အဘိဓမ္မပိဋကေ
ပဉ္စပကရဏ-မူလဋီကာ
နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ
ဓာတုကထာပကရဏ-မူလဋီကာ
ဂန္ထာရမ္ဘဝဏ္ဏနာ
ဓာတုကထာပကရဏံ ဒေသေန္တော ဘဂဝါ ယသ္မိံ သမယေ ဒေသေသိ, တံ သမယံ ဒဿေတုံ, ဝိဘင်္ဂါနန္တရံ ဒေသိတဿ ပကရဏဿ ဓာတုကထာဘာဝံ ဒဿေတုံ ဝါ ‘‘အဋ္ဌာရသဟီ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဗလဝိဓမနဝိသယာတိက္ကမနဝသေန ဒေဝပုတ္တမာရဿ, အပ္ပဝတ္တိကရဏဝသေန ကိလေသာဘိသင်္ခါရမာရာနံ, သမုဒယပ္ပဟာနပရိညာဝသေန ခန္ဓမာရဿ, မစ္စုမာရဿ စ ဗောဓိမူလေ ဧဝ ဘဉ္ဇိတတ္တာ ပရူပနိဿယရဟိတံ နိရတိသယံ တံ ဘဉ္ဇနံ ဥပါဒါယ ဘဂဝါ ဧဝ ‘‘မာရဘဉ္ဇနော’’တိ ထောမိတော။ တတ္ထ မာရေ အဘဉ္ဇေသိ, မာရဘဉ္ဇနံ ဝါ ဧတဿ, န ပရရာဇာဒိဘဉ္ဇနန္တိ မာရဘဉ္ဇနော။ မဟာဝိက္ကန္တော မဟာဝီရိယောတိ မဟာဝီရော။
ခန္ဓာဒယော အရဏန္တာ ဓမ္မာ သဘာဝဋ္ဌေန ဓာတုယော, အဘိဓမ္မကထာဓိဋ္ဌာနဋ္ဌေန ဝါတိ ကတွာ တေသံ ကထနတော ဣမဿ ပကရဏဿ ဓာတုကထာတိ အဓိဝစနံ။ ယဒိပိ အညေသု စ ပကရဏေသု တေ သဘာဝါ ကထိတာ, ဧတ္ထ ပန တေသံ သဗ္ဗေသံ သင်္ဂဟာသင်္ဂဟာဒီသု စုဒ္ဒသသု နယေသု ဧကေကသ္မိံ ကထိတတ္တာ သာတိသယံ ကထနန္တိ ဣဒမေဝ ဧဝံနာမကံ။ ဧကဒေသကထနမေဝ ဟိ အညတ္ထ ကတန္တိ။ ခန္ဓာယတနဓာတူဟိ ဝါ ခန္ဓာဒီနံ အရဏန္တာနံ သင်္ဂဟာသင်္ဂဟာဒယော နယာ ဝုတ္တာတိ တတ္ထ မဟာဝိသယာနံ
(မူလဋီ၊၃၊၂။)ဓာတူနံ ဝသေန ဓာတူဟိ ကထာ ဓာတုကထာတိ ဧဝံ အဿ နာမံ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဒွိဓာ တိဓာ ဆဓာ အဋ္ဌာရသဓာတိ အနေကဓာ ဓာတုဘေဒံ ပကာသေသီတိ ဓာတုဘေဒပ္ပကာသနောတိ။ တဿတ္ထန္တိ တဿာ ဓာတုကထာယ အတ္ထံ။ အ-ကာရေ အာ-ကာရဿ လောပေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ‘‘ယံ ဓာတုကထ’’န္တိ ဝါ ဧတ္ထ ပကရဏန္တိ ဝစနသေသော သတ္တန္နံ ပကရဏာနံ ကမေန ဝဏ္ဏနာယ ပဝတ္တတ္တာတိ တေန ယောဇနံ ကတွာ တဿ ပကရဏဿ အတ္ထံ တဿတ္ထန္တိ အ-ကာရလောပေါ ဝါ။ တန္တိ တံ ဒီပနံ သုဏာထ, တံ ဝါ အတ္ထံ တံဒီပနဝစနသဝနေန ဥပဓာရေထာတိ အတ္ထော။ သမာဟိတာတိ နာနာကိစ္စေဟိ အဝိက္ခိတ္တစိတ္တာ, အတ္တနော စိတ္တေ အာဟိတာတိ ဝါ အတ္ထော။
ဂန္ထာရမ္ဘဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(မူလဋီ၊၃၊၃။)၁။ မာတိကာဝဏ္ဏနာ
၁။ နယမာတိကာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁။ ကော ပနေတဿ ပကရဏဿ ပရိစ္ဆေဒေါတိ? န သော ဣဓ ဝတ္တဗ္ဗော, အဋ္ဌသာလိနိယံ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနကထာ) ပကရဏပရိစ္ဆေဒေါ ဝုတ္တော ဧဝါတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘စုဒ္ဒသဝိဓေန ဝိဘတ္တန္တိ ဝုတ္တ’’န္တိ။ ခန္ဓာဒီနံ ဒေသနာ နီယတိ ပဝတ္တီယတိ ဧတေဟိ, ခန္ဓာဒယော ဧဝ ဝါ နီယန္တိ ဉာယန္တိ ဧတေဟိ ပကာရေဟီတိ နယာ, နယာနံ မာတိကာ ဥဒ္ဒေသော, နယာ ဧဝ ဝါ မာတိကာတိ နယမာတိကာ။ ဧတေသံ ပဒါနံ မူလဘူတတ္တာတိ ‘‘မူလမာတိကာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗာနံ သင်္ဂဟာသင်္ဂဟာဒီနံ စုဒ္ဒသန္နံ ပဒါနံ ခန္ဓာဒိဓမ္မဝိဘဇနဿ ဣမဿ ပကရဏဿ မူလဘူတတ္တာ နိဿယဘူတတ္တာတိ အတ္ထော။
၂။ အဗ္ဘန္တရမာတိကာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂။ ‘‘ပဉ္စက္ခန္ဓာ’’တိအာဒီဟိ ရူပက္ခန္ဓာဒိပဒါနိ ဒဿိတာနိ, ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒဝစနေန စ ယေသု ဒွါဒသသု အင်္ဂေသု ပစ္စေကံ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒသဒ္ဒေါ ဝတ္တတိ, တဒတ္ထာနိ ဒွါဒသ ပဒါနိ ဒဿိတာနီတိ တေသံ တထာဒဿိတာနံ သရူပေနေဝ ဒဿိတာနံ ဖဿာဒီနဉ္စ ပဒါနံ ဝသေန အာဟ ‘‘ပဉ္စဝီသာဓိကေန ပဒသတေနာ’’တိ။ တတ္ထ ကမ္မုပပတ္တိကာမဘဝါဒီနံ ဣဓ ဝိဘတ္တာနံ ဘာဝနဘဝနဘာဝေန ဘဝေ ဝိယ သောကာဒီနံ ဇရာမရဏဿ ဝိယ အနိဋ္ဌတ္တာ တန္နိဒါနဒုက္ခဘာဝေန စ ဇရာမရဏေ အန္တောဂဓတာယ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒဿ ဒွါဒသပဒတာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ဧတ္ထ စ ပါဠိယံ ဘိန္ဒိတွာ အဝိဿဇ္ဇိတာနမ္ပိ သတိပဋ္ဌာနာဒီနံ ဘိန္ဒိတွာ ဂဟဏံ ကရောန္တော တေသံ ဘိန္ဒိတွာပိ ဝိဿဇ္ဇိတဗ္ဗတံ ဒဿေတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
နယမာတိကာဒိကာ လက္ခဏမာတိကန္တာ မာတိကာ ပကရဏန္တရာသာဓာရဏတာယ ဓာတုကထာယ မာတိကာ နာမ, တဿာ အဗ္ဘန္တရေ ဝုတ္တော ဝိဘဇိတဗ္ဗာနံ ဥဒ္ဒေသော အဗ္ဘန္တရမာတိကာ နာမာတိ ဣမမတ္ထံ ပကာသေန္တော ‘‘အယဉှီ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဧဝံ အဝတွာတိ ယထာ ‘‘သဗ္ဗာပိ…ပေ… မာတိကာ’’တိ အယံ ဓာတုကထာမာတိကတော ဗဟိဒ္ဓါ ဝုတ္တာ, ဧဝံ အဝတွာတိ အတ္ထော။ ဓာတုကထာယ အဗ္ဘန္တရေယေဝါတိ စ ဓာတုကထာမာတိကာယ အဗ္ဘန္တရေယေဝါတိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တဒါဝေဏိကမာတိကာအဗ္ဘန္တရေ ဟိ ဌပိတာ တဿာယေဝ အဗ္ဘန္တရေ ဌပိတာတိ
(မူလဋီ၊၃၊၄။)ဝုတ္တာ။ အထ ဝါ ဧဝံ အဝတွာတိ ယထာ ‘‘သဗ္ဗာပိ…ပေ… မာတိကာ’’တိ ဧတေန ဝစနေန ဓာတုကထာတော ဗဟိဘူတာ ကုသလာဒိအရဏန္တာ မာတိကာ ပကရဏန္တရဂတာ ဝုတ္တာ, ဧဝံ အဝတွာတိ အတ္ထော။ ဓာတုကထာယ အဗ္ဘန္တရေယေဝါတိ စ ဣမဿ ပကရဏဿ အဗ္ဘန္တရေ ဧဝ သရူပတော ဒဿေတွာ ဌပိတတ္တာတိ အတ္ထော။ သဗ္ဗဿ အဘိဓမ္မဿ မာတိကာယ အသင်္ဂဟိတတ္တာ ဝိကိဏ္ဏဘာဝေန ပကိဏ္ဏကတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
၃။ နယမုခမာတိကာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃။ နယာနံ ပဝတ္တိဒွါရဘူတာ သင်္ဂဟာသင်္ဂဟဝိယောဂီသဟယောဂီဓမ္မာ နယမုခါနီတိ တေသံ ဥဒ္ဒေသော နယမုခမာတိကာ။ စုဒ္ဒသပိ ဟိ သင်္ဂဟာသင်္ဂဟသမ္ပယောဂဝိပ္ပယောဂါနံ ဝေါမိဿကတာဝသေန ပဝတ္တာတိ ယေဟိ တေ စတ္တာရောပိ ဟောန္တိ, တေ ဓမ္မာ စုဒ္ဒသန္နမ္ပိ နယာနံ မုခါနိ ဟောန္တီတိ။ တတ္ထ သင်္ဂဟိတေနအသင်္ဂဟိတပဒါဒီသု သစ္စာဒီဟိပိ ယထာသမ္ဘဝံ သင်္ဂဟာသင်္ဂဟော ယဒိပိ ဝုတ္တော, သော ပန သင်္ဂါဟကဘူတေဟိ တေဟိ ဝုတ္တော, န သင်္ဂဟဘူတေဟိ, သောပိ ‘‘စက္ခာယတနေန ယေ ဓမ္မာ ခန္ဓသင်္ဂဟေန သင်္ဂဟိတာ အာယတနသင်္ဂဟေန အသင်္ဂဟိတာ’’တိအာဒိနာ ပုစ္ဆိတဗ္ဗဝိဿဇ္ဇိတဗ္ဗဓမ္မုဒ္ဓါရေ တတ္ထာပိ ခန္ဓာဒီဟေဝ သင်္ဂဟေဟိ နိယမေတွာ ဝုတ္တော, တသ္မာ ‘‘တီဟိ သင်္ဂဟော, တီဟိ အသင်္ဂဟော’’တိ ဝုတ္တံ။ ပုစ္ဆိတဗ္ဗဝိဿဇ္ဇိတဗ္ဗဓမ္မုဒ္ဓါရေပိ ပန ပုစ္ဆာဝိဿဇ္ဇနေသု စ ရူပက္ခန္ဓာဒီနံ အရဏန္တာနံ ယထာသမ္ဘဝံ သမ္ပယောဂဝိပ္ပယောဂါ စတူဟေဝ ခန္ဓေဟိ ဟောန္တီတိ ‘‘စတူဟိ သမ္ပယောဂေါ, စတူဟိ ဝိပ္ပယောဂေါ’’တိ ဝုတ္တံ။
နနု စ ဝိပ္ပယောဂေါ ရူပနိဗ္ဗာနေဟိပိ ဟောတိ, ကသ္မာ ‘‘စတူဟိ ဝိပ္ပယောဂေါ’’တိ ဝုတ္တန္တိ? ရူပနိဗ္ဗာနေဟိ ဘဝန္တဿပိ စတူဟေဝ ဘာဝတော။ န ဟိ ရူပံ ရူပေန နိဗ္ဗာနေန ဝါ ဝိပ္ပယုတ္တံ ဟောတိ, နိဗ္ဗာနံ ဝါ ရူပေန, စတူဟေဝ ပန ခန္ဓေဟိ ဟောတီတိ စတုန္နံ ခန္ဓာနံ ရူပနိဗ္ဗာနေဟိ ဝိပ္ပယောဂေါပိ ဝိပ္ပယုဇ္ဇမာနေဟိ စတူဟိ ခန္ဓေဟိ နိယမိတော တေဟိ ဝိနာ ဝိပ္ပယောဂါဘာဝတော။ သော စာယံ ဝိပ္ပယောဂေါ အနာရမ္မဏဿ, အနာရမ္မဏအနာရမ္မဏမိဿကေဟိ မိဿကဿ စ န ဟောတိ, အနာရမ္မဏဿ ပန မိဿကဿ စ သာရမ္မဏေန, သာရမ္မဏဿ သာရမ္မဏေန အနာရမ္မဏေန မိဿကေန စ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။
(မူလဋီ၊၃၊၅။)၄။ လက္ခဏမာတိကာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄။ သင်္ဂဟောယေဝ သင်္ဂဟနယော။ သဘာဂေါ။ ဝိသဘာဂေါတိ ဧတဿ ‘‘တီဟိ သင်္ဂဟော, တီဟိ အသင်္ဂဟော’’တိ ဧတေန, ‘‘စတူဟိ သမ္ပယောဂေါ, စတူဟိ ဝိပ္ပယောဂေါ’’တိ ဧတေနပိ ဝိသုံ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။ တေန သင်္ဂဟော အသင်္ဂဟော စ သဘာဂေါ ဝိသဘာဂေါ စ ဘာဝေါ, တထာ သမ္ပယောဂေါ ဝိပ္ပယောဂေါ စာတိ အယမတ္ထော ဝိညာယတိ။ ယဿ ဝါ သင်္ဂဟော စ အသင်္ဂဟော စ, သော ဓမ္မော သဘာဂေါ ဝိသဘာဂေါ စ, တထာ ယဿ သမ္ပယောဂေါ ဝိပ္ပယောဂေါ စ, သောပိ သဘာဂေါ ဝိသဘာဂေါ စာတိ။ တတ္ထ ယေန ရူပက္ခန္ဓော…ပေ… မနောဝိညာဏဓာတူတိ ဓမ္မာ ဂဏနံ ဂစ္ဆန္တိ, သော ရုပ္ပနာဒိကော သမာနဘာဝေါ သင်္ဂဟေ သဘာဂတာ, ဧကုပ္ပါဒါဒိကော သမ္ပယောဂေ ဝေဒိတဗ္ဗော။
၅။ ဗာဟိရမာတိကာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၅။ ဧဝံ ဓာတုကထာယ မာတိကတော ဗဟိ ဌပိတတ္တာတိ ‘‘သဗ္ဗာပိ…ပေ… မာတိကာ’’တိ ဧတေန ဌပနာကာရေန ဗဟိ ပိဋ္ဌိတော ဌပိတတ္တာတိ အတ္ထော။ ဧတေန ဝါ ဌပနာကာရေန ကုသလာဒီနံ အရဏန္တာနံ ဣဓ အဋ္ဌပေတွာ ဓာတုကထာယ မာတိကတော ဗဟိ ပကရဏန္တရမာတိကာယ ဣမဿ ပကရဏဿ မာတိကာဘာဝေန ဌပိတတ္တာ တထာ ပကာသိတတ္တာတိ အတ္ထော။
သင်္ဂဟော အသင်္ဂဟောတိအာဒီသု သင်္ဂဟော ဧကဝိဓောဝ, သော ကသ္မာ ‘‘စတုဗ္ဗိဓော’’တိ ဝုတ္တောတိ? သင်္ဂဟောတိ အတ္ထံ အဝတွာ အနိဒ္ဓါရိတတ္ထဿ သဒ္ဒဿေဝ ဝုတ္တတ္တာ။ သင်္ဂဟော အသင်္ဂဟောတိအာဒီသု သဒ္ဒေသု သင်္ဂဟသဒ္ဒေါ တာဝ အတ္တနော အတ္ထဝသေန စတုဗ္ဗိဓောတိ အယဉှေတ္ထတ္ထော။ အတ္ထောပိ ဝါ အနိဒ္ဓါရိတဝိသေသော သာမညေန ဂဟေတဗ္ဗတံ ပတ္တော ‘‘သင်္ဂဟော အသင်္ဂဟော’’တိအာဒီသု ‘‘သင်္ဂဟော’’တိ ဝုတ္တောတိ န ကောစိ ဒေါသော။ နိဒ္ဓါရိတေ ဟိ ဝိသေသေ တဿ ဧကဝိဓတာ သိယာ, န တတော ပုဗ္ဗေတိ။ ဇာတိသဒ္ဒဿ သာပေက္ခသဒ္ဒတ္တာ ‘‘ဇာတိယာ သင်္ဂဟော’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘အတ္တနော ဇာတိယာ’’တိ ဝိညာယတိ သမ္ဗန္ဓာရဟဿ အညဿ အဝုတ္တတ္တာတိ ဇာတိသင်္ဂဟောတိ ရူပကဏ္ဍေ ဝုတ္တော သဇာတိသင်္ဂဟော ဝုတ္တော ဟောတိ။
(မူလဋီ၊၃၊၆။)ဧတ္ထ နယမာတိကာယ ‘‘သင်္ဂဟော အသင်္ဂဟော, သမ္ပယောဂေါ ဝိပ္ပယောဂေါ’’တိ ဣမေ ဒွေ ပုစ္ဆိတဗ္ဗဝိဿဇ္ဇိတဗ္ဗဓမ္မဝိသေသံ အနိဒ္ဓါရေတွာ သာမညေန ဓမ္မာနံ ပုစ္ဆနဝိဿဇ္ဇနနယဥဒ္ဒေသာ, အဝသေသာ နိဒ္ဓါရေတွာ။ ‘‘သင်္ဂဟိတေန အသင်္ဂဟိတ’’န္တိ ဟိ ‘‘သင်္ဂဟိတေန အသင်္ဂဟိတံ အသင်္ဂဟိတ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဧကဿ အသင်္ဂဟိတသဒ္ဒဿ လောပေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တေန သင်္ဂဟိတဝိသေသဝိသိဋ္ဌော ယော အသင်္ဂဟိတော ဓမ္မဝိသေသော, တန္နိဿိတော အသင်္ဂဟိတတာသင်္ခါတော ပုစ္ဆာဝိဿဇ္ဇနနယော ဥဒ္ဒိဋ္ဌော ဟောတိ, ‘‘သင်္ဂဟိတေနာ’’တိ စ ဝိသေသနေ ကရဏဝစနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧသ နယော တတိယာဒီသု ဒသမာဝသာနေသု နယုဒ္ဒေသေသု ဆဋ္ဌဝဇ္ဇေသု။ တေသုပိ ဟိ ဝုတ္တနယေန ဒွီဟိ ဒွီဟိ ပဒေဟိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗဝိဿဇ္ဇိတဗ္ဗဓမ္မဝိသေသနိဒ္ဓါရဏံ ကတွာ တတ္ထ တတ္ထ အန္တိမပဒသဒိသေန တတိယပဒေန ပုစ္ဆနဝိဿဇ္ဇနနယာ ဥဒ္ဒိဋ္ဌာတိ။ တတ္ထ စတုတ္ထပဉ္စမေသု ကတ္တုအတ္ထေ ကရဏနိဒ္ဒေသော, သတ္တမာဒီသု စ စတူသု သဟယောဂေ ဒဋ္ဌဗ္ဗော, န ဒုတိယတတိယေသု ဝိယ သမာနာဓိကရဏေ ဝိသေသနေ။ တတ္ထ ဟိ သဘာဝန္တရေန သဘာဝန္တရဿ ဝိသေသနံ ကတံ, ဧတေသု ဓမ္မန္တရေန ဓမ္မန္တရဿာတိ။ ဧကာဒသမာဒီသု ပန စတူသု အာဒိပဒေနေဝ ဓမ္မဝိသေသနိဒ္ဓါရဏံ ကတွာ ဣတရေဟိ ပုစ္ဆနဝိဿဇ္ဇနနယာ ဥဒ္ဒိဋ္ဌာ။ ဝိသေသနေ ဧဝ စေတ္ထ ကရဏဝစနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ပုစ္ဆာဝိဿဇ္ဇနာနဉှိ နိဿယဘူတာ ဓမ္မာ သင်္ဂဟိတတာဒိဝိသေသေန ကရဏဘူတေန သမ္ပယုတ္တဝိပ္ပယုတ္တာဒိဘာဝံ အတ္တနော ဝိသေသေန္တီတိ။
ဝိကပ္ပတောတိ ဝိဝိဓကပ္ပနတော, ဝိဘာဂတောတိ အတ္ထော။ သန္နိဋ္ဌာနဝသေနာတိ အဓိမောက္ခသမ္ပယောဂဝသေန။ သန္နိဋ္ဌာနဝသေန ဝုတ္တာ စ သဗ္ဗေ စ စိတ္တုပ္ပါဒါ သန္နိဋ္ဌာနဝသေန ဝုတ္တသဗ္ဗစိတ္တုပ္ပါဒါ, တေသံ သာဓာရဏဝသေနာတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အဓိမောက္ခော ဟိ သန္နိဋ္ဌာနဝသေန ဝုတ္တာနံ စိတ္တုပ္ပါဒါနံ သာဓာရဏဝသေန ဝုတ္တော, ဣတရေ သဗ္ဗေသန္တိ။ တတ္ထ သာဓာရဏာ ပသဋာ ပါကဋာ စာတိ အာဒိတော ပရိဂ္ဂဟေတဗ္ဗာ, တသ္မာ တေသံ သင်္ဂဟာဒိပရိဂ္ဂဟတ္ထံ ဥဒ္ဒေသော ကတော, အသာဓာရဏာပိ ပန ပရိဂ္ဂဟေတဗ္ဗာဝါတိ တေသု မဟာဝိသယေန အညေသမ္ပိ သင်္ဂဟာဒိပရိဂ္ဂဟံ ဒဿေတုံ အဓိမောက္ခော ဥဒ္ဒိဋ္ဌော။ ‘‘သန္နိဋ္ဌာနဝသေန ဝုတ္တာ’’တိ စ ဓမ္မသင်္ဂဟဝဏ္ဏနာယံ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒဝိဘင်္ဂေ စ ဝစနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သန္နိဋ္ဌာနဝသေန ယေ ဝုတ္တာ, တေသံ သဗ္ဗေသံ သာဓာရဏတောတိ ပန အတ္ထေ
(မူလဋီ၊၃၊၇။)သတိ သာဓာရဏာသာဓာရဏေသု ဝတ္တဗ္ဗေသု ယော အသာဓာရဏေသု မဟာဝိသယော အဓိမောက္ခော, တဿ ဝသေန ဝုတ္တသဗ္ဗစိတ္တုပ္ပါဒသာဓာရဏတော ဖဿာဒယော သဗ္ဗသာဓာရဏာတိ အဓိမောက္ခော စ အသာဓာရဏေသု မဟာဝိသယောတိ ကတွာ ဝုတ္တော အညဿ တာဒိသဿ အဘာဝါတိ အယမဓိပ္ပါယော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။
ဇီဝိတိန္ဒြိယံ ပနေတ္ထ ရူပမိဿကတ္တာ န ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ, စိတ္တေကဂ္ဂတာ ပန အသမာဓိသဘာဝါ သာမညသဒ္ဒေနေဝ သာမညဝိသေသသဒ္ဒေဟိ စ သမာဓိသဘာဝါ ဝိသေသသဒ္ဒဝစနီယံ အညံ ဗျာပေတဗ္ဗံ နိဝတ္တေတဗ္ဗဉ္စ နတ္ထီတိ အနညဗျာပကနိဝတ္တကသာမညဝိသေသဒီပနတော တဿေဝ ဓမ္မဿ ဘေဒဒီပကေဟိ ဝတ္တဗ္ဗာ, န သုခါဒိသဘာဝါ ဝေဒနာ ဝိယ ဝုတ္တလက္ခဏဝိပရီတေဟိ သာမညဝိသေသသဒ္ဒေဟေဝ, တသ္မာ ‘‘စိတ္တေကဂ္ဂတာ’’တိ အယံ သာမညသဒ္ဒေါ သမာဓိသဘာဝေ ဝိသေသသဒ္ဒနိရပေက္ခော ပဝတ္တမာနော သယမေဝ ဝိသေသသဒ္ဒမာပဇ္ဇိတွာ အသမာဓိသဘာဝမေဝ ပကာသေယျ, ဣတရော စ သမာဓိသဘာဝမေဝါတိ ဒွိဓာ ဘိန္နာ စိတ္တေကဂ္ဂတာ အသာဓာရဏာ စေဝ အပ္ပဝိသယာ စာတိ ဣဓ ဥဒ္ဒေသံ န အရဟတိ။ အဘိန္နာပိ ဝါ ဖဿာဒီနံ ဝိယ ပါကဋတ္တာဘာဝတော အညဓမ္မနိဿယေန ဝတ္တဗ္ဗတော စ သာ ဇီဝိတဉ္စ န အရဟတီတိ န ဥဒ္ဒိဋ္ဌာတိ။
မာတိကာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(မူလဋီ၊၃၊၈။)၂။ နိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ
၁။ ပဌမနယော သင်္ဂဟာသင်္ဂဟပဒဝဏ္ဏနာ
၁။ ခန္ဓပဒဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၆။ ခန္ဓာယတနဓာတုယော အဘိညေယျဓမ္မဘာဝေန ဝုတ္တာ, တေသံ ပန သဘာဝတော အဘိညာတာနံ ဓမ္မာနံ ပရိညေယျတာဒိဝိသေသဒဿနတ္ထံ သစ္စာနိ, အဓိပတိယာဒိကိစ္စဝိသေသဒဿနတ္ထံ ဣန္ဒြိယာဒီနိ စ ဝုတ္တာနီတိ သစ္စာဒိဝိသေသော ဝိယ သင်္ဂဟာသင်္ဂဟဝိသေသော စ အဘိညေယျနိဿိတော ဝုစ္စမာနော သုဝိညေယျော ဟောတီတိ ‘‘တီဟိ သင်္ဂဟော။ တီဟိ အသင်္ဂဟော’’တိ နယမုခမာတိကာ ဌပိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ‘‘စတူဟီ’’တိ ဝုတ္တာ သမ္ပယောဂဝိပ္ပယောဂါ စ အဘိညေယျနိဿယေန ခန္ဓာဒီဟေဝ ပုစ္ဆိတွာ ဝိဿဇ္ဇိတာတိ။ ရူပက္ခန္ဓော ဧကေန ခန္ဓေနာတိ ယေ ဓမ္မာ ‘‘ရူပက္ခန္ဓော’’တိ ဝုစ္စန္တိ, တေသံ ပဉ္စသု ခန္ဓေသု ရူပက္ခန္ဓဘာဝေန သဘာဂတာ ဟောတီတိ ရူပက္ခန္ဓဘာဝသင်္ခါတေန, ရူပက္ခန္ဓဝစနသင်္ခါတေန ဝါ ဂဏနေန သင်္ဂဟံ ဂဏနံ ဒဿေတိ။ တေနာဟ ‘‘ယဉှိ ကိဉ္စီ’’တိအာဒိ။ ရူပက္ခန္ဓောတိ ဟိ သင်္ဂဟိတဗ္ဗဓမ္မော ဒဿိတော။ ယေန သင်္ဂဟေန သင်္ဂယှတိ, တဿ သင်္ဂဟဿ ဒဿနံ ‘‘ဧကေန ခန္ဓေနာ’’တိ ဝစနံ။ ပဉ္စသု ခန္ဓဂဏနေသု ဧကေန ခန္ဓဂဏနေန ဂဏိတောတိ အယဉှေတ္ထ အတ္ထော။ ယသ္မာ စ ခန္ဓာဒိဝစနေဟိ သင်္ဂဟော ဝုစ္စတိ, တသ္မာ ဥပရိ ‘‘ခန္ဓသင်္ဂဟေန သင်္ဂဟိတာ’’တိအာဒိံ ဝက္ခတီတိ။
အသင်္ဂဟနယနိဒ္ဒေသေတိ ဣဒံ ‘‘သင်္ဂဟော အသင်္ဂဟော’’တိ ဧတဿေဝ နယဿ ဧကဒေသနယဘာဝေန ဝုတ္တံ, န နယန္တရတာယာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ရူပက္ခန္ဓမူလကာယေဝ စေတ္ထ ဒုကတိကစတုက္ကာ ဒဿိတာတိ ဧတေန ဝေဒနာက္ခန္ဓမူလကာ ပုရိမေန ယောဇိယမာနေ ဝိသေသော နတ္ထီတိ ပစ္ဆိမေဟေဝ ယောဇေတွာ တယော ဒုကာ ဒွေ တိကာ ဧကော စတုက္ကော, သညာက္ခန္ဓမူလကာ ဒွေ ဒုကာ ဧကော တိကော, သင်္ခါရက္ခန္ဓမူလကော ဧကော ဒုကောတိ ဧတေ လဗ္ဘန္တီတိ ဒဿေတိ။ တေသံ ပန ဘေဒတော ပဉ္စကပုစ္ဆာဝိဿဇ္ဇနာနန္တရံ ပုစ္ဆာဝိဿဇ္ဇနံ ကာတဗ္ဗံ သံခိတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ, ဝုတ္တနယေန ဝါ သက္ကာ ဉာတုန္တိ ပါဠိံ န အာရောပိတန္တိ။
(မူလဋီ၊၃၊၉။)အာယတနပဒါဒိဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၀။ ယသ္မာ စ ဒုကတိကေသူတိ ယဒိပိ ဧကကေပိ သဒိသံ ဝိဿဇ္ဇနံ, ဧကကေ ပန သဒိသဝိဿဇ္ဇနာနံ စက္ခုန္ဒြိယသောတိန္ဒြိယသုခိန္ဒြိယာဒီနံ ဒုကာဒီသု အသဒိသဝိဿဇ္ဇနံ ဒိဋ္ဌံ။ န ဟေတ္ထ စက္ခုသောတစက္ခုသုခိန္ဒြိယဒုကာနံ အညမညသဒိသဝိဿဇ္ဇနံ, နာပိ ဒုကေဟိ တိကဿ, ဣဓ ပန ဒုက္ခသမုဒယဒုက္ခမဂ္ဂဒုကာနံ အညမညံ တိကေန စ သဒိသံ ဝိဿဇ္ဇနန္တိ ဒုကတိကေသွေဝ သဒိသဝိဿဇ္ဇနတံ သမုဒယာနန္တရံ မဂ္ဂသစ္စဿ ဝစနေ ကာရဏံ ဝဒတိ။
၆။ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၆၁။ ‘‘ပုစ္ဆံ အနာရဘိတွာ အဝိဇ္ဇာ ဧကေန ခန္ဓေန, အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ ဧကေန ခန္ဓေနာ’’တိ လိခိတဗ္ဗေပိ ပမာဒဝသေန ‘‘အဝိဇ္ဇာ ဧကေန ခန္ဓေနာ’’တိ ဣဒံ န လိခိတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သရူပေကသေသံ ဝါ ကတွာ အဝိဇ္ဇာဝစနေန အဝိဇ္ဇာဝိဿဇ္ဇနံ ဒဿိတန္တိ။ သဗ္ဗမ္ပိ ဝိပါကဝိညာဏန္တိ ဧတ္ထ ဝိပါကဂ္ဂဟဏေန ဝိသေသနံ န ကာတဗ္ဗံ။ ကုသလာဒီနမ္ပိ ဟိ ဝိညာဏာနံ ဓာတုကထာယံ သင်္ခါရပစ္စယာဝိညာဏာဒိပဒေဟိ သင်္ဂဟိတတာ ဝိပ္ပယုတ္တေနသင်္ဂဟိတာသင်္ဂဟိတပဒနိဒ္ဒေသေ ‘‘ဝိပါကာ ဓမ္မာ’’တိ ဣမဿ ဝိဿဇ္ဇနာသဒိသေန တေသံ ဝိဿဇ္ဇနေန ဒဿိတာ, ဣဓ စ နာမရူပဿ ဧကာဒသဟာယတနေဟိ သင်္ဂဟဝစနေန အကမ္မဇာနမ္ပိ သင်္ဂဟိတတာ ဝိညာယတီတိ။
֍ ဋီ ၇၁။ ဇာယမာနပရိပစ္စမာနဘိဇ္ဇမာနာနံ ဇာယမာနာဒိဘာဝမတ္တတ္တာ ဇာတိဇရာမရဏာနိ ပရမတ္ထတော ဝိနိဗ္ဘုဇ္ဇိတွာ အနုပလဗ္ဘမာနာနိ ပရမတ္ထာနံ သဘာဝမတ္တဘူတာနိ, တာနိ ရူပဿ နိဗ္ဗတ္တိပါကဘေဒဘူတာနိ ရုပ္ပနဘာဝေန ဂယှန္တီတိ ရူပက္ခန္ဓဓမ္မသဘာဂါနိ, အရူပါနံ ပန နိဗ္ဗတ္တိအာဒိဘူတာနိ ရူပကလာပဇာတိအာဒီနိ ဝိယ သဟုပ္ပဇ္ဇမာနစတုက္ခန္ဓကလာပနိဗ္ဗတ္တိအာဒိဘာဝတော ဧကေကဘူတာနိ ဝေဒိယနသဉ္ဇာနနဝိဇာနနေဟိ ဧကန္တပရမတ္ထကိစ္စေဟိ အဂယှမာနာနိ သင်္ခတာဘိသင်္ခရဏေန အနေကန္တပရမတ္ထကိစ္စေန ဂယှန္တီတိ သင်္ခါရက္ခန္ဓဓမ္မသဘာဂါနိ, တထာ ဒုဝိဓာနိပိ တာနိ စက္ခာယတနာဒီဟိ ဧကန္တပရမတ္ထကိစ္စေဟိ အဂယှမာနာနိ နိဿတ္တဋ္ဌေန ဓမ္မာယတနဓမ္မဓာတုဓမ္မေဟိ သဘာဂါနိ, တေန တေဟိ ခန္ဓာဒီဟိ သင်္ဂယှန္တီတိ ‘‘ဇာတိ ဒွီဟိ ခန္ဓေဟီ’’တိအာဒိမာဟ။
ပဌမနယသင်္ဂဟာသင်္ဂဟပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(မူလဋီ၊၃၊၁၀။)၂။ ဒုတိယနယော သင်္ဂဟိတေနအသင်္ဂဟိတပဒဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၇၁။ သင်္ဂဟိတေနအသင်္ဂဟိတပဒနိဒ္ဒေသေ ယံ တံ ဥဒ္ဒေသေ အသင်္ဂဟိတတာယ ပုစ္ဆိတဗ္ဗံ ဝိဿဇ္ဇိတဗ္ဗဉ္စ သင်္ဂဟိတတာဝိသိဋ္ဌံ အသင်္ဂဟိတံ ဓမ္မဇာတံ နိဒ္ဓါရိတံ, တဒေဝ တာဝ ဒဿေန္တော ‘‘စက္ခာယတနေန ယေ ဓမ္မာ ခန္ဓသင်္ဂဟေန သင်္ဂဟိတာ အာယတနဓာတုသင်္ဂဟေန အသင်္ဂဟိတာ’’တိ အာဟ။ သဗ္ဗတ္ထ ခန္ဓာဒိသင်္ဂဟသာမညာနံ နိစ္စံ ဝိသေသာပေက္ခတ္တာ ဘေဒနိဿိတတ္တာ စ ပုစ္ဆာဝိဿဇ္ဇနာနံ သဝိသေသာဝ ခန္ဓာဒိဂဏနာ သုဒ္ဓါ။ တတ္ထ သင်္ဂဟိတေနအသင်္ဂဟိတဝစနမတ္တေန ဓမ္မဝိသေသဿ နိဒ္ဓါရိတတ္တာ တီသု သင်္ဂဟေသု ဧကေန ဒွီဟိ ဝါ ယေ သင်္ဂဟိတာ ဟုတွာ အညေဟိ အသင်္ဂဟိတာ, တေယေဝ ဓမ္မာ ‘‘ခန္ဓသင်္ဂဟေန သင်္ဂဟိတာ အာယတနဓာတုသင်္ဂဟေန အသင်္ဂဟိတာ’’တိ ဧတ္တကေနေဝ ဒဿေတဗ္ဗာ သိယုံ, တေသံ ပန ဧဝံဝိဓာနံ အသမ္ဘဝါ နယမာတိကာယ စ အဗ္ဘန္တရဗာဟိရမာတိကာပေက္ခတ္တာ ဥဒ္ဒေသေပိ ယံ ယံ ရူပက္ခန္ဓာဒီသု အရဏန္တေသု သင်္ဂါဟကံ, တံ တံ အပေက္ခိတွာ သင်္ဂဟိတေနအသင်္ဂဟိတံ နိဒ္ဓါရိတန္တိ ဝိညာယတီတိ တေန တေန သင်္ဂါဟကေန ယထာနိဒ္ဓါရိတံ ဓမ္မံ နိယမေတွာ ဒဿေတုံ ‘‘စက္ခာယတနေနာ’’တိအာဒိမာဟ။ ယတ္ထ ဟိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗဝိဿဇ္ဇိတဗ္ဗဓမ္မဝိသေသနိဒ္ဓါရဏံ နတ္ထိ, တသ္မိံ ပဌမနယေ ဆဋ္ဌနယေ စ ပုစ္ဆိတဗ္ဗဝိဿဇ္ဇိတဗ္ဗဘာဝေန, ဣတရေသု စ ယံ ယံ ပုစ္ဆိတဗ္ဗဝိဿဇ္ဇိတဗ္ဗံ နိဒ္ဓါရိတံ, တဿ တဿ နိယာမကဘာဝေန ရူပက္ခန္ဓာဒယော အရဏန္တာ ဥဒ္ဒိဋ္ဌာတိ။
တတ္ထ ‘‘စက္ခာယတနေန…ပေ… ဖောဋ္ဌဗ္ဗဓာတုယာ’’တိ ကတ္တုအတ္ထေ ကရဏနိဒ္ဒေသော ဒဋ္ဌဗ္ဗော, ‘‘ခန္ဓသင်္ဂဟေန အာယတနသင်္ဂဟေန ဓာတုသင်္ဂဟေနာ’’တိ ကရဏတ္ထေ။ ဧတ္ထ စ ယေန ယေန သင်္ဂါဟကေန ခန္ဓာဒိသင်္ဂဟေသု တေန တေန သင်္ဂဟေတဗ္ဗာသင်္ဂဟေတဗ္ဗံ အညံ အတ္ထိ, တံ တဒေဝ သင်္ဂါဟကာသင်္ဂါဟကဘာဝေန ဥဒ္ဓဋံ။ ရူပက္ခန္ဓေန ပန ခန္ဓသင်္ဂဟေန သင်္ဂဟေတဗ္ဗော အညော ဓမ္မော နတ္ထိ, တထာ ဝေဒနာက္ခန္ဓာဒီဟိ, န စ သော ဧဝ တဿ သင်္ဂါဟကော အသင်္ဂါဟကော ဝါ ဟောတိ။ ယဉ္စ ‘‘ရူပက္ခန္ဓော ဧကေန ခန္ဓေန သင်္ဂဟိတော’’တိ ဝုတ္တံ, တဉ္စ န တဿေဝ တေန သင်္ဂဟိတတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ, ရူပက္ခန္ဓဘာဝေန ပန ရူပက္ခန္ဓဝစနေန ဝါ ဂဟိတတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ ပကာသိတောယမတ္ထော။
ယဒိ စ သော ဧဝ တေန သင်္ဂယှေယျ, သင်္ဂဟိတေနသမ္ပယုတ္တဝိပ္ပယုတ္တပဒနိဒ္ဒေသေ – ‘‘ဝေဒနာက္ခန္ဓေန ယေ ဓမ္မာ ခန္ဓသင်္ဂဟေန သင်္ဂဟိတာ
(မူလဋီ၊၃၊၁၁။)အာယတနသင်္ဂဟေန သင်္ဂဟိတာ ဓာတုသင်္ဂဟေန သင်္ဂဟိတာ, တေ ဓမ္မာ တီဟိ ခန္ဓေဟိ ဧကေနာယတနေန သတ္တဟိ ဓာတူဟိ သမ္ပယုတ္တာ’’တိအာဒိ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ, န စ ဝုတ္တံ, တသ္မာ ယထာ စိတ္တံ စိတ္တေန သမ္ပယုတ္တံ ဝိပ္ပယုတ္တဉ္စ န ဟောတိ, ဧဝံ ရူပက္ခန္ဓော ရူပက္ခန္ဓေန သင်္ဂဟိတော အသင်္ဂဟိတော စ န ဟောတိ, တထာ ဝေဒနာက္ခန္ဓာဒယော ဝေဒနာက္ခန္ဓာဒီဟိ။ န ဟိ သော ဧဝ တဿ သဘာဂေါ ဝိသဘာဂေါ စာတိ။ တေနေဝ န ဧကဒေသာ ဝိယ သမုဒါယဿ, သမုဒါယော ဧကဒေသာနံ သင်္ဂါဟကော အသင်္ဂါဟကော စ။ ယထာ ရူပက္ခန္ဓော စက္ခာယတနာဒီနံ, ဓမ္မာယတနံ ဝေဒနာက္ခန္ဓာဒီနံ, သရဏာ ဓမ္မာ စတုန္နံ ခန္ဓာနံ။ သမုဒါယန္တောဂဓာနဉှိ ဧကဒေသာနံ န ဝိဘာဂေါ အတ္ထိ, ယေန တေ သမုဒါယဿ သမုဒါယော စ တေသံ သဘာဂေါ ဝိသဘာဂေါ စ သိယာတိ, တထာ န သမုဒါယော ဧကဒေသသဘာဂဝိသဘာဂါနံ သင်္ဂါဟကော အသင်္ဂါဟကော စ။ ယထာ ဓမ္မာယတနံ သုခုမရူပသဘာဂဿ ဝေဒနာဒိဝိသဘာဂဿ စ ရူပက္ခန္ဓေကဒေသဿ ခန္ဓသင်္ဂဟေန, ဇီဝိတိန္ဒြိယံ ရူပါရူပဇီဝိတသဘာဂဝိသဘာဂဿ ရူပက္ခန္ဓေကဒေသဿ သင်္ခါရက္ခန္ဓေကဒေသဿ စ ဇီဝိတဝဇ္ဇဿ ခန္ဓသင်္ဂဟေနေဝ။ န ဟိ ဧကဒေသသဘာဂံ သမုဒါယသဘာဂံ, နာပိ ဧကဒေသဝိသဘာဂံ သမုဒါယဝိသဘာဂန္တိ, တသ္မာ သတိပိ အတ္တတော အတ္တနိ အန္တောဂဓတော အတ္တေကဒေသသဘာဂတော စ အညဿ အသင်္ဂါဟကတ္တေ သင်္ဂါဟကတ္တမေဝ ဧတေသံ နတ္ထိ, ယေန သင်္ဂဟိတဿ အသင်္ဂါဟကာ သိယုန္တိ သင်္ဂါဟကတ္တာဘာဝတော ဧဝ ဧဝရူပါနံ အဂ္ဂဟဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
ယံ ပန ‘‘ဓမ္မာယတနံ အသင်္ခတံ ခန္ဓတော ဌပေတွာ စတူဟိ ခန္ဓေဟိ သင်္ဂဟိတ’’န္တိ (ဓာတု။ ၂၅), ‘‘စက္ခာယတနဉ္စ သောတာယတနဉ္စ ဧကေန ခန္ဓေန သင်္ဂဟိတ’’န္တိ (ဓာတု။ ၂၆) စ ဝုတ္တံ, န တေန ဧကဒေသာနံ သမုဒါယသင်္ဂါဟကတ္တံ, သမုဒါယဿ စ ဧကဒေသသင်္ဂါဟကတ္တံ ဒဿေတိ, စတုက္ခန္ဓဂဏနဘေဒေဟိ ပန ဓမ္မာယတနဿ ဂဏေတဗ္ဗာဂဏေတဗ္ဗဘာဝေန ပဉ္စဓာ ဘိန္နတံ, စက္ခာယတနာဒီနံ ဧကက္ခန္ဓဂဏနေန ဂဏေတဗ္ဗတာယ ဧကဝိဓတဉ္စ ဒဿေတိ။ သင်္ဂါဟကာသင်္ဂါဟကနိရပေက္ခာနံ ဂဏေတဗ္ဗာဂဏေတဗ္ဗာနံ တံတံဂဏနေဟိ ဂဏနဒဿနမတ္တမေဝ ဟိ ပဌမနယော ကမ္မကရဏမတ္တသဗ္ဘာဝါ, ဒုတိယာဒယော ပန သင်္ဂါဟကာသင်္ဂါဟကေဟိ သင်္ဂဟိတာသင်္ဂဟိတာနံ အဂဏနာဒိဒဿနာနိ ကတ္တုကရဏကမ္မတ္တယသဗ္ဘာဝါ။ တထာ ပဌမနယေ တထာ တထာ ဂဏေတဗ္ဗာဂဏေတဗ္ဗဘာဝသင်္ခါတော တံတံခန္ဓာဒိဘာဝါဘာဝေါ
(မူလဋီ၊၃၊၁၂။)သဘာဂဝိသဘာဂတာ, ဒုတိယာဒီသု ယထာနိဒ္ဓါရိတဓမ္မဒဿနေ သင်္ဂါဟကသင်္ဂဟေတဗ္ဗာနံ သမာနက္ခန္ဓာဒိဘာဝေါ သဘာဂတာ, တဒဘာဝေါ စ ဝိသဘာဂတာ။ ပုစ္ဆာဝိဿဇ္ဇနေသု တံတံခန္ဓာဒိဘာဝါဘာဝေါ ဧဝါတိ အယမေတေသံ ဝိသေသောတိ။
သမုဒယသစ္စသုခိန္ဒြိယသဒိသာနိ ပန တေဟိ သင်္ဂဟေတဗ္ဗမေဝ အတ္ထိ, န သင်္ဂဟိတံ အသင်္ဂဟေတဗ္ဗန္တိ အသင်္ဂါဟကတ္တာဘာဝတော န ဥဒ္ဓဋာနိ။ ဒုက္ခသစ္စသဒိသာနိ တေဟိ ဝိသဘာဂသမုဒါယဘူတေဟိ အနေကက္ခန္ဓေဟိ ခန္ဓသင်္ဂဟေန သင်္ဂဟေတဗ္ဗံ, ဣတရေဟိ အသင်္ဂဟေတဗ္ဗဉ္စ နတ္ထီတိ သင်္ဂါဟကတ္တာသင်္ဂါဟကတ္တာဘာဝတော။ ဧဝံ သင်္ဂါဟကတ္တာဘာဝတော အသင်္ဂါဟကတ္တာဘာဝတော ဥဘယာဘာဝတော စ ယထာဝုတ္တသဒိသာနိ အနုဒ္ဓရိတွာ သင်္ဂါဟကတ္တာသင်္ဂါဟကတ္တဘာဝတော စက္ခာယတနာဒီနေဝ ဥဒ္ဓဋာနီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ တတ္ထ ‘‘စက္ခာယတနေန ယေ ဓမ္မာ ခန္ဓသင်္ဂဟေန သင်္ဂဟိတာ’’တိ စက္ခာယတနဝဇ္ဇာ ရူပဓမ္မာ ခန္ဓသင်္ဂဟေန သင်္ဂဟိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ, န ရူပက္ခန္ဓောတိ။ န ဟိ ဧကဒေသော သမုဒါယသင်္ဂါဟကောတိ ဒဿိတမေတန္တိ။
အဋ္ဌကထာယံ ပန ခန္ဓပဒေနာတိ ခန္ဓပဒသင်္ဂဟေနာတိ အတ္ထော, န သင်္ဂါဟကေနာတိ။ ‘‘ကေနစိ သင်္ဂါဟကေနာ’’တိ ဣဒံ ပန အာနေတွာ ဝတ္တဗ္ဗံ။ တံ ပန ရူပက္ခန္ဓာဒီသု န ယုဇ္ဇတီတိ တံ ဝိဿဇ္ဇနံ ရူပက္ခန္ဓာဒီသု သင်္ဂါဟကေသု န ယုဇ္ဇတီတိ အတ္ထော။ ရူပက္ခန္ဓေန ဟိ…ပေ… သင်္ဂဟိတောတိ ဧတေန နယေန စက္ခာယတနေန ရူပက္ခန္ဓောဝ သင်္ဂဟိတော, သော စ အဍ္ဎေကာဒသဟိ အာယတနဓာတူဟိ အသင်္ဂဟိတော နာမ နတ္ထီတိ ဧဝံ စက္ခာယတနာဒီနိပိ န ဂဟေတဗ္ဗာနီတိ အာပဇ္ဇတီတိ စေ? နာပဇ္ဇတိ။ န ဟိ အညမတ္တနိဝါရဏံ ဧဝသဒ္ဒဿ အတ္ထော, အထ ခေါ သင်္ဂါဟကတော အညနိဝါရဏံ။ သော စာတိအာဒိ စ န နိရပေက္ခဝစနံ, အထ ခေါ သင်္ဂါဟကာပေက္ခန္တိ။ ကထံ? ရူပက္ခန္ဓေန ဟိ ရူပက္ခန္ဓောဝ သင်္ဂဟိတောတိ ယထာ စက္ခာယတနေန စက္ခာယတနတော အညမ္ပိ ခန္ဓသင်္ဂဟေန သင်္ဂဟိတံ အတ္ထိ, ယံ အာယတနဓာတုသင်္ဂဟေဟိ အသင်္ဂဟိတံ ဟောတိ, န ဧဝံ ရူပက္ခန္ဓေန ရူပက္ခန္ဓတော အညံ ခန္ဓသင်္ဂဟေန သင်္ဂဟိတံ အတ္ထိ, ယံ အာယတနဓာတုသင်္ဂဟေဟိ အသင်္ဂဟိတံ သိယာ, ရူပက္ခန္ဓေန ပန ရူပက္ခန္ဓောဝ ခန္ဓသင်္ဂဟေန သင်္ဂဟိတောတိ အယဉှေတ္ထ အဓိပ္ပါယော ယုတ္တော။ သိယာ ပနေတံ ‘‘သော ဧဝ ရူပက္ခန္ဓော ရူပက္ခန္ဓေန အာယတနဓာတုသင်္ဂဟေဟိ အသင်္ဂဟိတော ဟောတူ’’တိ, တံ နိဝါရေန္တော အာဟ ‘‘သော စ အဍ္ဎေကာဒသဟိ အာယတနဓာတူဟိ အသင်္ဂဟိတော နာမ
(မူလဋီ၊၃၊၁၃။)နတ္ထီ’’တိ။ ဧတ္ထ စ ‘‘ရူပက္ခန္ဓေနာ’’တိ အာနေတွာ ဝတ္တဗ္ဗံ။ တတ္ထ ရူပက္ခန္ဓော ရူပက္ခန္ဓဿ ဝါ တဒေကဒေသာနံ ဝါ စက္ခာဒီနံ အာယတနဓာတုသင်္ဂဟေဟိ သင်္ဂါဟကော အသင်္ဂါဟကော စ န ဟောတီတိ ဣမိနာ ပရိယာယေန အသင်္ဂဟိတတာယ အဘာဝေါ ဝုတ္တောတိ ယုဇ္ဇတိ, န ရူပက္ခန္ဓေန ရူပက္ခန္ဓဿ တဒေကဒေသာနံ ဝါ အဍ္ဎေကာဒသဟိ အာယတနဓာတုသင်္ဂဟေဟိ သင်္ဂဟိတတာယ။ န ဟိ သာ သင်္ဂဟိတတာ အတ္ထိ။ ယဒိ သိယာ, သင်္ဂဟိတေနသမ္ပယုတ္တဝိပ္ပယုတ္တပဒနိဒ္ဒေသေ ရူပက္ခန္ဓောပိ ဥဒ္ဓရိတဗ္ဗော သိယာ။ တေန ဟိ တီဟိပိ သင်္ဂဟေဟိ ရူပက္ခန္ဓော တဒေကဒေသော ဝါ သင်္ဂဟိတာ သိယုံ, အတ္ထိ စ တေသံ ဝိပ္ပယုတ္တတာတိ။
ဧဝံ အသင်္ဂဟိတတာယ အဘာဝတော ဧတာနိ, အညာနိ စာတိ ဧတ္ထာပိ စက္ခာယတနာဒီဟိ ဝိယ ဧတေဟိ အညေဟိ စ သင်္ဂဟိတာနံ အသင်္ဂဟိတတာယ အဘာဝတော ဧတာနိ အညာနိ စ ယထာ ဝါ တထာ ဝါ ဧတာနိ ဝိယ အယုဇ္ဇမာနဝိဿဇ္ဇနတ္တာ ဧဝရူပါနိ ပဒါနိ သင်္ဂါဟကဘာဝေန န ဂဟိတာနီတိ အဓိပ္ပါယော။
တတ္ထ ယံ ဝုတ္တံ ‘‘ရူပက္ခန္ဓေန ဟိ ရူပက္ခန္ဓောဝ သင်္ဂဟိတော’’တိ, တံ တေနေဝ တဿ သင်္ဂဟိတတ္တာသင်္ဂဟိတတ္တာဘာဝဒဿနေန နိဝါရိတံ။ ယဉှေတ္ထ အဂ္ဂဟဏေ ကာရဏံ ဝုတ္တံ, တဉ္စ သတိပိ သင်္ဂဟိတတ္တေ အသင်္ဂဟိတတာယ အဘာဝတောတိ ဝိညာယမာနံ သမုဒယသစ္စာဒီသု ယုဇ္ဇေယျ သတိ တေဟိ သင်္ဂဟိတေ တဒသင်္ဂဟိတတ္တာဘာဝတော။ ရူပက္ခန္ဓာဒီဟိ ပန သင်္ဂဟိတမေဝ နတ္ထိ, ကုတော တဿ အသင်္ဂဟိတတာ ဘဝိဿတိ, တသ္မာ သင်္ဂါဟကတ္တာဘာဝေါ ဧဝေတ္ထ အဂ္ဂဟဏေ ကာရဏန္တိ ယုတ္တံ။ သင်္ဂဟိတတ္တာဘာဝေန အသင်္ဂဟိတတ္တံ ယဒိပိ ရူပက္ခန္ဓာဒိနာ အတ္တနော အတ္တနိ အန္တောဂဓဿ အတ္တေကဒေသသဘာဂဿ စ နတ္ထိ, အညဿ ပန အတ္ထီတိ န ဒုက္ခသစ္စာဒီသု ဝိယ ဥဘယာဘာဝေါ စေတ္ထ အဂ္ဂဟဏေ ကာရဏံ ဘဝိတုံ ယုတ္တောတိ။ ဓမ္မာယတနဇီဝိတိန္ဒြိယာဒီနဉ္စ ခန္ဓစတုက္ကဒုကာဒိသင်္ဂါဟကတ္တေ သတိ န တေသံ သင်္ဂဟိတာနံ တေဟိ ဓမ္မာယတနဇီဝိတိန္ဒြိယာဒီဟိ အာယတနဓာတုသင်္ဂဟေဟိ အသင်္ဂဟိတတာ နတ္ထီတိ အသင်္ဂဟိတတာယ အဘာဝေါ အနေကန္တိကော, တသ္မာ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေနေဝ အဂ္ဂဟိတာနံ အဂ္ဂဟဏေ, ဂဟိတာနဉ္စ ဂဟဏေ ကာရဏံ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ။
အနိဒဿနံ ပုနဒေဝ သပ္ပဋိဃန္တိ ဧတ္ထ အနိဒဿနန္တိ ဧတေန ‘‘သနိဒဿနသပ္ပဋိဃ’’န္တိ ဧတ္ထ ဝုတ္တေန သပ္ပဋိဃသဒ္ဒေန သဒ္ဓိံ ယောဇေတွာ
(မူလဋီ၊၃၊၁၄။)အနိဒဿနသပ္ပဋိဃာ ဒဿိတာ။ ပုနဒေဝါတိ ဧတေန တတ္ထေဝ အဝိသိဋ္ဌံ သနိဒဿနပဒံ နိဝတ္တေတွာ ဂဏှန္တော သနိဒဿနဒုကပဒံ ဒဿေတိ။ ‘‘စက္ခာယတနေန စက္ခာယတနမေဝေကံ သင်္ဂဟိတ’’န္တိ ဣဒံ န သက္ကာ ဝတ္တုံ။ န ဟိ ‘‘စက္ခာယတနေန စက္ခာယတနံ အာယတနသင်္ဂဟေန သင်္ဂဟိတ’’န္တိ စ ‘‘အသင်္ဂဟိတ’’န္တိ စ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ ဒဿိတောယံ နယောတိ။ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ တဿေဝ သမုဒါယေကဒေသာနဉ္စ သင်္ဂါဟကသင်္ဂဟိတန္တိ ဝစနေသု အသင်္ဂါဟကအသင်္ဂဟိတန္တိ ဝစနေသု စ တဒဝတ္တဗ္ဗတာ ယောဇေတဗ္ဗာ။ အသင်္ဂါဟကတ္တာဘာဝတော ဧဝ ဟိ စက္ခာယတနာဒီနိ စက္ခာယတနာဒီဟိ အသင်္ဂဟိတာနီတိ န ဝုစ္စန္တိ, န သင်္ဂါဟကတ္တာဘာဝတောတိ။
ဒုတိယနယသင်္ဂဟိတေနအသင်္ဂဟိတပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၃။ တတိယနယော အသင်္ဂဟိတေနသင်္ဂဟိတပဒဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၇၉။ အသင်္ဂဟိတေနသင်္ဂဟိတပဒနိဒ္ဒေသေ ရူပက္ခန္ဓေန ခန္ဓသင်္ဂဟေန အသင်္ဂဟိတေသု ဝေဒနာဒီနံ တိဏ္ဏံ ခန္ဓာနံ နိဗ္ဗာနဿ စ သုခုမရူပေန သဟ အာယတနဓာတုသဘာဂတ္တေ သတိပိ န သုခုမရူပမေဝ ရူပက္ခန္ဓောတိ ရူပက္ခန္ဓေန အာယတနဓာတုသဘာဂတ္တံ နတ္ထိ, တသ္မာ န တေန တာနိ အာယတနဓာတုသင်္ဂဟေဟိ သင်္ဂဟိတာနိ။ န ကေဝလံ သင်္ဂဟိတာနေဝ, အသင်္ဂဟိတာနိပိ တေန တာနိ တေဟိ သင်္ဂဟေဟိ န ဟောန္တေဝ တဒေကဒေသေန သုခုမရူပေန အာယတနဓာတုသဘာဂတ္တာ, သင်္ဂဟိတာဘာဝေါ ဧဝ ပန ဣဓာဓိပ္ပေတော, ဝိညာဏက္ခန္ဓစက္ခာယတနာဒီဟိ ပန အသင်္ဂဟိတာ န တေ တေဟိ ကထဉ္စိ သမ္မိဿာတိ သဗ္ဗထာ တေ တေဟိ န သင်္ဂဟိတာ။ ဒုက္ခသစ္စာဒီဟိ စ ပဉ္စက္ခန္ဓသမုဒါယဘူတေဟိ ခန္ဓသင်္ဂဟေန အသင်္ဂဟိတံ နိဗ္ဗာနံ ရူပက္ခန္ဓေန ဝိယ အာယတနဓာတုသင်္ဂဟေဟိ သင်္ဂဟိတံ တေဟိ န ဟောတိ, တသ္မာ သင်္ဂါဟကတ္တာဘာဝတော ဧဝ ဧဝရူပါနံ အသင်္ဂါဟကဘာဝေန အဂ္ဂဟဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ, သနိဗ္ဗာနပဉ္စက္ခန္ဓသမုဒါယဘူတာနံ ပန အဗျာကတဓမ္မာဒီနံ အသင်္ဂါဟကတ္တာဘာဝတောဝ။ န ဟိ တံ ကဉ္စိ အတ္ထိ, ယဿ တေ ခန္ဓသင်္ဂဟေန အသင်္ဂါဟကာ သိယုံ, န စ အတ္တနော ဧကဒေသော အတ္တေကဒေသသဘာဂေါ စ အတ္တနာ အသင်္ဂဟိတော ဟောတီတိ အတ္တနာ အသင်္ဂဟိတသင်္ဂါဟကတ္တာ ပန ဝေဒနာက္ခန္ဓာဒီနံ ဂဟဏံ ကတန္တိ။
(မူလဋီ၊၃၊၁၅။)ယံ ပန အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ ‘‘ယေ ဓမ္မာယတနေန သင်္ဂဟိတာ’’တိ, တံ န သက္ကာ ဝတ္တုံ။ ဓမ္မာယတနေန ဟိ န ကောစိ ဓမ္မော ကေနစိ သင်္ဂဟေန သင်္ဂဟိတော အတ္ထိ ဝိသဘာဂက္ခန္ဓနိဗ္ဗာနသမုဒါယတ္တာ, ခန္ဓသင်္ဂဟေန သယမေဝ အတ္တနော သင်္ဂါဟကံ န ဟောတီတိ အာယတနဓာတုသင်္ဂဟေဟိ စ သင်္ဂါဟကတ္တာဘာဝတောတိ ဒဿိတောယံ နယောတိ ဧတဿ ဓမ္မာယတနဂဏနေန ဂဏိတာတိ အတ္ထော။ ယာနိ…ပေ… ဂဟိတာနီတိ ဧတေန ဝိညာဏသမ္မိဿံ ဓမ္မာယတနေကဒေသံ ဒီပေန္တာနိ ဣဒ္ဓိပါဒါဒိပဒါနိ, ဩဠာရိကရူပသမ္မိဿံ ဒီပေန္တာနိ ရူပက္ခန္ဓာဒိပဒါနိ, သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ ဓမ္မာယတနံ အဒီပေန္တာနိ ဝိညာဏက္ခန္ဓစက္ခာယတနာဒိပဒါနိ, သကလဓမ္မာယတနဒီပကာနိ ဓမ္မာယတနာဒိပဒါနိ စ ဝဇ္ဇေတွာ ဓမ္မာယတနေကဒေသံ အညာယတနေန အသမ္မိဿံ ဒီပေန္တာနိ ဂဟိတာနီတိ ဒဿေတိ။
တတိယနယအသင်္ဂဟိတေနသင်္ဂဟိတပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၄။ စတုတ္ထနယော သင်္ဂဟိတေနသင်္ဂဟိတပဒဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၉၁။ သင်္ဂဟိတေနသင်္ဂဟိတပဒနိဒ္ဒေသေ ယသ္မာ ယထာ ဒုတိယတတိယနယာ တိဏ္ဏံ သင်္ဂဟာနံ သင်္ဂဟဏာသင်္ဂဟဏပ္ပဝတ္တိဝိသေသေန ‘‘သင်္ဂဟိတေန အသင်္ဂဟိတံ, အသင်္ဂဟိတေန သင်္ဂဟိတ’’န္တိ စ ဥဒ္ဒိဋ္ဌာ, နေဝံ စတုတ္ထပဉ္စမာ။ သင်္ဂဟဏပ္ပဝတ္တိယာ ဧဝ ဟိ သင်္ဂဟိတေန သင်္ဂဟိတံ ဥဒ္ဒိဋ္ဌံ, အသင်္ဂဟဏပ္ပဝတ္တိယာ ဧဝ စ အသင်္ဂဟိတေန အသင်္ဂဟိတန္တိ, တသ္မာ သင်္ဂဟဏပ္ပဝတ္တိဝိသေသဝိရဟေ သင်္ဂဟိတဓမ္မာသင်္ဂဟိတဓမ္မဝိသေသေ နိဿိတာ ဧတေ ဒွေ နယာတိ ဧတ္ထ ကေနစိ သင်္ဂဟိတေန ဓမ္မဝိသေသေန ပုန သင်္ဂဟိတော ဓမ္မဝိသေသော သင်္ဂဟိတေန သင်္ဂဟိတော သင်္ဂဟိတတာယ ပုစ္ဆိတဗ္ဗော ဝိဿဇ္ဇိတဗ္ဗော စ, တမေဝ တာဝ ယထာနိဒ္ဓါရိတံ ဒဿေန္တော ‘‘သမုဒယသစ္စေန ယေ ဓမ္မာ ခန္ဓ…ပေ… သင်္ဂဟိတာ, တေဟိ ဓမ္မေဟိ ယေ ဓမ္မာ ခန္ဓ…ပေ… သင်္ဂဟိတာ’’တိ အာဟ။ ဧတ္ထ စ ယေ တီဟိပိ သင်္ဂဟေဟိ န သင်္ဂါဟကာ ရူပက္ခန္ဓဝိညာဏက္ခန္ဓဓမ္မာယတနဒုက္ခသစ္စာဒီနိ ဝိယ, ယေ စ ဒွီဟာယတနဓာတုသင်္ဂဟေဟိ အသင်္ဂါဟကာ စက္ခာယတနာဒီနိ ဝိယ, ယေ စ ဧကေန ခန္ဓသင်္ဂဟေနေဝ ဓာတုသင်္ဂဟေနေဝ စ န သင်္ဂါဟကာ ဝေဒနာဒိက္ခန္ဓနိရောဓသစ္စဇီဝိတိန္ဒြိယာဒီနိ ဝိယ စက္ခုဝိညာဏဓာတာဒယော ဝိယ စ, တေ ဓမ္မာ သင်္ဂါဟကတ္တာဘာဝသဗ္ဘာဝါ သင်္ဂါဟကဘာဝေန န ဥဒ္ဓဋာ, တီဟိပိ ပန
(မူလဋီ၊၃၊၁၆။)သင်္ဂဟေဟိ ယေ သင်္ဂါဟကာ, တေ သင်္ဂါဟကတ္တာဘာဝါဘာဝတော ဣဓ ဥဒ္ဓဋာ။ တေဟိ သင်္ဂဟိတာပိ ဟိ ဧကန္တေန အတ္တနော သင်္ဂါဟကဿ သင်္ဂါဟကာ ဟောန္တိ, ယဿ ပုန သင်္ဂဟော ပုစ္ဆိတဗ္ဗော ဝိဿဇ္ဇိတဗ္ဗော စာတိ။
အဋ္ဌကထာယံ ပန သကလေန ဟိ ခန္ဓာဒိပဒေနာတိ သကလဝါစကေန ရူပက္ခန္ဓာဒိပဒေနာတိ အတ္ထော။ ယံ ပနေတံ ဝုတ္တံ ‘‘ယံ အတ္တနော သင်္ဂါဟကံ သင်္ဂဏှိတွာ ပုန တေနေဝ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆေယျာ’’တိ, တံ တေန ခန္ဓာဒိပဒေနာတိ ဧဝံ အယောဇေတွာ တံ အညံ သင်္ဂဟိတံ နာမ နတ္ထီတိ ဧဝံ န သက္ကာ ဝတ္တုံ။ န ဟိ ယေန ယံ သင်္ဂဟိတံ, တေနေဝ တဿ သင်္ဂဟော ပုစ္ဆိတော ဝိဿဇ္ဇိတော, န စ တဿေဝ, အထ ခေါ တေန သင်္ဂဟိတဿာတိ။ ယထာ ဝေဒနာ သဒ္ဒေါ စ ခန္ဓော အာယတနဉ္စ, န ဧဝံ သုခုမရူပံ, တံ ပန ခန္ဓာယတနာနံ ဧကဒေသောဝ, တသ္မာ ‘‘သုခုမရူပေကဒေသံ ဝါ’’တိ အဝတွာ ‘‘သုခုမရူပံ ဝါ’’တိ ဝုတ္တံ။ သဗ္ဗတ္ထ စ အညေန အသမ္မိဿန္တိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ယမ္ပိ စေတံ ဝုတ္တံ ‘‘တဒေဝ ယေဟိ ဓမ္မေဟိ ခန္ဓာဒိဝသေန သင်္ဂဟိတံ, တေ ဓမ္မေ သန္ဓာယာ’’တိ, တမ္ပိ တထာ န သက္ကာ ဝတ္တုံ။ န ဟိ သင်္ဂဟိတေန သင်္ဂဟိတဿ သင်္ဂဟိတေန သင်္ဂဟော ဧတ္ထ ပုစ္ဆိတော ဝိဿဇ္ဇိတော စ, အထ ခေါ သင်္ဂဟောဝ, တသ္မာ ဧကေန ခန္ဓေနာတိ ဧကေန ခန္ဓဂဏနေနာတိ အယမေဝေတ္ထ အတ္ထော, န သင်္ဂါဟကေနာတိ။ န ဟိ ဧကော ခန္ဓော အတ္တနော ဧကဒေသဿ သင်္ဂါဟကောတိ။
စတုတ္ထနယသင်္ဂဟိတေနသင်္ဂဟိတပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၅။ ပဉ္စမနယော အသင်္ဂဟိတေနအသင်္ဂဟိတပဒဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၉၃။ အသင်္ဂဟိတေနအသင်္ဂဟိတပဒနိဒ္ဒေသေပိ ဝုတ္တနယေနေဝ ယထာနိဒ္ဓါရိတဓမ္မဒဿနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧတ္ထ စ သသုခုမရူပဝိညာဏသဟိတဓမ္မသမုဒါယာ ယေ တေ ဒုက္ခသစ္စအနိဒဿနအပ္ပဋိဃအစေတသိကာနုပါဒါသဒိသာ သတိပိ ဧကေန ဒွီဟိ ဝါ သင်္ဂဟေဟိ ကေသဉ္စိ အသင်္ဂါဟကတ္တေ တီဟိပိ အသင်္ဂဟေတဗ္ဗဿ အဘာဝတော ပရိပုဏ္ဏသင်္ဂဟာသင်္ဂါဟကာ န ဟောန္တိ, အဗျာကတဓမ္မသဒိသာ ကေနစိ သင်္ဂဟေန အသင်္ဂဟေတဗ္ဗဘာဝတော အသင်္ဂါဟကာ ဧဝ န ဟောန္တိ, တေန တေ အသင်္ဂါဟကဘာဝေန န ဥဒ္ဓဋာ, ဣတရေ ပန တဗ္ဗိပရိယာယေန ဥဒ္ဓဋာတိ။
(မူလဋီ၊၃၊၁၇။)ယံ ပန အဋ္ဌကထာယံ ‘‘တာဒိသေန ဟိ ပဒေန နိဗ္ဗာနံ ခန္ဓသင်္ဂဟမတ္တံ န ဂစ္ဆေယျာ’’တိ ဝုတ္တံ, တံ ဒုက္ခသစ္စံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ အနိဒဿနအပ္ပဋိဃေသု ပန အသင်္ဂါဟကေသု နိဗ္ဗာနံ အန္တောဂဓံ, န စ တဒေဝ တဿ အသင်္ဂါဟကန္တိ။ သဒိသဝိဿဇ္ဇနာနံ ဝသေန သမောဓာနေတွာ ကတေဟိ သဒ္ဓိန္တိ ဧဝံ ကတေဟိ ဒုတိယပဉှာဒီဟိ သဒ္ဓိံ ပဌမပဉှနာမရူပပဉှာဒယော သဗ္ဗေပိ စတုတ္တိံသ ဟောန္တီတိ အတ္ထော။ ယံ ပုစ္ဆာယ ဥဒ္ဓဋံ ပဒံ, တဒေဝါတိ ရူပက္ခန္ဓာဒိဝိသေသကပဒံ ဝဒတိ, န နိဒ္ဓါရိတေ ပုစ္ဆိတဗ္ဗဓမ္မေ။ တေ ဟိ လက္ခဏတော ဒဿိတာ, န ပဒေန သရူပတောတိ။ တတ္ထ တဒေဝါတိ ဧဝ-သဒ္ဒေန န တံ ကဒါစိ သင်္ဂဟိတေန အသင်္ဂဟိတံ န ဟောတီတိ ဥဒ္ဓဋဿေဝ အသင်္ဂဟိတေနအသင်္ဂဟိတဘာဝေ နိယတတံ အညဿ စ အနိယတတံ ဒဿေတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ‘‘တဒေဝ ယေဟိ အသင်္ဂဟိတ’’န္တိ ဧတ္ထ ဟိ ‘‘နိယမတော’’တိ သက္ကာ ဝစနသေသော ယောဇေတုန္တိ။ အထ ဝါ တဒေဝါတိ ပုစ္ဆာယ ဥဒ္ဓဋမေဝ ဧဝံပကာရမေဝ ဟုတွာ ယေဟိ အသင်္ဂဟိတန္တိ တဿ ပုစ္ဆာယ ဥဒ္ဓဋဘာဝေန ဧဝံ အသင်္ဂဟိတေနအသင်္ဂဟိတဘာဝနိယမနတ္ထော ဧဝ-သဒ္ဒေါ, န အညဿ အသင်္ဂဟိတေနအသင်္ဂဟိတတာနိဝါရဏတ္ထောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ပုစ္ဆာယ ဥဒ္ဓဋဉှိ အညသဟိတံ အသဟိတဉ္စ အသင်္ဂဟိတေန အသင်္ဂဟိတံ ဟောတိ။ ရူပက္ခန္ဓာဒီနိ ဟိ အညသဟိတာနိ ဝိညာဏက္ခန္ဓာဒီနိ အသဟိတာနီတိ။
အဝသေသာ သင်္ဂဟိတာတိ ဣဒံ အဝသေသာ အသင်္ဂဟိတာ န ဟောန္တီတိ ဧဝံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တေဟိပိ ဝိညာဏဓမ္မေဟိ တေ ရူပဓမ္မာဝ တီဟိ သင်္ဂဟေဟိ အသင်္ဂဟိတာတိ ပုစ္ဆာယ ဥဒ္ဓဋာ တီဟိပိ သင်္ဂဟေဟိ အသင်္ဂါဟကာ ဟုတွာ အသင်္ဂဟိတာတိ အဓိပ္ပါယော။ အနုဒ္ဓဋာ ဝေဒနာဒယောပိ ဟိ အသင်္ဂဟိတာ ဧဝါတိ။ ဧတ္ထ စ ပဌမေ နယေ ဝေဒနာဒယောပိ ဝိညာဏေန အသင်္ဂဟိတာတိ ဝုတ္တာ, ဒုတိယေ ရူပဓမ္မာဝါတိ အယံ ဝိသေသော။ ဝေဒနာဒယော ဟိ ရူပဝိညာဏေဟေဝ ခန္ဓာဒိသင်္ဂဟေန အသင်္ဂဟိတာတိ ဩဠာရိကရူပေဟိ ဝိညာဏေန စ တီဟိပိ သင်္ဂဟေဟိ အသင်္ဂဟိတာတိ အတ္ထော။ ရူပေကဒေသော ဟိ ဧတ္ထ ရူပဂ္ဂဟဏေန ဂဟိတောတိ။
֍ ဋီ ၁၉၆။ စတုတ္ထပဉှေ စက္ခာယတနံ ဝေဒနာဒီဟိ စတူဟီတိ ဧတ္ထ စက္ခာယတနန္တိ ဧတေန ပုစ္ဆာယ ဥဒ္ဓဋံ အသင်္ဂါဟကံ ဒဿေတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ စက္ခာယတနေန ပန အသင်္ဂဟိတေန အသင်္ဂဟိတာနိ ဒသ ဩဠာရိကာယတနာနိ န စက္ခာယတနမေဝါတိ။ ‘‘ရူပဉ္စ ဓမ္မာယတန’’န္တိအာဒိနာ ယေဟိ ဓမ္မေဟိ တီဟိပိ သင်္ဂဟေဟိ အသင်္ဂဟိတံ တံ ဝိညာဏမေဝ ဟောတိ, အသင်္ဂဟိတေန
(မူလဋီ၊၃၊၁၈။)တေန အသင်္ဂဟိတဉ္စ ဝိညာဏဝဇ္ဇံ သဗ္ဗံ တေဝ ဓမ္မေ ဥဒါနေတိ။ သဒိသဝိဿဇ္ဇနာ ဟိ ဧကတော ဥဒါနေတွာ ဒဿေတဗ္ဗာ။ တတ္ထ ပဌမေန ရူပက္ခန္ဓေန သဒိသဝိဿဇ္ဇနေသု ဧကတော ဥဒါနေတွာ ဒဿိတေသု အညေ ဝိသဒိသဝိဿဇ္ဇနာ နယဒါနေန ဒဿိတာ ဟောန္တိ။ တေနာဟ ‘‘ရူပဉ္စ ဓမ္မာယတနန္တိ…ပေ… အညေနာကာရေန သင်္ခိပိတွာ ဒဿိတာ’’တိ။ တတ္ထ ဒွေ ဘဝါတိ အသညေကဝေါကာရဘဝါ။ ဒွေတိ ဗာဟိရုပါဒါဓမ္မေ ဧဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ယေန အသင်္ဂါဟကေန အသင်္ဂဟိတေန အသင်္ဂဟိတံ ပုစ္ဆိတဗ္ဗံ ဝိဿဇ္ဇိတဗ္ဗဉ္စ ပရိစ္ဆိဇ္ဇတိ, သော ရူပက္ခန္ဓာဒိကော တဿ ပုစ္ဆာဝိဿဇ္ဇနာနဉ္စ နိဿယဘာဝတော ‘‘ဝိသယော’’တိ ဝုတ္တော, ယထာဒဿိတဿ ပန ဥဒ္ဒါနဿ နယဒါနမတ္တတ္တာ ‘‘နယော’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဒွေဝီသနယော စာ’’တိပိ ပါဌော, ဒွေဝီသပဒိကော ဧသ နယော စာတိ အတ္ထော။
ပဉ္စမနယအသင်္ဂဟိတေနအသင်္ဂဟိတပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၆။ ဆဋ္ဌနယော သမ္ပယောဂဝိပ္ပယောဂပဒဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၂၈။ သမ္ပယောဂဝိပ္ပယောဂပဒေ ယံ လဗ္ဘတိ, ယဉ္စ န လဗ္ဘတိ, တံ သဗ္ဗံ ပုစ္ဆာယ ဂဟိတန္တိ ဣဒံ န ရူပက္ခန္ဓာဒီနိ ပဒါနိ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ, အထ ခေါ သမ္ပယောဂပဒံ ဝိပ္ပယောဂပဒဉ္စာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ရူပက္ခန္ဓာဒီသု ဟိ ယံ ဓမ္မာယတနာဒိပဒံ န လဗ္ဘတိ, တံ ပုစ္ဆာယပိ န ဂဟိတံ။ သမ္ပယောဂပဒံ ပန ရူပက္ခန္ဓာဒီသု အလဗ္ဘမာနမ္ပိ ‘‘ရူပက္ခန္ဓော ကတိဟိ…ပေ… သမ္ပယုတ္တော’’တိ ဧဝံ ပုစ္ဆာယ ဂဟိတံ, ဝေဒနာက္ခန္ဓာဒီသု လဗ္ဘမာနံ, ဝိပ္ပယောဂပဒံ ပန သဗ္ဗတ္ထ လဗ္ဘမာနမေဝါတိ။ ရူပဓမ္မာနံ ပန ရူပေန နိဗ္ဗာနေန ဝါ, နိဗ္ဗာနဿ စ ရူပေန သဒ္ဓိံ သမ္ပယောဂေါ နာမ နတ္ထီတိ ဧကုပ္ပါဒါဒိသဘာဂတာယ အဘာဝတော သမ္ပယောဂံ နိဝါရေန္တေန သာ ဧဝ ဧကုပ္ပါဒါဒိတာ ဧတေသံ ဝိသဘာဂတာတိ တဒဘာဝတော ဝိပ္ပယောဂေါပိ နိဝါရိတော ဧဝ ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ စတူသု ဟိ ခန္ဓေသု ဝိဇ္ဇမာနာ ဧကုပ္ပါဒါဒိတာ တေသံ အညမညံ သဘာဂတာ ဟောတိ ရူပနိဗ္ဗာနေဟိ တေသံ တေဟိ စ ရူပနိဗ္ဗာနာနံ ဝိသဘာဂတာ စ, န စ ရူပေကဒေသဿ နိဗ္ဗာနဿ ဝါ သာ ဧကုပ္ပါဒါဒိတာ အတ္ထိ, ယာ ရူပေကဒေသေန ရူပေကဒေသနိဗ္ဗာနာနံ နိဗ္ဗာနေန စ ရူပဿ ဝိသဘာဂတာ သိယာ။ တေနေဝ ‘‘စတူဟိ ဝိပ္ပယောဂေါ’’တိ ဝုတ္တန္တိ။
(မူလဋီ၊၃၊၁၉။)သတ္တသု ဝိညာဏဓာတူသု ဧကာယပိ အဝိပ္ပယုတ္တေတိ ယထာ ရူပဘဝေါ တီဟိ ဝိညာဏဓာတူဟိ, နေဝဝိပါကနဝိပါကဓမ္မဓမ္မာ ပဉ္စဟိ, အဝိတက္ကအဝိစာရာ ဧကာယ ဝိပ္ပယုတ္တေ အနာရမ္မဏမိဿကေ ဓမ္မေ ဒီပေန္တိ, ဧဝံ အဒီပေတွာ ဧကာယပိ ဝိပ္ပယုတ္တေ အဟောန္တေ သတ္တဟိပိ သမ္ပယုတ္တေ သတ္တပိ ဝါ တာ ဒီပေန္တီတိ အဓိပ္ပါယော။ အဝိပ္ပယုတ္တေတိ ဟိ ယေ ဝိပ္ပယုတ္တာ န ဟောန္တိ, တေ ဓမ္မေတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ, န သမ္ပယုတ္တေတိ။ တေန ယာနိ တာဟိ သမ္ပယုတ္တေ ဒီပေန္တိ ဓမ္မာယတနာဒိပဒါနိ, ယာနိ စ သမ္ပယုတ္တဝိပ္ပယုတ္တဘာဝေဟိ နဝတ္တဗ္ဗံ ဒီပေန္တိ အစေတသိကာဒိပဒါနိ, ယာနိ စ သမ္ပယုတ္တနဝတ္တဗ္ဗာနိ ဒီပေန္တိ ဒုက္ခသစ္စာဒိပဒါနိ, တေသံ သဗ္ဗေသံ အနာရမ္မဏမိဿကဓမ္မဒီပကာနံ အဂ္ဂဟဏံ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ န ဟိ အနာရမ္မဏမိဿကသဗ္ဗဝိညာဏဓာတုတံသမ္ပယုတ္တတဒုဘယသမုဒါယာနံ ခန္ဓာယတနဓာတူသု ကေနစိ သမ္ပယောဂေါ ဝိပ္ပယောဂေါ ဝါ အတ္ထီတိ။
ယဒိ ဧဝံ ဝိပ္ပယုတ္တေနဝိပ္ပယုတ္တပဒနိဒ္ဒေသေ ‘‘ကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ ယေ ဓမ္မာ ဝိပ္ပယုတ္တာ, တေဟိ ဓမ္မေဟိ ယေ ဓမ္မာ ဝိပ္ပယုတ္တာ’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗံ။ အကုသလာဗျာကတာ ဟိ အနာရမ္မဏမိဿောဘယဓမ္မာတိ? န, ယထာဝုတ္တသမုဒါယာနံ ခန္ဓာဒီဟေဝ သမ္ပယောဂဝိပ္ပယောဂါဘာဝဝစနတော။ ခန္ဓာဒယော ဟိ တဒေကဒေသာ တဒေကဒေသညသမုဒါယာ စ, သမုဒါယေကဒေသာနဉ္စ ဝိဘာဂါဘာဝတော န သဘာဂဝိသဘာဂတာ အတ္ထိ, တေန တေသံ ခန္ဓာဒီဟိ သမ္ပယောဂဝိပ္ပယောဂါဘာဝေါ ဟောတိ။ ကုသလာ ပန ဓမ္မာ အကုသလာဗျာကတေဟိ ဝိဘတ္တာ, တေ စ ကုသလေဟိ, န တေသံ သမုဒါယေကဒေသဘာဝေါ တဒေကဒေသညသမုဒါယဘာဝေါ ဝါ, တသ္မာ ခန္ဓာဒီနိ အနာမသိတွာ ဝိပ္ပယုတ္တတာမတ္တေန ယထာနိဒ္ဓါရိတဓမ္မဒဿနေ ကုသလေဟိ ဣတရေသံ, ဣတရေဟိ စ ကုသလာနံ ဝိပ္ပယောဂေါ န န ဟောတိ ဝိသဘာဂတာသဗ္ဘာဝတောတိ တေသံ အညမညဝိပ္ပယုတ္တတာ ဝုတ္တာ။ ဧသ နယော သဗ္ဗေသု ဧဝရူပေသု။
ဥဒ္ဒါနေ ပန အဋ္ဌာရသ တတော ပရေတိ ဣဒံ ‘‘သောဠသာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ, တေဝီသန္တိ ဣဒဉ္စ ‘‘ဧကဝီသ’’န္တိ။ သဗ္ဗတ္ထ စ ကာလသန္တာနဘေဒရဟိတာရဟိတဗဟုဓမ္မသမောဓာနာနံ သင်္ခါရက္ခန္ဓဓမ္မာယတနဓမ္မဓာတူနံ ဧကဒေသာ သမုဒယသစ္စဝေဒနာက္ခန္ဓာဒယော ဧကဒေသသမ္မိဿာ စ ဣဒ္ဓိပါဒါဒယော အနာရမ္မဏေဟိ အသမ္မိဿာ ရူပက္ခန္ဓာဒယော စ သာရမ္မဏေဟိ အသမ္မိဿာ
(မူလဋီ၊၃၊၂၀။)သမ္ပယောဂီဝိပ္ပယောဂီဘာဝေန သမာနကာလသန္တာနေဟိ စ ဧကဒေသန္တရေဟိ ဝိဘတ္တာ ဧဝ ဂဟိတာတိ တေဟိ တေ ကေဟိစိ ဧကဒေသန္တရေဟိ ဝိဘတ္တေဟိ ယထာယောဂံ သမ္ပယောဂံ ဝိပ္ပယောဂဉ္စ လဘန္တိ။ အတ္ထိ ဟိ တေသံ ဧကုပ္ပါဒါဒိတာ သဘာဂတာ ဝိသဘာဂတာ စာတိ။ တေန တတ္ထ တတ္ထ ‘‘ဧကေန ခန္ဓေန ဧကေနာယတနေန ဧကာယ ဓာတုယာ ကေဟိစိ သမ္ပယုတ္တ’’န္တိ စ, ‘‘ဧကေနာယတနေန ဧကာယ ဓာတုယာ ကေဟိစိ ဝိပ္ပယုတ္တ’’န္တိ စ ဝုတ္တံ။ ဘိန္နကာလသမုဒါယာ ဧဝ ပန ဝေဒနာသညာဝိညာဏက္ခန္ဓာ ဝတ္တမာနာ စ ဧကေကဓမ္မာ ဧဝ, တသ္မာ တေသံ သမာနကာလဿ ဝိဘဇိတဗ္ဗဿ အဘာဝတော န သုခိန္ဒြိယာဒီနိ ဝေဒနာက္ခန္ဓဿ ဝိဘာဂံ ကရောန္တိ, စက္ခုဝိညာဏဓာတာဒယော စ ဝိညာဏက္ခန္ဓဿ မနာယတနဿ စ။ တေန ‘‘သုခိန္ဒြိယံ ဧကေန ခန္ဓေန ကေဟိစိ ဝိပ္ပယုတ္တ’’န္တိ, ‘‘စက္ခုဝိညာဏဓာတု ဧကေန ခန္ဓေန ဧကေနာယတနေန ကေဟိစိ ဝိပ္ပယုတ္တာ’’တိ စ ဧဝမာဒိ န ဝုတ္တံ, ခန္ဓာယတနဝိဘာဂဝိရဟိတမ္ပိ ပန ဝိညာဏံ ဓာတုဝိဘာဂေန ဝိဘတ္တမေဝ ဝုတ္တန္တိ ‘‘စက္ခုဝိညာဏဓာတု…ပေ… မနောဝိညာဏဓာတု သောဠသဟိ ဓာတူဟိ ဝိပ္ပယုတ္တာ’’တိ ဝုတ္တံ, ဧဝမေဝံ ဣန္ဒြိယဝိဘာဂေန ဝိဘတ္တာနံ သုခိန္ဒြိယာဒီနံ ‘‘သုခိန္ဒြိယေန ယေ ဓမ္မာ ဝိပ္ပယုတ္တာ’’တိအာဒီသု ယထာယောဂံ ဝိပ္ပယောဂေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော, နာဝိဘတ္တဿ ဝေဒနာက္ခန္ဓဿာတိ။
֍ ဋီ ၂၃၅။ ယထာ တံသမ္ပယောဂီဘာဝံ သန္ဓာယ ‘‘သမုဒယသစ္စံ တီဟိ ခန္ဓေဟိ သမ္ပယုတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တံ, ဧဝံ တံဝိပ္ပယောဂီဘာဝံ သန္ဓာယ ‘‘တီဟိ ခန္ဓေဟိ ဝိပ္ပယုတ္တ’’န္တိ ကသ္မာ န ဝုတ္တန္တိ စေ? အဝိဘာဂေဟိ တေဟိ ဝိပ္ပယောဂဝစနဿ အယုတ္တတ္တာ။ ဝိဘာဂေ ဟိ သတိ သမုဒယသစ္စံ သုခဒုက္ခဒေါမနဿိန္ဒြိယေဟိ မနောဝိညာဏဓာတုတော အညဝိညာဏဓာတူဟိ ဝိပ္ပယုတ္တန္တိ ယုတ္တံ ဝတ္တုံ ဝိဘာဂေနေဝ ဝိသဘာဂတာယ သင်္ဂဟိတတ္တာ, ဝိဘာဂရဟိတေဟိ ပန ဝေဒနာက္ခန္ဓာဒီဟိ န ယုတ္တံ, တေဟိ ဝိဇ္ဇမာနေဟိ ဝိဇ္ဇမာနဿ သမုဒယဿ ဝိသဘာဂဘာဝါဘာဝတော။ ယဉှိ အနုပ္ပန္နာ ဓမ္မာ ဝိယ အာမဋ္ဌကာလဘေဒံ န ဟောတိ သင်္ခတံ ဥဒ္ဓရိတဗ္ဗံ, တံ ပစ္စုပ္ပန္နဘာဝံ နိဿာယ သမ္ပယောဂီဝိပ္ပယောဂီဘာဝေန ဥဒ္ဓရီယတိ, တဉ္စ ဝိဘာဂရဟိတေဟိ ခန္ဓာဒီဟိ သင်္ခတေဟိ ပစ္စုပ္ပန္နဘာဝမေဝ နိဿာယ အနာမဋ္ဌကာလဘေဒေ အတ္ထိတာယ ဧဝ နိဿိတဗ္ဗတ္တာ။ အဝိဇ္ဇမာနဿ ဟိ အဝိဇ္ဇမာနေန, အဝိဇ္ဇမာနဿ စ ဝိဇ္ဇမာနေန, ဝိဇ္ဇမာနဿ စ အဝိဇ္ဇမာနေန သမ္ပယောဂေါ နတ္ထိ, ဝိပ္ပယောဂေါ ပန အဝိဇ္ဇမာနတာဒီပကေ ဘေဒေ ဂဟိတေ တေနေဝ ဝိသဘာဂတာပိ ဂဟိတာ ဧဝါတိ
(မူလဋီ၊၃၊၂၁။)ဟောတိ။ ဘေဒေ ပန အဂ္ဂဟိတေ တေန တေန ဂဟဏေန ဝိသဘာဂတာယ အဂ္ဂဟိတတ္တာ သတိ သဘာဂတ္တေ ဝိဇ္ဇမာနတာယ ဧဝ ဓမ္မာနံ သဘာဂဿ ပရိစ္ဆိန္ဒနတော ဝိဇ္ဇမာနတာ ဒဿိတာတိ ဧကုပ္ပါဒါဒိဘာဝသင်္ခါတာ သဘာဂတာပိ ဂဟိတာ ဧဝ ဟောတိ။ တဿာ စ ဂဟိတတ္တာ သမ္ပယောဂေါဝ လဗ္ဘတိ, န ဝိပ္ပယောဂေါ, တသ္မာ သမုဒယသစ္စံ ဝေဒနာက္ခန္ဓာဒီဟိ သမ္ပယုတ္တတ္တေန ဝုတ္တံ, န ဝိပ္ပယုတ္တတ္တေနာတိ။ ဧသ နယော မဂ္ဂသစ္စာဒီသုပီတိ။
֍ ဋီ ၂၆၂။ ‘‘ဒုတိယဇ္ဈာနဝိစာရဉှိ ဌပေတွာ သေသာ အဝိတက္ကဝိစာရမတ္တာ’’တိ အဋ္ဌကထာဝစနံ ယေ ပဓာနာ ဝိတက္ကော ဝိယ ကောဋ္ဌာသန္တရစိတ္တုပ္ပါဒေသု အလီနာ, တေ ဧဝ ဣဓ အဝိတက္ကဝိစာရမတ္တာတိ အဓိပ္ပေတာတိ ဒဿေတိ။ တေနေဝ ဟိ အနန္တရနယေ သမုဒယသစ္စေန သမာနဂတိကာ န သဝိတက္ကသဝိစာရေဟီတိ တေ န ဂဟိတာ။ ဒသမောသာနနယေသု စ တေဟိ ဝိပ္ပယုတ္တေဟိ ဝိပ္ပယုတ္တာနံ တေဟိ ဝိပ္ပယုတ္တာနဉ္စ သောဠသဟိ ဓာတူဟိ ဝိပ္ပယောဂေါ အဋ္ဌာရသသင်္ဂဟိတော စ ဝုတ္တော။ ဝိတက္ကသဟိတေသုပိ ပန တေသု ဂဟိတေသု သဗ္ဗေပိ တေ ဝိစာရေန သမ္ပယုတ္တာတိ ‘‘ဧကေန ခန္ဓေန ကေဟိစိ သမ္ပယုတ္တာ’’တိ သက္ကာ ဝတ္တုံ။ သော ဟိ သမုဒါယော ဝိစာရံ ဝဇ္ဇေတွာ အညေန ကေနစိ သမ္ပယုတ္တော န ဟောတိ။ န ဟိ တဒေကဒေသဿ ဝိတက္ကဿ ဝိစာရတော အညေန သမ္ပယောဂေါ သမုဒါယဿ ဟောတိ။ ယထာ နာနာစိတ္တုပ္ပါဒေသု ဥပ္ပဇ္ဇမာနာနံ ဣဒ္ဓိပါဒါနံ သမုဒါယဿ ဣဒ္ဓိပါဒဿ ဧကဒေသာနံ တီဟိ ခန္ဓေဟိ သမ္ပယောဂေါ သမုဒါယဿ န ဟောတိ, ဧဝမိဓာပိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယထာ ပန တေသု ဧကောပိ ဝေဒနာသညာက္ခန္ဓေဟိ သင်္ခါရက္ခန္ဓေကဒေသေန စ အသမ္ပယုတ္တော နာမ နတ္ထီတိ သမုဒါယဿ တေဟိ သမ္ပယုတ္တတာ ဝုတ္တာ, ဧဝမိဓာပိ ဝိစာရေန အသမ္ပယုတ္တဿ အဝိတက္ကဝိစာရမတ္တဿ ကဿစိ အဘာဝတော သမုဒါယဿ တေန သမ္ပယုတ္တတာ န န သက္ကာ ဝတ္တုံ။ န ဟိ အဝိတက္ကဝိစာရမတ္တာနံ ဒဿနေနပဟာတဗ္ဗဟေတုကာဒီနံ ဝိယ သမ္ပယုတ္တတာ န ဝတ္တဗ္ဗာ။ ယထာ ဟိ ဒဿနေနပဟာတဗ္ဗဟေတုကေသု ကေစိ သင်္ခါရက္ခန္ဓေကဒေသေန မောဟေန သမ္ပယုတ္တာ, ကေစိ အသမ္ပယုတ္တာတိ န သမုဒါယော တေန သမ္ပယုတ္တော, နာပိ အညော ကောစိ ဓမ္မော အတ္ထိ, ယေန သော သမုဒါယော သမ္ပယုတ္တော သိယာတိ ‘‘ဒဿနေနပဟာတဗ္ဗဟေတုကာ ဓမ္မာ သမ္ပယုတ္တာတိ နတ္ထီ’’တိ ဝုတ္တံ, ဧဝံ ဘာဝနာယပဟာတဗ္ဗဟေတုကသဟေတုကာဒယောပိ။ န ပနေဝံ ယေန အဝိတက္ကဝိစာရမတ္တသမုဒါယော သမ္ပယုတ္တော သိယာ, တံ နတ္ထိ အဝိတက္ကဝိစာရမတ္တေသု ကဿစိ
(မူလဋီ၊၃၊၂၂။)ဝိစာရေန အသမ္ပယုတ္တဿ အဘာဝါ, တသ္မာ တေ ‘‘သမ္ပယုတ္တာ’’တိ န န ဝတ္တဗ္ဗာတိ။ သဗ္ဗတ္ထ စ ဧကဓမ္မေပိ ကေဟိစီတိ ဗဟုဝစနနိဒ္ဒေသော သင်္ခါယ အနိယမိတတ္တာ ကတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။
ဆဋ္ဌနယသမ္ပယောဂဝိပ္ပယောဂပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၇။ သတ္တမနယော သမ္ပယုတ္တေနဝိပ္ပယုတ္တပဒဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၀၆။ သမ္ပယုတ္တေနဝိပ္ပယုတ္တပဒနိဒ္ဒေသေ ရူပက္ခန္ဓာဒယော တေဟိ သမ္ပယုတ္တာဘာဝတော န ဂဟိတာ။ သမုဒယသစ္စာဒီနိ သတိပိ တေဟိ သမ္ပယုတ္တေ, သမ္ပယုတ္တေဟိ စ ဝိပ္ပယုတ္တေ သမ္ပယုတ္တေနဝိပ္ပယုတ္တာနံ ခန္ဓာဒီဟိ ဝိပ္ပယောဂါဘာဝတော။ န ဟိ သမုဒယသစ္စေန သမ္ပယုတ္တေဟိ လောဘသဟဂတစိတ္တုပ္ပါဒေဟိ ဝိပ္ပယုတ္တာနံ တတော အညဓမ္မာနံ ခန္ဓာဒီသု ကေနစိ ဝိပ္ပယောဂေါ အတ္ထိ။ နနု စ တေ ဧဝ စိတ္တုပ္ပါဒါ စတ္တာရော ခန္ဓာ အဍ္ဎဒုတိယာနိ အာယတနာနိ အဍ္ဎဒုတိယာ ဓာတုယော စ ဟောန္တီတိ တေဟိ ဝိပ္ပယောဂေါ ဝတ္တဗ္ဗောတိ? န, တဒညဓမ္မာနံ ခန္ဓာဒိဘာဝတော။ န ဟိ တေ ဧဝ ဓမ္မာ စတ္တာရော ခန္ဓာ, အထ ခေါ တေ စ တတော အညေ စ, တထာ အဍ္ဎဒုတိယာယတနဓာတုယောပိ။ န စ တဒညသမုဒါယေဟိ အညေ ဝိပ္ပယုတ္တာ ဟောန္တိ သမုဒါယေကဒေသာနံ ဧကဒေသညသမုဒါယာနဉ္စ ဝိပ္ပယောဂါဘာဝတော။ ဧသ နယော မဂ္ဂသစ္စသုခိန္ဒြိယာဒီသု။ အဝိတက္ကဝိစာရမတ္တေသုပိ နိရဝသေသေသု အဓိပ္ပေတေသု တေသံ သဝိတက္ကသဝိစာရသမာနဂတိကတ္တာ အဂ္ဂဟဏေ ကာရဏံ န ဒိဿတိ။
အဋ္ဌကထာယံ ပန ဧဝရူပါနီတိ ယထာ ရူပက္ခန္ဓေ ဝိဿဇ္ဇနံ န ယုဇ္ဇတိ, ဧဝံ ယေသု အညေသုပိ န ယုဇ္ဇတိ, တာနိ ဝိဿဇ္ဇနဿ အယောဂေန ‘‘ဧဝရူပါနီ’’တိ ဝုတ္တာနိ, န သမ္ပယုတ္တာဘာဝေနာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယာနိ ပန ပဒါနိ ဓမ္မဓာတုယာ သမ္ပယုတ္တေ ဓမ္မေ ဒီပေန္တီတိ ဧတေန ဝေဒနာက္ခန္ဓာဒိပဒါနိ ဒဿေတိ, ဝိညာဏဉ္စ အညေန အသမ္မိဿန္တိ ဝိညာဏက္ခန္ဓမနာယတနာဒိပဒါနိ။ တတ္ထ အညေန အသမ္မိဿန္တိ အသမ္ပယုတ္တေန အသမ္မိဿန္တိ အတ္ထော။ အဒုက္ခမသုခါယဝေဒနာယသမ္ပယုတ္တပဒါနိပိ ဟိ သမ္ပယုတ္တေဟိ သမ္မိဿဝိညာဏဒီပကာနိ ဣဓ ဂဟိတာနီတိ။ ဧတေန စ လက္ခဏေန ဧဝရူပါနေဝ ဂဟိတာနီတိ ဒဿေတိ, န ဧဝရူပါနိ ဂဟိတာနေဝါတိ
(မူလဋီ၊၃၊၂၃။)သမုဒယသစ္စာဒိဣဒ္ဓိပါဒါဒိပဒါနံ အသင်္ဂဟိတတ္တာ။ ‘‘အထ ဖဿသတ္တကံ စိတ္တံ သဟ ယုတ္တပဒေဟိ သတ္တာ’’တိ ပုရာဏပါဌော, အယံ ပန ဦနောတိ ကတွာ ‘‘အထ ဖဿသတ္တကံ, တိကေ တယော သတ္တ မဟန္တရေ စာ’’တိ ပါဌော ကတော။
֍ ဋီ ၃၀၉။ ပုစ္ဆာယ ဥဒ္ဓဋပဒေနေဝ သဒ္ဓိံ ဝိပ္ပယုတ္တာနံ ဝသေနာတိ ဣဒံ ပုစ္ဆာယ ဥဒ္ဓဋပဒေန သမ္ပယုတ္တေဟိ ဝိပ္ပယုတ္တာ တေန သဒ္ဓိံ ဝိပ္ပယုတ္တာ ဟောန္တီတိ ကတွာ ဝုတ္တံ။ ပါဠိဥဒ္ဒါနဂါထာယံ ဒွေ စ မနေန ယုတ္တာ, ဝိတက္ကဝိစာရဏာတိ မနောဓာတုယာ ဧကန္တသမ္ပယုတ္တာ ဒွေ ဝိတက္ကဝိစာရာတိ သဝိတက္ကပဒံ သဝိစာရပဒဉ္စ ဒဿေတိ။
သတ္တမနယသမ္ပယုတ္တေနဝိပ္ပယုတ္တပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၈။ အဋ္ဌမနယော ဝိပ္ပယုတ္တေနသမ္ပယုတ္တပဒဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၁၇။ ဝိပ္ပယုတ္တေနသမ္ပယုတ္တပဒနိဒ္ဒေသေ ရူပက္ခန္ဓာဒီဟိ ဝိပ္ပယုတ္တေနသမ္ပယုတ္တမေဝ ယထာနိဒ္ဓါရိတံ နတ္ထီတိ ‘‘ရူပက္ခန္ဓေန ယေ ဓမ္မာ ဝိပ္ပယုတ္တာ, တေဟိ ဓမ္မေဟိ ယေ ဓမ္မာ သမ္ပယုတ္တာ’’တိ အဝတွာ ‘‘ရူပက္ခန္ဓေန ယေ ဓမ္မာ ဝိပ္ပယုတ္တာ, တေ ဓမ္မာ ကတိဟိ ခန္ဓေဟိ…ပေ… သမ္ပယုတ္တာတိ နတ္ထီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တေန ရူပက္ခန္ဓေန ဝိပ္ပယုတ္တာနံ ကေနစိ ခန္ဓာဒိနာ သမ္ပယောဂါဘာဝတော ယထာနိဒ္ဓါရိတံ ဝိပ္ပယုတ္တေနသမ္ပယုတ္တမေဝ နတ္ထိ, ကုတော တဿ ပုန ခန္ဓာဒီဟိ သမ္ပယုတ္တတာတိ ဒဿေတိ။
အဋ္ဌမနယဝိပ္ပယုတ္တေနသမ္ပယုတ္တပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၉။ နဝမနယော သမ္ပယုတ္တေနသမ္ပယုတ္တပဒဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၁၉။ သမ္ပယုတ္တေနသမ္ပယုတ္တပဒဝဏ္ဏနာယံ ယံခန္ဓာဒိဝသေနာတိ သမာသပဒံ ဣဒံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ, ယဿ ခန္ဓာဒိနော ဝသေနာတိ အတ္ထော။ တဿေဝါတိ စ တဿေဝ ခန္ဓာဒိနောတိ အတ္ထော။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယံ ဣဓ သမ္ပယုတ္တံ ဝုတ္တံ, တံ ရူပက္ခန္ဓာဒီသု အရဏန္တေသု ယေန ဝေဒနာက္ခန္ဓာဒိနာ သမ္ပယုတ္တံ, ပုန တဿေဝ ဝေဒနာက္ခန္ဓာဒိနော ခန္ဓာဒီဟိ သမ္ပယောဂံ ပုစ္ဆိတွာ ဝိဿဇ္ဇနံ
(မူလဋီ၊၃၊၂၄။)ကတံ။ တဉှိ အတ္တနာ သမ္ပယုတ္တေန သမ္ပယုတ္တတ္တာ ‘‘သမ္ပယုတ္တေန သမ္ပယုတ္တ’’န္တိ နိဒ္ဓါရိတန္တိ။ ရူပေန ဝါတိ ဧတေန နိရောဓသစ္စအပ္ပစ္စယအသင်္ခတေဟိပိ အယောဂေါ ဝုတ္တော ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော, တထာ ရူပမိဿကေဟိ ဝါတိ ဧတေန အနုပါဒိန္နအနုပါဒါနိယာဒီဟိ နိဗ္ဗာနမိဿကေဟိပိ။ ဝက္ခတိ ဟိ ‘‘နိဗ္ဗာနံ ပန သုခုမရူပဂတိကမေဝါ’’တိ။ သဗ္ဗာရူပက္ခန္ဓသင်္ဂါဟကေဟီတိ ဝတ္တမာနာနမေဝ သမ္ပယောဂေါ လဗ္ဘတီတိ ဝတ္တမာနေသု ဧကမ္ပိ ဓမ္မံ အနပနေတွာ အဝိကလစတုက္ခန္ဓသင်္ဂါဟကေဟိ အရူပဘဝါဒီဟီတိ အတ္ထော။ အယံ ပနေတ္ထ သင်္ခေပေါ – ယေ သမ္ပယောဂံ န လဘန္တိ ရူပက္ခန္ဓာဒယော, တေ သဗ္ဗေ န ဂဟိတာ, ဣတရေ စ ဝေဒနာက္ခန္ဓာဒယော သဗ္ဗေ ဂဟိတာတိ။
နဝမနယသမ္ပယုတ္တေနသမ္ပယုတ္တပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၁၀။ ဒသမနယော ဝိပ္ပယုတ္တေနဝိပ္ပယုတ္တပဒဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၅၃။ ဝိပ္ပယုတ္တေနဝိပ္ပယုတ္တပဒနိဒ္ဒေသေ အဂ္ဂဟိတေသု ဓမ္မာယတနာဒိဓမ္မာ အနာရမ္မဏမိဿကသဗ္ဗစိတ္တုပ္ပါဒဂတဓမ္မဘာဝတော တေဟိ ဝိပ္ပယုတ္တဿ အဘာဝါ န ဂဟိတာ, ဒုက္ခသစ္စစတုမဟာဘဝအဗျာကတာဒိဓမ္မာ တေဟိ ဝိပ္ပယုတ္တေဟိ ဝိပ္ပယုတ္တာနံ ခန္ဓာဒီဟိ ဝိပ္ပယောဂါဘာဝတောတိ အယံ ဝိသေသော ဝေဒိတဗ္ဗောတိ။
ဒသမနယဝိပ္ပယုတ္တေနဝိပ္ပယုတ္တပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၁၁။ ဧကာဒသမနယော သင်္ဂဟိတေနသမ္ပယုတ္တဝိပ္ပယုတ္တပဒဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၀၉။ ဧကာဒသမနယဝဏ္ဏနာယံ ‘‘တေ စ သေသေဟိ တီဟိ ခန္ဓေဟိ ဧကေန မနာယတနေန သတ္တဟိ ဝိညာဏဓာတူဟီ’’တိ ဧတေသံ ပဒါနံ ‘‘သမ္ပယုတ္တာ နာမာ’’တိ ဧတေန သဟ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘ကေဟိစီ’’တိ ဧတဿ ပနတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘သင်္ခါရက္ခန္ဓေ ဓမ္မာယတနဓမ္မဓာတူသု စ ဌပေတွာ တဏှ’’န္တိ ဧတေန ‘‘တေ စာ’’တိ ဝုတ္တေ သမုဒယသစ္စေန ခန္ဓာဒိသင်္ဂဟေန သင်္ဂဟိတဓမ္မေ ဝိသေသေတွာ တေသံ ဧဝ ဝိသေသိတာနံ အတ္တဝဇ္ဇေဟိ သေသေဟိ သင်္ခါရက္ခန္ဓေ တဏှာယ ဓမ္မာယတနဓမ္မဓာတူသု စ တဏှာယ ဝေဒနာသညာက္ခန္ဓေဟိ
(မူလဋီ၊၃၊၂၅။)သမ္ပယောဂါရဟေဟိ သမ္ပယုတ္တတံ သန္ဓာယာဟ ‘‘သေသေဟိ သမ္ပယုတ္တတ္တာ ကေဟိစိ သမ္ပယုတ္တာ နာမာ’’တိ။
ဧကာဒသမနယသင်္ဂဟိတေနသမ္ပယုတ္တဝိပ္ပယုတ္တပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၁၂။ ဒွါဒသမနယော သမ္ပယုတ္တေနသင်္ဂဟိတာသင်္ဂဟိတပဒဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၁၇။ ဒွါဒသမနယေ စ နဝမနယေ ဝိယ သမ္ပယောဂါရဟာဝ လဗ္ဘန္တီတိ အာဟ ‘‘တေယေဝ ဥဒ္ဓဋာ’’တိ။
ဒွါဒသမနယသမ္ပယုတ္တေနသင်္ဂဟိတာသင်္ဂဟိတပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၁၃။ တေရသမနယော အသင်္ဂဟိတေနသမ္ပယုတ္တဝိပ္ပယုတ္တပဒဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၄၈။ တေရသမနယဝဏ္ဏနာယံ ယေဟိ တီဟိပိ သင်္ဂဟေဟိ အသင်္ဂဟိတံ ဝိညာဏမေဝ ဟောတိ, တေ ပါဠိယံ ‘‘ရူပဉ္စ ဓမ္မာယတန’’န္တိအာဒိဥဒ္ဒါနဂါထာယ ဒဿိတာ ဗာဝီသ ဓမ္မာ ‘‘ရူပက္ခန္ဓေန သဒိသပဉှာ ဓမ္မာ’’တိ ဝုတ္တာ။ ယေဟိ ပန တီဟိပိ သင်္ဂဟေဟိ အသင်္ဂဟိတာနိ အရူပဘဝေန ဝိယ ဩဠာရိကာယတနာနေဝ ဟောန္တိ, တေ ဝုတ္တာဝသေသာ သဗ္ဗေ ဣဓ ဥဒ္ဓဋာ ‘‘အရူပဘဝေန သဒိသာ’’တိ ဝုတ္တာ။ သေသာတိ သေသာ ပဉ္စမနယေ အာဂတာ ဝေဒနာက္ခန္ဓာဒယော သတိပိ အသင်္ဂါဟကတ္တေ ဣဓ ဝိဿဇ္ဇနံ န ရုဟန္တီတိ န ဥဒ္ဓဋာ။ ယေ ပန အသင်္ဂါဟကာ ဧဝ န ဟောန္တိ ဒုက္ခသစ္စာဒိဓမ္မာ, တေသု ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထိ။ ယထာ ပန ဝေဒနာက္ခန္ဓာဒယော န ရုဟန္တိ, တံ ဒဿေတုံ ‘‘ဝေဒနာက္ခန္ဓေန ဟီ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ တေသဉ္စ သမ္ပယောဂေါ နာမ နတ္ထီတိ ရူပါရူပဓမ္မာနံ အသမ္ပယောဂေဟိ ဝေါမိဿတာယ သမ္ပယောဂေါ နတ္ထီတိ အတ္ထော။
ယဒိ ပန တေ ကဒါစိ အသဗ္ဗဝိညာဏဓာတုသမ္ပယုတ္တာ အရူပဓမ္မာ ရူပဓမ္မာ စ သိယုံ, န တေသံ ဝိပ္ပယောဂေါ နတ္ထီတိ ‘‘ဝိပ္ပယောဂေါ စ နတ္ထီ’’တိ န ဝုတ္တံ, န ဝေဒနာက္ခန္ဓေန အသင်္ဂဟိတာနံ ဝိပ္ပယောဂဿ အတ္ထိတာယာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဥဘယာဘာဝတော ဟိ ဝေဒနာက္ခန္ဓာဒယော ဣဓ န ရုဟန္တီတိ။ ဧဝံ ပနေတ္ထ သိယာ ‘‘ဝေဒနာက္ခန္ဓေန ဟိ ခန္ဓာဒိဝသေန အနာရမ္မဏမိဿကာ သတ္တဝိညာဏဓာတုဓမ္မာ အသင်္ဂဟိတာ ဟောန္တိ, တေသဉ္စ
(မူလဋီ၊၃၊၂၆။)သမ္ပယောဂေါ ဝိပ္ပယောဂေါ စ နတ္ထီ’’တိ။ အနာရမ္မဏသဟိတာနဉှိ သဗ္ဗဝိညာဏဓာတူနံ သဗ္ဗဝိညာဏဓာတုသမ္ပယုတ္တာနံ တဒုဘယဓမ္မာနဉ္စ ဝေဒနာက္ခန္ဓာဒိဝိညာဏက္ခန္ဓာဒိစက္ခာယတနာဒီဟိ တီဟိပိ သင်္ဂဟေဟိ အသင်္ဂဟိတာနံ သမ္ပယောဂဝိပ္ပယောဂါဘာဝေါ အရုဟဏေ ကာရဏံ။ ဇာတိဝိပ္ပယောဂဘူမိကာလသန္တာနဝိပ္ပယောဂတော စတုဗ္ဗိဓော ဝိပ္ပယောဂေါ။ တတ္ထ ဇာတိဝိပ္ပယောဂေါ ‘‘ကုသလာ ဓမ္မာ, အကုသလာ ဓမ္မာ’’တိအာဒိ, ဘူမိဝိပ္ပယောဂေါ ‘‘ကာမာဝစရာ, ရူပါဝစရာ’’တိအာဒိ, ကာလဝိပ္ပယောဂေါ ‘‘အတီတာ ဓမ္မာ, အနာဂတာ ဓမ္မာ’’တိအာဒိ, သန္တာနဝိပ္ပယောဂေါ ‘‘အဇ္ဈတ္တာ ဓမ္မာ, ဗဟိဒ္ဓါ ဓမ္မာ’’တိအာဒိ။ ဧဝံ ဝိပ္ပယောဂေါ စတုဓာ ဝေဒိတဗ္ဗော။
တေရသမနယအသင်္ဂဟိတေနသမ္ပယုတ္တဝိပ္ပယုတ္တပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၁၄။ စုဒ္ဒသမနယော ဝိပ္ပယုတ္တေနသင်္ဂဟိတာသင်္ဂဟိတပဒဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၅၆။ စုဒ္ဒသမနယေ ဓမ္မာယတနာဒီနံ အနာရမ္မဏမိဿကသဗ္ဗစိတ္တုပ္ပါဒဂတဓမ္မဘာဝတော ဝိပ္ပယောဂဿ အရုဟဏံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဇာတိအာဒိတ္တယဿ စေတ္ထ ဓမ္မသဘာဝမတ္တတ္တာ န ကထဉ္စိ သမ္ပယောဂေါ ဝိပ္ပယောဂေါ စ ရုဟတိ အဇ္ဈတ္တဗဟိဒ္ဓဓမ္မာနံ သဗ္ဗဓမ္မသမောဓာနတ္တာ, အနိဒဿနအပ္ပဋိဃာဒီနံ အနာရမ္မဏမိဿကသဗ္ဗစိတ္တုပ္ပါဒတ္တာ။ ဒုက္ခသစ္စာဒိဓမ္မာဝ ဣဓ တေဟိ ဝိပ္ပယုတ္တာနံ သင်္ဂဟာသင်္ဂဟသဗ္ဘာဝါ ဂဟိတာတိ။
ပါဠိဥဒ္ဒါနဂါထာယံ သမုစ္ဆေဒေ န လဗ္ဘန္တီတိ ပရိယောသာနေ နယေ န လဗ္ဘန္တီတိ အတ္ထော။ မောဃပုစ္ဆကေန စာတိ အလဗ္ဘမာနာ စ တေ မောဃပုစ္ဆကေန ဟေတုနာ န လဗ္ဘန္တိ တေသံ ပုစ္ဆာယ မောဃတ္တာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အထ ဝါ မောဃပုစ္ဆကော အဋ္ဌမော နယော, တေန စ သဟ ဩသာနနယေ ဧတေ ဓမ္မာ ဝိပ္ပယောဂဿပိ အဘာဝါ သဗ္ဗထာပိ န လဗ္ဘန္တီတိ အတ္ထော။
စုဒ္ဒသမနယဝိပ္ပယုတ္တေနသင်္ဂဟိတာသင်္ဂဟိတပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ဓာတုကထာပကရဏ-မူလဋီကာ သမတ္တာ။
(မူလဋီ၊၃၊၂၇။)ပုဂ္ဂလပညတ္တိပကရဏ-မူလဋီကာ
နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ
၁။ မာတိကာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁။ ဓမ္မသင်္ဂဟေ တိကဒုကဝသေန သင်္ဂဟိတာနံ ဓမ္မာနံ ဝိဘင်္ဂေ ခန္ဓာဒိဝိဘာဂံ ဒဿေတွာ တထာသင်္ဂဟိတဝိဘတ္တာနံ ဓာတုကထာယ သင်္ဂဟာသင်္ဂဟာဒိပ္ပဘေဒံ ဝတွာ ယာယ ပညတ္တိယာ တေသံ သဘာဝတော ဥပါဒါယ စ ပညာပနံ ဟောတိ, တံ ပဘေဒတော ဒဿေတုံ ‘‘ဆ ပညတ္တိယော’’တိအာဒိနာ ပုဂ္ဂလပညတ္တိ အာရဒ္ဓါ။ တတ္ထ ယေ ဓမ္မေ ပုဗ္ဗာပရိယဘာဝေန ပဝတ္တမာနေ အသဘာဝသမူဟဝသေန ဥပါဒါယ ‘‘ပုဂ္ဂလော, ဣတ္ထီ, ပုရိသော, ဒေဝေါ, မနုဿော’’တိအာဒိကာ ပုဂ္ဂလပညတ္တိ ဟောတိ, တေသံ အညေသဉ္စ ဗာဟိရရူပနိဗ္ဗာနာနံ သသဘာဝသမူဟသသဘာဝဘေဒဝသေန ပညာပနာ သဘာဝပညတ္တီတိ ခန္ဓပညတ္တိအာဒိကာ ပဉ္စဝိဓာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တာယ ဓမ္မသင်္ဂဟာဒီသု ဝိဘတ္တာ သဘာဝပညတ္တိ သဗ္ဗာပိ သင်္ဂဟိတာ ဟောတိ။ ပုဂ္ဂလပညတ္တိ ပန အသဘာဝပညတ္တိ။ တာယ စ သမယဝိမုတ္တာဒိပ္ပဘေဒါယ သတ္တသန္တာနဂတေ ပရိညေယျာဒိသဘာဝဓမ္မေ ဥပါဒါယ ပဝတ္တိတော ပဓာနာယ ‘‘ဝိဟာရော မဉ္စော’’တိအာဒိကာ စ သဗ္ဗာ အသဘာဝပညတ္တိ သင်္ဂဟိတာ ဟောတိ။
ဧတ္တာဝတာ စ ပညတ္တိ နာမ ဝိဇ္ဇမာနပညတ္တိ အဝိဇ္ဇမာနပညတ္တိ စ။ တာ ဧဝ ဟိ ဝေါမိဿာ ဣတရာ စတဿောတိ။ တသ္မာ တာသံ ဒဿနေန ဣမသ္မိံ ပကရဏေ သဗ္ဗာ ပညတ္တိယော ဒဿိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ခန္ဓာဒိပညတ္တီသု ပန ဆသု အညတ္ထ အဒဿိတပ္ပဘေဒံ ဣဓေဝ စ ဒဿိတပ္ပဘေဒံ ပုဂ္ဂလပညတ္တိံ ဥပါဒါယ ဣမဿ ပကရဏဿ ပုဂ္ဂလပညတ္တီတိ နာမံ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယေ ဓမ္မေ ဣဓ ပညပေတုကာမောတိ ပညတ္တိယာ ဝတ္ထုဘာဝေန ဒဿေတုကာမောတိ အဓိပ္ပါယော။ န ဟိ ဧတသ္မိံ ပကရဏေ ပညာပနံ ကရောတိ, ဝတ္ထူဟိ ပန ပညတ္တိယော ဒဿေတီတိ။
(မူလဋီ၊၃၊၂၈။)ခန္ဓာတိ ပညာပနာတိ ဣဒံ ခန္ဓာတိ ရူပံ ပထဝီတိအာဒိကာ သဗ္ဗာပိ သာမညပ္ပဘေဒပညာပနာ နာမ ဟောတိ, တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ပညာပနာတိ ဧတဿ ပန ဒဿနာ ဌပနာတိ ဧတေ ဒွေ အတ္ထာ, တေသံ ပကာသနာ နိက္ခိပနာတိ။ တတ္ထ ‘‘ရူပက္ခန္ဓော…ပေ… အညာတာဝိန္ဒြိယံ သမယဝိမုတ္တော’’တိအာဒိနာ ဣဒမေဝံနာမကံ ဣဒမေဝံနာမကန္တိ တံတံကောဋ္ဌာသိကကရဏံ ဗောဓနမေဝ နိက္ခိပနာ, န ပညပေတဗ္ဗာနံ မဉ္စာဒီနံ ဝိယ ဌာနသမ္ဗန္ဓကရဏံ။ ယော ပနာယံ ‘‘နာမပညတ္တိ ဟိ ဒဿေတိ စ ဌပေတိ စာ’’တိ ကတ္တုနိဒ္ဒေသော ကတော, သော ဘာဝဘူတာယ ကရဏဘူတာယ ဝါ နာမပညတ္တိယာ တေသံ တေသံ ဓမ္မာနံ ဒိဋ္ဌတာယ ဌပိတတာယ စ တံနိမိတ္တတံ သန္ဓာယ ကတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။
ဝိဇ္ဇမာနပညတ္တီတိအာဒိနာ ဝစနေန ပါဠိယံ အနာဂတတံ သန္ဓာယ ‘‘ပါဠိမုတ္တကေနာ’’တိအာဒိမာဟ။ ကုသလာကုသလဿေဝါတိ ကုသလာကုသလဿ ဝိယ။ ဝိဇ္ဇမာနဿာတိ ဧတဿ အတ္ထော သတောတိ, တဿ အတ္ထော သမ္ဘူတဿာတိ။ ဝိဇ္ဇမာနဿ သတောတိ ဝါ ဝိဇ္ဇမာနဘူတဿာတိ အတ္ထော။ တမေဝတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘သမ္ဘူတဿာ’’တိ။ တေန အဝိဇ္ဇမာနဘာဝံ ပဋိက္ခိပတိ။ တထာ အဝိဇ္ဇမာနဿာတိ ယထာ ကုသလာဒီနိ အကုသလာဒိသဘာဝတော, ဖဿာဒယော စ ဝေဒနာဒိသဘာဝတော ဝိနိဝတ္တသဘာဝါနိ ဝိဇ္ဇန္တိ, တထာ အဝိဇ္ဇမာနဿ ယေ ဓမ္မေ ဥပါဒါယ ‘‘ဣတ္ထီ, ပုရိသော’’တိ ဥပလဒ္ဓိ ဟောတိ, တေ အပနေတွာ တေဟိ ဝိနိဝတ္တဿ ဣတ္ထိအာဒိသဘာဝဿ အဘာဝတော အသမ္ဘူတဿာတိ အတ္ထော။ ယံ ပနေတဿ ‘‘တေနာကာရေန အဝိဇ္ဇမာနဿ အညေနာကာရေန ဝိဇ္ဇမာနဿာ’’တိ အတ္ထံ ကေစိ ဝဒန္တိ, တတ္ထ ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ, တံ ပညတ္တိဒုကေ ဝုတ္တမေဝ။ အဝိဇ္ဇမာနေပိ သဘာဝေ လောကနိရုတ္တိံ အနုဂန္တွာ အနဘိနိဝေသေန စိတ္တေန ‘‘ဣတ္ထီ, ပုရိသော’’တိ ဂဟဏသဗ္ဘာဝါ ‘‘လောကနိရုတ္တိမတ္တသိဒ္ဓဿာ’’တိ အာဟ။ သာဘိနိဝေသေန ပန စိတ္တေန ဂယှမာနံ ပဉ္စမသစ္စာဒိကံ န သဘာဝတော, နာပိ သင်္ကေတေန သိဒ္ဓန္တိ ‘‘သဗ္ဗာကာရေနပိ အနုပလဗ္ဘနေယျ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ တာသု ဣမသ္မိံ…ပေ… လဗ္ဘန္တီတိ ဣမသ္မိံ ပကရဏေ သရူပတော တိဿန္နံ အာဂတတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။
ယထာဝုတ္တဿ ပန အဋ္ဌကထာနယဿ အဝိရောဓေန အာစရိယဝါဒါ ယောဇေတဗ္ဗာ, တသ္မာ ပညပေတဗ္ဗဋ္ဌေန စေသာ ပညတ္တီတိ ဧတဿ သဘာဝတော အဝိဇ္ဇမာနတ္တာ ပညပေတဗ္ဗမတ္တဋ္ဌေန ပညတ္တီတိ အတ္ထော။ ပညပေတဗ္ဗမ္ပိ ဟိ သသဘာဝံ တဇ္ဇပရမတ္ထနာမလာဘတော န ပရတော
(မူလဋီ၊၃၊၂၉။)လဘိတဗ္ဗံ ပညတ္တိနာမံ လဘတိ, နိသဘာဝံ ပန သဘာဝါဘာဝတော န အတ္တနော သဘာဝေန နာမံ လဘတီတိ။ သတ္တောတိအာဒိကေန နာမေန ပညပိတဗ္ဗမတ္တဋ္ဌေန ပညတ္တီတိ နာမံ လဘတိ, နိသဘာဝါ စ သတ္တာဒယော။ န ဟိ သသဘာဝဿ ရူပါဒီဟိ ဧကတ္တေန အညတ္တေန ဝါ အနုပလဗ္ဘသဘာဝတာ အတ္ထီတိ။
ကိရီဋံ မကုဋံ, တံ အဿ အတ္ထီတိ ကိရီဋီ။ ဧတသ္မိဉ္စ အာစရိယဝါဒေ အနူနေန လက္ခဏေန ဘဝိတဗ္ဗန္တိ သဗ္ဗသမောရောဓော ကာတဗ္ဗော။ ဒုတိယံ တတိယန္တိ ဧဝံပကာရာ ဟိ ဥပနိဓာပညတ္တိ ဥပနိက္ခိတ္တကပညတ္တိ စ သင်္ခါတဗ္ဗပ္ပဓာနတ္တာ ဆပိ ပညတ္တိယော ဘဇတီတိ ယုတ္တံ ဝတ္တုံ, ဣတရာ စ ယထာယောဂံ တံ တံ ပညတ္တိန္တိ။ ဒုတိယံ တတိယံ ဒွေ တီဏီတိအာဒိ ပန သင်္ခါ နာမ ကာစိ နတ္ထီတိ တာသံ ဥပါဒါသန္တတိပညတ္တီနံ အဝိဇ္ဇမာနပညတ္တိဘာဝံ, ဣတရာသဉ္စ ဥပနိဓာပညတ္တီနံ ယထာနိဒဿိတာနံ အဝိဇ္ဇမာနေနအဝိဇ္ဇမာနပညတ္တိဘာဝံ မညမာနော အာဟ ‘‘သေသာ အဝိဇ္ဇမာနပက္ခဉ္စေဝ အဝိဇ္ဇမာနေနအဝိဇ္ဇမာနပက္ခဉ္စ ဘဇန္တီ’’တိ။ ဒုတိယံ တတိယံ ဒွေ တီဏီတိအာဒီနံ ဥပနိဓာဥပနိက္ခိတ္တကပညတ္တီနံ အဝိဇ္ဇမာနေနအဝိဇ္ဇမာနပညတ္တိဘာဝမေဝ မညတိ။ ယဉှိ ပဌမာဒိကံ အပေက္ခိတွာ ယဿ စေကာဒိကဿ ဥပနိက္ခိပိတွာ ပညာပီယတိ, တဉ္စ သင်္ခါနံ ကိဉ္စိ နတ္ထီတိ။ တထာ သန္တတိပညတ္တိယာ စ။ န ဟိ အသီတိ အာသီတိကော စ ဝိဇ္ဇမာနောတိ။
ဧကစ္စာ ဘူမိပညတ္တီတိ ကာမာဝစရာဒိပညတ္တိံ သန္ဓာယာဟ။ ကာမာဝစရာဒီ ဟိ သဘာဝဓမ္မာတိ အဓိပ္ပါယော။ ကာမောတိ ပန ဩကာသေ ဂဟိတေ အဝိဇ္ဇမာနေနဝိဇ္ဇမာနပညတ္တိ ဧသာ ဘဝိတုံ အရဟတိ, ကမ္မနိဗ္ဗတ္တက္ခန္ဓေသု ဂဟိတေသု ဝိဇ္ဇမာနေနဝိဇ္ဇမာနပညတ္တိ။ ယထာ ပန ဝစနသင်္ခါတာယ ဝစနသမုဋ္ဌာပကစေတနာသင်္ခါတာယ ဝါ ကိရိယာယ ဘာဏကောတိ ပုဂ္ဂလဿ ပညတ္တိ ဝိဇ္ဇမာနေနအဝိဇ္ဇမာနပညတ္တိပက္ခံ ဘဇတိ, ဧဝံ ကိသော ထူလောတိ ရူပါယတနသင်္ခါတေန သဏ္ဌာနေန ပုဂ္ဂလာဒီနံ ပညာပနာ ဝိဇ္ဇမာနေနအဝိဇ္ဇမာနပညတ္တိ ဘဝိတုံ အရဟတိ။ သဏ္ဌာနန္တိ ဝါ ရူပါယတနေ အဂ္ဂဟိတေ အဝိဇ္ဇမာနေနအဝိဇ္ဇမာနပညတ္တိ။ ရူပံ ဖဿောတိအာဒိကာ ပန ဝိဇ္ဇမာနပညတ္တိ ရုပ္ပနာဒိကိစ္စဝသေန ကိစ္စပညတ္တိယံ, ပစ္စတ္တဓမ္မနာမဝသေန ပစ္စတ္တပညတ္တိယံ ဝါ အဝရောဓေတဗ္ဗာ။ ဝိဇ္ဇမာနာဝိဇ္ဇမာနပညတ္တီသု စ ဝုတ္တာသု တာသံ
(မူလဋီ၊၃၊၃၀။)ဝေါမိဿတာဝသေန ပဝတ္တာ ဣတရာပိ ဝုတ္တာယေဝ ဟောန္တီတိ အယမ္ပိ အာစရိယဝါဒေါ သဗ္ဗသင်္ဂါဟကောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။
֍ ဋီ ၂။ ‘‘ယာဝတာ ပဉ္စက္ခန္ဓာ’’တိအာဒိကဿ အတ္ထံ ဒဿေန္တော ‘‘ယတ္တကေန ပညာပနေနာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ယာဝတာ ပဉ္စက္ခန္ဓာတိ ယာဝတာ ရူပက္ခန္ဓော…ပေ… ဝိညာဏက္ခန္ဓောတိ ခန္ဓာနံ ခန္ဓပညတ္တိ, ဧတ္တာဝတာ ခန္ဓာနံ ခန္ဓပညတ္တိ, ဧဝံ ပါဠိယောဇနံ ကတွာ သင်္ခေပပ္ပဘေဒဝသေန အယံ အတ္ထော ဝုတ္တောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ‘‘ယာဝတာ ပဉ္စက္ခန္ဓာ’’တိ, ‘‘ခန္ဓာနံ ခန္ဓပညတ္တီ’’တိ ဟိ ဣမဿ အတ္ထော ‘‘ယတ္တကေန ပညာပနေန သင်္ခေပတော ပဉ္စက္ခန္ဓာတိ ဝါ’’တိ ဧတေန ဒဿိတော, ‘‘ယာဝတာ ရူပက္ခန္ဓော’’တိအာဒိကဿ ပန ‘‘ပဘေဒတော ရူပက္ခန္ဓော’’တိအာဒိကေနာတိ။ တတ္ထ ရူပက္ခန္ဓော…ပေ… ဝိညာဏက္ခန္ဓောတိ ပဘေဒနိဒဿနမတ္တမေတံ။ တေန အဝုတ္တောပိ သဗ္ဗော သင်္ဂဟိတော ဟောတီတိ ‘‘တတြာပိ ရူပက္ခန္ဓော ကာမာဝစရော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အယံ ဝါ ဧတ္ထ ပါဠိယာ အတ္ထယောဇနာ – ‘‘ယာဝတာ’’တိ ဣဒံ သဗ္ဗေဟိ ပဒေဟိ ယောဇေတွာ ယတ္တကာ ပဉ္စက္ခန္ဓာ, တတ္တကာ ခန္ဓာနံ ခန္ဓပညတ္တိ။ ယတ္တကော ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ တပ္ပဘေဒါနဉ္စ ရူပက္ခန္ဓာဒီနံ ပဘေဒေါ, တတ္တကော ခန္ဓာနံ ခန္ဓပညတ္တိယာ ပဘေဒေါတိ ပကရဏန္တရေ ဝုတ္တေန ဝတ္ထုဘေဒေန ခန္ဓပညတ္တိယာ ပဘေဒံ ဒဿေတိ။ ဧသ နယော ‘‘ယာဝတာ အာယတနာန’’န္တိအာဒီသုပိ။
֍ ဋီ ၇။ ဧကဒေသေနေဝါတိ ဥဒ္ဒေသမတ္တေနေဝါတိ အတ္ထော။
မာတိကာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(မူလဋီ၊၃၊၃၁။)၂။ နိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ
