ဒုကနိပါတ-အဋ္ဌကထာ
အင်္ဂုတ္တရနိကာယေ
နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ
ဒုကနိပါတ
၁။ ပဌမပဏ္ဏာသကံ
၁။ ကမ္မကာရဏဝဂ္ဂေါ
၁။ ဝဇ္ဇသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁။ ဒုကနိပါတဿ ပဌမေ ဝဇ္ဇာနီတိ ဒေါသာ အပရာဓာ။ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကန္တိ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ ဣမသ္မိံယေဝ အတ္တဘာဝေ ဥပ္ပန္နဖလံ။ သမ္ပရာယိကန္တိ သမ္ပရာယေ အနာဂတေ အတ္တဘာဝေ ဥပ္ပန္နဖလံ။ အာဂုစာရိန္တိ ပါပကာရိံ အပရာဓကာရကံ။ ရာဇာနော ဂဟေတွာ ဝိဝိဓာ ကမ္မကာရဏာ ကာရေန္တေတိ စောရံ ဂဟေတွာ ဝိဝိဓာ ကမ္မကာရဏာ ရာဇပုရိသာ ကရောန္တိ, ရာဇာနော ပန တာ ကာရေန္တိ နာမ။ တံ စောရံ ဧဝံ ကမ္မကာရဏာ ကာရိယမာနံ ဧသ ပဿတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ပဿတိ စောရံ အာဂုစာရိံ ရာဇာနော ဂဟေတွာ ဝိဝိဓာ ကမ္မကာရဏာ ကာရေန္တေ’’တိ။ အဒ္ဓဒဏ္ဍကေဟီတိ မုဂ္ဂရေဟိ, ပဟာရသာဓနတ္ထံ ဝါ စတုဟတ္ထဒဏ္ဍံ ဒွေဓာ ဆေတွာ ဂဟိတဒဏ္ဍကေဟိ။ ဗိလင်္ဂထာလိကန္တိ ကဉ္ဇိယဥက္ခလိကကမ္မကာရဏံ။ တံ ကရောန္တာ သီသကဋာဟံ ဥပ္ပါဋေတွာ တတ္တံ အယောဂုဠံ သဏ္ဍာသေန ဂဟေတွာ တတ္ထ ပက္ခိပန္တိ, တေန မတ္ထလုင်္ဂံ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂။)ပက္ကုထိတွာ ဥတ္တရတိ။ သင်္ခမုဏ္ဍိကန္တိ သင်္ခမုဏ္ဍကမ္မကာရဏံ။ တံ ကရောန္တာ ဥတ္တရောဋ္ဌဥဘတောကဏ္ဏစူဠိကဂလဝါဋကပရိစ္ဆေဒေန စမ္မံ ဆိန္ဒိတွာ သဗ္ဗကေသေ ဧကတော ဂဏ္ဌိံ ကတွာ ဒဏ္ဍကေန ဝေဌေတွာ ဥပ္ပါဋေန္တိ, သဟ ကေသေဟိ စမ္မံ ဥဋ္ဌဟတိ။ တတော သီသကဋာဟံ ထူလသက္ခရာဟိ ဃံသိတွာ ဓောဝန္တာ သင်္ခဝဏ္ဏံ ကရောန္တိ။ ရာဟုမုခန္တိ ရာဟုမုခကမ္မကာရဏံ။ တံ ကရောန္တာ သင်္ကုနာ မုခံ ဝိဝရိတွာ အန္တောမုခေ ဒီပံ ဇာလေန္တိ, ကဏ္ဏစူဠိကာဟိ ဝါ ပဋ္ဌာယ မုခံ နိခါဒနေန ခနန္တိ, လောဟိတံ ပဂ္ဃရိတွာ မုခံ ပူရေတိ။
ဇောတိမာလိကန္တိ သကလသရီရံ တေလပိလောတိကာယ ဝေဌေတွာ အာလိမ္ပေန္တိ။ ဟတ္ထပဇ္ဇောတိကန္တိ ဟတ္ထေ တေလပိလောတိကာယ ဝေဌေတွာ ဒီပံ ဝိယ ပဇ္ဇာလေန္တိ။ ဧရကဝတ္တိကန္တိ ဧရကဝတ္တကမ္မကာရဏံ။ တံ ကရောန္တာ ဟေဋ္ဌာဂီဝတော ပဋ္ဌာယ စမ္မဝဋ္ဋေ ကန္တိတွာ ဂေါပ္ဖကေ ဌပေန္တိ, အထ နံ ယောတ္တေဟိ ဗန္ဓိတွာ ကဍ္ဎန္တိ။ သော အတ္တနော စမ္မဝဋ္ဋေ အက္ကမိတွာ အက္ကမိတွာ ပတတိ။ စီရကဝါသိကန္တိ စီရကဝါသိကကမ္မကာရဏံ။ တံ ကရောန္တာ တထေဝ စမ္မဝဋ္ဋေ ကန္တိတွာ ကဋိယံ ဌပေန္တိ, ကဋိတော ပဋ္ဌာယ ကန္တိတွာ ဂေါပ္ဖကေသု ဌပေန္တိ, ဥပရိမေဟိ ဟေဋ္ဌိမသရီရံ စီရကနိဝါသနနိဝတ္ထံ ဝိယ ဟောတိ။ ဧဏေယျကန္တိ ဧဏေယျကကမ္မကာရဏံ။ တံ ကရောန္တာ ဥဘောသု ကပ္ပရေသု စ ဥဘောသု ဇာဏုကေသု စ အယဝလယာနိ ဒတွာ အယသူလာနိ ကောဋ္ဋေန္တိ။ သော စတူဟိ အယသူလေဟိ ဘူမိယံ ပတိဋ္ဌဟတိ။ အထ နံ ပရိဝါရေတွာ အဂ္ဂိံ ကရောန္တိ။ ‘‘ဧဏေယျကော ဇောတိပရိဂ္ဂဟော ယထာ’’တိ အာဂတဋ္ဌာနေပိ ဣဒမေဝ ဝုတ္တံ။ တံ ကာလေန ကာလံ သူလာနိ အပနေတွာ စတူဟိ အဋ္ဌိကောဋီဟိယေဝ ဌပေန္တိ။ ဧဝရူပါ ကမ္မကာရဏာ နာမ နတ္ထိ။
ဗဠိသမံသိကန္တိ ဥဘတောမုခေဟိ ဗဠိသေဟိ ပဟရိတွာ စမ္မမံသနှာရူနိ ဥပ္ပါဋေန္တိ။ ကဟာပဏိကန္တိ သကလသရီရံ တိဏှာဟိ ဝါသီဟိ ကောဋိတော ပဋ္ဌာယ ကဟာပဏမတ္တံ, ကဟာပဏမတ္တံ ပါတေန္တာ ကောဋ္ဋေန္တိ။ ခါရာပတစ္ဆိကန္တိ သရီရံ တတ္ထ တတ္ထ အာဝုဓေဟိ ပဟရိတွာ ကောစ္ဆေဟိ ခါရံ ဃံသန္တိ, စမ္မမံသနှာရူနိ ပဂ္ဃရိတွာ အဋ္ဌိကသင်္ခလိကာဝ တိဋ္ဌတိ။ ပလိဃပရိဝတ္တိကန္တိ ဧကေန ပဿေန နိပဇ္ဇာပေတွာ ကဏ္ဏစ္ဆိဒ္ဒေန အယသူလံ ကောဋ္ဋေတွာ ပထဝိယာ ဧကာဗဒ္ဓံ ကရောန္တိ။ အထ နံ ပါဒေ ဂဟေတွာ အာဝိဉ္ဆန္တိ။ ပလာလပီဌကန္တိ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃။)ဆေကော ကာရဏိကော ဆဝိစမ္မံ အစ္ဆိန္ဒိတွာ နိသဒပေါတေဟိ အဋ္ဌီနိ ဘိန္ဒိတွာ ကေသေသု ဂဟေတွာ ဥက္ခိပတိ, မံသရာသိယေဝ ဟောတိ။ အထ နံ ကေသေဟေဝ ပရိယောနန္ဓိတွာ ဂဏှန္တိ, ပလာလဝဋ္ဋိံ ဝိယ ကတွာ ပုန ဝေဌေန္တိ။ သုနခေဟိပီတိ ကတိပယာနိ ဒိဝသာနိ အာဟာရံ အဒတွာ ဆာတကသုနခေဟိ ခါဒါပေန္တိ။ တေ မုဟုတ္တေန အဋ္ဌိကသင်္ခလိကမေဝ ကရောန္တိ။ သူလေ ဥတ္တာသေန္တေတိ သူလေ အာရောပေန္တေ။
န ပရေသံ ပါဘတံ ဝိလုမ္ပန္တော စရတီတိ ပရေသံ သန္တကံ ဘဏ္ဍံ ပရမ္မုခံ အာဘတံ အန္တမသော အန္တရဝီထိယံ ပတိတံ သဟဿဘဏ္ဍိကမ္ပိ ဒိသွာ ‘‘ဣမိနာ ဇီဝိဿာမီ’’တိ ဝိလုမ္ပန္တော န ဝိစရတိ, ကော ဣမိနာ အတ္ထောတိ ပိဋ္ဌိပါဒေန ဝါ ပဝဋ္ဋေတွာ ဂစ္ဆတိ။
ပါပကောတိ လာမကော။ ဒုက္ခောတိ အနိဋ္ဌော။ ကိဉ္စ တန္တိ ကိံ နာမ တံ ကာရဏံ ဘဝေယျ။ ယာဟန္တိ ယေန အဟံ။ ကာယဒုစ္စရိတန္တိ ပါဏာတိပါတာဒိ တိဝိဓံ အကုသလံ ကာယကမ္မံ။ ကာယသုစရိတန္တိ တဿ ပဋိပက္ခဘူတံ တိဝိဓံ ကုသလကမ္မံ။ ဝစီဒုစ္စရိတန္တိ မုသာဝါဒါဒိ စတုဗ္ဗိဓံ အကုသလံ ဝစီကမ္မံ။ ဝစီသုစရိတန္တိ တဿ ပဋိပက္ခဘူတံ စတုဗ္ဗိဓံ ကုသလကမ္မံ။ မနောဒုစ္စရိတန္တိ အဘိဇ္ဈာဒိ တိဝိဓံ အကုသလကမ္မံ။ မနောသုစရိတန္တိ တဿ ပဋိပက္ခဘူတံ တိဝိဓံ ကုသလကမ္မံ။ သုဒ္ဓံ အတ္တာနံ ပရိဟရတီတိ ဧတ္ထ ဒုဝိဓာ သုဒ္ဓိ – ပရိယာယတော စ နိပ္ပရိယာယတော စ။ သရဏဂမနေန ဟိ ပရိယာယေန သုဒ္ဓံ အတ္တာနံ ပရိဟရတိ နာမ။ တထာ ပဉ္စဟိ သီလေဟိ, ဒသဟိ သီလေဟိ – စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလေန, ပဌမဇ္ဈာနေန…ပေ… နေဝသညာနာသညာယတနေန, သောတာပတ္တိမဂ္ဂေန, သောတာပတ္တိဖလေန…ပေ… အရဟတ္တမဂ္ဂေန ပရိယာယေန သုဒ္ဓံ အတ္တာနံ ပရိဟရတိ နာမ။ အရဟတ္တဖလေ ပတိဋ္ဌိတော ပန ခီဏာသဝေါ ဆိန္နမူလကေ ပဉ္စက္ခန္ဓေ နှာပေန္တောပိ ခါဒါပေန္တောပိ ဘုဉ္ဇာပေန္တောပိ နိသီဒါပေန္တောပိ နိပဇ္ဇာပေန္တောပိ နိပ္ပရိယာယေနေဝ သုဒ္ဓံ နိမ္မလံ အတ္တာနံ ပရိဟရတိ ပဋိဇဂ္ဂတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။
တသ္မာတိ ယသ္မာ ဣမာနိ ဒွေ ဝဇ္ဇာနေဝ, နော န ဝဇ္ဇာနိ, တသ္မာ။ ဝဇ္ဇဘီရုနောတိ ဝဇ္ဇဘီရုကာ။ ဝဇ္ဇဘယဒဿာဝိနောတိ ဝဇ္ဇာနိ ဘယတော ဒဿနသီလာ။ ဧတံ ပါဋိကင်္ခန္တိ ဧတံ ဣစ္ဆိတဗ္ဗံ, ဧတံ အဝဿံဘာဝီတိ အတ္ထော။ ယန္တိ နိပါတမတ္တံ, ကာရဏဝစနံ ဝါ ယေန ကာရဏေန ပရိမုစ္စိဿတိ သဗ္ဗ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄။)ဝဇ္ဇေဟိ။ ကေန ပန ကာရဏေန ပရိမုစ္စိဿတီတိ? စတုတ္ထမဂ္ဂေန စေဝ စတုတ္ထဖလေန စ။ မဂ္ဂေန ဟိ ပရိမုစ္စတိ နာမ, ဖလံ ပတ္တော ပရိမုတ္တော နာမ ဟောတီတိ။ ကိံ ပန ခီဏာသဝဿ အကုသလံ န ဝိပစ္စတီတိ? ဝိပစ္စတိ, တံ ပန ခီဏာသဝဘာဝတော ပုဗ္ဗေ ကတံ။ တဉ္စ ခေါ ဣမသ္မိံယေဝ အတ္တဘာဝေ, သမ္ပရာယေ ပနဿ ကမ္မဖလံ နာမ နတ္ထီတိ။ ပဌမံ။
၂။ ပဓာနသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂။ ဒုတိယေ ပဓာနာနီတိ ဝီရိယာနိ။ ဝီရိယဉှိ ပဒဟိတဗ္ဗတော ပဓာနဘာဝကရဏတော ဝါ ပဓာနန္တိ ဝုစ္စတိ။ ဒုရဘိသမ္ဘဝါနီတိ ဒုဿဟာနိ ဒုပ္ပူရိယာနိ, ဒုက္ကရာနီတိ အတ္ထော။ အဂါရံ အဇ္ဈာဝသတန္တိ အဂါရေ ဝသန္တာနံ။ စီဝရပိဏ္ဍပါတသေနာသနဂိလာနပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရာနုပ္ပဒါနတ္ထံ ပဓာနန္တိ ဧတေသံ စီဝရာဒီနံ စတုန္နံ ပစ္စယာနံ အနုပ္ပဒါနတ္ထာယ ပဓာနံ နာမ ဒုရဘိသမ္ဘဝန္တိ ဒဿေတိ။ စတုရတနိကမ္ပိ ဟိ ပိလောတိကံ, ပသတတဏ္ဍုလမတ္တံ ဝါ ဘတ္တံ, စတုရတနိကံ ဝါ ပဏ္ဏသာလံ, တေလသပ္ပိနဝနီတာဒီသု ဝါ အပ္ပမတ္တကမ္ပိ ဘေသဇ္ဇံ ပရေသံ ဒေထာတိ ဝတ္တုမ္ပိ နီဟရိတွာ ဒါတုမ္ပိ ဒုက္ကရံ ဥဘတောဗျူဠှသင်္ဂါမပ္ပဝေသနသဒိသံ။ တေနာဟ ဘဂဝါ –
‘‘ဒါနဉ္စ ယုဒ္ဓဉ္စ သမာနမာဟု,
အပ္ပါပိ သန္တာ ဗဟုကေ ဇိနန္တိ၊
အပ္ပမ္ပိ စေ သဒ္ဒဟာနော ဒဒါတိ,
တေနေဝ သော ဟောတိ သုခီ ပရတ္ထာ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၈။၇၂၊ သံ။ နိ။ ၁။၃၃)၊
အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတာနန္တိ ဂေဟတော နိက္ခမိတွာ အဂါရဿ ဃရာဝါသဿ ဟိတာဝဟေဟိ ကသိဂေါရက္ခာဒီဟိ ဝိရဟိတံ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ဥပဂတာနံ။ သဗ္ဗူပဓိပဋိနိဿဂ္ဂတ္ထာယ ပဓာနန္တိ သဗ္ဗေသံ ခန္ဓူပဓိကိလေသူပဓိအဘိသင်္ခါရူပဓိသင်္ခါတာနံ ဥပဓီနံ ပဋိနိဿဂ္ဂသင်္ခါတဿ နိဗ္ဗာနဿ အတ္ထာယ ဝိပဿနာယ စေဝ မဂ္ဂေန စ သဟဇာတဝီရိယံ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ဣမာနိ ဒွေ ပဓာနာနိ ဒုရဘိသမ္ဘဝါနိ, တသ္မာ။ ဒုတိယံ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၅။)၃။ တပနီယသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃။ တတိယေ တပနီယာတိ ဣဓ စေဝ သမ္ပရာယေ စ တပန္တီတိ တပနီယာ။ တပ္ပတီတိ စိတ္တသန္တာပေန တပ္ပတိ အနုသောစတိ ကာယဒုစ္စရိတံ ကတွာ နန္ဒယက္ခော ဝိယ နန္ဒမာဏဝေါ ဝိယ နန္ဒဂေါဃာတကော ဝိယ ဒေဝဒတ္တော ဝိယ ဒွေဘာတိကာ ဝိယ စ။ တေ ကိရ ဂါဝံ ဝဓိတွာ မံသံ ဒွေ ကောဋ္ဌာသေ အကံသု။ တတော ကနိဋ္ဌော ဇေဋ္ဌကံ အာဟ – ‘‘မယှံ ဒါရကာ ဗဟူ, ဣမာနိ မေ အန္တာနိ ဒေဟီ’’တိ။ အထ နံ သော ‘‘သဗ္ဗံ မံသံ ဒွေဓာ ဝိဘတ္တံ, ပုန ကိံ မဂ္ဂသီ’’တိ ပဟရိတွာ ဇီဝိတက္ခယံ ပါပေသိ။ နိဝတ္တိတွာ စ နံ ဩလောကေန္တော မတံ ဒိသွာ ‘‘ဘာရိယံ မေ ကမ္မံ ကတ’’န္တိ စိတ္တံ ဥပ္ပါဒေသိ။ အထဿ ဗလဝသောကော ဥပ္ပဇ္ဇိ။ သော ဌိတဋ္ဌာနေပိ နိသိန္နဋ္ဌာနေပိ တဒေဝ ကမ္မံ အာဝဇ္ဇေတိ, စိတ္တဿာဒံ န လဘတိ။ အသိတပီတခါယိတသာယိတမ္ပိဿ သရီရေ ဩဇံ န ဖရတိ, အဋ္ဌိစမ္မမတ္တမေဝ အဟောသိ။ အထ နံ ဧကော ထေရော ဒိသွာ – ‘‘ဥပါသက, တွံ ပဟူတအန္နပါနော, အဋ္ဌိစမ္မမတ္တမေဝ တေ အဝသိဋ္ဌံ, အတ္ထိ နု ခေါ တေ ကိဉ္စိ တပနီယကမ္မ’’န္တိ? သော ‘‘အာမ, ဘန္တေ’’တိ သဗ္ဗံ အာရောစေသိ။ အထ နံ ထေရော ‘‘ဘာရိယံ တေ ဥပါသက ကမ္မံ ကတံ, အနပရာဓဋ္ဌာနေ အပရဒ္ဓ’’န္တိ အာဟ။ သော တေနေဝ ကမ္မေန ကာလံ ကတွာ နိရယေ နိဗ္ဗတ္တော။ ဝစီဒုစ္စရိတေန သုပ္ပဗုဒ္ဓသက္ကကောကာလိကစိဉ္စမာဏဝိကာဒယော ဝိယ တပ္ပတိ။ သေသမေတ္ထ စတုတ္ထေ စ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။ တတိယံ။
၅။ ဥပညာတသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၅။ ပဉ္စမေ ဒွိန္နာဟန္တိ ဒွိန္နံ အဟံ။ ဥပညာသိန္တိ ဥပဂန္တွာ ဂုဏံ အညာသိံ, ဇာနိံ ပဋိဝိဇ္ဈိန္တိ အတ္ထော။ ဣဒါနိ တေ ဓမ္မေ ဒဿေန္တော ယာ စ အသန္တုဋ္ဌိတာတိအာဒိမာဟ။ ဣမဉှိ ဓမ္မဒွယံ နိဿာယ သတ္ထာ သဗ္ဗညုတံ ပတ္တော, တသ္မာ တဿာနုဘာဝံ ဒဿေန္တော ဧဝမာဟ။ တတ္ထ အသန္တုဋ္ဌိတာ ကုသလေသု ဓမ္မေသူတိ ဣမိနာ ဣမံ ဒီပေတိ – ‘‘အဟံ ဈာနမတ္တကေန ဝါ ဩဘာသနိမိတ္တမတ္တကေန ဝါ အသန္တုဋ္ဌော ဟုတွာ အရဟတ္တမဂ္ဂမေဝ ဥပ္ပါဒေသိံ။ ယာဝ သော န ဥပ္ပဇ္ဇိ, န တာဝါဟံ သန္တုဋ္ဌော အဟောသိံ။ ပဓာနသ္မိံ စ အနုက္ကဏ္ဌိတော ဟုတွာ အနောသက္ကနာယ ဌတွာယေဝ ပဓာနကိရိယံ အကာသိ’’န္တိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေန္တော ယာ စ အပ္ပဋိဝါနိတာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အပ္ပဋိဝါနိတာတိ အပ္ပဋိက္ကမနာ အနောသက္ကနာ။ အပ္ပဋိဝါနီ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၆။)သုဒါဟံ, ဘိက္ခဝေ, ပဒဟာမီတိ ဧတ္ထ သုဒန္တိ နိပါတမတ္တံ။ အဟံ, ဘိက္ခဝေ, အနောသက္ကနာယံ ဌိတော ဗောဓိသတ္တကာလေ သဗ္ဗညုတံ ပတ္ထေန္တော ပဓာနမကာသိန္တိ အယမေတ္ထ အတ္ထော။
ဣဒါနိ ယထာ တေန တံ ပဓာနံ ကတံ, တံ ဒဿေန္တော ကာမံ တစော စာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ပတ္တဗ္ဗန္တိ ဣမိနာ ပတ္တဗ္ဗံ ဂုဏဇာတံ ဒဿေတိ။ ပုရိသထာမေနာတိအာဒိနာ ပုရိသဿ ဉာဏထာမော ဉာဏဝီရိယံ ဉာဏပရက္ကမော စ ကထိတော။ သဏ္ဌာနန္တိ ဌပနာ အပ္ပဝတ္တနာ ဩသက္ကနာ, ပဋိပ္ပဿဒ္ဓီတိ အတ္ထော။ ဧတ္တာဝတာ တေန စတုရင်္ဂသမန္နာဂတံ ဝီရိယာဓိဋ္ဌာနံ နာမ ကထိတံ။ ဧတ္ထ ဟိ ကာမံ တစော စာတိ ဧကံ အင်္ဂံ, နှာရု စာတိ ဧကံ, အဋ္ဌိ စာတိ ဧကံ, မံသလောဟိတန္တိ ဧကံ, ဣမာနိ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။ ပုရိသထာမေနာတိအာဒီနိ အဓိမတ္တဝီရိယာဓိဝစနာနိ။ ဣတိ ပုရိမေဟိ စတူဟိ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတေန ဟုတွာ ဧဝံ အဓိဋ္ဌိတံ ဝီရိယံ စတုရင်္ဂသမန္နာဂတံ ဝီရိယာဓိဋ္ဌာနံ နာမာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧတ္တာဝတာ တေန ဗောဓိပလ္လင်္ကေ အတ္တနော အာဂမနီယပဋိပဒါ ကထိတာ။
ဣဒါနိ တာယ ပဋိပဒါယ ပဋိလဒ္ဓဂုဏံ ကထေတုံ တဿ မယှံ, ဘိက္ခဝေတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အပ္ပမာဒါဓိဂတာတိ သတိအဝိပ္ပဝါသသင်္ခါတေန အပ္ပမာဒေန အဓိဂတာ, န သုတ္တပ္ပမတ္တေန လဒ္ဓါ။ သမ္ဗောဓီတိ စတုမဂ္ဂဉာဏဉ္စေဝ သဗ္ဗညုတညာဏဉ္စ။ န ဟိ သက္ကာ ဧတံ သုတ္တပ္ပမတ္တေန အဓိဂန္တုန္တိ။ တေနာဟ – ‘‘အပ္ပမာဒါဓိဂတာ သမ္ဗောဓီ’’တိ။ အနုတ္တရော ယောဂက္ခေမောတိ န ကေဝလံ ဗောဓိယေဝ, အရဟတ္တဖလနိဗ္ဗာနသင်္ခါတော အနုတ္တရော ယောဂက္ခေမောပိ အပ္ပမာဒါဓိဂတောဝ။
ဣဒါနိ အတ္တနာ ပဋိလဒ္ဓဂုဏေသု ဘိက္ခုသံဃံ သမာဒပေန္တော တုမှေ စေပိ ဘိက္ခဝေတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ယဿတ္ထာယာတိ ယဿ အတ္ထာယ, ယံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရိတုကာမာ ဟုတွာတိ အတ္ထော။ တဒနုတ္တရန္တိ တံ အနုတ္တရံ။ ဗြဟ္မစရိယပရိယောသာနန္တိ မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယဿ ပရိယောသာနဘူတံ အရိယဖလံ။ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာတိ အဘိညာယ ဥတ္တမပညာယ ပစ္စက္ခံ ကတွာ။ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရိဿထာတိ ပဋိလဘိတွာ ပါပုဏိတွာ ဝိဟရိဿထ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ အပ္ပဋိဝါနပဓာနံ နာမေတံ ဗဟူပကာရံ ဥတ္တမတ္ထသာဓကံ, တသ္မာ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၇။)၆။ သံယောဇနသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၆။ ဆဋ္ဌေ သံယောဇနိယေသု ဓမ္မေသူတိ ဒသန္နံ သံယောဇနာနံ ပစ္စယဘူတေသု တေဘူမကဓမ္မေသု။ အဿာဒါနုပဿိတာတိ အဿာဒတော ပဿိတာ ပဿနဘာဝေါတိ အတ္ထော။ နိဗ္ဗိဒါနုပဿိတာတိ နိဗ္ဗိဒါဝသေန ဥက္ကဏ္ဌနဝသေန ပဿနဘာဝေါ။ ဇာတိယာတိ ခန္ဓနိဗ္ဗတ္တိတော။ ဇရာယာတိ ခန္ဓပရိပါကတော။ မရဏေနာတိ ခန္ဓဘေဒတော။ သောကေဟီတိ အန္တောနိဇ္ဈာယနလက္ခဏေဟိ သောကေဟိ။ ပရိဒေဝေဟီတိ တန္နိဿိတလာလပ္ပိတလက္ခဏေဟိ ပရိဒေဝေဟိ။ ဒုက္ခေဟီတိ ကာယပဋိပီဠနဒုက္ခေဟိ။ ဒေါမနဿေဟီတိ မနောဝိဃာတဒေါမနဿေဟိ။ ဥပါယာသေဟီတိ အဓိမတ္တာယာသလက္ခဏဥပါယာသေဟိ။ ဒုက္ခသ္မာတိ သကလဝဋ္ဋဒုက္ခတော။ ပဇဟတီတိ မဂ္ဂေန ပဇဟတိ။ ပဟာယာတိ ဧတ္ထ ပန ဖလက္ခဏော ကထိတော။ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ ဝဋ္ဋဝိဝဋ္ဋံ ကထိတံ။ ဆဋ္ဌံ။
၇။ ကဏှသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၇။ သတ္တမေ ကဏှာတိ န ကာဠဝဏ္ဏတာယ ကဏှာ, ကဏှတာယ ပန ဥပနေန္တီတိ နိပ္ဖတ္တိကာဠတာယ ကဏှာ။ သရသေနာပိ ဝါ သဗ္ဗာကုသလဓမ္မာ ကဏှာ ဧဝ။ န ဟိ တေသံ ဥပ္ပတ္တိယာ စိတ္တံ ပဘဿရံ ဟောတိ။ အဟိရိကန္တိ အဟိရိကဘာဝေါ။ အနောတ္တပ္ပန္တိ အနောတ္တာပိဘာဝေါ။ သတ္တမံ။
၈။ သုက္ကသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၈။ အဋ္ဌမေ သုက္ကာတိ န ဝဏ္ဏသုက္ကတာယ သုက္ကာ, သုက္ကတာယ ပန ဥပနေန္တီတိ နိပ္ဖတ္တိသုက္ကတာယ သုက္ကာ။ သရသေနာပိ ဝါ သဗ္ဗကုသလဓမ္မာ သုက္ကာ ဧဝ။ တေသံ ဟိ ဥပ္ပတ္တိယာ စိတ္တံ ပဘဿရံ ဟောတိ။ ဟိရီ စ ဩတ္တပ္ပဉ္စာတိ ဧတ္ထ ပါပတော ဇိဂုစ္ဆနလက္ခဏာ ဟိရီ, ဘာယနလက္ခဏံ ဩတ္တပ္ပံ။ ယံ ပနေတ္ထ ဝိတ္ထာရတော ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ, တံ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝုတ္တမေဝ။ အဋ္ဌမံ။
၉။ စရိယသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၉။ နဝမေ လောကံ ပါလေန္တီတိ လောကံ သန္ဓာရေန္တိ ဌပေန္တိ ရက္ခန္တိ။ နယိဓ ပညာယေထ မာတာတိ ဣမသ္မိံ လောကေ ဇနိကာ မာတာ ‘‘အယံ မေ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၈။)မာတာ’’တိ ဂရုစိတ္တီကာရဝသေန န ပညာယေထ။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။ သမ္ဘေဒန္တိ သင်္ကရံ မရိယာဒဘေဒံ ဝါ။ ယထာ အဇေဠကာတိအာဒီသု ဧတေ ဟိ သတ္တာ ‘‘အယံ မေ မာတာ’’တိ ဝါ ‘‘မာတုစ္ဆာ’’တိ ဝါ ဂရုစိတ္တီကာရဝသေန န ဇာနန္တိ။ ယံ ဝတ္ထုံ နိဿာယ ဥပ္ပန္နာ, တတ္ထေဝ ဝိပ္ပဋိပဇ္ဇန္တိ။ တသ္မာ ဥပမံ အာဟရန္တော ‘‘ယထာ အဇေဠကာ’’တိအာဒိမာဟ။ နဝမံ။
၁၀။ ဝဿူပနာယိကသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၀။ ဒသမံ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိယံ ဝုတ္တံ။ ကတရအဋ္ဌုပ္ပတ္တိယံ? မနုဿာနံ ဥဇ္ဈာယနေ။ ဘဂဝတာ ဟိ ပဌမဗောဓိယံ ဝီသတိ ဝဿာနိ ဝဿူပနာယိကာ အပ္ပညတ္တာ အဟောသိ။ ဘိက္ခူ အနိဗဒ္ဓဝါသာ ဝဿေပိ ဥတုဝဿေပိ ယထာသုခံ ဝိစရိံသု။ တေ ဒိသွာ မနုဿာ ‘‘ကထဉှိ နာမ သမဏာ သကျပုတ္တိယာ ဟေမန္တမ္ပိ ဂိမှမ္ပိ ဝဿမ္ပိ စာရိကံ စရိဿန္တိ ဟရိတာနိ တိဏာနိ သမ္မဒ္ဒန္တာ ဧကိန္ဒြိယံ ဇီဝံ ဝိဟေဌေန္တာ ဗဟူ ခုဒ္ဒကေ ပါဏေ သံဃာတံ အာပါဒေန္တာ။ ဣမေ ဟိ နာမ အညတိတ္ထိယာ ဒုရက္ခာတဓမ္မာ ဝဿာဝါသံ အလ္လီယိဿန္တိ သံကသာယိဿန္တိ, ဣမေ နာမ သကုဏာ ရုက္ခဂ္ဂေသု ကုလာဝကာနိ ကတွာ ဝဿာဝါသံ အလ္လီယိဿန္တိ သံကသာယိဿန္တီ’’တိအာဒီနိ ဝတွာ ဥဇ္ဈာယိံသု။ တမတ္ထံ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော အာရောစေသုံ။ ဘဂဝါ တံ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိံ ကတွာ ဣမံ သုတ္တံ ဒေသေန္တော ပဌမံ တာဝ ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ဝဿံ ဥပဂန္တု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၁၈၄) ဧတ္တကမေဝါဟ။ အထ ဘိက္ခူနံ ‘‘ကဒါ နု ခေါ ဝဿံ ဥပဂန္တဗ္ဗ’’န္တိ ဥပ္ပန္နံ ဝိတက္ကံ သုတွာ ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ဝဿာနေ ဝဿံ ဥပဂန္တု’’န္တိ အာဟ။ အထ ခေါ ဘိက္ခူနံ ဧတဒဟောသိ – ‘‘ကတိ နု ခေါ ဝဿူပနာယိကာ’’တိ။ ဘဂဝတော ဧတမတ္ထံ အာရောစေသုံ။ တံ သုတွာ သကလမ္ပိ ဣဒံ သုတ္တံ ဒေသေန္တော ဒွေမာ, ဘိက္ခဝေတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဝဿူပနာယိကာတိ ဝဿူပဂမနာနိ။ ပုရိမိကာတိ အပရဇ္ဇုဂတာယ အာသာဠှိယာ ဥပဂန္တဗ္ဗာ ပုရိမကတ္တိကပုဏ္ဏမိပရိယောသာနာ ပဌမာ တေမာသီ။ ပစ္ဆိမိကာတိ မာသဂတာယ အာသာဠှိယာ ဥပဂန္တဗ္ဗာ ပစ္ဆိမကတ္တိကပရိယောသာနာ ပစ္ဆိမာ တေမာသီတိ။
ကမ္မကာရဏဝဂ္ဂေါ ပဌမော။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၉။)၂။ အဓိကရဏဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၁။ ဒုတိယဿ ပဌမေ ဗလာနီတိ ကေနဋ္ဌေန ဗလာနိ။ အကမ္ပိယဋ္ဌေန ဗလာနိ နာမ, တထာ ဒုရဘိဘဝနဋ္ဌေန အနဇ္ဈောမဒ္ဒနဋ္ဌေန စ။ ပဋိသင်္ခါနဗလန္တိ ပစ္စဝေက္ခဏဗလံ။ ဘာဝနာဗလန္တိ ဗြူဟနဗလံ ဝဍ္ဎနဗလံ။ သုဒ္ဓံ အတ္တာနန္တိ ဣဒံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တတြာတိ တေသု ဒွီသု ဗလေသု။ ယမိဒန္တိ ယံ ဣဒံ။ သေခါနမေတံ ဗလန္တိ သတ္တန္နံ သေခါနံ ဉာဏဗလမေတံ။ သေခဉှိ သော, ဘိက္ခဝေ, ဗလံ အာဂမ္မာတိ သတ္တန္နံ သေခါနံ ဉာဏဗလံ အာရဗ္ဘ သန္ဓာယ ပဋိစ္စ။ ပဇဟတီတိ မဂ္ဂေန ပဇဟတိ။ ပဟာယာတိ ဣမိနာ ပန ဖလံ ကထိတံ။ ယံ ပါပန္တိ ယံ ပါပကံ လာမကံ။ ယသ္မာ ပနေတာနိ ဒွေပိ ဝဍ္ဎေတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏာတိ, တသ္မာ ဧတ္ထ ဧတဒဂ္ဂံ နာဂတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
֍ ဋီ ၁၂။ ဒုတိယေ သတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂံ ဘာဝေတီတိအာဒီသု အယံ ဟေဋ္ဌာ အနာဂတာနံ ပဒါနံ ဝသေန အတ္ထဝဏ္ဏနာ – ဝိဝေကနိဿိတန္တိ ဝိဝေကံ နိဿိတံ။ ဝိဝေကောတိ ဝိဝိတ္တတာ။ သွာယံ တဒင်္ဂဝိဝေကော ဝိက္ခမ္ဘန-သမုစ္ဆေဒ-ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိ-နိဿရဏဝိဝေကောတိ ပဉ္စဝိဓော။ တသ္မိံ ပဉ္စဝိဓေ ဝိဝေကေ။ ဝိဝေကနိဿိတန္တိ တဒင်္ဂဝိဝေကနိဿိတံ, သမုစ္ဆေဒဝိဝေကနိဿိတံ, နိဿရဏဝိဝေကနိဿိတဉ္စ သတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂံ ဘာဝေတီတိ အယမတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ တထာ ဟိ သတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂဘာဝနာနုယုတ္တော ယောဂီ ဝိပဿနာက္ခဏေ ကိစ္စတော တဒင်္ဂဝိဝေကနိဿိတံ, အဇ္ဈာသယတော နိဿရဏဝိဝေကနိဿိတံ, မဂ္ဂကာလေ ပန ကိစ္စတော သမုစ္ဆေဒဝိဝေကနိဿိတံ, အာရမ္မဏတော နိဿရဏဝိဝေကနိဿိတံ သတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂံ ဘာဝေတိ။ ပဉ္စဝိဓဝိဝေကနိဿိတမ္ပီတိ ဧကေ။ တေ ဟိ န ကေဝလံ ဗလဝဝိပဿနာမဂ္ဂဖလက္ခဏေသုယေဝ ဗောဇ္ဈင်္ဂေ ဥဒ္ဓရန္တိ, ဝိပဿနာပါဒကကသိဏဇ္ဈာနအာနာပါနာသုဘဗြဟ္မဝိဟာရဇ္ဈာနေသုပိ ဥဒ္ဓရန္တိ, န စ ပဋိသိဒ္ဓါ အဋ္ဌကထာစရိယေဟိ။ တသ္မာ တေသံ မတေန ဧတေသံ ဈာနာနံ ပဝတ္တိက္ခဏေ ကိစ္စတော ဧဝ ဝိက္ခမ္ဘနဝိဝေကနိဿိတံ။ ယထာ စ ‘‘ဝိပဿနာက္ခဏေ အဇ္ဈာသယတော နိဿရဏဝိဝေကနိဿိတ’’န္တိ ဝုတ္တံ, ဧဝံ ‘‘ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိဝိဝေကနိဿိတမ္ပိ ဘာဝေတီ’’တိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဧသ နယော ဝိရာဂနိဿိတန္တိအာဒီသု။ ဝိဝေကတ္ထာ ဧဝ ဟိ ဝိရာဂါဒယော။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၀။)ကေဝလံ ဟေတ္ထ ဝေါဿဂ္ဂေါ ဒုဝိဓော ပရိစ္စာဂဝေါဿဂ္ဂေါ စ ပက္ခန္ဒနဝေါဿဂ္ဂေါ စာတိ။ တတ္ထ ပရိစ္စာဂဝေါဿဂ္ဂေါတိ ဝိပဿနာက္ခဏေ စ တဒင်္ဂဝသေန, မဂ္ဂက္ခဏေ စ သမုစ္ဆေဒဝသေန ကိလေသပ္ပဟာနံ။ ပက္ခန္ဒနဝေါဿဂ္ဂေါတိ ဝိပဿနာက္ခဏေ တန္နိန္နဘာဝေန, မဂ္ဂက္ခဏေ ပန အာရမ္မဏကရဏေန နိဗ္ဗာနပက္ခန္ဒနံ။ တဒုဘယမ္ပိ ဣမသ္မိံ လောကိယလောကုတ္တရမိဿကေ အတ္ထဝဏ္ဏနာနယေ ဝဋ္ဋတိ။ တထာ ဟိ အယံ သတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ ယထာဝုတ္တေန ပကာရေန ကိလေသေ ပရိစ္စဇတိ, နိဗ္ဗာနဉ္စ ပက္ခန္ဒတိ။ ဝေါဿဂ္ဂပရိဏာမိန္တိ ဣမိနာ ပန သကလေန ဝစနေန ဝေါဿဂ္ဂတ္ထံ ပရိဏမန္တံ ပရိဏတဉ္စ, ပရိပစ္စန္တံ ပရိပက္ကဉ္စာတိ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အယဉှိ ဗောဇ္ဈင်္ဂဘာဝနာနုယုတ္တော ဘိက္ခု ယထာ သတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ ကိလေသပရိစ္စာဂဝေါဿဂ္ဂတ္ထံ နိဗ္ဗာနပက္ခန္ဒနဝေါဿဂ္ဂတ္ထဉ္စ ပရိပစ္စတိ, ယထာ စ ပရိပက္ကော ဟောတိ, တထာ နံ ဘာဝေတီတိ။ ဧသ နယော သေသဗောဇ္ဈင်္ဂေသု။
ဣဓ ပန နိဗ္ဗာနံယေဝ သဗ္ဗသင်္ခတေဟိ ဝိဝိတ္တတ္တာ ဝိဝေကော, သဗ္ဗေသံ ဝိရာဂဘာဝတော ဝိရာဂေါ, နိရောဓဘာဝတော နိရောဓောတိ ဝုတ္တံ။ မဂ္ဂေါ ဧဝ စ ဝေါဿဂ္ဂပရိဏာမီ, တသ္မာ သတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂံ ဘာဝေတိ ဝိဝေကံ အာရမ္မဏံ ကတွာ ပဝတ္တိယာ ဝိဝေကနိဿိတံ, တထာ ဝိရာဂနိဿိတံ နိရောဓနိဿိတံ။ တဉ္စ ခေါ အရိယမဂ္ဂက္ခဏုပ္ပတ္တိယာ ကိလေသာနံ သမုစ္ဆေဒတော ပရိစ္စာဂဘာဝေန စ နိဗ္ဗာနပက္ခန္ဒနဘာဝေန စ ပရိဏတံ ပရိပက္ကန္တိ အယမေဝ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဧသ နယော သေသဗောဇ္ဈင်္ဂေသု။ ဣတိ ဣမေ သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ လောကိယလောကုတ္တရမိဿကာ ကထိတာ။ ဣမေသုပိ ဒွီသု ဗလေသု ဧတဒဂ္ဂဘာဝေါ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။
֍ ဋီ ၁၃။ တတိယေ ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟီတိအာဒီနံ စတုန္နံ ဈာနာနံ ပါဠိအတ္ထော စ ဘာဝနာနယော စ သဗ္ဗော သဗ္ဗာကာရေန ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၆၉-၇၀) ဝိတ္ထာရိတောယေဝ။ ဣမာနိ ပန စတ္တာရိ ဈာနာနိ ဧကော ဘိက္ခု စိတ္တေကဂ္ဂတ္ထာယ ဘာဝေတိ, ဧကော ဝိပဿနာပါဒကတ္ထာယ, ဧကော အဘိညာပါဒကတ္ထာယ, ဧကော နိရောဓပါဒကတ္ထာယ, ဧကော ဘဝဝိသေသတ္ထာယ။ ဣဓ ပန တာနိပိ ဝိပဿနာပါဒကာနိ အဓိပ္ပေတာနိ။ အယံ ဟိ ဘိက္ခု ဣမာနိ ဈာနာနိ သမာပဇ္ဇိတွာ သမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာယ သင်္ခါရေ သမ္မသိတွာ ဟေတုပစ္စယပရိဂ္ဂဟံ ကတွာ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၁။)သပ္ပစ္စယံ နာမရူပဉ္စ ဝဝတ္ထပေတွာ ဣန္ဒြိယဗလဗောဇ္ဈင်္ဂါနိ သမောဓာနေတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏာတိ။ ဧဝမေတာနိ ဈာနာနိ လောကိယလောကုတ္တရမိဿကာနေဝ ကထိတာနိ။ ဣမသ္မိမ္ပိ ဗလဒွယေ ဧတဒဂ္ဂဘာဝေါ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။
֍ ဋီ ၁၄။ စတုတ္ထေ သံခိတ္တေန စ ဝိတ္ထာရေန စာတိ သံခိတ္တဓမ္မဒေသနာ ဝိတ္ထာရဓမ္မဒေသနာ စာတိ ဒွေယေဝ ဓမ္မဒေသနာတိ ဒဿေတိ။ တတ္ထ မာတိကံ ဥဒ္ဒိသိတွာ ကထိတာ ဒေသနာ သံခိတ္တဒေသနာ နာမ။ တမေဝ မာတိကံ ဝိတ္ထာရတော ဝိဘဇိတွာ ကထိတာ ဝိတ္ထာရဒေသနာ နာမ။ မာတိကံ ဝါ ဌပေတွာပိ အဋ္ဌပေတွာပိ ဝိတ္ထာရတော ဝိဘဇိတွာ ကထိတာ ဝိတ္ထာရဒေသနာ နာမ။ တာသု သံခိတ္တဒေသနာ နာမ မဟာပညဿ ပုဂ္ဂလဿ ဝသေန ကထိတာ, ဝိတ္ထာရဒေသနာ နာမ မန္ဒပညဿ။ မဟာပညဿ ဟိ ဝိတ္ထာရဒေသနာ အတိပပဉ္စော ဝိယ ဟောတိ။ မန္ဒပညဿ သင်္ခေပဒေသနာ သသကဿ ဥပ္ပတနံ ဝိယ ဟောတိ, နေဝ အန္တံ န ကောဋိံ ပါပုဏိတုံ သက္ကောတိ။ သင်္ခေပဒေသနာ စ ဥဂ္ဃဋိတညုဿ ဝသေန ကထိတာ, ဝိတ္ထာရဒေသနာ ဣတရေသံ တိဏ္ဏံ ဝသေန။ သကလမ္ပိ ဟိ တေပိဋကံ သင်္ခေပဒေသနာ ဝိတ္ထာရဒေသနာတိ ဧတ္ထေဝ သင်္ခံ ဂစ္ဆတိ။
֍ ဋီ ၁၅။ ပဉ္စမေ ယသ္မိံ, ဘိက္ခဝေ, အဓိကရဏေတိ ဝိဝါဒါဓိကရဏံ, အနုဝါဒါဓိကရဏံ, အာပတ္တာဓိကရဏံ, ကိစ္စာဓိကရဏန္တိ ဣမေသံ စတုန္နံ အဓိကရဏာနံ ယသ္မိံ အဓိကရဏေ။ အာပန္နော စ ဘိက္ခူတိ အာပတ္တိံ အာပန္နော ဘိက္ခု စ။ တသ္မေတန္တိ တသ္မိံ ဧတံ။ ဒီဃတ္တာယာတိ ဒီဃံ အဒ္ဓါနံ တိဋ္ဌနတ္ထာယ။ ခရတ္တာယာတိ ဒါသ-ကောဏ္ဍ-စဏ္ဍာလ-ဝေနာတိ ဧဝံ ခရဝါစာပဝတ္တနတ္ထာယ။ ဝါဠတ္တာယာတိ ပါဏိ လေဍ္ဍုဒဏ္ဍာဒီဟိ ပဟရဏဝသေန ကက္ခဠဘာဝတ္ထာယ။ ဘိက္ခူ စ န ဖာသုံ ဝိဟရိဿန္တီတိ အညမညံ ဝိဝါဒါပန္နေ ဘိက္ခုသံဃေ ယေပိ ဥဒ္ဒေသံ ဝါ ပရိပုစ္ဆံ ဝါ ဂဟေတုကာမာ ပဓာနံ ဝါ အနုယုဉ္ဇိတုကာမာ, တေ ဖာသုံ န ဝိဟရိဿန္တိ။ ဘိက္ခုသံဃသ္မိံ ဟိ ဥပေါသထပဝါရဏာယ ဌိတာယ ဥဒ္ဒေသာဒီဟိ အတ္ထိကာ ဥဒ္ဒေသာဒီနိ ဂဟေတုံ န သက္ကောန္တိ, ဝိပဿကာနံ စိတ္တုပ္ပါဒေါ န ဧကဂ္ဂေါ ဟောတိ, တတော ဝိသေသံ နိဗ္ဗတ္တေတုံ န သက္ကောန္တိ။ ဧဝံ ဘိက္ခူ စ န ဖာသုံ ဝိဟရိဿန္တိ။ န ဒီဃတ္တာယာတိအာဒီသု ဝုတ္တပဋိပက္ခနယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၂။)ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ သာသနေ။ ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတီတိ ဧဝံ ပစ္စဝေက္ခတိ။ အကုသလံ အာပန္နောတိ ဧတ္ထ အကုသလန္တိ အာပတ္တိ အဓိပ္ပေတာ, အာပတ္တိံ အာပန္နောတိ အတ္ထော။ ကဉ္စိဒေဝ ဒေသန္တိ န သဗ္ဗမေဝ အာပတ္တိံ, အာပတ္တိယာ ပန ကဉ္စိဒေဝ ဒေသံ အညတရံ အာပတ္တိန္တိ အတ္ထော။ ကာယေနာတိ ကရဇကာယေန။ အနတ္တမနောတိ အတုဋ္ဌစိတ္တော။ အနတ္တမနဝါစန္တိ အတုဋ္ဌဝါစံ။ မမေဝါတိ မံယေဝ။ တတ္ထာတိ တသ္မိံ အဓိကရဏေ။ အစ္စယော အစ္စဂမာတိ အပရာဓော အတိက္ကမိတွာ မဒ္ဒိတွာ ဂတော, အဟမေဝေတ္ထ အပရာဓိကော။ သုင်္ကဒါယကံဝ ဘဏ္ဍသ္မိန္တိ ယထာ သုင်္ကဋ္ဌာနံ ပရိဟရိတွာ နီတေ ဘဏ္ဍသ္မိံ သုင်္ကဒါယကံ အပရာဓော အဘိဘဝတိ, သော စ တတ္ထ အပရာဓိကော ဟောတိ, န ရာဇာနော န ရာဇပုရိသာတိ အတ္ထော။
ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယော ဟိ ရညာ ဌပိတံ သုင်္ကဋ္ဌာနံ ပရိဟရိတွာ ဘဏ္ဍံ ဟရတိ, တံ သဟ ဘဏ္ဍသကဋေန အာနေတွာ ရညော ဒဿေန္တိ။ တတ္ထ နေဝ သုင်္ကဋ္ဌာနဿ ဒေါသော အတ္ထိ, န ရညော န ရာဇပုရိသာနံ, ပရိဟရိတွာ ဂတဿေဝ ပန ဒေါသော, ဧဝမေဝံ ယံ သော ဘိက္ခု အာပတ္တိံ အာပန္နော, တတ္ထ နေဝ အာပတ္တိယာ ဒေါသော, န စောဒကဿ။ တီဟိ ပန ကာရဏေဟိ တဿေဝ ဘိက္ခုနော ဒေါသော။ တဿ ဟိ အာပတ္တိံ အာပန္နဘာဝေနပိ ဒေါသော, စောဒကေ အနတ္တမနတာယပိ ဒေါသော, အနတ္တမနဿ သတော ပရေသံ အာရောစနေနပိ ဒေါသော။ စောဒကဿ ပန ယံ သော တံ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇန္တံ အဒ္ဒသ, တတ္ထ ဒေါသော နတ္ထိ။ အနတ္တမနတာယ စောဒနာယ ပန ဒေါသော။ တမ္ပိ အမနသိကရိတွာ အယံ ဘိက္ခု အတ္တနောဝ ဒေါသံ ပစ္စဝေက္ခန္တော ‘‘ဣတိ မမေဝ တတ္ထ အစ္စယော အစ္စဂမာ သုင်္ကဒါယကံဝ ဘဏ္ဍသ္မိ’’န္တိ ဧဝံ ပဋိသဉ္စိက္ခတီတိ အတ္ထော။ ဒုတိယဝါရေ စောဒကဿ အနတ္တမနတာ စ အနတ္တမနတာယ စောဒိတဘာဝေါ စာတိ ဒွေ ဒေါသာ, တေသံ ဝသေန ‘‘အစ္စယော အစ္စဂမာ’’တိ ဧတ္ထ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။
֍ ဋီ ၁၆။ ဆဋ္ဌေ အညတရောတိ ဧကော အပါကဋနာမော ဗြာဟ္မဏော။ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမီတိ ယေနာတိ ဘုမ္မတ္ထေ ကရဏဝစနံ။ တသ္မာ ယတ္ထ ဘဂဝါ, တတ္ထ ဥပသင်္ကမီတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယေန ဝါ ကာရဏေန ဘဂဝါ ဒေဝမနုဿေဟိ ဥပသင်္ကမိတဗ္ဗော, တေန ကာရဏေန ဥပသင်္ကမီတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ကေန စ ကာရဏေန ဘဂဝါ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၃။)ဥပသင်္ကမိတဗ္ဗော? နာနပ္ပကာရဂုဏဝိသေသာဓိဂမာဓိပ္ပါယေန, သာဒုဖလူပဘောဂါဓိပ္ပါယေန ဒိဇဂဏေဟိ နိစ္စဖလိတမဟာရုက္ခော ဝိယ။ ဥပသင်္ကမီတိ ဂတောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဥပသင်္ကမိတွာတိ ဥပသင်္ကမနပရိယောသာနဒီပနံ။ အထ ဝါ ဧဝံ ဂတော တတော အာသန္နတရံ ဌာနံ ဘဂဝတော သမီပသင်္ခါတံ ဂန္တွာတိပိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။
ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံ သမ္မောဒီတိ ယထာ စ ခမနီယာဒီနိ ပုစ္ဆန္တော ဘဂဝါ တေန, ဧဝံ သောပိ ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံ သမပ္ပဝတ္တမောဒေါ အဟောသိ, သီတောဒကံ ဝိယ ဥဏှောဒကေန သမ္မောဒိတံ ဧကီဘာဝံ အဂမာသိ။ ယာယ စ ‘‘ကစ္စိ, ဘော ဂေါတမ, ခမနီယံ, ကစ္စိ ယာပနီယံ, ကစ္စိ ဘောတော ဂေါတမဿ စ သာဝကာနဉ္စ အပ္ပါဗာဓံ အပ္ပါတင်္ကံ လဟုဋ္ဌာနံ ဗလံ ဖာသုဝိဟာရော’’တိအာဒိကာယ ကထာယ သမ္မောဒိ, တံ ပီတိပါမောဇ္ဇသင်္ခါတဿ သမ္မောဒဿ ဇနနတော သမ္မောဒိတုံ ယုတ္တဘာဝတော စ သမ္မောဒနီယံ, အတ္ထဗျဉ္ဇနမဓုရတာယ သုစိရမ္ပိ ကာလံ သာရေတုံ နိရန္တရံ ပဝတ္တေတုံ အရဟရူပတော သရိတဗ္ဗဘာဝတော စ သာရဏီယံ။ သုယျမာနသုခတော ဝါ သမ္မောဒနီယံ, အနုဿရိယမာနသုခတော သာရဏီယံ, တထာ ဗျဉ္ဇနပရိသုဒ္ဓတာယ သမ္မောဒနီယံ, အတ္ထပရိသုဒ္ဓတာယ သာရဏီယန္တိ ဧဝံ အနေကေဟိ ပရိယာယေဟိ သမ္မောဒနီယံ သာရဏီယံ ကထံ ဝီတိသာရေတွာ ပရိယောသာပေတွာ နိဋ္ဌပေတွာ ယေနတ္ထေန အာဂတော, တံ ပုစ္ဆိတုကာမော ဧကမန္တံ နိသီဒိ။
ဧကမန္တန္တိ ဘာဝနပုံသကနိဒ္ဒေသော ‘‘ဝိသမံ စန္ဒိမသူရိယာ ပရိဝတ္တန္တီ’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၄။၇၀) ဝိယ။ တသ္မာ ယထာ နိသိန္နော ဧကမန္တံ နိသိန္နော ဟောတိ, တထာ နိသီဒီတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဘုမ္မတ္ထေ ဝါ ဧတံ ဥပယောဂဝစနံ။ နိသီဒီတိ ဥပါဝိသိ။ ပဏ္ဍိတာ ဟိ ပုရိသာ ဂရုဋ္ဌာနီယံ ဥပသင်္ကမိတွာ အာသနကုသလတာယ ဧကမန္တံ နိသီဒန္တိ။ အယဉ္စ နေသံ အညတရော, တသ္မာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။
ကထံ နိသိန္နော ပန ဧကမန္တံ နိသိန္နော ဟောတီတိ? ဆ နိသဇ္ဇဒေါသေ ဝဇ္ဇေတွာ။ သေယျထိဒံ – အတိဒူရံ, အစ္စာသန္နံ, ဥပရိဝါတံ, ဥန္နတပ္ပဒေသံ, အတိသမ္မုခံ အတိပစ္ဆာတိ။ အတိဒူရေ နိသိန္နော ဟိ သစေ ကထေတုကာမော ဟောတိ, ဥစ္စာသဒ္ဒေန ကထေတဗ္ဗံ ဟောတိ။ အစ္စာသန္နေ နိသိန္နော သံဃဋ္ဋနံ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၄။)ကရောတိ။ ဥပရိဝါတေ နိသိန္နော သရီရဂန္ဓေန ဗာဓတိ။ ဥန္နတပ္ပဒေသေ နိသိန္နော အဂါရဝံ ပကာသေတိ။ အတိသမ္မုခါ နိသိန္နော သစေ ဒဋ္ဌုကာမော ဟောတိ, စက္ခုနာ စက္ခုံ အာဟစ္စ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ ဟောတိ။ အတိပစ္ဆာ နိသိန္နော သစေ ဒဋ္ဌုကာမော ဟောတိ, ဂီဝံ ပသာရေတွာ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ ဟောတိ။ တသ္မာ အယမ္ပိ ဧတေ ဆ နိသဇ္ဇဒေါသေ ဝဇ္ဇေတွာ နိသီဒိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဧကမန္တံ နိသီဒီ’’တိ။
ဧတဒဝေါစာတိ ဒုဝိဓာ ဟိ ပုစ္ဆာ – အဂါရိကပုစ္ဆာ, အနဂါရိကပုစ္ဆာ စ။ တတ္ထ ‘‘ကိံ, ဘန္တေ, ကုသလံ, ကိံ အကုသလ’’န္တိ (မ။ နိ။ ၃။၂၉၆) ဣမိနာ နယေန အဂါရိကပုစ္ဆာ အာဂတာ။ ‘‘ဣမေ နု ခေါ, ဘန္တေ, ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓာ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၈၆) ဣမိနာ နယေန အနဂါရိကပုစ္ဆာ။ အယံ ပန အတ္တနော အနုရူပံ အဂါရိကပုစ္ဆံ ပုစ္ဆန္တော ဧတံ ‘‘ကော နု ခေါ, ဘော ဂေါတမ, ဟေတု ကော ပစ္စယော’’တိအာဒိဝစနံ အဝေါစ။ တတ္ထ ဟေတု ပစ္စယောတိ ဥဘယမ္ပေတံ ကာရဏဝေဝစနမေဝ။ အဓမ္မစရိယာဝိသမစရိယာဟေတူတိ အဓမ္မစရိယာသင်္ခါတာယ ဝိသမစရိယာယ ဟေတု, တံကာရဏာ တပ္ပစ္စယာတိ အတ္ထော။ တတြာယံ ပဒတ္ထော – အဓမ္မဿ စရိယာ အဓမ္မစရိယာ, အဓမ္မကာရဏန္တိ အတ္ထော။ ဝိသမံ စရိယာ, ဝိသမဿ ဝါ ကမ္မဿ စရိယာတိ ဝိသမစရိယာ။ အဓမ္မစရိယာ စ သာ ဝိသမစရိယာ စာတိ အဓမ္မစရိယာဝိသမစရိယာ။ ဧတေနုပါယေန သုက္ကပက္ခေပိ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အတ္ထတော ပနေတ္ထ အဓမ္မစရိယာဝိသမစရိယာ နာမ ဒသ အကုသလကမ္မပထာ, ဓမ္မစရိယာသမစရိယာ နာမ ဒသ ကုသလကမ္မပထာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
အဘိက္ကန္တံ, ဘော ဂေါတမာတိ ဧတ္ထ အယံ အဘိက္ကန္တသဒ္ဒေါ ခယသုန္ဒရာဘိရူပအဗ္ဘနုမောဒနေသု ဒိဿတိ။ ‘‘အဘိက္ကန္တာ, ဘန္တေ, ရတ္တိ, နိက္ခန္တော ပဌမော ယာမော, စိရနိသိန္နော ဘိက္ခုသံဃော’’တိအာဒီသု (ဥဒါ။ ၄၅၊ စူဠဝ။ ၃၈၃၊ အ။ နိ။ ၈။၂၀) ဟိ ခယေ ဒိဿတိ။ ‘‘အယံ ဣမေသံ စတုန္နံ ပုဂ္ဂလာနံ အဘိက္ကန္တတရော စ ပဏီတတရော စာ’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၄။၁၀၀) သုန္ဒရေ။
‘‘ကော မေ ဝန္ဒတိ ပါဒါနိ, ဣဒ္ဓိယာ ယသသာ ဇလံ၊
အဘိက္ကန္တေန ဝဏ္ဏေန, သဗ္ဗာ ဩဘာသယံ ဒိသာ’’တိ။ –
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၅။)အာဒီသု (ဝိ။ ဝ။ ၈၅၇) အဘိရူပေ။ ‘‘အဘိက္ကန္တံ, ဘန္တေ’’တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၁။၂၅၀၊ ပါရာ။ ၁၅) အဗ္ဘနုမောဒနေ။ ဣဓာပိ အဗ္ဘနုမောဒနေယေဝ။ ယသ္မာ စ အဗ္ဘနုမောဒနေ, တသ္မာ သာဓု သာဓု, ဘော ဂေါတမာတိ ဝုတ္တံ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
‘‘ဘယေ ကောဓေ ပသံသာယံ, တုရိတေ ကောတူဟလစ္ဆရေ၊
ဟာသေ သောကေ ပသာဒေ စ, ကရေ အာမေဍိတံ ဗုဓော’’တိ။ –
ဣမိနာ စ လက္ခဏေန ဣဓ ပသာဒဝသေန ပသံသာဝသေန စာယံ ဒွိက္ခတ္တုံ ဝုတ္တောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အထ ဝါ အဘိက္ကန္တန္တိ အဘိက္ကန္တံ အတိဣဋ္ဌံ အတိမနာပံ, အတိသုန္ဒရန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။
တတ္ထ ဧကေန အဘိက္ကန္တသဒ္ဒေန ဒေသနံ ထောမေတိ, ဧကေန အတ္တနော ပသာဒံ။ အယဉှေတ္ထ အဓိပ္ပါယော – အဘိက္ကန္တံ, ဘော ဂေါတမ, ယဒိဒံ ဘောတော ဂေါတမဿ ဓမ္မဒေသနာ, အဘိက္ကန္တံ ယဒိဒံ ဘောတော ဂေါတမဿ ဓမ္မဒေသနံ အာဂမ္မ မမ ပသာဒေါတိ။ ဘဂဝတောယေဝ ဝါ ဝစနံ ဒွေ ဒွေ အတ္ထေ သန္ဓာယ ထောမေတိ – ဘောတော ဂေါတမဿ ဝစနံ အဘိက္ကန္တံ ဒေါသနာသနတော, အဘိက္ကန္တံ ဂုဏာဓိဂမနတော, တထာ သဒ္ဓါဇနနတော, ပညာဇနနတော, သာတ္ထတော, သဗျဉ္ဇနတော, ဥတ္တာနပဒတော, ဂမ္ဘီရတ္ထတော, ကဏ္ဏသုခတော, ဟဒယင်္ဂမတော, အနတ္တုက္ကံသနတော, အပရဝမ္ဘနတော, ကရုဏာသီတလတော, ပညာဝဒါတတော, အာပါထရမဏီယတော, ဝိမဒ္ဒက္ခမတော, သုယျမာနသုခတော, ဝီမံသိယမာနဟိတတောတိ ဧဝမာဒီဟိ ယောဇေတဗ္ဗံ။
တတော ပရမ္ပိ စတူဟိ ဥပမာဟိ ဒေသနံယေဝ ထောမေတိ။ တတ္ထ နိက္ကုဇ္ဇိတန္တိ အဓောမုခဌပိတံ, ဟေဋ္ဌာမုခဇာတံ ဝါ။ ဥက္ကုဇ္ဇေယျာတိ ဥပရိမုခံ ကရေယျ။ ပဋိစ္ဆန္နန္တိ တိဏပဏ္ဏာဒိဆာဒိတံ။ ဝိဝရေယျာတိ ဥဂ္ဃါဋေယျ။ မူဠှဿာတိ ဒိသာမူဠှဿ။ မဂ္ဂံ အာစိက္ခေယျာတိ ဟတ္ထေ ဂဟေတွာ ‘‘ဧသ မဂ္ဂေါ’’တိ ဝဒေယျ။ အန္ဓကာရေတိ ကာဠပက္ခစာတုဒ္ဒသီအဍ္ဎရတ္တဃနဝနသဏ္ဍမေဃပဋလေဟိ စတုရင်္ဂေ တမေ။ အယံ တာဝ အနုတ္တာနပဒတ္ထော။
အယံ ပန အဓိပ္ပါယယောဇနာ – ယထာ ကောစိ နိက္ကုဇ္ဇိတံ ဥက္ကုဇ္ဇေယျ, ဧဝံ သဒ္ဓမ္မဝိမုခံ အသဒ္ဓမ္မေ ပတိတံ မံ အသဒ္ဓမ္မာ ဝုဋ္ဌာပေန္တေန, ယထာ ပဋိစ္ဆန္နံ ဝိဝရေယျ, ဧဝံ ကဿပဿ ဘဂဝတော သာသနန္တရဓာနတော ပဘုတိ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၆။)မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဂဟနပဋိစ္ဆန္နံ သာသနံ ဝိဝရန္တေန, ယထာ မူဠှဿ မဂ္ဂံ အာစိက္ခေယျ, ဧဝံ ကုမ္မဂ္ဂမိစ္ဆာမဂ္ဂပ္ပဋိပန္နဿ မေ သဂ္ဂမောက္ခမဂ္ဂံ အာဝိကရောန္တေန, ယထာ အန္ဓကာရေ တေလပဇ္ဇောတံ ဓာရေယျ, ဧဝံ မောဟန္ဓကာရေ နိမုဂ္ဂဿ မေ ဗုဒ္ဓါဒိရတနရူပါနိ အပဿတော တပ္ပဋိစ္ဆာဒကမောဟန္ဓကာရဝိဒ္ဓံသကဒေသနာပဇ္ဇောတဓာရဏေန မယှံ ဘောတာ ဂေါတမေန ဧတေဟိ ပရိယာယေဟိ ပကာသိတတ္တာ အနေကပရိယာယေန ဓမ္မော ပကာသိတောတိ။
ဧဝံ ဒေသနံ ထောမေတွာ ဣမာယ ဒေသနာယ ရတနတ္တယေ ပသန္နစိတ္တော ပသန္နာကာရံ ကရောန္တော ဧသာဟန္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဧသာဟန္တိ ဧသော အဟံ။ ဘဝန္တံ ဂေါတမံ သရဏံ ဂစ္ဆာမီတိ ဘဝံ မေ ဂေါတမော သရဏံ ပရာယဏံ အဃဿ တာတာ ဟိတဿ စ ဝိဓာတာတိ ဣမိနာ အဓိပ္ပါယေန ဘဝန္တံ ဂေါတမံ ဂစ္ဆာမိ ဘဇာမိ သေဝါမိ ပယိရုပါသာမိ, ဧဝံ ဝါ ဇာနာမိ ဗုဇ္ဈာမီတိ။ ယေသဉှိ ဓာတူနံ ဂတိ အတ္ထော, ဗုဒ္ဓိပိ တေသံ အတ္ထော။ တသ္မာ ဂစ္ဆာမီတိ ဣမဿ ဇာနာမိ ဗုဇ္ဈာမီတိ အယမတ္ထော ဝုတ္တော။ ဓမ္မဉ္စ ဘိက္ခုသံဃဉ္စာတိ ဧတ္ထ ပန အဓိဂတမဂ္ဂေ သစ္ဆိကတနိရောဓေ ယထာနုသိဋ္ဌံ ပဋိပဇ္ဇမာနေ စ စတူသု အပါယေသု အပတမာနေ ဓာရေတီတိ ဓမ္မော။ သော အတ္ထတော အရိယမဂ္ဂေါ စေဝ နိဗ္ဗာနဉ္စ။ ဝုတ္တဉှေတံ – ‘‘ယာဝတာ, ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မာ သင်္ခတာ, အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ တေသံ အဂ္ဂမက္ခာယတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၃၄) ဝိတ္ထာရော။ န ကေဝလဉ္စ အရိယမဂ္ဂေါ စေဝ နိဗ္ဗာနဉ္စ, အပိစ ခေါ အရိယဖလေဟိ သဒ္ဓိံ ပရိယတ္တိဓမ္မောပိ။ ဝုတ္တဉှေတံ ဆတ္တမာဏဝကဝိမာနေ –
‘‘ရာဂဝိရာဂမနေဇမသောကံ, ဓမ္မမသင်္ခတမပ္ပဋိကူလံ၊
မဓုရမိမံ ပဂုဏံ သုဝိဘတ္တံ, ဓမ္မမိမံ သရဏတ္ထမုပေဟီ’’တိ။ (ဝိ။ ဝ။ ၈၈၇)၊
ဧတ္ထ ရာဂဝိရောဂေါတိ မဂ္ဂေါ ကထိတော။ အနောဇမသောကန္တိ ဖလံ။ ဓမ္မမသင်္ခတန္တိ နိဗ္ဗာနံ။ အပ္ပဋိကူလံ မဓုရမိမံ ပဂုဏံ သုဝိဘတ္တန္တိ ပိဋကတ္တယေန ဝိဘတ္တာ သဗ္ဗဓမ္မက္ခန္ဓာတိ။ ဒိဋ္ဌိသီလသံဃာတေန သံဟတောတိ သံဃော။ သော အတ္ထတော အဋ္ဌအရိယပုဂ္ဂလသမူဟော။ ဝုတ္တဉှေတံ တသ္မိယေဝ ဝိမာနေ –
‘‘ယတ္ထ စ ဒိန္နမဟပ္ဖလမာဟု, စတူသု သုစီသု ပုရိသယုဂေသု၊
အဋ္ဌ စ ပုဂ္ဂလဓမ္မဒသာ တေ, သံဃမိမံ သရဏတ္ထမုပေဟီ’’တိ။ (ဝိ။ ဝ။ ၈၈၈)၊
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၇။)ဘိက္ခူနံ သံဃော ဘိက္ခုသံဃော။ ဧတ္တာဝတာ ဗြာဟ္မဏော တီဏိ သရဏဂမနာနိ ပဋိဝေဒေသိ။
ဣဒါနိ တေသု သရဏဂမနေသု ကောသလ္လတ္ထံ သရဏံ, သရဏဂမနံ, ယော စ သရဏံ ဂစ္ဆတိ, သရဏဂမနပ္ပဘေဒေါ, သရဏဂမနဖလံ, သံကိလေသော, ဘေဒေါတိ အယံ ဝိဓိ ဝေဒိတဗ္ဗော။
သေယျထိဒံ – ပဒတ္ထတော တာဝ ဟိံသတီတိ သရဏံ, သရဏဂတာနံ တေနေဝ သရဏဂမနေန ဘယံ သန္တာသံ ဒုက္ခံ ဒုဂ္ဂတိပရိကိလေသံ ဟနတိ ဝိနာသေတီတိ အတ္ထော, ရတနတ္တယဿေဝေတံ အဓိဝစနံ။ အထ ဝါ ဟိတေ ပဝတ္တနေန အဟိတာ စ နိဝတ္တနေန သတ္တာနံ ဘယံ ဟိံသတီတိ ဗုဒ္ဓေါ, ဘဝကန္တာရာ ဥတ္တာရဏေန လောကဿ အဿာသဒါနေန စ ဓမ္မော, အပ္ပကာနမ္ပိ ကာရာနံ ဝိပုလဖလပဋိလာဘကရဏေန သံဃော။ တသ္မာ ဣမိနာပိ ပရိယာယေန ရတနတ္တယံ သရဏံ။ တပ္ပသာဒတဂ္ဂရုတာဟိ ဝိဟတကိလေသော တပ္ပရာယဏတာကာရပ္ပဝတ္တော စိတ္တုပ္ပါဒေါ သရဏဂမနံ။ တံသမင်္ဂီသတ္တော သရဏံ ဂစ္ဆတိ, ဝုတ္တပ္ပကာရေန စိတ္တုပ္ပါဒေန ‘‘ဧတာနိ မေ တီဏိ ရတနာနိ သရဏံ, ဧတာနိ ပရာယဏ’’န္တိ ဧဝံ ဥပေတီတိ အတ္ထော။ ဧဝံ တာဝ သရဏံ သရဏဂမနံ ယော စ သရဏံ ဂစ္ဆတိ ဣဒံ တယံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
သရဏဂမနပ္ပဘေဒေ ပန ဒုဝိဓံ သရဏဂမနံ လောကုတ္တရံ လောကိယဉ္စာတိ။ တတ္ထ လောကုတ္တရံ ဒိဋ္ဌသစ္စာနံ မဂ္ဂက္ခဏေ သရဏဂမနုပက္ကိလေသသမုစ္ဆေဒေန အာရမ္မဏတော နိဗ္ဗာနာရမ္မဏံ ဟုတွာ ကိစ္စတော သကလေပိ ရတနတ္တယေ ဣဇ္ဈတိ။ လောကိယံ ပုထုဇ္ဇနာနံ သရဏဂမနုပက္ကိလေသဝိက္ခမ္ဘနေန အာရမ္မဏတော ဗုဒ္ဓါဒိဂုဏာရမ္မဏံ ဟုတွာ ဣဇ္ဈတိ။ တံ အတ္ထတော ဗုဒ္ဓါဒီသု ဝတ္ထူသု သဒ္ဓါပဋိလာဘော, သဒ္ဓါမူလိကာ စ သမ္မာဒိဋ္ဌိ ဒသသု ပုညကိရိယာဝတ္ထူသု ဒိဋ္ဌိဇုကမ္မန္တိ ဝုစ္စတိ။
တယိဒံ စတုဓာ ပဝတ္တတိ အတ္တသန္နိယျာတနေန တပ္ပရာယဏတာယ သိဿဘာဝူပဂမနေန ပဏိပါတေနာတိ။ တတ္ထ အတ္တသန္နိယျာတနံ နာမ ‘‘အဇ္ဇ အာဒိံ ကတွာ အဟံ အတ္တာနံ ဗုဒ္ဓဿ နိယျာတေမိ, ဓမ္မဿ, သံဃဿာ’’တိ ဧဝံ ဗုဒ္ဓါဒီနံ အတ္တပရိစ္စဇနံ။ တပ္ပရာယဏတာ နာမ ‘‘အဇ္ဇ အာဒိံ ကတွာ အဟံ ဗုဒ္ဓပရာယဏော, ဓမ္မပရာယဏော, သံဃပရာယဏော ဣတိ မံ ဓာရေထာ’’တိ ဧဝံ တပ္ပရာယဏဘာဝေါ။ သိဿဘာဝူပဂမနံ နာမ ‘‘အဇ္ဇ အာဒိံ ကတွာ အဟံ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၈။)ဗုဒ္ဓဿ အန္တေဝါသိကော, ဓမ္မဿ, သံဃဿ ဣတိ မံ ဓာရေထာ’’တိ ဧဝံ သိဿဘာဝူပဂမော။ ပဏိပါတော နာမ ‘‘အဇ္ဇ အာဒိံ ကတွာ အဟံ အဘိဝါဒန-ပစ္စုဋ္ဌာန-အဉ္ဇလိကမ္မ-သာမီစိကမ္မံ ဗုဒ္ဓါဒီနံယေဝ တိဏ္ဏံ ဝတ္ထူနံ ကရောမိ ဣတိ မံ ဓာရေထာ’’တိ ဧဝံ ဗုဒ္ဓါဒီသု ပရမနိပစ္စကာရော။ ဣမေသဉှိ စတုန္နမ္ပိ အာကာရာနံ အညတရမ္ပိ ကရောန္တေန ဂဟိတံယေဝ ဟောတိ သရဏဂမနံ။
အပိစ ‘‘ဘဂဝတော အတ္တာနံ ပရိစ္စဇာမိ, ဓမ္မဿ, သံဃဿ အတ္တာနံ ပရိစ္စဇာမိ, ဇီဝိတံ ပရိစ္စဇာမိ, ပရိစ္စတ္တောယေဝ မေ အတ္တာ, ပရိစ္စတ္တံယေဝ မေ ဇီဝိတံ, ဇီဝိတပရိယန္တိကံ ဗုဒ္ဓံ သရဏံ ဂစ္ဆာမိ, ဗုဒ္ဓေါ မေ သရဏံ လေဏံ တာဏ’’န္တိ ဧဝမ္ပိ အတ္တသန္နိယျာတနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ‘‘သတ္ထာရဉ္စ ဝတာဟံ ပဿေယျံ, ဘဂဝန္တမေဝ ပဿေယျံ, သုဂတဉ္စ ဝတာဟံ ပဿေယျံ, ဘဂဝန္တမေဝ ပဿေယျံ, သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဉ္စ ဝတာဟံ ပဿေယျံ, ဘဂဝန္တမေဝ ပဿေယျ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၂။၁၅၄) ဧဝမ္ပိ မဟာကဿပဿ သရဏဂမနေ ဝိယ သိဿဘာဝူပဂမနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။
‘‘သော အဟံ ဝိစရိဿာမိ, ဂါမာ ဂါမံ ပုရာ ပုရံ၊
နမဿမာနော သမ္ဗုဒ္ဓံ, ဓမ္မဿ စ သုဓမ္မတ’’န္တိ။ (သု။ နိ။ ၁၉၄၊ သံ။ နိ။ ၁။၂၄၆)၊
ဧဝမ္ပိ အာဠဝကာဒီနံ သရဏဂမနံ ဝိယ တပ္ပရာယဏတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ‘‘အထ ခေါ ဗြဟ္မာယု ဗြာဟ္မဏော ဥဋ္ဌာယာသနာ ဧကံသံ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ကရိတွာ ဘဂဝတော ပါဒေသု သိရသာ နိပတိတွာ ဘဂဝတော ပါဒါနိ မုခေန စ ပရိစုမ္ဗတိ, ပါဏီဟိ စ ပရိသမ္ဗာဟတိ, နာမဉ္စ သာဝေတိ – ‘ဗြဟ္မာယု အဟံ, ဘော ဂေါတမ, ဗြာဟ္မဏော၊ ဗြဟ္မာယု အဟံ, ဘော ဂေါတမ, ဗြာဟ္မဏော’’’တိ (မ။ နိ။ ၂။၃၉၄) ဧဝမ္ပိ ပဏိပါတော ဝေဒိတဗ္ဗော။
သော ပနေသ ဉာတိဘယာစရိယဒက္ခိဏေယျဝသေန စတုဗ္ဗိဓော ဟောတိ။ တတ္ထ ဒက္ခိဏေယျပဏိပါတေန သရဏဂမနံ ဟောတိ, န ဣတရေဟိ။ သေဋ္ဌဝသေနေဝ ဟိ သရဏံ ဂဏှာတိ, သေဋ္ဌဝသေန စ ဘိဇ္ဇတိ။ တသ္မာ ယော သာကိယော ဝါ ကောလိယော ဝါ ‘‘ဗုဒ္ဓေါ အမှာကံ ဉာတကော’’တိ ဝန္ဒတိ, အဂ္ဂဟိတမေဝ ဟောတိ သရဏံ။ ယော ဝါ ‘‘သမဏော ဂေါတမော ရာဇပူဇိတော မဟာနုဘာဝေါ အဝန္ဒိယမာနော အနတ္ထမ္ပိ ကရေယျာ’’တိ ဘယေန ဝန္ဒတိ, အဂ္ဂဟိတမေဝ ဟောတိ သရဏံ။ ယော ဝါ ဗောဓိသတ္တကာလေ ဘဂဝတော သန္တိကေ ကိဉ္စိ ဥဂ္ဂဟိတံ သရမာနော ဗုဒ္ဓကာလေ ဝါ –
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၉။)‘‘ဧကေန ဘောဂေ ဘုဉ္ဇေယျ, ဒွီဟိ ကမ္မံ ပယောဇယေ၊
စတုတ္ထဉ္စ နိဓာပေယျ, အာပဒါသု ဘဝိဿတီ’’တိ။ (ဒီ။ နိ။ ၃။၂၆၅) –
ဧဝရူပံ အနုသာသနိံ ဥဂ္ဂဟေတွာ ‘‘အာစရိယော မေ’’တိ ဝန္ဒတိ, အဂ္ဂဟိတမေဝ ဟောတိ သရဏံ။ ယော ပန ‘‘အယံ လောကေ အဂ္ဂဒက္ခိဏေယျော’’တိ ဝန္ဒတိ, တေနေဝ ဂဟိတံ ဟောတိ သရဏံ။
ဧဝံ ဂဟိတသရဏဿ စ ဥပါသကဿ ဝါ ဥပါသိကာယ ဝါ အညတိတ္ထိယေသု ပဗ္ဗဇိတမ္ပိ ဉာတိံ ‘‘ဉာတကော မေ အယ’’န္တိ ဝန္ဒတော သရဏဂမနံ န ဘိဇ္ဇတိ, ပဂေဝ အပဗ္ဗဇိတံ။ တထာ ရာဇာနံ ဘယဝသေန ဝန္ဒတော။ သော ဟိ ရဋ္ဌပူဇိတတ္တာ အဝန္ဒိယမာနော အနတ္ထမ္ပိ ကရေယျာတိ။ တထာ ယံ ကိဉ္စိ သိပ္ပံ သိက္ခာပကံ တိတ္ထိယံ ‘‘အာစရိယော မေ အယ’’န္တိ ဝန္ဒတောပိ န ဘိဇ္ဇတီတိ ဧဝံ သရဏဂမနပ္ပဘေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။
ဧတ္ထ စ လောကုတ္တရဿ သရဏဂမနဿ စတ္တာရိ သာမညဖလာနိ ဝိပါကဖလံ, သဗ္ဗဒုက္ခက္ခယော အာနိသံသဖလံ။ ဝုတ္တဉှေတံ –
‘‘ယော စ ဗုဒ္ဓဉ္စ ဓမ္မဉ္စ, သံဃဉ္စ သရဏံ ဂတော၊
စတ္တာရိ အရိယသစ္စာနိ, သမ္မပ္ပညာယ ပဿတိ။ (ဓ။ ပ။ ၁၉၀)၊
‘‘ဒုက္ခံ ဒုက္ခသမုပ္ပါဒံ, ဒုက္ခဿ စ အတိက္ကမံ၊
အရိယဉ္စဋ္ဌင်္ဂိကံ မဂ္ဂံ, ဒုက္ခူပသမဂါမိနံ။ (ဓ။ ပ။ ၁၉၁)၊
‘‘ဧတံ ခေါ သရဏံ ခေမံ, ဧတံ သရဏမုတ္တမံ၊
ဧတံ သရဏမာဂမ္မ, သဗ္ဗဒုက္ခာ ပမုစ္စတီ’’တိ။ (ဓ။ ပ။ ၁၉၂)၊
အပိစ နိစ္စတော အနုပဂမနာဒိဝသေနပေတဿ အာနိသံသဖလံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဝုတ္တဉှေတံ –
‘‘အဋ္ဌာနမေတံ, ဘိက္ခဝေ, အနဝကာသော, ယံ ဒိဋ္ဌိသမ္ပန္နော ပုဂ္ဂလော ကဉ္စိ သင်္ခါရံ နိစ္စတော ဥပဂစ္ဆေယျ, သုခတော ဥပဂစ္ဆေယျ, ကဉ္စိ ဓမ္မံ အတ္တတော ဥပဂစ္ဆေယျ, မာတရံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေယျ, ပိတရံ, အရဟန္တံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေယျ, ပဒုဋ္ဌစိတ္တော တထာဂတဿ လောဟိတံ ဥပ္ပါဒေယျ, သံဃံ ဘိန္ဒေယျ, အညံ သတ္ထာရံ ဥဒ္ဒိသေယျ, နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၁၂၈-၁၃၀၊ အ။ နိ။ ၁။၂၇၂-၂၇၇)။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၀။)လောကိယဿ ပန သရဏဂမနဿ ဘဝသမ္ပဒါပိ ဘောဂသမ္ပဒါပိ ဖလမေဝ။ ဝုတ္တဉှေတံ –
‘‘ယေ ကေစိ ဗုဒ္ဓံ သရဏံ ဂတာသေ,
န တေ ဂမိဿန္တိ အပါယဘူမိံ၊
ပဟာယ မာနုသံ ဒေဟံ,
ဒေဝကာယံ ပရိပူရေဿန္တီ’’တိ။ (သံ။ နိ။ ၁။၃၇)၊
အပရမ္ပိ ဝုတ္တံ –
‘‘အထ ခေါ သက္ကော ဒေဝါနမိန္ဒော အသီတိယာ ဒေဝတာသဟဿေဟိ သဒ္ဓိံ ယေနာယသ္မာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော တေနုပသင်္ကမိ…ပေ… ဧကမန္တံ ဌိတံ ခေါ သက္ကံ ဒေဝါနမိန္ဒံ အာယသ္မာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော ဧတဒဝေါစ – ‘သာဓု ခေါ, ဒေဝါနမိန္ဒ, ဗုဒ္ဓသရဏဂမနံ ဟောတိ။ ဗုဒ္ဓသရဏဂမနဟေတု ခေါ ဒေဝါနမိန္ဒ ဧဝမိဓေကစ္စေ သတ္တာ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇန္တိ။ တေ အညေ ဒေဝေ ဒသဟိ ဌာနေဟိ အဓိဂဏှန္တိ ဒိဗ္ဗေန အာယုနာ ဒိဗ္ဗေန ဝဏ္ဏေန သုခေန ယသေန အာဓိပတေယျေန ဒိဗ္ဗေဟိ ရူပေဟိ သဒ္ဒေဟိ ဂန္ဓေဟိ ရသေဟိ ဖောဋ္ဌဗ္ဗေဟီ’’’တိ (သံ။ နိ။ ၄။၃၄၁)။
ဧသေဝ နယော ဓမ္မေ သံဃေ စ။ အပိစ ဝေလာမသုတ္တာဒိဝသေနာပိ (အ။ နိ။ ၉။၂၀ အာဒယော) သရဏဂမနဿ ဖလဝိသေသော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧဝံ သရဏဂမနဖလံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
တတ္ထ လောကိယသရဏဂမနံ တီသု ဝတ္ထူသု အညာဏသံသယမိစ္ဆာဉာဏာဒီဟိ သံကိလိဿတိ, န မဟာဇုတိကံ ဟောတိ န မဟာဝိပ္ဖါရံ။ လောကုတ္တရဿ နတ္ထိ သံကိလေသော။ လောကိယဿ စ သရဏဂမနဿ ဒုဝိဓော ဘေဒေါ သာဝဇ္ဇော အနဝဇ္ဇော စ။ တတ္ထ သာဝဇ္ဇော အညသတ္ထာရာဒီသု အတ္တသန္နိယျာတနာဒီဟိ ဟောတိ, သော အနိဋ္ဌဖလော။ အနဝဇ္ဇော ကာလကိရိယာယ, သော အဝိပါကတ္တာ အဖလော။ လောကုတ္တရဿ ပန နေဝတ္ထိ ဘေဒေါ။ ဘဝန္တရေပိ ဟိ အရိယသာဝကော အညံ သတ္ထာရံ န ဥဒ္ဒိသတီတိ ဧဝံ သရဏဂမနဿ သံကိလေသော စ ဘေဒေါ စ ဝေဒိတဗ္ဗော။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၁။)ဥပါသကံ မံ ဘဝံ ဂေါတမော ဓာရေတူတိ မံ ဘဝံ ဂေါတမော ‘‘ဥပါသကော အယ’’န္တိ ဧဝံ ဓာရေတု, ဇာနာတူတိ အတ္ထော။ ဥပါသကဝိဓိကောသလ္လတ္ထံ ပနေတ္ထ ကော ဥပါသကော, ကသ္မာ ဥပါသကောတိ ဝုစ္စတိ, ကိမဿ သီလံ, ကော အာဇီဝေါ, ကာ ဝိပတ္တိ, ကာ သမ္ပတ္တီတိ ဣဒံ ပကိဏ္ဏကံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
တတ္ထ ကော ဥပါသကောတိ ယော ကောစိ သရဏဂတော ဂဟဋ္ဌော။ ဝုတ္တဉှေတံ –
‘‘ယတော ခေါ, မဟာနာမ, ဥပါသကော ဗုဒ္ဓံ သရဏံ ဂတော ဟောတိ, ဓမ္မံ သရဏံ ဂတော, သံဃံ သရဏံ ဂတော ဟောတိ။ ဧတ္တာဝတာ ခေါ, မဟာနာမ, ဥပါသကော ဟောတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၁၀၃၃)။
ကသ္မာ ဥပါသကောတိ။ ရတနတ္တယဿ ဥပါသနတော။ သော ဟိ ဗုဒ္ဓံ ဥပါသတီတိ ဥပါသကော။ ဓမ္မံ, သံဃံ ဥပါသတီတိ ဥပါသကောတိ။
ကိမဿ သီလန္တိ။ ပဉ္စ ဝေရမဏိယော။ ယထာဟ –
‘‘ယတော ခေါ, မဟာနာမ, ဥပါသကော ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ, အဒိန္နာဒါနာ, ကာမေသုမိစ္ဆာစာရာ, မုသာဝါဒါ, သုရာမေရယမဇ္ဇပ္ပမာဒဋ္ဌာနာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ။ ဧတ္တာဝတာ ခေါ, မဟာနာမ, ဥပါသကော သီလဝါ ဟောတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၁၀၃၃)။
ကော အာဇီဝေါတိ။ ပဉ္စ မိစ္ဆာဝဏိဇ္ဇာ ပဟာယ ဓမ္မေန သမေန ဇီဝိကကပ္ပနံ။ ဝုတ္တဉှေတံ –
‘‘ပဉ္စိမာ, ဘိက္ခဝေ, ဝဏိဇ္ဇာ ဥပါသကေန အကရဏီယာ။ ကတမာ ပဉ္စ။ သတ္ထဝဏိဇ္ဇာ, သတ္တဝဏိဇ္ဇာ, မံသဝဏိဇ္ဇာ, မဇ္ဇဝဏိဇ္ဇာ, ဝိသဝဏိဇ္ဇာ။ ဣမာ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စ ဝဏိဇ္ဇာ ဥပါသကေန အကရဏီယာ’’တိ (အ။ နိ။ ၅။၁၇၇)။
ကာ ဝိပတ္တီတိ။ ယာ တဿေဝ သီလဿ စ အာဇီဝဿ စ ဝိပတ္တိ, အယမဿ ဝိပတ္တိ။ အပိစ ယာယ ဧသ စဏ္ဍာလော စေဝ ဟောတိ မလဉ္စ ပတိကုဋ္ဌော စ, သာပိ တဿ ဝိပတ္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တေ စ အတ္ထတော အဿဒ္ဓိယာဒယော ပဉ္စ ဓမ္မာ ဟောန္တိ။ ယထာဟ –
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၂။)‘‘ပဉ္စဟိ, ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ဥပါသကော ဥပါသကစဏ္ဍာလော စ ဟောတိ ဥပါသကမလဉ္စ ဥပါသကပတိကုဋ္ဌော စ။ ကတမေဟိ ပဉ္စဟိ? အဿဒ္ဓေါ ဟောတိ, ဒုဿီလော ဟောတိ, ကောတူဟလမင်္ဂလိကော ဟောတိ, မင်္ဂလံ ပစ္စေတိ နော ကမ္မံ, ဣတော စ ဗဟိဒ္ဓါ ဒက္ခိဏေယျံ ပရိယေသတိ, တတ္ထ စ ပုဗ္ဗကာရံ ကရောတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၅။၁၇၅)။
ကာ သမ္ပတ္တီတိ။ ယာ စဿ သီလသမ္ပဒါ စ အာဇီဝသမ္ပဒါ စ, သာ သမ္ပတ္တိ။ ယေ စဿ ရတနဘာဝါဒိကရာ သဒ္ဓါဒယော ပဉ္စ ဓမ္မာ။ ယထာဟ –
‘‘ပဉ္စဟိ, ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ဥပါသကော ဥပါသကရတနဉ္စ ဟောတိ ဥပါသကပဒုမဉ္စ ဥပါသကပုဏ္ဍရီကဉ္စ။ ကတမေဟိ ပဉ္စဟိ? သဒ္ဓေါ ဟောတိ, သီလဝါ ဟောတိ, န ကောတူဟလမင်္ဂလိကော ဟောတိ, ကမ္မံ ပစ္စေတိ နော မင်္ဂလံ, န ဣတော ဗဟိဒ္ဓါ ဒက္ခိဏေယျံ ဂဝေသတိ, ဣဓ စ ပုဗ္ဗကာရံ ကရောတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၅။၁၇၅)။
အဇ္ဇတဂ္ဂေတိ ဧတ္ထ အယံ အဂ္ဂသဒ္ဒေါ အာဒိကောဋိကောဋ္ဌာသသေဋ္ဌေသု ဒိဿတိ။ ‘‘အဇ္ဇတဂ္ဂေ သမ္မ, ဒေါဝါရိက, အာဝရာမိ ဒွါရံ နိဂဏ္ဌာနံ နိဂဏ္ဌီန’’န္တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၂။၇၀) ဟိ အာဒိမှိ ဒိဿတိ။ ‘‘တေနေဝ အင်္ဂုလဂ္ဂေန တံ အင်္ဂုလဂ္ဂံ ပရာမသေယျ (ကထာ။ ၄၄၁)။ ဥစ္ဆဂ္ဂံ ဝေဠဂ္ဂ’’န္တိအာဒီသု ကောဋိယံ။ ‘‘အမ္ဗိလဂ္ဂံ ဝါ မဓုရဂ္ဂံ ဝါ တိတ္တကဂ္ဂံ ဝါ (သံ။ နိ။ ၅။၃၇၄), အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ဝိဟာရဂ္ဂေန ဝါ ပရိဝေဏဂ္ဂေန ဝါ ဘာဇေတု’’န္တိအာဒီသု (စူဠဝ။ ၃၁၈) ကောဋ္ဌာသေ။ ‘‘ယာဝတာ, ဘိက္ခဝေ, သတ္တာ အပဒါ ဝါ…ပေ… တထာဂတော တေသံ အဂ္ဂမက္ခာယတီ’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၄။၃၄) သေဋ္ဌေ။ ဣဓ ပနာယံ အာဒိမှိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တသ္မာ အဇ္ဇတဂ္ဂေတိ အဇ္ဇတံ အာဒိံ ကတွာတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အဇ္ဇတန္တိ အဇ္ဇဘာဝံ။ အဇ္ဇဒဂ္ဂေတိ ဝါ ပါဌော, ဒကာရော ပဒသန္ဓိကရော, အဇ္ဇ အဂ္ဂံ ကတွာတိ အတ္ထော။
ပါဏုပေတန္တိ ပါဏေဟိ ဥပေတံ, ယာဝ မေ ဇီဝိတံ ပဝတ္တတိ, တာဝ ဥပေတံ, အနညသတ္ထုကံ တီဟိ သရဏဂမနေဟိ သရဏံ ဂတံ ဥပါသကံ ကပ္ပိယကာရကံ မံ ဘဝံ ဂေါတမော ဓာရေတု ဇာနာတု။ အဟဉှိ သစေပိ မေ တိခိဏေန အသိနာ သီသံ ဆိန္ဒေယျ, နေဝ ဗုဒ္ဓံ ‘‘န ဗုဒ္ဓေါ’’တိ ဝါ ဓမ္မံ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၃။)‘‘န ဓမ္မော’’တိ ဝါ သံဃံ ‘‘န သံဃော’’တိ ဝါ ဝဒေယျန္တိ ဧဝံ အတ္တသန္နိယျာတနေန သရဏံ ဂန္တွာ စတူဟိ စ ပစ္စယေဟိ ပဝါရေတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ တိက္ခတ္တုံ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ပက္ကာမီတိ။
֍ ဋီ ၁၇။ သတ္တမေ ဇာဏုဿောဏီတိ ဇာဏုဿောဏိဌာနန္တရံ ကိရ နာမေကံ ဌာနန္တရံ, တံ ယေန ကုလေန လဒ္ဓံ, တံ ဇာဏုဿောဏိကုလန္တိ ဝုစ္စတိ။ အယံ တသ္မိံ ကုလေ ဇာတတ္တာ ရညော သန္တိကေ စ လဒ္ဓဇာဏုဿောဏိသက္ကာရတ္တာ ဇာဏုဿောဏီတိ ဝုစ္စတိ။ တေနုပသင်္ကမီတိ ‘‘သမဏော ကိရ ဂေါတမော ပဏ္ဍိတော ဗျတ္တော ဗဟုဿုတော’’တိ သုတွာ ‘‘သစေ သော လိင်္ဂဝိဘတ္တိကာရကာဒိဘေဒံ ဇာနိဿတိ, အမှေဟိ ဉာတမေဝ ဇာနိဿတိ, အညာတံ ကိံ ဇာနိဿတိ။ ဉာတမေဝ ကထေဿတိ, အညာတံ ကိံ ကထေဿတီ’’တိ စိန္တေတွာ မာနဒ္ဓဇံ ပဂ္ဂယှ သိင်္ဂံ ဥက္ခိပိတွာ မဟာပရိဝါရေဟိ ပရိဝုတော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ။ ကတတ္တာ စ, ဗြာဟ္မဏ, အကတတ္တာ စာတိ သတ္ထာ တဿ ဝစနံ သုတွာ ‘‘အယံ ဗြာဟ္မဏော ဣဓ အာဂစ္ဆန္တော န ဇာနိတုကာမော အတ္ထဂဝေသီ ဟုတွာ အာဂတော, မာနံ ပန ပဂ္ဂယှ သိင်္ဂံ ဥက္ခိပိတွာ အာဂတော။ ကိံ နု ခွဿ ယထာ ပဉှဿ အတ္ထံ ဇာနာတိ, ဧဝံ ကထိတေ ဝဍ္ဎိ ဘဝိဿတိ, ဥဒါဟု ယထာ န ဇာနာတီ’’တိ စိန္တေတွာ ‘‘ယထာ န ဇာနာတိ, ဧဝံ ကထိတေ ဝဍ္ဎိ ဘဝိဿတီ’’တိ ဉတွာ ‘‘ကတတ္တာ စ, ဗြာဟ္မဏ, အကတတ္တာ စာ’’တိ အာဟ။
ဗြာဟ္မဏော တံ သုတွာ ‘‘သမဏော ဂေါတမော ကတတ္တာပိ အကတတ္တာပိ နိရယေ နိဗ္ဗတ္တိံ ဝဒတိ, ဣဒံ ဥဘယကာရဏေနာပိ ဧကဋ္ဌာနေ နိဗ္ဗတ္တိယာ ကထိတတ္တာ ဒုဇ္ဇာနံ မဟန္ဓကာရံ, နတ္ထိ မယှံ ဧတ္ထ ပတိဋ္ဌာ။ သစေ ပနာဟံ ဧတ္တကေနေဝ တုဏှီ ဘဝေယျံ, ဗြာဟ္မဏာနံ မဇ္ဈေ ကထနကာလေပိ မံ ဧဝံ ဝဒေယျုံ – ‘တွံ သမဏဿ ဂေါတမဿ သန္တိကံ မာနံ ပဂ္ဂယှ သိင်္ဂံ ဥက္ခိပိတွာ ဂတောသိ, ဧကဝစနေနေဝ တုဏှီ ဟုတွာ ကိဉ္စိ ဝတ္တုံ နာသက္ခိ, ဣမသ္မိံ ဌာနေ ကသ္မာ ကထေသီ’တိ။ တသ္မာ ပရာဇိတောပိ အပရာဇိတသဒိသော ဟုတွာ ပုန သဂ္ဂဂမနပဉှံ ပုစ္ဆိဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ ကော နု ခေါ, ဘော ဂေါတမာတိ ဣမံ ဒုတိယပဉှံ အာရဘိ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၄။)ဧဝမ္ပိ တဿ အဟောသိ – ‘‘ဥပရိပဉှေန ဟေဋ္ဌာပဉှံ ဇာနိဿာမိ, ဟေဋ္ဌာပဉှေန ဥပရိပဉှ’’န္တိ။ တသ္မာပိ ဣမံ ပဉှံ ပုစ္ဆိ။ သတ္ထာ ပုရိမနယေနေဝ စိန္တေတွာ ယထာ န ဇာနာတိ, ဧဝမေဝ ကထေန္တော ပုနပိ ‘‘ကတတ္တာ စ, ဗြာဟ္မဏ, အကတတ္တာ စာ’’တိ အာဟ။ ဗြာဟ္မဏော တသ္မိမ္ပိ ပတိဋ္ဌာတုံ အသက္ကောန္တော ‘‘အလံ, ဘော, န ဤဒိသဿ ပုရိသဿ သန္တိကံ အာဂတေန အဇာနိတွာ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ, သကဝါဒံ ပဟာယ သမဏံ ဂေါတမံ အနုဝတ္တိတွာ မယှံ အတ္ထံ ဂဝေသိဿာမိ, ပရလောကမဂ္ဂံ သောဓေဿာမီ’’တိ သန္နိဋ္ဌာနံ ကတွာ သတ္ထာရံ အာယာစန္တော န ခေါ အဟန္တိအာဒိမာဟ။ အထဿ နိဟတမာနတံ ဉတွာ သတ္ထာ ဥပရိ ဒေသနံ ဝဍ္ဎေန္တော တေန ဟိ, ဗြာဟ္မဏာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ တေန ဟီတိ ကာရဏနိဒ္ဒေသော။ ယသ္မာ သံခိတ္တေန ဘာသိတဿ အတ္ထံ အဇာနန္တော ဝိတ္ထာရဒေသနံ ယာစသိ, တသ္မာတိ အတ္ထော။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝါတိ။
֍ ဋီ ၁၈။ အဋ္ဌမေ အာယသ္မာတိ ပိယဝစနမေတံ။ အာနန္ဒောတိ တဿ ထေရဿ နာမံ။ ဧကံသေနာတိ ဧကန္တေန။ အနုဝိစ္စာတိ အနုပဝိသိတွာ။ ဝိညူတိ ပဏ္ဍိတာ။ ဂရဟန္တီတိ နိန္ဒန္တိ, အဝဏ္ဏံ ဘာသန္တိ။ သေသမေတ္ထ နဝမေ စ သဗ္ဗံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။
֍ ဋီ ၂၀။ ဒသမေ ဒုန္နိက္ခိတ္တဉ္စ ပဒဗျဉ္ဇနန္တိ ဥပ္ပဋိပါဋိယာ ဂဟိတပါဠိပဒမေဝ ဟိ အတ္ထဿ ဗျဉ္ဇနတ္တာ ဗျဉ္ဇနန္တိ ဝုစ္စတိ။ ဥဘယမေတံ ပါဠိယာဝ နာမံ။ အတ္ထော စ ဒုန္နီတောတိ ပရိဝတ္တေတွာ ဥပ္ပဋိပါဋိယာ ဂဟိတာ အဋ္ဌကထာ။ ဒုန္နိက္ခိတ္တဿ, ဘိက္ခဝေ, ပဒဗျဉ္ဇနဿ အတ္ထောပိ ဒုန္နယော ဟောတီတိ ပရိဝတ္တေတွာ ဥပ္ပဋိပါဋိယာ ဂဟိတာယ ပါဠိယာ အဋ္ဌကထာ နာမ ဒုန္နယာ ဒုန္နီဟာရာ ဒုက္ကထာ နာမ ဟောတိ။ ဧကာဒသမေ ဝုတ္တပဋိပက္ခနယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗောတိ။
အဓိကရဏဝဂ္ဂေါ ဒုတိယော။
၃။ ဗာလဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၂။ တတိယဿ ပဌမေ အစ္စယံ အစ္စယတော န ပဿတီတိ ‘‘အပရဇ္ဈိတွာ အပရဒ္ဓံ မယာ’’တိ အတ္တနော အပရာဓံ န ပဿတိ, အပရဒ္ဓံ မယာတိ ဝတွာ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၅။)ဒဏ္ဍကမ္မံ အာဟရိတွာ န ခမာပေတီတိ အတ္ထော။ အစ္စယံ ဒေသေန္တဿာတိ ဧဝံ ဝတွာ ဒဏ္ဍကမ္မံ အာဟရိတွာ ခမာပေန္တဿ။ ယထာဓမ္မံ နပ္ပဋိဂ္ဂဏှာတီတိ ‘‘ပုန ဧဝံ န ကရိဿာမိ, ခမထ မေ’’တိ ဝုစ္စမာနော အစ္စယံ ဣမံ ယထာဓမ္မံ ယထာသဘာဝံ န ပဋိဂ္ဂဏှာတိ။ ‘‘ဣတော ပဋ္ဌာယ ပုန ဧဝရူပံ မာ အကာသိ, ခမာမိ တုယှ’’န္တိ န ဝဒတိ။ သုက္ကပက္ခော ဝုတ္တပဋိပက္ခနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။
֍ ဋီ ၂၃။ ဒုတိယေ အဗ္ဘာစိက္ခန္တီတိ အဘိဘဝိတွာ အာစိက္ခန္တိ, အဘူတေန ဝဒန္တိ။ ဒေါသန္တရောတိ အန္တရေ ပတိတဒေါသော။ ဧဝရူပေါ ဟိ ‘‘နတ္ထိ သမဏဿ ဂေါတမဿ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မော’’တိအာဒီနိ ဝဒန္တော သုနက္ခတ္တော ဝိယ တထာဂတံ အဗ္ဘာစိက္ခတိ။ သဒ္ဓေါ ဝါ ဒုဂ္ဂဟိတေနာတိ ယော ဟိ ဉာဏဝိရဟိတာယ သဒ္ဓါယ အတိသဒ္ဓေါ ဟောတိ မုဒ္ဓပ္ပသန္နော, သောပိ ‘‘ဗုဒ္ဓေါ နာမ သဗ္ဗလောကုတ္တရော, သဗ္ဗေ တဿ ကေသာဒယော ဗာတ္တိံသ ကောဋ္ဌာသာ လောကုတ္တရာယေဝါ’’တိအာဒိနာ နယေန ဒုဂ္ဂဟိတံ ဂဏှိတွာ တထာဂတံ အဗ္ဘာစိက္ခတိ။ တတိယံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝါတိ။
֍ ဋီ ၂၅။ စတုတ္ထေ နေယျတ္ထံ သုတ္တန္တန္တိ ယဿ အတ္ထော နေတဗ္ဗော, တံ နေတဗ္ဗတ္ထံ သုတ္တန္တံ။ နီတတ္ထော သုတ္တန္တောတိ ဒီပေတီတိ ကထိတတ္ထော အယံ သုတ္တန္တောတိ ဝဒတိ။ တတ္ထ ‘‘ဧကပုဂ္ဂလော, ဘိက္ခဝေ, ဒွေမေ, ဘိက္ခဝေ, ပုဂ္ဂလာ, တယောမေ, ဘိက္ခဝေ, ပုဂ္ဂလာ, စတ္တာရောမေ, ဘိက္ခဝေ, ပုဂ္ဂလာ’’တိ ဧဝရူပေါ သုတ္တန္တော နေယျတ္ထော နာမ။ ဧတ္ထ ဟိ ကိဉ္စာပိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန ‘‘ဧကပုဂ္ဂလော, ဘိက္ခဝေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ, ပရမတ္ထတော ပန ပုဂ္ဂလော နာမ နတ္ထီတိ ဧဝမဿ အတ္ထော နေတဗ္ဗောဝ ဟောတိ။ အယံ ပန အတ္တနော ဗာလတာယ နီတတ္ထော အယံ သုတ္တန္တောတိ ဒီပေတိ။ ပရမတ္ထတော ဟိ ပုဂ္ဂလေ အသတိ န တထာဂတော ‘‘ဧကပုဂ္ဂလော, ဘိက္ခဝေ’’တိအာဒီနိ ဝဒေယျ။ ယသ္မာ ပန တေန ဝုတ္တံ, တသ္မာ ပရမတ္ထတော အတ္ထိ ပုဂ္ဂလောတိ ဂဏှန္တော တံ နေယျတ္ထံ သုတ္တန္တံ နီတတ္ထော သုတ္တန္တောတိ ဒီပေတိ။ နီတတ္ထန္တိ အနိစ္စံ ဒုက္ခံ အနတ္တာတိ ဧဝံ ကထိတတ္ထံ။ ဧတ္ထ ဟိ အနိစ္စမေဝ ဒုက္ခမေဝ အနတ္တာယေဝါတိ အတ္ထော။ အယံ ပန အတ္တနော ဗာလတာယ ‘‘နေယျတ္ထော အယံ သုတ္တန္တော, အတ္ထမဿ အာဟရိဿာမီ’’တိ ‘‘နိစ္စံ နာမ အတ္ထိ, သုခံ နာမ အတ္ထိ, အတ္တာ နာမ အတ္ထီ’’တိ ဂဏှန္တော နီတတ္ထံ သုတ္တန္တံ နေယျတ္ထော သုတ္တန္တောတိ ဒီပေတိ နာမ။ ပဉ္စမံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝါတိ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၆။)֍ ဋီ ၂၇။ ဆဋ္ဌေ ပဋိစ္ဆန္နကမ္မန္တဿာတိ ပါပကမ္မဿ။ ပါပံ ဟိ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ ကရောန္တိ။ နော စေပိ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ ကရောန္တိ, ပါပကမ္မံ ပဋိစ္ဆန္နမေဝါတိ ဝုစ္စတိ။ နိရယောတိ သဟောကာသကာ ခန္ဓာ။ တိရစ္ဆာနယောနိယံ ခန္ဓာဝ လဗ္ဘန္တိ။ သတ္တမဋ္ဌမာနိ ဥတ္တာနတ္ထာနေဝ။
֍ ဋီ ၃၀။ နဝမေ ပဋိဂ္ဂါဟာတိ ပဋိဂ္ဂါဟကာ, ဒုဿီလံ ပုဂ္ဂလံ ဒွေ ဌာနာနိ ပဋိဂ္ဂဏှန္တီတိ အတ္ထော။
֍ ဋီ ၃၁။ ဒသမေ အတ္ထဝသေတိ ကာရဏာနိ။ အရညဝနပတ္ထာနီတိ အရညာနိ စ ဝနပတ္ထာနိ စ။ တတ္ထ ကိဉ္စာပိ အဘိဓမ္မေ နိပ္ပရိယာယေန ‘‘နိက္ခမိတွာ ဗဟိ ဣန္ဒခီလာ, သဗ္ဗမေတံ အရည’’န္တိ (ဝိဘ။ ၅၂၉) ဝုတ္တံ, တထာပိ ယံ တံ ‘‘ပဉ္စဓနုသတိကံ ပစ္ဆိမ’’န္တိ (ပါရာ။ ၆၅၄) အာရညကင်္ဂနိပ္ဖါဒကံ သေနာသနံ ဝုတ္တံ, တဒေဝ အဓိပ္ပေတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဝနပတ္ထန္တိ ဂါမန္တံ အတိက္ကမိတွာ မနုဿာနံ အနုပစာရဋ္ဌာနံ, ယတ္ထ န ကသီယတိ န ဝပီယတိ။ ပန္တာနီတိ ပရိယန္တာနိ အတိဒူရာနိ, ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရန္တိ လောကိယလောကုတ္တရံ ဖာသုဝိဟာရံ။ ပစ္ဆိမဉ္စ ဇနတံ အနုကမ္ပမာနောတိ ပစ္ဆိမေ မမ သာဝကေ အနုကမ္ပန္တော။
֍ ဋီ ၃၂။ ဧကာဒသမေ ဝိဇ္ဇာဘာဂိယာတိ ဝိဇ္ဇာကောဋ္ဌာသိကာ။ သမထောတိ စိတ္တေကဂ္ဂတာ။ ဝိပဿနာတိ သင်္ခါရပရိဂ္ဂါဟကဉာဏံ။ ကမတ္ထမနုဘောတီတိ ကတမံ အတ္ထံ အာရာဓေတိ သမ္ပာဒေတိ ပရိပူရေတိ။ စိတ္တံ ဘာဝီယတီတိ မဂ္ဂစိတ္တံ ဘာဝီယတိ ဗြူဟီယတိ ဝဍ္ဎီယတိ။ ယော ရာဂေါ, သော ပဟီယတီတိ ယော ရဇ္ဇနကဝသေန ရာဂေါ, သော ပဟီယတိ။ ရာဂေါ ဟိ မဂ္ဂစိတ္တဿ ပစ္စနီကော, မဂ္ဂစိတ္တံ ရာဂဿ စ။ ရာဂက္ခဏေ မဂ္ဂစိတ္တံ နတ္ထိ, မဂ္ဂစိတ္တက္ခဏေ ရာဂေါ နတ္ထိ။ ယဒါ ပန ရာဂေါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, တဒါ မဂ္ဂစိတ္တဿ ဥပ္ပတ္တိံ နိဝါရေတိ, ပဒံ ပစ္ဆိန္ဒတိ။ ယဒါ ပန မဂ္ဂစိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, တဒါ ရာဂံ သမူလကံ ဥဗ္ဗဋ္ဋေတွာ သမုဂ္ဃါတေန္တမေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ရာဂေါ ပဟီယတီ’’တိ။
ဝိပဿနာ, ဘိက္ခဝေ, ဘာဝိတာတိ ဝိပဿနာဉာဏံ ဗြူဟိတံ ဝဍ္ဎိတံ။ ပညာ ဘာဝီယတီတိ မဂ္ဂပညာ ဘာဝီယတိ ဗြူဟီယတိ ဝဍ္ဎီယတိ။ ယာ အဝိဇ္ဇာ, သာ ပဟီယတီတိ အဋ္ဌသု ဌာနေသု ဝဋ္ဋမူလိကာ မဟာအဝိဇ္ဇာ ပဟီယတိ။ အဝိဇ္ဇာ ဟိ မဂ္ဂပညာယ ပစ္စနီကာ, မဂ္ဂပညာ အဝိဇ္ဇာယ။ အဝိဇ္ဇာက္ခဏေ မဂ္ဂပညာ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၇။)နတ္ထိ, မဂ္ဂပညာက္ခဏေ အဝိဇ္ဇာ နတ္ထိ။ ယဒါ ပန အဝိဇ္ဇာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, တဒါ မဂ္ဂပညာယ ဥပ္ပတ္တိံ နိဝါရေတိ, ပဒံ ပစ္ဆိန္ဒတိ။ ယဒါ မဂ္ဂပညာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, တဒါ အဝိဇ္ဇံ သမူလိကံ ဥဗ္ဗဋ္ဋေတွာ သမုဂ္ဃါတယမာနာဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အဝိဇ္ဇာ ပဟီယတီ’’တိ။ ဣတိ မဂ္ဂစိတ္တံ မဂ္ဂပညာတိ ဒွေပိ သဟဇာတဓမ္မာဝ ကထိတာ။
ရာဂုပက္ကိလိဋ္ဌံ ဝါ, ဘိက္ခဝေ, စိတ္တံ န ဝိမုစ္စတီတိ ရာဂေန ဥပက္ကိလိဋ္ဌတ္တာ မဂ္ဂစိတ္တံ န ဝိမုစ္စတီတိ ဒဿေတိ။ အဝိဇ္ဇုပက္ကိလိဋ္ဌာ ဝါ ပညာ န ဘာဝီယတီတိ အဝိဇ္ဇာယ ဥပက္ကိလိဋ္ဌတ္တာ မဂ္ဂပညာ န ဘာဝီယတီတိ ဒဿေတိ။ ဣတိ ခေါ, ဘိက္ခဝေတိ ဧဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ။ ရာဂဝိရာဂါ စေတောဝိမုတ္တီတိ ရာဂဿ ခယဝိရာဂေန စေတောဝိမုတ္တိ နာမ ဟောတိ။ ဖလသမာဓိဿေတံ နာမံ။ အဝိဇ္ဇာဝိရာဂါ ပညာဝိမုတ္တီတိ အဝိဇ္ဇာယ ခယဝိရာဂေန ပညာဝိမုတ္တိ နာမ ဟောတိ။ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ နာနာက္ခဏိကာ သမာဓိဝိပဿနာ ကထိတာတိ။
ဗာလဝဂ္ဂေါ တတိယော။
၄။ သမစိတ္တဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၃။ စတုတ္ထဿ ပဌမေ အသပ္ပုရိသဘူမီတိ အသပ္ပုရိသာနံ ပတိဋ္ဌာနဋ္ဌာနံ။ သပ္ပုရိသဘူမိယမ္ပိ ဧသေဝ နယော။ အကတညူတိ ကတံ န ဇာနာတိ။ အကတဝေဒီတိ ကတံ ပါကဋံ ကတွာ န ဇာနာတိ။ ဥပညာတန္တိ ဝဏ္ဏိတံ ထောမိတံ ပသတ္ထံ။ ယဒိဒန္တိ ယာ အယံ။ အကတညုတာ အကတဝေဒိတာတိ ပရေန ကတဿ ဥပကာရဿ အဇာနနဉ္စေဝ ပါကဋံ ကတွာ အဇာနနဉ္စ။ ကေဝလာတိ သကလာ။ သုက္ကပက္ခေပိ ဝုတ္တနယေနေဝ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။
֍ ဋီ ၃၄။ ဒုတိယေ မာတု စ ပိတု စာတိ ဇနကမာတု စ ဇနကပိတု စ။ ဧကေန, ဘိက္ခဝေ, အံသေန မာတရံ ပရိဟရေယျာတိ ဧကသ္မိံ အံသကူဋေ ဌပေတွာ မာတရံ ပဋိဇဂ္ဂေယျ။ ဧကေန အံသေန ပိတရံ ပရိဟရေယျာတိ ဧကသ္မိံ အံသကူဋေ ဌပေတွာ ပိတရံ ပဋိဇဂ္ဂေယျ။ ဝဿသတာယုကော ဝဿသတဇီဝီတိ ဝဿသတာယုကကာလေ ဇာတော သကလံ ဝဿသတံ ဇီဝန္တော။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – သစေ ပုတ္တော နာမ ‘‘မာတာပိတူနံ ပဋိကရိဿာမီ’’တိ ဥဋ္ဌာယ သမုဋ္ဌာယ ဒက္ခိဏေ အံသကူဋေ မာတရံ, ဝါမေ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၈။)ပိတရံ ဌပေတွာ ဝဿသတာယုကော သကလမ္ပိ ဝဿသတံ ဇီဝမာနော ပရိဟရေယျ။ သော စ နေသံ ဥစ္ဆာဒနပရိမဒ္ဒနနှာပနသမ္ဗာဟနေနာတိ သော စ ပုတ္တော နေသံ မာတာပိတူနံ အံသကူဋေသု ဌိတာနံယေဝ ဒုဂ္ဂန္ဓပဋိဝိနောဒနတ္ထံ သုဂန္ဓကရဏေန ဥစ္ဆာဒနေန, ပရိဿမဝိနောဒနတ္ထံ ဟတ္ထပရိမဒ္ဒနေန, သီတုဏှကာလေ စ ဥဏှောဒကသီတောဒကနှာပနေန, ဟတ္ထပါဒါဒီနံ အာကဍ္ဎနပရိကဍ္ဎနသင်္ခါတေန သမ္ဗာဟနေန ဥပဋ္ဌာနံ ကရေယျ။ တေ စ တတ္ထေဝါတိ တေ စ မာတာပိတရော တတ္ထေဝ တဿ အံသကူဋေသု နိသိန္နာဝ မုတ္တကရီသံ စဇေယျုံ။ နတွေဝ , ဘိက္ခဝေတိ, ဘိက္ခဝေ, ဧဝမ္ပိ နတွေဝ မာတာပိတူနံ ကတံ ဝါ ဟောတိ ပဋိကတံ ဝါ။
ဣဿရာဓိပစ္စေ ရဇ္ဇေတိ စက္ကဝတ္တိရဇ္ဇံ သန္ဓာယေဝမာဟ။ အာပါဒကာတိ ဝဍ္ဎကာ အနုပါလကာ။ ပုတ္တာ ဟိ မာတာပိတူဟိ ဝဍ္ဎိတာ စေဝ အနုပါလိတာ စ။ ပေါသကာတိ ဟတ္ထပါဒေ ဝဍ္ဎေတွာ ဟဒယလောဟိတံ ပါယေတွာ ပေါသကာ။ ပုတ္တာ ဟိ မာတာပိတူဟိ ပုဋ္ဌာ ဘတာ အန္နပါနာဒီဟိ ပဋိဇဂ္ဂိတာ။ ဣမဿ လောကဿ ဒဿေတာရောတိ သစေ ဟိ မာတာပိတရော ဇာတဒိဝသေယေဝ ပုတ္တံ ပါဒေ ဂဟေတွာ အရညေ ဝါ နဒိယံ ဝါ ပပါတေ ဝါ ခိပေယျုံ, ဣမသ္မိံ လောကေ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌာရမ္မဏံ န ပဿေယျ။ ဧဝံ အကတွာ အာပါဒိတတ္တာ ပေါသိတတ္တာ ဧသ ဣမသ္မိံ လောကေ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌာရမ္မဏံ မာတာပိတရော နိဿာယ ပဿတီတိ တျာဿ ဣမဿ လောကဿ ဒဿေတာရော နာမ ဟောန္တိ။ သမာဒပေတီတိ ဂဏှာပေတိ။ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ သဒ္ဓါသီလစာဂပညာ လောကိယလောကုတ္တရမိဿကာ ကထိတာ။ ဓမ္မသေနာပတိသာရိပုတ္တတ္ထေရသဒိသောဝ ဘိက္ခု တေသု ပတိဋ္ဌာပေတိ နာမာတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။
֍ ဋီ ၃၅။ တတိယေ တေနုပသင်္ကမီတိ သော ဟိ ဗြာဟ္မဏော ‘‘သမဏော ကိရ ဂေါတမော ကထိတံ ဝိဿဇ္ဇေတိ, ပုစ္ဆာယဿ ဝိရဇ္ဈနံ နာမ နတ္ထိ။ အဟမဿ ဝိရဇ္ဈနပဉှံ အဘိသင်္ခရိဿာမီ’’တိ ပဏီတဘောဇနံ ဘုဉ္ဇိတွာ ဂဗ္ဘဒွါရံ ပိဒဟိတွာ နိသိန္နော စိန္တေတုံ အာရဘိ။ အထဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘ဣမသ္မိံ ဌာနေ ဥစ္စာသဒ္ဒမဟာသဒ္ဒေါ ဝတ္တတိ, စိတ္တံ န ဧကဂ္ဂံ ဟောတိ, ဘူမိဃရံ ကာရေဿာမီ’’တိ ဘူမိဃရံ ကာရေတွာ တတ္ထ ပဝိသိတွာ – ‘‘ဧဝံ ပုဋ္ဌော ဧဝံ ကထေဿတိ, ဧဝံ ပုဋ္ဌော ဧဝံ ကထေဿတီ’’တိ ဧကံ ဂဏှိတွာ ဧကံ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၉။)ဝိဿဇ္ဇေန္တော သကလဒိဝသံ ကိဉ္စိ ပဿိတုံ နာသက္ခိ။ တဿ ဣမိနာဝ နီဟာရေန စတ္တာရော မာသာ ဝီတိဝတ္တာ။ သော စတုန္နံ မာသာနံ အစ္စယေန ဥဘတောကောဋိကံ ပဉှံ နာမ အဒ္ဒသ။ ဧဝံ ကိရဿ အဟောသိ – ‘‘အဟံ သမဏံ ဂေါတမံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘ကိံဝါဒီ ဘဝ’န္တိ ပုစ္ဆိဿာမိ။ သစေ ‘ကိရိယဝါဒိမှီ’တိ ဝက္ခတိ, ‘သဗ္ဗာကုသလာနံ နာမ တုမှေ ကိရိယံ ဝဒေထာ’တိ နံ နိဂ္ဂဏှိဿာမိ။ သစေ ‘အကိရိယဝါဒိမှီ’တိ ဝက္ခတိ, ‘ကုသလဓမ္မာနံ နာမ တုမှေ အကိရိယံ ဝဒေထာ’တိ နံ နိဂ္ဂဏှိဿာမိ။ ဣဒဉှိ ဥဘတောကောဋိကံ ပဉှံ ပုဋ္ဌော နေဝ ဥဂ္ဂိလိတုံ သက္ခိဿတိ န နိဂ္ဂိလိတုံ။ ဧဝံ မမ ဇယော ဘဝိဿတိ, သမဏဿ ဂေါတမဿ ပရာဇယော’’တိ ဥဋ္ဌာယ အပ္ဖေါဋေတွာ ဘူမိဃရာ နိက္ခမ္မ ‘‘ဧဝရူပံ ပဉှံ ပုစ္ဆန္တေန န ဧကကေန ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ နဂရေ ဃောသနံ ကာရေတွာ သကလနာဂရေဟိ ပရိဝုတော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ။ ကိံဝါဒီတိ ကိံလဒ္ဓိကော။ ကိမက္ခာယီတိ ကိံ နာမ သာဝကာနံ ပဋိပဒံ အက္ခာယီတိ ပုစ္ဆိ။ အထဿ ဘဂဝါ စတူဟိ မာသေဟိ ပဉှံ အဘိသင်္ခရိတွာ ‘‘ဒိဋ္ဌော မေ သမဏဿ ဂေါတမဿ ပရာဇယပဉှော’’တိ မာနံ ပဂ္ဂယှ အာဂတဘာဝံ ဉတွာ ဧကပဒေနေဝ တံ ပဉှံ ဘိန္ဒန္တော ကိရိယဝါဒီ စာဟံ, ဗြာဟ္မဏာတိအာဒိမာဟ။ အထ ဗြာဟ္မဏော အတ္တနော မာနံ အပနေတွာ ဘဂဝန္တံ အာယာစန္တော ယထာကထံ ပနာတိအာဒိမာဟ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝါတိ။
֍ ဋီ ၃၆။ စတုတ္ထေ ဒက္ခိဏေယျာတိ ဒက္ခိဏာ ဝုစ္စတိ ဒါနံ, တဿ ပဋိဂ္ဂဟဏယုတ္တာ ကတိ ပုဂ္ဂလာတိ ပုစ္ဆတိ။ သေခေါတိ ဣမိနာ သတ္တ သေက္ခေ ဒဿေတိ။ ဧတ္ထ စ သီလဝန္တပုထုဇ္ဇနောပိ သောတာပန္နေနေဝ သင်္ဂဟိတော။ အာဟုနေယျာ ယဇမာနာနံ ဟောန္တီတိ ဒါနံ ဒဒန္တာနံ အာဟုနဿ အရဟာ ဒါနပဋိဂ္ဂါဟကာ နာမ ဟောန္တီတိ အတ္ထော။ ခေတ္တန္တိ ဝတ္ထု ပတိဋ္ဌာ, ပုညဿ ဝိရုဟနဋ္ဌာနန္တိ အတ္ထော။
֍ ဋီ ၃၇။ ပဉ္စမေ ပုဗ္ဗာရာမေတိ သာဝတ္ထိတော ပုရတ္ထိမဒိသာဘာဂေ အာရာမေ။ မိဂါရမာတုပါသာဒေတိ ဝိသာခါယ ဥပါသိကာယ ပါသာဒေ။ သာ ဟိ မိဂါရသေဋ္ဌိနာ မာတုဋ္ဌာနေ ဌပိတတ္တာပိ, သဗ္ဗဇေဋ္ဌကဿ ပုတ္တဿ အယျကသေဋ္ဌိနောဝ သမာနနာမကတ္တာပိ မိဂါရမာတာတိ ဝုစ္စတိ။ တာယ ကာရိတော သဟဿဂဗ္ဘော ပါသာဒေါ မိဂါရမာတုပါသာဒေါ နာမ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၀။)ထေရော တသ္မိံ ဝိဟရတိ။ တတြ ခေါ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တောတိ တသ္မိံ ပါသာဒေ ဝိဟရန္တော ဓမ္မသေနာပတိသာရိပုတ္တတ္ထေရော။
ဘိက္ခူ အာမန္တေသီတိ ကသ္မိံ ကာလေ အာမန္တေသိ? ကာနိစိ ဟိ သုတ္တာနိ ပုရေဘတ္တေ ဘာသိတာနိ အတ္ထိ, ကာနိစိ ပစ္ဆာဘတ္တေ, ကာနိစိ ပုရိမယာမေ, ကာနိစိ မဇ္ဈိမယာမေ, ကာနိစိ ပစ္ဆိမယာမေ။ ဣဒံ ပန သမစိတ္တပဋိပဒါသုတ္တံ ပစ္ဆာဘတ္တေ ဘာသိတံ။ တသ္မာ သာယနှသမယေ အာမန္တေသိ။
န ကေဝလံ စေတံ ထေရေနေဝ ဘာသိတံ, တထာဂတေနာပိ ဘာသိတံ။ ကတ္ထ နိသီဒိတွာတိ? ဝိသာခါယ ရတနပါသာဒေ နိသီဒိတွာ။ တထာဂတော ဟိ ပဌမဗောဓိယံ ဝီသတိ ဝဿာနိ အနိဗဒ္ဓဝါသော ဟုတွာ ယတ္ထ ယတ္ထ ဖာသုကံ ဟောတိ, တတ္ထ တတ္ထေဝ ဂန္တွာ ဝသိ။ ပဌမံ အန္တောဝဿဉှိ ဣသိပတနေ ဓမ္မစက္ကံ ပဝတ္တေတွာ အဋ္ဌာရသ မဟာဗြဟ္မကောဋိယော အမတပါနံ ပါယေတွာ ဗာရာဏသိံ ဥပနိဿာယ ဣသိပတနေ ဝသိ။ ဒုတိယံ အန္တောဝဿံ ရာဇဂဟံ ဥပနိဿာယ ဝေဠုဝနေ, တတိယစတုတ္ထာနိပိ တတ္ထေဝ, ပဉ္စမံ အန္တောဝဿံ ဝေသာလိံ ဥပနိဿာယ မဟာဝနေ ကူဋာဂါရသာလာယံ, ဆဋ္ဌံ အန္တောဝဿံ မကုလပဗ္ဗတေ, သတ္တမံ တာဝတိံသဘဝနေ, အဋ္ဌမံ ဘဂ္ဂေ သုသုမာရဂိရံ နိဿာယ ဘေသကဠာဝနေ, နဝမံ ကောသမ္ဗိယံ, ဒသမံ ပါလိလေယျကေ ဝနသဏ္ဍေ, ဧကာဒသမံ နာလာယံ ဗြာဟ္မဏဂါမေ, ဒွါဒသမံ ဝေရဉ္ဇာယံ, တေရသမံ စာလိယပဗ္ဗတေ, စုဒ္ဒသမံ ဇေတဝနေ, ပဉ္စဒသမံ ကပိလဝတ္ထုသ္မိံ, သောဠသမံ အာဠဝကံ ဒမေတွာ စတုရာသီတိပါဏသဟဿာနိ အမတပါနံ ပါယေတွာ အာဠဝိယံ, သတ္တရသမံ ရာဇဂဟေယေဝ, အဋ္ဌာရသမံ စာလိယပဗ္ဗတေယေဝ, တထာ ဧကူနဝီသတိမံ, ဝီသတိမံ ပန အန္တောဝဿံ ရာဇဂဟံယေဝ ဥပနိဿာယ ဝသိ။ ဧဝံ ဝီသတိ ဝဿာနိ အနိဗဒ္ဓဝါသော ဟုတွာ ယတ္ထ ယတ္ထ ဖာသုကံ ဟောတိ, တတ္ထ တတ္ထေဝ ဝသိ။
တတော ပဋ္ဌာယ ပန ဒွေ သေနာသနာနိ ဓုဝပရိဘောဂါနိ အကာသိ။ ကတရာနိ ဒွေ? ဇေတဝနဉ္စ ပုဗ္ဗာရာမဉ္စ။ ကသ္မာ? ဒွိန္နံ ကုလာနံ ဂုဏမဟန္တတာယ။ အနာထပိဏ္ဍိကဿ ဟိ ဝိသာခါယ စ ဂုဏံ သန္ဓာယ ဂုဏံ ပဋိစ္စ သတ္ထာ တာနိ သေနာသနာနိ ဓုဝပရိဘောဂေန ပရိဘုဉ္ဇိ။ ဥတုဝဿံ စာရိကံ စရိတွာပိ ဟိ အန္တောဝဿေ ဒွီသုယေဝ သေနာသနေသု ဝသတိ။ ဧဝံ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၁။)ဝသန္တော ပန ဇေတဝနေ ရတ္တိံ ဝသိတွာ ပုနဒိဝသေ ဘိက္ခုသံဃပရိဝုတော ဒက္ခိဏဒွါရေန သာဝတ္ထိံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသိတွာ ပါစီနဒွါရေန နိက္ခမိတွာ ပုဗ္ဗာရာမေ ဒိဝါဝိဟာရံ ကရောတိ။ ပုဗ္ဗာရာမေ ရတ္တိံ ဝသိတွာ ပုနဒိဝသေ ပါစီနဒွါရေန သာဝတ္ထိံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသိတွာ ဒက္ခိဏဒွါရေန နိက္ခမိတွာ ဇေတဝနေ ဒိဝါဝိဟာရံ ကရောတိ။ တသ္မိံ ပန ဒိဝသေ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဇေတဝနေယေဝ ဝသိ။ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဝသန္တဿ စဿ ပဉ္စဝိဓကိစ္စံ အဝိဇဟိတမေဝ ဟောတိ။ တံ ဟေဋ္ဌာ ဝိတ္ထာရိတမေဝ။ တေသု ကိစ္စေသု ပစ္ဆိမယာမကိစ္စကာလေ ဘဂဝါ လောကံ ဩလောကေန္တော သာဝတ္ထိဝါသီနဉ္စ သမန္တာ စ သာဝတ္ထိယာ ဂါဝုတအဍ္ဎယောဇနယောဇနပရမေ ဌာနေ အပရိမာဏာနံ သတ္တာနံ အဘိသမယဘာဝံ အဒ္ဒသ။
တတော ‘‘ကသ္မိံ နု ခေါ ကာလေ အဘိသမယော ဘဝိဿတီ’’တိ ဩလောကေန္တော ‘‘သာယနှသမယေ’’တိ ဒိသွာ ‘‘မယိ နု ခေါ ကထေန္တေ အဘိသမယော ဘဝိဿတိ, သာဝကေ ကထေန္တေ ဘဝိဿတီ’’တိ ‘‘သာရိပုတ္တတ္ထေရေ ကထေန္တေ ဘဝိဿတီ’’တိ အဒ္ဒသ။ တတော ‘‘ကတ္ထ နိသီဒိတွာ ကထေန္တေ ဘဝိဿတီ’’တိ ဩလောကေန္တော ‘‘ဝိသာခါယ ရတနပါသာဒေ နိသီဒိတွာ’’တိ ဒိသွာ ‘‘ဗုဒ္ဓါနံ နာမ တယော သာဝကသန္နိပါတာ ဟောန္တိ, အဂ္ဂသာဝကာနံ ဧကော။ တေသု အဇ္ဇ ဓမ္မသေနာပတိသာရိပုတ္တတ္ထေရဿ သာဝကသန္နိပါတော ဘဝိဿတီ’’တိ အဒ္ဒသ။ ဒိသွာ ပါတောဝ သရီရပဋိဇဂ္ဂနံ ကတွာ နိဝတ္ထနိဝါသနော သုဂတစီဝရံ ပါရုပိတွာ သေလမယပတ္တံ အာဒါယ ဘိက္ခုသံဃပရိဝုတော ဒက္ခိဏဒွါရေန နဂရံ ပဝိသိတွာ ပိဏ္ဍာယ စရန္တော ဘိက္ခုသံဃဿ သုလဘပိဏ္ဍပါတံ ကတွာ ဝါတပ္ပဟတာ ဝိယ နာဝါ ပဋိနိဝတ္တိတွာ ဒက္ခိဏဒွါရေန နိက္ခမိတွာ ဗဟိဒွါရေ အဋ္ဌာသိ။ တတော အသီတိ မဟာသာဝကာ ဘိက္ခုနိပရိသာ ဥပါသကပရိသာ ဥပါသိကာပရိသာတိ စတဿော ပရိသာ သတ္ထာရံ ပရိဝါရယိံသု။
သတ္ထာ သာရိပုတ္တတ္ထေရံ အာမန္တေသိ – ‘‘သာရိပုတ္တ, တယာ ပုဗ္ဗာရာမံ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ, တဝ စ ပရိသံ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆာဟီ’’တိ။ ‘‘သာဓု, ဘန္တေ’’တိ ထေရော အတ္တနော ပရိဝါရေဟိ ပဉ္စဟိ ဘိက္ခုသတေဟိ ပရိဝုတော ပုဗ္ဗာရာမံ အဂမာသိ။ ဧတေနေဝ နိယာမေန အသီတိ မဟာသာဝကေ ပုဗ္ဗာရာမမေဝ ပေသေတွာ သယံ ဧကေန အာနန္ဒတ္ထေရေနေဝ သဒ္ဓိံ ဇေတဝနံ အဂမာသိ။ အာနန္ဒတ္ထေရောပိ ဝိဟာရေ သတ္ထု ဝတ္တံ ကတွာ ဝန္ဒိတွာ ‘‘ပုဗ္ဗာရာမံ ဂစ္ဆာမိ, ဘန္တေ’’တိ အာဟ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၂။)ဧဝံ ကရောဟိ အာနန္ဒာတိ။ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ တတ္ထေဝ အဂမာသိ။ သတ္ထာ ဧကကောဝ ဇေတဝနေ ဩဟီနော။
တံ ဒိဝသဉှိ စတဿော ပရိသာ ထေရဿေဝ ဓမ္မကထံ သောတုကာမာ အဟေသုံ။ ကောသလမဟာရာဇာပိ ဗလကာယေန ပရိဝုတော ပုဗ္ဗာရာမမေဝ ဂတော။ တထာ ပဉ္စသတဥပါသကပရိဝါရော အနာထပိဏ္ဍိကော။ ဝိသာခါ ပန မဟာဥပါသိကာ ဒွီဟိ ဇင်္ဃသဟဿေဟိ ပရိဝုတော အဂမာသိ။ သတ္တပဏ္ဏာသာယ ကုလသတသဟဿာနံ ဝသနဋ္ဌာနေ သာဝတ္ထိနဂရေ ဂေဟပါလကဒါရကေ ဌပေတွာ သေသဇနော ဂန္ဓစုဏ္ဏမာလာဒီနိ ဂဟေတွာ ပုဗ္ဗာရာမမေဝ အဂမာသိ။ စတူသု ဒွါရဂါမေသု ဂါဝုတအဍ္ဎယောဇနယောဇနပရမဋ္ဌာနေ သဗ္ဗေယေဝ မနုဿာ ဂန္ဓစုဏ္ဏမာလာဒိဟတ္ထာ ပုဗ္ဗာရာမမေဝ အဂမံသု။ သကလဝိဟာရော မိဿကပုပ္ဖေဟိ အဘိကိဏ္ဏော ဝိယ အဟောသိ။
ဓမ္မသေနာပတိသာရိပုတ္တတ္ထေရောပိ ခေါ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ဝိဟာရပရိဝေဏေ အင်္ဂဏဋ္ဌာနေ အဋ္ဌာသိ။ ဘိက္ခူ ထေရဿ အာသနံ ပညာပယိံသု။ ထေရော တတ္ထ နိသီဒိတွာ ဥပဋ္ဌာကတ္ထေရေန ဝတ္တေ ကတေ ဘိက္ခုသံဃဿ ဩဝါဒံ ကတွာ ဂန္ဓကုဋိံ ပဝိသိတွာ သမာပတ္တိံ အပ္ပေတွာ နိသီဒိ။ သော ပရိစ္ဆိန္နကာလဝသေန သမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာယ အစိရဝတိံ ဂန္တွာ ရဇောဇလ္လံ ပဝါဟေတွာ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓဒရထော ဩတိဏ္ဏတိတ္ထေနေဝ ဥတ္တရိတွာ နိဝတ္ထနိဝါသနော သံဃာဋိံ ပါရုပိတွာ အဋ္ဌာသိ။ ဘိက္ခုသံဃောပိ သမ္မုခသမ္မုခဋ္ဌာနေန ဩတရိတွာ သရီရေ ရဇောဇလ္လံ ပဝါဟေတွာ ပစ္စုတ္တရိတွာ ထေရံ ပရိဝါရယိံသု။ အန္တောဝိဟာရေပိ ထေရဿ ဓမ္မာသနံ ပညာပယိံသု။ စတဿောပိ ပရိသာ အတ္တနော အတ္တနော ဩကာသံ ဉတွာ မဂ္ဂံ ဌပေတွာ နိသီဒိံသု။ သာရိပုတ္တတ္ထေရောပိ ပဉ္စဘိက္ခုသတပရိဝါရော ဓမ္မသဘံ အာဂန္တွာ သီဟမတ္ထကပ္ပတိဋ္ဌိတေ သမုဿိတသေတစ္ဆတ္တေ ရတနပလ္လင်္ကေ စိတ္တဗီဇနိံ ဂဟေတွာ ပုရတ္ထာဘိမုခေါ နိသီဒိ။ နိသီဒိတွာ ပရိသံ ဩလောကေတွာ – ‘‘မဟတီ ဝတာယံ ပရိသာ, ဣမိဿာ န အပ္ပမတ္တိကာ ပရိတ္တကဓမ္မဒေသနာ အနုစ္ဆဝိကာ, ကတရဓမ္မဒေသနာ နု ခေါ အနုစ္ဆဝိကာ ဘဝိဿတီ’’တိ တီဏိ ပိဋကာနိ အာဝဇ္ဇမာနော ဣမံ သံယောဇနပရိယာယ ဓမ္မဒေသနံ အဒ္ဒသ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၃။)ဧဝံ ဒေသနံ သလ္လက္ခေတွာ တံ ဒေသေတုကာမော ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ အာဝုသော, ဘိက္ခဝေတိ။ အာဝုသောတိ ဟိ အဝတွာ, ဘိက္ခဝေတိ ဝစနံ ဗုဒ္ဓါလာပေါ နာမ ဟောတိ, အယံ ပနာယသ္မာ ‘‘ဒသဗလေန သမာနံ အာလပနံ န ကရိဿာမီ’’တိ သတ္ထု ဂါရဝဝသေန သာဝကာလာပံ ကရောန္တော, ‘‘အာဝုသော ဘိက္ခဝေ’’တိ အာဟ။ ဧတဒဝေါစာတိ ဧတံ ‘‘အဇ္ဈတ္တသံယောဇနဉ္စ, အာဝုသော, ပုဂ္ဂလံ ဒေသေဿာမိ ဗဟိဒ္ဓါသံယောဇနဉ္စာ’’တိ ဓမ္မဒေသနာပဒံ အဝေါစ။
တသ္မိံ ပန ရတနပါသာဒေ အဓိဝတ္ထော ဧကော သောတာပန္နော ဒေဝပုတ္တော အတ္ထိ, သော ဗုဒ္ဓေဟိ ဝါ သာဝကေဟိ ဝါ ဒေသနာယ အာရဒ္ဓမတ္တာယယေဝ ဇာနာတိ – ‘‘အယံ ဒေသနာ ဥတ္တာနိကာ ဘဝိဿတိ, အယံ ဂမ္ဘီရာ။ အယံ ဈာနနိဿိတာ ဘဝိဿတိ, အယံ ဝိပဿနာနိဿိတာ။ အယံ မဂ္ဂနိဿိတာ အယံ ဖလနိဿိတာ, အယံ နိဗ္ဗာနနိဿိတာ’’တိ။ သော တသ္မိမ္ပိ ဒိဝသေ ထေရေန ဒေသနာယ အာရဒ္ဓမတ္တာယ ဧဝံ အညာသိ – ‘‘ယေန နီဟာရေန မယှံ အယျေန ဓမ္မသေနာပတိနာ သာရိပုတ္တတ္ထေရေန ဒေသနာ အာရဒ္ဓါ, အယံ ဒေသနာ ဝိပဿနာဂါဠှာ ဘဝိဿတိ, ဆဟိ မုခေဟိ ဝိပဿနံ ကထေဿတိ။ ဒေသနာပရိယောသာနေ ကောဋိသတသဟဿဒေဝတာ အရဟတ္တံ ပါပုဏိဿန္တိ, သောတာပန္နာဒီနံ ပန ဒေဝမနုဿာနံ ပရိစ္ဆေဒေါ န ဘဝိဿတိ။ ဒေသနာယ အနုစ္ဆဝိကံ ကတွာ မယှံ အယျဿ သာဓုကာရံ ဒဿာမီ’’တိ ဒေဝါနုဘာဝေန မဟန္တံ သဒ္ဒံ ကတွာ – ‘‘သာဓု သာဓု အယျာ’’တိ အာဟ။
ဒေဝရာဇေန သာဓုကာရေ ဒိန္နေ ပရိဝါရကပါသာဒသဟဿေ အဓိဝတ္ထာ ဒေဝတာ သဗ္ဗာဝ သာဓုကာရံ အဒံသု။ တာသံ သာဓုကာရသဒ္ဒေန သဗ္ဗာ ပုဗ္ဗာရာမေ ဝသနဒေဝတာ, တာသံ သဒ္ဒေန ဂါဝုတမတ္တေ ဒေဝတာ, တတော အဍ္ဎယောဇနေ ယောဇနေတိ ဧတေနုပါယေန ဧကစက္ကဝါဠေ, ဒွီသု စက္ကဝါဠေသု, တီသု စက္ကဝါဠေသူတိ ဒသသဟဿစက္ကဝါဠေသု ဒေဝတာ သာဓုကာရမဒံသု။ တာသံ သာဓုကာရသဒ္ဒေန ပထဝိဋ္ဌကနာဂါ စ အာကာသဋ္ဌကဒေဝတာ စ။ တတော အဗ္ဘဝလာဟကာ, ဥဏှဝလာဟကာ, သီတဝလာဟကာ, ဝဿဝလာဟကာ, စာတုမဟာရာဇိကာ စတ္တာရော မဟာရာဇာနော, တာဝတိံသာ ဒေဝတာ, သက္ကော ဒေဝရာဇာ, ယာမာ ဒေဝတာ, သုယာမော
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၄။)ဒေဝရာဇာ, တုသိတာ ဒေဝတာ, သန္တုသိတော ဒေဝရာဇာ, နိမ္မာနရတီ ဒေဝတာ, သုနိမ္မိတော ဒေဝရာဇာ, ဝသဝတ္တီ ဒေဝတာ, ဝသဝတ္တီ ဒေဝရာဇာ, ဗြဟ္မပါရိသဇ္ဇာ, ဗြဟ္မပုရောဟိတာ, မဟာဗြဟ္မာနော, ပရိတ္တာဘာ, အပ္ပမာဏာဘာ, အာဘဿရာ, ပရိတ္တသုဘာ, အပ္ပမာဏသုဘာ, သုဘကိဏှာ, ဝေဟပ္ဖလာ, အဝိဟာ, အတပ္ပါ, သုဒဿာ, သုဒဿီ, အကနိဋ္ဌာ ဒေဝတာတိ အသညေ စ အရူပါဝစရသတ္တေ စ ဌပေတွာ သောတာယတနပဝတ္တိဋ္ဌာနေ သဗ္ဗာ ဒေဝတာ သာဓုကာရမဒံသု။
တတော ခီဏာသဝမဟာဗြဟ္မာနော – ‘‘မဟာ ဝတာယံ သာဓုကာရသဒ္ဒေါ, ပထဝိတလတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ အကနိဋ္ဌလောကံ အာဂတော, ကိမတ္ထံ နု ခေါ ဧသော’’တိ အာဝဇ္ဇေန္တော ‘‘ဓမ္မသေနာပတိသာရိပုတ္တတ္ထေရော ပုဗ္ဗာရာမေ ဝိသာခါယ ရတနပါသာဒေ နိသီဒိတွာ သံယောဇနပရိယာယဓမ္မဒေသနမာရဘိ, အမှေဟိပိ တတ္ထ ကာယသက္ခီဟိ ဘဝိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ စိန္တေတွာ တတ္ထ အဂမံသု။ ပုဗ္ဗာရာမော ဒေဝတာဟိ ပရိပုဏ္ဏော, သမန္တာ ပုဗ္ဗာရာမဿ ဂါဝုတံ အဍ္ဎယောဇနံ, ယောဇနန္တိ သကလစက္ကဝါဠံ ဟေဋ္ဌာ ပထဝိတလေန တိရိယံ စက္ကဝါဠပရိယန္တေန ပရိစ္ဆိန္နံ ဒသဟိ စက္ကဝါဠသဟဿေဟိ သန္နိပတိတာဟိ ဒေဝတာဟိ နိရန္တရမဟောသိ, အာရဂ္ဂနိတုဒနမတ္တေ ဌာနေ ဥပရိမကောဋိယာ သဋ္ဌိ ဒေဝတာ သုခုမတ္တဘာဝေ မာပေတွာ အဋ္ဌံသု။
အထာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ‘‘မဟန္တံ ဝတိဒံ ဟလာဟလံ, ကိံ နု ခေါ ဧတ’’န္တိ အာဝဇ္ဇေန္တော ဒသသဟဿစက္ကဝါဠေ ဌိတာနံ ဒေဝတာနံ ဧကစက္ကဝါဠေ သန္နိပတိတဘာဝံ အဒ္ဒသ။ အထ ယသ္မာ ဗုဒ္ဓါနံ အဓိဋ္ဌာနကိစ္စံ နတ္ထိ, ပရိသပရိမာဏေနေဝ ပဿန္တိ စေဝ သဒ္ဒဉ္စ သာဝေန္တိ။ သာဝကာနံ ပန အဓိဋ္ဌာနံ ဝဋ္ဋတိ။ တသ္မာ ထေရော သမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇိတွာ သမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာယ မဟဂ္ဂတစိတ္တေန အဓိဋ္ဌာသိ – ‘‘စက္ကဝါဠပရိယန္တာ ပရိသာ သဗ္ဗာပိ မံ ပဿတု, ဓမ္မဉ္စ မေ ဒေသေန္တဿ သဒ္ဒံ သုဏာတူ’’တိ။ အဓိဋ္ဌိတကာလတော ပဋ္ဌာယ ဒက္ခိဏဇာဏုပဿေ စ စက္ကဝါဠမုခဝဋ္ဋိယဉ္စ နိသီဒိတွာ ‘‘ဓမ္မသေနာပတိသာရိပုတ္တတ္ထေရော နာမ ကီဒိသော ဒီဃော ရဿော သာမော ဩဒါတော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗကာရဏံ နာဟောသိ, သဗ္ဗေသမ္ပိ သဗ္ဗဒိသာသု နိသိန္နာနံ အဘိမုခေယေဝ ပညာယိတ္ထ, နဘမဇ္ဈေ ဌိတစန္ဒော ဝိယ အဟောသိ။ ဓမ္မံ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၅။)ဒေသေန္တဿာပိဿ ဒက္ခိဏဇာဏုပဿေ စ စက္ကဝါဠမုခဝဋ္ဋိယဉ္စ နိသိန္နာ သဗ္ဗေ ဧကကံသေနေဝ သဒ္ဒံ သုဏိံသု။
ဧဝံ အဓိဋ္ဌဟိတွာ ထေရော အဇ္ဈတ္တသံယောဇနဉ္စ, အာဝုသောတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာရဘိ။ တတ္ထ အဇ္ဈတ္တန္တိ ကာမဘဝေါ။ ဗဟိဒ္ဓါတိ ရူပါရူပဘဝေါ။ ကိဉ္စာပိ ဟိ သတ္တာ ကာမဘဝေ အပ္ပံ ကာလံ ဝသန္တိ ကပ္ပဿ စတုတ္ထမေဝ ကောဋ္ဌာသံ, ဣတရေသု တီသု ကောဋ္ဌာသေသု ကာမဘဝေါ သုညော ဟောတိ တုစ္ဆော, ရူပဘဝေ ဗဟုံ ကာလံ ဝသန္တိ, တထာပိ တေသံ ယသ္မာ ကာမဘဝေ စုတိပဋိသန္ဓိယော ဗဟုကာ ဟောန္တိ, အပ္ပကာ ရူပါရူပဘဝေသု။ ယတ္ထ စ စုတိပဋိသန္ဓိယော ဗဟုကာ, တတ္ထ အာလယောပိ ပတ္ထနာပိ အဘိလာသောပိ ဗဟု ဟောတိ။ ယတ္ထ အပ္ပါ, တတ္ထ အပ္ပေါ။ တသ္မာ ကာမဘဝေါ အဇ္ဈတ္တံ နာမ ဇာတံ, ရူပါရူပဘဝါ ဗဟိဒ္ဓါ နာမ။ ဣတိ အဇ္ဈတ္တသင်္ခါတေ ကာမဘဝေ ဆန္ဒရာဂေါ အဇ္ဈတ္တသံယောဇနံ နာမ, ဗဟိဒ္ဓါသင်္ခါတေသု ရူပါရူပဘဝေသု ဆန္ဒရာဂေါ ဗဟိဒ္ဓါသံယောဇနံ နာမ။ ဩရမ္ဘာဂိယာနိ ဝါ ပဉ္စ သံယောဇနာနိ အဇ္ဈတ္တသံယောဇနံ နာမ, ဥဒ္ဓမ္ဘာဂိယာနိ ပဉ္စ ဗဟိဒ္ဓါသံယောဇနံ နာမ။ တတြာယံ ဝစနတ္ထော – ဩရံ ဝုစ္စတိ ကာမဓာတု, တတ္ထ ဥပပတ္တိနိပ္ဖါဒနတော တံ ဩရံ ဘဇန္တီတိ ဩရမ္ဘာဂိယာနိ။ ဥဒ္ဓံ ဝုစ္စတိ ရူပါရူပဓာတု, တတ္ထ ဥပပတ္တိနိပ္ဖါဒနတော တံ ဥဒ္ဓံ ဘဇန္တီတိ ဥဒ္ဓမ္ဘာဂိယာနိ။
ဧဝံ ဝုတ္တပ္ပဘေဒေန အဇ္ဈတ္တသံယောဇနေန သံယုတ္တော ပုဂ္ဂလော အဇ္ဈတ္တသံယောဇနော, ဗဟိဒ္ဓါသံယောဇနေန သံယုတ္တော ပုဂ္ဂလော ဗဟိဒ္ဓါသံယောဇနော။ ဥဘယမ္ပိ စေတံ န လောကိယဿ ဝဋ္ဋနိဿိတမဟာဇနဿ နာမံ။ ယေသံ ပန ဘဝေါ ဒွေဓာ ပရိစ္ဆိန္နော, တေသံ သောတာပန္နသကဒါဂါမိအနာဂါမီနံ အရိယသာဝကာနံ ဧတံ နာမံ။ ယထာ ဟိ မဟာအရညေ ခဒိရဝနသာလဝနာဒီနိ ထမ္ဘော တုလာသံဃာဋောတိ နာမံ န လဘန္တိ, ခဒိရဝနံ သာလဝနန္တိ နာမမေဝ လဘန္တိ။ ယဒါ ပန တတော ရုက္ခာ တိဏှာယ ကုဌာရိယာ ဆိန္ဒိတွာ ထမ္ဘာဒိသဏ္ဌာနေန တစ္ဆိတာ ဟောန္တိ, တဒါ ထမ္ဘော တုလာသံဃာဋောတိ နာမံ လဘန္တိ။ ဧဝမေဝံ အပရိစ္ဆိန္နဘဝေါ ဗဟလကိလေသော ပုထုဇ္ဇနော ဧတံ နာမံ န လဘတိ, ဘဝံ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ကိလေသေ တနုကေ ကတွာ ဌိတာ သောတာပန္နာဒယောဝ လဘန္တိ။
ဣမဿ စ ပနတ္ထဿ ဝိဘာဝနတ္ထံ ဣဒံ ဝစ္ဆကသာလောပမံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဝစ္ဆကသာလံ ဟိ ကတွာ အန္တော ခါဏုကေ ကောဋ္ဋေတွာ ဝစ္ဆကေ ယောတ္တေဟိ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၆။)ဗန္ဓိတွာ တေသု ဥပနိဗန္ဓန္တိ, ယောတ္တေသု အပ္ပဟောန္တေသု ကဏ္ဏေသုပိ ဂဟေတွာ တတ္ထ ဝစ္ဆကေ ပဝေသေန္တိ, အန္တောသာလာယ ဩကာသေ အပ္ပဟောန္တေ ဗဟိ ခါဏုကေ ကောဋ္ဋေတွာပိ ဧဝမေဝ ကရောန္တိ။ တတ္ထ ကောစိ အန္တောဗဒ္ဓေါ ဝစ္ဆကော ဗဟိနိပန္နော ဟောတိ, ကောစိ ဗဟိဗဒ္ဓေါ အန္တောနိပန္နော, ကောစိ အန္တောဗဒ္ဓေါ အန္တောဝ နိပန္နော, ကောစိ ဗဟိဗဒ္ဓေါ ဗဟိယေဝ နိပန္နော။ ကောစိ အန္တောပိ အဗဒ္ဓေါဝ စရတိ, ဗဟိပိ အဗဒ္ဓေါဝ။ တတ္ထ အန္တောဗဒ္ဓဿ ဗဟိနိပန္နဿ ဗန္ဓနံ ဒီဃံ ဟောတိ။ သော ဟိ ဥဏှာဒိပီဠိတော နိက္ခမိတွာ ဗဟိ ဝစ္ဆကာနံ အဗ္ဘန္တရေ နိပဇ္ဇတိ။ ဗဟိဗဒ္ဓေ အန္တောနိပန္နေပိ ဧသေဝ နယော။ ယော ပန အန္တောဗဒ္ဓေါ အန္တောနိပန္နော, တဿ ဗန္ဓနံ ရဿံ ဟောတိ။ ဗဟိဗဒ္ဓေ ဗဟိနိပန္နေပိ ဧသေဝ နယော။ ဥဘောပိ ဟိ တေ ဒိဝသမ္ပိ ခါဏုကံ အနုပရိဂန္တွာ တတ္ထေဝ သယန္တိ။ ယော ပန အန္တော အဗဒ္ဓေါ တတ္ထေဝ ဝစ္ဆကာနံ အန္တရေ ဝိစရတိ။ အယံ သီလဝါ ဝစ္ဆကော ကဏ္ဏေ ဂဟေတွာ ဝစ္ဆကာနံ အန္တရေ ဝိဿဋ္ဌော ဒိဝသမ္ပိ အညတ္ထ အဂန္တွာ တတ္ထေဝ စရတိ။ ဗဟိ အဗဒ္ဓေ တတ္ထေဝ ဝိစရန္တေပိ ဧသေဝ နယော။
တတ္ထ ဝစ္ဆကသာလာ ဝိယ တယော ဘဝါ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဝစ္ဆကသာလာယံ ခါဏုကာ ဝိယ အဝိဇ္ဇာခါဏုကော။ ဝစ္ဆကဗန္ဓနယောတ္တံ ဝိယ ဒသ သံယောဇနာနိ။ ဝစ္ဆကာ ဝိယ တီသု ဘဝေသု နိဗ္ဗတ္တသတ္တာ။ အန္တောဗဒ္ဓေါ ဗဟိသယိတဝစ္ဆကော ဝိယ ရူပါရူပဘဝေသု သောတာပန္နသကဒါဂါမိနော။ တေ ဟိ ကိဉ္စာပိ တတ္ထေဝ ဝသန္တိ, သံယောဇနံ ပန တေသံ ကာမာဝစရူပနိဗဒ္ဓမေဝ။ ကေနဋ္ဌေန? အပ္ပဟီနဋ္ဌေန။ ရူပါရူပဘဝေသု ပုထုဇ္ဇနောပိ ဧတေဟေဝ သင်္ဂဟိတော။ သောပိ ဟိ ကိဉ္စာပိ တတ္ထ ဝသတိ, သံယောဇနံ ပနဿ ကာမာဝစရူပနိဗဒ္ဓမေဝ။ ဗဟိဗဒ္ဓေါ အန္တောသယိတဝစ္ဆကော ဝိယ ကာမာဝစရေ အနာဂါမီ။ သော ဟိ ကိဉ္စာပိ ကာမာဝစရေ ဝသတိ, သံယောဇနံ ပနဿ ရူပါရူပဘဝူပနိဗဒ္ဓမေဝ။ အန္တောဗဒ္ဓေါ အန္တောနိပန္နော ဝိယ ကာမာဝစရေ သောတာပန္နသကဒါဂါမိနော။ တေ ဟိ သယမ္ပိ ကာမာဝစရေ ဝသန္တိ, သံယောဇနမ္ပိ တေသံ ကာမာဝစရူပနိဗဒ္ဓမေဝ။ ဗဟိဗဒ္ဓေါ ဗဟိနိပန္နော ဝိယ ရူပါရူပဘဝေသု အနာဂါမီ။ သော ဟိ သယမ္ပိ တတ္ထ ဝသတိ, သံယောဇနမ္ပိဿ ရူပါရူပဘဝူပနိဗဒ္ဓမေဝ။ အန္တောအဗဒ္ဓေါ အန္တောဝိစရဏဝစ္ဆကော ဝိယ ကာမာဝစရေ ခီဏာသဝေါ။ ဗဟိအဗဒ္ဓေါ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၇။)ဗဟိဝိစရဏဝစ္ဆကော ဝိယ ရူပါရူပဘဝေ ခီဏာသဝေါ။ သံယောဇနေသု ပန သက္ကာယဒိဋ္ဌိ ဝိစိကိစ္ဆာ သီလဗ္ဗတပရာမာသောတိ ဣမာနိ တီဏိ ဂစ္ဆန္တံ နိဝါရေန္တိ, ဂတံ ပဋိအာနေန္တိ။ ကာမစ္ဆန္ဒော ဗျာပါဒေါတိ ဣမာနိ ပန ဒွေ သံယောဇနာနိ သမာပတ္တိယာ ဝါ အဝိက္ခမ္ဘေတွာ မဂ္ဂေန ဝါ အသမုစ္ဆိန္ဒိတွာ ရူပါရူပဘဝေ နိဗ္ဗတ္တိတုံ န သက္ကောတိ။
ကတမော စာဝုသောတိ ဣဒံ ထေရော ယထာ နာမ ပုရိသော ဒွေ ရတနပေဠာ ပဿေ ဌပေတွာ သမ္ပတ္တပရိသာယ ဒွေ ဟတ္ထေ ပူရေတွာ သတ္တဝိဓံ ရတနံ ဘာဇေတွာ ဒဒေယျ, ဧဝံ ပဌမံ ရတနပေဠံ ဒတွာ ဒုတိယမ္ပိ တထေဝ ဒဒေယျ။ ဧဝမေဝံ ‘‘အဇ္ဈတ္တသံယောဇနဉ္စ, အာဝုသော, ပုဂ္ဂလံ ဒေသေဿာမိ ဗဟိဒ္ဓါသံယောဇနဉ္စာ’’တိ ဣမာနိ ဒွေ ပဒါနိ မာတိကာဝသေန ဌပေတွာ ဣဒါနိ အဋ္ဌဝိဓာယ ပရိသာယ ဘာဇေတွာ ဒဿေတုံ ဝိတ္ထာရကထံ အာရဘိ။
တတ္ထ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ သာသနေ။ သီလဝါ ဟောတီတိ စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလေဟိ သီလသမ္ပန္နော ဟောတိ။ ဣတိ ထေရော ဧတ္တာဝတာ စ ကိရ စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလံ ဥဒ္ဒိသိတွာ ‘‘ပါတိမောက္ခသံဝရသံဝုတော’’တိ ဣမိနာ တတ္ထ ဇေဋ္ဌကသီလံ ဝိတ္ထာရေတွာ ဒဿေသီတိ ဒီပဝိဟာရဝါသီ သုမ္မတ္ထေရော အာဟ။ အန္တေဝါသိကော ပနဿ တိပိဋကစူဠနာဂတ္ထေရော အာဟ – ‘‘ဥဘယတ္ထာပိ ပါတိမောက္ခသံဝရောဝ ဝုတ္တော။ ပါတိမောက္ခသံဝရောယေဝ ဟိ သီလံ, ဣတရာနိ ပန တီဏိ သီလန္တိ ဝုတ္တဋ္ဌာနံ နာမ အတ္ထီ’’တိ အနနုဇာနန္တော ဥတ္တရိ အာဟ – ဣန္ဒြိယသံဝရော နာမ ဆဒွါရရက္ခာမတ္တကမေဝ, အာဇီဝပါရိသုဒ္ဓိ ဓမ္မေန သမေန ပစ္စယုပ္ပတ္တိမတ္တကံ, ပစ္စယသန္နိဿိတံ ပဋိလဒ္ဓပစ္စယေ ‘‘ဣဒမတ္ထ’’န္တိ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ပရိဘုဉ္ဇနမတ္တကံ, နိပ္ပရိယာယေန ပန ပါတိမောက္ခသံဝရောဝ သီလံ။ ယဿ သော ဘိန္နော, အယံ ဆိန္နသီသော ဝိယ ပုရိသော ဟတ္ထပါဒေ သေသာနိ ရက္ခိဿတီတိ န ဝတ္တဗ္ဗော။ ယဿ ပန သော အရောဂေါ, အယံ အစ္ဆိန္နသီသော ဝိယ ပုရိသော ဇီဝိတံ သေသာနိ ပုန ပါကတိကာနိ ကတွာ ရက္ခိတုံ သက္ကောတိ။ တသ္မာ သီလဝါတိ ဣမိနာ ပါတိမောက္ခသံဝရံ ဥဒ္ဒိသိတွာ တံ ဝိတ္ထာရေန္တော ‘‘ပါတိမောက္ခသံဝရသံဝုတော’’တိအာဒိမာဟာတိ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၈။)တတ္ထ ပါတိမောက္ခသံဝရသံဝုတောတိ ပါတိမောက္ခသံဝရေန သမန္နာဂတော။ အာစာရဂေါစရသမ္ပန္နောတိ အာစာရေန စ ဂေါစရေန စ သမ္ပန္နော။ အဏုမတ္တေသူတိ အပ္ပမတ္တကေသု။ ဝဇ္ဇေသူတိ အကုသလဓမ္မေသု။ ဘယဒဿာဝီတိ ဘယဒဿီ။ သမာဒါယာတိ သမ္မာ အာဒိယိတွာ။ သိက္ခတိ သိက္ခာပဒေသူတိ တံ တံ သိက္ခာပဒံ သမာဒိယိတွာ သိက္ခတိ။ အပိစ သမာဒါယ သိက္ခတိ သိက္ခာပဒေသူတိ ယံကိဉ္စိ သိက္ခာပဒေသု သိက္ခာကောဋ္ဌာသေသု သိက္ခိတဗ္ဗံ ကာယိကံ ဝါ ဝါစသိကံ ဝါ, တံ သဗ္ဗံ သမ္မာ အာဒါယ သိက္ခတိ။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ, ဝိတ္ထာရတော ပန သဗ္ဗာနေတာနိ ပါတိမောက္ခသံဝရာဒီနိ ပဒါနိ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၁၄ အာဒယော) ဝုတ္တာနိ, စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလဉ္စ သဗ္ဗာကာရေန ဝိဘဇိတွာ ဒဿိတံ။ အညတရံ ဒေဝနိကာယန္တိ ဆသု ကာမာဝစရဒေဝဃဋာသု အညတရံ ဒေဝဃဋံ။ အာဂါမီ ဟောတီတိ ဟေဋ္ဌာ အာဂါမီ ဟောတိ။ အာဂန္တာ ဣတ္ထတ္တန္တိ ဣတ္ထတ္တံ မာနုသကပဉ္စက္ခန္ဓဘာဝမေဝ အာဂန္တာ ဟောတိ။ တတြူပပတ္တိကော ဝါ ဥပရူပပတ္တိကော ဝါ န ဟောတိ, ပုန ဟေဋ္ဌာဂါမီယေဝ ဟောတီတိ ဒဿေတိ။ ဣမိနာ အင်္ဂေန သုက္ခဝိပဿကဿ ဓာတုကမ္မဋ္ဌာနိကဘိက္ခုနော ဟေဋ္ဌိမံ မဂ္ဂဒွယဉ္စေဝ ဖလဒွယဉ္စ ကထိတံ။
အညတရံ သန္တံ စေတောဝိမုတ္တိန္တိ အဋ္ဌသု သမာပတ္တီသု အညတရံ စတုတ္ထဇ္ဈာနသမာပတ္တိံ။ သာ ဟိ ပစ္စနီကကိလေသာနံ သန္တတ္တာ သန္တာ, တေဟေဝ စ ကိလေသေဟိ စေတသော ဝိမုတ္တတ္တာ စေတောဝိမုတ္တီတိ ဝုစ္စတိ။ အညတရံ ဒေဝနိကာယန္တိ ပဉ္စသု သုဒ္ဓါဝါသဒေဝနိကာယေသု အညတရံ။ အနာဂန္တာ ဣတ္ထတ္တန္တိ ပုန ဣမံ ပဉ္စက္ခန္ဓဘာဝံ အနာဂန္တာ, ဟေဋ္ဌူပပတ္တိကော န ဟောတိ, ဥပရူပပတ္တိကော ဝါ ဟောတိ တတ္ထေဝ ဝါ ပရိနိဗ္ဗာယီတိ ဒဿေတိ။ ဣမိနာ အင်္ဂေန သမာဓိကမ္မိကဿ ဘိက္ခုနော တယော မဂ္ဂါ တီဏိ စ ဖလာနိ ကထိတာနိ။
