာ ဟိ သော မဟပ္ဖလော မဟာနိသံသော ဒိဋ္ဌဓမ္မိကေဟိပိ တာဝဂရုတရေဟိ ဖလာနိသံသေဟိ အနုဂတောတိ တံသမင်္ဂီ စ ပုဂ္ဂလော ဝိသေသလာဘီ အရိယပုဂ္ဂလော ဝိယ လောကေ အစ္ဆရိယဗ္ဘုတဓမ္မသမန္နာဂတော ဟောတိ။ တထာ ဟိ သော ဒုပ္ပဇဟဒါနမယဿ သီလမယဿ ပုညဿ ပဋိပက္ခဓမ္မံ သုဒူရေ ဝိက္ခမ္ဘိတံ ကတွာ ဝိသုဒ္ဓေန စေတသာ လောကေ ပါကဋော ပညာတော ဟုတွာ ဝိဟရတိ။ တဿိမမတ္ထံ ဗျတိရေကတော အနွယတော စ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘သစေ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တံ သုဝိညေယျမေဝ။

ဣဒါနိဿ သမ္ပရာယိကေ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကေ စ အာနိသံသေ ဒဿေတုံ ‘‘ဧဝံ ပူရိတသာရဏီယဓမ္မဿာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ နေဝ ဣဿာ န မစ္ဆရိယံ ဟောတိ စိရကာလဘာဝနာယ ဝိဓုတဘာဝတော။ မနုဿာနံ ပိယော ဟောတိ ပရိစ္စာဂသီလတာယ ဝိဿုတတ္တာ။ တေနာဟ ‘‘ဒဒံ ပိယော ဟောတိ ဘဇန္တိ နံ ဗဟူ’’တိအာဒိ (အ။ နိ။ ၅။၃၄)။ သုလဘပစ္စယော ဟောတိ ဒါနဝသေန ဥဠာရဇ္ဈာသယာနံ ပစ္စယလာဘဿ ဣဓာနိသံသသဘာဝတော ဒါနဿ။ ပတ္တဂတမဿ

(အံ၊ဋီ၊၃၊၉၃။) ဒိယျမာနံ န ခီယတိ ပတ္တဂတဿေဝ ဒွါဒသဝဿိကဿ မဟာဝတ္တဿ အဝိစ္ဆေဒေန ပူရိတတ္တာ။ အဂ္ဂဘဏ္ဍံ လဘတိ ဒေဝသိကံ ဒက္ခိဏေယျာနံ အဂ္ဂတော ပဋ္ဌာယ ဒါနဿ ဒိန္နတ္တာ။ ဘယေ ဝါ…ပေ… အာပဇ္ဇန္တိ ဒေယျပ္ပဋိဂ္ဂါဟကဝိကပ္ပံ အကတွာ အတ္တနိ နိရပေက္ခစိတ္တေန စိရကာလံ ဒါနဿ ပူရိတတာယ ပသာရိတစိတ္တတ္တာ။

တတြာတိ တေသု အာနိသံသေသု ဝိဘာဝေတဗ္ဗေသု။ ဣမာနိ ဖလာနိ ဝတ္ထူနိ ကာရဏာနိ။ မဟာဂိရိဂါမော နာမ နာဂဒီပပဿေ ဧကော ဂါမောဝ။ အလဘန္တာပီတိ အပ္ပပုညတာယ အလာဘိနော သမာနာပိ။ ဘိက္ခာစာရမဂ္ဂသဘာဂန္တိ သဘာဂံ တဗ္ဘာဂိယံ ဘိက္ခာစာရမဂ္ဂံ ဇာနန္တိ။ အနုတ္တရိမနုဿဓမ္မတ္တာ ထေရာနံ သံသယဝိနောဒနတ္ထဉ္စ ‘‘သာရဏီယဓမ္မော မေ, ဘန္တေ, ပူရိတော’’တိ အာဟ။ တထာ ဟိ ဒုတိယဝတ္ထုသ္မိမ္ပိ ထေရေန အတ္တာ ပကာသိတော။ ဒဟရကာလေ ဧဝံ ကိရ သာရဏီယဓမ္မပူရကော အဟောသိ။ မနုဿာနံ ပိယတာယ သုလဘပစ္စယတာယပိ ဣဒံ ဝတ္ထုမေဝ။ ပတ္တဂတာခီယနဿ ပန ဝိသေသံ ဝိဘာဝနတော ‘‘ဣဒံ တာဝ…ပေ… ဧတ္ထ ဝတ္ထူ’’တိ ဝုတ္တံ။

ဂိရိဘဏ္ဍမဟာပူဇာယာတိ စေတိယဂိရိမှိ သကလလင်္ကာဒီပေ ယောဇနပ္ပမာဏေ သမုဒ္ဒေ စ နာဝါသံဃာဋာဒိကေ ဌပေတွာ ဒီပပုပ္ဖဂန္ဓာဒီဟိ ကရိယမာနာယ မဟာပူဇာယ။ တဿာ စ ပဋိပတ္တိယာ အဝဉ္ဈဘာဝဝိဘာဝနတ္ထံ ‘‘ဧတေ မယှံ ပါပုဏိဿန္တီ’’တိ အာဟ။ ပရိယာယေနပိ လေသေနပိ။ အနုစ္ဆဝိကန္တိ ‘‘သာရဏီယဓမ္မပူရကော’’တိ ယထာဘူတပဝေဒနံ တုမှာကံ အနုစ္ဆဝိကန္တိ အတ္ထော။

အနာရောစေတွာဝ ပလာယိံသု စောရဘယေန။ ‘‘အတ္တနော ဒုဇ္ဇီဝိကာယာ’’တိပိ ဝဒန္တိ။ အဟံ သာရဏီယဓမ္မပူရိကာ, မမ ပတ္တပရိယာပန္နေနပိ သဗ္ဗာပိမာ ဘိက္ခုနိယော ယာပေဿန္တီတိ အာဟ ‘‘မာ တုမှေ တေသံ ဂတဘာဝံ စိန္တယိတ္ထာ’’တိ။ ဝဋ္ဋိဿတီတိ ကပ္ပိဿတိ။ ထေရီ သာရဏီယဓမ္မပူရိကာ အဟောသိ, ထေရဿ ပန သီလတေဇေနေဝ ဒေဝတာ ဥဿုက္ကံ အာပဇ္ဇိ။

နတ္ထိ ဧတေသံ ခဏ္ဍန္တိ အခဏ္ဍာနိ။ တံ ပန နေသံ ခဏ္ဍံ ဒဿေတုံ ‘‘ယဿာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဥပသမ္ပန္နသီလာနံ ဥဒ္ဒေသက္ကမေန အာဒိအန္တာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တေနာဟ ‘‘သတ္တသူ’’တိအာဒိ။ န ဟိ အညော ကောစိ

(အံ၊ဋီ၊၃၊၉၄။)

အာပတ္တိက္ခန္ဓာနံ အနုက္ကမော အတ္ထိ, အနုပသမ္ပန္နသီလာနံ သမာဒါနက္ကမေနပိ အာဒိအန္တာ လဗ္ဘန္တိ။ ပရိယန္တေ ဆိန္နသာဋကော ဝိယာတိ တတြန္တေ ဒသန္တေ ဝါ ဆိန္နဝတ္ထံ ဝိယ။ ဝိသဒိသုဒါဟရဏဉ္စေတံ ‘‘အခဏ္ဍာနီ’’တိ ဣမဿ အဓိကတတ္တာ။ ဧဝံ သေသာနမ္ပိ ဥဒါဟရဏာနိ။ ခဏ္ဍိကတာ ဘိန္နတာ ခဏ္ဍံ, တံ ဧတဿ အတ္ထီတိ ခဏ္ဍံ, သီလံ။ ဆိဒ္ဒန္တိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဝေမဇ္ဈေ ဘိန္နံ ဝိနိဝိဇ္ဈနဝသေန။ ဝိသဘာဂဝဏ္ဏေန ဂါဝီ ဝိယာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဝိသဘာဂဝဏ္ဏေန ဥပဍ္ဎံ တတိယဘာဂဂတံ သမ္ဘိန္နဝဏ္ဏံ သဗလံ, ဝိသဘာဂဝဏ္ဏေဟေဝ ဗိန္ဒူဟိ အန္တရန္တရာဟိ ဝိမိဿံ ကမ္မာသံ။ အယံ ဣမေသံ ဝိသေသော။ သဗလရဟိတာနိ အသဗလာနိ, တထာ အကမ္မာသာနိ။ သီလဿ တဏှာဒါသဗျတော မောစနံ ဝိဝဋ္ဋူပနိဿယဘာဝါပါဒနံ, တသ္မာ တဏှာဒါသဗျတော မောစနဝစနေန တေသံ သီလာနံ ဝိဝဋ္ဋူပနိဿယတမာဟ။ ဘုဇိဿဘာဝကရဏတောတိ ဣမိနာ ဘုဇိဿကရာနိ ဘုဇိဿာနီတိ ဥတ္တရပဒလောပေနာယံ နိဒ္ဒေသောတိ ဒဿေတိ။ ယသ္မာ ဝါ တံသမင်္ဂိပုဂ္ဂလော သေရီ သယံဝသီ ဘုဇိဿော နာမ ဟောတိ, တသ္မာပိ ဘုဇိဿာနိ။ အဝိညူနံ အပ္ပမာဏတာယ ‘‘ဝိညုပ္ပသတ္ထာနီ’’တိ ဝုတ္တံ။ သုပရိသုဒ္ဓဘာဝေန ဝါ သမ္ပန္နတ္တာ ဝိညူဟိ ပသတ္ထာနီတိ ဝိညုပ္ပသတ္ထာနိ။

တဏှာဒိဋ္ဌီဟိ အပရာမဋ္ဌတ္တာတိ ‘‘ဣမိနာဟံ သီလေန ဒေဝေါ ဝါ ဘဝိဿာမိ ဒေဝညတရော ဝါ’’တိ တဏှာပရာမာသေန, ‘‘ဣမိနာဟံ သီလေန ဒေဝေါ ဟုတွာ တတ္ထ နိစ္စော ဓုဝေါ သဿတော ဘဝိဿာမီ’’တိ ဒိဋ္ဌိပရာမာသေန စ အပရာမဋ္ဌတ္တာ။ ပရာမဋ္ဌုန္တိ ‘‘အယံ တေ သီလေသု ဒေါသော’’တိ စတူသု ဝိပတ္တီသု ယာယ ကာယစိ ဝိပတ္တိယာ ဒဿနေန ပရာမဋ္ဌုံ, အနုဒ္ဓံသေတုံ စောဒေတုန္တိ အတ္ထော။ သီလံ နာမ အဝိပ္ပဋိသာရာဒိပါရမ္ပရိယေန ယာဝဒေဝ သမာဓိသမ္ပာဒနတ္ထန္တိ အာဟ ‘‘သမာဓိသံဝတ္တနိကာနီ’’တိ။ သမာဓိသံဝတ္တနပ္ပယောဇနာနိ သမာဓိသံဝတ္တနိကာနိ။

သမာနဘာဝေါ သာမညံ, ပရိပုဏ္ဏစတုပါရိသုဒ္ဓိဘာဝေန မဇ္ဈေ ဘိန္နသုဝဏ္ဏဿ ဝိယ ဘေဒါဘာဝတော သီလေန သာမညံ သီလသာမညံ, တံ ဂတော ဥပဂတောတိ သီလသာမညဂတော။ တေနာဟ ‘‘သမာနဘာဝူပဂတသီလော’’တိ, သီလသမ္ပတ္တိယာ သမာနဘာဝံ ဥပဂတသီလော သဘာဂဝုတ္တိကောတိ အတ္ထော။ ကာမံ ပုထုဇ္ဇနာနမ္ပိ စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလေ နာနတ္တံ န သိယာ, တံ ပန န ဧကန္တိကံ, ဣဒံ ဧကန္တိကံ နိယတဘာဝတောတိ အာဟ

(အံ၊ဋီ၊၃၊၉၅။)

‘‘နတ္ထိ မဂ္ဂသီလေ နာနတ္တ’’န္တိ။ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တန္တိ မဂ္ဂသီလံ သန္ဓာယ တံ ‘‘ယာနိ တာနိ သီလာနီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

ယာယန္တိ ယာ အယံ မယှဉ္စေဝ တုမှာကဉ္စ ပစ္စက္ခဘူတာ။ ဒိဋ္ဌီတိ မဂ္ဂသမ္မာဒိဋ္ဌိ။ နိဒ္ဒေါသာတိ နိဒ္ဓုတဒေါသာ, သမုစ္ဆိန္နရာဂါဒိပါပဓမ္မာတိ အတ္ထော။ နိယျာတီတိ ဝဋ္ဋဒုက္ခတော နိဿရတိ နိဂ္ဂစ္ဆတိ။ သယံ နိယျန္တီယေဝ ဟိ တံသမင်္ဂိပုဂ္ဂလံ ဝဋ္ဋဒုက္ခတော နိယျာပေတီတိ ဝုစ္စတိ။ ယာ သတ္ထု အနုသိဋ္ဌိ, တံ ကရောတီတိ တက္ကရော, တဿ, ယထာနုသိဋ္ဌံ ပဋိပဇ္ဇန္တဿာတိ အတ္ထော။ သမာနဒိဋ္ဌိဘာဝန္တိ သဒိသဒိဋ္ဌိဘာဝံ သစ္စသမ္ပဋိဝေဓေန အဘိန္နဒိဋ္ဌိဘာဝံ။

ပဌမသာရဏီယသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ဒုတိယသာရဏီယသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၁၂။ ဒုတိယေ သဗြဟ္မစာရီနန္တိ သဟဓမ္မိကာနံ။ ပိယံ ပိယာယိတဗ္ဗကံ ကရောန္တီတိ ပိယကရဏာ။ ဂရုံ ဂရုဋ္ဌာနိယံ ကရောန္တီတိ ဂရုကရဏာ။ သင်္ဂဏှနတ္ထာယာတိ သင်္ဂဟဝတ္ထုဝိသေသဘာဝတော သဗြဟ္မစာရီနံ သင်္ဂဟဏာယ သံဝတ္တန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ အဝိဝဒနတ္ထာယာတိ သင်္ဂဟဝတ္ထုဘာဝတော ဧဝ န ဝိဝဒနတ္ထာယ။ သတိ စ အဝိဝဒနဟေတုဘူတသင်္ဂဟကတ္တေ တေသံ ဝသေန သဗြဟ္မစာရီနံ သမဂ္ဂဘာဝေါ ဘေဒါဘာဝေါ သိဒ္ဓေါယေဝါတိ အာဟ ‘‘သာမဂ္ဂိယာ’’တိအာဒိ။

ဒုတိယသာရဏီယသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ နိဿာရဏီယသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၁၃။ တတိယေ ဝဍ္ဎိတာတိ ဘာဝနာပါရိပူရိဝသေန ပရိဗြူဟိတာ။ ပုနပ္ပုနံ ကတာတိ ဘာဝနာယ ဗဟုလီကရဏေန အပရာပရံ ပဝတ္တိတာ။ ယုတ္တယာနသဒိသာ ကတာတိ ယထာ ယုတ္တမာဇညယာနံ ဆေကေန သာရထိနာ အဓိဋ္ဌိတံ ယထာရုစိ ပဝတ္တတိ, ဧဝံ ယထာရုစိ ပဝတ္တိရဟံ ဂဟိတာ။ ဝတ္ထုကတာတိ ဝါ အဓိဋ္ဌာနဋ္ဌေန ဝတ္ထု ဝိယ ကတာ, သဗ္ဗသော ဥပက္ကိလေသဝိသောဓနေန ဣဒ္ဓိဝိသေသတာယ ပဝတ္တိဋ္ဌာနဘာဝတော သုဝိသောဓိတပရိဿယဝတ္ထု ဝိယ ကတာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အဓိဋ္ဌိတာတိ

(အံ၊ဋီ၊၃၊၉၆။)

ပဋိပက္ခဒူရီဘာဝတော သုဘာဝိတဘာဝေန တံတံအဓိဋ္ဌာနယောဂျတာယ ဌပိတာ။ သမန္တတော စိတာတိ သဗ္ဗဘာဂေန ဘာဝနူပစယံ ဂမိတာ။ တေနာဟ ‘‘ဥပစိတာ’တိ။ သုဋ္ဌု သမာရဒ္ဓါတိ ဣဒ္ဓိဘာဝနာသိခါပ္ပတ္တိယာ သမ္မဒေဝ သမ္ဘာဝိတာ။ အဘူတဗျာကရဏံ ဗျာကရောတီတိ ‘‘မေတ္တာ ဟိ ခေါ မေ စေတောဝိမုတ္တိ ဘာဝိတာ’’တိအာဒိနာ အတ္တနိ အဝိဇ္ဇမာနဂုဏာဘိဗျာဟာရံ ဗျာဟရတိ။ စေတောဝိမုတ္တိသဒ္ဒံ အပေက္ခိတွာ ‘‘နိဿဋာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ပုန ဗျာပါဒေါ နတ္ထီတိ ဣဒါနိ မမ ဗျာပါဒေါ နာမ သဗ္ဗသော နတ္ထီတိ ဉတွာ။

ဗလဝဝိပဿနာတိ ဘယတုပဋ္ဌာနေ ဉာဏံ, အာဒီနဝါနုပဿနေ ဉာဏံ မုစ္စိတုကမျတာဉာဏံ, ဘင်္ဂဉာဏန္တိ စတုန္နံ ဉာဏာနံ အဓိဝစနံ။ ယေသံ နိမိတ္တာနံ အဘာဝေန အရဟတ္တဖလသမာပတ္တိယာ အနိမိတ္တတာ, တံ ဒဿေတုံ ‘‘သာ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ရာဂဿ နိမိတ္တံ, ရာဂေါ ဧဝ ဝါ နိမိတ္တံ ရာဂနိမိတ္တံ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဒေါသနိမိတ္တာဒီနံ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ရူပဝေဒနာဒိသင်္ခါရနိမိတ္တံ ရူပနိမိတ္တာဒိ။ တေသံယေဝ နိစ္စာဒိဝသေန ဥပဋ္ဌာနံ နိစ္စနိမိတ္တာဒိ။ တယိဒံ နိမိတ္တံ ယသ္မာ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ အရဟတ္တဖလေ နတ္ထိ, တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘သာ ဟိ…ပေ… အနိမိတ္တာ’’တိ။ နိမိတ္တံ အနုဿရတိ အနုဂစ္ဆတိ အာရဗ္ဘ ပဝတ္တတိ သီလေနာတိ နိမိတ္တာနုသာရီ။ တေနာဟ ‘‘ဝုတ္တပ္ပဘေဒံ နိမိတ္တံ အနုသရဏသဘာဝ’’န္တိ။

အသ္မိမာနောတိ ‘‘အသ္မီ’’တိ ပဝတ္တော အတ္တဝိသယော မာနော။ အယံ နာမ အဟမသ္မီတိ ရူပလက္ခဏော ဝေဒနာဒီသု ဝါ အညတရလက္ခဏော အယံ နာမ အတ္တာ အဟံ အသ္မီတိ။ အသ္မိမာနော သမုဂ္ဃါတီယတိ ဧတေနာတိ အသ္မိမာနသမုဂ္ဃါတော, အရဟတ္တမဂ္ဂေါ။ ပုန အသ္မိမာနော နတ္ထီတိ တဿ အနုပ္ပတ္တိဓမ္မတာပါဒနံ ကိတ္တေန္တော သမုဂ္ဃါတတ္တမေဝ ဝိဘာဝေတိ။

နိဿာရဏီယသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄-၅။ ဘဒ္ဒကသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၁၄-၁၅။ စတုတ္ထေ အာရမိတဗ္ဗဋ္ဌေန ဝါ ကမ္မံ အာရာမော ဧတဿာတိ ကမ္မာရာမော။ ကမ္မေ ရတော န ဂန္ထဓုရေ ဝိပဿနာဓုရေ ဝါတိ ကမ္မရတော။ ပုနပ္ပုနံ ယုတ္တောတိ တပ္ပရဘာဝေန အနု အနု ယုတ္တော ပသုတော။ အာလာပသလ္လာပေါတိ ဣတ္ထိဝဏ္ဏပုရိသဝဏ္ဏာဒိဝသေန ပုနပ္ပုနံ လပနံ။ ပဉ္စမေ နတ္ထိ ဝတ္တဗ္ဗံ။

ဘဒ္ဒကသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

(အံ၊ဋီ၊၃၊၉၇။)

၆။ နကုလပိတုသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၁၆။ ဆဋ္ဌေ ဝိသဘာဂဝေဒနုပ္ပတ္တိယာ ကကစေနေဝ စတုဣရိယာပထံ ဆိန္ဒန္တော အာဗာဓယတီတိ အာဗာဓော, သော ယဿ အတ္ထီတိ အာဗာဓိကော။ တံသမုဋ္ဌာနဒုက္ခေန ဒုက္ခိတော။ အဓိမတ္တဂိလာနောတိ ဓာတုသင်္ခယေန ပရိက္ခီဏသရီရော။

သပ္ပဋိဘယကန္တာရသဒိသာ သောဠသဝတ္ထုကာ အဋ္ဌဝတ္ထုကာ စ ဝိစိကိစ္ဆာ တိဏ္ဏာ ဣမာယာတိ တိဏ္ဏဝိစိကိစ္ဆာ။ ဝိဂတာ သမုစ္ဆိန္နာ ပဝတ္တိအာဒီသု ‘‘ဧဝံ နု ခေါ န နု ခေါ’’တိ ဧဝံ ပဝတ္တိကာ ကထံကထာ အဿာတိ ဝိဂတကထံကထာ။ သာရဇ္ဇကရာနံ ပါပဓမ္မာနံ ပဟီနတ္တာ ရာဂဝိက္ခေပေသု သီလာဒိဂုဏေသု စ တိဋ္ဌကတ္တာ ဝေသာရဇ္ဇံ, ဝိသာရဒဘာဝံ ဝေယျတ္တိယံ ပတ္တာတိ ဝေသာရဇ္ဇပ္ပတ္တာ။ အတ္တနာ ဧဝ ပစ္စက္ခတော ဒိဋ္ဌတ္တာ န ပရံ ပစ္စေတိ, နဿ ပရော ပစ္စေတဗ္ဗော အတ္ထီတိ အပရပ္ပစ္စယာ။

ဂိလာနာ ဝုဋ္ဌိတောတိ ဂိလာနဘာဝတော ဝုဋ္ဌာယ ဌိတော။ ဘာဝပ္ပဓာနော ဟိ အယံ နိဒ္ဒေသော။ ဂိလာနော ဟုတွာ ဝုဋ္ဌိတောတိ ဣဒံ ပန အတ္ထမတ္တနိဒဿနံ။

နကုလပိတုသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ သောပ္ပသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၁၇။ သတ္တမေ ပဋိသလ္လာနာ ဝုဋ္ဌိတောတိ ဧတ္ထ ပဋိသလ္လာနန္တိ တေဟိ တေဟိ သဒ္ဓိဝိဟာရိကအန္တေဝါသိကဥပါသကာဒိသတ္တေဟိ စေဝ ရူပါရမ္မဏာဒိသင်္ခါရေဟိ စ ပဋိနိဝတ္တိတွာ အပသက္ကိတွာ နိလီယနံ ဝိဝေစနံ။ ကာယစိတ္တေဟိ တတော ဝိဝိတ္တော ဧကီဘာဝေါ ပဝိဝေကောတိ အာဟ ‘‘ဧကီဘာဝါယာ’’တိအာဒိ။ ဧကီဘာဝတောတိ စ ဣမိနာ ကာယဝိဝေကတော ဝုဋ္ဌာနမာဟ။ ဓမ္မနိဇ္ဈာနက္ခန္တိတောတိအာဒိနာ စိတ္တဝိဝေကတော။ ဝုဋ္ဌိတောတိ တတော ဒုဝိဓဝိဝေကတော ဘဝင်္ဂုပ္ပတ္တိယာ သဗြဟ္မစာရီဟိ သမာဂမေန ဥပေတော။

သောပ္ပသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

(အံ၊ဋီ၊၃၊၉၈။)

၈။ မစ္ဆဗန္ဓသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၁၈။ အဋ္ဌမေ မစ္ဆဃာတကန္တိ မစ္ဆဗန္ဓံ ကေဝဋ္ဋံ။ ဩရဗ္ဘိကာဒီသု ဥရဗ္ဘာ ဝုစ္စန္တိ ဧဠကာ, ဥရဗ္ဘေ ဟန္တီတိ ဩရဗ္ဘိကော။ သူကရိကာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။

မစ္ဆဗန္ဓသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ ပဌမမရဏဿတိသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၁၉။ နဝမေ ဧဝံနာမကေ ဂါမေတိ နာတိကာနာမကံ ဂါမံ နိဿာယ။ ဒွိန္နံ စူဠပိတိမဟာပိတိပုတ္တာနံ ဒွေ ဂါမာ, တေသု ဧကသ္မိံ ဂါမေ။ ဉာတီနဉှိ နိဝါသဋ္ဌာနဘူတော ဂါမော ဉာတိကော, ဉာတိကောယေဝ နာတိကော ဉ-ကာရဿ န-ကာရာဒေသော ‘‘အနိမိတ္တာ န နာယရေ’’တိအာဒီသု (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၁၇၄၊ သံ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၂၀၊ ဇာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၂။၃၄) ဝိယ။ သော ကိရ ဂါမော ယေသံ တဒါ တေသံ ပုဗ္ဗပုရိသေန အတ္တနော ဉာတီနံ သာဓာရဏဘာဝေန နိဝသိတော, တေန ဉာတိကောတိ ပညာယိတ္ထ။ အထ ပစ္ဆာ ဒွီဟိ ဒါယာဒေဟိ ဒွိဓာ ဝိဘဇိတွာ ပရိဘုတ္တော။ ဂိဉ္ဇကာ ဝုစ္စတိ ဣဋ္ဌကာ, ဂိဉ္ဇကာဟိယေဝ ကတော အာဝသထောတိ ဂိဉ္ဇကာဝသထော။ သော ဟိ အာဝါသော ယထာ သုဓာပရိကမ္မေန ပယောဇနံ နတ္ထိ, ဧဝံ ဣဋ္ဌကာဟိ ဧဝ စိနိတွာ ဆာဒေတွာ ကတော။ တသ္မိံ ကိရ ပဒေသေ မတ္တိကာ သက္ခရမရုမ္ပဝါလုကာဒီဟိ အသမ္မိဿာ ကထိနာ သဏှသုခုမာ, တာယ ကတာနိ ကုလာလဘာဇနာနိပိ သိလာမယာနိ ဝိယ ဒဠှာနိ။ တသ္မာ တေ ဥပါသကာ တာယ မတ္တိကာယ ဒီဃပုထူ ဣဋ္ဌကာ ကာရေတွာ ဌပေတွာ ဌပေတွာ ဒွါရဝါတပါနကဝါဋတုလာယော သဗ္ဗံ ဒဗ္ဗသမ္ဘာရေန ဝိနာ တာဟိ ဣဋ္ဌကာဟိယေဝ ပါသာဒံ ကာရေသုံ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဣဋ္ဌကာမယေ ပါသာဒေ’’တိ။

ရတ္တိန္ဒိဝန္တိ ဧကရတ္တိဒိဝံ။ ဘဂဝတော သာသနန္တိ အရိယမဂ္ဂပ္ပဋိဝေဓာဝဟံ သတ္ထု ဩဝါဒံ။ ဗဟု ဝတ မေ ကတံ အဿာတိ ဗဟု ဝတ မယာ အတ္တဟိတံ ပဗ္ဗဇိတကိစ္စံ ကတံ ဘဝေယျ။

တဒန္တရန္တိ တတ္တကံ ဝေလံ။ ဧကပိဏ္ဍပါတန္တိ ဧကံ ဒိဝသံ ယာပနပ္ပဟောနကံ ပိဏ္ဍပါတံ။ ယာဝ အန္တော ပဝိဋ္ဌဝါတော ဗဟိ နိက္ခမတိ, ဗဟိ

(အံ၊ဋီ၊၃၊၉၉။)

နိက္ခန္တဝါတော ဝါ အန္တော ပဝိသတီတိ ဧကဿေဝ ပဝေသနိက္ခမော ဝိယ ဝုတ္တံ, တံ နာသိကာဝါတဘာဝသာမညေနာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ပဌမမရဏဿတိသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ ဒုတိယမရဏဿတိသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၂၀။ ဒသမေ နိက္ခန္တေတိ ဝီတိဝတ္တေ။ ပတိဂတာယာတိ ပစ္စာဂတာယ, သမ္ပတ္တာယာတိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘ပဋိပန္နာယာ’’တိ။ သော မမဿ အန္တရာယောတိ ယထာဝုတ္တာ န ကေဝလံ ကာလကိရိယာဝ, မမ အတိဒုလ္လဘံ ခဏံ လဘိတွာ တဿ သတ္ထုသာသနမနသိကာရဿ စေဝ ဇီဝိတဿ စ သဂ္ဂမောက္ခာနဉ္စ အန္တရာယော အဿ, ဘဝေယျာတိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘တိဝိဓော အန္တရာယော’’တိအာဒိ။ ဝိပဇ္ဇေယျာတိ ဝိပတ္တိံ ဂစ္ဆေယျ။ သတ္ထကေန ဝိယ အင်္ဂပစ္စင်္ဂါနံ ကန္တနကာရကာ ကာယေ သန္ဓိဗန္ဓနစ္ဆေဒကဝါတာ သတ္ထကဝါတာ။ ကတ္တုကမျတာဆန္ဒောတိ နိယျာနာဝဟော ကတ္တုကမျတာကုသလစ္ဆန္ဒော။ ပယောဂဝီရိယန္တိ ဘာဝနာနုယောဂဝီရိယံ။ န ပဋိဝါတိ န ပဋိနိဝတ္တတီတိ အပ္ပဋိဝါနီ, အန္တရာ ဝေါသာနာနာပဇ္ဇနဝီရိယံ။ တေနာဟ ‘‘အနုက္ကဏ္ဌနာ အပ္ပဋိသံဃရဏာ’’တိ။

ဒုတိယမရဏဿတိသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

သာရဏီယဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ အနုတ္တရိယဝဂ္ဂေါ

၁-၂။ သာမကသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၂၁-၂၂။ တတိယဿ ပဌမေ ကေဝလကပ္ပန္တိ ဧတ္ထ ကေဝလ-သဒ္ဒေါ အနဝသေသတ္ထော, ကပ္ပ-သဒ္ဒေါ သမန္တဘာဝတ္ထော။ တသ္မာ ကေဝလကပ္ပံ ပေါက္ခရဏိယန္တိ ဧဝမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အနဝသေသံ ဖရိတုံ သမတ္ထဿပိ ဩဘာသဿ ကေနစိ ကာရဏေန ဧကဒေသဖရဏမ္ပိ သိယာ, အယံ ပန သဗ္ဗသောဝ ဖရတီတိ ဒဿေတုံ သမန္တတ္ထော ကပ္ပ-သဒ္ဒေါ ဂဟိတော။ အတ္တနော ဩဘာသေန ဖရိတွာတိ ဝတ္ထာလင်္ကာရသရီရသမုဋ္ဌိတေန ဩဘာသေန ဖရိတွာ,

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၀၀။)

စန္ဒိမာ ဝိယ ဧကောဘာသံ ဧကပဇ္ဇောတံ ကရိတွာတိ အတ္ထော။ သမနုညောတိ သမ္မဒေဝ ကတမနုညော။ တေနာဟ ‘‘သမာနစိတ္တော’’တိ, သမာနဇ္ဈာသယောတိ အတ္ထော။ ဒုက္ခံ ဝစော ဧတသ္မိန္တိ ဒုဗ္ဗစော, တဿ ကမ္မံ ဒေါဝစဿံ, တဿ ပုဂ္ဂလဿ အနာဒရိယဝသေန ပဝတ္တာ စေတနာ, တဿ ဘာဝေါ အတ္ထိတာ ဒေါဝစဿတာ။ အထ ဝါ ဒေါဝစဿမေဝ ဒေါဝစဿတာ။ သာ အတ္ထတော သင်္ခါရက္ခန္ဓော ဟောတိ။ စေတနာပဓာနော ဟိ သင်္ခါရက္ခန္ဓော။ စတုန္နံ ဝါ ခန္ဓာနံ အပဒက္ခိဏဂ္ဂါဟိတာကာရေန ပဝတ္တာနံ ဧတံ အဓိဝစနန္တိ ဝဒန္တိ။ ပါပါ အဿဒ္ဓါဒယော ပုဂ္ဂလာ ဧတဿ မိတ္တာတိ ပါပမိတ္တော, တဿ ဘာဝေါ ပါပမိတ္တတာ။ သာပိ အတ္ထတော ဒေါဝစဿတာ ဝိယ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ယာယ ဟိ စေတနာယ ပုဂ္ဂလော ပါပမိတ္တော ပါပသမ္ပဝင်္ကော နာမ ဟောတိ, သာ စေတနာ ပါပမိတ္တတာ။ စတ္တာရောပိ ဝါ အရူပိနော ခန္ဓာ တဒါကာရပ္ပဝတ္တာ ပါပမိတ္တတာ။ ဒုတိယံ ဥတ္တာနမေဝ။

သာမကသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ ဘယသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၂၃။ တတိယေ သမ္ဘဝတိ ဇာတိမရဏံ ဧတေနာတိ သမ္ဘဝေါ, ဥပါဒါနန္တိ အာဟ ‘‘ဇာတိယာ စ မရဏဿ စ သမ္ဘဝေ ပစ္စယဘူတေ’’တိ။ အနုပါဒါတိ အနုပါဒါယ။ တေနာဟ ‘‘အနုပါဒိယိတွာ’’တိ။ ဇာတိမရဏာနိ သမ္မာ ခီယန္တိ ဧတ္ထာတိ ဇာတိမရဏသင်္ခယော, နိဗ္ဗာနန္တိ အာဟ ‘‘ဇာတိမရဏာနံ သင်္ခယသင်္ခါတေ နိဗ္ဗာနေ’’တိ။ သဗ္ဗဒုက္ခံ ဥပစ္စဂုန္တိ သကလမ္ပိ ဝဋ္ဋဒုက္ခံ အတိက္ကန္တာ စရိမစိတ္တနိရောဓေန ဝဋ္ဋဒုက္ခလေသဿပိ အသမ္ဘဝတော။

ဘယသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ ဟိမဝန္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၂၄။ စတုတ္ထေ သမာပတ္တိကုသလော ဟောတီတိ သမာပဇ္ဇနကုသလော ဟောတိ။ တေနာဟ ‘‘သမာပဇ္ဇိတုံ ကုသလော’’တိ။ တတ္ထ အန္တောဂတဟေတုအတ္ထော ဌိတိ-သဒ္ဒေါ, တသ္မာ ဌပနကုသလောတိ အတ္ထောတိ အာဟ ‘‘သမာဓိံ ဌပေတုံ သက္ကောတီတိ အတ္ထော’’တိ။ တတ္ထ ဌပေတုံ သက္ကောတီတိ

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၀၁။)

သတ္တဋ္ဌအစ္ဆရာမတ္တံ ခဏံ ဈာနံ ဌပေတုံ သက္ကောတိ အဓိဋ္ဌာနဝသိဘာဝဿ နိပ္ဖါဒိတတ္တာ။ ယထာပရိစ္ဆေဒေနာတိ ယထာပရိစ္ဆိန္နကာလေန။ ဝုဋ္ဌာတုံ သက္ကောတိ ဝုဋ္ဌာနဝသိဘာဝဿ နိပ္ဖါဒိတတ္တာ။ ကလ္လံ သဉ္ဇာတံ အဿာတိ ကလ္လိတံ, တသ္မိံ ကလ္လိတေ ကလ္လိတဘာဝေ ကုသလော ကလ္လိတကုသလော။ ဟာသေတုံ တောသေတုံ သမ္ပဟံသေတုံ။ ကလ္လံ ကာတုန္တိ သမာဓာနဿ ပဋိပက္ခဓမ္မာနံ ဒူရီကရဏေန သဟကာရီကာရဏာနဉ္စ သမပ္ပဓာနေန သမာပဇ္ဇနေ စိတ္တံ သမတ္ထံ ကာတုံ။ သမာဓိဿ ဂေါစရကုသလောတိ သမာဓိသ္မိံ နိပ္ဖါဒေတဗ္ဗေ တဿ ဂေါစရေ ကမ္မဋ္ဌာနသညိတေ ပဝတ္တိဋ္ဌာနေ ဘိက္ခာစာရဂေါစရေ သတိသမ္ပဇညယောဂတော ကုသလော ဆေကော။ တေနာဟ ‘‘သမာဓိဿ အသပ္ပါယေ အနုပကာရကေ ဓမ္မေ ဝဇ္ဇေတွာ’’တိအာဒိ။ ပဌမဇ္ဈာနာဒိသမာဓိံ အဘိနီဟရိတုန္တိ ပဌမဇ္ဈာနာဒိသမာဓိံ ဝိသေသဘာဂိယတာယ အဘိနီဟရိတုံ ဥပနေတုံ။

ဟိမဝန္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ အနုဿတိဋ္ဌာနသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၂၅။ ပဉ္စမေ အနုဿတိကာရဏာနီတိ အနုဿတိယော ဧဝ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကာဒိဟိတသုခါနံ ဟေတုဘာဝတော ကာရဏာနိ။ နိက္ခန္တန္တိ နိဿဋံ။ မုတ္တန္တိ ဝိဿဋ္ဌံ။ ဝုဋ္ဌိတန္တိ အပေတံ။ သဗ္ဗမေတံ ဝိက္ခမ္ဘနမေဝ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ဂေဓမှာတိ ပဉ္စကာမဂုဏတော။ ဣဒမ္ပီတိ ဗုဒ္ဓါနုဿတိဝသေန လဒ္ဓံ ဥပစာရဇ္ဈာနမာဟ။ အာရမ္မဏံ ကရိတွာတိ ပစ္စယံ ကရိတွာ, ပါဒကံ ကတွာတိ အတ္ထော။

အနုဿတိဋ္ဌာနသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ မဟာကစ္စာနသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၂၆။ ဆဋ္ဌေ သမ္ဗာဓေတိ ဝါ တဏှာသံကိလေသာဒီနံ သမ္ပီဠေ သင်္ကရေ ဃရာဝါသေ။ ဩကာသာ ဝုစ္စန္တီတိ မဂ္ဂဖလသုခါဓိဂမာယ ဩကာသဘာဝတော ဩကာသာတိ ဝုစ္စန္တိ။ ဩကာသာဓိဂမောတိ လောကုတ္တရဓမ္မဿ အဓိဂမာယ အဓိဂန္တဗ္ဗဩကာသော။ ဝိသုဇ္ဈနတ္ထာယာတိ ရာဂါဒီဟိ မလေဟိ

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၀၂။)

အဘိဇ္ဈာဝိသမလောဘာဒီဟိ စ ဥပက္ကိလိဋ္ဌစိတ္တာနံ ဝိသုဒ္ဓတ္ထာယ။ သာ ပနာယံ စိတ္တဿ ဝိသုဒ္ဓိ သိဇ္ဈမာနာ ယသ္မာ သောကာဒီနံ အနုပါဒါယ သံဝတ္တတိ, တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘သောကပရိဒေဝါနံ သမတိက္ကမာယာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ သောစနံ ဉာတိဗျသနာဒိနိမိတ္တံ စေတသော သန္တာပေါ အန္တောတာပေါ အန္တောနိဇ္ဈာနံ သောကော, ဉာတိဗျသနာဒိနိမိတ္တမေဝ သောစိကတာ။ ‘‘ကဟံ ဧကပုတ္တကာ’’တိအာဒိနာ (မ။ နိ။ ၂။၃၅၃-၃၅၄၊ သံ။ နိ။ ၂။၆၃) ပရိဒေဝနဝသေန လပနံ ပရိဒေဝေါ။ သမတိက္ကမနတ္ထာယာတိ ပဟာနာယ။ အာယတိံ အနုပ္ပဇ္ဇနဉှိ ဣဓ သမတိက္ကမော။ ဒုက္ခဒေါမနဿာနံ အတ္ထင်္ဂမာယာတိ ကာယိကဒုက္ခဿ စ စေတသိကဒေါမနဿဿ စာတိ ဣမေသံ ဒွိန္နံ အတ္ထင်္ဂမာယ, နိရောဓာယာတိ အတ္ထော။ ဉာယတိ နိစ္ဆယေန ကမတိ နိဗ္ဗာနံ, တံ ဝါ ဉာယတိ ပဋိဝိဇ္ဈတိ ဧတေနာတိ ဉာယော, အရိယမဂ္ဂေါ။ ဣဓ ပန သဟ ပုဗ္ဗဘာဂေန အရိယမဂ္ဂေါ ဂဟိတောတိ အာဟ ‘‘သဟဝိပဿနကဿ မဂ္ဂဿ အဓိဂမနတ္ထာယာ’’တိ။ အပစ္စယပရိနိဗ္ဗာနဿာတိ အနုပါဒိသေသနိဗ္ဗာနံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ပစ္စယဝသေန အနုပ္ပန္နံ အသင်္ခတံ အမတဓာတုမေဝ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။

မဟာကစ္စာနသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ ပဌမသမယသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၂၇။ သတ္တမေ ဝဍ္ဎေတီတိ မနသော ဝိဝဋ္ဋနိဿိတံ ဝဍ္ဎိံ အာဝဟတိ။ မနောဘာဝနီယောတိ ဝါ မနသာ ဘာဝိတော သမ္ဘာဝိတော။ ယဉ္စ အာဝဇ္ဇတော မနသိ ကရောတော စိတ္တံ ဝိနီဝရဏံ ဟောတိ။ ဣမသ္မိံ ပက္ခေ ကမ္မသာဓနော သမ္ဘာဝနတ္ထော ဘာဝနီယ-သဒ္ဒေါ။ ‘‘ထိနမိဒ္ဓဝိနောဒနကမ္မဋ္ဌာန’’န္တိ ဝတွာ တဒေဝ ဝိဘာဝေန္တော ‘‘အာလောကသညံ ဝါ’’တိအာဒိမာဟ။ ဝီရိယာရမ္ဘဝတ္ထုအာဒီနံ ဝါတိ ဧတ္ထ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဣဓ အဝုတ္တာနံ အတိဘောဇနေ နိမိတ္တဂ္ဂါဟာဒီနံ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဝုတ္တဉှေတံ ‘‘ဆ ဓမ္မာ ထိနမိဒ္ဓဿ ပဟာနာယ သံဝတ္တန္တိ အတိဘောဇနေ နိမိတ္တဂ္ဂါဟော, ဣရိယာပထသမ္ပရိဝတ္တနတာ, အာလောကသညာမနသိကာရော, အဗ္ဘောကာသဝါသော, ကလျာဏမိတ္တတာ, သပ္ပါယကထာ’’တိ (ဣတိဝု။ အဋ္ဌ။ ၁၁၁)။ အန္တရာယသဒ္ဒပရိယာယော ဣဓ အန္တရာ-သဒ္ဒေါတိ အာဟ ‘‘အနန္တရာယေနာ’’တိ။

ပဌမသမယသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၀၃။)

၈။ ဒုတိယသမယသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၂၈။ အဋ္ဌမေ မဏ္ဍလသဏ္ဌာနမာဠသင်္ခေပေန ကတာ ဘောဇနသာလာ မဏ္ဍလမာဠာတိ အဓိပ္ပေတာတိ အာဟ ‘‘ဘောဇနသာလာယာ’’တိ။ သေသမေတ္ထ သုဝိညေယျမေဝ။

ဒုတိယသမယသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ ဥဒါယီသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၂၉။ နဝမေ ဒိဋ္ဌဓမ္မော ဝုစ္စတိ ပစ္စက္ခော အတ္တဘာဝေါတိ အာဟ ‘‘ဣမသ္မိံယေဝ အတ္တဘာဝေ’’တိ။ သုခဝိဟာရတ္ထာယာတိ နိက္ကိလေသတာယ နိရာမိသေန သုခေန ဝိဟာရတ္ထာယ။ အာလောကသညံ မနသိ ကရောတီတိ သူရိယစန္ဒပဇ္ဇောတမဏိဥက္ကာဝိဇ္ဇုအာဒီနံ အာလောကော ဒိဝါ ရတ္တိဉ္စ ဥပလဒ္ဓေါ, ယထာလဒ္ဓဝသေနေဝ အာလောကံ မနသိ ကရောတိ, စိတ္တေ ဌပေတိ။ တထာ စ နံ မနသိ ကရောတိ, ယထာဿ သုဘာဝိတာလောကကသိဏဿ ဝိယ ကသိဏာလောကော ယထိစ္ဆကံ ယာဝဒိစ္ဆကဉ္စ သော အာလောကော ရတ္တိယံ ဥပတိဋ္ဌတိ။ ယေန တတ္ထ ဒိဝါသညံ ဌပေတိ, ဒိဝါရိဝ ဝိဂတထိနမိဒ္ဓေါ ဟောတိ။ တေနာဟ ‘‘ယထာ ဒိဝါ တထာ ရတ္တိ’’န္တိ။ ဒိဝါတိ သညံ ဌပေတီတိ ဝုတ္တနယေန မနသိ ကတွာ ဒိဝါရိဝ သညံ ဥပ္ပါဒေတိ။ ယထာနေန ဒိဝါ…ပေ… တထေဝ တံ မနသိ ကရောတီတိ ယထာနေန ဒိဝါ ဥပလဒ္ဓေါ သူရိယာလောကော, ဧဝံ ရတ္တိမ္ပိ ဒိဝါ ဒိဋ္ဌာကာရေနေဝ တံ အာလောကံ မနသိ ကရောတိ။ ယထာ စနေန ရတ္တိံ…ပေ… မနသိ ကရောတီတိ ယထာ ရတ္တိယံ စန္ဒာလောကော ဥပလဒ္ဓေါ, ဧဝံ ဒိဝါပိ ရတ္တိံ ဒိဋ္ဌာကာရေနေဝ တံ အာလောကံ မနသိ ကရောတိ, စိတ္တေ ဌပေတိ။ ဝိဝဋေနာတိ ထိနမိဒ္ဓေန အပိဟိတတ္တာ ဝိဝဋေန။ အနောနဒ္ဓေနာတိ အသဉ္ဆာဒိတေန။ သဟောဘာသကန္တိ သညာဏောဘာသံ။ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏံ ရူပဂတဿ ဒိဗ္ဗဿ ဣတရဿ စ ဒဿနဋ္ဌေန ဣဓ ဉာဏဒဿနန္တိ အဓိပ္ပေတန္တိ အာဟ ‘‘ဒိဗ္ဗစက္ခုသင်္ခါတဿာ’’တိအာဒိ။

ဥဒ္ဓံ ဇီဝိတပရိယာဒါနာတိ ဇီဝိတက္ခယတော ဥပရိ မရဏတော ပရံ။ သမုဂ္ဂတေနာတိ ဥဋ္ဌိတေန။ ဓုမာတတ္တာတိ ဥဒ္ဓံ ဥဒ္ဓံ ဓုမာတတ္တာ

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၀၄။)

သူနတ္တာ။ သေတရတ္တေဟိ ဝိပရိဘိန္နံ ဝိမိဿိတံ နီလံ, ပုရိမဝဏ္ဏဝိပရိဏာမဘူတံ ဝါ နီလံ ဝိနီလံ, ဝိနီလမေဝ ဝိနီလကန္တိ က-ကာရေန ပဒဝဍ္ဎနမာဟ အနတ္ထန္တရတော ယထာ ‘‘ပီတကံ လောဟိတက’’န္တိ။ ပဋိကူလတ္တာတိ ဇိဂုစ္ဆနီယတ္တာ။ ကုစ္ဆိတံ ဝိနီလံ ဝိနီလကန္တိ ကုစ္ဆနတ္ထော ဝါ အယံ က-ကာရောတိ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ယထာ ‘‘ပါပကော ကိတ္တိသဒ္ဒေါ အဗ္ဘုဂ္ဂစ္ဆတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၁၆၊ အ။ နိ။ ၅။၂၁၃)။ ပရိဘိန္နဋ္ဌာနေဟိ ကာကဓင်္ကာဒီဟိ။ ဝိဿန္ဒမာနံ ပုဗ္ဗန္တိ ဝိဿဝန္တပုဗ္ဗံ, တဟံ တဟံ ပဂ္ဃရန္တပုဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ တထာဘာဝန္တိ ဝိဿန္ဒမာနပုဗ္ဗတံ။

သော ဘိက္ခူတိ ယော ‘‘ပဿေယျ သရီရံ သီဝထိကာယ ဆဍ္ဍိတ’’န္တိ ဝုတ္တော, သော ဘိက္ခု။ ဥပသံဟရတိ သဒိသတံ။ အယမ္ပိ ခေါတိအာဒိ ဥပသံဟရဏာကာရဒဿနံ။ အာယူတိ ရူပဇီဝိတိန္ဒြိယံ။ အရူပဇီဝိတိန္ဒြိယံ ပနေတ္ထ ဝိညာဏဂတိကမေဝ။ ဥသ္မာတိ ကမ္မဇတေဇော။ ဧဝံပူတိကသဘာဝေါတိ ဧဝံ အတိဝိယ ပူတိသဘာဝေါ အာယုအာဒိဝိဂမေ ဝိယာတိ အဓိပ္ပါယော။ ဧဒိသော ဘဝိဿတီတိ ဧဝံဘာဝီတိ အာဟ ‘‘ဧဝမေဝံ ဥဒ္ဓုမာတာဒိဘေဒေါ ဘဝိဿတီ’’တိ။

လုဉ္စိတွာ လုဉ္စိတွာတိ ဥပ္ပါဋေတွာ ဥပ္ပါဋေတွာ။ သေသာဝသေသမံသလောဟိတယုတ္တန္တိ သဗ္ဗသော အက္ခာဒိတတ္တာ တဟံ တဟံ သေသေန အပ္ပါဝသေသေန မံသလောဟိတေန ယုတ္တံ။ အညေန ဟတ္ထဋ္ဌိကန္တိ အဝိသေသေန ဟတ္ထဋ္ဌိကာနံ ဝိပ္ပကိဏ္ဏတာ ဇောတိတာတိ အနဝသေသတော တေသံ ဝိပ္ပကိဏ္ဏတံ ဒဿေန္တော ‘‘စတုသဋ္ဌိဘေဒမ္ပီ’’တိအာဒိမာဟ။ တေရောဝဿိကာနီတိ တိရောဝဿဂတာနိ။ တာနိ ပန သံဝစ္ဆရံ ဝီတိဝတ္တာနိ ဟောန္တီတိ အာဟ ‘‘အတိက္ကန္တသံဝစ္ဆရာနီ’’တိ။ ပုရာဏတာယ ဃနဘာဝဝိဂမေန ဝိစုဏ္ဏတာ ဣဓ ပူတိဘာဝေါ။ သော ယထာ ဟောတိ, တံ ဒဿေန္တော ‘‘အဗ္ဘောကာသေ’’တိအာဒိမာဟ။ အနေကဓာတူနန္တိ စက္ခုဓာတုအာဒီနံ, ကာမဓာတုအာဒီနံ ဝါ။ သတိယာ စ ဉာဏဿ စ အတ္ထာယာတိ ‘‘အဘိက္ကန္တေ ပဋိက္ကန္တေ သမ္ပဇာနကာရီ ဟောတီ’’တိအာဒိနာ (ဒီ။ နိ။ ၁။၂၁၄၊ ၂။၃၇၆၊ မ။ နိ။ ၁။၁၀၉) ဝုတ္တာယ သတ္တဋ္ဌာနိကာယ သတိယာ စေဝ တံသမ္ပယုတ္တဉာဏဿ စ အတ္ထာယ။

ဥဒါယီသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၀၅။)

၁၀။ အနုတ္တရိယသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၃၀။ ဒသမေ နိဟီနန္တိ လာမကံ, ကိလိဋ္ဌံ ဝါ။ ဂါမဝါသိကာနန္တိ ဗာလာနံ။ ပုထုဇ္ဇနာနံ ဣဒန္တိ ပေါထုဇ္ဇနိကံ။ တေနာဟ ‘‘ပုထုဇ္ဇနာနံ သန္တက’’န္တိ, ပုထုဇ္ဇနေဟိ သေဝိတဗ္ဗတ္တာ တေသံ သန္တကန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အနရိယန္တိ န နိဒ္ဒေါသံ။ နိဒ္ဒေါသဋ္ဌော ဟိ အရိယဋ္ဌော။ တေနာဟ ‘‘န ဥတ္တမံ န ပရိသုဒ္ဓ’’န္တိ။ အရိယေဟိ ဝါ န သေဝိတဗ္ဗန္တိ အနရိယံ။ အနတ္ထသံဟိတန္တိ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကာဒိဝိဝိဓဝိပုလာနတ္ထသဟိတံ။ တာဒိသဉ္စ အတ္ထသန္နိဿိတံ န ဟောတီတိ အာဟ ‘‘န အတ္ထသန္နိဿိတ’’န္တိ။ န ဝဋ္ဋေ နိဗ္ဗိန္ဒနတ္ထာယာတိ စတုသစ္စကမ္မဋ္ဌာနာဘာဝတော။ အသတိ ပန ဝဋ္ဋေ နိဗ္ဗိဒါယ ဝိရာဂါဒီနံ အသမ္ဘဝေါယေဝါတိ အာဟ ‘‘န ဝိရာဂါယာ’’တိအာဒိ။

အနုတ္တမံ အနုတ္တရိယန္တိ အာဟ ‘‘ဧတံ အနုတ္တရ’’န္တိ။ ဟတ္ထိသ္မိန္တိ နိမိတ္တတ္ထေ ဘုမ္မန္တိ အာဟ ‘‘ဟတ္ထိနိမိတ္တံ သိက္ခိတဗ္ဗ’’န္တိ။ ဟတ္ထိဝိသယတ္တာ ဟတ္ထိသန္နိဿိတတ္တာ စ ဟတ္ထိသိပ္ပံ ‘‘ဟတ္ထီ’’တိ ဂဟေတွာ ‘‘ဟတ္ထိသ္မိမ္ပိ သိက္ခတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တသ္မာ ဟတ္ထိသိပ္ပေ သိက္ခတီတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။

လိင်္ဂဗျတ္တယေန ဝိဘတ္တိဗျတ္တယေန ပါရိစရိယေတိ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ပါရိစရိယာယ ပစ္စုပဋ္ဌိတာ’’တိ။ သေသမေတ္ထ သုဝိညေယျမေဝ။

အနုတ္တရိယသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အနုတ္တရိယဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ ဒေဝတာဝဂ္ဂေါ

၁-၄။ သေခသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၃၁-၃၄။ စတုတ္ထဿ ပဌမေ သေခါနံ ပဋိလဒ္ဓဂုဏဿ ပရိဟာနိ နာမ နတ္ထီတိ အာဟ ‘‘ဥပရူပရိဂုဏပရိဟာနာယာ’’တိ, ဥပရူပရိလဒ္ဓဗ္ဗာနံ မဂ္ဂဖလာနံ ပရိဟာနာယ အနုပ္ပါဒါယာတိ အတ္ထော။ တတိယာဒီနိ ဥတ္တာနတ္ထာနေဝ။

သေခသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၀၆။)

၅။ ဝိဇ္ဇာဘာဂိယသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၃၅။ ပဉ္စမေ သမ္ပယောဂဝသေန ဝိဇ္ဇံ ဘဇန္တိ, သဟဇာတအညမညနိဿယသမ္ပယုတ္တအတ္ထိအဝိဂတာဒိပစ္စယဝသေန တာယ သဟ ဧကီဘာဝံ ဂစ္ဆန္တီတိ ဝိဇ္ဇာဘာဂိယာ။ အထ ဝါ ဝိဇ္ဇာဘာဂေ ဝိဇ္ဇာကောဋ္ဌာသေ ဝတ္တန္တိ ဝိဇ္ဇာသဘာဂတာယ တဒေကဒေသေ ဝိဇ္ဇာကောဋ္ဌာသေ ပဝတ္တန္တီတိ ဝိဇ္ဇာဘာဂိယာ။ တတ္ထ ဝိပဿနာဉာဏံ, မနောမယိဒ္ဓိ, ဆ အဘိညာတိ အဋ္ဌ ဝိဇ္ဇာ။ ပုရိမေန အတ္ထေန တာဟိ သမ္ပယုတ္တဓမ္မာ ဝိဇ္ဇာဘာဂိယာ။ ပစ္ဆိမေန အတ္ထေန တာသု ယာ ကာစိ ဧကာဝ ဝိဇ္ဇာ ဝိဇ္ဇာ, သေသာ ဝိဇ္ဇာဘာဂိယာ။ ဧဝံ ဝိဇ္ဇာပိ ဝိဇ္ဇာယ သမ္ပယုတ္တဓမ္မာပိ ‘‘ဝိဇ္ဇာဘာဂိယာ’’တွေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဣဓ ပန ဝိပဿနာဉာဏသမ္ပယုတ္တာ သညာဝ ဝိဇ္ဇာဘာဂိယာတိ အာဂတာ, သညာသီသေန သေသသမ္ပယုတ္တဓမ္မာပိ ဝုတ္တာ ဧဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အနိစ္စာနုပဿနာဉာဏေတိ အနိစ္စာနုပဿနာဉာဏေ နိဿယပစ္စယဘူတေ ဥပ္ပန္နသညာ, တေန သဟဂတာတိ အတ္ထော။ သေသေသုပိ ဧသေဝ နယော။

ဝိဇ္ဇာဘာဂိယသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ ဝိဝါဒမူလသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၃၆။ ဆဋ္ဌေ ကောဓနောတိ ကုဇ္ဈနသီလော။ ယသ္မာ သော အပ္ပဟီနကောဓတာယ အဓိဂတကောဓော နာမ ဟောတိ, တသ္မာ ‘‘ကောဓေန သမန္နာဂတော’’တိ အာဟ။ ဥပနာဟော ဧတဿ အတ္ထီတိ ဥပနာဟီ, ဥပနယှနသီလောတိ ဝါ ဥပနာဟီ။ ဝိဝါဒေါ နာမ ဥပ္ပဇ္ဇမာနော ယေဘုယျေန ပဌမံ ဒွိန္နံ ဝသေန ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဒွိန္နံ ဘိက္ခူနံ ဝိဝါဒေါ’’တိ။ သော ပန ယထာ ဗဟူနံ အနတ္ထာဝဟော ဟောတိ, တံ နိဒဿနမုခေန နိဒဿေန္တော ‘‘ကထ’’န္တိအာဒိမာဟ။ အဗ္ဘန္တရပရိသာယာတိ ပရိသဗ္ဘန္တရေ။

ဂုဏမက္ခနာယ ပဝတ္တောပိ အတ္တနော ကာရကံ ဂူထေန ပဟရန္တိံ ဂူထော ဝိယ ပဌမတရံ မက္ခေတီတိ မက္ခော, သော ဧတဿ အတ္ထီတိ မက္ခီ။ ပဠာသတီတိ ပဠာသော, ပရဿ ဂုဏေ ဍံသိတွာ ဝိယ အပနေတီတိ အတ္ထော။ သော ဧတဿ အတ္ထီတိ ပဠာသီ။ ပဠာသီ ပုဂ္ဂလော ဟိ ဒုတိယဿ ဓုရံ န ဒေတိ, သမံ ဟရိတွာ အတိဝဒတိ။ တေနာဟ ‘‘ယုဂဂ္ဂါဟလက္ခဏေန ပဠာသေန သမန္နာဂတော’’တိ။ ဣဿတီတိ ဣဿုကီ။ မစ္ဆရာယတီတိ မစ္ဆရံ, တံ ဧတဿ

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၀၇။)

အတ္ထီတိ မစ္ဆရီ။ သဌယတိ န သမ္မာ ဘာသတီတိ သဌော အညထာ သန္တံ အတ္တာနံ အညထာ ပဝေဒနတော။ မာယာ ဧတဿ အတ္ထီ မာယာဝီ။ မိစ္ဆာ ပါပိကာ ဝိညုဂရဟိတာ ဧတဿ ဒိဋ္ဌီတိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ, ကမ္မပထပရိယာပန္နာယ ‘‘နတ္ထိ ဒိန္န’’န္တိအာဒိဝတ္ထုကာယ မိစ္ဆတ္တပရိယာပန္နာယ အနိယျာနိကာယ ဒိဋ္ဌိယာ သမန္နာဂတောတိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘နတ္ထိကဝါဒီ’’တိအာဒိ။