၁။ ဧကကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁။ ဈာနင်္ဂါနေဝ ဝိမောက္ခောတိ ဣမိနာ အဓိပ္ပါယေနာဟ ‘‘ဝိမောက္ခသဟဇာတေန နာမကာယေနာ’’တိ။ ယေန ဟိ သဒ္ဓိန္တိအာဒိနာ ပဌမံ သမင်္ဂိဘာဝတ္ထံ ဝိဝရတိ။ ဖဿေနပိ ဖုဋ္ဌာယေဝ နာမာတိ ဧတေန ‘‘အပိစေသာ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တံ ဒုတိယံ သမ္ဖဿေန ဖုသနတ္ထံ, ဣတရေဟိ ဣတရေ ကာရဏတ္ထေ။ သမင်္ဂိဘာဝဖုသနကာရဏဘာဝါ ဟိ ဖုသနာတိ ဝုတ္တာတိ။ ပုနပိ ပဌမတ္ထမေဝ ဒုဗ္ဗိညေယျတ္တာ ဝိဝရန္တော ‘‘တတြာဿာ’’တိအာဒိမာဟ။ ဌပေတွာ တာနိ အင်္ဂါနိ သေသာ အတိရေကပဏ္ဏာသဓမ္မာတိ ဧတ္ထ ဝေဒနာသောမနဿိန္ဒြိယာနိ သင်္ဂဟိတာနီတိ အာဟ ‘‘စတ္တာရော ခန္ဓာ ဟောန္တီ’’တိ။ ဧဝံ သတိ ဝေဒနာသောမနဿိန္ဒြိယေဟိ သုခဿ ဖုသိတဗ္ဗတ္တာ တိဏ္ဏဉ္စ တေသံ အနညတ္တာ တေနေဝ တဿ ဖုသနာ အာပဇ္ဇတီတိ? နာပဇ္ဇတိ, ဝေဒယိတာဓိပတိယဋ္ဌေဟိ ဥပနိဇ္ဈာယနဘာဝပဋိလာဘဿ ဝုတ္တတ္တာ။ အထ ဝါ ဌပေတွာ တာနိ အင်္ဂါနီတိ အင်္ဂါနံ ဗဟုတ္တာ ဗဟုဝစနံ။ တေသု ပန ပစ္စေကမ္ပိ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ ‘‘ဝိတက္ကံ ဌပေတွာ’’တိအာဒိနာ။ တတ္ထ ‘‘သုခံ ဌပေတွာ’’တိ ဣမိဿာ ယောဇနာယ သေသာ တယော ခန္ဓာ ဟောန္တိ, ဣတရာသု စတ္တာရောတိ။ သဗ္ဗယောဇနာသု စ တယော အန္တော ကတွာ ‘‘စတ္တာရော ခန္ဓာ ဟောန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။
֍ ဋီ ၂။ ယော အသမယဝိမောက္ခေန ဧကစ္စေဟိ အာသဝေဟိ ဝိမုတ္တော အသမယဝိမောက္ခူပနိဿယလာဘေန စ သာတိသယေန သမယဝိမောက္ခေန, သော ဧဝ သမယဝိမုတ္တော။ သော ဟိ တေန ဝိမုတ္တော ဈာနလာဘီ သေက္ခော ရူပါရူပဘဝတော အပုနရာဝဋ္ဋကော ကာမရာဂါဒီဟိ တထာဝိမုတ္တောဝ ဟောတီတိ သမယဝိမုတ္တပညတ္တိံ လဒ္ဓုံ အရဟတိ။ ပုထုဇ္ဇနော ပန ဈာနလာဘီ ပုနရာဝဋ္ဋကဓမ္မော ပုန ကာမရာဂါဒိသမုဒါစာရဘာဝတော ဝိမုတ္တော နာမ န ဟောတီတိ သမယဝိမုတ္တပညတ္တိံ နာရဟတိ, တေန သော ‘‘သမယဝိမုတ္တော’’တိ န ဝုတ္တော။ အရဟတော ပန အပရိက္ခီဏာ အာသဝါ နတ္ထိ, ယတော ဝိမုစ္စေယျ။ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရမတ္တာ ဟိ တဿ အဋ္ဌ ဝိမောက္ခာတိ။ တသ္မာ တဿ န အဋ္ဌ ဝိမောက္ခာ သမယဝိမုတ္တပညတ္တိဘာဝဿ အသမယဝိမုတ္တပညတ္တိဘာဝဿ ဝါ ကာရဏံ။ တဒကာရဏဘာဝမေဝ
(မူလဋီ၊၃၊၃၂။)ဒဿေတုံ ‘‘န ဟေဝ ခေါ…ပေ… ဝိဟရတီ’’တိ ဝုတ္တံ, န သုက္ခဝိပဿကဿေဝ အသမယဝိမုတ္တဘာဝံ ဒဿေတုန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သဗ္ဗောပိ ဟိ အရဟာ အသမယဝိမုတ္တောတိ။ ဗာဟိရာနန္တိ လောကုတ္တရတော ဗဟိဘူတာနံ, လောကိယာနန္တိ အတ္ထော။
֍ ဋီ ၃။ အရူပက္ခန္ဓနိဗ္ဗာနမတ္တဝါစကော အရူပသဒ္ဒေါ န ဟောတီတိ ဒဿနတ္ထံ ‘‘ရူပတော အည’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ စိတ္တမဉ္ဇူသန္တိ သမာဓိံ။ အဘိညာဒီနဉှိ ဓမ္မာနံ ပါဒကဘာဝေန သမာဓိ မဉ္ဇူသာသဒိသော ဟောတိ။ အဒ္ဓါနံ ဖရိတုန္တိ ဒီဃကာလံ ဗျာပေတုံ, ပဝတ္တေတုန္တိ အတ္ထော။ ‘‘သမ္မဇ္ဇိတဗ္ဗ’’န္တိ စိန္တေတွာ တတ္ထ အာဒရဿ အကတတ္တာ ဝတ္တဘေဒေါတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧဝံ ဝတ္တဘေဒမတ္တေန နဋ္ဌာ ပန သမာပတ္တိ ကာမစ္ဆန္ဒာဒီဟိ နဋ္ဌာ ဝိယ န ကိဉ္စေန ပစ္စာဟရိတဗ္ဗာ ဟောတိ မန္ဒပါရိပန္ထကတ္တာ, တသ္မာ ဝတ္တသမိတကရဏမတ္တေနေဝ ပစ္စာဟရိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘အပ္ပေန္တောဝ နိသီဒီ’’တိ အာဟ။
֍ ဋီ ၄။ အတ္တနော အနုရူပေန ပမာဒေန ဝီတိနာမေန္တာနမ္ပိ သမာပတ္တိ န ကုပ္ပတီတိ ပရိဟီနော နာမ န ဟောတိ, တသ္မိံ တသ္မိံ ဗျာသင်္ဂေ ပဋိသံဟဋမတ္တေ သမာပဇ္ဇိတုံ သမတ္ထတာယာတိ အဓိပ္ပါယော။ ‘‘ကိဿ ပန, ဘန္တေ, ခီဏာသဝဿ ဘိက္ခုနော လာဘသက္ကာရသိလောကော အန္တရာယာယာတိ? ယာ ဟိဿ သာ, အာနန္ဒ, အကုပ္ပါ စေတောဝိမုတ္တိ, နာဟံ တဿာ လာဘသက္ကာရသိလောကံ အန္တရာယာယ ဝဒါမိ။ ယေ စ ခွဿ, အာနန္ဒ, အပ္ပမတ္တဿ အာတာပိနော ပဟိတတ္တဿ ဝိဟရတော ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရာ အဓိဂတာ, တေသာဟမဿ လာဘသက္ကာရသိလောကံ အန္တရာယာယ ဝဒါမီ’’တိ သုတ္တေ (သံ။ နိ။ ၂။၁၇၉) ပန သမယေန သမယံ အာပဇ္ဇနေန ပရိဟရိတဗ္ဗာနံ သမာပတ္တိသုခဝိဟာရာနံ တသ္မိံ တသ္မိံ ဗျာသင်္ဂကာလေ အနိပ္ဖတ္တိတော လာဘသက္ကာရသိလောကော အန္တရာယောတိ ဝုတ္တောတိ အဓိပ္ပါယေနဿ တေန အဝိရောဓော ဝေဒိတဗ္ဗော။
֍ ဋီ ၅။ ဓမ္မာနံ…ပေ… ပီတိ ဧတ္ထ ‘‘ဓမ္မေဟီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဣဓ ဟိ တာဟိ သမာပတ္တီဟိ ပရိဟာယေယျာတိ ဓမ္မေဟိ ပုဂ္ဂလဿ ပရိဟာနမ္ပိ အပရိဟာနမ္ပိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ စ ပုဂ္ဂလဿ ပမာဒမာဂမ္မ တာ သမာပတ္တိယော ကုပ္ပေယျုန္တိ ဓမ္မာနံ ကုပ္ပနံ အကုပ္ပနဉ္စ ဝုတ္တံ, ပုဂ္ဂလဿ ပန ပရိဟာနဓမ္မာနမေဝ ဝိနာသောတိ ဝစနနာနတ္တမတ္တေန ဝစနတ္ထနာနတ္တမတ္တေန ဝါ ပရိယာယန္တရတာ ဝုတ္တာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။
(မူလဋီ၊၃၊၃၃။)၇-၈။ စေတနာ သမာပတ္တိစေတနာ တဒါယူဟနာ စ။ အနုရက္ခဏာ သမာပတ္တိဥပကာရာနုပကာရပရိဂ္ဂါဟိကာ ပညာသဟိတာ သတိ။ တာဟိ စေတိယမာနအနုရက္ခိယမာနသမာပတ္တီနံ ဘဗ္ဗာ စေတနာဘဗ္ဗာ အနုရက္ခဏာဘဗ္ဗာ။
֍ ဋီ ၁၀။ ပုထုဇ္ဇနဂေါတ္တန္တိ ပုထုဇ္ဇနသိက္ခံ, ပုထုဇ္ဇနဂတာ တိဿော သိက္ခာ အတိက္ကန္တာတိ အတ္ထော။ တာ ဟိ သံယောဇနတ္တယာနုပစ္ဆေဒေန ‘‘ပုထုဇ္ဇနသိက္ခာ’’တိ ဝုစ္စန္တီတိ။
֍ ဋီ ၁၁။ အရဟတ္တမဂ္ဂဋ္ဌော စ ဝဋ္ဋဘယတော ပညုဗ္ဗေဂေန ဥဗ္ဗိဇ္ဇန္တော ဥဒ္ဓမ္ဘာဂိယသံယောဇနေဟိ ဥပရတောတိ ဘယူပရတော နာမာတိ အာဟ ‘‘သတ္တ သေက္ခာ ဘယူပရတာ’’တိ။
֍ ဋီ ၁၂။ ဘဝင်္ဂပညာဝိရဟိတာ ‘‘ဝိပါကာဝရဏေန သမန္နာဂတာ’’တိ ဣမိနာ ဂဟိတာတိ တိဟေတုကပဋိသန္ဓိကာ ကေစိ ‘‘ဒုပ္ပညာ’’တိ ဣမိနာ ဂယှန္တီတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အပ္ပဋိလဒ္ဓမဂ္ဂဖလူပနိဿယာ’’တိ။ ပညာယ ဟိ ဝိနာ န တဒုပနိဿယော အတ္ထီတိ။
֍ ဋီ ၁၄။ ယတ္ထ နိယတာနိယတဝေါမိဿာ ပဝတ္တိ အတ္ထိ, တတ္ထေဝ နိယတဓမ္မာ ဟောန္တီတိ ဥတ္တရကုရူသု တဒဘာဝါ နိယတော နာမ နတ္ထီတိ ဒဿေန္တော ‘‘ယာ ပန ဥတ္တရကုရုကာန’’န္တိအာဒိမာဟ။
֍ ဋီ ၁၆။ တေရသသု သီသေသု ပလိဗောဓသီသာဒီနိ ပဝတ္တသီသဉ္စ ပရိယာဒိယိတဗ္ဗာနိ, အဓိမောက္ခသီသာဒီနိ ပရိယာဒကာနိ, ပရိယာဒကဖလံ ဂေါစရသီသံ။ တဉှိ ဝိသယဇ္ဈတ္တဖလဝိမောက္ခောတိ။ ပရိယာဒကဿ မဂ္ဂဿ ဖလဿ စ အာရမ္မဏံ သင်္ခါရသီသံ သင်္ခါရဝိဝေကဘူတော နိရောဓောတိ ပရိယာဒိယိတဗ္ဗာနံ ပရိယာဒကဖလာရမ္မဏာနံ သဟ ဝိယ သံသိဒ္ဓိဒဿနေန သမသီသိဘာဝံ ဒဿေတုံ ပဋိသမ္ဘိဒါယံ (ပဋိ။ မ။ ၁။၈၇) တေရသ သီသာနိ ဝုတ္တာနိ။ ဣဓ ပန ‘‘အပုဗ္ဗံ အစရိမံ အာသဝပရိယာဒါနဉ္စ ဟောတိ ဇီဝိတပရိယာဒါနဉ္စာ’’တိ ဝစနတော တေသု ကိလေသပဝတ္တသီသာနမေဝ ဝသေန ယောဇနံ ကရောန္တော ‘‘တတ္ထ ကိလေသသီသ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ပဝတ္တသီသမ္ပိ ဝဋ္ဋတော ဝုဋ္ဌဟန္တော မဂ္ဂေါ စုတိတော ဥဒ္ဓံ အပ္ပဝတ္တိကရဏဝသေန ယဒိပိ ပရိယာဒိယတိ, ယာဝ ပန စုတိ, တာဝ ပဝတ္တိသဗ္ဘာဝတော ‘‘ပဝတ္တသီသံ
(မူလဋီ၊၃၊၃၄။)ဇီဝိတိန္ဒြိယံ စုတိစိတ္တံ ပရိယာဒိယတီ’’တိ အာဟ။ ကိလေသပရိယာဒါနေန ပန အတ္တနော အနန္တရံ ဝိယ နိပ္ဖါဒေတဗ္ဗာ ပစ္စဝေက္ခဏဝါရာ စ ကိလေသပရိယာဒါနဿေဝ ဝါရာတိ ဝတ္တဗ္ဗတံ အရဟန္တိ။ ‘‘ဝိမုတ္တသ္မိံ ဝိမုတ္တမိတိ ဉာဏံ ဟောတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၇၈၊ သံ။ နိ။ ၃။၁၂, ၁၄) ဝစနတော ဟိ ပစ္စဝေက္ခဏပရိသမာပနေန ကိလေသပရိယာဒါနံ သမာပိတံ နာမ ဟောတိ။ တံ ပန ပရိသမာပနံ ယဒိ စုတိစိတ္တေန ဟောတိ, တေနေဝ ဇီဝိတပရိသမာပနဉ္စ ဟောတီတိ ဣမာယ ဝါရစုတိသမတာယ ကိလေသပရိယာဒါနဇီဝိတပရိယာဒါနာနံ အပုဗ္ဗာစရိမတာ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ဝါရသမတာယာ’’တိ။ ဘဝင်္ဂံ ဩတရိတွာ ပရိနိဗ္ဗာယတီတိ ဧတ္ထ ပရိနိဗ္ဗာနစိတ္တမေဝ ဘဝင်္ဂေါတရဏဘာဝေန ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။
֍ ဋီ ၁၇။ မဟာပယောဂေါတိ မဟာကိရိယော ဝိပတ္တိကရဏမဟာမေဃုဋ္ဌာနာကာရဝိနာသော။ တိဋ္ဌေယျာတိ ဝိနာသော နပ္ပဝတ္တေယျာတိ အတ္ထော။
֍ ဋီ ၁၈။ အရဏီယတ္တာတိ ပယိရုပါသိတဗ္ဗတ္တာ။
֍ ဋီ ၂၀။ ယာယ ကတကိစ္စတာ ဟောတိ, တာယ အဂ္ဂဝိဇ္ဇာယ အဓိဂတာယ တေဝိဇ္ဇတာဘာဝေါ နိပ္ပရိယာယတာ, သာ စ အာဂမနဝသေန သိဒ္ဓါ သာတိသယာ တေဝိဇ္ဇတာတိ အာဟ ‘‘အာဂမနီယမေဝ ဓုရ’’န္တိ။
֍ ဋီ ၂၂။ တတ္ထ စာတိ နိမိတ္တတ္ထေ ဘုမ္မံ, သဗ္ဗညုတညာဏပ္ပတ္တိယာ အာဓာရဘာဝေ ဝါ။ တတ္ထေဝ ဟိ သဗ္ဗညုတံ ပတ္တော နာမ ဟောတီတိ။
֍ ဋီ ၂၃။ အနနုဿုတေသု ဓမ္မေသူတိ စ အနနုဿုတေသု သစ္စေသူတိ အတ္ထော။
֍ ဋီ ၂၄။ ‘‘ရူပီ ရူပါနိ ပဿတီ’’တိအာဒိကေ (မ။ နိ။ ၂။၂၄၈၊ ၃။၃၁၂၊ ပဋိ။ မ။ ၁။၂၀၉၊ ဓ။ သ။ ၂၄၈) နိရောဓသမာပတ္တိအန္တေ အဋ္ဌ ဝိမောက္ခေ ဝတွာ ‘‘ယတော ခေါ, အာနန္ဒ, ဘိက္ခု ဣမေ အဋ္ဌ ဝိမောက္ခေ ကာယေန ဖုသိတွာ ဝိဟရတိ, ပညာယ စဿ ဒိသွာ အာသဝါ ပရိက္ခီဏာ ဟောန္တိ။ အယံ ဝုစ္စတိ, အာနန္ဒ, ဘိက္ခု ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တော’’တိ ယဒိပိ မဟာနိဒါနသုတ္တေ ဝုတ္တံ, တံ ပန ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တသေဋ္ဌဝသေန ဝုတ္တန္တိ ဣဓ ကီဋာဂိရိသုတ္တဝသေန သဗ္ဗဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တသင်္ဂဟတ္ထံ ‘‘အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော သဟဇာတနာမကာယေန ပဋိလဘိတွာ ဝိဟရတီ’’တိ အာဟ။
(မူလဋီ၊၃၊၃၅။)ကီဋာဂိရိသုတ္တေ ဟိ ‘‘ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော ယေ တေ သန္တာ ဝိမောက္ခာ အတိက္ကမ္မ ရူပေ အာရုပ္ပါ, တေ ကာယေန ဖုသိတွာ ဝိဟရတိ, ပညာယ စဿ ဒိသွာ အာသဝါ ပရိက္ခီဏာ ဟောန္တိ။ အယံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, ပုဂ္ဂလော ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တော’’တိ (မ။ နိ။ ၂။၁၈၂) အရူပသမာပတ္တိဝသေန စတ္တာရော ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တာ ဝုတ္တာ, ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တသေဋ္ဌော စ ဝုတ္တလက္ခဏောပပတ္တိတောတိ။ ကာယသက္ခိမှိပိ ဧသေဝ နယော။
ပညာယ စဿ ဒိသွာ အာသဝါ ပရိက္ခီဏာ ဟောန္တီတိ န အာသဝါ ပညာယ ပဿန္တိ, ဒဿနကာရဏာ ပန ပရိက္ခီဏာ ဒိသွာ ပရိက္ခီဏာတိ ဝုတ္တာ။ ဒဿနာယတ္တပရိက္ခယတ္တာ ဧဝ ဟိ ဒဿနံ ပုရိမကိရိယာ ဟောတီတိ။ နာမနိဿိတကော ဧသောတိ ဧသော ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တော ရူပတော မုစ္စိတွာ နာမံ နိဿာယ ဌိတော ပုန တတော မုစ္စနတော ‘‘နာမနိဿိတကော’’တိ ဝတွာ တဿ စ သာဓကံ သုတ္တံ ဝတွာ ‘‘ကာယဒွယတော သုဝိမုတ္တတ္တာ ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တော’’တိ အာဟာတိ အတ္ထော။ သုတ္တေ ဟိ အာကိဉ္စညာယတနလာဘိနော ဥပသီဝဗြာဟ္မဏဿ ဘဂဝတာ နာမကာယာ ဝိမုတ္တောတိ ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တောတိ မုနိ အက္ခာတောတိ။
ပဌမတ္ထေရဝါဒေ ဒွီဟိ ဘာဂေဟိ ဝိမုတ္တော ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တော, ဒုတိယတ္ထေရဝါဒေ ဥဘတော ဘာဂတော ဝိမုတ္တောတိ ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တောတိ, တတိယတ္ထေရဝါဒေ ဒွီဟိ ဘာဂေဟိ ဒွေ ဝါရေ ဝိမုတ္တောတိ အယမေတေသံ ဝိသေသော။ တတ္ထ ဝိမုတ္တောတိ ကိလေသေဟိ ဝိမုတ္တော, ကိလေသဝိက္ခမ္ဘနသမုစ္ဆေဒနေဟိ ဝါ ကာယဒွယတော ဝိမုတ္တောတိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အရူပါဝစရံ ပန နာမကာယတော စ ဝိမုတ္တန္တိ နီဝရဏသင်္ခါတနာမကာယတော ဝိမုတ္တန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တဉှိ နီဝရဏဒူရီဘာဝေန နာမကာယတော ရူပတဏှာဝိက္ခမ္ဘနေန ရူပကာယတော စ ဝိမုတ္တတ္တာ ဧကဒေသေန ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တံ နာမ ဟောတီတိ အရဟတ္တမဂ္ဂဿ ပါဒကဘူတံ ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တနာမလာဘဿ ကာရဏံ ဘဝိတုံ ယုတ္တန္တိ အဓိပ္ပါယော။
֍ ဋီ ၂၅။ ဧတေသု ဟိ ဧကောပိ အဋ္ဌဝိမောက္ခလာဘီ န ဟောတီတိ ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တဘာဝဿ ကာရဏဘူတံ ရူပကာယတော ဝိမုတ္တံ ဧကမ္ပိ
(မူလဋီ၊၃၊၃၆။)ဝိမောက္ခံ အနဓိဂတောတိ အဓိပ္ပါယော။ အရူပါဝစရေသု ဟိ ဧကမ္ပိ အဓိဂတော ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တဘာဝကာရဏပဋိလာဘတော အဋ္ဌဝိမောက္ခေကဒေသေန တေန တံနာမဒါနေ သမတ္ထေန ‘‘အဋ္ဌဝိမောက္ခလာဘီ’’တွေဝ ဝုစ္စတိ။ တေနာဟ ‘‘အရူပါဝစရဇ္ဈာနေသု ပနာ’’တိအာဒိ။
֍ ဋီ ၂၆။ ဖုဋ္ဌန္တံ သစ္ဆိကရောတီတိ ဖုဋ္ဌာနံ အန္တော ဖုဋ္ဌန္တော, ဖုဋ္ဌာနံ အရူပါဝစရဇ္ဈာနာနံ အနန္တရော ကာလောတိ အဓိပ္ပါယော။ အစ္စန္တသံယောဂေ စေတ္ထ ဥပယောဂဝစနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဖုဋ္ဌာနန္တရကာလမေဝ သစ္ဆိကရောတိ သစ္ဆိကာတဗ္ဗောပါယေနာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ‘‘ဧကမန္တံ နိသီဒီ’’တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၁။၁၆၅) ဝိယ ဘာဝနပုံသကံ ဝါ ဧတံ။ ယော ဟိ အရူပဇ္ဈာနေန ရူပကာယတော နာမကာယေကဒေသတော စ ဝိက္ခမ္ဘနဝိမောက္ခေန ဝိမုတ္တော, တေန နိရောဓသင်္ခါတော ဝိမောက္ခော အာလောစိတော ပကာသိတော ဝိယ ဟောတိ, န ပန ကာယေန သစ္ဆိကတော။ နိရောဓံ ပန အာရမ္မဏံ ကတွာ ဧကစ္စေသု အာသဝေသု ခေပိတေသု တေန သော သစ္ဆိကတော ဟောတိ, တသ္မာ သော သစ္ဆိကာတဗ္ဗံ နိရောဓံ ယထာအာလောစိတံ နာမကာယေန သစ္ဆိကရောတီတိ ကာယသက္ခီတိ ဝုစ္စတိ, န တု ဝိမုတ္တောတိ ဧကစ္စာနံ အာသဝါနံ အပရိက္ခီဏတ္တာ။
֍ ဋီ ၂၇။ ဒိဋ္ဌတ္တာ ပတ္တောတိ ဧတေန စတုသစ္စဒဿနသင်္ခါတာယ ဒိဋ္ဌိယာ နိရောဓဿ ပတ္တတံ ဒီပေတိ။ ‘‘ဒိဋ္ဌန္တံ ပတ္တော’’တိ ဝါ ပါဌော, ဒဿနသင်္ခါတဿ သောတာပတ္တိမဂ္ဂဉာဏဿ အနန္တရံ ပတ္တောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပဌမဖလတော ပဋ္ဌာယ ဟိ ယာဝ အဂ္ဂမဂ္ဂါ ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တောတိ။
֍ ဋီ ၂၈။ ဣမံ ပန နယံ ‘‘နော’’တိ ပဋိက္ခိပိတွာတိ ဧတ္ထ ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တသဒ္ဓါဝိမုတ္တဘာဝပ္ပတ္တာနံ ပညာနာနတ္တံ ဝုတ္တံ, န ပန ယေန ဝိသေသေန သော ဝိသေသော ပတ္တော, သော ဝုတ္တောတိ ဣမံ ဒေါသံ ဒိသွာ ပဋိက္ခေပေါ ကတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အာဂမဋ္ဌကထာသူတိ စ ဝစနေန အာဂမနီယနာနတ္တသန္နိဋ္ဌာနမေဝ ထိရံ ကရောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သဒ္ဒဟန္တော ဝိမုတ္တောတိ ဧတေန သဗ္ဗထာ အဝိမုတ္တဿပိ သဒ္ဓါမတ္တေန ဝိမုတ္တဘာဝံ ဒဿေတိ။ သဒ္ဓါဝိမုတ္တောတိ ဝါ သဒ္ဓါယ အဓိမုတ္တောတိ အတ္ထော။
֍ ဋီ ၂၉။ ပညံ ဝါဟေတီတိ ပညံ သာတိသယံ ပဝတ္တေတီတိ အတ္ထော။ ပညာ ဣမံ ပုဂ္ဂလံ ဝဟတီတိ နိဗ္ဗာနာဘိမုခံ ဂမေတီတိ အတ္ထော။
(မူလဋီ၊၃၊၃၇။)֍ ဋီ ၃၁။ ဧဝံ မဂ္ဂက္ခဏေပီတိ အယံ အပိ-သဒ္ဒေါ ကသ္မာ ဝုတ္တော, နနု အရိယေန အဋ္ဌင်္ဂိကေန မဂ္ဂေန သမန္နာဂတော မဂ္ဂက္ခဏေ ဧဝ ဟောတီတိ တဒါ ဧဝ သောတာပန္နော နာမာတိ အာပန္နန္တိ? နာပန္နံ။ မဂ္ဂေန ဟိ အတ္တနာ သဒိသဿ အဋ္ဌင်္ဂိကဿ ဝါ သတ္တင်္ဂိကဿ ဝါ ဖလဿ သောတောတိ နာမံ ဒိန္နန္တိ တေနပိ သမန္နာဂတဿ သောတာပန္နဘာဝတော, သောတေန ဝါ မဂ္ဂေန ပဝတ္တေတုံ အပရိဟီနေန ဖလဋ္ဌောပိ သမန္နာဂတော ဧဝ နာမ, န စ တေန ပဌမမဂ္ဂက္ခဏေ ဝိယ သောတော သမာပဇ္ဇိယမာနော, တသ္မာ သမာပန္နသောတတ္တာ ပဌမဖလတော ပဋ္ဌာယ ‘‘သောတာပန္နော’’တိ ဝတ္တုံ ယုတ္တော။ ဝုတ္တဉှိ ‘‘ယေ ကေစိ, ဘိက္ခဝေ, မယိ အဝေစ္စပ္ပသန္နာ, သဗ္ဗေ တေ သောတာပန္နာ။ တေသံ သောတာပန္နာနံ ပဉ္စန္နံ ဣဓ နိဋ္ဌာ, ပဉ္စန္နံ ဣဓ ဝိဟာယ နိဋ္ဌာ’’တိ (အ။ နိ။ ၁၀။၆၄)။ တတ္ထ ဒုတိယဖလဋ္ဌာဒီနံ ဝိသုံ နာမံ အတ္ထီတိ ပဌမဖလဋ္ဌော ဧဝ ဣတရေဟိ ဝိသေသိယမာနော ‘‘သောတာပန္နော’’တိ ဝတ္တုံ ယုတ္တောတိ သော ဧဝ ဣဓာဓိပ္ပေတော။ ပဋိလဒ္ဓမဂ္ဂေန ဗုဇ္ဈတီတိ ဧတေန ပဋိလဒ္ဓမဂ္ဂဿ စတုသစ္စပစ္စဝေက္ခဏာဒီနံ ဥပနိဿယဘာဝံ ဒဿေတိ။ သမ္ဗောဓိ ပရံ အယနံ နိဿယော ဧတဿာတိ ဟိ သမ္ဗောဓိပရာယဏောတိ။ ဒုတိယေနတ္ထေန သမ္ဗောဓိ ပရံ အယနံ ဂတိ ဧတဿာတိ သမ္ဗောဓိပရာယဏော။
֍ ဋီ ၃၂။ ကေဝလေန ကုလသဒ္ဒေန မဟာကုလမေဝ ဝုစ္စတီတိ အာဟ ‘‘မဟာဘောဂကုလေသုယေဝ နိဗ္ဗတ္တတီတိ အတ္ထော’’တိ။
֍ ဋီ ၃၃။ ခန္ဓဗီဇံ နာမ ပဋိသန္ဓိဝိညာဏံ။ ဣဟဋ္ဌကနိဇ္ဈာနိကဝသေနေဝ ဣမသ္မိံ ဌာနေ ကထိတာတိ သဇ္ဈာနကော အဇ္ဈတ္တသံယောဇနသမုစ္ဆေဒေ အကတေပိ အနာဂါမိသဘာဂေါ အနာဝတ္တိဓမ္မော ဣဓ ဂဏနူပဂေါ န ဟောတိ, ဟေဋ္ဌာ ဥပရိ စ သံသရဏကော ကာမဘဝဂတော ဟီနဇ္ဈာနကော ဣဓ ဂဏနူပဂေါတိ အဓိပ္ပါယော။
֍ ဋီ ၃၄။ ယံ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ ‘‘ဒွီဟိ ကာရဏေဟိ တနုဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော’’တိအာဒိ ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာတိ အတ္ထော။
֍ ဋီ ၃၆။ ဥပပန္နံ ဝါ သမနန္တရာတိ ဥပပန္နံ ဝါ ဧတေန ပုဂ္ဂလေန ဟောတိ, အထ သမနန္တရာ အရိယမဂ္ဂံ သဉ္ဇနေတိ။ အပ္ပတ္တံ ဝါ ဝေမဇ္ဈံ အာယုပ္ပမာဏန္တိ အာယုပ္ပမာဏံ တဿ ပုဂ္ဂလဿ ဝေမဇ္ဈံ အပ္ပတ္တံ ဟောတိ, ဧတ္ထန္တရေ
(မူလဋီ၊၃၊၃၈။)အရိယမဂ္ဂံ သဉ္ဇနေတီတိ အယမေတ္ထ ပါဠိအတ္ထော။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘အပ္ပတွာ ပဗ္ဗတံ နဒီ’’တိ ဝိယ အာယုပ္ပမာဏံ ဝေမဇ္ဈံ အပ္ပတ္တံ ဝါ ဟုတွာတိ ပရသဒ္ဒယောဂေ ပရတော ဘူတော ဟုတွာ သဒ္ဒေါ ဝစနသေသဘူတော ပယုတ္တောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။
֍ ဋီ ၃၇။ ဥပဟစ္စာတိ ဧတဿ ဥပဂန္တွာတိ အတ္ထော, တေန ဝေမဇ္ဈာတိက္ကမော ကာလကိရိယောပဂမနဉ္စ သင်္ဂဟိတံ ဟောတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အတိက္ကမိတွာ ဝေမဇ္ဈ’’န္တိအာဒိ။
֍ ဋီ ၄၀။ ဥဒ္ဓံဝါဟိဘာဝေနာတိ ဥဒ္ဓံ ဝဟတီတိ ဥဒ္ဓံဝါဟီ, တဏှာသောတံ ဝဋ္ဋသောတံ ဝါ, တဿ ဘာဝေါ, တေန ဥဒ္ဓံဝါဟိဘာဝေနာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အဝိဟေသု ဥဒ္ဓံသောတော ယဒိပိ တတ္ထ ပရိနိဗ္ဗာယီ န ဟောတိ, ယတ္ထ ဝါ တတ္ထ ဝါ ဂန္တွာ ပရိနိဗ္ဗာယတု, ပရိနိဗ္ဗာယိနော ပန တဿ အသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယိတာ သသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယိတာ စ အတ္ထီတိ တတ္ထ ဒသ အနာဂါမိနော ဝုတ္တာ, ဧဝံ အတပ္ပါဒီသုပိ။ အနုပဟစ္စတလာတိ အပ္ပတ္တတလာ။ အသင်္ခါရသသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယီနံ လဟုသာလဟုသဂတိကာ ဧဝ ပရိတ္တဝိပုလတိဏကဋ္ဌဈာပကပပ္ပဋိကာသဒိသတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ, န ဥပ္ပဇ္ဇိတွာဝ နိဗ္ဗာယနကာဒီဟိ အဓိမတ္တတာ ဝိယ သမုဒ္ဒံ ပတွာ နိဗ္ဗာယနကတော အနဓိမတ္တတာ ဝိယ စ အန္တရာ ဥပဟစ္စပရိနိဗ္ဗာယီဟိ ဥဒ္ဓံသောတတော စ အဓိမတ္တာနဓိမတ္တတာ။ တေ ဧဝ ဟိ အသင်္ခါရသသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယိနောတိ။ တတော မဟန္တတရေတိ ဝစနံ တိဏကဋ္ဌဈာပနသမတ္ထပပ္ပဋိကာဒဿနတ္ထံ, န အဓိမတ္တ နာဓိမတ္တဒဿနတ္ထန္တိ။
နော စဿ နော စ မေ သိယာတိ အဝိဇ္ဇာသင်္ခါရာဒိကံ ဟေတုပဉ္စကံ နော စ အဿ, ဝိညာဏာဒိကံ ဣဒံ ဖလပဉ္စကံ ဝတ္တမာနံ နော စ မေ သိယာတိ အတ္ထော။ တေန အတီတဘဝသံသိဒ္ဓိတော ဒုက္ခသမုဒယတော ဣမဿ ဒုက္ခဿ ပဝတ္တိဒဿနတော ပစ္စယသမုဒယဋ္ဌေန ခန္ဓာနံ ဥဒယဒဿနပဋိပတ္တိ ဝုတ္တာ ဟောတိ။ န ဘဝိဿတိ, န မေ ဘဝိဿတီတိ ယဒိ ဧတရဟိ ဟေတုပဉ္စကံ န ဘဝိဿတိ, အနာဂတေ ဖလပဉ္စကံ န မေ ဘဝိဿတီတိ အတ္ထော။ ဧတေန ပစ္စယနိရောဓဋ္ဌေန ဝယဒဿနပဋိပတ္တိ ဝုတ္တာ ဟောတိ, ဧတရဟိ အနာဂတေ စ အတ္တတ္တနိယနိဝါရဏဝသေန သုညတာပဋိပတ္တိ ဝါ စတူဟိပိ ဝုတ္တာ။ ယဒတ္ထီတိ ယံ အတ္ထိ။ ဘူတန္တိ သသဘာဝံ နိဗ္ဗတ္တံ ဝါ ယထာဒိဋ္ဌဥဒယဗ္ဗယံ ယထာဒိဋ္ဌသုညတံ ဝါ ခန္ဓပဉ္စကံ ပရိကပ္ပိတဣတ္ထိပုရိသသတ္တာဒိဘာဝရဟိတံ နာမရူပမတ္တန္တိ အတ္ထော။ ဝိဝဋ္ဋာနုပဿနာယ ဝိဝဋ္ဋမာနသော တံ ဘူတံ
(မူလဋီ၊၃၊၃၉။)ပဇဟာမီတိ ဥပေက္ခံ ပဋိလဘတိ, သင်္ခါရုပေက္ခာဉာဏေန ဥပေက္ခကော ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။
ဘဝေ န ရဇ္ဇတိ, သမ္ဘဝေ န ရဇ္ဇတီတိ အဝိသိဋ္ဌေ ဝိသိဋ္ဌေ စ ဘဝေ န ရဇ္ဇတီတိ ကေစိ ဝဒန္တိ။ ပစ္စုပ္ပန္နော ပန ဘဝေါ ဘဝေါ, အနာဂတော ဇာတိယာ ဂဟဏေန ဂဟိတော သမ္ဘဝေါတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အထ ဝါ ဘဝေါတိ ဘူတမေဝ ဝုစ္စတိ, သမ္ဘဝေါ တဒါဟာရော, တသ္မိံ ဒွယေ န ရဇ္ဇတီတိ သေက္ခပဋိပတ္တိံ ဒဿေတိ။ ဘူတေ ဟိ သသမ္ဘဝေ စ ဝိရာဂေါ သေက္ခပဋိပတ္တိ။ ယထာဟ ‘‘ဘူတမိဒန္တိ, ဘန္တေ, ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ပဿတိ, ဘူတမိဒန္တိ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒိသွာ ဘူတဿ နိဗ္ဗိဒါယ ဝိရာဂါယ နိရောဓာယ ပဋိပန္နော ဟောတိ။ တဒါဟာရသမ္ဘဝန္တိ ယထာဘူတံ…ပေ… ဒိသွာ တဒါဟာရသမ္ဘဝဿ နိဗ္ဗိဒါယ…ပေ… ပဋိပန္နော ဟောတိ။ တဒါဟာရနိရောဓာယ ယံ ဘူတံ, တံ နိရောဓဓမ္မန္တိ ယထာဘူတံ…ပေ… ဒိသွာ နိရောဓဓမ္မဿ နိဗ္ဗိဒါယ ဝိရာဂါယ နိရောဓာယ ပဋိပန္နော ဟောတိ။ ဧဝံ ခေါ, ဘန္တေ, သေက္ခော ဟောတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၂။၃၁)။ အထုတ္တရီတိ အထ ဧဝံ အရဇ္ဇမာနော ဥတ္တရိ သန္တံ ပဒံ နိဗ္ဗာနံ အနုက္ကမေန မဂ္ဂပညာယ သမ္မာ ပဿတိ, တဉ္စ ခွဿ ပဒံ န သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ သစ္ဆိကတံ စတုတ္ထမဂ္ဂေနေဝ သစ္ဆိကာတဗ္ဗဿ တဿ တေန အသစ္ဆိကတတ္တာ။
ဧကကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၂။ ဒုကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၆၃။ ကဿစိ ကိလေသဿ အဝိက္ခမ္ဘိတတ္တာ ကဿစိ ကထဉ္စိ အဝိမုတ္တော ကာမဘဝေါ အဇ္ဈတ္တဂ္ဂဟဏဿ ဝိသေသပစ္စယောတိ အဇ္ဈတ္တံ နာမ။ တတ္ထ ဗန္ဓနံ အဇ္ဈတ္တသံယောဇနံ, တေန သမ္ပယုတ္တော အဇ္ဈတ္တသံယောဇနော။
֍ ဋီ ၈၃။ ကာရဏေန ဝိနာ ပဝတ္တဟိတစိတ္တော အကာရဏဝစ္ဆလော။ အနာဂတမ္ပိ ပယောဇနံ အပေက္ခမာနော ပုရိမဂ္ဂဟိတံ တံ ကတံ ဥပါဒါယ ကတညူ ဧဝ နာမ ဟောတိ, န ပုဗ္ဗကာရီတိ အာဟ ‘‘ကရိဿတိ မေ’’တိအာဒိ။ တမောဇောတိပရာယဏော ပုညဖလံ အနုပဇီဝန္တော ဧဝ ပုညာနိ ကရောတီတိ ‘‘ပုဗ္ဗကာရီ’’တိ ဝုတ္တော။ ‘‘ဣဏံ ဒေမီ’’တိ သညံ ကရောတီတိ ဧဝံသညံ အကရောန္တောပိ ကရောန္တော ဝိယ ဟောတီတိ အတ္ထော။
(မူလဋီ၊၃၊၄၀။)֍ ဋီ ၈၆။ အစ္ဆမံသံ လဘိတွာ သူကရမံသန္တိ န ကုက္ကုစ္စာယတီတိ အစ္ဆမံသန္တိ ဇာနန္တောပိ သူကရမံသန္တိ န ကုက္ကုစ္စာယတိ, မဒ္ဒိတွာ ဝီတိက္ကမတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။
֍ ဋီ ၉၀။ တိတ္တောတိ နိဋ္ဌိတကိစ္စတာယ နိရုဿုက္ကော။
ဒုကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၃။ တိကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၉၁။ သေသသံဝရဘေဒေနာတိ မနောသံဝရဘေဒေန, သတိသံဝရာဒိဘေဒေန ဝါ။ အကုသလသီလသမန္နာဂမေနာတိ ‘‘ကတမေ စ ထပတိ အကုသလာ သီလာ? အကုသလံ ကာယကမ္မံ အကုသလံ ဝစီကမ္မံ ပါပကော အာဇီဝေါ’’တိ ဝုတ္တေဟိ သမန္နာဂမေန။ တဿ ဟိ…ပေ… ဧဝံ သာသင်္ကသမာစာရော ဟောတီတိ ဧဝံ သာသင်္ကော သမာစာရော ဟောတီတိ အတ္ထော။
֍ ဋီ ၉၄။ သမာနဝိသယာနံ ပုဂ္ဂလာနံ ဝိသေသဒဿနဝသေန ‘‘ကာယသက္ခီ’’တိအာဒိကံ ဝုတ္တံ။
֍ ဋီ ၁၀၇။ သမာဓိ ဝါ အာဒီတိ လောကုတ္တရဓမ္မာ ဟိ ပရမတ္ထတော သာသနန္တိ တဒတ္ထော ပါဒကသမာဓိ တဿ အာဒိ ဝုတ္တော, တဒါသန္နတ္တာ ဝိပဿနာ, တဿ မူလေကဒေသတ္တာ မဂ္ဂေါ။
֍ ဋီ ၁၀၈။ ဥစ္ဆင်္ဂေါ ဝိယ ဥစ္ဆင်္ဂပညော ပုဂ္ဂလော ဒဋ္ဌဗ္ဗောတိ ဥစ္ဆင်္ဂသဒိသပညတာယ ဧဝ ပညာ ဝိယ ပုဂ္ဂလောပိ ဥစ္ဆင်္ဂေါ ဝိယ ဟောတိ, တသ္မိံ ဓမ္မာနံ အစိရဋ္ဌာနတောတိ အဓိပ္ပါယေန ဝုတ္တံ။ ဝက္ခတိ ဟိ ‘‘ဥစ္ဆင်္ဂသဒိသပညောတိအတ္ထော’’တိ။
֍ ဋီ ၁၀၉။ ယထာ စ ဥစ္ဆင်္ဂသဒိသာ ပညာ, ဧဝံ နိက္ကုဇ္ဇကုမ္ဘသဒိသာ ပညာ ဧဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော, တတ္ထ ဓမ္မာနံ အနဝဋ္ဌာနတော။
֍ ဋီ ၁၁၃။ စိရဋ္ဌာနတော ထိရဋ္ဌာနတော စ ပါသာဏလေခသဒိသာ ပရာပရာဓနိဗ္ဗတ္တာ ကောဓလေခါ ယဿ သော ပါသာဏလေခူပမသမန္နာဂတော ပါသာဏလေခူပမောတိ ဝုတ္တော, ဧဝံ ဣတရေပိ။
(မူလဋီ၊၃၊၄၁။)֍ ဋီ ၁၁၈။ သုတာဒိဝတ္ထုရဟိတော တုစ္ဆမာနော နဠော ဝိယာတိ ‘‘နဠော’’တိ ဝုစ္စတိ, သော ဥဂ္ဂတော နဠော ဧတဿာတိ ဥန္နဠော။
֍ ဋီ ၁၂၂။ ‘‘သီလကထာ စ နော ဘဝိဿတီ’’တိ ဧတ္ထ ဝုတ္တံ သီလကထာဘဝနံ ပဌမာရမ္ဘောပိ ဒုဿီလေန သဟ န ဟောတီတိ ဒဿေန္တော အာဟ နေဝ သီလကထာ ဟောတီ’’တိ။
֍ ဋီ ၁၂၃။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တသ္မိံ တသ္မိံ အနုဂ္ဂဟေတဗ္ဗေ ပညာယ သောဓေတဗ္ဗေ စ ဝဍ္ဎေတဗ္ဗေ စ အဓိကသီလံ နိဿာယ ဥပ္ပန္နပညာယ အနုဂ္ဂဏှာတိ နာမာတိ အတ္ထော။
֍ ဋီ ၁၂၄။ ဂူထကူပေါ ဝိယ ဒုဿီလျန္တိ ဧတေန ဒုဿီလျဿ ဂူထသဒိသတ္တမေဝ ဒဿေတိ။
֍ ဋီ ၁၃၀။ နော စ သမ္မာ ပညပေတုံ သက္ကောန္တီတိ ယေဘုယျေန န သက္ကောန္တီတိ ဣမမတ္ထံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ, ဥပ္ပန္နေ တထာဂတေ တသ္မိံ အနာဒရိယံ ကတွာ သမာပတ္တိံ ဥပ္ပါဒေတုံ ဝါယမန္တဿ အသမတ္ထဘာဝံ ဝါ။ တိတ္ထိယာ ဝါ ပူရဏာဒယော အဓိပ္ပေတာ။
တိကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၄။ စတုက္ကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၃၃။ ပရေန ကတံ ဒုဿီလျံ အာဏတ္တိယာ အတ္တနာ စ ပယောဂေန ကတန္တိ အာဏတ္တိယာ ပါပဿ ဒါယာဒေါ ‘‘တတော ဥပဍ္ဎဿ ဒါယာဒေါ’’တိ ဝုတ္တော။
֍ ဋီ ၁၄၅။ အယန္တိ ‘‘တေသု ပဌမော’’တိအာဒိကံ နယံ ဝဒတိ။
֍ ဋီ ၁၄၈။ ဒေသနာယ ဓမ္မာနံ ဉာဏဿ အာပါထဘာဝသမ္ပာဒနံ ဉာဏုဂ္ဃါဋနံ။ သဟ ဥဒါဟဋဝေလာယာတိ ဥဒါဟဋဝေလာယ သဒ္ဓိံ တသ္မိံ ကာလေ အနတိက္ကန္တေ ဧဝါတိ အတ္ထော။
֍ ဋီ ၁၅၂။ တန္တိ အနန္တရဝစနံ ဝဒတိ။ ‘‘ကတမော လောကော’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓာ’’တိ မဟန္တံ အတ္ထံ သင်္ဂဟိတွာ ဌိတဝစနံ အတ္ထယုတ္တံ။ လုဇ္ဇတီတိ လောကောတိ ကာရဏယုတ္တံ။
(မူလဋီ၊၃၊၄၂။)֍ ဋီ ၁၅၆။ သဟိတာသဟိတဿာတိ သဟိတာသဟိတေတိ အတ္ထော, သဟိတာသဟိတဿ ပရိစ္ဆိန္ဒနေတိ ဝါ။ ဒွေယေဝါတိ ဒုတိယစတုတ္ထာယေဝ။ ဒေသကသာဝကသမ္ပတ္တိယာ ဗောဓေတုံ သမတ္ထတာယ သဘာဝဓမ္မကထိကာ, သစ္စဓမ္မကထိကာတိ အတ္ထော။
֍ ဋီ ၁၅၇။ ကုသလဓမ္မေဟိ စိတ္တဿ ဝါသနာဘာဝနာ ဝါသဓုရံ။ အယံ ပါပပုဂ္ဂလောတိ စတုတ္ထော ဝုတ္တော, န ပဌမော။ ပဌမော ဟိ အဝိသံဝါဒေတုကာမော ဝေရဉ္ဇဗြာဟ္မဏသဒိသော အဓိပ္ပေတောတိ။
֍ ဋီ ၁၅၉။ ပုဂ္ဂလေပိ အရိယာနံ အဘိက္ကမနာဒိသဒိသတာတိ ပုဂ္ဂလေ အဘိက္ကမနာဒီနံ အရိယာနံ အဘိက္ကမနာဒိသဒိသတာတိ အတ္ထော, အရိယာနံ အဘိက္ကမနာဒိနာ ပုဂ္ဂလဿ သဒိသတာတိ ဝါ သဒိသာဘိက္ကမနာဒိတာတိ အတ္ထော။
֍ ဋီ ၁၆၆။ ဒုဿီလံ ‘‘ဒုဿီလော’’တိ ဝဒန္တော ဘူတံ ဘာသတိ နာမ။ ပါဏာတိပါတေန ဒုဿီလံ အဒိန္နာဒါနေန ဒုဿီလောတိ အဝတွာ ပါဏာတိပါတေနေဝါတိ ဝဒန္တော တစ္ဆံ ဘာသတိ နာမ။ ယမိဒံ ‘‘ကာလေနာ’’တိ ဝုတ္တံ, တတြ တသ္မိံ ဝစနေ, ယော ‘‘ကာလေန ဘဏတီ’’တိ ဝုတ္တော, သော ကီဒိသောတိ ဒဿနတ္ထံ ‘‘ကာလညူ ဟောတီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တန္တိ ဒဿေန္တော ‘‘ယမိဒံ ကာလေနာတိ ဝုတ္တံ, တတြ ယော ပုဂ္ဂလော’’တိအာဒိမာဟ။
֍ ဋီ ၁၆၈။ အာဂမနဝိပတ္တိ နာမ ကမ္မံ, ပုဗ္ဗုပ္ပန္နပစ္စယဝိပတ္တိ သုက္ကသောဏိတံ။ ပဝတ္တေ, ပဝတ္တဿ ဝါ ပစ္စယာ ပဝတ္တပစ္စယာ, အာဟာရာဒယော။ ဇောတေတီတိ ဇောတိ, အာလောကော။ ကုလသမ္ပတ္တိယာဒီဟိ ဇောတမာနော စ ဇောတိ ဝိယာတိ ဇောတိ။
֍ ဋီ ၁၇၃။ ပဟီနာဝသိဋ္ဌကိလေသပစ္စဝေက္ခဏာပိ ယေဟိ ကိလေသေဟိ ဝိမုတ္တော အဝိမုတ္တော စ, တေသံ ဒဿနဝသေန ဝိမုတ္တိဒဿနမေဝ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနံ ဧကူနဝီသတိဝိဓံ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏ’’န္တိ။
֍ ဋီ ၁၇၄။ ယာနိ ကာနိစိ တန္တာဝုတာနန္တိ တန္တာဝုတာနံ ဝတ္ထာနံ ယာနိ ကာနိစိ ဝတ္ထာနီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သာယံ တတိယံ အဿာတိ သာယတတိယော။ အနုယုဉ္ဇနံ အနုယောဂေါ။ တံ အနုယုတ္တောတိ ဥပယောဂဝစနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ, ဘာဝနပုံသကံ ဝါ။
(မူလဋီ၊၃၊၄၃။)֍ ဋီ ၁၇၈။ တတ္ထ သိက္ခနဘာဝေနာတိ သိက္ခာယ သာဇီဝေ စ သိက္ခနဘာဝေန။ သိက္ခံ ပရိပူရေန္တောတိ သီလသံဝရံ ပရိပူရေန္တော။ သာဇီဝဉ္စ အဝီတိက္ကမန္တောတိ ‘‘နာမကာယော ပဒကာယော နိရုတ္တိကာယော ဗျဉ္ဇနကာယော’’တိ ဝုတ္တံ သိက္ခာပဒံ ဘဂဝတော ဝစနံ အဝီတိက္ကမန္တော ဟုတွာတိ အတ္ထော။ ဣဒမေဝ စ ဒွယံ ‘‘သိက္ခန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ သာဇီဝါနတိက္ကမော သိက္ခာပါရိပူရိယာ ပစ္စယော။ တတော ဟိ ယာဝ မဂ္ဂါ သံဝရပါရိပူရီ ဟောတီတိ။ ဝိနာသနဘာဝတောတိ ဟိံသနဘာဝတော။ ဟလိဒ္ဒိရာဂေါ ဝိယ န ထိရကထော ဟောတီတိ ဧတ္ထ ကထာယ အဋ္ဌိတဘာဝေန ဟလိဒ္ဒိရာဂသဒိသတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ, န ပုဂ္ဂလဿ။
֍ ဋီ ၁၇၉။ ဒါရုမာသကောတိ ယေ ဝေါဟာရံ ဂစ္ဆန္တီတိ ဣတိ-သဒ္ဒေန ဧဝံပကာရေ ဒဿေတိ။ အညံ ဒဿေတွာ အညဿ ပရိဝတ္တနန္တိ ဒသဂ္ဃနကံ ဝတ္ထယုဂံ ဒဿေတွာ တဿ အဇာနန္တဿ ပဉ္စဂ္ဃနကဿ ဒါနံ။
֍ ဋီ ၁၈၁။ အဝိကိဏ္ဏသုခန္တိ ရူပါဒီသု သုဘာဒိပရိကပ္ပနဝသေန အဝိသဋသုခံ။
֍ ဋီ ၁၈၇။ ခန္ဓဓမ္မေသု အနိစ္စာဒိဝသေန ပဝတ္တာ ဝိပဿနာ မဂ္ဂဖလလာဘေန ပဋိလဒ္ဓါ နာမ ဟောတိ တဒလာဘေန အနဝဋ္ဌာနတောတိ မဂ္ဂဖလလာဘီ ဧဝ ‘‘အဓိပညာဓမ္မဝိပဿနာလာဘီ’’တိ ဝုတ္တော, မဂ္ဂဖလဉာဏမေဝ စ အဓိကပညာဘာဝတော စတုသစ္စဓမ္မေ သဗ္ဗဓမ္မဿ ဝရေ နိဗ္ဗာနေ ဧဝ ဝါ ဝိသိဋ္ဌဒဿနဘာဝတော စ အဓိပညာဓမ္မဝိပဿနာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။
֍ ဋီ ၁၈၉။ သုတေန အနုပပန္နောတိ ယထာသုတေန ဝါ အတ္ထေန ဝါ န သမန္နာဂတောတိ အတ္ထော။
စတုက္ကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၅။ ပဉ္စကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၉၁။ ပဌမပဉ္စကေ ဥဒ္ဒေသေနေဝ ပုဂ္ဂလဝိဘာဂေါ ဝိညာယတီတိ ယထာ တေသု ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ, တာယ ပဋိပတ္တိယာ တေ ဝိဘဇန္တော ‘‘တတြ ယွာယ’’န္တိအာဒိမာဟ။ အာရမ္ဘသဒ္ဒေါတိ အာရမ္ဘကိရိယာဝါစကော သဒ္ဒေါတိ အတ္ထော။
(မူလဋီ၊၃၊၄၄။)ဖလုပ္ပတ္တိယာ မဂ္ဂကိစ္စံ နိဋ္ဌိတံ ဟောတီတိ ‘‘မဂ္ဂကိစ္စဝသေန ဖလမေဝ ဝုတ္တ’’န္တိ အာဟ။ အာယာစနသာဓူတိ န ပသံသနာဒိသာဓူတိ အတ္ထော။
֍ ဋီ ၁၉၂။ အာဒိတော ဓေယျံ ဌပေတဗ္ဗံ အာဓေယျံ, ဒဿနသဝနပဋိဝစနဒါနဝသေန မုခေန ဝိယ ပဝတ္တံ ဂဟဏံ မုခန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တံ မုခံ အာဓေယျံ, ဂဟဏတ္ထံ ပကတိမုခမေဝ ဝါ အာဓေယျံ ယဿ သော အာဓေယျမုခေါ, အဝိစာရေတွာ အာဒိကထာယ ဧဝ ဌပိတဂဟဏောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။
֍ ဋီ ၁၉၄။ ရဇဂ္ဂသ္မိန္တိ ရဇဂ္ဂဘာဝေ။
֍ ဋီ ၁၉၉။ ဂဝါ ခီရံ အဂ္ဂမက္ခာယတီတိ န ဧဝံ သမ္ဗန္ဓော, ဥပ္ပတ္တိတော ပန ပဉ္စ ဂေါရသေ ဒဿေတွာ တေသု သပ္ပိမဏ္ဍဿ အဂ္ဂဘာဝဒဿနတ္ထံ ‘‘ဂဝါ ခီရ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘ဂါဝိတော ခီရံ နာမ ဟောတီ’’တိအာဒိ။
ပဉ္စကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၆။ ဆက္ကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၀၂။ ဆက္ကေ ဧကန္တတော ပါကဋာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါဒယော တေ ယထာဝုတ္တဂုဏာ ပုဂ္ဂလာတိ ဒဿေန္တော ‘‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ တေန ဒဋ္ဌဗ္ဗော’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ တေနာတိ သာမံ သစ္စာဘိသမယော တတ္ထ စ သဗ္ဗညုတပ္ပတ္တိဗလေသု စ ဝသိဘာဝပ္ပတ္တီတိ ဧတေန သဗ္ဗေန သမုဒိတေန။ ‘‘သဗ္ဗညုတညာဏေနာ’’တိ ပန ဝုတ္တေ သဗ္ဗမိဒံ သင်္ဂဟိတံ ဟောတိ သာမံ သစ္စာဘိသမယေန ဗလေသု စ ဝသိဘာဝပ္ပတ္တိယာ စ ဝိနာ သဗ္ဗညုတညာဏဿ အဘာဝါ, တသ္မာ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘သဗ္ဗညုတညာဏေနာ’’တိ ဧတ္တကမေဝ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အနာစရိယကေန အတ္တနာ ဥပ္ပါဒိတေနာတိ ဝစနေန သဗ္ဗညုတညာဏဿ သာစရိယကတ္တံ ပရတော ဥပ္ပတ္တိဉ္စ ပဋိသေဓေတိ, န သာစရိယကံ ပရေဟိ ဥပ္ပါဒိတဉ္စ သဗ္ဗညုတညာဏံ။ န ဟိ တံ တာဒိသံ နိဝါရေတဗ္ဗံ အတ္ထီတိ။
ဆက္ကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(မူလဋီ၊၃၊၄၅။)၇။ သတ္တကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၀၃။ သဒ္ဓါ နာမ သာဓုလဒ္ဓိကာတိ ဥမ္မုဇ္ဇတီတိ ဧတေန ကုသလေသု ဓမ္မေသု အန္တောဂဓာ, ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မေသု ဝါ အဓိမောက္ခဘူတာ သဒ္ဓါ သာဓူတိ ဥမ္မုဇ္ဇမာနံ ကုသလံ ဒဿေတိ, ဧဝံ ဟိရီယာဒီသု စ။ ကုသလေသု ဓမ္မေသူတိ ဧတ္ထ ဘုမ္မနိဒ္ဒေသော တဒန္တောဂဓတာယ တဒုပကာရတာယ ဝါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧတ္ထ စ ဥမ္မုဇ္ဇတိ သာဟု သဒ္ဓါ ကုသလေသု ဓမ္မေသူတိအာဒိနာ သဒ္ဓါဒီနံ ဥမ္မုဇ္ဇနပညာယ သဒ္ဓါဒီနံ ဥပ္ပတ္တိံ ဒဿေတိ။ တေနေဝ ‘‘တဿ သာ သဒ္ဓါ နေဝ တိဋ္ဌတီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘သာဟု သဒ္ဓါ ကုသလေသု ဓမ္မေသူ’’တိ ဝါ ဥမ္မုဇ္ဇနဿ ဥပကာရကံ အာနိသံသဒဿနံ ဝတွာ ‘‘ဥမ္မုဇ္ဇတီ’’တိ ဧတေန သဒ္ဓါသင်္ခါတမေဝ ဥမ္မုဇ္ဇနံ ဒဿိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ စင်္ကဝါရေတိ ရဇကာနံ ခါရပရိသာဝနေ။ ဧကကမ္မနိဗ္ဗတ္တာ ပဋိသန္ဓိဘဝင်္ဂစုတိသန္တတိ ဧကော စိတ္တဝါရောတိ စုတိတော အနန္တရော ယထာဂဟိတော ဒုတိယော ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ဒုတိယစိတ္တဝါရေနာ’’တိ။ ဥမ္မုဇ္ဇိတွာ ဌိတာဒယော စတ္တာရော တာယ တာယ ဇာတိယာ အရဟတ္တံ အသစ္ဆိကရောန္တာ အနေကေ ပုဂ္ဂလာ ဝေဒိတဗ္ဗာ, သစ္ဆိကရောန္တော ပန ဧကောပိ ပုဗ္ဗဘာဂေ တတိယပုဂ္ဂလာဒိဘာဝံ အာပဇ္ဇိတွာ အန္တေ သတ္တမပုဂ္ဂလော ဟောတီတိ။
သတ္တကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၁၀။ ဒသကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၀၉။ ပဉ္စန္နံ ဣဓ နိဋ္ဌာ, ပဉ္စန္နံ ဣဓ ဝိဟာယ နိဋ္ဌာတိ ဧတ္ထ ယေ သောတာပန္နာဒယော ရူပါရူပဘဝေ ဥပပဇ္ဇိတွာ ပရိနိဗ္ဗာယိဿန္တိ, တေ ဣဓ ဝိဟာယ နိဋ္ဌာပက္ခံ ဘဇမာနာပိ အဇ္ဈတ္တသံယောဇနာနံ အသမုစ္ဆိန္နတ္တာ ပုထုဇ္ဇနသာဓာရဏေ စ ဌာနေ ဥပပတ္တိယာ န ဂဟိတာ။ အသာဓာရဏဋ္ဌာနုပ္ပတ္တိဝသေန ပန အန္တရာပရိနိဗ္ဗာယီအာဒယော ဧဝ ‘‘ဣဓ ဝိဟာယ နိဋ္ဌာ’’တိ ဝုတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာတိ။
ဒသကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ပုဂ္ဂလပညတ္တိပကရဏ-မူလဋီကာ သမတ္တာ။
(မူလဋီ၊၃၊၄၆။) (မူလဋီ၊၃၊၄၇။)ကထာဝတ္ထုပကရဏ-မူလဋီကာ
နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ
ဂန္ထာရမ္ဘကထာဝဏ္ဏနာ
ကထာနံ ဝတ္ထုဘာဝတောတိ ကထာသမုဒါယဿ ပကရဏဿ အတ္တနော ဧကဒေသာနံ ဩကာသဘာဝံ ဝဒတိ။ သမုဒါယေ ဟိ ဧကဒေသာ အန္တောဂဓာတိ။ ယေန ပကာရေန သင်္ခေပေန အဒေသယိ, တံ ဒဿေန္တော ‘‘မာတိကာဌပနေနေဝ ဌပိတဿာ’’တိ အာဟ။
နိဒါနကထာဝဏ္ဏနာ
အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ပရိနိဗ္ဗာယီတိ ပရိနိဗ္ဗာနမေဝ ပရိနိဗ္ဗာနဿ ပရိနိဗ္ဗာနန္တရတော ဝိသေသနတ္ထံ ကရဏဘာဝေန ဝုတ္တံ။ ယာယ ဝါ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ အဓိဂတာယ ပစ္ဆိမစိတ္တံ အပ္ပဋိသန္ဓိကံ ဇာတံ, သာ တဿ အပ္ပဋိသန္ဓိဝူပသမဿ ကရဏဘာဝေန ဝုတ္တာတိ။ ဒုဗ္ဗလပက္ခန္တိ န ကာဠာသောကံ ဝိယ ဗလဝန္တံ, အထ ခေါ ဧကမဏ္ဍလိကန္တိ ဝဒန္တိ။ ဓမ္မဝါဒီအဓမ္မဝါဒီဝိသေသဇနနသမတ္ထာယ ပန ပညာယ အဘာဝတော ဒုဗ္ဗလတာ ဝုတ္တာ။ တေသံယေဝါတိ ဗာဟုလိယာနမေဝ, ဗဟုဿုတိကာတိပိ နာမံ။ ဘိန္နကာတိ မူလသင်္ဂီတိတော မူလနိကာယတော ဝါ ဘိန္နာ, လဒ္ဓိယာ သုတ္တန္တေဟိ လိင်္ဂါကပ္ပေဟိ စ ဝိသဒိသဘာဝံ ဂတာတိ အတ္ထော။
မူလသင်္ဂဟန္တိ ပဉ္စသတိကသင်္ဂီတိံ။ အညတြ သင်္ဂဟိတာတိအာဒီသု ဒီဃာဒီသု အညတြ သင်္ဂဟိတတော သုတ္တန္တရာသိတော တံ တံ သုတ္တံ နိက္ကဍ္ဎိတွာ အညတြ အကရိံသူတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သင်္ဂဟိတတော ဝါ အညတြ အသင်္ဂဟိတံ သုတ္တံ အညတြ ကတ္ထစိ အကရိံသု, အညံ ဝါ အကရိံသူတိ အတ္ထော။ အတ္ထံ ဓမ္မဉ္စာတိ ပါဠိယာ အတ္ထံ ပါဠိဉ္စ။ ဝိနယေ နိကာယေသု စ ပဉ္စသူတိ ဝိနယေ စ အဝသေသပဉ္စနိကာယေသု စ။
(မူလဋီ၊၃၊၄၈။)‘‘ဒွေပါနန္ဒ, ဝေဒနာ ဝုတ္တာ မယာ ပရိယာယေနာ’’တိအာဒိ (မ။ နိ။ ၂။၈၉) ပရိယာယဒေသိတံ။ ဥပေက္ခာဝေဒနာ ဟိ သန္တသ္မိံ ပဏီတေ သုခေ ဝုတ္တာ ဘဂဝတာတိ အယဉှေတ္ထ ပရိယာယော။ ‘‘တိဿော ဣမာ, ဘိက္ခဝေ, ဝေဒနာ သုခါ ဒုက္ခာ ဥပေက္ခာ ဝေဒနာ’’တိအာဒိ (သံ။ နိ။ ၄။၂၄၉-၂၅၁) နိပ္ပရိယာယဒေသိတံ။ ဝေဒနာသဘာဝေါ ဟိ တိဝိဓောတိ အယမေတ္ထ နိပ္ပရိယာယတာ။ ‘‘သုခါပိ ဝေဒနာ အနိစ္စာ သင်္ခတာ’’တိအာဒိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၁၂၃) နီတတ္ထံ။ ‘‘ယံ ကိဉ္စိ ဝေဒယိတံ, သဗ္ဗံ တံ ဒုက္ခ’’န္တိအာဒိ (သံ။ နိ။ ၂။၃၂) နေယျတ္ထံ။ ‘‘တီဟိ, ဘိက္ခဝေ, ဌာနေဟိ ဇမ္ဗုဒီပကာ မနုဿာ ဥတ္တရကုရုကေ စ မနုဿေ အဓိဂ္ဂဏှန္တိ ဒေဝေ စ တာဝတိံသေ’’တိအာဒိကံ (အ။ နိ။ ၉။၂၁) အညံ သန္ဓာယ ဘဏိတံ ဂဟေတွာ အညံ အတ္ထံ ဌပယိံသု။ ‘‘နတ္ထိ ဒေဝေသု ဗြဟ္မစရိယဝါသော’’တိအာဒိကံ (ကထာ။ ၂၇၀) သုတ္တဉ္စ အညံ သန္ဓာယ ဘဏိတံ အတ္ထဉ္စ အညံ ဌပယိံသူတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ‘‘အတ္ထေကစ္စော ပုဂ္ဂလော အတ္တဟိတာယ ပဋိပန္နော’’တိအာဒိ (ပု။ ပ။ မာတိကာ ၄။၂၄) ဗျဉ္ဇနစ္ဆာယာယ သဏှသုခုမံ သုညတာဒိအတ္ထံ ဗဟုံ ဝိနာသယုံ။
ဝိနယဂမ္ဘီရန္တိ ဝိနယေ ဂမ္ဘီရဉ္စ ဧကဒေသံ ဆဍ္ဍေတွာတိ အတ္ထော။ ကိလေသဝိနယေန ဝါ ဂမ္ဘီရံ ဧကဒေသံ သုတ္တံ ဆဍ္ဍေတွာတိ အတ္ထော။ ပတိရူပန္တိ အတ္တနော အဓိပ္ပါယာနုရူပံ သုတ္တံ, သုတ္တပတိရူပကံ ဝါ အသုတ္တံ။ ဧကစ္စေ အဋ္ဌကထာကဏ္ဍမေဝ ဝိဿဇ္ဇိံသု, ဧကစ္စေ သကလံ အဘိဓမ္မပိဋကန္တိ အာဟ ‘‘အတ္ထုဒ္ဓါရံ အဘိဓမ္မံ ဆပ္ပကရဏ’’န္တိ။ ကထာဝတ္ထုဿ သဝိဝါဒတ္တေပိ အဝိဝါဒါနိ ဆပ္ပကရဏာနိ ပဌိတဗ္ဗာနိ သိယုံ, တာနိ နပ္ပဝတ္တန္တီတိ ဟိ ဒဿနတ္ထံ ‘‘ဆပ္ပကရဏ’’န္တိ ဝုတ္တန္တိ။ တတိယသင်္ဂီတိတော ဝါ ပုဗ္ဗေ ပဝတ္တမာနာနံ ဝသေန ‘‘ဆပ္ပကရဏ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ အညာနီတိ အညာနိ အဘိဓမ္မပကရဏာဒီနိ။ နာမန္တိ ယံ ဗုဒ္ဓါဒိပဋိသံယုတ္တံ န ဟောတိ မဉ္ဇုသိရီတိအာဒိကံ, တံ နိကာယနာမံ။ လိင်္ဂန္တိ နိဝါသနပါရုပနာဒိဝိသေသကတံ သဏ္ဌာနဝိသေသံ။ သိက္ကာဒိကံ ပရိက္ခာရံ။ အာကပ္ပေါ ဌာနာဒီသု အင်္ဂဋ္ဌပနဝိသေသော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ကရဏန္တိ စီဝရသိဗ္ဗနာဒိကိစ္စဝိသေသော။
သင်္ကန္တိကဿပိကေန နိကာယေန ဝါဒေန ဝါ ဘိန္နာ သင်္ကန္တိကာတိ အတ္ထော။ သင်္ကန္တိကာနံ ဘေဒါ သုတ္တဝါဒီ အနုပုဗ္ဗေန ဘိဇ္ဇထ ဘိဇ္ဇိံသူတိ အတ္ထော။ ဘိန္နဝါဒေနာတိ ဘိန္နာ ဝါဒါ ဧတသ္မိန္တိ ဘိန္နဝါဒေါ, တေန
(မူလဋီ၊၃၊၄၉။)အဘိန္နေန ထေရဝါဒေန သဟ အဋ္ဌာရသ ဟောန္တီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဘိန္နဝါဒေနာတိ ဝါ ဘိန္နာယ လဒ္ဓိယာ အဋ္ဌာရသ ဟောန္တိ, တေ သဗ္ဗေပိ သဟာတိ အတ္ထော။ ထေရဝါဒါနမုတ္တမောတိ ဧတ္ထ ထေရ-ဣတိ အဝိဘတ္တိကော နိဒ္ဒေသော။ ထေရာနံ အယန္တိ ထေရော။ ကော သော? ဝါဒေါ။ ထေရော ဝါဒါနမုတ္တမောတိ အယမေတ္ထ အတ္ထော။
ဥပ္ပန္နေ ဝါဒေ သန္ဓာယ ‘‘ပရပ္ပဝါဒမထန’’န္တိ အာဟ။ အာယတိံ ဥပ္ပဇ္ဇနကဝါဒါနံ ပဋိသေဓနလက္ခဏဘာဝတော ‘‘အာယတိလက္ခဏ’’န္တိ ဝုတ္တံ။
နိဒါနကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(မူလဋီ၊၃၊၅၀။)မဟာဝဂ္ဂေါ
၁။ ပုဂ္ဂလကထာ
၁။ သုဒ္ဓသစ္စိကဋ္ဌော
၁။ အနုလောမပစ္စနီကဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁။ မာယာယ အမဏိအာဒယော မဏိအာဒိအာကာရေန ဒိဿမာနာ ‘‘မာယာ’’တိ ဝုတ္တာ။ အဘူတေန မဏိဥဒကာဒိအာကာရေန ဂယှမာနာ မာယာမရီစိအာဒယော အဘူတညေယျာကာရတ္တာ အသစ္စိကဋ္ဌာ။ ယော တထာ န ဟောတိ, သော သစ္စိကဋ္ဌောတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘မာယာ…ပေ… ဘူတတ္ထော’’တိ။ အနုဿဝါဒိဝသေန ဂယှမာနော တထာပိ ဟောတိ အညထာပီတိ တာဒိသော ဉေယျော န ပရမတ္ထော, အတ္တပစ္စက္ခော ပန ပရမတ္ထောတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အနုဿဝါ…ပေ… ဥတ္တမတ္ထော’’တိ။
ဆလဝါဒဿာတိ အတ္ထီတိ ဝစနသာမညေန အတ္ထီတိ ဝုတ္တေဟိ ရူပါဒီဟိ သာမညဝစနဿာတိ အဓိပ္ပါယော။ ‘‘သော သစ္စိ…ပေ… လဒ္ဓိံ ဂဟေတွာ အာမန္တာတိ ပဋိဇာနာတီ’’တိ ဝစနတော ပန ‘‘ဆလဝါဒဿာ’’တိ န သက္ကာ ဝတ္တုံ။ န ဟိ လဒ္ဓိ ဆလန္တိ။ ဩကာသံ အဒဒမာနောတိ ပတိဋ္ဌံ ပစ္ဆိန္ဒန္တော။ ယဒိ သစ္စိကဋ္ဌေန ဥပလဗ္ဘတိ, ရူပါဒယော ဝိယ ဥပလဗ္ဘေယျ, တထာ အနုပလဗ္ဘနီယတော န တဝ ဝါဒေါ တိဋ္ဌတီတိ နိဝတ္တေန္တောတိ အဓိပ္ပါယော။ တံ သန္ဓာယာတိ ‘‘ယော သစ္စိကဋ္ဌော’’တိ ဧတ္ထ ဝုတ္တော ယော သစ္စိကဋ္ဌော, သော သပ္ပစ္စယာဒိဘာဝေန ဒီပိတော ‘‘ရူပဉ္စ ဥပလဗ္ဘတီ’’တိအာဒီသု အာဂတော ဓမ္မပ္ပဘေဒေါတိ ဒဿေတိ။
‘‘တေန သစ္စိကဋ္ဌပရမတ္ထေနာ’’တိ ဝတွာ ‘‘တေနာကာရေနာ’’တိ ဝဒတော အယမဓိပ္ပါယော – သစ္စိကဋ္ဌပရမတ္ထာကာရေန ဥပလဗ္ဘမာနံ သစ္စိကဋ္ဌပရမတ္ထေန ဥပလဗ္ဘမာနံ နာမ ဟောတီတိ။ အညထာ တတောတိ တဿ တေနာကာရေနာတိ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ။ ကော ပနေတိဿာ ပုရိမပုစ္ဆာယ စ ဝိသေသောတိ? ပုရိမပုစ္ဆာယ သတ္တပညာသဝိဓော ဓမ္မပ္ပဘေဒေါ ယထာ ဘူတေန သဘာဝတ္ထေန ဥပလဗ္ဘတိ, ဧဝံ ပုဂ္ဂလော ဥပလဗ္ဘတီတိ ဝုတ္တံ။ ဣဓ ပန ဘူတသဘာဝတ္ထေန ဥပလဗ္ဘမာနော သော ဓမ္မပ္ပဘေဒေါ ယေန ရုပ္ပနာဒိသပ္ပစ္စယာဒိအာကာရေန ဥပလဗ္ဘတိ, ကိံ တေနာကာရေန
(မူလဋီ၊၃၊၅၁။)ပုဂ္ဂလောပိ ဥပလဗ္ဘတီတိ ဧသ ဝိသေသော။ ယထာ ပန ရူပံ ဝိယ ဘူတသဘာဝတ္ထေန ဥပလဗ္ဘမာနာ ဝေဒနာ န ရုပ္ပနာကာရေန ဥပလဗ္ဘတိ, ဧဝံ ဓမ္မပ္ပဘေဒေါ ဝိယ ဘူတသဘာဝတ္ထေန ဥပလဗ္ဘမာနော ပုဂ္ဂလော န ရုပ္ပနာဒိသပ္ပစ္စယာဒိအာကာရေန ဥပလဗ္ဘတီတိ သက္ကာ ပရဝါဒိနာ ဝတ္တုန္တိ အစောဒနီယံ ဧတံ သိယာ။ အဝဇာနနဉ္စ တဿ ယုတ္တန္တိ နိဂ္ဂဟော စ န ကာတဗ္ဗော။ ဓမ္မပ္ပဘေဒတော ပန အညဿ သစ္စိကဋ္ဌဿ အသိဒ္ဓတ္တာ ဓမ္မပ္ပဘေဒါကာရေနေဝ စောဒေတိ။ အဝဇာနနေနေဝ နိဂ္ဂဟံ ဒဿေတိ။ အနုဇာနနာဝဇာနနပက္ခာ သာမညဝိသေသေဟိ ပဋိညာပဋိက္ခေပပက္ခာ အနုလောမပဋိလောမပက္ခာ ပဌမဒုတိယနယာတိ အယမေတေသံ ဝိသေသော ဝေဒိတဗ္ဗော။
‘‘တေန ဝတ ရေ ဝတ္တဗ္ဗေ’’တိ ဝဒန္တော ဝတ္တဗ္ဗဿ အဝစနေ ဒေါသံ ပါပေတီတိ ဣမိနာ အဓိပ္ပါယေန ‘‘နိဂ္ဂဟဿ ပါပိတတ္တာ’’တိ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ‘‘ဧဝမေတံ နိဂ္ဂဟဿ စ အနုလောမပဋိလောမတော စတုန္နံ ပါပနာရောပနဉ္စ ဝုတ္တတ္တာ ဥပလဗ္ဘတီတိအာဒိကံ အနုလောမပဉ္စကံ နာမာ’’တိ ဝုတ္တံ, အနုလောမပဋိလောမတော ပန ဒွီဟိ ဌပနာဟိ သဟ သတ္တကေန ဘဝိတဗ္ဗံ, တံဝဇ္ဇနေ ဝါ ကာရဏံ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ယံ ပန ဝက္ခတိ ‘‘ဌပနာ နာမ ပရဝါဒီပက္ခဿ ဌပနတော ‘အယံ တဝ ဒေါသော’တိ ဒဿေတုံ ဌပနမတ္တမေဝ ဟောတိ, န နိဂ္ဂဟဿ ဝါ ပဋိကမ္မဿ ဝါ ပါကဋဘာဝကရဏ’’န္တိ (ကထာ။ အဋ္ဌ။ ၂)။ တေနာဓိပ္ပါယေန ဣဓာပိ ဌပနာဒွယံ ဝဇ္ဇေတိ။ ယထာ ပန တတ္ထ ပဋိကမ္မပဉ္စကဘာဝံ အဝတွာ ပဋိကမ္မစတုက္ကဘာဝံ ဝက္ခတိ, ဧဝမိဓာပိ နိဂ္ဂဟစတုက္ကဘာဝေါ ဝတ္တဗ္ဗော သိယာ။ သုဒ္ဓိကနိဂ္ဂဟဿ ပန နိဂ္ဂဟပ္ပဓာနတ္တာ ဥဒ္ဒေသဘာဝေန ဝုတ္တော နိဂ္ဂဟောဝ ဝိသုံ ဝုတ္တောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ယေ ပန ‘‘အယထာဘူတနိဂ္ဂဟတ္တာ တတ္ထ ပဋိကမ္မံ ဝိသုံ န ဝုတ္တ’’န္တိ ဝဒန္တိ, တေသံ ဒုတိယေ ဝါဒမုခေ နိဂ္ဂဟစတုက္ကဘာဝေါ ပဋိကမ္မပဉ္စကဘာဝေါ စ အာပဇ္ဇတိ။
֍ ဋီ ၂။ အတ္တနာ အဓိပ္ပေတံ သစ္စိကဋ္ဌမေဝါတိ သမ္မုတိသစ္စံ သန္ဓာယာတိ အဓိပ္ပါယော။ ဝက္ခတိ ဟိ ‘‘သုဒ္ဓသမ္မုတိသစ္စံ ဝါ ပရမတ္ထမိဿကံ ဝါ သမ္မုတိသစ္စံ သန္ဓာယ ‘ယော သစ္စိကဋ္ဌော’တိ ပုန အနုယောဂေါ ပရဝါဒိဿာ’’တိ (ကထာ။ အဋ္ဌ။ ၆)။ တတ္ထ ယဒိ ပရဝါဒိနာ အတ္တနာ အဓိပ္ပေတသစ္စိကဋ္ဌော သမ္မုတိသစ္စံ, သမ္မုတိသစ္စာကာရေန ပုဂ္ဂလော ဥပလဗ္ဘတီတိ ဝဒန္တေန သမာနလဒ္ဓိကော နပ္ပဋိသေဓိတဗ္ဗော, ကထာ ဧဝါယံ နာရဘိတဗ္ဗာ။ အထ သကဝါဒိနာ
(မူလဋီ၊၃၊၅၂။)အတ္တနာ စ အဓိပ္ပေတသစ္စိကဋ္ဌံယေဝ သန္ဓာယ ပရဝါဒီ ‘‘ယော သစ္စိကဋ္ဌော’’တိအာဒိမာဟာတိ အယမတ္ထော။ သကဝါဒိနာ သမ္မုတိသစ္စံယေဝ သစ္စိကဋ္ဌောတိ အဓိပ္ပေတန္တိ အာပဇ္ဇတိ။ ယဒိ ဥဘယံ အဓိပ္ပေတံ, ပုန ‘‘သမ္မုတိသစ္စပရမတ္ထသစ္စာနိ ဝါ ဧကတော ကတွာပိ ဧဝမာဟာ’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာတိ။ ယဒိ စ ဒွေပိ သစ္စာနိ သစ္စိကဋ္ဌပရမတ္ထာ, သစ္စိကဋ္ဌေကဒေသေန ဥပလဒ္ဓိံ ဣစ္ဆန္တေန ‘‘ပုဂ္ဂလော ဥပလဗ္ဘတိ သစ္စိကဋ္ဌပရမတ္ထေနာ’’တိအာဒိ အနုယောဂေါ န ကာတဗ္ဗော, န စ သစ္စိကဋ္ဌေကဒေသေန အနုယောဂေါ ယုတ္တော။ န ဟိ ဝေဒယိတာကာရေန ဥပလဗ္ဘမာနာ ဝေဒနာ ရုပ္ပနာကာရေန ဥပလဗ္ဘတီတိ အနုယုဉ္ဇိတဗ္ဗာ, န စ ပရဝါဒီ ရုပ္ပနာဒိသဘာဝံ ပုဂ္ဂလံ ဣစ္ဆတိ, အထ ခေါ သစ္စိကဋ္ဌပရမတ္ထမေဝါတိ။ ပရမတ္ထသစ္စတော အညသ္မိံ သစ္စိကဋ္ဌေ ဝိဇ္ဇမာနေ နာဿ ပရမတ္ထသစ္စတာ အနုယုဉ္ဇိတဗ္ဗာ။ အသစ္စိကဋ္ဌေ သစ္စိကဋ္ဌဝေါဟာရံ အာရောပေတွာ တံ သန္ဓာယ ပုစ္ဆတီတိ ဝဒန္တာနံ ဝေါဟရိတသစ္စိကဋ္ဌဿ အတ္တနာ အဓိပ္ပေတသစ္စိကဋ္ဌတာ န ယုတ္တာ။ ဝေါဟရိတပရမတ္ထသစ္စိကဋ္ဌာနဉ္စ ဒွိန္နံ သစ္စိကဋ္ဌဘာဝေ ဝုတ္တနယောဝ ဒေါသော။ သမ္မုတိသစ္စာကာရေန ဥပလဗ္ဘမာနဉ္စ ဘူတသဘာဝတ္ထေန ဥပလဗ္ဘေယျ ဝါ န ဝါ။ ယဒိ ဘူတသဘာဝတ္ထေန ဥပလဗ္ဘတိ, ပုဂ္ဂလောပိ ဥပလဗ္ဘတိ သစ္စိကဋ္ဌပရမတ္ထေနာတိ အနုဇာနန္တော နာနုယုဉ္ဇိတဗ္ဗော။ အထ န ဘူတသဘာဝတ္ထေန, တံဝိနိမုတ္တော သမ္မုတိသစ္စဿ သစ္စိကဋ္ဌပရမတ္ထာကာရော န ဝတ္တဗ္ဗော အသိဒ္ဓတ္တာ။ ဝက္ခတိ စ ‘‘ယထာ ရူပါဒယော ပစ္စတ္တလက္ခဏသာမညလက္ခဏဝသေန အတ္ထိ, န ဧဝံ ပုဂ္ဂလော’’တိ။ တသ္မာ မဂ္ဂိတဗ္ဗော ဧတ္ထ အဓိပ္ပါယော။
ဒွိန္နံ သစ္စာနန္တိ ဧတ္ထ သစ္စဒွယာကာရေန အနုပလဗ္ဘနီယတော အနုညေယျမေတံ သိယာ, န ဝါ ကိဉ္စိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ယထာ ဟိ ဧကဒေသေန ပရမတ္ထာကာရေန အနုပလဗ္ဘနီယတာ အနုဇာနနဿ န ကာရဏံ, ဧဝံ ဧကဒေသေန သမ္မုတိယာကာရေန ဥပလဗ္ဘနီယတာ ပဋိက္ခေပဿ စာတိ မဂ္ဂိတဗ္ဗော ဧတ္ထာပိ အဓိပ္ပါယော။ နုပလဗ္ဘတီတိ ဝစနသာမညမတ္တန္တိ နုပလဗ္ဘတီတိ ဣဒမေဝ ဝစနံ အနုညာတံ ပဋိက္ခိတ္တဉ္စာတိ ဧတံ ဆလဝါဒံ နိဿာယာတိ အဓိပ္ပါယော။ ယထာ ဥပလဗ္ဘတီတိ ဧတဿေဝ အနုဇာနနပဋိက္ခေပေဟိ အဟံ နိဂ္ဂဟေတဗ္ဗော, ဧဝံ နုပလဗ္ဘတီတိ ဧတဿေဝ အနုဇာနနပဋိက္ခေပေဟိ တွန္တိ ဧဝံ သမ္ဘဝန္တဿ သာမညေန အသမ္ဘဝန္တဿ ကပ္ပနံ ပနေတ္ထ ဆလဝါဒေါ ဘဝိတုံ အရဟတိ။ တေန နုပလဗ္ဘတီတိ ဝစနသာမညမတ္တံ ဆလဝါဒဿ ကာရဏတ္တာ ‘‘ဆလဝါဒေါ’’တိ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဝစနသာမညမတ္တဉ္စ
(မူလဋီ၊၃၊၅၃။)ဆလဝါဒဉ္စ နိဿာယာတိ ဝါ အတ္ထော။ ဌပနာ နိဂ္ဂဟပ္ပဋိကမ္မာနံ ပါကဋဘာဝကရဏံ န ဟောတီတိ ဣဒံ ဝိစာရေတဗ္ဗံ။ န ဟိ ပက္ခဋ္ဌပနေန ဝိနာ ပုရိမံ အနုဇာနိတွာ ပစ္ဆိမဿ အဝဇာနနံ, ပစ္ဆိမံ ဝါ အဝဇာနန္တဿ ပုရိမာနုဇာနနံ မိစ္ဆာတိ သက္ကာ အာရောပေတုန္တိ။
֍ ဋီ ၃။ တဝါတိ, ပဋိဇာနန္တန္တိ စ ပစ္စတ္တေ သာမိဥပယောဂဝစနာနီတိ အဓိပ္ပါယေန ‘‘တွံယေဝ ပဋိဇာနန္တော’’တိ အာဟ။
֍ ဋီ ၄-၅။ စတူဟိ ပါပနာရောပနာဟိ နိဂ္ဂဟဿ ဥပနီတတ္တာတိ ‘‘ဒုန္နိဂ္ဂဟိတာ စ ဟောမ, ဟဉ္စီ’’တိအာဒိနာ တယာ မမ ကတော နိဂ္ဂဟော, မယာ တဝ ကတော နိဂ္ဂဟော ဝိယ မိစ္ဆာတိ ဧဝံ တေန အနုလောမပဉ္စကေ စတူဟိ ပါပနာရောပနာဟိ ကတဿ နိဂ္ဂဟဿ တေန နိယာမေန ဒုက္ကဋဘာဝဿ အတ္တနာ ကတနိဂ္ဂဟေန သဟ ဥပနီတတ္တာ အနိဂ္ဂဟဘာဝဿ ဝါ ဥပဂမိတတ္တာတိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဧဝမေဝ တေန ဟိ ယံ နိဂ္ဂဏှာသိ ဟဉ္စိ…ပေ… ဣဒံ တေ မိစ္ဆာတိ ဧတဿ အနိဂ္ဂဟဘာဝနိဂမနဿေဝ နိဂ္ဂမနစတုက္ကတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
အနုလောမပစ္စနီကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၂။ ပစ္စနီကာနုလောမဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၇-၁၀။ ‘‘အတ္တနော လဒ္ဓိံ နိဿာယ ပဋိညာ ပရဝါဒိဿာ’’တိ ဝတွာ ပုန ‘‘ပရမတ္ထဝသေန ပုဂ္ဂလဿ အဘာဝတော ပဋိက္ခေပေါ ပရဝါဒိဿာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတြာယံ ပဋိက္ခေပေါ အတ္တနော လဒ္ဓိယာ ယဒိ ကတော, ပရမတ္ထတော အညေန သစ္စိကဋ္ဌပရမတ္ထေန ပုဂ္ဂလော ဥပလဗ္ဘတီတိ အယမဿ လဒ္ဓီတိ အာပဇ္ဇတိ။ တထာ စ သတိ နာယံ သမ္မုတိသစ္စဝသေန ဥပလဒ္ဓိံ ဣစ္ဆန္တေန နိဂ္ဂဟေတဗ္ဗော။ အထ အတ္တနော လဒ္ဓိံ နိဂ္ဂူဟိတွာ ပရဿ လဒ္ဓိဝသေန ပဋိက္ခိပတိ, ပုရိမပဋိညာယ အဝိရောဓိတတ္တာ န နိဂ္ဂဟေတဗ္ဗော။ န ဟိ အတ္တနော စ ပရဿ စ လဒ္ဓိံ ဝဒန္တဿ ဒေါသော အာပဇ္ဇတီတိ။ အတ္တနော ပန လဒ္ဓိယာ ပဋိဇာနိတွာ ပရလဒ္ဓိယာ ပဋိက္ခိပန္တေန အတ္တနော လဒ္ဓိံ ဆဍ္ဍေတွာ ပရလဒ္ဓိ ဂဟိတာ ဟောတီတိ နိဂ္ဂဟေတဗ္ဗောတိ အယမေတ္ထ အဓိပ္ပါယော သိယာ။
ပစ္စနီကာနုလောမဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
သုဒ္ဓသစ္စိကဋ္ဌဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(မူလဋီ၊၃၊၅၄။)၂။ ဩကာသသစ္စိကဋ္ဌော
၁။ အနုလောမပစ္စနီကဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၁။ သဗ္ဗတ္ထာတိ သဗ္ဗသ္မိံ သရီရေတိ အယမတ္ထောတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘သရီရံ သန္ဓာယာ’’တိ။ တတ္ထာတိ တသ္မိံ သံခိတ္တပါဌေ။ ယသ္မာ သရီရံ သန္ဓာယ ‘‘သဗ္ဗတ္ထ န ဥပလဗ္ဘတီ’’တိ ဝုတ္တေ သရီရတော ဗဟိ ဥပလဗ္ဘတီတိ အာပဇ္ဇတိ, တသ္မာ ပစ္စနီကေ ပဋိက္ခေပေါ သကဝါဒိဿာတိ ဧတေန န ကေနစိ သဘာဝေန ပုဂ္ဂလော ဥပလဗ္ဘတီတိ အယမတ္ထော ဝုတ္တော ဟောတိ။ န ဟိ ကေနစိ သဘာဝေန ဥပလဗ္ဘမာနဿ သရီရတဒညာဝိမုတ္တော ဥပလဒ္ဓိဩကာသော အတ္ထီတိ။
၃။ ကာလသစ္စိကဋ္ဌော
၁။ အနုလောမပစ္စနီကဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၂။ ပုရိမပစ္ဆိမဇာတိကာလဉ္စာတိ မဇ္ဈိမဇာတိကာလေ ဥပလဗ္ဘမာနဿ တဿေဝ ပုရိမပစ္ဆိမဇာတိကာလေသု ဥပလဒ္ဓိံ သန္ဓာယာတိ အဓိပ္ပါယော။ သေသံ ပဌမနယေ ဝုတ္တသဒိသမေဝါတိ ဣမေသု တီသု ပဌမေ ‘‘သဗ္ဗတ္ထာ’’တိ ဧတသ္မိံ နယေ ဝုတ္တသဒိသမေဝ, ကိံ တံ? ပါဌဿ သံခိတ္တတာတိ အတ္ထော။ ဣဓာပိ ဟိ ယသ္မာ ‘‘သဗ္ဗဒါ န ဥပလဗ္ဘတီ’’တိ ဝုတ္တေ ဧကဒါ ဥပလဗ္ဘတီတိ အာပဇ္ဇတိ, တသ္မာ ပစ္စနီကေ ပဋိက္ခေပေါ သကဝါဒိဿာတိ ယောဇေတဗ္ဗန္တိ။
၄။ အဝယဝသစ္စိကဋ္ဌော
၁။ အနုလောမပစ္စနီကဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၃။ တတိယနယေ စ ယသ္မာ ‘‘သဗ္ဗေသု န ဥပလဗ္ဘတီ’’တိ ဝုတ္တေ ဧကသ္မိံ ဥပလဗ္ဘတီတိ အာပဇ္ဇတိ, တသ္မာ ပစ္စနီကေ ပဋိက္ခေပေါ သကဝါဒိဿာတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ တေနာဟ ‘‘တာဒိသမေဝါ’’တိ။
ဩကာသာဒိသစ္စိကဋ္ဌော
၂။ ပစ္စနီကာနုလောမဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၄။ တတ္ထ အနုလောမပဉ္စကဿာတိအာဒိမှိ အနုလောမပဉ္စကန္တိ နိဂ္ဂဟပဉ္စကံ, ပစ္စနီကန္တိ စ ပဋိကမ္မံ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တတ္ထ အနုလောမပဉ္စကဿ
(မူလဋီ၊၃၊၅၅။)‘‘သဗ္ဗတ္ထ ပုဂ္ဂလော နုပလဗ္ဘတီ’’တိအာဒိကဿ အတ္ထော ‘‘သဗ္ဗတ္ထ ပုဂ္ဂလော နုပလဗ္ဘတီ’’တိအာဒိပါဠိံ သံခိပိတွာ အာဂတေ သရူပေန အဝုတ္တေ ‘‘ယသ္မာ သရီရံ သန္ဓာယာ’’တိအာဒိနာ (ကထာ။ အဋ္ဌ။ ၁၁) ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗော, ပစ္စနီကဿ စ ‘‘သဗ္ဗတ္ထ ပုဂ္ဂလော ဥပလဗ္ဘတီ’’တိအာဒိကဿ ပဋိကမ္မကရဏဝသေန ဝုတ္တဿ အတ္ထော ပဋိကမ္မာဒိပါဠိံ သံခိပိတွာ အာဒိမတ္တဒဿနေန အာဂတေ ‘‘ပုဂ္ဂလော ဥပလဗ္ဘတီ’’တိအာဒိမှိ အနုလောမေ ‘‘သဗ္ဗတ္ထာတိ သရီရံ သန္ဓာယ အနုယောဂေါ သကဝါဒိဿာ’’တိအာဒိနာ (ကထာ။ အဋ္ဌ။ ၁၁) ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ဧဝမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အထ ဝါ တတ္ထာတိ ယံ အာရဒ္ဓံ, တသ္မိန္တိ ဧဝံ အတ္ထံ အဂ္ဂဟေတွာ တတ္ထ တေသု တီသု မုခေသူတိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ အနုလောမပဉ္စကမူလကာ စေတ္ထ သဗ္ဗာနုလောမပစ္စနီကပဉ္စကပါဠိ အနုလောမပဉ္စကဿ ပါဠီတိ ဝုတ္တာ, တထာ ပစ္စနီကာနုလောမပဉ္စကပါဠိ စ ပစ္စနီကဿ ပါဠီတိ။ တံ သံခိပိတွာ ပဋိကမ္မဝသေန အာဂတေ သရူပေန အဝုတ္တေ ‘‘ပုဂ္ဂလော နုပလဗ္ဘတီ’’တိအာဒိကေ ပစ္စနီကေ ‘‘ဥပလဗ္ဘတီ’’တိအာဒိကေ အနုလောမေ စ အတ္ထော ဟေဋ္ဌာ သုဒ္ဓိကသစ္စိကဋ္ဌေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။
သစ္စိကဋ္ဌဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၅။ သုဒ္ဓိကသံသန္ဒနဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၇-၂၇။ ရူပါဒီဟိ သဒ္ဓိံ သစ္စိကဋ္ဌသံသန္ဒနန္တိ သစ္စိကဋ္ဌဿ ပုဂ္ဂလဿ ရူပါဒီဟိ သဒ္ဓိံ သံသန္ဒနံ, သစ္စိကဋ္ဌေ ဝါ ရူပါဒီဟိ သဒ္ဓိံ ပုဂ္ဂလဿ သံသန္ဒနန္တိ အဓိပ္ပါယော။ ပုဂ္ဂလော ရူပဉ္စာတိ စ-ကာရဿ သမုစ္စယတ္ထတ္တာ ယထာ ရူပန္တိ ဧဝံ နိဒဿနဝသေန ဝုတ္တော အတ္ထော ဝိစာရေတဗ္ဗော။ ရူပါဒီဟိ အညော အနညော စ ပုဂ္ဂလော န ဝတ္တဗ္ဗောတိ လဒ္ဓိ သမယော။ ‘‘အညံ ဇီဝံ အညံ သရီရန္တိ အဗျာကတမေတံ ဘဂဝတာ’’တိအာဒိကံ (သံ။ နိ။ ၄။၄၁၆) သုတ္တံ။ အနုညာယမာနေ တဒုဘယဝိရောဓော အာပဇ္ဇတီတိ ဣမမတ္ထံ သန္ဓာယာဟ ‘‘သမယသုတ္တဝိရောဓံ ဒိသွာ’’တိ။
ဓမ္မတောတိ ပါဠိတော။ ‘‘ပဋိကမ္မစတုက္ကာဒီနိ သံခိတ္တာနိ။ ပရဝါဒီ…ပေ… ဒဿိတာနီ’’တိ ဝဒန္တေဟိ ပုဂ္ဂလော နုပလဗ္ဘတိ…ပေ… အာဇာနာဟိ
(မူလဋီ၊၃၊၅၆။)ပဋိကမ္မန္တိ ဧတ္ထ အာဇာနာဟိ နိဂ္ဂဟန္တိ ပါဌော ဒိဋ္ဌော ဘဝိဿတိ။ အညတ္တံ ပဋိဇာနာပနတ္ထန္တိ ယထာ မယာ အညတ္တံ ဝတ္တဗ္ဗံ, တထာ စ တယာပိ တံ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ အညတ္တပဋိညာယ စောဒနတ္ထန္တိ အတ္ထော။ သမ္မုတိပရမတ္ထာနံ ဧကတ္တနာနတ္တပဉှဿ ဌပနီယတ္တာတိ အဗျာကတတ္တာတိ အတ္ထော။ ယဒိ ဌပနီယတ္တာ ပဋိက္ခိပိတဗ္ဗံ, ပရေနပိ ဌပနီယတ္တာ လဒ္ဓိမေဝ နိဿာယ ပဋိက္ခေပေါ ကတောတိ သောပိ န နိဂ္ဂဟေတဗ္ဗော သိယာ။ ပရော ပန ပုဂ္ဂလောတိ ကဉ္စိ သဘာဝံ ဂဟေတွာ တဿ ဌပနီယတ္တံ ဣစ္ဆတိ, သတိ စ သဘာဝေ ဌပနီယတာ န ယုတ္တာတိ နိဂ္ဂဟေတဗ္ဗော။ သမ္မုတိ ပန ကောစိ သဘာဝေါ နတ္ထိ။ တေနေဝဿ ဧကတ္တနာနတ္တပဉှဿ ဌပနီယတံ ဝဒန္တော န နိဂ္ဂဟေတဗ္ဗောတိ သကဝါဒိနာ ပဋိက္ခေပေါ ကတောတိ အယမေတ္ထ အဓိပ္ပါယော ယုတ္တော။
သုဒ္ဓိကသံသန္ဒနဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၆။ ဩပမ္မသံသန္ဒနဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၈-၃၆။ ဥပလဒ္ဓိသာမညေန အညတ္တပုစ္ဆာ စာတိ ဣဒဉ္စ ဒွိန္နံ သမာနတာ နော အညတ္တဿ ကာရဏံ ယုတ္တံ, အထ ခေါ ဝိသုံ အတ္တနော သဘာဝေန သစ္စိကဋ္ဌပရမတ္ထေန ဥပလဗ္ဘနီယတာတိ ဝိစာရေတဗ္ဗံ။ ‘‘ဧကဝီသာဓိကာနီ’’တိ ပုရိမပါဌော, ဝီသာဓိကာနီတိ ပန ပဌိတဗ္ဗံ။
֍ ဋီ ၃၇-၄၅။ ‘‘အတ္ထိ ပုဂ္ဂလော’’တိ သုတ္တံ အနုဇာနာပေန္တေန ဥပလဒ္ဓိ အနုဇာနိတာ ဟောတီတိ မညမာနော အာဟ ‘‘ဥပလဒ္ဓိသာမညံ အာရောပေတွာ’’တိ။ ဝီသာဓိကာနိ နဝ ပဋိကမ္မပဉ္စကသတာနိ ဒဿိတာနီတိ ဧတေန သုဒ္ဓိကသံသန္ဒနေပိ ‘‘အာဇာနာဟိ ပဋိကမ္မ’’မိစ္စေဝ ပါဌောတိ ဝိညာယတိ။ ယဉ္စ ဝါဒမုခေသု သုဒ္ဓိကသစ္စိကဋ္ဌေ ‘‘ပဋိကမ္မစတုက္က’’န္တိ ဝုတ္တံ, တမ္ပိ ‘‘ပဋိကမ္မပဉ္စက’’န္တိ။
ဩပမ္မသံသန္ဒနဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(မူလဋီ၊၃၊၅၇။)၇။ စတုက္ကနယသံသန္ဒနဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၆-၅၂။ ဧကဓမ္မတောပိ အညတ္တံ အနိစ္ဆန္တော ရူပါဒိဧကေကဓမ္မဝသေန နာနုယုဉ္ဇိတဗ္ဗော။ သမုဒါယတော ဟိ အယံ အညတ္တံ အနိစ္ဆန္တော ဧကဒေသတော အနညတ္တံ ပဋိက္ခိပန္တော န နိဂ္ဂဟာရဟော သိယာတိ ဧတံ ဝစနောကာသံ နိဝတ္တေတုံ ‘‘အယဉ္စ အနုယောဂေါ’’တိအာဒိမာဟ။ သကလန္တိ သတ္တပညာသဝိဓော ဓမ္မပ္ပဘေဒေါ ပုဂ္ဂလောတိ ဝါ ပရမတ္ထသစ္စံ ပုဂ္ဂလောတိ ဝါ ဧဝံ သကလံ သန္ဓာယာတိ အတ္ထော။ ဧဝံ သကလံ ပရမတ္ထံ စိန္တေတွာ တန္တိဝသေန အနုယောဂလက္ခဏဿ ဌပိတတ္တာ သကလပရမတ္ထတော စ အညဿ သစ္စိကဋ္ဌဿ အဘာဝါ သစ္စိကဋ္ဌေန ပုဂ္ဂလေန တတော အညေန န ဘဝိတဗ္ဗန္တိ ‘‘ရူပံ ပုဂ္ဂလော’’တိ ဣမံ ပဉှံ ပဋိက္ခိပန္တဿ နိဂ္ဂဟာရောပနံ ယုတ္တန္တိ အတ္ထော။
သဘာဂဝိနိဗ္ဘောဂတောတိ ရူပတော အညသဘာဂတ္တာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သဗ္ဗဓမ္မာတိ ရူပဝဇ္ဇေ သဗ္ဗဓမ္မေ ဝဒတိ။ ‘‘ရူပသ္မိံ ပုဂ္ဂလော’’တိ ဧတ္ထ နိဿယဝိနာသေ ဝိနာသာပတ္တိဘယေန ပဋိက္ခိပတီတိ အဓိပ္ပါယေနာဟ ‘‘ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိဘယေန စေဝါ’’တိ။ တီသု ပန သမယဝိရောဓေန ပဋိက္ခေပေါ အဓိပ္ပေတော။ န ဟိ သော သက္ကာယဒိဋ္ဌိံ ဣစ္ဆတိ, အပိစ သဿတဒိဋ္ဌိဘယေန ပဋိက္ခိပတီတိ ယုတ္တံ ဝတ္တုံ။ သက္ကာယဒိဋ္ဌီသု ဟိ ပဉ္စေဝ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိယော, သေသာသဿတဒိဋ္ဌိယောတိ။ အညတြ ရူပါတိ ဧတ္ထ စ ရူပဝါ ပုဂ္ဂလောတိ အယမတ္ထော သင်္ဂဟိတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။
စတုက္ကနယသံသန္ဒနဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
နိဋ္ဌိတာ စ သံသန္ဒနကထာဝဏ္ဏနာ။
၈။ လက္ခဏယုတ္တိဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၅၄။ ပစ္စနီကာနုလောမေတိ ဣဒံ ယံ ဝက္ခတိ ‘‘ဆလဝသေန ပန ဝတ္တဗ္ဗံ ‘အာဇာနာဟိ ပဋိကမ္မ’န္တိအာဒီ’’တိ (ကထာ။ အဋ္ဌ။ ၅၄), တေန ပန န သမေတိ။ ပစ္စနီကာနုလောမေ ဟိ ပစ္စနီကေ ‘‘အာဇာနာဟိ နိဂ္ဂဟ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗံ, န ပန ‘‘ပဋိကမ္မ’’န္တိ။
လက္ခဏယုတ္တိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(မူလဋီ၊၃၊၅၈။)၉။ ဝစနသောဓနဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၅၅-၅၉။ ပုဂ္ဂလော ဥပလဗ္ဘတီတိ ပဒဒွယဿ အတ္ထတော ဧကတ္တေတိ ဧတ္ထ တဒေဝ ဧကတ္တံ ပရေန သမ္ပဋိစ္ဆိတံ အသမ္ပဋိစ္ဆိတန္တိ ဝိစာရေတဗ္ဗမေတံ။ ပုဂ္ဂလဿ ဟိ အဝိဘဇိတဗ္ဗတံ, ဥပလဗ္ဘတီတိ ဧတဿ ဝိဘဇိတဗ္ဗတံ ဝဒန္တော ဝိဘဇိတဗ္ဗာဝိဘဇိတဗ္ဗတ္ထာနံ ဥပလဗ္ဘတိပုဂ္ဂလ-သဒ္ဒါနံ ကထံ အတ္ထတော ဧကတ္တံ သမ္ပဋိစ္ဆေယျာတိ? ယထာ စ ဝိဘဇိတဗ္ဗာဝိဘဇိတဗ္ဗတ္ထာနံ ဥပလဗ္ဘတိ-ရူပ-သဒ္ဒါနံ တံ ဝိဘာဂံ ဝဒတော ရူပံ ကိဉ္စိ ဥပလဗ္ဘတိ, ကိဉ္စိ န ဥပလဗ္ဘတီတိ အယံ ပသင်္ဂေါ နာပဇ္ဇတိ, ဧဝံ ဧတဿပိ ယထာဝုတ္တဝိဘာဂံ ဝဒတော ယထာအာပါဒိတေန ပသင်္ဂေန န ဘဝိတဗ္ဗန္တိ မဂ္ဂိတဗ္ဗော ဧတ္ထ အဓိပ္ပါယော။
֍ ဋီ ၆၀။ ‘‘သုညတော လောကံ အဝေက္ခဿူ’’တိ (သု။ နိ။ ၁၁၂၅) ဧတေန အတ္ထတော ပုဂ္ဂလော နတ္ထီတိ ဝုတ္တံ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘နတ္ထီတိပိ ဝုတ္တ’’န္တိ။
ဝစနသောဓနဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၁၀။ ပညတ္တာနုယောဂဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၆၁-၆၆။ ရူပကာယာဝိရဟံ သန္ဓာယ ‘‘ရူပကာယသဗ္ဘာဝတော’’တိ အာဟ။ ‘‘ရူပိနော ဝါ အရူပိနော ဝါ’’တိ (ဣတိဝု။ ၉၀) သုတ္တေ အာဂတပညတ္တိံ သန္ဓာယ ‘‘တထာရူပါယ စ ပညတ္တိယာ အတ္ထိတာယာ’’တိ။ ဝီတရာဂသဗ္ဘာဝတောတိ ကာမီဘာဝဿ အနေကန္တိကတ္တာ ကာမဓာတုယာ အာယတ္တတ္တာဘာဝတော စ ‘‘ကာမီ’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗောတိ ပဋိက္ခိပတီတိ အဓိပ္ပါယော။
֍ ဋီ ၆၇။ ကာယာနုပဿနာယာတိ ကာရဏဝစနမေတံ, ကာယာနုပဿနာယ ကာရဏဘူတာယ ဧဝံလဒ္ဓိကတ္တာတိ အတ္ထော။ အာဟစ္စ ဘာသိတန္တိ ‘‘အညံ ဇီဝံ အညံ သရီရန္တိ အဗျာကတမေတံ မယာ’’တိ (မ။ နိ။ ၂။၁၂၈) အာဟစ္စ ဘာသိတံ။
ပညတ္တာနုယောဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(မူလဋီ၊၃၊၅၉။)၁၁။ ဂတိအနုယောဂဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၆၉-၇၂။ ‘‘ဒဿေန္တော ‘တေန ဟိ ပုဂ္ဂလော သန္ဓာဝတီ’တိအာဒိမာဟာ’’တိ ဝုတ္တံ, ‘‘ဒဿေန္တော ‘န ဝတ္တဗ္ဗံ ပုဂ္ဂလော သန္ဓာဝတီ’တိအာဒိမာဟာ’’တိ ပန ဘဝိတဗ္ဗံ, ဒဿေတွာတိ ဝါ ဝတ္တဗ္ဗံ။
֍ ဋီ ၉၁။ ယေန ရူပသင်္ခါတေန သရီရေန သဒ္ဓိံ ဂစ္ဆတီတိ ဧတ္ထ ‘‘ရူပေန သဒ္ဓိံ ဂစ္ဆတီ’’တိ ဝဒန္တေန ‘‘ရူပံ ပုဂ္ဂလော’’တိ အနနုညာတတ္တာ ယေနာကာရေန တံ ဇီဝံ တံ သရီရန္တိ ဣဒံ အာပဇ္ဇတိ, သော ဝတ္တဗ္ဗော။ အသညူပပတ္တိံ သန္ဓာယာတိ နိရယူပဂဿ ပုဂ္ဂလဿ အသညူပဂဿ အရူပူပဂဿ စ အန္တရာဘဝံ န ဣစ္ဆတီတိ စုတိတော အနန္တရံ ဥပပတ္တိံ သန္ဓာယာတိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ယေ ပန စုတိကာလေ ဥပပတ္တိကာလေ စ အသညူပပတ္တိကာလေ စ အသညသတ္တေသု သညာ အတ္ထီတိ ဂဟေတွာ အသညူပဂဿ စ အန္တရာဘဝံ ဣစ္ဆေယျုံ, တေသံ အန္တရာဘဝဘာဝတော ‘‘အသညူပပတ္တိ အဝေဒနာ’’တိ န သက္ကာ ဝတ္တုန္တိ။
֍ ဋီ ၉၂။ အဝေဒနောတိအာဒီသု တဒညန္တိ သညဘဝတော အညံ အသညာနေဝသညာနာသညာယတနုပပတ္တိံ။ နေဝသညာနာသညာယတနေပိ ဟိ န ဝတ္တဗ္ဗံ သညာ အတ္ထီတိ ဣစ္ဆန္တိ။
֍ ဋီ ၉၃။ ယသ္မာ ရူပါဒိဓမ္မေ ဝိနာ ပုဂ္ဂလော နတ္ထီတိ ဣန္ဓနုပါဒါနော အဂ္ဂိ ဝိယ ဣန္ဓနေန ရူပါဒိဥပါဒါနော ပုဂ္ဂလော ရူပါဒိနာ ဝိနာ နတ္ထီတိ လဒ္ဓိဝသေန ဝဒတိ။
ဂတိအနုယောဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၁၂။ ဥပါဒါပညတ္တာနုယောဂဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၉၇။ နီလံ ရူပံ ဥပါဒါယ နီလောတိအာဒီသူတိ ‘‘နီလံ ရူပံ ဥပါဒါယ နီလကဿ ပုဂ္ဂလဿ ပညတ္တီ’’တိ ဧတ္ထ ယော ပုဋ္ဌော နီလံ ဥပါဒါယ နီလောတိ, တဒါဒီသူတိ အတ္ထော။
֍ ဋီ ၉၈။ ဆေကဋ္ဌံ သန္ဓာယာတိ ဆေကဋ္ဌံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ, န ကုသလပညတ္တိံ။ ‘‘ကုသလံ ဝေဒနံ ဥပါဒါယာ’’တိ မညမာနော ပဋိဇာနာတီတိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။
(မူလဋီ၊၃၊၆၀။)֍ ဋီ ၁၁၂။ ဣဒါနိ …ပေ… ဒဿေတုံ ‘‘ယထာ ရုက္ခ’’န္တိအာဒိမာဟာတိ ပုဗ္ဗပက္ခံ ဒဿေတွာ ဥတ္တရမာဟာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။
֍ ဋီ ၁၁၅။ ‘‘ယဿ ရူပံ သော ရူပဝါ’’တိ ဥတ္တရပက္ခေ ဝုတ္တံ ဝစနံ ဥဒ္ဓရိတွာ ‘‘ယသ္မာ’’တိအာဒိမာဟ။
֍ ဋီ ၁၁၆။ စိတ္တာနုပဿနာဝသေနာတိ စိတ္တာနုပဿနာဝသေန ပရိဒီပိတဿ သရာဂါဒိစိတ္တယောဂဿ ဝသေနာတိ အဓိပ္ပါယော။
֍ ဋီ ၁၁၈။ ယေနာတိ စက္ခုန္တိ ‘‘ယေနာ’’တိ ဝုတ္တံ ကရဏံ စက္ခုန္တိ အတ္ထော။ စက္ခုမေဝ ရူပံ ပဿတီတိ ဝိညာဏနိဿယဘာဝူပဂမနမေဝ စက္ခုဿ ဒဿနံ နာမ ဟောတီတိ သန္ဓာယ ဝဒတိ။
ဥပါဒါပညတ္တာနုယောဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၁၃။ ပုရိသကာရာနုယောဂဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၂၃။ ကရဏမတ္တန္တိ ကမ္မာနံ နိပ္ဖါဒကပ္ပယောဇကဘာဝေန ပဝတ္တာ ခန္ဓာ။
֍ ဋီ ၁၂၄။ ပုရိမကမ္မေန ဝိနာ ပုဂ္ဂလဿ ဇာတိ, ဇာတဿ စ ဝိဇ္ဇဋ္ဌာနာဒီသု သမ္မာ မိစ္ဆာ ဝါ ပဝတ္တိ နတ္ထီတိ သန္ဓာယ ‘‘ပုရိမကမ္မမေဝ တဿာ’’တိအာဒိမာဟ။
֍ ဋီ ၁၂၅။ ကမ္မဝဋ္ဋဿာတိ ဧတ္ထ ကမ္မကာရကဿ ယော ကာရကော, တေနပိ အညံ ကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ, တဿ ကာရကေနပိ အညန္တိ ဧဝံ ကမ္မဝဋ္ဋဿ အနုပစ္ဆေဒံ ဝဒန္တိ။ ပုဂ္ဂလဿ ကာရကော ကမ္မဿ ကာရကော အာပဇ္ဇတီတိ ဝိစာရေတဗ္ဗမေတံ။ မာတာပိတူဟိ ဇနိတတာဒိနာ တဿ ကာရကံ ဣစ္ဆန္တဿ ကမ္မကာရကာနံ ကာရကပရမ္ပရာ အာပဇ္ဇတီတိ ဣဒဉ္စ ဝိစာရေတဗ္ဗံ။
֍ ဋီ ၁၇၀။ သုတ္တဝိရောဓဘယေနာတိ ‘‘သော ကရောတိ သော ပဋိသံဝေဒယတီတိ ခေါ, ဗြာဟ္မဏ, အယမေကော အန္တော’’တိအာဒီဟိ (သံ။ နိ။ ၂။၄၆) ဝိရောဓဘယာ။
֍ ဋီ ၁၇၁။ ‘‘ဣဓ နန္ဒတိ ပေစ္စ နန္ဒတီ’’တိ (ဓ။ ပ။ ၁၈) ဝစနတော ကမ္မကရဏကာလေ ဝိပါကပဋိသံဝေဒနကာလေ စ သောယေဝါတိ ပဋိဇာနာတီတိ အဓိပ္ပါယော။
(မူလဋီ၊၃၊၆၁။)သယံကတံ သုခဒုက္ခန္တိ စ ပုဋ္ဌော ‘‘ကိံ နု ခေါ, ဘော ဂေါတမ, သယံကတံ သုခံ ဒုက္ခန္တိ? မာ ဟေဝံ ကဿပါ’’တိအာဒိသုတ္တဝိရောဓာ (သံ။ နိ။ ၂။၁၈) ပဋိက္ခိပတိ။
֍ ဋီ ၁၇၆။ လဒ္ဓိမတ္တမေဝေတန္တိ သောယေဝေကော နေဝ သော ဟောတိ န အညောတိ ဣဒံ ပန နတ္ထေဝ, တသ္မာ ဧဝံဝါဒိနော အသယံကာရန္တိအာဒိ အာပဇ္ဇတီတိ အဓိပ္ပါယော။ အပိစာတိအာဒိနာ ဣဒံ ဒဿေတိ – န ပရဿ ဣစ္ဆာဝသေနေဝ ‘‘သော ကရောတီ’’တိအာဒိ အနုယောဂေါ ဝုတ္တော, အထ ခေါ ‘‘သော ကရောတီ’’တိအာဒီသု ဧကံ အနိစ္ဆန္တဿ ဣတရံ, တဉ္စ အနိစ္ဆန္တဿ အညံ အာပန္နန္တိ ဧဝံ ကာရကဝေဒကိစ္ဆာယ ဌတွာ ‘‘သော ကရောတီ’’တိအာဒီသု တံ တံ အနိစ္ဆာယ အာပန္နဝသေနာပီတိ။ အထ ဝါ န ကေဝလံ ‘‘သော ကရောတီ’’တိအာဒီနံ သဗ္ဗေသံ အာပန္နတ္တာ, အထ ခေါ ဧကေကဿေဝ စ အာပန္နတ္တာ အယံ အနုယောဂေါ ကတောတိ ဒဿေတိ။ ပုရိမနယေနေဝါတိ ဧတေန ‘‘ဣဓ နန္ဒတီ’’တိအာဒိ သဗ္ဗံ ပဋိဇာနနာဒိကာရဏံ ဧကတော ယောဇေတဗ္ဗန္တိ ဒဿေတိ။
ပုရိသကာရာနုယောဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ကလျာဏဝဂ္ဂေါ နိဋ္ဌိတော။
၁၄။ အဘိညာနုယောဂဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၉၃။ အဘိညာနုယောဂါဒိဝသေန အရဟတ္တသာဓနာတိ ဧတ္ထ ‘‘နနု အတ္ထိ ကောစိ ဣဒ္ဓိံ ဝိကုဗ္ဗတီ’’တိ အဘိညာအနုယောဂေါ စ ‘‘ဟဉ္စိ အတ္ထိ ကောစိ ဣဒ္ဓိံ ဝိကုဗ္ဗတီ’’တိ ဌပနာ စ ‘‘တေန ဝတ ရေ’’တိအာဒိ ပါပနာ စ အာဒိသဒ္ဒသင်္ဂဟိတော အတ္ထောဝ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အာသဝက္ခယဉာဏံ ပနေတ္ထ အဘိညာ ဝုတ္တာတိ တဒဘိညာဝတော အရဟတော သာဓနံ ‘‘အရဟတ္တသာဓနာ’’တိ အာဟ။ အရဟတော ဟိ သာဓနာ တဗ္ဘာဝဿ စ သာဓနာ ဟောတိယေဝါတိ။
အဘိညာနုယောဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(မူလဋီ၊၃၊၆၂။)၁၅-၁၈။ ဉာတကာနုယောဂါဒိဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၀၉။ တထာရူပဿာတိ တတိယကောဋိဘူတဿ သစ္စိကဋ္ဌဿ အဘာဝါတိ အဓိပ္ပါယော။ ဧဝံ ပန ပဋိက္ခိပန္တော အသစ္စိကဋ္ဌံ တတိယကောဋိဘူတံ ပုဂ္ဂလံ ဝဒေယျာတိ တာဒိသံ ပုဂ္ဂလံ ဣစ္ဆန္တော ဟိ သုတ္တေန နိဂ္ဂဟေတဗ္ဗော သိယာ။ ကသ္မာ? တထာရူပဿ သစ္စိကဋ္ဌဿ အဘာဝတောတိ, တထာရူပဿ ကဿစိ သဘာဝဿ အဘာဝတော ပဋိက္ခေပါရဟတ္တာ အတ္တနော လဒ္ဓိံ နိဂူဟိတွာ ပဋိက္ခေပေါ ပရဝါဒိဿာတိ အယမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။
ဉာတကာနုယောဂါဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၁၉။ ပဋိဝေဓာနုယောဂါဒိဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၁၈။ ပရိဂ္ဂဟိတဝေဒနောတိ ဝစနေန အပရိဂ္ဂဟိတဝေဒနဿ ‘‘သုခိတောသ္မိ, ဒုက္ခိတောသ္မီ’’တိ ဇာနနံ ပဇာနနံ နာမ န ဟောတီတိ ဒဿေတိ ယောဂါဝစရဿ သုခုမာနမ္ပိ ဝေဒနာနံ ပရိစ္ဆေဒနသမတ္ထတဉ္စ။
֍ ဋီ ၂၂၈။ လက္ခဏဝစနန္တိ ရူပဗ္ဘန္တရဂမနံ သဟရူပဘာဝေါ, ဗဟိဒ္ဓါ နိက္ခမနံ ဝိနာရူပဘာဝေါတိ အဓိပ္ပါယော။
֍ ဋီ ၂၃၇။ ဣမာ ခေါတိ ဩဠာရိကော အတ္တပဋိလာဘော မနောမယော အတ္တပဋိလာဘော အရူပေါ အတ္တပဋိလာဘောတိ ဣမာ လောကဿ သမညာ, ယာဟိ တထာဂတော ဝေါဟရတိ အပရာမသံ, ယော သစ္စော မောဃော ဝါ သိယာ, တသ္မိံ အနုပလဗ္ဘမာနေပိ အတ္တနိ တဒနုပလဗ္ဘတောယေဝ ပရာမာသံ အတ္တဒိဋ္ဌိံ အနုပ္ပါဒေန္တော လောကေ အတ္တပဋိလာဘောတိ ပဝတ္တဝေါဟာရဝသေနေဝ ဝေါဟရတီတိ အယမေတ္ထ အတ္ထော။ ဧတ္ထ စ ပစ္စတ္တသာမညလက္ခဏဝသေန ပုဂ္ဂလဿ အတ္ထိတံ ပဋိက္ခိပိတွာ လောကဝေါဟာရေန အတ္ထိတံ ဝဒန္တေန ပုဂ္ဂလောတိ ကောစိ သဘာဝေါ နတ္ထီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သတိ ဟိ တသ္မိံ အတ္တနော သဘာဝေနေဝ အတ္ထိတာ ဝတ္တဗ္ဗာ သိယာ, န လောကဝေါဟာရေနာတိ။ ဣမိနာ ပန ယထာ သမေတိ, ယထာ
(မူလဋီ၊၃၊၆၃။)စ ပရာမာသော န ဟောတိ, ဧဝံ ဣတော ပုရိမာ စ အတ္ထဝဏ္ဏနာ ယောဇေတဗ္ဗာ။
လောကသမ္မုတိကာရဏန္တိ ယသ္မာ လောကသမ္မုတိဝသေန ပဝတ္တံ, တသ္မာ သစ္စန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တထလက္ခဏန္တိ တထကာရဏံ။ ယသ္မာ ဓမ္မာနံ တထတာယ ပဝတ္တံ, တသ္မာ သစ္စန္တိ ဒဿေတိ။
ပဋိဝေဓာနုယောဂါဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ပုဂ္ဂလကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(မူလဋီ၊၃၊၆၄။)၂။ ပရိဟာနိကထာ
၁။ ဝါဒယုတ္တိပရိဟာနိကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၃၉။ ‘‘ဒွေမေ, ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မာ သေက္ခဿ ဘိက္ခုနော ပရိဟာနာယ သံဝတ္တန္တီ’’တိ (အ။ နိ။ ၂။၁၈၅) ဣဒံ သုတ္တံ အရဟတော ပရိဟာနိလဒ္ဓိယာ န နိဿယော, အထ ခေါ အနာဂါမိအာဒီနံ ပရိဟာနိလဒ္ဓိယာ, တသ္မာ အရဟတောပိ ပရိဟာနိံ ဣစ္ဆန္တီတိ ဧတ္ထ ပိ-သဒ္ဒေန အနာဂါမိဿပိ သကဒါဂါမိဿပီတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။