ကာမာနံယေဝ နိဗ္ဗိဒါယာတိ ဒုဝိဓာနမ္ပိ ကာမာနံ နိဗ္ဗိန္ဒနတ္ထာယ ဥက္ကဏ္ဌနတ္ထာယ။ ဝိရာဂါယာတိ ဝိရဇ္ဇနတ္ထာယ။ နိရောဓာယာတိ အပ္ပဝတ္တိကရဏတ္ထာယ။ ပဋိပန္နော ဟောတီတိ ပဋိပတ္တိံ ပဋိပန္နော ဟောတိ။ ဧတ္တာဝတာ သောတာပန္နဿ စ သကဒါဂါမိနော စ ပဉ္စကာမဂုဏိကရာဂက္ခယတ္ထာယ အနာဂါမိမဂ္ဂဝိပဿနာ ကထိတာ ဟောတိ။ ဘဝါနံယေဝါတိ တိဏ္ဏံ ဘဝါနံ။ ဣမိနာ အနာဂါမိနော ဘဝရာဂက္ခယတ္ထာယ အရဟတ္တမဂ္ဂဝိပဿနာ ကထိတာ ဟောတိ။ တဏှာက္ခယာယ ပဋိပန္နော ဟောတီတိ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၉။)ဣမိနာပိ သောတာပန္နသကဒါဂါမီနံယေဝ ပဉ္စကာမဂုဏိကတဏှာက္ခယကရဏတ္ထံ အနာဂါမိမဂ္ဂဝိပဿနာ ကထိတာ။ သော လောဘက္ခယာယာတိ ဣမိနာပိ အနာဂါမိနော ဘဝလောဘက္ခယတ္ထာယ အရဟတ္တမဂ္ဂဝိပဿနာဝ ကထိတာ။ အညတရံ ဒေဝနိကာယန္တိ သုဒ္ဓါဝါသေသွေဝ အညတရံ ဒေဝနိကာယံ။ အနာဂန္တာ ဣတ္ထတ္တန္တိ ဣမံ ခန္ဓပဉ္စကဘာဝံ အနာဂန္တာ, ဟေဋ္ဌူပပတ္တိကော န ဟောတိ, ဥပရူပပတ္တိကော ဝါ ဟောတိ, တတ္ထေဝ ဝါ ပရိနိဗ္ဗာယတိ။
ဣတိ ပဌမေန အင်္ဂေန သုက္ခဝိပဿကဿ ဓာတုကမ္မဋ္ဌာနိကဘိက္ခုနော ဟေဋ္ဌိမာနိ ဒွေ မဂ္ဂဖလာနိ ကထိတာနိ, ဒုတိယေန သမာဓိကမ္မိကဿ တီဏိ မဂ္ဂဖလာနိ, ‘‘သော ကာမာန’’န္တိ ဣမိနာ သောတာပန္နသကဒါဂါမီနံ ပဉ္စကာမဂုဏိကရာဂက္ခယာယ ဥပရိ အနာဂါမိမဂ္ဂဝိပဿနာ, ‘‘သော ဘဝါနံယေဝါ’’တိ ဣမိနာ အနာဂါမိဿ ဥပရိ အရဟတ္တမဂ္ဂဝိပဿနာ, ‘‘သော တဏှာက္ခယာယာ’’တိ ဣမိနာ သောတာပန္နသကဒါဂါမီနံ ပဉ္စကာမဂုဏိကတဏှာက္ခယာယ ဥပရိ အနာဂါမိမဂ္ဂဝိပဿနာ, ‘‘သော လောဘက္ခယာယာ’’တိ ဣမိနာ အနာဂါမိနော ဘဝလောဘက္ခယာယ ဥပရိ အရဟတ္တမဂ္ဂဝိပဿနာ ကထိတာတိ ဧဝံ ဆဟိ မုခေဟိ ဝိပဿနံ ကထေတွာ ဒေသနံ ယထာနုသန္ဓိံ ပါပေသိ။ ဒေသနာပရိယောသာနေ ကောဋိသတသဟဿဒေဝတာ အရဟတ္တံ ပါပုဏိံသု, သောတာပန္နာဒီနံ ပရိစ္ဆေဒေါဝ နာဟောသိ။ ယထာ စ ဣမသ္မိံ သမာဂမေ, ဧဝံ မဟာသမယသုတ္တေ မင်္ဂလသုတ္တေ စ စူဠရာဟုလောဝါဒသုတ္တေ စ ကောဋိသတသဟဿဒေဝတာ အရဟတ္တံ ပါပုဏိံသု, သောတာပန္နာဒီနံ ဒေဝမနုဿာနံ ပရိစ္ဆေဒေါ နာဟောသိ။
သမစိတ္တာ ဒေဝတာတိ စိတ္တဿ သုခုမဘာဝသမတာယ သမစိတ္တာ။ သဗ္ဗာပိ ဟိ တာ အတ္တနော အတ္တဘာဝေ သုခုမေ စိတ္တသရိက္ခကေ ကတွာ မာပေသုံ။ တေန သမစိတ္တာ နာမ ဇာတာ။ အပရေနပိ ကာရဏေန သမစိတ္တာ – ‘‘ထေရေန သမာပတ္တိ တာဝ ကထိတာ, သမာပတ္တိထာမော ပန န ကထိတော။ မယံ ဒသဗလံ ပက္ကောသိတွာ သမာပတ္တိယာ ထာမံ ကထာပေဿာမာ’’တိ သဗ္ဗာပိ ဧကစိတ္တာ အဟေသုန္တိပိ သမစိတ္တာ။ အပရမ္ပိ ကာရဏံ – ‘‘ထေရေန ဧကေန ပရိယာယေန သမာပတ္တိပိ သမာပတ္တိထာမောပိ ကထိတော, ကော နု ခေါ ဣမံ သမာဂမံ သမ္ပတ္တော, ကော န သမ္ပတ္တော’’တိ ဩလောကယမာနာ တထာဂတဿ အသမ္ပတ္တဘာဝံ ဒိသွာ ‘‘မယံ တထာဂတံ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၀။)ပက္ကောသိတွာ ပရိသံ ပရိပုဏ္ဏံ ကရိဿာမာ’’တိ သဗ္ဗာပိ ဧကစိတ္တာ အဟေသုန္တိပိ သမစိတ္တာ။ အပရမ္ပိ ကာရဏံ – အနာဂတေ ကောစိဒေဝ ဘိက္ခု ဝါ ဘိက္ခုနီ ဝါ ဒေဝေါ ဝါ မနုဿော ဝါ ‘‘အယံ ဒေသနာ သာဝကဘာသိတာ’’တိ အဂါရဝံ ကရေယျ, သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ ပက္ကောသိတွာ ဣမံ ဒေသနံ သဗ္ဗညုဘာသိတံ ကရိဿာမ။ ဧဝံ အနာဂတေ ဂရုဘာဝနီယာ ဘဝိဿတီတိ သဗ္ဗာဝ ဧကစိတ္တာ အဟေသုန္တိပိ သမစိတ္တာ။ အပရမ္ပိ ကာရဏံ – သဗ္ဗာပိ ဟိ တာ ဧကသမာပတ္တိလာဘိနိယော ဝါ အဟေသုံ ဧကာရမ္မဏလာဘိနိယော ဝါတိ ဧဝမ္ပိ သမစိတ္တာ။
ဟဋ္ဌာတိ တုဋ္ဌပဟဋ္ဌာ အာမောဒိတာ ပမောဒိတာ။ သာဓူတိ အာယာစနတ္ထေ နိပါတော။ အနုကမ္ပံ ဥပါဒါယာတိ န ထေရဿ အနုကမ္ပံ ကာရုညံ အနုဒ္ဒယံ ပဋိစ္စ, န စ ဣမသ္မိံ ဌာနေ ထေရဿ အနုကမ္ပိတဗ္ဗကိစ္စံ အတ္ထိ။ ယသ္မိံ ဟိ ဒိဝသေ ထေရော သူကရခတလေဏဒွါရေ ဘာဂိနေယျဿ ဒီဃနခပရိဗ္ဗာဇကဿ ဝေဒနာကမ္မဋ္ဌာနေ (မ။ နိ။ ၂။၂၀၆) ကထိယမာနေ တာလဝဏ္ဋံ ဂဟေတွာ သတ္ထာရံ ဗီဇမာနော ဌိတော ပရဿ ဝဍ္ဎိတဘောဇနံ ဘုဉ္ဇိတွာ ခုဒံ ဝိနောဒေန္တော ဝိယ ပရဿ သဇ္ဇိတပသာဓနံ သီသေ ပဋိမုဉ္စန္တော ဝိယ စ သာဝကပါရမိဉာဏဿ နိပ္ပဒေသတော မတ္ထကံ ပတ္တော, တသ္မိံယေဝ ဒိဝသေ ဘဂဝတာ အနုကမ္ပိတော နာမ။ အဝသေသာနံ ပန တံ ဌာနံ သမ္ပတ္တာနံ ဒေဝမနုဿာနံ အနုကမ္ပံ ဥပါဒါယ ဂစ္ဆတု ဘဂဝါတိ ဘဂဝန္တံ ယာစိံသု။
ဗလဝါ ပုရိသောတိ ဒုဗ္ဗလော ဟိ ခိပ္ပံ သမိဉ္ဇနပသာရဏံ ကာတုံ န သက္ကောတိ, ဗလဝါဝ သက္ကောတိ။ တေနေတံ ဝုတ္တံ။ သမ္မုခေ ပါတုရဟောသီတိ သမ္မုခဋ္ဌာနေ ပုရတောယေဝ ပါကဋော အဟောသိ။ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစာတိ ဧတံ ‘‘ဣဓ သာရိပုတ္တာ’’တိအာဒိနာ နယေန အတ္တနော အာဂမနကာရဏံ အဝေါစ။ ဧဝံ ကိရဿ အဟောသိ – ‘‘သစေ ကောစိ ဗာလော အကတညူ ဘိက္ခု ဝါ ဘိက္ခုနီ ဝါ ဥပါသကော ဝါ ဥပါသိကာ ဝါ ဧဝံ စိန္တေယျ – ‘သာရိပုတ္တတ္ထေရော မဟန္တံ ပရိသံ အလတ္ထ, သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဧတ္တကံ အဓိဝါသေတုံ အသက္ကောန္တော ဥသူယာယ ပရိသံ ဥဋ္ဌာပေတုံ အာဂတော’တိ။ သော ဣမံ မယိ မနောပဒေါသံ ကတွာ အပါယေ နိဗ္ဗတ္တေယျာ’’တိ။ အထတ္တနော အာဂမနကာရဏံ ကထေန္တော ဧတံ ‘‘ဣဓ သာရိပုတ္တာ’’တိအာဒိဝစနံ အဝေါစ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၁။)ဧဝံ အတ္တနော အာဂမနကာရဏံ ကထေတွာ ဣဒါနိ သမာပတ္တိယာ ထာမံ ကထေတုံ တာ ခေါ ပန, သာရိပုတ္တ, ဒေဝတာ ဒသပိ ဟုတွာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ယသဝသေန ဝါ အတ္ထံ အာဟရိတုံ ဝဋ္ဋတိ သမာပတ္တိဝသေန ဝါ။ ယသဝသေန တာဝ မဟေသက္ခာ ဒေဝတာ ဒသ ဒသ ဧကဋ္ဌာနေ အဋ္ဌံသု, တာဟိ အပ္ပေသက္ခတရာ ဝီသတိ ဝီသတိ ဧကဋ္ဌာနေ အဋ္ဌံသု, တာဟိ အပ္ပေသက္ခတရာ…ပေ… သဋ္ဌိ သဋ္ဌိ ဧကဋ္ဌာနေ အဋ္ဌံသု။ သမာပတ္တိဝသေန ပန ယာဟိ ပဏီတာ သမာပတ္တိ ဘာဝိတာ, တာ သဋ္ဌိ သဋ္ဌိ ဧကဋ္ဌာနေ အဋ္ဌံသု။ ယာဟိ တတော ဟီနတရာ, တာ ပညာသ ပညာသ…ပေ… ယာဟိ တတော ဟီနတရာ သမာပတ္တိ ဘာဝိတာ…ပေ… တာ ဒသ ဒသ ဧကဋ္ဌာနေ အဋ္ဌံသု။ ယာဟိ ဝါ ဟီနာ ဘာဝိတာ, တာ ဒသ ဒသ ဧကဋ္ဌာနေ အဋ္ဌံသု။ ယာဟိ တတော ပဏီတတရာ ဘာဝိတာ, တာ ဝီသတိ ဝီသတိ။ ယာဟိ တတော ပဏီတတရာ…ပေ… တာ သဋ္ဌိ သဋ္ဌိ ဧကဋ္ဌာနေ အဋ္ဌံသု။
အာရဂ္ဂကောဋိနိတုဒနမတ္တေတိ အာရဂ္ဂကောဋိယာ ပတနမတ္တေ ဩကာသေ။ န စ အညမညံ ဗျာဗာဓေန္တီတိ ဧဝံ သမ္ဗာဓေ ဌာနေ တိဋ္ဌန္တိယောပိ အညမညံ န ဗျာဗာဓေန္တိ န ဃဋ္ဋေန္တိ, အသမ္ပီဠာ အသမ္ဗာဓာဝ အဟေသုံ။ ‘‘တဝ ဟတ္ထော မံ ဗာဓတိ, တဝ ပါဒေါ မံ ဗာဓတိ, တွံ မံ မဒ္ဒန္တီ ဌိတာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗကာရဏံ နာဟောသိ။ တတ္ထ နူနာတိ တသ္မိံ ဘဝေ နူန။ တထာစိတ္တံ ဘာဝိတန္တိ တေနာကာရေန စိတ္တံ ဘာဝိတံ။ ယေန တာ ဒေဝတာတိ ယေန တထာဘာဝိတေန စိတ္တေန တာ ဒေဝတာ ဒသပိ ဟုတွာ…ပေ… တိဋ္ဌန္တိ, န စ အညမညံ ဗျာဗာဓေန္တီတိ။ ဣဓေဝ ခေါတိ သာသနေ ဝါ မနုဿလောကေ ဝါ ဘုမ္မံ, ဣမသ္မိံယေဝ သာသနေ ဣမသ္မိံယေဝ မနုဿလောကေတိ အတ္ထော။ တာသဉှိ ဒေဝတာနံ ဣမသ္မိံယေဝ မနုဿလောကေ ဣမသ္မိံယေဝ စ သာသနေ တံ စိတ္တံ ဘာဝိတံ, ယေန တာ သန္တေ ရူပဘဝေ နိဗ္ဗတ္တာ, တတော စ ပန အာဂန္တွာ ဧဝံ သုခုမေ အတ္တဘာဝေ မာပေတွာ ဌိတာ။ တတ္ထ ကိဉ္စာပိ ကဿပဒသဗလဿ သာသနေ တီဏိ မဂ္ဂဖလာနိ နိဗ္ဗတ္တေတွာ ဗြဟ္မလောကေ နိဗ္ဗတ္တဒေဝတာပိ အတ္ထိ, သဗ္ဗဗုဒ္ဓါနံ ပန ဧကာဝ အနုသာသနီ ဧကံ သာသနန္တိ ကတွာ ‘‘ဣဓေဝ ခေါ, သာရိပုတ္တာ’’တိ အညဗုဒ္ဓါနံ သာသနမ္ပိ ဣမမေဝ သာသနံ ကရောန္တော အာဟ။ ဧတ္တာဝတာ တထာဂတေန သမာပတ္တိယာ ထာမော ကထိတော။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၂။)ဣဒါနိ သာရိပုတ္တတ္ထေရံ အာရဗ္ဘ တန္တိဝသေန အနုသာသနိံ ကထေန္တော တသ္မာတိဟ, သာရိပုတ္တာတိ အာဟ။ တတ္ထ တသ္မာတိ ယသ္မာ တာ ဒေဝတာ ဣဓေဝ သန္တံ သမာပတ္တိံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ သန္တေ ဘဝေ နိဗ္ဗတ္တာ, တသ္မာ။ သန္တိန္ဒြိယာတိ ပဉ္စန္နံ ဣန္ဒြိယာနံ သန္တတာယ နိဗ္ဗုတတာယ ပဏီတတာယ သန္တိန္ဒြိယာ။ သန္တမာနသာတိ မာနသဿ သန္တတာယ နိဗ္ဗုတတာယ ပဏီတတာယ သန္တမာနသာ။ သန္တံယေဝ ဥပဟာရံ ဥပဟရိဿာမာတိ ကာယစိတ္တူပဟာရံ သန္တံ နိဗ္ဗုတံ ပဏီတံယေဝ ဥပဟရိဿာမ။ သဗြဟ္မစာရီသူတိ သမာနံ ဧကုဒ္ဒေသတာဒိံ ဗြဟ္မံ စရန္တေသု သဟဓမ္မိကေသု။ ဧဝဉှိ ဝေါ, သာရိပုတ္တ, သိက္ခိတဗ္ဗန္တိ ဣမိနာ ဧတ္တကေန ဝါရေန ဘဂဝါ ဒေသနံ သဗ္ဗညုဘာသိတံ အကာသိ။ အနဿုန္တိ နဋ္ဌာ ဝိနဋ္ဌာ။ ယေ ဣမံ ဓမ္မပရိယာယံ နာဿောသုန္တိ ယေ အတ္တနော ပါပိကံ တုစ္ဆံ နိရတ္ထကံ ဒိဋ္ဌိံ နိဿာယ ဣမံ ဧဝရူပံ ဓမ္မဒေသနံ သောတုံ န လဘိံသူတိ ယထာနုသန္ဓိနာ ဒေသနံ နိဋ္ဌာပေသိ။
֍ ဋီ ၃၈။ ဆဋ္ဌေ ဝရဏာယံ ဝိဟရတီတိ ဝရဏာ နာမ ဧကံ နဂရံ, တံ ဥပနိဿာယ ဝိဟရတိ။ ကာမရာဂါဘိနိဝေသဝိနိဗန္ဓပလိဂေဓပရိယုဋ္ဌာနဇ္ဈောသာနဟေတူတိ ကာမရာဂါဘိနိဝေသဟေတု, ကာမရာဂဝိနိဗန္ဓဟေတု, ကာမရာဂပလိဂေဓဟေတု, ကာမရာဂပရိယုဋ္ဌာနဟေတု, ကာမရာဂအဇ္ဈောသာနဟေတူတိ အတ္ထော။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယွာယံ ပဉ္စ ကာမဂုဏေ နိဿာယ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ကာမရာဂေါ, တဿာဘိနိဝေသာဒိဟေတု။ ကာမရာဂေန အဘိနိဝိဋ္ဌတ္တာ ဝိနိဗဒ္ဓတ္တာ တသ္မိံယေဝ စ ကာမရာဂေ မဟာပင်္ကေ ဝိယ ပလိဂေဓတ္တာ အနုပဝိဋ္ဌတ္တာ တေနေဝ စ ကာမရာဂေန ပရိယုဋ္ဌိတတ္တာ ဂဟိတတ္တာ ကာမရာဂေနေဝ စ အဇ္ဈောသိတတ္တာ ဂိလိတွာ ပရိနိဋ္ဌပေတွာ ဂဟိတတ္တာတိ။ ဒိဋ္ဌိရာဂါဒိပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဒိဋ္ဌိရာဂေါတိ ပနေတ္ထ ဒွါသဋ္ဌိ ဒိဋ္ဌိယော နိဿာယ ဥပ္ပဇ္ဇနကရာဂေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပုရတ္ထိမေသု ဇနပဒေသူတိ ထေရဿ ဝသနဋ္ဌာနတော သာဝတ္ထိဇနပဒေါ ပုရတ္ထိမဒိသာဘာဂေ ဟောတိ, ထေရော စ နိသီဒန္တောပိ တတောမုခေါဝ နိသိန္နော, တသ္မာ ဧဝမာဟ။ ဥဒါနံ ဥဒါနေသီတိ ဥဒါဟာရံ ဥဒါဟရိ။ ယထာ ဟိ ယံ တေလံ မာနံ ဂဟေတုံ န သက္ကောတိ, ဝိဿန္ဒိတွာ ဂစ္ဆတိ, တံ အဝသေသကောတိ ဝုစ္စတိ။ ယဉ္စ ဇလံ တဠာကံ ဂဟေတုံ န သက္ကောတိ, အဇ္ဈောတ္ထရိတွာ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၃။)ဂစ္ဆတိ, တံ ဩဃောတိ ဝုစ္စတိ, ဧဝမေဝံ ယံ ပီတိဝစနံ ဟဒယံ ဂဟေတုံ န သက္ကောတိ, အဓိကံ ဟုတွာ အန္တော အသဏ္ဌဟိတွာ ဗဟိ နိက္ခမတိ, တံ ဥဒါနန္တိ ဝုစ္စတိ, ဧဝရူပံ ပီတိမယဝစနံ နိစ္ဆာရေသီတိ အတ္ထော။
֍ ဋီ ၃၉။ သတ္တမေ ဂုန္ဒာဝနေတိ ဧဝံ နာမကေ ဝနေ။ ဥပသင်္ကမီတိ ‘‘မဟာကစ္စာနတ္ထေရော ကိရ နာမ အတ္တနော ပိတုမတ္တမ္ပိ အယျကမတ္တမ္ပိ ဒိသွာ နေဝ အဘိဝါဒေတိ န ပစ္စုဋ္ဌေတိ န အာသနေန နိမန္တေတီ’’တိ သုတွာ ‘‘န သက္ကာ ဧတ္တကေန နိဋ္ဌံ ဂန္တုံ, ဥပသင်္ကမိတွာ နံ ပရိဂ္ဂဏှိဿာမီ’’တိ ဘုတ္တပါတရာသော ယေနာယသ္မာ မဟာကစ္စာနော တေနုပသင်္ကမိ။ ဇိဏ္ဏေတိ ဇရာဇိဏ္ဏေ။ ဝုဒ္ဓေတိ ဝယောဝုဒ္ဓေ။ မဟလ္လကေတိ ဇာတိမဟလ္လကေ။ အဒ္ဓဂတေတိ ဒီဃကာလဒ္ဓါနံ အတိက္ကန္တေ။ ဝယောအနုပ္ပတ္တေတိ ပစ္ဆိမဝယံ အနုပ္ပတ္တေ။ တယိဒံ, ဘော ကစ္စာန, တထေဝါတိ, ဘော ကစ္စာန, ယံ တံ အမှေဟိ ကေဝလံ သုတမေဝ, တံ ဣမိနာ ဒိဋ္ဌေန သမေတိ။ တသ္မာ တံ တထေဝ, န အညထာ။ န ဟိ ဘဝံ ကစ္စာနော ဗြာဟ္မဏေတိ ဣဒံ အတ္တာနံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ အယံ ကိရဿ အဓိပ္ပါယော – အမှေ ဧဝံ မဟလ္လကေ ဒိသွာ ဘောတော ကစ္စာနဿ အဘိဝါဒနမတ္တမ္ပိ ပစ္စုဋ္ဌာနမတ္တမ္ပိ အာသနေန နိမန္တနမတ္တမ္ပိ နတ္ထီတိ။ န သမ္ပန္နမေဝါတိ န ယုတ္တမေဝ န အနုစ္ဆဝိကမေဝ။
ထေရော ဗြာဟ္မဏဿ ဝစနံ သုတွာ ‘‘အယံ ဗြာဟ္မဏော နေဝ ဝုဒ္ဓေ ဇာနာတိ န ဒဟရေ, အာစိက္ခိဿာမိဿ ဝုဒ္ဓေ စ ဒဟရေ စာ’’တိ ဒေသနံ ဝဍ္ဎေန္တော အတ္ထိ ဗြာဟ္မဏာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဇာနတာတိ သဗ္ဗံ နေယျံ ဇာနန္တေန။ ပဿတာတိ တဒေဝ ဟတ္ထေ ဌပိတံ အာမလကံ ဝိယ ပဿန္တေန။ ဝုဒ္ဓဘူမီတိ ယေန ကာရဏေန ဝုဒ္ဓေါ နာမ ဟောတိ, တံ ကာရဏံ။ ဒဟရဘူမီတိ ယေန ကာရဏေန ဒဟရော နာမ ဟောတိ, တံ ကာရဏံ။ အာသီတိကောတိ အသီတိဝဿဝယော။ နာဝုတိကောတိ နဝုတိဝဿဝယော။ ကာမေ ပရိဘုဉ္ဇတီတိ ဝတ္ထုကာမေ ကိလေသကာမေတိ ဒုဝိဓေပိ ကာမေ ကမနဝသေန ပရိဘုဉ္ဇတိ။ ကာမမဇ္ဈာဝသတီတိ ဒုဝိဓေပိ ကာမေ ဃရေ ဃရဿာမိကော ဝိယ ဝသတိ အဓိဝသတိ။ ကာမပရိယေသနာယ ဥဿုကောတိ ဒုဝိဓာနမ္ပိ ကာမာနံ ပရိယေသနတ္ထံ ဥဿုက္ကမာပန္နော။ ဗာလော န ထေရောတွေဝ သင်္ချံ ဂစ္ဆတီတိ သော န ထေရော ဗာလော မန္ဒောတွေဝ ဂဏနံ ဂစ္ဆတိ။ ဝုတ္တံ ဟေတံ –
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၄။)‘‘န တေန ထေရော သော ဟောတိ, ယေနဿ ပလိတံ သိရော၊
ပရိပက္ကော ဝယော တဿ, မောဃဇိဏ္ဏောတိ ဝုစ္စတီ’’တိ။ (ဓ။ ပ။ ၂၆၀)၊
ဒဟရောတိ တရုဏော။ ယုဝါတိ ယောဗ္ဗနေန သမန္နာဂတော။ သုသုကာဠကေသောတိ သုဋ္ဌု ကာဠကေသော။ ဘဒြေန ယောဗ္ဗနေန သမန္နာဂတောတိ ယေန ယောဗ္ဗနေန သမန္နာဂတော ယုဝါ, တံ ယောဗ္ဗနံ ဘဒြံ လဒ္ဓကန္တိ ဒဿေတိ။ ပဌမေန ဝယသာတိ ပဌမဝယော နာမ တေတ္တိံသ ဝဿာနိ, တေန သမန္နာဂတောတိ အတ္ထော။ ပဏ္ဍိတော ထေရောတွေဝ သင်္ချံ ဂစ္ဆတီတိ သော ဧဝရူပေါ ပုဂ္ဂလော ပဏ္ဍိတောတိ စ ထေရောတိ စ ဂဏနံ ဂစ္ဆတိ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –
‘‘ယမှိ သစ္စဉ္စ ဓမ္မော စ, အဟိံသာ သံယမော ဒမော၊
သ ဝေ ဝန္တမလော ဓီရော, ထေရော ဣတိ ပဝုစ္စတီ’’တိ။ (ဓ။ ပ။ ၂၆၁)၊
֍ ဋီ ၄၀။ အဋ္ဌမေ စောရာ ဗလဝန္တော ဟောန္တီတိ ပက္ခသမ္ပန္နာ, ပရိဝါရသမ္ပန္နာ, ဓနသမ္ပန္နာ, နိဝါသဋ္ဌာနသမ္ပန္နာ, ဝါဟနသမ္ပန္နာ စ ဟောန္တိ။ ရာဇာနော တသ္မိံ သမယေ ဒုဗ္ဗလာ ဟောန္တီတိ တသ္မိံ သမယေ ရာဇာနော တာသံ သမ္ပတ္တီနံ အဘာဝေန ဒုဗ္ဗလာ ဟောန္တိ။ အတိယာတုန္တိ ဗဟိဒ္ဓါ ဇနပဒစာရိကံ စရိတွာ ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတက္ခဏေ အန္တောနဂရံ ပဝိသိတုံ။ နိယျာတုန္တိ ‘‘စောရာ ဇနပဒံ ဝိလုမ္ပန္တိ မဒ္ဒန္တိ, တေ နိသေဓေဿာမာ’’တိ ပဌမယာမေ ဝါ မဇ္ဈိမယာမေ ဝါ ပစ္ဆိမယာမေ ဝါ နိက္ခမိတုံ ဖာသုကံ န ဟောတိ။ တတော ဥဋ္ဌာယ စောရာ မနုဿေ ပေါထေတွာ အစ္ဆိန္ဒိတွာ ဂစ္ဆန္တိ။ ပစ္စန္တိမေ ဝါ ဇနပဒေ အနုသညာတုန္တိ ဂါမံ ဝါသကရဏတ္ထာယ သေတုံ အတ္ထရဏတ္ထာယ ပေါက္ခရဏိံ ခဏာပနတ္ထာယ သာလာဒီနံ ကရဏတ္ထာယ ပစ္စန္တိမေ ဇနပဒေ အနုသညာတုမ္ပိ န သုခံ ဟောတိ။ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကာနန္တိ အန္တောနဂရဝါသီနံ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကာနံ။ ဗာဟိရာနိ ဝါ ကမ္မန္တာနီတိ ဗဟိဂါမေ အာရာမေ ခေတ္တကမ္မန္တာနိ။ ပါပဘိက္ခူ ဗလဝန္တော ဟောန္တီတိ ပက္ခုတ္တရာ ယသုတ္တရာ ပုညဝန္တော ဗဟုကေဟိ ဥပဋ္ဌာကေဟိ စ ဥပဋ္ဌာကီဟိ စ သမန္နာဂတာ ရာဇရာဇမဟာမတ္တသန္နိဿိတာ။ ပေသလာ ဘိက္ခူ တသ္မိံ သမယေ ဒုဗ္ဗလာ ဟောန္တီတိ တသ္မိံ သမယေ ပိယသီလာ ဘိက္ခူ တာသံ သမ္ပတ္တီနံ အဘာဝေန ဒုဗ္ဗလာ ဟောန္တိ။ တုဏှီဘူတာ တုဏှီဘူတာဝ သံဃမဇ္ဈေ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၅။)သင်္ကသာယန္တီတိ နိဿဒ္ဒါ ဟုတွာ သံဃမဇ္ဈေ နိသိန္နာ ကိဉ္စိ ဧကဝစနမ္ပိ မုခံ ဥက္ခိပိတွာ ကထေတုံ အသက္ကောန္တာ ပဇ္ဈာယန္တာ ဝိယ နိသီဒန္တိ။ တယိဒန္တိ တဒေတံ ကာရဏံ။ သုက္ကပက္ခော ဝုတ္တဝိပလ္လာသေန ဝေဒိတဗ္ဗော။
֍ ဋီ ၄၁။ နဝမေ မိစ္ဆာပဋိပတ္တာဓိကရဏဟေတူတိ မိစ္ဆာပဋိပတ္တိယာ ကာရဏဟေတု ပဋိပဇ္ဇနဟေတူတိ အတ္ထော။ ဉာယံ ဓမ္မံ ကုသလန္တိ သဟဝိပဿနကံ မဂ္ဂံ။ ဧဝရူပေါ ဟိ သဟဝိပဿနကံ မဂ္ဂံ အာရာဓေတုံ သမ္ပာဒေတုံ ပူရေတုံ န သက္ကောတိ။ သုက္ကပက္ခော ဝုတ္တဝိပလ္လာသေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ သဟ ဝိပဿနာယ မဂ္ဂေါ ကထိတော။
֍ ဋီ ၄၂။ ဒသမေ ဒုဂ္ဂဟိတေဟီတိ ဥပ္ပဋိပါဋိယာ ဂဟိတေဟိ။ ဗျဉ္ဇနပ္ပတိရူပကေဟီတိ ဗျဉ္ဇနသော ပတိရူပကေဟိ အက္ခရစိတြတာယ လဒ္ဓကေဟိ။ အတ္ထဉ္စ ဓမ္မဉ္စ ပဋိဗာဟန္တီတိ သုဂ္ဂဟိတသုတ္တန္တာနံ အတ္ထဉ္စ ပါဠိဉ္စ ပဋိဗာဟန္တိ, အတ္တနော ဒုဂ္ဂဟိတသုတ္တန္တာနံယေဝ အတ္ထဉ္စ ပါဠိဉ္စ ဥတ္တရိတရံ ကတွာ ဒဿေန္တိ။ သုက္ကပက္ခော ဝုတ္တဝိပလ္လာသေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ သာသနဿ ဝုဒ္ဓိ စ ပရိဟာနိ စ ကထိတာတိ။
သမစိတ္တဝဂ္ဂေါ စတုတ္ထော။
၅။ ပရိသဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၃။ ပဉ္စမဿ ပဌမေ ဥတ္တာနာတိ ပါကဋာ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာ။ ဂမ္ဘီရာတိ ဂုဠှာ ပဋိစ္ဆန္နာ။ ဥဒ္ဓတာတိ ဥဒ္ဓစ္စေန သမန္နာဂတာ။ ဥန္နဠာတိ ဥဂ္ဂတနဠာ, ဥဋ္ဌိတတုစ္ဆမာနာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ စပလာတိ ပတ္တစီဝရမဏ္ဍနာဒိနာ စာပလ္လေန ယုတ္တာ။ မုခရာတိ မုခခရာ ခရဝစနာ။ ဝိကိဏ္ဏဝါစာတိ အသံယတဝစနာ ဒိဝသမ္ပိ နိရတ္ထကဝစနပလာပိနော။ မုဋ္ဌဿတီတိ ဝိဿဋ္ဌသတိနော။ အသမ္ပဇာနာတိ နိပ္ပညာ။ အသမာဟိတာတိ စိတ္တေကဂ္ဂတာမတ္တဿာပိ အလာဘိနော။ ပါကတိန္ဒြိယာတိ ပကတိယာ ဌိတေဟိ ဝိဝဋေဟိ အရက္ခိတေဟိ ဣန္ဒြိယေဟိ သမန္နာဂတာ။ သုက္ကပက္ခော ဝုတ္တဝိပလ္လာသေန ဝေဒိတဗ္ဗော။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၆။)֍ ဋီ ၄၄။ ဒုတိယေ ဘဏ္ဍနဇာတာတိ ဘဏ္ဍနံ ဝုစ္စတိ ကလဟဿ ပုဗ္ဗဘာဂေါ, တံ တေသံ ဇာတန္တိ ဘဏ္ဍနဇာတာ။ တထာ ‘‘မယံ တုမှေ ဒဏ္ဍာပေဿာမ ဗန္ဓာပေဿာမာ’’တိအာဒိဝစနပ္ပဝတ္တိယာ သဉ္ဇာတကလဟာ။ အယံ တာဝ ဂိဟီသု နယော။ ပဗ္ဗဇိတာ ပန အာပတ္တိဝီတိက္ကမဝါစံ ဝဒန္တာ ကလဟဇာတာ နာမ။ ဝိဝါဒါပန္နာတိ ဝိရုဒ္ဓဝါဒံ အာပန္နာ။ မုခသတ္တီဟိ ဝိတုဒန္တာတိ ဂုဏာနံ ဆိန္ဒနဋ္ဌေန ဒုဗ္ဘာသိတာ ဝါစာ မုခသတ္တိယောတိ ဝုစ္စန္တိ, တာဟိ ဝိတုဒန္တာ ဝိဇ္ဈန္တာ။ သမဂ္ဂါတိ ဧကကမ္မံ ဧကုဒ္ဒေသော သမသိက္ခတာတိ ဧတေသံ ကရဏေန သမဂ္ဂတာယ သဟိတာ။ ပိယစက္ခူဟီတိ မေတ္တာစက္ခူဟိ။
֍ ဋီ ၄၅။ တတိယေ အဂ္ဂဝတီတိ ဥတ္တမပုဂ္ဂလဝတီ, အဂ္ဂါယ ဝါ ဥတ္တမာယ ပဋိပတ္တိယာ သမန္နာဂတာ။ တတော ဝိပရီတာ အနဂ္ဂဝတီ။ ဗာဟုလိကာတိ စီဝရာဒိဗာဟုလ္လာယ ပဋိပန္နာ။ သာသနံ သိထိလံ ဂဏှန္တီတိ သာထလိကာ။ ဩက္ကမနေ ပုဗ္ဗင်္ဂမာတိ ဧတ္ထ ဩက္ကမနံ ဝုစ္စတိ အဝဂမနဋ္ဌေန ပဉ္စ နီဝရဏာနိ, တေန ပဉ္စနီဝရဏပူရဏေ ပုဗ္ဗင်္ဂမာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပဝိဝေကေတိ ဥပဓိဝိဝေကေ နိဗ္ဗာနေ။ နိက္ခိတ္တဓုရာတိ တိဝိဓေပိ ဝိဝေကေ ဩရောပိတဓုရာ။ န ဝီရိယံ အာရဘန္တီတိ ဒုဝိဓမ္ပိ ဝီရိယံ န ကရောန္တိ။ အပ္ပတ္တဿ ပတ္တိယာတိ ပုဗ္ဗေ အပ္ပတ္တဿ ဈာနဝိပဿနာမဂ္ဂဖလဝိသေသဿ ပတ္တိအတ္ထာယ။ ဣတရံ ပဒဒွယံ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ ပစ္ဆိမာ ဇနတာတိ သဒ္ဓိဝိဟာရိကအန္တေဝါသိကဇနော။ ဒိဋ္ဌာနုဂတိံ အာပဇ္ဇတီတိ အာစရိယုပဇ္ဈာယေဟိ ကတံ အနုကရောန္တော ဒိဋ္ဌဿ တေသံ အာစာရဿ အနုဂတိံ အာပဇ္ဇတိ နာမ။ သေသံ ဝုတ္တပဋိပက္ခနယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။
֍ ဋီ ၄၆။ စတုတ္ထေ အရိယာတိ အရိယသာဝကပရိသာ။ အနရိယာတိ ပုထုဇ္ဇနပရိသာ။ ‘‘ဣဒံ ဒုက္ခ’’န္တိ ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနန္တီတိ ဌပေတွာ တဏှံ တေဘူမကာ ပဉ္စက္ခန္ဓာ ဒုက္ခသစ္စံ နာမ, ဧတ္တကမေဝ ဒုက္ခံ, ဣတော ဥဒ္ဓံ ဒုက္ခံ နတ္ထီတိ ယထာသဘာဝတော နပ္ပဇာနန္တိ။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ သေသပဒေသု ပန တဿ ဒုက္ခဿ သမုဋ္ဌာပိကာ ပုရိမတဏှာ သမုဒယော နာမ, တဿာယေဝ တဏှာယ, ဒွိန္နမ္ပိ ဝါ တေသံ သစ္စာနံ အစ္စန္တက္ခယော အသမုပ္ပတ္တိ ဒုက္ခနိရောဓော နာမ, အဋ္ဌင်္ဂိကော အရိယမဂ္ဂေါ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၇။)နာမာတိ ဧဝံ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ စတူဟိ သစ္စေဟိ စတ္တာရော မဂ္ဂါ စ စတ္တာရိ စ ဖလာနိ ကထိတာနိ။
֍ ဋီ ၄၇။ ပဉ္စမေ ပရိသာကသဋောတိ ကသဋပရိသာ ကစဝရပရိသာ ပလာပပရိသာတိ အတ္ထော။ ပရိသာမဏ္ဍောတိ ပသန္နပရိသာ သာရပရိသာတိ အတ္ထော။ ဆန္ဒာဂတိံ ဂစ္ဆန္တီတိ ဆန္ဒေန အဂတိံ ဂစ္ဆန္တိ, အကတ္တဗ္ဗံ ကရောန္တီတိ အတ္ထော။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဣမာနိ ပန စတ္တာရိ အဂတိဂမနာနိ ဘဏ္ဍဘာဇနီယေ စ ဝိနိစ္ဆယဋ္ဌာနေ စ လဗ္ဘန္တိ။ တတ္ထ ဘဏ္ဍဘာဇနီယေ တာဝ အတ္တနော ဘာရဘူတာနံ ဘိက္ခူနံ အမနာပေ ဘဏ္ဍကေ ပတ္တေ တံ ပရိဝတ္တေတွာ မနာပံ ဒေန္တော ဆန္ဒာဂတိံ ဂစ္ဆတိ နာမ။ အတ္တနော ပန အဘာရဘူတာနံ မနာပေ ဘဏ္ဍကေ ပတ္တေ တံ ပရိဝတ္တေတွာ အမနာပံ ဒေန္တော ဒေါသာဂတိံ ဂစ္ဆတိ နာမ။ ဘဏ္ဍကဘာဇနီယဝတ္ထုဉ္စ ဌိတိကဉ္စ အဇာနန္တော မောဟာဂတိံ ဂစ္ဆတိ နာမ။ မုခရာနံ ဝါ ရာဇာဒိနိဿိတာနံ ဝါ ‘‘ဣမေ မေ အမနာပေ ဘဏ္ဍကေ ဒိန္နေ အနတ္ထမ္ပိ ကရေယျု’’န္တိ ဘယေန ပရိဝတ္တေတွာ မနာပံ ဒေန္တော ဘယာဂတိံ ဂစ္ဆတိ နာမ။ ယော ပန ဧဝံ န ဂစ္ဆတိ, သဗ္ဗေသံ တုလာဘူတော ပမာဏဘူတော မဇ္ဈတ္တော ဟုတွာ ယံ ယဿ ပါပုဏာတိ, တညေဝ တဿ ဒေတိ, အယံ စတုဗ္ဗိဓမ္ပိ အဂတိဂမနံ န ဂစ္ဆတိ နာမ။ ဝိနိစ္ဆယဋ္ဌာနေ ပန အတ္တနော ဘာရဘူတဿ ဂရုကာပတ္တိံ လဟုကာပတ္တီတိ ကတွာ ကထေန္တော ဆန္ဒာဂတိံ ဂစ္ဆတိ နာမ။ ဣတရဿ လဟုကာပတ္တိံ ဂရုကာပတ္တီတိ ကတွာ ကထေန္တော ဒေါသာဂတိံ ဂစ္ဆတိ နာမ။ အာပတ္တိဝုဋ္ဌာနံ ပန သမုစ္စယက္ခန္ဓကဉ္စ အဇာနန္တော မောဟာဂတိံ ဂစ္ဆတိ နာမ။ မုခရဿ ဝါ ရာဇပူဇိတဿ ဝါ ‘‘အယံ မေ ဂရုကံ ကတွာ အာပတ္တိံ ကထေန္တဿ အနတ္ထမ္ပိ ကရေယျာ’’တိ ဂရုကမေဝ လဟုကာတိ ကတွာ ကထေန္တော ဘယာဂတိံ ဂစ္ဆတိ နာမ။ ယော ပန သဗ္ဗေသံ ယထာဘူတမေဝ ကထေတိ, အယံ စတုဗ္ဗိဓမ္ပိ အဂတိဂမနံ န ဂစ္ဆတိ နာမ။
֍ ဋီ ၄၈။ ဆဋ္ဌေ ဩက္ကာစိတဝိနီတာတိ ဒုဗ္ဗိနီတာ။ နော ပဋိပုစ္ဆာဝိနီတာတိ န ပုစ္ဆိတွာ ဝိနီတာ။ ဂမ္ဘီရာတိ ပါဠိဝသေန ဂမ္ဘီရာ သလ္လသုတ္တသဒိသာ။ ဂမ္ဘီရတ္ထာတိ အတ္ထဝသေန ဂမ္ဘီရာ မဟာဝေဒလ္လသုတ္တသဒိသာ။ လောကုတ္တရာတိ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၈။)လောကုတ္တရအတ္ထဒီပကာ။ သုညတာပဋိသံယုတ္တာတိ သတ္တသုညံ ဓမ္မမတ္တမေဝ ပကာသကာ အသင်္ခတသံယုတ္တသဒိသာ။ န အညာ စိတ္တံ ဥပဋ္ဌပေန္တီတိ ဝိဇာနနတ္ထာယ စိတ္တံ န ဥပဋ္ဌပေန္တိ, နိဒ္ဒါယန္တိ ဝါ အညဝိဟိတာ ဝါ ဟောန္တိ။ ဥဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ ပရိယာပုဏိတဗ္ဗန္တိ ဥဂ္ဂဟေတဗ္ဗေ စ ပရိယာပုဏိတဗ္ဗေ စ။ ကဝိတာတိ ကဝီဟိ ကတာ။ ဣတရံ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ စိတ္တက္ခရာတိ ဝိစိတြအက္ခရာ။ ဣတရံ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ ဗာဟိရကာတိ သာသနတော ဗဟိဘူတာ။ သာဝကဘာသိတာတိ တေသံ တေသံ သာဝကေဟိ ဘာသိတာ။ သုဿူသန္တီတိ အက္ခရစိတ္တတာယ စေဝ သရသမ္ပတ္တိယာ စ အတ္တမနာ ဟုတွာ သုဏန္တိ။ န စေဝ အညမညံ ပဋိပုစ္ဆန္တီတိ အညမညံ အတ္ထံ ဝါ အနုသန္ဓိံ ဝါ ပုဗ္ဗာပရံ ဝါ န ပုစ္ဆန္တိ။ န စ ပဋိဝိစရန္တီတိ ပုစ္ဆနတ္ထာယ စာရိကံ န ဝိစရန္တိ။ ဣဒံ ကထန္တိ ဣဒံ ဗျဉ္ဇနံ ကထံ ရောပေတဗ္ဗံ ကိန္တိ ရောပေတဗ္ဗံ? ဣမဿ ကော အတ္ထောတိ ဣမဿ ဘာသိတဿ ကော အတ္ထော, ကာ အနုသန္ဓိ, ကိံ ပုဗ္ဗာပရံ? အဝိဝဋန္တိ ပဋိစ္ဆန္နံ။ န ဝိဝရန္တီတိ န ဥဂ္ဃါဋေန္တိ။ အနုတ္တာနီကတန္တိ အပါကဋံ ကတံ။ န ဥတ္တာနိံ ကရောန္တီတိ ပါကဋံ န ကရောန္တိ။ ကင်္ခါဌာနိယေသူတိ ကင်္ခါယ ကာရဏဘူတေသု။ သုက္ကပက္ခော ဝုတ္တဝိပလ္လာသေန ဝေဒိတဗ္ဗော။
֍ ဋီ ၄၉။ သတ္တမေ အာမိသဂရူတိ စတုပစ္စယဂရုကာ လောကုတ္တရဓမ္မံ လာမကတော ဂဟေတွာ ဌိတပရိသာ။ သဒ္ဓမ္မဂရူတိ နဝ လောကုတ္တရဓမ္မေ ဂရုကေ ကတွာ စတ္တာရော ပစ္စယေ လာမကတော ဂဟေတွာ ဌိတပရိသာ။ ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တောတိ ဒွီဟိ ဘာဂေဟိ ဝိမုတ္တော။ ပညာဝိမုတ္တောတိ ပညာယ ဝိမုတ္တော သုက္ခဝိပဿကခီဏာသဝေါ။ ကာယသက္ခီတိ ကာယေန ဈာနဖဿံ ဖုသိတွာ ပစ္ဆာ နိရောဓံ နိဗ္ဗာနံ သစ္ဆိကတွာ ဌိတော။ ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တောတိ ဒိဋ္ဌန္တံ ပတ္တော။ ဣမေ ဒွေပိ ဆသု ဌာနေသု လဗ္ဘန္တိ။ သဒ္ဓါဝိမုတ္တောတိ သဒ္ဒဟန္တော ဝိမုတ္တော။ အယမ္ပိ ဆသု ဌာနေသု လဗ္ဘတိ။ ဓမ္မံ အနုဿရတီတိ ဓမ္မာနုသာရီ။ သဒ္ဓံ အနုဿရတီတိ သဒ္ဓါနုသာရီ။ ဣမေ ဒွေပိ ပဌမမဂ္ဂသမင်္ဂိနော။ ကလျာဏဓမ္မောတိ သုန္ဒရဓမ္မော။ ဒုဿီလော ပါပဓမ္မောတိ နိဿီလော လာမကဓမ္မော။ ဣမံ ကသ္မာ ဂဏှန္တိ? သဗ္ဗေသု ဟိ ဧကသဒိသေသု
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၉။)ဇာတေသု သီလဝန္တေသု ဗလဝဂါရဝံ န ဟောတိ, ဧကစ္စေသု ပန ဒုဿီလေသု သတိ သီလဝန္တာနံ ဥပရိ ဗလဝဂါရဝံ ဟောတီတိ မညန္တာ ဂဏှန္တိ။ တေ တေန လာဘံ လဘန္တီတိ တေ ဘိက္ခူ ဧကစ္စာနံ ဝဏ္ဏံ ဧကစ္စာနံ အဝဏ္ဏံ ကထေတွာ စတ္တာရော ပစ္စယေ လဘန္တိ။ ဂထိတာတိ တဏှာယ ဂန္ထိတာ။ မုစ္ဆိတာတိ တဏှာဝသေနေဝ မုစ္ဆိတာ။ အဇ္ဈောပန္နာတိ အဇ္ဈောသာယ ဂိလိတွာ ပရိနိဋ္ဌပေတွာ ဌိတာ။ အနာဒီနဝဒဿာဝိနောတိ အပစ္စဝေက္ခိတပရိဘောဂေ အာဒီနဝံ အပဿန္တာ။ အနိဿရဏပညာတိ စတူသု ပစ္စယေသု ဆန္ဒရာဂအပကဍ္ဎနာယ နိဿရဏပညာယ ဝိရဟိတာ ဣဒမတ္ထံ ဧတန္တိ အဇာနန္တာ။ ပရိဘုဉ္ဇန္တီတိ သစ္ဆန္ဒရာဂါ ဟုတွာ ပရိဘုဉ္ဇန္တိ။
သုက္ကပက္ခေ ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တောတိအာဒီသု အယံ သတ္တန္နမ္ပိ အရိယပုဂ္ဂလာနံ သင်္ခေပပကာသနာ – ဧကော ဘိက္ခု ပညာဓုရေန အဘိနိဝိဋ္ဌော အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော နိဗ္ဗတ္တေတွာ သောတာပတ္တိမဂ္ဂံ ပါပုဏာတိ။ သော တသ္မိံ ခဏေ ဓမ္မာနုသာရီ နာမ ဟောတိ, သောတာပတ္တိဖလာဒီသု ဆသု ဌာနေသု ကာယသက္ခိ နာမ, အရဟတ္တဖလက္ခဏေ ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တော နာမ။ သမာပတ္တီဟိ ဝိက္ခမ္ဘနဝိမုတ္တိယာ မဂ္ဂေန သမုစ္ဆေဒဝိမုတ္တိယာတိ ဒွိက္ခတ္တုံ ဝါ ဒွီဟိ ဝါ ဘာဂေဟိ ဝိမုတ္တောတိ အတ္ထော။ အပရော ပညာဓုရေန အဘိနိဝိဋ္ဌော သမာပတ္တိယော နိဗ္ဗတ္တေတုံ အသက္ကောန္တော သုက္ခဝိပဿကောဝ ဟုတွာ သောတာပတ္တိမဂ္ဂံ ပါပုဏာတိ။ သော တသ္မိံ ခဏေ ဓမ္မာနုသာရီ နာမ ဟောတိ, သောတာပတ္တိဖလာဒီသု ဆသု ဌာနေသု ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တော နာမ, အရဟတ္တဖလက္ခဏေ ပညာဝိမုတ္တော နာမ။ အပရော သဒ္ဓါဓုရေန အဘိနိဝိဋ္ဌော အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော နိဗ္ဗတ္တေတွာ သောတာပတ္တိမဂ္ဂံ ပါပုဏာတိ။ သော တသ္မိံ ခဏေ သဒ္ဓါနုသာရီ နာမ ဟောတိ, သောတာပတ္တိဖလာဒီသု ဆသု ဌာနေသု ကာယသက္ခိ နာမ, အရဟတ္တဖလက္ခဏေ ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တော နာမ။ အပရော သဒ္ဓါဓုရေန အဘိနိဝိဋ္ဌော သမာပတ္တိယော နိဗ္ဗတ္တေတုံ အသက္ကောန္တော သုက္ခဝိပဿကောဝ ဟုတွာ သောတာပတ္တိမဂ္ဂံ ပါပုဏာတိ။ သော တသ္မိံ ခဏေ သဒ္ဓါနုသာရီ နာမ ဟောတိ, သောတာပတ္တိဖလာဒီသု ဆသု ဌာနေသု သဒ္ဓါဝိမုတ္တော နာမ, အရဟတ္တဖလက္ခဏေ ပညာဝိမုတ္တော နာမ။
֍ ဋီ ၅၀။ အဋ္ဌမေ ဝိသမာတိ သပက္ခလနဋ္ဌေန ဝိသမာ။ သမာတိ နိပက္ခလနဋ္ဌေန သမာ။ အဓမ္မကမ္မာနီတိ ဥဒ္ဓမ္မာနိ ကမ္မာနိ။ အဝိနယကမ္မာနီတိ ဥဗ္ဗိနယာနိ ကမ္မာနိ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၅၀။)֍ ဋီ ၅၁။ နဝမေ အဓမ္မိကာတိ နိဒ္ဓမ္မာ။ ဓမ္မိကာတိ ဓမ္မယုတ္တာ။
֍ ဋီ ၅၂။ ဒသမေ အဓိကရဏန္တိ ဝိဝါဒါဓိကရဏာဒိစတုဗ္ဗိဓံ အဓိကရဏံ။ အာဒိယန္တီတိ ဂဏှန္တိ။ သညာပေန္တီတိ ဇာနာပေန္တိ။ န စ သညတ္တိံ ဥပဂစ္ဆန္တီတိ သညာပနတ္ထံ န သန္နိပတန္တိ။ န စ နိဇ္ဈာပေန္တီတိ န ပေက္ခာပေန္တိ။ န စ နိဇ္ဈတ္တိံ ဥပဂစ္ဆန္တီတိ အညမညံ နိဇ္ဈာပနတ္ထာယ န သန္နိပတန္တိ။ အသညတ္တိဗလာတိ အသညတ္တိယေဝ ဗလံ ဧတေသန္တိ အသညတ္တိဗလာ။ အပ္ပဋိနိဿဂ္ဂမန္တိနောတိ ယေသံ ဟိ ဧဝံ ဟောတိ – ‘‘သစေ အမှေဟိ ဂဟိတံ အဓိကရဏံ ဓမ္မိကံ ဘဝိဿတိ, ဂဏှိဿာမ။ သစေ အဓမ္မိကံ, ဝိဿဇ္ဇေဿာမာ’’တိ, တေ ပဋိနိဿဂ္ဂမန္တိနော နာမ ဟောန္တိ။ ဣမေ ပန န တထာ မန္တေန္တီတိ အပ္ပဋိနိဿဂ္ဂမန္တိနော။ ထာမသာ ပရာမာသာ အဘိနိဝိဿာတိ ဒိဋ္ဌိထာမေန စ ဒိဋ္ဌိပရာမာသေန စ အဘိနိဝိသိတွာ။ ဣဒမေဝ သစ္စန္တိ ဣဒံ အမှာကံ ဝစနမေဝ သစ္စံ။ မောဃမညန္တိ အဝသေသာနံ ဝစနံ မောဃံ တုစ္ဆံ။ သုက္ကပက္ခော ဥတ္တာနတ္ထောယေဝါတိ။
ပရိသဝဂ္ဂေါ ပဉ္စမော။
ပဌမပဏ္ဏာသကံ နိဋ္ဌိတံ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၅၁။)၂။ ဒုတိယပဏ္ဏာသကံ
(၆) ၁။ ပုဂ္ဂလဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၅၃။ ဒုတိယပဏ္ဏာသကဿ ပဌမေ စက္ကဝတ္တိနာ သဒ္ဓိံ ဂဟိတတ္တာ ‘‘လောကာနုကမ္ပာယာ’’တိ န ဝုတ္တံ။ ဧတ္ထ စ စက္ကဝတ္တိနော ဥပ္ပတ္တိယာ ဒွေ သမ္ပတ္တိယော လဘန္တိ, ဗုဒ္ဓါနံ ဥပ္ပတ္တိယာ တိဿောပိ။
֍ ဋီ ၅၄။ ဒုတိယေ အစ္ဆရိယမနုဿာတိ အာစိဏ္ဏမနုဿာ အဗ္ဘုတမနုဿာ။
֍ ဋီ ၅၅။ တတိယေ ဗဟုနော ဇနဿ အနုတပ္ပါ ဟောတီတိ မဟာဇနဿ အနုတာပကာရီ ဟောတိ။ တတ္ထ စက္ကဝတ္တိနော ကာလကိရိယာ ဧကစက္ကဝါဠေ ဒေဝမနုဿာနံ အနုတာပံ ကရောတိ, တထာဂတဿ ကာလကိရိယာ ဒသသု စက္ကဝါဠသဟဿေသု။
֍ ဋီ ၅၆။ စတုတ္ထေ ထူပါရဟာတိ ထူပဿ ယုတ္တာ အနုစ္ဆဝိကာ။ စက္ကဝတ္တိနော ဟိ စေတိယံ ပဋိဇဂ္ဂိတွာ ဒွေ သမ္ပတ္တိယော လဘန္တိ, ဗုဒ္ဓါနံ စေတိယံ ပဋိဇဂ္ဂိတွာ တိဿောပိ။
֍ ဋီ ၅၇။ ပဉ္စမေ ဗုဒ္ဓါတိ အတ္တနော အာနုဘာဝေန စတ္တာရိ သစ္စာနိ ဗုဒ္ဓါ။
֍ ဋီ ၅၈။ ဆဋ္ဌေ ဖလန္တိယာတိ သဒ္ဒံ ကရောန္တိယာ။ န သန္တသန္တီတိ န ဘာယန္တိ။ တတ္ထ ခီဏာသဝေါ အတ္တနော သက္ကာယဒိဋ္ဌိယာ ပဟီနတ္တာ န ဘာယတိ, ဟတ္ထာဇာနီယော သက္ကာယဒိဋ္ဌိယာ ဗလဝတ္တာတိ။ သတ္တမဋ္ဌမေသုပိ ဧသေဝ နယော။
֍ ဋီ ၆၁။ နဝမေ ကိံပုရိသာတိ ကိန္နရာ။ မာနုသိံ ဝါစံ န ဘာသန္တီတိ မနုဿကထံ န ကထေန္တိ။ ဓမ္မာသောကဿ ကိရ ဧကံ ကိန္နရံ အာနေတွာ ဒဿေသုံ။ သော ‘‘ကထာပေထ န’’န္တိ အာဟ။ ကိန္နရော ကထေတုံ န ဣစ္ဆတိ။ ဧကော ပုရိသော ‘‘အဟမေတံ ကထာပေဿာမီ’’တိ ဟေဋ္ဌာပါသာဒံ ဩတာရေတွာ ဒွေ ခါဏုကေ ကောဋ္ဋေတွာ ဥက္ခလိံ အာရောပေသိ။ သာ ဥဘတောပဿေဟိ ပတတိ။ တံ ဒိသွာ ကိန္နရော ‘‘ကိံ အညံ ဧကံ ခါဏုကံ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၅၂။)ကောဋ္ဋေတုံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဧတ္တကမေဝ အာဟ။ ပုန အပရဘာဂေ ဒွေ ကိန္နရေ အာနေတွာ ဒဿေသုံ။ ရာဇာ ‘‘ကထာပေထ နေ’’တိ အာဟ။ တေ ကထေတုံ န ဣစ္ဆိံသု။ ဧကော ပုရိသော ‘‘အဟမေတေ ကထာပေဿာမီ’’တိ တေ ဂဟေတွာ အန္တရာပဏံ အဂမာသိ။ တတ္ထေကော အမ္ဗပက္ကဉ္စ မစ္ဆေ စ အဒ္ဒသ, ဧကော ကဗိဋ္ဌဖလဉ္စ အမ္ဗိလိကာဖလဉ္စ။ တတ္ထ ပုရိမော ‘‘မဟာဝိသံ မနုဿာ ခါဒန္တိ, ကထံ တေ ကိလာသိနော န ဟောန္တီ’’တိ အာဟ။ ဣတရော ‘‘ကထံ ဣမေ ဧတံ နိဿာယ ကုဋ္ဌိနော န ဟောန္တီ’’တိ အာဟ။ ဧဝံ မာနုသိံ ဝါစံ ကထေတုံ သက္ကောန္တာပိ ဒွေ အတ္ထေ သမ္ပဿမာနာ န ကထေန္တီတိ။
֍ ဋီ ၆၂။ ဒသမေ အပ္ပဋိဝါနောတိ အနုကဏ္ဌိတော အပစ္စောသက္ကိတော။
֍ ဋီ ၆၃။ ဧကာဒသမေ အသန္တသန္နိဝါသန္တိ အသပ္ပုရိသာနံ သန္နိဝါသံ။ န ဝဒေယျာတိ ဩဝါဒေန ဝါ အနုသာသနိယာ ဝါ န ဝဒေယျ, မာ ဝဒတူတိ အတ္ထော။ ထေရမ္ပာဟံ န ဝဒေယျန္တိ အဟမ္ပိ ထေရံ ဘိက္ခုံ ဩဝါဒါနုသာသနိဝသေန န ဝဒေယျံ။ အဟိတာနုကမ္ပီတိ အဟိတံ ဣစ္ဆမာနော။ နော ဟိတာနုကမ္ပီတိ ဟိတံ အနိစ္ဆမာနော။ နောတိ နံ ဝဒေယျန္တိ ‘‘အဟံ တဝ ဝစနံ န ကရိဿ’’န္တိ နံ ဝဒေယျံ။ ဝိဟေဌေယျန္တိ ဝစနဿ အကရဏေန ဝိဟေဌေယျံ။ ပဿမ္ပိဿ နပ္ပဋိကရေယျန္တိ ပဿန္တောပိ ဇာနန္တောပိ အဟံ တဿ ဝစနံ န ကရေယျံ။ ဣမိနာ ဥပါယေန သဗ္ဗတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သုက္ကပက္ခေ ပန သာဓူတိ နံ ဝဒေယျန္တိ ‘‘သာဓု ဘဒ္ဒကံ သုကထိတံ တယာ’’တိ တဿ ကထံ အဘိနန္ဒန္တော နံ ဝဒေယျန္တိ အတ္ထော။
֍ ဋီ ၆၄။ ဒွါဒသမေ ဥဘတော ဝစီသံသာရောတိ ဒွီသုပိ ပက္ခေသု အညမညံ အက္ကောသနပစ္စက္ကောသနဝသေန သံသရမာနာ ဝါစာ ဝစီသံသာရော။ ဒိဋ္ဌိပဠာသောတိ ဒိဋ္ဌိံ နိဿာယ ဥပ္ပဇ္ဇနကော ယုဂဂ္ဂါဟလက္ခဏော ပဠာသော ဒိဋ္ဌိပဠာသော နာမ။ စေတသော အာဃာတောတိ ကောပေါ။ သော ဟိ စိတ္တံ အာဃာတေန္တော ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ အပ္ပစ္စယောတိ အတုဋ္ဌာကာရော, ဒေါမနဿန္တိ အတ္ထော။ အနဘိရဒ္ဓီတိ ကောပေါယေဝ။ သော ဟိ အနဘိရာဓနဝသေန အနဘိရဒ္ဓီတိ ဝုစ္စတိ။ အဇ္ဈတ္တံ အဝူပသန္တံ ဟောတီတိ သဗ္ဗမ္ပေတံ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၅၃။)နိယကဇ္ဈတ္တသင်္ခါတေ အတ္တနော စိတ္တေ စ သဒ္ဓိဝိဟာရိကအန္တေဝါသိကသင်္ခါတာယ အတ္တနော ပရိသာယ စ အဝူပသန္တံ ဟောတိ။ တသ္မေတန္တိ တသ္မိံ ဧတံ။ သေသံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ။
ပုဂ္ဂလဝဂ္ဂေါ ပဌမော။
(၇) ၂။ သုခဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၆၅။ ဒုတိယဿ ပဌမေ ဂိဟိသုခန္တိ ဂိဟီနံ သဗ္ဗကာမနိပ္ဖတ္တိမူလကံ သုခံ။ ပဗ္ဗဇိတသုခန္တိ ပဗ္ဗဇိတာနံ ပဗ္ဗဇ္ဇာမူလကံ သုခံ။
֍ ဋီ ၆၆။ ဒုတိယေ ကာမသုခန္တိ ကာမေ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပဇ္ဇနကသုခံ။ နေက္ခမ္မသုခန္တိ နေက္ခမ္မံ ဝုစ္စတိ ပဗ္ဗဇ္ဇာ, တံ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပဇ္ဇနကသုခံ။
֍ ဋီ ၆၇။ တတိယေ ဥပဓိသုခန္တိ တေဘူမကသုခံ။ နိရုပဓိသုခန္တိ လောကုတ္တရသုခံ။
֍ ဋီ ၆၈။ စတုတ္ထေ သာသဝသုခန္တိ အာသဝါနံ ပစ္စယဘူတံ ဝဋ္ဋသုခံ။ အနာသဝသုခန္တိ တေသံ အပစ္စယဘူတံ ဝိဝဋ္ဋသုခံ။
֍ ဋီ ၆၉။ ပဉ္စမေ သာမိသန္တိ သံကိလေသံ ဝဋ္ဋဂါမိသုခံ။ နိရာမိသန္တိ နိက္ကိလေသံ ဝိဝဋ္ဋဂါမိသုခံ။
֍ ဋီ ၇၀။ ဆဋ္ဌေ အရိယသုခန္တိ အပုထုဇ္ဇနသုခံ။ အနရိယသုခန္တိ ပုထုဇ္ဇနသုခံ။
֍ ဋီ ၇၁။ သတ္တမေ ကာယိကန္တိ ကာယဝိညာဏသဟဇာတံ။ စေတသိကန္တိ မနောဒွါရိကသုခံ။ တံ လောကိယလောကုတ္တရမိဿကံ ကထိတံ။
֍ ဋီ ၇၂။ အဋ္ဌမေ သပ္ပီတိကန္တိ ပဌမဒုတိယဇ္ဈာနသုခံ။ နိပ္ပီတိကန္တိ တတိယစတုတ္ထဇ္ဈာနသုခံ။ တတ္ထ လောကိယသပ္ပီတိကတော လောကိယနိပ္ပီတိကံ, လောကုတ္တရသပ္ပီတိကတော စ လောကုတ္တရနိပ္ပီတိကံ အဂ္ဂန္တိ ဧဝံ ဘုမ္မန္တရံ အဘိန္ဒိတွာ အဂ္ဂဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၅၄။)֍ ဋီ ၇၃။ နဝမေ သာတသုခန္တိ တီသု ဈာနေသု သုခံ။ ဥပေက္ခာသုခန္တိ စတုတ္ထဇ္ဈာနသုခံ။
֍ ဋီ ၇၄။ ဒသမေ သမာဓိသုခန္တိ အပ္ပနံ ဝါ ဥပစာရံ ဝါ ပတ္တသုခံ။ အသမာဓိသုခန္တိ တဒုဘယံ အပ္ပတ္တသုခံ။
֍ ဋီ ၇၅။ ဧကာဒသမေ သပ္ပီတိကာရမ္မဏန္တိ သပ္ပီတိကံ ဈာနဒွယံ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ ဥပ္ပန္နသုခံ။ နိပ္ပီတိကာရမ္မဏေပိ ဧသေဝ နယော။ ဒွါဒသမေပိ ဣမိနာဝ ဥပါယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။
֍ ဋီ ၇၇။ တေရသမေ ရူပါရမ္မဏန္တိ ရူပါဝစရစတုတ္ထဇ္ဈာနာရမ္မဏံ, ယံကိဉ္စိ ရူပံ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပဇ္ဇနကံ ဝါ။ အရူပါရမ္မဏန္တိ အရူပါဝစရဇ္ဈာနာရမ္မဏံ, ယံကိဉ္စိ အရူပံ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပဇ္ဇနကံ ဝါတိ။
သုခဝဂ္ဂေါ ဒုတိယော။
(၈) ၃။ သနိမိတ္တဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ
၇၈-၇၉။ တတိယဿ ပဌမေ သနိမိတ္တာတိ သကာရဏာ။ ဒုတိယာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ နိဒါနံ ဟေတု သင်္ခါရော ပစ္စယော ရူပန္တိ သဗ္ဗာနိပိ ဟိ ဧတာနိ ကာရဏဝေဝစနာနေဝ။
֍ ဋီ ၈၄။ သတ္တမေ သဝေဒနာတိ ပစ္စယဘူတာယ သမ္ပယုတ္တဝေဒနာယ သတိယေဝ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ, နာသတီတိ အတ္ထော။ အဋ္ဌမနဝမေသုပိ ဧသေဝ နယော။
֍ ဋီ ၈၇။ ဒသမေ သင်္ခတာရမ္မဏာတိ ပစ္စယနိဗ္ဗတ္တံ သင်္ခတဓမ္မံ အာရမ္မဏံ ကတွာဝ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ နော အသင်္ခတာရမ္မဏာတိ အသင်္ခတံ ပန နိဗ္ဗာနံ အာရဗ္ဘ န ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ န ဟောန္တီတိ မဂ္ဂက္ခဏေ န ဟောန္တိ နာမ, ဖလေ ပတ္တေ နာဟေသုန္တိ။ ဧဝမေတေသု ဒသသုပိ ဌာနေသု ယာဝ အရဟတ္တာ ဒေသနာ ဒေသိတာတိ။
သနိမိတ္တဝဂ္ဂေါ တတိယော။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၅၅။)(၉) ၄။ ဓမ္မဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၈၈။ စတုတ္ထဿ ပဌမေ စေတောဝိမုတ္တီတိ ဖလသမာဓိ။ ပညာဝိမုတ္တီတိ ဖလပညာ။
֍ ဋီ ၈၉။ ဒုတိယေ ပဂ္ဂါဟောတိ ဝီရိယံ။ အဝိက္ခေပေါတိ စိတ္တေကဂ္ဂတာ။
֍ ဋီ ၉၀။ တတိယေ နာမန္တိ စတ္တာရော အရူပက္ခန္ဓာ။ ရူပန္တိ ရူပက္ခန္ဓော။ ဣတိ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ ဓမ္မကောဋ္ဌာသပရိစ္ဆေဒဉာဏံ နာမ ကထိတံ။
֍ ဋီ ၉၁။ စတုတ္ထေ ဝိဇ္ဇာတိ ဖလဉာဏံ။ ဝိမုတ္တီတိ တံသမ္ပယုတ္တာ သေသဓမ္မာ။
֍ ဋီ ၉၂။ ပဉ္စမေ ဘဝဒိဋ္ဌီတိ သဿတဒိဋ္ဌိ။ ဝိဘဝဒိဋ္ဌီတိ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိ။ ဆဋ္ဌသတ္တမာနိ ဥတ္တာနတ္ထာနေဝ။
֍ ဋီ ၉၅။ အဋ္ဌမေ ဒေါဝစဿတာတိ ဒုဗ္ဗစဘာဝေါ။ ပါပမိတ္တတာတိ ပါပမိတ္တသေဝနဘာဝေါ။ နဝမံ ဝုတ္တဝိပရိယာယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။
֍ ဋီ ၉၇။ ဒသမေ ဓာတုကုသလတာတိ အဋ္ဌာရသ ဓာတုယော ဓာတူတိ ဇာနနံ။ မနသိကာရကုသလတာတိ တာသံယေဝ ဓာတူနံ အနိစ္စာဒိဝသေန လက္ခဏတ္တယံ အာရောပေတွာ ဇာနနံ။
֍ ဋီ ၉၈။ ဧကာဒသမေ အာပတ္တိကုသလတာတိ ပဉ္စန္နဉ္စ သတ္တန္နဉ္စ အာပတ္တိက္ခန္ဓာနံ ဇာနနံ။ အာပတ္တိဝုဋ္ဌာနကုသလတာတိ ဒေသနာယ ဝါ ကမ္မဝါစာယ ဝါ အာပတ္တီဟိ ဝုဋ္ဌာနဇာနနန္တိ။
ဓမ္မဝဂ္ဂေါ စတုတ္ထော။
(၁၀) ၅။ ဗာလဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၉၉။ ပဉ္စမဿ ပဌမေ အနာဂတံ ဘာရံ ဝဟတီတိ ‘‘သမ္မဇ္ဇနီ ပဒီပေါ စ, ဥဒကံ အာသနေန စ, ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိဥတုက္ခာနံ, ဘိက္ခုဂဏနာ စ ဩဝါဒေါ, ပါတိမောက္ခံ ထေရဘာရောတိ ဝုစ္စတီ’’တိ ဣမံ ဒသဝိဓံ ထေရဘာရံ နဝကော
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၅၆။)ဟုတွာ ထေရေန အနဇ္ဈိဋ္ဌော ကရောန္တော အနာဂတံ ဘာရံ ဝဟတိ နာမ။ အာဂတံ ဘာရံ န ဝဟတီတိ ထေရော သမာနော တမေဝ ဒသဝိဓံ ဘာရံ အတ္တနာ ဝါ အကရောန္တော ပရံ ဝါ အသမာဒပေန္တော အာဂတံ ဘာရံ န ဝဟတိ နာမ။ ဒုတိယသုတ္တေပိ ဣမိနာဝ နယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။
֍ ဋီ ၁၀၁။ တတိယေ အကပ္ပိယေ ကပ္ပိယသညီတိ အကပ္ပိယေ သီဟမံသာဒိမှိ ‘‘ကပ္ပိယံ ဣဒ’’န္တိ ဧဝံသညီ။ ကပ္ပိယေ အကပ္ပိယသညီတိ ကုမ္ဘီလမံသဗိဠာရမံသာဒိမှိ ကပ္ပိယေ ‘‘အကပ္ပိယံ ဣဒ’’န္တိ ဧဝံသညီ။ စတုတ္ထံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
֍ ဋီ ၁၀၃။ ပဉ္စမေ အနာပတ္တိယာ အာပတ္တိသညီတိ အာပုစ္ဆိတွာ ဘဏ္ဍကံ ဓောဝန္တဿ, ပတ္တံ ပစန္တဿ, ကေသေ ဆိန္ဒန္တဿ, ဂါမံ ပဝိသန္တဿာတိအာဒီသု အနာပတ္တိ, တတ္ထ ‘‘အာပတ္တိ အယ’’န္တိ ဧဝံသညီ။ အာပတ္တိယာ အနာပတ္တိသညီတိ တေသညေဝ ဝတ္ထူနံ အနာပုစ္ဆာကရဏေ အာပတ္တိ, တတ္ထ ‘‘အနာပတ္တီ’’တိ ဧဝံသညီ။ ဆဋ္ဌေပိ ဝုတ္တနယေနေဝ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သတ္တမာဒီနိ ဥတ္တာနတ္ထာနေဝ။
֍ ဋီ ၁၀၉။ ဧကာဒသမေ အာသဝါတိ ကိလေသာ။ န ကုက္ကုစ္စာယိတဗ္ဗန္တိ သံဃဘောဂဿ အပဋ္ဌပနံ အဝိစာရဏံ န ကုက္ကုစ္စာယိတဗ္ဗံ နာမ, တံ ကုက္ကုစ္စာယတိ။ ကုက္ကုစ္စာယိတဗ္ဗန္တိ တဿေဝ ပဋ္ဌပနံ ဝိစာရဏံ, တံ န ကုက္ကုစ္စာယတိ။ ဒွါဒသမာဒီနိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာနီတိ။
ဗာလဝဂ္ဂေါ ပဉ္စမော။
ဒုတိယပဏ္ဏာသကံ နိဋ္ဌိတံ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၅၇။)(၁၁) ၁။ အာသာဒုပ္ပဇဟဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ
၃။ တတိယပဏ္ဏာသကံ
֍ ဋီ ၁၁၉။ တတိယဿ ပဏ္ဏာသကဿ ပဌမေ အာသာတိ တဏှာ။ ဒုပ္ပဇဟာတိ ဒုစ္စဇာ ဒုန္နီဟရာ။ လာဘာသာယ ဒုပ္ပဇဟဘာဝေန သတ္တာ ဒသပိ ဝဿာနိ ဝီသတိပိ သဋ္ဌိပိ ဝဿာနိ ‘‘အဇ္ဇ လဘိဿာမ, သွေ လဘိဿာမာ’’တိ ရာဇာနံ ဥပဋ္ဌဟန္တိ, ကသိကမ္မာဒီနိ ကရောန္တိ, ဥဘတောဗျူဠှံ သင်္ဂါမံ ပက္ခန္ဒန္တိ, အဇပထသင်္ကုပထာဒယော ပဋိပဇ္ဇန္တိ, နာဝါယ မဟာသမုဒ္ဒံ ပဝိသန္တိ။ ဇီဝိတာသာယ ဒုပ္ပဇဟတ္တာ သမ္ပတ္တေ မရဏကာလေပိ ဝဿသတဇီဝိံ အတ္တာနံ မညန္တိ။ သော ကမ္မကမ္မနိမိတ္တာဒီနိ ပဿန္တောပိ ‘‘ဒါနံ ဒေဟိ ပူဇံ, ကရောဟီ’’တိ အနုကမ္ပကေဟိ ဝုစ္စမာနော ‘‘နာဟံ မရိဿာမိ, ဇီဝိဿာမိ’’စ္စေဝ အာသာယ ကဿစိ ဝစနံ န ဂဏှာတိ။
֍ ဋီ ၁၂၀။ ဒုတိယေ ပုဗ္ဗကာရီတိ ပဌမံ ဥပကာရဿ ကာရကော။ ကတညူကတဝေဒီတိ တေန ကတံ ဉတွာ ပစ္ဆာ ကာရကော။ တေသု ပုဗ္ဗကာရီ ‘‘ဣဏံ ဒေမီ’’တိ သညံ ကရောတိ, ပစ္ဆာ ကာရကော ‘‘ဣဏံ ဇီရာပေမီ’’တိ သညံ ကရောတိ။
֍ ဋီ ၁၂၁။ တတိယေ တိတ္တော စ တပ္ပေတာ စာတိ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေါ စ တထာဂတသာဝကော စ ခီဏာသဝေါ တိတ္တော နာမ, တထာဂတော အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ တိတ္တော စ တပ္ပေတာ စ။
֍ ဋီ ၁၂၂။ စတုတ္ထေ ဒုတ္တပ္ပယာတိ ဒါယကေန ဒုတ္တပ္ပယာ တပ္ပေတုံ န သုကရာ။ နိက္ခိပတီတိ နိဒဟတိ န ပရိဘုဉ္ဇတိ။ ဝိဿဇ္ဇေတီတိ ပရေသံ ဒေတိ။
֍ ဋီ ၁၂၃။ ပဉ္စမေ န ဝိဿဇ္ဇေတီတိ သဗ္ဗံယေဝ ပရေသံ န ဒေတိ, အတ္တနော ပန ယာပနမတ္တံ ဂဟေတွာ အဝသေသံ ဒေတိ။
֍ ဋီ ၁၂၄။ ဆဋ္ဌေ သုဘနိမိတ္တန္တိ ဣဋ္ဌာရမ္မဏံ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၅၈။)֍ ဋီ ၁၂၅။ သတ္တမေ ပဋိဃနိမိတ္တန္တိ အနိဋ္ဌနိမိတ္တံ။
֍ ဋီ ၁၂၆။ အဋ္ဌမေ ပရတော စ ဃောသောတိ ပရဿ သန္တိကာ အဿဒ္ဓမ္မသဝနံ။
֍ ဋီ ၁၂၇။ နဝမေ ပရတော စ ဃောသောတိ ပရဿ သန္တိကာ သဒ္ဓမ္မသဝနံ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝါတိ။
အာသာဒုပ္ပဇဟဝဂ္ဂေါ ပဌမော။
(၁၂) ၂။ အာယာစနဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၃၁။ ဒုတိယဿ ပဌမေ ဧဝံ သမ္မာ အာယာစမာနော အာယာစေယျာတိ သဒ္ဓေါ ဘိက္ခု ဥဋ္ဌဟိတွာ ‘‘ယာဒိသော သာရိပုတ္တတ္ထေရော ပညာယ, အဟမ္ပိ တာဒိသော ဟောမိ။ ယာဒိသော မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရော ဣဒ္ဓိယာ, အဟမ္ပိ တာဒိသော ဟောမီ’’တိ ဧဝံ အာယာစန္တော ပိဟေန္တော ပတ္ထေန္တော ယံ အတ္ထိ, တဿေဝ ပတ္ထိတတ္တာ သမ္မာ ပတ္ထေယျ နာမ။ ဣတော ဥတ္တရိ ပတ္ထေန္တော မိစ္ဆာ ပတ္ထေယျ။ ဧဝရူပါ ဟိ ပတ္ထနာ ယံ နတ္ထိ, တဿ ပတ္ထိတတ္တာ မိစ္ဆာပတ္ထနာ နာမ ဟောတိ။ ကိံ ကာရဏာ? ဧသာ, ဘိက္ခဝေ, တုလာ ဧတံ ပမာဏန္တိ ယထာ ဟိ သုဝဏ္ဏံ ဝါ ဟိရညံ ဝါ တုလေန္တဿ တုလာ ဣစ္ဆိတဗ္ဗာ, ဓညံ မိနန္တဿ မာနန္တိ တုလနေ တုလာ, မိနနေ စ မာနံ ပမာဏံ ဟောတိ, ဧဝမေဝ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ ဧသာ တုလာ ဧတံ ပမာဏံ ယဒိဒံ သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနာ။ တေ ဂဟေတွာ ‘‘အဟမ္ပိ ဉာဏေန ဝါ ဣဒ္ဓိယာ ဝါ ဧတမ္ပမာဏော ဟောမီ’’တိ အတ္တာနံ တုလေတုံ ဝါ ပမာဏေတုံ ဝါ သက္ကာ, န ဣတော အညထာ။
֍ ဋီ ၁၃၂။ ဒုတိယာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဣဒံ ပနေတ္ထ ဝိသေသမတ္တံ – ခေမာ စ ဘိက္ခုနီ ဥပ္ပလဝဏ္ဏာ စာတိ ဧတာသု ဟိ ခေမာ ပညာယ အဂ္ဂါ, ဥပ္ပလဝဏ္ဏာ ဣဒ္ဓိယာ။ တသ္မာ ‘‘ပညာယ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၅၉။)ဝါ ဣဒ္ဓိယာ ဝါ ဧတာဒိသီ ဟောမီ’’တိ သမ္မာ အာယာစမာနာ အာယာစေယျ။ တထာ စိတ္တော ဂဟပတိ ပညာယ အဂ္ဂေါ, ဟတ္ထကော ရာဇကုမာရော မဟိဒ္ဓိကတာယ။ တသ္မာ ‘‘ပညာယ ဝါ ဣဒ္ဓိယာ ဝါ ဧဒိသော ဟောမီ’’တိ သမ္မာ အာယာစမာနော အာယာစေယျ။ ခုဇ္ဇုတ္တရာပိ မဟာပညတာယ အဂ္ဂါ, နန္ဒမာတာ မဟိဒ္ဓိကတာယ။ တသ္မာ ‘‘ပညာယ ဝါ ဣဒ္ဓိယာ ဝါ ဧတာဒိသီ ဟောမီ’’တိ သမ္မာ အာယာစမာနာ အာယာစေယျ။
֍ ဋီ ၁၃၅။ ပဉ္စမေ ခတန္တိ ဂုဏာနံ ခတတ္တာ ခတံ။ ဥပဟတန္တိ ဂုဏာနံ ဥပဟတတ္တာ ဥပဟတံ, ဆိန္နဂုဏံ နဋ္ဌဂုဏန္တိ အတ္ထော။ အတ္တာနံ ပရိဟရတီတိ နိဂ္ဂုဏံ အတ္တာနံ ဇဂ္ဂတိ ဂေါပါယတိ။ သာဝဇ္ဇောတိ သဒေါသော။ သာနုဝဇ္ဇောတိ သဥပဝါဒေါ။ ပသဝတီတိ ပဋိလဘတိ။ အနနုဝိစ္စာတိ အဇာနိတွာ အဝိနိစ္ဆိနိတွာ။ အပရိယောဂါဟေတွာတိ အနနုပဝိသိတွာ။ အဝဏ္ဏာရဟဿာတိ အဝဏ္ဏယုတ္တဿ မိစ္ဆာပဋိပန္နဿ တိတ္ထိယဿ ဝါ တိတ္ထိယသာဝကဿ ဝါ။ ဝဏ္ဏံ ဘာသတီတိ ‘‘သုပ္ပဋိပန္နော ဧသ သမ္မာပဋိပန္နော’’တိ ဂုဏံ ကထေတိ။ ဝဏ္ဏာရဟဿာတိ ဗုဒ္ဓါဒီသု အညတရဿ သမ္မာပဋိပန္နဿ။ အဝဏ္ဏံ ဘာသတီတိ ‘‘ဒုပ္ပဋိပန္နော ဧသ မိစ္ဆာပဋိပန္နော’’တိ အဂုဏံ ကထေတိ။ အဝဏ္ဏာရဟဿ အဝဏ္ဏံ ဘာသတီတိ ဣဓေကစ္စော ပုဂ္ဂလော ဒုပ္ပဋိပန္နာနံ မိစ္ဆာပဋိပန္နာနံ တိတ္ထိယာနံ တိတ္ထိယသာဝကာနံ ‘‘ဣတိပိ ဒုပ္ပဋိပန္နာ ဣတိပိ မိစ္ဆာပဋိပန္နာ’’တိ အဝဏ္ဏံ ဘာသတိ။ ဝဏ္ဏာရဟဿ ဝဏ္ဏံ ဘာသတီတိ သုပ္ပဋိပန္နာနံ သမ္မာပဋိပန္နာနံ ဗုဒ္ဓါနံ ဗုဒ္ဓသာဝကာနံ ‘‘ဣတိပိ သုပ္ပဋိပန္နာ ဣတိပိ သမ္မာပဋိပန္နာ’’တိ ဝဏ္ဏံ ဘာသတိ။
֍ ဋီ ၁၃၆။ ဆဋ္ဌေ အပ္ပသာဒနီယေ ဌာနေတိ အပ္ပသာဒကာရဏေ။ ပသာဒံ ဥပဒံသေတီတိ ဒုပ္ပဋိပဒါယ မိစ္ဆာပဋိပဒါယ ‘‘အယံ သုပ္ပဋိပဒါ သမ္မာပဋိပဒါ’’တိ ပသာဒံ ဇနေတိ။ ပသာဒနီယေ ဌာနေ အပ္ပသာဒန္တိ သုပ္ပဋိပဒါယ သမ္မာပဋိပဒါယ ‘‘အယံ ဒုပ္ပဋိပဒါ မိစ္ဆာပဋိပဒါ’’တိ အပ္ပသာဒံ ဇနေတီတိ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။
֍ ဋီ ၁၃၇။ သတ္တမေ ဒွီသူတိ ဒွီသု ဩကာသေသု ဒွီသု ကာရဏေသု။ မိစ္ဆာပဋိပဇ္ဇမာနောတိ မိစ္ဆာပဋိပတ္တိံ ပဋိပဇ္ဇမာနော။ မာတရိ စ ပိတရိ စာတိ မိတ္တဝိန္ဒကော ဝိယ မာတရိ, အဇာတသတ္တု ဝိယ ပိတရိ။ သုက္ကပက္ခော ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။
֍ ဋီ ၁၃၈။ အဋ္ဌမေ တထာဂတေ စ တထာဂတသာဝကေ စာတိ ဒေဝဒတ္တော ဝိယ တထာဂတေ, ကောကာလိကော ဝိယ စ တထာဂတသာဝကေ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၆၀။)သုက္ကပက္ခေ အာနန္ဒတ္ထေရော ဝိယ တထာဂတေ, နန္ဒဂေါပါလကသေဋ္ဌိပုတ္တော ဝိယ စ တထာဂတသာဝကေ။
֍ ဋီ ၁၃၉။ နဝမေ သစိတ္တဝေါဒါနန္တိ သကစိတ္တဿ ဝေါဒါနံ, အဋ္ဌန္နံ သမာပတ္တီနံ ဧတံ နာမံ။ န စ ကိဉ္စိ လောကေ ဥပါဒိယတီတိ လောကေ စ ရူပါဒီသု ဓမ္မေသု ကိဉ္စိ ဧကံ ဓမ္မမ္ပိ န ဂဏှာတိ န ပရာမသတိ။ ဧဝမေတ္ထ အနုပါဒါနံ နာမ ဒုတိယော ဓမ္မော ဟောတိ။ ဒသမေကာဒသမာနိ ဥတ္တာနတ္ထာနေဝါတိ။
အာယာစနဝဂ္ဂေါ ဒုတိယော။
(၁၃) ၃။ ဒါနဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၄၂။ တတိယဿ ပဌမေ ဒါနာနီတိ ဒိယျနကဝသေန ဒါနာနိ, ဒေယျဓမ္မဿေတံ နာမံ။ သဝတ္ထုကာ ဝါ စေတနာ ဒါနံ, သမ္ပတ္တိပရိစ္စာဂဿေတံ နာမံ။ အာမိသဒါနန္တိ စတ္တာရော ပစ္စယာ ဒိယျနကဝသေန အာမိသဒါနံ နာမ။ ဓမ္မဒါနန္တိ ဣဓေကစ္စော အမတပတ္တိပဋိပဒံ ကထေတွာ ဒေတိ, ဣဒံ ဓမ္မဒါနံ နာမ။
֍ ဋီ ၁၄၃။ ဒုတိယေ စတ္တာရော ပစ္စယာ ယဇနကဝသေန ယာဂေါ နာမ ဓမ္မောပိ ယဇနကဝသေန ယာဂေါတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။
֍ ဋီ ၁၄၄။ တတိယေ အာမိသဿ စဇနံ အာမိသစာဂေါ, ဓမ္မဿ စဇနံ ဓမ္မစာဂေါ။ စတုတ္ထေ ဥပသဂ္ဂမတ္တံ ဝိသေသော။
֍ ဋီ ၁၄၆။ ပဉ္စမေ စတုန္နံ ပစ္စယာနံ ဘုဉ္ဇနံ အာမိသဘောဂေါ, ဓမ္မဿ ဘုဉ္ဇနံ ဓမ္မဘောဂေါ။ ဆဋ္ဌေ ဥပသဂ္ဂမတ္တံ ဝိသေသော။
֍ ဋီ ၁၄၈။ သတ္တမေ စတုန္နံ ပစ္စယာနံ သံဝိဘဇနံ အာမိသသံဝိဘာဂေါ, ဓမ္မဿ သံဝိဘဇနံ ဓမ္မသံဝိဘာဂေါ။
֍ ဋီ ၁၄၉။ အဋ္ဌမေ စတူဟိ ပစ္စယေဟိ သင်္ဂဟော အာမိသသင်္ဂဟော, ဓမ္မေန သင်္ဂဟော ဓမ္မသင်္ဂဟော။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၆၁။)֍ ဋီ ၁၅၀။ နဝမေ စတူဟိ ပစ္စယေဟိ အနုဂ္ဂဏှနံ အာမိသာနုဂ္ဂဟော, ဓမ္မေန အနုဂ္ဂဏှနံ ဓမ္မာနုဂ္ဂဟော။
֍ ဋီ ၁၅၁။ ဒသမေ စတူဟိ ပစ္စယေဟိ အနုကမ္ပနံ အာမိသာနုကမ္ပာ, ဓမ္မေန အနုကမ္ပနံ ဓမ္မာနုကမ္ပာတိ။
ဒါနဝဂ္ဂေါ တတိယော။
(၁၄) ၄။ သန္ထာရဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၅၂။ စတုတ္ထဿ ပဌမေ စတူဟိ ပစ္စယေဟိ အတ္တနော စ ပရဿ စ အန္တရပဋိစ္ဆာဒနဝသေန သန္ထရဏံ အာမိသသန္ထာရော, ဓမ္မေန သန္ထရဏံ ဓမ္မသန္ထာရော။ ဒုတိယေ ဥပသဂ္ဂမတ္တံ ဝိသေသော။
֍ ဋီ ၁၅၄။ တတိယေ ဝုတ္တပ္ပကာရဿ အာမိသဿ ဧသနာ အာမိသေသနာ, ဓမ္မဿ ဧသနာ ဓမ္မေသနာ။ စတုတ္ထေ ဥပသဂ္ဂမတ္တမေဝ ဝိသေသော။
֍ ဋီ ၁၅၆။ ပဉ္စမေ မတ္ထကပ္ပတ္တာ အာမိသပရိယေသနာ အာမိသပရိယေဋ္ဌိ, မတ္ထကပ္ပတ္တာဝ ဓမ္မပရိယေသနာ ဓမ္မပရိယေဋ္ဌီတိ ဝုတ္တာ။
֍ ဋီ ၁၅၇။ ဆဋ္ဌေ အာမိသေန ပူဇနံ အာမိသပူဇာ, ဓမ္မေန ပူဇနံ ဓမ္မပူဇာ။
֍ ဋီ ၁၅၈။ သတ္တမေ အာတိထေယျာနီတိ အာဂန္တုကဒါနာနိ။ အတိထေယျာနီတိပိ ပါဌော။
֍ ဋီ ၁၅၉။ အဋ္ဌမေ အာမိသံ ဣဇ္ဈနကသမိဇ္ဈနကဝသေန အာမိသိဒ္ဓိ, ဓမ္မောပိ ဣဇ္ဈနကသမိဇ္ဈနကဝသေန ဓမ္မိဒ္ဓိ။
֍ ဋီ ၁၆၀။ နဝမေ အာမိသေန ဝဍ္ဎနံ အာမိသဝုဒ္ဓိ, ဓမ္မေန ဝဍ္ဎနံ ဓမ္မဝုဒ္ဓိ။
֍ ဋီ ၁၆၁။ ဒသမေ ရတိကရဏဋ္ဌေန အာမိသံ အာမိသရတနံ, ဓမ္မော ဓမ္မရတနံ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၆၂။)
֍ ဋီ ၁၆၂။ ဧကာဒသမေ အာမိသဿ စိနနံ ဝဍ္ဎနံ အာမိသသန္နိစယော, ဓမ္မဿ စိနနံ ဝဍ္ဎနံ ဓမ္မသန္နိစယော။
֍ ဋီ ၁၆၃။ ဒွါဒသမေ အာမိသဿ ဝိပုလဘာဝေါ အာမိသဝေပုလ္လံ, ဓမ္မဿ ဝိပုလဘာဝေါ ဓမ္မဝေပုလ္လန္တိ။
သန္ထာရဝဂ္ဂေါ စတုတ္ထော။
(၁၅) ၅။ သမာပတ္တိဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၆၄။ ပဉ္စမဿ ပဌမေ သမာပတ္တိကုသလတာတိ အာဟာရသပ္ပါယံ ဥတုသပ္ပါယံ ပရိဂ္ဂဏှိတွာ သမာပတ္တိသမာပဇ္ဇနေ ဆေကတာ။ သမာပတ္တိဝုဋ္ဌာနကုသလတာတိ ယထာပရိစ္ဆေဒေန ဂတေ ကာလေ ဝိယတ္တော ဟုတွာ ဥဋ္ဌဟန္တော ဝုဋ္ဌာနကုသလော နာမ ဟောတိ, ဧဝံ ကုသလတာ။
֍ ဋီ ၁၆၅။ ဒုတိယေ အဇ္ဇဝန္တိ ဥဇုဘာဝေါ။ မဒ္ဒဝန္တိ မုဒုဘာဝေါ။
֍ ဋီ ၁၆၆။ တတိယေ ခန္တီတိ အဓိဝါသနခန္တိ။ သောရစ္စန္တိ သုသီလျဘာဝေန သုရတဘာဝေါ။
֍ ဋီ ၁၆၇။ စတုတ္ထေ သာခလျန္တိ သဏှဝါစာဝသေန သမ္မောဒမာနဘာဝေါ။ ပဋိသန္ထာရောတိ အာမိသေန ဝါ ဓမ္မေန ဝါ ပဋိသန္ထရဏံ။
֍ ဋီ ၁၆၈။ ပဉ္စမေ အဝိဟိံသာတိ ကရုဏာပုဗ္ဗဘာဂေါ။ သောစေယျန္တိ သီလဝသေန သုစိဘာဝေါ။ ဆဋ္ဌသတ္တမာနိ ဥတ္တာနတ္ထာနေဝ။
֍ ဋီ ၁၇၁။ အဋ္ဌမေ ပဋိသင်္ခါနဗလန္တိ ပစ္စဝေက္ခဏဗလံ။
֍ ဋီ ၁၇၂။ နဝမေ မုဋ္ဌဿစ္စေ အကမ္ပနေန သတိယေဝ သတိဗလံ။ ဥဒ္ဓစ္စေ အကမ္ပနေန သမာဓိယေဝ သမာဓိဗလံ။
֍ ဋီ ၁၇၃။ ဒသမေ သမထောတိ စိတ္တေကဂ္ဂတာ။ ဝိပဿနာတိ သင်္ခါရပရိဂ္ဂါဟကညာဏံ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၆၃။)֍ ဋီ ၁၇၄။ ဧကာဒသမေ သီလဝိပတ္တီတိ ဒုဿီလျံ။ ဒိဋ္ဌိဝိပတ္တီတိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ။
֍ ဋီ ၁၇၅။ ဒွါဒသမေ သီလသမ္ပဒါတိ ပရိပုဏ္ဏသီလတာ။ ဒိဋ္ဌိသမ္ပဒါတိ သမ္မာဒိဋ္ဌိကဘာဝေါ။ တေန ကမ္မဿကတသမ္မာဒိဋ္ဌိ, ဈာနသမ္မာဒိဋ္ဌိ, ဝိပဿနာသမ္မာဒိဋ္ဌိ, မဂ္ဂသမ္မာဒိဋ္ဌိ, ဖလသမ္မာဒိဋ္ဌီတိ သဗ္ဗာပိ ပဉ္စဝိဓာ သမ္မာဒိဋ္ဌိ သင်္ဂဟိတာ ဟောတိ။
֍ ဋီ ၁၇၆။ တေရသမေ သီလဝိသုဒ္ဓီတိ ဝိသုဒ္ဓိသမ္ပာပကံ သီလံ။ ဒိဋ္ဌိဝိသုဒ္ဓီတိ ဝိသုဒ္ဓိသမ္ပာပိကာ စတုမဂ္ဂသမ္မာဒိဋ္ဌိ, ပဉ္စဝိဓာပိ ဝါ သမ္မာဒိဋ္ဌိ။
֍ ဋီ ၁၇၇။ စုဒ္ဒသမေ ဒိဋ္ဌိဝိသုဒ္ဓီတိ ဝိသုဒ္ဓိသမ္ပာပိကာ သမ္မာဒိဋ္ဌိယေဝ။ ယထာဒိဋ္ဌိဿ စ ပဓာနန္တိ ဟေဋ္ဌိမမဂ္ဂသမ္ပယုတ္တံ ဝီရိယံ။ တဉှိ တဿာ ဒိဋ္ဌိယာ အနုရူပတ္တာ ‘‘ယထာဒိဋ္ဌိဿ စ ပဓာန’’န္တိ ဝုတ္တံ။
֍ ဋီ ၁၇၈။ ပန္နရသမေ အသန္တုဋ္ဌိတာ စ ကုသလေသု ဓမ္မေသူတိ အညတြ အရဟတ္တမဂ္ဂါ ကုသလေသု ဓမ္မေသု အသန္တုဋ္ဌိဘာဝေါ။
֍ ဋီ ၁၇၉။ သောဠသမေ မုဋ္ဌဿစ္စန္တိ မုဋ္ဌဿတိဘာဝေါ။ အသမ္ပဇညန္တိ အညာဏဘာဝေါ။
֍ ဋီ ၁၈၀။ သတ္တရသမေ အပိလာပနလက္ခဏာ သတိ။ သမ္မာ ပဇာနနလက္ခဏံ သမ္ပဇညန္တိ။
သမာပတ္တိဝဂ္ဂေါ ပဉ္စမော။ တတိယပဏ္ဏာသကံ နိဋ္ဌိတံ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၆၄။)၁။ ကောဓပေယျာလံ
֍ ဋီ ၁၈၁။ ဣတော ပရေသု ကုဇ္ဈနလက္ခဏော ကောဓော။ ဥပနန္ဓနလက္ခဏော ဥပနာဟော။ သုကတကရဏမက္ခနလက္ခဏော မက္ခော။ ယုဂဂ္ဂါဟလက္ခဏော ပလာသော။ ဥသူယနလက္ခဏာ ဣဿာ။ ပဉ္စမစ္ဆေရဘာဝေါ မစ္ဆရိယံ။ တံ သဗ္ဗမ္ပိ မစ္ဆရာယနလက္ခဏံ။ ကတပဋိစ္ဆာဒနလက္ခဏာ မာယာ။ ကေရာဋိကလက္ခဏံ သာဌေယျံ။ အလဇ္ဇနာကာရော အဟိရိကံ။ ဥပဝါဒတော အဘာယနာကာရော အနောတ္တပ္ပံ။ အက္ကောဓာဒယော တေသံ ပဋိပက္ခဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။
֍ ဋီ ၁၈၅။ သေက္ခဿ ဘိက္ခုနောတိ သတ္တဝိဓဿာပိ သေက္ခဿ ဥပရိဥပရိဂုဏေဟိ ပရိဟာနာယ သံဝတ္တန္တိ, ပုထုဇ္ဇနဿ ပန ပဌမတရံယေဝ ပရိဟာနာယ သံဝတ္တန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အပရိဟာနာယာတိ ဥပရိဥပရိဂုဏေဟိ အပရိဟာနတ္ထာယ။
֍ ဋီ ၁၈၇။ ယထာဘတံ နိက္ခိတ္တောတိ ယထာ အာနေတွာ နိက္ခိတ္တော, ဧဝံ နိရယေ ပတိဋ္ဌိတော ဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။
֍ ဋီ ၁၉၀။ ဧကစ္စောတိ ယဿေတေ ကောဓာဒယော အတ္ထိ, သော ဧကစ္စော နာမ။
ကောဓပေယျာလံ နိဋ္ဌိတံ။
၂။ အကုသလပေယျာလံ
၁၉၁-၂၀၀။ သာဝဇ္ဇာတိ သဒေါသာ။ အနဝဇ္ဇာတိ နိဒ္ဒေါသာ။ ဒုက္ခုဒြယာတိ ဒုက္ခဝဍ္ဎိကာ။ သုခုဒြိယာတိ သုခဝဍ္ဎိကာ။ သဗျာဗဇ္ဈာတိ သဒုက္ခာ။ အဗျာဗဇ္ဈာတိ နိဒ္ဒုက္ခာ။ ဧတ္တာဝတာ ဝဋ္ဋဝိဝဋ္ဋမေဝ ကထိတံ။
အကုသလပေယျာလံ နိဋ္ဌိတံ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၆၅။)၃။ ဝိနယပေယျာလံ
֍ ဋီ ၂၀၁။ ဒွေမေ, ဘိက္ခဝေ, အတ္ထဝသေ ပဋိစ္စာတိ, ဘိက္ခဝေ, ဒွေ အတ္ထေ နိဿာယ ဒွေ ကာရဏာနိ သန္ဓာယ။ သိက္ခာပဒံ ပညတ္တန္တိ သိက္ခာကောဋ္ဌာသော ဌပိတော။ သံဃသုဋ္ဌုတာယာတိ သံဃဿ သုဋ္ဌုဘာဝါယ, ‘‘သုဋ္ဌု, ဘန္တေ’’တိ ဝတွာ သမ္ပဋိစ္ဆနတ္ထာယာတိ အတ္ထော။ သံဃဖာသုတာယာတိ သံဃဿ ဖာသုဝိဟာရတ္ထာယ။ ဒုမ္မင်္ကူနန္တိ ဒုဿီလာနံ။ ပေသလာနန္တိ ပီယသီလာနံ။ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာနံ အာသဝါနန္တိ ဒိဋ္ဌဓမ္မေ ဣမသ္မိံယေဝ အတ္တဘာဝေ ဝီတိက္ကမပစ္စယာ ပဋိလဒ္ဓဗ္ဗာနံ ဝဓဗန္ဓနာဒိဒုက္ခဓမ္မသင်္ခါတာနံ အာသဝါနံ။ သံဝရာယာတိ ပိဒဟနတ္ထာယ။ သမ္ပရာယိကာနန္တိ တထာရူပါနံယေဝ အပါယဒုက္ခသင်္ခါတာနံ သမ္ပရာယေ ဥပ္ပဇ္ဇနကအာသဝါနံ။ ပဋိဃာတာယာတိ ပဋိသေဓနတ္ထာယ။ ဝေရာနန္တိ အကုသလဝေရာနမ္ပိ ပုဂ္ဂလဝေရာနမ္ပိ။ ဝဇ္ဇာနန္တိ ဒေါသာနံ။ တေ ဧဝ ဝါ ဒုက္ခဓမ္မာ ဝဇ္ဇနီယတ္တာ ဣဓ ဝဇ္ဇာတိ အဓိပ္ပေတာ။ ဘယာနန္တိ စိတ္တုတြာသဘယာနမ္ပိ ဘယဟေတူနံ တေသံယေဝ ဒုက္ခဓမ္မာနမ္ပိ။ အကုသလာနန္တိ အက္ခမဋ္ဌေန အကုသလသင်္ခါတာနံ ဒုက္ခဓမ္မာနံ။ ဂိဟီနံ အနုကမ္ပာယာတိ ဂိဟီသု ဥဇ္ဈာယန္တေသု ပညတ္တသိက္ခာပဒံ ဂိဟီနံ အနုကမ္ပာယ ပညတ္တံ နာမ။ ပါပိစ္ဆာနံ ပက္ခုပစ္ဆေဒါယာတိ ပါပိစ္ဆာ ပက္ခံ နိဿာယ သံဃံ ဘိန္ဒေယျုန္တိ တေသံ ပက္ခုပစ္ဆေဒနတ္ထာယ။ အပ္ပသန္နာနံ ပသာဒါယာတိ ပုဗ္ဗေ အပ္ပသန္နာနမ္ပိ ပဏ္ဍိတမနုဿာနံ သိက္ခာပဒပညတ္တိသမ္ပဒံ ဒိသွာ ပသာဒုပ္ပတ္တိအတ္ထာယ။ ပသန္နာနံ ဘိယျောဘာဝါယာတိ ပသန္နာနံ ဥပရူပရိပသာဒဘာဝါယ။ သဒ္ဓမ္မဋ္ဌိတိယာတိ သဒ္ဓမ္မဿ စိရဋ္ဌိတတ္ထံ။ ဝိနယာနုဂ္ဂဟာယာတိ ပဉ္စဝိဓဿာပိ ဝိနယဿ အနုဂ္ဂဏှနတ္ထာယ။
၂၀၂-၂၃၀။ ပါတိမောက္ခံ ပညတ္တန္တိ ဘိက္ခုပါတိမောက္ခံ ဘိက္ခုနိပါတိမောက္ခန္တိ ဒုဝိဓံ ပါတိမောက္ခံ ပညတ္တံ။ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသောတိ ဘိက္ခူနံ ပဉ္စ, ဘိက္ခုနီနံ စတ္တာရောတိ နဝ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသာ ပညတ္တာ။ ပါတိမောက္ခဋ္ဌပနန္တိ ဥပေါသထဋ္ဌပနံ။ ပဝါရဏာ ပညတ္တာတိ စာတုဒ္ဒသိကာ ပန္နရသိကာတိ ဒွေ ပဝါရဏာ ပညတ္တာ။ ပဝါရဏဋ္ဌပနံ ပညတ္တန္တိ သာပတ္တိကဿ ဘိက္ခုနော ပဝါရဏာ ဥတ္တိယာ ဝတ္တမာနာယ ပဝါရဏဋ္ဌပနံ ပညတ္တံ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၆၆။)တဇ္ဇနီယကမ္မာဒီသု ဘိက္ခူ ဝါစာသတ္တီဟိ ဝိတုဒန္တာနံ ပဏ္ဍုကလောဟိတကာနံ ဘိက္ခူနံ တဇ္ဇနီယကမ္မံ (စူဠဝ။ ၁ အာဒယော) ပညတ္တံ။ ဗာလဿ အဗျတ္တဿ သေယျသကဿ ဘိက္ခုနော နိယဿကမ္မံ ပညတ္တံ။ ကုလဒူသကေ အဿဇိပုနဗ္ဗသုကေ ဘိက္ခူ အာရဗ္ဘ ပဗ္ဗာဇနီယကမ္မံ (စူဠဝ။ ၂၁ အာဒယော) ပညတ္တံ။ ဂိဟီနံ အက္ကောသကဿ သုဓမ္မတ္ထေရဿ ပဋိသာရဏီယကမ္မံ (စူဠဝ။ ၃၃ အာဒယော) ပညတ္တံ။ အာပတ္တိယာ အဒဿနာဒီသု ဥက္ခေပနီယကမ္မံ ပညတ္တံ။ ဂရုကာပတ္တိံ အာပန္နဿ ပဋိစ္ဆန္နာယ အာပတ္တိယာ ပရိဝါသဒါနံ ပညတ္တံ။ ပရိဝါသေ အန္တရာပတ္တိံ အာပန္နဿ မူလာယ ပဋိကဿနံ ပညတ္တံ။ ပဋိစ္ဆန္နာယပိ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာယပိ အာပတ္တိယာ မာနတ္တဒါနံ ပညတ္တံ။ စိဏ္ဏမာနတ္တဿ အဗ္ဘာနံ ပညတ္တံ။ သမ္မာ ဝတ္တန္တဿ ဩသာရဏီယံ ပညတ္တံ။ အသမ္မာဝတ္တနာဒီသု နိဿာရဏီယံ ပညတ္တံ။
ဧဟိဘိက္ခူပသမ္ပဒါ သရဏဂမနူပသမ္ပဒါ ဩဝါဒူပသမ္ပဒါ ပဉှာဗျာကရဏူပသမ္ပဒါ ဉတ္တိစတုတ္ထကမ္မူပသမ္ပဒါ ဂရုဓမ္မူပသမ္ပဒါ ဥဘတောသံဃေ ဥပသမ္ပဒါ ဒူတေန ဥပသမ္ပဒါတိ အဋ္ဌဝိဓာ ဥပသမ္ပဒါ ပညတ္တာ။ ဉတ္တိကမ္မံ နဝ ဌာနာနိ ဂစ္ဆတီတိ ဧဝံ နဝဋ္ဌာနိကံ ဉတ္တိကမ္မံ ပညတ္တံ။ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မံ သတ္တ ဌာနာနိ ဂစ္ဆတီတိ ဧဝံ သတ္တဋ္ဌာနိကမေဝ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မံ ပညတ္တံ။ ဉတ္တိစတုတ္ထကမ္မံ သတ္တ ဌာနာနိ ဂစ္ဆတီတိ ဧဝံ သတ္တဋ္ဌာနိကမေဝ ဉတ္တိစတုတ္ထကမ္မံ ပညတ္တံ။ ပဌမပါရာဇိကာဒီနံ ပဌမပညတ္တိ အပညတ္တေ ပညတ္တံ။ တေသံယေဝ အနုပညတ္တိ ပညတ္တေ အနုပညတ္တံ။ ဓမ္မသမ္မုခတာ ဝိနယသမ္မုခတာ သံဃသမ္မုခတာ ပုဂ္ဂလသမ္မုခတာတိ ဣမဿ စတုဗ္ဗိဓဿ သမ္မုခီဘာဝဿ ဝသေန သမ္မုခါဝိနယော ပညတ္တော။ သတိဝေပုလ္လပ္ပတ္တဿ ခီဏာသဝဿ အစောဒနတ္ထာယ သတိဝိနယော ပညတ္တော။ ဥမ္မတ္တကဿ ဘိက္ခုနော အမူဠှဝိနယော ပညတ္တော။ အပ္ပဋိညာယ စုဒိတကဿ အာပတ္တိယာ အတရဏတ္ထံ ပဋိညာတကရဏံ ပညတ္တံ။ ဗဟုတရာနံ ဓမ္မဝါဒီနံ လဒ္ဓိံ ဂဟေတွာ အဓိကရဏဝူပသမနတ္ထံ။ ယေဘုယျသိကာ ပညတ္တာ။ ပါပုဿန္နဿ ပုဂ္ဂလဿ နိဂ္ဂဏှနတ္ထံ တဿပါပိယသိကာ ပညတ္တာ။ ဘဏ္ဍနာဒိဝသေန ဗဟုံ အဿာမဏကံ ကတွာ အာပတ္တိံ အာပန္နာနံ ဘိက္ခူနံ ဌပေတွာ ထုလ္လဝဇ္ဇံ ဌပေတွာ ဂိဟိပဋိသံယုတ္တဉ္စ အဝသေသာပတ္တီနံ ဝူပသမနတ္ထာယ တိဏဝတ္ထာရကော ပညတ္တော။
ဝိနယပေယျာလံ နိဋ္ဌိတံ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၆၇။)၄။ ရာဂပေယျာလံ
֍ ဋီ ၂၃၁။ ရာဂဿ, ဘိက္ခဝေ, အဘိညာယာတိ ပဉ္စကာမဂုဏိကရာဂဿ အဘိဇာနနတ္ထံ ပစ္စက္ခကရဏတ္ထံ။ ပရိညာယာတိ ပရိဇာနနတ္ထံ။ ပရိက္ခယာယာတိ ပရိက္ခယဂမနတ္ထံ။ ပဟာနာယာတိ ပဇဟနတ္ထံ။ ခယာယ ဝယာယာတိ ခယဝယဂမနတ္ထံ။ ဝိရာဂါယာတိ ဝိရဇ္ဇနတ္ထံ။ နိရောဓာယာတိ နိရုဇ္ဈနတ္ထံ။ စာဂါယာတိ စဇနတ္ထံ။ ပဋိနိဿဂ္ဂါယာတိ ပဋိနိဿဇ္ဇနတ္ထံ။
၂၃၂-၂၄၆။ ထမ္ဘဿာတိ ကောဓမာနဝသေန ထဒ္ဓဘာဝဿ။ သာရဗ္ဘဿာတိ ကာရဏုတ္တရိယလက္ခဏဿ သာရဗ္ဘဿ။ မာနဿာတိ နဝဝိဓမာနဿ။ အတိမာနဿာတိ အတိက္ကမိတွာ မညနမာနဿ။ မဒဿာတိ မဇ္ဇနာကာရမဒဿ။ ပမာဒဿာတိ သတိဝိပ္ပဝါသဿ, ပဉ္စသု ကာမဂုဏေသု စိတ္တဝေါဿဂ္ဂဿ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝါတိ။
ရာဂပေယျာလံ နိဋ္ဌိတံ။
မနောရထပူရဏိယာ အင်္ဂုတ္တရနိကာယ-အဋ္ဌကထာယ
ဒုကနိပါတဿ သံဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၆၈။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၆၉။)နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ
အင်္ဂုတ္တရနိကာယေ
တိကနိပါတ-အဋ္ဌကထာ
၁။ ပဌမပဏ္ဏာသကံ
၁။ ဗာလဝဂ္ဂေါ
၁။ ဘယသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁။ တိကနိပါတဿ ပဌမေ ဘယာနီတိအာဒီသု ဘယန္တိ စိတ္တုတြာသော။ ဥပဒ္ဒဝေါတိ အနေကဂ္ဂတာကာရော။ ဥပသဂ္ဂေါတိ ဥပသဋ္ဌာကာရော တတ္ထ တတ္ထ လဂ္ဂနာကာရော။
တေသံ ဧဝံ နာနတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗံ – ပဗ္ဗတဝိသမနိဿိတာ စောရာ ဇနပဒဝါသီနံ ပေသေန္တိ – ‘‘မယံ အသုကဒိဝသေ နာမ တုမှာကံ ဂါမံ ပဟရိဿာမာ’’တိ။ တေ တံ ပဝတ္တိံ သုတကာလတော ပဋ္ဌာယ ဘယံ သန္တာသံ အာပဇ္ဇန္တိ။ အယံ စိတ္တုတြာသော နာမ။ ‘‘ယထာ နော တေ စောရာ ကုပိတာ အနတ္ထမ္ပိ အာဝဟေယျု’’န္တိ ဟတ္ထသာရံ ဂဟေတွာ ဒွိပဒစတုပ္ပဒေဟိ သဒ္ဓိံ အရညံ ပဝိသိတွာ တတ္ထ တတ္ထ ဘူမိယံ နိပဇ္ဇန္တိ ဍံသမကသာဒီဟိ ခဇ္ဇမာနာ, ဂုမ္ဗန္တရာနိ ပဝိသန္တာ ခါဏုကဏ္ဋကေ မဒ္ဒန္တိ။ တေသံ ဧဝံ ဝိစရန္တာနံ ဝိက္ခိတ္တဘာဝေါ အနေကဂ္ဂတာကာရော နာမ။ တတော စောရေသု ယထာဝုတ္တေ ဒိဝသေ အနာဂစ္ဆန္တေသု ‘‘တုစ္ဆကသာသနံ ဘဝိဿတိ, ဂါမံ ပဝိသိဿာမာ’’တိ သပရိက္ခာရာ ဂါမံ ပဝိသန္တိ။ အထ တေသံ ပဝိဋ္ဌဘာဝံ ဉတွာ ဂါမံ ပရိဝါရေတွာ ဒွါရေ အဂ္ဂိံ ဒတွာ မနုဿေ ဃာတေတွာ စောရာ သဗ္ဗံ ဝိဘဝံ ဝိလုမ္ပိတွာ ဂစ္ဆန္တိ။ တေသု ဃာတိတာဝသေသာ အဂ္ဂိံ နိဗ္ဗာပေတွာ ကောဋ္ဌကစ္ဆာယာဘိတ္တိစ္ဆာယာဒီသု တတ္ထ တတ္ထ လဂ္ဂိတွာ နိသီဒန္တိ နဋ္ဌံ အနုသောစမာနာ။ အယံ ဥပသဋ္ဌာကာရော လဂ္ဂနာကာရော နာမ။
နဠာဂါရာတိ နဠေဟိ ဆန္နပဋိစ္ဆန္နအဂါရာ။ သေသသမ္ဘာရာ ပနေတ္ထ ရုက္ခမယာ ဟောန္တိ။ တိဏာဂါရေပိ ဧသေဝ နယော။ ကူဋာဂါရာနီတိ ကူဋသင်္ဂဟိတာနိ အဂါရာနိ။ ဥလ္လိတ္တာဝလိတ္တာနီတိ အန္တော စ ဗဟိ စ လိတ္တာနိ။ နိဝါတာနီတိ နိဝါရိတဝါတပ္ပဝေသာနိ။ ဖုသိတဂ္ဂဠာနီတိ ဆေကေဟိ ဝဍ္ဎကီဟိ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၇၀။)ကတတ္တာ ပိဋ္ဌသံဃာဋမှိ သုဋ္ဌု ဖုသိတကဝါဋာနိ။ ပိဟိတဝါတပါနာနီတိ ယုတ္တဝါတပါနာနိ။ ဣမိနာ ပဒဒွယေန ကဝါဋဝါတပါနာနံ နိစ္စပိဟိတတံ အကထေတွာ သမ္ပတ္တိယေဝ ကထိတာ။ ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတက္ခဏေ ပန တာနိ ပိဓီယန္တိ စ ဝိဝရီယန္တိ စ။
ဗာလတော ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ ဗာလမေဝ နိဿာယ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ဗာလော ဟိ အပဏ္ဍိတပုရိသော ရဇ္ဇံ ဝါ ဩပရဇ္ဇံ ဝါ အညံ ဝါ ပန မဟန္တံ ဌာနံ ပတ္ထေန္တော ကတိပယေ အတ္တနာ သဒိသေ ဝိဓဝပုတ္တေ မဟာဓုတ္တေ ဂဟေတွာ ‘‘ဧထ အဟံ တုမှေ ဣဿရေ ကရိဿာမီ’’တိ ပဗ္ဗတဂဟနာဒီနိ နိဿာယ အန္တမန္တေ ဂါမေ ပဟရန္တော ဒါမရိကဘာဝံ ဇာနာပေတွာ အနုပုဗ္ဗေန နိဂမေပိ ဇနပဒေပိ ပဟရတိ။ မနုဿာ ဂေဟာနိ ဆဍ္ဍေတွာ ခေမဋ္ဌာနံ ပတ္ထယမာနာ ပက္ကမန္တိ။ တေ နိဿာယ ဝသန္တာ ဘိက္ခူပိ ဘိက္ခုနိယောပိ အတ္တနော အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနာနိ ပဟာယ ပက္ကမန္တိ။ ဂတဂတဋ္ဌာနေ ဘိက္ခာပိ သေနာသနမ္ပိ ဒုလ္လဘံ ဟောတိ။ ဧဝံ စတုန္နမ္ပိ ပရိသာနံ ဘယံ အာဂတမေဝ ဟောတိ။ ပဗ္ဗဇ္ဇိတေသုပိ ဒွေ ဗာလာ ဘိက္ခူ အညမညံ ဝိဝါဒံ ပဋ္ဌပေတွာ စောဒနံ အာရဘန္တိ။ ဣတိ ကောသမ္ဗိဝါသိကာနံ ဝိယ မဟာကလဟော ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ စတုန္နံ ပရိသာနံ ဘယံ အာဂတမေဝ ဟောတီတိ ဧဝံ ယာနိ ကာနိစိ ဘယာနိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ, သဗ္ဗာနိ တာနိ ဗာလတော ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ ယထာနုသန္ဓိနာ ဒေသနံ နိဋ္ဌပေသိ။
၂။ လက္ခဏသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂။ ဒုတိယေ ကာယဒွါရာဒိပဝတ္တံ ကမ္မံ လက္ခဏံ သဉ္ဇာနနကာရဏံ အဿာတိ ကမ္မလက္ခဏော။ အပဒါနသောဘနီ ပညာတိ ယာ ပညာ နာမ အပဒါနေန သောဘတိ, ဗာလာ စ ပဏ္ဍိတာ စ အတ္တနော အတ္တနော စရိတေနေဝ ပါကဋာ ဟောန္တီတိ အတ္ထော။ ဗာလေန ဟိ ဂတမဂ္ဂေါ ရုက္ခဂစ္ဆဂါမနိဂမာဒီနိ ဈာပေတွာ ဂစ္ဆန္တဿ ဣန္ဒဂ္ဂိနော ဂတမဂ္ဂေါ ဝိယ ဟောတိ, ဈာမဋ္ဌာနမတ္တမေဝ အင်္ဂါရမသိဆာရိကာသမာကုလံ ပညာယတိ။ ပဏ္ဍိတေန ဂတမဂ္ဂေါ ကုသောဗ္ဘာဒယော ပူရေတွာ ဝိဝိဓသဿသမ္ပဒံ အာဝဟမာနေန စတုဒီပိကမေဃေန ဂတမဂ္ဂေါ ဝိယ ဟောတိ။ ယထာ တေန ဂတမဂ္ဂေ ဥဒကပူရာနိ စေဝ ဝိဝိဓသဿဖလာဖလာနိ စ တာနိ တာနိ ဌာနာနိ ပညာယန္တိ, ဧဝံ ပဏ္ဍိတေန ဂတမဂ္ဂေ သမ္ပတ္တိယောဝ ပညာယန္တိ နော ဝိပတ္တိယောတိ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၇၁။)၃။ စိန္တီသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃။ တတိယေ ဗာလလက္ခဏာနီတိ ‘‘ဗာလော အယ’’န္တိ ဧတေဟိ လက္ခီယတိ ဉာယတီတိ ဗာလလက္ခဏာနိ။ တာနေဝဿ သဉ္ဇာနနကာရဏာနီတိ ဗာလနိမိတ္တာနိ။ ဗာလာပဒါနာနီတိ ဗာလဿ အပဒါနာနိ။ ဒုစ္စိန္တိတစိန္တီတိ စိန္တယန္တော အဘိဇ္ဈာဗျာပါဒမိစ္ဆာဒဿနဝသေန ဒုစ္စိန္တိတမေဝ စိန္တေတိ။ ဒုဗ္ဘာသိတဘာသီတိ ဘာသမာနောပိ မုသာဝါဒါဒိဘေဒံ ဒုဗ္ဘာသိတမေဝ ဘာသတိ။ ဒုက္ကဋကမ္မကာရီတိ ကရောန္တောပိ ပါဏာတိပါတာဒိဝသေန ဒုက္ကဋကမ္မမေဝ ကရောတိ။ ပဏ္ဍိတလက္ခဏာနီတိအာဒိ ဝုတ္တာနုသာရေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သုစိန္တိတစိန္တီတိအာဒီနိ စေတ္ထ မနောသုစရိတာဒီနံ ဝသေန ယောဇေတဗ္ဗာနိ။
၄။ အစ္စယသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄။ စတုတ္ထေ အစ္စယံ အစ္စယတော န ပဿတီတိ အတ္တနော အပရာဓံ အပရာဓတော န ပဿတိ။ အစ္စယတော ဒိသွာ ယထာဓမ္မံ နပ္ပဋိကရောတီတိ ‘‘အပရဒ္ဓံ မယာ’’တိ ဉတွာပိ ယော ဓမ္မော, တံ န ကရောတိ, ဒဏ္ဍကမ္မံ အာဟရိတွာ အစ္စယံ န ဒေသေတိ နက္ခမာပေတိ။ အစ္စယံ ဒေသေန္တဿ ယထာဓမ္မံ နပ္ပဋိဂ္ဂဏှာတီတိ ပရဿ ‘‘ဝိရဒ္ဓံ မယာ’’တိ ဉတွာ ဒဏ္ဍကမ္မံ အာဟရိတွာ ခမာပေန္တဿ နက္ခမတိ။ သုက္ကပက္ခော ဝုတ္တပဋိပက္ခတော ဝေဒိတဗ္ဗော။
၅။ အယောနိသောသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၅။ ပဉ္စမေ အယောနိသော ပဉှံ ကတ္တာ ဟောတီတိ ‘‘ကတိ နု ခေါ, ဥဒါယိ, အနုဿတိဋ္ဌာနာနီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ပုဗ္ဗေနိဝါသော အနုဿတိဋ္ဌာနံ ဘဝိဿတီ’’တိ စိန္တေတွာ လာဠုဒါယိတ္ထေရော ဝိယ အနုပါယစိန္တာယ အပဉှမေဝ ပဉှန္တိ ကတ္တာ ဟောတိ။ အယောနိသော ပဉှံ ဝိဿဇ္ဇေတာ ဟောတီတိ ဧဝံ စိန္တိတံ ပန ပဉှံ ဝိဿဇ္ဇေန္တောပိ ‘‘ဣဓ, ဘန္တေ, ဘိက္ခု အနေကဝိဟိတံ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ အနုဿရတိ။ သေယျထိဒံ, ဧကမ္ပိ ဇာတိ’’န္တိအာဒိနာ နယေန သောယေဝ ထေရော ဝိယ အယောနိသော ဝိဿဇ္ဇေတာ ဟောတိ, အပဉှမေဝ ပဉှန္တိ ကထေတိ။ ပရိမဏ္ဍလေဟိ ပဒဗျဉ္ဇနေဟီတိ ဧတ္ထ ပဒမေဝ အတ္ထဿ ဗျဉ္ဇနတော ပဒဗျဉ္ဇနံ။ တံ အက္ခရပါရိပူရိံ ကတွာ ဒသဝိဓံ ဗျဉ္ဇနဗုဒ္ဓိံ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၇၂။)အပရိဟာပေတွာ ဝုတ္တံ ပရိမဏ္ဍလံ နာမ ဟောတိ, ဧဝရူပေဟိ ပဒဗျဉ္ဇနေဟီတိ အတ္ထော။ သိလိဋ္ဌေဟီတိ ပဒသိလိဋ္ဌတာယ သိလိဋ္ဌေဟိ။ ဥပဂတေဟီတိ အတ္ထဉ္စ ကာရဏဉ္စ ဥပဂတေဟိ။ နာဗ္ဘနုမောဒိတာတိ ဧဝံ ယောနိသော သဗ္ဗံ ကာရဏသမ္ပန္နံ ကတွာပိ ဝိဿဇ္ဇိတံ ပရဿ ပဉှံ နာဘိနုမောဒတိ နာဘိနန္ဒတိ သာရိပုတ္တတ္ထေရဿ ပဉှံ လာဠုဒါယိတ္ထေရော ဝိယ။ ယထာဟ –
‘‘အဋ္ဌာနံ ခေါ ဧတံ, အာဝုသော သာရိပုတ္တ, အနဝကာသော, ယံ သော အတိက္ကမ္မေဝ ကဗဠီကာရာဟာရဘက္ခာနံ ဒေဝါနံ သဟဗျတံ အညတရံ မနောမယံ ကာယံ ဥပပန္နော သညာဝေဒယိတနိရောဓံ သမာပဇ္ဇေယျာပိ ဝုဋ္ဌဟေယျာပိ, နတ္ထေတံ ဌာန’’န္တိ (အ။ နိ။ ၅။၁၆၆)။
ယောနိသော ပဉှံ ကတ္တာတိအာဒီသု အာနန္ဒတ္ထေရော ဝိယ ယောနိသောဝ ပဉှံ စိန္တေတွာ ယောနိသော ဝိဿဇ္ဇိတာ ဟောတိ။ ထေရော ဟိ ‘‘ကတိ နု ခေါ, အာနန္ဒ, အနုဿတိဋ္ဌာနာနီ’’တိ ပုစ္ဆိတော ‘‘အယံ ပဉှော ဘဝိဿတီ’’တိ ယောနိသော စိန္တေတွာ ယောနိသော ဝိဿဇ္ဇေန္တော အာဟ – ‘‘ဣဓ, ဘန္တေ, ဘိက္ခု ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ…ပေ… စတုတ္ထဇ္ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ ဣဒံ, ဘန္တေ, အနုဿတိဋ္ဌာနံ ဧဝံဘာဝိတံ ဧဝံဗဟုလီကတံ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရာယ သံဝတ္တတီ’’တိ။ အဗ္ဘနုမောဒိတာ ဟောတီတိ တထာဂတော ဝိယ ယောနိသော အဗ္ဘနုမောဒိတာ ဟောတိ။ တထာဂတော ဟိ အာနန္ဒတ္ထေရေန ပဉှေ ဝိဿဇ္ဇိတေ ‘‘သာဓု သာဓု, အာနန္ဒ, တေန ဟိ တွံ, အာနန္ဒ, ဣမမ္ပိ ဆဋ္ဌံ အနုဿတိဋ္ဌာနံ ဓာရေဟိ။ ဣဓာနန္ဒ, ဘိက္ခု သတောဝ အဘိက္ကမတိ သတောဝ ပဋိက္ကမတီ’’တိအာဒိမာဟ။ ဆဋ္ဌာဒီနိ ဥတ္တာနတ္ထာနေဝ။
၉။ ခတသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၉။ နဝမေ သုက္ကပက္ခော ပုဗ္ဗဘာဂေ ဒသဟိပိ ကုသလကမ္မပထေဟိ ပရိစ္ဆိန္နော, ဥပရိ ယာဝ အရဟတ္တမဂ္ဂါ လဗ္ဘတိ။ ဗဟုဉ္စ ပုညံ ပသဝတီတိ ဧတ္ထ လောကိယလောကုတ္တရမိဿကပုညံ ကထိတံ။
၁၀။ မလသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၀။ ဒသမေ ဒုဿီလဘာဝေါ ဒုဿီလျံ, ဒုဿီလျမေဝ မလံ ဒုဿီလျမလံ။ ကေနဋ္ဌေန မလန္တိ? အနုဒဟနဋ္ဌေန ဒုဂ္ဂန္ဓဋ္ဌေန ကိလိဋ္ဌကရဏဋ္ဌေန စ။ တဉှိ နိရယာဒီသု အပါယေသု အနုဒဟတီတိ အနုဒဟနဋ္ဌေနပိ မလံ။ တေန
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၇၃။)သမန္နာဂတော ပုဂ္ဂလော မာတာပိတူနမ္ပိ သန္တိကေ ဘိက္ခုသံဃဿာပိ အန္တရေ ဗောဓိစေတိယဋ္ဌာနေသုပိ ဇိဂုစ္ဆနီယော ဟောတိ, သဗ္ဗဒိသာသု စဿ ‘‘ဧဝရူပံ ကိရ တေန ပါပကမ္မံ ကတ’’န္တိ အဝဏ္ဏဂန္ဓော ဝါယတီတိ ဒုဂ္ဂန္ဓဋ္ဌေနပိ မလံ။ တေန စ သမန္နာဂတော ပုဂ္ဂလော ဂတဂတဋ္ဌာနေ ဥပတာပဉ္စေဝ လဘတိ, ကာယကမ္မာဒီနိ စဿ အသုစီနိ ဟောန္တိ အပဘဿရာနီတိ ကိလိဋ္ဌကရဏဋ္ဌေနပိ မလံ။ အပိစ တံ ဒေဝမနုဿသမ္ပတ္တိယော စေဝ နိဗ္ဗာနသမ္ပတ္တိဉ္စ မိလာပေတီတိ မိလာပနဋ္ဌေနပိ မလန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣဿာမလမစ္ဆေရမလေသုပိ ဧသေဝ နယော။
ဗာလဝဂ္ဂေါ ပဌမော။
၂။ ရထကာရဝဂ္ဂေါ
၁။ ဉာတသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၁။ ဒုတိယဿ ပဌမေ ဉာတောတိ ပညာတော ပါကဋော။ အနနုလောမိကေတိ သာသနဿ န အနုလောမေတီတိ အနနုလောမိကံ, တသ္မိံ အနနုလောမိကေ။ ကာယကမ္မေတိ ပါဏာတိပါတာဒိမှိ ကာယဒုစ္စရိတေ။ ဩဠာရိကံ ဝါ ဧတံ, န ဧဝရူပေ သမာဒပေတုံ သက္ကောတိ။ ဒိသာ နမဿိတုံ ဝဋ္ဋတိ, ဘူတဗလိံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဧဝရူပေ သမာဒပေတိ ဂဏှာပေတိ။ ဝစီကမ္မေပိ မုသာဝါဒါဒီနိ ဩဠာရိကာနိ, အတ္တနော သန္တကံ ပရဿ အဒါတုကာမေန ‘‘နတ္ထီ’’တိ အယံ ဝဉ္စနမုသာဝါဒေါ နာမ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဧဝရူပေ သမာဒပေတိ။ မနောကမ္မေပိ အဘိဇ္ဈာဒယော ဩဠာရိကာ, ကမ္မဋ္ဌာနံ ဝိသံဝါဒေတွာ ကထေန္တော ပန အနနုလောမိကေသု ဓမ္မေသု သမာဒပေတိ နာမ ဒက္ခိဏဝိဟာရဝါသိတ္ထေရော ဝိယ။ တံ ကိရ ထေရံ ဧကော ဥပဋ္ဌာကော အမစ္စပုတ္တော ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘မေတ္တာယန္တေန ပဌမံ ကီဒိသေ ပုဂ္ဂလေ မေတ္တာယိတဗ္ဗ’’န္တိ ပုစ္ဆိ။ ထေရော သဘာဂဝိသဘာဂံ အနာစိက္ခိတွာ ‘‘ပိယပုဂ္ဂလေ’’တိ အာဟ။ တဿ စ ဘရိယာ ပိယာ ဟောတိ မနာပါ, သော တံ အာရဗ္ဘ မေတ္တာယန္တော ဥမ္မာဒံ ပါပုဏိ။ ကထံ ပနေသ ဗဟုဇနအဟိတာယ ပဋိပန္နော ဟောတီတိ? ဧဝရူပဿ ဟိ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာဒယော စေဝ ဥပဋ္ဌာကာဒယော စ တေသံ အာရက္ခဒေဝတာ အာဒိံ ကတွာ တာသံ တာသံ မိတ္တဘူတာ ယာဝ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၇၄။)ဗြဟ္မလောကာ သေသဒေဝတာ စ ‘‘အယံ ဘိက္ခု န အဇာနိတွာ ကရိဿတီ’’တိ တေန ကတမေဝ ကရောန္တိ, ဧဝမေသ ဗဟုဇနအဟိတာယ ပဋိပန္နော ဟောတိ။
သုက္ကပက္ခေ ပါဏာတိပါတာ ဝေရမဏိအာဒီနံယေဝ ဝသေန ကာယကမ္မဝစီကမ္မာနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ကမ္မဋ္ဌာနံ ပန အဝိသံဝါဒေတွာ ကထေန္တော အနုလောမိကေသု ဓမ္မေသု သမာဒပေတိ နာမ ကောဠိတဝိဟာရဝါသီ စတုနိကာယိကတိဿတ္ထေရော ဝိယ။ တဿ ကိရ ဇေဋ္ဌဘာတာ နန္ဒာဘယတ္ထေရော နာမ ပေါတလိယဝိဟာရေ ဝသန္တော ဧကသ္မိံ ရောဂေ သမုဋ္ဌိတေ ကနိဋ္ဌံ ပက္ကောသာပေတွာ အာဟ – ‘‘အာဝုသော, မယှံ သလ္လဟုကံ ကတွာ ဧကံ ကမ္မဋ္ဌာနံ ကထေဟီ’’တိ။ ကိံ, ဘန္တေ, အညေန ကမ္မဋ္ဌာနေန, ကဗဠီကာရာဟာရံ ပရိဂ္ဂဏှိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ? ကိမတ္ထိကော ဧသ, အာဝုသောတိ? ဘန္တေ, ကဗဠီကာရာဟာရော ဥပါဒါရူပံ, ဧကသ္မိဉ္စ ဥပါဒါရူပေ ဒိဋ္ဌေ တေဝီသတိ ဥပါဒါရူပါနိ ပါကဋာနိ ဟောန္တီတိ။ သော ‘‘ဝဋ္ဋိဿတိ, အာဝုသော, ဧတ္တက’’န္တိ တံ ဥယျောဇေတွာ ကဗဠီကာရာဟာရံ ပရိဂ္ဂဏှိတွာ ဥပါဒါရူပံ သလ္လက္ခေတွာ ဝိဝဋ္ဋေတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ အထ နံ ထေရံ ဗဟိဝိဟာရာ အနိက္ခန္တမေဝ ပက္ကောသိတွာ, ‘‘အာဝုသော, မဟာအဝဿယောသိ မယှံ ဇာတော’’တိ ကနိဋ္ဌတ္ထေရဿ အတ္တနာ ပဋိလဒ္ဓဂုဏံ အာရောစေသိ။ ဗဟုဇနဟိတာယာတိ ဧတဿပိ ဟိ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာဒယော ‘‘အယံ န အဇာနိတွာ ကရိဿတီ’’တိ တေန ကတမေဝ ကရောန္တီတိ ဗဟုဇနဟိတာယ ပဋိပန္နော နာမ ဟောတီတိ။
၂။ သာရဏီယသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၂။ ဒုတိယေ ခတ္တိယဿာတိ ဇာတိယာ ခတ္တိယဿ။ မုဒ္ဓါဝသိတ္တဿာတိ ရာဇာဘိသေကေန မုဒ္ဓနိ အဘိသိတ္တဿ။ သာရဏီယာနိ ဘဝန္တီတိ သရိတဗ္ဗာနိ အသမ္မုဿနီယာနိ ဟောန္တိ။ ဇာတောတိ နိဗ္ဗတ္တော။ ယာဝဇီဝံ သာရဏီယန္တိ ဒဟရကာလေ ဇာနိတုမ္ပိ န သက္ကာ, အပရဘာဂေ ပန မာတာပိတုအာဒီဟိ ဉာတကေဟိ ဝါ ဒါသာဒီဟိ ဝါ ‘‘တွံ အသုကဇနပဒေ အသုကနဂရေ အသုကဒိဝသေ အသုကနက္ခတ္တေ ဇာတော’’တိ အာစိက္ခိတေ သုတွာ တတော ပဋ္ဌာယ ယာဝဇီဝံ သရတိ န သမ္မုဿတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ယာဝဇီဝံ သာရဏီယံ ဟောတီ’’တိ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၇၅။)ဣဒံ, ဘိက္ခဝေ, ဒုတိယန္တိ အဘိသေကဋ္ဌာနံ နာမ ရညော ဗလဝတုဋ္ဌိကရံ ဟောတိ, တေနဿ တံ ယာဝဇီဝံ သာရဏီယံ။ သင်္ဂါမဝိဇယဋ္ဌာနေပိ ဧသေဝ နယော။ ဧတ္ထ ပန သင်္ဂါမန္တိ ယုဒ္ဓံ။ အဘိဝိဇိနိတွာတိ ဇိနိတွာ သတ္တုမဒ္ဒနံ ကတွာ။ တမေဝ သင်္ဂါမသီသန္တိ တမေဝ သင်္ဂါမဋ္ဌာနံ။ အဇ္ဈာဝသတီတိ အဘိဘဝိတွာ အာဝသတိ။
ဣဒါနိ ယသ္မာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ရညော ဇာတိဋ္ဌာနာဒီဟိ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စံ နတ္ထိ, ဣမသ္မိံ ပန သာသနေ တပ္ပဋိဘာဂေ တယော ပုဂ္ဂလေ ဒဿေတုံ ဣဒံ ကာရဏံ အာဘတံ, တသ္မာ တေ ဒဿေန္တော ဧဝမေဝ ခေါ, ဘိက္ခဝေတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတော ဟောတီတိ ဧတ္ထ စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလမ္ပိ ပဗ္ဗဇ္ဇာနိဿိတမေဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သာရဏီယံ ဟောတီတိ ‘‘အဟံ အသုကရဋ္ဌေ အသုကဇနပဒေ အသုကဝိဟာရေ အသုကမာဠကေ အသုကဒိဝါဋ္ဌာနေ အသုကစင်္ကမေ အသုကရုက္ခမူလေ ပဗ္ဗဇိတော’’တိ ဧဝံ ယာဝဇီဝံ သရိတဗ္ဗမေဝ ဟောတိ န သမ္မုဿိတဗ္ဗံ။
ဣဒံ ဒုက္ခန္တိ ဧတ္တကံ ဒုက္ခံ, န ဣတော ဥဒ္ဓံ ဒုက္ခံ အတ္ထိ။ အယံ ဒုက္ခသမုဒယောတိ ဧတ္တကော ဒုက္ခသမုဒယော, န ဣတော ဥဒ္ဓံ ဒုက္ခသမုဒယော အတ္ထီတိ။ သေသပဒဒွယေပိ ဧသေဝ နယော။ ဧဝမေတ္ထ စတူဟိ သစ္စေဟိ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေါ ကထိတော။ ကသိဏပရိကမ္မဝိပဿနာဉာဏာနိ ပန မဂ္ဂသန္နိဿိတာနေဝ ဟောန္တိ။ သာရဏီယံ ဟောတီတိ ‘‘အဟံ အသုကရဋ္ဌေ…ပေ… အသုကရုက္ခမူလေ သောတာပန္နော ဇာတော’’တိ ယာဝဇီဝံ သာရဏီယံ ဟောတိ အသမ္မုဿနီယံ။
အာသဝါနံ ခယာတိ အာသဝါနံ ခယေန။ စေတောဝိမုတ္တိန္တိ ဖလသမာဓိံ။ ပညာဝိမုတ္တိန္တိ ဖလပညံ။ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာတိ အတ္တနာဝ အဘိဝိသိဋ္ဌာယ ပညာယ ပစ္စက္ခံ ကတွာ။ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတီတိ ပဋိလဘိတွာ ဝိဟရတိ။ သာရဏီယန္တိ ‘‘မယာ အသုကရဋ္ဌေ…ပေ… အသုကရုက္ခမူလေ အရဟတ္တံ ပတ္တ’’န္တိ အတ္တနော အရဟတ္တပတ္တိဋ္ဌာနံ နာမ ယာဝဇီဝံ သာရဏီယံ ဟောတိ အသမ္မုဿနီယန္တိ ယထာနုသန္ဓိနာဝ ဒေသနံ နိဋ္ဌပေသိ။
၃။ အာသံသသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၃။ တတိယေ သန္တောတိ အတ္ထိ ဥပလဗ္ဘန္တိ။ သံဝိဇ္ဇမာနာတိ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ လောကသ္မိန္တိ သတ္တလောကေ။ နိရာသောတိ အနာသော အပတ္ထနော။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၇၆။)အာသံသောတိ အာသံသမာနော ပတ္ထယမာနော။ ဝိဂတာသောတိ အပဂတာသော။ စဏ္ဍာလကုလေတိ စဏ္ဍာလာနံ ကုလေ။ ဝေနကုလေတိ ဝိလီဝကာရကုလေ။ နေသာဒကုလေတိ မိဂလုဒ္ဒကာနံ ကုလေ။ ရထကာရကုလေတိ စမ္မကာရကုလေ။ ပုက္ကုသကုလေတိ ပုပ္ဖစ္ဆဍ္ဍကကုလေ။
ဧတ္တာဝတာ ကုလဝိပတ္တိံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ယသ္မာ နီစကုလေ ဇာတောပိ ဧကစ္စော အဍ္ဎော ဟောတိ မဟဒ္ဓနော, အယံ ပန န တာဒိသော, တသ္မာဿ ဘောဂဝိပတ္တိံ ဒဿေတုံ ဒလိဒ္ဒေတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဒလိဒ္ဒေတိ ဒါလိဒ္ဒိယေန သမန္နာဂတေ။ အပ္ပန္နပါနဘောဇနေတိ ပရိတ္တကအန္နပါနဘောဇနေ။ ကသိရဝုတ္တိကေတိ ဒုက္ခဇီဝိကေ, ယတ္ထ ဝါယာမေန ပယောဂေန ဇီဝိတဝုတ္တိံ သာဓေန္တိ, တထာရူပေတိ အတ္ထော။ ယတ္ထ ကသိရေန ဃာသစ္ဆာဒေါ လဗ္ဘတီတိ ယသ္မိံ ကုလေ ဒုက္ခေန ယာဂုဘတ္တဃာသော စ ကောပီနမတ္တံ အစ္ဆာဒနဉ္စ လဗ္ဘတိ။
ဣဒါနိ ယသ္မာ ဧကစ္စော နီစကုလေ ဇာတောပိ ဥပဓိသမ္ပန္နော ဟောတိ အတ္တဘာဝသမိဒ္ဓိယံ ဌိတော, အယဉ္စ န တာဒိသော, တသ္မာဿ သရီရဝိပတ္တိမ္ပိ ဒဿေတုံ သော စ ဟောတိ ဒုဗ္ဗဏ္ဏောတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဒုဗ္ဗဏ္ဏောတိ ပံသုပိသာစကော ဝိယ ဈာမခါဏုဝဏ္ဏော။ ဒုဒ္ဒသိကောတိ ဝိဇာတမာတုယာပိ အမနာပဒဿနော။ ဩကောဋိမကောတိ လကုဏ္ဍကော။ ကာဏောတိ ဧကက္ခိကာဏော ဝါ ဥဘယက္ခိကာဏော ဝါ။ ကုဏီတိ ဧကဟတ္ထကုဏီ ဝါ ဥဘယဟတ္ထကုဏီ ဝါ။ ခဉ္ဇောတိ ဧကပါဒခဉ္ဇော ဝါ ဥဘယပါဒခဉ္ဇော ဝါ။ ပက္ခဟတောတိ ဟတပက္ခော ပီဌသပ္ပီ။ ပဒီပေယျဿာတိ ဝဋ္ဋိတေလကပလ္လကာဒိနော ပဒီပဥပကရဏဿ။ တဿ န ဧဝံ ဟောတီတိ။ ကသ္မာ န ဟောတိ? နီစကုလေ ဇာတတ္တာ။
ဇေဋ္ဌောတိ အညသ္မိံ ဇေဋ္ဌေ သတိ ကနိဋ္ဌော အာသံ န ကရောတိ, တသ္မာ ဇေဋ္ဌောတိ အာဟ။ အာဘိသေကောတိ ဇေဋ္ဌောပိ န အဘိသေကာရဟော အာသံ န ကရောတိ, တသ္မာ အာဘိသေကောတိ အာဟ။ အနဘိသိတ္တောတိ အဘိသေကာရဟောပိ ကာဏကုဏိအာဒိဒေါသရဟိတော သကိံ အဘိသိတ္တော ပုန အဘိသေကေ အာသံ န ကရောတိ, တသ္မာ အနဘိသိတ္တောတိ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၇၇။)အာဟ။ အစလပ္ပတ္တောတိ ဇေဋ္ဌောပိ အာဘိသေကော အနဘိသိတ္တော မန္ဒော ဥတ္တာနသေယျကော, သောပိ အဘိသေကေ အာသံ န ကရောတိ။ သောဠသဝဿုဒ္ဒေသိကော ပန ပညာယမာနမဿုဘေဒေါ အစလပ္ပတ္တော နာမ ဟောတိ, မဟန္တမ္ပိ ရဇ္ဇံ ဝိစာရေတုံ သမတ္ထော, တသ္မာ ‘‘အစလပ္ပတ္တော’’တိ အာဟ။ တဿ ဧဝံ ဟောတီတိ ကသ္မာ ဟောတိ? မဟာဇာတိတာယ။
ဒုဿီလောတိ နိဿီလော။ ပါပဓမ္မောတိ လာမကဓမ္မော။ အသုစီတိ အသုစီဟိ ကာယကမ္မာဒီဟိ သမန္နာဂတော။ သင်္ကဿရသမာစာရောတိ သင်္ကာဟိ သရိတဗ္ဗသမာစာရော, ကိဉ္စိဒေဝ အသာရုပ္ပံ ဒိသွာ ‘‘ဣဒံ ဣမိနာ ကတံ ဘဝိဿတီ’’တိ ဧဝံ ပရေသံ အာသင်္ကနီယသမာစာရော, အတ္တနာယေဝ ဝါ သင်္ကာဟိ သရိတဗ္ဗသမာစာရော, သာသင်္ကသမာစာရောတိ အတ္ထော။ တဿ ဟိ ဒိဝါဋ္ဌာနာဒီသု သန္နိပတိတွာ ကိဉ္စိဒေဝ မန္တယန္တေ ဘိက္ခူ ဒိသွာ ‘‘ဣမေ ဧကတော ဟုတွာ မန္တေန္တိ, ကစ္စိ နု ခေါ မယာ ကတကမ္မံ ဇာနိတွာ မန္တေန္တီ’’တိ ဧဝံ သာသင်္ကသမာစာရော ဟောတိ။ ပဋိစ္ဆန္နကမ္မန္တောတိ ပဋိစ္ဆာဒေတဗ္ဗယုတ္တကေန ပါပကမ္မေန သမန္နာဂတော။ အဿမဏော သမဏပဋိညောတိ အဿမဏော ဟုတွာဝ သမဏပတိရူပကတာယ ‘‘သမဏော အဟ’’န္တိ ဧဝံ ပဋိညော။ အဗြဟ္မစာရီ ဗြဟ္မစာရိပဋိညောတိ အညေ ဗြဟ္မစာရိနော သုနိဝတ္ထေ သုပါရုတေ သုမ္ဘကပတ္တဓရေ ဂါမနိဂမရာဇဓာနီသု ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ဇီဝိကံ ကပ္ပေန္တေ ဒိသွာ သယမ္ပိ တာဒိသေန အာကာရေန တထာ ပဋိပဇ္ဇနတော ‘‘အဟံ ဗြဟ္မစာရီ’’တိ ပဋိညံ ဒေန္တော ဝိယ ဟောတိ။ ‘‘အဟံ ဘိက္ခူ’’တိ ဝတွာ ဥပေါသထဂ္ဂါဒီနိ ပဝိသန္တော ပန ဗြဟ္မစာရိပဋိညော ဟောတိယေဝ, တထာ သံဃိကံ လာဘံ ဂဏှန္တော။ အန္တောပူတီတိ ပူတိနာ ကမ္မေန အန္တော အနုပဝိဋ္ဌော။ အဝဿုတောတိ ရာဂါဒီဟိ တိန္တော။ ကသမ္ဗုဇာတောတိ သဉ္ဇာတရာဂါဒိကစဝရော။ တဿ န ဧဝံ ဟောတီတိ။ ကသ္မာ န ဟောတိ? လောကုတ္တရဓမ္မဥပနိဿယဿ နတ္ထိတာယ။ တဿ ဧဝံ ဟောတီတိ။ ကသ္မာ ဟောတိ? မဟာသီလသ္မိံ ပရိပူရကာရိတာယ။
၄။ စက္ကဝတ္တိသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၄။ စတုတ္ထေ စတူဟိ သင်္ဂဟဝတ္ထူဟိ ဇနံ ရဉ္ဇေတီတိ ရာဇာ။ စက္ကံ ဝတ္တေတီတိ စက္ကဝတ္တီ။ ဝတ္တိတံ ဝါ အနေန စက္ကန္တိ စက္ကဝတ္တီ။ ဓမ္မော
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၇၈။)အဿ အတ္ထီတိ ဓမ္မိကော။ ဓမ္မေနေဝ ဒသဝိဓေန စက္ကဝတ္တိဝတ္တေန ရာဇာ ဇာတောတိ ဓမ္မရာဇာ။ သောပိ န အရာဇကန္တိ သောပိ အညံ နိဿယရာဇာနံ အလဘိတွာ စက္ကံ နာမ ဝတ္တေတုံ န သက္ကောတီတိ အတ္ထော။ ဣတိ သတ္ထာ ဒေသနံ ပဋ္ဌပေတွာ ယထာနုသန္ဓိံ အပါပေတွာဝ တုဏှီ အဟောသိ။ ကသ္မာ? အနုသန္ဓိကုသလာ ဥဋ္ဌဟိတွာ အနုသန္ဓိံ ပုစ္ဆိဿန္တိ, ဗဟူ ဟိ ဣမသ္မိံ ဌာနေ တထာရူပါ ဘိက္ခူ, အထာဟံ တေဟိ ပုဋ္ဌော ဒေသနံ ဝဍ္ဎေဿာမီတိ။ အထေကော အနုသန္ဓိကုသလော ဘိက္ခု ဘဂဝန္တံ ပုစ္ဆန္တော ကော ပန, ဘန္တေတိအာဒိမာဟ။ ဘဂဝါပိဿ ဗျာကရောန္တော ဓမ္မော ဘိက္ခူတိအာဒိမာဟ။
တတ္ထ ဓမ္မောတိ ဒသကုသလကမ္မပထဓမ္မော။ ဓမ္မန္တိ တမေဝ ဝုတ္တပ္ပကာရံ ဓမ္မံ။ နိဿာယာတိ တဒဓိဋ္ဌာနေန စေတသာ တမေဝ နိဿယံ ကတွာ။ ဓမ္မံ သက္ကရောန္တောတိ ယထာ ကတော သော ဓမ္မော သုဋ္ဌု ကတော ဟောတိ, ဧဝမေတံ ကရောန္တော။ ဓမ္မံ ဂရုံ ကရောန္တောတိ တသ္မိံ ဂါရဝုပ္ပတ္တိယာ တံ ဂရုကရောန္တော။ ဓမ္မံ အပစာယမာနောတိ တဿေဝ ဓမ္မဿ အဉ္ဇလိကရဏာဒီဟိ နီစဝုတ္တိတံ ကရောန္တော။ ဓမ္မဒ္ဓဇော ဓမ္မကေတူတိ တံ ဓမ္မံ ဓဇမိဝ ပုရက္ခတွာ ကေတုမိဝ ဥက္ခိပိတွာ ပဝတ္တိယာ ဓမ္မဒ္ဓဇော ဓမ္မကေတု စ ဟုတွာတိ အတ္ထော။ ဓမ္မာဓိပတေယျောတိ ဓမ္မာဓိပတိဘူတာဂတဘာဝေန ဓမ္မဝသေနေဝ စ သဗ္ဗကိရိယာနံ ကရဏေန ဓမ္မာဓိပတေယျော ဟုတွာ။ ဓမ္မိကံ ရက္ခာဝရဏဂုတ္တိံ သံဝိဒဟတီတိ ဓမ္မော အဿာ အတ္ထီတိ ဓမ္မိကာ, ရက္ခာ စ အာဝရဏဉ္စ ဂုတ္တိ စ ရက္ခာဝရဏဂုတ္တိ။ တတ္ထ ‘‘ပရံ ရက္ခန္တော အတ္တာနံ ရက္ခတီ’’တိ ဝစနတော ခန္တိအာဒယော ရက္ခာ။ ဝုတ္တဉှေတံ – ‘‘ကထဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, ပရံ ရက္ခန္တော အတ္တာနံ ရက္ခတိ။ ခန္တိယာ အဝိဟိံသာယ မေတ္တစိတ္တတာယ အနုဒ္ဒယာယာ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၃၈၅)။ နိဝါသနပါရုပနဂေဟာဒီနိ အာဝရဏံ။ စောရာဒိဥပဒ္ဒဝနိဝါရဏတ္ထံ ဂေါပါယနာ ဂုတ္တိ။ တံ သဗ္ဗမ္ပိ သုဋ္ဌု ဝိဒဟတိ ပဝတ္တေတိ ဌပေတီတိ အတ္ထော။
ဣဒါနိ ယတ္ထ သာ သံဝိဒဟိတဗ္ဗာ, တံ ဒဿေန္တော အန္တောဇနသ္မိန္တိအာဒိမာဟ။ တတြာယံ သင်္ခေပတ္ထော – အန္တောဇနသင်္ခါတံ ပုတ္တဒါရံ သီလသံဝရေ ပတိဋ္ဌာပေန္တော ဝတ္ထဂန္ဓမာလာဒီနိ စဿ ဒဒမာနော သဗ္ဗောပဒ္ဒဝေ စဿ နိဝါရယမာနော ဓမ္မိကံ ရက္ခာဝရဏဂုတ္တိံ သံဝိဒဟတိ နာမ။ ခတ္တိယာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ အယံ ပန ဝိသေသော – အဘိသိတ္တခတ္တိယာ ဘဒြအဿာ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၇၉။)ဇာနီယာဒိရတနသမ္ပဒါနေနပိ ဥပဂဏှိတဗ္ဗာ, အနုယန္တာ ခတ္တိယာ တေသံ အနုရူပယာနဝါဟနသမ္ပဒါနေနပိ ပရိတောသေတဗ္ဗာ, ဗလကာယော ကာလံ အနတိက္ကမေတွာ ဘတ္တဝေတနသမ္ပဒါနေနပိ အနုဂ္ဂဟေတဗ္ဗော, ဗြာဟ္မဏာ အန္နပါနဝတ္ထာဒိနာ ဒေယျဓမ္မေန, ဂဟပတိကာ ဘတ္တဗီဇနင်္ဂလဗလိဗဒ္ဒါဒိသမ္ပဒါနေန, တထာ နိဂမဝါသိနော နေဂမာ ဇနပဒဝါသိနော စ ဇာနပဒါ။ သမိတပါပဗာဟိတပါပါ ပန သမဏဗြာဟ္မဏာ သမဏပရိက္ခာရသမ္ပဒါနေန သက္ကာတဗ္ဗာ, မိဂပက္ခိနော အဘယဒါနေန သမဿာသေတဗ္ဗာ။
ဓမ္မေနေဝ စက္ကံ ဝတ္တေတီတိ ဒသကုသလကမ္မပထဓမ္မေနေဝ စက္ကံ ပဝတ္တေတိ။ တံ ဟောတိ စက္ကံ အပ္ပဋိဝတ္တိယန္တိ တံ တေန ဧဝံ ပဝတ္တိတံ အာဏာစက္ကံ အပ္ပဋိဝတ္တိယံ ဟောတိ။ ကေနစိ မနုဿဘူတေနာတိ ဒေဝတာ နာမ အတ္တနာ ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတမေဝ ကရောန္တိ, တသ္မာ တာ အဂ္ဂဏှိတွာ ‘‘မနုဿဘူတေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ပစ္စတ္ထိကေနာတိ ပဋိအတ္ထိကေန, ပဋိသတ္တုနာတိ အတ္ထော။ ဓမ္မိကောတိ စက္ကဝတ္တီ ဒသကုသလကမ္မပထဝသေန ဓမ္မိကော, တထာဂတော ပန နဝလောကုတ္တရဓမ္မဝသေန။ ဓမ္မရာဇာတိ နဝဟိ လောကုတ္တရဓမ္မေဟိ မဟာဇနံ ရဉ္ဇေတီတိ ဓမ္မရာဇာ။ ဓမ္မံယေဝါတိ နဝလောကုတ္တရဓမ္မမေဝ နိဿာယ တမေဝ သက္ကရောန္တော တံ ဂရုကရောန္တော တံ အပစာယမာနော။ သောဝဿ ဓမ္မော အဗ္ဘုဂ္ဂတဋ္ဌေန ဓဇောတိ ဓမ္မဒ္ဓဇော။ သောဝဿ ကေတူတိ ဓမ္မကေတု။ တမေဝ အဓိပတိံ ဇေဋ္ဌကံ ကတွာ ဝိဟရတီတိ ဓမ္မာဓိပတေယျော။ ဓမ္မိကံ ရက္ခာဝရဏဂုတ္တိန္တိ လောကိယလောကုတ္တရဓမ္မဒါယိကရက္ခဉ္စ အာဝရဏဉ္စ ဂုတ္တိဉ္စ။ သံဝိဒဟတီတိ ဌပေတိ ပညပေတိ။ ဧဝရူပန္တိ တိဝိဓံ ကာယဒုစ္စရိတံ န သေဝိတဗ္ဗံ, သုစရိတံ သေဝိတဗ္ဗန္တိ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သံဝိဒဟိတွာတိ ဌပေတွာ ကထေတွာ။ ဓမ္မေနေဝ အနုတ္တရံ ဓမ္မစက္ကံ ပဝတ္တေတီတိ နဝလောကုတ္တရဓမ္မေနေဝ အသဒိသံ ဓမ္မစက္ကံ ပဝတ္တေတိ။ တံ ဟောတိ စက္ကံ အပ္ပဋိဝတ္တိယန္တိ တံ ဧဝံ ပဝတ္တိတံ ဓမ္မစက္ကံ ဧတေသု သမဏာဒီသု ဧကေနပိ ပဋိဝတ္တေတုံ ပဋိဗာဟိတုံ န သက္ကာ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။
၅။ သစေတနသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၅။ ပဉ္စမေ ဣသိပတနေတိ ဗုဒ္ဓပစ္စေကဗုဒ္ဓသင်္ခါတာနံ ဣသီနံ ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနတ္ထာယ စေဝ ဥပေါသထကရဏတ္ထာယ စ အာဂန္တွာ ပတနေ, သန္နိပါတဋ္ဌာနေတိ အတ္ထော။ ပဒနေတိပိ ပါဌော, အယမေဝ အတ္ထော။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၈၀။)မိဂဒါယေတိ မိဂါနံ အဘယတ္ထာယ ဒိန္နေ။ ဆဟိ မာသေဟိ ဆာရတ္တူနေဟီတိ သော ကိရ ရညာ အာဏတ္တဒိဝသေယေဝ သဗ္ဗူပကရဏာနိ သဇ္ဇေတွာ အန္တေဝါသိကေဟိ သဒ္ဓိံ အရညံ ပဝိသိတွာ ဂါမဒွါရဂါမမဇ္ဈဒေဝကုလသုသာနာဒီသု ဌိတရုက္ခေ စေဝ ဈာမပတိတသုက္ခရုက္ခေ စ ဝိဝဇ္ဇေတွာ သမ္ပန္နပဒေသေ ဌိတေ သဗ္ဗဒေါသဝိဝဇ္ဇိတေ နာဘိအရနေမီနံ အနုရူပေ ရုက္ခေ ဂဟေတွာ တံ စက္ကံ အကာသိ။ တဿ ရုက္ခေ ဝိစိနိတွာ ဂဏှန္တဿ စေဝ ကရောန္တဿ စ ဧတ္တကော ကာလော ဝီတိဝတ္တော။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဆဟိ မာသေဟိ ဆာရတ္တူနေဟီ’’တိ။ နာနာကရဏန္တိ နာနတ္တံ။ နေသန္တိ န ဧသံ။ အတ္ထေသန္တိ အတ္ထိ ဧသံ။ အဘိသင်္ခါရဿ ဂတီတိ ပယောဂဿ ဂမနံ။ စိင်္ဂုလာယိတွာတိ ပရိဗ္ဘမိတွာ။ အက္ခာဟတံ မညေတိ အက္ခေ ပဝေသေတွာ ဌပိတမိဝ။
သဒေါသာတိ သဂဏ္ဍာ ဥဏ္ဏတောဏတဋ္ဌာနယုတ္တာ။ သကသာဝါတိ ပူတိသာရေန စေဝ ဖေဂ္ဂုနာ စ ယုတ္တာ။ ကာယဝင်္ကာတိအာဒီနိ ကာယဒုစ္စရိတာဒီနံ နာမာနိ။ ဧဝံ ပပတိတာတိ ဧဝံ ဂုဏပတနေန ပတိတာ။ ဧဝံ ပတိဋ္ဌိတာတိ ဧဝံ ဂုဏေဟိ ပတိဋ္ဌိတာ။ တတ္ထ လောကိယမဟာဇနာ ပပတိတာ နာမ, သောတာပန္နာဒယော ပတိဋ္ဌိတာ နာမ။ တေသုပိ ပုရိမာ တယော ကိလေသာနံ သမုဒါစာရက္ခဏေ ပပတိတာ နာမ, ခီဏာသဝါ ပန ဧကန္တေနေဝ ပတိဋ္ဌိတာ နာမ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ အပ္ပဟီနကာယဝင်္ကာဒယော ပပတန္တိ, ပဟီနကာယဝင်္ကာဒယော ပတိဋ္ဌဟန္တိ, တသ္မာ။ ကာယဝင်္ကာဒီနံ ပန ဧဝံ ပဟာနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ – ပါဏာတိပါတော အဒိန္နာဒါနံ မိစ္ဆာစာရော မုသာဝါဒေါ ပိသုဏာဝါစာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌီတိ ဣမေ တာဝ ဆ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေန ပဟီယန္တိ, ဖရုသာဝါစာ ဗျာပါဒေါတိ ဒွေ အနာဂါမိမဂ္ဂေန, အဘိဇ္ဈာ သမ္ဖပ္ပလာပေါတိ ဒွေ အရဟတ္တမဂ္ဂေနာတိ။
၆။ အပဏ္ဏကသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၆။ ဆဋ္ဌေ အပဏ္ဏကပဋိပဒန္တိ အဝိရဒ္ဓပဋိပဒံ ဧကံသပဋိပဒံ နိယျာနိကပဋိပဒံ ကာရဏပဋိပဒံ သာရပဋိပဒံ မဏ္ဍပဋိပဒံ အပစ္စနီကပဋိပဒံ အနုလောမပဋိပဒံ ဓမ္မာနုဓမ္မပဋိပဒံ ပဋိပန္နော ဟောတိ, န တက္ကဂ္ဂါဟေန ဝါ နယဂ္ဂါဟေန ဝါ။ ဧဝံ ဂဟေတွာ ပဋိပန္နော ဟိ ဘိက္ခု ဝါ ဘိက္ခုနီ ဝါ ဥပါသကော ဝါ ဥပါသိကာ ဝါ မနုဿဒေဝနိဗ္ဗာနသမ္ပတ္တီဟိ ဟာယတိ ပရိဟာယတိ,
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၈၁။)အပဏ္ဏကပဋိပဒံ ပဋိပန္နော ပန တာဟိ သမ္ပတ္တီဟိ န ပရိဟာယတိ။ အတီတေ ကန္တာရဒ္ဓါနမဂ္ဂံ ပဋိပန္နေသု ဒွီသု သတ္ထဝါဟေသု ယက္ခဿ ဝစနံ ဂဟေတွာ ဗာလသတ္ထဝါဟော သဒ္ဓိံ သတ္ထေန အနယဗျသနံ ပတ္တော, ယက္ခဿ ဝစနံ အဂ္ဂဟေတွာ ‘‘ဥဒကဒိဋ္ဌဋ္ဌာနေ ဥဒကံ ဆဍ္ဍေဿာမာ’’တိ သတ္ထကေ သညာပေတွာ မဂ္ဂံ ပဋိပန္နော ပဏ္ဍိတသတ္ထဝါဟော ဝိယ။ ယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ –
‘‘အပဏ္ဏကံ ဌာနမေကေ, ဒုတိယံ အာဟု တက္ကိကာ၊
ဧတဒညာယ မေဓာဝီ, တံ ဂဏှေ ယဒပဏ္ဏက’’န္တိ။ (ဇာ။ ၁။၁။၁)၊
ယောနိ စဿ အာရဒ္ဓါ ဟောတီတိ ဧတ္ထ ယောနီတိ ခန္ဓကောဋ္ဌာသဿပိ ကာရဏဿပိ ပဿာဝမဂ္ဂဿပိ နာမံ။ ‘‘စတဿော ခေါ ဣမာ, သာရိပုတ္တ, ယောနိယော’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၁၅၂) ဟိ ခန္ဓကောဋ္ဌာသော ယောနိ နာမ။ ‘‘ယောနိ ဟေသာ ဘူမိဇ ဖလဿ အဓိဂမာယာ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၃။၂၂၆) ကာရဏံ။ ‘‘န စာဟံ ဗြာဟ္မဏံ ဗြူမိ, ယောနိဇံ မတ္တိသမ္ဘဝ’’န္တိ (မ။ နိ။ ၂။၄၅၇၊ ဓ။ ပ။ ၃၉၆) စ ‘‘တမေနံ ကမ္မဇဝါတာ နိဝတ္တိတွာ ဥဒ္ဓံပါဒံ အဓောသိရံ သမ္ပရိဝတ္တေတွာ မာတု ယောနိမုခေ သမ္ပဋိပါဒေန္တီ’’တိ စ အာဒီသု ပဿာဝမဂ္ဂေါ။ ဣဓ ပန ကာရဏံ အဓိပ္ပေတံ။ အာရဒ္ဓါတိ ပဂ္ဂဟိတာ ပရိပုဏ္ဏာ။
အာသဝါနံ ခယာယာတိ ဧတ္ထ အာသဝန္တီတိ အာသဝါ, စက္ခုတောပိ…ပေ… မနတောပိ သန္ဒန္တိ ပဝတ္တန္တီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဓမ္မတော ယာဝ ဂေါတြဘု, ဩကာသတော ယာဝ ဘဝဂ္ဂါ သဝန္တီတိ ဝါ အာသဝါ, ဧတေ ဓမ္မေ ဧတဉ္စ ဩကာသံ အန္တောကရိတွာ ပဝတ္တန္တီတိ အတ္ထော။ အန္တောကရဏတ္ထော ဟိ အယံ အာကာရော။ စိရပါရိဝါသိယဋ္ဌေန မဒိရာဒယော အာသဝါ, အာသဝါ ဝိယာတိပိ အာသဝါ။ လောကသ္မိမ္ပိ ဟိ စိရပါရိဝါသိကာ မဒိရာဒယော အာသဝါတိ ဝုစ္စန္တိ, ယဒိ စ စိရပါရိဝါသိယဋ္ဌေန အာသဝါ, ဧတေယေဝ ဘဝိတုမရဟန္တိ။ ဝုတ္တဉှေတံ – ‘‘ပုရိမာ, ဘိက္ခဝေ, ကောဋိ န ပညာယတိ အဝိဇ္ဇာယ, ဣတော ပုဗ္ဗေ အဝိဇ္ဇာ နာဟောသီ’’တိအာဒိ (အ။ နိ။ ၁၀။၆၁)။ အာယတံ ဝါ သံသာရဒုက္ခံ သဝန္တိ ပသဝန္တီတိပိ အာသဝါ။ ပုရိမာနိ စေတ္ထ နိဗ္ဗစနာနိ ယတ္ထ ကိလေသာ အာသဝါတိ အာဂစ္ဆန္တိ, တတ္ထ ယုဇ္ဇန္တိ, ပစ္ဆိမံ ကမ္မေပိ။ န ကေဝလဉ္စ ကမ္မကိလေသာယေဝ အာသဝါ, အပိစ ခေါ နာနပ္ပကာရာ ဥပဒ္ဒဝါပိ။ သုတ္တေသု ဟိ ‘‘နာဟံ, စုန္ဒ, ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာနံယေဝ အာသဝါနံ သံဝရာယ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၈၂။)ဓမ္မံ ဒေသေမီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၁၈၂) ဧတ္ထ ဝိဝါဒမူလဘူတာ ကိလေသာ အာသဝါတိ အာဂတာ။
‘‘ယေန ဒေဝူပပတျဿ, ဂန္ဓဗ္ဗော ဝါ ဝိဟင်္ဂမော၊
ယက္ခတ္တံ ယေန ဂစ္ဆေယျံ, မနုဿတ္တဉ္စ အဗ္ဗဇေ၊
တေ မယှံ အာသဝါ ခီဏာ, ဝိဒ္ဓသ္တာ ဝိနဠီကတာ’’တိ။ (အ။ နိ။ ၄။၃၆) –
ဧတ္ထ တေဘူမကံ စ ကမ္မံ အဝသေသာ စ အကုသလာ ဓမ္မာ။ ‘‘ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာနံ အာသဝါနံ သံဝရာယ သမ္ပရာယိကာနံ အာသဝါနံ ပဋိဃာတာယာ’’တိ (ပါရာ။ ၃၉၊ အ။ နိ။ ၂။၂၀၂-၂၃၀) ဧတ္ထ ပရူပဝါဒဝိပ္ပဋိသာရဝဓဗန္ဓာဒယော စေဝ အပါယဒုက္ခဘူတာ စ နာနပ္ပကာရာ ဥပဒ္ဒဝါ။
တေ ပနေတေ အာသဝါ ယတ္ထ ယထာ အာဂတာ, တတ္ထ တထာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဧတေ ဟိ ဝိနယေ တာဝ ‘‘ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာနံ အာသဝါနံ သံဝရာယ, သမ္ပရာယိကာနံ အာသဝါနံ ပဋိဃာတာယာ’’တိ (ပါရာ။ ၃၉၊ အ။ နိ။ ၂။၂၀၂-၂၃၀) ဒွေဓာ အာဂတာ။ သဠာယတနေ ‘‘တယော မေ, အာဝုသော, အာသဝါ ကာမာသဝေါ ဘဝါသဝေါ အဝိဇ္ဇာသဝေါ’’တိ (သံ။ နိ။ ၄။၃၂၁) တိဓာ အာဂတာ။ အညေသု စ သုတ္တန္တေသု (စူဠနိ။ ဇတုကဏ္ဏိမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသော ၆၉၊ ပဋိ။ မ။ ၁။၁၀၇) အဘိဓမ္မေ (ဓ။ သ။ ၁၁၀၂-၁၁၀၆၊ ဝိဘ။ ၉၃၇) စ တေယေဝ ဒိဋ္ဌာသဝေန သဟ စတုဓာ အာဂတာ။ နိဗ္ဗေဓိကပရိယာယေန ‘‘အတ္ထိ, ဘိက္ခဝေ, အာသဝါ နိရယဂါမိနိယာ, အတ္ထိ အာသဝါ တိရစ္ဆာနယောနိဂါမိနိယာ, အတ္ထိ အာသဝါ ပေတ္တိဝိသယဂါမိနိယာ, အတ္ထိ အာသဝါ မနုဿလောကဂါမိနိယာ, အတ္ထိ အာသဝါ ဒေဝလောကဂါမိနိယာ’’တိ (အ။ နိ။ ၆။၆၃) ပဉ္စဓာ အာဂတာ။ ကမ္မမေဝ စေတ္ထ အာသဝါတိ ဝုတ္တံ။ ဆက္ကနိပါတေ ‘‘အတ္ထိ, ဘိက္ခဝေ, အာသဝါ သံဝရာပဟာတဗ္ဗာ’’တိအာဒိနာ (အ။ နိ။ ၆။၅၈) နယေန ဆဓာ အာဂတာ။ သဗ္ဗာသဝပရိယာယေ (မ။ နိ။ ၁။၁၄ အာဒယော) တေယေဝ ဒဿနေန ပဟာတဗ္ဗေဟိ သဒ္ဓိံ သတ္တဓာ အာဂတာ။ ဣဓ ပန အဘိဓမ္မနယေန စတ္တာရော အာသဝါ အဓိပ္ပေတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