သံ အတ္တနော ဒိဋ္ဌိံ, သယံ ဝါ အတ္တနာ ယထာဂဟိတံ ပရာမသတိ, သဘာဝံ အတိက္ကမိတွာ ပရတော အာမသတီတိ သန္ဒိဋ္ဌီပရာမာသီ။ အာဓာနံ ဒဠှံ ဂဏှာတီတိ အာဓာနဂ္ဂါဟီ, ဒဠှဂ္ဂါဟီ, ‘‘ဣဒမေဝ သစ္စ’’န္တိ ထိရဂ္ဂါဟီတိ အတ္ထော။ ယုတ္တံ ကာရဏံ ဒိသွာဝ လဒ္ဓိံ ပဋိနိဿဇ္ဇတီတိ ပဋိနိဿဂ္ဂီ, ဒုက္ခေန ကိစ္ဆေန ကသိရေန ဗဟုမ္ပိ ကာရဏံ ဒဿေတွာ န သက္ကာ ပဋိနိဿဂ္ဂံ ကာတုန္တိ ဒုပ္ပဋိနိဿဂ္ဂီ။ ယော အတ္တနော ဥပ္ပန္နဒိဋ္ဌိံ ‘‘ဣဒမေဝ သစ္စ’’န္တိ ဒဠှံ ဂဏှိတွာ အပိ ဗုဒ္ဓါဒီဟိ ကာရဏံ ဒဿေတွာ ဝုစ္စမာနော န ပဋိနိဿဇ္ဇတိ။ တဿေတံ အဓိဝစနံ။ တာဒိသော ဟိ ပုဂ္ဂလော ယံ ယဒေဝ ဓမ္မံ ဝါ အဓမ္မံ ဝါ သုဏာတိ, တံ သဗ္ဗံ ‘‘ဧဝံ အမှာကံ အာစရိယေဟိ ကထိတံ, ဧဝံ အမှေဟိ သုတ’’န္တိ ကုမ္မောဝ အင်္ဂါနိ သကေ ကပါလေ အန္တောယေဝ သမောဒဟတိ။ ယထာ ဟိ ကစ္ဆပေါ အတ္တနော ဟတ္ထပါဒါဒိကေ အင်္ဂေ ကေနစိ ဃဋိတေ သဗ္ဗာနိ အင်္ဂါနိ အတ္တနော ကပါလေယေဝ သမောဒဟတိ, န ဗဟိ နီဟရတိ, ဧဝမယမ္ပိ ‘‘န သုန္ဒရော တဝ ဂါဟော, ဆဍ္ဍေဟိ န’’န္တိ ဝုတ္တော တံ န ဝိဿဇ္ဇတိ, အန္တောယေဝ အတ္တနော ဟဒယေ ဧဝ ဌပေတွာ ဝိစရတိ, ကုမ္ဘီလဂ္ဂါဟံ ဂဏှာတိ။ ယထာ သုသုမာရာ ဂဟိတံ န ပဋိနိဿဇ္ဇန္တိ, ဧဝံ ဂဏှာတိ။

ဝိဝါဒမူလသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ ဆဠင်္ဂဒါနသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၃၇။ သတ္တမေ ဒက္ခန္တိ ဝဍ္ဎန္တိ ဧတာယာတိ ဒက္ခိဏာ, ပရိစ္စာဂမယံ ပုညံ, တဿူပကရဏဘူတော ဒေယျဓမ္မော စ။ ဣဓ ပန ဒေယျဓမ္မော အဓိပ္ပေတော။ တေနေဝါဟ ‘‘ဒက္ခိဏံ ပတိဋ္ဌာပေတီ’’တိ။ ဣတော ဥဋ္ဌိတေနာတိ ဣတော ခေတ္တတော ဥပ္ပန္နေန။ ရာဂေါ ဝိနယတိ ဧတေနာတိ ရာဂဝိနယော, ရာဂဿ သမုစ္ဆေဒိကာ ပဋိပဒါ။ တေနာဟ ‘‘ရာဂဝိနယပဋိပဒံ ပဋိပန္နာ’’တိ။

‘‘ပုဗ္ဗေဝ ဒါနာ သုမနော’’တိအာဒိဂါထာယ ပုဗ္ဗေဝ ဒါနာ မုဉ္စစေတနာယ ပုဗ္ဗေ ဒါနူပကရဏသမ္ဘရဏတော ပဋ္ဌာယ သုမနော ‘‘သမ္ပတ္တီနံ နိဒါနံ

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၀၈။)

အနုဂါမိကဒါနံ ဒဿာမီ’’တိ သောမနဿိတော ဘဝေယျ။ ဒဒံ စိတ္တံ ပသာဒယေတိ ဒဒန္တော ဒေယျဓမ္မံ ဒက္ခိဏေယျဟတ္ထေ ပတိဋ္ဌာပေန္တော ‘‘အသာရတော ဓနတော သာရာဒါနံ ကရောမီ’’တိ အတ္တနော စိတ္တံ ပသာဒေယျ။ ဒတွာ အတ္တမနော ဟောတီတိ ဒက္ခိဏေယျာနံ ဒေယျဓမ္မံ ပရိစ္စဇိတွာ ‘‘ပဏ္ဍိတပညတ္တံ နာမ မယာ အနုဋ္ဌိတံ, အဟော သာဓု သုဋ္ဌူ’’တိ အတ္တမနော ပမုဒိတော ပီတိသောမနဿဇာတော ဟောတိ။ ဧသာတိ ယာ အယံ ပုဗ္ဗစေတနာ မုဉ္စစေတနာ အပရစေတနာတိ ဣမာသံ ကမ္မဖလာနံ သဒ္ဓါနုဂတာနံ သောမနဿပရိဂ္ဂဟိတာနံ တိဝိဓာနံ စေတနာနံ ပါရိပူရီ, ဧသာ။

သီလသညမေနာတိ ကာယိကဝါစသိကသံဝရေန။ ဟတ္ထပါဒေတိ ဒက္ခိဏေယျာနံ ဟတ္ထပါဒေ။ မုခံ ဝိက္ခာလေတွာတိ တေသံယေဝ မုခံ ဝိက္ခာလေတွာ, အတ္တနာဝ မုခေါဒကံ ဒတွာတိ အဓိပ္ပါယော။

ဆဠင်္ဂဒါနသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈-၁၁။ အတ္တကာရီသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၃၈-၄၁။ အဋ္ဌမေ ကုသလကိရိယာယ အာဒိအာရမ္ဘဘာဝေန ပဝတ္တဝီရိယံ ဌိတသဘာဝတာယ သဘာဝဓာရဏဋ္ဌေန ဓာတူတိ ဝုတ္တန္တိ အာဟ – ‘‘အာရမ္ဘဓာတူတိ အာရဘနဝသေန ပဝတ္တဝီရိယ’’န္တိ။ လဒ္ဓါသေဝနံ ဝီရိယံ ဗလပ္ပတ္တံ ဟုတွာ ပဋိပက္ခေ ဝိဓမတီတိ အာဟ ‘‘နိက္ကမဓာတူတိ ကောသဇ္ဇတော နိက္ခမနသဘာဝံ ဝီရိယ’’န္တိ။ ပရက္ကမနသဘာဝေါတိ အဓိမတ္တတရာနံ ပဋိပက္ခဓမ္မာနံ ဝိဓမနသမတ္ထတာယ ပဋုပဋုတရဘာဝေန ပရံ ပရံ ဌာနံ အက္ကမနသဘာဝေါ။ နဝမာဒီသု နတ္ထိ ဝတ္တဗ္ဗံ။

အတ္တကာရီသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၂။ နာဂိတသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၄၂။ ဒွါဒသမေ မာဟံ နာဂိတ ယသေန သမာဂမန္တိ မာ အဟံ ယသေန သမာဂမနံ ပတ္ထေမိ။ မာ စ မယာ ယသောတိ ယသော စ မယာ မာ

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၀၉။)

သမာဂစ္ဆတူတိ အတ္ထော။ ဣမိနာ အတ္တနော လာဘသက္ကာရေန အနတ္ထိကတံ ဝိဘာဝေတိ။ ပဉ္စဟိ ဝိမုတ္တီဟီတိ တဒင်္ဂဝိမုတ္တိအာဒီဟိ ပဉ္စဟိ ဝိမုတ္တီဟိ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။

နာဂိတသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဒေဝတာဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ ဓမ္မိကဝဂ္ဂေါ

၁။ နာဂသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၄၃။ ပဉ္စမဿ ပဌမေ ပရိသိဉ္စိတုန္တိ (မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၂၇၂) ယော စုဏ္ဏမတ္တိကာဒီဟိ ဂတ္တာနိ ဥဗ္ဗဋ္ဋေန္တော မလ္လကမုဋ္ဌာဒီဟိ ဝါ ဃံသန္တော နဟာယတိ, သော ‘‘နဟာယတီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ယော တထာ အကတွာ ပကတိယာဝ နဟာယတိ, သော ‘‘ပရိသိဉ္စတီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဘဂဝတော စ သရီရေ တထာ ဟရိတဗ္ဗံ ရဇောဇလ္လံ နာမ နုပလိမ္ပတိ အစ္ဆဆဝိဘာဝတော, ဥတုဂ္ဂဟဏတ္ထံ ပန ဘဂဝါ ကေဝလံ ဥဒကေ ဩတရတိ။ တေနာဟ ‘‘ဂတ္တာနိ ပရိသိဉ္စိတု’’န္တိ။

ပုဗ္ဗကောဋ္ဌကောတိ ပါစီနကောဋ္ဌကော။ သာဝတ္ထိယံ ကိရ ဇေတဝနဝိဟာရော ကဒါစိ မဟာ, ကဒါစိ ခုဒ္ဒကော။ တထာ ဟိ သော ဝိပဿိဿ ဘဂဝတော ကာလေ ယောဇနိကော အဟောသိ, သိခိဿ တိဂါဝုတော, ဝေဿဘုဿ အဍ္ဎယောဇနိကော, ကကုသန္ဓဿ ဂါဝုတပ္ပမာဏော, ကောဏာဂမနဿ အဍ္ဎဂါဝုတပ္ပမာဏော, ကဿပဿ ဝီသတိဥသဘပ္ပမာဏော, အမှာကံ ဘဂဝတော ကာလေ အဋ္ဌကရီသပ္ပမာဏော ဇာတော။ တမ္ပိ နဂရံ တဿ ဝိဟာရဿ ကဒါစိ ပါစီနတော ဟောတိ, ကဒါစိ ဒက္ခိဏတော, ကဒါစိ ပစ္ဆိမတော, ကဒါစိ ဥတ္တရတော။ ဇေတဝနဂန္ဓကုဋိယံ ပန စတုန္နံ မဉ္စပါဒါနံ ပတိဋ္ဌိတဋ္ဌာနံ အစလမေဝ။ စတ္တာရိ ဟိ အစလစေတိယဋ္ဌာနာနိ နာမ မဟာဗောဓိပလ္လင်္ကဋ္ဌာနံ, ဣသိပတနေ ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနဋ္ဌာနံ, သင်္ကဿနဂရေ ဒေဝေါရောဟနကာလေ သောပါနဿ ပတိဋ္ဌာနဋ္ဌာနံ, မဉ္စပါဒဋ္ဌာနန္တိ။ အယံ ပန ပုဗ္ဗကောဋ္ဌကော ကဿပဒသဗလဿ ဝီသတိဥသဘဝိဟာရကာလေ ပါစီနဒွါရကောဋ္ဌကော အဟောသိ။ သော ဣဒါနိ ‘‘ပုဗ္ဗကောဋ္ဌကော’’တွေဝ ပညာယတိ။

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၁၀။)

ကဿပဒသဗလဿ ကာလေ အစိရဝတီ နဂရံ ပရိက္ခိပိတွာ သန္ဒမာနာ ပုဗ္ဗကောဋ္ဌကံ ပတွာ ဥဒကေန ဘိန္ဒိတွာ မဟန္တံ ဥဒကရဟဒံ မာပေသိ သမတိတ္တိကံ အနုပုဗ္ဗဂမ္ဘီရံ။ တတ္ထ ဧကံ ရညော နှာနတိတ္ထံ, ဧကံ နာဂရာနံ, ဧကံ ဘိက္ခုသံဃဿ, ဧကံ ဗုဒ္ဓါနန္တိ ဧဝံ ပါဋိဧက္ကာနိ နှာနတိတ္ထာနိ ဟောန္တိ ရမဏီယာနိဝိပ္ပကိဏ္ဏရဇတပဋ္ဋသဒိသဝါလုကာနိ။ ဣတိ ဘဂဝတာ အာယသ္မတာ အာနန္ဒေန သဒ္ဓိံ ယေန အယံ ဧဝရူပေါ ပုဗ္ဗကောဋ္ဌကော, တေနုပသင်္ကမိ ဂတ္တာနိ ပရိသိဉ္စိတုံ။ အထာယသ္မာ အာနန္ဒော ဥဒကသာဋိကံ ဥပနာမေသိ။ ဘဂဝါ သုရတ္တဒုပဋ္ဋံ အပနေတွာ ဥဒကသာဋိကံ နိဝါသေသိ။ ထေရော ဒုပဋ္ဋေန သဒ္ဓိံ မဟာစီဝရံ အတ္တနော ဟတ္ထဂတံ အကာသိ။ ဘဂဝါ ဥဒကံ ဩတရိ, သဟောတရဏေနေဝဿ ဥဒကေ မစ္ဆကစ္ဆပါ သဗ္ဗေ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏာ အဟေသုံ, ယန္တနာဠိကာဟိ သုဝဏ္ဏရသဓာရာနိ သိဉ္စနကာလော ဝိယ သုဝဏ္ဏပဋပ္ပသာရဏကာလော ဝိယ စ အဟောသိ။ အထ ဘဂဝတော နဟာနဝတ္တံ ဒဿေတွာ ပစ္စုတ္တိဏ္ဏဿ ထေရော သုရတ္တဒုပဋ္ဋံ ဥပနာမေသိ။ ဘဂဝါ တံ နိဝါသေတွာ ဝိဇ္ဇုလ္လတာသဒိသံ ကာယဗန္ဓနံ ဗန္ဓိတွာ မဟာစီဝရံ အန္တန္တေန သံဟရိတွာ ပဒုမဂဗ္ဘသဒိသံ ကတွာ ဥပနီတံ ဒွီသု ကဏ္ဏေသု ဂဟေတွာ အဋ္ဌာသိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ပုဗ္ဗကောဋ္ဌကေ ဂတ္တာနိ ပရိသိဉ္စိတွာ ဧကစီဝရော အဋ္ဌာသီ’’တိ။

ဧဝံ ဌိတဿ ပန ဘဂဝတော သရီရံ ဝိကသိတပဒုမပုပ္ဖသဒိသံ သဗ္ဗပါလိဖုလ္လံ ပါရိစ္ဆတ္တကံ, တာရာမရီစိဝိကသိတဉ္စ ဂဂနတလံ သိရိယာ အဝဟသမာနံ ဝိယ ဝိရောစိတ္ထ, ဗျာမပ္ပဘာပရိက္ခေပဝိလာသိနီ စဿ ဒွတ္တိံသဝရလက္ခဏမာလာ ဂန္ထိတွာ ဌပိတာ ဒွတ္တိံသ စန္ဒိမာ ဝိယ, ဒွတ္တိံသ သူရိယာ ဝိယ, ပဋိပါဋိယာ ဌပိတဒွတ္တိံသစက္ကဝတ္တိဒွတ္တိံသဒေဝရာဇဒွတ္တိံသမဟာဗြဟ္မာနော ဝိယ စ အတိဝိယ ဝိရောစိတ္ထ။ ယသ္မာ စ ဘဂဝတော သရီရံ သုဓန္တစာမီကရသမာနဝဏ္ဏံ, သုပရိသောဓိတပဝါဠရုစိရတောရဏံ, သုဝိသုဒ္ဓနီလရတနာဝလိသဒိသကေသတနုရုဟံ, တသ္မာ တဟံ တဟံ ဝိနိဂ္ဂတသုဇာတဇာတိဟိင်္ဂုလကရသူပသောဘိတံ ဥပရိ သတမေဃရတနာဝလိသုစ္ဆာဒိတံ ဇင်္ဂမမိဝ ကနကဂိရိသိခရံ ဝိရောစိတ္ထ။ တသ္မိဉ္စ သမယေ ဒသဗလဿ သရီရတော နိက္ခမိတွာ ဆဗ္ဗဏ္ဏရသ္မိယော သမန္တတော အသီတိဟတ္ထပ္ပမာဏေ ပဒေသေ အာဓာဝန္တီ ဝိဓာဝန္တီ ရတနာဝလိရတနဒါမရတနစုဏ္ဏဝိပ္ပကိဏ္ဏံ ဝိယ ပသာရိတရတနစိတ္တကဉ္စနပဋ္ဋမိဝ အာသိဉ္စမာနလာခါရသဓာရာစိတ္တမိဝ ဥက္ကာသတနိပါတသမာကုလမိဝ နိရန္တရဝိပ္ပကိဏ္ဏကဏိကာရကိင်္ကိဏိကပုပ္ဖမိဝ

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၁၁။)

ဝါယုဝေဂသမုဒ္ဓတစိနပိဋ္ဌစုဏ္ဏရဉ္ဇိတမိဝ ဣန္ဒဓနုဝိဇ္ဇုလ္လတာဝိတာနသန္ထတမိဝ စ ဂဂနတလံ, တံ ဌာနံ ပဝနဉ္စ သမ္မာ ဖရန္တိ။ ဝဏ္ဏဘူမိ နာမေသာ။ ဧဝရူပေသု ဌာနေသု ဗုဒ္ဓါနံ သရီရဝဏ္ဏံ ဝါ ဂုဏဝဏ္ဏံ ဝါ စုဏ္ဏိယပဒေဟိ ဝါ ဂါထာဟိ ဝါ အတ္ထဉ္စ ဥပမာယော စ ကာရဏာနိ စ အာဟရိတွာ ပဋိဗလေန ဓမ္မကထိကေန ပူရေတွာ ကထေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဧဝရူပေသု ဟိ ဌာနေသု ဓမ္မကထိကဿ ထာမော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပုဗ္ဗသဒိသာနိ ကုရုမာနောတိ နိရုဒကာနိ ကုရုမာနော, သုက္ခာပယမာနောတိ အတ္ထော။ သောဒကေ ဂတ္တေ စီဝရံ ပါရုပန္တဿ ဟိ စီဝရေ ကဏ္ဏိကာနိ ဥဋ္ဌဟန္တိ, ပရိက္ခာရဘဏ္ဍံ ဒုဿတိ, ဗုဒ္ဓါနံ ပန သရီရေ ရဇောဇလ္လံ န ဥပလိမ္ပတိ, ပဒုမပတ္တေ ဥက္ခိတ္တဥဒကဗိန္ဒု ဝိယ ဥဒကံ ဝိနိဝဋ္ဋေတွာ ဂစ္ဆတိ။ ဧဝံ သန္တေပိ သိက္ခာဂါရဝတာယ ဘဂဝါ ‘‘ပဗ္ဗဇိတဝတ္တံ နာမေတ’’န္တိ မဟာစီဝရံ ဥဘောသု ကဏ္ဏေသု ဂဟေတွာ ပုရတော ကာယံ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ အဋ္ဌာသိ။

တာဠိတဉ္စ ဝါဒိတဉ္စ တာဠိတဝါဒိတံ, တူရိယာနံ တာဠိတဝါဒိတံ တူရိယတာဠိတဝါဒိတံ။ မဟန္တဉ္စ တံ တူရိယတာဠိတဝါဒိတဉ္စာတိ မဟာတူရိယတာဠိတဝါဒိတံ။ တေနာဟ ‘‘မဟန္တေနာ’’တိအာဒိ။ အထ ဝါ ဘေရိမုဒိင်္ဂပဏဝါဒိတူရိယာနံ တာဠိတံ ဝီဏာဝေဠုဂေါမုခိအာဒီနံ ဝါဒိတဉ္စ တူရိယတာဠိတဝါဒိတန္တိ ဝါ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

အဘိညာပါရံ ဂတောတိ အဘိညာပါရဂူ။ ဧဝံ သေသေသုပိ။ သော ဟိ ဘဂဝါ သဗ္ဗဓမ္မေ အဘိဇာနန္တော ဂတောတိ အဘိညာပါရဂူ။ တေသု ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓေ ပရိဇာနန္တော ဂတောတိ ပရိညာပါရဂူ။ သဗ္ဗကိလေသေ ပဇဟန္တော ဂတောတိ ပဟာနပါရဂူ။ စတ္တာရော မဂ္ဂေ ဘာဝေန္တော ဂတောတိ ဘာဝနာပါရဂူ။ နိရောဓံ သစ္ဆိကရောန္တော ဂတောတိ သစ္ဆိကိရိယာပါရဂူ။ သဗ္ဗသမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇန္တော ဂတောတိ သမာပတ္တိပါရဂူ။ သုဗြဟ္မဒေဝပုတ္တာဒယောတိ ဧတ္ထ သော ကိရ ဒေဝပုတ္တော အစ္ဆရာသံဃပရိဝုတော နန္ဒနကီဠိတံ ကတွာ ပါရိစ္ဆတ္တကမူလေ ပညတ္တာသနေ နိသီဒိ။ တံ ပဉ္စသတာ ပရိဝါရေတွာ နိသိန္နာ, ပဉ္စသတာ ရုက္ခံ အဘိရုဟိတွာ မဓုရဿရေန ဂါယိတွာ ပုပ္ဖါနိ ပါတေန္တိ။ တာနိ ဂဟေတွာ ဣတရာ ဧကတောဝဏ္ဋိကမာလာဝ ဂန္ထေန္တိ။ အထ ရုက္ခံ အဘိရုဠှာ ဥပစ္ဆေဒကဝသေန ဧကပ္ပဟာရေနေဝ ကာလံ ကတွာ အဝီစိမှိ နိဗ္ဗတ္တာ မဟာဒုက္ခံ အနုဘဝန္တိ။ အထ ကာလေ ဂစ္ဆန္တေ ဒေဝပုတ္တော ‘‘ဣမာသံ နေဝ သဒ္ဒေါ

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၁၂။)

သုယျတိ, န ပုပ္ဖါနိ ပါတေန္တိ, ကဟံ နု ခေါ ဂတာ’’တိ အာဝဇ္ဇေန္တော နိရယေ နိဗ္ဗတ္တဘာဝံ ဒိသွာ ပိယဝတ္ထုကသောကေန ရုပ္ပမာနော စိန္တေသိ – ‘‘ဧတာ တာဝ ယထာကမ္မေန ဂတာ, မယှံ အာယုသင်္ခါရော ကိတ္တကော’’တိ။ သော ‘‘သတ္တမေ ဒိဝသေ မယာပိ အဝသေသာဟိ ပဉ္စသတာဟိ သဒ္ဓိံ ကာလံ ကတွာ တတ္ထေဝ နိဗ္ဗတ္တိတဗ္ဗ’’န္တိ ဒိသွာ ဗလဝတရေန သောကေန သမပ္ပိတော။ ‘‘ဣမံ မယှံ သောကံ သဒေဝကေ လောကေ အညတြ တထာဂတာ နိဗ္ဗာပေတုံ သမတ္ထော နတ္ထီ’’တိ စိန္တေတွာ သတ္ထု သန္တိကံ ဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ ဌိတော –

‘‘နိစ္စံ ဥတြသ္တမိဒံ စိတ္တံ, နိစ္စံ ဥဗ္ဗိဂ္ဂမိဒံ မနော၊

အနုပ္ပန္နေသု ကိစ္ဆေသု, အထော ဥပ္ပတိတေသု စ၊

သစေ အတ္ထိ အနုတြသ္တံ, တံ မေ အက္ခာဟိ ပုစ္ဆိတော’’တိ။ (သံ။ နိ။ ၁။၉၈) –

ဣမံ ဂါထမဘာသိ။ ဘဂဝါပိဿ –

‘‘နာညတြ ဗောဇ္ဈာ တပသာ, နာညတြိန္ဒြိယသံဝရာ၊

နာညတြ သဗ္ဗနိဿဂ္ဂါ, သောတ္ထိံ ပဿာမိ ပါဏိန’’န္တိ။ (သံ။ နိ။ ၁။၉၈) –

ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ သော ဒေသနာပရိယောသာနေ ဝိဂတသောကော ပဉ္စဟိ အစ္ဆရာသတေဟိ သဒ္ဓိံ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌာယ ဘဂဝန္တံ နမဿမာနော အဋ္ဌာသိ။ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ ‘‘ဒုက္ခပ္ပတ္တာ သုဗြဟ္မဒေဝပုတ္တာဒယော’’တိ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန စန္ဒသူရိယဒေဝပုတ္တာဒယော သင်္ဂဏှာတိ။ စတူဟိ ကာရဏေဟီတိ အာရကတ္တာ, အရီနံ အရာနဉ္စ ဟတတ္တာ, ပစ္စယာဒီနံ အရဟတ္တာ, ပါပကရဏေ ရဟာဘာဝါတိ ဣမေဟိ စတူဟိ ကာရဏေဟိ။

ဒသဝိဓသံယောဇနာနီတိ ဩရမ္ဘာဂိယုဒ္ဓမ္ဘာဂိယဘေဒတော ဒသဝိဓသံယောဇနာနိ။ သဗ္ဗေ အစ္စရုစီတိ သဗ္ဗသတ္တေ အတိက္ကမိတွာ ပဝတ္တရုစိ။ အဋ္ဌမကန္တိ သောတာပတ္တိမဂ္ဂဋ္ဌံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ သောတာပန္နောတိ ဖလဋ္ဌော ဂဟိတော။

သောရစ္စန္တိ ‘‘တတ္ထ ကတမံ သောရစ္စံ? ယော ကာယိကော အဝီတိက္ကမော, ဝါစသိကော အဝီတိက္ကမော, ကာယိကဝါစသိကော အဝီတိက္ကမော, ဣဒံ ဝုစ္စတိ သောရစ္စံ, သဗ္ဗာပိ သီလသံဝရော သောရစ္စ’’န္တိ (ဓ။ သ။ ၁၃၄၉) ဝစနတော သုစိသီလံ ‘‘သောရစ္စ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ကရူဏာတိ ကရုဏာဗြဟ္မဝိဟာရမာဟ။ ကရုဏာပုဗ္ဗဘာဂေါတိ တဿ ပုဗ္ဗဘာဂံ ဥပစာရဇ္ဈာနံ ဝဒတိ။

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၁၃။)

ဒုဝိဓေန ဈာနေနာတိ အာရမ္မဏူပနိဇ္ဈာနလက္ခဏူပနိဇ္ဈာနဘေဒတော ဒုဝိဓေန ဈာနမနေန။ ပဉ္စဝိဓမိစ္ဆာဇီဝဝသေနာတိ ကုဟနာလပနာနေမိတ္တိကတာနိပ္ပေသိကတာလာဘေနလာဘံနိဇိဂီသနတာသင်္ခါတ- ပဉ္စဝိဓမိစ္ဆာဇီဝဝသေန။ န လိပ္ပတီတိ န အလ္လီယတိ အနုသယတော အာရမ္မဏကရဏတော ဝါ တဏှာဒိဋ္ဌိအဘိနိဝေသာဘာဝတော။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။

နာဂသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ မိဂသာလာသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၄၄။ ဒုတိယေ သမသမဂတိယာတိ က-ကာရဿ ယ-ကာရဝသေန နိဒ္ဒေသောတိ အာဟ ‘‘သမဘာဝေနေဝ သမဂတိကာ’’တိ။ ဘဝိဿန္တီတိ အတီတတ္ထေ အနာဂတဝစနံ ကတန္တိ အာဟ ‘‘ဘဝိဿန္တီတိ ဇာတာ’’တိ။ ပုရာဏဿ ဟိ ဣသိဒတ္တဿ စ သမဂတိကံ သန္ဓာယ သာ ဧဝမာဟ။

အမ္မကာတိ မာတုဂါမော။ ဥပစာရဝစနဉှေတံ။ ဣတ္ထီသု ယဒိဒံ အမ္မကာ မာတုဂါမော ဇနနီ ဇနိကာတိ။ တေနာဟ ‘‘ဣတ္ထီ ဟုတွာ ဣတ္ထိသညာယ ဧဝ သမန္နာဂတာ’’တိ။

ဒိဋ္ဌိယာ ပဋိဝိဇ္ဈိတဗ္ဗံ အပ္ပဋိဝိဒ္ဓံ ဟောတီတိ အတ္ထတော ကာရဏတော စ ပညာယ ပဋိဝိဇ္ဈိတဗ္ဗံ အပ္ပဋိဝိဒ္ဓံ ဟောတိ, နိဇ္ဇဋံ နိဂ္ဂုမ္ဗံ ကတွာ ယာထာဝတော အဝိဒိတံ ဟောတိ။ သမယေ သမယေ ကိလေသေဟိ ဝိမုစ္စနကံ ပီတိပါမောဇ္ဇံ ဣဓ သာမာယိကံ မ-ကာရေ အကာရဿ ဒီဃံ ကတွာ။ တေနာဟ – ‘‘သာမာယိကမ္ပိ ဝိမုတ္တိံ န လဘတီတိ ကာလာနုကာလံ ဓမ္မဿဝနံ နိဿာယ ပီတိပါမောဇ္ဇံ န လဘတီ’’တိ။ ပမိဏန္တီတိ ဧတ္ထ အာရမ္ဘတ္ထော ပ-သဒ္ဒေါတိ အာဟ ‘‘တုလေတုံ အာရဘန္တီ’’တိ။ ပဏီတောတိ ဝိသိဋ္ဌော။

တဒန္တရန္တိ ဝစနဝိပလ္လာသေန ဥပယောဂတ္ထေ သာမိဝစနံ ကတန္တိ အာဟ ‘‘တံ အန္တရံ တံ ကာရဏ’’န္တိ။ လောဘဿ အပရာပရုပ္ပတ္တိယာ ဗဟုဝစနဝသေန ‘‘လောဘဓမ္မာ’’တိ ဝုတ္တာ။ သီလေန ဝိသေသီ အဟောသိ မေထုနဓမ္မဝိရတိယာ သမန္နာဂတတ္တာ။

မိဂသာလာသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၁၄။)

၃-၆။ ဣဏသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၄၅-၄၈။ တတိယေ ဒလိဒ္ဒေါ နာမ ဒုဂ္ဂတော, တဿ ဘာဝေါ ဒါလိဒ္ဒိယံ။ န ဧတဿ သကံ သာပတေယျန္တိ အဿကော, အသာပတေယျော။ တေနာဟ ‘‘အတ္တနော သန္တကေန ရဟိတော’’တိ။ ‘‘ဗုဒ္ဓေါ ဓမ္မော သံဃော’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဘဂဝါ, သွာက္ခာတော ဓမ္မော, သုပ္ပဋိပန္နော သံဃော’’တိ ကေနစိ အကမ္ပိယဘာဝေန ဩကပ္ပနံ ရတနတ္တယဂုဏေ ဩဂါဟေတွာ ကပ္ပနံ ဩကပ္ပနသဒ္ဓါ နာမ။ ‘‘ဣဒံ အကုသလံ ကမ္မံ နော သကံ, ဣဒံ ပန ကမ္မံ သက’’န္တိ ဧဝံ ဗျတိရေကတော အနွယတော စ ကမ္မဿကတဇာနနပညာ ကမ္မဿကတပညာ။ တိဝိဓဉှိ ဒုစ္စရိတံ အတ္တနာ ကတမ္ပိ သကကမ္မံ နာမ န ဟောတိ အတ္ထဘဉ္ဇနတော။ သုစရိတံ သကကမ္မံ နာမ အတ္ထဇနနတော။ ဣဏာဒါနသ္မိန္တိ ပစ္စတ္တဝစနတ္ထေ ဧတံ ဘုမ္မန္တိ အာဟ ‘‘ဣဏဂ္ဂဟဏံ ဝဒါမီ’’တိ။

ကဋဂ္ဂါဟောတိ ကတံ သဗ္ဗသော သိဒ္ဓမေဝ ကတွာ ဂဟဏံ။ သော ပန ဝိဇယလာဘော ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ဇယဂ္ဂါဟော’’တိ။ ဟိရိမနော ဧတဿာတိ ဟိရိမနောတိ အာဟ ‘‘ဟိရိသမ္ပယုတ္တစိတ္တော’’တိ, ပါပဇိဂုစ္ဆနလက္ခဏာယ ဟိရိယာ သမ္ပယုတ္တစိတ္တောတိ အတ္ထော။ ဩတ္တပ္ပတိ ဥဗ္ဗိဇ္ဇတိ ဘာယတိ သီလေနာတိ ဩတ္တပ္ပီ, ဩတ္တပ္ပေန သမန္နာဂတော။ နိရာမိသံ သုခန္တိ တတိယဇ္ဈာနသုခံ ဒူရသမုဿာရိတကာမာမိသတ္တာ။ ဥပေက္ခန္တိ စတုတ္ထဇ္ဈာနုပေက္ခံ, န ယံ ကိဉ္စိ ဥပေက္ခာဝေဒနန္တိ အာဟ ‘‘စတုတ္ထဇ္ဈာနုပေက္ခ’’န္တိ။ အာရဒ္ဓဝီရိယောတိ ပဂ္ဂဟိတပရိပုဏ္ဏကာယိကစေတသိကဝီရိယောတိ အတ္ထော။ ယော ဂဏသင်္ဂဏိကံ ဝိနောဒေတွာ စတူသု ဣရိယာပထေသု အဋ္ဌအာရမ္ဘဝတ္ထုဝသေန ဧကကော ဟောတိ, တဿ ကာယိကံ ဝီရိယံ အာရဒ္ဓံ နာမ ဟောတိ။ စိတ္တသင်္ဂဏိကံ ဝိနောဒေတွာ အဋ္ဌသမာပတ္တိဝသေန ဧကကော ဟောတိ။ ဂမနေ ဥပ္ပန္နကိလေသဿ ဌာနံ ပါပုဏိတုံ န ဒေတိ, ဌာနေ ဥပ္ပန္နကိလေသဿ နိသဇ္ဇံ, နိသဇ္ဇာယ ဥပ္ပန္နကိလေသဿ သယနံ ပါပုဏိတုံ န ဒေတိ, ဥပ္ပန္နဋ္ဌာနေယေဝ ကိလေသေ နိဂ္ဂဏှာတိ။ အယံ စေတသိကံ ဝီရိယံ အာရဒ္ဓံ နာမ ဟောတိ။ ပဋိပက္ခဒူရီဘာဝေန သေဋ္ဌဋ္ဌေန စ ဧကော ဥဒေတီတိ ဧကောဒိ, ဧကဂ္ဂတာ။ တဿ ယောဂတော ဧကဂ္ဂစိတ္တော ဣဓ ဧကောဒိ။ ပဋိပက္ခတော အတ္တာနံ နိပါတိ, တံ ဝါ နိပယတိ ဝိသောသေတီတိ နိပကော။ အညတရံ ကာယာဒိဘေဒံ အာရမ္မဏံ သာတိသယာယ သတိယာ သရတီတိ သတော။ တေနာဟ ‘‘ဧကဂ္ဂစိတ္တော’’တိအာဒိ။

အကုပ္ပါ မေ ဝိမုတ္တီတိ မယှံ အရဟတ္တဖလဝိမုတ္တိ အကုပ္ပတာယ အကုပ္ပါရမ္မဏတာယ စ အကုပ္ပါ။ သာ ဟိ ရာဂါဒီဟိ န ကုပ္ပတီတိ အကုပ္ပတာယပိ

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၁၅။)

အကုပ္ပါ။ အကုပ္ပံ နိဗ္ဗာနမဿာ အာရမ္မဏန္တိ အကုပ္ပါရမ္မဏတာယပိ အကုပ္ပါ။ တေနေဝါဟ ‘‘အကုပ္ပါရမ္မဏတ္တာ’’တိအာဒိ။ ဘဝသံယောဇနာနန္တိ ကာမရာဂပဋိဃမာနဒိဋ္ဌိဝိစိကိစ္ဆာသီလဗ္ဗတပရာမာသဘဝရာဂဣဿာမစ္ဆရိယ- အဝိဇ္ဇာသင်္ခါတာနံ ဒသန္နံ သံယောဇနာနံ။ ဣမာနိ ဟိ သတ္တေ ဘဝေသု သံယောဇေန္တိ ဥပနိဗန္ဓန္တိ ဘဝါဘဝေန သံယောဇေန္တိ, တသ္မာ ဘဝသံယောဇနာနီတိ ဝုစ္စန္တိ။ ခီဏာသဝေါ ဥတ္တမအဏဏော ကိလေသဣဏာနံ အဘာဝတော။ အညေ ဟိ သတ္တာ ယာဝ န ကိလေသာ ပဟီယန္တိ, တာဝ သဣဏာ နာမ အသေရိဝိဟာရဘာဝတော။ စတုတ္ထာဒီနိ ဥတ္တာနတ္ထာနိ။

ဣဏသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ ခေမသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၄၉။ သတ္တမေ ဝုတ္ထဗြဟ္မစရိယဝါသောတိ နိဝုတ္ထဗြဟ္မစရိယဝါသော။ ကတကရဏီယောတိ ဧတ္ထ ကရဏီယန္တိ ပရိညာပဟာနဘာဝနာသစ္ဆိကိရိယမာဟ။ တံ ပန ယသ္မာ စတူဟိ မဂ္ဂေဟိ ပစ္စေကံ စတူသု သစ္စေသု ကတ္တဗ္ဗတ္တာ သောဠသဝိဓံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တေနာဟ ‘‘စတူဟိ မဂ္ဂေဟိ ကတ္တဗ္ဗ’’န္တိ။ ခန္ဓကိလေသအဘိသင်္ခါရသင်္ခါတာ တယော ဩသီဒါပနဋ္ဌေန ဘာရာ ဝိယာတိ ဘာရာ။ တေ ဩဟိတာ ဩရောပိတာ နိက္ခိတ္တာ ပါတိတာ ဧတေနာတိ ဩဟိတဘာရော။ တေနာဟ ‘‘ခန္ဓဘာရံ…ပေ… ဩတာရေတွာ ဌိတော’’တိ။ အနုပ္ပတ္တော သဒတ္ထန္တိ အနုပ္ပတ္တသဒတ္ထော။ သဒတ္ထောတိ စ သကတ္ထမာဟ က-ကာရဿ ဒ-ကာရံ ကတွာ။ ဧတ္ထ ဟိ အရဟတ္တံ အတ္တနော ယောနိသောမနသိကာရာယတ္တတ္တာ အတ္တူပနိဗန္ဓဋ္ဌေန သသန္တာနပရိယာပန္နတ္တာ အတ္တာနံ အဝိဇဟနဋ္ဌေန အတ္တနော ဥတ္တမတ္ထေန စ အတ္တနော အတ္ထတ္တာ ‘‘သကတ္ထော’’တိ ဝုစ္စတိ။ တေနာဟ ‘‘သဒတ္ထော ဝုစ္စတိ အရဟတ္တ’’န္တိ။ သမ္မဒညာ ဝိမုတ္တောတိ သမ္မာ အညာယ ဝိမုတ္တော, အစ္ဆိန္နဘူတာယ မဂ္ဂပညာယ သမ္မာ ယထာဘူတံ ဒုက္ခာဒီသု ယော ယထာ ဇာနိတဗ္ဗော, တထာ ဇာနိတွာ ဝိမုတ္တောတိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘သမ္မာ ဟေတုနာ’’တိအာဒိ။ ဝိမုတ္တောတိ စ ဒွေ ဝိမုတ္တိယော သဗ္ဗဿ စိတ္တသံကိလေသဿ မဂ္ဂေါ နိဗ္ဗာနာဓိမုတ္တိ စ။ နိဗ္ဗာနေ အဓိမုစ္စနံ တတ္ထ နိန္နပေါဏပဗ္ဘာရတာယ။ အရဟာ သဗ္ဗကိလေသေဟိ ဝိမုတ္တစိတ္တတ္တာ စိတ္တဝိမုတ္တိယာ ဝိမုတ္တော။ နိဗ္ဗာနံ အဓိမုတ္တတ္တာ နိဗ္ဗာနေ ဝိမုတ္တော။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။

ခေမသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၁၆။)

၈။ ဣန္ဒြိယသံဝရသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၅၀။ အဋ္ဌမေ ဥပနိသီဒတိ ဖလံ ဧတ္ထာတိ ကာရဏံ ဥပနိသာ။ ယထာဘူတဉာဏဒဿနန္တိ ယထာသဘာဝဇာနနသင်္ခါတံ ဒဿနံ။ ဧတေန တရုဏဝိပဿနံ ဒဿေတိ။ တရုဏဝိပဿနာ ဟိ ဗလဝဝိပဿနာယ ပစ္စယော ဟောတိ။ တရုဏဝိပဿနာတိ နာမရူပပရိဂ္ဂဟေ ဉာဏံ, ပစ္စယပရိဂ္ဂဟေ ဉာဏံ, သမ္မသနေ ဉာဏံ, မဂ္ဂါမဂ္ဂေ ဝဝတ္ထပေတွာ ဌိတဉာဏန္တိ စတုန္နံ ဉာဏာနံ အဓိဝစနံ။ နိဗ္ဗိန္ဒတိ ဧတာယာတိ နိဗ္ဗိဒါ။ ဗလဝဝိပဿနာတိ ဘယတုပဋ္ဌာနေ ဉာဏံ အာဒီနဝါနုပဿနေ ဉာဏံ မုစ္စိတုကမျတာဉာဏံ သင်္ခါရုပေက္ခာဉာဏန္တိ စတုန္နံ ဉာဏာနံ အဓိဝစနံ။ ပဋိသင်္ခါနုပဿနာ ပန မုစ္စိတုကမျတာပက္ခိကာ ဧဝ။ ‘‘ယာဝ မဂ္ဂါမဂ္ဂဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓိ, တာဝ တရုဏဝိပဿနာ’’တိ ဟိ ဝစနတော ဥပက္ကိလေသဝိမုတ္တဥဒယဗ္ဗယဉာဏတော ဗလဝဝိပဿနာ။ ဝိရဇ္ဇတိ အရိယော သင်္ခါရတော ဧတေနာတိ ဝိရာဂေါ, အရိယမဂ္ဂေါ။ အရဟတ္တဖလန္တိ ဥက္ကဋ္ဌနိဒ္ဒေသတော ဝုတ္တံ။ ဣန္ဒြိယသံဝရဿ သီလရက္ခဏဟေတုတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘သီလာနုရက္ခဏဣန္ဒြိယသံဝရော ကထိတော’’တိ။

ဣန္ဒြိယသံဝရသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ အာနန္ဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၅၁။ နဝမေ ထေရာ ဘိက္ခူ ဝိဟရန္တိ ဗဟုဿုတာ အာဂတာဂမာတိအာဒိပါဠိပဒေသု ဣမိနာဝ နယေန အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော – သီလာဒိဂုဏာနံ ထိရဘာဝပ္ပတ္တိယာ ထေရာ။ သုတ္တဂေယျာဒိ ဗဟု သုတံ ဧတေသန္တိ ဗဟုဿုတာ။ ဝါစုဂ္ဂတဓာရဏေန သမ္မဒေဝ ဂရူနံ သန္တိကေ အာဂမိတဘာဝေန အာဂတော ပရိယတ္တိဓမ္မသင်္ခါတော အာဂမော ဧတေသန္တိ အာဂတာဂမာ။ သုတ္တာတိဓမ္မသင်္ခါတဿ ဓမ္မဿ ဓာရဏေန ဓမ္မဓရာ။ ဝိနယဓာရဏေန ဝိနယဓရာ။ တေသံယေဝ ဓမ္မဝိနယာနံ မာတိကာယ ဓာရဏေန မာတိကာဓရာ။ တတ္ထ တတ္ထ ဓမ္မပရိပုစ္ဆာယ ပရိပုစ္ဆတိ။ တံ အတ္ထပရိပုစ္ဆာယ ပရိပဉှတိ ဝီမံသတိ ဝိစာရေတိ။ ဣဒံ, ဘန္တေ, ကထံ, ဣမဿ ကွတ္ထောတိ ပရိပုစ္ဆနပဉှနာကာရဒဿနံ။ အာဝိဝဋဉ္စေဝ ပါဠိယာ အတ္ထံ ပဒေသန္တရပါဠိဒဿနေန အာဂမတော ဝိဝရန္တိ။ အနုတ္တာနီကတဉ္စ ယုတ္တိဝိဘာဝနေန ဥတ္တာနီကရောန္တိ။ ကင်္ခါဋ္ဌာနိယေသု ဓမ္မေသု

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၁၇။)

သံသယုပ္ပတ္တိယာ ဟေတုယာ ဂဏ္ဌိဋ္ဌာနဘူတေသု ပါဠိပဒေသု ယာထာဝတော ဝိနိစ္ဆယဒါနေန ကင်္ခံ ပဋိဝိနောဒေန္တိ။

အာနန္ဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ ခတ္တိယသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၅၂။ ဒသမေ ဘောဂေ အဓိပ္ပါယော ဧတေသန္တိ ဘောဂါဓိပ္ပါယာ။ ပညတ္ထာယ ဧတေသံ မနော ဥပဝိစရတီတိ ပညူပဝိစာရာ။ ပထဝိယာ ဒါယတ္ထာယ ဝါ စိတ္တံ အဘိနိဝေသော ဧတေသန္တိ ပထဝီဘိနိဝေသာ။ မန္တာ အဓိဋ္ဌာနံ ပတိဋ္ဌာ ဧတေသန္တိ မန္တာဓိဋ္ဌာနာ။ ဣမိနာ နယေန သေသပဒါနိပိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ သေသံ ဥတ္တာနမေဝ။

ခတ္တိယသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၁။ အပ္ပမာဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၅၃။ ဧကာဒသမေ ဇင်္ဂလာနန္တိ ဧတ္ထ ယော နိပိစ္ဆလော န အနူပေါ နိရုဒကတာယ ထဒ္ဓလူခေါ ဘူမိပ္ပဒေသော, သော ‘‘ဇင်္ဂလော’’တိ ဝုစ္စတိ။ တဗ္ဗဟုလတာယ ပန ဣဓ သဗ္ဗော ဘူမိပ္ပဒေသော ဇင်္ဂလော။ တသ္မိံ ဇင်္ဂလေ ဇာတာ ဘဝါတိ ဝါ ဇင်္ဂလာ, တေသံ ဇင်္ဂလာနံ။ ဧဝဉှိ နဒိစရာနမ္ပိ ဟတ္ထီနံ သင်္ဂဟော ကတော ဟောတိ သမောဓာတဗ္ဗာနံ ဝိယ သမောဓာယကာနမ္ပိ ဣဓ ဇင်္ဂလဂ္ဂဟဏေန ဂဟေတဗ္ဗတော။ ပထဝီတလစာရီနန္တိ ဣမိနာ ဇလစာရိနော စ နိဝတ္တေတိ အဒိဿမာနပါဒတ္တာ။ ‘‘ပါဏာန’’န္တိ သာဓာရဏဝစနမ္ပိ ‘‘ပဒဇာတာနီ’’တိ သဒ္ဒန္တရသန္နိဓာနေန ဝိသေသနိဝိဋ္ဌမေဝ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘သပါဒကပါဏာန’’န္တိ။ ‘‘မုတ္တဂတ’’န္တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၂။၁၁၉၊ အ။ နိ။ ၉။၁၁) ဂတ-သဒ္ဒေါ ဝိယ ဣဓ ဇာတ-သဒ္ဒေါ အနတ္ထန္တရောတိ အာဟ ‘‘ပဒဇာတာနီတိ ပဒါနီ’’တိ။ သမောဓာနန္တိ သမဝရောဓံ, အန္တောဂဓံ ဝါ။ တေနာဟ ‘‘ဩဓာနံ ဥပနိက္ခေပံ ဂစ္ဆန္တီ’’တိ။ ကူဋင်္ဂမာတိ ပါရိမန္တေန ကူဋံ ဥပဂစ္ဆန္တိ။ ကူဋနိန္နာတိ ကူဋစ္ဆိဒ္ဒမဂ္ဂေ ပဝိသနဝသေန ကူဋေ နိန္နာ။ ကူဋသမောသရဏာတိ ဆိဒ္ဒေ အနုပဝိသနဝသေန စ အာဟစ္စ အဝတ္ထာနေန စ ကူဋေ သမောဒဟိတွာ ဌိတာ။

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၁၈။)

ဝဏ္ဋေ ပတမာနေ သဗ္ဗာနိ ဘူမိယံ ပတန္တီတိ အာဟ ‘‘ဝဏ္ဋာနုဝတ္တကာနိ ဘဝန္တီ’’တိ။

အပ္ပမာဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၂။ ဓမ္မိကသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၅၄။ ဒွါဒသမေ ဇာတိဘူမိယန္တိ ဧတ္ထ ဇနနံ ဇာတိ, ဇာတိယာ ဘူမိ ဇာတိဘူမိ, ဇာတဋ္ဌာနံ။ တံ ခေါ ပနေတံ နေဝ ကောသလမဟာရာဇာဒီနံ, န စင်္ကိဗြာဟ္မဏာဒီနံ, န သက္ကသုယာမသန္တုသိတာဒီနံ, န အသီတိမဟာသာဝကာနံ, န အညေသံ သတ္တာနံ ‘‘ဇာတိဘူမီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ယဿ ပန ဇာတဒိဝသေ ဒသသဟဿီ လောကဓာတု ဧကဒ္ဓဇမာလာဝိပ္ပကိဏ္ဏကုသုမဝါသစုဏ္ဏဂဏသုဂန္ဓာ သဗ္ဗပါလိဖုလ္လမိဝ နန္ဒနဝနံ ဝိရောစမာနာ ပဒုမိနိပဏ္ဏေ ဥဒကဗိန္ဒု ဝိယ အကမ္ပိတ္ထ, ဇစ္စန္ဓာဒီနဉ္စ ရူပဒဿနာဒီနိ အနေကာနိ ပါဋိဟာရိယာနိ ပဝတ္တိံသု။ တဿ သဗ္ဗညုဗောဓိသတ္တဿ ဇာတဋ္ဌာနံ, သာတိသယဿ ပန ဇနကကပိလဝတ္ထုသန္နိဿယော ‘‘ဇာတိဘူမီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဇာတိဘူမကာ ဥပါသကာတိ ဇာတိဘူမိဝါသိနော ဥပါသကာ။ သန္တနေတွာ သဗ္ဗသော တနေတွာ ပတ္ထရိတွာ ဌိတမူလာနိ မူလသန္တာနကာနိ။ တာနိ ပန အတ္ထတော မူလာနိယေဝါတိ အာဟ ‘‘မူလသန္တာနကာနန္တိ မူလာန’’န္တိ။

ဇာတဒိဝသေ အာဝုဓာနံ ဇောတိတတ္တာ, ရညော အပရိမိတဿ စ သတ္တကာယဿ အနတ္ထတော ပရိပါလနသမတ္ထတာယ စ ‘‘ဇောတိပါလော’’တိ လဒ္ဓနာမတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘နာမေန ဇောတိပါလော’’တိ။ ဂေါဝိန္ဒောတိ ဂေါဝိန္ဒိယာဘိသေကေန အဘိသိတ္တော, ဂေါဝိန္ဒဿ ဌာနေ ဌပနာဘိသေကေန အဘိသိတ္တောတိ အတ္ထော။ တံ ကိရ တဿ ဗြာဟ္မဏဿ ကုလပရမ္ပရာဂတံ ဌာနန္တရံ။ တေနာဟ ‘‘ဌာနေန မဟာဂေါဝိန္ဒော’’တိ။ ဂဝံ ပညဉ္စ ဝိန္ဒတိ ပဋိလဘတီတိ ဂေါဝိန္ဒော, မဟန္တော ဂေါဝိန္ဒောတိ မဟာဂေါဝိန္ဒော။ ဂေါတိ ဟိ ပညာယေတံ အဓိဝစနံ ‘‘ဂစ္ဆတိ အတ္ထေ ဗုဇ္ဈတီ’’တိ ကတွာ။ မဟာဂေါဝိန္ဒော စ အမှာကံ ဗောဓိသတ္တောယေဝ။ သော ကိရ ဒိသမ္ပတိဿ နာမ ရညော ပုရောဟိတဿ ဂေါဝိန္ဒဗြာဟ္မဏဿ ပုတ္တော ဟုတွာ အတ္တနော ပိတုဿ စ ရညော စ အစ္စယေန တဿ ပုတ္တော ရေဏု,

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၁၉။)

သဟာယာ စဿ သတ္တဘူ, ဗြဟ္မဒတ္တော, ဝေဿဘူ, ဘရတော, ဒွေ ဓတရဋ္ဌာတိ ဣမေ သတ္တ ရာဇာနော ယထာ အညမညံ န ဝိဝဒန္တိ။ ဧဝံ ရဇ္ဇေ ပတိဋ္ဌာပေတွာ တေသံ အတ္ထဓမ္မေ အနုသာသန္တေ ဇမ္ဗုဒီပတလေ သဗ္ဗေသံ ရာဇာဝ ရညံ, ဗြဟ္မာဝ ဗြာဟ္မဏာနံ, ဒေဝေါဝ ဂဟပတိကာနံ သက္ကတော ဂရုကတော မာနိတော ပူဇိတော အပစိတော ဥတ္တမဂါရဝဋ္ဌာနံ အဟောသိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ရေဏုအာဒီနံ သတ္တန္နံ ရာဇူနံ ပုရောဟိတော’’တိ။ ဣမေဝ သတ္တ ဘာရဓာရာ မဟာရာဇာနော။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘သတ္တဘူ ဗြဟ္မဒတ္တော စ, ဝေဿဘူ ဘရတော သဟ၊

ရေဏု ဒွေ စ ဓတရဋ္ဌာ, တဒါသုံ သတ္တ ဘာရဓာ’’တိ။ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၃၀၈)၊

ရညော ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကတ္ထာနံ ပုရော ဝိဓာနတော ပုရေ သံဝိဓာနတော ပုရောဟိတော။ ကောဓာမဂန္ဓေနာတိ ကောဓသင်္ခါတေန ပူတိဂန္ဓေန။ ကရုဏာ အဿ အတ္ထီတိ ကရုဏန္တိ သပုဗ္ဗဘာဂကရုဏဇ္ဈာနံ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ကရုဏာယ စ ကရုဏာပုဗ္ဗဘာဂေ စ ဌိတာ’’တိ။ ယကာရော သန္ဓိဝသေန အာဂတောတိ အာဟ ‘‘ယေတေတိ ဧတေ’’တိ။ အရဟတ္တတော ပဋ္ဌာယ သတ္တမောတိ သကဒါဂါမီ။ သကဒါဂါမိံ ဥပါဒါယာတိ သကဒါဂါမိဘာဝံ ပဋိစ္စ။ သကဒါဂါမိဿ ဟိ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ သကဒါဂါမိဘာဝံ ပဋိစ္စ မုဒူနိ နာမ ဟောန္တိ။ သေသမေတ္ထ သုဝိညေယျမေဝ။

ဓမ္မိကသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဓမ္မိကဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပဌမပဏ္ဏာသကံ နိဋ္ဌိတံ။

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၂၀။)

၂။ ဒုတိယပဏ္ဏာသကံ

၆။ မဟာဝဂ္ဂေါ

၁။ သောဏသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၅၅။ ဆဋ္ဌဿ ပဌမေ နိသီဒိ ဘဂဝါ ပညတ္တေ အာသနေတိ ဧတ္ထ ကိံ တံ အာသနံ ပဌမမေဝ ပညတ္တံ, ဥဒါဟု ဘဂဝန္တံ ဒိသွာ ပညတ္တန္တိ စေ? ဘဂဝတော ဓရမာနကာလေ ပဓာနိကဘိက္ခူနံ ဝတ္တမေတံ, ယဒိဒံ အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနေ ဗုဒ္ဓါသနံ ပညပေတွာဝ နိသီဒနန္တိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ပဓာနိကဘိက္ခူ’’တိအာဒိ။ ဗုဒ္ဓကာလေ ကိရ ယတ္ထ ယတ္ထ ဧကောပိ ဘိက္ခု ဝိဟရတိ, သဗ္ဗတ္ထ ဗုဒ္ဓါသနံ ပညတ္တမေဝ ဟောတိ။ ကသ္မာ? ဘဂဝါ ဟိ အတ္တနော သန္တိကေ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ ဖာသုကဋ္ဌာနေ ဝိဟရန္တေ မနသိ ကရောတိ – ‘‘အသုကော မယှံ သန္တိကေ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ ဂတော, အသက္ခိ နု ခေါ ဝိသေသံ နိဗ္ဗတ္တေတုံ, နော’’တိ။ အထ နံ ပဿတိ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ အကုသလဝိတက္ကံ ဝိတက္ကယမာနံ, တတော ‘‘ကထဉှိ နာမ မာဒိသဿ သတ္ထု သန္တိကေ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ ဝိဟရန္တံ ဣမံ ကုလပုတ္တံ အကုသလဝိတက္ကာ အဓိဘဝိတွာ အနမတဂ္ဂေ ဝဋ္ဋဒုက္ခေ သံသာရေဿန္တီ’’တိ တဿ အနုဂ္ဂဟတ္ထံ တတ္ထေဝ အတ္တာနံ ဒဿေတွာ တံ ကုလပုတ္တံ ဩဝဒိတွာ အာကာသံ ဥပ္ပတိတွာ ပုန အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနမေဝ ဂစ္ဆတိ။ အထေဝံ ဩဝဒိယမာနာ တေ ဘိက္ခူ စိန္တယိံသု ‘‘သတ္ထာ အမှာကံ မနံ ဇာနိတွာ အာဂန္တွာ အမှာကံ သမီပေ ဌိတံယေဝ အတ္တာနံ ဒဿေတိ။ တသ္မိံ ခဏေ, ‘ဘန္တေ, ဣဓ နိသီဒထ နိသီဒထာ’တိ အာသနပရိယေသနံ နာမ ဘာရော’’တိ။ တေ အာသနံ ပညပေတွာဝ ဝိဟရန္တိ။ ယဿ ပီဌံ အတ္ထိ, သော တံ ပညပေတိ။ ယဿ နတ္ထိ, သော မဉ္စံ ဝါ ဖလကံ ဝါ ပါသာဏံ ဝါ ဝါလိကာပုဉ္ဇံ ဝါ ပညပေတိ။ တံ အလဘမာနာ ပုရာဏပဏ္ဏာနိပိ သံကဍ္ဎိတွာ တတ္ထ ပံသုကူလံ ပတ္ထရိတွာ ဌပေန္တိ။

သတ္တ သရာတိ – ဆဇ္ဇော, ဥသဘော, ဂန္ဓာရော, မဇ္ဈိမော, ပဉ္စမော, ဓေဝတော, နိသာဒေါတိ ဧတေ သတ္တ သရာ။ တယော ဂါမာတိ – ဆဇ္ဇဂါမော, မဇ္ဈိမဂါမော, သာဓာရဏဂါမောတိ တယော ဂါမာ, သမူဟာတိ အတ္ထော။ မနုဿလောကေ ဝီဏာဝါဒနာ ဧကေကဿ သရဿ ဝသေန တယော တယော မုစ္ဆနာတိ ကတွာ ဧကဝီသတိ မုစ္ဆနာ။ ဒေဝလောကေ ဝီဏာဝါဒနာ ပန သမပညာသ မုစ္ဆနာတိ ဝဒန္တိ။ တတ္ထ ဟိ ဧကေကဿ သရဿ ဝသေန

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၂၁။)