‘‘တတိယသ္မိမ္ပိ မုဒိန္ဒြိယာဝ အဓိပ္ပေတာ။ တေသဉှိ သဗ္ဗေသမ္ပိ ပရိဟာနိ န ဟောတီတိ တဿ လဒ္ဓီ’’တိ ပုရိမပါဌော, မုဒိန္ဒြိယေသွေဝ ပန အဓိပ္ပေတေသု ပရိက္ခေပေါ န ကာတဗ္ဗော သိယာ, ကတော စ, တသ္မာ ‘‘တတိယသ္မိမ္ပိ တိက္ခိန္ဒြိယာဝ အဓိပ္ပေတာ။ တေသဉှိ သဗ္ဗေသမ္ပိ ပရိဟာနိ န ဟောတီတိ တဿ လဒ္ဓီ’’တိ ပဌန္တိ။
အယောနိသော အတ္ထံ ဂဟေတွာတိ သောတာပန္နောယေဝ နိယတောတိ ဝုတ္တောတိ သောယေဝ န ပရိဟာယတိ, န ဣတရေတိ အတ္ထံ ဂဟေတွာ။ ‘‘ဥပရိမဂ္ဂတ္ထာယာ’’တိ ဝုတ္တံ အတ္ထံ အဂ္ဂဟေတွာ နိယတောတိ သောတာပတ္တိဖလာ န ပရိဟာယတီတိ ဧတမတ္ထံ ဂဏှီတိ ပန ဝဒန္တိ။
ဝါဒယုတ္တိပရိဟာနိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၂။ အရိယပုဂ္ဂလသံသန္ဒနပရိဟာနိဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၄၁။ ယံ ပနေတ္ထာတိအာဒိမှိ ဒဿနမဂ္ဂဖလေ ဌိတဿ အနန္တရံ အရဟတ္တပ္ပတ္တိံ, တတော ပရိဟာယိတွာ တတ္ထ စ ဌာနံ ဣစ္ဆန္တော ပုန ဝါယာမေန တဒနန္တရံ အရဟတ္တပ္ပတ္တိံ န ဣစ္ဆတီတိ ဝိစာရေတဗ္ဗမေတံ။
֍ ဋီ ၂၆၂။ အဝသိပ္ပတ္တော ဈာနလာဘီတိ သေက္ခော ဝုတ္တောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ပုထုဇ္ဇနော ပန ဝသိပ္ပတ္တော အဝသိပ္ပတ္တော စ သမယဝိမုတ္တအသမယဝိမုတ္တတန္တိယာ အဂ္ဂဟိတော, ဘဇာပိယမာနော ပန သမာပတ္တိဝိက္ခမ္ဘိတာနံ ကိလေသာနံ ဝသေန သမယဝိမုတ္တဘာဝံ ဘဇေယျာတိ ဝုတ္တောတိ။
အရိယပုဂ္ဂလသံသန္ဒနပရိဟာနိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(မူလဋီ၊၃၊၆၅။)၃။ သုတ္တသာဓနပရိဟာနိဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၆၅။ ဥတ္တမဟီနဘေဒေါ ‘‘တတြ ယာယံ ပဋိပဒါ သုခါ ခိပ္ပါဘိညာ, သာ ဥဘယေနေဝ ပဏီတာ အက္ခာယတီ’’တိအာဒိသုတ္တဝသေန (ဒီ။ နိ။ ၃။၁၅၂) ဝုတ္တော။ ‘‘ဒိဋ္ဌံ သုတံ မုတ’’န္တိ ဧတ္ထ ဝိယ မုတသဒ္ဒေါ ပတ္တဗ္ဗံ ဝဒတီတိ အာဟ ‘‘ဖုသနာရဟ’’န္တိ။
֍ ဋီ ၂၆၇။ အပ္ပတ္တပရိဟာနာယ စေဝ သံဝတ္တန္တိ ယထာကတသန္နိဋ္ဌာနဿ သမယဝိမုတ္တဿာတိ အဓိပ္ပါယော။
သုတ္တသာဓနပရိဟာနိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ပရိဟာနိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(မူလဋီ၊၃၊၆၆။)၃။ ဗြဟ္မစရိယကထာ
၁။ သုဒ္ဓဗြဟ္မစရိယကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၆၉။ ‘‘ပရနိမ္မိတဝသဝတ္တိဒေဝေ ဥပါဒါယ တဒုပရီ’’တိ ဝုတ္တံ, ‘‘တီဟိ, ဘိက္ခဝေ, ဌာနေဟီ’’တိ (အ။ နိ။ ၉။၂၁) ပန သုတ္တဿ ဝစနေန ဟေဋ္ဌာပိ မဂ္ဂဘာဝနမ္ပိ န ဣစ္ဆန္တီတိ ဝိညာယတိ။
֍ ဋီ ၂၇၀။ ‘‘ဂိဟီနဉ္စေဝ ဧကစ္စာနဉ္စ ဒေဝါနံ မဂ္ဂပဋိလာဘံ သန္ဓာယ ပဋိက္ခေပေါ တဿေဝါ’’တိ ဝုတ္တံ, ‘‘ယတ္ထ နတ္ထီ’’တိ ပန ဩကာသဝသေန ပုဋ္ဌော ပုဂ္ဂလဝသေန တဿ ပဋိက္ခေပေါ န ယုတ္တော။ ယဒိ စ တဿာယံ အဓိပ္ပါယော, သကဝါဒိနာ သမာနာဓိပ္ပါယတ္တာ န နိဂ္ဂဟေတဗ္ဗော။
֍ ဋီ ၂၇၁။ ဧကန္တရိကပဉှာတိ ပရဝါဒီသကဝါဒီနံ အညမညံ ပဉှန္တရိကာ ပဉှာ။
သုဒ္ဓဗြဟ္မစရိယကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၂။ သံသန္ဒနဗြဟ္မစရိယကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၇၃။ ရူပါဝစရမဂ္ဂေန ဟိ သော ဣဓဝိဟာယနိဋ္ဌော နာမ ဇာတောတိ ဣဒံ ‘‘ဣဓ ဘာဝိတမဂ္ဂေါ ဟိ အနာဂါမီ ဣဓဝိဟာယနိဋ္ဌော နာမ ဟောတီ’’တိအာဒိကေန လဒ္ဓိကိတ္တနေန ကထံ သမေတီတိ ဝိစာရေတဗ္ဗံ။ ပုဗ္ဗေ ပန အနာဂါမီ ဧဝ အနာဂါမီတိ ဝုတ္တော, ဣဓ ဈာနာနာဂါမိသောတာပန္နာဒိကောတိ အဓိပ္ပါယော။ ဣဓ အရဟတ္တမဂ္ဂံ ဘာဝေတွာ ဣဓေဝ ဖလံ သစ္ဆိကရောန္တံ ‘‘ဣဓပရိနိဗ္ဗာယီ’’တိ ဝဒတိ, ဣဓ ပန မဂ္ဂံ ဘာဝေတွာ တတ္ထ ဖလံ သစ္ဆိကရောန္တံ ‘‘တတ္ထပရိနိဗ္ဗာယီ အရဟာ’’တိ။
သံသန္ဒနဗြဟ္မစရိယကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ဗြဟ္မစရိယကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(မူလဋီ၊၃၊၆၇။)၄။ ဩဓိသောကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၇၄။ ဩဓိသော ဩဓိသောတိ ဧတဿ အတ္ထံ ဒဿေန္တော ‘‘ဧကဒေသေန ဧကဒေသေနာ’’တိ အာဟ။
ဩဓိသောကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၄။ ဇဟတိကထာဝဏ္ဏနာ
၁။ နသုတ္တာဟရဏကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၈၀။ ကိစ္စသဗ္ဘာဝန္တိ တီဟိ ပဟာတဗ္ဗဿ ပဟီနတံ။ တံ ပန ကိစ္စံ ယဒိ တေနေဝ မဂ္ဂေန သိဇ္ဈတီတိ လဒ္ဓိ, ပုထုဇ္ဇနကာလေ ဧဝ ကာမရာဂဗျာပါဒါ ပဟီနာတိ လဒ္ဓီတိ ဧတံ န သမေတိ, တသ္မာ ပုထုဇ္ဇနကာလေ ပဟီနာနမ္ပိ ဒဿနမဂ္ဂေ ဥပ္ပန္နေ ပုန ကဒါစိ အနုပ္ပတ္တိတော တိဏ္ဏံ မဂ္ဂါနံ ကိစ္စံ သမ္ဘဝတီတိ အဓိပ္ပါယော။
နသုတ္တာဟရဏကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ဇဟတိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၅။ သဗ္ဗမတ္ထီတိကထာ
၁။ ဝါဒယုတ္တိဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၈၂။ သဗ္ဗသ္မိံ သရီရေ သဗ္ဗန္တိ သိရသိ ပါဒါ ပစ္ဆတော စက္ခူနီတိ ဧဝံ သဗ္ဗံ သဗ္ဗတ္ထ အတ္ထီတိ အတ္ထော။ သဗ္ဗသ္မိံ ကာလေတိ ဗာလကာလေ ယုဝတာ, ဝုဍ္ဎကာလေ ဗာလတာ, ဧဝံ သဗ္ဗသ္မိံ ကာလေ သဗ္ဗံ။ သဗ္ဗေနာကာရေနာတိ နီလာကာရေန ပီတံ, ပီတာကာရေန လောဟိတန္တိ ဧဝံ။ သဗ္ဗေသု ဓမ္မေသူတိ စက္ခုသ္မိံ သောတံ, သောတသ္မိံ ဃာနန္တိ ဧဝံ။ အယုတ္တန္တိ ယောဂရဟိတံ ဝဒတိ, တံ ပန ဧကသဘာဝံ။ ကထံ ပန ဧကသဘာဝဿ ယောဂရဟိတတာတိ တံ ဒဿေန္တော ‘‘နာနာသဘာဝါနဉှီ’’တိအာဒိမာဟ။ ဒွိန္နဉှိ နာနာသဘာဝါနံ အင်္ဂုလီနံ မေဏ္ဍကာနံ ဝါ အညမညယောဂေါ ဟောတိ, န ဧကဿေဝ သတော, တသ္မာ ယော နာနာသဘာဝေသု ဟောတိ ယောဂေါ, တေန ရဟိတံ ဧကသဘာဝံ အယောဂန္တိ ဝုတ္တံ။ ဣဒံ ပုစ္ဆတီတိ
(မူလဋီ၊၃၊၆၈။)ပရဝါဒီဒိဋ္ဌိယာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဘာဝံ ဂဟေတွာ ဥပ္ပန္နာယ အတ္တနော ဒိဋ္ဌိယာ သမ္မာဒိဋ္ဌိဘာဝေါ အတ္ထီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။
ဝါဒယုတ္တိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၂။ ကာလသံသန္ဒနဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၈၅။ အတီတာနာဂတံ ပဟာယ ပစ္စုပ္ပန္နရူပမေဝ အပ္ပိယံ အဝိဘဇိတဗ္ဗံ ကရိတွာတိ ပစ္စုပ္ပန္နသဒ္ဒေန ရူပသဒ္ဒေန စာတိ ဥဘောဟိပိ ပစ္စုပ္ပန္နရူပမေဝ ဝတ္တဗ္ဗံ ကတွာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပညတ္တိယာ အဝိဂတတ္တာတိ ဧတေန ဣဒံ ဝိညာယတိ ‘‘န ရူပပညတ္တိ ဝိယ ဝတ္ထပညတ္တိ သဘာဝပရိစ္ဆိန္နေ ပဝတ္တာ ဝိဇ္ဇမာနပညတ္တိ, အထ ခေါ ပုဗ္ဗာပရိယဝသေန ပဝတ္တမာနံ ရူပသမူဟံ ဥပါဒါယ ပဝတ္တာ အဝိဇ္ဇမာနပညတ္တိ, တသ္မာ ဝတ္ထဘာဝဿ ဩဒါတဘာဝဝိဂမေ ဝိဂမာဝတ္တဗ္ဗတာ ယုတ္တာ, န ပန ရူပဘာဝဿ ပစ္စုပ္ပန္နဘာဝဝိဂမေ’’တိ။
ကာလသံသန္ဒနဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ဝစနသောဓနဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၈၈။ အနာဂတံ ဝါ ပစ္စုပ္ပန္နံ ဝါ ဟုတွာ ဟောတီတိ ဝုတ္တန္တိ ဧတ္ထ အနာဂတံ အနာဂတံ ဟုတွာ ပုန ပစ္စုပ္ပန္နံ ဟောန္တံ ဟုတွာ ဟောတီတိ, တထာ ပစ္စုပ္ပန္နံ ပစ္စုပ္ပန္နံ ဟောန္တံ ပုဗ္ဗေ အနာဂတံ ဟုတွာ ပစ္စုပ္ပန္နံ ဟောတီတိ ဟုတွာ ဟောတီတိ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ကိံ တေ တမ္ပိ ဟုတွာ ဟောတီတိ တဗ္ဘာဝါဝိဂမတော ဟုတွာဟောတိဘာဝါနုပရမံ အနုပစ္ဆေဒံ ပုစ္ဆတီတိ အဓိပ္ပါယော ယုတ္တော။ ဟုတွာ ဘူတဿ ပုန ဟုတွာ အဘာဝတောတိ အနာဂတံ ဟုတွာ ပစ္စုပ္ပန္နဘူတဿ ပုန အနာဂတံ ဟုတွာ ပစ္စုပ္ပန္နာဘာဝတော။
ယသ္မာ တန္တိ တံ ဟုတွာ ဘူတံ ပစ္စုပ္ပန္နံ ယသ္မာ အနာဂတံ ဟုတွာ ပစ္စုပ္ပန္နံ ဟောန္တံ ‘‘ဟုတွာ ဟောတီ’’တိ သင်္ချံ ဂတံ, တသ္မာ ဒုတိယမ္ပိ ‘‘ဟုတွာ ဟောတီ’’တိ ဝစနံ အရဟတီတိ ပဋိဇာနာတီတိ အဓိပ္ပါယော။ ဧဝံ ပန ဓမ္မေ ဟုတွာဟောတိဘာဝါနုပရမံ ဝဒန္တဿ အဓမ္မေ သသဝိသာဏေ နဟုတွာန ဟောတိဘာဝါနုပရမော အာပဇ္ဇတီတိ အဓိပ္ပါယေန ‘‘အထ န’’န္တိအာဒိမာဟ။
(မူလဋီ၊၃၊၆၉။)ပဋိက္ခိတ္တနယေနာတိ ကာလနာနတ္တေန။ ပဋိညာတနယေနာတိ အတ္ထာနာနတ္တေန။ အတ္ထာနာနတ္တံ ဣစ္ဆန္တောပိ ပန အနာဂတဿ ပစ္စုပ္ပန္နေ ဝုတ္တံ ဟောတိဘာဝံ, ပစ္စုပ္ပန္နဿ စ အနာဂတေ ဝုတ္တံ ဟုတွာဘာဝံ ကထံ ပဋိဇာနာတီတိ ဝိစာရေတဗ္ဗံ။ အတ္ထာနာနတ္တမေဝ ဟိ တေန အနုညာယတိ, န အနာဂတေ ပစ္စုပ္ပန္နဘာဝေါ, ပစ္စုပ္ပန္နေ ဝါ အနာဂတဘာဝေါတိ။ ပုရိမံ ပဋိက္ခိတ္တပဉှံ ပရိဝတ္တိတွာတိ အနုညာတပဉှဿ ဟုတွာ ဟောတိ ဟုတွာ ဟောတီတိ ဒေါသော ဝုတ္တောတိ အဝုတ္တဒေါသံ အတိက္ကမ္မ ပဋိက္ခိတ္တပဉှံ ပုန ဂဟေတွာ တေန စောဒေတီတိ အတ္ထော။ ဧတ္ထ စ အတ္ထာနာနတ္တေန ဟုတွာဟောတီတိ အနုဇာနန္တဿ ဒေါသော ကာလနာနတ္တာယေဝ အနာဂတံ ပစ္စုပ္ပန္နန္တိ ပဋိက္ခေပေန ကထံ ဟောတီတိ? တဿေဝ အနုဇာနနပဋိက္ခေပတောတိ အဓိပ္ပါယော။
ဧကေကန္တိ အနာဂတမ္ပိ န ဟုတွာ န ဟောတိ ပစ္စုပ္ပန္နမ္ပီတိ တဒုဘယံ ဂဟေတွာ ‘‘ဧကေကံ န ဟုတွာ န ဟောတိ န ဟုတွာ န ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တံ, န ဧကေကမေဝ န ဟုတွာ န ဟောတိ န ဟုတွာ န ဟောတီတိ။ ဧသ နယော ပုရိမသ္မိံ ‘‘ဧကေကံ ဟုတွာ ဟောတိ ဟုတွာ ဟောတီ’’တိ ဝစနေပိ။ အနာဂတဿ ဟိ ‘‘ဟုတွာ ဟောတီ’’တိ နာမံ ပစ္စုပ္ပန္နဿ စာတိ ဒွေပိ နာမာနိ သင်္ဂဟေတွာ ‘‘ဟုတွာ ဟောတိ ဟုတွာ ဟောတီ’’တိ စောဒိတံ, တထာ ‘‘န ဟုတွာ န ဟောတိ န ဟုတွာ န ဟောတီ’’တိ စာတိ အဓိပ္ပါယော။ သဗ္ဗတော အန္ဓကာရေန ပရိယောနဒ္ဓေါ ဝိယာတိ ဧတေန အပရိယောနဒ္ဓေန ပဋိဇာနိတဗ္ဗံ သိယာတိ ဒဿေတိ။ ဧတ္ထ စ ပုရိမနယေ ဟုတွာ ဘူတဿ ပုန ဟုတွာဟောတိဘာဝေါ စောဒိတော, ဒုတိယနယေ အနာဂတာဒီသု ဧကေကဿ ဟုတွာဟောတိနာမတာတိ အယံ ဝိသေသော။
ဝစနသောဓနဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
အတီတဉာဏာဒိကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၉၀။ ပုန ပုဋ္ဌော…ပေ… အတ္ထိတာယ ပဋိဇာနာတီတိ ဧတ္ထ ပစ္စုပ္ပန္နံ ဉာဏံ တေနာတိ ဧတေန အနုဝတ္တမာနာပေက္ခနဝစနေန ကထံ ဝုစ္စတီတိ ဝိစာရေတဗ္ဗံ။
အတီတဉာဏာဒိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(မူလဋီ၊၃၊၇၀။)အရဟန္တာဒိကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၉၁။ ယုတ္တိဝိရောဓော အရဟတော သရာဂါဒိဘာဝေ ပုထုဇ္ဇနေန အနာနတ္တံ ဗြဟ္မစရိယဝါသဿ အဖလတာတိ ဧဝမာဒိကော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။
အရဟန္တာဒိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ပဒသောဓနကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၉၅။ တေန ကာရဏေနာတိ အတီတအတ္ထိသဒ္ဒါနံ ဧကတ္ထတ္တာ အတ္ထိသဒ္ဒတ္ထဿ စ နွာတီတဘာဝတော ‘‘အတီတံ နွာတီတံ, နွာတီတဉ္စ အတီတံ ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဧတ္ထ ပန အတီတာဒီနံ အတ္ထိတံ ဝဒန္တဿ ပရဝါဒိဿေဝါယံ ဒေါသော ယထာ အာပဇ္ဇတိ, န ပန ‘‘နိဗ္ဗာနံ အတ္ထီ’’တိ ဝဒန္တဿ သကဝါဒိဿ, တထာ ပဋိပါဒေတဗ္ဗံ။
ပဒသောဓနကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
သဗ္ဗမတ္ထီတိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၇။ ဧကစ္စံအတ္ထီတိကထာ
၁။ အတီတာဒိဧကစ္စကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၉၉။ တိဏ္ဏံ ရာသီနန္တိ အဝိပက္ကဝိပါကဝိပက္ကဝိပါကအဝိပါကာနံ။ ဝေါဟာရဝသေန အဝိပက္ကဝိပါကာနံ အတ္ထိတံ ဝဒန္တော ကထံ စောဒေတဗ္ဗောတိ ဝိစာရေတိ ‘‘ကမ္မုပစယံ စိတ္တဝိပ္ပယုတ္တံ သင်္ခါရံ ဣစ္ဆန္တီ’’တိ။
ဧကစ္စံအတ္ထီတိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၈။ သတိပဋ္ဌာနကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၀၁။ လောကုတ္တရဘာဝံ ပုစ္ဆနတ္ထာယာတိ လောကိယလောကုတ္တရာယ သမ္မာသတိယာ သတိပဋ္ဌာနတ္တာ, လောကုတ္တရာယယေဝ ဝါ ပရမတ္ထသတိပဋ္ဌာနတ္တာ တဿာ ဝသေန လောကုတ္တရဘာဝံ ပုစ္ဆနတ္ထာယာတိ အတ္ထော။
(မူလဋီ၊၃၊၇၁။)ပဘေဒပုစ္ဆာဝသေနာတိ လောကိယလောကုတ္တရသတိပဋ္ဌာနသမုဒါယဘူတဿ သတိပဋ္ဌာနဿ ပဘေဒါနံ ပုစ္ဆာဝသေန။
သတိပဋ္ဌာနကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၉။ ဟေဝတ္ထိကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၀၄။ အယောနိသော ပတိဋ္ဌာပိတတ္တာတိ အဝတ္တဗ္ဗုတ္တရေန ဥပေက္ခိတဗ္ဗေန ပတိဋ္ဌာပိတတ္တာတိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။
ဟေဝတ္ထိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
မဟာဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၂။ ဒုတိယဝဂ္ဂေါ
၁။ ပရူပဟာရဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၀၇။ အဓိမာနိကာနံ သုက္ကဝိဿဋ္ဌိဒဿနံ ဝိစာရေတဗ္ဗံ။ တေ ဟိ သမာဓိဝိပဿနာဟိ ဝိက္ခမ္ဘိတရာဂါဝ, ဗာဟိရကာနမ္ပိ စ ကာမေသု ဝီတရာဂါနံ သုက္ကဝိဿဋ္ဌိယာ အဘာဝေါ ဝုတ္တောတိ။ အဓိမာနိကပုဗ္ဗာ ပန အဓိပ္ပေတာ သိယုံ။
֍ ဋီ ၃၀၈။ ဝစသာယတ္ထေတိ နိစ္ဆယတ္ထေ, ‘‘ကိံ ကာရဏာ’’တိ ပန ကာရဏဿ ပုစ္ဆိတတ္တာ ဗြဟ္မစရိယကထာယံ ဝိယ ကာရဏတ္ထေတိ ယုတ္တံ။
ပရူပဟာရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၅။ ဝစီဘေဒကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၂၆။ ဝစီဘေဒကထာယံ လောကုတ္တရံ ပဌမဇ္ဈာနံ သမာပန္နောတိ ပဌမမဂ္ဂံ သန္ဓာယ ဝဒတိ, ယသ္မာ သော ဒုက္ခန္တိ ဝိပဿတိ, တသ္မာ ဒုက္ခမိစ္စေဝ ဝါစံ ဘာသတိ, န သမုဒယောတိအာဒီနီတိ အဓိပ္ပါယော။
(မူလဋီ၊၃၊၇၂။)֍ ဋီ ၃၂၈။ ယေန တံ သဒ္ဒံ သုဏာတီတိ ဣဒံ ဝစီသမုဋ္ဌာပနက္ခဏေ ဧဝ ဧတံ သဒ္ဒံ သုဏာတီတိ ဣစ္ဆိတေ အာရောပိတေ ဝါ ယုဇ္ဇတိ။
֍ ဋီ ၃၃၂။ လောကုတ္တရမဂ္ဂက္ခဏေ ဝစီဘေဒံ ဣစ္ဆတော ပရဿ အဘိဘူသုတ္တာဟရဏေ အဓိပ္ပါယော ဝတ္တဗ္ဗော။
ဝစီဘေဒကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၇။ စိတ္တဋ္ဌိတိကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၃၅။ စိတ္တဋ္ဌိတိကထာယံ စုလ္လာသီတိ…ပေ… အာဒိဝစနဝသေနာတိ အာရုပ္ပေယေဝ ဧဝံ ယာဝတာယုကဋ္ဌာနံ ဝုတ္တံ, န အညတ္ထာတိ ကတွာ ပဋိက္ခိပတီတိ အဓိပ္ပါယော။ ဧတေန ပန ‘‘န တွေဝ တေပိ တိဋ္ဌန္တိ, ဒွီဟိ စိတ္တသမောဟိတာ’’တိ (မဟာနိ။ ၁၀ ထောကံ ဝိသဒိသံ) ဒုတိယာပိ အဍ္ဎကထာ ပဿိတဗ္ဗာ။ ပုရိမာယ စ ဝဿသတာဒိဋ္ဌာနာနုညာယ အဝိရောဓော ဝိဘာဝေတဗ္ဗော။ မုဟုတ္တံ မုဟုတ္တန္တိ ပဉှော သကဝါဒိနာ ပုစ္ဆိတော ဝိယ ဝုတ္တော, ပရဝါဒိနာ ပန ပုစ္ဆိတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။
စိတ္တဋ္ဌိတိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၉။ အနုပုဗ္ဗာဘိသမယကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၃၉။ အနုပုဗ္ဗာဘိသမယကထာယံ အထဝါတိအာဒိနာ ဣဒံ ဒဿေတိ – စတုန္နံ ဉာဏာနံ ဧကမဂ္ဂဘာဝတော န ဧကမဂ္ဂဿ ဗဟုဘာဝါပတ္တိ, အနုပုဗ္ဗေန စ သောတာပတ္တိမဂ္ဂံ ဘာဝေတီတိ ဥပပန္နန္တိ ပဋိဇာနာတီတိ။
֍ ဋီ ၃၄၄။ တဒါတိ ဒဿနေ ပရိနိဋ္ဌိတေ။
֍ ဋီ ၃၄၅။ အဋ္ဌဟိ ဉာဏေဟီတိ ဧတ္ထ ပဋိသမ္ဘိဒါဉာဏေဟိ သဟ အဋ္ဌသု ဂဟိတေသု နိရုတ္တိပဋိဘာနပဋိသမ္ဘိဒါဟိ သောတာပတ္တိဖလသစ္ဆိကိရိယာ ကထံ ဟောတီတိ ဝိစာရေတဗ္ဗံ။
အနုပုဗ္ဗာဘိသမယကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(မူလဋီ၊၃၊၇၃။)၁၀။ ဝေါဟာရကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၄၇။ ဝေါဟာရကထာယံ ဥဒါဟု သောတာဒီနိပီတိ ဧကန္တလောကိယေသု ဝိသယဝိသယီသု ဝိသယဿေဝ လောကုတ္တရဘာဝေါ, န ဝိသယီနန္တိ နတ္ထေတ္ထ ကာရဏံ။ ယထာ စ ဝိသယီနံ လောကုတ္တရဘာဝေါ အသိဒ္ဓေါ, တထာ ဝိသယဿ သဒ္ဒါယတနဿ။ တတ္ထ ယထာ အသိဒ္ဓလောကုတ္တရဘာဝဿ တဿ လောကုတ္တရတာ, ဧဝံ သောတာဒီနံ အာပန္နာတိ ကိန္တိ တာနိပိ လောကုတ္တရာနီတိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။
ယဒိ လောကုတ္တရေ ပဋိဟညေယျ, လောကုတ္တရော သိယာတိ အတ္ထော န ဂဟေတဗ္ဗော။ န ဟိ လောကုတ္တရေ ပဋိဟညတီတိ ပရိကပ္ပိတေပိ သဒ္ဒဿ လောကုတ္တရဘာဝေါ အတ္ထီတိ အဓိပ္ပါယော။ ‘‘လောကိယေန ဉာဏေနာ’’တိ ဥဒ္ဓဋံ, ‘‘ဝိညာဏေနာ’’တိ ပန ပါဠိ, တဉ္စ ဝိညာဏံ သောတသမ္ဗန္ဓေန သောတဝိညာဏန္တိ ဝိညာယတီတိ။ အနေကန္တတာတိ လောကိယေန ဉာဏေန ဇာနိတဗ္ဗတော လောကိယောတိ ဧတဿ ဟေတုဿ လောကိယေ လောကုတ္တရေ စ သမ္ဘဝတော အနေကန္တဘာဝေါ သိယာတိ အဓိပ္ပါယော။
ဝေါဟာရကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၁၁။ နိရောဓကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၅၃။ ဒွေ ဒုက္ခသစ္စာနိ န ဣစ္ဆတီတိ ယေသံ ဒွိန္နံ ဒွီဟိ နိရောဓေဟိ ဘဝိတဗ္ဗံ, တာနိ ဒွေ ဒုက္ခသစ္စာနိ န ဣစ္ဆတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ယေ ပဋိသင်္ခါယ လောကုတ္တရေန ဉာဏေန အနိရုဒ္ဓါတိအာဒိနာ ပဋိသင်္ခါယ ဝိနာ နိရုဒ္ဓါ အသမုဒါစရဏသင်္ခါရာ အပ္ပဋိသင်္ခါနိရုဒ္ဓါတိ ဒဿေတိ, န ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ဘင်္ဂါတိ။ တေန အပ္ပဋိသင်္ခါနိရောဓော စ အသမုဒါစရဏနိရောဓောတိ ဒဿိတံ ဟောတိ။
နိရောဓကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ဒုတိယဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(မူလဋီ၊၃၊၇၄။)၃။ တတိယဝဂ္ဂေါ
၁။ ဗလကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၅၄။ ဣန္ဒြိယပရောပရိယတ္တံ အသာဓာရဏန္တိ ယထာ နိဒ္ဒေသတော ဝိတ္ထာရတော သဗ္ဗံ သဗ္ဗာကာရံ ဌာနာဋ္ဌာနာဒိံ အဇာနန္တာပိ ‘‘အဋ္ဌာနမေတံ အနဝကာသော, ယံ ဒိဋ္ဌိသမ္ပန္နော ပုဂ္ဂလော ကဉ္စိ သင်္ခါရံ နိစ္စတော ဥပဂစ္ဆေယျာ’’တိအာဒိနာ (အ။ နိ။ ၁။၂၆၈) ဌာနာဋ္ဌာနာနိ ဥဒ္ဒေသတော သင်္ခေပတော သာဝကာ ဇာနန္တိ, န ဧဝံ ‘‘အာသယံ ဇာနာတိ အနုသယံ ဇာနာတီ’’တိအာဒိနာ (ပဋိ။ မ။ ၁။၁၁၃) ဥဒ္ဒေသမတ္တေနပိ ဣန္ဒြိယပရောပရိယတ္တံ ဇာနန္တီတိ ‘‘အသာဓာရဏ’’န္တိ အာဟ။ ထေရေန ပန သဒ္ဓါဒီနံ ဣန္ဒြိယာနံ တိက္ခမုဒုဘာဝဇာနနမတ္တံ သန္ဓာယ ‘‘သတ္တာနံ ဣန္ဒြိယပရောပရိယတ္တံ ယထာဘူတံ ပဇာနာမီ’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၂။၄၄) ဝုတ္တံ, န ယထာဝုတ္တံ ဣန္ဒြိယပရောပရိယတ္တဉာဏံ တထာဂတဗလန္တိ အယမေတ္ထ အဓိပ္ပါယော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ‘‘ဥဒ္ဒေသတော ဌာနာဋ္ဌာနာဒိမတ္တဇာနနဝသေန ပဋိဇာနာတီ’’တိ ဝုတ္တံ, ဧဝံ ပန ပဋိဇာနန္တေန ‘‘တထာဂတဗလံ သာဝကသာဓာရဏ’’န္တိ ဣဒမ္ပိ ဧဝမေဝ ပဋိညာတံ သိယာတိ ကထမယံ စောဒေတဗ္ဗော သိယာ။
֍ ဋီ ၃၅၆။ သေသေသု ပဋိက္ခေပေါ သကဝါဒိဿ ဌာနာဋ္ဌာနဉာဏာဒီနံ သာဓာရဏာသာဓာရဏတ္တာ တတ္ထ သာဓာရဏပက္ခံ သန္ဓာယာတိ အဓိပ္ပါယော။
ဗလကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၂။ အရိယန္တိကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၅၇။ သင်္ခါရေ သန္ဓာယ ပဋိဇာနန္တဿ ဒွိန္နံ ဖဿာနံ သမောဓာနံ ကထံ အာပဇ္ဇတိ ယထာဝုတ္တနယေနာတိ ဝိစာရေတဗ္ဗံ။ ပရိကပ္ပနဝသေန အာရောပေတွာ ဌပေတဗ္ဗတာယ သတ္တော ‘‘ပဏိဓီ’’တိ ဝုတ္တော။ သော ပန ဧကသ္မိမ္ပိ အာရောပေတွာ န ဌပေတဗ္ဗောတိ ဧကသ္မိမ္ပိ အာရောပေတွာ ဌပေတဗ္ဗေန တေန ရဟိတတာ ဝုတ္တာ။
အရိယန္တိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(မူလဋီ၊၃၊၇၅။)၄။ ဝိမုစ္စမာနကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၆၆။ ဈာနေန ဝိက္ခမ္ဘနဝိမုတ္တိယာ ဝိမုတ္တံ စိတ္တံ မဂ္ဂက္ခဏေ သမုစ္ဆေဒဝိမုတ္တိယာ ဝိမုစ္စမာနံ နာမ ဟောတီတိ ဧတိဿာ လဒ္ဓိယာ ကော ဒေါသောတိ ဝိစာရေတဗ္ဗံ။ ယဒိ ဝိပ္ပကတနိဒ္ဒေသေ ဒေါသော, တတြာပိ တေန ဝိမုစ္စမာနတာယ ‘‘ဝိမုတ္တံ ဝိမုစ္စမာန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ သတိ စ ဒေါသေ ဥပ္ပါဒက္ခဏေ ဝိမုတ္တံ, ဝယက္ခဏေ ဝိမုစ္စမာနန္တိ ဝိမုတ္တဝိမုစ္စမာနဝစနဿ န စောဒေတဗ္ဗံ သိယာ, အထ ခေါ ဝိမုစ္စမာနဝစနမေဝါတိ။ ဧကဒေသေန, ဧကဒေသေ ဝါ ဝိမုစ္စမာနဿ စ ဝိမုတ္တကိရိယာယ ဧကဒေသော ဝိသေသနံ ဟောတီတိ ‘‘ဘာဝနပုံသက’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ကဋာဒယောတိ ကဋပဋာဒယော။ ဧကေနေဝ စိတ္တေနာတိ ဧကေနေဝ ဖလစိတ္တေနာတိ အဓိပ္ပါယော။
ဝိမုစ္စမာနကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၅။ အဋ္ဌမကကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၆၈။ အနုလောမဂေါတြဘုက္ခဏေပိ အသမုဒါစရန္တာ မဂ္ဂက္ခဏေပိ ပဟီနာ ဧဝ နာမ ဘဝေယျုန္တိ လဒ္ဓိ ဥပ္ပန္နာတိ အဓိပ္ပါယေန အနုလောမဂေါတြဘုဂ္ဂဟဏံ ကရောတိ။
အဋ္ဌမကကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၆။ အဋ္ဌမကဿ ဣန္ဒြိယကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၇၁။ ဣန္ဒြိယာနိ ပဋိလဘတိ အပ္ပဋိလဒ္ဓိန္ဒြိယတ္တာ အနိန္ဒြိယဘူတာနိ သဒ္ဓါဒီနိ နိယျာနိကာနိ ဘာဝေန္တော ဣန္ဒြိယာနိ ပဋိလဘတိ, န ပန ဣန္ဒြိယာနိ ဘာဝေန္တောတိ အဓိပ္ပါယော။
အဋ္ဌမကဿ ဣန္ဒြိယကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(မူလဋီ၊၃၊၇၆။)၇။ ဒိဗ္ဗစက္ခုကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၇၃။ ဥပတ္ထဒ္ဓန္တိ ယထာ ဝိသယာနုဘာဝဂေါစရေဟိ ဝိသိဋ္ဌံ ဟောတိ, တထာ ပစ္စယဘူတေန ကတဗလာဓာနန္တိ အတ္ထော။ တံမတ္တမေဝါတိ ပုရိမံ မံသစက္ခုမတ္တမေဝ ဓမ္မုပတ္ထဒ္ဓံ န ဟောတီတိ အတ္ထော။ အနာပါထဂတန္တိ မံသစက္ခုနာ ဂဟေတဗ္ဗဋ္ဌာနံ အာပါထံ နာဂတံ။ ဧတ္ထ စ ဝိသယဿ ဒီပကံ အာနုဘာဝဂေါစရာနမေဝ အသဒိသတံ ဝဒန္တော ယာဒိသော မံသစက္ခုဿ ဝိသယောတိ ဝိသယဂ္ဂဟဏံ န ဝိသယဝိသေသဒဿနတ္ထံ, အထ ခေါ ယာဒိသေ ဝိသယေ အာနုဘာဝဂေါစရဝိသေသာ ဟောန္တိ, တာဒိသဿ ရူပဝိသယဿ ဒဿနတ္ထန္တိ ဒီပေတိ, သဒိသဿ ဝါ ဝိသယဿ အာနုဘာဝဂေါစရဝိသေသောဝ ဝိသေသံ။
န စ မံသစက္ခုမေဝ ဒိဗ္ဗစက္ခူတိ ဣစ္ဆတီတိ ဓမ္မုပတ္ထဒ္ဓကာလေ ပုရိမံ မံသစက္ခုမေဝါတိ န ဣစ္ဆတီတိ အဓိပ္ပါယော။ မံသစက္ခုဿ ဥပ္ပါဒေါ မဂ္ဂေါတိ မံသစက္ခုပစ္စယတာဒဿနတ္ထမေဝ ဝုတ္တံ, န တေန အနုပါဒိန္နတာသာဓနတ္ထံ။ ရူပါဝစရိကာနန္တိ ရူပါဝစရဇ္ဈာနပစ္စယေန ဥပ္ပန္နာနိ မဟာဘူတာနိ ရူပါဝစရိကာနီတိ သော ဣစ္ဆတီတိ အဓိပ္ပါယော။ ဧသ နယော ‘‘အရူပါဝစရိကာန’’န္တိ ဧတ္ထာပိ။ အရူပါဝစရက္ခဏေ ရူပါဝစရစိတ္တဿ အဘာဝါ ပဋိက္ခိပတီတိ တသ္မိံယေဝ ခဏေ ရူပါဝစရံ ဟုတွာ အရူပါဝစရံ န ဇာတန္တိ ပဋိက္ခိပတီတိ အဓိပ္ပါယော။
֍ ဋီ ၃၇၄။ ကိဉ္စာပိ ဒိဗ္ဗစက္ခုနော ဓမ္မုပတ္ထဒ္ဓဿ ပညာစက္ခုဘာဝံ န ဣစ္ဆတိ, ယေန တီဏိ စက္ခူနိ ဓမ္မုပတ္ထမ္ဘေန စက္ခုန္တရဘာဝံ ဝဒတော ဘဝေယျုန္တိ အဓိပ္ပါယော။
ဒိဗ္ဗစက္ခုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၉။ ယထာကမ္မူပဂတဉာဏကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၇၇။ ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ ယထာကမ္မူပဂေ သတ္တေ ပဇာနာတီတိ ယထာကမ္မူပဂတဉာဏဿ ဥပနိဿယေ ဒိဗ္ဗစက္ခုမှိ ကရဏနိဒ္ဒေသော ကတော, န ယထာကမ္မူပဂတဇာနနကိစ္စကေ။ တံကိစ္စကေယေဝ ပန ပရော ကရဏနိဒ္ဒေသံ မညတီတိ အာဟ ‘‘အယောနိသော ဂဟေတွာ’’တိ။ ယထာကမ္မူပဂတဉာဏမေဝ ဒိဗ္ဗစက္ခုန္တိ လဒ္ဓီတိ ဣမိနာ ဝစနေန ဒိဗ္ဗစက္ခုမေဝ ယထာကမ္မူပဂတဉာဏန္တိ
(မူလဋီ၊၃၊၇၇။)ဧဝံ ဘဝိတဗ္ဗံ။ ဧဝ-သဒ္ဒေါ စ အဋ္ဌာနေ ဌိတော ဒိဗ္ဗစက္ခုသဒ္ဒဿ ပရတော ယောဇေတဗ္ဗော။ ယထာကမ္မူပဂတဉာဏဿ ဟိ သော ဒိဗ္ဗစက္ခုတော အတ္ထန္တရဘာဝံ နိဝါရေတိ။ န ဟိ ဒိဗ္ဗစက္ခုဿ ယထာကမ္မူပဂတဉာဏတောတိ။
ယထာကမ္မူပဂတဉာဏကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၁၀။ သံဝရကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၇၉။ စာတုမဟာရာဇိကာနံ သံဝရာသံဝရသဗ္ဘာဝေါ အာဋာနာဋိယသုတ္တေန ပကာသိတောတိ ‘‘တာဝတိံသေ ဒေဝေ ဥပါဒါယာ’’တိ အာဟ။ ဧဝံ သတိ သုဂတိကထာယံ ‘‘တာဝတိံသေ သင်္ဂဟိတာနံ ပုဗ္ဗဒေဝါနံ သုရာပါနံ, သက္ကဒေဝါနံ သုရာပါနနိဝါရဏံ သုယျတိ, တံ တေသံ သုရာပါနံ အသံဝရော န ဟောတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ ဟောတိ။
သံဝရကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
တတိယဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၄။ စတုတ္ထဝဂ္ဂေါ
၁။ ဂိဟိဿ အရဟာတိကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၈၇။ ဂိဟိသံယောဇနသမ္ပယုတ္တတာယာတိ ဧတေန ဂိဟိဆန္ဒရာဂသမ္ပယုတ္တတာယ ဧဝ ‘‘ဂိဟီ’’တိ ဝုစ္စတိ, န ဗျဉ္ဇနမတ္တေနာတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေတိ။
ဂိဟိဿ အရဟာတိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၂။ ဥပပတ္တိကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၈၈။ အယောနိသောတိ ဩပပါတိကော ဟောတိ, တတ္ထ တဿာယေဝူပပတ္တိယာ ပရိနိဗ္ဗာယီတိ အတ္ထံ ဂဟေတွာတိ အဓိပ္ပါယော။
ဥပပတ္တိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(မူလဋီ၊၃၊၇၈။)၄။ သမန္နာဂတကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၉၃။ သမန္နာဂတကထာယံ ပတ္တိံ သန္ဓာယ ပဋိဇာနန္တော စတူဟိ ခန္ဓေဟိ ဝိယ သမန္နာဂမံ န ဝဒတီတိ တဿ စတူဟိ ဖဿာဒီဟိ သမန္နာဂမပ္ပသင်္ဂေါ ယထာ ဟောတိ, တံ ဝတ္တဗ္ဗံ။
သမန္နာဂတကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၅။ ဥပေက္ခာသမန္နာဂတကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၉၇။ ဣမိနာဝ နယေနာတိ ‘‘တတ္ထ ဒွေ သမန္နာဂမာ’’တိအာဒိ သဗ္ဗံ ယောဇေတဗ္ဗံ။ တတ္ထ ပတ္တိဓမ္မော နာမ ရူပါဝစရာဒီသု အညတရဘူမိံ ပဌမဇ္ဈာနာဒိဝသေန ပါပုဏန္တဿ ပဌမဇ္ဈာနာဒီနံ ပဋိလာဘော။ နိရုဒ္ဓေသုပိ ပဌမဇ္ဈာနာဒီသု အနိရုဇ္ဈနတော စိတ္တဝိပ္ပယုတ္တော သင်္ခါရော, ယေန သုပန္တော သဇ္ဈာယာဒိပသုတော စ တေဟိ သမန္နာဂတောတိ ဝုစ္စတီတိ ဝဒန္တိ။
ဥပေက္ခာသမန္နာဂတကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၆။ ဗောဓိယာဗုဒ္ဓေါတိကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၉၈။ တသ္မာတိ ယထာဝုတ္တဿ ဉာဏဒွယဿ ဗောဓိဘာဝတော။ တံ အဂ္ဂဟေတွာ ပတ္တိဓမ္မဝသေန နတ္ထိတာယ ဗောဓိယာ သမန္နာဂတော ဗုဒ္ဓေါတိ ယေသံ လဒ္ဓိ, တေ သန္ဓာယ ပုစ္ဆာ စ အနုယောဂေါ စ သကဝါဒိဿာတိ ယောဇနာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။
ဗောဓိယာဗုဒ္ဓေါတိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၇။ လက္ခဏကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၀၂။ ဗောဓိသတ္တမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ လက္ခဏသမန္နာဂတေသု အဗောဓိသတ္တေ ဆဍ္ဍေတွာ ဗောဓိသတ္တမေဝ ဂဟေတွာ ဣဒံ သုတ္တံ ဝုတ္တံ,
(မူလဋီ၊၃၊၇၉။)န ဗောဓိသတ္တတော အညော လက္ခဏသမန္နာဂတော နတ္ထီတိ။ နာပိ သဗ္ဗေသံ လက္ခဏသမန္နာဂတာနံ ဗောဓိသတ္တတာ, တသ္မာ အသာဓကန္တိ အဓိပ္ပါယော။
လက္ခဏကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၈။ နိယာမောက္ကန္တိကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၀၃။ ဌပေတွာ ပါရမီပူရဏန္တိ ပါရမီပူရဏေနေဝ တေ ‘‘ဗောဓိယာ နိယတာ နရာ’’တိ ဝုစ္စန္တီတိ ဒဿေတိ။ ကေဝလဉှိ နန္တိအာဒိနာ စ န နိယာမကဿ နာမ ကဿစိ ဥပ္ပန္နတ္တာ ဗျာကရောန္တီတိ ဒဿေတိ။
နိယာမောက္ကန္တိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၁၀။ သဗ္ဗသံယောဇနပ္ပဟာနကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၁၃။ နိပ္ပရိယာယေနေဝါတိ အဝသိဋ္ဌဿ ပဟာတဗ္ဗဿ အဘာဝါ ‘‘သဗ္ဗသံယောဇနပ္ပဟာန’’န္တိ ဣမံ ပရိယာယံ အဂ္ဂဟေတွာ အရဟတ္တမဂ္ဂေန ပဇဟနတော ဧဝါတိ ဂဏှာတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အပ္ပဟီနဿ အဘာဝါတိ အဝသိဋ္ဌဿ ပဟာတဗ္ဗဿ အဘာဝါ ပဋိဇာနာတီတိ ဝဒန္တိ, တထာ ‘‘အနဝသေသပ္ပဟာန’’န္တိ ဧတ္ထာပိ။ ဧဝံ သတိ တေန အတ္တနော လဒ္ဓိံ ဆဍ္ဍေတွာ သကဝါဒိဿ လဒ္ဓိယာ ပဋိညာတန္တိ အာပဇ္ဇတိ။
သဗ္ဗသံယောဇနပ္ပဟာနကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
စတုတ္ထဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၅။ ပဉ္စမဝဂ္ဂေါ
၁။ ဝိမုတ္တိကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၁၈။ ဖလဉာဏံ န ဟောတီတိ ‘‘ဝိမုတ္တာနီ’’တိ ဝါ တဒင်္ဂဝိမုတ္တိယာဒိဘာဝတော မဂ္ဂေန ပဟီနာနံ ပုန အနုပ္ပတ္တိတော စ ‘‘အဝိမုတ္တာနီ’’တိ ဝါ
(မူလဋီ၊၃၊၈၀။)န ဝတ္တဗ္ဗာနီတိ အဓိပ္ပါယော။ ဂေါတြဘုဉာဏဉ္စေတ္ထ ဝိပဿနာဂ္ဂဟဏေန ဂဟိတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။
ဝိမုတ္တိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၂။ အသေခဉာဏကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၂၁။ န ပနေတံ အသေခန္တိ ဧတေန အသေခဝိသယတ္တာ အသေခမေဝ ဉာဏန္တိ ပရဿ လဒ္ဓိ, န ပန အသေခဿာတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေတိ။
အသေခဉာဏကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၃။ ဝိပရီတကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၂၄။ န ပထဝီယေဝါတိ လက္ခဏပထဝီယေဝ, သသမ္ဘာရပထဝီယေဝ ဝါ န ဟောတီတိ အတ္ထော။ အနိစ္စေ နိစ္စန္တိအာဒိဝိပရိယေသော ပန ဝိပရီတဉာဏံ နာမာတိ အညာဏေပိ ဉာဏဝေါဟာရံ အာရောပေတွာ ဝဒတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။
ဝိပရီတကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၄။ နိယာမကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၂၈-၄၃၁။ ဉာဏံ အတ္ထိ, ယံ သစ္စာနုလောမံ မဂ္ဂဉာဏာနုဂတိကံ ပဿန္တော ဘဂဝါ ‘‘ဘဗ္ဗော’’တိ ဇာနာတီတိ လဒ္ဓိ။ ပဌမပဉှမေဝ စတုတ္ထံ ကတွာတိ ဧတ္ထ ‘‘နိယတဿ အနိယာမဂမနာယာ’’တိ ဝိပရီတာနုယောဂတော ပဘုတိ ဂဏေတွာ ‘‘စတုတ္ထ’’န္တိ အာဟ။
နိယာမကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၅။ ပဋိသမ္ဘိဒါကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၃၂-၄၃၃။ ယံကိဉ္စိ အရိယာနံ ဉာဏံ, သဗ္ဗံ လောကုတ္တရမေဝါတိ ဂဏှန္တေနပိ သဗ္ဗံ ဉာဏံ ပဋိသမ္ဘိဒါတိ န သက္ကာ ဝတ္တုံ။ အနရိယာနမ္ပိ ဟိ ဉာဏံ
(မူလဋီ၊၃၊၈၁။)ဉာဏမေဝါတိ။ တဿ ဝါ ဉာဏတံ န ဣစ္ဆတီတိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ပထဝီကသိဏသမ္မုတိယံ သမာပတ္တိဉာဏံ သန္ဓာယာတိ အနရိယဿ ဧတံ ဉာဏံ သန္ဓာယာတိ အဓိပ္ပါယော သိယာ။
ပဋိသမ္ဘိဒါကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၆။ သမ္မုတိဉာဏကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၃၄-၄၃၅။ သစ္စန္တိ ဝစနသာမညေန ဥဘယဿပိ သစ္စသာမညတ္တံ ဂဟေတွာ ဝဒတီတိ ဒဿေန္တော ‘‘တတ္ထာ’’တိအာဒိမာဟ။
သမ္မုတိဉာဏကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၇။ စိတ္တာရမ္မဏကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၃၆-၄၃၈။ ဖဿဿ ဖုသနလက္ခဏံ မနသိကရောတောတိ ဧတေန ပုရိမာ ဝတ္တဗ္ဗပဋိညာ အနုပဒဓမ္မမနသိကာရတော အညံ သမုဒါယမနသိကာရံ သန္ဓာယ ကတာတိ ဒဿေတိ။
စိတ္တာရမ္မဏကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၈။ အနာဂတဉာဏကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၃၉-၄၄၀။ သဗ္ဗသ္မိမ္ပီတိ ‘‘ပါဋလိပုတ္တဿ ခေါ’’တိအာဒိနာ အနာဂတေ ဉာဏန္တိ ဝုတ္တန္တိ အနာဂတဘာဝသာမညေန အနန္တရာနာဂတေပိ ဉာဏံ ဣစ္ဆန္တီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။
အနာဂတဉာဏကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(မူလဋီ၊၃၊၈၂။)၉။ ပဋုပ္ပန္နဉာဏကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၄၁-၄၄၂။ ဝစနံ နိဿာယာတိ အတ္ထတော အာပန္နံ ဝစနံ, အနုဇာနနဝစနံ ဝါ နိဿာယ။ သန္တတိံ သန္ဓာယာတိ ဘင်္ဂါနုပဿနာနံ ဘင်္ဂတော အနုပဿနာသန္တတိံ သန္ဓာယာတိ အဓိပ္ပါယော။
ပဋုပ္ပန္နဉာဏကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၁၀။ ဖလဉာဏကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၄၃-၄၄၄။ ဗုဒ္ဓါနံ ဝိယာတိ ယထာ ဗုဒ္ဓါ သဗ္ဗပ္ပကာရဖလပရောပရိယတ္တဇာနနဝသေန အတ္တနော ဧဝ စ ဗလေန ဖလံ ဇာနန္တိ, ဧဝန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။
ဖလဉာဏကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ပဉ္စမဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
မဟာပဏ္ဏာသကော သမတ္တော။
၆။ ဆဋ္ဌဝဂ္ဂေါ
၁။ နိယာမကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၄၅-၄၄၇။ အနိယတော နာမ န ဟောတီတိ ယထာ မိစ္ဆတ္တနိယတဿ ဘဝန္တရေ အနိယတံ နာမ ဟောတိ, ဧဝံ ဧတဿ ကဒါစိပိ အနိယတတာ န ဟောတီတိ ယော နိယာမော, သော အသင်္ခတောတိ အဓိပ္ပါယော။
နိယာမကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၂။ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၅၁။ ကာရဏဋ္ဌေန ဌိတတာတိ ကာရဏဘာဝေါယေဝ။ ဧတေန စ ဓမ္မာနံ ကာရဏဘာဝေါ ဓမ္မဋ္ဌိတတာတိ ဧတမတ္ထံ ဒဿေတိ။ တထာ ‘‘ဓမ္မနိယာမတာ’’တိ ဧတ္ထာပိ။
ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(မူလဋီ၊၃၊၈၃။)၃။ သစ္စကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၅၂-၄၅၄။ ဝတ္ထုသစ္စန္တိ ဇာတိယာဒိ ကာမတဏှာဒိ သမ္မာဒိဋ္ဌိအာဒိ စ။ ဗာဓနပဘဝနိယျာနိကလက္ခဏေဟိ လက္ခဏသစ္စံ ဗာဓနာဒိ။
သစ္စကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၅။ နိရောဓသမာပတ္တိကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၅၇-၄၅၉။ ကရိယမာနာ ကရီယတီတိ အရူပက္ခန္ဓာနံ ပဝတ္တမာနာနံ သမထဝိပဿနာနုက္ကမေန အပ္ပဝတ္တိ သာဓီယတီတိ အတ္ထော။ သင်္ခတာသင်္ခတလက္ခဏာနံ ပန အဘာဝေနာတိ ဝဒန္တော သဘာဝဓမ္မတံ ပဋိသေဓေတိ။ ဝေါဒါနဉ္စ ဝုဋ္ဌာနပရိယာယောဝ။ အသင်္ခတဘာဝေ ကာရဏံ န ဟောတိ သဘာဝဓမ္မတ္တာသာဓကတ္တာတိ အဓိပ္ပါယော။
နိရောဓသမာပတ္တိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ဆဋ္ဌဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၇။ သတ္တမဝဂ္ဂေါ
၁။ သင်္ဂဟိတကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၇၁-၄၇၂။ သင်္ဂဟိတာတိ သမ္ဗန္ဓာ။
သင်္ဂဟိတကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၂။ သမ္ပယုတ္တကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၇၃-၄၇၄။ နာနတ္တဝဝတ္ထာနံ နတ္ထီတိ ဝဒန္တော ‘‘တိလမှိ တေလံ အနုပဝိဋ္ဌ’’န္တိ ဝစနမေဝ န ယုဇ္ဇတီတိ ‘‘န ဟေဝ’’န္တိ ပဋိက္ခိတ္တန္တိ ဒဿေတိ။
သမ္ပယုတ္တကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(မူလဋီ၊၃၊၈၄။)၃။ စေတသိကကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၇၅-၄၇၇။ ဖဿာဒီနံ ဧကုပ္ပါဒတာဒိဝိရဟိတာ သဟဇာတတာ နတ္ထီတိ အာဟ ‘‘သမ္ပယုတ္တသဟဇာတတံ သန္ဓာယာ’’တိ။
စေတသိကကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၄။ ဒါနကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၇၈။ ဒေယျဓမ္မဝသေန စောဒေတုန္တိ ယဒိ စေတသိကောဝ ဓမ္မော ဒါနံ, ‘‘ဒိယျတီတိ ဒါန’’န္တိ ဣမိနာပိ အတ္ထေန စေတသိကဿေဝ ဒါနဘာဝေါ အာပဇ္ဇတီတိ စောဒေတုန္တိ အတ္ထော။
֍ ဋီ ၄၇၉။ အနိဋ္ဌဖလန္တိအာဒိ အစေတသိကဿ ဓမ္မဿ ဒါနဘာဝဒီပနတ္ထံ ဝုတ္တန္တိ ဖလဒါနဘာဝဒီပနတ္ထံ န ဝုတ္တန္တိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အနိဋ္ဌဖလန္တိအာဒိနာ အစေတသိကဿ ဓမ္မဿ ဖလဒါနံ ဝုတ္တံ ဝိယ ဟောတိ, န ဒါနဘာဝေါ, တန္နိဝါရဏတ္ထဉ္စေတမာဟာတိ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ အနန္တရမေဝါဟ ‘‘န ဟိ အစေတသိကော အန္နာဒိဓမ္မော အာယတိံ ဝိပါကံ ဒေတီ’’တိ။ ဣဋ္ဌဖလဘာဝနိယမနတ္ထန္တိ ဒေယျဓမ္မော ဝိယ ကေနစိ ပရိယာယေန အနိဋ္ဌဖလတာ ဒါနဿ နတ္ထိ, ဧကန္တံ ပန ဣဋ္ဌဖလမေဝါတိ နိယမနတ္ထန္တိ အတ္ထော။
ဣတရေနာတိ ‘‘ဒိယျတီတိ ဒါန’’န္တိ ဣမိနာ ပရိယာယေန။ န ပန ဧကေနတ္ထေနာတိ ‘‘ဒေယျဓမ္မောဝ ဒါန’’န္တိ ဣမံ သကဝါဒီဝါဒံ နိဝတ္တေတုံ ‘‘သဒ္ဓါ ဟိရိယ’’န္တိအာဒိကံ သုတ္တသာဓနံ ပရဝါဒီဝါဒေ ယုဇ္ဇတိ, ‘‘ဣဓေကစ္စော အန္နံ ဒေတီ’’တိအာဒိကဉ္စ, ‘‘စေတသိကောဝ ဓမ္မော ဒါန’’န္တိ ဣမံ နိဝတ္တေတုံ ‘‘စေတသိကော ဓမ္မော ဒါန’’န္တိ ဣမံ ပန သာဓေတုံ ‘‘သဒ္ဓါ ဟိရိယ’’န္တိအာဒိကံ သကဝါဒီဝါဒေ ယုဇ္ဇတိ, ‘‘ဣဓေကစ္စော အန္နံ ဒေတီ’’တိအာဒိကံ ဝါ ‘‘ဒေယျဓမ္မော ဒါန’’န္တိ သာဓေတုန္တိ ဧဝံ နိဝတ္တနသာဓနတ္ထနာနတ္တံ သန္ဓာယ ‘‘န ပန ဧကေနတ္ထေနာ’’တိ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တတ္ထ ယထာ ပရဝါဒီဝါဒေ စ သုတ္တသာဓနတ္ထံ ‘‘န ဝတ္တဗ္ဗံ စေတသိကော ဓမ္မော ဒါန’’န္တိ ပုစ္ဆာယံ စေတသိကောဝါတိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော, တထာ ‘‘န ဝတ္တဗ္ဗံ ဒေယျဓမ္မော ဒါန’’န္တိ ပုစ္ဆာယ စ ဒေယျဓမ္မောဝါတိ။ ဒေယျဓမ္မော ဣဋ္ဌဖလောတိ ဣဋ္ဌဖလာဘာဝမတ္တမေဝ ပဋိက္ခိတ္တန္တိ ဧတ္ထ ‘‘ဣဋ္ဌဖလဘာဝမတ္တမေဝ ပဋိက္ခိတ္တ’’န္တိ ပါဌေန
(မူလဋီ၊၃၊၈၅။)ဘဝိတဗ္ဗန္တိ။ ‘‘ဣဋ္ဌဖလာဘာဝမတ္တမေဝ ဒိသွာ ပဋိက္ခိတ္တ’’န္တိ ဝါ ဝတ္တဗ္ဗံ။ သင်္ကရဘာဝမောစနတ္ထန္တိ စေတသိကဿ ဒါတဗ္ဗဋ္ဌေန ဒေယျဓမ္မဿ စ ဣဋ္ဌဖလဋ္ဌေန ဒါနဘာဝမောစနတ္ထန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။
ဒါနကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၅။ ပရိဘောဂမယပုညကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၈၃။ ပရိဘောဂမယံ နာမ စိတ္တဝိပ္ပယုတ္တံ ပုညံ အတ္ထီတိ လဒ္ဓိ။ တဉှိ တေ သန္ဓာယ ပရိဘောဂမယံ ပုညံ ပဝဍ္ဎတီတိ ဝဒန္တီတိ အဓိပ္ပါယော။
֍ ဋီ ၄၈၅။ တဿာပိ ဝသေနာတိ တဿာပိ လဒ္ဓိယာ ဝသေန။ ပဉ္စဝိညာဏာနံ ဝိယ ဧတေသမ္ပိ သမောဓာနံ သိယာတိ ပဋိဇာနာတီတိ ဝဒန္တိ။ ပဉ္စဝိညာဏဖဿာဒီနမေဝ ပန သမောဓာနံ သန္ဓာယ ပဋိဇာနာတီတိ အဓိပ္ပါယော။
֍ ဋီ ၄၈၆။ အပရိဘုတ္တေပီတိ ဣမိနာ ‘‘ပဋိဂ္ဂါဟကော ပဋိဂ္ဂဟေတွာ န ပရိဘုဉ္ဇတိ ဆဍ္ဍေတီ’’တိအာဒိကံ ဒဿေတိ။ အပရိဘုတ္တေ ဒေယျဓမ္မေ ပုညဘာဝတော ပရိဘောဂမယံ ပုညံ ပဝဍ္ဎတီတိ အယံ ဝါဒေါ ဟီယတိ။ တသ္မိဉ္စ ဟီနေ သကဝါဒီဝါဒေါ ဗလဝါ။ စာဂစေတနာယ ဧဝ ဟိ ပုညဘာဝေါ ဧဝံ သိဒ္ဓေါ ဟောတီတိ အဓိပ္ပါယော။ အပရိဘုတ္တေပိ ဒေယျဓမ္မေ ပုညဘာဝေ စာဂစေတနာယ ဧဝ ပုညဘာဝေါတိ အာဟ ‘‘သကဝါဒီဝါဒေါဝ ဗလဝါ’’တိ။
ပရိဘောဂမယပုညကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၆။ ဣတောဒိန္နကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၈၈-၄၉၁။ တေနေဝ ယာပေန္တီတိ တေနေဝ စီဝရာဒိနာ ယာပေန္တိ, တေနေဝ ဝါ စီဝရာဒိဒါနေန ယာပေန္တိ, သယံကတေန ကမ္မုနာ ဝိနာပီတိ အဓိပ္ပါယော။ ဣမိနာ ကာရဏေနာတိ ယဒိ ယံ ဣတော စီဝရာဒိ ဒိန္နံ, န တေန ယာပေယျုံ, ကထံ အနုမောဒေယျုံ…ပေ… သောမနဿံ ပဋိလဘေယျုန္တိ လဒ္ဓိံ ပတိဋ္ဌပေန္တဿပီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။
ဣတောဒိန္နကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(မူလဋီ၊၃၊၈၆။)၇။ ပထဝီကမ္မဝိပါကောတိကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၉၂။ ဖဿော သုခဝေဒနီယာဒိဘေဒေါ ဟောတီတိ ဖဿေန သဗ္ဗမ္ပိ ကမ္မဝိပါကံ ဒဿေတွာ ပုန အတ္တဝဇ္ဇေဟိ သမ္ပယောဂဒဿနတ္ထံ ‘‘သော စ သညာဒယော စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အတ္ထိ စ နေသန္တိ သာဝဇ္ဇနေ စက္ခုဝိညာဏာဒိသဟဇာတဓမ္မေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ယော တတ္ထ ဣဋ္ဌဝိပါကော, တဿ ပတ္ထနာတိ ဣဋ္ဌဝိပါကေ ဧဝ ပတ္ထနံ ကတွာ ကမ္မံ ကရောန္တီတိ ကမ္မူပနိဿယဘူတမေဝ ပတ္ထနံ ဒဿေတိ, ပစ္စုပ္ပန္နဝေဒနာပစ္စယံ ဝါ တဏှံ ဥပါဒါနာဒိနိဗ္ဗတ္တနဝသေန ဒုက္ခဿ ပဘာဝိတံ။ မူလတဏှာတိ ပစ္စုပ္ပန္နဝိပါကဝဋ္ဋနိဗ္ဗတ္တကကမ္မဿ ဥပနိဿယဘူတံ ပုရိမတဏှံ, ကမ္မသဟာယံ ဝါ ဝိပါကဿ ဥပနိဿယဘူတံ။
֍ ဋီ ၄၉၃။ သကသမယဝသေန စ စောဒနာယ ပယုဇ္ဇမာနတံ ဒဿေတုံ ‘‘တေသဉ္စ လဒ္ဓိယာ’’တိအာဒိမာဟ။
֍ ဋီ ၄၉၄။ ပဋိလာဘဝသေနာတိ ကမ္မေ သတိ ပထဝိယာဒီနံ ပဋိလာဘော ဟောတီတိ ကမ္မံ တံသံဝတ္တနိကံ နာမ ဟောတီတိ ဒဿေတိ။
ပထဝီကမ္မဝိပါကောတိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၈။ ဇရာမရဏံဝိပါကောတိကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၉၅။ သမ္ပယောဂလက္ခဏာဘာဝါတိ ‘‘ဧကာရမ္မဏာ’’တိ ဣမဿ သမ္ပယောဂလက္ခဏဿ အဘာဝါတိ အဓိပ္ပါယော။
֍ ဋီ ၄၉၆။ ပရိယာယော နတ္ထီတိ သကဝါဒိနာ အတ္တနာ ဝတ္တဗ္ဗတာယ ပရိယာယော နတ္ထီတိ အဗျာကတာနံ ဇရာမရဏဿ ဝိပါကနိဝါရဏတ္ထံ အဗျာကတဝသေန ပုစ္ဆာ န ကတာတိ ဒဿေတိ။
֍ ဋီ ၄၉၇။ အပရိသုဒ္ဓဝဏ္ဏတာ ဇရာယေဝါတိ ကေစိ, တံ အကုသလကမ္မံ ကမ္မသမုဋ္ဌာနဿာတိအာဒိနာ ရူပဿေဝ ဒုဗ္ဗဏ္ဏတာဒဿနေန သမမေဝါတိ။
ဇရာမရဏံဝိပါကောတိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(မူလဋီ၊၃၊၈၇။)၉။ အရိယဓမ္မဝိပါကကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၅၀၀။ ဝဋ္ဋန္တိ ကမ္မာဒိဝဋ္ဋံ။
အရိယဓမ္မဝိပါကကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၁၀။ ဝိပါကောဝိပါကဓမ္မဓမ္မောတိကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၅၀၁။ တပ္ပစ္စယာပီတိ ယဿ ဝိပါကဿ ဝိပါကော အညမညပစ္စယော ဟောတိ တပ္ပစ္စယာပိ အညမညပစ္စယဘူတတောပီတိ အဓိပ္ပါယော။ သော ဟီတိအာဒိနာ ပုရိမပဋိညာယ ဣမဿ စောဒနဿ ကာရဏဘာဝံ ဒဿေတိ။ အညမညပစ္စယာဒီသု ပစ္စယဋ္ဌေနာတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန သဟဇာတာဒိပစ္စယေ သင်္ဂဏှိတွာ တေသု တေန တေန ပစ္စယဘာဝေနာတိ ဒဿေတိ။
ဝိပါကောဝိပါကဓမ္မဓမ္မောတိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
သတ္တမဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၈။ အဋ္ဌမဝဂ္ဂေါ
၁။ ဆဂတိကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၅၀၃-၅၀၄။ ဝဏ္ဏောတိ ဝဏ္ဏနိဘာ သဏ္ဌာနဉ္စ ဝုစ္စတီတိ အာဟ ‘‘သဒိသရူပသဏ္ဌာနာ’’တိ။
ဆဂတိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၂။ အန္တရာဘဝကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၅၀၅။ အတိဒူရဿ အန္တရိတဿ ပတ္တဗ္ဗဿ ဒေသဿ ဒဿနတော ဒိဗ္ဗစက္ခုကော ဝိယ။ အာကာသေန ပထဝန္တရဋ္ဌာနာနိ ဘိန္ဒိတွာ ဂမနတော ဣဒ္ဓိမာ ဝိယ။ န သဟဓမ္မေနာတိ ယဒိ သော ဘဝါနံ အန္တရာ န သိယာ, န နာမ အန္တရာဘဝေါတိ ပဋိက္ခေပေ ကရဏံ နတ္ထီတိ အဓိပ္ပါယော။
(မူလဋီ၊၃၊၈၈။)֍ ဋီ ၅၀၆။ တတ္ထ ဇာတိဇရာမရဏာနိ စေဝ စုတိပဋိသန္ဓိပရမ္ပရဉ္စ အနိစ္ဆန္တောတိ ဧတေန စုတိအနန္တရံ အန္တရာဘဝံ ခန္ဓာတိ, ဝတ္တမာနာ ဇာတီတိ, မာတုကုစ္ဆိမေဝ ပဝိဋ္ဌာ အန္တရဓာယမာနာ မရဏန္တိ န ဣစ္ဆတိ။
֍ ဋီ ၅၀၇။ ယထာ ကာမဘဝါဒီသု တတ္ထ တတ္ထေဝ ပုနပ္ပုနံ စဝိတွာ ဥပပတ္တိဝသေန စုတိပဋိသန္ဓိပရမ္ပရာ ဟောတိ, ဧဝံ တံ တတ္ထ န ဣစ္ဆတီတိ ဒဿေတိ။
အန္တရာဘဝကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၃။ ကာမဂုဏကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၅၁၀။ ကာမဘဝဿ ကမနဋ္ဌေန ကာမဘဝဘာဝေါ သဗ္ဗေပိ ကာမာဝစရာ ခန္ဓာဒယော ကာမဘဝေါတိ ဣမိနာ အဓိပ္ပါယေန ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဥပါဒိန္နက္ခန္ဓာနမေဝ ပန ကာမဘဝဘာဝေါ ဓာတုကထာယံ ဒဿိတော, န ကမနဋ္ဌေန ကာမဘဝဘာဝေါ။ ‘‘ပဉ္စိမေ, ဘိက္ခဝေ, ကာမဂုဏာ’’တိ ဝစနမတ္တံ နိဿာယာတိ ပဉ္စေဝ ကာမကောဋ္ဌာသာ ‘‘ကာမော’’တိ ဝုတ္တာတိ ကာမဓာတူတိဝစနံ န အညဿ နာမန္တိ ဣမိနာ အဓိပ္ပါယေနေဝံ ဝစနမတ္တံ နိဿာယာတိ အတ္ထော။
ကာမဂုဏကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၅။ ရူပဓာတုကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၅၁၅-၅၁၆။ ရူပဓာတုကထာယံ ရူပဓာတူတိ ဝစနတော ရူပီဓမ္မေဟေဝ ရူပဓာတုယာ ဘဝိတဗ္ဗန္တိ လဒ္ဓိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ သုတ္တေသု ‘‘တယောမေ ဘဝါ’’တိအာဒိနာ (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၀၅) ပရိစ္ဆိန္နဘူမိယောဝ ဘူမိပရိစ္ဆေဒေါ, ‘‘ဟေဋ္ဌတော အဝီစိနိရယံ ပရိယန္တံ ကရိတွာ’’တိအာဒိကမ္မပရိစ္ဆိန္ဒနမ္ပိ (ဝိဘ။ ၁၈၂) ဝဒန္တိ။
ရူပဓာတုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(မူလဋီ၊၃၊၈၉။)၆။ အရူပဓာတုကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၅၁၇-၅၁၈။ ဣမိနာဝုပါယေနာတိ ယထာ ဟိ ပုရိမကထာယံ ရူပိနော ဓမ္မာ အဝိသေသေန ‘‘ရူပဓာတူ’’တိ ဝုတ္တာ, ဧဝမိဓာပိ အရူပိနော ဓမ္မာ အဝိသေသေန ‘‘အရူပဓာတူ’’တိ ဝုတ္တာတိ တတ္ထ ဝုတ္တနယော ဣဓာပိ သမာနောတိ အဓိပ္ပါယော။
အရူပဓာတုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၇။ ရူပဓာတုယာအာယတနကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၅၁၉။ ဃာနနိမိတ္တာနိပီတိ ဣဒံ ဃာနာဒိနိမိတ္တာနိပီတိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ နိမိတ္တန္တိ ဃာနာဒီနံ ဩကာသဘာဝေန ဥပလက္ခိတံ တထာဝိဓသဏ္ဌာနံ ရူပသမုဒါယမာဟ။
ရူပဓာတုယာအာယတနကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၈။ အရူပေရူပကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၅၂၄-၅၂၆။ သုခုမရူပံ အတ္ထိ, ယတော နိဿရဏံ တံ အာရုပ္ပန္တိ အဓိပ္ပါယော။
အရူပေရူပကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၉။ ရူပံကမ္မန္တိကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၅၂၇-၅၃၇။ ပကပ္ပယမာနာတိ အာယူဟမာနာ, သမ္ပယုတ္တေသု အဓိကံ ဗျာပါရံ ကုရုမာနာတိ အတ္ထော။ ပုရိမဝါရေတိ ‘‘ယံကိဉ္စိ အကုသလေန စိတ္တေန သမုဋ္ဌိတံ ရူပံ, သဗ္ဗံ တံ အကုသလ’’န္တိ ဣမံ ပဉှံ ဝဒတိ။
ရူပံကမ္မန္တိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(မူလဋီ၊၃၊၉၀။)၁၀။ ဇီဝိတိန္ဒြိယကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၅၄၀။ အရူပဇီဝိတိန္ဒြိယန္တိပဉှေ ‘‘အတ္ထိ အရူပီနံ ဓမ္မာနံ အာယူ’’တိအာဒိကံ ပဉှံ အန္တံ ဂဟေတွာ ဝဒတိ။ အရူပဓမ္မာနံ စိတ္တဝိပ္ပယုတ္တံ ဇီဝိတိန္ဒြိယသန္တာနံ နာမ အတ္ထီတိ ဣစ္ဆတီတိ ဧတ္ထ ရူပါရူပဓမ္မာနံ တံ ဣစ္ဆန္တော အရူပဓမ္မာနံ ဣစ္ဆတီတိ ဝတ္တုံ ယုတ္တောတိ ‘‘အရူပဓမ္မာန’’န္တိ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။
֍ ဋီ ၅၄၁။ သတ္တသန္တာနေ ရူပိနော ဝါ ဓမ္မာ ဟောန္တူတိအာဒိနာပိ တမေဝ ဇီဝိတိန္ဒြိယသန္တာနံ ဝဒတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
֍ ဋီ ၅၄၂။ ပုဗ္ဗာပရဘာဂံ သန္ဓာယာတိ သမာပတ္တိယာ အာသန္နဘာဝတော တဒါပိ သမာပန္နောယေဝါတိ အဓိပ္ပါယော။
֍ ဋီ ၅၄၄-၅၄၅။ ဒွေ ဇီဝိတိန္ဒြိယာနီတိ ‘‘ပုစ္ဆာ သကဝါဒိဿ, ပဋိညာ ဣတရဿာ’’တိ ပုရိမပါဌော။ ‘‘ပုစ္ဆာ ပရဝါဒိဿ, ပဋိညာ သကဝါဒိဿာ’’တိ ပစ္ဆိမပါဌော, သော ယုတ္တော။
ဇီဝိတိန္ဒြိယကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၁၁။ ကမ္မဟေတုကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၅၄၆။ သေသန္တိ ပါဏာတိပါတာဒိကမ္မဿ ဟေတူတိ ဣတော ပုရိမံ သောတာပန္နာဒိအနုယောဂံ ဝဒတိ။ ဟန္ဒ ဟီတိ ပရဝါဒိဿေဝေတံ သမ္ပဋိစ္ဆနဝစနန္တိ သမ္ပဋိစ္ဆာပေတုန္တိ န သက္ကာ ဝတ္တုံ, ‘‘ကတမဿ ကမ္မဿ ဟေတူ’’တိ ပန သကဝါဒီ တံ သမ္ပဋိစ္ဆာပေတုံ ဝဒတီတိ ယုဇ္ဇေယျ, သမ္ပဋိစ္ဆာပေတုန္တိ ပန ပက္ခံ ပဋိဇာနာပေတုန္တိ အတ္ထံ အဂ္ဂဟေတွာ ပရဝါဒီ အတ္တနော လဒ္ဓိံ သကဝါဒိံ ဂါဟာပေတုန္တိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။
ကမ္မဟေတုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
အဋ္ဌမဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(မူလဋီ၊၃၊၉၁။)၉။ နဝမဝဂ္ဂေါ
၁။ အာနိသံသဒဿာဝီကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၅၄၇။ ဝိဘာဂဒဿနတ္ထန္တိ ဝိသဘာဂဒဿနတ္ထန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ နာနာစိတ္တဝသေန ပဋိဇာနန္တဿ အဓိပ္ပါယမဒ္ဒနံ ကထံ ယုတ္တန္တိ ဝိစာရေတဗ္ဗံ။ အာရမ္မဏဝသေန ဟိ ဒဿနဒွယံ သဟ ဝဒန္တဿ တဒဘာဝဒဿနတ္ထံ ဣဒံ အာရဒ္ဓန္တိ ယုတ္တန္တိ။ အနုဿဝဝသေနာတိအာဒိနာ န ကေဝလံ အနိစ္စာဒိအာရမ္မဏမေဝ ဉာဏံ ဝိပဿနာ, အထ ခေါ ‘‘အနုပ္ပါဒေါ ခေမ’’န္တိအာဒိကံ နိဗ္ဗာနေ အာနိသံသဒဿနဉ္စာတိ ဒီပေတိ။
အာနိသံသဒဿာဝီကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၂။ အမတာရမ္မဏကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၅၄၉။ သုတ္တဘယေနာတိ ‘‘ပါရိမံ တီရံ ခေမံ အပ္ပဋိဘယန္တိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, နိဗ္ဗာနဿေတံ အဓိဝစန’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၄။၂၃၈) အသံယောဇနိယာဒိဘာဝံ သန္ဓာယ ခေမာဒိဘာဝေါ ဝုတ္တောတိ ဧဝမာဒိနာ သုတ္တဘယေနာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။
အမတာရမ္မဏကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၃။ ရူပံသာရမ္မဏန္တိကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၅၅၂-၅၅၃။ အာရမ္မဏတ္ထဿ ဝိဘာဂဒဿနတ္ထန္တိ ပစ္စယဋ္ဌော ဩလုဗ္ဘဋ္ဌောတိ ဧဝံ ဝိဘာဂေ ဝိဇ္ဇမာနေ ပစ္စယောလုဗ္ဘာနံ ဝိသေသာဘာဝံ ကပ္ပေတွာ အကပ္ပေတွာ ဝါ သပ္ပစ္စယတ္တာ ဩလုဗ္ဘာရမ္မဏေနပိ သာရမ္မဏမေဝါတိ န ဂဟေတဗ္ဗန္တိ ဒဿနတ္ထန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။
ရူပံသာရမ္မဏန္တိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(မူလဋီ၊၃၊၉၂။)၄။ အနုသယာအနာရမ္မဏာတိကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၅၅၄-၅၅၆။ အပ္ပဟီနတ္တာဝ အတ္ထီတိ ဝုစ္စတိ, န ပန ဝိဇ္ဇမာနတ္တာတိ အဓိပ္ပါယော။
အနုသယာအနာရမ္မဏာတိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၅။ ဉာဏံအနာရမ္မဏန္တိကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၅၅၇-၈။ တဿ ဉာဏဿာတိ မဂ္ဂဉာဏဿာတိ ဝဒန္တိ။
ဉာဏံအနာရမ္မဏန္တိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၇။ ဝိတက္ကာနုပတိတကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၅၆၂။ အဝိသေသေနေဝါတိ အာရမ္မဏသမ္ပယောဂေဟိ ဒွီဟိပီတိ အတ္ထော။
ဝိတက္ကာနုပတိတကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၈။ ဝိတက္ကဝိပ္ဖါရသဒ္ဒကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၅၆၃။ သဗ္ဗသောတိ သဝိတက္ကစိတ္တေသု သဗ္ဗတ္ထ သဗ္ဗဒါ ဝါတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အန္တမသော မနောဓာတုပဝတ္တိကာလေပီ’’တိ။ ဝိတက္ကဝိပ္ဖါရမတ္တန္တိ ဝိတက္ကဿ ပဝတ္တိမတ္တန္တိ အဓိပ္ပါယော။
ဝိတက္ကဝိပ္ဖါရသဒ္ဒကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၉။ နယထာစိတ္တဿဝါစာတိကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၅၆၅။ အနာပတ္တီတိ ဝိသံဝါဒနာဓိပ္ပါယဿ အဘာဝါ မုသာဝါဒေါ န ဟောတီတိ ဝုတ္တံ။
နယထာစိတ္တဿဝါစာတိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(မူလဋီ၊၃၊၉၃။)၁၁။ အတီတာနာဂတသမန္နာဂတကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၅၆၈-၅၇၀။ တာသူတိ တာသု ပညတ္တီသု။ သမန္နာဂမပညတ္တိယာ သမန္နာဂတောတိ ဝုစ္စတိ, ပဋိလာဘပညတ္တိယာ လာဘီတိ ဝုစ္စတိ။ သမန္နာဂတောတိ ဝုစ္စတိ အယံ သမန္နာဂမပညတ္တိ နာမ။ လာဘီတိ ဝုစ္စတိ အယံ ပဋိလာဘပညတ္တိ နာမာတိ ဝါ အဓိပ္ပါယော ယောဇေတဗ္ဗော။
အတီတာနာဂတသမန္နာဂတကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
နဝမဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၁၀။ ဒသမဝဂ္ဂေါ
၁။ နိရောဓကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၅၇၁-၂။ ဘဝင်္ဂစိတ္တဿ ဘင်္ဂက္ခဏေန သဟေဝါတိအာဒိံ ဝဒန္တေန ကိရိယခန္ဓာနံ ဘင်္ဂက္ခဏေန သဟ ဥပပတ္တေသိယာ ခန္ဓာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ စ ဝတ္တဗ္ဗံ, တထာ ဥပပတ္တေသိယာနံ ဘင်္ဂက္ခဏေန သဟ ဥပပတ္တေသိယာ, ကိရိယာနံ ဘင်္ဂက္ခဏေန သဟ ကိရိယာတိ။ စက္ခုဝိညာဏာဒီနံ ကိရိယာစတုက္ခန္ဓဂ္ဂဟဏေန ဂဟဏံ။ ဉာဏန္တိ မဂ္ဂဉာဏံ ယုတ္တံ။
နိရောဓကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၃။ ပဉ္စဝိညာဏသမင်္ဂိဿမဂ္ဂကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၅၇၆။ တံ လက္ခဏန္တိ ‘‘ဆ ဝိညာဏာ’’တိ အဝတွာ ‘‘ပဉ္စဝိညာဏာ ဥပ္ပန္နဝတ္ထုကာ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တံ လက္ခဏံ။ ‘‘ဆ ဝိညာဏာ’’တိ အဝစနံ ပနေတ္ထ ‘‘နော စ ဝတ ရေ ဝတ္တဗ္ဗေ’’တိအာဒိဝစနဿ ကာရဏန္တိ အဓိပ္ပေတံ။
֍ ဋီ ၅၇၇။ လောကိယောတိ ဝိပဿနာမဂ္ဂမာဟ။ ယံ တတ္ထ အနိမိတ္တန္တိ စက္ခုဝိညာဏသမင်္ဂိက္ခဏေ ယံ အနိမိတ္တံ ဂဏှန္တော န နိမိတ္တဂ္ဂါဟီတိ ဝုတ္တော, တဒေဝ သုညတန္တိ အဓိပ္ပါယော။
ပဉ္စဝိညာဏသမင်္ဂိဿမဂ္ဂကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(မူလဋီ၊၃၊၉၄။)၅။ ပဉ္စဝိညာဏာသာဘောဂါတိကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၅၈၄-၅၈၆။ ကုသလာကုသလဝသေန နမီတိ ကုသလာကုသလဘာဝေန နမိတွာ ပဝတ္တီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သာ ပန အာရမ္မဏပ္ပကာရဂ္ဂဟဏံ ယေန အလောဘာဒီဟိ လောဘာဒီဟိ စ သမ္ပယောဂေါ ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော ‘‘သုခမိတိ စေတသော အဘာဂေါ’’တိအာဒီသု ဝိယ။
ပဉ္စဝိညာဏာသာဘောဂါတိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၆။ ဒွီဟိသီလေဟီတိကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၅၈၇-၅၈၉။ ခဏဘင်္ဂနိရောဓံ, န အပ္ပဝတ္တိနိရောဓံ, သီလဝီတိက္ကမနိရောဓံ ဝါ။ ဝီတိက္ကမံ ဝိယာတိ ယထာ ဝီတိက္ကမေ ကတေ ဒုဿီလော, ဧဝံ နိရုဒ္ဓေပီတိ ဧဝံ ဝီတိက္ကမေန နိန္နာနံ သလ္လက္ခေန္တောတိ အတ္ထော။
ဒွီဟိသီလေဟီတိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၇။ သီလံအစေတသိကန္တိကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၅၉၀-၅၉၄။ ယေန သော သီလဝါယေဝ နာမ ဟောတီတိ ယေန စိတ္တဝိပ္ပယုတ္တေန ဌိတေန ဥပစယေန အကုသလာဗျာကတစိတ္တသမင်္ဂီ သီလဝါယေဝ နာမ ဟောတီတိ အဓိပ္ပါယော။ သေသမေတ္ထ ‘‘ဒါနံ အစေတသိက’’န္တိ ကထာယံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ ဝုတ္တံ, သာ ပန ကထာ မဂ္ဂိတဗ္ဗာ။
သီလံအစေတသိကန္တိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၉။ သမာဒါနဟေတုကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၅၉၈-၆၀၀။ သမာဒါနဟေတုကထာယံ ပုရိမကထာသဒိသမေဝါတိ ပရိဘောဂကထေကဒေသသဒိသတာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။
သမာဒါနဟေတုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(မူလဋီ၊၃၊၉၅။)၁၁။ အဝိညတ္တိဒုဿီလျန္တိကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၆၀၃-၆၀၄။ အာဏတ္တိယာ စ ပါဏာတိပါတာဒီသု အင်္ဂပါရိပူရိန္တိ ဧကသ္မိံ ဒိဝသေ အာဏတ္တဿ အပရသ္မိံ ဒိဝသေ ပါဏာတိပါတံ ကရောန္တဿ တဒါ သာ အာဏတ္တိ ဝိညတ္တိံ ဝိနာယေဝ အင်္ဂံ ဟောတီတိ အဝိညတ္တိ ဒုဿီလျန္တိ အဓိပ္ပါယော။
အဝိညတ္တိဒုဿီလျန္တိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ဒသမဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ဒုတိယော ပဏ္ဏာသကော သမတ္တော။
၁၁။ ဧကာဒသမဝဂ္ဂေါ
၄။ ဉာဏကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၆၁၄-၆၁၅။ ဉာဏကထာယံ သေယျထာပိ မဟာသံဃိကာနန္တိ ပုဗ္ဗေ ဉာဏံအနာရမ္မဏန္တိကထာယံ (ကထာ။ ၅၅၇ အာဒယော) ဝုတ္တေဟိ အန္ဓကေဟိ အညေ ဣဓ မဟာသံဃိကာ ဘဝေယျုံ။ ယဒိ အညာဏေ ဝိဂတေတိအာဒိနာ ရာဂဝိဂမော ဝိယ ဝီတရာဂပညတ္တိယာ အညာဏဝိဂမော ဉာဏီပညတ္တိယာ ကာရဏန္တိ ဒဿေတိ။ န ဟိ ဉာဏံ အဿ အတ္ထီတိ ဉာဏီ, အထ ခေါ အညာဏီပဋိပက္ခတော ဉာဏီတိ။ ယသ္မာ ဉာဏပဋိလာဘေနာတိ ဧတ္ထ စ ဉာဏပဋိလာဘေန အညာဏဿ ဝိဂတတ္တာ သော ဉာဏီတိ ဝတ္တဗ္ဗတံ အာပဇ္ဇတီတိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။
ဉာဏကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၆။ ဣဒံဒုက္ခန္တိကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၆၁၈-၆၂၀။ ဣတရော ပန သကသမယေတိ ပရဝါဒီ အတ္တနော သမယေတိ အတ္ထော။
ဣဒံဒုက္ခန္တိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(မူလဋီ၊၃၊၉၆။)၇။ ဣဒ္ဓိဗလကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၆၂၁-၆၂၄။ ကမ္မဿ ဝိပါကဝသေန ဝါတိ နိရယံဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဟိ အဗ္ဗုဒါဒိပရိစ္ဆေဒေါ တာဒိသဿ ကမ္မဝိပါကဿ ဝသေန ဝုတ္တော။ ဝဿဂဏနာယ ဝါတိ မနုဿေ စာတုမဟာရာဇိကာဒိဒေဝေ စ သန္ဓာယ။ တေသဉှိ အသင်္ချေယမ္ပိ ကာလံ ဝိပါကဒါနသမတ္ထံ ကမ္မံ ဝဿဂဏနာယ ပရိစ္ဆိဇ္ဇတီတိ။
ဣဒ္ဓိဗလကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၈။ သမာဓိကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၆၂၅-၆၂၆။ သမာဓာနဋ္ဌေနာတိ သမံ ဌပနဋ္ဌေန သမာဓိ နာမ စေတသိကန္တရံ အတ္ထီတိ အဂ္ဂဟေတွာတိ အတ္ထော။ ဆလေနာတိ ဧကစိတ္တက္ခဏိကတ္တေ စက္ခုဝိညာဏဿ စ ဈာနစိတ္တဿ စ န ကောစိ ဝိသေသောတိ ဧတေန သာမညမတ္တေနာတိ အဓိပ္ပါယော။
သမာဓိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၉။ ဓမ္မဋ္ဌိတတာကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၆၂၇။ အနန္တရပစ္စယတဉ္စေဝါတိ အဝိဇ္ဇာ သင်္ခါရာနံ အနန္တရပစ္စယော အဝိဇ္ဇာယ ယာ ဌိတတာ တတော ဟောတိ, တာယ ဌိတတာယ အနန္တရပစ္စယဘာဝသင်္ခါတာ ဌိတတာ ဟောတီတိ အဓိပ္ပါယော။ အနန္တရပစ္စယဂ္ဂဟဏဉ္စေတ္ထ အညမညပစ္စယဘာဝရဟိတဿ ဧကဿ ပစ္စယဿ ဒဿနတ္ထန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တေန ဟိ သဗ္ဗော တာဒိသော ပစ္စယော ဒဿိတော ဟောတီတိ။ အညမညပစ္စယတဉ္စာတိ အဝိဇ္ဇာ သင်္ခါရာနံ ပစ္စယော, သင်္ခါရာ စ အဝိဇ္ဇာယ။ တတ္ထ အဝိဇ္ဇာယ သင်္ခါရာနံ ပစ္စယဘာဝသင်္ခါတာယ ဌိတတာယ သင်္ခါရာနံ အဝိဇ္ဇာယ ပစ္စယဘာဝသင်္ခါတာ ဌိတတာ ဟောတိ, တဿာ စ ဣတရာတိ အဓိပ္ပါယော။
ဓမ္မဋ္ဌိတတာကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(မူလဋီ၊၃၊၉၇။)၁၀။ အနိစ္စတာကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၆၂၈။ ရူပါဒယော ဝိယ ပရိနိပ္ဖန္နာတိ ရူပါဒီဟိ သဟ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ နိရုဇ္ဈနတော ပရိနိပ္ဖန္နာတိ အတ္ထော။ အနိစ္စတာဝိဘာဂါနုယုဉ္ဇနဝသေနာတိ တီသု ဒဏ္ဍေသု ဒဏ္ဍဝေါဟာရော ဝိယ တီသု လက္ခဏေသု အနိစ္စတာဝေါဟာရော ဟောတီတိ တဿာ ဝိဘာဂါနုယုဉ္ဇနဝသေနာတိ ဝဒန္တိ။
အနိစ္စတာကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ဧကာဒသမဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၁၂။ ဒွါဒသမဝဂ္ဂေါ
၁။ သံဝရောကမ္မန္တိကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၆၃၀-၆၃၂။ ဝိပါကဒွါရန္တိ ဘဝင်္ဂမနံ ဝဒတိ။ ကမ္မဒွါရန္တိ ကုသလာကုသလမနံ။
သံဝရောကမ္မန္တိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၂။ ကမ္မကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၆၃၃-၆၃၅။ အဗျာကတံ သန္ဓာယ ပဋိက္ခေပေါတိ သကသမယလက္ခဏေန ပဋိက္ခေပေါ ကတောတိ ဝဒန္တိ။ အဝိပါကစေတနာယ သရူပေန ဒဿိတာယ သဝိပါကာပိ ဒဿိတာယေဝ နာမ ဟောတီတိ မညမာနော အာဟ ‘‘သဝိပါကာဝိပါကစေတနံ သရူပေန ဒဿေတု’’န္တိ။
ကမ္မကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၃။ သဒ္ဒေါဝိပါကောတိကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၆၃၆-၆၃၇။ ကမ္မသမုဋ္ဌာနာ အရူပဓမ္မာဝါတိအာဒိနာ ကမ္မသမုဋ္ဌာနေသု စက္ခာဒီသုပိ ဝိပါကဝေါဟာရော နတ္ထိ, ကော ပန ဝါဒေါ အကမ္မသမုဋ္ဌာနေ သဒ္ဒေတိ ဒဿေတိ။
သဒ္ဒေါဝိပါကောတိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(မူလဋီ၊၃၊၉၈။)၄။ သဠာယတနကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၆၃၈-၆၄၀။ တသ္မာ ဝိပါကောတိ အဝိသေသေန သဠာယတနံ ဝိပါကောတိ ယေသံ လဒ္ဓီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။
သဠာယတနကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၅။ သတ္တက္ခတ္တုပရမကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၆၄၁-၆၄၅။ သတ္တက္ခတ္တုပရမတာနိယတောတိ သတ္တက္ခတ္တုပရမတာယ နိယတော။ ဣမံ ဝိဘာဂန္တိ ဣမံ ဝိသေသံ။ တွံ ပနဿ နိယာမံ ဣစ္ဆသီတိ အဝိနိပါတဓမ္မတာဖလပ္ပတ္တီဟိ အညသ္မိံ သတ္တက္ခတ္တုပရမဘာဝေ စ နိယာမံ ဣစ္ဆသီတိ အတ္ထော။
အာနန္တရိယာဘာဝန္တိ ယေန သော ဓမ္မာဘိသမယေန ဘဗ္ဗော နာမ ဟောတိ, တဿ အာနန္တရိယကမ္မဿ အဘာဝန္တိ အတ္ထော, ပုဂ္ဂလဿ ဝါ အာနန္တရိယဘာဝဿ အဘာဝန္တိ။ ကိံ ပန သော အန္တရာဓမ္မံ အဘိသမိဿတီတိ? ကေစိ ဝဒန္တိ ‘‘သတ္တက္ခတ္တုပရမော သတ္တမံ ဘဝံ နာတိက္ကမတိ, ဩရတော ပန နတ္ထိ ပဋိသေဓော’’တိ။ အပရေ ‘‘ယော ဘဂဝတာ ဉာဏဗလေန ဗျာကတော, တဿ အန္တရာ အဘိသမယော နာမ နတ္ထိ, တထာပိ ဘဝနိယာမဿ ကဿစိ အဘာဝါ ဘဗ္ဗောတိ ဝုစ္စတိ။ ယထာ ကုသလာ အဘိညာစေတနာ ကဒါစိ ဝိပါကံ အဒဒမာနာပိ သတိ ကာရဏေ ဒါတုံ ဘဗ္ဗတာယ ဝိပါကဓမ္မဓမ္မာ နာမ, တထာ ဣန္ဒြိယာနံ မုဒုတာယ သတ္တက္ခတ္တုပရမော, န နိယာမသဗ္ဘာဝါ နာပိ ဘဂဝတာ ဗျာကတတ္တာ, န စ ဣန္ဒြိယမုဒုတာ အဘဗ္ဗတာကရော ဓမ္မောတိ န သော အဘဗ္ဗော နာမ။ အဘဗ္ဗတာကရဓမ္မာဘာဝတော စေတ္ထ အဘဗ္ဗတာ ပဋိသေဓိတာ, န ပန အန္တရာ အဘိသမေတုံ ဘဗ္ဗတာ ဝုတ္တာ။ ယဒိ စ သတ္တက္ခတ္တုပရမော အန္တရာ အဘိသမေယျ, ကောလံကောလော သိယာ’’တိ။ ဝိသေသံ ပန အကတွာ ဘဗ္ဗသဘာဝတာယ ဘဗ္ဗောတိ ဝတ္တုံ ယုတ္တံ။ န ဘဝနိယာမကံ ကိဉ္စီတိ ဧတ္ထ ပဿိတွာတိ ဝစနသေသော, ဗျာကရောတီတိ ဝါ သမ္ဗန္ဓော။
သတ္တက္ခတ္တုပရမကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ဒွါဒသမဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(မူလဋီ၊၃၊၉၉။)၁၃။ တေရသမဝဂ္ဂေါ
၁။ ကပ္ပဋ္ဌကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၆၅၄-၆၅၇။ ကပ္ပဋ္ဌကထာယံ ဟေဋ္ဌာတိ ဣဒ္ဓိဗလကထာယံ။
ကပ္ပဋ္ဌကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၃။ အနန္တရာပယုတ္တကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၆၆၀-၆၆၂။ အနန္တရာပယုတ္တကထာယံ အာနန္တရိယံ ပယုတ္တံ ဧတေနာတိ အနန္တရာပယုတ္တောတိ အာနန္တရိယေ အနန္တရာသဒ္ဒံ အာရောပေတွာ အဋ္ဌကထာယံ အတ္ထော ဝုတ္တောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ‘‘အနန္တရပယုတ္တော’’တိပိ ပါဠိ ဒိဿတိ။
အနန္တရာပယုတ္တကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၄။ နိယတဿနိယာမကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၆၆၃-၆၆၄။ သေသာ တေဘူမကဓမ္မာ အနိယတာ နာမာတိ ဧတ္ထ အပ္ပတ္တနိယာမာနံ ဓမ္မေ သန္ဓာယ ‘‘တေဘူမကဓမ္မာ’’တိ အာဟ။ ဧတေဝ ဟိ သန္ဓာယ ‘‘တေဟိ သမန္နာဂတောပိ အနိယတောယေဝါ’’တိ ဝုတ္တန္တိ။ ဣတိ ဣမံ ဝေါဟာရမတ္တံ ဂဟေတွာ ‘‘နိယတော ဗောဓိသတ္တော ပစ္ဆိမဘဝိကော ဘဗ္ဗော ဓမ္မံ အဘိသမေတုံ ဩက္ကမိတု’’န္တိ အဓိပ္ပါယေန ‘‘နိယာမံ ဩက္ကမတီ’’တိ ယေသံ လဒ္ဓီတိ အတ္ထယောဇနာ။ ဧဝံ ပန ဝေါဟာရမတ္တသဗ္ဘာဝေါ ‘‘နိယတော’’တိ ဝစနဿ, ဓမ္မံ အဘိသမေတုံ ဘဗ္ဗတာ စ ‘‘နိယာမံ ဩက္ကမတီ’’တိ ဝစနဿ ကာရဏဘာဝေန ဝုတ္တာ ဟောတိ, ဘဗ္ဗတာယေဝ ပန ဥဘယဿပိ ကာရဏန္တိ ယုတ္တံ။ အညေနာတိ ယဒိ နိယတော နိယာမံ ဩက္ကမေယျ, မိစ္ဆတ္တနိယတော သမ္မတ္တနိယာမံ, သမ္မတ္တနိယတော ဝါ မိစ္ဆတ္တနိယာမံ ဩက္ကမေယျ, န စ တံ အတ္ထီတိ ဒဿနတ္ထန္တိ အတ္ထော။
နိယတဿနိယာမကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(မူလဋီ၊၃၊၁၀၀။)၈။ အသာတရာဂကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၆၇၄။ အသာတရာဂကထာယံ ‘‘အဟော ဝတ မေ ဧတဒေဝ ဘဝေယျာ’’တိ ရဇ္ဇနာတိ ဣမိနာ ဧဝံ ပဝတ္တမာနောယေဝ လောဘော ဣဓ ‘‘ရာဂေါ’’တိ အဓိပ္ပေတော, န အညထာတိ ဒဿေတိ။
֍ ဋီ ၆၇၅။ သုတ္တေ ပနာတိ ဧတဿ ‘‘အဓိပ္ပါယော’’တိ ဧတေန သမ္ဗန္ဓော။
အသာတရာဂကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၉။ ဓမ္မတဏှာအဗျာကတာတိကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၆၇၆-၆၈၀။ ယသ္မာ ဓမ္မတဏှာတိ ဝုတ္တာ, တသ္မာ အဗျာကတာတိ ကုသလေသု ဓမ္မေသု လောကုတ္တရေသု ဝါ သဗ္ဗေသု တဏှာ ‘‘ဓမ္မတဏှာ’’တိ ဂဟေတွာ ယသ္မာ သာ တဏှာ, တသ္မာ ကုသလာ န ဟောတိ, ယသ္မာ ပန ဓမ္မေ ပဝတ္တာ, တသ္မာ အကုသလာ န ဟောတီတိ အဗျာကတာတိ လဒ္ဓီတိ ဒဿေတိ။ တီဟိ ကောဋ္ဌာသေဟိ ဆပိ တဏှာ သံခိပိတွာ ဒဿိတာ, တသ္မာ ဓမ္မတဏှာပိ ကာမတဏှာဒိဘာဝတော န အဗျာကတာတိ အဓိပ္ပါယော။
ဓမ္မတဏှာအဗျာကတာတိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
တေရသမဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၁၄။ စုဒ္ဒသမဝဂ္ဂေါ
၁။ ကုသလာကုသလပဋိသန္ဒဟနကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၆၈၆-၆၉၀။ တန္တိ ကုသလံ အကုသလဉ္စာတိ ဝိသုံ သမ္ဗန္ဓော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တံ ဥဘယန္တိ ဝါ ဝစနသေသော။ ပဋိသန္ဒဟတီတိ ဃဋေတိ, အနန္တရံ ဥပ္ပါဒေတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။
ကုသလာကုသလပဋိသန္ဒဟနကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(မူလဋီ၊၃၊၁၀၁။)၂။ သဠာယတနုပ္ပတ္တိကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၆၉၁-၆၉၂။ ကေစိ ဝါဒိနော ‘‘အင်္ကုရေ သာခါဝိဋပါဒိသမ္ပန္နာနံ ရုက္ခာဒီနံ ဗီဇမတ္တံ အာဝိဘာဝံ ဂစ္ဆတီ’’တိ ဝဒန္တီတိ တေသံ ဝါဒံ နိဒဿနံ ကရောန္တော အာဟ ‘‘သမ္ပန္နသာခါဝိဋပါန’’န္တိအာဒိ။
သဠာယတနုပ္ပတ္တိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၃။ အနန္တရပစ္စယကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၆၉၃-၆၉၇။ စက္ခုဉ္စ ပဋိစ္စ ရူပေ စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ သောတဝိညာဏန္တိ ဧတ္ထ ‘‘လဒ္ဓိဝသေန ပဋိဇာနာတီ’’တိ အနန္တရုပ္ပတ္တိံ သလ္လက္ခေန္တောပိ န သော စက္ခုမှိ ရူပါရမ္မဏံ သောတဝိညာဏံ ဣစ္ဆတိ, အထ ခေါ သောတမှိယေဝ သဒ္ဒါရမ္မဏန္တိ အနန္တရူပလဒ္ဓိဝသေန အာပန္နတ္တာ ‘‘ပဋိဇာနာတီ’’တိ ယုတ္တံ ဝတ္တုံ။
အနန္တရပစ္စယကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၄။ အရိယရူပကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၆၉၈-၆၉၉။ သမ္မာဝါစာဒိ ရူပံ မဂ္ဂေါ စာတိ ဣစ္ဆန္တော ‘‘အရိယရူပ’’န္တိပိ ဝဒတိ။
အရိယရူပကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၅။ အညောအနုသယောတိကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၇၀၀-၇၀၁။ ‘‘သရာဂေါတိအာဒိ ပန တသ္မိံ သမယေ ရာဂဿ အပ္ပဟီနတ္တာ သရာဂေါတိ ဝတ္တဗ္ဗတ’’န္တိ ပုရိမပါဌော, ‘‘သာနုသယောတိအာဒိ ပန တသ္မိံ သမယေ အနုသယဿ အပ္ပဟီနတ္တာ သာနုသယောတိ ဝတ္တဗ္ဗတ’’န္တိ ပစ္ဆိမပါဌော, သော ယုတ္တော။ သော ဟိ န အနုသယပရိယုဋ္ဌာနာနံ အညတ္တံ, တသ္မာ တံ အသာဓကန္တိ ဧတေန သမေတီတိ။
အညောအနုသယောတိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(မူလဋီ၊၃၊၁၀၂။)၆။ ပရိယုဋ္ဌာနံစိတ္တဝိပ္ပယုတ္တန္တိကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၇၀၂။ ယသ္မာ အနိစ္စာဒိတော မနသိကရောတောပိ ရာဂါဒယော ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ, န စ တေ ဝိပဿနာယ သမ္ပယုတ္တာ, တသ္မာ ပရိယုဋ္ဌာနံ စိတ္တဝိပ္ပယုတ္တန္တိ လဒ္ဓီတိ အဓိပ္ပါယော။
ပရိယုဋ္ဌာနံစိတ္တဝိပ္ပယုတ္တန္တိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၇။ ပရိယာပန္နကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၇၀၃-၇၀၅။ တိဝိဓာယာတိ ကိလေသဝတ္ထုဩကာသဝသေန, ကာမရာဂကာမဝိတက္ကကာမာဝစရဓမ္မဝသေန ဝါ တိဝိဓာယ။ ကိလေသကာမဝသေနာတိ ကိလေသကာမဘူတကာမဓာတုဘာဝေနာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အဓိပ္ပါယံ အသလ္လက္ခေန္တောတိ ရူပဓာတုသဟဂတဝသေန အနုသေတီတိ, ရူပဓာတုဓမ္မေသု အညတရဘာဝေန ရူပဓာတုပရိယာပန္နောတိ စ ပုစ္ဆိတဘာဝံ အသလ္လက္ခေန္တောတိ အတ္ထော။
ပရိယာပန္နကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၈။ အဗျာကတကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၇၀၆-၇၀၈။ ဒိဋ္ဌိဂတံ ‘‘သဿတော လောကောတိ ခေါ, ဝစ္ဆ, အဗျာကတမေတ’’န္တိ သဿတာဒိဘာဝေန အကထိတတ္တာ ‘‘အဗျာကတ’’န္တိ ဝုတ္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဧတ္ထ ပန န ဒိဋ္ဌိဂတံ ‘‘အဗျာကတ’’န္တိ ဝုတ္တံ, အထ ခေါ ‘‘ဌပနီယော ဧသော ပဉှော’’တိ ဒဿိတံ, တသ္မာ သဗ္ဗထာပိ ဒိဋ္ဌိဂတံ ‘‘အဗျာကတ’’န္တိ န ဝတ္တဗ္ဗန္တိ ယုတ္တံ။
အဗျာကတကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၉။ အပရိယာပန္နကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၇၀၉-၇၁၀။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ဒိဋ္ဌိရာဂါနံ သမာနေ ဝိက္ခမ္ဘနဘာဝေပိ ‘‘ဝီတရာဂေါ’’တိ ဝုစ္စတိ, န ပန ‘‘ဝိဂတဒိဋ္ဌိကော’’တိ, တသ္မာ ဒိဋ္ဌိ လောကိယပရိယာပန္နာ န ဟောတီတိ အတ္ထံ ဝဒန္တိ။ ရူပဒိဋ္ဌိယာ အဘာဝါ ပန ကာမဓာတုပရိယာပန္နာယ ဒိဋ္ဌိယာ ဘဝိတဗ္ဗံ။ ယဒိ စ ပရိယာပန္နာ သိယာ, တထာ
(မူလဋီ၊၃၊၁၀၃။)စ သတိ ကာမရာဂေါ ဝိယ ဈာနလာဘိနော ဒိဋ္ဌိပိ ဝိဂစ္ဆေယျာတိ ‘‘ဝိဂတဒိဋ္ဌိကော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော သိယာ, န စ ဝုစ္စတိ, တသ္မာ အပရိယာပန္နာ ဒိဋ္ဌိ။ န ဟိ သာ တဿ အဝိဂတာ ဒိဋ္ဌိ ကာမရာဂေါ ဝိယ ကာမဒိဋ္ဌိ ယေန ကာမဓာတုယာ ပရိယာပန္နာ သိယာတိ ဝဒတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
အပရိယာပန္နကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
စုဒ္ဒသမဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၁၅။ ပန္နရသမဝဂ္ဂေါ
၁။ ပစ္စယတာကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၇၁၁-၇၁၇။ တသ္မာ ပစ္စယတာ ဝဝတ္ထိတာတိ ဟေတုပစ္စယဘူတဿ ဓမ္မဿ အာရမ္မဏပစ္စယဘာဝါဒိနာ ဝိယ အဓိပတိပစ္စယတာဒိနာ စ န ဘဝိတဗ္ဗန္တိ ဟေတုပစ္စယဘာဝေါယေဝေတဿ ဝဝတ္ထိတော ဟောတီတိ အတ္ထော။
ပစ္စယတာကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၂။ အညမညပစ္စယကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၇၁၈-၇၁၉။ အပုညာဘိသင်္ခါရောဝ ဂဟိတော ‘‘နနု အဝိဇ္ဇာ သင်္ခါရေန သဟဇာတာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာတိ အဓိပ္ပါယော။ သဟဇာတအညမညအတ္ထိအဝိဂတသမ္ပယုတ္တဝသေနာတိ ဧတ္ထ နိဿယော ကမဘေဒေန အတ္ထိဂ္ဂဟဏေန ဂဟိတော ဟောတီတိ န ဝုတ္တော, ကမ္မာဟာရာ အသာဓာရဏတာယာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဝက္ခတိ ဟိ ‘‘တီဏိ ဥပါဒါနာနိ အဝိဇ္ဇာယ သင်္ခါရာ ဝိယ တဏှာယ ပစ္စယာ ဟောန္တီ’’တိ (ကထာ။ အဋ္ဌ။ ၇၁၈-၇၁၉), တသ္မာ ဥပါဒါနေဟိ သမာနာ ဧဝေတ္ထ သင်္ခါရာနံ ပစ္စယတာ ဒဿိတာတိ။
အညမညပစ္စယကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(မူလဋီ၊၃၊၁၀၄။)၉။ တတိယသညာဝေဒယိတကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၇၃၂။ တတိယသညာဝေဒယိတကထာယံ သေသသတ္တေ သန္ဓာယာတိ နိရောဓသမာပန္နတော အညေ ယေသံ နိရောဓသမာပတ္တိယာ ဘဝိတဗ္ဗံ, တေ ပဉ္စဝေါကာရသတ္တေ သန္ဓာယာတိ အဓိပ္ပါယော, အသညသတ္တာနမ္ပိ စ သညုပ္ပါဒါ စုတိံ ဣစ္ဆန္တီတိ သေသသဗ္ဗသတ္တေ သန္ဓာယာတိ ဝါ။ သရီရပကတိန္တိ တထာရူပေါ အယံ ကာယော, ယထာရူပေ ကာယေ ပါဏိသမ္ဖဿာပိ ကမန္တီတိအာဒိကံ။
֍ ဋီ ၇၃၃-၇၃၄။ သုတ္တဝိရောဓော သိယာတိ ဣဒံ ပရဝါဒိံ သမ္ပဋိစ္ဆာပေတွာ ဝတ္တဗ္ဗံ။
တတိယသညာဝေဒယိတကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၁၀။ အသညသတ္တုပိကာကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၇၃၅။ သညာဝိရာဂဝသေန ပဝတ္တဘာဝနာ အသညသမာပတ္တိပီတိ လဒ္ဓိကိတ္တနေ သညာဝိရာဂဝသေန ပဝတ္တဘာဝနံ စတုတ္ထဇ္ဈာနသမာပတ္တိံ ‘‘အသညသမာပတ္တီ’’တိ အဂ္ဂဟေတွာ သာပိ အသညိတာ သညာဝေဒယိတနိရောဓသမာပတ္တိယေဝ နာမာတိ ပရဿ လဒ္ဓီတိ ဒဿေတိ။ ယသ္မာ အသညသမာပတ္တိံ သမာပန္နဿ အလောဘာဒယော အတ္ထီတိ ဧတ္ထ သကသမယသိဒ္ဓါ စတုတ္ထဇ္ဈာနသမာပတ္တိ ‘‘အသညသမာပတ္တီ’’တိ ဝုတ္တာ။
֍ ဋီ ၇၃၆။ သညာဝိရာဂဝသေန သမာပန္နတ္တာ အသညိတာ, န သညာယ အဘာဝတောတိ စတုတ္ထဇ္ဈာနသမာပတ္တိမေဝ သန္ဓာယ ဝဒတိ။
အသညသတ္တုပိကာကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၁၁။ ကမ္မူပစယကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၇၃၈-၇၃၉။ ကမ္မေန သဟဇာတောတိ ပဉှေသု ‘‘ကမ္မူပစယံ သန္ဓာယ ပဋိက္ခိပတိ, စိတ္တဝိပ္ပယုတ္တံ သန္ဓာယ ပဋိဇာနာတီ’’တိ ကတ္ထစိ ပါဌော,
(မူလဋီ၊၃၊၁၀၅။)‘‘စိတ္တသမ္ပယုတ္တံ သန္ဓာယ ပဋိက္ခိပတိ, စိတ္တဝိပ္ပယုတ္တံ သန္ဓာယ ပဋိဇာနာတီ’’တိ အညတ္ထ။ ဥဘယမ္ပိ ဝိစာရေတဗ္ဗံ။
֍ ဋီ ၇၄၁။ တသ္မာတိ တိဏ္ဏမ္ပိ ဧကက္ခဏေ သဗ္ဘာဝတော တိဏ္ဏံ ဖဿာနဉ္စ သမောဓာနာ စ ဧကတ္တံ ပုစ္ဆတီတိ အဓိပ္ပါယော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။
ကမ္မူပစယကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ပန္နရသမဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
တတိယော ပဏ္ဏာသကော သမတ္တော။
၁၆။ သောဠသမဝဂ္ဂေါ
၃။ သုခါနုပ္ပဒါနကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၇၄၇-၇၄၈။ သုခါနုပ္ပဒါနကထာယံ ယံ ဧဝရူပန္တိ ယံ နေဝတ္တနော, န ပရေသံ, န တဿ, ဧဝရူပံ နာမ အနုပ္ပဒိန္နံ ဘဝိတုံ န အရဟတိ အညဿ အသက္ကုဏေယျတ္တာတိ လဒ္ဓိမတ္တေန ပဋိဇာနာတိ, န ယုတ္တိယာတိ အဓိပ္ပါယော။
သုခါနုပ္ပဒါနကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၄။ အဓိဂယှမနသိကာရကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၇၄၉-၇၅၃။ တံစိတ္တတာယာတိ တဒေဝ အာရမ္မဏဘူတံ စိတ္တံ ဧတဿာတိ တံစိတ္တော, တဿ ဘာဝေါ တံစိတ္တတာ, တာယ တံစိတ္တတာယ။ တံ ဝါ အာလမ္ဗကံ အာလမ္ဗိတဗ္ဗဉ္စ စိတ္တံ တံစိတ္တံ, တဿ ဘာဝေါ တဿေဝ အာလမ္ဗကအာလမ္ဗိတဗ္ဗတာ တံစိတ္တတာ, တာယ စောဒေတုန္တိ အတ္ထော။
အဓိဂယှမနသိကာရကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၉။ ရူပံရူပါဝစရာရူပါဝစရန္တိကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၇၆၈-၇၇၀။ ရူပံရူပါဝစရာရူပါဝစရန္တိကထာယံ ဟေဋ္ဌာတိ စုဒ္ဒသမဝဂ္ဂေ အာဂတပရိယာပန္နကထာယံ (ကထာ။ အဋ္ဌ။ ၇၀၃-၇၀၅)။ ‘‘သမာပတ္တေသိယ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တနယမေဝ။
(မူလဋီ၊၃၊၁၀၆။)ယဉ္စေတ္ထ ‘‘အတ္ထိ ရူပံ အရူပါဝစရ’’န္တိ အရူပါဝစရကမ္မဿ ကတတ္တာ ရူပံ ဝုတ္တံ, တတ္ထ စ ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ, တံ အဋ္ဌမဝဂ္ဂေ အရူပေရူပကထာယံ (ကထာ။ အဋ္ဌ။ ၅၂၄-၅၂၆) ဝုတ္တနယမေဝါတိ။
ရူပံရူပါဝစရာရူပါဝစရန္တိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
သောဠသမဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၁၇။ သတ္တရသမဝဂ္ဂေါ
၁။ အတ္ထိအရဟတောပုညူပစယကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၇၇၆-၇၇၉။ စိတ္တံ အနာဒိယိတွာတိ ‘‘ကိရိယစိတ္တေန ဒါနာဒိပဝတ္တိသဗ္ဘာဝတော’’တိ ဝုတ္တံ ကိရိယစိတ္တံ အဗျာကတံ အနာဒိယိတွာတိ အတ္ထော။
အတ္ထိအရဟတောပုညူပစယကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၂။ နတ္ထိအရဟတောအကာလမစ္စူတိကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၇၈၀။ အယောနိသော ဂဟေတွာတိ အလဒ္ဓဝိပါကဝါရာနမ္ပိ ကမ္မာနံ ဗျန္တီဘာဝံ န ဝဒါမီတိ အတ္ထံ ဂဟေတွာတိ အဓိပ္ပါယော။ ကေစိ ပန ‘‘ကမ္မာနံ ဝိပါကံ အပ္ပဋိသံဝိဒိတွာ ပုဂ္ဂလဿ ဗျန္တီဘာဝံ န ဝဒါမီတိ ဧဝံ အယောနိသော အတ္ထံ ဂဟေတွာ’’တိ ဝဒန္တိ။
֍ ဋီ ၇၈၁။ တာဝ န ကမတီတိ လဒ္ဓိယာ ပဋိက္ခိပတီတိ တာဝ န ကမတိ, တတော ပရံ ကမတီတိ လဒ္ဓိယာ ပဋိက္ခိပတီတိ အဓိပ္ပါယော။ ဧတ္ထ ကိရ ‘‘သတိ ဇီဝိတေ ဇီဝိတာဝသေသေ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေတီ’’တိ ဝစနတော အတ္တနော ဓမ္မတာယ မရန္တံ ကောဋ္ဋေန္တဿ ဝါ သီသံ ဝါ ဆိန္ဒန္တဿ နတ္ထိ ပါဏာတိပါတောတိ အာစရိယာ ဝဒန္တိ။ ပါဏော ပါဏသညိတာ ဝဓကစိတ္တဥပက္ကမမရဏေသု ဝိဇ္ဇမာနေသုပိ န တေန ဥပက္ကမေန မတောတိ နတ္ထိ ပါဏာတိပါတောတိ အဓိပ္ပါယော။ ဧဝံ ပန မရန္တေန တေန ဧကစိတ္တဝါရမ္ပိ ဓမ္မတာမရဏတော ဩရတော န မတောတိ ဒုဗ္ဗိညေယျမေတံ။
နတ္ထိအရဟတောအကာလမစ္စူတိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(မူလဋီ၊၃၊၁၀၇။)၃။ သဗ္ဗမိဒံကမ္မတောတိကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၇၈၄။ ဗီဇတော အင်္ကုရဿေဝါတိ ယထာ အင်္ကုရဿ အဗီဇတော နိဗ္ဗတ္တိ နတ္ထိ, တထာ ပစ္စုပ္ပန္နပဝတ္တဿပိ အကမ္မတော ကမ္မဝိပါကတော နိဗ္ဗတ္တိ နတ္ထိ, တံ သန္ဓာယ ပဋိက္ခိပတီတိ အဓိပ္ပါယော။ ဒေယျဓမ္မဝသေန ဒါနဖလံ ပုစ္ဆတီတိ ဒေယျဓမ္မဝသေန ယာယ စေတနာယ တံ ဒေတိ, တဿ ဒါနဿ ဖလံ ပုစ္ဆတိ, န ဒေယျဓမ္မဿာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။
သဗ္ဗမိဒံကမ္မတောတိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၄။ ဣန္ဒြိယဗဒ္ဓကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၇၈၈။ ဝိနာပိ အနိစ္စတ္တေနာတိ ‘‘ယာဝ ဒုက္ခာ နိရယာ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၃။၂၅၀) ဝိယ ဒုက္ခာရမ္မဏတ္တေနပိ ဒုက္ခံ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပါယော။
ဣန္ဒြိယဗဒ္ဓကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၇။ နဝတ္တဗ္ဗံသံဃောဒက္ခိဏံဝိသောဓေတီတိကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၇၉၃-၇၉၄။ နဝတ္တဗ္ဗံသံဃောဒက္ခိဏံဝိသောဓေတီတိကထာယံ န စ တာနိ ဒက္ခိဏံ ဝိသောဓေတုံ သက္ကောန္တီတိ ယထာ ပုဂ္ဂလော သီလပရိသောဓနာဒီနိ ကတွာ နိရောဓမ္ပိ သမာပဇ္ဇိတွာ ဝိသောဓေတုံ သက္ကောတိ, န ဧဝံ မဂ္ဂဖလာနီတိ အဓိပ္ပါယော, အပ္ပဋိဂ္ဂဟဏတောတိ ဝါ။
နဝတ္တဗ္ဗံသံဃောဒက္ခိဏံဝိသောဓေတီတိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၁၁။ ဒက္ခိဏာဝိသုဒ္ဓိကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၈၀၀-၈၀၁။ ဒက္ခိဏာဝိသုဒ္ဓိကထာယံ ဝိသုဇ္ဈေယျာတိ ဧတဿ အတ္ထံ ဒဿေန္တော ‘‘မဟပ္ဖလာ ဘဝေယျာ’’တိ အာဟ။ ဒါယကဿေဝ စိတ္တဝိသုဒ္ဓိ ဝိပါကဒါယိကာ ဟောတီတိ ပဋိဂ္ဂါဟကနိရပေက္ခာ ပဋိဂ္ဂါဟကေန ပစ္စယဘူတေန ဝိနာ ဒါယကေနေဝ မဟာဝိပါကစေတနတ္တံ အာပါဒိကာ, ပဋိဂ္ဂါဟကနိရပေက္ခာ ဝိပါကဒါယိကာ ဟောတီတိ အဓိပ္ပါယော။ အညော အညဿ
(မူလဋီ၊၃၊၁၀၈။)ကာရကောတိ ယဒိ ဒါယကဿ ဒါနစေတနာ နာမ ပဋိဂ္ဂါဟကေန ကတာ ဘဝေယျ, ယုတ္တရူပံ သိယာတိ ကသ္မာ ဝုတ္တံ, နနု လဒ္ဓိကိတ္တနေ ‘‘ဒါယကေန ဒါနံ ဒိန္နံ, ပဋိဂ္ဂါဟကေန ဝိပါကော နိဗ္ဗတ္တိတောတိ အညော အညဿ ကာရကော ဘဝေယျာ’’တိ ဝုတ္တန္တိ? သစ္စမေတံ, ပဋိဂ္ဂါဟကေန ဝိပါကနိဗ္ဗတ္တနမ္ပိ ပန ဒါနစေတနာနိဗ္ဗတ္တနေန ယဒိ ဘဝေယျ, ဧဝံ သတိ အညော အညဿ ကာရကောတိ ယုတ္တရူပံ သိယာတိ အဓိပ္ပါယော။
ဒက္ခိဏာဝိသုဒ္ဓိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
သတ္တရသမဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၁၈။ အဋ္ဌာရသမဝဂ္ဂေါ
၁။ မနုဿလောကကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၈၀၂-၈၀၃။ အယောနိသောတိ ‘‘တုသိတပုရံ သန္ဓာယာ’’တိအာဒိကံ ဂဟဏံ သန္ဓာယာဟ။
မနုဿလောကကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၂။ ဓမ္မဒေသနာကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၈၀၄-၈၀၆။ တဿ စ ဒေသနံ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ သယမေဝ စ အာယသ္မတာ အာနန္ဒတ္ထေရေန ဒေသိတောတိ ဝဒတိ။
ဓမ္မဒေသနာကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၆။ ဈာနသင်္ကန္တိကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၈၁၃-၈၁၆။ ဈာနသင်္ကန္တိကထာယံ ဥပ္ပဋိပါဋိယာတိ ပဌမဇ္ဈာနတော ဝုဋ္ဌာယ ဝိတက္ကဝိစာရာ အာဒီနဝတော မနသိကာတဗ္ဗာ, တတော ဒုတိယဇ္ဈာနေန ဘဝိတဗ္ဗန္တိ ဧဝံ ယော ဥပစာရာနံ ဈာနာနဉ္စ အနုက္ကမော, တေန ဝိနာတိ အတ္ထော။
ဈာနသင်္ကန္တိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(မူလဋီ၊၃၊၁၀၉။)၇။ ဈာနန္တရိကကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၈၁၇-၈၁၉။ ဈာနန္တရိကာ နာမ ဧသာတိ ပဌမဇ္ဈာနာဒီသု အညတရဘာဝါဘာဝတော န ဈာနံ, အထ ခေါ ဒက္ခိဏပုဗ္ဗာဒိဒိသန္တရိကာ ဝိယ ဈာနန္တရိကာ နာမ ဧသာတိ။ ကတရာ? ယောယံ အဝိတက္ကဝိစာရမတ္တော သမာဓီတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။
ဈာနန္တရိကကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၉။ စက္ခုနာရူပံပဿတီတိကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၈၂၆-၈၂၇။ ပဋိဇာနနံ သန္ဓာယာတိ ‘‘စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာ နိမိတ္တဂ္ဂါဟီ ဟောတီ’’တိအာဒိနာ (ဓ။ သ။ ၁၃၅၂) နယေန ဝုတ္တံ မနောဝိညာဏပဋိဇာနနံ ကိရ သန္ဓာယာတိ အဓိပ္ပါယော, တသ္မာ ‘‘ဧဝံ သန္တေ ရူပံ မနောဝိညာဏံ အာပဇ္ဇတီတိ မနောဝိညာဏပဋိဇာနနံ ပန ရူပဒဿနံ ကထံ ဟောတီ’’တိ ဝိစာရေတဗ္ဗံ။
စက္ခုနာရူပံပဿတီတိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
အဋ္ဌာရသမဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၁၉။ ဧကူနဝီသတိမဝဂ္ဂေါ
၁။ ကိလေသပဇဟနကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၈၂၈-၈၃၁။ အနုပ္ပန္နာယေဝ နုပ္ပဇ္ဇန္တီတိ ပဟီနာ နာမ ဟောန္တိ, တသ္မာ နတ္ထိ ကိလေသပဇဟနာတိ ပဋိက္ခိပတိ။ တေ ပန နေဝ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ဝိဂတာ, နာပိ ဘဝိဿန္တိ, န စ ဥပ္ပန္နာတိ အတီတေ ကိလေသေ ပဇဟတီတိအာဒိ န ဝတ္တဗ္ဗန္တိ ဒဿေတိ။
ကိလေသပဇဟနကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(မူလဋီ၊၃၊၁၁၀။)၂။ သုညတကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၈၃၂။ အနတ္တလက္ခဏံ တာဝ ဧကစ္စန္တိ အရူပက္ခန္ဓာနံ အနတ္တလက္ခဏံ ဝဒတိ။ ဧကေန ပရိယာယေနာတိ အနတ္တလက္ခဏဿ ဇရာမရဏဘာဝပရိယာယေနာတိ ဝဒန္တိ။ ရူပက္ခန္ဓာဒီနဉှိ မာ ဇီရတု မာ မရတူတိ အလဗ္ဘနေယျော အဝသဝတ္တနာကာရော အနတ္တတာ, သာ အတ္ထတော ဇရာမရဏမေဝ, တဉ္စ ‘‘ဇရာမရဏံ ဒွီဟိ ခန္ဓေဟိ သင်္ဂဟိတ’’န္တိ (ဓာတု။ ၇၁) ဝုတ္တတ္တာ အရူပက္ခန္ဓာနံ ဇရာမရဏံ သင်္ခါရက္ခန္ဓပရိယာပန္နန္တိ အယမေတေသံ အဓိပ္ပါယော။
သုညတကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၃။ သာမညဖလကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၈၃၅-၈၃၆။ ဖလုပ္ပတ္တိ စာတိ ပတ္တိဓမ္မံ ဝဒတိ။
သာမညဖလကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၅။ တထတာကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၈၄၁-၈၄၃။ ရူပါဒိသဘာဝတာသင်္ခါတာတိ ဧတ္ထ ရူပါဒီနံ သဘာဝတာတိ ရူပါဒိသဘာဝတာတိ ဧဝမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဘာဝံ ဟေသ တထတာတိ ဝဒတိ, န ဘာဝယောဂန္တိ။
တထတာကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၆။ ကုသလကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၈၄၄-၈၄၆။ အနဝဇ္ဇဘာဝမတ္တေနေဝ နိဗ္ဗာနံ ကုသလန္တိ ယံကိဉ္စိ ကုသလံ, သဗ္ဗံ တံ အနဝဇ္ဇဘာဝမတ္တေနေဝ, တသ္မာ နိဗ္ဗာနံ ကုသလန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။
ကုသလကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(မူလဋီ၊၃၊၁၁၁။)၇။ အစ္စန္တနိယာမကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၈၄၇။ ‘‘သကိံ နိမုဂ္ဂေါ နိမုဂ္ဂေါဝ ဟောတီ’’တိ သုတ္တံ နိဿာယာတိ တာယ ဇာတိယာ လောကုတ္တရသဒ္ဓါဒီနံ အနုပ္ပတ္တိံ သန္ဓာယ ကတံ အဝဓာရဏံ သံသာရခါဏုကဘာဝံ သန္ဓာယ ကတန္တိ မညမာနော ပုထုဇ္ဇနဿာယံ အစ္စန္တနိယာမတာ, ယာယံ နိယတမိစ္ဆာဒိဋ္ဌီတိ ‘‘အတ္ထိ ပုထုဇ္ဇနဿ အစ္စန္တနိယာမတာ’’တိ ဝဒတိ။ ဝိစိကိစ္ဆုပ္ပတ္တိ နိယာမန္တရုပ္ပတ္တိ စ အစ္စန္တနိယာမနိဝတ္တကာ ဝိစာရေတွာ ဂဟေတဗ္ဗာ။
အစ္စန္တနိယာမကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၈။ ဣန္ဒြိယကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၈၅၃-၈၅၆။ လောကိယာနမ္ပီတိ လောကုတ္တရာနံ ဝိယ လောကိယာနမ္ပိ သဒ္ဓါဒီနံယေဝ သဒ္ဓိန္ဒြိယာဒိဘာဝဒဿနေန လောကိယသဒ္ဓိန္ဒြိယာဒိဘာဝံ သာဓေတုံ သဒ္ဓါဒီနံယေဝ သဒ္ဓိန္ဒြိယာဒိဘာဝဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တန္တိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။
ဣန္ဒြိယကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ဧကူနဝီသတိမဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၂၀။ ဝီသတိမဝဂ္ဂေါ
၂။ ဉာဏကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၈၆၃-၈၆၅။ ဉာဏကထာယံ ဒုက္ခံ ပရိဇာနာတီတိ လောကုတ္တရမဂ္ဂဉာဏမေဝ ဒီပေတီတိ ‘‘ဒုက္ခံ ပရိဇာနာတီ’’တိ ဝဒန္တော ဣဒံ တဝ ဝစနံ လောကုတ္တရမဂ္ဂဉာဏမေဝ ဒီပေတိ, န တဿေဝ ဉာဏဘာဝံ။ ကသ္မာ? ယသ္မာ န လောကုတ္တရမေဝ ဉာဏံ, တသ္မာ န ဣဒံ သာဓကန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။
ဉာဏကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(မူလဋီ၊၃၊၁၁၂။)၃။ နိရယပါလကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၈၆၇-၈၆၈။ ပဏုန္နန္တိ ပဏုဒိတံ, အနဝသေသခိတ္တန္တိ အတ္ထော။
နိရယပါလကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၄။ တိရစ္ဆာနကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၈၆၉-၈၇၁။ တဿ အတ္ထိတာယ ပဋိညာတိ တဿ ဟတ္ထိနာဂဿ စ ဒိဗ္ဗယာနဿ စ အတ္ထိတာယာတိ ဝိသုံ ယောဇေတဗ္ဗံ။
တိရစ္ဆာနကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၆။ ဉာဏကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၈၇၆-၈၇၇။ ဉာဏကထာယံ သစေ တံ ဒွါဒသဝတ္ထုကန္တိ ဧတ္ထ စ ‘‘လောကုတ္တရ’’န္တိ ဝစနသေသော, တံ ဝါ လောကုတ္တရဉာဏံ သစေ ဒွါဒသဝတ္ထုကန္တိ အတ္ထော။ ပရိညေယျန္တိ ပုဗ္ဗဘာဂေါ, ပရိညာတန္တိ အပရဘာဂေါ, သစ္စဉာဏံ ပန မဂ္ဂက္ခဏေပိ ပရိဇာနနာဒိကိစ္စသာဓနဝသေန ဟောတီတိ အာဟ ‘‘သဒ္ဓိံ ပုဗ္ဗဘာဂပရဘာဂေဟီ’’တိ။
ဉာဏကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ဝီသတိမဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
စတုတ္ထော ပဏ္ဏာသကော သမတ္တော။
၂၁။ ဧကဝီသတိမဝဂ္ဂေါ
၁။ သာသနကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၈၇၈။ တီသုပိ ပုစ္ဆာသု စောဒနတ္ထံ ဝုတ္တန္တိ တီသုပိ ပုစ္ဆာသု ‘‘သာသန’’န္တိအာဒိဝစနံ ဝုတ္တန္တိ သမုဒါယာ ဧကဒေသာနံ အဓိကရဏဘာဝေန ဝုတ္တာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။
သာသနကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(မူလဋီ၊၃၊၁၁၃။)၄။ ဣဒ္ဓိကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၈၈၃-၈၈၄။ ဣဒ္ဓိကထာယံ အတ္ထိ အဓိပ္ပါယဣဒ္ဓီတိ အဓိပ္ပါယဝသေန ဣဇ္ဈနတော အဓိပ္ပါယောတိ ဧဝံနာမိကာ ဣဒ္ဓိ အတ္ထီတိ အတ္ထော။
ဣဒ္ဓိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၇။ ဓမ္မကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၈၈၇-၈၈၈။ ဓမ္မကထာယံ ရူပဋ္ဌတော အညဿ ရူပဿ အဘာဝါတိ ယော ရူပဿ နိယာမော ဝုစ္စေယျ, သော ရူပဋ္ဌော နာမ ကောစိ ရူပတော အညော နတ္ထီတိ ရူပဋ္ဌတော အညံ ရူပဉ္စ န ဟောတိ, တသ္မာ ရူပံ ရူပမေဝ, န ဝေဒနာဒိသဘာဝန္တိ အဓိပ္ပါယေန ‘‘ရူပံ ရူပဋ္ဌေန နိယတ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗံ, န အညထာ ရူပဋ္ဌေန နိယာမေနာတိ အဓိပ္ပါယော။ တတ္ထ ရူပတော အညဿ ရူပဋ္ဌဿ အဘာဝေ ဒဿိတေ ရူပဋ္ဌတော အညဿ ရူပဿ အဘာဝေါ ဒဿိတောယေဝ နာမ ဟောတီတိ တမေဝ ရူပတော အညဿ ရူပဋ္ဌဿ အဘာဝံ ဒဿေန္တော ‘‘ရူပသဘာဝေါ ဟီ’’တိအာဒိမာဟ။ ဧသ ဝေါဟာရောတိ ရူပဿ သဘာဝေါ ရူပသဘာဝေါ, ရူပဿ အတ္ထော ရူပဋ္ဌောတိ ဧဝံ အညတ္တံ ဂဟေတွာ ဝိယ ပဝတ္တော ရူပသဘာဝဝေါဟာရော ရူပဋ္ဌဝေါဟာရော ဝါ ဝေဒနာဒီဟိ နာနတ္တမေဝ သော သဘာဝေါတိ နာနတ္တသညာပနတ္ထံ ဟောတီတိ အတ္ထော။ တသ္မာတိ ရူပဿ ရူပဋ္ဌေန အနညတ္တာ။ ‘‘ရူပံ ရူပမေဝ, န ဝေဒနာဒိသဘာဝ’’န္တိ အဝတွာ ‘‘ရူပံ ရူပဋ္ဌေန နိယတ’’န္တိ ဝဒတော တဉ္စ ဝစနံ ဝုတ္တပ္ပကာရေန သဒေါသံ, အထ ကသ္မာ ‘‘ရူပဉှိ ရူပဋ္ဌေန နိယတန္တိ ရူပံ ရူပမေဝ, န ဝေဒနာဒိသဘာဝန္တိ အဓိပ္ပါယေန ဝတ္တဗ္ဗ’’န္တိ ဝဒန္တော ‘‘ရူပံ ရူပဋ္ဌေန နိယတ’’န္တိ ပဋိဇာနာတီတိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ နနု စေတံ အတ္တနာဝ ဝုတ္တံ, န ပရေနာတိ ပဋိဇာနာတီတိ န ဝတ္တဗ္ဗန္တိ? န, အတ္တာနမ္ပိ ပရံ ဝိယ ဝစနတော။ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ ဝါ သကဝါဒိနာ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ယဒိ စ တေန ဝတ္တဗ္ဗံ ပဋိဇာနာတိ စ သော ဧတမတ္ထန္တိ, အထ ကသ္မာ ပဋိဇာနာတိ သကဝါဒီတိ အယမေတ္ထ အတ္ထော။ အတ္ထန္တရဝသေနာတိ တတ္ထ ဝုတ္တမေဝ ကာရဏံ နိဂူဟိတွာ ပရေန စောဒိတန္တိ တမေဝ ကာရဏံ ဒဿေတွာ စောဒနံ နိဝတ္တေတိ။ ဣတော အညထာတိ ရူပါဒိသဘာဝမတ္တံ မုဉ္စိတွာ တေန ပရိကပ္ပိတံ နိယတံ နတ္ထီတိ
(မူလဋီ၊၃၊၁၁၄။)တဿ ပရိကပ္ပိတဿ နိဝတ္တနတ္ထံ ပုန တေနေဝ နယေန စောဒေတုံ ‘‘မိစ္ဆတ္တနိယတ’’န္တိအာဒိမာဟာတိ အတ္ထော။
ဓမ္မကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ဧကဝီသတိမဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၂၂။ ဗာဝီသတိမဝဂ္ဂေါ
၂။ ကုသလစိတ္တကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၈၉၄-၈၉၅။ ကုသလစိတ္တကထာယံ ဇဝနက္ခဏေတိ ပရိနိဗ္ဗာနစိတ္တတော ပုရိမဇဝနက္ခဏေ။
ကုသလစိတ္တကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၃။ အာနေဉ္ဇကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၈၉၆။ ဘဝင်္ဂစိတ္တေတိ ဘဝင်္ဂပရိယောသာနတ္တာ စုတိစိတ္တံ ‘‘ဘဝင်္ဂစိတ္တ’’န္တိ အာဟ။
အာနေဉ္ဇကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၅-၇။ တိဿောပိကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၈၉၈-၉၀၀။ သတ္တဝဿိကံ ဂဗ္ဘံ ဒိသွာ ‘‘ဂဗ္ဘေယေဝ အရဟတ္တပ္ပတ္တိဟေတုဘူတော ဣန္ဒြိယပရိပါကော အတ္ထီ’’တိ ‘‘အရဟတ္တပ္ပတ္တိပိ အတ္ထီ’’တိ မညတိ, အာကာသသုပိနံ ဒိသွာ ‘‘အာကာသဂမနာဒိအဘိညာ ဝိယ ဓမ္မာဘိသမယော အရဟတ္တပ္ပတ္တိ စ အတ္ထီ’’တိ မညတီတိ အဓိပ္ပါယော။
တိဿောပိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(မူလဋီ၊၃၊၁၁၅။)၉။ အာသေဝနပစ္စယကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၉၀၃-၉၀၅။ န ကောစိ အာသေဝနပစ္စယံ အာသေဝတိ နာမာတိ ယထာ ဗီဇံ စတုမဓုရဘာဝံ န ဂဏှာတိ, ဧဝံ ဘာဝနာသင်္ခါတံ အာသေဝနပစ္စယံ ဂဏှန္တော အာသေဝန္တော နာမ ကောစိ နတ္ထီတိ အတ္ထော။
အာသေဝနပစ္စယကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၁၀။ ခဏိကကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၉၀၆-၉၀၇။ ပထဝိယာဒိရူပေသု ကေသဉ္စိ ဥပ္ပါဒေါ ကေသဉ္စိ နိရောဓောတိ ဧဝံ ပတိဋ္ဌာနံ ရူပသန္တတိယာ ဟောတိ။ န ဟိ ရူပါနံ အနန္တရာဒိပစ္စယာ သန္တိ, ယေဟိ အရူပသန္တတိယာ ဝိယ ရူပသန္တတိယာ ပဝတ္တိ သိယာတိ စိတ္တေ ‘‘စိတ္တေ မဟာပထဝီ သဏ္ဌာတီ’’တိအာဒိ စောဒိတံ။
ခဏိကကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ဗာဝီသတိမဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၂၃။ တေဝီသတိမဝဂ္ဂေါ
၁။ ဧကာဓိပ္ပါယကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၉၀၈။ ကရုဏာဓိပ္ပါယေန ဧကာဓိပ္ပါယောတိ ရာဂါဓိပ္ပါယတော အညာဓိပ္ပါယောဝါတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဧကော အဓိပ္ပါယောတိ ဧတ္ထ ဧကတောဘာဝေ ဧကသဒ္ဒေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ သမာနတ္ထေ ဟိ သတိ ရာဂါဓိပ္ပါယေပိ ဧကာဓိပ္ပါယေနာတိ ဧကာဓိပ္ပါယတာ အတ္ထီတိ။
ဧကာဓိပ္ပါယကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၃-၇။ ဣဿရိယကာမကာရိကာကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၉၁၀-၉၁၄။ ဣဿရိယေန ယထာဓိပ္ပေတဿ ကရဏံ ဣဿရိယကာမကာရိကာ။ ဂစ္ဆေယျာတိ ဂဗ္ဘသေယျောက္ကမနံ ဂစ္ဆေယျ။
(မူလဋီ၊၃၊၁၁၆။)ဣဿရိယကာမကာရိကာဟေတု နာမ ဒုက္ကရကာရိကာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိယာ ကရီယတီတိ ဧတ္ထ ဒုက္ကရကာရိကာ နာမ ဣဿရိယကာမကာရိကာဟေတု ကရိယမာနာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိယာ ကရီယတီတိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော, ဣဿရိယကာမကာရိကာဟေတု နာမ ဝိနာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိယာ ကရိယမာနာ နတ္ထီတိ ဝါ။
ဣဿရိယကာမကာရိကာကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၈။ ပတိရူပကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၉၁၅-၉၁၆။ မေတ္တာဒယော သန္ဓာယ ‘‘မေတ္တာဒယော ဝိယ န ရာဂေါ ရာဂပတိရူပကော ကောစိ အတ္ထီတိ ရာဂမေဝ ဂဏှာတိ, ဧဝံ ဒေါသေပီ’’တိ ဝဒန္တိ။
ပတိရူပကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၉။ အပရိနိပ္ဖန္နကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၉၁၇-၉၁၈။ န အနိစ္စာဒိဘာဝန္တိ ဧတ္ထ အနိစ္စာဒိကော ဘာဝေါ ဧတဿာတိ အနိစ္စာဒိဘာဝန္တိ ရူပံ ဝုတ္တံ။ ‘‘န ကေဝလဉှိ ပဌမသစ္စမေဝ ဒုက္ခ’’န္တိ ဝဒန္တေန ‘‘ဒုက္ခညေဝ ပရိနိပ္ဖန္န’’န္တိ ဒုက္ခသစ္စံ သန္ဓာယ ပုစ္ဆာ ကတာတိ ဒဿိတံ ဟောတိ။ ဧဝံ သတိ တေန ‘‘စက္ခာယတနံ အပရိနိပ္ဖန္န’’န္တိအာဒိ န ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ။ န ဟိ စက္ခာယတနာဒီနိ အနုပါဒိန္နာနိ လောကုတ္တရာနိ ဝါ။ တန္တိ ‘‘ဒုက္ခညေဝ ပရိနိပ္ဖန္နံ, န ပန ရူပ’’န္တိ ဧတံ ရူပဿ စ ဒုက္ခတ္တာ နော ဝတ ရေ ဝတ္တဗ္ဗေတိ အတ္ထော။
အပရိနိပ္ဖန္နကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
တေဝီသတိမဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ကထာဝတ္ထုပကရဏ-မူလဋီကာ သမတ္တာ။
(မူလဋီ၊၃၊၁၁၈။)ကုသလာကုသလမူလသင်္ခါတာနံ ဒွိန္နံ အတ္ထာနံ ဝသေန အတ္ထယမကန္တိ ဧတေန ‘‘ယေ ကေစိ ကုသလာ ဓမ္မာ, သဗ္ဗေ တေ ကုသလမူလာ’’တိ ဧတဿေဝ ယမကဘာဝေါ အာပဇ္ဇတီတိ စေ? နာပဇ္ဇတိ ဉာတုံ ဣစ္ဆိတာနံ ဒုတိယပဌမပုစ္ဆာသု ဝုတ္တာနံ ကုသလကုသလမူလဝိသေသာနံ, ကုသလမူလကုသလဝိသေသေဟိ ဝါ ဉာတုံ ဣစ္ဆိတာနံ ပဌမဒုတိယပုစ္ဆာသု သန္နိဋ္ဌာနပဒသင်္ဂဟိတာနံ ကုသလကုသလမူလာနံ ဝသေန အတ္ထယမကဘာဝဿ ဝုတ္တတ္တာ။ ဉာတုံ ဣစ္ဆိတာနဉှိ ဝိသေသာနံ ဝိသေသဝန္တာပေက္ခာနံ, တံဝိသေသဝတံ ဝါ ဓမ္မာနဉ္စ ဝိသေသာပေက္ခာနံ ဧတ္ထ ပဓာနဘာဝေါတိ ဧကေကာယ ပုစ္ဆာယ ဧကေကော ဧဝ အတ္ထော သင်္ဂဟိတော ဟောတီတိ။ အတ္ထသဒ္ဒေါ စေတ္ထ န ဓမ္မဝါစကော ဟေတုဖလာဒိဝါစကော ဝါ, အထ ခေါ ပါဠိအတ္ထဝါစကော။ တေနေဝါဟ ‘‘တေသညေဝ အတ္ထာန’’န္တိအာဒိ။
တီဏိပိ ပဒါနိ ဧကတော ကတွာတိ ဣဒံ နာမပဒဿ ကုသလာဒီနံ သင်္ဂါဟကတ္တမတ္တမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ, န နိရဝသေသသင်္ဂါဟကတ္တံ။ သဗ္ဗကုသလာဒိသင်္ဂဏှနတ္ထမေဝ စ နာမပဒဿ ဝုတ္တတ္တာ ‘‘ကုသလတ္တိကမာတိကာယ စတူသု ပဒေသူ’’တိ ဝုတ္တံ။
ဥဒ္ဒေသဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၁-မူလယမကံ နိဒ္ဒေသဝါရဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၅၂။ အညမညယမကေ ယေ ကေစိ ကုသလာတိ အပုစ္ဆိတွာတိ ဧတ္ထ ယထာ ဒုတိယယမကေ ‘‘ယေ ကေစိ ကုသလမူလာ’’တိ အပုစ္ဆိတွာ ‘‘ယေ ကေစိ ကုသလာ’’တိ ပုစ္ဆာ ကတာ, ဧဝမိဓာပိ ‘‘ယေ ကေစိ ကုသလာ’’တိ ပုစ္ဆာ ကာတဗ္ဗာ သိယာ ပုရိမယမကဝိသိဋ္ဌံ အပုဗ္ဗံ ဂဟေတွာ ပစ္ဆိမယမကဿ အပ္ပဝတ္တတ္တာတိ အဓိပ္ပါယော။ ‘‘ပဋိလောမပုစ္ဆာနုရူပဘာဝတော’’တိ ကေစိ။ ပုရိမပုစ္ဆာယ ပန အတ္ထဝသေန ကတာယ တဒနုရူပါယ ပစ္ဆိမပုစ္ဆာယ ဘဝိတဗ္ဗံ အနုလောမေ ဝိဂတသံသယဿ ပဋိလောမေ သံသယုပ္ပတ္တိတော။ တေန န စ ပစ္ဆိမပုစ္ဆာနုရူပါယ ပုရိမပုစ္ဆာယ ဘဝိတဗ္ဗန္တိ ပုရိမောဝေတ္ထ အဓိပ္ပါယော ယုတ္တော။ ဣမိနာပိ ဗျဉ္ဇနေန တဿေဝတ္ထဿ သမ္ဘဝတောတိ ဣဒမေဝံ န သက္ကာ ဝတ္တုံ။ န ဟိ ကုသလဗျဉ္ဇနတ္ထော ဧဝ ကုသလမူလေန ဧကမူလဗျဉ္ဇနတ္ထော, တေနေဝ ဝိဿဇ္ဇနမ္ပိ အသမာနံ ဟောတိ။ ကုသလဗျဉ္ဇနေန
(မူလဋီ၊၃၊၁၁၉။)ဟိ ပုစ္ဆာယ ကတာယ ‘‘အဝသေသာ’’တိ ဣမသ္မိံ ဌာနေ ‘‘အဝသေသာ ကုသလာ ဓမ္မာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ ဟောတိ, ဣတရထာ အဝသေသာ ကုသလမူလသဟဇာတာ ဓမ္မာတိ, န စ တာနိ ဝစနာနိ သမာနတ္ထာနိ ကုသလကုသလာဗျာကတဒီပနတောတိ။ အယံ ပနေတ္ထ အဓိပ္ပါယော သိယာ – ‘‘ယေ ကေစိ ကုသလာ’’တိ ဣမိနာပိ ဗျဉ္ဇနေန ‘‘ယေ ကေစိ ကုသလမူလေန ဧကမူလာ’’တိ ဝုတ္တဗျဉ္ဇနတ္ထဿေဝ သမ္ဘဝတော ဒုတိယယမကေ ဝိယ အပုစ္ဆိတွာ ‘‘ယေ ကေစိ ကုသလမူလေန ဧကမူလာ’’တိ ပုစ္ဆာ ကတာ။ န ဟိ ကုသလမူလေဟိ ဝိယ ကုသလမူလေန ဧကမူလေဟိ အညေ ကုသလာ သန္တိ, ကုသလေဟိ ပန အညေပိ တေ သန္တီတိ။
ပဋိလောမပုစ္ဆာဝဏ္ဏနာယံ ‘‘ကုသလမူလေန ဧကမူလာ’’တိ ဟိ ပုစ္ဆာယ ကတာယ ‘‘မူလာနိ ယာနိ ဧကတော ဥပ္ပဇ္ဇန္တီ’’တိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝိဿဇ္ဇနံ ကာတဗ္ဗံ ဘဝေယျာတိ ဝုတ္တံ, တမ္ပိ တထာ န သက္ကာ ဝတ္တုံ။ ‘‘ယေ ဝါ ပန ကုသလမူလေန အညမညမူလာ, သဗ္ဗေ တေ ဓမ္မာ ကုသလမူလေန ဧကမူလာ’’တိ စ ပုစ္ဆိတေ ‘‘အာမန္တာ’’ ဣစ္စေဝ ဝိဿဇ္ဇနေန ဘဝိတဗ္ဗံ။ န ဟိ ကုသလမူလေန အညမညမူလေသု ကိဉ္စိ ဧကမူလံ န ဟောတိ, ယေန အနုလောမပုစ္ဆာယ ဝိယ ဝိဘာဂေါ ကာတဗ္ဗော ဘဝေယျ။ ယတ္ထ တီဏိ ကုသလမူလာနိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ, တတ္ထ တာနိ အညမညမူလာနိ ဧကမူလာနိ စ ဒွိန္နံ ဒွိန္နံ ဧကေကေန အညမညေကမူလတ္တာ။ ယတ္ထ ပန ဒွေ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ, တတ္ထ တာနိ အညမညမူလာနေဝ, န ဧကမူလာနီတိ ဧတဿ ဂဟဏဿ နိဝါရဏတ္ထံ ‘‘မူလာနိ ယာနိ ဧကတော ဥပ္ပဇ္ဇန္တီ’’တိအာဒိနာ ဝိဿဇ္ဇနံ ကာတဗ္ဗန္တိ စေ? န, ‘‘အာမန္တာ’’တိ ဣမိနာဝ ဝိဿဇ္ဇနေန တံဂဟဏနိဝါရဏတော အနုလောမပုစ္ဆာဝိဿဇ္ဇနေန စ ဧကတော ဥပ္ပဇ္ဇမာနာနံ ဒွိန္နံ တိဏ္ဏဉ္စ မူလာနံ အညမညေကမူလဘာဝဿ နိစ္ဆိတတ္တာ။ အညမညမူလာနဉှိ သမာနမူလတာ ဧဝ ဧကမူလဝစနေန ပုစ္ဆီယတိ, န အညမညသမာနမူလတာ, အတ္ထိ စ ဒွိန္နံ မူလာနံ သမာနမူလတာ။ တေသု ဟိ ဧကေကံ ဣတရေန မူလေန တံမူလေဟိ အညေဟိ သမာနမူလန္တိ။
အညမညမူလတ္တေ ပန နိစ္ဆိတေ ဧကမူလတ္တသံသယာဘာဝတော ‘‘သဗ္ဗေ တေ ဓမ္မာ ကုသလမူလေန ဧကမူလာ’’တိ ပုစ္ဆာ န ကတာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ‘‘အညမညဿ မူလာ ဧတေသန္တိပိ အညမညမူလာ, သမာနတ္ထေန ဧကံ မူလံ ဧတေသန္တိ ဧကမူလာ’’တိ ဥဘယမ္ပိ ဝစနံ မူလယုတ္တတမေဝ ဝဒတိ, တေနေဝ စ ဥဘယတ္ထာပိ ‘‘ကုသလမူလေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ မူလယောဂသာမညေ ဧကမူလတ္တေ နိစ္ဆိတေ တဗ္ဗိသေသော အညမညမူလဘာဝေါ န နိစ္ဆိတော ဟောတီတိ အနုလောမပုစ္ဆာ ပဝတ္တာ, မူလယောဂဝိသေသေ ပန အညမညမူလတ္တေ နိစ္ဆိတေ န ဝိနာ
(မူလဋီ၊၃၊၁၂၀။)ဧကမူလတ္တေန အညမညမူလတ္တံ အတ္ထီတိ မူလယောဂသာမညံ ဧကမူလတ္တံ နိစ္ဆိတမေဝ ဟောတိ, တသ္မာ ‘‘ဧကမူလာ’’တိ ပုစ္ဆံ အကတွာ ယထာ ကုသလမူလဝစနံ ဧကမူလဝစနဉ္စ ကုသလဘာဝဒီပကံ န ဟောတီတိ ကုသလဘာဝေ သံသယသဗ္ဘာဝါ ပဌမဒုတိယယမကေသု ‘‘သဗ္ဗေ တေ ဓမ္မာ ကုသလာ’’တိ ပဋိလောမပုစ္ဆာ ကတာ, ဧဝံ အညမညမူလဝစနံ ကုသလဘာဝဒီပကံ န ဟောတီတိ ကုသလဘာဝေ သံသယသဗ္ဘာဝါ ကုသလာဓိကာရဿ စ အနုဝတ္တမာနတ္တာ ‘‘သဗ္ဗေ တေ ဓမ္မာ ကုသလာ’’တိ ပဋိလောမပုစ္ဆာ ကတာတိ။
֍ ဋီ ၅၃-၆၁။ မူလနယေ ဝုတ္တေ ဧဝ အတ္ထေ ကုသလမူလဘာဝေန မူလဿ ဝိသေသနေန သမာနေန မူလေန အညမညဿ စ မူလေန မူလယောဂဒီပနေန စာတိ ဣမိနာ ပရိယာယန္တရေန ပကာသေတုံ မူလမူလနယော ဝုတ္တော။ အညပဒတ္ထသမာသန္တေန က-ကာရေန တီသုပိ ယမကေသု မူလယောဂမေဝ ဒီပေတုံ မူလကနယော ဝုတ္တော။ မူလမူလကနယဝစနပရိယာယော ဝုတ္တပ္ပကာရောဝ။
֍ ဋီ ၇၄-၈၅။ အဗ္ဗောဟာရိကံ ကတွာတိ န ဧကမူလဘာဝံ လဘမာနေဟိ ဧကတော လဗ္ဘမာနတ္တာ သဟေတုကဝေါဟာရရဟိတံ ကတွာ။ န ဝါ သဟေတုကဒုကေ ဝိယ ဧတ္ထ ဟေတုပစ္စယယောဂါယောဂဝသေန အဗ္ဗောဟာရိကံ ကတံ, အထ ခေါ သဟေတုကဝေါဟာရမေဝ လဘတိ, န အဟေတုကဝေါဟာရန္တိ အဗ္ဗောဟာရိကံ ကတံ။ ဧကတော လဗ္ဘမာနကဝသေနာတိ အဟေတုကစိတ္တုပ္ပါဒနိဗ္ဗာနေဟိ ဟေတုပစ္စယရဟိတေဟိ သဟ လဗ္ဘမာနကရူပဝသေနာတိ အတ္ထော။
֍ ဋီ ၈၆-၉၇။ ယဿံ ပါဠိယံ ‘‘အဟေတုကံ နာမမူလေန န ဧကမူလံ, သဟေတုကံ နာမမူလေန ဧကမူလ’’န္တိ (ယမ။ ၁။မူလယမက။၈၇) ပါဌော အာဂတော, တတ္ထ ‘‘ယေ ကေစိ နာမာ ဓမ္မာ’’တိ နာမာနံ နိဒ္ဓါရိတတ္တာ ‘‘အဟေတုကံ သဟေတုက’’န္တိ စ ဝုတ္တေ ‘‘နာမ’’န္တိ စ ဣဒံ ဝိညာယမာနမေဝါတိ န ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယတ္ထ ပန ‘‘အဟေတုကံ နာမံ, သဟေတုကံ နာမ’’န္တိ (ယမ။ ၁။မူလယမက။၈၇) စ ပါဌော, တတ္ထ သုပါကဋဘာဝတ္ထံ ‘‘နာမ’’န္တိ ဝုတ္တန္တိ။
နိဒ္ဒေသဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
မူလယမကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(မူလဋီ၊၃၊၁၁၇။)ယမကပကရဏ-မူလဋီကာ
နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ
ဂန္ထာရမ္ဘဝဏ္ဏနာ
ကထာဝတ္ထုပကရဏေန သင်္ခေပေနေဝ ဒေသိတေန ဓမ္မေသု ဝိပရီတဂ္ဂဟဏံ နိဝါရေတွာ တေသွေဝ ဓမ္မေသု ဓမ္မသင်္ဂဟာဒီသု ပကာသိတေသု ဓမ္မပုဂ္ဂလောကာသာဒိနိဿယာနံ သန္နိဋ္ဌာနသံသယာနံ ဝသေန နာနပ္ပကာရကဩသလ္လတ္ထံ ယမကပကရဏံ အာရဒ္ဓံ, တံ သမယဒေသဒေသကဝသေနေဝ ဒဿေတွာ သံဝဏ္ဏနာက္ကမဉ္စဿ အနုပ္ပတ္တံ ‘‘အာဂတော ဘာရော အဝဿံ ဝဟိတဗ္ဗော’’တိ သံဝဏ္ဏနမဿ ပဋိဇာနန္တော အာဟ ‘‘သင်္ခေပေနေဝါ’’တိအာဒိ။
တတ္ထ ယမဿ ဝိသယာတီတောတိ ဇာတိယာ သတိ မရဏံ ဟောတီတိ ဇာတိ, ပဉ္စ ဝါ ဥပါဒါနက္ခန္ဓာ ယမဿ ဝိသယော, တံ သမုဒယပ္ပဟာနေန အတီတောတိ အတ္ထော။ ယမဿ ဝါ ရညော ဝိသယံ မရဏံ, တဿ အာဏာပဝတ္တိဋ္ဌာနံ ဒေသံ ဝါ အတီတော။ ‘‘ဆစ္စာဘိဌာနာနိ အဘဗ္ဗ ကာတု’’န္တိ (ခု။ ပါ။ ၆။၁၁၊ သု။ နိ။ ၂၃၄) ဝုတ္တာနံ ဆန္နံ အဘဗ္ဗဋ္ဌာနာနံ ဒေသကောတိ ဆဋ္ဌာနဒေသကော။ အယမာ ဧကေကာ ဟုတွာ အာဝတ္တာ နီလာ အမလာ စ တနုရုဟာ အဿာတိ အယမာဝတ္တနီလာမလတနုရုဟော။
ဂန္ထာရမ္ဘဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၁။ မူလယမကံ ဥဒ္ဒေသဝါရဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁။ ယမကာနံ ဝသေန ဒေသိတတ္တာတိ ဣမိနာ ဒသသု ဧကေကဿ ယမကသမူဟဿ တံသမူဟဿ စ သကလဿ ပကရဏဿ ယမကာနံ ဝသေန လဒ္ဓဝေါဟာရတံ ဒဿေတိ။
(မူလဋီ၊၃၊၁၂၁။)၂။ ခန္ဓယမကံ
၁။ ပဏ္ဏတ္တိဥဒ္ဒေသဝါရဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂-၃။ ခန္ဓယမကေ ဆသု ကာလဘေဒေသု ပုဂ္ဂလဩကာသပုဂ္ဂလောကာသဝသေန ခန္ဓာနံ ဥပ္ပါဒနိရောဓာ တေသံ ပရိညာ စ ဝတ္တဗ္ဗာ။ တေ ပန ခန္ဓာ ‘‘ရူပက္ခန္ဓော’’တိအာဒီဟိ ပဉ္စဟိ ပဒေဟိ ဝုစ္စန္တိ, တေသံ ဒသ အဝယဝပဒါနိ။ တတ္ထ ယော ရူပါဒိအဝယဝပဒါဘိဟိတော ဓမ္မော, ကိံ သော ဧဝ သမုဒါယပဒဿ အတ္ထော။ ယော စ သမုဒါယပဒေန ဝုတ္တော, သော ဧဝ အဝယဝပဒဿာတိ ဧတသ္မိံ သံသယဋ္ဌာနေ ရူပါဒိအဝယဝပဒေဟိ ဝုတ္တော ဧကဒေသော သကလော ဝါ သမုဒါယပဒါနံ အတ္ထော, သမုဒါယပဒေဟိ ပန ဝုတ္တော ဧကန္တေန ရူပါဒိအဝယဝပဒါနံ အတ္ထောတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘ရူပံ ရူပက္ခန္ဓော, ရူပက္ခန္ဓော ရူပ’’န္တိအာဒိနာ ပဒသောဓနဝါရော ဝုတ္တော။
ပုန ‘‘ရူပက္ခန္ဓော’’တိအာဒီနံ သမာသပဒါနံ ဥတ္တရပဒတ္ထပ္ပဓာနတ္တာ ပဓာနဘူတဿ ခန္ဓပဒဿ ဝေဒနာဒိဥပပဒတ္ထဿ စ သမ္ဘဝတော ယထာ ‘‘ရူပက္ခန္ဓော’’တိ ဧတသ္မိံ ပဒေ ရူပါဝယဝပဒေန ဝုတ္တဿ ရူပက္ခန္ဓဘာဝေါ ဟောတိ ရူပသဒ္ဒဿ ခန္ဓသဒ္ဒဿ စ သမာနာဓိကရဏဘာဝတောတိ, ဧဝံ တတ္ထ ပဓာနဘူတေန ခန္ဓာဝယဝပဒေန ဝုတ္တဿ ဝေဒနာက္ခန္ဓာဒိဘာဝေါ ဟောတိ ခန္ဓပဒေန ဝေဒနာဒိပဒါနံ သမာနာဓိကရဏတ္တာတိ ဧတသ္မိံ သံသယဋ္ဌာနေ ခန္ဓာဝယဝပဒေန ဝုတ္တော ဓမ္မော ကောစိ ကေနစိ သမုဒါယပဒေန ဝုစ္စတိ, န သဗ္ဗော သဗ္ဗေနာတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘ရူပံ ရူပက္ခန္ဓော, ခန္ဓာ ဝေဒနာက္ခန္ဓော’’တိအာဒိနာ ပဒသောဓနမူလစက္ကဝါရော ဝုတ္တော။ ဧဝဉ္စ ဒဿေန္တေန ရူပါဒိသဒ္ဒဿ ဝိသေသနဘာဝေါ, ခန္ဓသဒ္ဒဿ ဝိသေသိတဗ္ဗဘာဝေါ, ဝိသေသနဝိသေသိတဗ္ဗာနံ သမာနာဓိကရဏဘာဝေါ စ ဒဿိတော ဟောတိ။
တေနေတ္ထ သံသယော ဟောတိ – ကိံ ခန္ဓတော အညမ္ပိ ရူပံ အတ္ထိ, ယတော ဝိနိဝတ္တံ ရူပံ ခန္ဓဝိသေသနံ ဟောတိ, သဗ္ဗေဝ ခန္ဓာ ကိံ ခန္ဓဝိသေသနဘူတေန ရူပေန ဝိသေသိတဗ္ဗာတိ, ကိံ ပန တံ ခန္ဓဝိသေသနဘူတံ ရူပန္တိ? ဘူတုပါဒါယရူပံ တဿေဝ ဂဟိတတ္တာ။ နိဒ္ဒေသေ ‘‘ခန္ဓာ ရူပက္ခန္ဓော’’တိ ပဒံ ဥဒ္ဓရိတွာ ဝိဿဇ္ဇနံ ကတန္တိ။ ဧဝံ ဧတသ္မိံ သံသယဋ္ဌာနေ န ခန္ဓတော အညံ ရူပံ အတ္ထိ, တေနေဝ စေတေန ရူပသဒ္ဒေန ဝုစ္စမာနံ သုဒ္ဓေန ခန္ဓသဒ္ဒေန ဝုစ္စတေ,
(မူလဋီ၊၃၊၁၂၂။)န စ သဗ္ဗေ ခန္ဓာ ခန္ဓဝိသေသနဘူတေန ရူပေန ဝိသေသိတဗ္ဗာ, တေနေဝ တေ ဝိဘဇိတဗ္ဗာ, ဧသ နယော ဝေဒနာက္ခန္ဓာဒီသုပီတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘ရူပံ ခန္ဓော, ခန္ဓာ ရူပ’’န္တိအာဒိနာ သုဒ္ဓခန္ဓဝါရော ဝုတ္တော။
တတော ‘‘ရူပံ ခန္ဓော’’တိ ဧတသ္မိံ အနုညာယမာနေ ‘‘န ကေဝလံ အယံ ခန္ဓသဒ္ဒေါ ရူပဝိသေသနောဝ, အထ ခေါ ဝေဒနာဒိဝိသေသနော စာ’’တိ ရူပဿ ခန္ဓဘာဝနိစ္ဆယာနန္တရံ ခန္ဓာနံ ရူပဝိသေသနယောဂေ စ သံသယော ဟောတိ။ တတ္ထ န သဗ္ဗေ ခန္ဓာ ဝေဒနာဒိဝိသေသနယုတ္တာ, အထ ခေါ ကေစိ ကေနစိ ဝိသေသနေန ယုဉ္ဇန္တီတိ ဒဿေတုံ သုဒ္ဓခန္ဓမူလစက္ကဝါရော ဝုတ္တောတိ။ ဧဝံ ယေသံ ဥပ္ပါဒါဒယော ဝတ္တဗ္ဗာ, တေသံ ခန္ဓာနံ ပဏ္ဏတ္တိသောဓနဝသေန တန္နိစ္ဆယတ္ထံ ပဏ္ဏတ္တိဝါရော ဝုတ္တောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။
စတ္တာရိ စတ္တာရိ စက္ကာနိ ဗန္ဓိတွာတိ ဧတ္ထ စက္ကာဝယဝဘာဝတော စက္ကာနီတိ ယမကာနိ ဝုတ္တာနိ ဧကေကခန္ဓမူလာနိ စတ္တာရိ စတ္တာရိ ယမကာနိ ဗန္ဓိတွာတိ။ ဣမိနာ ဟိ ဧတ္ထ အတ္ထေန ဘဝိတဗ္ဗန္တိ။ စတ္တာရိ စတ္တာရိ ယမကာနိ ယထာ ဧကေကခန္ဓမူလကာနိ ဟောန္တိ, ဧဝံ ဗန္ဓိတွာတိ ဝါ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တတ္ထ ‘‘ရူပံ ရူပက္ခန္ဓော’’တိ ဧဝမာဒိကံ မူလပဒံ နာဘိံ ကတွာ ‘‘ခန္ဓာ’’တိ ဣဒံ နေမိံ, ‘‘ဝေဒနာက္ခန္ဓော’’တိအာဒီနိ အရေ ကတွာ စက္ကဘာဝေါ ဝုတ္တောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော, န မဏ္ဍလဘာဝေန သမ္ဗဇ္ဈနတော။ ဝေဒနာက္ခန္ဓမူလကာဒီသုပိ ဟိ ဟေဋ္ဌိမံ သောဓေတွာဝ ပါဌော ဂတော, န မဏ္ဍလသမ္ဗန္ဓေနာတိ။ တေနေဝ စ ကာရဏေနာတိ သုဒ္ဓခန္ဓလာဘမတ္တမေဝ ဂဟေတွာ ခန္ဓဝိသေသနေ ရူပါဒိမှိ သုဒ္ဓရူပါဒိမတ္တတာယ အဋ္ဌတွာ ခန္ဓဝိသေသနဘာဝသင်္ခါတံ ရူပါဒိအတ္ထံ ဒဿေတုံ ခန္ဓသဒ္ဒေန သဟ ယောဇေတွာ ‘‘ခန္ဓာ ရူပက္ခန္ဓော’’တိအာဒိနာ နယေန ပဒံ ဥဒ္ဓရိတွာ အတ္ထဿ ဝိဘတ္တတ္တာတိ အတ္ထော။
ပဏ္ဏတ္တိဥဒ္ဒေသဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၁-ပဏ္ဏတ္တိနိဒ္ဒေသဝါရဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၆။ ပိယရူပံ သာတရူပန္တိ ‘‘စက္ခုံ လောကေ ပိယရူပံ…ပေ… ရူပါ လောကေ…ပေ… စက္ခုဝိညာဏံ…ပေ… စက္ခုသမ္ဖဿော…ပေ… စက္ခုသမ္ဖဿဇာ ဝေဒနာ…ပေ… ရူပသညာ…ပေ… ရူပသဉ္စေတနာ…ပေ… ရူပတဏှာ…ပေ… ရူပဝိတက္ကော…ပေ… ရူပဝိစာရော’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၄၀၀၊ မ။ နိ။ ၁။၁၃၃၊ ဝိဘ။ ၂၀၃) ဧဝံ ဝုတ္တံ
(မူလဋီ၊၃၊၁၂၃။)တဏှာဝတ္ထုဘူတံ တေဘူမကံ ဝေဒိတဗ္ဗံ, တသ္မာ ယံ ပဉ္စက္ခန္ဓသမုဒါယဘူတံ ပိယရူပသာတရူပံ, တံ ဧကဒေသေန ရူပက္ခန္ဓော ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ပိယရူပံ သာတရူပံ ရူပံ န ရူပက္ခန္ဓော’’တိ။ ပိယသဘာဝတာယ ဝါ ရူပက္ခန္ဓော ပိယရူပေ ပဝိသတိ, န ရုပ္ပနသဘာဝေနာတိ ‘‘ပိယရူပံ သာတရူပံ ရူပံ န ရူပက္ခန္ဓော’’တိ ဝုတ္တံ။ သညာယမကေ တာဝ ဒိဋ္ဌိသညာတိ ‘‘ဝိသေသော’’တိ ဝစနသေသော။ တတ္ထ ဒိဋ္ဌိ ဧဝ သညာ ဒိဋ္ဌိသညာ။ ‘‘သယံ သမာဒါယ ဝတာနိ ဇန္တု, ဥစ္စာဝစံ ဂစ္ဆတိ သညသတ္တော’’တိ (သု။ နိ။ ၇၉၈), ‘‘သညာဝိရတ္တဿ န သန္တိ ဂန္ထာ’’တိ (သု။ နိ။ ၈၅၃) စ ဧဝမာဒီသု ဟိ ဒိဋ္ဌိ စ ‘‘သညာ’’တိ ဝုတ္တာတိ။
֍ ဋီ ၂၈။ ‘‘န ခန္ဓာ န ဝေဒနာက္ခန္ဓောတိ? အာမန္တာ’’တိ ဧဝံ ခန္ဓသဒ္ဒပ္ပဝတ္တိယာ အဘာဝေ ဝေဒနာက္ခန္ဓသဒ္ဒပ္ပဝတ္တိယာ စ အဘာဝေါတိ ပဏ္ဏတ္တိသောဓနမတ္တမေဝ ကရောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ, န အညဓမ္မသဗ္ဘာဝေါ ဧဝေတ္ထ ပမာဏံ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ‘‘နာယတနာ န သောတာယတနန္တိ? အာမန္တာ’’တိအာဒိံ ဝက္ခတီတိ။
֍ ဋီ ၃၉။ ရူပတော အညေ ဝေဒနာဒယောတိ ဧတ္ထ လောကုတ္တရာ ဝေဒနာဒယော ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ တေ ဟိ ပိယရူပါ စ သာတရူပါ စ န ဟောန္တိ တဏှာယ အနာရမ္မဏတ္တာတိ ရူပတော အညေ ဟောန္တီတိ။ ရူပဉ္စ ခန္ဓေ စ ဌပေတွာ အဝသေသာတိ ဣဒမ္ပိ ဧတေဟိ သဒ္ဓိံ န-သဒ္ဒါနံ အပ္ပဝတ္တိမတ္တမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ‘‘စက္ခုဉ္စ အာယတနေ စ ဌပေတွာ အဝသေသာ န စေဝ စက္ခု န စ အာယတနာ’’တိအာဒိံ (ယမ။ ၁။အာယတနယမက။၁၅) ဝက္ခတိ။ န ဟိ တတ္ထ အဝသေသဂ္ဂဟဏေန ဂယှမာနံ ကဉ္စိ အတ္ထိ။ ယဒိ သိယာ, ဓမ္မာယတနံ သိယာ။ ဝက္ခတိ ဟိ ‘‘ဓမ္မော အာယတနန္တိ? အာမန္တာ’’တိ (ယမ။ ၁။အာယတနယမက။၁၆)။ တဏှာဝတ္ထု စ န တံ သိယာ။ ယဒိ သိယာ, ပိယရူပသာတရူပဘာဝတော ရူပံ သိယာ ‘‘ရူပံ ခန္ဓောတိ? အာမန္တာ’’တိ (ယမ။ ၁။ခန္ဓယမက။၄၀) ဝစနတော ခန္ဓော စာတိ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန အဝိဇ္ဇမာနေပိ ဝိဇ္ဇမာနံ ဥပါဒါယ ဣတ္ထိပုရိသာဒိဂ္ဂဟဏသဗ္ဘာဝံ သန္ဓာယ အဝသေသာတိ ဧတ္ထ ပညတ္တိယာ ဂဟဏံ ကတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
ပဏ္ဏတ္တိနိဒ္ဒေသဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(မူလဋီ၊၃၊၁၂၄။)၂။ ပဝတ္တိဝါရဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၅၀-၂၀၅။ ပဝတ္တိဝါရေ ဝေဒနာက္ခန္ဓာဒိမူလကာနိ ပစ္ဆိမေနေဝ သဟ ယောဇေတွာ တီဏိ ဒွေ ဧကဉ္စ ယမကာနိ ဝုတ္တာနိ, န ပုရိမေန။ ကသ္မာ? အမိဿကကာလဘေဒေသု ဝါရေသု အတ္ထဝိသေသာဘာဝတော။ ပုရိမဿ ဟိ ပစ္ဆိမေန ယောဇိတယမကမေဝ ပစ္ဆိမဿ ပုရိမေန ယောဇနာယ ပုစ္ဆာနံ ဥပ္ပဋိပါဋိယာ ဝုစ္စေယျ, အတ္ထေ ပန န ကောစိ ဝိသေသောတိ။ ပုစ္ဆာဝိဿဇ္ဇနေသုပိ ဝိသေသော နတ္ထိ, တေန တထာ ယောဇနာ န ကတာတိ။ ကာလဘေဒါ ပနေတ္ထ ဆ ဧဝ ဝုတ္တာ။ အတီတေန ပစ္စုပ္ပန္နော, အနာဂတေန ပစ္စုပ္ပန္နော, အနာဂတေနာတီတောတိ ဧတေ ပန တယော ယထာဒဿိတာ မိဿကကာလဘေဒါ ဧဝ တယော, န ဝိသုံ ဝိဇ္ဇန္တီတိ န ဂဟိတာ။ တတ္ထ တတ္ထ ဟိ ပဋိလောမပုစ္ဆာဟိ အတီတေန ပစ္စုပ္ပန္နာဒယော ကာလဘေဒါ ဒဿိတာ, တေနေဝ စ နယေန ‘‘ယဿ ရူပက္ခန္ဓော ဥပ္ပဇ္ဇိတ္ထ, တဿ ဝေဒနာက္ခန္ဓော ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိအာဒိ သက္ကာ ယောဇေတုံ။ တေနေဝ ဟိ မိဿကကာလဘေဒေသု စ န ပစ္ဆိမပစ္ဆိမဿ ခန္ဓဿ ပုရိမပုရိမေန ယောဇနံ ကတွာ ယမကာနိ ဝုတ္တာနိ, အမိဿကကာလဘေဒေသု ဂဟိတနိယာမေန သုခဂ္ဂဟဏတ္ထမ္ပိ ပစ္ဆိမပစ္ဆိမေနေဝ ယောဇေတွာ ဝုတ္တာနီတိ။
ဣမိနာယေဝ စ လက္ခဏေနာတိအာဒိနာ ယေန ကာရဏေန ‘‘ပုရေပဉှော’’တိ စ ‘‘ပစ္ဆာပဉှော’’တိ စ နာမံ ဝုတ္တံ, တံ ဒဿေတိ။ ယဿ ဟိ သရူပဒဿနေန ဝိဿဇ္ဇနံ ဟောတိ, သော ပရိပူရေတွာ ဝိဿဇ္ဇေတဗ္ဗတ္ထသင်္ဂဏှနတော ပရိပုဏ္ဏပဉှော နာမ။ တံဝိဿဇ္ဇနဿ ပန ပုရိမကောဋ္ဌာသေန သဒိသတ္ထတာယ ပုရေပဉှော, ပစ္ဆိမကောဋ္ဌာသသဒိသတ္ထတာယ ‘‘ပစ္ဆာပဉှော’’တိ စ နာမံ ဝုတ္တံ။ သဒိသတ္ထတာ စ သန္နိဋ္ဌာနသံသယပဒဝိသေသံ အဝိစာရေတွာ ဧကေန ပဒေန သင်္ဂဟိတဿ ခန္ဓဿ ဥပ္ပါဒနိရောဓလာဘသာမညမတ္တေန ပုရေပဉှေ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ သန္နိဋ္ဌာနပဒသင်္ဂဟိတဿ ဝါ ခန္ဓဿ အနုညာတဝသေန ပုရေပဉှော ဝုတ္တောတိ ယုတ္တံ။
သန္နိဋ္ဌာနတ္ထဿေဝ ပဋိက္ခိပနံ ပဋိက္ခေပေါ, သံသယတ္ထနိဝါရဏံ ပဋိသေဓောတိ အယံ ပဋိက္ခေပပဋိသေဓာနံ ဝိသေသော။ ပါဠိပဒမေဝ ဟုတွာတိ ပုစ္ဆာပါဠိယာ ‘‘နုပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ယံ ပဒံ ဝုတ္တံ, န-ကာရဝိရဟိတံ တဒေဝ ပဒံ ဟုတွာတိ အတ္ထော။ တတ္ထ ဥပ္ပတ္တိနိရောဓပဋိသေဓဿ ပဋိသေဓနတ္ထံ ပါဠိဂတိယာ ဝိဿဇ္ဇနံ ဥပ္ပတ္တိနိရောဓာနမေဝ ပဋိသေဓနတ္ထံ ပဋိသေဓေန ဝိဿဇ္ဇနံ ကတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
(မူလဋီ၊၃၊၁၂၅။)စတုန္နံ ပဉှာနံ ပဉ္စန္နဉ္စ ဝိဿဇ္ဇနာနံ သတ္တဝီသတိယာ ဌာနေသု ပက္ခေပေါ တဒေကဒေသပက္ခေပဝသေန ဝုတ္တောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပရိပုဏ္ဏပဉှော ဧဝ ဟိ သရူပဒဿနေန စ ဝိဿဇ္ဇနံ သတ္တဝီသတိယာ ဌာနေသု ပက္ခိပိတဗ္ဗန္တိ။
ကိံ နု သက္ကာ ဣတော ပရန္တိ ဣတော ပါဠိဝဝတ္ထာနဒဿနာဒိတော အညော ကိံ နု သက္ကာ ကာတုန္တိ အညဿ သက္ကုဏေယျဿ အဘာဝံ ဒဿေတိ။
‘‘သုဒ္ဓါဝါသာနံ တေသံ တတ္ထ ရူပက္ခန္ဓော စ နုပ္ပဇ္ဇိတ္ထ ဝေဒနာက္ခန္ဓော စ နုပ္ပဇ္ဇိတ္ထာ’’တိ ဧတေန သုဒ္ဓါဝါသဘူမီသု ဧကဘူမိယမ္ပိ ဒုတိယာ ဥပပတ္တိ နတ္ထီတိ ဉာပိတံ ဟောတိ။ ပဋိသန္ဓိတော ပဘုတိ ဟိ ယာဝ စုတိ, တာဝ ပဝတ္တကမ္မဇသန္တာနံ ဧကတ္တေန ဂဟေတွာ တဿ ဥပ္ပါဒနိရောဓဝသေန အယံ ဒေသနာ ပဝတ္တာ။ တသ္မိဉှိ အဗ္ဗောစ္ဆိန္နေ ကုသလာဒီနဉ္စ ပဝတ္တိ ဟောတိ, ဝေါစ္ဆိန္နေ စ အပ္ပဝတ္တီတိ တေနေဝ စ ဥပ္ပါဒနိရောဓာ ဒဿိတာ, တသ္မာ တဿ ဧကသတ္တဿ ပဋိသန္ဓိဥပ္ပါဒတော ယာဝ စုတိနိရောဓော, တာဝ အတီတတာ နတ္ထိ, န စ တတော ပုဗ္ဗေ တတ္ထ ပဋိသန္ဓိဝသေန ကမ္မဇသန္တာနံ ဥပ္ပန္နပုဗ္ဗန္တိ ခန္ဓဒွယမ္ပိ ‘‘နုပ္ပဇ္ဇိတ္ထာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ကသ္မာ ပန ဧတာယ ပါဠိယာ သကလေပိ သုဒ္ဓါဝါသေ ဒုတိယာ ပဋိသန္ဓိ နတ္ထီတိ န ဝိညာယတီတိ? ဥဒ္ဓံသောတပါဠိသဗ္ဘာဝါ။ ဒွေပိ ဟိ ပါဠိယော သံသန္ဒေတဗ္ဗာတိ။
‘‘အသညသတ္တာနံ တေသံ တတ္ထ ရူပက္ခန္ဓော ဥပ္ပဇ္ဇိဿတီ’’တိ ဧတ္ထ ‘‘ယဿ ယတ္ထ ရူပက္ခန္ဓော ဥပ္ပဇ္ဇိဿတီ’’တိ ဧတေန သန္နိဋ္ဌာနေန ဝိသေသိတာ အသညသတ္တာပိ သန္တီတိ တေ ဧဝ ဂဟေတွာ ‘‘အသညသတ္တာန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ တေန ယေ သန္နိဋ္ဌာနေန ဝဇ္ဇိတာ, တေ တတော ပဉ္စဝေါကာရံ ဂန္တွာ ပရိနိဗ္ဗာယိဿန္တိ, န တေသံ ပုန အသညေ ဥပပတ္တိပ္ပသင်္ဂေါ အတ္ထီတိ တေ သန္ဓာယာဟ – ‘‘ပစ္ဆိမဘဝိကာနံ တေသံ တတ္ထ ရူပက္ခန္ဓော စ နုပ္ပဇ္ဇိဿတိ ဝေဒနာက္ခန္ဓော စ နုပ္ပဇ္ဇိဿတီ’’တိ (ယမ။ ၁။ခန္ဓယမက။၆၅)။ ဧတ္ထ ကိံ ပဉ္စဝေါကာရာဒိဘာဝေါ ဝိယ ပစ္ဆိမဘဝေါပိ ကောစိ အတ္ထိ, ယတ္ထ တေသမနုပ္ပတ္တိ ဘဝိဿတီတိ? နတ္ထိ ပဉ္စဝေါကာရာဒိဘဝေသွေဝ ယတ္ထ ဝါ တတ္ထ ဝါ ဌိတာနံ ပစ္ဆိမဘဝိကာနံ ‘‘ယဿ ယတ္ထ ရူပက္ခန္ဓော နုပ္ပဇ္ဇိဿတီ’’တိ ဧတေန သန္နိဋ္ဌာနေန သင်္ဂဟိတတ္တာ။ တေသံ တတ္ထ ဣတရာနုပ္ပတ္တိဘာဝဉ္စ အနုဇာနန္တော ‘‘ဝေဒနာက္ခန္ဓော စ နုပ္ပဇ္ဇိဿတီ’’တိ အာဟာတိ။
(မူလဋီ၊၃၊၁၂၆။)‘‘သုဒ္ဓါဝါသေ ပရိနိဗ္ဗန္တာန’’န္တိ ဣဒံ သပ္ပဋိသန္ဓိကာနံ အပ္ပဋိသန္ဓိကာနဉ္စ သုဒ္ဓါဝါသာနံ တံတံဘူမိယံ ခန္ဓပရိနိဗ္ဗာနဝသေန ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သဗ္ဗေသဉှိ တေသံ တတ္ထ ဝေဒနာက္ခန္ဓော နုပ္ပဇ္ဇိတ္ထာတိ။ ယထာ ပန ‘‘နိရုဇ္ဈိဿတီ’’တိ ဝစနံ ပစ္စုပ္ပန္နေပိ ဥပ္ပါဒက္ခဏသမင်္ဂိမှိ ပဝတ္တတိ, န ဧဝံ ‘‘ဥပ္ပဇ္ဇိတ္ထာ’’တိ ဝစနံ ပစ္စုပ္ပန္နေ ပဝတ္တတိ, အထ ခေါ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ဝိဂတေ အတီတေ ဧဝ, တသ္မာ ‘‘ပရိနိဗ္ဗန္တာနံ နုပ္ပဇ္ဇိတ္ထာ’’တိ ဝုတ္တံ ဥပ္ပန္နသန္တာနဿ အဝိဂတတ္တာ။ အနန္တာ လောကဓာတုယောတိ ဩကာသဿ အပရိစ္ဆိန္နတ္တာ ဩကာသဝသေန ဝုစ္စမာနာနံ ဥပ္ပါဒနိရောဓာနမ္ပိ ပရိစ္ဆေဒါဘာဝတော သံကိဏ္ဏတာ ဟောတီတိ ‘‘ယတ္ထ ဝေဒနာက္ခန္ဓော ဥပ္ပဇ္ဇတိ, တတ္ထ သညာက္ခန္ဓော နိရုဇ္ဈတီတိ? အာမန္တာ’’တိ ဝုတ္တံ။
ပဝတ္တိဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၃။ ပရိညာဝါရဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၀၆-၂၀၈။ ပုဂ္ဂလောကာသဝါရော လဗ္ဘမာနောပီတိ ကသ္မာ ဝုတ္တံ, နနု ဩကာသဝါရဿ အလာဘေ တဿပိ အလာဘေန ဘဝိတဗ္ဗန္တိ? န, တတ္ထ ပုဂ္ဂလဿေဝ ပရိညာဝစနတော။ ပုဂ္ဂလောကာသဝါရေပိ ဟိ ဩကာသေ ပုဂ္ဂလဿေဝ ပရိညာ ဝုစ္စတိ, န ဩကာသဿ။ ဩကာသဝါရောပိ စ ယဒိ ဝုစ္စေယျ, ‘‘ယတ္ထ ရူပက္ခန္ဓံ ပရိဇာနာတီ’’တိ ဩကာသေ ပုဂ္ဂလဿေဝ ပရိဇာနနဝသေန ဝုစ္စေယျ, တသ္မာ ပုဂ္ဂလောကာသဝါရဿေဝ လဗ္ဘမာနတာ ဝုတ္တာ, န ဩကာသဝါရဿာတိ။ တေနာဟ – ‘‘အာမန္တာ…ပေ… သိယာ’’တိ။
တေနေဝါတိ ပဝတ္တေ စိတ္တက္ခဏဝသေန တိဏ္ဏံ အဒ္ဓါနံ လာဘတော ဧဝ, အညထာ စုတိပဋိသန္ဓိက္ခဏေ ရူပက္ခန္ဓပရိဇာနနဿ အဘာဝါ ‘‘ယော ရူပက္ခန္ဓံ ပရိဇာနာတိ, သော ဝေဒနာက္ခန္ဓံ ပရိဇာနာတီ’’တိ ဧတ္ထ ‘‘နတ္ထီ’’တိ ဝိဿဇ္ဇနေန ဘဝိတဗ္ဗံ သိယာ, ‘‘အာမန္တာ’’တိ စ ကတန္တိ။ သန္နိဋ္ဌာနသံသယပဒသင်္ဂဟိတာနံ ပရိညာနံ ပဝတ္တေ စိတ္တက္ခဏေ ဧဝ လာဘံ ဒဿေန္တော ‘‘လောကုတ္တရမဂ္ဂက္ခဏသ္မိဉှီ’’တိအာဒိမာဟ။ န ပရိဇာနာတီတိ ပဉှေ ပုထုဇ္ဇနံ သန္ဓာယ အာမန္တာတိ ဝုတ္တန္တိ ဣဒံ ပုထုဇ္ဇနဿ သဗ္ဗထာ ပရိညာကိစ္စဿ အဘာဝတော ဝုတ္တံ။ ‘‘အရဟာ ရူပက္ခန္ဓံ န ပရိဇာနာတိ နော စ ဝေဒနာက္ခန္ဓံ န ပရိဇာနိတ္ထ, အဂ္ဂမဂ္ဂသမင်္ဂိဉ္စ အရဟန္တဉ္စ ဌပေတွာ အဝသေသာ ပုဂ္ဂလာ ရူပက္ခန္ဓဉ္စ န
(မူလဋီ၊၃၊၁၂၇။)ပရိဇာနန္တိ ဝေဒနာက္ခန္ဓဉ္စ န ပရိဇာနိတ္ထာ’’တိ ပန ဝစနေန ‘‘အဂ္ဂမဂ္ဂသမင်္ဂိံ ဌပေတွာ အညော ကောစိ ပရိဇာနာတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော နတ္ထီတိ ဒဿိတံ ဟောတိ, တေန တဒဝသေသပုဂ္ဂလေ သန္ဓာယ ‘‘အာမန္တာ’’တိ ဝုတ္တန္တိ ဝိညာယတီတိ။
ပရိညာဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ခန္ဓယမကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၃။ အာယတနယမကံ
၁။ ပဏ္ဏတ္တိဝါရော
ဥဒ္ဒေသဝါရဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁-၉။ အာယတနယမကာဒီသု စ ပဏ္ဏတ္တိဝါရေ ပဒသောဓနဝါရာဒီနံ ဝစနေ ကာရဏံ ခန္ဓယမကေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ‘‘ဧကာဒသ ဧကာဒသ ကတွာ တေတ္တိံသသတံ ယမကာနီ’’တိအာဒိနာ ကေသုစိ ပေါတ္ထကေသု ဂဏနာ လိခိတာ, သာ တထာ န ဟောတိ။ ‘‘ဒွတ္တိံသသတ’’န္တိအာဒိနာ အညတ္ထ လိခိတာ။
ဥဒ္ဒေသဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
နိဒ္ဒေသဝါရဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၀-၁၇။ ဝါယနဋ္ဌေနာတိ ပသာရဏဋ္ဌေန, ပါကဋဘာဝဋ္ဌေန ဝါ။ ‘‘ကာယော ဓမ္မော’’တိ စ ဝုစ္စမာနံ သဗ္ဗံ သသဘာဝံ အာယတနမေဝါတိ ‘‘ကာယော အာယတန’’န္တိ, ‘‘ဓမ္မော အာယတန’’န္တိ စ ဧတ္ထ ‘‘အာမန္တာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ကာယဝစနေန ပန ဓမ္မဝစနေန စ အဝုစ္စမာနံ ကဉ္စိ သသဘာဝံ နတ္ထီတိ ‘‘န ကာယော နာယတနံ, န ဓမ္မော နာယတန’’န္တိ ဧတ္ထ ‘‘အာမန္တာ’’ဣစ္စေဝ ဝုတ္တံ။
နိဒ္ဒေသဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(မူလဋီ၊၃၊၁၂၈။)၂။ ပဝတ္တိဝါရော
၁။ ဥပ္ပါဒဝါရဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၈-၂၁။ ပဝတ္တိဝါရေ စက္ခာယတနမူလကာနိ ဧကာဒသာတိ ပဋိသန္ဓိစုတိဝသေန ဥပါဒိန္နပဝတ္တဿ ဥပ္ပါဒနိရောဓဝစနေ ဧတသ္မိံ အလဗ္ဘမာနဝိဿဇ္ဇနမ္ပိ သဒ္ဒါယတနေန သဒ္ဓိံ ယမကံ ပုစ္ဆာမတ္တလာဘေန သင်္ဂဏှိတွာ ဝဒတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဆသဋ္ဌိ ယမကာနီတိ ဧတ္ထ စက္ခုသောတဃာနဇိဝှါကာယရူပါယတနမူလကေသု ဧကေကံ သဒ္ဒါယတနမူလကာနိ ပဉ္စာတိ ဧကာဒသ ယမကာနိ ဝိဿဇ္ဇနဝသေန ဟာပေတဗ္ဗာနိ။ ဝက္ခတိ ဟိ ‘‘သဒ္ဒါယတနဿ ပဋိသန္ဓိက္ခဏေ အနုပ္ပတ္တိတော တေန သဒ္ဓိံ ယမကဿ ဝိဿဇ္ဇနမေဝ နတ္ထီ’’တိ (ယမ။ အဋ္ဌ။ အာယတနယမက ၁၈-၂၁)။
ဒုတိယံ ကိဉ္စာပိ ပဌမေန သဒိသဝိဿဇ္ဇနန္တိအာဒိ ပုဂ္ဂလဝါရမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဩကာသဝါရေ ပန အသဒိသဝိဿဇ္ဇနတ္တာ ဝုတ္တံ, န တံ သဗ္ဗတ္ထ သဒိသဝိဿဇ္ဇနန္တိ ဉာပေတုံ ပုဂ္ဂလဝါရေပိ ဝိဿဇ္ဇိတန္တိ။ ဂန္ဓရသဖောဋ္ဌဗ္ဗာယတနေဟိ သဒ္ဓိံ တီဏိ ယမကာနိ သဒိသဝိဿဇ္ဇနာနီတိ ရူပါဝစရသတ္တေ သန္ဓာယ ‘‘သစက္ခုကာနံ အဂန္ဓကာန’’န္တိအာဒိနာ ဝိဿဇ္ဇိတဗ္ဗတ္တာ ဝုတ္တံ။ တေသဉှိ ဝိရတ္တကာမကမ္မနိဗ္ဗတ္တဿ ပဋိသန္ဓိဗီဇဿ ဧဝံသဘာဝတ္တာ ဃာနာဒီနိ ဂန္ဓာဒယော စ န သန္တီတိ။ ဃာနာယတနယမကေန သဒိသဝိဿဇ္ဇနတ္တာတိ စက္ခာယတနမူလကေသု ဃာနာယတနယမကေန သဒ္ဓိံ သဒိသဝိဿဇ္ဇနတ္တာတိ အတ္ထော။ နနု တတ္ထ ‘‘သစက္ခုကာနံ အဃာနကာနံ ဥပပဇ္ဇန္တာန’’န္တိအာဒိနာ ဝိဿဇ္ဇနံ ပဝတ္တံ, ဣဓ ပန ဃာနာယတနမူလကေသု ‘‘ယဿ ဃာနာယတနံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, တဿ ဇိဝှါယတနံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ? အာမန္တာ’’တိ ဝိဿဇ္ဇနေန ဘဝိတဗ္ဗန္တိ နတ္ထိ သဒိသဝိဿဇ္ဇနတာတိ? သစ္စံ, ယထာ ပန တတ္ထ ဃာနာယတနယမကေန ဇိဝှါကာယာယတနယမကာနိ သဒိသဝိဿဇ္ဇနာနိ, ဧဝမိဓာပိ ဇိဝှါကအာယာယတနယမကာနိ သဒိသဝိဿဇ္ဇနာနိ, တသ္မာ တတ္ထ တတ္ထေဝ သဒိသဝိဿဇ္ဇနတာ ပါဠိယံ အနာရုဠှတာယ ကာရဏန္တိ။ နိဒဿနဘာဝေန ပန ဂဟိတံ စက္ခာယတနမူလကာနံ သဒိသဝိဿဇ္ဇနကာနံ သဒိသဝိဿဇ္ဇနံ နိဒဿနဘာဝေနေဝ ကာရဏန္တိ ဒဿေန္တော ‘‘ဃာနာယတနယမကေန သဒိသဝိဿဇ္ဇနတ္တာ’’တိ အာဟ။ သဒိသဝိဿဇ္ဇနတာ စေတ္ထ ဃာနာယတနမူလကေသု ယေဘုယျတာယ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ တေသု ဟိ ဇိဝှါကာယာယတနယမကေသု တိဏ္ဏံ ပုစ္ဆာနံ ‘‘အာမန္တာ’’တိ ဝိဿဇ္ဇနေန
(မူလဋီ၊၃၊၁၂၉။)ဘဝိတဗ္ဗံ, ပစ္ဆိမပုစ္ဆာယ ‘‘သကာယကာနံ အဃာနကာနံ ဥပပဇ္ဇန္တာန’’န္တိအာဒိနာတိ။
အထ ဝါ ယထာ ဝေဒနာက္ခန္ဓာဒိမူလကာနံ သညာက္ခန္ဓာဒိယမကာနံ အမိဿကကာလဘေဒေသု တီသု ‘‘အာမန္တာ’’တိ ပဋိဝစနဝိဿဇ္ဇနေန ယထာဝုတ္တဝစနဿ ဝိဿဇ္ဇနဘာဝါနုဇာနနံ ကတ္တဗ္ဗန္တိ အပုဗ္ဗဿ ဝတ္တဗ္ဗဿ အဘာဝါ ဝိဿဇ္ဇနံ န ကတံ, ဧဝမိဓာပိ ဃာနာယတနမူလကံ ဇိဝှါယတနယမကံ အပုဗ္ဗဿ ဝတ္တဗ္ဗဿ အဘာဝါ ပါဠိံ အနာရုဠှန္တိ ပါကဋောယမတ္ထော။ ကာယာယတနယမကံ ပန ဒုတိယပုစ္ဆာယ ဝသေန ဝိဿဇ္ဇိတဗ္ဗံ သိယာ, သာ စ စက္ခာယတနမူလကေသု ဃာနာယတနယမကေန သဒိသဝိဿဇ္ဇနာ, တသ္မာ ယဿာ ပုစ္ဆာယ ဝိဿဇ္ဇနာ ကာတဗ္ဗာ, တဿာ ဃာနာယတနယမကေန သဒိသဝိဿဇ္ဇနတ္တာ တံသေသာနိ ပါဠိံ အနာရုဠှာနီတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တထာတိ ဣဒံ ပါဠိအနာရုဠှတာသာမညေနေဝ ဝုတ္တံ, န ကာရဏသာမညေန။ ဃာနဇိဝှါကာယာယတနာနံ ပန အဂဗ္ဘသေယျကေသု ပဝတ္တမာနာနံ ဂဗ္ဘသေယျကေသု စ အာယတနပါရိပူရိကာလေ သဟစာရိတာယ အဝိသေသတ္တာ စ အပ္ပဝိသေသတ္တာ စ ဧကသ္မိံ ဃာနာယတနယမကေ ဝိဿဇ္ဇိတေ ဣတရာနိ ဒွေ, ဃာနာယတနမူလကေသု စ ဝိဿဇ္ဇိတေသု ဣတရဒွယမူလကာနိ န ဝိဿဇ္ဇီယန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ရူပါယတနမနာယတနေဟိ သဒ္ဓိန္တိ ‘‘ယဿ ရူပါယတနံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, တဿ မနာယတနံ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဧတိဿာ ပုစ္ဆာယ ဝုတ္တေဟိ ရူပါယတနမနာယတနေဟိ သဒ္ဓိန္တိ အဓိပ္ပါယော။ ရူပါယတနမူလကေသု ဟိ မနာယတနယမကေ အာဒိပုစ္ဆာယ ဂန္ဓရသဖောဋ္ဌဗ္ဗယမကေသု အာဒိပုစ္ဆာနံ သဒိသဝိဿဇ္ဇနတာ ယမကာနံ အဝိဿဇ္ဇနေ ကာရဏဘာဝေန ဝုတ္တာ။ ဒုတိယပုစ္ဆာနဉှိ ပဋိဝစနဝိဿဇ္ဇနေန ဘဝိတဗ္ဗန္တိ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေန ဝိဿဇ္ဇနံ န ကာတဗ္ဗံ, အာဒိပုစ္ဆာနဉ္စ န ကာတဗ္ဗန္တိ။
ဟေဋ္ဌိမေဟိ သဒိသဝိဿဇ္ဇနတ္တာတိ ဧတ္ထ ဂန္ဓာယတနမူလကာနံ ရသဖောဋ္ဌဗ္ဗယမကာနံ ရသာယတနမူလကဿ စ ဖောဋ္ဌဗ္ဗယမကဿ ပဋိဝစနဝိဿဇ္ဇနေနေဝ ဘဝိတဗ္ဗန္တိ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝိဿဇ္ဇနံ န ကာတဗ္ဗန္တိ ယေသံ ကာတဗ္ဗံ, တေသံ ဂန္ဓရသဖောဋ္ဌဗ္ဗမူလကာနံ မနာယတနဓမ္မာယတနယမကာနံ စက္ခာဒိပဉ္စာယတနမူလကေဟိ မနာယတနဓမ္မာယတနယမကေဟိ သဒိသဝိဿဇ္ဇနတ္တာတိ အတ္ထော။ စက္ခာယတနာဒိမူလကာနိ သဒ္ဒါယတနယမကာနိ သဒ္ဒါယတနမူလကာနိ သဗ္ဗာနိ အဝိဿဇ္ဇနေနေဝ
(မူလဋီ၊၃၊၁၃၀။)အလဗ္ဘမာနဝိဿဇ္ဇနတာဒဿနေန ဝိဿဇ္ဇိတာနိ နာမ ဟောန္တီတိ အာဟ ‘‘ဆသဋ္ဌိ ယမကာနိ ဝိဿဇ္ဇိတာနိ နာမ ဟောန္တီ’’တိ။
ဇစ္စန္ဓမ္ပိ ဇစ္စဗဓိရမ္ပီတိ ဧတ္ထ စ ဇစ္စဗဓိရဂ္ဂဟဏေန ဇစ္စန္ဓဗဓိရော ဂဟိတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သဃာနကာနံ သစက္ခုကာနန္တိ ပရိပုဏ္ဏာယတနမေဝ ဩပပါတိကံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ ဧတ္ထ ဧဝ-သဒ္ဒံ ဝုတ္တန္တိ-ဧတဿ ပရတော ယောဇေတွာ ယထာ ‘‘သဃာနကာနံ အစက္ခုကာန’’န္တိ ဣဒံ အပရိပုဏ္ဏာယတနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ, န ဧဝံ ‘‘သဃာနကာနံ သစက္ခုကာန’’န္တိ ဧတံ။ ဧတံ ပန ပရိပုဏ္ဏာယတနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တမေဝါတိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တေန ဇစ္စဗဓိရမ္ပိ သန္ဓာယ ဝုတ္တတာ န ဝါရိတာ ဟောတီတိ။
֍ ဋီ ၂၂-၂၅၄။ ယတ္ထ စက္ခာယတနန္တိ ရူပီဗြဟ္မလောကံ ပုစ္ဆတီတိ နိယမတော တတ္ထ စက္ခုသောတာနံ သဟုပ္ပတ္တိမတ္တံ ပဿန္တော ဝဒတိ, ဩကာသဝါရေ ပန တသ္မိံ ပုဂ္ဂလဿ အနာမဋ္ဌတ္တာ ယတ္ထ ကာမဓာတုယံ ရူပဓာတုယဉ္စ စက္ခာယတနံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, တတ္ထ သောတာယတနမ္ပိ ဧကန္တေန ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ‘‘အာမန္တာ’’တိ (ယမ။ ၁။အာယတနယမက။၂၂) ဝုတ္တံ။
‘‘ယဿ ဝါ ပန ရူပါယတနံ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတိ, တဿ စက္ခာယတနံ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတီတိ? အာမန္တာ’’တိ ကသ္မာ ပဋိညာတံ, နနု ယော ဂဗ္ဘသေယျကဘာဝံ ဂန္တွာ ပရိနိဗ္ဗာယိဿတိ, တဿ ရူပါယတနံ ပဋိသန္ဓိယံ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတိ, န ပန စက္ခာယတနန္တိ? ယဿ ရူပါယတနံ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတိ, တဿ တဒဝတ္ထဿ ပုဂ္ဂလဿ ရူပါယတနုပ္ပါဒတော ဥဒ္ဓံ စက္ခာယတနသန္တာနုပ္ပါဒဿ ပဝတ္တိယမ္ပိ ဘဝိဿန္တဿ ပဋိညာတဗ္ဗတ္တာ။ အထ ကသ္မာ ‘‘ယဿ ဝါ ပန ရူပါယတနံ နုပ္ပဇ္ဇိဿတိ, တဿ စက္ခာယတနံ နုပ္ပဇ္ဇိဿတီတိ? အာမန္တာ’’တိ ပဋိညာတံ, နနု ဂဗ္ဘသေယျကဿ ပစ္ဆိမဘဝိကဿ ဥပပဇ္ဇန္တဿ ဧကာဒသမသတ္တာဟာ ဩရတော ဌိတဿ ရူပါယတနံ နုပ္ပဇ္ဇိဿတိ နော စ စက္ခာယတနံ နုပ္ပဇ္ဇိဿတီတိ? တသ္မိံ ဘဝေ ဘဝိဿန္တဿ ဥပ္ပါဒဿ အနာဂတဘာဝေန အဝစနတော။ ဘဝန္တရေ ဟိ တဿ တဿ အာယတနသန္တာနဿ ယော အာဒိဥပ္ပါဒေါ ပဋိသန္ဓိယံ ပဝတ္တေ စ ဘဝိဿတိ, သော အနာဂတုပ္ပါဒေါ တဗ္ဘာဝေန ဝုစ္စတိ အဒ္ဓါပစ္စုပ္ပန္နာနန္တောဂဓတ္တာ။ န ပန ယော တသ္မိံယေဝ ဘဝေ ပဝတ္တေ ဘဝိဿတိ, သော အနာဂတုပ္ပါဒဘာဝေန ဝုစ္စတိ အဒ္ဓါပစ္စုပ္ပန္နန္တောဂဓတ္တာ။ အဒ္ဓါဝသေန ဟေတ္ထ ကမ္မဇပဝတ္တဿ ပစ္စုပ္ပန္နာဒိကာလဘေဒေါ အဓိပ္ပေတော။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ဣန္ဒြိယယမကေ (ယမ။ ၃။ဣန္ဒြိယယမက။၃၆၈) ‘‘ယဿ ဣတ္ထိန္ဒြိယံ
(မူလဋီ၊၃၊၁၃၁။)ဥပ္ပဇ္ဇတိ, တဿ ပုရိသိန္ဒြိယံ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတီတိ? ပစ္ဆိမဘဝိကာနံ ဣတ္ထီနံ ဥပပဇ္ဇန္တီနံ, ယာ စ ဣတ္ထိယော ရူပါဝစရံ အရူပါဝစရံ ဥပပဇ္ဇိတွာ ပရိနိဗ္ဗာယိဿန္တိ, ယာ စ ဣတ္ထိယော ဧတေနေဝ ဘာဝေန ကတိစိ ဘဝေ ဒဿေတွာ ပရိနိဗ္ဗာယိဿန္တိ, တာသံ ဥပပဇ္ဇန္တီနံ တာသံ ဣတ္ထိန္ဒြိယံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, နော စ တာသံ ပုရိသိန္ဒြိယံ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ န ဟိ တာသံ သဗ္ဗာသံ တသ္မိံ ဘဝေ ပဝတ္တေ ပုရိသိန္ဒြိယံ န ဥပ္ပဇ္ဇိဿတိ လိင်္ဂပရိဝတ္တနသဗ္ဘာဝါ, ဘဝန္တရေ ပန အာဒိဥပ္ပါဒဿ အဘာဝံ သန္ဓာယ ‘‘နော စ တာသံ ပုရိသိန္ဒြိယံ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဘဝန္တရေ ဟိ အာဒိဥပ္ပါဒဿ အနာဂတတ္တံ အဓိပ္ပေတန္တိ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ‘‘ကတိစိ ဘဝေ ဒဿေတွာ’’တိ ဘဝဂ္ဂဟဏံ ကတန္တိ။
‘‘အာယတနာနံ ပဋိလာဘော ဇာတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၈၈၊ ဝိဘ။ ၂၃၅) ဝစနတော တံတံအာယတနနိဗ္ဗတ္တကကမ္မေန ဂဟိတပဋိသန္ဓိကဿ အဝဿံဘာဝီအာယတနဿ ယာဝ အာယတနပါရိပူရိ, တာဝ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ပန အတ္ထေ ဂယှမာနေ ပုစ္ဆာဒွယဝိဿဇ္ဇနံ သူပပန္နံ ဟောတိ။ ဧဝဉ္စ သတိ ‘‘ယဿ ဝါ ပန သောတာယတနံ နုပ္ပဇ္ဇိဿတိ, တဿ စက္ခာယတနံ နုပ္ပဇ္ဇတီတိ? ပစ္ဆိမဘဝိကာနံ ပဉ္စဝေါကာရံ ဥပပဇ္ဇန္တာနံ, ယေ စ အရူပံ ဥပပဇ္ဇိတွာ ပရိနိဗ္ဗာယိဿန္တိ, တေသံ ဥပပဇ္ဇန္တာနံ တေသံ သောတာယတနံ နုပ္ပဇ္ဇိဿတိ, နော စ တေသံ စက္ခာယတနံ နုပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဧဝမာဒီသု (ယမ။ ၁။အာယတနယမက။၉၅) ဂဗ္ဘသေယျကာပိ ပစ္ဆိမဘဝိကာဒယော ဥပပဇ္ဇန္တာ ဂဟိတာ ဟောန္တိ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ဣန္ဒြိယယမကေ (ယမ။ ၃။ဣန္ဒြိယယမက။၁၈၆) ‘‘ယဿ ဝါ ပန သောမနဿိန္ဒြိယံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, တဿ စက္ခုန္ဒြိယံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ? အာမန္တာ’’တိ ဣဒမ္ပိ ဥပပန္နံ ဟောတိ။ သောမနဿိန္ဒြိယုပ္ပါဒကဿ ကမ္မဿ ဧကန္တေန စက္ခုန္ဒြိယုပ္ပါဒနတော ဂဗ္ဘေပိ ယာဝ စက္ခုန္ဒြိယုပ္ပတ္တိ, တာဝ ဥပ္ပဇ္ဇမာနတာယ တဿာ အဘိနန္ဒိတဗ္ဗတ္တာ။
ယံ ပန ‘‘ယဿ ဝါ ပန ယတ္ထ ရူပါယတနံ ဥပ္ပဇ္ဇိတ္ထ, တဿ တတ္ထ ဃာနာယတနံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ? ကာမာဝစရာ စဝန္တာနံ, အဃာနကာနံ ကာမာဝစရံ ဥပပဇ္ဇန္တာနံ, ရူပါဝစရာနံ တေသံ တတ္ထ ရူပါယတနံ ဥပ္ပဇ္ဇိတ္ထ, နော စ တေသံ တတ္ထ ဃာနာယတနံ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဧတ္ထ ‘‘အဃာနကာနံ ကာမာဝစရံ ဥပပဇ္ဇန္တာန’’န္တိ (ယမ။ ၁။အာယတနယမက။၇၆) ဝုတ္တံ, တံ ယေ ဧကာဒသမသတ္တာဟာ ဩရတော ကာလံ ကရိဿန္တိ, တေသံ ဃာနာယတနာနိဗ္ဗတ္တကကမ္မေန ဂဟိတပဋိသန္ဓိကာနံ ဝသေန ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ‘‘ယဿ ယတ္ထ ဃာနာယတနံ န နိရုဇ္ဈတိ,
(မူလဋီ၊၃၊၁၃၂။)တဿ တတ္ထ ရူပါယတနံ န နိရုဇ္ဈိဿတီတိ? ကာမာဝစရံ ဥပပဇ္ဇန္တာနံ, အဃာနကာနံ ကာမာဝစရာ စဝန္တာနံ, ရူပါဝစရာနံ တေသံ တတ္ထ ဃာနာယတနံ န နိရုဇ္ဈတိ, နော စ တေသံ တတ္ထ ရူပါယတနံ န နိရုဇ္ဈိဿတီ’’တိ ဟိ ဧတ္ထ ‘‘အဃာနကာနံ ကာမာဝစရာ စဝန္တာန’’န္တိ (ယမ။ ၁။အာယတနယမက။၁၈၁) ဝစနံ အနုပ္ပန္နေယေဝ ဃာနာယတနေ ဂဗ္ဘသေယျကာနံ စုတိ အတ္ထီတိ ဒီပေတိ။ န ဟိ ကာမာဝစရေ ဂဗ္ဘသေယျကတော အညော အဃာနကော အတ္ထိ ဓမ္မဟဒယဝိဘင်္ဂေ (ဝိဘ။ ၉၇၈ အာဒယော) ‘‘ကာမဓာတုယာ ဥပပတ္တိက္ခဏေ ကဿစိ အဋ္ဌာယတနာနိ ပါတုဘဝန္တီ’’တိ အဝုတ္တတ္တာတိ။ အထ ကသ္မာ ဩပပါတိကေ ဧဝ သန္ဓာယ ဣဓ, ဣန္ဒြိယယမကေ စ ယထာဒဿိတာသု ပုစ္ဆာသု ‘‘အာမန္တာ’’တိ ဝုတ္တန္တိ န ဝိညာယတီတိ? ယမကေ သန္နိဋ္ဌာနေန ဂဟိတတ္ထဿ ဧကဒေသေ သံသယတ္ထသမ္ဘဝေန ပဋိဝစနဿ အကရဏတော။ ဘိန္ဒိတဗ္ဗေ ဟိ န ပဋိဝစနဝိဿဇ္ဇနံ ဟောတိ။ ယဒိ သိယာ, ပရိပုဏ္ဏဝိဿဇ္ဇနမေဝ န သိယာတိ။ အထ ကသ္မာ ‘‘ယဿ ဝါ ပန သောမနဿိန္ဒြိယံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, တဿ စက္ခုန္ဒြိယံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ? အာမန္တာ’’တိ (ယမ။ ၃။ဣန္ဒြိယယမက။၁၈၆) ဣမိနာ ‘‘ဂဗ္ဘသေယျကာနံ သောမနဿပဋိသန္ဓိ နတ္ထီ’’တိ န ဝိညာယတီတိ? ‘‘ကာမဓာတုယာ ဥပပတ္တိက္ခဏေ ကဿ ဒသိန္ဒြိယာနိ ပါတုဘဝန္တိ? ဂဗ္ဘသေယျကာနံ သတ္တာနံ သဟေတုကာနံ ဉာဏသမ္ပယုတ္တာနံ ဥပပတ္တိက္ခဏေ ဒသိန္ဒြိယာနိ ပါတုဘဝန္တိ ကာယိန္ဒြိယံ မနိန္ဒြိယံ ဣတ္ထိန္ဒြိယံ ဝါ ပုရိသိန္ဒြိယံ ဝါ ဇီဝိတိန္ဒြိယံ သောမနဿိန္ဒြိယံ ဝါ ဥပေက္ခိန္ဒြိယံ ဝါ သဒ္ဓိန္ဒြိယ’’န္တိအာဒိဝစနတော (ဝိဘ။ ၁၀၁၂)။
နိရောဓဝါရေ အနာဂတကာလဘေဒေ ယထာ တဿေဝ စိတ္တဿ နိရောဓော အနာဂတဘာဝေန တဿ ဥပ္ပတ္တိက္ခဏေ ဝုတ္တော, ဧဝံ တဿေဝ ကမ္မဇသန္တာနဿ နိရောဓော အနာဂတဘာဝေန တဿ ဥပ္ပါဒေ ဝတ္တဗ္ဗောတိ သဗ္ဗတ္ထ ဥပပဇ္ဇန္တာနံ ဧဝ သော တထာ ဝုတ္တော, န ဥပ္ပန္နာနံ။ ဥပ္ပန္နာနံ ပန အညဿ အနာဂတဿ သန္တာနဿ နိရောဓော အနာဂတဘာဝေန ဝတ္တဗ္ဗော, န တဿေဝ။ တဿ ဟိ ဥပ္ပါဒါနန္တရံ နိရောဓော အာရဒ္ဓေါ နာမ ဟောတီတိ။ တသ္မာ အရဟတံ ပဝတ္တေ သောတဿ စက္ခုဿ စ ဘေဒေ သတိပိ အနာဂတကာလာမသနဝသေနေဝ ‘‘ယဿ စက္ခာယတနံ နိရုဇ္ဈိဿတိ, တဿ သောတာယတနံ နိရုဇ္ဈိဿတီတိ? အာမန္တာ။ ယဿ ဝါ ပန သောတာယတနံ နိရုဇ္ဈိဿတိ, တဿ စက္ခာယတနံ နိရုဇ္ဈိဿတီတိ? အာမန္တာ’’တိ ဝိဿဇ္ဇနဒွယံ ဥပပန္နမေဝ ဟောတီတိ။ ယသ္မာ စ ဥပပတ္တိအနန္တရံ
(မူလဋီ၊၃၊၁၃၃။)နိရောဓော အာရဒ္ဓေါ နာမ ဟောတိ, တံနိဋ္ဌာနဘာဝတော ပန စုတိယာ နိရောဓဝစနံ, တသ္မာ ပဝတ္တေ နိရုဒ္ဓေပိ သန္တာနေကဒေသေ အနိရုဒ္ဓံ ဥပါဒါယ အနိဋ္ဌိတနိရောဓောတိ စုတိယာဝ တဿ နိရောဓောတိ ဝုစ္စတိ။ ဝက္ခတိ ဟိ ‘‘ယဿ ဝါ ပန သောမနဿိန္ဒြိယံ နိရုဇ္ဈတိ, တဿ စက္ခုန္ဒြိယံ နိရုဇ္ဈတီတိ? အာမန္တာ’’တိ, တေနေတ္ထာပိ စုတိနိရောဓေ ဧဝ စ အဓိပ္ပေတေ ယဉ္စ ပဝတ္တေ နိရုဇ္ဈိဿတိ, တဉ္စ နိဋ္ဌာနဝသေန စုတိယာ ဧဝ နိရုဇ္ဈိဿတီတိ ဝုတ္တန္တိ ‘‘အာမန္တာ’’တိ ယုတ္တံ ပဋိဝစနံ။ ‘‘သစက္ခုကာန’’န္တိအာဒီသု စ ‘‘ပဋိလဒ္ဓစက္ခုကာန’’န္တိအာဒိနာ အတ္ထော ဝိညာယတီတိ။
‘‘ယဿ စက္ခာယတနံ န နိရုဇ္ဈတိ, တဿ သောတာယတနံ န နိရုဇ္ဈိဿတီတိ? သဗ္ဗေသံ ဥပပဇ္ဇန္တာနံ, အစက္ခုကာနံ စဝန္တာနံ တေသံ စက္ခာယတနံ န နိရုဇ္ဈတိ, နော စ တေသံ သောတာယတနံ န နိရုဇ္ဈိဿတီ’’တိ ဧတ္ထ အာရုပ္ပေ ပစ္ဆိမဘဝိကေ ဌပေတွာ သဗ္ဗေ ဥပပဇ္ဇန္တာ, အစက္ခုကာ စဝန္တာ စ ဂဟိတာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ တေ ဟိ ဒုတိယကောဋ္ဌာသေန သင်္ဂယှန္တီတိ တဒပေက္ခတ္တာ သာဝသေသမိဒံ သဗ္ဗဝစနံ အစက္ခုကဝစနဉ္စာတိ။ ‘‘အာရုပ္ပေ ပစ္ဆိမဘဝိကာန’’န္တိ ဧတ္ထ စ အရူပတော ပဉ္စဝေါကာရံ အဂစ္ဆန္တာ အနညူပပတ္တိကာပိ ‘‘အရူပေ ပစ္ဆိမဘဝိကာ’’ဣစ္စေဝ သင်္ဂယှန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဧသ နယော အညေသုပိ ဧဝရူပေသူတိ။
ပဝတ္တိဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
အာယတနယမကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၄။ ဓာတုယမကံ
֍ ဋီ ၁-၁၉။ လဗ္ဘမာနာနန္တိ ဣဒံ ပဝတ္တိဝါရေ သဒ္ဒဓာတုသမ္ဗန္ဓာနံ ယမကာနံ စက္ခုဝိညာဏဓာတာဒိသမ္ဗန္ဓာနဉ္စ စုတိပဋိသန္ဓိဝသေန အလဗ္ဘမာနတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။
ဓာတုယမကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(မူလဋီ၊၃၊၁၃၄။)၅။ သစ္စယမကံ
နိဒ္ဒေသဝါရဝဏ္ဏနာ
၁။ ပဏ္ဏတ္တိဝါရော
֍ ဋီ ၁၀-၂၆။ ‘‘ဒုက္ခံ ဒုက္ခသစ္စန္တိ? အာမန္တာ’’တိ ဧတ္ထ ကိဉ္စာပိ ဒုက္ခဒုက္ခံ သင်္ခါရဒုက္ခံ ဝိပရိဏာမဒုက္ခန္တိ တီသုပိ ဒုက္ခသဒ္ဒေါ ပဝတ္တတိ, ‘‘ဇာတိပိ ဒုက္ခာ’’တိအာဒိနာ (မဟာဝ။ ၁၄၊ ဝိဘ။ ၁၉၀) ဇာတိအာဒီသု စ, သော ပန ဒုက္ခဒုက္ခတော အညတ္ထ ပဝတ္တမာနော အညနိရပေက္ခော နပ္ပဝတ္တတိ။ သုဒ္ဓဉ္စေတ္ထ ဒုက္ခပဒံ အညနိရပေက္ခံ ဂဟေတွာ ပဏ္ဏတ္တိသောဓနံ ကရောတိ, တေန နိပ္ပရိယာယတော ဒုက္ခသဘာဝတ္တာ ဧဝ ယံ ဒုက္ခဒုက္ခံ, တသ္မိံ ဒုက္ခဒုက္ခေ ဧသ ဒုက္ခသဒ္ဒေါ, တဉ္စ ဧကန္တေန ဒုက္ခသစ္စမေဝါတိ ‘‘အာမန္တာ’’တိ ဝုတ္တံ။ သုဒ္ဓသစ္စဝါရေ သစ္စဝိဘင်္ဂေ ဝုတ္တေသု သမုဒယေသု ကောစိ ဖလဓမ္မေသု နတ္ထိ, န စ ဖလဓမ္မေသု ကောစိ နိရောဓောတိ ဝုစ္စမာနော အတ္ထိ, မဂ္ဂသဒ္ဒေါ စ ဖလဖလင်္ဂေသု မဂ္ဂဖလတ္တာ ပဝတ္တတိ, န မဂ္ဂကိစ္စသဗ္ဘာဝါ။ ပရိနိဋ္ဌိတနိယျာနကိစ္စာနိ ဟိ တာနိ။ နိယျာနဝါစကော စေတ္ထ မဂ္ဂသဒ္ဒေါ, န နိယျာနဖလဝါစကော, တသ္မာ သမုဒယော သစ္စံ, နိရောဓော သစ္စံ, မဂ္ဂေါ သစ္စန္တိ ဧတေသုပိ ‘‘အာမန္တာ’’ဣစ္စေဝ ဝိဿဇ္ဇနံ ကတံ။
အထ ဝါ ပဒသောဓနေန ပဒေသု သောဓိတေသု သစ္စဝိသေသနဘူတာ ဧဝ ဒုက္ခာဒိသဒ္ဒါ ဣဓ ဂဟိတာတိ ဝိညာယန္တိ။ တေသံ ပန ဧကန္တေန သစ္စဝိသေသနဘာဝံ, သစ္စာနဉ္စ တဗ္ဗိသေသနယောဂဝိသေသံ ဒီပေတုံ သုဒ္ဓသစ္စဝါရော ဝုတ္တောတိ သစ္စဝိသေသနာနံ ဒုက္ခာဒီနံ ဧကန္တသစ္စတ္တာ ‘‘ဒုက္ခံ သစ္စံ…ပေ… မဂ္ဂေါ သစ္စန္တိ? အာမန္တာ’’တိ ဝုတ္တန္တိ။ ယထာ စေတ္ထ, ဧဝံ ခန္ဓယမကာဒီသုပိ သုဒ္ဓခန္ဓာဒိဝါရေသု ခန္ဓာဒိဝိသေသနဘူတာနမေဝ ရူပါဒီနံ ဂဟဏံ ယုတ္တံ။ အဋ္ဌကထာယံ (ယမ။ အဋ္ဌ။ ခန္ဓယမက ၃၈) ပန ‘‘ယသ္မာ ပိယရူပသာတရူပသင်္ခါတံ ဝါ ရူပံ ဟောတု ဘူတုပါဒါရူပံ ဝါ, သဗ္ဗံ ပဉ္စသု ခန္ဓေသု သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆတေဝ, တသ္မာ အာမန္တာတိ ပဋိဇာနာတီ’’တိ ဝစနေန ရူပါဒိစက္ခာဒိဒုက္ခာဒိဂ္ဂဟဏေဟိ သုဒ္ဓခန္ဓာဒိဝါရေသုပိ ခန္ဓာဒိဝိသေသနတော အညေပိ ဂဟိတာတိ အယမတ္ထော ဒီပိတော ဟောတိ, တေန တဒနုရူပတာဝသေန ဣတရော အတ္ထော ဝုတ္တော။