ခယာယာတိ ဧတ္ထ ပန အာသဝါနံ သရသဘေဒေါပိ ခီဏာကာရောပိ မဂ္ဂဖလနိဗ္ဗာနာနိပိ ‘‘အာသဝက္ခယော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ‘‘ယော အာသဝါနံ ခယော ဝယော ဘေဒေါ ပရိဘေဒေါ အနိစ္စတာ အန္တရဓာန’’န္တိ ဧတ္ထ ဟိ အာသဝါနံ သရသဘေဒေါ ‘‘အာသဝက္ခယော’’တိ ဝုတ္တော။ ‘‘ဇာနတော အဟံ, ဘိက္ခဝေ,
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၈၃။)ပဿတော အာသဝါနံ ခယံ ဝဒါမီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၁၅၊ သံ။ နိ။ ၂။၂၃၊ ဣတိဝု။ ၁၀၂) ဧတ္ထ အာသဝပ္ပဟာနံ အာသဝါနံ အစ္စန္တက္ခယော အသမုပ္ပါဒေါ ခီဏာကာရော နတ္ထိဘာဝေါ ‘‘အာသဝက္ခယော’’တိ ဝုတ္တော။
‘‘သေခဿ သိက္ခမာနဿ, ဥဇုမဂ္ဂါနုသာရိနော၊
ခယသ္မိံ ပဌမံ ဉာဏံ, တတော အညာ အနန္တရာ’’တိ။ (ဣတိဝု။ ၆၂) –
ဧတ္ထ မဂ္ဂေါ ‘‘အာသဝက္ခယော’’တိ ဝုတ္တော။ ‘‘အာသဝါနံ ခယာ သမဏော ဟောတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၄၃၈) ဧတ္ထ ဖလံ။
‘‘ပရဝဇ္ဇာနုပဿိဿ, နိစ္စံ ဥဇ္ဈာနသညိနော၊
အာသဝါ တဿ ဝဍ္ဎန္တိ, အာရာ သော အာသဝက္ခယာ’’တိ။ (ဓ။ ပ။ ၂၅၃) –
ဧတ္ထ နိဗ္ဗာနံ။ ဣမသ္မိံ ပန သုတ္တေ ဖလံ သန္ဓာယ ‘‘အာသဝါနံ ခယာယာ’’တိ အာဟ, အရဟတ္တဖလတ္ထာယာတိ အတ္ထော။
ဣန္ဒြိယေသု ဂုတ္တဒွါရောတိ မနစ္ဆဋ္ဌေသု ဣန္ဒြိယေသု ပိဟိတဒွါရော။ ဘောဇနေ မတ္တညူတိ ဘောဇနသ္မိံ ပမာဏညူ, ပဋိဂ္ဂဟဏပရိဘောဂပစ္စဝေက္ခဏမတ္တံ ဇာနာတိ ပဇာနာတီတိ အတ္ထော။ ဇာဂရိယံ အနုယုတ္တောတိ ရတ္တိန္ဒိဝံ ဆ ကောဋ္ဌာသေ ကတွာ ပဉ္စသု ကောဋ္ဌာသေသု ဇာဂရဏဘာဝံ အနုယုတ္တော, ဇာဂရဏေယေဝ ယုတ္တပ္ပယုတ္တောတိ အတ္ထော။
ဧဝံ မာတိကံ ဌပေတွာ ဣဒါနိ တမေဝ ဌပိတပဋိပါဋိယာ ဝိဘဇန္တော ကထဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခူတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာတိအာဒီနံ အတ္ထော ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၁၅) ဝိတ္ထာရိတော, တထာ ပဋိသင်္ခါ ယောနိသော အာဟာရံ အာဟာရေတိ နေဝ ဒဝါယာတိအာဒီနံ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၁၈)။ အာဝရဏီယေဟိ ဓမ္မေဟီတိ ပဉ္စဟိ နီဝရဏေဟိ ဓမ္မေဟိ။ နီဝရဏာနိ ဟိ စိတ္တံ အာဝရိတွာ တိဋ္ဌန္တိ, တသ္မာ အာဝရဏီယာ ဓမ္မာတိ ဝုစ္စန္တိ။ သီဟသေယျံ ကပ္ပေတီတိ သီဟော ဝိယ သေယျံ ကပ္ပေတိ။ ပါဒေ ပါဒံ အစ္စာဓာယာတိ ဝါမပါဒံ ဒက္ခိဏပါဒေ အတိအာဓာယ။ သမံ ဌပိတေ ဟိ ပါဒေ ဇာဏုကေန ဇာဏုကံ ဂေါပ္ဖကေန စ ဂေါပ္ဖကံ ဃဋီယတိ, တတော ဝေဒနာ ဥဋ္ဌဟန္တိ။ တသ္မာ တဿ ဒေါသဿ ပရိဝဇ္ဇနတ္ထံ ထောကံ အတိက္ကမိတွာ ဧသ ပါဒံ ဌပေတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ပါဒေ ပါဒံ အစ္စာဓာယာ’’တိ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၈၄။)သတော သမ္ပဇာနောတိ သတိယာ စေဝ သမ္ပဇညေန စ သမန္နာဂတော။ ကထံ ပနေသ နိဒ္ဒါယန္တော သတော သမ္ပဇာနော နာမ ဟောတီတိ? ပုရိမပ္ပဝတ္တိဝသေန။ အယံ ဟိ စင်္ကမေ စင်္ကမန္တော နိဒ္ဒါယ ဩက္ကမနဘာဝံ ဉတွာ ပဝတ္တမာနံ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဌပေတွာ မဉ္စေ ဝါ ဖလကေ ဝါ နိပန္နော နိဒ္ဒံ ဥပဂန္တွာ ပုန ပဗုဇ္ဈမာနော ကမ္မဋ္ဌာနံ ဌိတဋ္ဌာနေ ဂဏှန္တောယေဝ ပဗုဇ္ဈတိ။ တသ္မာ နိဒ္ဒါယန္တောပိ သတော သမ္ပဇာနော နာမ ဟောတိ။ အယံ တာဝ မူလကမ္မဋ္ဌာနေ နယောဝ။ ပရိဂ္ဂဟကမ္မဋ္ဌာနဝသေနာပိ ပနေသ သတော သမ္ပဇာနော နာမ ဟောတိ။ ကထံ? အယံ ဟိ စင်္ကမန္တော နိဒ္ဒါယ ဩက္ကမနဘာဝံ ဉတွာ ပါသာဏဖလကေ ဝါ မဉ္စေ ဝါ ဒက္ခိဏေန ပဿေန နိပဇ္ဇိတွာ ပစ္စဝေက္ခတိ – ‘‘အစေတနော ကာယော အစေတနေ မဉ္စေ ပတိဋ္ဌိတော, အစေတနော မဉ္စော အစေတနာယ ပထဝိယာ, အစေတနာ ပထဝီ အစေတနေ ဥဒကေ, အစေတနံ ဥဒကံ အစေတနေ ဝါတေ, အစေတနော ဝါတော အစေတနေ အာကာသေ ပတိဋ္ဌိတော။ တတ္ထ အာကာသမ္ပိ ‘အဟံ ဝါတံ ဥက္ခိပိတွာ ဌိတ’န္တိ န ဇာနာတိ, ဝါတောပိ ‘အဟံ အာကာသေ ပတိဋ္ဌိတော’တိ န ဇာနာတိ။ တထာ ဝါတော န ဇာနာတိ။ ‘အဟံ ဥဒကံ ဥက္ခိပိတွာ ဌိတော’တိ…ပေ… မဉ္စော န ဇာနာတိ, ‘အဟံ ကာယံ ဥက္ခိပိတွာ ဌိတော’တိ, ကာယော န ဇာနာတိ ‘အဟံ မဉ္စေ ပတိဋ္ဌိတော’တိ။ န ဟိ တေသံ အညမညံ အာဘောဂေါ ဝါ သမန္နာဟာရော ဝါ မနသိကာရော ဝါ စေတနာ ဝါ ပတ္ထနာ ဝါ အတ္ထီ’’တိ။ တဿ ဧဝံ ပစ္စဝေက္ခတော တံ ပစ္စဝေက္ခဏစိတ္တံ ဘဝင်္ဂေ ဩတရတိ။ ဧဝံ နိဒ္ဒါယန္တောပိ သတော သမ္ပဇာနော နာမ ဟောတီတိ။
ဥဋ္ဌာနသညံ မနသိကရိတွာတိ ‘‘ဧတ္တကံ ဌာနံ ဂတေ စန္ဒေ ဝါ တာရကာယ ဝါ ဥဋ္ဌဟိဿာမီ’’တိ ဥဋ္ဌာနကာလပရိစ္ဆေဒိကံ သညံ မနသိကရိတွာ, စိတ္တေ ဌပေတွာတိ အတ္ထော။ ဧဝံ ကရိတွာ သယိတော ဟိ ယထာပရိစ္ဆိန္နေယေဝ ကာလေ ဥဋ္ဌဟတိ။
၇။ အတ္တဗျာဗာဓသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၇။ သတ္တမေ အတ္တဗျာဗာဓာယာတိ အတ္တဒုက္ခာယ။ ပရဗျာဗာဓာယာတိ ပရဒုက္ခာယ။ ကာယသုစရိတန္တိအာဒီနိ ပုဗ္ဗဘာဂေ ဒသကုသလကမ္မပထဝသေန အာဂတာနိ, ဥပရိ ပန ယာဝ အရဟတ္တာ အဝါရိတာနေဝ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၈၅။)၈။ ဒေဝလောကသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၈။ အဋ္ဌမေ အဋ္ဋီယေယျာထာတိ အဋ္ဋာ ပီဠိတာ ဘဝေယျာထ။ ဟရာယေယျာထာတိ လဇ္ဇေယျာထ။ ဇိဂုစ္ဆေယျာထာတိ ဂူထေ ဝိယ တသ္မိံ ဝစနေ သဉ္ဇာတဇိဂုစ္ဆာ ဘဝေယျာထ။ ဣတိ ကိရာတိ ဧတ္ထ ဣတီတိ ပဒသန္ဓိဗျဉ္ဇနသိလိဋ္ဌတာ, ကိရာတိ အနုဿဝတ္ထေ နိပါတော။ ဒိဗ္ဗေန ကိရ အာယုနာ အဋ္ဋီယထာတိ ဧဝမဿ သမ္ဗန္ဓော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပဂေဝ ခေါ ပနာတိ ပဌမတရံယေဝ။
၉။ ပဌမပါပဏိကသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၉။ နဝမေ ပါပဏိကောတိ အာပဏိကော, အာပဏံ ဥဂ္ဃါဋေတွာ ဘဏ္ဍဝိက္ကာယကဿ ဝါဏိဇဿေတံ အဓိဝစနံ။ အဘဗ္ဗောတိ အဘာဇနဘူတော။ န သက္ကစ္စံ ကမ္မန္တံ အဓိဋ္ဌာတီတိ ယထာ အဓိဋ္ဌိတံ သုအဓိဋ္ဌိတံ ဟောတိ, ဧဝံ သယံ အတ္တပစ္စက္ခံ ကရောန္တော နာဓိဋ္ဌာတိ။ တတ္ထ ပစ္စူသကာလေ ပဒသဒ္ဒေန ဥဋ္ဌာယ ဒီပံ ဇာလေတွာ ဘဏ္ဍံ ပသာရေတွာ အနိသီဒန္တော ပုဗ္ဗဏှသမယံ န သက္ကစ္စံ ကမ္မန္တံ အဓိဋ္ဌာတိ နာမ။ အယံ ဟိ ယံ စောရာ ရတ္တိံ ဘဏ္ဍံ ဟရိတွာ ‘‘ဣဒံ အမှာကံ ဟတ္ထတော ဝိဿဇ္ဇေဿာမာ’’တိ အာပဏံ ဂန္တွာ အပ္ပေန အဂ္ဃေန ဒေန္တိ, ယမ္ပိ ဗဟုဝေရိနော မနုဿာ ရတ္တိံ နဂရေ ဝသိတွာ ပါတောဝ အာပဏံ ဂန္တွာ ဘဏ္ဍံ ဂဏှန္တိ, ယံ ဝါ ပန ဇနပဒံ ဂန္တုကာမာ မနုဿာ ပါတောဝ အာပဏံ ဂန္တွာ ဘဏ္ဍံ ကိဏန္တိ, တပ္ပစ္စယဿ လာဘဿ အဿာမိကော ဟောတိ။
အညေသံ ဘောဇနဝေလာယ ပန ဘုဉ္ဇိတုံ အာဂန္တွာ ပါတောဝ ဘဏ္ဍံ ပဋိသာမေတွာ ဃရံ ဂန္တွာ ဘုဉ္ဇိတွာ နိဒ္ဒါယိတွာ သာယံ ပုန အာပဏံ အာဂစ္ဆန္တော မဇ္ဈနှိကသမယံ န သက္ကစ္စံ ကမ္မန္တံ အဓိဋ္ဌာတိ နာမ။ သော ဟိ ယံ စောရာ ပါတောဝ ဝိဿဇ္ဇေတုံ န သမ္ပာပုဏိံသု, ဒိဝါကာလေ ပန ပရေသံ အသဉ္စာရက္ခဏေ အာပဏံ ဂန္တွာ အပ္ပဂ္ဃေန ဒေန္တိ, ယဉ္စ ဘောဇနဝေလာယ ပုညဝန္တော ဣဿရာ ‘‘အာပဏတော ဣဒဉ္စိဒဉ္စ လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ပဟိဏိတွာ အာဟရာပေန္တိ, တပ္ပစ္စယဿ လာဘဿ အဿာမိကော ဟောတိ။
ယာဝ ယာမဘေရိနိက္ခမနာ ပန အန္တောအာပဏေ ဒီပံ ဇာလာပေတွာ အနိသီဒန္တော သာယနှသမယံ န သက္ကစ္စံ ကမ္မန္တံ အဓိဋ္ဌာတိ နာမ။ သော ဟိ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၈၆။)ယံ စောရာ ပါတောပိ ဒိဝါပိ ဝိဿဇ္ဇေတုံ န သမ္ပာပုဏိံသု, သာယံ ပန အာပဏံ ဂန္တွာ အပ္ပဂ္ဃေန ဒေန္တိ, တပ္ပစ္စယဿ လာဘဿ အဿာမိကော ဟောတိ။
န သက္ကစ္စံ သမာဓိနိမိတ္တံ အဓိဋ္ဌာတီတိ သက္ကစ္စကိရိယာယ သမာဓိံ န သမာပဇ္ဇတိ။ ဧတ္ထ စ ပါတောဝ စေတိယင်္ဂဏဗောဓိယင်္ဂဏေသု ဝတ္တံ ကတွာ သေနာသနံ ပဝိသိတွာ ယာဝ ဘိက္ခာစာရဝေလာ, တာဝ သမာပတ္တိံ အပ္ပေတွာ အနိသီဒန္တော ပုဗ္ဗဏှသမယံ န သက္ကစ္စံ သမာဓိနိမိတ္တံ အဓိဋ္ဌာတိ နာမ။ ပစ္ဆာဘတ္တံ ပန ပိဏ္ဍပါတပဋိက္ကန္တော ရတ္တိဋ္ဌာနဒိဝါဋ္ဌာနံ ပဝိသိတွာ ယာဝ သာယနှသမယာ သမာပတ္တိံ အပ္ပေတွာ အနိသီဒန္တော မဇ္ဈနှိကသမယံ န သက္ကစ္စံ သမာဓိနိမိတ္တံ အဓိဋ္ဌာတိ နာမ။ သာယံ ပန စေတိယံ ဝန္ဒိတွာ ထေရူပဋ္ဌာနံ ကတွာ သေနာသနံ ပဝိသိတွာ ပဌမယာမံ သမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇိတွာ အနိသီဒန္တော သာယနှသမယံ န သက္ကစ္စံ သမာဓိနိမိတ္တံ အဓိဋ္ဌာတိ နာမ။ သုက္ကပက္ခော ဝုတ္တပဋိပက္ခနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အပိစေတ္ထ ‘‘သမာပတ္တိံ အပ္ပေတွာ’’တိ ဝုတ္တဋ္ဌာနေ သမာပတ္တိယာ အသတိ ဝိပဿနာပိ ဝဋ္ဋတိ, သမာဓိနိမိတ္တန္တိ စ သမာဓိအာရမ္မဏမ္ပိ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ – ‘‘သမာဓိပိ သမာဓိနိမိတ္တံ, သမာဓာရမ္မဏမ္ပိ သမာဓိနိမိတ္တ’’န္တိ။
၁၀။ ဒုတိယပါပဏိကသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၀။ ဒသမေ စက္ခုမာတိ ပညာစက္ခုနာ စက္ခုမာ ဟောတိ။ ဝိဓုရောတိ ဝိသိဋ္ဌဓုရော ဥတ္တမဓုရော ဉာဏသမ္ပယုတ္တေန ဝီရိယေန သမန္နာဂတော။ နိဿယသမ္ပန္နောတိ အဝဿယသမ္ပန္နော ပတိဋ္ဌာနသမ္ပန္နော။ ပဏိယန္တိ ဝိက္ကာယိကဘဏ္ဍံ။ ဧတ္တကံ မူလံ ဘဝိဿတိ ဧတ္တကော ဥဒယောတိ တသ္မိံ ‘‘ဧဝံ ကီတံ ဧဝံ ဝိက္ကာယမာန’’န္တိ ဝုတ္တပဏိယေ ယေန ကယေန တံ ကီတံ, တံ ကယသင်္ခါတံ မူလံ ဧတ္တကံ ဘဝိဿတိ။ ယော စ တသ္မိံ ဝိက္ကယမာနေ ဝိက္ကယော, တသ္မိံ ဝိက္ကယေ ဧတ္တကော ဥဒယော ဘဝိဿတိ, ဧတ္တိကာ ဝဍ္ဎီတိ အတ္ထော။
ကုသလော ဟောတိ ပဏိယံ ကေတုဉ္စ ဝိက္ကေတုဉ္စာတိ သုလဘဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ ကိဏန္တော ဒုလ္လဘဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ ဝိက္ကိဏန္တော စ ဧတ္ထ ကုသလော နာမ ဟောတိ, ဒသဂုဏမ္ပိ ဝီသတိဂုဏမ္ပိ လာဘံ လဘတိ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၈၇။)အဍ္ဎာတိ ဣဿရာ ဗဟုနာ နိက္ခိတ္တဓနေန သမန္နာဂတာ။ မဟဒ္ဓနာတိ ဝဠဉ္ဇနကဝသေန မဟဒ္ဓနာ။ မဟာဘောဂါတိ ဥပဘောဂပရိဘောဂဘဏ္ဍေန မဟာဘောဂါ။ ပဋိဗလောတိ ကာယဗလေန စေဝ ဉာဏဗလေန စ သမန္နာဂတတ္တာ သမတ္ထော။ အမှာကဉ္စ ကာလေန ကာလံ အနုပ္ပဒါတုန္တိ အမှာကဉ္စ ဂဟိတဓနမူလိကံ ဝဍ္ဎိံ ကာလေန ကာလံ အနုပ္ပဒါတုံ။ နိပတန္တီတိ နိမန္တေန္တိ။ နိပါတေန္တီတိပိ ပါဌော, အယမေဝ အတ္ထော။
ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဥပသမ္ပဒါယာတိ ကုသလဓမ္မာနံ သမ္ပာဒနတ္ထာယ ပဋိလာဘတ္ထာယ။ ထာမဝါတိ ဉာဏထာမေန သမန္နာဂတော။ ဒဠှပရက္ကမောတိ ထိရေန ဉာဏပရက္ကမေန သမန္နာဂတော။ အနိက္ခိတ္တဓုရောတိ ‘‘အဂ္ဂမဂ္ဂံ အပါပုဏိတွာ ဣမံ ဝီရိယဓုရံ န ဌပေဿာမီ’’တိ ဧဝံ အဋ္ဌပိတဓုရော။
ဗဟုဿုတာတိ ဧကနိကာယာဒိဝသေန ဗဟု ဗုဒ္ဓဝစနံ သုတံ ဧတေသန္တိ ဗဟုဿုတာ။ အာဂတာဂမာတိ ဧကော နိကာယော ဧကော အာဂမော နာမ, ဒွေ နိကာယာ ဒွေ အာဂမာ နာမ, ပဉ္စ နိကာယာ ပဉ္စ အာဂမာ နာမ, ဧတေသု အာဂမေသု ယေသံ ဧကောပိ အာဂမော အာဂတော ပဂုဏော ပဝတ္တိတော, တေ အာဂတာဂမာ နာမ။ ဓမ္မဓရာတိ သုတ္တန္တပိဋကဓရာ။ ဝိနယဓရာတိ ဝိနယပိဋကဓရာ။ မာတိကာဓရာတိ ဒွေမာတိကာဓရာ။ ပရိပုစ္ဆတီတိ အတ္ထာနတ္ထံ ကာရဏာကာရဏံ ပုစ္ဆတိ။ ပရိပဉှတီတိ ‘‘ဣမံ နာမ ပုစ္ဆိဿာမီ’’တိ အညာတိ တုလေတိ ပရိဂ္ဂဏှာတိ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။
ဣမသ္မိံ ပန သုတ္တေ ပဌမံ ပညာ အာဂတာ, ပစ္ဆာ ဝီရိယဉ္စ ကလျာဏမိတ္တသေဝနာ စ။ တတ္ထ ပဌမံ အရဟတ္တံ ပတွာ ပစ္ဆာ ဝီရိယံ ကတွာ ကလျာဏမိတ္တာ သေဝိတဗ္ဗာတိ န ဧဝံ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော, ဒေသနာယ နာမ ဟေဋ္ဌိမေန ဝါ ပရိစ္ဆေဒေါ ဟောတိ ဥပရိမေန ဝါ ဒွီဟိပိ ဝါ ကောဋီဟိ။ ဣဓ ပန ဥပရိမေန ပရိစ္ဆေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တသ္မာ ကထေန္တေန ပဌမံ ကလျာဏမိတ္တဥပနိဿယံ ဒဿေတွာ မဇ္ဈေ ဝီရိယံ ဒဿေတွာ ပစ္ဆာ အရဟတ္တံ ကထေတဗ္ဗန္တိ။
ရထကာရဝဂ္ဂေါ ဒုတိယော။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၈၈။)၃။ ပုဂ္ဂလဝဂ္ဂေါ
၁။ သမိဒ္ဓသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၁။ တတိယဿ ပဌမေ ဈာနဖဿံ ပဌမံ ဖုသတိ, ပစ္ဆာ နိရောဓံ နိဗ္ဗာနံ သစ္ဆိကရောတီတိ ကာယသက္ခိ။ ဒိဋ္ဌန္တံ ပတ္တောတိ ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တော။ သဒ္ဒဟန္တော ဝိမုတ္တောတိ သဒ္ဓါဝိမုတ္တော။ ခမတီတိ ရုစ္စတိ။ အဘိက္ကန္တတရောတိ အတိသုန္ဒရတရော။ ပဏီတတရောတိ အတိပဏီတတရော။ သဒ္ဓိန္ဒြိယံ အဓိမတ္တံ ဟောတီတိ သမိဒ္ဓတ္ထေရဿ ကိရ အရဟတ္တမဂ္ဂက္ခဏေ သဒ္ဓိန္ဒြိယံ ဓုရံ အဟောသိ, သေသာနိ စတ္တာရိ သဟဇာတိန္ဒြိယာနိ တဿေဝ ပရိဝါရာနိ အဟေသုံ။ ဣတိ ထေရော အတ္တနာ ပဋိဝိဒ္ဓမဂ္ဂံ ကထေန္တော ဧဝမာဟ။ မဟာကောဋ္ဌိကတ္ထေရဿ ပန အရဟတ္တမဂ္ဂက္ခဏေ သမာဓိန္ဒြိယံ ဓုရံ အဟောသိ, သေသာနိ စတ္တာရိ ဣန္ဒြိယာနိ တဿေဝ ပရိဝါရာနိ အဟေသုံ။ တသ္မာ သောပိ သမာဓိန္ဒြိယံ အဓိမတ္တန္တိ ကထေန္တော အတ္တနာ ပဋိဝိဒ္ဓမဂ္ဂမေဝ ကထေသိ။ သာရိပုတ္တတ္ထေရဿ ပန အရဟတ္တမဂ္ဂက္ခဏေ ပညိန္ဒြိယံ ဓုရံ အဟောသိ။ သေသာနိ စတ္တာရိ ဣန္ဒြိယာနိ တဿေဝ ပရိဝါရာနိ အဟေသုံ။ တသ္မာ သောပိ ပညိန္ဒြိယံ အဓိမတ္တန္တိ ကထေန္တော အတ္တနာ ပဋိဝိဒ္ဓမဂ္ဂမေဝ ကထေသိ။
န ခွေတ္ထာတိ န ခေါ ဧတ္ထ။ ဧကံသေန ဗျာကာတုန္တိ ဧကန္တေန ဗျာကရိတုံ။ အရဟတ္တာယ ပဋိပန္နောတိ အရဟတ္တမဂ္ဂသမင်္ဂိံ ဒဿေတိ။ ဧဝမေတသ္မိံ သုတ္တေ တီဟိပိ ထေရေဟိ အတ္တနာ ပဋိဝိဒ္ဓမဂ္ဂေါဝ ကထိတော, သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ပန ဘုမ္မန္တရေနေဝ ကထေသိ။
၂။ ဂိလာနသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၂။ ဒုတိယေ သပ္ပါယာနီတိ ဟိတာနိ ဝုဒ္ဓိကရာနိ။ ပတိရူပန္တိ အနုစ္ဆဝိကံ။ နေဝ ဝုဋ္ဌာတိ တမှာ အာဗာဓာတိ ဣမိနာ အတေကိစ္ဆေန ဝါတာပမာရာဒိနာ ရောဂေန သမန္နာဂတော နိဋ္ဌာပတ္တဂိလာနော ကထိတော။ ဝုဋ္ဌာတိ တမှာ အာဗာဓာတိ ဣမိနာ ခိပိတကကစ္ဆုတိဏပုပ္ဖကဇရာဒိဘေဒေါ အပ္ပမတ္တအာဗာဓော ကထိတော။ လဘန္တော သပ္ပါယာနိ ဘောဇနာနိ နော အလဘန္တောတိ ဣမိနာ ပန ယေသံ ပဋိဇဂ္ဂနေန ဖာသုကံ ဟောတိ, သဗ္ဗေပိ တေ အာဗာဓာ ကထိတာ။ ဧတ္ထ စ ပတိရူပေါ ဥပဋ္ဌာကော နာမ ဂိလာနုပဋ္ဌာကအင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတော ပဏ္ဍိတော ဒက္ခော အနလသော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဂိလာနုပဋ္ဌာကော အနုညာတောတိ ဘိက္ခုသံဃေန ဒါတဗ္ဗောတိ အနုညာတော။ တသ္မိဉှိ ဂိလာနေ အတ္တနော ဓမ္မတာယ ယာပေတုံ အသက္ကောန္တေ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၈၉။)ဘိက္ခုသံဃေန တဿ ဘိက္ခုနော ဧကော ဘိက္ခု စ သာမဏေရော စ ‘‘ဣမံ ပဋိဇဂ္ဂထာ’’တိ အပလောကေတွာ ဒါတဗ္ဗာ။ ယာဝ ပန တေ တံ ပဋိဇဂ္ဂန္တိ, တာဝ ဂိလာနဿ စ တေသဉ္စ ဒွိန္နံ ယေနတ္ထော, သဗ္ဗံ ဘိက္ခုသံဃဿေဝ ဘာရော။
အညေပိ ဂိလာနာ ဥပဋ္ဌာတဗ္ဗာတိ ဣတရေပိ ဒွေ ဂိလာနာ ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗာ။ ကိံ ကာရဏာ? ယောပိ ဟိ နိဋ္ဌပတ္တဂိလာနော, သော အနုပဋ္ဌိယမာနော ‘‘သစေ မံ ပဋိဇဂ္ဂေယျုံ, ဖာသုကံ မေ ဘဝေယျ။ န ခေါ ပန မံ ပဋိဇဂ္ဂန္တီ’’တိ မနောပဒေါသံ ကတွာ အပါယေ နိဗ္ဗတ္တေယျ။ ပဋိဇဂ္ဂိယမာနဿ ပနဿ ဧဝံ ဟောတိ ‘‘ဘိက္ခုသံဃေန ယံ ကာတဗ္ဗံ, တံ ကတံ။ မယှံ ပန ကမ္မဝိပါကော ဤဒိသော’’တိ။ သော ဘိက္ခုသံဃေ မေတ္တံ ပစ္စုပဋ္ဌာပေတွာ သဂ္ဂေ နိဗ္ဗတ္တိဿတိ။ ယော ပန အပ္ပမတ္တကေန ဗျာဓိနာ သမန္နာဂတော လဘန္တောပိ အလဘန္တောပိ ဝုဋ္ဌာတိယေဝ, တဿ ဝိနာပိ ဘေသဇ္ဇေန ဝူပသမနဗျာဓိ ဘေသဇ္ဇေ ကတေ ခိပ္ပတရံ ဝူပသမ္မတိ။ သော တတော ဗုဒ္ဓဝစနံ ဝါ ဥဂ္ဂဏှိတုံ သက္ခိဿတိ, သမဏဓမ္မံ ဝါ ကာတုံ သက္ခိဿတိ။ ဣမိနာ ကာရဏေန ‘‘အညေပိ ဂိလာနာ ဥပဋ္ဌာတဗ္ဗာ’’တိ ဝုတ္တံ။
နေဝ ဩက္ကမတီတိ နေဝ ပဝိသတိ။ နိယာမံ ကုသလေသု ဓမ္မေသု သမ္မတ္တန္တိ ကုသလေသု ဓမ္မေသု မဂ္ဂနိယာမသင်္ခါတံ သမ္မတ္တံ။ ဣမိနာ ပဒပရမော ပုဂ္ဂလော ကထိတော။ ဒုတိယဝါရေန ဥဂ္ဃဋိတညူ ဂဟိတော သာသနေ နာလကတ္ထေရသဒိသော ဗုဒ္ဓန္တရေ ဧကဝါရံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနံ သန္တိကေ ဩဝါဒံ လဘိတွာ ပဋိဝိဒ္ဓပစ္စေကဗောဓိဉာဏော စ။ တတိယဝါရေန ဝိပဉ္စိတညူ ပုဂ္ဂလော ကထိတော, နေယျော ပန တန္နိဿိတောဝ ဟောတိ။
ဓမ္မဒေသနာ အနုညာတာတိ မာသဿ အဋ္ဌ ဝါရေ ဓမ္မကထာ အနုညာတာ။ အညေသမ္ပိ ဓမ္မော ဒေသေတဗ္ဗောတိ ဣတရေသမ္ပိ ဓမ္မော ကထေတဗ္ဗော။ ကိံ ကာရဏာ? ပဒပရမဿ ဟိ ဣမသ္မိံ အတ္တဘာဝေ ဓမ္မံ ပဋိဝိဇ္ဈိတုံ အသက္ကောန္တဿာပိ အနာဂတေ ပစ္စယော ဘဝိဿတိ။ ယော ပန တထာဂတဿ ရူပဒဿနံ လဘန္တောပိ အလဘန္တောပိ ဓမ္မဝိနယဉ္စ သဝနာယ လဘန္တောပိ အလဘန္တောပိ ဓမ္မံ အဘိသမေတိ, သော အလဘန္တော တာဝ အဘိသမေတိ။ လဘန္တော ပန ခိပ္ပမေဝ အဘိသမေဿတီတိ ဣမိနာ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၉၀။)ကာရဏေန တေသံ ဓမ္မော ဒေသေတဗ္ဗော။ တတိယဿ ပန ပုနပ္ပုနံ ဒေသေတဗ္ဗောဝ။
၃။ သင်္ခါရသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၃။ တတိယေ သဗျာဗဇ္ဈန္တိ သဒုက္ခံ။ ကာယသင်္ခါရန္တိ ကာယဒွါရေ စေတနာရာသိံ။ အဘိသင်္ခရောတီတိ အာယူဟတိ ရာသိံ ကရောတိ ပိဏ္ဍံ ကရောတိ။ ဝစီမနောဒွါရေသုပိ ဧသေဝ နယော။ သဗျာဗဇ္ဈံ လောကန္တိ သဒုက္ခံ လောကံ။ သဗျာဗဇ္ဈာ ဖဿာ ဖုသန္တီတိ သဒုက္ခာ ဝိပါကဖဿာ ဖုသန္တိ။ သဗျာဗဇ္ဈံ ဝေဒနံ ဝေဒိယတီတိ သဒုက္ခံ ဝိပါကဝေဒနံ ဝေဒိယတိ, သာဗာဓံ နိရဿာဒန္တိ အတ္ထော။ သေယျထာပိ သတ္တာ နေရယိကာတိ ယထာ နိရယေ နိဗ္ဗတ္တသတ္တာ ဧကန္တဒုက္ခံ ဝေဒနံ ဝေဒိယန္တိ, ဧဝံ ဝေဒိယတီတိ အတ္ထော။ ကိံ ပန တတ္ထ ဥပေက္ခာဝေဒနာ နတ္ထီတိ? အတ္ထိ, ဒုက္ခဝေဒနာယ ပန ဗလဝဘာဝေန သာ အဗ္ဗောဟာရိကဋ္ဌာနေ ဌိတာ။ ဣတိ နိရယောဝ နိရယဿ ဥပမံ ကတွာ အာဟဋော။ တတြ ပဋိဘာဂဥပမာ နာမ ကိရ ဧသာ။
သေယျထာပိ ဒေဝါ သုဘကိဏှာတိ ဣဓာပိ ဒေဝလောကောဝ ဒေဝလောကဿ ဥပမံ ကတွာ အာဟဋော။ ယသ္မာ ပန ဟေဋ္ဌိမေသု ဗြဟ္မလောကေသု သပ္ပီတိကဇ္ဈာနဝိပါကော ဝတ္တတိ, သုဘကိဏှေသု နိပ္ပီတိကော ဧကန္တသုခေါဝ, တသ္မာ တေ အဂ္ဂဟေတွာ သုဘကိဏှာဝ ကထိတာ။ ဣတိ အယမ္ပိ တတြ ပဋိဘာဂဥပမာ နာမာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
ဝေါကိဏ္ဏသုခဒုက္ခန္တိ ဝေါမိဿကသုခဒုက္ခံ။ သေယျထာပိ မနုဿာတိ မနုဿာနံ ဟိ ကာလေန သုခံ ဟောတိ, ကာလေန ဒုက္ခံ။ ဧကစ္စေ စ ဒေဝါတိ ကာမာဝစရဒေဝါ။ တေသမ္ပိ ကာလေန သုခံ ဟောတိ, ကာလေန ဒုက္ခံ။ တေသံ ဟိ ဟီနတရာနံ မဟေသက္ခတရာ ဒေဝတာ ဒိသွာ အာသနာ ဝုဋ္ဌာတဗ္ဗံ ဟောတိ, မဂ္ဂါ ဥက္ကမိတဗ္ဗံ, ပါရုတဝတ္ထံ အပနေတဗ္ဗံ, အဉ္ဇလိကမ္မံ ကာတဗ္ဗန္တိ တံ သဗ္ဗမ္ပိ ဒုက္ခံ နာမ ဟောတိ။ ဧကစ္စေ စ ဝိနိပါတိကာတိ ဝေမာနိကပေတာ။ တေ ဟိ ကာလေန သမ္ပတ္တိံ အနုဘဝန္တိ ကာလေန ကမ္မန္တိ ဝေါကိဏ္ဏသုခဒုက္ခာဝ ဟောန္တိ။ ဣတိ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ တီဏိ သုစရိတာနိ လောကိယလောကုတ္တရမိဿကာနိ ကထိတာနီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၉၁။)၄။ ဗဟုကာရသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၄။ စတုတ္ထေ တယောမေ, ဘိက္ခဝေ, ပုဂ္ဂလာတိ တယော အာစရိယပုဂ္ဂလာ။ ပုဂ္ဂလဿ ဗဟုကာရာတိ အန္တေဝါသိကပုဂ္ဂလဿ ဗဟူပကာရာ။ ဗုဒ္ဓန္တိ သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓံ။ သရဏံ ဂတော ဟောတီတိ အဝဿယံ ဂတော ဟောတိ။ ဓမ္မန္တိ သတန္တိကံ နဝလောကုတ္တရဓမ္မံ။ သံဃန္တိ အဋ္ဌအရိယပုဂ္ဂလသမူဟံ။ ဣဒဉ္စ ပန သရဏဂမနံ အဂ္ဂဟိတသရဏပုဗ္ဗဿ အကတာဘိနိဝေသဿ ဝသေန ဝုတ္တံ။ ဣတိ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ သရဏဒါယကော သောတာပတ္တိမဂ္ဂသမ္ပာပကော အရဟတ္တမဂ္ဂသမ္ပာပကောတိ တယော အာစရိယာ ဗဟုကာရာတိ အာဂတာ, ပဗ္ဗဇ္ဇာဒါယကော ဗုဒ္ဓဝစနဒါယကော ကမ္မဝါစာစရိယော သကဒါဂါမိမဂ္ဂသမ္ပာပကော အနာဂါမိမဂ္ဂသမ္ပာပကောတိ ဣမေ အာစရိယာ န အာဂတာ, ကိံ ဧတေ န ဗဟုကာရာတိ? နော, န ဗဟုကာရာ။ အယံ ပန ဒေသနာ ဒုဝိဓေန ပရိစ္ဆိန္နာ။ တသ္မာ သဗ္ဗေပေတေ ဗဟုကာရာ။ တေသု သရဏဂမနသ္မိံယေဝ အကတာဘိနိဝေသော ဝဋ္ဋတိ, စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလကသိဏပရိကမ္မဝိပဿနာဉာဏာနိ ပန ပဌမမဂ္ဂသန္နိဿိတာနိ ဟောန္တိ, ဥပရိ ဒွေ မဂ္ဂါ စ ဖလာနိ စ အရဟတ္တမဂ္ဂသန္နိဿိတာနီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။
ဣမိနာ ပုဂ္ဂလေနာတိ ဣမိနာ အန္တေဝါသိကပုဂ္ဂလေန။ န သုပ္ပတိကာရံ ဝဒါမီတိ ပတိကာရံ ကာတုံ န သုကရန္တိ ဝဒါမိ။ အဘိဝါဒနာဒီသု အနေကသတဝါရံ အနေကသဟဿဝါရမ္ပိ ဟိ ပဉ္စပတိဋ္ဌိတေန နိပတိတွာ ဝန္ဒန္တော အာသနာ ဝုဋ္ဌာယ ပစ္စုဂ္ဂစ္ဆန္တော ဒိဋ္ဌဒိဋ္ဌက္ခဏေ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဏှန္တော အနုစ္ဆဝိကံ သာမီစိကမ္မံ ကရောန္တော ဒိဝသေ ဒိဝသေ စီဝရသတံ စီဝရသဟဿံ ပိဏ္ဍပါတသတံ ပိဏ္ဍပါတသဟဿံ ဒဒမာနော စက္ကဝါဠပရိယန္တေန သဗ္ဗရတနမယံ အာဝါသံ ကရောန္တော သပ္ပိနဝနီတာဒိနာနပ္ပကာရံ ဘေသဇ္ဇံ အနုပ္ပဒဇ္ဇမာနော နေဝ သက္ကောတိ အာစရိယေန ကတဿ ပတိကာရံ နာမ ကာတုန္တိ ဧဝမတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။
၅။ ဝဇိရူပမသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၅။ ပဉ္စမေ အရုကူပမစိတ္တောတိ ပုရာဏဝဏသဒိသစိတ္တော။ ဝိဇ္ဇူပမစိတ္တောတိ ဣတ္တရကာလောဘာသနေန ဝိဇ္ဇုသဒိသစိတ္တော။ ဝဇိရူပမစိတ္တောတိ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၉၂။)ကိလေသာနံ မူလဃာတကရဏသမတ္ထတာယ ဝဇိရေန သဒိသစိတ္တော။ အဘိသဇ္ဇတီတိ လဂ္ဂတိ။ ကုပ္ပတီတိ ကောပဝသေန ကုပ္ပတိ။ ဗျာပဇ္ဇတီတိ ပကတိဘာဝံ ပဇဟတိ, ပူတိကော ဟောတိ။ ပတိတ္ထီယတီတိ ထိနဘာဝံ ထဒ္ဓဘာဝံ အာပဇ္ဇတိ။ ကောပန္တိ ဒုဗ္ဗလကောဓံ။ ဒေါသန္တိ ဒုဿနဝသေန တတော ဗလဝတရံ။ အပ္ပစ္စယန္တိ အတုဋ္ဌာကာရံ ဒေါမနဿံ။ ဒုဋ္ဌာရုကောတိ ပုရာဏဝဏော။ ကဋ္ဌေနာတိ ဒဏ္ဍကကောဋိယာ။ ကဌလေနာတိ ကပါလေန။ အာသဝံ ဒေတီတိ အပရာပရံ သဝတိ။ ပုရာဏဝဏော ဟိ အတ္တနော ဓမ္မတာယေဝ ပုဗ္ဗံ လောဟိတံ ယူသန္တိ ဣမာနိ တီဏိ သဝတိ, ဃဋ္ဋိတော ပန တာနိ အဓိကတရံ သဝတိ။
ဧဝမေဝ ခေါတိ ဧတ္ထ ဣဒံ ဩပမ္မသံသန္ဒနံ – ဒုဋ္ဌာရုကော ဝိယ ဟိ ကောဓနပုဂ္ဂလော, တဿ အတ္တနော ဓမ္မတာယ သဝနံ ဝိယ ကောဓနဿပိ အတ္တနော ဓမ္မတာယ ဥဒ္ဓုမာတဿ ဝိယ စဏ္ဍိကတဿ စရဏံ, ကဋ္ဌေန ဝါ ကဌလာယ ဝါ ဃဋ္ဋနံ ဝိယ အပ္ပမတ္တံ ဝစနံ, ဘိယျောသောမတ္တာယ သဝနံ ဝိယ ‘‘မာဒိသံ နာမ ဧသ ဧဝံ ဝဒတီ’’တိ ဘိယျောသောမတ္တာယ ဥဒ္ဓုမာယနဘာဝေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။
ရတ္တန္ဓကာရတိမိသာယန္တိ ရတ္တိံ စက္ခုဝိညာဏုပ္ပတ္တိနိဝါရဏေန အန္ဓဘာဝကရဏေ ဗဟလတမေ။ ဝိဇ္ဇန္တရိကာယာတိ ဝိဇ္ဇုပ္ပတ္တိက္ခဏေ။ ဣဓာပိ ဣဒံ ဩပမ္မသံသန္ဒနံ – စက္ခုမာ ပုရိသော ဝိယ ဟိ ယောဂါဝစရော ဒဋ္ဌဗ္ဗော, အန္ဓကာရံ ဝိယ သောတာပတ္တိမဂ္ဂဝဇ္ဈာ ကိလေသာ, ဝိဇ္ဇုသဉ္စရဏံ ဝိယ သောတာပတ္တိမဂ္ဂဉာဏဿ ဥပ္ပတ္တိကာလော, ဝိဇ္ဇန္တရိကာယ စက္ခုမတော ပုရိသဿ သမန္တာ ရူပဒဿနံ ဝိယ သောတာပတ္တိမဂ္ဂက္ခဏေ နိဗ္ဗာနဒဿနံ, ပုန အန္ဓကာရာဝတ္ထရဏံ ဝိယ သကဒါဂါမိမဂ္ဂဝဇ္ဈာ ကိလေသာ, ပုန ဝိဇ္ဇုသဉ္စရဏံ ဝိယ သကဒါဂါမိမဂ္ဂဉာဏဿ ဥပ္ပါဒေါ, ဝိဇ္ဇန္တရိကာယ စက္ခုမတော ပုရိသဿ သမန္တာ ရူပဒဿနံ ဝိယ သကဒါဂါမိမဂ္ဂက္ခဏေ နိဗ္ဗာနဒဿနံ, ပုန အန္ဓကာရာဝတ္ထရဏံ ဝိယ အနာဂါမိမဂ္ဂဝဇ္ဈာ ကိလေသာ, ပုန ဝိဇ္ဇုသဉ္စရဏံ ဝိယ အနာဂါမိမဂ္ဂဉာဏဿ ဥပ္ပါဒေါ, ဝိဇ္ဇန္တရိကာယ စက္ခုမတော ပုရိသဿ သမန္တာ ရူပဒဿနံ ဝိယ အနာဂါမိမဂ္ဂက္ခဏေ နိဗ္ဗာနဒဿနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၉၃။)ဝဇိရူပမစိတ္တတာယပိ ဣဒံ ဩပမ္မသံသန္ဒနံ – ဝဇိရံ ဝိယ ဟိ အရဟတ္တမဂ္ဂဉာဏံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ, မဏိဂဏ္ဌိပါသာဏဂဏ္ဌိ ဝိယ အရဟတ္တမဂ္ဂဝဇ္ဈာ ကိလေသာ, ဝဇိရဿ မဏိဂဏ္ဌိမ္ပိ ဝါ ပါသာဏဂဏ္ဌိမ္ပိ ဝါ ဝိနိဝိဇ္ဈိတွာ အဂမနဘာဝဿ နတ္ထိတာ ဝိယ အရဟတ္တမဂ္ဂဉာဏေန အစ္ဆေဇ္ဇာနံ ကိလေသာနံ နတ္ထိဘာဝေါ, ဝဇိရေန နိဗ္ဗိဒ္ဓဝေဓဿ ပုန အပတိပူရဏံ ဝိယ အရဟတ္တမဂ္ဂေန ဆိန္နာနံ ကိလေသာနံ ပုန အနုပ္ပါဒေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗောတိ။
၆။ သေဝိတဗ္ဗသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၆။ ဆဋ္ဌေ သေဝိတဗ္ဗောတိ ဥပသင်္ကမိတဗ္ဗော။ ဘဇိတဗ္ဗောတိ အလ္လီယိတဗ္ဗော။ ပယိရုပါသိတဗ္ဗောတိ သန္တိကေ နိသီဒနဝသေန ပုနပ္ပုနံ ဥပါသိတဗ္ဗော။ သက္ကတွာ ဂရုံ ကတွာတိ သက္ကာရဉ္စေဝ ဂရုကာရဉ္စ ကတွာ။ ဟီနော ဟောတိ သီလေနာတိအာဒီသု ဥပါဒါယုပါဒါယ ဟီနတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တတ္ထ ယော ဟိ ပဉ္စ သီလာနိ ရက္ခတိ, သော ဒသ သီလာနိ ရက္ခန္တေန န သေဝိတဗ္ဗော။ ယော ဒသ သီလာနိ ရက္ခတိ, သော စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလံ ရက္ခန္တေန န သေဝိတဗ္ဗော။ အညတြ အနုဒ္ဒယာ အညတြ အနုကမ္ပာတိ ဌပေတွာ အနုဒ္ဒယဉ္စ အနုကမ္ပဉ္စ။ အတ္တနော အတ္ထာယေဝ ဟိ ဧဝရူပေါ ပုဂ္ဂလော န သေဝိတဗ္ဗော, အနုဒ္ဒယာနုကမ္ပာဝသေန ပန တံ ဥပသင်္ကမိတုံ ဝဋ္ဋတိ။
သီလသာမညဂတာနံ သတန္တိ သီလေန သမာနဘာဝံ ဂတာနံ သန္တာနံ။ သီလကထာ စ နော ဘဝိဿတီတိ ဧဝံ သမာနသီလာနံ အမှာကံ သီလမေဝ အာရဗ္ဘ ကထာ ဘဝိဿတိ။ သာ စ နော ပဝတ္တိနီ ဘဝိဿတီတိ သာ စ အမှာကံ ကထာ ဒိဝသမ္ပိ ကထေန္တာနံ ပဝတ္တိဿတိ န ပဋိဟညိဿတိ။ သာ စ နော ဖာသု ဘဝိဿတီတိ သာ စ ဒိဝသမ္ပိ ပဝတ္တမာနာ သီလကထာ အမှာကံ ဖာသုဝိဟာရော သုခဝိဟာရော ဘဝိဿတိ။ သမာဓိပညာကထာသုပိ ဧသေဝ နယော။
သီလက္ခန္ဓန္တိ သီလရာသိံ။ တတ္ထ တတ္ထ ပညာယ အနုဂ္ဂဟေဿာမီတိ ဧတ္ထ သီလဿ အသပ္ပါယေ အနုပကာရဓမ္မေ ဝဇ္ဇေတွာ သပ္ပါယေ ဥပကာရဓမ္မေ သေဝန္တော တသ္မိံ တသ္မိံ ဌာနေ သီလက္ခန္ဓံ ပညာယ အနုဂ္ဂဏှာတိ နာမ။ သမာဓိပညာက္ခန္ဓေသုပိ ဧသေဝ နယော။ နိဟီယတီတိ အတ္တနော ဟီနတရံ ပုဂ္ဂလံ သေဝန္တော ခါရပရိဿာဝနေ အာသိတ္တဥဒကံ ဝိယ သတတံ သမိတံ ဟာယတိ ပရိဟာယတိ။ တုလျသေဝီတိ အတ္တနာ သမာနသေဝီ။ သေဋ္ဌမုပနမန္တိ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၉၄။)သေဋ္ဌံ ပုဂ္ဂလံ ဩဏမန္တော။ ဥဒေတိ ခိပ္ပန္တိ ခိပ္ပမေဝ ဝဍ္ဎတိ။ တသ္မာ အတ္တနော ဥတ္တရိံ ဘဇေထာတိ ယသ္မာ သေဋ္ဌံ ပုဂ္ဂလံ ဥပနမန္တော ဥဒေတိ ခိပ္ပံ, တသ္မာ အတ္တနော ဥတ္တရိတရံ ဝိသိဋ္ဌတရံ ဘဇေထ။
၇။ ဇိဂုစ္ဆိတဗ္ဗသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၇။ သတ္တမေ ဇိဂုစ္ဆိတဗ္ဗောတိ ဂူထံ ဝိယ ဇိဂုစ္ဆိတဗ္ဗော။ အထ ခေါ နန္တိ အထ ခေါ အဿ။ ကိတ္တိသဒ္ဒေါတိ ကထာသဒ္ဒေါ။ ဧဝမေဝ ခေါတိ ဧတ္ထ ဂူထကူပေါ ဝိယ ဒုဿီလျံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဂူထကူပေ ပတိတွာ ဌိတော ဓမ္မနိအဟိ ဝိယ ဒုဿီလပုဂ္ဂလော။ ဂူထကူပတော ဥဒ္ဓရိယမာနေန တေန အဟိနာ ပုရိသဿ သရီရံ အာရုဠှေနာပိ အဒဋ္ဌဘာဝေါ ဝိယ ဒုဿီလံ သေဝမာနဿာပိ တဿ ကိရိယာယ အကရဏဘာဝေါ။ သရီရံ ဂူထေန မက္ခေတွာ အဟိနာ ဂတကာလော ဝိယ ဒုဿီလံ သေဝမာနဿ ပါပကိတ္တိသဒ္ဒအဗ္ဘုဂ္ဂမနကာလော ဝေဒိတဗ္ဗော။
တိန္ဒုကာလာတန္တိ တိန္ဒုကရုက္ခအလာတံ။ ဘိယျောသောမတ္တာယ စိစ္စိဋာယတီတိ တံ ဟိ ဈာယမာနံ ပကတိယာပိ ပပဋိကာယော မုဉ္စန္တံ စိစ္စိဋာတိ ‘‘စိဋိစိဋာ’’တိ သဒ္ဒံ ကရောတိ, ဃဋ္ဋိတံ ပန အဓိမတ္တံ ကရောတီတိ အတ္ထော။ ဧဝမေဝ ခေါတိ ဧဝမေဝံ ကောဓနော အတ္တနော ဓမ္မတာယပိ ဥဒ္ဓတော စဏ္ဍိကတော ဟုတွာ စရတိ, အပ္ပမတ္တကံ ပန ဝစနံ သုတကာလေ ‘‘မာဒိသံ နာမ ဧဝံ ဝဒတိ ဧဝံ ဝဒတီ’’တိ အတိရေကတရံ ဥဒ္ဓတော စဏ္ဍိကတော ဟုတွာ စရတိ။ ဂူထကူပေါတိ ဂူထပုဏ္ဏကူပေါ, ဂူထရာသိယေဝ ဝါ။ ဩပမ္မသံသန္ဒနံ ပနေတ္ထ ပုရိမနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တသ္မာ ဧဝရူပေါ ပုဂ္ဂလော အဇ္ဈုပေက္ခိတဗ္ဗော န သေဝိတဗ္ဗောတိ ယသ္မာ ကောဓနော အတိသေဝိယမာနော အတိဥပသင်္ကမိယမာနောပိ ကုဇ္ဈတိယေဝ, ‘‘ကိံ ဣမိနာ’’တိ ပဋိက္ကမန္တေပိ ကုဇ္ဈတိယေဝ။ တသ္မာ ပလာလဂ္ဂိ ဝိယ အဇ္ဈုပေက္ခိတဗ္ဗော န သေဝိတဗ္ဗော န ဘဇိတဗ္ဗော။ ကိံ ဝုတ္တံ ဟောတိ? ယော ဟိ ပလာလဂ္ဂိံ အတိဥပသင်္ကမိတွာ တပ္ပတိ, တဿ သရီရံ ဈာယတိ။ ယော အတိပဋိက္ကမိတွာ တပ္ပတိ, တဿ သီတံ န ဝူပသမ္မတိ။ အနုပသင်္ကမိတွာ အပဋိက္ကမိတွာ ပန မဇ္ဈတ္တဘာဝေန တပ္ပန္တဿ သီတံ ဝူပသမ္မတိ, တသ္မာ ပလာလဂ္ဂိ ဝိယ ကောဓနော ပုဂ္ဂလော
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၉၅။)မဇ္ဈတ္တဘာဝေန အဇ္ဈုပေက္ခိတဗ္ဗော, န သေဝိတဗ္ဗော န ဘဇိတဗ္ဗော န ပယိရုပါသိတဗ္ဗော။
ကလျာဏမိတ္တောတိ သုစိမိတ္တော။ ကလျာဏသဟာယောတိ သုစိသဟာယော။ သဟာယာ နာမ သဟဂါမိနော သဒ္ဓိံစရာ။ ကလျာဏသမ္ပဝင်္ကောတိ ကလျာဏေသု သုစိပုဂ္ဂလေသု သမ္ပဝင်္ကော, တန္နိန္နတပ္ပေါဏတပ္ပဗ္ဘာရမာနသောတိ အတ္ထော။
၈။ ဂူထဘာဏီသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၈။ အဋ္ဌမေ ဂူထဘာဏီတိ ယော ဂူထံ ဝိယ ဒုဂ္ဂန္ဓကထံ ကထေတိ။ ပုပ္ဖဘာဏီတိ ယော ပုပ္ဖါနိ ဝိယ သုဂန္ဓကထံ ကထေတိ။ မဓုဘာဏီတိ ယော မဓု ဝိယ မဓုရကထံ ကထေတိ။ သဘဂ္ဂတောတိ သဘာယ ဌိတော။ ပရိသဂ္ဂတောတိ ဂါမပရိသာယ ဌိတော။ ဉာတိမဇ္ဈဂတောတိ ဉာတီနံ မဇ္ဈေ ဌိတော။ ပူဂမဇ္ဈဂတောတိ သေဏီနံ မဇ္ဈေ ဌိတော။ ရာဇကုလမဇ္ဈဂတောတိ ရာဇကုလဿ မဇ္ဈေ မဟာဝိနိစ္ဆယေ ဌိတော။ အဘိနီတောတိ ပုစ္ဆနတ္ထာယာနီတော။ သက္ခိပုဋ္ဌောတိ သက္ခိံ ကတွာ ပုစ္ဆိတော။ ဧဟမ္ဘော ပုရိသာတိ အာလပနမေတံ။ အတ္တဟေတု ဝါ ပရဟေတု ဝါတိ အတ္တနော ဝါ ပရဿ ဝါ ဟတ္ထပါဒါဒိဟေတု ဝါ ဓနဟေတု ဝါ။ အာမိသကိဉ္စိက္ခဟေတု ဝါတိ ဧတ္ထ အာမိသန္တိ လဉ္ဇော အဓိပ္ပေတော။ ကိဉ္စိက္ခန္တိ ယံ ဝါ တံ ဝါ အပ္ပမတ္တကံ အန္တမသော တိတ္တိရိယဝဋ္ဋကသပ္ပိပိဏ္ဍနဝနီတပိဏ္ဍာဒိမတ္တကဿ လဉ္ဇဿ ဟေတူတိ အတ္ထော။ သမ္ပဇာနမုသာ ဘာသိတာ ဟောတီတိ ဇာနန္တောယေဝ မုသာဝါဒံ ကတ္တာ ဟောတိ။
နေလာတိ ဧလံ ဝုစ္စတိ ဒေါသော, နာဿ ဧလန္တိ နေလာ, နိဒ္ဒေါသာတိ အတ္ထော။ ‘‘နေလင်္ဂေါ သေတပစ္ဆာဒေါ’’တိ (ဥဒါ။ ၆၅) ဧတ္ထ ဝုတ္တသီလံ ဝိယ။ ကဏ္ဏသုခါတိ ဗျဉ္ဇနမဓုရတာယ ကဏ္ဏာနံ သုခါ, သူစိဝိဇ္ဈနံ ဝိယ ကဏ္ဏသူလံ န ဇနေတိ။ အတ္ထမဓုရတာယ သကလသရီရေ ကောပံ အဇနေတွာ ပေမံ ဇနေတီတိ ပေမနီယာ။ ဟဒယံ ဂစ္ဆတိ အပ္ပဋိဟညမာနာ သုခေန စိတ္တံ ပဝိသတီတိ ဟဒယင်္ဂမာ။ ဂုဏပရိပုဏ္ဏတာယ ပုရေ ဘဝါတိ ပေါရီ။ ပုရေ သံဝဍ္ဎနာရီ ဝိယ သုကုမာရာတိပိ ပေါရီ။ ပုရဿ ဧသာတိပိ ပေါရီ။ ပုရဿ ဧသာတိ နဂရဝါသီနံ ကထာတိ အတ္ထော။ နဂရဝါသိနော ဟိ ယုတ္တကထာ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၉၆။)ဟောန္တိ, ပိတိမတ္တံ ပိတာတိ, မာတိမတ္တံ မာတာတိ, ဘာတိမတ္တံ ဘာတာတိ ဝဒန္တိ။ ဧဝရူပီ ကထာ ဗဟုနော ဇနဿ ကန္တာ ဟောတီတိ ဗဟုဇနကန္တာ။ ကန္တဘာဝေနေဝ ဗဟုနော ဇနဿ မနာပါ စိတ္တဝုဒ္ဓိကရာတိ ဗဟုဇနမနာပါ။
၉။ အန္ဓသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၉။ နဝမေ စက္ခု န ဟောတီတိ ပညာစက္ခု န ဟောတိ။ ဖာတိံ ကရေယျာတိ ဖီတံ ဝဍ္ဎိတံ ကရေယျ။ သာဝဇ္ဇာနဝဇ္ဇေတိ သဒေါသနိဒ္ဒေါသေ။ ဟီနပ္ပဏီတေတိ အဓမုတ္တမေ။ ကဏှသုက္ကသပ္ပဋိဘာဂေတိ ကဏှသုက္ကာယေဝ အညမညံ ပဋိဗာဟနတော ပဋိပက္ခဝသေန သပ္ပဋိဘာဂါတိ ဝုစ္စန္တိ။ အယံ ပနေတ္ထ သင်္ခေပေါ – ကုသလေ ဓမ္မေ ‘‘ကုသလာ ဓမ္မာ’’တိ ဇာနေယျ, အကုသလေ ဓမ္မေ ‘‘အကုသလာ ဓမ္မာ’’တိ ဇာနေယျ။ သာဝဇ္ဇာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ကဏှသုက္ကသပ္ပဋိဘာဂေသု ပန ကဏှဓမ္မေ ‘‘သုက္ကသပ္ပဋိဘာဂါ’’တိ ဇာနေယျ, သုက္ကဓမ္မေ ‘‘ကဏှသပ္ပဋိဘာဂါ’’တိ ယေန ပညာစက္ခုနာ ဇာနေယျ, တထာရူပမ္ပိဿ စက္ခု န ဟောတီတိ။ ဣမိနာ နယေန သေသဝါရေသုပိ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။
န စေဝ ဘောဂါ တထာရူပါတိ တထာဇာတိကာ ဘောဂါပိဿ န ဟောန္တိ။ န စ ပုညာနိ ကုဗ္ဗတီတိ ပုညာနိ စ န ကရောတိ။ ဧတ္တာဝတာ ဘောဂုပ္ပါဒနစက္ခုနော စ ပုညကရဏစက္ခုနော စ အဘာဝေါ ဝုတ္တော။ ဥဘယတ္ထ ကလိဂ္ဂါဟောတိ ဣဓလောကေ စ ပရလောကေ စာတိ ဥဘယသ္မိမ္ပိ အပရဒ္ဓဂ္ဂါဟော, ပရာဇယဂ္ဂါဟော ဟောတီတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ ဥဘယတ္ထ ကလိဂ္ဂါဟောတိ ဥဘယေသမ္ပိ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကာနံ အတ္ထာနံ ကလိဂ္ဂါဟော, ပရာဇယဂ္ဂါဟောတိ အတ္ထော။ ဓမ္မာဓမ္မေနာတိ ဒသကုသလကမ္မပထဓမ္မေနပိ ဒသအကုသလကမ္မပထအဓမ္မေနပိ။ သဌောတိ ကေရာဋိကော။ ဘောဂါနိ ပရိယေသတီတိ ဘောဂေ ဂဝေသတိ။ ထေယျေန ကူဋကမ္မေန, မုသာဝါဒေန စူဘယန္တိ ထေယျာဒီသု ဥဘယေန ပရိယေသတီတိ အတ္ထော။ ကထံ? ထေယျေန ကူဋကမ္မေန စ ပရိယေသတိ, ထေယျေန မုသာဝါဒေန စ ပရိယေသတိ, ကူဋကမ္မေန မုသာဝါဒေန စ ပရိယေသတိ။ သံဃာတုန္တိ သံဃရိတုံ။ ဓမ္မလဒ္ဓေဟီတိ ဒသကုသလကမ္မပထဓမ္မံ အကောပေတွာ လဒ္ဓေဟိ။ ဥဋ္ဌာနာဓိဂတန္တိ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၉၇။)ဝီရိယေန အဓိဂတံ။ အဗျဂ္ဃမာနသောတိ နိဗ္ဗိစိကိစ္ဆစိတ္တော။ ဘဒ္ဒကံ ဌာနန္တိ သေဋ္ဌံ ဒေဝဋ္ဌာနံ။ န သောစတီတိ ယသ္မိံ ဌာနေ အန္တောသောကေန န သောစတိ။
၁၀။ အဝကုဇ္ဇသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၀။ ဒသမေ အဝကုဇ္ဇပညောတိ အဓောမုခပညော။ ဥစ္ဆင်္ဂပညောတိ ဥစ္ဆင်္ဂသဒိသပညော။ ပုထုပညောတိ ဝိတ္ထာရိကပညော။ အာဒိကလျာဏန္တိအာဒီသု အာဒီတိ ပုဗ္ဗပဋ္ဌပနာ။ မဇ္ဈန္တိ ကထာဝေမဇ္ဈံ။ ပရိယောသာနန္တိ သန္နိဋ္ဌာနံ။ ဣတိဿ တေ ဓမ္မံ ကထေန္တာ ပုဗ္ဗပဋ္ဌပနေပိ ကလျာဏံ ဘဒ္ဒကံ အနဝဇ္ဇမေဝ ကတွာ ကထေန္တိ, ဝေမဇ္ဈေပိ ပရိယောသာနေပိ။ ဧတ္ထ စ အတ္ထိ ဒေသနာယ အာဒိမဇ္ဈပရိယောသာနာနိ, အတ္ထိ သာသနဿ။ တတ္ထ ဒေသနာယ တာဝ စတုပ္ပဒိကဂါထာယ ပဌမပဒံ အာဒိ, ဒွေ ပဒါနိ မဇ္ဈံ, အဝသာနပဒံ ပရိယောသာနံ။ ဧကာနုသန္ဓိကဿ သုတ္တဿ နိဒါနံ အာဒိ, အနုသန္ဓိ မဇ္ဈံ, ဣဒမဝေါစာတိ အပ္ပနာ ပရိယောသာနံ။ အနေကာနုသန္ဓိကဿ ပဌမော အနုသန္ဓိ အာဒိ, တတော ပရံ ဧကော ဝါ အနေကေ ဝါ မဇ္ဈံ, ပစ္ဆိမော ပရိယောသာနံ။ အယံ တာဝ ဒေသနာယ နယော။ သာသနဿ ပန သီလံ အာဒိ, သမာဓိ မဇ္ဈံ, ဝိပဿနာ ပရိယောသာနံ။ သမာဓိ ဝါ အာဒိ, ဝိပဿနာ မဇ္ဈံ, မဂ္ဂေါ ပရိယောသာနံ။ ဝိပဿနာ ဝါ အာဒိ, မဂ္ဂေါ မဇ္ဈံ, ဖလံ ပရိယောသာနံ။ မဂ္ဂေါ ဝါ အာဒိ, ဖလံ မဇ္ဈံ, နိဗ္ဗာနံ ပရိယောသာနံ။ ဒွေ ဒွေ ဝါ ကယိရမာနေ သီလသမာဓယော အာဒိ, ဝိပဿနာမဂ္ဂါ မဇ္ဈံ, ဖလနိဗ္ဗာနာနိ ပရိယောသာနံ။
သာတ္ထန္တိ သာတ္ထကံ ကတွာ ဒေသေန္တိ။ သဗျဉ္ဇနန္တိ အက္ခရပါရိပူရိံ ကတွာ ဒေသေန္တိ။ ကေဝလပရိပုဏ္ဏန္တိ သကလပရိပုဏ္ဏံ အနူနံ ကတွာ ဒေသေန္တိ။ ပရိသုဒ္ဓန္တိ ပရိသုဒ္ဓံ နိဇ္ဇဋံ နိဂ္ဂဏ္ဌိံ ကတွာ ဒေသေန္တိ။ ဗြဟ္မစရိယံ ပကာသေန္တီတိ ဧဝံ ဒေသေန္တာ စ သေဋ္ဌစရိယဘူတံ သိက္ခတ္တယသင်္ဂဟိတံ အရိယံ အဋ္ဌင်္ဂိကံ မဂ္ဂံ ပကာသေန္တိ။ နေဝ အာဒိံ မနသိ ကရောတီတိ နေဝ ပုဗ္ဗပဋ္ဌပနံ မနသိ ကရောတိ။
ကုမ္ဘောတိ ဃဋော။ နိကုဇ္ဇောတိ အဓောမုခေါ ဌပိတော။ ဧဝမေဝ ခေါတိ ဧတ္ထ ကုမ္ဘော နိကုဇ္ဇော ဝိယ အဝကုဇ္ဇပညော ပုဂ္ဂလော ဒဋ္ဌဗ္ဗော,
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၉၈။)ဥဒကာသိဉ္စနကာလော ဝိယ ဓမ္မဒေသနာယ လဒ္ဓကာလော, ဥဒကဿ ဝိဝဋ္ဋနကာလော ဝိယ တသ္မိံ အာသနေ နိသိန္နဿ ဥဂ္ဂဟေတုံ အသမတ္ထကာလော, ဥဒကဿ အသဏ္ဌာနကာလော ဝိယ ဝုဋ္ဌဟိတွာ အသလ္လက္ခဏကာလော ဝေဒိတဗ္ဗော။
အာကိဏ္ဏာနီတိ ပက္ခိတ္တာနိ။ သတိသမ္မောသာယ ပကိရေယျာတိ မုဋ္ဌဿတိတာယ ဝိကိရေယျ။ ဧဝမေဝ ခေါတိ ဧတ္ထ ဥစ္ဆင်္ဂေါ ဝိယ ဥစ္ဆင်္ဂပညော ပုဂ္ဂလော ဒဋ္ဌဗ္ဗော, နာနာခဇ္ဇကာနိ ဝိယ နာနပ္ပကာရံ ဗုဒ္ဓဝစနံ, ဥစ္ဆင်္ဂေ နာနာခဇ္ဇကာနိ ခါဒန္တဿ နိသိန္နကာလော ဝိယ တသ္မိံ အာသနေ နိသိန္နဿ ဥဂ္ဂဏှနကာလော, ဝုဋ္ဌဟန္တဿ သတိသမ္မောသာ ပကိရဏကာလော ဝိယ တသ္မာ အာသနာ ဝုဋ္ဌာယ ဂစ္ဆန္တဿ အသလ္လက္ခဏကာလော ဝေဒိတဗ္ဗော။
ဥက္ကုဇ္ဇောတိ ဥပရိမုခေါ ဌပိတော။ သဏ္ဌာတီတိ ပတိဋ္ဌဟတိ။ ဧဝမေဝ ခေါတိ ဧတ္ထ ဥပရိမုခေါ ဌပိတော ကုမ္ဘော ဝိယ ပုထုပညော ပုဂ္ဂလော ဒဋ္ဌဗ္ဗော, ဥဒကဿ အာသိတ္တကာလော ဝိယ ဒေသနာယ လဒ္ဓကာလော, ဥဒကဿ သဏ္ဌာနကာလော ဝိယ တတ္ထ နိသိန္နဿ ဥဂ္ဂဏှနကာလော, နော ဝိဝဋ္ဋနကာလော ဝိယ ဝုဋ္ဌာယ ဂစ္ဆန္တဿ သလ္လက္ခဏကာလော ဝေဒိတဗ္ဗော။
ဒုမ္မေဓောတိ နိပ္ပညော။ အဝိစက္ခဏောတိ သံဝိဒဟနပညာယ ရဟိတော။ ဂန္တာတိ ဂမနသီလော။ သေယျော ဧတေန ဝုစ္စတီတိ ဧတသ္မာ ပုဂ္ဂလာ ဥတ္တရိတရောတိ ဝုစ္စတိ။ ဓမ္မာနုဓမ္မပ္ပဋိပန္နောတိ နဝလောကုတ္တရဓမ္မဿ အနုဓမ္မံ သဟ သီလေန ပုဗ္ဗဘာဂပဋိပဒံ ပဋိပန္နော။ ဒုက္ခဿာတိ ဝဋ္ဋဒုက္ခဿ။ အန္တကရော သိယာတိ ကောဋိကရော ပရိစ္ဆေဒကရော ပရိဝဋုမကရော ဘဝေယျာတိ။
ပုဂ္ဂလဝဂ္ဂေါ တတိယော။
၄။ ဒေဝဒူတဝဂ္ဂေါ
၁။ သဗြဟ္မကသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၁။ စတုတ္ထဿ ပဌမေ အဇ္ဈာဂါရေတိ သကေ ဃရေ။ ပူဇိတာ ဟောန္တီတိ ယံ ဃရေ အတ္ထိ, တေန ပဋိဇဂ္ဂိတာ ဂေါပိတာ ဟောန္တိ။ ဣတိ မာတာပိတုပူဇကာနိ ကုလာနိ မာတာပိတူဟိ သဗြဟ္မကာနီတိ ပကာသေတွာ ဣဒါနိ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၉၉။)နေသံ သပုဗ္ဗာစရိယကာဒိဘာဝံ ပကာသေန္တော သပုဗ္ဗာစရိယကာနီတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဗြဟ္မာတိအာဒီနိ တေသံ ဗြဟ္မာဒိဘာဝသာဓနတ္ထံ ဝုတ္တာနိ။ ဗဟုကာရာတိ ပုတ္တာနံ ဗဟူပကာရာ။ အာပါဒကာတိ ဇီဝိတဿ အာပါဒကာ။ ပုတ္တကာနံ ဟိ မာတာပိတူဟိ ဇီဝိတံ အာပါဒိတံ ပါလိတံ ဃဋိတံ အနုပ္ပဗန္ဓေန ပဝတ္တိတံ။ ပေါသကာတိ ဟတ္ထပါဒေ ဝဍ္ဎေတွာ ဟဒယလောဟိတံ ပါယေတွာ ပေါသေတာရော။ ဣမဿ လောကဿ ဒဿေတာရောတိ ပုတ္တာနံ ဟိ ဣမသ္မိံ လောကေ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌာရမ္မဏဿ ဒဿနံ နာမ မာတာပိတရော နိဿာယ ဇာတန္တိ ဣမဿ လောကဿ ဒဿေတာရော နာမ။
ဗြဟ္မာတိ မာတာပိတရောတိ သေဋ္ဌာဓိဝစနံ။ ယထာ ဗြဟ္မုနော စတဿော ဘာဝနာ အဝိဇဟိတာ ဟောန္တိ မေတ္တာ ကရုဏာ မုဒိတာ ဥပေက္ခာတိ, ဧဝမေဝ မာတာပိတူနံ ပုတ္တကေသု စတဿော ဘာဝနာ အဝိဇဟိတာ ဟောန္တိ။ တာ တသ္မိံ တသ္မိံ ကာလေ ဝေဒိတဗ္ဗာ – ကုစ္ဆိဂတသ္မိံ ဟိ ဒါရကေ ‘‘ကဒါ နု ခေါ ပုတ္တကံ အရောဂံ ပရိပုဏ္ဏင်္ဂပစ္စင်္ဂံ ပဿိဿာမာ’’တိ မာတာပိတူနံ မေတ္တစိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ယဒါ ပနေသ မန္ဒော ဥတ္တာနသေယျကော ဦကာဟိ ဝါ မင်္ကုလာဒီဟိ ပါဏကေဟိ ဒဋ္ဌော ဒုက္ခသေယျာယ ဝါ ပန ပီဠိတော ပရောဒတိ ဝိရဝတိ, တဒါဿ သဒ္ဒံ သုတွာ မာတာပိတူနံ ကာရုညံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, အာဓာဝိတွာ ဝိဓာဝိတွာ ကီဠနကာလေ ပန လောဘနီယဝယသ္မိံ ဝါ ဌိတကာလေ ဒါရကံ ဩလောကေတွာ မာတာပိတူနံ စိတ္တံ သပ္ပိမဏ္ဍေ ပက္ခိတ္တသတဝိဟတကပ္ပါသပိစုပဋလံ ဝိယ မုဒုကံ ဟောတိ အာမောဒိတံ ပမောဒိတံ, တဒါ တေသံ မုဒိတာ လဗ္ဘတိ။ ယဒါ ပနေသ ပုတ္တော ဒါရာဘရဏံ ပစ္စုပဋ္ဌာပေတွာ ပါဋိယေက္ကံ အဂါရံ အဇ္ဈာဝသတိ, တဒါ မာတာပိတူနံ ‘‘သက္ကောတိ ဒါနိ နော ပုတ္တကော အတ္တနော ဓမ္မတာယ ယာပေတု’’န္တိ မဇ္ဈတ္တဘာဝေါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, တသ္မိံ ကာလေ ဥပေက္ခာ လဗ္ဘတီတိ ဣမိနာ ကာရဏေန ‘‘ဗြဟ္မာတိ မာတာပိတရော’’တိ ဝုတ္တံ။
ပုဗ္ဗာစရိယာတိ ဝုစ္စရေတိ မာတာပိတရော ဟိ ဇာတကာလတော ပဋ္ဌာယ ‘‘ဧဝံ နိသီဒ, ဧဝံ တိဋ္ဌ, ဧဝံ ဂစ္ဆ, ဧဝံ သယ, ဧဝံ ခါဒ, ဧဝံ ဘုဉ္ဇ, အယံ တေ, တာတာတိ ဝတ္တဗ္ဗော, အယံ ဘာတိကာတိ, အယံ ဘဂိနီတိ, ဣဒံ နာမ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ, ဣဒံ န ဝဋ္ဋတိ, အသုကံ နာမ ဥပသင်္ကမိတုံ ဝဋ္ဋတိ, အသုကံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဂါဟာပေန္တိ သိက္ခာပေန္တိ။ အထာပရဘာဂေ အညေ အာစရိယာ ဟတ္ထိသိပ္ပအဿသိပ္ပရထသိပ္ပဓနုသိပ္ပထရုသိပ္ပမုဒ္ဒါဂဏနာဒီနိ သိက္ခာပေန္တိ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၀၀။)အညော သရဏာနိ ဒေတိ, အညော သီလေသု ပတိဋ္ဌာပေတိ, အညော ပဗ္ဗာဇေတိ, အညော ဗုဒ္ဓဝစနံ ဥဂ္ဂဏှာပေတိ, အညော ဥပသမ္ပာဒေတိ, အညော သောတာပတ္တိမဂ္ဂါဒီနိ ပါပေတိ။ ဣတိ သဗ္ဗေပိ တေ ပစ္ဆာစရိယာ နာမ ဟောန္တိ, မာတာပိတရော ပန သဗ္ဗပဌမာ, တေနာဟ – ‘‘ပုဗ္ဗာစရိယာတိ ဝုစ္စရေ’’တိ။ တတ္ထ ဝုစ္စရေတိ ဝုစ္စန္တိ ကထိယန္တိ။ အာဟုနေယျာ စ ပုတ္တာနန္တိ ပုတ္တာနံ အာဟုတံ ပါဟုတံ အဘိသင်္ခတံ အန္နပါနာဒိံ အရဟန္တိ, အနုစ္ဆဝိကာ တံ ပဋိဂ္ဂဟေတုံ။ တသ္မာ ‘‘အာဟုနေယျာ စ ပုတ္တာန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ပဇာယ အနုကမ္ပကာတိ ပရေသံ ပါဏေ အစ္ဆိန္ဒိတွာပိ အတ္တနော ပဇံ ပဋိဇဂ္ဂန္တိ ဂေါပါယန္တိ။ တသ္မာ ‘‘ပဇာယ အနုကမ္ပကာ’’တိ ဝုတ္တံ။
နမဿေယျာတိ နမော ကရေယျ။ သက္ကရေယျာတိ သက္ကာရေန ပဋိမာနေယျ။ ဣဒါနိ တံ သက္ကာရံ ဒဿေန္တော ‘‘အန္နေနာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အန္နေနာတိ ယာဂုဘတ္တခါဒနီယေန။ ပါနေနာတိ အဋ္ဌဝိဓပါနေန။ ဝတ္ထေနာတိ နိဝါသနပါရုပနကေန ဝတ္ထေန။ သယနေနာတိ မဉ္စပီဌာနုပ္ပဒါနေန။ ဥစ္ဆာဒနေနာတိ ဒုဂ္ဂန္ဓံ ပဋိဝိနောဒေတွာ သုဂန္ဓကရဏုစ္ဆာဒနေန။ နှာပနေနာတိ သီတေ ဥဏှောဒကေန, ဥဏှေ သီတောဒကေန ဂတ္တာနိ ပရိသိဉ္စိတွာ နှာပနေန။ ပါဒါနံ ဓောဝနေနာတိ ဥဏှောဒကသီတောဒကေဟိ ပါဒဓောဝနေန စေဝ တေလမက္ခနေန စ။ ပေစ္စာတိ ပရလောကံ ဂန္တွာ။ သဂ္ဂေ ပမောဒတီတိ ဣဓ တာဝ မာတာပိတူသု ပါရိစရိယံ ဒိသွာ ပါရိစရိယကာရဏာ တံ ပဏ္ဍိတမနုဿာ ဣဓေဝ ပသံသန္တိ, ပရလောကံ ပန ဂန္တွာ သဂ္ဂေ ဌိတော သော မာတာပိတုဥပဋ္ဌာကော ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တီဟိ အာမောဒတိ ပမောဒတီတိ။
၂။ အာနန္ဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၂။ ဒုတိယေ တထာရူပေါတိ တထာဇာတိကော။ သမာဓိပဋိလာဘောတိ စိတ္တေကဂ္ဂတာလာဘော။ ဣမသ္မိံ စ သဝိညာဏကေတိ ဧတ္ထ အတ္တနော စ ပရဿ စာတိ ဥဘယေသမ္ပိ ကာယော သဝိညာဏကဋ္ဌေန ဧကတော ကတွာ ဣမသ္မိန္တိ ဝုတ္တော။ အဟင်္ကာရမမင်္ကာရမာနာနုသယာတိ အဟင်္ကာရဒိဋ္ဌိ စ မမင်္ကာရတဏှာ စ မာနာနုသယော စာတိ အတ္တနော စ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၀၁။)ပရဿ စ ကိလေသာ။ နာဿူတိ န ဘဝေယျုံ။ ဗဟိဒ္ဓါ စ သဗ္ဗနိမိတ္တေသူတိ ရူပနိမိတ္တံ, သဒ္ဒနိမိတ္တံ, ဂန္ဓနိမိတ္တံ, ရသနိမိတ္တံ, ဖောဋ္ဌဗ္ဗနိမိတ္တံ, သဿတာဒိနိမိတ္တံ, ပုဂ္ဂလနိမိတ္တံ ဓမ္မနိမိတ္တန္တိ ဧဝရူပေသု စ ဗဟိဒ္ဓါ သဗ္ဗနိမိတ္တေသု။ စေတောဝိမုတ္တိံ ပညာဝိမုတ္တိန္တိ ဖလသမာဓိဉ္စေဝ ဖလဉာဏဉ္စ။ သိယာတိ ဘဝေယျ။
ဣဓာနန္ဒ, ဘိက္ခုနောတိ, အာနန္ဒ, ဣမသ္မိံ သာသနေ ဘိက္ခုနော။ ဧတံ သန္တံ ဧတံ ပဏီတန္တိ နိဗ္ဗာနံ ဒဿေန္တော အာဟ။ နိဗ္ဗာနံ ဟိ ကိလေသာနံ သန္တတာယ သန္တံ နာမ, နိဗ္ဗာနံ သန္တန္တိ သမာပတ္တိံ အပ္ပေတွာဝ ဒိဝသမ္ပိ နိသိန္နဿ စိတ္တုပ္ပါဒေါ သန္တန္တေဝ ပဝတ္တတီတိပိ သန္တံ။ ပဏီတန္တိ သမာပတ္တိံ အပ္ပေတွာ နိသိန္နဿာပိ စိတ္တုပ္ပါဒေါ ပဏီတန္တေဝ ပဝတ္တတီတိ နိဗ္ဗာနံ ပဏီတံ နာမ။ သဗ္ဗသင်္ခါရသမထောတိအာဒီနိပိ တဿေဝ ဝေဝစနာနိ။ ‘‘သဗ္ဗသင်္ခါရသမထော’’တိ သမာပတ္တိံ အပ္ပေတွာ နိသိန္နဿ ဟိ ဒိဝသဘာဂမ္ပိ စိတ္တုပ္ပါဒေါ သဗ္ဗသင်္ခါရသမထောတေဝ ပဝတ္တတိ…ပေ… တထာ တီသု ဘဝေသု ဝါနသင်္ခါတာယ တဏှာယ အဘာဝေန နိဗ္ဗာနန္တိ လဒ္ဓနာမေ တသ္မိံ သမာပတ္တိံ အပ္ပေတွာ နိသိန္နဿ စိတ္တုပ္ပါဒေါ နိဗ္ဗာနံ နိဗ္ဗာနန္တေဝ ပဝတ္တတီတိ သဗ္ဗသင်္ခါရသမထောတိအာဒီနိ နာမာနိ လဘတိ။ ဣမသ္မိံ ပန အဋ္ဌဝိဓေ အာဘောဂသမန္နာဟာရေ ဣမသ္မိံ ဌာနေ ဧကောပိ လဗ္ဘတိ, ဒွေပိ သဗ္ဗေပိ လဗ္ဘန္တေဝ။
သင်္ခါယာတိ ဉာဏေန ဇာနိတွာ။ ပရောပရာနီတိ ပရာနိ စ ဩပရာနိ စ။ ပရအတ္တဘာဝသကအတ္တဘာဝါနိ ဟိ ပရာနိ စ ဩပရာနိ စာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ယဿာတိ ယဿ အရဟတော။ ဣဉ္ဇိတန္တိ ရာဂိဉ္ဇိတံ ဒေါသမောဟမာနဒိဋ္ဌိကိလေသဒုစ္စရိတိဉ္ဇိတန္တိ ဣမာနိ သတ္တ ဣဉ္ဇိတာနိ စလိတာနိ ဖန္ဒိတာနိ။ နတ္ထိ ကုဟိဉ္စီတိ ကတ္ထစိ ဧကာရမ္မဏေပိ နတ္ထိ။ သန္တောတိ ပစ္စနီကကိလေသာနံ သန္တတာယ သန္တော။ ဝိဓူမောတိ ကာယဒုစ္စရိတာဒိဓူမဝိရဟိတော။ အနီဃောတိ ရာဂါဒိဤဃဝိရဟိတော။ နိရာသောတိ နိတ္တဏှော။ အတာရီတိ တိဏ္ဏော ဥတ္တိဏ္ဏော သမတိက္ကန္တော။ သောတိ သော အရဟံ ခီဏာသဝေါ။ ဇာတိဇရန္တိ ဧတ္ထ ဇာတိဇရာဂဟဏေနေဝ ဗျာဓိမရဏမ္ပိ ဂဟိတမေဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣတိ သုတ္တန္တေပိ ဂါထာယပိ အရဟတ္တဖလသမာပတ္တိယေဝ ကထိတာတိ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၀၂။)၃။ သာရိပုတ္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၃။ တတိယေ သံခိတ္တေနာတိ မာတိကာဌပနေန။ ဝိတ္ထာရေနာတိ ဌပိတမာတိကာဝိဘဇနေန။ သံခိတ္တဝိတ္ထာရေနာတိ ကာလေ သံခိတ္တေန ကာလေ ဝိတ္ထာရေန။ အညာတာရော စ ဒုလ္လဘာတိ ပဋိဝိဇ္ဈနကပုဂ္ဂလာ ပန ဒုလ္လဘာ။ ဣဒံ ဘဂဝါ ‘‘သာရိပုတ္တတ္ထေရဿ ဉာဏံ ဃဋ္ဋေမီ’’တိ အဓိပ္ပါယေန ကထေသိ။ တံ သုတွာ ထေရော ကိဉ္စာပိ ‘‘အဟံ, ဘန္တေ, အာဇာနိဿာမီ’’တိ န ဝဒတိ, အဓိပ္ပါယေန ပန ‘‘ဝိဿတ္ထာ တုမှေ, ဘန္တေ, ဒေသေထ, အဟံ တုမှေဟိ ဒေသိတံ ဓမ္မံ နယသတေန နယသဟဿေန ပဋိဝိဇ္ဈိဿာမိ, မမေသ ဘာရော ဟောတူ’’တိ သတ္ထာရံ ဒေသနာယ ဥဿာဟေန္တော ဧတဿ ဘဂဝါ ကာလောတိအာဒိမာဟ။
အထဿ သတ္ထာ တသ္မာတိဟာတိ ဒေသနံ အာရဘိ။ တတ္ထ ဣမသ္မိဉ္စ သဝိညာဏကေတိအာဒိ ဝုတ္တနယမေဝ။ အစ္ဆေစ္ဆိ တဏှန္တိ မဂ္ဂဉာဏသတ္ထေန တဏှံ ဆိန္ဒိ။ ဝိဝတ္တယိ သံယောဇနန္တိ ဒသဝိဓမ္ပိ သံယောဇနံ သမူလကံ ဥဗ္ဗတ္တေတွာ ဆဍ္ဍေသိ။ သမ္မာ မာနာဘိသမယာ အန္တမကာသိ ဒုက္ခဿာတိ သမ္မာ ဥပါယေန သမ္မာ ပဋိပတ္တိယာ နဝဝိဓဿ မာနဿ ပဟာနာဘိသမယေန ဝဋ္ဋဒုက္ခဿ အန္တမကာသိ။ ဣဒဉ္စ ပန မေတံ, သာရိပုတ္တ, သန္ဓာယ ဘာသိတန္တိ, သာရိပုတ္တ, မယာ ပါရာယနေ ဥဒယပဉှေ ဣဒံ ဖလသမာပတ္တိမေဝ သန္ဓာယ ဧတံ ဘာသိတံ။
ဣဒါနိ ယံ တံ ဘဂဝတာ ဘာသိတံ, တံ ဒဿေန္တော ပဟာနံ ကာမသညာနန္တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ ဥဒယပဉှေ စ ဧတံ ပဒံ ‘‘ပဟာနံ ကာမစ္ဆန္ဒာန’’န္တိ (သု။ နိ။ ၁၁၁၂၊ စူဠနိ။ ဥဒယမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသော ၇၅) အာဂတံ, ဣဓ ပန အင်္ဂုတ္တရဘာဏကေဟိ ‘‘ကာမသညာန’’န္တိ အာရောပိတံ။ တတ္ထ ဗျဉ္ဇနမေဝ နာနံ, အတ္ထော ပန ဧကောယေဝ။ ကာမသညာနန္တိ ကာမေ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပန္နသညာနံ, အဋ္ဌဟိ ဝါ လောဘသဟဂတစိတ္တေဟိ သဟဇာတသညာနံ။ ဒေါမနဿာန စူဘယန္တိ ဧတာသဉ္စ ကာမသညာနံ စေတသိကဒေါမနဿာနဉ္စာတိ ဥဘိန္နမ္ပိ ပဟာနံ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိပဟာနသင်္ခါတံ အရဟတ္တဖလံ အညာဝိမောက္ခံ ပဗြူမီတိ အတ္ထော။ နိဒ္ဒေသေ ပန ‘‘ကာမစ္ဆန္ဒဿ စ ဒေါမနဿဿ စ ဥဘိန္နံ ပဟာနံ ဝူပသမံ ပဋိနိဿဂ္ဂံ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိံ အမတံ နိဗ္ဗာန’’န္တိ (စူဠနိ။ ဥဒယမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသော ၇၅) ဝုတ္တံ, တံ အတ္ထုဒ္ဓါရဝသေန ဝုတ္တံ။ ပဟာနန္တိ ဟိ ခီဏာကာရသင်္ခါတော ဝူပသမောပိ ဝုစ္စတိ, ကိလေသေ ပဋိနိဿဇ္ဇန္တော မဂ္ဂေါပိ, ကိလေသပဋိပ္ပဿဒ္ဓိသင်္ခါတံ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၀၃။)ဖလမ္ပိ, ယံ အာဂမ္မ ကိလေသာ ပဟီယန္တိ, တံ အမတံ နိဗ္ဗာနမ္ပိ။ တသ္မာ တတ္ထ တာနိ ပဒါနိ အာဂတာနိ။ ‘‘အညာဝိမောက္ခံ ပဗြူမီ’’တိ ဝစနတော ပန အရဟတ္တဖလမေဝ အဓိပ္ပေတံ။ ထိနဿ စ ပနူဒနန္တိပိ ထိနဿ စ ပနူဒနန္တေ ဥပ္ပန္နတ္တာ အရဟတ္တဖလမေဝ အဓိပ္ပေတံ။ ကုက္ကုစ္စာနံ နိဝါရဏန္တိ ကုက္ကုစ္စနိဝါရဏဿ မဂ္ဂဿ အနန္တရံ ဥပ္ပန္နတ္တာ ဖလမေဝ အဓိပ္ပေတံ။
ဥပေက္ခာသတိသံသုဒ္ဓန္တိ စတုတ္ထဇ္ဈာနိကေ ဖလေ ဥပ္ပန္နာယ ဥပေက္ခာယ စ သတိယာ စ သံသုဒ္ဓံ။ ဓမ္မတက္ကပုရေဇဝန္တိ ဓမ္မတက္ကော ဝုစ္စတိ သမ္မာသင်္ကပ္ပေါ, သော အာဒိတော ဟောတိ, ပုရတော ဟောတိ, ပုဗ္ဗင်္ဂမော ဟောတိ အညာဝိမောက္ခဿာတိ ဓမ္မတက္ကပုရေဇဝေါ။ တံ ဓမ္မတက္ကပုရေဇဝံ။ အညာဝိမောက္ခန္တိ အညိန္ဒြိယပရိယောသာနေ ဥပ္ပန္နံ ဝိမောက္ခံ, အညာယ ဝါ ဝိမောက္ခံ အညာဝိမောက္ခံ, ပညာဝိမုတ္တန္တိ အတ္ထော။ အဝိဇ္ဇာယ ပဘေဒနန္တိ အဝိဇ္ဇာယ ပဘေဒနန္တေ ဥပ္ပန္နတ္တာ, အဝိဇ္ဇာယ ပဘေဒနသင်္ခါတံ ဝါ နိဗ္ဗာနံ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပန္နတ္တာ ဧဝံလဒ္ဓနာမံ အရဟတ္တဖလမေဝ။ ဣတိ သဗ္ဗေဟိပိ ဣမေဟိ ပဟာနန္တိအာဒီဟိ ပဒေဟိ အရဟတ္တဖလမေဝ ပကာသိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
၄။ နိဒါနသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၄။ စတုတ္ထေ နိဒါနာနီတိ ကာရဏာနိ။ ကမ္မာနန္တိ ဝဋ္ဋဂါမိကမ္မာနံ။ လောဘော နိဒါနံ ကမ္မာနံ သမုဒယာယာတိ လုဗ္ဘနပလုဗ္ဘနသဘာဝေါ လောဘော ဝဋ္ဋဂါမိကမ္မာနံ သမုဒယာယ ပိဏ္ဍကရဏတ္ထာယ နိဒါနံ ကာရဏံ ပစ္စယောတိ အတ္ထော။ ဒေါသောတိ ဒုဿနပဒုဿနသဘာဝေါ ဒေါသော။ မောဟောတိ မုယှနပမုယှနသဘာဝေါ မောဟော။
လောဘပကတန္တိ လောဘေန ပကတံ, လောဘာဘိဘူတေန လုဒ္ဓေန ဟုတွာ ကတကမ္မန္တိ အတ္ထော။ လောဘတော ဇာတန္တိ လောဘဇံ။ လောဘော နိဒါနမဿာတိ လောဘနိဒါနံ။ လောဘော သမုဒယော အဿာတိ လောဘသမုဒယံ။ သမုဒယောတိ ပစ္စယော, လောဘပစ္စယန္တိ အတ္ထော။ ယတ္ထဿ အတ္တဘာဝေါ နိဗ္ဗတ္တတီတိ ယသ္မိံ ဌာနေ အဿ လောဘဇကမ္မဝတော ပုဂ္ဂလဿ အတ္တဘာဝေါ နိဗ္ဗတ္တတိ, ခန္ဓာ ပါတုဘဝန္တိ။ တတ္ထ တံ ကမ္မံ ဝိပစ္စတီတိ တေသု ခန္ဓေသု တံ ကမ္မံ ဝိပစ္စတိ။ ဒိဋ္ဌေ ဝါ ဓမ္မေတိအာဒိ ယသ္မာ တံ ကမ္မံ ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယံ ဝါ ဟောတိ ဥပပဇ္ဇဝေဒနီယံ ဝါ အပရပရိယာယဝေဒနီယံ ဝါ, တသ္မာ တံ ပဘေဒံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ။ သေသဒွယေပိ ဧသေဝ နယော။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၀၄။)အခဏ္ဍာနီတိ အဘိန္နာနိ။ အပူတီနီတိ ပူတိဘာဝေန အဗီဇတ္တံ အပ္ပတ္တာနိ။ အဝါတာတပဟတာနီတိ န ဝါတေန န စ အာတပေန ဟတာနိ။ သာရာဒါနီတိ ဂဟိတသာရာနိ သာရဝန္တာနိ န နိဿာရာနိ။ သုခသယိတာနီတိ သန္နိစယဘာဝေန သုခံ သယိတာနိ။ သုခေတ္တေတိ မဏ္ဍခေတ္တေ။ သုပရိကမ္မကတာယ ဘူမိယာတိ နင်္ဂလကသနေန စေဝ အဋ္ဌဒန္တကေန စ သုဋ္ဌု ပရိကမ္မကတာယ ခေတ္တဘူမိယာ။ နိက္ခိတ္တာနီတိ ဌပိတာနိ ရောပိတာနိ။ အနုပ္ပဝေစ္ဆေယျာတိ အနုပ္ပဝေသေယျ။ ဝုဒ္ဓိန္တိအာဒီသု ဥဒ္ဓဂ္ဂမနေန ဝုဒ္ဓိံ, ဟေဋ္ဌာ မူလပ္ပတိဋ္ဌာနေန ဝိရူဠှိံ, သမန္တာ ဝိတ္ထာရိကဘာဝေန ဝေပုလ္လံ။
ယံ ပနေတ္ထ ဒိဋ္ဌေ ဝါ ဓမ္မေတိအာဒိ ဝုတ္တံ, တတ္ထ အသမ္မောဟတ္ထံ ဣမသ္မိံ ဌာနေ ကမ္မဝိဘတ္တိ နာမ ကထေတဗ္ဗာ။ သုတ္တန္တိကပရိယာယေန ဟိ ဧကာဒသ ကမ္မာနိ ဝိဘတ္တာနိ။ သေယျထိဒံ – ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယံ ဥပပဇ္ဇဝေဒနီယံ အပရပရိယာယဝေဒနီယံ, ယဂ္ဂရုကံ ယဗ္ဗဟုလံ ယဒါသန္နံ ကဋတ္တာ ဝါ ပန ကမ္မံ, ဇနကံ ဥပတ္ထမ္ဘကံ ဥပပီဠကံ ဥပဃာတကန္တိ။ တတ္ထ ဧကဇဝနဝီထိယံ သတ္တသု စိတ္တေသု ကုသလာ ဝါ အကုသလာ ဝါ ပဌမဇဝနစေတနာ ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယကမ္မံ နာမ။ တံ ဣမသ္မိံယေဝ အတ္တဘာဝေ ဝိပါကံ ဒေတိ ကာကဝဠိယပုဏ္ဏသေဋ္ဌီနံ ဝိယ ကုသလံ, နန္ဒယက္ခနန္ဒမာဏဝကနန္ဒဂေါဃာတကကောကာလိယသုပ္ပဗုဒ္ဓဒေဝဒတ္တစိဉ္စမာဏဝိကာနံ ဝိယ စ အကုသလံ။ တထာ အသက္ကောန္တံ ပန အဟောသိကမ္မံ နာမ ဟောတိ, အဝိပါကံ သမ္ပဇ္ဇတိ။ တံ မိဂလုဒ္ဒကောပမာယ သာဓေတဗ္ဗံ။ ယထာ ဟိ မိဂလုဒ္ဒကေန မိဂံ ဒိသွာ ဓနုံ အာကဍ္ဎိတွာ ခိတ္တော သရော သစေ န ဝိရဇ္ဈတိ, တံ မိဂံ တတ္ထေဝ ပါတေတိ, အထ နံ မိဂလုဒ္ဒကော နိစ္စမ္မံ ကတွာ ခဏ္ဍာခဏ္ဍိကံ ဆေတွာ မံသံ အာဒါယ ပုတ္တဒါရံ တောသေန္တော ဂစ္ဆတိ။ သစေ ပန ဝိရဇ္ဈတိ, မိဂေါ ပလာယိတွာ ပုန တံ ဒိသံ န ဩလောကေတိ။ ဧဝံ သမ္ပဒမိဒံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သရဿ အဝိရဇ္ဈိတွာ မိဂဝိဇ္ဈနံ ဝိယ ဟိ ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယဿ ကမ္မဿ ဝိပါကဝါရပဋိလာဘော, အဝိဇ္ဈနံ ဝိယ အဝိပါကဘာဝါယ သမ္ပဇ္ဇနန္တိ။
အတ္ထသာဓိကာ ပန သတ္တမဇဝနစေတနာ ဥပပဇ္ဇဝေဒနီယကမ္မံ နာမ။ တံ အနန္တရေ အတ္တဘာဝေ ဝိပါကံ ဒေတိ။ တံ ပနေတံ ကုသလပက္ခေ အဋ္ဌသမာပတ္တိဝသေန, အကုသလပက္ခေ ပဉ္စာနန္တရိယကမ္မဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တတ္ထ အဋ္ဌသမာပတ္တိလာဘီ ဧကာယ သမာပတ္တိယာ ဗြဟ္မလောကေ နိဗ္ဗတ္တတိ။ ပဉ္စန္နမ္ပိ အာနန္တရိယာနံ ကတ္တာ ဧကေန ကမ္မေန နိရယေ နိဗ္ဗတ္တတိ,
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၀၅။)သေသသမာပတ္တိယော စ ကမ္မာနိ စ အဟောသိကမ္မဘာဝံယေဝ အာပဇ္ဇန္တိ, အဝိပါကာနိ ဟောန္တိ။ အယမ္ပိ အတ္ထော ပုရိမဥပမာယယေဝ ဒီပေတဗ္ဗော။
ဥဘိန္နံ အန္တရေ ပန ပဉ္စဇဝနစေတနာ အပရပရိယာယဝေဒနီယကမ္မံ နာမ။ တံ အနာဂတေ ယဒါ ဩကာသံ လဘတိ, တဒါ ဝိပါကံ ဒေတိ။ သတိ သံသာရပ္ပဝတ္တိယာ အဟောသိကမ္မံ နာမ န ဟောတိ။ တံ သဗ္ဗံ သုနခလုဒ္ဒကေန ဒီပေတဗ္ဗံ။ ယထာ ဟိ သုနခလုဒ္ဒကေန မိဂံ ဒိသွာ သုနခေါ ဝိဿဇ္ဇိတော မိဂံ အနုဗန္ဓိတွာ ယသ္မိံ ဌာနေ ပါပုဏာတိ, တသ္မိံ ယေဝ ဍံသတိ၊ ဧဝမေဝံ ဣဒံ ကမ္မံ ယသ္မိံ ဌာနေ ဩကာသံ လဘတိ, တသ္မိံယေဝ ဝိပါကံ ဒေတိ, တေန မုတ္တော သတ္တော နာမ နတ္ထိ။
ကုသလာကုသလေသု ပန ဂရုကာဂရုကေသု ယံ ဂရုကံ ဟောတိ, တံ ယဂ္ဂရုကံ နာမ။ တဒေတံ ကုသလပက္ခေ မဟဂ္ဂတကမ္မံ, အကုသလပက္ခေ ပဉ္စာနန္တရိယကမ္မံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တသ္မိံ သတိ သေသာနိ ကုသလာနိ ဝါ အကုသလာနိ ဝါ ဝိပစ္စိတုံ န သက္ကောန္တိ, တဒေဝ ဒုဝိဓမ္ပိ ပဋိသန္ဓိံ ဒေတိ။ ယထာ ဟိ သာသပပ္ပမာဏာပိ သက္ခရာ ဝါ အယဂုဠိကာ ဝါ ဥဒကရဟဒေ ပက္ခိတ္တာ ဥဒကပိဋ္ဌေ ဥပ္လဝိတုံ န သက္ကောတိ, ဟေဋ္ဌာဝ ပဝိသတိ၊ ဧဝမေဝ ကုသလေပိ အကုသလေပိ ယံ ဂရုကံ, တဒေဝ ဂဏှိတွာ ဂစ္ဆတိ။
ကုသလာကုသလေသု ပန ယံ ဗဟုလံ ဟောတိ, တံ ယဗ္ဗဟုလံ နာမ။ တံ ဒီဃရတ္တံ လဒ္ဓါသေဝနဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယံ ဝါ ဗလဝကုသလကမ္မေသု သောမနဿကရံ, အကုသလကမ္မေသု သန္တာပကရံ, ဧတံ ယဗ္ဗဟုလံ နာမ။ တဒေတံ ယထာ နာမ ဒွီသု မလ္လေသု ယုဒ္ဓဘူမိံ ဩတိဏ္ဏေသု ယော ဗလဝါ, သော ဣတရံ ပါတေတွာ ဂစ္ဆတိ၊ ဧဝမေဝ ဣတရံ ဒုဗ္ဗလကမ္မံ အဝတ္ထရိတွာ ယံ အာသေဝနဝသေန ဝါ ဗဟုလံ, အာသန္နဝသေန ဝါ ဗလဝံ, တံ ဝိပါကံ ဒေတိ, ဒုဋ္ဌဂါမဏိအဘယရညော ကမ္မံ ဝိယ။
သော ကိရ စူဠင်္ဂဏိယယုဒ္ဓေ ပရာဇိတော ဝဠဝံ အာရုယှ ပလာယိ။ တဿ စူဠုပဋ္ဌာကော တိဿာမစ္စော နာမ ဧကကောဝ ပစ္ဆတော အဟောသိ။ သော ဧကံ အဋဝိံ ပဝိသိတွာ နိသိန္နော ဇိဃစ္ဆာယ ဗာဓယမာနာယ – ‘‘ဘာတိက တိဿ, အတိဝိယ နော ဇိဃစ္ဆာ ဗာဓတိ, ကိံ ကရိဿာမာ’’တိ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၀၆။)အာဟ။ အတ္ထိ, ဒေဝ, မယာ သာဋကန္တရေ ဌပေတွာ ဧကံ သုဝဏ္ဏသရကဘတ္တံ အာဘတန္တိ။ တေန ဟိ အာဟရာတိ။ သော နီဟရိတွာ ရညော ပုရတော ဌပေသိ။ ရာဇာ ဒိသွာ, ‘‘တာတ, စတ္တာရော ကောဋ္ဌာသေ ကရောဟီ’’တိ အာဟ။ မယံ တယော ဇနာ, ကသ္မာ ဒေဝေါ စတ္တာရော ကောဋ္ဌာသေ ကာရယတီတိ? ဘာတိက တိဿ, ယတော ပဋ္ဌာယ အဟံ အတ္တာနံ သရာမိ, န မေ အယျာနံ အဒတွာ အာဟာရော ပရိဘုတ္တပုဗ္ဗော အတ္ထိ, သွာဟံ အဇ္ဇပိ အဒတွာ န ပရိဘုဉ္ဇိဿာမီတိ။ သော စတ္တာရော ကောဋ္ဌာသေ အကာသိ။ ရာဇာ ‘‘ကာလံ ဃောသေဟီ’’တိ အာဟ။ ဆဍ္ဍိတာရညေ ကုတော, အယျေ, လဘိဿာမ ဒေဝါတိ။ ‘‘နာယံ တဝ ဘာရော။ သစေ မမ သဒ္ဓါ အတ္ထိ, အယျေ, လဘိဿာမ, ဝိဿတ္ထော ကာလံ ဃောသေဟီ’’တိ အာဟ။ သော ‘‘ကာလော, ဘန္တေ, ကာလော, ဘန္တေ’’တိ တိက္ခတ္တုံ ဃောသေသိ။
အထဿ ဗောဓိမာတုမဟာတိဿတ္ထေရော တံ သဒ္ဒံ ဒိဗ္ဗာယ သောတဓာတုယာ သုတွာ ‘ကတ္ထာယံ သဒ္ဒေါ’တိ တံ အာဝဇ္ဇေန္တော ‘‘အဇ္ဇ ဒုဋ္ဌဂါမဏိအဘယမဟာရာဇာ ယုဒ္ဓပရာဇိတော အဋဝိံ ပဝိသိတွာ နိသိန္နော ဧကံ သရကဘတ္တံ စတ္တာရော ကောဋ္ဌာသေ ကာရေတွာ ‘ဧကကောဝ န ပရိဘုဉ္ဇိဿာမီ’တိ ကာလံ ဃောသာပေသီ’’တိ ဉတွာ ‘‘အဇ္ဇ မယာ ရညော သင်္ဂဟံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ မနောဂတိယာ အာဂန္တွာ ရညော ပုရတော အဋ္ဌာသိ။ ရာဇာ ဒိသွာ ပသန္နစိတ္တော ‘‘ပဿ, ဘာတိက, တိဿာ’’တိ ဝတွာ ထေရံ ဝန္ဒိတွာ ‘‘ပတ္တံ, ဘန္တေ, ဒေထာ’’တိ အာဟ။ ထေရော ပတ္တံ နီဟရိ။ ရာဇာ အတ္တနော ကောဋ္ဌာသေန သဒ္ဓိံ ထေရဿ ကောဋ္ဌာသံ ပတ္တေ ပက္ခိပိတွာ, ‘‘ဘန္တေ, အာဟာရပရိဿယော နာမ မာ ကဒါစိ ဟောတူ’’တိ ဝန္ဒိတွာ အဋ္ဌာသိ။ တိဿာမစ္စောပိ ‘‘မမ အယျပုတ္တေ ပဿန္တေ ဘုဉ္ဇိတုံ န သက္ခိဿာမီ’’တိ အတ္တနော ကောဋ္ဌာသံ ထေရဿေဝ ပတ္တေ အာကိရိ။ ဝဠဝါပိ စိန္တေသိ – ‘‘မယှမ္ပိ ကောဋ္ဌာသံ ထေရဿေဝ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ ရာဇာ ဝဠဝံ ဩလောကေတွာ ‘‘အယမ္ပိ အတ္တနော ကောဋ္ဌာသံ ထေရဿေဝ ပတ္တေ ပက္ခိပနံ ပစ္စာသီသတီ’’တိ ဉတွာ တမ္ပိ တတ္ထေဝ ပက္ခိပိတွာ ထေရံ ဝန္ဒိတွာ ဥယျောဇေသိ။ ထေရော တံ ဘတ္တံ အာဒါယ ဂန္တွာ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ ဘိက္ခုသံဃဿ အာလောပသင်္ခေပေန အဒါသိ။
ရာဇာပိ စိန္တေသိ – ‘‘အတိဝိယမှာ ဇိဃစ္ဆိတာ, သာဓု ဝတဿ သစေ အတိရေကဘတ္တသိတ္ထာနိ ပဟိဏေယျာ’’တိ။ ထေရော ရညော စိတ္တံ ဉတွာ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၀၇။)အတိရေကဘတ္တံ ဧတေသံ ယာပနမတ္တံ ကတွာ ပတ္တံ အာကာသေ ခိပိ, ပတ္တော အာဂန္တွာ ရညော ဟတ္ထေ ပတိဋ္ဌာသိ။ ဘတ္တံ တိဏ္ဏမ္ပိ ဇနာနံ ယာဝဒတ္ထံ အဟောသိ။ အထ ရာဇာ ပတ္တံ ဓောဝိတွာ ‘‘တုစ္ဆပတ္တံ န ပေသိဿာမီ’’တိ ဥတ္တရိသာဋကံ မောစေတွာ ဥဒကံ ပုဉ္ဆိတွာ သာဋကံ ပတ္တေ ဌပေတွာ ‘‘ပတ္တော ဂန္တွာ မမ အယျဿ ဟတ္ထေ ပတိဋ္ဌာတူ’’တိ အာကာသေ ခိပိ။ ပတ္တော ဂန္တွာ ထေရဿ ဟတ္ထေ ပတိဋ္ဌာသိ။
အပရဘာဂေ ရညော တထာဂတဿ သရီရဓာတူနံ အဋ္ဌမဘာဂံ ပတိဋ္ဌာပေတွာ ဝီသရတနသတိကံ မဟာစေတိယံ ကာရေန္တဿ အပရိနိဋ္ဌိတေယေဝ စေတိယေ ကာလကိရိယာသမယော အနုပ္ပတ္တော။ အထဿ မဟာစေတိယဿ ဒက္ခိဏပဿေ နိပန္နဿ ပဉ္စနိကာယဝသေန ဘိက္ခုသံဃေ သဇ္ဈာယံ ကရောန္တေ ဆဟိ ဒေဝလောကေဟိ ဆ ရထာ အာဂန္တွာ ပုရတော အာကာသေ အဋ္ဌံသု။ ရာဇာ ‘‘ပုညပေါတ္ထကံ အာဟရထာ’’တိ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ ပုညပေါတ္ထကံ ဝါစာပေသိ။ အထ နံ ကိဉ္စိ ကမ္မံ န ပရိတောသေသိ။ သော ‘‘ပရတော ဝါစေထာ’’တိ အာဟ။ ပေါတ္ထကဝါစကော ‘‘စူဠင်္ဂဏိယယုဒ္ဓေ ပရာဇိတေန တေ ဒေဝ အဋဝိံ ပဝိသိတွာ နိသိန္နေန ဧကံ သရကဘတ္တံ စတ္တာရော ကောဋ္ဌာသေ ကာရေတွာ ဗောဓိမာတုမဟာတိဿတ္ထေရဿ ဘိက္ခာ ဒိန္နာ’’တိ အာဟ။ ရာဇာ ‘‘ဌပေဟီ’’တိ ဝတွာ ဘိက္ခုသံဃံ ပုစ္ဆိ, ‘‘ဘန္တေ, ကတရော ဒေဝလောကော ရမဏီယော’’တိ? သဗ္ဗဗောဓိသတ္တာနံ ဝသနဋ္ဌာနံ တုသိတဘဝနံ မဟာရာဇာတိ။ ရာဇာ ကာလံ ကတွာ တုသိတဘဝနတော အာဂတရထေဝ ပတိဋ္ဌာယ တုသိတဘဝနံ အဂမာသိ။ ဣဒံ ဗလဝကမ္မဿ ဝိပါကဒါနေ ဝတ္ထု။
ယံ ပန ကုသလာကုသလေသု အာသန္နမရဏေ အနုဿရိတုံ သက္ကောတိ, တံ ယဒါသန္နံ နာမ။ တဒေတံ ယထာ နာမ ဂေါဂဏပရိပုဏ္ဏဿ ဝဇဿ ဒွါရေ ဝိဝဋေ ပရဘာဂေ ဒမ္မဂဝဗလဝဂဝေသု သန္တေသုပိ ယော ဝဇဒွါရဿ အာသန္နော ဟောတိ အန္တမသော ဒုဗ္ဗလဇရဂ္ဂဝေါပိ, သော ဧဝ ပဌမတရံ နိက္ခမတိ, ဧဝမေဝ အညေသု ကုသလာကုသလေသု သန္တေသုပိ မရဏကာလဿ အာသန္နတ္တာ ဝိပါကံ ဒေတိ။
တတြိမာနိ ဝတ္ထူနိ – မဓုအင်္ဂဏဂါမေ ကိရ ဧကော ဒမိဠဒေါဝါရိကော ပါတောဝ ဗဠိသံ အာဒါယ ဂန္တွာ မစ္ဆေ ဝဓိတွာ တယော ကောဋ္ဌာသေ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၀၈။)ကတွာ ဧကေန တဏ္ဍုလံ ဂဏှာတိ, ဧကေန ဒဓိံ, ဧကံ ပစတိ။ ဣမိနာ နီဟာရေန ပညာသ ဝဿာနိ ပါဏာတိပါတကမ္မံ ကတွာ အပရဘာဂေ မဟလ္လကော အနုဋ္ဌာနသေယျံ ဥပဂစ္ဆတိ။ တသ္မိံ ခဏေ ဂိရိဝိဟာရဝါသီ စူဠပိဏ္ဍပါတိကတိဿတ္ထေရော ‘‘မာ အယံ သတ္တော မယိ ပဿန္တေ နဿတူ’’တိ ဂန္တွာ တဿ ဂေဟဒွါရေ အဋ္ဌာသိ။ အထဿ ဘရိယာ, ‘‘သာမိ, ထေရော အာဂတော’’တိ အာရောစေသိ။ အဟံ ပညာသ ဝဿာနိ ထေရဿ သန္တိကံ န ဂတပုဗ္ဗော, ကတရေန မေ ဂုဏေန ထေရော အာဂမိဿတိ, ဂစ္ဆာတိ နံ ဝဒထာတိ။ သာ ‘‘အတိစ္ဆထ, ဘန္တေ’’တိ အာဟ။ ထေရော ‘‘ဥပါသကဿ ကာ သရီရပ္ပဝတ္တီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ဒုဗ္ဗလော, ဘန္တေတိ။ ထေရော ဃရံ ပဝိသိတွာ သတိံ ဥပ္ပါဒေတွာ ‘‘သီလံ ဂဏှိဿသီ’’တိ အာဟ။ အာမ, ဘန္တေ, ဒေထာတိ။ ထေရော တီဏိ သရဏာနိ ဒတွာ ပဉ္စ သီလာနိ ဒါတုံ အာရဘိ။ တဿ ပဉ္စ သီလာနီတိ ဝစနကာလေယေဝ ဇိဝှါ ပပတိ။ ထေရော ‘‘ဝဋ္ဋိဿတိ ဧတ္တက’’န္တိ နိက္ခမိတွာ ဂတော။ သောပိ ကာလံ ကတွာ စာတုမဟာရာဇိကဘဝနေ နိဗ္ဗတ္တိ။ နိဗ္ဗတ္တက္ခဏေယေဝ စ ‘‘ကိံ နု ခေါ ကမ္မံ ကတွာ မယာ ဣဒံ လဒ္ဓ’’န္တိ အာဝဇ္ဇေန္တော ထေရံ နိဿာယ လဒ္ဓဘာဝံ ဉတွာ ဒေဝလောကတော အာဂန္တွာ ထေရံ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ အဋ္ဌာသိ။ ‘‘ကော ဧသော’’တိ စ ဝုတ္တေ ‘‘အဟံ, ဘန္တေ, ဒမိဠဒေါဝါရိကော’’တိ အာဟ။ ကုဟိံ နိဗ္ဗတ္တောသီတိ? စာတုမဟာရာဇိကေသု, ဘန္တေ, သစေ မေ အယျော ပဉ္စ သီလာနိ အဒဿ, ဥပရိ ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တော အဿံ။ အဟံ ကိံ ကရိဿာမိ, တွံ ဂဏှိတုံ နာသက္ခိ, ပုတ္တကာတိ။ သော ထေရံ ဝန္ဒိတွာ ဒေဝလောကမေဝ ဂတော။ ဣဒံ တာဝ ကုသလကမ္မေ ဝတ္ထု။
အန္တရဂင်္ဂါယ ပန မဟာဝါစကာလဥပါသကော နာမ အဟောသိ။ သော တိံသ ဝဿာနိ သောတာပတ္တိမဂ္ဂတ္ထာယ ဒွတ္တိံသာကာရံ သဇ္ဈာယိတွာ ‘‘အဟံ ဧဝံ ဒွတ္တိံသာကာရံ သဇ္ဈာယန္တော ဩဘာသမတ္တမ္ပိ နိဗ္ဗတ္တေတုံ နာသက္ခိံ, ဗုဒ္ဓသာသနံ အနိယျာနိကံ ဘဝိဿတီ’’တိ ဒိဋ္ဌိဝိပလ္လာသံ ပတွာ ကာလကိရိယံ ကတွာ မဟာဂင်္ဂါယ နဝဥသဘိကော သုသုမာရပေတော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။ ဧကံ သမယံ ကစ္ဆကတိတ္ထေန သဋ္ဌိ ပါသာဏတ္ထမ္ဘသကဋာနိ အဂမံသု။ သော သဗ္ဗေပိ တေ ဂေါဏေ စ ပါသာဏေ စ ခါဒိ။ ဣဒံ အကုသလကမ္မေ ဝတ္ထု။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၀၉။)ဧတေဟိ ပန တီဟိ မုတ္တံ အညာဏဝသေန ကတံ ကဋတ္တာ ဝါ ပန ကမ္မံ နာမ။ တံ ယထာ နာမ ဥမ္မတ္တကေန ခိတ္တဒဏ္ဍံ ယတ္ထ ဝါ တတ္ထ ဝါ ဂစ္ဆတိ, ဧဝမေဝ တေသံ အဘာဝေ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဝိပါကံ ဒေတိ။
ဇနကံ နာမ ဧကံ ပဋိသန္ဓိံ ဇနေတွာ ပဝတ္တိံ န ဇနေတိ, ပဝတ္တေ အညံ ကမ္မံ ဝိပါကံ နိဗ္ဗတ္တေတိ။ ယထာ ဟိ မာတာ ဇနေတိယေဝ, ဓာတိယေဝ ပန ဇဂ္ဂတိ၊ ဧဝမေဝံ မာတာ ဝိယ ပဋိသန္ဓိနိဗ္ဗတ္တကံ ဇနကကမ္မံ, ဓာတိ ဝိယ ပဝတ္တေ သမ္ပတ္တကမ္မံ။ ဥပတ္ထမ္ဘကံ နာမ ကုသလေပိ လဗ္ဘတိ အကုသလေပိ။ ဧကစ္စော ဟိ ကုသလံ ကတွာ သုဂတိဘဝေ နိဗ္ဗတ္တတိ။ သော တတ္ထ ဌိတော ပုနပ္ပုနံ ကုသလံ ကတွာ တံ ကမ္မံ ဥပတ္ထမ္ဘေတွာ အနေကာနိ ဝဿသတသဟဿာနိ သုဂတိဘဝသ္မိံယေဝ ဝိစရတိ။ ဧကစ္စော အကုသလံ ကတွာ ဒုဂ္ဂတိဘဝေ နိဗ္ဗတ္တတိ။ သော တတ္ထ ဌိတော ပုနပ္ပုနံ အကုသလံ ကတွာ တံ ကမ္မံ ဥပတ္ထမ္ဘေတွာ ဗဟူနိ ဝဿသတသဟဿာနိ ဒုဂ္ဂတိဘဝသ္မိံယေဝ ဝိစရတိ။
အပရော နယော – ဇနကံ နာမ ကုသလမ္ပိ ဟောတိ အကုသလမ္ပိ။ တံ ပဋိသန္ဓိယမ္ပိ ပဝတ္တေပိ ရူပါရူပဝိပါကက္ခန္ဓေ ဇနေတိ။ ဥပတ္ထမ္ဘကံ ပန ဝိပါကံ ဇနေတုံ န သက္ကောတိ, အညေန ကမ္မေန ဒိန္နာယ ပဋိသန္ဓိယာ ဇနိတေ ဝိပါကေ ဥပ္ပဇ္ဇနကသုခဒုက္ခံ ဥပတ္ထမ္ဘေတိ, အဒ္ဓါနံ ပဝတ္တေတိ။ ဥပပီဠကံ နာမ အညေန ကမ္မေန ဒိန္နာယ ပဋိသန္ဓိယာ ဇနိတေ ဝိပါကေ ဥပ္ပဇ္ဇနကသုခဒုက္ခံ ပီဠေတိ ဗာဓေတိ, အဒ္ဓါနံ ပဝတ္တိတုံ န ဒေတိ။ တတြာယံ နယော – ကုသလကမ္မေ ဝိပစ္စမာနေ အကုသလကမ္မံ ဥပပီဠကံ ဟုတွာ တဿ ဝိပစ္စိတုံ န ဒေတိ။ အကုသလကမ္မေ ဝိပစ္စမာနေ ကုသလကမ္မံ ဥပပီဠကံ ဟုတွာ တဿ ဝိပစ္စိတုံ န ဒေတိ။ ယထာ ဝဍ္ဎမာနကံ ရုက္ခံ ဝါ ဂစ္ဆံ ဝါ လတံ ဝါ ကောစိဒေဝ ဒဏ္ဍေန ဝါ သတ္ထေန ဝါ ဘိန္ဒေယျ ဝါ ဆိန္ဒေယျ ဝါ, အထ သော ရုက္ခော ဝါ ဂစ္ဆော ဝါ လတာ ဝါ ဝဍ္ဎိတုံ န သက္ကုဏေယျ၊ ဧဝမေဝံ ကုသလံ ဝိပစ္စမာနံ အကုသလေန ဥပပီဠိတံ, အကုသလံ ဝါ ပန ဝိပစ္စမာနံ ကုသလေန ဥပပီဠိတံ ဝိပစ္စိတုံ န သက္ကောတိ။ တတ္ထ သုနက္ခတ္တဿ အကုသလကမ္မံ ကုသလံ ဥပပီဠေသိ, စောရဃာတကဿ ကုသလကမ္မံ အကုသလံ ဥပပီဠေသိ။
ရာဇဂဟေ ကိရ ဝါတကာဠကော ပညာသ ဝဿာနိ စောရဃာတကမ္မံ အကာသိ။ အထ နံ ရညော အာရောစေသုံ – ‘‘ဒေဝ, ဝါတကာဠကော မဟလ္လကော စောရေ ဃာတေတုံ န သက္ကောတီ’’တိ။ ‘‘အပနေထ နံ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၁၀။)တသ္မာ ဌာနန္တရာတိ။ အမစ္စာ နံ အပနေတွာ အညံ တသ္မိံ ဌာနေ ဌပယိံသု။ ဝါတကာဠကောပိ ယာဝ တံ ကမ္မံ အကာသိ, တာဝ အဟတဝတ္ထာနိ ဝါ အစ္ဆာဒိတုံ သုရဘိပုပ္ဖါနိ ဝါ ပိဠန္ဓိတုံ ပါယာသံ ဝါ ဘုဉ္ဇိတုံ ဥစ္ဆာဒနနှာပနံ ဝါ ပစ္စနုဘောတုံ နာလတ္ထ။ သော ‘‘ဒီဃရတ္တံ မေ ကိလိဋ္ဌဝေသေန စရိတ’’န္တိ ‘‘ပါယာသံ မေ ပစာဟီ’’တိ ဘရိယံ အာဏာပေတွာ နှာနီယသမ္ဘာရာနိ ဂါဟာပေတွာ နှာနတိတ္ထံ ဂန္တွာ သီသံ နှတွာ အဟတဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ ဂန္ဓေ ဝိလိမ္ပိတွာ ပုပ္ဖါနိ ပိဠန္ဓိတွာ ဃရံ အာဂစ္ဆန္တော သာရိပုတ္တတ္ထေရံ ဒိသွာ ‘‘သံကိလိဋ္ဌကမ္မတော စမှိ အပဂတော, အယျော စ မေ ဒိဋ္ဌော’’တိ တုဋ္ဌမာနသော ထေရံ ဃရံ နေတွာ နဝသပ္ပိသက္ကရစုဏ္ဏာဘိသင်္ခတေန ပါယာသေန ပရိဝိသိ။ ထေရော တဿ အနုမောဒနမကာသိ။ သော အနုမောဒနံ သုတွာ အနုလောမိကခန္တိံ ပဋိလဘိတွာ ထေရံ အနုဂန္တွာ နိဝတ္တမာနော အန္တရာမဂ္ဂေ တရုဏဝစ္ဆာယ ဂါဝိယာ မဒ္ဒိတွာ ဇီဝိတက္ခယံ ပါပိတော ဂန္တွာ တာဝတိံသဘဝနေ နိဗ္ဗတ္တိ။ ဘိက္ခူ တထာဂတံ ပုစ္ဆိံသု – ‘‘ဘန္တေ, စောရဃာတကော အဇ္ဇေဝ ကိလိဋ္ဌကမ္မတော အပနီတော, အဇ္ဇေဝ ကာလင်္ကတော, ကဟံ နု ခေါ နိဗ္ဗတ္တော’’တိ? တာဝတိံသဘဝနေ, ဘိက္ခဝေတိ။ ဘန္တေ, စောရဃာတကော ဒီဃရတ္တံ ပုရိသေ ဃာတေသိ, တုမှေ စ ဧဝံ ဝဒေထ, နတ္ထိ နု ခေါ ပါပကမ္မဿ ဖလန္တိ။ မာ, ဘိက္ခဝေ, ဧဝံ အဝစုတ္ထ, ဗလဝကလျာဏမိတ္တူပနိဿယံ လဘိတွာ ဓမ္မသေနာပတိဿ ပိဏ္ဍပါတံ ဒတွာ အနုမောဒနံ သုတွာ အနုလောမိကခန္တိံ ပဋိလဘိတွာ သော တတ္ထ နိဗ္ဗတ္တောတိ။
‘‘သုဘာသိတံ သုဏိတွာန, နာဂရိယော စောရဃာတကော၊
အနုလောမခန္တိံ လဒ္ဓါန, မောဒတီ တိဒိဝံ ဂတော’’တိ။
ဥပဃာတကံ ပန သယံ ကုသလမ္ပိ အကုသလမ္ပိ သမာနံ အညံ ဒုဗ္ဗလကမ္မံ ဃာတေတွာ တဿ ဝိပါကံ ပဋိဗာဟိတွာ အတ္တနော ဝိပါကဿ ဩကာသံ ကရောတိ။ ဧဝံ ပန ကမ္မေန ကတေ ဩကာသေ တံ ဝိပါကံ ဥပ္ပန္နံ နာမ ဝုစ္စတိ။ ဥပစ္ဆေဒကန္တိပိ ဧတဿေဝ နာမံ။ တတြာယံ နယော – ကုသလကမ္မဿ ဝိပစ္စနကာလေ ဧကံ အကုသလကမ္မံ ဥဋ္ဌာယ တံ ကမ္မံ ဆိန္ဒိတွာ ပါတေတိ။ အကုသလကမ္မဿပိ ဝိပစ္စနကာလေ ဧကံ ကုသလကမ္မံ ဥဋ္ဌာယ တံ ကမ္မံ ဆိန္ဒိတွာ ပါတေတိ။ ဣဒံ ဥပစ္ဆေဒကံ နာမ။ တတ္ထ အဇာတသတ္တုနော ကမ္မံ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၁၁။)ကုသလစ္ဆေဒကံ အဟောသိ, အင်္ဂုလိမာလတ္ထေရဿ အကုသလစ္ဆေဒကန္တိ။ ဧဝံ သုတ္တန္တိကပရိယာယေန ဧကာဒသ ကမ္မာနိ ဝိဘတ္တာနိ။
အဘိဓမ္မပရိယာယေန ပန သောဠသ ကမ္မာနိ ဝိဘတ္တာနိ, သေယျထိဒံ – ‘‘အတ္ထေကစ္စာနိ ပါပကာနိ ကမ္မသမာဒါနာနိ ဂတိသမ္ပတ္တိပဋိဗာဠှာနိ န ဝိပစ္စန္တိ, အတ္ထေကစ္စာနိ ပါပကာနိ ကမ္မသမာဒါနာနိ ဥပဓိသမ္ပတ္တိပဋိဗာဠှာနိ န ဝိပစ္စန္တိ, အတ္ထေကစ္စာနိ ပါပကာနိ ကမ္မသမာဒါနာနိ ကာလသမ္ပတ္တိပဋိဗာဠှာနိ န ဝိပစ္စန္တိ, အတ္ထေကစ္စာနိ ပါပကာနိ ကမ္မသမာဒါနာနိ ပယောဂသမ္ပတ္တိပဋိဗာဠှာနိ န ဝိပစ္စန္တိ။ အတ္ထေကစ္စာနိ ပါပကာနိ ကမ္မသမာဒါနာနိ ဂတိဝိပတ္တိံ အာဂမ္မ ဝိပစ္စန္တိ, ဥပဓိဝိပတ္တိံ, ကာလဝိပတ္တိံ, ပယောဂဝိပတ္တိံ အာဂမ္မ ဝိပစ္စန္တိ။ အတ္ထေကစ္စာနိ ကလျာဏာနိ ကမ္မသမာဒါနာနိ ဂတိဝိပတ္တိပဋိဗာဠှာနိ န ဝိပစ္စန္တိ, ဥပဓိဝိပတ္တိ, ကာလဝိပတ္တိ, ပယောဂဝိပတ္တိပဋိဗာဠှာနိ န ဝိပစ္စန္တိ။ အတ္ထေကစ္စာနိ ကလျာဏာနိ ကမ္မသမာဒါနာနိ ဂတိသမ္ပတ္တိံ အာဂမ္မ ဝိပစ္စန္တိ, ဥပဓိသမ္ပတ္တိံ, ကာလသမ္ပတ္တိံ, ပယောဂသမ္ပတ္တိံ အာဂမ္မ ဝိပစ္စန္တီ’’တိ (ဝိဘ။ ၈၁၀)။
တတ္ထ ပါပကာနီတိ လာမကာနိ။ ကမ္မသမာဒါနာနီတိ ကမ္မဂ္ဂဟဏာနိ။ ဂဟိတသမာဒိန္နာနံ ကမ္မာနမေတံ အဓိဝစနံ။ ဂတိသမ္ပတ္တိပဋိဗာဠှာနိ န ဝိပစ္စန္တီတိအာဒီသု အနိဋ္ဌာရမ္မဏာနုဘဝနာရဟေ ကမ္မေ ဝိဇ္ဇမာနေယေဝ သုဂတိဘဝေ နိဗ္ဗတ္တဿ တံ ကမ္မံ ဂတိသမ္ပတ္တိပဋိဗာဠှံ န ဝိပစ္စတိ နာမ။ ဂတိသမ္ပတ္တိယာ ပတိဗာဟိတံ ဟုတွာ န ဝိပစ္စတီတိ အတ္ထော။ ယော ပန ပါပကမ္မေန ဒါသိယာ ဝါ ကမ္မကာရိယာ ဝါ ကုစ္ဆိယံ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဥပဓိသမ္ပန္နော ဟောတိ, အတ္တဘာဝသမိဒ္ဓိယံ တိဋ္ဌတိ။ အထဿ သာမိကာ တဿ ရူပသမ္ပတ္တိံ ဒိသွာ ‘‘နာယံ ကိလိဋ္ဌကမ္မဿာနုစ္ဆဝိကော’’တိ စိတ္တံ ဥပ္ပါဒေတွာ အတ္တနော ဇာတပုတ္တံ ဝိယ ဘဏ္ဍာဂါရိကာဒိဋ္ဌာနေသု ဌပေတွာ သမ္ပတ္တိံ ယောဇေတွာ ပရိဟရန္တိ။ ဧဝရူပဿ ကမ္မံ ဥပဓိသမ္ပတ္တိပဋိဗာဠှံ န ဝိပစ္စတိ နာမ။ ယော ပန ပဌမကပ္ပိကကာလသဒိသေ သုလဘသမ္ပန္နရသဘောဇနေ သုဘိက္ခကာလေ နိဗ္ဗတ္တတိ, တဿ ဝိဇ္ဇမာနမ္ပိ ပါပကမ္မံ ကာလသမ္ပတ္တိပဋိဗာဠှံ န ဝိပစ္စတိ နာမ။ ယော ပန သမ္မာပယောဂံ နိဿာယ ဇီဝတိ, ဥပသင်္ကမိတဗ္ဗယုတ္တကာလေ ဥပသင်္ကမတိ, ပဋိက္ကမိတဗ္ဗယုတ္တကာလေ ပဋိက္ကမတိ, ပလာယိတဗ္ဗယုတ္တကာလေ ပလာယတိ။ လဉ္ဇဒါနယုတ္တကာလေ လဉ္ဇံ ဒေတိ, စောရိကယုတ္တကာလေ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၁၂။)စောရိကံ ကရောတိ, ဧဝရူပဿ ပါပကမ္မံ ပယောဂသမ္ပတ္တိပဋိဗာဠှံ န ဝိပစ္စတိ နာမ။
ဒုဂ္ဂတိဘဝေ နိဗ္ဗတ္တဿ ပန ပါပကမ္မံ ဂတိဝိပတ္တိံ အာဂမ္မ ဝိပစ္စတိ နာမ။ ယော ပန ဒါသိယာ ဝါ ကမ္မကာရိယာ ဝါ ကုစ္ဆိသ္မိံ နိဗ္ဗတ္တော ဒုဗ္ဗဏ္ဏော ဟောတိ ဒုဿဏ္ဌာနော, ‘‘ယက္ခော နု ခေါ မနုဿော နု ခေါ’’တိ ဝိမတိံ ဥပ္ပါဒေတိ။ သော သစေ ပုရိသော ဟောတိ, အထ နံ ‘‘နာယံ အညဿ ကမ္မဿ အနုစ္ဆဝိကော’’တိ ဟတ္ထိံ ဝါ ရက္ခာပေန္တိ အဿံ ဝါ ဂေါဏေ ဝါ, တိဏကဋ္ဌာဒီနိ ဝါ အာဟရာပေန္တိ, ခေဠသရကံ ဝါ ဂဏှာပေန္တိ။ သစေ ဣတ္ထီ ဟောတိ, အထ နံ ဟတ္ထိအဿာဒီနံ ဘတ္တမာသာဒီနိ ဝါ ပစာပေန္တိ, ကစဝရံ ဝါ ဆဍ္ဍာပေန္တိ, အညံ ဝါ ပန ဇိဂုစ္ဆနီယကမ္မံ ကာရေန္တိ။ ဧဝရူပဿ ပါပကမ္မံ ဥပဓိဝိပတ္တိံ အာဂမ္မ ဝိပစ္စတိ နာမ။ ယော ပန ဒုဗ္ဘိက္ခကာလေ ဝါ ပရိဟီနသမ္ပတ္တိကာလေ ဝါ အန္တရကပ္ပေ ဝါ နိဗ္ဗတ္တတိ, တဿ ပါပကမ္မံ ကာလဝိပတ္တိံ အာဂမ္မ ဝိပစ္စတိ နာမ။ ယော ပန ပယောဂံ သမ္ပာဒေတုံ န ဇာနာတိ, ဥပသင်္ကမိတဗ္ဗယုတ္တကာလေ ဥပသင်္ကမိတုံ န ဇာနာတိ…ပေ… စောရိကယုတ္တကာလေ စောရိကံ ကာတုံ န ဇာနာတိ, တဿ ပါပကမ္မံ ပယောဂဝိပတ္တိံ အာဂမ္မ ဝိပစ္စတိ နာမ။
ယော ပန ဣဋ္ဌာရမ္မဏာနုဘဝနာရဟေ ကမ္မေ ဝိဇ္ဇမာနေယေဝ ဂန္တွာ ဒုဂ္ဂတိဘဝေ နိဗ္ဗတ္တတိ, တဿ တံ ကမ္မံ ဂတိဝိပတ္တိပဋိဗာဠှံ န ဝိပစ္စတိ နာမ။ ယော ပန ပုညာနုဘာဝေန ရာဇရာဇမဟာမတ္တာဒီနံ ဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ကာဏော ဝါ ဟောတိ ကုဏီ ဝါ ခဉ္ဇော ဝါ ပက္ခဟတော ဝါ, တဿ ဩပရဇ္ဇသေနာပတိဘဏ္ဍာဂါရိကဋ္ဌာနာဒီနိ န အနုစ္ဆဝိကာနီတိ န ဒေန္တိ။ ဣစ္စဿ တံ ပုညံ ဥပဓိဝိပတ္တိပဋိဗာဠှံ န ဝိပစ္စတိ နာမ။ ယော ပန ဒုဗ္ဘိက္ခကာလေ ဝါ ပရိဟီနသမ္ပတ္တိကာလေ ဝါ အန္တရကပ္ပေ ဝါ မနုဿေသု နိဗ္ဗတ္တတိ, တဿ တံ ကလျာဏကမ္မံ ကာလဝိပတ္တိပဋိဗာဠှံ န ဝိပစ္စတိ နာမ။ ယော ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ ပယောဂံ သမ္ပာဒေတုံ န ဇာနာတိ, တဿ ကလျာဏကမ္မံ ပယောဂဝိပတ္တိပဋိဗာဠှံ န ဝိပစ္စတိ နာမ။
ကလျာဏကမ္မေန ပန သုဂတိဘဝေ နိဗ္ဗတ္တဿ တံ ကမ္မံ ဂတိသမ္ပတ္တိံ အာဂမ္မ ဝိပစ္စတိ နာမ။ ရာဇရာဇမဟာမတ္တာဒီနံ ကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဥပဓိသမ္ပတ္တိံ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၁၃။)ပတ္တဿ အတ္တဘာဝသမိဒ္ဓိယံ ဌိတဿ ဒေဝနဂရေ သမုဿိတရတနတောရဏသဒိသံ အတ္တဘာဝံ ဒိသွာ ‘‘ဣမဿ ဩပရဇ္ဇသေနာပတိဘဏ္ဍာဂါရိကဋ္ဌာနာဒီနိ အနုစ္ဆဝိကာနီ’’တိ ဒဟရဿေဝ သတော တာနိ ဌာနန္တရာနိ ဒေန္တိ, ဧဝရူပဿ ကလျာဏကမ္မံ ဥပဓိသမ္ပတ္တိံ အာဂမ္မ ဝိပစ္စတိ နာမ။ ယော ပဌမကပ္ပိကေသု ဝါ သုလဘန္နပါနကာလေ ဝါ နိဗ္ဗတ္တတိ, တဿ ကလျာဏကမ္မံ ကာလသမ္ပတ္တိံ အာဂမ္မ ဝိပစ္စတိ နာမ။ ယော ဝုတ္တနယေနေဝ ပယောဂံ သမ္ပာဒေတုံ ဇာနာတိ, တဿ ကမ္မံ ပယောဂသမ္ပတ္တိံ အာဂမ္မ ဝိပစ္စတိ နာမ။ ဧဝံ အဘိဓမ္မပရိယာယေန သောဠသ ကမ္မာနိ ဝိဘတ္တာနိ။
အပရာနိပိ ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ္ဂပရိယာယေန ဒွါဒသ ကမ္မာနိ ဝိဘတ္တာနိ။ သေယျထိဒံ – ‘‘အဟောသိ ကမ္မံ အဟောသိ ကမ္မဝိပါကော, အဟောသိ ကမ္မံ နာဟောသိ ကမ္မဝိပါကော, အဟောသိ ကမ္မံ အတ္ထိ ကမ္မဝိပါကော, အဟောသိ ကမ္မံ နတ္ထိ ကမ္မဝိပါကော, အဟောသိ ကမ္မံ ဘဝိဿတိ ကမ္မဝိပါကော, အဟောသိ ကမ္မံ န ဘဝိဿတိ ကမ္မဝိပါကော, အတ္ထိ ကမ္မံ အတ္ထိ ကမ္မဝိပါကော, အတ္ထိ ကမ္မံ နတ္ထိ ကမ္မဝိပါကော, အတ္ထိ ကမ္မံ ဘဝိဿတိ ကမ္မဝိပါကော, အတ္ထိ ကမ္မံ န ဘဝိဿတိ ကမ္မဝိပါကော, ဘဝိဿတိ ကမ္မံ ဘဝိဿတိ ကမ္မဝိပါကော, ဘဝိဿတိ ကမ္မံ န ဘဝိဿတိ ကမ္မဝိပါကော’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၂၃၄)။
တတ္ထ ယံ ကမ္မံ အတီတေ အာယူဟိတံ အတီတေယေဝ ဝိပါကဝါရံ လဘိ, ပဋိသန္ဓိဇနကံ ပဋိသန္ဓိံ ဇနေသိ, ရူပဇနကံ ရူပံ, တံ အဟောသိ ကမ္မံ အဟောသိ ကမ္မဝိပါကောတိ ဝုတ္တံ။ ယံ ပန ဝိပါကဝါရံ န လဘိ, ပဋိသန္ဓိဇနကံ ပဋိသန္ဓိံ ရူပဇနကံ ဝါ ရူပံ ဇနေတုံ နာသက္ခိ, တံ အဟောသိ ကမ္မံ နာဟောသိ ကမ္မဝိပါကောတိ ဝုတ္တံ။ ယံ ပန အတီတေ အာယူဟိတံ ဧတရဟိ လဒ္ဓဝိပါကဝါရံ ပဋိသန္ဓိဇနကံ ပဋိသန္ဓိံ ဇနေတွာ ရူပဇနကံ ရူပံ ဇနေတွာ ဌိတံ, တံ အဟောသိ ကမ္မံ အတ္ထိ ကမ္မဝိပါကောတိ ဝုတ္တံ။ ယံ အလဒ္ဓဝိပါကဝါရံ ပဋိသန္ဓိဇနကံ ဝါ ပဋိသန္ဓိံ ရူပဇနကံ ဝါ ရူပံ ဇနေတုံ နာသက္ခိ, တံ အဟောသိ ကမ္မံ နတ္ထိ ကမ္မဝိပါကောတိ ဝုတ္တံ။ ယံ ပန အတီတေ အာယူဟိတံ အနာဂတေ ဝိပါကဝါရံ လဘိဿတိ, ပဋိသန္ဓိဇနကံ ပဋိသန္ဓိံ ရူပဇနကံ ရူပံ ဇနေတုံ သက္ခိဿတိ, တံ အဟောသိ ကမ္မံ ဘဝိဿတိ ကမ္မဝိပါကောတိ ဝုတ္တံ။ ယံ အနာဂတေ ဝိပါကဝါရံ န လဘိဿတိ, ပဋိသန္ဓိဇနကံ ပဋိသန္ဓိံ ရူပဇနကံ ဝါ ရူပံ ဇနေတုံ န သက္ခိဿတိ, တံ အဟောသိ ကမ္မံ န ဘဝိဿတိ ကမ္မဝိပါကောတိ ဝုတ္တံ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၁၄။)ယံ ပန ဧတရဟိ အာယူဟိတံ ဧတရဟိယေဝ ဝိပါကဝါရံ လဘတိ, တံ အတ္ထိ ကမ္မံ အတ္ထိ ကမ္မဝိပါကောတိ ဝုတ္တံ။ ယံ ပန ဧတရဟိ ဝိပါကဝါရံ န လဘတိ, တံ အတ္ထိ ကမ္မံ နတ္ထိ ကမ္မဝိပါကောတိ ဝုတ္တံ။ ယံ ပန ဧတရဟိ အာယူဟိတံ အနာဂတေ ဝိပါကဝါရံ လဘိဿတိ, ပဋိသန္ဓိဇနကံ ပဋိသန္ဓိံ ရူပဇနကံ ရူပံ ဇနေတုံ သက္ခိဿတိ, တံ အတ္ထိ ကမ္မံ ဘဝိဿတိ ကမ္မဝိပါကောတိ ဝုတ္တံ။ ယံ ပန ဝိပါကဝါရံ န လဘိဿတိ, ပဋိသန္ဓိဇနကံ ပဋိသန္ဓိံ ရူပဇနကံ ဝါ ရူပံ ဇနေတုံ သက္ခိဿတိ, တံ အတ္ထိ ကမ္မံ န ဘဝိဿတိ ကမ္မဝိပါကောတိ ဝုတ္တံ။
ယံ ပနာနာဂတေ အာယူဟိဿတိ, အနာဂတေယေဝ ဝိပါကဝါရံ လဘိဿတိ, ပဋိသန္ဓိဇနကံ ပဋိသန္ဓိံ ရူပဇနကံ ဝါ ရူပံ ဇနေဿတိ, တံ ဘဝိဿတိ ကမ္မံ ဘဝိဿတိ ကမ္မဝိပါကောတိ ဝုတ္တံ။ ယံ ပန ဝိပါကဝါရံ န လဘိဿတိ, ပဋိသန္ဓိဇနကံ ပဋိသန္ဓိံ ရူပဇနကံ ဝါ ရူပံ ဇနေတုံ န သက္ခိဿတိ, တံ ဘဝိဿတိ ကမ္မံ န ဘဝိဿတိ ကမ္မဝိပါကောတိ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ္ဂပရိယာယေန ဒွါဒသ ကမ္မာနိ ဝိဘတ္တာနိ။
ဣတိ ဣမာနိ စေဝ ဒွါဒသ အဘိဓမ္မပရိယာယေန ဝိဘတ္တာနိ စ သောဠသ ကမ္မာနိ အတ္တနော ဌာနာ ဩသက္ကိတွာ သုတ္တန္တိကပရိယာယေန ဝုတ္တာနိ ဧကာဒသ ကမ္မာနိယေဝ ဘဝန္တိ။ တာနိပိ တတော ဩသက္ကိတွာ တီဏိယေဝ ကမ္မာနိ ဟောန္တိ ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယံ, ဥပပဇ္ဇဝေဒနီယံ, အပရပရိယာယဝေဒနီယန္တိ။ တေသံ သင်္ကမနံ နတ္ထိ, ယထာဌာနေယေဝ တိဋ္ဌန္တိ။ ယဒိ ဟိ ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယံ ကမ္မံ ဥပပဇ္ဇဝေဒနီယံ ဝါ အပရပရိယာယဝေဒနီယံ ဝါ ဘဝေယျ, ‘‘ဒိဋ္ဌေ ဝါ ဓမ္မေ’’တိ သတ္ထာ န ဝဒေယျ။ သစေပိ ဥပပဇ္ဇဝေဒနီယံ ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယံ ဝါ အပရပရိယာယဝေဒနီယံ ဝါ ဘဝေယျ, ‘‘ဥပပဇ္ဇ ဝါ’’တိ သတ္ထာ န ဝဒေယျ။ အထာပိ အပရပရိယာယဝေဒနီယံ ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယံ ဝါ ဥပပဇ္ဇဝေဒနီယံ ဝါ ဘဝေယျ, ‘‘အပရေ ဝါ ပရိယာယေ’’တိ သတ္ထာ န ဝဒေယျ။
သုက္ကပက္ခေပိ ဣမိနာဝ နယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧတ္ထ ပန လောဘေ ဝိဂတေတိ လောဘေ အပဂတေ နိရုဒ္ဓေ။ တာလဝတ္ထုကတန္တိ တာလဝတ္ထု ဝိယ ကတံ, မတ္ထကစ္ဆိန္နတာလော ဝိယ ပုန အဝိရုဠှိသဘာဝံ ကတန္တိ အတ္ထော။ အနဘာဝံ ကတန္တိ အနုအဘာဝံ ကတံ, ယထာ ပုန နုပ္ပဇ္ဇတိ, ဧဝံ ကတန္တိ အတ္ထော။ ဧဝဿူတိ ဧဝံ ဘဝေယျုံ။ ဧဝမေဝ ခေါတိ ဧတ္ထ ဗီဇာနိ ဝိယ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၁၅။)ကုသလာကုသလံ ကမ္မံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ, တာနိ အဂ္ဂိနာ ဍဟနပုရိသော ဝိယ ယောဂါဝစရော, အဂ္ဂိ ဝိယ မဂ္ဂဉာဏံ, အဂ္ဂိံ ဒတွာ ဗီဇာနံ ဍဟနကာလော ဝိယ မဂ္ဂဉာဏေန ကိလေသာနံ ဒဍ္ဎကာလော, မသိကတကာလော ဝိယ ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ ဆိန္နမူလကေ ကတွာ ဌပိတကာလော, မဟာဝါတေ ဩပုနိတွာ နဒိယာ ဝါ ပဝါဟေတွာ အပ္ပဝတ္တိကတကာလော ဝိယ ဥပါဒိန္နကသန္တာနဿ နိရောဓေန ဆိန္နမူလကာနံ ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ အပ္ပဋိသန္ဓိကဘာဝေန နိရုဇ္ဈိတွာ ပုန ဘဝသ္မိံ ပဋိသန္ဓိံ အဂ္ဂဟိတကာလော ဝေဒိတဗ္ဗော။
မောဟဇဉ္စာပဝိဒ္ဒသူတိ မောဟဇဉ္စာပိ အဝိဒ္ဒသု။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယံ သော အဝိဒူ အန္ဓဗာလော လောဘဇဉ္စ ဒေါသဇဉ္စ မောဟဇဉ္စာတိ ကမ္မံ ကရောတိ, ဧဝံ ကရောန္တေန ယံ တေန ပကတံ ကမ္မံ အပ္ပံ ဝါ ယဒိ ဝါ ဗဟုံ။ ဣဓေဝ တံ ဝေဒနိယန္တိ တံ ကမ္မံ တေန ဗာလေန ဣဓ သကေ အတ္တဘာဝေယေဝ ဝေဒနီယံ, တဿေဝ တံ အတ္တဘာဝေ ဝိပစ္စတီတိ အတ္ထော။ ဝတ္ထုံ အညံ န ဝိဇ္ဇတီတိ တဿ ကမ္မဿ ဝိပစ္စနတ္ထာယ အညံ ဝတ္ထု နတ္ထိ။ န ဟိ အညေန ကတံ ကမ္မံ အညဿ အတ္တဘာဝေ ဝိပစ္စတိ။ တသ္မာ လောဘဉ္စ ဒေါသဉ္စ, မောဟဇဉ္စာပိ ဝိဒ္ဒသူတိ တသ္မာ ယော ဝိဒူ မေဓာဝီ ပဏ္ဍိတော တံ လောဘဇာဒိဘေဒံ ကမ္မံ န ကရောတိ, သော ဝိဇ္ဇံ ဥပ္ပါဒယံ ဘိက္ခု, သဗ္ဗာ ဒုဂ္ဂတိယော ဇဟေ, အရဟတ္တမဂ္ဂဝိဇ္ဇံ ဥပ္ပါဒေတွာ တံ ဝါ ပန ဝိဇ္ဇံ ဥပ္ပါဒေန္တော သဗ္ဗာ ဒုဂ္ဂတိယော ဇဟတိ။ ဒေသနာသီသမေဝေတံ, သုဂတိယောပိ ပန သော ခီဏာသဝေါ ဇဟတိယေဝ။ ယမ္ပိ စေတံ ‘‘တသ္မာ လောဘဉ္စ ဒေါသဉ္စာ’’တိ ဝုတ္တံ, ဧတ္ထာပိ လောဘဒေါသသီသေန လောဘဇဉ္စ ဒေါသဇဉ္စ ကမ္မမေဝ နိဒ္ဒိဋ္ဌန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧဝံ သုတ္တန္တေသုပိ ဂါထာယပိ ဝဋ္ဋဝိဝဋ္ဋမေဝ ကထိတန္တိ။
၅။ ဟတ္ထကသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၅။ ပဉ္စမေ အာဠဝိယန္တိ အာဠဝိရဋ္ဌေ။ ဂေါမဂ္ဂေတိ ဂုန္နံ ဂမနမဂ္ဂေ။ ပဏ္ဏသန္ထရေတိ သယံ ပတိတပဏ္ဏသန္ထရေ။ အထာတိ ဧဝံ ဂုန္နံ ဂမနမဂ္ဂံ ဥဇုံ မဟာပထံ နိဿာယ သိံသပါဝနေ သယံ ပတိတပဏ္ဏာနိ သင်္ကဍ္ဎိတွာ ကတသန္ထရေ သုဂတမဟာစီဝရံ ပတ္ထရိတွာ ပလ္လင်္ကံ အာဘုဇိတွာ နိသိန္နေ တထာဂတေ။ ဟတ္ထကော အာဠဝကောတိ ဟတ္ထတော ဟတ္ထံ ဂတတ္တာ ဧဝံလဒ္ဓနာမော အာဠဝကော ရာဇပုတ္တော။ ဧတဒဝေါစာတိ ဧတံ ‘‘ကစ္စိ,
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၁၆။)ဘန္တေ, ဘဂဝါ’’တိအာဒိဝစနံ အဝေါစ။ ကသ္မာ ပန သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ တံ ဌာနံ ဂန္တွာ နိသိန္နော, ကသ္မာ ရာဇကုမာရော တတ္ထ ဂတောတိ? သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ တာဝ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိကာယ ဓမ္မဒေသနာယ သမုဋ္ဌာနံ ဒိသွာ တတ္ထ နိသိန္နော, ရာဇကုမာရောပိ ပါတောဝ ဥဋ္ဌာယ ပဉ္စဟိ ဥပါသကသတေဟိ ပရိဝုတော ဗုဒ္ဓုပဋ္ဌာနံ ဂစ္ဆန္တော မဟာမဂ္ဂါ ဩက္ကမ္မ ဂေါပထံ ဂဟေတွာ ‘‘ဗုဒ္ဓါနံ ပူဇနတ္ထာယ မိဿကမာလံ ဩစိနိဿာမီ’’တိ ဂစ္ဆန္တော သတ္ထာရံ ဒိသွာ ဥပသင်္ကမိတွာ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ, ဧဝံ သော တတ္ထ ဂတောတိ။ သုခမသယိတ္ထာတိ သုခံ သယိတ္ထ။
အန္တရဋ္ဌကောတိ မာဃဖဂ္ဂုဏာနံ အန္တရေ အဋ္ဌဒိဝသပရိမာဏော ကာလော။ မာဃဿ ဟိ အဝသာနေ စတ္တာရော ဒိဝသာ, ဖဂ္ဂုဏဿ အာဒိမှိ စတ္တာရောတိ အယံ ‘‘အန္တရဋ္ဌကော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဟိမပါတသမယောတိ ဟိမဿ ပတနသမယော။ ခရာတိ ဖရုသာ ကက္ခဠာ ဝါ။ ဂေါကဏ္ဋကဟတာတိ နဝဝုဋ္ဌေ ဒေဝေ ဂါဝီနံ အက္ကန္တက္ကန္တဋ္ဌာနေ ခုရန္တရေဟိ ကဒ္ဒမော ဥဂ္ဂန္တွာ တိဋ္ဌတိ, သော ဝါတာတပေန သုက္ခော ကကစဒန္တသဒိသော ဟောတိ ဒုက္ခသမ္ဖဿော။ တံ သန္ဓာယာဟ – ‘‘ဂေါကဏ္ဋကဟတာ ဘူမီ’’တိ။ ဂုန္နံ ခုရန္တရေဟိ ဆိန္နာတိပိ အတ္ထော။ ဝေရမ္ဘော ဝါတော ဝါယတီတိ စတူဟိ ဒိသာဟိ ဝါယန္တော ဝါတော ဝါယတိ။ ဧကာယ ဒိသာယ ဝါ ဒွီဟိ ဝါ ဒိသာဟိ တီဟိ ဝါ ဒိသာဟိ ဝါယန္တော ဝါတော ဝေရမ္ဘောတိ န ဝုစ္စတိ။
တေန ဟိ ရာဇကုမာရာတိ ဣဒံ သတ္ထာ ‘‘အယံ ရာဇကုမာရော လောကသ္မိံ နေဝ သုခဝါသိနော, န ဒုက္ခဝါသိနော ဇာနာတိ, ဇာနာပေဿာမိ န’’န္တိ ဥပရိ ဒေသနံ ဝဍ္ဎေန္တော အာဟ။ တတ္ထ ယထာ တေ ခမေယျာတိ ယထာ တုယှံ ရုစ္စေယျ။ ဣဓဿာတိ ဣမသ္မိံ လောကေ အဿ။ ဂေါနကတ္ထတောတိ စတုရင်္ဂုလာဓိကလောမေန ကာဠကောဇဝေန အတ္ထတော။ ပဋိကတ္ထတောတိ ဥဏ္ဏာမယေန သေတတ္ထရဏေန အတ္ထတော။ ပဋလိကတ္ထတောတိ ဃနပုပ္ဖေန ဥဏ္ဏာမယအတ္ထရဏေန အတ္ထတော။ ကဒလိမိဂပဝရပစ္စတ္ထရဏောတိ ကဒလိမိဂစမ္မမယေန ဥတ္တမပစ္စတ္ထရဏေန အတ္ထတော။ တံ ကိရ ပစ္စတ္ထရဏံ သေတဝတ္ထဿ ဥပရိ ကဒလိမိဂစမ္မံ အတ္ထရိတွာ သိဗ္ဗိတွာ ကရောန္တိ။ သဥတ္တရစ္ဆဒေါတိ သဟ ဥတ္တရစ္ဆဒေန, ဥပရိ ဗဒ္ဓေန ရတ္တဝိတာနေန သဒ္ဓိန္တိ အတ္ထော။ ဥဘတောလောဟိတကူပဓာနောတိ သီသူပဓာနဉ္စ ပါဒူပဓာနဉ္စာတိ ပလ္လင်္ကဿ ဥဘတော ဌပိတလောဟိတကူပဓာနော။ ပဇာပတိယောတိ ဘရိယာယော။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၁၇။)မနာပေန ပစ္စုပဋ္ဌိတာ အဿူတိ မနာပေန ဥပဋ္ဌာနဝိဓာနေန ပစ္စုပဋ္ဌိတာ ဘဝေယျုံ။
ကာယိကာတိ ပဉ္စဒွါရကာယံ ခေါဘယမာနာ။ စေတသိကာတိ မနောဒွါရံ ခေါဘယမာနာ။ သော ရာဂေါ တထာဂတဿ ပဟီနောတိ တထာရူပေါ ရာဂေါ တထာဂတဿ ပဟီနောတိ အတ္ထော။ ယော ပန တဿ ရာဂေါ, န သော တထာဂတဿ ပဟီနော နာမ။ ဒေါသမောဟေသုပိ ဧသေဝ နယော။
ဗြာဟ္မဏောတိ ဗာဟိတပါပေါ ခီဏာသဝဗြာဟ္မဏော။ ပရိနိဗ္ဗုတောတိ ကိလေသပရိနိဗ္ဗာနေန ပရိနိဗ္ဗုတော။ န လိမ္ပတိ ကာမေသူတိ ဝတ္ထုကာမေသု စ ကိလေသကာမေသု စ တဏှာဒိဋ္ဌိလေပေဟိ န လိမ္ပတိ။ သီတိဘူတောတိ အဗ္ဘန္တရေ တာပနကိလေသာနံ အဘာဝေန သီတိဘူတော။ နိရူပဓီတိ ကိလေသူပဓီနံ အဘာဝေန နိရူပဓိ။ သဗ္ဗာ အာသတ္တိယော ဆေတွာတိ အာသတ္တိယော ဝုစ္စန္တိ တဏှာယော, တာ သဗ္ဗာပိ ရူပါဒီသု အာရမ္မဏေသု အာသတ္တဝိသတ္တာ အာသတ္တိယော ဆိန္ဒိတွာ။ ဝိနေယျ ဟဒယေ ဒရန္တိ ဟဒယနိဿိတံ ဒရထံ ဝိနယိတွာ ဝူပသမေတွာ။ သန္တိံ ပပ္ပုယျ စေတသောတိ စိတ္တဿ ကိလေသနိဗ္ဗာနံ ပါပုဏိတွာ။ ကရဏဝစနံ ဝါ ဧတံ ‘‘သဗ္ဗစေတသော သမန္နာဟရိတွာ’’တိအာဒီသု ဝိယ, စေတသာ နိဗ္ဗာနံ ပါပုဏိတွာတိ အတ္ထော။
၆။ ဒေဝဒူတသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၆။ ဆဋ္ဌေ ဒေဝဒူတာနီတိ ဒေဝဒူတာ။ အယံ ပနေတ္ထ ဝစနတ္ထော – ဒေဝေါတိ မစ္စု, တဿ ဒူတာတိ ဒေဝဒူတာ။ ဇိဏ္ဏဗျာဓိမတာ ဟိ သံဝေဂဇနနဋ္ဌေန ‘‘ဣဒါနိ တေ မစ္စုသမီပံ ဂန္တဗ္ဗ’’န္တိ စောဒေန္တိ ဝိယ, တသ္မာ ဒေဝဒူတာတိ ဝုစ္စန္တိ။ ဒေဝါ ဝိယ ဒူတာတိပိ ဒေဝဒူတာ။ ယထာ ဟိ အလင်္ကတပဋိယတ္တာယ ဒေဝတာယ အာကာသေ ဌတွာ ‘‘တွံ အသုကဒိဝသေ မရိဿသီ’’တိ ဝုတ္တေ တဿာ ဝစနံ သဒ္ဓါတဗ္ဗံ ဟောတိ၊ ဧဝမေဝံ ဇိဏ္ဏဗျာဓိမတာပိ ဒိဿမာနာ ‘‘တွမ္ပိ ဧဝံဓမ္မော’’တိ စောဒေန္တိ ဝိယ, တေသဉ္စ တံ ဝစနံ အနညထာဘာဝိတာယ ဒေဝတာယ ဗျာကရဏသဒိသမေဝ ဟောတီတိ ဒေဝါ ဝိယ ဒူတာတိ ဒေဝဒူတာ။ ဝိသုဒ္ဓိဒေဝါနံ ဒူတာတိပိ ဒေဝဒူတာ။ သဗ္ဗဗောဓိသတ္တာ ဟိ ဇိဏ္ဏဗျာဓိမတပဗ္ဗဇိတေ ဒိသွာဝ သံဝေဂံ အာပဇ္ဇိတွာ နိက္ခမ္မ ပဗ္ဗဇိံသု။ ဧဝံ ဝိသုဒ္ဓိဒေဝါနံ ဒူတာတိပိ ဒေဝဒူတာ။ ဣဓ ပန လိင်္ဂဝိပလ္လာသေန ‘‘ဒေဝဒူတာနီ’’တိ ဝုတ္တံ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၁၈။)ကာယေန ဒုစ္စရိတန္တိအာဒိ ကသ္မာ အာရဒ္ဓံ? ဒေဝဒူတာနုယုဉ္ဇနဋ္ဌာနုပက္ကမကမ္မဒဿနတ္ထံ။ ဣမိနာ ဟိ ကမ္မေန အယံ သတ္တော နိရယေ နိဗ္ဗတ္တတိ, အထ နံ တတ္ထ ယမော ရာဇာ ဒေဝဒူတေ သမနုယုဉ္ဇတိ။ တတ္ထ ကာယေန ဒုစ္စရိတံ စရတီတိ ကာယဒွါရေန တိဝိဓံ ဒုစ္စရိတံ စရတိ။ ဝါစာယာတိ ဝစီဒွါရေန စတုဗ္ဗိဓံ ဒုစ္စရိတံ စရတိ။ မနသာတိ မနောဒွါရေန တိဝိဓံ ဒုစ္စရိတံ စရတိ။
တမေနံ, ဘိက္ခဝေ, နိရယပါလာတိ ဧတ္ထ ဧကစ္စေ ထေရာ ‘‘နိရယပါလာ နာမ နတ္ထိ, ယန္တရူပံ ဝိယ ကမ္မမေဝ ကာရဏံ ကာရေတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ တံ ‘‘အတ္ထိ နိရယေ နိရယပါလာတိ, အာမန္တာ။ အတ္ထိ စ ကာရဏိကာ’’တိအာဒိနာ နယေန အဘိဓမ္မေ (ကထာ။ ၈၆၆) ပဋိသေဓိတမေဝ။ ယထာ ဟိ မနုဿလောကေ ကမ္မကာရဏကာရကာ အတ္ထိ, ဧဝမေဝ နိရယေ နိရယပါလာ အတ္ထီတိ။ ယမဿ ရညောတိ ယမရာဇာ နာမ ဝေမာနိကပေတရာဇာ။ ဧကသ္မိံ ကာလေ ဒိဗ္ဗဝိမာနေ ဒိဗ္ဗကပ္ပရုက္ခဒိဗ္ဗဥယျာနဒိဗ္ဗနာဋကာဒိသဗ္ဗသမ္ပတ္တိံ အနုဘဝတိ, ဧကသ္မိံ ကာလေ ကမ္မဝိပါကံ, ဓမ္မိကော ရာဇာ, န စေသ ဧကောဝ ဟောတိ, စတူသု ပန ဒွါရေသု စတ္တာရော ဇနာ ဟောန္တိ။ အမတ္တေယျောတိ မာတု ဟိတော မတ္တေယျော, မာတရိ သမ္မာ ပဋိပန္နောတိ အတ္ထော။ န မတ္တေယျောတိ အမတ္တေယျော, မာတရိ မိစ္ဆာ ပဋိပန္နောတိ အတ္ထော။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။ အဗြဟ္မညောတိ ဧတ္ထ စ ခီဏာသဝါ ဗြာဟ္မဏာ နာမ, တေသု မိစ္ဆာ ပဋိပန္နော အဗြဟ္မညော နာမ။
သမနုယုဉ္ဇတီတိ အနုယောဂဝတ္တံ အာရောပေန္တော ပုစ္ဆတိ, လဒ္ဓိံ ပတိဋ္ဌာပေန္တော ပန သမနုဂ္ဂါဟတိ နာမ, ကာရဏံ ပုစ္ဆန္တော သမနုဘာသတိ နာမ။ နာဒ္ဒသန္တိ အတ္တနော သန္တိကေ ပဟိတဿ ကဿစိ ဒေဝဒူတဿ အဘာဝံ သန္ဓာယ ဧဝံ ဝဒတိ။
အထ နံ ယမော ‘‘နာယံ ဘာသိတဿ အတ္ထံ သလ္လက္ခေတီ’’တိ ဉတွာ အတ္ထံ သလ္လက္ခာပေတုကာမော အမ္ဘောတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဇိဏ္ဏန္တိ ဇရာဇိဏ္ဏံ။ ဂေါပါနသိဝင်္ကန္တိ ဂေါပါနသီ ဝိယ ဝင်္ကံ။ ဘောဂ္ဂန္တိ ဘဂ္ဂံ။ ဣမိနာပိဿ ဝင်္ကဘာဝမေဝ ဒီပေတိ။ ဒဏ္ဍပရာယဏန္တိ ဒဏ္ဍပဋိသရဏံ ဒဏ္ဍဒုတိယံ။ ပဝေဓမာနန္တိ ကမ္ပမာနံ။ အာတုရန္တိ ဇရာတုရံ။ ခဏ္ဍဒန္တန္တိ ဇရာနုဘာဝေန ခဏ္ဍိတဒန္တံ။ ပလိတကေသန္တိ ပဏ္ဍရကေသံ။ ဝိလူနန္တိ လုဉ္စိတွာ ဂဟိတကေသံ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၁၉။)ဝိယ ခလ္လာဋံ။ ခလိတသိရန္တိ မဟာခလ္လာဋသီသံ။ ဝလိတန္တိ သဉ္ဇာတဝလိံ။ တိလကာဟတဂတ္တန္တိ သေတတိလကကာဠတိလကေဟိ ဝိကိဏ္ဏသရီရံ။ ဇရာဓမ္မောတိ ဇရာသဘာဝေါ, အပရိမုတ္တော ဇရာယ, ဇရာ နာမ မယှံ အဗ္ဘန္တရေယေဝ ပဝတ္တတီတိ။ ပရတော ဗျာဓိဓမ္မော မရဏဓမ္မောတိ ပဒဒွယေပိ ဧသေဝ နယော။
ပဌမံ ဒေဝဒူတံ သမနုယုဉ္ဇိတွာတိ ဧတ္ထ ဇရာဇိဏ္ဏသတ္တော အတ္ထတော ဧဝံ ဝဒတိ နာမ – ‘‘ပဿထ, ဘော, အဟမ္ပိ တုမှေ ဝိယ တရုဏော အဟောသိံ ဦရုဗလီ ဗာဟုဗလီ ဇဝသမ္ပန္နော, တဿ မေ တာ ဗလဇဝသမ္ပတ္တိယော အန္တရဟိတာ, ဝိဇ္ဇမာနာပိ မေ ဟတ္ထပါဒါ ဟတ္ထပါဒကိစ္စံ န ကရောန္တိ, ဇရာယမှိ အပရိမုတ္တတာယ ဧဒိသော ဇာတော။ န ခေါ ပနာဟမေဝ, တုမှေပိ ဇရာယ အပရိမုတ္တာဝ။ ယထေဝ ဟိ မယှံ, ဧဝံ တုမှာကမ္ပိ ဇရာ အာဂမိဿတိ။ ဣတိ တဿာ ပုရေ အာဂမနာဝ ကလျာဏံ ကရောထာ’’တိ။ တေနေဝေသ ဒေဝဒူတော နာမ ဇာတော။ အာဗာဓိကန္တိ ဗာဓိကံ။ ဒုက္ခိတန္တိ ဒုက္ခပ္ပတ္တံ။ ဗာဠှဂိလာနန္တိ အဓိမတ္တဂိလာနံ။
ဒုတိယံ ဒေဝဒူတန္တိ ဧတ္ထပိ ဂိလာနသတ္တော အတ္ထတော ဧဝံ ဝဒတိ နာမ – ‘‘ပဿထ, ဘော, အဟမ္ပိ တုမှေ ဝိယ နိရောဂေါ အဟောသိံ, သောမှိ ဧတရဟိ ဗျာဓိနာ အဘိဟတော, သကေ မုတ္တကရီသေ ပလိပန္နော, ဥဋ္ဌာတုမ္ပိ န သက္ကောမိ။ ဝိဇ္ဇမာနာပိ မေ ဟတ္ထပါဒါ ဟတ္ထပါဒကိစ္စံ န ကရောန္တိ, ဗျာဓိတောမှိ အပရိမုတ္တတာယ ဧဒိသော ဇာတော။ န ခေါ ပနာဟမေဝ, တုမှေပိ ဗျာဓိတော အပရိမုတ္တာဝ။ ယထေဝ ဟိ မယှံ, ဧဝံ တုမှာကမ္ပိ ဗျာဓိ အာဂမိဿတိ။ ဣတိ တဿ ပုရေ အာဂမနာဝ ကလျာဏံ ကရောထာ’’တိ။ တေနေဝေသ ဒေဝဒူတော နာမ ဇာတော။
ဧကာဟမတန္တိအာဒီသု ဧကာဟံ မတဿ အဿာတိ ဧကာဟမတော, တံ ဧကာဟမတံ။ ပရတော ပဒဒွယေပိ ဧသေဝ နယော။ ဘသ္တာ ဝိယ ဝါယုနာ ဥဒ္ဓံ ဇီဝိတပရိယာဒါနာ ယထာက္ကမံ သမုဂ္ဂတေန သူနဘာဝေန ဥဒ္ဓုမာတတ္တာ ဥဒ္ဓုမာတကံ။ ဝိနီလော ဝုစ္စတိ ဝိပရိဘိန္နဝဏ္ဏော, ဝိနီလောဝ ဝိနီလကော, တံ ဝိနီလကံ။ ပဋိကူလတ္တာ ဝါ ကုစ္ဆိတံ ဝိနီလန္တိ ဝိနီလကံ။ ဝိပုဗ္ဗကန္တိ ဝိဿန္ဒမာနပုဗ္ဗကံ, ပရိဘိန္နဋ္ဌာနေ ဟိ ပဂ္ဃရိတေန ပုဗ္ဗေန ပလိမက္ခိတန္တိ အတ္ထော။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၂၀။)တတိယံ ဒေဝဒူတန္တိ ဧတ္ထ မတကသတ္တော အတ္ထတော ဧဝံ ဝဒတိ နာမ – ‘‘ပဿထ, ဘော, မံ အာမကသုသာနေ ဆဍ္ဍိတံ ဥဒ္ဓုမာတကာဒိဘာဝပ္ပတ္တံ, မရဏတောမှိ အပရိမုတ္တတာယ ဧဒိသော ဇာတော။ န ခေါ ပနာဟမေဝ, တုမှေပိ မရဏတော အပရိမုတ္တာ။ ယထေဝ ဟိ မယှံ, ဧဝံ တုမှာကမ္ပိ မရဏံ အာဂမိဿတိ။ ဣတိ တဿ ပုရေ အာဂမနာဝ ကလျာဏံ ကရောထာ’’တိ။ တေနေဝဿ ဒေဝဒူတော နာမ ဇာတော။
ဣမံ ပန ဒေဝဒူတာနုယောဂံ ကော လဘတိ, ကော န လဘတိ? ယေန တာဝ ဗဟုံ ပါပံ ကတံ, သော ဂန္တွာ နိရယေ နိဗ္ဗတ္တတိယေဝ။ ယေန ပန ပရိတ္တံ ပါပံ ကတံ, သော လဘတိ။ ယထာ ဟိ သဘဏ္ဍံ စောရံ ဂဟေတွာ ကတ္တဗ္ဗမေဝ ကရောန္တိ န ဝိနိစ္ဆိနန္တိ။ အနုဝိဇ္ဇိတွာ ဂဟိတံ ပန ဝိနိစ္ဆယဋ္ဌာနံ နယန္တိ, သော ဝိနိစ္ဆယံ လဘတိ။ ဧဝံသမ္ပဒမေတံ။ ပရိတ္တပါပကမ္မာ ဟိ အတ္တနော ဓမ္မတာယပိ သရန္တိ, သာရီယမာနာပိ သရန္တိ။
တတ္ထ ဒီဃဇယန္တဒမိဠော နာမ အတ္တနော ဓမ္မတာယ သရိ။ သော ကိရ ဒမိဠော သုမနဂိရိမဟာဝိဟာရေ အာကာသစေတိယံ ရတ္တပဋေန ပူဇေသိ, အထ နိရယေ ဥဿဒသာမန္တေ နိဗ္ဗတ္တော အဂ္ဂိဇာလသဒ္ဒံ သုတွာဝ အတ္တနာ ပူဇိတပဋံ အနုဿရိ, သော ဂန္တွာ သဂ္ဂေ နိဗ္ဗတ္တော။ အပရောပိ ပုတ္တဿ ဒဟရဘိက္ခုနော ခလိသာဋကံ ဒေန္တော ပါဒမူလေ ဌပေသိ, မရဏကာလမှိ ပဋပဋာတိ သဒ္ဒေ နိမိတ္တံ ဂဏှိ, သောပိ ဥဿဒသာမန္တေ နိဗ္ဗတ္တော ဇာလသဒ္ဒေန တံ သာဋကံ အနုဿရိတွာ သဂ္ဂေ နိဗ္ဗတ္တော။ ဧဝံ တာဝ အတ္တနော ဓမ္မတာယ ကုသလံ ကမ္မံ သရိတွာ သဂ္ဂေ နိဗ္ဗတ္တတီတိ။
အတ္တနော ဓမ္မတာယ အသရန္တေ ပန တယော ဒေဝဒူတေ ပုစ္ဆတိ။ တတ္ထ ကောစိ ပဌမေန ဒေဝဒူတေန သရတိ, ကောစိ ဒုတိယတတိယေဟိ, ကောစိ တီဟိပိ နဿရတိ။ တံ ယမော ရာဇာ ဒိသွာ သယံ သာရေတိ။ ဧကော ကိရ အမစ္စော သုမနပုပ္ဖကုမ္ဘေန မဟာစေတိယံ ပူဇေတွာ ယမဿ ပတ္တိံ အဒါသိ, တံ အကုသလကမ္မေန နိရယေ နိဗ္ဗတ္တံ ယမဿ သန္တိကံ နယိံသု။ တသ္မိံ တီဟိပိ ဒေဝဒူတေဟိ ကုသလံ အသရန္တေ ယမော သယံ ဩလောကေန္တော ဒိသွာ – ‘‘နနု တွံ မဟာစေတိယံ သုမနပုပ္ဖကုမ္ဘေန ပူဇေတွာ မယှံ ပတ္တိံ အဒါသီ’’တိ သာရေသိ, သော တသ္မိံ ကာလေ သရိတွာ ဒေဝလောကံ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၂၁။)ဂတော။ ယမော ပန သယံ ဩလောကေတွာပိ အပဿန္တော – ‘‘မဟာဒုက္ခံ နာမ အနုဘဝိဿတိ အယံ သတ္တော’’တိ တုဏှီ အဟောသိ။
တတ္တံ အယောခိလန္တိ တိဂါဝုတံ အတ္တဘာဝံ သမ္ပဇ္ဇလိတာယ လောဟပထဝိယာ ဥတ္တာနကံ နိပဇ္ဇာပေတွာ ဒက္ခိဏဟတ္ထေ တာလပ္ပမာဏံ အယသူလံ ပဝေသေန္တိ, တထာ ဝါမဟတ္ထာဒီသု။ ယထာ စ တံ ဥတ္တာနကံ နိပဇ္ဇာပေတွာ, ဧဝံ ဥရေနပိ ဝါမပဿေနပိ ဒက္ခိဏပဿေနပိ နိပဇ္ဇာပေတွာ တေ တံ ကမ္မကာရဏံ ကရောန္တိယေဝ။ သံဝေသေတွာတိ ဇလိတာယ လောဟပထဝိယာ တိဂါဝုတံ အတ္တဘာဝံ နိပဇ္ဇာပေတွာ။ ကုဌာရီဟီတိ မဟတီဟိ ဂေဟဿ ဧကပက္ခစ္ဆဒနမတ္တာဟိ ကုဌာရီဟိ တစ္ဆန္တိ, လောဟိတံ နဒီ ဟုတွာ သန္ဒတိ, လောဟပထဝိတော ဇာလာ ဥဋ္ဌဟိတွာ တစ္ဆိတဋ္ဌာနံ ဂဏှာတိ, မဟာဒုက္ခံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တစ္ဆန္တာ ပန သုတ္တာဟတံ ကရိတွာ ဒါရုံ ဝိယ အဋ္ဌံသမ္ပိ ဆဠံသမ္ပိ ကရောန္တိ။ ဝါသီဟီတိ မဟာသုပ္ပပ္ပမာဏာဟိ ဝါသီဟိ။ ရထေ ယောဇေတွာတိ သဒ္ဓိံ ယုဂယောတ္တပက္ခရထစက္ကကုဗ္ဗရပါဇနေဟိ သဗ္ဗတော ပဇ္ဇလိတေ ရထေ ယောဇေတွာ။ မဟန္တန္တိ မဟာကူဋာဂါရပ္ပမာဏံ။ အာရောပေန္တီတိ သမ္ပဇ္ဇလိတေဟိ အယမုဂ္ဂရေဟိ ပေါထေန္တာ အာရောပေန္တိ။ သကိမ္ပိ ဥဒ္ဓန္တိ သုပက္ကုထိတာယ ဥက္ခလိယာ ပက္ခိတ္တတဏ္ဍုလာ ဝိယ ဥဒ္ဓမဓောတိရိယဉ္စ ဂစ္ဆတိ။ မဟာနိရယေတိ အဝီစိမဟာနိရယမှိ။