သတ္တ သတ္တ မုစ္ဆနာ, အန္တရဿ သရဿ စ ဧကာတိ သမပညာသ မုစ္ဆနာ။ တေနေဝ သက္ကပဉှသုတ္တသံဝဏ္ဏနာယံ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၃၄၅) ‘‘သမပညာသ မုစ္ဆနာ မုစ္ဆေတွာ’’တိ ပဉ္စသိခဿ ဝီဏာဝါဒနံ ဒဿေန္တေန ဝုတ္တံ။ ဌာနာ ဧကူနပညာသာတိ ဧကေကဿေဝ သရဿ သတ္တ သတ္တ ဌာနဘေဒါ, ယတော သရဿ မဏ္ဍလတာဝဝတ္ထာနံ ဟောတိ။ ဧကူနပညာသဋ္ဌာနဝိသေသော တိဿော ဒုဝေ စတဿော စတဿော တိဿော ဒုဝေ စတဿောတိ ဒွါဝီသတိ သုတိဘေဒါ စ ဣစ္ဆိတာ။

အတိဂါဠှံ အာရဒ္ဓန္တိ ထိနမိဒ္ဓဆမ္ဘိတတ္တာနံ ဝူပသမတ္ထံ အတိဝိယ အာရဒ္ဓံ။ သဗ္ဗတ္ထ နိယုတ္တာ သဗ္ဗတ္ထိကာ။ သဗ္ဗေန ဝါ လီနုဒ္ဓစ္စပက္ခိယေန အတ္ထေတဗ္ဗာ သဗ္ဗတ္ထိကာ။ သမထောယေဝ သမထနိမိတ္တံ။ ဧဝံ သေသေသုပိ။ ခယာ ရာဂဿ ဝီတရာဂတ္တာတိ ဧတ္ထ ယသ္မာ ဗာဟိရကော ကာမေသု ဝီတရာဂေါ န ခယာ ရာဂဿ ဝီတရာဂေါ သဗ္ဗသော အဝိပ္ပဟီနရာဂတ္တာ။ ဝိက္ခမ္ဘိတရာဂေါ ဟိ သော။ အရဟာ ပန ခယာ ဧဝ, တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘ခယာ ရာဂဿ ဝီတရာဂတ္တာ’’တိ။ ဧသ နယော ဒေါသမောဟေသုပိ။

လာဘသက္ကာရသိလောကံ နိကာမယမာနောတိ ဧတ္ထ လဗ္ဘတိ ပါပုဏီယတီတိ လာဘော, စတုန္နံ ပစ္စယာနမေတံ အဓိဝစနံ။ သက္ကစ္စံ ကာတဗ္ဗောတိ သက္ကာရော။ ပစ္စယာ ဧဝ ဟိ ပဏီတပဏီတာ သုန္ဒရသုန္ဒရာ အဘိသင်္ခရိတွာ ကတာ ‘‘သက္ကာရော’’တိ ဝုစ္စတိ, ယာ စ ပရေဟိ အတ္တနော ဂါရဝကိရိယာ, ပုပ္ဖါဒီဟိ ဝါ ပူဇာ။ သိလောကောတိ ဝဏ္ဏဘဏနံ။ တံ လာဘဉ္စ, သက္ကာရဉ္စ, သိလောကဉ္စ, နိကာမယမာနော, ပဝတ္တယမာနောတိ အတ္ထော။ တေနေဝါဟ ‘‘စတုပစ္စယလာဘဉ္စ…ပေ… ပတ္ထယမာနော’’တိ။

ထူဏန္တိ ပသူနံ ဗန္ဓနတ္ထာယ နိခါတတ္ထမ္ဘသင်္ခါတံ ထူဏံ။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝ။

သောဏသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ဖဂ္ဂုနသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၅၆။ ဒုတိယေ သမဓောသီတိ သမန္တတော အဓောသိ။ သဗ္ဗဘာဂေန ပရိဖန္ဒနစလနာကာရေန အပစိတိံ ဒဿေတိ။ ဝတ္တံ ကိရေတံ ဗာဠှဂိလာနေနပိ

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၂၂။)

ဝုဍ္ဎတရံ ဒိသွာ ဥဋ္ဌိတာကာရေန အပစိတိ ဒဿေတဗ္ဗာ။ တေန ပန ‘‘မာ စလိ မာ စလီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော, တံ ပန စလနံ ဥဋ္ဌာနာကာရဒဿနံ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ဥဋ္ဌာနာကာရံ ဒဿေတီ’’တိ။ သန္တိမာနိ အာသနာနီတိ ပဌမမေဝ ပညတ္ထာသနံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ဗုဒ္ဓကာလသ္မိဉှိ ဧကဿပိ ဘိက္ခုနော ဝသနဋ္ဌာနေ – ‘‘သစေ သတ္ထာ အာဂစ္ဆိဿတိ, အာသနံ ပညတ္တမေဝ ဟောတူ’’တိ အန္တမသော ဖလကမတ္တမ္ပိ ပဏ္ဏသန္ထာရမတ္တမ္ပိ ပညတ္တမေဝ။ ခမနီယံ ယာပနီယန္တိ ကစ္စိ ဒုက္ခံ ခမိတုံ, ဣရိယာပထံ ဝါ ယာပေတုံ သက္ကာတိ ပုစ္ဆတိ။ သီသဝေဒနာတိ ကုတောစိ နိက္ခမိတုံ အလဘမာနေဟိ ဝါတေဟိ သမုဋ္ဌာပိတာ ဗလဝတိယော သီသဝေဒနာ ဟောန္တိ။

ဖဂ္ဂုနသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ဆဠဘိဇာတိသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၅၇။ တတိယေ အဘိဇာတိယောတိ ဧတ္ထ အဘိ-သဒ္ဒေါ ဥပသဂ္ဂမတ္တံ, န အတ္ထဝိသေသဇောတကောတိ အာဟ ‘‘ဆ ဇာတိယော’’တိ။ အဘိဇာယတီတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။

ဥရဗ္ဘေ ဟနန္တီတိ ဩရဗ္ဘိကာ။ ဧဝံ သူကရိကာဒယော ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ရောဒေန္တိ ကုရုရကမ္မန္တတာယ သပ္ပဋိဗဒ္ဓေ သတ္တေ အဿူနိ မောစေန္တီတိ ရုဒ္ဒါ, တေ ဧဝ လုဒ္ဒါ ရ-ကာရဿ လ-ကာရံ ကတွာ။ ဣမိနာ အညေပိ ယေ ကေစိ မာဂဝိကာ နေသာဒါ ဝုတ္တာ, တေ ပါပကမ္မပ္ပသုတတာယ ‘‘ကဏှာဘိဇာတီ’’တိ ဝဒတိ။

ဘိက္ခူတိ စ ဗုဒ္ဓသာသနေ ဘိက္ခူ။ တေ ကိရ သစ္ဆန္ဒရာဂေန ပရိဘုဉ္ဇန္တီတိ အဓိပ္ပါယေန စတူသု ပစ္စယေသု ကဏ္ဋကေ ပက္ခိပိတွာ ခါဒန္တီတိ ‘‘ကဏ္ဋကဝုတ္တိကာ’’တိ ဝဒတိ။ ကသ္မာတိ စေ? ယသ္မာ တေ ပဏီတေ ပစ္စယေ ပဋိသေဝန္တီတိ တဿ မိစ္ဆာဂါဟော။ ဉာယလဒ္ဓေပိ ပစ္စယေ ဘုဉ္ဇမာနာ အာဇီဝကသမယဿ ဝိလောမဂ္ဂါဟိတာယ ပစ္စယေသု ကဏ္ဋကေ ပက္ခိပိတွာ ခါဒန္တိ နာမာတိ ဝဒတီတိ။ အထ ဝါ ကဏ္ဋကဝုတ္တိကာ ဧဝံနာမကာ ဧကေ ပဗ္ဗဇိတာ, ယေ သဝိသေသံ အတ္တကိလမထာနုယောဂံ အနုယုတ္တာ။ တထာ ဟိ တေ ကဏ္ဋကေ ဝတ္တန္တာ ဝိယ ဟောန္တီတိ ‘‘ကဏ္ဋကဝုတ္တိကာ’’တိ ဝုတ္တာ။ ဣမမေဝ စ အတ္ထဝိကပ္ပံ သန္ဓာယာဟ ‘‘ကဏ္ဋကဝုတ္တိကာတိ သမဏာ နာမေတေ’’တိ။

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၂၃။)

လောဟိတာဘိဇာတိ နာမ နိဂဏ္ဌာ ဧကသာဋကာတိ ဝုတ္တာ။ တေ ကိရ ဌတွာ ဘုဉ္ဇနနဟာနပ္ပဋိက္ခေပါဒိဝတသမာယောဂေန ပုရိမေဟိ ဒွီဟိ ပဏ္ဍရတရာ။

အစေလကသာဝကာတိ အာဇီဝကသာဝကေ ဝဒတိ။ တေ ကိရ အာဇီဝကလဒ္ဓိယာ သုဝိသုဒ္ဓစိတ္တတာယ နိဂဏ္ဌေဟိပိ ပဏ္ဍရတရာ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ အတ္တနော ပစ္စယဒါယကေ နိဂဏ္ဌေဟိပိ ဇေဋ္ဌကတရေ ကရောတိ။

အာဇီဝကာ အာဇီဝကိနိယော ‘‘သုက္ကာဘိဇာတီ’’တိ ဝုတ္တာ။ တေ ကိရ ပုရိမေဟိ စတူဟိ ပဏ္ဍရတရာ။ နန္ဒာဒယော ဟိ တထာရူပံ အာဇီဝကပ္ပဋိပတ္တိံ ဥက္ကံသံ ပါပေတွာ ဌိတာ, တသ္မာ နိဂဏ္ဌေဟိ အာဇီဝကသာဝကေဟိ စ ပဏ္ဍရတရာတိ ‘‘ပရမသုက္ကာဘိဇာတီ’’တိ ဝုတ္တာ။

ဗိလံ ဩလဂ္ဂေယျုန္တိ မံသဘာဂံ နှာရုနာ ဝါ ကေနစိ ဝါ ဂန္ထိတွာ ပုရိသဿ ဟတ္ထေ ဝါ ကေသေ ဝါ ဩလမ္ဗနဝသေန ဗန္ဓေယျုံ။ ဣမိနာ သတ္ထဓမ္မံ နာမ ဒဿေတိ။ သတ္ထဝါဟော ကိရ မဟာကန္တာရံ ပဋိပန္နော အန္တရာမဂ္ဂေ ဂေါဏေ မတေ မံသံ ဂဟေတွာ သဗ္ဗေသံ သတ္ထိကာနံ ‘‘ဣဒံ ခါဒိတွာ ဧတ္တကံ မူလံ ဒါတဗ္ဗ’’န္တိ ကောဋ္ဌာသံ ဩလမ္ဗတိ။ ဂေါဏမံသံ နာမ ခါဒန္တာပိ အတ္ထိ, အခါဒန္တာပိ အတ္ထိ, ခါဒန္တာပိ မူလံ ဒါတုံ သက္ကောန္တာပိ အသက္ကောန္တာပိ။ သတ္ထဝါဟော ယေန မူလေန ဂေါဏော ဂဟိတော, တံ မူလံ သတ္ထိကေဟိ ဓာရဏတ္ထံ သဗ္ဗေသံ ဗလက္ကာရေန ကောဋ္ဌာသံ ဒတွာ မူလံ ဂဏှာတိ။ အယံ သတ္ထဓမ္မော။

ကဏှာဘိဇာတိယော သမာနောတိ ကဏှေ နီစကုလေ ဇာတော ဟုတွာ။ ကဏှဓမ္မန္တိ ပစ္စတ္တေ ဥပယောဂဝစနန္တိ အာဟ ‘‘ကဏှသဘာဝေါ ဟုတွာ အဘိဇာယတီ’’တိ, တံ အန္တောဂဓဟေတုအတ္ထံ ပဒံ, ဥပ္ပါဒေတီတိ အတ္ထော။ တသ္မာ ကဏှံ ဓမ္မံ အဘိဇာယတီတိ ကာဠကံ ဒသဒုဿီလျဓမ္မံ ဥပ္ပါဒေတိ။ သုက္ကံ ဓမ္မံ အဘိဇာယတီတိ ဧတ္ထာပိ ဣမိနာ နယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သော ဟိ ‘‘အဟံ ပုဗ္ဗေပိ ပုညာနံ အကတတ္တာ နီစကုလေ နိဗ္ဗတ္တော, ဣဒါနိ ပုညံ ကရိဿာမီ’’တိ ပုညသင်္ခါတံ ပဏ္ဍရဓမ္မံ ကရောတိ။

အကဏှံ အသုက္ကံ နိဗ္ဗာနန္တိ သစေ ကဏှံ ဘဝေယျ, ကဏှဝိပါကံ ဒဒေယျ ယထာ ဒသဝိဓံ ဒုဿီလျဓမ္မံ။ သစေ သုက္ကံ, သုက္ကဝိပါကံ ဒဒေယျ ယထာ ဒါနသီလာဒိကုသလကမ္မံ။ ဒွိန္နမ္ပိ အပ္ပဒါနတော ‘‘အကဏှံ အသုက္က’’န္တိ ဝုတ္တံ။ နိဗ္ဗာနဉ္စ နာမ ဣမသ္မိံ အတ္ထေ အရဟတ္တံ အဓိပ္ပေတံ ‘‘အဘိဇာယတီ’’တိ

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၂၄။)

ဝစနတော။ တဉှိ ကိလေသနိဗ္ဗာနန္တေ ဇာတတ္တာ နိဗ္ဗာနံ နာမ ယထာ ‘‘ရာဂါဒီနံ ခယန္တေ ဇာတတ္တာ ရာဂက္ခယော, ဒေါသက္ခယော, မောဟက္ခယော’’တိ။ ပဋိပ္ပဿမ္ဘနဝသေန ဝါ ကိလေသာနံ နိဗ္ဗာပနတော နိဗ္ဗာနံ။ တံ ဧသ အဘိဇာယတိ ပသဝတိ။ ဣဓာပိ ဟိ အန္တောဂဓဟေတု အတ္ထံ ‘‘ဇာယတီ’’တိ ပဒံ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ဇာယတီ’’တိ ဣမဿ ပါပုဏာတီဟိ အတ္ထံ ဂဟေတွာဝ ‘‘နိဗ္ဗာနံ ပါပုဏာတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ သုက္ကာဘိဇာတိယော သမာနောတိ သုက္ကေ ဥစ္စကုလေ ဇာတော ဟုတွာ။ သေသမေတ္ထ သုဝိညေယျမေဝ။

ဆဠဘိဇာတိသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ အာသဝသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၅၈။ စတုတ္ထေ သံဝရေနာတိ သံဝရေန ဟေတုဘူတေန ဝါ။ ဣဓာတိ အယံ ဣဓ-သဒ္ဒေါ သဗ္ဗာကာရတော ဣန္ဒိယသံဝရသံဝုတဿ ပုဂ္ဂလဿ သန္နိဿယဘူတသာသနပရိဒီပနော, အညဿ တထာဘာဝပ္ပဋိသေဓနော ဝါတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဣဓာတိ ဣဓသ္မိံ သာသနေ’’တိ။ ပဋိသင်္ခါတိ ပဋိသင်္ခါယ။ သင်္ခါ-သဒ္ဒေါ ဉာဏကောဋ္ဌာသပညတ္တိဂဏနာဒီသု ဒိဿတိ ‘‘သင်္ခါယေကံ ပဋိသေဝတီ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၂။၁၆၈) ဟိ ဉာဏေ ဒိဿတိ။ ‘‘ပပဉ္စသညာသင်္ခါ သမုဒါစရန္တီ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၂၀၂, ၂၀၄) ကောဋ္ဌာသေ။ ‘‘တေသံ တေသံ ဓမ္မာနံ သင်္ခါ သမညာ’’တိအာဒီသု (ဓ။ သ။ ၁၃၁၃-၁၃၁၅) ပညတ္တိယံ။ ‘‘န သုကရံ သင်္ခါတု’’န္တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၂။၁၂၈) ဂဏနာယ။ ဣဓ ပန ဉာဏေ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တေနေဝါဟ ‘‘ပဋိသဉ္ဇာနိတွာ ပစ္စဝေက္ခိတွာတိ အတ္ထော’’တိ။ အာဒီနဝပစ္စဝေက္ခဏာ အာဒီနဝပဋိသင်္ခါတိ ယောဇနာ။ သမ္ပလိမဋ္ဌန္တိ ဃံသိတံ။ အနုဗျဉ္ဇနသောတိ ဟတ္ထပါဒသိတအာလောကိတဝိလောကိတာဒိပ္ပကာရဘာဂသော။ တဉှိ အယောနိသောမနသိကရောတော ကိလေသာနံ အနုဗျဉ္ဇနတော ‘‘အနုဗျဉ္ဇန’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ နိမိတ္တဂ္ဂါဟောတိ ဣတ္ထိပုရိသနိမိတ္တဿ သုဘနိမိတ္တာဒိကဿ ဝါ ကိလေသဝတ္ထုဘူတဿ နိမိတ္တဿ ဂါဟော။ အာဒိတ္တပရိယာယေနာတိ အာဒိတ္တပရိယာယေ (သံ။ နိ။ ၄။၂၈၊ မဟာဝ။ ၅၄) အာဂတနယေန ဝေဒိတဗ္ဗော။

ယထာ ဣတ္ထိယာ ဣန္ဒြိယံ ဣတ္ထိန္ဒြိယံ, န ဧဝမိဒံ, ဣဒံ ပန စက္ခုမေဝ ဣန္ဒြိယန္တိ စက္ခုန္ဒြိယံ။ တေနာဟ ‘‘စက္ခုမေဝ ဣန္ဒြိယ’’န္တိ။ ယထာ အာဝါဋေ နိယတဋ္ဌိတိကော ကစ္ဆပေါ ‘‘အာဝါဋကစ္ဆပေါ’’တိ ဝုစ္စတိ, ဧဝံ တပ္ပဋိဗဒ္ဓဝုတ္တိတာယ တံ

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၂၅။)

တံဌာနော သံဝရော စက္ခုန္ဒြိယသံဝရော။ တေနာဟ ‘‘စက္ခုန္ဒြိယေ သံဝရော စက္ခုန္ဒြိယသံဝရော’’တိ။ နနု စ စက္ခုန္ဒြိယေ သံဝရော ဝါ အသံဝရော ဝါ နတ္ထိ။ န ဟိ စက္ခုပသာဒံ နိဿာယ သတိ ဝါ မုဋ္ဌဿစ္စံ ဝါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ အပိစ ယဒါ ရူပါရမ္မဏံ စက္ခုဿ အာပါထံ အာဂစ္ဆတိ, တဒါ ဘဝင်္ဂေ ဒွိက္ခတ္တုံ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ နိရုဒ္ဓေ ကိရိယမနောဓာတု အာဝဇ္ဇနကိစ္စံ သာဓယမာနာ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ နိရုဇ္ဈတိ။ တတော စက္ခုဝိညာဏံ ဒဿနကိစ္စံ, တတော ဝိပါကမနောဓာတု သမ္ပဋိစ္ဆနကိစ္စံ, တတော ဝိပါကမနောဝိညာဏဓာတု သန္တီရဏကိစ္စံ, တတော ကိရိယာဟေတုကမနောဝိညာဏဓာတု ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနကိစ္စံ သာဓယမာနာ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ နိရုဇ္ဈတိ, တဒနန္တရံ ဇဝနံ ဇဝတိ။ တတ္ထာပိ နေဝ ဘဝင်္ဂသမယေ, န အာဝဇ္ဇနာဒီနံ အညတရသမယေ စ သံဝရော ဝါ အသံဝရော ဝါ အတ္ထိ။ ဇဝနက္ခဏေ ပန သစေ ဒုဿီလျံ ဝါ မုဋ္ဌဿစ္စံ ဝါ အညာဏံ ဝါ အက္ခန္တိ ဝါ ကောသဇ္ဇံ ဝါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, အသံဝရော ဟောတိ။ တသ္မိံ ပန သီလာဒီသု ဥပ္ပန္နေသု သံဝရော ဟောတိ, တသ္မာ ‘‘စက္ခုန္ဒြိယေ သံဝရော’’တိ ကသ္မာ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ဇဝနေ ဥပ္ပဇ္ဇမာနောပိ ဟေသ…ပေ… စက္ခုန္ဒြိယသံဝရောတိ ဝုစ္စတီ’’တိ။

ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယထာ နဂရေ စတူသု ဒွါရေသု အသံဝုတေသု ကိဉ္စာပိ အန္တောဃရဒွါရကောဋ္ဌကဂဗ္ဘာဒယော သုသံဝုတာ, တထာပိ အန္တောနဂရေ သဗ္ဗံ ဘဏ္ဍံ အရက္ခိတံ အဂေါပိတမေဝ ဟောတိ။ နဂရဒွါရေန ဟိ ပဝိသိတွာ စောရာ ယဒိစ္ဆကံ ကရေယျုံ, ဧဝမေဝံ ဇဝနေ ဒုဿီလျာဒီသု ဥပ္ပန္နေသု တသ္မိံ အသံဝရေ သတိ ဒွါရမ္ပိ အဂုတ္တံ ဟောတိ ဘဝင်္ဂမ္ပိ အာဝဇ္ဇနာဒီနိ ဝီထိစိတ္တာနိပိ။ ယထာ ပန နဂရဒွါရေသု သံဝုတေသု ကိဉ္စာပိ အန္တောဃရာဒယော အသံဝုတာ, တထာပိ အန္တောနဂရေ သဗ္ဗံ ဘဏ္ဍံ သုရက္ခိတံ သုဂေါပိတမေဝ ဟောတိ။ နဂရဒွါရေသု ဟိ ပိဟိတေသု စောရာနံ ပဝေသော နတ္ထိ, ဧဝမေဝံ ဇဝနေ သီလာဒီသု ဥပ္ပန္နေသု ဒွါရမ္ပိ သုဂုတ္တံ ဟောတိ ဘဝင်္ဂမ္ပိ အာဝဇ္ဇနာဒီနိ ဝီထိစိတ္တာနိပိ, တသ္မာ ဇဝနက္ခဏေ ဥပ္ပဇ္ဇမာနောပိ စက္ခုန္ဒြိယသံဝရောတိ ဝုတ္တောတိ။

သံဝရေန သမန္နာဂတော ပုဂ္ဂလော သံဝုတောတိ အာဟ ‘‘ဥပေတော’’တိ။ အယမေဝေတ္ထ အတ္ထော သုန္ဒရတရောတိ ဥပရိ ပါဠိယံ သန္ဒိဿနတော ဝုတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘တထာ ဟီ’’တိအာဒိ။

ယန္တိ အာဒေသောတိ ဣမိနာ လိင်္ဂဝိပလ္လာသေန သဒ္ဓိံ ဝစနဝိပလ္လာသော ကတောတိ ဒဿေတိ, နိပါတပဒံ ဝါ ဧတံ ပုထုဝစနတ္ထံ။ ဝိဃာတကရာတိ

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၂၆။)

စိတ္တဝိဃာတကရာ, ကာယစိတ္တဒုက္ခနိဗ္ဗတ္တကာ ဝါ။ ယထာဝုတ္တကိလေသဟေတုကာ ဒါဟာနုဗန္ဓာ ဝိပါကာ ဧဝ ဝိပါကပရိဠာဟာ။ ယထာ ပနေတ္ထ အာသဝါ အညေ စ ဝိဃာတကရာ ကိလေသပရိဠာဟာ သမ္ဘဝန္တိ, တံ ဒဿေတုံ ‘‘စက္ခုဒွါရသ္မိဉှီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တံ သုဝိညေယျမေဝ။ ဧတ္ထ စ သံဝရဏူပါယော, သံဝရိတဗ္ဗံ, သံဝရော, ယတော သော သံဝရော, ယတ္ထ သံဝရော, ယထာ သံဝရော, ယဉ္စ သံဝရဖလန္တိ အယံ ဝိဘာဂေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ကထံ? ‘‘ပဋိသင်္ခါ ယောနိသော’’တိ ဟိ သံဝရဏူပါယော။ စက္ခုန္ဒြိယံ သံဝရိတဗ္ဗံ။ သံဝရဂ္ဂဟဏေန ဂဟိတာ သတိ သံဝရော။ ‘‘အသံဝုတဿာ’’တိ သံဝရဏာဝဓိ။ အသံဝရတော ဟိ သံဝရဏံ။ သံဝရိတဗ္ဗဂ္ဂဟဏသိဒ္ဓေါ ဣဓ သံဝရဝိသယော။ စက္ခုန္ဒြိယဉှိ သံဝရဏံ ဉာဏံ ရူပါရမ္မဏေ သံဝရယတီတိ အဝုတ္တသိဒ္ဓေါယမတ္ထော။ အာသဝတန္နိမိတ္တကိလေသပရိဠာဟာဘာဝေါ ဖလံ။ ဧဝံ သောတဒွါရာဒီသု ယောဇေတဗ္ဗံ။ သဗ္ဗတ္ထေဝါတိ မနောဒွါရေ ပဉ္စဒွါရေ စာတိ သဗ္ဗသ္မိံ ဒွါရေ။

ပဋိသင်္ခါ ယောနိသော စီဝရန္တိအာဒီသု ‘‘သီတဿ ပဋိဃာတာယာ’’တိအာဒိနာ ပစ္စဝေက္ခဏမေဝ ယောနိသော ပဋိသင်္ခါ။ ဤဒိသန္တိ ဧဝရူပံ ဣဋ္ဌာရမ္မဏံ။ ဘဝပတ္ထနာယ အဿာဒယတောတိ ဘဝပတ္ထနာမုခေန ဘာဝိတံ အာရမ္မဏံ အဿာဒေန္တဿ။ စီဝရန္တိ နိဝါသနာဒိ ယံ ကိဉ္စိစီဝရံ။ ပဋိသေဝတီတိ နိဝါသနာဒိဝသေန ပရိဘုဉ္ဇတိ။ ယာဝဒေဝါတိ ပယောဇနပရိမာဏနိယမနံ။ သီတပ္ပဋိဃာတာဒိယေဝ ဟိ ယောဂိနော စီဝရပ္ပဋိသေဝနပ္ပယောဇနံ။ သီတဿာတိ သီတဓာတုက္ခောဘတော ဝါ ဥတုပရိဏာမတော ဝါ ဥပ္ပန္နဿ သီတဿ။ ပဋိဃာတာယာတိ ပဋိဃာတနတ္ထံ တပ္ပစ္စယဿ ဝိကာရဿ ဝိနောဒနတ္ထံ။ ဥဏှဿာတိ အဂ္ဂိသန္တာပတော ဥပ္ပန္နဿ ဥဏှဿ။ ဍံသာဒယော ပါကဋာယေဝ။ ပုန ယာဝဒေဝါတိ နိယတပ္ပယောဇနပရိမာဏနိယမနံ။ နိယတဉှိ ပယောဇနံ စီဝရံ ပဋိသေဝန္တဿ ဟိရိကောပီနပ္ပဋိစ္ဆာဒနံ, ဣတရံ ကဒါစိ။ ဟိရိကောပီနန္တိ သမ္ဗာဓဋ္ဌာနံ။ ယသ္မိဉှိ အင်္ဂေ ဝိဝဋေ ဟိရီ ကုပ္ပတိ ဝိနဿတိ, တံ ဟိရိယာ ကောပနတော ဟိရိကောပီနံ, တံပဋိစ္ဆာဒနတ္ထံ စီဝရံ ပဋိသေဝတိ။

ပိဏ္ဍပါတန္တိ ယံ ကိဉ္စိ အာဟာရံ။ သော ဟိ ပိဏ္ဍောလျေန ဘိက္ခုနော ပတ္တေ ပတနတော, တတ္ထ တတ္ထ လဒ္ဓဘိက္ခာပိဏ္ဍာနံ ပါတော သန္နိပါတောတိ ဝါ ‘‘ပိဏ္ဍပါတော’’တိ ဝုစ္စတိ။ နေဝ ဒဝါယာတိ န ကီဠနာယ။ န မဒါယာတိ န ဗလမဒမာနမဒပုရိသမဒတ္ထံ။ န မဏ္ဍနာယာတိ န အင်္ဂပစ္စင်္ဂါနံ ပီဏနဘာဝတ္ထံ။ န ဝိဘူသနာယာတိ န တေသံယေဝ သောဘတ္ထံ, ဆဝိသမ္ပတ္တိအတ္ထန္တိ

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၂၇။)

အတ္ထော။ ဣမာနိ ယထာက္ကမံ မောဟဒေါသသဏ္ဌာနဝဏ္ဏရာဂူပနိဿယပ္ပဟာနတ္ထာနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ပုရိမံ ဝါ ဒွယံ အတ္တနော သံကိလေသုပ္ပတ္တိနိသေဓနတ္ထံ, ဣတရံ ပရဿပိ။ စတ္တာရိပိ ကာမသုခလ္လိကာနုယောဂဿ ပဟာနတ္ထံ ဝုတ္တာနီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ကာယဿာတိ ရူပကာယဿ။ ဌိတိယာ ယာပနာယာတိ ပဗန္ဓဋ္ဌိတတ္ထဉ္စေဝ ပဝတ္တိယာ အဝိစ္ဆေဒနတ္ထဉ္စ, စိရကာလဋ္ဌိတတ္ထံ ဇီဝိတိန္ဒြိယဿ ပဝတ္တာပနတ္ထံ။ ဝိဟိံသူပရတိယာတိ ဇိဃစ္ဆာဒုက္ခဿ ဥပရမတ္ထံ။ ဗြဟ္မစရိယာနုဂ္ဂဟာယာတိ သာသနမဂ္ဂဗြဟ္မစရိယာနံ အနုဂ္ဂဏှနတ္ထံ။ ဣတီတိ ဧဝံ ဣမိနာ ဥပါယေန။ ပုရာဏဉ္စ ဝေဒနံ ပဋိဟင်္ခါမီတိ ပုရာဏံ အဘုတ္တပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇနကဝေဒနံ ပဋိဟနိဿာမိ။ နဝဉ္စ ဝေဒနံ န ဥပ္ပါဒေဿာမီတိ နဝံ ဘုတ္တပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇနကဝေဒနံ န ဥပ္ပါဒေဿာမိ။ တဿာ ဟိ အနုပ္ပဇ္ဇနတ္ထမေဝ အာဟာရံ ပရိဘုဉ္ဇတိ။ ဧတ္ထ အဘုတ္တပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇနကဝေဒနာ နာမ ယထာဝုတ္တဇိဃစ္ဆာနိမိတ္တာ ဝေဒနာ။ သာ ဟိ အဘုဉ္ဇန္တဿ ဘိယျော ဘိယျောပဝဍ္ဎနဝသေန ဥပ္ပဇ္ဇတိ, ဘုတ္တပစ္စယာ အနုပ္ပဇ္ဇနကဝေဒနာပိ ခုဒါနိမိတ္တာဝ အင်္ဂဒါဟသူလာဒိဝေဒနာ အပ္ပဝတ္တာ။ သာ ဟိ ဘုတ္တပစ္စယာ အနုပ္ပန္နာဝ န ဥပ္ပဇ္ဇိဿတိ။ ဝိဟိံသာနိမိတ္တတာ စေတာသံ ဝိဟိံသာယ ဝိသေသော။

ယာတြာ စ မေ ဘဝိဿတီတိ ယာပနာ စ မေ စတုန္နံ ဣရိယာပထာနံ ဘဝိဿတိ။ ‘‘ယာပနာယာ’’တိ ဣမိနာ ဇီဝိတိန္ဒြိယယာပနာ ဝုတ္တာ, ဣဓ စတုန္နံ ဣရိယာပထာနံ အဝိစ္ဆေဒသင်္ခါတာ ယာပနာတိ အယမေတာသံ ဝိသေသော။ အနဝဇ္ဇတာ စ ဖာသုဝိဟာရော စာတိ အယုတ္တပရိယေသနပ္ပဋိဂ္ဂဟဏပရိဘောဂပရိဝဇ္ဇနေန အနဝဇ္ဇတာ, ပရိမိတပရိဘောဂေန ဖာသုဝိဟာရော။ အသပ္ပါယာပရိမိတဘောဇနပစ္စယာ အရတိတန္ဒီဝိဇမ္ဘိတာဝိညုဂရဟာဒိဒေါသာဘာဝေန ဝါ အနဝဇ္ဇတာ။ သပ္ပါယပရိမိတဘောဇနပစ္စယာ ကာယဗလသမ္ဘဝေန ဖာသုဝိဟာရော။ ယာဝဒတ္ထံ ဥဒရာဝဒေဟကဘောဇနပရိဝဇ္ဇနေန ဝါ သေယျသုခပဿသုခမိဒ္ဓသုခါဒီနံ အဘာဝတော အနဝဇ္ဇတာ။ စတုပဉ္စာလောပမတ္တဦနဘောဇနေန စတုဣရိယာပထယောဂျတာပါဒနတော ဖာသုဝိဟာရော။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘စတ္တာရော ပဉ္စ အာလောပေ, အဘုတွာ ဥဒကံ ပိဝေ၊

အလံ ဖာသုဝိဟာရာယ, ပဟိတတ္တဿ ဘိက္ခုနော’’တိ။ (ထေရဂါ။ ၉၈၃၊ မိ။ ပ။ ၆။၅။၁၀)၊

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၂၈။)

ဧတ္တာဝတာ စ ပယောဇနပရိဂ္ဂဟော, မဇ္ဈိမာ စ ပဋိပဒါ ဒီပိတာ ဟောတိ။ ယာတြာ စ မေ ဘဝိဿတီတိ ပယောဇနပရိဂ္ဂဟဒီပနာ။ ယာတြာ ဟိ နံ အာဟာရူပယောဂံ ပယောဇေတိ။ ဓမ္မိကသုခါပရိစ္စာဂဟေတုကော ဖာသုဝိဟာရော မဇ္ဈိမာ ပဋိပဒါ အန္တဒွယပရိဝဇ္ဇနတော။

သေနာသနန္တိ သေနဉ္စ အာသနဉ္စ။ ယတ္ထ ဝိဟာရာဒိကေ သေတိ နိပဇ္ဇတိ အာသတိ နိသီဒတိ, တံ သေနာသနံ။ ဥတုပရိဿယဝိနောဒနပ္ပဋိသလ္လာနာရာမတ္ထန္တိ ဥတုယေဝ ပရိသဟနဋ္ဌေန ပရိဿယော သရီရာဗာဓစိတ္တဝိက္ခေပကရော, တဿ ဝိနောဒနတ္ထံ, အနုပ္ပန္နဿ အနုပ္ပါဒနတ္ထံ, ဥပ္ပန္နဿ ဝူပသမနတ္ထဉ္စာတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ ယထာဝုတ္တော ဥတု စ သီဟဗျဂ္ဃါဒိပါကဋပရိဿယော စ ရာဂဒေါသာဒိပဋိစ္ဆန္နပရိဿယော စ ဥတုပရိဿယော, တဿ ဝိနောဒနတ္ထဉ္စေဝ ဧကီဘာဝဖာသုကတ္ထဉ္စ။ စီဝရပ္ပဋိသေဝနေ ဟိရီကောပီနပ္ပဋိစ္ဆာဒနံ ဝိယ တံ နိယတပယောဇနန္တိ ပုန ‘‘ယာဝဒေဝါ’’တိ ဝုတ္တံ။

ဂိလာနပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရန္တိ ရောဂဿ ပစ္စနီကပ္ပဝတ္တိယာ ဂိလာနပစ္စယော, တတော ဧဝ ဘိသက္ကဿ အနုညာတဝတ္ထုတာယ ဘေသဇ္ဇံ, ဇီဝိတဿ ပရိဝါရသမ္ဘာရဘာဝေဟိ ပရိက္ခာရော စာတိ ဂိလာနပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရော, တံ။ ဝေယျာဗာဓိကာနန္တိ ဝေယျာဗာဓတော ဓာတုက္ခောဘတော စ တံနိဗ္ဗတ္တကုဋ္ဌဂဏ္ဍပီဠကာဒိရောဂတော ဥပ္ပန္နာနံ။ ဝေဒနာနန္တိ ဒုက္ခဝေဒနာနံ။ အဗျာဗဇ္ဈပရမတာယာတိ နိဒ္ဒုက္ခပရမဘာဝါယ။ ယာဝ တံ ဒုက္ခံ သဗ္ဗံ ပဟီနံ ဟောတိ, တာဝ ပဋိသေဝါမီတိ ယောဇနာ။ ဧဝမေတ္ထ သင်္ခေပေနေဝ ပါဠိဝဏ္ဏနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ နဝဝေဒနုပ္ပါဒတောပီတိ န ကေဝလံ အာယတိံ ဧဝ ဝိပါကပရိဠာဟာ, အထ ခေါ အတိဘောဇနပစ္စယာ အလံသာဋကာဒီနံ ဝိယ နဝဝေဒနုပ္ပါဒတောပိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ကမ္မဋ္ဌာနိကဿ စလနံ နာမ ကမ္မဋ္ဌာနပရိစ္စာဂေါတိ အာဟ ‘‘စလတိ ကမ္ပတိ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဝိဇဟတီ’’တိ။ ‘‘ခမော ဟောတိ သီတဿ ဥဏှဿာ’’တိ ဧတ္ထ စ လောမသနာဂတ္ထေရဿ ဝတ္ထု ကထေတဗ္ဗံ။ ထေရော ကိရ စေတိယပဗ္ဗတေ ပိယင်္ဂုဂုဟာယ ပဓာနဃရေ ဝိဟရန္တော အန္တရဋ္ဌကေ ဟိမပါတသမယေ လောကန္တရိကနိရယံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ကမ္မဋ္ဌာနံ အဝိဇဟန္တောဝ အဗ္ဘောကာသေ ဝီတိနာမေသိ။ ဂိမှသမယေ စ ပစ္ဆာဘတ္တံ ဗဟိစင်္ကမေ ကမ္မဋ္ဌာနံ မနသိကရောတော သေဒါပိဿ ကစ္ဆေဟိ မုစ္စန္တိ။ အထ နံ အန္တေဝါသိကော အာဟ – ‘‘ဣဓ, ဘန္တေ, နိသီဒထ, သီတလော ဩကာသော’’တိ။ ထေရော ‘‘ဥဏှဘယေနေဝမှိ, အာဝုသော, ဣဓ နိသိန္နော’’တိ အဝီစိမဟာနိရယံ

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၂၉။)

ပစ္စဝေက္ခိတွာ နိသီဒိယေဝ။ ဥဏှန္တိ စေတ္ထ အဂ္ဂိသန္တာပေါဝ ဝေဒိတဗ္ဗော သူရိယသန္တာပဿ ပရတော ဝုစ္စမာနတ္တာ။ သူရိယသန္တာပဝသေန ပနေတံ ဝတ္ထု ဝုတ္တံ။

ယော စ ဒွေ တယော ဝါရေ ဘတ္တံ ဝါ ပါနီယံ ဝါ အလဘမာနောပိ အနမတဂ္ဂေ သံသာရေ အတ္တနော ပေတ္တိဝိသယူပပတ္တိံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ အဝေဓန္တော ကမ္မဋ္ဌာနံ န ဝိဇဟတိယေဝ။ ဍံသမကသဝါတာတပသမ္ဖဿေဟိ ဖုဋ္ဌော စေပိ တိရစ္ဆာနူပပတ္တိံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ အဝေဓန္တော ကမ္မဋ္ဌာနံ န ဝိဇဟတိယေဝ။ သရီသပသမ္ဖဿေန ဖုဋ္ဌော စာပိ အနမတဂ္ဂေ သံသာရေ သီဟဗျဂ္ဃါဒိမုခေသု အနေကဝါရံ ပရိဝတ္တိတပုဗ္ဗဘာဝံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ အဝေဓန္တော ကမ္မဋ္ဌာနံ န ဝိဇဟတိယေဝ ပဓာနိယတ္ထေရော ဝိယ, အယံ ‘‘ခမော ဇိဃစ္ဆာယ…ပေ… သရီသပသမ္ဖဿာန’’န္တိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ထေရံ ကိရ ခဏ္ဍစေလဝိဟာရေ ကဏိကာရပဓာနိယဃရေ အရိယဝံသဓမ္မံ သုဏန္တညေဝ ဃောရဝိသော သပ္ပေါ ဍံသိ။ ထေရော ဇာနိတွာပိ ပသန္နစိတ္တော နိသိန္နော ဓမ္မံယေဝ သုဏာတိ, ဝိသဝေဂေါ ထဒ္ဓေါ အဟောသိ။ ထေရော ဥပသမ္ပဒမာဠံ အာဒိံ ကတွာ သီလံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ‘‘ဝိသုဒ္ဓသီလောမှီ’’တိ ပီတိံ ဥပ္ပါဒေသိ, သဟ ပီတုပ္ပါဒါ ဝိသံ နိဝတ္တိတွာ ပထဝိံ ပါဝိသိ။ ထေရော တတ္ထေဝ စိတ္တေကဂ္ဂတံ လဘိတွာ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။

ယော ပန အက္ကောသဝသေန ဒုရုတ္တေ ဒုရုတ္တတ္တာယေဝ စ ဒုရာဂတေ အပိ အန္တိမဝတ္ထုသညိတေ ဝစနပထေ သုတွာ ခန္တိဂုဏံယေဝ ပစ္စဝေက္ခိတွာ န ဝေဓတိ ဒီဃဘာဏကအဘယတ္ထေရော ဝိယ, အယံ ‘‘ခမော ဒုရုတ္တာနံ ဒုရာဂတာနံ ဝစနပထာန’’န္တိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ထေရော ကိရ ပစ္စယသန္တောသဘာဝနာရာမတာယ မဟာအရိယဝံသပ္ပဋိပဒံ ကထေသိ, သဗ္ဗော မဟာဂါမော အာဂစ္ဆတိ, ထေရဿ မဟာသက္ကာရော ဥပ္ပဇ္ဇိ။ တံ အညတရော မဟာထေရော အဓိဝါသေတုံ အသက္ကောန္တော ‘‘ဒီဃဘာဏကော ‘အရိယဝံသံ ကထေမီ’တိ သဗ္ဗရတ္တိံ ကောလာဟလံ ကရောတီ’’တိအာဒီဟိ အက္ကောသိ။ ဥဘောပိ စ အတ္တနော အတ္တနော ဝိဟာရံ ဂစ္ဆန္တာ ဂါဝုတမတ္တံ ဧကပထေန အဂမံသု။ သကလဂါဝုတမ္ပိ သော တံ အက္ကောသိယေဝ။ တတော ယတ္ထ ဒွိန္နံ ဝိဟာရာနံ မဂ္ဂေါ ဘိဇ္ဇတိ, တတ္ထ ဌတွာ ဒီဃဘာဏကတ္ထေရော တံ ဝန္ဒိတွာ ‘‘ဧသော, ဘန္တေ, တုမှာကံ မဂ္ဂေါ’’တိ အာဟ။ သော

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၃၀။)

အဿုဏန္တော ဝိယ အဂမာသိ။ ထေရောပိ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ပါဒေ ပက္ခာလေတွာ နိသီဒိ။ တမေနံ အန္တေဝါသိကော ‘‘ကိံ, ဘန္တေ, သကလဂါဝုတံ ပရိဘာသန္တံ န ကိဉ္စိ အဝေါစုတ္ထာ’’တိ အာဟ။ ထေရော ‘‘ခန္တိယေဝါဝုသော, မယှံ ဘာရော, န အက္ခန္တိ, ဧကပဒုဒ္ဓါရေပိ ကမ္မဋ္ဌာနဝိယောဂံ န ပဿာမီ’’တိ အာဟ။

ဝစနမေဝ တဒတ္ထံ ဉာပေတုကာမာနဉ္စ ပထော ဥပါယောတိ အာဟ ‘‘ဝစနမေဝ ဝစနပထော’’တိ။ အသုခဋ္ဌေန ဝါ တိဗ္ဗာ။ ယဉှိ န သုခံ, တံ အနိဋ္ဌံ တိဗ္ဗန္တိ ဝုစ္စတိ။ အဓိဝါသကဇာတိကော ဟောတီတိ ယထာဝုတ္တဝေဒနာနံ အဓိဝါသကသဘာဝေါ ဟောတိ။ စိတ္တလပဗ္ဗတေ ပဓာနိယတ္ထေရဿ ကိရ ရတ္တိံ ပဓာနေန ဝီတိနာမေတွာ ဌိတဿ ဥဒရဝါတော ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ သော တံ အဓိဝါသေတုံ အသက္ကောန္တော အာဝတ္တတိ ပရိဝတ္တတိ။ တမေနံ စင်္ကမနပဿေ ဌိတော ပိဏ္ဍပါတိယတ္ထေရော အာဟ – ‘‘အာဝုသော, ပဗ္ဗဇိတော နာမ အဓိဝါသနသီလော ဟောတီ’’တိ။ သော ‘‘သာဓု, ဘန္တေ’’တိ အဓိဝါသေတွာ နိစ္စလော သယိ။ ဝါတော နာဘိတော ယာဝ ဟဒယံ ဖာလေသိ။ ထေရော ဝေဒနံ ဝိက္ခမ္ဘေတွာ ဝိပဿန္တော မုဟုတ္တေန အနာဂါမီ ဟုတွာ ပရိနိဗ္ဗာယိ။ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထာတိ ‘‘ဥဏှေန ဖုဋ္ဌဿ သီတံ ပတ္ထယတော’’တိအာဒိနာ သဗ္ဗတ္ထ ဥဏှာဒိနိမိတ္တံ ကာမာသဝုပ္ပတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ နတ္ထိ သုဂတိဘဝေ သီတံ ဝါ ဥဏှံ ဝါတိ အနိဋ္ဌံ သီတံ ဝါ ဥဏှံ ဝါ နတ္ထီတိ အဓိပ္ပါယော။ အတ္တဂ္ဂါဟေ သတိ အတ္တနိယဂ္ဂါဟောတိ အာဟ ‘‘မယှံ သီတံ ဥဏှန္တိ ဂါဟော ဒိဋ္ဌာသဝေါ’’တိ။

အဟံ သမဏောတိ ‘‘အဟံ သမဏော, ကိံ မမ ဇီဝိတေန ဝါ မရဏေန ဝါ’’တိ ဧဝံ စိန္တေတွာတိ အဓိပ္ပါယော။ ပစ္စဝေက္ခိတွာတိ ဂါမပ္ပဝေသပ္ပယောဇနာဒိဉ္စ ပစ္စဝေက္ခိတွာ။ ပဋိက္ကမတီတိ ဟတ္ထိအာဒီနံ သမီပဂမနတော အပက္ကမတိ။ ဌာယန္တိ ဧတ္ထာတိ ဌာနံ, ကဏ္ဋကာနံ ဌာနံ ကဏ္ဋကဋ္ဌာနံ, ယတ္ထ ကဏ္ဋကာနိ သန္တိ, တံ ဩကာသန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အမနုဿဒုဋ္ဌာနီတိ အမနုဿသဉ္စာရေန ဒူသိတာနိ, သပရိဿယာနီတိ အတ္ထော။ အနိယတဝတ္ထုဘူတန္တိ အနိယတသိက္ခာပဒဿ ကာရဏဘူတံ။ ဝေသိယာဒိဘေဒတောတိ ဝေသိယာဝိဓဝါထုလ္လကုမာရိကာပဏ္ဍကပါနာဂါရဘိက္ခုနိဘေဒတော။ သမာနန္တိ သမံ, အဝိသမန္တိ အတ္ထော။ အကာသိ ဝါတိ တာဒိသံ အနာစာရံ အကာသိ ဝါ။ သီလသံဝရသင်္ခါတေနာတိ ကထံ ပရိဝဇ္ဇနံ သီလံ? အနာသနပရိဝဇ္ဇနေန

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၃၁။)

ဟိ အနာစာရပရိဝဇ္ဇနံ ဝုတ္တံ။ အနာစာရာဂေါစရပရိဝဇ္ဇနံ စာရိတ္တသီလတာယ သီလသံဝရော။ တထာ ဟိ ဘဂဝတာ ‘‘ပါတိမောက္ခသံဝရသံဝုတော ဝိဟရတီ’’တိ (ဝိဘ။ ၅၀၈) သီလသံဝရဝိဘဇနေ အာစာရဂေါစရသမ္ပတ္တိံ ဒဿေန္တေန ‘‘အတ္ထိ အနာစာရော, အတ္ထိ အဂေါစရော’’တိအာဒိနာ (ဝိဘ။ ၅၁၃-၅၁၄) အာစာရဂေါစရာ ဝိဘဇိတွာ ဒဿိတာ။ ‘‘စဏ္ဍံ ဟတ္ထိံ ပရိဝဇ္ဇေတီ’’တိ ဝစနတော ဟတ္ထိအာဒိပရိဝဇ္ဇနမ္ပိ ဘဂဝတော ဝစနာနုဋ္ဌာနန္တိ ကတွာ အာစာရသီလမေဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဣတိပီတိ ဣမိနာပိ ကာရဏေန အယောနိသောမနသိကာရသမုဋ္ဌိတတ္တာပိ, လောဘာဒိသဟဂတတ္တာပိ, ကုသလပ္ပဋိပက္ခတောပီတိအာဒီဟိ ကာရဏေဟိ အယံ ဝိတက္ကော အကုသလောတိ အတ္ထော။ ဣမိနာ နယေန သာဝဇ္ဇောတိအာဒီသုပိ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧတ္ထ စ အကုသလောတိအာဒိနာ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကံ ကာမဝိတက္ကဿ အာဒီနဝံ ဒဿေတိ, ဒုက္ခဝိပါကောတိ ဣမိနာ သမ္ပရာယိကံ။ အတ္တဗျာဗာဓာယ သံဝတ္တတီတိအာဒီသုပိ ဣမိနာဝ နယေန အာဒီနဝဝိဘာဝနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဥပ္ပန္နဿ ကာမဝိတက္ကဿ အနဓိဝါသနံ နာမ ပုန တာဒိသဿ အနုပ္ပါဒနံ။ တံ ပနဿ ပဟာနံ ဝိနောဒနံ ဗျန္တိကရဏံ အနဘာဝဂမနန္တိ စ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတီတိ ပါဠိယံ – ‘‘ဥပ္ပန္နံ ကာမဝိတက္ကံ နာဓိဝါသေတီ’’တိ ဝတွာ ‘‘ပဇဟတီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တန္တိ တမတ္ထံ ဒဿေန္တော ‘‘အနဓိဝါသေန္တော ကိံ ကရောတီ’’တိအာဒိမာဟ။ ပဟာနဉ္စေတ္ထ ဝိက္ခမ္ဘနမေဝ, န သမုစ္ဆေဒေါတိ ဒဿေတုံ ‘‘ဝိနောဒေတီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တန္တိ ဝိက္ခမ္ဘနဝသေနေဝ အတ္ထော ဒဿိတော။ ဥပ္ပန္နုပ္ပန္နေတိ တေသံ ပါပဝိတက္ကာနံ ဥပ္ပါဒါဝတ္ထာဂဟဏံ ဝါ ကတံ သိယာ အနဝသေသဂ္ဂဟဏံ ဝါ။ တေသု ပဌမံ သန္ဓာယာဟ ‘‘ဥပ္ပန္နမတ္တေ’’တိ, သမ္ပတိဇာတေတိ အတ္ထော။ အနဝသေသဂ္ဂဟဏံ ဗျာပနိစ္ဆာယံ ဟောတီတိ ဒဿေတုံ ‘‘သတက္ခတ္တုမ္ပိ ဥပ္ပန္နုပ္ပန္နေ’’တိ ဝုတ္တံ။

ဉာတိဝိတက္ကောတိ ‘‘အမှာကံ ဉာတယော သုခဇီဝိနော သမ္ပတ္တိယုတ္တာ’’တိအာဒိနာ ဂေဟဿိတပေမဝသေန ဉာတကေ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပန္နဝိတက္ကော။ ဇနပဒဝိတက္ကောတိ ‘‘အမှာကံ ဇနပဒေါ သုဘိက္ခော သမ္ပန္နသဿော ရမဏီယော’’တိအာဒိနာ ဂေဟဿိတပေမဝသေန ဇနပဒံ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပန္နဝိတက္ကော။ ဥက္ကုဋိကပ္ပဓာနာဒီဟိ ဒုက္ခေ နိဇ္ဇိဏ္ဏေ သမ္ပရာယေ သတ္တာ သုခီ ဟောန္တိ အမရာတိ ဒုက္ကရကာရိကာယ ပဋိသံယုတ္တော အမရတ္ထာယ ဝိတက္ကော။ တံ ဝါ အာရဗ္ဘ အမရာဝိက္ခေပဒိဋ္ဌိသဟဂတော အမရော စ သော ဝိတက္ကော

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၃၂။)

စာတိ အမရာဝိတက္ကော။ ပရာနုဒ္ဒယတာပဋိသံယုတ္တောတိ ပရေသု ဥပဋ္ဌာကာဒီသု သဟနန္ဒိတာဒိဝသေန ပဝတ္တော အနုဒ္ဒယတာပတိရူပကော ဂေဟဿိတပေမပ္ပဋိသံယုတ္တော ဝိတက္ကော။ လာဘသက္ကာရသိလောကပ္ပဋိသံယုတ္တောတိ စီဝရာဒိလာဘေန စ သက္ကာရေန စ ကိတ္တိသဒ္ဒေန စ အာရမ္မဏကရဏဝသေန ပဋိသံယုတ္တော။ အနဝညတ္တိပ္ပဋိသံယုတ္တောတိ ‘‘အဟော ဝတ မံ ပရေ န အဝဇာနေယျုံ, န ဟေဋ္ဌာ ကတွာ မညေယျုံ, ပါသာဏစ္ဆတ္တံ ဝိယ ဂရုံ ကရေယျု’’န္တိ ဥပ္ပန္နဝိတက္ကော။

ကာမဝိတက္ကော ကာမသင်္ကပ္ပနသဘာဝတော ကာမာသဝပ္ပတ္တိယာ သာတိသယတ္တာ စ ကာမနာကာရောတိ အာဟ ‘‘ကာမဝိတက္ကော ပနေတ္ထ ကာမာသဝေါ’’တိ။ တဗ္ဗိသေသောတိ ကာမာသဝဝိသေသော ဘဝသဘာဝတ္တာတိ အဓိပ္ပါယော။ ကာမဝိတက္ကာဒိကေ ဝိနောဒေတိ အတ္တနော သန္တာနတော နီဟရတိ ဧတေနာတိ ဝိနောဒနံ, ဝီရိယန္တိ အာဟ ‘‘ဝီရိယသံဝရသင်္ခါတေန ဝိနောဒနေနာ’’တိ။

‘‘သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ ဝိဇ္ဇာဝိမုတ္တိယော ပရိပူရေန္တီ’’တိ ဝစနတော ဝိဇ္ဇာဝိမုတ္တီနံ အနဓိဂမော တတော စ သကလဝဋ္ဋဒုက္ခာနတိဝတ္တိ အဘာဝနာယ အာဒီနဝေါ။ ဝုတ္တဝိပရိယာယေန ဘဂဝတော ဩရသပုတ္တဘာဝါဒိဝသေန စ ဘာဝနာယ အာနိသံသော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ထောမေန္တောတိ အာသဝပဟာနဿ ဒုက္ကရတ္တာ တာယ ဧဝ ဒုက္ကရကိရိယာယ တံ အဘိတ္ထဝန္တော။ သံဝရေနေဝ ပဟီနာတိ သံဝရေန ပဟီနာ ဧဝ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘န အပ္ပဟီနေသုယေဝ ပဟီနသညီ’’တိ။

အာသဝသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ ဒါရုကမ္မိကသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၅၉။ ပဉ္စမေ ပုတ္တသမ္ဗာဓသယနန္တိ ပုတ္တေဟိ သမ္ဗာဓသယနံ။ ဧတ္ထ ပုတ္တသီသေန ဒါရပရိဂ္ဂဟံ ပုတ္တဒါရေသု ဥပ္ပိလော ဝိယ။ တေန တေသံ ရောဂါဒိဟေတု သောကာဘိဘဝေန စ စိတ္တဿ သံကိလိဋ္ဌတံ ဒဿေတိ။ ကာမဘောဂိနာတိ ဣမိနာ ပန ရာဂါဘိဘဝန္တိ။ ဥဘယေနပိ ဝိက္ခိတ္တစိတ္တတံ ဒဿေတိ။ ကာသိကစန္ဒနန္တိ ဥဇ္ဇလစန္ဒနံ။ တံ ကိရ ဝဏ္ဏဝိသေသသမုဇ္ဇလံ ဟောတိ ပဘဿရံ, တဒတ္ထမေဝ နံ သဏှတရံ ကရောန္တိ။ တေနေဝါဟ

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၃၃။)

‘‘သဏှစန္ဒန’’န္တိ, ကာသိကဝတ္ထဉ္စ စန္ဒနဉ္စာတိ အတ္ထော။ မာလာဂန္ဓဝိလေပနန္တိ ဝဏ္ဏသောဘတ္ထဉ္စေဝ သုဂန္ဓဘာဝတ္ထဉ္စ မာလံ, သုဂန္ဓဘာဝတ္ထာယ ဂန္ဓံ, ဆဝိရာဂကရဏတ္ထဉ္စေဝ သုဘတ္ထဉ္စ ဝိလေပနံ ဓာရေန္တေန။ ဇာတရူပရဇတန္တိ သုဝဏ္ဏဉ္စေဝ အဝသိဋ္ဌဓနဉ္စ သာဒိယန္တေန။ သဗ္ဗေနပိ ကာမေသု အဘိဂိဒ္ဓဘာဝမေဝ ပကာသေတိ။

ဒါရုကမ္မိကသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ ဟတ္ထိသာရိပုတ္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၆၀။ ဆဋ္ဌေ ဟတ္ထိံ သာရေတီတိ ဟတ္ထိသာရီ, တဿ ပုတ္တောတိ ဟတ္ထိသာရိပုတ္တော။ သော ကိရ သာဝတ္ထိယံ ဟတ္ထိအာစရိယဿ ပုတ္တော ဘဂဝတော သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိတွာ တီဏိ ပိဋကာနိ ဥဂ္ဂဟေတွာ သုခုမေသု ခန္ဓဓာတုအာယတနာဒီသု အတ္ထန္တရေသု ကုသလော အဟောသိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ထေရာနံ ဘိက္ခူနံ အဘိဓမ္မကထံ ကထေန္တာနံ အန္တရန္တရာ ကထံ ဩပါတေတီ’’တိ။ တတ္ထ အန္တရန္တရာ ကထံ ဩပါတေတီတိ ထေရေဟိ ဝုစ္စမာနဿ ကထာပဗန္ဓဿ အန္တရေ အန္တရေ အတ္တနော ကထံ ပဝေသေတီတိ အတ္ထော။ ပဉ္စဟိ သံသဂ္ဂေဟီတိ သဝနသံသဂ္ဂေါ, ဒဿနသံသဂ္ဂေါ, သမုလ္လာပသံသဂ္ဂေါ, သမ္ဘောဂသံသဂ္ဂေါ, ကာယသံသဂ္ဂေါတိ ဣမေဟိ ပဉ္စဟိ သံသဂ္ဂေဟိ။ ကိဋ္ဌခါဒကောတိ ကိဋ္ဌဋ္ဌာနေ ဥပ္ပန္နသဿဉှိ ကိဋ္ဌန္တိ ဝုတ္တံ ကာရဏူပစာရေန။ သိပ္ပိယော သုတ္တိယော။ သမ္ဗုကာတိ သင်္ခမာဟ။

ဂိဟိဘာဝေ ဝဏ္ဏံ ကထေသီတိ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၄၂၂) ကဿပသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ကိရ သာသနေ ဒွေ သဟာယကာ အဟေသုံ, အညမညံ သမဂ္ဂါ ဧကတောဝ သဇ္ဈာယန္တိ။ တေသု ဧကော အနဘိရတော ဂိဟိဘာဝေ စိတ္တံ ဥပ္ပါဒေတွာ ဣတရဿ အာရောစေသိ။ သော ဂိဟိဘာဝေ အာဒီနဝံ, ပဗ္ဗဇ္ဇာယ အာနိသံသံ ဒဿေတွာ ဩဝဒိ။ သော တံ သုတွာ အဘိရမိတွာ ပုန ဧကဒိဝသံ တာဒိသေ စိတ္တေ ဥပ္ပန္နေ တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘မယှံ, အာဝုသော, ဧဝရူပံ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, ဣမာဟံ ပတ္တစီဝရံ တုယှံ ဒဿာမီ’’တိ။ သော ပတ္တစီဝရလောဘေန တဿ ဂိဟိဘာဝေ အာနိသံသံ ဒဿေတွာ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ အာဒီနဝံ ကထေသိ။ တဿ တံ သုတွာဝ ဂိဟိဘာဝတော စိတ္တံ နိဝတ္တေတွာ ပဗ္ဗဇ္ဇာယမေဝ အဘိရမိ။ ဧဝမေသ တဒါ သီလဝန္တဿ ဘိက္ခုနော