နိဒ္ဒေသဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(မူလဋီ၊၃၊၁၃၅။)၂။ ပဝတ္တိဝါရဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၇-၁၆၄။ အန္တမသော သုဒ္ဓါဝါသာနမ္ပီတိ ဣဒံ တေသံ အရိယတ္တာ ဒုက္ခသစ္စေန ဥပပဇ္ဇနေ အာသင်္ကာ သိယာတိ ကတွာ ဝုတ္တံ။ တဏှာဝိပ္ပယုတ္တစိတ္တဿာတိ ဣဒံ ပဉ္စဝေါကာရဝသေနေဝ ဂဟေတဗ္ဗန္တိ ဝုတ္တံ။ ယဿ ဒုက္ခသစ္စံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဧတေန ပန သန္နိဋ္ဌာနေန သဗ္ဗေ ဥပပဇ္ဇန္တာ ပဝတ္တိယံ စတုဝေါကာရေ မဂ္ဂဖလတော အညစိတ္တာနံ ဥပ္ပါဒက္ခဏသမင်္ဂိနော ပဉ္စဝေါကာရေ စ သဗ္ဗစိတ္တာနံ ဥပ္ပါဒက္ခဏသမင်္ဂိနော သင်္ဂဟိတာတိ တေသွေဝ သန္နိဋ္ဌာနေန နိစ္ဆိတေသု ကေစိ ‘‘ပဝတ္တေ တဏှာဝိပ္ပယုတ္တစိတ္တဿ ဥပ္ပါဒက္ခဏေ’’တိ ဧတေန ဒုက္ခသမုဒယေသု ဧကကောဋ္ဌာသပ္ပဝတ္တိသမင်္ဂိနော ဒဿီယန္တိ သန္နိဋ္ဌာနေန ဂဟိတဿေဝ ဝိဘာဂဒဿနတော, တေန စတုဝေါကာရာနမ္ပိ ဂဟဏံ ဥပပန္နမေဝ။ န ဟိ တေသု မဂ္ဂဖလုပ္ပါဒသမင်္ဂီသု ပသင်္ဂတာ အတ္ထိ တံသမင်္ဂီနံ တေသံ သန္နိဋ္ဌာနေန အဂ္ဂဟိတတ္တာတိ။ ဣဒံ ဣဓ န ဂဟေတဗ္ဗန္တိ ဣဒံ စတုဝေါကာရေ ဖလသမာပတ္တိစိတ္တံ ဣဓ သစ္စာနံ ဥပ္ပါဒဝစနေ န ဂဟေတဗ္ဗန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။
ဧတ္ထ စ သဗ္ဗေသံ ဥပပဇ္ဇန္တာနန္တိ ဣဒံ ကမ္မဇပဝတ္တဿ ပဌမုပ္ပါဒဒဿနေန ဝုတ္တံ, အသညသတ္တာပေတ္ထ သင်္ဂဟိတာ။ ပဝတ္တေ တဏှာဝိပ္ပယုတ္တစိတ္တဿ ဥပ္ပါဒက္ခဏေတိ ဣဒံ ပန သမုဒယသစ္စုပ္ပါဒဝေါမိဿဿ ဒုက္ခသစ္စုပ္ပါဒဿ တံရဟိတဿ ဒဿနဝသေန ဝုတ္တံ။ တဏှာယ ဥပ္ပါဒက္ခဏေတိ တံသဟိတဿ သမုဒယသစ္စုပ္ပါဒဝေါမိဿဿ။ တေသံ ပန အသညသတ္တာနံ ပဝတ္တိယံ ဒုက္ခသစ္စဿ ဥပ္ပါဒေါ သဗ္ဗတ္ထ န ဂဟိတော, တထာ နိရောဓော စာတိ။ မဂ္ဂသစ္စယမကေပိ ဧသေဝ နယော။ တေသံ တသ္မိံ ဥပပတ္တိက္ခဏေ စ တဏှာဝိပ္ပယုတ္တစိတ္တုပ္ပတ္တိက္ခဏေ စာတိ ဧဝမေတ္ထ ခဏဝသေန ဩကာသော ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ဝုတ္တံ, ဧဝဉ္စ သတိ ‘‘ယဿ ယတ္ထ ဒုက္ခသစ္စံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, တဿ တတ္ထ သမုဒယသစ္စံ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတီ’’တိ (ယမ။ ၁။သစ္စယမက။၇၁) ဧတဿ ဝိဿဇ္ဇနေ ပစ္ဆိမကောဋ္ဌာသေ ‘‘ဣတရေသံ စတုဝေါကာရံ ပဉ္စဝေါကာရံ ဥပပဇ္ဇန္တာနံ, ပဝတ္တေ စိတ္တဿ ဥပ္ပါဒက္ခဏေ တေသံ တတ္ထ ဒုက္ခသစ္စဉ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ သမုဒယသစ္စဉ္စ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတီ’’တိ ဣဒံ န ယုဇ္ဇေယျ။ န ဟိ ဥပပတ္တိက္ခဏေ စိတ္တုပ္ပတ္တိက္ခဏေ စ သမုဒယသစ္စံ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတီတိ။ တသ္မာ ဥပပတ္တိက္ခဏတဏှာဝိပ္ပယုတ္တစိတ္တုပ္ပတ္တိက္ခဏသမင်္ဂီနံ ပုဂ္ဂလာနံ ယသ္မိံ ကာမာဝစရာဒိဩကာသေ သာ ဥပပတ္တိ စိတ္တုပ္ပတ္တိ စ ပဝတ္တမာနာ, တတ္ထ တေသန္တိ
(မူလဋီ၊၃၊၁၃၆။)ဩကာသဝသေနေဝေတ္ထ တတ္ထ-သဒ္ဒဿ အတ္ထော ယုဇ္ဇတိ။ ပုဂ္ဂလောကာသဝါရော ဟေသ။ တတ္ထ ပုဂ္ဂလဝိသေသဒဿနတ္ထံ ‘‘သဗ္ဗေသံ ဥပပဇ္ဇန္တာန’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ, ဩကာသော ပန ယတ္ထ တေ, သော ဧဝါတိ။
‘‘သဗ္ဗေသံ စဝန္တာနံ ပဝတ္တေ စိတ္တဿ ဘင်္ဂက္ခဏေ အာရုပ္ပေ မဂ္ဂဿ စ ဖလဿ စ ဥပ္ပါဒက္ခဏေ တေသံ သမုဒယသစ္စဉ္စ နုပ္ပဇ္ဇတိ ဒုက္ခသစ္စဉ္စ နုပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဧတ္ထ ပန ‘‘ပဝတ္တေ စိတ္တဿ ဘင်္ဂက္ခဏေ ဒုက္ခသစ္စံ နုပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ စိတ္တပဋိဗဒ္ဓဝုတ္တိတ္တာ စိတ္တဇရူပမေဝ ဣဓာဓိပ္ပေတံ, န ကမ္မဇာဒိရူပံ စိတ္တံ အနပေက္ခိတွာဝ ဥပ္ပဇ္ဇနတောတိ ကေစိ ဝဒန္တိ။ ‘‘ယဿ ဝါ ပန သမုဒယသစ္စံ နုပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဧတေန ပန သန္နိဋ္ဌာနေန ဂဟိတော ပုဂ္ဂလော န စိတ္တံ အပေက္ခိတွာဝ ဂဟိတော, အထ ခေါ ယော ကောစိ ဧဝံပကာရော, တသ္မာ ‘‘တဿ ဒုက္ခသစ္စံ နုပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဧတေန စ န စိတ္တာပေက္ခမေဝ ဒုက္ခသစ္စံ ဝုတ္တံ, အထ ခေါ ယံ ကိဉ္စီတိ စိတ္တဿ ဘင်္ဂက္ခဏေ ယံ ကိဉ္စိ ဒုက္ခသစ္စံ နုပ္ပဇ္ဇတီတိ အယမတ္ထော ဝိညာယတီတိ။ န ဟိ ယမကေ ဝိဘဇိတဗ္ဗေ အဝိဘတ္တာ နာမ ပုစ္ဆာ အတ္ထီတိ။
‘‘သုဒ္ဓါဝါသာနံ ဒုတိယေ စိတ္တေဝတ္တမာနေ’’တိ ဣဒံ သဗ္ဗန္တိမေန ပရိစ္ဆေဒေန ယဿ ယတ္ထ ဒုက္ခသစ္စံ ဥပ္ပဇ္ဇိတ္ထ, နော စ သမုဒယသစ္စံ, တံဒဿနဝသေန ဝုတ္တံ။ တသ္မိံ ပန ဒဿိတေ တေန သမာနဂတိကတ္တာ ဒုတိယာကုသလစိတ္တတော ပုရိမသဗ္ဗစိတ္တသမင်္ဂိနော တေနေဝ ဒဿိတာ ဟောန္တိ။ တေသမ္ပိ ဟိ တတ္ထ ဒုက္ခသစ္စံ ဥပ္ပဇ္ဇိတ္ထ နော စ တေသံ တတ္ထ သမုဒယသစ္စံ ဥပ္ပဇ္ဇိတ္ထာတိ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ‘‘ဣတရေသံ စတုဝေါကာရပဉ္စဝေါကာရာန’’န္တိ ဧတ္ထ ယထာဝုတ္တာ သုဒ္ဓါဝါသာ အဂ္ဂဟိတာ ဟောန္တိ။ ယထာ ‘‘ယဿ ယတ္ထ ဒုက္ခသစ္စံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, တဿ တတ္ထ သမုဒယသစ္စံ ဥပ္ပဇ္ဇိတ္ထာ’’တိ (ယမ။ ၁။သစ္စယမက။၆၁) ဧတဿ ဝိဿဇ္ဇနေ ‘‘သုဒ္ဓါဝါသာနံ ဥပပတ္တိစိတ္တဿ ဥပ္ပါဒက္ခဏေ’’တိ (ယမ။ ၁။သစ္စယမက။၆၁) ဧတေနေဝ ဥပပတ္တိစိတ္တုပ္ပါဒက္ခဏသမင်္ဂိသမာနဂတိကာ ဒုတိယာကုသလတော ပုရိမသဗ္ဗစိတ္တုပ္ပါဒက္ခဏသမင်္ဂိနော ဒဿိတာ ဟောန္တီတိ န တေ ‘‘ဣတရေသ’’န္တိ ဧတေန ဂယှန္တိ, ဧဝမိဓာပိ ဒဋ္ဌဗ္ဗန္တိ။ ‘‘ဣတရေသ’’န္တိ ဝစနံ ပဉ္စဝေါကာရာနံ ဝိသေသနတ္ထံ, န စတုဝေါကာရာနံ။ န ဟိ တေ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တာ ဝဇ္ဇေတဗ္ဗာ သန္တိ ပဉ္စဝေါကာရာ ဝိယ ယထာဝုတ္တာ သုဒ္ဓါဝါသာတိ။ ‘‘အဘိသမေတာဝီနံ တေသံ တတ္ထ ဒုက္ခသစ္စဉ္စ ဥပ္ပဇ္ဇိတ္ထ မဂ္ဂသစ္စဉ္စ ဥပ္ပဇ္ဇိတ္ထာ’’တိ (ယမ။ ၁။သစ္စယမက။၄၁) ဧတေန သန္နိဋ္ဌာနေန ပုဂ္ဂလောကာသာ အညမညပရိစ္ဆိန္နာ ဂဟိတာတိ ယသ္မိံ ဩကာသေ အဘိသမေတာဝိနော, တေ ဧဝံ ‘‘အဘိသမေတာဝီန’’န္တိ ဧတေန ဂဟိတာတိ
(မူလဋီ၊၃၊၁၃၇။)ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ တေန ယေ ကာမာဝစရေ ရူပါဝစရေ အရူပါဝစရေ ဝါ အဘိသမေတာဝိနော ရူပါဝစရံ အရူပါဝစရံ ဝါ ဥပပန္နာ, ယာဝ တတ္ထာဘိသမယော ဥပ္ပန္နော ဘဝိဿတိ, တာဝ တေ ဧတ္ထ န ဂယှန္တိ, တေ ပန ပုရိမကောဋ္ဌာသေ ‘‘သုဒ္ဓါဝါသာနံ ဒုတိယေ စိတ္တေ ဝတ္တမာနေ’’တိ ဧဝံ ဒဿိတေဟိ သုဒ္ဓါဝါသေ အနုပ္ပန္နာဘိသမယေဟိ သမာနဂတိကာတိ ဝိသုံ န ဒဿိတာ။ ‘‘အနဘိသမေတာဝီန’’န္တိ ဂဟိတာ ယေ သဗ္ဗတ္ထ တတ္ထ စ အနဘိသမေတာဝိနော, တေသု သုဒ္ဓါဝါသာနံ ဂဟဏကာလဝိသေသနတ္ထံ ‘‘သုဒ္ဓါဝါသာနံ ဒုတိယေ စိတ္တေ ဝတ္တမာနေ’’တိ (ယမ။ ၁။သစ္စယမက။၄၂) ဝုတ္တန္တိ။
ယဿ စိတ္တဿ အနန္တရာ အဂ္ဂမဂ္ဂံ ပဋိလဘိဿန္တီတိ ဧတေန ဝေါဒါနစိတ္တသမင်္ဂိနာ သမာနဂတိကာ တတော ပုရိမတရစိတ္တသမင်္ဂိနောပိ ယာဝ သဗ္ဗန္တိမတဏှာသမ္ပယုတ္တစိတ္တသမင်္ဂီ, တာဝ ဒဿိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဧသ နယော အညေသု ဧဝရူပေသူတိ။
ပဝတ္တေ စိတ္တဿ ဘင်္ဂက္ခဏေတိ အာဂတဋ္ဌာနေ ပဋိသန္ဓိစိတ္တဿပိ ဘင်္ဂက္ခဏဂ္ဂဟဏံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ, တထာ ‘‘ပဝတ္တေ စိတ္တဿ ဥပ္ပါဒက္ခဏေ’’တိ အာဂတဋ္ဌာနေ စ စုတိစိတ္တဿပိ ဥပ္ပါဒက္ခဏဿာတိ။ ‘‘ယဿ ဒုက္ခသစ္စံ န နိရုဇ္ဈတိ, တဿ သမုဒယသစ္စံ န နိရုဇ္ဈိဿတီ’’တိ (ယမ။ ၁။သစ္စယမက။၁၁၆) ဧတဿ ဝိဿဇ္ဇနေ ဒွီသုပိ ကောဋ္ဌာသေသု ‘‘အရူပေ မဂ္ဂဿ စ ဖလဿ စ ဘင်္ဂက္ခဏေ’’ဣစ္စေဝ (ယမ။ ၁။သစ္စယမက။၁၁၆) ဝုတ္တံ, န ဝိသေသိတံ။ ကသ္မာ? ဧကဿပိ မဂ္ဂဿ စ ဖလဿ စ ဘင်္ဂက္ခဏသမင်္ဂိနော ဥဘယကောဋ္ဌာသဘဇနတော။ ယဿ ဒုက္ခသစ္စံ န နိရုဇ္ဈတီတိ ဧတေန သန္နိဋ္ဌာနေန ဂဟိတေသု ဟိ အရုပေ မဂ္ဂဖလဘင်္ဂက္ခဏသမင်္ဂီသု ကေသဉ္စိ တိဏ္ဏံ ဖလာနံ ဒွိန္နဉ္စ မဂ္ဂါနံ ဘင်္ဂက္ခဏသမင်္ဂီနံ နိရန္တရံ အနုပ္ပါဒေတွာ အန္တရန္တရာ ဝိပဿနာနိကန္တိံ ဘဝနိကန္တိံ ဥပ္ပါဒေတွာ ယေ ဥပရိမဂ္ဂေ ဥပ္ပါဒေဿန္တိ, တေသံ သမုဒယသစ္စံ နိရုဇ္ဈိဿတီတိ တေသံယေဝ ပန ကေသဉ္စိ အန္တရာ တဏှံ အနုပ္ပါဒေတွာ ဥပရိမဂ္ဂဥပ္ပါဒေန္တာနံ မဂ္ဂဖလဘင်္ဂက္ခဏသမင်္ဂီနံ သမုဒယသစ္စံ န နိရုဇ္ဈိဿတီတိ။ သာမညဝစနေနပိ စ ပုရိမကောဋ္ဌာသေ ဝုစ္စမာနေန ပစ္ဆိမကောဋ္ဌာသေ ဝက္ခမာနေ ဝဇ္ဇေတွာဝ ဂဟဏံ ဟောတီတိ ဒဿိတောယံ နယောတိ။
ပဝတ္တိဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(မူလဋီ၊၃၊၁၃၈။)၃။ ပရိညာဝါရဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၆၅-၁၇၀။ ပရိညာဝါရေ …ပေ… တိဿောပေတ္ထ ပရိညာ လဗ္ဘန္တီတိ ဧတ္ထေဝ ဝိသေသနံ ခန္ဓယမကာဒီသု သဗ္ဗခန္ဓာဒီနံ ဝိယ သဗ္ဗသစ္စာနံ အပရိညေယျတာဒဿနတ္ထံ သစ္ဆိကရဏဘာဝနာဝသေန ဣမဿ ဝါရဿ အပ္ပဝတ္တိဒဿနတ္ထဉ္စ။ ဒုက္ခဿ ပရိညတ္ထံ သမုဒယဿ စ ပဟာနတ္ထံ ဘဂဝတိ ဗြဟ္မစရိယံ ဝုဿတီတိ ပရိညာပဟာနံ သစ္စေသု ဒဿေတုံ ဒုက္ခေ တီရဏပရိညာ ဝုတ္တာ, န ပဟာနပရိညာ။ သမုဒယေ စ ပဟာနပရိညာ, န တီရဏပရိညာ။ ဉာတပရိညာ ပန သာဓာရဏာတိ ဥဘယတ္ထ ဝုတ္တာ။ မဂ္ဂဉာဏဉှိ ဒုက္ခသမုဒယာနိ ဝိဘာဝေတီတိ ဉာတပရိညာ စ ဟောတိ, ဒုက္ခတီရဏကိစ္စာနံ နိပ္ဖါဒနတော တီရဏပရိညာ စ, သမုဒယဿ အပ္ပဝတ္တိကရဏတောဝ ပဟာနပရိညာ စာတိ တိဿောပိ ပရိညာ မဂ္ဂက္ခဏေ ဧဝ ယောဇေတဗ္ဗာတိ။
ပရိညာဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
သစ္စယမကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၆။ သင်္ခါရယမကံ
၁။ ပဏ္ဏတ္တိဝါရဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁။ ခန္ဓာဒယော ဝိယ ပုဗ္ဗေ အဝိဘတ္တာ ကာယသင်္ခါရာဒယောတိ တေသံ အဝိညာတတ္တာ ‘‘အဿာသပဿာသာ ကာယသင်္ခါရော’’တိအာဒိနာ (သံ။ နိ။ ၄။၃၄၈) တယော သင်္ခါရေ ဝိဘဇတိ။ ကာယဿ သင်္ခါရောတိ ပဌမေ အတ္ထေ သာမိအတ္ထေ ဧဝ သာမိဝစနံ, ဒုတိယေ အတ္ထေ ကတ္တုအတ္ထေ။ ဝစိယာ သင်္ခါရောတိ ကမ္မတ္ထေ သာမိဝစနံ။ စိတ္တဿ သင်္ခါရောတိ စ ကတ္တုအတ္ထေယေဝ။ သော ပန ကရဏဝစနဿ အတ္ထောတိ ကတွာ ‘‘ကရဏတ္ထေ သာမိဝစနံ ကတွာ’’တိ ဝုတ္တံ။
֍ ဋီ ၂-၇။ သုဒ္ဓိကဧကေကပဒဝသေန အတ္ထာဘာဝတောတိ ပဒသောဓနတံမူလကစက္ကဝါရေဟိ ယောပိ အတ္ထော ဒဿိတော ဒွီဟိ ပဒေဟိ လဗ္ဘမာနော ဧကော အဿာသပဿာသာဒိကော, တဿ သုဒ္ဓိကေဟိ ကာယာဒိပဒေဟိ
(မူလဋီ၊၃၊၁၃၉။)သုဒ္ဓိကေန စ သင်္ခါရပဒေန အဝစနီယတ္တာ ယထာ ရူပပဒဿ ခန္ဓေကဒေသော ခန္ဓပဒဿ ခန္ဓသမုဒါယော ပဒသောဓနေ ဒဿိတော ယထာဓိပ္ပေတော အတ္ထော အတ္ထိ, ဧဝံ ဧကေကပဒဿ ယထာဓိပ္ပေတတ္ထာဘာဝတောတိ အဓိပ္ပါယော။ ကာယော ကာယသင်္ခါရောတိအာဒိ ပန ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာတိ ယဒိ ဝိသုံ အဒီပေတွာ သမုဒိတော ကာယသင်္ခါရသဒ္ဒေါ ဧကတ္ထ ဒီပေတိ, ကာယသင်္ခါရသဒ္ဒေါ ကာယသင်္ခါရတ္ထေ ဝတ္တမာနော ခန္ဓသဒ္ဒေါ ဝိယ ရူပသဒ္ဒေန ကာယသဒ္ဒေန ဝိသေသိတဗ္ဗောတိ အဓိပ္ပါယေန ဝဒတိ။ သုဒ္ဓသင်္ခါရဝါရော ဟေသာတိ ဧတေန ဣမဿ ဝါရဿ ပဒသောဓနေန ဒဿိတာနံ ယထာဓိပ္ပေတာနမေဝ ဂဟဏတော တေသဉ္စ ကာယာဒိပဒေဟိ အဂ္ဂဟိတတ္တာ ‘‘ကာယော ကာယသင်္ခါရော’’တိအာဒိဝစနဿ အယုတ္တိံ ဒဿေတိ။ ဣဓ ပန သင်္ခါရယမကေ ကာယာဒိပဒါနံ သင်္ခါရပဒဿ စ အသမာနာဓိကရဏတ္တာ ‘‘ကာယော သင်္ခါရော, သင်္ခါရာ ကာယော’’တိအာဒိမှိ ဝုစ္စမာနေ အဓိပ္ပေတတ္ထပရိစ္စာဂေါ အနဓိပ္ပေတတ္ထပရိဂ္ဂဟော စ ကတော သိယာတိ သုဒ္ဓသင်္ခါရတံမူလစက္ကဝါရာ န ဝုတ္တာ။ ပဒသောဓနဝါရတံမူလစက္ကဝါရေဟိ ပန အသမာနာဓိကရဏေဟိ ကာယာဒိပဒေဟိ သင်္ခါရသဒ္ဒဿ ဝိသေသနီယတာယ ဒဿိတာယ သံသယော ဟောတိ ‘‘ယော အတ္ထန္တရပ္ပဝတ္တိနာ ကာယသဒ္ဒေန ဝိသေသိတော ကာယသင်္ခါရော, ဧသော အတ္ထန္တရပ္ပဝတ္တီဟိ ဝစီစိတ္တေဟိ ဝိသေသိတော ဥဒါဟု အညော’’တိ။ ဧဝံ သေသေသုပိ။ ဧတ္ထ တေသံ အညတ္ထ ဒဿနတ္ထံ ‘‘ကာယသင်္ခါရော ဝစီသင်္ခါရော’’တိအာဒိနာ အနုလောမပဋိလောမဝသေန ဆ ယမကာနိ ဝုတ္တာနီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန သုဒ္ဓသင်္ခါရဝါရဋ္ဌာနေ ဝုတ္တတ္တာ အယံ နယော သုဒ္ဓသင်္ခါရဝါရောတိ ဝုတ္တော။
ပဏ္ဏတ္တိဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၂။ ပဝတ္တိဝါရဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၉။ ပဝတ္တိဝါရေ သင်္ခါရာနံ ပုဂ္ဂလာနဉ္စ ဩကာသတ္တာ ဈာနံ ဘူမိ စ ဝိသုံ ဩကာသဘာဝေန ဂဟိတာတိ ပုဂ္ဂလဝါရေ စ ဩကာသဝသေန ပုဂ္ဂလဂ္ဂဟဏေန တေသံ ဒွိန္နံ ဩကာသာနံ ဝသေန ဂဟဏံ ဟောတိ, တသ္မာ ‘‘ဝိနာ ဝိတက္ကဝိစာရေဟိ အဿာသပဿာသာနံ ဥပ္ပါဒက္ခဏေ’’တိ ဒုတိယတတိယဇ္ဈာနောကာသဝသေန ဂဟိတာ ပုဂ္ဂလာ ဝိသေသေတွာ ဒဿိတာတိ
(မူလဋီ၊၃၊၁၄၀။)ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ပုန ပဌမဇ္ဈာနံ သမာပန္နာနန္တိ ဈာနောကာသဝသေန ပုဂ္ဂလံ ဒဿေတိ, ကာမာဝစရာနန္တိ ဘူမောကာသဝသေန။ ဒွိပ္ပကာရာနမ္ပိ ပန တေသံ ဝိသေသနတ္ထမာဟ ‘‘အဿာသပဿာသာနံ ဥပ္ပါဒက္ခဏေ’’တိ။ တေန ရူပါရူပါဝစရေသု ပဌမဇ္ဈာနသမာပန္နကေ ကာမာဝစရေ ဂဗ္ဘဂတာဒိကေ စ နိဝတ္တေတိ။ ကာမာဝစရာနမ္ပိ ဟိ ဂဗ္ဘဂတာဒီနံ ဝိနာ အဿာသပဿာသေဟိ ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဥပ္ပတ္တိ အတ္ထိ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ဧကန္တိကတ္တာ ရူပါရူပါဝစရာ နိဒဿိတာ။ ဝိနာ အဿာသပဿာသေဟိ ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဥပ္ပါဒက္ခဏေတိ ဧတေန ပန ဒဿိတာ ပုဂ္ဂလာ ပဌမဇ္ဈာနောကာသာ ကာမာဝစရာဒိဩကာသာ စ အဿာသပဿာသဝိရဟဝိသိဋ္ဌာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ဣမိနာ နယေန သဗ္ဗတ္ထ ပုဂ္ဂလဝိဘာဂေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။
֍ ဋီ ၂၁။ ‘‘ပဌမဇ္ဈာနေ ကာမာဝစရေတိ ကာမာဝစရဘူမိယံ ဥပ္ပန္နေ ပဌမဇ္ဈာနေ’’တိ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ, ဧတသ္မိံ ပန အတ္ထေ သတိ ‘‘စတုတ္ထဇ္ဈာနေ ရူပါဝစရေ အရူပါဝစရေ တတ္ထ စိတ္တသင်္ခါရော ဥပ္ပဇ္ဇတိ, နော စ တတ္ထ ကာယသင်္ခါရော ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဧတ္ထာပိ ရူပါရူပါဝစရဘူမီသု ဥပ္ပန္နေ စတုတ္ထဇ္ဈာနေတိ အတ္ထော ဘဝေယျ, သော စ အနိဋ္ဌော ဘူမီနံ ဩကာသဘာဝဿေဝ အဂ္ဂဟိတတာပတ္တိတော, သဗ္ဗစတုတ္ထဇ္ဈာနဿ ဩကာသဝသေန အဂ္ဂဟိတတာပတ္တိတော စ, တသ္မာ ဈာနဘူမောကာသာနံ သင်္ကရံ အကတွာ ဝိသုံ ဧဝ ဩကာသဘာဝေါ ယောဇေတဗ္ဗော။ ပဌမဇ္ဈာနောကာသေပိ ဟိ ကာယသင်္ခါရော စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝစီသင်္ခါရော စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ကာမာဝစရောကာသေ စ။ ယဒိပိ န သဗ္ဗမှိ ပဌမဇ္ဈာနေ သဗ္ဗမှိ စ ကာမာဝစရေ ဒွယံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, တတ္ထ ပန တံဒွယုပ္ပတ္တိ အတ္ထီတိ ကတွာ ဧဝံ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဝိသုံ ဩကာသတ္တာ စ ‘‘အင်္ဂမတ္တဝသေန စေတ္ထာ’’တိအာဒိဝစနံ န ဝတ္တဗ္ဗံ ဟောတီတိ။ ဣမမှိ စ ယမကေ အဝိတက္ကဝိစာရမတ္တံ ဒုတိယဇ္ဈာနံ ဝိစာရဝသေန ပဌမဇ္ဈာနေ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ မုဒ္ဓဘူတံ ဒုတိယဇ္ဈာနံ ဂဟေတွာ ဣတရံ အသင်္ဂဟိတန္တိ ဝါ။ ယဿယတ္ထကေ ‘‘နိရောဓသမာပန္နာန’’န္တိ န လဗ္ဘတိ။ န ဟိ တေ အသညသတ္တာ ဝိယ ဩကာသေ ဟောန္တီတိ။
֍ ဋီ ၃၇။ သုဒ္ဓါဝါသာနံ ဒုတိယေ စိတ္တေ ဝတ္တမာနေတိ တေသံ ပဌမတော အဝိတက္ကအဝိစာရတော ဒုတိယေ သဝိတက္ကသဝိစာရေပိ ဘဝနိကန္တိအာဝဇ္ဇနေ ဝတ္တမာနေ ဥဘယံ နုပ္ပဇ္ဇိတ္ထာတိ ဒဿေန္တေန တတော ပုရိမစိတ္တက္ခဏေသုပိ
(မူလဋီ၊၃၊၁၄၁။)နုပ္ပဇ္ဇိတ္ထာတိ ဒဿိတမေဝ ဟောတိ။ ယထာ ပန စိတ္တသင်္ခါရဿ အာဒိဒဿနတ္ထံ ‘‘သုဒ္ဓါဝါသံ ဥပပဇ္ဇန္တာန’’န္တိ ဝုတ္တံ, ဧဝံ ဝစီသင်္ခါရဿ အာဒိဒဿနတ္ထံ ‘‘ဒုတိယေ စိတ္တေ ဝတ္တမာနေ’’တိ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။
ပဝတ္တိဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
သင်္ခါရယမကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၇။ အနုသယယမကံ
ပရိစ္ဆေဒပရိစ္ဆိန္နုဒ္ဒေသဝါရဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁။ ပစ္စယပရိဂ္ဂဟပရိယောသာနာ ဉာတပရိညာတိ ပစ္စယဒီပကေန မူလယမကေန ဉာတပရိညံ, ခန္ဓာဒီသု တီရဏဗာဟုလ္လတော ခန္ဓာဒိယမကေဟိ တီရဏပရိညဉ္စ ဝိဘာဝေတွာ အနုသယပဟာနန္တာ ပဟာနပရိညာတိ ပဟာတဗ္ဗမုဒ္ဓဘူတေဟိ အနုသယေဟိ ပဟာနပရိညံ ဝိဘာဝေတုံ အနုသယယမကံ အာရဒ္ဓံ။ လဗ္ဘမာနဝသေနာတိ အနုသယဘာဝေန လဗ္ဘမာနာနံ ဝသေနာတိ အတ္ထော။ တီဟာကာရေဟိ အနုသယာနံ ဂါဟာပနံ တေသု တထာ အဂ္ဂဟိတေသု အနုသယဝါရာဒိပါဠိယာ ဒုရဝဗောဓတ္တာ။
အယံ ပနေတ္ထ ပုရိမေသူတိ ဧတေသု သာနုသယဝါရာဒီသု ပုရိမေသူတိ အတ္ထော။ အတ္ထဝိသေသာဘာဝတော ‘‘ကာမဓာတုံ ဝါ ပန ဥပပဇ္ဇန္တဿ ကာမဓာတုယာ စုတဿ, ရူပဓာတုံ ဝါ ပန ဥပပဇ္ဇန္တဿ ကာမဓာတုယာ စုတဿာ’’တိ ဧဝမာဒီဟိ အဝုစ္စမာနေ ကထမယံ ယမကဒေသနာ သိယာတိ? နာယံ ယမကဒေသနာ, ပုရိမဝါရေဟိ ပန ယမကဝသေန ဒေသိတာနံ အနုသယာနံ စုတိဥပပတ္တိဝသေန အနုသယဋ္ဌာနပရိစ္ဆေဒဒဿနံ။ ယမကဒေသနာဗာဟုလ္လတော ပန သဗ္ဗဝါရသမုဒါယဿ အနုသယယမကန္တိ နာမံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အထ ဝါ ပဋိလောမပုစ္ဆာပိ အတ္ထဝသေန လဗ္ဘန္တိ, အတ္ထဝိသေသာဘာဝတော ပန န ဝုတ္တာတိ လဗ္ဘမာနတာဝသေန ဧတိဿာပိ ဒေသနာယ ယမကဒေသနတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
အနုရူပံ ကာရဏံ လဘိတွာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ ဧတေန ကာရဏလာဘေ ဥပ္ပတ္တိအရဟတံ ဒဿေတိ။ အပ္ပဟီနာ ဟိ အနုသယာ ကာရဏလာဘေ သတိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ယာဝ စ မဂ္ဂေန တေသံ အနုပ္ပတ္တိအရဟတာ န ကတာ ဟောတိ,
(မူလဋီ၊၃၊၁၄၂။)တာဝ တေ ဧဝံပကာရာ ဧဝါတိ ‘‘အနုသယာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ သော ဧဝံပကာရော ဥပ္ပဇ္ဇတိ-သဒ္ဒေန ဂဟိတော, န ခန္ဓယမကာဒီသု ဝိယ ဥပ္ပဇ္ဇမာနတာ။ တေနေဝ ‘‘ယဿ ကာမရာဂါနုသယော ဥပ္ပဇ္ဇတိ, တဿ ပဋိဃာနုသယော ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ? အာမန္တာ’’တိအာဒိနာ ဥပ္ပဇ္ဇနဝါရော အနုသယဝါရေန နိန္နာနာကရဏော ဝိဘတ္တော။ အနုရူပံ ကာရဏံ ပန လဘိတွာ ယေ ဥပ္ပဇ္ဇိံသု ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ စ, တေပိ အပ္ပဟီနဋ္ဌေန ထာမဂတာ အဟေသုံ ဘဝန္တိ စ။ ဥပ္ပတ္တိအရဟတာယ ဧဝ စ တေ ဥပ္ပဇ္ဇိံသု ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ စ, န စ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နတော အညေ ဥပ္ပတ္တိအရဟာ နာမ အတ္ထိ, တသ္မာ သဗ္ဗေ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နာ ကာမရာဂါဒယော ‘‘အနုသယာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ အပ္ပဟီနဋ္ဌေနေဝ ဟိ အနုသယာ, အပ္ပဟီနာ စ အတီတာဒယော ဧဝ, မဂ္ဂဿ ပန တာဒိသာနံ အနုပ္ပတ္တိအရဟတာပါဒနေန အနုသယပ္ပဟာနံ ဟောတီတိ။ အပ္ပဟီနာကာရော နာမ ဓမ္မာကာရော, န ဓမ္မော, ဓမ္မော ဧဝ စ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဣမိနာ အဓိပ္ပါယေနာဟ ‘‘အပ္ပဟီနာကာရော စ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဝတ္တုံ န ယုဇ္ဇတီ’’တိ။ သတ္တာနုသယာတိ ဧတ္ထ ယဒိ အပ္ပဟီနဋ္ဌေန သန္တာနေ အနုသေန္တီတိ အနုသယာ, အထ ကသ္မာ သတ္တေဝ ဝုတ္တာ, နနု သတ္တာနုသယတော အညေသမ္ပိ ကိလေသာနံ အပ္ပဟီနတ္တာ အနုသယဘာဝေါ အာပဇ္ဇတီတိ စေ? နာပဇ္ဇတိ, အပ္ပဟီနမတ္တဿေဝ အနုသယဘာဝဿ အဝုတ္တတ္တာ။ ဝုတ္တဉှိ ‘‘အနုသယောတိ ပန အပ္ပဟီနဋ္ဌေန ထာမဂတကိလေသော ဝုစ္စတီ’’တိ (ယမ။ အဋ္ဌ။ အနုသယယမက ၁), တသ္မာ အပ္ပဟီနဋ္ဌေန ထာမဂတော ကိလေသောယေဝ အနုသယော နာမာတိ ယုတ္တံ။ ထာမဂတန္တိ စ အညေဟိ အသာဓာရဏော သဘာဝေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တထာ ဟိ ဓမ္မသဘာဝဗောဓိနာ တထာဂတေန ဣမေယေဝ ‘‘အနုသယာ’’တိ ဝုတ္တာ။ ထာမဂတောတိ အနုသယသမင်္ဂီတိ အတ္ထော။
အနုသယဥပ္ပဇ္ဇနဝါရာနံ သမာနဂတိကတ္တာ ယထာ ‘‘အနုသေတီ’’တိ ဝစနံ အပ္ပဟီနာကာရဒီပကံ, ဧဝံ ‘‘ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဝစနံ သိယာတိ ဥပ္ပဇ္ဇနဝါရေန ‘‘ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဝစနဿ အဝုတ္တတာ သက္ကာ ဝတ္တုန္တိ စေ? တံ န, ဝစနတ္ထဝိသေသေန တံဒွယဿ ဝုတ္တတ္တာ။ ‘‘အနုရူပံ ကာရဏံ လဘိတွာ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဟိ ဧတသ္မိံ အတ္ထေ အဝိသိဋ္ဌေပိ ‘‘အနုသေတီ’’တိ ဝစနံ သန္တာနေ အနုသယိတတံ ထာမဂတဘာဝံ ဒီပေတိ။ ယဒိ တမေဝ ‘‘ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဝစနံ ဒီပေယျ, ကဿစိ ဝိသေသဿ အဘာဝါ ဥပ္ပဇ္ဇနဝါရော န ဝတ္တဗ္ဗော သိယာ, ‘‘ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဝစနံ ပန ဥပ္ပတ္တိယောဂ္ဂံ ဒီပေတိ။ ကသ္မာ? ဥပ္ပဇ္ဇနဝါရေန
(မူလဋီ၊၃၊၁၄၃။)ဥပ္ပတ္တိယောဂ္ဂဿ ဒဿိတတ္တာ, အနုသယသဒ္ဒဿ သဗ္ဗဒါ ဝိဇ္ဇမာနာနံ အပရိနိပ္ဖန္နသယနတ္ထတာယ နိဝါရဏတ္ထံ ဥပ္ပတ္တိအရဟတာယ ထာမဂတဘာဝသင်္ခါတဿ ယထာဓိပ္ပေတသယနတ္ထဿ ဒဿနတ္ထံ ‘‘အနုသေန္တီတိ အနုရူပံ ကာရဏံ လဘိတွာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီ’’တိ ယံ ဥပ္ပတ္တိယောဂ္ဂဝစနံ ဝုတ္တံ, တံ သုဝုတ္တမေဝါတိ အဓိပ္ပါယော။ တမ္ပိ သုဝုတ္တမေဝ ဣမိနာ တန္တိပ္ပမာဏေနာတိ သမ္ဗန္ဓော။ တန္တိတ္တယေနပိ ဟိ စိတ္တသမ္ပယုတ္တတာ ဒီပိတာ ဟောတိ။
ပရိစ္ဆေဒပရိစ္ဆိန္နုဒ္ဒေသဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ဥပ္ပတ္တိဋ္ဌာနဝါရဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂။ ကာမဓာတုယာ ဒွီသု ဝေဒနာသူတိ ကာမာဝစရဘူမိယံ သုခါယ စ ဥပေက္ခာယ စာတိ အဋ္ဌကထာယံ ကာမဓာတုဂ္ဂဟဏံ ဒွိန္နံ ဝေဒနာနံ ဝိသေသနဘာဝေန ဝုတ္တံ, ဧဝံ သတိ ကာမဓာတုယာ ကာမရာဂါနုသယဿ အနုသယဋ္ဌာနတာ န ဝုတ္တာ ဟောတိ။ ဒွီသု ပန ရာဂေသု ဘဝရာဂဿ တီသု ဓာတူသု ရူပါရူပဓာတူနံ အနုသယဋ္ဌာနတာ ဝုတ္တာတိ ကာမဓာတုယာ ကာမရာဂဿ အနုသယဋ္ဌာနတာ ဝတ္တဗ္ဗာ။ ဓာတုဝေဒနာသဗ္ဗသက္ကာယပရိယာပန္နဝသေန ဟိ တိပ္ပကာရံ အနုသယာနံ အနုသယဋ္ဌာနံ ဝုတ္တန္တိ။ တသ္မာ တီသု ဓာတူသု ကာမဓာတုယာ တီသု ဝေဒနာသု ဒွီသု ဝေဒနာသု ဧတ္ထ ကာမရာဂါနုသယော အနုသေတီတိ ဝိသုံ အနုသယဋ္ဌာနတာ ဓာတုယာ ဝေဒနာနဉ္စ ယောဇေတဗ္ဗာ။ ဒွီသု ဝေဒနာသူတိ ဣဒဉ္စ ဝေဒနာသု အနုသယမာနော ကာမရာဂါနုသယော ဒွီသွေဝ အနုသေတိ, န တီသူတိ တိဏ္ဏမ္ပိ ဌာနတာနိဝါရဏတ္ထမေဝ ဝုတ္တန္တိ န သဗ္ဗာသု ဒွီသု အနုသယနပ္ပတ္တော အတ္ထိ, တေန ဝေဒနာဝိသေသနတ္ထံ န ကာမဓာတုဂ္ဂဟဏေန ကောစိ အတ္ထော။ ဘဝရာဂါနုသယနဋ္ဌာနဉှိ အဋ္ဌာနဉ္စ အနုသယာနံ အပရိယာပန္နံ သက္ကာယေ ကာမရာဂါနုသယဿ အနုသယဋ္ဌာနံ န ဟောတီတိ ပါကဋမေတံ။ ယထာ စ ‘‘ဒွီသု ဝေဒနာသူ’’တိ ဝုတ္တေ ပဋိဃာနုသယာနုသယဋ္ဌာနတော အညာ ဒွေ ဝေဒနာ ဂယှန္တိ, ဧဝံ ဘဝရာဂါနုသယာနုသယနဋ္ဌာနတော စ အညာ တာ ဂယှန္တီတိ။
ဧတ္ထ စ ဒွီဟိ ဝေဒနာဟိ သမ္ပယုတ္တေသု အညေသု စ ပိယရူပသာတရူပေသု ဣဋ္ဌရူပါဒီသု ဥပ္ပဇ္ဇမာနော ကာမရာဂါနုသယော သာတသန္တသုခဂိဒ္ဓိယာ ပဝတ္တတီတိ ဒွီသု ဝေဒနာသု တဿ အနုသယနံ ဝုတ္တံ။ အညတ္ထ
(မူလဋီ၊၃၊၁၄၄။)ဥပ္ပဇ္ဇမာနောပိ ဟိ သော ဣမာသု ဒွီသု ဝေဒနာသု အနုဂတော ဟုတွာ သေတိ သုခမိစ္စေဝ အဘိလဘတီတိ။ ဧဝံ ပဋိဃာနုသယော စ ဒုက္ခဝေဒနာသမ္ပယုတ္တေသု အညေသု စ အပ္ပိယရူပါသာတရူပေသု အနိဋ္ဌရူပါဒီသု ဥပ္ပဇ္ဇမာနော ဒုက္ခပဋိကူလတော ဒုက္ခမိစ္စေဝ ပဋိဟညတီတိ ဒုက္ခဝေဒနမေဝ အနုဂတော ဟုတွာ သေတိ, တေန ပန တသ္မိံ အနုသယနံ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ ကာမရာဂပဋိဃာနံ တီသု ဝေဒနာသု အနုသယဝစနေန ဣဋ္ဌဣဋ္ဌမဇ္ဈတ္တအနိဋ္ဌေသု အာရမ္မဏပကတိယာ ဝိပရီတသညာယ စ ဝသေန ဣဋ္ဌာဒိဘာဝေန ဂဟိတေသု ကာမရာဂပဋိဃာနံ ဥပ္ပတ္တိ ဒဿိတာ ဟောတိ။ တတ္ထ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ ဟိ တေ တီသု ဝေဒနာသု အနုသေန္တိ နာမ။ ဝေဒနာတ္တယမုခေန ဝါ ဧတ္ထ ဣဋ္ဌာဒီနံ အာရမ္မဏာနံ ဂဟဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ, ကာမဓာတုအာဒိဂ္ဂဟဏေန ကာမဿာဒါဒိဝတ္ထုဘူတာနံ ကာမဘဝါဒီနံ။ တတ္ထ ကာမရာဂါနုသယော ဘဝဿာဒဝသေန အနုသယမာနော ကာမဓာတုယာ အနုသေတိ, ကာမသုခဿာဒဝသေန အနုသယမာနော သုခေါပေက္ခာဝေဒနာသု။ ပဋိဃော ဒုက္ခပဋိဃာတဝသေနေဝ ပဝတ္တတီတိ ယတ္ထ တတ္ထ ပဋိဟညမာနောပိ ဒုက္ခဝေဒနာယ ဧဝ အနုသေတိ။ ရူပါရူပဘဝေသု ပန ရူပါရူပါဝစရဓမ္မေသု စ ကာမဿာဒဿ ပဝတ္တိ နတ္ထီတိ တတ္ထ အနုသယမာနော ရာဂေါ ဘဝရာဂေါဣစ္စေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဓာတုတ္တယဝေဒနာတ္တယဂ္ဂဟဏေန စ သဗ္ဗသက္ကာယပရိယာပန္နာနံ ဂဟိတတ္တာ ‘‘ယတ္ထ ကာမရာဂါနုသယော နာနုသေတိ, တတ္ထ ဒိဋ္ဌာနုသယော နာနုသေတီ’’တိ (ယမ။ ၂။အနုသယယမက။၄၆) ဧဝမာဒီနံ ဝိဿဇ္ဇနေသု ဓာတုတ္တယဝေဒနာတ္တယဝိနိမုတ္တံ ဒိဋ္ဌာနုသယာဒီနံ အနုသယဋ္ဌာနံ န ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ နနု စ အနုတ္တရေသု ဝိမောက္ခေသု ပိဟံ ဥပဋ္ဌာပယတော ပိဟပစ္စယာ ဥပ္ပန္နဒေါမနဿေ ပဋိဃာနုသယော နာနုသေတိ, တထာ နေက္ခမ္မဿိတသောမနဿုပေက္ခာသု ကာမရာဂေန နာနုသယိတဗ္ဗန္တိ တဒနုသယနဋ္ဌာနတော အညာပိ ဒိဋ္ဌာနုသယာနုသယနဋ္ဌာနဘူတာ ကာမာဝစရဝေဒနာ သန္တီတိ? ဟောန္တု, န ပန ဓာတုတ္တယဝေဒနာတ္တယတော အညံ တဒနုသယနဋ္ဌာနံ အတ္ထိ, တသ္မာ တံ န ဝုတ္တံ။ ယသ္မာ ပန ‘‘ယတ္ထ ကာမရာဂါနုသယော စ ပဋိဃာနုသယော စ မာနာနုသယော စ နာနုသေန္တိ, တတ္ထ ဒိဋ္ဌာနုသယော ဝိစိကိစ္ဆာနုသယော နာနုသေတီတိ? အာမန္တာ’’တိ (ယမ။ ၂။အနုသယယမက။၅၂) ဝုတ္တံ, တသ္မာ အဝိသေသေန ဒုက္ခံ ပဋိဃာနုသယဿ အနုသယနဋ္ဌာနန္တိ သမုဒါယဝသေန ဂဟေတွာ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တထာ လောကိယသုခေါပေက္ခာ ကာမရာဂမာနာနုသယနဋ္ဌာနန္တိ။
(မူလဋီ၊၃၊၁၄၅။)အပိစ သုတ္တေ ‘‘ဣဓာဝုသော ဝိသာခ, ဘိက္ခု ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ ‘ကုဒါဿု နာမာဟံ ဒေါမနဿံ ပဇဟေယျ’န္တိ, သော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခိတွာ ပဋိဃံ တေန ပဇဟတိ, န တတ္ထ ပဋိဃာနုသယော အနုသေတီ’’တိ နေက္ခမ္မဿိတံ ဒေါမနဿံ ဥပ္ပါဒေတွာ တံ ဝိက္ခမ္ဘေတွာ ဝီရိယံ ကတွာ အနာဂါမိမဂ္ဂေန ပဋိဃဿ သမုဂ္ဃါတနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ န ဟိ ပဋိဃေနေဝ ပဋိဃပ္ပဟာနံ, ဒေါမနဿေန ဝါ ဒေါမနဿပ္ပဟာနံ အတ္ထီတိ။ ပဋိဃုပ္ပတ္တိရဟဋ္ဌာနတာယ ပန ဣဓ သဗ္ဗံ ဒုက္ခံ ‘‘ပဋိဃာနုသယဿ အနုသယနဋ္ဌာန’’န္တိ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ နိပ္ပရိယာယဒေသနာ ဟေသာ, သာ ပန ပရိယာယဒေသနာ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ပဌမဇ္ဈာနဝိက္ခမ္ဘိတံ ကာမရာဂါနုသယံ တထာ ဝိက္ခမ္ဘိတမေဝ ကတွာ အနာဂါမိမဂ္ဂေန သမုဂ္ဃါတနံ သန္ဓာယ ‘‘ဝိဝိစ္စေဝ…ပေ… ပဌမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ, ရာဂံ တေန ပဇဟတိ, န တတ္ထ ရာဂါနုသယော အနုသေတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ စတုတ္ထဇ္ဈာနဝိက္ခမ္ဘိတံ အဝိဇ္ဇာနုသယံ တထာ ဝိက္ခမ္ဘိတမေဝ ကတွာ အရဟတ္တမဂ္ဂေန သမုဂ္ဃါတနံ သန္ဓာယ ‘‘သုခဿ စ ပဟာနာ…ပေ… စတုတ္ထံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ, အဝိဇ္ဇံ တေန ပဇဟတိ, န တတ္ထ အဝိဇ္ဇာနုသယော အနုသေတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၄၆၅) ဝုတ္တံ။ န ဟိ လောကိယစတုတ္ထဇ္ဈာနုပေက္ခာယ အဝိဇ္ဇာနုသယော သဗ္ဗထာ နာနုသေတီတိ သက္ကာ ဝတ္တုံ ‘‘သဗ္ဗသက္ကာယပရိယာပန္နေသု ဓမ္မေသု ဧတ္ထ အဝိဇ္ဇာနုသယော အနုသေတီ’’တိ (ယမ။ အဋ္ဌ။ အနုသယယမက ၂) ဝုတ္တတ္တာ, တသ္မာ အဝိဇ္ဇာနုသယဿေဝ ဝတ္ထု စတုတ္ထဇ္ဈာနုပေက္ခာ, နေက္ခမ္မဿိတဒေါမနဿဉ္စ ပဋိဃာနုသယဿ ဝတ္ထု န န ဟောတီတိ တတ္ထာပိ တဿ အနုသယနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အဝတ္ထုဘာဝတော ဟိ ဣဓ အနုသယနံ န ဝုစ္စတိ, န သုတ္တန္တေသု ဝိယ ဝုတ္တနယေန တံပဋိပက္ခဘာဝတော တံသမုဂ္ဃါတကမဂ္ဂဿ ဗလဝူပနိဿယဘာဝတော စာတိ။
ဧတ္ထ စ အာရမ္မဏေ အနုသယဋ္ဌာနေ သတိ ဘဝရာဂဝဇ္ဇော သဗ္ဗော လောဘော ကာမရာဂါနုသယောတိ န သက္ကာ ဝတ္တုံ။ ဒုက္ခာယ ဟိ ဝေဒနာယ ရူပါရူပဓာတူသု စ အနုသယမာနေန ဒိဋ္ဌာနုသယေန သမ္ပယုတ္တောပိ လောဘော လောဘော ဧဝ, န ကာမရာဂါနုသယော။ ယဒိ သိယာ, ဒိဋ္ဌာနုသယဿ ဝိယ ဧတဿပိ ဌာနံ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာတိ။ အထ ပန အဇ္ဈာသယဝသေန တန္နိန္နတာယ အနုသယနဋ္ဌာနံ ဝုတ္တံ။ ယထာ ဣဋ္ဌာနံ ရူပါဒီနံ သုခါယ စ ဝေဒနာယ အပ္ပဋိလဒ္ဓံ ဝါ အပ္ပဋိလာဘတော သမနုပဿတော, ပဋိလဒ္ဓပုဗ္ဗံ ဝါ အတီတံ နိရုဒ္ဓံ ဝိဂတံ ပရိဏတံ သမနုပဿတော ဥပ္ပဇ္ဇမာနော ပဋိဃော ဒုက္ခေ ပဋိဟညနဝသေနေဝ ပဝတ္တတီတိ ဒုက္ခမေဝ တဿ အနုသယနဋ္ဌာနံ ဝုတ္တံ, နာလမ္ဗိတံ, ဧဝံ ဒုက္ခာဒီသု
(မူလဋီ၊၃၊၁၄၆။)အဘိနိဝေသနဝသေန ဥပ္ပဇ္ဇမာနေန ဒိဋ္ဌာနုသယေန သမ္ပယုတ္တောပိ လောဘော သုခါဘိသင်္ဂဝသေနေဝ ပဝတ္တတီတိ သာတသန္တသုခဒွယမေဝဿ အနုသယဋ္ဌာနံ ဝုတ္တန္တိ ဘဝရာဂဝဇ္ဇဿ သဗ္ဗလောဘဿ ကာမရာဂါနုသယတာ န ဝိရုဇ္ဈတိ, ဧကသ္မိံယေဝ စ အာရမ္မဏေ ရဇ္ဇန္တိ ဒုဿန္တိ စ။ တတ္ထ ရာဂေါ သုခဇ္ဈာသယော ပဋိဃော ဒုက္ခဇ္ဈာသယောတိ တေသံ နာနာနုသယဋ္ဌာနတာ ဟောတိ။
ဧဝဉ္စ ကတွာ ‘‘ယတ္ထ ကာမရာဂါနုသယော အနုသေတိ, တတ္ထ ပဋိဃာနုသယော အနုသေတီတိ? နော’’တိ (ယမ။ ၂။အနုသယယမက။၁၄) ဝုတ္တန္တိ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ဒွီသု ဝေဒနာသု ဣဋ္ဌာရမ္မဏေ စ ဒေါမနဿုပ္ပတ္တိံ ဝတွာ ‘‘ဒေါမနဿမတ္တမေဝ ပန တံ ဟောတိ, န ပဋိဃာနုသယော’’တိ (ယမ။ အဋ္ဌ။ အနုသယယမက ၂) ဝုတ္တတ္တာ ယထာ တတ္ထ ပဋိဃော ပဋိဃာနုသယော န ဟောတိ, ဧဝံ ဒုက္ခာဒီသု ဥပ္ပဇ္ဇမာနေန ဒိဋ္ဌာနုသယေန သဟဇာတော လောဘော ကာမရာဂါနုသယော န ဟောတိစ္စေဝ ဝိညာယတီတိ။ ယံ ပနေတံ ဝုတ္တံ ‘‘ဒေါမနဿမတ္တမေဝ ပန တံ ဟောတိ, န ပဋိဃာနုသယော’’တိ, ဧတ္ထ န ပဋိဃာနုသယောတိ နတ္ထိ ပဋိဃာနုသယောတိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ န ဟိ ဒေါမနဿဿ ပဋိဃာနုသယဘာဝါသင်္ကာ အတ္ထီတိ။
ဒေသနာ သံကိဏ္ဏာ ဝိယ ဘဝေယျာတိ ဘဝရာဂဿပိ ကာမဓာတုယာ ဒွီသု ဝေဒနာသု အာရမ္မဏကရဏဝသေနေဝ ဥပ္ပတ္တိ ဝုတ္တာ ဝိယ ဘဝေယျ, တသ္မာ အာရမ္မဏဝိသေသေန ဝိသေသဒဿနတ္ထံ ဧဝံ ဒေသနာ ကတာ သဟဇာတဝေဒနာဝိသေသာဘာဝတောတိ အဓိပ္ပါယော။
ဥပ္ပတ္တိဋ္ဌာနဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
မဟာဝါရော
၁။ အနုသယဝါရဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃။ အနုသေတိ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ပစ္စုပ္ပန္နဝေါဟာရာ ပဝတ္တာဝိရာမဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။ မဂ္ဂေနေဝ ဟိ အနုသယာနံ ဝိရာမော ဝိစ္ဆေဒေါ ဟောတိ, န တတော ပုဗ္ဗေတိ။
֍ ဋီ ၂၀။ နာပိ ဧကသ္မိံ ဌာနေ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ, န ဧကံ ဓမ္မံ အာရမ္မဏံ ကရောန္တီတိ ဧတ္ထ ပုရိမေန ဧကသ္မိံ စိတ္တုပ္ပါဒေ ဥပ္ပတ္တိ နိဝါရိတာ, ပစ္ဆိမေန ဧကသ္မိံ အာရမ္မဏေတိ အယံ ဝိသေသော။ ပုဂ္ဂလောကာသဝါရဿ ပဋိလောမေ တေသံ တေသံ
(မူလဋီ၊၃၊၁၄၇။)ပုဂ္ဂလာနံ တဿ တဿ အနုသယဿ အနနုသယနဋ္ဌာနံ ပကတိယာ ပဟာနေန စ ဝေဒိတဗ္ဗံ, ‘‘တိဏ္ဏံ ပုဂ္ဂလာနံ ဒုက္ခာယ ဝေဒနာယ တေသံ တတ္ထ ကာမရာဂါနုသယော နာနုသေတိ, နော စ တေသံ တတ္ထ ပဋိဃာနုသယော နာနုသေတိ, တေသညေဝ ပုဂ္ဂလာနံ ရူပဓာတုယာ အရူပဓာတုယာ အပရိယာပန္နေ တေသံ တတ္ထ ကာမရာဂါနုသယော စ နာနုသေတိ, ပဋိဃာနုသယော စ နာနုသေတီ’’တိ ပကတိယာ ဒုက္ခာဒီနံ ကာမရာဂါဒီနံ အနနုသယဋ္ဌာနတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ, ‘‘ဒွိန္နံ ပုဂ္ဂလာနံ သဗ္ဗတ္ထ ကာမရာဂါနုသယော စ နာနုသေတိ, ပဋိဃာနုသယော စ နာနုသေတီ’’တိ (ယမ။ ၂။အနုသယယမက။၅၆) အနုသယပ္ပဟာနေန။ ဧတ္ထ ပုရိမနယေန ဩကာသံ အဝေက္ခိတွာ ပုဂ္ဂလဿ ဝိဇ္ဇမာနာနံ အနုသယာနံ အနနုသယနံ ဝုတ္တံ, ပစ္ဆိမနယေန ပုဂ္ဂလံ အဝေက္ခိတွာ ဩကာသဿ ကာမဓာတုအာဒိကဿ အနောကာသတာတိ။
အနုသယဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၂။ သာနုသယဝါရဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၆၆-၁၃၁။ သာနုသယပဇဟနပရိညာဝါရေသု ‘‘သာနုသယော, ပဇဟတိ, ပရိဇာနာတီ’’တိ ပုဂ္ဂလော ဝုတ္တော။ ပုဂ္ဂလဿ စ ဣမသ္မိံ ဘဝေ သာနုသယောတိ ဧဝံ ဘဝဝိသေသေန ဝါ, ဣမသ္မိံ ကာမရာဂါနုသယေန သာနုသယော ဣမသ္မိံ ဣတရေသု ကေနစီတိ ဧဝံ ဘဝါနုသယဝိသေသေန ဝါ သာနုသယတာနိရနုသယတာဒိကာ နတ္ထိ။ တထာ ဒွီသု ဝေဒနာသု ကာမရာဂါနုသယေန သာနုသယော, ဒုက္ခာယ ဝေဒနာယ နိရနုသယောတိ ဣဒမ္ပိ နတ္ထိ။ န ဟိ ပုဂ္ဂလဿ ဝေဒနာ ဩကာသော, အထ ခေါ အနုသယာနန္တိ။ အနုသယဿ ပန တဿ တဿ သော သော အနုသယနောကာသော ပုဂ္ဂလဿ တေန တေန အနုသယေန သာနုသယတာယ, တဿ တဿ ပဇဟနပရိဇာနနာနဉ္စ နိမိတ္တံ ဟောတိ, အနနုသယနောကာသော စ နိရနုသယတာဒီနံ, တသ္မာ ဩကာသဝါရေသု ဘုမ္မနိဒ္ဒေသံ အကတွာ ‘‘ယတော တတော’’တိ နိမိတ္တတ္ထေ နိဿက္ကဝစနံ ကတံ, ပဇဟနပရိညာဝါရေသု အပါဒါနတ္ထေ ဧဝ ဝါ။ တတော တတော ဟိ ဩကာသတော အပဂမကရဏံ ဝိနာသနံ ပဇဟနံ ပရိဇာနနဉ္စာတိ။
တတ္ထ ယတောတိ ယတော အနုသယဋ္ဌာနတော အနုလောမေ, ပဋိလောမေ အနနုသယဋ္ဌာနတောတိ အတ္ထော။ အနုသယာနာနုသယဿေဝ ဟိ
(မူလဋီ၊၃၊၁၄၈။)နိမိတ္တာပါဒါနဘာဝဒဿနတ္ထံ ‘‘ရူပဓာတုယာ အရူပဓာတုယာ တတော မာနာနုသယေန သာနုသယောတိ (ယမ။၂။အနုသယယမက။၇၇), ပဇဟတီ’’တိ (ယမ။ ၂။အနုသယယမက။၁၄၃) စ ‘‘ဒုက္ခာယ ဝေဒနာယ တတော ကာမရာဂါနုသယေန နိရနုသယောတိ (ယမ။ ၂။အနုသယယမက။၁၁၀), န ပဇဟတီ’’တိ (ယမ။ ၂။အနုသယယမက။၁၇၄-၁၇၆) စ ဧဝမာဒီသု ရူပဓာတုအာဒယော ဧဝ ဘုမ္မနိဒ္ဒေသေနေဝ နိဒ္ဒိဋ္ဌာတိ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန စတုတ္ထပဉှဝိဿဇ္ဇနေန သရူပတော အနုသယနဋ္ဌာနဿ ဒဿိတတ္တာ တဒတ္ထေ အာဒိပဉှေပိ ‘‘ယတော’’တိ အနုသယနဋ္ဌာနံ ဝုတ္တန္တိ ဣမမတ္ထံ ဝိဘာဝေတွာ ပုန ‘‘ယတော’’တိ ဧတဿ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘ဥပ္ပန္နေန ကာမရာဂါနုသယေန သာနုသယော’’တိ ဝုတ္တံ, တံ ပမာဒလိခိတံ ဝိယ ဒိဿတိ။ န ဟိ ဥပ္ပန္နေနေဝ အနုသယေန သာနုသယော, ဥပ္ပတ္တိရဟဋ္ဌာနတဉ္စ သန္ဓာယေဝ နိဿက္ကဝစနံ န သက္ကာ ဝတ္တုံ။ န ဟိ အပရိယာပန္နာနံ အနုသယုပ္ပတ္တိရဟဋ္ဌာနတာတိ တံ တထေဝ ဒိဿတိ။ ဧဝံ ပနေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော – ယတော ဥပ္ပန္နေနာတိ ယတော ဥပ္ပန္နေန ဘဝိတဗ္ဗံ, တေနာတိ ဥပ္ပတ္တိရဟဋ္ဌာနေ နိဿက္ကဝစနံ ကတန္တိ။ တထာ သဗ္ဗဓမ္မေသု ဥပ္ပဇ္ဇနကေနာတိ။ ဥပ္ပတ္တိပဋိသေဓေ အကတေ အနုပ္ပတ္တိယာ အနိစ္ဆိတတ္တာ သဗ္ဗဓမ္မေသု ဥပ္ပဇ္ဇနကဘာဝံ အာပန္နေန အနုပ္ပဇ္ဇနဘာဝံ အပနေတိ နာမ။ သဗ္ဗတ္ထာတိ ဧတဿ ပန သဗ္ဗဋ္ဌာနတောတိ အယမတ္ထော န န သမ္ဘဝတိ။ တ္ထ-ကာရဉှိ ဘုမ္မတော အညတ္ထာပိ သဒ္ဒဝိဒူ ဣစ္ဆန္တီတိ။
သာနုသယဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၃။ ပဇဟနဝါရဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၃၂-၁၉၇။ ပဇဟနဝါရေ ယေန ကာမရာဂါနုသယာဒယော သာဝသေသာ ပဟီယန္တိ, သော တေ ပဇဟတီတိ သန္နိဋ္ဌာနံ ကတွာ ဝတ္တဗ္ဗော န ဟောတိ အပဇဟနသဗ္ဘာဝါ, တသ္မာ သန္နိဋ္ဌာနေ နိရဝသေသပ္ပဇဟနကောယေဝ ပဇဟတီတိ ဝုတ္တော, တသ္မာ ‘‘ယော ဝါ ပန မာနာနုသယံ ပဇဟတိ, သော ကာမရာဂါနုသယံ ပဇဟတီတိ? နော’’တိ (ယမ။ ၂။အနုသယယမက။၁၃၂) ဝုတ္တံ။ ယသ္မာ ပန သံသယပဒေန ပဟာနကရဏမတ္တမေဝ ပုစ္ဆတိ, န သန္နိဋ္ဌာနံ ကရောတိ, တသ္မာ ယထာဝိဇ္ဇမာနံ ပဟာနံ သန္ဓာယ ‘‘ယော ကာမရာဂါနုသယံ ပဇဟတိ, သော မာနာနုသယံ ပဇဟတီတိ? တဒေကဋ္ဌံ ပဇဟတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ပဋိလောမေ ပန ‘‘နပ္ပဇဟတီ’’တိ ပဇဟနာဘာဝေါ ဧဝ သန္နိဋ္ဌာနပဒေန သံသယပဒေန စ
(မူလဋီ၊၃၊၁၄၉။)ဝိနိစ္ဆိတော ပုစ္ဆိတော စ, တသ္မာ ယေသံ ပဇဟနံ နတ္ထိ နိရဝသေသဝသေန ပဇဟနကာနံ, တေ ဌပေတွာ အဝသေသာ အပ္ပဇဟနသဗ္ဘာဝေနေဝ နပ္ပဇဟန္တီတိ ဝုတ္တာ, န စ ယထာဝိဇ္ဇမာနေန ပဟာနေနေဝ ဝဇ္ဇိတာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာတိ။ ‘‘အနာဂါမိမဂ္ဂသမင်္ဂိဉ္စ အဋ္ဌမကဉ္စ ဌပေတွာ အဝသေသာ ပုဂ္ဂလာ ကာမရာဂါနုသယဉ္စ နပ္ပဇဟန္တိ ဝိစိကိစ္ဆာနုသယဉ္စ နပ္ပဇဟန္တီ’’တိ (ယမ။ ၂။အနုသယယမက။၁၆၅) ဧတ္ထ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘ပုထုဇ္ဇနော ပဟာနပရိညာယ အဘာဝေန နပ္ပဇဟတိ, သေသာ တေသံ အနုသယာနံ ပဟီနတ္တာ’’တိ (ယမ။ အဋ္ဌ။ အနုသယယမက ၁၃၂-၁၉၇) ဝုတ္တံ။
တတ္ထ ကိဉ္စာပိ ကေသဉ္စိ ဝိစိကိစ္ဆာနုသယော ကေသဉ္စိ ဥဘယန္တိ သေသာနံ တေသံ ပဟီနတာ အတ္ထိ, တထာပိ သောတာပန္နာဒီနံ ဝိစိကိစ္ဆာနုသယဿ ပဟီနတာ ဥဘယာပဇဟနဿ ကာရဏံ န ဟောတီတိ တေသံ ပဟီနတ္တာ ‘‘နပ္ပဇဟန္တီ’’တိ န သက္ကာ ဝတ္တုံ, အထ ပန ကာမရာဂါနုသယဉ္စ နပ္ပဇဟန္တီတိ ဣမံ သန္နိဋ္ဌာနေန တေသံ ပုဂ္ဂလာနံ သင်္ဂဟိတတာဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တန္တိ န တတ္ထ ကာရဏံ ဝတ္တဗ္ဗံ, ပုစ္ဆိတဿ ပန သံသယတ္ထဿ ကာရဏံ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဧဝံ သတိ ‘‘သေသာ တဿ အနုသယဿ ပဟီနတ္တာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ? န ဝတ္တဗ္ဗံ ‘‘ယော ကာမရာဂါနုသယံ နပ္ပဇဟတိ, သော ဒိဋ္ဌာနုသယံ ဝိစိကိစ္ဆာနုသယံ နပ္ပဇဟတီ’’တိ ပဋိက္ခိပိတွာ ပုစ္ဆိတေ သဒိသဝိဿဇ္ဇနကေ ဒိဋ္ဌိဝိစိကိစ္ဆာနုသယေ သန္ဓာယ ကာရဏဿ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ, တသ္မာ တေသံ အနုသယာနံ ပဟီနတ္တာတိ တေသံ ဒိဋ္ဌိဝိစိကိစ္ဆာနုသယာနံ ပဟီနတ္တာ တေ သံသယတ္ထသင်္ဂဟိတေ အနုသယေ နပ္ပဇဟန္တီတိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။
ပဇဟနဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၅။ ပဟီနဝါရဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၆၄-၂၇၄။ ပဟီနဝါရေ ဖလဋ္ဌဝသေနေဝ ဒေသနာ အာရဒ္ဓါတိ အနုလောမံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ပဋိလောမေ ဟိ ပုထုဇ္ဇနဝသေနပိ ဒေသနာ ဂဟိတာတိ။ ‘‘ဖလဋ္ဌဝသေနေဝါ’’တိ စ သာဓာရဏဝစနေန မဂ္ဂသမင်္ဂီနံ အဂ္ဂဟိတတံ ဒီပေတိ။ အနုသယစ္စန္တပဋိပက္ခေကစိတ္တက္ခဏိကာနဉှိ မဂ္ဂသမင်္ဂီနံ န ကောစိ အနုသယော ဥပ္ပတ္တိရဟော, နာပိ အနုပ္ပတ္တိရဟတံ အာပါဒိတော, တသ္မာ တေ န အနုသယသာနုသယပဟီနဥပ္ပဇ္ဇနဝါရေသု ဂဟိတာတိ။
(မူလဋီ၊၃၊၁၅၀။)֍ ဋီ ၂၇၅-၂၉၆။ ဩကာသဝါရေ သော သော အနုသယော အတ္တနော အတ္တနော ဩကာသေ ဧဝ အနုပ္ပတ္တိဓမ္မတံ အာပါဒိတော ပဟီနော, အနာပါဒိတော စ အပ္ပဟီနောတိ ပဟီနာပ္ပဟီနဝစနာနိ တဒေါကာသမေဝ ဒီပေန္တိ, တသ္မာ အနောကာသေ တဒုဘယာဝတ္တဗ္ဗတာ ဝုတ္တာတိ။ သာဓာရဏဋ္ဌာနေ တေန သဒ္ဓိံ ပဟီနော နာမ ဟောတီတိ တေန သဒ္ဓိံ သမာနောကာသေ ပဟီနော နာမာတိ အတ္ထော, န သမာနကာလေ ပဟီနောတိ။
ပဟီနဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၇။ ဓာတုဝါရဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၃၂-၃၄၀။ ဓာတုဝါရေ သန္တာနံ အနုဂတာ ဟုတွာ သယန္တီတိ ယသ္မိံ သန္တာနေ အပ္ပဟီနာ, တံသန္တာနေ အပ္ပဟီနဘာဝေန အနုဂန္တွာ ဥပ္ပတ္တိအရဟဘာဝေန သယန္တီတိ အတ္ထော။ ဥပ္ပတ္တိရဟတာ ဧဝ ဟိ အနုရူပံ ကာရဏံ လဘိတွာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ ဣဓာပိ ယုတ္တာတိ။ ဧတ္ထ စ န ကာမဓာတုအာဒီနိ ဆ ပဋိနိသေဓဝစနာနိ ဓာတုဝိသေသနိဒ္ဓါရဏာနိ န ဟောန္တီတိ ‘‘န ကာမဓာတုယာ စုတဿ န ကာမဓာတုံ ဥပပဇ္ဇန္တဿာ’’တိအာဒိမှိ ဝုစ္စမာနေ ဣမံ နာမ ဥပပဇ္ဇန္တဿာတိ န ဝိညာယေယျ, တသ္မာ တံမူလိကာသု ယောဇနာသု ‘‘န ကာမဓာတုယာ စုတဿ ကာမဓာတုံ ရူပဓာတုံ အရူပဓာတုံ ဥပပဇ္ဇန္တဿာ’’တိ ပဌမံ ယောဇေတွာ ပုန အနုက္ကမေန ‘‘န ကာမဓာတုံ ဥပပဇ္ဇန္တဿာ’’တိအာဒိကာ ယောဇနာ ကတာ။ ဧဝဉှိ န ကာမဓာတုအာဒိပဒေဟိ ယထာဝုတ္တဓာတုယောယေဝ ဂဟိတာ, န ကဉ္စီတိ ဝိညာယတိ။ ယထာ အနုသယဝါရေ ‘‘အနုသေန္တီတိ ပဒဿ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ အတ္ထော ဂဟိတော’’တိ ဝုတ္တံ, တတ္ထာပိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနမေဝ သန္ဓာယ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ ဂဟေတုံ န သက္ကာ ‘‘ယဿ ကာမရာဂါနုသယော အနုသေတိ, တဿ ပဋိဃာနုသယော အနုသေတီတိ? အာမန္တာ’’တိအာဒိဝစနတော။ အထာပိ အပ္ပဟီနတံ သန္ဓာယ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ အတ္ထော တတ္ထ ဂဟိတော, ဣဓာပိ သော န န ယုဇ္ဇတီတိ။ ဘင်္ဂါတိ ဘဉ္ဇိတဗ္ဗာ, ဒွိဓာ ကာတဗ္ဗာတိ အတ္ထော။ နနု န ကောစိ အနုသယော ယတ္ထ ဥပ္ပဇ္ဇန္တဿ အနုသေတိ နာနုသေတိ စာတိ ဒွိဓာ ကာတဗ္ဗာ, တတ္ထေဝ ကသ္မာ ‘‘ကတိ အနုသယာ ဘင်္ဂါ? အနုသယာ ဘင်္ဂါ နတ္ထီ’’တိ ပုစ္ဆာဝိဿဇ္ဇနာနိ ကတာနိ။ န ဟိ ပကာရန္တရာဘာဝေ သံသယော
(မူလဋီ၊၃၊၁၅၁။)ယုတ္တောတိ? န န ယုတ္တော, ‘‘အနုသယာ ဘင်္ဂါ နတ္ထီ’’တိ အဝုတ္တေ ဘင်္ဂါဘာဝဿ အဝိညာတတ္တာတိ။
ဓာတုဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
အနုသယယမကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၈။ စိတ္တယမကံ
ဥဒ္ဒေသဝါရဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁-၆၂။ စိတ္တယမကဝဏ္ဏနာယံ အာဒိတောဝ တယော သုဒ္ဓိကမဟာဝါရာ ဟောန္တီတိ ဣမေ တယော မဟာဝါရာ သရာဂါဒိကုသလာဒီဟိ မိဿကာ သုဒ္ဓိကာ စ, တေသု အာဒိတော သုဒ္ဓိကာ ဟောန္တီတိ အတ္ထော။ မိဿကေသု စ ဧကေကသ္မိံ သရာဂါဒိမိဿကစိတ္တေ တယော တယော မဟာဝါရာ, တေ တတ္ထ တတ္ထ ပန ဝုတ္တေ သမ္ပိဏ္ဍေတွာ ‘‘သောဠသ ပုဂ္ဂလဝါရာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ, န နိရန္တရံ ဝုတ္တေတိ။ ‘‘ယဿ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ န နိရုဇ္ဈတိ, တဿ စိတ္တံ နိရုဇ္ဈိဿတိ နုပ္ပဇ္ဇိဿတီ’’တိအာဒိနာ ဥပ္ပါဒနိရောဓာနံ ပစ္စုပ္ပန္နာနာဂတကာလာနဉ္စ သံသဂ္ဂဝသေန ဧကေကာယ ပုစ္ဆာယ ပဝတ္တတ္တာ ‘‘ဥပ္ပါဒနိရောဓကာလသမ္ဘေဒဝါရော’’တိ ဝုတ္တော။ ဧဝံ သေသာနမ္ပိ ဝါရာနံ တံတံနာမတာ ပါဠိအနုသာရေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။
ဥဒ္ဒေသဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
နိဒ္ဒေသဝါရဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၆၃။ တထာရူပဿေဝ ခီဏာသဝဿ စိတ္တံ သန္ဓာယာတိ ဣဒံ ဥပ္ပါဒက္ခဏသမင်္ဂိပစ္ဆိမစိတ္တသမင်္ဂိမှိ ပုဂ္ဂလေ အဓိပ္ပေတေ တဉ္စ စိတ္တံ အဓိပ္ပေတမေဝ ဟောတီတိ ကတွာ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အရဟတော ပစ္ဆိမစိတ္တမ္ပီတိ နုပ္ပဇ္ဇတိ နိရုဇ္ဈတီတိ ဧဝံပကာရံ ဘင်္ဂက္ခဏသမင်္ဂိမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။
֍ ဋီ ၆၅-၈၂။ ဥပ္ပါဒဝါရဿ ဒုတိယပုစ္ဆာဝိဿဇ္ဇနေ စိတ္တဿ ဘင်္ဂက္ခဏေ, နိရောဓသမာပန္နာနံ, အသညသတ္တာနံ တေသံ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇိတ္ထ, နော စ တေသံ စိတ္တံ
(မူလဋီ၊၃၊၁၅၂။)ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဧတ္ထ ‘‘စိတ္တဿ ဘင်္ဂက္ခဏေ တေသံ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇိတ္ထာ’’တိ ဧတဿ ‘‘သဗ္ဗေသံ စိတ္တံ ခဏပစ္စုပ္ပန္နမေဝ ဟုတွာ ဥပ္ပါဒက္ခဏံ အတီတတ္တာ ဥပ္ပဇ္ဇိတ္ထ နာမာ’’တိ အတ္ထော ဝုတ္တော။ စိတ္တဿ ဥပ္ပါဒက္ခဏေ တေသံ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇိတ္ထ စေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ စာတိ ဧတဿပိ ဥပ္ပါဒံ ပတ္တတ္တာ ဥပ္ပဇ္ဇိတ္ထ, အနတီတတ္တာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ နာမာတိ ဒွယမေတံ ဧဝံ န သက္ကာ ဝတ္တုံ။ န ဟိ ခဏပစ္စုပ္ပန္နေ ‘‘ဥပ္ပဇ္ဇိတ္ထာ’’တိ အတီတဝေါဟာရော အတ္ထိ။ ယဒိ သိယာ, ယံ ဝါ ပန စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇိတ္ထ, တံ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဧတ္ထ ‘‘နော’’တိ အဝတွာ ဝိဘဇိတဗ္ဗံ သိယာ။ တထာ ‘‘ယံ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, တံ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇိတ္ထာ’’တိ ဧတ္ထ စ ‘‘နော’’တိ အဝတွာ ‘‘အာမန္တာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ။ ‘‘စိတ္တဿ ဘင်္ဂက္ခဏေ’’တိ ပန ဘိဇ္ဇမာနစိတ္တသမင်္ဂီ ပုဂ္ဂလော ဝုတ္တော, တဿ အတီတံ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇိတ္ထ, န စ ကိဉ္စိ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ စိတ္တဿ ဥပ္ပါဒက္ခဏေတိ စ ဥပ္ပဇ္ဇမာနစိတ္တသမင်္ဂီ ပုဂ္ဂလော ဝုတ္တော, တဿပိ အတီတံ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇိတ္ထ, တံ ပန စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ စိတ္တန္တိ ဟိ သာမညဝစနံ ဧကသ္မိံ အနေကသ္မိဉ္စ ယထာဂဟိတဝိသေသေ တိဋ္ဌတီတိ။ ‘‘ယဿ ဝါ ပန စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတိ, တဿ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ? စိတ္တဿ ဘင်္ဂက္ခဏေ’’တိ ဧတ္ထ ယဿ ဝါ ပန စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတီတိ ဧတေန သန္နိဋ္ဌာနေန ဂဟိတပုဂ္ဂလဿေဝ စိတ္တဿ ဘင်္ဂက္ခဏေတိ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ သန္နိဋ္ဌာနဝသေန နိယမော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဥပ္ပန္နုပ္ပဇ္ဇမာနဝါရော နိရုဒ္ဓနိရုဇ္ဈမာနဝါရော စ ပုဂ္ဂလဝါရာဒီသု တီသုပိ နိန္နာနာကရဏာ ဥဒ္ဒိဋ္ဌာ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ စ။ တတ္ထ ပုဂ္ဂလဝါရေ အဝိသေသေန ယံ ကဉ္စိ တာဒိသံ ပုဂ္ဂလံ သန္ဓာယ ‘‘ဥပ္ပန္နံ ဥပ္ပဇ္ဇမာန’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ, ဓမ္မဝါရေ စိတ္တမေဝ, ပုဂ္ဂလဓမ္မဝါရေ ပုဂ္ဂလံ စိတ္တဉ္စာတိ အယမေတ္ထ ဝိသေသော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။
֍ ဋီ ၈၃။ အတိက္ကန္တကာလဝါရေ ဣမဿ ပုဂ္ဂလဝါရတ္တာ ပုဂ္ဂလော ပုစ္ဆိတောတိ ပုဂ္ဂလဿေဝ ဝိဿဇ္ဇနေန ဘဝိတဗ္ဗံ။ ယထာ ယဿ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇိတ္ထာတိ ဧတေန န ကောစိ ပုဂ္ဂလော န ဂဟိတော, ဧဝံ ယဿ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ ခဏံ ခဏံ ဝီတိက္ကန္တံ အတိက္ကန္တကာလန္တိ ဧတေန သန္နိဋ္ဌာနေန န ကောစိ န ဂဟိတော။ န ဟိ သော ပုဂ္ဂလော အတ္ထိ, ယဿ စိတ္တံ ဥပ္ပါဒက္ခဏံ အတီတံ နတ္ထိ, တေ စ ပန နိရုဇ္ဈမာနက္ခဏာတီတစိတ္တာ န န ဟောန္တီတိ ပဌမော ပဉှော ‘‘အာမန္တာ’’တိ ဝိဿဇ္ဇိတဗ္ဗော သိယာ, တထာ ဒုတိယတတိယာ။ စတုတ္ထော ပန ‘‘ပစ္ဆိမစိတ္တဿ ဘင်္ဂက္ခဏေ တေသံ စိတ္တံ ဘင်္ဂက္ခဏံ အဝီတိက္ကန္တံ, နော စ တေသံ စိတ္တံ ဥပ္ပါဒက္ခဏံ အဝီတိက္ကန္တံ, ဣတရေသံ စိတ္တံ ဘင်္ဂက္ခဏဉ္စ အဝီတိက္ကန္တံ ဥပ္ပါဒက္ခဏဉ္စ အဝီတိက္ကန္တ’’န္တိ ဝိဿဇ္ဇိတဗ္ဗော ဘဝေယျ, တထာ အဝိဿဇ္ဇေတွာ ကသ္မာ သဗ္ဗတ္ထ စိတ္တမေဝ
(မူလဋီ၊၃၊၁၅၃။)ဝိဘတ္တန္တိ? စိတ္တဝသေန ပုဂ္ဂလဝဝတ္ထာနတော။ ခဏဿ ဟိ ဝီတိက္ကန္တတာယ အတိက္ကန္တကာလတာဝစနေန ဝတ္တမာနဿ စ စိတ္တဿ ဝသေန ပုဂ္ဂလော ဥပ္ပါဒက္ခဏာတီတစိတ္တော ဝုတ္တော အတီတဿ စ, တတ္ထ ပုရိမဿ စိတ္တံ န ဘင်္ဂက္ခဏံ ဝီတိက္ကန္တံ ပစ္ဆိမဿ ဝီတိက္ကန္တန္တိ ဧဝမာဒိကော ပုဂ္ဂလဝိဘာဂေါ ယဿ စိတ္တဿ ဝသေန ပုဂ္ဂလဝဝတ္ထာနံ ဟောတိ, တဿ စိတ္တဿ တံတံခဏဝီတိက္ကမာဝီတိက္ကမဒဿနဝသေန ဒဿိတော ဟောတီတိ သဗ္ဗဝိဿဇ္ဇနေသု စိတ္တမေဝ ဝိဘတ္တံ။ အထ ဝါ နယိဓ ဓမ္မမတ္တဝိသိဋ္ဌော ပုဂ္ဂလော ပုစ္ဆိတော, အထ ခေါ ပုဂ္ဂလဝိသိဋ္ဌံ စိတ္တံ, တသ္မာ စိတ္တမေဝ ဝိဿဇ္ဇိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယဒိပိ ပုဂ္ဂလပ္ပဓာနာ ပုစ္ဆာ, အထာပိ စိတ္တပ္ပဓာနာ, ဥဘယထာပိ ဒုတိယပုစ္ဆာယ ‘‘အာမန္တာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ, တထာ ပန အဝတွာ နိရောဓက္ခဏဝီတိက္ကမေန အတိက္ကန္တကာလတာ န ဥပ္ပါဒက္ခဏဝီတိက္ကမေန အတိက္ကန္တကာလတာ ဝိယ ဝတ္တမာနဿ အတ္ထီတိ ဒဿနတ္ထံ ‘‘အတီတံ စိတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယဿ စိတ္တံ န ဥပ္ပဇ္ဇမာနန္တိ ဧတ္ထ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ ခဏံ ခဏံ ဝီတိက္ကန္တံ အတိက္ကန္တကာလံ ယဿ စိတ္တံ န ဟောတီတိ အတ္ထော။ ဧသ နယော ‘‘န နိရုဇ္ဈမာန’’န္တိ ဧတ္ထာပိ။
֍ ဋီ ၁၁၄-၁၁၆။ မိဿကဝါရေသု ယဿ သရာဂံ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ န နိရုဇ္ဈတိ, တဿ စိတ္တံ နိရုဇ္ဈိဿတိ နုပ္ပဇ္ဇိဿတီတိ ပုစ္ဆာ, နောတိ ဝိဿဇ္ဇနဉ္စ အဋ္ဌကထာယံ ဒဿိတံ။ ပါဠိယံ ပန ‘‘ယဿ သရာဂံ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ န နိရုဇ္ဈတိ, တဿ သရာဂံ စိတ္တံ နိရုဇ္ဈိဿတိ နုပ္ပဇ္ဇိဿတီ’’တိ မာတိကာဌပနာယံ ဝုတ္တတ္တာ ဝိဿဇ္ဇနေပိ တထေဝ သန္နိဋ္ဌာနသံသယတ္ထေသု သရာဂါဒိမိဿကစိတ္တဝသေနေဝ ပုစ္ဆာ ဥဒ္ဓရိတွာ ‘‘သရာဂပစ္ဆိမစိတ္တဿ ဥပ္ပါဒက္ခဏေ တေသံ သရာဂံ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ န နိရုဇ္ဈတိ နိရုဇ္ဈိဿတိ နုပ္ပဇ္ဇိဿတိ, ဣတရေသံ သရာဂစိတ္တဿ ဥပ္ပါဒက္ခဏေ တေသံ သရာဂံ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ န နိရုဇ္ဈတိ နိရုဇ္ဈိဿတိ စေဝ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတိ စာ’’တိ ဧဝမာဒိနာ နယေန ယေဘုယျေန သုဒ္ဓိကဝါရသဒိသမေဝ ဝိဿဇ္ဇနံ ကာတဗ္ဗန္တိ ကတွာ သံခိတ္တန္တိ ဝိညာယတိ။
နိဒ္ဒေသဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
စိတ္တယမကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(မူလဋီ၊၃၊၁၅၄။)၉။ ဓမ္မယမကံ
၁။ ပဏ္ဏတ္တိဝါရော
ဥဒ္ဒေသဝါရဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁-၁၆။ ဓမ္မယမကဝဏ္ဏနာယံ ကုသလာဒိဓမ္မာနံ မာတိကံ ဌပေတွာတိ ယထာ မူလယမကေ ကုသလာဒိဓမ္မာ ဒေသိတာ, ယထာ စ ခန္ဓယမကာဒီသု ‘‘ပဉ္စက္ခန္ဓာ’’တိအာဒိနာ အညထာ သင်္ဂဟေတွာ ဒေသိတာ, တထာ အဒေသေတွာ ယာ ကုသလာဒီနံ ဓမ္မာနံ ‘‘ကုသလာကုသလာ ဓမ္မာ’’တိအာဒိကာ မာတိကာ, တံ ဣဓ အာဒိမှိ ဌပေတွာ ဒေသိတဿာတိ အတ္ထော။
ဥဒ္ဒေသဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၂။ ပဝတ္တိဝါရဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၃-၃၄။ ‘‘ယဿ ကုသလာ ဓမ္မာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ, တဿ အဗျာကတာ ဓမ္မာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီ’’တိ ဧတဿ ဝိဿဇ္ဇနေ ‘‘အဗျာကတာ စာတိ စိတ္တသမုဋ္ဌာနရူပဝသေန ဝုတ္တ’’န္တိ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ, ဣမသ္မိံ ပန ပဉှေ ကမ္မသမုဋ္ဌာနာဒိရူပဉ္စ လဗ္ဘတိ, တံ ပန ပဋိလောမဝါရဿ ဝိဿဇ္ဇနေ သဗ္ဗေသံ စဝန္တာနံ, ပဝတ္တေ စိတ္တဿ ဘင်္ဂက္ခဏေ, အာရုပ္ပေ အကုသလာနံ ဥပ္ပါဒက္ခဏေ တေသံ ကုသလာ စ ဓမ္မာ န ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ အဗျာကတာ စ ဓမ္မာ န ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ ဧတ္ထ ပဝတ္တေ စိတ္တဿ ဘင်္ဂက္ခဏေ ဥပ္ပဇ္ဇမာနမ္ပိ ကမ္မသမုဋ္ဌာနာဒိရူပံ အဂ္ဂဟေတွာ ‘‘အဗျာကတာ စ ဓမ္မာ န ဥပ္ပဇ္ဇန္တီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ စိတ္တသမုဋ္ဌာနရူပမေဝ ဣဓာဓိပ္ပေတံ။ ကမ္မသမုဋ္ဌာနာဒိရူပေ န ဝိဓာနံ, နာပိ ပဋိသေဓောတိ ကေစိ ဝဒန္တိ, တထာ စိတ္တသမုဋ္ဌာနရူပမေဝ သန္ဓာယ ‘‘ယဿ ကုသလာ ဓမ္မာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ, တဿ အဗျာကတာ ဓမ္မာ နိရုဇ္ဈန္တီတိ? နော’’တိ (ယမ။ ၃။ဓမ္မယမက။၁၆၃) ဝုတ္တန္တိ။ တံ ပနေတံ ဧဝံ န သက္ကာ ဝတ္တုံ စိတ္တဿ ဘင်္ဂက္ခဏေ ကမ္မသမုဋ္ဌာနရူပါဒီနမ္ပိ ဥပ္ပါဒဿ ဥပ္ပါဒက္ခဏေ စ နိရောဓဿ ဧဝမာဒီဟိ ဧဝ ပါဠီဟိ ပဋိသေဓသိဒ္ဓိတော။
ယေ စ ဝဒန္တိ ‘‘ယထာ ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ္ဂေ နိရောဓကထာယံ ‘သောတာပတ္တိမဂ္ဂက္ခဏေ ဇာတာ ဓမ္မာ ဌပေတွာ စိတ္တသမုဋ္ဌာနရူပံ သဗ္ဗေပိ ဝိရာဂါ စေဝ ဟောန္တိ ဝိရာဂါရမ္မဏာ ဝိရာဂဂေါစရာ ဝိရာဂသမုဒါဂတာ ဝိရာဂပတိဋ္ဌာ’တိအာဒီသု ‘ဌပေတွာ ရူပ’န္တိ အဝတွာ စိတ္တပဋိဗဒ္ဓတ္တာ
(မူလဋီ၊၃၊၁၅၅။)စိတ္တဇရူပါနံ ‘ဌပေတွာ စိတ္တသမုဋ္ဌာနရူပ’န္တိ ဝုတ္တံ, ဧဝမိဓာပိ စိတ္တပဋိဗဒ္ဓတ္တာ စိတ္တဇရူပမေဝ ကထိတ’’န္တိ, တဉ္စ တထာ န ဟောတိ။ ယေသဉှိ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေါ သဟဇာတပစ္စယော ဟောတိ, ယေသု စ ဝိရာဂါဒိအာသင်္ကာ ဟောတိ, တေ သောတာပတ္တိမဂ္ဂသဟဇာတာ ဓမ္မာ သောတာပတ္တိမဂ္ဂက္ခဏေ ဇာတာ ဓမ္မာတိ တတ္ထ ဝုတ္တာ။ သောတာပတ္တိမဂ္ဂက္ခဏေ ဇာတာတိ ဟိ ဝစနံ မဂ္ဂေ ဇာတတံ ဒီပေတိ, န စ ကမ္မဇာဒီနိ အမဂ္ဂေ ဇာယမာနာနိ မဂ္ဂက္ခဏေ ဇာတဝေါဟာရံ အရဟန္တိ တေသံ တဿ သောတာပတ္တိမဂ္ဂက္ခဏေ သဟဇာတပစ္စယတ္တာဘာဝတော, တသ္မာ မဂ္ဂက္ခဏေ တံသဟဇာတဓမ္မေသု ဌပေတဗ္ဗံ ဌပေတုံ ‘‘ဌပေတွာ စိတ္တသမုဋ္ဌာနရူပ’’န္တိ ဝုတ္တံ, ဣဓ ပန ကုသလာဒိဓမ္မာ ယဿ ယတ္ထ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ နိရုဇ္ဈန္တိ စ, တဿ ပုဂ္ဂလဿ တသ္မိဉ္စ ဩကာသေ အဗျာကတဓမ္မာနံ ဥပ္ပါဒနိရောဓာနံ ကုသလာဒိပဋိဗဒ္ဓတာ အပ္ပဋိဗဒ္ဓတာ စ အာမဋ္ဌာ, န စ ကမ္မဇာဒိရူပံ အဗျာကတံ န ဟောတိ, တသ္မာ သန္နိဋ္ဌာနေန ဂဟိတဿ ပုဂ္ဂလဿ ဩကာသေ ဝါ ဥပ္ပါဒနိရောဓေသု ဝိဇ္ဇမာနေသု အဗျာကတာနံ တေ ဝေဒိတဗ္ဗာ, အဝိဇ္ဇမာနေသု စ ပဋိသေဓေတဗ္ဗာ, န စ အစိတ္တပဋိဗဒ္ဓါ အဗျာကတာတိ ဧတ္ထ န ဂဟိတာတိ သက္ကာ ဝတ္တုံ နိရောဓသမာပန္နာနံ အသညသတ္တာနဉ္စ ဥပ္ပါဒနိရောဓဝစနတောတိ။
စတုတ္ထပဉှေ ပဝတ္တေ အကုသလာဗျာကတစိတ္တဿ ဥပ္ပါဒက္ခဏေတိ ဣဒံ ‘‘ယဿ ဝါ ပန အဗျာကတာ ဓမ္မာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီ’’တိ ဧတေန သန္နိဋ္ဌာနေန ဂဟိတေသု ပဉ္စဝေါကာရေ အကုသလာဗျာကတစိတ္တာနံ စတုဝေါကာရေ စ အဗျာကတစိတ္တဿေဝ ဥပ္ပါဒက္ခဏသမင်္ဂိနော သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ သန္နိဋ္ဌာနဝသေန ဝိသေသော ဝေဒိတဗ္ဗော။
֍ ဋီ ၇၉။ ‘‘ဧကာဝဇ္ဇနေန ဥပ္ပန္နဿာ’’တိ ဝုတ္တံ, နာနာဝဇ္ဇနေနပိ ပန တတော ပုရိမတရဇဝနဝီထီသု ဥပ္ပန္နဿ ‘‘ဥပ္ပါဒက္ခဏေ တေသံ အကုသလာ ဓမ္မာ နုပ္ပဇ္ဇိဿန္တိ, နော စ တေသံ ကုသလာ ဓမ္မာ နုပ္ပဇ္ဇန္တီ’’တိ ဣဒံ လက္ခဏံ လဗ္ဘတေဝ, တသ္မာ ဧတေန လက္ခဏေန သမာနလက္ခဏံ သဗ္ဗံ ယဿ စိတ္တဿ အနန္တရာ အဂ္ဂမဂ္ဂံ ပဋိလဘိဿန္တိ, တဿ စိတ္တဿ ဥပ္ပါဒက္ခဏေတိ ဧတေနေဝ ကုသလာနာဂတဘာဝပရိယောသာနေန တာယ ဧဝ သမာနလက္ခဏတာယ ဒီပိတံ ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧသ နယော အကုသလာတီတဘာဝဿ အဗျာကတာတီတဘာဝဿ စ အာဒိမှိ ‘‘ဒုတိယေ အကုသလေ’’တိ, ‘‘ဒုတိယေ စိတ္တေ’’တိ စ ဝုတ္တဋ္ဌာနေ။ ယထာ ဟိ ဘာဝနာဝါရေ ဘာဝနာပဟာနာနံ
(မူလဋီ၊၃၊၁၅၆။)ပရိယောသာနေန အဂ္ဂမဂ္ဂေန တတော ပုရိမတရာနိပိ ဘာဝနာပဟာနာနိ ဒဿိတာနိ ဟောန္တိ, ဧဝမိဓာပိ တံ တံ တေန တေန အာဒိနာ အန္တေန စ ဒဿိတန္တိ။
֍ ဋီ ၁၀၀။ ပဉ္စဝေါကာရေ အကုသလာနံ ဘင်္ဂက္ခဏေ တေသံ အကုသလာ စ ဓမ္မာ နိရုဇ္ဈန္တိ အဗျာကတာ စ ဓမ္မာ နိရုဇ္ဈန္တီတိ ဝစနေန ပဋိသန္ဓိစိတ္တတော သောဠသမံ, တတော ပရမ္ပိ ဝါ ဘဝနိကန္တိစိတ္တံ ဟောတိ, န တတော ဩရန္တိ ဝိညာယတီတိ။
ပဝတ္တိဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ဓမ္မယမကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၁၀။ ဣန္ဒြိယယမကံ
၁။ ပဏ္ဏတ္တိဝါရော
ဥဒ္ဒေသဝါရဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁။ ဣန္ဒြိယယမကေ ဝိဘင်္ဂေ ဝိယ ဇီဝိတိန္ဒြိယံ မနိန္ဒြိယာနန္တရံ အနိဒ္ဒိသိတွာ ပုရိသိန္ဒြိယာနန္တရံ ဥဒ္ဒိဋ္ဌံ ‘‘တီဏိမာနိ, ဘိက္ခဝေ, ဣန္ဒြိယာနိ။ ကတမာနိ တီဏိ? ဣတ္ထိန္ဒြိယံ ပုရိသိန္ဒြိယံ ဇီဝိတိန္ဒြိယ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၅။၄၉၂) သုတ္တေ ဒေသိတက္ကမေန။ ပဝတ္တိဝါရေ ဟိ ဧကန္တံ ပဝတ္တိယံ ဧဝ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာနံ သုခိန္ဒြိယာဒီနံ ကမ္မဇာနံ အကမ္မဇာနဉ္စ အနုပါလကံ ဇီဝိတိန္ဒြိယံ စုတိပဋိသန္ဓီသု စ ပဝတ္တမာနာနံ ကမ္မဇာနန္တိ တံမူလကာနိ ယမကာနိ စုတိပဋိသန္ဓိပဝတ္တိဝသေန ဝတ္တဗ္ဗာနီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ စက္ခုန္ဒြိယာဒီသု ပန ပုရိသိန္ဒြိယာဝသာနေသု ယံ မူလကမေဝ န ဟောတိ မနိန္ဒြိယံ, တံ ဌပေတွာ အဝသေသမူလကာနိ စုတိဥပပတ္တိဝသေနေဝ ဝတ္တဗ္ဗာနိ အာယတနယမကေ ဝိယ, တသ္မာ ဇီဝိတိန္ဒြိယံ တေသံ မဇ္ဈေ အနုဒ္ဒိသိတွာ အန္တေ ဥဒ္ဒိဋ္ဌန္တိ။
ဥဒ္ဒေသဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
နိဒ္ဒေသဝါရဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၉၄။ ဣတ္ထီ ဣတ္ထိန္ဒြိယန္တိ ဧတ္ထ ယသ္မာ ဣတ္ထီတိ ကောစိ သဘာဝေါ နတ္ထိ, န စ ရူပါဒိဓမ္မေ ဥပါဒါယ ဣတ္ထိဂ္ဂဟဏံ န ဟောတိ, တသ္မာ ဣတ္ထိဂ္ဂဟဏဿ
(မူလဋီ၊၃၊၁၅၇။)အဝိဇ္ဇမာနမ္ပိ ဝိဇ္ဇမာနမိဝ ဂဟေတွာ ပဝတ္တိတော တထာဂဟိတဿ ဝသေန ‘‘နတ္ထီ’’တိ အဝတွာ ‘‘နော’’တိ ဝုတ္တံ။ သုခဿ စ ဘေဒံ ကတွာ ‘‘သုခံ သောမနဿ’’န္တိ, ဒုက္ခဿ စ ‘‘ဒုက္ခံ ဒေါမနဿ’’န္တိ ဝစနေနေဝ သောမနဿတော အညာ သုခါ ဝေဒနာ သုခံ, ဒေါမနဿတော စ အညာ ဒုက္ခာ ဝေဒနာ ဒုက္ခန္တိ အယံ ဝိသေသော ဂဟိတောယေဝါတိ ‘‘သုခံ သုခိန္ဒြိယံ ဒုက္ခံ ဒုက္ခိန္ဒြိယ’’န္တိ ဧတ္ထ ‘‘အာမန္တာ’’တိ ဝုတ္တံ။
֍ ဋီ ၁၄၀။ သုဒ္ဓိန္ဒြိယဝါရေ စက္ခု ဣန္ဒြိယန္တိ ဧတ္ထ ဒိဗ္ဗစက္ခုပညာစက္ခူနိ ပညိန္ဒြိယာနိ ဟောန္တီတိ ‘‘အာမန္တာ’’တိ ဝုတ္တံ။ အဝသေသံ သောတန္တိ တဏှာသောတမေဝါဟ။
နိဒ္ဒေသဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၂။ပဝတ္တိဝါရဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၈၆။ ပဝတ္တိဝါရေ ‘‘ဆယိမာနိ, ဘိက္ခဝေ, ဣန္ဒြိယာနိ။ ကတမာနိ ဆ? စက္ခုန္ဒြိယံ…ပေ… ကာယိန္ဒြိယံ မနိန္ဒြိယ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၅။၄၉၅) သုတ္တေ ဝုတ္တနယေန ဣဓ ဥဒ္ဒိဋ္ဌံ မနိန္ဒြိယံ စုတိပဋိသန္ဓိပဝတ္တီသု ပဝတ္တမာနေဟိ ကမ္မဇာကမ္မဇေဟိ သဗ္ဗေဟိပိ ယောဂံ ဂစ္ဆတိ, န စ ဇီဝိတိန္ဒြိယံ ဝိယ အညဓမ္မနိဿယေန ဂဟေတဗ္ဗံ, ပုဗ္ဗင်္ဂမတ္တာဝ ပဓာနံ, တသ္မာ ကူဋံ ဝိယ ဂေါပါနသီနံ သဗ္ဗိန္ဒြိယာနံ သမောသရဏဋ္ဌာနံ အန္တေ ဌပေတွာ ယောဇိတံ။ ဇီဝိတိန္ဒြိယာဒိမူလကေသု ပဝတ္တိဉ္စ ဂဟေတွာ ဂတေသု ‘‘ယဿ ဇီဝိတိန္ဒြိယံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, တဿ သုခိန္ဒြိယံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ? သဗ္ဗေသံ ဥပပဇ္ဇန္တာနံ, ပဝတ္တေ သုခိန္ဒြိယဝိပ္ပယုတ္တစိတ္တဿ ဥပ္ပါဒက္ခဏေ တေသံ ဇီဝိတိန္ဒြိယံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, နော စ တေသံ သုခိန္ဒြိယံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, သုခိန္ဒြိယသမ္ပယုတ္တစိတ္တဿ ဥပ္ပါဒက္ခဏေ တေသံ ဇီဝိတိန္ဒြိယဉ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ သုခိန္ဒြိယဉ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိအာဒိနာ သုခဒုက္ခဒေါမနဿိန္ဒြိယေဟိ လောကုတ္တရိန္ဒြိယေဟိ စ ယောဇနာ လဗ္ဘတိ, တထာ ‘‘ယဿ သုခိန္ဒြိယံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, တဿ ဒုက္ခိန္ဒြိယံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ? နော’’တိအာဒိနာ တံမူလကာ စ နယာ။ တေဟိ ပန ပဝတ္တိယံယေဝ ဥပ္ပဇ္ဇမာနေဟိ ယောဇနာ တံမူလကာ စ စုတိပဋိသန္ဓိပဝတ္တီသု ပဝတ္တမာနေဟိ သောမနဿိန္ဒြိယာဒီဟိ ယောဇနာယ ဇီဝိတိန္ဒြိယမူလကေဟိ စ နယေဟိ ပါကဋာယေဝါတိ ကတွာ န ဝုတ္တာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။
(မူလဋီ၊၃၊၁၅၈။)‘‘သစက္ခုကာနံ ဝိနာ သောမနဿေနာတိ ဥပေက္ခာသဟဂတာနံ စတုန္နံ မဟာဝိပါကပဋိသန္ဓီနံ ဝသေန ဝုတ္တ’’န္တိ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ, တံ သောမနဿဝိရဟိတသစက္ခုကပဋိသန္ဓိနိဒဿနဝသေန ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ န ဟိ ‘‘စတုန္နံယေဝါ’’တိ နိယမော ကတော, တေန တံသမာနလက္ခဏာ ပရိတ္တဝိပါကရူပါဝစရပဋိသန္ဓိယောပိ ဒဿိတာ ဟောန္တိ။ တတ္ထ ကာမာဝစရေသု သောမနဿပဋိသန္ဓိသမာနတာယ မဟာဝိပါကေဟိ စတူဟိ နိဒဿနံ ကတံ, တေန ယထာ သသောမနဿပဋိသန္ဓိကာ အစက္ခုကာ န ဟောန္တိ, ဧဝံ ဣတရမဟာဝိပါကပဋိသန္ဓိကာပီတိ အယမတ္ထော ဒဿိတော ဟောတိ။ ဂဗ္ဘသေယျကာနဉ္စ အနုပ္ပန္နေသု စက္ခာဒီသု စဝန္တာနံ အဟေတုကပဋိသန္ဓိကတာ သဟေတုကပဋိသန္ဓိကာနံ ကာမာဝစရာနံ နိယမတော သစက္ခုကာဒိဘာဝဒဿနေန ဒဿိတာ ဟောတိ။ ဂဗ္ဘသေယျကေပိ ဟိ သန္ဓာယ ‘‘ယဿ ဝါ ပန သောမနဿိန္ဒြိယံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, တဿ စက္ခုန္ဒြိယံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ? အာမန္တာ’’တိ ဣဒံ ဝစနံ ယထာ ယုဇ္ဇတိ, တထာ အာယတနယမကေ ဒဿိတံ။ န ဟိ သန္နိဋ္ဌာနေန သင်္ဂဟိတာနံ ဂဗ္ဘသေယျကာနံ ဝဇ္ဇနေ ကာရဏံ အတ္ထိ, ‘‘ဣတ္ထီနံ အဃာနကာနံ ဥပပဇ္ဇန္တီန’’န္တိအာဒီသု (ယမ။ ၃။ဣန္ဒြိယယမက။၁၈၇) စ တေ ဧဝ ဝုတ္တာတိ။
ဥပေက္ခာယ အစက္ခုကာနန္တိ အဟေတုကပဋိသန္ဓိဝသေန ဝုတ္တန္တိ ဧတ္ထ စ ကာမာဝစရေ သောပေက္ခအစက္ခုကပဋိသန္ဓိယာ တံသမာနလက္ခဏံ အရူပပဋိသန္ဓိဉ္စ နိဒဿေတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ကေသုစိ ပန ပေါတ္ထကေသု ‘‘အဟေတုကာရူပပဋိသန္ဓိဝသေနာ’’တိ ပါဌော ဒိဿတိ, သော ဧဝ သေယျော။
‘‘တတ္ထ ဟိ ဧကန္တေနေဝ သဒ္ဓါသတိပညာယော နတ္ထိ, သမာဓိဝီရိယာနိ ပန ဣန္ဒြိယပ္ပတ္တာနိ န ဟောန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ, ယဒိ ပန သမာဓိဝီရိယာနိ သန္တိ, ‘‘ဣန္ဒြိယပ္ပတ္တာနိ န ဟောန္တီ’’တိ န သက္ကာ ဝတ္တုံ ‘‘သမာဓိ သမာဓိန္ဒြိယန္တိ? အာမန္တာ’’တိ (ယမ။ ၃။ဣန္ဒြိယယမက။၁၁၃) ‘‘ဝီရိယံ ဝီရိယိန္ဒြိယန္တိ? အာမန္တာ’’တိ (ယမ။ ၃။ဣန္ဒြိယယမက။၁၁၁) ဝစနတော။ အဟေတုကပဋိသန္ဓိစိတ္တေ စ ယထာ သမာဓိလေသော ဧကဂ္ဂတာ အတ္ထိ, န ဧဝံ ဝီရိယလေသော အတ္ထိ, တသ္မာ ဧဝမေတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ ‘‘တတ္ထ ဟိ ဧကန္တေနေဝ သဒ္ဓါဝီရိယသတိပညာယော နတ္ထိ, ဧကဂ္ဂတာ ပန သမာဓိလေသော ဧဝ ဟောတီ’’တိ။ အယံ ပနေတ္ထ အဓိပ္ပါယော သိယာ – ယထာ အညေသု ကေသုစိ အဟေတုကစိတ္တေသု သမာဓိဝီရိယာနိ ဟောန္တိ ဣန္ဒြိယပ္ပတ္တာနိ စ, ဧဝမိဓ သမာဓိဝီရိယာနိ ဣန္ဒြိယပ္ပတ္တာနိ န ဟောန္တီတိ။ သမာဓိဝီရိယိန္ဒြိယာနမေဝ အဘာဝံ ဒဿေန္တော အဟေတုကန္တရတော
(မူလဋီ၊၃၊၁၅၉။)ဝိသေသေတိ။ တတ္ထ ‘‘သမာဓိဝီရိယာနိ ပန န ဟောန္တီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘ဣန္ဒြိယပ္ပတ္တာနီ’’တိ သမာဓိလေသဿ သမာဓိန္ဒြိယဘာဝံ အပ္ပတ္တဿ သဗ္ဘာဝတော ဝုတ္တံ, န ဝီရိယလေသဿ။ ဝိသေသနဉှိ ဝိသေသိတဗ္ဗေ ပဝတ္တတိ။ ယေသု ပန ပေါတ္ထကေသု ‘‘တတ္ထ ဧကန္တေနေဝ သဒ္ဓါဝီရိယသတိပညာယော နတ္ထီ’’တိ ပါဌော, သော ဧဝ သုန္ဒရတရော။
ယာဝ စက္ခုန္ဒြိယံ နုပ္ပဇ္ဇတိ, တာဝ ဂဗ္ဘဂတာနံ အစက္ခုကာနံ ဘာဝေါ အတ္ထီတိ ဣမိနာ အဓိပ္ပါယေနာဟ ‘‘သဟေတုကာနံ အစက္ခုကာနန္တိ ဂဗ္ဘသေယျကဝသေန စေဝ အရူပီဝသေန စ ဝုတ္တ’’န္တိ။ ဂဗ္ဘသေယျကာပိ ပန အဝဿံ ဥပ္ပဇ္ဇနကစက္ခုကာ န လဗ္ဘန္တီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ သစက္ခုကာနံ ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တာနန္တိ ကာမဓာတုယံ ဒုဟေတုကပဋိသန္ဓိကာနံ ဝသေန ဝုတ္တန္တိ ဣဓာပိ အဟေတုကပဋိသန္ဓိကာ စ အစက္ခုကာ လဗ္ဘန္တေဝ။ ဣတ္ထိပုရိသိန္ဒြိယသန္တာနာနမ္ပိ ဥပပတ္တိဝသေန ဥပ္ပါဒေါ, စုတိဝသေန နိရောဓော ဗာဟုလ္လဝသေန ဒဿိတော။ ကဒါစိ ဟိ တေသံ ပဌမကပ္ပိကာဒီနံ ဝိယ ပဝတ္တိယမ္ပိ ဥပ္ပါဒနိရောဓာ ဟောန္တီတိ။ ဧတ္ထ ပုရိသိန္ဒြိယာဝသာနေသု ဣန္ဒြိယမူလယမကေသု ပဌမပုစ္ဆာသု သန္နိဋ္ဌာနေဟိ ဂဟိတေဟိ ဥပပတ္တိစုတိဝသေန ဂစ္ဆန္တေဟိ စက္ခုန္ဒြိယာဒီဟိ နိယမိတတ္တာ ဇီဝိတိန္ဒြိယာဒီနံ ပဝတ္တိဝသေနပိ လဗ္ဘမာနာနံ ဥပပတ္တိစုတိဝသေနေဝ ဒုတိယပုစ္ဆာသု သန္နိဋ္ဌာနေဟိ ဂဟဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
֍ ဋီ ၁၉၀။ ရူပဇီဝိတိန္ဒြိယံ စက္ခုန္ဒြိယာဒိသမာနဂတိကံ စုတိပဋိသန္ဓိဝသေနေဝ ဂစ္ဆတိ သန္တာနုပ္ပတ္တိနိရောဓဒဿနတောတိ အာဟ ‘‘ပဝတ္တေ သောမနဿဝိပ္ပယုတ္တစိတ္တဿ ဥပ္ပါဒက္ခဏေတိ အရူပဇီဝိတိန္ဒြိယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တ’’န္တိ။ ဧတေသဉ္စေဝ အညေသဉ္စ ပဉ္စိန္ဒြိယာနံ ယထာလာဘဝသေနာတိ ဧတ္ထ ဧတေသံ ဇီဝိတိန္ဒြိယာဒီနံ စုတိပဋိသန္ဓိပဝတ္တေသု, အညေသဉ္စ စက္ခုန္ဒြိယာဒီနံ စုတိပဋိသန္ဓီသူတိ ဧဝံ ယထာလာဘော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အယံ ပန ဆေဒေယေဝါတိ ဧတ္ထ တဿ တဿ ပရိပုဏ္ဏပဉှဿ တသ္မိံ တသ္မိံ သရူပဒဿနေန ဝိဿဇ္ဇနေ ဝိဿဇ္ဇိတေ ပစ္ဆိမကောဋ္ဌာသဿ ဆေဒေါတိ နာမံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။
ယဿ ဝါ ပန သောမနဿိန္ဒြိယံ န ဥပ္ပဇ္ဇတိ, တဿ ဇီဝိတိန္ဒြိယံ န ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ? ဝိနာ သောမနဿေန ဥပပဇ္ဇန္တာနံ ပဝတ္တေ သောမနဿဝိပ္ပယုတ္တစိတ္တဿ ဥပ္ပါဒက္ခဏေ တေသံ သောမနဿိန္ဒြိယံ န ဥပ္ပဇ္ဇတိ, နော စ
(မူလဋီ၊၃၊၁၆၀။)တေသံ ဇီဝိတိန္ဒြိယံ န ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဧတ္ထ ‘‘နိရောဓသမာပန္နာနံ အသညသတ္တာန’’န္တိ အဝစနံ ရူပဇီဝိတိန္ဒြိယဿ စက္ခုန္ဒြိယာဒိသမာနဂတိကတံ ဒီပေတိ။ တဿ ဟိ ဥပပတ္တိယံယေဝ ဥပ္ပါဒေါ ဝတ္တဗ္ဗောတိ။ ‘‘ဝိနာ သောမနဿေန ဥပပဇ္ဇန္တာန’’န္တိ ဧတ္ထ အသညသတ္တေ သင်္ဂဟေတွာ ပဝတ္တိဝသေန တေ စ နိရောဓသမာပန္နာ စ န ဝုတ္တာ, အနုပ္ပါဒေါပိ ပနေတဿ စုတိဥပပတ္တီသွေဝ ဝတ္တဗ္ဗော, န ပဝတ္တေတိ။ ပစ္ဆိမကောဋ္ဌာသေပိ ‘‘သဗ္ဗေသံ စဝန္တာနံ, ပဝတ္တေ စိတ္တဿ ဘင်္ဂက္ခဏေ တေသံ သောမနဿိန္ဒြိယဉ္စ န ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဇီဝိတိန္ဒြိယဉ္စ န ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဧဝံ ‘‘သဗ္ဗေသံ စဝန္တာန’’န္တိ ဧတ္ထေဝ အသညသတ္တေ သင်္ဂဏှိတွာ ပဝတ္တိဝသေန တေ စ နိရောဓသမာပန္နာ န စ ဝုတ္တာ။ ယဿယတ္ထကေ စ နိရောဓသမာပန္နာ န ဒဿေတဗ္ဗာ န ဂဟေတဗ္ဗာတိ အတ္ထော။ န ဟိ ‘‘နိရောဓသမာပန္နာန’’န္တိ ဝစနံ ‘‘အသညသတ္တာန’’န္တိ ဝစနံ ဝိယ ဩကာသဒီပကံ, နာပိ ‘‘ဥပေက္ခာသမ္ပယုတ္တစိတ္တဿ ဥပ္ပါဒက္ခဏေ, သဗ္ဗေသံ စိတ္တဿ ဘင်္ဂက္ခဏေ’’တိအာဒိဝစနံ ဝိယ သောမနဿိန္ဒြိယာဒီနံ အနုပ္ပါဒက္ခဏဒီပကံ, အထ ခေါ ပုဂ္ဂလဒီပကမေဝါတိ။
အတီတကာလဘေဒေ သုဒ္ဓါဝါသာနံ ဥပပတ္တိစိတ္တဿ ဥပ္ပါဒက္ခဏေ တေသံ တတ္ထ သောမနဿိန္ဒြိယဉ္စ န ဥပ္ပဇ္ဇိတ္ထ ဇီဝိတိန္ဒြိယဉ္စ န ဥပ္ပဇ္ဇိတ္ထာတိ ဧတ္ထ ‘‘ဥပပတ္တိစိတ္တဿ ဥပ္ပါဒက္ခဏေ’’တိ ကသ္မာ ဝုတ္တံ, နနု ‘‘သုဒ္ဓါဝါသံ ဥပပဇ္ဇန္တာနံ, အသညသတ္တာနံ တေသံ တတ္ထ သောမနဿိန္ဒြိယဉ္စ န ဥပ္ပဇ္ဇိတ္ထ မနိန္ဒြိယဉ္စ န ဥပ္ပဇ္ဇိတ္ထာ’’တိ (ယမ။ ၃။ဣန္ဒြိယယမက။၂၇၇) ဧတ္ထ ဝိယ ‘‘ဥပပဇ္ဇန္တာန’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ? န ဝတ္တဗ္ဗံ။ ယထာ ဟိ သောမနဿမနိန္ဒြိယာနံ ဝသေန ဥပပဇ္ဇန္တာ ပုဂ္ဂလာ ဥပပတ္တိစိတ္တသမင်္ဂိနော ဟောန္တိ, န ဧဝံ သောမနဿဇီဝိတိန္ဒြိယာနံ ဝသေန ဥပပတ္တိသမင်္ဂိနောယေဝ ဟောန္တိ။ ဇီဝိတိန္ဒြိယဿ ဟိ ဝသေန ယာဝ ပဌမရူပဇီဝိတိန္ဒြိယံ ဓရတိ, တာဝ ဥပပဇ္ဇန္တာ နာမ ဟောန္တိ။ တဒါ စ ဒုတိယစိတ္တတော ပဋ္ဌာယ ‘‘ဇီဝိတိန္ဒြိယဉ္စ န ဥပ္ပဇ္ဇိတ္ထာ’’တိ န သက္ကာ ဝတ္တုံ အရူပဇီဝိတိန္ဒြိယဿ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ နိရုဒ္ဓတ္တာ, တသ္မာ ဥဘယံ ဥပ္ပါဒက္ခဏေန နိဒဿိတံ။ ယထာ ဟိ ‘‘န နိရုဇ္ဈိတ္ထာ’’တိ ဣဒံ လက္ခဏံ ဥပပတ္တိစိတ္တဿ ဒွီသု ခဏေသု လဗ္ဘမာနံ သဗ္ဗပဌမေန ဥပပတ္တိစိတ္တဿ ဘင်္ဂက္ခဏေန နိဒဿိတံ, ဧဝမိဓာပိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။
အနာဂတကာလဘေဒေ ဥပ္ပဇ္ဇိဿမာနေ သန္နိဋ္ဌာနံ ကတွာ အညဿ စ ဥပ္ပဇ္ဇိဿမာနတာဝ ပုစ္ဆိတာ။ တတ္ထ ယထာ ပစ္စုပ္ပန္နကာလဘေဒေ သန္နိဋ္ဌာနသံသယဘေဒေဟိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနဿေဝ ဂဟိတတ္တာ ‘‘ယဿ စက္ခုန္ဒြိယာဒီနိ