ဘာဂသော မိတောတိ ဘာဂေ ဌပေတွာ ဝိဘတ္တော။ ပရိယန္တောတိ ပရိက္ခိတ္တော။ အယသာတိ ဥပရိ အယပဋ္ဋေန ဆာဒိတော။ သမန္တာ ယောဇနသတံ, ဖရိတွာ တိဋ္ဌတီတိ ဧဝံ ဖရိတွာ တိဋ္ဌတိ, ယထာ တံ သမန္တာ ယောဇနသတေ ဌတွာ ဩလောကေန္တဿ အက္ခီနိ ယမကဂေါဠကာ ဝိယ နိက္ခမန္တိ။
ဟီနကာယူပဂါတိ ဟီနံ ကာယံ ဥပဂတာ ဟုတွာ။ ဥပါဒါနေတိ တဏှာဒိဋ္ဌိဂ္ဂဟဏေ။ ဇာတိမရဏသမ္ဘဝေတိ ဇာတိယာ စ မရဏဿ စ ကာရဏဘူတေ။ အနုပါဒါတိ စတူဟိ ဥပါဒါနေဟိ အနုပါဒိယိတွာ။ ဇာတိမရဏသင်္ခယေတိ ဇာတိမရဏသင်္ခယသင်္ခါတေ နိဗ္ဗာနေ ဝိမုစ္စန္တိ။ ဒိဋ္ဌဓမ္မာဘိနိဗ္ဗုတာတိ ဒိဋ္ဌဓမ္မေ ဣမသ္မိံယေဝ အတ္တဘာဝေ သဗ္ဗကိလေသနိဗ္ဗာနေန နိဗ္ဗုတာ။ သဗ္ဗဒုက္ခံ ဥပစ္စဂုန္တိ သကလဝဋ္ဋဒုက္ခံ အတိက္ကန္တာ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၂၂။)၇။ စတုမဟာရာဇသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၇။ သတ္တမေ အမစ္စာ ပါရိသဇ္ဇာတိ ပရိစာရိကဒေဝတာ။ ဣမံ လောကံ အနုဝိစရန္တီတိ အဋ္ဌမီဒိဝသေ ကိရ သက္ကော ဒေဝရာဇာ စတ္တာရော မဟာရာဇာနော အာဏာပေတိ – ‘‘တာတာ, အဇ္ဇ အဋ္ဌမီဒိဝသေ မနုဿလောကံ အနုဝိစရိတွာ ပုညာနိ ကရောန္တာနံ နာမဂေါတ္တံ ဥဂ္ဂဏှိတွာ အာဂစ္ဆထာ’’တိ။ တေ ဂန္တွာ အတ္တနော ပရိစာရကေ ပေသေန္တိ – ‘‘ဂစ္ဆထ, တာတာ, မနုဿလောကံ ဝိစရိတွာ ပုညကာရကာနံ နာမဂေါတ္တာနိ သုဝဏ္ဏပဋ္ဋေ လိခိတွာ အာနေထာ’’တိ။ တေ တထာ ကရောန္တိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဣမံ လောကံ အနုဝိစရန္တီ’’တိ။ ကစ္စိ ဗဟူတိအာဒိ တေသံ ဥပပရိက္ခာကာရဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ ဥပပရိက္ခန္တာ ဟိ တေ အနုဝိစရန္တိ။ တတ္ထ ဥပေါသထံ ဥပဝသန္တီတိ မာသဿ အဋ္ဌဝါရေ ဥပေါသထင်္ဂါနိ အဓိဋ္ဌဟန္တိ။ ပဋိဇာဂရောန္တီတိ ပဋိဇာဂရဥပေါသထကမ္မံ နာမ ကရောန္တိ။ တံ ကရောန္တာ ဧကသ္မိံ အဒ္ဓမာသေ စတုန္နံ ဥပေါသထဒိဝသာနံ ပစ္စုဂ္ဂမနာနုဂ္ဂမနဝသေန ကရောန္တိ။ ပဉ္စမီဥပေါသထံ ပစ္စုဂ္ဂစ္ဆန္တာ စတုတ္ထိယံ ဥပေါသထိကာ ဟောန္တိ, အနုဂစ္ဆန္တာ ဆဋ္ဌိယံ။ အဋ္ဌမီဥပေါသထံ ပစ္စုဂ္ဂစ္ဆန္တာ သတ္တမိယံ, အနုဂစ္ဆန္တာ နဝမိယံ။ စာတုဒ္ဒသိံ ပစ္စုဂ္ဂစ္ဆန္တာ တေရသိယံ, ပန္နရသီဥပေါသထံ အနုဂစ္ဆန္တာ ပါဋိပဒေ ဥပေါသထိကာ ဟောန္တိ။ ပုညာနိ ကရောန္တီတိ သရဏဂမနနိစ္စသီလပုပ္ဖပူဇာဓမ္မဿဝနပဒီပသဟဿအာရောပနဝိဟာရကရဏာဒီနိ နာနပ္ပကာရာနိ ပုညာနိ ကရောန္တိ။ တေ ဧဝံ အနုဝိစရိတွာ ပုညကမ္မကာရကာနံ နာမဂေါတ္တာနိ သောဝဏ္ဏမယေ ပဋ္ဋေ လိခိတွာ အာဟရိတွာ စတုန္နံ မဟာရာဇာနံ ဒေန္တိ။ ပုတ္တာ ဣမံ လောကံ အနုဝိစရန္တီတိ စတူဟိ မဟာရာဇေဟိ ပုရိမနယေနေဝ ပဟိတတ္တာ အနုဝိစရန္တိ။ တဒဟူတိ တံဒိဝသံ။ ဥပေါသထေတိ ဥပေါသထဒိဝသေ။
သစေ, ဘိက္ခဝေ, အပ္ပကာ ဟောန္တီတိ စတုန္နံ မဟာရာဇာနံ အမစ္စာ ပါရိသဇ္ဇာ တာ တာ ဂါမနိဂမရာဇဓာနိယော ဥပသင်္ကမန္တိ, တတော တံ ဥပနိဿာယ အဓိဝတ္ထာ ဒေဝတာ ‘‘မဟာရာဇာနံ အမစ္စာ အာဂတာ’’တိ ပဏ္ဏာကာရံ ဂဟေတွာ တေသံ သန္တိကံ ဂစ္ဆန္တိ။ တေ ပဏ္ဏာကာရံ ဂဟေတွာ ‘‘ကစ္စိ နု ခေါ မာရိသာ ဗဟူ မနုဿာ မတ္တေယျာ’’တိ ဝုတ္တနယေန မနုဿာနံ ပုညပဋိပတ္တိံ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘အာမ, မာရိသ, ဣမသ္မိံ ဂါမေ အသုကော စ အသုကော စ ပုညာနိ ကရောန္တီ’’တိ ဝုတ္တေ တေသံ နာမဂေါတ္တံ လိခိတွာ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၂၃။)အညတ္ထ ဂစ္ဆန္တိ။ အထ စာတုဒ္ဒသိယံ စတုန္နံ မဟာရာဇာနံ ပုတ္တာပိ တမေဝ သုဝဏ္ဏပဋ္ဋံ ဂဟေတွာ တေနေဝ နယေန အနုဝိစရန္တာ နာမဂေါတ္တာနိ လိခန္တိ။ တဒဟုပေါသထေ ပန္နရသေ စတ္တာရောပိ မဟာရာဇာနော တေနေဝ နယေန တသ္မိံယေဝ သုဝဏ္ဏပဋ္ဋေ နာမဂေါတ္တာနိ လိခန္တိ။ တေ သုဝဏ္ဏပဋ္ဋပရိမာဏေနေဝ – ‘‘ဣမသ္မိံ ကာလေ မနုဿာ အပ္ပကာ, ဣမသ္မိံ ကာလေ ဗဟုကာ’’တိ ဇာနန္တိ။ တံ သန္ဓာယ ‘‘သစေ, ဘိက္ခဝေ, အပ္ပကာ ဟောန္တိ မနုဿာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဒေဝါနံ တာဝတိံသာနန္တိ ပဌမံ အဘိနိဗ္ဗတ္တေ တေတ္တိံသ ဒေဝပုတ္တေ ဥပါဒါယ ဧဝံလဒ္ဓနာမာနံ။ တေသံ ပန ဥပ္ပတ္တိကထာ ဒီဃနိကာယေ သက္ကပဉှသုတ္တဝဏ္ဏနာယ ဝိတ္ထာရိတာ။ တေနာတိ တေန အာရောစနေန, တေန ဝါ ပုညကာရကာနံ အပ္ပကဘာဝေန။ ဒိဗ္ဗာ ဝတ, ဘော, ကာယာ ပရိဟာယိဿန္တီတိ နဝနဝါနံ ဒေဝပုတ္တာနံ အပါတုဘာဝေန ဒေဝကာယာ ပရိဟာယိဿန္တိ, ရမဏီယံ ဒသယောဇနသဟဿံ ဒေဝနဂရံ သုညံ ဘဝိဿတိ။ ပရိပူရိဿန္တိ အသုရကာယာတိ စတ္တာရော အပါယာ ပရိပူရိဿန္တိ။ ဣမိနာ ‘‘မယံ ပရိပုဏ္ဏေ ဒေဝနဂရေ ဒေဝသံဃမဇ္ဈေ နက္ခတ္တံ ကီဠိတုံ န လဘိဿာမာ’’တိ အနတ္တမနာ ဟောန္တိ။ သုက္ကပက္ခေပိ ဣမိနာဝ ဥပါယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။
ဘူတပုဗ္ဗံ, ဘိက္ခဝေ, သက္ကော ဒေဝါနမိန္ဒောတိ အတ္တနော သက္ကဒေဝရာဇကာလံ သန္ဓာယ ကထေတိ။ ဧကဿ ဝါ သက္ကဿ အဇ္ဈာသယံ ဂဟေတွာ ကထေတီတိ ဝုတ္တံ။ အနုနယမာနောတိ အနုဗောဓယမာနော။ တာယံ ဝေလာယန္တိ တသ္မိံ ကာလေ။
ပါဋိဟာရိယပက္ခဉ္စာတိ ဧတ္ထ ပါဋိဟာရိယပက္ခော နာမ အန္တောဝဿေ တေမာသံ နိဗဒ္ဓုပေါသထော, တံ အသက္ကောန္တဿ ဒွိန္နံ ပဝါရဏာနံ အန္တရေ ဧကမာသံ နိဗဒ္ဓုပေါသထော, တမ္ပိ အသက္ကောန္တဿ ပဌမပဝါရဏတော ပဋ္ဌာယ ဧကော အဒ္ဓမာသော ပါဋိဟာရိယပက္ခောယေဝ နာမ။ အဋ္ဌင်္ဂသုသမာဂတန္တိ အဋ္ဌဟိ ဂုဏင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတံ။ ယောပိဿ မာဒိသော နရောတိ ယောပိ သတ္တော မာဒိသော ဘဝေယျ။ သက္ကောပိ ကိရ ဝုတ္တပ္ပကာရဿ ဥပေါသထကမ္မဿ ဂုဏံ ဇာနိတွာ ဒွေ ဒေဝလောကသမ္ပတ္တိယော ပဟာယ မာသဿ အဋ္ဌ ဝါရေ ဥပေါသထံ ဥပဝသတိ။ တသ္မာ ဧဝမာဟ။ အပရော နယော – ယောပိဿ မာဒိသော နရောတိ ယောပိ သတ္တော မာဒိသော အဿ, မယာ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၂၄။)ပတ္တံ သမ္ပတ္တိံ ပါပုဏိတုံ ဣစ္ဆေယျာတိ အတ္ထော။ သက္ကာ ဟိ ဧဝရူပေန ဥပေါသထကမ္မေန သက္ကသမ္ပတ္တိံ ပါပုဏိတုန္တိ အယမေတ္ထ အဓိပ္ပါယော။
ဝုသိတဝါတိ ဝုတ္ထဝါသော။ ကတကရဏီယောတိ စတူဟိ မဂ္ဂေဟိ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စံ ကတွာ ဌိတော။ ဩဟိတဘာရောတိ ခန္ဓဘာရကိလေသဘာရအဘိသင်္ခါရဘာရေ ဩတာရေတွာ ဌိတော။ အနုပ္ပတ္တသဒတ္ထောတိ သဒတ္ထော ဝုစ္စတိ အရဟတ္တံ, တံ အနုပ္ပတ္တော။ ပရိက္ခီဏဘဝသံယောဇနောတိ ယေန သံယောဇနေန ဗဒ္ဓေါ ဘဝေသု အာကဍ္ဎီယတိ, တဿ ခီဏတ္တာ ပရိက္ခီဏဘဝသံယောဇနော။ သမ္မဒညာ ဝိမုတ္တောတိ ဟေတုနာ နယေန ကာရဏေန ဇာနိတွာ ဝိမုတ္တော။ ကလ္လံ ဝစနာယာတိ ယုတ္တံ ဝတ္တုံ။
ယောပိဿ မာဒိသော နရောတိ ယောပိ မာဒိသော ခီဏာသဝေါ အဿ, သောပိ ဧဝရူပံ ဥပေါသထံ ဥပဝသေယျာတိ ဥပေါသထကမ္မဿ ဂုဏံ ဇာနန္တော ဧဝံ ဝဒေယျ။ အပရော နယော ယောပိဿ မာဒိသော နရောတိ ယောပိ သတ္တော မာဒိသော အဿ, မယာ ပတ္တံ သမ္ပတ္တိံ ပါပုဏိတုံ ဣစ္ဆေယျာတိ အတ္ထော။ သက္ကာ ဟိ ဧဝရူပေန ဥပေါသထကမ္မေန ခီဏာသဝသမ္ပတ္တိံ ပါပုဏိတုန္တိ အယမေတ္ထ အဓိပ္ပါယော။ အဋ္ဌမံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။
၉။ သုခုမာလသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၉။ နဝမေ သုခုမာလောတိ နိဒ္ဒုက္ခော။ ပရမသုခုမာလောတိ ပရမနိဒ္ဒုက္ခော။ အစ္စန္တသုခုမာလောတိ သတတနိဒ္ဒုက္ခော။ ဣမံ ဘဂဝါ ကပိလပုရေ နိဗ္ဗတ္တကာလတော ပဋ္ဌာယ နိဒ္ဒုက္ခဘာဝံ ဂဟေတွာ အာဟ, စရိယကာလေ ပန တေန အနုဘူတဒုက္ခဿ အန္တော နတ္ထီတိ။ ဧကတ္ထာတိ ဧကိဿာ ပေါက္ခရဏိယာ။ ဥပ္ပလံ ဝပ္ပတီတိ ဥပ္ပလံ ရောပေတိ။ သာ နီလုပ္ပလဝနသဉ္ဆန္နာ ဟောတိ။ ပဒုမန္တိ ပဏ္ဍရပဒုမံ။ ပုဏ္ဍရီကန္တိ ရတ္တပဒုမံ။ ဧဝံ ဣတရာပိ ဒွေ ပဒုမပုဏ္ဍရီကဝနေဟိ သဉ္ဆန္နာ ဟောန္တိ။ ဗောဓိသတ္တဿ ကိရ သတ္တဋ္ဌဝဿိကကာလေ ရာဇာ အမစ္စေ ပုစ္ဆိ – ‘‘တရုဏဒါရကာ ကတရကီဠိကံ ပိယာယန္တီ’’တိ? ဥဒကကီဠိကံ ဒေဝါတိ။ တတော ရာဇာ ကုဒ္ဒါလကမ္မကာရကေ သန္နိပါတေတွာ ပေါက္ခရဏိဋ္ဌာနာနိ ဂဏှာပေသိ။ အထ သက္ကော ဒေဝရာဇာ အာဝဇ္ဇေန္တော တံ ပဝတ္တိံ ဉတွာ – ‘‘န ယုတ္တော မဟာသတ္တဿ မာနုသကပရိဘောဂေါ, ဒိဗ္ဗပရိဘောဂေါ ယုတ္တော’’တိ ဝိဿကမ္မံ အာမန္တေတွာ – ‘‘ဂစ္ဆ, တာတ, မဟာသတ္တဿ ကီဠာဘူမိယံ ပေါက္ခရဏိယော မာပေဟီ’’တိ အာဟ။ ကီဒိသာ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၂၅။)ဟောန္တု, ဒေဝါတိ? အပဂတကလလကဒ္ဒမာ ဟောန္တု ဝိပ္ပကိဏ္ဏမဏိမုတ္တပဝါဠိကာ သတ္တရတနမယပါကာရပရိက္ခိတ္တာ ပဝါဠမယဥဏှီသေဟိ မဏိမယသောပါနဗာဟုကေဟိ သုဝဏ္ဏရဇတမဏိမယဖလကေဟိ သောပါနေဟိ သမန္နာဂတာ။ သုဝဏ္ဏရဇတမဏိပဝါဠမယာ စေတ္ထ နာဝါ ဟောန္တု, သုဝဏ္ဏနာဝါယ ရဇတပလ္လင်္ကော ဟောတု, ရဇတနာဝါယ သုဝဏ္ဏပလ္လင်္ကော, မဏိနာဝါယ ပဝါဠပလ္လင်္ကော, ပဝါဠနာဝါယ မဏိပလ္လင်္ကော, သုဝဏ္ဏရဇတမဏိပဝါဠမယာဝ ဥဒကသေစနနာဠိကာ ဟောန္တု, ပဉ္စဝဏ္ဏေဟိ စ ပဒုမေဟိ သဉ္ဆန္နာ ဟောန္တူတိ။ ‘‘သာဓု, ဒေဝါ’’တိ ဝိဿကမ္မဒေဝပုတ္တော သက္ကဿ ပဋိဿုတွာ ရတ္တိဘာဂေ ဩတရိတွာ ရညော ဂါဟာပိတပေါက္ခရဏိဋ္ဌာနေသုယေဝ တေနေဝ နိယာမေန ပေါက္ခရဏိယော မာပေသိ။
နနု စေတာ အပဂတကလလကဒ္ဒမာ, ကထမေတ္ထ ပဒုမာနိ ပုပ္ဖိံသူတိ? သော ကိရ တာသု ပေါက္ခရဏီသု တတ္ထ တတ္ထ သုဝဏ္ဏရဇတမဏိပဝါဠမယာ ခုဒ္ဒကနာဝါယော မာပေတွာ ‘‘ဧတာ ကလလကဒ္ဒမပူရိတာ စ ဟောန္တု, ပဉ္စဝဏ္ဏာနိ စေတ္ထ ပဒုမာနိ ပုပ္ဖန္တူ’’တိ အဓိဋ္ဌာသိ။ ဧဝံ ပဉ္စဝဏ္ဏာနိ ပဒုမာနိ ပုပ္ဖိံသု, ရေဏုဝဋ္ဋိယော ဥဂ္ဂန္တွာ ဥဒကပိဋ္ဌံ အဇ္ဈောတ္ထရိတွာ ဝိစရန္တိ။ ပဉ္စဝိဓာ ဘမရဂဏာ ဥပကူဇန္တာ ဝိစရန္တိ။ ဧဝံ တာ မာပေတွာ ဝိဿကမ္မော ဒေဝပုရမေဝ ဂတော။ တတော ဝိဘာတာယ ရတ္တိယာ မဟာဇနော ဒိသွာ ‘‘မဟာပုရိဿဿ မာပိတာ ဘဝိဿန္တီ’’တိ ဂန္တွာ ရညော အာရောစေသိ။ ရာဇာ မဟာဇနပရိဝါရော ဂန္တွာ ပေါက္ခရဏိယော ဒိသွာ ‘‘မမ ပုတ္တဿ ပုညိဒ္ဓိယာ ဒေဝတာဟိ မာပိတာ ဘဝိဿန္တီ’’တိ အတ္တမနော အဟောသိ။ တတော ပဋ္ဌာယ မဟာပုရိသော ဥဒကကီဠိကံ အဂမာသိ။
ယာဝဒေဝ မမတ္ထာယာတိ ဧတ္ထ ယာဝဒေဝါတိ ပယောဇနာဝဓိနိယာမဝစနံ, ယာဝ မမေဝ အတ္ထာယ, နတ္ထေတ္ထ အညံ ကာရဏန္တိ အတ္ထော။ န ခေါ ပနဿာဟန္တိ န ခေါ ပနဿ အဟံ။ အကာသိကံ စန္ဒနန္တိ အသဏှံ စန္ဒနံ။ ကာသိကံ, ဘိက္ခဝေ, သု မေ တံ ဝေဌနန္တိ, ဘိက္ခဝေ, ဝေဌနမ္ပိ မေ ကာသိကံ ဟောတိ။ ဧတ္ထ ဟိ သုဣတိ စ တန္တိ စ နိပါတမတ္တံ, မေတိ သာမိဝစနံ။ ဝေဌနမ္ပိ မေ သဏှမေဝ ဟောတီတိ ဒဿေတိ။ ကာသိကာ ကဉ္စုကာတိ ပါရုပနကဉ္စုကောပိ သဏှကဉ္စုကောဝ။ သေတစ္ဆတ္တံ ဓာရီယတီတိ မာနုသကသေတစ္ဆတ္တမ္ပိ ဒိဗ္ဗသေတစ္ဆတ္တမ္ပိ ဥပရိဓာရိတမေဝ ဟောတိ။ မာ နံ ဖုသိ သီတံ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၂၆။)ဝါတိ မာ ဧတံ ဗောဓိသတ္တံ သီတံ ဝါ ဥဏှာဒီသု ဝါ အညတရံ ဖုသတူတိ အတ္ထော။
တယော ပါသာဒါ အဟေသုန္တိ ဗောဓိသတ္တေ ကိရ သောဠသဝဿုဒ္ဒေသိကေ ဇာတေ သုဒ္ဓေါဒနမဟာရာဇာ ‘‘ပုတ္တဿ ဝသနကပါသာဒေ ကာရေဿာမီ’’တိ ဝဍ္ဎကိနော သန္နိပါတာပေတွာ ဘဒ္ဒကေန နက္ခတ္တမုဟုတ္တေန နဝဘူမိကတပရိကမ္မံ ကာရေတွာ တယော ပါသာဒေ ကာရာပေသိ။ တေ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ ဟေမန္တိကောတိအာဒီသု ယတ္ထ သုခံ ဟေမန္တေ ဝသိတုံ, အယံ ဟေမန္တိကော။ ဣတရေသုပိ ဧသေဝ နယော။ အယံ ပနေတ္ထ ဝစနတ္ထော – ဟေမန္တေ ဝါသော ဟေမန္တံ, ဟေမန္တံ အရဟတီတိ ဟေမန္တိကော။ ဣတရေသုပိ ဧသေဝ နယော။
တတ္ထ ဟေမန္တိကော ပါသာဒေါ နဝဘူမကော အဟောသိ, ဘူမိယော ပနဿ ဥဏှဥတုဂ္ဂါဟာပနတ္ထာယ နီစာ အဟေသုံ။ တတ္ထ ဒွါရဝါတပါနာနိ သုဖုသိတကဝါဋာနိ အဟေသုံ နိဗ္ဗိဝရာနိ။ စိတ္တကမ္မမ္ပိ ကရောန္တာ တတ္ထ တတ္ထ ပဇ္ဇလိတေ အဂ္ဂိက္ခန္ဓေယေဝ အကံသု။ ဘူမတ္ထရဏံ ပနေတ္ထ ကမ္ဗလမယံ, တထာ သာဏိဝိတာနနိဝါသနပါရုပနဝေဌနာနိ။ ဝါတပါနာနိ ဥဏှဂ္ဂါဟာပနတ္ထံ ဒိဝါ ဝိဝဋာနိ ရတ္တိံ ပိဟိတာနိ ဟောန္တိ။
ဂိမှိကော ပန ပဉ္စဘူမကော အဟောသိ။ သီတဥတုဂ္ဂါဟာပနတ္ထံ ပနေတ္ထ ဘူမိယော ဥစ္စာ အသမ္ဗာဓာ အဟေသုံ။ ဒွါရဝါတပါနာနိ နာတိဖုသိတာနိ သဝိဝရာနိ သဇာလာနိ အဟေသုံ။ စိတ္တကမ္မေ ဥပ္ပလာနိ ပဒုမာနိ ပုဏ္ဍရီကာနိယေဝ အကံသု။ ဘူမတ္ထရဏံ ပနေတ္ထ ဒုကူလမယံ, တထာ သာဏိဝိတာနနိဝါသနပါရုပနဝေဌနာနိ။ ဝါတပါနသမီပေသု စေတ္ထ နဝ စာဋိယော ဌပေတွာ ဥဒကဿ ပူရေတွာ နီလုပ္ပလာဒီဟိ သဉ္ဆာဒေန္တိ။ တေသု တေသု ပဒေသေသု ဥဒကယန္တာနိ ကရောန္တိ, ယေဟိ ဒေဝေ ဝဿန္တေ ဝိယ ဥဒကဓာရာ နိက္ခမန္တိ။ အန္တောပါသာဒေ တတ္ထ တတ္ထ ကလလပူရာ ဒေါဏိယော ဌပေတွာ ပဉ္စဝဏ္ဏာနိ ပဒုမာနိ ရောပယိံသု။ ပါသာဒမတ္ထကေ သုက္ခမဟိံသစမ္မံ ဗန္ဓိတွာ ယန္တံ ပရိဝတ္တေတွာ ယာဝ ဆဒနပိဋ္ဌိယာ ပါသာဏေ အာရောပေတွာ တသ္မိံ ဝိဿဇ္ဇေန္တိ။ တေသံ စမ္မေ ပဝဋ္ဋန္တာနံ သဒ္ဒေါ မေဃဂဇ္ဇိတံ ဝိယ ဟောတိ။ ဒွါရဝါတပါနာနိ ပနေတ္ထ ဒိဝါ ပိဟိတာနိ ဟောန္တိ ရတ္တိံ ဝိဝဋာနိ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၂၇။)ဝဿိကော သတ္တဘူမကော အဟောသိ။ ဘူမိယော ပနေတ္ထ ဒွိန္နမ္ပိ ဥတူနံ ဂါဟာပနတ္ထာယ နာတိဥစ္စာ နာတိနီစာ အကံသု။ ဧကစ္စာနိ ဒွါရဝါတပါနာနိ သုဖုသိတာနိ, ဧကစ္စာနိ သဝိဝရာနိ။ တတ္ထ စိတ္တကမ္မမ္ပိ ကေသုစိ ဌာနေသု ပဇ္ဇလိတအဂ္ဂိက္ခန္ဓဝသေန, ကေသုစိ ဇာတဿရဝသေန ကတံ။ ဘူမတ္ထရဏာဒီနိ ပနေတ္ထ ကမ္ဗလဒုကူလဝသေန ဥဘယမိဿကာနိ။ ဧကစ္စေ ဒွါရဝါတပါနာ ရတ္တိံ ဝိဝဋာ ဒိဝါ ပိဟိတာ, ဧကစ္စေ ဒိဝါ ဝိဝဋာ ရတ္တိံ ပိဟိတာ။ တယောပိ ပါသာဒါ ဥဗ္ဗေဓေန သမပ္ပမာဏာ။ ဘူမိကာသု ပန နာနတ္တံ အဟောသိ။
ဧဝံ နိဋ္ဌိတေသု ပါသာဒေသု ရာဇာ စိန္တေသိ – ‘‘ပုတ္တော မေ ဝယပ္ပတ္တော, ဆတ္တမဿ ဥဿာပေတွာ ရဇ္ဇသိရိံ ပဿိဿာမီ’’တိ။ သော သာကိယာနံ ပဏ္ဏာနိ ပဟိဏိ – ‘‘ပုတ္တော မေ ဝယပ္ပတ္တော, ရဇ္ဇေ နံ ပတိဋ္ဌာပေဿာမိ, သဗ္ဗေ အတ္တနော အတ္တနော ဂေဟေသု ဝယပ္ပတ္တာ, ဒါရိကာ ဣမံ ဂေဟံ ပေသေန္တူ’’တိ။ တေ သာသနံ သုတွာ – ‘‘ကုမာရော ကေဝလံ ဒဿနက္ခမော ရူပသမ္ပန္နော, န ကိဉ္စိ သိပ္ပံ ဇာနာတိ, ဒါရဘရဏံ ကာတုံ န သက္ခိဿတိ, န မယံ ဓီတရော ဒဿာမာ’’တိ အာဟံသု။ ရာဇာ တံ ပဝတ္တိံ သုတွာ ပုတ္တဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ အာရောစေသိ။ ဗောဓိသတ္တော ‘‘ကိံ သိပ္ပံ ဒဿေတုံ ဝဋ္ဋတိ, တာတာ’’တိ အာဟ။ သဟဿထာမဓနုံ အာရောပေတုံ ဝဋ္ဋတိ, တာတာတိ။ တေန ဟိ အာဟရာပေထာတိ။ ရာဇာ အာဟရာပေတွာ အဒါသိ။ ဓနုံ ပုရိသသဟဿံ အာရောပေတိ, ပုရိသသဟဿံ ဩရောပေတိ။ မဟာပုရိသော ဓနုံ အာဟရာပေတွာ ပလ္လင်္ကေ နိသိန္နောဝ ဇိယံ ပါဒင်္ဂုဋ္ဌကေ ဝေဌေတွာ ကဍ္ဎန္တော ပါဒင်္ဂုဋ္ဌကေနေဝ ဓနုံ အာရောပေတွာ ဝါမေန ဟတ္ထေန ဒဏ္ဍေ ဂဟေတွာ ဒက္ခိဏေန ဟတ္ထေန ကဍ္ဎိတွာ ဇိယံ ပေါထေသိ။ သကလနဂရံ ဥပ္ပတနာကာရပ္ပတ္တံ အဟောသိ။ ‘‘ကိံ သဒ္ဒေါ ဧသော’’တိ စ ဝုတ္တေ ‘‘ဒေဝေါ ဂဇ္ဇတီ’’တိ အာဟံသု။ အထညေ ‘‘တုမှေ န ဇာနာထ, န ဒေဝေါ ဂဇ္ဇတိ, အင်္ဂီရသဿ ကုမာရဿ သဟဿထာမဓနုံ အာရောပေတွာ ဇိယံ ပေါထေန္တဿ ဇိယပ္ပဟာရသဒ္ဒေါ ဧသော’’တိ အာဟံသု။ သာကိယာ တာဝတကေနေဝ အာရဒ္ဓစိတ္တာ အဟေသုံ။
မဟာပုရိသော ‘‘အညံ ကိံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ အာဟ။ အဋ္ဌင်္ဂုလမတ္တဗဟလံ အယောပဋ္ဋံ ကဏ္ဍေန ဝိနိဝိဇ္ဈိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ။ တံ ဝိနိဝိဇ္ဈိတွာ ‘‘အညံ ကိံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ အာဟ။ စတုရင်္ဂုလဗဟလံ အသနဖလကံ ဝိနိဝိဇ္ဈိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ။ တံ ဝိနိဝိဇ္ဈိတွာ ‘‘အညံ ကိံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ အာဟ။ ဝိဒတ္ထိဗဟလံ ဥဒုမ္ဗရဖလကံ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၂၈။)ဝိနိဝိဇ္ဈိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ။ တံ ဝိနိဝိဇ္ဈိတွာ ‘‘အညံ ကိံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ ယန္တေ ဗဒ္ဓံ ဖလကသတံ ဝိနိဝိဇ္ဈိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ။ တံ ဝိနိဝိဇ္ဈိတွာ ‘‘အညံ ကိံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ အာဟ။ သဋ္ဌိပဋလံ သုက္ခမဟိံသစမ္မံ ဝိနိဝိဇ္ဈိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ။ တမ္ပိ ဝိနိဝိဇ္ဈိတွာ ‘‘အညံ ကိံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ အာဟ။ တတော ဝါလိကသကဋာဒီနိ အာစိက္ခိံသု။ မဟာသတ္တော ဝါလိကသကဋမ္ပိ ပလာလသကဋမ္ပိ ဝိနိဝိဇ္ဈိတွာ ဥဒကေ ဧကုသဘပ္ပမာဏံ ကဏ္ဍံ ပေသေသိ, ထလေ အဋ္ဌဥသဘပ္ပမာဏံ။ အထ နံ ‘‘ဣဒါနိ ဝါတိင်္ဂဏသညာယ ဝါလံ ဝိဇ္ဈိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ အာဟံသု။ တေန ဟိ ဗန္ဓာပေထာတိ။ သဒ္ဒန္တရေ ဗဇ္ဈတု, တာတာတိ။ ပုရတော ဂစ္ဆန္တု, ဂါဝုတန္တရေ ဗန္ဓန္တူတိ။ ပုရတော ဂစ္ဆန္တု, အဒ္ဓယောဇနေ ဗန္ဓန္တူတိ။ ပုရတော ဂစ္ဆန္တု ယောဇနေ ဗန္ဓန္တူတိ။ ဗန္ဓာပေထ, တာတာတိ ယောဇနမတ္ထကေ ဝါတိင်္ဂဏသညာယ ဝါလံ ဗန္ဓာပေတွာ ရတ္တန္ဓကာရေ မေဃပဋလစ္ဆန္နာသု ဒိသာသု ကဏ္ဍံ ခိပိ, တံ ဂန္တွာ ယောဇနမတ္ထကေ ဝါလံ ဖာလေတွာ ပထဝိံ ပါဝိသိ။ န ကေဝလဉ္စ ဧတ္တကမေဝ, တံ ဒိဝသံ ပန မဟာသတ္တော လောကေ ဝတ္တမာနသိပ္ပံ သဗ္ဗမေဝ သန္ဒဿေသိ။ သကျရာဇာနော အတ္တနော အတ္တနော ဓီတရော အလင်္ကရိတွာ ပေသယိံသု, စတ္တာလီသသဟဿနာဋကိတ္ထိယော အဟေသုံ။ မဟာပုရိသော တီသု ပါသာဒေသု ဒေဝေါ မညေ ပရိစာရေန္တော မဟာသမ္ပတ္တိံ အနုဘဝတိ။
နိပ္ပုရိသေဟီတိ ပုရိသဝိရဟိတေဟိ။ န ကေဝလံ စေတ္ထ တူရိယာနေဝ နိပ္ပုရိသာနိ, သဗ္ဗဋ္ဌာနာနိပိ နိပ္ပုရိသာနေဝ။ ဒေါဝါရိကာပိ ဣတ္ထိယောဝ, နှာပနာဒိပရိကမ္မကရာပိ ဣတ္ထိယောဝ။ ရာဇာ ကိရ ‘‘တထာရူပံ ဣဿရိယသုခသမ္ပတ္တိံ အနုဘဝမာနဿ ပုရိသံ ဒိသွာ ပရိသင်္ကာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, သာ မေ ပုတ္တဿ မာ အဟောသီ’’တိ သဗ္ဗကိစ္စေသု ဣတ္ထိယောဝ ဌပေသိ။ ပရိစာရယမာနောတိ မောဒမာနော။ န ဟေဋ္ဌာပါသာဒံ ဩရောဟာမီတိ ပါသာဒတော ဟေဋ္ဌာ န ဩတရာမိ။ ဣတိ မံ စတ္တာရော မာသေ အညော သိခါဗဒ္ဓေါ ပုရိသော နာမ ပဿိတုံ နာလတ္ထ။ ယထာတိ ယေန နိယာမေန။ ဒါသကမ္မကရပေါရိသဿာတိ ဒါသာနဉ္စေဝ ဒေဝသိကဘတ္တဝေတနာဘတာနံ ကမ္မကရာနဉ္စ နိဿာယ ဇီဝမာနပုရိသာနဉ္စ။ ကဏာဇကန္တိ သကုဏ္ဍကဘတ္တံ။ ဗိလင်္ဂဒုတိယန္တိ ကဉ္ဇိကဒုတိယံ။
ဧဝရူပါယ ဣဒ္ဓိယာတိ ဧဝံဇာတိကာယ ပုညိဒ္ဓိယာ သမန္နာဂတဿ။ ဧဝရူပေန စ သုခုမာလေနာတိ ဧဝံဇာတိကေန စ နိဒ္ဒုက္ခဘာဝေန။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၂၉။)သောခုမာလေနာတိပိ ပါဌော။ ဧဝံ တထာဂတော ဧတ္တကေန ဌာနေန အတ္တနော သိရိသမ္ပတ္တိံ ကထေသိ။ ကထေန္တော စ န ဥပ္ပိလာဝိတဘာဝတ္ထံ ကထေသိ, ‘‘ဧဝရူပါယပိ ပန သမ္ပတ္တိယာ ဌိတော ပမာဒံ အကတွာ အပ္ပမတ္တောဝ အဟောသိ’’န္တိ အပ္ပမာဒလက္ခဏဿေဝ ဒီပနတ္ထံ ကထေသိ။ တေနေဝ အဿုတဝါ ခေါ ပုထုဇ္ဇနောတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ပရန္တိ ပရပုဂ္ဂလံ။ ဇိဏ္ဏန္တိ ဇရာဇိဏ္ဏံ။ အဋ္ဋီယတီတိ အဋ္ဋော ပီဠိတော ဟောတိ။ ဟရာယတီတိ ဟိရိံ ကရောတိ လဇ္ဇတိ။ ဇိဂုစ္ဆတီတိ အသုစိံ ဝိယ ဒိသွာ ဇိဂုစ္ဆံ ဥပ္ပါဒေတိ။ အတ္တာနံယေဝ အတိသိတွာတိ ဇရာဓမ္မမ္ပိ သမာနံ အတ္တာနံ အတိက္ကမိတွာ အဋ္ဋီယတိ ဟရာယတီတိ အတ္ထော။ ဇရာဓမ္မောတိ ဇရာသဘာဝေါ။ ဇရံ အနတီတောတိ ဇရံ အနတိက္ကန္တော, အန္တော ဇရာယ ဝတ္တာမိ။ ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတောတိ ဧဝံ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ။ ယောဗ္ဗနမဒေါတိ ယောဗ္ဗနံ နိဿာယ ဥပ္ပဇ္ဇနကော မာနမဒေါ။ သဗ္ဗသော ပဟီယီတိ သဗ္ဗာကာရေန ပဟီနော။ မဂ္ဂေန ပဟီနသဒိသော ကတွာ ဒဿိတော။ န ပနေသ မဂ္ဂေန ပဟီနော, ပဋိသင်္ခါနေန ပဟီနောဝ ကထိတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဗောဓိသတ္တဿ ဟိ ဒေဝတာ ဇရာပတ္တံ ဒဿေသုံ။ တတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ အရဟတ္တာ အန္တရာ မဟာသတ္တဿ ယောဗ္ဗနမဒေါ နာမ န ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ သေသပဒဒွယေပိ ဧသေဝ နယော။ ဧတ္ထ ပန အာရောဂျမဒေါတိ အဟံ နိရောဂေါတိ အာရောဂျံ နိဿာယ ဥပ္ပဇ္ဇနကော မာနမဒေါ။ ဇီဝိတမဒေါတိ အဟံ စိရံ ဇီဝီတိ တံ နိဿာယ ဥပ္ပဇ္ဇနကော မာနမဒေါ။ သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယာတိ သိက္ခံ ပဋိက္ခိပိတွာ။ ဟီနာယာဝတ္တတီတိ ဟီနာယ လာမကာယ ဂိဟိဘာဝါယ အာဝတ္တတိ။
ယထာဓမ္မာတိ ဗျာဓိအာဒီဟိ ယထာသဘာဝါ။ တထာသန္တာတိ ယထာ သန္တာ ဧဝ အဝိပရီတဗျာဓိအာဒိသဘာဝါဝ ဟုတွာတိ အတ္ထော။ ဇိဂုစ္ဆန္တီတိ ပရပုဂ္ဂလံ ဇိဂုစ္ဆန္တိ။ မမ ဧဝံ ဝိဟာရိနောတိ မယှံ ဧဝံ ဇိဂုစ္ဆာဝိဟာရေန ဝိဟရန္တဿ ဧဝံ ဇိဂုစ္ဆနံ နပ္ပတိရူပံ ဘဝေယျ နာနုစ္ဆဝိကံ။ သောဟံ ဧဝံ ဝိဟရန္တောတိ သော အဟံ ဧဝံ ပရံ ဇိဂုစ္ဆမာနော ဝိဟရန္တော, ဧဝံ ဝါ ဣမိနာ ပဋိသင်္ခါနဝိဟာရေန ဝိဟရန္တော။ ဉတွာ ဓမ္မံ နိရူပဓိန္တိ သဗ္ဗူပဓိဝိရဟိတံ နိဗ္ဗာနဓမ္မံ ဉတွာ။ သဗ္ဗေ မဒေ အဘိဘောသ္မီတိ သဗ္ဗေ တယောပိ မဒေ အဘိဘဝိံ သမတိက္ကမိံ။ နေက္ခမ္မေ ဒဋ္ဌု ခေမတန္တိ နိဗ္ဗာနေ ခေမဘာဝံ ဒိသွာ။ နေက္ခမ္မံ ဒဋ္ဌု ခေမတောတိပိ ပါဌော, နိဗ္ဗာနံ ခေမတော ဒိသွာတိ အတ္ထော။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၃၀။)တဿ မေ အဟု ဥဿာဟောတိ တဿ မယှံ တံ နေက္ခမ္မသင်္ခါတံ နိဗ္ဗာနံ အဘိပဿန္တဿ ဥဿာဟော အဟု, ဝါယာမော အဟောသီတိ အတ္ထော။ နာဟံ ဘဗ္ဗော ဧတရဟိ, ကာမာနိ ပဋိသေဝိတုန္တိ အဟံ ဒါနိ ဒုဝိဓေပိ ကာမေ ပဋိသေဝိတုံ အဘဗ္ဗော။ အနိဝတ္တိ ဘဝိဿာမီတိ ပဗ္ဗဇ္ဇတော စ သဗ္ဗညုတညာဏတော စ န နိဝတ္တိဿာမိ, အနိဝတ္တကော ဘဝိဿာမိ။ ဗြဟ္မစရိယပရာယဏောတိ မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယပရာယဏော ဇာတောသ္မီတိ အတ္ထော။ ဣတိ ဣမာဟိ ဂါထာဟိ မဟာဗောဓိပလ္လင်္ကေ အတ္တနော အာဂမနီယဝီရိယံ ကထေသိ။
၁၀။ အာဓိပတေယျသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၀။ ဒသမေ အာဓိပတေယျာနီတိ ဇေဋ္ဌကကာရဏတော နိဗ္ဗတ္တာနိ။ အတ္တာဓိပတေယျန္တိအာဒီသု အတ္တာနံ ဇေဋ္ဌကံ ကတွာ နိဗ္ဗတ္တိတံ ဂုဏဇာတံ အတ္တာဓိပတေယျံ။ လောကံ ဇေဋ္ဌကံ ကတွာ နိဗ္ဗတ္တိတံ လောကာဓိပတေယျံ။ နဝဝိဓံ လောကုတ္တရဓမ္မံ ဇေဋ္ဌကံ ကတွာ နိဗ္ဗတ္တိတံ ဓမ္မာဓိပတေယျံ။ န ဣတိ ဘဝါဘဝဟေတူတိ ဣတိ ဘဝေါ, ဣတိ ဘဝေါတိ ဧဝံ အာယတိံ, န တဿ တဿ သမ္ပတ္တိဘဝဿ ဟေတု။ ဩတိဏ္ဏောတိ အနုပဝိဋ္ဌော။ ယဿ ဟိ ဇာတိ အန္တောပဝိဋ္ဌာ, သော ဇာတိယာ ဩတိဏ္ဏော နာမ။ ဇရာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ကေဝလဿ ဒုက္ခက္ခန္ဓဿာတိ သကလဿ ဝဋ္ဋဒုက္ခရာသိဿ။ အန္တကိရိယာ ပညာယေထာတိ အန္တကရဏံ ပရိစ္ဆေဒပရိဝဋုမကရဏံ ပညာယေယျ။ ဩဟာယာတိ ပဟာယ။ ပါပိဋ္ဌတရေတိ လာမကတရေ။ အာရဒ္ဓန္တိ ပဂ္ဂဟိတံ ပရိပုဏ္ဏံ, အာရဒ္ဓတ္တာဝ အသလ္လီနံ။ ဥပဋ္ဌိတာတိ စတုသတိပဋ္ဌာနဝသေန ဥပဋ္ဌိတာ။ ဥပဋ္ဌိတတ္တာဝ အသမ္မုဋ္ဌာ။ ပဿဒ္ဓေါ ကာယောတိ နာမကာယော စ ကရဇကာယော စ ပဿဒ္ဓေါ ဝူပသန္တဒရထော။ ပဿဒ္ဓတ္တာဝ အသာရဒ္ဓေါ။ သမာဟိတံ စိတ္တန္တိ အာရမ္မဏေ စိတ္တံ သမ္မာ အာဟိတံ သုဋ္ဌု ဌပိတံ။ သမ္မာ အာဟိတတ္တာဝ ဧကဂ္ဂံ။ အဓိပတိံ ကရိတွာတိ ဇေဋ္ဌကံ ကတွာ။ သုဒ္ဓံ အတ္တာနံ ပရိဟရတီတိ သုဒ္ဓံ နိမ္မလံ ကတွာ အတ္တာနံ ပရိဟရတိ ပဋိဇဂ္ဂတိ, ဂေါပါယတီတိ အတ္ထော။ အယဉ္စ ယာဝ အရဟတ္တမဂ္ဂါ ပရိယာယေန သုဒ္ဓမတ္တာနံ ပရိဟရတိ နာမ, ဖလပ္ပတ္တောဝ ပန နိပ္ပရိယာယေန သုဒ္ဓမတ္တာနံ ပရိဟရတိ။
သွာက္ခာတောတိအာဒီနိ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၁၄၇) ဝိတ္ထာရိတာနိ။ ဇာနံ ပဿံ ဝိဟရန္တီတိ တံ ဓမ္မံ ဇာနန္တာ ပဿန္တာ ဝိဟရန္တိ။ ဣမာနိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, တီဏိ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၃၁။)အာဓိပတေယျာနီတိ ဧတ္တာဝတာ တီဏိ အာဓိပတေယျာနိ လောကိယလောကုတ္တရမိဿကာနိ ကထိတာနိ။
ပကုဗ္ဗတောတိ ကရောန္တဿ။ အတ္တာ တေ ပုရိသ ဇာနာတိ, သစ္စံ ဝါ ယဒိ ဝါ မုသာတိ ယံ တွံ ကရောသိ, တံ ယဒိ ဝါ ယထာသဘာဝံ ယဒိ ဝါ နော ယထာသဘာဝန္တိ တဝ အတ္တာဝ ဇာနာတိ။ ဣမိနာ စ ကာရဏေန ဝေဒိတဗ္ဗံ ‘‘ပါပကမ္မံ ကရောန္တဿ လောကေ ပဋိစ္ဆန္နဋ္ဌာနံ နာမ နတ္ထီ’’တိ။ ကလျာဏန္တိ သုန္ဒရံ။ အတိမညသီတိ အတိက္ကမိတွာ မညသိ။ အတ္တာနံ ပရိဂူဟသီတိ ယထာ မေ အတ္တာပိ န ဇာနာတိ, ဧဝံ နံ ပရိဂူဟာမီတိ ဝါယမသိ။ အတ္တာဓိပတေယျကောတိ အတ္တဇေဋ္ဌကော။ လောကာဓိပေါတိ လောကဇေဋ္ဌကော။ နိပကောတိ ပညဝါ။ ဈာယီတိ ဈာယန္တော။ ဓမ္မာဓိပေါတိ ဓမ္မဇေဋ္ဌကော။ သစ္စပရက္ကမောတိ ထိရပရက္ကမော ဘူတပရက္ကမော။ ပသယှ မာရန္တိ မာရံ ပသဟိတွာ။ အဘိဘုယျ အန္တကန္တိ ဣဒံ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ ယော စ ဖုသီ ဇာတိက္ခယံ ပဓာနဝါတိ ယော ဈာယီ ပဓာနဝါ မာရံ အဘိဘဝိတွာ ဇာတိက္ခယံ အရဟတ္တံ ဖုသိ။ သော တာဒိသောတိ သော တထာဝိဓော တထာသဏ္ဌိတော။ လောကဝိဒူတိ တယော လောကေ ဝိဒိတေ ပါကဋေ ကတွာ ဌိတော။ သုမေဓောတိ သုပညော။ သဗ္ဗေသု ဓမ္မေသု အတမ္မယော မုနီတိ သဗ္ဗေ တေဘူမကဓမ္မေ တဏှာသင်္ခါတာယ တမ္မယတာယ အဘာဝေန အတမ္မယော ခီဏာသဝမုနိ ကဒါစိ ကတ္ထစိ န ဟီယတိ န ပရိဟီယတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတီတိ။
ဒေဝဒူတဝဂ္ဂေါ စတုတ္ထော။
၅။ စူဠဝဂ္ဂေါ
၁။ သမ္မုခီဘာဝသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၁။ ပဉ္စမဿ ပဌမေ သမ္မုခီဘာဝါတိ သမ္မုခီဘာဝေန, ဝိဇ္ဇမာနတာယာတိ အတ္ထော။ ပသဝတီတိ ပဋိလဘတိ။ သဒ္ဓါယ သမ္မုခီဘာဝါတိ ယဒိ ဟိ သဒ္ဓါ န ဘဝေယျ, ဒေယျဓမ္မော န ဘဝေယျ, ဒက္ခိဏေယျသင်္ခါတာ ပဋိဂ္ဂါဟကပုဂ္ဂလာ န ဘဝေယျုံ, ကထံ ပုညကမ္မံ ကရေယျ။ တေသံ ပန သမ္မုခီဘာဝေန သက္ကာ ကာတုန္တိ တသ္မာ ‘‘သဒ္ဓါယ သမ္မုခီဘာဝါ’’တိအာဒိမာဟ။ ဧတ္ထ စ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၃၂။)ဒွေ ဓမ္မာ သုလဘာ ဒေယျဓမ္မာ စေဝ ဒက္ခိဏေယျာ စ, သဒ္ဓါ ပန ဒုလ္လဘာ။ ပုထုဇ္ဇနဿ ဟိ သဒ္ဓါ အထာဝရာ ပဒဝါရေန နာနာ ဟောတိ, တေနေဝ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနသဒိသောပိ အဂ္ဂသာဝကော ပါဋိဘောဂေါ ဘဝိတုံ အသက္ကောန္တော အာဟ – ‘‘ဒွိန္နံ ခေါ တေ အဟံ, အာဝုသော, ဓမ္မာနံ ပါဋိဘောဂေါ ဘောဂါနဉ္စ ဇီဝိတဿ စ, သဒ္ဓါယ ပန တွံယေဝ ပါဋိဘောဂေါ’’တိ (ဥဒါ။ ၁၈)။
၂။ တိဌာနသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၂။ ဒုတိယေ ဝိဂတမလမစ္ဆေရေနာတိ ဝိဂတမစ္ဆရိယမလေန။ မုတ္တစာဂေါတိ ဝိဿဋ္ဌစာဂေါ။ ပယတပါဏီတိ ဓောတဟတ္ထော။ အဿဒ္ဓေါ ဟိ သတက္ခတ္တုံ ဟတ္ထေ ဓောဝိတွာပိ မလိနဟတ္ထောဝ ဟောတိ, သဒ္ဓေါ ပန ဒါနာဘိရတတ္တာ မလိနဟတ္ထောပိ ဓောတဟတ္ထောဝ။ ဝေါဿဂ္ဂရတောတိ ဝေါဿဂ္ဂသင်္ခါတေ ဒါနေ ရတော။ ယာစယောဂေါတိ ယာစိတုံ ယုတ္တော, ယာစကေဟိ ဝါ ယောဂေါ အဿာတိပိ ယာစယောဂေါ။ ဒါနသံဝိဘာဂရတောတိ ဒါနံ ဒဒန္တော သံဝိဘာဂဉ္စ ကရောန္တော ဒါနသံဝိဘာဂရတော နာမ ဟောတိ။
ဒဿနကာမော သီလဝတန္တိ ဒသပိ ယောဇနာနိ ဝီသမ္ပိ တိံသမ္ပိ ယောဇနသတမ္ပိ ဂန္တွာ သီလသမ္ပန္နေ ဒဋ္ဌုကာမော ဟောတိ ပါဋလိပုတ္တကဗြာဟ္မဏော ဝိယ သဒ္ဓါတိဿမဟာရာဇာ ဝိယ စ။ ပါဋလိပုတ္တဿ ကိရ နဂရဒွါရေ သာလာယ နိသိန္နာ ဒွေ ဗြာဟ္မဏာ ကာဠဝလ္လိမဏ္ဍပဝါသိမဟာနာဂတ္ထေရဿ ဂုဏကထံ သုတွာ ‘‘အမှေဟိ တံ ဘိက္ခုံ ဒဋ္ဌုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဒွေပိ ဇနာ နိက္ခမိံသု။ ဧကော အန္တရာမဂ္ဂေ ကာလမကာသိ။ ဧကော သမုဒ္ဒတီရံ ပတွာ နာဝါယ မဟာတိတ္ထပဋ္ဋနေ ဩရုယှ အနုရာဓပုရံ အာဂန္တွာ ‘‘ကာဠဝလ္လိမဏ္ဍပေါ ကုဟိ’’န္တိ ပုစ္ဆိ။ ရောဟဏဇနပဒေတိ။ သော အနုပုဗ္ဗေန ထေရဿ ဝသနဋ္ဌာနံ ပတွာ စူဠနဂရဂါမေ ဓုရဃရေ နိဝါသံ ဂဟေတွာ ထေရဿ အာဟာရံ သမ္ပာဒေတွာ ပါတောဝ ဝုဋ္ဌာယ ထေရဿ ဝသနဋ္ဌာနံ ပုစ္ဆိတွာ ဂန္တွာ ဇနပရိယန္တေ ဌိတော ထေရံ ဒူရတောဝ အာဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ သကိံ တတ္ထေဝ ဌိတော ဝန္ဒိတွာ ပုန ဥပသင်္ကမိတွာ ဂေါပ္ဖကေသု ဒဠှံ ဂဟေတွာ ဝန္ဒန္တော ‘‘ဥစ္စာ, ဘန္တေ, တုမှေ’’တိ အာဟ။ ထေရော စ နာတိဥစ္စော နာတိရဿော ပမာဏယုတ္တောဝ, တေန နံ ပုန အာဟ – ‘‘နာတိဥစ္စာ တုမှေ,
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၃၃။)တုမှာကံ ပန ဂုဏာ မေစကဝဏ္ဏဿ သမုဒ္ဒဿ မတ္ထကေန ဂန္တွာ သကလဇမ္ဗုဒီပတလံ အဇ္ဈောတ္ထရိတွာ ဂတာ, အဟမ္ပိ ပါဋလိပုတ္တနဂရဒွါရေ နိသိန္နော တုမှာကံ ဂုဏကထံ အဿောသိ’’န္တိ။ သော ထေရဿ ဘိက္ခာဟာရံ ဒတွာ အတ္တနော တိစီဝရံ ပဋိယာဒေတွာ ထေရဿ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိတွာ တဿောဝါဒေ ပတိဋ္ဌာယ ကတိပါဟေနေဝ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။
သဒ္ဓါတိဿမဟာရာဇာပိ, ‘‘ဘန္တေ, မယှံ ဝန္ဒိတဗ္ဗယုတ္တကံ ဧကံ အယျံ အာစိက္ခထာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ဘိက္ခူ ‘‘မင်္ဂလဝါသီ ကုဋ္ဋတိဿတ္ထေရော’’တိ အာဟံသု။ ရာဇာ မဟာပရိဝါရေန ပဉ္စယောဇနမဂ္ဂံ အဂမာသိ။ ထေရော ‘‘ကိံ သဒ္ဒေါ ဧသော, အာဝုသော’’တိ ဘိက္ခုသံဃံ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ရာဇာ, ဘန္တေ, တုမှာကံ ဒဿနတ္ထာယ အာဂတော’’တိ။ ထေရော စိန္တေသိ – ‘‘ကိံ မယှံ မဟလ္လကကာလေ ရာဇဂေဟေ ကမ္မ’’န္တိ ဒိဝါဋ္ဌာနေ မဉ္စေ နိပဇ္ဇိတွာ ဘူမိယံ လေခံ လိခန္တော အစ္ဆိ။ ရာဇာ ‘‘ကဟံ ထေရော’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဒိဝါဋ္ဌာနေ’’တိ သုတွာ တတ္ထ ဂစ္ဆန္တော ထေရံ ဘူမိယံ လေခံ လိခန္တံ ဒိသွာ ‘‘ခီဏာသဝဿ နာမ ဟတ္ထကုက္ကုစ္စံ နတ္ထိ, နာယံ ခီဏာသဝေါ’’တိ အဝန္ဒိတွာဝ နိဝတ္တိ။ ဘိက္ခုသံဃော ထေရံ အာဟ – ‘‘ဘန္တေ, ဧဝံဝိဓဿ သဒ္ဓဿ ပသန္နဿ ရညော ကသ္မာ ဝိပ္ပဋိသာရံ ကရိတ္ထာ’’တိ။ ‘‘အာဝုသော, ရညော ပသာဒရက္ခနံ န တုမှာကံ ဘာရော, မဟလ္လကတ္ထေရဿ ဘာရော’’တိ ဝတွာ အပရဘာဂေ အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ပရိနိဗ္ဗာယန္တော ဘိက္ခုသံဃံ အာဟ – ‘‘မယှံ ကူဋာဂါရမှိ အညမ္ပိ ပလ္လင်္ကံ အတ္ထရထာ’’တိ။ တသ္မိံ အတ္ထတေ ထေရော – ‘‘ဣဒံ ကူဋာဂါရံ အန္တရေ အပ္ပတိဋ္ဌဟိတွာ ရညာ ဒိဋ္ဌကာလေယေဝ ဘူမိယံ ပတိဋ္ဌာတူ’’တိ အဓိဋ္ဌဟိတွာ ပရိနိဗ္ဗာယိ။ ကူဋာဂါရံ ပဉ္စယောဇနမဂ္ဂံ အာကာသေန အဂမာသိ။ ပဉ္စယောဇနမဂ္ဂေ ဓဇံ ဓာရေတုံ သမတ္ထာ ရုက္ခာ ဓဇပဂ္ဂဟိတာဝ အဟေသုံ။ ဂစ္ဆာပိ ဂုမ္ဗာပိ သဗ္ဗေ ကူဋာဂါရာဘိမုခါ ဟုတွာ အဋ္ဌံသု။
ရညောပိ ပဏ္ဏံ ပဟိဏိံသု ‘‘ထေရော ပရိနိဗ္ဗုတော, ကူဋာဂါရံ အာကာသေန အာဂစ္ဆတီ’’တိ။ ရာဇာ န သဒ္ဒဟိ။ ကူဋာဂါရံ အာကာသေန ဂန္တွာ ထူပါရာမံ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ သိလာစေတိယဋ္ဌာနံ အဂမာသိ။ စေတိယံ သဟ ဝတ္ထုနာ ဥပ္ပတိတွာ ကူဋာဂါရမတ္ထကေ အဋ္ဌာသိ, သာဓုကာရသဟဿာနိ ပဝတ္တိံသု။ တသ္မိံ ခဏေ မဟာဗျဂ္ဃတ္ထေရော နာမ လောဟပါသာဒေ သတ္တမကူဋာဂါရေ နိသိန္နော ဘိက္ခူနံ ဝိနယကမ္မံ ကရောန္တော တံ သဒ္ဒံ သုတွာ ‘‘ကိံ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၃၄။)သဒ္ဒေါ ဧသော’’တိ ပဋိပုစ္ဆိ။ ဘန္တေ, မင်္ဂလဝါသီ ကုဋ္ဋတိဿတ္ထေရော ပရိနိဗ္ဗုတော, ကူဋာဂါရံ ပဉ္စယောဇနမဂ္ဂံ အာကာသေန အာဂတံ, တတ္ထ သော သာဓုကာရသဒ္ဒေါတိ။ အာဝုသော, ပုညဝန္တေ နိဿာယ သက္ကာရံ လဘိဿာမာတိ အန္တေဝါသိကေ ခမာပေတွာ အာကာသေနေဝ အာဂန္တွာ တံ ကူဋာဂါရံ ပဝိသိတွာ ဒုတိယမဉ္စေ နိသီဒိတွာ အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ပရိနိဗ္ဗာယိ။ ရာဇာ ဂန္ဓပုပ္ဖစုဏ္ဏာနိ အာဒါယ ဂန္တွာ အာကာသေ ဌိတံ ကူဋာဂါရံ ဒိသွာ ကူဋာဂါရံ ပူဇေသိ။ တသ္မိံ ခဏေ ကူဋာဂါရံ ဩတရိတွာ ပထဝိယံ ပတိဋ္ဌိတံ။ ရာဇာ မဟာသက္ကာရေန သရီရကိစ္စံ ကာရေတွာ ဓာတုယော ဂဟေတွာ စေတိယံ အကာသိ။ ဧဝရူပါ သီလဝန္တာနံ ဒဿနကာမာ နာမ ဟောန္တိ။
သဒ္ဓမ္မံ သောတုမိစ္ဆတီတိ တထာဂတပ္ပဝေဒိတံ သဒ္ဓမ္မံ သောတုကာမော ဟောတိ ပိဏ္ဍပါတိကတ္ထေရာဒယော ဝိယ။ ဂင်္ဂါဝနဝါလိအင်္ဂဏမှိ ကိရ တိံသ ဘိက္ခူ ဝဿံ ဥပဂတာ အနွဒ္ဓမာသံ ဥပေါသထဒိဝသေ စတုပစ္စယသန္တောသဘာဝနာရာမမဟာအရိယဝံသဉ္စ (အ။ နိ။ ၄။၂၈) ကထေန္တိ။ ဧကော ပိဏ္ဍပါတိကတ္ထေရော ပစ္ဆာဘာဂေန အာဂန္တွာ ပဋိစ္ဆန္နဋ္ဌာနေ နိသီဒိ။ အထ နံ ဧကော ဂေါနသော ဇင်္ဃပိဏ္ဍိမံသံ သဏ္ဍာသေန ဂဏှန္တော ဝိယ ဍံသိ။ ထေရော ဩလောကေန္တော ဂေါနသံ ဒိသွာ ‘‘အဇ္ဇ ဓမ္မဿဝနန္တရာယံ န ကရိဿာမီ’’တိ ဂေါနသံ ဂဟေတွာ ထဝိကာယ ပက္ခိပိတွာ ထဝိကာမုခံ ဗန္ဓိတွာ အဝိဒူရေ ဌာနေ ဌပေတွာ ဓမ္မံ သုဏန္တောဝ နိသီဒိ။ အရုဏုဂ္ဂမနဉ္စ ဝိသံ ဝိက္ခမ္ဘေတွာ ထေရဿ တိဏ္ဏံ ဖလာနံ ပါပုဏနဉ္စ ဝိသဿ ဒဋ္ဌဋ္ဌာနေနေဝ ဩတရိတွာ ပထဝိပဝိသနဉ္စ ဓမ္မကထိကတ္ထေရဿ ဓမ္မကထာနိဋ္ဌာပနဉ္စ ဧကက္ခဏေယေဝ အဟောသိ။ တတော ထေရော အာဟ – ‘‘အာဝုသော ဧကော မေ စောရော ဂဟိတော’’တိ ထဝိကံ မုဉ္စိတွာ ဂေါနသံ ဝိဿဇ္ဇေသိ။ ဘိက္ခူ ဒိသွာ ‘‘ကာယ ဝေလာယ ဒဋ္ဌတ္ထ, ဘန္တေ’’တိ ပုစ္ဆိံသု။ ဟိယျော သာယနှသမယေ, အာဝုသောတိ။ ကသ္မာ, ဘန္တေ, ဧဝံ ဘာရိယံ ကမ္မံ ကရိတ္ထာတိ။ အာဝုသော, သစာဟံ ဒီဃဇာတိကေန ဒဋ္ဌောတိ ဝဒေယျံ, နယိမံ ဧတ္တကံ အာနိသံသံ လဘေယျန္တိ။ ဣဒံ တာဝ ပိဏ္ဍပါတိကတ္ထေရဿ ဝတ္ထု။
ဒီဃဝါပိယမ္ပိ ‘‘မဟာဇာတကဘာဏကတ္ထေရော ဂါထာသဟဿံ မဟာဝေဿန္တရံ ကထေဿတီ’’တိ တိဿမဟာဂါမေ တိဿမဟာဝိဟာရဝါသီ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၃၅။)ဧကော ဒဟရော သုတွာ တတော နိက္ခမိတွာ ဧကာဟေနေဝ နဝယောဇနမဂ္ဂံ အာဂတော။ တသ္မိံယေဝ ခဏေ ထေရော ဓမ္မကထံ အာရဘိ။ ဒဟရော ဒူရမဂ္ဂါဂမနေန သဉ္ဇာတကာယဒရထတ္တာ ပဋ္ဌာနဂါထာယ သဒ္ဓိံ အဝသာနဂါထံယေဝ ဝဝတ္ထပေသိ။ တတော ထေရဿ ‘‘ဣဒမဝေါစာ’’တိ ဝတွာ ဥဋ္ဌာယ ဂမနကာလေ ‘‘မယှံ အာဂမနကမ္မံ မောဃံ ဇာတ’’န္တိ ရောဒမာနော အဋ္ဌာသိ။ ဧကော မနုဿော တံ ကထံ သုတွာ ဂန္တွာ ထေရဿ အာရောစေသိ, ‘‘ဘန္တေ, ‘တုမှာကံ ဓမ္မကထံ သောဿာမီ’တိ ဧကော ဒဟရဘိက္ခု တိဿမဟာဝိဟာရာ အာဂတော, သော ‘ကာယဒရထဘာဝေန မေ အာဂမနံ မောဃံ ဇာတ’န္တိ ရောဒမာနော ဌိတော’’တိ။ ဂစ္ဆထ သညာပေထ နံ ‘‘ပုန သွေ ကထေဿာမာ’’တိ။ သော ပုနဒိဝသေ ထေရဿ ဓမ္မကထံ သုတွာ သောတာပတ္တိဖလံ ပါပုဏိ။
အပရာပိ ဥလ္လကောလိကဏ္ဏိဝါသိကာ ဧကာ ဣတ္ထီ ပုတ္တကံ ပါယမာနာ ‘‘ဒီဃဘာဏကမဟာအဘယတ္ထေရော နာမ အရိယဝံသပဋိပဒံ ကထေတီ’’တိ သုတွာ ပဉ္စယောဇနမဂ္ဂံ ဂန္တွာ ဒိဝါကထိကတ္ထေရဿ နိသိန္နကာလေယေဝ ဝိဟာရံ ပဝိသိတွာ ဘူမိယံ ပုတ္တံ နိပဇ္ဇာပေတွာ ဒိဝါကထိကတ္ထေရဿ ဌိတကာဝ ဓမ္မံ အဿောသိ။ သရဘာဏကေ ထေရေ ဥဋ္ဌိတေ ဒီဃဘာဏကမဟာအဘယတ္ထေရော စတုပစ္စယသန္တောသဘာဝနာရာမမဟာအရိယဝံသံ အာရဘိ။ သာ ဌိတကာဝ ပဂ္ဂဏှာတိ။ ထေရော တယော ဧဝ ပစ္စယေ ကထေတွာ ဥဋ္ဌာနာကာရံ အကာသိ။ သာ ဥပါသိကာ အာဟ – ‘‘အယျော, ‘အရိယဝံသံ ကထေဿာမီ’တိ သိနိဒ္ဓဘောဇနံ ဘုဉ္ဇိတွာ မဓုရပါနကံ ပိဝိတွာ ယဋ္ဌိမဓုကတေလာဒီဟိ ဘေသဇ္ဇံ ကတွာ ကထေတုံ ယုတ္တဋ္ဌာနေယေဝ ဥဋ္ဌဟတီ’’တိ။ ထေရော ‘‘သာဓု, ဘဂိနီ’’တိ ဝတွာ ဥပရိ ဘာဝနာရာမံ ပဋ္ဌပေသိ။ အရုဏုဂ္ဂမနဉ္စ ထေရဿ ‘‘ဣဒမဝေါစာ’’တိ ဝစနဉ္စ ဥပါသိကာယ သောတာပတ္တိဖလုပ္ပတ္တိ စ ဧကက္ခဏေယေဝ အဟောသိ။
အပရာပိ ကဠမ္ပရဝါသိကာ ဣတ္ထီ အင်္ကေန ပုတ္တံ အာဒါယ ‘‘ဓမ္မံ သောဿာမီ’’တိ စိတ္တလပဗ္ဗတံ ဂန္တွာ ဧကံ ရုက္ခံ နိဿာယ ဒါရကံ နိပဇ္ဇာပေတွာ သယံ ဌိတကာဝ ဓမ္မံ သုဏာတိ။ ရတ္တိဘာဂသမနန္တရေ ဧကော ဒီဃဇာတိကော
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၃၆။)တဿာ ပဿန္တိယာယေဝ သမီပေ နိပန္နဒါရကံ စတူဟိ ဒါဌာဟိ ဍံသိတွာ အဂမာသိ။ သာ စိန္တေသိ – ‘‘သစာဟံ ‘ပုတ္တော မေ သပ္ပေန ဒဋ္ဌော’တိ ဝက္ခာမိ, ဓမ္မဿ အန္တရာယော ဘဝိဿတိ။ အနေကက္ခတ္တုံ ခေါ ပန မေ အယံ သံသာရဝဋ္ဋေ ဝဋ္ဋန္တိယာ ပုတ္တော အဟောသိ, ဓမ္မမေဝ စရိဿာမီ’’တိ တိယာမရတ္တိံ ဌိတကာဝ ဓမ္မံ ပဂ္ဂဏှိတွာ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌာယ အရုဏေ ဥဂ္ဂတေ သစ္စကိရိယာယ ပုတ္တဿ ဝိသံ နိမ္မထေတွာ ပုတ္တံ ဂဟေတွာ ဂတာ။ ဧဝရူပါ ပုဂ္ဂလာ ဓမ္မံ သောတုကာမာ နာမ ဟောန္တိ။
၃။ အတ္ထဝသသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၃။ တတိယေ တယော, ဘိက္ခဝေ, အတ္ထဝသေ သမ္ပဿမာနေနာတိ တယော အတ္ထေ တီဏိ ကာရဏာနိ ပဿန္တေန။ အလမေဝါတိ ယုတ္တမေဝ။ ယော ဓမ္မံ ဒေသေတီတိ ယော ပုဂ္ဂလော စတုသစ္စဓမ္မံ ပကာသေတိ။ အတ္ထပ္ပဋိသံဝေဒီတိ အဋ္ဌကထံ ဉာဏေန ပဋိသံဝေဒီ။ ဓမ္မပ္ပဋိသံဝေဒီတိ ပါဠိဓမ္မံ ပဋိသံဝေဒီ။
၄။ ကထာပဝတ္တိသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၄။ စတုတ္ထေ ဌာနေဟီတိ ကာရဏေဟိ။ ပဝတ္တိနီတိ အပ္ပဋိဟတာ နိယျာနိကာ။
၅။ ပဏ္ဍိတသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၅။ ပဉ္စမေ ပဏ္ဍိတပညတ္တာနီတိ ပဏ္ဍိတေဟိ ပညတ္တာနိ ကထိတာနိ ပသတ္ထာနိ။ သပ္ပုရိသပညတ္တာနီတိ သပ္ပုရိသေဟိ မဟာပုရိသေဟိ ပညတ္တာနိ ကထိတာနိ ပသတ္ထာနိ။ အဟိံသာတိ ကရုဏာ စေဝ ကရုဏာပုဗ္ဗဘာဂေါ စ။ သံယမောတိ သီလသံယမော။ ဒမောတိ ဣန္ဒြိယသံဝရော, ဥပေါသထဝသေန ဝါ အတ္တဒမနံ, ပုဏ္ဏောဝါဒေ (မ။ နိ။ ၃။၃၉၅ အာဒယော၊ သံ။ နိ။ ၄။၈၈ အာဒယော) ဒမောတိ ဝုတ္တာ ခန္တိပိ အာဠဝကေ (သံ။ နိ။ ၁။၂၄၆၊ သု။ နိ။ ၁၈၃ အာဒယော) ဝုတ္တာ ပညာပိ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ မာတာပိတု ဥပဋ္ဌာနန္တိ မာတာပိတူနံ ရက္ခနံ ဂေါပနံ ပဋိဇဂ္ဂနံ။ သန္တာနန္တိ အညတ္ထ ဗုဒ္ဓပစ္စေကဗုဒ္ဓအရိယသာဝကာ သန္တော နာမ, ဣဓ ပန မာတာပိတုဥပဋ္ဌာကာ အဓိပ္ပေတာ။ တသ္မာ ဥတ္တမဋ္ဌေန
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၃၇။)သန္တာနံ, သေဋ္ဌစရိယဋ္ဌေန ဗြဟ္မစာရီနံ။ ဣဒံ မာတာပိတုဥပဋ္ဌာနံ သဗ္ဘိ ဥပညာတန္တိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ သတံ ဧတာနိ ဌာနာနီတိ သန္တာနံ ဥတ္တမပုရိသာနံ ဧတာနိ ဌာနာနိ ကာရဏာနိ။ အရိယော ဒဿနသမ္ပန္နောတိ ဣဓ ဣမေသံယေဝ တိဏ္ဏံ ဌာနာနံ ကာရဏေန အရိယော စေဝ ဒဿနသမ္ပန္နော စ ဝေဒိတဗ္ဗော, န ဗုဒ္ဓါဒယော န သောတာပန္နာ။ အထ ဝါ သတံ ဧတာနိ ဌာနာနီတိ မာတုပဋ္ဌာနံ ပိတုပဋ္ဌာနန္တိ ဧတာနိ ဌာနာနိ သန္တာနံ ဥတ္တမပုရိသာနံ ကာရဏာနီတိ ဧဝံ မာတာပိတုဥပဋ္ဌာကဝသေန ဣမိဿာ ဂါထာယ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ မာတာပိတုဥပဋ္ဌာကောယေဝ ဟိ ဣဓ ‘‘အရိယော ဒဿနသမ္ပန္နော’’တိ ဝုတ္တော။ သ လောကံ ဘဇတေ သိဝန္တိ သော ခေမံ ဒေဝလောကံ ဂစ္ဆတီတိ။
၆။ သီလဝန္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၆။ ဆဋ္ဌေ တီဟိ ဌာနေဟီတိ တီဟိ ကာရဏေဟိ။ ကာယေနာတိအာဒီသု ဘိက္ခူ အာဂစ္ဆန္တေ ဒိသွာ ပစ္စုဂ္ဂမနံ ကရောန္တာ ဂစ္ဆန္တေ အနုဂစ္ဆန္တာ အာသနသာလာယ သမ္မဇ္ဇနဥပလေပနာဒီနိ ကရောန္တာ အာသနာနိ ပညာပေန္တာ ပါနီယံ ပစ္စုပဋ္ဌာပေန္တာ ကာယေန ပုညံ ပသဝန္တိ နာမ။ ဘိက္ခုသံဃံ ပိဏ္ဍာယ စရန္တံ ဒိသွာ ‘‘ယာဂုံ ဒေထ, ဘတ္တံ ဒေထ, သပ္ပိနဝနီတာဒီနိ ဒေထ, ဂန္ဓပုပ္ဖါဒီဟိ ပူဇေထ, ဥပေါသထံ ဥပဝသထ, ဓမ္မံ သုဏာထ, စေတိယံ ဝန္ဒထာ’’တိအာဒီနိ ဝဒန္တာ ဝါစာယ ပုညံ ပသဝန္တိ နာမ။ ဘိက္ခူ ပိဏ္ဍာယ စရန္တေ ဒိသွာ ‘‘လဘန္တူ’’တိ စိန္တေန္တာ မနသာ ပုညံ ပသဝန္တိ နာမ။ ပသဝန္တီတိ ပဋိလဘန္တိ။ ပုညံ ပနေတ္ထ လောကိယလောကုတ္တရမိဿကံ ကထိတံ။
၇။ သင်္ခတလက္ခဏသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၇။ သတ္တမေ သင်္ခတဿာတိ ပစ္စယေဟိ သမာဂန္တွာ ကတဿ။ သင်္ခတလက္ခဏာနီတိ သင်္ခတံ ဧတန္တိ သဉ္ဇာနနကာရဏာနိ နိမိတ္တာနိ။ ဥပ္ပါဒေါတိ ဇာတိ။ ဝယောတိ ဘေဒေါ။ ဌိတဿ အညထတ္တံ နာမ ဇရာ။ တတ္ထ သင်္ခတန္တိ တေဘူမကာ ဓမ္မာ။ မဂ္ဂဖလာနိ ပန အသမ္မသနူပဂတ္တာ ဣဓ န ကထီယန္တိ။ ဥပ္ပါဒါဒယော သင်္ခတလက္ခဏာ နာမ။ တေသု ဥပ္ပါဒက္ခဏေ ဥပ္ပါဒေါ, ဌာနက္ခဏေ ဇရာ, ဘေဒက္ခဏေ ဝယော။ လက္ခဏံ န သင်္ခတံ, သင်္ခတံ န
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၃၈။)လက္ခဏံ, လက္ခဏေန ပန သင်္ခတံ ပရိစ္ဆိန္နံ။ ယထာ ဟတ္ထိအဿဂေါမဟိံသာဒီနံ သတ္တိသူလာဒီနိ သဉ္ဇာနနလက္ခဏာနိ န ဟတ္ထိအာဒယော, နပိ ဟတ္ထိအာဒယော လက္ခဏာနေဝ, လက္ခဏေဟိ ပန တေ ‘‘အသုကဿ ဟတ္ထီ, အသုကဿ အဿော, အသုကဟတ္ထီ, အသုကအဿော’’တိ ဝါ ပညာယန္တိ, ဧဝံသမ္ပဒမိဒံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
၈။ အသင်္ခတလက္ခဏသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၈။ အဋ္ဌမေ အသင်္ခတဿာတိ ပစ္စယေဟိ သမာဂန္တွာ အကတဿ။ အသင်္ခတလက္ခဏာနီတိ အသင်္ခတံ ဧတန္တိ သဉ္ဇာနနကာရဏာနိ နိမိတ္တာနိ။ န ဥပ္ပါဒေါ ပညာယတီတိအာဒီဟိ ဥပ္ပါဒဇရာဘင်္ဂါနံ အဘာဝေါ ဝုတ္တော။ ဥပ္ပါဒါဒီနဉှိ အဘာဝေန အသင်္ခတန္တိ ပညာယတိ။
၉။ ပဗ္ဗတရာဇသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၉။ နဝမေ မဟာသာလာတိ မဟာရုက္ခာ။ ကုလပတိန္တိ ကုလဇေဋ္ဌကံ။ သေလောတိ သိလာမယော။ အရညသ္မိန္တိ အဂါမကဋ္ဌာနေ။ ဗြဟ္မာတိ မဟန္တော။ ဝနေတိ အဋဝိယံ။ ဝနပ္ပတီတိ ဝနဇေဋ္ဌကာ။ ဣဓ ဓမ္မံ စရိတွာန, မဂ္ဂံ သုဂတိဂါမိနန္တိ သုဂတိဂါမိကမဂ္ဂသင်္ခါတံ ဓမ္မံ စရိတွာ။
၁၀။ အာတပ္ပကရဏီယသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၅၀။ ဒသမေ အာတပ္ပံ ကရဏီယန္တိ ဝီရိယံ ကာတုံ ယုတ္တံ။ အနုပ္ပါဒါယာတိ အနုပ္ပါဒတ္ထာယ, အနုပ္ပါဒံ သာဓေဿာမီတိ ဣမိနာ ကာရဏေန ကတ္တဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ ပရတောပိ ဧသေဝ နယော။ သာရီရိကာနန္တိ သရီရသမ္ဘဝါနံ။ ဒုက္ခာနန္တိ ဒုက္ခမာနံ။ တိဗ္ဗာနန္တိ ဗဟလာနံ, တာပနဝသေန ဝါ တိဗ္ဗာနံ။ ခရာနန္တိ ဖရုသာနံ။ ကဋုကာနန္တိ တိခိဏာနံ။ အသာတာနန္တိ အမဓုရာနံ။ အမနာပါနန္တိ မနံ ဝဍ္ဎေတုံ အသမတ္ထာနံ။ ပါဏဟရာနန္တိ ဇီဝိတဟရာနံ။ အဓိဝါသနာယာတိ အဓိဝါသနတ္ထာယ သဟနတ္ထာယ ခမနတ္ထာယ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၃၉။)ဧတ္တကေ ဌာနေ သတ္ထာ အာဏာပေတွာ အာဏတ္တိံ ပဝတ္တေတွာ ဣဒါနိ သမာဒပေန္တော ယတော ခေါ, ဘိက္ခဝေတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ယတောတိ ယဒါ။ အာတာပီတိ ဝီရိယဝါ။ နိပကောတိ သပ္ပညော။ သတောတိ သတိယာ သမန္နာဂတော။ ဒုက္ခဿ အန္တကိရိယာယာတိ ဝဋ္ဋဒုက္ခဿ ပရိစ္ဆေဒပရိဝဋုမကိရိယာယ။ ဣမေ စ ပန အာတာပါဒယော တယောပိ လောကိယလောကုတ္တရမိဿကာ ကထိတာ။
၁၁။ မဟာစောရသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၅၁။ ဧကာဒသမေ မဟာစောရောတိ မဟန္တော ဗလဝစောရော။ သန္ဓိန္တိ ဃရသန္ဓိံ။ နိလ္လောပန္တိ မဟာဝိလောပံ။ ဧကာဂါရိကန္တိ ဧကမေဝ ဂေဟံ ပရိဝါရေတွာ ဝိလုမ္ပနံ။ ပရိပန္ထေပိ တိဋ္ဌတီတိ ပန္ထဒူဟနကမ္မံ ကရောတိ။ နဒီဝိဒုဂ္ဂန္တိ နဒီနံ ဒုဂ္ဂမဋ္ဌာနံ အန္တရဒီပကံ, ယတ္ထ သက္ကာ ဟောတိ ဒွီဟိပိ တီဟိပိ ဇင်္ဃသဟဿေဟိ သဒ္ဓိံ နိလီယိတုံ။ ပဗ္ဗတဝိသမန္တိ ပဗ္ဗတာနံ ဝိသမဋ္ဌာနံ ပဗ္ဗတန္တရံ, ယတ္ထ သက္ကာ ဟောတိ သတ္တဟိ ဝါ အဋ္ဌဟိ ဝါ ဇင်္ဃသဟဿေဟိ သဒ္ဓိံ နိလီယိတုံ။ တိဏဂဟနန္တိ တိဏေန ဝဍ္ဎိတွာ သဉ္ဆန္နံ ဒွတ္တိယောဇနဋ္ဌာနံ။ ရောဓန္တိ ဃနံ အညမညံ သံသဋ္ဌသာခံ ဧကာဗဒ္ဓံ မဟာဝနသဏ္ဍံ။ ပရိယောဓာယ အတ္ထံ ဘဏိဿန္တီတိ ပရိယောဒဟိတွာ တံ တံ ကာရဏံ ပက္ခိပိတွာ အတ္ထံ ကထယိဿန္တိ။ တျာဿာတိ တေ အဿ။ ပရိယောဓာယ အတ္ထံ ဘဏန္တီတိ ကိသ္မိဉ္စိ ကိဉ္စိ ဝတ္တုံ အာရဒ္ဓေယေဝ ‘‘မာ ဧဝံ အဝစုတ္ထ, မယံ ဧတံ ကုလပရမ္ပရာယ ဇာနာမ, န ဧသ ဧဝရူပံ ကရိဿတီ’’တိ တံ တံ ကာရဏံ ပက္ခိပိတွာ မဟန္တမ္ပိ ဒေါသံ ဟရန္တာ အတ္ထံ ဘဏန္တိ။ အထ ဝါ ပရိယောဓာယာတိ ပဋိစ္ဆာဒေတွာတိပိ အတ္ထော။ တေ ဟိ တဿပိ ဒေါသံ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ အတ္ထံ ဘဏန္တိ။ ခတံ ဥပဟတန္တိ ဂုဏခနနေန ခတံ, ဂုဏုပဃာတေန ဥပဟတံ။ ဝိသမေန ကာယကမ္မေနာတိ သမ္ပက္ခလနဋ္ဌေန ဝိသမေန ကာယဒွါရိကကမ္မေန။ ဝစီမနောကမ္မေသုပိ ဧသေဝ နယော။ အန္တဂ္ဂါဟိကာယာတိ ဒသဝတ္ထုကာယ အန္တံ ဂဟေတွာ ဌိတဒိဋ္ဌိယာ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝါတိ။
စူဠဝဂ္ဂေါ ပဉ္စမော။
ပဌမပဏ္ဏာသကံ နိဋ္ဌိတံ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၄၀။)၂။ ဒုတိယပဏ္ဏာသကံ
(၆) ၁။ ဗြာဟ္မဏဝဂ္ဂေါ
၁။ ပဌမဒွေဗြာဟ္မဏသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၅၂။ ဗြာဟ္မဏဝဂ္ဂဿ ပဌမေ ဇိဏ္ဏာတိ ဇရာဇိဏ္ဏာ။ ဝုဒ္ဓါတိ ဝယောဝုဒ္ဓါ။ မဟလ္လကာတိ ဇာတိမဟလ္လကာ။ အဒ္ဓဂတာတိ တယော အဒ္ဓေ အတိက္ကန္တာ။ ဝယောအနုပ္ပတ္တာတိ တတိယံ ဝယံ အနုပ္ပတ္တာ။ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိံသူတိ ပုတ္တဒါရေ အတ္တနော ဝစနံ အကရောန္တေ ဒိသွာ ‘‘သမဏဿ ဂေါတမဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ နိယျာနိကမဂ္ဂံ ဂဝေသိဿာမာ’’တိ စိန္တေတွာ ဥပသင်္ကမိံသု။ မယမဿု, ဘော ဂေါတမ, ဗြာဟ္မဏာတိ၊ ဘော ဂေါတမ, မယံ ဗြာဟ္မဏာ န ခတ္တိယာ နာမစ္စာ န ဂဟပတိကာတိ ဗြာဟ္မဏဘာဝံ ဇာနာပေတွာ ဇိဏ္ဏာတိအာဒိမာဟံသု။ အကတဘီရုတ္တာဏာတိ အကတဘယပရိတ္တာဏာ။ အဝဿယဘူတံ ပတိဋ္ဌာကမ္မံ အမှေဟိ န ကတန္တိ ဒဿေန္တိ။ တဂ္ဃါတိ ဧကံသတ္ထေ နိပါတော, သမ္ပဋိစ္ဆနတ္ထေ ဝါ။ ဧကန္တေန တုမှေ ဧဝရူပါ, အဟမ္ပိ ခေါ ဧတံ သမ္ပဋိစ္ဆာမီတိ စ ဒဿေတိ။ ဥပနီယတီတိ ဥပသံဟရီယတိ။ အယံ ဟိ ဇာတိယာ ဇရံ ဥပနီယတိ, ဇရာယ ဗျာဓိံ, ဗျာဓိနာ မရဏံ, မရဏေန ပုန ဇာတိံ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဥပနီယတီ’’တိ။
ဣဒါနိ ယသ္မာ တေ ဗြာဟ္မဏာ မဟလ္လကတ္တာ ပဗ္ဗဇိတွာပိ ဝတ္တံ ပူရေတုံ န သက္ခိဿန္တိ, တသ္မာ နေ ပဉ္စသု သီလေသု ပတိဋ္ဌာပေန္တော ဘဂဝါ ယောဓ ကာယေန သံယမောတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ကာယေန သံယမောတိ ကာယဒွါရေန သံဝရော။ သေသေသုပိ ဧသေဝ နယော။ တံ တဿ ပေတဿာတိ တံ ပုညံ တဿ ပရလောကံ ဂတဿ တာယနဋ္ဌေန တာဏံ, နိလီယနဋ္ဌေန လေဏံ, ပတိဋ္ဌာနဋ္ဌေန ဒီပေါ, အဝဿယနဋ္ဌေန သရဏံ, ဥတ္တမဂတိဝသေန ပရာယဏဉ္စ ဟောတီတိ ဒဿေတိ။ ဂါထာ ဥတ္တာနတ္ထာယေဝ။ ဧဝံ တေ ဗြာဟ္မဏာ တထာဂတေန ပဉ္စသု သီလေသု သမာဒပိတာ ယာဝဇီဝံ ပဉ္စ သီလာနိ ရက္ခိတွာ သဂ္ဂေ နိဗ္ဗတ္တိံသု။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၄၁။)၂။ ဒုတိယဒွေဗြာဟ္မဏသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၅၃။ ဒုတိယေ ဘာဇနန္တိ ယံကိဉ္စိ ဘဏ္ဍကံ။ သေသံ ပဌမေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
၃။ အညတရဗြာဟ္မဏသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၅၄။ တတိယေ သမ္မောဒနီယန္တိ သမ္မောဒဇနနိံ။ သာရဏီယန္တိ သရိတဗ္ဗယုတ္တကံ။ ဝီတိသာရေတွာတိ ပရိယောသာပေတွာ။ ကိတ္တာဝတာတိ ကိတ္တကေန။ သန္ဒိဋ္ဌိကော ဓမ္မော ဟောတီတိ သာမံ ပဿိတဗ္ဗော ဟောတိ။ အကာလိကောတိ န ကာလန္တရေ ဖလဒါယကော။ ဧဟိပဿိကောတိ ‘‘ဧဟိ ပဿာ’’တိ ဧဝံ ဒဿေတုံ သက္ကာတိ အာဂမနီယပဋိပဒံ ပုစ္ဆတိ။ ဩပနေယျိကောတိ အတ္တနော စိတ္တံ ဥပနေတဗ္ဗော။ ပစ္စတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ သာမံယေဝ ဇာနိတဗ္ဗော။ ဝိညူဟီတိ ပဏ္ဍိတေဟိ။ ပရိယာဒိန္နစိတ္တောတိ အာဒိန္နဂဟိတပရာမဋ္ဌစိတ္တော ဟုတွာ။ စေတေတီတိ စိန္တေတိ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ ဣမသ္မိံ ပန သုတ္တေ ဗြာဟ္မဏေန လောကုတ္တရမဂ္ဂေါ ပုစ္ဆိတော, သတ္ထာရာပိ သောယေဝ ကထိတော။ သော ဟိ သာမံ ပဿိတဗ္ဗတ္တာ သန္ဒိဋ္ဌိကော နာမာတိ။
၄။ ပရိဗ္ဗာဇကသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၅၅။ စတုတ္ထေ ဗြာဟ္မဏပရိဗ္ဗာဇကောတိ ဗြာဟ္မဏဇာတိကော ပရိဗ္ဗာဇကော, န ခတ္တိယာဒိဇာတိကော။ အတ္တတ္ထမ္ပီတိ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကံ လောကိယလောကုတ္တရမိဿကံ အတ္တနော အတ္ထံ။
၅။ နိဗ္ဗုတသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၅၆။ ပဉ္စမေ အကာလိကန္တိ န ကာလန္တရေ ပတ္တဗ္ဗံ။ ဩပနေယျိကန္တိ ပဋိပတ္တိယာ ဥပဂန္တဗ္ဗံ။
၆။ ပလောကသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၅၇။ ဆဋ္ဌေ အာစရိယပါစရိယာနန္တိ အာစရိယာနဉ္စေဝ အာစရိယာစရိယာနဉ္စ။ အဝီစိ မညေ ဖုဋော အဟောသီတိ ယထာ အဝီစိ မဟာနိရယော နိရန္တရဖုဋော နေရယိကသတ္တေဟိ ပရိပုဏ္ဏော, မနုဿေဟိ ဧဝံ ပရိပုဏ္ဏော ဟောတိ။ ကုက္ကုဋသံပါတိကာတိ ဧကဂါမဿ ဆဒနပိဋ္ဌိတော ဥပ္ပတိတွာ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၄၂။)ဣတရဂါမဿ ဆဒနပိဋ္ဌေ ပတနသင်္ခါတော ကုက္ကုဋသံပါတော ဧတာသု အတ္ထီတိ ကုက္ကုဋသံပါတိကာ။ ကုက္ကုဋသံပါဒိကာတိပိ ပါဌော, ဂါမန္တရတော ဂါမန္တရံ ကုက္ကုဋာနံ ပဒသာ ဂမနသင်္ခါတော ကုက္ကုဋသံပါဒေါ ဧတာသု အတ္ထီတိ အတ္ထော။ ဥဘယမ္ပေတံ ဃနနိဝါသတံယေဝ ဒီပေတိ။ အဓမ္မရာဂရတ္တာတိ ရာဂေါ နာမ ဧကန္တေနေဝ အဓမ္မော, အတ္တနော ပရိက္ခာရေသု ပန ဥပ္ပဇ္ဇမာနော န အဓမ္မရာဂေါတိ အဓိပ္ပေတော, ပရပရိက္ခာရေသု ဥပ္ပဇ္ဇမာနောဝ အဓမ္မရာဂေါတိ။ ဝိသမလောဘာဘိဘူတာတိ လောဘဿ သမကာလော နာမ နတ္ထိ, ဧကန္တံ ဝိသမောဝ ဧသ။ အတ္တနာ ပရိဂ္ဂဟိတဝတ္ထုမှိ ပန ဥပ္ပဇ္ဇမာနော သမလောဘော နာမ, ပရပရိဂ္ဂဟိတဝတ္ထုမှိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနောဝ ဝိသမောတိ အဓိပ္ပေတော။ မိစ္ဆာဓမ္မပရေတာတိ အဝတ္ထုပဋိသေဝနသင်္ခါတေန မိစ္ဆာဓမ္မေန သမန္နာဂတာ။ ဒေဝေါ န သမ္မာ ဓာရံ အနုပ္ပဝေစ္ဆတီတိ ဝဿိတဗ္ဗယုတ္တေ ကာလေ ဝဿံ န ဝဿတိ။ ဒုဗ္ဘိက္ခန္တိ ဒုလ္လဘဘိက္ခံ။ ဒုဿဿန္တိ ဝိဝိဓသဿာနံ အသမ္ပဇ္ဇနေန ဒုဿဿံ။ သေတဋ္ဌိကန္တိ သဿေ သမ္ပဇ္ဇမာနေ ပါဏကာ ပတန္တိ, တေဟိ ဒဋ္ဌတ္တာ နိက္ခန္တနိက္ခန္တာနိ သာလိသီသာနိ သေတဝဏ္ဏာနိ ဟောန္တိ နိဿာရာနိ။ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘သေတဋ္ဌိက’’န္တိ။ သလာကာဝုတ္တန္တိ ဝပိတံ ဝပိတံ သဿံ သလာကာမတ္တမေဝ သမ္ပဇ္ဇတိ, ဖလံ န ဒေတီတိ အတ္ထော။ ယက္ခာတိ ယက္ခာဓိပတိနော။ ဝါဠေ အမနုဿေ ဩဿဇ္ဇန္တီတိ စဏ္ဍယက္ခေ မနုဿပထေ ဝိဿဇ္ဇေန္တိ, တေ လဒ္ဓေါကာသာ မဟာဇနံ ဇီဝိတက္ခယံ ပါပေန္တိ။
၇။ ဝစ္ဆဂေါတ္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၅၈။ သတ္တမေ မဟပ္ဖလန္တိ မဟာဝိပါကံ။ ဓမ္မဿ စာနုဓမ္မံ ဗျာကရောန္တီတိ ဧတ္ထ ဓမ္မော နာမ ကထိတကထာ, အနုဓမ္မော နာမ ကထိတဿ ပဋိကထနံ။ သဟဓမ္မိကောတိ သကာရဏော သဟေတုကော။ ဝါဒါနုပါတောတိ ဝါဒဿ အနုပါတော, အနုပတနံ ပဝတ္တီတိ အတ္ထော။ ဂါရယှံ ဌာနန္တိ ဂရဟိတဗ္ဗယုတ္တံ ကာရဏံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ဘောတာ ဂေါတမေန ဝုတ္တာ သကာရဏာ ဝါဒပ္ပဝတ္တိ ကိဉ္စိပိ ဂါရယှံ ကာရဏံ န အာဂစ္ဆတီတိ။ အထ ဝါ တေဟိ ပရေဟိ ဝုတ္တာ သကာရဏာ ဝါဒပ္ပဝတ္တိ ကိဉ္စိ ဂါရယှံ ကာရဏံ န အာဂစ္ဆတီတိ ပုစ္ဆတိ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၄၃။)အန္တရာယကရော ဟောတီတိ အန္တရာယံ ဝိနာသံ ကိစ္ဆလာဘကံ ဝိလောမကံ ကရောတိ။ ပါရိပန္ထိကောတိ ပန္ထဒူဟနစောရော။ ခတော စ ဟောတီတိ ဂုဏခနနေန ခတော ဟောတိ။ ဥပဟတောတိ ဂုဏုပဃာတေနေဝ ဥပဟတော။
စန္ဒနိကာယာတိ အသုစိကလလကူပေ။ ဩလိဂလ္လေတိ နိဒ္ဓမနကလလေ။ သော စာတိ သော သီလဝါတိ ဝုတ္တခီဏာသဝေါ။ သီလက္ခန္ဓေနာတိ သီလရာသိနာ။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဧတ္ထ စ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနံ ဝုစ္စတိ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏံ, တံ အသေက္ခဿ ပဝတ္တတ္တာ အသေက္ခန္တိ ဝုတ္တံ။ ဣတရာနိ သိက္ခာပရိယောသာနပ္ပတ္တတာယ သယမ္ပိ အသေက္ခာနေဝ။ တာနိ စ ပန လောကုတ္တရာနိ, ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏံ လောကိယံ။
ရောဟိဏီသူတိ ရတ္တဝဏ္ဏာသု။ သရူပါသူတိ အတ္တနော ဝစ္ဆကေဟိ သမာနရူပါသု။ ပါရေဝတာသူတိ ကပေါတဝဏ္ဏာသု။ ဒန္တောတိ နိဗ္ဗိသေဝနော။ ပုင်္ဂဝေါတိ ဥသဘော။ ဓောရယှောတိ ဓုရဝါဟော။ ကလျာဏဇဝနိက္ကမောတိ ကလျာဏေန ဥဇုနာ ဇဝေန ဂန္တာ။ နာဿ ဝဏ္ဏံ ပရိက္ခရေတိ အဿ ဂေါဏဿ သရီရဝဏ္ဏံ န ဥပပရိက္ခန္တိ, ဓုရဝဟနကမ္မမေဝ ပန ဥပပရိက္ခန္တိ။ ယသ္မိံ ကသ္မိဉ္စိ ဇာတိယေတိ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ကုလဇာတေ။ ယာသု ကာသုစိ ဧတာသူတိ ဧတာသု ခတ္တိယာဒိပ္ပဘေဒါသု ယာသု ကာသုစိ ဇာတီသု။
ဗြဟ္မစရိယဿ ကေဝလီတိ ဗြဟ္မစရိယဿ ကေဝလေန သမန္နာဂတော, ပရိပုဏ္ဏဘာဝေန ယုတ္တောတိ အတ္ထော။ ခီဏာသဝေါ ဟိ သကလဗြဟ္မစာရီ နာမ ဟောတိ။ တေနေတံ ဝုတ္တံ။ ပန္နဘာရောတိ ဩရောပိတဘာရော, ခန္ဓဘာရံ ကိလေသဘာရံ ကာမဂုဏဘာရဉ္စ ဩရောပေတွာ ဌိတောတိ အတ္ထော။ ကတကိစ္စောတိ စတူဟိ မဂ္ဂေဟိ ကိစ္စံ ကတွာ ဌိတော။ ပါရဂူ သဗ္ဗဓမ္မာနန္တိ သဗ္ဗဓမ္မာ ဝုစ္စန္တိ ပဉ္စက္ခန္ဓာ ဒွါဒသာယတနာနိ အဋ္ဌာရသ ဓာတုယော, တေသံ သဗ္ဗဓမ္မာနံ အဘိညာပါရံ, ပရိညာပါရံ, ပဟာနပါရံ, ဘာဝနာပါရံ, သစ္ဆိကိရိယာပါရံ, သမာပတ္တိပါရဉ္စာတိ ဆဗ္ဗိဓံ ပါရံ ဂတတ္တာ ပါရဂူ။ အနုပါဒါယာတိ အဂ္ဂဟေတွာ။ နိဗ္ဗုတောတိ ကိလေသသန္တာပရဟိတော။ ဝိရဇေတိ ရာဂဒေါသမောဟရဇရဟိတေ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၄၄။)အဝိဇာနန္တာတိ ခေတ္တံ အဇာနန္တာ။ ဒုမ္မေဓာတိ နိပ္ပညာ။ အဿုတာဝိနောတိ ခေတ္တဝိနိစ္ဆယသဝနေန ရဟိတာ။ ဗဟိဒ္ဓါတိ ဣမမှာ သာသနာ ဗဟိဒ္ဓါ။ န ဟိ သန္တေ ဥပါသရေတိ ဗုဒ္ဓပစ္စေကဗုဒ္ဓခီဏာသဝေ ဥတ္တမပုရိသေ န ဥပသင်္ကမန္တိ။ ဓီရသမ္မတေတိ ပဏ္ဍိတေဟိ သမ္မတေ သမ္ဘာဝိတေ။ မူလဇာတာ ပတိဋ္ဌိတာတိ ဣမိနာ သောတာပန္နဿ သဒ္ဓံ ဒဿေတိ။ ကုလေ ဝါ ဣဓ ဇာယရေတိ ဣဓ ဝါ မနုဿလောကေ ခတ္တိယဗြာဟ္မဏဝေဿကုလေ ဇာယန္တိ။ အယမေဝ ဟိ တိဝိဓာ ကုလသမ္ပတ္တိ နာမ။ အနုပုဗ္ဗေန နိဗ္ဗာနံ, အဓိဂစ္ဆန္တီတိ သီလသမာဓိပညာတိ ဣမေ ဂုဏေ ပူရေတွာ အနုက္ကမေန နိဗ္ဗာနံ အဓိဂစ္ဆန္တီတိ။
၈။ တိကဏ္ဏသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၅၉။ အဋ္ဌမေ တိကဏ္ဏောတိ တဿ နာမံ။ ဥပသင်္ကမီတိ ‘‘သမဏော ကိရ ဂေါတမော ပဏ္ဍိတော, ဂစ္ဆိဿာမိ တဿ သန္တိက’’န္တိ စိန္တေတွာ ဘုတ္တပါတရာသော မဟာဇနပရိဝုတော ဥပသင်္ကမိ။ ဘဂဝတော သမ္မုခါတိ ဒသဗလဿ ပုရတော နိသီဒိတွာ။ ဝဏ္ဏံ ဘာသတီတိ ကသ္မာ ဘာသတိ? သော ကိရ ဣတော ပုဗ္ဗေ တထာဂတဿ သန္တိကံ အဂတပုဗ္ဗော။ အထဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘ဗုဒ္ဓါ နာမ ဒုရာသဒါ, မယိ ပဌမတရံ အကထေန္တေ ကထေယျ ဝါ န ဝါ။ သစေ န ကထေဿတိ, အထ မံ သမာဂမဋ္ဌာနေ ကထေန္တံ ဧဝံ ဝက္ခန္တိ ‘တွံ ဣဓ ကသ္မာ ကထေသိ, ယေန တေ သမဏဿ ဂေါတမဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ဝစနမတ္တမ္ပိ န လဒ္ဓ’န္တိ။ တသ္မာ ‘ဧဝံ မေ အယံ ဂရဟာ မုစ္စိဿတီ’’’တိ မညမာနော ဘာသတိ။ ကိဉ္စာပိ ဗြာဟ္မဏာနံ ဝဏ္ဏံ ဘာသတိ, တထာဂတဿ ပန ဉာဏံ ဃဋ္ဋေဿာမီတိ အဓိပ္ပါယေနေဝ ဘာသတိ။ ဧဝမ္ပိ တေဝိဇ္ဇာ ဗြာဟ္မဏာတိ တေဝိဇ္ဇကဗြာဟ္မဏာ ဧဝံပဏ္ဍိတာ ဧဝံဓီရာ ဧဝံဗျတ္တာ ဧဝံဗဟုဿုတာ ဧဝံဝါဒိနော, ဧဝံသမ္မတာတိ အတ္ထော။ ဣတိပီတိ ဣမိနာ တေသံ ပဏ္ဍိတာဒိအာကာရပရိစ္ဆေဒံ ဒဿေတိ။ ဧတ္တကေန ကာရဏေန ပဏ္ဍိတာ…ပေ… ဧတ္တကေန ကာရဏေန သမ္မတာတိ အယဉှိ ဧတ္ထ အတ္ထော။
ယထာ ကထံ ပန ဗြာဟ္မဏာတိ ဧတ္ထ ယထာတိ ကာရဏဝစနံ, ကထံ ပနာတိ ပုစ္ဆာဝစနံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ကထံ ပန, ဗြာဟ္မဏ, ဗြာဟ္မဏာ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၄၅။)တေဝိဇ္ဇံ ပညာပေန္တိ။ ယထာ ဧဝံ သက္ကာ ဟောတိ ဇာနိတုံ, တံ ကာရဏံ ဝဒေဟီတိ။ တံ သုတွာ ဗြာဟ္မဏော ‘‘ဇာနနဋ္ဌာနေယေဝ မံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ပုစ္ဆိ, နော အဇာနနဋ္ဌာနေ’’တိ အတ္တမနော ဟုတွာ ဣဓ, ဘော ဂေါတမာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဥဘတောတိ ဒွီဟိပိ ပက္ခေဟိ။ မာတိတော စ ပိတိတော စာတိ ယဿ မာတာ ဗြာဟ္မဏီ, မာတု မာတာ ဗြာဟ္မဏီ, တဿာပိ မာတာ ဗြာဟ္မဏီ။ ပိတာ ဗြာဟ္မဏော, ပိတု ပိတာ ဗြာဟ္မဏော, တဿာပိ ပိတာ ဗြာဟ္မဏော, သော ဥဘတော သုဇာတော မာတိတော စ ပိတိတော စ။ သံသုဒ္ဓဂဟဏိကောတိ ယဿ သံသုဒ္ဓါ မာတု ဂဟဏီ, ကုစ္ဆီတိ အတ္ထော။ ‘‘သမဝေပါကိနိယာ ဂဟဏိယာ’’တိ ပန ဧတ္ထ ကမ္မဇတေဇောဓာတု ဂဟဏီတိ ဝုစ္စတိ။
ယာဝ သတ္တမာ ပိတာမဟယုဂါတိ ဧတ္ထ ပိတု ပိတာ ပိတာမဟော, ပိတာမဟဿ ယုဂံ ပိတာမဟယုဂံ။ ယုဂန္တိ အာယုပ္ပမာဏံ ဝုစ္စတိ။ အဘိလာပမတ္တမေဝ စေတံ, အတ္ထတော ပန ပိတာမဟောယေဝ ပိတာမဟယုဂံ။ တတော ဥဒ္ဓံ သဗ္ဗေပိ ပုဗ္ဗပုရိသာ ပိတာမဟဂ္ဂဟဏေနေဝ ဂဟိတာ။ ဧဝံ ယာဝ သတ္တမော ပုရိသော, တာဝ သံသုဒ္ဓဂဟဏိကော, အထ ဝါ အက္ခိတ္တော အနုပက္ကုဋ္ဌော ဇာတိဝါဒေနာတိ ဒဿေတိ။ အက္ခိတ္တောတိ ‘‘အပနေထ ဧတံ, ကိံ ဣမိနာ’’တိ ဧဝံ အက္ခိတ္တော အနဝက္ခိတ္တော။ အနုပက္ကုဋ္ဌောတိ န ဥပက္ကုဋ္ဌော, န အက္ကောသံ ဝါ နိန္ဒံ ဝါ ပတ္တပုဗ္ဗော။ ကေန ကာရဏေနာတိ? ဇာတိဝါဒေန။ ‘‘ဣတိပိ ဟီနဇာတိကော ဧသော’’တိ ဧဝရူပေန ဝစနေနာတိ အတ္ထော။
အဇ္ဈာယကောတိ ဣဒံ ‘‘န ဒါနိမေ ဈာယန္တိ, န ဒါနိမေ ဈာယန္တီတိ ခေါ, ဝါသေဋ္ဌ, အဇ္ဈာယကာ အဇ္ဈာယကာတေဝ တတိယံ အက္ခရံ ဥပနိဗ္ဗတ္တ’’န္တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၁၃၂) ဧဝံ ပဌမကပ္ပိကကာလေ ဈာနဝိရဟိတာနံ ဗြာဟ္မဏာနံ ဂရဟဝစနံ ဥပ္ပန္နံ။ ဣဒါနိ ပန တံ အဇ္ဈာယတီတိ အဇ္ဈာယကော, မန္တေ ပရိဝတ္တေတီတိ ဣမိနာ အတ္ထေန ပသံသာဝစနံ ကတွာ ဝေါဟရန္တိ။ မန္တေ ဓာရေတီတိ မန္တဓရော။
တိဏ္ဏံ ဝေဒါနန္တိ ဣရုဗ္ဗေဒယဇုဗ္ဗေဒသာမဗ္ဗေဒါနံ။ ဩဋ္ဌပဟတကရဏဝသေန ပါရံ ဂတောတိ ပါရဂူ။ သဟ နိဃဏ္ဍုနာ စ ကေဋုဘေန စ သနိဃဏ္ဍုကေဋုဘာနံ။ နိဃဏ္ဍူတိ နာမနိဃဏ္ဍုရုက္ခာဒီနံ ဝေဝစနပကာသကသတ္ထံ။ ကေဋုဘန္တိ ကိရိယာကပ္ပဝိကပ္ပေါ ကဝီနံ ဥပကာရာယ သတ္ထံ။ သဟ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၄၆။)အက္ခရပ္ပဘေဒေန သာက္ခရပ္ပဘေဒါနံ။ အက္ခရပ္ပဘေဒေါတိ သိက္ခာ စ နိရုတ္တိ စ။ ဣတိဟာသပဉ္စမာနန္တိ အာထဗ္ဗဏဝေဒံ စတုတ္ထံ ကတွာ ဣတိဟ အာသ, ဣတိဟ အာသာတိ ဤဒိသဝစနပဋိသံယုတ္တော ပုရာဏကထာသင်္ခါတော ခတ္တဝိဇ္ဇာသင်္ခါတော ဝါ ဣတိဟာသော ပဉ္စမော ဧတေသန္တိ ဣတိဟာသပဉ္စမာ။ တေသံ ဣတိဟာသပဉ္စမာနံ ဝေဒါနံ။
ပဒံ တဒဝသေသဉ္စ ဗျာကရဏံ အဓီယတိ ဝေဒေတိ စာတိ ပဒကော ဝေယျာကရဏော။ လောကာယတံ ဝုစ္စတိ ဝိတဏ္ဍဝါဒသတ္ထံ။ မဟာပုရိသလက္ခဏန္တိ မဟာပုရိသာနံ ဗုဒ္ဓါဒီနံ လက္ခဏဒီပကံ ဒွါဒသသဟဿဂန္ထပမာဏံ သတ္ထံ, ယတ္ထ သောဠသသဟဿဂါထာပဒပရိမာဏာ ဗုဒ္ဓမန္တာ နာမ အဟေသုံ, ယေသံ ဝသေန ‘‘ဣမိနာ လက္ခဏေန သမန္နာဂတာ ဗုဒ္ဓါ နာမ ဟောန္တိ, ဣမိနာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ, ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ, အသီတိ မဟာသာဝကာ, ဗုဒ္ဓမာတာ, ဗုဒ္ဓပိတာ, အဂ္ဂုပဋ္ဌာကာ, အဂ္ဂုပဋ္ဌာယိကာ, ရာဇာ စက္ကဝတ္တီ’’တိ အယံ ဝိသေသော ဉာယတိ။ အနဝယောတိ ဣမေသု လောကာယတမဟာပုရိသလက္ခဏေသု အနူနော ပရိပူရကာရီ, အဝယော န ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အဝယော နာမ ယော တာနိ အတ္ထတော စ ဂန္ထတော စ သန္ဓာရေတုံ န သက္ကောတိ။ အထ ဝါ အနဝယောတိ အနု အဝယော, သန္ဓိဝသေန ဥကာရလောပေါ။ အနု အဝယော ပရိပုဏ္ဏသိပ္ပေါတိ အတ္ထော။
တေန ဟီတိ ဣဒံ ဘဂဝါ နံ အာယာစန္တံ ဒိသွာ ‘‘ဣဒါနိဿ ပဉှံ ကထေတုံ ကာလော’’တိ ဉတွာ အာဟ။ တဿတ္ထော – ယသ္မာ မံ အာယာစသိ, တသ္မာ သုဏာဟီတိ။ ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟီတိအာဒိ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၇၀) ဝိတ္ထာရိတမေဝ။ ဣဓ ပနေတံ တိဿန္နံ ဝိဇ္ဇာနံ ပုဗ္ဗဘာဂပဋိပတ္တိဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တတ္ထ ဒွိန္နံ ဝိဇ္ဇာနံ အနုပဒဝဏ္ဏနာ စေဝ ဘာဝနာနယော စ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၄၀၂ အာဒယော) ဝိတ္ထာရိတောဝ။
ပဌမာ ဝိဇ္ဇာတိ ပဌမံ ဥပ္ပန္နာတိ ပဌမာ, ဝိဒိတကရဏဋ္ဌေန ဝိဇ္ဇာ။ ကိံ ဝိဒိတံ ကရောတိ? ပုဗ္ဗေနိဝါသံ။ အဝိဇ္ဇာတိ တဿေဝ ပုဗ္ဗေနိဝါသဿ အဝိဒိတကရဏဋ္ဌေန တပ္ပဋိစ္ဆာဒကော မောဟော ဝုစ္စတိ။ တမောတိ သွေဝ မောဟော ပဋိစ္ဆာဒကဋ္ဌေန တမောတိ ဝုစ္စတိ။ အာလောကောတိ သာယေဝ ဝိဇ္ဇာ ဩဘာသကရဏဋ္ဌေန အာလောကောတိ ဝုစ္စတိ။ ဧတ္ထ စ ဝိဇ္ဇာ အဓိဂတာတိ အယံ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၄၇။)အတ္ထော။ သေသံ ပသံသာဝစနံ။ ယောဇနာ ပနေတ္ထ အယမဿ ဝိဇ္ဇာ အဓိဂတာ, အထဿ အဓိဂတဝိဇ္ဇဿ အဝိဇ္ဇာ ဝိဟတာ ဝိနဋ္ဌာတိ အတ္ထော။ ကသ္မာ? ယသ္မာ ဝိဇ္ဇာ ဥပ္ပန္နာ။ ဣတရသ္မိမ္ပိ ပဒဒွယေ ဧသေဝ နယော။ ယထာ တန္တိ ဧတ္ထ ယထာတိ ဩပမ္မံ, တန္တိ နိပါတမတ္တံ။ သတိယာ အဝိပ္ပဝါသေန အပ္ပမတ္တဿ။ ဝီရိယာတာပေန အာတာပိနော။ ကာယေ စ ဇီဝိတေ စ အနပေက္ခတာယ ပဟိတတ္တဿ။ ပေသိတတ္တဿာတိ အတ္ထော။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယထာ အပ္ပမတ္တဿ အာတာပိနော ပဟိတတ္တဿ ဝိဟရတော အဝိဇ္ဇာ ဝိဟညေယျ, ဝိဇ္ဇာ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ။ တမော ဝိဟညေယျ, အာလောကော ဥပ္ပဇ္ဇေယျ, ဧဝမေဝ တဿ အဝိဇ္ဇာ ဝိဟတာ, ဝိဇ္ဇာ ဥပ္ပန္နာ။ တမော ဝိဟတော, အာလောကော ဥပ္ပန္နော။ ဧတဿ တေန ပဓာနာနုယောဂဿ အနုရူပမေဝ ဖလံ လဒ္ဓန္တိ။
စုတူပပါတကထာယံ ဝိဇ္ဇာတိ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏဝိဇ္ဇာ။ အဝိဇ္ဇာတိ သတ္တာနံ စုတိပဋိသန္ဓိပ္ပဋိစ္ဆာဒိကာ အဝိဇ္ဇာ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။
တတိယဝိဇ္ဇာယ သော ဧဝံ သမာဟိတေ စိတ္တေတိ ဝိပဿနာပါဒကံ စတုတ္ထဇ္ဈာနစိတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အာသဝါနံ ခယဉာဏာယာတိ အရဟတ္တမဂ္ဂဉာဏတ္ထာယ။ အရဟတ္တမဂ္ဂေါ ဟိ အာသဝဝိနာသနတော အာသဝါနံ ခယောတိ ဝုစ္စတိ, တတြ စေတံ ဉာဏံ တတ္ထ ပရိယာပန္နတ္တာတိ။ စိတ္တံ အဘိနိန္နာမေတီတိ ဝိပဿနာစိတ္တံ အဘိနီဟရတိ။ သော ဣဒံ ဒုက္ခန္တိ ဧဝမာဒီသု ဧတ္တကံ ဒုက္ခံ, န ဣတော ဘိယျောတိ သဗ္ဗမ္ပိ ဒုက္ခသစ္စံ သရသလက္ခဏပ္ပဋိဝေဓေန ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ ပဋိဝိဇ္ဈတိ, တဿ စ ဒုက္ခဿ နိဗ္ဗတ္တိကံ တဏှံ ‘‘အယံ ဒုက္ခသမုဒယော’’တိ, တဒုဘယမ္ပိ ယံ ဌာနံ ပတွာ နိရုဇ္ဈတိ, တံ တေသံ အပဝတ္တိံ နိဗ္ဗာနံ ‘‘အယံ ဒုက္ခနိရောဓော’’တိ။ တဿ စ သမ္ပာပကံ အရိယမဂ္ဂံ ‘‘အယံ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ’’တိ သရသလက္ခဏပ္ပဋိဝေဓေန ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ ပဋိဝိဇ္ဈတီတိ ဧဝမတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။
ဧဝံ သရူပတော သစ္စာနိ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ကိလေသဝသေန ပရိယာယတော ဒဿေန္တော ဣမေ အာသဝါတိအာဒိမာဟ။ တဿ ဧဝံ ဇာနတော ဧဝံ ပဿတောတိ တဿ ဘိက္ခုနော ဧဝံ ဇာနန္တဿ ဧဝံ ပဿန္တဿ။ သဟ ဝိပဿနာယ ကောဋိပ္ပတ္တံ မဂ္ဂံ ကထေသိ။ ကာမာသဝါတိ ကာမာသဝတော။ ဝိမုစ္စတီတိ ဣမိနာ မဂ္ဂက္ခဏံ ဒဿေတိ။ မဂ္ဂက္ခဏေ ဟိ စိတ္တံ ဝိမုစ္စတိ,
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၄၈။)ဖလက္ခဏေ ဝိမုတ္တံ ဟောတိ။ ဝိမုတ္တသ္မိံ ဝိမုတ္တမိတိ ဉာဏန္တိ ဣမိနာ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏံ ဒဿေတိ။ ခီဏာ ဇာတီတိအာဒီဟိ တဿ ဘူမိံ။ တေန ဟိ ဉာဏေန သော ပစ္စဝေက္ခန္တော ခီဏာ ဇာတီတိအာဒီနိ ပဇာနာတိ။ ကတမာ ပနဿ ဇာတိ ခီဏာ, ကထဉ္စ နံ ပဇာနာတီတိ? န တာဝဿ အတီတာ ဇာတိ ခီဏာ ပုဗ္ဗေဝ ခီဏတ္တာ, န အနာဂတာ, အနာဂတေ ဝါယာမာဘာဝတော, န ပစ္စုပ္ပန္နာ, ဝိဇ္ဇမာနတ္တာ။ ယာ ပန မဂ္ဂဿ အဘာဝိတတ္တာ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ ဧကစတုပဉ္စဝေါကာရဘဝေသု ဧကစတုပဉ္စက္ခန္ဓပ္ပဘေဒါ ဇာတိ, သာ မဂ္ဂဿ ဘာဝိတတ္တာ အနုပ္ပါဒဓမ္မတံ အာပဇ္ဇနေန ခီဏာ။ တံ သော မဂ္ဂဘာဝနာယ ပဟီနကိလေသေ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ကိလေသာဘာဝေ ဝိဇ္ဇမာနမ္ပိ ကမ္မံ အာယတိအပ္ပဋိသန္ဓိကံ ဟောတီတိ ဇာနန္တော ပဇာနာတိ။
ဝုသိတန္တိ ဝုတ္ထံ ပရိဝုတ္ထံ, ကတံ စရိတံ နိဋ္ဌိတန္တိ အတ္ထော။ ဗြဟ္မစရိယန္တိ မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယံ။ ပုထုဇ္ဇနကလျာဏကေန ဟိ သဒ္ဓိံ သတ္တ သေက္ခာ ဗြဟ္မစရိယဝါသံ ဝသန္တိ နာမ, ခီဏာသဝေါ ဝုတ္ထဝါသော။ တသ္မာ သော အတ္တနော ဗြဟ္မစရိယဝါသံ ပစ္စဝေက္ခန္တော ‘‘ဝုသိတံ ဗြဟ္မစရိယ’’န္တိ ပဇာနာတိ။ ကတံ ကရဏီယန္တိ စတူသု သစ္စေသု စတူဟိ မဂ္ဂေဟိ ပရိညာပဟာနသစ္ဆိကိရိယာဘာဝနာဘိသမယဝသေန သောဠသဝိဓမ္ပိ ကိစ္စံ နိဋ္ဌာပိတန္တိ အတ္ထော။ ပုထုဇ္ဇနကလျာဏကာဒယော ဟိ တံ ကိစ္စံ ကရောန္တိ, ခီဏာသဝေါ ကတကရဏီယော။ တသ္မာ သော အတ္တနော ကရဏီယံ ပစ္စဝေက္ခန္တော ‘‘ကတံ ကရဏီယ’’န္တိ ပဇာနာတိ။ နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာတိ ပုန ဣတ္ထဘာဝါယ, ဧဝံ သောဠသဝိဓကိစ္စဘာဝါယ ကိလေသက္ခယာယ ဝါ မဂ္ဂဘာဝနာကိစ္စံ မေ နတ္ထီတိ ပဇာနာတိ။ အထ ဝါ ဣတ္ထတ္တာယာတိ ဣတ္ထဘာဝတော, ဣမသ္မာ ဧဝံ ပကာရာ ဣဒါနိ ဝတ္တမာနက္ခန္ဓသန္တာနာ အပရံ ခန္ဓသန္တာနံ မယှံ နတ္ထိ, ဣမေ ပန ပဉ္စက္ခန္ဓာ ပရိညာတာ တိဋ္ဌန္တိ ဆိန္နမူလကာ ရုက္ခာ ဝိယ။ တေ စရိမကဝိညာဏနိရောဓေန အနုပါဒါနော ဝိယ ဇာတဝေဒေါ နိဗ္ဗာယိဿန္တီတိ ပဇာနာတိ။ ဣဓ ဝိဇ္ဇာတိ အရဟတ္တမဂ္ဂဉာဏဝိဇ္ဇာ။ အဝိဇ္ဇာတိ စတုသစ္စပ္ပဋိစ္ဆာဒိကာ အဝိဇ္ဇာ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။
အနုစ္စာဝစသီလဿာတိ ယဿ သီလံ ကာလေန ဟာယတိ, ကာလေန ဝဍ္ဎတိ, သော ဥစ္စာဝစသီလော နာမ ဟောတိ။ ခီဏာသဝဿ ပန သီလံ ဧကန္တဝဍ္ဎိတမေဝ။ တသ္မာ သော အနုစ္စာဝစသီလော နာမ ဟောတိ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၄၉။)ဝသီဘူတန္တိ ဝသိပ္ပတ္တံ။ သုသမာဟိတန္တိ သုဋ္ဌု သမာဟိတံ, အာရမ္မဏမှိ သုဋ္ဌပိတံ။ ဓီရန္တိ ဓိတိသမ္ပန္နံ။ မစ္စုဟာယိနန္တိ မစ္စုံ ဇဟိတွာ ဌိတံ။ သဗ္ဗပ္ပဟာယိနန္တိ သဗ္ဗေ ပါပဓမ္မေ ပဇဟိတွာ ဌိတံ။ ဗုဒ္ဓန္တိ စတုသစ္စဗုဒ္ဓံ။ အန္တိမဒေဟိနန္တိ သဗ္ဗပစ္ဆိမသရီရဓာရိနံ။ တံ နမဿန္တိ ဂေါတမန္တိ တံ ဂေါတမဂေါတ္တံ ဗုဒ္ဓသာဝကာ နမဿန္တိ။ အထ ဝါ ဂေါတမဗုဒ္ဓဿ သာဝကောပိ ဂေါတမော, တံ ဂေါတမံ ဒေဝမနုဿာ နမဿန္တီတိ အတ္ထော။
ပုဗ္ဗေနိဝါသန္တိ ပုဗ္ဗေနိဝုတ္ထက္ခန္ဓပရမ္ပရံ။ ယောဝေတီတိ ယော အဝေတိ အဝဂစ္ဆတိ။ ယောဝေဒီတိပိ ပါဌော။ ယော အဝေဒိ, ဝိဒိတံ ပါကဋံ ကတွာ ဌိတောတိ အတ္ထော။ သဂ္ဂါပါယဉ္စ ပဿတီတိ ဆ ကာမာဝစရေ နဝ ဗြဟ္မလောကေ စတ္တာရော စ အပါယေ ပဿတိ။ ဇာတိက္ခယံ ပတ္တောတိ အရဟတ္တံ ပတ္တော။ အဘိညာဝေါသိတောတိ ဇာနိတွာ ကိစ္စဝေါသာနေန ဝေါသိတော။ မုနီတိ မောနေယျေန သမန္နာဂတော ခီဏာသဝမုနိ။ ဧတာဟီတိ ဟေဋ္ဌာ နိဒ္ဒိဋ္ဌာဟိ ပုဗ္ဗေနိဝါသဉာဏာဒီဟိ။ နာညံ လပိတလာပနန္တိ ယော ပနညော တေဝိဇ္ဇောတိ အညေဟိ လပိတဝစနမတ္တမေဝ လပတိ, တမဟံ တေဝိဇ္ဇောတိ န ဝဒါမိ, အတ္တပစ္စက္ခတော ဉတွာ ပရဿပိ တိဿော ဝိဇ္ဇာ ကထေန္တမေဝါဟံ တေဝိဇ္ဇောတိ ဝဒါမီတိ အတ္ထော။ ကလန္တိ ကောဋ္ဌာသံ။ နာဂ္ဃတီတိ န ပါပုဏာတိ။ ဣဒါနိ ဗြာဟ္မဏော ဘဂဝတော ကထာယ ပသန္နော ပသန္နာကာရံ ကရောန္တော အဘိက္ကန္တန္တိအာဒိမာဟ။
၉။ ဇာဏုဿောဏိသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၆၀။ နဝမေ ယဿဿူတိ ယဿ ဘဝေယျုံ။ ယညောတိအာဒီသု ယဇိတဗ္ဗောတိ ယညော, ဒေယျဓမ္မဿေတံ နာမံ။ သဒ္ဓန္တိ မတကဘတ္တံ။ ထာလိပါကောတိ ဝရပုရိသာနံ ဒါတဗ္ဗယုတ္တံ ဘတ္တံ။ ဒေယျဓမ္မန္တိ ဝုတ္တာဝသေသံ ယံကိဉ္စိ ဒေယျဓမ္မံ နာမ။ တေဝိဇ္ဇေသု ဗြာဟ္မဏေသု ဒါနံ ဒဒေယျာတိ သဗ္ဗမေတံ ဒါနံ တေဝိဇ္ဇေသု ဒဒေယျ, တေဝိဇ္ဇာ ဗြာဟ္မဏာဝ ပဋိဂ္ဂဟေတုံ ယုတ္တာတိ ဒဿေတိ။ သေသမေတ္ထ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယမေဝါတိ။
၁၀။ သင်္ဂါရဝသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၆၁။ ဒသမေ သင်္ဂါရဝေါတိ ဧဝံနာမကော ရာဇဂဟနဂရေ ဇိဏ္ဏပဋိသင်္ခရဏကာရကော အာယုတ္တကဗြာဟ္မဏော။ ဥပသင်္ကမီတိ ဘုတ္တပါတရာသော ဟုတွာ မဟာဇနပရိဝုတော ဥပသင်္ကမိ။ မယမဿူတိ ဧတ္ထ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၅၀။)အဿူတိ နိပါတမတ္တံ, မယံ, ဘော ဂေါတမ, ဗြာဟ္မဏာ နာမာတိ ဣဒမေဝ အတ္ထပဒံ။ ယညံ ယဇာမာတိ ဗာဟိရသမယေ သဗ္ဗစတုက္ကေန သဗ္ဗဋ္ဌကေန သဗ္ဗသောဠသကေန သဗ္ဗဒွတ္တိံသာယ သဗ္ဗစတုသဋ္ဌိယာ သဗ္ဗသတေန သဗ္ဗပဉ္စသတေနာတိ စ ဧဝံ ပါဏဃာတပဋိသံယုတ္တော ယညော နာမ ဟောတိ။ တံ သန္ဓာယေဝမာဟ။ အနေကသာရီရိကန္တိ အနေကသရီရသမ္ဘဝံ။ ယဒိဒန္တိ ယာ ဧသာ။ ယညာဓိကရဏန္တိ ယဇနကာရဏာ စေဝ ယာဇနကာရဏာ စာတိ အတ္ထော။ ဧကသ္မိဉှိ ဗဟူနံ ဒဒန္တေပိ ဒါပေန္တေပိ ဗဟူသုပိ ဗဟူနံ ဒေန္တေသုပိ ဒါပေန္တေသုပိ ပုညပဋိပဒါ အနေကသာရီရိကာ နာမ ဟောတိ။ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ တုယှဉ္စ တုယှဉ္စ ယဇာမီတိ ဝဒန္တဿာပိ တွဉ္စ တွဉ္စ ယဇာဟီတိ အာဏာပေန္တဿာပိ စ အနေကသာရီရိကာဝ ဟောတိ။ တမ္ပိ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ ယဿ ဝါ တဿ ဝါတိ ယသ္မာ ဝါ တသ္မာ ဝါ။ ဧကမတ္တာနံ ဒမေတီတိ အတ္တနော ဣန္ဒြိယဒမနဝသေန ဧကံ အတ္တာနမေဝ ဒမေတိ။ ဧကမတ္တာနံ သမေတီတိ အတ္တနော ရာဂါဒိသမနဝသေန ဧကံ အတ္တာနမေဝ သမေတိ။ ပရိနိဗ္ဗာပေတီတိ ရာဂါဒိပရိနိဗ္ဗာနေနေဝ ပရိနိဗ္ဗာပေတိ။ ဧဝမဿာယန္တိ ဧဝံ သန္တေပိ အယံ။
ဧဝမိဒံ ဗြာဟ္မဏဿ ကထံ သုတွာ သတ္ထာ စိန္တေသိ – ‘‘အယံ ဗြာဟ္မဏော ပသုဃာတကသံယုတ္တံ မဟာယညံ အနေကသာရီရိကံ ပုညပဋိပဒံ ဝဒေတိ, ပဗ္ဗဇ္ဇာမူလကံ ပန ပုညုပ္ပတ္တိပဋိပဒံ ဧကသာရီရိကန္တိ ဝဒေတိ။ နေဝါယံ ဧကသာရီရိကံ ဇာနာတိ, န အနေကသာရီရိကံ, ဟန္ဒဿ ဧကသာရီရိကဉ္စ အနေကသာရီရိကဉ္စ ပဋိပဒံ ဒေသေဿာမီ’’တိ ဥပရိ ဒေသနံ ဝဍ္ဎေန္တော တေန ဟိ ဗြာဟ္မဏာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ယထာ တေ ခမေယျာတိ ယထာ တုယှံ ရုစ္စေယျ။ ဣဓ တထာဂတော လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိအာဒိ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝိတ္ထာရိတမေဝ။ ဧထာယံ မဂ္ဂေါတိ ဧထ တုမှေ, အဟမနုသာသာမိ, အယံ မဂ္ဂေါ။ အယံ ပဋိပဒါတိ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ ယထာ ပဋိပန္နောတိ ယေန မဂ္ဂေန ပဋိပန္နော။ အနုတ္တရံ ဗြဟ္မစရိယောဂဓန္တိ အရဟတ္တမဂ္ဂသင်္ခါတဿ ဗြဟ္မစရိယဿ အနုတ္တရံ ဩဂဓံ ဥတ္တမပတိဋ္ဌာဘူတံ နိဗ္ဗာနံ။ ဣစ္စာယန္တိ ဣတိ အယံ။
အပ္ပဋ္ဌတရာတိ ယတ္ထ ဗဟူဟိ ဝေယျာဝစ္စကရေဟိ ဝါ ဥပကရဏေဟိ ဝါ အတ္ထော နတ္ထိ။ အပ္ပသမာရမ္ဘတရာတိ ယတ္ထ ဗဟူနံ ကမ္မစ္ဆေဒဝသေန
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၅၁။)ပီဠာသင်္ခါတော သမာရမ္ဘော နတ္ထိ။ သေယျထာပိ ဘဝံ ဂေါတမော, ဘဝံ စာနန္ဒော, ဧတေ မေ ပုဇ္ဇာတိ ယထာ ဘဝံ ဂေါတမော, ဘဝဉ္စာနန္ဒော, ဧဝရူပါ မမ ပူဇိတာ, တုမှေယေဝ ဒွေ ဇနာ မယှံ ပုဇ္ဇာ စ ပါသံသာ စာတိ ဣမမတ္ထံ သန္ဓာယေတံ ဝဒတိ။ တဿ ကိရ ဧဝံ အဟောသိ – ‘‘အာနန္ဒတ္ထေရော မံယေဝ ဣမံ ပဉှံ ကထာပေတုကာမော, အတ္တနော ခေါ ပန ဝဏ္ဏေ ဝုတ္တေ ပဒုဿနကော နာမ နတ္ထီ’’တိ။ တသ္မာ ပဉှံ အကထေတုကာမော ဝဏ္ဏဘဏနေန ဝိက္ခေပံ ကရောန္တော ဧဝမာဟ။
န ခေါ တျာဟန္တိ န ခေါ တေ အဟံ။ ထေရောပိ ကိရ စိန္တေသိ – ‘‘အယံ ဗြာဟ္မဏော ပဉှံ အကထေတုကာမော ပရိဝတ္တတိ, ဣမံ ပဉှံ ဧတံယေဝ ကထာပေဿာမီ’’တိ။ တသ္မာ နံ ဧဝမာဟ။
သဟဓမ္မိကန္တိ သကာရဏံ။ သံသာဒေတီတိ သံသီဒါပေတိ။ နော ဝိဿဇ္ဇေတီတိ န ကထေတိ။ ယံနူနာဟံ ပရိမောစေယျန္တိ ယံနူနာဟံ ဥဘောပေတေ ဝိဟေသတော ပရိမောစေယျံ။ ဗြာဟ္မဏော ဟိ အာနန္ဒေန ပုစ္ဆိတံ ပဉှံ အကထေန္တော ဝိဟေသေတိ, အာနန္ဒောပိ ဗြာဟ္မဏံ အကထေန္တံ ကထာပေန္တော။ ဣတိ ဥဘောပေတေ ဝိဟေသတော မောစေဿာမီတိ စိန္တေတွာ ဧဝမာဟ။ ကာ နွဇ္ဇာတိ ကာ နု အဇ္ဇ။ အန္တရာကထာ ဥဒပါဒီတိ အညိဿာ ကထာယ အန္တရန္တရေ ကတရာ ကထာ ဥပ္ပဇ္ဇီတိ ပုစ္ဆတိ။ တဒါ ကိရ ရာဇန္တေပုရေ တီဏိ ပါဋိဟာရိယာနိ အာရဗ္ဘ ကထာ ဥဒပါဒိ, တံ ပုစ္ဆာမီတိ သတ္ထာ ဧဝမာဟ။ အထ ဗြာဟ္မဏော ‘‘ဣဒါနိ ဝတ္တုံ သက္ခိဿာမီ’’တိ ရာဇန္တေပုရေ ဥပ္ပန္နံ ကထံ အာရောစေန္တော အယံ ခွဇ္ဇ, ဘော ဂေါတမာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အယံ ခွဇ္ဇာတိ အယံ ခေါ အဇ္ဇ။ ပုဗ္ဗေ သုဒန္တိ ဧတ္ထ သုဒန္တိ နိပါတမတ္တံ။ ဥတ္တရိ မနုဿဓမ္မာတိ ဒသကုသလကမ္မပထသင်္ခါတာ မနုဿဓမ္မာ ဥတ္တရိံ။ ဣဒ္ဓိပါဋိဟာရိယံ ဒဿေသုန္တိ ဘိက္ခာစာရံ ဂစ္ဆန္တာ အာကာသေနေဝ ဂမိံသု စေဝ အာဂမိံသု စာတိ ဧဝံ ပုဗ္ဗေ ပဝတ္တံ အာကာသဂမနံ သန္ဓာယေဝမာဟ။ ဧတရဟိ ပန ဗဟုတရာ စ ဘိက္ခူတိ ဣဒံ သော ဗြာဟ္မဏော ‘‘ပုဗ္ဗေ ဘိက္ခူ ‘စတ္တာရော ပစ္စယေ ဥပ္ပါဒေဿာမာ’တိ မညေ ဧဝမကံသု, ဣဒါနိ ပစ္စယာနံ ဥပ္ပန္နဘာဝံ ဉတွာ သောပ္ပေန စေဝ ပမာဒေန စ ဝီတိနာမေန္တီ’’တိ လဒ္ဓိယာ ဧဝမာဟ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၅၂။)ပါဋိဟာရိယာနီတိ ပစ္စနီကပဋိဟရဏဝသေန ပါဋိဟာရိယာနိ။ ဣဒ္ဓိပါဋိဟာရိယန္တိ ဣဇ္ဈနဝသေန ဣဒ္ဓိ, ပဋိဟရဏဝသေန ပါဋိဟာရိယံ, ဣဒ္ဓိယေဝ ပါဋိဟာရိယံ ဣဒ္ဓိပါဋိဟာရိယံ။ ဣတရေသုပိ ဧသေဝ နယော။ အနေကဝိဟိတံ ဣဒ္ဓိဝိဓန္တိအာဒီနံ အတ္ထော စေဝ ဘာဝနာနယော စ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၃၆၅) ဝိတ္ထာရိတောဝ။
နိမိတ္တေန အာဒိသတီတိ အာဂတနိမိတ္တေန ဝါ ဂတနိမိတ္တေန ဝါ ဌိတနိမိတ္တေန ဝါ ‘‘ဣဒံ နာမ ဘဝိဿတီ’’တိ ကထေတိ။ တတြိဒံ ဝတ္ထု – ဧကော ကိရ ရာဇာ တိဿော မုတ္တာ ဂဟေတွာ ပုရောဟိတံ ပုစ္ဆိ ‘‘ကိံ မေ, အာစရိယ, ဟတ္ထေ’’တိ။ သော ဣတော စိတော စ ဩလောကေသိ, တေန စ သမယေန ဧကာ သရဗူ ‘‘မက္ခိကံ ဂဟေဿာမီ’’တိ ပက္ခန္တာ, ဂဟဏကာလေ မက္ခိကာ ပလာတာ။ သော မက္ခိကာယ မုတ္တတ္တာ ‘‘မုတ္တာ မဟာရာဇာ’’တိ အာဟ။ မုတ္တာ တာဝ ဟောန္တု, ကတိ မုတ္တာတိ။ သော ပုန နိမိတ္တံ ဩလောကေသိ။ အထာဝိဒူရေ ကုက္ကုဋော တိက္ခတ္တုံ သဒ္ဒံ နိစ္ဆာရေသိ။ ဗြာဟ္မဏော ‘‘တိဿော မဟာရာဇာ’’တိ အာဟ။ ဧဝံ ဧကစ္စော အာဂတနိမိတ္တေန ကထေတိ။ ဧတေနုပါယေန ဂတဌိတနိမိတ္တေဟိပိ ကထနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧဝမ္ပိ တေ မနောတိ ဧဝံ တဝ မနော သောမနဿိတော ဝါ ဒေါမနဿိတော ဝါ ကာမဝိတက္ကာဒိသံယုတ္တော ဝါတိ။ ဒုတိယံ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ ဣတိပိ တေ စိတ္တန္တိ ဣတိပိ တဝ စိတ္တံ, ဣမဉ္စ ဣမဉ္စ အတ္ထံ စိန္တယမာနံ ပဝတ္တတီတိ အတ္ထော။ ဗဟုံ စေပိ အာဒိသတီတိ ဗဟုံ စေပိ ကထေတိ။ တထေဝ တံ ဟောတီတိ ယထာ ကထိတံ, တထေဝ ဟောတိ။
အမနုဿာနန္တိ ယက္ခပိသာစာဒီနံ။ ဒေဝတာနန္တိ စာတုမဟာရာဇိကာဒီနံ။ သဒ္ဒံ သုတွာတိ အညဿ စိတ္တံ ဉတွာ ကထေန္တာနံ သုတွာ။ ဝိတက္ကဝိပ္ဖါရသဒ္ဒန္တိ ဝိတက္ကဝိပ္ဖါရဝသေန ဥပ္ပန္နံ ဝိပ္ပလပန္တာနံ သုတ္တပ္ပမတ္တာဒီနံ သဒ္ဒံ။ သုတွာတိ တံ သုတွာ။ ယံ ဝိတက္ကယတော တဿ သော သဒ္ဒေါ ဥပ္ပန္နော, တဿ ဝသေန ‘‘ဧဝမ္ပိ တေ မနော’’တိအာဒိသတိ။
တတြိမာနိ ဝတ္ထူနိ – ဧကော ကိရ မနုဿော ‘‘အဋ္ဋံ ကရိဿာမီ’’တိ ဂါမာ နဂရံ ဂစ္ဆန္တော နိက္ခန္တဋ္ဌာနတော ပဋ္ဌာယ ‘‘ဝိနိစ္ဆယသဘာယံ ရညော စ ရာဇမဟာမတ္တာနဉ္စ ဣဒံ ကထေဿာမိ ဣဒံ ကထေဿာမီ’’တိ ဝိတက္ကေန္တော ရာဇကုလံ ဂတော ဝိယ ရညော ပုရတော ဌိတော ဝိယ အဋ္ဋကာရကေန
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၅၃။)သဒ္ဓိံ ကထေန္တော ဝိယ စ အဟောသိ, တဿ တံ ဝိတက္ကဝိပ္ဖါရဝသေန နိစ္ဆရန္တံ သဒ္ဒံ သုတွာ ဧကော ပုရိသော ‘‘ကေနဋ္ဌေန ဂစ္ဆသီ’’တိ အာဟ။ အဋ္ဋကမ္မေနာတိ။ ဂစ္ဆ, ဇယော တေ ဘဝိဿတီတိ။ သော ဂန္တွာ အဋ္ဋံ ကတွာ ဇယမေဝ ပါပုဏိ။
အပရောပိ ထေရော မောဠိယဂါမေ ပိဏ္ဍာယ စရိ။ အထ နံ နိက္ခမန္တံ ဧကာ ဒါရိကာ အညဝိဟိတာ န အဒ္ဒသ။ သော ဂါမဒွါရေ ဌတွာ နိဝတ္တိတွာ ဩလောကေတွာ တံ ဒိသွာ ဝိတက္ကေန္တော အဂမာသိ။ ဂစ္ဆန္တောယေဝ စ ‘‘ကိံ နု ခေါ ကုရုမာနာ ဒါရိကာ န အဒ္ဒသာ’’တိ ဝစီဘေဒံ အကာသိ။ ပဿေ ဌိတော ဧကော ပုရိသော သုတွာ ‘‘တုမှေ, ဘန္တေ, မောဠိယဂါမေ စရိတ္ထာ’’တိ အာဟ။
မနောသင်္ခါရာ ပဏိဟိတာတိ စိတ္တသင်္ခါရာ သုဋ္ဌပိတာ။ ဝိတက္ကေဿတီတိ ဝိတက္ကယိဿတိ ပဝတ္တယိဿတီတိ ပဇာနာတိ။ ပဇာနန္တော စ အာဂမနေန ဇာနာတိ, ပုဗ္ဗဘာဂေန ဇာနာတိ, အန္တောသမာပတ္တိယံ စိတ္တံ အပလောကေတွာ ဇာနာတိ။ အာဂမနေန ဇာနာတိ နာမ ကသိဏပရိကမ္မကာလေယေဝ ‘‘ယေနာကာရေနေသ ကသိဏဘာဝနံ အာရဒ္ဓေါ ပဌမဇ္ဈာနံ ဝါ…ပေ… စတုတ္ထဇ္ဈာနံ ဝါ အဋ္ဌ ဝါ သမာပတ္တိယော နိဗ္ဗတ္တေဿတီ’’တိ ဇာနာတိ။ ပုဗ္ဗဘာဂေန ဇာနာတိ နာမ ပဌမဝိပဿနာယ အာရဒ္ဓါယယေဝ ဇာနာတိ, ‘‘ယေနာကာရေန ဧသ ဝိပဿနံ အာရဒ္ဓေါ သောတာပတ္တိမဂ္ဂံ ဝါ နိဗ္ဗတ္တေဿတိ…ပေ… အရဟတ္တမဂ္ဂံ ဝါ နိဗ္ဗတ္တေဿတီ’’တိ ဇာနာတိ။ အန္တောသမာပတ္တိယံ စိတ္တံ ဩလောကေတွာ ဇာနာတိ နာမ – ‘‘ယေနာကာရေန ဣမဿ မနောသင်္ခါရာ သုဋ္ဌပိတာ, ဣမဿ နာမ စိတ္တဿ အနန္တရာ ဣမံ နာမ ဝိတက္ကံ ဝိတက္ကေဿတိ, ဣတော ဝုဋ္ဌိတဿ ဧတဿ ဟာနဘာဂိယော ဝါ သမာဓိ ဘဝိဿတိ ဌိတိဘာဂိယော ဝါ ဝိသေသဘာဂိယော ဝါ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယော ဝါ, အဘိညာယော ဝါ နိဗ္ဗတ္တေဿတီ’’တိ ဇာနာတိ။ တတ္ထ ပုထုဇ္ဇနော စေတောပရိယဉာဏလာဘီ ပုထုဇ္ဇနာနံယေဝ စိတ္တံ ဇာနာတိ, န အရိယာနံ။ အရိယေသုပိ ဟေဋ္ဌိမော ဥပရိမဿ စိတ္တံ န ဇာနာတိ, ဥပရိမော ပန ဟေဋ္ဌိမဿ ဇာနာတိ။ ဧတေသု စ သောတာပန္နော သောတာပတ္တိဖလသမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇတိ…ပေ… အရဟာ အရဟတ္တဖလသမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇတိ။ ဥပရိမော ဟေဋ္ဌိမံ န သမာပဇ္ဇတိ။ တေသဉှိ ဟေဋ္ဌိမာ ဟေဋ္ဌိမာ သမာပတ္တိ တတြဝတ္တိယေဝ ဟောတိ။ တထေဝ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၅၄။)တထေဝ တံ ဟောတီတိ ဧတံ ဧကံသေန တထေဝ ဟောတိ။ စေတောပရိယဉာဏဝသေန ဉာတဉှိ အညထာဘာဝိ နာမ နတ္ထိ။
ဧဝံ ဝိတက္ကေထာတိ ဧဝံ နေက္ခမ္မဝိတက္ကာဒယော ပဝတ္တေန္တာ ဝိတက္ကေထ။ မာ ဧဝံ ဝိတက္ကယိတ္ထာတိ ဧဝံ ကာမဝိတက္ကာဒယော ပဝတ္တေန္တာ မာ ဝိတက္ကယိတ္ထ။ ဧဝံ မနသိ ကရောထာတိ ဧဝံ အနိစ္စသညမေဝ, ဒုက္ခသညာဒီသု ဝါ အညတရံ မနသိ ကရောထ။ မာ ဧဝန္တိ နိစ္စန္တိအာဒိနာ နယေန မာ မနသာ ကရိတ္ထ။ ဣဒန္တိ ဣဒံ ပဉ္စကာမဂုဏရာဂံ ပဇဟထ။ ဣဒဉ္စ ဥပသမ္ပဇ္ဇာတိ ဣဒံ စတုမဂ္ဂဖလပ္ပဘေဒံ လောကုတ္တရဓမ္မမေဝ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ပါပုဏိတွာ နိပ္ဖါဒေတွာ ဝိဟရထ။
မာယာသဟဓမ္မရူပံ ဝိယ ခါယတီတိ မာယာယ သမာနကာရဏဇာတိကံ ဝိယ ဟုတွာ ဥပဋ္ဌာတိ။ မာယာကာရောပိ ဟိ ဥဒကံ ဂဟေတွာ တေလံ ကရောတိ, တေလံ ဂဟေတွာ ဥဒကန္တိ ဧဝံ အနေကရူပံ မာယံ ဒဿေတိ။ ဣဒမ္ပိ ပါဋိဟာရိယံ တထာရူပမေဝါတိ။ ဣဒမ္ပိ မေ, ဘော ဂေါတမ, ပါဋိဟာရိယံ မာယာသဟဓမ္မရူပံ ဝိယ ခါယတီတိ စိန္တာမဏိကဝိဇ္ဇာသရိက္ခကတံ သန္ဓာယ ဧဝံ အာဟ။ စိန္တာမဏိကဝိဇ္ဇံ ဇာနန္တာပိ ဟိ အာဂစ္ဆန္တမေဝ ဒိသွာ ‘‘အယံ ဣဒံ နာမ ဝိတက္ကေန္တော အာဂစ္ဆတီ’’တိ ဇာနန္တိ။ တထာ ‘‘ဣဒံ နာမ ဝိတက္ကေန္တော ဌိတော, ဣဒံ နာမ ဝိတက္ကေန္တော နိသိန္နော, ဣဒံ နာမ ဝိတက္ကေန္တော နိပန္နော’’တိ ဇာနန္တိ။
အဘိက္ကန္တတရန္တိ သုန္ဒရတရံ။ ပဏီတတရန္တိ ဥတ္တမတရံ။ ဘဝဉှိ ဂေါတမော အဝိတက္ကံ အဝိစာရန္တိ ဣဓ ဗြာဟ္မဏော အဝသေသံ အာဒေသနာပါဋိဟာရိယံ ဗာဟိရကန္တိ န ဂဏှိ။ ဣဒဉ္စ ပန သဗ္ဗံ သော ဗြာဟ္မဏော တထာဂတဿ ဝဏ္ဏံ ကထေန္တောယေဝ အာဟ။ အဒ္ဓါ ခေါ တျာယန္တိ ဧကံသေနေဝ တယာ အယံ။ အာသဇ္ဇ ဥပနီယ ဝါစာ ဘာသိတာတိ မမ ဂုဏေ ဃဋ္ဋေတွာ မမေဝ ဂုဏာနံ သန္တိကံ ဥပနီတာ ဝါစာ ဘာသိတာ။ အပိစ တျာဟံ ဗျာကရိဿာမီတိ အပိစ တေ အဟမေဝ ကထေဿာမီတိ။ သေသံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝါတိ။
ဗြာဟ္မဏဝဂ္ဂေါ ပဌမော။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၅၅။)(၇) ၂။ မဟာဝဂ္ဂေါ
၁။ တိတ္ထာယတနသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၆၂။ ဒုတိယဿ ပဌမေ တိတ္ထာယတနာနီတိ တိတ္ထဘူတာနိ အာယတနာနိ, တိတ္ထိယာနံ ဝါ အာယတနာနိ။ တတ္ထ တိတ္ထံ ဇာနိတဗ္ဗံ, တိတ္ထကရာ ဇာနိတဗ္ဗာ, တိတ္ထိယာ ဇာနိတဗ္ဗာ, တိတ္ထိယသာဝကာ ဇာနိတဗ္ဗာ။ တိတ္ထံ နာမ ဒွါသဋ္ဌိ ဒိဋ္ဌိယော။ တိတ္ထိကရာ နာမ တာသံ ဒိဋ္ဌီနံ ဥပ္ပါဒကာ။ တိတ္ထိယာ နာမ ယေသံ တာ ဒိဋ္ဌိယော ရုစ္စန္တိ ခမန္တိ။ တိတ္ထိယသာဝကာ နာမ တေသံ ပစ္စယဒါယကာ။ အာယတနန္တိ ‘‘ကမ္ဗောဇော အဿာနံ အာယတနံ, ဂုန္နံ ဒက္ခိဏာပထော အာယတန’’န္တိ ဧတ္ထ သဉ္ဇာတိဋ္ဌာနံ အာယတနံ နာမ။
‘‘မနောရမေ အာယတနေ, သေဝန္တိ နံ ဝိဟင်္ဂမာ၊
ဆာယံ ဆာယတ္ထိနော ယန္တိ, ဖလတ္ထံ ဖလဘောဇိနော’’တိ။ (အ။ နိ။ ၅။၃၈) –
ဧတ္ထ သမောသရဏဋ္ဌာနံ။ ‘‘ပဉ္စိမာနိ, ဘိက္ခဝေ, ဝိမုတ္တာယတနာနီ’’တိ (အ။ နိ။ ၅။၂၆) ဧတ္ထ ကာရဏံ။ တံ ဣဓ သဗ္ဗမ္ပိ လဗ္ဘတိ။ သဗ္ဗေပိ ဟိ ဒိဋ္ဌိဂတိကာ သဉ္ဇာယမာနာ ဣမေသုယေဝ တီသု ဌာနေသု သဉ္ဇာယန္တိ, သမောသရဏမာနာပိ ဧတေသုယေဝ တီသု ဌာနေသု သမောသရန္တိ သန္နိပတန္တိ, ဒိဋ္ဌိဂတိကဘာဝေ စ နေသံ ဧတာနေဝ တီဏိ ကာရဏာနီတိ တိတ္ထဘူတာနိ သဉ္ဇာတိအာဒိနာ အတ္ထေန အာယတနာနီတိပိ တိတ္ထာယတနာနိ။ တေနေဝတ္ထေန တိတ္ထိယာနံ အာယတနာနီတိပိ တိတ္ထာယတနာနိ။ သမနုယုဉ္ဇိယမာနာနီတိ ကာ နာမေတာ ဒိဋ္ဌိယောတိ ဧဝံ ပုစ္ဆိယမာနာနိ။ သမနုဂါဟိယမာနာနီတိ ကိံကာရဏာ ဧတာ ဒိဋ္ဌိယော ဥပ္ပန္နာတိ ဧဝံ သမ္မာ အနုဂ္ဂါဟိယမာနာနိ။ သမနုဘာသိယမာနာနီတိ ပဋိနိဿဇ္ဇေထ ဧတာနိ ပါပကာနိ ဒိဋ္ဌိဂတာနီတိ ဧဝံ သမ္မာ အနုသာသိယမာနာနိ။ အပိစ တီဏိပိ ဧတာနိ အနုယောဂပုစ္ဆာဝေဝစနာနေဝ။ တေန ဝုတ္တံ အဋ္ဌကထာယံ – ‘‘သမနုယုဉ္ဇတီတိ ဝါ သမနုဂ္ဂါဟတီတိ ဝါ သမနုဘာသတီတိ ဝါ ဧသေသေ ဧကဋ္ဌေ သမေ သမဘာဂေ တဇ္ဇာတေ တညေဝါ’’တိ။
ပရမ္ပိ ဂန္တွာတိ အာစရိယပရမ္ပရာ လဒ္ဓိပရမ္ပရာ အတ္တဘာဝပရမ္ပရာတိ ဧတေသု ယံကိဉ္စိ ပရမ္ပရံ ဂန္တွာပိ။ အကိရိယာယ သဏ္ဌဟန္တီတိ အကိရိယမတ္တေ သံတိဋ္ဌန္တိ။ ‘‘အမှာကံ အာစရိယော ပုဗ္ဗေကတဝါဒီ, အမှာကံ ပါစရိယော ပုဗ္ဗေကတဝါဒီ, အမှာကံ အာစရိယပါစရိယော ပုဗ္ဗေကတဝါဒီ။ အမှာကံ အာစရိယော
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၅၆။)ဣဿရနိမ္မာနဝါဒီ, အမှာကံ ပါစရိယော ဣဿရနိမ္မာနဝါဒီ, အမှာကံ အာစရိယပါစရိယော ဣဿရနိမ္မာနဝါဒီ။ အမှာကံ အာစရိယော အဟေတုအပစ္စယဝါဒီ, အမှာကံ ပါစရိယော အဟေတုအပစ္စယဝါဒီ, အမှာကံ အာစရိယပါစရိယော အဟေတုအပစ္စယဝါဒီ’’တိ ဧဝံ ဂစ္ဆန္တာနိ ဟိ ဧတာနိ အာစရိယပရမ္ပရံ ဂစ္ဆန္တိ နာမ။ ‘‘အမှာကံ အာစရိယော ပုဗ္ဗေကတလဒ္ဓိကော, အမှာကံ ပါစရိယော…ပေ… အမှာကံ အာစရိယပါစရိယော အဟေတုအပစ္စယလဒ္ဓိကော’’တိ ဧဝံ ဂစ္ဆန္တာနိ လဒ္ဓိပရမ္ပရံ ဂစ္ဆန္တိ နာမ။ ‘‘အမှာကံ အာစရိယဿ အတ္တဘာဝေါ ပုဗ္ဗေကတဟေတု, အမှာကံ ပါစရိယဿ…ပေ… အမှာကံ အာစရိယပါစရိယဿ အတ္တဘာဝေါ အဟေတု အပစ္စယော’’တိ ဧဝံ ဂစ္ဆန္တာနိ အတ္တဘာဝပရမ္ပရံ ဂစ္ဆန္တိ နာမ။ ဧဝံ ပန သုဝိဒူရမ္ပိ ဂစ္ဆန္တာနိ အကိရိယမတ္တေယေဝ သဏ္ဌဟန္တိ, ဧကောပိ ဧတေသံ ဒိဋ္ဌိဂတိကာနံ ကတ္တာ ဝါ ကာရေတာ ဝါ န ပညာယတိ။
ပုရိသပုဂ္ဂလောတိ သတ္တော။ ကာမဉ္စ ပုရိသောတိပိ ဝုတ္တေ ပုဂ္ဂလောတိပိ ဝုတ္တေ သတ္တောယေဝ ဝုတ္တော ဟောတိ, အယံ ပန သမ္မုတိကထာ နာမ ယော ယထာ ဇာနာတိ, တဿ တထာ ဝုစ္စတိ။ ပဋိသံဝေဒေတီတိ အတ္တနော သန္တာနေ ဥပ္ပန္နံ ဇာနာတိ ပဋိသံဝိဒိတံ ကရောတိ, အနုဘဝတိ ဝါ။ ပုဗ္ဗေကတဟေတူတိ ပုဗ္ဗေကတကာရဏာ, ပုဗ္ဗေကတကမ္မပစ္စယေနေဝ ပဋိသံဝေဒေတီတိ အတ္ထော။ ဣမိနာ ကမ္မဝေဒနဉ္စ ကိရိယဝေဒနဉ္စ ပဋိက္ခိပိတွာ ဧကံ ဝိပါကဝေဒနမေဝ သမ္ပဋိစ္ဆန္တိ။ ယေ ဝါ ဣမေ ပိတ္တသမုဋ္ဌာနာ အာဗာဓာ သေမှသမုဋ္ဌာနာ ဝါတသမုဋ္ဌာနာ သန္နိပါတိကာ ဥတုပရိဏာမဇာ ဝိသမပရိဟာရဇာ ဩပက္ကမိကာ အာဗာဓာ ကမ္မဝိပါကဇာ အာဗာဓာတိ အဋ္ဌ ရောဂါ ဝုတ္တာ, တေသု သတ္တ ပဋိက္ခိပိတွာ ဧကံ ဝိပါကဝေဒနံယေဝ သမ္ပဋိစ္ဆန္တိ။ ယေပိမေ ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယံ ဥပပဇ္ဇဝေဒနီယံ အပရပရိယာယဝေဒနီယန္တိ တယော ကမ္မရာသယော ဝုတ္တာ, တေသုပိ ဒွေ ပဋိဗာဟိတွာ ဧကံ အပရပရိယာယကမ္မံယေဝ သမ္ပဋိစ္ဆန္တိ။ ယေပိမေ ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယော ဝိပါကော ဥပပဇ္ဇဝေဒနီယော အပရပရိယာယဝေဒနီယောတိ တယော ဝိပါကရာသယော ဝုတ္တာ, တေသုပိ ဒွေ ပဋိဗာဟိတွာ ဧကံ အပရပရိယာယဝိပါကမေဝ သမ္ပဋိစ္ဆန္တိ။ ယေပိမေ ကုသလစေတနာ အကုသလစေတနာ ဝိပါကစေတနာ ကိရိယစေတနာတိ စတ္တာရော စေတနာရာသယော ဝုတ္တာ, တေသုပိ တယော ပဋိဗာဟိတွာ ဧကံ ဝိပါကစေတနံယေဝ သမ္ပဋိစ္ဆန္တိ။
ဣဿရနိမ္မာနဟေတူတိ ဣဿရနိမ္မာနကာရဏာ, ဣဿရေန နိမ္မိတတ္တာ ပဋိသံဝေဒေတီတိ အတ္ထော။ အယံ ဟိ တေသံ အဓိပ္ပါယော – ဣမာ တိဿော
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၅၇။)ဝေဒနာ ပစ္စုပ္ပန္နေ အတ္တနာ ကတမူလကေန ဝါ အာဏတ္တိမူလကေန ဝါ ပုဗ္ဗေကတေန ဝါ အဟေတုအပစ္စယာ ဝါ ပဋိသံဝေဒိတုံ နာမ န သက္ကာ, ဣဿရနိမ္မာနကာရဏာယေဝ ပန ဣမာ ပဋိသံဝေဒေတီတိ။ ဧဝံဝါဒိနော ပနေတေ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တေသု အဋ္ဌသု ရောဂေသု ဧကမ္ပိ အသမ္ပဋိစ္ဆိတွာ သဗ္ဗေ ပဋိဗာဟန္တိ, ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တေသု စ တီသု ကမ္မရာသီသု တီသု ဝိပါကရာသီသု စတူသု စေတနာရာသီသု ဧကမ္ပိ အသမ္ပဋိစ္ဆိတွာ သဗ္ဗေပိ ပဋိဗာဟန္တိ။
အဟေတုအပစ္စယာတိ ဟေတုဉ္စ ပစ္စယဉ္စ ဝိနာ, အကာရဏေနေဝ ပဋိသံဝေဒေတီတိ အတ္ထော။ အယဉှိ နေသံ အဓိပ္ပါယော – ဣမာ တိဿော ဝေဒနာ ပစ္စုပ္ပန္နေ အတ္တနာ ကတမူလကေန ဝါ အာဏတ္တိမူလကေန ဝါ ပုဗ္ဗေကတေန ဝါ ဣဿရနိမ္မာနဟေတုနာ ဝါ ပဋိသံဝေဒိတုံ နာမ န သက္ကာ, အဟေတုအပစ္စယာယေဝ ပန ဣမာ ပဋိသံဝေဒေတီတိ။ ဧဝံဝါဒိနော ပနေတေ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တေသု ရောဂါဒီသု ဧကမ္ပိ အသမ္ပဋိစ္ဆိတွာ သဗ္ဗံ ပဋိဗာဟန္တိ။
ဧဝံ သတ္ထာ မာတိကံ နိက္ခိပိတွာ ဣဒါနိ တံ ဝိဘဇိတွာ ဒဿေတုံ တတြ, ဘိက္ခဝေတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဧဝံ ဝဒါမီတိ လဒ္ဓိပတိဋ္ဌာပနတ္ထံ ဧဝံ ဝဒါမီတိ ဒဿေတိ။ လဒ္ဓိဉှိ အပ္ပတိဋ္ဌာပေတွာ နိဂ္ဂယှမာနာ လဒ္ဓိတော လဒ္ဓိံ သင်္ကမန္တိ, ဘော ဂေါတမ, န မယံ ပုဗ္ဗေကတဝါဒံ ဝဒါမာတိအာဒီနိ ဝဒန္တိ။ လဒ္ဓိယာ ပန ပတိဋ္ဌာပိတာယ သင်္ကမိတုံ အလဘန္တာ သုနိဂ္ဂဟိတာ ဟောန္တိ, ဣတိ နေသံ လဒ္ဓိပတိဋ္ဌာပနတ္ထံ ဧဝံ ဝဒါမီတိ အာဟ။ တေနဟာယသ္မန္တောတိ တေန ဟိ အာယသ္မန္တော။ ကိံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယဒိ ဧတံ သစ္စံ, ဧဝံ သန္တေ တေန တုမှာကံ ဝါဒေန။ ပါဏာတိပါတိနော ဘဝိဿန္တိ ပုဗ္ဗေကတဟေတူတိ ယေ ကေစိ လောကေ ပါဏံ အတိပါတေန္တိ, သဗ္ဗေ တေ ပုဗ္ဗေကတဟေတု ပါဏာတိပါတိနော ဘဝိဿန္တိ။ ကိံကာရဏာ? န ဟိ ပါဏာတိပါတကမ္မံ အတ္တနာ ကတမူလကေန န အာဏတ္တိမူလကေန န ဣဿရနိမ္မာနဟေတုနာ န အဟေတုအပစ္စယာ သက္ကာ ပဋိသံဝေဒေတုံ, ပုဗ္ဗေကတဟေတုယေဝ ပဋိသံဝေဒေတီတိ အယံ ဝေါ လဒ္ဓိ။ ယထာ စ ပါဏာတိပါတိနော, ဧဝံ ပါဏာတိပါတာ ဝိရမန္တာပိ ပုဗ္ဗေကတဟေတုယေဝ ဝိရမိဿန္တီတိ။ ဣတိ ဘဂဝါ တေသံယေဝ လဒ္ဓိံ ဂဟေတွာ တေသံ နိဂ္ဂဟံ အာရောပေတိ။ ဣမိနာ နယေန အဒိန္နာဒါယိနောတိအာဒီသုပိ ယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၅၈။)သာရတော ပစ္စာဂစ္ဆတန္တိ သာရဘာဝေန ဂဏှန္တာနံ။ ဆန္ဒောတိ ကတ္တုကမျတာဆန္ဒော။ ဣဒံ ဝါ ကရဏီယံ ဣဒံ ဝါ အကရဏီယန္တိ ဧတ္ထ အယံ အဓိပ္ပါယော – ဣဒံ ဝါ ကရဏီယန္တိ ကတ္တဗ္ဗဿ ကရဏတ္ထာယ, ဣဒံ ဝါ အကရဏီယန္တိ အကတ္တဗ္ဗဿ အကရဏတ္ထာယ ကတ္တုကမျတာ ဝါ ပစ္စတ္တပုရိသကာရော ဝါ န ဟောတိ။ ဆန္ဒဝါယာမေသု ဝါ အသန္တေသု ‘‘ဣဒံ ကတ္တဗ္ဗ’’န္တိပိ ‘‘ဣဒံ န ကတ္တဗ္ဗ’’န္တိပိ န ဟောတိ။ ဣတိ ကရဏီယာကရဏီယေ ခေါ ပန သစ္စတော ထေတတော အနုပလဗ္ဘိယမာနေတိ ဧဝံ ကတ္တဗ္ဗေ စ အကတ္တဗ္ဗေ စ ဘူတတော ထိရတော အပညာယမာနေ အလဗ္ဘမာနေ။ ယဒိ ဟိ ကတ္တဗ္ဗံ ကာတုံ အကတ္တဗ္ဗတော စ ဝိရမိတုံ လဘေယျ, ကရဏီယာကရဏီယံ သစ္စတော ထေတတော ဥပလဗ္ဘေယျ။ ယသ္မာ ပန ဥဘယမ္ပိ တံ ဧသ နုပလဗ္ဘတိ, တသ္မာ တံ သစ္စတော ထေတတော န ဥပလဗ္ဘတိ, ဧဝံ တသ္မိံ စ အနုပလဗ္ဘိယမာနေတိ အတ္ထော။ မုဋ္ဌဿတီနန္တိ နဋ္ဌဿတီနံ ဝိဿဋ္ဌဿတီနံ။ အနာရက္ခာနံ ဝိဟရတန္တိ ဆသု ဒွါရေသု နိရာရက္ခာနံ ဝိဟရန္တာနံ။ န ဟောတိ ပစ္စတ္တံ သဟဓမ္မိကော သမဏဝါဒေါတိ ဧဝံ ဘူတာနံ တုမှာကံ ဝါ အညေသံ ဝါ မယံ သမဏာတိ ပစ္စတ္တံ သကာရဏော သမဏဝါဒေါ န ဟောတိ န ဣဇ္ဈတိ။ သမဏာပိ ဟိ ပုဗ္ဗေကတကာရဏာယေဝ ဟောန္တိ, အဿမဏာပိ ပုဗ္ဗေကတကာရဏာယေဝါတိ။ သဟဓမ္မိကောတိ သကာရဏော။ နိဂ္ဂဟော ဟောတီတိ မမ နိဂ္ဂဟော ဟောတိ, တေ ပန နိဂ္ဂဟိတာ ဟောန္တီတိ။
ဧဝံ ပုဗ္ဗေကတဝါဒိနော နိဂ္ဂဟေတွာ ဣဒါနိ ဣဿရနိမ္မာနဝါဒိနော နိဂ္ဂဟေတုံ တတြ, ဘိက္ခဝေတိအာဒိမာဟ။ တဿတ္ထော ပုဗ္ဗေကတဝါဒေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော, တထာ အဟေတုကဝါဒေပိ။
ဧဝံ ဣမေသံ တိတ္ထာယတနာနံ ပရမ္ပိ ဂန္တွာ အကိရိယာယ သဏ္ဌဟနဘာဝေန တုစ္ဆဘာဝံ အနိယျာနိကဘာဝံ, အသာရဘာဝေန ထုသကောဋ္ဋနသဒိသတံ အာပဇ္ဇနဘာဝေန အဂ္ဂိသညာယ ဓမမာနခဇ္ဇုပနကသရိက္ခတံ တံဒိဋ္ဌိကာနံ ပုရိမဿပိ မဇ္ဈိမဿပိ ပစ္ဆိမဿပိ အတ္ထဒဿနတာယ အဘာဝေန အန္ဓဝေဏူပမတံ သဒ္ဒမတ္တေနေဝ တာနိ ဂဟေတွာ သာရဒိဋ္ဌိကာနံ ပထဝိယံ ပတိတဿ ဗေလုဝပက္ကဿ ဒဒ္ဒဘာယိတသဒ္ဒံ သုတွာ ‘‘ပထဝီ သံဝဋ္ဋမာနာ အာဂစ္ဆတီ’’တိ သညာယ ပလာယန္တေန သသကေန သရိက္ခဘာဝဉ္စ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ အတ္တနာ ဒေသိတဿ ဓမ္မဿ သာရဘာဝဉ္စေဝ နိယျာနိကဘာဝဉ္စ ဒဿေတုံ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၅၉။)အယံ ခေါ ပန, ဘိက္ခဝေတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အနိဂ္ဂဟိတောတိ အညေဟိ အနိဂ္ဂဟိတော နိဂ္ဂဟေတုံ အသက္ကုဏေယျော။ အသံကိလိဋ္ဌောတိ နိက္ကိလေသော ပရိသုဒ္ဓေါ, ‘‘သံကိလိဋ္ဌံ နံ ကရိဿာမာ’’တိ ပဝတ္တေဟိပိ တထာ ကာတုံ အသက္ကုဏေယျော။ အနုပဝဇ္ဇောတိ ဥပဝါဒဝိနိမုတ္တော။ အပ္ပဋိကုဋ္ဌောတိ ‘‘ကိံ ဣမိနာ ဟရထ န’’န္တိ ဧဝံ အပ္ပဋိဗာဟိတော, အနုပက္ကုဋ္ဌော ဝါ။ ဝိညူဟီတိ ပဏ္ဍိတေဟိ။ အပဏ္ဍိတာနဉှိ အဇာနိတွာ ကထေန္တာနံ ဝစနံ အပ္ပမာဏံ။ တသ္မာ ဝိညူဟီတိ အာဟ။
ဣဒါနိ တဿ ဓမ္မဿ ဒဿနတ္ထံ ‘‘ကတမော စ, ဘိက္ခဝေ’’တိ ပဉှံ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာ ဆ ဓာတုယော’’တိအာဒိနာ နယေန မာတိကံ နိက္ခိပိတွာ ယထာပဋိပါဋိယာ ဝိဘဇိတွာ ဒဿေန္တော ပုန ဣမာ ဆ ဓာတုယောတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဓာတုယောတိ သဘာဝါ။ နိဇ္ဇီဝနိဿတ္တဘာဝပ္ပကာသကော ဟိ သဘာဝဋ္ဌော ဓာတွဋ္ဌော နာမ။ ဖဿာယတနာနီတိ ဝိပါကဖဿာနံ အာကရဋ္ဌေန အာယတနာနိ။ မနောပဝိစာရာတိ ဝိတက္ကဝိစာရပါဒေဟိ အဋ္ဌာရသသု ဌာနေသု မနဿ ဥပဝိစာရာ။
ပထဝီဓာတူတိ ပတိဋ္ဌာဓာတု။ အာပေါဓာတူတိ အာဗန္ဓနဓာတု။ တေဇောဓာတူတိ ပရိပါစနဓာတု။ ဝါယောဓာတူတိ ဝိတ္ထမ္ဘနဓာတု။ အာကာသဓာတူတိ အသမ္ဖုဋ္ဌဓာတု။ ဝိညာဏဓာတူတိ ဝိဇာနနဓာတု။ ဧဝမိဒံ ဓာတုကမ္မဋ္ဌာနံ အာဂတံ။ တံ ခေါ ပနေတံ သင်္ခေပတော အာဂတဋ္ဌာနေ သင်္ခေပတောပိ ဝိတ္ထာရတောပိ ကထေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဝိတ္ထာရတော အာဂတဋ္ဌာနေ သင်္ခေပတော ကထေတုံ န ဝဋ္ဋတိ, ဝိတ္ထာရတောဝ ဝဋ္ဋတိ။ ဣမသ္မိံ ပန တိတ္ထာယတနသုတ္တေ ဣဒံ သင်္ခေပတော ဆဓာတုဝသေန ကမ္မဋ္ဌာနံ အာဂတံ။ တံ ဥဘယထာပိ ကထေတုံ ဝဋ္ဋတိ။
သင်္ခေပတော ဆဓာတုဝသေန ကမ္မဋ္ဌာနံ ပရိဂ္ဂဏှန္တောပိ ဧဝံ ပရိဂ္ဂဏှာတိ – ပထဝီဓာတု အာပေါဓာတု တေဇောဓာတု ဝါယောဓာတူတိ ဣမာနိ စတ္တာရိ မဟာဘူတာနိ, အာကာသဓာတု ဥပါဒါရူပံ။ ဧကသ္မိံ စ ဥပါဒါရူပေ ဒိဋ္ဌေ သေသာနိ တေဝီသတိ ဒိဋ္ဌာနေဝါတိ သလ္လက္ခေတဗ္ဗာနိ။ ဝိညာဏဓာတူတိ စိတ္တံ ဝိညာဏက္ခန္ဓော ဟောတိ, တေန သဟဇာတာ ဝေဒနာ ဝေဒနာက္ခန္ဓော, သညာ သညာက္ခန္ဓော, ဖဿော စ စေတနာ စ သင်္ခါရက္ခန္ဓောတိ ဣမေ စတ္တာရော အရူပက္ခန္ဓာ နာမ။ စတ္တာရိ ပန မဟာဘူတာနိ စတုန္နဉ္စ မဟာဘူတာနံ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၆၀။)ဥပါဒါရူပံ ရူပက္ခန္ဓော နာမ။ တတ္ထ စတ္တာရော အရူပက္ခန္ဓာ နာမံ, ရူပက္ခန္ဓော ရူပန္တိ နာမဉ္စ ရူပဉ္စာတိ ဒွေယေဝ ဓမ္မာ ဟောန္တိ, တတော ဥဒ္ဓံ သတ္တော ဝါ ဇီဝေါ ဝါ နတ္ထီတိ ဧဝံ ဧကဿ ဘိက္ခုနော သင်္ခေပတော ဆဓာတုဝသေန အရဟတ္တသမ္ပာပကံ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