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၃၄။)

ဂိဟိဘာဝေ အာနိသံသကထာယ ကထိတတ္တာ ဣဒါနိ ဆ ဝါရေ ဝိဗ္ဘမိတွာ သတ္တမဝါရေ ပဗ္ဗဇိတွာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနဿ မဟာကောဋ္ဌိကတ္ထေရဿ စ အဘိဓမ္မကထံ ကထေန္တာနံ အန္တရန္တရာ ကထံ ဩပါတေသိ။ အထ နံ မဟာကောဋ္ဌိကတ္ထေရော အပသာဒေသိ။ သော မဟာသာဝကဿ ကထိတေ ပတိဋ္ဌာတုံ အသက္ကောန္တော ဝိဗ္ဘမိတွာ ဂိဟိ ဇာတော။ ပေါဋ္ဌပါဒဿ ပနာယံ ဂိဟိသဟာယကော အဟောသိ, တသ္မာ ဝိဗ္ဘမိတွာ ဒွီဟတီဟစ္စယေန ပေါဋ္ဌပါဒဿ သန္တိကံ ဂတော။ အထ နံ သော ဒိသွာ – ‘‘သမ္မ, ကိံ တယာ ကတံ, ဧဝရူပဿ နာမ သတ္ထု သာသနာ အပသက္ကန္တောသိ, ဧဟိ ပဗ္ဗဇိတုံ ဒါနိ တေ ဝဋ္ဋတီ’’တိ တံ ဂဟေတွာ ဘဂဝတော သန္တိကံ အဂမာသိ။ တသ္မိံ ဌာနေ ပဗ္ဗဇိတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘သတ္တမေ ဝါရေ ပဗ္ဗဇိတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏီ’’တိ။

ဟတ္ထိသာရိပုတ္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ မဇ္ဈေသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၆၁။ သတ္တမေ မန္တာတိ ယ-ကာရလောပေန နိဒ္ဒေသော, ကရဏတ္ထေ ဝါ ဧတံ ပစ္စတ္တဝစနံ။ တေနာဟ ‘‘တာယ ဥဘော အန္တေ ဝိဒိတွာ’’တိ။ ဖဿဝသေန နိဗ္ဗတ္တတ္တာတိ ဒွယဒွယသမာပတ္တိယံ အညမညံ သမ္ဖဿဝသေန နိဗ္ဗတ္တတ္တာ, ‘‘ဖဿပစ္စယာ တဏှာ, တဏှာပစ္စယာ ဥပါဒါနံ, ဥပါဒါနပစ္စယာ ဘဝေါ, ဘဝပစ္စယာ ဇာတီ’’တိ ဣမိနာ စာနုက္ကမေန ဖဿသမုဋ္ဌာနတ္တာ ဣမဿ ကာယဿ ဖဿဝသေန နိဗ္ဗတ္တတ္တာတိ ဝုတ္တံ။ ဧကော အန္တောတိ ဧတ္ထ အယံ အန္တ-သဒ္ဒေါ အန္တအဗ္ဘန္တရမရိယာဒလာမကအဘာဝကောဋ္ဌာသပဒပူရဏသမီပါဒီသု ဒိဿတိ။ ‘‘အန္တပူရော ဥဒရပူရော’’တိအာဒီသု (သု။ နိ။ ၁၉၇) ဟိ အန္တေ အန္တသဒ္ဒေါ။ ‘‘စရန္တိ လောကေ ပရိဝါရဆန္နာ အန္တော အသုဒ္ဓါ, ဗဟိ သောဘမာနာ’’တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၁။၁၂၂) အဗ္ဘန္တရေ။ ‘‘ကာယဗန္ဓနဿ အန္တော ဇီရတိ (စူဠဝ။ ၂၇၈) သာ ဟရိတန္တံ ဝါ ပန္ထန္တံ ဝါ သေလန္တံ ဝါ ဥဒကန္တံ ဝါ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၃၀၄) မရိယာဒါယံ။ ‘‘အန္တမိဒံ, ဘိက္ခဝေ, ဇီဝိကာန’’န္တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၃။၈၀၊ ဣတိဝု။ ၉၁) လာမကေ။ ‘‘ဧသေဝန္တော ဒုက္ခဿာ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၃။၃၉၃၊ သံ။ နိ။ ၂။၅၁) အဘာဝေ။ သဗ္ဗပစ္စယသင်္ခယော ဟိ ဒုက္ခဿ

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၃၅။)

အဘာဝေါ ကောဋီတိပိ ဝုစ္စတိ။ ‘‘တယော အန္တာ’’တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၀၅) ကောဋ္ဌာသေ။ ‘‘ဣင်္ဃ တာဝ သုတ္တန္တံ ဝါ ဂါထာယော ဝါ အဘိဓမ္မံ ဝါ ပရိယာပုဏဿု, သုတ္တန္တေ ဩကာသံ ကာရာပေတွာ’’တိ (ပါစိ။ ၄၄၂) စ အာဒီသု ပဒပူရဏေ။ ‘‘ဂါမန္တံ ဝါ ဩသဋော (ပါရာ။ ၄၀၉-၄၁၀၊ စူဠဝ။ ၃၄၃) ဂါမန္တသေနာသန’’န္တိအာဒီသု (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၄၁၀) သမီပေ။ သွာယမိဓ ကောဋ္ဌာသေ ဝတ္တတီတိ အယမေကော ကောဋ္ဌာသောတိ။

သန္တော ပရမတ္ထတော ဝိဇ္ဇမာနော ဓမ္မသမူဟောတိ သက္ကာယော, ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓာ။ တေနာဟ ‘‘တေဘူမကဝဋ္ဋ’’န္တိ။ သေသမေတ္ထ သုဝိညေယျမေဝ။

မဇ္ဈေသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ ပုရိသိန္ဒြိယဉာဏသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၆၂။ အဋ္ဌမေ နိဗ္ဗတ္တိဝသေန အပါယသံဝတ္တနိယေန ဝါ ကမ္မုနာ အပါယေသု နိယုတ္တောတိ အာပါယိကော နေရယိကောတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ အဝီစိမှိ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ တတ္ထ အာယုကပ္ပသညိတံ အန္တရကပ္ပံ တိဋ္ဌတီတိ ကပ္ပဋ္ဌော။ နိရယူပပတ္တိပရိဟရဏဝသေန တိကိစ္ဆိတုံ အသက္ကုဏေယျောတိ အတေကိစ္ဆော။ အခဏ္ဍာနီတိ ဧကဒေသေနပိ အခဏ္ဍိတာနိ။ ဘိန္နကာလတော ပဋ္ဌာယ ဗီဇံ ဗီဇတ္ထာယ န ဥပကပ္ပတိ။ အပူတီနီတိ ဥဒကတေမနေန အပူတိကာနိ။ ပူတိကဉှိ ဗီဇံ ဗီဇတ္ထာယ န ဥပကပ္ပတိ။ အဝါတာတပဟတာနီတိ ဝါတေန စ အာတပေန စ န ဟတာနိ နိရောဇတံ န ပါပိတာနိ။ နိရောဇဉှိ ကသဋံ ဗီဇံ ဗီဇတ္ထာယ န ဥပကပ္ပတိ။ ‘‘သာရာဒါနီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ အာ-ကာရဿ ရဿတ္တံ ကတွာ ပါဠိယံ ‘‘သာရဒါနီ’’တိ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘သာရာဒါနီ’’တိ။ တဏ္ဍုလသာရဿ အာဒါနတော သာရာဒါနိ, ဂဟိတသာရာနိ ပတိဋ္ဌိတသာရာနိ။ နိဿရဉှိ ဗီဇံ ဗီဇတ္ထာယ န ဥပကပ္ပတိ။ သုခသယိတာနီတိ စတ္တာရော မာသေ ကောဋ္ဌေ ပက္ခိတ္တနိယာမေနေဝ သုခသယိတာနိ သုဋ္ဌု သန္နိစိတာနိ။ မဏ္ဍခေတ္တေတိ ဦသခါရာဒိဒေါသေဟိ အဝိဒ္ဓသ္တေ သာရက္ခေတ္တေ။ အဘိဒေါတိ အဘိ-သဒ္ဒေန သမာနတ္ထနိပါတပဒန္တိ အာဟ ‘‘အဘိအဍ္ဎရတ္တ’’န္တိ။ နတ္ထိ ဧတဿ ဘိဒါတိ ဝါ အဘိဒေါ။ ‘‘အဘိဒံ အဍ္ဎရတ္တ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဥပယောဂတ္ထေ ပစ္စတ္တဝစနံ။ အဍ္ဎရတ္တန္တိ စ အစ္စန္တသံယောဂဝစနံ, ဘုမ္မတ္ထေ ဝါ။ တသ္မာ အဘိဒေါ

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၃၆။)

အဍ္ဎရတ္တန္တိ အဘိန္နေ အဍ္ဎရတ္တသမယေတိ အတ္ထော။ ပုဏ္ဏမာသိယဉှိ ဂဂနမဇ္ဈဿ ပုရတော ဝါ ပစ္ဆတော ဝါ စန္ဒေ ဌိတေ အဍ္ဎရတ္တသမယော ဘိန္နော နာမ ဟောတိ, မဇ္ဈေ ဧဝ ပန ဌိတေ အဘိန္နော နာမ။

သုပ္ပဗုဒ္ဓသုနက္ခတ္တာဒယောတိ ဧတ္ထ (ဓ။ ပ။ အဋ္ဌ။ ၂။၁၂၇ သုပ္ပဗုဒ္ဓသကျဝတ္ထု) သုပ္ပဗုဒ္ဓေါ ကိရ သာကိယော ‘‘မမ ဓီတရံ ဆဍ္ဍေတွာ နိက္ခန္တော, မမ ပုတ္တံ ပဗ္ဗာဇေတွာ တဿ ဝေရိဋ္ဌာနေ ဌိတော စာ’’တိ ဣမေဟိ ဒွီဟိ ကာရဏေဟိ သတ္ထရိ အာဃာတံ ဗန္ဓိတွာ ဧကဒိဝသံ ‘‘န ဒါနိ နိမန္တိတဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ ဘုဉ္ဇိတုံ ဒဿာမီ’’တိ ဂမနမဂ္ဂံ ပိဒဟိတွာ အန္တရဝီထိယံ သုရံ ပိဝန္တော နိသီဒိ။ အထဿ သတ္ထရိ ဘိက္ခုသံဃပရိဝုတေ တံ ဌာနံ အာဂတေ ‘‘သတ္ထာ အာဂတော’’တိ အာရောစေသုံ။ သော အာဟ – ‘‘ပုရတော ဂစ္ဆာတိ တဿ ဝဒေထ, နာယံ မယာ မဟလ္လကတရော, နာဿ မဂ္ဂံ ဒဿာမီ’’တိ။ ပုနပ္ပုနံ ဝုစ္စမာနောပိ တထေဝ နိသီဒိ။ သတ္ထာ မာတုလဿ သန္တိကာ မဂ္ဂံ အလဘိတွာ တတောဝ နိဝတ္တိ။ သောပိ စရပုရိသံ ပေသေသိ – ‘‘ဂစ္ဆ တဿ ကထံ သုတွာ ဧဟီ’’တိ။ သတ္ထာပိ နိဝတ္တန္တော သိတံ ကတွာ အာနန္ဒတ္ထေရေန – ‘‘ကော နု ခေါ, ဘန္တေ, သိတပါတုကမ္မေ ပစ္စယော’’တိ ပုဋ္ဌော အာဟ – ‘‘ပဿသိ, အာနန္ဒ, သုပ္ပဗုဒ္ဓ’’န္တိ။ ပဿာမိ, ဘန္တေ။ ဘာရိယံ တေန ကမ္မံ ကတံ မာဒိသဿ ဗုဒ္ဓဿ မဂ္ဂံ အဒေန္တေန, ဣတော သတ္တမေ ဒိဝသေ ဟေဋ္ဌာပါသာဒေ ပါသာဒမူလေ ပထဝိယာ ပဝိသိဿတီ’’တိ အာစိက္ခိ။

သုနက္ခတ္တောပိ (မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၄၇) ပုဗ္ဗေ ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဒိဗ္ဗစက္ခုပရိကမ္မံ ပုစ္ဆိ။ အထဿ ဘဂဝါ ကထေသိ။ သော ဒိဗ္ဗစက္ခုံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ အာလောကံ ဝဍ္ဎေတွာ ဩလောကေန္တော ဒေဝလောကေ နန္ဒနဝနစိတ္တလတာဝနဖာရုသကဝနမိဿကဝနေသု ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိံ အနုဘဝမာနေ ဒေဝပုတ္တေ စ ဒေဝဓီတရော စ ဒိသွာ – ‘‘ဧတေသံ ဧဝရူပါယ အတ္တဘာဝသမ္ပတ္တိယာ ဌိတာနံ ကိရ မဓုရော နု ခေါ သဒ္ဒေါ ဘဝိဿတီ’’တိ သဒ္ဒံ သောတုကာမော ဟုတွာ ဒသဗလံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဒိဗ္ဗသောတဓာတုပရိကမ္မံ ပုစ္ဆိ။ ဘဂဝါ ပနဿ – ‘‘ဒိဗ္ဗသောတဓာတုဿ ဥပနိဿယော နတ္ထီ’’တိ ဉတွာ ပရိကမ္မံ န ကထေသိ။ န ဟိ ဗုဒ္ဓါ ယံ န ဘဝိဿတိ, တဿ ပရိကမ္မံ ကထေန္တိ။ သော ဘဂဝတိ အာဃာတံ ဗန္ဓိတွာ စိန္တေသိ – ‘‘အဟံ သမဏံ ဂေါတမံ ပဌမံ ဒိဗ္ဗစက္ခုပရိကမ္မံ ပုစ္ဆိံ, သော မယှံ ‘သမ္ပဇ္ဇတု ဝါ မာ ဝါ သမ္ပဇ္ဇတူ’တိ ကထေသိ။ အဟံ ပန ပစ္စတ္တပုရိသကာရေန တံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ ဒိဗ္ဗသောတဓာတုပရိကမ္မံ ပုစ္ဆိံ, တံ မေ န ကထေသိ။ အဒ္ဓါ

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၃၇။)

ဧဝံ ဟောတိ ‘အယံ ရာဇပဗ္ဗဇိတော ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ, ဒိဗ္ဗသောတဉာဏံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ, စေတောပရိယကမ္မဉာဏံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ, အာသဝါနံ ခယေ ဉာဏံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ, မယာ သမသမော ဘဝိဿတီ’တိ ဣဿာမစ္ဆရိယဝသေန မယှံ န ကထေတီ’’တိ ဘိယျောသော အာဃာတံ ဗန္ဓိတွာ ကာသာယာနိ ဆဍ္ဍေတွာ ဂိဟိဘာဝံ ပတွာပိ န တုဏှီဘူတော ဝိဟာသိ။ ဒသဗလံ ပန အသတာ တုစ္ဆေန အဗ္ဘာစိက္ခိတွာ အပါယူပဂေါ အဟောသိ။ တမ္ပိ ဘဂဝါ ဗျာကာသိ။ ဝုတ္တဉှေတံ – ‘‘ဧဝမ္ပိ ခေါ, ဘဂ္ဂဝ, သုနက္ခတ္တော လိစ္ဆဝိပုတ္တော မယာ ဝုစ္စမာနော အပက္ကမေဝ ဣမသ္မာ ဓမ္မဝိနယာ, ယထာ တံ အာပါယိကော’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၆)။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အပရေပိ သုပ္ပဗုဒ္ဓသုနက္ခတ္တာဒယော ဘဂဝတာ ဉာတာဝါ’’တိ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ကောကာလိကာဒီနံ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

သုသီမော ပရိဗ္ဗာဇကောတိ (သံ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၂။၇၀) ဧဝံနာမကော ဝေဒင်္ဂေသု ကုသလော ပဏ္ဍိတော ပရိဗ္ဗာဇကော။ အညတိတ္ထိယာ ဟိ ပရိဟီနလာဘသက္ကာရသိလောကာ ‘‘သမဏော ဂေါတမော န ဇာတိဂေါတ္တာဒီနိ အာရဗ္ဘ လာဘဂ္ဂပ္ပတ္တော ဇာတော, ကဝိသေဋ္ဌော ပနေသ ဥတ္တမကဝိတာယ သာဝကာနံ ဗန္ဓံ ဗန္ဓိတွာ ဒေတိ။ တေ တံ ဥဂ္ဂဏှိတွာ ဥပဋ္ဌာကာနံ ဥပနိသိန္နကထမ္ပိ အနုမောဒနမ္ပိ သရဘညမ္ပီတိ ဧဝမာဒီနိ ကထေန္တိ။ တေ တေသံ ပသန္နာနံ လာဘံ ဥပသံဟရန္တိ။ သစေ မယံ ယံ သမဏော ဂေါတမာ ဇာနာတိ, တတော ထောကံ ဇာနေယျာမ, အတ္တနော သမယံ တတ္ထ ပက္ခိပိတွာ မယမ္ပိ ဥပဋ္ဌာကာနံ ကထေယျာမ။ တတော ဧတေဟိ လာဘိတရာ ဘဝေယျာမ။ ကော နု ခေါ သမဏဿ ဂေါတမဿ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိတွာ ခိပ္ပမေဝ ဥဂ္ဂဏှိတုံ သက္ခိဿတီ’’တိ ဧဝံ စိန္တေတွာ ‘‘သုသိမော ပဋိဗလော’’တိ ဒိသွာ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧဝမာဟံသု ‘‘ဧဟိ တွံ, အာဝုသော သုသီမ, သမဏေ ဂေါတမေ ဗြဟ္မစရိယံ စရ, တွံ ဓမ္မံ ပရိယာပုဏိတွာ အမှေ ဝါစေယျာသိ, တံ မယံ ဓမ္မံ ပရိယာပုဏိတွာ ဂိဟီနံ ဘာသိဿာမ, ဧဝံ မယမ္ပိ သက္ကတာ ဘဝိဿာမ ဂရုကတာ မာနိတာ ပူဇိတာ လာဘိနော စီဝရပိဏ္ဍပါတသေနာသနဂိလာနပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရာန’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၂။၇၀)။

အထ သုသီမော ပရိဗ္ဗာဇကော တေသံ ဝစနံ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ယေနာနန္ဒော တေနုပသင်္ကမိ, ဥပသင်္ကမိတွာ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ယာစိ။ ထေရော စ တံ အာဒါယ

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၃၈။)

ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧတမတ္ထံ အာရောစေသိ။ ဘဂဝါ ပန စိန္တေသိ ‘‘အယံ ပရိဗ္ဗာဇကော တိတ္ထိယသမယေ ‘အဟံ ပါဋိဧက္ကော သတ္ထာ’တိ ပဋိဇာနမာနော စရတိ, ‘ဣဓေဝ မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယံ စရိတုံ ဣစ္ဆာမီ’တိ ကိရ ဝဒတိ, ကိံ နု ခေါ မယိ ပသန္နော, ဥဒါဟု မယှံ ဝါ မမ သာဝကာနံ ဓမ္မကထာယ ပသန္နော’’တိ။ အထဿ ဧကဋ္ဌာနေပိ ပသာဒါဘာဝံ ဉတွာ ‘‘အယံ မမ သာသနေ ‘ဓမ္မံ ထေနေဿာမီ’တိ ပဗ္ဗဇတိ, ဣတိဿ အာဂမနံ အပရိသုဒ္ဓံ, နိပ္ဖတ္တိ နု ခေါ ကီဒိသာ’’တိ ဩလောကေန္တော ‘‘ကိဉ္စာပိ ‘ဓမ္မံ ထေနေဿာမီ’တိ ပဗ္ဗဇတိ, ကတိပါဟေနေဝ ပန ဃဋေတွာ အရဟတ္တံ ဂဏှိဿတီ’’တိ ဉတွာ ‘‘တေနဟာနန္ဒ, သုသီမံ ပဗ္ဗာဇေထာ’’တိ အာဟ။ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ ‘‘ဧဝံ ဘဂဝတာ ကော ဉာတော? သုသီမော ပရိဗ္ဗာဇကော’’တိ။

သန္တတိမဟာမတ္တောတိ (ဓ။ ပ။ အဋ္ဌ။ ၂။၁၄၁ သန္တတိမဟာမတ္တဝတ္ထု) သော ကိရ ဧကသ္မိံ ကာလေ ရညော ပသေနဒိဿ ပစ္စန္တံ ကုပိတံ ဝူပသမေတွာ အာဂတော။ အထဿ ရာဇာ တုဋ္ဌော သတ္တ ဒိဝသာနိ ရဇ္ဇံ ဒတွာ ဧကံ နစ္စဂီတကုသလံ ဣတ္ထိံ အဒါသိ။ သော သတ္တ ဒိဝသာနိ သုရာမဒမတ္တော ဟုတွာ သတ္တမေ ဒိဝသေ သဗ္ဗာလင်္ကာရပ္ပဋိမဏ္ဍိတော ဟတ္ထိက္ခန္ဓဝရဂတော နဟာနတိတ္ထံ ဂစ္ဆန္တော သတ္ထာရံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသန္တံ ဒွါရန္တရေ ဒိသွာ ဟတ္ထိက္ခန္ဓဝရဂတောဝ သီသံ စာလေတွာ ဝန္ဒိ။ သတ္ထာ သိတံ ကတွာ ‘‘ကော နု ခေါ, ဘန္တေ, သိတပါတုကရဏေ ဟေတူ’’တိ အာနန္ဒတ္ထေရေန ပုဋ္ဌော သိတကာရဏံ အာစိက္ခန္တော အာဟ – ‘‘ပဿသိ, အာနန္ဒ, သန္တတိမဟာမတ္တံ, အဇ္ဇေဝ သဗ္ဗာဘရဏပ္ပဋိမဏ္ဍိတော မမ သန္တိကံ အာဂန္တွာ စာတုပ္ပဒိကဂါထာဝသာနေ အရဟတ္တံ ပတွာ ပရိနိဗ္ဗာယိဿတီ’’တိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဧဝံ ကော ဉာတော ဘဂဝတာတိ? သန္တတိမဟာမတ္တော’’တိ။

ပုရိသိန္ဒြိယဉာဏသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ နိဗ္ဗေဓိကသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၆၃။ နဝမေ ပရိဟာယတိ အတ္တနော ဖလံ ပရိဂ္ဂဟေတွာ ဝတ္တတိ, တဿ ဝါ ကာရဏဘာဝံ ဥပဂစ္ဆတီတိ ပရိယာယောတိ ဣဓ ကာရဏံ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘နိဗ္ဗိဇ္ဈနကာရဏ’’န္တိ။

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၃၉။)

‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, အဟတာနံ ဝတ္ထာနံ ဒိဂုဏံ သံဃာဋိ’’န္တိ ဧတ္ထ ဟိ ပဋလဋ္ဌော ဂုဏဋ္ဌော။ ‘‘အစ္စေန္တိ ကာလာ တရယန္တိ ရတ္တိယော, ဝယောဂုဏာ အနုပုဗ္ဗံ ဇဟန္တီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၁။၄) ဧတ္ထ ရာသဋ္ဌော ဂုဏဋ္ဌော။ ‘‘သတဂုဏာ ဒက္ခိဏာ ပါဋိကင်္ခိတဗ္ဗာ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၃၇၉) ဧတ္ထ အာနိသံသဋ္ဌော။ ‘‘အန္တံ အန္တဂုဏံ (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၇၇၊ မ။ နိ။ ၁။၁၁၀၊ ခု။ ပါ။ ၃။ဒွတ္တိံသာကာရော), ကယိရာ မာလာဂုဏေ ဗဟူ’’တိ (ဓ။ ပ။ ၅၃) ဧတ္ထ ဗန္ဓနဋ္ဌော ဂုဏဋ္ဌော။ ဣဓာပိ ဧသောဝ အဓိပ္ပေတောတိ အာဟ ‘‘ဗန္ဓနဋ္ဌေန ဂုဏာ’’တိ။ ကာမရာဂဿ သံယောဇနဿ ပစ္စယဘာဝေန ဝတ္ထုကာမေသုပိ ဗန္ဓနဋ္ဌော ရာသဋ္ဌော ဝါ ဂုဏဋ္ဌော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ စက္ခုဝိညေယျာတိ ဝါ စက္ခုဝိညာဏတံဒွါရိကဝိညာဏေဟိ ဇာနိတဗ္ဗာ။ သောတဝိညေယျာတိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဣဋ္ဌာရမ္မဏဘူတာတိ သဘာဝေနေဝ ဣဋ္ဌာရမ္မဏဇာတိကာ, ဣဋ္ဌာရမ္မဏဘာဝံ ဝါ ပတ္တာ။ ကမနီယာတိ ကာမေတဗ္ဗာ။ မနဝဍ္ဎနကာတိ မနောဟရာ။ ဧတေန ပရိကပ္ပနတောပိ ဣဋ္ဌာရမ္မဏဘာဝံ သင်္ဂဏှာတိ။ ပိယဇာတိကာတိ ပိယာယိတဗ္ဗသဘာဝါ။ ကာမူပသဉှိတာတိ ကာမရာဂေန ဥပေစ္စ သမ္ဗန္ဓနီယာ သမ္ဗန္ဓာ ကာတဗ္ဗာ။ တေနာဟ ‘‘အာရမ္မဏံ ကတွာ’’တိအာဒိ။ သင်္ကပ္ပရာဂေါတိ ဝါ သုဘာဒိဝသေန သင်္ကပ္ပိတဝုတ္ထမှိ ဥပ္ပန္နရာဂေါ။ ဧဝမေတ္ထ ဝတ္ထုကာမံ ပဋိက္ခိပိတွာ ကိလေသကာမော ဝုတ္တော တဿေဝ ဝသေန တေသမ္ပိ ကာမဘာဝသိဒ္ဓိတော, ကိလေသကာမဿပိ ဣဋ္ဌဝေဒနာ ဒိဋ္ဌာဒိသမ္ပယောဂဘေဒေန ပဝတ္တိအာကာရဘေဒေန စ အတ္ထိ ဝိစိတ္တကာတိ တတော ဝိသေသေတုံ ‘‘စိတြဝိစိတြာရမ္မဏာနီ’’တိ အာဟ, နာနပ္ပကာရာနိ ရူပါဒိအာရမ္မဏာနီတိ အတ္ထော။

အထေတ္ထ ဓီရာ ဝိနယန္တိ ဆန္ဒန္တိ အထ ဧတေသု အာရမ္မဏေသု ဓိတိသမ္ပန္နာ ပဏ္ဍိတာ ဆန္ဒရာဂံ ဝိနယန္တိ။

တဇ္ဇာတိကန္တိ တံသဘာဝံ, အတ္ထတော ပန တဿ ကာမဿ အနုရူပန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပုညဿ ဘာဂေါ ပုညဘာဂေါ, ပုညကောဋ္ဌာသော။ တေန နိဗ္ဗတ္တော, တတ္ထ ဝါ ဘဝေါတိ ပုညဘာဂိယော။ အပုညဘာဂိယောတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ ဝိပါကောယေဝ ဝေပက္ကန္တိ အာဟ ‘‘ဝေါဟာရဝိပါက’’န္တိ။

သဗ္ဗသင်္ဂါဟိကာတိ ကုသလာကုသလသာဓာရဏာ။ သံဝိဒဟနစေတနာတိ သမ္ပယုတ္တဓမ္မေသု သံဝိဒဟနလက္ခဏာ စေတနာ။ ဥရတ္တာဠိန္တိ ဥရံ

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၄၀။)

တာဠေတွာ။ ဧကပဒန္တိ ဧကပဒစိတံ မန္တံ။ တေနာဟ ‘‘ဧကပဒမန္တံ ဝါ’’တိအာဒိ။

နိဗ္ဗေဓိကသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ သီဟနာဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၆၄။ ဒသမေ တထာဂတဗလာနီတိ အညေဟိ အသာဓာရဏာနိ တထာဂတဿေဝ ဗလာနိ။ နနု စေတာနိ သာဝကာနမ္ပိ ဧကစ္စာနိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ? ကာမံ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ, ယာဒိသာနိ ပန ဗုဒ္ဓါနံ ဌာနာဋ္ဌာနဉာဏာဒီနိ, န တာဒိသာနိ တဒညေသံ ကဒါစိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ အညေဟိ အသာဓာရဏာနိ။ ဣမမေဝ ဟိ ယထာဝုတ္တံ လေသံ အပေက္ခိတွာ သာဓာရဏဘာဝတော အာသယာနုသယဉာဏာဒီသု ဧဝ အသာဓာရဏသမညာ နိရုဠှာ။ ယထာ ပုဗ္ဗဗုဒ္ဓါနံ ဗလာနိ ပုညဿ သမ္ပတ္တိယာ အာဂတာနိ, တထာ အာဂတဗလာနီတိ ဝါ တထာဂတဗလာနိ။ ဥသဘဿ ဣဒံ အာသဘံ, သေဋ္ဌဋ္ဌာနံ။ ပမုခနာဒန္တိ သေဋ္ဌနာဒံ။ ပဋိဝေဓဉာဏဉ္စေဝ ဒေသနာဉာဏဉ္စာတိ ဧတ္ထ ပညာယ ပဘာဝိတံ အတ္တနော အရိယဖလာဝဟံ ပဋိဝေဓဉာဏံ။ ကရုဏာယ ပဘာဝိတံ သာဝကာနံ အရိယဖလာဝဟံ ဒေသနာဉာဏံ။ တတ္ထ ပဋိဝေဓဉာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ ဥပ္ပန္နန္တိ ဒုဝိဓံ။ တဉှိ အဘိနိက္ခမနတော ယာဝ အရဟတ္တမဂ္ဂါ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ, ဖလက္ခဏေ ဥပ္ပန္နံ နာမ။ တုသိတဘဝနတော ယာဝ မဟာဗောဓိပလ္လင်္ကေ အရဟတ္တမဂ္ဂါ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ, ဖလက္ခဏေ ဥပ္ပန္နံ နာမ။ ဒီပင်္ကရတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ အရဟတ္တမဂ္ဂါ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ, ဖလက္ခဏေ ဥပ္ပန္နံ နာမ။ ဒေသနာဉာဏမ္ပိ ပဝတ္တမာနံ ပဝတ္တန္တိ ဒုဝိဓံ။ တဉှိ ယာဝ အညာတကောဏ္ဍညဿ သောတာပတ္တိမဂ္ဂါ ပဝတ္တမာနံ, ဖလက္ခဏေ ပဝတ္တံ နာမ။ တေသု ပဋိဝေဓဉာဏံ လောကုတ္တရံ, ဒေသနာဉာဏံ လောကိယံ။ ဥဘယမ္ပိ ပနေတံ အညေဟိ အသာဓာရဏံ, ဗုဒ္ဓါနညေဝ ဩရသဉာဏံ။

ဌာနဉ္စ ဌာနတော ပဇာနာတီတိ ကာရဏဉ္စ ကာရဏတော ပဇာနာတိ။ ယသ္မာ တတ္ထ ဖလံ တိဋ္ဌတိ တဒါယတ္တဝုတ္တိတာယ ဥပ္ပဇ္ဇတိ စေဝ ပဝတ္တတိ စ, တသ္မာ ဌာနန္တိ ဝုစ္စတိ။ ဘဂဝါ ‘‘ယေ ယေ ဓမ္မာ ယေသံ ယေသံ ဓမ္မာနံ ဟေတူ ပစ္စယာ ဥပ္ပါဒါယ, တံ တံ ဌာနံ, ယေ ယေ ဓမ္မာ ယေယံ ယေယံ ဓမ္မာနံ န ဟေတူ န ပစ္စယာ ဥပ္ပါဒါယ, တံ တံ အဋ္ဌာန’’န္တိ ပဇာနန္တော ဌာနတော အဋ္ဌာနတော ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၄၁။)

သမာဒိယန္တီတိ သမာဒါနာနိ, တာနိ ပန သမာဒိယိတွာ ကတာနိ ဟောန္တီတိ အာဟ ‘‘သမာဒိယိတွာ ကတာန’’န္တိ။ ကမ္မမေဝ ဝါ ကမ္မသမာဒါနန္တိ ဧတေန ‘‘သမာဒါန’’န္တိ သဒ္ဒဿ အပုဗ္ဗတ္ထာဘာဝံ ဒဿေတိ မုတ္တဂတသဒ္ဒေ ဂတသဒ္ဒဿ ဝိယ။ ဂတီတိ နိရယာဒိဂတိယော။ ဥပဓီတိ အတ္တဘာဝေါ။ ကာလောတိ ကမ္မဿ ဝိပစ္စနာရဟကာလော။ ပယောဂေါတိ ဝိပါကုပ္ပတ္တိယာ ပစ္စယဘူတာ ကိရိယာ။

စတုန္နံ ဈာနာနန္တိ ပစ္စနီကဇ္ဈာပနဋ္ဌေန အာရမ္မဏူပနိဇ္ဈာနဋ္ဌေန စ စတုန္နံ ရူပါဝစရဇ္ဈာနာနံ။ စတုက္ကနယေန ဟေတံ ဝုတ္တံ။ အဋ္ဌန္နံ ဝိမောက္ခာနန္တိ ‘‘ရူပီ ရူပါနိ ပဿတီ’’တိအာဒီနံ (မ။ နိ။ ၂။၂၄၈၊ ၃။၃၁၂၊ ဓ။ သ။ ၂၄၈၊ ပဋိ။ မ။ ၁။၂၀၉) အဋ္ဌန္နံ ဝိမောက္ခာနံ။ တိဏ္ဏံ သမာဓီနန္တိ သဝိတက္ကသဝိစာရာဒီနံ တိဏ္ဏံ သမာဓီနံ။ နဝန္နံ အနုပုဗ္ဗသမာပတ္တီနန္တိ ပဌမဇ္ဈာနသမာပတ္တိအာဒီနံ နဝန္နံ အနုပုဗ္ဗသမာပတ္တီနံ။ ဧတ္ထ စ ပဋိပါဋိယာ အဋ္ဌန္နံ သမာဓီတိပိ နာမံ, သမာပတ္တီတိပိ စိတ္တေကဂ္ဂတာသဗ္ဘာဝတော, နိရောဓသမာပတ္တိယာ တဒဘာဝတော န သမာဓီတိ နာမံ။ ဟာနဘာဂိယံ ဓမ္မန္တိ အပ္ပဂုဏေဟိ ပဌမဇ္ဈာနာဒီဟိ ဝုဋ္ဌိတဿ သညာမနသိကာရာနံ ကာမာဒိပက္ခန္ဒနံ။ ဝိသေသဘာဂိယံ ဓမ္မန္တိ ပဂုဏေဟိ ပဌမဇ္ဈာနာဒီဟိ ဝုဋ္ဌိတဿ သညာမနသိကာရာနံ ဒုတိယဇ္ဈာနာဒိပက္ခန္ဒနံ။ ဣတိ သညာမနသိကာရာနံ ကာမာဒိဒုတိယဇ္ဈာနာဒိပက္ခန္ဒနာနိ ဟာနဘာဂိယဝိသေသဘာဂိယဓမ္မာတိ ဒဿိတာနိ။ တေဟိ ပန ဈာနာနံ တံသဘာဝတာ ဓမ္မသဒ္ဒေန ဝုတ္တာ။ တသ္မာတိ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ဟေတုဘာဝေန ပစ္စာမသတိ။ ဝေါဒါနန္တိ ပဂုဏတာသင်္ခါတံ ဝေါဒါနံ။ တဉှိ ပဌမဇ္ဈာနာဒီဟိ ဝုဋ္ဌဟိတွာ ဒုတိယဇ္ဈာနာဒီနံ အဓိဂမဿ ပစ္စယတ္တာ ‘‘ဝုဋ္ဌာန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ယေ ပန ‘‘နိရောဓတော ဖလသမာပတ္တိယာ ဝုဋ္ဌာနန္တိ ပါဠိ နတ္ထီ’’တိ ဝဒန္တိ။ တေ ‘‘နိရောဓာ ဝုဋ္ဌဟန္တဿ နေဝသညာနာသညာယတနံ ဖလသမာပတ္တိယာ အနန္တရပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ ဣမာယ ပါဠိယံ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၁။၄၁၇) ပဋိသေဓေတဗ္ဗာ။

သီဟနာဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

မဟာဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၄၂။)

၇။ ဒေဝတာဝဂ္ဂေါ

၁-၃။ အနာဂါမိဖလသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၆၅-၆၇။ သတ္တမဿ ပဌမာဒီနိ ဥတ္တာနတ္ထာနိ။ တတိယေ အဘိသမာစာရေ ဥတ္တမသမာစာရေ ဘဝံ အာဘိသမာစာရိကံ, ဝတ္တပ္ပဋိပတ္တိဝတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘ဥတ္တမသမာစာရဘူတ’’န္တိအာဒိ။ သေခပဏ္ဏတ္တိသီလန္တိ သေခိယဝသေန ပညတ္တသီလံ။

အနာဂါမိဖလသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄-၅။ သင်္ဂဏိကာရာမသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၆၈-၆၉။ စတုတ္ထေ ဂဏေန သင်္ဂဏံ သမောဓာနံ ဂဏသင်္ဂဏိကာ, သာ အာရမိတဗ္ဗဋ္ဌေန အာရာမော ဧတဿာတိ ဂဏသင်္ဂဏိကာရာမော။ သင်္ဂဏိကာတိ ဝါ သကပရိသသမောဓာနံ။ ဂဏောတိ နာနာဇနသမောဓာနံ။ သေသမေတ္ထ သုဝိညေယျမေဝ။ ပဉ္စမံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

သင်္ဂဏိကာရာမသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ သမာဓိသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၇၀။ ဆဋ္ဌေ ပဋိပ္ပဿမ္ဘနံ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓီတိ အတ္ထတော ဧကန္တိ အာဟ ‘‘န ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိလဒ္ဓေနာတိ ကိလေသပ္ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိယာ အလဒ္ဓေနာ’’တိ။ သုက္ကပက္ခေ သန္တေနာတိအာဒီသု အင်္ဂသန္တတာယ အာရမ္မဏသန္တတာယ သဗ္ဗကိလေသသန္တတာယ စ သန္တေန, အတပ္ပနိယဋ္ဌေန ပဏီတေန, ကိလေသပ္ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိယာ လဒ္ဓတ္တာ, ကိလေသပ္ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိဘာဝံ ဝါ လဒ္ဓတ္တာ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိလဒ္ဓေန, ပဿဒ္ဓိကိလေသေန ဝါ အရဟတာ လဒ္ဓတ္တာ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိလဒ္ဓေန, ဧကောဒိဘာဝေန အဓိဂတတ္တာ ဧကောဒိဘာဝါဓိဂတေနာတိ ဧဝမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

သမာဓိသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၄၃။)

၇-၁၀။ သက္ခိဘဗ္ဗသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၇၁-၇၄။ သတ္တမေ တသ္မိံ တသ္မိံ ဝိသေသေတိ တသ္မိံ တသ္မိံ သစ္ဆိကာတဗ္ဗေ ဝိသေသေ။ သက္ခိဘာဝါယ ပစ္စက္ခကာရိတာယ ဘဗ္ဗော သက္ခိဘဗ္ဗော, တဿ ဘာဝေါ သက္ခိဘဗ္ဗတာ။ တံ သက္ခိဘဗ္ဗတံ။ သတိ သတိအာယတနေတိ သတိ သတိကာရဏေ။ ကိဉ္စေတ္ထ ကာရဏံ? အဘိညာ ဝါ အဘိညာပါဒကဇ္ဈာနံ ဝါ, အဝသာနေ ပန ဆဋ္ဌာဘိညာယ အရဟတ္တံ ဝါ ကာရဏံ, အရဟတ္တဿ ဝိပဿနာ ဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယဉှိ တံ တတြ တတြ သက္ခိဘဗ္ဗတာသင်္ခါတံ ဣဒ္ဓိဝိဓပစ္စနုဘဝနာဒိ, တဿ အဘိညာ ကာရဏံ။ အထ ဣဒ္ဓိဝိဓပစ္စနုဘဝနာဒိ အဘိညာ, ဧဝံ သတိ အဘိညာပါဒကဇ္ဈာနံ ကာရဏံ။ အရဟတ္တမ္ပိ ‘‘ကုဒါဿု နာမာဟံ တဒါယတနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရိဿာမီ’’တိ အနုတ္တရေသု ဝိမောက္ခေသု ပိဟံ ဥပဋ္ဌပေတွာ ဆဋ္ဌာဘိညံ နိဗ္ဗတ္တေန္တဿ ကာရဏံ။ ဣဒဉ္စ သဗ္ဗသာဓာရဏံ န ဟောတိ, သာဓာရဏဝသေန ပန အရဟတ္တဿ ဝိပဿနာ ကာရဏံ။ အထ ဝါ သတိ အာယတနေတိ တဿ တဿ ဝိသေသာဓိဂမဿ ဥပနိဿယသင်္ခါတေ ကာရဏေ သတီတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ဟာနဘာဂိယာဒီသု ‘‘ပဌမဇ္ဈာနဿ လာဘိံ ကာမသဟဂတာ သညာမနသိကာရာ သမုဒါစရန္တိ, ဟာနဘာဂိယော သမာဓိ။ တဒနုဓမ္မတာ သတိ သန္တိဋ္ဌတိ, ဌိတိဘာဂိယော သမာဓိ။ အဝိတက္ကသဟဂတာ သညာမနသိကာရာ သမုဒါစရန္တိ, ဝိသေသဘာဂိယော သမာဓိ။ နိဗ္ဗိဒါသဟဂတာ သညာမနသိကာရာ သမုဒါစရန္တိ ဝိရာဂူပသံဟိတာ, နိဗ္ဗေဓဘာဂိယော သမာဓီ’’တိ (ဝိဘ။ ၇၉၉) ဣမိနာ နယေန သဗ္ဗသမာပတ္တိယော ဝိတ္ထာရေတွာ ဟာနဘာဂိယာဒိအတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတ္ထ ပဌမဇ္ဈာနဿ လာဘိန္တိ ယွာယံ အပ္ပဂုဏဿ ပဌမဿ ဈာနဿ လာဘီ, တံ။ ကာမသဟဂတာ သညာမနသိကာရာ သမုဒါစရန္တီတိ တတော ဝုဋ္ဌိတံ အာရမ္မဏဝသေန ကာမသဟဂတာ ဟုတွာ သညာမနသိကာရာ သမုဒါစရန္တိ တုဒန္တိ, တဿ ကာမာနတီတဿ ကာမာနုပက္ခန္ဒာနံ သညာမနသိကာရာနံ ဝသေန သော ပဌမဇ္ဈာနသမာဓိ ဟာယတိ ပရိဟာယတိ, တသ္မာ ဟာနဘာဂိယော ဝုတ္တော။ တဒနုဓမ္မတာတိ တဒနုရူပသဘာဝေါ။ သတိ သန္တိဋ္ဌတီတိ ဣဒံ မိစ္ဆာသတိံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ယဿ ဟိ ပဌမဇ္ဈာနာနုရူပသဘာဝါ ပဌမဇ္ဈာနံ သန္တတော ပဏီတတော ဒိသွာ အဿာဒယမာနာ အဘိနန္ဒမာနာ နိကန္တိ ဟောတိ, တဿ နိကန္တိဝသေန သော ပဌမဇ္ဈာနသမာဓိ နေဝ ဟာယတိ န ဝဍ္ဎတိ, ဌိတိကောဋ္ဌာသိကော ဟောတိ။ တေန

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၄၄။)

ဝုတ္တံ ‘‘ဌိတိဘာဂိယော သမာဓီ’’တိ။ အဝိတက္ကသဟဂတာတိ အဝိတက္ကံ ဒုတိယဇ္ဈာနံ သန္တတော ပဏီတတော မနသိကရောတော အာရမ္မဏဝသေန အဝိတက္ကသဟဂတာ။ သညာမနသိကာရာ သမုဒါစရန္တီတိ ပဂုဏပဌမဇ္ဈာနတော ဝုဋ္ဌိတံ ဒုတိယဇ္ဈာနာဓိဂမတ္ထာယ စောဒေန္တိ တုဒန္တိ။ တဿ ဥပရိ ဒုတိယဇ္ဈာနာနုပက္ခန္ဒာနံ သညာမနသိကာရာနံ ဝသေန သော ပဌမဇ္ဈာနသမာဓိ ဝိသေသဘူတဿ ဒုတိယဇ္ဈာနဿ ဥပ္ပတ္တိပဒဋ္ဌာနတာယ ‘‘ဝိသေသဘာဂိယော’’တိ ဝုတ္တော။

နိဗ္ဗိဒါသဟဂတာတိ တမေဝ ပဌမဇ္ဈာနလာဘိံ ဈာနတော ဝုဋ္ဌိတံ နိဗ္ဗိဒါသင်္ခါတေန ဝိပဿနာဉာဏေန သဟဂတာ။ ဝိပဿနာဉာဏဉှိ ဈာနင်္ဂေသု ပဘေဒေန ဥပဋ္ဌဟန္တေသု နိဗ္ဗိန္ဒတိ ဥက္ကဏ္ဌတိ, တသ္မာ ‘‘နိဗ္ဗိဒါ’’တိ ဝုစ္စတိ။ သမုဒါစရန္တီတိ နိဗ္ဗာနသစ္ဆိကိရိယတ္ထာယ စောဒေန္တိ တုဒန္တိ။ ဝိရာဂူပသံဟိတာတိ ဝိရာဂသင်္ခါတေန နိဗ္ဗာနေန ဥပသံဟိတာ။ ဝိပဿနာဉာဏဉှိ သက္ကာ ဣမိနာ မဂ္ဂေန ဝိရာဂံ နိဗ္ဗာနံ သစ္ဆိကာတုန္တိ ပဝတ္တိတော ‘‘ဝိရာဂူပသံဟိတ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ တံသမ္ပယုတ္တာ သညာမနသိကာရာ ဝိရာဂူပသံဟိတာ ဧဝ နာမ။ တဿ တေသံ သညာမနသိကာရာနံ ဝသေန ပဌမဇ္ဈာနသမာဓိ အရိယမဂ္ဂပ္ပဋိဝေဓဿ ပဒဋ္ဌာနတာယ ‘‘နိဗ္ဗေဓဘာဂိယော’’တိ ဝုတ္တော။ ဟာနံ ဘဇန္တီတိ ဟာနဘာဂိယာ, ဟာနဘာဂေါ ဝါ ဧတေသံ အတ္ထီတိ ဟာနဘာဂိယာ, ပရိဟာနကောဋ္ဌာသိကာတိ အတ္ထော။ ဣမိနာ နယေန ဌိတိဘာဂိယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အဋ္ဌမာဒီနိ ဥတ္တာနတ္ထာနေဝ။

သက္ခိဘဗ္ဗသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဒေဝတာဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ အရဟတ္တဝဂ္ဂေါ

၁-၃။ ဒုက္ခသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၇၅-၇၇။ အဋ္ဌမဿ ပဌမာဒီသု နတ္ထိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ တတိယေ တိဝိဓံ ကုဟနဝတ္ထုန္တိ ပစ္စယပ္ပဋိသေဝနသာမန္တဇပ္ပနဣရိယာပထပ္ပဝတ္တနသင်္ခါတံ တိဝိဓံ ကုဟနဝတ္ထုံ။ ဥက္ခိပိတွာတိ ‘‘မဟာကုဋုမ္ဗိကော မဟာနာဝိကော မဟာဒါနပတီ’’တိအာဒိနာ ပဂ္ဂဏှိတွာ လပနံ။ အဝက္ခိပိတွာတိ ‘‘ကိံ ဣမဿ ဇီဝိတံ, ဗီဇဘောဇနော နာမာယ’’န္တိ ဟီဠေတွာ လပနံ။

ဒုက္ခသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၄၅။)

၄။ သုခသောမနဿသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၇၈။ စတုတ္ထေ ယထာဝုတ္တဓမ္မာဒီသု တဿ ကိလေသနိမိတ္တံ ဒုက္ခံ အနဝဿနန္တိ ‘‘သုခသောမနဿဗဟုလော ဝိဟရတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ကာယိကသုခဉ္စေဝ စေတသိကသောမနဿဉ္စ ဗဟုလံ အဿာတိ သုခသောမနဿဗဟုလော။ ယဝတိ တေန ဖလံ မိဿိတံ ဝိယ ဟောတီတိ ယောနိ, ဧကန္တိကံ ကာရဏံ။ အဿာတိ ယထာဝုတ္တဿ ဘိက္ခုနော။ ပရိပုဏ္ဏန္တိ အဝိကလံ အနဝသေသံ။

သုခသောမနဿသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ အဓိဂမသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၇၉။ ပဉ္စမေ အာဂစ္ဆန္တိ ဧတေန ကုသလာ ဝါ အကုသလာ ဝါတိ အာဂမနံ, ကုသလာကုသလာနံ ဥပ္ပတ္တိကာရဏံ။ တတ္ထ ကုသလောတိ အာဂမနကုသလော။ ဧဝံ ဓမ္မေ မနသိကရောတော ကုသလာ ဝါ အကုသလာ ဝါ ဓမ္မာ အဘိဝဍ္ဎန္တီတိ ဧဝံ ဇာနန္တော။ အပဂစ္ဆန္တိ ကုသလာ ဝါ အကုသလာ ဝါ ဧတေနာတိ အပဂမနံ။ တေသံ ဧဝ အနုပ္ပတ္တိကာရဏံ, တတ္ထ ကုသလောတိ အပဂမနကုသလော။ ဧဝံ ဓမ္မေ မနသိကရောတော ကုသလာ ဝါ အကုသလာ ဝါ ဓမ္မာ နာဘိဝဍ္ဎန္တီတိ ဧဝံ ဇာနန္တော။ ဥပါယကုသလောတိ ဌာနုပ္ပတ္တိကပညာသမန္နာဂတော။ ဣဒဉ္စ အစ္စာယိကကိစ္စေ ဝါ ဘယေ ဝါ ဥပ္ပန္နေ တဿ တိကိစ္ဆနတ္ထံ ဌာနုပ္ပတ္တိယာ ကာရဏဇာနနဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အဓိဂမသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆-၇။ မဟန္တတ္တသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၈၀-၈၁။ ဆဋ္ဌေ သမ္ပတ္တေတိ ကိလေသေ သမ္ပတ္တေ။ သတ္တမံ ဥတ္တာနမေဝ။

မဟန္တတ္တသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၄၆။)

၈-၁၀။ ဒုတိယနိရယသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၈၂-၈၄။ အဋ္ဌမေ ကာယပါဂဗ္ဘိယာဒီဟီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဝစီပါဂဗ္ဘိယံ မနောပါဂဗ္ဘိယဉ္စ သင်္ဂဏှာတိ။ နဝမာဒီနိ ဥတ္တာနတ္ထာနေဝ။

ဒုတိယနိရယသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အရဟတ္တဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ သီတိဝဂ္ဂေါ

၁။ သီတိဘာဝသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၈၅။ နဝမဿ ပဌမေ သီတိဘာဝန္တိ နိဗ္ဗာနံ, ကိလေသဝူပသမံ ဝါ။ နိဂ္ဂဏှာတီတိ အစ္စာရဒ္ဓဝီရိယတာဒီဟိ ဥဒ္ဓတံ စိတ္တံ ဥဒ္ဓစ္စပက္ခတော ရက္ခဏဝသေန နိဂ္ဂဏှာတိ။ ပဂ္ဂဏှာတီတိ အတိသိထိလဝီရိယတာဒီဟိ လီနံ စိတ္တံ ကောသဇ္ဇပါတတော ရက္ခဏဝသေန ပဂ္ဂဏှာတိ။ သမ္ပဟံသေတီတိ သမပ္ပဝတ္တစိတ္တံ တထာပဝတ္တိယံ ပညာယ တောသေတိ ဥတ္တေဇေတိ ဝါ။ ယဒါ ဝါ ပညာပယောဂမန္ဒတာယ ဥပသမသုခါနဓိဂမေန ဝါ နိရဿာဒံ စိတ္တံ ဘာဝနာယ န ပက္ခန္ဒတိ, တဒါ ဇာတိအာဒီနိ သံဝေဂဝတ္ထူနိ ပစ္စဝေက္ခိတွာ သမ္ပဟံသေတိ သမုတ္တေဇေတိ။ အဇ္ဈုပေက္ခတီတိ ယဒါ ပန စိတ္တံ အလီနံ အနုဒ္ဓတံ အနိရဿာဒံ အာရမ္မဏေ သမပ္ပဝတ္တံ သမ္မဒေဝ ဘာဝနာဝီတိံ ဩတိဏ္ဏံ ဟောတိ, တဒါ ပဂ္ဂဟနိဂ္ဂဟသမ္ပဟံသနေသု ကိဉ္စိ ဗျာပါရံ အကတွာ သမပ္ပဝတ္တေသု အဿေသု သာရထီ ဝိယ အဇ္ဈုပေက္ခတိ, ဥပေက္ခကောဝ ဟောတိ။ ပဏီတာဓိမုတ္တိကောတိ ပဏီတေ ဥတ္တမေ မဂ္ဂဖလေ အဓိမုတ္တော နိန္နပေါဏပဗ္ဘာရော။

သီတိဘာဝသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂-၁၁။ အာဝရဏသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၈၆-၉၅။ ဒုတိယေ အစ္ဆန္ဒိကောတိ ကတ္တုကမျတာကုသလစ္ဆန္ဒရဟိတော။ ဥတ္တရကုရုကာ မနုဿာ အစ္ဆန္ဒိကဋ္ဌာနံ ပဝိဋ္ဌာ။ ဒုပ္ပညောတိ ဘဝင်္ဂပညာယ

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၄၇။)

ပရိဟီနော။ ဘဝင်္ဂပညာယ ပန ပရိပုဏ္ဏာယပိ ယဿ ဘဝင်္ဂံ လောကုတ္တရဿ ပစ္စယော န ဟောတိ, သောပိ ဒုပ္ပညော ဧဝ နာမ။ အဘဗ္ဗော နိယာမံ ဩက္ကမိတုံ ကုသလေသု ဓမ္မေသု သမ္မတ္တန္တိ ကုသလေသု ဓမ္မေသု သမ္မတ္တနိယာမသင်္ခါတံ အရိယမဂ္ဂံ ဩက္ကမိတုံ အဓိဂန္တုံ အဘဗ္ဗော။ န ကမ္မာဝရဏတာယာတိအာဒီသု အဘဗ္ဗဝိပရိယာယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ စတုတ္ထာဒီနိ ဥတ္တာနတ္ထာနိ။

အာဝရဏသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

သီတိဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ အာနိသံသဝဂ္ဂေါ

၁-၁၁။ ပါတုဘာဝသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၉၆-၁၀၆။ ဒသမဿ ပဌမာဒီသု နတ္ထိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ အဋ္ဌမေ မေတ္တာ ဧတဿ အတ္ထီတိ မေတ္တာဝါ, တဿ ဘာဝေါ မေတ္တာဝတာ, မေတ္တာပဋိပတ္တိ, တာယ။ သာ ပန မေတ္တာဝတာ မေတ္တာဝသေန ပါရိစရိယာတိ အာဟ ‘‘မေတ္တာယုတ္တာယ ပါရိစရိယာယာ’’တိ။ ပရိစရန္တိ ဝိပ္ပကတဗြဟ္မစရိယတ္တာ။ ပရိစိဏ္ဏသတ္ထုကေန သာဝကေန နာမ သတ္ထုနော ယာဝ ဓမ္မေန ကာတဗ္ဗာ ပါရိစရိယာ, တာယ သမ္မဒေဝ သမ္ပာဒိတတ္တာ။ နဝမာဒီနိ ဥတ္တာနတ္ထာနိ။

ပါတုဘာဝသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အာနိသံသဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀၇-၁၁၆။ ဧကာဒသမဝဂ္ဂေါ ဥတ္တာနတ္ထောယေဝ။

ဣတိ မနောရထပူရဏိယာ အင်္ဂုတ္တရနိကာယ-အဋ္ဌကထာယ

ဆက္ကနိပါတဝဏ္ဏနာယ အနုတ္တာနတ္ထဒီပနာ သမတ္တာ။

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၄၈။) (အံ၊ဋီ၊၃၊၁၄၉။)

သတ္တကနိပါတ-ဋီကာ

အင်္ဂုတ္တရနိကာယေ

နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ

၁။ ပဌမပဏ္ဏာသကံ

၁။ ဓနဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ

၁-၁၀။ သတ္တကနိပါတဿ ပဌမော ဝဂ္ဂေါ ဥတ္တာနတ္ထော။

၂။ အနုသယဝဂ္ဂေါ

၄။ပုဂ္ဂလသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၁၄။ ဒုတိယဿ စတုတ္ထေ ဥဘတော ဥဘယထာ, ဥဘတော ဥဘောဟိ ဘာဂေဟိ ဝိမုတ္တောတိ ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တော ဧကဒေသသရူပေကသေသနယေန။ ဒွီဟိ ဘာဂေဟီတိ ကရဏေ နိဿက္ကေ စေတံ ဗဟုဝစနံ။ အာဝုတ္တိအာဒိဝသေန အယံ နိယမော ဝေဒိတဗ္ဗောတိ အာဟ ‘‘အရူပသမာပတ္တိယာ’’တိအာဒိ။ ဧတေန ‘‘သမာပတ္တိယာ ဝိက္ခမ္ဘနဝိမောက္ခေန, မဂ္ဂေန သမုစ္ဆေဒဝိမောက္ခေန ဝိမုတ္တတ္တာ ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တော’’တိ ဧဝံ ပဝတ္တော တိပိဋကစူဠနာဂတ္ထေရဝါဒေါ, ‘‘နာမကာယတော ရူပကာယတော စ ဝိမုတ္တတ္တာ ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တော’’တိ ဧဝံ ပဝတ္တော တိပိဋကမဟာရက္ခိတတ္ထေရဝါဒေါ, ‘‘သမာပတ္တိယာ ဝိက္ခမ္ဘနဝိမောက္ခေန ဧကဝါရံ, မဂ္ဂေန သမုစ္ဆေဒဝိမောက္ခေန ဧကဝါရံ ဝိမုတ္တတ္တာ ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တော’’တိ ဧဝံ ပဝတ္တော တိပိဋကစူဠာဘယတ္ထေရဝါဒေါ စာတိ ဣမေသံ တိဏ္ဏမ္ပိ ထေရဝါဒါနံ ဧကဇ္ဈံ သင်္ဂဟော ကတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧတ္ထ စ ပဌမဝါဒေ ဒွီဟိ ဘာဂေဟိ ဝိမုတ္တော ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တော ဝုတ္တော, ဒုတိယဝါဒေ ဥဘတော ဘာဂတော ဝိမုတ္တောတိ ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တော, တတိယဝါဒေ ဒွီဟိ ဘာဂေဟိ ဒွေ ဝါရေ ဝိမုတ္တောတိ အယမေတေသံ ဝိသေသောတိ။ ဝိမုတ္တောတိ ကိလေသေဟိ ဝိမုတ္တော, ကိလေသဝိက္ခမ္ဘနသမုစ္ဆေဒနေဟိ ဝါ ကာယတော ဝိမုတ္တောဟိ အတ္ထော။

သောတိ ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တော။ ကာမဉ္စေတ္ထ ရူပါဝစရစတုတ္ထဇ္ဈာနမ္ပိ အရူပါဝစရဇ္ဈာနံ ဝိယ ဒုဝင်္ဂိကံ အာနေဉ္ဇပ္ပတ္တန္တိ ဝုစ္စတိ။ တံ ပန ပဒဋ္ဌာနံ ကတွာ အရဟတ္တံ ပတ္တော ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တော နာမ န ဟောတိ