(မူလဋီ၊၃၊၁၆၁။)ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ, ဥပပဇ္ဇန္တဿ တဿ ဇီဝိတိန္ဒြိယာဒီနိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီ’’တိ ဥပပဇ္ဇန္တဿေဝ ပုစ္ဆိတာနံ ဥပပတ္တိယံယေဝ တေသံ ဥပ္ပါဒေါ သမ္ဘဝတိ, န အညတ္ထ, န ဧဝမိဓ ‘‘ယဿ စက္ခုန္ဒြိယာဒီနိ ဥပ္ပဇ္ဇိဿန္တိ, ဥပပဇ္ဇန္တဿ တဿ ဇီဝိတိန္ဒြိယာဒီနိ ဥပ္ပဇ္ဇိဿန္တီ’’တိ ဥပပဇ္ဇန္တဿေဝ ပုစ္ဆိတာနံ တေသံ ဥပပတ္တိတော အညတ္ထ ဥပ္ပါဒေါ န သမ္ဘဝတိ, တသ္မာ ‘‘ယဿ စက္ခုန္ဒြိယံ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတိ, တဿ သောမနဿိန္ဒြိယံ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတီတိ? အာမန္တာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ နိရောဓဝါရေပိ ‘‘ယဿ စက္ခုန္ဒြိယံ နိရုဇ္ဈိဿတိ, တဿ သောမနဿိန္ဒြိယံ နိရုဇ္ဈိဿတီတိ? အာမန္တာ’’တိ ဝုတ္တံ။ န ဟိ ယဿ စက္ခုန္ဒြိယံ နိရုဇ္ဈိဿတိ, တဿ သောမနဿိန္ဒြိယံ န နိရုဇ္ဈိဿတိ, အပိ ပစ္ဆိမဘဝိကဿ ဥပေက္ခာသဟဂတပဋိသန္ဓိကဿ။ န ဟိ ဥပပဇ္ဇန္တဿ တဿ စုတိတော ပုဗ္ဗေဝ သောမနဿိန္ဒြိယနိရောဓော န သမ္ဘဝတီတိ။ ဧတ္ထ ဟိ ပဌမပုစ္ဆာသု သန္နိဋ္ဌာနတ္ထော ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္ထနိဿယော မာဒိသောဝ ဥပပတ္တိဥပ္ပါဒိန္ဒြိယဝါ ဥဘယုပ္ပါဒိန္ဒြိယဝါ အတ္ထော ပဋိနိဝတ္တိတွာပိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္ထဿ နိဿယောတိ ဧဝံ ဝိယ ဒုတိယပုစ္ဆာသု သန္နိဋ္ဌာနတ္ထမေဝ နိယမေတိ, န တတ္ထေဝ ပုစ္ဆိတဗ္ဗံ အနာဂတဘာဝမတ္တေန သရူပတော ဂဟိတံ ဥပ္ပါဒံ ဝါ နိရောဓံ ဝါ သံသယတ္ထန္တိ။ ယသ္မာ စေဝံ သန္နိဋ္ဌာနတ္ထဿ နိယမော ဟောတိ, တသ္မာ ‘‘ယဿ ဝါ ပန သောမနဿိန္ဒြိယံ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတိ, တဿ စက္ခုန္ဒြိယံ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတီတိ? အာမန္တာ’’တိ (ယမ။ ၃။ဣန္ဒြိယယမက။၂၈၁) ဝုတ္တံ။ ဧသ နယော နိရောဓဝါရေပိ။
ပဋိလောမေ ပန ယထာ အနုလောမေ ‘‘ဥပ္ပဇ္ဇိဿတိ နိရုဇ္ဈိဿတီ’’တိ ဥပ္ပါဒနိရောဓာ အနာဂတာ သရူပဝသေန ဝုတ္တာ, ဧဝံ အဝုတ္တတ္တာ ယထာ တတ္ထ သံသယပဒေန ဂဟိတဿ ဣန္ဒြိယဿ ပဝတ္တိယမ္ပိ ဥပ္ပါဒနိရောဓာ စက္ခုန္ဒြိယာဒိမူလကေသု ယောဇိတာ, န ဧဝံ ယောဇေတဗ္ဗာ။ ယထာ ဟိ ဥပ္ပါဒနိရောဓေ အတိက္ကမိတွာ အပ္ပတွာ စ ဥပ္ပါဒနိရောဓာ သမ္ဘဝန္တိ ယောဇေတုံ, န ဧဝံ အနုပ္ပါဒါနိရောဓေ အတိက္ကမိတွာ အပ္ပတွာ စ အနုပ္ပါဒါနိရောဓာ သမ္ဘဝန္တိ အဘူတာဘာဝဿ အဘူတာဘာဝံ အတိက္ကမိတွာ အပ္ပတွာ စ သမ္ဘဝါနုပ္ပတ္တိတော, အဘူတုပ္ပါဒနိရောဓာဘာဝေါ စ ပဋိလောမေ ပုစ္ဆိတော, တသ္မာဿ ဝိသေသရဟိတဿ အဘူတာဘာဝဿ ဝတ္တမာနာနံ ဥပ္ပါဒဿ ဝိယ ကာလန္တရယောဂါဘာဝတော ယာဒိသာနံ စက္ခာဒီနံ ဥပ္ပါဒနိရောဓာဘာဝေန ပုစ္ဆိတဗ္ဗဿ နိဿယော သန္နိဋ္ဌာနေန သန္နိစ္ဆိတော, တန္နိဿယာ တာဒိသာနံယေဝ ဥပပတ္တိစုတိဥပ္ပါဒနိရောဓာနံ ဇီဝိတာဒီနမ္ပိ အနုပ္ပါဒါနိရောဓာ
(မူလဋီ၊၃၊၁၆၂။)သံသယပဒေန ပုစ္ဆိတာ ဟောန္တီတိ ‘‘ယဿ စက္ခုန္ဒြိယံ နုပ္ပဇ္ဇိဿတိ, တဿ သောမနဿိန္ဒြိယံ နုပ္ပဇ္ဇိဿတီတိ? အာမန္တာ’’တိ (ယမ။ ၃။ဣန္ဒြိယယမက။၃၀၈) စ, ‘‘ယဿ စက္ခုန္ဒြိယံ န နိရုဇ္ဈိဿတိ, တဿ သောမနဿိန္ဒြိယံ န နိရုဇ္ဈိဿတီတိ? အာမန္တာ’’တိ စ ဝုတ္တံ, န ဝုတ္တံ ‘‘ယေ အရူပံ ဥပပဇ္ဇိတွာ ပရိနိဗ္ဗာယိဿန္တီ’’တိအာဒိနာ ဇီဝိတိန္ဒြိယဥပေက္ခိန္ဒြိယာဒီသု ဝိယ ဝိဿဇ္ဇနန္တိ။
ယေ ရူပါဝစရံ ဥပပဇ္ဇိတွာ ပရိနိဗ္ဗာယိဿန္တိ, တေသံ ဃာနိန္ဒြိယံ န ဥပ္ပဇ္ဇိဿတိ, နော စ တေသံ သောမနဿိန္ဒြိယံ န ဥပ္ပဇ္ဇိဿတီ’’တိ ဧတ္ထ ယေ သောပေက္ခပဋိသန္ဓိကာ ဘဝိဿန္တိ, တေ ‘‘ယေ စ အရူပံ ဥပပဇ္ဇိတွာ ပရိနိဗ္ဗာယိဿန္တီ’’တိ ဧတေန ပစ္ဆိမကောဋ္ဌာသဝစနေန တံသမာနလက္ခဏတာယ သင်္ဂဟိတာတိ ယေ သောမနဿပဋိသန္ဓိကာ ဘဝိဿန္တိ, တေ ဧဝ ဝုတ္တာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။
အဋ္ဌကထာယံ ယေသု အာဒိမပေါတ္ထကေသု ‘‘အတီတာနာဂတဝါရေ သုဒ္ဓါဝါသာနံ ဥပပတ္တိစိတ္တဿ ဘင်္ဂက္ခဏေ မနိန္ဒြိယဉ္စ နုပ္ပဇ္ဇိတ္ထာတိ ဓမ္မယမကေ ဝိယ ဥပ္ပါဒက္ခဏာတိက္ကမဝသေန အတ္ထံ အဂ္ဂဟေတွာ’’တိ လိခိတံ, တံ ပမာဒလိခိတံ။ ယေသု ပန ပေါတ္ထကေသု ‘‘ပစ္စုပ္ပန္နာတီတဝါရေ သုဒ္ဓါဝါသာနံ ဥပပတ္တိစိတ္တဿ ဘင်္ဂက္ခဏေ မနိန္ဒြိယဉ္စ နုပ္ပဇ္ဇိတ္ထာတိ…ပေ… တသ္မိံ ဘဝေ အနုပ္ပန္နပုဗ္ဗဝသေန အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော’’တိ ပါဌော ဒိဿတိ, သော ဧဝ သုန္ဒရတရောတိ။
ပဝတ္တိဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၃။ ပရိညာဝါရဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၃၅-၄၈၂။ ပရိညာဝါရေ လောကိယအဗျာကတမိဿကာနိ စာတိ ဒုက္ခသစ္စပရိယာပန္နေဟိ ဧကန္တပရိညေယျေဟိ လောကိယအဗျာကတေဟိ မိဿကတ္တာ တာနိ ဥပါဒါယ မနိန္ဒြိယာဒီနံ ဝေဒနာက္ခန္ဓာဒီနံ ဝိယ ပရိညေယျတာ စ ဝုတ္တာ။ ယဒိ ပရိညေယျမိဿကတ္တာ ပရိညေယျတာ ဟောတိ, ကသ္မာ ဓမ္မယမကေ ‘‘ယော ကုသလံ ဓမ္မံ ဘာဝေတိ, သော အဗျာကတံ ဓမ္မံ ပရိဇာနာတီ’’တိအာဒိနာ အဗျာကတပဒေန ယောဇေတွာ ယမကာနိ န ဝုတ္တာနီတိ? ယထာ ‘‘ကုသလံ ဘာဝေမိ, အကုသလံ ပဇဟာမီ’’တိ
(မူလဋီ၊၃၊၁၆၃။)ကုသလာကုသလေသု ဘာဝနာပဟာနာဘိနိဝေသော ဟောတိ, တထာ ‘‘ဝေဒနာက္ခန္ဓော အနိစ္စော, ဓမ္မာယတနံ အနိစ္စ’’န္တိအာဒိနာ ခန္ဓာဒီသု ပရိဇာနာဘိနိဝေသော ဟောတိ, တတ္ထ ဝေဒနာက္ခန္ဓာဒယော ‘‘အနိစ္စ’’န္တိအာဒိနာ ပရိဇာနိတဗ္ဗာ, တေ စ ဝေဒနာက္ခန္ဓာဒိဘာဝံ ဂဟေတွာ ပရိဇာနိတဗ္ဗာ, န အဗျာကတဘာဝန္တိ။
ကသ္မာ ပနေတ္ထ ဒုက္ခသစ္စဘာဇနီယေ အာဂတဿ ဒေါမနဿဿ ပဟာတဗ္ဗတာဝ ဝုတ္တာ, န ပရိညေယျတာ, နနု ဒုက္ခသစ္စပရိယာပန္နာ ဝေဒနာက္ခန္ဓာဒယော ကုသလာကုသလဘာဝေန အဂ္ဂဟိတာ ကုသလာကုသလာပိ ပရိညေယျာတိ? သစ္စံ, ယထာ ပန ဝေဒနာက္ခန္ဓာဒိဘာဝေါ ဘာဝေတဗ္ဗပဟာတဗ္ဗဘာဝေဟိ ဝိနာပိ ဟောတိ, န ဧဝံ ဒေါမနဿိန္ဒြိယဘာဝေါ ပဟာတဗ္ဗဘာဝေန ဝိနာ ဟောတီတိ ဣမံ ဝိသေသံ ဒဿေတုံ ဒေါမနဿိန္ဒြိယဿ ပဟာတဗ္ဗတာဝ ဣဓ ဝုတ္တာ, န ပရိညေယျဘာဝဿ အဘာဝတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အကုသလံ ဧကန္တတော ပဟာတဗ္ဗမေဝါတိ ဧတေန ပဟာတဗ္ဗမေဝ, န အပ္ပဟာတဗ္ဗန္တိ အပ္ပဟာတဗ္ဗမေဝ နိဝါရေတိ, န ပရိညေယျဘာဝန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အညိန္ဒြိယံ ဘာဝေတဗ္ဗနိဋ္ဌံ, န ပန သစ္ဆိကာတဗ္ဗနိဋ္ဌန္တိ ဘာဝေတဗ္ဗဘာဝေါ ဧဝ တဿ ဂဟိတောတိ။ ‘‘ဒွေ ပုဂ္ဂလာ’’တိအာဒိ ‘‘စက္ခုန္ဒြိယံ န ပရိဇာနာတီ’’တိအာဒိကဿ ပရတော လိခိတဗ္ဗံ ဥပ္ပဋိပါဋိယာ လိခိတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ စက္ခုန္ဒြိယမူလကဉှိ အတိက္ကမိတွာ ဒေါမနဿိန္ဒြိယမူလကေ ဣဒံ ဝုတ္တံ ‘‘ဒွေ ပုဂ္ဂလာ ဒေါမနဿိန္ဒြိယံ န ပဇဟန္တိ နော စ အညိန္ဒြိယံ န ဘာဝေန္တီ’’တိ (ယမ။ ၃။ဣန္ဒြိယယမက။၄၄၀)။
ဧတ္ထ စ ပုထုဇ္ဇနော, အဋ္ဌ စ အရိယာတိ နဝ ပုဂ္ဂလာ။ တေသု ပုထုဇ္ဇနော ဘဗ္ဗာဘဗ္ဗဝသေန ဒုဝိဓော, သော ‘‘ပုထုဇ္ဇနော’’တိ အာဂတဋ္ဌာနေသု ‘‘ဆ ပုဂ္ဂလာ စက္ခုန္ဒြိယဉ္စ န ပရိဇာနိတ္ထ ဒေါမနဿိန္ဒြိယဉ္စ န ပဇဟိတ္ထာ’’တိအာဒီသု စ အဘိန္ဒိတွာ ဂဟိတော။ ‘‘ယေ ပုထုဇ္ဇနာ မဂ္ဂံ ပဋိလဘိဿန္တီ’’တိ (ယမ။ ၁။သစ္စယမက။၄၉, ၅၁-၅၂) အာဂတဋ္ဌာနေသု ‘‘ပဉ္စ ပုဂ္ဂလာ စက္ခုန္ဒြိယဉ္စ ပရိဇာနိဿန္တိ ဒေါမနဿိန္ဒြိယဉ္စ ပဇဟိဿန္တီ’’တိအာဒီသု (ယမ။ ၃။ဣန္ဒြိယယမက။၄၅၁) စ ဘဗ္ဗော ဧဝ ဘိန္ဒိတွာ ဂဟိတော။ ‘‘ယေ စ ပုထုဇ္ဇနာ မဂ္ဂံ န ပဋိလဘိဿန္တီ’’တိ (ယမ။ ၁။သစ္စယမက။၅၁) အာဂတဋ္ဌာနေသု ‘‘တယော ပုဂ္ဂလာ ဒေါမနဿိန္ဒြိယဉ္စ နပ္ပဇဟိဿန္တိ စက္ခုန္ဒြိယဉ္စ န ပရိဇာနိဿန္တီ’’တိအာဒီသု (ယမ။ ၃။ဣန္ဒြိယယမက။၄၅၅) စ အဘဗ္ဗော ဧဝ။ အဂ္ဂဖလသမင်္ဂီ စ ပဌမဖလသမင်္ဂီ အရဟာ စာတိ ဒုဝိဓော။ သောပိ ‘‘အရဟာ’’တိ အာဂတဋ္ဌာနေသု ‘‘တယော ပုဂ္ဂလာ အနညာတညဿာမီတိန္ဒြိယဉ္စ
(မူလဋီ၊၃၊၁၆၄။)ဘာဝိတ္ထ ဒေါမနဿိန္ဒြိယဉ္စ ပဇဟိတ္ထာ’’တိအာဒီသု (ယမ။ ၃။ဣန္ဒြိယယမက။၄၄၄) စ အဘိန္ဒိတွာ ဂဟိတော။ ‘‘ယော အဂ္ဂဖလံ သစ္ဆိကရောတီ’’တိ (ယမ။ ၃။ဣန္ဒြိယယမက။၄၄၆) အာဂတဋ္ဌာနေသု ‘‘တယော ပုဂ္ဂလာ ဒေါမနဿိန္ဒြိယံ ပဇဟိတ္ထ, နော စ အညာတာဝိန္ဒြိယံ သစ္ဆိကရိတ္ထာ’’တိအာဒီသု (ယမ။ ၃။ဣန္ဒြိယယမက။၄၄၄) စ ပဌမဖလသမင်္ဂီ စ ဘိန္ဒိတွာ ဂဟိတော။ ‘‘ယော အဂ္ဂဖလံ သစ္ဆာကာသီ’’တိ (ယမ။ ၃။ဣန္ဒြိယယမက။၄၄၃, ၄၄၆) အာဂတဋ္ဌာနေသု ဣတရောဝါတိ ဧဝံ ပုဂ္ဂလဘေဒံ ဉတွာ တတ္ထ တတ္ထ သန္နိဋ္ဌာနေန ဂဟိတပုဂ္ဂလေ နိဒ္ဓါရေတွာ ဝိဿဇ္ဇနံ ယောဇေတဗ္ဗန္တိ။
ပရိညာဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ဣန္ဒြိယယမကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ယမကပကရဏ-မူလဋီကာ သမတ္တာ။
(မူလဋီ၊၃၊၁၆၅။)ပဋ္ဌာနပကရဏ-မူလဋီကာ
နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ
ဂန္ထာရမ္ဘဝဏ္ဏနာ
ဒိဗ္ဗန္တိ ကာမဂုဏာဒီဟိ ကီဠန္တိ လဠန္တိ, တေသု ဝါ ဝိဟရန္တိ, ဝိဇယသမတ္ထတာယောဂေန ပစ္စတ္ထိကေ ဝိဇေတုံ ဣစ္ဆန္တိ, ဣဿရိယဋ္ဌာနာဒိသက္ကာရဒါနဂ္ဂဟဏံ တံတံအတ္ထာနုသာသနဉ္စ ကရောန္တာ ဝေါဟရန္တိ, ပုညယောဂါနုဘာဝပ္ပတ္တာယ ဇုတိယာ ဇောတန္တိ, ယထာဘိလာသိတဉ္စ ဝိသယံ အပ္ပဋိဃာတေန ဂစ္ဆန္တိ, ယထိစ္ဆိတနိပ္ဖါဒနေ သက္ကောန္တီတိ ဝါ ဒေဝါ, ဒေဝနီယာ ဝါ တံတံဗျသနနိတ္ထရဏတ္ထိကေဟိ သရဏံ ပရာယဏန္တိ ဂမနီယာ, အဘိတ္ထဝနီယာ ဝါ။ သောဘာဝိသေသယောဂေန ကမနီယာတိ ဝါ ဒေဝါ။ တေ တိဝိဓာ – သမ္မုတိဒေဝါ ဥပပတ္တိဒေဝါ ဝိသုဒ္ဓိဒေဝါတိ။ ဘဂဝါ ပန နိရတိသယာယ အဘိညာကီဠာယ, ဥတ္တမေဟိ ဒိဗ္ဗဗြဟ္မအရိယဝိဟာရေဟိ, သပရသန္တာနသိဒ္ဓါယ ပဉ္စဝိဓမာရဝိဇယိစ္ဆာနိပ္ဖတ္တိယာ, စိတ္တိဿရိယသတ္တဓနာဒိသမ္မာပဋိပတ္တိအဝေစ္စပ္ပသာဒသက္ကာရဒါနဂ္ဂဟဏသင်္ခါတေန ဓမ္မသဘာဝပုဂ္ဂလဇ္ဈာသယာနုရူပါနုသာသနီသင်္ခါတေန စ ဝေါဟာရာတိသယေန, ပရမာယ ပညာသရီရပ္ပဘာသင်္ခါတာယ ဇုတိယာ, အနောပမာယ စ ဉာဏသရီရဂတိယာ, မာရဝိဇယသဗ္ဗညုဂုဏပရဟိတနိပ္ဖါဒနေသု အပ္ပဋိဟတာယ သတ္တိယာ စ သမန္နာဂတတ္တာ သဒေဝကေန လောကေန သရဏန္တိ ဂမနီယတော, အဘိတ္ထဝနီယတော, ဘတ္တိဝသေန ကမနီယတော စ သဗ္ဗေ တေ ဒေဝေ တေဟိ ဂုဏေဟိ အတိက္ကန္တော အတိသယော ဝါ ဒေဝေါတိ ဒေဝါတိဒေဝေါ။ သဗ္ဗဒေဝေဟိ ပူဇနီယတရော ဒေဝေါတိ ဝါ ဒေဝါတိဒေဝေါ, ဝိသုဒ္ဓိဒေဝဘာဝံ ဝါ သဗ္ဗညုဂုဏာလင်္ကာရံ ပတ္တတ္တာ အညဒေဝေဟိ အတိရေကတရော ဝါ ဒေဝေါ ဒေဝါတိဒေဝေါ။ ဒေဝါနန္တိ ဥပပတ္တိဒေဝါနံ တဒါ ဓမ္မပဋိဂ္ဂါဟကာနံ။ သက္ကာဒီဟိ ဒေဝေဟိ ပဟာရာဒအသုရိန္ဒာဒီဟိ ဒါနဝေဟိ စ ပူဇိတော။ ကာယဝစီသံယမဿ သီလဿ ဣန္ဒြိယသံဝရဿ စိတ္တသံယမဿ သမာဓိဿ စ ပဋိပက္ခာနံ အစ္စန္တပဋိပ္ပဿဒ္ဓိယာ သုဒ္ဓသံယမော။
(မူလဋီ၊၃၊၁၆၆။)ဣသိသတ္တမောတိ စတုသစ္စာဝဗောဓဂတိယာ ဣသယောတိ သင်္ချံ ဂတာနံ သတံ ပသတ္ထာနံ ဣသီနံ အတိသယေန သန္တော ပသတ္ထောတိ အတ္ထော။ ဝိပဿီအာဒယော စ ဥပါဒါယ ဘဂဝါ ‘‘သတ္တမော’’တိ ဝုတ္တော။ ယတော ဝိညာဏံ ပစ္စုဒါဝတ္တတိ, တံ နာမရူပံ သမုဒယနိရောဓနေန နိရောဓေသီတိ နာမရူပနိရောဓနော။ အတိဂမ္ဘီရနယမဏ္ဍိတဒေသနံ ပဋ္ဌာနံ နာမ ဒေသေသိ ပကရဏန္တိ သမ္ဗန္ဓော။
ဂန္ထာရမ္ဘဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ပစ္စယုဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ
‘‘ကေ ပန တေ နယာ, ကိဉ္စ တံ ပဋ္ဌာနံ နာမာ’’တိ နယိဒံ ပုစ္ဆိတဗ္ဗံ။ ကသ္မာ? နိဒါနကထာယံ ပဋ္ဌာနသမာနနေ အနုလောမာဒီနံ နယာနံ ပဋ္ဌာနဿ စ ဒဿိတတ္တာတိ ဣမမတ္ထံ ဝိဘာဝေန္တော ‘‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန ဟိ…ပေ… နာမာတိ ဟိ ဝုတ္တ’’န္တိ တတ္ထ ဝုတ္တံ အဋ္ဌကထာပါဠိံ အာဟရိ။ တတ္ထ ဂါထာတ္ထံ အဋ္ဌကထာဓိပ္ပါယဉ္စ ပရတော ဝဏ္ဏယိဿာမာတိ။
ပဋ္ဌာနနာမတ္ထော ပန တိကပဋ္ဌာနာဒီနံ တိကပဋ္ဌာနာဒိနာမတ္ထော, ဣမဿ ပကရဏဿ စတုဝီသတိသမန္တပဋ္ဌာနသမောဓာနတာ စေတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗာ။ ဧဝဉှိ သင်္ခေပတော ပဋ္ဌာနေ ဉာတေ ဝိတ္ထာရော သုခဝိညေယျော ဟောတီတိ။ တတ္ထ စ နာမတ္ထော ပဌမံ ဝတ္တဗ္ဗောတိ ‘‘တတ္ထ ယေသံ…ပေ… နာမတ္ထော တာဝ ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗော’’တိ ဝတွာ သဗ္ဗသာဓာရဏဿ ပဋ္ဌာနနာမဿေဝ တာဝ အတ္ထံ ဒဿေန္တော ‘‘ကေနဋ္ဌေန ပဋ္ဌာန’’န္တိအာဒိမာဟ။ ပ-ကာရော ဟီတိ ဥပသဂ္ဂပဒံ ဒဿေတိ။ သော ‘‘ပဝိဘတ္တေသု ဓမ္မေသု, ယံ သေဋ္ဌံ တဒုပါဂမုန္တိအာဒီသု ဝိယ နာနပ္ပကာရတ္ထံ ဒီပေတိ။ နနု ပကာရေဟိ ဝိဘတ္တာ ပဝိဘတ္တာတိ ပ-ဣတိ ဥပသဂ္ဂေါ ပကာရတ္ထမေဝ ဒီပေတိ, န နာနပ္ပကာရတ္ထန္တိ? န, တေသံ ပကာရာနံ နာနာဝိဓဘာဝတော။ အတ္ထတော ဟိ အာပန္နံ နာနာဝိဓဘာဝံ ဒဿေတုံ နာနာ-သဒ္ဒေါ ဝုတ္တောတိ။ တတ္ထ ဧကဿပိ ဓမ္မဿ ဟေတုအာဒီဟိ အနေကပစ္စယဘာဝတော စ ဧကေကဿ ပစ္စယဿ အနေကဓမ္မဘာဝတော စ နာနပ္ပကာရပစ္စယတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
ဟေတုပစ္စယာဒိဝသေန ဝိဘတ္တတ္တာတိ ဧတေန ဓမ္မသင်္ဂဟာဒီသု ဝုတ္တတော ကုသလာဒိဝိဘာဂတော သာတိသယဝိဘာဂတံ ပဋ္ဌာနနာမလာဘဿ
(မူလဋီ၊၃၊၁၆၇။)ကာရဏံ ဒဿေတိ။ ဂေါဋ္ဌာတိ ဝဇာ။ ပဋ္ဌိတဂါဝေါတိ ဂတဂါဝေါ။ အာဂတဋ္ဌာနသ္မိန္တိ မဟာသီဟနာဒသုတ္တံ ဝဒတိ။ ပဝတ္တဂမနတ္တာ ဧတ္ထာတိ ဝစနသေသော။ အထ ဝါ ဂစ္ဆတိ ဧတ္ထာတိ ဂမနံ, သဗ္ဗညုတညာဏဿ နိဿင်္ဂဝသေန ပဝတ္တဿ ဂမနတ္တာ ဂမနဒေသဘာဝတော ဧကေကံ ပဋ္ဌာနံ နာမာတိ အတ္ထော။ တတ္ထ အညေဟိ ဂတိမန္တေဟိ အတိသယယုတ္တဿ ဂတိမတော ဂမနဋ္ဌာနဘာဝဒဿနတ္ထံ ‘‘သဗ္ဗညုတညာဏဿာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တဿ မဟာဝေဂဿ ပုရိသဿ ပပါတဋ္ဌာနံ ဝိယ ဓမ္မသင်္ဂဏီအာဒီနံ သာသင်္ဂဂမနဋ္ဌာနဘာဝံ ဣမဿ စ မဟာပထော ဝိယ နိရာသင်္ဂဂမနဋ္ဌာနဘာဝံ ဒဿေန္တော အတိသယယုတ္တဂမနဋ္ဌာနဘာဝေါ ပဋ္ဌာနနာမလာဘဿ ကာရဏန္တိ ဒဿေတိ။
တိကာနန္တိ တိကဝသေန ဝုတ္တဓမ္မာနံ။ သမန္တာတိ အနုလောမာဒီဟိ သဗ္ဗာကာရေဟိပိ ဂတာနိ စတုဝီသတိ ဟောန္တီတိ အတ္ထော။ ဧတသ္မိံ အတ္ထေ စတုဝီသတိသမန္တပဋ္ဌာနာနီတိ ‘‘သမန္တစတုဝီသတိပဋ္ဌာနာနီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ သမန္တသဒ္ဒဿ ပရယောဂံ ကတွာ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အထ ဝါ သမန္တာ ဆ ဆ ဟုတွာတိ ဧတေန အနုလောမာဒိသဗ္ဗကောဋ္ဌာသတော တိကာဒိဆဆဘာဝံ ဒဿေတိ။ တေန သမန္တသဒ္ဒေါ တိကာဒိဆဆပဋ္ဌာနဝိသေသနံ ဟောတိ, န စတုဝီသတိဝိသေသနံ, တသ္မာ သမန္တတော ပဋ္ဌာနာနိ တာနိ စတုဝီသတီတိ ကတွာ ‘‘စတုဝီသတိသမန္တပဋ္ဌာနာနီ’’တိ ဝုတ္တံ။ သမန္တတော ဝါ ဓမ္မာနုလောမာဒိတိကာဒိပဋိစ္စဝါရာဒိပစ္စယာနုလောမာဒိဟေတုမူလကာဒိပ္ပကာရေဟိ ပဝတ္တာနိ ပဋ္ဌာနာနိ သမန္တပဋ္ဌာနာနိ, အနူနေဟိ နယေဟိ ပဝတ္တာနီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တာနိ ပန စတုဝီသတိ ဟောန္တိ။ တေနေဝါဟ ‘‘ဣမေသံ စတုဝီသတိယာ ခုဒ္ဒကပဋ္ဌာနသင်္ခါတာနံ သမန္တပဋ္ဌာနာနံ သမောဓာနဝသေနာ’’တိ။
ဟေတု စ သော ပစ္စယော စာတိ ဣမိနာ ဝစနေန ဟေတုနော အဓိပတိပစ္စယာဒိဘူတဿ စ ဂဟဏံ သိယာတိ တံ နိဝါရေန္တော အာဟ ‘‘ဟေတု ဟုတွာ ပစ္စယော’’တိ။ ဧတေနပိ သော ဧဝ ဒေါသော အာပဇ္ဇတီတိ ပုနာဟ ‘‘ဟေတုဘာဝေန ပစ္စယောတိ ဝုတ္တံ ဟောတီ’’တိ။ တေန ဣဓ ဟေတု-သဒ္ဒေန ဓမ္မဂ္ဂဟဏံ န ကတံ, အထ ခေါ ဓမ္မသတ္တိဝိသေသော ဂဟိတောတိ ဒဿေတိ။ တဿ ဟိ ပစ္စယသဒ္ဒဿ စ သမာနာဓိကရဏတံ သန္ဓာယ ‘‘ဟေတု စ သော ပစ္စယော စာ’’တိ, ‘‘ဟေတု ဟုတွာ ပစ္စယော’’တိ စ ဝုတ္တံ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ပရတော ပါဠိယံ ‘‘ဟေတူ ဟေတုသမ္ပယုတ္တ…ပေ… ဟေတုပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိအာဒိနာ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၁။၁)
(မူလဋီ၊၃၊၁၆၈။)တေန တေန ဟေတုဘာဝါဒိဥပကာရေန တဿ တဿ ဓမ္မဿ ဥပကာရတ္တံ ဝုတ္တံ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ယော ဟိ ဓမ္မော ယံ ဓမ္မံ အပ္ပစ္စက္ခာယ တိဋ္ဌတိ ဝါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝါ, သော တဿ ပစ္စယော’’တိ ‘‘မူလဋ္ဌေန ဥပကာရကော ဓမ္မော ဟေတုပစ္စယော’’တိစ္စေဝမာဒိနာ ဓမ္မပ္ပဓာနနိဒ္ဒေသေန ဓမ္မတော အညာ ဓမ္မသတ္တိ နာမ နတ္ထီတိ ဓမ္မေဟေဝ ဓမ္မသတ္တိဝိဘာဝနံ ကတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဣဓာပိ ဝါ ဟေတု စ သော ပစ္စယော စာတိ ဓမ္မေနေဝ ဓမ္မသတ္တိံ ဒဿေတိ။ န ဟိ ဟေတုပစ္စယောတိအာဒိကော ဥဒ္ဒေသော ကုသလာဒိဥဒ္ဒေသော ဝိယ ဓမ္မပ္ပဓာနော, အထ ခေါ ဓမ္မာနံ ဥပကာရပ္ပဓာနောတိ။ ဧတီတိ ဧတဿ အတ္ထော ဝတ္တတီတိ, တဉ္စ ဥပ္ပတ္တိဋ္ဌိတီနံ သာဓာရဏဝစနံ။ တေနေဝါဟ – ‘‘တိဋ္ဌတိ ဝါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝါ’’တိ။ ကောစိ ဟိ ပစ္စယော ဌိတိယာ ဧဝ ဟောတိ ယထာ ပစ္ဆာဇာတပစ္စယော, ကောစိ ဥပ္ပတ္တိယာယေဝ ယထာ အနန္တရာဒယော, ကောစိ ဥဘယဿ ယထာ ဟေတုအာဒယောတိ။
ဥပကာရကလက္ခဏောတိ စ ဓမ္မေန ဓမ္မသတ္တိဥပကာရံ ဒဿေတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဟိနောတိ ပတိဋ္ဌာတိ ဧတ္ထာတိ ဟေတု။ အနေကတ္ထတ္တာ ဓာတုသဒ္ဒါနံ ဟိ-သဒ္ဒေါ မူလ-သဒ္ဒေါ ဝိယ ပတိဋ္ဌတ္ထောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗောတိ။ ဟိနောတိ ဝါ ဧတေန ကမ္မနိဒါနဘူတေန ဥဒ္ဓံ ဩဇံ အဘိဟရန္တေန မူလေန ဝိယ ပါဒပေါ တပ္ပစ္စယံ ဖလံ ဂစ္ဆတိ ပဝတ္တတိ ဝုဍ္ဎိံ ဝိရူဠှိံ အာပဇ္ဇတီတိ ဟေတု။ အာစရိယာနန္တိ ရေဝတတ္ထေရံ ဝဒတိ။
‘‘ယောနိသော, ဘိက္ခဝေ, မနသိကရောတော အနုပ္ပန္နာ စေဝ ကုသလာ ဓမ္မာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ, ဥပ္ပန္နာ စ ကုသလာ ဓမ္မာ အဘိဝဍ္ဎန္တီ’’တိအာဒီဟိ (အ။ နိ။ ၁။၆၆-၆၇) ကုသလဘာဝဿ ယောနိသောမနသိကာရပဋိဗဒ္ဓတာ သိဒ္ဓါ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ယောနိသောမနသိကာရပဋိဗဒ္ဓေါ ကုသလဘာဝေါ’’တိ။ ဧတေနေဝ အကုသလာဗျာကတဘာဝါ ကုသလဘာဝေါ ဝိယ န ဟေတုပဋိဗဒ္ဓါတိ ဒဿိတံ ဟောတိ။ ယံ ပနေကေ မညေယျုံ ‘‘အဟေတုကဟေတုဿ အကုသလဘာဝေါ ဝိယ သဟေတုကဟေတူနံ သဘာဝတောဝ ကုသလာဒိဘာဝေါ အညေသံ တံသမ္ပယုတ္တာနံ ဟေတုပဋိဗဒ္ဓေါ’’တိ, တဿ ဥတ္တရံ ဝတ္တုံ ‘‘ယဒိ စာ’’တိအာဒိမာဟ။ အလောဘော ကုသလော ဝါ သိယာ အဗျာကတော ဝါ, ယဒိ အလောဘော သဘာဝတော ကုသလော, ကုသလတ္တာ အဗျာကတော န သိယာ။ အထ အဗျာကတော, တံသဘာဝတ္တာ ကုသလော န သိယာ အလောဘသဘာဝဿ အဒေါသတ္တာဘာဝေါ ဝိယ။ ယသ္မာ ပန ဥဘယထာပိ
(မူလဋီ၊၃၊၁၆၉။)သော ဟောတိ, တသ္မာ ယထာ ဥဘယထာ ဟောန္တေသု ဖဿာဒီသု သမ္ပယုတ္တေသု ဟေတုပဋိဗဒ္ဓကုသလာဒိဘာဝံ ပရိယေသထ, န သဘာဝတော, ဧဝံ ဟေတူသုပိ ကုသလာဒိတာ အညပဋိဗဒ္ဓါ ပရိယေသိတဗ္ဗာ, န သဘာဝတောတိ။ ယံ ဝုတ္တံ ‘‘သမ္ပယုတ္တဟေတူသု သဘာဝတောဝ ကုသလာဒိဘာဝေါ’’တိ, တံ န ယုဇ္ဇတိ, သာ ပန ပရိယေသိယမာနာ ယောနိသောမနသိကာရာဒိပဋိဗဒ္ဓါ ဟောတီတိ ဟေတူသု ဝိယ သမ္ပယုတ္တေသုပိ ယောနိသောမနသိကာရာဒိပဋိဗဒ္ဓေါ ကုသလာဒိဘာဝေါ, န ဟေတုပဋိဗဒ္ဓေါတိ သိဒ္ဓံ ဟောတီတိ အဓိပ္ပါယော။
အာရဘိတွာပီတိ ဧတ္ထ ပိ-သဒ္ဒေန ဣမမတ္ထံ ဒဿေတိ – ရူပါယတနာဒိမတ္တေ ယသ္မိံ ကိသ္မိဉ္စိ ဧကသ္မိံ အဋ္ဌတွာ ‘‘ယံ ယံ ဓမ္မံ အာရဗ္ဘာ’’တိ အနိယမေန သဗ္ဗရူပါယတန…ပေ… ဓမ္မာယတနာနဉ္စ အာရမ္မဏပစ္စယဘာဝဿ ဝုတ္တတ္တာ န ကောစိ ဓမ္မော န ဟောတီတိ။
‘‘ဆန္ဒဝတော ကိံ နာမ န သိဇ္ဈတီ’’တိအာဒိကံ ပုရိမာဘိသင်္ခါရူပနိဿယံ လဘိတွာ ဥပ္ပဇ္ဇမာနေ စိတ္တေ ဆန္ဒာဒယော ဓုရဘူတာ ဇေဋ္ဌကဘူတာ သယံ သမ္ပယုတ္တဓမ္မေ သာဓယမာနာ ဟုတွာ ပဝတ္တန္တိ, တံသမ္ပယုတ္တဓမ္မာ စ တေသံ ဝသေ ဝတ္တန္တိ ဟီနာဒိဘာဝေန တဒနုဝတ္တနတော, တေန တေ အဓိပတိပစ္စယာ ဟောန္တိ။ ဂရုကာတဗ္ဗမ္ပိ အာရမ္မဏံ တန္နိန္နပေါဏပဗ္ဘာရာနံ ပစ္စဝေက္ခဏအဿာဒမဂ္ဂဖလာနံ အတ္တနော ဝသေ ဝတ္တယမာနံ ဝိယ ပစ္စယော ဟောတိ, တသ္မာယံ အတ္တာဓီနာနံ ပတိဘာဝေန ဥပကာရကတာ အဓိပတိပစ္စယတာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။
မနောဝိညာဏဓာတူတိအာဒိ စိတ္တနိယမောတိ ဧတ္ထ အာဒိ-သဒ္ဒေန သန္တီရဏာနန္တရံ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနံ, စုတိအနန္တရာ ပဋိသန္ဓီတိ ယဿ ယဿ စိတ္တဿ အနန္တရာ ယံ ယံ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, တဿ တဿ တဒနန္တရုပ္ပါဒနိယမော တံတံသဟကာရီပစ္စယဝိသိဋ္ဌဿ ပုရိမပုရိမစိတ္တဿေဝ ဝသေန ဣဇ္ဈတီတိ ဒဿေတိ။ ဘာဝနာဗလေန ပန ဝါရိတတ္တာတိ ဧတ္ထ ယထာ ရုက္ခဿ ဝေခေ ဒိန္နေ ပုပ္ဖိတုံ သမတ္ထဿေဝ ပုပ္ဖနံ န ဟောတိ, အဂဒဝေခေ ပန အပနီတေ တာယယေဝ သမတ္ထတာယ ပုပ္ဖနံ ဟောတိ, ဧဝမိဓာပိ ဘာဝနာဗလေန ဝါရိတတ္တာ သမုဋ္ဌာပနသမတ္ထဿေဝ အသမုဋ္ဌာပနံ, တသ္မိဉ္စ အပဂတေ တာယယေဝ သမတ္ထတာယ သမုဋ္ဌာပနံ ဟောတီတိ အဓိပ္ပါယော။
ဗျဉ္ဇနမတ္တတောဝေတ္ထ နာနာကရဏံ ပစ္စေတဗ္ဗံ, န အတ္ထတောတိ ဥပစယသန္တတိအဓိဝစနနိရုတ္တိပဒါနံ ဝိယ သဒ္ဒတ္ထမတ္တတော နာနာကရဏံ, န
(မူလဋီ၊၃၊၁၇၀။)ဝစနီယတ္ထတောတိ အဓိပ္ပါယော။ တေနေဝ သဒ္ဒတ္ထဝိသေသံ ဒဿေတုံ ‘‘ကထ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ပုရိမပစ္ဆိမာနံ နိရောဓုပ္ပါဒန္တရာဘာဝတော နိရန္တရုပ္ပါဒနသမတ္ထတာ အနန္တရပစ္စယဘာဝေါ။ ရူပဓမ္မာနံ ဝိယ သဏ္ဌာနာဘာဝတော ပစ္စယပစ္စယုပ္ပန္နာနံ သဟာဝဋ္ဌာနာဘာဝတော စ ‘‘ဣဒမိတော ဟေဋ္ဌာ ဥဒ္ဓံ တိရိယ’’န္တိ ဝိဘာဂါဘာဝါ အတ္တနာ ဧကတ္တမိဝ ဥပနေတွာ သုဋ္ဌု အနန္တရဘာဝေန ဥပ္ပါဒနသမတ္ထတာ သမနန္တရပစ္စယတာ။
ဥပ္ပါဒနသမတ္ထတာတိ စ အဗျာပါရတ္တာ ဓမ္မာနံ ယသ္မိံ ယဒါကာရေ နိရုဒ္ဓေ ဝတ္တမာနေ ဝါ သတိ တံတံဝိသေသဝန္တာ ဓမ္မာ ဟောန္တိ, တဿ သောဝ အာကာရော ဝုစ္စတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဓမ္မာနံ ပဝတ္တိမေဝ စ ဥပါဒါယ ကာလဝေါဟာရောတိ နိရောဓာ ဝုဋ္ဌဟန္တဿ နေဝသညာနာသညာယတနဖလသမာပတ္တီနံ အသညသတ္တာ စဝန္တဿ ပုရိမစုတိပစ္ဆိမပဋိသန္ဓီနဉ္စ နိရောဓုပ္ပါဒနိရန္တရတာယ ကာလန္တရတာ နတ္ထီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ န ဟိ တေသံ အန္တရာ အရူပဓမ္မာနံ ပဝတ္တိ အတ္ထိ, ယံ ဥပါဒါယ ကာလန္တရတာ ဝုစ္စေယျ, န စ ရူပဓမ္မပ္ပဝတ္တိ အရူပဓမ္မပ္ပဝတ္တိယာ အန္တရံ ကရောတိ အညသန္တာနတ္တာ။ ရူပါရူပဓမ္မသန္တတိယော ဟိ ဒွေ အညမညံ ဝိသဒိသသဘာဝတ္တာ အညမညောပကာရဘာဝေန ဝတ္တမာနာပိ ဝိသုံယေဝ ဟောန္တိ။ ဧကသန္တတိယဉ္စ ပုရိမပစ္ဆိမာနံ မဇ္ဈေ ဝတ္တမာနံ တံသန္တတိပရိယာပန္နတာယ အန္တရကာရကံ ဟောတိ။ တာဒိသဉ္စ ကဉ္စိ နေဝသညာနာသညာယတနဖလသမာပတ္တီနံ မဇ္ဈေ နတ္ထိ, န စ အဘာဝေါ အန္တရကာရကော ဟောတိ အဘာဝတ္တာယေဝ, တသ္မာ ဇဝနာနန္တရဿ ဇဝနဿ ဝိယ, ဘဝင်္ဂါနန္တရဿ ဘဝင်္ဂဿ ဝိယ စ နိရန္တရတာ သုဋ္ဌု စ အနန္တရတာ ဟောတီတိ တထာ ဥပ္ပါဒနသမတ္ထတာ နေဝသညာနာသညာယတနစုတီနမ္ပိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ဥပ္ပတ္တိယာ ပစ္စယဘာဝေါ စေတ္ထ အနန္တရပစ္စယာဒီနံ ပါကဋောတိ ဥပ္ပါဒနသမတ္ထတာဝ ဝုတ္တာ။ ပစ္စုပ္ပန္နာနံ ပန ဓမ္မာနံ ပုဗ္ဗန္တာပရန္တပရိစ္ဆေဒေန ဂဟိတာနံ ‘‘ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဝစနံ အလဘန္တာနံ ‘‘အတီတော ဓမ္မော ပစ္စုပ္ပန္နဿ ဓမ္မဿ အနန္တရပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိအာဒိနာ (ပဋ္ဌာ။ ၂။၁၈။၅) အနန္တရာဒိပစ္စယဘာဝေါ ဝုတ္တောတိ န သော ဥပ္ပတ္တိယံယေဝါတိ ဝိညာယတိ။ န ဟိ ကုသလာဒိဂ္ဂဟဏံ ဝိယ ပစ္စုပ္ပန္နဂ္ဂဟဏံ အပရိစ္ဆေဒံ, ယတော ဥပ္ပတ္တိမတ္တသမင်္ဂိနောယေဝ စ ဂဟဏံ သိယာ, တေနေဝ စ အတီတတ္တိကေ ပဋိစ္စဝါရာဒယော န သန္တီတိ။
(မူလဋီ၊၃၊၁၇၁။)ဥပ္ပဇ္ဇမာနောဝ သဟုပ္ပါဒဘာဝေနာတိ ဧတ္ထာပိ ဥပ္ပတ္တိယာ ပစ္စယဘာဝေန ပါကဋေန ဌိတိယာပိ ပစ္စယဘာဝံ နိဒဿေတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ, ပစ္စယုပ္ပန္နာနံ ပန သဟဇာတဘာဝေန ဥပကာရကတာ သဟဇာတပစ္စယတာတိ။
အတ္တနော ဥပကာရကဿ ဥပကာရကတာ အညမညပစ္စယတာ, ဥပကာရကတာ စ အညမညတာဝသေနေဝ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ, န သဟဇာတာဒိဝသေန။ သဟဇာတာဒိပစ္စယော ဟောန္တောယေဝ ဟိ ကောစိ အညမညပစ္စယော န ဟောတိ, န စ ပုရေဇာတပစ္ဆာဇာတဘာဝေဟိ ဥပကာရကဿ ဥပကာရကာ ဝတ္ထုခန္ဓာ အညမညပစ္စယာ ဟောန္တီတိ။
တရုအာဒီနံ ပထဝီ ဝိယ အဓိဋ္ဌာနာကာရေန ပထဝီဓာတု သေသဓာတူနံ, စက္ခာဒယော စ စက္ခုဝိညာဏာဒီနံ ဥပကာရကာ စိတ္တကမ္မဿ ပဋာဒယော ဝိယ နိဿယာကာရေန ခန္ဓာဒယော တံတံနိဿယာနံ ခန္ဓာဒီနံ။
တဒဓီနဝုတ္တိတာယ အတ္တနော ဖလေန နိဿိတောတိ ယံ ကိဉ္စိ ကာရဏံ နိဿယောတိ ဝဒတိ။ တတ္ထ ယော ဘုသော, တံ ဥပနိဿယောတိ နိဒ္ဓါရေတိ။
ပကတောတိ ဧတ္ထ ပ-ကာရော ဥပသဂ္ဂေါ, သော အတ္တနော ဖလဿ ဥပ္ပါဒနေ သမတ္ထဘာဝေန သုဋ္ဌုကတတံ ဒီပေတိ။ တထာ စ ကတံ အတ္တနော သန္တာနေ ကတံ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘အတ္တနော သန္တာနေ’’တိ။ ကရဏဉ္စ ဒုဝိဓံ နိပ္ဖါဒနံ ဥပသေဝနဉ္စာတိ ဒဿေတုံ ‘‘နိပ္ဖါဒိတော ဝါ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဥပသေဝိတော ဝါတိ ဧတေန ကာယအလ္လီယာပနဝသေန ဥပဘောဂူပသေဝနံ ဝိဇာနနာဒိဝသေန အာရမ္မဏူပသေဝနဉ္စ ဒဿေတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တေန အနာဂတာနမ္ပိ စက္ခုသမ္ပဒါဒီနံ အာရမ္မဏူပသေဝနေန ယထာပဋိသေဝိတာနံ ပကတူပနိဿယတာ ဝုတ္တာ ဟောတိ။
ယထာ ပစ္ဆာဇာတေန ဝိနာ သန္တာနာဝိစ္ဆေဒဟေတုဘာဝံ အဂစ္ဆန္တာနံ ဓမ္မာနံ ယေ ပစ္ဆာဇာတာကာရေန ဥပကာရကာ, တေသံ သာ ဝိပ္ပယုတ္တာကာရာဒီဟိ ဝိသိဋ္ဌာ ဥပကာရကတာ ပစ္ဆာဇာတပစ္စယတာ, တထာ နိဿယာရမ္မဏာကာရာဒီဟိ ဝိသိဋ္ဌာ ပုရေဇာတဘာဝေန ဝိနာ ဥပကာရကဘာဝံ အဂစ္ဆန္တာနံ ဝတ္ထာရမ္မဏာနံ ပုရေဇာတာကာရေန ဥပကာရကတာ ပုရေဇာတပစ္စယတာ, ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ ပစ္စယာနံ ပစ္စယန္တရာကာရဝိသိဋ္ဌာ ဥပကာရကတာ ယောဇေတဗ္ဗာ။
(မူလဋီ၊၃၊၁၇၂။)ဂိဇ္ဈပေါတကသရီရာနံ အာဟာရာသာစေတနာ ဝိယာတိ ဧတေန မနောသဉ္စေတနာဟာရဝသေန ပဝတ္တမာနေဟိ အရူပဓမ္မေဟိ ရူပကာယဿ ဥပတ္ထမ္ဘိတဘာဝံ ဒဿေတိ။ တေနေဝ ‘‘အာဟာရာသာ ဝိယာ’’တိ အဝတွာ စေတနာဂဟဏံ ကရောတိ။
ကုသလာဒိဘာဝေန အတ္တနာ သဒိသဿ ပယောဂေန ကရဏီယဿ ပုနပ္ပုနံ ကရဏံ ပဝတ္တနံ အာသေဝနဋ္ဌော, အတ္တသဒိသသဘာဝတာပါဒနံ ဝါသနံ ဝါ။ ဂန္ထာဒီသု ပုရိမာပုရိမာဘိယောဂေါ ဝိယာတိ ပုရိမာ ပုရိမာ အာသေဝနာ ဝိယာတိ အဓိပ္ပါယော။
စိတ္တပ္ပယောဂေါ စိတ္တကိရိယာ, အာယူဟနန္တိ အတ္ထော။ ယထာ ဟိ ကာယဝစီပယောဂေါ ဝိညတ္တိ, ဧဝံ စိတ္တပ္ပယောဂေါ စေတနာ။ သာ တာယ ဥပ္ပန္နကိရိယတာဝိသိဋ္ဌေ သန္တာနေ သေသပစ္စယသမာဂမေ ပဝတ္တမာနာနံ ဝိပါကကဋတ္တာရူပါနမ္ပိ တေနေဝ ကိရိယဘာဝေန ဥပကာရိကာ ဟောတိ။ တဿ ဟိ ကိရိယဘာဝဿ ပဝတ္တတ္တာ တေသံ ပဝတ္တိ, န အညထာတိ။ သဟဇာတာနံ ပန တေန ဥပကာရိကာတိ ကိံ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ။
နိရုဿာဟသန္တဘာဝေနာတိ ဧတေန သဥဿာဟေဟိ ဝိပါကဓမ္မဓမ္မေဟိ ကုသလာကုသလေဟိ သာရမ္မဏာဒိဘာဝေန သဒိသဝိပါကဘာဝံ ဒဿေတိ။ သော ဟိ ဝိပါကာနံ ပယောဂေန အသာဓေတဗ္ဗတာယ ပယောဂေန အညထာ ဝါ သေသပစ္စယေသု သိဒ္ဓေသု ကမ္မဿ ကဋတ္တာယေဝ သိဒ္ဓိတော နိရုဿာဟော သန္တဘာဝေါ ဟောတိ, န ကိလေသဝူပသမသန္တဘာဝေါ, တထာသန္တသဘာဝတောယေဝ ဘဝင်္ဂါဒယော ဒုဝိညေယျာ။ ပဉ္စဒွါရေပိ ဟိ ဇဝနပ္ပဝတ္တိယာ ရူပါဒီနံ ဂဟိတတာ ဝိညာယတိ, အဘိနိပါတသမ္ပဋိစ္ဆနသန္တီရဏမတ္တာ ပန ဝိပါကာ ဒုဝိညေယျာယေဝ။ နိရုဿာဟသန္တဘာဝါယာတိ နိရုဿာဟသန္တဘာဝတ္ထာယ။ ဧတေန တပ္ပစ္စယဝတံ အဝိပါကာနမ္ပိ ဝိပါကာနုကုလံ ပဝတ္တိံ ဒဿေတိ။
သတိပိ ဇနကတ္တေ ဥပတ္ထမ္ဘကတ္တံ အာဟာရာနံ ပဓာနကိစ္စန္တိ အာဟ ‘‘ရူပါရူပါနံ ဥပတ္ထမ္ဘကတ္တေနာ’’တိ။ ဥပတ္ထမ္ဘကတ္တဉှိ သတိပိ ဇနကတ္တေ အရူပီနံ အာဟာရာနံ အာဟာရဇရူပသမုဋ္ဌာပကရူပါဟာရဿ စ ဟောတိ, အသတိပိ စတုသမုဋ္ဌာနိကရူပူပတ္ထမ္ဘကရူပါဟာရဿ, အသတိ ပန ဥပတ္ထမ္ဘကတ္တေ အာဟာရာနံ ဇနကတ္တံ နတ္ထီတိ ဥပတ္ထမ္ဘကတ္တံ ပဓာနံ။ ဇနယမာနောပိ
(မူလဋီ၊၃၊၁၇၃။)ဟိ အာဟာရော အဝိစ္ဆေဒဝသေန ဥပတ္ထမ္ဘယမာနောယေဝ ဇနေတီတိ ဥပတ္ထမ္ဘနဘာဝေါ အာဟာရဘာဝေါတိ။
အဓိပတိယဋ္ဌေနာတိ ဧတ္ထ န အဓိပတိပစ္စယဓမ္မာနံ ဝိယ ပဝတ္တိနိဝါရကေ အဘိဘဝိတွာ ပဝတ္တနေန ဂရုဘာဝေါ အဓိပတိယဋ္ဌော, အထ ခေါ ဒဿနာဒိကိစ္စေသု စက္ခုဝိညာဏာဒီဟိ ဇီဝနေ ဇီဝန္တေဟိ သုခိတာဒိဘာဝေ သုခိတာဒီဟိ အဓိမောက္ခပဂ္ဂဟုပဋ္ဌာနာဝိက္ခေပဇာနနေသု အနညာတညဿာမီတိ ပဝတ္တိယံ အာဇာနနေ အညာတာဝီဘာဝေ စ သဒ္ဓါဒိသဟဇာတေဟီတိ ဧဝံ တံတံကိစ္စေသု စက္ခာဒိပစ္စယေဟိ စက္ခာဒီနံ အနုဝတ္တနီယတာ။ တေသု တေသု ဟိ ကိစ္စေသု စက္ခာဒီနံ ဣဿရိယံ တပ္ပစ္စယာနဉ္စ တဒနုဝတ္တနေန တတ္ထ ပဝတ္တီတိ။ ဣတ္ထိပုရိသိန္ဒြိယာနံ ပန ယဒိပိ လိင်္ဂါဒီဟိ အနုဝတ္တနီယတာ အတ္ထိ, သာ ပန န ပစ္စယဘာဝတော။ ယထာ ဟိ ဇီဝိတာဟာရာ ယေသံ ပစ္စယာ ဟောန္တိ, တေ တေသံ အနုပါလကဥပတ္ထမ္ဘကာ အတ္ထိ, အဝိဂတပစ္စယဘူတာ စ ဟောန္တိ, န ဧဝံ ဣတ္ထိပုရိသဘာဝါ လိင်္ဂါဒီနံ ကေနစိ ပကာရေန ဥပကာရကာ ဟောန္တိ, ကေဝလံ ပန ယထာသကေဟေဝ ပစ္စယေဟိ ပဝတ္တမာနာနံ လိင်္ဂါဒီနံ ယထာ ဣတ္ထာဒိဂ္ဂဟဏဿ ပစ္စယဘာဝေါ ဟောတိ, တတော အညေနာကာရေန တံသဟိတသန္တာနေ အပ္ပဝတ္တိတော လိင်္ဂါဒီဟိ အနုဝတ္တနီယတာ ဣန္ဒြိယတာ စ တေသံ ဝုစ္စတိ, တသ္မာ န တေသံ ဣန္ဒြိယပစ္စယဘာဝေါ ဝုတ္တော။ စက္ခာဒယော အရူပဓမ္မာနံယေဝါတိ ဧတ္ထ သုခဒုက္ခိန္ဒြိယာနိပိ စက္ခာဒိဂ္ဂဟဏေန ဂဟိတာနီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာနိ။
လက္ခဏာရမ္မဏူပနိဇ္ဈာနဘူတာနံ ဝိတက္ကာဒီနံ ဝိတက္ကနာဒိဝသေန အာရမ္မဏံ ဥပဂန္တွာ နိဇ္ဈာနံ ပေက္ခနံ, စိန္တနံ ဝါ ဝိတက္ကာဒီနံယေဝ သာဓာရဏော ဗျာပါရော ဥပနိဇ္ဈာယနဋ္ဌော။ ဌပေတွာ သုခဒုက္ခဝေဒနာဒွယန္တိ သုခိန္ဒြိယဒုက္ခိန္ဒြိယဒွယံ ဌပေတွာတိ အဓိပ္ပါယော။ ‘‘သဗ္ဗာနိပီ’’တိ ဝတွာ ‘‘သတ္တဈာနင်္ဂါနီ’’တိ ဝစနေန အဈာနင်္ဂါနံ ဥပေက္ခာစိတ္တေကဂ္ဂတာနံ နိဝတ္တနံ ကတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယဒိ ဧဝံ ‘‘သတ္တ ဈာနင်္ဂါနီ’’တိ ဧတေနေဝ သိဒ္ဓေ ‘‘ဌပေတွာ သုခဒုက္ခဝေဒနာဒွယ’’န္တိ ကသ္မာ ဝုတ္တံ? ဝေဒနာဘေဒေသု ပဉ္စသု သုခဒုက္ခဒွယဿ ဧကန္တေန အဈာနင်္ဂတ္တဒဿနတ္ထံ ဈာနင်္ဂဋ္ဌာနေ နိဒ္ဒိဋ္ဌတ္တာ။ သတိပိ ဝါ ဈာနင်္ဂဝေါဟာရေ ဝေဒနာဘေဒဒွယဿ ဧကန္တေန ဈာနပစ္စယတ္တာဘာဝဒဿနတ္ထံ။ ဥပေက္ခာစိတ္တေကဂ္ဂတာနံ ပန ယဒိပိ ဈာနပစ္စယတ္တာဘာဝေါ အတ္ထိ, ဈာနပစ္စယဘာဝေါ ပန န နတ္ထီတိ ‘‘သဗ္ဗာနိပိ သတ္တ ဈာနင်္ဂါနီ’’တိ ဧတ္ထ
(မူလဋီ၊၃၊၁၇၄။)ဂဟဏံ ကတံ။ တတ္ထ ‘‘သဗ္ဗာနိပီ’’တိ ဝစနံ သဗ္ဗကုသလာဒိဘေဒသင်္ဂဏှနတ္ထံ, န ပန သဗ္ဗစိတ္တုပ္ပါဒဂတသင်္ဂဏှနတ္ထန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။
ယတော တတော ဝါတိ သမ္မာ ဝါ မိစ္ဆာ ဝါတိ အတ္ထော။ ဧတေ ပန ဒွေပိ ဈာနမဂ္ဂပစ္စယာ အဟေတုကစိတ္တေသု န လဗ္ဘန္တီတိ ဣဒံ အဟေတုကစိတ္တေသု န လဗ္ဘန္တိ, န သဟေတုကစိတ္တေသူတိ သဟေတုကစိတ္တေသု အလာဘာဘာဝဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ, န အဟေတုကစိတ္တေသု လာဘာဘာဝဒဿနတ္ထန္တိ။ ဧဝံ အတ္ထေ ဂယှမာနေ အဟေတုကစိတ္တေသု ကတ္ထစိ ကဿစိ လာဘော န ဝါရိတောတိ ဧတ္တကမေဝ ဝိညာယေယျ, န သဝိတက္ကာဟေတုကစိတ္တေသု ဈာနပစ္စယဿေဝ အလာဘာဘာဝဒဿနတ္ထံ ကတန္တိ။ အဟေတုကစိတ္တေသု ဝါ လာဘာဘာဝဒဿနတ္ထေ ပန ဣမသ္မိံ ဝစနေ သဝိတက္ကာဟေတုကစိတ္တေသု ဈာနပစ္စယဿ လာဘာဘာဝေါ အာပဇ္ဇတိ, တသ္မာ ယေန အလာဘေန ဓမ္မသင်္ဂဏိယံ မနောဓာတုအာဒီနံ သင်္ဂဟသုညတဝါရေသု ဈာနံ န ဥဒ္ဓဋံ, တံ အလာဘံ သန္ဓာယ ဧသ ဈာနပစ္စယဿပိ အဟေတုကစိတ္တေသု အလာဘော ဝုတ္တောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယထာ ဟိ သဟေတုကေသု ဝိတက္ကာဒီနံ သဟဇာတေ သံကဍ္ဎိတွာ ဧကတ္တဂတဘာဝကရဏံ ဥပနိဇ္ဈာယနဗျာပါရော ဗလဝါ, န တထာ အဟေတုကစိတ္တေသု ဟောတိ။ ဣမသ္မိံ ပန ပကရဏေ ဒုဗ္ဗလမ္ပိ ဥပနိဇ္ဈာယနံ ယဒိပိ ကိဉ္စိမတ္တမ္ပိ အတ္ထိ, တေန ဥပကာရကတာ ဟောတီတိ သဝိတက္ကာဟေတုကစိတ္တေသုပိ ဈာနပစ္စယော ဝုတ္တောဝ, တသ္မာ ယေ ဧဝံ ပဌန္တိ ‘‘န ဧတေ ပန ဒွေပိ ဈာနမဂ္ဂပစ္စယာ ယထာသင်္ချံ ဒွိပဉ္စဝိညာဏအဟေတုကစိတ္တေသု လဗ္ဘန္တီ’’တိ, တေသံ သော ပါဌော သုန္ဒရတရော, ဣမဿ ပကရဏဿာယံ အတ္ထဝဏ္ဏနာ, န ဓမ္မသင်္ဂဏိယာတိ။
သမံ ပကာရေဟိ ယုတ္တတာယ ဧကီဘာဝေါပဂမေန ဝိယ ဥပကာရကတာ သမ္ပယုတ္တပစ္စယတာ။
ယုတ္တာနမ္ပိ သတံ ဝိပ္ပယုတ္တဘာဝေန နာနတ္တူပဂမေန ဥပကာရကတာ ဝိပ္ပယုတ္တပစ္စယတာ။ န ဟိ ဝတ္ထုသဟဇာတပစ္ဆာဇာတဝသေန အယုတ္တာနံ ရူပါဒီနံ အာရမ္မဏာဒိဘာဝေန ဥပကာရကာနံ ဝိပ္ပယုတ္တာနံ ဝိပ္ပယုတ္တပစ္စယတာ အတ္ထီတိ။ ရူပါနံ ပန ရူပေဟိ သတိပိ အဝိနိဗ္ဘောဂေ ဝိပ္ပယောဂေါယေဝ နတ္ထီတိ န တေသံ ဝိပ္ပယုတ္တပစ္စယတာ။ ဝုတ္တဉှိ ‘‘စတူဟိ သမ္ပယောဂေါ စတူဟိ ဝိပ္ပယောဂေါ’’တိ (ဓာတု။ ၃)။
(မူလဋီ၊၃၊၁၇၅။)ပစ္စုပ္ပန္နလက္ခဏေနာတိ ပစ္စုပ္ပန္နသဘာဝေန။ တေန ‘‘အတ္ထိ မေ ပါပကမ္မံ ကတ’’န္တိ (ပါရာ။ ၃၈), ‘‘အတ္ထေကစ္စော ပုဂ္ဂလော အတ္တဟိတာယ ပဋိပန္နော’’တိ (ပု။ ပ။ မာတိကာ ၄။၂၄) စ ဧဝမာဒီသု ဝုတ္တံ နိဗ္ဗတ္တဥပလဗ္ဘမာနတာလက္ခဏံ အတ္ထိဘာဝံ နိဝါရေတိ။ သတိပိ ဇနကတ္တေ ဥပတ္ထမ္ဘကပ္ပဓာနာ အတ္ထိဘာဝေန ဥပကာရကတာတိ အာဟ ‘‘ဥပတ္ထမ္ဘကတ္တေနာ’’တိ။ ဣဒဉ္စ ဥပတ္ထမ္ဘကတ္တံ ဝတ္ထာရမ္မဏသဟဇာတာဒီနံ သာဓာရဏံ အတ္ထိဘာဝေန ဥပကာရကတ္တံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။
အာရမ္မဏေ ဖုသနာဒိဝသေန ဝတ္တမာနာနံ ဖဿာဒီနံ အနေကေသံ သဟဘာဝေါ နတ္ထီတိ ဧကသ္မိံ ဖဿာဒိသမုဒါယေ သတိ ဒုတိယော န ဟောတိ, အသတိ ပန ဟောတိ, တေန နတ္ထိဘာဝေန ဥပကာရကတာ နတ္ထိပစ္စယတာ။ သတိပိ ပုရိမတရစိတ္တာနံ နတ္ထိဘာဝေ န တာနိ နတ္ထိဘာဝေန ဥပကာရကာနိ, အနန္တရမေဝ ပန အတ္တနော အတ္ထိဘာဝေန ပဝတ္တိဩကာသံ အလဘမာနာနံ နတ္ထိဘာဝေန ပဝတ္တိဩကာသံ ဒဒမာနံ ဝိယ ဥပကာရကံ ဟောတီတိ ‘‘ပဝတ္တိဩကာသဒါနေန ဥပကာရကတာ’’တိ အာဟ။
ဧတ္ထ စ အဘာဝမတ္တေန ဥပကာရကတာ ဩကာသဒါနံ နတ္ထိပစ္စယတာ, သဘာဝါဝိဂမေန အပ္ပဝတ္တမာနာနံ သဘာဝဝိဂမေန ဥပကာရကတာ ဝိဂတပစ္စယတာ, နတ္ထိတာ စ နိရောဓာနန္တရသုညတာ, ဝိဂတတာ နိရောဓပ္ပတ္တတာ, အယမေတေသံ ဝိသေသော, တထာ အတ္ထိတာယ သသဘာဝတော ဥပကာရကတာ အတ္ထိပစ္စယတာ, သဘာဝါဝိဂမေန နိရောဓဿ အပ္ပတ္တိယာ ဥပကာရကတာ အဝိဂတပစ္စယတာတိ ပစ္စယဘာဝဝိသေသော ဓမ္မာဝိသေသေပိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဓမ္မာနဉှိ သတ္တိဝိသေသံ သဗ္ဗံ ယာထာဝတော အဘိသမ္ဗုဇ္ဈိတွာ တထာဂတေန စတုဝီသတိပစ္စယဝိသေသာ ဝုတ္တာတိ ဘဂဝတိ သဒ္ဓါယ ‘‘ဧဝံဝိသေသာ ဧတေ ဓမ္မာ’’တိ သုတမယဉာဏံ ဥပ္ပါဒေတွာ စိန္တာဘာဝနာမယေဟိ တဒဘိသမယာယ ယောဂေါ ကာတဗ္ဗော။
စတူသု ခန္ဓေသု ဧကဿပိ အသင်္ဂဟိတတ္တာဘာဝတော နာမဓမ္မေကဒေသတာ အနန္တရာဒီနံ နတ္ထီတိ ‘‘နာမဓမ္မာဝါ’’တိ ဝတွာ န ကေဝလံ ပစ္စယပစ္စယုပ္ပန္နဘာဝေ ဘဇန္တာနံ စတုန္နံယေဝ ခန္ဓာနံ နာမတာ, အထ ခေါ နိဗ္ဗာနဉ္စ နာမမေဝါတိ ဒဿေန္တော ‘‘နိဗ္ဗာနဿ အသင်္ဂဟိတတ္တာ’’တိအာဒိမာဟ။ ပုရေဇာတပစ္စယော ရူပေကဒေသောတိ ဧတ္ထ ဧကဒေသဝစနေန
(မူလဋီ၊၃၊၁၇၆။)ရူပရူပတော အညံ ဝဇ္ဇေတိ, ရူပရူပံ ပန ကုသလတ္တိကေ အနာဂတမ္ပိ ပုရေဇာတပစ္စယဘာဝေန အညတ္ထ အာဂတမေဝ။ ဝုတ္တဉှိ ‘‘အနိဒဿနအပ္ပဋိဃော ဓမ္မော အနိဒဿနအပ္ပဋိဃဿ ဓမ္မဿ ပုရေဇာတပစ္စယေန ပစ္စယော – အာရမ္မဏပုရေဇာတံ, ဝတ္ထုပုရေဇာတံ။ အာရမ္မဏပုရေဇာတံ ဝတ္ထုံ ဣတ္ထိန္ဒြိယံ ပုရိသိန္ဒြိယံ အာပေါဓာတုံ ကဗဠီကာရံ အာဟာရံ အနိစ္စတော…ပေ… ဒေါမနဿံ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၂။၂၂။၃၉)။
ပစ္စယုဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ပစ္စယနိဒ္ဒေသော
၁။ ဟေတုပစ္စယနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁။ ယော ဟေတုပစ္စယောတိ ဥဒ္ဒိဋ္ဌော, သော ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ဧတေန ဟေတုသင်္ခါတဿ ပစ္စယဓမ္မဿ ဟေတုသမ္ပယုတ္တကတံသမုဋ္ဌာနရူပသင်္ခါတာနံ ပစ္စယုပ္ပန္နာနံ ဟေတုပစ္စယေန ပစ္စယဘာဝေါ ဟေတုပစ္စယောတိ ဥဒ္ဒိဋ္ဌောတိ။ ယော ပန ဟေတုဘာဝေန ယထာဝုတ္တော ပစ္စယဓမ္မော ယထာဝုတ္တာနံ ပစ္စယုပ္ပန္နာနံ ပစ္စယော ဟောတိ, သော ဟေတုပစ္စယောတိ ဥဒ္ဒိဋ္ဌောတိ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ဒဿေတိ။ ဥဘယထာပိ ဟေတုဘာဝေန ဥပကာရကတာ ဟေတုပစ္စယောတိ ဥဒ္ဒိဋ္ဌောတိ ဒဿိတံ ဟောတိ။ ဧသ နယော သေသပစ္စယေသုပိ။ ဥပကာရကတာ ပန ဓမ္မသဘာဝေါ ဧဝ, န ဓမ္မတော အညာ အတ္ထီတိ။ တထာ တထာ ဥပကာရကံ တံ တံ ဓမ္မံ ဒဿေန္တော ဟိ ဘဂဝါ တံ တံ ဥပကာရကတံ ဒဿေတီတိ။
ဟေတူ ဟေတုသမ္ပယုတ္တကာနန္တိ ဧတ္ထ ပဌမော ဟေတု-သဒ္ဒေါ ပစ္စတ္တနိဒ္ဒိဋ္ဌော ပစ္စယနိဒ္ဒေသော။ တေန ဧတဿ ဟေတုဘာဝေန ဥပကာရကတာ ဟေတုပစ္စယတာတိ ဒဿေတိ။ ဒုတိယော ပစ္စယုပ္ပန္နဝိသေသနံ။ တေန န ယေသံ ကေသဉ္စိ သမ္ပယုတ္တကာနံ ဟေတုပစ္စယဘာဝေန ပစ္စယော ဟောတိ, အထ ခေါ ဟေတုနာ သမ္ပယုတ္တာနမေဝါတိ ဒဿေတိ။ နနု စ သမ္ပယုတ္တသဒ္ဒဿ သာပေက္ခတ္တာ ဒုတိယေ ဟေတုသဒ္ဒေ အဝိဇ္ဇမာနေပိ အညဿ အပေက္ခိတဗ္ဗဿ အနိဒ္ဒိဋ္ဌတ္တာ အတ္တနာဝ သမ္ပယုတ္တကာနံ ဟေတုပစ္စယေန ပစ္စယောတိ အယမတ္ထော ဝိညာယတီတိ? နာယံ ဧကန္တော။ ဟေတုသဒ္ဒေါ ဟိ ပစ္စတ္တနိဒ္ဒိဋ္ဌော ‘‘ဟေတုပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ ဧတ္ထေဝ ဗျာဝဋော ယဒါ
(မူလဋီ၊၃၊၁၇၇။)ဂယှတိ, တဒါ သမ္ပယုတ္တဝိသေသနံ န ဟောတီတိ သမ္ပယုတ္တာ အဝိသိဋ္ဌာ ယေ ကေစိ ဂဟိတာ ဘဝေယျုန္တိ ဧဝံ သမ္ပယုတ္တသဒ္ဒေန အတ္တနိ ဧဝ ဗျာဝဋေန ဟေတုသဒ္ဒေန ဝိသေသနေန ဝိနာ ယေသံ ကေသဉ္စိ သမ္ပယုတ္တာနံ ဂဟဏံ ဟောတီတိ တံ သန္ဓာယ ‘‘အထာပိ…ပေ… အတ္ထော ဘဝေယျာ’’တိ အာဟ။ နနု ယထာ ‘‘အရူပိနော အာဟာရာ သမ္ပယုတ္တကာနံ ဓမ္မာန’’န္တိ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၁။၁၅), ‘‘အရူပိနော ဣန္ဒြိယာ သမ္ပယုတ္တကာန’’န္တိ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၁။၁၆) စ ဝုတ္တေ ဒုတိယေန အာဟာရဂ္ဂဟဏေန ဣန္ဒြိယဂ္ဂဟဏေန စ ဝိနာပိ အာဟာရိန္ဒြိယသမ္ပယုတ္တကာဝ ဂယှန္တိ, ဧဝမိဓာပိ သိယာတိ? န, အာဟာရိန္ဒြိယာသမ္ပယုတ္တဿ အဘာဝတော။ ဝဇ္ဇေတဗ္ဗာဘာဝတော ဟိ တတ္ထ ဒုတိယအာဟာရိန္ဒြိယဂ္ဂဟဏေ အသတိပိ တံသမ္ပယုတ္တကာဝ ဂယှန္တီတိ တံ န ကတံ, ဣဓ ပန ဝဇ္ဇေတဗ္ဗံ အတ္ထီတိ ဝတ္တဗ္ဗံ ဒုတိယံ ဟေတုဂ္ဂဟဏန္တိ။
ဧဝမ္ပိ ဟေတူ ဟေတုသမ္ပယုတ္တကာနန္တိ ဧတ္ထ ဟေတုသမ္ပယုတ္တကာနံ သော ဧဝ သမ္ပယုတ္တကဟေတူတိ ဝိသေသနဿ အကတတ္တာ ယော ကောစိ ဟေတု ယဿ ကဿစိ ဟေတုသမ္ပယုတ္တကဿ ဟေတုပစ္စယေန ပစ္စယောတိ အာပဇ္ဇတီတိ? နာပဇ္ဇတိ, ပစ္စတ္တနိဒ္ဒိဋ္ဌဿေဝ ဟေတုဿ ပုန သမ္ပယုတ္တဝိသေသနဘာဝေန ဝုတ္တတ္တာ, ဧတဒတ္ထမေဝ စ ဝိနာပိ ဒုတိယေန ဟေတုသဒ္ဒေန ဟေတုသမ္ပယုတ္တဘာဝေ သိဒ္ဓေပိ တဿ ဂဟဏံ ကတံ။ အထ ဝါ အသတိ ဒုတိယေ ဟေတုသဒ္ဒေ ဟေတုသမ္ပယုတ္တကာနံ ဟေတုပစ္စယေန ပစ္စယော, န ပန ဟေတူနန္တိ ဧဝမ္ပိ ဂဟဏံ သိယာတိ တန္နိဝါရဏတ္ထံ သော ဝုတ္တော, တေန ဟေတုသမ္ပယုတ္တဘာဝံ ယေ လဘန္တိ, တေသံ သဗ္ဗေသံ ဟေတူနံ အညေသမ္ပိ ဟေတုပစ္စယေန ပစ္စယောတိ ဒဿိတံ ဟောတိ။ ယသ္မာ ပန ဟေတုဈာနမဂ္ဂါ ပတိဋ္ဌာမတ္တာဒိဘာဝေန နိရပေက္ခာ, န အာဟာရိန္ဒြိယာ ဝိယ သာပေက္ခာ ဧဝ, တသ္မာ ဧတေသွေဝ ဒုတိယံ ဟေတာဒိဂ္ဂဟဏံ ကတံ။ အာဟာရိန္ဒြိယာ ပန အာဟရိတဗ္ဗဣသိတဗ္ဗာပေက္ခာ ဧဝ, တသ္မာ တေ ဝိနာပိ ဒုတိယေန အာဟာရိန္ဒြိယဂ္ဂဟဏေန အတ္တနာ ဧဝ အာဟရိတဗ္ဗေ စ ဣသိတဗ္ဗေ စ အာဟာရိန္ဒြိယဘူတေ အညေ စ သမ္ပယုတ္တကေ ပရိစ္ဆိန္ဒန္တီတိ တံ တတ္ထ န ကတံ, ဣဓ စ ဒုတိယေန ဟေတုဂ္ဂဟဏေန ပစ္စယုပ္ပန္နာနံ ဟေတုနာ ပစ္စယဘူတေနေဝ သမ္ပယုတ္တာနံ ဟေတူနံ အညေသဉ္စ ပရိစ္ဆိန္နတ္တာ ပုန ဝိသေသနကိစ္စံ နတ္ထီတိ ပဉှာဝါရေ ‘‘ကုသလာ ဟေတူ သမ္ပယုတ္တကာနံ ခန္ဓာန’’န္တိအာဒီသု (ပဋ္ဌာ။ ၁။၁။၄၀၁) ဒုတိယံ ဟေတုဂ္ဂဟဏံ န ကတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။
(မူလဋီ၊၃၊၁၇၈။)နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗဿ အပါကဋတ္တာတိ တံ-သဒ္ဒေါ ပုရိမဝစနာပေက္ခော ဝုတ္တဿေဝ နိဒ္ဒေသော ‘‘ရူပါယတနံ စက္ခုဝိညာဏဓာတုယာ တံသမ္ပယုတ္တကာန’’န္တိအာဒီသု (ပဋ္ဌာ။ ၁။၁။၂) ပုရိမဝစနေန နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗေ ပါကဋီဘူတေ ဧဝ ပဝတ္တတိ။ ဧတ္ထ စ ပစ္စတ္တနိဒ္ဒိဋ္ဌော ဟေတုသဒ္ဒေါ ‘‘ဟေတုပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ ဧတ္ထ ဗျာဝဋော သမ္ပယုတ္တသဒ္ဒေန ဝိယ တံ-သဒ္ဒေနပိ အနပေက္ခနီယော အညော စ ကောစိ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗပ္ပကာသကော ဝုတ္တော နတ္ထိ, တသ္မာ ‘‘တံသမ္ပယုတ္တကာန’’န္တိ စ န ဝုတ္တန္တိ အဓိပ္ပါယော။
‘‘ဟေတုသမ္ပယုတ္တကာန’’န္တိ ဣမိနာ ပန ပစ္စယုပ္ပန္နဝစနေန အသမတ္တေန ပစ္စယုပ္ပန္နဝစနန္တရာပေက္ခေန ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တေန တံ-သဒ္ဒေန နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ ပါကဋီကတံ, တေန ‘‘တံသမုဋ္ဌာနာန’’န္တိ ဧတ္ထ တံဂဟဏံ ကတန္တိ။ ကိံ ပန တသ္မိံ ဟေတုသမ္ပယုတ္တကသဒ္ဒေ တံ-သဒ္ဒေန နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ ပါကဋီဘူတန္တိ? ယေဟိ ဟေတူဟိ သမ္ပယုတ္တာ ‘‘ဟေတုသမ္ပယုတ္တကာ’’တိ ဝုတ္တာ, တေ ဟေတူ စေဝ သမ္ပယုတ္တကဝိသေသနဘူတာ တဗ္ဗိသေသိတာ စ ဟေတုသမ္ပယုတ္တကာ။ တေနာဟ ‘‘တေ ဟေတူ စေဝါ’’တိအာဒိ။ အညထာ ‘‘တေ ဟေတူ စေဝါ’’တိ ဧတဿ ပစ္စတ္တနိဒ္ဒိဋ္ဌေန ဟေတုသဒ္ဒေန သမ္ဗန္ဓေ သတိ ယထာ ဣဓ တေနေဝ တံ-သဒ္ဒေန နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗာ ပါကဋာ, ဧဝံ ပုဗ္ဗေပိ ဘဝိတုံ အရဟန္တီတိ ‘‘နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗဿ အပါကဋတ္တာ ‘တံသမ္ပယုတ္တကာန’န္တိ န ဝုတ္တ’’န္တိ ဣဒံ န ယုဇ္ဇေယျာတိ။ ဒုဝိဓမ္ပိ ဝါ ဟေတုဂ္ဂဟဏံ အပနေတွာ တံသဒ္ဒဝစနီယတံ စောဒေတိ ပရိဟရတိ စ။ တံသမုဋ္ဌာနာနန္တိ စ ဟေတုသမုဋ္ဌာနာနန္တိ ယုတ္တံ။ ဟေတူ ဟိ ပစ္စယာတိ။
စိတ္တဇရူပံ အဇနယမာနာပီတိ ပိ-သဒ္ဒေန ဇနယမာနာပိ။ ယဒိ ‘‘စိတ္တသမုဋ္ဌာနာန’’န္တိ ဝစနေန ပဋိသန္ဓိက္ခဏေ ကဋတ္တာရူပဿ အဂ္ဂဟဏတော တံ န ဝုတ္တံ, သဟဇာတပစ္စယဝိဘင်္ဂေ စိတ္တစေတသိကာနံ တဿ ကဋတ္တာရူပဿ ပစ္စယဘာဝေါ န ဝုတ္တော ဘဝေယျ။ ယဒိ စ တတ္ထ စိတ္တသမုဋ္ဌာနာနံ ပစ္စယဘာဝေန တံသမာနလက္ခဏာနံ ကဋတ္တာရူပါနမ္ပိ ပစ္စယဘာဝေါ နိဒဿိတော, ဧဝမိဓာပိ ဘဝိတဗ္ဗံ။ ‘‘စိတ္တသမုဋ္ဌာနာန’’န္တိ ပန အဝတွာ ‘‘တံသမုဋ္ဌာနာန’’န္တိ ဝစနံ စိတ္တသမုဋ္ဌာနာနံ သဗ္ဗစိတ္တစေတသိကသမုဋ္ဌာနတာဒဿနတ္ထံ။ ဧဝံပကာရေန ဟိ တံသမုဋ္ဌာနဝစနေန တတ္ထ တတ္ထ ဝုတ္တံ သမုဋ္ဌာနဝစနံ ဝိသေသိတံ ဟောတိ။ နနု ‘‘စိတ္တစေတသိကာ ဓမ္မာ စိတ္တသမုဋ္ဌာနာန’’န္တိ ဝစနေန စိတ္တသမုဋ္ဌာနာနံ စိတ္တစေတသိကသမုဋ္ဌာနတာ ဝုတ္တာတိ? န ဝုတ္တာ။ စိတ္တစေတသိကာနံ ပစ္စယဘာဝေါ ဧဝ ဟိ တတ္ထ ဝုတ္တောတိ။
(မူလဋီ၊၃၊၁၇၉။)စိတ္တပဋိဗဒ္ဓဝုတ္တိတာယာတိ ဧတေနေဝ ဟေတုအာဒိပဋိဗဒ္ဓတဉ္စ ဒဿေတိ။ ‘‘ယဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, စေတေတိ, ယဉ္စ ပကပ္ပေတိ, ယဉ္စ အနုသေတိ, အာရမ္မဏမေတံ ဟောတိ, ဝိညာဏဿ ဌိတိယာ အာရမ္မဏေ သတိ ပတိဋ္ဌာ ဝိညာဏဿ ဟောတိ, တသ္မိံ ပတိဋ္ဌိတေ ဝိညာဏေ ဝိရုဠှေ နာမရူပဿ အဝက္ကန္တိ ဟောတိ, နာမရူပပစ္စယာ သဠာယတန’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၂။၃၉) ဣမသ္မိမ္ပိ သုတ္တေ ပဋိသန္ဓိနာမရူပဿ ဝိညာဏပစ္စယတာ ဝုတ္တာတိ အာဟ ‘‘တသ္မိံ ပတိဋ္ဌိတေ’’တိအာဒိ။
ပုရိမတရသိဒ္ဓါယ ပထဝိယာ ဗီဇပတိဋ္ဌာနံ ဝိယ ပုရိမတရသိဒ္ဓေ ကမ္မေ တန္နိဗ္ဗတ္တဿေဝ ဝိညာဏဗီဇဿ ပတိဋ္ဌာနံ ကမ္မဿ ကဋတ္တာ ဥပ္ပတ္တီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တေနာဟ – ‘‘ကမ္မံ ခေတ္တံ, ဝိညာဏံ ဗီဇ’’န္တိ။ ကဿ ပန တံ ခေတ္တံ ဗီဇဉ္စာတိ? နာမရူပင်္ကုရဿ။
အယဉ္စ ပနတ္ထောတိ ပဋိသန္ဓိယံ ကမ္မဇရူပါနံ စိတ္တပဋိဗဒ္ဓဝုတ္တိတာ။ ဩကာသဝသေနေဝါတိ နာမရူပေါကာသဝသေနေဝ။ သော ဟိ တဿ အတ္ထဿ ဩကာသောတိ။ ဝတ္ထုရူပမတ္တမ္ပီတိ ဝဒန္တော ဝတ္ထုရူပဿ ဥပတ္ထမ္ဘကာနံ သေသရူပါနမ္ပိ တဒုပတ္ထမ္ဘကဘာဝေနေဝ အရူပဓမ္မာနံ ပစ္စယဘာဝံ ဒဿေတိ, သဟဘဝနမတ္တံ ဝါ။ တတ္ထ ကာယဘာဝါဒိကလာပါနံ ကတ္ထစိ အဘာဝတော ကတ္ထစိ အဘာဝါဘာဝတော ‘‘ဝတ္ထုရူပမတ္တမ္ပိ ဝိနာ’’တိ အာဟ။ သဿာမိကေတိ ဧတဿေဝ ဝိသေသနတ္ထံ ‘‘သရာဇကေ’’တိ ဝုတ္တံ။
ပဝတ္တိယံ ကဋတ္တာရူပါဒီနံ ပစ္စယဘာဝပဋိဗာဟနတောတိ ဣဒံ ကသ္မာ ဝုတ္တံ, နနု တေသံ ပစ္စယဘာဝပ္ပသင်္ဂေါယေဝ နတ္ထိ ‘‘ဟေတူ သဟဇာတာန’’န္တိ (ပဋ္ဌာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁) ဝစနတော။ န ဟိ ယေသံ ဟေတူ သဟဇာတပစ္စယော န ဟောန္တိ, တာနိ ဟေတုသဟဇာတာနိ နာမ ဟောန္တိ။ ယဒိ သိယုံ, ‘‘ကုသလံ ဓမ္မံ သဟဇာတော အဗျာကတော ဓမ္မော ဥပ္ပဇ္ဇတိ န ဟေတုပစ္စယာ’’တိအာဒိ စ လဗ္ဘေယျ, န ပန လဗ္ဘတိ, တသ္မာ န တာနိ ဟေတုသဟဇာတာနီတိ? သစ္စမေတံ, ယော ပန ဟေတူဟိ သမာနကာလုပ္ပတ္တိမတ္တံ ဂဟေတွာ ဟေတုသဟဇာတဘာဝံ မညေယျ, တဿာယံ ပသင်္ဂေါ အတ္ထီတိ ဣဒံ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဘဂဝါ ပန ဝစနာနံ လဟုဂရုဘာဝံ န ဂဏေတိ, ဗောဓနေယျာနံ ပန အဇ္ဈာသယာနုရူပတော ဓမ္မသဘာဝံ အဝိလောမေန္တော တထာ တထာ ဒေသနံ နိယာမေတီတိ န ကတ္ထစိ အက္ခရာနံ ဗဟုတာ ဝါ အပ္ပတာ ဝါ စောဒေတဗ္ဗာတိ။
ဟေတုပစ္စယနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(မူလဋီ၊၃၊၁၈၀။)၂။ အာရမ္မဏပစ္စယနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂။ ဥပ္ပဇ္ဇနက္ခဏေယေဝါတိ ဧတေန ဝတ္တမာနက္ခဏေကဒေသေန သဗ္ဗံ ဝတ္တမာနက္ခဏံ ဂယှတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ န ဟိ ဥပ္ပဇ္ဇနက္ခဏေယေဝ စက္ခုဝိညာဏာဒီနံ ရူပါဒီနိ အာရမ္မဏပစ္စယော, အထ ခေါ သဗ္ဗသ္မိံ ဝတ္တမာနက္ခဏေတိ။ တေန အာလမ္ဗိယမာနာနမ္ပိ ရူပါဒီနံ စက္ခုဝိညာဏာဒိဝတ္တမာနတာယ ပုရေ ပစ္ဆာ စ ဝိဇ္ဇမာနာနံ အာရမ္မဏပစ္စယတ္တာဘာဝံ ဒဿေတိ, ကော ပန ဝါဒေါ အနာလမ္ဗိယမာနာနံ။ န ဧကတော ဟောန္တီတိ နီလာဒီနိ သဗ္ဗရူပါနိ သဟ န ဟောန္တိ, တထာ သဒ္ဒါဒယောပီတိ အတ္ထော။ ‘‘ယံ ယ’’န္တိ ဟိ ဝစနံ ရူပါဒီနိ ဘိန္ဒတီတိ။ တတ္ထ ပုရိမေနတ္ထေန ‘‘ဥပ္ပဇ္ဇန္တီ’’တိ ဝစနေန အာရမ္မဏပစ္စယဘာဝလက္ခဏဒီပနတ္ထံ ‘‘ယံ ယံ ဓမ္မ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တန္တိ ဒဿေတိ, ပစ္ဆိမေန ‘‘ယံ ယ’’န္တိ ဝစနေန ရူပါဒိဘေဒဒီပနတ္ထန္တိ။ ‘‘ယံ ယံ ဝါ ပနာရဗ္ဘာ’’တိ ဧတဿ ဝဏ္ဏနာယံ ဒဿိတသဗ္ဗာရမ္မဏာဒိဝသေန ဝါ ဣဓာပိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗောတိ။
ဧဝံ ဝုတ္တန္တိ ယထာ နဒီပဗ္ဗတာနံ သန္ဒနံ ဌာနဉ္စ ပဝတ္တံ အဝိရတံ အဝိစ္ဆိန္နန္တိ သန္ဒန္တိ တိဋ္ဌန္တီတိ ဝတ္တမာနဝစနံ ဝုတ္တံ, ဧဝံ ‘‘ယေ ယေ ဓမ္မာ’’တိ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နာနံ သဗ္ဗသင်္ဂဟသမုဒါယဝသေန ဂဟိတတ္တာ တေသံ ဥပ္ပဇ္ဇနံ ပဝတ္တနံ အဝိရတန္တိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ ဝတ္တမာနဝစနံ ဝုတ္တန္တိ အဓိပ္ပါယော။ ဣမေ ပန န ဟေတာဒိပစ္စယာ သဗ္ဗေပိ အတီတာနာဂတာနံ ဟောန္တိ။ န ဟိ အတီတော စ အနာဂတော စ အတ္ထိ, ယဿေတေ ပစ္စယာ သိယုံ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ အတီတတ္တိကေ အတီတာနာဂတာနံ န ကောစိ ပစ္စယော ဝုတ္တော, တသ္မာ ဣဓာပိ ‘‘ဥပ္ပဇ္ဇန္တီ’’တိ ဝစနေန ယေသံ ရူပါဒယော အာရမ္မဏဓမ္မာ အာရမ္မဏပစ္စယာ ဟောန္တိ, တေ ပစ္စုပ္ပန္နာဝ ဒဿိတာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ တေသု ဟိ ဒဿိတေသု အတီတာနာဂတေသု တံတံပစ္စယာ အဟေသုံ ဘဝိဿန္တိ စာတိ အယမတ္ထော ဒဿိတော ဟောတိ, န ပန တံတံပစ္စယဝန္တတာ။ ပစ္စယဝန္တော ဟိ ပစ္စုပ္ပန္နာယေဝါတိ။
ဧတ္ထ စ ‘‘ယံ ယံ ဓမ္မံ အာရဗ္ဘာ’’တိ ဧကဝစနနိဒ္ဒေသံ ကတွာ ပုန ‘‘တေ တေ ဓမ္မာ’’တိ ဗဟုဝစနနိဒ္ဒေသော ‘‘ယံ ယ’’န္တိ ဝုတ္တဿ အာရမ္မဏဓမ္မဿ အနေကဘာဝေါပိ အတ္ထီတိ ဒဿနတ္ထော။ စတ္တာရော ဟိ ခန္ဓာ သဟေဝ အာရမ္မဏပစ္စယာ ဟောန္တိ, တေ သဗ္ဗေပိ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပဇ္ဇမာနမ္ပိ တေသု ဧကေကံ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ န န ဟောတိ, တသ္မာ ဝေဒနာဒီသု ဖဿာဒီသု စ ဧကေကဿပိ အာရမ္မဏပစ္စယဘာဝဒဿနတ္ထံ ‘‘ယံ ယ’’န္တိ ဝုတ္တံ, သဗ္ဗေသံ
(မူလဋီ၊၃၊၁၈၁။)ဧကစိတ္တုပ္ပါဒပရိယာပန္နာနံ အာရမ္မဏပစ္စယဘာဝဒဿနတ္ထံ ‘‘တေ တေ’’တိ။ တတ္ထ ယော စ ရူပါဒိကော ဧကေကောဝ ယံယံ-သဒ္ဒေန ဝုတ္တော, ယေ စ အနေကေ ဖဿာဒယော ဧကေကဝသေန ယံယံ-သဒ္ဒေန ဝုတ္တာ, တေ သဗ္ဗေ ဂဟေတွာ ‘‘တေ တေ’’တိ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အထ ဝါ ယသ္မိံ ကာလေ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ, တသ္မိံ ကာလေ နီလာဒီသု စိတ္တုပ္ပါဒေသု စ ဧကေကမေဝ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ ဒဿနတ္ထံ ‘‘ယံ ယ’’န္တိ ဝုတ္တံ, တေ ပန အာလမ္ဗိယမာနာ ရူပါရမ္မဏဓမ္မာ စ အနေကေ, တထာ သဒ္ဒါဒိအာရမ္မဏဓမ္မာ စာတိ ဒဿနတ္ထံ ‘‘တေ တေ’’တိ။
နိဗ္ဗာနာရမ္မဏံ ကာမာဝစရရူပါဝစရကုသလဿ အပရိယာပန္နတော ကုသလဝိပါကဿ ကာမာဝစရရူပါဝစရကိရိယဿ စာတိ ဣမေသံ ဆန္နံ ရာသီနံ အာရမ္မဏပစ္စယော ဟောတီတိ ဣဒံ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏေန ခန္ဓပဋိဗဒ္ဓါနုဿရဏကာလေ နိဗ္ဗာနမ္ပိ ရူပါဝစရကုသလကိရိယာနံ အာရမ္မဏံ ဟောတီတိ ဣမိနာ အဓိပ္ပါယေန ဝုတ္တံ။ ဧဝံ သတိ ယထာ ‘‘အပ္ပမာဏာ ခန္ဓာ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏဿ အာရမ္မဏပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၂။၁၂။၅၈) ဝုတ္တံ, ဧဝံ ‘‘နိဗ္ဗာန’’န္တိ စ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ, န စ တံ ဝုတ္တံ။ န ဟိ နိဗ္ဗာနံ ပုဗ္ဗေ နိဝုဋ္ဌံ အသင်္ခတတ္တာ, န စ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏေန ပုဗ္ဗေ နိဝုဋ္ဌေသု အပ္ပမာဏက္ခန္ဓေသု ဉာတေသု နိဗ္ဗာနဇာနနေ န တေန ပယောဇနံ အတ္ထိ။ ယထာ ဟိ စေတောပရိယဉာဏံ စိတ္တံ ဝိဘာဝေန္တမေဝ စိတ္တာရမ္မဏဇာနနဿ ကာမာဝစရဿ ပစ္စယော ဟောတိ, ဧဝမိဒမ္ပိ အပ္ပမာဏက္ခန္ဓေ ဝိဘာဝေန္တမေဝ တဒါရမ္မဏဇာနနဿ ကာမာဝစရဿ ပစ္စယော ဟောတီတိ။ ဒိဋ္ဌနိဗ္ဗာနောယေဝ စ ပုဗ္ဗေ နိဝုဋ္ဌေ အပ္ပမာဏက္ခန္ဓေ အနုဿရတိ, တေန ယထာဒိဋ္ဌမေဝ နိဗ္ဗာနံ တေသံ ခန္ဓာနံ အာရမ္မဏန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ, န ပန ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏေန တဒါရမ္မဏဝိဘာဝနံ ကာတဗ္ဗံ။ ဝိဘူတမေဝ ဟိ တံ တဿာတိ။ ဧဝံ အနာဂတံသဉာဏေပိ ယထာရဟံ ယောဇေတဗ္ဗံ, တသ္မာ နိဗ္ဗာနံ န ကဿစိ ရူပါဝစရဿ အာရမ္မဏန္တိ ‘‘စတုန္နံ ရာသီန’’န္တိ ဝတ္တုံ ယုတ္တံ။
အာရမ္မဏပစ္စယနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(မူလဋီ၊၃၊၁၈၂။)၃။ အဓိပတိပစ္စယနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃။ ဓုရန္တိ ဓုရဂ္ဂါဟံ။ ဇေဋ္ဌကန္တိ သေဋ္ဌံ။ ဆန္ဒာဓိပတိ ဆန္ဒသမ္ပယုတ္တကာနန္တိ ဧတ္ထ ပုရိမဆန္ဒဿ သမာနရူပေန တဒနန္တရံ နိဒ္ဒိဋ္ဌေန တံသမ္ဗန္ဓေန ဆန္ဒသဒ္ဒေနေဝ ပစ္စယဘူတဿ ဆန္ဒဿ သမ္ပယုတ္တကဝိသေသနဘာဝေါ ဒဿိတော ဟောတီတိ ‘‘ဆန္ဒာဓိပတိ သမ္ပယုတ္တကာန’’န္တိ အဝတွာ ‘‘ဆန္ဒသမ္ပယုတ္တကာန’’န္တိ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧသ နယော ဣတရေသုပိ။
ဂရုကာရစိတ္တီကာရဝသေန ဝါတိ ကုသလာဗျာကတာနံ ပဝတ္တိံ ဒဿေတိ။ အလဒ္ဓံ လဒ္ဓဗ္ဗံ, လဒ္ဓံ အဝိဇဟိတဗ္ဗံ။ ယေန ဝါ ဝိနာ န ဘဝိတဗ္ဗံ, တံ လဒ္ဓဗ္ဗံ, တဿေဝတ္ထော အဝိဇဟိတဗ္ဗန္တိ။ အနဝညာတန္တိ အဝညာတမ္ပိ အဒေါသဒဿိတာယ အဿာဒနေန အနဝညာတံ ကတွာ။
မိစ္ဆတ္တနိယတာ အပ္ပနာသဒိသာ မဟာဗလာ ဝိနာ အဓိပတိနာ နုပ္ပဇ္ဇန္တီတိ ‘‘ဧကန္တေနေဝါ’’တိ အာဟ။ ကမ္မကိလေသာဝရဏဘူတာ စ တေ သဂ္ဂါဝရဏာ စ မဂ္ဂါဝရဏာ စ ပစ္စက္ခသဂ္ဂါနံ ကာမာဝစရဒေဝါနမ္ပိ ဥပ္ပဇ္ဇိတုံ န အရဟန္တိ, ကော ပန ဝါဒေါ ရူပါရူပီနန္တိ။
ကာမာဝစရာဒိဘေဒတော ပန တိဝိဓော ကိရိယာရမ္မဏာဓိပတိ လောဘသဟဂတာကုသလဿေဝ အာရမ္မဏာဓိပတိပစ္စယော ဟောတီတိ ဣဒံ ပရသန္တာနဂတာနံ သာရမ္မဏဓမ္မာနံ ‘‘အဇ္ဈတ္တာရမ္မဏော ဓမ္မော ဗဟိဒ္ဓါရမ္မဏဿ ဓမ္မဿ အဓိပတိပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ ဧတဿ အဘာဝတော ‘‘ဗဟိဒ္ဓါရမ္မဏော ဓမ္မော ဗဟိဒ္ဓါရမ္မဏဿာ’’တိ ဧတ္ထ စ အာရမ္မဏာဓိပတိနော အနုဒ္ဓဋတ္တာ အဓိပတိပစ္စယတာ နတ္ထီတိ ဝိညာယမာနေပိ ‘‘ဗဟိဒ္ဓါ ခန္ဓေ ဂရုံ ကတွာ အဿာဒေတီ’’တိအာဒိဝစနံ (ပဋ္ဌာ။ ၂။၂၀။၃၁) နိဿာယ အရဟတော ကိရိယဓမ္မာ ပုထုဇ္ဇနာဒီဟိ ဂရုံ ကတွာ အဿာဒိယန္တီတိ ဣမိနာ အဓိပ္ပါယေန ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ‘‘သနိဒဿနသပ္ပဋိဃာ ခန္ဓာ’’တိအာဒီသု (ပဋ္ဌာ။ ၂။၂၂။၃၀) ဝိယ ခန္ဓသဒ္ဒေါ ရူပေ ဧဝ ဘဝိတုံ အရဟတီတိ ဝိစာရိတမေတံ။ ပုထုဇ္ဇနာဒိကာလေ ဝါ အနာဂတေ ကိရိယဓမ္မေ ဂရုံ ကတွာ အဿာဒနံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ ‘‘နေဝဝိပါကနဝိပါကဓမ္မဓမ္မေ ခန္ဓေ ဂရုံ ကတွာ အဿာဒေတိ အဘိနန္ဒတီ’’တိအာဒိဝစနတော (ပဋ္ဌာ။ ၁။၃။၉၆) ကိရိယဓမ္မာ ရာဂဒိဋ္ဌီနံ အဓိပတိပစ္စယော ဟောန္တေဝ, တေ စ ‘‘အတီတာရမ္မဏေ အနာဂတေ ခန္ဓေ ဂရုံ ကတွာ
(မူလဋီ၊၃၊၁၈၃။)အဿာဒေတီ’’တိအာဒိဝစနတော (ပဋ္ဌာ။ ၂။၁၉။၂၃) အနာဂတာ တေဘူမကာပိ အဓိပတိပစ္စယော ဟောန္တီတိ။ အာဝဇ္ဇနကိရိယသဗ္ဘာဝတော ပန ဣဒမ္ပိ ဝိစာရေတဗ္ဗံ။
အဓိပတိပစ္စယနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၄။ အနန္တရပစ္စယနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄။ ယထာ ဩကာသဒါနဝိသေသဘာဝေန နတ္ထိဝိဂတာ ဝုတ္တာ, န ဧဝံ အနန္တရသမနန္တရာ, ဧတေ ပန စိတ္တနိယာမဟေတုဝိသေသဘာဝေန ဝုတ္တာ, တသ္မာ တံ စိတ္တနိယာမဟေတုဝိသေသဘာဝံ ဒဿေန္တော ‘‘စက္ခုဝိညာဏဓာတူ’’တိအာဒိနာ ဓာတုဝသေန ကုသလာဒိဝသေန စ နိဒ္ဒေသမာဟ။ တတ္ထ ‘‘မနောဝိညာဏဓာတု မနောဝိညာဏဓာတုယာ’’တိ ဝုတ္တေ ပစ္စယပစ္စယုပ္ပန္နဝိသေသော န ဝိညာယတီတိ ‘‘ပုရိမာ ပုရိမာ ပစ္ဆိမာယ ပစ္ဆိမာယာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ။ တထာ စ သတိ ဓာတုဝိသေသေန စိတ္တဝိသေသေ ဒဿနံ ယံ ကာတုံ အာရဒ္ဓေါ, တံ ဝေါစ္ဆိဇ္ဇေယျ။ ‘‘မနောဝိညာဏဓာတု မနောဓာတုယာ’’တိ ဣဒမ္ပိ န သက္ကာ ဝတ္တုံ နိယာမာဘာဝတော, ‘‘မနောဓာတု စက္ခုဝိညာဏဓာတုယာ’’တိ စ တထေဝ န သက္ကာ။ န ဟိ မနောဓာတု စက္ခုဝိညာဏဓာတုယာယေဝ အနန္တရပစ္စယောတိ နိယာမော အတ္ထိ, တသ္မာ ပါကဋာ ပဉ္စဝိညာဏဓာတုယော အာဒိံ ကတွာ ယာဝ ဓာတုဝိသေသနိယာမော အတ္ထိ, တာဝ နိဒဿနေန နယံ ဒဿေတွာ ပုန နိရဝသေသဒဿနတ္ထံ ‘‘ပုရိမာ ပုရိမာ ကုသလာ’’တိအာဒိမာဟ။ သဒိသကုသလာနန္တိ ဝေဒနာယ ဝါ ဟေတူဟိ ဝါ သဒိသကုသလာနံ အနုရူပကုသလာနန္တိ ဝါ အတ္ထော။ တေန ဘူမိဘိန္နာနမ္ပိ ပစ္စယဘာဝေါ ဝုတ္တော ဟောတိ။ ဘဝင်္ဂဂ္ဂဟဏေန ကုသလာကုသလမူလကေသု စုတိပိ ဂဟိတာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ, အဗျာကတမူလကေ တဒါရမ္မဏမ္ပိ။
ကာမာဝစရကိရိယာဝဇ္ဇနဿာတိ ကာမာဝစရကိရိယာယ အာဝဇ္ဇနဿာတိ အာဝဇ္ဇနဂ္ဂဟဏေန ကာမာဝစရကိရိယံ ဝိသေသေတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ကာမာဝစရဝိပါကော ကာမာဝစရကိရိယရာသိဿ စ အနန္တရပစ္စယော ဟောတိ, ဟောန္တော စ အာဝဇ္ဇနဿေဝါတိ အယဉှေတ္ထ အဓိပ္ပါယော။ အာဝဇ္ဇနဂ္ဂဟဏေနေဝ စေတ္ထ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနမ္ပိ ဂဟိတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။
အနန္တရပစ္စယနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(မူလဋီ၊၃၊၁၈၄။)၆။ သဟဇာတပစ္စယနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၆။ ‘‘အညမညဿာတိ အညော အညဿာ’’တိ ပေါရာဏပါဌော။ ပါဠိယံ ပန ‘‘အညမညံ သဟဇာတပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ ဧတ္ထ ဝုတ္တဿ ‘‘အညမည’’န္တိ ဣမဿ အတ္ထော ဝတ္တဗ္ဗော, န အဝုတ္တဿ ‘‘အညမညဿာ’’တိ ဣမဿ, န စ သမာနတ္ထဿပိ သဒ္ဒန္တရဿ အတ္ထေ ဝုတ္တေ သဒ္ဒန္တရဿ အတ္ထော ဝုတ္တော ဟောတိ, တသ္မာ ‘‘အညမညန္တိ အညော အညဿာ’’တိ ပဌန္တိ။ ဩက္ကန္တီတိ ပဉ္စဝေါကာရပဋိသန္ဓိယေဝ ဝုစ္စတိ, န ဣတရာတိ ဣမိနာ အဓိပ္ပါယေနာဟ ‘‘ပဉ္စဝေါကာရဘဝေ ပဋိသန္ဓိက္ခဏေ’’တိ။ ရူပိနော ဓမ္မာ အရူပီနံ ဓမ္မာနန္တိ ဣဒံ ယဒိပိ ပုဗ္ဗေ ‘‘ဩက္ကန္တိက္ခဏေ နာမရူပ’’န္တိ ဝုတ္တံ, တထာပိ န တေန ခဏန္တရေ ပစ္စယဘာဝေါ ရူပီနံ နိဝါရိတောတိ တန္နိဝါရဏတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ကဉ္စိ ကာလေတိ ကေစိ ကိသ္မိဉ္စိ ကာလေတိ ဝါ အတ္ထော။ တေန ရူပိနော ဓမ္မာ ကေစိ ဝတ္ထုဘူတာ ကိသ္မိဉ္စိ ပဋိသန္ဓိကာလေတိ ရူပန္တရာနံ ဝတ္ထုဿ စ ကာလန္တရေ အရူပီနံ သဟဇာတပစ္စယံ ပုဗ္ဗေ အနိဝါရိတံ နိဝါရေတိ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ‘‘ကဉ္စိ ကာလ’’န္တိ ဝါ ‘‘ကိသ္မိဉ္စိ ကာလေ’’တိ ဝါ ဝတ္တဗ္ဗေ ဝိဘတ္တိဝိပလ္လာသော ကတော။ တေန ဟိ ‘‘ကဉ္စီ’’တိ ဥပယောဂေကဝစနံ ‘‘ရူပိနော ဓမ္မာ’’တိ ဧတေန သဟ သမ္ဗန္ဓေန ပစ္စတ္တဗဟုဝစနဿ အာဒေသော, ‘‘ကာလေ’’တိ ဣမိနာ သမ္ဗန္ဓေန ဘုမ္မေကဝစနဿာတိ ဝိညာယတိ။ ပုရိမေန စ ‘‘ဧကော ခန္ဓော ဝတ္ထု စ တိဏ္ဏန္နံ ခန္ဓာန’’န္တိအာဒိနာ နာမသဟိတဿေဝ ဝတ္ထုဿ ‘‘နာမဿ ပစ္စယော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တေ အာပန္နေ ဧတေန ကေဝလဿေဝ တထာ ဝတ္တဗ္ဗတံ ဒဿေတိ။
တယော န အညမညဝသေနာတိ လဗ္ဘမာနေပိ ကတ္ထစိ အညမညသဟဇာတပစ္စယဘာဝေ ဝစနေန အသင်္ဂဟိတတ္တာ တဿ ဧဝံ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ စတုသမုဋ္ဌာနိကဿ ရူပဿ ဧကဒေသဘူတေ ကမ္မသမုဋ္ဌာနရူပေ သမုဒါယေကဒေသဝသေန သာမိဝစနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ, နိဒ္ဓါရဏေ ဝါ။
သဟဇာတပစ္စယနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၈။ နိဿယပစ္စယနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၈။ နိဿယပစ္စယနိဒ္ဒေသေ ‘‘ရူပိနော ဓမ္မာ အရူပီနံ ဓမ္မာနံ ကိသ္မိဉ္စိ ကာလေ’’တိ ဣဒံ န လဗ္ဘတိ။ ယံ ပနေတ္ထ လဗ္ဘတိ ‘‘ရူပိနော ဓမ္မာ ကေစီ’’တိ,
(မူလဋီ၊၃၊၁၈၅။)တတ္ထ တေ ဧဝ ဓမ္မေ ဒဿေတုံ ‘‘စက္ခာယတန’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တန္တိ။ ‘‘ဝတ္ထုရူပံ ပဉ္စဝေါကာရဘဝေ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ‘‘ဌပေတွာ အာရုပ္ပဝိပါက’’န္တိ ဣဒံ န ဝတ္တဗ္ဗန္တိ စေ? န, ‘‘တေဘူမကဝိပါကဿာ’’တိ ဝုတ္တေ ပဉ္စဝေါကာရဘဝေ အနုပ္ပဇ္ဇနကံ ဌပေတဗ္ဗံ အဇာနန္တဿ တဿ ပကာသေတဗ္ဗတ္တာ။
နိဿယပစ္စယနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၉။ ဥပနိဿယပစ္စယနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၉။ တေ တယောပိ ရာသယောတိ ဥပနိဿယေ တယော အနေကသင်္ဂါဟကတာယ ရာသယောတိ ဝဒတိ။ ဧတသ္မိံ ပန ဥပနိဿယနိဒ္ဒေသေ ယေ ပုရိမာ ယေသံ ပစ္ဆိမာနံ အနန္တရူပနိဿယာ ဟောန္တိ, တေ တေသံ သဗ္ဗေသံ ဧကန္တေနေဝ ဟောန္တိ, န ကေသဉ္စိ ကဒါစိ, တသ္မာ ယေသု ပဒေသု အနန္တရူပနိဿယော သင်္ဂဟိတော, တေသု ‘‘ကေသဉ္စီ’’တိ န သက္ကာ ဝတ္တုန္တိ န ဝုတ္တံ။ ယေ ပန ပုရိမာ ယေသံ ပစ္ဆိမာနံ အာရမ္မဏပကတူပနိဿယာ ဟောန္တိ, တေ တေသံ န သဗ္ဗေသံ ဧကန္တေန ဟောန္တိ, ယေသံ ဥပ္ပတ္တိပဋိဗာဟိကာ ပစ္စယာ ဗလဝန္တော ဟောန္တိ, တေသံ န ဟောန္တိ, ဣတရေသံ ဟောန္တိ။ တသ္မာ ယေသု ပဒေသု အနန္တရူပနိဿယော န လဗ္ဘတိ, တေသု ‘‘ကေသဉ္စီ’’တိ ဝုတ္တံ။ သိဒ္ဓါနံ ပစ္စယဓမ္မာနံ ယေဟိ ပစ္စယုပ္ပန္နေဟိ အကုသလာဒီဟိ ဘဝိတဗ္ဗံ, တေသံ ကေသဉ္စီတိ အယဉ္စေတ္ထ အတ္ထော, န ပန အဝိသေသေန အကုသလာဒီသု ကေသဉ္စီတိ။
ပုရိမာ ပုရိမာ ကုသလာ…ပေ… အဗျာကတာနံ ဓမ္မာနန္တိ ယေသံ ဥပနိဿယပစ္စယေန ဘဝိတဗ္ဗံ, တေသံ အဗျာကတာနံ ပစ္ဆိမာနန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ န ဟိ ရူပါဗျာကတံ ဥပနိဿယံ လဘတီတိ။ ကထံ? အာရမ္မဏာနန္တရူပနိဿယေ တာဝ န လဘတိ အနာရမ္မဏတ္တာ ပုဗ္ဗာပရနိယမေန အပ္ပဝတ္တိတော စ, ပကတူပနိဿယဉ္စ န လဘတိ အစေတနေန ရူပသန္တာနေန ပကတဿ အဘာဝတော။ ယထာ ဟိ အရူပသန္တာနေန သဒ္ဓါဒယော နိပ္ဖါဒိတာ ဥတုဘောဇနာဒယော စ ဥပသေဝိတာ, န ဧဝံ ရူပသန္တာနေန။ ယသ္မိဉ္စ ဥတုဗီဇာဒိကေ ကမ္မာဒိကေ စ သတိ ရူပံ ပဝတ္တတိ, န တံ တေန ပကတံ ဟောတိ။ သစေတနဿေဝ ဟိ ဥပ္ပါဒနုပတ္ထမ္ဘနုပယောဂါဒိဝသေန စေတနံ ပကပ္ပနံ ပကရဏံ, ရူပဉ္စ အစေတနန္တိ။ ယထာ စ နိရီဟကေသု ပစ္စယာယတ္တေသု ဓမ္မေသု ကေသဉ္စိ သာရမ္မဏသဘာဝတာ ဟောတိ, ကေသဉ္စိ န,
(မူလဋီ၊၃၊၁၈၆။)ဧဝံ သပ္ပကရဏသဘာဝတာ နိပ္ပကရဏသဘာဝတာ စ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ဥတုဗီဇာဒယော ပန အင်္ကုရာဒီနံ တေသု အသန္တေသု အဘာဝတော ဧဝ ပစ္စယာ, န ပန ဥပနိဿယာဒိဘာဝတောတိ။ ပုရိမပုရိမာနံယေဝ ပနေတ္ထ ဥပနိဿယပစ္စယဘာဝေါ ဗာဟုလ္လဝသေန ပါကဋဝသေန စ ဝုတ္တော။ ‘‘အနာဂတေ ခန္ဓေ ပတ္ထယမာနော ဒါနံ ဒေတီ’’တိအာဒိဝစနတော (ပဋ္ဌာ။ ၂။၁၈။၈) ပန အနာဂတာပိ ဥပနိဿယပစ္စယာ ဟောန္တိ, တေ ပုရိမေဟိ အာရမ္မဏပကတူပနိဿယေဟိ တံသမာနလက္ခဏတာယ ဣဓ သင်္ဂယှန္တီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။
ပုဂ္ဂလောပိ သေနာသနမ္ပီတိ ပုဂ္ဂလသေနာသနဂ္ဂဟဏဝသေန ဥပနိဿယဘာဝံ ဘဇန္တေ ဓမ္မေ ဒဿေတိ, ပိ-သဒ္ဒေန စီဝရာရညရုက္ခပဗ္ဗတာဒိဂ္ဂဟဏဝသေန ဥပနိဿယဘာဝံ ဘဇန္တေ သဗ္ဗေ သင်္ဂဏှာတိ။ ‘‘အဗျာကတော ဓမ္မော အဗျာကတဿ ဓမ္မဿ ဥပနိဿယပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိအာဒီသု ဟိ ‘‘သေနာသနံ ကာယိကဿ သုခဿာ’’တိအာဒိဝစနေန သေနာသနဂ္ဂဟဏေန ဥပနိဿယဘာဝံ ဘဇန္တာဝ ဓမ္မာ ဥပနိဿယပစ္စယေန ပစ္စယောတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေန္တေန ပုဂ္ဂလာဒီသုပိ အယံ နယော ဒဿိတော ဟောတီတိ။ ပစ္စုပ္ပန္နာပိ အာရမ္မဏပကတူပနိဿယာ ပစ္စုပ္ပန္နတာယ သေနာသနသမာနလက္ခဏတ္တာ ဧတ္ထေဝ သင်္ဂဟိတာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ဝက္ခတိ ဟိ ‘‘ပစ္စုပ္ပန္နံ ဥတုံ ဘောဇနံ သေနာသနံ ဥပနိဿာယ ဈာနံ ဥပ္ပါဒေတီ’’တိအာဒိနာ သေနာသနဿ ပစ္စုပ္ပန္နဘာဝံ ဝိယ ပစ္စုပ္ပန္နာနံ ဥတုအာဒီနံ ပကတူပနိဿယဘာဝံ, ‘‘ပစ္စုပ္ပန္နံ စက္ခုံ…ပေ… ဝတ္ထုံ ပစ္စုပ္ပန္နေ ခန္ဓေ ဂရုံ ကတွာ အဿာဒေတီ’’တိအာဒိနာ (ပဋ္ဌာ။ ၂။၁၈။၄) စက္ခာဒီနံ အာရမ္မဏူပနိဿယဘာဝဉ္စာတိ။ ပစ္စုပ္ပန္နာနမ္ပိ စ တာဒိသာနံ ပုဗ္ဗေ ပကတတ္တာ ပကတူပနိဿယတာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။
ကသိဏာရမ္မဏာဒီနိ အာရမ္မဏမေဝ ဟောန္တိ, န ဥပနိဿယောတိ ဣမိနာ အဓိပ္ပါယေန ‘‘ဧကစ္စာယာ’’တိ အာဟ။
အရူပါဝစရကုသလမ္ပိ ယသ္မိံ ကသိဏာဒိမှိ ဈာနံ အနုပ္ပါဒိတံ, တသ္မိံ အနုပ္ပန္နဈာနုပ္ပါဒနေ သဗ္ဗဿ စ ဥပ္ပန္နဈာနဿ သမာပဇ္ဇနေ ဣဒ္ဓိဝိဓာဒီနံ အဘိညာနဉ္စ ဥပနိဿယောတိ ဣမမတ္ထံ သန္ဓာယာဟ ‘‘တေဘူမကကုသလော စတုဘူမကဿပိ ကုသလဿာ’’တိ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ ‘‘အရူပါဝစရံ သဒ္ဓံ ဥပနိဿာယ ရူပါဝစရံ ဈာနံ ဝိပဿနံ မဂ္ဂံ အဘိညံ သမာပတ္တိံ ဥပ္ပါဒေတီ’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၄။၁၃။၂၈၅)။ ကာမာဝစရကုသလံ ရူပါဝစရာရူပါဝစရဝိပါကာနမ္ပိ တဒုပ္ပါဒကကုသလာနံ
(မူလဋီ၊၃၊၁၈၇။)ဥပနိဿယဘာဝဝသေန, ပဋိသန္ဓိနိယာမကဿ စုတိတော ပုရိမဇဝနဿ စ ဝသေန ဥပနိဿယော, ရူပါဝစရကုသလံ အရူပါဝစရဝိပါကဿ, အရူပါဝစရကုသလဉ္စ ရူပါဝစရဝိပါကဿ တဒုပ္ပါဒကကုသလူပနိဿယဘာဝေနာတိ ဧဝံ ပစ္စေကံ တေဘူမကကုသလာနံ စတုဘူမကဝိပါကဿ တေဘူမကကိရိယဿ စ ယထာယောဂံ ပစ္စယဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပါဠိယမ္ပိ ဟိ ပကတူပနိဿယော နယဒဿနမတ္တေနေဝ ပဉှာဝါရေသု ဝိဿဇ္ဇိတောတိ။
ဣမိနာ ပန နယေနာတိ လောကုတ္တရနိဗ္ဗတ္တနံ ဥပနိဿာယ သိနေဟုပ္ပါဒနလေသေနာတိ အတ္ထော။ လောကုတ္တရာ ပန ဓမ္မာ အကုသလာနံ န ကေနစိ ပစ္စယေန ပစ္စယော ဟောန္တီတိ န ဣဒံ သာရတော ဒဋ္ဌဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပါယော။ ကာမာဝစရာဒိတိဟေတုကဘဝင်္ဂံ ကာယိကသုခါဒိ စ ရူပါဝစရာဒိကုသလာနံ ဥပနိဿယော, အရူပါဝစရဝိပါကော ရူပါဝစရကုသလဿ တံ ပတ္ထေတွာ တန္နိဗ္ဗတ္တကကုသလုပ္ပါဒနတ္ထံ ဥပ္ပါဒိယမာနဿ, ရူပါဝစရကိရိယဿ စ ပုဗ္ဗေ နိဝုဋ္ဌာဒီသု အရူပါဝစရဝိပါကဇာနနတ္ထံ ဈာနာဘိညာယော ဥပ္ပါဒေန္တဿ အရဟတော, စတုဘူမကဝိပါကာနံ ပန တဒုပ္ပါဒကကုသလူပနိဿယဘာဝဝသေန သော သော ဝိပါကော ဥပနိဿယော။ တေနာဟ ‘‘တထာ တေဘူမကဝိပါကော’’တိ။ ယဒိပိ အရဟတ္တဖလတ္တံ ဈာနဝိပဿနာ ဥပ္ပါဒေတိ အနာဂါမီ, န ပန တေန တံ ကဒါစိ ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗံ ပုထုဇ္ဇနာဒီဟိ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ ဝိယ, တသ္မာ တာနိ ဝိယ တေသံ ဈာနာဒီနံ ဣမဿ စ အဂ္ဂဖလံ န ဈာနာဒီနံ ဥပနိဿယော။ ဥပလဒ္ဓပုဗ္ဗသဒိသမေဝ ဟိ အနာဂတမ္ပိ ဥပနိဿယောတိ။ တေနာဟ ‘‘ဥပရိဋ္ဌိမံ ကုသလဿပီ’’တိ။
ကိရိယအတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါဒိမ္ပိ ပတ္ထေတွာ ဒါနာဒိကုသလံ ကရောန္တဿ တေဘူမကကိရိယာပိ စတုဘူမကဿပိ ကုသလဿ ဥပနိဿယပစ္စယေန ပစ္စယော။ ယောနိသောမနသိကာရေ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထိ, တံ ဥပနိဿာယ ရာဂါဒိဥပ္ပါဒနေ အကုသလဿ, ကုသလာကုသလူပနိဿယဘာဝမုခေန စတုဘူမကဝိပါကဿ။ ဧဝံ ကိရိယဿပိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ တေနာဟ ‘‘ကိရိယသင်္ခါတောပိ ပကတူပနိဿယော စတုဘူမကာနံ ကုသလာဒိခန္ဓာနံ ဟောတိယေဝါ’’တိ။ နေဝဝိပါကနဝိပါကဓမ္မဓမ္မေသု ပန ဥတုဘောဇနသေနာသနာနမေဝ တိဏ္ဏံ ရာသီနံ ပကတူပနိဿယဘာဝဒဿနံ နယဒဿနမေဝါတိ။ ဣမသ္မိံ ပဋ္ဌာနမဟာပကရဏေ အာဂတနယေနာတိ ဣဒံ ‘‘ကုသလံ ဓမ္မံ ပဋိစ္စ အဗျာကတော ဓမ္မော ဥပ္ပဇ္ဇတိ န ဥပနိဿယပစ္စယာ, ကုသလေ ခန္ဓေ ပဋိစ္စ စိတ္တသမုဋ္ဌာနံ
(မူလဋီ၊၃၊၁၈၈။)ရူပ’’န္တိ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၁။၉၁) ဧဝမာဒိကံ ဥပနိဿယပဋိက္ခေပံ, အနုလောမေ စ အနာဂမနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ သုတ္တန္တိကပရိယာယေနာတိ ‘‘ဝိညာဏူပနိသံ နာမရူပံ, နာမရူပနိသံ သဠာယတန’’န္တိအာဒိကေန (သံ။ နိ။ ၂။၂၃),
‘‘ယထာပိ ပဗ္ဗတော သေလော, အရညသ္မိံ ဗြဟာဝနေ၊
တံ ရုက္ခာ ဥပနိဿာယ, ဝဍ္ဎန္တေ တေ ဝနပ္ပတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၃။၄၉)။ –
အာဒိကေန စ။
ဥပနိဿယပစ္စယနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၁၀။ ပုရေဇာတပစ္စယနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၀။ နယဒဿနဝသေန ယာနိ ဝိနာ အာရမ္မဏပုရေဇာတေန န ဝတ္တန္တိ, တေသံ စက္ခုဝိညာဏာဒီနံ အာရမ္မဏပုရေဇာတဒဿနေန မနောဒွါရေပိ ယံ ယဒါရမ္မဏပုရေဇာတေန ဝတ္တတိ, တဿ တဒါလမ္ဗိတံ သဗ္ဗမ္ပိ ရူပရူပံ အာရမ္မဏပုရေဇာတန္တိ ဒဿိတမေဝ ဟောတိ, သရူပေန ပန အဒဿိတတ္တာ ‘‘သာဝသေသဝသေန ဒေသနာ ကတာ’’တိ အာဟ။ စိတ္တဝသေန ကာယံ ပရိဏာမယတော ဣဒ္ဓိဝိဓာဘိညာယ စ အဋ္ဌာရသသု ယံကိဉ္စိ အာရမ္မဏပုရေဇာတံ ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။
တဒါရမ္မဏဘာဝိနောတိ ဧတ္ထ ပဋိသန္ဓိဘာဝိနော ဝတ္ထုပုရေဇာတာဘာဝေန ဣတရဿပိ အဘာဝါ အဂ္ဂဟဏံ။ ဘဝင်္ဂဘာဝိနော ပန ဂဟဏံ ကာတဗ္ဗံ န ဝါ ကာတဗ္ဗံ ပဋိသန္ဓိယာ ဝိယ အပရိဗျတ္တဿ အာရမ္မဏဿ အာရမ္မဏမတ္တဘာဝတော, ‘‘မနောဓာတူနဉ္စာ’’တိ ဧတ္ထ သန္တီရဏဘာဝိနော မနောဝိညာဏဓာတုယာပိ။
ပုရေဇာတပစ္စယနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(မူလဋီ၊၃၊၁၈၉။)၁၁။ ပစ္ဆာဇာတပစ္စယနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၁။ တဿေဝါတိ ဣဒံ ကာမာဝစရရူပါဝစရဝိပါကာနံ နိရဝသေသဒဿိတပုရေဇာတဒဿနဝသေန ဝုတ္တံ, ရူပါဝစရဝိပါကော ပန အာဟာရသမုဋ္ဌာနဿ န ဟောတီတိ။
ပစ္ဆာဇာတပစ္စယနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၁၂။ အာသေဝနပစ္စယနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၂။ ပဂုဏတရဗလဝတရဘာဝဝိသိဋ္ဌန္တိ ဧတေန ဝိပါကာဗျာကတတော ဝိသေသေတိ။
အာသေဝနပစ္စယနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၁၃။ ကမ္မပစ္စယနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၃။ စေတနာသမ္ပယုတ္တကမ္မံ အဘိဇ္ဈာဒိ ကမ္မပစ္စယော န ဟောတီတိ ‘‘စေတနာကမ္မမေဝါ’’တိ အာဟ။ သတိပိ ဟိ ဝိပါကဓမ္မဓမ္မတ္တေ န စေတနာဝဇ္ဇာ ဧဝံသဘာဝါတိ။ အတ္တနော ဖလံ ဥပ္ပါဒေတုံ သမတ္ထေနာတိ ကမ္မဿ သမတ္ထတာ တဿ ကမ္မပစ္စယဘာဝေါ ဝုတ္တာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။
ပဉ္စဝေါကာရေယေဝ, န အညတ္ထာတိ ဧတေန ကာမာဝစရစေတနာ ဧကဝေါကာရေ ရူပမ္ပိ န ဇနေတီတိ ဒဿေတိ။
ကမ္မပစ္စယနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၁၄။ ဝိပါကပစ္စယနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၄။ ဝိပါကပစ္စယနိဒ္ဒေသေ ယေသံ ဧကန္တေန ဝိပါကော ဝိပါကပစ္စယော ဟောတိ, တေသံ ဝသေန နယဒဿနံ ကတံ။ န ဟိ အာရုပ္ပေ ဘူမိဒွယဝိပါကော ရူပဿ ပစ္စယော ဟောတိ။