ဝိတ္ထာရတော ပရိဂ္ဂဏှန္တော ပန စတ္တာရိ မဟာဘူတာနိ ပရိဂ္ဂဏှိတွာ အာကာသဓာတုပရိဂ္ဂဟာနုသာရေန တေဝီသတိ ဥပါဒါရူပါနိ ပရိဂ္ဂဏှာတိ။ အထ နေသံ ပစ္စယံ ဥပပရိက္ခန္တော ပုန စတ္တာရေဝ မဟာဘူတာနိ ဒိသွာ တေသု ပထဝီဓာတု ဝီသတိကောဋ္ဌာသာ, အာပေါဓာတု ဒွါဒသ, တေဇောဓာတု စတ္တာရော, ဝါယောဓာတု ဆကောဋ္ဌာသာတိ ကောဋ္ဌာသဝသေန သမောဓာနေတွာ ဒွါစတ္တာလီသ မဟာဘူတာနိ စ ဝဝတ္ထပေတွာ တေသု တေဝီသတိ ဥပါဒါရူပါနိ ပက္ခိပိတွာ ပဉ္စသဋ္ဌိ ရူပါနိ ဝဝတ္ထပေတိ။ တာနိ စ ဝတ္ထုရူပေန သဒ္ဓိံ ဆသဋ္ဌိ ဟောန္တီတိ ဆသဋ္ဌိ ရူပါနိ ပဿတိ။ ဝိညာဏဓာတု ပန လောကိယစိတ္တဝသေန ဧကာသီတိ စိတ္တာနိ။ တာနိ သဗ္ဗာနိပိ ဝိညာဏက္ခန္ဓော နာမ ဟောတိ။ တေဟိ သဟဇာတာ ဝေဒနာဒယောပိ တတ္တကာယေဝါတိ ဧကာသီတိ ဝေဒနာ ဝေဒနာက္ခန္ဓော, ဧကာသီတိ သညာ သညာက္ခန္ဓော, ဧကာသီတိ စေတနာ သင်္ခါရက္ခန္ဓောတိ ဣမေ စတ္တာရော အရူပက္ခန္ဓာ တေဘူမကဝသေန ဂယှမာနာ စတုဝီသာဓိကာနိ တီဏိ ဓမ္မသတာနိ ဟောန္တီတိ ဣတိ ဣမေ စ အရူပဓမ္မာ ဆသဋ္ဌိ စ ရူပဓမ္မာတိ သဗ္ဗေပိ သမောဓာနေတွာ နာမဉ္စ ရူပဉ္စာတိ ဒွေဝ ဓမ္မာ ဟောန္တိ, တတော ဥဒ္ဓံ သတ္တော ဝါ ဇီဝေါ ဝါ နတ္ထီတိ နာမရူပဝသေန ပဉ္စက္ခန္ဓေ ဝဝတ္ထပေတွာ တေသံ ပစ္စယံ ပရိယေသန္တော အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ တဏှာပစ္စယာ ကမ္မပစ္စယာ အာဟာရပစ္စယာတိ ဧဝံ ပစ္စယံ ဒိသွာ ‘‘အတီတေပိ ဣမေဟိ ပစ္စယေဟိ ဣဒံ ဝဋ္ဋံ ပဝတ္တိတ္ထ, အနာဂတေပိ ဧတေဟိ ပစ္စယေဟိ ပဝတ္တိဿတိ, ဧတရဟိပိ ဧတေဟိယေဝ ပဝတ္တတီ’’တိ တီသု ကာလေသု ကင်္ခံ ဝိတရိတွာ အနုက္ကမေန ပဋိပဇ္ဇမာနော အရဟတ္တံ ပါပုဏာတိ။ ဧဝံ ဝိတ္ထာရတောပိ ဆဓာတုဝသေန အရဟတ္တသမ္ပာပကံ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
စက္ခု ဖဿာယတနန္တိ သုဝဏ္ဏာဒီနံ သုဝဏ္ဏာဒိအာကရော ဝိယ ဒွေ စက္ခုဝိညာဏာနိ ဒွေ သမ္ပဋိစ္ဆနာနိ တီဏိ သန္တီရဏာနီတိ ဣမေဟိ သတ္တဟိ ဝိညာဏေဟိ သဟဇာတာနံ သတ္တန္နံ ဖဿာနံ သမုဋ္ဌာနဋ္ဌေန အာကရောတိ အာယတနံ။ သောတံ ဖဿာယတနန္တိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ မနော
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၆၁။)ဖဿာယတနန္တိ ဧတ္ထ ပန ဒွါဝီသတိ ဝိပါကဖဿာ ယောဇေတဗ္ဗာ။ ဣတိ ဟိဒံ ဆဖဿာယတနာနံ ဝသေန ကမ္မဋ္ဌာနံ အာဂတံ။ တံ သင်္ခေပတောပိ ဝိတ္ထာရတောပိ ကထေတဗ္ဗံ။ သင်္ခေပတော တာဝ – ဧတ္ထ ဟိ ပုရိမာနိ ပဉ္စ အာယတနာနိ ဥပါဒါရူပံ, တေသု ဒိဋ္ဌေသု အဝသေသံ ဥပါဒါရူပံ ဒိဋ္ဌမေဝ ဟောတိ။ ဆဋ္ဌံ အာယတနံ စိတ္တံ, တံ ဝိညာဏက္ခန္ဓော ဟောတိ, တေန သဟဇာတာ ဝေဒနာဒယော သေသာ တယော အရူပက္ခန္ဓာတိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ သင်္ခေပတော စ ဝိတ္ထာရတော စ အရဟတ္တသမ္ပာပကံ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာတိ စက္ခုဝိညာဏေန ရူပံ ပဿိတွာ။ သောမနဿဋ္ဌာနိယန္တိ သောမနဿဿ ကာရဏဘူတံ။ ဥပဝိစရတီတိ တတ္ထ မနံ စာရေန္တော ဥပဝိစရတိ။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဧတ္ထ စ ဣဋ္ဌံ ဝါ ဟောတု အနိဋ္ဌံ ဝါ, ယံ ရူပံ ဒိသွာ သောမနဿံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, တံ သောမနဿဋ္ဌာနိယံ နာမ။ ယံ ဒိသွာ ဒေါမနဿံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, တံ ဒေါမနဿဋ္ဌာနိယံ နာမ။ ယံ ဒိသွာ ဥပေက္ခာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, တံ ဥပေက္ခာဋ္ဌာနိယံ နာမာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သဒ္ဒါဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဣတိ ဣဒံ သင်္ခေပတော ကမ္မဋ္ဌာနံ အာဂတံ။ တံ ခေါ ပနေတံ သင်္ခေပတော အာဂတဋ္ဌာနေ သင်္ခေပတောပိ ဝိတ္ထာရတောပိ ကထေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဝိတ္ထာရတော အာဂတဋ္ဌာနေ သင်္ခေပတော ကထေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဣမသ္မိံ ပန တိတ္ထာယတနသုတ္တေ ဣဒံ သင်္ခေပတော အဋ္ဌာရသမနောပဝိစာရဝသေန ကမ္မဋ္ဌာနံ အာဂတံ။ တံ သင်္ခေပတောပိ ဝိတ္ထာရတောပိ ကထေတုံ ဝဋ္ဋတိ။
တတ္ထ သင်္ခေပတော တာဝ – စက္ခု သောတံ ဃာနံ ဇိဝှါ ကာယော, ရူပံ သဒ္ဒေါ ဂန္ဓော ရသောတိ ဣမာနိ နဝ ဥပါဒါရူပါနိ, တေသု ဒိဋ္ဌေသု သေသံ ဥပါဒါရူပံ ဒိဋ္ဌမေဝ ဟောတိ။ ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ တီဏိ မဟာဘူတာနိ, တေဟိ ဒိဋ္ဌေဟိ စတုတ္ထံ ဒိဋ္ဌမေဝ ဟောတိ။ မနော ဝိညာဏက္ခန္ဓော, တေန သဟဇာတာ ဝေဒနာဒယော တယော အရူပက္ခန္ဓာတိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ သင်္ခေပတော စ ဝိတ္ထာရတော စ အရဟတ္တသမ္ပာပကံ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
အရိယသစ္စာနီတိ အရိယဘာဝကရာနိ, အရိယပဋိဝိဒ္ဓါနိ ဝါ သစ္စာနိ။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ, ဝိတ္ထာရတော ပနေတံ ပဒံ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၅၂၉) ပကာသိတံ။ ဆန္နံ, ဘိက္ခဝေ, ဓာတူနန္တိ ဣဒံ ကိမတ္ထံ အာရဒ္ဓံ? သုခါဝဗောဓနတ္ထံ။ ယဿ ဟိ တထာဂတော ဒွါဒသပဒံ ပစ္စယာဝဋ္ဋံ ကထေတုကာမော ဟောတိ, တဿ ဂဗ္ဘာဝက္ကန္တိ ဝဋ္ဋံ ဒဿေတိ။ ဂဗ္ဘာဝက္ကန္တိ ဝဋ္ဋသ္မိံ ဟိ ဒဿိတေ ကထေတုမ္ပိ သုခံ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၆၂။)ဟောတိ ပရံ အဝဗောဓေ ဥတုမ္ပီတိ သုခါဝဗောဓနတ္ထံ ဣဒမာရဒ္ဓန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တတ္ထ ဆန္နံ ဓာတူနန္တိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တာနံယေဝ ပထဝီဓာတုအာဒီနံ။ ဥပါဒါယာတိ ပဋိစ္စ။ ဧတေန ပစ္စယမတ္တံ ဒဿေတိ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ ‘‘ဆဓာတုပစ္စယာ ဂဗ္ဘဿာဝက္ကန္တိ ဟောတီ’’တိ။ ကဿ ဆန္နံ ဓာတူနံ ပစ္စယေန, ကိံ မာတု, ဥဒါဟု ပိတူတိ? န မာတု န ပိတု, ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဏှနကသတ္တဿေဝ ပန ဆန္နံ ဓာတူနံ ပစ္စယေန ဂဗ္ဘဿာဝက္ကန္တိ နာမ ဟောတိ။ ဂဗ္ဘော စ နာမေသ နိရယဂဗ္ဘော တိရစ္ဆာနယောနိဂဗ္ဘော ပေတ္တိဝိသယဂဗ္ဘော မနုဿဂဗ္ဘော ဒေဝဂဗ္ဘောတိ နာနပ္ပကာရော ဟောတိ။ ဣမသ္မိံ ပန ဌာနေ မနုဿဂဗ္ဘော အဓိပ္ပေတော။ အဝက္ကန္တိ ဟောတီတိ ဩက္ကန္တိ နိဗ္ဗတ္တိ ပါတုဘာဝေါ ဟောတိ, ကထံ ဟောတီတိ? တိဏ္ဏံ သန္နိပါတေန။ ဝုတ္တဉှေတံ –
‘‘တိဏ္ဏံ ခေါ ပန, ဘိက္ခဝေ, သန္နိပါတာ ဂဗ္ဘဿာဝက္ကန္တိ ဟောတိ။ ကတမေသံ တိဏ္ဏံ? ဣဓ မာတာပိတရော စ သန္နိပတိတာ ဟောန္တိ, မာတာ စ န ဥတုနီ ဟောတိ, ဂန္ဓဗ္ဗော စ န ပစ္စုပဋ္ဌိတော ဟောတိ။ နေဝ တာဝ ဂဗ္ဘဿာဝက္ကန္တိ ဟောတိ။ ဣဓ မာတာပိတရော စ သန္နိပတိတာ ဟောန္တိ, မာတာ စ ဥတုနီ ဟောတိ, ဂန္ဓဗ္ဗော စ န ပစ္စုပဋ္ဌိတော ဟောတိ, နေဝ တာဝ ဂဗ္ဘဿာဝက္ကန္တိ ဟောတိ။ ယတော စ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, မာတာပိတရော စ သန္နိပတိတာ ဟောန္တိ, မာတာ စ ဥတုနီ ဟောတိ, ဂန္ဓဗ္ဗော စ ပစ္စုပဋ္ဌိတော ဟောတိ။ ဧဝံ တိဏ္ဏံ သန္နိပါတာ ဂဗ္ဘဿာဝက္ကန္တိ ဟောတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၄၀၈)။
ဩက္ကန္တိယာ သတိ နာမရူပန္တိ ‘‘ဝိညာဏပစ္စယာ နာမရူပ’’န္တိ ဝုတ္တဋ္ဌာနေ ဝတ္ထုဒသကံ ကာယဒသကံ ဘာဝဒသကံ တယော အရူပိနော ခန္ဓာတိ တေတ္တိံသ ဓမ္မာ ဂဟိတာ, ဣမသ္မိံ ပန ‘‘ဩက္ကန္တိယာ သတိ နာမရူပ’’န္တိ ဝုတ္တဋ္ဌာနေ ဝိညာဏက္ခန္ဓမ္ပိ ပက္ခိပိတွာ ဂဗ္ဘသေယျကာနံ ပဋိသန္ဓိက္ခဏေ စတုတ္တိံသ ဓမ္မာ ဂဟိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ နာမရူပပစ္စယာ သဠာယတနန္တိအာဒီဟိ ယထေဝ ဩက္ကန္တိယာ သတိ နာမရူပပါတုဘာဝေါ ဒဿိတော, ဧဝံ နာမရူပေ သတိ သဠာယတနပါတုဘာဝေါ, သဠာယတနေ သတိ ဖဿပါတုဘာဝေါ, ဖဿေ သတိ ဝေဒနာပါတုဘာဝေါ ဒဿိတော။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၆၃။)ဝေဒိယမာနဿာတိ ဧတ္ထ ဝေဒနံ အနုဘဝန္တောပိ ဝေဒိယမာနောတိ ဝုစ္စတိ ဇာနန္တောပိ။ ‘‘ဝေဒိယာမဟံ, ဘန္တေ, ဝေဒိယတီတိ မံ သံဃော ဓာရေတူ’’တိ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၀၂) ဧတ္ထ ဟိ အနုဘဝန္တော ဝေဒိယမာနော နာမ, ‘‘သုခံ ဝေဒနံ ဝေဒိယမာနော သုခံ ဝေဒနံ ဝေဒိယာမီတိ ပဇာနာတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၁၁၃၊ ဒီ။ နိ။ ၂။၃၈၀၊ ဝိဘ။ ၃၆၃) ဧတ္ထ ဇာနန္တော။ ဣဓာပိ ဇာနန္တောဝ အဓိပ္ပေတော။ ဣဒံ ဒုက္ခန္တိ ပညပေမီတိ ဧဝံ ဇာနန္တဿ သတ္တဿ ‘‘ဣဒံ ဒုက္ခံ ဧတ္တကံ ဒုက္ခံ, နတ္ထိ ဣတော ဥဒ္ဓံ ဒုက္ခ’’န္တိ ပညပေမိ ဗောဓေမိ ဇာနာပေမိ။ အယံ ဒုက္ခသမုဒယောတိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။
တတ္ထ ဒုက္ခာဒီသု အယံ သန္နိဋ္ဌာနကထာ – ဌပေတွာ ဟိ တဏှံ တေဘူမကာ ပဉ္စက္ခန္ဓာ ဒုက္ခံ နာမ, တဿေဝ ပဘာဝိကာ ပုဗ္ဗတဏှာ ဒုက္ခသမုဒယော နာမ, တေသံ ဒွိန္နမ္ပိ သစ္စာနံ အနုပ္ပတ္တိနိရောဓော ဒုက္ခနိရောဓော နာမ, အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ နာမ။ ဣတိ ဘဂဝါ ဩက္ကန္တိယာ သတိ နာမရူပန္တိ ကထေန္တောပိ ဝေဒိယမာနဿ ဇာနမာနဿေဝ ကထေသိ, နာမရူပပစ္စယာ သဠာယတနန္တိ ကထေန္တောပိ, သဠာယတနပစ္စယာ ဖဿောတိ ကထေန္တောပိ, ဖဿပစ္စယာ ဝေဒနာတိ ကထေန္တောပိ, ဝေဒိယမာနဿ ခေါ ပနာဟံ, ဘိက္ခဝေ, ဣဒံ ဒုက္ခန္တိ ပညပေမီတိ ကထေန္တောပိ, အယံ ဒုက္ခသမုဒယောတိ, အယံ ဒုက္ခနိရောဓောတိ, အယံ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါတိ ပညပေမီတိ ကထေန္တောပိ ဝေဒိယမာနဿ ဇာနမာနဿေဝ ကထေသိ။
ဣဒါနိ တာနိ ပဋိပါဋိယာ ဌပိတာနိ သစ္စာနိ ဝိတ္ထာရေန္တော ကတမဉ္စ, ဘိက္ခဝေတိအာဒိမာဟ။ တံ သဗ္ဗံ သဗ္ဗာကာရေန ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၅၃၇) ဝိတ္ထာရိတမေဝ။ တတ္ထ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အယံ ပန ဝိသေသော – တတ္ထ ‘‘ဒုက္ခသမုဒယံ အရိယသစ္စံ ယာယံ တဏှာ ပေါနောဗ္ဘဝိကာ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၁၃၃၊ ဒီ။ နိ။ ၂။၄၀၀၊ ဝိဘ။ ၂၀၃) ဣမာယ တန္တိယာ အာဂတံ, ဣဓ ‘‘အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ’’တိ ပစ္စယာကာရဝသေန။ တတ္ထ စ ဒုက္ခနိရောဓံ အရိယသစ္စံ ‘‘ယော တဿာယေဝ တဏှာယ အသေသဝိရာဂနိရောဓော’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၁၃၄၊ ဒီ။ နိ။ ၂။၄၀၁၊ ဝိဘ။ ၂၀၄) ဣမာယ တန္တိယာ အာဂတံ, ဣဓ ‘‘အဝိဇ္ဇာယတွေဝ အသေသဝိရာဂနိရောဓာ’’တိ ပစ္စယာကာရနိရောဓဝသေန။
တတ္ထ အသေသဝိရာဂနိရောဓာတိ အသေသဝိရာဂေန စ အသေသနိရောဓေန စ။ ဥဘယမ္ပေတံ အညမညဝေဝစနမေဝ။ သင်္ခါရနိရောဓောတိ သင်္ခါရာနံ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၆၄။)အနုပ္ပတ္တိနိရောဓော ဟောတိ။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဣမေဟိ ပန ပဒေဟိ ယံ အာဂမ္မ အဝိဇ္ဇာဒယော နိရုဇ္ဈန္တိ, အတ္ထတော တံ နိဗ္ဗာနံ ဒီပိတံ ဟောတိ။ နိဗ္ဗာနဉှိ အဝိဇ္ဇာနိရောဓောတိပိ သင်္ခါရနိရောဓောတိပိ ဧဝံ တေသံ တေသံ ဓမ္မာနံ နိရောဓနာမေန ကထီယတိ။ ကေဝလဿာတိ သကလဿ။ ဒုက္ခက္ခန္ဓဿာတိ ဝဋ္ဋဒုက္ခရာသိဿ။ နိရောဓော ဟောတီတိ အပ္ပဝတ္တိ ဟောတိ။ တတ္ထ ယသ္မာ အဝိဇ္ဇာဒီနံ နိရောဓော နာမ ခီဏာကာရောပိ ဝုစ္စတိ အရဟတ္တမ္ပိ နိဗ္ဗာနမ္ပိ, တသ္မာ ဣဓ ခီဏာကာရဒဿနဝသေန ဒွါဒသသု ဌာနေသု အရဟတ္တံ, ဒွါဒသသုယေဝ နိဗ္ဗာနံ ကထိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣဒံ ဝုစ္စတီတိ ဧတ္ထ နိဗ္ဗာနမေဝ သန္ဓာယ ဣဒန္တိ ဝုတ္တံ။ အဋ္ဌင်္ဂိကောတိ န အဋ္ဌဟိ အင်္ဂေဟိ ဝိနိမုတ္တော အညော မဂ္ဂေါ နာမ အတ္ထိ။ ယထာ ပန ပဉ္စင်္ဂိကံ တူရိယန္တိ ဝုတ္တေ ပဉ္စင်္ဂမတ္တမေဝ တူရိယန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ, ဧဝမိဓာပိ အဋ္ဌင်္ဂိကမတ္တမေဝ မဂ္ဂေါ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အနိဂ္ဂဟိတောတိ န နိဂ္ဂဟိတော။ နိဂ္ဂဏှန္တော ဟိ ဟာပေတွာ ဝါ ဒဿေတိ ဝဍ္ဎေတွာ ဝါ တံ ပရိဝတ္တေတွာ ဝါ။ တတ္ထ ယသ္မာ စတ္တာရိ အရိယသစ္စာနိ ‘‘န ဣမာနိ စတ္တာရိ, ဒွေ ဝါ တီဏိ ဝါ’’တိ ဧဝံ ဟာပေတွာပိ ‘‘ပဉ္စ ဝါ ဆ ဝါ’’တိ ဧဝံ ဝဍ္ဎေတွာပိ ‘‘န ဣမာနိ စတ္တာရိ အရိယသစ္စာနိ, အညာနေဝ စတ္တာရိ အရိယသစ္စာနီ’’တိ ဒဿေတုံ န သက္ကာ။ တသ္မာ အယံ ဓမ္မော အနိဂ္ဂဟိတော နာမ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။
၂။ ဘယသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၆၃။ ဒုတိယေ အမာတာပုတ္တိကာနီတိ မာတာ စ ပုတ္တော စ မာတာပုတ္တံ, ပရိတ္တာတုံ သမတ္ထဘာဝေန နတ္ထိ ဧတ္ထ မာတာပုတ္တန္တိ အမာတာပုတ္တိကာနိ။ ယန္တိ ယသ္မိံ သမယေ။ တတ္ထ မာတာပိ ပုတ္တံ နပ္ပဋိလဘတီတိ တသ္မိံ အဂ္ဂိဘယေ ဥပ္ပန္နေ မာတာပိ ပုတ္တံ ပဿိတုံ န လဘတိ, ပုတ္တောပိ မာတရံ ပဿိတုံ န လဘတီတိ အတ္ထော။ ဘယံ ဟောတီတိ စိတ္တုတြာသဘယံ ဟောတိ။ အဋဝိသင်္ကောပေါတိ အဋဝိယာ သင်္ကောပေါ။ အဋဝီတိ စေတ္ထ အဋဝိဝါသိနော စောရာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ယဒါ ဟိ တေ အဋဝိတော ဇနပဒံ ဩတရိတွာ ဂါမနိဂမရာဇဓာနိယော ပဟရိတွာ ဝိလုမ္ပန္တိ, တဒါ အဋဝိသင်္ကောပေါ နာမ ဟောတိ, တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ စက္ကသမာရူဠှာတိ ဧတ္ထ ဣရိယာပထစက္ကမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ ယာနစက္ကမ္ပိ။ ဘယသ္မိံ ဟိ သမ္ပတ္တေ ယေသံ ယာနကာနိ အတ္ထိ, တေ အတ္တနော ပရိက္ခာရဘဏ္ဍံ တေသု အာရောပေတွာ ပလာယန္တိ။ ယေသံ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၆၅။)နတ္ထိ, တေ ကာဇေန ဝါ အာဒါယ သီသေန ဝါ ဥက္ခိပိတွာ ပလာယန္တိယေဝ။ တေ စက္ကသမာရူဠှာ နာမ ဟောန္တိ။ ပရိယာယန္တီတိ ဣတော စိတော စ ဂစ္ဆန္တိ။ ကဒါစီတိ ကိသ္မိဉ္စိဒေဝ ကာလေ။ ကရဟစီတိ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ မာတာပိ ပုတ္တံ ပဋိလဘတီတိ အာဂစ္ဆန္တံ ဝါ ဂစ္ဆန္တံ ဝါ ဧကသ္မိံ ဌာနေ နိလီနံ ဝါ ပဿိတုံ လဘတိ။ ဥဒကဝါဟကောတိ နဒီပူရော။ မာတာပိ ပုတ္တံ ပဋိလဘတီတိ ကုလ္လေ ဝါ ဥဠုမ္ပေ ဝါ မတ္တိကာဘာဇနေ ဝါ ဒါရုက္ခဏ္ဍေ ဝါ လဂ္ဂံ ဝုယှမာနံ ပဿိတုံ ပဋိလဘတိ, သောတ္ထိနာ ဝါ ပုန ဥတ္တရိတွာ ဂါမေ ဝါ အရညေ ဝါ ဌိတံ ပဿိတုံ လဘတီတိ။
ဧဝံ ပရိယာယတော အမာတာပုတ္တိကာနိ ဘယာနိ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ နိပ္ပရိယာယေန ဒဿေန္တော တီဏိမာနီတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဇရာဘယန္တိ ဇရံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇနကဘယံ။ ဣတရေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ – ‘‘ဇရံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဘယံ ဘယာနကံ ဆမ္ဘိတတ္တံ လောမဟံသော စေတသော ဥတြာသော။ ဗျာဓိံ ပဋိစ္စ, မရဏံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဘယံ ဘယာနကံ ဆမ္ဘိတတ္တံ လောမဟံသော စေတသော ဥတြာသော’’တိ (ဝိဘ။ ၉၂၁)။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။
၃။ ဝေနာဂပုရသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၆၄။ တတိယေ ကောသလေသူတိ ဧဝံနာမကေ ဇနပဒေ။ စာရိကံ စရမာနောတိ အဒ္ဓါနဂမနံ ဂစ္ဆန္တော။ စာရိကာ စ နာမေသာ ဘဂဝတော ဒုဝိဓာ ဟောတိ တုရိတစာရိကာ စ အတုရိတစာရိကာ စာတိ။ တတ္ထ ဒူရေပိ ဗောဓနေယျပုဂ္ဂလံ ဒိသွာ တဿ ဗောဓနတ္ထာယ သဟသာ ဂမနံ တုရိတစာရိကာ နာမ။ သာ မဟာကဿပပစ္စုဂ္ဂမနာဒီသု ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ယံ ပန ဂါမနိဂမပဋိပါဋိယာ ဒေဝသိကံ ယောဇနအဒ္ဓယောဇနဝသေန ပိဏ္ဍပါတစရိယာဒီဟိ လောကံ အနုဂ္ဂဏှန္တဿ ဂမနံ, အယံ အတုရိတစာရိကာ နာမ။ ဣမံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ – ‘‘စာရိကံ စရမာနော’’တိ။ ဝိတ္ထာရေန ပန စာရိကာကထာ သုမင်္ဂလဝိလာသိနိယာ ဒီဃနိကာယဋ္ဌကထာယ အမ္ဗဋ္ဌသုတ္တဝဏ္ဏနာယံ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၂၅၄) ဝုတ္တာ။ ဗြာဟ္မဏဂါမောတိ ဗြာဟ္မဏာနံ သမောသရဏဂါမောပိ ဗြာဟ္မဏဂါမောတိ ဝုစ္စတိ, ဗြာဟ္မဏာနံ ဘောဂဂါမောပိ။ ဣဓ သမောသရဏဂါမော ဗြာဟ္မဏဝသနဂါမောတိ အဓိပ္ပေတော။ တဒဝသရီတိ တတ္ထ အဝသရိ, သမ္ပတ္တောတိ အတ္ထော။ ဝိဟာရော ပနေတ္ထ အနိယာမိတော။ တသ္မာ တဿ အဝိဒူရေ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၆၆။)ဗုဒ္ဓါနံ အနုစ္ဆဝိကော ဧကော ဝနသဏ္ဍော အတ္ထိ, သတ္ထာ တံ ဝနသဏ္ဍံ ဂတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။
အဿောသုန္တိ သုဏိံသု ဥပလဘိံသု, သောတဒွါရသမ္ပတ္တဝစနနိဂ္ဃေါသာနုသာရေန ဇာနိံသု။ ခေါတိ အဝဓာရဏတ္ထေ, ပဒပူရဏမတ္တေ ဝါ နိပါတော။ တတ္ထ အဝဓာရဏတ္ထေန ‘‘အဿောသုံ ဧဝ, န တေသံ ကောစိ သဝနန္တရာယော အဟောသီ’’တိ အယမတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပဒပူရဏေန ဗျဉ္ဇနသိလိဋ္ဌတာမတ္တမေဝ။
ဣဒါနိ ယမတ္ထံ အဿောသုံ, တံ ပကာသေတုံ သမဏော ခလု, ဘော, ဂေါတမောတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ သမိတပါပတ္တာ သမဏောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ခလူတိ အနုဿဝတ္ထေ နိပါတော။ ဘောတိ တေသံ အညမညံ အာလပနမတ္တံ။ ဂေါတမောတိ ဘဂဝတော ဂေါတ္တဝသေန ပရိဒီပနံ, တသ္မာ ‘‘သမဏော ခလု, ဘော, ဂေါတမော’’တိ ဧတ္ထ သမဏော ကိရ, ဘော, ဂေါတမဂေါတ္တောတိ ဧဝမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ သကျပုတ္တောတိ ဣဒံ ပန ဘဂဝတော ဥစ္စာကုလပရိဒီပနံ။ သကျကုလာ ပဗ္ဗဇိတောတိ သဒ္ဓါပဗ္ဗဇိတဘာဝပရိဒီပနံ, ကေနစိ ပါရိဇုညေန အနဘိဘူတော အပရိက္ခီဏံယေဝ တံ ကုလံ ပဟာယ သဒ္ဓါယ ပဗ္ဗဇိတောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တံ ခေါ ပနာတိ ဣတ္ထမ္ဘူတာချာနတ္ထေ ဥပယောဂဝစနံ, တဿ ခေါ ပန ဘောတော ဂေါတမဿာတိ အတ္ထော။ ကလျာဏောတိ ကလျာဏဂုဏသမန္နာဂတော, သေဋ္ဌောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ကိတ္တိသဒ္ဒေါတိ ကိတ္တိယေဝ, ထုတိဃောသော ဝါ။ အဗ္ဘုဂ္ဂတောတိ သဒေဝကံ လောကံ အဇ္ဈောတ္ထရိတွာ ဥဂ္ဂတော။ ကိန္တိ? ဣတိပိ သော ဘဂဝါ…ပေ… ဗုဒ္ဓေါ ဘဂဝါတိ။ တတြာယံ ပဒသမ္ဗန္ဓော – သော ဘဂဝါ ဣတိပိ အရဟံ, ဣတိပိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ…ပေ… ဣတိပိ ဘဂဝါတိ။ ဣမိနာ စ ဣမိနာ စ ကာရဏေနာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။
တတ္ထ ‘‘အာရကတ္တာ, အရီနံ အရာနဉ္စ ဟတတ္တာ, ပစ္စယာဒီနံ အရဟတ္တာ, ပါပကရဏေ ရဟာဘာဝါတိ ဣမေဟိ ကာရဏေဟိ သော ဘဂဝါ အရဟန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗော’’တိအာဒိနာ နယေန မာတိကံ နိက္ခိပိတွာ သဗ္ဗာနေဝ ဧတာနိ ပဒါနိ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၁၂၅-၁၂၇) ဗုဒ္ဓါနုဿတိနိဒ္ဒေသေ ဝိတ္ထာရိတာနီတိ တတော နေသံ ဝိတ္ထာရော ဂဟေတဗ္ဗော။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၆၇။)သော ဣမံ လောကန္တိ သော ဘဝံ ဂေါတမော ဣမံ လောကံ, ဣဒါနိ ဝတ္တဗ္ဗံ နိဒဿေတိ။ သဒေဝကန္တိ သဟ ဒေဝေဟိ သဒေဝကံ။ ဧဝံ သဟ မာရေန သမာရကံ။ သဟ ဗြဟ္မုနာ သဗြဟ္မကံ။ သဟ သမဏဗြာဟ္မဏေဟိ သဿမဏဗြာဟ္မဏိံ။ ပဇာတတ္တာ ပဇာ, တံ ပဇံ။ သဟ ဒေဝမနုဿေဟိ သဒေဝမနုဿံ။ တတ္ထ သဒေဝကဝစနေန ပဉ္စကာမာဝစရဒေဝဂ္ဂဟဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ, သမာရကဝစနေန ဆဋ္ဌကာမာဝစရဒေဝဂ္ဂဟဏံ, သဗြဟ္မကဝစနေန ဗြဟ္မကာယိကာဒိဗြဟ္မဂ္ဂဟဏံ, သဿမဏဗြာဟ္မဏိဝစနေန သာသနဿ ပစ္စတ္ထိကပစ္စာမိတ္တသမဏဗြာဟ္မဏဂ္ဂဟဏံ, သမိတပါပဗာဟိတပါပသမဏဗြာဟ္မဏဂ္ဂဟဏဉ္စ, ပဇာဝစနေန သတ္တလောကဂ္ဂဟဏံ, သဒေဝမနုဿဝစနေန သမ္မုတိဒေဝအဝသေသမနုဿဂ္ဂဟဏံ။ ဧဝမေတ္ထ တီဟိ ပဒေဟိ ဩကာသလောကေန သဒ္ဓိံ သတ္တလောကော, ဒွီဟိ ပဇာဝသေန သတ္တလောကောဝ ဂဟိတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။
အပရော နယော – သဒေဝကဂ္ဂဟဏေန အရူပါဝစရလောကော ဂဟိတော, သမာရကဂ္ဂဟဏေန ဆကာမာဝစရဒေဝလောကော, သဗြဟ္မကဂ္ဂဟဏေန ရူပီဗြဟ္မလောကော, သဿမဏဗြာဟ္မဏာဒိဂ္ဂဟဏေန စတုပရိသဝသေန, သမ္မုတိဒေဝေဟိ ဝါ သဟ မနုဿလောကော, အဝသေသသဗ္ဗသတ္တလောကော ဝါ။ ပေါရာဏာ ပနာဟု – သဒေဝကန္တိ ဒေဝတာဟိ သဒ္ဓိံ အဝသေသလောကံ။ သမာရကန္တိ မာရေန သဒ္ဓိံ အဝသေသလောကံ။ သဗြဟ္မကန္တိ ဗြဟ္မေဟိ သဒ္ဓိံ အဝသေသလောကံ။ ဧဝံ သဗ္ဗေပိ တိဘဝူပဂေ သတ္တေ တီဟာကာရေဟိ တီသု ပဒေသု ပက္ခိပိတွာ ပုန ဒွီဟိ ပဒေဟိ ပရိယာဒါတုံ သဿမဏဗြာဟ္မဏိံ ပဇံ သဒေဝမနုဿန္တိ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ ပဉ္စဟိ ပဒေဟိ တေန တေနာကာရေန တေဓာတုကမေဝ ပရိယာဒိန္နန္တိ။
သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ပဝေဒေတီတိ သယန္တိ သာမံ, အပရနေယျော ဟုတွာ။ အဘိညာတိ အဘိညာယ, အဓိကေန ဉာဏေန ဉတွာတိ အတ္ထော။ သစ္ဆိကတွာတိ ပစ္စက္ခံ ကတွာ, ဧတေန အနုမာနာဒိပဋိက္ခေပေါ ကတော။ ပဝေဒေတီတိ ဗောဓေတိ ဉာပေတိ ပကာသေတိ။
သော ဓမ္မံ ဒေသေတိ အာဒိကလျာဏံ…ပေ… ပရိယောသာနကလျာဏန္တိ သော ဘဂဝါ သတ္တေသု ကာရုညတံ ပဋိစ္စ ဟိတွာပိ အနုတ္တရံ ဝိဝေကသုခံ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၆၈။)ဓမ္မံ ဒေသေတိ။ တဉ္စ ခေါ အပ္ပံ ဝါ ဗဟုံ ဝါ ဒေသေန္တော အာဒိကလျာဏာဒိပ္ပကာရမေဝ ဒေသေတိ, အာဒိမှိပိ ကလျာဏံ ဘဒ္ဒကံ အနဝဇ္ဇမေဝ ကတွာ ဒေသေတိ, မဇ္ဈေပိ, ပရိယောသာနေပိ ကလျာဏံ ဘဒ္ဒကံ အနဝဇ္ဇမေဝ ကတွာ ဒေသေတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။
တတ္ထ အတ္ထိ ဒေသနာယ အာဒိမဇ္ဈပရိယောသာနံ, အတ္ထိ သာသနဿ။ ဒေသနာယ တာဝ စတုပ္ပဒိကာယပိ ဂါထာယ ပဌမပါဒေါ အာဒိ နာမ, တတော ဒွေ မဇ္ဈံ နာမ, အန္တေ ဧကော ပရိယောသာနံ နာမ။ ဧကာနုသန္ဓိကဿ သုတ္တဿ နိဒါနံ အာဒိ, ဣဒမဝေါစာတိ ပရိယောသာနံ, ဥဘိန္နံ အန္တရာ မဇ္ဈံ။ အနေကာနုသန္ဓိကဿ သုတ္တဿ ပဌမာနုသန္ဓိ အာဒိ, အန္တေ အနုသန္ဓိ ပရိယောသာနံ, မဇ္ဈေ ဧကော ဝါ ဒွေ ဝါ ဗဟူ ဝါ မဇ္ဈမေဝ။
သာသနဿ သီလသမာဓိဝိပဿနာ အာဒိ နာမ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ – ‘‘ကော စာဒိ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ, သီလဉ္စ သုဝိသုဒ္ဓံ ဒိဋ္ဌိ စ ဥဇုကာ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၃၆၉)။ ‘‘အတ္ထိ, ဘိက္ခဝေ, မဇ္ဈိမာ ပဋိပဒါ တထာဂတေန အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တော ပန အရိယမဂ္ဂေါ မဇ္ဈံ နာမ။ ဖလဉ္စေဝ နိဗ္ဗာနဉ္စ ပရိယောသာနံ နာမ။ ‘‘တသ္မာတိဟ တွံ, ဗြာဟ္မဏ, ဗြဟ္မစရိယံ ဧတံပါရံ ဧတံပရိယောသာန’’န္တိ ဧတ္ထ ဖလံ ပရိယောသနန္တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘နိဗ္ဗာနောဂဓဉှိ, အာဝုသော ဝိသာခ, ဗြဟ္မစရိယံ ဝုဿတိ နိဗ္ဗာနပရာယဏံ နိဗ္ဗာနပရိယောသာန’’န္တိ (မ။ နိ။ ၁။၄၆၆) ဧတ္ထ နိဗ္ဗာနံ ပရိယောသာနန္တိ ဝုတ္တံ။ ဣဓ ပန ဒေသနာယ အာဒိမဇ္ဈပရိယောသာနံ အဓိပ္ပေတံ။ ဘဂဝါ ဟိ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော အာဒိမှိ သီလံ ဒဿေတွာ မဇ္ဈေ မဂ္ဂံ ပရိယောသာနေ နိဗ္ဗာနံ ဒဿေတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘သော ဓမ္မံ ဒေသေတိ အာဒိကလျာဏံ မဇ္ဈေကလျာဏံ ပရိယောသာနကလျာဏ’’န္တိ။ တသ္မာ အညောပိ ဓမ္မကထိကော ဓမ္မံ ကထေန္တော –
‘‘အာဒိမှိ သီလံ ဒဿေယျ, မဇ္ဈေ မဂ္ဂံ ဝိဘာဝယေ၊
ပရိယောသာနမှိ နိဗ္ဗာနံ, ဧသာ ကထိကသဏ္ဌိတီ’’တိ။
သာတ္ထံ သဗျဉ္ဇနန္တိ ယဿ ဟိ ယာဂုဘတ္တဣတ္ထိပုရိသာဒိဝဏ္ဏနာနိဿိတာ ဒေသနာ ဟောတိ, န သော သာတ္ထံ ဒေသေတိ။ ဘဂဝါ ပန တထာရူပံ ဒေသနံ ပဟာယ စတုသတိပဋ္ဌာနာဒိနိဿိတံ ဒေသနံ ဒေသေတိ။ တသ္မာ ‘‘သာတ္ထံ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၆၉။)ဒေသေတီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ယဿ ပန ဒေသနာ ဧကဗျဉ္ဇနာဒိယုတ္တာ ဝါ သဗ္ဗနိရောဋ္ဌဗျဉ္ဇနာ ဝါ သဗ္ဗဝိဿဋ္ဌဗျဉ္ဇနာ ဝါ သဗ္ဗနိဂ္ဂဟိတဗျဉ္ဇနာ ဝါ, တဿ ဒမိဠကိရာတယဝနာဒိမိလက္ခာနံ ဘာသာ ဝိယ ဗျဉ္ဇနပါရိပူရိယာ အဘာဝတော အဗျဉ္ဇနာ နာမ ဒေသနာ ဟောတိ။ ဘဂဝါ ပန –
‘‘သိထိလံ ဓနိတဉ္စ ဒီဃရဿံ, လဟုကံ ဂရုကဉ္စ နိဂ္ဂဟီတံ၊
သမ္ဗန္ဓံ ဝဝတ္ထိတံ ဝိမုတ္တံ, ဒသဓာ ဗျဉ္ဇနဗုဒ္ဓိယာ ပဘေဒေါ’’တိ။ –
ဧဝံ ဝုတ္တံ ဒသဝိဓံ ဗျဉ္ဇနံ အမက္ခေတွာ ပရိပုဏ္ဏဗျဉ္ဇနမေဝ ကတွာ ဓမ္မံ ဒေသေတိ။ တသ္မာ ‘‘သဗျဉ္ဇနံ ကတွာ ဒေသေတီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ကေဝလပရိပုဏ္ဏန္တိ ဧတ္ထ ကေဝလန္တိ သကလာဓိဝစနံ။ ပရိပုဏ္ဏန္တိ အနူနာဓိကဝစနံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – သကလပရိပုဏ္ဏမေဝ ဒေသေတိ, ဧကဒေသနာပိ အပရိပုဏ္ဏာ နတ္ထီတိ။ ပရိသုဒ္ဓန္တိ နိရုပက္ကိလေသံ။ ယော ဟိ ‘‘ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ နိဿာယ လာဘံ ဝါ သက္ကာရံ ဝါ လဘိဿာမီ’’တိ ဒေသေတိ, တဿ အပရိသုဒ္ဓါ ဒေသနာ နာမ ဟောတိ။ ဘဂဝါ ပန လောကာမိသနိရပေက္ခော ဟိတဖရဏေနေဝ မေတ္တာဘာဝနာယ မုဒုဟဒယော ဥလ္လုမ္ပနသဘာဝသဏ္ဌိတေန စိတ္တေန ဒေသေတိ။ တသ္မာ ပရိသုဒ္ဓံ ဒေသေတီတိ ဝုစ္စတိ။ ဗြဟ္မစရိယံ ပကာသေတီတိ ဧတ္ထ ဗြဟ္မစရိယန္တိ သိက္ခတ္တယသင်္ဂဟိတံ သကလံ သာသနံ။ တသ္မာ ဗြဟ္မစရိယံ ပကာသေတီတိ သော ဓမ္မံ ဒေသေတိ အာဒိကလျာဏံ…ပေ… ပရိသုဒ္ဓံ, ဧဝံ ဒေသေန္တော စ သိက္ခတ္တယသင်္ဂဟိတံ သကလသာသနဗြဟ္မစရိယံ ပကာသေတီတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဗြဟ္မစရိယန္တိ သေဋ္ဌဋ္ဌေန ဗြဟ္မဘူတံ စရိယံ, ဗြဟ္မဘူတာနံ ဝါ ဗုဒ္ဓါဒီနံ စရိယန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။
သာဓု ခေါ ပနာတိ သုန္ဒရံ ခေါ ပန, အတ္ထာဝဟံ သုခါဝဟန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တထာရူပါနံ အရဟတန္တိ ယထာရူပေါ သော ဘဝံ ဂေါတမော, ဧဝရူပါနံ အနေကေဟိပိ ကပ္ပကောဋိသတသဟဿေဟိ ဒုလ္လဘဒဿနာနံ ဗျာမပ္ပဘာပရိက္ခိတ္တေဟိ အသီတိအနုဗျဉ္ဇနပဋိမဏ္ဍိတေဟိ ဒွတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏဝရေဟိ သမာကိဏ္ဏမနောရမသရီရာနံ အနပ္ပကဒဿနာနံ အတိမဓုရဓမ္မနိဂ္ဃေါသာနံ ယထာဘူတဂုဏာဓိဂမေန လောကေ အရဟန္တောတိ လဒ္ဓသဒ္ဒါနံ အရဟတံ။ ဒဿနံ ဟောတီတိ ပသာဒသောမ္မာနိ အက္ခီနိ ဥမ္မီလေတွာ ဒဿနမတ္တမ္ပိ သာဓု ဟောတိ။ သစေ ပန အဋ္ဌင်္ဂသမန္နာဂတေန ဗြဟ္မဿရေန ဓမ္မံ ဒေသေန္တဿ ဧကပဒမ္ပိ သောတုံ လဘိဿာမ, သာဓုတရံယေဝ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၇၀။)ဘဝိဿတီတိ ဧဝံ အဇ္ဈာသယံ ကတွာ။ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိံသူတိ သဗ္ဗကိစ္စာနိ ပဟာယ တုဋ္ဌမာနသာ အဂမံသု။ အဉ္ဇလိံ ပဏာမေတွာတိ ဧတေ ဥဘတောပက္ခိကာ, တေ ဧဝံ စိန္တေသုံ – ‘‘သစေ နော မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကာ စောဒေဿန္တိ ‘ကသ္မာ တုမှေ သမဏံ ဂေါတမံ ဝန္ဒိတ္ထာ’တိ, တေသံ ‘ကိံ အဉ္ဇလိကရဏမတ္တေနာပိ ဝန္ဒိတံ ဟောတီ’တိ ဝက္ခာမ။ သစေ နော သမ္မာဒိဋ္ဌိကာ စောဒေဿန္တိ ‘ကသ္မာ ဘဂဝန္တံ န ဝန္ဒိတ္ထာ’တိ, ‘ကိံ သီသေန ဘူမိံ ပဟရန္တေနေဝ ဝန္ဒိတံ ဟောတိ။ နနု အဉ္ဇလိကမ္မမ္ပိ ဝန္ဒနာ ဧဝါ’တိ ဝက္ခာမာ’’တိ။
နာမဂေါတ္တန္တိ, ‘‘ဘော ဂေါတမ, အဟံ အသုကဿ ပုတ္တော ဒတ္တော နာမ မိတ္တော နာမ ဣဓာဂတော’’တိ ဝဒန္တာ နာမံ သာဝေန္တိ နာမ။ ‘‘ဘော ဂေါတမ, အဟံ ဝါသေဋ္ဌော နာမ ကစ္စာနော နာမ ဣဓာဂတော’’တိ ဝဒန္တာ ဂေါတ္တံ သာဝေန္တိ နာမ။ ဧတေ ကိရ ဒလိဒ္ဒါ ဇိဏ္ဏကုလပုတ္တာ ‘‘ပရိသမဇ္ဈေ နာမဂေါတ္တဝသေန ပါကဋာ ဘဝိဿာမာ’’တိ ဧဝံ အကံသု။ ယေ ပန တုဏှီဘူတာ နိသီဒိံသု, တေ ကေရာဋိကာ စေဝ အန္ဓဗာလာ စ။ တတ္ထ ကေရာဋိကာ ‘‘ဧကံ ဒွေ ကထာသလ္လာပေ ကရောန္တေ ဝိဿာသိကော ဟောတိ, အထ ဝိဿာသေ သတိ ဧကံ ဒွေ ဘိက္ခာ အဒါတုံ န ယုတ္တ’’န္တိ တတော အတ္တာနံ မောစေန္တာ တုဏှီဘူတာ နိသီဒန္တိ။ အန္ဓဗာလာ အညာဏတာယေဝ အဝက္ခိတ္တမတ္တိကာပိဏ္ဍာ ဝိယ ယတ္ထ ကတ္ထစိ တုဏှီဘူတာ နိသီဒန္တိ။
ဝေနာဂပုရိကောတိ ဝေနာဂပုရဝါသီ။ ဧတဒဝေါစာတိ ပါဒန္တတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ကေသဂ္ဂါ တထာဂတဿ သရီရံ ဩလောကေန္တော အသီတိအနုဗျဉ္ဇနသမုဇ္ဇလေဟိ ဒွတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏေဟိ ပဋိမဏ္ဍိတံ သရီရာ နိက္ခမိတွာ သမန္တတော အသီတိဟတ္ထပ္ပဒေသံ အဇ္ဈောတ္ထရိတွာ ဌိတာဟိ ဆဗ္ဗဏ္ဏာဟိ ဃနဗုဒ္ဓရံသီဟိ သမ္ပရိဝါရိတံ တထာဂတဿ သရီရံ ဒိသွာ သဉ္ဇာတဝိမှယော ဝဏ္ဏံ ဘဏန္တော ဧတံ ‘‘အစ္ဆရိယံ, ဘော ဂေါတမာ’’တိအာဒိဝစနံ အဝေါစ။
တတ္ထ ယာဝဉ္စိဒန္တိ အဓိမတ္တပ္ပမာဏပရိစ္ဆေဒဝစနမေတံ။ တဿ ဝိပ္ပသန္နပဒေန သဒ္ဓိံ သမ္ဗန္ဓော။ ယာဝဉ္စ ဝိပ္ပသန္နာနိ အဓိမတ္တဝိပ္ပသန္နာနီတိ အတ္ထော။ ဣန္ဒြိယာနီတိ စက္ခာဒီနိ ဆ ဣန္ဒြိယာနိ။ တဿ ဟိ ပဉ္စန္နံ ဣန္ဒြိယာနံ ပတိဋ္ဌိတောကာသဿ ဝိပ္ပသန္နတံ ဒိသွာ တေသံ ဝိပ္ပသန္နတာ ပါကဋာ အဟောသိ။ ယသ္မာ ပန သာ မနေ ဝိပ္ပသန္နေယေဝ ဟောတိ, အဝိပ္ပသန္နစိတ္တာနဉှိ ဣန္ဒြိယပ္ပသာဒေါ နာမ နတ္ထိ, တသ္မာဿ မနိန္ဒြိယပ္ပသာဒေါပိ ပါကဋော အဟောသိ။ တံ ဧသ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၇၁။)ဝိပ္ပသန္နတံ ဂဟေတွာ ‘‘ဝိပ္ပသန္နာနိ ဣန္ဒြိယာနီ’’တိ အာဟ။ ပရိသုဒ္ဓေါတိ နိမ္မလော။ ပရိယောဒါတောတိ ပဘဿရော။ သာရဒံ ဗဒရပဏ္ဍုန္တိ သရဒကာလေ ဇာတံ နာတိသုပရိပက္ကံ ဗဒရံ။ တဉှိ ပရိသုဒ္ဓဉ္စေဝ ဟောတိ ပရိယောဒါတဉ္စ။ တာလပက္ကန္တိ သုပရိပက္ကတာလဖလံ။ သမ္ပတိ ဗန္ဓနာ ပမုတ္တန္တိ တံခဏညေဝ ဗန္ဓနာ ပမုတ္တံ။ တဿ ဟိ ဗန္ဓနမူလံ အပနေတွာ ပရမုခံ ကတွာ ဖလကေ ဌပိတဿ စတုရင်္ဂုလမတ္တံ ဌာနံ ဩလောကေန္တာနံ ပရိသုဒ္ဓံ ပရိယောဒါတံ ဟုတွာ ခါယတိ။ တံ သန္ဓာယေဝမာဟ။ နေက္ခံ ဇမ္ဗောနဒန္တိ သုရတ္တဝဏ္ဏဿ ဇမ္ဗောနဒသုဝဏ္ဏဿ ဃဋိကာ။ ဒက္ခကမ္မာရပုတ္တသုပရိကမ္မကတန္တိ ဒက္ခေန သုဝဏ္ဏကာရပုတ္တေန သုဋ္ဌု ကတပရိကမ္မံ။ ဥက္ကာမုခေ သုကုသလသမ္ပဟဋ္ဌန္တိ သုဝဏ္ဏကာရဥဒ္ဓနေ ပစိတွာ သုကုသလေန သုဝဏ္ဏကာရေန ဃဋ္ဋနပရိမဇ္ဇနဟံသနေန သုဋ္ဌု ပဟဋ္ဌံ သုပရိမဒ္ဒိတန္တိ အတ္ထော။ ပဏ္ဍုကမ္ဗလေ နိက္ခိတ္တန္တိ အဂ္ဂိနာ ပစိတွာ ဒီပိဒါဌာယ ဃံသိတွာ ဂေရုကပရိကမ္မံ ကတွာ ရတ္တကမ္ဗလေ ဌပိတံ။ ဘာသတေတိ သဉ္ဇာတဩဘာသတာယ ဘာသတေ။ တပတေတိ အန္ဓကာရဝိဒ္ဓံသနတာယ တပတေ။ ဝိရောစတီတိ ဝိဇ္ဇောတမာနံ ဟုတွာ ဝိရောစတိ, သောဘတီတိ အတ္ထော။
ဥစ္စာသယနမဟာသယနာနီတိ ဧတ္ထ အတိက္ကန္တပ္ပမာဏံ ဥစ္စာသယနံ နာမ, အာယတဝိတ္ထတံ အကပ္ပိယဘဏ္ဍံ မဟာသယနံ နာမ။ ဣဒါနိ တာနိ ဒဿေန္တော သေယျထိဒံ, အာသန္ဒီတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အာသန္ဒီတိ အတိက္ကန္တပ္ပမာဏံ အာသနံ။ ပလ္လင်္ကောတိ ပါဒေသု ဝါဠရူပါနိ ဌပေတွာ ကတော။ ဂေါနကောတိ ဒီဃလောမကော မဟာကောဇဝေါ။ စတုရင်္ဂုလာဓိကာနိ ကိရ တဿ လောမာနိ။ စိတ္တကောတိ ဝါနစိတ္တံ ဥဏ္ဏာမယတ္ထရဏံ။ ပဋိကာတိ ဥဏ္ဏာမယော သေတတ္ထရကော။ ပဋလိကာတိ ဃနပုပ္ဖေါ ဥဏ္ဏာမယတ္ထရကော, ယော အာမလကပဋ္ဋောတိပိ ဝုစ္စတိ။ တူလိကာတိ တိဏ္ဏံ တူလာနံ အညတရပုဏ္ဏာ တူလိကာ။ ဝိကတိကာတိ သီဟဗျဂ္ဃါဒိရူပဝိစိတြော ဥဏ္ဏာမယတ္ထရကော။ ဥဒ္ဒလောမီတိ ဥဘတောဒသံ ဥဏ္ဏာမယတ္ထရဏံ။ ကေစိ ဧကတော ဥဂ္ဂတပုပ္ဖန္တိ ဝဒန္တိ။ ဧကန္တလောမီတိ ဧကတောဒသံ ဥဏ္ဏာမယတ္ထရဏံ။ ကေစိ ဥဘတော ဥဂ္ဂတပုပ္ဖန္တိ ဝဒန္တိ။ ကဋ္ဋိဿန္တိ ရတနပရိသိဗ္ဗိတံ ကောသေယျကဋ္ဋိဿမယံ ပစ္စတ္ထရဏံ။ ကောသေယျန္တိ ရတနပရိသိဗ္ဗိတမေဝ ကောသိယသုတ္တမယံ ပစ္စတ္ထရဏံ။ ကုတ္တကန္တိ သောဠသန္နံ နာဋကိတ္ထီနံ ဌတွာ နစ္စနယောဂ္ဂံ ဥဏ္ဏာမယတ္ထရဏံ။ ဟတ္ထတ္ထရာဒယော ဟတ္ထိပိဋ္ဌာဒီသု အတ္ထရဏကအတ္ထရကာ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၇၂။)စေဝ ဟတ္ထိရူပါဒီနိ ဒဿေတွာ ကတအတ္ထရကာ စ။ အဇိနပ္ပဝေဏီတိ အဇိနစမ္မေဟိ မဉ္စပ္ပမာဏေန သိဗ္ဗိတွာ ကတပ္ပဝေဏီ။ သေသံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တတ္ထမေဝ။
နိကာမလာဘီတိ အတိကာမလာဘီ ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတလာဘီ။ အကိစ္ဆလာဘီတိ အဒုက္ခလာဘီ။ အကသိရလာဘီတိ ဝိပုလလာဘီ မဟန္တလာဘီ, ဥဠာရုဠာရာနေဝ လဘတိ မညေတိ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ အယံ ကိရ ဗြာဟ္မဏော သယနဂရုကော, သော ဘဂဝတော ဝိပ္ပသန္နိန္ဒြိယာဒိတံ ဒိသွာ ‘‘အဒ္ဓါ ဧသ ဧဝရူပေသု ဥစ္စာသယနမဟာသယနေသု နိသီဒတိ စေဝ နိပဇ္ဇတိ စ။ တေနဿ ဝိပ္ပသန္နာနိ ဣန္ဒြိယာနိ, ပရိသုဒ္ဓေါ ဆဝိဝဏ္ဏော ပရိယောဒါတော’’တိ မညမာနော ဣမံ သေနာသနဝဏ္ဏံ ကထေသိ။
လဒ္ဓါ စ ပန န ကပ္ပန္တီတိ ဧတ္ထ ကိဉ္စိ ကိဉ္စိ ကပ္ပတိ။ သုဒ္ဓကောသေယျဉှိ မဉ္စေပိ အတ္ထရိတုံ ဝဋ္ဋတိ, ဂေါနကာဒယော စ ဘူမတ္ထရဏပရိဘောဂေန, အာသန္ဒိယာ ပါဒေ ဆိန္ဒိတွာ, ပလ္လင်္ကဿ ဝါဠေ ဘိန္ဒိတွာ, တူလိကံ ဝိဇဋေတွာ ‘‘ဗိမ္ဗောဟနဉ္စ ကာတု’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၉၇) ဝစနတော ဣမာနိပိ ဧကေန ဝိဓာနေန ကပ္ပန္တိ။ အကပ္ပိယံ ပန ဥပါဒါယ သဗ္ဗာနေဝ န ကပ္ပန္တီတိ ဝုတ္တာနိ။
ဝနန္တညေဝ ပဝိသာမီတိ အရညံယေဝ ပဝိသာမိ။ ယဒေဝါတိ ယာနိယေဝ။ ပလ္လင်္ကံ အာဘုဇိတွာတိ သမန္တတော ဦရုဗဒ္ဓါသနံ ဗန္ဓိတွာ။ ဥဇုံ ကာယံ ပဏိဓာယာတိ အဋ္ဌာရသ ပိဋ္ဌိကဏ္ဋကေ ကောဋိယာ ကောဋိံ ပဋိပါဒေန္တော ဥဇုံ ကာယံ ဌပေတွာ။ ပရိမုခံ သတိံ ဥပဋ္ဌပေတွာတိ ကမ္မဋ္ဌာနာဘိမုခံ သတိံ ဌပေတွာ, ပရိဂ္ဂဟိတနိယျာနံ ဝါ ကတွာတိ အတ္ထော။ ဝုတ္တဉှေတံ – ‘‘ပရီတိ ပရိဂ္ဂဟဋ္ဌော။ မုခန္တိ နိယျာနဋ္ဌော။ သတီတိ ဥပဋ္ဌာနဋ္ဌော။ တေန ဝုစ္စတိ ပရိမုခံ သတိံ ဥပဋ္ဌပေတွာ’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၁၆၄)။ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရာမီတိ ပဋိလဘိတွာ ပစ္စက္ခံ ကတွာ ဝိဟရာမိ။ ဧဝံဘူတောတိ ဧဝံ ပဌမဇ္ဈာနာဒီသု အညတရသမင်္ဂီ ဟုတွာ။ ဒိဗ္ဗော မေ ဧသော တသ္မိံ သမယေ စင်္ကမော ဟောတီတိ စတ္တာရိ ဟိ ရူပဇ္ဈာနာနိ သမာပဇ္ဇိတွာ စင်္ကမန္တဿ စင်္ကမော ဒိဗ္ဗစင်္ကမော နာမ ဟောတိ, သမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာယ စင်္ကမန္တဿာပိ စင်္ကမော ဒိဗ္ဗစင်္ကမောယေဝ။ ဌာနာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ တထာ ဣတရေသု ဒွီသု ဝိဟာရေသု။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၇၃။)သော ဧဝံ ပဇာနာမိ ‘‘ရာဂေါ မေ ပဟီနော’’တိ မဟာဗောဓိပလ္လင်္ကေ အရဟတ္တမဂ္ဂေန ပဟီနရာဂမေဝ ဒဿေန္တော ‘‘သော ဧဝံ ပဇာနာမိ ရာဂေါ မေ ပဟီနော’’တိ အာဟ။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဣမိနာ ပန ကိံ ကထိတံ ဟောတီတိ? ပစ္စဝေက္ခဏာ ကထိတာ, ပစ္စဝေက္ခဏာယ ဖလသမာပတ္တိ ကထိတာ။ ဖလသမာပတ္တိဉှိ သမာပန္နဿပိ သမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌိတဿာပိ စင်္ကမာဒယော အရိယစင်္ကမာဒယော ဟောန္တိ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝါတိ။
၄။ သရဘသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၆၅။ စတုတ္ထေ ရာဇဂဟေတိ ဧဝံနာမကေ နဂရေ။ ဂိဇ္ဈကူဋေ ပဗ္ဗတေတိ ဂိဇ္ဈသဒိသာနိဿ ကူဋာနိ, ဂိဇ္ဈာ ဝါ တဿ ကူဋေသု ဝသန္တီတိ ဂိဇ္ဈကူဋော, တသ္မိံ ဂိဇ္ဈကူဋေ ပဗ္ဗတေ။ ဧတေနဿ ရာဇဂဟံ ဂေါစရဂါမံ ကတွာ ဝိဟရန္တဿ ဝသနဋ္ဌာနံ ဒဿိတံ။ ဂိဇ္ဈကူဋသ္မိဉှိ တထာဂတံ ဥဒ္ဒိဿ ဝိဟာရော ကာရိတော, ဂိဇ္ဈကူဋဝိဟာရောတွေဝဿ နာမံ။ တတ္ထာယံ တသ္မိံ သမယေ ဝိဟရတီတိ။ သရဘော နာမ ပရိဗ္ဗာဇကော အစိရပက္ကန္တော ဟောတီတိ သရဘောတိ ဧဝံနာမကော ပရိဗ္ဗာဇကော ဣမသ္မိံ သာသနေ ပဗ္ဗဇိတွာ နစိရဿေဝ ပက္ကန္တော ဟောတိ, အဓုနာ ဝိဗ္ဘန္တောတိ အတ္ထော။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေ ဟိ လောကေ ဥပ္ပန္နေ တိတ္ထိယာ နဋ္ဌလာဘသက္ကာရာ အဟေသုံ, တိဏ္ဏံ ရတနာနံ မဟာလာဘသက္ကာရော ဥပ္ပဇ္ဇိ။ ယထာဟ –
‘‘တေန ခေါ ပန သမယေန ဘဂဝါ သက္ကတော ဟောတိ ဂရုကတော မာနိတော ပူဇိတော အပစိတော လာဘီ စီဝရပိဏ္ဍပါတသေနာသနဂိလာနပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရာနံ။ အညတိတ္ထိယာ ပန ပရိဗ္ဗာဇကာ အသက္ကတာ ဟောန္တိ အဂရုကတာ အမာနိတာ အပူဇိတာ န လာဘိနော စီဝရပိဏ္ဍပါတသေနာသနဂိလာနပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရာန’’န္တိ (ဥဒါ။၁၄၊ သံ။နိ။၁။၂။၇၀)။
တေ ဧဝံ ပရိဟီနလာဘသက္ကာရာ ပဉ္စသတမတ္တာ ဧကသ္မိံ ပရိဗ္ဗာဇကာရာမေ သန္နိပတိတွာ သမ္မန္တယိံသု – ‘‘ဘော, မယံ သမဏဿ ဂေါတမဿ ဥပ္ပန္နကာလတော ပဋ္ဌာယ ဟတလာဘသက္ကာရာ ဇာတာ, သမဏဿ ဂေါတမဿ သာဝကာနဉ္စဿ ဧကံ အဝဏ္ဏံ ဥပဓာရေထ, အဝဏ္ဏံ ပတ္ထရိတွာ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၇၄။)ဧတဿ သာသနံ ဂရဟိတွာ အမှာကံ လာဘသက္ကာရံ ဥပ္ပါဒေဿာမာ’’တိ။ တေ ဝဇ္ဇံ ဩလောကေန္တာ – ‘‘တီသု ဒွါရေသု အာဇီဝေ စာတိ စတူသုပိ ဌာနေသု သမဏဿ ဂေါတမဿ ဝဇ္ဇံ ပဿိတုံ န သက္ကာ, ဣမာနိ စတ္တာရိ ဌာနာနိ မုဉ္စိတွာ အညတ္ထ ဩလောကေထာ’’တိ အာဟံသု။ အထ နေသံ အန္တရေ ဧကော ဧဝမာဟ – ‘‘အဟံ အညံ န ပဿာမိ, ဣမေ အနွဍ္ဎမာသံ သန္နိပတိတွာ ဒွါရဝါတပါနာနိ ပိဓာယ သာမဏေရာနမ္ပိ ပဝေသနံ န ဒေန္တိ။ ဇီဝိတသဒိသာပိ ဥပဋ္ဌာကာ ဒဋ္ဌုံ န လဘန္တိ, အာဝဋ္ဋနိမာယံ ဩသာရေတွာ ဩသာရေတွာ ဇနံ အာဝဋ္ဋေတွာ အာဝဋ္ဋေတွာ ခါဒန္တိ။ သစေ တံ မယံ အာဟရိတုံ သက္ခိဿာမ, ဧဝံ နော လာဘသက္ကာရဥဠာရော ဘဝိဿတီ’’တိ။ အပရောပိ ဧဝမေဝ ဝဒန္တော ဥဋ္ဌာသိ။ သဗ္ဗေ ဧကဝါဒါ အဟေသုံ။ တတော အာဟံသု – ‘‘ယော တံ အာဟရိတုံ သက္ခိဿတိ, တံ မယံ အမှာကံ သမယေ ဇေဋ္ဌကံ ကရိဿာမာ’’တိ။
တတော ကောဋိတော ပဋ္ဌာယ ‘‘တွံ သက္ခိဿသိ, တွံ သက္ခိဿသီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘အဟံ န သက္ခိဿာမိ, အဟံ န သက္ခိဿာမီ’’တိ ဗဟူဟိ ဝုတ္တေ သရဘံ ပုစ္ဆိံသု – ‘‘တွံ သက္ခိဿသိ အာစရိယာ’’တိ။ သော အာဟ – ‘‘အဂရု ဧတံ အာဟရိတုံ, သစေ တုမှေ အတ္တနော ကထာယ ဌတွာ မံ ဇေဋ္ဌကံ ကရိဿထာ’’တိ။ အဂရု ဧတမာစရိယ အာဟရ, တွံ ကတောယေဝါသိ အမှေဟိ ဇေဋ္ဌကောတိ။ သော အာဟ – ‘‘တံ အာဟရန္တေန ထေနေတွာ ဝါ ဝိလုမ္ပိတွာ ဝါ အာဟရိတုံ န သက္ကာ, သမဏဿ ပန ဂေါတမဿ သာဝကသဒိသေန ဟုတွာ တဿ သာဝကေ ဝန္ဒိတွာ ဝတ္တပဋိဝတ္တံ ကတွာ တေသံ ပတ္တေ ဘတ္တံ ဘုဉ္ဇိတွာ အာဟရိတုံ သက္ကာ။ ရုစ္စတိ ဝေါ ဧတဿ ဧတ္တကဿ ကိရိယာ’’တိ။ ယံကိဉ္စိ ကတွာ အာဟရိတွာ စ နော ဒေဟီတိ။ တေန ဟိ မံ ဒိသွာ အပဿန္တာ ဝိယ ဘဝေယျာထာတိ ပရိဗ္ဗာဇကာနံ သညံ ဒတွာ ဒုတိယဒိဝသေ ပါတောဝ ဥဋ္ဌာယ ဂိဇ္ဈကူဋမဟာဝိဟာရံ ဂန္တွာ ဒိဋ္ဌဒိဋ္ဌာနံ ဘိက္ခူနံ ပဉ္စပတိဋ္ဌိတေန ပါဒေ ဝန္ဒိ။ ဘိက္ခူ အာဟံသု – ‘‘အညေ ပရိဗ္ဗာဇကာ စဏ္ဍာ ဖရုသာ, အယံ ပန သဒ္ဓေါ ဘဝိဿတိ ပသန္နော’’တိ။ ဘန္တေ, တုမှေ ဉတွာ ယုတ္တဋ္ဌာနသ္မိံယေဝ ပဗ္ဗဇိတာ, မယံ ပန အနုပဓာရေတွာ အတိတ္ထေနေဝ ပက္ခန္တာ အနိယျာနိကမဂ္ဂေ ဝိစရာမာတိ။ သော ဧဝံ ဝတွာ ဒိဋ္ဌေ ဒိဋ္ဌေ ဘိက္ခူ ပုနပ္ပုနံ ဝန္ဒတိ, နှာနောဒကာဒီနိ ပဋိယာဒေတိ, ဒန္တကဋ္ဌံ ကပ္ပိယံ ကရောတိ, ပါဒေ ဓောဝတိ မက္ခေတိ, အတိရေကဘတ္တံ လဘိတွာ ဘုဉ္ဇတိ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၇၅။)တံ ဣမိနာ နီဟာရေန ဝသန္တံ ဧကော မဟာထေရော ဒိသွာ, ‘‘ပရိဗ္ဗာဇက, တွံ သဒ္ဓေါ ပသန္နော, ကိံ န ပဗ္ဗဇသီ’’တိ။ ကော မံ, ဘန္တေ, ပဗ္ဗာဇေဿတိ။ မယဉှိ စိရကာလံ ဘဒန္တာနံ ပစ္စတ္ထိကာ ဟုတွာ ဝိစရိမှာတိ။ ထေရော ‘‘သစေ တွံ ပဗ္ဗဇိတုကာမော, အဟံ တံ ပဗ္ဗာဇေဿာမီ’’တိ ဝတွာ ပဗ္ဗာဇေသိ။ သော ပဗ္ဗဇိတကာလတော ပဋ္ဌာယ နိရန္တရံ ဝတ္တပဋိဝတ္တမကာသိ။ အထ နံ ထေရော ဝတ္တေ ပသီဒိတွာ နစိရဿေဝ ဥပသမ္ပာဒေသိ။ သော ဥပေါသထဒိဝသေ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ ဥပေါသထဂ္ဂံ ပဝိသိတွာ ဘိက္ခူ မဟန္တေန ဥဿာဟေန ပါတိမောက္ခံ ပဂ္ဂဏှန္တေ ဒိသွာ ‘‘ဣမိနာ နီဟာရေန ဩသာရေတွာ ဩသာရေတွာ လောကံ ခါဒန္တိ, ကတိပါဟေန ဟရိဿာမီ’’တိ စိန္တေသိ။ သော ပရိဝေဏံ ဂန္တွာ ဥပဇ္ဈာယံ ဝန္ဒိတွာ, ‘‘ဘန္တေ, ကော နာမော အယံ ဓမ္မော’’တိ ပုစ္ဆိ။ ပါတိမောက္ခော နာမ, အာဝုသောတိ။ ဥတ္တမဓမ္မော ဧသ, ဘန္တေ, ဘဝိဿတီတိ။ အာမ, အာဝုသော, သကလသာသနဓာရဏီ အယံ သိက္ခာတိ။ ဘန္တေ, သစေ ဧသ သိက္ခာဓမ္မော ဥတ္တမော, ဣမမေဝ ပဌမံ ဂဏှာမီတိ။ ဂဏှာဝုသောတိ ထေရော သမ္ပဋိစ္ဆိ။ သော ဂဏှန္တော ပရိဗ္ဗာဇကေ ပဿိတွာ ‘‘ကီဒိသံ အာစရိယာ’’တိ ပုစ္ဆိတော, ‘‘အာဝုသော, မာ စိန္တယိတ္ထ, ကတိပါဟေန အာဟရိဿာမီ’’တိ ဝတွာ နစိရဿေဝ ဥဂ္ဂဏှိတွာ ဥပဇ္ဈာယံ အာဟ – ‘‘ဧတ္တကမေဝ, ဘန္တေ, ဥဒါဟု အညမ္ပိ အတ္ထီ’’တိ။ ဧတ္တကမေဝ, အာဝုသောတိ။
သော ပုနဒိဝသေ ယထာနိဝတ္ထပါရုတောဝ ဂဟိတနီဟာရေနေဝ ပတ္တံ ဂဟေတွာ ဂိဇ္ဈကူဋာ နိက္ခမ္မ ပရိဗ္ဗာဇကာရာမံ အဂမာသိ။ ပရိဗ္ဗာဇကာ ဒိသွာ ‘‘ကီဒိသံ, အာစရိယ, နာသက္ခိတ္ထ မညေ အာဝဋ္ဋနိမာယံ အာဟရိတု’’န္တိ တံ ပရိဝါရယိံသု။ မာ စိန္တယိတ္ထ, အာဝုသော, အာဟဋာ မေ အာဝဋ္ဋနိမာယာ, ဣတော ပဋ္ဌာယ အမှာကံ လာဘသက္ကာရော မဟာ ဘဝိဿတိ။ တုမှေ အညမညံ သမဂ္ဂါ ဟောထ, မာ ဝိဝါဒံ အကတ္ထာတိ။ သစေ တေ, အာစရိယ, သုဂ္ဂဟိတာ, အမှေပိ နံ ဝါစေဟီတိ။ သော အာဒိတော ပဋ္ဌာယ ပါတိမောက္ခံ ဩသာရေသိ။ အထ တေ သဗ္ဗေပိ – ‘‘ဧထ, ဘော, နဂရေ ဝိစရန္တာ သမဏဿ ဂေါတမဿ အဝဏ္ဏံ ကထေဿာမာ’’တိ အနုဂ္ဃါဋိတေသုယေဝ နဂရဒွါရေသု ဒွါရသမီပံ ဂန္တွာ ဝိဝဋေန ဒွါရေန သဗ္ဗပဌမံ ပဝိသိံသု။ ဧဝံ သလိင်္ဂေနေဝ အပက္ကန္တံ တံ ပရိဗ္ဗာဇကံ သန္ဓာယ – ‘‘သရဘော နာမ ပရိဗ္ဗာဇကော အစိရပက္ကန္တော ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တံ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၇၆။)တံ ဒိဝသံ ပန ဘဂဝါ ပစ္စူသသမယေ လောကံ ဩလောကေန္တော ဣဒံ အဒ္ဒသ – ‘‘အဇ္ဇ သရဘော ပရိဗ္ဗာဇကော နဂရေ ဝိစရိတွာ ပကာသနီယကမ္မံ ကရိဿတိ, တိဏ္ဏံ ရတနာနံ အဝဏ္ဏံ ကထေန္တော ဝိသံ သိဉ္စိတွာ ပရိဗ္ဗာဇကာရာမံ ဂမိဿတိ, အဟမ္ပိ တတ္ထေဝ ဂမိဿာမိ, စတဿောပိ ပရိသာ တတ္ထေဝ ဩသရိဿန္တိ။ တသ္မိံ သမာဂမေ စတုရာသီတိ ပါဏသဟဿာနိ အမတပါနံ ပိဝိဿန္တီ’’တိ။ တတော ‘‘တဿ ဩကာသော ဟောတု, ယထာရုစိယာ အဝဏ္ဏံ ပတ္ထရတူ’’တိ စိန္တေတွာ အာနန္ဒတ္ထေရံ အာမန္တေသိ – ‘‘အာနန္ဒ, အဋ္ဌာရသသု မဟာဝိဟာရေသု ဘိက္ခုသံဃဿ မယာ သဒ္ဓိံယေဝ ပိဏ္ဍာယ စရိတုံ အာရောစေဟီ’’တိ။ ထေရော တထာ အကာသိ။ ဘိက္ခူ ပတ္တစီဝရမာဒါယ သတ္ထာရမေဝ ပရိဝါရယိံသု။ သတ္ထာ ဘိက္ခုသံဃံ အာဒါယ ဒွါရဂါမသမီပေယေဝ ပိဏ္ဍာယ စရိ။ သရဘောပိ ပရိဗ္ဗာဇကေဟိ သဒ္ဓိံ နဂရံ ပဝိဋ္ဌော တတ္ထ တတ္ထ ပရိသမဇ္ဈေ ရာဇဒွါရဝီထိစတုက္ကာဒီသု စ ဂန္တွာ ‘‘အညာတော မယာ သမဏာနံ သကျပုတ္တိယာနံ ဓမ္မော’’တိအာဒီနိ အဘာသိ။ တံ သန္ဓာယ သော ရာဇဂဟေ ပရိသတိ ဧဝံ ဝါစံ ဘာသတီတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အညာတောတိ ဉာတော အဝဗုဒ္ဓေါ, ပါကဋံ ကတွာ ဥဂ္ဂဟိတောတိ ဒီပေတိ။ အညာယာတိ ဇာနိတွာ။ အပက္ကန္တောတိ သလိင်္ဂေနေဝ အပက္ကန္တော။ သစေ ဟိ သမဏဿ ဂေါတမဿ သာသနေ ကောစိ သာရော အဘဝိဿ, နာဟံ အပက္ကမိဿံ။ တဿ ပန သာသနံ အသာရံ နိဿာရံ, အာဝဋ္ဋနိမာယံ ဩသာရေတွာ သမဏာ လောကံ ခါဒန္တီတိ ဧဝမတ္ထံ ဒီပေန္တော ဧဝမာဟ။
အထ ခေါ သမ္ဗဟုလာ ဘိက္ခူတိ အထ ဧဝံ တသ္မိံ ပရိဗ္ဗာဇကေ ဘာသမာနေ အရညဝါသိနော ပဉ္စသတာ ဘိက္ခူ ‘‘အသုကဋ္ဌာနံ နာမ သတ္ထာ ပိဏ္ဍာယ စရိတုံ ဂတော’’တိ အဇာနန္တာ ဘိက္ခာစာရဝေလာယံ ရာဇဂဟံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသိံသု။ တေ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ အဿောသုန္တိ သုဏိံသု။ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိံသူတိ ‘‘ဣမံ ကာရဏံ ဒသဗလဿ အာရောစေဿာမာ’’တိ ဥပသင်္ကမိံသု။
သိပ္ပိနိကာတီရန္တိ သိပ္ပိနိကာတိ ဧဝံနာမိကာယ နဒိယာ တီရံ။ အဓိဝါသေသိ ဘဂဝါ တုဏှီဘာဝေနာတိ ကာယင်္ဂဝါစင်္ဂါနိ အစောပေတွာ အဗ္ဘန္တရေ ခန္တိံ ဓာရေတွာ စိတ္တေနေဝ အဓိဝါသေသီတိ အတ္ထော။ ဧဝံ အဓိဝါသေတွာ ပုန စိန္တေသိ – ‘‘ကိံ နု ခေါ အဇ္ဇ မယာ သရဘဿ ဝါဒံ မဒ္ဒိတုံ ဂစ္ဆန္တေန ဧကကေန
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၇၇။)ဂန္တဗ္ဗံ, ဥဒါဟု ဘိက္ခုသံဃပရိဝုတေနာ’’တိ။ အထဿ ဧတဒဟောသိ – သစာဟံ ဘိက္ခုသံဃပရိဝုတော ဂမိဿာမိ, မဟာဇနော ဧဝံ စိန္တေဿတိ – ‘‘သမဏော ဂေါတမော ဝါဒုပ္ပတ္တိဋ္ဌာနံ ဂစ္ဆန္တော ပက္ခံ ဥက္ခိပိတွာ ဂန္တွာ ပရိသဗလေန ဥပ္ပန္နံ ဝါဒံ မဒ္ဒတိ, ပရဝါဒီနံ သီသံ ဥက္ခိပိတုံ န ဒေတီ’’တိ။ န ခေါ ပန မယှံ ဥပ္ပန္နေ ဝါဒေ ပရံ ဂဟေတွာ မဒ္ဒနကိစ္စံ အတ္ထိ, အဟမေဝ ဂန္တွာ မဒ္ဒိဿာမိ။ အနစ္ဆရိယံ စေတံ ယွာဟံ ဣဒါနိ ဗုဒ္ဓဘူတော အတ္တနော ဥပ္ပန္နံ ဝါဒံ မဒ္ဒေယျံ, စရိယံ စရဏကာလေ အဟေတုကပဋိသန္ဓိယံ နိဗ္ဗတ္တေနာပိ ဟိ မယာ ဝဟိတဗ္ဗံ ဓုရံ အညော ဝဟိတုံ သမတ္ထော နာမ နာဟောသိ။ ဣမဿ ပနတ္ထဿ သာဓနတ္ထံ –
‘‘ယတော ယတော ဂရု ဓုရံ, ယတော ဂမ္ဘီရဝတ္တနီ၊
တဒါဿု ကဏှံ ယုဉ္ဇေန္တိ, သွာဿု တံ ဝဟတေ ဓုရ’’န္တိ။ (ဇာ။ ၁။၁။၂၉) –
ဣဒံ ကဏှဇာတကံ အာဟရိတဗ္ဗံ။ အတီတေ ကိရ ဧကော သတ္ထဝါဟော ဧကိဿာ မဟလ္လိကာယ ဂေဟေ နိဝါသံ ဂဏှိ။ အထဿ ဧကိဿာ ဓေနုယာ ရတ္တိဘာဂသမနန္တရေ ဂဗ္ဘဝုဋ္ဌာနံ အဟောသိ။ သာ ဧကံ ဝစ္ဆကံ ဝိဇာယိ။ မဟလ္လိကာယ ဝစ္ဆကံ ဒိဋ္ဌကာလတော ပဋ္ဌာယ ပုတ္တသိနေဟော ဥဒပါဒိ။ ပုနဒိဝသေ သတ္ထဝါဟပုတ္တော – ‘‘တဝ ဂေဟဝေတနံ ဂဏှာဟီ’’တိ အာဟ။ မဟလ္လိကာ ‘‘မယှံ အညေန ကိစ္စံ န အတ္ထိ, ဣမမေဝ ဝစ္ဆကံ ဒေဟီ’’တိ အာဟ။ ဂဏှ, အမ္မာတိ။ သာ တံ ဂဏှိတွာ ခီရံ ပါယေတွာ ယာဂုဘတ္တတိဏာဒီနိ ဒဒမာနာ ပေါသေသိ။ သော ဝုဒ္ဓိမနွာယ ပရိပုဏ္ဏရူပေါ ဗလဝီရိယသမ္ပန္နော အဟောသိ သမ္ပန္နာစာရော, ကာဠကော နာမ နာမေန။ အထေကဿ သတ္ထဝါဟဿ ပဉ္စဟိ သကဋသတေဟိ အာဂစ္ဆန္တဿ ဥဒကဘိန္နဋ္ဌာနေ သကဋစက္ကံ လဂ္ဂိ။ သော ဒသပိ ဝီသမ္ပိ တိံသမ္ပိ ယောဇေတွာ နီဟရာပေတုံ အသက္ကောန္တော ကာဠကံ ဥပသင်္ကမိတွာ အာဟ – ‘‘တာတ, တဝ ဝေတနံ ဒဿာမိ, သကဋံ မေ ဥက္ခိပိတွာ ဒေဟီ’’တိ။ ဧဝဉ္စ ပန ဝတွာ တံ အာဒါယ – ‘‘အညော ဣမိနာ သဒ္ဓိံ ဓုရံ ဝဟိတုံ သမတ္ထော နတ္ထီ’’တိ ဓုရသကဋေ ယောတ္တံ ဗန္ဓိတွာ တံ ဧကကံယေဝ ယောဇေသိ။ သော တံ သကဋံ ဥက္ခိပိတွာ ထလေ ပတိဋ္ဌာပေတွာ ဧတေနေဝ နိဟာရေန ပဉ္စ သကဋသတာနိ နီဟရိ။ သော သဗ္ဗပစ္ဆိမသကဋံ နီဟရိတွာ မောစိယမာနော ‘‘သု’’န္တိ ကတွာ သီသံ ဥက္ခိပိ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၇၈။)သတ္ထဝါဟော ‘‘အယံ ဧတ္တကာနိ သကဋာနိ ဥက္ခိပန္တော ဧဝံ န အကာသိ, ဝေတနတ္ထံ မညေ ကရောတီ’’တိ သကဋဂဏနာယ ကဟာပဏေ ဂဟေတွာ ပဉ္စသတဘဏ္ဍိကံ တဿ ဂီဝါယ ဗန္ဓာပေသိ။ သော အညေသံ အတ္တနော သန္တိကံ အလ္လီယိတုံ အဒေန္တော ဥဇုကံ ဂေဟမေဝ အဂမာသိ။ မဟလ္လိကာ ဒိသွာ မောစေတွာ ကဟာပဏဘာဝံ ဉတွာ ‘‘ကသ္မာ, ပုတ္တ, ဧဝမကာသိ, မာ တွံ ‘မယာ ကမ္မံ ကတွာ အာဘတေန အယံ ဇီဝိဿတီ’တိ သညမကာသီ’’တိ ဝတွာ ဂေါဏံ ဥဏှောဒကေန နှာပေတွာ တေလေန အဗ္ဘဉ္ဇိတွာ ‘‘ဣတော ပဋ္ဌာယ ပုန မာ ဧဝမကာသီ’’တိ ဩဝဒိ။ ဧဝံ သတ္ထာ ‘‘စရိယံ စရဏကာလေ အဟေတုကပဋိသန္ဓိယံ နိဗ္ဗတ္တေနာပိ ဟိ မယာ ဝဟိတဗ္ဗဓုရံ အညော ဝဟိတုံ သမတ္ထော နာမ နာဟောသီ’’တိ စိန္တေတွာ ဧကကောဝ အဂမာသိ။ တံ ဒဿေတုံ အထ ခေါ ဘဂဝါ သာယနှသမယံ ပဋိသလ္လာနာ ဝုဋ္ဌိတောတိအာဒိ ဝုတ္တံ။
တတ္ထ ပဋိသလ္လာနာတိ ပုထုတ္တာရမ္မဏေဟိ စိတ္တံ ပဋိသံဟရိတွာ သလ္လာနတော, ဖလသမာပတ္တိတောတိ အတ္ထော။ တေနုပသင်္ကမီတိ ပရိဗ္ဗာဇကေသု သကလနဂရေ ပကာသနီယကမ္မံ ကတွာ နဂရာ နိက္ခမ္မ ပရိဗ္ဗာဇကာရာမေ သန္နိပတိတွာ ‘‘သစေ, အာဝုသော သရဘ, သမဏော ဂေါတမော အာဂမိဿတိ, ကိံ ကရိဿသီ’’တိ။ သမဏေ ဂေါတမေ ဧကံ ကရောန္တေ အဟံ ဒွေ ကရိဿာမိ, ဒွေ ကရောန္တေ စတ္တာရိ, စတ္တာရိ ကရောန္တေ ပဉ္စ, ပဉ္စ ကရောန္တေ ဒသ, ဒသ ကရောန္တေ ဝီသတိ, ဝီသတိ ကရောန္တေ တိံသံ, တိံသံ ကရောန္တေ စတ္တာလီသံ, စတ္တာလီသံ ကရောန္တေ ပညာသံ, ပညာသံ ကရောန္တေ သတံ, သတံ ကရောန္တေ သဟဿံ ကရိဿာမီတိ ဧဝံ အညမညံ သီဟနာဒကထံ သမုဋ္ဌာပေတွာ နိသိန္နေသု ဥပသင်္ကမိ။
ဥပသင်္ကမန္တော ပန ယသ္မာ ပရိဗ္ဗာဇကာရာမဿ နဂရမဇ္ဈေနေဝ မဂ္ဂေါ, တသ္မာ သုရတ္တဒုပဋ္ဋံ နိဝါသေတွာ သုဂတမဟာစီဝရံ ပါရုပိတွာ ဝိဿဋ္ဌဗလော ရာဇာ ဝိယ ဧကကောဝ နဂရမဇ္ဈေန အဂမာသိ။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကာ ဒိသွာ ‘‘ပရိဗ္ဗာဇကာ သမဏဿ ဂေါတမဿ ပကာသနီယကမ္မံ ကရောန္တာ အဝဏ္ဏံ ပတ္ထရိံသု, သော ဧတေ အနုဝတ္တိတွာ သညာပေတုံ ဂစ္ဆတိ မညေ’’တိ အနုဗန္ဓိံသု။ သမ္မာဒိဋ္ဌိကာပိ ‘‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ပတ္တစီဝရံ အာဒါယ ဧကကောဝ နိက္ခန္တော, အဇ္ဇ သရဘေန သဒ္ဓိံ မဟာဓမ္မသင်္ဂါမော ဘဝိဿတိ။ မယမ္ပိ တသ္မိံ သမာဂမေ ကာယသက္ခိနော ဘဝိဿာမာ’’တိ အနုဗန္ဓိံသု။ သတ္ထာ ပဿန္တဿေဝ မဟာဇနဿ ပရိဗ္ဗာဇကာရာမံ ဥပသင်္ကမိ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၇၉။)ပရိဗ္ဗာဇကာ ရုက္ခာနံ ခန္ဓဝိဋပသာခန္တရေဟိ သမုဂ္ဂစ္ဆန္တာ ဆဗ္ဗဏ္ဏဃနဗုဒ္ဓရသ္မိယော ဒိသွာ ‘‘အညဒါ ဧဝရူပေါ ဩဘာသော နာမ နတ္ထိ, ကိံ နု ခေါ ဧတ’’န္တိ ဥလ္လောကေတွာ ‘‘သမဏော ဂေါတမော အာဂစ္ဆတီ’’တိ အာဟံသု။ တံ သုတွာဝ သရဘော ဇာဏုကန္တရေ သီသံ ဌပေတွာ အဓောမုခေါ နိသီဒိ။ ဧဝံ တသ္မိံ သမယေ ဘဂဝါ တံ အာရာမံ ဥပသင်္ကမိတွာ ပညတ္တေ အာသနေ နိသီဒိ။ တထာဂတော ဟိ ဇမ္ဗုဒီပတလေ အဂ္ဂကုလေ ဇာတတ္တာ အဂ္ဂါသနာရဟောတိဿ သဗ္ဗတ္ထ အာသနံ ပညတ္တမေဝ ဟောတိ။ ဧဝံ ပညတ္တေ မဟာရဟေ ဗုဒ္ဓါသနေ နိသီဒိ။
တေ ပရိဗ္ဗာဇကာ သရဘံ ပရိဗ္ဗာဇကံ ဧတဒဝေါစုန္တိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေ ကိရ သရဘေန သဒ္ဓိံ ဧတ္တကံ ကထေန္တေယေဝ ဘိက္ခုသံဃော သတ္ထု ပဒါနုပဒိကော ဟုတွာ ပရိဗ္ဗာဇကာရာမံ သမ္ပာပုဏိ, စတဿောပိ ပရိသာ ပရိဗ္ဗာဇကာရာမေယေဝ ဩသရိံသု။ တတော တေ ပရိဗ္ဗာဇကာ ‘‘အစ္ဆရိယံ သမဏဿ ဂေါတမဿ ကမ္မံ, သကလနဂရံ ဝိစရိတွာ အဝဏ္ဏံ ပတ္ထရိတွာ ပကာသနီယကမ္မံ ကတွာ အာဂတာနံ ဝေရီနံ ပဋိသတ္တူနံ ပစ္စာမိတ္တာနံ သန္တိကံ အာဂန္တွာ ထောကမ္ပိ ဝိဂ္ဂါဟိကကထံ န ကထေသိ, အာဂတကာလတော ပဋ္ဌာယ သတပါကတေလေန မက္ခေန္တော ဝိယ အမတပါနံ ပါယေန္တော ဝိယ မဓုရကထံ ကထေတီ’’တိ သဗ္ဗေပိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ အနုဝတ္တန္တာ ဧတဒဝေါစုံ။
ယာစေယျာသီတိ အာယာစေယျာသိ ပတ္ထေယျာသိ ပိဟေယျာသိ။ တုဏှီဘူတောတိ တုဏှီဘာဝံ ဥပဂတော။ မင်္ကုဘူတောတိ နိတ္တေဇတံ အာပန္နော။ ပတ္တက္ခန္ဓောတိ ဩနတဂီဝေါ။ အဓောမုခေါတိ ဟေဋ္ဌာမုခေါ။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ တေ ပဋိဇာနတောတိ ‘‘အဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ, သဗ္ဗေ ဓမ္မာ မယာ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ’’တိ ဧဝံ ပဋိဇာနတော တဝ။ အနဘိသမ္ဗုဒ္ဓါတိ ဣမေ နာမ ဓမ္မာ တယာ အနဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ။ တတ္ထာတိ တေသု အနဘိသမ္ဗုဒ္ဓါတိ ဧဝံ ဒဿိတဓမ္မေသု။ အညေန ဝါ အညံ ပဋိစရိဿတီတိ အညေန ဝါ ဝစနေန အညံ ဝစနံ ပဋိစ္ဆာဒေဿတိ, အညံ ပုစ္ဆိတော အညံ ကထေဿတီတိ အဓိပ္ပါယော။ ဗဟိဒ္ဓါ ကထံ အပနာမေဿတီတိ ဗဟိဒ္ဓါ အညံ အာဂန္တုကကထံ အာဟရန္တော ပုရိမကထံ အပနာမေဿတိ။ အပ္ပစ္စယန္တိ အနဘိရဒ္ဓိံ အတုဋ္ဌာကာရံ ပါတုကရိဿတီတိ ပါကဋံ ကရိဿတိ။ ဧတ္ထ စ အပ္ပစ္စယေန ဒေါမနဿံ ဝုတ္တံ, ပုရိမေဟိ ဒွီဟိ မန္ဒဗလဝဘေဒေါ ကောဓောယေဝ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၈၀။)ဧဝံ ဘဂဝါ ပဌမဝေသာရဇ္ဇေန သီဟနာဒံ နဒိတွာ ပုန ဒုတိယာဒီဟိ နဒန္တော ယော ခေါ မံ ပရိဗ္ဗာဇကာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ယဿ ခေါ ပန တေ အတ္ထာယ ဓမ္မော ဒေသိတောတိ ယဿ မဂ္ဂဿ ဝါ ဖလဿ ဝါ အတ္ထာယ တယာ စတုသစ္စဓမ္မော ဒေသိတော။ သော န နိယျာတီတိ သော ဓမ္မော န နိယျာတိ န နိဂ္ဂစ္ဆတိ, န တံ အတ္ထံ သာဓေတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တက္ကရဿာတိ ယော နံ ကရောတိ, တဿ ပဋိပတ္တိပူရကဿ ပုဂ္ဂလဿာတိ အတ္ထော။ သမ္မာ ဒုက္ခက္ခယာယာတိ ဟေတုနာ နယေန ကာရဏေန သကလဿ ဝဋ္ဋဒုက္ခဿ ခယာယ။ အထ ဝါ ယဿ ခေါ ပန တေ အတ္ထာယ ဓမ္မော ဒေသိတောတိ ယဿ တေ အတ္ထာယ ဓမ္မော ဒေသိတော။ သေယျထိဒံ – ရာဂပဋိဃာတတ္ထာယ အသုဘကမ္မဋ္ဌာနံ, ဒေါသပဋိဃာတတ္ထာယ မေတ္တာဘာဝနာ, မောဟပဋိဃာတတ္ထာယ ပဉ္စ ဓမ္မာ, ဝိတက္ကုပစ္ဆေဒါယ အာနာပါနဿတိ။ သော န နိယျာတိ တက္ကရဿ သမ္မာ ဒုက္ခက္ခယာယာတိ သော ဓမ္မော ယော နံ ယထာဒေသိတံ ကရောတိ, တဿ တက္ကရဿ သမ္မာ ဟေတုနာ နယေန ကာရဏေန ဝဋ္ဋဒုက္ခက္ခယာယ န နိယျာတိ န နိဂ္ဂစ္ဆတိ, တံ အတ္ထံ န သာဓေတီတိ အယမေတ္ထ အတ္ထော။ သေယျထာပိ သရဘော ပရိဗ္ဗာဇကောတိ ယထာ အယံ သရဘော ပရိဗ္ဗာဇကော ပဇ္ဈာယန္တော အပ္ပဋိဘာနော နိသိန္နော, ဧဝံ နိသီဒိဿတီတိ။
ဧဝံ တီဟိ ပဒေဟိ သီဟနာဒံ နဒိတွာ ဒေသနံ နိဝတ္တေန္တဿေဝ တထာဂတဿ တသ္မိံ ဌာနေ သန္နိပတိတာ စတုရာသီတိပါဏသဟဿပရိမာဏာ ပရိသာ အမတပါနံ ပိဝိ, သတ္ထာ ပရိသာယ အမတပါနဿ ပီတဘာဝံ ဉတွာ ဝေဟာသံ အဗ္ဘုဂ္ဂန္တွာ ပက္ကာမိ။ တမတ္ထံ ဒဿေတုံ အထ ခေါ ဘဂဝါတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ သီဟနာဒန္တိ သေဋ္ဌနာဒံ အဘီတနာဒံ အပ္ပဋိနာဒံ။ ဝေဟာသံ ပက္ကာမီတိ အဘိညာပါဒကံ စတုတ္ထဇ္ဈာနံ သမာပဇ္ဇိတွာ ဝုဋ္ဌာယ အဓိဋ္ဌာယ သဒ္ဓိံ ဘိက္ခုသံဃေန အာကာသံ ပက္ခန္ဒိ။ ဧဝံ ပက္ခန္ဒော စ ပန တံခဏညေဝ ဂိဇ္ဈကူဋမဟာဝိဟာရေ ပတိဋ္ဌာသိ။
ဝါစာယ သန္နိတောဒကေနာတိ ဝစနပတောဒေန။ သဉ္ဇမ္ဘရိမကံသူတိ သမ္ဘရိတံ နိရန္တရဖုဋံ အကံသု, ဥပရိ ဝိဇ္ဈိံသူတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဗြဟာရညေတိ မဟာရညေ။ သီဟနာဒံ နဒိဿာမီတိ သီဟဿ နဒတော အာကာရံ ဒိသွာ ‘‘အယမ္ပိ တိရစ္ဆာနဂတော, အဟမ္ပိ, ဣမဿ စတ္တာရော ပါဒါ, မယှမ္ပိ, အဟမ္ပိ ဧဝမေဝ သီဟနာဒံ နဒိဿာမီ’’တိ စိန္တေသိ။ သော သီဟဿ သမ္မုခါ နဒိတုံ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၈၁။)အသက္ကောန္တော တသ္မိံ ဂေါစရာယ ပက္ကန္တေ ဧကကော နဒိတုံ အာရဘိ။ အထဿ သိင်္ဂါလသဒ္ဒေါယေဝ နိစ္ဆရိ။ တေန ဝုတ္တံ – သိင်္ဂါလကံယေဝ နဒတီတိ။ ဘေရဏ္ဍကန္တိ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ အပိစ ဘိန္နဿရံ အမနာပသဒ္ဒံ နဒတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဧဝမေဝ ခေါ တွန္တိ ဣမိနာ ဩပမ္မေန ပရိဗ္ဗာဇကာ တထာဂတံ သီဟသဒိသံ ကတွာ သရဘံ သိင်္ဂါလသဒိသံ အကံသု။ အမ္ဗုကသဉ္စရီတိ ခုဒ္ဒကကုက္ကုဋိကာ။ ပုရိသကရဝိတံ ရဝိဿာမီတိ မဟာကုက္ကုဋံ ရဝန္တံ ဒိသွာ ‘‘ဣမဿပိ ဒွေ ပါဒါ ဒွေ ပက္ခာ, မယှမ္ပိ တထေဝ, အဟမ္ပိ ဧဝရူပံ ရဝိတံ ရဝိဿာမီ’’တိ သာ တဿ သမ္မုခါ ရဝိတုံ အသက္ကောန္တီ တသ္မိံ ပက္ကန္တေ ရဝမာနာ ကုက္ကုဋိကာရဝံယေဝ ရဝိ။ တေန ဝုတ္တံ – အမ္ဗုကသဉ္စရိရဝိတံယေဝ ရဝတီတိ။ ဥသဘောတိ ဂေါဏော။ သုညာယာတိ တုစ္ဆာယ ဇေဋ္ဌကဝသဘေဟိ ဝိရဟိတာယ။ ဂမ္ဘီရံ နဒိတဗ္ဗံ မညတီတိ ဇေဋ္ဌကဝသဘဿ နာဒသဒိသံ ဂမ္ဘီရနာဒံ နဒိတဗ္ဗံ မညတိ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝါတိ။
၅။ ကေသမုတ္တိသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၆၆။ ပဉ္စမေ ကာလာမာနံ နိဂမောတိ ကာလာမာ နာမ ခတ္တိယာ, တေသံ နိဂမော။ ကေသမုတ္တိယာတိ ကေသမုတ္တနိဂမဝါသိနော။ ဥပသင်္ကမိံသူတိ သပ္ပိနဝနီတာဒိဘေသဇ္ဇာနိ စေဝ အဋ္ဌဝိဓပါနကာနိ စ ဂါဟာပေတွာ ဥပသင်္ကမိံသု။ သကံယေဝ ဝါဒံ ဒီပေန္တီတိ အတ္တနောယေဝ လဒ္ဓိံ ကထေန္တိ။ ဇောတေန္တီတိ ပကာသေန္တိ။ ခုံသေန္တီတိ ဃဋ္ဋေန္တိ။ ဝမ္ဘေန္တီတိ အဝဇာနန္တိ။ ပရိဘဝန္တီတိ လာမကံ ကရောန္တိ။ ဩမက္ခိံ ကရောန္တီတိ ဥက္ခိတ္တကံ ကရောန္တိ, ဥက္ခိပိတွာ ဆဍ္ဍေန္တိ။ အပရေပိ, ဘန္တေတိ သော ကိရ အဋဝိမုခေ ဂါမော, တသ္မာ တတ္ထ အဋဝိံ အတိက္ကန္တာ စ အတိက္ကမိတုကာမာ စ ဝါသံ ကပ္ပေန္တိ။ တေသုပိ ပဌမံ အာဂတာ အတ္တနော လဒ္ဓိံ ဒီပေတွာ ပက္ကမိံသု, ပစ္ဆာ အာဂတာ ‘‘ကိံ တေ ဇာနန္တိ, အမှာကံ အန္တေဝါသိကာ တေ, အမှာကံ သန္တိကေ ကိဉ္စိ ကိဉ္စိ သိပ္ပံ ဥဂ္ဂဏှိံသူ’’တိ အတ္တနော လဒ္ဓိံ ဒီပေတွာ ပက္ကမိံသု။ ကာလာမာ ဧကလဒ္ဓိယမ္ပိ သဏ္ဌဟိတုံ န သက္ခိံသု။ တေ ဧတမတ္ထံ ဒီပေတွာ ဘဂဝတော ဧဝမာရောစေတွာ တေသံ နော, ဘန္တေတိအာဒိမာဟံသု။ တတ္ထ ဟောတေဝ ကင်္ခါတိ ဟောတိယေဝ ကင်္ခါ။ ဝိစိကိစ္ဆာတိ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ အလန္တိ ယုတ္တံ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၈၂။)မာ အနုဿဝေနာတိ အနုဿဝကထာယပိ မာ ဂဏှိတ္ထ။ မာ ပရမ္ပရာယာတိ ပရမ္ပရကထာယပိ မာ ဂဏှိတ္ထ။ မာ ဣတိကိရာယာတိ ဧဝံ ကိရ ဧတန္တိ မာ ဂဏှိတ္ထ။ မာ ပိဋကသမ္ပဒါနေနာတိ အမှာကံ ပိဋကတန္တိယာ သဒ္ဓိံ သမေတီတိ မာ ဂဏှိတ္ထ။ မာ တက္ကဟေတူတိ တက္ကဂ္ဂါဟေနပိ မာ ဂဏှိတ္ထ။ မာ နယဟေတူတိ နယဂ္ဂါဟေနပိ မာ ဂဏှိတ္ထ။ မာ အာကာရပရိဝိတက္ကေနာတိ သုန္ဒရမိဒံ ကာရဏန္တိ ဧဝံ ကာရဏပရိဝိတက္ကေနပိ မာ ဂဏှိတ္ထ။ မာ ဒိဋ္ဌိနိဇ္ဈာနက္ခန္တိယာတိ အမှာကံ နိဇ္ဈာယိတွာ ခမိတွာ ဂဟိတဒိဋ္ဌိယာ သဒ္ဓိံ သမေတီတိပိ မာ ဂဏှိတ္ထ။ မာ ဘဗ္ဗရူပတာယာတိ အယံ ဘိက္ခု ဘဗ္ဗရူပေါ, ဣမဿ ကထံ ဂဟေတုံ ယုတ္တန္တိပိ မာ ဂဏှိတ္ထ။ မာ သမဏော နော ဂရူတိ အယံ သမဏော အမှာကံ ဂရု, ဣမဿ ကထံ ဂဟေတုံ ယုတ္တန္တိပိ မာ ဂဏှိတ္ထ။ သမတ္တာတိ ပရိပုဏ္ဏာ။ သမာဒိန္နာတိ ဂဟိတာ ပရာမဋ္ဌာ။ ယံသ ဟောတီတိ ယံ ကာရဏံ တဿ ပုဂ္ဂလဿ ဟောတိ။ အလောဘာဒယော လောဘာဒိပဋိပက္ခဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဝိဂတာဘိဇ္ဈောတိအာဒီဟိ မေတ္တာယ ပုဗ္ဗဘာဂေါ ကထိတော။
ဣဒါနိ မေတ္တာဒိကံ ကမ္မဋ္ဌာနံ ကထေန္တော မေတ္တာသဟဂတေနာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ကမ္မဋ္ဌာနကထာယ ဝါ ဘာဝနာနယေ ဝါ ပါဠိဝဏ္ဏနာယ ဝါ ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ, တံ သဗ္ဗံ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၂၄၀) ဝုတ္တမေဝ။ ဧဝံ အဝေရစိတ္တောတိ ဧဝံ အကုသလဝေရဿ စ ပုဂ္ဂလဝေရိနော စ နတ္ထိတာယ အဝေရစိတ္တော။ အဗျာဗဇ္ဈစိတ္တောတိ ကောဓစိတ္တဿ အဘာဝေန နိဒ္ဒုက္ခစိတ္တော။ အသံကိလိဋ္ဌစိတ္တောတိ ကိလေသဿ နတ္ထိတာယ အသံကိလိဋ္ဌစိတ္တော။ ဝိသုဒ္ဓစိတ္တောတိ ကိလေသမလာဘာဝေန ဝိသုဒ္ဓစိတ္တော ဟောတီတိ အတ္ထော။ တဿာတိ တဿ ဧဝရူပဿ အရိယသာဝကဿ။ အဿာသာတိ အဝဿယာ ပတိဋ္ဌာ။ သစေ ခေါ ပန အတ္ထိ ပရော လောကောတိ ယဒိ ဣမမှာ လောကာ ပရလောကော နာမ အတ္ထိ။ အထာဟံ ကာယဿ ဘေဒါ ပရမ္မရဏာ…ပေ… ဥပပဇ္ဇိဿာမီတိ အတ္ထေတံ ကာရဏံ, ယေနာဟံ ကာယဿ ဘေဒါ ပရမ္မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇိဿာမီတိ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ နယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အနီဃန္တိ နိဒ္ဒုက္ခံ။ သုခိန္တိ သုခိတံ။ ဥဘယေနေဝ ဝိသုဒ္ဓံ အတ္တာနံ သမနုပဿာမီတိ ယဉ္စ ပါပံ န ကရောမိ, ယဉ္စ ကရောတောပိ န ကရီယတိ, ဣမိနာ ဥဘယေနာပိ ဝိသုဒ္ဓံ အတ္တာနံ သမနုပဿာမိ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝါတိ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၈၃။)၆။ သာဠှသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၆၇။ ဆဋ္ဌေ မိဂါရနတ္တာတိ မိဂါရသေဋ္ဌိနော နတ္တာ။ သေခုနိယနတ္တာတိ သေခုနိယသေဋ္ဌိနော နတ္တာ။ ဥပသင်္ကမိံသူတိ ဘုတ္တပါတရာသာ ဒါသကမ္မကရပရိဝုတာ ဥပသင်္ကမိံသု။ တေသံ ကိရ ပုရေဘတ္တေ ပုဗ္ဗဏှသမယေယေဝ ဂေဟေ ဧကော ပဉှော သမုဋ္ဌိတော, တံ ပန ကထေတုံ ဩကာသော နာဟောသိ။ တေ ‘‘တံ ပဉှံ သောဿာမာ’’တိ ထေရဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ တုဏှီ နိသီဒိံသု။ ထေရော ‘‘ဂါမေ တံ သမုဋ္ဌိတံ ပဉှံ သောတုံ အာဂတာ ဘဝိဿန္တီ’’တိ တေသံ မနံ ဉတွာ တမေဝ ပဉှံ အာရဘန္တော ဧထ တုမှေ သာဠှာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အတ္ထိ လောဘောတိ လုဗ္ဘနသဘာဝေါ လောဘော နာမ အတ္ထီတိ ပုစ္ဆတိ။ အဘိဇ္ဈာတိ ခေါ အဟံ သာဠှာ ဧတမတ္ထံ ဝဒါမီတိ ဧတံ လောဘသင်္ခါတံ အတ္ထံ အဟံ ‘‘အဘိဇ္ဈာ’’တိ ဝဒါမိ, ‘‘တဏှာ’’တိ ဝဒါမီတိ သမုဋ္ဌိတပဉှဿ အတ္ထံ ဒီပေန္တော အာဟ။ ဧဝံ သဗ္ဗဝါရေသု နယော နေတဗ္ဗော။
သော ဧဝံ ပဇာနာတီတိ သော စတ္တာရော ဗြဟ္မဝိဟာရေ ဘာဝေတွာ ဌိတော အရိယသာဝကော သမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာယ ဝိပဿနံ အာရဘန္တော ဧဝံ ပဇာနာတိ။ အတ္ထိ ဣဒန္တိ အတ္ထိ ဒုက္ခသစ္စသင်္ခါတံ ခန္ဓပဉ္စကံ နာမရူပဝသေန ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ပဇာနန္တော ဧသ ‘‘ဧဝံ ပဇာနာတိ အတ္ထိ ဣဒ’’န္တိ ဝုတ္တော။ ဟီနန္တိ သမုဒယသစ္စံ။ ပဏီတန္တိ မဂ္ဂသစ္စံ။ ဣမဿ သညာဂတဿ ဥတ္တရိ နိဿရဏန္တိ ဣမဿ ဝိပဿနာသညာသင်္ခါတဿ သညာဂတဿ ဥတ္တရိ နိဿရဏံ နာမ နိဗ္ဗာနံ, တမတ္ထီတိ ဣမိနာ နိရောဓသစ္စံ ဒဿေတိ။ ဝိမုတ္တသ္မိံ ဝိမုတ္တမိတိ ဉာဏန္တိ ဧကူနဝီသတိဝိဓံ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏံ ကထိတံ။ အဟု ပုဗ္ဗေ လောဘောတိ ပုဗ္ဗေ မေ လောဘော အဟောသိ။ တဒဟု အကုသလန္တိ တံ အကုသလံ နာမ အဟောသိ, တဒါ ဝါ အကုသလံ နာမ အဟောသိ။ ဣစ္စေတံ ကုသလန္တိ ဣတိ ဧတံ ကုသလံ, တဿေဝ အကုသလဿ နတ္ထိဘာဝံ ကုသလံ ခေမန္တိ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ နိစ္ဆာတောတိ နိတ္တဏှော။ နိဗ္ဗုတောတိ အဗ္ဘန္တရေ သန္တာပကရာနံ ကိလေသာနံ အဘာဝေန နိဗ္ဗုတော။ သီတိဘူတောတိ သီတလီဘူတော။ သုခပ္ပဋိသံဝေဒီတိ ကာယိကစေတသိကဿ သုခဿ ပဋိသံဝေဒိတာ။ ဗြဟ္မဘူတေနာတိ သေဋ္ဌဘူတေန။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝါတိ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၈၄။)၇။ ကထာဝတ္ထုသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၆၈။ သတ္တမေ ကထာဝတ္ထူနီတိ ကထာကာရဏာနိ, ကထာယ ဘူမိယော ပတိဋ္ဌာယောတိ အတ္ထော။ အတီတံ ဝါ, ဘိက္ခဝေ, အဒ္ဓါနန္တိ အတီတမဒ္ဓါနံ နာမ ကာလောပိ ဝဋ္ဋတိ ခန္ဓာပိ။ အနာဂတပစ္စုပ္ပန္နေသုပိ ဧသေဝ နယော။ တတ္ထ အတီတေ ကဿပေါ နာမ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ အဟောသိ, တဿ ကိကီ နာမ ကာသိကရာဇာ အဂ္ဂုပဋ္ဌာကော အဟောသိ, ဝီသတိ ဝဿသဟဿာနိ အာယု အဟောသီတိ ဣမိနာ နယေန ကထေန္တော အတီတံ အာရဗ္ဘ ကထံ ကထေတိ နာမ။ အနာဂတေ မေတ္တေယျော နာမ ဗုဒ္ဓေါ ဘဝိဿတိ, တဿ သင်္ခေါ နာမ ရာဇာ အဂ္ဂုပဋ္ဌာကော ဘဝိဿတိ, အသီတိ ဝဿသဟဿာနိ အာယု ဘဝိဿတီတိ ဣမိနာ နယေန ကထေန္တော အနာဂတံ အာရဗ္ဘ ကထံ ကထေတိ နာမ။ ဧတရဟိ အသုကော နာမ ရာဇာ ဓမ္မိကောတိ ဣမိနာ နယေန ကထေန္တော ပစ္စုပ္ပန္နံ အာရဗ္ဘ ကထံ ကထေတိ နာမ။
ကထာသမ္ပယောဂေနာတိ ကထာသမာဂမေန။ ကစ္ဆောတိ ကထေတုံ ယုတ္တော။ အကစ္ဆောတိ ကထေတုံ န ယုတ္တော။ ဧကံသဗျာကရဏီယံ ပဉှန္တိအာဒီသု, ‘‘စက္ခု, အနိစ္စ’’န္တိ ပုဋ္ဌေန, ‘‘အာမ, အနိစ္စ’’န္တိ ဧကံသေနေဝ ဗျာကာတဗ္ဗံ။ ဧသေဝ နယော သောတာဒီသု။ အယံ ဧကံသဗျာကရဏီယော ပဉှော။ ‘‘အနိစ္စံ နာမ စက္ခူ’’တိ ပုဋ္ဌေန ပန ‘‘န စက္ခုမေဝ, သောတမ္ပိ အနိစ္စံ, ဃာနမ္ပိ အနိစ္စ’’န္တိ ဧဝံ ဝိဘဇိတွာ ဗျာကာတဗ္ဗံ။ အယံ ဝိဘဇ္ဇဗျာကရဏီယော ပဉှော။ ‘‘ယထာ စက္ခု, တထာ သောတံ။ ယထာ သောတံ, တထာ စက္ခူ’’တိ ပုဋ္ဌေန ‘‘ကေနဋ္ဌေန ပုစ္ဆသီ’’တိ ပဋိပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဒဿနဋ္ဌေန ပုစ္ဆာမီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န ဟီ’’တိ ဗျာကာတဗ္ဗံ။ ‘‘အနိစ္စဋ္ဌေန ပုစ္ဆာမီ’’တိ ဝုတ္တေ, ‘‘အာမာ’’တိ ဗျာကာတဗ္ဗံ။ အယံ ပဋိပုစ္ဆာဗျာကရဏီယော ပဉှော။ ‘‘တံ ဇီဝံ တံ သရီရ’’န္တိအာဒီနိ ပုဋ္ဌေန ပန ‘‘အဗျာကတမေတံ ဘဂဝတာ’’တိ ဌပေတဗ္ဗော, ဧသ ပဉှော န ဗျာကာတဗ္ဗော။ အယံ ဌပနီယော ပဉှော။
ဌာနာဌာနေ န သဏ္ဌာတီတိ ကာရဏာကာရဏေ န သဏ္ဌာတိ။ တတြာယံ နယော – သဿတဝါဒီ ယုတ္တေန ကာရဏေန ပဟောတိ ဥစ္ဆေဒဝါဒိံ နိဂ္ဂဟေတုံ, ဥစ္ဆေဒဝါဒီ တေန နိဂ္ဂယှမာနော ‘‘ကိံ ပနာဟံ ဥစ္ဆေဒံ ဝဒါမီ’’တိ သဿတဝါဒိဘာဝမေဝ ဒီပေတိ, အတ္တနော ဝါဒေ ပတိဋ္ဌာတုံ န သက္ကောတိ။ ဧဝံ ဥစ္ဆေဒဝါဒိမှိ ပဟောန္တေ သဿတဝါဒီ, ပုဂ္ဂလဝါဒိမှိ ပဟောန္တေ သုညတဝါဒီ, သုညတဝါဒိမှိ ပဟောန္တေ ပုဂ္ဂလဝါဒီတိ ဧဝံ ဌာနာဌာနေ န သဏ္ဌာတိ နာမ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၈၅။)ပရိကပ္ပေ န သဏ္ဌာတီတိ ဣဒံ ပဉှပုစ္ဆနေပိ ပဉှကထနေပိ လဗ္ဘတိ။ ကထံ? ဧကစ္စော ဟိ ‘‘ပဉှံ ပုစ္ဆိဿာမီ’’တိ ကဏ္ဌံ သောဓေတိ, သော ဣတရေန ‘‘ဣဒံ နာမ တွံ ပုစ္ဆိဿသီ’’တိ ဝုတ္တော ဉာတဘာဝံ ဉတွာ ‘‘န ဧတံ, အညံ ပုစ္ဆိဿာမီ’’တိ ဝဒတိ။ ပဉှံ ပုဋ္ဌောပိ ‘‘ပဉှံ ကထေဿာမီ’’တိ ဟနုံ သံသောဓေတိ, သော ဣတရေန ‘‘ဣဒံ နာမ ကထေဿသီ’’တိ ဝုတ္တော ဉာတဘာဝံ ဉတွာ ‘‘န ဧတံ, အညံ ကထေဿာမီ’’တိ ဝဒတိ။ ဧဝံ ပရိကပ္ပေ န သဏ္ဌာတိ နာမ။
အညာတဝါဒေ န သဏ္ဌာတီတိ အညာတဝါဒေ ဇာနိတဝါဒေ န သဏ္ဌာတိ။ ကထံ? ဧကစ္စော ပဉှံ ပုစ္ဆတိ, တံ ဣတရော ‘‘မနာပေါ တယာ ပဉှော ပုစ္ဆိတော, ကဟံ တေ ဧသ ဥဂ္ဂဟိတော’’တိ ဝဒတိ။ ဣတရော ပုစ္ဆိတဗ္ဗနိယာမေနေဝ ပဉှံ ပုစ္ဆိတွာပိ တဿ ကထာယ ‘‘အပဉှံ နု ခေါ ပုစ္ဆိတ’’န္တိ ဝိမတိံ ကရောတိ။ အပရော ပဉှံ ပုဋ္ဌော ကထေတိ, တမညော ‘‘သုဋ္ဌု တေ ပဉှော ကထိတော, ကတ္ထ တေ ဥဂ္ဂဟိတော, ပဉှံ ကထေန္တေန နာမ ဧဝံ ကထေတဗ္ဗော’’တိ ဝဒတိ။ ဣတရော ကထေတဗ္ဗနိယာမေနေဝ ပဉှံ ကထေတွာပိ တဿ ကထာယ ‘‘အပဉှော နု ခေါ မယာ ကထိတော’’တိ ဝိမတိံ ကရောတိ။
ပဋိပဒါယ န သဏ္ဌာတီတိ ပဋိပတ္တိယံ န တိဋ္ဌတိ, ဝတ္တံ အဇာနိတွာ အပုစ္ဆိတဗ္ဗဋ္ဌာနေ ပုစ္ဆတီတိ အတ္ထော။ အယံ ပဉှော နာမ စေတိယင်္ဂဏေ ပုစ္ဆိတေန န ကထေတဗ္ဗော, တထာ ဘိက္ခာစာရမဂ္ဂေ ဂါမံ ပိဏ္ဍာယ စရဏကာလေ။ အာသနသာလာယ နိသိန္နကာလေ ယာဂုံ ဝါ ဘတ္တံ ဝါ ဂဟေတွာ နိသိန္နကာလေ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ နိသိန္နကာလေ ဒိဝါဝိဟာရဋ္ဌာနဂမနကာလေပိ။ ဒိဝါဋ္ဌာနေ နိသိန္နကာလေ ပန ဩကာသံ ကာရေတွာဝ ပုစ္ဆန္တဿ ကထေတဗ္ဗော, အကာရေတွာ ပုစ္ဆန္တဿ န ကထေတဗ္ဗော။ ဣဒံ ဝတ္တံ အဇာနိတွာ ပုစ္ဆန္တော ပဋိပဒါယ န သဏ္ဌာတိ နာမ။ ဧဝံ သန္တာယံ, ဘိက္ခဝေ, ပုဂ္ဂလော အကစ္ဆော ဟောတီတိ, ဘိက္ခဝေ, ဧတံ ဣမသ္မိံ စ ကာရဏေ သတိ အယံ ပုဂ္ဂလော န ကထေတုံ ယုတ္တော နာမ ဟောတိ။
ဌာနာဌာနေ သဏ္ဌာတီတိ သဿတဝါဒီ ယုတ္တေန ကာရဏေန ပဟောတိ ဥစ္ဆေဒဝါဒိံ နိဂ္ဂဟေတုံ, ဥစ္ဆေဒဝါဒီ တေန နိဂ္ဂယှမာနောပိ ‘‘အဟံ တယာ သတက္ခတ္တုံ နိဂ္ဂယှမာနောပိ ဥစ္ဆေဒဝါဒီယေဝါ’’တိ ဝဒတိ။ ဣမိနာ နယေန သဿတပုဂ္ဂလသုညတဝါဒါဒီသုပိ နယော နေတဗ္ဗော။ ဧဝံ ဌာနာဌာနေ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၈၆။)သဏ္ဌာတိ နာမ။ ပရိကပ္ပေ သဏ္ဌာတီတိ ‘‘ပဉှံ ပုစ္ဆိဿာမီ’’တိ ကဏ္ဌံ သောဓေန္တော ‘‘တွံ ဣမံ နာမ ပုစ္ဆိဿသီ’’တိ ဝုတ္တေ, ‘‘အာမ, ဧတံယေဝ ပုစ္ဆိဿာမီ’’တိ ဝဒတိ။ ပဉှံ ကထေဿာမီတိ ဟနုံ သံသောဓေန္တောပိ ‘‘တွံ ဣမံ နာမ ကထေဿသီ’’တိ ဝုတ္တေ, ‘‘အာမ, ဧတံယေဝ ကထေဿာမီ’’တိ ဝဒတိ။ ဧဝံ ပရိကပ္ပေ သဏ္ဌာတိ နာမ။
အညာတဝါဒေ သဏ္ဌာတီတိ ဣမံ ပဉှံ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘သုဋ္ဌု တေ ပဉှော ပုစ္ဆိတော, ပုစ္ဆန္တေန နာမ ဧဝံ ပုစ္ဆိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တေ သမ္ပဋိစ္ဆတိ, ဝိမတိံ န ဥပ္ပါဒေတိ။ ပဉှံ ကထေတွာပိ ‘‘သုဋ္ဌု တေ ပဉှော ကထိတော, ကထေန္တေန နာမ ဧဝံ ကထေတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တေ သမ္ပဋိစ္ဆတိ, ဝိမတိံ န ဥပ္ပါဒေတိ။ ပဋိပဒါယ သဏ္ဌာတီတိ ဂေဟေ နိသီဒါပေတွာ ယာဂုခဇ္ဇကာဒီနိ ဒတွာ ယာဝ ဘတ္တံ နိဋ္ဌာတိ, တသ္မိံ အန္တရေ နိသိန္နော ပဉှံ ပုစ္ဆတိ။ သပ္ပိအာဒီနိ ဘေသဇ္ဇာနိ အဋ္ဌဝိဓာနိ ပါနကာနိ ဝတ္ထစ္ဆာဒနမာလာဂန္ဓာဒီနိ ဝါ အာဒါယ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ တာနိ ဒတွာ ဒိဝါဋ္ဌာနံ ပဝိသိတွာ ဩကာသံ ကာရေတွာ ပဉှံ ပုစ္ဆတိ။ ဧဝဉှိ ဝတ္တံ ဉတွာ ပုစ္ဆန္တော ပဋိပဒါယ သဏ္ဌာတိ နာမ။ တဿ ပဉှံ ကထေတုံ ဝဋ္ဋတိ။
အညေနညံ ပဋိစရတီတိ အညေန ဝစနေန အညံ ပဋိစ္ဆာဒေတိ, အညံ ဝါ ပုစ္ဆိတော အညံ ကထေတိ။ ဗဟိဒ္ဓါ ကထံ အပနာမေတီတိ အာဂန္တုကကထံ ဩတာရေန္တော ပုရိမကထံ ဗဟိဒ္ဓါ အပနာမေတိ။ တတြိဒံ ဝတ္ထု – ဘိက္ခူ ကိရ သန္နိပတိတွာ ဧကံ ဒဟရံ, ‘‘အာဝုသော, တွံ ဣမဉ္စိမဉ္စ အာပတ္တိံ အာပန္နော’’တိ အာဟံသု။ သော အာဟ – ‘‘ဘန္တေ, နာဂဒီပံ ဂတောမှီ’’တိ။ အာဝုသော, န မယံ တဝ နာဂဒီပဂမနေန အတ္ထိကာ, အာပတ္တိံ ပန အာပန္နောတိ ပုစ္ဆာမာတိ။ ဘန္တေ, နာဂဒီပံ ဂန္တွာ မစ္ဆေ ခါဒိန္တိ။ အာဝုသော, တဝ မစ္ဆခါဒနေန ကမ္မံ နတ္ထိ, အာပတ္တိံ ကိရသိ အာပန္နောတိ။ သော ‘‘နာတိသုပက္ကော မစ္ဆော မယှံ အဖာသုကမကာသိ, ဘန္တေ’’တိ။ အာဝုသော, တုယှံ ဖာသုကေန ဝါ အဖာသုကေန ဝါ ကမ္မံ နတ္ထိ, အာပတ္တိံ အာပန္နောသီတိ။ ဘန္တေ, ယာဝ တတ္ထ ဝသိံ, တာဝ မေ အဖာသုကမေဝ ဇာတန္တိ။ ဧဝံ အာဂန္တုကကထာဝသေန ဗဟိဒ္ဓါ ကထံ အပနာမေတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
အဘိဟရတီတိ ဣတော စိတော စ သုတ္တံ အာဟရိတွာ အဝတ္ထရတိ။ တေပိဋကတိဿတ္ထေရော ဝိယ။ ပုဗ္ဗေ ကိရ ဘိက္ခူ မဟာစေတိယင်္ဂဏေ သန္နိပတိတွာ သံဃကိစ္စံ ကတွာ ဘိက္ခူနံ ဩဝါဒံ ဒတွာ အညမညံ ပဉှသာကစ္ဆံ ကရောန္တိ။ တတ္ထာယံ ထေရော တီဟိ ပိဋကေဟိ တတော တတော သုတ္တံ အာဟရိတွာ ဒိဝသဘာဂေ ဧကမ္ပိ ပဉှံ နိဋ္ဌာပေတုံ န ဒေတိ။ အဘိမဒ္ဒတီတိ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၈၇။)ကာရဏံ အာဟရိတွာ မဒ္ဒတိ။ အနုပဇဂ္ဃတီတိ ပရေန ပဉှေ ပုစ္ဆိတေပိ ကထိတေပိ ပါဏိံ ပဟရိတွာ မဟာဟသိတံ ဟသတိ, ယေန ပရဿ ‘‘အပုစ္ဆိတဗ္ဗံ နု ခေါ ပုစ္ဆိံ, အကထေတဗ္ဗံ နု ခေါ ကထေသိ’’န္တိ ဝိမတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ခလိတံ ဂဏှာတီတိ အပ္ပမတ္တကံ မုခဒေါသမတ္တံ ဂဏှာတိ, အက္ခရေ ဝါ ပဒေ ဝါ ဗျဉ္ဇနေ ဝါ ဒုရုတ္တေ ‘‘ဧဝံ နာမေတံ ဝတ္တဗ္ဗ’’န္တိ ဥဇ္ဈာယမာနော ဝိစရတိ။ သဥပနိသောတိ သဥပနိဿယော သပစ္စယော။
ဩဟိတသောတောတိ ဌပိတသောတော။ အဘိဇာနာတိ ဧကံ ဓမ္မန္တိ ဧကံ ကုသလဓမ္မံ အဘိဇာနာတိ အရိယမဂ္ဂံ။ ပရိဇာနာတိ ဧကံ ဓမ္မန္တိ ဧကံ ဒုက္ခသစ္စဓမ္မံ တီရဏပရိညာယ ပရိဇာနာတိ။ ပဇဟတိ ဧကံ ဓမ္မန္တိ ဧကံ သဗ္ဗာကုသလဓမ္မံ ပဇဟတိ ဝိနောဒေတိ ဗျန္တီကရောတိ။ သစ္ဆိကရောတိ ဧကံ ဓမ္မန္တိ ဧကံ အရဟတ္တဖလဓမ္မံ နိရောဓမေဝ ဝါ ပစ္စက္ခံ ကရောတိ။ သမ္မာဝိမုတ္တိံ ဖုသတီတိ သမ္မာ ဟေတုနာ နယေန ကာရဏေန အရဟတ္တဖလဝိမောက္ခံ ဉာဏဖဿေန ဖုသတိ။
ဧတဒတ္ထာ, ဘိက္ခဝေ, ကထာတိ, ဘိက္ခဝေ, ယာ ဧသာ ကထာသမ္ပယောဂေနာတိ ကထာ ဒဿိတာ, သာ ဧတဒတ္ထာ, အယံ တဿာ ကထာယ ဘူမိ ပတိဋ္ဌာ။ ဣဒံ ဝတ္ထု ယဒိဒံ အနုပါဒါ စိတ္တဿ ဝိမောက္ခောတိ ဧဝံ သဗ္ဗပဒေသု ယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဧတဒတ္ထာ မန္တနာတိ ယာ အယံ ကစ္ဆာကစ္ဆေသု ပုဂ္ဂလေသု ကစ္ဆေန သဒ္ဓိံ မန္တနာ, သာပိ ဧတဒတ္ထာယေဝ။ ဧတဒတ္ထာ ဥပနိသာတိ ဩဟိတသောတော သဥပနိသောတိ ဧဝံ ဝုတ္တာ ဥပနိသာပိ ဧတဒတ္ထာယေဝ။ ဧတဒတ္ထံ သောတာဝဓာနန္တိ တဿာ ဥပနိသာယ သောတာဝဓာနံ, တမ္ပိ ဧတဒတ္ထမေဝ။ အနုပါဒါတိ စတူဟိ ဥပါဒါနေဟိ အဂ္ဂဟေတွာ။ စိတ္တဿ ဝိမောက္ခောတိ အရဟတ္တဖလဝိမောက္ခော။ အရဟတ္တဖလတ္ထာယ ဟိ သဗ္ဗမေတန္တိ သုတ္တန္တံ ဝိနိဝတ္တေတွာ ဥပရိ ဂါထာဟိ ကူဋံ ဂဏှန္တော ယေ ဝိရုဒ္ဓါတိအာဒိမာဟ။
တတ္ထ ဝိရုဒ္ဓါတိ ဝိရောဓသင်္ခါတေန ကောပေန ဝိရုဒ္ဓါ။ သလ္လပန္တီတိ သလ္လာပံ ကရောန္တိ။ ဝိနိဝိဋ္ဌာတိ အဘိနိဝိဋ္ဌာ ဟုတွာ။ သမုဿိတာတိ မာနုဿယေန သုဋ္ဌု ဥဿိတာ။ အနရိယဂုဏမာသဇ္ဇာတိ အနရိယဂုဏကထံ ဂုဏမာသဇ္ဇ ကထေန္တိ။ ဂုဏံ ဃဋ္ဋေတွာ ကထာ ဟိ အနရိယကထာ နာမ, န အရိယကထာ,
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၈၈။)တံ ကထေန္တီတိ အတ္ထော။ အညောညဝိဝရေသိနောတိ အညမညဿ ဆိဒ္ဒံ အပရာဓံ ဂဝေသမာနာ။ ဒုဗ္ဘာသိတန္တိ ဒုက္ကထိတံ။ ဝိက္ခလိတန္တိ အပ္ပမတ္တကံ မုခဒေါသခလိတံ။ သမ္ပမောဟံ ပရာဇယန္တိ အညမညဿ အပ္ပမတ္တေန မုခဒေါသေန သမ္ပမောဟဉ္စ ပရာဇယဉ္စ။ အဘိနန္ဒန္တီတိ တုဿန္တိ။ နာစရေတိ န စရတိ န ကထေတိ။ ဓမ္မဋ္ဌပဋိသံယုတ္တာတိ ယာ စ ဓမ္မေ ဌိတေန ကထိတကထာ, သာ ဓမ္မဋ္ဌာ စေဝ ဟောတိ တေန စ ဓမ္မေန ပဋိသံယုတ္တာတိ ဓမ္မဋ္ဌပဋိသံယုတ္တာ။ အနုန္နတေန မနသာတိ အနုဒ္ဓတေန စေတသာ။ အပဠာသောတိ ယုဂဂ္ဂါဟပဠာသဝသေန အပဠာသော ဟုတွာ။ အသာဟသောတိ ရာဂဒေါသမောဟသာဟသာနံ ဝသေန အသာဟသော ဟုတွာ။
အနုသူယာယမာနောတိ န ဥသူယမာနော။ ဒုဗ္ဘဋ္ဌေ နာပသာဒယေတိ ဒုက္ကထိတသ္မိံ န အပသာဒေယျ။ ဥပါရမ္ဘံ န သိက္ခေယျာတိ ကာရဏုတ္တရိယလက္ခဏံ ဥပါရမ္ဘံ န သိက္ခေယျ။ ခလိတဉ္စ န ဂါဟယေတိ အပ္ပမတ္တကံ မုခခလိတံ ‘‘အယံ တေ ဒေါသော’’တိ န ဂါဟယေယျ။ နာဘိဟရေတိ နာဝတ္ထရေယျ။ နာဘိမဒ္ဒေတိ ဧကံ ကာရဏံ အာဟရိတွာ န မဒ္ဒေယျ။ န ဝါစံ ပယုတံ ဘဏေတိ သစ္စာလိကပဋိသံယုတ္တံ ဝါစံ န ဘဏေယျ။ အညာတတ္ထန္တိ ဇာနနတ္ထံ။ ပသာဒတ္ထန္တိ ပသာဒဇနနတ္ထံ။ န သမုဿေယျ မန္တယေတိ န မာနုဿယေန သမုဿိတော ဘဝေယျ။ န ဟိ မာနုဿိတာ ဟုတွာ ပဏ္ဍိတာ ကထယန္တိ, မာနေန ပန အနုဿိတောဝ ဟုတွာ မန္တယေ ကထေယျ ဘာသေယျာတိ။
၈။ အညတိတ္ထိယသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၆၉။ အဋ္ဌမေ ဘဂဝံမူလကာတိ ဘဂဝါ မူလံ ဧတေသန္တိ ဘဂဝံမူလကာ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ဣမေ, ဘန္တေ, အမှာကံ ဓမ္မာ ပုဗ္ဗေ ကဿပသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန ဥပ္ပါဒိတာ, တသ္မိံ ပရိနိဗ္ဗုတေ ဧကံ ဗုဒ္ဓန္တရံ အညော သမဏော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ ဣမေ ဓမ္မေ ဥပ္ပါဒေတုံ သမတ္ထော နာမ နာဟောသိ, ဘဂဝတော ပန နော ဣမေ ဓမ္မာ ဥပ္ပါဒိတာ။ ဘဂဝန္တဉှိ နိဿာယ မယံ ဣမေ ဓမ္မေ အာဇာနာမ ပဋိဝိဇ္ဈာမာတိ ဧဝံ ဘဂဝံမူလကာ နော, ဘန္တေ, ဓမ္မာတိ။ ဘဂဝံနေတ္တိကာတိ ဘဂဝါ ဓမ္မာနံ နေတာ ဝိနေတာ အနုနေတာ ယထာသဘာဝတော ပါဋိယေက္ကံ ပါဋိယေက္ကံ နာမံ ဂဟေတွာဝ ဒဿေတာတိ ဓမ္မာ ဘဂဝံနေတ္တိကာ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၈၉။)နာမ ဟောန္တိ။ ဘဂဝံပဋိသရဏာတိ စတုဘူမကဓမ္မာ သဗ္ဗညုတညာဏဿ အာပါထံ အာဂစ္ဆမာနာ ဘဂဝတိ ပဋိသရန္တိ နာမာတိ ဘဂဝံပဋိသရဏာ။ ပဋိသရန္တီတိ ဩသရန္တိ သမောသရန္တိ။ အပိစ မဟာဗောဓိမဏ္ဍေ နိသိန္နဿ ဘဂဝတော ပဋိဝေဓဝသေန ဖဿော အာဂစ္ဆတိ – ‘‘အဟံ ဘဂဝါ ကိန္နာမော’’တိ။ တွံ ဖုသနဋ္ဌေန ဖဿော နာမ။ ဝေဒနာ, သညာ, သင်္ခါရာ, ဝိညာဏံ အာဂစ္ဆတိ – ‘‘အဟံ ဘဂဝါ ကိန္နာမ’’န္တိ။ တွံ ဝိဇာနနဋ္ဌေန ဝိညာဏံ နာမာတိ။ ဧဝံ စတုဘူမကဓမ္မာနံ ယထာသဘာဝတော ပါဋိယေက္ကံ ပါဋိယေက္ကံ နာမံ ဂဏှန္တော ဘဂဝါ ဓမ္မေ ပဋိသရတီတိ ဘဂဝံပဋိသရဏာ။ ဘဂဝန္တံယေဝ ပဋိဘာတူတိ ဘဂဝတောဝ ဧတဿ ဘာသိတဿ အတ္ထော ဥပဋ္ဌာတု, တုမှေယေဝ နော ကထေတွာ ဒေထာတိ အတ္ထော။
ရာဂေါ ခေါတိ ရဇ္ဇနဝသေန ပဝတ္တရာဂေါ။ အပ္ပသာဝဇ္ဇောတိ လောကဝဇ္ဇဝသေနပိ ဝိပါကဝဇ္ဇဝသေနပီတိ ဒွီဟိပိ ဝဇ္ဇေဟိ အပ္ပသာဝဇ္ဇော, အပ္ပဒေါသောတိ အတ္ထော။ ကထံ? မာတာပိတရော ဟိ ဘာတိဘဂိနိအာဒယော စ ပုတ္တဘာတိကာနံ အာဝါဟဝိဝါဟမင်္ဂလံ နာမ ကာရေန္တိ။ ဧဝံ တာဝေသော လောကဝဇ္ဇဝသေန အပ္ပသာဝဇ္ဇော။ သဒါရသန္တောသမူလိကာ ပန အပါယေ ပဋိသန္ဓိ နာမ န ဟောတီတိ ဧဝံ ဝိပါကဝဇ္ဇဝသေန အပ္ပသာဝဇ္ဇော။ ဒန္ဓဝိရာဂီတိ ဝိရဇ္ဇမာနော ပနေသ သဏိကံ ဝိရဇ္ဇတိ, န သီဃံ မုစ္စတိ။ တေလမသိရာဂေါ ဝိယ စိရံ အနုဗန္ဓတိ, ဒွေ တီဏိ ဘဝန္တရာနိ ဂန္တွာပိ နာပဂစ္ဆတီတိ ဒန္ဓဝိရာဂီ။
တတြိဒံ ဝတ္ထု – ဧကော ကိရ ပုရိသော ဘာတု ဇာယာယ မိစ္ဆာစာရံ စရတိ။ တဿာပိ ဣတ္ထိယာ အတ္တနော သာမိကတော သောယေဝ ပိယတရော အဟောသိ။ သာ တမာဟ – ‘‘ဣမသ္မိံ ကာရဏေ ပါကဋေ ဇာတေ မဟတီ ဂရဟာ ဘဝိဿတိ, တဝ ဘာတိကံ ဃာတေဟီ’’တိ။ သော ‘‘နဿ, ဝသလိ, မာ ဧဝံ ပုန အဝစာ’’တိ အပသာဒေသိ။ သာ တုဏှီ ဟုတွာ ကတိပါဟစ္စယေန ပုန ကထေသိ, တဿ စိတ္တံ ဒွဇ္ဈဘာဝံ အဂမာသိ။ တတော တတိယဝါရံ ကထိတော ‘‘ကိန္တိ ကတွာ ဩကာသံ လဘိဿာမီ’’တိ အာဟ။ အထဿ သာ ဥပါယံ ကထေန္တီ ‘‘တွံ မယာ ဝုတ္တမေဝ ကရောဟိ, အသုကဋ္ဌာနေ မဟာကကုဓသမီပေ တိတ္ထံ အတ္ထိ, တတ္ထ တိခိဏံ ဒဏ္ဍကဝါသိံ ဂဟေတွာ တိဋ္ဌာဟီ’’တိ။ သော တထာ အကာသိ။ ဇေဋ္ဌဘာတာပိဿ အရညေ ကမ္မံ ကတွာ ဃရံ အာဂတော။ သာ တသ္မိံ မုဒုစိတ္တာ ဝိယ ဟုတွာ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၉၀။)‘‘ဧဟိ သာမိ, သီသေ တေ ဩလိခိဿာမီ’’တိ ဩလိခန္တီ ‘‘ဥပက္ကိလိဋ္ဌံ တေ သီသ’’န္တိ အာမလကပိဏ္ဍံ ဒတွာ ‘‘ဂစ္ဆ အသုကဋ္ဌာနေ သီသံ ဓောဝိတွာ အာဂစ္ဆာဟီ’’တိ ပေသေသိ။ သော တာယ ဝုတ္တတိတ္ထမေဝ ဂန္တွာ အာမလကကက္ကေန သီသံ မက္ခေတွာ ဥဒကံ ဩရုယှ ဩနမိတွာ သီသံ ဓောဝိ။ အထ နံ ဣတရော ရုက္ခန္တရတော နိက္ခမိတွာ ခန္ဓဋ္ဌိကေ ပဟရိတွာ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေတွာ ဂေဟံ အဂမာသိ။
ဣတရော ဘရိယာယ သိနေဟံ ပရိစ္စဇိတုမသက္ကောန္တော တသ္မိံယေဝ ဂေဟေ မဟာဓမ္မနိ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။ သော တဿာ ဌိတာယပိ နိသိန္နာယပိ ဂန္တွာ သရီရေ ပတတိ။ အထ နံ သာ ‘‘သောယေဝ အယံ ဘဝိဿတီ’’တိ ဃာတာပေသိ။ သော ပုန တဿာ သိနေဟေန တသ္မိံယေဝ ဂေဟေ ကုက္ကုရော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။ သော ပဒသာ ဂမနကာလတော ပဋ္ဌာယ တဿာ ပစ္ဆတော ပစ္ဆတော စရတိ။ အရညံ ဂစ္ဆန္တိယာပိ သဒ္ဓိံယေဝ ဂစ္ဆတိ။ တံ ဒိသွာ မနုဿာ ‘‘နိက္ခန္တော သုနခလုဒ္ဒကော, ကတရဋ္ဌာနံ ဂမိဿတီ’’တိ ဥပ္ပဏ္ဍေန္တိ။ သာ ပုန တံ ဃာတာပေသိ။
သောပိ ပုန တသ္မိံယေဝ ဂေဟေ ဝစ္ဆကော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။ တထေဝ တဿာ ပစ္ဆတော ပစ္ဆတော စရတိ။ တဒါပိ နံ မနုဿာ ဒိသွာ ‘‘နိက္ခန္တော ဂေါပါလကော, ကတ္ထ ဂါဝိယော စရိဿန္တီ’’တိ ဥပ္ပဏ္ဍေန္တိ။ သာ တသ္မိမ္ပိ ဌာနေ တံ ဃာတာပေသိ။ သော တဒါပိ တဿာ ဥပရိ သိနေဟံ ဆိန္ဒိတုံ အသက္ကောန္တော စတုတ္ထေ ဝါရေ တဿာယေဝ ကုစ္ဆိယံ ဇာတိဿရော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။ သော ပဋိပါဋိယာ စတူသု အတ္တဘာဝေသု တာယ ဃာတိတဘာဝံ ဒိသွာ ‘‘ဧဝရူပါယ နာမ ပစ္စတ္ထိကာယ ကုစ္ဆိသ္မိံ နိဗ္ဗတ္တောသ္မီ’’တိ တတော ပဋ္ဌာယ တဿာ ဟတ္ထေန အတ္တာနံ ဖုသိတုံ န ဒေတိ။ သစေ နံ သာ ဖုသတိ, ကန္ဒတိ ရောဒတိ။ အထ နံ အယျကောဝ ပဋိဇဂ္ဂတိ။ တံ အပရဘာဂေ ဝုဒ္ဓိပ္ပတ္တံ အယျကော အာဟ – ‘‘တာတ, ကသ္မာ တွံ မာတု ဟတ္ထေန အတ္တာနံ ဖုသိတုံ န ဒေသိ။ သစေပိ တံ ဖုသတိ, မဟာသဒ္ဒေန ရောဒသိ ကန္ဒသီ’’တိ။ အယျကေန ပုဋ္ဌော ‘‘န ဧသာ မယှံ မာတာ, ပစ္စာမိတ္တာ ဧသာ’’တိ တံ ပဝတ္တိံ သဗ္ဗံ အာရောစေသိ။ သော တံ အာလိင်္ဂိတွာ ရောဒိတွာ ‘‘ဧဟိ, တာတ, ကိံ အမှာကံ ဤဒိသေ ဌာနေ နိဝါသကိစ္စ’’န္တိ တံ အာဒါယ နိက္ခမိတွာ ဧကံ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ပဗ္ဗဇိတွာ ဥဘောပိ တတ္ထ ဝသန္တာ အရဟတ္တံ ပါပုဏိံသု။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၉၁။)မဟာသာဝဇ္ဇောတိ လောကဝဇ္ဇဝသေနပိ ဝိပါကဝဇ္ဇဝသေနပီတိ ဒွီဟိပိ ကာရဏေဟိ မဟာသာဝဇ္ဇော။ ကထံ? ဒေါသေန ဟိ ဒုဋ္ဌော ဟုတွာ မာတရိပိ အပရဇ္ဈတိ, ပိတရိပိ ဘာတိဘဂိနိအာဒီသုပိ ပဗ္ဗဇိတေသုပိ။ သော ဂတဂတဋ္ဌာနေသု ‘‘အယံ ပုဂ္ဂလော မာတာပိတူသုပိ အပရဇ္ဈတိ, ဘာတိဘဂိနိအာဒီသုပိ, ပဗ္ဗဇိတေသုပီ’’တိ မဟတိံ ဂရဟံ လဘတိ။ ဧဝံ တာဝ လောကဝဇ္ဇဝသေန မဟာသာဝဇ္ဇော။ ဒေါသဝသေန ပန ကတေန အာနန္တရိယကမ္မေန ကပ္ပံ နိရယေ ပစ္စတိ။ ဧဝံ ဝိပါကဝဇ္ဇဝသေန မဟာသာဝဇ္ဇော။ ခိပ္ပဝိရာဂီတိ ခိပ္ပံ ဝိရဇ္ဇတိ။ ဒေါသေန ဟိ ဒုဋ္ဌော မာတာပိတူသုပိ စေတိယေပိ ဗောဓိမှိပိ ပဗ္ဗဇိတေသုပိ အပရဇ္ဈိတွာ ‘‘မယှံ ခမထာ’’တိ။ အစ္စယံ ဒေသေတိ။ တဿ သဟ ခမာပနေန တံ ကမ္မံ ပါကတိကမေဝ ဟောတိ။
မောဟောပိ ဒွီဟေဝ ကာရဏေဟိ မဟာသာဝဇ္ဇော။ မောဟေန ဟိ မူဠှော ဟုတွာ မာတာပိတူသုပိ စေတိယေပိ ဗောဓိမှိပိ ပဗ္ဗဇိတေသုပိ အပရဇ္ဈိတွာ ဂတဂတဋ္ဌာနေ ဂရဟံ လဘတိ။ ဧဝံ တာဝ လောကဝဇ္ဇဝသေန မဟာသာဝဇ္ဇော။ မောဟဝသေန ပန ကတေန အာနန္တရိယကမ္မေန ကပ္ပံ နိရယေ ပစ္စတိ။ ဧဝံ ဝိပါကဝဇ္ဇဝသေနပိ မဟာသာဝဇ္ဇော။ ဒန္ဓဝိရာဂီတိ သဏိကံ ဝိရဇ္ဇတိ။ မောဟေန မူဠှေန ဟိ ကတကမ္မံ သဏိကံ မုစ္စတိ။ ယထာ ဟိ အစ္ဆစမ္မံ သတက္ခတ္တုမ္ပိ ဓောဝိယမာနံ န ပဏ္ဍရံ ဟောတိ, ဧဝမေဝ မောဟေန မူဠှေန ကတကမ္မံ သီဃံ န မုစ္စတိ, သဏိကမေဝ မုစ္စတီတိ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။
၉။ အကုသလမူလသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၇၀။ နဝမေ အကုသလမူလာနီတိ အကုသလာနံ မူလာနိ, အကုသလာနိ စ တာနိ မူလာနိ စာတိ ဝါ အကုသလမူလာနိ။ ယဒပိ, ဘိက္ခဝေ, လောဘောတိ ယောပိ, ဘိက္ခဝေ, လောဘော။ တဒပိ အကုသလမူလန္တိ သောပိ အကုသလမူလံ။ အကုသလမူလံ ဝါ သန္ဓာယ ဣဓ တမ္ပီတိ အတ္ထော ဝဋ္ဋတိယေဝ။ ဧတေနုပါယေန သဗ္ဗတ္ထ နယော နေတဗ္ဗော။ အဘိသင်္ခရောတီတိ အာယူဟတိ သမ္ပိဏ္ဍေတိ ရာသိံ ကရောတိ။ အသတာ ဒုက္ခံ ဥပ္ပါဒယတီတိ အဘူတေန အဝိဇ္ဇမာနေန ယံကိဉ္စိ တဿ အဘူတံ ဒေါသံ ဝတွာ ဒုက္ခံ ဥပ္ပါဒေတိ။ ဝဓေန ဝါတိအာဒိ ယေနာကာရေန ဒုက္ခံ ဥပ္ပါဒေတိ, တံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဇာနိယာတိ ဓနဇာနိယာ။ ပဗ္ဗာဇနာယာတိ ဂါမတော ဝါ ရဋ္ဌတော ဝါ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၉၂။)ပဗ္ဗာဇနီယကမ္မေန။ ဗလဝမှီတိ အဟမသ္မိ ဗလဝါ။ ဗလတ္ထော ဣတိပီတိ ဗလေန မေ အတ္ထော ဣတိပိ, ဗလေ ဝါ ဌိတောမှီတိပိ ဝဒတိ။
အကာလဝါဒီတိ ကာလသ္မိံ န ဝဒတိ, အကာလသ္မိံ ဝဒတိ နာမ။ အဘူတဝါဒီတိ ဘူတံ န ဝဒတိ, အဘူတံ ဝဒတိ နာမ။ အနတ္ထဝါဒီတိ အတ္ထံ န ဝဒတိ, အနတ္ထံ ဝဒတိ နာမ။ အဓမ္မဝါဒီတိ ဓမ္မံ န ဝဒတိ, အဓမ္မံ ဝဒတိ နာမ။ အဝိနယဝါဒီတိ ဝိနယံ န ဝဒတိ, အဝိနယံ ဝဒတိ နာမ။
တထာ ဟာယန္တိ တထာ ဟိ အယံ။ န အာတပ္ပံ ကရောတိ တဿ နိဗ္ဗေဌနာယာတိ တဿ အဘူတဿ နိဗ္ဗေဌနတ္ထာယ ဝီရိယံ န ကရောတိ။ ဣတိပေတံ အတစ္ဆန္တိ ဣမိနာပိ ကာရဏေန ဧတံ အတစ္ဆံ။ ဣတရံ တဿေဝ ဝေဝစနံ။
ဒုဂ္ဂတိ ပါဋိကင်္ခါတိ နိရယာဒိကာ ဒုဂ္ဂတိ ဣစ္ဆိတဗ္ဗာ, သာ အဿ အဝဿဘာဝိနီ, တတ္ထာနေန နိဗ္ဗတ္တိတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ ဥဒ္ဓသ္တောတိ ဥပရိ ဓံသိတော။ ပရိယောနဒ္ဓေါတိ သမန္တာ ဩနဒ္ဓေါ။ အနယံ အာပဇ္ဇတီတိ အဝုဍ္ဎိံ အာပဇ္ဇတိ။ ဗျသနံ အာပဇ္ဇတီတိ ဝိနာသံ အာပဇ္ဇတိ။ ဂိမှကာလသ္မိဉှိ မာလုဝါသိပါဋိကာယ ဖလိတာယ ဗီဇာနိ ဥပ္ပတိတွာ ဝဋရုက္ခာဒီနံ မူလေ ပတန္တိ။ တတ္ထ ယဿ ရုက္ခဿ မူလေ တီသု ဒိသာသု တီဏိ ဗီဇာနိ ပတိတာနိ ဟောန္တိ, တသ္မိံ ရုက္ခေ ပါဝုဿကေန မေဃေန အဘိဝဋ္ဌေ တီဟိ ဗီဇေဟိ တယော အင်္ကုရာ ဥဋ္ဌဟိတွာ တံ ရုက္ခံ အလ္လီယန္တိ။ တတော ပဋ္ဌာယ ရုက္ခဒေဝတာယော သကဘာဝေန သဏ္ဌာတုံ န သက္ကောန္တိ။ တေပိ အင်္ကုရာ ဝဍ္ဎမာနာ လတာဘာဝံ အာပဇ္ဇိတွာ တံ ရုက္ခံ အဘိရုဟိတွာ သဗ္ဗဝိဋပသာခါပသာခါ သံသိဗ္ဗိတွာ တံ ရုက္ခံ ဥပရိ ပရိယောနန္ဓန္တိ။ သော မာလုဝါလတာဟိ သံသိဗ္ဗိတော ဃနေဟိ မဟန္တေဟိ မာလုဝါပတ္တေဟိ သဉ္ဆန္နော ဒေဝေ ဝါ ဝဿန္တေ ဝါတေ ဝါ ဝါယန္တေ တတ္ထ တတ္ထ ပလုဇ္ဇိတွာ ခါဏုမတ္တမေဝ အဝသိဿတိ။ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။
ဧဝမေဝ ခေါတိ ဧတ္ထ ပန ဣဒံ ဩပမ္မသံသန္ဒနံ – သာလာဒီသု အညတရရုက္ခော ဝိယ ဟိ အယံ သတ္တော ဒဋ္ဌဗ္ဗော, တိဿော မာလုဝါလတာ ဝိယ တီဏိ အကုသလမူလာနိ, ယာဝ ရုက္ခသာခါ အသမ္ပတ္တာ, တာဝ တာသံ လတာနံ ဥဇုကံ ရုက္ခာရောဟနံ ဝိယ လောဘာဒီနံ ဒွါရံ အသမ္ပတ္တကာလော,
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၉၃။)သာခါနုသာရေန ဂမနကာလော ဝိယ ဒွါရဝသေန ဂမနကာလော, ပရိယောနဒ္ဓကာလော ဝိယ လောဘာဒီဟိ ပရိယုဋ္ဌိတကာလော, ခုဒ္ဒကသာခါနံ ပလုဇ္ဇနကာလော ဝိယ ဒွါရပ္ပတ္တာနံ ကိလေသာနံ ဝသေန ခုဒ္ဒါနုခုဒ္ဒကာ အာပတ္တိယော အာပန္နကာလော, မဟာသာခါနံ ပလုဇ္ဇနကာလော ဝိယ ဂရုကာပတ္တိံ အာပန္နကာလော, လတာနုသာရေန ဩတိဏ္ဏေန ဥဒကေန မူလေသု တိန္တေသု ရုက္ခဿ ဘူမိယံ ပတနကာလော ဝိယ ကမေန စတ္တာရိ ပါရာဇိကာနိ အာပဇ္ဇိတွာ စတူသု အပါယေသု နိဗ္ဗတ္တနကာလော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။
သုက္ကပက္ခော ဝုတ္တဝိပလ္လာသေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧဝမေဝ ခေါတိ ဧတ္ထ ပန ဣဒံ ဩပမ္မသံသန္ဒနံ – သာလာဒီသု အညတရရုက္ခော ဝိယ အယံ သတ္တော ဒဋ္ဌဗ္ဗော, တိဿော မာလုဝါလတာ ဝိယ တီဏိ အကုသလမူလာနိ, တာသံ အပ္ပဝတ္တိံ ကာတုံ အာဂတပုရိသော ဝိယ ယောဂါဝစရော, ကုဒ္ဒါလော ဝိယ ပညာ, ကုဒ္ဒါလပိဋကံ ဝိယ သဒ္ဓါပိဋကံ, ပလိခနနခဏိတ္တိ ဝိယ ဝိပဿနာပညာ, ခဏိတ္တိယာ မူလစ္ဆေဒနံ ဝိယ ဝိပဿနာဉာဏေန အဝိဇ္ဇာမူလဿ ဆိန္ဒနကာလော, ခဏ္ဍာခဏ္ဍိကံ ဆိန္ဒနကာလော ဝိယ ခန္ဓဝသေန ဒိဋ္ဌကာလော, ဖာလနကာလော ဝိယ မဂ္ဂဉာဏေန ကိလေသာနံ သမုဂ္ဃါတိတကာလော, မသိကရဏကာလော ဝိယ ဓရမာနကပဉ္စက္ခန္ဓကာလော, မဟာဝါတေ ဩပုဏိတွာ အပ္ပဝတ္တနကာလော ဝိယ ဥပါဒိန္နကက္ခန္ဓာနံ အပ္ပဋိသန္ဓိကနိရောဓေန နိရုဇ္ဈိတွာ ပုနဗ္ဘဝေ ပဋိသန္ဓိအဂ္ဂဟဏကာလော ဒဋ္ဌဗ္ဗောတိ။ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ ဝဋ္ဋဝိဝဋ္ဋံ ကထိတံ။
၁၀။ ဥပေါသထသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၇၁။ ဒသမေ တဒဟုပေါသထေတိ တသ္မိံ အဟု ဥပေါသထေ တံ ဒိဝသံ ဥပေါသထေ, ပန္နရသိကဥပေါသထဒိဝသေတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဥပသင်္ကမီတိ ဥပေါသထင်္ဂါနိ အဓိဋ္ဌာယ ဂန္ဓမာလာဒိဟတ္ထာ ဥပသင်္ကမိ။ ဟန္ဒာတိ ဝဝဿဂ္ဂတ္ထေ နိပါတော။ ဒိဝါ ဒိဝဿာတိ ဒိဝသဿ ဒိဝါ နာမ မဇ္ဈနှော, ဣမသ္မိံ ဌိတေ မဇ္ဈနှိကေ ကာလေတိ အတ္ထော။ ကုတော နု တွံ အာဂစ္ဆသီတိ ကိံ ကရောန္တီ ဝိစရသီတိ ပုစ္ဆတိ။ ဂေါပါလကုပေါသထောတိ ဂေါပါလကေဟိ သဒ္ဓိံ ဥပဝသနဥပေါသထော။ နိဂဏ္ဌုပေါသထောတိ နိဂဏ္ဌာနံ ဥပဝသနဥပေါသထော။ အရိယုပေါသထောတိ အရိယာနံ ဥပဝသနဥပေါသထော။ သေယျထာပိ ဝိသာခေတိ ယထာ နာမ, ဝိသာခေ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၉၄။)သာယနှသမယေ သာမိကာနံ ဂါဝေါ နိယျာတေတွာတိ ဂေါပါလကာ ဟိ ဒေဝသိကဝေတနေန ဝါ ပဉ္စာဟဒသာဟအဒ္ဓမာသမာသဆမာသသံဝစ္ဆရပရိစ္ဆေဒေန ဝါ ဂါဝေါ ဂဟေတွာ ရက္ခန္တိ။ ဣဓ ပန ဒေဝသိကဝေတနေန ရက္ခန္တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ – နိယျာတေတွာတိ ပဋိစ္ဆာပေတွာ ‘‘ဧတာ ဝေါ ဂါဝေါ’’တိ ဒတွာ။ ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတီတိ အတ္တနော ဂေဟံ ဂန္တွာ ဘုဉ္ဇိတွာ မဉ္စေ နိပန္နော ဧဝံ ပစ္စဝေက္ခတိ။ အဘိဇ္ဈာသဟဂတေနာတိ တဏှာယ သမ္ပယုတ္တေန။ ဧဝံ ခေါ, ဝိသာခေ, ဂေါပါလကုပေါသထော ဟောတီတိ အရိယုပေါသထောဝ အယံ, အပရိသုဒ္ဓဝိတက္ကတာယ ပန ဂေါပါလကဥပေါသထဋ္ဌာနေ ဌိတော။ န မဟပ္ဖလောတိ ဝိပါကဖလေန န မဟပ္ဖလော။ န မဟာနိသံသောတိ ဝိပါကာနိသံသေန န မဟာနိသံသော။ န မဟာဇုတိကောတိ ဝိပါကောဘာသေန န မဟာဩဘာသော။ န မဟာဝိပ္ဖါရောတိ ဝိပါကဝိပ္ဖါရဿ အမဟန္တတာယ န မဟာဝိပ္ဖါရော။
သမဏဇာတိကာတိ သမဏာယေဝ။ ပရံ ယောဇနသတန္တိ ယောဇနသတံ အတိက္ကမိတွာ တတော ပရံ။ တေသု ဒဏ္ဍံ နိက္ခိပါဟီတိ တေသု ယောဇနသတတော ပရဘာဂေသု ဌိတေသု သတ္တေသု ဒဏ္ဍံ နိက္ခိပ, နိက္ခိတ္တဒဏ္ဍော ဟောဟိ။ နာဟံ ကွစနိ ကဿစိ ကိဉ္စနတသ္မိန္တိ အဟံ ကတ္ထစိ ကဿစိ ပရဿ ကိဉ္စနတသ္မိံ န ဟောမိ။ ကိဉ္စနံ ဝုစ္စတိ ပလိဗောဓော, ပလိဗောဓော န ဟောမီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ န စ မမ ကွစနိ ကတ္ထစိ ကိဉ္စနတတ္ထီတိ မမာပိ ကွစနိ အန္တော ဝါ ဗဟိဒ္ဓါ ဝါ ကတ္ထစိ ဧကပရိက္ခာရေပိ ကိဉ္စနတာ နတ္ထိ, ပလိဗောဓော နတ္ထိ, ဆိန္နပလိဗောဓောဟမသ္မီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဘောဂေတိ မဉ္စပီဌယာဂုဘတ္တာဒယော။ အဒိန္နံယေဝ ပရိဘုဉ္ဇတီတိ ပုနဒိဝသေ မဉ္စေ နိပဇ္ဇန္တောပိ ပီဌေ နိသီဒန္တောပိ ယာဂုံ ပိဝန္တောပိ ဘတ္တံ ဘုဉ္ဇန္တောပိ တေ ဘောဂေ အဒိန္နေယေဝ ပရိဘုဉ္ဇတိ။ န မဟပ္ဖလောတိ နိပ္ဖလော။ ဗျဉ္ဇနမေဝ ဟိ ဧတ္ထ သာဝသေသံ, အတ္ထော ပန နိရဝသေသော။ ဧဝံ ဥပဝုတ္ထဿ ဟိ ဥပေါသထဿ အပ္ပမတ္တကမ္ပိ ဝိပါကဖလံ ဣဋ္ဌံ ကန္တံ မနာပံ နာမ နတ္ထိ။ တသ္မာ နိပ္ဖလောတွေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။
ဥပက္ကိလိဋ္ဌဿ စိတ္တဿာတိ ဣဒံ ကသ္မာ အာဟ? သံကိလိဋ္ဌေန ဟိ စိတ္တေန ဥပဝုတ္ထော ဥပေါသထော န မဟပ္ဖလော ဟောတီတိ ဒဿိတတ္တာ ဝိသုဒ္ဓေန စိတ္တေန ဥပဝုတ္ထဿ မဟပ္ဖလတာ အနုညာတာ ဟောတိ။ တသ္မာ ယေန ကမ္မဋ္ဌာနေန စိတ္တံ ဝိသုဇ္ဈတိ, တံ စိတ္တဝိသောဓနကမ္မဋ္ဌာနံ ဒဿေတုံ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၉၅။)ဣဒမာဟ။ တတ္ထ ဥပက္ကမေနာတိ ပစ္စတ္တပုရိသကာရေန, ဥပါယေန ဝါ။ တထာဂတံ အနုဿရတီတိ အဋ္ဌဟိ ကာရဏေဟိ တထာဂတဂုဏေ အနုဿရတိ။ ဧတ္ထ ဟိ ဣတိပိ သော ဘဂဝါတိ သော ဘဂဝါ ဣတိပိ သီလေန, ဣတိပိ သမာဓိနာတိ သဗ္ဗေ လောကိယလောကုတ္တရာ ဗုဒ္ဓဂုဏာ သင်္ဂဟိတာ။ အရဟန္တိအာဒီဟိ ပါဋိယေက္ကဂုဏာဝ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ။ တထာဂတံ အနုဿရတော စိတ္တံ ပသီဒတီတိ လောကိယလောကုတ္တရေ တထာဂတဂုဏေ အနုဿရန္တဿ စိတ္တုပ္ပါဒေါ ပသန္နော ဟောတိ။
စိတ္တဿ ဥပက္ကိလေသာတိ ပဉ္စ နီဝရဏာ။ ကက္ကန္တိ အာမလကကက္ကံ။ တဇ္ဇံ ဝါယာမန္တိ တဇ္ဇာတိကံ တဒနုစ္ဆဝိကံ ကက္ကေန မက္ခနဃံသနဓောဝနဝါယာမံ။ ပရိယောဒပနာ ဟောတီတိ သုဒ္ဓဘာဝကရဏံ ဟောတိ။ ကိလိဋ္ဌသ္မိံ ဟိ သီသေ ပသာဓနံ ပသာဓေတွာ နက္ခတ္တံ ကီဠမာနော န သောဘတိ, ပရိသုဒ္ဓေ ပန တသ္မိံ ပသာဓနံ ပသာဓေတွာ နက္ခတ္တံ ကီဠမာနော သောဘတိ, ဧဝမေဝ ကိလိဋ္ဌစိတ္တေန ဥပေါသထင်္ဂါနိ အဓိဋ္ဌာယ ဥပေါသထော ဥပဝုတ္ထော န မဟပ္ဖလော ဟောတိ, ပရိသုဒ္ဓေန ပန စိတ္တေန ဥပေါသထင်္ဂါနိ အဓိဋ္ဌာယ ဥပဝုတ္ထော ဥပေါသထော မဟပ္ဖလော ဟောတီတိ အဓိပ္ပါယေန ဧဝမာဟ။ ဗြဟ္မုပေါသထံ ဥပဝသတီတိ ဗြဟ္မာ ဝုစ္စတိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ, တဿ ဂုဏာနုဿရဏဝသေန အယံ ဥပေါသထော ဗြဟ္မုပေါသထော နာမ, တံ ဥပဝသတိ။ ဗြဟ္မုနာ သဒ္ဓိံ သံဝသတီတိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန သဒ္ဓိံ သံဝသတိ။ ဗြဟ္မဉ္စဿ အာရဗ္ဘာတိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ အာရဗ္ဘ။
ဓမ္မံ အနုဿရတီတိ သဟတန္တိကံ လောကုတ္တရဓမ္မံ အနုဿရတိ။ သောတ္တိန္တိ ကုရုဝိန္ဒကသောတ္တိံ။ ကုရုဝိန္ဒကပါသာဏစုဏ္ဏေန ဟိ သဒ္ဓိံ လာခံ ယောဇေတွာ မဏိကေ ကတွာ ဝိဇ္ဈိတွာ သုတ္တေန အာဝုဏိတွာ တံ မဏိ ကလာပပန္တိံ ဥဘတော ဂဟေတွာ ပိဋ္ဌိံ ဃံသေန္တိ, တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ – ‘‘သောတ္တိဉ္စ ပဋိစ္စာ’’တိ။ စုဏ္ဏန္တိ နှာနီယစုဏ္ဏံ။ တဇ္ဇံ ဝါယာမန္တိ ဥဗ္ဗဋ္ဋနဃံသနဓောဝနာဒိကံ တဒနုရူပဝါယာမံ။ ဓမ္မုပေါသထန္တိ သဟတန္တိကံ နဝလောကုတ္တရဓမ္မံ အာရဗ္ဘ ဥပဝုတ္ထတ္တာ အယံ ဥပေါသထော ‘‘ဓမ္မုပေါသထော’’တိ ဝုတ္တော။ ဣဓာပိ ပရိယောဒပနာတိ ပဒေ ဌတွာ ပုရိမနယေနေဝ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။
သံဃံ အနုဿရတီတိ အဋ္ဌန္နံ အရိယပုဂ္ဂလာနံ ဂုဏေ အနုဿရတိ။ ဥသ္မဉ္စ ပဋိစ္စာတိ ဒွေ တယော ဝါရေ ဂါဟာပိတံ ဥသုမံ ပဋိစ္စ။ ဥသဉ္စာတိပိ ပါဌော,
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၉၆။)အယမေဝတ္ထော။ ခါရန္တိ ဆာရိကံ။ ဂေါမယန္တိ ဂေါမုတ္တံ ဝါ အဇလဏ္ဍိကာ ဝါ။ ပရိယောဒပနာတိ ဣဓာပိ ပုရိမနယေနေဝ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။ သံဃုပေါသထန္တိ အဋ္ဌန္နံ အရိယပုဂ္ဂလာနံ ဂုဏေ အာရဗ္ဘ ဥပဝုတ္ထတ္တာ အယံ ဥပေါသထော ‘‘သံဃုပေါသထော’’တိ ဝုတ္တော။
သီလာနီတိ ဂဟဋ္ဌော ဂဟဋ္ဌသီလာနိ, ပဗ္ဗဇိတော ပဗ္ဗဇိတသီလာနိ။ အခဏ္ဍာနီတိအာဒီနံ အတ္ထော ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၂၁) ဝိတ္ထာရိတောဝ။ ဝါလဏ္ဍုပကန္တိ အဿဝါလေဟိ ဝါ မကစိဝါလာဒီဟိ ဝါ ကတံ အဏ္ဍုပကံ။ တဇ္ဇံ ဝါယာမန္တိ တေလေန တေမေတွာ မလဿ တိန္တဘာဝံ ဉတွာ ဆာရိကံ ပက္ခိပိတွာ ဝါလဏ္ဍုပကေန ဃံသနဝါယာမော။ ဣဓ ပရိယောဒပနာတိ ပဒေ ဌတွာ ဧဝံ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ ကိလိဋ္ဌသ္မိဉှိ အာဒါသေ မဏ္ဍိတပသာဓိတောပိ အတ္တဘာဝေါ ဩလောကိယမာနော န သောဘတိ, ပရိသုဒ္ဓေ သောဘတိ။ ဧဝမေဝ ကိလိဋ္ဌေန စိတ္တေန ဥပဝုတ္ထော ဥပေါသထော န မဟပ္ဖလော ဟောတိ, ပရိသုဒ္ဓေန ပန မဟပ္ဖလော ဟောတီတိ။ သီလုပေါသထန္တိ အတ္တနော သီလာနုဿရဏဝသေန ဥပဝုတ္ထော ဥပေါသထော သီလုပေါသထော နာမ။ သီလေန သဒ္ဓိန္တိ အတ္တနော ပဉ္စသီလဒသသီလေန သဒ္ဓိံ။ သီလဉ္စဿ အာရဗ္ဘာတိ ပဉ္စသီလံ ဒသသီလဉ္စ အာရဗ္ဘ။