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၅၀။)

ရူပကာယတော အဝိမုတ္တတ္တာ။ တဉှိ ကိလေသကာယတောဝ ဝိမုတ္တံ, န ရူပကာယတော, တသ္မာ တတော ဝုဋ္ဌာယ အရဟတ္တံ ပတ္တော ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တော န ဟောတီတိ အာဟ ‘‘စတုန္နံ အရူပ…ပေ… ပဉ္စဝိဓော ဟောတီ’’တိ။ အရူပသမာပတ္တီနန္တိ နိဒ္ဓါရဏေ သာမိဝစနံ။ အရဟတ္တံ ပတ္တအနာဂါမိနောတိ ဘူတပုဗ္ဗဂတိယာ ဝုတ္တံ။ န ဟိ အရဟတ္တံ ပတ္တော အနာဂါမီ နာမ ဟောတိ။ ‘‘ရူပီ ရူပါနိ ပဿတီ’’တိအာဒိကေ နိရောဓသမာပတ္တိအန္တေ အဋ္ဌ ဝိမောက္ခေ ဝတွာ –

‘‘ယတော စ ခေါ, အာနန္ဒ, ဘိက္ခု ဣမေ အဋ္ဌ ဝိမောက္ခေ ကာယေန ဖုသိတွာ ဝိဟရတိ, ပညာယ စဿ ဒိသွာ အာသဝါ ပရိက္ခီဏာ ဟောန္တိ။ အယံ ဝုစ္စတိ, အာနန္ဒ, ဘိက္ခု ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တော’’တိ –

ယဒိပိ မဟာနိဒါနေ (ဒီ။ နိ။ ၂။၁၃၀) ဝုတ္တံ, တံ ပန ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တသေဋ္ဌဝသေန ဝုတ္တန္တိ, ဣဓ ပန သဗ္ဗဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တေ သင်္ဂဟဏတ္ထံ ‘‘ပဉ္စဝိဓော ဟောတီ’’တိ ဝတွာ ‘‘ပါဠိ ပနေတ္ထ…ပေ… အဋ္ဌဝိမောက္ခလာဘိနော ဝသေန အာဂတာ’’တိ အာဟ။ မဇ္ဈိမနိကာယေ ပန ကီဋာဂိရိသုတ္တေ (မ။ နိ။ ၂။၁၈၂) –

‘‘ကတမော စ, ဘိက္ခဝေ, ပုဂ္ဂလော ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တော? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော ယေ တေ သန္တာ ဝိမောက္ခာ အတိက္ကမ္မ ရူပေ အာရုပ္ပါ, တေ ကာယေန ဖုသိတွာ ဝိဟရတိ, ပညာယ စဿ ဒိသွာ အာသဝါ ပရိက္ခီဏာ ဟောန္တိ။ အယံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, ပုဂ္ဂလော ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တော’’တိ –

အရူပသမာပတ္တိဝသေန စတ္တာရော ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တာ, သေဋ္ဌော စ ဝုတ္တော ဝုတ္တလက္ခဏူပပတ္တိတော။ ယထာဝုတ္တေသု ဟိ ပဉ္စသု ပုရိမာ စတ္တာရော သမာပတ္တိသီသံ နိရောဓံ န သမာပဇ္ဇန္တီတိ ပရိယာယေန ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တာ နာမ။ အဋ္ဌသမာပတ္တိလာဘီ အနာဂါမီ တံ သမာပဇ္ဇိတွာ တတော ဝုဋ္ဌာယ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ အရဟတ္တံ ပတ္တောတိ နိပ္ပရိယာယေန ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တသေဋ္ဌော နာမ။

ကတမော စ ပုဂ္ဂလောတိအာဒိ ပုဂ္ဂလပညတ္တိပါဠိ။ တတ္ထ ကတမောတိ ပုစ္ဆာဝစနံ။ ပုဂ္ဂလောတိ အသာဓာရဏတော ပုစ္ဆိတဗ္ဗဝစနံ။ ဣဓာတိ ဣဓသ္မိံ သာသနေ။ ဧကစ္စောတိ ဧကော။ အဋ္ဌ ဝိမောက္ခေ ကာယေန ဖုသိတွာ

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၅၁။)

ဝိဟရတီတိ အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော သမာပဇ္ဇိတွာ နာမကာယတော ပဋိလဘိတွာ ဝိဟရတိ။ ပညာယ စဿ ဒိသွာ အာသဝါ ပရိက္ခီဏာ ဟောန္တီတိ ဝိပဿနာပညာယ သင်္ခါရဂတံ, မဂ္ဂပညာယ စတ္တာရိ သစ္စာနိ ပဿိတွာ စတ္တာရောပိ အာသဝါ ပရိက္ခီဏာ ဟောန္တိ။ ဒိသွာတိ ဒဿနဟေတု။ န ဟိ အာသဝေ ပညာယ ပဿန္တိ, ဒဿနကာရဏာ ပန ပရိက္ခီဏာ ဒိသွာ ပရိက္ခီဏာတိ ဝုတ္တာ ဒဿနာယတ္တပရိက္ခယတ္တာ။ ဧဝဉှိ ဒဿနံ အာသဝါနံ ခယဿ ပုရိမကိရိယာဘာဝေန ဝုတ္တံ။

ပညာဝိမုတ္တောတိ ဝိသေသတော ပညာယ ဧဝ ဝိမုတ္တော, န တဿ အဓိဋ္ဌာနဘူတေန အဋ္ဌဝိမောက္ခသင်္ခါတေန သာတိသယေန သမာဓိနာတိ ပညာဝိမုတ္တော။ ယော အရိယော အနဓိဂတအဋ္ဌဝိမောက္ခော သဗ္ဗသော အာသဝေဟိ ဝိမုတ္တော, တဿေတံ အဓိဝစနံ။ အဓိဂတေပိ ဟိ ရူပဇ္ဈာနဝိမောက္ခေ န သော သာတိသယသမာဓိနိဿိတောတိ န တဿ ဝသေန ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တတာ ဟောတီတိ ဝုတ္တောဝါယမတ္ထော။ အရူပဇ္ဈာနေသု ပန ဧကသ္မိမ္ပိ သတိ ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တောယေဝ နာမ ဟောတိ။ တေန ဟိ အဋ္ဌဝိမောက္ခေကဒေသေန တံနာမဒါနသမတ္ထေန အဋ္ဌဝိမောက္ခလာဘီတွေဝ ဝုစ္စတိ။ သမုဒါယေ ဟိ ပဝတ္တော ဝေါဟာရော အဝယဝေပိ ဒိဿတိ ယထာ တံ ‘‘သတ္တိသယော’’တိ အနဝသေသတော အာသဝါနံ ပရိက္ခီဏတ္တာ။ အဋ္ဌဝိမောက္ခပဋိက္ခေပဝသေနေဝ န ဧကဒေသဘူတရူပဇ္ဈာနပ္ပဋိက္ခေပဝသေန။ ဧဝဉှိ အရူပဇ္ဈာနေကဒေသာဘာဝေပိ အဋ္ဌဝိမောက္ခပဋိက္ခေပေါ န ဟောတီတိ သိဒ္ဓံ ဟောတိ။ အရူပါဝစရဇ္ဈာနေသု ဟိ ဧကသ္မိမ္ပိ သတိ ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တောယေဝ နာမ ဟောတိ။

ဖုဋ္ဌန္တံ သစ္ဆိကတောတိ ဖုဋ္ဌာနံ အန္တော ဖုဋ္ဌန္တော, ဖုဋ္ဌာနံ အရူပဇ္ဈာနာနံ အနန္တရော ကာလောတိ အဓိပ္ပါယော။ အစ္စန္တသံယောဂေ စေတံ ဥပယောဂဝစနံ။ တံ ဖုဋ္ဌာနန္တရကာလမေဝ သစ္ဆိကာတဗ္ဗံ သစ္ဆိကတော သစ္ဆိကရဏူပါယေနာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ, ဘာဝနပုံသကံ ဝါ ဧတံ ‘‘ဧကမန္တံ နိသီဒီ’’တိအာဒီသု ဝိယ။ ယော ဟိ အရူပဇ္ဈာနေန ရူပကာယတော နာမကာယေကဒေသတော စ ဝိက္ခမ္ဘနဝိမောက္ခေန ဝိမုတ္တော, တေန နိရောဓသင်္ခါတော ဝိမောက္ခော အာလောစိတော ပကာသိတော ဝိယ ဟောတိ, န ပန ကာယေန သစ္ဆိကတော။ နိရောဓံ ပန အာရမ္မဏံ ကတွာ ဧကစ္စေသု အာသဝေသု ခေပိတေသု တေန သော သစ္ဆိကတော ဟောတိ, တသ္မာ သော သစ္ဆိကာတဗ္ဗံ နိရောဓံ ယထာအာလောစိတံ နာမကာယေန သစ္ဆိ ကရောတီတိ ‘‘ကာယသက္ခီ’’တိ ဝုစ္စတိ,

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၅၂။)

န တု ‘‘ဝိမုတ္တော’’တိ ဧကစ္စာနံ အာသဝါနံ အပရိက္ခီဏတ္တာ။ တေနာဟ ‘‘ဈာနဖဿံ ပဌမံ ဖုသတိ, ပစ္ဆာ နိရောဓံ နိဗ္ဗာနံ သစ္ဆိကရောတီ’’တိ။ အယံ စတုန္နံ အရူပသမာပတ္တီနံ ဧကေကတော ဝုဋ္ဌာယ သင်္ခါရေ သမ္မသိတွာ ကာယသက္ခိဘာဝံ ပတ္တာနံ စတုန္နံ, နိရောဓာ ဝုဋ္ဌာယ အဂ္ဂမဂ္ဂပ္ပတ္တအနာဂါမိနော စ ဝသေန ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တော ဝိယ ပဉ္စဝိဓော နာမ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ အဘိဓမ္မဋီကာယံ (ပု။ ပ။ မူလဋီ။ ၂၄) ‘‘ကာယသက္ခိမှိပိ ဧသေဝ နယော’’တိ။ ဧကစ္စေ အာသဝါတိ ဟေဋ္ဌိမမဂ္ဂဝဇ္ဈာ အာသဝါ။

ဒိဋ္ဌန္တံ ပတ္တောတိ ဒဿနသင်္ခါတဿ သောတာပတ္တိမဂ္ဂဉာဏဿ အနန္တရံ ပတ္တောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ‘‘ဒိဋ္ဌတ္တာ ပတ္တော’’တိပိ ပါဌော။ ဧတေန စတုသစ္စဒဿနသင်္ခါတာယ ဒိဋ္ဌိယာ နိရောဓဿ ပတ္တတံ ဒီပေတိ။ တေနာဟ ‘‘ဒုက္ခာ သင်္ခါရာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ပညာယာတိ မဂ္ဂပညာယ။ ပဌမဖလဋ္ဌတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ အဂ္ဂမဂ္ဂဋ္ဌာ ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တော။ တေနာဟ ‘‘သောပိ ကာယသက္ခီ ဝိယ ဆဗ္ဗိဓော ဟောတီ’’တိ။ ယထာ ပန ပညာဝိမုတ္တော, ဧဝံ အယမ္ပိ သုက္ခဝိပဿကော စတူဟိ အရူပဇ္ဈာနေဟိ ဝုဋ္ဌာယ ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တဘာဝပ္ပတ္တာ စတ္တာရော စာတိ ပဉ္စဝိဓော ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သဒ္ဓါဝိမုတ္တေပိ ဧသေဝ နယော။ ဣဒံ ဒုက္ခန္တိ ဧတ္တကံ ဒုက္ခံ, န ဣတော ဥဒ္ဓံ ဒုက္ခန္တိ။ ယထာဘူတံ ပဇာနာတီတိ ဌပေတွာ တဏှံ ဥပါဒါနက္ခန္ဓပဉ္စကံ ဒုက္ခသစ္စန္တိ ယာထာဝတော ပဇာနာတိ။ ယသ္မာ ပန တဏှာ ဒုက္ခံ ဇနေတိ နိဗ္ဗတ္တေတိ, တတော တံ ဒုက္ခံ သမုဒေတိ, တသ္မာ နံ ‘‘အယံ ဒုက္ခသမုဒယော’’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။ ယသ္မာ ပန ဣဒံ ဒုက္ခဉ္စ သမုဒယော စ နိဗ္ဗာနံ ပတွာ နိရုဇ္ဈတိ, အပ္ပဝတ္တိံ ဂစ္ဆတိ, တသ္မာ န ‘‘အယံ ဒုက္ခနိရောဓော’’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။ အရိယော ပန အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ တံ ဒုက္ခနိရောဓံ ဂစ္ဆတိ, တေန တံ ‘‘အယံ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ’’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။ ဧတ္တာဝတာ နာနာက္ခဏေ သစ္စဝဝတ္ထာနံ ဒဿိတံ။ ဣဒါနိ တံ ဧကက္ခဏေ ဒဿေတုံ ‘‘တထာဂတပ္ပဝေဒိတာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တထာဂတပ္ပဝေဒိတာတိ တထာဂတေန ဗောဓိမဏ္ဍေ ပဋိဝိဒ္ဓါ ဝိဒိတာ ပါကဋာ ကတာ။ ဓမ္မာတိ စတုသစ္စဓမ္မာ။ ဝေါဒိဋ္ဌာ ဟောန္တီတိ သုဒိဋ္ဌာ။ ဝေါစရိတာတိ သုစရိတာ, ပညာယ သုဋ္ဌု စရာပိတာတိ အတ္ထော။ အယန္တိ အယံ ဧဝရူပေါ ပုဂ္ဂလော ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တောတိ။

သဒ္ဓါယ ဝိမုတ္တောတိ သဒ္ဒဟနဝသေန ဝိမုတ္တော။ ဧတေန သဗ္ဗထာ အဝိမုတ္တဿပိ သဒ္ဓါမတ္တေန ဝိမုတ္တဘာဝံ ဒဿေတိ။ သဒ္ဓါဝိမုတ္တောတိ ဝါ သဒ္ဓါယ

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၅၃။)

အဓိမုတ္တောတိ အတ္ထော။ ကိံ ပန နေသံ ကိလေသပ္ပဟာနေ နာနတ္တံ အတ္ထီတိ? နတ္ထိ။ အထ ကသ္မာ သဒ္ဓါဝိမုတ္တော ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တံ န ပါပုဏာတီတိ? အာဂမနီယနာနတ္တေန။ ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တော ဟိ အာဂမနမှိ ကိလေသေ ဝိက္ခမ္ဘေန္တော အပ္ပဒုက္ခေန အကသိရေန အကိလမန္တောဝ သက္ကောတိ ဝိက္ခမ္ဘိတုံ, သဒ္ဓါဝိမုတ္တော ပန ဒုက္ခေန ကသိရေန ကိလမန္တော သက္ကောတိ ဝိက္ခမ္ဘိတုံ, တသ္မာ သဒ္ဓါဝိမုတ္တော ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တံ န ပါပုဏာတိ။ တေနာဟ ‘‘ဧတဿ ဟီ’’တိအာဒိ။ သဒ္ဒဟန္တဿာတိ ‘‘ဧကံသတော အယံ ပဋိပဒါ ကိလေသက္ခယံ အာဝဟတိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန ဘာသိတတ္တာ’’တိ ဧဝံ သဒ္ဒဟန္တဿ။ ယသ္မာ ပနဿ အနိစ္စာနုပဿနာဒီဟိ နိစ္စသညာပဟာနဝသေန ဘာဝနာယ ပုဗ္ဗေနာပရံ ဝိသေသံ ပဿတော တတ္ထ တတ္ထ ပစ္စက္ခတာပိ အတ္ထိ, တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘သဒ္ဒဟန္တဿ ဝိယာ’’တိ။ သေသပဒဒွယံ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ ဧတ္ထ စ ပုဗ္ဗဘာဂမဂ္ဂဘာဝနာတိ ဝစနေန အာဂမနီယနာနတ္တေန ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တသဒ္ဓါဝိမုတ္တာနံ ပညာနာနတ္တံ ဟောတီတိ ဒဿိတံ။ အဘိဓမ္မဋ္ဌကထာယမ္ပိ (ပု။ ပ။ အဋ္ဌ။ ၂၈) ‘‘နေသံ ကိလေသပ္ပဟာနေ နာနတ္တံ နတ္ထိ, ပညာယ နာနတ္တံ အတ္ထိယေဝါ’’တိ ဝတွာ ‘‘အာဂမနီယနာနတ္တေနေဝ သဒ္ဓါဝိမုတ္တော ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တံ န ပါပုဏာတီတိ သန္နိဋ္ဌာနံ ကတ’’န္တိ ဝုတ္တံ။

အာရမ္မဏံ ယာထာဝတော ဓာရေတိ အဝဓာရေတီတိ ဓမ္မော, ပညာ။ တံ ပညာသင်္ခါတံ ဓမ္မံ အဓိမတ္တတာယ ပုဗ္ဗင်္ဂမံ ဟုတွာ ပဝတ္တံ အနုဿရတီတိ ဓမ္မာနုသာရီ။ တေနာဟ ‘‘ဓမ္မော’’တိအာဒိ။ ပညာပုဗ္ဗင်္ဂမန္တိ ပညာပဓာနံ။ ‘‘သဒ္ဓံ အနုဿရတိ, သဒ္ဓါပုဗ္ဗင်္ဂမံ မဂ္ဂံ ဘာဝေတီ’’တိ ဣမမတ္ထံ ဧသေဝ နယောတိ အတိဒိသတိ။ ပညံ ဝါဟေတီတိ ပညာဝါဟီ, ပညံ သာတိသယံ ပဝတ္တေတီတိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘ပညာပုဗ္ဗင်္ဂမံ အရိယမဂ္ဂံ ဘာဝေတီ’’တိ။ ပညာ ဝါ ပုဂ္ဂလံ ဝါဟေတိ နိဗ္ဗာနာဘိမုခံ ဂမေတီတိ ပညာဝါဟီ။ သဒ္ဓါဝါဟီတိ ဧတ္ထာပိ ဣမိနာ နယေနေဝ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တာဒိကထာတိ ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တာဒီသု အာဂမနတော ပဋ္ဌာယ ဝတ္တဗ္ဗကထာ။ တသ္မာတိ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၇၇၃, ၈၈၉) ဝုတ္တတ္တာ။ တတော ဧဝ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂသံဝဏ္ဏနာယံ (ဝိသုဒ္ဓိ။ မဟာဋီ။ ၂။၇၇၃) ဝုတ္တနယေနေဝ စေတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ပုဂ္ဂလသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၅၄။)

၅။ ဥဒကူပမာသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၁၅။ ပဉ္စမေ ဧကန္တကာဠကေဟီတိ နတ္ထိကဝါဒအဟေတုကဝါဒအကိရိယဝါဒသင်္ခါတေဟိ နိယတမိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဓမ္မေဟိ။ တေနာဟ ‘‘နိယတမိစ္ဆာဒိဋ္ဌိံ သန္ဓာယ ဝုတ္တ’’န္တိ။ ဧဝံ ပုဂ္ဂလောတိ ဣမိနာ ကာရဏေန ဧကဝါရံ နိမုဂ္ဂေါ နိမုဂ္ဂေါယေဝ သော ဟောတိ။ ဧတဿ ဟိ ပုန ဘဝတော ဝုဋ္ဌာနံ နာမ နတ္ထီတိ ဝဒန္တိ မက္ခလိဂေါသာလာဒယော ဝိယ။ ဟေဋ္ဌာ ဟေဋ္ဌာ နရကဂ္ဂီနံယေဝ အာဟာရော။ သာဓု သဒ္ဓါ ကုသလေသူတိ ကုသလဓမ္မေသု သဒ္ဓါ နာမ သာဟု လဒ္ဓကာတိ ဥမ္မုဇ္ဇတိ, သော တာဝတ္တကေနေဝ ကုသလေန ဥမ္မုဇ္ဇတိ နာမ။ သာဓု ဟိရီတိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ စင်္ကဝါရေတိ ရဇကာနံ ခါရပရိဿာဝနေ, သုရာပရိဿာဝနေ ဝါ။ ဧဝံ ပုဂ္ဂလောတိ ‘‘ဧဝံ သာဓု သဒ္ဓါ’’တိ ဣမေသံ သဒ္ဓါဒီနံ ဝသေန ဧကဝါရံ ဥမ္မုဇ္ဇိတွာ တေသံ ပရိဟာနိယာ ပုန နိမုဇ္ဇတိယေဝ ဒေဝဒတ္တာဒယော ဝိယ။ ဒေဝဒတ္တော ဟိ အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော ပဉ္စ စ အဘိညာယော နိဗ္ဗတ္တေတွာပိ ပုန ဗုဒ္ဓါနံ ပဋိပက္ခတာယ တေဟိ ဂုဏေဟိ ပရိဟီနော ရုဟိရုပ္ပါဒကမ္မံ သံဃဘေဒကမ္မဉ္စ ကတွာ ကာယဿ ဘေဒါ ဒုတိယစိတ္တဝါရေန စုတိစိတ္တမနန္တရာ နိရယေ နိဗ္ဗတ္တော။ ကောကာလိကော ဒွေ အဂ္ဂသာဝကေ ဥပဝဒိတွာ ပဒုမနိရယေ နိဗ္ဗတ္တော။

နေဝ ဟာယတိ နော ဝဍ္ဎတီတိ အပ္ပဟောနကကာလေပိ န ဟာယတိ, ပဟောနကကာလေပိ န ဝဍ္ဎတိ။ ဥဘယမ္ပိ ပနေတံ အဂါရိကေနပိ အနဂါရိကေနပိ ဒီပေတဗ္ဗံ။ ဧကစ္စော ဟိ အဂါရိကော အပ္ပဟောနကကာလေ ပက္ခိကဘတ္တံ ဝဿိကံ ဝါ ဥပနိဗန္ဓာပေသိ, သော ပစ္ဆာ ပဟောနကကာလေပိ ပက္ခိကဘတ္တာဒိမတ္တမေဝ ပဝတ္တေတိ။ အနဂါရိကောပိ အာဒိမှိ အပ္ပဟောနကကာလေ ဥဒ္ဒေသံ ဓုတင်္ဂံ ဝါ ဂဏှာတိ, မေဓာဝီ ဗလဝီရိယသမ္ပတ္တိယာ ပဟောနကကာလေ တတော ဥတ္တရိံ န ကရောတိ။ ဧဝံ ပုဂ္ဂလောတိ ဧဝံ ဣမာယ သဒ္ဓါဒီနံ ဌိတိယာ ပုဂ္ဂလော ဥမ္မုဇ္ဇိတွာ ဌိတော နာမ ဟောတိ။ ဥမ္မုဇ္ဇိတွာ ပတရတီတိ သကဒါဂါမိပုဂ္ဂလော ကိလေသတနုတာယ ဥဋ္ဌဟိတွာ ဂန္တဗ္ဗဒိသာဘိမုခေါ တရတိ နာမ။

ပဋိဂါဓပ္ပတ္တော ဟောတီတိ အနာဂါမိပုဂ္ဂလံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ဣမေ ပန သတ္တ ပုဂ္ဂလာ ဥဒကောပမေန ဒီပိတာ။ သတ္တ ကိရ ဇင်္ဃဝါဏိဇာ အဒ္ဓါနမဂ္ဂပ္ပဋိပန္နာ အန္တရာမဂ္ဂေ ဧကံ ပုဏ္ဏနဒိံ ပါပုဏိံသု။ တေသု ပဌမံ ဩတိဏ္ဏော ဥဒကဘီရုကော ပုရိသော ဩတိဏ္ဏဋ္ဌာနေယေဝ နိမုဇ္ဇိတွာ ပုန သဏ္ဌာတုံ နာသက္ခိ, အဝဿံဝ မစ္ဆကစ္ဆပဘတ္တံ ဇာတော။ ဒုတိယော ဩတိဏ္ဏဋ္ဌာနေ

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၅၅။)

နိမုဇ္ဇိတွာ သကိံ ဥဋ္ဌဟိတွာ ပုန နိမုဂ္ဂေါ ဥဋ္ဌာတုံ နာသက္ခိ, အန္တောယေဝ မစ္ဆကစ္ဆပဘတ္တံ ဇာတော။ တတိယော နိမုဇ္ဇိတွာ ဥဋ္ဌိတော မဇ္ဈေ နဒိယာ ဌတွာ နေဝ ဩရတော အာဂန္တုံ, န ပါရံ ဂန္တုံ အသက္ခိ။ စတုတ္ထော ဥဋ္ဌာယ ဌိတော ဥတ္တရဏတိတ္ထံ ဩလောကေသိ။ ပဉ္စမော ဥတ္တရဏတိတ္ထံ ဩလောကေတွာ ပတရတိ။ ဆဋ္ဌော တံ ဒိသွာ ပါရိမတီရံ ဂန္တွာ ကဋိပ္ပမာဏေ ဥဒကေ ဌိတော။ သတ္တမော ပါရိမတီရံ ဂန္တွာ ဂန္ဓစုဏ္ဏာဒီဟိ နှတွာ ဝရဝတ္ထာဒီနိ နိဝါသေတွာ သုရဘိဝိလေပနံ ဝိလိမ္ပိတွာ နီလုပ္ပလမာလာဒီနိ ပိလန္ဓိတွာ နာနာလင်္ကာရပ္ပဋိမဏ္ဍိတော မဟာနဂရံ ပဝိသိတွာ ပါသာဒမာရုဟိတွာ ဥတ္တမဘောဇနံ ဘုဉ္ဇတိ။

တတ္ထ ဇင်္ဃဝါဏိဇာ ဝိယ ဣမေ သတ္တ ပုဂ္ဂလာ, နဒီ ဝိယ ဝဋ္ဋံ, ပဌမဿ ဥဒကဘီရုကဿ ပုရိသဿ ဩတိဏ္ဏဋ္ဌာနေယေဝ နိမုဇ္ဇနံ ဝိယ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကဿ ဝဋ္ဋေ နိမုဇ္ဇနံ, ဥမ္မုဇ္ဇိတွာ နိမုဇ္ဇနပုရိသော ဝိယ သဒ္ဓါဒီနံ ဥပ္ပတ္တိမတ္ထကေန ဥမ္မုဇ္ဇိတွာ တာသံ ဟာနိယာ နိမုဂ္ဂပုဂ္ဂလော, မဇ္ဈေ နဒိယာ ဌတွာ ဝိယ သဒ္ဓါဒီနံ ဌိတိယာ ဌိတိပုဂ္ဂလော, ဥတ္တရဏတိတ္ထံ ဩလောကေန္တော ဝိယ သောတာပန္နော, ပတရန္တပုရိသော ဝိယ ကိလေသကာမာဝဋ္ဋတာယ ပတရန္တော သကဒါဂါမီ, တရိတွာ ကဋိမတ္တေ ဥဒကေ ဌိတပုရိသော ဝိယ အနာဝဋ္ဋဓမ္မတ္တာ အနာဂါမီ, နှတွာ ပါရိမတီရံ ဥတ္တရိတွာ ထလေ ဌိတပုရိသော ဝိယ စတ္တာရော ဩဃေ အတိက္ကမိတွာ နိဗ္ဗာနထလေ ဌိတော ခီဏာသဝဗြာဟ္မဏော, ထလေ ဌိတပုရိသဿ နဂရံ ပဝိသိတွာ ပါသာဒံ အာရုယှ ဥတ္တမဘောဇနဘုဉ္ဇနံ ဝိယ ခီဏာသဝဿ နိဗ္ဗာနာရမ္မဏသမာပတ္တိံ အပ္ပေတွာ ဝီတိနာမနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဥဒကူပမာသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆-၉။ အနိစ္စာနုပဿီသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၁၆-၁၉။ ဆဋ္ဌေ ‘‘ဣဓ သမသီသီ ကထိတော’’တိ ဝတွာ ဧဝံ သမသီသိတံ ဝိဘဇိတွာ ဣဓာဓိပ္ပေတံ ဒဿေတုံ ‘‘သော စတုဗ္ဗိဓော ဟောတီ’’တိအာဒိမာဟ။ ရောဂဝသေန သမသီသီ ရောဂသမသီသီ။ ဧသ နယော သေသေသုပိ။ ဧကပ္ပဟာရေနေဝါတိ ဧကဝေလာယမေဝ။ ယော စက္ခုရောဂါဒီသု အညတရသ္မိံ သတိ ‘‘ဣတော အနုဋ္ဌိတော အရဟတ္တံ ပါပုဏိဿာမီ’’တိ ဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေသိ, အထဿ အရဟတ္တဉ္စ ရောဂတော ဝုဋ္ဌာနဉ္စ ဧကကာလမေဝ

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၅၆။)

ဟောတိ, အယံ ရောဂသမသီသီ နာမ။ ဣရိယာပထဿ ပရိယောသာနန္တိ ဣရိယာပထန္တရသမာယောဂေါ။ ယော ဌာနာဒီသု ဣရိယာပထေသု အညတရံ အဓိဋ္ဌာယ ‘‘အဝိကောပေတွာဝ အရဟတ္တံ ပါပုဏိဿာမီ’’တိ ဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေသိ။ အထဿ အရဟတ္တပ္ပတ္တိ စ ဣရိယာပထဝိကောပနဉ္စ ဧကပ္ပဟာရေနေဝ ဟောတိ, အယံ ဣရိယာပထသမသီသီ နာမ။ ဇီဝိတသမသီသီ နာမာတိ ဧတ္ထ ‘‘ပလိဗောဓသီသံ မာနော, ပရာမာသသီသံ ဒိဋ္ဌိ, ဝိက္ခေပသီသံ ဥဒ္ဓစ္စံ, ကိလေသသီသံ အဝိဇ္ဇာ, အဓိမောက္ခသီသံ သဒ္ဓါ, ပဂ္ဂဟသီသံ ဝီရိယံ, ဥပဋ္ဌာနသီသံ သတိ, အဝိက္ခေပသီသံ သမာဓိ, ဒဿနသီသံ ပညာ, ပဝတ္တသီသံ ဇီဝိတိန္ဒြိယံ, စုတိသီသံ ဝိမောက္ခော, သင်္ခါရသီသံ နိရောဓော’’တိ ပဋိသမ္ဘိဒါယံ (ပဋိ။ မ။ ၃။၃၃) ဝုတ္တေသု သတ္တရသသု သီသေသု ပဝတ္တသီသံ ကိလေသသီသန္တိ ဒွေ သီသာနိ ဣဓာဓိပ္ပေတာနိ – ‘‘အပုဗ္ဗံ အစရိမံ အာသဝပရိယာဒါနဉ္စ ဟောတိ ဇီဝိတပရိယာဒါနဉ္စာ’’တိ ဝစနတော။ တေသု ကိလေသသီသံ အရဟတ္တမဂ္ဂေါ ပရိယာဒိယတိ, ပဝတ္တသီသံ ဇီဝိတိန္ဒြိယံ စုတိစိတ္တံ ပရိယာဒိယတိ။ တတ္ထ အဝိဇ္ဇာပရိယာဒါယကံ စိတ္တံ ဇီဝိတိန္ဒြိယံ ပရိယာဒါတုံ န သက္ကောတိ, ဇီဝိတိန္ဒြိယပရိယာဒါယကံ အဝိဇ္ဇံ ပရိယာဒါတုံ န သက္ကောတိ။ အညံ အဝိဇ္ဇာပရိယာဒါယကံ စိတ္တံ, အညံ ဇီဝိတန္ဒြိယပရိယာဒါယကံ။ ယဿ စေတံ သီသဒွယံ သမံ ပရိယာဒါနံ ဂစ္ဆတိ, သော ဇီဝိတသမသီသီ နာမ။

ကထံ ပနိဒံ သမံ ဟောတီတိ? ဝါရသမတာယ။ ယသ္မိဉှိ ဝါရေ မဂ္ဂဝုဋ္ဌာနံ ဟောတိ, သောတာပတ္တိမဂ္ဂေ ပဉ္စ ပစ္စဝေက္ခဏာနိ, သကဒါဂါမိမဂ္ဂေ ပဉ္စ, အနာဂါမိမဂ္ဂေ ပဉ္စ, အရဟတ္တမဂ္ဂေ စတ္တာရီတိ ဧကူနဝီသတိမေ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏေ ပတိဋ္ဌာယ ဘဝင်္ဂံ ဩတရိတွာ ပရိနိဗ္ဗာယတော ဣမာယ ဝါရသမတာယ ဣဒံ ဥဘယသီသပရိယာဒါနမ္ပိ သမံ ဟောတီတိ ဣမာယ ဝါရသမတာယ။ ဝါရသမဝုတ္တိဒါယကေန ဟိ မဂ္ဂစိတ္တေန အတ္တနော အနန္တရံ ဝိယ နိပ္ဖါဒေတဗ္ဗာ ပစ္စဝေက္ခဏဝါရာ စ ကိလေသပရိယာဒါနဿေဝ ဝါရာတိ ဝတ္တဗ္ဗတံ အရဟတိ။ ‘‘ဝိမုတ္တသ္မိံ ဝိမုတ္တမိတိ ဉာဏံ ဟောတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၇၈၊ သံ။ နိ။ ၃။၁၂, ၁၄) ဝစနတော ပစ္စဝေက္ခဏပရိသမာပနေန ကိလေသပရိယာဒါနံ သမ္ပာပိတံ နာမ ဟောတီတိ ဣမာယ ဝါရဝုတ္တိယာ သမတာယ ကိလေသပရိယာဒါနဇီဝိတပရိယာဒါနာနံ သမတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တေနေဝါဟ ‘‘ယသ္မာ ပနဿ…ပေ။။။ တသ္မာ ဧဝံ ဝုတ္တ’’န္တိ။

အာယုနော ဝေမဇ္ဈံ အနတိက္ကမိတွာ အန္တရာဝ ကိလေသပရိနိဗ္ဗာနေန ပရိနိဗ္ဗာယတီတိ အန္တရာပရိနိဗ္ဗာယီ။ တေနာဟ ‘‘ယော ပဉ္စသု

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၅၇။)

‘‘ယော ပဉ္စသု သုဒ္ဓါဝါသေသူ’’တိအာဒိ။ ဝေမဇ္ဈေတိ အဝိဟာဒီသု ယတ္ထ ဥပ္ပန္နော, တတ္ထ အာယုနော ဝေမဇ္ဈေ။ အာယုဝေမဇ္ဈံ ဥပဟစ္စ အတိက္ကမိတွာ တတ္ထ ပရိနိဗ္ဗာယတီတိ ဥပဟစ္စပရိနိဗ္ဗာယီ။ တေနာဟ ‘‘ယော တတ္ထေဝါ’’တိအာဒိ။ အသင်္ခါရေန အပ္ပယောဂေန အနုဿာဟေန အကိလမန္တော တိက္ခိန္ဒြိယတာယ သုခေနေဝ ပရိနိဗ္ဗာယတီတိ အသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယီ။ တေနာဟ ‘‘ယော တေသံယေဝါ’’တိအာဒိ။ တေသံယေဝ ပုဂ္ဂလာနန္တိ နိဒ္ဓါရဏေ သာမိဝစနံ။ အပ္ပယောဂေနာတိ အဓိမတ္တပ္ပယောဂေန ဝိနာ အပ္ပကသိရေန။ သသင်္ခါရေန သပ္ပယောဂေန ကိလမန္တော ဒုက္ခေန ပရိနိဗ္ဗာယတီတိ သသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယီ။ ဥဒ္ဓံဝါဟိဘာဝေန ဥဒ္ဓမဿ တဏှာသောတံ ဝဋ္ဋသောတဉ္စာတိ, ဥဒ္ဓံ ဝါ ဂန္တွာ ပဋိလဘိတဗ္ဗတော ဥဒ္ဓမဿ မဂ္ဂသောတန္တိ ဥဒ္ဓံဘောတော။ ပဋိသန္ဓိဝသေန အကနိဋ္ဌံ ဂစ္ဆတီတိ အကနိဋ္ဌဂါမီ။

ဧတ္ထ ပန စတုက္ကံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယော ဟိ အဝိဟတော ပဋ္ဌာယ စတ္တာရော ဒေဝလောကေ သောဓေတွာ အကနိဋ္ဌံ ဂန္တွာ ပရိနိဗ္ဗာယတိ, အယံ ဥဒ္ဓံသောတော အကနိဋ္ဌဂါမီ နာမ။ အယဉှိ အဝိဟေသု ကပ္ပသဟဿံ ဝသန္တော အရဟတ္တံ ပတ္တုံ အသက္ကုဏိတွာ အတပ္ပံ ဂစ္ဆတိ, တတြာပိ ဒွေ ကပ္ပသဟဿာနိ ဝသန္တော အရဟတ္တံ ပတ္တုံ အသက္ကုဏိတွာ သုဒဿံ ဂစ္ဆတိ, တတြာပိ စတ္တာရိ ကပ္ပသဟဿာနိ ဝသန္တော အရဟတ္တံ ပတ္တုံ အသက္ကုဏိတွာ သုဒဿိံ ဂစ္ဆတိ, တတြာပိ အဋ္ဌ ကပ္ပသဟဿာနိ ဝသန္တော အရဟတ္တံ ပတ္တုံ အသက္ကုဏိတွာ အကနိဋ္ဌံ ဂစ္ဆတိ, တတ္ထ ဝသန္တော အဂ္ဂမဂ္ဂံ အဓိဂစ္ဆတိ။ တတ္ထ ယော အဝိဟတော ပဋ္ဌာယ ဒုတိယံ ဝါ စတုတ္ထံ ဝါ ဒေဝလောကံ ဂန္တွာ ပရိနိဗ္ဗာယတိ, အယံ ဥဒ္ဓံသောတော န အကနိဋ္ဌဂါမီ နာမ။ ယော ကာမဘဝတော စဝိတွာ အကနိဋ္ဌေသု ပရိနိဗ္ဗာယတိ, အယံ န ဥဒ္ဓံသောတော အကနိဋ္ဌဂါမီ နာမ။ ယော ဟေဋ္ဌာ စတူသု ဒေဝလောကေသု တတ္ထ တတ္ထေဝ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ပရိနိဗ္ဗာယတိ, အယံ န ဥဒ္ဓံသောတော န အကနိဋ္ဌဂါမီတိ။

ဧတေ ပန အဝိဟေသု ဥပ္ပန္နသမနန္တရအာယုဝေမဇ္ဈံ အပ္ပတွာဝ ပရိနိဗ္ဗာယနဝသေန တယော အန္တရာပရိနိဗ္ဗာယိနော, ဧကော ဥပဟစ္စပရိနိဗ္ဗာယီ, ဧကော ဥဒ္ဓံသောတောတိ ပဉ္စဝိဓော, အသင်္ခါရသသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယိဝိဘာဂေန ဒသ ဟောန္တိ, တထာ အတပ္ပသုဒဿသုဒဿီသူတိ စတ္တာရော ဒသကာတိ စတ္တာရီသံ။ အကနိဋ္ဌေ ပန ဥဒ္ဓံသောတော နတ္ထိ, တယော အန္တရာပရိနိဗ္ဗာယိနော,

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၅၈။)

ဧကော ဥပဟစ္စပရိနိဗ္ဗာယီတိ စတ္တာရော, အသင်္ခါရသသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယိဝိဘာဂေန အဋ္ဌာတိ အဋ္ဌစတ္တာရီသံ အနာဂါမိနော။ သတ္တမာဒီသု နတ္ထိ ဝတ္တဗ္ဗံ။

အနိစ္စာနုပဿီသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ နိဒ္ဒသဝတ္ထုသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၂၀။ ဒသမေ နိဒ္ဒသဝတ္ထူနီတိ အာဒိသဒ္ဒလောပေနာယံ နိဒ္ဒေသောတိ အာဟ ‘‘နိဒ္ဒသာဒိဝတ္ထူနီ’’တိ။ နတ္ထိ ဣဒါနိ ဣမဿ ဒသာတိ နိဒ္ဒသော။ ပဉှောတိ ဉာတုံ ဣစ္ဆိတော အတ္ထော။ ပုန ဒသဝဿော န ဟောတီတိ တေသံ မတိမတ္တမေတန္တိ ဒဿေတုံ ‘‘သော ကိရာ’’တိ ကိရသဒ္ဒဂ္ဂဟဏံ။ နိဒ္ဒသောတိ စေတံ ဝစနမတ္တံ။ တဿ နိဗ္ဗီသာဒိဘာဝဿ ဝိယ နိန္နဝါဒိဘာဝဿ စ ဣစ္ဆိတတ္တာတိ ဒဿေတုံ ‘‘န ကေဝလဉ္စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဂါမေ ဝိစရန္တောတိ ဂါမေ ပိဏ္ဍာယ စရန္တော။ န ဣဒံ တိတ္ထိယာနံ အဓိဝစနံ တေသု တန္နိမိတ္တဿ အဘာဝါ, သာသနေပိ သေခဿပိ န ဣဒံ အဓိဝစနံ, ကိမင်္ဂံ ပန ပုထုဇ္ဇနဿ။ ယဿ ပနေတံ အဓိဝစနံ ယေန စ ကာရဏေန, တံ ဒဿေတုံ ‘‘ခီဏာသဝဿေတ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အပ္ပဋိသန္ဓိကဘာဝေါ ဟိဿ ပစ္စက္ခတော ကာရဏံ။ ပရမ္ပရာယ ဣတရာနိ ယာနိ ပါဠိယံ အာဂတာနိံ။

သိက္ခာယ သမ္မဒေဝ အာဒါနံ သိက္ခာသမာဒါနံ။ တံ ပနဿာ ပါရိပူရိယာ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ အာဟ ‘‘သိက္ခာတ္တယပူရဏေ’’တိ။ သိက္ခာယ ဝါ သမ္မဒေဝ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ ရက္ခဏံ သိက္ခာသမာဒါနံ။ တဉ္စ အတ္ထတော ပူရဏေန ပရိစ္ဆိန္နံ အရက္ခဏေ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ အဘာဝတော, ရက္ခဏေ စ ပရိပူရဏတော။ ဗလဝစ္ဆန္ဒောတိ ဒဠှစ္ဆန္ဒော။ အာယတိန္တိ အနန္တရာနာဂတဒိဝသာဒိကာလော အဓိပ္ပေတော, န အနာဂတဘဝေါတိ အာဟ ‘‘အနာဂတေ ပုနဒိဝသာဒီသုပီ’’တိ။ သိက္ခံ ပရိပူရေန္တဿ တတ္ထ နိဗဒ္ဓဘတ္တိတာ အဝိဂတပေမတာ။ တေဘူမကဓမ္မာနံ အနိစ္စာဒိဝသေန သမ္မဒေဝ နိဇ္ဈာနံ ဓမ္မနိသာမနာတိ အာဟ ‘‘ဝိပဿနာယေတံ အဓိဝစန’’န္တိ။ တဏှာဝိနယေတိ ဘင်္ဂါနုပဿနာဉာဏာနုဘာဝသိဒ္ဓေ တဏှာဝိက္ခမ္ဘနေ။ ဧကီဘာဝေတိ ဂဏသင်္ဂဏိကာကိလေသသင်္ဂဏိကာဝိဂမသိဒ္ဓေ ဝိဝေကဝါသေ။ ဝီရိယာရမ္ဘေတိ သမ္မပ္ပဓာနဿ

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၅၉။)

ပဂ္ဂဏှနေ။ တံ ပန သဗ္ဗသော ဝီရိယဿ ပရိဗြူဟနံ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ကာယိကစေတသိကဿ ဝီရိယဿ ပူရဏေ’’တိ။ သတိယဉ္စေဝ နိပကဘာဝေ စာတိ သတောကာရိတာယ စေဝ သမ္ပဇာနကာရိတာယ စ။ သတိသမ္ပဇညဗလေနေဝ ဟိ ဝီရိယာရမ္ဘော ဣဇ္ဈတိ။ ဒိဋ္ဌိပဋိဝေဓေတိ မဂ္ဂသမ္မာဒိဋ္ဌိယာ ပဋိဝိဇ္ဈနေ။ တေနာဟ ‘‘မဂ္ဂဒဿနေ’’တိ။

နိဒ္ဒသဝတ္ထုသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အနုသယဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ ဝဇ္ဇိသတ္တကဝဂ္ဂေါ

၁။ သာရန္ဒဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၂၁။ တတိယဿ ပဌမေ ဒေဝါယတနဘာဝေန စိတ္တတ္တာ လောကဿ စိတ္တီကာရဋ္ဌာနတာယ စ စေတိယံ အဟောသိ။ ယာဝကီဝန္တိ (ဒီ။ နိ။ ဋီ။ ၂။၁၃၄) ဧကမေဝေတံ ပဒံ အနိယမတော ပရိမာဏဝါစီ။ ကာလော စေတ္ထ အဓိပ္ပေတောတိ အာဟ ‘‘ယတ္တကံ ကာလ’’န္တိ။ အဘိဏှံ သန္နိပါတာတိ နိစ္စသန္နိပါတာ။ တံ ပန နိစ္စသန္နိပါတတံ ဒဿေတုံ ‘‘ဒိဝသဿာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သန္နိပါတဗဟုလာတိ ပစုရသန္နိပါတာ။ ဝေါသာနန္တိ သင်္ကောစံ။ ‘‘ဝုဒ္ဓိယေဝါ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တမတ္ထံ ဗျတိရေကမုခေန ဒဿေတုံ ‘‘အဘိဏှံ အသန္နိပတန္တာ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အာကုလာတိ ခုဘိတာ န ပသန္နာ။ ဘိဇ္ဇိတွာတိ ဝဂ္ဂဗန္ဓတော ဝိဘဇ္ဇ ဝိသုံ ဝိသုံ ဟုတွာ။

သန္နိပါတဘေရိယာတိ သန္နိပါတာရောစနဘေရိယာ။ အဒ္ဓဘုတ္တာ ဝါတိ သာမိဘုတ္တာ ဝါ။ ဩသီဒမာနေတိ ဟာယမာနေ။

သုင်္ကန္တိ ဘဏ္ဍံ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆန္တေဟိ ပဗ္ဗတခဏ္ဍနာဒိတိတ္ထဂါမဒွါရာဒီသု ရာဇပုရိသာနံ ဒါတဗ္ဗဘာဂံ။ ဗလိန္တိ နိပ္ဖန္နသဿာဒိတော ဆဘာဂံ သတ္တဘာဂန္တိအာဒိနာ လဒ္ဓဗ္ဗကရံ။ ဒဏ္ဍန္တိ ဒသဝီသတိကဟာပဏာဒိကံ အပရာဓာနုရူပံ ဂဟေတဗ္ဗဓနဒဏ္ဍံ။ ဝဇ္ဇိဓမ္မန္တိ ဝဇ္ဇိရာဇဓမ္မံ။ ဣဒါနိ အပညတ္တပညာပနာဒီသု တပ္ပဋိက္ခေပေ စ အာဒီနဝါနိသံသေ စ ဝိတ္ထာရတော ဒဿေတုံ

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၆၀။)

‘‘တေသ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ပါရိစရိယက္ခမာတိ ဥပဋ္ဌာနက္ခမာ။ ပေါရာဏံ ဝဇ္ဇိဓမ္မန္တိ ဧတ္ထ ပုဗ္ဗေ ကိရ ဝဇ္ဇိရာဇာနော ‘‘အယံ စောရော’’တိ အာနေတွာ ဒဿိတေ ‘‘ဂဏှထ နံ စောရ’’န္တိ အဝတွာ ဝိနိစ္ဆယမဟာမတ္တာနံ ဒေန္တိ။ တေ ဝိနိစ္ဆိနိတွာ သစေ အစောရော ဟောတိ, ဝိဿဇ္ဇေန္တိ။ သစေ စောရော, အတ္တနာ ကိဉ္စိ အကတွာ ဝေါဟာရိကာနံ ဒေန္တိ, တေပိ ဝိနိစ္ဆိနိတွာ အစောရော စေ, ဝိဿဇ္ဇေန္တိ။ စောရော စေ, သုတ္တဓရာနံ ဒေန္တိ။ တေပိ ဝိနိစ္ဆိနိတွာ အစောရော စေ, ဝိဿဇ္ဇေန္တိ။ စောရော စေ, အဋ္ဋကုလိကာနံ ဒေန္တိ, တေပိ တထေဝ ကတွာ သေနာပတိဿ, သေနာပတိ ဥပရာဇဿ, ဥပရာဇာ ရညော။ ရာဇာ ဝိနိစ္ဆိနိတွာ သစေ အစောရော ဟောတိ, ဝိဿဇ္ဇေတိ။ သစေ ပန စောရော ဟောတိ, ပဝေဏိပဏ္ဏကံ ဝါစာပေတိ။ တတ္ထ ‘‘ယေန ဣဒံ နာမ ကတံ, တဿ အယံ နာမဒဏ္ဍော’’တိ လိခိတံ။ ရာဇာ တဿ ကိရိယံ တေန သမာနေတွာ တဒနုစ္ဆဝိကံ ဒဏ္ဍံ ကရောတိ။ ဣတိ ဧတံ ပေါရာဏံ ဝဇ္ဇိဓမ္မံ သမာဒါယ ဝတ္တန္တာနံ မနုဿာ န ဥဇ္ဈာယန္တိ။ ပရမ္ပရာဂတေသု အဋ္ဋကုလေသု ဇာတာ အဂတိဂမနဝိရတာ အဋ္ဋမဟလ္လကပုရိသာ အဋ္ဋကုလိကာ။

သက္ကာရန္တိ ဥပကာရံ။ ဂရုဘာဝံ ပစ္စုပဋ္ဌပေတွာတိ ‘‘ဣမေ အမှာကံ ဂရုနော’’တိ တတ္ထ ဂရုဘာဝံ ပဋိ ပဋိ ဥပဋ္ဌပေတွာ။ မာနေဿန္တီတိ သမ္မာနေဿန္တိ။ တံ ပန သမ္မာနနံ တေသု နေသံ အတ္တမနတာပုဗ္ဗကန္တိ အာဟ ‘‘မနေန ပိယာယိဿန္တီ’’တိ။ နိပစ္စကာရံ ပဏိပါတံ။ ဒဿေန္တီတိ ဂရုစိတ္တဘာရံ ဒဿေန္တိ။ သန္ဓာနေတုန္တိ သမ္ဗန္ဓံ အဝိစ္ဆိန္နံ ကတွာ ဃဋေတုံ။

ပသယှကာရဿာတိ ဗလက္ကာရဿ။ ကာမံ ဝုဒ္ဓိယာ ပူဇနီယတာယ ‘‘ဝုဒ္ဓိဟာနိယော’’တိ ဝုတ္တံ, အတ္ထော ပန ဝုတ္တာနုက္ကမေနေဝ ယောဇေတဗ္ဗော။ ပါဠိယံ ဝါ ယသ္မာ ‘‘ဝုဒ္ဓိယေဝ ပါဋိကင်္ခါ, နော ပရိဟာနီ’’တိ ဝုတ္တံ, တသ္မာ တဒနုက္ကမေန ‘‘ဝုဒ္ဓိဟာနိယော’’တိ ဝုတ္တံ။

ဝိပစ္စိတုံ အလဒ္ဓေါကာသေ ပါပကမ္မေ, တဿ ကမ္မဿ ဝိပါကေ ဝါ အနဝသရောဝ ဒေဝသောပသဂ္ဂေါ။ တသ္မိံ ပန လဒ္ဓေါကာသေ သိယာ ဒေဝတောပသဂ္ဂဿ အဝသရောတိ အာဟ ‘‘အနုပ္ပန္နံ…ပေ… ဝဍ္ဎေန္တီ’’တိ။ ဧတေနေဝ အနုပ္ပန္နံ သုခန္တိ ဧတ္ထာပိ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဗလကာယဿ ဒိဂုဏတိဂုဏတာဒဿနံ ပဋိဘယဘာဝဒဿနန္တိ ဧဝမာဒိနာ ဒေဝတာနံ သင်္ဂါမသီသေ သဟာယတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၆၁။)

အနိစ္ဆိတန္တိ အနိဋ္ဌံ။ အာဝရဏတောတိ နိသေဓနတော။ ဓမ္မတော အနပေတာ ဓမ္မိယာတိ ဣဓ ‘‘ဓမ္မိကာ’’တိ ဝုတ္တာ။ မိဂသူကရာဒိဃာတာယ သုနခါဒီနံ ကဍ္ဎိတွာ ဝနစရဏံ ဝါဇော, တတ္ထ နိယုတ္တာ, တေ ဝါ ဝါဇေန္တီတိ ဝါဇိကာ, မိဂဝဓစာရိနော။

သာရန္ဒဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ဝဿကာရသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၂၂။ ဒုတိယေ အဘိယာတုကာမောတိ ဧတ္ထ အဘိ-သဒ္ဒေါ အဘိဘဝနတ္ထော ‘‘အနဘိဝိဒိတု’’န္တိအာဒီသု ဝိယာတိ အာဟ ‘‘အဘိဘဝနတ္ထာယ ယာတုကာမော’’တိ။ ဝဇ္ဇိရာဇာနောတိ ‘‘ဝဇ္ဇေတဗ္ဗာ ဣမေ’’တိ အာဒိတော ပဝတ္တံ ဝစနံ ဥပါဒါယ ဝဇ္ဇီတိ လဒ္ဓနာမာ ရာဇာနော, ဝဇ္ဇိရဋ္ဌဿ ဝါ ရာဇာနော ဝဇ္ဇိရာဇာနော။ ရဋ္ဌဿ ပန ဝဇ္ဇိသမညာ တန္နိဝါသိရာဇကုမာရဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ရာဇိဒ္ဓိယာတိ ရာဇဘာဝါနုဂတေန ပဘာဝေန။ သော ပန ပဘာဝေါ နေသံ ဂဏရာဇာနံ မိထော သာမဂ္ဂိယာ လောကေ ပါကဋော။ စိရဋ္ဌာယီ စ အဟောသီတိ ‘‘သမဂ္ဂဘာဝံ ကထေတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ အနု အနု တံသမင်္ဂိနော ဘာဝေတိ ဝဍ္ဎေတီတိ အနုဘာဝေါ, အနုဘာဝေါ ဧဝ အာနုဘာဝေါ, ပတာပေါ။ သော ပန နေသံ ပတာပေါ ဟတ္ထိအဿာဒိဝါဟနသမ္ပတ္တိယာ တတ္ထ စ သုဘိက္ခိတဘာဝေန လောကေ ပါကဋော ဇာတောတိ ‘‘ဧတေန…ပေ… ကထေတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တာဠစ္ဆိဂ္ဂဠေနာတိ ကုဉ္စိကာဆိဒ္ဒေန။ အသနန္တိ သရံ။ အတိပါတယိဿန္တီတိ အတိက္ကာမေန္တိ။ ပေါင်္ခါနုပေါင်္ခန္တိ ပေါင်္ခဿ အနုပေါင်္ခံ, ပုရိမသရဿ ပေါင်္ခပဒါနုဂတပေါင်္ခံ ဣတရံ သရံ ကတွာတိ အတ္ထော။ အဝိရာဓိတန္တိ အဝိရဇ္ဈိတံ။ ဥစ္ဆိန္ဒိဿာမီတိ ဥမ္မူလနဝသေန ကုလသန္တတိံ ဆိန္ဒိဿာမိ။ အယနံ ဝဍ္ဎနံ အယော, တပ္ပဋိပက္ခေန အနယောတိ အာဟ ‘‘အဝဍ္ဎိ’’န္တိ။ ဉာတီနံ ဗျသနံ ဝိနာသော ဉာတိဗျသနံ။

ဂင်္ဂါယာတိ ဂင်္ဂါသမီပေ။ ပဋ္ဋနဂါမန္တိ သကဋပဋ္ဋနဂါမံ။ တတြာတိ တသ္မိံ ပဋ္ဋနေ။ ဗလဝါဃာတဇာတောတိ ဥပ္ပန္နဗလဝကောဓော။ မေတိ မယှံ။ ဂတေနာတိ ဂမနေန။ သီတံ ဝါ ဥဏှံ ဝါ နတ္ထိ တာယ ဝေလာယ။ အဘိမုခံ ယုဒ္ဓေနာတိ အဘိမုခံ ဥဇုကမေဝ သင်္ဂါမကရဏေန။ ဥပလာပနံ သာမံ ဒါနဉ္စာတိ ဒဿေတုံ ‘‘အလ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဘေဒေါပိ ဣဓ ဥပါယော

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၆၂။)

ဧဝါတိ ဝုတ္တံ ‘‘အညတြ မိထုဘေဒါ’’တိ။ ယုဒ္ဓဿ ပန အနုပါယတာ ပဂေဝ ပကာသိတာ။ ဣဒန္တိ ‘‘အညတြ ဥပလာပနာယ အညတြ မိထုဘေဒါ’’တိ ဣဒံ ဝစနံ။ ကထာယ နယံ လဘိတွာတိ ‘‘ယာဝကီဝဉ္စ …ပေ… ပရိဟာနီ’’တိ ဣမာယ ဘဂဝတော ကထာယ ဥပါယံ လဘိတွာ။ အနုကမ္ပာယာတိ ဝဇ္ဇိရာဇေသု အနုဂ္ဂဟေန။

ရာဇာပိ တမေဝ ပေသေတွာ သဗ္ဗေ…ပေ… ပါပေသီတိ ရာဇာ တံ အတ္တနော သန္တိကံ အာဂတံ ‘‘ကိံ, အာစရိယ, ဘဂဝါ အဝစာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ သော ‘‘ယထာ ဘော သမဏဿ ဂေါတမဿ ဝစနံ န သက္ကာ ဝဇ္ဇီ ကေနစိ ဂဟေတုံ, အပိစ ဥပလာပနာယ ဝါ မိထုဘေဒေန ဝါ သက္ကာ’’တိ အာဟ။ တတော နံ ရာဇာ ‘‘ဥပလာပနာယ အမှာကံ ဟတ္ထိအဿာဒယော နဿိဿန္တိ, ဘေဒေနေဝ တေ ဂဟေဿာမိ, ကိံ ကရောမာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ တေန ဟိ, မဟာရာဇ, တုမှေ ဝဇ္ဇီ အာရဗ္ဘ ပရိသတိ ကထံ သမုဋ္ဌာပေထ, တတော အဟံ ‘‘ကိံ တေ, မဟာရာဇ, တေဟိ, အတ္တနော သန္တကေန ကသိဝဏိဇ္ဇာဒီနိ ကတွာ ဇီဝန္တု ဧတေ ရာဇာနော’’တိ ဝတွာ ပက္ကမိဿာမိ။ တတော တုမှေ ‘‘ကိံ နု, ဘော, ဧသ ဗြာဟ္မဏော ဝဇ္ဇီ အာရဗ္ဘ ပဝတ္တံ ကထံ ပဋိဗာဟတီ’’တိ ဝဒေယျာထ။ ဒိဝသဘာဂေ စာဟံ တေသံ ပဏ္ဏာကာရံ ပေသေဿာမိ, တမ္ပိ ဂါဟာပေတွာ တုမှေပိ မမ ဒေါသံ အာရောပေတွာ ဗန္ဓနတာဠနာဒီနိ အကတွာဝ ကေဝလံ ခုရမုဏ္ဍံ မံ ကတွာ နဂရာ နီဟရာပေထ, အထာဟံ ‘‘မယာ တေ နဂရေ ပါကာရော ပရိခါ စ ကာရိတာ, အဟံ ထိရဒုဗ္ဗလဋ္ဌာနဉ္စ ဥတ္တာနဂမ္ဘီရဋ္ဌာနဉ္စ ဇာနာမိ, န စိရဿံ ဒါနိ တံ ဥဇုံ ကရိဿာမီ’’တိ ဝက္ခာမိ။ တံ သုတွာ တုမှေ ‘‘ဂစ္ဆတူ’’တိ ဝဒေယျာထာတိ။ ရာဇာ သဗ္ဗံ အကာသိ။