ဝိပါကပစ္စယနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(မူလဋီ၊၃၊၁၉၀။)၁၅။ အာဟာရပစ္စယနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၅။ ကဗဠံ ကရိတွာ အဇ္ဈောဟရိတောဝါတိ အသိတပီတာဒိဝတ္ထူဟိ သဟ အဇ္ဈောဟရိတောဝါတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပါတဗ္ဗသာယိတဗ္ဗာနိပိ ဟိ သဘာဝဝသေန ကဗဠာယေဝ ဟောန္တီတိ။
သေသတိသန္တတိသမုဋ္ဌာနဿ အနုပါလကောဝ ဟုတွာတိ ဧတ္ထ စိတ္တသမုဋ္ဌာနဿ အာဟာရပစ္စယဘာဝေါ ဝိစာရေတွာ ဂဟေတဗ္ဗော။ န ဟိ စိတ္တသမုဋ္ဌာနော ကဗဠီကာရော အာဟာရော နောစိတ္တသမုဋ္ဌာနော တဒုဘယဉ္စ စိတ္တသမုဋ္ဌာနကာယဿ အာဟာရပစ္စယော ဝုတ္တော, တိဝိဓောပိ ပန သော နောစိတ္တသမုဋ္ဌာနကာယဿ ဝုတ္တောတိ။
အာဟာရပစ္စယနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၁၆။ ဣန္ဒြိယပစ္စယနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၆။ အရူပဇီဝိတိန္ဒြိယမ္ပိ သင်္ဂဟိတန္တိ မိဿကတ္တာ ဇီဝိတိန္ဒြိယံ န သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ ဝဇ္ဇိတဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပါယော။
အဝိနိဗ္ဘုတ္တဓမ္မာနန္တိ ဧတ္ထ အယံ အဓိပ္ပါယော – ရူပါရူပါနံ အညမညံ အဝိနိဗ္ဘုတ္တဝေါဟာရော နတ္ထီတိ အရူပါနံ ဣန္ဒြိယပစ္စယဘူတာနိ ပစ္စယန္တရာပေက္ခာနိ စက္ခာဒီနိ အတ္တနော ဝိဇ္ဇမာနက္ခဏေ အဝိနိဗ္ဘုတ္တဓမ္မာနံ ဣန္ဒြိယပစ္စယတံ အဖရန္တာနိပိ ဣန္ဒြိယပစ္စယာ သိယုံ။ ယော ပန နိရပေက္ခော ဣန္ဒြိယပစ္စယော အဝိနိဗ္ဘုတ္တဓမ္မာနံ ဟောတိ, သော အတ္တနော ဝိဇ္ဇမာနက္ခဏေ တေသံ ဣန္ဒြိယပစ္စယတံ အဖရန္တော နာမ နတ္ထိ။ ယဒိ စ ဣတ္ထိန္ဒြိယပုရိသိန္ဒြိယာနိ ဣန္ဒြိယပစ္စယော လိင်္ဂါဒီနံ သိယုံ, အဝိနိဗ္ဘုတ္တာနံ တေသမ္ပိ သိယုံ။ န ဟိ ရူပံ ရူပဿ, အရူပံ ဝါ အရူပဿ ဝိနိဗ္ဘုတ္တဿ ဣန္ဒြိယပစ္စယော အတ္ထီတိ။ သတိ စေဝံ ဣတ္ထိပုရိသိန္ဒြိယေဟိ အဝိနိဗ္ဘုတ္တတ္တာ ကလလာဒိကာလေ စ လိင်္ဂါဒီနိ သိယုံ, ယေသံ တာနိ ဣန္ဒြိယပစ္စယတံ ဖရေယျုံ, န စ ဖရန္တိ။ တသ္မာ န တေဟိ တာနိ အဝိနိဗ္ဘုတ္တကာနိ, အဝိနိဗ္ဘုတ္တတ္တာဘာဝတော စ တေသံ ဣန္ဒြိယပစ္စယတံ န ဖရန္တိ။ အညေသံ ပန ယေဟိ တာနိ သဟဇာတာနိ, တေသံ အဗီဇဘာဝတောယေဝ န ဖရန္တိ, တသ္မာ အာပန္နဝိနိဗ္ဘုတ္တဘာဝါနံ တေသံ လိင်္ဂါဒီနံ အဝိနိဗ္ဘုတ္တာနံ အညေသဉ္စ သမာနကလာပဓမ္မာနံ
(မူလဋီ၊၃၊၁၉၁။)ဣန္ဒြိယပစ္စယတာယ အဖရဏတော တာနိ ဣန္ဒြိယပစ္စယော န ဟောန္တီတိ။ ယေသံ ဗီဇဘူတာနိ ဣတ္ထိပုရိသိန္ဒြိယာနိ, တေသံ လိင်္ဂါဒီနံ အပရမတ္ထဘာဝတောတိ ကေစိ, တေ ပန ကလလာဒိကာလေပိ လိင်္ဂါဒီနံ တဒနုရူပါနံ အတ္ထိတံ ဣစ္ဆန္တိ။
ဇာတိဘူမိဝသေန ဝုတ္တေသု ဘေဒေသု ကုသလဇာတိယံ ရူပါဝစရကုသလမေဝ အာရုပ္ပေ ဌပေတဗ္ဗန္တိ ‘‘ဌပေတွာ ပန ရူပါဝစရကုသလံ အဝသေသာ ကုသလာကုသလာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ပဌမလောကုတ္တရံ ပန ဒေါမနဿယုတ္တဉ္စ ဝိသုံ ဧကာ ဇာတိ ဘူမိ ဝါ န ဟောတီတိ အာရုပ္ပေ အလဗ္ဘမာနမ္ပိ န ဌပိတံ။ ဟေတုအာဒီသုပိ ‘‘တထာ အပရိယာပန္နကုသလဟေတု, တထာ အကုသလဟေတူ’’တိအာဒီသု (ပဋ္ဌာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁) ဧသ နယော ယောဇေတဗ္ဗော။
ဌိတိက္ခဏေတိ ဣဒံ ရူပဇီဝိတိန္ဒြိယဿ သဟဇာတပစ္စယတ္တာဘာဝံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဥပ္ပါဒက္ခဏေပိ ပန တဿ ဣန္ဒြိယပစ္စယတာ န သက္ကာ နိဝါရေတုံ။ ဝက္ခတိ ဟိ ‘‘အဗျာကတံ ဓမ္မံ ပဋိစ္စ…ပေ… အသညသတ္တာနံ ဧကံ မဟာဘူတံ ပဋိစ္စ…ပေ… ဣန္ဒြိယပစ္စယံ ကမ္မပစ္စယသဒိသ’’န္တိ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၁။၆၆)။ န ဟိ အသညသတ္တာနံ ဣန္ဒြိယပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇမာနဿ ရူပဿ ရူပဇီဝိတိန္ဒြိယတော အညော ဣန္ဒြိယပစ္စယော အတ္ထိ, ပဉ္စဝေါကာရေ ပဝတ္တေ စ ကဋတ္တာရူပဿ။ ပဋိစ္စဝါရာဒယော စ ဆ ဥပ္ပါဒက္ခဏမေဝ ဂဟေတွာ ပဝတ္တာ, ဧဝဉ္စ ကတွာ ပစ္ဆာဇာတပစ္စယော ဧတေသု အနုလောမတော န တိဋ္ဌတီတိ။
ဣန္ဒြိယပစ္စယနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၁၇။ ဈာနပစ္စယနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၇။ ဝိတက္ကဝိစာရပီတိသောမနဿဒေါမနဿုပေက္ခာစိတ္တေကဂ္ဂတာသင်္ခါတာနီတိ ဧတ္ထ ယဒိပိ သောမနဿဒေါမနဿသင်္ခါတာနိ ဈာနင်္ဂါနိ နတ္ထိ, သုခဒုက္ခသင်္ခါတာနိ ပန သောမနဿဒေါမနဿဘူတာနေဝ ဈာနင်္ဂါနိ, န ကာယိကသုခဒုက္ခဘူတာနီတိ ဣမဿ ဒဿနတ္ထံ သောမနဿဒေါမနဿဂ္ဂဟဏံ ကတံ။ နနု စ ‘‘ဒွိပဉ္စဝိညာဏဝဇ္ဇေသူ’’တိ ဝစနေနေဝ ကာယိကသုခဒုက္ခာနိ ဝဇ္ဇိတာနီတိ သုခဒုက္ခဂ္ဂဟဏမေဝ ကတ္တဗ္ဗန္တိ? န, ဈာနင်္ဂသုခဒုက္ခာနံ ဈာနင်္ဂဘာဝဝိသေသနတော။ ‘‘ဒွိပဉ္စဝိညာဏဝဇ္ဇေသု သုခဒုက္ခုပေက္ခာစိတ္တေကဂ္ဂတာသင်္ခါတာနီ’’တိ ဟိ ဝုတ္တေ ဒွိပဉ္စဝိညာဏေသု ဥပေက္ခာစိတ္တေကဂ္ဂတာဟိ သဒ္ဓိံ
(မူလဋီ၊၃၊၁၉၂။)ကာယိကသုခဒုက္ခာနိပိ ဝဇ္ဇိတာနီတိ ဧတ္တကမေဝ ဝိညာယတိ, န ပန ယာနိ သုခဒုက္ခာနိ ဈာနင်္ဂါနိ ဟောန္တိ, တေသံ ဈာနင်္ဂဘူတော သုခဘာဝေါ ဒုက္ခဘာဝေါ စ ဝိသေသိတော, တသ္မာ သောမနဿဒေါမနဿဘာဝဝိသိဋ္ဌောယေဝ သုခဒုက္ခဘာဝေါ သုခဒုက္ခာနံ ဈာနင်္ဂဘာဝေါတိ ဒဿနတ္ထံ သောမနဿဒေါမနဿဂ္ဂဟဏံ ကရောတိ။ တေန ‘‘ဒွိပဉ္စဝိညာဏဝဇ္ဇေသူ’’တိ ဝစနေန ဝဇ္ဇိယမာနာနမ္ပိ သုခဒုက္ခာနံ သောမနဿဒေါမနဿဘာဝါဘာဝတော ဈာနင်္ဂဘာဝါဘာဝေါတိ ဒဿိတံ ဟောတိ။ ယထာဝဇ္ဇိတာ ပန သုခဒုက္ခောပေက္ခေကဂ္ဂတာ ကသ္မာ ဝဇ္ဇိတာတိ? ယတ္ထ ဈာနင်္ဂါနိ ဥဒ္ဓရီယန္တိ စိတ္တုပ္ပါဒကဏ္ဍေ, တတ္ထ စ ဈာနင်္ဂန္တိ အနုဒ္ဓဋတ္တာ။ ကသ္မာ ပန န ဥဒ္ဓဋာတိ တံ ဒဿေတုံ ‘‘ပဉ္စန္နံ ပန ဝိညာဏကာယာန’’န္တိအာဒိမာဟ။
အဘိနိပါတမတ္တတ္တာတိ ဧတေန အာဝဇ္ဇနသမ္ပဋိစ္ဆနမတ္တာယပိ စိန္တနာပဝတ္တိယာ အဘာဝံ ဒဿေတိ။ ‘‘တေသု ဝိဇ္ဇမာနာနိပိ ဥပေက္ခာသုခဒုက္ခာနီ’’တိ ပေါရာဏပါဌော။ တတ္ထ ဥပေက္ခာသုခဒုက္ခေဟေဝ တံသမာနလက္ခဏာယ စိတ္တေကဂ္ဂတာယပိ ယထာဝုတ္တေနေဝ ကာရဏေန အနုဒ္ဓဋဘာဝေါ ဒဿိတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ပုဗ္ဗေ ပန သတ္တ အင်္ဂါနိ ဒဿေန္တေန စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ ဝဇ္ဇိတာနီတိ တေသံ ဝဇ္ဇနေ ကာရဏံ ဒဿေန္တေန န သမာနလက္ခဏေန လေသေန ဒဿေတဗ္ဗံ။ အဋ္ဌကထာ ဟေသာတိ။ ယဒိ စ လေသေန ဒဿေတဗ္ဗံ, ယထာဝုတ္တေသုပိ တီသု ဧကမေဝ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ, တိဏ္ဏံ ပန ဝစနေန တတော အညဿ ဈာနင်္ဂန္တိ ဥဒ္ဓဋဘာဝေါ အာပဇ္ဇတိ, ယထာဝုတ္တကာရဏတော အညေန ကာရဏေန အနုဒ္ဓဋဘာဝေါ ဝါ, တသ္မာ တံဒေါသပရိဟရဏတ္ထံ ‘‘ဥပေက္ခာစိတ္တေကဂ္ဂတာသုခဒုက္ခာနီ’’တိ ပဌန္တိ။ ယေ ပန ‘‘ဈာနင်္ဂဘူတေဟိ သောမနဿာဒီဟိ သုခဒုက္ခေန အဝိဘူတဘာဝေန ပါကဋတာယ ဣန္ဒြိယကိစ္စယုတ္တတာယ စ သမာနာနံ သုခါဒီနံ ဈာနင်္ဂန္တိ အနုဒ္ဓဋဘာဝေ ကာရဏံ ဝတ္တဗ္ဗံ, န စိတ္တေကဂ္ဂတာယာတိ သာ ဧတ္ထ န ဂဟိတာ’’တိ ဝဒန္တိ, တေသံ တံ ရုစိမတ္တံ။ ယဒိ ဈာနင်္ဂသမာနာနံ ဈာနင်္ဂန္တိ အနုဒ္ဓဋဘာဝေ ကာရဏံ ဝတ္တဗ္ဗံ, စိတ္တေကဂ္ဂတာ စေတ္ထ ဈာနင်္ဂဘူတာယ ဝိစိကိစ္ဆာယုတ္တမနောဓာတုအာဒီသု စိတ္တေကဂ္ဂတာယ သမာနာတိ တဿာ အနုဒ္ဓဋဘာဝေ ကာရဏံ ဝတ္တဗ္ဗမေဝါတိ။ သေသာဟေတုကေသုပိ ဈာနင်္ဂံ ဥဒ္ဓဋမေဝ ဥဒ္ဓရဏဋ္ဌာနေ စိတ္တုပ္ပါဒကဏ္ဍေတိ အဓိပ္ပါယော။
ဈာနပစ္စယနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(မူလဋီ၊၃၊၁၉၃။)၁၈။ မဂ္ဂပစ္စယနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၈။ ပညာ ဝိတက္ကော သမ္မာဝါစာကမ္မန္တာဇီဝါ ဝီရိယံ သတိ သမာဓိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ မိစ္ဆာဝါစာကမ္မန္တာဇီဝါတိ ဣမာနိ ဒွါဒသင်္ဂါနီတိ ဧတ္ထ ဒုဝိဓမ္ပိ သင်္ကပ္ပံ ဝီရိယံ သမာဓိဉ္စ ဝိတက္ကဝီရိယသမာဓိဝစနေဟိ သင်္ဂဏှိတွာ ‘‘အယမေဝ ခေါ, အာဝုသော, အဋ္ဌင်္ဂိကော မိစ္ဆာမဂ္ဂေါ အဗြဟ္မစရိယံ။ သေယျထိဒံ – မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ…ပေ… မိစ္ဆာသမာဓီ’’တိအာဒီဟိ (သံ။ နိ။ ၅။၁၈) သုတ္တဝစနေဟိ မိစ္ဆာဝါစာကမ္မန္တာဇီဝေသုပိ မဂ္ဂင်္ဂဝေါဟာရသိဒ္ဓိတော တေဟိ သဟ ဒွါဒသင်္ဂါနိ ဣဓ လဗ္ဘမာနာနိ စ အလဗ္ဘမာနာနိ စ မဂ္ဂင်္ဂဝစနသာမညေန သင်္ဂဏှိတွာ ဝုတ္တာနိ။ ဧဝဉှိ သုတ္တန္တဝေါဟာရောပိ ဒဿိတော ဟောတိ, ဧဝံ ပန ဒဿေန္တေန ‘‘မဂ္ဂပစ္စယနိဒ္ဒေသေ မဂ္ဂင်္ဂါနီ’’တိ ဧဝံ ဥဒ္ဓရိတွာ တဿ ပါဌဂတဿ မဂ္ဂင်္ဂသဒ္ဒဿ အတ္ထဘာဝေန ဣမာနိ ဒွါဒသင်္ဂါနိ န ဒဿေတဗ္ဗာနိ။ န ဟိ ပါဠိယံ မဂ္ဂင်္ဂသဒ္ဒဿ မိစ္ဆာဝါစာကမ္မန္တာဇီဝေါတိ အတ္ထော ဝတ္တဗ္ဗော။ တေဟိ သမ္မာဝါစာဒီဟိ ပဋိပက္ခာ စေတနာဓမ္မာ တပ္ပဋိပက္ခဘာဝတောယေဝ ‘‘မိစ္ဆာမဂ္ဂင်္ဂါနီ’’တိ သုတ္တေ ဝုတ္တာနိ, န ပန မဂ္ဂပစ္စယဘာဝေန။ မဂ္ဂင်္ဂါနိ မဂ္ဂပစ္စယဘူတာနိ စ ဣဓ ပါဠိယံ ‘‘မဂ္ဂင်္ဂါနီ’’တိ ဝုတ္တာနိ, န စ အညံ ဥဒ္ဓရိတွာ အညဿ အတ္ထော ဝတ္တဗ္ဗော။ ပရိယာယနိပ္ပရိယာယမဂ္ဂင်္ဂဒဿနတ္ထံ ပန ဣစ္ဆန္တေန ပါဠိဂတမဂ္ဂင်္ဂသဒ္ဒပတိရူပကော အညော မဂ္ဂင်္ဂသဒ္ဒေါ ဥဘယပဒတ္ထော ဥဒ္ဓရိတဗ္ဗော ယထာ ‘‘အဓိကရဏံ နာမ စတ္တာရိ အဓိကရဏာနီ’’တိ (ပါရာ။ ၃၈၆, ၄၀၅)။ ဣဓ ပန ‘‘မဂ္ဂပစ္စယနိဒ္ဒေသေ မဂ္ဂင်္ဂါနီ’’တိ ပါဠိဂတောယေဝ မဂ္ဂင်္ဂသဒ္ဒေါ ဥဒ္ဓဋော, န စ အတ္ထုဒ္ဓရဏဝသေန ဒဿေတွာ အဓိပ္ပေတတ္ထနိယမနံ ကတံ, တသ္မာ ပါဠိယံ မဂ္ဂင်္ဂသဒ္ဒဿ မိစ္ဆာဝါစာဒီနံ အတ္ထဘာဝေါ မာ ဟောတူတိ ‘‘သမ္မာဒိဋ္ဌိသင်္ကပ္ပဝါစာကမ္မန္တာဇီဝဝါယာမသတိသမာဓိမိစ္ဆာဒိဋ္ဌိသင်္ကပ္ပဝါယာမသမာဓယောတိ ဣမာနိ ဒွါဒသင်္ဂါနီ’’တိ ပဌန္တိ။ နနု ဧဝံ ‘‘အဟေတုကစိတ္တုပ္ပါဒဝဇ္ဇေသူ’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗံ။ န ဟိ တေသု သမ္မာဒိဋ္ဌိအာဒယော ယထာဝုတ္တာ သန္တိ, ယေ ဝဇ္ဇေတဗ္ဗာ သိယုန္တိ? န, ဥပ္ပတ္တိဋ္ဌာနနိယမနတ္ထတ္တာ။ အဟေတုကစိတ္တုပ္ပါဒဝဇ္ဇေသွေဝ ဧတာနိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ, နာဟေတုကစိတ္တုပ္ပါဒေသု။ တတ္ထုပ္ပန္နာနိ ဒွါဒသင်္ဂါနီတိ အယဉှေတ္ထ အတ္ထော။
မဂ္ဂပစ္စယနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(မူလဋီ၊၃၊၁၉၄။)၂၀။ ဝိပ္ပယုတ္တပစ္စယနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၀။ သမ္ပယောဂါသင်္ကာယ အဘာဝတောတိ ဧတေန သမ္ပယောဂါသင်္ကာဝတ္ထုဘူတော ဥပကာရကဘာဝေါ ဝိပ္ပယုတ္တပစ္စယတာတိ ဒဿေတိ။
ဝိပ္ပယုတ္တပစ္စယနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၂၁။ အတ္ထိပစ္စယနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၁။ ကုသလာဒိဝသေန ပဉ္စဝိဓော အတ္ထိပစ္စယော ဝုတ္တော, န နိဗ္ဗာနံ။ ယော ဟိ အတ္ထိဘာဝါဘာဝေန အနုပကာရကော အတ္ထိဘာဝံ လဘိတွာ ဥပကာရကော ဟောတိ, သော အတ္ထိပစ္စယော ဟောတိ။ နိဗ္ဗာနဉ္စ နိဗ္ဗာနာရမ္မဏာနံ န အတ္တနော အတ္ထိဘာဝါဘာဝေန အနုပကာရကံ ဟုတွာ အတ္ထိဘာဝလာဘေန ဥပကာရကံ ဟောတိ။ ဥပ္ပါဒါဒိယုတ္တာနံ ဝါ နတ္ထိဘာဝေါပကာရကတာဝိရုဒ္ဓေါ ဥပကာရကဘာဝေါ အတ္ထိပစ္စယတာတိ န နိဗ္ဗာနံ အတ္ထိပစ္စယော။
သတိ စ ယေသံ ပစ္စယာ ဟောန္တိ, တေဟိ ဧကတော ပုရေတရံ ပစ္ဆာ စ ဥပ္ပန္နတ္တေ သဟဇာတာဒိပစ္စယတ္တာဘာဝတော အာဟ ‘‘အာဟာရော ဣန္ဒြိယဉ္စ သဟဇာတာဒိဘေဒံ န လဘတီ’’တိ။ တဒဘာဝေါ စ ဧတေသံ ဓမ္မသဘာဝဝသေန ဒဋ္ဌဗ္ဗော။
အတ္ထိပစ္စယနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၂၂-၂၃-၂၄။ နတ္ထိဝိဂတအဝိဂတပစ္စယနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၂-၂၃။ ပစ္စယလက္ခဏမေဝ ဟေတ္ထ နာနန္တိ ဧတေန နတ္ထိဝိဂတပစ္စယေသု အတ္ထိအဝိဂတပစ္စယေသု စ ဗျဉ္ဇနမတ္တေယေဝ နာနတ္တံ, န အတ္ထေတိ ဣဒံ ယော ပစ္စယောတိ အတ္ထော, တသ္မိံ နာနတ္တံ နတ္ထိ, ဗျဉ္ဇနသင်္ဂဟိတေ ပစ္စယလက္ခဏမတ္တေယေဝ နာနတ္တန္တိ ဣမမတ္ထံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ ဝိညာယတိ။
နတ္ထိဝိဂတအဝိဂတပစ္စယနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ပစ္စယနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(မူလဋီ၊၃၊၁၉၅။)ပစ္စယနိဒ္ဒေသပကိဏ္ဏကဝိနိစ္ဆယကထာဝဏ္ဏနာ
‘‘လောဘဒေါသမောဟာ ဝိပါကပစ္စယာပိ န ဟောန္တိ, သေသာနံ သတ္တရသန္နံ ပစ္စယာနံ ဝသေန ပစ္စယာ ဟောန္တီ’’တိအာဒိမပါဌော။ ဧတ္ထ စ လောဘဒေါသမောဟာနံ ပစ္စေကံ သတ္တရသဟိ ပစ္စယေဟိ ပစ္စယဘာဝေါ ဝုတ္တော, သဗ္ဗေ ဟေတူ သဟ အဂ္ဂဟေတွာ ဧကဓမ္မဿ အနေကပစ္စယဘာဝဒဿနတ္ထံ အမောဟာဒီနံ ဝိသုံ ဂဟိတတ္တာတိ ဒေါသဿပိ သတ္တရသဟိ ပစ္စယဘာဝေါ အာပဇ္ဇတိ, တထာ စ သတိ ဒေါသဿပိ ဂရုကရဏံ ပါဠိယံ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ။ ‘‘အကုသလော ပန အာရမ္မဏာဓိပတိ နာမ လောဘသဟဂတစိတ္တုပ္ပါဒေါ ဝုစ္စတီ’’တိ (ပဋ္ဌာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၄) ဧတ္ထာပိ လောဘဒေါသသဟဂတစိတ္တုပ္ပါဒါတိ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ, န ပန ဝုတ္တံ, တသ္မာ ဒေါသဿ အဓိပတိပစ္စယတာပိ နိဝါရေတဗ္ဗာ။ န စ ‘‘သေသာန’’န္တိ ဝစနေန အဓိပတိပစ္စယော နိဝါရိတော, အထ ခေါ သင်္ဂဟိတော ပုရေဇာတာဒီဟိ ယထာဝုတ္တေဟိ သေသတ္တာတိ တန္နိဝါရဏတ္ထံ ဒေါသံ လောဘမောဟေဟိ သဟ အဂ္ဂဟေတွာ ဝိသုဉ္စ အဂ္ဂဟေတွာ ‘‘ဒေါသော အဓိပတိပစ္စယောပိ န ဟောတိ, သေသာနံ ပစ္စယာနံ ဝသေန ပစ္စယော ဟောတီ’’တိ ပဌန္တိ။ ဣမိနာ နယေနာတိ ဧတေန ဖောဋ္ဌဗ္ဗာယတနဿ သဟဇာတာဒိပစ္စယဘာဝံ, သဗ္ဗဓမ္မာနံ ယထာယောဂံ ဟေတာဒိပစ္စယဘာဝဉ္စ ဒဿေတိ။ န ဟိ ဧတံ ဧကပစ္စယဿ အနေကပစ္စယဘာဝဒဿနန္တိ ရူပါဒီနံ ပကတူပနိဿယဘာဝေါ စ ဧတေန ဒဿိတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။
စတုန္နံ ခန္ဓာနံ ဘေဒါ စက္ခုဝိညာဏဓာတုအာဒယောတိ ဘေဒံ အနာမသိတွာ တေ ဧဝ ဂဟေတွာ အာဟ ‘‘စတူသု ခန္ဓေသူ’’တိ။ မိစ္ဆာဝါစာကမ္မန္တာဇီဝါ တေဟိ စေဝ ကမ္မာဟာရပစ္စယေဟိ စာတိ ဧကူနဝီသတိဓာတိ ဣဒမေဝံ န သက္ကာ ဝတ္တုံ။ န ဟိ မိစ္ဆာဝါစာဒယော မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ ဝိယ မဂ္ဂပစ္စယာ ဟောန္တိ စေတနာယ မဂ္ဂပစ္စယတ္တာဘာဝတော။ ယဒိ စ ဘဝေယျ, ပဉှာဝါရေ ‘‘ကမ္မပစ္စယာ မဂ္ဂေ တီဏီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ, တသ္မာ မိစ္ဆာဝါစာဒီနံ မဂ္ဂပစ္စယဘာဝေါ န ဝတ္တဗ္ဗော။ ပဋ္ဌာနသံဝဏ္ဏနာ ဟေသာ။ သေသပစ္စယဘာဝေါ စ စေတနာယ အနေကပစ္စယဘာဝဝစနေန ဝုတ္တောယေဝါတိ န ဣဒံ ပဌိတဗ္ဗန္တိ န ပဌန္တိ။ ‘‘အဟိရိကံ…ပေ… မိဒ္ဓံ ဥဒ္ဓစ္စံ ဝိစိကိစ္ဆာ’’တိအာဒိမပါဌော, ဝိစိကိစ္ဆာ ပန အဓိပတိပစ္စယော န ဟောတီတိ တံ တတ္ထ အပဌိတွာ ‘‘ဝိစိကိစ္ဆာဣဿာမစ္ဆရိယကုက္ကုစ္စာနိ တတော အဓိပတိပစ္စယံ အပနေတွာ’’တိ ဧဝမေတ္ထ ပဌန္တိ။
(မူလဋီ၊၃၊၁၉၆။)‘‘စတ္တာရိ မဟာဘူတာနိ အာရမ္မဏ…ပေ… ပုရေဇာတဝိပ္ပယုတ္တအတ္ထိအဝိဂတဝသေန ဒသဓာ ပစ္စယာ ဟောန္တိ, ပုန တထာ ဟဒယဝတ္ထူ’’တိ ပုရိမပါဌော, မဟာဘူတာနိ ပန ဝိပ္ပယုတ္တပစ္စယာ န ဟောန္တီတိ ‘‘ပုရေဇာတအတ္ထိအဝိဂတဝသေန နဝဓာ ပစ္စယာ ဟောန္တိ, ဝိပ္ပယုတ္တပစ္စယံ ပက္ခိပိတွာ ဒသဓာ ဝတ္ထု’’န္တိ ပဌန္တိ။ ဧတ္တကမေဝေတ္ထ အပုဗ္ဗန္တိ ဧတသ္မိံ ပုရေဇာတပစ္စယေ သဟဇာတနိဿယေဟိ အပုဗ္ဗံ ရူပသဒ္ဒဂန္ဓရသာယတနမတ္တမေဝါတိ အတ္ထော, အာရမ္မဏာနိ ပနေတာနိ အာရမ္မဏပစ္စယဓမ္မာနံ အနေကပစ္စယဘာဝေ ဝုတ္တာနီတိ သဗ္ဗာတိက္ကန္တပစ္စယာပေက္ခာ ဧတေသံ အပုဗ္ဗတာ နတ္ထီတိ။ ဣန္ဒြိယာဒီသု အပုဗ္ဗံ နတ္ထီတိ ရူပဇီဝိတိန္ဒြိယဿပိ အရူပဇီဝိတိန္ဒြိယတော အပုဗ္ဗဿ ပစ္စယဘာဝဿ အဘာဝံ မညမာနေန အပုဗ္ဗတာ န ဝုတ္တာ။ တဿ ပန ပုရေဇာတပစ္စယဘာဝတော အပုဗ္ဗတာ။ ကဗဠီကာရာဟာရဿ စ ပုရေဇာတေန သဒ္ဓိံ သတ္တဓာ ပစ္စယဘာဝေါ ယောဇေတဗ္ဗော။
အာကာရောတိ မူလာဒိအာကာရော။ အတ္ထောတိ တေနာကာရေန ဥပကာရကတာ။ ‘‘ယေနာကာရေနာ’’တိ ဧတဿ ဝါ အတ္ထဝစနံ ‘‘ယေနတ္ထေနာ’’တိ။ ဝိပါကဟေတူသုယေဝ လဗ္ဘတီတိ ဧတ္ထ အမောဟဝိပါကဟေတုဿ အဓိပတိပစ္စယဘာဝေါ စ လောကုတ္တရဝိပါကေယေဝ လဗ္ဘတီတိ။ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ လဗ္ဘမာနာလဗ္ဘမာနံ သလ္လက္ခေတဗ္ဗံ။ ဝိပ္ပယုတ္တံ အပဌိတွာ ‘‘ဆဟာကာရေဟီ’’တိ ပုရိမပါဌော, တံ ပန ပဌိတွာ ‘‘သတ္တဟာကာရေဟီ’’တိ ပဌန္တိ။ ဥက္ကဋ္ဌပရိစ္ဆေဒေါ ဟေတ္ထ ဝုစ္စတိ, န စ ယံ အာရမ္မဏံ နိဿယော ဟောတိ, တံ ဝိပ္ပယုတ္တံ န ဟောတီတိ။
အနန္တရသမနန္တရေသု ယံ ကမ္မပစ္စယော ဟောတိ, တံ န အာသေဝနပစ္စယော။ ယဉ္စ အာသေဝနပစ္စယော ဟောတိ, န တံ ကမ္မပစ္စယောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ‘‘ပကတူပနိဿယော ပကတူပနိဿယောဝါ’’တိ ဝုတ္တံ, ကမ္မပစ္စယောပိ ပန သော ဟောတိ, တသ္မာ ‘‘ကမ္မပစ္စယော စာ’’တိ ပဌန္တိ။ အယံ ပနေတ္ထ အတ္ထော – ပကတူပနိဿယော ယေဘုယျေန ပကတူပနိဿယောဝ ဟောတိ, ကောစိ ပနေတ္ထ ကမ္မပစ္စယော စ ဟောတီတိ။ ‘‘အာရမ္မဏပုရေဇာတေ ပနေတ္ထ ဣန္ဒြိယဝိပ္ပယုတ္တပစ္စယတာ န လဗ္ဘတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အာရမ္မဏပုရေဇာတန္တိ ယဒိ ကဉ္စိ အာရမ္မဏဘူတံ ပုရေဇာတံ ဝုတ္တံ, အာရမ္မဏဘူတဿ ဝတ္ထုဿ ဝိပ္ပယုတ္တပစ္စယတာ လဗ္ဘတီတိ သာ န လဗ္ဘတီတိ န ဝတ္တဗ္ဗာ။ အထ
(မူလဋီ၊၃၊၁၉၇။)ပန ဝတ္ထုပုရေဇာတတော အညံ ဝတ္ထုဘာဝရဟိတာရမ္မဏမေဝ ‘‘အာရမ္မဏပုရေဇာတ’’န္တိ ဝုတ္တံ, တဿ နိဿယပစ္စယတာ န လဗ္ဘတီတိ ‘‘နိဿယိန္ဒြိယဝိပ္ပယုတ္တပစ္စယတာ န လဗ္ဘတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဣတော ဥတ္တရိပီတိ ပုရေဇာတတော ပရတောပီတိ အတ္ထော, ဣတော ဝါ ဣန္ဒြိယဝိပ္ပယုတ္တတော နိဿယိန္ဒြိယဝိပ္ပယုတ္တတော ဝါ ဥတ္တရိ အာရမ္မဏာဓိပတိအာဒိ စ လဗ္ဘမာနာလဗ္ဘမာနံ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော ဝတ္တဗ္ဗော။ ကမ္မာဒီသု ပန လဗ္ဘမာနာလဗ္ဘမာနံ န ဝက္ခတီတိ ပုရိမောယေဝေတ္ထ အတ္ထော အဓိပ္ပေတော။
‘‘ကဗဠီကာရော အာဟာရော အာဟာရပစ္စယောဝါ’’တိ ပုရိမပါဌော, အတ္ထိအဝိဂတပစ္စယောပိ ပန သော ဟောတိ, တေန ‘‘ကဗဠီကာရော အာဟာရော အာဟာရပစ္စယတ္တံ အဝိဇဟန္တောဝ အတ္ထိအဝိဂတာနံ ဝသေန အပရေဟိပိ ဒွီဟာကာရေဟိ အနေကပစ္စယဘာဝံ ဂစ္ဆတီ’’တိ ပဌန္တိ။
‘‘ယထာနုရူပံ ဈာနပစ္စယေ ဝုတ္တာနံ ဒသန္နံ ဟေတုအဓိပတီနဉ္စာတိ ဣမေသံ ဝသေနာ’’တိ ပုရိမပါဌော, ‘‘ယထာနုရူပံ ဈာနပစ္စယေ ဝုတ္တာနံ မဂ္ဂဝဇ္ဇာနံ နဝန္နံ ဟေတုအဓိပတိဈာနာနဉ္စာတိ ဣမေသံ ဝသေနာ’’တိ ပစ္ဆိမပါဌော, တေသု ဝိစာရေတွာ ယုတ္တော ဂဟေတဗ္ဗော။
သမနန္တရနိရုဒ္ဓတာယ အာရမ္မဏဘာဝေန စ သဒိသော ပစ္စယဘာဝေါ ပစ္စယသဘာဂတာ, ဝိရုဒ္ဓပစ္စယတာ ပစ္စယဝိသဘာဂတာ။ ‘‘ဣမိနာ ဥပါယေနာ’’တိ ဝစနတော ဟေတုအာဒီနံ သဟဇာတာနံ သဟဇာတဘာဝေန သဘာဂတာ, သဟဇာတာသဟဇာတာနံ ဟေတုအာရမ္မဏာဒီနံ အညမညဝိသဘာဂတာတိ ဧဝမာဒိနာ ဥပါယေန သဘာဂတာ ဝိသဘာဂတာ ယောဇေတဗ္ဗာ။
ဇနကာယေဝ, န အဇနကာတိ ဇနကဘာဝပ္ပဓာနာယေဝ ဟုတွာ ပစ္စယာ ဟောန္တိ, န ဥပတ္ထမ္ဘကဘာဝပ္ပဓာနာတိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ယေသံ ဟေတုအာဒယော ပစ္စယာ ဟောန္တိ, တေ တေဟိ ဝိနာ နေဝ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ, န စ ပဝတ္တန္တီတိ တေသံ ဥဘယပ္ပဓာနတာ ဝုတ္တာ။ န ဟိ တေ အနန္တရာဒယော ဝိယ ဇနနေနေဝ ပဝတ္တိံ ကရောန္တီတိ။
သဗ္ဗေသံ ဌာနံ ကာရဏဘာဝေါ သဗ္ဗဋ္ဌာနံ, တံ ဧတေသံ အတ္ထီတိ သဗ္ဗဋ္ဌာနိကာ။ ဥပနိဿယံ ဘိန္ဒန္တေန တယောပိ ဥပနိဿယာ ဝတ္တဗ္ဗာ,
(မူလဋီ၊၃၊၁၉၈။)အဘိန္ဒိတွာ ဝါ ဥပနိဿယဂ္ဂဟဏမေဝ ကာတဗ္ဗံ။ တတ္ထ ဘိန္ဒနံ ပကတူပနိဿယဿ ရူပါနံ ပစ္စယတ္တာဘာဝဒဿနတ္ထံ, အာရမ္မဏာနန္တရူပနိဿယာနံ ပန ပုဗ္ဗေ အာရမ္မဏာဓိပတိအနန္တရဂ္ဂဟဏေဟိ ဂဟိတတ္တာ တေသု ဧကဒေသေန အနန္တရူပနိဿယေန ဣတရမ္ပိ ဒဿေတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ပုရေဇာတပစ္ဆာဇာတာပိ အသဗ္ဗဋ္ဌာနိကာ အရူပရူပါနညေဝ ယထာက္ကမေန ပစ္စယဘာဝတောတိ ဧတ္ထ ပုရေဇာတပစ္စယော အနန္တရာဒီသု ဧဝ ဝတ္တဗ္ဗော တံသမာနဂတိကတ္တာ, န စ ယုဂဠဘာဝေါ ပစ္ဆာဇာတေန သဟ ကထနေ ကာရဏံ အသဗ္ဗဋ္ဌာနိကဒဿနမတ္တဿ အဓိပ္ပေတတ္တာတိ တံ တတ္ထ ပဌိတွာ ‘‘ပစ္ဆာဇာတောပိ အသဗ္ဗဋ္ဌာနိကော ရူပါနံယေဝ ပစ္စယဘာဝတော’’တိ ပဌန္တိ။
ပစ္စယနိဒ္ဒေသပကိဏ္ဏကဝိနိစ္ဆယကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ပုစ္ဆာဝါရော
၁။ ပစ္စယာနုလောမဝဏ္ဏနာ
ဧကေကံ တိကဒုကန္တိ ဧကေကံ တိကံ ဒုကဉ္စာတိ အတ္ထော, န တိကဒုကန္တိ။
ပစ္စယာ စေဝါတိ ယေ ကုသလာဒိဓမ္မေ ပဋိစ္စာတိ ဝုတ္တာ, တေ ပဋိစ္စတ္ထံ ဖရန္တာ ကုသလာဒိပစ္စယာ စေဝါတိ အတ္ထော။ တေနေဝါဟ ‘‘တေ စ ခေါ သဟဇာတာဝါ’’တိ။ ယေဟိ ပန ဟေတာဒိပစ္စယေဟိ ဥပ္ပတ္တိ ဝုတ္တာ, တေ သဟဇာတာပိ ဟောန္တိ အသဟဇာတာပီတိ။ ဧတ္ထ ပဋိစ္စသဟဇာတဝါရေဟိ သမာနတ္ထေဟိ ပဋိစ္စသဟဇာတာဘိဓာနေဟိ သမာနတ္ထံ ဗောဓေန္တေန ဘဂဝတာ ပစ္ဆိမဝါရေန ပုရိမဝါရော, ပုရိမဝါရေန စ ပစ္ဆိမဝါရော စ ဗောဓိတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧသ နယော ပစ္စယနိဿယဝါရေသု သံသဋ္ဌသမ္ပယုတ္တဝါရေသု စ, ဧဝဉ္စ နိရုတ္တိကောသလ္လံ ဇနိတံ ဟောတီတိ။
‘‘တေ တေ ပန ပဉှေ ဥဒ္ဓရိတွာ ပုန ကုသလော ဟေတု ဟေတုသမ္ပယုတ္တကာနံ ဓမ္မာန’’န္တိ လိခိတံ။ ‘‘ကုသလာ ဟေတူ သမ္ပယုတ္တကာနံ ခန္ဓာန’’န္တိ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၁။၄၀၁) ပဉှာဝါရပါဌောတိ ပမာဒလေခါ ဧသာတိ ပါဠိယံ အာဂတပါဌမေဝ ပဌန္တိ။ ပုရိမဝါရေသု သဟဇာတနိဿယသမ္ပယုတ္တပစ္စယဘာဝေဟိ ကုသလာဒိဓမ္မေ နိယမေတွာ တသ္မိံ နိယမေ ကုသလာဒီနံ ဟေတုပစ္စယာဒီဟိ ဥပ္ပတ္တိံ ပုစ္ဆိတွာ ဝိဿဇ္ဇနံ ကတံ, န တတ္ထ ‘‘ဣမေ နာမ တေ ဓမ္မာ ဟေတာဒိပစ္စယဘူတာ’’တိ ဝိညာယန္တိ, တသ္မာ တတ္ထ ‘‘သိယာ ကုသလံ ဓမ္မံ ပဋိစ္စ ကုသလော ဓမ္မော
(မူလဋီ၊၃၊၁၉၉။)ဥပ္ပဇ္ဇေယျ ဟေတုပစ္စယာ’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၁။၂၅) ဧဝမာဒီဟိ သင်္ဂဟိတေ ပဋိစ္စတ္ထာဒိဖရဏကဘာဝေ ဟေတာဒိပစ္စယပစ္စယုပ္ပန္နေသု ဟေတာဒိပစ္စယာနံ နိစ္ဆယာဘာဝတော ပဉှာ နိဇ္ဇဋာ နိဂ္ဂုမ္ဗာ စ ကတွာ န ဝိဘတ္တာ, ဣဓ ပန ‘‘သိယာ ကုသလော ဓမ္မော ကုသလဿ ဓမ္မဿ ဟေတုပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ ဧဝမာဒီဟိ သင်္ဂဟိတာ ဟေတာဒိပစ္စယဘူတာ ကုသလာဒယော ပစ္စယုပ္ပန္နာ စ နိစ္ဆိတာ, န ကောစိ ပုစ္ဆာသင်္ဂဟိတော အတ္ထော အနိစ္ဆိတော နာမ အတ္ထီတိ အာဟ ‘‘သဗ္ဗေပိ တေ ပဉှာ နိဇ္ဇဋာ နိဂ္ဂုမ္ဗာ စ ကတွာ ဝိဘတ္တာ’’တိ။ ပဉှာ ပန ဥဒ္ဓရိတွာ ဝိဿဇ္ဇနံ သဗ္ဗတ္ထ သမာနန္တိ န တံ သန္ဓာယ နိဇ္ဇဋတာ ဝုတ္တာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။
ဥပ္ပတ္တိယာ ပညာပိတတ္တာတိ ပုစ္ဆာမတ္တေနေဝ ဥပ္ပတ္တိယာ ဌပိတတ္တာ ပကာသိတတ္တာ, နာနပ္ပကာရေဟိ ဝါ ဉာပိတတ္တာတိ အတ္ထော။
֍ ဋီ ၂၅-၃၄။ ပရိကပ္ပပုစ္ဆာတိ ဝိဓိပုစ္ဆာ။ ကိံ သိယာတိ ဧသော ဝိဓိ ကိံ အတ္ထီတိ အတ္ထော။ ကိံ သိယာ, အထ န သိယာတိ သမ္ပုစ္ဆနံ ဝါ ပရိကပ္ပပုစ္ဆာတိ ဝဒတိ။ ကိမိဒံ သမ္ပုစ္ဆနံ နာမ? သမေစ္စ ပုစ္ဆနံ, ‘‘ကိံ သုတ္တန္တံ ပရိယာပုဏေယျ, အထ အဘိဓမ္မ’’န္တိ အညေန သဟ သမ္ပဓာရဏန္တိ အတ္ထော။ ယော ကုသလော ဓမ္မော ဥပ္ပဇ္ဇေယျ ဟေတုပစ္စယာ, သော ကုသလံ ဓမ္မံ ပဋိစ္စ သိယာတိ ဧတသ္မိံ အတ္ထေ သတိ ပစ္ဆာဇာတဝိပါကပစ္စယေသုပိ သဗ္ဗပုစ္ဆာနံ ပဝတ္တိတော ‘‘ယော ကုသလော ဓမ္မော ဥပ္ပဇ္ဇေယျ ပစ္ဆာဇာတပစ္စယာ ဝိပါကပစ္စယာ, သော ကုသလံ ဓမ္မံ ပဋိစ္စ သိယာ’’တိ အယမတ္ထော ဝိညာယေယျ, တထာ စ သတိ ပစ္ဆာဇာတပစ္စယာ ဝိပါကပစ္စယာတိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ နိဒ္ဓါရေတွာ တဿ ကုသလံ ဓမ္မံ ပဋိစ္စ ဘဝနဿ ပုစ္ဆနတော ကုသလာနံ တေဟိ ပစ္စယေဟိ ဥပ္ပတ္တိ အနုညာတာတိ အာပဇ္ဇတိ, န စ တံတံပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာနံ ကုသလာဒီနံ ကုသလာဒိဓမ္မေ ပဋိစ္စ ဘဝနမတ္ထိတာ ဧတ္ထ ပုစ္ဆိတာ, အထ ခေါ ဥပ္ပတ္တိ, ဧဝဉ္စ ကတွာ ဝိဿဇ္ဇနေ ‘‘ကုသလံ ဓမ္မံ ပဋိစ္စ ကုသလော ဓမ္မော ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဥပ္ပတ္တိယေဝ ဝိဿဇ္ဇိတာတိ, တသ္မာ အယမတ္ထော သဒေါသောတိ ‘‘အထ ဝါ’’တိ အတ္ထန္တရဝစနံ ဝုတ္တံ။
တတ္ထ ‘‘ကုသလော ဓမ္မော ဥပ္ပဇ္ဇေယျာ’’တိ ဥပ္ပတ္တိံ အနုဇာနိတွာ ‘‘ဟေတုပစ္စယာ သိယာ ဧတ’’န္တိ တဿာ ဟေတုပစ္စယာ ဘဝနပုစ္ဆနံ, ‘‘ဥပ္ပဇ္ဇေယျ ဟေတုပစ္စယာ’’တိ ဟေတုပစ္စယာ ဥပ္ပတ္တိံ အနုဇာနိတွာ တဿာ ‘‘သိယာ ဧတ’’န္တိ ဘဝနပုစ္ဆနဉ္စ န ယုတ္တံ။ အနုညာတဉှိ နိစ္ဆိတမေဝါတိ။ တသ္မာ
(မူလဋီ၊၃၊၂၀၀။)အနနုဇာနိတွာ ‘‘ကုသလံ ဓမ္မံ ပဋိစ္စ ကုသလော ဓမ္မော ဥပ္ပဇ္ဇေယျ ဟေတုပစ္စယာ’’တိ ဧဝံ ယထာဝုတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇနံ ကိံ သိယာတိ ပုစ္ဆတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဥပ္ပဇ္ဇေယျာတိ ဝါ ဣဒမ္ပိ သမ္ပုစ္ဆနမေဝ, ကုသလံ ဓမ္မံ ပဋိစ္စ ကုသလော ဓမ္မော ကိံ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ ဟေတုပစ္စယာတိ အတ္ထော။ သိယာတိ ယထာပုစ္ဆိတဿေဝ ဥပ္ပဇ္ဇနဿ သမ္ဘဝံ ပုစ္ဆတိ ‘‘ကိံ ဧဝံ ဥပ္ပဇ္ဇနံ သိယာ သမ္ဘဝေယျာ’’တိ, အယံ နယော သိယာသဒ္ဒဿ ပစ္ဆာယောဇနေ။ ယထာဌာနေယေဝ ပန ဌိတာ ‘‘သိယာ’’တိ ဧသာ သာမညပုစ္ဆာ, တာယ ပန ပုစ္ဆာယ ‘‘ဣဒံ နာမ ပုစ္ဆိတ’’န္တိ န ဝိညာယတီတိ တဿာယေဝ ပုစ္ဆာယ ဝိသေသနတ္ထံ ‘‘ကုသလံ ဓမ္မံ ပဋိစ္စ ကုသလော ဓမ္မော ဥပ္ပဇ္ဇေယျ ဟေတုပစ္စယာ’’တိ ပုစ္ဆတိ, ဧဝံ ဝိသေသိတဗ္ဗဝိသေသနဘာဝေန ဒွေပိ ပုစ္ဆာ ဧကာယေဝ ပုစ္ဆာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။
ဂမနုဿုက္ကဝစနန္တိ ဂမနဿ သမာနကတ္တုကပစ္ဆိမကာလကိရိယာပေက္ခဝစနန္တိ အတ္ထော။ ယဒိပိ ပဋိဂမနုပ္ပတ္တီနံ ပုရိမပစ္ဆိမကာလတာ နတ္ထိ, ပစ္စယပစ္စယုပ္ပန္နာနံ ပန သဟဇာတာနမ္ပိ ပစ္စယပစ္စယုပ္ပန္နဘာဝေန ဂဟဏံ ပုရိမပစ္ဆိမဘာဝေနေဝ ဟောတီတိ ဂဟဏပ္ပဝတ္တိအာကာရဝသေန ပစ္စယာယတ္တတာအတ္တပဋိလာဘသင်္ခါတာနံ ပဋိဂမနုပ္ပတ္တိကိရိယာနမ္ပိ ပုရိမပစ္ဆိမကာလဝေါဟာရော ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဂမနံ ဝါ ဥပ္ပတ္တိ ဧဝါတိ ဂစ္ဆန္တဿ ပဋိဂမနံ ဥပ္ပဇ္ဇန္တဿ ပဋိဥပ္ပဇ္ဇနံ သမာနကိရိယာ။ ပဋိကရဏဉှိ ပဋိသဒ္ဒတ္ထောတိ။ တသ္မာ ‘‘ကုသလံ ဓမ္မ’’န္တိ ဥပယောဂနိဒ္ဒိဋ္ဌံ ပစ္စယံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ ပဋိစ္စ တဒါယတ္တုပ္ပတ္တိယာ ပဋိဂန္တွာတိ အယမေတ္ထ အတ္ထော, တေန ပဋိစ္စာတိ သဟဇာတပစ္စယံ ကတွာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သဟဇာတပစ္စယကရဏဉှိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာဘိမုခဥပ္ပဇ္ဇမာနံ ပဋိဂမနံ, တံ ကတွာတိ ပဋိစ္စသဒ္ဒဿ အတ္ထောတိ။
֍ ဋီ ၃၅-၃၈။ တာသု ပါဠိယံ ဒွေယေဝ ဒဿိတာတိ ဟေတာရမ္မဏဒုကေ ဒွိန္နံ ပုစ္ဆာနံ ဒဿိတတ္တာ ဝုတ္တံ။ ဧတ္ထ စ ဧကမူလကာဒိဘာဝေါ ပုစ္ဆာနံ ဝုတ္တောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော, ပစ္စယာနံ ပန ဝသေန သဗ္ဗပဌမော ပစ္စယန္တရေန အဝေါမိဿကတ္တာ သုဒ္ဓိကနယော, ဒုတိယော အာရမ္မဏာဒီသု ဧကေကဿ ဟေတု ဧဝ ဧကမူလကန္တိ ကတွာ ဧကမူလကနယော။ ဧဝံ ဟေတာရမ္မဏဒုကာဒီနံ အဓိပတိအာဒီနံ မူလဘာဝတော ဒုကမူလကာဒယော နယာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တေဝီသတိမူလကနယော စ တတော ပရံ မူလဿ အဘာဝတော ‘‘သဗ္ဗမူလက’’န္တိ ပါဠိယံ ဝုတ္တော။ တတ္ထ နပုံသကနိဒ္ဒေသေန ဧက…ပေ… သဗ္ဗမူလကံ ပစ္စယဂမနံ ပါဠိဂမနံ ဝါတိ ဝိညာယတိ, ဧက…ပေ… သဗ္ဗမူလကံ နယံ အသမ္မုယှန္တေနာတိ ဥပယောဂေါ
(မူလဋီ၊၃၊၂၀၁။)ဝါ, ဣဓ စ သဗ္ဗမူလကန္တိ စ တေဝီသတိမူလကဿေဝ ဝုတ္တတ္တာ ပစ္စနီယေ ဝက္ခတိ ‘‘ယထာ အနုလောမေ ဧကေကဿ ပဒဿ ဧကမူလကံ…ပေ… ယာဝ တေဝီသတိမူလကံ, ဧဝံ ပစ္စနီယေပိ ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗ’’န္တိ (ပဋ္ဌာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၄၂-၄၄)။
֍ ဋီ ၃၉-၄၀။ ‘‘အာရမ္မဏပစ္စယာ ဟေတုပစ္စယာတိ ဧတ္တာဝတာ အာရမ္မဏပစ္စယံ အာဒိံ ကတွာ ဟေတုပစ္စယပရိယောသာနော ဧကမူလကနယော ဒဿိတော’’တိ ဝုတ္တံ, ဧဝံ သတိ ဝိနယေ ဝိယ စက္ကဗန္ဓနဝသေန ပါဠိဂတိ အာပဇ္ဇတိ, န ဟေဋ္ဌိမသောဓနဝသေန။ ဟေဋ္ဌိမသောဓနဝသေန စ ဣဓ အဘိဓမ္မေ ပါဠိ ဂတာ, ဧဝဉ္စ ကတွာ ဝိဿဇ္ဇနေ ‘‘အာရမ္မဏပစ္စယာ ဟေတုယာ တီဏိ, အဓိပတိပစ္စယာ တီဏိ, အဓိပတိပစ္စယာ ဟေတုယာ နဝ, အာရမ္မဏေ တီဏီ’’တိအာဒိနာ ဟေဋ္ဌိမံ သောဓေတွာဝ ပါဠိ ပဝတ္တာ။ ယော စေတ္ထ ‘‘ဧကမူလကနယော’’တိ ဝုတ္တော, သော သုဒ္ဓိကနယောဝ။ သော စ ဝိသေသာဘာဝတော အာရမ္မဏမူလကာဒီသု န လဗ္ဘတိ။ န ဟိ အာရမ္မဏာဒီသု တသ္မိံ တသ္မိံ အာဒိမှိ ဌပိတေပိ ပစ္စယန္တရေန သမ္ဗန္ဓာဘာဝေန အာဒိမှိ ဝုတ္တသုဒ္ဓိကတော ဝိသေသတ္ထော လဗ္ဘတိ, တေနေဝ ဝိဿဇ္ဇနေပိ အာရမ္မဏမူလကာဒီသု သုဒ္ဓိကနယော န ဒဿိတောတိ, တသ္မာ ‘‘အာရမ္မဏပစ္စယာ ဟေတုပစ္စယာ အာရမ္မဏပစ္စယာ အဓိပတိပစ္စယာ…ပေ… အာရမ္မဏပစ္စယာ အဝိဂတပစ္စယာ’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၁။၃၉) အယံ ဟေဋ္ဌိမသောဓနဝသေန ဧကသ္မိံ အာရမ္မဏပစ္စယေ ဟေတုပစ္စယာဒိကေ ယောဇေတွာ ဝုတ္တော ဧကမူလကနယော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ‘‘အာရမ္မဏပစ္စယာ…ပေ… အဝိဂတပစ္စယာ’’တိ ဝါ ဧကမူလကေသု အနန္တရပစ္စယဿ မူလကံ အာရမ္မဏံ ဒဿေတွာ ဧကမူလကာဒီနိ သံခိပိတွာ သဗ္ဗမူလကဿာဝသာနေန အဝိဂတပစ္စယေန နိဋ္ဌာပိတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အဓိပတိပစ္စယာ အနန္တရပစ္စယာ သမနန္တရပစ္စယာ သဟဇာတပစ္စယာ အညမညပစ္စယာတိ ဣဒံ မူလမေဝ ဒဿေတွာ ဧကမူလကာဒီနံ သံခိပနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ, န သုဒ္ဓိကဒဿနံ, နာပိ သဗ္ဗမူလကေ ကတိပယပစ္စယဒဿနံ။
֍ ဋီ ၄၁။ တတော နိဿယာဒီနိ မူလာနိပိ သံခိပိတွာ အဝိဂတမူလကနယံ ဒဿေတုံ ‘‘အဝိဂတပစ္စယာ ဟေတုပစ္စယာ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ ဧတသ္မိဉ္စ သုဒ္ဓိကဿ အဒဿနေန အာရမ္မဏမူလကာဒီသု ဝိသုံ ဝိသုံ သုဒ္ဓိကနယော န လဗ္ဘတီတိ ဉာပိတော ဟောတိ။ န ဟိ အာဒိ ကတ္ထစိ သံခေပန္တရဂတော ဟောတိ။ အာဒိအန္တေဟိ မဇ္ဈိမာနံ ဒဿနဉှိ သင်္ခေပေါ, အာဒိတော ပဘုတိ
(မူလဋီ၊၃၊၂၀၂။)ကတိစိ ဝတွာ ဂတိဒဿနံ ဝါတိ။ ဒုတိယစတုက္ကံ ဝတွာ ‘‘ဝိဂတပစ္စယာ’’တိ ပဒံ ဥဒ္ဓရိတွာ ဌပိတံ။ တေန ဩသာနစတုက္ကံ ဒဿေတိ။ တတိယစတုက္ကတော ပဘုတိ ဝါ ပဉ္စကမူလာနိ သံခိပိတွာ သဗ္ဗမူလကဿ အဝသာနေန နိဋ္ဌပေတိ။
ဧတ္ထ စ ဒုကမူလကာဒီသု ယထာ ဟေတုအာရမ္မဏဒုကေန သဒ္ဓိံ အဝသေသာ ပစ္စယာ ယောဇိတာ, ဟေတာရမ္မဏာဓိပတိတိကာဒီဟိ စ အဝသေသာဝသေသာ, ဧဝံ ဟေတုအဓိပတိဒုကာဒီဟိ ဟေတုအဓိပတိအနန္တရတိကာဒီဟိ စ အဝသေသာဝသေသာ ယောဇေတဗ္ဗာ သိယုံ။ ယဒိ စ သဗ္ဗေသံ ပစ္စယာနံ မူလဘာဝေန ယောဇိတတ္တာ ဟေတုမူလကေ ဟေတုအဓိပတိအာဒိဒုကာနံ အဓိပတိမူလကာဒီသု အဓိပတိဟေတုအာဒိဒုကေဟိ ဝိသေသော နတ္ထိ။ တေ ဧဝ ဟိ ပစ္စယာ ဥပ္ပဋိပါဋိယာ ဝုတ္တာ, တထာပိ အာရမ္မဏမူလကာဒီသု အာရမ္မဏာဓိပတိဒုကာဒီနံ အဝသေသာဝသေသေဟိ, ဟေတုမူလကေ စ ဟေတုအဓိပတိအနန္တရတိကာဒီနံ အဝသေသာဝသေသေဟိ ယောဇနေ အတ္ထိ ဝိသေသောတိ။ ယသ္မာ ပန ဧဝံ ယောဇိယမာနေသုပိ သုခဂ္ဂဟဏံ န ဟောတိ, န စ ယထာဝုတ္တာယ ယောဇနာယ သဗ္ဗာ သာ ယောဇနာ ပညဝတာ န သက္ကာ ဝိညာတုံ, တသ္မာ တထာ အယောဇေတွာ အနုပုဗ္ဗေနေဝ ယောဇနာ ကတာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ဓမ္မာနံ ဒေသနာဝိဓာနေ ဟိ ဘဂဝါဝ ပမာဏန္တိ။ ဂဏနာဂါထာ အာဒိမပါဌေ ကာစိ ဝိရုဒ္ဓါ, တသ္မာ သုဋ္ဌု ဂဏေတွာ ဂဟေတဗ္ဗာ။
‘‘ဒွါဝီသတိယာ တိကေသု ဧကေကံ တိကံ ဒုကာနံ သတေန သတေန သဒ္ဓိံ ယောဇေတွာ’’တိ ဝုတ္တံ, တံ ဒုကတိကပဋ္ဌာနေ ကေသဉ္စိ ပေါတ္ထကာနံ ဝသေန ဝုတ္တံ။ ကေသုစိ ပန ဧကေကော ဒုကော ဒွါဝီသတိယာ ဒွါဝီသတိယာ တိကေဟိ ယောဇိတော, တဉ္စ ဂမနံ ယုတ္တံ။ န ဟိ တတ္ထ တိကဿ ယောဇနာ အတ္ထိ, အထ ခေါ တိကာနံ ဧကေကေန ပဒေန ဒုကဿာတိ။ တတ္ထ ဆသဋ္ဌိယာ တိကပဒေသု ဧကေကေန သံသန္ဒိတွာ ဆသဋ္ဌိ ဟေတုဒုကာ, တထာ သဟေတုကဒုကာဒယော စာတိ ဒုကာနံ ဆသတာဓိကာနိ ဆသဟဿာနိ ဟောန္တိ။ တေသု ဧကေကသ္မိံ ပဋိစ္စဝါရာဒယော သတ္တ ဝါရာ နယာ ပုစ္ဆာ စ သဗ္ဗာ ဒုကပဋ္ဌာနေ ဟေတုဒုကေန သမာနာ။
‘‘ဒုကသတေ ဧကေကံ ဒုကံ ဒွါဝီသတိယာ တိကေဟိ သဒ္ဓိံ ယောဇေတွာ’’တိ စ ဝုတ္တံ, တမ္ပိ တိကဒုကပဋ္ဌာနေ ကေသဉ္စိ ပေါတ္ထကာနံ ဝသေန ဝုတ္တံ။ ဝုတ္တနယေန ပန ယုတ္တဂမနေသု ဧကေကော တိကော ဒုကသတေန ယောဇိတော။ တတ္ထ ဟေတုပဒံ ပက္ခိပိတွာ ဝုတ္တော ဧကော ကုသလတ္တိကော, တထာ နဟေတုပဒံ…ပေ… အရဏပဒန္တိ ကုသလတ္တိကာနံ
(မူလဋီ၊၃၊၂၀၃။)ဒွေ သတာနိ ဟောန္တိ, တထာ ဝေဒနာတ္တိကာဒီနမ္ပီတိ သဗ္ဗေသံ စတုသတာဓိကာနိ စတ္တာရိ သဟဿာနိ ဟောန္တိ။ တေသု ဧကေကသ္မိံ ဝါရနယပုစ္ဆာ တိကပဋ္ဌာနေ ကုသလတ္တိကေန သမာနာ။
‘‘ဆ အနုလောမမှိ နယာ သုဂမ္ဘီရာ’’တိ ဝစနတော ပနာတိ ဧတေန ဣဒံ ဒဿေတိ – ‘‘အနုလောမမှီ’’တိ ‘‘တိကာဒယော ဆနယာ’’တိ စ အဝိသေသေန ဝုတ္တတ္တာ ပဋိစ္စဝါရာဒိဝသေန သတ္တဝိဓမ္ပိ အနုလောမံ သဟ ဂဟေတွာ ‘‘ဆ အနုလောမမှီ’’တိ ဝုတ္တံ, အနုလောမာဒိဝသေန စတုဗ္ဗိဓံ တိကပဋ္ဌာနံ သဟ ဂဟေတွာ ‘‘တိကဉ္စ ပဋ္ဌာနဝရ’’န္တိ, တထာ စတုဗ္ဗိဓာနိ ဒုကပဋ္ဌာနာဒီနိ သဟ ဂဟေတွာ ‘‘ဒုကုတ္တမ’’န္တိအာဒိံ ဝတွာ ‘‘ဆ နယာ သုဂမ္ဘီရာ’’တိ ဝုတ္တန္တိ ဣမမတ္ထံ ဂဟေတွာ ဣမသ္မိံ ပစ္စယာနုလောမေ သတ္တပ္ပဘေဒေ ဆပိ ဧတေ ပဋ္ဌာနာ ပဋ္ဌာနနယာ စတုပ္ပဘေဒါ ပုစ္ဆာဝသေန ဥဒ္ဓရိတဗ္ဗာတိ။ ဧဝဉှိ သဗ္ဗသ္မိံ ပဋ္ဌာနေ သဗ္ဗော ပစ္စယာနုလောမော ဒဿိတော ဟောတီတိ။ ပစ္စနီယဂါထာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဧတ္ထ စ ဒုကတိကပဋ္ဌာနာဒီသု ဝိသေသိတဗ္ဗေဟိ တိကေဟိ ပဋ္ဌာနံ တိကပဋ္ဌာနံ။ ဒုကာနံ တိကပဋ္ဌာနံ ဒုကတိကပဋ္ဌာနံ။ ဒုကဝိသေသိတာ ဝါ တိကာ ဒုကတိကာ, ဒုကတိကာနံ ပဋ္ဌာနံ ဒုကတိကပဋ္ဌာနန္တိ ဣမိနာ နယေန ဝစနတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဒုကာဒိဝိသေသိတဿ စေတ္ထ တိကာဒိပဒဿ ဒုကာဒိဘာဝေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဒုကပဋ္ဌာနမေဝ ဟိ တိကပဒသံသန္ဒနဝသေန ဒုကပဒသံသန္ဒနဝသေန စ ပဝတ္တံ ဒုကတိကပဋ္ဌာနံ ဒုကဒုကပဋ္ဌာနဉ္စ, တထာ တိကပဋ္ဌာနမေဝ ဒုကပဒသံသန္ဒနဝသေန တိကပဒသံသန္ဒနဝသေန စ ပဝတ္တံ တိကဒုကပဋ္ဌာနံ တိကတိကပဋ္ဌာနဉ္စာတိ။
ပစ္စယာနုလောမဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၂။ ပစ္စယပစ္စနီယဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၂-၄၄။ တေဝီသတိမူလကန္တိ ဣဒဉ္စေတ္ထ ဒုမူလကံယေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ ဣဒံ ဒုကမူလကေ ပုစ္ဆာနံ မူလဘူတာ တေဝီသတိ ဒုကာ သမ္ဘဝန္တီတိ တဿ ‘‘တေဝီသတိမူလက’’န္တိ နာမံ ကတွာ ယာဝ ယတ္တကော ပဘေဒေါ အတ္ထိ, တာဝ တတ္တကံ တေဝီသတိမူလကံ ယထာနုလောမေ ဝိတ္ထာရိတံ။ ဧဝံ ပစ္စနီယေပိ ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗန္တိ ဒုကမူလကေန တိကမူလကာဒီသု နယံ ဒဿေတီတိ ဣမိနာ အဓိပ္ပါယေန ဝုတ္တံ သိယာ။ ယဒိ ပန ယာဝ တေဝီသတိမံ မူလံ ယထာ ဝိတ္ထာရိတန္တိ အယမတ္ထော အဓိပ္ပေတော, ‘‘ယာဝ တေဝီသတိမံ မူလ’’န္တေွဝ ပါဌေန
(မူလဋီ၊၃၊၂၀၄။)ဘဝိတဗ္ဗံ သိယာ။ န ဟိ ‘‘တေဝီသတိမူလက’’န္တိ ဧတဿ ဗျဉ္ဇနဿ တေဝီသတိမံ မူလကန္တိ အယမတ္ထော သမ္ဘဝတိ။ ယထာ အနုလောမေ ‘‘ဧကေကပဒဿာ’’တိအာဒိနာ ပန ဧကမူလာဒိသဗ္ဗမူလကပရိယောသာနံ တတ္ထ နယဒဿနဝသေန ဒဿိတံ ဧကေကဿ ပဒဿ ဝိတ္ထာရံ ဒဿေတီတိ သဗ္ဗမူလကမေဝ စေတ္ထ ‘‘တေဝီသတိမူလက’’န္တိ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တဉှိ တေဝီသတိယာ ပစ္စယာနံ အဝသေသဿ ပစ္စယဿ မူလဘာဝတော ‘‘တေဝီသတိမူလက’’န္တိ စ တတော ပရံ မူလဿ အညဿ အဘာဝတော ‘‘သဗ္ဗမူလက’’န္တိ စ ဝုစ္စတိ။
ပစ္စယပစ္စနီယဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၃။ အနုလောမပစ္စနီယဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၅-၄၈။ အနုလောမေ ဝုတ္တေသု သဗ္ဗေသု ဧကမူလကာဒီသု ဧကေကံ ပဒံ ပရိဟာပေတွာတိ တတ္ထ ဧကမူလကေ စတုဝီသတိ ပစ္စယပဒါနိ ဣဓ ဧကမူလကေ တေဝီသတိ, ဧကော ပန ပစ္စယော မူလဘာဝေန ဌိတော အပုဗ္ဗတာဘာဝတော အဂဏနူပဂေါ။ တတ္ထ ဒုမူလကေ တေဝီသတိ ပစ္စယပဒါနိ ဂဏနူပဂါနိ, ဣဓ ဒုမူလကေ ဒွါဝီသတီတိ ဧဝံ ပရိဟာပေတွာတိ အတ္ထော။
အနုလောမတော ဌိတဿ ပစ္စနီယတော အလဗ္ဘမာနာနံ သုဒ္ဓိကပစ္စယာနဉ္စ အလဗ္ဘမာနတံ သန္ဓာယ ‘‘လဗ္ဘမာနပဒါန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ န ဟိ အညထာ ပုစ္ဆာဝသေန ကောစိ ပစ္စယော အလဗ္ဘမာနော နာမ အတ္ထီတိ။ ဝိဿဇ္ဇနာဝသေနေဝ ဝါ ပဝတ္တံ အနုလောမပစ္စနီယဒေသနံ သန္ဓာယ ‘‘လဗ္ဘမာနပဒါန’’န္တိ ဝုတ္တံ။
အနုလောမပစ္စနီယဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ပုစ္ဆာဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၁။ ကုသလတ္တိကံ
၁။ ပဋိစ္စဝါရဝဏ္ဏနာ
၁။ ပစ္စယာနုလောမံ
(၁) ဝိဘင်္ဂဝါရော
֍ ဋီ ၅၃။ ယာ ကုသလတ္တိကေ လဘန္တိ, န တာယေဝ ဝေဒနာတ္တိကာဒီသူတိ တိကပဒနာနတ္တမတ္တေန ဝိနာ မူလာဝသာနဝသေန သဒိသတံ သန္ဓာယ
(မူလဋီ၊၃၊၂၀၅။)‘‘န တာယေဝါ’’တိ ဝုတ္တံ, န စ ကေဝလံ တိကန္တရေယေဝ, ကုသလတ္တိကေပိ ပန ယာ ပဋိစ္စဝါရေ လဘန္တိ, န တာယေဝ ပစ္စယဝါရာဒီသူတိ သဗ္ဗပုစ္ဆာသမာဟရဏံ ဣဓ ကတ္တဗ္ဗမေဝ။ ဓမ္မာနုလောမပစ္စနီယေ စ တိကပဋ္ဌာနေ ဝိတက္ကတ္တိကပီတိတ္တိကာနံ ဝိဿဇ္ဇနေ သဗ္ဗာပေတာ ဝိဿဇ္ဇနံ လဘန္တီတိ ဧတ္ထ ပီတိတ္တိကဂ္ဂဟဏံ န ကာတဗ္ဗံ။ န ဟိ တတ္ထ ဧကူနပညာသ ပုစ္ဆာ ဝိဿဇ္ဇနံ လဘန္တီတိ။
တေန သဒ္ဓိန္တိ တေန သဟဇာတပစ္စယဘူတေန သဒ္ဓိန္တိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ‘‘ယာဝ နိရောဓဂမနာ ဥဒ္ဓံ ပဇ္ဇတီ’’တိ စ ‘‘ဥပ္ပါဒါဒယော ဝါ ပါပုဏာတီ’’တိ စ ဝစနေဟိ ခဏတ္တယသမင်္ဂီ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဝုစ္စတီတိ အနုညာတံ ဝိယ ဟောတိ, ဥပ္ပါဒက္ခဏသမင်္ဂီယေဝ ပန ဧဝံ ဝုတ္တောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။
ယသ္မာ ပန ဧကော ခန္ဓော ဧကဿာတိအာဒိ ဣဓ ကုသလဝစနေန ဂဟိတေ ခန္ဓေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဝေဒနာတ္တိကာဒီသု ပန ဧကံ ခန္ဓံ ပဋိစ္စ ဒွိန္နံ, ဒွေ ပဋိစ္စ ဧကဿပိ, ဟေတုဒုကာဒီသု စ သင်္ခါရက္ခန္ဓေကဒေသံ ပဋိစ္စ သင်္ခါရက္ခန္ဓေကဒေသဿပိ ဥပ္ပတ္တိ ဝုတ္တာတိ သဟ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာနံ သဗ္ဗေသံ ဓမ္မာနံ ပစ္စယော ဟောန္တော ဧကေကဿပိ ဒုကတိကာဒိဘေဒါနဉ္စ ပစ္စယော နာမ ဟောတိယေဝ, တထာ ဒုကာဒိဘေဒါနဉ္စာတိ။
‘‘ရူပေန သဒ္ဓိံ အနုပ္ပတ္တိတော အာရုပ္ပဝိပါကဉ္စ န ဂဟေတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ, တံ ပန န သဗ္ဗသ္မိံ ဧတသ္မိံ ဝစနေ ဂဟေတဗ္ဗံ, အထ ခေါ ‘‘စိတ္တသမုဋ္ဌာနဉ္စ ရူပ’’န္တိ ဧတ္ထေဝ။ န ကေဝလဉ္စ အာရုပ္ပဝိပါကောဝ, အထ ခေါ လောကုတ္တရဝိပါကကိရိယာဗျာကတမ္ပိ အာရုပ္ပေ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ ဧတ္ထ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ ‘‘ဝိပါကာဗျာကတံ ကိရိယာဗျာကတံ ဧကံ ခန္ဓံ ပဋိစ္စ တယော ခန္ဓာ’’တိ ဧတ္ထ ပန န ကိဉ္စိ ရူပေန ဝိနာ သဟ ဝါ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ သဟေတုကံ ဝိပါကကိရိယာဗျာကတံ အဂ္ဂဟိတံ နာမ အတ္ထိ။ တတ္ထ ပန ယံ ရူပေန သဟ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, တဿ ပစ္စယုပ္ပန္နဝိသေသံ ဒဿေတုံ ‘‘စိတ္တသမုဋ္ဌာနဉ္စ ရူပ’’န္တိ ဝုတ္တံ။
‘‘ဝတ္ထုံ ပဋိစ္စ ခန္ဓာ’’တိ ဧတ္တကေ ဝတ္တဗ္ဗေ ပစ္စယဘူတဿ ဝတ္ထုဿ ‘‘ကဋတ္တာ စ ရူပ’’န္တိ ဧတသ္မိံ သာမညဝစနေ ပစ္စယုပ္ပန္နဘာဝေန အဂ္ဂဟိတတာပတ္တိံ နိဝါရေတုံ ‘‘ခန္ဓေ ပဋိစ္စ ဝတ္ထူ’’တိ ဝုတ္တံ။ ခန္ဓေ ပဋိစ္စ ဝတ္ထု, ဝတ္ထုံ ပဋိစ္စ ခန္ဓာတိ ဝါ ဝတ္ထုခန္ဓာနံ အညမညပစ္စယဘူတာနံ ပစ္စယဘာဝဝိသေသဒဿနတ္ထံ အညမညာပေက္ခံ ဝစနဒွယံ ဝုတ္တံ သာမညေန ဂဟိတမ္ပိ ဝိသုံ ဥဒ္ဓဋံ။
(မူလဋီ၊၃၊၂၀၆။)မဟာဘူတေပိ ပဋိစ္စ ဥပ္ပတ္တိဒဿနတ္တန္တိ ယံ စိတ္တသမုဋ္ဌာနရူပံ ကဋတ္တာရူပဉ္စ ဥပါဒါရူပံ ဥပါဒါရူပဂ္ဂဟဏေန ဝိနာ ‘‘ခန္ဓေ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဝုတ္တံ, တဿ မဟာဘူတေပိ ပဋိစ္စ ဥပ္ပတ္တိဒဿနတ္ထန္တိ အတ္ထော။ ဧတသ္မိံ ပန ဒဿနေ ခန္ဓပစ္စယသဟိတာသဟိတဉ္စ သဗ္ဗံ ဥပါဒါရူပံ ဣတော ပရေသု သဟဇာတပစ္စယာဒီသု သင်္ဂဟိတန္တိ ဣမမတ္ထံ သန္ဓာယ ‘‘ကဋတ္တာရူပံ ပဋိသန္ဓိယမ္ပီ’’တိ ပိ-သဒ္ဒေါ ဝုတ္တောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။
မဟာဘူတေ ပဋိစ္စ ဥပါဒါရူပန္တိ ဝုတ္တနယေနာတိ ‘‘မဟာဘူတေ ပဋိစ္စ စိတ္တသမုဋ္ဌာနံ ရူပံ ကဋတ္တာရူပံ ဥပါဒါရူပ’’န္တိ ဧတ္ထ အတ္ထတော အယံ နယော ဝုတ္တောတိ သန္ဓာယာဟ။
֍ ဋီ ၅၄။ ရူပမိဿကာ ပဟာယာတိ ယာသု ပုစ္ဆာသု ရူပေန ဝိနာ ပစ္စယုပ္ပန္နံ န လဗ္ဘတိ, အထ ခေါ ရူပမိဿကမေဝ လဗ္ဘတိ, တာ ပဟာယာတိ အဓိပ္ပါယော။
֍ ဋီ ၅၇။ ‘‘တိဏ္ဏံ သန္နိပါတာ ဂဗ္ဘဿ အဝက္ကန္တိ ဟောတီ’’တိ ဝစနတောတိ ဂဗ္ဘသေယျကပဋိသန္ဓိယာ ပဉ္စက္ခန္ဓသဗ္ဘာဝေန တာယ သမာနလက္ခဏာ သဗ္ဗာပိ ပဉ္စဝေါကာရပဋိသန္ဓိ ဩက္ကန္တိနာမကာတိ သာဓေတိ။ ပရိပုဏ္ဏဓမ္မာနံ ဝိဿဇ္ဇနံ ဧတ္ထ အတ္ထီတိ ပရိပုဏ္ဏဝိဿဇ္ဇနာ။
ဧတ္ထ စ ‘‘ဧကံ မဟာဘူတံ ပဋိစ္စ တယော…ပေ… မဟာဘူတေ ပဋိစ္စ စိတ္တသမုဋ္ဌာနံ ရူပံ ကဋတ္တာရူပံ ဥပါဒါရူပ’’န္တိ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၁။၅၃) ဧတ္တာဝတာ ပဉ္စဝေါကာရေ သဗ္ဗံ စိတ္တကမ္မသမုဋ္ဌာနရူပံ ဒဿိတံ။ အဝသေသံ ပန ဒဿေတုံ ‘‘ဗာဟိရ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဗာဟိရန္တိ ဧတေန အနိန္ဒြိယဗဒ္ဓရူပံ ဒဿေတိ, ပုန အာဟာရသမုဋ္ဌာနံ ဥတုသမုဋ္ဌာနန္တိ ဧတေဟိ သဗ္ဗံ ဣန္ဒြိယဗဒ္ဓံ အာဟာရဥတုသမုဋ္ဌာနရူပံ။ တတ္ထ ‘‘ဥတုသမုဋ္ဌာနံ ဧက’’န္တိအာဒိနာ အသညသတ္တာနမ္ပိ ဥတုသမုဋ္ဌာနံ ဝုတ္တမေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ န ဟိ တတ္ထ တဿ ဝဇ္ဇနေ ကာရဏံ အတ္ထီတိ။ အာဒိမှိ ပန ‘‘ဧကံ မဟာဘူတံ ပဋိစ္စာ’’တိအာဒိ အဝိသေသဝစနံ သဟဇာတံ အရူပမ္ပိ ပစ္စယံ ဟေတာဒိကေ စ ပစ္စယေ ဗဟုတရေ လဘန္တံ စိတ္တသမုဋ္ဌာနကဋတ္တာရူပဒွယံ သဟ သင်္ဂဏှိတွာ ဝုတ္တံ, ဧဝဉ္စ ကတွာ တဿ ပရိယောသာနေ ‘‘မဟာဘူတေ ပဋိစ္စ စိတ္တသမုဋ္ဌာနရူပံ ကဋတ္တာရူပံ ဥပါဒါရူပ’’န္တိ ဝုတ္တံ, တသ္မာ တတ္ထ ကဋတ္တာရူပံ စိတ္တသမုဋ္ဌာနသမ္ဗန္ဓံ တံသမာနဂတိကံ ပဉ္စဝေါကာရေ ဝတ္တမာနမေဝ ဂဟိတန္တိ အဂ္ဂဟိတံ ကဋတ္တာရူပံ ဒဿေတုံ ‘‘အသညသတ္တာနံ ဧကံ မဟာဘူတံ ပဋိစ္စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ, တသ္မာ ဥပါဒါရူပံ
(မူလဋီ၊၃၊၂၀၇။)ဣဓပိ ကမ္မပစ္စယဝိဘင်္ဂေ ဝိယ ‘‘မဟာဘူတေ ပဋိစ္စ ကဋတ္တာရူပံ ဥပါဒါရူပ’’န္တိ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၁။၆၃) ကဋတ္တာရူပဘာဝဝိသိဋ္ဌံ ဥပါဒါရူပံ ဂဟိတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ န ဟိ ဝုတ္တဿ ဥတုသမုဋ္ဌာနဿ ပုနဝစနေ ပယောဇနံ အတ္ထီတိ။
ကသ္မာ ပန ယထာ ဗာဟိရာဒီသု ‘‘မဟာဘူတေ ပဋိစ္စ ဥပါဒါရူပ’’န္တိ အဝိသေသေတွာ ဥပါဒါရူပံ ဝုတ္တံ, ဧဝံ အဝတွာ စိတ္တကမ္မဇဥပါဒါရူပါနိ ‘‘စိတ္တသမုဋ္ဌာနံ ရူပံ ကဋတ္တာရူပံ ဥပါဒါရူပ’’န္တိ ဟေတုပစ္စယာဒီသု သဟ ‘‘စိတ္တသမုဋ္ဌာနံ ရူပံ ဥပါဒါရူပံ အသညသတ္တာနံ…ပေ… ကဋတ္တာရူပံ ဥပါဒါရူပ’’န္တိ အဓိပတိပစ္စယာဒီသု ဝိသုံ စိတ္တသမုဋ္ဌာနရူပဘာဝကဋတ္တာရူပဘာဝေဟိ ဝိသေသေတွာဝ ဝုတ္တာနီတိ? တတ္ထ ဗာဟိရဂ္ဂဟဏာဒီဟိ ဝိယ ဧတ္ထ မဟာဘူတာနံ ကေနစိ အဝိသေသိတတ္တာ။ အပိစ ဣဒ္ဓိစိတ္တနိဗ္ဗတ္တာနံ ကမ္မပစ္စယာနဉ္စ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌာနံ ဗာဟိရရူပါယတနာဒီနံ စိတ္တံ ကမ္မဉ္စ ဟေတာဒီသု န ကောစိ ပစ္စယော, အာဟာရဥတုသမုဋ္ဌာနာနံ ပန စိတ္တံ ပစ္ဆာဇာတဘာဝေန ဥပတ္ထမ္ဘကမေဝ, န ဇနကံ, မဟာဘူတာနေဝ ပန တေသံ သဟဇာတာဒိဘာဝေန ဇနကာနိ, တသ္မာ သတိပိ စိတ္တေန ကမ္မေန စ ဝိနာ အဘာဝေ ဟေတာဒိပစ္စယဘူတေဟိ အရူပေဟိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာနိ စိတ္တသမုဋ္ဌာနရူပကဋတ္တာရူပဘူတာနေဝ ဥပါဒါရူပါနိ ဟောန္တိ, န အညာနီတိ ဣမံ ဝိသေသံ ဒဿေတုံ စိတ္တကမ္မဇေသွေဝ ဥပါဒါရူပေသု ဝိသေသနံ ကတံ။ အညာနိ ဝါ သမာနဇာတိကေန ရူပေန သမုဋ္ဌာနာနိ ပါကဋဝိသေသနာနေဝါတိ န ဝိသေသနံ အရဟန္တိ, ဧတာနိ ပန အသမာနဇာတိကေဟိ အရူပေဟိ သမုဋ္ဌိတာနိ ဝိသေသနံ အရဟန္တီတိ ဝိသေသိတာနီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ယထာ ဝါ စိတ္တကမ္မာနိ စိတ္တကမ္မသမုဋ္ဌာနာနံ သဝိသေသေန ပစ္စယဘာဝေန ပစ္စယာ ဟောန္တိ သဟဇာတာဒိပစ္စယဘာဝတော မူလကရဏဘာဝတော စ, န ဧဝံ ဥတုအာဟာရာ တံသမုဋ္ဌာနာနန္တိ စိတ္တကမ္မဇာနေဝ ဝိသုံ ဝိသေသနံ အရဟန္တိ။ ဣတရာနိ ပန မဟာဘူတဝိသေသေနေဝ ဝိသေသိတာနိ, ဣဓ ဥပါဒါရူပဝိသေသနေန မဟာဘူတာနိ ဝိယ။ န ဟိ အညတရဝိသေသနံ ဥဘယဝိသေသနံ န ဟောတီတိ။
֍ ဋီ ၅၈။ အညမညပစ္စယေ ခန္ဓေ ပဋိစ္စ ဝတ္ထု, ဝတ္ထုံ ပဋိစ္စ ခန္ဓာတိ ခန္ဓဝတ္ထူနံ အညမညပစ္စယတာဒဿနေန ပုဗ္ဗေ ဝိသုံ ပစ္စယဘာဝေန ဒဿိတာနံ ခန္ဓာနံ ဧကတော ပစ္စယဘာဝေါ ဒဿိတော ဟောတီတိ ဣမိနာ အဓိပ္ပါယေနာဟ ‘‘စတုန္နမ္ပိ ခန္ဓာနံ ဧကတော ဝတ္ထုနာ အညမညပစ္စယတံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တ’’န္တိ။
(မူလဋီ၊၃၊၂၀၈။)‘‘ခန္ဓေ ပဋိစ္စ ဝတ္ထူ’’တိ ဣဒံ ပန စတုန္နမ္ပိ ခန္ဓာနံ ဧကတော ပဋိစ္စတ္ထဖရဏတာဒဿနတ္ထံ, ‘‘ဝတ္ထုံ ပဋိစ္စ ခန္ဓာ’’တိ ဝတ္ထုဿ။ န ကေဝလဉ္စ ခန္ဓာနံ ဣဓေဝ, ဟေတုပစ္စယာဒီသုပိ အယမေဝ နယော။ တတ္ထ သဗ္ဗေသံ ခန္ဓာနံ ဝိသုံ ပဋိစ္စတ္ထဖရဏတံ ဒဿေတွာ ပုန ‘‘ဝတ္ထုံ ပဋိစ္စ ခန္ဓာ’’တိ ဝတ္ထုဿပိ ဒဿိတာယ ‘‘ဧကံ ခန္ဓဉ္စ ဝတ္ထုဉ္စ ပဋိစ္စ တယော ခန္ဓာ’’တိအာဒိနာ ခန္ဓဝတ္ထူနဉ္စ ဒဿိတာယေဝ ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။
ကသ္မာ ပနေတ္ထ ‘‘ကုသလံ ဓမ္မံ ပဋိစ္စ အဗျာကတော ဓမ္မော ဥပ္ပဇ္ဇတိ အညမညပစ္စယာ, ကုသလေ ခန္ဓေ ပဋိစ္စ စိတ္တသမုဋ္ဌာနာ မဟာဘူတာ’’တိ ဧဝမာဒိ န ဝုတ္တံ, နနု ယဒေဝ ပဋိစ္စတ္ထံ ဖရတိ, န တေနေဝ အညမညပစ္စယေန ဘဝိတဗ္ဗံ ဟေတုပစ္စယာဒီဟိ ဝိယ။ န ဟိ ယံ ‘‘ဧကံ တယော ဒွေ စ ခန္ဓေ ပဋိစ္စာ’’တိ ဝုတ္တံ, တေ ဟေတုပစ္စယဘူတာ ဧဝ ဟောန္တိ။ ဧသ နယော အာရမ္မဏပစ္စယာဒီသုပိ။ ပစ္စယဝါရေ စ ‘‘အဗျာကတံ ဓမ္မံ ပစ္စယာ ကုသလော ဓမ္မော ဥပ္ပဇ္ဇတိ အညမညပစ္စယာ’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၁။၂၅၆) ဝုတ္တံ, န ဝတ္ထု ကုသလာနံ အညမညပစ္စယော ဟောတိ, အထ စ ပန တံပစ္စယာ ခန္ဓာနံ အညမညပစ္စယာ ဥပ္ပတ္တိ ဝုတ္တာ ဧဝ။ ယဒိပိ ကုသလာ ခန္ဓာ မဟာဘူတာနံ အညမညပစ္စယာ န ဟောန္တိ, တထာပိ တေ ပဋိစ္စ တေသံ ဥပ္ပတ္တိ ဝတ္တဗ္ဗာ သိယာတိ? န ဝတ္တဗ္ဗာ ခန္ဓသဟဇာတာနံ မဟာဘူတာနံ ခန္ဓာနံ ပစ္စယဘာဝါဘာဝတော။ အညမညသဒ္ဒေါ ဟိ န ဟေတာဒိသဒ္ဒေါ ဝိယ နိရပေက္ခော, သဟဇာတာဒိသဒ္ဒေါ ဝိယ ဝါ အညတရာပေက္ခော, အထ ခေါ ယထာဝုတ္တေတရေတရာပေက္ခော။ ပစ္စယပစ္စယုပ္ပန္နာ စ ခန္ဓာ မဟာဘူတာ ဣဓ ယထာဝုတ္တာ ဘဝေယျုံ, တေသု စ မဟာဘူတာ ခန္ဓာနံ န ကောစိ ပစ္စယော။ ယဿ စ သယံ ပစ္စယော, တတော တေန တန္နိဿိတေန ဝါ အညမညပစ္စယေန ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ အညမညပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဝတ္တဗ္ဗတံ အရဟတိ, ယထာ ခန္ဓေ ပဋိစ္စ ခန္ဓာ, ဝတ္ထုံ ပစ္စယာ ခန္ဓာ။ တသ္မာ အတ္တနော ပစ္စယဿ ပစ္စယတ္တာဘာဝတော တဒပေက္ခတ္တာ စ အညမညသဒ္ဒဿ ခန္ဓေ ပဋိစ္စ ပစ္စယာ စ မဟာဘူတာနံ အညမညပစ္စယာ ဥပ္ပတ္တိ န ဝုတ္တာ, န အညမညပစ္စယာ စ ဝုတ္တာ။ ခန္ဓာ ပန ဝတ္ထုံ ပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ ဝတ္ထုဿ ပစ္ဆာဇာတပစ္စယာ ဟောန္တိ, တန္နိဿိတေန စ အညမညပစ္စယေန ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ တသ္မာ ဝတ္ထုံ ပစ္စယာ ခန္ဓာနံ ကုသလာဒီနံ အညမညပစ္စယာ ဥပ္ပတ္တိ ဝုတ္တာတိ။
(မူလဋီ၊၃၊၂၀၉။)֍ ဋီ ၅၉။ န သာ ဂဟိတာတိ စက္ခာယတနာဒီနိ နိဿယဘူတာနိ ပဋိစ္စာတိ န ဝုတ္တန္တိ အဓိပ္ပါယော။ နိဿယပစ္စယဘာဝေန ပန န စက္ခာယတနာဒီနိ အာရမ္မဏပစ္စယဘာဝေန ရူပါယတနာဒီနိ ဝိယ န ဂဟိတာနီတိ။
֍ ဋီ ၆၀။ ဒွီသု ဥပနိဿယေသု ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထိ, အာရမ္မဏူပနိဿယမ္ပိ ပန ယေ လဘန္တိ, တေသံ ဝသေန အာရမ္မဏပစ္စယသဒိသန္တိ ဧဝံ ဝုတ္တန္တိ ဒဿေတုံ ‘‘တတ္ထ ကိဉ္စာပီ’’တိ အာဟ။ တတ္ထ ‘‘န သဗ္ဗေ အကုသလာ အဗျာကတာ အာရမ္မဏူပနိဿယံ လဘန္တီ’’တိ ပုရိမပါဌော။ ကုသလာပိ ပန မဟဂ္ဂတာ ဧကန္တေန, ကာမာဝစရာ စ ကဒါစိ န လဘန္တီတိ ‘‘န သဗ္ဗေ ကုသလာကုသလာဗျာကတာ’’တိ ပဌန္တိ။
֍ ဋီ ၆၁။ ပုရေဇာတပစ္စယေ ယထာ အညတ္ထ ပစ္စယံ အနိဒ္ဒိသိတွာဝ ဒေသနာ ကတာ, ဧဝံ အကတွာ ကသ္မာ ‘‘ဝတ္ထုံ ပုရေဇာတပစ္စယာ’’တိ ဝုတ္တန္တိ? နိယမသဗ္ဘာဝါ။ ဟေတုအာဒီသု ဟိ နိယမော နတ္ထိ။ န ဟိ တေဟိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာနံ အလောဘာဒီသု ကုသလာဒီသု ရူပါဒီသု စ အယမေဝ ပစ္စယောတိ နိယမော အတ္ထိ, ဣဓ ပန ဝတ္ထု န ဝတ္ထုဓမ္မေသု ပုရေဇာတပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာနံ ဓမ္မာနံ နိယမတော ဆဗ္ဗိဓံ ဝတ္ထု ပုရေဇာတပစ္စယော ဟောတီတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေတုံ ဣဒံ ဝုတ္တံ။ အာရမ္မဏပုရေဇာတမ္ပိ ဟိ ဝတ္ထုပုရေဇာတေ အဝိဇ္ဇမာနေ န လဗ္ဘတိ, ဧဝဉ္စ ကတွာ ပဋိသန္ဓိဝိပါကဿ နပုရေဇာတပစ္စယာ ဧဝ ဥပ္ပတ္တိ ဝုတ္တာ, ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏဿပိ တဿ ပုရေဇာတပစ္စယော န ဥဒ္ဓဋော။ ‘‘နေဝဝိပါကနဝိပါကဓမ္မဓမ္မံ ပဋိစ္စ ဝိပါကော ဓမ္မော ဥပ္ပဇ္ဇတိ ပုရေဇာတပစ္စယာ’’တိ ဧတဿပိ အလာဘတော တတ္ထ ‘‘ပုရေဇာတေ တီဏီ’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၃။၁၂၄) ဝုတ္တန္တိ။
֍ ဋီ ၆၃။ တထာ ပဋိသန္ဓိက္ခဏေ မဟာဘူတာနန္တိ မဟာဘူတာနံ ဧကက္ခဏိကနာနာက္ခဏိကကမ္မပစ္စယဝသေနေဝ တဒုပါဒါရူပါနမ္ပိ ဝဒတီတိ စ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ကဋတ္တာရူပါနန္တိ ပဝတ္တိယံ ကဋတ္တာရူပါနန္တိ အဓိပ္ပါယော။
֍ ဋီ ၆၄။ ယထာလာဘဝသေနာတိ ဣန္ဒြိယရူပေသု ယံ ယံ ပဋိသန္ဓိယံ လဗ္ဘတိ, တဿ တဿ ဝသေန။
֍ ဋီ ၆၉။ ဝိပ္ပယုတ္တပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာနမ္ပိ ကေသဉ္စိ နိယမတော ဝတ္ထု ဝိပ္ပယုတ္တပစ္စယော, ကေသဉ္စိ ခန္ဓာ, န စ သမာနဝိပ္ပယုတ္တပစ္စယာ ဧဝ ကုသလာဒိကေ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ, အထ ခေါ နာနာဝိပ္ပယုတ္တပစ္စယာပိ, တသ္မာ
(မူလဋီ၊၃၊၂၁၀။)တံ ဝိသေသံ ဒဿေတုံ ‘‘ဝတ္ထုံ ဝိပ္ပယုတ္တပစ္စယာ, ခန္ဓေ ဝိပ္ပယုတ္တပစ္စယာ’’တိ တတ္ထ တတ္ထ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တဒါယတ္တဝုတ္တိတာယ ပစ္စယုပ္ပန္နော ပစ္စယံ ပစ္စယံ ကရောတီတိ ဣမဿတ္ထဿ ဝသေန ဥပယောဂဝစနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဝတ္ထုံ ခန္ဓေ ဝိပ္ပယုတ္တပစ္စယကရဏတောတိ အယဉှေတ္ထ အတ္ထော။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ဝတ္ထုံ ပဋိစ္စ ဝိပ္ပယုတ္တပစ္စယာ, ဝတ္ထုနာ ဝိပ္ပယုတ္တပစ္စယတံ သာဓေန္တေနာ’’တိ အတ္ထော ဝုတ္တော, တတ္ထ ကုသလာနံ ခန္ဓာနံ ဝတ္ထုံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပတ္တိ နတ္ထီတိ ‘‘ဝတ္ထုံ ပဋိစ္စာ’’တိ န သက္ကာ ဝတ္တုန္တိ, ဣဒံ ပန ပဋိစ္စသဒ္ဒေန အယောဇေတွာ ‘‘ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ ဝတ္ထုံ ဝိပ္ပယုတ္တပစ္စယာ’’တိ ယောဇေတွာ တဿတ္ထော ‘‘ဝတ္ထုနာ ဝိပ္ပယုတ္တပစ္စယတံ သာဓေန္တေနာ’’တိ ဝုတ္တောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ကိံ ပန ပဋိစ္စာတိ? ယံ ‘‘ဧကံ ခန္ဓ’’န္တိအာဒိကံ ပါဠိယံ ပဋိစ္စာတိ ဝုတ္တံ။ တမေဝ အတ္ထံ ပါကဋံ ကတွာ ‘‘ဝတ္ထုံ ဝိပ္ပယုတ္တပစ္စယာတိ ခန္ဓေ ပဋိစ္စ ခန္ဓာ, ဝတ္ထုနာ ဝိပ္ပယုတ္တပစ္စယတံ သာဓေန္တေနာ’’တိ ပဌန္တိ။ အနန္တရတ္တာ ပါကဋဿ အဗျာကတစိတ္တသမုဋ္ဌာနဿေဝ ဂဟဏံ မာ ဟောတူတိ ‘‘အဗျာကတစိတ္တသမုဋ္ဌာနမ္ပိ ကုသလာကုသလစိတ္တသမုဋ္ဌာနမ္ပီ’’တိ အာဟ။ အာသန္နမ္ပိ ဒူရမ္ပိ သဗ္ဗန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတီတိ။
֍ ဋီ ၇၁-၇၂။ ‘‘ဣမေ ဝီသတိ ပစ္စယာတိ သံခိပိတွာ ဒဿိတာနံ ဝသေနေတံ ဝုတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ယဒိ ဧကေနပိ ဒေသနံ သံခိတ္တံ သံခိတ္တမေဝ, အာဒိမှိ ပန တယော ပစ္စယာ ဝိပ္ပယုတ္တပစ္စယော ဧကမ္ပိ ပဒံ အပရိဟာပေတွာ ဝိတ္ထာရိတာတိ တေ စတ္တာရော ပစ္ဆာဇာတဉ္စ ဝဇ္ဇေတွာ ‘‘ဣမေ ဧကူနဝီသတိ ပစ္စယာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ။ ဧတ္တကာ ဟိ သံခိပိတွာ ဒဿိတာတိ။ ယေ ပန ပါဠိယံ ဝိတ္ထာရိတံ အဝိတ္ထာရိတဉ္စ သဗ္ဗံ သင်္ဂဟေတွာ ဝုတ္တန္တိ ဝဒန္တိ, တေသံ ‘‘ဣမေ တေဝီသတိ ပစ္စယာ’’တိ ပါဌေန ဘဝိတဗ္ဗံ။ အာဒိမှိ ပန တယော ပစ္စယေ ဝိတ္ထာရိတေ ဝဇ္ဇေတွာ ယတော ပဘုတိ သင်္ခေပေါ အာရဒ္ဓေါ, တတော စတုတ္ထတော ပဘုတိ သံခိတ္တံ ဝိတ္ထာရိတဉ္စ သဟ ဂဟေတွာ ‘‘ဣမေ တေဝီသတိ ပစ္စယာ’’တိ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။
ဝိဘင်္ဂဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(၂) သင်္ချာဝါရော
֍ ဋီ ၇၃။ တထာ ပုရေဇာတပစ္စယေတိ ယထာ အညမညပစ္စယေ ဝိသေသော ဝိဘင်္ဂေ အတ္ထိ, တထာ ပုရေဇာတပစ္စယေပိ အတ္ထီတိ အတ္ထော။ ‘‘ဝတ္ထုံ ပုရေဇာတပစ္စယာ’’တိ ဟိ တတ္ထ ဝိသေသော ပဋိသန္ဓိအဘာဝေါ စာတိ။ ဝိပါကာနိ
(မူလဋီ၊၃၊၂၁၁။)စေဝ ဝီထိစိတ္တာနိ စ န လဗ္ဘန္တီတိ ဧတေန ‘‘ကိရိယာဗျာကတံ ဧကံ ခန္ဓံ ပဋိစ္စာ’’တိအာဒိကေ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၁။၅၃) ဝိဘင်္ဂေ ဝိပါကာဗျာကတာဘာဝံ ကိရိယာဗျာကတေ စ အဇဝနဿ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ အလဗ္ဘမာနတံ ဝိသေသံ ဒဿေတိ။
֍ ဋီ ၇၄။ ဧကမူလကေ ဒဿိတာယ ဒေသနာယ လဗ္ဘမာနဂဏနညေဝ အာဒါယာတိ ဣဒံ ဧတသ္မိံ အနုလောမေ သုဒ္ဓိကနယေ ဒဿိတဂဏနတော တတော ပရေသု နယေသု အညိဿာ အဘာဝံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ အဗဟုဂဏနေန ယုတ္တဿ တေန သမာနဂဏနတာ စ ဣမသ္မိံ အနုလောမေယေဝ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ပစ္စနီယေ ပန ‘‘နဟေတုပစ္စယာ နာရမ္မဏေ ဧက’’န္တိအာဒိံ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၁။၁၀၄) ဝက္ခတီတိ။
֍ ဋီ ၇၆-၇၉။ တေ ပန သင်္ခိပိတွာ တေဝီသတိမူလကောဝေတ္ထ ဒဿိတောတိ ဧတ္ထ ပစ္ဆာဇာတဝိပါကာနံ ပရိဟီနတ္တာ ‘‘ဒွါဝီသတိမူလကော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ သာသေဝနသဝိပါကာနံ ဝသေန။ ဒုဝိဓမ္ပိ ပန ဒွါဝီသတိမူလကံ သဟ ဂဟေတွာ သင်္ဂဟိတေ တသ္မိံ ဥဘယသဗ္ဘာဝတော ‘‘တေဝီသတိမူလကော’’တိ အာဟာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အာသေဝနဝိပါကာနံ ဝါ ဝိရောဓာဘာဝေ သတိ ပုစ္ဆာယ ဒဿိတနယေန တေဝီသတိမူလကေန ဘဝိတဗ္ဗံ, တဿ စ နာမံ ဒွါဝီသတိမူလကေ အာရောပေတွာ ‘‘တေဝီသတိမူလကော’’တိ ဝုတ္တန္တိ အယမေတ္ထ ရုဠှီ။
အာရမ္မဏပဒေ စေဝါတိ ဧတေန ဧကမူလကေ အညပဒါနိ ဝဇ္ဇေတိ။ န ဟိ ဧကမူလကေ ဟေတာဒီသု တယောဝါတိ အဓိပ္ပါယော။ သုဒ္ဓိကနယော ပန အာရမ္မဏမူလကာဒီသု န လဗ္ဘတီတိ အာရမ္မဏမူလကေ ‘‘နဝါ’’တိ ဧတာယ အဓိကဂဏနာယ အဘာဝဒဿနတ္ထံ ‘‘အာရမ္မဏေ ဌိတေန သဗ္ဗတ္ထ တီဏေဝ ပဉှာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ကာတဗ္ဗာတိ ဝစနသေသော။ တီဏေဝါတိ စ တတော ဥဒ္ဓံ ဂဏနံ နိဝါရေတိ, န အဓော ပဋိက္ခိပတိ။ တေန ‘‘ဝိပါကေ ဧက’’န္တိ ဂဏနာ န နိဝါရိတာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ တီသု ဧကဿ အန္တောဂဓတာယ စ ‘‘တီဏေဝါ’’တိ ဝုတ္တန္တိ။ ဣတီတိအာဒိနာ ‘‘သဗ္ဗတ္ထ တီဏေဝါ’’တိ ဝစနေန အတ္တနော ဝစနံ ဒဠှံ ကရောတိ။
֍ ဋီ ၈၀-၈၅။ ယေ …ပေ… တံ ဒဿေတုန္တိ ဧတ္ထာယမဓိပ္ပါယော – ယဒိပိ အဝိဂတာနန္တရံ ‘‘အာရမ္မဏပစ္စယာ ဟေတုယာ တီဏီ’’တိ ဝုတ္တေပိ ဦနတရဂဏနေန သဒ္ဓိံ သံသန္ဒနေ ယာ ဂဏနာ လဗ္ဘတိ, သာ ဒဿိတာ ဟောတိ,
(မူလဋီ၊၃၊၂၁၂။)တထာပိ ဦနတရဂဏနေဟိ သမာနဂဏနေဟိ စ သဒ္ဓိံ သံသန္ဒနေ ဦနတရာ သမာနာ စ ဟောတိ, န ဧဝံ အာဝိကရဏဝသေန ဒဿိတာ ဟောတိ, ဝိပလ္လာသယောဇနာယ ပန တထာ ဒဿေတိ။ ဝစနေန ဝါ ဟိ လိင်္ဂေန ဝါ အတ္ထဝိသေသာဝိကရဏံ ဟောတီတိ။ တေနေတံ အာဝိကရောတီတိ ဧတ္ထာပိ ဧဝမေဝ အဓိပ္ပါယော ယောဇေတဗ္ဗော။ ပစ္စနီယာဒီသုပိ ပန ‘‘နာရမ္မဏပစ္စယာ နဟေတုယာ ဧကံ…ပေ… နောဝိဂတပစ္စယာ နဟေတုယာ ဧက’’န္တိအာဒိနာ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၁။၁၀၇) မူလပဒံ အာဒိမှိယေဝ ဌပေတွာ ယောဇနာ ကတာ, န စ တတ္ထ ဧတံ လက္ခဏံ လဗ္ဘတိ, တသ္မာ မူလပဒဿ အာဒိမှိ ဌပေတွာ ယောဇနမေဝ ကမော, န စက္ကဗန္ဓနန္တိ ‘‘အာရမ္မဏပစ္စယာ ဟေတုယာ တီဏီ’’တိအာဒိ ယောဇိတံ, န စ ဝိညာတေ အတ္ထေ ဝစနေန လိင်္ဂေန စ ပယောဇနမတ္ထီတိ။
ပစ္စယာနုလောမဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ပဋိစ္စဝါရော
ပစ္စယပစ္စနီယဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၈၆-၈၇။ ‘‘အဟေတုကံ ဝိပါကာဗျာကတန္တိ ဣဒံ ရူပသမုဋ္ဌာပကဝသေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ, သဗ္ဗသင်္ဂါဟကဝသေန ပနေတံ န န သက္ကာ ယောဇေတုံ။
֍ ဋီ ၉၃။ သဟဇာတပုရေဇာတပစ္စယာ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆန္တီတိ ဧတ္ထ စ သဟဇာတာ စ ဟေတာဒယော ပုရေဇာတာ စ အာရမ္မဏာဒယော ပစ္စယာ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆန္တီတိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ န ဟိ နပစ္ဆာဇာတပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ ဒွီဟေဝ သဟဇာတပုရေဇာတပစ္စယေဟိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ, အထ ခေါ ပစ္ဆာဇာတဝဇ္ဇေဟိ သဗ္ဗေဟီတိ။
֍ ဋီ ၉၄-၉၇။ နာဟာရပစ္စယေ ဧကစ္စံ ရူပမေဝ ပစ္စယပစ္စယုပ္ပန္နန္တိ ယံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, သော ပစ္စယော ရူပမေဝါတိ ကတွာ ဝုတ္တံ။ ယသ္မာ ပန ပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, သော အရူပမ္ပိ ဟောတိ ယထာ ကမ္မံ ကဋတ္တာရူပဿ။
֍ ဋီ ၉၉-၁၀၂။ နမဂ္ဂပစ္စယေ ယဒိပိ စိတ္တသမုဋ္ဌာနာဒယော သဗ္ဗေ ရူပကောဋ္ဌာသာ လဗ္ဘန္တိ, တထာပိ ယံ မဂ္ဂပစ္စယံ လဘတိ, တဿ ပဟီနတ္တာ
(မူလဋီ၊၃၊၂၁၃။)ရူပံ ပစ္စယုပ္ပန္န’’န္တိ ဝုတ္တံ, ဧဝမေဝ ပန နဟေတုပစ္စယာဒီသုပိ ဧကစ္စရူပဿ ပစ္စယုပ္ပန္နတာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။
֍ ဋီ ၁၀၇-၁၃၀။ နာဟာရနဣန္ဒြိယနဈာနနမဂ္ဂပစ္စယာ သဗ္ဗတ္ထ သဒိသဝိဿဇ္ဇနာတိ ဣဒံ ဧတေသု မူလဘာဝေန ဌိတေသု ဂဏနာယ သမာနတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ မူလာနဉှိ ဣဓ ဝိဿဇ္ဇနံ ဂဏနာယေဝ, န သရူပဒဿနန္တိ။ နသဟဇာတာဒိစတုက္ကံ ဣဓာပိ ပရိဟီနမေဝါတိ သုဒ္ဓိကနယေ ဝိယ မူလေသုပိ ပရိဟီနမေဝါတိ အတ္ထော။
ပစ္စယပစ္စနီယဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ပစ္စယာနုလောမပစ္စနီယဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၃၁-၁၈၉။ ဟေတာဓိပတိမဂ္ဂပစ္စယေသု အနုလောမတော ဌိတေသု…ပေ… အဋ္ဌ ပစ္စနီယတော န လဗ္ဘန္တီတိ တိဏ္ဏမ္ပိ သာဓာရဏာနံ ပစ္စနီယတော အလဗ္ဘမာနာနံ သဗ္ဗေသံ သင်္ဂဟဝသေန ဝုတ္တံ, တသ္မာ မဂ္ဂပစ္စယေ ဣတရေဟိ သာဓာရဏာ သတ္တေဝ ယောဇေတဗ္ဗာ။ အဓိပတိပစ္စယေ အနုလောမတော ဌိတေ ဟေတုပစ္စယောပိ ပစ္စနီယတော န လဗ္ဘတိ, သော ပန မဂ္ဂေန အသာဓာရဏောတိ ကတွာ န ဝုတ္တောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ယေဟိ ဝိနာ အရူပံ န ဥပ္ပဇ္ဇတိ, တေ ဧကန္တိကတ္တာ အရူပဋ္ဌာနိကာတိ ဣဓ ဝုတ္တာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ, တေန ပုရေဇာတာသေဝနပစ္စယာ တေဟိ ဝိနာပိ အရူပဿ ဥပ္ပတ္တိတော ဝဇ္ဇိတာ ဟောန္တိ။ သဗ္ဗဋ္ဌာနိကာ အညမညအာဟာရိန္ဒြိယာ စ တေဟိ ဝိနာ အရူပဿ အနုပ္ပတ္တိတော သင်္ဂဟိတာတိ။ ဦနတရဂဏနာနံယေဝ ဝသေနာတိ ယဒိ အနုလောမတော ဌိတာ ဧကကာဒယော ဒွါဝီသတိပရိယောသာနာ ဦနတရဂဏနာ ဟောန္တိ, တေသံ ဝသေန ပစ္စနီယတော ယောဇိတဿ တဿ တဿ ဂဏနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အထ ပစ္စနီယတော ယောဇိတော ဦနတရဂဏနော, တဿ ဝသေန အနုလောမတော ဌိတဿပိ ဂဏနာ ဝေဒိတဗ္ဗာတိ အတ္ထော။ ‘‘အညမညပစ္စယာ နာရမ္မဏေ ဧက’’န္တိအာဒိဝစနတော (ပဋ္ဌာ။ ၁။၁။၁၄၆) ပန န ဣဒံ လက္ခဏံ ဧကန္တိကံ။
ပစ္စယာနုလောမပစ္စနီယဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(မူလဋီ၊၃၊၂၁၄။)ပစ္စယပစ္စနီယာနုလောမဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၉၀။ သဗ္ဗတ္ထေဝါတိ န ကေဝလံ ဟေတုမှိယေဝ, အထ ခေါ သဗ္ဗေသု ပစ္စယေသု ပစ္စနီကတော ဌိတေသူတိ အတ္ထော။ ပုရေဇာတံ အာသေဝနဉ္စ အလဘန္တံ ကဉ္စိ နိဒဿနဝသေန ဒဿေန္တော ‘‘ပဋိသန္ဓိဝိပါကော ပနာ’’တိအာဒိမာဟ။
‘‘ပုရေဇာတပစ္ဆာဇာတာသေဝနဝိပါကဝိပ္ပယုတ္တေသု ပစ္စနီကတော ဌိတေသု ဧကံ ဌပေတွာ အဝသေသာ အနုလောမတော လဗ္ဘန္တီ’’တိ ဣဒံ အဝသေသာနံ လာဘမတ္တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ န သဗ္ဗေသံ အဝသေသာနံ လာဘန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယဒိပိ ဟိ ပစ္ဆာဇာတေ ပသင်္ဂေါ နတ္ထိ ‘‘အနုလောမတော သဗ္ဗတ္ထေဝ န လဗ္ဘတီ’’တိ အပဝါဒဿ ကတတ္တာ, ပုရေဇာတော ပန ဝိပ္ပယုတ္တေ ပစ္စနီကတော ဌိတေ အနုလောမတော လဗ္ဘတီတိ ဣဒမ္ပိ အဝသေသာ သဗ္ဗေတိ အတ္ထေ ဂယှမာနေ အာပဇ္ဇေယျ။ ယမ္ပိ ကေစိ ‘‘ဝိပ္ပယုတ္တပစ္စယရဟိတေ အာရုပ္ပေပိ အာရမ္မဏပုရေဇာတဿ သမ္ဘဝံ ဉာပေတုံ ဧဝံ ဝုတ္တ’’န္တိ ဝဒန္တိ, တမ္ပိ တေသံ ရုစိမတ္တမေဝ။ န ဟိ ယတ္ထ ဝတ္ထုပုရေဇာတံ န လဗ္ဘတိ, တတ္ထ အာရမ္မဏပုရေဇာတဘာဝေန ဥပကာရကံ ဟောတီတိ ဒဿိတောယံ နယောတိ။ ယုဇ္ဇမာနကဝသေနာတိ ပစ္စနီကတော ဌိတဿ ဌပေတဗ္ဗတ္တာ ဝုတ္တံ, ယုဇ္ဇမာနကပစ္စယုပ္ပန္နဝသေန ဝါတိ အတ္ထော။ ‘‘မဂ္ဂပစ္စယေ ပစ္စနီကတော ဌိတေ ဟေတုပစ္စယော အနုလောမတော န လဗ္ဘတီ’’တိ ပုရိမပါဌော, အဓိပတိပစ္စယောပိ ပန န လဗ္ဘတီတိ ‘‘ဟေတာဓိပတိပစ္စယာ အနုလောမတော န လဗ္ဘန္တီ’’တိ ပဌန္တိ။ အဓိပတိပစ္စယေ ပစ္စနီကတော ဌိတေ ပစ္ဆာဇာတတော အညော အနုလောမတော အလဗ္ဘမာနော နာမ နတ္ထီတိ န ဝိစာရိတံ။ အညမညေ ပစ္စနီကတော ဌိတေ ‘‘အရူပါနံယေဝါ’’တိ ဝုတ္တာ နဝ အနုလောမတော န လဗ္ဘန္တိ, တမ္ပိ ပစ္စနီကတော ဌိတေဟိ အာရမ္မဏပစ္စယာဒီဟိ သဒိသတာယ သုဝိညေယျန္တိ န ဝိစာရိတံ ဘဝိဿတီတိ။
֍ ဋီ ၁၉၁-၁၉၅။ ယာဝ အာသေဝနာ သဗ္ဗံ သဒိသန္တိ န အညမညေန ဃဋိတဿ မူလဿ ဝိတ္ထာရိတတ္တာ တတော ပရာနိ မူလာနိ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တေသု ဟိ အနုလောမတော ယောဇေတဗ္ဗပစ္စယာ စ ပဉှာ စာတိ သဗ္ဗံ သဒိသန္တိ။
ဣမသ္မိံ ပစ္စနီယာနုလောမေတိ ဧတဿ ‘‘ဣမေသမ္ပိ ပကိဏ္ဏကာနံ ဝသေနေတ္ထ ဂဏနဝါရော အသမ္မောဟတော ဝေဒိတဗ္ဗော’’တိ ဧတေန သဟ
(မူလဋီ၊၃၊၂၁၅။)သမ္ဗန္ဓော။ တတ္ထ ဧတ္ထာတိ ဧတေသု ပစ္စယေသူတိ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣမသ္မိံ ပစ္စနီယာနုလောမေ လဗ္ဘမာနေသု ပစ္စယုပ္ပန္နဓမ္မေသုပီတိ ဝါ ယောဇေတဗ္ဗံ။ တတ္ထ ပိ-သဒ္ဒေန ဣမမတ္ထံ ဒီပေတိ – န ကေဝလံ ပစ္စယေသွေဝ ကိသ္မိဉ္စိ ပစ္စနီကတော ဌိတေ ကေစိ အနုလောမတော န လဗ္ဘန္တိ, အထ ခေါ ပစ္စယုပ္ပန္နဓမ္မေသုပိ ကောစိ ဧကစ္စံ ပစ္စယံ လဘမာနော ကဉ္စိ ပစ္စယံ န လဘတီတိ။ တတ္ထ ကမ္မပစ္စယံ လဘမာနော ယေဘုယျေန ဣန္ဒြိယပစ္စယံ လဘတိ, မဂ္ဂပစ္စယံ လဘမာနော ယေဘုယျေန ဟေတုပစ္စယံ, တထာ စ ဈာနပစ္စယံ လဘမာနော မဂ္ဂပစ္စယန္တိ ဧတေသွေဝ လာဘာလာဘာ ဝိစာရိတာ။ ယတ္ထာတိ ပဉ္စဝေါကာရပဝတ္တေ အသညေသု စ။ ရူပဓမ္မာတိ ယထာဝုတ္တာနိ ကဋတ္တာရူပါနေဝ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ န ဟိ ပဉ္စဝေါကာရပဝတ္တေ သဗ္ဗေ ရူပဓမ္မာ ဟေတာဒီနိ န လဘန္တီတိ။ ‘‘ဟေတာဓိပတိဝိပါကိန္ဒြိယပစ္စယေ န လဘန္တီ’’တိ ပုရိမပါဌော, ဈာနမဂ္ဂေပိ ပန န လဘန္တီတိ ‘‘ဟေတာဓိပတိဝိပါကိန္ဒြိယဈာနမဂ္ဂပစ္စယေ န လဘန္တီ’’တိ ပဌန္တိ။ ယေ ရူပဓမ္မာနံ ပစ္စယာ ဟောန္တိ, တေသု အရူပဋ္ဌာနိကဝဇ္ဇေသု ဧတေယေဝ န လဘန္တီတိ အဓိပ္ပါယော။ ပစ္ဆာဇာတာဟာရဝိပ္ပယုတ္တပစ္စယေပိ ဟိ ပဝတ္တေ ကဋတ္တာရူပံ လဘတီတိ။ လဗ္ဘမာနာလဗ္ဘမာနပစ္စယဒဿနမတ္တဉ္စေတံ, န တေဟိ ပစ္စယေဟိ ဥပ္ပတ္တိအနုပ္ပတ္တိဒဿနန္တိ။ ဧဝံ ဣန္ဒြိယပစ္စယာလာဘော ဇီဝိတိန္ဒြိယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တော သိယာ။ ယထာဝုတ္တေသု ဟိ ဓမ္မဝသေန ပစ္ဆာဇာတာဒိတ္တယမ္ပိ အလဘန္တံ နာမ ကဋတ္တာရူပံ နတ္ထိ။ ကော ပန ဝါဒေါ သဗ္ဗဋ္ဌာနိကကမ္မေသု။ ဣန္ဒြိယံ ပန အလဘန္တံ အတ္ထိ, ကိန္တံ? ဇီဝိတိန္ဒြိယန္တိ။ ယဒိ ဧဝံ ဥပါဒါရူပါနိ သန္ဓာယ အညမညပစ္စယမ္ပိ န လဘန္တီတိ ဝတ္တဗ္ဗံ, တံ ပန ပါကဋန္တိ န ဝုတ္တံ သိယာ။ အရူပိန္ဒြိယာလာဘံ ဝါ သန္ဓာယ ဣန္ဒြိယပစ္စယာလာဘော ဝုတ္တောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။
֍ ဋီ ၁၉၆-၁၉၇။ နာရမ္မဏမူလကေသု ဒုကာဒီသု ဟေတုယာ ပဉ္စာတိ ယဒိပိ တိကာဒီသု ‘‘ဟေတုယာ ပဉ္စာ’’တိ ဣဒံ နတ္ထိ, တထာပိ ဒုကာဒီသု သဗ္ဗတ္ထ အနုတ္တာနံ ဝတ္တုကာမော ‘‘ဒုကာဒီသူ’’တိ သဗ္ဗသင်္ဂဟဝသေန ဝတွာ တတ္ထ ယံ အာဒိဒုကေ ဝုတ္တံ ‘‘ဟေတုယာ ပဉ္စာ’’တိ, တံ နိဒ္ဓါရေတိ။ ကေစိ ပန ‘‘နာရမ္မဏမူလကေ ဟေတုယာ ပဉ္စာ’’တိ ပါဌံ ဝဒန္တိ။ ‘‘အညမညေ ဧကန္တိ ဘူတရူပမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တ’’န္တိ ပုရိမပါဌော, ဝတ္ထုပိ ပန လဗ္ဘတီတိ ‘‘ဘူတရူပါနိ စေဝ ဝတ္ထုဉ္စ သန္ဓာယ ဝုတ္တ’’န္တိ ပဌန္တိ။ တိမူလကေတိ ဣဓာပိ ဒုမူလကံ တိမူလကန္တိ ဝဒန္တိ။
(မူလဋီ၊၃၊၂၁၆။)֍ ဋီ ၂၀၃-၂၃၃။ နကမ္မမူလကေ ဟေတုယာ တီဏီတိအာဒီသု စေတနာဝ ပစ္စယုပ္ပန္နာတိ ဣဒံ ‘‘ဟေတုယာ တီဏီ’’တိ ဧဝံပကာရေ စေတနာမတ္တသင်္ဂါဟကေ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အာဒိ-သဒ္ဒေါ ဟိ ပကာရတ္ထောဝ ဟောတီတိ။ သဟဇာတအညမညနိဿယာဟာရအတ္ထိအဝိဂတေသု ပန ရူပမ္ပိ လဗ္ဘတီတိ။
ပစ္စယပစ္စနီယာနုလောမဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ပဋိစ္စဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၂။ သဟဇာတဝါရဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၃၄-၂၄၂။ ကုသလံ ဓမ္မံ သဟဇာတော, ကုသလံ ဧကံ ခန္ဓံ သဟဇာတောတိအာဒီသု သဟဇာတသဒ္ဒေန သဟဇာတပစ္စယကရဏံ သဟဇာတာယတ္တဘာဝဂမနံ ဝါ ဝုတ္တန္တိ တဿ ကရဏဿ ဂမနဿ ဝါ ကုသလာဒီနံ ကမ္မဘာဝတော ဥပယောဂဝစနံ ကတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧသ နယော ပစ္စယဝါရာဒီသုပိ။ တတြာပိ ဟိ ပစ္စယသဒ္ဒေန စ နိဿယပစ္စယကရဏံ နိဿယာယတ္တဘာဝဂမနံ ဝါ ဝုတ္တံ, သံသဋ္ဌသဒ္ဒေန စ သမ္ပယုတ္တပစ္စယကရဏံ သမ္ပယုတ္တာယတ္တဘာဝဂမနံ ဝါတိ တံကမ္မဘာဝတော ဥပယောဂဝစနံ ကုသလာဒီသု ကတန္တိ။ သဟဇာတမ္ပိ စ ဥပါဒါရူပံ ဘူတရူပဿ ပစ္စယော န ဟောတီတိ ‘‘ပဋိစ္စာ’’တိ ဣမိနာ ဝစနေန ဒီပိတော ပစ္စယော န ဟောတီတိ အတ္ထော။ ‘‘ဥပါဒါရူပံ ဘူတရူပဿာ’’တိ စ နိဒဿနဝသေန ဝုတ္တံ။ ဥပါဒါရူပဿပိ ဟိ ဥပါဒါရူပံ ယထာဝုတ္တော ပစ္စယော န ဟောတိ, ဝတ္ထုဝဇ္ဇာနိ ရူပါနိ စ အရူပါနန္တိ။
သဟဇာတဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၃။ ပစ္စယဝါရဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၄၃။ ပစ္စယာတိ ဧတ္ထ ပတိ အယော ပစ္စယော။ ပတိ-သဒ္ဒေါ ပတိဋ္ဌတ္ထံ ဒီပေတိ, အယ-သဒ္ဒေါ ဂတိံ, ပတိဋ္ဌာဘူတာ ဂတိ နိဿယော ပစ္စယောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ, တတော ပစ္စယာ, ပစ္စယကရဏတော တဒါယတ္တဘာဝဂမနတော ဝါတိ အတ္ထော။
(မူလဋီ၊၃၊၂၁၇။)‘‘မဟာဘူတေ ပစ္စယာ စိတ္တသမုဋ္ဌာနံ ရူပ’’န္တိ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၁။၂၄၅) ဘူတုပါဒါရူပါနိ သဟ သင်္ဂဏှိတွာ ဝုတ္တံ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန စိတ္တသမုဋ္ဌာနေ စ မဟာဘူတေ နိဿာယ စိတ္တသမုဋ္ဌာနံ ဥပါဒါရူပန္တိ သယံ နိဿယော အဟုတွာ နိဿယေ ဥပ္ပဇ္ဇမာနေန ဥပါဒါရူပေန နိဒဿနံ ကတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။
֍ ဋီ ၂၅၅။ အသည…ပေ… ကဋတ္တာရူပံ ဥပါဒါရူပန္တိ ဧတ္ထ ယော ပဋိစ္စဝါရေ သဟဇာတေ ကမ္မဥတုဇာနံ, ကမ္မေ စ ဧကန္တာနေကန္တကမ္မဇာနံ ဝသေန အတ္ထော ဝုတ္တော, သော နာဓိပ္ပေတော ဧဝ ‘‘ကဋတ္တာရူပ’’န္တိ ကမ္မသမုဋ္ဌာနရူပဿေဝ သဗ္ဗဿ စ ဂဟိတတ္တာတိ တံ ပဟာယ ယထာဂဟိတဿ ကဋတ္တာရူပဿ ဝိသေသနဝသေန ‘‘ဥပါဒါရူပသင်္ခါတံ ကဋတ္တာရူပ’’န္တိ အတ္ထမာဟ။ မဟာဘူတေ ပန ပဋိစ္စ ပစ္စယာ စ မဟာဘူတာနံ ဥပ္ပတ္တိ န နိဝါရေတဗ္ဗာတိ ဥပါဒါရူပဂ္ဂဟဏေန ကဋတ္တာရူပဂ္ဂဟဏံ အဝိသေသေတွာ ဥပါဒါရူပါနံ နိဝတ္တေတဗ္ဗာနံ အတ္ထိတာယ ကဋတ္တာရူပဂ္ဂဟဏေနေဝ ဥပါဒါရူပဂ္ဂဟဏဿ ဝိသေသနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။