ဒေဝတာ အနုဿရတီတိ ဒေဝတာ သက္ခိဋ္ဌာနေ ဌပေတွာ အတ္တနော သဒ္ဓါဒိဂုဏေ အနုဿရတိ။ ဥက္ကန္တိ ဥဒ္ဓနံ။ လောဏန္တိ လောဏမတ္တိကာ။ ဂေရုကန္တိ ဂေရုကစုဏ္ဏံ။ နာဠိကသဏ္ဍာသန္တိ ဓမနနာဠိကဉ္စေဝ ပရိဝတ္တနသဏ္ဍာသဉ္စ။ တဇ္ဇံ ဝါယာမန္တိ ဥဒ္ဓနေ ပက္ခိပနဓမနပရိဝတ္တနာဒိကံ အနုရူပံ ဝါယာမံ။ ဣဓ ပရိယောဒပနာတိ ပဒေ ဌတွာ ဧဝံ ယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ – သံကိလိဋ္ဌသုဝဏ္ဏမယေန ဟိ ပသာဓနဘဏ္ဍေန ပသာဓိတာ နက္ခတ္တံ ကီဠမာနာ န သောဘန္တိ, ပရိသုဒ္ဓသုဝဏ္ဏမယေန သောဘန္တိ။ ဧဝမေဝ သံကိလိဋ္ဌစိတ္တဿ ဥပေါသထော န မဟပ္ဖလော ဟောတိ, ပရိသုဒ္ဓစိတ္တဿ မဟပ္ဖလော။ ဒေဝတုပေါသထန္တိ ဒေဝတာ သက္ခိဋ္ဌာနေ ဌပေတွာ အတ္တနော ဂုဏေ အနုဿရန္တေန ဥပဝုတ္ထဥပေါသထော ဒေဝတုပေါသထော နာမ။ သေသံ ဣမေသု ဗုဒ္ဓါနုဿတိအာဒီသု ကမ္မဋ္ဌာနေသု ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ, တံ သဗ္ဗံ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၁၂၃ အာဒယော) ဝုတ္တမေဝ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၉၇။)ပါဏာတိပါတန္တိ ပါဏဝဓံ။ ပဟာယာတိ တံ ပါဏာတိပါတစေတနာသင်္ခါတံ ဒုဿီလျံ ပဇဟိတွာ။ ပဋိဝိရတာတိ ပဟီနကာလတော ပဋ္ဌာယ တတော ဒုဿီလျတော ဩရတာ ဝိရတာဝ။ နိဟိတဒဏ္ဍာ နိဟိတသတ္ထာတိ ပရူပဃာတတ္ထာယ ဒဏ္ဍံ ဝါ သတ္ထံ ဝါ အာဒါယ အဝတ္တနတော နိက္ခိတ္တဒဏ္ဍာ စေဝ နိက္ခိတ္တသတ္ထာ စာတိ အတ္ထော။ ဧတ္ထ စ ဌပေတွာ ဒဏ္ဍံ သဗ္ဗမ္ပိ အဝသေသံ ဥပကရဏံ သတ္တာနံ ဝိဟိံသနဘာဝတော သတ္ထန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယံ ပန ဘိက္ခူ ကတ္တရဒဏ္ဍံ ဝါ ဒန္တကဋ္ဌဝါသိံ ဝါ ပိပ္ဖလကံ ဝါ ဂဟေတွာ ဝိစရန္တိ, န တံ ပရူပဃာတတ္ထာယ။ တသ္မာ နိဟိတဒဏ္ဍာ နိဟိတသတ္ထာတွေဝ သင်္ခံ ဂစ္ဆန္တိ။ လဇ္ဇီတိ ပါပဇိဂုစ္ဆနလက္ခဏာယ လဇ္ဇာယ သမန္နာဂတာ။ ဒယာပန္နာတိ ဒယံ မေတ္တစိတ္တတံ အာပန္နာ။ သဗ္ဗပါဏဘူတဟိတာနုကမ္ပီတိ သဗ္ဗေ ပါဏဘူတေ ဟိတေန အနုကမ္ပကာ, တာယ ဧဝ ဒယာပန္နတာယ သဗ္ဗေသံ ပါဏဘူတာနံ ဟိတစိတ္တကာတိ အတ္ထော။ အဟမ္ပဇ္ဇာတိ အဟမ္ပိ အဇ္ဇ။ ဣမိနာပိ အင်္ဂေနာတိ ဣမိနာပိ ဂုဏင်္ဂေန။ အရဟတံ အနုကရောမီတိ ယထာ ပုရတော ဂစ္ဆန္တံ ပစ္ဆတော ဂစ္ဆန္တော အနုဂစ္ဆတိ နာမ, ဧဝံ အဟမ္ပိ အရဟန္တေဟိ ပဌမံ ကတံ ဣမံ ဂုဏံ ပစ္ဆာ ကရောန္တော တေသံ အရဟန္တာနံ အနုကရောမိ။ ဥပေါသထော စ မေ ဥပဝုတ္ထော ဘဝိဿတီတိ ဧဝံ ကရောန္တေန မယာ အရဟတဉ္စ အနုကတံ ဘဝိဿတိ, ဥပေါသထော စ ဥပဝုတ္ထော ဘဝိဿတိ။
အဒိန္နာဒါနန္တိ အဒိန္နဿ ပရပရိဂ္ဂဟိတဿ အာဒါနံ, ထေယျံ စောရိကန္တိ အတ္ထော။ ဒိန္နမေဝ အာဒိယန္တီတိ ဒိန္နာဒါယီ။ စိတ္တေနပိ ဒိန္နမေဝ ပဋိကင်္ခန္တီတိ ဒိန္နပါဋိကင်္ခီ။ ထေနေတီတိ ထေနော, န ထေနေန အထေနေန။ အထေနတ္တာယေဝ သုစိဘူတေန။ အတ္တနာတိ အတ္တဘာဝေန, အထေနံ သုစိဘူတံ အတ္တဘာဝံ ကတွာ ဝိဟရန္တီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။
အဗြဟ္မစရိယန္တိ အသေဋ္ဌစရိယံ။ ဗြဟ္မံ သေဋ္ဌံ အာစာရံ စရန္တီတိ ဗြဟ္မစာရီ။ အာရာစာရီတိ အဗြဟ္မစရိယတော ဒူရာစာရီ။ မေထုနာတိ ရာဂပရိယုဋ္ဌာနဝသေန သဒိသတ္တာ မေထုနကာတိ လဒ္ဓဝေါဟာရေဟိ ပဋိသေဝိတဗ္ဗတော မေထုနောတိ သင်္ခံ ဂတာ အသဒ္ဓမ္မာ။ ဂါမဓမ္မာတိ ဂါမဝါသီနံ ဓမ္မာ။
မုသာဝါဒါတိ အလိကဝစနာ တုစ္ဆဝစနာ။ သစ္စံ ဝဒန္တီတိ သစ္စဝါဒီ။ သစ္စေန သစ္စံ သံဒဟန္တိ ဃဋ္ဋေန္တီတိ သစ္စသန္ဓာ, န အန္တရန္တရာ မုသာ ဝဒန္တီတိ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၉၈။)အတ္ထော။ ယော ဟိ ပုရိသော ကဒါစိ မုသာဝါဒံ ဝဒတိ, ကဒါစိ သစ္စံ။ တဿ မုသာဝါဒေန အန္တရိတတ္တာ သစ္စံ သစ္စေန န ဃဋီယတိ။ တသ္မာ န သော သစ္စသန္ဓော။ ဣမေ ပန န တာဒိသာ, ဇီဝိတဟေတုပိ မုသာ အဝတွာ သစ္စေန သစ္စံ သံဒဟန္တိယေဝါတိ သစ္စသန္ဓာ။ ထေတာတိ ထိရာ, ဌိတကထာတိ အတ္ထော။ ဧကော ပုဂ္ဂလော ဟလိဒ္ဒိရာဂေါ ဝိယ ထုသရာသိမှိ နိခါတခါဏု ဝိယ အဿပိဋ္ဌေ ဌပိတကုမ္ဘဏ္ဍမိဝ စ န ဌိတကထော ဟောတိ။ ဧကော ပါသာဏလေခါ ဝိယ ဣန္ဒခီလော ဝိယ စ ဌိတကထော ဟောတိ, အသိနာ သီသံ ဆိန္ဒန္တေပိ ဒွေ ကထာ န ကထေတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ ထေတော။ ပစ္စယိကာတိ ပတ္တိယာယိတဗ္ဗကာ, သဒ္ဓါယိကာတိ အတ္ထော။ ဧကစ္စော ဟိ ပုဂ္ဂလော န ပစ္စယိကော ဟောတိ, ‘‘ဣဒံ ကေန ဝုတ္တံ, အသုကေန နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘မာ တဿ ဝစနံ သဒ္ဒဟထာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတံ အာပဇ္ဇတိ။ ဧကော ပစ္စယိကော ဟောတိ, ‘‘ဣဒံ ကေန ဝုတ္တံ, အသုကေနာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ယဒိ တေန ဝုတ္တံ, ဣဒမေဝ ပမာဏံ, ဣဒါနိ ပဋိက္ခိပိတဗ္ဗံ နတ္ထိ, ဧဝမေဝံ ဣဒ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတံ အာပဇ္ဇတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ ပစ္စယိကော။ အဝိသံဝါဒကာ လောကဿာတိ တာယ သစ္စဝါဒိတာယ လောကံ န ဝိသံဝါဒေန္တီတိ အတ္ထော။
သုရာမေရယမဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာနန္တိ သုရာမေရယမဇ္ဇာနံ ပါနစေတနာသင်္ခါတံ ပမာဒကာရဏံ။ ဧကဘတ္တိကာတိ ပါတရာသဘတ္တံ သာယမာသဘတ္တန္တိ ဒွေ ဘတ္တာနိ။ တေသု ပါတရာသဘတ္တံ အန္တောမဇ္ဈနှိကေန ပရိစ္ဆိန္နံ, ဣတရံ မဇ္ဈနှိကတော ဥဒ္ဓံ အန္တောအရုဏေန။ တသ္မာ အန္တောမဇ္ဈနှိကေ ဒသက္ခတ္တုံ ဘုဉ္ဇမာနာပိ ဧကဘတ္တိကာဝ ဟောန္တိ။ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ – ‘‘ဧကဘတ္တိကာ’’တိ။ ရတ္တိဘောဇနံ ရတ္တိ, တတော ဥပရတာတိ ရတ္တူပရတာ။ အတိက္ကန္တေ မဇ္ဈနှိကေ ယာဝ သူရိယတ္ထင်္ဂမနာ ဘောဇနံ ဝိကာလဘောဇနံ နာမ, တတော ဝိရတတ္တာ ဝိရတာ ဝိကာလဘောဇနာ။
သာသနဿ အနနုလောမတ္တာ ဝိသူကံ ပဋာဏိဘူတံ ဒဿနန္တိ ဝိသူကဒဿနံ, အတ္တနာ နစ္စနနစ္စာပနာဒိဝသေန နစ္စဉ္စ ဂီတဉ္စ ဝါဒိတဉ္စ, အန္တမသော မယူရနစ္စနာဒိဝသေနာပိ ပဝတ္တာနံ နစ္စာဒီနံ ဝိသူကဘူတံ ဒဿနဉ္စာတိ နစ္စဂီတဝါဒိတဝိသူကဒဿနံ။ နစ္စာဒီနိ ဟိ အတ္တနာ ပယောဇေတုံ ဝါ ပရေဟိ ပယောဇာပေတုံ ဝါ ပယုတ္တာနိ ပဿိတုံ ဝါ နေဝ ဘိက္ခူနံ, န ဘိက္ခုနီနံ ဝဋ္ဋန္တိ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၉၉။)မာလာဒီသု မာလာတိ ယံကိဉ္စိ ပုပ္ဖံ။ ဂန္ဓန္တိ ယံကိဉ္စိ ဂန္ဓဇာတံ။ ဝိလေပနန္တိ ဆဝိရာဂကရဏံ။ တတ္ထ ပိဠန္ဓန္တော ဓာရေတိ နာမ, ဦနဋ္ဌာနံ ပူရေန္တော မဏ္ဍေတိ နာမ, ဂန္ဓဝသေန ဆဝိရာဂဝသေန စ သာဒိယန္တော ဝိဘူသေတိ နာမ။ ဌာနံ ဝုစ္စတိ ကာရဏံ, တသ္မာ ယာယ ဒုဿီလျစေတနာယ တာနိ မာလာဓာရဏာဒီနိ မဟာဇနော ကရောတိ, တတော ပဋိဝိရတာတိ အတ္ထော။ ဥစ္စာသယနံ ဝုစ္စတိ ပမာဏာတိက္ကန္တံ, မဟာသယနံ အကပ္ပိယတ္ထရဏံ, တတော ပဋိဝိရတာတိ အတ္ထော။
ကီဝမဟပ္ဖလောတိ ကိတ္တကံ မဟပ္ဖလော။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ပဟူတရတ္တရတနာနန္တိ ပဟူတေန ရတ္တသင်္ခါတေန ရတနေန သမန္နာဂတာနံ, သကလဇမ္ဗုဒီပတလံ ဘေရိတလသဒိသံ ကတွာ ကဋိပ္ပမာဏေဟိ သတ္တဟိ ရတနေဟိ ပူရိတာနန္တိ အတ္ထော။ ဣဿရိယာဓိပစ္စန္တိ ဣဿရဘာဝေန ဝါ ဣဿရိယမေဝ ဝါ အာဓိပစ္စံ, န ဧတ္ထ သာဟသိကကမ္မန္တိပိ ဣဿရိယာဓိပစ္စံ။ ရဇ္ဇံ ကာရေယျာတိ ဧဝရူပံ စက္ကဝတ္တိရဇ္ဇံ ကာရေယျ။ အင်္ဂါနန္တိအာဒီနိ တေသံ ဇနပဒါနံ နာမာနိ။ ကလံ နာဂ္ဃတိ သောဠသိန္တိ ဧကံ အဟောရတ္တံ ဥပဝုတ္ထဥပေါသထေ ပုညံ သောဠသဘာဂေ ကတွာ တတော ဧကံ ဘာဂဉ္စ န အဂ္ဃတိ။ ဧကရတ္တုပေါသထဿ သောဠသိယာ ကလာယ ယံ ဝိပါကဖလံ, တံယေဝ တတော ဗဟုတရံ ဟောတီတိ အတ္ထော။ ကပဏန္တိ ပရိတ္တကံ။
အဗြဟ္မစရိယာတိ အသေဋ္ဌစရိယတော။ ရတ္တိံ န ဘုဉ္ဇေယျ ဝိကာလဘောဇနန္တိ ဥပေါသထံ ဥပဝသန္တော ရတ္တိဘောဇနဉ္စ ဒိဝါဝိကာလဘောဇနဉ္စ န ဘုဉ္ဇေယျ။ မဉ္စေ ဆမာယံဝ သယေထ သန္ထတေတိ မုဋ္ဌိဟတ္ထပါဒကေ ကပ္ပိယမဉ္စေ ဝါ သုဓာဒိပရိကမ္မကတာယ ဘူမိယံ ဝါ တိဏပဏ္ဏပလာလာဒီနိ သန္ထရိတွာ ကတေ သန္ထတေ ဝါ သယေထာတိ အတ္ထော။ ဧတံ ဟိ အဋ္ဌင်္ဂိကမာဟုပေါသထန္တိ ဧဝံ ပါဏာတိပါတာဒီနိ အသမာစရန္တေန ဥပဝုတ္ထံ ဥပေါသထံ အဋ္ဌဟိ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတတ္တာ အဋ္ဌင်္ဂိကန္တိ ဝဒန္တိ။ တံ ပန ဥပဝသန္တေန ‘‘သွေ ဥပေါသထိကော ဘဝိဿာမီ’’တိ အဇ္ဇေဝ ‘‘ဣဒဉ္စ ဣဒဉ္စ ကရေယျာထာ’’တိ အာဟာရာဒိဝိဓာနံ ဝိစာရေတဗ္ဗံ။ ဥပေါသထဒိဝသေ ပါတောဝ ဘိက္ခုဿ ဝါ ဘိက္ခုနိယာ ဝါ ဒသသီလလက္ခဏညုနော ဥပါသကဿ ဝါ ဥပါသိကာယ ဝါ သန္တိကေ ဝါစံ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၀၀။)ဘိန္ဒိတွာ ဥပေါသထင်္ဂါနိ သမာဒါတဗ္ဗာနိ။ ပါဠိံ အဇာနန္တေန ပန ‘‘ဗုဒ္ဓပညတ္တံ ဥပေါသထံ အဓိဋ္ဌာမီ’’တိ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗံ။ အညံ အလဘန္တေန အတ္တနာပိ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗံ, ဝစီဘေဒေါ ပန ကာတဗ္ဗောယေဝ။ ဥပေါသထံ ဥပဝသန္တေန ပရူပရောဓပဋိသံယုတ္တာ ကမ္မန္တာ န ဝိစာရေတဗ္ဗာ, အာယဝယဂဏနံ ကရောန္တေန န ဝီတိနာမေတဗ္ဗံ, ဂေဟေ ပန အာဟာရံ လဘိတွာ နိစ္စဘတ္တိကဘိက္ခုနာ ဝိယ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ဓမ္မော ဝါ သောတဗ္ဗော, အဋ္ဌတိံသာယ အာရမ္မဏေသု အညတရံ ဝါ မနသိကာတဗ္ဗံ။
သုဒဿနာတိ သုန္ဒရဒဿနာ။ ဩဘာသယန္တိ ဩဘာသယမာနာ။ အနုပရိယန္တီတိ ဝိစရန္တိ။ ယာဝတာတိ ယတ္တကံ ဌာနံ။ အန္တလိက္ခဂါတိ အာကာသင်္ဂမာ။ ပဘာသန္တီတိ ဇောတန္တိ ပဘာ မုဉ္စန္တိ။ ဒိသာဝိရောစနာတိ သဗ္ဗဒိသာသု ဝိရောစမာနာ။ အထ ဝါ ပဘာသန္တီတိ ဒိသာဟိ ဒိသာ ဩဘာသန္တိ။ ဝိရောစနာတိ ဝိရောစမာနာ။ ဝေဠုရိယန္တိ မဏီတိ ဝတွာပိ ဣမိနာ ဇာတိမဏိဘာဝံ ဒဿေတိ။ ဧကဝဿိကဝေဠုဝဏ္ဏဉှိ ဝေဠုရိယံ ဇာတိမဏိ နာမ။ တံ သန္ဓာယေဝမာဟ။ ဘဒ္ဒကန္တိ လဒ္ဓကံ။ သိင်္ဂီသုဝဏ္ဏန္တိ ဂေါသိင်္ဂသဒိသံ ဟုတွာ ဥပ္ပန္နတ္တာ ဧဝံ နာမကံ သုဝဏ္ဏံ။ ကဉ္စနန္တိ ပဗ္ဗတေယျံ ပဗ္ဗတေ ဇာတသုဝဏ္ဏံ။ ဇာတရူပန္တိ သတ္ထုဝဏ္ဏသုဝဏ္ဏံ။ ဟဋကန္တိ ကိပိလ္လိကာဟိ နီဟဋသုဝဏ္ဏံ။ နာနုဘဝန္တီတိ န ပါပုဏန္တိ။ စန္ဒပ္ပဘာတိ သာမိအတ္ထေ ပစ္စတ္တံ, စန္ဒပ္ပဘာယာတိ အတ္ထော။ ဥပဝဿုပေါသထန္တိ ဥပဝသိတွာ ဥပေါသထံ။ သုခုဒြယာနီတိ သုခဖလာနိ သုခဝေဒနီယာနိ။ သဂ္ဂမုပေန္တိ ဌာနန္တိ သဂ္ဂသင်္ခါတံ ဌာနံ ဥပဂစ္ဆန္တိ, ကေနစိ အနိန္ဒိတာ ဟုတွာ ဒေဝလောကေ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ အတ္ထော။ သေသမေတ္ထ ယံ အန္တရန္တရာ န ဝုတ္တံ, တံ ဝုတ္တာနုသာရေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ။
မဟာဝဂ္ဂေါ ဒုတိယော။
(၈) ၃။ အာနန္ဒဝဂ္ဂေါ
၁။ ဆန္နသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၇၂။ တတိယဿ ပဌမေ ဆန္နောတိ ဧဝံနာမကော ဆန္နပရိဗ္ဗာဇကော။ တုမှေပိ, အာဝုသောတိ, အာဝုသော, ယထာ မယံ ရာဂါဒီနံ ပဟာနံ ပညာပေမ, ကိံ ဧဝံ တုမှေပိ ပညာပေထာတိ ပုစ္ဆတိ။ တတော ထေရော ‘‘အယံ ပရိဗ္ဗာဇကော အမှေ ရာဂါဒီနံ ပဟာနံ ပညာပေမာတိ ဝဒတိ, နတ္ထိ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၀၁။)ပနေတံ ဗာဟိရသမယေ’’တိ တံ ပဋိက္ခိပန္တော မယံ ခေါ, အာဝုသောတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ခေါတိ အဝဓာရဏတ္ထေ နိပါတော, မယမေဝ ပညာပေမာတိ အတ္ထော။ တတော ပရိဗ္ဗာဇကော စိန္တေသိ ‘‘အယံ ထေရော ဗာဟိရသမယံ လုဉ္စိတွာ ဟရန္တော ‘မယမေဝါ’တိ အာဟ။ ကိံ နု ခေါ အာဒီနဝံ ဒိသွာ ဧတေ ဧတေသံ ပဟာနံ ပညာပေန္တီ’’တိ။ အထ ထေရံ ပုစ္ဆန္တော ကိံ ပန တုမှေတိအာဒိမာဟ။ ထေရော တဿ ဗျာကရောန္တော ရတ္တော ခေါတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အတ္တတ္ထန္တိ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကံ လောကိယလောကုတ္တရံ အတ္တနော အတ္ထံ။ ပရတ္ထဥဘယတ္ထေသုပိ ဧသေဝ နယော။
အန္ဓကရဏောတိအာဒီသု ယဿ ရာဂေါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, တံ ယထာဘူတဒဿနနိဝါရဏေန အန္ဓံ ကရောတီတိ အန္ဓကရဏော။ ပညာစက္ခုံ န ကရောတီတိ အစက္ခုကရဏော။ ဉာဏံ န ကရောတီတိ အညာဏကရဏော။ ကမ္မဿကတပညာ ဈာနပညာ ဝိပဿနာပညာတိ ဣမာ တိဿော ပညာ အပ္ပဝတ္တိကရဏေန နိရောဓေတီတိ ပညာနိရောဓိကော။ အနိဋ္ဌဖလဒါယကတ္တာ ဒုက္ခသင်္ခါတဿ ဝိဃာတဿေဝ ပက္ခေ ဝတ္တတီတိ ဝိဃာတပက္ခိကော။ ကိလေသနိဗ္ဗာနံ န သံဝတ္တေတီတိ အနိဗ္ဗာနသံဝတ္တနိကော။ အလဉ္စ ပနာဝုသော အာနန္ဒ, အပ္ပမာဒါယာတိ, အာဝုသော အာနန္ဒ, သစေ ဧဝရူပါ ပဋိပဒါ အတ္ထိ, အလံ တုမှာကံ အပ္ပမာဒါယ ယုတ္တံ အနုစ္ဆဝိကံ, အပ္ပမာဒံ ကရောထ, အာဝုသောတိ ထေရဿ ဝစနံ အနုမောဒိတွာ ပက္ကာမိ။ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ အရိယမဂ္ဂေါ လောကုတ္တရမိဿကော ကထိတော။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝါတိ။
၂။ အာဇီဝကသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၇၃။ ဒုတိယေ တေန ဟိ ဂဟပတီတိ ထေရော ကိရ စိန္တေသိ – ‘‘အယံ ဣဓ အာဂစ္ဆန္တော န အညာတုကာမော ဟုတွာ အာဂမိ, ပရိဂ္ဂဏှနတ္ထံ ပန အာဂတော။ ဣမိနာ ပုစ္ဆိတပဉှံ ဣမိနာဝ ကထာပေဿာမီ’’တိ။ ဣတိ တံယေဝ ကထံ ကထာပေတုကာမော တေန ဟီတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ တေန ဟီတိ ကာရဏာပဒေသော။ ယသ္မာ တွံ ဧဝံ ပုစ္ဆသိ, တသ္မာ တညေဝေတ္ထ ပဋိပုစ္ဆာမီတိ။ ကေသံ နောတိ ကတမေသံ နု။ သဓမ္မုက္ကံသနာတိ အတ္တနော လဒ္ဓိယာ ဥက္ခိပိတွာ ဌပနာ။ ပရဓမ္မာပသာဒနာတိ ပရေသံ လဒ္ဓိယာ ဃဋ္ဋနာ ဝမ္ဘနာ အဝက္ခိပနာ။ အာယတနေဝ ဓမ္မဒေသနာတိ ကာရဏသ္မိံယေဝ ဓမ္မဒေသနာ။ အတ္ထော စ ဝုတ္တောတိ မယာ ပုစ္ဆိတပဉှာယ အတ္ထော စ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၀၂။)ပကာသိတော။ အတ္တာ စ အနုပနီတောတိ အမှေ ဧဝရူပါတိ ဧဝံ အတ္တာ စ န ဥပနီတော။ နုပနီတောတိပိ ပါဌော။
၃။ မဟာနာမသက္ကသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၇၄။ တတိယေ ဂိလာနာ ဝုဋ္ဌိတောတိ ဂိလာနော ဟုတွာ ဝုဋ္ဌိတော။ ဂေလညာတိ ဂိလာနဘာဝတော။ ဥပသင်္ကမီတိ ဘုတ္တပါတရာသော မာလာဂန္ဓာဒီနိ အာဒါယ မဟာပရိဝါရပရိဝုတော ဥပသင်္ကမိ။ ဗာဟာယံ ဂဟေတွာတိ န ဗာဟာယံ ဂဟေတွာ အာကဍ္ဎိ, နိသိန္နာသနတော ဝုဋ္ဌာယ တဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ဒက္ခိဏဗာဟာယံ အင်္ဂုဋ္ဌကေန သညံ ဒတွာ ဧကမန္တံ အပနေသီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အထဿ ‘‘သေခမ္ပိ ခေါ, မဟာနာမ, သီလ’’န္တိအာဒိနာ နယေန သတ္တန္နံ သေခါနံ သီလဉ္စ သမာဓိဉ္စ ပညဉ္စ ကထေတွာ ဥပရိ အရဟတ္တဖလဝသေန အသေခါ သီလသမာဓိပညာယော ကထေန္တော – ‘‘သေခသမာဓိတော သေခံ ဝိပဿနာဉာဏံ အသေခဉ္စ ဖလဉာဏံ ပစ္ဆာ, သေခဝိပဿနာဉာဏတော စ အသေခဖလသမာဓိ ပစ္ဆာ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဒီပေသိ။ ယာနိ ပန သမ္ပယုတ္တာနိ သမာဓိဉာဏာနိ, တေသံ အပစ္ဆာ အပုရေ ဥပ္ပတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာတိ။
၄။ နိဂဏ္ဌသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၇၅။ စတုတ္ထေ ကူဋာဂါရသာလာယန္တိ ဒွေ ကဏ္ဏိကာ ဂဟေတွာ ဟံသဝဋ္ဋကစ္ဆန္နေန ကတာယ ဂန္ဓကုဋိယာ။ အပရိသေသံ ဉာဏဒဿနံ ပဋိဇာနာတီတိ အပ္ပမတ္တကမ္ပိ အသေသေတွာ သဗ္ဗံ ဉာဏဒဿနံ ပဋိဇာနာတိ။ သတတံ သမိတန္တိ သဗ္ဗကာလံ နိရန္တရံ။ ဉာဏဒဿနံ ပစ္စုပဋ္ဌိတန္တိ သဗ္ဗညုတညာဏံ မယှံ ဥပဋ္ဌိတမေဝါတိ ဒဿေတိ။ ပုရာဏာနံ ကမ္မာနန္တိ အာယူဟိတကမ္မာနံ။ တပသာ ဗျန္တီဘာဝန္တိ ဒုက္ကရတပေန ဝိဂတန္တကရဏံ။ နဝါနံ ကမ္မာနန္တိ ဣဒါနိ အာယူဟိတဗ္ဗကမ္မာနံ။ အကရဏာတိ အနာယူဟနေန။ သေတုဃာတန္တိ ပဒဃာတံ ပစ္စယဃာတံ ကထေတိ။ ကမ္မက္ခယာ ဒုက္ခက္ခယောတိ ကမ္မဝဋ္ဋက္ခယေန ဒုက္ခက္ခယော။ ဒုက္ခက္ခယာ ဝေဒနာက္ခယောတိ ဒုက္ခဝဋ္ဋက္ခယေန ဝေဒနာက္ခယော။ ဒုက္ခဝဋ္ဋသ္မိဉှိ ခီဏေ ဝေဒနာဝဋ္ဋမ္ပိ ခီဏမေဝ ဟောတိ။ ဝေဒနာက္ခယာ သဗ္ဗံ ဒုက္ခံ နိဇ္ဇိဏ္ဏံ ဘဝိဿတီတိ ဝေဒနာက္ခယေန ပန သကလဝဋ္ဋဒုက္ခံ နိဇ္ဇိဏ္ဏမေဝ ဘဝိဿတိ။ သန္ဒိဋ္ဌိကာယာတိ သာမံ ပဿိတဗ္ဗာယ ပစ္စက္ခာယ။ နိဇ္ဇရာယ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၀၃။)ဝိသုဒ္ဓိယာတိ ကိလေသဇီရဏကပဋိပဒါယ ကိလေသေ ဝါ နိဇ္ဇီရဏတော နိဇ္ဇရာယ သတ္တာနံ ဝိသုဒ္ဓိယာ။ သမတိက္ကမော ဟောတီတိ သကလဿ ဝဋ္ဋဒုက္ခဿ အတိက္ကမော ဟောတိ။ ဣဓ, ဘန္တေ, ဘဂဝါ ကိမာဟာတိ, ဘန္တေ, ဘဂဝါ ဣမာယ ပဋိပတ္တိယာ ကိမာဟ, ကိံ ဧတံယေဝ ကိလေသနိဇ္ဇီရဏကပဋိပဒံ ပညပေတိ, ဥဒါဟု အညန္တိ ပုစ္ဆတိ။
ဇာနတာတိ အနာဝရဏဉာဏေန ဇာနန္တေန။ ပဿတာတိ သမန္တစက္ခုနာ ပဿန္တေန။ ဝိသုဒ္ဓိယာတိ ဝိသုဒ္ဓိသမ္ပာပနတ္ထာယ။ သမတိက္ကမာယာတိ သမတိက္ကမနတ္ထာယ။ အတ္ထင်္ဂမာယာတိ အတ္ထံ ဂမနတ္ထာယ။ ဉာယဿ အဓိဂမာယာတိ သဟ ဝိပဿနာယ မဂ္ဂဿ အဓိဂမနတ္ထာယ။ နိဗ္ဗာနဿ သစ္ဆိကိရိယာယာတိ အပစ္စယနိဗ္ဗာနဿ သစ္ဆိကရဏတ္ထာယ။ နဝဉ္စ ကမ္မံ န ကရောတီတိ နဝံ ကမ္မံ နာယူဟတိ။ ပုရာဏဉ္စ ကမ္မန္တိ ပုဗ္ဗေ အာယူဟိတကမ္မံ။ ဖုဿ ဖုဿ ဗျန္တီ ကရောတီတိ ဖုသိတွာ ဖုသိတွာ ဝိဂတန္တံ ကရောတိ, ဝိပါကဖဿံ ဖုသိတွာ ဖုသိတွာ တံ ကမ္မံ ခေပေတီတိ အတ္ထော။ သန္ဒိဋ္ဌိကာတိ သာမံ ပဿိတဗ္ဗာ။ အကာလိကာတိ န ကာလန္တရေ ကိစ္စကာရိကာ။ ဧဟိပဿိကာတိ ‘‘ဧဟိ ပဿာ’’တိ ဧဝံ ဒဿေတုံ ယုတ္တာ။ ဩပနေယျိကာတိ ဥပနယေ ယုတ္တာ အလ္လီယိတဗ္ဗယုတ္တာ။ ပစ္စတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗာ ဝိညူဟီတိ ပဏ္ဍိတေဟိ အတ္တနော အတ္တနော သန္တာနေယေဝ ဇာနိတဗ္ဗာ, ဗာလေဟိ ပန ဒုဇ္ဇာနာ။ ဣတိ သီလဝသေန ဒွေ မဂ္ဂါ, ဒွေ စ ဖလာနိ ကထိတာနိ။ သောတာပန္နသကဒါဂါမိနော ဟိ သီလေသု ပရိပူရကာရိနောတိ။ ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟီတိအာဒိကာယ ပန သမာဓိသမ္ပဒါယ တယော မဂ္ဂါ, တီဏိ စ ဖလာနိ ကထိတာနိ။ အနာဂါမီ အရိယသာဝကော ဟိ သမာဓိမှိ ပရိပူရကာရီတိ ဝုတ္တော။ အာသဝါနံ ခယာတိအာဒီဟိ အရဟတ္တဖလံ ကထိတံ။ ကေစိ ပန သီလသမာဓယောပိ အရဟတ္တဖလသမ္ပယုတ္တာဝ ဣဓ အဓိပ္ပေတာ။ ဧကေကဿ ပန ဝသေန ပဋိပတ္တိဒဿနတ္ထံ ဝိသုံ ဝိသုံ တန္တိ အာရောပိတာတိ။
၅။ နိဝေသကသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၇၆။ ပဉ္စမေ အမစ္စာတိ သုဟဇ္ဇာ။ ဉာတီတိ သဿုသသုရပက္ခိကာ။ သာလောဟိတာတိ သမာနလောဟိတာ ဘာတိဘဂိနိအာဒယော။ အဝေစ္စပ္ပသာဒေတိ ဂုဏေ အဝေစ္စ ဇာနိတွာ ဥပ္ပန္နေ အစလပ္ပသာဒေ။ အညထတ္တန္တိ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၀၄။)ဘာဝညထတ္တံ။ ပထဝီဓာတုယာတိအာဒီသု ဝီသတိယာ ကောဋ္ဌာသေသု ထဒ္ဓါကာရဘူတာယ ပထဝီဓာတုယာ, ဒွါဒသသု ကောဋ္ဌာသေသု ယူသဂတာယ အာဗန္ဓနဘူတာယ အာပေါဓာတုယာ, စတူသု ကောဋ္ဌာသေသု ပရိပါစနဘူတာယ တေဇောဓာတုယာ, ဆသု ကောဋ္ဌာသေသု ဝိတ္ထမ္ဘနဘူတာယ ဝါယောဓာတုယာ သိယာ အညထတ္တံ။ န တွေဝါတိ ဣမေသံ ဟိ စတုန္နံ မဟာဘူတာနံ အညမညဘာဝူပဂမနေန သိယာ အညထတ္တံ, အရိယသာဝကဿ ပန န တွေဝ သိယာတိ ဒဿေတိ။ ဧတ္ထ စ အညထတ္တန္တိ ပသာဒညထတ္တဉ္စ ဂတိအညထတ္တဉ္စ။ တဉှိ တဿ န ဟောတိ, ဘာဝညထတ္တံ ပန ဟောတိ။ အရိယသာဝကော ဟိ မနုဿော ဟုတွာ ဒေဝေါပိ ဟောတိ ဗြဟ္မာပိ။ ပသာဒေါ ပနဿ ဘဝန္တရေပိ န ဝိဂစ္ဆတိ, န စ အပါယဂတိသင်္ခါတံ ဂတိအညထတ္တံ ပါပုဏာတိ။ သတ္ထာပိ တဒေဝ ဒဿေန္တော တတြိဒံ အညထတ္တန္တိအာဒိမာဟ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝါတိ။
၆။ ပဌမဘဝသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၇၇။ ဆဋ္ဌေ ကာမဓာတုဝေပက္ကန္တိ ကာမဓာတုယာ ဝိပစ္စနကံ။ ကာမဘဝေါတိ ကာမဓာတုယံ ဥပပတ္တိဘဝေါ။ ကမ္မံ ခေတ္တန္တိ ကုသလာကုသလကမ္မံ ဝိရုဟနဋ္ဌာနဋ္ဌေန ခေတ္တံ။ ဝိညာဏံ ဗီဇန္တိ သဟဇာတံ အဘိသင်္ခါရဝိညာဏံ ဝိရုဟနဋ္ဌေန ဗီဇံ။ တဏှာ သ္နေဟောတိ ပဂ္ဂဏှနာနုဗြူဟနဝသေန တဏှာ ဥဒကံ နာမ။ အဝိဇ္ဇာနီဝရဏာနန္တိ အဝိဇ္ဇာယ အာဝရိတာနံ။ တဏှာသံယောဇနာနန္တိ တဏှာဗန္ဓနေန ဗဒ္ဓါနံ။ ဟီနာယ ဓာတုယာတိ ကာမဓာတုယာ။ ဝိညာဏံ ပတိဋ္ဌိတန္တိ အဘိသင်္ခါရဝိညာဏံ ပတိဋ္ဌိတံ။ မဇ္ဈိမာယ ဓာတုယာတိ ရူပဓာတုယာ။ ပဏီတာယ ဓာတုယာတိ အရူပဓာတုယာ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝါတိ။
၇။ ဒုတိယဘဝသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၇၈။ သတ္တမေ စေတနာတိ ကမ္မစေတနာ။ ပတ္ထနာပိ ကမ္မပတ္ထနာဝ။ သေသံ ပုရိမသဒိသမေဝါတိ။
၈။ သီလဗ္ဗတသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၇၉။ အဋ္ဌမေ သီလဗ္ဗတန္တိ သီလဉ္စေဝ ဝတဉ္စ။ ဇီဝိတန္တိ ဒုက္ကရကာရိကာနုယောဂေါ။ ဗြဟ္မစရိယန္တိ ဗြဟ္မစရိယဝါသော။ ဥပဋ္ဌာနသာရန္တိ ဥပဋ္ဌာနေန
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၀၅။)သာရံ, ‘‘ဣဒံ ဝရံ ဣဒံ နိဋ္ဌာ’’တိ ဧဝံ ဥပဋ္ဌိတန္တိ အတ္ထော။ သဖလန္တိ သဥဒြယံ သဝဍ္ဎိကံ ဟောတီတိ ပုစ္ဆတိ။ န ခွေတ္ထ, ဘန္တေ, ဧကံသေနာတိ, ဘန္တေ, န ခေါ ဧတ္ထ ဧကံသေန ဗျာကာတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ ဥပဋ္ဌာနသာရံ သေဝတောတိ ဣဒံ သာရံ ဝရံ နိဋ္ဌာတိ ဧဝံ ဥပဋ္ဌိတံ သေဝမာနဿ။ အဖလန္တိ ဣဋ္ဌဖလေန အဖလံ။ ဧတ္တာဝတာ ကမ္မဝါဒိကိရိယဝါဒီနံ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ဌပေတွာ သေသော သဗ္ဗောပိ ဗာဟိရကသမယော ဂဟိတော ဟောတိ။ သဖလန္တိ ဣဋ္ဌဖလေန သဖလံ သဥဒြယံ။ ဧတ္တာဝတာ ဣမံ သာသနံ အာဒိံ ကတွာ သဗ္ဗာပိ ကမ္မဝါဒိကိရိယဝါဒီနံ ပဗ္ဗဇ္ဇာ ဂဟိတာ။ န စ ပနဿ သုလဘရူပေါ သမသမော ပညာယာတိ ဧဝံ သေက္ခဘူမိယံ ဌတွာ ပဉှံ ကထေန္တော အဿ အာနန္ဒဿ ပညာယ သမသမော န သုလဘောတိ ဒဿေတိ။ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ သေက္ခဘူမိ နာမ ကထိတာတိ။
၉။ ဂန္ဓဇာတသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၈၀။ နဝမေ ဧတဒဝေါစာတိ ပစ္ဆာဘတ္တံ ပိဏ္ဍပါတပဋိက္ကန္တော ဒသဗလဿ ဝတ္တံ ဒဿေတွာ အတ္တနော ဒိဝါဝိဟာရဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ ‘‘ဣမသ္မိံ လောကေ မူလဂန္ဓော နာမ အတ္ထိ, သာရဂန္ဓော နာမ အတ္ထိ, ပုပ္ဖဂန္ဓော နာမ အတ္ထိ။ ဣမေ ပန တယောပိ ဂန္ဓာ အနုဝါတံယေဝ ဂစ္ဆန္တိ, န ပဋိဝါတံ။ အတ္ထိ နု ခေါ ကိဉ္စိ, ယဿ ပဋိဝါတမ္ပိ ဂန္ဓော ဂစ္ဆတီ’’တိ စိန္တေတွာ အဋ္ဌန္နံ ဝရာနံ ဂဟဏကာလေယေဝ ကင်္ခုပ္ပတ္တိသမယေ ဥပသင်္ကမနဝရဿ ဂဟိတတ္တာ တက္ခဏံယေဝ ဒိဝါဋ္ဌာနတော ဝုဋ္ဌာယ သတ္ထု သန္တိကံ ဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ဥပ္ပန္နာယ ကင်္ခါယ ဝိနောဒနတ္ထံ ဧတံ ‘‘တီဏိမာနိ, ဘန္တေ’’တိအာဒိဝစနံ အဝေါစ။ တတ္ထ ဂန္ဓဇာတာနီတိ ဂန္ဓဇာတိယော။ မူလဂန္ဓောတိ မူလဝတ္ထုကော ဂန္ဓော, ဂန္ဓသမ္ပန္နံ ဝါ မူလမေဝ မူလဂန္ဓော။ တဿ ဟိ ဂန္ဓော အနုဝါတံ ဂစ္ဆတိ။ ဂန္ဓဿ ပန ဂန္ဓော နာမ နတ္ထိ။ သာရဂန္ဓပုပ္ဖဂန္ဓေသုပိ ဧသေဝ နယော။ အတ္ထာနန္ဒ, ကိဉ္စိ ဂန္ဓဇာတန္တိ ဧတ္ထ သရဏဂမနာဒယော ဂုဏဝဏ္ဏဘာသနဝသေန ဒိသာဂါမိတာယ ဂန္ဓသဒိသတ္တာ ဂန္ဓာ, တေသံ ဝတ္ထုဘူတော ပုဂ္ဂလော ဂန္ဓဇာတံ နာမ။ ဂန္ဓော ဂစ္ဆတီတိ ဝဏ္ဏဘာသနဝသေန ဂစ္ဆတိ။ သီလဝါတိ ပဉ္စသီလေန ဝါ ဒသသီလေန ဝါ သီလဝါ။ ကလျာဏဓမ္မောတိ တေနေဝ သီလဓမ္မေန ကလျာဏဓမ္မော သုန္ဒရဓမ္မော။ ဝိဂတမလမစ္ဆေရေနာတိအာဒီနံ အတ္ထော ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၁၆၀) ဝိတ္ထာရိတောဝ။ ဒိသာသူတိ စတူသု ဒိသာသု စတူသု
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၀၆။)အနုဒိသာသု။ သမဏဗြာဟ္မဏာတိ သမိတပါပဗာဟိတပါပါ သမဏဗြာဟ္မဏာ။
န ပုပ္ဖဂန္ဓော ပဋိဝါတမေတီတိ ဝဿိကပုပ္ဖါဒီနံ ဂန္ဓော ပဋိဝါတံ န ဂစ္ဆတိ။ န စန္ဒနံ တဂရမလ္လိကာ ဝါတိ စန္ဒနတဂရမလ္လိကာနမ္ပိ ဂန္ဓော ပဋိဝါတံ န ဂစ္ဆတီတိ အတ္ထော။ ဒေဝလောကေပိ ဖုဋသုမနာ နာမ ဟောတိ, တဿာ ပုပ္ဖိတဒိဝသေ ဂန္ဓော ယောဇနသတံ အဇ္ဈောတ္ထရတိ။ သောပိ ပဋိဝါတံ ဝိဒတ္ထိမတ္တမ္ပိ ရတနမတ္တမ္ပိ ဂန္တုံ န သက္ကောတီတိ ဝဒန္တိ။ သတဉ္စ ဂန္ဓော ပဋိဝါတမေတီတိ သတဉ္စ ပဏ္ဍိတာနံ ဗုဒ္ဓပစ္စေကဗုဒ္ဓဗုဒ္ဓပုတ္တာနံ သီလာဒိဂုဏဂန္ဓော ပဋိဝါတံ ဂစ္ဆတိ။ သဗ္ဗာ ဒိသာ သပ္ပုရိသော ပဝါယတီတိ သပ္ပုရိသော ပဏ္ဍိတော သီလာဒိဂုဏဂန္ဓေန သဗ္ဗာ ဒိသာ ပဝါယတိ, သဗ္ဗာ ဒိသာ ဂန္ဓေန အဝတ္ထရတီတိ အတ္ထော။
၁၀။ စူဠနိကာသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၈၁။ ဒသမဿ ဒုဝိဓော နိက္ခေပေါ အတ္ထုပ္ပတ္တိကောပိ ပုစ္ဆာဝသိကောပိ။ ကတရအတ္ထုပ္ပတ္တိယံ ကဿ ပုစ္ဆာယ ကထိတန္တိ စေ? အရုဏဝတိသုတ္တန္တအတ္ထုပ္ပတ္တိယံ (သံ။ နိ။ ၁။၁၈၅ အာဒယော) အာနန္ဒတ္ထေရဿ ပုစ္ဆာယ ကထိတံ။ အရုဏဝတိသုတ္တန္တော ကေန ကထိတောတိ? ဒွီဟိ ဗုဒ္ဓေဟိ ကထိတော သိခိနာ စ ဘဂဝတာ အမှာကဉ္စ သတ္ထာရာ။ ဣမသ္မာ ဟိ ကပ္ပါ ဧကတိံသကပ္ပမတ္ထကေ အရုဏဝတိနဂရေ အရုဏဝတော ရညော ပဘာဝတိယာ နာမ မဟေသိယာ ကုစ္ဆိသ္မိံ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ပရိပက္ကေ ဉာဏေ မဟာဘိနိက္ခမနံ နိက္ခမိတွာ သိခီ ဘဂဝါ ဗောဓိမဏ္ဍေ သဗ္ဗညုတညာဏံ ပဋိဝိဇ္ဈိတွာ ပဝတ္တိတဝရဓမ္မစက္ကော အရုဏဝတိံ နိဿာယ ဝိဟရန္တော ဧကဒိဝသံ ပါတောဝ သရီရပ္ပဋိဇဂ္ဂနံ ကတွာ မဟာဘိက္ခုသံဃပရိဝါရော ‘‘အရုဏဝတိံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသိဿာမီ’’တိ နိက္ခမိတွာ ဝိဟာရဒွါရကောဋ္ဌကသမီပေ ဌိတော အဘိဘုံ နာမ အဂ္ဂသာဝကံ အာမန္တေသိ – ‘‘အတိပ္ပဂေါ ခေါ, ဘိက္ခု, အရုဏဝတိံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသိတုံ, ယေန အညတရော ဗြဟ္မလောကော တေနုပသင်္ကမိဿာမာ’’တိ။ ယထာဟ –
‘‘အထ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, သိခီ ဘဂဝါ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ အဘိဘုံ ဘိက္ခုံ အာမန္တေသိ – ‘အာယာမ, ဗြာဟ္မဏ, ယေန အညတရော
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၀၇။)ဗြဟ္မလောကော တေနုပသင်္ကမိဿာမ, န တာဝ ဘတ္တကာလော ဘဝိဿတီ’တိ။ ‘ဧဝံ, ဘန္တေ’တိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, အဘိဘူ ဘိက္ခု သိခိဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ပစ္စဿောသိ။ အထ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, သိခီ ဘဂဝါ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ အဘိဘူ စ ဘိက္ခု ယေန အညတရော ဗြဟ္မလောကော တေနုပသင်္ကမိံသူ’’တိ (သံ။ နိ။ ၁။၁၈၅)။
တတ္ထ မဟာဗြဟ္မာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ ဒိသွာ အတ္တမနော ပစ္စုဂ္ဂမနံ ကတွာ ဗြဟ္မာသနံ ပညာပေတွာ အဒါသိ, ထေရဿာပိ အနုစ္ဆဝိကံ အာသနံ ပညာပယိံသု။ နိသီဒိ ဘဂဝါ ပညတ္တေ အာသနေ, ထေရောပိ အတ္တနော ပညတ္တာသနေ နိသီဒိ။ မဟာဗြဟ္မာပိ ဒသဗလံ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။
အထ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, သိခီ ဘဂဝါ အဘိဘုံ ဘိက္ခုံ အာမန္တေသိ – ‘‘ပဋိဘာတု တံ, ဗြာဟ္မဏ, ဗြဟ္မုနော စ ဗြဟ္မပရိသာယ စ ဗြဟ္မပါရိသဇ္ဇာနဉ္စ ဓမ္မီကထာတိ။ ‘ဧဝံ, ဘန္တေ’တိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, အဘိဘူ ဘိက္ခု သိခိဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ပဋိဿုဏိတွာ ဗြဟ္မုနော စ ဗြဟ္မပရိသာယ စ ဗြဟ္မပါရိသဇ္ဇာနဉ္စ ဓမ္မိံ ကထံ ကထေသိ။ ထေရေ ဓမ္မံ ကထေန္တေ ဗြဟ္မဂဏာ ဥဇ္ဈာယိံသု – ‘‘စိရဿဉ္စ မယံ သတ္ထု ဗြဟ္မလောကာဂမနံ လဘိမှ, အယဉ္စ ဘိက္ခု ဌပေတွာ သတ္ထာရံ သယံ ဓမ္မကထံ အာရဘီ’’တိ။
သတ္ထာ တေသံ အနတ္တမနဘာဝံ ဉတွာ အဘိဘုံ ဘိက္ခုံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဥဇ္ဈာယန္တိ ခေါ တေ, ဗြာဟ္မဏ, ဗြဟ္မာ စ ဗြဟ္မပရိသာ စ ဗြဟ္မပါရိသဇ္ဇာ စ။ တေန ဟိ တွံ – ဗြာဟ္မဏ, ဘိယျောသောမတ္တာယ သံဝေဇေဟီ’’တိ။ ထေရော သတ္ထု ဝစနံ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ အနေကဝိဟိတံ ဣဒ္ဓိဝိကုဗ္ဗနံ ကတွာ သဟဿိလောကဓာတုံ သရေန ဝိညာပေန္တော ‘‘အာရမ္ဘထ နိက္ကမထာ’’တိ (သံ။ နိ။ ၁။၁၈၅) ဂါထာဒွယံ အဘာသိ။ ကိံ ပန ကတွာ ထေရော သဟဿိလောကဓာတုံ ဝိညာပေသီတိ? နီလကသိဏံ တာဝ သမာပဇ္ဇိတွာ သဗ္ဗတ္ထ အန္ဓကာရံ ဖရိ, တတော ‘‘ကိမိဒံ အန္ဓကာရ’’န္တိ သတ္တာနံ အာဘောဂေ ဥပ္ပန္နေ အာလောကံ ဒဿေသိ။ ‘‘ကိံ အာလောကော အယ’’န္တိ ဝိစိနန္တာနံ အတ္တာနံ ဒဿေသိ, သဟဿစက္ကဝါဠေ ဒေဝမနုဿာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဏှိတွာ ပဂ္ဂဏှိတွာ ထေရံယေဝ နမဿမာနာ အဋ္ဌံသု။ ထေရော ‘‘မဟာဇနော မယှံ ဓမ္မံ ဒေသေန္တဿ သရံ သုဏာတူ’’တိ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၀၈။)ဣမာ ဂါထာ အဘာသိ။ သဗ္ဗေ ဩသဋာယ ပရိသာယ မဇ္ဈေ နိသီဒိတွာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တဿ ဝိယ သဒ္ဒံ အဿောသုံ။ အတ္ထောပိ နေသံ ပါကဋော အဟောသိ။
အထ ခေါ ဘဂဝါ သဒ္ဓိံ ထေရေန အရုဏဝတိံ ပစ္စာဂန္တွာ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ပစ္ဆာဘတ္တံ ပိဏ္ဍပါတပဋိက္ကန္တော ဘိက္ခုသံဃံ ပုစ္ဆိ – ‘‘အဿုတ္ထ နော တုမှေ, ဘိက္ခဝေ, အဘိဘုဿ ဘိက္ခုနော ဗြဟ္မလောကေ ဌိတဿ ဂါထာယော ဘာသမာနဿာ’’တိ။ တေ ‘‘အာမ, ဘန္တေ’’တိ ပဋိဇာနိတွာ သုတဘာဝံ အာဝိကရောန္တာ တဒေဝ ဂါထာဒွယံ ဥဒါဟရိံသု။ သတ္ထာ ‘‘သာဓု သာဓူ’’တိ သာဓုကာရံ ဒတွာ ဒေသနံ နိဋ္ဌပေသိ။ ဧဝံ တာဝ ဣဒံ သုတ္တံ ဣတော ဧကတိံသကပ္ပမတ္ထကေ သိခိနာ ဘဂဝတာ ကထိတံ။
အမှာကံ ပန ဘဂဝါ သဗ္ဗညုတံ ပတ္တော ပဝတ္တိတဝရဓမ္မစက္ကော သာဝတ္ထိံ ဥပနိဿာယ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဇေဋ္ဌမူလမာသပုဏ္ဏမဒိဝသေ ဘိက္ခူ အာမန္တေတွာ ဣမံ အရုဏဝတိသုတ္တံ ပဋ္ဌပေသိ။ အာနန္ဒတ္ထေရော ဗီဇနိံ ဂဟေတွာ ဗီဇယမာနော ဌိတကောဝ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ပရိယောသာနာ ဧကဗျဉ္ဇနမ္ပိ အဟာပေတွာ သကလသုတ္တံ ဥဂ္ဂဏှိ။ သော ပုနဒိဝသေ ပိဏ္ဍပါတပဋိက္ကန္တော ဒသဗလဿ ဝတ္တံ ဒဿေတွာ အတ္တနော ဒိဝါဝိဟာရဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ သဒ္ဓိဝိဟာရိကန္တေဝါသိကေသု ဝတ္တံ ဒဿေတွာ ပက္ကန္တေသု ဟိယျော ကထိတံ အရုဏဝတိသုတ္တံ အာဝဇ္ဇေန္တော နိသီဒိ။ အထဿ သဗ္ဗံ သုတ္တံ ဝိဘူတံ ဥပဋ္ဌာသိ။ သော စိန္တေသိ – ‘‘သိခိဿ ဘဂဝတော အဂ္ဂသာဝကော ဗြဟ္မလောကေ ဌတွာ စက္ကဝါဠသဟဿေ အန္ဓကာရံ ဝိဓမေတွာ သရီရောဘာသံ ဒဿေတွာ အတ္တနော သဒ္ဒံ သာဝေန္တော ဓမ္မကထံ ကထေသီတိ ဟိယျော သတ္ထာရာ ကထိတံ, သာဝကဿ တာဝ ဝိသယော ဧဝရူပေါ, ဒသ ပါရမိယော ပူရေတွာ သဗ္ဗညုတံ ပတ္တော ပန သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ကိတ္တကံ ဌာနံ သရေန ဝိညာပေယျာ’’တိ။ သော ဧဝံ ဥပ္ပန္နာယ ဝိမတိယာ ဝိနောဒနတ္ထံ တင်္ခဏေယေဝ ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ တမတ္ထံ ပုစ္ဆိ။ ဧတမတ္ထံ ဒဿေတုံ အထ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒောတိ ဝုတ္တံ။
တတ္ထ သမ္မုခါတိ သမ္မုခီဘူတေန မယာ ဧတံ သုတံ, န အနုဿဝေန, န ဒူတပရမ္ပရာယာတိ ဣမိနာ အဓိပ္ပါယေန ဧဝမာဟ။ ကီဝတကံ ပဟောတိ သရေန ဝိညာပေတုန္တိ ကိတ္တကံ ဌာနံ သရီရောဘာသေန ဝိဟတန္ဓကာရံ ကတွာ သရေန ဝိညာပေတုံ သက္ကောတိ။ သာဝကော သော, အာနန္ဒ, အပ္ပမေယျာ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၀၉။)တထာဂတာတိ ဣဒံ ဘဂဝါ ဣမိနာ အဓိပ္ပါယေနာဟ – အာနန္ဒ, တွံ ကိံ ဝဒေသိ, သော ပဒေသဉာဏေ ဌိတော သာဝကော။ တထာဂတာ ပန ဒသ ပါရမိယော ပူရေတွာ သဗ္ဗညုတညာဏံ ပတ္တာ အပ္ပမေယျာ။ သော တွံ နခသိခါယ ပံသုံ ဂဟေတွာ မဟာပထဝိပံသုနာ သဒ္ဓိံ ဥပမေန္တော ဝိယ ကိံ နာမေတံ ဝဒေသိ။ အညော ဟိ သာဝကာနံ ဝိသယော, အညော ဗုဒ္ဓါနံ။ အညော သာဝကာနံ ဂေါစရော, အညော ဗုဒ္ဓါနံ။ အညံ သာဝကာနံ ဗလံ, အညံ ဗုဒ္ဓါနန္တိ။ ဣတိ ဘဂဝါ ဣမိနာ အဓိပ္ပါယေန အပ္ပမေယျဘာဝံ ဝတွာ တုဏှီ အဟောသိ။
ထေရော ဒုတိယမ္ပိ ပုစ္ဆိ။ သတ္ထာ, ‘‘အာနန္ဒ, တွံ တာဠစ္ဆိဒ္ဒံ ဂဟေတွာ အနန္တာကာသေန ဥပမေန္တော ဝိယ, စာတကသကုဏံ ဂဟေတွာ ဒိယဍ္ဎယောဇနသတိကေန သုပဏ္ဏရာဇေန ဥပမေန္တော ဝိယ, ဟတ္ထိသောဏ္ဍာယ ဥဒကံ ဂဟေတွာ မဟာဂင်္ဂါယ ဥပမေန္တော ဝိယ, စတုရတနိကေ အာဝါဋေ ဥဒကံ ဂဟေတွာ သတ္တဟိ သရေဟိ ဥပမေန္တော ဝိယ, နာဠိကောဒနမတ္တလာဘိံ မနုဿံ ဂဟေတွာ စက္ကဝတ္တိရညာ ဥပမေန္တော ဝိယ, ပံသုပိသာစကံ ဂဟေတွာ သက္ကေန ဒေဝရညာ ဥပမေန္တော ဝိယ, ခဇ္ဇောပနကပ္ပဘံ ဂဟေတွာ သူရိယပ္ပဘာယ ဥပမေန္တော ဝိယ ကိံ နာမေတံ ဝဒေသီတိ ဒီပေန္တော ဒုတိယမ္ပိ အပ္ပမေယျဘာဝမေဝ ဝတွာ တုဏှီ အဟောသိ။ တတော ထေရော စိန္တေသိ – ‘‘သတ္ထာ မယာ ပုစ္ဆိတော န တာဝ ကထေသိ, ဟန္ဒ နံ ယာဝတတိယံ ယာစိတွာ ဗုဒ္ဓသီဟနာဒံ နဒါပေဿာမီ’’တိ။ သော တတိယမ္ပိ ယာစိ။ တံ ဒဿေတုံ တတိယမ္ပိ ခေါတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အထဿ ဘဂဝါ ဗျာကရောန္တော သုတာ တေ အာနန္ဒာတိအာဒိမာဟ။ ထေရော စိန္တေသိ – ‘‘သတ္ထာ မေ ‘သုတာ တေ, အာနန္ဒ, သဟဿီ စူဠနိကာ လောကဓာတူ’တိ ဧတ္တကမေဝ ဝတွာ တုဏှီ ဇာတော, ဣဒါနိ ဗုဒ္ဓသီဟနာဒံ နဒိဿတီ’’တိ သော သတ္ထာရံ ယာစန္တော ဧတဿ ဘဂဝါ ကာလောတိအာဒိမာဟ။
ဘဂဝါပိဿ ဝိတ္ထာရကထံ ကထေတုံ တေန ဟာနန္ဒာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ယာဝတာတိ ယတ္တကံ ဌာနံ။ စန္ဒိမသူရိယာတိ စန္ဒိမာ စ သူရိယော စ။ ပရိဟရန္တီတိ ဝိစရန္တိ။ ဒိသာ ဘန္တီတိ သဗ္ဗဒိသာ ဩဘာသန္တိ။ ဝိရောစနာတိ ဝိရောစမာနာ။ ဧတ္တာဝတာ ဧကစက္ကဝါဠံ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဒဿိတံ ဟောတိ။ ဣဒါနိ တံ သဟဿဂုဏံ ကတွာ ဒဿေန္တော တာဝ သဟဿဓာ လောကောတိ အာဟ။ တသ္မိံ သဟဿဓာ လောကေတိ တသ္မိံ သဟဿစက္ကဝါဠေ။ သဟဿံ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၁၀။)စာတုမဟာရာဇိကာနန္တိ သဟဿံ စာတုမဟာရာဇိကာနံ ဒေဝလောကာနံ။ ယသ္မာ ပန ဧကေကသ္မိံ စက္ကဝါဠေ စတ္တာရော စတ္တာရော မဟာရာဇာနော, တသ္မာ စတ္တာရိ မဟာရာဇသဟဿာနီတိ ဝုတ္တံ။ ဣမိနာ ဥပါယေန သဗ္ဗတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ စူဠနိကာတိ ခုဒ္ဒိကာ။ အယံ သာဝကာနံ ဝိသယော။ ကသ္မာ ပနေသာ အာနီတာတိ? မဇ္ဈိမိကာယ လောကဓာတုယာ ပရိစ္ဆေဒဒဿနတ္ထံ။
ယာဝတာတိ ယတ္တကာ။ တာဝ သဟဿဓာတိ တာဝ သဟဿဘာဂေန။ ဒွိသဟဿီ မဇ္ဈိမိကာ လောကဓာတူတိ အယံ သဟဿစက္ကဝါဠာနိ သဟဿဘာဂေန ဂဏေတွာ ဒသသတသဟဿစက္ကဝါဠပရိမာဏာ ဒွိသဟဿီ မဇ္ဈိမိကာ နာမ လောကဓာတု။ အယံ သာဝကာနံ အဝိသယော, ဗုဒ္ဓါနမေဝ ဝိသယော။ ဧတ္တကေပိ ဟိ ဌာနေ တထာဂတာ အန္ဓကာရံ ဝိဓမေတွာ သရီရောဘာသံ ဒဿေတွာ သရေန ဝိညာပေတုံ သက္ကောန္တီတိ ဒီပေတိ။ ဧတ္တကေန ဗုဒ္ဓါနံ ဇာတိက္ခေတ္တံ နာမ ဒဿိတံ။ ဗောဓိသတ္တာနဉှိ ပစ္ဆိမဘဝေ ဒေဝလောကတော စဝိတွာ မာတုကုစ္ဆိယံ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏဒိဝသေ စ ကုစ္ဆိတော နိက္ခမနဒိဝသေ စ မဟာဘိနိက္ခမနဒိဝသေ စ သမ္ဗောဓိဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနအာယုသင်္ခါရဝေါဿဇ္ဇနပရိနိဗ္ဗာနဒိဝသေသု စ ဧတ္တကံ ဌာနံ ကမ္ပတိ။
တိသဟဿီ မဟာသဟဿီတိ သဟဿိတော ပဋ္ဌာယ တတိယာတိ တိသဟဿီ, သဟဿံ သဟဿဓာ ကတွာ ဂဏိတံ မဇ္ဈိမိကံ သဟဿဓာ ကတွာ ဂဏိတတ္တာ မဟန္တေဟိ သဟဿေဟိ ဂဏိတာတိ မဟာသဟဿီ။ ဧတ္တာဝတာ ကောဋိသတသဟဿစက္ကဝါဠပရိမာဏော လောကော ဒဿိတော ဟောတိ။ ဘဂဝါ အာကင်္ခမာနော ဧတ္တကေ ဌာနေ အန္ဓကာရံ ဝိဓမေတွာ သရီရောဘာသံ ဒဿေတွာ သရေန ဝိညာပေယျာတိ။ ဂဏကပုတ္တတိဿတ္ထေရော ပန ဧဝမာဟ – ‘‘န တိသဟဿိမဟာသဟဿိလောကဓာတုယာ ဧဝံ ပရိမာဏံ။ ဣဒဉှိ အာစရိယာနံ သဇ္ဈာယမုဠှကံ ဝါစာယ ပရိဟီနဋ္ဌာနံ, ဒသကောဋိသတသဟဿစက္ကဝါဠပရိမာဏံ ပန ဌာနံ တိသဟဿိမဟာသဟဿိလောကဓာတု နာမာ’’တိ။ ဧတ္တာဝတာ ဟိ ဘဂဝတာ အာဏာက္ခေတ္တံ နာမ ဒဿိတံ။ ဧတသ္မိဉှိ အန္တရေ အာဋာနာဋိယပရိတ္တဣသိဂိလိပရိတ္တဓဇဂ္ဂပရိတ္တဗောဇ္ဈင်္ဂပရိတ္တခန္ဓပရိတ္တ- မောရပရိတ္တမေတ္တပရိတ္တရတနပရိတ္တာနံ အာဏာ ဖရတိ။ ယာဝတာ ပန အာကင်္ခေယျာတိ ယတ္တကံ ဌာနံ ဣစ္ဆေယျ, ဣမိနာ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၁၁။)ဝိသယက္ခေတ္တံ ဒဿေတိ။ ဗုဒ္ဓါနဉှိ ဝိသယက္ခေတ္တဿ ပမာဏပရိစ္ဆေဒေါ နာမ နတ္ထိ, နတ္ထိကဘာဝေ စဿ ဣမံ ဩပမ္မံ အာဟရန္တိ – ကောဋိသတသဟဿစက္ကဝါဠမှိ ယာဝ ဗြဟ္မလောကာ သာသပေဟိ ပူရေတွာ သစေ ကောစိ ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ ဧကစက္ကဝါဠေ ဧကံ သာသပံ ပက္ခိပန္တော အာဂစ္ဆေယျ, သဗ္ဗေပိ တေ သာသပါ ပရိက္ခယံ ဂစ္ဆေယျုံ, န တွေဝ ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ စက္ကဝါဠာနိ။ ဒက္ခိဏာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ တတ္ထ ဗုဒ္ဓါနံ အဝိသယော နာမ နတ္ထိ။
ဧဝံ ဝုတ္တေ ထေရော စိန္တေသိ – ‘‘သတ္ထာ ဧဝမာဟ – ‘အာကင်္ခမာနော, အာနန္ဒ, တထာဂတော တိသဟဿိမဟာသဟဿိလောကဓာတုံ သရေန ဝိညာပေယျ, ယာဝတာ ပန အာကင်္ခေယျာ’တိ။ ဝိသမော ခေါ ပနာယံ လောကော, အနန္တာနိ စက္ကဝါဠာနိ, ဧကသ္မိံ ဌာနေ သူရိယော ဥဂ္ဂတော ဟောတိ, ဧကသ္မိံ ဌာနေ မဇ္ဈေ ဌိတော, ဧကသ္မိံ ဌာနေ အတ္ထင်္ဂတော။ ဧကသ္မိံ ဌာနေ ပဌမယာမော ဟောတိ, ဧကသ္မိံ ဌာနေ မဇ္ဈိမယာမော, ဧကသ္မိံ ဌာနေ ပစ္ဆိမယာမော။ သတ္တာပိ ကမ္မပ္ပသုတာ, ခိဍ္ဍာပသုတာ, အာဟာရပ္ပသုတာတိ ဧဝံ တေဟိ တေဟိ ကာရဏေဟိ ဝိက္ခိတ္တာ စ ပမတ္တာ စ ဟောန္တိ။ ကထံ နု ခေါ တေ သတ္ထာ သရေန ဝိညာပေယျာ’’တိ။ သော ဧဝံ စိန္တေတွာ ဝိမတိစ္ဆေဒနတ္ထံ တထာဂတံ ပုစ္ဆန္တော ယထာ ကထံ ပနာတိအာဒိမာဟ။
အထဿ သတ္ထာ ဗျာကရောန္တော ဣဓာနန္ဒ, တထာဂတောတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဩဘာသေန ဖရေယျာတိ သရီရောဘာသေန ဖရေယျ။ ဖရမာနော ပနေသ ကိံ ကရေယျာတိ? ယသ္မိံ ဌာနေ သူရိယော ပညာယတိ, တတ္ထ နံ အတ္တနော အာနုဘာဝေန အတ္ထံ ဂမေယျ။ ယတ္ထ ပန န ပညာယတိ, တတ္ထ နံ ဥဋ္ဌာပေတွာ မဇ္ဈေ ဌပေယျ။ တတော ယတ္ထ သူရိယော ပညာယတိ, တတ္ထ မနုဿာ ‘‘အဓုနာဝ သူရိယော ပညာယိတ္ထ, သော ဣဒါနေဝ အတ္ထင်္ဂမိတော, နာဂါဝဋ္ဋော နု ခေါ အယံ, ဘူတာဝဋ္ဋယက္ခာဝဋ္ဋဒေဝတာဝဋ္ဋာနံ အညတရော’’တိ ဝိတ္တက္ကံ ဥပ္ပါဒေယျုံ။ ယတ္ထ ပန န ပညာယတိ, တတ္ထ မနုဿာ ‘‘အဓုနာဝ သူရိယော အတ္ထင်္ဂမိတော, သွာယံ ဣဒါနေဝ ဥဋ္ဌိတော, ကိံ နု ခေါ အယံ နာဂါဝဋ္ဋဘူတာဝဋ္ဋယက္ခာဝဋ္ဋဒေဝတာဝဋ္ဋာနံ အညတရော’’တိ ဝိတက္ကံ ဥပ္ပါဒေယျုံ။ တတော တေသု မနုဿေသု အာလောကဉ္စ အန္ဓကာရဉ္စ အာဝဇ္ဇိတွာ ‘‘ကိံ ပစ္စယာ နု ခေါ ဣဒ’’န္တိ ပရိယေသမာနေသု သတ္ထာ နီလကသိဏံ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၁၂။)သမာပဇ္ဇိတွာ ဗဟလန္ဓကာရံ ပတ္ထရေယျ။ ကသ္မာ? တေသံ ကမ္မာဒိပ္ပသုတာနံ သတ္တာနံ သန္တာသဇနနတ္ထံ။ အထ နေသံ သန္တာသံ အာပန္နဘာဝံ ဉတွာ ဩဒါတကသိဏသမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇိတွာ ပဏ္ဍရံ ဃနဗုဒ္ဓရသ္မိံ ဝိဿဇ္ဇေန္တော စန္ဒသဟဿသူရိယသဟဿဥဋ္ဌာနကာလော ဝိယ ဧကပ္ပဟာရေနေဝ သဗ္ဗံ ဧကာလောကံ ကရေယျ။ တဉ္စ ခေါ တိလဗီဇမတ္တေန ကာယပ္ပဒေသေန ဩဘာသံ မုဉ္စန္တော။ ယော ဟိ စက္ကဝါဠပထဝိံ ဒီပကပလ္လကံ ကတွာ မဟာသမုဒ္ဒေ ဥဒကံ တေလံ ကတွာ သိနေရုံ ဝဋ္ဋိံ ကတွာ အညသ္မိံ သိနေရုမုဒ္ဓနိ ဌပေတွာ ဇာလေယျ, သော ဧကစက္ကဝါဠေယေဝ အာလောကံ ကရေယျ။ တတော ပရံ ဝိဒတ္ထိမ္ပိ ဩဘာသေတုံ န သက္ကုဏေယျ။ တထာဂတော ပန တိလဖလပ္ပမာဏေန သရီရပ္ပဒေသေန ဩဘာသံ မုဉ္စိတွာ တိသဟဿိမဟာသဟဿိလောကဓာတုံ ဧကောဘာသံ ကရေယျ တတော ဝါ ပန ဘိယျော။ ဧဝံ မဟန္တာ ဟိ ဗုဒ္ဓဂုဏာတိ။
တံ အာလောကံ သဉ္ဇာနေယျုန္တိ တံ အာလောကံ ဒိသွာ ‘‘ယေန သူရိယော အတ္ထဉ္စေဝ ဂမိတော ဥဋ္ဌာပိတော စ, ဗဟလန္ဓကာရဉ္စ ဝိဿဋ္ဌံ, ဧသ သော ပုရိသော ဣဒါနိ အာလောကံ ကတွာ ဌိတော, အဟော အစ္ဆရိယပုရိသော’’တိ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂယှ နမဿမာနာ နိသီဒေယျုံ။ သဒ္ဒမနုဿာဝေယျာတိ ဓမ္မကထာသဒ္ဒမနုဿာဝေယျ။ ယော ဟိ ဧကံ စက္ကဝါဠပဗ္ဗတံ ဘေရိံ ကတွာ မဟာပထဝိံ ဘေရိစမ္မံ ကတွာ သိနေရုံ ဒဏ္ဍံ ကတွာ အညသ္မိံ သိနေရုမတ္ထကေ ဌပေတွာ အာကောဋေယျ, သော ဧကစက္ကဝါဠေယေဝ တံ သဒ္ဒံ သာဝေယျ, ပရတော ဝိဒတ္ထိမ္ပိ အတိက္ကာမေတုံ န သက္ကုဏေယျ။ တထာဂတော ပန ပလ္လင်္ကေ ဝါ ပီဌေ ဝါ နိသီဒိတွာ တိသဟဿိမဟာသဟဿိလောကဓာတုံ သရေန ဝိညာပေတိ, တတော ဝါ ပန ဘိယျော, ဧဝံ မဟာနုဘာဝါ တထာဂတာတိ။ ဣတိ ဘဂဝါ ဣမိနာ ဧတ္တကေန ဝိသယက္ခေတ္တမေဝ ဒဿေတိ။
ဣမဉ္စ ပန ဗုဒ္ဓသီဟနာဒံ သုတွာ ထေရဿ အဗ္ဘန္တရေ ဗလဝပီတိ ဥပ္ပန္နာ, သော ပီတိဝသေန ဥဒါနံ ဥဒါနေန္တော လာဘာ ဝတ မေတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ယဿ မေ သတ္ထာ ဧဝံမဟိဒ္ဓိကောတိ ယဿ မယှံ သတ္ထာ ဧဝံမဟိဒ္ဓိကော, တဿ မယှံ ဧဝံမဟိဒ္ဓိကဿ သတ္ထု ပဋိလာဘော လာဘာ စေဝ သုလဒ္ဓဉ္စာတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ ယွာဟံ ဧဝရူပဿ သတ္ထုနော ပတ္တစီဝရံ ဂဟေတွာ ဝိစရိတုံ, ပါဒပရိကမ္မံ ပိဋ္ဌိပရိကမ္မံ ကာတုံ, မုခဓောဝနဥဒကနှာနောဒကာနိ ဒါတုံ, ဂန္ဓကုဋိပရိဝေဏံ သမ္မဇ္ဇိတုံ, ဥပ္ပန္နာယ ကင်္ခါယ ပဉှံ ပုစ္ဆိတုံ,
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၁၃။)မဓုရဓမ္မကထဉ္စ သောတုံ လဘာမိ, ဧတေ သဗ္ဗေပိ မယှံ လာဘာ စေဝ သုလဒ္ဓဉ္စာတိပိ သန္ဓာယ ဧဝမာဟ။ ဧတ္ထ စ ဘဂဝတော အန္ဓကာရာလောကသဒ္ဒသဝနသင်္ခါတာနံ ဣဒ္ဓီနံ မဟန္တတာယ မဟိဒ္ဓိကတာ, တာသံယေဝ အနုဖရဏေန မဟာနုဘာဝတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဥဒါယီတိ လာဠုဒါယိတ္ထေရော။ သော ကိရ ပုဗ္ဗေ ဥပဋ္ဌာကတ္ထေရေ အာဃာတံ ဗန္ဓိတွာ စရတိ။ တသ္မာ ဣဒါနိ ဩကာသံ လဘိတွာ ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓသီဟနာဒပရိယောသာနေ ဇလမာနံ ဒီပသိခံ နိဗ္ဗာပေန္တော ဝိယ စရန္တဿ ဂေါဏဿ တုဏ္ဍေ ပဟာရံ ဒေန္တော ဝိယ ဘတ္တဘရိတံ ပါတိံ အဝကုဇ္ဇန္တော ဝိယ ထေရဿ ပသာဒဘင်္ဂံ ကရောန္တော ဧဝမာဟ။
ဧဝံ ဝုတ္တေ ဘဂဝါတိ ဧဝံ ဥဒါယိတ္ထေရေန ဝုတ္တေ ဘဂဝါ ယထာ နာမ ပပါတတဋေ ဌတွာ ပဝေဓမာနံ ပုရိသံ ဧကမန္တေ ဌိတော ဟိတေသီ ပုရိသော ‘‘ဣတော ဧဟိ ဣတော ဧဟီ’’တိ ပုနပ္ပုနံ ဝဒေယျ, ဧဝမေဝံ ဥဒါယိတ္ထေရံ တသ္မာ ဝစနာ နိဝါရေန္တော မာ ဟေဝံ ဥဒါယိ, မာ ဟေဝံ ဥဒါယီတိ အာဟ။ တတ္ထ ဟီတိ နိပါတမတ္တံ, မာ ဧဝံ အဝစာတိ အတ္ထော။ မဟာရဇ္ဇန္တိ စက္ကဝတ္တိရဇ္ဇံ။ နနု စ သတ္ထာ ဧကဿ သာဝကဿ ဓမ္မဒေသနာယ ဥပ္ပန္နပသာဒဿ မဟာနိသံသံ အပရိစ္ဆိန္နံ အကာသိ, သော ကသ္မာ ဣမဿ ဗုဒ္ဓသီဟနာဒံ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပန္နဿ ပသာဒဿ အာနိသံသံ ပရိစ္ဆိန္ဒတီတိ? အရိယသာဝကဿ ဧတ္တကအတ္တဘာဝပရိမာဏတ္တာ။ ဒန္ဓပညောပိ ဟိ သောတာပန္နော သတ္တက္ခတ္တုံ ဒေဝေသု စ မနုဿေသု စ အတ္တဘာဝံ ပဋိလဘတိ, တေနဿ ဂတိံ ပရိစ္ဆိန္ဒန္တော ဧဝမာဟ။ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေတိ ဣမသ္မိံယေဝ အတ္တဘာဝေ ဌတွာ။ ပရိနိဗ္ဗာယိဿတီတိ အပ္ပစ္စယပရိနိဗ္ဗာနေန ပရိနိဗ္ဗာယိဿတိ။ ဣတိ နိဗ္ဗာနေန ကူဋံ ဂဏှန္တော ဣမံ သီဟနာဒသုတ္တံ နိဋ္ဌာပေသီတိ။
အာနန္ဒဝဂ္ဂေါ တတိယော။
(၉) ၄။ သမဏဝဂ္ဂေါ
၁။ သမဏသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၈၂။ စတုတ္ထဿ ပဌမေ သမဏိယာနီတိ သမဏသန္တကာနိ။ သမဏကရဏီယာနီတိ သမဏေန ကတ္တဗ္ဗကိစ္စာနိ။ အဓိသီလသိက္ခာသမာဒါနန္တိအာဒီသု သမာဒါနံ ဝုစ္စတိ ဂဟဏံ, အဓိသီလသိက္ခာယ သမာဒါနံ ဂဟဏံ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၁၄။)ပူရဏံ အဓိသီလသိက္ခာသမာဒါနံ။ သေသပဒဒွယေပိ ဧသေဝ နယော။ ဧတ္ထ စ သီလံ အဓိသီလံ, စိတ္တံ အဓိစိတ္တံ, ပညာ အဓိပညာတိ အယံ ဝိဘာဂေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတ္ထ ပဉ္စသီလံ သီလံ နာမ, တံ ဥပါဒါယ ဒသသီလံ အဓိသီလံ နာမ, တမ္ပိ ဥပါဒါယ စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလံ အဓိသီလံ နာမ။ အပိစ သဗ္ဗမ္ပိ လောကိယသီလံ သီလံ နာမ, လောကုတ္တရသီလံ အဓိသီလံ, တဒေဝ သိက္ခိတဗ္ဗတော သိက္ခာတိ ဝုစ္စတိ။ ကာမာဝစရစိတ္တံ ပန စိတ္တံ နာမ, တံ ဥပါဒါယ ရူပါဝစရံ အဓိစိတ္တံ နာမ, တမ္ပိ ဥပါဒါယ အရူပါဝစရံ အဓိစိတ္တံ နာမ။ အပိစ သဗ္ဗမ္ပိ လောကိယစိတ္တံ စိတ္တမေဝ, လောကုတ္တရံ အဓိစိတ္တံ။ ပညာယပိ ဧသေဝ နယော။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ဣမာနိ တီဏိ သမဏကရဏီယာနိ, တသ္မာ။ တိဗ္ဗောတိ ဗဟလော။ ဆန္ဒောတိ ကတ္တုကမျတာကုသလစ္ဆန္ဒော။ ဣတိ ဣမသ္မိံ သုတ္တန္တေ တိဿော သိက္ခာ လောကိယလောကုတ္တရာ ကထိတာတိ။
၂။ ဂဒြဘသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၈၃။ ဒုတိယေ ပိဋ္ဌိတော ပိဋ္ဌိတောတိ ပစ္ဆတော ပစ္ဆတော။ အဟမ္ပိ ဒမ္မော အဟမ္ပိ ဒမ္မောတိ အဟမ္ပိ ‘‘ဒမ္မော ဒမ္မမာနော’’တိ ဝဒမာနော ဂါဝီတိ။ သေယျထာပိ ဂုန္နန္တိ ယထာ ဂါဝီနံ။ ဂါဝေါ ဟိ ကာဠာပိ ရတ္တာပိ သေတာဒိဝဏ္ဏာပိ ဟောန္တိ, ဂဒြဘဿ ပန တာဒိသော ဝဏ္ဏော နာမ နတ္ထိ။ ယထာ စ ဝဏ္ဏော, ဧဝံ သရောပိ ပဒမ္ပိ အညာဒိသမေဝ။ သေသံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။ ဣမသ္မိမ္ပိ သုတ္တေ တိဿော သိက္ခာ မိဿိကာဝ ကထိတာတိ။
၃။ ခေတ္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၈၄။ တတိယေ ပဋိကစ္စေဝါတိ ပဌမမေဝ။ သုကဋ္ဌံ ကရောတီတိ နင်္ဂလေန သုကဋ္ဌံ ကရောတိ။ သုမတိကတန္တိ မတိယာ သုဋ္ဌု သမီကတံ။ ကာလေနာတိ ဝပိတဗ္ဗယုတ္တကာလေန။ သေသံ ဥတ္တာနမေဝ။ ဣဓာပိ တိဿော သိက္ခာ မိဿိကာဝ ကထိတာ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၁၅။)၄။ ဝဇ္ဇိပုတ္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၈၅။ စတုတ္ထေ ဝဇ္ဇိပုတ္တကောတိ ဝဇ္ဇိရာဇကုလဿ ပုတ္တော။ ဒိယဍ္ဎသိက္ခာပဒသတန္တိ ပဏ္ဏာသာဓိကံ သိက္ခာပဒသတံ။ တသ္မိံ သမယေ ပညတ္တာနိ သိက္ခာပဒါနေဝ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ သော ကိရ ဘိက္ခု အဇ္ဇဝသမ္ပန္နော ဥဇုဇာတိကော အဝင်္ကော အကုဋိလော, တသ္မာ ‘‘အဟံ ဧတ္တကာနိ သိက္ခာပဒါနိ ရက္ခိတုံ သက္ကုဏေယျံ ဝါ န ဝါ’’တိ စိန္တေတွာ သတ္ထု အာရောစေသိ။ သက္ကောမဟန္တိ သက္ကောမိ အဟံ။ သော ကိရ ‘‘ဧတ္တကေသု သိက္ခာပဒေသု သိက္ခန္တဿ အဂရု တီသု သိက္ခာသု သိက္ခိတု’’န္တိ မညမာနော ဧဝမာဟ။ အထ ဘဂဝါ ယထာ နာမ ပညာသ တိဏကလာပိယော ဥက္ခိပိတုံ အသက္ကောန္တဿ ကလာပိယသတံ ဗန္ဓိတွာ သီသေ ဌပေယျ, ဧဝမေဝ ဧကိဿာပိ သိက္ခာယ သိက္ခိတုံ အသက္ကောန္တဿ အပရာ ဒွေပိ သိက္ခာ ဥပရိ ပက္ခိပန္တော တသ္မာတိဟ တွံ ဘိက္ခူတိအာဒိမာဟ။ သုခုမာလော ကိရ ဥတ္တရော နာမ ဇာနပဒမနုဿော လောဟပါသာဒဝိဟာရေ ဝသတိ။ အထ နံ ဒဟရဘိက္ခူ အာဟံသု – ‘‘ဥတ္တရ, အဂ္ဂိသာလာ ဩဝဿတိ, တိဏံ ကပ္ပိယံ ကတွာ ဒေဟီ’’တိ။ တံ အာဒါယ အဋဝိံ ဂန္တွာ တေန လာယိတံ တိဏံယေဝ ကရဠေ ဗန္ဓိတွာ ‘‘ပညာသ ကရဠေ ဂဟေတုံ သက္ခိဿသိ ဥတ္တရာ’’တိ အာဟံသု။ သော ‘‘န သက္ခိဿာမီ’’တိ အာဟ။ အသီတိံ ပန သက္ခိဿသီတိ? န သက္ခိဿာမိ, ဘန္တေတိ။ ဧကံ ကရဠသတံ သက္ခိဿသီတိ? အာမ, ဘန္တေ, ဂဏှိဿာမီတိ။ ဒဟရဘိက္ခူ ကရဠသတံ ဗန္ဓိတွာ တဿ သီသေ ဌပယိံသု။ သော ဥက္ခိပိတွာ နိတ္ထုနန္တော ဂန္တွာ အဂ္ဂိသာလာယ သမီပေ ပါတေသိ။ အထ နံ ဘိက္ခူ ‘‘ကိလန္တရူပေါသိ ဥတ္တရာ’’တိ အာဟံသု။ အာမ, ဘန္တေ, ဒဟရာ ဘိက္ခူ မံ ဝဉ္စေသုံ, ဣမံ ဧကမ္ပိ ကရဠသတံ ဥက္ခိပိတုံ အသက္ကောန္တံ မံ ‘‘ပဏ္ဏာသ ကရဠေ ဥက္ခိပါဟီ’’တိ ဝဒိံသု။ အာမ, ဥတ္တရ, ဝဉ္စယိံသု တန္တိ။ ဧဝံ သမ္ပဒမိဒံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣဓာပိ တိဿော သိက္ခာ မိဿိကာဝ ကထိတာ။
၅။ သေက္ခသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၈၆။ ပဉ္စမေ ဥဇုမဂ္ဂါနုသာရိနောတိ ဥဇုမဂ္ဂေါ ဝုစ္စတိ အရိယမဂ္ဂေါ, တံ အနုဿရန္တဿ ပဋိပန္နကဿာတိ အတ္ထော။ ခယသ္မိံ ပဌမံ ဉာဏန္တိ ပဌမမေဝ မဂ္ဂဉာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ မဂ္ဂေါ ဟိ ကိလေသာနံ ခေပနတော ခယော နာမ,
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၁၆။)တံသမ္ပယုတ္တံ ဉာဏံ ခယသ္မိံ ဉာဏံ နာမ။ တတော အညာ အနန္တရာတိ တတော စတုတ္ထမဂ္ဂဉာဏတော အနန္တရာ အညာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, အရဟတ္တဖလံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ အတ္ထော။ အညာဝိမုတ္တဿာတိ အရဟတ္တဖလဝိမုတ္တိယာ ဝိမုတ္တဿ။ ဉာဏံ ဝေ ဟောတီတိ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏံ ဟောတိ။ ဣတိ သုတ္တေပိ ဂါထာသုပိ သတ္တ သေခါ ကထိတာ။ အဝသာနေ ပန ခီဏာသဝေါ ဒဿိတောတိ။
၆။ ပဌမသိက္ခာသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၈၇။ ဆဋ္ဌေ အတ္တကာမာတိ အတ္တနော ဟိတကာမာ။ ယတ္ထေတံ သဗ္ဗံ သမောဓာနံ ဂစ္ဆတီတိ ယာသု သိက္ခာသု သဗ္ဗမေတံ ဒိယဍ္ဎသိက္ခာပဒသတံ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆတိ။ ပရိပူရကာရီ ဟောတီတိ သမတ္တကာရီ ဟောတိ။ မတ္တသော ကာရီတိ ပမာဏေန ကာရကော, သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ ကာတုံ န သက္ကောတီတိ အတ္ထော။ ခုဒ္ဒါနုခုဒ္ဒကာနီတိ စတ္တာရိ ပါရာဇိကာနိ ဌပေတွာ သေသသိက္ခာပဒါနိ။ တတြာပိ သံဃာဒိသေသံ ခုဒ္ဒကံ, ထုလ္လစ္စယံ အနုခုဒ္ဒကံ နာမ။ ထုလ္လစ္စယဉ္စ ခုဒ္ဒကံ, ပါစိတ္တိယံ အနုခုဒ္ဒကံ နာမ, ပါစိတ္တိယဉ္စ ခုဒ္ဒကံ, ပါဋိဒေသနိယဒုက္ကဋဒုဗ္ဘာသိတာနိ အနုခုဒ္ဒကာနိ နာမ။ ဣမေ ပန အင်္ဂုတ္တရမဟာနိကာယဝဠဉ္ဇနကအာစရိယာ ‘‘စတ္တာရိ ပါရာဇိကာနိ ဌပေတွာ သေသာနိ သဗ္ဗာနိပိ ခုဒ္ဒါနုခုဒ္ဒကာနီ’’တိ ဝဒန္တိ။ တာနိ အာပဇ္ဇတိပိ ဝုဋ္ဌာတိပီတိ ဧတ္ထ ပန ခီဏာသဝေါ တာဝ လောကဝဇ္ဇံ နာပဇ္ဇတိ, ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇမေဝ အာပဇ္ဇတိ။ အာပဇ္ဇန္တော စ ကာယေနပိ ဝါစာယပိ စိတ္တေနပိ အာပဇ္ဇတိ။ ကာယေန အာပဇ္ဇန္တော ကုဋိကာရသဟသေယျာဒီနိ အာပဇ္ဇတိ, ဝါစာယ အာပဇ္ဇန္တော သဉ္စရိတ္တပဒသောဓမ္မာဒီနိ, စိတ္တေန အာပဇ္ဇန္တော ရူပိယပဋိဂ္ဂဟဏံ အာပဇ္ဇတိ။ သေက္ခေသုပိ ဧသေဝ နယော။ န ဟိ မေတ္ထ, ဘိက္ခဝေ, အဘဗ္ဗတာ ဝုတ္တာတိ, ဘိက္ခဝေ, န ဟိ မယာ ဧတ္ထ ဧဝရူပံ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇနေ စ ဝုဋ္ဌာနေ စ အရိယပုဂ္ဂလဿ အဘဗ္ဗတာ ကထိတာ။ အာဒိဗြဟ္မစရိယကာနီတိ မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယဿ အာဒိဘူတာနိ စတ္တာရိ မဟာသီလသိက္ခာပဒါနိ။ ဗြဟ္မစရိယသာရုပ္ပါနီတိ တာနိယေဝ စတုမဂ္ဂဗြဟ္မစရိယဿ သာရုပ္ပါနိ အနုစ္ဆဝိကာနိ။ တတ္ထာတိ တေသု သိက္ခာပဒေသု။ ဓုဝသီလောတိ နိဗဒ္ဓသီလော။ ဌိတသီလောတိ ပတိဋ္ဌိတသီလော။ သောတာပန္နောတိ သောတသင်္ခါတေန မဂ္ဂေန
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၁၇။)ဖလံ အာပန္နော။ အဝိနိပါတဓမ္မောတိ စတူသု အပါယေသု အပတနသဘာဝေါ။ နိယတောတိ သောတာပတ္တိမဂ္ဂနိယာမေန နိယတော။ သမ္ဗောဓိပရာယဏောတိ ဥပရိမဂ္ဂတ္တယသမ္ဗောဓိပရာယဏော။
တနုတ္တာတိ တနုဘာဝေါ။ သကဒါဂါမိနော ဟိ ရာဂါဒယော အဗ္ဘပဋလံ ဝိယ မစ္ဆိကာပတ္တံ ဝိယ စ တနုကာ ဟောန္တိ, န ဗဟလာ။ ဩရမ္ဘာဂိယာနန္တိ ဟေဋ္ဌာဘာဂိယာနံ။ သံယောဇနာနန္တိ ဗန္ဓနာနံ။ ပရိက္ခယာတိ ပရိက္ခယေန။ ဩပပါတိကော ဟောတီတိ ဥပ္ပန္နကော ဟောတိ။ တတ္ထ ပရိနိဗ္ဗာယီတိ ဟေဋ္ဌာ အနောတရိတွာ ဥပရိယေဝ ပရိနိဗ္ဗာနဓမ္မော။ အနာဝတ္တိဓမ္မောတိ ယောနိဂတိဝသေန အနာဂမနဓမ္မော။
ပဒေသံ ပဒေသကာရီတိအာဒီသု ပဒေသကာရီ ပုဂ္ဂလော နာမ သောတာပန္နော စ သကဒါဂါမီ စ အနာဂါမီ စ, သော ပဒေသမေဝ သမ္ပာဒေတိ။ ပရိပူရကာရီ နာမ အရဟာ, သော ပရိပူရမေဝ သမ္ပာဒေတိ။ အဝဉ္ဈာနီတိ အတုစ္ဆာနိ သဖလာနိ သဥဒြယာနီတိ အတ္ထော။ ဣဓာပိ တိဿော သိက္ခာ မိဿကာဝ ကထိတာ။
၇။ ဒုတိယသိက္ခာသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၈၈။ သတ္တမေ ကောလံကောလောတိ ကုလာ ကုလံ ဂမနကော။ ကုလန္တိ စေတ္ထ ဘဝေါ အဓိပ္ပေတော, တသ္မာ ‘‘ဒွေ ဝါ တီဏိ ဝါ ကုလာနီ’’တိ ဧတ္ထပိ ဒွေ ဝါ တယော ဝါ ဘဝေတိ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အယဉှိ ဒွေ ဝါ ဘဝေ သန္ဓာဝတိ တယော ဝါ, ဥတ္တမကောဋိယာ ဆ ဝါ။ တသ္မာ ဒွေ ဝါ တီဏိ ဝါ စတ္တာရိ ဝါ ပဉ္စ ဝါ ဆ ဝါတိ ဧဝမေတ္ထ ဝိကပ္ပေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဧကဗီဇီတိ ဧကဿေဝ ဘဝဿ ဗီဇံ ဧတဿ အတ္ထီတိ ဧကဗီဇီ။ ဥဒ္ဓံသောတောတိအာဒီသု အတ္ထိ ဥဒ္ဓံသောတော အကနိဋ္ဌဂါမီ, အတ္ထိ ဥဒ္ဓံသောတော န အကနိဋ္ဌဂါမီ, အတ္ထိ န ဥဒ္ဓံသောတော အကနိဋ္ဌဂါမီ, အတ္ထိ န ဥဒ္ဓံသောတော န အကနိဋ္ဌဂါမီ။ တတ္ထ ယော ဣဓ အနာဂါမိဖလံ ပတွာ အဝိဟာဒီသု နိဗ္ဗတ္တော တတ္ထ ယာဝတာယုကံ ဌတွာ ဥပရူပရိ နိဗ္ဗတ္တိတွာ အကနိဋ္ဌံ ပါပုဏာတိ, အယံ ဥဒ္ဓံသောတော အကနိဋ္ဌဂါမီ နာမ။ ယော ပန အဝိဟာဒီသု နိဗ္ဗတ္တော တတ္ထေဝ အပရိနိဗ္ဗာယိတွာ အကနိဋ္ဌမ္ပိ အပ္ပတွာ ဥပရိမဗြဟ္မလောကေ ပရိနိဗ္ဗာယတိ, အယံ ဥဒ္ဓံသောတော န အကနိဋ္ဌဂါမီ နာမ။ ယော ဣတော
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၁၈။)စဝိတွာ အကနိဋ္ဌေယေဝ နိဗ္ဗတ္တတိ, အယံ န ဥဒ္ဓံသောတော အကနိဋ္ဌဂါမီ နာမ။ ယော ပန အဝိဟာဒီသု စတူသု အညတရသ္မိံ နိဗ္ဗတ္တိတွာ တတ္ထေဝ ပရိနိဗ္ဗာယတိ, အယံ န ဥဒ္ဓံသောတော န အကနိဋ္ဌဂါမီ နာမ။
ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဥပ္ပန္နော ပန သသင်္ခါရေန သပ္ပယောဂေန အရဟတ္တံ ပတ္တော သသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယီ နာမ။ အသင်္ခါရေန အပ္ပယောဂေန ပတ္တော အသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယီ နာမ။ ယော ပန ကပ္ပသဟဿာယုကေသု အဝိဟေသု နိဗ္ဗတ္တိတွာ ပဉ္စမံ ကပ္ပသတံ အတိက္ကမိတွာ အရဟတ္တံ ပတ္တော, အယံ ဥပဟစ္စပရိနိဗ္ဗာယီ နာမ။ အတပ္ပါဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ အန္တရာပရိနိဗ္ဗာယီတိ ယော အာယုဝေမဇ္ဈံ အနတိက္ကမိတွာ ပရိနိဗ္ဗာယတိ, သော တိဝိဓော ဟောတိ။ ကပ္ပသဟဿာယုကေသု တာဝ အဝိဟေသု နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဧကော နိဗ္ဗတ္တဒိဝသေယေဝ အရဟတ္တံ ပါပုဏာတိ။ နော စေ နိဗ္ဗတ္တဒိဝသေ ပါပုဏာတိ, ပဌမဿ ပန ကပ္ပသတဿ မတ္ထကေ ပါပုဏာတိ, အယံ ပဌမော အန္တရာပရိနိဗ္ဗာယီ။ အပရော ဧဝံ အသက္ကောန္တော ဒွိန္နံ ကပ္ပသတာနံ မတ္ထကေ ပါပုဏာတိ, အယံ ဒုတိယော။ အပရော ဧဝမ္ပိ အသက္ကောန္တော စတုန္နံ ကပ္ပသတာနံ မတ္ထကေ ပါပုဏာတိ, အယံ တတိယော အန္တရာပရိနိဗ္ဗာယီ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။
ဣမသ္မိံ ပန ဌာနေ ဌတွာ စတုဝီသတိ သောတာပန္နာ, ဒွါဒသ သကဒါဂါမိနော, အဋ္ဌစတ္တာလီသ အနာဂါမိနော, ဒွါဒသ စ အရဟန္တော ကထေတဗ္ဗာ။ ဣမသ္မိံ ဟိ သာသနေ သဒ္ဓါဓုရံ ပညာဓုရန္တိ ဒွေ ဓုရာနိ, ဒုက္ခပဋိပဒါဒန္ဓာဘိညာဒယော စတဿော ပဋိပဒါ။ တတ္ထေကော သဒ္ဓါဓုရေန အဘိနိဝိသိတွာ သောတာပတ္တိဖလံ ပတွာ ဧကမေဝ ဘဝံ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဒုက္ခဿန္တံ ကရောတိ, အယမေကော ဧကဗီဇီ။ သော ပဋိပဒါဝသေန စတုဗ္ဗိဓော ဟောတိ။ ယထာ စေသ, ဧဝံ ပညာဓုရေန အဘိနိဝိဋ္ဌောပီတိ အဋ္ဌ ဧကဗီဇိနော။ တထာ ကောလံကောလာ သတ္တက္ခတ္တုပရမာ စာတိ ဣမေ စတုဝီသတိ သောတာပန္နာ နာမ။ တီသု ပန ဝိမောက္ခေသု သုညတဝိမောက္ခေန သကဒါဂါမိဘူမိံ ပတ္တာ စတုန္နံ ပဋိပဒါနံ ဝသေန စတ္တာရော သကဒါဂါမိနော, တထာ အနိမိတ္တဝိမောက္ခေန ပတ္တာ စတ္တာရော, အပ္ပဏိဟိတဝိမောက္ခေန ပတ္တာ စတ္တာရောတိ ဣမေ ဒွါဒသ သကဒါဂါမိနော။ အဝိဟေသု ပန တယော အန္တရာပရိနိဗ္ဗာယိနော, ဧကော ဥပဟစ္စပရိနိဗ္ဗာယီ, ဧကော ဥဒ္ဓံသောတော အကနိဋ္ဌဂါမီတိ ပဉ္စ အနာဂါမိနော, တေ အသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယိနော ပဉ္စ, သသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယိနော ပဉ္စာတိ ဒသ ဟောန္တိ, တထာ အတပ္ပါဒီသု။ အကနိဋ္ဌေသု ပန ဥဒ္ဓံသောတော
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၁၉။)နတ္ထိ, တသ္မာ တတ္ထ စတ္တာရော သသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယီ, စတ္တာရော အသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယီတိ အဋ္ဌ, ဣမေ အဋ္ဌစတ္တာလီသ အနာဂါမိနော။ ယထာ ပန သကဒါဂါမိနော, တထေဝ အရဟန္တောပိ ဒွါဒသ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဣဓာပိ တိဿော သိက္ခာ မိဿိကာဝ ကထိတာ။
၈။ တတိယသိက္ခာသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၈၉။ အဋ္ဌမေ တံ ဝါ ပန အနဘိသမ္ဘဝံ အပ္ပဋိဝိဇ္ဈန္တိ တံ အရဟတ္တံ အပါပုဏန္တော အပ္ပဋိဝိဇ္ဈန္တော။ ဣမိနာ နယေန သဗ္ဗဋ္ဌာနေသု အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣဓာပိ တိဿော သိက္ခာ မိဿိကာဝ ကထိတာ။ နဝမံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။ ဣဓာပိ တိဿော သိက္ခာ မိဿိကာဝ ကထိတာ။
၁၀။ ဒုတိယသိက္ခတ္တယသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၉၁။ ဒသမေ အာသဝါနံ ခယာတိ ဧတ္ထ အရဟတ္တမဂ္ဂေါ အဓိပညာသိက္ခာ နာမ။ ဖလံ ပန သိက္ခိတသိက္ခဿ ဥပ္ပဇ္ဇနတော သိက္ခာတိ န ဝတ္တဗ္ဗံ။
ယထာ ပုရေ တထာ ပစ္ဆာတိ ယထာ ပဌမံ တီသု သိက္ခာသု သိက္ခတိ, ပစ္ဆာ တထေဝ သိက္ခတီတိ အတ္ထော။ ဒုတိယပဒေပိ ဧသေဝ နယော။ ယထာ အဓော တထာ ဥဒ္ဓန္တိ ယထာ ဟေဋ္ဌိမကာယံ အသုဘဝသေန ပဿတိ, ဥပရိမကာယမ္ပိ တထေဝ ဖရတိ။ ဒုတိယပဒေပိ ဧသေဝ နယော။ ယထာ ဒိဝါ တထာ ရတ္တိန္တိ ယထာ ဒိဝါ တိဿော သိက္ခာ သိက္ခတိ, ရတ္တိမ္ပိ တထေဝ သိက္ခတီတိ အတ္ထော။ အဘိဘုယျ ဒိသာ သဗ္ဗာတိ သဗ္ဗာ ဒိသာ အာရမ္မဏဝသေန အဘိဘဝိတွာ။ အပ္ပမာဏသမာဓိနာတိ အရဟတ္တမဂ္ဂသမာဓိနာ။
သေက္ခန္တိ သိက္ခမာနံ သကရဏီယံ။ ပဋိပဒန္တိ ပဋိပန္နကံ။ သံသုဒ္ဓစာရိယန္တိ သံသုဒ္ဓစရဏံ ပရိသုဒ္ဓသီလံ။ သမ္ဗုဒ္ဓန္တိ စတုသစ္စဗုဒ္ဓံ။ ဓီရံ ပဋိပဒန္တဂုန္တိ ခန္ဓဓီရအာယတနဓီရဝသေန ဓီရံ ဓိတိသမ္ပန္နံ ပဋိပတ္တိယာ အန္တံ ဂတံ။ ဝိညာဏဿာတိ စရိမကဝိညာဏဿ။ တဏှာက္ခယဝိမုတ္တိနောတိ တဏှာက္ခယဝိမုတ္တိသင်္ခါတာယ အရဟတ္တဖလဝိမုတ္တိယာ သမန္နာဂတဿ။ ပဇ္ဇောတဿေဝ နိဗ္ဗာနန္တိ ပဒီပနိဗ္ဗာနံ ဝိယ။ ဝိမောက္ခော ဟောတိ စေတသောတိ စိတ္တဿ ဝိမုတ္တိ ဝိမုစ္စနာ အပ္ပဝတ္တိဘာဝေါ ဟောတိ။ တဏှာက္ခယဝိမုတ္တိနော ဟိ ခီဏာသဝဿ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၂၀။)စရိမကဝိညာဏနိရောဓေန ပရိနိဗ္ဗာနံ ဝိယ စေတသော ဝိမောက္ခော ဟောတိ, န ဂတဋ္ဌာနံ ပညာယတိ, အပဏ္ဏတ္တိကဘာဝူပဂမောယေဝ ဟောတီတိ အတ္ထော။
၁၁။ သင်္ကဝါသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၉၂။ ဧကာဒသမေ သင်္ကဝါ နာမ ကောသလာနံ နိဂမောတိ သင်္ကဝါတိ ဧဝံနာမကော ကောသလရဋ္ဌေ နိဂမော။ အာဝါသိကောတိ ဘာရဟာရော နဝေ အာဝါသေ သမုဋ္ဌာပေတိ, ပုရာဏေ ပဋိဇဂ္ဂတိ။ သိက္ခာပဒပဋိသံယုတ္တာယာတိ သိက္ခာသင်္ခါတေဟိ ပဒေဟိ ပဋိသံယုတ္တာယ, တီဟိ သိက္ခာဟိ သမန္နာဂတာယာတိ အတ္ထော။ သန္ဒဿေတီတိ သမ္မုခေ ဝိယ ကတွာ ဒဿေတိ။ သမာဒပေတီတိ ဂဏှာပေတိ။ သမုတ္တေဇေတီတိ သမုဿာဟေတိ။ သမ္ပဟံသေတီတိ ပဋိလဒ္ဓဂုဏေဟိ ဝဏ္ဏံ ကထေန္တော ဝေါဒါပေတိ။ အဓိသလ္လိခတေတိ အတိဝိယ သလ္လိခတိ, အတိဝိယ သလ္လိခိတံ ကတွာ သဏှံ သဏှံ ကထေတီတိ အတ္ထော။
အစ္စယောတိ အပရာဓော။ မံ အစ္စဂမာတိ မံ အတိက္ကမ္မ အဓိဘဝိတွာ ပဝတ္တော။ အဟုဒေဝ အက္ခန္တီတိ အဟောသိယေဝ အနဓိဝါသနာ။ အဟု အပ္ပစ္စယောတိ အဟောသိ အတုဋ္ဌာကာရော။ ပဋိဂ္ဂဏှာတူတိ ခမတု။ အာယတိံ သံဝရာယာတိ အနာဂတေ သံဝရတ္ထာယ, ပုန ဧဝရူပဿ အပရာဓဿ ဒေါသဿ ခလိတဿ ဝါ အကရဏတ္ထာယာတိ အတ္ထော။ တဂ္ဃါတိ ဧကံသေန။ ယထာဓမ္မံ ပဋိကရောသီတိ ယထာ ဓမ္မော ဌိတော, တထာ ကရောသိ, ခမာပေသီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တံ တေ မယံ ပဋိဂ္ဂဏှာမာတိ တံ တဝ အပရာဓံ မယံ ခမာမ။ ဝုဒ္ဓိဟေသာ, ကဿပ, အရိယဿ ဝိနယေတိ ဧသာ ကဿပ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော သာသနေ ဝုဒ္ဓိ နာမ။ ကတမာ? ယာယံ အစ္စယံ အစ္စယတော ဒိသွာ ယထာဓမ္မံ ပဋိကရိတွာ အာယတိံ သံဝရာပဇ္ဇနာ။ ဒေသနံ ပန ပုဂ္ဂလာဓိဋ္ဌာနံ ကရောန္တော ‘‘ယော အစ္စယံ အစ္စယတော ဒိသွာ ယထာဓမ္မံ ပဋိကရောတိ, အာယတိံ သံဝရံ အာပဇ္ဇတီ’’တိ အာဟ။ န သိက္ခာကာမောတိ တိဿော သိက္ခာ န ကာမေတိ န ပတ္ထေတိ န ပိဟေတိ။ သိက္ခာသမာဒါနဿာတိ သိက္ခာပရိပူရဏဿ။ န ဝဏ္ဏဝါဒီတိ ဂုဏံ န ကထေတိ။ ကာလေနာတိ ယုတ္တပ္ပယုတ္တကာလေန။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝါတိ။
သမဏဝဂ္ဂေါ စတုတ္ထော။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၂၁။)(၁၀) ၅။ လောဏကပလ္လဝဂ္ဂေါ
၁။ အစ္စာယိကသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၉၃။ ပဉ္စမဿ ပဌမေ အစ္စာယိကာနီတိ အတိပါတိကာနိ။ ကရဏီယာနီတိ အဝဿကိစ္စာနိ။ ယဉှိ န အဝဿံ ကာတဗ္ဗံ, တံ ကိစ္စန္တိ ဝုစ္စတိ။ အဝဿံ ကာတဗ္ဗံ ကရဏီယံ နာမ။ သီဃံ သီဃန္တိ ဝေဂေန ဝေဂေန။ တဿ ခေါ တန္တိ ဧတ္ထ တန္တိ နိပါတမတ္တံ။ နတ္ထိ သာ ဣဒ္ဓိ ဝါ အာနုဘာဝေါ ဝါတိ သာ ဝါ ဣဒ္ဓိ သော ဝါ အာနုဘာဝေါ နတ္ထိ။ ဥတ္တရသွေတိ တတိယဒိဝသေ။ ဥတုပရိဏာမိနီတိ လဒ္ဓဥတုပရိဏာမာနိ ဟုတွာ။ ဇာယန္တိပီတိ တတိယဒိဝသေ နိက္ခန္တသေတင်္ကုရာနိ ဟောန္တိ, သတ္တာဟေ ပတ္တေ နီလင်္ကုရာနိ ဟောန္တိ။ ဂဗ္ဘီနိပိ ဟောန္တီတိ ဒိယဍ္ဎမာသံ ပတွာ ဂဟိတဂဗ္ဘာနိ ဟောန္တိ။ ပစ္စန္တိပီတိ တယော မာသေ ပတွာ ပစ္စန္တိ။ ဣဒါနိ ယသ္မာ ဗုဒ္ဓါနံ ဂဟပတိကေန ဝါ သဿေဟိ ဝါ အတ္ထော နတ္ထိ, သာသနေ ပန တပ္ပဋိရူပကံ ပုဂ္ဂလံ ဝါ အတ္ထံ ဝါ ဒဿေတုံ တံ တံ ဩပမ္မံ အာဟရန္တိ။ တသ္မာ ယမတ္ထံ ဒဿေတုကာမေန ဧတံ အာဘတံ, တံ ဒဿေန္တော ဧဝမေဝ ခေါတိအာဒိမာဟ။ တံ အတ္ထတော ဥတ္တာနမေဝ။ သိက္ခာ ပန ဣဓာပိ မိဿိကာ ဧဝ ကထိတာ။
၂။ ပဝိဝေကသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၉၄။ ဒုတိယေ စီဝရပဝိဝေကန္တိ စီဝရံ နိဿာယ ဥပ္ပဇ္ဇနကကိလေသေဟိ ဝိဝိတ္တဘာဝံ။ သေသဒွယေပိ ဧသေဝ နယော။ သာဏာနီတိ သာဏဝါကစေလာနိ။ မသာဏာနီတိ မိဿကစေလာနိ။ ဆဝဒုဿာနီတိ မတသရီရတော ဆဍ္ဍိတဝတ္ထာနိ, ဧရကတိဏာဒီနိ ဝါ ဂန္ထေတွာ ကတနိဝါသနာနိ။ ပံသုကူလာနီတိ ပထဝိယံ ဆဍ္ဍိတနန္တကာနိ။ တိရီဋာနီတိ ရုက္ခတစဝတ္ထာနိ။ အဇိနာနီတိ အဇိနမိဂစမ္မာနိ။ အဇိနက္ခိပန္တိ တဒေဝ မဇ္ဈေ ဖာလိတံ, သဟခုရကန္တိပိ ဝဒန္တိ။ ကုသစီရန္တိ ကုသတိဏာနိ ဂန္ထေတွာ ကတစီရံ။ ဝါကစီရဖလကစီရေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ကေသကမ္ဗလန္တိ မနုဿကေသေဟိ ကတကမ္ဗလံ။ ဝါလကမ္ဗလန္တိ အဿဝါလာဒီဟိ ကတကမ္ဗလံ။ ဥလူကပက္ခိကန္တိ ဥလူကပတ္တာနိ ဂန္ထေတွာ ကတနိဝါသနံ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၂၂။)သာကဘက္ခာတိ အလ္လသာကဘက္ခာ။ သာမာကဘက္ခာတိ သာမာကတဏ္ဍုလဘက္ခာ။ နီဝါရာဒီသု နီဝါရာ နာမ အရညေ သယံ ဇာတဝီဟိဇာတိ။ ဒဒ္ဒုလန္တိ စမ္မကာရေဟိ စမ္မံ လိခိတွာ ဆဍ္ဍိတကသဋံ။ ဟဋံ ဝုစ္စတိ သိလေသောပိ သေဝါလောပိ ကဏိကာရာဒိရုက္ခနိယျာသောပိ။ ကဏန္တိ ကုဏ္ဍကံ။ အာစာမောတိ ဘတ္တဥက္ခလိကာယ လဂ္ဂေါ ဈာမဩဒနော။ တံ ဆဍ္ဍိတဋ္ဌာနေ ဂဟေတွာ ခါဒန္တိ, ဩဒနကဉ္ဇိယန္တိပိ ဝဒန္တိ။ ပိညာကာဒယော ပါကဋာဝ။ ပဝတ္တဖလဘောဇီတိ ပတိတဖလဘောဇီ။ ဘုသာဂါရန္တိ ခလသာလံ။
သီလဝါတိ စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလေန သမန္နာဂတော။ ဒုဿီလျဉ္စဿ ပဟီနံ ဟောတီတိ ပဉ္စ ဒုဿီလျာနိ ပဟီနာနိ ဟောန္တိ။ သမ္မာဒိဋ္ဌိကောတိ ယာထာဝဒိဋ္ဌိကော။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌီတိ အယာထာဝဒိဋ္ဌိ။ အာသဝါတိ စတ္တာရော အာသဝါ။ အဂ္ဂပ္ပတ္တောတိ သီလဂ္ဂပ္ပတ္တော။ သာရပ္ပတ္တောတိ သီလသာရံ ပတ္တော။ သုဒ္ဓေါတိ ပရိသုဒ္ဓေါ။ သာရေ ပတိဋ္ဌိတောတိ သီလသမာဓိပညာသာရေ ပတိဋ္ဌိတော။
သေယျထာပီတိ ယထာ နာမ။ သမ္ပန္နန္တိ ပရိပုဏ္ဏံ ပရိပက္ကသာလိဘရိတံ။ သံဃရာပေယျာတိ သင်္ကဍ္ဎာပေယျ။ ဥဗ္ဗဟာပေယျာတိ ခလဋ္ဌာနံ အာဟရာပေယျ။ ဘုသိကန္တိ ဘုသံ။ ကောဋ္ဋာပေယျာတိ ဥဒုက္ခလေ ပက္ခိပါပေတွာ မုသလေဟိ ပဟရာပေယျ။ အဂ္ဂပ္ပတ္တာနီတိ တဏ္ဍုလဂ္ဂံ ပတ္တာနိ။ သာရပ္ပတ္တာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ သေသံ ဥတ္တာနမေဝ။ ယံ ပနေတ္ထ ‘‘ဒုဿီလျဉ္စဿ ပဟီနံ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ စဿ ပဟီနာ’’တိ ဝုတ္တံ, တံ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေန ပဟီနဘာဝံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
၃။ သရဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၉၅။ တတိယေ ဝိဒ္ဓေတိ ဝလာဟကဝိဂမေန ဒူရီဘူတေ။ ဒေဝေတိ အာကာသေ။ အဘိဝိဟစ္စာတိ အဘိဝိဟနိတွာ။ ယတောတိ ယသ္မိံ ကာလေ။ ဝိရဇန္တိ ရာဂရဇာဒိရဟိတံ။ တေသံယေဝ မလာနံ ဝိဂတတ္တာ ဝီတမလံ။ ဓမ္မစက္ခုန္တိ စတုသစ္စဓမ္မပရိဂ္ဂါဟကံ သောတာပတ္တိမဂ္ဂစက္ခုံ။ နတ္ထိ တံ သံယောဇနန္တိ ဒုဝိဓမေဝဿ သံယောဇနံ နတ္ထိ, ဣတရမ္ပိ ပန ပုန ဣမံ လောကံ အာနေတုံ အသမတ္ထတာယ နတ္ထီတိ ဝုတ္တံ။ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ ဈာနာနာဂါမီ နာမ ကထိတောတိ။
၄။ ပရိသာသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၉၆။ စတုတ္ထေ န ဗာဟုလိကာ ဟောန္တီတိ ပစ္စယဗာဟုလ္လိကာ န ဟောန္တိ။ န သာထလိကာတိ တိဿော သိက္ခာ သိထိလံ ကတွာ န ဂဏှန္တိ။ ဩက္ကမနေ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၂၃။)နိက္ခိတ္တဓုရာတိ ဩက္ကမနံ ဝုစ္စတိ အဝဂမနဋ္ဌေန ပဉ္စ နီဝရဏာနိ, တေသု နိက္ခိတ္တဓုရာ။ ပဝိဝေကေ ပုဗ္ဗင်္ဂမာတိ ကာယစိတ္တဥပဓိဝိဝေကသင်္ခါတေ တိဝိဓေပိ ဝိဝေကေ ပုဗ္ဗင်္ဂမာ။ ဝီရိယံ အာရဘန္တီတိ ဒုဝိဓမ္ပိ ဝီရိယံ ပဂ္ဂဏှန္တိ။ အပ္ပတ္တဿာတိ ဈာနဝိပဿနာမဂ္ဂဖလသင်္ခါတဿ အပ္ပတ္တဝိသေသဿ။ သေသပဒဒွယေပိ ဧသေဝ နယော။ ပစ္ဆိမာ ဇနတာတိ သဒ္ဓိဝိဟာရိကအန္တေဝါသိကာဒယော။ ဒိဋ္ဌာနုဂတိံ အာပဇ္ဇတီတိ အာစရိယုပဇ္ဈာယေဟိ ကတံ အနုကရောတိ။ ယံ တာယ ဇနတာယ အာစရိယုပဇ္ဈာယေသု ဒိဋ္ဌံ, တဿ အနုဂတိံ အာပဇ္ဇတိ နာမ။ အယံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, အဂ္ဂဝတီ ပရိသာတိ, ဘိက္ခဝေ, အယံ ပရိသာ အဂ္ဂပုဂ္ဂလဝတီ နာမ ဝုစ္စတိ။
ဘဏ္ဍနဇာတာတိ ဇာတဘဏ္ဍနာ။ ကလဟဇာတာတိ ဇာတကလဟာ။ ဘဏ္ဍနန္တိ စေတ္ထ ကလဟဿ ပုဗ္ဗဘာဂေါ, ဟတ္ထပရာမာသာဒိဝသေန ဝီတိက္ကမော ကလဟော နာမ။ ဝိဝါဒါပန္နာတိ ဝိရုဒ္ဓဝါဒံ အာပန္နာ။ မုခသတ္တီဟီတိ ဂုဏဝိဇ္ဈနဋ္ဌေန ဖရုသာ ဝါစာ ‘‘မုခသတ္တိယော’’တိ ဝုစ္စန္တိ, တာဟိ မုခသတ္တီဟိ။ ဝိတုဒန္တာ ဝိဟရန္တီတိ ဝိဇ္ဈန္တာ ဝိစရန္တိ။
သမဂ္ဂါတိ သဟိတာ။ သမ္မောဒမာနာတိ သမပ္ပဝတ္တမောဒါ။ ခီရောဒကီဘူတာတိ ခီရောဒကံ ဝိယ ဘူတာ။ ပိယစက္ခူဟီတိ ဥပသန္တေဟိ မေတ္တစက္ခူဟိ။ ပီတိ ဇာယတီတိ ပဉ္စဝဏ္ဏာ ပီတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ကာယော ပဿမ္ဘတီတိ နာမကာယောပိ ရူပကာယောပိ ဝိဂတဒရထော ဟောတိ။ ပဿဒ္ဓကာယောတိ အသာရဒ္ဓကာယော။ သုခံ ဝေဒိယတီတိ ကာယိကစေတသိကသုခံ ဝေဒိယတိ။ သမာဓိယတီတိ အာရမ္မဏေ သမ္မာ ဌပီယတိ။
ထုလ္လဖုသိတကေတိ မဟာဖုသိတကေ။ ပဗ္ဗတကန္ဒရပဒရသာခါတိ ဧတ္ထ ကန္ဒရော နာမ ‘‘က’’န္တိ လဒ္ဓနာမေန ဥဒကေန ဒါရိတော ဥဒကဘိန္နော ပဗ္ဗတပ္ပဒေသော, ယော ‘‘နိတမ္ဘော’’တိပိ ‘‘နဒိကုဉ္ဇော’’တိပိ ဝုစ္စတိ။ ပဒရံ နာမ အဋ္ဌ မာသေ ဒေဝေ အဝဿန္တေ ဖလိတော ဘူမိပ္ပဒေသော။ သာခါတိ ကုသောဗ္ဘဂါမိနိယော ခုဒ္ဒကမာတိကာယော။ ကုသောဗ္ဘာတိ ခုဒ္ဒကအာဝါဋာ။ မဟာသောဗ္ဘာတိ မဟာအာဝါဋာ။ ကုန္နဒိယောတိ ခုဒ္ဒကနဒိယော။ မဟာနဒိယောတိ ဂင်္ဂါယမုနာဒိကာ မဟာသရိတာ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၂၄။)၅-၇။ ပဌမအာဇာနီယသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ
၉၇-၉၉။ ပဉ္စမေ အင်္ဂေဟီတိ ဂုဏင်္ဂေဟိ။ ရာဇာရဟောတိ ရညော အရဟော အနုစ္ဆဝိကော။ ရာဇဘောဂ္ဂေါတိ ရညော ဥပဘောဂဘူတော။ ရညော အင်္ဂန္တိ ရညော ဟတ္ထပါဒါဒိအင်္ဂသမတာယ အင်္ဂန္တေဝ သင်္ခံ ဂစ္ဆတိ။ ဝဏ္ဏသမ္ပန္နောတိ သရီရဝဏ္ဏေန သမ္ပန္နော။ ဗလသမ္ပန္နောတိ ကာယဗလေန သမ္ပန္နော။ အာဟုနေယျောတိ အာဟုတိသင်္ခါတံ ပိဏ္ဍပါတံ ပဋိဂ္ဂဟေတုံ ယုတ္တော။ ပါဟုနေယျောတိ ပါဟုနကဘတ္တဿ အနုစ္ဆဝိကော။ ဒက္ခိဏေယျောတိ ဒသဝိဓဒါနဝတ္ထုပရိစ္စာဂဝသေန သဒ္ဓါဒါနသင်္ခါတာယ ဒက္ခိဏာယ အနုစ္ဆဝိကော။ အဉ္ဇလိကရဏီယောတိ အဉ္ဇလိပဂ္ဂဟဏဿ အနုစ္ဆဝိကော။ အနုတ္တရံ ပုညက္ခေတ္တံ လောကဿာတိ သဗ္ဗလောကဿ အသဒိသံ ပုညဝိရုဟနဋ္ဌာနံ။
ဝဏ္ဏသမ္ပန္နောတိ ဂုဏဝဏ္ဏေန သမ္ပန္နော။ ဗလသမ္ပန္နောတိ ဝီရိယဗလေန သမ္ပန္နော။ ဇဝသမ္ပန္နောတိ ဉာဏဇဝေန သမ္ပန္နော။ ထာမဝါတိ ဉာဏထာမေန သမန္နာဂတော။ ဒဠှပရက္ကမောတိ ထိရပရက္ကမော။ အနိက္ခိတ္တဓုရောတိ အဋ္ဌပိတဓုရော ပဂ္ဂဟိတဓုရော, အဂ္ဂဖလံ အရဟတ္တံ အပ္ပတွာ ဝီရိယဓုရံ န နိက္ခိပိဿာမီတိ ဧဝံ ပဋိပန္နော။ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ စတုသစ္စဝသေန သောတာပတ္တိမဂ္ဂေါ, သောတာပတ္တိမဂ္ဂေန စ ဉာဏဇဝသမ္ပန္နတာ ကထိတာတိ။ ဆဋ္ဌေ တီဏိ စ မဂ္ဂါနိ တီဏိ စ ဖလာနိ, တီဟိ မဂ္ဂဖလေဟိ စ ဉာဏဇဝသမ္ပန္နတာ ကထိတာ။ သတ္တမေ အရဟတ္တဖလံ, အရဟတ္တဖလေနေဝ စ မဂ္ဂကိစ္စံ ကထိတံ။ ဖလံ ပန ဇဝိတဇဝေန ဥပ္ပဇ္ဇနတော ဇဝေါတိ စ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။
၈။ ပေါတ္ထကသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၀၀။ အဋ္ဌမေ နဝေါတိ ကရဏံ ဥပါဒါယ ဝုစ္စတိ။ ပေါတ္ထကောတိ ဝါကမယဝတ္ထံ။ မဇ္ဈိမောတိ ပရိဘောဂမဇ္ဈိမော။ ဇိဏ္ဏောတိ ပရိဘောဂဇိဏ္ဏော။ ဥက္ခလိပရိမဇ္ဇနန္တိ ဥက္ခလိပရိပုဉ္ဆနံ ဒုဿီလောတိ နိဿီလော။ ဒုဗ္ဗဏ္ဏတာယာတိ ဂုဏဝဏ္ဏာဘာဝေန ဒုဗ္ဗဏ္ဏတာယ။ ဒိဋ္ဌာနုဂတိံ အာပဇ္ဇန္တီတိ တေန ကတံ အနုကရောန္တိ။ န မဟပ္ဖလံ ဟောတီတိ ဝိပါကဖလေန မဟပ္ဖလံ န ဟောတိ။ န မဟာနိသံသန္တိ ဝိပါကာနိသံသေနေဝ န မဟာနိသံသံ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၂၅။)အပ္ပဂ္ဃတာယာတိ ဝိပါကဂ္ဃေန အပ္ပဂ္ဃတာယ။ ကာသိကံ ဝတ္ထန္တိ တီဟိ ကပ္ပါသအံသူဟိ သုတ္တံ ကန္တိတွာ ကတဝတ္ထံ, တဉ္စ ခေါ ကာသိရဋ္ဌေယေဝ ဥဋ္ဌိတံ။ သေသံ ဥတ္တာနမေဝ။ သီလံ ပနေတ္ထ မိဿကံ ကထိတန္တိ။
၉။ လောဏကပလ္လသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၀၁။ နဝမေ ယထာ ယထာယန္တိ ယထာ ယထာ အယံ။ တထာ တထာ တန္တိ တထာ တထာ တံ ကမ္မံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယော ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘‘ယထာ ယထာ ကမ္မံ ကရောတိ, တထာ တထာဿ ဝိပါကံ ပဋိသံဝေဒိယတေဝ။ န ဟိ သက္ကာ ကတဿ ကမ္မဿ ဝိပါကံ ပဋိသေဓေတုံ။ တသ္မာ ယတ္တကံ ကမ္မံ ကရောတိ, တတ္တကဿ ဝိပါကံ ပဋိသံဝေဒိယတေဝါ’’တိ။ ဧဝံ သန္တန္တိ ဧဝံ သန္တေ။ ဗြဟ္မစရိယဝါသော န ဟောတီတိ ယံ မဂ္ဂဘာဝနတော ပုဗ္ဗေ ဥပပဇ္ဇဝေဒနီယံ ကမ္မံ ကတံ, တဿ အဝဿံ ပဋိသံဝေဒနီယတ္တာ ဗြဟ္မစရိယံ ဝုတ္ထမ္ပိ အဝုတ္ထမေဝ ဟောတိ။ ဩကာသော န ပညာယတိ သမ္မာ ဒုက္ခဿ အန္တကိရိယာယာတိ ယသ္မာ စ ဧဝံ သန္တေ တေန ကမ္မာယူဟနဉ္စေဝ ဝိပါကာနုဘဝနာ စ ဟောတိ, တသ္မာ ဟေတုနာ နယေန ဝဋ္ဋဒုက္ခဿ အန္တကိရိယာယ ဩကာသော န ပညာယတိ နာမ။
ယထာ ယထာ ဝေဒနီယန္တိ ယေန ယေနာကာရေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တထာ တထာဿ ဝိပါကံ ပဋိသံဝေဒိယတီတိ တေန တေနာကာရေန အဿ ဝိပါကံ ပစ္စနုဘောတိ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယဒေတံ သတ္တသု ဇဝနေသု ပဌမဇဝနကမ္မံ သတိ ပစ္စယေ ဝိပါကဝါရံ လဘန္တမေဝ ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယံ ဟောတိ, အသတိ အဟောသိကမ္မံ နာမ။ ယဉ္စ သတ္တမဇဝနကမ္မံ သတိ ပစ္စယေ ဥပပဇ္ဇဝေဒနီယံ ဟောတိ, အသတိ အဟောသိကမ္မံ နာမ။ ယဉ္စ မဇ္ဈေ ပဉ္စဇဝနကမ္မံ ယာဝ သံသာရပ္ပဝတ္တိ, တာဝ အပရပရိယာယဝေဒနီယံ နာမ ဟောတိ။ ဧတေသု အာကာရေသု ယေန ယေနာကာရေန ဝေဒိတဗ္ဗံ ကမ္မံ အယံ ပုရိသော ကရောတိ, တေန တေနေဝဿ ဝိပါကံ ပဋိသံဝေဒိယတိ နာမ။ အဋ္ဌကထာယဉှိ လဒ္ဓဝိပါကဝါရမေဝ ကမ္မံ ယထာဝေဒနီယံ ကမ္မံ နာမာတိ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ သန္တံ, ဘိက္ခဝေ, ဗြဟ္မစရိယဝါသော ဟောတီတိ ကမ္မက္ခယကရဿ ဗြဟ္မစရိယဿ ခေပေတဗ္ဗကမ္မသမ္ဘဝတော ဝါသော နာမ ဟောတိ, ဝုတ္ထံ သုဝုတ္ထမေဝ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၂၆။)ဟောတီတိ အတ္ထော။ ဩကာသော ပညာယတိ သမ္မာ ဒုက္ခဿ အန္တကိရိယာယာတိ ယသ္မာ ဧဝံ သန္တေ တေန တေန မဂ္ဂေန အဘိသင်္ခါရဝိညာဏဿ နိရောဓေန တေသု တေသု ဘဝေသု အာယတိံ ဝဋ္ဋဒုက္ခံ န ဥပ္ပဇ္ဇတိ, တသ္မာ ဩကာသော ပညာယတိ သမ္မာ ဒုက္ခဿ အန္တကိရိယာယ။
ဣဒါနိ တံ ယထာဝေဒနီယကမ္မသဘာဝံ ဒဿေန္တော ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဧကစ္စဿာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အပ္ပမတ္တကန္တိ ပရိတ္တံ ထောကံ မန္ဒံ လာမကံ။ တာဒိသံယေဝါတိ တံသရိက္ခကမေဝ။ ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယန္တိ တသ္မိံ ကမ္မေယေဝ ဒိဋ္ဌဓမ္မေ ဝိပစ္စိတဗ္ဗံ ဝိပါကဝါရံ လဘန္တံ ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယံ ဟောတိ။ နာဏုပိ ခါယတီတိ ဒုတိယေ အတ္တဘာဝေ အဏုပိ န ခါယတိ, အဏုမတ္တမ္ပိ ဒုတိယေ အတ္တဘာဝေ ဝိပါကံ န ဒေတီတိ အတ္ထော။ ဗဟုဒေဝါတိ ဗဟုကံ ပန ဝိပါကံ ကိမေဝ ဒဿတီတိ အဓိပ္ပါယော။ အဘာဝိတကာယောတိအာဒီဟိ ကာယဘာဝနာရဟိတော ဝဋ္ဋဂါမီ ပုထုဇ္ဇနော ဒဿိတော။ ပရိတ္တောတိ ပရိတ္တဂုဏော။ အပ္ပါတုမောတိ အာတုမာ ဝုစ္စတိ အတ္တဘာဝေါ, တသ္မိံ မဟန္တေပိ ဂုဏပရိတ္တတာယ အပ္ပါတုမောယေဝ။ အပ္ပဒုက္ခဝိဟာရီတိ အပ္ပကေနပိ ပါပေန ဒုက္ခဝိဟာရီ။ ဘာဝိတကာယောတိအာဒီဟိ ခီဏာသဝေါ ဒဿိတော။ သော ဟိ ကာယာနုပဿနာသင်္ခါတာယ ကာယဘာဝနာယ ဘာဝိတကာယော နာမ။ ကာယဿ ဝါ ဝဍ္ဎိတတ္တာ ဘာဝိတကာယော။ ဘာဝိတသီလောတိ ဝဍ္ဎိတသီလော။ သေသပဒဒွယေပိ ဧသေဝ နယော။ ပဉ္စဒွါရဘာဝနာယ ဝါ ဘာဝိတကာယော။ ဧတေန ဣန္ဒြိယသံဝရသီလံ ဝုတ္တံ, ဘာဝိတသီလောတိ ဣမိနာ သေသာနိ တီဏိ သီလာနိ။ အပရိတ္တောတိ န ပရိတ္တဂုဏော။ မဟတ္တောတိ အတ္တဘာဝေ ပရိတ္တေပိ ဂုဏမဟန္တတာယ မဟတ္တော။ အပ္ပမာဏဝိဟာရီတိ ခီဏာသဝဿေတံ နာမမေဝ။ သော ဟိ ပမာဏကရာနံ ရာဂါဒီနံ အဘာဝေန အပ္ပမာဏဝိဟာရီ နာမ။
ပရိတ္တေတိ ခုဒ္ဒကေ။ ဥဒကမလ္လကေတိ ဥဒကသရာဝေ။ ဩရဗ္ဘိကောတိ ဥရဗ္ဘသာမိကော။ ဥရဗ္ဘဃာတကောတိ သူနကာရော။ ဇာပေတုံ ဝါတိ ဓနဇာနိယာ ဇာပေတုံ။ ဈာပေတုန္တိပိ ပါဌော, အယမေဝတ္ထော။ ယထာပစ္စယံ ဝါ ကာတုန္တိ ယထာ ဣစ္ဆတိ, တထာ ကာတုံ။ ဥရဗ္ဘဓနန္တိ ဧဠကအဂ္ဃနကမူလံ။ သော ပနဿ သစေ ဣစ္ဆတိ, ဒေတိ။ နော စေ ဣစ္ဆတိ, ဂီဝါယံ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၂၇။)ဂဟေတွာ နိက္ကဍ္ဎာပေတိ။ သေသံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣမသ္မိံ ပန သုတ္တေ ဝဋ္ဋဝိဝဋ္ဋံ ကထိတန္တိ။
၁၀။ ပံသုဓောဝကသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၀၂။ ဒသမေ ဓောဝတီတိ ဝိက္ခာလေတိ။ သန္ဓောဝတီတိ သုဋ္ဌု ဓောဝတိ, ပုနပ္ပုနံ ဓောဝတိ။ နိဒ္ဓေါဝတီတိ နိဂ္ဂဏှိတွာ ဓောဝတိ။ အနိဒ္ဓန္တကသာဝန္တိ အနီဟတဒေါသံ အနပနီတကသာဝံ။ ပဘင်္ဂူတိ ပဘိဇ္ဇနသဘာဝံ, အဓိကရဏီယံ ဌပေတွာ မုဋ္ဌိကာယ ပဟဋမတ္တံ ဘိဇ္ဇတိ။ ပဋ္ဋိကာယာတိ သုဝဏ္ဏပဋ္ဋကာယ။ ဂီဝေယျကေတိ ဂီဝါလင်္ကာရေ။
အဓိစိတ္တန္တိ သမထဝိပဿနာစိတ္တံ။ အနုယုတ္တဿာတိ ဘာဝေန္တဿ။ သစေတသောတိ စိတ္တသမ္ပန္နော။ ဒဗ္ဗဇာတိကောတိ ပဏ္ဍိတဇာတိကော။ ကာမဝိတက္ကာဒီသု ကာမေ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပန္နော ဝိတက္ကော ကာမဝိတက္ကော။ ဗျာပါဒဝိဟိံသသမ္ပယုတ္တာ ဝိတက္ကာ ဗျာပါဒဝိဟိံသဝိတက္ကာ နာမ။ ဉာတိဝိတက္ကာဒီသု ‘‘အမှာကံ ဉာတကာ ဗဟူ ပုညဝန္တာ’’တိအာဒိနာ နယေန ဉာတကေ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပန္နော ဝိတက္ကော ဉာတိဝိတက္ကော။ ‘‘အသုကော ဇနပဒေါ ခေမော သုဘိက္ခော’’တိအာဒိနာ နယေန ဇနပဒမာရဗ္ဘ ဥပ္ပန္နော ဝိတက္ကော ဇနပဒဝိတက္ကော။ ‘‘အဟော ဝတ မံ ပရေ န အဝဇာနေယျု’’န္တိ ဧဝံ ဥပ္ပန္နော ဝိတက္ကော အနဝညတ္တိပဋိသံယုတ္တော ဝိတက္ကော နာမ။ ဓမ္မဝိတက္ကာဝသိဿန္တီတိ ဓမ္မဝိတက္ကာ နာမ ဒသဝိပဿနုပက္ကိလေသဝိတက္ကာ။ သော ဟောတိ သမာဓိ န စေဝ သန္တောတိ သော အဝသိဋ္ဌဓမ္မဝိတက္ကော ဝိပဿနာသမာဓိ အဝူပသန္တကိလေသတ္တာ သန္တော န ဟောတိ။ န ပဏီတောတိ န အတပ္ပကော။ နပ္ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိလဒ္ဓေါတိ န ကိလေသပဋိပ္ပဿဒ္ဓိယာ လဒ္ဓေါ။ န ဧကောဒိဘာဝါဓိဂတောတိ န ဧကဂ္ဂဘာဝပ္ပတ္တော။ သသင်္ခါရနိဂ္ဂယှဝါရိတဂတောတိ သသင်္ခါရေန သပ္ပယောဂေန ကိလေသေ နိဂ္ဂဏှိတွာ ဝါရေတွာ ဝါရိတော, န ကိလေသာနံ ဆိန္နန္တေ ဥပ္ပန္နော, ကိလေသေ ပန ဝါရေတွာ ဥပ္ပန္နော။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၂၈။)ဟောတိ သော, ဘိက္ခဝေ, သမယောတိ ဧတ္ထ သမယော နာမ ဥတုသပ္ပါယံ အာဟာရသပ္ပါယံ သေနာသနသပ္ပါယံ ပုဂ္ဂလသပ္ပါယံ ဓမ္မဿဝနသပ္ပါယန္တိ ဣမေသံ ပဉ္စန္နံ သပ္ပါယာနံ ပဋိလာဘကာလော။ ယံ တံ စိတ္တန္တိ ယသ္မိံ သမယေ တံ ဝိပဿနာစိတ္တံ။ အဇ္ဈတ္တံယေဝ သန္တိဋ္ဌတီတိ အတ္တနိယေဝ တိဋ္ဌတိ။ နိယကဇ္ဈတ္တဉှိ ဣဓ အဇ္ဈတ္တံ နာမ။ ဂေါစရဇ္ဈတ္တမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ ပုထုတ္တာရမ္မဏံ ပဟာယ ဧကသ္မိံ နိဗ္ဗာနဂေါစရေယေဝ တိဋ္ဌတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သန္နိသီဒတီတိ သုဋ္ဌု နိသီဒတိ။ ဧကောဒိ ဟောတီတိ ဧကဂ္ဂံ ဟောတိ။ သမာဓိယတီတိ သမ္မာ အာဓိယတိ။ သန္တောတိအာဒီသု ပစ္စနီကကိလေသဝူပသမေန သန္တော။ အတပ္ပကဋ္ဌေန ပဏီတော။ ကိလေသပဋိပ္ပဿဒ္ဓိယာ လဒ္ဓတ္တာ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓလဒ္ဓေါ။ ဧကဂ္ဂဘာဝံ ဂတတ္တာ ဧကောဒိဘာဝါဓိဂတော။ ကိလေသာနံ ဆိန္နန္တေ ဥပ္ပန္နတ္တာ န သပ္ပယောဂေန ကိလေသေ နိဂ္ဂဏှိတွာ ဝါရေတွာ ဝါရိတောတိ န သသင်္ခါရနိဂ္ဂယှဝါရိတဂတော။ ဧတ္တာဝတာ အယံ ဘိက္ခု ဝိဝဋ္ဋေတွာ အရဟတ္တံ ပတ္တော နာမ ဟောတိ။
ဣဒါနိ ခီဏာသဝဿ သတော အဘိညာပဋိပဒံ ဒဿေန္တော ယဿ ယဿ စာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အဘိညာ သစ္ဆိကရဏီယဿာတိ အဘိဇာနိတွာ ပစ္စက္ခံ ကာတဗ္ဗဿ။ သတိ သတိအာယတနေတိ ပုဗ္ဗဟေတုသင်္ခါတေ စေဝ ဣဒါနိ စ ပဋိလဒ္ဓဗ္ဗေ အဘိညာပါဒကဇ္ဈာနာဒိဘေဒေ စ သတိ သတိကာရဏေ။ ဝိတ္ထာရတော ပန အယံ အဘိညာကထာ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၃၆၅ အာဒယော) ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အာသဝါနံ ခယာတိအာဒိ စေတ္ထ ဖလသမာပတ္တိဝသေန ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
၁၁။ နိမိတ္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၀၃။ ဧကာဒသမေပိ အဓိစိတ္တံ သမထဝိပဿနာစိတ္တမေဝ။ တီဏိ နိမိတ္တာနီတိ တီဏိ ကာရဏာနိ။ ကာလေန ကာလန္တိ ကာလေ ကာလေ, ယုတ္တကာလေတိ အတ္ထော။ ကာလေန ကာလံ သမာဓိနိမိတ္တံ မနသိကာတဗ္ဗန္တိအာဒီသု တံ တံ ကာလံ သလ္လက္ခေတွာ ဧကဂ္ဂတာယ ယုတ္တကာလေ ဧကဂ္ဂတာ မနသိကာတဗ္ဗာ။ ဧကဂ္ဂတာ ဟိ ဣဓ သမာဓိနိမိတ္တန္တိ ဝုတ္တာ။ တတြ ဝစနတ္ထော – သမာဓိယေဝ နိမိတ္တံ သမာဓိနိမိတ္တံ။ သေသပဒဒွယေပိ ဧသေဝ နယော။ ပဂ္ဂဟောတိ ပန ဝီရိယဿ နာမံ, ဥပေက္ခာတိ မဇ္ဈတ္တဘာဝဿ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၂၉။)တသ္မာ ဝီရိယဿ ယုတ္တကာလေ ဝီရိယံ မနသိကာတဗ္ဗံ, မဇ္ဈတ္တဘာဝဿ ယုတ္တကာလေ မဇ္ဈတ္တဘာဝေ ဌာတဗ္ဗန္တိ။ ဌာနံ တံ စိတ္တံ ကောသဇ္ဇာယ သံဝတ္တေယျာတိ ကာရဏံ ဝိဇ္ဇတိ ယေန တံ စိတ္တံ ကောသဇ္ဇဘာဝေ တိဋ္ဌေယျ။ ဣတရေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဥပေက္ခာနိမိတ္တံယေဝ မနသိ ကရေယျာတိ ဧတ္ထ စ ဉာဏဇဝံ ဥပေက္ခေယျာတိ အယမတ္ထော။ အာသဝါနံ ခယာယာတိ အရဟတ္တဖလတ္ထာယ။
ဥက္ကံ ဗန္ဓေယျာတိ အင်္ဂါရကပလ္လံ သဇ္ဇေယျ။ အာလိမ္ပေယျာတိ တတ္ထ အင်္ဂါရေ ပက္ခိပိတွာ အဂ္ဂိံ ဒတွာ နာဠိကာယ ဓမန္တော အဂ္ဂိံ ဂါဟာပေယျ။ ဥက္ကာမုခေ ပက္ခိပေယျာတိ အင်္ဂါရေ ဝိယူဟိတွာ အင်္ဂါရမတ္ထကေ ဝါ ဌပေယျ, မူသာယ ဝါ ပက္ခိပေယျ။ အဇ္ဈုပေက္ခတီတိ ပက္ကာပက္ကဘာဝံ ဥပဓာရေတိ။
သမ္မာ သမာဓိယတိ အာသဝါနံ ခယာယာတိ အရဟတ္တဖလတ္ထာယ သမ္မာ ဌပီယတိ။ ဧတ္တာဝတာ ဟိ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ အရဟတ္တပ္ပတ္တော ဘိက္ခု ဒဿိတော။ ဣဒါနိ တဿ ခီဏာသဝဿ အဘိညာယ ပဋိပဒံ ဒဿေန္တော ယဿ ယဿ စာတိအာဒိမာဟ။ တံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
လောဏကပလ္လဝဂ္ဂေါ ပဉ္စမော။
ဒုတိယပဏ္ဏာသကံ နိဋ္ဌိတံ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၃၀။)၃။ တတိယပဏ္ဏာသကံ
(၁၁) ၁။ သမ္ဗောဓဝဂ္ဂေါ
၁။ ပုဗ္ဗေဝသမ္ဗောဓသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၀၄။ တတိယဿ ပဌမေ ပုဗ္ဗေဝ သမ္ဗောဓာတိ သမ္ဗောဓိတော ပုဗ္ဗေဝ, အရိယမဂ္ဂပ္ပတ္တိတော အပရဘာဂေယေဝါတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အနဘိသမ္ဗုဒ္ဓဿာတိ အပ္ပဋိဝိဒ္ဓစတုသစ္စဿ။ ဗောဓိသတ္တဿေဝ သတောတိ ဗုဇ္ဈနကသတ္တဿေဝ သတော, သမ္မာသမ္ဗောဓိံ အဓိဂန္တုံ အာရဘန္တဿေဝ သတော, သမ္ဗောဓိယာ ဝါ သတ္တဿေဝ လဂ္ဂဿေဝ သတော။ ဒီပင်္ကရဿ ဟိ ဘဂဝတော ပါဒမူလေ အဋ္ဌဓမ္မသမောဓာနေန အဘိနီဟာရသမိဒ္ဓိတော ပဘုတိ တထာဂတော သမ္မာသမ္ဗောဓိံ သတ္တော လဂ္ဂေါ ‘‘ပတ္တဗ္ဗာ မယာ ဧသာ’’တိ တဒဓိဂမာယ ပရက္ကမံ အမုဉ္စန္တောယေဝ အာဂတော, တသ္မာ ဗောဓိသတ္တောတိ ဝုစ္စတိ။ ကော နု ခေါတိ ကတမော နု ခေါ။ လောကောတိ သင်္ခါရလောကော။ အဿာဒေါတိ မဓုရာကာရော။ အာဒီနဝေါတိ အနဘိနန္ဒိတဗ္ဗာကာရော။ တဿ မယှန္တိ တဿ ဧဝံ ဗောဓိသတ္တဿေဝ သတော မယှံ။ ဆန္ဒရာဂဝိနယော ဆန္ဒရာဂပ္ပဟာနန္တိ နိဗ္ဗာနံ အာဂမ္မ အာရဗ္ဘ ပဋိစ္စ ဆန္ဒရာဂေါ ဝိနယံ ဂစ္ဆတိ ပဟီယတိ, တသ္မာ နိဗ္ဗာနံ ‘‘ဆန္ဒရာဂဝိနယော ဆန္ဒရာဂပ္ပဟာန’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ဣဒံ လောကနိဿရဏန္တိ ဣဒံ နိဗ္ဗာနံ လောကတော နိဿဋတ္တာ လောကနိဿရဏန္တိ ဝုစ္စတိ။ ယာဝကီဝန္တိ ယတ္တကံ ပမာဏံ ကာလံ။ အဗ္ဘညာသိန္တိ အဘိဝိသိဋ္ဌေန အရိယမဂ္ဂဉာဏေန အညာသိံ။ ဉာဏဉ္စ ပန မေ ဒဿနန္တိ ဒွီဟိပိ ပဒေဟိ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏံ ဝုတ္တံ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။
၂။ ပဌမအဿာဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၀၅။ ဒုတိယေ အဿာဒပရိယေသနံ အစရိန္တိ အဿာဒပရိယေသနတ္ထာယ အစရိံ။ ကုတော ပဋ္ဌာယာတိ? သုမေဓကာလတော ပဋ္ဌာယ။ ပညာယာတိ သဟဝိပဿနာယ မဂ္ဂပညာယ။ သုဒိဋ္ဌောတိ သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓေါ။ ဣမိနာ ဥပါယေန သဗ္ဗတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတိယံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၃၁။)၄။ သမဏဗြာဟ္မဏသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၀၇။ စတုတ္ထေ သာမညတ္ထန္တိ စတုဗ္ဗိဓံ အရိယဖလံ။ ဣတရံ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ သာမညတ္ထေန ဝါ စတ္တာရော မဂ္ဂါ, ဗြဟ္မညတ္ထေန စတ္တာရိ ဖလာနိ။ ဣမေသု ပန စတူသုပိ သုတ္တေသု ခန္ဓလောကောဝ ကထိတော။
၅။ ရုဏ္ဏသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၀၈။ ပဉ္စမံ အတ္ထုပ္ပတ္တိယာ နိက္ခိတ္တံ။ ကတရာယ အတ္ထုပ္ပတ္တိယာ? ဆဗ္ဗဂ္ဂိယာနံ အနာစာရေ။ တေ ကိရ ဂါယန္တာ နစ္စန္တာ ဟသန္တာ ဝိစရိံသု။ ဘိက္ခူ ဒသဗလဿ အာရောစယိံသု။ သတ္ထာ တေ ပက္ကောသာပေတွာ တေသံ ဩဝါဒတ္ထာယ ဣဒံ သုတ္တံ အာရဘိ။ တတ္ထ ရုဏ္ဏန္တိ ရောဒိတံ။ ဥမ္မတ္တကန္တိ ဥမ္မတ္တကကိရိယာ။ ကောမာရကန္တိ ကုမာရကေဟိ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စံ။ ဒန္တဝိဒံသကဟသိတန္တိ ဒန္တေ ဒဿေတွာ ပါဏိံ ပဟရန္တာနံ မဟာသဒ္ဒေန ဟသိတံ။ သေတုဃာတော ဂီတေတိ ဂီတေ ဝေါ ပစ္စယဃာတော ဟောတု, သဟေတုကံ ဂီတံ ပဇဟထာတိ ဒီပေတိ။ နစ္စေပိ ဧသေဝ နယော။ အလန္တိ ယုတ္တံ။ ဓမ္မပ္ပမောဒိတာနံ သတန္တိ ဧတ္ထ ဓမ္မော ဝုစ္စတိ ကာရဏံ, ကေနစိဒေဝ ကာရဏေန ပမုဒိတာနံ သန္တာနံ။ သိတံ သိတမတ္တာယာတိ တသ္မိံ သိတကာရဏေ သတိ ယံ သိတံ ကရောထ, တံ ဝေါ သိတမတ္တာယ အဂ္ဂဒန္တေ ဒဿေတွာ ပဟဋ္ဌာကာရမတ္တဒဿနာယယေဝ ယုတ္တန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။
၆။ အတိတ္တိသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၀၉။ ဆဋ္ဌေ သောပ္ပဿာတိ နိဒ္ဒါယ။ ပဋိသေဝနာယ နတ္ထိ တိတ္တီတိ ယထာ ယထာ ပဋိသေဝတိ, တထာ တထာ ရုစ္စတိယေဝါတိ တိတ္တိ နာမ နတ္ထိ။ သေသပဒဒွယေပိ ဧသေဝ နယော။ သစေ ဟိ မဟာသမုဒ္ဒေ ဥဒကံ သုရာ ဘဝေယျ, သုရာသောဏ္ဍော စ မစ္ဆော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တေယျ, တဿ တတ္ထ စရန္တဿပိ သယန္တဿပိ တိတ္တိ နာမ န ဘဝေယျ။ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ ဝဋ္ဋမေဝ ကထိတံ။
၇။ အရက္ခိတသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၁၀။ သတ္တမေ အဝဿုတံ ဟောတီတိ တိန္တံ ဟောတိ။ န ဘဒ္ဒကံ မရဏံ ဟောတီတိ အပါယေ ပဋိသန္ဓိပစ္စယတာယ န လဒ္ဓကံ ဟောတိ။ ကာလကိရိယာတိ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ သုက္ကပက္ခေ သဂ္ဂေ ပဋိသန္ဓိပစ္စယတာယ ဘဒ္ဒကံ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၃၂။)ဟောတိ လဒ္ဓကံ။ တံ ပန ဧကန္တေန သောတာပန္နာဒီနံ တိဏ္ဏံ အရိယသာဝကာနံယေဝ ဝဋ္ဋတိ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။
၈။ ဗျာပန္နသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၁၁။ အဋ္ဌမေ ဗျာပန္နန္တိ ပကတိဘာဝံ ဇဟိတွာ ဌိတံ။ သေသံ ပုရိမသုတ္တေ ဝုတ္တနယမေဝ။
၉။ ပဌမနိဒါနသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၁၂။ နဝမေ နိဒါနာနီတိ ကာရဏာနိ။ ကမ္မာနံ သမုဒယာယာတိ ဝဋ္ဋဂါမိကမ္မာနံ ပိဏ္ဍကရဏတ္ထာယ။ လောဘပကတန္တိ လောဘေန ပကတံ။ သာဝဇ္ဇန္တိ သဒေါသံ။ တံ ကမ္မံ ကမ္မသမုဒယာယ သံဝတ္တတီတိ တံ ကမ္မံ အညေသမ္ပိ ဝဋ္ဋဂါမိကမ္မာနံ သမုဒယာယ ပိဏ္ဍကရဏတ္ထာယ သံဝတ္တတိ။ န တံ ကမ္မံ ကမ္မနိရောဓာယာတိ တံ ပန ကမ္မံ ဝဋ္ဋဂါမိကမ္မာနံ နိရောဓတ္ထာယ န သံဝတ္တတိ။ သုက္ကပက္ခေ ကမ္မာနံ သမုဒယာယာတိ ဝိဝဋ္ဋဂါမိကမ္မာနံ သမုဒယတ္ထာယ။ ဣမိနာ နယေန သဗ္ဗံ အတ္ထတော ဝေဒိတဗ္ဗံ။
၁၀။ ဒုတိယနိဒါနသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၁၃။ ဒသမေ ကမ္မာနန္တိ ဝဋ္ဋဂါမိကမ္မာနမေဝ။ ဆန္ဒရာဂဋ္ဌာနိယေတိ ဆန္ဒရာဂဿ ကာရဏဘူတေ။ အာရဗ္ဘာတိ အာဂမ္မ သန္ဓာယ ပဋိစ္စ။ ဆန္ဒောတိ တဏှာဆန္ဒော။ ယော စေတသော သာရာဂေါတိ ယော စိတ္တဿ ရာဂေါ ရဇ္ဇနာ ရဇ္ဇိတတ္တံ, ဧတမဟံ သံယောဇနံ ဝဒါမိ, ဗန္ဓနံ ဝဒါမီတိ အတ္ထော။ သုက္ကပက္ခေ ကမ္မာနန္တိ ဝိဝဋ္ဋဂါမိကမ္မာနံ။ တဒဘိနိဝတ္တေတီတိ တံ အဘိနိဝတ္တေတိ။ ယဒါ ဝါ တေန ဝိပါကော ဉာတော ဟောတိ ဝိဒိတော, တဒါ တေ စေဝ ဓမ္မေ တဉ္စ ဝိပါကံ အဘိနိဝတ္တေတိ။ ဣမိနာ စ ပဒေန ဝိပဿနာ ကထိတာ, တဒဘိနိဝတ္တေတွာတိ ဣမိနာ မဂ္ဂေါ။ စေတသာ အဘိနိဝိဇ္ဈိတွာတိ ဣမိနာ စ မဂ္ဂေါဝ။ ပညာယ အတိဝိဇ္ဈ ပဿတီတိ သဟ ဝိပဿနာယ မဂ္ဂပညာယ နိဗ္ဗိဇ္ဈိတွာ ပဿတိ။ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣမသ္မိံ ပန သုတ္တေ ဝဋ္ဋဝိဝဋ္ဋံ ကထိတန္တိ။
သမ္ဗောဓဝဂ္ဂေါ ပဌမော။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၃၃။)(၁၂) ၂။ အာပါယိကဝဂ္ဂေါ
၁။ အာပါယိကသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၁၄။ ဒုတိယဿ ပဌမေ အပါယံ ဂစ္ဆိဿန္တီတိ အာပါယိကာ။ နိရယံ ဂစ္ဆိဿန္တီတိ နေရယိကာ။ ဣဒမပ္ပဟာယာတိ ဣဒံ ဗြဟ္မစာရိပဋိညတာဒိံ ပါပဓမ္မတ္တယံ အဝိဇဟိတွာ။ ဗြဟ္မစာရိပဋိညောတိ ဗြဟ္မစာရိပဋိရူပကော, တေသံ ဝါ အာကပ္ပံ အဝိဇဟနေန ‘‘အဟမ္ပိ ဗြဟ္မစာရီ’’တိ ဧဝံပဋိညော။ အနုဒ္ဓံသေတီတိ အက္ကောသတိ ပရိဘာသတိ စောဒေတိ။ နတ္ထိ ကာမေသု ဒေါသောတိ ကိလေသကာမေန ဝတ္ထုကာမေ သေဝန္တဿ နတ္ထိ ဒေါသော။ ပါတဗျတန္တိ ပိဝိတဗ္ဗတံ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗတံ နိရာသင်္ကေန စိတ္တေန ပိပါသိတဿ ပါနီယပိဝနသဒိသံ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗတံ။ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ ဝဋ္ဋမေဝ ကထိတံ။
၂။ ဒုလ္လဘသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၁၅။ ဒုတိယေ ကတညူ ကတဝေဒီတိ ‘‘ဣမိနာ မယှံ ကတ’’န္တိ တေန ကတကမ္မံ ဉတွာ ဝိဒိတံ ပါကဋံ ကတွာ ပဋိကရဏကပုဂ္ဂလော။
၃။ အပ္ပမေယျသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၁၆။ တတိယေ သုခေန မေတဗ္ဗောတိ သုပ္ပမေယျော။ ဒုက္ခေန မေတဗ္ဗောတိ ဒုပ္ပမေယျော။ ပမေတုံ န သက္ကောတီတိ အပ္ပမေယျော။ ဥန္နဠောတိ ဥဂ္ဂတနဠော, တုစ္ဆမာနံ ဥက္ခိပိတွာ ဌိတောတိ အတ္ထော။ စပလောတိ ပတ္တမဏ္ဍနာဒိနာ စာပလ္လေန သမန္နာဂတော။ မုခရောတိ မုခခရော။ ဝိကိဏ္ဏဝါစောတိ အသညတဝစနော။ အသမာဟိတောတိ စိတ္တေကဂ္ဂတာရဟိတော။ ဝိဗ္ဘန္တစိတ္တောတိ ဘန္တစိတ္တော ဘန္တဂါဝိဘန္တမိဂသပ္ပဋိဘာဂေါ။ ပါကတိန္ဒြိယောတိ ဝိဝဋိန္ဒြိယော။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။
၄။ အာနေဉ္ဇသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၁၇။ စတုတ္ထေ တဒဿာဒေတီတိ တံ ဈာနံ အဿာဒေတိ။ တံ နိကာမေတီတိ တဒေဝ ပတ္ထေတိ။ တေန စ ဝိတ္တိံ အာပဇ္ဇတီတိ တေန ဈာနေန တုဋ္ဌိံ အာပဇ္ဇတိ။ တတြ ဌိတောတိ တသ္မိံ ဈာနေ ဌိတော။ တဒဓိမုတ္တောတိ တတ္ထေဝ အဓိမုတ္တော။ တဗ္ဗဟုလဝိဟာရီတိ တေန ဗဟုလံ ဝိဟရန္တော။ သဟဗျတံ ဥပပဇ္ဇတီတိ သဟဘာဝံ ဥပပဇ္ဇတိ, တသ္မိံ ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တတီတိ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၃၄။)အတ္ထော။ နိရယမ္ပိ ဂစ္ဆတီတိအာဒိ နိရယာဒီဟိ အဝိပ္ပမုတ္တတ္တာ အပရပရိယာယဝသေန တတ္ထ ဂမနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ န ဟိ တဿ ဥပစာရဇ္ဈာနတော ဗလဝတရံ အကုသလံ အတ္ထိ, ယေန အနန္တရံ အပါယေ နိဗ္ဗတ္တေယျ။ ဘဂဝတော ပန သာဝကောတိ သောတာပန္နသကဒါဂါမိအနာဂါမီနံ အညတရော။ တသ္မိံယေဝ ဘဝေတိ တတ္ထေဝ အရူပဘဝေ။ ပရိနိဗ္ဗာယတီတိ အပ္ပစ္စယပရိနိဗ္ဗာနေန ပရိနိဗ္ဗာယတိ။ အဓိပ္ပယာသောတိ အဓိကပ္ပယောဂေါ။ သေသမေတ္ထ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣမသ္မိံ ပန သုတ္တေ ပုထုဇ္ဇနဿ ဥပပတ္တိဇ္ဈာနံ ကထိတံ, အရိယသာဝကဿ တဒေဝ ဥပပတ္တိဇ္ဈာနဉ္စ ဝိပဿနာပါဒကဇ္ဈာနဉ္စ ကထိတံ။
၅။ ဝိပတ္တိသမ္ပဒါသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၁၈။ ပဉ္စမေ သီလဝိပတ္တီတိ သီလဿ ဝိပန္နာကာရော။ သေသဒွယေပိ ဧသေဝ နယော။ နတ္ထိ ဒိန္နန္တိ ဒိန္နဿ ဖလာဘာဝံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ယိဋ္ဌံ ဝုစ္စတိ မဟာယောဂေါ။ ဟုတန္တိ ပဟေဏကသက္ကာရော အဓိပ္ပေတော။ တမ္ပိ ဥဘယံ ဖလာဘာဝမေဝ သန္ဓာယ ပဋိက္ခိပတိ။ သုကတဒုက္ကဋာနန္တိ သုကတဒုက္ကတာနံ, ကုသလာကုသလာနန္တိ အတ္ထော။ ဖလံ ဝိပါကောတိ ယံ ဖလန္တိ ဝါ ဝိပါကောတိ ဝါ ဝုစ္စတိ, တံ နတ္ထီတိ ဝဒတိ။ နတ္ထိ အယံ လောကောတိ ပရလောကေ ဌိတဿ အယံ လောကော နတ္ထိ, နတ္ထိ ပရော လောကောတိ ဣဓ လောကေ ဌိတဿာပိ ပရလောကော နတ္ထိ, သဗ္ဗေ တတ္ထ တတ္ထေဝ ဥစ္ဆိဇ္ဇန္တီတိ ဒဿေတိ။ နတ္ထိ မာတာ နတ္ထိ ပိတာတိ တေသု သမ္မာပဋိပတ္တိမိစ္ဆာပဋိပတ္တီနံ ဖလာဘာဝဝသေန ဝဒတိ။ နတ္ထိ သတ္တာ ဩပပါတိကာတိ စဝိတွာ ဥပ္ပဇ္ဇနကသတ္တာ နာမ နတ္ထီတိ ဝဒတိ။ သမ္ပဒါတိ ပါရိပူရိယော။ သီလသမ္ပဒါတိ သီလဿ ပရိပုဏ္ဏအဝေကလ္လဘာဝေါ။ သေသဒွယေပိ ဧသေဝ နယော။ အတ္ထိ ဒိန္နန္တိအာဒိ ဝုတ္တပဋိပက္ခနယေန ဂဟေတဗ္ဗံ။