လိစ္ဆဝီ တဿ နိက္ခမနံ သုတွာ ‘‘သဌော ဗြာဟ္မဏော, မာ တဿ ဂင်္ဂံ ဥတ္တာရေတုံ အဒတ္ထာ’’တိ အာဟံသု။ တတြ ဧကစ္စေဟိ ‘‘အမှေ အာရဗ္ဘ ကထိတတ္တာ ကိရ သော ဧဝံ ကရောတီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘တေန ဟိ ဘဏေ ဧတူ’’တိ ဝဒိံသု။ သော ဂန္တွာ လိစ္ဆဝီ ဒိသွာ ‘‘ကိမာဂတတ္ထာ’’တိ ပုစ္ဆိတော တံ ပဝတ္တိံ အာရောစေသိ။ လိစ္ဆဝိနော ‘‘အပ္ပမတ္တကေန နာမ ဧဝံ ဂရုံ ဒဏ္ဍံ ကာတုံ န ယုတ္တ’’န္တိ ဝတွာ ‘‘ကိံ တေ တတြ ဌာနန္တရ’’န္တိ ပုစ္ဆိံသု။ ဝိနိစ္ဆယမဟာမစ္စောဟမသ္မီတိ။ တဒေဝ တေ ဌာနန္တရံ ဟောတူတိ။ သော သုဋ္ဌုတရံ ဝိနိစ္ဆယံ ကရောတိ။ ရာဇကုမာရာ တဿ သန္တိကေ သိပ္ပံ ဥဂ္ဂဏှန္တိ။ သော ပတိဋ္ဌိတဂုဏော ဟုတွာ ဧကဒိဝသံ ဧကံ လိစ္ဆဝိံ ဂဟေတွာ ဧကမန္တံ ဂန္တွာ

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၆၃။)

‘‘ဒါရကာ ကသန္တီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ အာမ, ကသန္တိ။ ဒွေ ဂေါဏေ ယောဇေတွာတိ။ အာမ, ဒွေ ဂေါဏေ ယောဇေတွာတိ။ ဧတ္တကံ ဝတွာ နိဝတ္တော။ တတော တမညော ‘‘ကိံ အာစရိယော အာဟာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ တေန ဝုတ္တံ – အသဒ္ဒဟန္တော ‘‘န မေသော ယထာဘူတံ ကထေတီ’’တိ တေန သဒ္ဓိံ ဘိဇ္ဇိ။

ဗြာဟ္မဏော အပရမ္ပိ ဧကဒိဝသံ ဧကံ လိစ္ဆဝိံ ဧကမန္တံ နေတွာ ‘‘ကေန ဗျဉ္ဇနေန ဘုတ္တောသီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ နိဝတ္တော။ တမ္ပိ အညော ပုစ္ဆိတွာ အသဒ္ဒဟန္တော တထေဝ ဘိဇ္ဇိ။ ဗြာဟ္မဏော အပရမ္ပိ ဒိဝသံ ဧကံ လိစ္ဆဝိံ ဧကမန္တံ နေတွာ ‘‘အတိဒုဂ္ဂတောသိ ကိရာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ကော ဧဝမာဟာတိ။ အသုကော နာမ လိစ္ဆဝီတိ။ အပရမ္ပိ ဧကမန္တံ နေတွာ ‘‘တွံ ကိရ ဘီရုဇာတိကော’’တိ ပုစ္ဆိ။ ကော ဧဝမာဟာတိ? အသုကော နာမ လိစ္ဆဝီတိ။ ဧဝံ အညေန အကထိတမေဝ အညဿ ကထေန္တော တီဟိ သံဝစ္ဆရေဟိ တေ ရာဇာနော အညမညံ ဘိန္ဒိတွာ ယထာ ဒွေ ဧကမဂ္ဂေန န ဂစ္ဆန္တိ, တထာ ကတွာ သန္နိပါတဘေရိံ စရာပေသိ။ လိစ္ဆဝိနော ‘‘ဣဿရာ သန္နိပတန္တု, သူရာ သန္နိပတန္တူ’’တိ ဝတွာ န သန္နိပတိံသု။ ဗြာဟ္မဏော ‘‘အယံ ဒါနိ ကာလော, သီဃံ အာဂစ္ဆတူ’’တိ ရညော သာသနံ ပေသေတိ။ ရာဇာ သုတွာဝ ဗလဘေရိံ စရာပေတွာ နိက္ခမိ။ ဝေသာလိကာ သုတွာ ‘‘ရညော ဂင်္ဂံ ဥတ္တရိတုံ န ဒဿာမာ’’တိ ဘေရိံ စရာပေသုံ။ တေ သုတွာ ‘‘ဂစ္ဆန္တု သူရရာဇာနော’’တိအာဒီနိ ဝတွာ န သန္နိပတိံသု။ ‘‘နဂရပ္ပဝေသနံ န ဒဿာမ, ဒွါရာနိ ပိဒဟိဿာမာ’’တိ ဘေရိံ စရာပေသုံ။ ဧကောပိ န သန္နိပတိ။ ယထာဝိဝဋေဟိ ဒွါရေဟိ ပဝိသိတွာ သဗ္ဗေ အနယဗျသနံ ပါပေတွာ ဂတော။ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ – ‘‘ရာဇာပိ တမေဝ ပေသေတွာ သဗ္ဗေပိ ဘိန္ဒိတွာ ဂန္တွာ အနယဗျသနံ ပါပေသီ’’တိ။

ဝဿကာရသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ပဌမသတ္တကသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၂၃။ တတိယေ အပရိဟာနာယ ဟိတာတိ အပရိဟာနိယာ (ဒီ။ နိ။ ဋီ။ ၂။၁၃၆), န ပရိဟာယန္တိ ဧတေဟီတိ ဝါ အပရိဟာနိယာ။ ဧဝံ သင်္ခေပတော ဝုတ္တမတ္ထံ ဝိတ္ထာရတော ဒဿေန္တော ‘‘ဣဓာပိ စာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ တတောတိအာဒိ ဒိသာသု အာဂတသာသနေ ဝုတ္တဝစနံ ဝုတ္တကထနံ။ ဝိဟာရသီမာ အာကုလာ

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၆၄။)

ယသ္မာ, တသ္မာ ဥပေါသထပဝါရဏာ ဌိတာ။ ဩလီယမာနကောတိ ပါဠိတော အတ္ထတော စ ဝိနဿမာနကော။ ဥက္ခိပါပေန္တာတိ ပဂုဏဘာဝကရဏေန အတ္ထသံဝဏ္ဏနာဝသေန စ ပဂ္ဂဏှန္တာ။

သာဝတ္ထိယံ ဘိက္ခူ ဝိယ (ပါရာ။ ၅၆၅) ပါစိတ္တိယံ ဒေသာပေတဗ္ဗောတိ ပညာပေန္တာ။ ဝဇ္ဇိပုတ္တကာ ဝိယ (စူဠဝ။ ၄၄၆) ဒသဝတ္ထုဒီပနေန။ တထာ အကရောန္တာတိ နဝံ ကတိကဝတ္တံ ဝါ သိက္ခာပဒံ ဝါ အမဒ္ဒန္တာ ဓမ္မဝိနယတော သာသနံ ဒီပေန္တာ ခုဒ္ဒကမ္ပိ စ သိက္ခာပဒံ အသမူဟနန္တာ။ အာယသ္မာ မဟာကဿပေါ ဝိယ စာတိ ‘‘သုဏာတု မေ, အာဝုသော, သံဃော, သန္တာမှာကံ သိက္ခာပဒါနိ ဂိဟိဂတာနိ။ ဂိဟိနောပိ ဇာနန္တိ ‘ဣဒံ ဝေါ သမဏာနံ သကျပုတ္တိကာနံ ကပ္ပတိ, ဣဒံ ဝေါ န ကပ္ပတီ’တိ။ သစေပိ ဟိ မယံ ခုဒ္ဒါနုခုဒ္ဒကာနိ သိက္ခာပဒါနိ သမူဟနိဿာမ, ဘဝိဿန္တိ ဝတ္တာရော ‘ဓူမကာလိကံ သမဏေန ဂေါတမေန သာဝကာနံ သိက္ခာပဒံ ပညတ္တံ, ယာဝိမေသံ သတ္ထာ အဋ္ဌာသိ, တာဝိမေ သိက္ခာပဒေသု သိက္ခိံသု။ ယတော ဣမေသံ သတ္ထာ ပရိနိဗ္ဗုတော, န ဒါနိမေ သိက္ခာပဒေသု သိက္ခန္တီ’တိ။ ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လံ, သံဃော အပညတ္တံ န ပညပေယျ, ပညတ္တံ န သမုစ္ဆိန္ဒေယျ, ယထာပညတ္တေသု သိက္ခာပဒေသု သမာဒါယ ဝတ္တေယျာ’’တိ ဣမံ (စူဠဝ။ ၄၄၂) တန္တိံ ဌပေန္တော အာယသ္မာ မဟာကဿပေါ ဝိယ စ။

ထိရဘာဝပ္ပတ္တာတိ သာသနေ ထိရဘာဝံ အနိဝတ္တိတဘာဝံ ဥပဂတာ။ ထေရကာရကေဟီတိ ထေရဘာဝသာဓကေဟိ သီလာဒိဂုဏေဟိ အသေက္ခဓမ္မေဟိ။ ဗဟူ ရတ္တိယောတိ ပဗ္ဗဇိတာ ဟုတွာ ဗဟူ ရတ္တိယော ဇာနန္တိ။ သီလာဒိဂုဏေသု ပတိဋ္ဌာပနမေဝ သာသနေ ပရိဏာယကတာတိ အာဟ ‘‘တီသု သိက္ခာသု ပဝတ္တေန္တီ’’တိ။ ဩဝါဒံ န ဒေန္တိ အဘာဇနဘာဝတော။ ပဝေဏိကထန္တိ အာစရိယပရမ္ပရာဘတံ သမ္မာပဋိပတ္တိဒီပနံ ဓမ္မကထံ။ သာရဘူတံ ဓမ္မပရိယာယန္တိ သမထဝိပဿနာမဂ္ဂဖလသမ္ပာပနေန သာသနေ သာရဘူတံ ဗောဇ္ဈင်္ဂကောသလ္လအနုတ္တရသီတိဘာဝ- (အ။ နိ။ ၆။၈၅) အဓိစိတ္တသုတ္တာဒိဓမ္မတန္တိံ။ အာဒိကံ ဩဝါဒန္တိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ‘‘ဧဝံ တေ အာလောကေတဗ္ဗံ, ဧဝံ တေ ဝိလောကေတဗ္ဗံ, ဧဝံ တေ သမိဉ္ဇိတဗ္ဗံ, ဧဝံ တေ ပသာရေတဗ္ဗံ, ဧဝံ တေ သံဃာဋိပတ္တစီဝရံ ဓာရေတဗ္ဗ’’န္တိ ဩဝါဒံ သင်္ဂဏှာတိ။

ပုနဗ္ဘဝဒါနံ ပုနဗ္ဘဝေါ ဥတ္တရပဒလောပေန။ ဣတရေတိ ယေ န ပစ္စယဝသိကာ န အာမိသစက္ခုကာ, တေ န ဂစ္ဆန္တိ တဏှာယ ဝသံ။

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၆၅။)

အာရညကေသူတိ အရညဘာဂေသု အရညပရိယာပန္နေသု။ နနု ယတ္ထ ကတ္ထစိပိ တဏှာ သာဝဇ္ဇာ ဧဝါတိ စောဒနံ သန္ဓာယာဟ ‘‘ဂါမန္တသေနာသနေသု ဟီ’’တိအာဒိ။ တေန ‘‘အနုတ္တရေသု ဝိမောက္ခေသု ပိဟံ ဥပဋ္ဌာပယတော’’တိ ဧတ္ထ ဝုတ္တပိဟာဒယော ပိယ အာရညကသေနာသနေသု သာလယတာ သေဝိတဗ္ဗပက္ခိကာ ဧဝါတိ ဒဿေတိ။

အတ္တနာဝါတိ သယမေဝ။ တေန ပရေဟိ အနုဿာဟိတာနံ သရသေနေဝ အနာဂတာနံ ပေသလာနံ ဘိက္ခူနံ အာဂမနံ, အာဂတာနဉ္စ ဖာသုဝိဟာရံ ပစ္စာသီသန္တီတိ ဒဿေတိ။ ဣမိနာဝ နီဟာရေနာတိ ဣမာယ ပဋိပတ္တိယာ။ အဂ္ဂဟိတဓမ္မဂ္ဂဟဏန္တိ အဂ္ဂဟိတဿ ပရိယတ္တိဓမ္မဿ ဥဂ္ဂဟဏံ။ ဂဟိတသဇ္ဈာယကရဏန္တိ ဥဂ္ဂဟိတဿ သုဋ္ဌု အတ္ထစိန္တနံ။ စိန္တရတ္ထော ဟိ အယံ သဇ္ဈာယသဒ္ဒေါ။ ဧန္တီတိ ဥပဂစ္ဆန္တိ။ နိသီဒန္တိ အာသနပညာပနာဒိနာ။

ပဌမသတ္တကသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄-၆။ ဒုတိယသတ္တကသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၂၄-၂၆။ စတုတ္ထေ ကရောန္တောယေဝါတိ ယထာဝုတ္တံ တိရစ္ဆာနကထံ ကထေန္တောယေဝ။ အတိရစ္ဆာနကထာဘာဝေပိ တဿ တတ္ထ တပ္ပရဘာဝဒဿနတ္ထံ အဝဓာရဏဝစနံ။ ပရိယန္တကာရီတိ သပရိယန္တံ ကတွာ ဝတ္တာ။ ‘‘ပရိယန္တဝတိံ ဝါစံ ဘာသိတာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၉, ၁၉၄) ဟိ ဝုတ္တံ။ အပ္ပဘဿောဝါတိ ပရိမိတကထောယေဝ ဧကန္တေန ကထေတဗ္ဗဿေဝ ကထနတော။ သမာပတ္တိသမာပဇ္ဇနံ အရိယော တုဏှီဘာဝေါ။ နိဒ္ဒါယတိယေဝါတိ နိဒ္ဒေါက္ကမနေ အနာဒီနဝဒဿီ နိဒ္ဒါယတိယေဝ, ဣရိယာပထပရိဝတ္တနာဒိနာ န နံ ဝိနောဒေတိ။ ဧဝံ သံသဋ္ဌောဝါတိ ဝုတ္တနယေန ဂဏသင်္ဂဏိကာယ သံသဋ္ဌော ဧဝ ဝိဟရတိ။ ဒုဿီလာ ပါပိစ္ဆာ နာမာတိ သယံ နိဿီလာ အသန္တဂုဏသမ္ဘာဝနိစ္ဆာယ သမန္နာဂတတ္တာ ပါပါ လာမကာ ဣစ္ဆာ ဧတေသန္တိ ပါပိစ္ဆာ။ ပါပပုဂ္ဂလေဟိ မိတ္တိကရဏတော ပါပမိတ္တာ။ တေဟိ သဒါ သဟပဝတ္တနေန ပါပသဟာယာ။ တတ္ထ နိန္နတာဒိနာ တဒဓိမုတ္တတာယ ပါပသမ္ပဝင်္ကာ။ ပဉ္စမာဒီနိ ဥတ္တာနတ္ထာနိယေဝ။

ဒုတိယသတ္တကသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၆၆။)

၇-၁၁။ သညာသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၂၇-၃၁။ သတ္တမေ အနိစ္စာတိ အနုပဿတိ ဧတာယာတိ အနိစ္စာနုပဿနာ။ တထာပဝတ္တဝိပဿနာ ပန ယသ္မာ အတ္တနာ သဟဂတသညာယ ဘာဝိတာယ ဘာဝိတာ ဧဝ ဟောတိ, တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘အနိစ္စာနုပဿနာဒီဟိ သဟဂတသညာ’’တိ။ ဣမာ သတ္တ လောကိယဝိပဿနာပိ ဟောန္တိ ‘‘အနိစ္စ’’န္တိအာဒိနာ ပဝတ္တနတော။ ‘‘ဧတံ သန္တံ ဧတံ ပဏီတံ ယဒိဒံ သဗ္ဗသင်္ခါရသမထော’’တိ အာဂတဝသေန ပနေတ္ထ ဒွေ လောကုတ္တရာ ဟောန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ‘‘ဝိရာဂေါ နိရောဓော’’တိ ဟိ တတ္ထ နိဗ္ဗာနံ ဝုတ္တန္တိ ဣဓ ဝိရာဂသညာ, တာ ဝုတ္တသညာ နိဗ္ဗာနာရမ္မဏာပိ သိယုံ။ သေသမေတ္ထ သုဝိညေယျမေဝ။ အဋ္ဌမာဒီနိ ဥတ္တာနတ္ထာနေဝ။

သညာသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဝဇ္ဇိသတ္တကဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ ဒေဝတာဝဂ္ဂေါ

၅။ ပဌမမိတ္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၃၆။ စတုတ္ထဿ ပဉ္စမေ အတ္တနော ဂုယှံ တဿ အာဝိကရောတီတိ အတ္တနော ဂုယှံ နိဂ္ဂုဟိတုံ ယုတ္တကထံ အညဿ အကထေတွာ တဿေဝ အာစိက္ခတိ။ တဿ ဂုယှံ အညေသံ နာစိက္ခတီတိ တေန ကထိတဂုယှံ ယထာ အညေ န ဇာနန္တိ, ဧဝံ အနာဝိကရောန္တော ဆာဒေတိ။

ပဌမမိတ္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆-၁၁။ ဒုတိယမိတ္တသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၃၇-၄၂။ ဆဋ္ဌေ ပိယော စ ဟောတိ မနာပေါ စာတိ ကလျာဏမိတ္တလက္ခဏံ ဒဿိတံ။ ကလျာဏမိတ္တော ဟိ သဒ္ဓါသမ္ပန္နော စ ဟောတိ သီလသမ္ပန္နော သုတသမ္ပန္နော စာဂသမ္ပန္နော ဝီရိယသမ္ပန္နော သတိသမ္ပန္နော သမာဓိသမ္ပန္နော ပညာသမ္ပန္နော။ တတ္ထ သဒ္ဓါသမ္ပတ္တိယာ သဒ္ဒဟတိ တထာဂတဿ သမ္ဗောဓိံ ကမ္မဉ္စ ကမ္မဖလဉ္စ, တေန သမ္ဗောဓိယာ ဟေတုဘူတံ သတ္တေသု ဟိတသုခံ န

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၆၇။)

ပရိစ္စဇတိ။ သီလသမ္ပတ္တိယာ သတ္တာနံ ပိယော ဟောတိ ဂရု ဘာဝနီယော စောဒကော ပါပဂရဟီ ဝတ္တာ ဝစနက္ခမော။ သုတသမ္ပတ္တိယာ သစ္စပဋိစ္စသမုပ္ပါဒါဒိပဋိသံယုတ္တာနံ ဂမ္ဘီရာနံ ကထာနံ ကတ္တာ ဟောတိ။ စာဂသမ္ပတ္တိယာ အပ္ပိစ္ဆော ဟောတိ သန္တုဋ္ဌော ပဝိဝိတ္တော အသံသဋ္ဌော။ ဝီရိယသမ္ပတ္တိယာ အာရဒ္ဓဝီရိယော ဟောတိ အတ္တဟိတပရဟိတပဋိပတ္တိယံ။ သတိသမ္ပတ္တိယာ ဥပဋ္ဌိတဿတီ ဟောတိ။ သမာဓိသမ္ပတ္တိယာ အဝိက္ခိတ္တော ဟောတိ သမာဟိတစိတော။ ပညာသမ္ပတ္တိယာ အဝိပရီတံ ပဇာနာတိ။ သော သတိယာ ကုသလာကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဂတိယော သမန္နေသမာနော ပညာယ သတ္တာနံ ဟိတာဟိတံ ယထာဘူတံ ဇာနိတွာ သမာဓိနာ တတ္ထ ဧကဂ္ဂစိတ္တော ဟုတွာ ဝီရိယေန သတ္တေ အဟိတေ နိသေဓေတွာ ဟိတေ နိယောဇေတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ပိယော…ပေ… နိယောဇေတီ’’တိ။ သတ္တမာဒီနိ ဥတ္တာနတ္ထာနိ။

ဒုတိယမိတ္တသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဒေဝတာဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ မဟာယညဝဂ္ဂေါ

၁။ သတ္တဝိညာဏဋ္ဌိတိသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၄၄။ ပဉ္စမဿ ပဌမေ ယသ္မာ နိဒဿနတ္ထေ နိပါတော (ဒီ။ နိ။ ဋီ။ ၂။၁၂၇) တသ္မာ သေယျထာပိ မနုဿာတိ ယထာ မနုဿာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဝိသေသော ဟောတိယေဝ သတိပိ ဗာဟိရဿ ကာရဏဿ အဘေဒေ အဇ္ဈတ္တိကဿ ဘိန္နတ္တာ။ နာနတ္တံ ကာယေ ဧတေသံ, နာနတ္တော ဝါ ကာယော ဧတေသန္တိ နာနတ္တကာယာ။ ဣမိနာ နယေန သေသပဒေသုပိ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ နေသန္တိ မနုဿာနံ။ နာနတ္တာ သညာ ဧတေသံ အတ္ထီတိ နာနတ္တသညိနော။ သုခသမုဿယတော ဝိနိပါတော ဧတေသံ အတ္ထီတိ ဝိနိပါတိကာ သတိပိ ဒေဝဘာဝေ ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိယာ အဘာဝတော။ အပါယေသု ဝါ ဂတော နတ္ထိ နိပါတော ဧတေသန္တိ ဝိနိပါတိကာ။ တေနာဟ ‘‘စတုအပါယဝိနိမုတ္တာ’’တိ။ ပိယင်္ကရမာတာဒီနံ ဝိယာတိ ပိယင်္ကရမာတာ ကိရ ယက္ခိနီ ပစ္စူသသမယေ အနုရုဒ္ဓတ္ထေရဿ ဓမ္မံ သဇ္ဈာယတော သုတွာ –

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၆၈။)

‘‘မာ သဒ္ဒမကရီ ပိယင်္ကရ, ဘိက္ခု ဓမ္မပဒါနိ ဘာသတိ၊

အပိ ဓမ္မပဒံ ဝိဇာနိယ, ပဋိပဇ္ဇေမ ဟိတာယ နော သိယာ။

‘‘ပါဏေသု စ သံယမာမသေ, သမ္ပဇာနမုသာ န ဘဏာမသေ၊

သိက္ခေမ သုသီလျမတ္တနော, အပိ မုစ္စေမ ပိသာစယောနိယာ’’တိ။ (သံ။ နိ။ ၁။၂၄၀) –

ဧဝံ ပုတ္တကံ သညာပေတွာ တံ ဒိဝသံ သောတာပတ္တိဖလံ ပတ္တာ။ ဥတ္တရမာတာ ပန ဘဂဝတော ဓမ္မံ သုတွာဝ သောတာပန္နာ ဇာတာ။

ဗြဟ္မကာယေ ပဌမဇ္ဈာနနိဗ္ဗတ္တေ ဗြဟ္မသမူဟေ, ဗြဟ္မနိကာယေ ဝါ ဘဝါတိ ဗြဟ္မကာယိကာ။ မဟာဗြဟ္မုနော ပရိသာယ ဘဝါတိ ဗြဟ္မပါရိသဇ္ဇာ တဿ ပရိစာရကဋ္ဌာနေ ဌိတတ္တာ။ မဟာဗြဟ္မုနော ပုရောဟိတဋ္ဌာနေ ဌိတာတိ ဗြဟ္မပုရောဟိတာ။ အာယုဝဏ္ဏာဒီဟိ မဟန္တာ ဗြဟ္မာနောတိ မဟာဗြဟ္မာနော။ သတိပိ တေသံ တိဝိဓာနမ္ပိ ပဌမေန ဈာနေန ဂန္တွာ နိဗ္ဗတ္တဘာဝေ ဈာနဿ ပန ပဝတ္တိဘေဒေန အယံ ဝိသေသောတိ ဒဿေတုံ ‘‘ဗြဟ္မပါရိသဇ္ဇာ ပနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ပရိတ္တေနာတိ ဟီနေန။ သာ စဿ ဟီနတာ ဆန္ဒာဒီနံ ဟီနတာယ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ပဋိလဒ္ဓမတ္တံ ဝါ ဟီနံ။ ကပ္ပဿာတိ အသင်္ချေယျကပ္ပဿ။ ဟီနပဏီတာနံ မဇ္ဈေ ဘဝတ္တာ မဇ္ဈိမံ။ သာ စဿ မဇ္ဈိမတာ ဆန္ဒာဒီနံ မဇ္ဈိမတာယ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ပဋိလဘိတွာ နာတိသုဘာဝိတံ ဝါ မဇ္ဈိမံ။ ဥပဍ္ဎကပ္ပေါတိ အသင်္ချေယျကပ္ပဿ ဥပဍ္ဎကပ္ပေါ။ ဝိပ္ဖါရိကတရောတိ ဗြဟ္မပါရိသဇ္ဇေဟိ ပမာဏတော ဝိပုလတရော သဘာဝတော ဥဠာရတရော စ ဟောတိ။ သဘာဝေနပိ ဟိ ဥဠာရတမောဝ။ တံ ပနေတ္ထ အပ္ပမာဏံ။ တဿ ဟိ ပရိတ္တာဘာဒီနံ ပရိတ္တသုဘာဒီနဉ္စ ကာယေ သတိပိ သဘာဝဝေမတ္တေ ဧကတ္တဝသေနေဝ ဝဝတ္ထပီယတီတိ ‘‘ဧကတ္တကာယာ’’တွေဝ တေ ဝုစ္စန္တိ။ ပဏီတေနာတိ ဥက္ကဋ္ဌေန။ သာ စဿ ဥက္ကဋ္ဌတာ ဆန္ဒာဒီနံ ဥက္ကဋ္ဌတာယ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သုဘာဝိတံ ဝါ, သမ္မဒေဝ, ဝသိဘာဝံ ပါပိတံ ပဏီတံ ‘‘ပဓာနဘာဝံ နီတ’’န္တိ ကတွာ။ ဣဓာပိ ကပ္ပေါ အသင်္ချေယျကပ္ပဝသေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော ပရိပုဏ္ဏမဟာကပ္ပဿ အသမ္ဘဝတော။ ဣတီတိ ဧဝံ ဝုတ္တပ္ပကာရေန။ တေတိ ‘‘ဗြဟ္မကာယိကာ’’တိ ဝုတ္တာ တိဝိဓာပိ ဗြဟ္မာနော။ သညာယ ဧကတ္တာတိ တိဟေတုကဘာဝေန ဧကသဘာဝတ္တာ။ န ဟိ တဿာ သမ္ပယုတ္တဓမ္မဝသေန အညောပိ ကောစိ ဘေဒေါ အတ္ထိ။ ဧဝန္တိ ဣမိနာ နာနတ္တကာယာ ဧကတ္တသညိနော ဂဟိတာတိ ဒဿေတိ။

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၆၉။)

ဒဏ္ဍဥက္ကာယာတိ ဒဏ္ဍဒီပိကာယ။ သရတိ ဓာဝတိ, ဝိဿရတိ ဝိပ္ပကိဏ္ဏာ ဝိယ ဓာဝတိ။ ဒွေ ကပ္ပါတိ ဒွေ မဟာကပ္ပါ။ ဣတော ပရေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ။ ဥက္ကဋ္ဌပရိစ္ဆေဒဝသေန အာဘဿရဂ္ဂဟဏေနေဝ သဗ္ဗေပိ တေ ပရိတ္တာဘာအပ္ပမာဏာဘာပိ ဂဟိတာ။

သုန္ဒရာ ပဘာ သုဘာ, တာယ ကိဏ္ဏာ သုဘာကိဏ္ဏာတိ ဝတ္တဗ္ဗေ။ ဘာ-သဒ္ဒဿ ရဿတ္တံ အန္တိမ-ဏ-ကာရဿ ဟ-ကာရဉ္စ ကတွာ ‘‘သုဘကိဏှာ’’တိ ဝုတ္တာ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန နိစ္စလာယ ဧကဂ္ဃနာယ ပဘာယ သုဘောတိ ပရိယာယဝစနန္တိ ‘‘သုဘေန ဩကိဏ္ဏာ ဝိကိဏ္ဏာ’’တိ အတ္ထော ဝုတ္တော။ ဧတ္ထာပိ အန္တိမ-ဏ-ကာရဿ ဟ-ကာရကရဏံ ဣစ္ဆိတဗ္ဗမေဝ။ န ဆိဇ္ဇိတွာ ပဘာ ဂစ္ဆတိ ဧကဂ္ဃနတ္တာ။ စတုတ္ထဝိညာဏဋ္ဌိတိမေဝ ဘဇန္တိ ကာယဿ သညာယ စ ဧကရူပတ္တာ။ ဝိပုလသန္တသုခါယုဝဏ္ဏာဒိဖလတ္တာ ဝေဟပ္ဖလာ။ ဧတ္ထာတိ ဝိညာဏဋ္ဌိတိယံ။

ဝိဝဋ္ဋပက္ခေ ဌိတာ အပုနရာဝတ္တနတော။ ‘‘န သဗ္ဗကာလိကာ’’တိ ဝတွာ တမေဝ အသဗ္ဗကာလိကတ္တံ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘ကပ္ပသတသဟဿမ္ပီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သောဠသကပ္ပသဟဿစ္စယေန ဥပ္ပန္နာနံ သုဒ္ဓါဝါသဗြဟ္မာနံ ပရိနိဗ္ဗာယနတော အညေသဉ္စ တတ္ထ အနုပ္ပဇ္ဇနတော ဗုဒ္ဓသုညေ လောကေ သုညံ တံ ဌာနံ ဟောတိ, တသ္မာ သုဒ္ဓါဝါသာ န သဗ္ဗကာလိကာ။ ခန္ဓာဝါရဋ္ဌာနသဒိသာ ဟောန္တိ သုဒ္ဓါဝါသဘူမိယော။ ဣမိနာ သုတ္တေန သုဒ္ဓါဝါသာနံ သတ္တာဝါသဘာဝဒီပနေနေဝ ဝိညာဏဋ္ဌိတိဘာဝေါပိ ဒီပိတော ဟောတိ, တသ္မာ သုဒ္ဓါဝါသာပိ သတ္တသု ဝိညာဏဋ္ဌိတီသု စတုတ္ထဝိညာဏဋ္ဌိတိံ, နဝသု သတ္တာဝါသေသု စတုတ္ထသတ္တာဝါသဉ္စ ဘဇန္တိ။

သုခုမတ္တာတိ သင်္ခါရာဝသေသသုခုမဘာဝပ္ပတ္တတ္တာ။ ပရိဗျတ္တဝိညာဏကိစ္စာဘာဝတော နေဝ ဝိညာဏံ, န သဗ္ဗသော အဝိညာဏံ ဟောတီတိ နာဝိညာဏံ, တသ္မာ ပရိပ္ဖုတဝိညာဏကိစ္စဝန္တီသု ဝိညာဏဋ္ဌိတီသု န ဝုတ္တံ။

သတ္တဝိညာဏဋ္ဌိတိသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ သမာဓိပရိက္ခာရသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၄၅။ ဒုတိယေ သမာဓိပရိက္ခာရာတိ ဧတ္ထ တယော ပရိက္ခာရာ။ ‘‘ရထော သီလပရိက္ခာရော, ဈာနက္ခော စက္ကဝီရိယော’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၄) ဟိ ဧတ္ထ အလင်္ကာရော

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၇၀။)

ပရိက္ခာရော နာမ။ ‘‘သတ္တဟိ နဂရပရိက္ခာရေဟိ သုပရိက္ခတံ ဟောတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၇။၆၇) ဧတ္ထ ပရိဝါရော ပရိက္ခာရော နာမ။ ‘‘ဂိလာနပစ္စယ…ပေ… ဇီဝိတပရိက္ခာရာ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၁၉၁-၁၉၂) ဧတ္ထ သမ္ဘာရော ပရိက္ခာရော နာမ။ သော ဣဓ အဓိပ္ပေတောတိ အာဟ ‘‘မဂ္ဂသမာဓိဿ သမ္ဘာရာ’’တိ။ ပရိဝါရပရိက္ခာရောပိ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ ပရိဝါရော ဟိ သမ္မာဒိဋ္ဌာဒယော မဂ္ဂဓမ္မာ သမ္မာသမာဓိဿ သဟဇာတာဒိပစ္စယဘာဝေန ပရိကရဏတော အဘိသင်္ခရဏတော။ ပရိက္ခတာတိ ပရိဝါရိတာ။ အယံ ဝုစ္စတိ အရိယော သမ္မာသမာဓီတိ အယံ သတ္တဟိ ရတနေဟိ ပရိဝုတော စက္ကဝတ္တီ ဝိယ သတ္တဟိ အင်္ဂေဟိ ပရိဝုတော အရိယော သမ္မာသမာဓီတိ ဝုစ္စတိ။ ဥပေစ္စ နိဿီယတီတိ ဥပနိသာ, သဟ ဥပနိသာယာတိ သဥပနိသော, သဥပနိဿယော အတ္ထော, သပရိဝါရောယေဝါတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သဟကာရိကာရဏဘူတော ဟိ ဓမ္မသမူဟော ဣဓ ‘‘ဥပနိသော’’တိ အဓိပ္ပေတော။

သမာဓိပရိက္ခာရသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ ပဌမအဂ္ဂိသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၄၆။ တတိယေ အနုဍဟနဋ္ဌေနာတိ ကာမံ အာဟုနေယျဂ္ဂိအာဒယော တယော အဂ္ဂီ ဗြာဟ္မဏေဟိပိ ဣစ္ဆိတာ သန္တိ။ တေ ပန တေဟိ ဣစ္ဆိတမတ္တာဝ, န သတ္တာနံ တာဒိသာ အတ္ထသာဓကာ။ ယေ ပန သတ္တာနံ အတ္ထသာဓကာ, တေ ဒဿေတုံ ‘‘အာဟုနံ ဝုစ္စတီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အာနေတွာ ဟုနနံ ပူဇနံ ‘‘အာဟုန’’န္တိ ဝုတ္တံ, တံ အာဟုနံ အရဟန္တီ မာတာပိတရော။ တေနာဟ ဘဂဝါ – ‘‘အာဟုနေယျာတိ, ဘိက္ခဝေ, မာတာပိတူနံ ဧတံ အဓိဝစန’’န္တိ (ဣတိဝု။ ၁၀၆)။ ယဒဂ္ဂေန စ တေ ပုတ္တာနံ ဗဟူပကာရတာယ အာဟုနေယျာတိ, တေသု သမ္မာပဋိပတ္တိ နေသံ ဟိတသုခါဝဟာ, တဒဂ္ဂေန တေသု မိစ္ဆာပဋိပတ္တိ အဟိတဒုက္ခာဝဟာတိ အာဟ ‘‘တေသု…ပေ… နိဗ္ဗတ္တန္တီ’’တိ။

သွာယမတ္ထော (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၃၀၅) မိတ္တဝိန္ဒကဝတ္ထုနာ ဝေဒိတဗ္ဗော။ မိတ္တဝိန္ဒကော ဟိ မာတရာ, ‘‘တာတ, အဇ္ဇ ဥပေါသထိကော ဟုတွာ ဝိဟာရေ သဗ္ဗရတ္တိံ ဓမ္မဿဝနံ သုဏောဟိ, သဟဿံ တေ ဒဿာမီ’’တိ ဝုတ္တော ဓနလောဘေန ဥပေါသထံ သမာဒါယ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ‘‘ဣဒံ ဌာနံ အကုတောဘယ’’န္တိ သလ္လက္ခေတွာ ဓမ္မာသနဿ ဟေဋ္ဌာ နိပန္နော သဗ္ဗရတ္တိံ နိဒ္ဒါယိတွာ

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၇၁။)

ဃရံ အဂမာသိ။ မာတာ ပါတောဝ ယာဂုံ ပစိတွာ ဥပနာမေသိ။ သော သဟဿံ ဂဟေတွာဝ ပိဝိ။ အထဿ ဧတဒဟောသိ ‘‘ဓနံ သံဟရိဿာမီ’’တိ။ သော နာဝါယ သမုဒ္ဒံ ပက္ခန္ဒိတုကာမော အဟောသိ။ အထ နံ မာတာ, ‘‘တာတ, ဣမသ္မိံ ကုလေ စတ္တာလီသကောဋိဓနံ အတ္ထိ, အလံ ဂမနေနာ’’တိ နိဝါရေတိ။ သော တဿာ ဝစနံ အနာဒိယိတွာ ဂစ္ဆတိ ဧဝ။ သာ ပုရတော အဋ္ဌာသိ။ အထ နံ ကုဇ္ဈိတွာ ‘‘အယံ မယှံ ပုရတော တိဋ္ဌတီ’’တိ ပါဒေန ပဟရိတွာ ပတိတံ အန္တရံ ကတွာ အဂမာသိ။

မာတာ ဥဋ္ဌဟိတွာ ‘‘မာဒိသာယ မာတရိ ဧဝရူပံ ကမ္မံ ကတွာ ဂတဿ တေ ဂတဋ္ဌာနေ သုခံ ဘဝိဿတီတိ ဧဝံသညီ နာမ တွံ ပုတ္တာ’’တိ အာဟ။ တဿ နာဝံ အာရုယှ ဂစ္ဆတော သတ္တမေ ဒိဝသေ နာဝါ အဋ္ဌာသိ။ အထ တေ မနုဿာ ‘‘အဒ္ဓါ ဧတ္ထ ပါပပုဂ္ဂလော အတ္ထိ, သလာကံ ဒေထာ’’တိ အာဟံသု။ သလာကာ ဒီယမာနာ တဿေဝ တိက္ခတ္တုံ ပါပုဏိ။ တေ တဿ ဥဠုမ္ပံ ဒတွာ တံ သမုဒ္ဒေ ပက္ခိပိံသု။ သော ဧကံ ဒီပံ ဂန္တွာ ဝိမာနပေတီဟိ သဒ္ဓိံ သမ္ပတ္တိံ အနုဘဝန္တော တာဟိ ‘‘ပုရတော ပုရတော မာ အဂမာသီ’’တိ ဝုစ္စမာနောပိ တဒ္ဒိဂုဏံ တဒ္ဒိဂုဏံ သမ္ပတ္တိံ ပဿန္တော အနုပုဗ္ဗေန ခုရစက္ကဓရံ ဧကံ အဒ္ဒသ။ တံ စက္ကံ ပဒုမပုပ္ဖံ ဝိယ ဥပဋ္ဌာသိ။ သော တံ အာဟ, ‘‘အမ္ဘော, ဣဒံ တယာ ပိဠန္ဓိတံ ပဒုမံ မယှံ ဒေဟီ’’တိ။ န ဣဒံ, သာမိ, ပဒုမံ, ခုရစက္ကံ ဧတန္တိ။ သော ‘‘ဝဉ္စေသိ မံ တွံ, ကိံ မယာ ပဒုမံ န ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗ’’န္တိ ဝတွာ ‘‘တွံ လောဟိတစန္ဒနံ ဝိလိမ္ပိတွာ ပိဠန္ဓနံ ပဒုမပုပ္ဖံ မယှံ န ဒါတုကာမော’’တိ အာဟ။ သော စိန္တေသိ ‘‘အယမ္ပိ မယာ ကတသဒိသံ ကမ္မံ ကတွာ တဿ ဖလံ အနုဘဝိတုကာမော’’တိ။ အထ နံ ‘‘ဂဏှ, ရေ’’တိ ဝတွာ တဿ မတ္ထကေ စက္ကံ ခိပိ။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘စတုဗ္ဘိ အဋ္ဌဇ္ဈဂမာ, အဋ္ဌာဟိ ပိစ သောဠသ၊

သောဠသာဟိ စ ဗာတ္တိံသ, အတြိစ္ဆံ စက္ကမာသဒေါ၊

ဣစ္ဆာဟတဿ ပေါသဿ, စက္ကံ ဘမတိ မတ္ထကေ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၁။၁၀၄၊ ၁။၅။၁၀၃)၊

သောတိ ဂေဟသာမိကော ဘတ္တာ။ ပုရိမနယေနေဝါတိ အနုဍဟနဿ ပစ္စယတာယ။ တတြိဒံ ဝတ္ထု – ကဿပဗုဒ္ဓကာလေ သောတာပန္နဿ ဥပါသကဿ ဘရိယာ အတိစာရံ စရတိ။ သော တံ ပစ္စက္ခတော ဒိသွာ ‘‘ကသ္မာ ဧဝံ ကရောသီ’’တိ အာဟ။ သာ ‘‘သစာဟံ ဧဝရူပံ ကရောမိ, အယံ မေ သုနခေါ

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၇၂။)

ဝိလုပ္ပမာနော ခါဒတူ’’တိ ဝတွာ ကာလကတာ ကဏ္ဏမုဏ္ဍကဒဟေ ဝေမာနိကပေတီ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တာ ဒိဝါ သမ္ပတ္တိံ အနုဘဝတိ, ရတ္တိံ ဒုက္ခံ။ တဒါ ဗာရာဏသိရာဇာ မိဂဝံ စရန္တော အရညံ ပဝိသိတွာ အနုပုဗ္ဗေန ကဏ္ဏမုဏ္ဍကဒဟံ သမ္ပတ္တော တာယ သဒ္ဓိံ သမ္ပတ္တိံ အနုဘဝတိ။ သာ တံ ဝဉ္စေတွာ ရတ္တိံ ဒုက္ခံ အနုဘဝတိ။ သော ဉတွာ ‘‘ကတ္ထ နု ခေါ ဂစ္ဆတီ’’တိ ပိဋ္ဌိတော ပိဋ္ဌိတော ဂန္တွာ အဝိဒူရေ ဌိတော ကဏ္ဏမုဏ္ဍကဒဟတော နိက္ခမိတွာ တံ ‘‘ပဋပဋ’’န္တိ ခါဒမာနံ ဧကံ သုနခံ ဒိသွာ အသိနာ ဒွိဓာ ဆိန္ဒိ, ဒွေ အဟေသုံ။ ပုန ဆိန္နေ စတ္တာရော, ပုန ဆိန္နေ အဋ္ဌ, ပုန ဆိန္နေ သောဠသ အဟေသုံ။ သာ ‘‘ကိံ ကရောသိ, သာမီ’’တိ အာဟ။ သော ‘‘ကိံ ဣဒ’’န္တိ အာဟ။ သာ ‘‘ဧဝံ အကတွာ ခေဠပိဏ္ဍံ ဘူမိယံ နိဋ္ဌုဘိတွာ ပါဒေန ဃံသာဟီ’’တိ အာဟ။ သော တထာ အကာသိ။ သုနခါ အန္တရဓာယိံသု။ မုဋ္ဌိယောဂေါ ကိရာယံ တဿ သုနခန္တရဓာနဿ, ယဒိဒံ ခေဠပိဏ္ဍံ ဘူမိယံ နိဋ္ဌုဘိတွာ ပါဒေန ဃံသနံ, တံ ဒိဝသံ တဿာ ကမ္မံ ခီဏံ။ ရာဇာ ဝိပ္ပဋိသာရီ ဟုတွာ ဂန္တုံ အာရဒ္ဓေါ။ သာ ‘‘မယှံ, သာမိ, ကမ္မံ ခီဏံ, မာ အဂမာသီ’’တိ အာဟ။ ရာဇာ အဿုတွာဝ ဂတော။

ဒက္ခိဏာတိ စတ္တာရော ပစ္စယာ ဒီယမာနာ ဒက္ခန္တိ ဧတေဟိ ဟိတသုခါနီတိ, တံ ဒက္ခိဏံ အရဟတီတိ ဒက္ခိဏေယျော, ဘိက္ခုသံဃော။

ပဌမအဂ္ဂိသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄-၅။ ဒုတိယအဂ္ဂိသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၄၇-၄၈။ စတုတ္ထေ ယညဝါဋံ သမ္ပာဒေတွာ မဟာယညံ ဥဒ္ဒိဿ သဝိညာဏကာနိ အဝိညာဏကာနိ စ ယညူပကရဏာနိ သဇ္ဇိတာနီတိ အာဟ ပါဠိယံ ‘‘မဟာယညော ဥပက္ခဋော’’တိ။ တံ ဥပကရဏံ တေသံ တထာသဇ္ဇနန္တိ အာဟ ‘‘ဥပက္ခဋောတိ ပစ္စုပဋ္ဌိတော’’တိ။ ဝစ္ဆတရသတာနီတိ ယုဝဘာဝပ္ပတ္တာနိ နာတိဗလဝဝစ္ဆသတာနိ။ တေ ပန ဝစ္ဆာ ဧဝ ဟောန္တိ, န ဒမ္မာ, ဗလီဗဒ္ဒါ ဝါ။ ဥရဗ္ဘာတိ တရုဏမေဏ္ဍကာ ဝုစ္စန္တိ။ ဥပနီတာနီတိ ဌပနတ္ထာယ ဥပနီတာနိ။ ဝိဟိံသဋ္ဌေနာတိ ဟိံသနဋ္ဌေန။ ဥပဝါယတူတိ ဥပဂန္တွာ သရီရဒရထံ နိဗ္ဗာပေန္တော သဏှသီတလာ ဝါတော ဝါယတု။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝ။ ပဉ္စမေ နတ္ထိ ဝတ္တဗ္ဗံ။

ဒုတိယအဂ္ဂိသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၇၃။)

၆။ ဒုတိယသညာသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၄၉။ ဆဋ္ဌေ နှာရုဝိလေခနန္တိ စမ္မံ လိခန္တာနံ စမ္မံ လိခိတွာ ဆဍ္ဍိတကသဋံ။ ‘‘ဧသောဟမသ္မီ’’တိအာဒိနာ အဟံကရဏံ အဟင်္ကာရော။ ‘‘ဧတံ မမာ’’တိ မမံကရဏံ မမင်္ကာရော။ တေနာဟ ‘‘အဟင်္ကာရဒိဋ္ဌိတော’’တိအာဒိ။ တိဿော ဝိဓာတိ သေယျသဒိသဟီနဝသေန တယော မာနာ။ ‘‘ဧကဝိဓေန ရူပသင်္ဂဟော’’တိအာဒီသု (ဓ။ သ။ ၅၈၄) ကောဋ္ဌာသော ‘‘ဝိဓာ’’တိ ဝုတ္တော။ ‘‘ကထံဝိဓံ သီလဝန္တံ ဝဒန္တိ, ကထံဝိဓံ ပညဝန္တံ ဝဒန္တီ’’တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၁။၉၅) ပကာရော။ ‘‘တိဿော ဣမာ, ဘိက္ခဝေ, ဝိဓာ။ ကတမာ တိဿော? သေယျောဟမသ္မီတိ ဝိဓာ’’တိ (ဝိဘ။ ၉၂၀) ဧတ္ထ မာနော ‘‘ဝိဓာ’’တိ ဝုတ္တော။ ဣဓာပိ မာနောဝ အဓိပ္ပေတော။ မာနော ဟိ ဝိဒဟနတော ဟီနာဒိဝသေန တိဝိဓာ။ တေနာကာရေန ဒဟနတော ဥပဒဟနတော ‘‘ဝိဓာ’’တိ ဝုစ္စတိ။

ဒုတိယသညာသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇-၈။ မေထုနသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၅၀-၅၁။ သတ္တမေ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ လောကေ။ ဧကစ္စောတိ ဧကော။ သမဏော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါတိ ပဗ္ဗဇ္ဇာမတ္တေန သမဏော ဝါ, ဇာတိမတ္တေန ဗြာဟ္မဏော ဝါ။ ဒွယံဒွယသမာပတ္တိန္တိ ဒွီဟိ ဒွီဟိ သမာပဇ္ဇိတဗ္ဗံ, မေထုနန္တိ အတ္ထော။ န ဟေဝ ခေါ သမာပဇ္ဇတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဥစ္ဆာဒနံ ဥဗ္ဗဋ္ဋနံ။ သမ္ဗာဟနံ ပရိမဒ္ဒနံ။ သာဒိယတီတိ အဓိဝါသေတိ။ တဒဿာဒေတီတိ ဥစ္ဆာဒနာဒိံ အဘိရမတိ။ နိကာမေတီတိ ဣစ္ဆတိ။ ဝိတ္တိန္တိ တုဋ္ဌိံ။ ဣဒမ္ပိ ခေါတိ ဧတ္ထ ဣဒန္တိ ယထာဝုတ္တံ သာဒိယနာဒိံ ခဏ္ဍာဒိဘာဝဝသေန ဧကံ ကတွာ ဝုတ္တံ။ ပိ-သဒ္ဒေါ ဝက္ခမာနံ ဥပါဒါယ သမုစ္စယတ္ထော, ခေါ-သဒ္ဒေါ အဝဓာရဏတ္ထော။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယဒေတံ ဗြဟ္မစာရိပဋိညဿ အသတိပိ ဒွယံဒွယသမာပတ္တိယံ မာတုဂါမဿ ဥစ္ဆာဒနနဟာပနသမ္ဗာဟနသာဒိယနာဒိ။ ဣဒမ္ပိ ဧကံသေန တဿ ဗြဟ္မစရိယဿ ခဏ္ဍာဒိဘာဝါပါဒနတော ခဏ္ဍမ္ပိ ဆိဒ္ဒမ္ပိ သဗလမ္ပိ ကမ္မာသမ္ပီတိ။ ဧဝံ ပန ခဏ္ဍာဒိဘာဝါပတ္တိယာ သော အပရိသုဒ္ဓံ ဗြဟ္မစရိယံ စရတိ, န ပရိသုဒ္ဓံ, သံယုတ္တော မေထုနသံယောဂေန,

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၇၄။)

န ဝိသံယုတ္တော။ တတော စဿ န ဇာတိအာဒီဟိ ပရိမုတ္တီတိ ဒဿေန္တော ‘‘အယံ ဝုစ္စတီ’’တိအာဒိမာဟ။

သဉ္ဇဂ္ဃတီတိ ကိလေသဝသေန မဟာဟသိတံ ဟသတိ။ သံကီဠတီတိ ကာယသံသဂ္ဂဝသေန ကီဠတိ။ သံကေလာယတီတိ သဗ္ဗသော မာတုဂါမံ ကေလာယန္တော ဝိဟရတိ။ စက္ခုနာတိ အတ္တနော စက္ခုနာ။ စက္ခုန္တိ မာတုဂါမဿ စက္ခုံ။ ဥပနိဇ္ဈာယတီတိ ဥပေစ္စ နိဇ္ဈာယတိ ဩလောကေတိ။ တိရောကုဋ္ဋန္တိ ကုဋ္ဋဿ ပရတော။ တထာ တိရောပါကာရံ, ‘‘မတ္တိကာမယာ ဘိတ္တိ ကုဋ္ဋံ, ဣဋ္ဌကာမယာ ပါကာရော’’တိ ဝဒန္တိ။ ယာ ကာစိ ဝါ ဘိတ္တိ ပေါရိသကာ ဒိယဍ္ဎရတနပ္ပမာဏာ ကုဋ္ဋံ, တတော အဓိကော ပါကာရော။ အဿာတိ ဗြဟ္မစာရိပဋိညဿ။ ပုဗ္ဗေတိ ဝတသမာဒါနတော ပုဗ္ဗေ။ ကာမဂုဏေဟီတိ ကာမကောဋ္ဌာသေဟိ။ သမပ္ပိတန္တိ သုဋ္ဌု အပ္ပိတံ သဟိတံ။ သမင်္ဂိဘူတန္တိ သမန္နာဂတံ။ ပရိစာရယမာနန္တိ ကီဠန္တံ, ဥပဋ္ဌဟိယမာနံ ဝါ။ ပဏိဓာယာတိ ပတ္ထေတွာ။ သီလေနာတိအာဒီသု ယမနိယမာဒိသမာဒါနဝသေန သီလံ, အဝီတိက္ကမဝသေန ဝတံ။ ဥဘယမ္ပိ ဝါ သီလံ, ဒုက္ကရစရိယဝသေန ပဝတ္တိတံ ဝတံ။ တံတံအကိစ္စသမ္မတတော ဝါ နိဝတ္တိလက္ခဏံ သီလံ, တံတံသမာဒါနဝတော ဝေသဘောဇနကိစ္စကရဏာဒိဝိသေသပ္ပဋိပတ္တိ ဝတံ။ သဗ္ဗထာပိ ဒုက္ကရစရိယာ တပေါ။ မေထုနာ ဝိရတိ ဗြဟ္မစရိယန္တိ ဧဝမ္ပေတ္ထ ပါဠိဝဏ္ဏနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အဋ္ဌမံ ဥတ္တာနမေဝ။

မေထုနသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ ဒါနမဟပ္ဖလသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၅၂။ နဝမေ ‘‘သာဟု ဒါန’’န္တိ ဒါနံ ဒေတီတိ ‘‘ဒါနံ နာမ သာဓု သုန္ဒရ’’န္တိ ဒါနံ ဒေတီတိ အတ္ထော။ ဒါနဉှိ ဒတွာ တံ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ ပါမောဇ္ဇပီတိသောမနဿာဒယော ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ, လောဘဒေါသဣဿာမစ္ဆေရာဒယော ဝိဒူရီဘဝန္တိ။ ဣဒါနိ ဒါနံ အနုကူလဓမ္မပရိဗြူဟနေန ပစ္စနီကဓမ္မဝိဒူရီကရဏေန စ ဘာဝနာစိတ္တဿ ဥပသောဘနာယ စ ပရိက္ခာရာယ စ ဟောတီတိ ‘‘အလင်္ကာရဘူတဉ္စေဝ ပရိဝါရဘူတဉ္စ ဒေတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဈာနာနာဂါမီ နာမ ဟောတိ ဈာနံ

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၇၅။)

နိဗ္ဗတ္တေတွာ ဗြဟ္မလောကူပပန္နာနံ အရိယာနံ ဟေဋ္ဌာ အနုပ္ပဇ္ဇနတော။ ဣမံ ပေစ္စ ပရိဘုဉ္ဇိဿာမီတိ သာပေက္ခဿ ဒါနံ ပရလောကဖလာသာယ သာတိသယာယ စ ပုဗ္ဗာစာရဝသေန ဥပ္ပဇ္ဇမာနာယ အနုဘဝတ္တာ တဏှုတ္တရံ နာမ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ပဌမံ တဏှုတ္တရိယဒါန’’န္တိ။ ဒါနံ နာမ ဗုဒ္ဓါဒီဟိ ပသတ္ထန္တိ ဂရုံ စိတ္တီကာရံ ဥပဋ္ဌပေတွာ ဒါတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဒုတိယံ စိတ္တီကာရဒါန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ပုဗ္ဗကေဟိ ပိတုပိတာမဟေဟိ ဒိန္နပုဗ္ဗံ ကတပုဗ္ဗံ ဇဟာပေတုံ နာမ နာနုစ္ဆဝိကန္တိ အတ္တဘာဝသဘာဂဝသေန ဟိရောတ္တပ္ပံ ပစ္စုပဋ္ဌပေတွာ ဒါတဗ္ဗတော ‘‘တတိယံ ဟိရောတ္တပ္ပဒါန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘အဟံ ပစာမိ, န ဣမေ ပစန္တိ, နာရဟာမိ ပစန္တော အပစန္တာနံ ဒါနံ အဒါတု’’န္တိ ဧဝံသညီ ဟုတွာ ဒေန္တော နိရဝသေသံ ကတွာ ဒေတီတိ အာဟ ‘‘စတုတ္ထံ နိရဝသေသဒါန’’န္တိ။ ‘‘ယထာ တေသံ ပုဗ္ဗကာနံ ဣသီနံ တာနိ မဟာယညကာနိ အဟေသုံ, ဧဝံ မေ အယံ ဒါနပရိဘောဂေါ ဘဝိဿတီ’’တိ ဧဝံသညိနော ဒါနံ ဒက္ခိဏံ အရဟေသု ဒါတဗ္ဗတော ‘‘ပဉ္စမံ ဒက္ခိဏေယျဒါန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဣမံ မေ ဒါနံ ဒဒတော စိတ္တံ ပသီဒတီ’’တိအာဒိနာ ပီတိသောမနဿံ ဥပ္ပါဒေတွာ ဒေန္တဿ ဒါနံ သောမနဿဗာဟုလ္လပ္ပတ္တိယာ သောမနဿုပစာရံ နာမ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ဆဋ္ဌံ သောမနဿုပဝိစာရဒါန’’န္တိ ဝုတ္တံ။

ဒါနမဟပ္ဖလသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ နန္ဒမာတာသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၅၃။ ဒသမေ ‘‘ဝုတ္ထဝဿော ပဝါရေတွာ…ပေ… နိက္ခမီ’’တိ အင်္ဂုတ္တရဘာဏကာနံ မတေနေတံ ဝုတ္တံ။ မဇ္ဈိမဘာဏကာ ပန ဝဒန္တိ ‘‘ဘဂဝါ ဥပကဋ္ဌာယ ဝဿူပနာယိကာယ ဇေတဝနတော ဘိက္ခုသံဃပရိဝုတော စာရိကံ နိက္ခမိ။ တေနေဝ စ အကာလေ နိက္ခန္တတ္တာ ကောသလရာဇာဒယော ဝါရေတုံ အာရဘိံသု။ ပဝါရေတွာ ဟိ စရဏံ ဗုဒ္ဓါစိဏ္ဏ’’န္တိ။ ပုဏ္ဏာယ သမ္မာပဋိပတ္တိံ ပစ္စာသီသန္တော ဘဂဝါ ‘‘မမ နိဝတ္တနပစ္စယာ တွံ ကိံ ကရိဿသီ’’တိ အာဟ။ ပုဏ္ဏာပိ…ပေ… ပဗ္ဗဇီတိ ဧတ္ထ သေဋ္ဌိ ‘‘ပုဏ္ဏာယ ဘဂဝါ နိဝတ္တိတော’’တိ သုတွာ တံ ဘုဇိဿံ ကတွာ ဓီတုဋ္ဌာနေ ဌပေသိ။ သာ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ယာစိတွာ ပဗ္ဗဇိ, ပဗ္ဗဇိတွာ ဝိပဿနံ အာရဘိ။ အထဿာ သတ္ထာ အာရဒ္ဓဝိပဿကဘာဝံ ဉတွာ ဣမံ ဩဘာသဂါထံ ဝိဿဇ္ဇေသိ –

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၇၆။)

‘‘ပုဏ္ဏေ ပူရဿု သဒ္ဓမ္မံ, စန္ဒော ပန္နရသော ယထာ၊

ပရိပုဏ္ဏာယ ပညာယ, ဒုက္ခဿန္တံ ကရိဿသီ’’တိ။ (ထေရီဂါ။ ၃)၊

သာ ဂါထာပရိယောသာနေ အရဟတ္တံ ပတွာ အဘိညာတာ သာဝိကာ အဟောသိ။ သေသမေတ္ထ သုဝိညေယျမေဝ။

နန္ဒမာတာသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

မဟာယညဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပဌမပဏ္ဏာသကံ နိဋ္ဌိတံ။

၆။ အဗျာကတဝဂ္ဂေါ

၁-၂။ အဗျာကတသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၅၄-၅၅။ ဆဋ္ဌဝဂ္ဂဿ ပဌမံ သုဝိညေယျမေဝ။ ဒုတိယေ အတီတေ အတ္တဘာဝေ နိဗ္ဗတ္တကံ ကမ္မန္တိ ‘‘ပုရိမကမ္မဘဝသ္မိံ မောဟော အဝိဇ္ဇာ, အာယူဟနာ သင်္ခါရာ, နိကန္တိ တဏှာ, ဥပဂမနံ ဥပါဒါနံ, စေတနာ ဘဝေါ’’တိ ဧဝမာဂတံ သပရိက္ခာရံ ပဉ္စဝိဓံ ကမ္မဝဋ္ဋမာဟ။ ဧတရဟိ မေ အတ္တဘာဝေါ န သိယာတိ ဝိညာဏနာမရူပသဠာယတနဖဿဝေဒနာသဟိတံ ပစ္စုပ္ပန္နံ ပဉ္စဝိဓံ ဝိပါကဝဋ္ဋမာဟ။ ယံ အတ္ထိကန္တိ ယံ ပရမတ္ထတော ဝိဇ္ဇမာနကံ။ တေနာဟ ‘‘ဘူတ’’န္တိ။ တဉှိ ပစ္စယနိဗ္ဗတ္တတာယ ‘‘ဘူတ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ တံ ပဇဟာမီတိ တပ္ပဋိဗဒ္ဓစ္ဆန္ဒရာဂပ္ပဟာနေန တတော ဧဝ အာယတိံ အနုပ္ပတ္တိဓမ္မတာပါဒနဝသေန ပဇဟာမိ ပရိစ္စဇာမိ။ ဟရိတန္တန္တိ (မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၃၀၃) ဟရိတမေဝ။ အန္တ-သဒ္ဒေန ပဒဝဍ္ဎနံ ကတံ ယထာ ‘‘ဝနန္တံ သုတ္တန္တ’’န္တိ, အလ္လတိဏာဒီနိ အာဂမ္မ နိဗ္ဗာယတီတိ အတ္ထော။ ပထန္တန္တိ မဟာမဂ္ဂံ။ သေလန္တန္တိ ပဗ္ဗတံ။ ဥဒကန္တန္တိ ဥဒကံ။ ရမဏီယံ ဝါ ဘူမိဘာဂန္တိ တိဏဂုမ္ဗာဒိရဟိတံ ဝိဝိတ္တံ အဗ္ဘောကာသဘူမိဘာဂံ။ အနာဟာရာတိ အပစ္စယာ နိရုပါဒါနာ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။

အဗျာကတသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၇၇။)

၃။ တိဿဗြဟ္မာသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၅၆။ တတိယေ ဝိဝိတ္တာနိ တာဒိသာနိ ပန ပရိယန္တာနိ အတိဒူရာနိ ဟောန္တီတိ အာဟ ‘‘အန္တိမပရိယန္တိမာနီ’’တိ။ အန္တေ ဘဝါနိ အန္တိမာနိ, အန္တိမာနိယေဝ ပရိယန္တိမာနိ။ ဥဘယေနပိ အတိဒူရတံ ဒဿေတိ။ သမန္နာဟာရေ ဌပယမာနောတိ ဣန္ဒြိယံ သမာကာရေန ဝတ္တေန္တော ဣန္ဒြိယသမတံ ပဋိပါဒေန္တော နာမ ဟောတိ။ ဝိပဿနာစိတ္တသမ္ပယုတ္တော သမာဓိ, သတိပိ သင်္ခါရနိမိတ္တာဝိရဟေ နိစ္စနိမိတ္တာဒိဝိရဟတော ‘‘အနိမိတ္တော’’တိ ဝုစ္စတီတိ အာဟ ‘‘အနိမိတ္တန္တိ ဗလဝဝိပဿနာသမာဓိ’’န္တိ။

တိဿဗြဟ္မာသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄-၇။ သီဟသေနာပတိသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၅၇-၆၀။ စတုတ္ထေ ကုစ္ဆိတော အရိယော ကဒရိယော။ ထဒ္ဓမစ္ဆရိယသဒိသံ ဟိ ကုစ္ဆိတံ သဗ္ဗနိဟီနံ နတ္ထိ သဗ္ဗကုသလာနံ အာဒိဘူတဿ နိသေဓနတော။ သေသမေတ္ထ ပဉ္စမာဒီနိ စ ဥတ္တာနတ္ထာနေဝ။

သီဟသေနာပတိသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ ပစလာယမာနသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၆၁။ အဋ္ဌမေ အာလောကသညံ မနသိ ကရေယျာသီတိ ဒိဝါ ဝါ ရတ္တိံ ဝါ သူရိယပဇ္ဇောတစန္ဒမဏိအာဒီနံ အာလောကံ ‘‘အာလောကော’’တိ မနသိ ကရေယျာသိ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – သူရိယစန္ဒာလောကာဒိံ ဒိဝါ ရတ္တိဉ္စ ဥပလဒ္ဓံ ယထာလဒ္ဓဝသေနေဝ မနသိ ကရေယျာသိ, စိတ္တေ ဌပေယျာသိ။ ယထာ တေ သုဘာဝိတာလောကကသိဏဿ ဝိယ ကသိဏာလောကော ယဒိစ္ဆကံ ယာဝဒိစ္ဆကဉ္စ သော အာလောကော ရတ္တိယံ ဥပတိဋ္ဌတိ, ယေန တတ္ထ ဒိဝါသညံ ဌပေယျာသိ, ဒိဝါ ဝိယ ဝိဂတထိနမိဒ္ဓေါဝ ဘဝေယျာသီတိ။ တေနာဟ ‘‘ယထာ ဒိဝါ တထာ ရတ္တိ’’န္တိ။ ဣတိ ဝိဝဋေန စေတသာတိ ဧဝံ အပိဟိတေန စိတ္တေန ထိနမိဒ္ဓပိဓာနေန အပိဟိတတ္တာ။ အပရိယောနဒ္ဓေနာတိ သမန္တတော အနောနဒ္ဓေန အသဉ္ဆာဒိတေန။ သဟောဘာသန္တိ သဉာဏောဘာသံ။ ထိနမိဒ္ဓဝိနောဒနအာလောကောပိ ဝါ ဟောတု

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၇၈။)

ကသိဏာလောကောပိ ဝါ ပရိကမ္မာလောကောပိ ဝါ, ဥပက္ကိလေသာလောကော ဝိယ သဗ္ဗောယံ အာလောကော ဉာဏသမုဋ္ဌာနောဝါတိ။ ယေသံ အကရဏေ ပုဂ္ဂလော မဟာဇာနိယော ဟောတိ, တာနိ အဝဿံ ကာတဗ္ဗာနိ။ ယာနိ အကာတုမ္ပိ ဝဋ္ဋန္တိ, သတိ သမဝါယေ ကာတဗ္ဗတော တာနိ ကရဏီယာနီတိ အာဟ ‘‘ဣတရာနိ ကရဏီယာနီ’’တိ။ အထ ဝါ ကတ္တဗ္ဗာနိ ကမ္မာနိ ကရဏံ အရဟန္တီတိ ကရဏီယာနိ။ ဣတရာနိ ကိစ္စာနီတိပိ ဝဒန္တိ။

အာဒိနယပ္ပဝတ္တာ ဝိဂ္ဂါဟိကကထာတိ ‘‘န တွံ ဣမံ ဓမ္မဝိနယံ အာဇာနာသိ, အဟံ ဣမံ ဓမ္မဝိနယံ အာဇာနာမိ, ကိံ တွံ ဣမံ ဓမ္မဝိနယံ အာဇာနိဿသိ, မိစ္ဆာပဋိပန္နော တွမသိ, အဟမသ္မိ သမ္မာပဋိပန္နော, သဟိတံ မေ, အသဟိတံ တေ, ပုရေဝစနီယံ ပစ္ဆာ အဝစ, ပစ္ဆာဝစနီယံ ပုရေ အဝစ, အဓိစိဏ္ဏံ တေ ဝိပရာဝတ္တံ, အာရောပိတော တေ ဝါဒေါ, နိဂ္ဂဟိတော တွမသိ။ စရ ဝါဒပ္ပမောက္ခာယ, နိဗ္ဗေဌေဟိ ဝါ သစေ ပဟောသီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၁၈၊ မ။ နိ။ ၃။၄၁) ဧဝံပဝတ္တာ ကထာ။ တတ္ထ သဟိတံ မေတိ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၈) မယှံ ဝစနံ သဟိတံ သိလိဋ္ဌံ, အတ္ထယုတ္တံ ကာရဏယုတ္တန္တိ အတ္ထော။ သဟိတန္တိ ဝါ ပုဗ္ဗာပရာဝိရုဒ္ဓံ။ အသဟိတံ တေတိ တုယှံ ဝစနံ အသဟိတံ အသိလိဋ္ဌံ။ အဓိစိဏ္ဏံ တေ ဝိပရာဝတ္တန္တိ ယံ တုယှံ ဒီဃရတ္တာစိဏ္ဏဝသေန သုပ္ပဂုဏံ, တံ မယှံ ဧကဝစနေနေဝ ဝိပရာဝတ္တံ ပရိဝတ္တိတွာ ဌိတံ, န ကိဉ္စိ ဇာနာသီတိ အတ္ထော။ အာရောပိတော တေ ဝါဒေါတိ မယာ တဝ ဝါဒေ ဒေါသော အာရောပိတော။ စရ ဝါဒပ္ပမောက္ခာယာတိ ဒေါသမောစနတ္ထံ စရ ဝိစရ, တတ္ထ တတ္ထ ဂန္တွာ သိက္ခာတိ အတ္ထော။ နိဗ္ဗေဌေဟိ ဝါ သစေ ပဟောသီတိ အထ သယံ ပဟောသိ, ဣဒါနိ ဧဝ နိဗ္ဗေဌေဟီတိ အတ္ထော။

တဏှာ သဗ္ဗသော ခီယန္တိ ဧတ္ထာတိ တဏှာသင်္ခယော, တသ္မိံ။ တဏှာသင်္ခယေတိ စ ဣဒံ ဝိသယေ ဘုမ္မန္တိ အာဟ ‘‘တံ အာရမ္မဏံ ကတွာ’’တိ။ ဝိမုတ္တစိတ္တတာယာတိ သဗ္ဗသံကိလေသေဟိ ဝိပ္ပယုတ္တစိတ္တတာယ။ အပရဘာဂေ ပဋိပဒါ နာမ အရိယသစ္စာဘိသမယော။ သာ သာသနစာရိဂေါစရာ ပစ္စတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗတောတိ အာဟ ‘‘ပုဗ္ဗဘာဂပ္ပဋိပဒံ သံခိတ္တေန ဒေသေထာတိ ပုစ္ဆတီ’’တိ။ အကုပ္ပဓမ္မတာယ ခယဝယသင်္ခါတံ အန္တံ အတီတာတိ အစ္စန္တာ, သော ဧဝ အပရိဟာယနသဘာဝတ္တာ အစ္စန္တာ နိဋ္ဌာ အဿာတိ အစ္စန္တနိဋ္ဌာ။ တေနာဟ ‘‘ဧကန္တနိဋ္ဌော သတတနိဋ္ဌောတိ အတ္ထော’’တိ။ န ဟိ

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၇၉။)

ပဋိဝိဒ္ဓဿ လောကုတ္တရဓမ္မဿ ဒဿန္နံ ကုပ္ပန္နံ နာမ အတ္ထိ။ အစ္စန္တမေဝ စတူဟိ ယောဂေဟိ ခေမော ဧတဿ အတ္ထီတိ အစ္စန္တယောဂက္ခေမီ။ မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယဿ ဝုသိတတ္တာ တဿ စ အပရိဟာယနသဘာဝတ္တာ အစ္စန္တံ ဗြဟ္မစာရီတိ အစ္စန္တဗြဟ္မစာရီ။ တေနာဟ ‘‘နိစ္စဗြဟ္မစာရီတိ အတ္ထော’’တိ။ ပရိယောသာနန္တိ မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယပရိယပရိယောသာနံ ဝဋ္ဋဒုက္ခပရိယောသာနဉ္စ။

ပဉ္စက္ခန္ဓာတိ ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓာ။ သက္ကာယသဗ္ဗဉှိ သန္ဓာယ ဣဓ ‘‘သဗ္ဗေ ဓမ္မာ’’တိ ဝုတ္တံ ဝိပဿနာဝိသယဿ အဓိပ္ပေတတ္တာ။ တသ္မာ အာယတနဓာတုယောပိ တဂ္ဂတိကာ ဧဝ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ တေနာဟ ဘဂဝါ ‘‘နာလံ အဘိနိဝေသာယာ’’တိ။ န ယုတ္တာ အဘိနိဝေသာယ ‘‘ဧတံ မမ, ဧသော မေ အတ္တာ’’တိ အဇ္ဈောသာနာယ။ ‘‘အလမေဝ နိဗ္ဗိန္ဒိတုံ အလံ ဝိရဇ္ဇိတု’’န္တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၂။၂၇၂၊ သံ။ နိ။ ၂။၁၂၄, ၁၂၈, ၁၃၄, ၁၄၃) ဝိယ အလံ-သဒ္ဒေါ ယုတ္တတ္ထောပိ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘န ယုတ္တာ’’တိ။ သမ္ပဇ္ဇန္တီတိ ဘဝန္တိ။ ယဒိပိ ‘‘တတိယာ စတုတ္ထီ’’တိ ဣဒံ ဝိသုဒ္ဓိဒွယံ အဘိညာပညာ, တဿ ပန သပစ္စယနာမရူပဒဿနဘာဝတော သတိ စ ပစ္စယပရိဂ္ဂဟေ သပစ္စယတ္တာ အနိစ္စန္တိ, နာမရူပဿ အနိစ္စတာယ ဒုက္ခံ, ဒုက္ခဉ္စ အနတ္တာတိ အတ္ထတော လက္ခဏတ္တယံ သုပါကဋမေဝ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘အနိစ္စံ ဒုက္ခံ အနတ္တာတိ ဉာတပရိညာယ အဘိဇာနာတီ’’တိ။ တထေဝ တီရဏပရိညာယာတိ ဣမိနာ အနိစ္စာဒိဘာဝေန နာလံ အဘိနိဝေသာယာတိ နာမရူပဿ ဥပသံဟရတိ, န အဘိညာပညာနံ သမ္ဘာရဓမ္မာနံ။ ပုရိမာယ ဟိ အတ္ထတော အာပန္နံ လက္ခဏတ္တယံ ဂဏှာတိ သလက္ခဏသလ္လက္ခဏပရတ္တာ တဿာ။ ဒုတိယာယ သရူပတော တဿာ လက္ခဏတ္တယာရောပနဝသေန သမ္မသနဘာဝတော။ ဧကစိတ္တက္ခဏိကတာယ အဘိနိပါတမတ္တတာယ စ အပ္ပမတ္တကမ္ပိ။ ရူပပရိဂ္ဂဟဿ ဩဠာရိကဘာဝတော အရူပပရိဂ္ဂဟံ ဒဿေတိ။ ဒဿေန္တော စ ဝေဒနာယ အာသန္နဘာဝတော, ဝိသေသတော သုခသာရာဂိတာယ, ဘဝဿာဒဂဓိတမာနသတာယ စ ထေရဿ ဝေဒနာဝသေန နိဗ္ဗတ္တေတွာ ဒဿေတိ။

ခယဝိရာဂေါတိ ခယသင်္ခါတော ဝိရာဂေါ သင်္ခါရာနံ ပလုဇ္ဇနာ။ ယံ အာဂမ္မ သဗ္ဗသော သင်္ခါရေဟိ ဝိရဇ္ဇနာ ဟောတိ, တံ နိဗ္ဗာနံ အစ္စန္တဝိရာဂေါ။ နိရောဓာနုပဿိမှိပီတိ နိရောဓာနုပဿိပဒေပိ။ ဧသေဝ နယောတိ အတိဒိသိတွာ

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၈၀။)

တံ ဧကဒေသေန ဝိဝရန္တော ‘‘နိရောဓောပိ ဟိ…ပေ… ဒုဝိဓောယေဝါ’’တိ အာဟ။ ခန္ဓာနံ ပရိစ္စဇနံ တပ္ပဋိဗဒ္ဓကိလေသပ္ပဟာနဝသေနာတိ ယေနာကာရေန ဝိပဿနာ ကိလေသေ ပဇဟတိ, တေနာကာရေန တံနိမိတ္တက္ခန္ဓေ စ ပဇဟတီတိ ဝတ္တဗ္ဗတံ အရဟတီတိ အာဟ ‘‘သာ ဟိ…ပေ… ဝေါဿဇ္ဇတီ’’တိ။ အာရမ္မဏတောတိ ကိစ္စသာဓနဝသေန အာရမ္မဏကရဏတော။ ဧဝဉှိ မဂ္ဂတော အညေသံ နိဗ္ဗာနာရမ္မဏာနံ ပက္ခန္ဒနဝေါဿဂ္ဂါဘာဝေါ သိဒ္ဓေါဝ ဟောတိ။ ပရိစ္စဇနေန ပက္ခန္ဒနေန စာတိ ဒွီဟိပိ ဝါ ကာရဏေဟိ။ သောတိ မဂ္ဂေါ။ သဗ္ဗေသံ ခန္ဓာနံ ဝေါဿဇ္ဇနံ တပ္ပဋိဗဒ္ဓသံကိလေသပ္ပဟာနေန ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယသ္မာ ဝါ ဝိပဿနာစိတ္တံ ပက္ခန္ဒတီတိ မဂ္ဂသမ္ပယုတ္တစိတ္တံ သန္ဓာယာဟ။ မဂ္ဂေါ စ သမုစ္ဆေဒဝသေန ကိလေသေ ခန္ဓေ စ ပရိစ္စဇတိ, တသ္မာ ယထာက္ကမံ ဝိပဿနာမဂ္ဂါနဉ္စ ဝသေန ပက္ခန္ဒနပရိစ္စာဂဝေါဿဂ္ဂါပိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တဒုဘယသမင်္ဂီတိ ဝိပဿနာသမင်္ဂီ မဂ္ဂသမင်္ဂီ စ။ ‘‘အနိစ္စာနုပဿနာယ နိစ္စသညံ ပဇဟတီ’’တိအာဒိဝစနတော (ပဋိ။ မ။ ၁။၅၂) ဟိ ယထာ ဝိပဿနာယ ကိလေသာနံ ပရိစ္စာဂပ္ပဋိနိဿဂ္ဂေါ လဗ္ဘတိ, ဧဝံ အာယတိံ တေဟိ ကိလေသေဟိ ဥပ္ပါဒေတဗ္ဗက္ခန္ဓာနမ္ပိ ပရိစ္စာဂပဋိနိဿဂ္ဂေါ ဝတ္တဗ္ဗော။ ပက္ခန္ဒနပဋိနိဿဂ္ဂေါ ပန မဂ္ဂေ လဗ္ဘမာနာယ ဧကန္တကာရဏဘူတာယ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိဝိပဿနာယ ဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ မဂ္ဂေ ပန တဒုဘယမ္ပိ ဉာယာဂတမေဝ နိပ္ပရိယာယတောဝ လဗ္ဘမာနတ္တာ။ တေနာဟ ‘‘တဒုဘယသမင်္ဂီပုဂ္ဂလော’’တိအာဒိ။ ပုစ္ဆန္တဿ အဇ္ဈာသယဝသေန ‘‘န ကိဉ္စိ လောကေ ဥပါဒိယတီ’’တိ ဧတ္ထ ကာမုပါဒါနဝသေန ဥပါဒိယနံ ပဋိက္ခိပတီတိ အာဟ ‘‘တဏှာဝသေန န ဥပါဒိယတီ’’တိ။ တဏှာဝသေန ဝါ အသတိ ဥပါဒိယနေ ဒိဋ္ဌိဝသေန ဥပါဒိယနံ အနဝကာသမေဝါတိ ‘‘တဏှာဝသေန’’ဣစ္စေဝ ဝုတ္တံ။ န ပရာမသတီတိ နာဒိယတိ။ ဒိဋ္ဌိပရာမာသဝသေန ဝါ ‘‘နိစ္စ’’န္တိအာဒိနာ န ပရာမသတိ။ သံခိတ္တေနေဝ ကထေသီတိ တဿ အဇ္ဈာသယဝသေန ပပဉ္စံ အကတွာ ကထေသိ။

ပစလာယမာနသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ မေတ္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၆၂။ နဝမေ မာ, ဘိက္ခဝေ, ပုညာနန္တိ (ဣတိဝု။ အဋ္ဌ။ ၆၂) ဧတ္ထ မာတိ ပဋိသေဓေ နိပါတော။ ပုည-သဒ္ဒေါ ‘‘ကုသလာနံ, ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မာနံ သမာဒါနဟေတု ဧဝမိဒံ ပုညံ

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၈၁။)

ပဝဍ္ဎတီ’’တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၃။၈၀) ပုညဖလေ အာဂတော။ ‘‘အဝိဇ္ဇာဂတောယံ, ဘိက္ခဝေ, ပုရိသပုဂ္ဂလော ပုညဉ္စေ သင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရောတီ’’တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၂။၅၁) ကာမရူပါဝစရသုစရိတေသု။ ‘‘ပုညူပဂံ ဟောတိ ဝိညာဏ’’န္တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၂။၅၁) သုဂတိဝိသေသဘူတေ ဥပပတ္တိဘဝေ။ ‘‘တီဏိမာနိ, ဘိက္ခဝေ, ပုညကိရိယဝတ္ထူနိ ဒါနမယံ ပုညကိရိယဝတ္ထု, သီလမယံ ပုညကိရိယဝတ္ထု, ဘာဝနာမယံ ပုညကိရိယဝတ္ထူ’’တိအာဒီသု (ဣတိဝု။ ၆၀၊ ဒီ။ နိ။ ၃။၃၀၅၊ အ။ နိ။ ၈။၃၆) ကုသလစေတနာယံ။ ဣဓ ပန တေဘူမကကုသလဓမ္မေ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဘာယိတ္ထာတိ ဧတ္ထ ဒုဝိဓံ ဘယံ ဉာဏဘယံ, သာရဇ္ဇဘယန္တိ။ တတ္ထ ‘‘ယေပိ တေ, ဘိက္ခဝေ, ဒေဝါ ဒီဃာယုကာ ဝဏ္ဏဝန္တော သုခဗဟုလာ ဥစ္စေသု ဝိမာနေသု စိရဋ္ဌိတိကာ, တေပိ တထာဂတဿ ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ ယေဘုယျေန ဘယံ သံဝေဂံ သန္တာသံ အာပဇ္ဇန္တီ’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၃၃) အာဂတံ ဉာဏဘယံ။ ‘‘အဟုဒေဝ ဘယံ, အဟု ဆမ္ဘိတတ္တံ, အဟု လောမဟံသော’’တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၁၈) အာဂတံ သာရဇ္ဇဘယံ။ ဣဓာပိ သာရဇ္ဇဘယမေဝ။ အယဉှေတ္ထ အတ္ထော – ဘိက္ခဝေ, ဒီဃရတ္တံ ကာယဝစီသံယမော ဝတ္တပ္ပဋိဝတ္တပူရဏံ ဧကာသနံ ဧကသေယျံ ဣန္ဒြိယဒမော ဓုတဓမ္မေဟိ စိတ္တဿ နိဂ္ဂဟော သတိသမ္ပဇညံ ကမ္မဋ္ဌာနာနုယောဂဝသေန ဝီရိယာရမ္ဘောတိ ဧဝမာဒီနိ ယာနိ ဘိက္ခုနာ နိရန္တရံ ပဝတ္တေတဗ္ဗာနိ ပုညာနိ, တေဟိ မာ ဘာယိတ္ထ, မာ ဘယံ သန္တာသံ အာပဇ္ဇိတ္ထ။ ဧကစ္စဿ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဿ ဥပရောဓဘယေန သမ္ပရာယိကနိဗ္ဗာနသုခဒါယကေဟိ ပုညေဟိ မာ ဘာယိတ္ထာတိ။ နိဿက္ကေ ဣဒံ သာမိဝစနံ။

ဣဒါနိ တတော အဘာယိတဗ္ဗဘာဝေ ကာရဏံ ဒဿေန္တော ‘‘သုခဿေတ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သုခ-သဒ္ဒေါ ‘‘သုခေါ ဗုဒ္ဓါနမုပ္ပါဒေါ, သုခါ ဝိရာဂတာ လောကေ’’တိအာဒီသု (ဓ။ ပ။ ၁၉၄) သုခမူလေ အာဂတော။ ‘‘ယသ္မာ စ ခေါ, မဟာလိ, ရူပံ သုခံ သုခါနုပတိတံ သုခါဝက္ကန္တ’’န္တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၃။၆၀) သုခါရမ္မဏေ။ ‘‘ယာဝဉ္စိဒံ, ဘိက္ခဝေ, န သုကရံ အက္ခာနေန ပါပုဏိတုံ ယာဝ သုခါ သဂ္ဂါ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၃။၂၅၅) သုခပစ္စယဋ္ဌာနေ။ ‘‘သုခေါ ပုညဿ ဥစ္စယော’’တိအာဒီသု (ဓ။ ပ။ ၁၁၈) သုခဟေတုမှိ။ ‘‘ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရာ ဧတေ ဓမ္မာ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၈၂) အဗျာပဇ္ဇေ။ ‘‘နိဗ္ဗာနံ ပရမံ သုခ’’န္တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၂။၂၁၅၊ ဓ။ ပ။ ၂၀၃, ၂၀၄) နိဗ္ဗာနေ။ ‘‘သုခဿ စ ပဟာနာ’’တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၁။၂၃၂၊ မ။ နိ။ ၁။၂၇၁၊ သံ။ နိ။ ၂။၁၅၂) သုခဝေဒနာယံ။ ‘‘အဒုက္ခမသုခံ သန္တံ, သုခမိစ္စေဝ ဘာသိတ’’န္တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၄။၂၅၃၊ ဣတိဝု။ ၅၃) ဥပေက္ခာဝေဒနာယံ။

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၈၂။)

‘‘ဒွေပိ မယာ, အာနန္ဒ, ဝေဒနာ ဝုတ္တာ ပရိယာယေန သုခါ ဝေဒနာ ဒုက္ခာ ဝေဒနာ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၂။၈၉) ဣဋ္ဌသုခေသု။ ‘‘သုခေါ ဝိပါကော ပုညာန’’န္တိအာဒီသု (ပေဋကော။ ၂၃) ဣဋ္ဌဝိပါကေ။ ဣဓာပိ ဣဋ္ဌဝိပါကေ ဧဝ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဣဋ္ဌဿာတိအာဒီသု ဣစ္ဆိတဗ္ဗတော စေဝ အနိဋ္ဌပ္ပဋိပက္ခတော စ ဣဋ္ဌဿ။ ကမနီယတော မနသ္မိဉ္စ ကမနတော ပဝိသနတော ကန္တဿ။ ပိယာယိတဗ္ဗတော သန္တပ္ပနတော စ ပိယဿ။ မနနီယတော မနဿ ဝဍ္ဎနတော စ မနာပဿာတိ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယဒိဒံ ပုညာနီတိ ပုညာနီတိ ယဒိဒံ ဝစနံ, ဧတံ သုခဿ ဣဋ္ဌဿ ဝိပါကဿ အဓိဝစနံ နာမံ။ သုခဿေတံ ယဒိဒံ ပုညာနီတိ ဖလေန ကာရဏဿ အဘေဒေါပစာရံ ဝဒတိ။ တေန ကတူပစိတာနံ ပုညာနံ အဝဿံဘာဝိဖလံ သုတွာ အပ္ပမတ္တေန သက္ကစ္စံ ပုညာနိ ကတ္တဗ္ဗာနီတိ ပုညကိရိယာယံ နိယောဇေတိ, အာဒရဉ္စ နေသံ တတ္ထ ဥပ္ပါဒေတိ။

ဣဒါနိ အတ္တနာ သုနေတ္တကာလေ ကတေန ပုညကမ္မေန ဒီဃရတ္တံ ပစ္စနုဘူတံ ဘဝန္တရပ္ပဋိစ္ဆန္နံ ဥဠာရတရံ ပုညဝိပါကံ ဥဒါဟရိတွာ တမတ္ထံ ပါကဋတရံ ကရောန္တော ‘‘အဘိဇာနာမိ ခေါ ပနာဟ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အဘိဇာနာမီတိ အဘိဝိသိဋ္ဌေန ဉာဏေန ဇာနာမိ, ပစ္စက္ခတော ဗုဇ္ဈာမိ။ ဒီဃရတ္တန္တိ စိရကာလံ။ ပုညာနန္တိ ဒါနာဒီနံ ကုသလဓမ္မာနံ။ သတ္တ ဝဿာနီတိ သတ္တ သံဝစ္ဆရာနိ။ မေတ္တစိတ္တန္တိ မိဇ္ဇတီတိ မေတ္တာ, သိနိယှတီတိ အတ္ထော။ မိတ္တေ ဘဝါ, မိတ္တဿ ဝါ ဧသာ ပဝတ္တီတိပိ မေတ္တာ။ လက္ခဏာဒိတော ပန ဟိတာကာရပ္ပဝတ္တိလက္ခဏာ, ဟိတူပသံဟာရရသာ, အာဃာတဝိနယပစ္စုပဋ္ဌာနာ, သတ္တာနံ မနာပဘာဝဒဿနပဒဋ္ဌာနာ။ ဗျာပါဒူပသမော ဧတိဿာ သမ္ပတ္တိ, သိနေဟသမ္ဘဝေါ ဝိပတ္တိ။ မေတ္တစိတ္တံ ဘာဝေတွာတိ မေတ္တာသဟဂတံ စိတ္တံ, စိတ္တသီသေန သမာဓိ ဝုတ္တောတိ မေတ္တာသမာဓိံ မေတာဗြဟ္မဝိဟာရံ ဥပ္ပါဒေတွာ စေဝ ဝဍ္ဎေတွာ စ။

သတ္တ သံဝဋ္ဋဝိဝဋ္ဋကပ္ပေတိ သတ္တ မဟာကပ္ပေ။ သံဝဋ္ဋဝိဝဋ္ဋဂ္ဂဟဏေနေဝ ဟိ သံဝဋ္ဋဋ္ဌာယိဝိဝဋ္ဋဋ္ဌာယိနောပိ ဂဟိတာ။ ဣမံ လောကန္တိ ကာမလောကံ။ သံဝဋ္ဋမာနေ သုဒန္တိ သံဝဋ္ဋမာနေ, သုဒန္တိ နိပါတမတ္တံ, ဝိပဇ္ဇမာနေတိ အတ္ထော။ ‘‘ဝရသံဝတ္တဋ္ဌာနေ သုဒ’’န္တိပိ ပဌန္တိ။ ကပ္ပေတိ ကာလေ။ ကပ္ပသီသေန ဟိ ကာလော ဝုတ္တော, ကာလေ ခီယမာနေ သဗ္ဗောပိ ခီယတေဝ။ ယထာဟ –

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၈၃။)

‘‘ကာလော ဃသတိ ဘူတာနိ, သဗ္ဗာနေဝ သဟတ္တနာ’’တိ (ဇာ။ ၁။၂။၁၉၀)။ ‘‘အာဘဿရူပဂေါ ဟောမီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ တေဇောသံဝဋ္ဋဝသေနေတ္ထ ကပ္ပဝုဋ္ဌာနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အာဘဿရူပဂေါတိ တတ္ထ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏဝသေန အာဘဿရဗြဟ္မလောကံ ဥပဂစ္ဆာမီတိ အာဘဿရူပဂေါ ဟောမိ။ ဝိဝဋ္ဋမာနေတိ သဏ္ဌဟမာနေတိ အတ္ထော။ သုညံ ဗြဟ္မဝိမာနံ ဥပပဇ္ဇာမီတိ ကဿစိ သတ္တဿ တတ္ထ နိဗ္ဗတ္တဿ အဘာဝတော သုညံ ယံ ပဌမဇ္ဈာနဘူမိသင်္ခါတံ ဗြဟ္မဝိမာနံ အာဒိတော နိဗ္ဗတ္တတိ, တံ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏဝသေန ဥပပဇ္ဇာမိ ဥပေမိ။

ဗြဟ္မာတိ ကာမာဝစရသတ္တေဟိ ဝိသိဋ္ဌဋ္ဌေန တထာ တထာ ဗြူဟိတဂုဏတာယ ဗြဟ္မဝိဟာရတော နိဗ္ဗတ္တနဋ္ဌေန စ ဗြဟ္မာ။ ဗြဟ္မပါရိသဇ္ဇဗြဟ္မပုရောဟိတေဟိ မဟန္တော ဗြဟ္မာတိ မဟာဗြဟ္မာ, တတော ဧဝ တေ အဘိဘဝိတွာ ဌိတတ္တာ အဘိဘူ။ တေဟိ န ကေနစိပိ ဂုဏေန အဘိဘူတောတိ အနဘိဘူတော။ အညဒတ္ထူတိ ဧကံသဝစနေ နိပါတော။ ဒဿနတော ဒသော, အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နာနံ ဒဿနသမတ္ထော အဘိညာဉာဏေန ပဿိတဗ္ဗံ ပဿာမီတိ အတ္ထော။ သေသဗြဟ္မာနံ ဣဒ္ဓိပါဒဘာဝနာဗလေန အတ္တနော စိတ္တဉ္စ မမ ဝသေ ဝတ္တေမီတိ ဝသဝတ္တီ ဟောမီတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ တဒါ ကိရ ဗောဓိသတ္တော အဋ္ဌသမာပတ္တိလာဘီပိ သမာနော တထာ သတ္တဟိတံ အတ္တနော ပါရမိပူရဏဉ္စ ဩလောကေန္တော တာသု ဧဝ ဒွီသု ဈာနဘူမီသု နိကန္တိ ဥပ္ပါဒေတွာ မေတ္တာဗြဟ္မဝိဟာရဝသေန အပရာပရံ သံသရိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘သတ္တ ဝဿာနိ…ပေ… ဝသဝတ္တီ’’တိ။

ဧဝံ ဘဂဝါ ရူပါဝစရပုညဿ ဝိပါကမဟန္တတံ ပကာသေတွာ ဣဒါနိ ကာမာဝစရပုညဿပိ ဝိပါကံ ဒဿေန္တော ‘‘ဆတ္တိံသက္ခတ္တု’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သက္ကော အဟောသိန္တိ ဆတ္တိံသက္ခတ္တုံ ဆတ္တိံသဝါရေ အညတ္ထ အနုပပဇ္ဇိတွာ နိရန္တရံ သက္ကော ဒေဝါနမိန္ဒော တာဝတိံသဒေဝရာဇာ အဟောသိံ။ ရာဇာ အဟောသိန္တိအာဒီသု စတူဟိ အစ္ဆရိယဓမ္မေဟိ စတူဟိ သင်္ဂဟဝတ္ထူဟိ စ လောကံ ရဉ္ဇေတီတိ ရာဇာ။ စက္ကရတနံ ဝတ္တေတိ, စတူဟိ သမ္ပတ္တိစက္ကေဟိ ဝတ္တတိ, တေဟိ စ ပရံ ဝတ္တေတိ, ပရဟိတာယ စ ဣရိယာပထစက္ကာနံ ဝတ္တော ဧတသ္မိံ အတ္ထီတိ စက္ကဝတ္တီ။ ‘‘ရာဇာ’’တိ စေတ္ထ သာမညံ, ‘‘စက္ကဝတ္တီ’’တိ ဝိသေသံ။ ဓမ္မေန စရတီတိ ဓမ္မိကော, ဉာယေန သမေန ဝတ္တတီတိ အတ္ထော။ ဓမ္မေနေဝ ရဇ္ဇံ လဘိတွာ ရာဇာ ဇာတောတိ ဓမ္မရာဇာ, ဒသဝိဓေ ကုသလဓမ္မေ အဂရဟိတေ စ ရာဇဓမ္မေ နိယုတ္တောတိ ဓမ္မိကော။ တေန စ ဓမ္မေန

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၈၄။)

သကလံ လောကံ ရဉ္ဇေတီတိ ဓမ္မရာဇာ။ ပရဟိတဓမ္မကရဏေန ဝါ ဓမ္မိကော, အတ္တဟိတဓမ္မကရဏေန ဓမ္မရာဇာ။ ယသ္မာ စက္ကဝတ္တီ ဓမ္မေန ဉာယေန ရဇ္ဇံ အဓိဂစ္ဆတိ, န အဓမ္မေန, တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘ဓမ္မေန လဒ္ဓရဇ္ဇတ္တာ ဓမ္မရာဇာ’’တိ။

စတူသု ဒိသာသု သမုဒ္ဒပရိယောသာနတာယ စာတုရန္တာ နာမ တတ္ထ တတ္ထ ဒီပေ မဟာပထဝီတိ အာဟ ‘‘ပုရတ္ထိမ…ပေ… ဣဿရော’’တိ။ ဝိဇိတာဝီတိ ဝိဇေတဗ္ဗဿ ဝိဇိတဝါ, ကာမကောဓာဒိကဿ အဗ္ဘန္တရဿ ပဋိရာဇဘူတဿ ဗာဟိရဿ စ အရိဂဏဿ ဝိဇယီ ဝိဇိနိတွာ ဌိတောတိ အတ္ထော။ ကာမံ စက္ကဝတ္တိနော ကေနစိ ယုဒ္ဓံ နာမ နတ္ထိ, ယုဒ္ဓေန ပန သာဓေတဗ္ဗဿ ဝိဇယဿ သိဒ္ဓိယာ ‘‘ဝိဇိတသင်္ဂါမော’’တိ ဝုတ္တံ။ ဇနပဒေါ ဝါ စတုဗ္ဗိဓအစ္ဆရိယဓမ္မေန သမန္နာဂတော အသ္မိံ ရာဇိနိ ထာဝရိယံ ကေနစိ အသံဟာရိယံ ဒဠှဘတ္တိဘာဝံ ပတ္တော, ဇနပဒေ ဝါ အတ္တနော ဓမ္မိကာယ ပဋိပတ္တိယာ ထာဝရိယံ ထိရဘာဝံ ပတ္တောတိ ဇနပဒတ္ထာဝရိယပ္ပတ္တော။ စဏ္ဍဿ ဟိ ရညော ဗလိဒဏ္ဍာဒီဟိ လောကံ ပီဠယတော မနုဿာ မဇ္ဈိမဇနပဒံ ဆဍ္ဍေတွာ ပဗ္ဗတသမုဒ္ဒတီရကန္ဒရာဒီနိ နိဿာယ ပစ္စန္တေ ဝါသံ ကပ္ပေန္တိ။ အတိမုဒုကဿ ရညော စောရေဟိ သာဟသိကဓနဝိလောပပီဠိတာ မနုဿာ ပစ္စန္တံ ပဟာယ ဇနပဒမဇ္ဈေ ဝါသံ ကပ္ပေန္တိ။ ဣတိ ဧဝရူပေ ရာဇိနိ ဇနပဒေါ ထိရဘာဝံ န ပါပုဏာတိ။

သတ္တရတနသမန္နာဂတောတိ စက္ကရတနာဒီဟိ သတ္တဟိ ရတနေဟိ သမုပေတော။ တေသု ဟိ ရာဇာ စက္ကဝတ္တီ စက္ကရတနေန အဇိတံ ဇိနာတိ, ဟတ္ထိအဿရတနေဟိ ဝိဇိတေ သုခေနေဝ အနုဝိစရတိ, ပရိဏာယကရတနေန ဝိဇိတမနုရက္ခတိ, အဝသေသေဟိ ဥပဘောဂသုခမနုဘဝတိ။ ပဌမေန စဿ ဥဿာဟသတ္တိယောဂေါ, ပစ္ဆိမေန မန္တသတ္တိယောဂေါ, ဟတ္ထိအဿဂဟပတိရတနေဟိ ပဘုသတ္တိယောဂေါ သုပရိပုဏ္ဏော ဟောတိ။ ဣတ္ထိမဏိရတနေဟိ ဥပဘောဂသုခမနုဘဝတိ, သေသေဟိ ဣဿရိယသုခံ။ ဝိသေသတော စဿ ပုရိမာနိ တီဏိ အဒေါသကုသလမူလဇနိတကမ္မာနုဘာဝေန သမ္ပဇ္ဇန္တိ, မဇ္ဈိမာနိ အလောဘကုသလမူလဇနိတကမ္မာနုဘာဝေန, ပစ္ဆိမမေကံ အမောဟကုသလမူလဇနိတကမ္မာနုဘာဝေနာတိ။

သူရာတိ သတ္တိဝန္တော, နိဗ္ဘယာတိ အတ္ထောတိ အာဟ ‘‘အဘီရုနော’’တိ။ အင်္ဂန္တိ ကာရဏံ။ ယေန ကာရဏေန ‘‘ဝီရာ’’တိ ဝုစ္စေယျုံ, တံ ဝီရင်္ဂံ။ တေနာဟ ‘‘ဝီရိယဿေတံ နာမ’’န္တိ။ ယာဝ စက္ကဝါဠပဗ္ဗတာ စက္ကဿ ဝတ္တနတော ‘‘စက္ကဝါဠပဗ္ဗတံ သီမံ ကတွာ ဌိတသမုဒ္ဒပရိယန္တ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ အဒဏ္ဍေနာတိ ဣမိနာ ဓနဒဏ္ဍဿ သရီရဒဏ္ဍဿ စ အကရဏံ ဝုတ္တံ။ အသတ္ထေနာတိ

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၈၅။)

ဣမိနာ ပန သေနာယ ယုဇ္ဈနဿာတိ တဒုဘယံ ဒဿေတုံ ‘‘န ဒဏ္ဍေနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယေ ကတာပရာဓေ သတ္တေ သတမ္ပိ သဟဿမ္ပိ ဂဏှန္တိ, တေ ဓနဒဏ္ဍေန ရဇ္ဇံ ကာရေန္တိ။ ယေ ဆေဇ္ဇဘေဇ္ဇံ အနုသာသန္တိ, တေ သတ္ထဒဏ္ဍေန။ အဟံ ပန ဒုဝိဓမ္ပိ ဒဏ္ဍံ ပဟာယ အဒဏ္ဍေန အဇ္ဈာဝသိံ။ ယေ ဧကတောဓာရာဒိနာ သတ္ထေန ပရံ ဝိဟေဌေန္တိ, တေ သတ္ထေန ရဇ္ဇံ ကာရေန္တိ နာမ။ အဟံ ပန သတ္ထေန ခုဒ္ဒကမက္ခိကာယ ပိဝနမတ္တမ္ပိ လောဟိတံ ကဿစိ အနုပ္ပါဒေတွာ ဓမ္မေနေဝ ‘‘ဧဟိ ခေါ, မဟာရာဇာ’’တိ ဧဝံ ပဋိရာဇူဟိ သမ္ပဋိစ္ဆိတာဂမနော ဝုတ္တပ္ပကာရံ ပထဝိံ အဘိဇိနိတွာ အဇ္ဈာဝသိံ, အဘိဝိဇိနိတွာ သာမီ ဟုတွာ ဝသိန္တိ။

ဣတိ ဘဂဝါ အတ္တာနံ ကာယသက္ခိံ ကတွာ ပုညာနံ ဝိပါကမဟန္တတံ ပကာသေတွာ ဣဒါနိ တမေဝတ္ထံ ဂါထာဗန္ဓနေန ဒဿေန္တော ‘‘ပဿ, ပုညာနံ ဝိပါက’’န္တိအာဒိမာဟ။ သုခေသိနောတိ အာလပနဝစနမေတံ, တေန သုခပရိယေသကေ သတ္တေ အာမန္တေတိ။ ပါဠိယံ ပန ‘‘ပဿထာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘ပဿာ’’တိ ဝစနဗျတ္တယော ကတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ မနုဿာနံ ဥရေ သတ္ထံ ဌပေတွာ ဣစ္ဆိတဓနဟရဏာဒိနာ ဝါ သာဟသကာရိတာယ သာဟသိကာ, တေသံ ကမ္မံ သာဟသိကကမ္မံ။ ပထဝိယာ ဣဿရော ပထဗျောတိ အာဟ ‘‘ပုထဝိသာမိကော’’တိ။

မေတ္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ ဘရိယာသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၆၃။ ဒသမေ ဥစ္စာသဒ္ဒါ မဟာသဒ္ဒါ ဥဒ္ဓံ ဥဂ္ဂတတ္တာ ဥစ္စံ ပတ္ထဋတ္တာ မဟန္တံ အဝိနိဗ္ဘောဂံ ဝိနိဘုဉ္ဇိတွာ ဂဟေတုံ အသက္ကုဏေယျံ သဒ္ဒံ ကရောန္တာ ဝဒန္တိ။ ဝစီဃောသောပိ ဟိ ဗဟူဟိ ဧကဇ္ဈံ ပဝတ္တိတော အတ္ထတော စ သဒ္ဒတော စ ဒုရဝဗောဓော ကေဝလံ မဟာနိဂ္ဃေါသော ဧဝ ဟုတွာ သောတပထမာဂစ္ဆတိ။ မစ္ဆဝိလောပေတိ မစ္ဆေ ဝိလုမ္ပိတွာ ဝိယ ဂဟဏေ, မစ္ဆာနံ ဝါ ဝိလုမ္ပနေ။ ကေဝဋ္ဋာနဉှိ မစ္ဆပစ္ဆိဋ္ဌပိတဋ္ဌာနေ မဟာဇနော သန္နိပတိတွာ ‘‘ဣဓ အညံ ဧကံ မစ္ဆံ ဒေဟိ, ဧကံ မစ္ဆဖာလံ ဒေဟိ, ဧတဿ တေ မဟာ ဒိန္နော, မယှံ ခုဒ္ဒကော’’တိ ဧဝံ ဥစ္စာသဒ္ဒမဟာသဒ္ဒံ ကရောန္တိ။ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ ‘‘ကေဝဋ္ဋာနံ မစ္ဆပစ္ဆိံ ဩတာရေတွာ ဌိတဋ္ဌာနေ’’တိ။ မစ္ဆဂ္ဂဟဏတ္ထံ ဇာလေ ပက္ခိတ္တေပိ တသ္မိံ ဌာနေ ကေဝဋ္ဋာ စေဝ အညေ စ ‘‘ပဝိဋ္ဌော န

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၈၆။)

ပဝိဋ္ဌော, ဂဟိတော န ဂဟိတော’’တိ မဟာသဒ္ဒံ ကရောန္တိ။ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ ‘‘ဇာလေ ဝါ…ပေ… မဟာသဒ္ဒေါ ဟောတီ’’တိ။ ကတ္တဗ္ဗဝတ္တန္တိ ပါဒပရိကမ္မာဒိကတ္တဗ္ဗကိစ္စံ။ ခရာတိ စိတ္တေန ဝါစာယ စ ကက္ခဠာ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။

ဘရိယာသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၁။ ကောဓနသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၆၄။ ဧကာဒသမေ သပတ္တကရဏာတိ ဝါ သပတ္တေဟိ ကာတဗ္ဗာ။ ကောဓနန္တိ ကုဇ္ဈနသီလံ။ ကောဓနောယန္တိ ကုဇ္ဈနော အယံ။ အယန္တိ စ နိပါတမတ္တံ။ ကောဓပရေတောတိ ကောဓေန အနုဂတော, ပရာဘိဘူတော ဝါ။ ဒုဗ္ဗဏ္ဏောဝ ဟောတီတိ ပကတိယာ ဝဏ္ဏဝါပိ အလင်္ကတပ္ပဋိယတ္တောပိ မုခဝိကာရာဒိဝသေန ဝိရူပေါ ဧဝ ဟောတိ။ ဧတရဟိ အာယတိဉ္စာတိ ကောဓာဘိဘူတဿ ဧကန္တမိဒံ ဖလန္တိ ဒီပေတုံ ‘‘ဒုဗ္ဗဏ္ဏောဝါ’’တိ အဝဓာရဏံ ကတွာ ပုန ‘‘ကောဓာဘိဘူတော’’တိ ဝုတ္တံ။

အယသဘာဝန္တိ အကိတ္တိမဘာဝံ။ အတ္တနော ပရေသဉ္စ အနတ္ထံ ဇနေတီတိ အနတ္ထဇနနော။ အန္တရတောတိ အဗ္ဘန္တရတော, စိတ္တတော ဝါ။ တံ ဇနော နာဝဗုဇ္ဈတီတိ ကောဓသင်္ခါတံ အန္တရတော အဗ္ဘန္တရေ အတ္တနော စိတ္တေယေဝ ဇာတံ အနတ္ထဇနနစိတ္တပ္ပကောပနာဒိဘယံ ဘယဟေတုံ အယံ ဗာလမဟာဇနော န ဇာနာတိ။ ယန္တိ ယတ္ထ။ ဘုမ္မတ္ထေ ဟိ ဧတံ ပစ္စတ္တဝစနံ။ ယသ္မိံ ကာလေ ကောဓော သဟတေ နရံ, အန္ဓတမံ တဒါ ဟောတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ယန္တိ ဝါ ကာရဏဝစနံ, ယသ္မာ ကောဓော ဥပ္ပဇ္ဇမာနော နရံ သဟတေ အဘိဘဝတိ, တသ္မာ အန္ဓတမံ တဒါ ဟောတိ, ယဒါ ကုဒ္ဓေါတိ အတ္ထော ယံ-တံ-သဒ္ဒါနံ ဧကန္တသမ္ဗန္ဓဘာဝတော။ အထ ဝါ ယန္တိ ကိရိယာပရာမသနံ။ သဟတေတိ ယဒေတံ ကောဓဿ သဟနံ အဘိဘဝနံ, ဧတံ အန္ဓတမံ ဘဝနန္တိ အတ္ထော။ အထ ဝါ ယံ နရံ ကောဓော သဟတေ အဘိဘဝတိ, တဿ အန္ဓတမံ တဒါ ဟောတိ။ တတော စ ကုဒ္ဓေါ အတ္ထံ န ဇာနာတိ, ကုဒ္ဓေါ ဓမ္မံ န ပဿတီတိ။

ဘူနံ ဝုစ္စတိ ဝုဒ္ဓိ, တဿ ဟနနံ ဃာတော ဧတေသန္တိ ဘူနဟစ္စာနိ။ တေနာဟ ‘‘ဟတဝုဒ္ဓီနီ’’တိ။ ဒမ-သဒ္ဒေန ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ဝိဘာဝေတုံ

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၈၇။)

ပညာဝီရိယေန ဒိဋ္ဌိယာတိ ဝုတ္တန္တိ ဒဿေန္တော ‘‘ကတရေန ဒမေနာ’’တိအာဒိမာဟ။ အနေကတ္ထော ဟိ ဒမ-သဒ္ဒေါ။ ‘‘သစ္စေန ဒန္တော ဒမသာ ဥပေတော, ဝေဒန္တဂူ ဝုသိတဗြဟ္မစရိယော’’တိ (သံ။ နိ။ ၁။၁၉၅၊ သု။ နိ။ ၄၆၇) ဧတ္ထ ဟိ ဣန္ဒြိယသံဝရော ဒမောတိ ဝုတ္တော ‘‘မနစ္ဆဋ္ဌာနိ ဣန္ဒြိယာနိ ဒမေတီ’’တိ ကတွာ။ ‘‘ယဒိ သစ္စာ ဒမာ စာဂါ, ခန္တျာ ဘိယျောဓ ဝိဇ္ဇတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၁။၂၄၆၊ သု။ နိ။ ၁၉၁) ဧတ္ထ ပညာ ဒမော ‘‘သံကိလေသံ ဒမေတိ ပဇဟတီ’’တိ ကတွာ။ ‘‘ဒါနေန ဒမေန သံယမေန သစ္စဝဇ္ဇေန အတ္ထိ ပုညံ, အတ္ထိ ပုညဿ အာဂမော’’တိ (သံ။ နိ။ ၄။၃၆၅) ဧတ္ထ ဥပေါသထကမ္မံ ဒမော ‘‘ဥပဝသနဝသေန ကာယကမ္မာဒီနိ ဒမေတီ’’တိ ကတွာ။ ‘‘သက္ခိဿသိ ခေါ တွံ, ပုဏ္ဏ, ဣမိနာ ဒမူပသမေန သမန္နာဂတော သုနာပရန္တသ္မိံ ဇနပဒန္တရေ ဝိဟရိတု’’န္တိ (မ။ နိ။ ၃။၃၉၆၊ သံ။ နိ။ ၄။၈၈) ဧတ္ထ အဓိဝါသနက္ခန္တိ ဒမော ‘‘ကောဓူပနာဟမက္ခာဒိကေ ဒမေတိ ဝိနောဒေတီ’’တိ ကတွာ။ ‘‘န မာနကာမဿ ဒမော ဣဓတ္ထိ, န မောနမတ္ထိ အသမာဟိတဿာ’’တိ (သံ။ နိ။ ၁။၉) ဧတ္ထ အဘိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂါဒိကော သမာဓိပက္ခိကော ဓမ္မော ဒမော ‘‘ဒမ္မတိ စိတ္တံ ဧတေနာ’’တိ ကတွာ။ ဣဓာပိ ‘‘တံ ဒမေန သမုစ္ဆိန္ဒေ, ပညာဝီရိယေန ဒိဋ္ဌိယာ’’တိ ဝစနတော ဒမ-သဒ္ဒေန ပညာဝီရိယဒိဋ္ဌိယော ဝုတ္တာ။

ကောဓနသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အဗျာကတဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ မဟာဝဂ္ဂေါ

၁-၂။ ဟိရိဩတ္တပ္ပသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၆၅-၆၆။ သတ္တမဿ ပဌမံ ဥတ္တာနမေဝ။ ဒုတိယေ တယော သံဝဋ္ဋာတိ အာပေါသံဝဋ္ဋော, တေဇောသံဝဋ္ဋော, ဝါယောသံဝဋ္ဋောတိ တယော သံဝဋ္ဋာ။ တိဿော သံဝဋ္ဋသီမာတိ အာဘဿရာ, သုဘကိဏှာ, ဝေဟပ္ဖလာတိ တိဿော သံဝဋ္ဋသီမာ။ ယဒါ ဟိ ကပ္ပေါ တေဇေန သံဝဋ္ဋတိ ဝိနဿတိ, တဒါ အာဘဿရတော ဟေဋ္ဌာ အဂ္ဂိနာ ဍယှတိ။ ယဒါ အာပေန သံဝဋ္ဋတိ, တဒါ သုဘကိဏှတော ဟေဋ္ဌာ ဥဒကေန ဝိလီယတိ။ ယဒါ ဝါယုနာ သံဝဋ္ဋတိ, တဒါ ဝေဟပ္ဖလတော ဟေဋ္ဌာ ဝါယုနာ ဝိဒ္ဓံသတိ။ ဝိတ္ထာရတော ပန သဒါပိ ဧကံ ဗုဒ္ဓက္ခေတ္တံ ဝိနဿတိ။ ဗုဒ္ဓက္ခေတ္တံ နာမ တိဝိဓံ ဟောတိ ဇာတိက္ခေတ္တံ

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၈၈။)

အာဏာက္ခေတ္တံ ဝိသယက္ခေတ္တန္တိ။ တတ္ထ ဇာတိက္ခေတ္တံ နာမ ဒသသဟဿစက္ကဝါဠပရိယန္တံ ဟောတိ, ယံ တထာဂတဿ ပဋိသန္ဓိဂဟဏာဒီသု ကမ္ပတိ။ အာဏာက္ခေတ္တံ ကောဋိသဟဿစက္ကဝါဠပရိယန္တံ, ယတ္ထ ရတနသုတ္တံ (ခု။ ပါ။ ၆။၁ အာဒယော၊ သု။ နိ။ ၂၂၄ အာဒယော) ခန္ဓပရိတ္တံ (အ။ နိ။ ၄။၆၇၊ စူဠဝ။ ၂၅၁) ဓဇဂ္ဂပရိတ္တံ (သံ။ နိ။ ၁။၂၄၉)။ အာဋာနာဋိယပရိတ္တံ (ဒီ။ နိ။ ၃။၂၇၅ အာဒယော), မောရပရိတ္တန္တိ (ဇာ။ ၁။၂။၁၇-၁၈) ဣမေသံ ပရိတ္တာနံ အာနုဘာဝေါ ဝတ္တတိ။ ဝိသယက္ခေတ္တံ အနန္တမပရိမာဏံ, ယံ ‘‘ယာဝတာ ဝါ ပန အာကင်္ခေယျာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧဝမေတေသု တီသု ဗုဒ္ဓက္ခေတ္တေသု ဧကံ အာဏာက္ခေတ္တံ ဝိနဿတိ။ တသ္မိံ ပန ဝိနဿန္တေ ဇာတိက္ခေတ္တံ ဝိနဋ္ဌမေဝ ဟောတိ။ ဝိနဿန္တဉ္စ ဧကတောဝ ဝိနဿတိ, သဏ္ဌဟန္တမ္ပိ ဧကတောဝ သဏ္ဌဟတိ။

တီဏိ သံဝဋ္ဋမူလာနီတိ ရာဂဒေါသမောဟသင်္ခါတာနိ တီဏိ သံဝဋ္ဋကာရဏာနိ။ ရာဂါဒီသု ဟိ အကုသလမူလေသု ဥဿန္နေသု လောကော ဝိနဿတိ။ တထာ ဟိ ရာဂေ ဥဿန္နတရေ အဂ္ဂိနာ ဝိနဿတိ, ဒေါသေ ဥဿန္နတရေ ဥဒကေန, မောဟေ ဥဿန္နတရေ ဝါတေန။ ကေစိ ပန ‘‘ဒေါသေ ဥဿန္နတရေ အဂ္ဂိနာ, ရာဂေ ဥဒကေနာ’’တိ ဝဒန္တိ။

တီဏိ ကောလာဟလာနီတိ ကပ္ပကောလာဟလံ, ဗုဒ္ဓကောလာဟလံ, စက္ကဝတ္တိကောလာဟလန္တိ တီဏိ ကောလာဟလာနိ။ တတ္ထ ‘‘ဝဿသတသဟဿမတ္ထကေ ကပ္ပုဋ္ဌာနံ နာမ ဘဝိဿတီ’’တိအာဒိနာ ဒေဝတာဟိ ဥဂ္ဃေါသိတသဒ္ဒေါ ကပ္ပကောလာဟလံ နာမ ဟောတိ။ ‘‘ဣတော ဝဿသတသဟဿမတ္ထကေ လောကော ဝိနဿိဿတိ, မေတ္တံ, မာရိသာ, ဘာဝေထ ကရုဏံ မုဒိတံ ဥပေက္ခ’’န္တိ မနုဿပထေ ဒေဝတာ ဃောသန္တိယော စရန္တိ။ ‘‘ဝဿသဟဿမတ္ထကေ ဗုဒ္ဓေါ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတီ’’တိ ဗုဒ္ဓကောလာဟလံ နာမ ဟောတိ။ ‘‘ဣတော ဝဿသဟဿမတ္ထကေ ဗုဒ္ဓေါ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ဓမ္မာနုဓမ္မပ္ပဋိပန္နော သံဃရတနေန ပရိဝါရိတော ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဝိစရိဿတီ’’တိ ဒေဝတာ ဥဂ္ဃေါသန္တိ။ ‘‘ဝဿသတမတ္ထကေ ပန စက္ကဝတ္တီ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတီ’’တိ စက္ကဝတ္တိကောလာဟလံ နာမ ဟောတိ။ ‘‘ဣတော ဝဿသတမတ္ထကေ သတ္တရတနသမ္ပန္နော စာတုဒ္ဒီပိဿရော သဟဿပရိဝါရော ဝေဟာသင်္ဂမော စက္ကဝတ္တီ ရာဇာ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတီ’’တိ ဒေဝတာ ဥဂ္ဃေါသန္တိ။

အစိရဋ္ဌေန န ဓုဝါတိ ဥဒကဗုဗ္ဗုဠာဒယော ဝိယ န စိရဋ္ဌာယိတာယ ဓုဝဘာဝရဟိတာ။ အဿာသရဟိတာတိ သုပိနကေ ပီတပါနီယံ ဝိယ အနုလိတ္တစန္ဒနံ ဝိယ စ အဿာသဝိရဟိတာ။

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၈၉။)

ဥပကပ္ပနမေဃောတိ ကပ္ပဝိနာသကမေဃံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ယသ္မိဉှိ သမယေ ကပ္ပေါ အဂ္ဂိနာ နဿတိ, အာဒိတောဝ ကပ္ပဝိနာသကမဟာမေဃော ဥဋ္ဌဟိတွာ ကောဋိသတသဟဿစက္ကဝါဠေ ဧကမဟာဝဿံ ဝဿတိ။ မနုဿာ တုဋ္ဌဟဋ္ဌာ သဗ္ဗဗီဇာနိ နီဟရိတွာ ဝပန္တိ။ သဿေသု ပန ဂေါခါယိတကမတ္တေသု ဇာတေသု ဂဒြဘရဝံ ရဝန္တော ဧကဗိန္ဒုမ္ပိ န ဝဿတိ, တဒါ ပစ္ဆိန္နံ ပစ္ဆိန္နမေဝ ဝဿံ ဟောတိ။ တေနာဟ ‘‘တဒါ နိက္ခန္တဗီဇံ။။ပေ… ဧကဗိန္ဒုမ္ပိ ဒေဝေါ န ဝဿတီ’’တိ။ ‘‘ဝဿသတသဟဿ အစ္စယေန ကပ္ပဝုဋ္ဌာနံ ဘဝိဿတီ’’တိအာဒိနာ ဒေဝတာဟိ ဝုတ္တဝစနံ သုတွာ ယေဘုယျေန မနုဿာ စ ဘုမ္မဒေဝတာ စ သံဝေဂဇာတာ အညမညံ မုဒုစိတ္တာ ဟုတွာ မေတ္တာဒီနိ ပုညာနီ ကတွာ ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တန္တိ, အဝီစိတော ပဋ္ဌာယ တုစ္ဆော ဟောတီတိ။