֍ ဋီ ၂၆၉-၂၇၆။ ‘‘အဗျာကတေန အဗျာကတံ, ကုသလံ, အကုသလ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘အဗျာကတေန ကုသလံ, အကုသလံ, အဗျာကတ’’န္တိ, ‘‘ကုသလံ ဓမ္မံ ပဋိစ္စ ကုသလော စ အကုသလော စ ဓမ္မာ ကုသလဿာတိ အနာမသိတွာ’’တိ စ ပုရိမပါဌေ ပမာဒလေခါ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။
֍ ဋီ ၂၈၆-၂၈၇။ နဟေတုပစ္စယာ နပုရေဇာတေ ဒွေတိ ဧတ္ထ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘အာရုပ္ပေ ပန အဟေတုကမောဟဿ အဟေတုကကိရိယဿ စ ဝသေန ဒွေတိ ဝုတ္တာ, နဝိပ္ပယုတ္တေ ဒွေတိ အာရုပ္ပေ အဟေတုကာကုသလကိရိယဝသေနာ’’တိ ဝုတ္တံ, တံ လဗ္ဘမာနေသု ဧကဒေသေန နိဒဿနဝသေန ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အာရုပ္ပေ ပန အဟေတုကမောဟဿ အဟေတုကကိရိယာယ အဟေတုကပဋိသန္ဓိယာ ဧကစ္စဿ စ ရူပဿ ဝသေန ဒွေ ဝုတ္တာတိ, နဝိပ္ပယုတ္တေ ဒွေတိ အာရုပ္ပေ အဟေတုကာကုသလကိရိယာဧကစ္စရူပါနံ ဝသေနာတိ ဝုတ္တန္တိ။ ‘‘နောနတ္ထိနောဝိဂတေသု ဧကန္တိ သဗ္ဗရူပဿ ဝသေနာ’’တိ ဝုတ္တံ, နဟေတုမူလကတ္တာ ဣမဿ နယဿ ဟေတုပစ္စယံ လဘန္တံ န လဗ္ဘတီတိ ‘‘ဧကစ္စဿ ရူပဿ ဝသေနာ’’တိ ဘဝိတဗ္ဗံ။ စက္ခာဒိဓမ္မဝသေန ပန စိတ္တသမုဋ္ဌာနာဒိကောဋ္ဌာသဝသေန ဝါ သဗ္ဗံ လဗ္ဘတီတိ ‘‘သဗ္ဗရူပဿာ’’တိ ဝုတ္တံ သိယာ။
(မူလဋီ၊၃၊၂၁၈။)֍ ဋီ ၂၈၉-၂၉၆။ အာဂတာနာဂတန္တိ ပဉှဝသေန ဝုတ္တံ, လဗ္ဘမာနာလဗ္ဘမာနန္တိ အာဂတေ စ ပဉှေ လဗ္ဘမာနာလဗ္ဘမာနဓမ္မဝသေန။
ပစ္စယဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၄။ နိဿယဝါရဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၂၉-၃၃၇။ ပစ္စယဝါရေန နိဿယပစ္စယဘာဝန္တိ နိဿယဝါရေ ဝုတ္တဿ နိဿယပစ္စယဘာဝံ နိယမေတုန္တိ အတ္ထော။
နိဿယဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၅။ သံသဋ္ဌဝါရဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၅၁-၃၆၈။ သံသဋ္ဌဝါရေ ပစ္စနီယေ ‘‘နဝိပ္ပယုတ္တေ ပဋိသန္ဓိ နတ္ထီ’’တိ ဣဒံ ဝတ္ထုဝိရဟိတာယ ပဋိသန္ဓိယာ ဝိသုံ အနုဒ္ဓရဏတော ဝုတ္တံ။ ပဋိစ္စဝါရာဒီသု ဟိ သဟဇာတဿ ပစ္စယဘာဝဒဿနတ္ထံ သဝတ္ထုကာ ပဋိသန္ဓိ ဥဒ္ဓဋာ, သာ ဣဓာပိ အဓိပတိပုရေဇာတာသေဝနေသု နကမ္မနဝိပါကနဈာနနဝိပ္ပယုတ္တေသု န လဗ္ဘတိ, အညေသု စ အနုလောမတော ပစ္စနီယတော စ လဗ္ဘမာနပစ္စယေသု လဗ္ဘတီတိ ဣမဿ ဝိသေသဿ ဒဿနတ္ထံ ဥဒ္ဓဋာတိ။ သေသာ တေရသ န လဗ္ဘန္တီတိ ဧတ္ထ ‘‘သေသာ စုဒ္ဒသာ’’တိ ဘဝိတဗ္ဗံ။ န ဈာနေ ဧကန္တိ အဟေတုကပဉ္စဝိညာဏဝသေနာတိ ပဉ္စဝိညာဏာနံ ဟေတုပစ္စယဝိရဟိတမတ္တဒဿနတ္ထံ အဟေတုကဂ္ဂဟဏံ ကတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ, ‘‘နမဂ္ဂေ ဧကန္တိ အဟေတုကကိရိယဝသေနာ’’တိ ဝုတ္တံ, ‘‘အဟေတုကဝိပါကကိရိယဝသေနာ’’တိ ဘဝိတဗ္ဗံ။
֍ ဋီ ၃၆၉-၃၉၁။ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝါတိ ပဋိစ္စဝါရေ အနုလောမပစ္စနီယေ ဝုတ္တနယေန။ ‘‘နဟေတုပစ္စယုပ္ပန္နေသု အဟေတုကမောဟောဝ ဈာနမဂ္ဂပစ္စယံ လဘတိ, သေသာ န လဘန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ, သေသေသု ပန ပဉ္စဝိညာဏဝဇ္ဇာဟေတုကက္ခန္ဓာ တံသမုဋ္ဌာနာ ပစ္စယုပ္ပန္နဓမ္မာ ဈာနပစ္စယံ လဘန္တိ, န ပစ္စနီယာနုလောမေ ဒွိန္နံ ပစ္စယာနံ အနုလောမေန သဟ ယောဇနာ အတ္ထီတိ ဈာနမဂ္ဂပစ္စယံ သဟိတံ လဘတီတိ စ န သက္ကာ ဝတ္တုံ, တသ္မာ ‘‘အဟေတုကမောဟောဝ မဂ္ဂပစ္စယံ လဘတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။
သံသဋ္ဌဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(မူလဋီ၊၃၊၂၁၉။)၆။ သမ္ပယုတ္တဝါရဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၉၂-၄၀၀။ သဒိသံ သမ္ပယုတ္တံ သံသဋ္ဌံ ဝေါကိဏ္ဏဉ္စ သံသဋ္ဌံ န ဟောတီတိ ဥဘယံ အညမညာပေက္ခံ ဝုစ္စမာနံ အညမညဿ နိယာမကံ ဟောတီတိ။
သမ္ပယုတ္တဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၇။ ပဉှာဝါရဝိဘင်္ဂဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၀၁-၄၀၃။ ယေဟိ ပစ္စယေဟိ ကုသလော ကုသလဿ ပစ္စယော ဟောတိ, တေ ပစ္စယေ ပဋိပါဋိယာ ဒဿေတုန္တိ ယထာက္ကမေန အာဂတာဂတပဋိပါဋိယာ ဒဿေတုန္တိ အတ္ထော။ ကုသလော ကုသလဿာတိ နိဒဿနမတ္တမေတံ, တေန ကုသလော ကုသလာဒီနံ, အကုသလော အကုသလာဒီနံ, အဗျာကတော အဗျာကတာဒီနံ, ကုသလာဗျာကတာ ကုသလာဒီနန္တိအာဒိကော သဗ္ဗော ပဘေဒေါ နိဒဿိတော ဟောတီတိ ယထာနိဒဿိတေ သဗ္ဗေ ဂဟေတွာ အာဟ ‘‘တေ ပစ္စယေ ပဋိပါဋိယာ ဒဿေတု’’န္တိ။
֍ ဋီ ၄၀၄။ ဒတွာတိ ဧတ္ထ ဒါ-သဒ္ဒေါ သောဓနတ္ထောပိ ဟောတီတိ မန္တွာ အာဟ ‘‘ဝိသုဒ္ဓံ ကတွာ’’တိ။ တေသဉှိ တံ စိတ္တန္တိ တေသန္တိ ဝတ္တဗ္ဗတာရဟံ သကဒါဂါမိမဂ္ဂါဒိပုရေစာရိကံ တံ ဂေါတြဘုစိတ္တန္တိ အဓိပ္ပါယော။ ဝိပဿနာကုသလံ ပန ကာမာဝစရမေဝါတိ ပစ္စယုပ္ပန္နံ ဘူမိတော ဝဝတ္ထပေတိ။ တေနေဝါတိ ဓမ္မဝသေနေဝ ဒဿနတော, ဒေသနန္တရတ္တာတိ အဓိပ္ပါယော။
֍ ဋီ ၄၀၅။ အဿာဒနံ သရာဂဿ သောမနဿဿ သသောမနဿဿ ရာဂဿ စ ကိစ္စန္တိ အာဟ ‘‘အနုဘဝတိ စေဝ ရဇ္ဇတိ စာ’’တိ။ အဘိနန္ဒနံ ပီတိကိစ္စသဟိတာယ တဏှာယ ကိစ္စန္တိ အာဟ ‘‘သပ္ပီတိကတဏှာဝသေနာ’’တိ။ ဒိဋ္ဌာဘိနန္ဒနာ ဒိဋ္ဌိယေဝ။ ဧတ္ထ ပန ပစ္ဆိမတ္ထမေဝ ဂဟေတွာ ‘‘အဘိနန္ဒန္တဿ အတ္တာ အတ္တနိယန္တိအာဒိဝသေန…ပေ… ဒိဋ္ဌိ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ အဘိနန္ဒနာ ပန ဒိဋ္ဌာဘိနန္ဒနာယေဝါတိ န သက္ကာ ဝတ္တုံ ‘‘ဘာဝနာယ ပဟာတဗ္ဗော ဓမ္မော ဘာဝနာယ ပဟာတဗ္ဗဿ ဓမ္မဿ အာရမ္မဏ…ပေ… ဘာဝနာယ ပဟာတဗ္ဗံ ရာဂံ အဿာဒေတိ အဘိနန္ဒတီ’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၂။၈။၇၂) ဝစနတော, တသ္မာ ပုရိမောပိ အတ္ထော ဝုတ္တောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဒွီသု ပန သောမနဿသဟဂတစိတ္တေသု ယထာဝုတ္တေန
(မူလဋီ၊၃၊၂၂၀။)သောမနဿေန ရာဂေန စ အဿာဒေန္တဿ တေသုယေဝ သပ္ပီတိကတဏှာယ စတူသုပိ ဒိဋ္ဌာဘိနန္ဒနာယ အဘိနန္ဒန္တဿ စ ဒိဋ္ဌိ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိပိ သက္ကာ ယောဇေတုံ။ ဇာတိဝသေနာတိ သုစိဏ္ဏသာမညဝသေနာတိ အတ္ထော။
֍ ဋီ ၄၀၆။ တဒါရမ္မဏတာတိ တဒါရမ္မဏဘာဝေန။ ဝိဘတ္တိလောပေါ ဟေတ္ထ ကတောတိ။ ဘာဝဝန္တတော ဝါ အညော ဘာဝေါ နတ္ထီတိ ဘာဝေနေဝ ဝိပါကံ ဝိသေသေတိ, ဝိပါကော တဒါရမ္မဏဘာဝဘူတောတိ အတ္ထော။ ဝိညာဏဉ္စာယတနနေဝသညာနာသညာယတနဝိပါကာနံ ဝိယ န ကာမာဝစရဝိပါကာနံ နိယောဂတော ဝဝတ္ထိတံ ဣဒဉ္စ ကမ္မံ အာရမ္မဏန္တိ တံ လဗ္ဘမာနမ္ပိ န ဝုတ္တံ။ တဒါရမ္မဏေန ပန ကုသလာရမ္မဏဘာဝေန သမာနလက္ခဏတာယ ကမ္မာရမ္မဏာ ပဋိသန္ဓိအာဒယောပိ ဒဿိတာယေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ပဋိလောမတော ဝါ ဧကန္တရိကဝသေန ဝါတိ ဝဒန္တေန အနုလောမတော သမာပဇ္ဇနေ ယေဘုယျေန အာသန္နသမာပတ္တိယာ အာရမ္မဏဘာဝေါ ဒဿိတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ယထာ ပန ပဋိလောမတော ဧကန္တရိကဝသေန စ သမာပဇ္ဇန္တဿ အနာသန္နာပိ သမာပတ္တိ အာရမ္မဏံ ဟောတိ, ဧဝံ အနုလောမတော သမာပဇ္ဇန္တဿပိ ဘဝေယျာတိ။ ‘‘စေတောပရိယဉာဏဿာတိအာဒီနိ ပရတော အာဝဇ္ဇနာယ ယောဇေတဗ္ဗာနီ’’တိ ဝတွာ ‘‘ယာ ဧတေသံ အာဝဇ္ဇနာ, တဿာ’’တိ အတ္ထော ဝုတ္တော, ဧဝံ သတိ ‘‘ဣဒ္ဓိဝိဓဉာဏဿာ’’တိပိ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ။ ယသ္မာ ပန ကုသလာ ခန္ဓာ အဗျာကတဿ ဣဒ္ဓိဝိဓဉာဏဿ အာရမ္မဏံ န ဟောန္တီတိ တံ န ဝုတ္တံ, စေတောပရိယဉာဏာဒီနဉ္စ ဟောန္တီတိ တာနိ ဝုတ္တာနိ, တသ္မာ ကိရိယာနံ စေတောပရိယဉာဏာဒီနံ ယာယ ကာယစိ အာဝဇ္ဇနာယ စ ကုသလာရမ္မဏာယ ကုသလာ ခန္ဓာ အာရမ္မဏပစ္စယေန ပစ္စယောတိ ဧဝမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။
֍ ဋီ ၄၀၇-၄၀၉။ ဝိပ္ပဋိသာရာဒိဝသေန ဝါတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန အာဒီနဝဒဿနေန သဘာဝတော စ အနိဋ္ဌတာမတ္တံ သင်္ဂဏှာတိ, အက္ခန္တိဘေဒါ ဝါ။
֍ ဋီ ၄၁၀။ ရူပါယတနံ စက္ခုဝိညာဏဿာတိအာဒိနာ ဝိညာဏကာယေဟိ နိယတာရမ္မဏေဟိ အဗျာကတဿ အဗျာကတာနံ အာရမ္မဏပစ္စယဘာဝံ နိဒဿေတိ။ သဗ္ဗဿ ဟိ ဝတ္တုံ အသက္ကုဏေယျတ္တာ ဧကသ္မိံ သန္တာနေ ဓမ္မာနံ ဧကဒေသေန နိဒဿနံ ကရောတီတိ။
(မူလဋီ၊၃၊၂၂၁။)֍ ဋီ ၄၁၃-၄၁၆။ စတုဘူမကံ ကုသလံ အာရမ္မဏာဓိပတိပစ္စယဘာဝေန ဒဿိတံ, ပစ္စယုပ္ပန္နံ ပန ကာမာဝစရမေဝ။
֍ ဋီ ၄၁၇။ အပုဗ္ဗတော စိတ္တသန္တာနတော ဝုဋ္ဌာနံ ဘဝင်္ဂမေဝ, တံ ပန မူလာဂန္တုကဘဝင်္ဂသင်္ခါတံ တဒါရမ္မဏံ ပကတိဘဝင်္ဂဉ္စ။ အနုလောမံ သေက္ခာယ ဖလသမာပတ္တိယာတိ ဧတ္ထ ကာယစိ သေက္ခဖလသမာပတ္တိယာ အဝဇ္ဇေတဗ္ဗတ္တာ ဝတ္တဗ္ဗံ နတ္ထီတိ နေဝသညာနာသညာယတနကုသလံ ဖလသမာပတ္တိယာတိ ဣမံ နိဗ္ဗိသေသနံ ဖလသမာပတ္တိံ ဥဒ္ဓရိတွာ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဖလသမာပတ္တိယာတိ အနာဂါမိဖလသမာပတ္တိယာ’’တိ။ ကာမာဝစရကိရိယာ ဒုဝိဓဿပိ ဝုဋ္ဌာနဿာတိ ဧတ္ထ ကိရိယာနန္တရံ တဒါရမ္မဏဝုဋ္ဌာနေ ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ, တံ စိတ္တုပ္ပါဒကဏ္ဍေ ဝုတ္တမေဝ။
တာ ဥဘောပိ…ပေ… ဒွါဒသန္နန္တိ ဣဒံ သောမနဿသဟဂတမနောဝိညာဏဓာတုဝသေန ဝုတ္တံ, ဥပေက္ခာသဟဂတာ ပန ယထာဝုတ္တာနံ ဒသန္နံ ဝိညာဏဓာတူနံ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနကိရိယဿ မနောဓာတုကိရိယဿ စာတိ ဒွါဒသန္နံ ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။
֍ ဋီ ၄၂၃။ ဒါနာဒိပုညကိရိယာယတ္တာ သဗ္ဗသမ္ပတ္တိယော ပဋိဝိဇ္ဈိတွာတိ သမ္ဗန္ဓော။ န ပနေတံ ဧကန္တေန ဂဟေတဗ္ဗန္တိ ‘‘ဗလဝစေတနာဝ လဗ္ဘတိ, န ဒုဗ္ဗလာ’’တိ ဧတံ ဧကန္တံ န ဂဟေတဗ္ဗံ, ဒဠှံ ဝါ န ဂဟေတဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပါယော။ ကိံ ကာရဏန္တိ? ဗလဝတော ဒုဗ္ဗလဿ ဝါ ကတောကာသဿ အန္တရာယံ ပဋိဗာဟိတွာ ဝိပစ္စနတော ‘‘ယံကဉ္စိ ယဒိ ဝိပါကံ ဇနေတိ, ဥပနိဿယော န ဟောတီ’’တိ နဝတ္တဗ္ဗတ္တာ စာတိ ဒဿေန္တော ‘‘ကတောကာသဉှီ’’တိအာဒိမာဟ။ ဝိပါကတ္တိကေ ပန ပဉှာဝါရပစ္စနီယေ ‘‘ဝိပါကဓမ္မဓမ္မော ဝိပါကဿ ဓမ္မဿ အာရမ္မဏပစ္စယေန ပစ္စယော, ဥပနိဿယပစ္စယေန ပစ္စယော, ကမ္မပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၃။၉၃) ကမ္မပစ္စယဿ ဝိသုံ ဥဒ္ဓဋတ္တာ, ဝေဒနာတ္တိကေ စ ပဉှာဝါရပစ္စနီယေ ‘‘နဟေတုပစ္စယာ နအာရမ္မဏပစ္စယာ နဥပနိဿယေ အဋ္ဌာ’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၂။၈၇) ဝုတ္တတ္တာ ‘‘ဝိပါကဇနကမ္ပိ ကိဉ္စိ ကမ္မံ ဥပနိဿယပစ္စယော န ဟောတီ’’တိ သက္ကာ ဝတ္တုန္တိ။
တသ္မိံ ဝါ ဝိရုဒ္ဓေါတိ တံနိမိတ္တံ ဝိရုဒ္ဓေါ, ဝိရုဒ္ဓန္တိ ဝါ ပါဌော။ ဩမာနန္တိ ပရဿ ပဝတ္တဩမာနံ။ ရာဂေါ ရဉ္ဇနဝသေန ပဝတ္တာ ကာမရာဂတဏှာ, ‘‘ဣတိ မေ စက္ခုံ သိယာ အနာဂတမဒ္ဓါနံ, ဣတိ ရူပါ’’တိ အပ္ပဋိလဒ္ဓဿ ပဋိလာဘာယ စိတ္တပဏိဒဟနတဏှာ ပတ္ထနာတိ အယမေတေသံ ဝိသေသော။
(မူလဋီ၊၃၊၂၂၂။)တေသု အညမ္ပီတိ တေသု ယံကိဉ္စိ ပုဗ္ဗေ ဟနိတတော အညမ္ပိ ပါဏံ ဟနတီတိ အတ္ထော။
ပုနပ္ပုနံ အာဏာပနဝသေန ဝါတိ မာတုဃာတကမ္မေန သဒိသတာယ ပုဗ္ဗေ ပဝတ္တာယပိ အာဏတ္တစေတနာယ မာတုဃာတကမ္မနာမံ အာရောပေတွာ ဝဒန္တိ။ ဧသ နယော ဒွီဟိ ပဟာရေဟီတိ ဧတ္ထာပိ။
ယထေဝ ဟိ…ပေ… ဥပ္ပါဒေတိ နာမာတိ ရာဂံ ဥပနိဿာယ ဒါနံ ဒေတီတိ ရာဂံ ဥပနိဿာယ ဒါနဝသေန သဒ္ဓံ ဥပ္ပါဒေတီတိ အယမတ္ထော ဝုတ္တော ဟောတီတိ ဣမိနာ အဓိပ္ပါယေန ဝဒတိ။ ယထာ ရာဂံ ဥပနိဿာယ ဒါနံ ဒေတီတိဧဝမာဒိ ဟောတိ, ဧဝံ ရာဂါဒယော သဒ္ဓါဒီနံ ဥပနိဿယပစ္စယောတိ ဣဒမ္ပိ ဟောတီတိ ဒဿေတိ။ ကာယိကံ သုခန္တိအာဒီနံ ဧကတော ဒဿနေန ဝိသုံယေဝ န ဧတေသံ ပစ္စယဘာဝေါ, အထ ခေါ ဧကတောပီတိ ဒဿိတံ ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။
֍ ဋီ ၄၂၅။ ဥပတ္ထမ္ဘကတ္တေန ပစ္စယတ္တာယေဝါတိ ဧတေန ဣဒံ ဒဿေတိ – န ပုရိမဝါရေသု ဝိယ ဣမသ္မိံ ပစ္စယေန ဥပ္ပတ္တိ ဝုစ္စတိ, အထ ခေါ တဿ တဿ ပစ္စယုပ္ပန္နဿ တေသံ တေသံ ဓမ္မာနံ တံတံပစ္စယဘာဝေါ, န စ ပစ္ဆာဇာတက္ခန္ဓာ ဥပတ္ထမ္ဘကတ္တေန ပစ္စယာ န ဟောန္တိ, တေနေသ ပစ္ဆာဇာတပစ္စယော ဣဓ အနုလောမတော အာဂတောတိ။
֍ ဋီ ၄၂၇။ စေတနာ ဝတ္ထုဿပိ ပစ္စယောတိ အတ္တနော ပတိဋ္ဌာဘူတဿပိ ကမ္မပစ္စယောတိ အဓိပ္ပါယော။
ကသ္မာ ပနေတ္ထ ပစ္စယဝါရေ ဝိယ နိဿယအတ္ထိအဝိဂတေသု ဒုမူလကဒုကာဝသာနာ ပဉှာ န ဥဒ္ဓဋာတိ? အလဗ္ဘမာနတ္တာ။ တတ္ထ ဟိ ပစ္စယုပ္ပန္နပ္ပဓာနတ္တာ ဒေသနာယ ကုသလော စ အဗျာကတော စ ဓမ္မာ ဧကတော ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ ကုသလာဗျာကတပစ္စယာ လဗ္ဘန္တီတိ ‘‘ကုသလဉ္စ အဗျာကတဉ္စ ဓမ္မံ ပစ္စယာ ကုသလော စ အဗျာကတော စ ဓမ္မာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီ’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၁။၂၄၆) ဝုတ္တံ။ ယတော တတော ဝါ ဥဘယပစ္စယတော ပစ္စယုပ္ပန္နဿ ဥပ္ပတ္တိမတ္တံယေဝ ဟိ တတ္ထ အဓိပ္ပေတံ, န ဥဘယဿ ဥဘိန္နံ ပစ္စယဘာဝေါတိ။ ဣဓ ပန ပစ္စယပ္ပဓာနတ္တာ ဒေသနာယ ကုသလာဗျာကတာ ကုသလာဗျာကတာနံ ဥဘိန္နံ နိဿယာဒိဘူတာ န
(မူလဋီ၊၃၊၂၂၃။)လဗ္ဘန္တီတိ ‘‘ကုသလော စ အဗျာကတော စ ဓမ္မာ ကုသလဿ စ အဗျာကတဿ စ ဓမ္မဿ နိဿယပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိအာဒိ န ဝုတ္တံ။
ပဉှာဝါရဝိဘင်္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ပဉှာဝါရဿ ဃဋနေ အနုလောမဂဏနာ
֍ ဋီ ၄၃၉။ ‘‘ဧတ္ထ ပန ပုရေဇာတမ္ပိ လဗ္ဘတီ’’တိ ဝုတ္တံ, ယဒိ ဧဝံ ကသ္မာ ‘‘တထာ’’တိ ဝုတ္တန္တိ? ‘‘တီဏီ’’တိ ဂဏနမတ္တသာမညတော။
֍ ဋီ ၄၄၀။ ‘‘အဓိပတိပစ္စယေ ဌပေတွာ ဝီမံသံ သေသာဓိပတိနော ဝိသဘာဂါ’’တိ ပုရိမပါဌော နိဒဿနဝသေန ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ယသ္မာ ပန ဟေတုပစ္စယဿ ဝိသဘာဂေန ဧကေန အာရမ္မဏေန နိဒဿနံ အကတွာ အနန္တရာဒီနိ ဝဒန္တော သဗ္ဗေ ဝိသဘာဂေ ဒဿေတိ, တသ္မာ ဣန္ဒြိယမဂ္ဂပစ္စယာ စ ဝိသဘာဂါ ဒဿေတဗ္ဗာတိ ‘‘အဓိပတိန္ဒြိယမဂ္ဂပစ္စယေသု ဌပေတွာ ပညံ သေသာ ဓမ္မာ ဝိသဘာဂါ’’တိ ပဌန္တိ။ တထာ ဘာဝါဘာဝတော ဟေတုပစ္စယဘာဝေ သဟဇာတာဒိပစ္စယဘာဝတော။ နနု ယထာ အမောဟဝဇ္ဇာနံ ဟေတူနံ ဟေတုပစ္စယဘာဝေ အဓိပတိန္ဒြိယမဂ္ဂပစ္စယဘာဝေါ နတ္ထီတိ ပညာဝဇ္ဇာနံ အဓိပတိပစ္စယာဒီနံ ဝိသဘာဂတာ, ဧဝံ ကုသလာဒိဟေတူနံ ဟေတုပစ္စယဘာဝေ ဝိပါကပစ္စယဘာဝါဘာဝတော ဟေတုဝဇ္ဇာနံ ဝိပါကာနံ ဝိသဘာဂတာယ ဘဝိတဗ္ဗန္တိ? န ဘဝိတဗ္ဗံ, ဥဘယပစ္စယသဟိတေ စိတ္တစေတသိကရာသိမှိ ဟေတုပစ္စယဘာဝေ ဝိပါကပစ္စယတ္တာဘာဝါဘာဝတော။ ယထာ ဟိ ဟေတုသဟဇာတပစ္စယသဟိတရာသိမှိ သတိပိ ဟေတုဝဇ္ဇသဗ္ဘာဝေ ဟေတူနံ ဟေတုပစ္စယဘာဝေ သဟဇာတပစ္စယတ္တာဘာဝေါ နတ္ထီတိ န ဟေတုဝဇ္ဇာနံ သဟဇာတာနံ ဟေတုဿ ဝိသဘာဂတာ ဝုတ္တာ, ဧဝမိဓာပီတိ။ ဧသ နယော ဝိပ္ပယုတ္တပစ္စယေပိ။ အပိစ ပစ္စယုပ္ပန္နဿေဝ ပစ္စယာ ဝုစ္စန္တီတိ ပစ္စယုပ္ပန္နက္ခဏေ တထာ ဘာဝါဘာဝဝသေန သဘာဂတာယ ဝုစ္စမာနာယ နာနာက္ခဏဝသေန ဝိသဘာဂတာ တဿေဝ န ဝတ္တဗ္ဗာတိ။
ကုသလာ ဝီမံသာတိ ဣဒံ ‘‘ကုသလာ ဝီမံသာဓိပတီ’’တိ ဧဝံ ဝတ္တဗ္ဗံ။ န ဟိ အနဓိပတိဘူတာ ဝီမံသာ အဓိပတိပစ္စယော ဟောတီတိ။
(မူလဋီ၊၃၊၂၂၄။)֍ ဋီ ၄၄၁-၄၄၃။ ‘‘သစေ ပန ဝိပ္ပယုတ္တပစ္စယော ပဝိသတိ, ဣတရာနိ ဒွေ လဘတီ’’တိ ပုရိမပါဌော, ‘‘ကုသလော ဓမ္မော ကုသလဿ စ အဗျာကတဿ စာ’’တိ ဣဒံ ပန န လဗ္ဘတီတိ ‘‘ကုသလော အဗျာကတဿ, အဗျာကတော အဗျာကတဿာတိ ဒွေ လဘတီ’’တိ ပဌန္တိ။ ဦနတရဂဏနေသူတိ ယေသု ပဝိဋ္ဌေသု ဦနတရာ ဂဏနာ ဟောတိ, တေသူတိ အတ္ထော။ တီဏိ ဒွေ ဧကန္တိ ဧဝံ ဦနတရဂဏနေသု ဝါ အညမညာဒီသု ပဝိသန္တေသု တေသံ ဝသေန တိကတော ဦနံ ယထာလဒ္ဓဉ္စ ဧကန္တိ ဂဏနံ လဘတီတိ အတ္ထော။
အဝိပါကာနီတိ အနာမဋ္ဌဝိပါကာနီတိ အတ္ထော, န ဝိပါကဟေတုရဟိတာနီတိ။
တတ္ထ သဗ္ဗေပိ သဟဇာတဝိပါကာ စေဝါတိ တတ္ထ ယေ သဟဇာတာ ပစ္စယုပ္ပန္နာ ဝုတ္တာ, တေ သဗ္ဗေပိ ဝိပါကာ စေဝ ဝိပါကသဟဇာတရူပါ စာတိ အတ္ထော။ တံသမုဋ္ဌာနရူပါ စာတိ ဧတ္ထ ပဋိသန္ဓိယံ ကဋတ္တာရူပမ္ပိ တံသမုဋ္ဌာနဂ္ဂဟဏေနေဝ သင်္ဂဏှာတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ‘‘တံသမုဋ္ဌာနရူပကဋတ္တာရူပါ စ လဗ္ဘန္တီ’’တိပိ ပဌန္တိ။ စတုတ္ထေ ဝိပါကစိတ္တသမုဋ္ဌာနရူပမေဝါတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ ‘‘ကဋတ္တာရူပဉ္စာ’’တိပိ ပန ပဌန္တိ။
ဧဝမ္ပီတိ ‘‘ဧတေသု ပန ဃဋနေသု သဗ္ဗပဌမာနီ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တနယေနပိ။ ဃဋနေသု ပန ယော ယော ပစ္စယော မူလဘာဝေန ဌိတော, တံပစ္စယဓမ္မာနံ နိရဝသေသဦနဦနတရဦနတမလာဘက္ကမေန ဃဋနာ ဝုစ္စတိ, နိရဝသေသလာဘေ စ ပစ္စယုပ္ပန္နာနံ နိရဝသေသလာဘက္ကမေန။ တထာ ဦနလာဘာဒီသူတိ အယံ ကမော ဝေဒိတဗ္ဗော။
ဟေတုမူလကံ နိဋ္ဌိတံ။
֍ ဋီ ၄၄၅။ ဝတ္ထုဝသေန သနိဿယံ ဝက္ခတီတိ န ဣဒံ လဗ္ဘမာနဿပိ ဝတ္ထုဿ ဝသေန ဃဋနန္တိ အဓိပ္ပါယေနာဟ ‘‘အာရမ္မဏဝသေနေဝ ဝါ’’တိ။
֍ ဋီ ၄၄၆။ သဟဇာတေန ပန သဒ္ဓိံ အာရမ္မဏာဓိပတိ, အာရမ္မဏာဓိပတိနာ စ သဒ္ဓိံ သဟဇာတံ န လဗ္ဘတီတိ ဣဒံ ယထာ သဟဇာတပုရေဇာတာ ဧကော နိဿယပစ္စယော အတ္ထိပစ္စယော စ ဟောန္တိ, ဧဝံ သဟဇာတာရမ္မဏာဓိပတီနံ ဧကဿ အဓိပတိပစ္စယဘာဝဿ အဘာဝတော
(မူလဋီ၊၃၊၂၂၅။)ဝုတ္တံ။ နိဿယဘာဝေါ ဟိ အတ္ထိအဝိဂတဘာဝေါ စ သဟဇာတပုရေဇာတနိဿယာဒီနံ သမာနော, န ပနေဝံ သဟဇာတာရမ္မဏာဓိပတိဘာဝေါ သမာနော။ သဟဇာတော ဟိ အာရမ္မဏဘာဝံ အနုပဂန္တွာ အတ္တနာ သဟ ပဝတ္တနဝသေန အဓိပတိ ဟောတိ, ဣတရော အာရမ္မဏံ ဟုတွာ အတ္တနိ နိန္နတာကရဏေန။ သဟဇာတော စ ဝိဇ္ဇမာနဘာဝေနေဝ ဥပကာရကော, ဣတရော အတီတာနာဂတောပိ အာရမ္မဏဘာဝေနေဝ, တသ္မာ သဟဇာတာရမ္မဏပစ္စယာ ဝိယ ဘိန္နသဘာဝါ သဟဇာတာရမ္မဏာဓိပတိနောတိ န တေ ဧကတော ဧဝ အဓိပတိပစ္စယဘာဝံ ဘဇန္တိ, တေနေဝ ပဉှာဝါရဝိဘင်္ဂေ စ ‘‘ကုသလော စ အဗျာကတော စ ဓမ္မာ ကုသလဿ ဓမ္မဿ အဓိပတိပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိအာဒိ န ဝုတ္တန္တိ။
֍ ဋီ ၄၄၇-၄၅၂။ သာဟာရကဃဋနာနံ ပုရတော ဝီရိယစိတ္တဝီမံသာနံ သာဓာရဏဝသေန အနာဟာရကာမဂ္ဂကာနိ သဣန္ဒြိယဃဋနာနိ ဝတ္တဗ္ဗာနိ သိယုံ ‘‘အဓိပတိသဟဇာတနိဿယဣန္ဒြိယအတ္ထိအဝိဂတန္တိ သတ္တ။ အဓိပတိသဟဇာတအညမညနိဿယဣန္ဒြိယသမ္ပယုတ္တအတ္ထိအဝိဂတန္တိ တီဏိ။ အဓိပတိသဟဇာတနိဿယဣန္ဒြိယဝိပ္ပယုတ္တအတ္ထိအဝိဂတန္တိ တီဏိ။ အဓိပတိသဟဇာတနိဿယဝိပါကဣန္ဒြိယအတ္ထိအဝိဂတန္တိ ဧကံ။ အဓိပတိသဟဇာတအညမညနိဿယဝိပါကဣန္ဒြိယသမ္ပယုတ္တအဝိဂတန္တိ ဧကံ။ အဓိပတိသဟဇာတနိဿယဝိပါကဣန္ဒြိယဝိပ္ပယုတ္တအတ္ထိအဝိဂတန္တိ ဧက’’န္တိ။ ကသ္မာ တာနိ န ဝုတ္တာနီတိ? ဣန္ဒြိယဘူတဿ အဓိပတိဿ အာဟာရမဂ္ဂေဟိ အညဿ အဘာဝါ။ စိတ္တာဓိပတိ ဟိ အာဟာရော, ဝီရိယဝီမံသာ စ မဂ္ဂေါ ဟောတိ, န စ အညော ဣန္ဒြိယဘူတော အဓိပတိ အတ္ထိ, ယဿ ဝသေန အနာဟာရကာမဂ္ဂကာနိ သဣန္ဒြိယဃဋနာနိ ဝတ္တဗ္ဗာနိ သိယုံ, တသ္မာ တာနိ အဝတွာ စိတ္တာဓိပတိအာဒီနံ ဧကန္တေန အာဟာရမဂ္ဂဘာဝဒဿနတ္ထံ သာဟာရကသမဂ္ဂကာနေဝ ဝုတ္တာနိ။ တေသု စ သမဂ္ဂကေသု ဒွေ ပစ္စယဓမ္မာ လဗ္ဘန္တိ, သာဟာရကေသု ဧကောယေဝါတိ သမဂ္ဂကာနိ ပုဗ္ဗေ ဝတ္တဗ္ဗာနိ သိယုံ။ သဣန္ဒြိယကာနိ ပန ယေဟိ အာဟာရမဂ္ဂေဟိ ဘိန္ဒိတဗ္ဗာနိ, တေသံ ကမဝသေန ပစ္ဆာ ဝုတ္တာနိ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန သဒိသတ္တာတိ သမဂ္ဂကတ္တေန သမာနတ္တာ, အနန္တရရူပတ္တာတိ ဝါ အတ္ထော။
֍ ဋီ ၄၅၇-၄၆၀။ ကုသလာဗျာကတော အဗျာကတဿာတိ စတ္တာရီတိ အဗျာကတသဟိတဿ ကုသလဿ ပစ္စယဘာဝဒဿနဝသေန ကုသလမူလကေသွေဝ ဒုမူလကမ္ပိ အာဟရိတွာ ဝုတ္တံ။ အဗျာကတေ ဝတ္ထုရူပမ္ပီတိ ဣဒံ
(မူလဋီ၊၃၊၂၂၆။)‘‘ကဋတ္တာရူပမ္ပီ’’တိ ဧဝံ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ‘‘ဒုတိယဃဋနေ အဗျာကတဝိဿဇ္ဇနေ ရူပေသု ဝတ္ထုမေဝ လဗ္ဘတီ’’တိ ပုရိမပါဌော, ဘူတရူပမ္ပိ ပန လဗ္ဘတီတိ ‘‘ဝတ္ထုဉ္စ ဘူတရူပဉ္စ လဗ္ဘတီ’’တိ ပဌန္တိ။ ‘‘စတုတ္ထေ စိတ္တသမုဋ္ဌာနရူပမေဝါ’’တိ ဝုတ္တံ, ‘‘စိတ္တသမုဋ္ဌာနရူပံ ပဋိသန္ဓိက္ခဏေ ကဋတ္တာရူပဉ္စာ’’တိ ပန ဝတ္တဗ္ဗံ။ သဝိပါကေသု ပဌမေ ဝိပါကာ စေဝ ဝိပါကစိတ္တသမုဋ္ဌာနရူပဉ္စာတိ ဧတ္ထ စတုတ္ထေ ဝိပါကစိတ္တသမုဋ္ဌာနမေဝါတိ ဣဓ စ ကဋတ္တာရူပမ္ပိ ဝိပါကစိတ္တသမုဋ္ဌာနဂ္ဂဟဏေန ဂဟိတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ‘‘ကဋတ္တာရူပဉ္စာ’’တိပိ ပန ပဌန္တိ။ ဧတ္ထ ပန သဟဇာတအညမညနိဿယဝိပါကသမ္ပယုတ္တဝိပ္ပယုတ္တအတ္ထိ အဝိဂတမူလကေသု ဃဋနေသု ဟေတုကမ္မဈာနမဂ္ဂေဟိ ဃဋနာနိ န ယောဇိတာနိ, ယထာဝုတ္တေသု အတ္ထိအဝိဂတမူလဝဇ္ဇေသု အာဟာရေန, နိဿယဝိပ္ပယုတ္တအတ္ထိအဝိဂတဝဇ္ဇေသု အဓိပတိဣန္ဒြိယေဟိ စ။ ကသ္မာတိ? တေသု ဟိ ယောဇိယမာနေသု တံတံစိတ္တုပ္ပါဒေကဒေသဘူတာ ဟေတုအာဒယော အရူပဓမ္မာဝ ပစ္စယဘာဝေန လဗ္ဘန္တိ။ တေန တေဟိ ဃဋနာနိ ဟေတုမူလကာဒီသု ဝုတ္တသဒိသာနေဝ ရူပမိဿကတ္တာဘာဝေန သုဝိညေယျာနီတိ န ဝုတ္တာနိ။ အတ္ထိအဝိဂတေဟိ ပန ယောဇိယမာနော အာဟာရော နိဿယာဒီဟိ အဓိပတိဣန္ဒြိယာနိ စ ရူပမိဿကာနိ ဟောန္တီတိ အဓိပတာဟာရိန္ဒြိယမူလကေသု ဝုတ္တသဒိသာနိပိ ဃဋနာနိ အတ္ထိအဝိဂတမူလကေသု နိဿယာဒိမူလကေသု စ အာဟာရေန အဓိပတိန္ဒြိယေဟိ စ သုပါကဋဘာဝတ္ထံ ယောဇိတာနီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာနီတိ။
֍ ဋီ ၄၆၂-၄၆၄။ နိဿယမူလကေ ‘‘ဆဋ္ဌေ တီဏီတိ ကုသလာဒီနိ စိတ္တသမုဋ္ဌာနဿာ’’တိ ပုရိမပါဌော, စက္ခာဒီနိ ပန စက္ခုဝိညာဏာဒီနံ လဗ္ဘန္တီတိ ‘‘အဗျာကတဿ စက္ခာယတနာဒီနိ စာ’’တိ ပဌန္တိ။
֍ ဋီ ၄၆၆။ ဥပနိဿယမူလကေ ပကတူပနိဿယဝသေန ဝုတ္တေသု ဒွီသု ပဌမေ ‘‘လောကိယကုသလာကုသလစေတနာ ပစ္စယဘာဝတော ဂဟေတဗ္ဗာ’’တိ ဝုတ္တံ, လောကုတ္တရာပိ ပန ဂဟေတဗ္ဗာဝ။
֍ ဋီ ၄၇၃-၄၇၇။ ကမ္မမူလကေ ပဋိသန္ဓိယံ ဝတ္ထုပီတိ ဧတ္ထ န ပဝတ္တေ ဝိယ ခန္ဓာယေဝ ပစ္စယုပ္ပန္နဘာဝေန ဂဟေတဗ္ဗာတိ အဓိပ္ပါယော။ ဝိပါကာဝိပါကသာဓာရဏဝသေန ဝုတ္တေသု စတူသု ပဌမေ ‘‘အရူပေန သဒ္ဓိံ စိတ္တသမုဋ္ဌာနရူပံ လဗ္ဘတီ’’တိ ဝုတ္တံ, ကဋတ္တာရူပမ္ပိ ပန လဗ္ဘတေဝ။ ဣမသ္မိံ ပန ကမ္မမူလကေ ‘‘ကမ္မပစ္စယာ အာရမ္မဏေ ဒွေ’’တိ, အာရမ္မဏမူလကေ စ ‘‘အာရမ္မဏပစ္စယာ
(မူလဋီ၊၃၊၂၂၇။)ကမ္မေ ဒွေ’’တိ ကသ္မာ န ဝုတ္တံ, နနု ကုသလာကုသလစေတနာ ကမ္မာရမ္မဏာနံ ပဋိသန္ဓိယာဒီနံ ကမ္မပစ္စယော အာရမ္မဏပစ္စယော စ ဟောတိ။ ယထာ စ အာရမ္မဏဘူတံ ဝတ္ထုံ အာရမ္မဏနိဿယပစ္စယဘာဝေန ဝုစ္စတိ, ဧဝံ ကမ္မမ္ပိ အာရမ္မဏပစ္စယဘာဝေန ဝတ္တဗ္ဗန္တိ? န, ဒွိန္နံ ပစ္စယဘာဝါနံ အညမညပဋိက္ခေပတော။ ပစ္စုပ္ပန္နဉှိ ဝတ္ထု နိဿယဘာဝံ အပရိစ္စဇိတွာ တေနေဝါကာရေန တန္နိဿိတေန အာလမ္ဗိယမာနံ နိဿယဘာဝေန စ နိဿယပစ္စယောတိ ယုတ္တံ ဝတ္တုံ။ ကမ္မံ ပန တသ္မိံ ကတေ ပဝတ္တမာနာနံ ကတူပစိတဘာဝေန ကမ္မပစ္စယော ဟောတိ, နာရမ္မဏာကာရေန, ဝိသယမတ္တတာဝသေန စ အာရမ္မဏပစ္စယော ဟောတိ, န သန္တာနဝိသေသံ ကတွာ ဖလုပ္ပါဒနသင်္ခါတေန ကမ္မပစ္စယာကာရေန, တသ္မာ ကမ္မပစ္စယဘာဝေါ အာရမ္မဏပစ္စယဘာဝံ ပဋိက္ခိပတိ, အာရမ္မဏပစ္စယဘာဝေါ စ ကမ္မပစ္စယဘာဝန္တိ ‘‘ကမ္မပစ္စယော ဟုတွာ အာရမ္မဏပစ္စယော ဟောတီ’’တိ, ‘‘အာရမ္မဏပစ္စယော ဟုတွာ ကမ္မပစ္စယော ဟောတီ’’တိ စ န သက္ကာ ဝတ္တုန္တိ န ဝုတ္တံ။ ဧသ စ သဘာဝေါ ဝတ္တမာနာနဉ္စ အာရမ္မဏပုရေဇာတာနံ ဝတ္ထုစက္ခာဒီနံ, ယံ အာရမ္မဏပစ္စယဘာဝေန သဟ နိဿယာဒိပစ္စယာ ဟောန္တီတိ ဝတ္တဗ္ဗတာ, အတီတဿ စ ကမ္မဿ အယံ သဘာဝေါ, ယံ အာရမ္မဏပစ္စယဘာဝေန သဟ ကမ္မပစ္စယော ဟောတီတိ နဝတ္တဗ္ဗတာ။ ယထာ သဟဇာတပုရေဇာတနိဿယာနံ သဟ နိဿယပစ္စယဘာဝေန ဝတ္တဗ္ဗတာ သဘာဝေါ, သဟဇာတာရမ္မဏာဓိပတီနဉ္စ သဟ အဓိပတိပစ္စယဘာဝေန နဝတ္တဗ္ဗတာ, ဧဝမိဓာပီတိ။
֍ ဋီ ၄၇၈-၄၈၃။ နိရာဓိပတိဝိညာဏာဟာရဝသေနာတိ အနာမဋ္ဌာဓိပတိဘာဝဿ ဝိညာဏာဟာရဿ ဝသေနာတိ အဓိပ္ပါယော။ ဝတ္ထု ပရိဟာယတီတိ အညမညမ္ပိ လဘန္တဿ ဝတ္ထုဿ ဝသေန သဗ္ဗဿ ကဋတ္တာရူပဿ ပရိဟာနံ ဒဿေတိ။
֍ ဋီ ၄၈၄-၄၉၅။ ‘‘တတိယေ အရူပိန္ဒြိယာနိ ရူပါန’’န္တိ ဝုတ္တံ, စက္ခာဒီနိ စ ပန စက္ခုဝိညာဏာဒီနံ လဗ္ဘန္တိ။ တတော ဝီရိယဝသေန မဂ္ဂသမ္ပယုတ္တာနိ ဆာတိ ဧတ္ထ ယဒိပိ ဝီမံသာ လဗ္ဘတိ, ဝီရိယဿ ပန ဝသေန တံသမာနဂတိကာ ဝီမံသာပိ ဂဟိတာတိ ‘‘ဝီရိယဝသေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။
֍ ဋီ ၅၁၁-၅၁၄။ ဝိပ္ပယုတ္တမူလကေ ‘‘ဒသမေ ကုသလာဒယော စိတ္တသမုဋ္ဌာနာန’’န္တိ ဝုတ္တံ, ပဋိသန္ဓိယံ ပန ‘‘ခန္ဓာ ကဋတ္တာရူပါနံ ဝတ္ထု စ ခန္ဓာန’’န္တိ ဣဒမ္ပိ လဗ္ဘတိ။ ‘‘ဧကာဒသမေ ပဋိသန္ဓိယံ ဝတ္ထု ခန္ဓာန’’န္တိ ဝုတ္တံ, တံ
(မူလဋီ၊၃၊၂၂၈။)ဝိပါကပစ္စယဿ အဂ္ဂဟိတတ္တာ ယဿ ဝတ္ထုဿ ဝသေန ဃဋနံ ကတံ, တဿ ဒဿနဝသေန ဝုတ္တံ။ ‘‘ခန္ဓာ စ ဝတ္ထုဿာ’’တိ ဣဒမ္ပိ ပန လဗ္ဘတေဝ။ ‘‘ဒွါဒသမေ ပဋိသန္ဓိယံ ခန္ဓာ ကဋတ္တာရူပါန’’န္တိ ပုဗ္ဗပါဌော, စိတ္တသမုဋ္ဌာနာနိ ပန န ဝဇ္ဇေတဗ္ဗာနီတိ ‘‘ဒွါဒသမေ ခန္ဓာ ပဝတ္တေ စိတ္တသမုဋ္ဌာနရူပါနံ ပဋိသန္ဓိယံ ကဋတ္တာရူပါနဉ္စာ’’တိ ပဌန္တိ။
֍ ဋီ ၅၁၅-၅၁၈။ အတ္ထိပစ္စယမူလကေ ပဌမဃဋနေ ‘‘အရူပဝတ္ထာရမ္မဏမဟာဘူတဣန္ဒြိယာဟာရာနံ ဝသေန သဟဇာတပုရေဇာတပစ္ဆာဇာတပစ္စယာ လဗ္ဘန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ, ‘‘အာဟာရိန္ဒြိယပစ္စယာ စာ’’တိပိ ပန ဝတ္တဗ္ဗံ။ န ဟိ ဣန္ဒြိယာဟာရာနံ ဝသေန သဟဇာတာဒယော လဗ္ဘန္တီတိ။ ‘‘ဒုတိယေ ပစ္ဆာဇာတကဗဠီကာရာဟာရာ န လဗ္ဘန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ, သဗ္ဗာနိပိ ပန အလဗ္ဘမာနာနိ ဒဿေတုံ ‘‘ပစ္ဆာဇာတကဗဠီကာရာဟာရရူပဇီဝိတိန္ဒြိယရူပါဒိအာရမ္မဏာနိ စ န လဗ္ဘန္တီ’’တိ ပဌန္တိ, ဆဋ္ဌံ သဗ္ဗေသံ ဣန္ဒြိယာနံ ဝသေန ဝုတ္တံ။ သတ္တမေ တတော ရူပဇီဝိတိန္ဒြိယမတ္တံ ပရိဟာယတီတိ ဧဝမေတေသံ ဝိသေသော ဝတ္တဗ္ဗော။ တတော ဧကာဒသမေတိ ဧတ္ထ တတောတိ နဝမတောတိ အတ္ထော။ တေရသမေ ဝတ္ထာရမ္မဏာတိ ဧတ္ထ ဝတ္ထုဂ္ဂဟဏေန စက္ခာဒိဝတ္ထူနိပိ ဂဟိတာနိ, တထာ စုဒ္ဒသမေ ဝတ္ထုမေဝါတိ ဧတ္ထာပိ။ ‘‘သတ္တရသမေ ပန တဒေဝ အာရမ္မဏာဓိပတိဘာဝေန, အဋ္ဌာရသမေပိ တဒေဝ အာရမ္မဏူပနိဿယဝသေနာ’’တိ ပုရိမပါဌော, ‘‘အာရမ္မဏူပနိဿယဝသေနာ’’တိ အယံ ပန သတ္တရသမတော ဝိသေသော န ဟောတိ, ဝတ္ထာရမ္မဏာနံ ပန သတ္တရသမေ အဋ္ဌာရသမေ စ ဝတ္ထုဿေဝ ပစ္စယဘာဝေါ ဝိသေသောတိ ‘‘သတ္တရသမေ ပန အာရမ္မဏာဓိပတိဘာဝေန စက္ခာဒီနိ စ, အဋ္ဌာရသမေ ဝတ္ထုဿေဝ အာရမ္မဏူပနိဿယဝသေနာ’’တိ ပဌန္တိ။
֍ ဋီ ၅၁၉။ သဟဇာတာနိ ဝိယ သဟဇာတေန ကေနစိ ဧကေန ပစ္စယေန အနိယမိတတ္တာ တာနိ ပကိဏ္ဏကာနီတိ ဝုတ္တာနီတိ ဧတ္ထ ပုရေဇာတပစ္ဆာဇာတာဟာရိန္ဒြိယာနိ သဟဇာတေန အညမညဉ္စ အသာမညဝသေန ဝိပ္ပကိဏ္ဏာနိ ဝုတ္တာနိ။ အာရမ္မဏမူလကေ အနန္တရသမနန္တရပုရေဇာတာတိ ဧတ္ထ ဥပနိဿယောပိ ပဌိတဗ္ဗော။
ယေသု ပါကဋာ ဟုတွာ ပညာယန္တိ, တာနိ ဒဿေတုံ ‘‘ဟေတုမူလကာဒီန’’န္တိအာဒိမာဟ။ အလောဘာဒိတံတံနာမဝသေန ပန ဟေတုအာရမ္မဏာဓိပတိအာဟာရိန္ဒြိယဈာနမဂ္ဂပစ္စယဓမ္မာ ဧဝံ ပါကဋာ ဟုတွာ န ပညာယေယျုန္တိ
(မူလဋီ၊၃၊၂၂၉။)တေ ပရိစ္ဆေဒဝသေန ဒဿေန္တော ‘‘ဒွါဒသေဝ ဟိ ဟေတူ’’တိအာဒိမာဟ။ တေန ‘‘ဧတ္တကာယေဝ ပစ္စယဓမ္မာ’’တိ နိစ္ဆယံ ကတွာ ပါကဋော ဟုတွာ အပညာယမာနောပိ တေသွေဝ မဂ္ဂိတဗ္ဗောတိ ဒဿေတိ။ တတ္ထ ဆ အာရမ္မဏာတိ ဧတေန အာရမ္မဏာဓိပတိ ရူပါဒိအာရမ္မဏဘာဝတော သင်္ဂဟိတောတိ တံ အဂ္ဂဟေတွာ ‘‘စတ္တာရော အဓိပတယော’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧကန္တေန ကုသလဝိပါကာတိ ဣဒံ ဣန္ဒြိယေသု အညိန္ဒြိယဝသေန လဗ္ဘတိ။ ဧကန္တေန အကုသလဝိပါကာတိ ဣဒံ ပန န သက္ကာ လဒ္ဓုံ။ ဈာနင်္ဂေသွပိ ဟိ ဒုက္ခံ အကုသလမေဝ ဝိပါကဿ အဈာနင်္ဂတ္တာ။ စိတ္တဋ္ဌိတိပိ အကုသလဝိပါကကိရိယာ ဟောတီတိ။ အကုသလဿ ဝိပါကာ အကုသလဝိပါကာတိ ဧဝံ ပန အတ္ထေ ဂယှမာနေ ဣန္ဒြိယေသု ဒုက္ခိန္ဒြိယဝသေန လဗ္ဘေယျ, ကုသလဝိပါကာကုသလဝိပါကဝိသေသေန ပန ပစ္စယယောဇနာ နတ္ထီတိ အယမတ္ထော အဓိပ္ပေတောတိ သက္ကာ ဝတ္တုန္တိ။
ပဉှာဝါရဿ ဃဋနေ အနုလောမဂဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ပစ္စနီယုဒ္ဓါရဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၅၂၇။ ဧကေန လက္ခဏေနာတိ ‘‘ကုသလော ဓမ္မော ကုသလဿ ဓမ္မဿ နဟေတုပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ ဟေတုပစ္စယတော အညေန ပစ္စယေန ပစ္စယောတိ အတ္ထော။ ဟေတုပစ္စယတော စ အညေ ပစ္စယာ အဂ္ဂဟိတဂ္ဂဟဏေန အဋ္ဌ ဟောန္တိ, တေသု ကုသလော ကုသလဿ တီဟိ ပစ္စယေဟိ ပစ္စယော, အကုသလဿ ဒွီဟိ, ဧဝံ တသ္မိံ တသ္မိံ ပစ္စယေ ပစ္စနီယတော ဌိတေ တတော အညေ ပစ္စယာ ဣမေသွေဝ အာရမ္မဏာဒီသု အဋ္ဌသု ပစ္စယေသု ယထာယောဂံ ယောဇေတဗ္ဗာတိ ဣဒမေတ္ထ လက္ခဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧတေသု စ အဋ္ဌသု ပစ္စယေသု ပုရိမပုရိမေဟိ အသင်္ဂဟိတေ သင်္ဂဟေတွာ ပစ္ဆိမပစ္ဆိမာ ဝုတ္တာတိ အာရမ္မဏတော အညေသံ ဒွိန္နံ ဝသေန ဥပနိဿယော, ဝတ္ထုပုရေဇာတဿ ဝသေန ပုရေဇာတံ, သဟဇာတတော ဥပနိဿယတော စ, အညိဿာ စေတနာယ ဝသေန ကမ္မံ, သဟဇာတတော အညဿ ကဗဠီကာရာဟာရဿ ဝသေန အာဟာရော, သဟဇာတတော ပုရေဇာတတော စ အညဿ ရူပဇီဝိတိန္ဒြိယဿ ဝသေန ဣန္ဒြိယံ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ‘‘ကုသလော ဓမ္မော ကုသလဿ ဓမ္မဿ အာရမ္မဏပစ္စယေန ပစ္စယော,
(မူလဋီ၊၃၊၂၃၀။)သဟဇာတဥပနိဿယပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိစ္စေဝ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၁။၄၀၄, ၄၁၉, ၄၂၃) ဝုတ္တံ, တဒညာဘာဝါ န ဝုတ္တံ ‘‘ကမ္မာဟာရိန္ဒြိယပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ, တသ္မာ ‘‘အာရမ္မဏာဓိပတိ အာရမ္မဏပစ္စယေ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆတီ’’တိ ဧဝံ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ယံ ပန ပရိတ္တတ္တိကေ ပဉှာဝါရပစ္စနီယေ ‘‘အပ္ပမာဏော ဓမ္မော အပ္ပမာဏဿ ဓမ္မဿ သဟဇာတဥပနိဿယပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၂။၁၂။၆၆, ၇၄) ဧတ္ထ အာရမ္မဏဿ အဝစနံ, တံ ပုရိမေဟိ အသင်္ဂဟိတဝသေန ဝုတ္တာနံ သင်္ဂဟိတဝိဝဇ္ဇနာဘာဝတော ဥပနိဿယတော အညာရမ္မဏာဘာဝတော စ, န ပန အာရမ္မဏူပနိဿယဿ အာရမ္မဏေ အသင်္ဂဟိတတ္တာ။
အတ္ထိအဝိဂတပစ္စယာ ယဒိပိ သဟဇာတပုရေဇာတပစ္ဆာဇာတာဟာရိန္ဒြိယာနံ ဝသေန ပဉ္စဝိဓာဝ, သဟဇာတပုရေဇာတာနံ ပန ပစ္ဆာဇာတာဟာရာနံ ပစ္ဆာဇာတိန္ဒြိယာနဉ္စ သဟာပိ အတ္ထိအဝိဂတပစ္စယဘာဝေါ ဟောတိ, န တိဏ္ဏံ ဝိပ္ပယုတ္တတာ ဝိယ ဝိသုံယေဝါတိ ‘‘အတ္ထိအဝိဂတေသု စ ဧကေကဿ ဝသေန ဆဟိ ဘေဒေဟိ ဌိတာ’’တိ အတ္ထိအဝိဂတပစ္စယလက္ခဏေသု ဧကေကံ သင်္ဂဟေတွာ ဝုတ္တံ။
‘‘ရူပိန္ဒြိယပစ္စယော ပန အဇ္ဈတ္တဗဟိဒ္ဓါဘေဒတော ဒုဝိဓော’’တိ ဝုတ္တံ, တံ ‘‘အဇ္ဈတ္တိကဗာဟိရဘေဒတော’’တိ ဧဝံ ဝတ္တဗ္ဗံ။
စတုဝီသတိယာပီတိ န သောဠသန္နံယေဝ, နာပိ အဋ္ဌန္နံယေဝ, အထ ခေါ စတုဝီသတိယာပီတိ အတ္ထော။ အာရမ္မဏဘူတာနံ အဓိပတိဥပနိဿယပစ္စယာနံ ဥပနိဿယေ နိဿယပုရေဇာတဝိပ္ပယုတ္တအတ္ထိအဝိဂတာနဉ္စ ပုရေဇာတေ သင်္ဂဟော အတ္ထီတိ အာရမ္မဏပစ္စယံ အာရမ္မဏပစ္စယဘာဝေယေဝ ဌပေတွာ တဒေကဒေသဿ တေသဉ္စ ဥပနိဿယာဒီသု သင်္ဂဟံ ဝတ္တုကာမော ‘‘အာရမ္မဏပစ္စယေ အာရမ္မဏပစ္စယောဝ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆတိ, န သေသာ တေဝီသတီ’’တိ အာဟ။ စတုတ္ထေ ပုရေဇာတပစ္စယေတိ ဧတ္ထ ယထာ ‘‘ဥပနိဿယပစ္စယေ အဓိပတိဘူတော အာရမ္မဏပစ္စယော’’တိ ဝုတ္တံ, ဧဝံ ‘‘ပုရေဇာတဘူတော အာရမ္မဏပစ္စယော’’တိပိ ဝတ္တဗ္ဗံ, တံ ပန တတ္ထ ဝုတ္တနယေန ဂဟေတုံ သက္ကာတိ ကတွာ န ဝုတ္တံ သိယာ။ အထ ပန ‘‘အာရမ္မဏတော အညံ ပုရေဇာတဂ္ဂဟဏေန ဂဟိတ’’န္တိ န ဝုတ္တံ, ဧဝံ သတိ ဥပနိဿယဂ္ဂဟဏေနပိ အာရမ္မဏတော အညဿ ဂဟိတတာယ ဘဝိတဗ္ဗန္တိ ‘‘အဓိပတိဘူတော အာရမ္မဏပစ္စယော ဥပနိဿယေ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆတီ’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာတိ။
(မူလဋီ၊၃၊၂၃၁။)ယေသု ပဉှေသု…ပေ… ဧကောဝ ပစ္စယော အာဂတောတိ ဧတ္ထ အာဂတောဝါတိ ဧဝံ ဧဝသဒ္ဒေါ အာနေတွာ ယောဇေတဗ္ဗော။ တေန ဒွါဒသမစုဒ္ဒသမေသု ပဉှေသု သဟဇာတပုရေဇာတေသု ဧကေကော ပစ္စယော န အနာဂတော ဟောတိ, အထ ခေါ အာဂတောဝါတိ တေသု အညတရပဋိက္ခေပေ တေပိ ပဉှာ ပရိဟာယန္တီတိ ဒဿိတံ ဟောတီတိ။ ယသ္မိံ ပန ပဉှေတိ ဒုတိယဆဋ္ဌပဉှေသု ဧကေကဝသေန ဂဟေတွာ ဧကဝစနေန နိဒ္ဒိသီယတိ။ ဧဝန္တိ အာရမ္မဏဥပနိဿယဝသေနာတိ အတ္ထော။ တေန ဒွါဒသမစုဒ္ဒသမေ နိဝတ္တေတိ။ တေသုပိ ဟိ ဒွေ ပစ္စယာ အာဂတာ, န ပန အာရမ္မဏဥပနိဿယဝသေနာတိ။ အဝသေသာနံ ဝသေနာတိ အဝသေသာနံ လဗ္ဘမာနာနံ ဝသေနာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ န ဟိ တေရသမပန္နရသမေသု ပစ္ဆာဇာတေပိ ပဋိက္ခိတ္တေ အာဟာရိန္ဒြိယာနံ ဝသေန တေ ပဉှာ လဗ္ဘန္တိ, အထ ခေါ သဟဇာတဿေဝ ဝသေနာတိ။ ဣဒမေဝ စေတ္ထ လက္ခဏန္တိ အဋ္ဌန္နံ ပစ္စယာနံ သဗ္ဗပစ္စယသင်္ဂါဟကတ္တံ, ဥက္ကဋ္ဌဝသေန ပဉှာပရိစ္ဆေဒေါ, တေ တေ ပစ္စယေ သင်္ဂဟေတွာ ဒဿိတပစ္စယပရိစ္ဆေဒေါ, တသ္မိံ တသ္မိံ ပစ္စယေ ပဋိက္ခိတ္တေ တဿ တဿ ပဉှဿ ပရိဟာနာပရိဟာနီတိ ဧတံ သဗ္ဗံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တေနေဝ ‘‘ဣမိနာ လက္ခဏေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။
တတြာတိ ပဘေဒပရိဟာနီသု။ တီဟိ ပစ္စယေဟိ ဧကူနဝီသတိ ပစ္စယာ ဒဿိတာတိ ‘‘နဟေတုပစ္စယာ’’တိ ဧတ္ထ လဗ္ဘမာနပစ္စယေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ အယံ ပန ပစ္စယုဒ္ဓါရော သဗ္ဗပစ္စနီယဿ သာဓာရဏလက္ခဏဝသေန ဝုတ္တော, န ‘‘နဟေတုပစ္စယာ’’တိ ဧတ္ထေဝ လဗ္ဘမာနပစ္စယဒဿနဝသေန။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ဟေတုဒုကပဉှာဝါရပစ္စနီယေ ‘‘ဟေတုဓမ္မော ဟေတုဿ ဓမ္မဿ အာရမ္မဏပစ္စယေန ပစ္စယော, သဟဇာတပစ္စယေန ပစ္စယော, ဥပနိဿယပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၃။၁။၄၃) ဝုတ္တံ, အညထာ ‘‘နဟေတုပစ္စယာ’’တိ ဧတ္ထ လဗ္ဘမာနပစ္စယဒဿနေ ‘‘သဟဇာတပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ, တသ္မာ ဣဓာပိ သဗ္ဗလဗ္ဘမာနပစ္စယသင်္ဂဟဝသေန ပစ္စယုဒ္ဓါရဿ ဝုတ္တတ္တာ တီဟိ ပစ္စယေဟိ ဝီသတိ ပစ္စယာ ဒဿိတာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ယံ ဝုတ္တံ ‘‘တတြာယံ ဝိတ္ထာရကထာ’’တိ, တတြ ပဘေဒေ ဝိတ္ထာရကထံ ဝတွာ ပရိဟာနီယံ ဒဿေန္တော ‘‘တသ္မိံ ပန ပစ္စယေ…ပေ… တေ ပရတော ဝက္ခာမာ’’တိ အာဟ။
֍ ဋီ ၅၂၈။ တထာ အကုသလာဒိကေသုပိ စတူသု ပဉှေသု တေဟိ တေဟိ ပစ္စယေဟိ တေ တေယေဝ ပစ္စယာ ဒဿိတာတိ ကုသလာဒိကေသု
(မူလဋီ၊၃၊၂၃၂။)ဒဿိတေဟိ အညေသံ အဘာဝံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ န ဟိ ‘‘အကုသလော ဓမ္မော ကုသလဿ ဓမ္မဿာ’’တိ ဧတ္ထ ဒွီဟိ ပစ္စယေဟိ တယော ပစ္စယာ ဒဿိတာ, အထ ခေါ ဒွေယေဝ, အဗျာကတဿပိ အကုသလော အာရမ္မဏာဓိပတိပစ္စယော န ဟောတီတိ။
֍ ဋီ ၅၃၀။ သဟဇာတပစ္စယာ ပန န ဟောန္တိ ဝတ္ထုမိဿကတ္တာတိ အသဟဇာတပစ္စယေန ဝတ္ထုနာ သဟဇာတပစ္စယဘာဝေန ဂဟိတတ္တာ တေန သဒ္ဓိံ သဟဇာတပစ္စယာ န ဟောန္တီတိ ဒဿေတိ, န ပန သုဒ္ဓါနံ သဟဇာတပစ္စယဘာဝံ နိဝါရေတိ။ ဝတ္ထုနာ ပန သဒ္ဓိံ ယေန နိဿယာဒိနာ ပစ္စယာ ဟောန္တိ, တမေဝ နိဿယာဒိံ ဝိသေသေတုံ သဟဇာတန္တိ ဝုတ္တန္တိ ဒဿေန္တော ‘‘တသ္မာ တေသ’’န္တိအာဒိမာဟ။
ဣမသ္မိံ ပန ပစ္စယုဒ္ဓါရေ အာရမ္မဏဥပနိဿယကမ္မအတ္ထိပစ္စယေသု စတူသု သဗ္ဗပစ္စယေ သင်္ဂဏှိတွာ ကသ္မာ တေသံ ဝသေန ပစ္စယုဒ္ဓါရော န ကတောတိ? မိဿကာမိဿကဿ အတ္ထိပစ္စယဝိဘာဂဿ ဒုဝိညေယျတ္တာ။ န ဟိ ‘‘အဝိဘာဂေန အတ္ထိပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ ဝုတ္တေ သက္ကာ ဝိညာတုံ ‘‘ကိံ သုဒ္ဓေန သဟဇာတအတ္ထိပစ္စယေန ပုရေဇာတပစ္ဆာဇာတာဟာရိန္ဒြိယအတ္ထိပစ္စယေန ဝါ, အထ သဟဇာတပုရေဇာတမိဿကေန ပစ္ဆာဇာတာဟာရမိဿကေန ပစ္ဆာဇာတိန္ဒြိယမိဿကေန ဝါ’’တိ။ အတ္ထိပစ္စယဝိသေသေသု ပန သဟဇာတာဒီသု သရူပတော ဝုစ္စမာနေသု ယတ္ထ သုဒ္ဓါနံ သဟဇာတာဒီနံ ပစ္စယဘာဝေါ, တတ္ထ ‘‘သဟဇာတပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိအာဒိနာ သုဒ္ဓါနံ, ယတ္ထ စ မိဿကာနံ ပစ္စယဘာဝေါ, တတ္ထ ‘‘သဟဇာတံ ပုရေဇာတ’’န္တိအာဒိနာ မိဿကာနံ ဂဟဏတော သုဝိညေယျတာ ဟောတိ, တသ္မာ အတ္ထိပစ္စယဝိသေသဒဿနတ္ထံ သဟဇာတာဒယော ဂဟိတာ, တေန စ သဗ္ဗပစ္စယာနံ စတူသု ပစ္စယေသု သင်္ဂဟော ဒဿိတော ဟောတိ။
ကသ္မာ ပန သဟဇာတပုရေဇာတေ အဂ္ဂဟေတွာ နိဿယော, ပုရေဇာတပစ္ဆာဇာတေ အဂ္ဂဟေတွာ ဝိပ္ပယုတ္တော ဝါ အတ္ထိပစ္စယဝိသေသဘာဝေန န ဝုတ္တောတိ? အဝတ္တဗ္ဗတ္တာ, နိဿယော တာဝ န ဝတ္တဗ္ဗော သဟဇာတပုရေဇာတာနံ သုဒ္ဓါနံ မိဿကာနဉ္စ နိဿယပစ္စယဘာဝတော ဝိဘဇိတဗ္ဗတာယ အတ္ထိပစ္စယေန အဝိသိဋ္ဌတ္တာ, ဝိပ္ပယုတ္တပစ္စယော စ သဟဇာတပုရေဇာတပစ္ဆာဇာတဘာဝတော အတ္ထိပစ္စယော ဝိယ ဝိသေသိတဗ္ဗောတိ သော ဝိယ န ဝတ္တဗ္ဗော။ သဟဇာတပုရေဇာတာနဉ္စ မိဿကာနံ အတ္ထိပစ္စယဘာဝေါ ဟောတိ,
(မူလဋီ၊၃၊၂၃၃။)န ဝိပ္ပယုတ္တဘာဝေါ။ တထာ သဟဇာတပစ္ဆာဇာတာနဉ္စ မိဿကာနံ အတ္ထိပစ္စယဘာဝေါ ဟောတိ။ ဝက္ခတိ ဟိ ‘‘အနုပါဒိန္နအနုပါဒါနိယော ဓမ္မော ဥပါဒိန္နုပါဒါနိယဿ စ အနုပါဒိန္နအနုပါဒါနိယဿ စ ဓမ္မဿ အတ္ထိပစ္စယေန ပစ္စယော သဟဇာတံ ပစ္ဆာဇာတ’’န္တိ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၄။၈၄), န ပန ဝိပ္ပယုတ္တပစ္စယဘာဝေါ, တသ္မာ ဝိပ္ပယုတ္တဂ္ဂဟဏေန မိဿကာနံ အတ္ထိပစ္စယဘာဝဿ အဂ္ဂဟဏတော န သော အတ္ထိပစ္စယဝိသေသော ဘဝိတုံ ယုတ္တောတိ ဘိယျောပိ န ဝတ္တဗ္ဗော။
နနု စ သဟဇာတပစ္စယော စ ဟေတုအာဒီဟိ ဝိသေသိတဗ္ဗောတိ သောပိ နိဿယဝိပ္ပယုတ္တာ ဝိယ အတ္ထိပစ္စယဝိသေသဘာဝေန န ဝတ္တဗ္ဗောတိ? န, ဝိရုဒ္ဓပစ္စယေဟိ အဝိသေသိတဗ္ဗတ္တာ။ နိဿယဝိပ္ပယုတ္တာ ဟိ အတ္ထိပစ္စယော ဝိယ ဥပ္ပတ္တိကာလဝိရုဒ္ဓေဟိ ပစ္စယေဟိ ဝိသေသိတဗ္ဗာ, န ပန သဟဇာတော။ ဟေတုအာဒယော ဟိ သဟဇာတာ ဧဝ, န ဥပ္ပတ္တိကာလဝိရုဒ္ဓါတိ။
ပစ္စနီယုဒ္ဓါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ပစ္စနီယဂဏနဝဏ္ဏနာ
နဟေတုမူလကဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၅၃၂။ သုဒ္ဓေါ အာရမ္မဏပစ္စယော ပရိဟာယတီတိ ဧတ္ထ သုဒ္ဓဂ္ဂဟဏေန န ကိဉ္စိ ပယောဇနံ။ အာရမ္မဏေ ဟိ ပစ္စနီယတော ဌိတေ အဓိပတိပစ္စယာဒိဘူတော အာရမ္မဏပစ္စယော ပရိဟာယတိယေဝါတိ။ သုဒ္ဓေါတိ ဝါ အဋ္ဌသု ပစ္စယေသု ကေဝလံ အာရမ္မဏပစ္စယော ပရိဟာယတိ, န သေသာတိ ဒဿေတိ။ ဧကာဒသန္နန္တိ သဟဇာတေ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆန္တေသု ပန္နရသသု အညမညဝိပါကသမ္ပယုတ္တဝိပ္ပယုတ္တေ ဝဇ္ဇေတွာ ဧကာဒသန္နံ ဝသေန။ တေတိ တေ သဟဇာတေ အန္တောဂဓာယေဝ တသ္မိံ ပဋိက္ခိတ္တေ အညေနာကာရေန ဝိဿဇ္ဇနံ န လဘန္တီတိ ဒဿေတိ, အနန္တောဂဓာ ပန အာရမ္မဏာဓိပတိပုရေဇာတနိဿယာဒယော အာရမ္မဏာဒိအာကာရေန လဘန္တီတိ။
ကိဉ္စာပိ သဟဇာတပစ္စယောယေဝ နတ္ထီတိ တသ္မိံ ပဋိက္ခိတ္တေ ဣမေ ဝါရာ န လဗ္ဘေယျုံ, အထ ခေါ နိဿယအတ္ထိအဝိဂတာနံ ဝသေန ဧတေ လဘိတဗ္ဗာ သိယုန္တိ အဓိပ္ပါယော။ ယသ္မာ ပနာတိအာဒိနာ ယဒိပိ သဟဇာတပစ္စယော
(မူလဋီ၊၃၊၂၃၄။)နတ္ထိ, ယသ္မာ ပန သဟဇာတပစ္စယဓမ္မေ ဌိတာ ဧတေ န နိဿယာဒယော န ဟောန္တိ, ယသ္မာ စ သဟဇာတေ ပဋိက္ခိတ္တေ ယေ ပဋိက္ခိတ္တာ ဟောန္တိ, တေ ဣဓ သဟဇာတပဋိက္ခေပေန ပဋိက္ခိတ္တာ, တသ္မာ တေပိ ဝါရာ န လဗ္ဘန္တီတိ ဒဿေတိ။
ဌပေတွာ သဟဇာတပစ္စယန္တိ ဧတေန နိဿယာဒိဘူတဉ္စ သဟဇာတပစ္စယံ ဌပေတွာတိ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ကုသလတော ပဝတ္တမာနေသု ကုသလာဗျာကတေသု ကုသလဿ ကုသလော အညမညပစ္စယော ဟောတီတိ ဣမမတ္ထံ သန္ဓာယာဟ ‘‘အညမညပစ္စယဓမ္မဝသေန ပဝတ္တိသဗ္ဘာဝတော’’တိ။ ယေ ဓမ္မာ အညမညပစ္စယသင်္ဂဟံ ဂတာတိ တေသံ တေသံ ပစ္စယုပ္ပန္နာနံ ပစ္စယဘာဝေန ဝုစ္စမာနာ ယေ ဓမ္မာ အတ္တနော ပစ္စယုပ္ပန္နဘာဝေန ဝုစ္စမာနာနံ အညမညပစ္စယောတိ သင်္ဂဟံ ဂတာတိ အတ္ထော။ ကုသလော စ ကုသလဿ အညမညပစ္စယောတိ ကတွာ ကုသလာဗျာကတာနံ အညမညပစ္စယသင်္ဂဟံ ဂတေဟေဝ ဓမ္မေဟိ ပစ္စယော ဟောတိ, သမုဒါယဘူတော ဧကဒေသဘူတေဟီတိ အယမေတ္ထ အဓိပ္ပါယော။ ကုသလော ပန ကုသလဿ အညမညပစ္စယဘူတေဟေဝ ကုသလာဗျာကတာနံ သဟဇာတာဒီဟိ, န အညထာတိ အညမညေ ပဋိက္ခိတ္တေ သော ဝါရော ပရိဟာယတီတိ ဝတ္တဗ္ဗံ။
စတုန္နံ ခန္ဓာနံ ဧကဒေသောဝါတိ သဟဇာတေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ အသဟဇာတာ ဟိ အာဟာရိန္ဒြိယာ ရူပက္ခန္ဓေကဒေသောဝ ဟောန္တိ။ တေတိ တေ ဝိပ္ပယုတ္တပစ္စယဓမ္မာ။
֍ ဋီ ၅၃၃။ ‘‘ဒုမူလကာဒိဝသေန ပစ္စယဂဏနံ ဒဿေတု’’န္တိ လိခိတံ, ‘‘ပစ္စနီယဂဏနံ ဒဿေတု’’န္တိ ပန ဝတ္တဗ္ဗံ။ ပစ္စနီယဝါရဂဏနာ ဟိ ဒဿိတာတိ။
‘‘ဝိပါကံ ပနေတ္ထ နဥပနိဿယပစ္စယေန သဒ္ဓိံ ဃဋိတတ္တာ န လဗ္ဘတီ’’တိ ဝုတ္တံ, ဝိပါကဿပိ ပန ကမ္မံ ဥပနိဿယော အဟုတွာပိ ကမ္မပစ္စယော ဟောတီတိ ဝိပါကတ္တိကေ ဒဿိတမေတန္တိ။
နဟေတုမူလကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ဋီ ၅၃၄။ သတ္တ ပဉ္စ တီဏိ ဒွေ ဧကန္တိ ပရိစ္ဆိန္နဂဏနာနီတိ သတ္တာဒိပရိစ္ဆေဒေဟိ ပရိစ္ဆိန္နဂဏနာနိ ဝိဿဇ္ဇနာနိ ဟေတုမူလကေ ဒဿိတာနီတိ အာဟ။
(မူလဋီ၊၃၊၂၃၅။)֍ ဋီ ၅၃၈။ နနိဿယပစ္စယာ နဥပနိဿယပစ္စယာ နပစ္ဆာဇာတေ တီဏီတိ မူလကံ သင်္ခိပိတွာ ဒသမူလကေ ‘‘နပစ္ဆာဇာတေ တီဏီ’’တိ ဝုတ္တံ ဂဏနံ ဥဒ္ဓရတိ။ ‘‘တေသု ကဋတ္တာရူပဉ္စ အာဟာရသမုဋ္ဌာနဉ္စ ပစ္စယုပ္ပန္န’’န္တိ ဝုတ္တံ, ဒွီသု ပန ဝိပါကော တတိယေ တေသမုဋ္ဌာနိကကာယော စ ပစ္စယုပ္ပန္နော ဟောတိယေဝ။
֍ ဋီ ၅၄၅။ အဗျာကတော စ သဟဇာတအဗျာကတဿာတိ ‘‘အရူပါဗျာကတော အရူပါဗျာကတဿ, ရူပါဗျာကတော စ ရူပါဗျာကတဿာ’’တိ ဧတံ ဒွယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ရူပါဗျာကတော ပန အရူပါဗျာကတဿ, အရူပါဗျာကတော စ ရူပါဗျာကတဿ သဟဇာတပစ္စယော ဟောန္တော ဝိပ္ပယုတ္တပစ္စယော ဟောတိယေဝ။ ‘‘အဗျာကတော သဟဇာတာဟာရိန္ဒြိယဝသေန အဗျာကတဿာတိ ဧဝံ ပဉ္စာ’’တိ ပန ဝတ္တဗ္ဗံ။
֍ ဋီ ၅၄၆။ နောအတ္ထိပစ္စယာ နဟေတုယာ နဝါတိ ဧတ္ထ ‘‘ဧကမူလကေကာဝသာနာ အနန္တရပကတူပနိဿယဝသေန လဗ္ဘန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ, အတ္ထိပစ္စယေ ပန ပဋိက္ခိတ္တေ အဋ္ဌသု ပစ္စယေသု သဟဇာတပုရေဇာတပစ္ဆာဇာတာဟာရိန္ဒြိယာနိ ပဋိက္ခိတ္တာနိ, အာရမ္မဏဥပနိဿယကမ္မာနိ ဌိတာနီတိ တေသံ တိဏ္ဏံ ဌိတာနံ ဝသေန လဗ္ဘန္တီတိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ သဗ္ဗတ္ထ ဟိ အဋ္ဌသု ပစ္စယေသု ယေ ယေ ပဋိက္ခိတ္တာ, တေ တေ အပနေတွာ ယေ ယေ ဌိတာ, တေသံ ဝသေန တေ တေ ဝါရာ လဗ္ဘန္တီတိ ဣဒမေတ္ထ လက္ခဏန္တိ။ ယာဝ နိဿယမ္ပီတိ န ကေဝလံ နာရမ္မဏေယေဝ ဌတွာ, အထ ခေါ ယာဝ နိဿယံ, တာဝ ဌတွာပိ နဥပနိဿယေ ဒွေ ကာတဗ္ဗာတိ အတ္ထော။ နဥပနိဿယတော ဟိ ပုရိမေသု စ နဝပိ လဗ္ဘန္တိ, နဥပနိဿယေ ပန ပဝတ္တေ အတ္ထိအာရမ္မဏဥပနိဿယပဋိက္ခေပေန သတ္တ ပစ္စယာ ပဋိက္ခိတ္တာတိ အဝသိဋ္ဌဿ ကမ္မဿ ဝသေန ဒွေယေဝါတိ။
ပစ္စနီယဂဏနဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
အနုလောမပစ္စနီယဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၅၅၀။ သဒိသဝါရာတိ အနုရူပဝါရာတိ အတ္ထော။ နအညမညေ လဒ္ဓေသု ဟိ ဧကာဒသသု ‘‘ကုသလော ကုသလဿ အကုသလော အကုသလဿာ’’တိ ဣမေ ဟေတုယာ လဒ္ဓေသု သတ္တသု ဣမေဟေဝ ဒွီဟိ သမာနာ ဟောန္တိ,
(မူလဋီ၊၃၊၂၃၆။)အတ္ထာဘာဝတော ပန န အနုရူပါတိ။ အထ ဝါ ဝစနတော အတ္ထတော စ ဥဒ္ဒေသတော ယထာယောဂံ နိဒ္ဒေသတော စာတိ သဗ္ဗထာ သမာနတံ သန္ဓာယ ‘‘သဒိသဝါရာ’’တိ အာဟ။
֍ ဋီ ၅၅၁။ ပဋိသန္ဓိနာမရူပံ သန္ဓာယာတိ ပဋိသန္ဓိယံ ဟေတုနာမပစ္စယံ ဝတ္ထုရူပဉ္စ ပစ္စယုပ္ပန္နံ သန္ဓာယ။ တီဏိ ကုသလာဒီနိ စိတ္တသမုဋ္ဌာနရူပဿာတိ ဧတ္ထ ‘‘အဗျာကတော ကဋတ္တာရူပဿ စာ’’တိ ဣဒမ္ပိ ဝတ္တဗ္ဗံ။
֍ ဋီ ၅၅၆။ အဓိပတိမူလကေ နဟေတုယာ ဒသာတိ ဒွိန္နမ္ပိ အဓိပတီနံ ဝသေန ဝုတ္တံ, နာရမ္မဏေ သတ္တာတိ သဟဇာတာဓိပတိဿ, နသဟဇာတေ သတ္တာတိ အာရမ္မဏာဓိပတိဿာတိ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ တသ္မိံ တသ္မိံ ပစ္စယေ ပဋိက္ခိတ္တေ ဃဋနေသု စ တသ္မိံ တသ္မိံ ပစ္စယေ ဃဋိတေ မူလဘာဝေန ဌိတေ ပစ္စယေ ယေ ဓမ္မာ ပရိဟာယန္တိ, ယေ စ တိဋ္ဌန္တိ, တေ သာဓုကံ သလ္လက္ခေတွာ ယေ ဓမ္မာ ဌိတာ ယေသံ ပစ္စယာ ဟောန္တိ, တေသံ ဝသေန ဂဏနာ ဥဒ္ဓရိတဗ္ဗာ။ အနုလောမေ ဝုတ္တဃဋိတေ ဟိ မူလဘာဝေန ဌပေတွာ ဃဋိတာဝသေသာ ပစ္စယာ ပစ္စနီယတော ယောဇိတာတိ တတ္ထ လဒ္ဓါယေဝ ပစ္စနီယတော ဌိတပစ္စယာနံ ဝသေန သမာနာ ဦနာ စ သက္ကာ ဝိညာတုန္တိ။
အနုလောမပစ္စနီယဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ပစ္စနီယာနုလောမဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၆၃၁။ ဦနတရဂဏနေန သဒ္ဓိံ အတိရေကဂဏနဿပိ ဂဏနံ ပရိဟာပေတွာတိ ဧတ္ထ အနုလောမတော ယောဇိယမာနေန ပစ္စယေန သဒ္ဓိံ ပစ္စနီယတော ဌိတဿ အတိရေကဂဏနဿပိ ဂဏနံ ပရိဟာပေတွာတိ အဓိပ္ပါယော။ ပရိဟာပနဂဏနာယ ဦနတရဂဏနေန သဒ္ဓိံ သမာနတ္တဉ္စ န ဧကန္တိကံ။ နဟေတုနာရမ္မဏဒုကဿ ဟိ ဂဏနာ အဓိပတိပစ္စယေန ယောဇိယမာနေန ဦနတရဂဏနေန သဒ္ဓိံ ပရိဟီနာပိ အဓိပတိပစ္စယေ လဒ္ဓဂဏနာယ န သမာနာ, အထ ခေါ တတောပိ ဦနတရာ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘န ပနေတံ သဗ္ဗသံသန္ဒနေသု ဂစ္ဆတီ’’တိ။
နိဿယေ ပစ္စနီယတော ဌိတေ သဟဇာတေ စ အနုလောမတော အတိဋ္ဌမာနာနံ ဟေတုအာဒီနံ သဟဇာတဿ စ အဋ္ဌာနံ ပါကဋန္တိ
(မူလဋီ၊၃၊၂၃၇။)အပါကဋမေဝ ဒဿေန္တော ‘‘ဝတ္ထုပုရေဇာတော အနုလောမတော န တိဋ္ဌတီ’’တိ အာဟ။ အာဟာရေ ဝါတိအာဒိနာ ဣဒံ ဒဿေတိ – သဟဇာတေ ပစ္စနီယတော ဌိတေ အနုလောမတော အတိဋ္ဌမာနာ ဈာနမဂ္ဂသမ္ပယုတ္တာ အာဟာရေ ဝါ ဣန္ဒြိယေ ဝါ ပစ္စနီယတော ဌိတေ တိဋ္ဌန္တီတိ ဟေတုအာဒယောပိ တိဋ္ဌန္တိ။ သဗ္ဗဈာနမဂ္ဂေဟိ ပန စတုက္ခန္ဓေကဒေသဘူတာနံ သမ္ပယုတ္တေန စ စတုက္ခန္ဓဘူတာနံ သဗ္ဗေသံ တေသံ အနုလောမတော ဌာနံ ဒဿေတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ, ဣတရေသု ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထိ။ အဓိပတိဥပနိဿယာတိ အာရမ္မဏမိဿာနမ္ပိ အနုလောမတော ဌာနံ ဒဿေတိ။
‘‘ဣန္ဒြိယေ ဧကန္တိ ရူပဇီဝိတိန္ဒြိယဝသေနာ’’တိ ဝုတ္တံ, ‘‘စက္ခုန္ဒြိယာဒီနံ ရူပဇီဝိတိန္ဒြိယဿ စ ဝသေနာ’’တိ ပန ဝတ္တဗ္ဗံ။ ကမေန ဂန္တွာ ဝိပ္ပယုတ္တေ တီဏီတိ ဣဒံ ပါကဋဘာဝတ္ထံ ‘‘နဝမူလကာဒီသု ဝိပ္ပယုတ္တေ တီဏီ’’တိ ဧဝံ ကေသုစိ ပေါတ္ထကေသု ဥဒ္ဓဋံ။ ဣမာနိ စ ဒွေ ပစ္ဆာဇာတိန္ဒြိယဝသေနာတိ ဣဒံ ‘‘ဣမာနိ စ ဒွေ ပစ္ဆာဇာတာဟာရိန္ဒြိယဝသေနာ’’တိ စ ဝတ္တဗ္ဗံ။
နဟေတုမူလကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ဋီ ၆၃၆။ နအညမညပစ္စယာ ဟေတုယာ တီဏီတိ ကုသလာဒီနိ စိတ္တသမုဋ္ဌာနာနန္တိ ဧတ္ထ ‘‘ပဋိသန္ဓိယံ ကဋတ္တာရူပါနဉ္စာ’’တိပိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဟေတုယာ ဝုတ္တေဟိ တီဟီတိ ဝါရသာမညမေဝ သန္ဓာယ ဝဒတိ, တထာ ကမ္မေ တီဏီတိ ဟေတုယာ ဝုတ္တာနေဝါတိ စ။ ပစ္စယေသု ပန သဗ္ဗတ္ထ ဝိသေသော သလ္လက္ခေတဗ္ဗော။ အဓိပတိယာ တီဏီတိ နအညမညနဟေတုနအာရမ္မဏပစ္စယာ အဓိပတိယာ တီဏီတိ ဧတာနိ ဟေဋ္ဌာ ဟေတုယာ ဝုတ္တာနေဝါတိ။
֍ ဋီ ၆၄၄။ ယထာ စ ဟေဋ္ဌာတိ ယထာ နဟေတုမူလကေ ယာဝ နဝိပါကာ, တာဝ ဂန္တွာ နာဟာရိန္ဒြိယေသု ဧကေကမေဝ ဂဟိတံ, တထာ ဣဓာပိ နာရမ္မဏမူလကာဒီသု ဧကေကမေဝ ဂဟိတန္တိ အဓိပ္ပါယော။
֍ ဋီ ၆၄၈။ နာနာက္ခဏိကာ ကုသလာကုသလစေတနာ ကမ္မသမုဋ္ဌာနရူပဿာတိ ဧတ္ထ ‘‘ဝိပါကာန’’န္တိပိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ အာဟာရိန္ဒြိယေသု တီဏိ သဟဇာတသဒိသာနိ ရူပဿပိ ပစ္စယဘာဝတော, ဈာနမဂ္ဂါဒီသု တီဏိ ဟေတုသဒိသာနိ အရူပါနံယေဝ ပစ္စယဘာဝတောတိ အဓိပ္ပါယော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အာဒိ-သဒ္ဒေန စ ‘‘နဝိပ္ပယုတ္တနဟေတုနာရမ္မဏပစ္စယာ အဓိပတိယာ တီဏီ’’တိအာဒီနိ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၁။၆၄၉) သင်္ဂဏှာတိ။
(မူလဋီ၊၃၊၂၃၈။)֍ ဋီ ၆၅၀။ ယံ ပနာတိ ယံ ပစ္စယံ သကဋ္ဌာနေ အနုလောမတော လဘန္တမ္ပိ အဂ္ဂဟေတွာ တတော ပရေတရာ ပစ္စနီယတော ဂယှန္တိ, သော ပစ္စယော ပစ္ဆာ အနုလောမတောဝ ယောဇနံ လဘတီတိ အတ္ထော။ ယထာ ပန နဟေတုမူလကာဒီသု နာဟာရေ ဃဋိတေ ဣန္ဒြိယဝသေန, နိန္ဒြိယေ စ ဃဋိတေ အာဟာရဝသေန ပဉှလာဘော ဟောတီတိ တေသု အညတရံ ပစ္စနီယတော အယောဇေတွာ အနုလောမတော ယောဇိတံ, ဧဝံ နောအတ္ထိနောအဝိဂတမူလကေသု ဥပနိဿယေ ဃဋိတေ ကမ္မဝသေန, ကမ္မေ စ ဃဋိတေ ဥပနိဿယဝသေန ပဉှလာဘော ဟောတီတိ တေသု အညတရံ ပစ္စနီယတော အယောဇေတွာ အနုလောမတော ယောဇိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧဝမေတသ္မိံ ပစ္စနီယာနုလောမေ သဗ္ဗာနိ မူလာနိ ဒွေဓာ ဘိန္နာနိ နာဟာရနိန္ဒြိယာနိ နဥပနိဿယနကမ္မာနိ စ ပတွာတိ။
ပစ္စနီယာနုလောမဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ကုသလတ္တိကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၂။ ဝေဒနာတ္တိကဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁။ ဝေဒနာရူပနိဗ္ဗာနာနိ ပန တိကမုတ္တကာနိ ပဋိစ္စာဒိနိယမံ ပစ္စယုပ္ပန္နဝစနဉ္စ န လဘန္တိ။ ပဋိစ္စဝါရာဒီသု ပန ဆသု ယတော ဟေတုပစ္စယာဒိတော တိကဓမ္မာနံ ဥပ္ပတ္တိ ဝုတ္တာ, တတ္ထ ယထာနုရူပတော အာရမ္မဏာဒိပစ္စယဘာဝေန လဗ္ဘန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနီတိ။
֍ ဋီ ၁၀။ သဗ္ဗအရူပဓမ္မပရိဂ္ဂါဟကာ ပန သဟဇာတာဒယော ပစ္စယာတိ ဣမိနာ ကုသလတ္တိကေပိ ပရိဟီနံ သဟဇာတံ ရူပါရူပဓမ္မပရိဂ္ဂါဟကတ္တာ အာဒိမှိ ဌပေတွာ အာဒိသဒ္ဒေန သဗ္ဗာရူပဓမ္မပရိဂ္ဂါဟကဝစနေန စ ပစ္စယုပ္ပန္နဝသေန သဗ္ဗအရူပဓမ္မပရိဂ္ဂါဟကာနံ အာရမ္မဏာဒီနံ ပရိဟာနိံ ဒဿေတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တေန ကုသလတ္တိကပရိဟီနာနံ သဗ္ဗဋ္ဌာနိကာနံ စတုန္နံ သဗ္ဗတိကာဒီသု ပရိဟာနိ ဒဿိတာ ဟောတိ။ ပစ္ဆာဇာတပစ္စယဉ္စ ဝိနာဝ ဥပ္ပတ္တိတောတိ ဧတေန ပန ပစ္ဆာဇာတပစ္စယဿ အနုလောမေ ပရိဟာနိံ, ပစ္စနီယေ စ လာဘံ ဒဿေတိ။ သဟဇာတာဒယောတိ ဝါ သဟဇာတမူလကာ သဟဇာတနိဗန္ဓနာ ပဋိစ္စာဒိံ ဖရန္တေဟိ သဟဇာတဓမ္မေဟိ ဝိနာ ပစ္စယာ အဟောန္တာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ကသ္မာ ပန သဟဇာတနိဗန္ဓနာ သဗ္ဗာရူပဓမ္မပရိဂ္ဂါဟကာ စ ယေ,
(မူလဋီ၊၃၊၂၃၉။)တေဝ ပရိဟာယန္တိ, န ပန ယော သဟဇာတာနိဗန္ဓနော သဗ္ဗာရူပဓမ္မပရိဂ္ဂါဟကော စ န ဟောတိ, သော ပစ္ဆာဇာတောတိ တတ္ထ ကာရဏံ ဝဒန္တော ‘‘သဟဇာတာဒီဟိ ဝိနာ အနုပ္ပတ္တိတော ပစ္ဆာဇာတပစ္စယဉ္စ ဝိနာဝ ဥပ္ပတ္တိတော’’တိ အာဟ။ တတ္ထ သဟဇာတာဒီဟိ ဝိနာတိ သဟဇာတနိဗန္ဓနေဟိ သဗ္ဗာရူပဓမ္မပရိဂ္ဂါဟကေဟိ စ ဝိနာတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ သဟဇာတနိဗန္ဓနာနမေဝ ပရိဟာနိ, န ပစ္ဆာဇာတဿ သဟဇာတာနိဗန္ဓနဿာတိ ဧတ္ထေဝ ကာရဏံ ဝဒန္တော ‘‘သဟဇာတာဒီဟိ ဝိနာ အနုပ္ပတ္တိတော ပစ္ဆာဇာတပစ္စယဉ္စ ဝိနာဝ ဥပ္ပတ္တိတော’’တိ အာဟ။ သဟဇာတနိဗန္ဓနာပိ ပန သဗ္ဗအရူပဓမ္မပရိဂ္ဂါဟကာယေဝ ပရိဟာယန္တီတိ ဒဿိတမေတန္တိ။
֍ ဋီ ၁၇။ နဝိပါကေပိ ဧသေဝ နယောတိ နယဒဿနမေဝ ကရောတိ, န စ ပစ္စယပစ္စယုပ္ပန္နသာမညဒဿနံ။ သုခါယ ဟိ အဒုက္ခမသုခါယ စ ဝေဒနာယ သမ္ပယုတ္တေ ဓမ္မေ ပဋိစ္စ တာဟိ ဝေဒနာဟိ သမ္ပယုတ္တာ အဟေတုကကိရိယဓမ္မာ ဝိစိကိစ္ဆုဒ္ဓစ္စသဟဇာတမောဟော စာတိ အယဉှေတ္ထ နယောတိ။ နဝိပ္ပယုတ္တေ ဧကန္တိ အာရုပ္ပေ အာဝဇ္ဇနဝသေန ဝုတ္တန္တိ ဣဒံ အာဝဇ္ဇနာဟေတုကမောဟာနံ ဝသေန ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။
֍ ဋီ ၂၅-၃၇။ အနုလောမပစ္စနီယေ ယထာ ကုသလတ္တိကံ, ဧဝံ ဂဏေတဗ္ဗန္တိ ဟေတုမူလကာဒီနံ နယာနံ ဧကမူလကဒွိမူလကာဒိဝသေန စ ယောဇေတွာ ဂဟေတဗ္ဗတာသာမညံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ, န ဂဏနသာမညံ။ ဣတော ပရေသုပိ ဧဝရူပေသု ဧသေဝ နယော။ အဟေတုကဿ ပန စိတ္တုပ္ပါဒဿာတိအာဒိ နဟေတုမူလကံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ, ‘‘အဟေတုကဿ ပန စိတ္တုပ္ပါဒဿ မောဟဿ စာ’’တိ ပနေတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗံ။ မောဟဿ စာပိ ဟိ အဟေတုကဿ အဓိပတိအဘာဝတော အဓိပတိနော နဟေတုမူလကေ အနုလောမတော အဋ္ဌာနန္တိ။ ပရိဝတ္တေတွာပီတိ နဟေတုပစ္စယာ နအဓိပတိပစ္စယာ အာရမ္မဏေ တီဏီတိ ဧဝံ ပုရတော ဌိတမ္ပိ အာရမ္မဏာဒိံ ပစ္ဆတော ယောဇေတွာတိ အတ္ထော။
֍ ဋီ ၃၉။ ပဉှာဝါရေ ဒေါမနဿံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဧတေန တံသမ္ပယုတ္တေ ဒဿေတိ။ ဥပနိဿယဝိဘင်္ဂေ ‘‘သဒ္ဓါပဉ္စကေသု မာနံ ဇပ္ပေတိ ဒိဋ္ဌိံ ဂဏှာတီတိ ကတ္တဗ္ဗံ, အဝသေသေသု န ကတ္တဗ္ဗ’’န္တိ ဣဒံ ပါဌဂတိဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ, န ပန ရာဂါဒီဟိ မာနဒိဋ္ဌီနံ အနုပ္ပတ္တိတော။ ကုသလတ္တိကေပိ ဟိ ရာဂါဒီသု ‘‘မာနံ ဇပ္ပေတိ ဒိဋ္ဌိံ ဂဏှာတီ’’တိ ပါဠိ န ဝုတ္တာ, ‘‘ရာဂေါ ဒေါသော မောဟော မာနော ဒိဋ္ဌိ ပတ္ထနာ ရာဂဿ ဒေါသဿ မောဟဿ
(မူလဋီ၊၃၊၂၄၀။)မာနဿ ဒိဋ္ဌိယာ ပတ္ထနာယ ဥပနိဿယပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၂။၅၃) ပန ရာဂါဒီနံ မာနဒိဋ္ဌိဥပနိဿယဘာဝေါ ဝုတ္တော။ တထာ ဣဓာပိ ဒဋ္ဌဗ္ဗန္တိ။ ‘‘သုခါယ ဝေဒနာယ သမ္ပယုတ္တေန ပန စိတ္တေန ဂါမဃာတံ နိဂမဃာတံ ကရောတီ’’တိ သောမနဿသမ္ပယုတ္တလောဘသဟဂတစိတ္တေန ဂါမနိဂမဝိလုပ္ပနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။
֍ ဋီ ၆၂။ သုဒ္ဓါနန္တိ ပစ္စယပစ္စယုပ္ပန္နပဒါနံ အနညတ္တံ ဒဿေတိ။ ပုရေဇာတပစ္ဆာဇာတာ ပနေတ္ထ န ဝိဇ္ဇန္တိ။ န ဟိ ပုရေဇာတာ ပစ္ဆာဇာတာ ဝါ အရူပဓမ္မာ အရူပဓမ္မာနံ ပစ္စယာ ဟောန္တီတိ ဧတ္ထ ပုရေဇာတာတိ ဣမသ္မိံ တိကေ ဝုစ္စမာနာ အဓိကာရပ္ပတ္တာ သုခါယ ဝေဒနာယ သမ္ပယုတ္တာဒယောဝ အရူပဓမ္မာနံ ပုရေဇာတာ ဟုတွာ ပစ္စယာ န ဟောန္တိ ပုရေဇာတတ္တာဘာဝတောတိ အဓိပ္ပါယော, တထာ ပစ္ဆာဇာတတ္တာဘာဝတော ပစ္ဆာဇာတာ ဝါ ဟုတွာ န ဟောန္တီတိ။
֍ ဋီ ၆၃-၆၄။ သာဓိပတိအမောဟဝသေနာတိ အဓိပတိဘာဝသဟိတာမောဟဝသေနာတိ အတ္ထော။
֍ ဋီ ၈၃-၈၇။ နဟေတုပစ္စယာ…ပေ… နဥပနိဿယေ အဋ္ဌာတိ နဟေတုပစ္စယာ နာရမ္မဏပစ္စယာ နဥပနိဿယေ အဋ္ဌာတိ ဧဝံ သင်္ခိပိတွာ ဥဒ္ဓရတိ။ နာနာက္ခဏိကကမ္မပစ္စယဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗာတိ ဣဒံ ‘‘ဒုက္ခာယ ဝေဒနာယ သမ္ပယုတ္တော သုခါယ ဝေဒနာယ သမ္ပယုတ္တဿာ’’တိ ဧတံ ဝဇ္ဇေတွာ အဝသေသေသု အဋ္ဌသုပိ နာနာက္ခဏိကကမ္မပစ္စယသမ္ဘဝံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ န ဟိ သဟဇာတပစ္စယော အဋ္ဌသုပိ လဗ္ဘတိ, အထ ခေါ တီသွေဝါတိ။
ဝေဒနာတ္တိကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၃။ ဝိပါကတ္တိကဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁-၂၃။ ဝိပါကတ္တိကေ ဝိပါကဓမ္မံ ပဋိစ္စာတိ ဝိပါကံ ဓမ္မံ ပဋိစ္စ။ သမာသေနပိ ဟိ သောယေဝတ္ထော ဝုတ္တောတိ ပါဠိယံ သမာသံ ကတွာ လိခိတံ။
(မူလဋီ၊၃၊၂၄၁။)֍ ဋီ ၂၄-၅၂။ ‘‘နေဝဝိပါကနဝိပါကဓမ္မဓမ္မံ ပဋိစ္စ နေဝဝိပါကနဝိပါကဓမ္မဓမ္မော ဥပ္ပဇ္ဇတိ နဝိပါကပစ္စယာ’’တိ ဧတဿ ဝိဘင်္ဂေ ‘‘မဟာဘူတေ ပဋိစ္စ စိတ္တသမုဋ္ဌာနံ ရူပံ ဥပါဒါရူပ’’န္တိ ဧတ္တကမေဝ ဝုတ္တံ, န ဝုတ္တံ ‘‘ကဋတ္တာရူပ’’န္တိ။ တံ ခန္ဓေ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇမာနဿ မဟာဘူတေ ပဋိစ္စ ဥပ္ပတ္တိဒဿနတ္ထတ္တာ န ဝုတ္တံ။ န ဟေတ္ထ ကဋတ္တာရူပဿ ခန္ဓေ ပဋိစ္စ ဥပ္ပတ္တိ အတ္ထိ, ယဿ မဟာဘူတေ ပဋိစ္စ ဥပ္ပတ္တိ ဝတ္တဗ္ဗာ သိယာ။ ပဝတ္တိယံ ပန ကဋတ္တာရူပံ ‘‘အသညသတ္တာနံ…ပေ… မဟာဘူတေ ပဋိစ္စ ကဋတ္တာရူပံ ဥပါဒါရူပ’’န္တိ ဧတေနေဝ ဒဿိတံ ဟောတိ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ အသညသတ္တာနံ ရူပသမာနဂတိကတ္တာ နာဟာရပစ္စယေ စ ပဝတ္တိယံ ကဋတ္တာရူပံ န ဥဒ္ဓဋံ။ တမ္ပိ ဟိ ဥပ္ပါဒက္ခဏေ အာဟာရပစ္စယေန ဝိနာ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဥဒ္ဓရိတဗ္ဗံ သိယာတိ။
ဝိပါကတ္တိကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၄။ ဥပါဒိန္နတ္တိကဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၅။ ဥပါဒိန္နတ္တိကေ အနုပါဒိန္နအနုပါဒါနိယံ ဓမ္မံ ပဋိစ္စ အနုပါဒိန္နအနုပါဒါနိယော ဓမ္မော ဥပ္ပဇ္ဇတိ နာဓိပတိပစ္စယာတိ ဧတေန သယံ အဓိပတိဘူတတ္တာ အဝိရဟိတာရမ္မဏာဓိပတီသုပိ အဓိပတိ ဒုဝိဓေနပိ အဓိပတိပစ္စယေန ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ န ဝတ္တဗ္ဗော, အယမေတဿ သဘာဝေါတိ ဒဿေတိ။
֍ ဋီ ၇၂။ ဥပါဒိန္နုပါဒါနိယော ကဗဠီကာရာဟာရော ဥပါဒိန္နုပါဒါနိယဿ ကာယဿ အာဟာရပစ္စယေန ပစ္စယောတိ ဧတ္ထ ကမ္မဇာနံ ရူပါနံ အဗ္ဘန္တရဂတာ ဩဇာ တဿေဝ ကမ္မဇကာယဿ ရူပဇီဝိတိန္ဒြိယံ ဝိယ ကဋတ္တာရူပါနံ အနုပါလနုပတ္ထမ္ဘနဝသေန ပစ္စယော, န ဇနကဝသေနာတိ အယမတ္ထော အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တော။ ဧတသ္မိံ ပန အတ္ထေ သတိ ဥပါဒိန္နုပါဒါနိယော စ အနုပါဒိန္နအနုပါဒါနိယော စ ဓမ္မာ ဥပါဒိန္နုပါဒါနိယဿ ဓမ္မဿ အတ္ထိပစ္စယေန ပစ္စယော ပစ္ဆာဇာတိန္ဒြိယန္တိ ဧတ္ထ ‘‘အာဟာရ’’န္တိပိ ဝတ္တဗ္ဗံ, ယဒိ စ ကမ္မဇာ ဩဇာ သကလာပရူပါနမေဝ အာဟာရပစ္စယော ဟောတိ, ဧဝံ သတိ ‘‘ဥပါဒိန္နုပါဒါနိယော ကဗဠီကာရာဟာရော အနုပါဒိန္နုပါဒါနိယဿ ကာယဿ အာဟာရပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ, ဝုတ္တဉ္စိဒံ, တမ္ပိ အနဇ္ဈောဟဋာယ သသန္တာနဂတာယ ဥပါဒိန္နောဇာယ အနုပါဒိန္နုပါဒါနိယဿ ကာယဿ အာဟာရပစ္စယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဧဝဉ္စ
(မူလဋီ၊၃၊၂၄၂။)သတိ ‘‘ဥပါဒိန္နုပါဒါနိယော စ အနုပါဒိန္နအနုပါဒါနိယော စ ဓမ္မာ အနုပါဒိန္နုပါဒါနိယဿ ဓမ္မဿ အတ္ထိပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၄။၈၅) အယမ္ပိ ပဉှော ပစ္ဆာဇာတာဟာရဝသေန ဥဒ္ဓရိတဗ္ဗော သိယာ, တသ္မာ အဇ္ဈောဟဋဿ ဥပါဒိန္နာဟာရဿ လောကုတ္တရက္ခဏေ အဘာဝတော ဒုမူလကေသု ပဌမပဉှေ ‘‘အာဟာရ’’န္တိ န ဝုတ္တံ။ ဒုတိယပဉှော စ န ဥဒ္ဓဋော, န ဣတရဿ ဥပါဒိန္နာဟာရဿ ကာမဘဝေ အသမ္ဘဝါဘာဝတောတိ အဇ္ဈောဟဋမေဝ မဏ္ဍူကာဒိသရီရဂတံ ဥပါဒိန္နာဟာရံ သန္ဓာယ ‘‘ဥပါဒိန္နုပါဒါနိယော ကဗဠီကာရာဟာရော ဥပါဒိန္နုပါဒါနိယဿ စ အနုပါဒိန္နုပါဒါနိယဿ စ ကာယဿ အာဟာရပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၄။၇၄) ဝဒန္တာနံ ဝါဒေါ ဗလဝတရော။ န ဟိ အဇ္ဈောဟဋမတ္တာဝ မဏ္ဍူကာဒယော ကုစ္ဆိဝိတ္ထတံ န ကရောန္တိ, န စ ဗလံ န ဥပဇာယန္တိ, န စ ရူပဝိသေသော န ဝိညာယတီတိ။
‘‘အနုပါဒိန္နအနုပါဒါနိယော ဓမ္မော ဥပါဒိန္နုပါဒါနိယဿ စ အနုပါဒိန္နအနုပါဒါနိယဿ စ ဓမ္မဿ အတ္ထိပစ္စယေန ပစ္စယော သဟဇာတံ ပစ္ဆာဇာတ’’န္တိ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၄။၈၃) ဧဝမာဒီဟိ ဣဓ ဝုတ္တေဟိ ဧကမူလကဒုကတိကာဝသာနပဉှဝိဿဇ္ဇနေဟိ ‘‘ကုသလော ဓမ္မော ကုသလဿ စ အဗျာကတဿ စ ဓမ္မဿ အတ္ထိပစ္စယေန ပစ္စယော သဟဇာတ’’န္တိအာဒိနာ ဣဓ ဒုတိယဒုကာဝသာနေ ဝိယ ဝိဿဇ္ဇနံ လဗ္ဘတီတိ ဝိညာယတိ။ သုခါဝဗောဓနတ္ထံ ပန တတ္ထ သဟဇာတဝသေနေဝ ဝိဿဇ္ဇနံ ကတံ။ ပစ္စနီယေ ပန သဟဇာတဿေဝ အပဋိက္ခေပေ လာဘတော, ပဋိက္ခေပေ စ အလာဘတော သဟဇာတပစ္စယဝသေနေဝ ဧကမူလကဒုကာဝသာနာ တတ္ထ ဥဒ္ဓဋာ, ဣဓ ပနေတေဟိ ဝိဿဇ္ဇနေဟိ ဧကော ဓမ္မော သဟဇာတာဒီသု အတ္ထိပစ္စယဝိသေသေသု အနေကေဟိပိ အနေကေသံ ဓမ္မာနံ ဧကော အတ္ထိပစ္စယော ဟောတီတိ ဒဿိတံ ဟောတိ။ ဧကော ဟိ ဓမ္မော ဧကဿ ဓမ္မဿ ဧကေနေဝ အတ္ထိပစ္စယဝိသေသေန အတ္ထိပစ္စယော ဟောတိ, ဧကော အနေကေသံ ဧကေနပိ အနေကေဟိပိ, တထာ အနေကော ဧကဿ, အနေကော အနေကေသံ သမာနတ္တေ ပစ္စယုပ္ပန္နဓမ္မာနံ, အတ္ထိပစ္စယဝိသေသေသု ပန ပဉ္စသု သဟဇာတံ ပုရေဇာတေနေဝ သဟ အတ္ထိပစ္စယော ဟောတိ, အနညဓမ္မတ္တေ ပစ္ဆာဇာတေန စ, န နာနာဓမ္မတ္တေ။
ယဒိ သိယာ, ‘‘ဥပါဒိန္နုပါဒါနိယော စ အနုပါဒိန္နအနုပါဒါနိယော စ ဓမ္မာ ဥပါဒိန္နုပါဒါနိယဿ ဓမ္မဿ အတ္ထိပစ္စယေန ပစ္စယော ပစ္ဆာဇာတံ ဣန္ဒြိယ’’န္တိ ဧတ္ထ ‘‘သဟဇာတ’’န္တိပိ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ။ ကမ္မဇာနဉှိ ဘူတာနံ
(မူလဋီ၊၃၊၂၄၃။)သဟဇာတာနံ ပစ္ဆာဇာတာနဉ္စ လောကုတ္တရာနံ ဧကက္ခဏေ လဗ္ဘမာနာနမ္ပိ ဧကော အတ္ထိပစ္စယဘာဝေါ နတ္ထိ သဟဇာတပစ္ဆာဇာတာနံ နာနာဓမ္မာနံ ဝိရုဒ္ဓသဘာဝတ္တာတိ တံ န ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ပစ္စနီယေ စ ‘‘နဣန္ဒြိယေ ဗာဝီသာ’’တိ ဝုတ္တံ။ အညထာ ဟိ ဣန္ဒြိယပဋိက္ခေပေပိ သဟဇာတပစ္ဆာဇာတဝသေန တဿ ပဉှဿ လာဘတော ‘‘တေဝီသာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာတိ။ ပုရေဇာတံ သဟဇာတေနေဝ သဟ အတ္ထိပစ္စယော ဟောတိ, န ဣတရေဟိ, တမ္ပိ ဝတ္ထု တံသဟိတပုရေဇာတမေဝ, န ဣတရံ။ ကုသလတ္တိကေ ဟိ ပဉှာဝါရေ ‘‘နဝိပ္ပယုတ္တပစ္စယာ အတ္ထိယာ ပဉ္စာ’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၁။၆၄၉) ဝုတ္တံ, သနိဒဿနတ္တိကေ ပန ‘‘ဝိပ္ပယုတ္တေ ဗာဝီသာ’’တိ။ ယံ ပန တတ္ထ အတ္ထိဝိဘင်္ဂေ ပစ္စယုဒ္ဓါရေ စ တိမူလကေကာဝသာနံ ဥဒ္ဓဋံ, တံ ဝတ္ထုသဟိတဿ အာရမ္မဏပုရေဇာတဿ သဟဇာတေန, သဟ ပစ္စယဘာဝတောတိ ပစ္ဆာဇာတံ အာဟာရိန္ဒြိယေဟေဝ, အနညဓမ္မတ္တေ စ သဟဇာတေန စ, အာဟာရော ပစ္ဆာဇာတိန္ဒြိယေဟေဝ, ဣန္ဒြိယံ ပစ္ဆာဇာတာဟာရေနာတိ ဧဝမေတံ အတ္ထိပစ္စယဝိဘာဂံ သလ္လက္ခေတွာ အနုလောမေ ပစ္စနီယာဒီသု စ လဗ္ဘမာနာ ပဉှာ ဥဒ္ဓရိတဗ္ဗာ။
ဥပါဒိန္နတ္တိကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၆။ ဝိတက္ကတ္တိကဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၂။ ဝိတက္ကတ္တိကေ ပဋိစ္စဝါရာနုလောမေ အဓိပတိယာ တေဝီသာတိ သတ္တသု မူလကေသု ယထာက္ကမံ သတ္တ ပဉ္စ တီဏိ ဧကံ တီဏိ တီဏိ ဧကန္တိ ဧဝံ တေဝီသ, အညမညေ အဋ္ဌဝီသ သတ္တ ပဉ္စ ပဉ္စ တီဏိ စတ္တာရိ တီဏိ ဧကန္တိ ဧဝံ, ပုရေဇာတေ ဧကာဒသ တီဏိ စတ္တာရိ ဒွေ ဒုတိယတတိယဒုမူလကေသု ဧကံ ဧကန္တိ ဧဝံ, တထာ အာသေဝနေ။ အညာနိ ဂဏနာနိ ဟေတုအာရမ္မဏသဒိသာနိ။
֍ ဋီ ၃၁။ ပစ္စနီယေ နာဓိပတိပစ္စယေ ပဌမပဉှေ ‘‘အဝိတက္ကဝိစာရမတ္တေ ခန္ဓေ ပဋိစ္စ အဝိတက္ကဝိစာရမတ္တာ အဓိပတီ’’တိ ဝတွာ ပုန ‘‘ဝိပါကံ အဝိတက္ကဝိစာရမတ္တံ ဧကံ ခန္ဓံ ပဋိစ္စာ’’တိအာဒိနာ ဝိဿဇ္ဇနံ ကတံ, န ပန အဝိသေသေန။ ကသ္မာ? ဝိပါကဝဇ္ဇာနံ အဝိတက္ကဝိစာရမတ္တက္ခန္ဓာနံ ဧကန္တေန
(မူလဋီ၊၃၊၂၄၄။)သာဓိပတိဘာဝတော။ ဝိပါကာနံ ပန လောကုတ္တရာနမေဝ သာဓိပတိဘာဝေါ, န ဣတရေသန္တိ တေ ဝိသုံ နိဒ္ဓါရေတွာ ဝုတ္တာ။ လောကုတ္တရဝိပါကာဓိပတိဿ စေတ္ထ ပုရိမကောဋ္ဌာသေယေဝ သင်္ဂဟော ဝေဒိတဗ္ဗော။
֍ ဋီ ၃၈။ နာသေဝနမူလကေ အဝိတက္ကဝိစာရမတ္တံ ဝိပါကေန သဟ ဂစ္ဆန္တေနာတိ ဧတံ မူလံ အဝိတက္ကဝိစာရမတ္တအဝိတက္ကဝိစာရပဒေဟိ အဝိတက္ကေဟိ သဟ ယောဇေန္တေန နပုရေဇာတသဒိသံ ပါဠိဂမနံ ကာတဗ္ဗန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သဒိသတာ စေတ္ထ ယေဘုယျေန ဝိသဒိသတာ စ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ တတ္ထ ဟိ အာရုပ္ပေ အဝိတက္ကဝိစာရမတ္တံ ဣဓ ဝိပါကံ အဝိတက္ကဝိစာရမတ္တန္တိအာဒိ ယောဇေတဗ္ဗန္တိ အယမေတ္ထ ဝိသေသော။ ဣဒဉ္စ နာသေဝနဝိဘင်္ဂါနန္တရံ လိခိတဗ္ဗံ, န ဈာနာနန္တရံ, ကေသုစိ ပေါတ္ထကေသု လိခိတံ။
ပစ္စယဝါရေ ပဌမဃဋနေ ပဝတ္တိပဋိသန္ဓိယောတိ ဒုမူလကေသု ပဌမေ သတ္တသုပိ ပဉှေသု ပဝတ္တိဉ္စ ပဋိသန္ဓိဉ္စ ယောဇေတွာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။
֍ ဋီ ၄၉။ ပစ္စနီယေ သတ္တသု ဌာနေသု သတ္တ မောဟာ ဥဒ္ဓရိတဗ္ဗာ မူလပဒေသု ဧဝါတိ သဝိတက္ကသဝိစာရာဒိပဒေသု မူလပဒမေဝ အဝသာနဘာဝေန ယေသု ပဉှေသု ယောဇိတံ, တေသု သတ္တသု ပဉှေသု သတ္တ မောဟာ ဥဒ္ဓရိတဗ္ဗာတိ အတ္ထော။
ပဉှာဝါရပစ္စနီယေ ‘‘အဝိတက္ကဝိစာရမတ္တော ဓမ္မော အဝိတက္ကဝိစာရမတ္တဿ ဓမ္မဿ အာရမ္မဏသဟဇာတဥပနိဿယကမ္မပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ ကေသုစိ ပေါတ္ထကေသု ပါဌော ဒိဿတိ, ဥပနိဿယေန ပန သင်္ဂဟိတတ္တာ ‘‘ကမ္မပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ န သက္ကာ ဝတ္တုံ။ ဥပါဒိန္နတ္တိကပဉှာဝါရပစ္စနီယေ ဟိ ‘‘အနုပါဒိန္နအနုပါဒါနိယော ဓမ္မော အနုပါဒိန္နအနုပါဒါနိယဿ ဓမ္မဿ သဟဇာတဥပနိဿယပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၄။၅၈, ၆၂) ဧတ္တကမေဝ ဝုတ္တံ။ ပရိတ္တတ္တိကပဉှာဝါရပစ္စနီယေ စ ‘‘မဟဂ္ဂတော ဓမ္မော မဟဂ္ဂတဿ ဓမ္မဿ အာရမ္မဏသဟဇာတဥပနိဿယပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၂။၁၂။၅၇, ၆၅, ၇၃) ဧတ္တကမေဝ ဝုတ္တန္တိ။ ဧတ္တကမေဝ စ အဝိတက္ကဝိစာရမတ္တံ ကမ္မံ အပ္ပမာဏံ မဟဂ္ဂတဉ္စ, တဉ္စ ဒုဗ္ဗလံ န ဟောတီတိ ဧတေဟိယေဝ ဝစနေဟိ ဝိညာယတီတိ။
ဝိတက္ကတ္တိကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(မူလဋီ၊၃၊၂၄၅။)၈။ ဒဿနေနပဟာတဗ္ဗတ္တိကဝဏ္ဏနာ
ဒဿနေနပဟာတဗ္ဗတ္တိကေ ဒဿနေန ပဟာတဗ္ဗော ဓမ္မော ဘာဝနာယ ပဟာတဗ္ဗဿ ဓမ္မဿ ဧကေနပိ ပစ္စယေန ပစ္စယော န ဟောတီတိ ဣဒံ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒဝိဘင်္ဂေ ဝိစာရိတနယေန ဝိစာရေတဗ္ဗန္တိ။
ဒဿနေနပဟာတဗ္ဗတ္တိကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ပုစ္ဆာဂဏနဂါထာယော
ကုသလာဒိ ဧကကတ္တယ-မထာဒိ အန္တေန မဇ္ဈိမန္တေန၊
အာဒိ စ မဇ္ဈေန ဒုကာ, တယော တိကေကော စ ဝိညေယျော။
တေသွေကေကံ မူလံ ကတွာ, တံ သတ္တသတ္တကာ ပုစ္ဆာ၊
ဧကေကပစ္စယေ ယထာ, ဘဝန္တိ ဧကူနပညာသ။
ဆသတ္တတာဓိကသတံ, သဟဿမေကဉ္စ သုဒ္ဓိကေ ပုစ္ဆာ၊
ဧသ စ နယောနုလောမေ, ပစ္စနီယေ စာတိ နာညတ္ထ။
ရာသိဂုဏိတဿ ရာသိဿဍ္ဎံ, သဟ ရာသိကဿ ပိဏ္ဍော သော၊
ရာသိဿ ဝါ သဟေကဿဍ္ဎံ, ပုန ရာသိနာ ဂုဏိတံ။
ဣတိ ဟေတုမူလကာဒုက-တိကာဒယော ဆစ္စ သတ္တတိသတာ ဒွေ၊
စတုဝီသတေတ္ထ ပုစ္ဆာ, အဍ္ဎုဍ္ဎသဟဿနဟုတဉ္စ။
တာသံ ယသ္မာ သုဒ္ဓိက-နယော န ပစ္စေကပစ္စယေ တသ္မာ၊
စတုဝီသတိဂုဏိတာနံ, သသုဒ္ဓိကာနံ အယံ ဂဏနာ။
လက္ခတ္တယံ ဒွိနဟုတံ, ပဉ္စ သဟဿာနိ သတ္တ စ သတာနိ၊
ဒွါပညာသာ ဧတာ, အနုလောမေ ပိဏ္ဍိတာ ပုစ္ဆာ။
အနုလောမသဒိသဂဏနာ, ဘဝန္တိ ပုစ္ဆာနယေ စ ပစ္စနီယေ၊
ဟာပေတွာ ပန သေသေ, နယဒွယေ သုဒ္ဓိကေ လဒ္ဓါ။
ဆပ္ပညာသ ဘဝန္တိ ပုစ္ဆာ, ဆသတသဟိတဉ္စ လက္ခတေရသကံ၊
ပုစ္ဆာနယေသု ဂဏိတာ, ပဋိစ္စဝါရေ စတူသွပိ။
(မူလဋီ၊၃၊၂၄၆။)သတ္တဟိ ဂုဏိတာ ကုသလတ္တိကေ ဒွယံ, နဝုတိဉ္စေဝ ပဉ္စသတာ၊
စတ္တာရိ သဟဿာနိ စ, တထေကနဝုတေ စ လက္ခကာ။
နာဒွါဝီသတိ ဂုဏိတာ, တိကေသု သဗ္ဗေသု ဝီသတိ စ ကောဋိ၊
လက္ခတ္တယံ သဟဿံ, စတုဝီသတိ စာပိ ဝိညေယျာ။
တိကပဋ္ဌာနံ။
ဧကကပစ္စယေ ပန, နဝ နဝ ကတွာ သသောဠသဒွိသတံ၊
ဟေတုဒုကပဌမဝါရေ, ပဌမနယေ သုဒ္ဓိကေ ပုစ္ဆာ။
ဟေတာဒိမူလကနယေ-သွေကေကသ္မိံ ဒုကာဒိဘေဒယုတေ၊
စတုရာသီတိစတုသတ-သဟိတံ သဟဿဒွယံ ပုစ္ဆာ။
တာ စတုဝီသတိဂုဏိတာ, သသုဒ္ဓိကာ ဧတ္ထ ဟောန္တိ အနုလောမေ၊
ဒွတ္တိံသဋ္ဌသတာဓိက-သဟဿနဝကဍ္ဎလက္ခကာ။
ဧဝံ ပစ္စနီယေ ဒွေ, သုဒ္ဓိကရဟိတာ စတူသွတော ဟောန္တိ၊
ဆန္နဝုတဋ္ဌသတဋ္ဌ-တိံသသဟဿဒွိလက္ခကာနိ။
တာ ပန သတ္တဂုဏာ ဒွေ, သတ္တတိသတဒွယံ သဟဿာနိ၊
ဒွါသတ္တတိ ဟောန္တိ တတော, သောဠသ လက္ခာနိ ဟေတုဒုကေ။
တာ သတဂုဏာ ဒုကသတေ, သတဒွယံ သတ္တဝီသတိ သဟဿာ၊
ဒွါသတ္တတိလက္ခာနိ စ, သောဠသကောဋိ တတော ပုစ္ဆာ။
ဒုကပဋ္ဌာနံ။
ဒုကတိကပဋ္ဌာနေ တိက-ပက္ခေပေါ ဟောတိ ဧကမေကဒုကေ၊
တဿ ဆသဋ္ဌိဂုဏေန တေ, ဆသဋ္ဌိသတံ ဒုကာ ဟောန္တိ။
ဟေတုဒုကလဒ္ဓပုစ္ဆာ, ဂုဏိတာ တေဟိ စ ဟောန္တိ တိကပဒမေဝ၊
ဒုကပဋ္ဌာနေ ပုစ္ဆာ, တာသံ ဂဏနာ အယံ ဉေယျာ။
ဒွါပညာသ သတာနိ စ, နဝေဝ နဟုတာနိ နဝ စ သဋ္ဌိဉ္စ၊
လက္ခာနိ တီဟိ သဟိတံ, သတံ သဟဿဉ္စ ကောဋိနံ။
ဒုကတိကပဋ္ဌာနံ။
(မူလဋီ၊၃၊၂၄၇။)တိကဒုကပဋ္ဌာနေ တိက-မေကေကံ ဒွိသတဘေဒနံ ကတွာ၊
ဒွါဝီသဒွိသတဂုဏာ, ဉေယျာ ကုသလတ္တိကေ လဒ္ဓါ။
ပုစ္ဆာ အဋ္ဌသတာဓိက-စတုသဟဿဒွိလက္ခယုတ္တာနံ၊
ကောဋီနံ ဆက္ကမထော, ကောဋိသဟဿာနိ စတ္တာရိ။
တိကဒုကပဋ္ဌာနံ။
တိကတိကပဋ္ဌာနေ, တေသဋ္ဌိဝိဓေကေကဘေဒနာ တု တိကာ၊
တေဟိ စ ဂုဏိတာ ကုသလ-တ္တိကပုစ္ဆာပိ ဟောန္တိ ပုစ္ဆာ တာ။
ဒွါဒသ ပဉ္စသတာ စတု-သဋ္ဌိသဟဿာနိ နဝုတိ စေကူနာ၊
လက္ခာနမေကသဋ္ဌိ, ဒွါဒသသတကောဋိယော စေဝ။
တိကတိကပဋ္ဌာနံ။
ဒွယဟီနဒွယသတဂုဏော, ဧကေကော ဒုကဒုကေ တေဟိ၊
ဟေတုဒုကေ လဒ္ဓါ သင်္ချ-ဘေဒေဟိ စ ဝဍ္ဎိတာ ပုစ္ဆာ။
ဆသတယုတာနိ ပဉ္စာ-သီတိသဟဿာနိ လက္ခနဝကဉ္စ၊
ဧကာဒသာပိ ကောဋိ, ပုန ကောဋိသတာနိ တေတ္တိံသ။
ဒုကဒုကပဋ္ဌာနံ။
သမ္ပိဏ္ဍိတာ တု ပုစ္ဆာ, အနုလောမေ ဆဗ္ဗိဓေပိ ပဋ္ဌာနေ၊
ဆတ္တိံသတိသတသဟဿ-ဋ္ဌကယုတသတ္တနဟုတာနိ။
လက္ခာနိ ဆစ္စ စတ္တာ-လီသေဝ နဝါထ ကောဋိယော ဒသ စ၊
သတ္တကောဋိသတေဟိ စ, ကောဋိသဟဿာနိ နဝ ဟောန္တိ။
တာ စတုဂုဏိတာ ပုစ္ဆာ, စတုပ္ပဘေဒေ သမန္တပဋ္ဌာနေ၊
စတုစတ္တာလီသသတတ္တယံ, သဟဿာနိ တေရသ စ။
(မူလဋီ၊၃၊၂၄၈။)သတ္တာသီတိ စ လက္ခာနံ, ကောဋီနဉ္စ သတ္တသတ္တတိယော၊
ဟောန္တိဋ္ဌသတာနိဋ္ဌ-တိံသသတသဟဿာနိ ဣတိ ဂဏနာ။
ပဋ္ဌာနဿ ပုစ္ဆာဂဏနဂါထာ။
ပဋ္ဌာနပကရဏ-မူလဋီကာ သမတ္တာ။
ဣတိ ဘဒန္တအာနန္ဒာစရိယကေန ကတာ လီနတ္ထပဒဝဏ္ဏနာ
အဘိဓမ္မဿ မူလဋီကာ သမတ္တာ။
Comments
Post a Comment