၆။ အပဏ္ဏကသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၁၉။ ဆဋ္ဌေ အပဏ္ဏကော မဏီတိ ဆဟိ တလေဟိ သမန္နာဂတော ပါသကော။ သုဂတိံ သဂ္ဂန္တိ စာတုမဟာရာဇိကာဒီသု အညတရံ သဂ္ဂံ လောကံ။ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ သီလဉ္စ သမ္မာဒိဋ္ဌိ စာတိ ဥဘယမ္ပိ မိဿကံ ကထိတံ။ သတ္တမံ ဥတ္တာနမေဝ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၃၅။)၈။ ပဌမသောစေယျသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၂၁။ အဋ္ဌမေ သောစေယျာနီတိ သုစိဘာဝါ။ ကာယသောစေယျန္တိ ကာယဒွါရေ သုစိဘာဝေါ။ သေသဒွယေပိ ဧသေဝ နယော။ ဣမေသု ပန ပဋိပါဋိယာ စတူသု သုတ္တေသု အဂါရိကပဋိပဒါ ကထိတာ။ သောတာပန္နသကဒါဂါမီနမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။
၉။ ဒုတိယသောစေယျသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၂၂။ နဝမေ အဇ္ဈတ္တန္တိ နိယကဇ္ဈတ္တံ။ ကာမစ္ဆန္ဒန္တိ ကာမစ္ဆန္ဒနီဝရဏံ။ ဗျာပါဒါဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ သေသမေတ္ထ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယမေဝ။ ဂါထာယ ပန ကာယသုစိန္တိ ကာယဒွါရေ သုစိံ, ကာယေန ဝါ သုစိံ။ သေသဒွယေပိ ဧသေဝ နယော။ နိနှာတပါပကန္တိ သဗ္ဗေ ပါပေ နိနှာပေတွာ ဓောဝိတွာ ဌိတံ။ ဣမိနာ သုတ္တေနပိ ဂါထာယပိ ခီဏာသဝေါဝ ကထိတောတိ။
၁၀။ မောနေယျသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၂၃။ ဒသမေ မောနေယျာနီတိ မုနိဘာဝါ။ ကာယမောနေယျန္တိ ကာယဒွါရေ မုနိဘာဝေါ သာဓုဘာဝေါ ပဏ္ဍိတဘာဝေါ။ သေသဒွယေပိ ဧသေဝ နယော။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, ကာယမောနေယျန္တိ ဣဒံ တိဝိဓကာယဒုစ္စရိတပ္ပဟာနံ ကာယမောနေယျံ နာမ။ အပိစ တိဝိဓံ ကာယသုစရိတမ္ပိ ကာယမောနေယျံ, တထာ ကာယာရမ္မဏံ ဉာဏံ ကာယမောနေယျံ, ကာယပရိညာ ကာယမောနေယျံ, ပရိညာသဟဂတော မဂ္ဂေါ ကာယမောနေယျံ, ကာယေ ဆန္ဒရာဂဿ ပဟာနံ ကာယမောနေယျံ, ကာယသင်္ခါရနိရောဓော စတုတ္ထဇ္ဈာနသမာပတ္တိ ကာယမောနေယျံ။ ဝစီမောနေယျေပိ ဧသေဝ နယော။
အယံ ပနေတ္ထ ဝိသေသော – ယထာ ဣဓ စတုတ္ထဇ္ဈာနသမာပတ္တိ, ဧဝံ တတ္ထ ဝစီသင်္ခါရနိရောဓော ဒုတိယဇ္ဈာနသမာပတ္တိ ဝစီမောနေယျန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ မနောမောနေယျမ္ပိ ဣမိနာဝ နယေန အတ္ထံ ဉတွာ စိတ္တသင်္ခါရနိရောဓော သညာဝေဒယိတနိရောဓသမာပတ္တိ မနောမောနေယျန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ကာယမုနိန္တိ ကာယဒွါရေ မုနိံ ဥတ္တမံ ပရိသုဒ္ဓံ, ကာယေန ဝါ မုနိံ။ သေသဒွယေပိ ဧသေဝ နယော။ သဗ္ဗပ္ပဟာယိနန္တိ ခီဏာသဝံ။ ခီဏာသဝေါ ဟိ သဗ္ဗပ္ပဟာယီ နာမာတိ။
အာပါယိကဝဂ္ဂေါ ဒုတိယော။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၃၆။)(၁၃) ၃။ ကုသိနာရဝဂ္ဂေါ
၁။ ကုသိနာရသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၂၄။ တတိယဿ ပဌမေ ကုသိနာရာယန္တိ ဧဝံနာမကေ နဂရေ။ ဗလိဟရဏေ ဝနသဏ္ဍေတိ ဧဝံနာမကေ ဝနသဏ္ဍေ။ တတ္ထ ကိရ ဘူတဗလိကရဏတ္ထံ ဗလိံ ဟရန္တိ, တသ္မာ ဗလိဟရဏန္တိ ဝုစ္စတိ။ အာကင်္ခမာနောတိ ဣစ္ဆမာနော။ သဟတ္ထာတိ သဟတ္ထေန။ သမ္ပဝါရေတီတိ အလံ အလန္တိ ဝါစာယ စေဝ ဟတ္ထဝိကာရေန စ ပဋိက္ခိပါပေတိ။ သာဓု ဝတ မာယန္တိ သာဓု ဝတ မံ အယံ။ ဂထိတောတိ တဏှာဂေဓေန ဂထိတော။ မုစ္ဆိတောတိ တဏှာမုစ္ဆနာယယေဝ မုစ္ဆိတော။ အဇ္ဈောပန္နောတိ တဏှာယ ဂိလိတွာ ပရိနိဋ္ဌပေတွာ ပဝတ္တော။ အနိဿရဏပညောတိ ဆန္ဒရာဂံ ပဟာယ သံကဍ္ဎိတွာ ပရိဘုဉ္ဇန္တော နိဿရဏပညော နာမ ဟောတိ, အယံ န တာဒိသော, သစ္ဆန္ဒရာဂေါ ပရိဘုဉ္ဇတီတိ အနိဿရဏပညော။ သုက္ကပက္ခော ဝုတ္တဝိပရိယာယေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ နေက္ခမ္မဝိတက္ကာဒယော ပနေတ္ထ မိဿကာ ကထိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
၂။ ဘဏ္ဍနသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၂၅။ ဒုတိယေ ပဇဟိံသူတိ ပဇဟန္တိ။ ဗဟုလမကံသူတိ ပုနပ္ပုနံ ကရောန္တိ။ ဣဓာပိ တယော ဝိတက္ကာ မိဿကာဝ ကထိတာ။
၃။ ဂေါတမကစေတိယသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၂၆။ တတိယေ ဂေါတမကေ စေတိယေတိ ဂေါတမကယက္ခဿ ဘဝနေ။ တထာဂတော ဟိ ပဌမဗောဓိယံ ဝီသတိ ဝဿာနိ ကဒါစိ စာပါလေ စေတိယေ, ကဒါစိ သာရန္ဒဒေ, ကဒါစိ ဗဟုပုတ္တေ, ကဒါစိ ဂေါတမကေတိ ဧဝံ ယေဘုယျေန ဒေဝကုလေသုယေဝ ဝိဟာသိ။ ဣမသ္မိံ ပန ကာလေ ဝေသာလိံ ဥပနိဿာယ ဂေါတမကဿ ယက္ခဿ ဘဝနဋ္ဌာနေ ဝိဟာသိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဂေါတမကေ စေတိယေ’’တိ။ ဧတဒဝေါစာတိ ဧတံ ‘‘အဘိညာယာဟ’’န္တိအာဒိကံ သုတ္တံ အဝေါစ။
ဣဒဉ္စ ဘဂဝတာ သုတ္တံ အတ္ထုပ္ပတ္တိယံ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ကတရအတ္ထုပ္ပတ္တိယန္တိ? မူလပရိယာယအတ္ထုပ္ပတ္တိယံ (မ။ နိ။ ၁။၁ အာဒယော)။ သမ္ဗဟုလာ ကိရ ဗြာဟ္မဏပဗ္ဗဇိတာ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၃၇။)အတ္တနာ ဥဂ္ဂဟိတဗုဒ္ဓဝစနံ နိဿာယ ဇာနနမဒံ ဥပ္ပါဒေတွာ ဓမ္မဿဝနဂ္ဂံ န ဂစ္ဆန္တိ – ‘‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ကထေန္တော အမှေဟိ ဉာတမေဝ ကထေဿတိ, နော အညာတ’’န္တိ။ ဘိက္ခူ တထာဂတဿ အာရောစေသုံ။ သတ္ထာ တေ ဘိက္ခူ ပက္ကောသာပေတွာ မုခပဋိညံ ဂဟေတွာ မူလပရိယာယံ ဒေသေသိ။ တေ ဘိက္ခူ ဒေသနာယ နေဝ အာဂတဋ္ဌာနံ, န ဂတဋ္ဌာနံ အဒ္ဒသံသု။ အပဿန္တာ ‘‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ‘မယှံ ကထာ နိယျာတီ’တိ မုခသမ္ပတ္တမေဝ ကထေတီ’’တိ စိန္တယိံသု။ သတ္ထာ တေသံ မနံ ဇာနိတွာ ဣမံ သုတ္တန္တံ အာရဘိ။
တတ္ထ အဘိညာယာတိ ‘‘ဣမေ ပဉ္စက္ခန္ဓာ, ဒွါဒသာယတနာနိ, အဋ္ဌာရသ ဓာတုယော, ဗာဝီသတိန္ဒြိယာနိ, စတ္တာရိ သစ္စာနိ, နဝ ဟေတူ, သတ္တ ဖဿာ, သတ္တ ဝေဒနာ, သတ္တ စေတနာ, သတ္တ သညာ, သတ္တ စိတ္တာနီ’’တိ ဇာနိတွာ ပဋိဝိဇ္ဈိတွာ ပစ္စက္ခံ ကတွာ, တထာ – ‘‘ဣမေ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ’’တိအာဒိနာ နယေန တေ တေ ဓမ္မေ ဇာနိတွာ ပဋိဝိဇ္ဈိတွာ ပစ္စက္ခမေဝ ကတွာတိ အတ္ထော။ သနိဒါနန္တိ သပ္ပစ္စယမေဝ ကတွာ ကထေမိ, နော အပ္ပစ္စယံ။ သပ္ပါဋိဟာရိယန္တိ ပစ္စနီကပဋိဟရဏေန သပ္ပါဋိဟာရိယမေဝ ကတွာ ကထေမိ, နော အပ္ပါဋိဟာရိယံ။ အလဉ္စ ပန ဝေါတိ ယုတ္တဉ္စ ပန တုမှာကံ။ တုဋ္ဌိယာတိ ‘‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဘဂဝါ, သွာက္ခာတော ဓမ္မော, သုပ္ပဋိပန္နော သံဃော’’တိ တီဏိ ရတနာနိ ဂုဏတော အနုဿရန္တာနံ တုမှာကံ ယုတ္တမေဝ တုဋ္ဌိံ ကာတုန္တိ အတ္ထော။ သေသပဒဒွယေပိ ဧသေဝ နယော။
အကမ္ပိတ္ထာတိ ဆဟိ အာကာရေဟိ အကမ္ပိတ္ထ။ ဧဝရူပေါ ဟိ ပထဝိကမ္ပော ဗောဓိမဏ္ဍေပိ အဟောသိ။ ဗောဓိသတ္တေ ကိရ ဒက္ခိဏဒိသာဘာဂေန ဗောဓိမဏ္ဍံ အဘိရုဠှေ ဒက္ခိဏဒိသာဘာဂေါ ဟေဋ္ဌာ အဝီစိံ ပါပုဏန္တော ဝိယ အဟောသိ, ဥတ္တရဘာဂေါ ဥဂ္ဂန္တွာ ဘဝဂ္ဂံ အဘိဟနန္တော ဝိယ။ ပစ္ဆိမဒိသံ ဂတေ ပစ္ဆိမဘာဂေါ ဟေဋ္ဌာ အဝီစိံ ပါပုဏန္တော ဝိယ အဟောသိ, ပါစီနဘာဂေါ ဥဂ္ဂန္တွာ ဘဝဂ္ဂံ အဘိဟနန္တော ဝိယ။ ဥတ္တရဒိသံ ဂတေ ဥတ္တရဒိသာဘာဂေါ ဟေဋ္ဌာ အဝီစိံ ပါပုဏန္တော ဝိယ, ဒက္ခိဏဒိသာဘာဂေါ ဥဂ္ဂန္တွာ ဘဝဂ္ဂံ အဘိဟနန္တော ဝိယ။ ပါစီနဒိသံ ဂတေ ပါစီနဒိသာဘာဂေါ ဟေဋ္ဌာ အဝီစိံ ပါပုဏန္တော ဝိယ, ပစ္ဆိမဘာဂေါ ဥဂ္ဂန္တွာ ဘဝဂ္ဂံ အဘိဟနန္တော ဝိယ။ ဗောဓိရုက္ခောပိ သကိံ ဟေဋ္ဌာ အဝီစိံ ပါပုဏန္တော ဝိယ, သကိံ ဥဂ္ဂန္တွာ ဘဝဂ္ဂံ အဘိဟနန္တော ဝိယ။ တသ္မိမ္ပိ ဒိဝသေ ဧဝံ ဆဟိ အာကာရေဟိ စက္ကဝါဠသဟဿီ မဟာပထဝီ အကမ္ပိတ္ထ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၃၈။)၄။ ဘရဏ္ဍုကာလာမသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၂၇။ စတုတ္ထေ ကေဝလကပ္ပန္တိ သကလကပ္ပံ။ အနွာဟိဏ္ဍန္တောတိ ဝိစရန္တော။ နာဒ္ဒသာတိ ကိံ ကာရဏာ န အဒ္ဒသ? အယံ ကိရ ဘရဏ္ဍု ကာလာမော သကျာနံ အဂ္ဂပိဏ္ဍံ ခါဒန္တော ဝိစရတိ။ တဿ ဝသနဋ္ဌာနံ သမ္ပတ္တကာလေ ဧကာ ဓမ္မဒေသနာ သမုဋ္ဌဟိဿတီတိ ဉတွာ ဘဂဝါ ဧဝံ အဓိဋ္ဌာသိ, ယထာ အညော အာဝသထော န ပညာယိတ္ထ။ တသ္မာ န အဒ္ဒသ။ ပုရာဏသဗြဟ္မစာရီတိ ပေါရာဏကော သဗြဟ္မစာရီ။ သော ကိရ အာဠာရကာလာမကာလေ တသ္မိံယေဝ အဿမေ အဟောသိ, တံ သန္ဓာယေဝမာဟ။ သန္ထရံ ပညာပေဟီတိ သန္ထရိတဗ္ဗံ သန္ထရာဟီတိ အတ္ထော။ သန္ထရံ ပညာပေတွာတိ ကပ္ပိယမဉ္စကေ ပစ္စတ္ထရဏံ ပညာပေတွာ။ ကာမာနံ ပရိညံ ပညာပေတီတိ ဧတ္ထ ပရိညာ နာမ သမတိက္ကမော, တသ္မာ ကာမာနံ သမတိက္ကမံ ပဌမဇ္ဈာနံ ပညာပေတိ။ န ရူပါနံ ပရိညန္တိ ရူပါနံ သမတိက္ကမဘူတံ အရူပါဝစရသမာပတ္တိံ န ပညာပေတိ။ န ဝေဒနာနံ ပရိညန္တိ ဝေဒနာနံ သမတိက္ကမံ နိဗ္ဗာနံ န ပညာပေတိ။ နိဋ္ဌာတိ ဂတိ နိပ္ဖတ္တိ။ ဥဒါဟု ပုထူတိ ဥဒါဟု နာနာ။
၅။ ဟတ္ထကသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၂၈။ ပဉ္စမေ အဘိက္ကန္တာယ ရတ္တိယာတိ ဧတ္ထ အဘိက္ကန္တသဒ္ဒေါ ခယသုန္ဒရာဘိရူပအဗ္ဘနုမောဒနာဒီသု ဒိဿတိ။ တတ္ထ ‘‘အဘိက္ကန္တာ, ဘန္တေ, ရတ္တိ, နိက္ခန္တော ပဌမော ယာမော, စိရနိသိန္နော ဘိက္ခုသံဃော, ဥဒ္ဒိသတု, ဘန္တေ, ဘဂဝါ ဘိက္ခူနံ ပါတိမောက္ခ’’န္တိ ဧဝမာဒီသု ခယေ ဒိဿတိ။ ‘‘အယံ ဣမေသံ စတုန္နံ ပုဂ္ဂလာနံ အဘိက္ကန္တတရော စ ပဏီတတရော စာ’’တိ ဧဝမာဒီသု (အ။ နိ။ ၄။၁၀၀) သုန္ဒရေ။
‘‘ကော မေ ဝန္ဒတိ ပါဒါနိ, ဣဒ္ဓိယာ ယသသာ ဇလံ၊
အဘိက္ကန္တေန ဝဏ္ဏေန, သဗ္ဗာ ဩဘာသယံ ဒိသာ’’တိ။ (ဝိ။ ဝ။ ၈၅၇) –
ဧဝမာဒီသု အဘိရူပေ။ ‘‘အဘိက္ကန္တံ, ဘော ဂေါတမာ’’တိ ဧဝမာဒီသု (ပါရာ။ ၁၅) အဗ္ဘနုမောဒနေ။ ဣဓ ပန သုန္ဒရေ။ တေန အဘိက္ကန္တာယ ရတ္တိယာတိ ဣဋ္ဌာယ ကန္တာယ မနာပါယ ရတ္တိယာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အဘိက္ကန္တဝဏ္ဏာတိ ဣဓ အဘိက္ကန္တသဒ္ဒေါ အဘိရူပေ, ဝဏ္ဏသဒ္ဒေါ ပန ဆဝိထုတိကုလဝဂ္ဂကာရဏသဏ္ဌာနပမာဏရူပါယတနာဒီသု ဒိဿတိ။ တတ္ထ ‘‘သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏောသိ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၃၉။)ဘဂဝါ’’တိ ဧဝမာဒီသု (မ။ နိ။ ၂။၃၉၉၊ သု။ နိ။ ၅၅၃) ဆဝိယံ။ ‘‘ကဒါ သညူဠှာ ပန တေ ဂဟပတိ သမဏဿ ဂေါတမဿ ဝဏ္ဏာ’’တိ ဧဝမာဒီသု (မ။ နိ။ ၂။၇၇) ထုတိယံ။ ‘‘စတ္တာရောမေ, ဘော ဂေါတမ, ဝဏ္ဏာ’’တိ ဧဝမာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၃။၁၁၅) ကုလဝဂ္ဂေ။ ‘‘အထ ကေန နု ဝဏ္ဏေန, ဂန္ဓတ္ထေနောတိ ဝုစ္စတီ’’တိ ဧဝမာဒီသု (သံ။ နိ။ ၁။၂၃၄) ကာရဏေ။ ‘‘မဟန္တံ ဟတ္ထိရာဇဝဏ္ဏံ အဘိနိမ္မိနိတွာ’’တိ ဧဝမာဒီသု (သံ။ နိ။ ၁။၁၃၈) သဏ္ဌာနေ။ ‘‘တယော ပတ္တဿ ဝဏ္ဏာ’’တိ ဧဝမာဒီသု (ပါရာ။ ၆၀၂) ပမာဏေ။ ‘‘ဝဏ္ဏော ဂန္ဓော ရသော ဩဇာ’’တိ ဧဝမာဒီသု ရူပါယတနေ။ သော ဣဓ ဆဝိယာ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တေန အဘိက္ကန္တဝဏ္ဏာတိ အဘိရူပစ္ဆဝိ, ဣဋ္ဌဝဏ္ဏာ မနာပဝဏ္ဏာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။
ကေဝလကပ္ပန္တိ ဧတ္ထ ကေဝလသဒ္ဒေါ အနဝသေသယေဘုယျာဗျာမိဿာနတိရေကဒဠှတ္ထဝိသံယောဂါဒိအနေကတ္ထော။ တထာ ဟိဿ ‘‘ကေဝလပရိပုဏ္ဏံ ပရိသုဒ္ဓံ ဗြဟ္မစရိယ’’န္တိ ဧဝမာဒီသု (ပါရာ။ ၁) အနဝသေသတာ အတ္ထော။ ‘‘ကေဝလကပ္ပါ စ အင်္ဂမဂဓာ ပဟူတံ ခါဒနီယံ ဘောဇနီယံ အာဒါယ ဥပသင်္ကမိဿန္တီ’’တိ ဧဝမာဒီသု (မဟာဝ။ ၄၃) ယေဘုယျတာ။ ‘‘ကေဝလဿ ဒုက္ခက္ခန္ဓဿ သမုဒယော ဟောတီ’’တိ ဧဝမာဒီသု (ဝိဘ။ ၂၂၅) အဗျာမိဿတာ။ ‘‘ကေဝလံ သဒ္ဓါမတ္တကံ နူန အယမာယသ္မာ’’တိ ဧဝမာဒီသု (မဟာဝ။ ၂၄၄) အနတိရေကတာ။ ‘‘အာယသ္မတော, ဘန္တေ, အနုရုဒ္ဓဿ ဗာဟိယော နာမ သဒ္ဓိဝိဟာရိကော ကေဝလကပ္ပံ သံဃဘေဒါယ ဌိတော’’တိ ဧဝမာဒီသု (အ။ နိ။ ၄။၂၄၃) ဒဠှတ္ထတာ။ ‘‘ကေဝလီ ဝုသိတဝါ ဥတ္တမပုရိသောတိ ဝုစ္စတီ’’တိ ဧဝမာဒီသု (သံ။ နိ။ ၃။၅၇) ဝိသံယောဂေါ။ ဣဓ ပန အနဝသေသတာ အတ္ထောတိ အဓိပ္ပေတာ။
ကပ္ပသဒ္ဒေါ ပနာယံ အဘိသဒ္ဒဟနဝေါဟာရကာလပညတ္တိဆေဒနဝိကပ္ပလေသသမန္တဘာဝါဒိအနေကတ္ထော။ တထာ ဟိဿ ‘‘ဩကပ္ပနိယမေတံ ဘောတော ဂေါတမဿ, ယထာ တံ အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿာ’’တိ ဧဝမာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၃၈၇) အဘိသဒ္ဒဟနမတ္ထော။ ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စဟိ သမဏကပ္ပေဟိ ဖလံ ပရိဘုဉ္ဇိတု’’န္တိ ဧဝမာဒီသု (စူဠဝ။ ၂၅၀) ဝေါဟာရော။ ‘‘ယေန သုဒံ နိစ္စကပ္ပံ ဝိဟရာမီ’’တိ ဧဝမာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၃၈၇) ကာလော။ ‘‘ဣစ္စာယသ္မာ ကပ္ပေါ’’တိ ဧဝမာဒီသု (သု။ နိ။ ၁၀၉၈၊ စူဠနိ။ ကပ္ပမာဏဝပုစ္ဆာ ၁၁၇, ကပ္ပမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသော ၆၁)
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၄၀။)ပညတ္တိ။ ‘‘အလင်္ကတော ကပ္ပိတကေသမဿူ’’တိ ဧဝမာဒီသု (ဇာ။ ၂။၂၂။၁၃၆၈၊ ဝိ။ ဝ။ ၁၀၉၄) ဆေဒနံ။ ‘‘ကပ္ပတိ ဒွင်္ဂုလကပ္ပေါ’’တိ ဧဝမာဒီသု (စူဠဝ။ ၄၄၆) ဝိကပ္ပေါ။ ‘‘အတ္ထိ ကပ္ပေါ နိပဇ္ဇိတု’’န္တိ ဧဝမာဒီသု (အ။ နိ။ ၈။၈၀) လေသော။ ‘‘ကေဝလကပ္ပံ ဝေဠုဝနံ ဩဘာသေတွာ’’တိ ဧဝမာဒီသု (သံ။ နိ။ ၁။၉၄) သမန္တဘာဝေါ။ ဣဓ ပနဿ သမန္တဘာဝေါ အတ္ထော အဓိပ္ပေတော။ တသ္မာ ကေဝလကပ္ပံ ဇေတဝနန္တိ ဧတ္ထ အနဝသေသံ သမန္တတော ဇေတဝနန္တိ အတ္ထော။
ဩဘာသေတွာတိ အာဘာယ ဖရိတွာ။ ဝါလုကာယာတိ သဏှာယ ဝါလုကာယ။ န သဏ္ဌာတီတိ န ပတိဋ္ဌာတိ။ ဩဠာရိကန္တိ ဗြဟ္မဒေဝတာယ ဟိ ပထဝိယံ ပတိဋ္ဌာနကာလေ အတ္တဘာဝေါ ဩဠာရိကော မာပေတုံ ဝဋ္ဋတိ ပထဝီ ဝါ, တသ္မာ ဧဝမာဟ။ ဓမ္မာတိ ဣမိနာ ပုဗ္ဗေ ဥဂ္ဂဟိတဗုဒ္ဓဝစနံ ဒဿေတိ။ နပ္ပဝတ္တိနော အဟေသုန္တိ သဇ္ဈာယမူဠှကာ ဝါစာ ပရိဟီနာယေဝ အဟေသုံ။ အပ္ပဋိဝါနောတိ အနိဝတ္တော အနုက္ကဏ္ဌိတော။
ဒဿနဿာတိ စက္ခုဝိညာဏေန ဒဿနဿ။ ဥပဋ္ဌာနဿာတိ စတူဟိ ပစ္စယေဟိ ဥပဋ္ဌာနဿ။ အဓိသီလန္တိ ဒသဝိဓံ သီလံ။ တဉှိ ပဉ္စသီလံ ဥပါဒါယ အဓိသီလန္တိ ဝုစ္စတိ။ အဝိဟံ ဂတောတိ အဝိဟဗြဟ္မလောကေ နိဗ္ဗတ္တောသ္မီတိ ဒဿေတိ။
၆။ ကဋုဝိယသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၂၉။ ဆဋ္ဌေ ဂေါယောဂပိလက္ခသ္မိန္တိ ဂါဝီနံ ဝိက္ကယဋ္ဌာနေ ဥဋ္ဌိတပိလက္ခဿ သန္တိကေ။ ရိတ္တဿာဒန္တိ ဈာနသုခါဘာဝေန ရိတ္တဿာဒံ။ ဗာဟိရဿာဒန္တိ ကာမဂုဏသုခဝသေန ဗာဟိရဿာဒံ။ ကဋုဝိယန္တိ ဥစ္ဆိဋ္ဌံ။ အာမဂန္ဓေနာတိ ကောဓသင်္ခါတေန ဝိဿဂန္ဓေန။ အဝဿုတန္တိ တိန္တံ။ မက္ခိကာတိ ကိလေသမက္ခိကာ။ နာနုပတိဿန္တီတိ ဥဋ္ဌာယ န အနုဗန္ဓိဿန္တိ။ နာနွာဿဝိဿန္တီတိ အနုဗန္ဓိတွာ န ခါဒိဿန္တိ။ သံဝေဂမာပါဒီတိ သောတာပန္နော ဇာတော။
ကဋုဝိယကတောတိ ဥစ္ဆိဋ္ဌကတော။ အာရကာ ဟောတီတိ ဒူရေ ဟောတိ။ ဝိဃာတဿေဝ ဘာဂဝါတိ ဒုက္ခဿေဝ ဘာဂီ။ စရေတီတိ စရတိ ဂစ္ဆတိ။ ဒုမ္မေဓောတိ ဒုပ္ပညော။ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ ဝဋ္ဋမေဝ ကထိတံ, ဂါထာသု ဝဋ္ဋဝိဝဋ္ဋံ ကထိတန္တိ။ သတ္တမေ ဝဋ္ဋမေဝ ဘာသိတံ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၄၁။)၈။ ဒုတိယအနုရုဒ္ဓသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၃၁။ အဋ္ဌမေ ဣဒံ တေ မာနသ္မိန္တိ အယံ တေ နဝဝိဓေန ဝဍ္ဎိတမာနောတိ အတ္ထော။ ဣဒံ တေ ဥဒ္ဓစ္စသ္မိန္တိ ဣဒံ တဝ ဥဒ္ဓစ္စံ စိတ္တဿ ဥဒ္ဓတဘာဝေါ။ ဣဒံ တေ ကုက္ကုစ္စသ္မိန္တိ ဣဒံ တဝ ကုက္ကုစ္စံ။
၉။ ပဋိစ္ဆန္နသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၃၂။ နဝမေ အာဝဟန္တီတိ နိယျန္တိ။ ပဋိစ္ဆန္နော အာဝဟတီတိ ပဋိစ္ဆန္နောဝ ဟုတွာ နိယျာတိ။ ဝိဝဋော ဝိရောစတီတိ ဧတ္ထ ဧကတော ဥဘတော အတ္တတော သဗ္ဗတ္ထကတောတိ စတုဗ္ဗိဓာ ဝိဝဋတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တတ္ထ ဧကတော ဝိဝဋံ နာမ အသာဓာရဏသိက္ခာပဒံ။ ဥဘတော ဝိဝဋံ နာမ သာဓာရဏသိက္ခာပဒံ။ အတ္တတော ဝိဝဋံ နာမ ပဋိလဒ္ဓဓမ္မဂုဏော။ သဗ္ဗတ္ထကဝိဝဋံ နာမ တေပိဋကံ ဗုဒ္ဓဝစနံ။
၁၀။ လေခသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၃၃။ ဒသမေ အဘိဏှန္တိ အဘိက္ခဏံ နိရန္တရံ။ အာဂါဠှေနာတိ ဂါဠှေန ကက္ခဠေန။ ဖရုသေနာတိ ဖရုသဝစနေန။ ဂါဠှံ ကတွာ ဖရုသံ ကတွာ ဝုစ္စမာနောပီတိ အတ္ထော။ အမနာပေနာတိ မနံ အနလ္လီယန္တေန အဝဍ္ဎန္တေန။ သန္ဓိယတိမေဝါတိ ဃဋိယတိယေဝ။ သံသန္ဒတိမေဝါတိ နိရန္တရောဝ ဟောတိ။ သမ္မောဒတိမေဝါတိ ဧကီဘာဝမေဝ ဂစ္ဆတိ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။
ကုသိနာရဝဂ္ဂေါ တတိယော။
(၁၄) ၄။ ယောဓာဇီဝဝဂ္ဂေါ
၁။ ယောဓာဇီဝသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၃၄။ စတုတ္ထဿ ပဌမေ ယုဒ္ဓံ ဥပဇီဝတီတိ ယောဓာဇီဝေါ။ ရာဇာရဟောတိ ရညော အနုစ္ဆဝိကော။ ရာဇဘောဂ္ဂေါတိ ရညော ဥပဘောဂပရိဘောဂေါ။ အင်္ဂန္တေဝ သင်္ချံ ဂစ္ဆတီတိ ဟတ္ထော ဝိယ ပါဒေါ ဝိယ စ အဝဿံ ဣစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ အင်္ဂန္တိ သင်္ချံ ဂစ္ဆတိ။ ဒူရေ ပါတီ ဟောတီတိ ဥဒကေ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၄၂။)ဥသဘမတ္တံ, ထလေ အဋ္ဌုသဘမတ္တံ, တတော ဝါ ဥတ္တရိန္တိ ဒူရေ ကဏ္ဍံ ပါတေတိ။ ဒုဋ္ဌဂါမဏိအဘယဿ ဟိ ယောဓာဇီဝေါ နဝဥသဘမတ္တံ ကဏ္ဍံ ပါတေသိ, ပစ္ဆိမဘဝေ ဗောဓိသတ္တော ယောဇနပ္ပမာဏံ။ အက္ခဏဝေဓီတိ အဝိရာဓိတဝေဓီ, အက္ခဏံ ဝါ ဝိဇ္ဇု ဝိဇ္ဇန္တရိကာယ ဝိဇ္ဈိတုံ သမတ္ထောတိ အတ္ထော။ မဟတော ကာယဿ ပဒါလေတာတိ ဧကတောဗဒ္ဓံ ဖလကသတမ္ပိ မဟိံသစမ္မသတမ္ပိ အင်္ဂုဋ္ဌပမာဏဗဟလံ လောဟပဋ္ဋမ္ပိ စတုရင်္ဂုလဗဟလံ အသနပဒရမ္ပိ ဝိဒတ္ထိဗဟလံ ဥဒုမ္ဗရပဒရမ္ပိ ဒီဃန္တေန ဝါလိကသကဋမ္ပိ ဝိနိဝိဇ္ဈိတုံ သမတ္ထောတိ အတ္ထော။ ယံကိဉ္စိ ရူပန္တိအာဒိ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝိတ္ထာရိတမေဝ။ နေတံ မမာတိအာဒိ တဏှာမာနဒိဋ္ဌိပဋိက္ခေပဝသေန ဝုတ္တံ။ သမ္မပ္ပညာယ ပဿတီတိ သမ္မာ ဟေတုနာ ကာရဏေန သဟဝိပဿနာယ မဂ္ဂပညာယ ပဿတိ။ ပဒါလေတီတိ အရဟတ္တမဂ္ဂေန ပဒါလေတိ။
၂။ ပရိသာသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၃၅။ ဒုတိယေ ဥက္ကာစိတဝိနီတာတိ အပ္ပဋိပုစ္ဆိတွာ ဝိနီတာ ဒုဗ္ဗိနီတပရိသာ။ ပဋိပုစ္ဆာဝိနီတာတိ ပုစ္ဆိတွာ ဝိနီတာ သုဝိနီတပရိသာ။ ယာဝတာဝိနီတာတိ ပမာဏဝသေန ဝိနီတာ, ပမာဏံ ဉတွာ ဝိနီတပရိသာတိ အတ္ထော။ ‘‘ယာဝတဇ္ဈာ’’တိ ပါဠိယာ ပန ယာဝ အဇ္ဈာသယာတိ အတ္ထော, အဇ္ဈာသယံ ဉတွာ ဝိနီတပရိသာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တတိယံ ဥတ္တာနမေဝ။
၄။ ဥပ္ပါဒါသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၃၇။ စတုတ္ထေ ဓမ္မဋ္ဌိတတာတိ သဘာဝဋ္ဌိတတာ။ ဓမ္မနိယာမတာတိ သဘာဝနိယာမတာ။ သဗ္ဗေ သင်္ခါရာတိ စတုဘူမကသင်္ခါရာ။ အနိစ္စာတိ ဟုတွာ အဘာဝဋ္ဌေန အနိစ္စာ။ ဒုက္ခာတိ သမ္ပဋိပီဠနဋ္ဌေန ဒုက္ခာ။ အနတ္တာတိ အဝသဝတ္တနဋ္ဌေန အနတ္တာ။ ဣတိ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ တီဏိ လက္ခဏာနိ မိဿကာနိ ကထိတာနိ။
၅။ ကေသကမ္ဗလသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၃၈။ ပဉ္စမေ တန္တာဝုတာနံ ဝတ္ထာနန္တိ ပစ္စတ္တေ သာမိဝစနံ, တန္တေဟိ ဝါယိတဝတ္ထာနီတိ အတ္ထော။ ကေသကမ္ဗလောတိ မနုဿကေသေဟိ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၄၃။)ဝါယိတကမ္ဗလော။ ပုထုသမဏဗြာဟ္မဏဝါဒါနန္တိ ဣဒမ္ပိ ပစ္စတ္တေ သာမိဝစနံ။ ပဋိကိဋ္ဌောတိ ပစ္ဆိမကော လာမကော။ မောဃပုရိသောတိ တုစ္ဆပုရိသော။ ပဋိဗာဟတီတိ ပဋိသေဓေတိ။ ခိပ္ပံ ဥဍ္ဍေယျာတိ ကုမိနံ ဩဍ္ဍေယျ။ ဆဋ္ဌသတ္တမာနိ ဥတ္တာနတ္ထာနေဝ။
၈။ အဿခဠုင်္ကသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၄၁။ အဋ္ဌမေ အဿခဠုင်္ကောတိ အဿပေါတော။ ဣဒမဿ ဇဝသ္မိံ ဝဒါမီတိ အယမဿ ဉာဏဇဝေါတိ ဝဒါမိ။ ဣဒမဿ ဝဏ္ဏသ္မိံ ဝဒါမီတိ အယမဿ ဂုဏဝဏ္ဏောတိ ဝဒါမိ။ ဣဒမဿ အာရောဟပရိဏာဟသ္မိန္တိ အယမဿ ဥစ္စဘာဝေါ ပရိမဏ္ဍလဘာဝေါတိ ဝဒါမီတိ။
၉။ အဿပရဿသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၄၂။ နဝမေ အဿပရဿေတိ အဿေသု ပရဿေ။ ပုရိသပရဿေတိ ပုရိသေသု ပရဿေ, ပုရိသပုရိသေတိ အတ္ထော။ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ တီဏိ မဂ္ဂဖလာနိ ကထိတာနိ။ တတ္ထ အယံ တီဟိ မဂ္ဂေဟိ ဉာဏဇဝသမ္ပန္နောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။
၁၀။ အဿာဇာနီယသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၄၃။ ဒသမေ ဘဒြေတိ ဘဒ္ဒကေ။ အဿာဇာနီယေတိ ကာရဏာကာရဏံ ဇာနနကေ အဿေ။ ပုရိသာဇာနီယေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ အရဟတ္တဖလံ ကထိတံ။ တတြာယံ အရဟတ္တမဂ္ဂေန ဉာဏဇဝသမ္ပန္နောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။
၁၁။ ပဌမမောရနိဝါပသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၄၄။ ဧကာဒသမေ အစ္စန္တနိဋ္ဌောတိ အန္တံ အတိက္ကန္တနိဋ္ဌော, အကုပ္ပနိဋ္ဌော ဓုဝနိဋ္ဌောတိ အတ္ထော။ သေသံ သဒိသမေဝ။
၁၂။ ဒုတိယမောရနိဝါပသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၄၅။ ဒွါဒသမေ ဣဒ္ဓိပါဋိဟာရိယေနာတိ ဣဇ္ဈနကပါဋိဟာရိယေန။ အာဒေသနာပါဋိဟာရိယေနာတိ အာဒိသိတွာ အပဒိသိတွာ ကထနအနုကထနကထာပါဋိဟာရိယေန။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၄၄။)၁၃။ တတိယမောရနိဝါပသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၄၆။ တေရသမေ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာတိ ဖလသမာပတ္တတ္ထာယ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ။ သမ္မာဉာဏေနာတိ ဖလဉာဏေန။ သမ္မာဝိမုတ္တိယာတိ သေသေဟိ ဖလသမာပတ္တိဓမ္မေဟိ။ ဣမေသု တီသုပိ သုတ္တေသု ခီဏာသဝေါဝ ကထိတောတိ။
ယောဓာဇီဝဝဂ္ဂေါ စတုတ္ထော။
(၁၅) ၅။ မင်္ဂလဝဂ္ဂေါ
၁-၉။ အကုသလသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ
၁၄၇-၁၅၅။ ပဉ္စမဿ ပဌမေ ယထာဘတံ နိက္ခိတ္တောတိ ယထာ အာနေတွာ ဌပိတော။ ဒုတိယေ သာဝဇ္ဇေနာတိ သဒေါသေန။ တတိယေ ဝိသမေနာတိ သပက္ခလနေန။ သမေနာတိ အပက္ခလနေန။ စတုတ္ထေ အသုစိနာတိ ဂူထသဒိသေန အပရိသုဒ္ဓေန အမေဇ္ဈေန။ သုစိနာတိ ပရိသုဒ္ဓေန မေဇ္ဈေန။ ပဉ္စမာဒီနိ ဥတ္တာနာနေဝ။
၁၀။ ပုဗ္ဗဏှသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၅၆။ ဒသမေ သုနက္ခတ္တန္တိအာဒီသု ယသ္မိံ ဒိဝသေ တယော သုစရိတဓမ္မာ ပူရိတာ ဟောန္တိ, သော ဒိဝသော လဒ္ဓနက္ခတ္တယောဂေါ နာမ, တေနဿ သဒါ သုနက္ခတ္တံ နာမ ဟောတီတိ ဝုစ္စတိ။ သွေဝ ဒိဝသော ကတမင်္ဂလော နာမ ဟောတိ, တေနဿ သဒါ သုမင်္ဂလန္တိ ဝုစ္စတိ။ ပဘာတမ္ပိဿ သဒါ သုပ္ပဘာတမေဝ, သယနတော ဥဋ္ဌာနမ္ပိ သုဟုဋ္ဌိတမေဝ, ခဏောပိ သုက္ခဏောဝ, မုဟုတ္တောပိ သုမုဟုတ္တောဝ။ ဧတ္ထ စ ဒသစ္ဆရပမာဏော ကာလော ခဏော နာမ, တေန ခဏေန ဒသက္ခဏော ကာလော လယော နာမ, တေန လယေန စ ဒသလယော ကာလော ခဏလယော နာမ, တေန ဒသဂုဏော မုဟုတ္တော နာမ, တေန ဒသဂုဏော ခဏမုဟုတ္တော နာမာတိ အယံ ဝိဘာဂေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သုယိဋ္ဌံ ဗြဟ္မစာရိသူတိ ယသ္မိံ ဒိဝသေ တီဏိ သုစရိတာနိ ပူရိတာနိ, တဒါဿ သေဋ္ဌစာရီသု ဒိန္နဒါနံ သုယိဋ္ဌံ နာမ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၄၅။)ဟောတိ။ ပဒက္ခိဏံ ကာယကမ္မန္တိ တံ ဒိဝသံ တေန ကတံ ကာယကမ္မံ ဝဍ္ဎိကာယကမ္မံ နာမ ဟောတိ။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ပဒက္ခိဏာနိ ကတွာနာတိ ဝဍ္ဎိယုတ္တာနိ ကာယကမ္မာဒီနိ ကတွာ။ လဘန္တတ္ထေ ပဒက္ခိဏေတိ ပဒက္ခိဏေ ဝဍ္ဎိအတ္ထေယေဝ လဘတိ။ သေသံ ဥတ္တာနမေဝါတိ။
မင်္ဂလဝဂ္ဂေါ ပဉ္စမော။
တတိယပဏ္ဏာသကံ နိဋ္ဌိတံ။
(၁၆) ၆။ အစေလကဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ
၁၅၇-၁၆၃။ ဣတော ပရေသု အာဂါဠှာ ပဋိပဒါတိ ဂါဠှာ ကက္ခဠာ လောဘဝသေန ထိရဂ္ဂဟဏာ။ နိဇ္ဈာမာတိ အတ္တကိလမထာနုယောဂဝသေန သုဋ္ဌု ဈာမာ သန္တတ္တာ ပရိတတ္တာ။ မဇ္ဈိမာတိ နေဝ ကက္ခဠာ န ဈာမာ မဇ္ဈေ ဘဝါ။ အစေလကောတိ နိစ္စေလော နဂ္ဂေါ။ မုတ္တာစာရောတိ ဝိဿဋ္ဌာစာရော, ဥစ္စာရကမ္မာဒီသု လောကိယကုလပုတ္တာစာရေန ဝိရဟိတော ဌိတကောဝ ဥစ္စာရံ ကရောတိ, ပဿာဝံ ကရောတိ, ခါဒတိ ဘုဉ္ဇတိ။ ဟတ္ထာပလေခနောတိ ဟတ္ထေ ပိဏ္ဍမှိ နိဋ္ဌိတေ ဇိဝှါယ ဟတ္ထံ အပလေခတိ, ဥစ္စာရမ္ပိ ကတွာ ဟတ္ထသ္မိံယေဝ ဒဏ္ဍကသညီ ဟုတွာ ဟတ္ထေန အပလေခတိ။ ဘိက္ခာယ ဂဟဏတ္ထံ ‘‘ဧဟိ, ဘဒန္တေ’’တိ ဝုတ္တော န ဧတီတိ န ဧဟိဘဒန္တိကော။ ‘‘တေန ဟိ တိဋ္ဌ, ဘန္တေ’’တိ ဝုတ္တောပိ န တိဋ္ဌတီတိ န တိဋ္ဌဘဒန္တိကော။ တဒုဘယမ္ပိ ကိရ သော ‘‘ဧတဿ ဝစနံ ကတံ ဘဝိဿတီ’’တိ န ကရောတိ။ အဘိဟဋန္တိ ပုရေတရံ ဂဟေတွာ အာဟဋဘိက္ခံ။ ဥဒ္ဒိဿကတန္တိ ဣဒံ တုမှေ ဥဒ္ဒိဿ ကတန္တိ ဧဝမာရောစိတဘိက္ခံ။ နိမန္တနန္တိ ‘‘အသုကံ နာမ ကုလံ ဝါ ဝီထိံ ဝါ ဂါမံ ဝါ ပဝိသေယျာထာ’’တိ ဧဝံ နိမန္တိတဘိက္ခမ္ပိ န သာဒိယတိ န ဂဏှာတိ။ န ကုမ္ဘိမုခါတိ ကုမ္ဘိတော ဥဒ္ဓရိတွာ ဒီယမာနံ ဘိက္ခမ္ပိ န ဂဏှာတိ။ န ကဠောပိမုခါတိ ကဠောပီတိ ဥက္ခလိ ဝါ ပစ္ဆိ ဝါ, တတောပိ န ဂဏှာတိ။ ကသ္မာ? ‘‘ကုမ္ဘိကဠောပိယော မံ နိဿာယ ကဋစ္ဆုနာ ပဟာရံ လဘန္တီ’’တိ။ န ဧဠကမန္တရန္တိ ဥမ္မာရံ အန္တရံ ကတွာ ဒီယမာနံ န ဂဏှာတိ။ ကသ္မာ? ‘‘အယံ မံ နိဿာယ အန္တရကရဏံ လဘတီ’’တိ။ ဒဏ္ဍမုသလေသုပိ ဧသေဝ နယော။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၄၆။)ဒွိန္နန္တိ ဒွီသု ဘုဉ္ဇမာနေသု ဧကသ္မိံ ဥဋ္ဌာယ ဒေန္တေ န ဂဏှာတိ။ ကသ္မာ? ကဗဠန္တရာယော ဟောတီတိ။
န ဂဗ္ဘိနိယာတိအာဒီသု ပန ဂဗ္ဘိနိယာ ကုစ္ဆိယံ ဒါရကော ကိလမတိ, ပါယန္တိယာ ဒါရကဿ ခီရန္တရာယော ဟောတိ, ပုရိသန္တရဂတာယ ရတိအန္တရာယော ဟောတီတိ န ဂဏှာတိ။ န သင်္ကိတ္တီသူတိ သင်္ကိတ္တေတွာ ကတဘတ္တေသု။ ဒုဗ္ဘိက္ခသမယေ ကိရ အစေလကသာဝကာ အစေလကာနံ အတ္ထာယ တတော တတော တဏ္ဍုလာဒီနိ သမာဒပေတွာ ဘတ္တံ ပစန္တိ, ဥက္ကဋ္ဌာစေလကော တတော န ပဋိဂ္ဂဏှာတိ။ န ယတ္ထ သာတိ ယတ္ထ သုနခေါ ‘‘ပိဏ္ဍံ လဘိဿာမီ’’တိ ဥပဋ္ဌိတော ဟောတိ, တတ္ထ တဿ အဒတွာ အာဟဋံ န ဂဏှာတိ။ ကသ္မာ? ဧတဿ ပိဏ္ဍန္တရာယော ဟောတီတိ။ သဏ္ဍသဏ္ဍစာရိနီတိ သမူဟသမူဟစာရိနီ။ သစေ ဟိ အစေလကံ ဒိသွာ ‘‘ဣမဿ ဘိက္ခံ ဒဿာမာ’’တိ မနုဿာ ဘတ္တဂေဟံ ပဝိသန္တိ, တေသု စ ပဝိသန္တေသု ကဠောပိမုခါဒီသု နိလီနာ မက္ခိကာ ဥပ္ပတိတွာ သဏ္ဍသဏ္ဍာ စရန္တိ, တတော အာဟဋံ ဘိက္ခံ န ဂဏှာတိ။ ကသ္မာ? ‘‘မံ နိဿာယ မက္ခိကာနံ ဂေါစရန္တရာယော ဇာတော’’တိ။
ထုသောဒကန္တိ သဗ္ဗသဿသမ္ဘာရေဟိ ကတသောဝီရကံ။ ဧတ္ထ စ သုရာပါနမေဝ သာဝဇ္ဇံ, အယံ ပန သဗ္ဗေသု သာဝဇ္ဇသညီ။ ဧကာဂါရိကောတိ ယော ဧကသ္မိံယေဝ ဂေဟေ ဘိက္ခံ လဘိတွာ နိဝတ္တတိ။ ဧကာလောပိကောတိ ဧကေနေဝ အာလောပေန ယာပေတိ။ ဒွါဂါရိကာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဧကိဿာပိ ဒတ္တိယာတိ ဧကာယ ဒတ္တိယာ။ ဒတ္တိ နာမ ဧကာ ခုဒ္ဒကပါတိ ဟောတိ, ယတ္ထ အဂ္ဂဘိက္ခံ ပက္ခိပိတွာ ဌပေန္တိ။ ဧကာဟိကန္တိ ဧကဒိဝသန္တရိကံ။ အဒ္ဓမာသိကန္တိ အဒ္ဓမာသန္တရိကံ။ ပရိယာယဘတ္တဘောဇနန္တိ ဝါရဘတ္တဘောဇနံ, ဧကာဟဝါရေန ဒွီဟဝါရေန သတ္တာဟဝါရေန အဒ္ဓမာသဝါရေနာတိ ဧဝံ ဒိဝသဝါရေန အာဘတဘတ္တဘောဇနံ။ သာကဘက္ခောတိအာဒီနိ ဝုတ္တတ္ထာနေဝ။
ဥဗ္ဘဋ္ဌကောတိ ဥဒ္ဓံ ဌိတကော။ ဥက္ကုဋိကပ္ပဓာနမနုယုတ္တောတိ ဥက္ကုဋိကဝီရိယမနုယုတ္တော, ဂစ္ဆန္တောပိ ဥက္ကုဋိကောဝ ဟုတွာ ဥပ္ပတိတွာ ဥပ္ပတိတွာ ဂစ္ဆတိ။ ကဏ္ဋကာပဿယိကောတိ အယကဏ္ဋကေ ဝါ ပကတိကဏ္ဋကေ ဝါ ဘူမိယံ ကောဋ္ဋေတွာ တတ္ထ စမ္မံ အတ္ထရိတွာ ဌာနစင်္ကမာဒီနိ ကရောတိ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၄၇။)သေယျန္တိ သယန္တောပိ တတ္ထေဝ သေယျံ ကပ္ပေတိ။ သာယံ တတိယမဿာတိ သာယတတိယကံ။ ပါတော မဇ္ဈနှိကေ သာယန္တိ ဒိဝသဿ တိက္ခတ္တုံ ‘‘ပါပံ ပဝါဟေဿာမီ’’တိ ဥဒကောရောဟနာနုယောဂံ အနုယုတ္တော ဝိဟရတိ။
ကာယေ ကာယာနုပဿီတိအာဒီနိ ဟေဋ္ဌာ ဧကကနိပါတဝဏ္ဏနာယံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ အယံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, မဇ္ဈိမာ ပဋိပဒါတိ, ဘိက္ခဝေ, အယံ ကာမသုခလ္လိကာနုယောဂဉ္စ အတ္တကိလမထာနုယောဂဉ္စာတိ ဒွေ အန္တေ အနုပဂတာ, သဿတုစ္ဆေဒန္တေဟိ ဝါ ဝိမုတ္တာ မဇ္ဈိမာ ပဋိပဒါတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
အစေလကဝဂ္ဂေါ ဆဋ္ဌော။
၁၇-၁၈။ ပေယျာလဝဂ္ဂါဒိဝဏ္ဏနာ
၁၆၄-၁၈၄။ သမနုညောတိ သမာနဇ္ဈာသယော။ ရာဂဿာတိ ပဉ္စကာမဂုဏိကရာဂဿ။ အဘိညာယာတိ အဘိဇာနနတ္ထံ။ သုညတော သမာဓီတိအာဒီဟိ တီဟိပိ သမာဓီဟိ ဝိပဿနာဝ ကထိတာ။ ဝိပဿနာ ဟိ နိစ္စာဘိနိဝေသ-နိစ္စနိမိတ္တ-နိစ္စပဏိဓိအာဒီနံ အဘာဝါ ဣမာနိ နာမာနိ လဘတိ။ ပရိညာယာတိ ပရိဇာနနတ္ထံ။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယောတိ။
ပေယျာလဝဂ္ဂါဒိ နိဋ္ဌိတာ။
မနောရထပူရဏိယာ အင်္ဂုတ္တရနိကာယ-အဋ္ဌကထာယ
တိကနိပါတဿ သံဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၄၈။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၄၉။)နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ
အင်္ဂုတ္တရနိကာယေ
စတုက္ကနိပါတ-အဋ္ဌကထာ
၁။ ပဌမပဏ္ဏာသကံ
၁။ ဘဏ္ဍဂါမဝဂ္ဂေါ
၁။ အနုဗုဒ္ဓသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁။ စတုက္ကနိပါတဿ ပဌမေ အနနုဗောဓာတိ အဗုဇ္ဈနေန အဇာနနေန။ အပ္ပဋိဝေဓာတိ အပ္ပဋိဝိဇ္ဈနေန အပစ္စက္ခကိရိယာယ။ ဒီဃမဒ္ဓါနန္တိ စိရကာလံ။ သန္ဓာဝိတန္တိ ဘဝတော ဘဝံ ဂမနဝသေန သန္ဓာဝိတံ။ သံသရိတန္တိ ပုနပ္ပုနံ ဂမနာဂမနဝသေန သံသရိတံ။ မမဉ္စေဝ တုမှာကဉ္စာတိ မယာ စ တုမှေဟိ စ။ အထ ဝါ သန္ဓာဝိတံ သံသရိတန္တိ သန္ဓာဝနံ သံသရဏံ မမဉ္စေဝ တုမှာကဉ္စ အဟောသီတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အရိယဿာတိ နိဒ္ဒေါသဿ။ သီလံ သမာဓိ ပညာတိ ဣမေ ပန တယော ဓမ္မာ မဂ္ဂဖလသမ္ပယုတ္တာဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ, ဝိမုတ္တိနာမေန ဖလမေဝ နိဒ္ဒိဋ္ဌံ။ ဘဝတဏှာတိ ဘဝေသု တဏှာ။ ဘဝနေတ္တီတိ ဘဝရဇ္ဇု။ တဏှာယ ဧဝ ဧတံ နာမံ။ တာယ ဟိ သတ္တာ ဂေါဏာ ဝိယ ဂီဝါယ ဗန္ဓိတွာ တံ တံ ဘဝံ နီယန္တိ, တသ္မာ ဘဝနေတ္တီတိ ဝုစ္စတိ။
အနုတ္တရာတိ လောကုတ္တရာ။ ဒုက္ခဿန္တကရောတိ ဝဋ္ဋဒုက္ခဿ အန္တကရော။ စက္ခုမာတိ ပဉ္စဟိ စက္ခူဟိ စက္ခုမာ။ ပရိနိဗ္ဗုတောတိ ကိလေသပရိနိဗ္ဗာနေန ပရိနိဗ္ဗုတော။ ဣဒမဿ ဗောဓိမဏ္ဍေ ပဌမပရိနိဗ္ဗာနံ, ပစ္ဆာ ပန ယမကသာလာနမန္တရေ အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ပရိနိဗ္ဗုတောတိ ယထာနုသန္ဓိနာ ဒေသနံ နိဋ္ဌာပေသိ။
၂။ ပပတိတသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂။ ဒုတိယေ ပပတိတောတိ ပတိတော စုတော။ အပ္ပပတိတောတိ အပတိတော ပတိဋ္ဌိတော။ တတ္ထ လောကိယမဟာဇနော ပတိတောယေဝ နာမ, သောတာပန္နာဒယော ကိလေသုပ္ပတ္တိက္ခဏေ ပတိတာ နာမ, ခီဏာသဝေါ ဧကန္တပတိဋ္ဌိတော နာမ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၅၀။)စုတာ ပတန္တီတိ ယေ စုတာ, တေ ပတန္တိ နာမ။ ပတိတာတိ ယေ ပတိတာ, တေ စုတာ နာမ။ စုတတ္တာ ပတိတာ, ပတိတတ္တာ စုတာတိ အတ္ထော။ ဂိဒ္ဓါတိ ရာဂရတ္တာ။ ပုနရာဂတာတိ ပုန ဇာတိံ ပုန ဇရံ ပုန ဗျာဓိံ ပုန မရဏံ အာဂတာ နာမ ဟောန္တိ။ ကတံ ကိစ္စန္တိ စတူဟိ မဂ္ဂေဟိ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စံ ကတံ။ ရတံ ရမ္မန္တိ ရမိတဗ္ဗယုတ္တကေ ဂုဏဇာတေ ရမိတံ။ သုခေနာနွာဂတံ သုခန္တိ သုခေန သုခံ အနုအာဂတံ သမ္ပတ္တံ။ မာနုသကသုခေန ဒိဗ္ဗသုခံ, ဈာနသုခေန ဝိပဿနာသုခံ, ဝိပဿနာသုခေန မဂ္ဂသုခံ, မဂ္ဂသုခေန ဖလသုခံ, ဖလသုခေန နိဗ္ဗာနသုခံ သမ္ပတ္တံ အဓိဂတန္တိ အတ္ထော။
၃။ ပဌမခတသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃။ တတိယံ ဒုကနိပါတဝဏ္ဏနာယံ ဝုတ္တမေဝ။ ဂါထာသု ပန နိန္ဒိယန္တိ နိန္ဒိတဗ္ဗယုတ္တကံ။ နိန္ဒတီတိ ဂရဟတိ။ ပသံသိယောတိ ပသံသိတဗ္ဗယုတ္တော။ ဝိစိနာတိ မုခေန သော ကလိန္တိ ယော ဧဝံ ပဝတ္တော, တေန မုခေန ကလိံ ဝိစိနာတိ နာမ။ ကလိနာ တေန သုခံ န ဝိန္ဒတီတိ တေန စ ကလိနာ သုခံ န ပဋိလဘတိ။ သဗ္ဗဿာပိ သဟာပိ အတ္တနာတိ သဗ္ဗေနပိ သကေန ဓနေန စေဝ အတ္တနာ စ သဒ္ဓိံ ယော ပရာဇယော, သော အပ္ပမတ္တကောဝ ကလီတိ အတ္ထော။ ယော သုဂတေသူတိ ယော ပန သမ္မဂ္ဂတေသု ပုဂ္ဂလေသု စိတ္တံ ပဒုဿေယျ, အယံ စိတ္တပဒေါသောဝ တတော ကလိတော မဟန္တတရော ကလိ။ ဣဒါနိ တဿ မဟန္တတရဘာဝံ ဒဿေန္တော သတံ သဟဿာနန္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သတံ သဟဿာနန္တိ နိရဗ္ဗုဒဂဏနာယ သတသဟဿံ။ ဆတ္တိံသတီတိ အပရာနိ စ ဆတ္တိံသတိ နိရဗ္ဗုဒါနိ။ ပဉ္စ စာတိ အဗ္ဗုဒဂဏနာယ စ ပဉ္စ အဗ္ဗုဒါနိ။ ယမရိယဂရဟီတိ ယံ အရိယေ ဂရဟန္တော နိရယံ ဥပပဇ္ဇတိ, တတ္ထ ဧတ္တကံ အာယုပ္ပမာဏန္တိ။
၄။ ဒုတိယခတသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄။ စတုတ္ထေ မာတရိ ပိတရိ စာတိအာဒီသု မိတ္တဝိန္ဒကော မာတရိ မိစ္ဆာပဋိပန္နော နာမ, အဇာတသတ္တု ပိတရိ မိစ္ဆာပဋိပန္နော နာမ, ဒေဝဒတ္တော တထာဂတေ မိစ္ဆာပဋိပန္နော နာမ, ကောကာလိကော တထာဂတသာဝကေ မိစ္ဆာပဋိပန္နော နာမ။ ဗဟုဉ္စာတိ ဗဟုကမေဝ။ ပသဝတီတိ ပဋိလဘတိ။ တာယာတိ တာယ မိစ္ဆာပဋိပတ္တိသင်္ခါတာယ အဓမ္မစရိယာယ။ ပေစ္စာတိ ဣတော ဂန္တွာ။ အပါယံ ဂစ္ဆတီတိ နိရယာဒီသု အညတရသ္မိံ နိဗ္ဗတ္တတိ။ သုက္ကပက္ခေပိ ဧသေဝ နယော။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၅၁။)၅။ အနုသောတသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၅။ ပဉ္စမေ အနုသောတံ ဂစ္ဆတီတိ အနုသောတဂါမီ။ ကိလေသသောတဿ ပစ္စနီကပဋိပတ္တိယာ ပဋိသောတံ ဂစ္ဆတီတိ ပဋိသောတဂါမီ။ ဌိတတ္တောတိ ဌိတသဘာဝေါ။ တိဏ္ဏောတိ ဩဃံ တရိတွာ ဌိတော။ ပါရင်္ဂတောတိ ပရတီရံ ဂတော။ ထလေ တိဋ္ဌတီတိ နိဗ္ဗာနထလေ တိဋ္ဌတိ။ ဗြာဟ္မဏောတိ သေဋ္ဌော နိဒ္ဒေါသော။ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ လောကေ။ ကာမေ စ ပဋိသေဝတီတိ ကိလေသကာမေဟိ ဝတ္ထုကာမေ ပဋိသေဝတိ။ ပါပဉ္စ ကမ္မံ ကရောတီတိ ပါပဉ္စ ပါဏာတိပါတာဒိကမ္မံ ကရောတိ။ ပါပဉ္စ ကမ္မံ န ကရောတီတိ ပဉ္စဝေရကမ္မံ န ကရောတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, ဌိတတ္တောတိ အယံ အနာဂါမီ ပုဂ္ဂလော တသ္မာ လောကာ ပုန ပဋိသန္ဓိဝသေန အနာဂမနတော ဌိတတ္တော နာမ။
တဏှာဓိပန္နာတိ တဏှာယ အဓိပန္နာ အဇ္ဈောတ္ထဋာ, တဏှံ ဝါ အဓိပန္နာ အဇ္ဈောဂါဠှာ။ ပရိပုဏ္ဏသေခေါတိ သိက္ခာပါရိပူရိယာ ဌိတော။ အပရိဟာနဓမ္မောတိ အပရိဟီနသဘာဝေါ။ စေတောဝသိပ္ပတ္တောတိ စိတ္တဝသီဘာဝံ ပတ္တော။ ဧဝရူပေါ ခီဏာသဝေါ ဟောတိ, ဣဓ ပန အနာဂါမီ ကထိတော။ သမာဟိတိန္ဒြိယောတိ သမာဟိတဆဠိန္ဒြိယော။ ပရောပရာတိ ပရောဝရာ ဥတ္တမလာမကာ, ကုသလာကုသလာတိ အတ္ထော။ သမေစ္စာတိ ဉာဏေန သမာဂန္တွာ။ ဝိဓူပိတာတိ ဝိဒ္ဓံသိတာ ဈာပိတာ ဝါ။ ဝုသိတဗြဟ္မစရိယောတိ မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယံ ဝသိတွာ ဌိတော။ လောကန္တဂူတိ တိဝိဓဿာပိ လောကဿ အန္တံ ဂတော။ ပါရဂတောတိ ဆဟာကာရေဟိ ပါရဂတော။ ဣဓ ခီဏာသဝေါဝ ကထိတော။ ဣတိ သုတ္တေပိ ဂါထာသုပိ ဝဋ္ဋဝိဝဋ္ဋမေဝ ကထိတံ။
၆။ အပ္ပဿုတသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၆။ ဆဋ္ဌေ အနုပပန္နောတိ အနုပါဂတော။ သုတ္တန္တိအာဒီသု ဥဘတောဝိဘင်္ဂနိဒ္ဒေသခန္ဓကပရိဝါရသုတ္တနိပါတမင်္ဂလသုတ္တရတနသုတ္တ- နာဠကသုတ္တတုဝဋကသုတ္တာနိ, အညမ္ပိ စ သုတ္တနာမကံ တထာဂတဝစနံ သုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သဗ္ဗမ္ပိ သဂါထကံ သုတ္တံ ဂေယျန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ, ဝိသေသေန သံယုတ္တကေ သကလောပိ သဂါထာဝဂ္ဂေါ။ သကလမ္ပိ အဘိဓမ္မပိဋကံ, နိဂ္ဂါထကသုတ္တံ, ယဉ္စ အညမ္ပိ အဋ္ဌဟိ အင်္ဂေဟိ အသင်္ဂဟိတံ ဗုဒ္ဓဝစနံ, တံ ဝေယျာကရဏန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဓမ္မပဒ-ထေရဂါထာ-ထေရိဂါထာ သုတ္တနိပါတေ နောသုတ္တနာမိကာ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၅၂။)သုဒ္ဓိကဂါထာ စ ဂါထာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သောမနဿဉာဏမယိကဂါထာပဋိသံယုတ္တာ ဒွေအသီတိ သုတ္တန္တာ ဥဒါနန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ‘‘ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ’’တိအာဒိနယပ္ပဝတ္တာ ဒသုတ္တရသတသုတ္တန္တာ ဣတိဝုတ္တကန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အပဏ္ဏကဇာတကာဒီနိ ပညာသာဓိကာနိ ပဉ္စ ဇာတကသတာနိ ဇာတကန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ‘‘စတ္တာရောမေ, ဘိက္ခဝေ, အစ္ဆရိယာ အဗ္ဘုတာ ဓမ္မာ အာနန္ဒေ’’တိအာဒိနယပ္ပဝတ္တာ သဗ္ဗေပိ အစ္ဆရိယအဗ္ဘုတဓမ္မပဋိသံယုတ္တာ သုတ္တန္တာ အဗ္ဘုတဓမ္မန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ စူဠဝေဒလ္လမဟာဝေဒလ္လသမ္မာဒိဋ္ဌိသက္ကပဉှသင်္ခါရဘာဇနိယမဟာပုဏ္ဏမသုတ္တာဒယော သဗ္ဗေပိ ဝေဒဉ္စ တုဋ္ဌိဉ္စ လဒ္ဓါ လဒ္ဓါ ပုစ္ဆိတာ သုတ္တန္တာ ဝေဒလ္လန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ န အတ္ထမညာယ န ဓမ္မမညာယာတိ အဋ္ဌကထဉ္စ ပါဠိဉ္စ အဇာနိတွာ။ ဓမ္မာနုဓမ္မပ္ပဋိပန္နောတိ နဝလောကုတ္တရဓမ္မဿ အနုရူပဓမ္မံ သဟသီလံ ပုဗ္ဗဘာဂပဋိပဒံ န ပဋိပန္နော ဟောတိ။ ဣမိနာ ဥပါယေန သဗ္ဗဝါရေသု အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပဌမဝါရေ ပနေတ္ထ အပ္ပဿုတဒုဿီလော ကထိတော, ဒုတိယေ အပ္ပဿုတခီဏာသဝေါ, တတိယေ ဗဟုဿုတဒုဿီလော, စတုတ္ထေ ဗဟုဿုတခီဏာသဝေါ။
သီလေသု အသမာဟိတောတိ သီလေသု အပရိပူရကာရီ။ သီလတော စ သုတေန စာတိ သီလဘာဂေန စ သုတဘာဂေန စ ‘‘အယံ ဒုဿီလော အပ္ပဿုတော’’တိ ဧဝံ တံ ဂရဟန္တီတိ အတ္ထော။ တဿ သမ္ပဇ္ဇတေ သုတန္တိ တဿ ပုဂ္ဂလဿ ယသ္မာ တေန သုတေန သုတကိစ္စံ ကတံ, တသ္မာ တဿ သုတံ သမ္ပဇ္ဇတိ နာမ။ နာဿ သမ္ပဇ္ဇတေတိ သုတကိစ္စဿ အကတတ္တာ န သမ္ပဇ္ဇတိ။ ဓမ္မဓရန္တိ သုတဓမ္မာနံ အာဓာရဘူတံ။ သပ္ပညန္တိ သုပညံ။ နေက္ခံ ဇမ္ဗောနဒဿေဝါတိ ဇမ္ဗုနဒံ ဝုစ္စတိ ဇာတိသုဝဏ္ဏံ, တဿ ဇမ္ဗုနဒဿ နေက္ခံ ဝိယ, ပဉ္စသုဝဏ္ဏပရိမာဏံ သုဝဏ္ဏဃဋိကံ ဝိယာတိ အတ္ထော။
၇။ သောဘနသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၇။ သတ္တမေ ဝိယတ္တာတိ ပညာဝေယျတ္တိယေန သမန္နာဂတာ။ ဝိနီတာတိ ဝိနယံ ဥပေတာ သုဝိနီတာ။ ဝိသာရဒါတိ ဝေသာရဇ္ဇေန သောမနဿသဟဂတေန ဉာဏေန သမန္နာဂတာ။ ဓမ္မဓရာတိ သုတဓမ္မာနံ အာဓာရဘူတာ။ ဘိက္ခု စ သီလသမ္ပန္နောတိ ဂါထာယ ကိဉ္စာပိ ဧကေကဿေဝ ဧကေကော ဂုဏော ကထိတော, သဗ္ဗေသံ ပန သဗ္ဗေပိ ဝဋ္ဋန္တီတိ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၅၃။)၈။ ဝေသာရဇ္ဇသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၈။ အဋ္ဌမေ ဝေသာရဇ္ဇာနီတိ ဧတ္ထ သာရဇ္ဇပဋိပက္ခော ဝေသာရဇ္ဇံ, စတူသု ဌာနေသု သာရဇ္ဇာဘာဝံ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ ဥပ္ပန္နသောမနဿမယဉာဏဿေတံ နာမံ။ အာသဘံ ဌာနန္တိ သေဋ္ဌဋ္ဌာနံ ဥတ္တမဋ္ဌာနံ။ အာသဘာ ဝါ ပုဗ္ဗဗုဒ္ဓါ, တေသံ ဌာနန္တိ အတ္ထော။ အပိစ ဂဝသတဇေဋ္ဌကော ဥသဘော, ဂဝသဟဿဇေဋ္ဌကော ဝသဘော။ ဝဇသတဇေဋ္ဌကော ဝါ ဥသဘော, ဝဇသဟဿဇေဋ္ဌကော ဝသဘော, သဗ္ဗဂဝသေဋ္ဌော သဗ္ဗပရိဿယသဟော သေတော ပါသာဒိကော မဟာဘာရဝဟော အသနိသတသဒ္ဒေဟိပိ အသမ္ပကမ္ပိယော နိသဘော, သော ဣဓ ဥသဘောတိ အဓိပ္ပေတော။ ဣဒမ္ပိ ဟိ တဿ ပရိယာယဝစနံ။ ဥသဘဿ ဣဒန္တိ အာသဘံ။ ဌာနန္တိ စတူဟိ ပါဒေဟိ ပထဝိံ ဥပ္ပီဠေတွာ ဝဝတ္ထာနံ။ ဣဒံ ပန အာသဘံ ဝိယာတိ အာသဘံ။ ယထေဝ ဟိ နိသဘသင်္ခါတော ဥသဘော စတူဟိ ပါဒေဟိ ပထဝိံ ဥပ္ပီဠေတွာ အစလဋ္ဌာနေန တိဋ္ဌတိ, ဧဝံ တထာဂတောပိ စတူဟိ ဝေသာရဇ္ဇပါဒေဟိ အဋ္ဌပရိသပထဝိံ ဥပ္ပီဠေတွာ သဒေဝကေ လောကေ ကေနစိ ပစ္စတ္ထိကေန ပစ္စာမိတ္တေန အကမ္ပိယော အစလဋ္ဌာနေန တိဋ္ဌတိ။ ဧဝံ တိဋ္ဌမာနောဝ တံ အာသဘံ ဌာနံ ပဋိဇာနာတိ ဥပဂစ္ဆတိ န ပစ္စက္ခာတိ, အတ္တနိ အာရောပေတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အာသဘံ ဌာနံ ပဋိဇာနာတီ’’တိ။
ပရိသာသူတိ အဋ္ဌသု ပရိသာသု။ သီဟနာဒံ နဒတီတိ သေဋ္ဌနာဒံ အဘီတနာဒံ နဒတိ, သီဟနာဒသဒိသံ ဝါ နာဒံ နဒတိ။ အယမတ္ထော သီဟနာဒသုတ္တေန ဒဿေတဗ္ဗော။ ယထာ ဝါ သီဟော သဟနတော စ ဟနနတော စ သီဟောတိ ဝုစ္စတိ, ဧဝံ တထာဂတော လောကဓမ္မာနံ သဟနတော ပရပ္ပဝါဒါနဉ္စ ဟနနတော သီဟောတိ ဝုစ္စတိ။ ဧဝံ ဝုတ္တဿ သီဟဿ နာဒံ သီဟနာဒံ။ တတ္ထ ယထာ သီဟော သီဟဗလေန သမန္နာဂတော သဗ္ဗတ္ထ ဝိသာရဒေါ ဝိဂတလောမဟံသော သီဟနာဒံ နဒတိ, ဧဝံ တထာဂတသီဟောပိ တထာဂတဗလေဟိ သမန္နာဂတော အဋ္ဌသု ပရိသာသု ဝိသာရဒေါ ဝိဂတလောမဟံသော ‘‘ဣတိ ရူပ’’န္တိအာဒိနာ နယေန နာနာဝိဓဒေသနာဝိလာသသမ္ပန္နံ သီဟနာဒံ နဒတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ပရိသာသု သီဟနာဒံ နဒတီ’’တိ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၅၄။)ဗြဟ္မစက္ကံ ပဝတ္တေတီတိ ဧတ္ထ ဗြဟ္မန္တိ သေဋ္ဌံ ဥတ္တမံ ဝိသုဒ္ဓံ။ စက္ကသဒ္ဒေါ ပနာယံ –
‘‘သမ္ပတ္တိယံ လက္ခဏေ စ, ရထင်္ဂေ ဣရိယာပထေ၊
ဒါနေ ရတနဓမ္မူရ-စက္ကာဒီသု စ ဒိဿတိ၊
ဓမ္မစက္ကေ ဣဓ မတော, တဉ္စ ဒွေဓာ ဝိဘာဝယေ’’။
‘‘စတ္တာရိမာနိ, ဘိက္ခဝေ, စက္ကာနိ, ယေဟိ သမန္နာဂတာနံ ဒေဝမနုဿာန’’န္တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၄။၃၁) ဟိ အယံ သမ္ပတ္တိယံ ဒိဿတိ။ ‘‘ပါဒတလေသု စက္ကာနိ ဇာတာနီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၅) ဧတ္ထ လက္ခဏေ။ ‘‘စက္ကံဝ ဝဟတော ပဒ’’န္တိ (ဓ။ ပ။ ၁) ဧတ္ထ ရထင်္ဂေ။ ‘‘စတုစက္ကံ နဝဒွါရ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၁။၂၉) ဧတ္ထ ဣရိယာပထေ။ ‘‘ဒဒံ ဘုဉ္ဇ မာ စ ပမာဒေါ, စက္ကံ ဝတ္တယ သဗ္ဗပါဏိန’’န္တိ (ဇာ။ ၁။၇။၁၄၉) ဧတ္ထ ဒါနေ။ ‘‘ဒိဗ္ဗံ စက္ကရတနံ ပါတုရဟောသီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၂၄၃၊ မ။ နိ။ ၃။၂၅၆) ဧတ္ထ ရတနစက္ကေ။ ‘‘မယာ ပဝတ္တိတံ စက္က’’န္တိ (သု။ နိ။ ၅၆၂) ဧတ္ထ ဓမ္မစက္ကေ။ ‘‘ဣစ္ဆာဟတဿ ပေါသဿ, စက္ကံ ဘမတိ မတ္ထကေ’’တိ (ဇာ။ ၁။၁။၁၀၄၊ ၁။၅။၁၀၃) ဧတ္ထ ဥရစက္ကေ။ ‘‘ခုရပရိယန္တေန စေပိ စက္ကေနာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၁၆၆) ဧတ္ထ ပဟရဏစက္ကေ။ ‘‘အသနိဝိစက္က’’န္တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၆၁၊ သံ။ နိ။ ၂။၁၆၂) ဧတ္ထ အသနိမဏ္ဍလေ။ ဣဓ ပနာယံ ဓမ္မစက္ကေ မတော။
တံ ပနေတံ ဓမ္မစက္ကံ ဒုဝိဓံ ဟောတိ ပဋိဝေဓဉာဏဉ္စ ဒေသနာဉာဏဉ္စ။ တတ္ထ ပညာပဘာဝိတံ အတ္တနော အရိယဖလာဝဟံ ပဋိဝေဓဉာဏံ, ကရုဏာပဘာဝိတံ သာဝကာနံ အရိယဖလာဝဟံ ဒေသနာဉာဏံ။ တတ္ထ ပဋိဝေဓဉာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ ဥပ္ပန္နန္တိ ဒုဝိဓံ။ တဉှိ အဘိနိက္ခမနတော ယာဝ အရဟတ္တမဂ္ဂါ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ, ဖလက္ခဏေ ဥပ္ပန္နံ နာမ။ တုသိတဘဝနတော ဝါ ယာဝ မဟာဗောဓိပလ္လင်္ကေ အရဟတ္တမဂ္ဂါ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ, ဖလက္ခဏေ ဥပ္ပန္နံ နာမ။ ဒီပင်္ကရတော ပဋ္ဌာယ ဝါ ယာဝ ဗောဓိပလ္လင်္ကေ အရဟတ္တမဂ္ဂါ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ, ဖလက္ခဏေ ဥပ္ပန္နံ နာမ။ ဒေသနာဉာဏမ္ပိ ပဝတ္တမာနံ ပဝတ္တန္တိ ဒုဝိဓံ။ တဉှိ ယာဝ အညာသိကောဏ္ဍညဿ သောတာပတ္တိမဂ္ဂါ ပဝတ္တမာနံ, ဖလက္ခဏေ ပဝတ္တံ နာမ။ တေသု ပဋိဝေဓဉာဏံ လောကုတ္တရံ, ဒေသနာဉာဏံ လောကိယံ။ ဥဘယမ္ပိ ပနေတံ အညေဟိ အသာဓာရဏံ, ဗုဒ္ဓါနံယေဝ ဩရသဉာဏံ။
သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ တေ ပဋိဇာနတောတိ ‘‘အဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ, သဗ္ဗေ ဓမ္မာ မယာ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ’’တိ ဧဝံ ပဋိဇာနတော တဝ။ အနဘိသမ္ဗုဒ္ဓါတိ ဣမေ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၅၅။)နာမ ဓမ္မာ တယာ အနဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ။ တတြ ဝတာတိ တေသု ‘‘အနဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ’’တိ ဧဝံ ဒဿိတဓမ္မေသု။ သဟဓမ္မေနာတိ သဟေတုနာ သကာရဏေန ဝစနေန။ နိမိတ္တမေတန္တိ ဧတ္ထ ပုဂ္ဂလောပိ ဓမ္မောပိ နိမိတ္တန္တိ အဓိပ္ပေတော။ တံ ပုဂ္ဂလံ န ပဿာမိ, ယော မံ ပဋိစောဒေဿတိ။ တံ ဓမ္မံ န ပဿာမိ, ယံ ဒဿေတွာ ‘‘အယံ နာမ ဓမ္မော တယာ အနဘိသမ္ဗုဒ္ဓေါ’’တိ မံ ပဋိစောဒေဿတီတိ အယမေတ္ထ အတ္ထော။ ခေမပ္ပတ္တောတိ ခေမံ ပတ္တော။ သေသပဒဒွယံ ဣမဿေဝ ဝေဝစနံ။ သဗ္ဗမ္ပေတံ ဝေသာရဇ္ဇဉာဏမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဒသဗလဿ ဟိ ‘‘အယံ နာမ ဓမ္မော တယာ အနဘိသမ္ဗုဒ္ဓေါ’’တိ စောဒကံ ပုဂ္ဂလံ ဝါ စောဒနာကာရဏံ အနဘိသမ္ဗုဒ္ဓဓမ္မံ ဝါ အပဿတော ‘‘သဘာဝဗုဒ္ဓေါယေဝ ဝတ သမာနော အဟံ ဗုဒ္ဓေါသ္မီတိ ဝဒါမီ’’တိ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ ဗလဝတရံ သောမနဿံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, တေန သမ္ပယုတ္တံ ဉာဏံ ဝေသာရဇ္ဇံ နာမ။ တံ သန္ဓာယ ‘‘ခေမပ္ပတ္တော’’တိအာဒိမာဟ။ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။
အန္တရာယိကာ ဓမ္မာတိ ဧတ္ထ ပန အန္တရာယံ ကရောန္တီတိ အန္တရာယိကာ။ တေ အတ္ထတော သဉ္စိစ္စ ဝီတိက္ကန္တာ သတ္တ အာပတ္တိက္ခန္ဓာ။ သဉ္စိစ္စ ဝီတိက္ကန္တံ ဟိ အန္တမသော ဒုက္ကဋဒုဗ္ဘာသိတမ္ပိ မဂ္ဂဖလာနံ အန္တရာယံ ကရောတိ။ ဣဓ ပန မေထုနဓမ္မော အဓိပ္ပေတော။ မေထုနံ သေဝတော ဟိ ယဿ ကဿစိ နိဿံသယမေဝ မဂ္ဂဖလာနံ အန္တရာယော ဟောတိ။
ယဿ ခေါ ပန တေ အတ္ထာယာတိ ရာဂက္ခယာဒီသု ယဿ အတ္ထာယ။ ဓမ္မော ဒေသိတောတိ အသုဘဘာဝနာဒိဓမ္မော ကထိတော။ တတြ ဝတ မန္တိ တသ္မိံ အနိယျာနိကဓမ္မေ မံ။ သေသံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
ဝါဒပထာတိ ဝါဒါယေဝ။ ပုထူတိ ဗဟူ။ သိတာတိ ဥပနိဗဒ္ဓါ အဘိသင်္ခတာ။ အထ ဝါ ပုထုဿိတာတိ ပုထုဘာဝံ သိတာ ဥပဂတာ, ပုထူဟိ ဝါ သိတာတိပိ ပုထုဿိတာ။ ယံ နိဿိတာတိ ဧတရဟိပိ ယံ ဝါဒပထံ နိဿိတာ။ န တေ ဘဝန္တီတိ တေ ဝါဒပထာ န ဘဝန္တိ ဘိဇ္ဇန္တိ ဝိနဿန္တိ။ ဓမ္မစက္ကန္တိ ဒေသနာဉာဏဿပိ ပဋိဝေဓဉာဏဿပိ ဧတံ နာမံ။ တေသု ဒေသနာဉာဏံ လောကိယံ, ပဋိဝေဓဉာဏံ လောကုတ္တရံ။ ကေဝလီတိ သကလဂုဏသမန္နာဂတော။ တာဒိသန္တိ တထာဝိဓံ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၅၆။)၉။ တဏှုပ္ပါဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၉။ နဝမေ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဧတေသူတိ ဥပ္ပါဒါ။ ကာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ? တဏှာ။ တဏှာယ ဥပ္ပါဒါ တဏှုပ္ပါဒါ, တဏှာဝတ္ထူနိ တဏှာကာရဏာနီတိ အတ္ထော။ စီဝရဟေတူတိ ‘‘ကတ္ထ မနာပံ စီဝရံ လဘိဿာမီ’’တိ စီဝရကာရဏာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဣတိဘဝါဘဝဟေတူတိ ဧတ္ထ ဣတီတိ နိဒဿနတ္ထေ နိပါတော။ ယထာ စီဝရာဒိဟေတု, ဧဝံ ဘဝါဘဝဟေတုပီတိ အတ္ထော။ ဘဝါဘဝေါတိ စေတ္ထ ပဏီတတရာနိ သပ္ပိနဝနီတာဒီနိ အဓိပ္ပေတာနိ။ သမ္ပတ္တိဘဝေသု ပဏီတတရပဏီတတမဘဝေါတိပိ ဝဒန္တိယေဝ။
တဏှာဒုတိယောတိ အယဉှိ သတ္တော အနမတဂ္ဂေ သံသာရဝဋ္ဋေ သံသရန္တော န ဧကကောဝ သံသရတိ, တဏှံ ပန ဒုတိယိကံ လဘန္တောဝ သံသရတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘တဏှာဒုတိယော’’တိ။ ဣတ္ထဘာဝညထာဘာဝန္တိ ဧတ္ထ ဣတ္ထဘာဝေါ နာမ အယံ အတ္တဘာဝေါ, အညထာဘာဝေါ နာမ အနာဂတတ္တဘာဝေါ။ ဧဝရူပေါ ဝါ အညောပိ အတ္တဘာဝေါ ဣတ္ထဘာဝေါ နာမ, န ဧဝရူပေါ အညထာဘာဝေါ နာမ။ တံ ဣတ္ထဘာဝညထာဘာဝံ။ သံသာရန္တိ ခန္ဓဓာတုအာယတနာနံ ပဋိပါဋိံ။ နာတိဝတ္တတီတိ နာတိက္ကမတိ။ ဧဝမာဒီနဝံ ဉတွာတိ ဧဝံ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နေသု ခန္ဓေသု အာဒီနဝံ ဇာနိတွာ။ တဏှံ ဒုက္ခဿ သမ္ဘဝန္တိ တဏှံ စ ‘‘အယံ ဝဋ္ဋဒုက္ခသမ္ဘူတော သဘာဝေါ ကာရဏ’’န္တိ ဧဝံ ဇာနိတွာ။ ဧတ္တာဝတာ ဣမဿ ဘိက္ခုနော ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ အရဟတ္တံ ပတ္တဘာဝေါ ဒဿိတော။ ဣဒါနိ တံ ခီဏာသဝံ ထောမေန္တော ဝီတတဏှောတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အနာဒါနောတိ နိဂ္ဂဟဏော။ သတော ဘိက္ခု ပရိဗ္ဗဇေတိ သတိသမ္ပဇညေ ဝေပုလ္လပ္ပတ္တော ခီဏာသဝေါ ဘိက္ခု သတော သမ္ပဇာနော စရေယျ ဝိဟရေယျာတိ အတ္ထော။ ဣတိ သုတ္တန္တေ ဝဋ္ဋံ ကထေတွာ ဂါထာသု ဝဋ္ဋဝိဝဋ္ဋံ ကထိတန္တိ။
၁၀။ ယောဂသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၀။ ဒသမေ ဝဋ္ဋသ္မိံ ယောဇေန္တီတိ ယောဂါ။ ကာမယောဂေါတိအာဒီသု ပဉ္စကာမဂုဏိကော ရာဂေါ ကာမယောဂေါ။ ရူပါရူပဘဝေသု ဆန္ဒရာဂေါ ဘဝယောဂေါ, တထာ ဈာနနိကန္တိ။ သဿတဒိဋ္ဌိသဟဂတော စ ရာဂေါ ဒွါသဋ္ဌိ ဒိဋ္ဌိယော စ ဒိဋ္ဌိယောဂေါ။ စတူသု သစ္စေသု အညာဏံ အဝိဇ္ဇာယောဂေါ။ ကာမေသု ဝါ ယောဇေတီတိ ကာမယောဂေါ။ ဘဝေသု
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၅၇။)ယောဇေတီတိ ဘဝယောဂေါ။ ဒိဋ္ဌီသု ယောဇေတီတိ ဒိဋ္ဌိယောဂေါ။ အဝိဇ္ဇာယ ယောဇေတီတိ အဝိဇ္ဇာယောဂေါတိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တဓမ္မာနံယေဝေတံ အဓိဝစနံ။
ဣဒါနိ တေ ဝိတ္ထာရေတွာ ဒဿေန္တော ကတမော စ, ဘိက္ခဝေတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သမုဒယန္တိ ဥပ္ပတ္တိံ။ အတ္ထင်္ဂမန္တိ ဘေဒံ။ အဿာဒန္တိ မဓုရဘာဝံ။ အာဒီနဝန္တိ အမဓုရဘာဝံ ဒေါသံ။ နိဿရဏန္တိ နိဿဋဘာဝံ။ ကာမေသူတိ ဝတ္ထုကာမေသု။ ကာမရာဂေါတိ ကာမေ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပန္နရာဂေါ။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။ အနုသေတီတိ နိဗ္ဗတ္တတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, ကာမယောဂေါတိ, ဘိက္ခဝေ, ဣဒံ ကာမေသု ယောဇနကာရဏံ ဗန္ဓနကာရဏံ ဝုစ္စတီတိ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။
ဖဿာယတနာနန္တိ စက္ခာဒီနံ စက္ခုသမ္ဖဿာဒိကာရဏာနံ။ အဝိဇ္ဇာ အညာဏန္တိ ဉာဏပဋိပက္ခဘာဝေန အညာဏသင်္ခါတာ အဝိဇ္ဇာ။ ဣတိ ကာမယောဂေါတိ ဧတ္ထ ဣတိ သဒ္ဒေါ စတူဟိပိ ယောဂေဟိ သဒ္ဓိံ ယောဇေတဗ္ဗော ‘‘ဧဝံ ကာမယောဂေါ, ဧဝံ ဘဝယောဂေါ’’တိ။ သံယုတ္တောတိ ပရိဝါရိတော။ ပါပကေဟီတိ လာမကေဟိ။ အကုသလေဟီတိ အကောသလ္လသမ္ဘူတေဟိ။ သံကိလေသိကေဟီတိ သံကိလေသနကေဟိ, ပသန္နဿ စိတ္တဿ ပသန္နဘာဝဒူသကေဟီတိ အတ္ထော။ ပေါနောဗ္ဘဝိကေဟီတိ ပုနဗ္ဘဝနိဗ္ဗတ္တကေဟိ။ သဒရေဟီတိ သဒရထေဟိ။ ဒုက္ခဝိပါကေဟီတိ ဝိပါကကာလေ ဒုက္ခုပ္ပါဒကေဟိ။ အာယတိံ ဇာတိဇရာမရဏိကေဟီတိ အနာဂတေ ပုနပ္ပုနံ ဇာတိဇရာမရဏနိဗ္ဗတ္တကေဟိ။ တသ္မာ အယောဂက္ခေမီတိ ဝုစ္စတီတိ ယသ္မာ အပ္ပဟီနယောဂေါ ပုဂ္ဂလော ဧတေဟိ ဓမ္မေဟိ သမ္ပယုတ္တော ဟောတိ, တသ္မာ စတူဟိ ယောဂေဟိ ခေမံ နိဗ္ဗာနံ အနဓိဂတတ္တာ န ယောဂက္ခေမီတိ ဝုစ္စတိ။
ဝိသံယောဂေါတိ ဝိသံယောဇနကာရဏာနိ။ ကာမယောဂဝိသံယောဂေါတိ ကာမယောဂတော ဝိသံယောဇနကာရဏံ။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။ တတ္ထ အသုဘဇ္ဈာနံ ကာမယောဂဝိသံယောဂေါ, တံ ပါဒကံ ကတွာ အဓိဂတော အနာဂါမိမဂ္ဂေါ ဧကန္တေနေဝ ကာမယောဂဝိသံယောဂေါ နာမ။ အရဟတ္တမဂ္ဂေါ ဘဝယောဂဝိသံယောဂေါ နာမ, သောတာပတ္တိမဂ္ဂေါ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၅၈။)ဒိဋ္ဌိယောဂဝိသံယောဂေါ နာမ, အရဟတ္တမဂ္ဂေါ အဝိဇ္ဇာယောဂဝိသံယောဂေါ နာမ။ ဣဒါနိ တေ ဝိတ္ထာရဝသေန ဒဿေန္တော ကတမော စ, ဘိက္ခဝေတိအာဒိမာဟ။ တဿတ္ထော ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။
ဘဝယောဂေန စူဘယန္တိ ဘဝယောဂေန စ သံယုတ္တာ, ကိဉ္စိ ဘိယျော ဥဘယေနာပိ သမ္ပယုတ္တာ, ယေန ကေနစိ ယောဂေန သမန္နာဂတာတိ အတ္ထော။ ပုရက္ခတာတိ ပုရတော ကတာ, ပရိဝါရိတာ ဝါ။ ကာမေ ပရိညာယာတိ ဒုဝိဓေပိ ကာမေ ပရိဇာနိတွာ။ ဘဝယောဂဉ္စ သဗ္ဗသောတိ ဘဝယောဂဉ္စ သဗ္ဗမေဝ ပရိဇာနိတွာ။ သမူဟစ္စာတိ သမူဟနိတွာ။ ဝိရာဇယန္တိ ဝိရာဇေန္တော, ဝိရာဇေတွာ ဝါ။ ‘‘ဝိရာဇေန္တော’’တိ ဟိ ဝုတ္တေ မဂ္ဂေါ ကထိတော ဟောတိ, ‘‘ဝိရာဇေတွာ’’တိ ဝုတ္တေ ဖလံ။ မုနီတိ ခီဏာသဝမုနိ။ ဣတိ ဣမသ္မိံ သုတ္တေပိ ဂါထာသုပိ ဝဋ္ဋဝိဝဋ္ဋမေဝ ကထိတန္တိ။
ဘဏ္ဍဂါမဝဂ္ဂေါ ပဌမော။
၂။ စရဝဂ္ဂေါ
၁။ စရသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၁။ ဒုတိယဿ ပဌမေ အဓိဝါသေတီတိ စိတ္တံ အဓိရောပေတွာ ဝါသေတိ။ နပ္ပဇဟတီတိ န ပရိစ္စဇတိ။ န ဝိနောဒေတီတိ န နီဟရတိ။ န ဗျန္တီကရောတီတိ န ဝိဂတန္တံ ပရိစ္ဆိန္နပရိဝဋုမံ ကရောတိ။ န အနဘာဝံ ဂမေတီတိ န အနုအဘာဝံ အဝဍ္ဎိံ ဝိနာသံ ဂမေတိ။ စရမ္ပီတိ စရန္တောပိ။ အနာတာပီတိ နိဗ္ဗီရိယော။ အနောတ္တာပီတိ ဥပဝါဒဘယရဟိတော။ သတတန္တိ နိစ္စံ။ သမိတန္တိ နိရန္တရံ။ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ အတ္ထံ ဉတွာ သုက္ကပက္ခေ ဝုတ္တဝိပရိယာယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။
ဂါထာသု ဂေဟနိဿိတန္တိ ကိလေသနိဿိတံ။ မောဟနေယျေသူတိ မောဟဇနကေသု အာရမ္မဏေသု။ အဘဗ္ဗောတိ အဘာဇနဘူတော။ ဖုဋ္ဌုံ သမ္ဗောဓိမုတ္တမန္တိ အရဟတ္တမဂ္ဂသင်္ခါတံ ဥတ္တမဉာဏံ ဖုသိတုံ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၅၉။)၂။ သီလသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၂။ ဒုတိယေ သမ္ပန္နသီလာတိ ပရိပုဏ္ဏသီလာ။ သမ္ပန္နပါတိမောက္ခာတိ ပရိပုဏ္ဏပါတိမောက္ခာ။ ပါတိမောက္ခသံဝရသံဝုတာတိ ပါတိမောက္ခသံဝရသီလေန သံဝုတာ ပိဟိတာ ဥပေတာ ဟုတွာ ဝိဟရထ။ အာစာရဂေါစရသမ္ပန္နာတိ အာစာရေန စ ဂေါစရေန စ သမ္ပန္နာ သမုပါဂတာ ဘဝထ။ အဏုမတ္တေသု ဝဇ္ဇေသူတိ အဏုပ္ပမာဏေသု ဒေါသေသု။ ဘယဒဿာဝိနောတိ တာနိ အဏုမတ္တာနိ ဝဇ္ဇာနိ ဘယတော ဒဿနသီလာ။ သမာဒါယ သိက္ခထ သိက္ခာပဒေသူတိ သဗ္ဗသိက္ခာကောဋ္ဌာသေသု သမာဒါတဗ္ဗံ သမာဒါယ ဂဟေတွာ သိက္ခထ။ ‘‘သမ္ပန္နသီလာနံ…ပေ… သိက္ခာပဒေသူ’’တိ ဧတ္တကေန ဓမ္မက္ခာနေန သိက္ခတ္တယေ သမာဒါပေတွာ စေဝ ပဋိလဒ္ဓဂုဏေသု စ ဝဏ္ဏံ ကထေတွာ ဣဒါနိ ဥတ္တရိ ကာတဗ္ဗံ ဒဿေန္တော ကိမဿာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ကိမဿာတိ ကိံ ဘဝေယျ။
ယတံ စရေတိ ယထာ စရန္တော ယတော ဟောတိ သံယတော, ဧဝံ စရေယျ။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ အစ္ဆေတိ နိသီဒေယျ။ ယတမေနံ ပသာရယေတိ ယံ အင်္ဂပစ္စင်္ဂံ ပသာရေယျ, တံ ယတံ သံယတမေဝ ကတွာ ပသာရေယျ။ ဥဒ္ဓန္တိ ဥပရိ။ တိရိယန္တိ မဇ္ဈံ။ အပါစီနန္တိ အဓော။ ဧတ္တာဝတာ အတီတာ ပစ္စုပ္ပန္နာ အနာဂတာ စ ပဉ္စက္ခန္ဓာ ကထိတာ။ ယာဝတာတိ ပရိစ္ဆေဒဝစနံ။ ဇဂတော ဂတီတိ လောကဿ နိပ္ဖတ္တိ။ သမဝေက္ခိတာ စ ဓမ္မာနံ, ခန္ဓာနံ ဥဒယဗ္ဗယန္တိ ဧတေသံ သဗ္ဗလောကေ အတီတာဒိဘေဒါနံ ပဉ္စက္ခန္ဓဓမ္မာနံ ဥဒယဉ္စ ဝယဉ္စ သမဝေက္ခိတာ။ ‘‘ပဉ္စက္ခန္ဓာနံ ဥဒယံ ပဿန္တော ပဉ္စဝီသတိ လက္ခဏာနိ ပဿတိ, ဝယံ ပဿန္တော ပဉ္စဝီသတိ လက္ခဏာနိ ပဿတီ’’တိ ဝုတ္တေဟိ သမပညာသာယ လက္ခဏေဟိ သမ္မာ အဝေက္ခိတာ ဟောတိ။ စေတောသမထသာမီစိန္တိ စိတ္တသမထဿ အနုစ္ဆဝိကံ ပဋိပဒံ။ သိက္ခမာနန္တိ ပဋိပဇ္ဇမာနံ, ပူရယမာနန္တိ အတ္ထော။ ပဟိတတ္တောတိ ပေသိတတ္တော။ အာဟူတိ ကထယန္တိ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ ဣမသ္မိံ ပန သုတ္တေ သီလံ မိဿကံ ကထေတွာ ဂါထာသု ခီဏာသဝေါ ကထိတော။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၆၀။)၃။ ပဓာနသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၃။ တတိယေ သမ္မပ္ပဓာနာနီတိ သုန္ဒရပဓာနာနိ ဥတ္တမဝီရိယာနိ။ သမ္မပ္ပဓာနာတိ ပရိပုဏ္ဏဝီရိယာ။ မာရဓေယျာဘိဘူတာတိ တေဘူမကဝဋ္ဋသင်္ခါတံ မာရဓေယျံ အဘိဘဝိတွာ သမတိက္ကမိတွာ ဌိတာ။ တေ အသိတာတိ တေ ခီဏာသဝါ အနိဿိတာ နာမ။ ဇာတိမရဏဘယဿာတိ ဇာတိဉ္စ မရဏဉ္စ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇနကဘယဿ, ဇာတိမရဏသင်္ခါတဿေဝ ဝါ ဘယဿ။ ပါရဂူတိ ပါရင်္ဂတာ။ တေ တုသိတာတိ တေ ခီဏာသဝါ တုဋ္ဌာ နာမ။ ဇေတွာ မာရံ သဝါဟိနိန္တိ သသေနကံ မာရံ ဇိနိတွာ ဌိတာ။ တေ အနေဇာတိ တေ ခီဏာသဝါ တဏှာသင်္ခါတာယ ဧဇာယ အနေဇာ နိစ္စလာ နာမ။ နမုစိဗလန္တိ မာရဗလံ။ ဥပါတိဝတ္တာတိ အတိက္ကန္တာ။ တေ သုခိတာတိ တေ ခီဏာသဝါ လောကုတ္တရသုခေန သုခိတာ နာမ။ တေနေဝါဟ –
‘‘သုခိတာ ဝတ အရဟန္တော, တဏှာ နေသံ န ဝိဇ္ဇတိ၊
အသ္မိမာနော သမုစ္ဆိန္နော, မောဟဇာလံ ပဒါလိတ’’န္တိ။ (သံ။ နိ။ ၃။၇၆)၊
၄။ သံဝရသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၄။ စတုတ္ထေ ပဓာနာနီတိ ဝီရိယာနိ။ သံဝရပ္ပဓာနန္တိ စက္ခာဒီနိ သံဝရန္တဿ ဥပ္ပန္နဝီရိယံ။ ပဟာနပ္ပဓာနန္တိ ကာမဝိတက္ကာဒယော ပဇဟန္တဿ ဥပ္ပန္နဝီရိယံ။ ဘာဝနာပ္ပဓာနန္တိ သမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေ ဘာဝေန္တဿ ဥပ္ပန္နဝီရိယံ။ အနုရက္ခဏာပ္ပဓာနန္တိ သမာဓိနိမိတ္တံ အနုရက္ခန္တဿ ဥပ္ပန္နဝီရိယံ။
ဝိဝေကနိဿိတန္တိအာဒီသု ဝိဝေကော, ဝိရာဂေါ, နိရောဓောတိ တီဏိပိ နိဗ္ဗာနဿ နာမာနိ။ နိဗ္ဗာနံ ဟိ ဥပဓိဝိဝေကတ္တာ ဝိဝေကော, တံ အာဂမ္မ ရာဂါဒယော ဝိရဇ္ဇန္တီတိ ဝိရာဂေါ, နိရုဇ္ဈန္တီတိ နိရောဓော။ တသ္မာ ဝိဝေကနိဿိတန္တိအာဒီသု အာရမ္မဏဝသေန ဝါ အဓိဂန္တဗ္ဗဝသေန ဝါ နိဗ္ဗာနနိဿိတန္တိ အတ္ထော။
ဝေါဿဂ္ဂပရိဏာမိန္တိ ဧတ္ထ ဒွေ ဝေါဿဂ္ဂါ – ပရိစ္စာဂဝေါဿဂ္ဂေါ စ ပက္ခန္ဒနဝေါဿဂ္ဂေါ စ။ တတ္ထ ဝိပဿနာ တဒင်္ဂဝသေန ကိလေသေ စ ခန္ဓေ စ ရာဂံ ပရိစ္စဇတီတိ ပရိစ္စာဂဝေါဿဂ္ဂေါ။ မဂ္ဂေါ အာရမ္မဏဝသေန နိဗ္ဗာနံ ပက္ခန္ဒတီတိ ပက္ခန္ဒနဝေါဿဂ္ဂေါ။ တသ္မာ ဝေါဿဂ္ဂပရိဏာမိန္တိ ယထာ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၆၁။)ဘာဝိယမာနော သတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ ဝေါဿဂ္ဂတ္ထာယ ပရိဏမတိ, ဝိပဿနာဘာဝဉ္စ မဂ္ဂဘာဝဉ္စ ပါပုဏာတိ, ဧဝံ တံ ဘာဝေတီတိ အယမေတ္ထ အတ္ထော။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဘဒ္ဒကန္တိ လဒ္ဓကံ။ သမာဓိနိမိတ္တံ ဝုစ္စတိ အဋ္ဌိကသညာဒိဝသေန အဓိဂတော သမာဓိယေဝ။ အနုရက္ခတီတိ သမာဓိပါရိပန္ထိကဓမ္မေ ရာဂဒေါသမောဟေ သောဓေန္တော ရက္ခတိ။ ဧတ္ထ စ အဋ္ဌိကသညာဒိကာ ပဉ္စေဝ သညာ ဝုတ္တာ, ဣမသ္မိံ ပန ဌာနေ ဒသပိ အသုဘာနိ ဝိတ္ထာရေတွာ ကထေတဗ္ဗာနိ။ တေသံ ဝိတ္ထာရော ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၁၀၂ အာဒယော) ဝုတ္တောယေဝ။ ဂါထာယ သံဝရာဒိနိပ္ဖါဒကံ ဝီရိယမေဝ ဝုတ္တံ။ ခယံ ဒုက္ခဿ ပါပုဏေတိ ဒုက္ခက္ခယသင်္ခါတံ အရဟတ္တံ ပါပုဏေယျာတိ။
၅။ ပညတ္တိသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၅။ ပဉ္စမေ အဂ္ဂပညတ္တိယောတိ ဥတ္တမပညတ္တိယော။ အတ္တဘာဝီနန္တိ အတ္တဘာဝဝန္တာနံ။ ယဒိဒံ ရာဟု အသုရိန္ဒောတိ ယော ဧသ ရာဟု အသုရိန္ဒော အယံ အဂ္ဂေါတိ။ ဧတ္ထ ရာဟု ကိရ အသုရိန္ဒော စတ္တာရိ ယောဇနသဟဿာနိ အဋ္ဌ စ ယောဇနသတာနိ ဥစ္စော, ဗာဟန္တရမဿ ဒွါဒသယောဇနသတာနိ, ဟတ္ထတလပါဒတလာနံ ပုထုလတာ တီဏိ ယောဇနသတာနိ။ အင်္ဂုလိပဗ္ဗာနိ ပဏ္ဏာသ ယောဇနာနိ, ဘမုကန္တရံ ပဏ္ဏာသယောဇနံ, နလာဋံ တိယောဇနသတံ, သီသံ နဝယောဇနသတံ။ ကာမဘောဂီနံ ယဒိဒံ ရာဇာ မန္ဓာတာတိ ယော ဧသ ရာဇာ မန္ဓာတာ နာမ, အယံ ဒိဗ္ဗေပိ မာနုသကေပိ ကာမေ ပရိဘုဉ္ဇနကာနံ သတ္တာနံ အဂ္ဂေါ နာမ။ ဧသ ဟိ အသင်္ခေယျာယုကေသု မနုဿေသု နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတက္ခဏေ ဟိရညဝဿံ ဝဿာပေန္တော မာနုသကေ ကာမေ ဒီဃရတ္တံ ပရိဘုဉ္ဇိ။ ဒေဝလောကေ ပန ယာဝ ဆတ္တိံသာယ ဣန္ဒာနံ အာယုပ္ပမာဏံ, တာဝ ပဏီတေ ကာမေ ပရိဘုဉ္ဇီတိ ကာမဘောဂီနံ အဂ္ဂေါ နာမ ဇာတော။ အာဓိပတေယျာနန္တိ အဓိပတိဋ္ဌာနံ ဇေဋ္ဌကဋ္ဌာနံ ကရောန္တာနံ။ တထာဂတော အဂ္ဂမက္ခာယတီတိ လောကိယလောကုတ္တရေဟိ ဂုဏေဟိ တထာဂတော အဂ္ဂေါ သေဋ္ဌော ဥတ္တမော အက္ခာယတိ။
ဣဒ္ဓိယာ ယသသာ ဇလန္တိ ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိသမိဒ္ဓိယာ စ ပရိဝါရသင်္ခါတေန ယသသာ စ ဇလန္တာနံ။ ဥဒ္ဓံ တိရိယံ အပါစီနန္တိ ဥပရိ စ မဇ္ဈေ စ ဟေဋ္ဌာ စ။ ယာဝတာ ဇဂတော ဂတီတိ ယတ္တကာ လောကနိပ္ဖတ္တိ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၆၂။)၆။ သောခုမ္မသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၆။ ဆဋ္ဌေ သောခုမ္မာနီတိ သုခုမလက္ခဏပဋိဝိဇ္ဈနကာနိ ဉာဏာနိ။ ရူပသောခုမ္မေန သမန္နာဂတော ဟောတီတိ ရူပေ သဏှသုခုမလက္ခဏပရိဂ္ဂါဟကေန ဉာဏေန သမန္နာဂတော ဟောတိ။ ပရမေနာတိ ဥတ္တမေန။ တေန စ ရူပသောခုမ္မေနာတိ တေန ယာဝ အနုလောမဘာဝံ ပတ္တေန သုခုမလက္ခဏပရိဂ္ဂါဟကဉာဏေန။ န သမနုပဿတီတိ နတ္ထိဘာဝေနေဝ န ပဿတိ။ န ပတ္ထေတီတိ နတ္ထိဘာဝေနေဝ န ပတ္ထေတိ။ ဝေဒနာသောခုမ္မာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။
ရူပသောခုမ္မတံ ဉတွာတိ ရူပက္ခန္ဓဿ သဏှသုခုမလက္ခဏပရိဂ္ဂါဟကေန ဉာဏေန သုခုမတံ ဇာနိတွာ။ ဝေဒနာနဉ္စ သမ္ဘဝန္တိ ဝေဒနာက္ခန္ဓဿ စ ပဘဝံ ဇာနိတွာ။ သညာ ယတော သမုဒေတီတိ ယသ္မာ ကာရဏာ သညာက္ခန္ဓော သမုဒေတိ နိဗ္ဗတ္တတိ, တဉ္စ ဇာနိတွာ။ အတ္ထံ ဂစ္ဆတိ ယတ္ထ စာတိ ယသ္မိံ ဌာနေ နိရုဇ္ဈတိ, တဉ္စ ဇာနိတွာ။ သင်္ခါရေ ပရတော ဉတွာတိ သင်္ခါရက္ခန္ဓံ အနိစ္စတာယ လုဇ္ဇနဘာဝေန ပရတော ဇာနိတွာ။ ဣမိနာ ဟိ ပဒေန အနိစ္စာနုပဿနာ ကထိတာ။ ဒုက္ခတော နော စ အတ္တတောတိ ဣမိနာ ဒုက္ခာနတ္တာနုပဿနာ။ သန္တောတိ ကိလေသသန္တတာယ သန္တော။ သန္တိပဒေ ရတောတိ နိဗ္ဗာနေ ရတော။ ဣတိ သုတ္တန္တေ စတူသု ဌာနေသု ဝိပဿနာဝ ကထိတာ, ဂါထာသု လောကုတ္တရဓမ္မောပီတိ။
၇။ ပဌမအဂတိသုတ္တဝဏ္ဏနာ
၁၇-၁၉။ သတ္တမေ အဂတိဂမနာနီတိ နဂတိဂမနာနိ။ ဆန္ဒာဂတိံ ဂစ္ဆတီတိ ဆန္ဒေန အဂတိံ ဂစ္ဆတိ, အကတ္တဗ္ဗံ ကရောတိ။ သေသေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဆန္ဒာ ဒေါသာ ဘယာ မောဟာတိ ဆန္ဒေန, ဒေါသေန, ဘယေန, မောဟေန။ အတိဝတ္တတီတိ အတိက္ကမတိ။ အဋ္ဌမံ ဥတ္တာနမေဝ။ နဝမေ တထာဗုဇ္ဈနကာနံ ဝသေန ဒွီဟိပိ နယေဟိ ကထိတံ။
၁၀။ ဘတ္တုဒ္ဒေသကသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၀။ ဒသမေ ဘတ္တုဒ္ဒေသကောတိ သလာကဘတ္တာဒီနံ ဥဒ္ဒေသကော။ ကာမေသု အသံယတာတိ ဝတ္ထုကာမေသု ကိလေသကာမေဟိ အသံယတာ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၆၃။)ပရိသာကသဋော စ ပနေသ ဝုစ္စတီတိ အယဉ္စ ပန သော ဧဝရူပါ ပရိသာကစဝရော နာမ ဝုစ္စတီတိ အတ္ထော။ သမဏေနာတိ ဗုဒ္ဓသမဏေန။ ပရိသာယ မဏ္ဍော စ ပနေသ ဝုစ္စတီတိ အယံ ဧဝရူပါ ပရိသာ ဝိပ္ပသန္နေန ပရိသာမဏ္ဍောတိ ဝုစ္စတီတိ။
စရဝဂ္ဂေါ ဒုတိယော။
၃။ ဥရုဝေလဝဂ္ဂေါ
၁။ ပဌမဥရုဝေလသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၁။ တတိယဿ ပဌမေ ဥရုဝေလာယန္တိ ဧတ္ထ ဥရုဝေလာတိ မဟာဝေလာ, မဟာဝါလိကရာသီတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ ဥရူတိ ဝါလုကာ ဝုစ္စတိ, ဝေလာတိ မရိယာဒါ။ ဝေလာတိက္ကမနဟေတု အာဟဋာ ဥရု ဥရုဝေလာတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အတီတေ ကိရ အနုပ္ပန္နေ ဗုဒ္ဓေ ဒသသဟဿာ ကုလပုတ္တာ တာပသပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ တသ္မိံ ပဒေသေ ဝိဟရန္တာ ဧကဒိဝသံ သန္နိပတိတွာ ကတိကဝတ္တံ အကံသု – ‘‘ကာယကမ္မဝစီကမ္မာနိ နာမ ပရေသမ္ပိ ပါကဋာနိ ဟောန္တိ, မနောကမ္မံ ပန အပါကဋံ။ တသ္မာ ယော ကာမဝိတက္ကံ ဝါ ဗျာပါဒဝိတက္ကံ ဝါ ဝိဟိံသာဝိတက္ကံ ဝါ ဝိတက္ကေတိ, တဿ အညော စောဒကော နာမ နတ္ထိ။ သော အတ္တနာဝ အတ္တာနံ စောဒေတွာ ပတ္တပုဋေန ဝါလုကံ အာဟရိတွာ ဣမသ္မိံ ဌာနေ အာကိရတု, ဣဒမဿ ဒဏ္ဍကမ္မ’’န္တိ။ တတော ပဋ္ဌာယ ယော တာဒိသံ ဝိတက္ကံ ဝိတက္ကေတိ, သော တတ္ထ ပတ္တပုဋေန ဝါလုကံ အာကိရတိ, ဧဝံ တတ္ထ အနုက္ကမေန မဟာဝါလုကရာသိ ဇာတော။ တတော နံ ပစ္ဆိမာ ဇနတာ ပရိက္ခိပိတွာ စေတိယဋ္ဌာနမကာသိ, တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ – ‘‘ဥရုဝေလာတိ မဟာဝေလာ, မဟာဝါလိကရာသီတိ အတ္ထော’’တိ။ တမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ – ‘‘အထ ဝါ ဥရူတိ ဝါလုကာ ဝုစ္စတိ, ဝေလာတိ မရိယာဒါ, ဝေလာတိက္ကမနဟေတု အာဟဋာ ဥရု ဥရုဝေလာတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော’’တိ။
နဇ္ဇာ နေရဉ္ဇရာယ တီရေတိ ဥရုဝေလဂါမံ နိဿာယ နေရဉ္ဇရာနဒီတီရေ ဝိဟရာမီတိ ဒဿေတိ။ အဇပါလနိဂြောဓေတိ အဇပါလကာ တဿ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၆၄။)နိဂြောဓဿ ဆာယာယ နိသီဒန္တိပိ တိဋ္ဌန္တိပိ, တသ္မာ သော အဇပါလနိဂြောဓောတွေဝ သင်္ခံ ဂတော, တဿ ဟေဋ္ဌာတိ အတ္ထော။ ပဌမာဘိသမ္ဗုဒ္ဓေါတိ သမ္ဗုဒ္ဓေါ ဟုတွာ ပဌမမေဝ။ ဥဒပါဒီတိ အယံ ဝိတက္ကော ပဉ္စမေ သတ္တာဟေ ဥဒပါဒိ။ ကသ္မာ ဥဒပါဒီတိ? သဗ္ဗဗုဒ္ဓါနံ အာစိဏ္ဏတ္တာ စေဝ ပုဗ္ဗာသေဝနတာယ စ။ တတ္ထ ပုဗ္ဗာသေဝနာယ ပကာသနတ္ထံ တိတ္တိရဇာတကံ အာဟရိတဗ္ဗံ။ ဟတ္ထိဝါနရတိတ္တိရာ ကိရ ဧကသ္မိံ ပဒေသေ ဝိဟရန္တာ ‘‘ယော အမှာကံ မဟလ္လကော, တသ္မိံ သဂါရဝါ ဝိဟရိဿာမာ’’တိ နိဂြောဓံ ဒဿေတွာ ‘‘ကော နု ခေါ အမှာကံ မဟလ္လကော’’တိ ဝီမံသန္တာ တိတ္တိရဿ မဟလ္လကဘာဝံ ဉတွာ တဿ ဇေဋ္ဌာပစာယနကမ္မံ ကတွာ အညမညံ သမဂ္ဂါ သမ္မောဒမာနာ ဝိဟရိတွာ သဂ္ဂပရာယဏာ အဟေသုံ။ တံ ကာရဏံ ဉတွာ ရုက္ခေ အဓိဝတ္ထာ ဒေဝတာ ဣမံ ဂါထမာဟ –
‘‘ယေ ဝုဍ္ဎမပစာယန္တိ, နရာ ဓမ္မဿ ကောဝိဒါ၊
ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ ပါသံသာ, သမ္ပရာယေ စ သုဂ္ဂတီ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၁။၃၇)၊
ဧဝံ အဟေတုကတိရစ္ဆာနယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တောပိ တထာဂတော သဂါရဝဝါသံ ရောစေသိ, ဣဒါနိ ကသ္မာ န ရောစေဿတီတိ။ အဂါရဝေါတိ အညသ္မိံ ဂါရဝရဟိတော, ကဉ္စိ ဂရုဋ္ဌာနေ အဋ္ဌပေတွာတိ အတ္ထော။ အပ္ပတိဿောတိ ပတိဿယရဟိတော, ကဉ္စိ ဇေဋ္ဌကဋ္ဌာနေ အဋ္ဌပေတွာတိ အတ္ထော။ သမဏံ ဝါ ဗြာဟ္မဏံ ဝါတိ ဧတ္ထ သမိတပါပဗာဟိတပါပါယေဝ သမဏဗြာဟ္မဏာ အဓိပ္ပေတာ။ သက္ကတွာ ဂရုံ ကတွာတိ သက္ကာရဉ္စေဝ ကတွာ ဂရုကာရဉ္စ ဥပဋ္ဌပေတွာ။
သဒေဝကေ လောကေတိအာဒီသု သဒ္ဓိံ ဒေဝေဟိ သဒေဝကေ။ ဒေဝဂ္ဂဟဏေန စေတ္ထ မာရဗြဟ္မေသု ဂဟိတေသုပိ မာရော နာမ ဝသဝတ္တီ သဗ္ဗေသံ ဥပရိ ဝသံ ဝတ္တေတိ, ဗြဟ္မာ နာမ မဟာနုဘာဝေါ, ဧကင်္ဂုလိယာ ဧကသ္မိံ စက္ကဝါဠသဟဿေ အာလောကံ ဖရတိ, ဒွီဟိ ဒွီသု, ဒသဟိ အင်္ဂုလီဟိ ဒသသု စက္ကဝါဠသဟဿေသု အာလောကံ ဖရတိ။ သော ဣမိနာ သီလသမ္ပန္နတရောတိ ဝတ္တုံ မာ လဘန္တူတိ သမာရကေ သဗြဟ္မကေတိ ဝိသုံ ဝုတ္တံ။ တထာ သမဏာ နာမ ဧကနိကာယာဒိဝသေန ဗဟုဿုတာ သီလဝန္တော ပဏ္ဍိတာ, ဗြာဟ္မဏာပိ ဝတ္ထုဝိဇ္ဇာဒိဝသေန ဗဟုဿုတာ ပဏ္ဍိတာ။ တေ ဣမိနာ သမ္ပန္နတရာတိ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၆၅။)ဝတ္တုံ မာ လဘန္တူတိ သဿမဏဗြာဟ္မဏိယာ ပဇာယာတိ ဝုတ္တံ။ သဒေဝမနုဿာယာတိ ဣဒံ ပန နိပ္ပဒေသတော ဒဿနတ္ထံ ဂဟိတမေဝ ဂဟေတွာ ဝုတ္တံ။ အပိစေတ္ထ ပုရိမာနိ တီဏိ ပဒါနိ လောကဝသေန ဝုတ္တာနိ, ပစ္ဆိမာနိ ဒွေ ပဇာဝသေန။ သီလသမ္ပန္နတရန္တိ သီလေန သမ္ပန္နတရံ, အဓိကတရန္တိ အတ္ထော။ ဧတ္ထ စ သီလာဒယော စတ္တာရော ဓမ္မာ လောကိယလောကုတ္တရာ ကထိတာ, ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနံ လောကိယမေဝ။ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏမေဝ ဟေတံ။ ပါတုရဟောသီတိ ‘‘အယံ သတ္ထာ အဝီစိတော ယာဝ ဘဝဂ္ဂါ သီလာဒီဟိ အတ္တနာ အဓိကတရံ အပဿန္တော ‘မယာ ပဋိဝိဒ္ဓနဝလောကုတ္တရဓမ္မမေဝ သက္ကတွာ ဥပနိဿာယ ဝိဟရိဿာမီ’တိ စိန္တေတိ, ကာရဏံ ဘဂဝါ စိန္တေတိ, အတ္ထံ ဝုဍ္ဎိံ ဝိသေသံ စိန္တေတိ, ဂစ္ဆာမိဿ ဥဿာဟံ ဇနေဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ ပုရတော ပါကဋော အဟောသိ, အဘိမုခေ အဋ္ဌာသီတိ အတ္ထော။
ဝိဟံသု ဝိဟရန္တိ စာတိ ဧတ္ထ ယော ဝဒေယျ – ‘‘ဝိဟရန္တီတိ ဝစနတော ပစ္စုပ္ပန္နေပိ ဗဟူ ဗုဒ္ဓါ’’တိ, သော ‘‘ဘဂဝါပိ ဘန္တေ ဧတရဟိ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ’’တိ ဣမိနာ ဝစနေန ပဋိဗာဟိတဗ္ဗော။
‘‘န မေ အာစရိယော အတ္ထိ, သဒိသော မေ န ဝိဇ္ဇတိ၊
သဒေဝကသ္မိံ လောကသ္မိံ, နတ္ထိ မေ ပဋိပုဂ္ဂလော’’တိ။ (မဟာဝ။ ၁၁၊ မ။ နိ။ ၂။၃၄၁) –
အာဒီဟိ စဿ သုတ္တေဟိ အညေသံ ဗုဒ္ဓါနံ အဘာဝေါ ဒီပေတဗ္ဗော။ တသ္မာတိ ယသ္မာ သဗ္ဗေပိ ဗုဒ္ဓါ သဒ္ဓမ္မဂရုနော, တသ္မာ။ မဟတ္တမဘိကင်္ခတာတိ မဟန္တဘာဝံ ပတ္ထယမာနေန။ သရံ ဗုဒ္ဓါန သာသနန္တိ ဗုဒ္ဓါနံ သာသနံ သရန္တေန။
ယတောတိ ယသ္မိံ ကာလေ။ မဟတ္တေန သမန္နာဂတောတိ ရတ္တညုမဟတ္တံ ဝေပုလ္လမဟတ္တံ ဗြဟ္မစရိယမဟတ္တံ လာဘဂ္ဂမဟတ္တန္တိ ဣမိနာ စတုဗ္ဗိဓေန မဟတ္တေန သမန္နာဂတော။ အထ မေ သံဃေပိ ဂါရဝေါတိ အထ မယှံ သံဃေပိ ဂါရဝေါ ဇာတော။ ကိသ္မိံ ပန ကာလေ ဘဂဝတာ သံဃေ ဂါရဝေါ ကတောတိ? မဟာပဇာပတိယာ ဒုဿယုဂဒါနကာလေ။ တဒါ ဟိ ဘဂဝါ အတ္တနော ဥပနီတံ ဒုဿယုဂံ ‘‘သံဃေ, ဂေါတမိ, ဒေဟိ, သံဃေ တေ ဒိန္နေ အဟဉ္စေဝ ပူဇိတော ဘဝိဿာမိ သံဃော စာ’’တိ ဝဒန္တော သံဃေ ဂါရဝံ အကာသိ နာမ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၆၆။)၂။ ဒုတိယဥရုဝေလသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၂။ ဒုတိယေ သမ္ဗဟုလာတိ ဗဟုကာ။ ဗြာဟ္မဏာတိ ဟုဟုက္ကဇာတိကေန ဗြာဟ္မဏေန သဒ္ဓိံ အာဂတာ ဗြာဟ္မဏာ။ ဇိဏ္ဏာတိ ဇရာဇိဏ္ဏာ။ ဝုဍ္ဎာတိ ဝယောဝုဒ္ဓါ။ မဟလ္လကာတိ ဇာတိမဟလ္လကာ။ အဒ္ဓဂတာတိ တယော ဝယေ အဒ္ဓေ အတိက္ကန္တာ။ သုတမေတန္တိ အမှေဟိ သုတံ ဧတံ။ တယိဒံ ဘော, ဂေါတမ, တထေဝါတိ ဘော, ဂေါတမ, ဧတံ အမှေဟိ သုတကာရဏံ တထာ ဧဝ။ တယိဒံ ဘော, ဂေါတမ, န သမ္ပန္နမေဝါတိ တံ ဧတံ အဘိဝါဒနာဒိအကရဏံ အနနုစ္ဆဝိကမေဝ။
အကာလဝါဒီတိအာဒီသု အကာလေ ဝဒတီတိ အကာလဝါဒီ။ အသဘာဝံ ဝဒတီတိ အဘူတဝါဒီ။ အနတ္ထံ ဝဒတိ, နော အတ္ထန္တိ အနတ္ထဝါဒီ။ အဓမ္မံ ဝဒတိ, နော ဓမ္မန္တိ အဓမ္မဝါဒီ။ အဝိနယံ ဝဒတိ, နော ဝိနယန္တိ အဝိနယဝါဒီ။ အနိဓာနဝတိံ ဝါစံ ဘာသိတာတိ န ဟဒယေ နိဓေတဗ္ဗယုတ္တကံ ဝါစံ ဘာသိတာ။ အကာလေနာတိ ကထေတုံ အယုတ္တကာလေန။ အနပဒေသန္တိ အပဒေသရဟိတံ, သာပဒေသံ သကာရဏံ ကတွာ န ကထေတိ။ အပရိယန္တဝတိန္တိ ပရိယန္တရဟိတံ, န ပရိစ္ဆေဒံ ဒဿေတွာ ကထေတိ။ အနတ္ထသံဟိတန္တိ န လောကိယလောကုတ္တရအတ္ထနိဿိတံ ကတွာ ကထေတိ။ ဗာလော ထေရောတွေဝ သင်္ခံ ဂစ္ဆတီတိ အန္ဓဗာလော ထေရောတိ သင်္ခံ ဂစ္ဆတိ။
ကာလဝါဒီတိအာဒီနိ ဝုတ္တပဋိပက္ခဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ပဏ္ဍိတော ထေရောတွေဝ သင်္ခံ ဂစ္ဆတီတိ ပဏ္ဍိစ္စေန သမန္နာဂတတ္တာ ပဏ္ဍိတော, ထိရဘာဝပ္ပတ္တိယာ ထေရောတိ သင်္ခံ ဂစ္ဆတိ။
ဗဟုဿုတော ဟောတီတိ ဗဟုံ အဿ သုတံ ဟောတိ, နဝင်္ဂံ သတ္ထုသာသနံ ပါဠိအနုသန္ဓိပုဗ္ဗာပရဝသေန ဥဂ္ဂဟိတံ ဟောတီတိ အတ္ထော။ သုတဓရောတိ သုတဿ အာဓာရဘူတော။ ယဿ ဟိ ဣတော ဂဟိတံ ဣတော ပလာယတိ, ဆိဒ္ဒဃဋေ ဥဒကံ ဝိယ န တိဋ္ဌတိ, ပရိသမဇ္ဈေ ဧကသုတ္တံ ဝါ ဇာတကံ ဝါ ကထေတုံ ဝါ ဝါစေတုံ ဝါ န သက္ကောတိ, အယံ န သုတဓရော နာမ။ ယဿ ပန ဥဂ္ဂဟိတံ ဗုဒ္ဓဝစနံ ဥဂ္ဂဟိတကာလသဒိသမေဝ ဟောတိ, ဒသပိ ဝီသတိပိ ဝဿာနိ သဇ္ဈာယံ အကရောန္တဿ နေဝ နဿတိ, အယံ သုတဓရော နာမ။ သုတသန္နိစယောတိ သုတဿ သန္နိစယဘူတော။ ယဿ ဟိ သုတံ ဟဒယမဉ္ဇူသာယ သန္နိစိတံ သိလာယ လေခါ ဝိယ သုဝဏ္ဏပတ္တေ ပက္ခိတ္တသီဟဝသာ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၆၇။)ဝိယ စ တိဋ္ဌတိ, အယံ သုတသန္နိစယော နာမ။ ဓာတာတိ ဓာတာ ပဂုဏာ။ ဧကစ္စဿ ဟိ ဥဂ္ဂဟိတဗုဒ္ဓဝစနံ ဓာတံ ပဂုဏံ နိစ္စလိကံ န ဟောတိ, ‘‘အသုကံ သုတ္တံ ဝါ ဇာတကံ ဝါ ကထေဟီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘သဇ္ဈာယိတွာ သံသန္ဒိတွာ သမနုဂ္ဂါဟိတွာ ဇာနိဿာမီ’’တိ ဝဒတိ။ ဧကစ္စဿ ဓာတံ ပဂုဏံ ဘဝင်္ဂသောတသဒိသံ ဟောတိ, ‘‘အသုကံ သုတ္တံ ဝါ ဇာတကံ ဝါ ကထေဟီ’’တိ ဝုတ္တေ ဥဒ္ဓရိတွာ တမေဝ ကထေတိ။ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘ဓာတာ’’တိ။ ဝစသာ ပရိစိတာတိ သုတ္တဒသက-ဝဂ္ဂဒသကပဏ္ဏာသဒသကဝသေန ဝါစာယ သဇ္ဈာယိတာ။ မနသာနုပေက္ခိတာတိ စိတ္တေန အနုပေက္ခိတာ။ ယဿ ဝါစာယ သဇ္ဈာယိတံ ဗုဒ္ဓဝစနံ မနသာ စိန္တေန္တဿ တတ္ထ တတ္ထ ပါကဋံ ဟောတိ, မဟာဒီပံ ဇာလေတွာ ဌိတဿ ရူပဂတံ ဝိယ ပညာယတိ, တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ ဒိဋ္ဌိယာ သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓါတိ အတ္ထတော စ ကာရဏတော စ ပညာယ သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓါ။
အာဘိစေတသိကာနန္တိ အဘိစေတောတိ အဘိက္ကန္တံ ဝိသုဒ္ဓံ စိတ္တံ ဝုစ္စတိ, အဓိစိတ္တံ ဝါ, အဘိစေတသိ ဇာတာနိ အာဘိစေတသိကာနိ, အဘိစေတောသန္နိဿိတာနီတိ ဝါ အာဘိစေတသိကာနိ။ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရာနန္တိ ဒိဋ္ဌဓမ္မေ သုခဝိဟာရာနံ။ ဒိဋ္ဌဓမ္မောတိ ပစ္စက္ခော အတ္တဘာဝေါ ဝုစ္စတိ, တတ္ထ သုခဝိဟာရဘူတာနန္တိ အတ္ထော။ ရူပါဝစရဇ္ဈာနာနမေတံ အဓိဝစနံ။ တာနိ ဟိ အပ္ပေတွာ နိသိန္နာ ဈာယိနော ဣမသ္မိံယေဝ အတ္တဘာဝေ အသံကိလိဋ္ဌနေက္ခမ္မသုခံ ဝိန္ဒန္တိ, တသ္မာ ‘‘ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရာနီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ နိကာမလာဘီတိ နိကာမေန လာဘီ, အတ္တနော ဣစ္ဆာဝသေန လာဘီ, ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတက္ခဏေ သမာပဇ္ဇိတုံ သမတ္ထောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အကိစ္ဆလာဘီတိ သုခေနေဝ ပစ္စနီကဓမ္မေ ဝိက္ခမ္ဘေတွာ သမာပဇ္ဇိတုံ သမတ္ထောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အကသိရလာဘီတိ အကသိရာနံ လာဘီ ဝိပုလာနံ, ယထာပရိစ္ဆေဒေန ဝုဋ္ဌာတုံ သမတ္ထောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဧကစ္စော ဟိ လာဘီယေဝ ဟောတိ, န ပန ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတက္ခဏေ သက္ကောတိ သမာပဇ္ဇိတုံ။ ဧကစ္စော သက္ကောတိ တထာသမာပဇ္ဇိတုံ, ပါရိပန္ထိကေ စ ပန ကိစ္ဆေန ဝိက္ခမ္ဘေတိ။ ဧကစ္စော တထာ စ သမာပဇ္ဇတိ, ပါရိပန္ထိကေ စ အကိစ္ဆေနေဝ ဝိက္ခမ္ဘေတိ, န သက္ကောတိ နာဠိကယန္တံ ဝိယ ယထာပရိစ္ဆေဒေယေဝ ဝုဋ္ဌာတုံ။ ယဿ ပန အယံ တိဝိဓာပိ သမ္ပဒါ အတ္ထိ, သော ‘‘အကိစ္ဆလာဘီ အကသိရလာဘီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ အာသဝါနံ ခယာတိအာဒီနိ ဝုတ္တတ္ထာနေဝ။ ဧဝမိဓ သီလမ္ပိ ဗာဟုသစ္စမ္ပိ ခီဏာသဝဿေဝ သီလံ ဗာဟုသစ္စဉ္စ, ဈာနာနိပိ ခီဏာသဝဿေဝ ဝဠဉ္ဇနကဇ္ဈာနာနိ ကထိတာနိ။ ‘‘အာသဝါနံ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၆၈။)ခယာ’’တိအာဒီဟိ ပန အရဟတ္တံ ကထိတံ။ ဖလေန စေတ္ထ မဂ္ဂကိစ္စံ ပကာသိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
ဥဒ္ဓတေနာတိ ဥဒ္ဓစ္စသဟဂတေန။ သမ္ဖန္တိ ပလာပကထံ။ အသမာဟိတသင်္ကပ္ပေါတိ အဋ္ဌပိတသင်္ကပ္ပေါ။ မဂေါတိ မဂသဒိသော။ အာရာတိ ဒူရေ။ ထာဝရေယျမှာတိ ထာဝရဘာဝတော။ ပါပဒိဋ္ဌီတိ လာမကဒိဋ္ဌိ။ အနာဒရောတိ အာဒရရဟိတော။ သုတဝါတိ သုတေန ဥပဂတော။ ပဋိဘာနဝါတိ ဒုဝိဓေန ပဋိဘာနေန သမန္နာဂတော။ ပညာယတ္ထံ ဝိပဿတီတိ သဟဝိပဿနာယ မဂ္ဂပညာယ စတုန္နံ သစ္စာနံ အတ္ထံ ဝိနိဝိဇ္ဈိတွာ ပဿတိ။ ပါရဂူ သဗ္ဗဓမ္မာနန္တိ သဗ္ဗေသံ ခန္ဓာဒိဓမ္မာနံ ပါရံ ဂတော, အဘိညာပါရဂူ, ပရိညာပါရဂူ, ပဟာနပါရဂူ, ဘာဝနာပါရဂူ, သစ္ဆိကိရိယာပါရဂူ, သမာပတ္တိပါရဂူတိ ဧဝံ ဆဗ္ဗိဓေန ပါရဂမနေန သဗ္ဗဓမ္မာနံ ပါရံ ပရိယောသာနံ ဂတော။ အခိလောတိ ရာဂခိလာဒိဝိရဟိတော။ ပဋိဘာနဝါတိ ဒုဝိဓေနေဝ ပဋိဘာနေန သမန္နာဂတော။ ဗြဟ္မစရိယဿ ကေဝလီတိ သကလဗြဟ္မစရိယော။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။
၃။ လောကသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၃။ တတိယေ လောကောတိ ဒုက္ခသစ္စံ။ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓေါတိ ဉာတော ပစ္စက္ခော ကတော။ လောကသ္မာတိ ဒုက္ခသစ္စတော။ ပဟီနောတိ မဟာဗောဓိမဏ္ဍေ အရဟတ္တမဂ္ဂဉာဏေန ပဟီနော။ တထာဂတဿ ဘာဝိတာတိ တထာဂတေန ဘာဝိတာ။
ဧဝံ ဧတ္တကေန ဌာနေန စတူဟိ သစ္စေဟိ အတ္တနော ဗုဒ္ဓဘာဝံ ကထေတွာ ဣဒါနိ တထာဂတဘာဝံ ကထေတုံ ယံ, ဘိက္ခဝေတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဒိဋ္ဌန္တိ ရူပါယတနံ။ သုတန္တိ သဒ္ဒါယတနံ။ မုတန္တိ ပတွာ ဂဟေတဗ္ဗတော ဂန္ဓာယတနံ ရသာယတနံ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာယတနံ။ ဝိညာတန္တိ သုခဒုက္ခာဒိ ဓမ္မာရမ္မဏံ။ ပတ္တန္တိ ပရိယေသိတွာ ဝါ အပရိယေသိတွာ ဝါ ပတ္တံ။ ပရိယေသိတန္တိ ပတ္တံ ဝါ အပ္ပတ္တံ ဝါ ပရိယေသိတံ။ အနုဝိစရိတံ မနသာတိ စိတ္တေန အနုသဉ္စရိတံ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၆၉။)တထာဂတေန အဘိသမ္ဗုဒ္ဓန္တိ ဣမိနာ ဧတံ ဒဿေတိ – ယံ အပရိမာဏာသု လောကဓာတူသု ဣမဿ သဒေဝကဿ လောကဿ နီလံ ပီတကန္တိအာဒိ ရူပါရမ္မဏံ စက္ခုဒွါရေ အာပါထံ အာဂစ္ဆတိ, ‘‘အယံ သတ္တော ဣမသ္မိံ ခဏေ ဣမံ နာမ ရူပါရမ္မဏံ ဒိသွာ သုမနော ဝါ ဒုမ္မနော ဝါ မဇ္ဈတ္တော ဝါ ဇာတော’’တိ သဗ္ဗံ တထာဂတဿ ဧဝံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓံ။ တထာ ယံ အပရိမာဏာသု လောကဓာတူသု ဣမဿ သဒေဝကဿ လောကဿ ဘေရိသဒ္ဒေါ မုဒိင်္ဂသဒ္ဒေါတိအာဒိ သဒ္ဒါရမ္မဏံ သောတဒွါရေ အာပါထံ အာဂစ္ဆတိ, မူလဂန္ဓော တစဂန္ဓောတိအာဒိ ဂန္ဓာရမ္မဏံ ဃာနဒွါရေ အာပါထံ အာဂစ္ဆတိ, မူလရသော ခန္ဓရသောတိအာဒိ ရသာရမ္မဏံ ဇိဝှါဒွါရေ အာပါထံ အာဂစ္ဆတိ, ကက္ခဠံ မုဒုကန္တိအာဒိ ပထဝီဓာတုတေဇောဓာတုဝါယောဓာတုဘေဒံ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရမ္မဏံ ကာယဒွါရေ အာပါထံ အာဂစ္ဆတိ, ‘‘အယံ သတ္တော ဣမသ္မိံ ခဏေ ဣမံ နာမ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရမ္မဏံ ဖုသိတွာ သုမနော ဝါ ဒုမ္မနော ဝါ မဇ္ဈတ္တော ဝါ ဇာတော’’တိ သဗ္ဗံ တထာဂတဿ ဧဝံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓံ။ တထာ ယံ အပရိမာဏာသု လောကဓာတူသု ဣမဿ သဒေဝကဿ လောကဿ သုခဒုက္ခာဒိဘေဒံ ဓမ္မာရမ္မဏံ မနောဒွါရဿ အာပါထံ အာဂစ္ဆတိ, ‘‘အယံ သတ္တော ဣမသ္မိံ ခဏေ ဣမံ နာမ ဓမ္မာရမ္မဏံ ဝိဇာနိတွာ သုမနော ဝါ ဒုမ္မနော ဝါ မဇ္ဈတ္တော ဝါ ဇာတော’’တိ သဗ္ဗံ တထာဂတဿ ဧဝံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓံ။ ယဉှိ, ဘိက္ခဝေ, ဣမေသံ သဗ္ဗသတ္တာနံ ဒိဋ္ဌံ သုတံ မုတံ ဝိညာတံ, တတ္ထ တထာဂတေန အဒိဋ္ဌံ ဝါ အသုတံ ဝါ အမုတံ ဝါ အဝိညာတံ ဝါ နတ္ထိ, ဣမဿ ပန မဟာဇနဿ ပရိယေသိတွာ အပ္ပတ္တမ္ပိ အတ္ထိ, အပရိယေသိတွာ အပ္ပတ္တမ္ပိ အတ္ထိ, ပရိယေသိတွာ ပတ္တမ္ပိ အတ္ထိ, အပရိယေသိတွာ ပတ္တမ္ပိ အတ္ထိ, သဗ္ဗမ္ပိ တထာဂတဿ အပ္ပတ္တံ နာမ နတ္ထိ ဉာဏေန အသစ္ဆိကတံ။
တသ္မာ တထာဂတောတိ ဝုစ္စတီတိ ယံ ယထာ လောကေန ဂတံ, တဿ တထေဝ ဂတတ္တာ တထာဂတောတိ ဝုစ္စတိ။ ပါဠိယံ ပန ‘‘အဘိသမ္ဗုဒ္ဓ’’န္တိ ဝုတ္တံ, တံ ဂတသဒ္ဒေန ဧကတ္ထံ။ ဣမိနာ နယေန သဗ္ဗဝါရေသု တထာဂတောတိ နိဂမဿ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ တဿ ယုတ္တိ ဧကပုဂ္ဂလဝဏ္ဏနာယံ တထာဂတသဒ္ဒဝိတ္ထာရေ ဝုတ္တာယေဝ။ အပိစေတ္ထ အညဒတ္ထူတိ ဧကံသတ္ထေ နိပါတော။ ဒက္ခတီတိ ဒသော။ ဝသံ ဝတ္တေတီတိ ဝသဝတ္တီ။
သဗ္ဗံ လောကံ အဘိညာတိ တေဓာတုကံ လောကသန္နိဝါသံ ဇာနိတွာ။ သဗ္ဗံ လောကေ ယထာတထန္တိ တသ္မိံ တေဓာတုကလောကသန္နိဝါသေ ယံကိဉ္စိ နေယျံ, သဗ္ဗံ တံ ယထာတထံ အဝိပရီတံ ဇာနိတွာ။ ဝိသံယုတ္တောတိ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၇၀။)စတုန္နံ ယောဂါနံ ပဟာနေန ဝိသံယုတ္တော။ အနူပယောတိ တဏှာဒိဋ္ဌိဥပယေဟိ ဝိရဟိတော။ သဗ္ဗာဘိဘူတိ ရူပါဒီနိ သဗ္ဗာရမ္မဏာနိ အဘိဘဝိတွာ ဌိတော။ ဓီရောတိ ဓိတိသမ္ပန္နော။ သဗ္ဗဂန္ထပ္ပမောစနောတိ သဗ္ဗေ စတ္တာရောပိ ဂန္ထေ မောစေတွာ ဌိတော။ ဖုဋ္ဌဿာတိ ဖုဋ္ဌာ အဿ။ ဣဒဉ္စ ကရဏတ္ထေ သာမိဝစနံ။ ပရမာ သန္တီတိ နိဗ္ဗာနံ။ တဉှိ တေန ဉာဏဖုသနေန ဖုဋ္ဌံ။ တေနေဝါဟ – နိဗ္ဗာနံ အကုတောဘယန္တိ။ အထ ဝါ ပရမာသန္တီတိ ဥတ္တမာ သန္တိ။ ကတရာ သာတိ? နိဗ္ဗာနံ။ ယသ္မာ ပန နိဗ္ဗာနေ ကုတောစိ ဘယံ နတ္ထိ, တသ္မာ တံ အကုတောဘယန္တိ ဝုစ္စတိ။ ဝိမုတ္တော ဥပဓိသင်္ခယေတိ ဥပဓိသင်္ခယသင်္ခါတေ နိဗ္ဗာနေ တဒါရမ္မဏာယ ဖလဝိမုတ္တိယာ ဝိမုတ္တော။ သီဟော အနုတ္တရောတိ ပရိဿယာနံ သဟနဋ္ဌေန ကိလေသာနဉ္စ ဟိံသနဋ္ဌေန တထာဂတော အနုတ္တရော သီဟော နာမ။ ဗြဟ္မန္တိ သေဋ္ဌံ။ ဣတီတိ ဧဝံ တထာဂတဿ ဂုဏေ ဇာနိတွာ။ သင်္ဂမ္မာတိ သမာဂန္တွာ။ တံ နမဿန္တီတိ တံ တထာဂတံ တေ သရဏံ ဂတာ နမဿန္တိ။ ဣဒါနိ ယံ ဝဒန္တာ တေ နမဿန္တိ, တံ ဒဿေတုံ ဒန္တောတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝါတိ။
၄။ ကာဠကာရာမသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၄။ စတုတ္ထံ အတ္ထုပ္ပတ္တိယံ နိက္ခိတ္တံ။ ကတရာယ အတ္ထုပ္ပတ္တိယန္တိ? ဒသဗလဂုဏကထာယ။ အနာထပိဏ္ဍိကဿ ကိရ ဓီတာ စူဠသုဘဒ္ဒါ ‘‘သာကေတနဂရေ ကာဠကသေဋ္ဌိပုတ္တဿ ဂေဟံ ဂစ္ဆိဿာမီ’’တိ သတ္ထာရံ ဥပသင်္ကမိတွာ, ‘‘ဘန္တေ, အဟံ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကကုလံ ဂစ္ဆာမိ။ သစေ တတ္ထ သက္ကာရံ လဘိဿာမိ, ဧကသ္မိံ ပုရိသေ ပေသိယမာနေ ပပဉ္စော ဘဝိဿတိ, မံ အာဝဇ္ဇေယျာထ ဘဂဝါ’’တိ ပဋိညံ ဂဟေတွာ အဂမာသိ။ သေဋ္ဌိ ‘‘သုဏိသာ မေ အာဂတာ’’တိ မင်္ဂလံ ကရောန္တောဝ ဗဟုံ ခါဒနီယဘောဇနီယံ ပဋိယာဒေတွာ ပဉ္စ အစေလကသတာနိ နိမန္တေသိ။ သော တေသု နိသိန္နေသု ‘‘ဓီတာ မေ အာဂန္တွာ အရဟန္တေ ဝန္ဒတူ’’တိ စူဠသုဘဒ္ဒါယ ပေသေသိ။ အာဂတဖလာ အရိယသာဝိကာ အရဟန္တေတိ ဝုတ္တမတ္တေယေဝ ‘‘လာဘာ ဝတ မေ’’တိ ဥဋ္ဌဟိတွာ ဂတာ တေ နိဿိရိကဒဿနေ အစေလကေ ဒိသွာဝ ‘‘သမဏာ နာမ န ဧဝရူပါ ဟောန္တိ, တာတ, ယေသံ နေဝ အဇ္ဈတ္တံ ဟိရီ, န ဗဟိဒ္ဓါ ဩတ္တပ္ပံ အတ္ထီ’’တိ ဝတွာ ‘‘န ဣမေ သမဏာ, ဓီဓီ’’တိ ခေဠံ ပါတေတွာ နိဝတ္တိတွာ အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနမေဝ ဂတာ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၇၁။)တတော အစေလကာ ‘‘မဟာသေဋ္ဌိ ကုတော တေ ဧဝရူပါ ကာလကဏ္ဏီ လဒ္ဓါ, ကိံ သကလဇမ္ဗုဒီပေ အညာ ဒါရိကာ နတ္ထီ’’တိ သေဋ္ဌိံ ပရိဘာသိံသု။ သော ‘‘အာစရိယာ ဇာနိတွာ ဝါ ကတံ ဟောတု အဇာနိတွာ ဝါ, အဟမေတ္ထ ဇာနိဿာမီ’’တိ အစေလကေ ဥယျောဇေတွာ သုဘဒ္ဒါယ သန္တိကံ ဂန္တွာ ‘‘အမ္မ, ကသ္မာ ဧဝရူပံ အကာသိ, ကသ္မာ အရဟန္တေ လဇ္ဇာပေသီ’’တိ အာဟ။ တာတ, အရဟန္တာ နာမ ဧဝရူပါ န ဟောန္တီတိ။ အထ နံ သော အာဟ –
‘‘ကီဒိသာ သမဏာ တုယှံ, ဗာဠှံ ခေါ နေ ပသံသသိ၊
ကိံသီလာ ကိံသမာစာရာ, တံ မေ အက္ခာဟိ ပုစ္ဆိတာ’’တိ။
သာ အာဟ –
‘‘သန္တိန္ဒြိယာ သန္တမနာ, သန္တတေဇာ ဂုဏမဂ္ဂသဏ္ဌိတာ၊
ဩက္ခိတ္တစက္ခူ မိတဘာဏီ, တာဒိသာ သမဏာ မမ။
‘‘ဝသန္တိ ဝနမောဂယှ, နာဂေါ ဆေတွာဝ ဗန္ဓနံ၊
ဧကကိယာ အဒုတိယာ, တာဒိသာ သမဏာ မမာ’’တိ။
ဧဝဉ္စ ပန ဝတွာ သေဋ္ဌိဿ ပုရေ ဌတွာ တိဏ္ဏံ ရတနာနံ ဂုဏံ ကထေသိ။ သေဋ္ဌိ တဿာ ဝစနံ သုတွာ ‘‘ယဒိ ဧဝံ, တဝ သမဏေ အာနေတွာ မင်္ဂလံ ကရောမာ’’တိ။ သာ ပုစ္ဆိ ‘‘ကဒါ ကရိဿထ, တာတာ’’တိ။ သေဋ္ဌိ စိန္တေသိ – ‘‘ကတိပါဟစ္စယေနာတိ ဝုတ္တေ ပေသေတွာ ပက္ကောသာပေယျာ’’တိ။ အထ နံ ‘‘သွေ အမ္မာ’’တိ အာဟ။ သာ သာယနှသမယေ ဥပရိပါသာဒံ အာရုယှ မဟန္တံ ပုပ္ဖသမုဂ္ဂံ ဂဟေတွာ သတ္ထု ဂုဏေ အနုဿရိတွာ အဋ္ဌ ပုပ္ဖမုဋ္ဌိယော ဒသဗလဿ ဝိဿဇ္ဇေတွာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂယှ နမဿမာနာ အဋ္ဌာသိ။ ဧဝဉ္စ အဝစ – ‘‘ဘဂဝါ သွေ ပဉ္စဟိ ဘိက္ခုသတေဟိ သဒ္ဓိံ မယှံ ဘိက္ခံ ဂဏှထာ’’တိ။ တာနိ ပုပ္ဖါနိ ဂန္တွာ ဒသဗလဿ မတ္ထကေ ဝိတာနံ ဟုတွာ အဋ္ဌံသု။ သတ္ထာ အာဝဇ္ဇေန္တော တံ ကာရဏံ အဒ္ဒသ။ ဓမ္မဒေသနာပရိယောသာနေ အနာထပိဏ္ဍိကမဟာသေဋ္ဌိ ဒသဗလံ ဝန္ဒိတွာ ‘‘သွေ, ဘန္တေ, ပဉ္စဟိ ဘိက္ခုသတေဟိ သဒ္ဓိံ မမ ဂေဟေ ဘိက္ခံ ဂဏှထာ’’တိ အာဟ။ စူဠသုဘဒ္ဒါယ နိမန္တိတမှ သေဋ္ဌီတိ။ န, ဘန္တေ, ကဉ္စိ အာဂတံ ပဿာမာတိ။ အာမ, သေဋ္ဌိ, သဒ္ဓါ ပန ဥပါသိကာ ဒူရေ ယောဇနသတမတ္ထကေပိ ယောဇနသဟဿမတ္ထကေပိ ဌိတာ ဟိမဝန္တော ဝိယ ပညာယတီတိ ဝတွာ –
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၇၂။)‘‘ဒူရေ သန္တော ပကာသေန္တိ, ဟိမဝန္တောဝ ပဗ္ဗတော၊
အသန္တေတ္ထ န ဒိဿန္တိ, ရတ္တိံ ခိတ္တာ ယထာ သရာ’’တိ။ (ဓ။ ပ။ ၃၀၄) –
ဣမံ ဂါထမာဟ။ အနာထပိဏ္ဍိကော ‘‘ဘန္တေ, မမ, ဓီတု သင်္ဂဟံ ကရောထာ’’တိ ဝန္ဒိတွာ ပက္ကာမိ။
သတ္ထာ အာနန္ဒတ္ထေရံ အာမန္တေသိ – ‘‘အဟံ, အာနန္ဒ, သာကေတံ ဂမိဿာမိ, ပဉ္စန္နံ ဘိက္ခုသတာနံ သလာကံ ဒေဟိ။ ဒဒန္တော စ ဆဠဘိညာနံယေဝ ဒဒေယျာသီ’’တိ။ ထေရော တထာ အကာသိ။ စူဠသုဘဒ္ဒါ ရတ္တိဘာဂသမနန္တရေ စိန္တေသိ – ‘‘ဗုဒ္ဓါ နာမ ဗဟုကိစ္စာ ဗဟုကရဏီယာ, မံ သလ္လက္ခေယျ ဝါ န ဝါ, ကိံ နု ခေါ ကရိဿာမီ’’တိ။ တသ္မိံ ခဏေ ဝေဿဝဏော မဟာရာဇာ စူဠသုဘဒ္ဒါယ ကထေသိ – ‘‘ဘဒ္ဒေ, မာ ခေါ တွံ ဝိမနာ အဟောသိ, မာ ဒုမ္မနာ။ အဓိဝုတ္ထံ တေ ဘဂဝတာ သွာတနာယ ဘတ္တံ သဒ္ဓိံ ဘိက္ခုသံဃေနာ’’တိ။ သာ တုဋ္ဌပဟဋ္ဌာ ဒါနမေဝ သံဝိဒဟိ။ သက္ကောပိ ခေါ ဒေဝရာဇာ ဝိဿကမ္မံ အာမန္တေသိ – ‘‘တာတ, ဒသဗလော စူဠသုဘဒ္ဒါယ သန္တိကံ သာကေတနဂရံ ဂစ္ဆိဿတိ, ပဉ္စ ကူဋာဂါရသတာနိ မာပေဟီ’’တိ။ သော တထာ အကာသိ။ သတ္ထာ ပဉ္စဟိ ဆဠဘိညသတေဟိ ပရိဝုတော ကူဋာဂါရယာနေန မဏိဝဏ္ဏံ အာကာသံ ဝိလိခန္တော ဝိယ သာကေတနဂရံ အဂမာသိ။
သုဘဒ္ဒါ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသံဃဿ ဒါနံ ဒတွာ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ အာဟ – ‘‘ဘန္တေ, မယှံ သသုရပက္ခော မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကော, သာဓု တေသံ အနုစ္ဆဝိကဓမ္မံ ကထေထာ’’တိ။ သတ္ထာ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ ကာဠကသေဋ္ဌိ သောတာပန္နော ဟုတွာ အတ္တနော ဥယျာနံ ဒသဗလဿ အဒါသိ။ အစေလကာ ‘‘အမှာကံ ပဌမံ ဒိန္န’’န္တိ နိက္ခမိတုံ န ဣစ္ဆန္တိ။ ‘‘ဂစ္ဆထ နီဟရိတဗ္ဗနိယာမေန တေ နီဟရထာ’’တိ သဗ္ဗေ နီဟရာပေတွာ တတ္ထေဝ သတ္ထု ဝိဟာရံ ကာရေတွာ ဗြဟ္မဒေယျံ ကတွာ ဥဒကံ ပါတေသိ။ သော ကာဠကေန ကာရိတတာယ ကာဠကာရာမော နာမ ဇာတော။ ဘဂဝါ တသ္မိံ သမယေ တတ္ထ ဝိဟရတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘သာကေတေ ဝိဟရတိ ကာဠကာရာမေ’’တိ။
ဘိက္ခူ အာမန္တေသီတိ ပဉ္စသတေ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ။ တေ ကိရ သာကေတနဂရဝါသိနော ကုလပုတ္တာ သတ္ထု ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ သတ္ထု သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိတွာ ဥပဋ္ဌာနသာလာယ နိသိန္နာ ‘‘အဟော ဗုဒ္ဓဂုဏာ နာမ မဟန္တာ, ဧဝရူပံ နာမ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကံ ကာဠကသေဋ္ဌိံ ဒိဋ္ဌိတော မောစေတွာ သောတာပတ္တိဖလံ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၇၃။)ပါပေတွာ သကလနဂရံ သတ္ထာရာ ဒေဝလောကသဒိသံ ကတ’’န္တိ ဒသဗလဿ ဂုဏံ ကထေန္တိ။ သတ္ထာ တေသံ ဂုဏံ ကထေန္တာနံ စိတ္တံ ဥပပရိက္ခိတွာ – ‘‘မယိ ဂတေ မဟတီ ဒေသနာ သမုဋ္ဌိဿတိ, ဒေသနာပရိယောသာနေ စ ဣမေ ပဉ္စသတာ ဘိက္ခူ အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌဟိဿန္တိ, မဟာပထဝီ ဥဒကပရိယန္တံ ကတွာ ကမ္ပိဿတီ’’တိ ဓမ္မသဘံ ဂန္တွာ ပညတ္တဝရဗုဒ္ဓါသနေ နိသိန္နော တေ ဘိက္ခူ အာဒိံ ကတွာ ယံ, ဘိက္ခဝေ, သဒေဝကဿ လောကဿာတိ ဣမံ ဒေသနံ အာရဘိ။ ဧဝမိဒံ သုတ္တံ ဂုဏကထာယ နိက္ခိတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
တတ္ထ ‘‘တမဟံ ဇာနာမီ’’တိ ပဒပရိယောသာနေ မဟာပထဝီ ဥဒကပရိယန္တံ ကတွာ အကမ္ပိတ္ထ။ အဗ္ဘညာသိန္တိ အဘိအညာသိံ, ဇာနိန္တိ အတ္ထော။ ဝိဒိတန္တိ ပါကဋံ ကတွာ ဉာတံ။ ဣမိနာ ဧတံ ဒဿေတိ – အညေ ဇာနန္တိယေဝ, မယာ ပန ပါကဋံ ကတွာ ဝိဒိတန္တိ။ ဣမေဟိ တီဟိ ပဒေဟိ သဗ္ဗညုတဘူမိ နာမ ကထိတာ။ တံ တထာဂတော န ဥပဋ္ဌာသီတိ တံ ဆဒွါရိကံ အာရမ္မဏံ တထာဂတော တဏှာယ ဝါ ဒိဋ္ဌိယာ ဝါ န ဥပဋ္ဌာသိ န ဥပဂဉ္ဆိ။ အယဉှိ ပဿတိ ဘဂဝါ စက္ခုနာ ရူပံ, ဆန္ဒရာဂေါ ဘဂဝတော နတ္ထိ, သုဝိမုတ္တစိတ္တော သော ဘဂဝါ။ သုဏာတိ ဘဂဝါ သောတေန သဒ္ဒံ။ ဃာယတိ ဘဂဝါ ဃာနေန ဂန္ဓံ။ သာယတိ ဘဂဝါ ဇိဝှါယ ရသံ။ ဖုသတိ ဘဂဝါ ကာယေန ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဝိဇာနာတိ ဘဂဝါ မနသာ ဓမ္မံ, ဆန္ဒရာဂေါ ဘဂဝတော နတ္ထိ, သုဝိမုတ္တစိတ္တော သော ဘဂဝါ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘တံ တထာဂတော န ဥပဋ္ဌာသီ’’တိ။ ဣမိနာ ပဒေန ခီဏာသဝဘူမိ ကထိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
တံ မမဿ မုသာတိ တံ မေ ဝစနံ မုသာဝါဒေါ နာမ ဘဝေယျ။ တံ ပဿ တာဒိသမေဝါတိ တမ္ပိ မုသာဝါဒေါ ဘဝေယျ။ တံ မမဿ ကလီတိ တံ ဝစနံ မယှံ ဒေါသော ဘဝေယျာတိ အတ္ထော။ ဧတ္တာဝတာ သစ္စဘူမိ နာမ ကထိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
ဒဋ္ဌာ ဒဋ္ဌဗ္ဗန္တိ ဒိသွာ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဒိဋ္ဌံ န မညတီတိ တံ ဒိဋ္ဌံ ရူပါယတနံ ‘‘အဟံ မဟာဇနေန ဒိဋ္ဌမေဝ ပဿာမီ’’တိ တဏှာမာနဒိဋ္ဌီဟိ န မညတိ။ အဒိဋ္ဌံ န မညတီတိ ‘‘အဟံ မဟာဇနေန အဒိဋ္ဌမေဝ ဧတံ ပဿာမီ’’တိ ဧဝမ္ပိ တဏှာဒီဟိ မညနာဟိ န မညတိ။ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ န မညတီတိ ‘‘မဟာဇနေန ဒိဋ္ဌံ ပဿာမီ’’တိ ဧဝမ္ပိ တာဟိ မညနာဟိ န မညတိ။ ဒဋ္ဌဗ္ဗဉှိ အဒိဋ္ဌမ္ပိ ဟောတိယေဝ။ ဧဝရူပါနိ ဟိ ဝစနာနိ တီသုပိ ကာလေသု လဗ္ဘန္တိ, တေနဿ အတ္ထော ဝုတ္တော။ ဒဋ္ဌာရံ န မညတီတိ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၇၄။)ပဿိတာရံ ဧကသတ္တံ နာမ တာဟိ မညနာဟိ န မညတီတိ အတ္ထော။ သေသဋ္ဌာနေသုပိ ဣမိနာဝ နယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣမိနာ ဧတ္တကေန ဌာနေန သုညတာဘူမိ နာမ ကထိတာ။
ဣတိ ခေါ, ဘိက္ခဝေတိ ဧဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ။ တာဒီယေဝ တာဒီတိ တာဒိတာ နာမ ဧကသဒိသတာ။ တထာဂတော စ ယာဒိသော လာဘာဒီသု, တာဒိသောဝ အလာဘာဒီသု။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘လာဘေပိ တာဒီ, အလာဘေပိ တာဒီ။ ယသေပိ တာဒီ, အယသေပိ တာဒီ။ နိန္ဒာယပိ တာဒီ, ပသံသာယပိ တာဒီ။ သုခေပိ တာဒီ, ဒုက္ခေပိ တာဒီ’’တိ (မဟာနိ။ ၃၈, ၁၉၂)။ ဣမာယ တာဒိတာယ တာဒီ။ တမှာ စ ပန တာဒိမှာတိ တတော တထာဂတတာဒိတော အညော ဥတ္တရိတရော ဝါ ပဏီတတရော ဝါ တာဒီ နတ္ထီတိ ဧတ္တာဝတာ တာဒိဘူမိ နာမ ကထိတာ။ ဣမာဟိ ပဉ္စဘူမီဟိ ဒေသနံ နိဋ္ဌာပေန္တဿ ပဉ္စသုပိ ဌာနေသု မဟာပထဝီ သက္ခိဘာဝေန အကမ္ပိတ္ထ။ ဒေသနာပရိယောသာနေ တေ ပဉ္စသတေ အဓုနာပဗ္ဗဇိတေ ကုလပုတ္တေ အာဒိံ ကတွာ တံ ဌာနံ ပတ္တာနံ ဒေဝမနုဿာနံ စတုရာသီတိ ပါဏသဟဿာနိ အမတပါနံ ပိဝိံသု။