ပဉ္စ ဗီဇဇာတာနီတိ မူလဗီဇံ ခန္ဓဗီဇံ ဖဠုဗီဇံ အဂ္ဂဗီဇံ ဗီဇဗီဇန္တိ ပဉ္စ ဗီဇာနိ ဇာတာနိ။ တတ္ထ မူလဗီဇန္တိ ဝစာ, ဝစတ္တံ, ဟလိဒ္ဒံ, သိင်္ဂိဝေရန္တိ ဧဝမာဒိ။ ခန္ဓဗီဇန္တိ အဿတ္ထော, နိဂြောဓောတိ ဧဝမာဒိ။ ဖဠုဗီဇန္တိ ဥစ္ဆု, ဝေဠု, နဠောတိ ဧဝမာဒိ။ အဂ္ဂဗီဇန္တိ အဇ္ဇုကံ, ဖဏိဇ္ဇကန္တိ ဧဝမာဒိ။ ဗီဇဗီဇန္တိ ဝီဟိအာဒိ ပုဗ္ဗဏ္ဏဉ္စေဝ မုဂ္ဂမာသာဒိအပရဏ္ဏဉ္စ။ ပစ္စယန္တရသမဝါယေ ဝိသဒိသုပ္ပတ္တိယာ ဝိသေသကာရဏဘာဝတော ရုဟနသမတ္ထေ သာရဖလေ နိရုဠှော ဗီဇ-သဒ္ဒေါ တဒတ္ထသိဒ္ဓိယာ မူလာဒီသုပိ ကေသုစိ ပဝတ္တတီတိ မူလာဒိတော နိဝတ္တနတ္ထံ ဧကေန ဗီဇ-သဒ္ဒေန ဝိသေသေတွာ ဝုတ္တံ ‘‘ဗီဇဗီဇ’’န္တိ ‘‘ရူပရူပံ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၄၄၉) ဒုက္ခဒုက္ခ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၄။၃၂၇) ယထာ။ ယထာ ဖလပါကပရိယန္တာ ဩသဓိရုက္ခာ ဝေဠုကဒလိအာဒယော။

ယံ ကဒါစီတိအာဒီသု ယန္တိ နိပါတမတ္တံ။ ကဒါစီတိ ကိသ္မိဉ္စိ ကာလေ။ ကရဟစီတိ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ ဒီဃဿ အဒ္ဓုနောတိ ဒီဃဿ ကာလဿ။ အစ္စယေနာတိ အတိက္ကမေန။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။

ဟိရိဩတ္တပ္ပသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ နဂရောပမသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၆၇။ တတိယေ ပစ္စန္တေ ဘဝံ ပစ္စန္တိမံ။ ‘‘ရထော သီလပရိက္ခာရော, ဈာနက္ခော စက္ကဝီရိယော’’တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၅။၄) ဝိယ အလင်္ကာရဝစနော ပရိက္ခာရသဒ္ဒေါတိ အာဟ ‘‘နဂရာလင်္ကာရေဟိ အလင်္ကတ’’န္တိ။ ပရိဝါရဝစနောပိ ဝဋ္ဋတိယေဝ ‘‘သတ္တ

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၉၀။)

သမာဓိပရိက္ခာရာ’’တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၃၀) ဝိယ။ နေမံ ဝုစ္စတိ ထမ္ဘာဒီဟိ အနုပတဘူမိပ္ပဒေသောတိ အာဟ ‘‘ဂမ္ဘီရအာဝါဋာ’’တိ, ဂမ္ဘီရံ ဘူမိံ အနုပ္ပဝိဋ္ဌာတိ အတ္ထော။ သုဋ္ဌု သန္နိသီဒါပိတာတိ ဘူမိံ နိခနိတွာ သမ္မဒေဝ ဌပိတာ။

အနုပရိယာယေတိ ဧတေနာတိ အနုပရိယာယော, သောယေဝ ပထောတိ အနုပရိယာယပထော, ပရိတော ပါကာရဿ အနုယာယမဂ္ဂေါ။

ဟတ္ထိံ အာရောဟန္တိ အာရောဟာပယန္တိ စာတိ ဟတ္ထာရောဟာ (ဒီ။ နိ။ ဋီ။ ၁။၁၆၃)။ ယေန ဟိ ပယောဂေန ပုရိသော ဟတ္ထိနော အာရောဟနယောဂ္ဂေါ ဟောတိ, ဟတ္ထိဿ တံ ပယောဂံ ဝိဓာယန္တာနံ သဗ္ဗေသမ္ပေတေသံ ဂဟဏံ။ တေနာဟ ‘‘သဗ္ဗေပီ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ဟတ္ထာစရိယာ နာမ ယေ ဟတ္ထိနော ဟတ္ထာရောဟကာနဉ္စ သိက္ခာပကာ။ ဟတ္ထိဝေဇ္ဇာ နာမ ဟတ္ထိဘိသက္ကာ။ ဟတ္ထိဗန္ဓာ နာမ ဟတ္ထီနံ ပါဒရက္ခကာ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဟတ္ထီနံ ယဝပဒါယကာဒိကေ သင်္ဂဏှာတိ။ အဿာရောဟာ ရထိကာတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ ရထေ နိယုတ္တာ ရထိကာ။ ရထရက္ခာ နာမ ရထဿ အာဏိရက္ခကာ။ ဓနုံ ဂဏှန္တိ ဂဏှာပေန္တိ စာတိ ဓနုဂ္ဂဟာ, ဣဿာသာ ဓနုသိပ္ပဿ သိက္ခာပကာ စ။ တေနာဟ ‘‘ဓနုအာစရိယာ ဣဿာသာ’’တိ။ စေလေန စေလပဋာကာယ ယုဒ္ဓေ အကန္တိ ဂစ္ဆန္တီတိ စေလကာတိ အာဟ – ‘‘ယေ ယုဒ္ဓေ ဇယဒ္ဓဇံ ဂဟေတွာ ပုရတော ဂစ္ဆန္တီ’’တိ။ ယထာ တထာ ဌိတေ သေနိကေ ဗြူဟကရဏဝသေန တတော တတော စလယန္တိ ဥစ္စာလေန္တီတိ စလကာ။ သကုဏဂ္ဃိအာဒယော ဝိယ မံသပိဏ္ဍံ ပရသေနာသမူဟံ သာဟသိကမဟာယောဓတာယ ဆေတွာ ဆေတွာ ဒယန္တိ ဥပ္ပတိတွာ ဂစ္ဆန္တီတိ ပိဏ္ဍဒါယကာ။ ဒုတိယဝိကပ္ပေ ပိဏ္ဍေ ဒယန္တိ ဇနသမ္မဒ္ဒေ ဥပ္ပတန္တာ ဝိယ ဂစ္ဆန္တီတိ ပိဏ္ဍဒါယကာတိ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဥဂ္ဂတုဂ္ဂတာတိ ထာမဇဝပရက္ကမာဒိဝသေန အတိဝိယ ဥဂ္ဂတာ, ဥဒဂ္ဂါတိ အတ္ထော။ ပက္ခန္ဒန္တီတိ အတ္တနော ဝီရသူရဘာဝေန အသဇ္ဇမာနာ ပရသေနံ အနုပဝိသန္တီတိ အတ္ထော။ ထာမဇဝဗလပရက္ကမာဒိသမ္ပတ္တိယာ မဟာနာဂါ ဝိယ မဟာနာဂါ။ ဧကသူရာတိ ဧကာကိသူရာ အတ္တနော သူရဘာဝေနေဝ ဧကာကိနော ဟုတွာ ယုဇ္ဈနကာ။ သဇာလိကာတိ သဝမ္မိကာ။ သရပရိတ္တာဏန္တိ စမ္မပရိသိဗ္ဗိတံ ခေဋကံ, စမ္မမယံ ဝါ ဖလကံ။ ဃရဒါသယောဓာတိ အတ္တနော ဒါသယောဓာ။

သမ္ပက္ခန္ဒနလက္ခဏာတိ သဒ္ဓေယျဝတ္ထုနော ဧဝမေတန္တိ သမ္ပက္ခန္ဒနလက္ခဏာ။ သမ္ပသာဒနလက္ခဏာတိ ပသီဒိတဗ္ဗေ ဝတ္ထုသ္မိံ ပသီဒနလက္ခဏာ။

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၉၁။)

ဩကပ္ပနသဒ္ဓါတိ ဩက္ကန္တိတွာ ပက္ခန္ဒိတွာ အဓိမုစ္စနံ။ ပသာဒနီယေ ဝတ္ထုသ္မိံ ပသီဒနံ ပသာဒသဒ္ဓါ။ အယံ အနုဓမ္မောတိ အယံ နဝန္နံ လောကုတ္တရဓမ္မာနံ အနုလောမဓမ္မော။ နိဗ္ဗိဒါဗဟုလောတိ ဥက္ကဏ္ဌနာဗဟုလော။ သဒ္ဓါ ဗန္ဓတိ ပါထေယျန္တိ သဒ္ဓါ နာမာယံ သတ္တဿ မရဏဝသေန မဟာပထံ သံဝဇတော မဟာကန္တာရံ ပဋိပဇ္ဇတော မဟာဝိဒုဂ္ဂံ ပက္ခန္ဒတော ပါထေယျပုဋံ ဗန္ဓတိ, သမ္ဗလံ ဝိဿဇ္ဇေတီတိ အတ္ထော။ သဒ္ဓဉှိ ဥပ္ပါဒေတွာ ဒါနံ ဒေတိ, သီလံ ရက္ခတိ, ဥပေါသထကမ္မံ ကရောတိ။ တေနေတံ ဝုတ္တံ ‘‘သဒ္ဓါ ဗန္ဓတိ ပါထေယျ’’န္တိ။ သိရီတိ ဣဿရိယံ။ ဣဿရိယေ ဟိ အဘိမုခီဘူတေ ထလတောပိ ဇလတောပိ ဘောဂါ အာဂစ္ဆန္တိယေဝ။ တေနေတံ ဝုတ္တံ ‘‘သိရီ ဘောဂါနမာသယော’’တိ။ သဒ္ဓါ ဒုတိယာ ပုရိသဿ ဟောတီတိ ပုရိသဿ ဒေဝလောကေ, မနုဿလောကေ စေဝ နိဗ္ဗာနဉ္စ ဂစ္ဆန္တဿ သဒ္ဓါ ဒုတိယာ ဟောတိ, သဟာယကိစ္စံ သာဓေတိ။ ဘတ္တပုဋာဒီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဒုတိယိကာဒီနံ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အနေကသရသတာတိ အနေကသဘာဝတာ, အနေကကိစ္စတာ ဝါ။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝ။

နဂရောပမသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ ဓမ္မညူသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၆၈။ စတုတ္ထေ သုတ္တဂေယျာဒိဓမ္မံ ဇာနာတီတိ ဓမ္မညူ။ တဿ တဿေဝ သုတ္တဂေယျာဒိနာ ဘာသိတဿ တဒညဿ သုတ္တပဒတ္ထဿ ဗောဓကဿ သဒ္ဒဿ အတ္ထကုသလတာဝသေန အတ္ထံ ဇာနာတီတိ အတ္ထညူ။ ‘‘ဧတ္တကောမှိ သီလေန သမာဓိနာ ပညာယာ’’တိ ဧဝံ ယထာ အတ္တနော ပမာဏဇာနနဝသေန အတ္တာနံ ဇာနာတီတိ အတ္တညူ။ ပဋိဂ္ဂဟဏပရိဘောဂပရိယေသနဝိဿဇ္ဇနေသု မတ္တံ ဇာနာတီတိ မတ္တညူ။ နိဒ္ဒေသေ ပန ပဋိဂ္ဂဟဏမတ္တညုတာယ ဧဝ ပရိဘောဂါဒိမတ္တညုတာ ပဗောဓိတာ ဟောတီတိ ပဋိဂ္ဂဟဏမတ္တညုတာဝ ဒဿိတာ။ ‘‘အယံ ကာလော ဥဒ္ဒေသဿ, အယံ ကာလော ပရိပုစ္ဆာယ, အယံ ကာလော ယောဂဿ အဓိဂမာယာ’’တိ ဧဝံ ကာလံ ဇာနာတီတိ ကာလညူ။ တတ္ထ ပဉ္စ ဝဿာနိ ဥဒ္ဒေသဿ ကာလော, ဒသ ပရိပုစ္ဆာယ, ဣဒံ အတိသမ္ဗာဓံ, အတိက္ခပညဿ တာဝတာ ကာလေန တီရေတုံ အသက္ကုဏေယျတ္တာ ဒသ ဝဿာနိ ဥဒ္ဒေသဿ ကာလော, ဝီသတိ ပရိပုစ္ဆာယ, တတော ပရံ ယောဂေ ကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ။

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၉၂။)

ခတ္တိယပရိသာဒိကံ အဋ္ဌဝိဓံ ပရိသံ ဇာနာတီတိ ပရိသညူ။ ဘိက္ခုပရိသာဒိကံ စတုဗ္ဗိဓံ, ခတ္တိယပရိသာဒိကံ မနုဿပရိသံယေဝ ပုန စတုဗ္ဗိဓံ ဂဟေတွာ အဋ္ဌဝိဓံ ဝဒန္တိ အပရေ။ နိဒ္ဒေသေ ပနဿ ခတ္တိယပရိသာဒိစတုဗ္ဗိဓပရိသဂ္ဂဟဏံ နိဒဿနမတ္တံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ‘‘ဣမံ မေ သေဝန္တဿ အကုသလာ ဓမ္မာ ပရိဟာယန္တိ, ကုသလာ ဓမ္မာ အဘိဝဍ္ဎန္တိ, တသ္မာ အယံ ပုဂ္ဂလော သေဝိတဗ္ဗော, ဝိပရိယာယတော အညော အသေဝိတဗ္ဗော’’တိ သေဝိတဗ္ဗာသေဝိတဗ္ဗပုဂ္ဂလံ ဇာနာတီတိ ပုဂ္ဂလပရောပရညူ။ ဧဝဉှိ တေသံ ပုဂ္ဂလာနံ ပရောပရံ ဥက္ကဋ္ဌနိဟီနတံ ဇာနာတိ နာမ။ နိဒ္ဒေသေပိဿ သေဝိတဗ္ဗာသေဝိတဗ္ဗပုဂ္ဂလေ ဝိဘာဝနမေဝ သမဏကထာကတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ဓမ္မညူသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅-၆။ ပါရိစ္ဆတ္တကသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၆၉-၇၀။ ပဉ္စမေ ပတိတပလာသောတိ ပတိတပတ္တော။ ဧတ္ထ ပဌမံ ပဏ္ဍုပလာသတံ, ဒုတိယံ ပန္နပလာသတဉ္စ ဝတွာ တတိယံ ဇာလကဇာတတာ, စတုတ္ထံ ခါရကဇာတတာ စ ပါဠိယံ ဝုတ္တာ။ ဒီဃနိကာယဋ္ဌကထာယံ ပန မဟာဂေါဝိန္ဒသုတ္တဝဏ္ဏနာယံ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၂၉၄) ဣမမေဝ ပါဠိံ အာဟရိတွာ ဒဿေန္တေန ပဌမံ ပဏ္ဍုပလာသတံ, ဒုတိယံ ပန္နပလာသတဉ္စ ဝတွာ တတိယံ ခါရကဇာတတာ, စတုတ္ထံ ဇာလကဇာတတာ စ ဒဿိတာ။ ဧဝဉှိ တတ္ထ ဝုတ္တံ – ‘‘ပါရိစ္ဆတ္တကေ ပုပ္ဖမာနေ ဧကံ ဝဿံ ဥပဋ္ဌာနံ ဂစ္ဆန္တိ, တေ တဿ ပဏ္ဍုပလာသဘာဝတော ပဋ္ဌာယ အတ္တမနာ ဟောန္တိ။ ယထာဟ –

ယသ္မိံ, ဘိက္ခဝေ, သမယေ ဒေဝါနံ တာဝတိံသာနံ ပါရိစ္ဆတ္တကော ကောဝိဠာရော, ပဏ္ဍုပလာသော ဟောတိ, အတ္တမနာ, ဘိက္ခဝေ, ဒေဝါ တာဝတိံသာ တသ္မိံ သမယေ ဟောန္တိ ‘ပဏ္ဍုပလာသော ဒါနိ ပါရိစ္ဆတ္တကော, ကောဝိဠာရော, န စိရဿေဝ ပန္နပလာသော ဘဝိဿတီ’တိ။ ယသ္မိံ သမယေ ဒေဝါနံ တာဝတိံသာနံ ပါရိစ္ဆတ္တကော, ကောဝိဠာရော, ပန္နပလာသော ဟောတိ, ဇာလကဇာတော ဟောတိ, ခါရကဇာတော ဟောတိ, ကုဋုမလကဇာတော ဟောတိ, ကောရကဇာတော ဟောတိ, အတ္တမနာ,

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၉၃။)

ဘိက္ခဝေ, ဒေဝါ တာဝတိံသာ တသ္မိံ သမယေ ဟောန္တိ ‘ကောရကဇာတော ဒါနိ ပါရိစ္ဆတ္တကော ကောဝိဠာရော, န စိရဿေဝ သဗ္ဗပါလိဖုလ္လော ဘဝိဿတီ’တိ။

လီနတ္ထပ္ပကာသိနိယမ္ပိ (ဒီ။ နိ။ ဋီ။ ၂။၂၉၄) ဧတ္ထ ဧဝမတ္ထော ဒဿိတော – ပန္နပလာသောတိ ပတိတပတ္တော။ ခါရကဇာတောတိ ဇာတခုဒ္ဒကမကုဠော။ ယေ ဟိ နီလပတ္တကာ အတိဝိယ ခုဒ္ဒကာ မကုဠာ, တေ ‘‘ခါရကာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ ဇာလကဇာတောတိ တေဟိယေဝ ခုဒ္ဒကမကုဠေဟိ ဇာတဇာလကော သဗ္ဗသော ဇာလော ဝိယ ဇာတော။ ကေစိ ပန ‘‘ဇာလကဇာတောတိ ဧကဇာလော ဝိယ ဇာတော’’တိ အတ္ထံ ဝဒန္တိ။ ပါရိစ္ဆတ္တကော ကိရ ခါရကဂ္ဂဟဏကာလေ သဗ္ဗတ္ထကမေဝ ပလ္လဝိကော ဟောတိ, တေ စဿ ပလ္လဝါ ပဘဿရပဝါဠဝဏ္ဏသမုဇ္ဇလာ ဟောန္တိ။ တေန သော သဗ္ဗသော သမုဇ္ဇလန္တော တိဋ္ဌတိ။ ကုဋုမလဇာတောတိ သဉ္ဇာတမဟာမကုဠော။ ကောရကဇာတောတိ သဉ္ဇာတသူစိဘေဒေါ သမ္ပတိဝိကသမာနာဝတ္ထော။ သဗ္ဗပါလိဖုလ္လောတိ သဗ္ဗသော ဖုလ္လိတဝိကသိတောတိ။ အယဉ္စ အနုက္ကမော ဒီဃဘာဏကာနံ ဝဠဉ္ဇနာနုက္ကမေန ဒဿိတော, န ဧတ္ထ အာစရိယဿ ဝိရောဓော အာသင်္ကိတဗ္ဗော။

ကန္တနကဝါတောတိ ဒေဝါနံ ပုညကမ္မပစ္စယာ ပုပ္ဖါနံ ဆိန္ဒနကဝါတော။ ကန္တတီတိ ဆိန္ဒတိ။ သမ္ပဋိစ္ဆနကဝါတောတိ ဆိန္နာနံ ဆိန္နာနံ ပုပ္ဖါနံ သမ္ပဋိဂ္ဂဏှကဝါတော။ စိနန္တောတိ နာနာဝိဓဘတ္တိသန္နိဝေသဝသေန နိစိနံ ကရောန္တော။ အညတရဒေဝတာနန္တိ နာမဂေါတ္တဝသေန အပညာတဒေဝတာနံ။ ရေဏုဝဋ္ဋီတိ ရေဏုသံဃာတော။ ကဏ္ဏိကံ အာဟစ္စာတိ သုဓမ္မာယ ကူဋံ အာဟန္တွာ။

အနုဖရဏာနုဘာဝေါတိ ခီဏာသဝဿ ဘိက္ခုနော ကိတ္တိသဒ္ဒဿ ယာဝ ဗြဟ္မလောကာ အနုဖရဏသင်္ခါတော အာနုဘာဝေါ။ ပဗ္ဗဇ္ဇာနိဿိတံ ဟောတီတိ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလမ္ပိ ဒဿိတမေဝါတိ အဓိပ္ပါယော။ ပဌမဇ္ဈာနသန္နိဿိတန္တိအာဒီသုပိ ဣမိနာဝ နယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣဓ ပန ဥဘယတော ပရိစ္ဆေဒေါ ဟေဋ္ဌာ သီလတော ဥပရိ အရဟတ္တတော စ ပရိစ္ဆေဒဿ ဒဿိတတ္တာ။ တေနေတံ ဝုတ္တန္တိ တေန ကာရဏေန ဧတံ ‘‘စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလံ ပဗ္ဗဇ္ဇာနိဿိတံ ဟောတီ’’တိအာဒိဝစနံ ဝုတ္တံ။ ဆဋ္ဌံ ဥတ္တာနမေဝ။

ပါရိစ္ဆတ္တကသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၉၄။)

၇။ ဘာဝနာသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၇၁။ သတ္တမေ အတ္ထဿ အသာဓိကာ ‘‘ဘာဝနံ အနနုယုတ္တဿာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ။ သမ္ဘာဝနတ္ထေတိ ‘‘အပိ နာမ ဧဝံ သိယာ’’တိ ဝိကပ္ပနတ္ထော သမ္ဘာဝနတ္ထော။ ဧဝဉှိ လောကေ သိလိဋ္ဌဝစနံ ဟောတီတိ ဧကမေဝ သင်္ခံ အဝတွာ အပရာယ သင်္ခါယ သဒ္ဓိံ ဝစနံ လောကေ သိလိဋ္ဌဝစနံ ဟောတိ ယထာ ‘‘ဒွေ ဝါ တီဏိ ဝါ ဥဒကဖုသိတာနီ’’တိ။ သမ္မာ အဓိသယိတာနီတိ ပါဒါဒီဟိ အတ္တနာ နေသံ ကိဉ္စိ ဥပဃာတံ အကရောန္တိယာ ဗဟိဝါတာဒိပရိဿယပရိဟရဏတ္ထံ သမ္မဒေဝ ဥပရိ သယိတာနိ။ ဥပရိအတ္ထော ဟေတ္ထ အဓိ-သဒ္ဒေါ။ ဥတုံ ဂဏှာပေန္တိယာတိ တေသံ အလ္လသိနေဟပရိယာဒါနတ္ထံ အတ္တနော ကာယုသ္မာဝသေန ဥတုံ ဂဏှာပေန္တိယာ။ တေနာဟ ‘‘ဥသ္မီကတာနီ’’တိ။ သမ္မာ ပရိဘာဝိတာနီတိ သမ္မဒေဝ သဗ္ဗသော ကုက္ကုဋဝါသနာယ ဝါသိတာနိ။ တေနာဟ ‘‘ကုက္ကုဋဂန္ဓံ ဂါဟာပိတာနီ’’တိ။ ဧတ္ထ စ သမ္မာပရိသေဒနံ ကုက္ကုဋဂန္ဓပရိဘာဝနဉ္စ သမ္မာအဓိသယနသမ္မာပရိသေဒနနိပ္ဖတ္တိယာ အာနုဘာဝနိပ္ဖါဒိတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သမ္မာအဓိသယနေနေဝ ဟိ ဣတရဒွယံ ဣဇ္ဈတိ။ န ဟိ သမ္မာအဓိသယနတော ဝိသုံ သမ္မာပရိသေဒနဿ သမ္မာပရိဘာဝနဿ စ ကာရဏံ အတ္ထိ။ တေန ပန သဒ္ဓိံယေဝ ဣတရေသံ ဒွိန္နမ္ပိ ဣဇ္ဈနတော ဝုတ္တံ။

တိဝိဓကိရိယာကရဏေနာတိ သမ္မာအဓိသယနာဒိတိဝိဓကိရိယာကရဏေနာတိ အတ္ထော။ ကိဉ္စာပိ ‘‘ဧဝံ အဟော ဝတ မေ’’တိအာဒိနာ န ဣစ္ဆာ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ ကာရဏဿ ပန သမ္ပာဒိတတ္တာ, အထ ခေါ ဘဗ္ဗာဝ တေ အဘိနိဗ္ဘိဇ္ဇိတုန္တိ ယောဇနာ။ ကသ္မာ ဘဗ္ဗာတိ အာဟ ‘‘တေ ဟိ ယသ္မာ တာယာ’’တိအာဒိ။ သယမ္ပီတိ အဏ္ဍာနိ။ ပရိဏာမန္တိ ပရိပါကံ ဗဟိနိက္ခမနယောဂျတံ။ ယထာ ကပါလဿ တနုတာ အာလောကဿ အန္တော ပညာယမာနဿ ကာရဏံ, တထာ ကပါလဿ တနုတာယ နခသိခါမုခတုဏ္ဍကာနံ ခရတာယ စ အလ္လသိနေဟပရိယာဒါနံ ကာရဏဝစနန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တသ္မာတိ အာလောကဿ အန္တော ပညာယမာနတော သယဉ္စ ပရိပါကဂတတ္တာ။

ဩပမ္မသမ္ပဋိပါဒနန္တိ ဩပမ္မတ္ထဿ ဥပမေယျေန သမ္မဒေဝ ပဋိပါဒနံ။ တန္တိ ဩပမ္မသမ္ပဋိပါဒနံ။ ဧဝန္တိ ဣဒါနိ ဝုစ္စမာနာကာရေန။ အတ္ထေနာတိ ဥပမေယျတ္ထေန သံသန္ဒေတွာ သဟ ယောဇေတွာ။ သမ္ပာဒနေန သမ္ပယုတ္တဓမ္မဝသေန ဉာဏဿ တိက္ခဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဉာဏဿ ဟိ သဘာဝတော သတိနေပက္ကတော စ တိက္ခဘာဝေါ, သမာဓိဝသေန ခရဘာဝေါ, သဒ္ဓါဝသေန ဝိပ္ပသန္နဘာဝေါ။ ပရိဏာမကာလောတိ ဗလဝဝိပဿနာကာလော။

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၉၅။)

ဝဍ္ဎိကာလောတိ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိဝိပဿနာကာလော။ အနုလောမဋ္ဌာနိယာ ဟိ ဝိပဿနာ ဂဟိတဂဗ္ဘာ နာမ တဒါ မဂ္ဂဂဗ္ဘဿ ဂဟိတတ္တာ။ တဇ္ဇာတိကန္တိ တဿ ဝိပဿနာနုယောဂဿ အနုရူပံ။ သတ္ထာပိ အဝိဇ္ဇဏ္ဍကောသံ ပဟရတိ, ဒေသနာပိ ဝိနေယျသန္တာနဂတံ အဝိဇ္ဇဏ္ဍကောသံ ပဟရတိ, ယထာဌာနေ ဌာတုံ န ဒေတိ။

ဩလမ္ဗကသင်္ခါတန္တိ ဩလမ္ဗကသုတ္တသင်္ခါတံ။ ‘‘ပလ’’န္တိ ဟိ တဿ သုတ္တဿ နာမံ။ စာရေတွာ ဒါရုနော ဟေဋ္ဌာ ဒေါသဇာနနတ္ထံ ဥဿာပေတွာ။ ဂဏ္ဍံ ဟရတီတိ ပလဂဏ္ဍောတိ ဧတေန ‘‘ပလေန ဂဏ္ဍဟာရော ပလဂဏ္ဍောတိ ပစ္ဆိမပဒေ ဥတ္တရပဒလောပေန နိဒ္ဒေသော’’တိ ဒဿေတိ။ ဂဟဏဋ္ဌာနေတိ ဟတ္ထေန ဂဟေတဗ္ဗဋ္ဌာနေ။ သမ္မဒေဝ ခိပီယန္တိ ဧတေန ကာယဒုစ္စရိတာဒီနီတိ သင်္ခေပေါ, ပဗ္ဗဇ္ဇာဝ သင်္ခေပေါ ပဗ္ဗဇ္ဇာသင်္ခေပေါ။ တေန ဝိပဿနံ အနုယုဉ္ဇန္တဿ ပုဂ္ဂလဿ အဇာနန္တဿေဝ အာသဝါနံ ပရိက္ခယော ဣဓ ဝိပဿနာနိသံသောတိ အဓိပ္ပေတော။

ဟေမန္တိကေန ကာရဏဘူတေန, ဘုမ္မတ္ထေ ဝါ ဧတံ ကရဏဝစနံ, ဟေမန္တိကေတိ အတ္ထော။ ပဋိပ္ပဿမ္ဘန္တီတိ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓဖလာနိ ဟောန္တိ။ တေနာဟ ‘‘ပူတိကာနိ ဘဝန္တီ’’တိ။ မဟာသမုဒ္ဒေါ ဝိယ သာသနံ အဂါဓဂမ္ဘီရဘာဝတော။ နာဝါ ဝိယ ယောဂါဝစရော မဟောဃုတ္တရတော။ ပရိယာယနံ ဝိယာတိ ပရိတော အပရာပရံ ယာယနံ ဝိယ။ ခဇ္ဇမာနာနန္တိ ခါဒန္တေန ဝိယ ဥဒကေန ခေပိယမာနဗန္ဓနာနံ။ တနုဘာဝေါတိ ပရိယုဋ္ဌာနပဝတ္တိယာ အသမတ္ထတာယ ဒုဗ္ဗလဘာဝေါ။ ဝိပဿနာဉာဏပီတိပါမောဇ္ဇေဟီတိ ဝိပဿနာဉာဏသမုဋ္ဌိတေဟိ ပီတိပါမောဇ္ဇေဟိ။ ဩက္ခာယမာနေတိ ဝိပဿနာကမ္မဋ္ဌာနေ ဝီထိပ္ပဋိပါဋိယာ ဩက္ခာယမာနေ, ပဋိသင်္ခါနုပဿနာယ ဝါ ဩက္ခာယမာနေ။ သင်္ခါရုပေက္ခာယ ပက္ခာယမာနေ။ ဒုဗ္ဗလတာ ဒီပိတာ ‘‘အပ္ပကသိရေနေဝ သံယောဇနာနိ ပဋိပ္ပဿမ္ဘန္တိ, ပူတိကာနိ ဘဝန္တီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ။

ဘာဝနာသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈-၉။ အဂ္ဂိက္ခန္ဓောပမသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၇၂-၇၃။ အဋ္ဌမေ ပဿထ နူတိ အပိ ပဿထ။ မဟန္တန္တိ ဝိပုလံ။ အဂ္ဂိက္ခန္ဓန္တိ အဂ္ဂိသမူဟံ။ အာဒိတ္တန္တိ ပဒိတ္တံ။ သမ္ပဇ္ဇလိတန္တိ သမန္တတော ပဇ္ဇလိတံ

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၉၆။)

အစ္စိဝိပ္ဖုလိင်္ဂါနိ မုဉ္စန္တံ။ သဇောတိဘူတန္တိ သမန္တတော ဥဋ္ဌိတာဟိ ဇာလာဟိ ဧကပ္ပဘာသမုဒယဘူတံ။ တံ ကိံ မညထာတိ တံ ဣဒါနိ မယာ ဝုစ္စမာနတ္ထံ ကိံ မညထာတိ အနုမတိဂ္ဂဟဏတ္ထံ ပုစ္ဆတိ။ ယဒေတ္ထ သတ္ထာ အဂ္ဂိက္ခန္ဓာလိင်္ဂနံ ကညာလိင်္ဂနဉ္စ အာနေသိ, တမတ္ထံ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘အာရောစယာမီ’’တိအာဒိမာဟ။

ဒုဿီလဿာတိ နိဿီလဿ သီလဝိရဟိတဿ။ ပါပဓမ္မဿာတိ ဒုဿီလတ္တာ ဧဝ ဟီနဇ္ဈာသယတာယ လာမကသဘာဝဿ။ အသုစိသင်္ကဿရသမာစာရဿာတိ အပရိသုဒ္ဓတာယ အသုစိ ဟုတွာ သင်္ကာယ သရိတဗ္ဗသမာစာရဿ။ ဒုဿီလော ဟိ ကိဉ္စိဒေဝ အသာရုပ္ပံ ဒိသွာ ‘‘ဣဒံ အသုကေန ကတံ ဘဝိဿတီ’’တိ ပရေသံ အာသင်္ကာ ဟောတိ။ ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေန မန္တယန္တေ ဘိက္ခူ ဒိသွာ ‘‘ကစ္စိ နု ခေါ ဣမေ မယာ ကတကမ္မံ ဇာနိတွာ မန္တေန္တီ’’တိ အတ္တနောယေဝ သင်္ကာယ သရိတဗ္ဗသမာစာရော။ ပဋိစ္ဆန္နကမ္မန္တဿာတိ လဇ္ဇိတဗ္ဗတာယ ပဋိစ္ဆာဒေတဗ္ဗကမ္မန္တဿ။ အဿမဏဿာတိ န သမဏဿ။ သလာကဂ္ဂဟဏာဒီသု ‘‘အဟမ္ပိ သမဏော’’တိ မိစ္ဆာပဋိညာယ သမဏပဋိညဿ။ အသေဋ္ဌစာရိတာယ အဗြဟ္မစာရိဿ။ ဥပေါသထာဒီသု ‘‘အဟမ္ပိ ဗြဟ္မစာရီ’’တိ မိစ္ဆာပဋိညာယ ဗြဟ္မစာရိပဋိညဿ။ ပူတိနာ ကမ္မေန သီလဝိပတ္တိယာ အန္တော အနုပဝိဋ္ဌတ္တာ အန္တောပူတိကဿ။ ဆဒွါရေဟိ ရာဂါဒိကိလေသာနုဿဝနေန တိန္တတ္တာ အဝဿုတဿ။ သဉ္ဇာတရာဂါဒိကစဝရတ္တာ သီလဝန္တေဟိ ဆဍ္ဍေတဗ္ဗတ္တာ စ ကသမ္ဗုဇာတဿ။

ဝါလရဇ္ဇုယာတိ ဝါလေဟိ ကတရဇ္ဇုယာ။ သာ ဟိ ခရတရာ ဟောတိ။ ဃံသေယျာတိ မထနဝသေန ဃံသေယျ။ တေလဓောတာယာတိ တေလေန နိသိတာယ။ ပစ္စောရသ္မိန္တိ ပတိဥရသ္မိံ, အဘိမုခေ ဥရမဇ္ဈေတိ အဓိပ္ပါယော။ အယောသင်္ကုနာတိ သဏ္ဍာသေန။ ဖေဏုဒ္ဒေဟကန္တိ ဖေဏံ ဥဒ္ဒေဟေတွာ ဥဒ္ဒေဟေတွာ, အနေကဝါရံ ဖေဏံ ဥဋ္ဌာပေတွာတိ အတ္ထော။ ဧဝမေတ္ထ သင်္ခေပတော ပါဠိဝဏ္ဏနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ နဝမံ ဥတ္တာနမေဝ။

အဂ္ဂိက္ခန္ဓောပမသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ အရကသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၇၄။ ဒသမေ ပရိတ္တန္တိ ဣတ္တရံ။ တေနာဟ ‘‘အပ္ပံ ထောက’’န္တိ။ ပဗန္ဓာနုပစ္ဆေဒဿ ပစ္စယဘာဝေါ ဣဓ ဇီဝိတဿ ရသော ကိစ္စန္တိ အဓိပ္ပေတန္တိ

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၉၇။)

အာဟ ‘‘သရသပရိတ္တတာယပီ’’တိ။ တဒဓီနဝုတ္တိတာယပိ ဟိ ‘‘ယော, ဘိက္ခဝေ, စိရံ ဇီဝတိ, သော ဝဿသတံ အပ္ပံ ဝါ ဘိယျော’’တိ ဝစနတော ပရိတ္တံ ခဏပရိတ္တတာယပိ။ ပရမတ္ထတော ဟိ အတိပရိတ္တော သတ္တာနံ ဇီဝိတက္ခဏော ဧကစိတ္တက္ခဏပ္ပဝတ္တိမတ္တောယေဝ။ ယထာ နာမ ရထစက္ကံ ပဝတ္တမာနမ္ပိ ဧကေနေဝ နေမိပ္ပဒေသေန ပဝတ္တတိ, တိဋ္ဌမာနမ္ပိ ဧကေနေဝ တိဋ္ဌတိ, ဧဝမေဝံ ဧကစိတ္တက္ခဏိကံ သတ္တာနံ ဇီဝိတံ တသ္မိံ စိတ္တေ နိရုဒ္ဓမတ္တေ သတ္တော နိရုဒ္ဓေါတိ ဝုစ္စတိ။ ယထာဟ ‘‘အတီတေ စိတ္တက္ခဏေ ဇီဝိတ္ထ န ဇီဝတိ န ဇီဝိဿတိ။ အနာဂတေ စိတ္တက္ခဏေ န ဇီဝိတ္ထ န ဇီဝတိ ဇီဝိဿတိ။ ပစ္စုပ္ပန္နေ စိတ္တက္ခဏေ န ဇီဝိတ္ထ ဇီဝတိ န ဇီဝိဿတိ။

‘‘ဇီဝိတံ အတ္တဘာဝေါ စ, သုခဒုက္ခာ စ ကေဝလာ၊

ဧကစိတ္တသမာယုတ္တာ, လဟုသော ဝတ္တတေ ခဏော။

‘‘ယေ နိရုဒ္ဓါ မရန္တဿ, တိဋ္ဌမာနဿ ဝါ ဣဓ၊

သဗ္ဗေပိ သဒိသာ ခန္ဓာ, ဂတာ အပ္ပဋိသန္ဓိကာ။

‘‘အနိဗ္ဗတ္တေန န ဇာတော, ပစ္စုပ္ပန္နေန ဇီဝတိ၊

စိတ္တဘင်္ဂါ မတော လောကော, ပညတ္တိ ပရမတ္ထိယာ’’တိ။ (မဟာနိ။ ၁၀)၊

လဟုသန္တိ လဟုကံ။ တေနာဟ ‘‘လဟုံ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ နိရုဇ္ဈနတော လဟုသ’’န္တိ။ ပရိတ္တံ လဟုသန္တိ ဥဘယံ ပနေတံ အပ္ပကဿ ဝေဝစနံ။ ယဉှိ အပ္ပကံ, တံ ပရိတ္တဉ္စေဝ လဟုကဉ္စ ဟောတိ။ ဣဓ ပန အာယုနော အဓိပ္ပေတတ္တာ ရဿန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ မန္တာယန္တိ ကရဏတ္ထေ ဧတံ ဘုမ္မဝစနန္တိ အာဟ ‘‘မန္တာယ ဗောဒ္ဓဗ္ဗံ, ပညာယ ဇာနိတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော’’တိ။ မန္တာယန္တိ ဝါ မန္တေယျန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ, မန္တေတဗ္ဗံ မန္တာယ ဥပပရိက္ခိတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ ပညာယ ဇာနိတဗ္ဗန္တိ ဇာနိတဗ္ဗံ ဇီဝိတဿ ပရိတ္တဘာဝေါ ဗဟုဒုက္ခာဒိဘာဝေါ။ ဇာနိတွာ စ ပန သဗ္ဗပလိဗောဓေ ဆိန္ဒိတွာ ကတ္တဗ္ဗံ ကုသလံ, စရိတဗ္ဗံ ဗြဟ္မစရိယံ။ ယသ္မာ ဣတ္ထိ ဇာတဿ အမရဏံ, အပ္ပံ ဝါ ဘိယျော ဝဿသတတော ဥပရိ အပ္ပံ အညံ ဝဿသတံ အပ္ပတွာ ဝီသံ ဝါ တိံသံ ဝါ စတ္တာလီသံ ဝါ ပဏ္ဏာသံ ဝါ သဋ္ဌိ ဝါ ဝဿာနိ ဇီဝတိ, ဧဝံဒီဃာယုကော ပန အတိဒုလ္လဘော။ ‘‘အသုကော ဟိ ဧဝံ စိရံ ဇီဝတီ’’တိ တတ္ထ တတ္ထ ဂန္တွာ ဒဋ္ဌဗ္ဗော ဟောတိ။ တတ္ထ ဝိသာခါ ဥပါသိကာ ဝီသသတံ ဇီဝတိ, တထာ ပေါက္ခရသာတိဗြာဟ္မဏော, ဗြဟ္မာယုဗြာဟ္မဏော, ဗာဝရိယဗြာဟ္မဏော, အာနန္ဒတ္ထေရော,

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၉၈။)

မဟာကဿပတ္ထေရောတိ။ အနုရုဒ္ဓတ္ထေရော ပန ဝဿသတဉ္စေဝ ပဏ္ဏာသဉ္စ ဝဿာနိ။ ဗာကုလတ္ထေရော ဝဿသတဉ္စေဝ သဋ္ဌိ စ ဝဿာနိ, အယံ သဗ္ဗဒီဃာယုကော, သောပိ ဒွေ ဝဿသတာနိ န ဇီဝိ။

အရကသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

မဟာဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ ဝိနယဝဂ္ဂေါ

၁-၈။ ပဌမဝိနယဓရသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၇၅-၈၂။ အဋ္ဌမဿ ပဌမံ ဒုတိယဉ္စ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။ တတိယေ ဝိနယလက္ခဏေ ပတိဋ္ဌိတော လဇ္ဇိဘာဝေန ဝိနယလက္ခဏေ ဌိတော ဟောတိ။ အလဇ္ဇီ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၄၅) ဟိ ဗဟုဿုတောပိ သမာနော လာဘဂရုကတာယ တန္တိံ ဝိသံဝါဒေတွာ ဥဒ္ဓမ္မံ ဥဗ္ဗိနယံ သတ္ထုသာသနံ ဒီပေတွာ သာသနေ မဟန္တံ ဥပဒ္ဒဝံ ကရောတိ, သံဃဘေဒမ္ပိ သံဃရာဇိမ္ပိ ဥပ္ပါဒေတိ။ လဇ္ဇီ ပန ကုက္ကုစ္စကော သိက္ခာကာမော ဇီဝိတဟေတုပိ တန္တိံ အဝိသံဝါဒေတွာ ဓမ္မမေဝ ဝိနယမေဝ စ ဒီပေတိ, သတ္ထုသာသနံ ဂရုံ ကတွာ ဌပေတိ။ ဧဝံ ယော လဇ္ဇီ, သော ဝိနယံ အဇဟန္တော အဝေါက္ကမန္တောဝ လဇ္ဇိဘာဝေန ဝိနယလက္ခဏေ ဌိတော ဟောတိ ပတိဋ္ဌိတော။

အသံဟီရောတိ ဧတ္ထ သံဟီရော နာမ ယော ပါဠိယံ ဝါ အဋ္ဌကထာယံ ဝါ ဟေဋ္ဌာ ဝါ ဥပရိတော ဝါ ပဒပဋိပါဋိယာ ဝါ ပုစ္ဆိယမာနော ဝိတ္ထုနတိ ဝိပ္ဖန္ဒတိ, သဏ္ဌာတုံ န သက္ကောတိ, ယံ ယံ ပရေန ဝုစ္စတိ, တံ တံ အနုဇာနာတိ, သကဝါဒံ ဆဍ္ဍေတွာ ပရဝါဒံ ဂဏှာတိ။ ယော ပန ပါဠိယံ ဝါ အဋ္ဌကထာယံ ဝါ ဟေဋ္ဌုပရိယဝသေန ဝါ ပဒပဋိပါဋိယာ ဝါ ပုစ္ဆိယမာနော န ဝိတ္ထုနတိ န ဝိပ္ဖန္ဒတိ, ဧကေကလောမံ သဏ္ဍာသေန ဂဏှန္တော ဝိယ ‘‘ဧဝံ မယံ ဝဒါမ, ဧဝံ နော အာစရိယာ ဝဒန္တီ’’တိ ဝိဿဇ္ဇေတိ။ ယမှိ ပါဠိ စ ပါဠိဝိနိစ္ဆယော စ သုဝဏ္ဏဘာဇနေ ပက္ခိတ္တသီဟဝသာ ဝိယ ပရိက္ခယံ ပရိယာဒါနံ အဂစ္ဆန္တော တိဋ္ဌတိ, အယံ ဝုစ္စတိ အသံဟီရော။ ယသ္မာ ပန ဧဝရူပေါ ယံ ယံ ပရေန ဝုစ္စတိ, တံ တံ နာနုဇာနာတိ, အတ္တနာ သုဝိနိစ္ဆိနိတံ ကတွာ ဂဟိတံ အဝိပရီတမတ္ထံ

(အံ၊ဋီ၊၃၊၁၉၉။)

န ဝိဿဇ္ဇေတိ, တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘န သက္ကောတိ ဂဟိတဂ္ဂဟဏံ ဝိဿဇ္ဇာပေတု’’န္တိ။ စတုတ္ထာဒီနိ သုဝိညေယျာနိ။

ပဌမဝိနယဓရသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ သတ္ထုသာသနသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၈၃။ နဝမေ ဝိဝေကဋ္ဌောတိ ဝိဝိတ္တော။ တေနာဟ ‘‘ဒူရီဘူတော’’တိ။ သတိအဝိပ္ပဝါသေ ဌိတောတိ ကမ္မဋ္ဌာနေ သတိံ အဝိဇဟိတွာ ဌိတော။ ပေသိတတ္တောတိ ကာယေ စ ဇီဝိတေ စ အနပေက္ခတာယ နိဗ္ဗာနံ ပေသိတစိတ္တော တန္နိန္နော တပ္ပေါဏော တပ္ပဗ္ဘာရော။

သတ္ထုသာသနသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ အဓိကရဏသမထသုတ္တဝဏ္ဏနာ

֍ ဋ္ဌ ၈၄။ ဒသမေ အဓိကရီယန္တိ ဧတ္ထာတိ အဓိကရဏာနိ။ ကေ အဓိကရီယန္တိ? သမထာ။ ကထံ အဓိကရီယန္တိ? သမနဝသေန။ တသ္မာ တေ တေသံ သမနဝသေန ပဝတ္တန္တီတိ အာဟ ‘‘အဓိကရဏာနိ သမေန္တီ’’တိအာဒိ။ ဥပ္ပန္နာနံ ဥပ္ပနာနန္တိ ဥဋ္ဌိတာနံ ဥဋ္ဌိတာနံ။ သမထတ္ထန္တိ သမနတ္ထံ။ ဒီဃနိကာယေ သင်္ဂီတိသုတ္တဝဏ္ဏနာယမ္ပိ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၃၃၁) ဝိတ္ထာရတောယေဝါတိ ဧတ္ထာယံ ဝိတ္ထာရနယော – အဓိကရဏေသု တာဝ ဓမ္မောတိ ဝါ အဓမ္မောတိ ဝါ အဋ္ဌာရသဟိ ဝတ္ထူဟိ ဝိဝဒန္တာနံ ဘိက္ခူနံ ယော ဝိဝါဒေါ, ဣဒံ ဝိဝါဒါဓိကရဏံ နာမ။ သီလဝိပတ္တိယာ ဝါ အာစာရဒိဋ္ဌိအာဇီဝဝိပတ္တိယာ ဝါ အနုဝဒန္တာနံ ယော အနုဝါဒေါ ဥပဝဒနာ စေဝ စောဒနာ စ, ဣဒံ အနုဝါဒါဓိကရဏံ နာမ။ မာတိကာယံ အာဂတာ ပဉ္စ, ဝိဘင်္ဂေ ဒွေတိ သတ္တပိ အာပတ္တိက္ခန္ဓာ, ဣဒံ အာပတ္တာဓိကရဏံ နာမ။ ယံ သံဃဿ အပလောကနာဒီနံ စတုန္နံ ကမ္မာနံ ကရဏံ, ဣဒံ ကိစ္စာဓိကရဏံ နာမ။

တတ္ထ ဝိဝါဒါဓိကရဏံ ဒွီဟိ သမထေဟိ သမ္မတိ သမ္မုခါဝိနယေန စ ယေဘုယျသိကာယ စ။ သမ္မုခါဝိနယေနေဝ သမ္မမာနံ ယသ္မိံ ဝိဟာရေ ဥပ္ပန္နံ

(အံ၊ဋီ၊၃၊၂၀၀။)

တသ္မိံယေဝ ဝါ, အညတြ ဝူပသမေတုံ ဂစ္ဆန္တာနံ အန္တရာမဂ္ဂေ ဝါ, ယတ္ထ ဂန္တွာ သံဃဿ နိယျာတိတံ, တတ္ထ သံဃေန ဝါ, သံဃေ ဝူပသမေတုံ အသက္ကောန္တေ တတ္ထေဝ ဥဗ္ဗာဟိကာယ သမ္မတပုဂ္ဂလေဟိ ဝါ ဝိနိစ္ဆိတံ သမ္မတိ။ ဧဝံ သမ္မမာနေ စ ပနေတသ္မိံ ယာ သံဃသမ္မုခတော ဓမ္မသမ္မုခတော ဝိနယသမ္မုခတာ ပုဂ္ဂလသမ္မုခတာ, အယံ သမ္မုခါဝိနယော နာမ။ တတ္ထ စ ကာရကသံဃဿ သံဃသာမဂ္ဂိဝသေန သမ္မုခိဘာဝေါ သံဃသမ္မုခတာ။ သမေတဗ္ဗဿ ဝတ္ထုနော ဘူတတ္တာ ဓမ္မသမ္မုခတာ။ ယထာ တံ သမေတဗ္ဗံ, တထေဝဿ သမနံ ဝိနယသမ္မုခတာ။ ယော စ ဝိဝဒတိ, ယေန စ ဝိဝဒတိ, တေသံ ဥဘိန္နံ အတ္ထပစ္စတ္ထိကာနံ သမ္မုခီဘာဝေါ ပုဂ္ဂလသမ္မုခတာ။ ဥဗ္ဗာဟိကာယ ဝူပသမေ ပနေတ္ထ သံဃသမ္မုခတာ ပရိဟာယတိ။ ဧဝံ တာဝ သမ္မုခါဝိနယေနေဝ သမ္မတိ။

သစေ ပနေဝမ္ပိ န သမ္မတိ, အထ နံ ဥဗ္ဗာဟိကာယ သမ္မတာ ဘိက္ခူ ‘‘န မယံ သက္ကောမ ဝူပသမေတု’’န္တိ သံဃဿေဝ နိယျာတေန္တိ။ တတော သံဃော ပဉ္စင်္ဂသမန္နာဂတံ ဘိက္ခုံ သလာကဂ္ဂါဟာပကံ သမ္မန္နတိ, တေန ဂုဠှကဝိဝဋကသကဏ္ဏဇပ္ပကေသု တီသု သလာကဂ္ဂါဟကေသု အညတရဝသေန သလာကံ ဂါဟာပေတွာ သန္နိပတိတာယ ပရိသာယ ဓမ္မဝါဒီနံ ယေဘုယျတာယ ယထာ တေ ဓမ္မဝါဒိနော ဝဒန္တိ, ဧဝံ ဝူပသန္တံ အဓိကရဏံ သမ္မုခါဝိနယေန စ ယေဘုယျသိကာယ စ ဝူပသန္တံ ဟောတိ။ တတ္ထ သမ္မုခါဝိနယော ဝုတ္တနယော ဧဝ။ ယံ ပန ယေဘုယျသိကာကမ္မဿ ကရဏံ, အယံ ယေဘုယျသိကာ နာမ။ ဧဝံ ဝိဝါဒါဓိကရဏံ ဒွီဟိ သမထေဟိ သမ္မတိ။

အနုဝါဒါဓိကရဏံ စတူဟိ သမထေဟိ သမ္မတိ သမ္မုခါဝိနယေန စ သတိဝိနယေန စ အမူဠှဝိနယေန စ တဿပါပိယသိကာယ စ။ သမ္မုခါဝိနယေနေဝ သမ္မမာနံ ယော စ အနုဝဒတိ, ယဉ္စ အနုဝဒတိ, တေသံ ဝစနံ သုတွာ သစေ ကာစိ အာပတ္တိ နတ္ထိ, ဥဘော ခမာပေတွာ, သစေ အတ္ထိ အယံ နာမေတ္ထ အာပတ္တီတိ ဧဝံ ဝိနိစ္ဆိတံ ဝူပသမ္မတိ။ တတ္ထ သမ္မုခါဝိနယလက္ခဏံ ဝုတ္တနယမေဝ။

ယဒါ ပန ခီဏာသဝဿ ဘိက္ခုနော အမူလိကာယ သီလဝိပတ္တိယာ အနုဒ္ဓံသိတဿ သတိဝိနယံ ယာစမာနဿ သံဃော ဉတ္တိစတုတ္ထေန ကမ္မေန သတိဝိနယံ ဒေတိ, တဒါ သမ္မုခါဝိနယေန စ သတိဝိနယေန စ ဝူပသန္တံ ဟောတိ။ ဒိန္နေ ပန သတိဝိနယေ ပုန တသ္မိံ ပုဂ္ဂလေ ကဿစိ အနုဝါဒေါ န ရုဟတိ။ ယဒါ ဥမ္မတ္တကော ဘိက္ခု ဥမ္မာဒဝသေန ကတေ အဿာမဏကေ အဇ္ဈာစာရေ ‘‘သရတာယသ္မာ ဧဝရူပိံ အာပတ္တိ’’န္တိ ဘိက္ခူဟိ စောဒိယမာနော

(အံ၊ဋီ၊၃၊၂၀၁။)

‘‘ဥမ္မတ္တကေန မေ, အာဝုသော, ဧတံ ကတံ, နာဟံ တံ သရာမီ’’တိ ဘဏန္တောပိ ဘိက္ခူဟိ စောဒိယမာနောဝ ပုန အစောဒနတ္ထာယ အမူဠှဝိနယံ ယာစတိ, သံဃော စဿ ဉတ္တိစတုတ္ထေန ကမ္မေန အမူဠှဝိနယံ ဒေတိ။ တဒါ သမ္မုခါဝိနယေန စ အမူဠှဝိနယေန စ ဝူပသန္တံ ဟောတိ။ ဒိန္နေ ပန အမူဠှဝိနယေ ပုန တသ္မိံ ပုဂ္ဂလေ ကဿစိ တပ္ပစ္စယာ အနုဝါဒေါ န ရုဟတိ။ ယဒါ ပန ပါရာဇိကေန ဝါ ပါရာဇိကသာမန္တေန ဝါ စောဒိယမာနဿ အညေနညံ ပဋိစရတော ပါပုဿန္နတာယ ပါပိယဿ ပုဂ္ဂလဿ ‘‘သစာယံ အစ္ဆိန္နမူလော ဘဝိဿတိ, သမ္မာ ဝတ္တိတွာ ဩသာရဏံ လဘိဿတိ။ သစေ ဆိန္နမူလော, အယမေဝဿ နာသနာ ဘဝိဿတီ’’တိ မညမာနော သံဃော ဉတ္တိစတုတ္ထေန ကမ္မေန တဿပါပိယသိကံ ကရောတိ, တဒါ သမ္မုခါဝိနယေန စ တဿပါပိယသိကာယ စ ဝူပသန္တံ ဟောတီတိ။ ဧဝံ အနုဝါဒါဓိကရဏံ စတူဟိ သမထေဟိ သမ္မတိ။

အာပတ္တာဓိကရဏံ တီဟိ သမထေဟိ သမ္မတိ သမ္မုခါဝိနယေန စ ပဋိညာတကရဏေန စ တိဏဝတ္ထာရကေန စ။ တဿ သမ္မုခါဝိနယေနေဝ ဝူပသမော နတ္ထိ။ ယဒါ ပန ဧကဿ ဝါ ဘိက္ခုနော သန္တိကေ သံဃဂဏမဇ္ဈေသု ဝါ ဘိက္ခု လဟုကံ အာပတ္တိံ ဒေသေတိ, တဒါ အာပတ္တာဓိကရဏံ သမ္မုခါဝိနယေန စ ပဋိညာတကရဏေန စ ဝူပသမ္မတိ။ တတ္ထ သမ္မုခါဝိနယေ တာဝ ယော စ ဒေသေတိ, ယဿ စ ဒေသေတိ, တေသံ သမ္မုခီဘာဝေါ ပုဂ္ဂလသမ္မုခတော။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။

ပုဂ္ဂလဿ စ ဂဏဿ စ ဒေသနာကာလေ သံဃသမ္မုခတော ပရိဟာယတိ။ ယံ ပနေတ္ထ ‘‘အဟံ, ဘန္တေ, ဣတ္ထန္နာမံ အာပတ္တိံ အာပန္နော’’တိ စ ‘‘ပဿသီ’’တိ စ ‘‘အာမ, ပဿာမီ’’တိ စ ပဋိညာတာယ ‘‘အာယတိံ သံဝရေယျာသီ’’တိ ကရဏံ, တံ ပဋိညာတကရဏံ နာမ။ သံဃာဒိသေသေ ပရိဝါသာဒိယာစနာ ပဋိညာ, ပရိဝါသာဒီနံ ဒါနံ ပဋိညာတကရဏံ နာမ။

ဒွေပက္ခဇာတာ ပန ဘဏ္ဍနကာရကာ ဘိက္ခူ ဗဟုံ အဿာမဏကံ အဇ္ဈာစာရံ စရိတွာ ပုန လဇ္ဇိဓမ္မေ ဥပ္ပန္နေ ‘‘သစေ မယံ ဣမာဟိ အာပတ္တီဟိ အညမညံ ကာရေဿာမ, သိယာပိ တံ အဓိကရဏံ ကက္ခဠတ္တာယ ဝါဠတ္တာယ သံဝတ္တေယျာ’’တိ အညမညံ အာပတ္တိယာ ကာရာပနေ ဒေါသံ ဒိသွာ ယဒါ ဘိက္ခူ တိဏဝတ္ထာရကကမ္မံ ကရောန္တိ, တဒါ အာပတ္တာဓိကရဏံ သမ္မုခါဝိနယေန စ တိဏဝတ္ထာရကေန စ သမ္မတိ။ တတြ ဟိ ယတ္တကာ ဟတ္ထပါသူပဂတာ ‘‘န မေတံ ခမတီ’’တိ ဧဝံ ဒိဋ္ဌာဝိကမ္မံ အကတွာ ‘‘ဒုက္ကဋံ ကမ္မံ ပုန ကာတဗ္ဗံ

(အံ၊ဋီ၊၃၊၂၀၂။)

ကမ္မ’’န္တိ န ဥက္ကောဋေန္တိ, နိဒ္ဒမ္ပိ ဩက္ကန္တာ ဟောန္တိ, သဗ္ဗေသံ ဌပေတွာ ထုလ္လဝဇ္ဇဉ္စ ဂိဟိပဋိသံယုတ္တဉ္စ သဗ္ဗာပတ္တိယော ဝုဋ္ဌဟန္တိ။ ဧဝံ အာပတ္တာဓိကရဏံ တီဟိ သမထေဟိ သမ္မတိ။

ကိစ္စာဓိကရဏံ ဧကေန သမထေန သမ္မတိ သမ္မုခါဝိနယေနေဝ။ ဣတိ ဣမာနိ စတ္တာရိ အဓိကရဏာနိ ယထာနုရူပံ ဣမေဟိ သတ္တဟိ သမထေဟိ သမ္မန္တိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဥပ္ပန္နုပ္ပန္နာနံ အဓိကရဏာနံ သမထာယ ဝူပသမာယ သမ္မုခါဝိနယော ဒါတဗ္ဗော…ပေ… တိဏဝတ္ထာရကော’’တိ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။

အဓိကရဏသမထသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဝိနယဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဣတိ မနောရထပူရဏိယာ အင်္ဂုတ္တရနိကာယ-အဋ္ဌကထာယ

သတ္တကနိပါတဝဏ္ဏနာယ အနုတ္တာနတ္ထဒီပနာ သမတ္တာ။