ဘဂဝါပိ သုတ္တံ နိဋ္ဌာပေတွာ ဂါထာဟိ ကူဋံ ဂဏှန္တော ယံကိဉ္စီတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အဇ္ဈောသိတံ သစ္စမုတံ ပရေသန္တိ ပရေသံ သဒ္ဓါယ ပရပတ္တိယာယနာယ သစ္စမုတန္တိ မညိတွာ အဇ္ဈောသိတံ ဂိလိတွာ ပရိနိဋ္ဌာပေတွာ ဂဟိတံ။ သယသံဝုတေသူတိ သယမေဝ သံဝရိတွာ ပိယာယိတွာ ဂဟိတဂဟဏေသု, ဒိဋ္ဌိဂတိကေသူတိ အတ္ထော။ ဒိဋ္ဌိဂတိကာ ဟိ သယံ သံဝုတာတိ ဝုစ္စန္တိ။ သစ္စံ မုသာ ဝါပိ ပရံ ဒဟေယျာတိ တေသု သယံ သံဝုတသင်္ခါတေသု ဒိဋ္ဌိဂတိကေသု တထာဂတော တာဒီ တေသံ ဧကမ္ပိ ဝစနံ ‘‘ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမည’’န္တိ ဧဝံ သစ္စံ မုသာ ဝါပိ ပရံ ဥတ္တမံ ကတွာ န ဩဒဟေယျ, န သဒ္ဒဟေယျ, န ပတ္တိယာယေယျ။ ဧတဉ္စ သလ္လန္တိ ဧတံ ဒိဋ္ဌိသလ္လံ။ ပဋိကစ္စ ဒိသွာတိ ပုရေတရံ ဗောဓိမူလေယေဝ ဒိသွာ။ ဝိသတ္တာတိ လဂ္ဂါ လဂိတာ ပလိဗုဒ္ဓါ။ ဇာနာမိ ပဿာမိ တထေဝ ဧတန္တိ ယထာယံ ပဇာ အဇ္ဈောသိတာ ဂိလိတွာ ပရိနိဋ္ဌာပေတွာ ဝိသတ္တာ လဂ္ဂါ လဂိတာ, ဧဝံ အဟမ္ပိ ဇာနာမိ ပဿာမိ။ တထာ ဧဝံ ယထာ ဧတာယ ပဇာယ ဂဟိတန္တိ ဧဝံ အဇ္ဈောသိတံ နတ္ထိ တထာဂတာနန္တိ အတ္ထော။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၇၅။)၅။ ဗြဟ္မစရိယသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၅။ ပဉ္စမေ ဇနကုဟနတ္ထန္တိ တီဟိ ကုဟနဝတ္ထူဟိ ဇနဿ ကုဟနတ္ထာယ။ န ဇနလပနတ္ထန္တိ န ဇနဿ ဥပလာပနတ္ထံ။ န လာဘသက္ကာရသိလောကာနိသံသတ္ထန္တိ န စီဝရာဒိထုတိဝစနတ္ထံ။ န ဣတိဝါဒပ္ပမောက္ခာနိသံသတ္ထန္တိ န တေန တေန ကာရဏေန ကတဝါဒါနိသံသတ္ထံ, န ဝါဒဿ ပမောက္ခာနိသံသတ္ထံ။ န ဣတိ မံ ဇနော ဇာနာတူတိ န ‘‘ဧဝံ ကိရ ဧသ ဘိက္ခု, ဧဝံ ကိရ ဧသ ဘိက္ခူ’’တိ ဇနဿ ဇာနနတ္ထာယ။ သံဝရတ္ထန္တိ ပဉ္စဟိ သံဝရေဟိ သံဝရဏတ္ထာယ။ ပဟာနတ္ထန္တိ တီဟိ ပဟာနေဟိ ပဇဟနတ္ထာယ။ ဝိရာဂတ္ထန္တိ ရာဂါဒီနံ ဝိရဇ္ဇနတ္ထာယ။ နိရောဓတ္ထန္တိ တေသံယေဝ နိရုဇ္ဈနတ္ထာယ။ အနီတိဟန္တိ ဣတိဟပရိဝဇ္ဇိတံ, အပရပတ္တိယန္တိ အတ္ထော။ နိဗ္ဗာနောဂဓဂါမိနန္တိ နိဗ္ဗာနဿ အန္တောဂါမိနံ။ မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယဉှိ နိဗ္ဗာနံ အာရမ္မဏံ ကရိတွာ နိဗ္ဗာနဿ အန္တောယေဝ ဝတ္တတိ ပဝတ္တတိ။ ပဋိပဇ္ဇန္တီတိ ဒုဝိဓမ္ပိ ပဋိပဇ္ဇန္တိ။ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ ဝဋ္ဋဝိဝဋ္ဋံ ကထေတွာ ဂါထာသု ဝိဝဋ္ဋမေဝ ကထိတံ။
၆။ ကုဟသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၆။ ဆဋ္ဌေ ကုဟာတိ ကုဟကာ။ ထဒ္ဓါတိ ကောဓေန စ မာနေန စ ထဒ္ဓါ။ လပါတိ ဥပလာပကာ။ သိင်္ဂီတိ ‘‘တတ္ထ ကတမံ သိင်္ဂံ, ယံ သိင်္ဂံ သိင်္ဂါရတာ စာတုရတာ စာတုရိယံ ပရိက္ခတ္တတာ ပါရိက္ခတ္တိယ’’န္တိ (ဝိဘ။ ၈၅၂) ဧဝံ ဝုတ္တေဟိ သိင်္ဂသဒိသေဟိ ပါကဋကိလေသေဟိ သမန္နာဂတာ။ ဥန္နဠာတိ ဥဂ္ဂတနဠာ တုစ္ဆမာနံ ဥက္ခိပိတွာ ဌိတာ။ အသမာဟိတာတိ စိတ္တေကဂ္ဂမတ္တဿာပိ အလာဘိနော။ န မေ တေ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခူ မာမကာတိ တေ မယှံ ဘိက္ခူ မမ သန္တကာ န ဟောန္တိ။ ‘‘တေ မယှ’’န္တိ ဣဒံ ပန သတ္ထာရံ ဥဒ္ဒိဿ ပဗ္ဗဇိတတ္တာ ဝုတ္တံ။ တေ ခေါ မေ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခူ မာမကာတိ ဣဓာပိ မေတိ အတ္တာနံ ဥဒ္ဒိဿ ပဗ္ဗဇိတတ္တာ ဝဒတိ, သမ္မာပဋိပန္နတ္တာ ပန ‘‘မာမကာ’’တိ အာဟ။ ဝုဒ္ဓိံ ဝိရူဠှိံ ဝေပုလ္လံ အာပဇ္ဇန္တီတိ သီလာဒီဟိ ဂုဏေဟိ ဝဍ္ဎနတော ဝုဒ္ဓိံ, နိစ္စလဘာဝေန ဝိရူဠှိံ, သဗ္ဗတ္ထ ပတ္ထဋတာယ ဝေပုလ္လံ ပါပုဏန္တိ။ တေ ပနေတေ ယာဝ အရဟတ္တမဂ္ဂါ ဝိရုဟန္တိ, အရဟတ္တဖလံ ပတ္တေ ဝိရူဠှာ နာမ ဟောန္တိ။ ဣတိ ဣမသ္မိံ သုတ္တေပိ ဂါထာသုပိ ဝဋ္ဋဝိဝဋ္ဋမေဝ ကထိတံ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၇၆။)၇။ သန္တုဋ္ဌိသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၇။ သတ္တမေ အပ္ပါနီတိ ပရိတ္တာနိ။ သုလဘာနီတိ သုခေန လဒ္ဓဗ္ဗာနိ, ယတ္ထ ကတ္ထစိ သက္ကာ ဟောန္တိ လဘိတုံ။ အနဝဇ္ဇာနီတိ နိဒ္ဒေါသာနိ။ ပိဏ္ဍိယာလောပဘောဇနန္တိ ဇင်္ဃာပိဏ္ဍိယဗလေန စရိတွာ အာလောပမတ္တံ လဒ္ဓံ ဘောဇနံ။ ပူတိမုတ္တန္တိ ယံကိဉ္စိ မုတ္တံ။ ယထာ ဟိ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏောပိ ကာယော ပူတိကာယောတိ ဝုစ္စတိ, ဧဝံ အဘိနဝမ္ပိ မုတ္တံ ပူတိမုတ္တမေဝ။
ဝိဃာတောတိ ဝိဂတဃာတော, စိတ္တဿ ဒုက္ခံ န ဟောတီတိ အတ္ထော။ ဒိသာ နပ္ပဋိဟညတီတိ ယဿ ဟိ ‘‘အသုကဋ္ဌာနံ နာမ ဂတော စီဝရာဒီနိ လဘိဿာမီ’’တိ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, တဿ ဒိသာ ပဋိဟညတိ နာမ။ ယဿ ဧဝံ န ဥပ္ပဇ္ဇတိ, တဿ နပ္ပဋိဟညတိ နာမ။ ဓမ္မာတိ ပဋိပတ္တိဓမ္မာ။ သာမညဿာနုလောမိကာတိ သမဏဓမ္မဿ အနုလောမာ။ အဓိဂ္ဂဟိတာတိ သဗ္ဗေတေ တုဋ္ဌစိတ္တဿ ဘိက္ခုနော အဓိဂ္ဂဟိတာ ဟောန္တိ အန္တောဂတာ န ပရိဗာဟိရာတိ။
၈။ အရိယဝံသသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၈။ အဋ္ဌမဿ အဇ္ဈာသယိကော နိက္ခေပေါ။ ဣမံ ကိရ မဟာအရိယဝံသသုတ္တန္တံ ဘဂဝါ ဇေတဝနမဟာဝိဟာရေ ဓမ္မသဘာယံ ပညတ္တဝရဗုဒ္ဓါသနေ နိသိန္နော အတ္တနောပိ ပရပုဂ္ဂလာနမ္ပိ အဇ္ဈာသယဝသေန ပရိဝါရေတွာ နိသိန္နာနိ စတ္တာလီသ ဘိက္ခုသဟဿာနိ, ‘‘ဘိက္ခဝေ’’တိ အာမန္တေတွာ စတ္တာရောမေ, ဘိက္ခဝေ, အရိယဝံသာတိ အာရဘိ။ တတ္ထ အရိယဝံသာတိ အရိယာနံ ဝံသာ။ ယထာ ဟိ ခတ္တိယဝံသော ဗြာဟ္မဏဝံသော ဝေဿဝံသော သုဒ္ဒဝံသော သမဏဝံသော ကုလဝံသော ရာဇဝံသော, ဧဝံ အယမ္ပိ အဋ္ဌမော အရိယဝံသော အရိယတန္တိ အရိယပဝေဏီ နာမ ဟောတိ။ သော ခေါ ပနာယံ အရိယဝံသော ဣမေသံ ဝံသာနံ မူလဂန္ဓာဒီနံ ကာဠာနုသာရိဂန္ဓာဒယော ဝိယ အဂ္ဂမက္ခာယတိ။
ကေ ပန တေ အရိယာ, ယေသံ ဧတေ ဝံသာတိ? အရိယာ ဝုစ္စန္တိ ဗုဒ္ဓါ စ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ စ တထာဂတသာဝကာ စ, ဧတေသံ အရိယာနံ ဝံသာတိ အရိယဝံသာ။ ဣတော ပုဗ္ဗေ ဟိ သတသဟဿကပ္ပါဓိကာနံ စတုန္နံ အသင်္ချေယျာနံ မတ္ထကေ တဏှင်္ကရော, မေဓင်္ကရော, သရဏင်္ကရော, ဒီပင်္ကရောတိ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၇၇။)စတ္တာရော ဗုဒ္ဓါ ဥပ္ပန္နာ, တေ အရိယာ, တေသံ အရိယာနံ ဝံသာတိ အရိယဝံသာ။ တေသံ ဗုဒ္ဓါနံ ပရိနိဗ္ဗာနတော အပရဘာဂေ အသင်္ချေယျံ အတိက္ကမိတွာ ကောဏ္ဍညော နာမ ဗုဒ္ဓေါ ဥပ္ပန္နော…ပေ… ဣမသ္မိံ ကပ္ပေ ကကုသန္ဓော, ကောဏာဂမနော, ကဿပေါ, အမှာကံ ဘဂဝါ ဂေါတမောတိ စတ္တာရော ဗုဒ္ဓါ ဥပ္ပန္နာ, တေသံ အရိယာနံ ဝံသာတိ အရိယဝံသာ။ အပိစ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နာနံ သဗ္ဗဗုဒ္ဓ-ပစ္စေကဗုဒ္ဓ-ဗုဒ္ဓသာဝကာနံ အရိယာနံ ဝံသာတိ အရိယဝံသာ။
တေ ခေါ ပနေတေ အဂ္ဂညာ အဂ္ဂါတိ ဇာနိတဗ္ဗာ, ရတ္တညာ ဒီဃရတ္တံ ပဝတ္တာတိ ဇာနိတဗ္ဗာ, ဝံသညာ ဝံသာတိ ဇာနိတဗ္ဗာ။ ပေါရာဏာ န အဓုနုပ္ပတ္တိကာ။ အသံကိဏ္ဏာ အဝိကိဏ္ဏာ အနပနီတာ။ အသံကိဏ္ဏပုဗ္ဗာ အတီတဗုဒ္ဓေဟိပိ န သံကိဏ္ဏပုဗ္ဗာ, ‘‘ကိ ဣမေဟီ’’တိ န အပနီတပုဗ္ဗာ။ န သံကီယန္တီတိ ဣဒါနိပိ န အပနီယန္တိ။ န သံကီယိဿန္တီတိ အနာဂတဗုဒ္ဓေဟိပိ န အပနီယိဿန္တိ။ ယေ လောကေ ဝိညူ သမဏဗြာဟ္မဏာ, တေဟိ အပ္ပဋိကုဋ္ဌာ, သမဏေဟိ ဗြာဟ္မဏေဟိ ဝိညူဟိ အနိန္ဒိတာ အဂရဟိတာ။
သန္တုဋ္ဌော ဟောတီတိ ပစ္စယသန္တောသဝသေန သန္တုဋ္ဌော ဟောတိ။ ဣတရီတရေနာတိ န ထူလသုခုမလူခပဏီတထိရဇိဏ္ဏာနံ ယေန ကေနစိ, အထ ခေါ ယထာလဒ္ဓါဒီနံ ဣတရီတရေန ယေန ကေနစိ သန္တုဋ္ဌော ဟောတီတိ အတ္ထော။ စီဝရသ္မိဉှိ တယော သန္တောသာ ယထာလာဘသန္တောသော ယထာဗလသန္တောသော ယထာသာရုပ္ပသန္တောသောတိ။ ပိဏ္ဍပါတာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ တေသံ ဝိတ္ထာရကထာ ‘‘သန္တုဋ္ဌဿ, ဘိက္ခဝေ, အနုပ္ပန္နာ စေဝ ကုသလာ ဓမ္မာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီ’’တိ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဣတိ ဣမေ တယော သန္တောသေ သန္ဓာယ ‘‘သန္တုဋ္ဌော ဟောတိ ဣတရီတရေန စီဝရေန, ယထာလဒ္ဓါဒီသု ယေန ကေနစိ စီဝရေန သန္တုဋ္ဌော ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တံ။
ဧတ္ထ စ စီဝရံ ဇာနိတဗ္ဗံ, စီဝရက္ခေတ္တံ ဇာနိတဗ္ဗံ, ပံသုကူလံ ဇာနိတဗ္ဗံ, စီဝရသန္တောသော ဇာနိတဗ္ဗော, စီဝရပ္ပဋိသံယုတ္တာနိ ဓုတင်္ဂါနိ ဇာနိတဗ္ဗာနိ။ တတ္ထ စီဝရံ ဇာနိတဗ္ဗန္တိ ခေါမာဒီနိ ဆ စီဝရာနိ ဒုကူလာဒီနိ ဆ အနုလောမစီဝရာနိ ဇာနိတဗ္ဗာနိ။ ဣမာနိ ဒွါဒသ ကပ္ပိယစီဝရာနိ။ ကုသစီရံ, ဝါကစီရံ, ဖလကစီရံ, ကေသကမ္ဗလံ, ဝါဠကမ္ဗလံ, ပေါတ္ထကော, စမ္မံ, ဥလူကပက္ခံ, ရုက္ခဒုဿံ, လတာဒုဿံ, ဧရကဒုဿံ, ကဒလိဒုဿံ, ဝေဠုဒုဿန္တိ ဧဝမာဒီနိ ပန အကပ္ပိယစီဝရာနိ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၇၈။)စီဝရက္ခေတ္တန္တိ ‘‘သံဃတော ဝါ ဂဏတော ဝါ ဉာတိတော ဝါ မိတ္တတော ဝါ အတ္တနော ဝါ ဓနေန, ပံသုကူလံ ဝါ’’တိ ဧဝံ ဥပ္ပဇ္ဇနတော ဆ ခေတ္တာနိ, အဋ္ဌန္နဉ္စ မာတိကာနံ ဝသေန အဋ္ဌ ခေတ္တာနိ ဇာနိတဗ္ဗာနိ။
ပံသုကူလန္တိ သောသာနိကံ, ပါပဏိကံ, ရထိယံ, သင်္ကာရကူဋကံ, သောတ္ထိယံ, သိနာနံ, တိတ္ထံ, ဂတပစ္စာဂတံ, အဂ္ဂိဒဍ္ဎံ, ဂေါခါယိတံ, ဥပစိကခါယိတံ, ဥန္ဒူရခါယိတံ, အန္တစ္ဆိန္နံ, ဒသစ္ဆိန္နံ, ဓဇာဟဋံ, ထူပံ, သမဏစီဝရံ, သာမုဒ္ဒိယံ, အာဘိသေကိယံ, ပန္ထိကံ, ဝါတာဟဋံ, ဣဒ္ဓိမယံ, ဒေဝဒတ္တိယန္တိ တေဝီသတိ ပံသုကူလာနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ဧတ္ထ စ သောတ္ထိယန္တိ ဂဗ္ဘမလဟရဏံ။ ဂတပစ္စာဂတန္တိ မတကသရီရံ ပါရုပိတွာ သုသာနံ နေတွာ အာနီတစီဝရံ။ ဓဇာဟဋန္တိ ဓဇံ ဥဿာပေတွာ တတော အာနီတံ။ ထူပန္တိ ဝမ္မိကေ ပူဇိတစီဝရံ။ သာမုဒ္ဒိယန္တိ သမုဒ္ဒဝီစီဟိ ထလံ ပါပိတံ။ ပန္ထိကန္တိ ပန္ထံ ဂစ္ဆန္တေဟိ စောရဘယေန ပါသာဏေဟိ ကောဋ္ဋေတွာ ပါရုတစီဝရံ။ ဣဒ္ဓိမယန္တိ ဧဟိဘိက္ခုစီဝရံ။ သေသံ ပါကဋမေဝါတိ။
စီဝရသန္တောသောတိ ဝီသတိ စီဝရသန္တောသာ – စီဝရေ ဝိတက္ကသန္တောသော, ဂမနသန္တောသော, ပရိယေသနသန္တောသော, ပဋိလာဘသန္တောသော, မတ္တပဋိဂ္ဂဟဏသန္တောသော, လောလုပ္ပဝိဝဇ္ဇနသန္တောသော, ယထာလာဘသန္တောသော, ယထာဗလသန္တောသော, ယထာသာရုပ္ပသန္တောသော, ဥဒကသန္တောသော, ဓောဝနသန္တောသော, ကရဏသန္တောသော, ပရိမာဏသန္တောသော, သုတ္တသန္တောသော, သိဗ္ဗနသန္တောသော, ရဇနသန္တောသော, ကပ္ပသန္တောသော, ပရိဘောဂသန္တောသော, သန္နိဓိပရိဝဇ္ဇနသန္တောသော, ဝိဿဇ္ဇနသန္တောသောတိ။
တတ္ထ သာဒကဘိက္ခုနာ တေမာသံ နိဗဒ္ဓဝါသံ ဝသိတွာ ဧကမာသမတ္တံ ဝိတက္ကေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သော ဟိ ပဝါရေတွာ စီဝရမာသေ စီဝရံ ကရောတိ, ပံသုကူလိကော အဍ္ဎမာသေနေဝ ကရောတိ။ ဣဒံ မာသဍ္ဎမာသမတ္တံ ဝိတက္ကနံ ဝိတက္ကသန္တောသော နာမ။ ဝိတက္ကသန္တောသေန ပန သန္တုဋ္ဌေန ဘိက္ခုနာ ပါစီနခဏ္ဍရာဇိဝါသိကပံသုကူလိကတ္ထေရသဒိသေန ဘဝိတဗ္ဗံ။
ထေရော ကိရ ‘‘စေတိယပဗ္ဗတဝိဟာရေ စေတိယံ ဝန္ဒိဿာမီ’’တိ အာဂတော စေတိယံ ဝန္ဒိတွာ စိန္တေသိ – ‘‘မယှံ စီဝရံ ဇိဏ္ဏံ, ဗဟူနံ ဝသနဋ္ဌာနေ လဘိဿာမီ’’တိ။ သော မဟာဝိဟာရံ ဂန္တွာ သံဃတ္ထေရံ ဒိသွာ ဝသနဋ္ဌာနံ ပုစ္ဆိတွာ တတ္ထ ဝုတ္ထော ပုနဒိဝသေ စီဝရံ အာဒါယ အာဂန္တွာ ထေရံ ဝန္ဒိ။ ထေရော
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၇၉။)‘‘ကိံ, အာဝုသော’’တိ အာဟ။ ဂါမဒွါရံ, ဘန္တေ, ဂမိဿာမီတိ။ အဟမ္ပာဝုသော, ဂမိဿာမီတိ။ သာဓု, ဘန္တေတိ ဂစ္ဆန္တော မဟာဗောဓိဒွါရကောဋ္ဌကေ ဌတွာ ‘‘ပုညဝန္တာနံ ဝသနဋ္ဌာနေ မနာပံ လဘိဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ ‘‘အပရိသုဒ္ဓေါ မေ ဝိတက္ကော’’တိ တတောဝ ပဋိနိဝတ္တိ။ ပုနဒိဝသေ အမ္ဗင်္ဂဏသမီပတော, ပုနဒိဝသေ မဟာစေတိယဿ ဥတ္တရဒွါရတော တတ္ထေဝ ပဋိနိဝတ္တိတွာ စတုတ္ထဒိဝသေ ထေရဿ သန္တိကံ အဂမာသိ။ ထေရော ‘‘ဣမဿ ဘိက္ခုနော ဝိတက္ကော န ပရိသုဒ္ဓေါ ဘဝိဿတီ’’တိ စီဝရံ ဂဟေတွာ တေန သဒ္ဓိံယေဝ ပဉှံ ပုစ္ဆမာနော ဂါမံ ပါဝိသိ။ တဉ္စ ရတ္တိံ ဧကော မနုဿော ဥစ္စာရပလိဗုဒ္ဓေါ သာဋကေယေဝ ဝစ္စံ ကတွာ တံ သင်္ကာရဋ္ဌာနေ ဆဍ္ဍေသိ။ ပံသုကူလိကတ္ထေရော တံ နီလမက္ခိကာဟိ သမ္ပရိကိဏ္ဏံ ဒိသွာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေသိ။ မဟာထေရော ‘‘ကိံ, အာဝုသော, သင်္ကာရဋ္ဌာနဿ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဏှာသီ’’တိ။ နာဟံ, ဘန္တေ, သင်္ကာရဋ္ဌာနဿ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဏှာမိ, မယှံ ပိတု ဒသဗလဿ ပဂ္ဂဏှာမိ, ပုဏ္ဏဒါသိယာ သရီရံ ပါရုပိတွာ ဆဍ္ဍိတံ ပံသုကူလံ တုမ္ဗမတ္တေ ပါဏကေ ဝိဓုနိတွာ သုသာနတော ဂဏှန္တေန ဒုက္ကရတရံ ကတံ, ဘန္တေတိ။ မဟာထေရော ‘‘ပရိသုဒ္ဓေါ ဝိတက္ကော ပံသုကူလိကဿာ’’တိ စိန္တေသိ။ ပံသုကူလိကတ္ထေရောပိ တသ္မိံယေဝ ဌာနေ ဌိတော ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ တီဏိ ဖလာနိ ပတ္တော တံ သာဋကံ ဂဟေတွာ စီဝရံ ကတွာ ပါရုပိတွာ ပါစီနခဏ္ဍရာဇိံ ဂန္တွာ အဂ္ဂဖလံ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။
စီဝရတ္ထာယ ဂစ္ဆန္တဿ ပန ‘‘ကတ္ထ လဘိဿာမီ’’တိ အစိန္တေတွာ ကမ္မဋ္ဌာနသီသေနေဝ ဂမနံ ဂမနသန္တောသော နာမ။ ပရိယေသန္တဿ ပန ယေန ဝါ တေန ဝါ သဒ္ဓိံ အပရိယေသိတွာ လဇ္ဇိံ ပေသလံ ဘိက္ခုံ ဂဟေတွာ ပရိယေသနံ ပရိယေသနသန္တောသော နာမ။ ဧဝံ ပရိယေသန္တဿ အာဟရိယမာနံ စီဝရံ ဒူရတော ဒိသွာ ‘‘ဧတံ မနာပံ ဘဝိဿတိ, ဧတံ အမနာပ’’န္တိ ဧဝံ အဝိတက္ကေတွာ ထူလသုခုမာဒီသု ယထာလဒ္ဓေနေဝ သန္တုဿနံ ပဋိလာဘသန္တောသော နာမ။ ဧဝံ လဒ္ဓံ ဂဏှန္တဿာပိ ‘‘ဧတ္တကံ ဒုပဋ္ဋဿ ဘဝိဿတိ, ဧတ္တကံ ဧကပဋ္ဋဿာ’’တိ အတ္တနော ပဟောနကမတ္တေနေဝ သန္တုဿနံ မတ္တပဋိဂ္ဂဟဏသန္တောသော နာမ။ စီဝရံ ပရိယေသန္တဿ ပန ‘‘အသုကဿ ဃရဒွါရေ မနာပံ လဘိဿာမီ’’တိ အစိန္တေတွာ ဒွါရပဋိပါဋိယာ စရဏံ လောလုပ္ပဝိဝဇ္ဇနသန္တောသော နာမ။
လူခပဏီတေသု ယေန ကေနစိ ယာပေတုံ သက္ကောန္တဿ ယထာလဒ္ဓေနေဝ ယာပနံ ယထာလာဘသန္တောသော နာမ။ အတ္တနော ထာမံ ဇာနိတွာ ယေန ယာပေတုံ သက္ကောတိ, တေန ယာပနံ ယထာဗလသန္တောသော နာမ။ မနာပံ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၈၀။)အညဿ ဒတွာ အတ္တနာ ယေန ကေနစိ ယာပနံ ယထာသာရုပ္ပသန္တောသော နာမ။
‘‘ကတ္ထ ဥဒကံ မနာပံ, ကတ္ထ အမနာပ’’န္တိ အဝိစာရေတွာ ယေန ကေနစိ ဓောဝနူပဂေန ဥဒကေန ဓောဝနံ ဥဒကသန္တောသော နာမ။ ပဏ္ဍုမတ္တိကဂေရုကပူတိပဏ္ဏရသကိလိဋ္ဌာနိ ပန ဥဒကာနိ ဝဇ္ဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဓောဝန္တဿ ပန မုဂ္ဂရာဒီဟိ အပဟရိတွာ ဟတ္ထေဟိ မဒ္ဒိတွာ ဓောဝနံ ဓောဝနသန္တောသော နာမ။ တထာ အသုဇ္ဈန္တံ ပဏ္ဏာနိ ပက္ခိပိတွာ တာပိတဥဒကေနာပိ ဓောဝိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဧဝံ ဓောဝိတွာ ကရောန္တဿ ‘‘ဣဒံ ထူလံ, ဣဒံ သုခုမ’’န္တိ အကောပေတွာ ပဟောနကနီဟာရေနေဝ ကရဏံ ကရဏသန္တောသော နာမ။ တိမဏ္ဍလပတိစ္ဆာဒနမတ္တဿေဝ ကရဏံ ပရိမာဏသန္တောသော နာမ။ စီဝရကရဏတ္ထာယ ပန မနာပံ သုတ္တံ ပရိယေသိဿာမီတိ အဝိစာရေတွာ ရထိကာဒီသု ဝါ ဒေဝဋ္ဌာနေ ဝါ အာဟရိတွာ ပါဒမူလေ ဝါ ဌပိတံ ယံကိဉ္စိဒေဝ သုတ္တံ ဂဟေတွာ ကရဏံ သုတ္တသန္တောသော နာမ။
ကုသိဗန္ဓနကာလေ ပန အင်္ဂုလမတ္တေ သတ္တ ဝါရေ န ဝိဇ္ဈိတဗ္ဗံ။ ဧဝံ ကရောန္တဿ ဟိ ယော ဘိက္ခု သဟာယော န ဟောတိ, တဿ ဝတ္တဘေဒေါပိ နတ္ထိ။ တိဝင်္ဂုလမတ္တေ ပန သတ္တ ဝါရေ ဝိဇ္ဈိတဗ္ဗံ။ ဧဝံ ကရောန္တဿ မဂ္ဂပ္ပဋိပန္နေနာပိ သဟာယေန ဘဝိတဗ္ဗံ။ ယော န ဟောတိ, တဿ ဝတ္တဘေဒေါ။ အယံ သိဗ္ဗနသန္တောသော နာမ။ ရဇန္တေန ပန ကာဠကစ္ဆကာဒီနိ ပရိယေသန္တေန န စရိတဗ္ဗံ, သောမဝက္ကလာဒီသု ယံ လဘတိ, တေန ရဇိတဗ္ဗံ။ အလဘန္တေန ပန မနုဿေဟိ အရညေ ဝါကံ ဂဟေတွာ ဆဍ္ဍိတရဇနံ ဝါ ဘိက္ခူဟိ ပစိတွာ ဆဍ္ဍိတကသဋံ ဝါ ဂဟေတွာ ရဇိတဗ္ဗံ။ အယံ ရဇနသန္တောသော နာမ။ နီလကဒ္ဒမကာဠသာမေသု ယံကိဉ္စိ ဂဟေတွာ ဟတ္ထိပိဋ္ဌေ နိသိန္နဿ ပညာယမာနကပ္ပကရဏံ ကပ္ပသန္တောသော နာမ။
ဟိရိကောပီနပ္ပဋိစ္ဆာဒနမတ္တဝသေန ပရိဘုဉ္ဇနံ ပရိဘောဂသန္တောသော နာမ။ ဒုဿံ ပန လဘိတွာ သုတ္တံ ဝါ သူစိံ ဝါ ကာရကံ ဝါ အလဘန္တေန ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတိ, လဘန္တေန န ဝဋ္ဋတိ။ ကတမ္ပိ သစေ အန္တေဝါသိကာဒီနံ ဒါတုကာမော ဟောတိ, တေ စ အသန္နိဟိတာ, ယာဝ အာဂမနာ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အာဂတမတ္တေသု ဒါတဗ္ဗံ။ ဒါတုံ အသက္ကောန္တေန အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗံ။ အညသ္မိံ စီဝရေ သတိ ပစ္စတ္ထရဏမ္ပိ အဓိဋ္ဌာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အနဓိဋ္ဌိတမေဝ ဟိ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၈၁။)သန္နိဓိ ဟောတိ, အဓိဋ္ဌိတံ န ဟောတီတိ မဟာသီဝတ္ထေရော အာဟ။ အယံ သန္နိဓိပရိဝဇ္ဇနသန္တောသော နာမ။ ဝိဿဇ္ဇေန္တေန ပန န မုခံ ဩလောကေတွာ ဒါတဗ္ဗံ, သာရဏီယဓမ္မေ ဌတွာ ဝိဿဇ္ဇေတဗ္ဗန္တိ အယံ ဝိဿဇ္ဇနသန္တောသော နာမ။
စီဝရပ္ပဋိသံယုတ္တာနိ ဓုတင်္ဂါနိ နာမ ပံသုကူလိကင်္ဂဉ္စေဝ တေစီဝရိကင်္ဂဉ္စ။ တေသံ ဝိတ္ထာရကထာ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၂၄-၂၅) ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဣတိ စီဝရသန္တောသမဟာအရိယဝံသံ ပူရယမာနော ဘိက္ခု ဣမာနိ ဒွေ ဓုတင်္ဂါနိ ဂေါပေတိ။ ဣမာနိ ဂေါပေန္တော စီဝရသန္တောသမဟာအရိယဝံသဝသေန သန္တုဋ္ဌော ဟောတီတိ။
ဝဏ္ဏဝါဒီတိ ဧကော သန္တုဋ္ဌော ဟောတိ, သန္တောသဿ ဝဏ္ဏံ န ကထေတိ။ ဧကော န သန္တုဋ္ဌော ဟောတိ, သန္တောသဿ ဝဏ္ဏံ ကထေတိ။ ဧကော နေဝ သန္တုဋ္ဌော ဟောတိ, န သန္တောသဿ ဝဏ္ဏံ ကထေတိ။ ဧကော သန္တုဋ္ဌော စေဝ ဟောတိ, သန္တောသဿ စ ဝဏ္ဏံ ကထေတိ။ တံ ဒဿေတုံ ‘‘ဣတရီတရစီဝရသန္တုဋ္ဌိယာ စ ဝဏ္ဏဝါဒီ’’တိ ဝုတ္တံ။
အနေသနန္တိ ဒူတေယျပဟိနဂမနာနုယောဂပဘေဒံ နာနပ္ပကာရံ အနေသနံ။ အပ္ပတိရူပန္တိ အယုတ္တံ။ အလဒ္ဓါ စာတိ အလဘိတွာ။ ယထာ ဧကစ္စော ‘‘ကထံ နု ခေါ စီဝရံ လဘိဿာမီ’’တိ ပုညဝန္တေဟိ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ ဧကတော ဟုတွာ ကောဟညံ ကရောန္တော ဥတ္တသတိ ပရိတဿတိ, သန္တုဋ္ဌော ဘိက္ခု ဧဝံ အလဒ္ဓါ စီဝရံ န ပရိတဿတိ။ လဒ္ဓါ စာတိ ဓမ္မေန သမေန လဘိတွာ။ အဂဓိတောတိ ဝိဂတလောဘဂိဒ္ဓေါ။ အမုစ္ဆိတောတိ အဓိမတ္တတဏှာယ မုစ္ဆံ အနာပန္နော။ အနဇ္ဈောပန္နောတိ တဏှာယ အနောတ္ထတော အပရိယောနဒ္ဓေါ။ အာဒီနဝဒဿာဝီတိ အနေသနာပတ္တိယဉ္စ ဂေဓိတပရိဘောဂေ စ အာဒီနဝံ ပဿမာနော။ နိဿရဏပညောတိ ‘‘ယာဝဒေဝ သီတဿ ပဋိဃာတာယာ’’တိ ဝုတ္တံ နိဿရဏမေဝ ပဇာနန္တော။
ဣတရီတရစီဝရသန္တုဋ္ဌိယာတိ ယေန ကေနစိ စီဝရေန သန္တုဋ္ဌိယာ။ နေဝတ္တာနုက္ကံသေတီတိ ‘‘အဟံ ပံသုကူလိကော, မယာ ဥပသမ္ပဒမာဠေယေဝ ပံသုကူလိကင်္ဂံ ဂဟိတံ, ကော မယာ သဒိသော အတ္ထီ’’တိ အတ္တုက္ကံသနံ န ကရောတိ။ နော ပရံ ဝမ္ဘေတီတိ ‘‘ဣမေ ပနညေ ဘိက္ခူ န ပံသုကူလိကာ’’တိ ဝါ, ‘‘ပံသုကူလိကင်္ဂမတ္တမ္ပိ ဧတေသံ နတ္ထီ’’တိ ဝါ ဧဝံ ပရံ န ဝမ္ဘေတိ။ ယော ဟိ တတ္ထ ဒက္ခောတိ ယော တသ္မိံ စီဝရသန္တောသေ ဝဏ္ဏဝါဒါဒီသု ဝါ ဒက္ခော
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၈၂။)ဆေကော ဗျတ္တော။ အနလသောတိ သာတစ္စကိရိယာယ အာလသိယဝိရဟိတော။ သမ္ပဇာနော ပဋိဿတောတိ သမ္ပဇာနပညာယ စေဝ သတိယာ စ ယုတ္တော။ အရိယဝံသေ ဌိတောတိ အရိယဝံသေ ပတိဋ္ဌိတော။
ဣတရီတရေန ပိဏ္ဍပါတေနာတိ ယေန ကေနစိ ပိဏ္ဍပါတေန။ ဧတ္ထာပိ ပိဏ္ဍပါတော ဇာနိတဗ္ဗော, ပိဏ္ဍပါတက္ခေတ္တံ ဇာနိတဗ္ဗံ, ပိဏ္ဍပါတသန္တောသော ဇာနိတဗ္ဗော, ပိဏ္ဍပါတပ္ပဋိသံယုတ္တံ ဓုတင်္ဂံ ဇာနိတဗ္ဗံ။ တတ္ထ ပိဏ္ဍပါတောတိ ဩဒနော ကုမ္မာသော သတ္တု မစ္ဆော မံသံ ခီရံ ဒဓိ သပ္ပိ နဝနီတံ တေလံ မဓု ဖာဏိတံ ယာဂု ခါဒနီယံ သာယနီယံ လေဟနီယန္တိ သောဠသ ပိဏ္ဍပါတာ။
ပိဏ္ဍပါတက္ခေတ္တန္တိ သံဃဘတ္တံ ဥဒ္ဒေသဘတ္တံ နိမန္တနံ သလာကဘတ္တံ ပက္ခိကံ ဥပေါသထိကံ ပါဋိပဒိကဘတ္တံ အာဂန္တုကဘတ္တံ ဂမိကဘတ္တံ ဂိလာနဘတ္တံ ဂိလာနုပဋ္ဌာကဘတ္တံ ဓုရဘတ္တံ ကုဋိဘတ္တံ ဝါရဘတ္တံ ဝိဟာရဘတ္တန္တိ ပန္နရသ ပိဏ္ဍပါတက္ခေတ္တာနိ။
ပိဏ္ဍပါတသန္တောသောတိ ပိဏ္ဍပါတေ ဝိတက္ကသန္တောသော ဂမနသန္တောသော ပရိယေသနသန္တောသော ပဋိလာဘသန္တောသော ပဋိဂ္ဂဟဏသန္တောသော မတ္တပဋိဂ္ဂဟဏသန္တောသော လောလုပ္ပဝိဝဇ္ဇနသန္တောသော ယထာလာဘသန္တောသော ယထာဗလသန္တောသော ယထာသာရုပ္ပသန္တောသော ဥပကာရသန္တောသော ပရိမာဏသန္တောသော ပရိဘောဂသန္တောသော သန္နိဓိပရိဝဇ္ဇနသန္တောသော ဝိဿဇ္ဇနသန္တောသောတိ ပန္နရသ သန္တောသာ။
တတ္ထ သာဒကော ဘိက္ခု မုခံ ဓောဝိတွာ ဝိတက္ကေတိ။ ပိဏ္ဍပါတိကေန ပန ဂဏေန သဒ္ဓိံ စရတာ သာယံ ထေရူပဋ္ဌာနကာလေ ‘‘သွေ ကတ္ထ ပိဏ္ဍာယ စရိဿာမာတိ? အသုကဂါမေ, ဘန္တေ’’တိ ဧတ္တကံ စိန္တေတွာ တတော ပဋ္ဌာယ န ဝိတက္ကေတဗ္ဗံ။ ဧကစာရိကေန ဝိတက္ကမာဠကေ ဌတွာ ဝိတက္ကေတဗ္ဗံ။ တတော ပဋ္ဌာယ ဝိတက္ကေန္တော အရိယဝံသာ စုတော ဟောတိ ပရိဗာဟိရော။ အယံ ဝိတက္ကသန္တောသော နာမ။
ပိဏ္ဍာယ ပဝိသန္တေန ‘‘ကုဟိံ လဘိဿာမီ’’တိ အစိန္တေတွာ ကမ္မဋ္ဌာနသီသေန ဂန္တဗ္ဗံ။ အယံ ဂမနသန္တောသော နာမ။ ပရိယေသန္တေန ယံ ဝါ တံ ဝါ အဂ္ဂဟေတွာ လဇ္ဇိံ ပေသလမေဝ ဂဟေတွာ ပရိယေသိတဗ္ဗံ။ အယံ ပရိယေသနသန္တောသော နာမ။ ဒူရတောဝ အာဟရိယမာနံ ဒိသွာ ‘‘ဧတံ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၈၃။)မနာပံ, ဧတံ အမနာပ’’န္တိ စိတ္တံ န ဥပ္ပါဒေတဗ္ဗံ။ အယံ ပဋိလာဘသန္တောသော နာမ။ ‘‘ဣမံ မနာပံ ဂဏှိဿာမိ, ဣမံ အမနာပံ န ဂဏှိဿာမီ’’တိ အစိန္တေတွာ ယံကိဉ္စိ ယာပနမတ္တံ ဂဟေတဗ္ဗမေဝ။ အယံ ပဋိဂ္ဂဟဏသန္တောသော နာမ။
ဧတ္ထ ပန ဒေယျဓမ္မော ဗဟု, ဒါယကော အပ္ပံ ဒါတုကာမော, အပ္ပံ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဒေယျဓမ္မောပိ ဗဟု, ဒါယကောပိ ဗဟုံ ဒါတုကာမော, ပမာဏေနေဝ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဒေယျဓမ္မော န ဗဟု, ဒါယကောပိ အပ္ပံ ဒါတုကာမော, အပ္ပံ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဒေယျဓမ္မော န ဗဟု, ဒါယကော ပန ဗဟုံ ဒါတုကာမော, ပမာဏေန ဂဟေတဗ္ဗံ။ ပဋိဂ္ဂဟဏသ္မိဉှိ မတ္တံ အဇာနန္တော မနုဿာနံ ပသာဒံ မက္ခေတိ, သဒ္ဓါဒေယျံ ဝိနိပါတေတိ, သာသနံ န ကရောတိ, ဝိဇာတမာတုယာပိ စိတ္တံ ဂဟေတုံ န သက္ကောတိ။ ဣတိ မတ္တံ ဇာနိတွာဝ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗန္တိ အယံ မတ္တပဋိဂ္ဂဟဏသန္တောသော နာမ။ အဍ္ဎကုလာနိယေဝ အဂန္တွာ ဒွါရပဋိပါဋိယာ ဂန္တဗ္ဗံ။ အယံ လောလုပ္ပဝိဝဇ္ဇနသန္တောသော နာမ။ ယထာလာဘသန္တောသာဒယော စီဝရေ ဝုတ္တနယာ ဧဝ။
ပိဏ္ဍပါတံ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ ‘‘သမဏဓမ္မံ အနုပါလေဿာမီ’’တိ ဧဝံ ဥပကာရံ ဉတွာ ပရိဘုဉ္ဇနံ ဥပကာရသန္တောသော နာမ။ ပတ္တံ ပူရေတွာ အာနီတံ န ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ။ အနုပသမ္ပန္နေ သတိ တေန ဂါဟာပေတဗ္ဗံ, အသတိ ဟရာပေတွာ ပဋိဂ္ဂဟဏမတ္တံ ဂဟေတဗ္ဗံ။ အယံ ပရိမာဏသန္တောသော နာမ။ ‘‘ဇိဃစ္ဆာယ ပဋိဝိနောဒနံ ဣဒမေတ္ထ နိဿရဏ’’န္တိ ဧဝံ ပရိဘုဉ္ဇနံ ပရိဘောဂသန္တောသော နာမ။ နိဒဟိတွာ န ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗန္တိ အယံ သန္နိဓိပရိဝဇ္ဇနသန္တောသော နာမ။ မုခံ အနောလောကေတွာ သာရဏီယဓမ္မေ ဌိတေန ဝိဿဇ္ဇေတဗ္ဗံ။ အယံ ဝိဿဇ္ဇနသန္တောသော နာမ။
ပိဏ္ဍပါတပ္ပဋိသံယုတ္တာနိ ပန ပဉ္စ ဓုတင်္ဂါနိ ပိဏ္ဍပါတိကင်္ဂံ သပဒါနစာရိကင်္ဂံ ဧကာသနိကင်္ဂံ ပတ္တပိဏ္ဍိကင်္ဂံ ခလုပစ္ဆာဘတ္တိကင်္ဂန္တိ။ တေသံ ဝိတ္ထာရကထာ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၂၆-၃၀) ဝုတ္တာ။ ဣတိ ပိဏ္ဍပါတသန္တောသမဟာအရိယဝံသံ ပူရယမာနော ဘိက္ခု ဣမာနိ ပဉ္စ ဓုတင်္ဂါနိ ဂေါပေတိ, ဣမာနိ ဂေါပေန္တော ပိဏ္ဍပါတသန္တောသမဟာအရိယဝံသေန သန္တုဋ္ဌော ဟောတိ။ ဝဏ္ဏဝါဒီတိအာဒီနိ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။
သေနာသနေနာတိ ဣဓ သေနာသနံ ဇာနိတဗ္ဗံ, သေနာသနက္ခေတ္တံ ဇာနိတဗ္ဗံ, သေနာသနသန္တောသော ဇာနိတဗ္ဗော, သေနာသနပ္ပဋိသံယုတ္တံ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၈၄။)ဓုတင်္ဂံ ဇာနိတဗ္ဗံ။ တတ္ထ သေနာသနန္တိ မဉ္စော ပီဌံ ဘိသိ ဗိမ္ဗောဟနံ ဝိဟာရော အဍ္ဎယောဂေါ ပါသာဒေါ ဟမ္မိယံ ဂုဟာ လေဏံ အဋ္ဋော မာဠော ဝေဠုဂုမ္ဗော ရုက္ခမူလံ ယတ္ထ ဝါ ပန ဘိက္ခူ ပဋိက္ကမန္တီတိ ဣမာနိ ပန္နရသ သေနာသနာနိ။
သေနာသနက္ခေတ္တန္တိ သံဃတော ဝါ ဂဏတော ဝါ ဉာတိတော ဝါ မိတ္တတော ဝါ အတ္တနော ဝါ ဓနေန ပံသုကူလံ ဝါတိ ဆ ခေတ္တာနိ။
သေနာသနသန္တောသောတိ သေနာသနေ ဝိတက္ကသန္တောသာဒယော ပန္နရသ သန္တောသာ။ တေ ပိဏ္ဍပါတေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သေနာသနပ္ပဋိသံယုတ္တာနိ ပန ပဉ္စ ဓုတင်္ဂါနိ အာရညိကင်္ဂံ ရုက္ခမူလိကင်္ဂံ အဗ္ဘောကာသိကင်္ဂံ သောသာနိကင်္ဂံ ယထာသန္ထတိကင်္ဂန္တိ။ တေသံ ဝိတ္ထာရကထာ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၃၁-၃၅) ဝုတ္တာ။ ဣတိ သေနာသနသန္တောသမဟာအရိယဝံသံ ပူရယမာနော ဘိက္ခု ဣမာနိ ပဉ္စ ဓုတင်္ဂါနိ ဂေါပေတိ။ ဣမာနိ ဂေါပေန္တော သေနာသနသန္တောသမဟာအရိယဝံသေန သန္တုဋ္ဌော ဟောတိ။
ဂိလာနပစ္စယော ပန ပိဏ္ဍပါတေယေဝ ပဝိဋ္ဌော။ တတ္ထ ယထာလာဘယထာဗလယထာသာရုပ္ပသန္တောသေနေဝ သန္တုဿိတဗ္ဗံ။ နေသဇ္ဇိကင်္ဂံ ဘာဝနာရာမအရိယဝံသံ ဘဇတိ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –
‘‘ပဉ္စ သေနာသနေ ဝုတ္တာ, ပဉ္စ အာဟာရနိဿိတာ၊
ဧကော ဝီရိယသံယုတ္တော, ဒွေ စ စီဝရနိဿိတာ’’တိ။
ဣတိ ဘဂဝါ ပထဝိံ ပတ္ထရမာနော ဝိယ သာဂရကုစ္ဆိံ ပူရယမာနော ဝိယ အာကာသံ ဝိတ္ထာရယမာနော ဝိယ စ ပဌမံ စီဝရသန္တောသံ အရိယဝံသံ ကထေတွာ စန္ဒံ ဥဋ္ဌာပေန္တော ဝိယ သူရိယံ ဥလ္လင်္ဃေန္တော ဝိယ စ ဒုတိယံ ပိဏ္ဍပါတသန္တောသံ ကထေတွာ သိနေရုံ ဥက္ခိပန္တော ဝိယ တတိယံ သေနာသနသန္တောသံ အရိယဝံသံ ကထေတွာ ဣဒါနိ သဟဿနယပဋိမဏ္ဍိတံ စတုတ္ထံ ဘာဝနာရာမံ အရိယဝံသံ ကထေတုံ ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဘာဝနာရာမော ဟောတီတိ ဒေသနံ အာရဘိ။
တတ္ထ အာရမဏံ အာရာမော, အဘိရတီတိ အတ္ထော။ ဘာဝနာယ အာရာမော အဿာတိ ဘာဝနာရာမော။ ဘာဝနာယ ရတောတိ ဘာဝနာရတော။ ပဉ္စဝိဓေ ပဟာနေ အာရာမော အဿာတိ ပဟာနာရာမော။ အပိစ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၈၅။)ဘာဝေန္တော ရမတီတိ ဘာဝနာရာမော။ ပဇဟန္တော ရမတီတိ ပဟာနာရာမောတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အယဉှိ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနေ ဘာဝေန္တော ရမတိ, ရတိံ ဝိန္ဒတီတိ အတ္ထော။ တထာ စတ္တာရော သမ္မပ္ပဓာနေ။ စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပါဒေ, ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ, ပဉ္စ ဗလာနိ, သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂေ, သတ္တ အနုပဿနာ, အဋ္ဌာရသ မဟာဝိပဿနာ, သတ္တတိံသ ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မေ, အဋ္ဌတိံသ အာရမ္မဏဝိဘတ္တိယော ဘာဝေန္တော ရမတိ, ရတိံ ဝိန္ဒတိ။ ကာမစ္ဆန္ဒာဒယော ပန ကိလေသေ ပဇဟန္တော ရမတိ, ရတိံ ဝိန္ဒတိ။
ဣမေသု ပန စတူသု အရိယဝံသေသု ပုရိမေဟိ တီဟိ တေရသန္နံ ဓုတင်္ဂါနံ စတုပစ္စယသန္တောသဿ စ ဝသေန သကလံ ဝိနယပိဋကံ ကထိတံ ဟောတိ, ဘာဝနာရာမေန အဝသေသံ ပိဋကဒွယံ။ ဣမံ ပန ဘာဝနာရာမံ အရိယဝံသံ ကထေန္တေန ဘိက္ခုနာ ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ္ဂေ နေက္ခမ္မပါဠိယာ ကထေတဗ္ဗော, ဒီဃနိကာယေ ဒသုတ္တရသုတ္တန္တပရိယာယေန ကထေတဗ္ဗော, မဇ္ဈိမနိကာယေ သတိပဋ္ဌာနသုတ္တန္တပရိယာယေန ကထေတဗ္ဗော, အဘိဓမ္မေ နိဒ္ဒေသပရိယာယေန ကထေတဗ္ဗော။
တတ္ထ ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ္ဂေ နေက္ခမ္မပါဠိယာတိ –
‘‘နေက္ခမ္မံ ဘာဝေန္တော ရမတိ, ကာမစ္ဆန္ဒံ ပဇဟန္တော ရမတိ။ အဗျာပါဒံ, ဗျာပါဒံ… အာလောကသညံ… ထိနမိဒ္ဓံ… အဝိက္ခေပံ, ဥဒ္ဓစ္စံ… ဓမ္မဝဝတ္ထာနံ… ဝိစိကိစ္ဆံ… ဉာဏံ… အဝိဇ္ဇံ… ပါမောဇ္ဇံ… အရတိံ… ပဌမဇ္ဈာနံ, ပဉ္စ နီဝရဏေ… ဒုတိယဇ္ဈာနံ… ဝိတက္ကဝိစာရေ… တတိယဇ္ဈာနံ… ပီတိံ… စတုတ္ထဇ္ဈာနံ… သုခဒုက္ခေ… အာကာသာနဉ္စာယတနသမာပတ္တိံ ဘာဝေန္တော ရမတိ, ရူပသညံ ပဋိဃသညံ နာနတ္တသညံ ပဇဟန္တော ရမတိ။ ဝိညာဏဉ္စာယတနသမာပတ္တိံ…ပေ… နေဝသညာနာသညာယတနသမာပတ္တိံ ဘာဝေန္တော ရမတိ, အာကိဉ္စညာယတနသညံ ပဇဟန္တော ရမတိ။
‘‘အနိစ္စာနုပဿနံ ဘာဝေန္တော ရမတိ, နိစ္စသညံ ပဇဟန္တော ရမတိ။ ဒုက္ခာနုပဿနံ… သုခသညံ… အနတ္တာနုပဿနံ… အတ္တသညံ… နိဗ္ဗိဒါနုပဿနံ… နန္ဒိံ… ဝိရာဂါနုပဿနံ… ရာဂံ… နိရောဓာနုပဿနံ… သမုဒယံ… ပဋိနိဿဂ္ဂါနုပဿနံ… အာဒါနံ… ခယာနုပဿနံ … ဃနသညံ… ဝယာနုပဿနံ… အာယူဟနံ… ဝိပရိဏာမာနုပဿနံ… ဓုဝသညံ…
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၈၆။)အနိမိတ္တာနုပဿနံ… နိမိတ္တံ… အပ္ပဏိဟိတာနုပဿနံ… ပဏိဓိံ… သုညတာနုပဿနံ… အဘိနိဝေသံ… အဓိပညာဓမ္မဝိပဿနံ… သာရာဒါနာဘိနိဝေသံ… ယထာဘူတဉာဏဒဿနံ… သမ္မောဟာဘိနိဝေသံ… အာဒီနဝါနုပဿနံ… အာလယာဘိနိဝေသံ… ပဋိသင်္ခါနုပဿနံ… အပ္ပဋိသင်္ခံ… ဝိဝဋ္ဋာနုပဿနံ… သံယောဂါဘိနိဝေသံ… သောတာပတ္တိမဂ္ဂံ… ဒိဋ္ဌေကဋ္ဌေ ကိလေသေ… သကဒါဂါမိမဂ္ဂံ… ဩဠာရိကေ ကိလေသေ… အနာဂါမိမဂ္ဂံ… အနုသဟဂတေ ကိလေသေ… အရဟတ္တမဂ္ဂံ ဘာဝေန္တော ရမတိ, သဗ္ဗကိလေသေ ပဇဟန္တော ရမတီ’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၄၁,၉၅)။
ဧဝံ ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ္ဂေ နေက္ခမ္မပါဠိယာ ကထေတဗ္ဗော။
ဒီဃနိကာယေ ဒသုတ္တရသုတ္တန္တပရိယာယေနာတိ –
‘‘ဧကံ ဓမ္မံ ဘာဝေန္တော ရမတိ, ဧကံ ဓမ္မံ ပဇဟန္တော ရမတိ…ပေ… ဒသ ဓမ္မေ ဘာဝေန္တော ရမတိ, ဒသ ဓမ္မေ ပဇဟန္တော ရမတိ။ ကတမံ ဧကံ ဓမ္မံ ဘာဝေန္တော ရမတိ? ကာယဂတာသတိံ သာတသဟဂတံ, ဣမံ ဧကံ ဓမ္မံ ဘာဝေန္တော ရမတိ။ ကတမံ ဧကံ ဓမ္မံ ပဇဟန္တော ရမတိ? အသ္မိမာနံ, ဣမံ ဧကံ ဓမ္မံ ပဇဟန္တော ရမတိ။ ကတမေ ဒွေ ဓမ္မေ…ပေ… ကတမေ ဒသ ဓမ္မေ ဘာဝေန္တော ရမတိ? ဒသ ကသိဏာယတနာနိ, ဣမေ ဒသ ဓမ္မေ ဘာဝေန္တော ရမတိ။ ကတမေ ဒသ ဓမ္မေ ပဇဟန္တော ရမတိ? ဒသ မိစ္ဆတ္တေ, ဣမေ ဒသ ဓမ္မေ ပဇဟန္တော ရမတိ။ ဧဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဘာဝနာရာမော ဟောတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၅၁-၃၆၀)။
ဧဝံ ဒီဃနိကာယေ ဒသုတ္တရသုတ္တန္တပရိယာယေန ကထေတဗ္ဗော။
မဇ္ဈိမနိကာယေ သတိပဋ္ဌာနသုတ္တန္တပရိယာယေနာတိ –
‘‘ဧကာယနော အယံ, ဘိက္ခဝေ, မဂ္ဂေါ…ပေ… ယာဝဒေဝ ဉာဏမတ္တာယ ပဋိဿတိမတ္တာယ။ အနိဿိတော စ ဝိဟရတိ, န စ ကိဉ္စိ လောကေ ဥပါဒိယတိ။ ဧဝမ္ပိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဘာဝနာရာမော ဟောတိ ဘာဝနာရတော။ ပဟာနာရာမော ဟောတိ ပဟာနရတော။ ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဂစ္ဆန္တော ဝါ ဂစ္ဆာမီတိ ပဇာနာတိ…ပေ… ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု သေယျထာပိ ပဿေယျ သရီရံ သိဝထိကာယ ဆဍ္ဍိတံ…ပေ… ပူတီနိ စုဏ္ဏကဇာတာနိ။ သော ဣမမေဝ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၈၇။)ကာယံ ဥပသံဟရတိ ‘အယမ္ပိ ခေါ ကာယော ဧဝံဓမ္မော ဧဝံဘာဝီ ဧဝံအနတီတော’တိ။ ဣတိ အဇ္ဈတ္တံ ဝါ ကာယေ ကာယာနုပဿီ ဝိဟရတိ…ပေ… ဧဝမ္ပိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဘာဝနာရာမော ဟောတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၁၀၆ အာဒယော)။
ဧဝံ မဇ္ဈိမနိကာယေ သတိပဋ္ဌာနသုတ္တန္တပရိယာယေန ကထေတဗ္ဗော။
အဘိဓမ္မေ နိဒ္ဒေသပရိယာယေနာတိ သဗ္ဗေပိ သင်္ခတေ ‘‘အနိစ္စတော ဒုက္ခတော ရောဂတော ဂဏ္ဍတော …ပေ… သံကိလေသိကဓမ္မတော ပဿန္တော ရမတိ, ဧဝံ ခေါ ဘိက္ခု ဘာဝနာရာမော ဟောတီ’’တိ (မဟာနိ။ ၁၃၊ စူဠနိ။ ဥပသီဝမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသော ၃၉, နန္ဒမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသော ၅၁)။ ဧဝံ နိဒ္ဒေသပရိယာယေန ကထေတဗ္ဗော။
နေဝတ္တာနုက္ကံသေတီတိ ‘‘အဇ္ဇ မေ သဋ္ဌိ ဝါ သတ္တတိ ဝါ ဝဿာနိ အနိစ္စံ ဒုက္ခံ အနတ္တာတိ ဝိပဿနာယ ကမ္မံ ကရောန္တဿ ကော မယာ သဒိသော အတ္ထီ’’တိ ဧဝံ အတ္တုက္ကံသနံ န ကရောတိ။ နော ပရံ ဝမ္ဘေတီတိ ‘‘အနိစ္စံ ဒုက္ခန္တိ ဝိပဿနာမတ္တကမ္ပိ နတ္ထိ, ကိံ ဣမေ ဝိဿဋ္ဌကမ္မဋ္ဌာနာ စရန္တီ’’တိ ဧဝံ ပရဝမ္ဘနံ န ကရောတိ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။
ဣမေ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, စတ္တာရော အရိယဝံသာတိ, ဘိက္ခဝေ, ဣမေ စတ္တာရော အရိယဝံသာ အရိယတန္တိယော အရိယပဝေဏိယော အရိယဉ္ဇသာ အရိယဝဋုမာနီတိ သုတ္တန္တံ ဝိနိဝဋ္ဋေတွာ ဣဒါနိ မဟာအရိယဝံသပရိပူရကဿ ဘိက္ခုနော ဝသနဒိသာ ဒဿေန္တော ဣမေဟိ စ ပန, ဘိက္ခဝေတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သွေဝ အရတိံ သဟတီတိ သောယေဝ အရတိံ အနဘိရတိံ ဥက္ကဏ္ဌိတံ သဟတိ အဘိဘဝတိ။ န တံ အရတိ သဟတီတိ တံ ပန ဘိက္ခုံ ယာ ဧသာ ပန္တေသု သေနာသနေသု အဓိကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဘာဝနာယ အရတိ နာမ ဟောတိ, သာ သဟိတုံ အဓိဘဝိတုံ န သက္ကောတိ။ အရတိရတိသဟောတိ အရတိဉ္စ ပဉ္စကာမဂုဏရတိဉ္စ သဟတိ, အဓိဘဝိတုံ သက္ကောတိ။
ဣဒါနိ ဂါထာဟိ ကူဋံ ဂဏှန္တော နာရတီတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဓီရန္တိ ဝီရိယဝန္တံ။ နာရတိ ဓီရံ သဟတီတိ ဣဒံ ပုရိမဿေဝ ကာရဏဝစနံ။ ယသ္မာ သာ ဓီရံ န သဟတိ နပ္ပဟောတိ ဓီရံ သဟိတုံ အဓိဘဝိတုံ န သက္ကောတိ, တသ္မာ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၈၈။)နာရတိ သဟတိ ဓီရံ။ ဓီရော ဟိ အရတိဿဟောတိ အရတိသဟတ္တာ ဟိ သော ဓီရော နာမ, တသ္မာ အရတိံ သဟတီတိ အတ္ထော။ သဗ္ဗကမ္မဝိဟာယီနန္တိ သဗ္ဗံ တေဘူမကကမ္မံ စဇိတွာ ပရိစ္ဆိန္နံ ပရိဝဋုမံ ကတွာ ဌိတံ။ ပနုဏ္ဏံ ကော နိဝါရယေတိ ကိလေသေ ပနုဒိတွာ ဌိတံ ကော နာမ ရာဂေါ ဝါ ဒေါသော ဝါ နိဝါရေယျ။ နေက္ခံ ဇမ္ဗောနဒဿေဝ, ကော တံ နိန္ဒိတုမရဟတီတိ ဇမ္ဗောနဒသင်္ခါတဿ ဇာတိရတ္တသုဝဏ္ဏဿ နိက္ခသဒိသံ ဂရဟိတဗ္ဗဒေါသဝိမုတ္တံ ကော တံ ပုဂ္ဂလံ နိန္ဒိတုံ အရဟတိ။ ဗြဟ္မုနာပိ ပသံသိတောတိ မဟာဗြဟ္မုနာပိ ဧသ ပုဂ္ဂလော ပသံသိတောယေဝါတိ။ ဒေသနာပရိယောသာနေ စတ္တာလီသ ဘိက္ခုသဟဿာနိ အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌဟိံသု။
၉။ ဓမ္မပဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၉။ နဝမေ ဓမ္မပဒါနီတိ ဓမ္မကောဋ္ဌာသာ။ အနဘိဇ္ဈာတိအာဒီသု အဘိဇ္ဈာပဋိက္ခေပေန အနဘိဇ္ဈာ, ဗျာပါဒပဋိက္ခေပေန အဗျာပါဒေါ, မိစ္ဆာသတိပဋိက္ခေပေန သမ္မာသတိ, မိစ္ဆာသမာဓိပဋိက္ခေပေန သမ္မာသမာဓိ ဝေဒိတဗ္ဗော။
အနဘိဇ္ဈာလူတိ နိတ္တဏှော ဟုတွာ။ အဗျာပန္နေန စေတသာတိ သဗ္ဗကာလံ ပကတိဘာဝံ အဝိဇဟန္တေန စိတ္တေန။ သတော ဧကဂ္ဂစိတ္တဿာတိ သတိယာ သမန္နာဂတော အာရမ္မဏေ ဧကဂ္ဂစိတ္တော အဿ။ အဇ္ဈတ္တံ သုသမာဟိတောတိ နိယကဇ္ဈတ္တေ သုဋ္ဌု ဌပိတစိတ္တော ဣမသ္မိံ သုတ္တေပိ ဂါထာယပိ ဝဋ္ဋဝိဝဋ္ဋံ ကထိတံ။
၁၀။ ပရိဗ္ဗာဇကသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၀။ ဒသမေ အဘိညာတာတိ ဉာတာ ပါကဋာ။ အန္နဘာရောတိအာဒီနိ တေသံ နာမာနိ။ ပဋိသလ္လာနာ ဝုဋ္ဌိတောတိ ဖလသမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌိတော။ သာ ဟိ ဣဓ ပဋိသလ္လာနန္တိ အဓိပ္ပေတာ။ ပစ္စက္ခာယာတိ ပဋိက္ခိပိတွာ။ အဘိဇ္ဈာလုန္တိ သတဏှံ။ ကာမေသု တိဗ္ဗသာရာဂန္တိ ဝတ္ထုကာမေသု ဗဟလရာဂံ။ တမဟံ တတ္ထ ဧဝံ ဝဒေယျန္တိ တံ အဟံ တသ္မိံ ကာရဏေ ဧဝံ ဝဒေယျံ။ ပဋိက္ကောသိတဗ္ဗံ မညေယျာတိ ပဋိက္ကောသိတဗ္ဗာနိ ပဋိဗာဟိတဗ္ဗနိ ဝါ မညေယျ။ သဟဓမ္မိကာတိ သကာရဏာ။ ဝါဒါနုပါတာတိ ဓမ္မိကဝါဒေ ဃဋ္ဋယမာနာ အဓမ္မိကဝါဒါနုပါတာ, ဝါဒပ္ပဝတ္တိယောတိ အတ္ထော။ ဂါရယှာ ဌာနာတိ ဂရဟိတဗ္ဗယုတ္တကာ ပစ္စယာ။ အာဂစ္ဆန္တီတိ ဥပဂစ္ဆန္တိ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၈၉။)ဥက္ကလာတိ ဥက္ကလဇနပဒဝါသိနော။ ဝဿဘညာတိ ဝဿော စ ဘညော စာတိ ဒွေ ဇနာ။ အဟေတုကဝါဒါတိ ‘‘နတ္ထိ ဟေတု နတ္ထိ ပစ္စယော သတ္တာနံ ဝိသုဒ္ဓိယာ’’တိဧဝမာဒိဝါဒိနော။ အကိရိယဝါဒါတိ ‘‘ကရောတော န ကရီယတိ ပါပ’’န္တိ ဧဝံ ကိရိယပဋိက္ခေပဝါဒိနော။ နတ္ထိကဝါဒါတိ ‘‘နတ္ထိ ဒိန္န’’န္တိအာဒိဝါဒိနော။ တေ ဣမေသု တီသုပိ ဒဿနေသု ဩက္ကန္တနိယာမာ အဟေသုံ။ ကထံ ပန တေသု နိယာမော ဟောတီတိ? ယော ဟိ ဧဝရူပံ လဒ္ဓိံ ဂဟေတွာ ရတ္တိဋ္ဌာနဒိဝါဋ္ဌာနေသု နိသိန္နော သဇ္ဈာယတိ ဝီမံသတိ, တဿ ‘‘နတ္ထိ ဟေတု နတ္ထိ ပစ္စယော ကရောတော န ကရီယတိ ပါပံ…ပေ… နတ္ထိ ဒိန္နံ…ပေ… ကာယဿ ဘေဒါ ဥစ္ဆိဇ္ဇတီ’’တိ တသ္မိံ အာရမ္မဏေ မိစ္ဆာသတိ သန္တိဋ္ဌတိ, စိတ္တံ ဧကဂ္ဂံ ဟောတိ, ဇဝနာနိ ဇဝန္တိ။ ပဌမဇဝနေ သတေကိစ္ဆော ဟောတိ, တထာ ဒုတိယာဒီသု, သတ္တမေ ဗုဒ္ဓါနမ္ပိ အတေကိစ္ဆော အနိဝတ္တိ အရိဋ္ဌကဏ္ဋကသဒိသော ဟောတိ။ တတ္ထ ကောစိ ဧကံ ဒဿနံ ဩက္ကမတိ, ကောစိ ဒွေ, ကောစိ တီဏိပိ။ နိယတမိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကောဝ ဟောတိ, ပတ္တော သဂ္ဂမဂ္ဂါဝရဏဉ္စေဝ မောက္ခမဂ္ဂါဝရဏဉ္စ, အဘဗ္ဗော တဿ အတ္တဘာဝဿ အနန္တရံ သဂ္ဂမ္ပိ ဂန္တုံ, ပဂေဝ မောက္ခံ။ ဝဋ္ဋခါဏုကော နာမေသ သတ္တော ပထဝိဂေါပကော, ယေဘုယျေန ဧဝရူပဿ ဘဝတော ဝုဋ္ဌာနံ နတ္ထိ။ ဝဿဘညာပိ ဧဒိသာ အဟေသုံ။ နိန္ဒာဗျာရောသနဥပါရမ္ဘဘယာတိ အတ္တနော နိန္ဒဘယေန ဃဋ္ဋနဘယေန ဥပဝါဒဘယေန စာတိ အတ္ထော။ အဘိဇ္ဈာဝိနယေ သိက္ခန္တိ အဘိဇ္ဈာဝိနယော ဝုစ္စတိ အရဟတ္တံ, အရဟတ္တေ သိက္ခမာနော အပ္ပမတ္တော နာမ ဝုစ္စတီတိ သုတ္တန္တေ ဝဋ္ဋဝိဋ္ဋံ ကထေတွာ ဂါထာယ ဖလသမာပတ္တိ ကထိတာတိ။
ဥရုဝေလဝဂ္ဂေါ တတိယော။
၄။ စက္ကဝဂ္ဂေါ
၁။ စက္ကသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၁။ စတုတ္ထဿ ပဌမေ စက္ကာနီတိ သမ္ပတ္တိယော။ စတုစက္ကံ ဝတ္တတီတိ စတ္တာရိ သမ္ပတ္တိစက္ကာနိ ဝတ္တန္တိ ဃဋိယန္တိယေဝါတိ အတ္ထော။ ပတိရူပဒေသဝါသောတိ ယတ္ထ စတဿော ပရိသာ သန္ဒိဿန္တိ, ဧဝရူပေ အနုစ္ဆဝိကေ ဒေသေ ဝါသော။ သပ္ပုရိသာဝဿယောတိ ဗုဒ္ဓါဒီနံ သပ္ပုရိသာနံ အဝဿယနံ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၉၀။)သေဝနံ ဘဇနံ, န ရာဇာနံ။ အတ္တသမ္မာပဏိဓီတိ အတ္တနော သမ္မာ ဌပနံ, သစေ ပုဗ္ဗေ အဿဒ္ဓါဒီဟိ သမန္နာဂတော ဟောတိ, တာနိ ပဟာယ သဒ္ဓါဒီသု ပတိဋ္ဌာပနံ။ ပုဗ္ဗေ စ ကတပုညတာတိ ပုဗ္ဗေ ဥပစိတကုသလတာ။ ဣဒမေဝ စေတ္ထ ပမာဏံ။ ယေန ဟိ ဉာဏသမ္ပယုတ္တစိတ္တေန ကုသလကမ္မံ ကတံ ဟောတိ, တဒေဝ ကုသလံ တံ ပုရိသံ ပတိရူပဒေသေ ဥပနေတိ, သပ္ပုရိသေ ဘဇာပေတိ, သော ဧဝ စ ပုဂ္ဂလော အတ္တာနံ သမ္မာ ဌပေတိ။ ပုညကတောတိ ကတပုညော။ သုခဉ္စေတံဓိဝတ္တတီတိ သုခဉ္စ ဧတံ ပုဂ္ဂလံ အဓိဝတ္တတိ, အဝတ္ထရတီတိ အတ္ထော။
၂။ သင်္ဂဟသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၂။ ဒုတိယေ သင်္ဂဟဝတ္ထူနီတိ သင်္ဂဏှနကာရဏာနိ။ ဒါနဉ္စာတိအာဒီသု ဧကစ္စော ဟိ ဒါနေနေဝ သင်္ဂဏှိတဗ္ဗော ဟောတိ, တဿ ဒါနမေဝ ဒါတဗ္ဗံ။ ပေယျဝဇ္ဇန္တိ ပိယဝစနံ။ ဧကစ္စော ဟိ ‘‘အယံ ဒါတဗ္ဗံ နာမ ဒေတိ, ဧကေကေန ပန ဝစနေန သဗ္ဗံ မက္ခေတွာ နာသေတိ, ကိံ တဿ ဒါန’’န္တိ ဝတ္တာ ဟောတိ။ ဧကစ္စော ‘‘အယံ ကိဉ္စာပိ ဒါနံ န ဒေတိ, ကထေန္တော ပန တေလေန ဝိယ မက္ခေတိ။ ဧသ ဒေတု ဝါ မာ ဝါ, ဝစနမေဝဿ သဟဿံ အဂ္ဃတီ’’တိ ဝတ္တာ ဟောတိ။ ဧဝရူပေါ ပုဂ္ဂလော ဒါနံ န ပစ္စာသီသတိ, ပိယဝစနမေဝ ပစ္စာသီသတိ။ တဿ ပိယဝစနမေဝ ဝတ္တဗ္ဗံ။ အတ္ထစရိယာတိ အတ္ထဝဍ္ဎနကထာ။ ဧကစ္စော ဟိ နေဝ ဒါနံ, န ပိယဝစနံ ပစ္စာသီသတိ, အတ္တနော ဟိတကထံ ဝဍ္ဎိကထမေဝ ပစ္စာသီသတိ။ ဧဝရူပဿ ပုဂ္ဂလဿ ‘‘ဣဒံ တေ ကာတဗ္ဗံ, ဣဒံ န ကာတဗ္ဗံ, ဧဝရူပေါ ပုဂ္ဂလော သေဝိတဗ္ဗော, ဧဝရူပေါ န သေဝိတဗ္ဗော’’တိ ဧဝံ အတ္ထစရိယကထာဝ ကထေတဗ္ဗာ။ သမာနတ္တတာတိ သမာနသုခဒုက္ခဘာဝေါ။ ဧကစ္စော ဟိ ဒါနာဒီသု ဧကမ္ပိ န ပစ္စာသီသတိ, ဧကာသနေ နိသဇ္ဇံ, ဧကပလ္လင်္ကေ သယနံ, ဧကတော ဘောဇနန္တိ ဧဝံ သမာနသုခဒုက္ခတံ ပစ္စာသီသတိ။ သော သစေ ဂဟဋ္ဌဿ ဇာတိယာ ပဗ္ဗဇိတဿ သီလေန သဒိသော ဟောတိ, တဿာယံ သမာနတ္တတာ ကာတဗ္ဗာ။ တတ္ထ တတ္ထ ယထာရဟန္တိ တေသု တေသု ဓမ္မေသု ယထာနုစ္ဆဝိကံ သမာနတ္တတာတိ အတ္ထော။ ရထဿာဏီဝ ယာယတောတိ ယထာ ရထဿ ဂစ္ဆတော အာဏိ သင်္ဂဟော နာမ ဟောတိ, သာ ရထံ သင်္ဂဏှာတိ, ဧဝမိမေ သင်္ဂဟာ လောကံ သင်္ဂဏှန္တိ။ န မာတာ ပုတ္တကာရဏာတိ ယဒိ မာတာ ဧတေ သင်္ဂဟေ ပုတ္တဿ န ကရေယျ, ပုတ္တကာရဏာ မာနံ ဝါ ပူဇံ ဝါ န လဘေယျ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၉၁။)သင်္ဂဟာ ဧတေတိ ဥပယောဂဝစနေ ပစ္စတ္တံ။ သင်္ဂဟေ ဧတေတိ ဝါ ပါဌော။ သမဝေက္ခန္တီတိ သမ္မာ ပေက္ခန္တိ။ ပါသံသာ စ ဘဝန္တီတိ ပသံသနီယာ စ ဘဝန္တိ။
၃။ သီဟသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၃။ တတိယေ သီဟောတိ စတ္တာရော သီဟာ – တိဏသီဟော, ကာဠသီဟော, ပဏ္ဍုသီဟော, ကေသရသီဟောတိ။ တေသု တိဏသီဟော ကပေါတဝဏ္ဏဂါဝိသဒိသော တိဏဘက္ခော စ ဟောတိ။ ကာဠသီဟော ကာဠဂါဝိသဒိသော တိဏဘက္ခောယေဝ။ ပဏ္ဍုသီဟော ပဏ္ဍုပလာသဝဏ္ဏဂါဝိသဒိသော မံသဘက္ခော။ ကေသရသီဟော လာခါပရိကမ္မကတေနေဝ မုခေန အဂ္ဂနင်္ဂုဋ္ဌေန စတူဟိ စ ပါဒပရိယန္တေဟိ သမန္နာဂတော, မတ္ထကတောပိဿ ပဋ္ဌာယ လာခါတူလိကာယ ကတာ ဝိယ တိဿော ရာဇိယော ပိဋ္ဌိမဇ္ဈေန ဂန္တွာ အန္တရသတ္ထိမှိ ဒက္ခိဏာဝတ္တာ ဟုတွာ ဌိတာ။ ခန္ဓေ ပနဿ သတသဟဿဂ္ဃနိကကမ္ဗလပရိက္ခေပေါ ဝိယ ကေသရဘာရော ဟောတိ, အဝသေသဋ္ဌာနံ ပရိသုဒ္ဓသာလိပိဏ္ဍသင်္ခစုဏ္ဏပိဏ္ဍဝဏ္ဏံ ဟောတိ။ ဣမေသု စတူသု သီဟေသု အယံ ကေသရသီဟော ဣဓ အဓိပ္ပေတော။
မိဂရာဇာတိ သဗ္ဗမိဂဂဏဿ ရာဇာ။ အာသယာတိ ဝသနဋ္ဌာနတော, သုဝဏ္ဏဂုဟတော ဝါ ရဇတမဏိဖလိကမနောသိလာဂုဟတော ဝါ နိက္ခမတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ နိက္ခမမာနော ပနေသ စတူဟိ ကာရဏေဟိ နိက္ခမတိ အန္ဓကာရပီဠိတော ဝါ အာလောကတ္ထာယ, ဥစ္စာရပဿာဝပီဠိတော ဝါ တေသံ ဝိဿဇ္ဇနတ္ထာယ, ဇိဃစ္ဆာပီဠိတော ဝါ ဂေါစရတ္ထာယ, သမ္ဘဝပီဠိတော ဝါ အဿဒ္ဓမ္မပဋိသေဝနတ္ထာယ။ ဣဓ ပန ဂေါစရတ္ထာယ နိက္ခမန္တော အဓိပ္ပေတော။
ဝိဇမ္ဘတီတိ သုဝဏ္ဏတလေ ဝါ ရဇတမဏိဖလိကမနောသိလာတလာနံ ဝါ အညတရသ္မိံ ဒွေ ပစ္ဆိမပါဒေ သမံ ပတိဋ္ဌာပေတွာ ပုရိမပါဒေ ပုရတော ပသာရေတွာ သရီရဿ ပစ္ဆာဘာဂံ အာကဍ္ဎိတွာ ပုရိမဘာဂံ အဘိဟရိတွာ ပိဋ္ဌိံ နာမေတွာ ဂီဝံ ဥက္ခိပိတွာ အသနိသဒ္ဒံ ကရောန္တော ဝိယ နာသပုဋာနိ ပေါထေတွာ သရီရလဂ္ဂံ ရဇံ ဝိဓုနန္တော ဝိဇမ္ဘတိ။ ဝိဇမ္ဘနဘူမိယဉ္စ ပန တရုဏဝစ္ဆကော ဝိယ အပရာပရံ ဇဝတိ, ဇဝတော ပနဿ သရီရံ အန္ဓကာရေ ပရိဗ္ဘမန္တံ အလာတံ ဝိယ ခါယတိ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၉၂။)အနုဝိလောကေတီတိ ကသ္မာ အနုဝိလောကေတိ? ပရာနုဒ္ဒယတာယ။ တသ္မိံ ကိရ သီဟနာဒံ နဒန္တေ ပပါတာဝါဋာဒီသု ဝိသမဋ္ဌာနေသု စရန္တာ ဟတ္ထိဂေါကဏ္ဏမဟိံသာဒယော ပါဏာ ပပါတေပိ အာဝါဋေပိ ပတန္တိ, တေသံ အနုဒ္ဒယာယ အနုဝိလောကေတိ။ ကိံ ပနဿ လုဒ္ဒဿ ပရမံသခါဒိနော အနုဒ္ဒယာ နာမ အတ္ထီတိ? အာမ အတ္ထိ။ တထာ ဟိ ‘‘ကိံ မေ ဗဟူဟိ ဃာတိတေဟီ’’တိ အတ္တနော ဂေါစရတ္ထာယာပိ ခုဒ္ဒကေ ပါဏေ န ဂဏှာတိ။ ဧဝံ အနုဒ္ဒယံ ကရောတိ, ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ – ‘‘မာဟံ ခုဒ္ဒကေ ပါဏေ ဝိသမဂတေ သံဃာတံ အာပါဒေသိ’’န္တိ (အ။ နိ။ ၁၀။၂၁)။
သီဟနာဒံ နဒတီတိ တိက္ခတ္တုံ တာဝ အဘီတနာဒံ နဒတိ။ ဧဝဉ္စ ပနဿ ဝိဇမ္ဘနဘူမိယံ ဌတွာ နဒန္တဿ သဒ္ဒေါ သမန္တာ တိယောဇနပဒေသံ ဧကနိန္နာဒံ ကရောတိ, တမဿ နိန္နာဒံ သုတွာ တိယောဇနဗ္ဘန္တရဂတာ ဒွိပဒစတုပ္ပဒဂဏာ ယထာဌာနေ ဌာတုံ န သက္ကောန္တိ။ ဂေါစရာယ ပက္ကမတီတိ အာဟာရတ္ထာယ ဂစ္ဆတိ။ ကထံ? သော ဟိ ဝိဇမ္ဘနဘူမိယံ ဌတွာ ဒက္ခိဏတော ဝါ ဝါမတော ဝါ ဥပ္ပတန္တော ဥသဘမတ္တံ ဌာနံ ဂဏှာတိ, ဥဒ္ဓံ ဥပ္ပတန္တော စတ္တာရိပိ အဋ္ဌပိ ဥသဘဋ္ဌာနာနိ ဥပ္ပတတိ, သမေ ဌာနေ ဥဇုကံ ပက္ခန္ဒန္တော သောဠသဥသဘမတ္တမ္ပိ ဝီသတိဥသဘမတ္တမ္ပိ ဌာနံ ပက္ခန္ဒတိ, ထလာ ဝါ ပဗ္ဗတာ ဝါ ပက္ခန္ဒန္တော သဋ္ဌိဥသဘမတ္တမ္ပိ အသီတိဥသဘမတ္တမ္ပိ ဌာနံ ပက္ခန္ဒတိ, အန္တရာမဂ္ဂေ ရုက္ခံ ဝါ ပဗ္ဗတံ ဝါ ဒိသွာ တံ ပရိဟရန္တော ဝါမတော ဝါ ဒက္ခိဏတော ဝါ ဥဒ္ဓံ ဝါ ဥသဘမတ္တံ အပက္ကမတိ။ တတိယံ ပန သီဟနာဒံ နဒိတွာ တေနေဝ သဒ္ဓိံ တိယောဇနေ ဌာနေ ပညာယတိ, တိယောဇနံ ဂန္တွာ နိဝတ္တိတွာ ဌိတော အတ္တနောဝ နာဒဿ အနုနာဒံ သုဏာတိ။ ဧဝံ သီဃေန ဇဝေန ပက္ကမတိ။
ယေဘုယျေနာတိ ပါယေန။ ဘယံ သန္တာသံ သံဝေဂန္တိ သဗ္ဗံ စိတ္တုတြာသဿေဝ နာမံ။ သီဟဿ ဟိ သဒ္ဒံ သုတွာ ဗဟူ ဘာယန္တိ, အပ္ပကာ န ဘာယန္တိ။ ကေ ပန တေတိ? သမသီဟော ဟတ္ထာဇာနီယော အဿာဇာနီယော ဥသဘာဇာနီယော ပုရိသာဇာနီယော ခီဏာသဝေါတိ။ ကသ္မာ ပနေတေ န ဘာယန္တီတိ? သမသီဟော တာဝ ‘‘ဇာတိဂေါတ္တကုလသူရဘာဝေဟိ သမာနောသ္မီ’’တိ န ဘာယတိ, ဟတ္ထာဇာနီယာဒယော အတ္တနော သက္ကာယဒိဋ္ဌိဗလဝတာယ န ဘာယန္တိ, ခီဏာသဝေါ သက္ကာယဒိဋ္ဌိယာ ပဟီနတ္တာ န ဘာယတိ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၉၃။)ဗိလာသယာတိ ဗိလေ သယန္တာ ဗိလဝါသိနော အဟိနကုလဂေါဓာဒယော။ ဥဒကာသယာတိ ဥဒကဝါသိနော မစ္ဆကစ္ဆပါဒယော။ ဝနာသယာတိ ဝနဝါသိနော ဟတ္ထိအဿဂေါကဏ္ဏမိဂါဒယော။ ပဝိသန္တီတိ ‘‘ဣဒါနိ အာဂန္တွာ ဂဏှိဿတီ’’တိ မဂ္ဂံ ဩလောကေတွာ ပဝိသန္တိ။ ဒဠှေဟီတိ ထိရေဟိ။ ဝရတ္တေဟီတိ စမ္မရဇ္ဇူဟိ။ မဟိဒ္ဓိကောတိအာဒီသု ဝိဇမ္ဘနဘူမိယံ ဌတွာ ဒက္ခိဏပဿာဒီဟိ ဥသဘမတ္တံ, ဥဇုံ ဝီသတိဥသဘမတ္တာဒိလင်္ဃနဝသေန မဟိဒ္ဓိကတာ, သေသမိဂါနံ အဓိပတိဘာဝေန မဟေသက္ခတာ, သမန္တာ တိယောဇနဋ္ဌာနေ သဒ္ဒံ သုတွာ ပလာယန္တာနံ ဝသေန မဟာနုဘာဝတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
ဧဝမေဝ ခေါတိ ဘဂဝါ တေသု တေသု သုတ္တန္တေသု တထာ တထာ အတ္တာနံ ကထေသိ။ ‘‘သီဟောတိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတဿေတံ အဓိဝစနံ အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿာ’’တိ (အ။ နိ။ ၅။၉၉၊ ၁၀။၂၁) ဣမသ္မိံ တာဝ သုတ္တေ သီဟသဒိသံ အတ္တာနံ ကထေသိ။ ‘‘ဘိသက္ကော သလ္လကတ္တောတိ ခေါ, သုနက္ခတ္တ, တထာဂတဿေတံ အဓိဝစန’’န္တိ (မ။ နိ။ ၃။၆၅) ဣမသ္မိံ ဝေဇ္ဇသဒိသံ, ‘‘ဗြာဟ္မဏောတိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတဿေတံ အဓိဝစန’’န္တိ (အ။ နိ။ ၈။၈၅) ဣမသ္မိံ ဗြာဟ္မဏသဒိသံ, ‘‘ပုရိသော မဂ္ဂကုသလောတိ ခေါ, တိဿ, တထာဂတဿေတံ အဓိဝစန’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၃။၈၄) ဣမသ္မိံ မဂ္ဂဒေသကပုရိသသဒိသံ, ‘‘ရာဇာဟမသ္မိ, သေလာ’’တိ (သု။ နိ။ ၅၅၉၊ မ။ နိ။ ၂။၃၉၉) ဣမသ္မိံ ရာဇသဒိသံ။ ဣမသ္မိံ ပန သုတ္တေ သီဟသဒိသမေဝ ကတွာ အတ္တာနံ ကထေန္တော ဧဝမာဟ။
တတြာယံ သဒိသတာ – သီဟဿ ကဉ္စနဂုဟာဒီသု ဝသနကာလော ဝိယ ဟိ တထာဂတဿ ဒီပင်္ကရပါဒမူလေ ကတာဘိနီဟာရဿ အပရိမိတကာလံ ပါရမိယော ပူရေတွာ ပစ္ဆိမဘဝေ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏေန စေဝ မာတုကုစ္ဆိတော နိက္ခမနေန စ ဒသသဟဿိလောကဓာတုံ ကမ္ပေတွာ ဝုဒ္ဓိမနွာယ ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိသဒိသံ သမ္ပတ္တိံ အနုဘဝမာနဿ တီသု ပါသာဒေသု နိဝါသကာလော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ သီဟဿ ကဉ္စနဂုဟာဒိတော နိက္ခန္တကာလော ဝိယ တထာဂတဿ ဧကူနတိံသသံဝစ္ဆရေ ဝိဝဋေန ဒွါရေန ကဏ္ဍကံ အာရုယှ ဆန္နသဟာယဿ နိက္ခမိတွာ တီဏိ ရဇ္ဇာနိ အတိက္ကမိတွာ အနောမာနဒီတီရေ ဗြဟ္မုနာ ဒိန္နာနိ ကာသာယာနိ ပရိဒဟိတွာ ပဗ္ဗဇိတဿ သတ္တမေ ဒိဝသေ ရာဇဂဟံ ဂန္တွာ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၉၄။)တတ္ထ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ပဏ္ဍဝဂိရိပဗ္ဘာရေ ကတဘတ္တကိစ္စဿ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ ပတွာ ပဌမမေဝ မဂဓရဋ္ဌံ အာဂမနတ္ထာယ ယာဝ ရညော ပဋိညာဒါနကာလော။
သီဟဿ ဝိဇမ္ဘနကာလော ဝိယ တထာဂတဿ ဒိန္နပဋိညဿ အာဠာရကာလာမဥပသင်္ကမနံ အာဒိံ ကတွာ ယာဝ သုဇာတာယ ဒိန္နပါယာသဿ ဧကူနပဏ္ဏာသာယ ပိဏ္ဍေဟိ ပရိဘုတ္တကာလော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သီဟဿ သရီရဝိဓုနနံ ဝိယ သာယနှသမယေ သောတ္တိယေန ဒိန္နာ အဋ္ဌ တိဏမုဋ္ဌိယော ဂဟေတွာ ဒသသဟဿစက္ကဝါဠဒေဝတာဟိ ထောမိယမာနဿ ဂန္ဓာဒီဟိ ပူဇိယမာနဿ တိက္ခတ္တုံ ဗောဓိံ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ဗောဓိမဏ္ဍံ အာရုယှ စုဒ္ဒသဟတ္ထုဗ္ဗေဓေ ဌာနေ တိဏသန္ထရံ အတ္ထရိတွာ စတုရင်္ဂဝီရိယံ အဓိဋ္ဌာယ နိသိန္နဿ တံခဏညေဝ မာရဗလံ ဝိဓမေတွာ တီသု ယာမေသု တိဿော ဝိဇ္ဇာ ဝိသောဓေတွာ အနုလောမပ္ပဋိလောမံ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒမဟာသမုဒ္ဒံ ယမကဉာဏမန္ထနေန မန္ထေန္တဿ သဗ္ဗညုတညာဏေ ပဋိဝိဒ္ဓေ တဒနုဘာဝေန ဒသသဟဿိလောကဓာတုကမ္ပနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
သီဟဿ စတုဒိသာဝိလောကနံ ဝိယ ပဋိဝိဒ္ဓသဗ္ဗညုတညာဏဿ သတ္တသတ္တာဟံ ဗောဓိမဏ္ဍေ ဝိဟရိတွာ ပရိဘုတ္တမဓုပိဏ္ဍိကာဟာရဿ အဇပါလနိဂြောဓမူလေ မဟာဗြဟ္မုနော ဓမ္မဒေသနာယာစနံ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ တတ္ထ ဝိဟရန္တဿ ဧကာဒသမေ ဒိဝသေ ‘‘သွေ အာသာဠှိပုဏ္ဏမာ ဘဝိဿတီ’’တိ ပစ္စူသသမယေ ‘‘ကဿ နု ခေါ အဟံ ပဌမံ ဓမ္မံ ဒေသေယျ’’န္တိ အာဠာရုဒကာနံ ကာလကတဘာဝံ ဉတွာ ဓမ္မဒေသနတ္ထာယ ပဉ္စဝဂ္ဂိယာနံ ဩလောကနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သီဟဿ ဂေါစရတ္ထာယ တိယောဇနံ ဂမနကာလော ဝိယ အတ္တနော ပတ္တစီဝရံ အာဒါယ ‘‘ပဉ္စဝဂ္ဂိယာနံ ဓမ္မစက္ကံ ပဝတ္တေဿာမီ’’တိ ပစ္ဆာဘတ္တေ အဇပါလနိဂြောဓတော ဝုဋ္ဌိတဿ အဋ္ဌာရသယောဇနမဂ္ဂံ ဂမနကာလော။
သီဟဿ သီဟနာဒကာလော ဝိယ တထာဂတဿ အဋ္ဌာရသယောဇနမဂ္ဂံ ဂန္တွာ ပဉ္စဝဂ္ဂိယေ သညာပေတွာ အစလပလ္လင်္ကေ နိသိန္နဿ ဒသဟိ စက္ကဝါဠသဟဿေဟိ သန္နိပတိတေန ဒေဝဂဏေန ပရိဝုတဿ ‘‘ဒွေမေ, ဘိက္ခဝေ, အန္တာ ပဗ္ဗဇိတေန န သေဝိတဗ္ဗာ’’တိအာဒိနာ နယေန ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနကာလော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣမသ္မိံ စ ပန ပဒေ ဒေသိယမာနေ တထာဂတသီဟဿ ဓမ္မဃောသော ဟေဋ္ဌာ အဝီစိံ ဥပရိ ဘဝဂ္ဂံ ဂဟေတွာ ဒသသဟဿိလောကဓာတုံ ပဋိစ္ဆာဒေသိ။ သီဟဿ သဒ္ဒေန ခုဒ္ဒကပါဏာနံ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၉၅။)သန္တာသာပဇ္ဇနကာလော ဝိယ တထာဂတဿ တီဏိ လက္ခဏာနိ ဒီပေတွာ စတ္တာရိ သစ္စာနိ သောဠသဟာကာရေဟိ သဋ္ဌိယာ စ နယသဟဿေဟိ ဝိဘဇိတွာ ဓမ္မံ ကထေန္တဿ ဒီဃာယုကာနံ ဒေဝါနံ ဉာဏသန္တာသဿ ဥပ္ပတ္တိကာလော ဝေဒိတဗ္ဗော။
အပရော နယော – သီဟော ဝိယ သဗ္ဗညုတံ ပတ္တော တထာဂတော, အာသယဘူတာယ ကနကဂုဟာယ နိက္ခမနံ ဝိယ ဂန္ဓကုဋိတော နိက္ခမနကာလော, ဝိဇမ္ဘနံ ဝိယ ဓမ္မသဘံ ဥပသင်္ကမနကာလော, ဒိသာဝိလောကနံ ဝိယ ပရိသာဝိလောကနံ, သီဟနာဒနဒနံ ဝိယ ဓမ္မဒေသနာကာလော, ဂေါစရာယ ပက္ကမနံ ဝိယ ပရဝါဒနိမ္မဒ္ဒနတ္ထာယ ဂမနံ။
အပရော နယော – သီဟော ဝိယ တထာဂတော, ဟိမဝန္တနိဿိတာယ ကဉ္စနဂုဟာယ နိက္ခမနံ ဝိယ အာရမ္မဏဝသေန နိဗ္ဗာနနိဿိတာယ ဖလသမာပတ္တိယာ ဝုဋ္ဌာနံ, ဝိဇမ္ဘနံ ဝိယ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏံ, ဒိသာဝိလောကနံ ဝိယ ဝေနေယျသတ္တဝိလောကနံ, သီဟနာဒေါ ဝိယ သမ္ပတ္တပရိသာယ ဓမ္မဒေသနာ, ဂေါစရာယ ပက္ကမနံ ဝိယ အသမ္ပတ္တာနံ ဝေနေယျသတ္တာနံ သန္တိကူပသင်္ကမနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
ယဒါတိ ယသ္မိံ ကာလေ။ တထာဂတောတိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တေဟိ အဋ္ဌဟိ ကာရဏေဟိ တထာဂတော။ လောကေတိ သတ္တလောကေ။ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ အဘိနီဟာရတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ဗောဓိပလ္လင်္ကာ ဝါ အရဟတ္တမဂ္ဂဉာဏာ ဝါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ နာမ, အရဟတ္တဖလေ ပန ပတ္တေ ဥပ္ပန္နော နာမ။ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါတိအာဒီနိ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၁၂၄ အာဒယော) ဗုဒ္ဓါနုဿတိနိဒ္ဒေသေ ဝိတ္ထာရိတာနိ။
ဣတိ သက္ကာယောတိ အယံ သက္ကာယော, ဧတ္တကော သက္ကာယော, န ဣတော ဘိယျော သက္ကာယော အတ္ထီတိ။ ဧတ္တာဝတာ သဘာဝတော သရသတော ပရိယန္တတော ပရိစ္ဆေဒတော ပရိဝဋုမတော သဗ္ဗေပိ ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓာ ဒဿိတာ ဟောန္တိ။ ဣတိ သက္ကာယသမုဒယောတိ အယံ သက္ကာယဿ သမုဒယော နာမ။ ဧတ္တာဝတာ ‘‘အာဟာရသမုဒယာ ရူပသမုဒယော’’တိအာဒိ သဗ္ဗံ ဒဿိတံ ဟောတိ။ ဣတိ သက္ကာယဿ အတ္ထင်္ဂမောတိ အယံ သက္ကာယဿ အတ္ထင်္ဂမော။ ဣမိနာပိ ‘‘အာဟာရနိရောဓာ ရူပနိရောဓော’’တိအာဒိ သဗ္ဗံ ဒဿိတံ ဟောတိ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၉၆။)ဝဏ္ဏဝန္တောတိ သရီရဝဏ္ဏေန ဝဏ္ဏဝန္တော။ ဓမ္မဒေသနံ သုတွာတိ ပဉ္စသု ခန္ဓေသု ပဏ္ဏာသလက္ခဏပ္ပဋိမဏ္ဍိတံ တထာဂတဿ ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ။ ယေဘုယျေနာတိ ဣဓ ကေ ဌပေတိ? အရိယသာဝကေ ဒေဝေ။ တေသံ ဟိ ခီဏာသဝတ္တာ စိတ္တုတြာသဘယမ္ပိ န ဥပ္ပဇ္ဇတိ, သံဝိဂ္ဂဿ ယောနိသော ပဓာနေန ပတ္တဗ္ဗံ ပတ္တတာယ ဉာဏသံဝေဂေါပိ။ ဣတရာသံ ပန ဒေဝတာနံ ‘‘တာသော ဟေသော, ဘိက္ခဝေ, အနိစ္စ’’န္တိ မနသိကရောန္တာနံ စိတ္တုတြာသဘယမ္ပိ, ဗလဝဝိပဿနာကာလေ ဉာဏဘယမ္ပိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဘောတိ ဓမ္မာလပနမတ္တမေတံ။ သက္ကာယပရိယာပန္နာတိ ပဉ္စက္ခန္ဓပရိယာပန္နာ။ ဣတိ တေသံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေ ဝဋ္ဋဒေါသံ ဒဿေတွာ တိလက္ခဏာဟတံ ကတွာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တေ ဉာဏဘယံ နာမ ဩက္ကမတိ။
အဘိညာယာတိ ဇာနိတွာ။ ဓမ္မစက္ကန္တိ ပဋိဝေဓဉာဏမ္ပိ ဒေသနာဉာဏမ္ပိ။ ပဋိဝေဓဉာဏံ နာမ ယေန ဉာဏေန ဗောဓိပလ္လင်္ကေ နိသိန္နော စတ္တာရိ သစ္စာနိ သောဠသဟာကာရေဟိ သဋ္ဌိယာ စ နယသဟဿေဟိ ပဋိဝိဇ္ဈိ။ ဒေသနာဉာဏံ နာမ ယေန ဉာဏေန တိပရိဝဋ္ဋံ ဒွါဒသာကာရံ ဓမ္မစက္ကံ ပဝတ္တေသိ။ ဥဘယမ္ပေတံ ဒသဗလဿ ဥရေ ဇာတဉာဏမေဝ။ တေသု ဓမ္မဒေသနာဉာဏံ ဂဟေတဗ္ဗံ။ တံ ပနေသ ယာဝ အဋ္ဌာရသဗြဟ္မကောဋီဟိ သဒ္ဓိံ အညာကောဏ္ဍညတ္ထေရဿ သောတာပတ္တိဖလံ န ဥပ္ပဇ္ဇတိ, တာဝ ပဝတ္တေတိ နာမ။ တသ္မိံ ဥပ္ပန္နေ ပဝတ္တိတံ နာမ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အပ္ပဋိပုဂ္ဂလောတိ သဒိသပုဂ္ဂလရဟိတော။ ယသဿိနောတိ ပရိဝါရသမ္ပန္နာ။ တာဒိနောတိ လာဘာလာဘာဒီဟိ ဧကသဒိသဿ။
၄။ ပသာဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၄။ စတုတ္ထေ အဂ္ဂေသု ပသာဒါ, အဂ္ဂါ ဝါ ပသာဒါတိ အဂ္ဂပ္ပသာဒါ။ ယာဝတာတိ ယတ္တကာ။ အပဒါတိ နိပ္ပဒါ အဟိမစ္ဆာဒယော။ ဒွိပဒါတိ မနုဿပက္ခိအာဒယော။ စတုပ္ပဒါတိ ဟတ္ထိအဿာဒယော။ ဗဟုပ္ပဒါတိ သတပဒိအာဒယော။ နေဝသညိနာသညိနောတိ ဘဝဂ္ဂေ နိဗ္ဗတ္တသတ္တာ။ အဂ္ဂမက္ခာယတီတိ ဂုဏေဟိ အဂ္ဂေါ ဥတ္တမော သေဋ္ဌောတိ အက္ခာယတိ။ အသင်္ခတာတိ နိဗ္ဗာနမေဝ ဂဟေတွာ ဝုတ္တံ။ ဝိရာဂေါတိအာဒီနိ နိဗ္ဗာနဿေဝ နာမာနိ။ တဉှိ အာဂမ္မ သဗ္ဗကိလေသာ ဝိရဇ္ဇန္တိ, သဗ္ဗေ ရာဂမဒါဒယော မဒါ နိမ္မဒါ ဟောန္တိ, အဘာဝံ ဂစ္ဆန္တိ, သဗ္ဗာ ပိပါသာ ဝိနယံ ဥပေန္တိ, သဗ္ဗေ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၉၇။)အာလယာ သမုဂ္ဃါတံ ဂစ္ဆန္တိ, ဝဋ္ဋာနိ ဥပစ္ဆိဇ္ဇန္တိ, တဏှာ ခီယန္တိ, ဝဋ္ဋဒုက္ခာ နိရုဇ္ဈန္တိ, သဗ္ဗေ ပရိဠာဟာ နိဗ္ဗာယန္တိ။ တသ္မာ ဧတာနိ နာမာနိ လဘတိ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝါတိ။
၅။ ဝဿကာရသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၅။ ပဉ္စမေ အနုဿရိတာတိ အနုဂန္တွာ သရိတာ, အပရာပရံ သရိတုံ သမတ္ထောတိ အတ္ထော။ ဒက္ခောတိ ဆေကော။ တတြုပါယာယာတိ ‘‘ဣမသ္မိံ ကာလေ ဣမံ နာမ ကတ္တဗ္ဗ’’န္တိ ဧဝံ တတ္ထ တတ္ထ ဥပါယဘူတာယ ပညာယ သမန္နာဂတော။ အနုမောဒိတဗ္ဗန္တိ အဘိနန္ဒိတဗ္ဗံ။ ပဋိက္ကောသိတဗ္ဗန္တိ ပဋိက္ခိပိတဗ္ဗံ။ နေဝ ခေါ တျာဟန္တိ နေဝ ခေါ တေ အဟံ။ ကသ္မာ ပနေတံ ဘဂဝါ နာဘိနန္ဒတိ, နပ္ပဋိက္ခိပတီတိ? လောကိယတ္တာ နာဘိနန္ဒတိ, လောကိယံ အတ္ထံ ဂဟေတွာ ဌိတတ္တာ နပ္ပဋိက္ကောသတိ။ ဗဟုဿ ဇနတာတိ ဗဟု အဿ ဇနတာ။ ဣဒဉ္စ ကရဏတ္ထေ သာမိဝစနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အရိယေ ဉာယေတိ သဟဝိပဿနကေ မဂ္ဂေ။ ကလျာဏဓမ္မတာ ကုသလဓမ္မတာတိပိ တဿေဝ နာမာနိ။ ယံ ဝိတက္ကန္တိ နေက္ခမ္မဝိတက္ကာဒီသု အညတရံ။ န တံ ဝိတက္ကံ ဝိတက္ကေတီတိ ကာမဝိတက္ကာဒီသု ဧကမ္ပိ န ဝိတက္ကေတိ။ ဣတရံ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ ဝိတက္ကပထေတိ ဧတ္ထ ဝိတက္ကောယေဝ ဝိတက္ကပထော။ အဟဉှိ ဗြာဟ္မဏာတိအာဒီသု ပဌမနယေန ခီဏာသဝဿ သီလဉ္စေဝ ဗာဟုသစ္စဉ္စ ကထိတံ, ဒုတိယတတိယေဟိ ခီဏာသဝဿ ကိရိယဝိတက္ကာနိ စေဝ ကိရိယဇ္ဈာနာနိ စ, စတုတ္ထေန ခီဏာသဝဘာဝေါ ကထိတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။
မစ္စုပါသပ္ပမောစနန္တိ မစ္စုပါသာ ပမောစနကံ မဂ္ဂံ။ ဉာယံ ဓမ္မန္တိ သဟဝိပဿနကံ မဂ္ဂံ။ ဒိသွာ စ သုတွာ စာတိ ဉာဏေနေဝ ပဿိတွာ စ သုဏိတွာ စ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။
၆။ ဒေါဏသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၆။ ဆဋ္ဌေ အန္တရာ စ ဥက္ကဋ္ဌံ အန္တရာ စ သေတဗျန္တိ ဧတ္ထ ဥက္ကဋ္ဌာတိ ဥက္ကာဟိ ဓာရီယမာနာဟိ မာပိတတ္တာ ဧဝံလဒ္ဓဝေါဟာရံ နဂရံ။ သေတဗျန္တိ အတီတေ ကဿပသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ဇာတနဂရံ။ အန္တရာသဒ္ဒေါ ပန ကာရဏခဏစိတ္တဝေမဇ္ဈဝိဝရာဒီသု ဝတ္တတိ။ ‘‘တဒန္တရံ ကော ဇာနေယျ အညတြ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၉၈။)တထာဂတာ’’တိ (အ။ နိ။ ၆။၄၄၊ ၁၀။၇၅) စ, ‘‘ဇနာ သင်္ဂမ္မ မန္တေန္တိ, မဉ္စ တဉ္စ ကိမန္တရ’’န္တိ စ အာဒီသု (သံ။ နိ။ ၁။၂၂၈) ကာရဏေ။ ‘‘အဒ္ဒသာ မံ, ဘန္တေ, အညတရာ ဣတ္ထီ ဝိဇ္ဇန္တရိကာယ ဘာဇနံ ဓောဝန္တီ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၂။၁၄၉) ခဏေ။ ‘‘ယဿန္တရတော န သန္တိ ကောပါ’’တိအာဒီသု (ဥဒါ။ ၂၀) စိတ္တေ။ ‘‘အန္တရာဝေါသာနမာပါဒီ’’တိအာဒီသု ဝေမဇ္ဈေ။ ‘‘အပိစာယံ တပေါဒါ ဒွိန္နံ မဟာနိရယာနံ အန္တရိကာယ အာဂစ္ဆတီ’’တိအာဒီသု (ပါရာ။ ၂၃၁) ဝိဝရေ။ သွာယမိဓ ဝိဝရေ ဝတ္တတိ။ တသ္မာ ဥက္ကဋ္ဌာယ စ သေတဗျဿ စ ဝိဝရေတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အန္တရာသဒ္ဒေန ပန ယုတ္တတ္တာ ဥပယောဂဝစနံ ကတံ။ ဤဒိသေသု စ ဌာနေသု အက္ခရစိန္တကာ ‘‘အန္တရာ ဂါမဉ္စ နဒိဉ္စ ယာတီ’’တိ ဧဝံ ဧကမေဝ အန္တရာသဒ္ဒံ ပယုဉ္ဇန္တိ, သော ဒုတိယပဒေနပိ ယောဇေတဗ္ဗော ဟောတိ, အယောဇိယမာနေ ဥပယောဂဝစနံ န ပါပုဏာတိ။ ဣဓ ပန ယောဇေတွာ ဧဝ ဝုတ္တော။
အဒ္ဓါနမဂ္ဂပ္ပဋိပန္နော ဟောတီတိ အဒ္ဓါနသင်္ခါတံ မဂ္ဂံ ပဋိပန္နော ဟောတိ, ဒီဃမဂ္ဂန္တိ အတ္ထော။ ကသ္မာ ပဋိပန္နောတိ? တံ ဒိဝသံ ကိရ ဘဂဝါ ဣဒံ အဒ္ဒသ ‘‘မယိ တံ မဂ္ဂံ ပဋိပန္နေ ဒေါဏော ဗြာဟ္မဏော မမ ပဒစေတိယာနိ ပဿိတွာ ပဒါနုပဒိကော ဟုတွာ မမ နိသိန္နဋ္ဌာနံ အာဂန္တွာ ပဉှံ ပုစ္ဆိဿတိ။ အထဿာဟံ ဧကံ သစ္စဓမ္မံ ဒေသေဿာမိ။ ဗြာဟ္မဏော တီဏိ သာမညဖလာနိ ပဋိဝိဇ္ဈိတွာ ဒွါဒသပဒသဟဿပရိမာဏံ ဒေါဏဂဇ္ဇိတံ နာမ ဝဏ္ဏံ ဝတွာ မယိ ပရိနိဗ္ဗုတေ သကလဇမ္ဗုဒီပေ ဥပ္ပန္နံ မဟာကလဟံ ဝူပသမေတွာ ဓာတုယော ဘာဇေဿတီ’’တိ။ ဣမိနာ ကာရဏေန ပဋိပန္နော။ ဒေါဏောပိ သုဒံ ဗြာဟ္မဏောတိ ဒေါဏော ဗြာဟ္မဏောပိ တယော ဝေဒေ ပဂုဏေ ကတွာ ပဉ္စသတေ မာဏဝကေ သိပ္ပံ ဝါစေန္တော တံဒိဝသံ ပါတောဝ ဥဋ္ဌာယ သရီရပဋိဇဂ္ဂနံ ကတွာ သတဂ္ဃနကံ နိဝါသေတွာ ပဉ္စသတဂ္ဃနကံ ဧကံသဝရဂတံ ကတွာ အာမုတ္တယညသုတ္တော ရတ္တဝဋ္ဋိကာ ဥပါဟနာ အာရောဟိတွာ ပဉ္စသတမာဏဝကပရိဝါရော တမေဝ မဂ္ဂံ ပဋိပဇ္ဇိ။ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။
ပါဒေသူတိ ပါဒေဟိ အက္ကန္တဋ္ဌာနေသု။ စက္ကာနီတိ လက္ခဏစက္ကာနိ။ ကိံ ပန ဘဂဝတော ဂစ္ဆန္တဿ အက္ကန္တဋ္ဌာနေ ပဒံ ပညာယတီတိ? န
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၉၉။)ပညာယတိ။ ကသ္မာ? သုခုမတ္တာ မဟာဗလတ္တာ မဟာဇနာနုဂ္ဂဟေန စ။ ဗုဒ္ဓါနဉှိ သုခုမစ္ဆဝိတာယ အက္ကန္တဋ္ဌာနံ တူလပိစုနော ပတိဋ္ဌိတဋ္ဌာနံ ဝိယ ဟောတိ, ပဒဝဠဉ္ဇော န ပညာယတိ။ ယထာ စ ဗလဝတော ဝါတဇဝသိန္ဓဝဿ ပဒုမိနိပတ္တေပိ အက္ကန္တမတ္တမေဝ ဟောတိ, ဧဝံ မဟာဗလတာယ တထာဂတေန အက္ကန္တဋ္ဌာနံ အက္ကန္တမတ္တမေဝ ဟောတိ, န တတ္ထ ပဒဝဠဉ္ဇော ပညာယတိ။ ဗုဒ္ဓါနဉ္စ အနုပဒံ မဟာဇနကာယော ဂစ္ဆတိ, တဿ သတ္ထု ပဒဝဠဉ္ဇံ ဒိသွာ မဒ္ဒိတုံ အဝိသဟန္တဿ ဂမနဝိစ္ဆေဒေါ ဘဝေယျ။ တသ္မာ အက္ကန္တအက္ကန္တဋ္ဌာနေ ယောပိ ပဒဝဠဉ္ဇော ဘဝေယျ, သော အန္တရဓာယတေဝ။ ဒေါဏော ပန ဗြာဟ္မဏော တထာဂတဿ အဓိဋ္ဌာနဝသေန ပဿိ။ ဘဂဝါ ဟိ ယဿ ပဒစေတိယံ ဒဿေတုကာမော ဟောတိ, တံ အာရဗ္ဘ ‘‘အသုကော နာမ ပဿတူ’’တိ အဓိဋ္ဌာတိ။ တသ္မာ မာဂဏ္ဍိယဗြာဟ္မဏော ဝိယ အယမ္ပိ ဗြာဟ္မဏော တထာဂတဿ အဓိဋ္ဌာနဝသေန အဒ္ဒသ။
ပါသာဒိကန္တိ ပသာဒဇနကံ။ ဣတရံ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ ဥတ္တမဒမထသမထမနုပ္ပတ္တန္တိ ဧတ္ထ ဥတ္တမဒမထော နာမ အရဟတ္တမဂ္ဂေါ, ဥတ္တမသမထော နာမ အရဟတ္တမဂ္ဂသမာဓိ, တဒုဘယံ ပတ္တန္တိ အတ္ထော။ ဒန္တန္တိ နိဗ္ဗိသေဝနံ။ ဂုတ္တန္တိ ဂေါပိတံ။ သံယတိန္ဒြိယန္တိ ရက္ခိတိန္ဒြိယံ။ နာဂန္တိ ဆန္ဒာဒီဟိ အဂစ္ဆနတော, ပဟီနကိလေသေ ပုန အနာဂစ္ဆနတော, အာဂုံ အကရဏတော, ဗလဝန္တဋ္ဌေနာတိ စတူဟိ ကာရဏေဟိ နာဂံ။
ဒေဝေါ နော ဘဝံ ဘဝိဿတီတိ ဧတ္ထ ‘‘ဒေဝေါ နော ဘဝ’’န္တိ ဧတ္တာဝတာပိ ပုစ္ဆာ နိဋ္ဌိတာ ဘဝေယျ, အယံ ပန ဗြာဟ္မဏော ‘‘အနာဂတေ မဟေသက္ခော ဧကော ဒေဝရာဇာ ဘဝိဿတီ’’တိ အနာဂတဝသေန ပုစ္ဆာသဘာဂေနေဝ ကထေန္တော ဧဝမာဟ။ ဘဂဝါပိဿ ပုစ္ဆာသဘာဂေနေဝ ကထေန္တော န ခေါ အဟံ, ဗြာဟ္မဏ, ဒေဝေါ ဘဝိဿာမီတိ အာဟ။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ အာသဝါနန္တိ ကာမာသဝါဒီနံ စတုန္နံ။ ပဟီနာတိ ဗောဓိပလ္လင်္ကေ သဗ္ဗညုတညာဏာဓိဂမေနေဝ ပဟီနာ။ အနုပလိတ္တော လောကေနာတိ တဏှာဒိဋ္ဌိလေပါနံ ပဟီနတ္တာ သင်္ခါရလောကေန အနုပလိတ္တော။ ဗုဒ္ဓေါတိ စတုန္နံ သစ္စာနံ ဗုဒ္ဓတ္တာ ဗုဒ္ဓေါ ဣတိ မံ ဓာရေဟိ။
ယေနာတိ ယေန အာသဝေန။ ဒေဝူပပတျဿာတိ ဒေဝူပပတ္တိ အဿ မယှံ ဘဝေယျ။ ဝိဟင်္ဂမောတိ အာကာသစရော ဂန္ဓဗ္ဗကာယိကဒေဝေါ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၀၀။)ဝိဒ္ဓသ္တာတိ ဝိဓမိတာ။ ဝိနဠီကတာတိ ဝိဂတနဠာ ဝိဂတဗန္ဓနာ ကတာ။ ဝဂ္ဂူတိ သုန္ဒရံ။ တောယေန နုပလိပ္ပတီတိ ဥဒကတော ရတနမတ္တံ အစ္စုဂ္ဂမ္မ ဌိတံ သရံ သောဘယမာနံ ဘမရဂဏံ ဟာသယမာနံ တောယေန န လိပ္ပတိ။ တသ္မာ ဗုဒ္ဓေါသ္မိ ဗြာဟ္မဏာတိ ဒေသနာပရိယောသာနေ တီဏိ မဂ္ဂဖလာနိ ပါပုဏိတွာ ဒွါဒသဟိ ပဒသဟဿေဟိ ဒေါဏဂဇ္ဇိတံ နာမ ဝဏ္ဏံ ကထေသိ, တထာဂတေ စ ပရိနိဗ္ဗုတေ ဇမ္ဗုဒီပတလေ ဥပ္ပန္နံ မဟာကလဟံ ဝူပသမေတွာ ဓာတုယော ဘာဇေသီတိ။
၇။ အပရိဟာနိယသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၇။ သတ္တမေ နိဗ္ဗာနဿေဝ သန္တိကေတိ နိဗ္ဗာနသန္တိကေယေဝ စရတိ။ သီလေ ပတိဋ္ဌိတောတိ ပါတိမောက္ခသီလေ ပတိဋ္ဌိတော။ ဧဝံ ဝိဟာရီတိ ဧဝံ ဝိဟရန္တော။ အာတာပီတိ အာတာပေန ဝီရိယေန သမန္နာဂတော။ ယောဂက္ခေမဿာတိ စတူဟိ ယောဂေဟိ ခေမဿ နိဗ္ဗာနဿ။ ပမာဒေ ဘယဒဿိဝါတိ ပမာဒံ ဘယတော ပဿန္တော။
၈။ ပတိလီနသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၈။ အဋ္ဌမေ ပနုဏ္ဏပစ္စေကသစ္စောတိ ‘‘ဣဒမေဝ ဒဿနံ သစ္စံ, ဣဒမေဝ သစ္စ’’န္တိ ဧဝံ ပါဋိဧက္ကံ ဂဟိတတ္တာ ပစ္စေကသင်္ခါတာနိ ဒိဋ္ဌိသစ္စာနိ ပနုဏ္ဏာနိ နီဟဋာနိ ပဟီနာနိ အဿာတိ ပနုဏ္ဏပစ္စေကသစ္စော။ သမဝယသဋ္ဌေသနောတိ ဧတ္ထ အဝယာတိ အနူနာ, သဋ္ဌာတိ ဝိဿဋ္ဌာ, သမ္မာ အဝယာ သဋ္ဌာ ဧသနာ အဿာတိ သမဝယသဋ္ဌေသနော, သမ္မာ ဝိဿဋ္ဌသဗ္ဗဧသနောတိ အတ္ထော။ ပတိလီနောတိ နိလီနော ဧကီဘာဝံ ဥပဂတော။ ပုထုသမဏဗြာဟ္မဏာနန္တိ ဗဟူနံ သမဏဗြာဟ္မဏာနံ။ ဧတ္ထ စ သမဏာတိ ပဗ္ဗဇ္ဇူပဂတာ, ဗြာဟ္မဏာတိ ဘောဝါဒိနော။ ပုထုပစ္စေကသစ္စာနီတိ ဗဟူနိ ပါဋေက္ကသစ္စာနိ။ နုဏ္ဏာနီတိ နီဟဋာနိ။ ပနုဏ္ဏာနီတိ သုဋ္ဌု နီဟဋာနိ။ စတ္တာနီတိ ဝိဿဋ္ဌာနိ။ ဝန္တာနီတိ ဝမိတာနိ။ မုတ္တာနီတိ ဆိန္နဗန္ဓနာနိ ကတာနိ။ ပဟီနာနီတိ ပဇဟိတာနိ။ ပဋိနိဿဋ္ဌာနီတိ ယထာ န ပုန စိတ္တံ အာရောဟန္တိ, ဧဝံ ပဋိနိဿဇ္ဇိတာနိ။ သဗ္ဗာနေဝေတာနိ ဂဟိတဂဟဏဿ ဝိဿဋ္ဌဘာဝဝေဝစနာနိ။
ကာမေသနာ ပဟီနာ ဟောတီတိ အနာဂါမိမဂ္ဂေန ပဟီနာ။ ဘဝေသနာ ပန အရဟတ္တမဂ္ဂေန ပဟီယတိ။ ‘‘ဗြဟ္မစရိယံ ဧသိဿာမိ ဂဝေသိဿာမီ’’တိ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၀၁။)ဧဝံ ပဝတ္တဇ္ဈာသယသင်္ခါတာ ဗြဟ္မစရိယေသနာပိ အရဟတ္တမဂ္ဂေနေဝ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိံ ဝူပသမံ ဂစ္ဆတိ။ ဒိဋ္ဌိဗြဟ္မစရိယေသနာ ပန သောတာပတ္တိမဂ္ဂေနေဝ ပဋိပ္ပသမ္ဘတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဧဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေတိ ဧဝံ စတုတ္ထဇ္ဈာနေန ပဿဒ္ဓကာယသင်္ခါရော ဝူပသန္တအဿာသပဿာသော နာမ ဟောတိ။ အသ္မိမာနောတိ အသ္မီတိ ဥပ္ပဇ္ဇနကော နဝဝိဓမာနော။
ဂါထာသု ကာမေသနာ ဘဝေသနာတိ ဧတာ ဒွေ ဧသနာ, ဗြဟ္မစရိယေသနာ သဟာတိ တာဟိယေဝ သဟ ဗြဟ္မစရိယေသနာတိ တိဿောပိ ဧတာ။ ဣဓ ဌတွာ ဧသနာ ပဋိနိဿဋ္ဌာတိ ဣမိနာ ပဒေန သဒ္ဓိံ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။ ဣတိ သစ္စပရာမာသော, ဒိဋ္ဌိဋ္ဌာနာ သမုဿယာတိ ‘‘ဣတိ သစ္စံ ဣတိ သစ္စ’’န္တိ ဂဟဏပရာမာသော စ ဒိဋ္ဌိသင်္ခါတာယေဝ ဒိဋ္ဌိဋ္ဌာနာ စ ယေ သမုဿိတတ္တာ ဥဂ္ဂန္တွာ ဌိတတ္တာ သမုဿယာတိ ဝုစ္စန္တိ, တေ သဗ္ဗေပိ။ ဣဓ ဌတွာ ဒိဋ္ဌိဋ္ဌာနာ သမူဟတာတိ ဣမိနာ ပဒေန သဒ္ဓိံ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။ ကဿ ပန ဧတာ ဧသနာ ပဋိနိဿဋ္ဌာ, ဧတေ စ ဒိဋ္ဌိဋ္ဌာနာ သမူဟတာတိ? သဗ္ဗရာဂဝိရတ္တဿ တဏှာက္ခယဝိမုတ္တိနော။ ယော ဟိ သဗ္ဗရာဂေဟိပိ ဝိရတ္တော, တဏှာက္ခယေ စ နိဗ္ဗာနေ ပဝတ္တာယ အရဟတ္တဖလဝိမုတ္တိယာ သမန္နာဂတော, ဧတဿ ဧသနာ ပဋိနိဿဋ္ဌာ, ဒိဋ္ဌိဋ္ဌာနာ စ သမူဟတာ။ သ ဝေ သန္တောတိ သော ဧဝရူပေါ ကိလေသသန္တတာယ သန္တော။ ပဿဒ္ဓေါတိ ဒွီဟိ ကာယစိတ္တပဿဒ္ဓီဟိ ပဿဒ္ဓေါ။ အပရာဇိတောတိ သဗ္ဗကိလေသေ ဇိနိတွာ ဌိတတ္တာ ကေနစိ အပရာဇိတော။ မာနာဘိသမယာတိ မာနဿ ပဟာနာဘိသမယေန။ ဗုဒ္ဓေါတိ စတ္တာရိ သစ္စာနိ ဗုဇ္ဈိတွာ ဌိတော။ ဣတိ ဣမသ္မိံ သုတ္တေပိ ဂါထာသုပိ ခီဏာသဝေါဝ ကထိတောတိ။
၉။ ဥဇ္ဇယသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၉။ နဝမေ သံဃာတံ အာပဇ္ဇန္တီတိ ဝဓံ မရဏံ အာပဇ္ဇန္တိ။ နိစ္စဒါနန္တိ သလာကဘတ္တံ။ အနုကုလယညန္တိ အမှာကံ ပိတူဟိ ပိတာမဟေဟိ ဒိန္နတ္တာ ဧဝံ ကုလာနုကုလဝသေန ယဇိတဗ္ဗံ, ဒါတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ အဿမေဓန္တိအာဒီသု အဿမေတ္ထ မေဓန္တီတိ အဿမေဓော, ဒွီဟိ ပရိယညေဟိ ယဇိတဗ္ဗဿ ဧကဝီသတိယူပဿ ဌပေတွာ ဘူမိဉ္စ ပုရိသေ စ အဝသေသသဗ္ဗဝိဘဝဒက္ခိဏဿ ယညဿေတံ အဓိဝစနံ။ ပုရိသမေတ္ထ မေဓန္တီတိ ပုရိသမေဓော,
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၀၂။)စတူဟိ ပရိယညေဟိ ယဇိတဗ္ဗဿ သဒ္ဓိံ ဘူမိယာ အဿမေဓေ ဝုတ္တဝိဘဝဒက္ခိဏဿ ယညဿေတံ အဓိဝစနံ။ သမ္မမေတ္ထ ပါသန္တီတိ သမ္မာပါသော, ဒိဝသေ ဒိဝသေ သမ္မံ ခိပိတွာ တဿ ပတိတောကာသေ ဝေဒိံ ကတွာ သံဟာရိမေဟိ ယူပါဒီဟိ သရဿတိနဒိယာ နိမုဂ္ဂေါကာသတော ပဘုတိ ပဋိလောမံ ဂစ္ဆန္တေန ယဇိတဗ္ဗဿ သဗ္ဗယာဂဿေတံ အဓိဝစနံ။ ဝါဇမေတ္ထ ပိဝန္တီတိ ဝါဇပေယျံ, ဧကေန ပရိယညေန သတ္တရသဟိ ပသူဟိ ယဇိတဗ္ဗဿ ဗေလုဝယူပဿ သတ္တရသကဒက္ခိဏဿ ယညဿေတံ အဓိဝစနံ။ နတ္ထိ ဧတ္ထ အဂ္ဂဠာတိ နိရဂ္ဂဠော။ နဝဟိ ပရိယညေဟိ ယဇိတဗ္ဗဿ သဒ္ဓိံ ဘူမိယာ ပုရိသေဟိ စ အဿမေဓေ ဝုတ္တဝိဘဝဒက္ခိဏဿ သဗ္ဗမေဓပရိယာယနာမဿ အဿမေဓဝိကပ္ပဿေတံ အဓိဝစနံ။ မဟာရမ္ဘာတိ မဟာကိစ္စာ မဟာကရဏီယာ။ အပိစ ပါဏာတိပါတသမာရမ္ဘဿ မဟန္တတာယပိ မဟာရမ္ဘာယေဝ။ န တေ ဟောန္တိ မဟပ္ဖလာတိ ဧတ္ထ နိရဝသေသတ္ထေ သာဝသေသရူပနံ ကတံ။ တသ္မာ ဣဋ္ဌဖလေန နိပ္ဖလာဝ ဟောန္တီတိ အတ္ထော။ ဣဒဉ္စ ပါဏာတိပါတသမာရမ္ဘမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ယံ ပန တတ္ထ အန္တရန္တရာ ဒါနံ ဒိယျတိ, တံ ဣမိနာ သမာရမ္ဘေန ဥပဟတတ္တာ မဟပ္ဖလံ န ဟောတိ, မန္ဒဖလံ ဟောတီတိ အတ္ထော။ ဟညရေတိ ဟညန္တိ။ ယဇန္တိ အနုကုလံ သဒါတိ ယေ အညေ အနုကုလံ ယဇန္တိ, ပုဗ္ဗပုရိသေဟိ ယိဋ္ဌတ္တာ ပစ္ဆိမပုရိသာပိ ယဇန္တီတိ အတ္ထော။ သေယျော ဟောတီတိ ဝိသေသောဝ ဟောတိ။ န ပါပိယောတိ ပါပံ ကိဉ္စိ န ဟောတိ။
၁၀။ ဥဒါယိသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၀။ ဒသမေ အဘိသင်္ခတန္တိ ရာသိကတံ။ နိရာရမ္ဘန္တိ ပါဏသမာရမ္ဘရဟိတံ။ ယညန္တိ ဒေယျဓမ္မံ။ တဉှိ ယဇိတဗ္ဗတ္တာ ယညန္တိ ဝုစ္စတိ။ ကာလေနာတိ ယုတ္တပ္ပတ္တကာလေန။ ဥပသံယန္တီတိ ဥပဂစ္ဆန္တိ။ ကုလံ ဂတိန္တိ ဝဋ္ဋကုလဉ္စေဝ ဝဋ္ဋဂတိဉ္စ အတိက္ကန္တာ။ ယညဿ ကောဝိဒါတိ စတုဘူမကယညေ ကုသလာ။ ယညေတိ ပကတိဒါနေ။ သဒ္ဓေတိ မတကဒါနေ။ ဟဗျံ ကတွာတိ ဟုနိတဗ္ဗံ ဒေယျဓမ္မံ ဥပကပ္ပေတွာ။ သုခေတ္တေ ဗြဟ္မစာရိသူတိ ဗြဟ္မစာရိသင်္ခါတေ သုခေတ္တမှီတိ အတ္ထော။ သုပ္ပတ္တန္တိ သုဋ္ဌု ပတ္တံ။ ဒက္ခိဏေယျေသု ယံ ကတန္တိ ယံ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၀၃။)ဒက္ခိဏာယ အနုစ္ဆဝိကေသု ဥပကပ္ပိတံ, တံ သုဟုတံ သုယိဋ္ဌံ သုပ္ပတ္တန္တိ အတ္ထော။ သဒ္ဓေါတိ ဗုဒ္ဓဓမ္မသံဃဂုဏာနံ သဒ္ဒဟနတာယ သဒ္ဓေါ။ မုတ္တေန စေတသာတိ ဝိဿဋ္ဌေန စိတ္တေန။ ဣမိနာဿ မုတ္တစာဂံ ဒီပေတီတိ။
စက္ကဝဂ္ဂေါ စတုတ္ထော။
၅။ ရောဟိတဿဝဂ္ဂေါ
၁။ သမာဓိဘာဝနာသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၁။ ပဉ္စမဿ ပဌမေ ဉာဏဒဿနပ္ပဋိလာဘာယာတိ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏဒဿနဿ ပဋိလာဘာယ။ ဒိဝါသညံ အဓိဋ္ဌာတီတိ ဒိဝါတိ ဧဝံ သညံ အဓိဋ္ဌာတိ။ ယထာ ဒိဝါ တထာ ရတ္တိန္တိ ယထာ ဒိဝါ အာလောကသညာ မနသိ ကတာ, တထေဝ တံ ရတ္တိမ္ပိ မနသိ ကရောတိ။ ဒုတိယပဒေပိ ဧသေဝ နယော။ သပ္ပဘာသန္တိ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏောဘာသေန သဟောဘာသံ။ ကိဉ္စာပိ အာလောကသဒိသံ ကတံ, အတ္ထော ပနေတ္ထ န ဧဝံ သလ္လက္ခေတဗ္ဗော။ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏာလောကော ဟိ ဣဓာဓိပ္ပေတော။
ဝိဒိတာတိ ပါကဋာ ဟုတွာ။ ကထံ ပန ဝေဒနာ ဝိဒိတာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ, ဝိဒိတာ အဗ္ဘတ္ထံ ဂစ္ဆန္တီတိ? ဣဓ ဘိက္ခု ဝတ္ထုံ ပရိဂ္ဂဏှာတိ, အာရမ္မဏံ ပရိဂ္ဂဏှာတိ။ တဿ ပရိဂ္ဂဟိတဝတ္ထာရမ္မဏတာယ တာ ဝေဒနာ ‘‘ဧဝံ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ဧဝံ ဌတွာ ဧဝံ နိရုဇ္ဈန္တီ’’တိ ဝိဒိတာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ, ဝိဒိတာ တိဋ္ဌန္တိ, ဝိဒိတာ အဗ္ဘတ္ထံ ဂစ္ဆန္တိ နာမ။ သညာဝိတက္ကေသုပိ ဧသေဝ နယော။
ဥဒယဗ္ဗယာနုပဿီတိ ဥဒယဉ္စ ဝယဉ္စ ပဿန္တော။ ဣတိ ရူပန္တိ ဧဝံ ရူပံ ဧတ္တကံ ရူပံ န ဣတော ပရံ ရူပံ အတ္ထီတိ။ ဣတိ ရူပဿ သမုဒယောတိ ဧဝံ ရူပဿ ဥပ္ပါဒေါ။ အတ္ထင်္ဂမောတိ ပန ဘေဒေါ အဓိပ္ပေတော။ ဝေဒနာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဣဒဉ္စ ပန မေတံ, ဘိက္ခဝေ, သန္ဓာယ ဘာသိတန္တိ, ဘိက္ခဝေ, ယံ မယာ ဧတံ ပုဏ္ဏကပဉှေ ‘‘သင်္ခါယ လောကသ္မိ’’န္တိအာဒိ ဘာသိတံ, တံ ဣဒံ ဖလသမာပတ္တိံ သန္ဓာယ ဘာသိတန္တိ အတ္ထော။
တတ္ထ သင်္ခါယာတိ ဉာဏေန ဇာနိတွာ။ လောကသ္မိန္တိ သတ္တလောကေ။ ပရောပရာနီတိ ဥစ္စာဝစာနိ ဥတ္တမာဓမာနိ။ ဣဉ္ဇိတန္တိ စလိတံ။ နတ္ထိ ကုဟိဉ္စိ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၀၄။)လောကေတိ လောကသ္မိံ ကတ္ထစိ ဧကက္ခန္ဓေပိ ဧကာယတနေပိ ဧကဓာတုယာပိ ဧကာရမ္မဏေပိ နတ္ထိ။ သန္တောတိ ပစ္စနီကကိလေသဝူပသမေန သန္တော။ ဝိဓူမောတိ ကောဓဓူမေန ဝိဂတဓူမော။ ဧဝမေတ္ထ သုတ္တန္တေ မဂ္ဂေကဂ္ဂတမ္ပိ ကထေတွာ ဂါထာယ ဖလသမာပတ္တိယေဝ ကထိတာတိ။
၂။ ပဉှဗျာကရဏသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၂။ ဒုတိယေ ယော စ တေသံ တတ္ထ တတ္ထ, ဇာနာတိ အနုဓမ္မတန္တိ ယော ဧတေသံ ပဉှာနံ တသ္မိံ တသ္မိံ ဌာနေ ဗျာကရဏံ ဇာနာတိ။ စတုပဉှဿ ကုသလော, အာဟု ဘိက္ခုံ တထာဝိဓန္တိ တထာဝိဓံ ဘိက္ခုံ တေသု စတူသု ပဉှေသု ကုသလောတိ ဧဝံ ဝဒန္တိ။ ဒုရာသဒေါ ဒုပ္ပသဟောတိ ပရေဟိ ဃဋ္ဋေတုံ ဝါ အဘိဘဝိတုံ ဝါ န သက္ကာ။ ဂမ္ဘီရောတိ သတ္တသီဒန္တရမဟာသမုဒ္ဒေါ ဝိယ ဂမ္ဘီရော။ ဒုပ္ပဓံသိယောတိ ဒုမ္မောစာပယော, ဂဟိတဂ္ဂဟဏံ ဝိဿဇ္ဇာပေတုံ န သက္ကာတိ အတ္ထော။ အတ္ထေ အနတ္ထေ စာတိ ဝဍ္ဎိယဉ္စ အဝဍ္ဎိယဉ္စ။ အတ္ထာဘိသမယာတိ အတ္ထသမာဂမေန။ ဓီရော ပဏ္ဍိတောတိ ပဝုစ္စတီတိ ဓိတိသမ္ပန္နော ပုဂ္ဂလော ‘‘ပဏ္ဍိတော အယ’’န္တိ ဧဝံ ပဝုစ္စတိ။
၃-၄။ ကောဓဂရုသုတ္တဒွယဝဏ္ဏနာ
၄၃-၄၄။ တတိယေ ကောဓဂရု န သဒ္ဓမ္မဂရူတိ ကောဓံ ဂါရဝေန ဂရုံ ကတွာ ဂဏှာတိ, န သဒ္ဓမ္မံ, သဒ္ဓမ္မံ ပန အဂါရဝေန လာမကံ ကတွာ ဂဏှာတိ။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။
ဝိရူဟန္တီတိ ဝဍ္ဎန္တိ, သဉ္ဇာတမူလာယ ဝါ သဒ္ဓါယ ပတိဋ္ဌဟန္တိ အစလာ ဘဝန္တိ။ စတုတ္ထေ ကောဓဂရုတာတိ ကောဓမှိ သဂါရဝတာ။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။
၅။ ရောဟိတဿသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၅။ ပဉ္စမေ ယတ္ထာတိ စက္ကဝါဠလောကဿ ဧကောကာသေ ဘုမ္မံ။ န စဝတိ န ဥပပဇ္ဇတီတိ ဣဒံ အပရာပရံ စုတိပဋိသန္ဓိဝသေန ဂဟိတံ။ ဂမနေနာတိ ပဒဂမနေန။ လောကဿ အန္တန္တိ သတ္ထာ သင်္ခါရလောကဿ အန္တံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ဉာတေယျန္တိအာဒီသု ဉာတဗ္ဗံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ ပတ္တဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ ဣတိ ဒေဝပုတ္တေန စက္ကဝါဠလောကဿ အန္တော ပုစ္ဆိတော, သတ္ထာရာ သင်္ခါရလောကဿ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၀၅။)ကထိတော။ သော ပန ‘‘အတ္တနော ပဉှေန သဒ္ဓိံ သတ္ထု ဗျာကရဏံ သမေတီ’’တိ သညာယ သမ္ပဟံသန္တော အစ္ဆရိယန္တိအာဒိမာဟ။
ဒဠှဓမ္မာတိ ဒဠှဓနု ဥတ္တမပ္ပမာဏေန ဓနုနာ သမန္နာဂတော။ ဓနုဂ္ဂဟောတိ ဓနုအာစရိယော။ သိက္ခိတောတိ ဒွါဒသ ဝဿာနိ ဓနုသိပ္ပံ သိက္ခိတော။ ကတဟတ္ထောတိ ဥသဘပ္ပမာဏေပိ ဝါလဂ္ဂံ ဝိဇ္ဈိတုံ သမတ္ထဘာဝေန ကတဟတ္ထော။ ကတူပါသနောတိ ကတသရက္ခေပေါ ဒဿိတသိပ္ပေါ။ အသနေနာတိ ကဏ္ဍေန။ အတိပါတေယျာတိ အတိက္ကမေယျ။ ယာဝတာ သော တာလစ္ဆာဒိံ အတိက္ကမေယျ, တာဝတာ ကာလေန ဧကံ စက္ကဝါဠံ အတိက္ကမာမီတိ အတ္တနော ဇဝသမ္ပတ္တိံ ဒဿေတိ။
ပုရတ္ထိမာ သမုဒ္ဒါ ပစ္ဆိမောတိ ယထာ ပုရတ္ထိမာ သမုဒ္ဒါ ပစ္ဆိမသမုဒ္ဒေါ ဒူရေ, ဧဝံ မေ ဒူရေ ပဒဝီတိဟာရော အဟောသီတိ ဝဒတိ။ သော ကိရ ပါစီနစက္ကဝါဠမုခဝဋ္ဋိယံ ဌိတော ပါဒံ ပသာရေတွာ ပစ္ဆိမစက္ကဝါဠမုခဝဋ္ဋိံ အတိက္ကမတိ, ပုန ဒုတိယပါဒံ ပသာရေတွာ ပရစက္ကဝါဠမုခဝဋ္ဋိံ အတိက္ကမတိ။ ဣစ္ဆာဂတန္တိ ဣစ္ဆာ ဧဝ။ အညတြေဝါတိ နိပ္ပပဉ္စတံ ဒဿေတိ။ ဘိက္ခာစာရကာလေ ကိရေသ နာဂလတာဒန္တကဋ္ဌံ ခါဒိတွာ အနောတတ္တေ မုခံ ဓောဝိတွာ ကာလေ သမ္ပတ္တေ ဥတ္တရကုရုမှိ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ စက္ကဝါဠမုခဝဋ္ဋိယံ နိသိန္နော ဘတ္တကိစ္စံ ကရောတိ, တတ္ထ မုဟုတ္တံ ဝိဿမိတွာ ပုန ဇဝတိ။ ဝဿသတာယုကောတိ တဒါ ဒီဃာယုကကာလော ဟောတိ, အယံ ပန ဝဿသတာဝသိဋ္ဌေ အာယုမှိ ဂမနံ အာရဘိ။ ဝဿသတဇီဝီတိ တံ ဝဿသတံ အနန္တရာယေန ဇီဝန္တော။ အန္တရာယေဝ ကာလင်္ကတောတိ စက္ကဝါဠလောကဿ အန္တံ အပ္ပတွာ အန္တရာဝ မတော။ သော ပန တတ္ထ ကာလံ ကတွာပိ အာဂန္တွာ ဣမသ္မိံယေဝ စက္ကဝါဠေ နိဗ္ဗတ္တိ။
အပ္ပတွာတိ သင်္ခါရလောကဿ အန္တံ အပ္ပတွာ။ ဒုက္ခဿာတိ ဝဋ္ဋဒုက္ခဿ။ အန္တကိရိယန္တိ ပရိယန္တကရဏံ။ ကဠေဝရေတိ အတ္တဘာဝေ။ သသညိမှိ သမနကေတိ သသညေ သစိတ္တကေ။ လောကန္တိ ဒုက္ခသစ္စံ။ လောကသမုဒယန္တိ သမုဒယသစ္စံ။ လောကနိရောဓန္တိ နိရောဓသစ္စံ။ ပဋိပဒန္တိ မဂ္ဂသစ္စံ။ ဣတိ ‘‘နာဟံ, အာဝုသော, ဣမာနိ စတ္တာရိ သစ္စာနိ တိဏကဋ္ဌာဒီသု ပညပေမိ, ဣမသ္မိံ ပန စတုမဟာဘူတိကေ ကာယသ္မိံယေဝ ပညပေမီ’’တိ ဒဿေတိ။ သမိတာဝီတိ သမိတပါပေါ။ နာသီသတီတိ န ပတ္ထေတိ။ ဆဋ္ဌံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝါတိ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၀၆။)၇။ သုဝိဒူရသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၇။ သတ္တမေ သုဝိဒူရဝိဒူရာနီတိ ကေနစိ ပရိယာယေန အနာသန္နာနိ ဟုတွာ သုဝိဒူရာနေဝ ဝိဒူရာနိ။ နဘဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, ပထဝီ စာတိ အာကာသဉ္စ မဟာပထဝီ စ။ တတ္ထ ကိဉ္စာပိ ပထဝိတော အာကာသံ နာမ န ဒူရေ, ဒွင်္ဂုလမတ္တေပိ ဟောတိ။ အညမညံ အလဂ္ဂနဋ္ဌေန ပန ‘‘သုဝိဒူရဝိဒူရေ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဝေရောစနောတိ သူရိယော။ သတဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မောတိ စတုသတိပဋ္ဌာနာဒိဘေဒေါ သတ္တတိံသဗောဓိပက္ခိယဓမ္မော။ အသတဉ္စ ဓမ္မောတိ ဒွါသဋ္ဌိဒိဋ္ဌိဂတဘေဒေါ အဿဒ္ဓမ္မော။
ပဘင်္ကရောတိ အာလောကကရော။ အဗျာယိကော ဟောတီတိ အဝိဂစ္ဆနသဘာဝေါ ဟောတိ။ သတံ သမာဂမောတိ ပဏ္ဍိတာနံ မိတ္တသန္ထဝဝသေန သမာဂမော။ ယာဝါပိ တိဋ္ဌေယျာတိ ယတ္တကံ အဒ္ဓါနံ တိဋ္ဌေယျ။ တထေဝ ဟောတီတိ တာဒိသောဝ ဟောတိ, ပကတိံ န ဇဟတိ။ ခိပ္ပံ ဟိ ဝေတီတိ သီဃံ ဝိဂစ္ဆတိ။
၈။ ဝိသာခသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၈။ အဋ္ဌမေ ပဉ္စာလပုတ္တောတိ ပဉ္စာလဗြာဟ္မဏိယာ ပုတ္တော။ ပေါရိယာ ဝါစာယာတိ ပရိပုဏ္ဏဝါစာယ။ ဝိဿဋ္ဌာယာတိ အပလိဗုဒ္ဓါယ။ အနေလဂလာယာတိ နိဒ္ဒေါသာယ စေဝ အဂဠိတာယ စ အပတိတပဒဗျဉ္ဇနာယ။ ပရိယာပန္နာယာတိ ဝိဝဋ္ဋပရိယာပန္နာယ။ အနိဿိတာယာတိ ဝဋ္ဋံ အနိဿိတာယ။ ဝိဝဋ္ဋနိဿိတမေဝ ကတွာ ကထေတိ, ဝဋ္ဋနိဿိတံ ကတွာ န ကထေတီတိ အယမေတ္ထ အဓိပ္ပါယော။
နာဘာသမာနန္တိ န အကထေန္တံ။ အမတံ ပဒန္တိ နိဗ္ဗာနပဒံ။ ဘာသယေတိ ဩဘာသေယျ။ ဇောတယေတိ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ ပဂ္ဂဏှေ ဣသိနံ ဓဇန္တိ အဗ္ဘုဂ္ဂတဋ္ဌေန နဝလောကုတ္တရဓမ္မော ဣသီနံ ဓဇော နာမ ဝုစ္စတိ, တမေဝ ပဂ္ဂဏှေယျ ဥက္ခိပေယျ, ဥစ္စံ ကတွာ ကထေယျာတိ အတ္ထော။ နဝလောကုတ္တရဓမ္မဒီပကံ သုဘာသိတံ ဓဇော ဧတေသန္တိ သုဘာသိတဓဇာ။ ဣသယောတိ ဗုဒ္ဓါဒယော အရိယာ။ ဓမ္မော ဟိ ဣသိနံ ဓဇောတိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ လောကုတ္တရဓမ္မော ဣသီနံ ဓဇော နာမာတိ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၀၇။)၉။ ဝိပလ္လာသသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၉။ နဝမေ သညာဝိပလ္လာသာတိ သညာယ ဝိပလ္လတ္ထဘာဝါ, စတဿော ဝိပရီတသညာယောတိ အတ္ထော။ သေသပဒဒွယေပိ ဧသေဝ နယော။ အနိစ္စေ, ဘိက္ခဝေ, နိစ္စန္တိ သညာဝိပလ္လာသောတိ အနိစ္စေ ဝတ္ထုသ္မိံ ‘‘နိစ္စံ ဣဒ’’န္တိ ဧဝံ ဂဟေတွာ ဥပ္ပဇ္ဇနကသညာ, သညာဝိပလ္လာသောတိ အတ္ထော။ ဣမိနာ နယေန သဗ္ဗပဒေသု အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။
အနတ္တနိ စ အတ္တာတိ အနတ္တနိ ‘‘အတ္တာ’’တိ ဧဝံသညိနောတိ အတ္ထော။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဟတာတိ န ကေဝလံ သညိနောဝ, သညာယ ဝိယ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာယ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိယာပိ ဟတာ။ ခိတ္တစိတ္တာတိ တေ သညာဒိဋ္ဌိယော ဝိယ ဥပ္ပဇ္ဇမာနေန ခိတ္တေန စိတ္တေန သမန္နာဂတာ။ ဝိသညိနောတိ ဒေသနာမတ္တမေတံ, ဝိပရီတသညာစိတ္တဒိဋ္ဌိနောတိ အတ္ထော။ တေ ယောဂယုတ္တာ မာရဿာတိ တေ မာရဿ ယောဂေ ယုတ္တာ နာမ ဟောန္တိ။ အယောဂက္ခေမိနောတိ စတူဟိ ယောဂေဟိ ခေမံ နိဗ္ဗာနံ အပ္ပတ္တာ။ သတ္တာတိ ပုဂ္ဂလာ။ ဗုဒ္ဓါတိ စတုသစ္စဗုဒ္ဓါ။ ဣမံ ဓမ္မန္တိ စတုသစ္စဓမ္မံ။ သစိတ္တံ ပစ္စလဒ္ဓါတိ သကံ စိတ္တံ ပဋိလဘိတွာ။ အနိစ္စတော ဒက္ခုန္တိ အနိစ္စဘာဝေန အဒ္ဒသံသု။ အသုဘတဒ္ဒသုန္တိ အသုဘံ အသုဘတောယေဝ အဒ္ဒသံသု။ သမ္မာဒိဋ္ဌိသမာဒါနာတိ ဂဟိတသမ္မာဒဿနာ။ သဗ္ဗံ ဒုက္ခံ ဥပစ္စဂုန္တိ သကလံ ဝဋ္ဋဒုက္ခံ သမတိက္ကန္တာ။
၁၀။ ဥပက္ကိလေသသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၅၀။ ဒသမေ ဥပက္ကိလေသာတိ ဝိရောစိတုံ အဒတွာ ဥပက္ကိလိဋ္ဌဘာဝကရဏေန ဥပက္ကိလေသာ။ မဟိကာတိ ဟိမံ။ ဓူမော ရဇောတိ ဓူမော စ ရဇော စ။ ရာဟူတိ ပုရိမာ တယော အသမ္ပတ္တဥပက္ကိလေသာ, ရာဟု ပန သမ္ပတ္တဥပက္ကိလေသဝသေန ကထိတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သမဏဗြာဟ္မဏာ န တပန္တိ န ဘာသန္တိ န ဝိရောစန္တီတိ ဂုဏပ္ပတာပေန န တပန္တိ, ဂုဏောဘာသေန န ဘာသန္တိ, ဂုဏဝိရောစနေန န ဝိရောစန္တိ။ သုရာမေရယပါနာ အပ္ပဋိဝိရတာတိ ပဉ္စဝိဓာယ သုရာယ စတုဗ္ဗိဓဿ မေရယဿ စ ပါနတော အဝိရတာ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၀၈။)အဝိဇ္ဇာနိဝုတာတိ အဝိဇ္ဇာယ နိဝါရိတာ ပိဟိတာ။ ပိယရူပါဘိနန္ဒိနောတိ ပိယရူပံ သာတရူပံ အဘိနန္ဒမာနာ တုဿမာနာ။ သာဒိယန္တီတိ ဂဏှန္တိ။ အဝိဒ္ဒသူတိ အန္ဓဗာလာ။ သနေတ္တိကာတိ တဏှာယောတ္တေနေဝ သယောတ္တာ။ ကဋသိန္တိ အတ္တဘာဝံ။ ဃောရန္တိ ကက္ခဠံ။ ဣမသ္မိံ သုတ္တေပိ ဂါထာသုပိ ဝဋ္ဋမေဝ ကထိတန္တိ။
ရောဟိတဿဝဂ္ဂေါ ပဉ္စမော။
ပဌမပဏ္ဏာသကံ နိဋ္ဌိတံ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၀၉။)၂။ ဒုတိယပဏ္ဏာသကံ
(၆) ၁။ ပုညာဘိသန္ဒဝဂ္ဂေါ
၁။ ပဌမပုညာဘိသန္ဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၅၁။ ဒုတိယဿ ပဌမေ ပုညာဘိသန္ဒာတိ ပုညဿ အဘိသန္ဒာ, ပုညပ္ပတ္တိယောတိ အတ္ထော။ ကုသလာဘိသန္ဒာတိ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ တေ ပနေတေ သုခံ အာဟရန္တီတိ သုခဿာဟာရာ။ သုဋ္ဌု အဂ္ဂါနံ ရူပါဒီနံ ဒါယကာတိ သောဝဂ္ဂိကာ။ သုခေါ နေသံ ဝိပါကောတိ သုခဝိပါကာ။ သဂ္ဂေ ဥပပတ္တိ သဂ္ဂေါ, သဂ္ဂါယ သံဝတ္တန္တီတိ သဂ္ဂသံဝတ္တနိကာ။ စီဝရံ ပရိဘုဉ္ဇမာနောတိ စီဝရတ္ထာယ ဝတ္ထံ လဘိတွာ သူစိသုတ္တာဒီနံ အဘာဝေန တံ နိက္ခိပန္တောပိ ကရောန္တောပိ ပါရုပန္တောပိ ဇိဏ္ဏကာလေ ပစ္စတ္ထရဏံ ကရောန္တောပိ ပစ္စတ္ထရိတုမ္ပိ အသက္ကုဏေယျံ ဘူမတ္ထရဏံ ကရောန္တောပိ ဘူမတ္ထရဏဿ အနနုစ္ဆဝိကံ ဖာလေတွာ ပါဒပုဉ္ဆနံ ကရောန္တောပိ ‘‘ပရိဘုဉ္ဇမာနော’’တွေဝ ဝုစ္စတိ။ ယဒါ ပန ‘‘ပါဒပုဉ္ဆနမ္ပိ န သက္ကာ ဣဒ’’န္တိ သမ္မဇ္ဇိတွာ ဆဍ္ဍိတံ ဟောတိ, တဒါ ပရိဘုဉ္ဇမာနော နာမ န ဟောတိ။ အပ္ပမာဏံ စေတောသမာဓိန္တိ အရဟတ္တဖလသမာဓိံ။ အပ္ပမာဏော တဿ ပုညာဘိသန္ဒောတိ ဣမိနာ ဒါယကဿ ပုညစေတနာယ အပ္ပမာဏတံ ကထေတိ။ တဿ ဟိ ‘‘ခီဏာသဝေါ မေ စီဝရံ ပရိဘုဉ္ဇတီ’’တိ ပုနပ္ပုနံ အနုဿရဏဝသေန ပဝတ္တာ ပုညစေတနာ အပ္ပမာဏာ ဟောတိ။ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ ပိဏ္ဍပါတာဒီသု ပန ယော ပိဏ္ဍပါတံ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ သတ္တာဟမ္ပိ တေနေဝ ယာပေတိ, အညံ န ပရိဘုဉ္ဇတိ, သော သတ္တာဟမ္ပိ တံယေဝ ပိဏ္ဍပါတံ ပရိဘုဉ္ဇမာနော နာမ ဟောတိ။ ဧကသ္မိံ ပန သေနာသနေ ရတ္တိဋ္ဌာနဒိဝါဋ္ဌာနာဒီသု စင်္ကမန္တောပိ ယာဝ တံ သေနာသနံ ပဟာယ အညံ န ဂဏှာတိ, တာဝ ပရိဘုဉ္ဇမာနော နာမ ဟောတိ။ ဧကေန ပန ဘေသဇ္ဇေန ဗျာဓိမှိ ဝူပသန္တေ ယာဝ အညံ ဘေသဇ္ဇံ န ပရိဘုဉ္ဇတိ, တာဝဒေဝ ပရိဘုဉ္ဇမာနော နာမ ဟောတိ။
ဗဟုဘေရဝန္တိ ဗဟူဟိ ဘေရဝါရမ္မဏေဟိ သမန္နာဂတံ။ ရတနဝရာနန္တိ သတ္တန္နမ္ပိ ဝရရတနာနံ။ အာလယန္တိ နိဝါသဋ္ဌာနံ။ ပုထူ သဝန္တီတိ ဗဟုကာ ဟုတွာ သန္ဒမာနာ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၁၀။)၂။ ဒုတိယပုညာဘိသန္ဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၅၂။ ဒုတိယေ အရိယကန္တေဟီတိ မဂ္ဂဖလသမ္ပယုတ္တေဟိ။ တာနိ ဟိ အရိယာနံ ကန္တာနိ ဟောန္တိ ပိယာနိ မနာပါနိ။ သေသံ သုတ္တန္တေ တာဝ ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ, တံ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၁၂၄ အာဒယော) ဝုတ္တမေဝ။
ဂါထာသု ပန သဒ္ဓါတိ သောတာပန္နဿ သဒ္ဓါ အဓိပ္ပေတာ။ သီလမ္ပိ သောတာပန္နဿ သီလမေဝ။ ဥဇုဘူတဉ္စ ဒဿနန္တိ ကာယဝင်္ကာဒီနံ အဘာဝေန ခီဏာသဝဿ ဒဿနံ ဥဇုဘူတဒဿနံ နာမ။ အာဟူတိ ကထယန္တိ။ ပသာဒန္တိ ဗုဒ္ဓဓမ္မသံဃေသု ပသာဒံ။ ဓမ္မဒဿနန္တိ စတုသစ္စဓမ္မဒဿနံ။
၃။ ပဌမသံဝါသသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၅၃။ တတိယေ သမ္ဗဟုလာပိ ခေါ ဂဟပတီ စ ဂဟပတာနိယော စာတိ ဗဟုကာ ဂဟပတယော စ ဂဟပတာနိယော စ အာဝါဟဝိဝါဟကရဏတ္ထာယ ဂစ္ဆန္တာ တမေဝ မဂ္ဂံ ပဋိပန္နာ ဟောန္တိ။ သံဝါသာတိ သဟဝါသာ ဧကတောဝါသာ။ ဆဝေါ ဆဝါယာတိ ဂုဏမရဏေန မတတ္တာ ဆဝေါ ဂုဏမရဏေနေဝ မတာယ ဆဝါယ သဒ္ဓိံ။ ဒေဝိယာ သဒ္ဓိန္တိ ဂုဏေဟိ ဒေဝိဘူတာယ သဒ္ဓိံ။ ဒုဿီလောတိ နိဿီလော။ ပါပဓမ္မောတိ လာမကဓမ္မော။ အက္ကောသကပရိဘာသကောတိ ဒသဟိ အက္ကောသဝတ္ထူဟိ အက္ကောသကော, ဘယံ ဒဿေတွာ သန္တဇ္ဇနေန ပရိဘာသကော။ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။
ကဒရိယာတိ ထဒ္ဓမစ္ဆရိနော။ ဇာနိပတယောတိ ဇယမ္ပတိကာ။ ဝဒညူတိ ယာစကာနံ ဝစနဿ အတ္ထံ ဇာနန္တိ။ သညတာတိ သီလသံယမေန သမန္နာဂတာ။ ဓမ္မဇီဝိနောတိ ဓမ္မေ ဌတွာ ဇီဝိကံ ကပ္ပေန္တီတိ ဓမ္မဇီဝိနော။ အတ္ထာသံ ပစုရာ ဟောန္တီတိ ဝဍ္ဎိသင်္ခါတာ အတ္ထာ ဧတေသံ ဗဟူ ဟောန္တိ။ ဖာသုကံ ဥပဇာယတီတိ အညမညံ ဖာသုဝိဟာရော ဇာယတိ။ ကာမကာမိနောတိ ကာမေ ကာမယမာနာ။
၄။ ဒုတိယသံဝါသသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၅၄။ စတုတ္ထေ ကမ္မပထဝသေန ဒေသနာ ပဝတ္တိတာ။ သေသံ တာဒိသမေဝ။ ဣမေသု ပန ဒွီသုပိ သုတ္တေသု အဂါရိကပဋိပဒါ ကထိတာ။ သောတာပန္နသကဒါဂါမီနမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၁၁။)၅-၆။ သမဇီဝီသုတ္တဒွယဝဏ္ဏနာ
၅၅-၅၆။ ပဉ္စမေ တေနုပသင်္ကမီတိ ကိမတ္ထံ ဥပသင်္ကမိ? အနုဂ္ဂဏှနတ္ထံ။ တထာဂတော ဟိ တံ ရဋ္ဌံ ပါပုဏန္တော ဣမေသံယေဝ ဒွိန္နံ သင်္ဂဏှနတ္ထာယ ပါပုဏာတိ။ နကုလပိတာ ကိရ ပဉ္စ ဇာတိသတာနိ တထာဂတဿ ပိတာ အဟောသိ, ပဉ္စ ဇာတိသတာနိ မဟာပိတာ, ပဉ္စ ဇာတိသတာနိ စူဠပိတာ။ နကုလမာတာပိ ပဉ္စ ဇာတိသတာနိ တထာဂတဿ မာတာ အဟောသိ, ပဉ္စ ဇာတိသတာနိ မဟာမာတာ, ပဉ္စ ဇာတိသတာနိ စူဠမာတာ။ တေ သတ္ထု ဒိဋ္ဌကာလတော ပဋ္ဌာယ ပုတ္တသိနေဟံ ပဋိလဘိတွာ ‘‘ဟန္တာတ, ဟန္တာတာ’’တိ ဝစ္ဆကံ ဒိသွာ ဝစ္ဆဂိဒ္ဓိနီ ဂါဝီ ဝိယ ဝိရဝမာနာ ဥပသင်္ကမိတွာ ပဌမဒဿနေနေဝ သောတာပန္နာ ဇာတာ။ နိဝေသနေ ပဉ္စသတာနံ ဘိက္ခူနံ အာသနာနိ သဒါ ပညတ္တာနေဝ ဟောန္တိ။ ဣတိ ဘဂဝါ တေသံ အနုဂ္ဂဏှနတ္ထာယ ဥပသင်္ကမိ။ အတိစရိတာတိ အတိက္ကမိတာ။ အဘိသမ္ပရာယဉ္စာတိ ပရလောကေ စ။ သမသဒ္ဓါတိ သဒ္ဓါယ သမာ ဧကသဒိသာ။ သီလာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဆဋ္ဌံ ကေဝလံ ဘိက္ခူနံ ဒေသိတံ။ သေသမေတ္ထ တာဒိသမေဝ။
၇။ သုပ္ပဝါသာသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၅၇။ သတ္တမေ ပဇ္ဇနိကန္တိ တဿ နိဂမဿ နာမံ။ ကောလိယာနန္တိ ကောလရာဇကုလာနံ။ အာယုံ ခေါ ပန ဒတွာတိ အာယုဒါနံ ဒတွာ။ အာယုဿ ဘာဂိနီ ဟောတီတိ အာယုဘာဂပဋိလာဘိနီ ဟောတိ, အာယုံ ဝါ ဘဇနိကာ ဟောတိ, အာယုပ္ပဋိလာဘိနီတိ အတ္ထော။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။
ရသသာ ဥပေတန္တိ ရသေန ဥပေတံ ရသသမ္ပန္နံ။ ဥဇ္ဇုဂတေသူတိ ကာယဝင်္ကာဒိရဟိတတ္တာ ဥဇုကမေဝ ဂတေသု ခီဏာသဝေသု။ စရဏူပပန္နေသူတိ ပဉ္စဒသဟိ စရဏဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတေသု။ မဟဂ္ဂတေသူတိ မဟတ္တံ ဂတေသု။ ခီဏာသဝါနညေဝေတံ နာမံ။ ပုညေန ပုညံ သံသန္ဒမာနာတိ ပုညေန သဒ္ဓိံ ပုညံ ဃဋယမာနာ။ မဟပ္ဖလာ လောကဝိဒူန ဝဏ္ဏိတာတိ ဧဝရူပါ ဒါနသင်္ခါတာ ဒက္ခိဏာ တိဝိဓလောကံ ဝိဒိတံ ကတွာ ဌိတတ္တာ လောကဝိဒူနံ ဗုဒ္ဓါနံ ဝဏ္ဏိတာ, ဗုဒ္ဓေဟိ ပသတ္ထာတိ အတ္ထော။ ယညမနုဿရန္တာတိ ယညံ ဒါနံ အနုဿရန္တာ။ ဝေဒဇာတာတိ တုဋ္ဌိဇာတာ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၁၂။)၈။ သုဒတ္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၅၈။ အဋ္ဌမေ သညတာနန္တိ ကာယဝါစာဟိ သံယတာနံ။ ပရဒတ္တဘောဇိနန္တိ ပရေဟိ ဒိန္နမေဝ ဘုဉ္ဇိတွာ ယာပေန္တာနံ။ ကာလေနာတိ ယုတ္တပ္ပတ္တကာလေန။ သက္ကစ္စ ဒဒါတီတိ သဟတ္ထာ သက္ကာရံ ကတွာ ဒဒါတိ။ စတ္တာရိ ဌာနာနိ အနုပ္ပဝေစ္ဆတီတိ စတ္တာရိ ကာရဏာနိ အနုပ္ပဝေသေတိ ဒဒါတိ။ ယသဝါ ဟောတီတိ မဟာပရိဝါရော ဟောတိ။ နဝမံ ကေဝလံ ဘိက္ခူနံ ကထိတံ။ သေသမေတ္ထ တာဒိသမေဝ။
၁၀။ ဂိဟိသာမီစိသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၆၀။ ဒသမေ ဂိဟိသာမီစိပဋိပဒန္တိ ဂိဟီနံ အနုစ္ဆဝိကံ ပဋိပတ္တိံ။ ပစ္စုပဋ္ဌိတော ဟောတီတိ အတိဟရိတွာ ဒါတုကာမတာယ ပတိဥပဋ္ဌိတော ဟောတိ ဥပဂတော, ဘိက္ခုသံဃဿ စီဝရံ ဒေတီတိ အတ္ထော။
ဥပဋ္ဌိတာတိ ဥပဋ္ဌာယကော။ တေသံ ဒိဝါ စ ရတ္တော စာတိ ယေ ဧဝံ စတူဟိ ပစ္စယေဟိ ဥပဋ္ဌဟန္တိ, တေသံ ဒိဝါ စ ရတ္တိဉ္စ ပရိစ္စာဂဝသေန စ အနုဿရဏဝသေန စ သဒါ ပုညံ ပဝဍ္ဎတိ။ သဂ္ဂဉ္စ ကမတိဋ္ဌာနန္တိ တာဒိသော စ ဘဒ္ဒကံ ကမ္မံ ကတွာ သဂ္ဂဋ္ဌာနံ ဥပဂစ္ဆတိ။ ဣမေသု စတူသုပိ သုတ္တေသု အာဂါရိယပဋိပဒါ ကထိတာ။ သောတာပန္နသကဒါဂါမီနမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။
ပုညာဘိသန္ဒဝဂ္ဂေါ ပဌမော။
(၇) ၂။ ပတ္တကမ္မဝဂ္ဂေါ
၁။ ပတ္တကမ္မသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၆၁။ ဒုတိယဿ ပဌမေ အနိဋ္ဌပဋိက္ခေပေန ဣဋ္ဌာ။ မနေ ကမန္တိ ပဝိသန္တီတိ ကန္တာ။ မနံ အပ္ပါယန္တိ ပဝဍ္ဎေန္တီတိ မနာပါ။ ဒုလ္လဘာတိ ပရမဒုလ္လဘာ။ ဘောဂါတိ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗာ ရူပါဒယော ဝိသယာ။ သဟဓမ္မေနာတိ ဓမ္မေနေဝ သဒ္ဓိံ ဥပ္ပဇ္ဇန္တု, မာ ဓမ္မူပဃာတံ ကတွာ အဓမ္မေနာတိ။ အထဝါ သဟဓမ္မေနာတိ သကာရဏေန, တေန တေန သေနာပတိသေဋ္ဌိဋ္ဌာနာဒိကာရဏေန သဒ္ဓိံယေဝ ဥပ္ပဇ္ဇန္တူတိ အတ္ထော။ ယသောတိ ပရိဝါရသမ္ပတ္တိ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၁၃။)သဟ ဉာတီဘီတိ ဉာတကေဟိ သဒ္ဓိံ။ သဟ ဥပဇ္ဈာယေဟီတိ သုခဒုက္ခေသု ဥပနိဇ္ဈာယိတဗ္ဗတ္တာ ဥပဇ္ဈာယသင်္ခါတေဟိ သန္ဒိဋ္ဌသမ္ဘတ္တေဟိ သဒ္ဓိံ။
အကိစ္စံ ကရောတီတိ အကာတဗ္ဗံ ကရောတိ။ ကိစ္စံ အပရာဓေတီတိ ကတ္တဗ္ဗယုတ္တကံ ကိစ္စံ အကရောန္တော တံ အပရာဓေတိ နာမ။ ဓံသတီတိ ပတတိ ပရိဟာယတိ။ အဘိဇ္ဈာဝိသမလောဘန္တိ အဘိဇ္ဈာသင်္ခါတံ ဝိသမလောဘံ။ ပဇဟတီတိ နုဒတိ နီဟရတိ။ မဟာပညောတိ မဟန္တပညော။ ပုထုပညောတိ ပုထုလပညော။ အာပါတဒသောတိ တံ တံ အတ္ထံ အာပါတေတိ တမေဝ ပဿတိ, သုခုမမ္ပိဿ အတ္ထဇာတံ အာပါတံ အာဂစ္ဆတိယေဝါတိ အတ္ထော။
ဥဋ္ဌာနဝီရိယာဓိဂတေဟီတိ ဥဋ္ဌာနသင်္ခါတေန ဝီရိယေန အဓိဂတေဟိ။ ဗာဟာဗလပရိစိတေဟီတိ ဗာဟာဗလေန ပရိစိတေဟိ ဝဍ္ဎိတေဟိ။ သေဒါဝက္ခိတ္တေဟီတိ အဝက္ခိတ္တသေဒေဟိ, သေဒံ မုဉ္စိတွာ ဝါယာမေန ပယောဂေန သမဓိဂတေဟီတိ အတ္ထော။ ဓမ္မိကေဟီတိ ဓမ္မယုတ္တေဟိ။ ဓမ္မလဒ္ဓေဟီတိ ဒသကုသလကမ္မပထဓမ္မေ အကောပေတွာ လဒ္ဓေဟိ။ ပတ္တကမ္မာနီတိ ယုတ္တကမ္မာနိ အနုစ္ဆဝိကကမ္မာနိ။ သုခေတီတိ သုခိတံ ကရောတိ။ ပီဏေတီတိ ပီဏိတံ ဗလသမ္ပန္နံ ကရောတိ။ ဌာနဂတံ ဟောတီတိ ကာရဏဂတံ ဟောတိ။ ကိံ ပန တန္တိ? စတူသု ပတ္တကမ္မေသု ဧကံ ဘောဂေဟိ ကတ္တဗ္ဗကမ္မံ ဘောဂဇာတမေဝ ဌာနဂတံ။ ပတ္တဂတန္တိ ယုတ္တပ္ပတ္တဋ္ဌာနဂတံ။ အာယတနသော ပရိဘုတ္တန္တိ ကာရဏေနေဝ ပရိဘုတ္တံ ဘောဂဇာတံ ဟောတိ။
ပရိယောဓာယ သံဝတ္တတီတိ ပိဒဟိတွာ ဝတ္တတိ။ ယထာ အဂ္ဂိအာဒီဟိ ဥပ္ပန္နာသု အာပဒါသု, ဧဝံ အာဒိတ္တဂေဟနိဗ္ဗာပနာဒီနံ အတ္ထာယ ဓနပရိစ္စာဂံ ကတွာ တာသံ အာပဒါနံ မဂ္ဂံ ပိဒဟတိ နိဝါရေတိ။ သောတ္ထိံ အတ္တာနံ ကရောတီတိ နိရုပဒ္ဒဝံ ခေမံ အတ္တာနံ ကရောတိ။ ဉာတိဗလိန္တိ ဉာတကာနံ ဗလိံ။ အတိထိဗလိန္တိ အာဂန္တုကာနံ ဗလိံ။ ပုဗ္ဗပေတဗလိန္တိ ပရလောကဂတာနံ ဉာတကာနံ ဗလိံ။ ရာဇဗလိန္တိ ရညော ကတ္တဗ္ဗယုတ္တကံ ရာဇဗလိံ။ ဒေဝတာဗလိန္တိ ဒေဝတာနံ ကတ္တဗ္ဗဗလိံ။ သဗ္ဗမေတံ တေသံ တေသံ ယထာနုစ္ဆဝိကဝသေန ဒါတဗ္ဗဒါနဿ အဓိဝစနံ။
ခန္တိသောရစ္စေ နိဝိဋ္ဌာတိ အဓိဝါသနက္ခန္တိယဉ္စ သုသီလတာယ စ နိဝိဋ္ဌာ။ ဧကမတ္တာနံ ဒမေန္တီတိ ဧကံ အတ္တနောဝ အတ္တဘာဝံ ဣန္ဒြိယဒမေန ဒမေန္တိ။ သမေန္တီတိ အတ္တနော စိတ္တံ ကိလေသဝူပသမနေန သမေန္တိ။ ပရိနိဗ္ဗာပေန္တီတိ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၁၄။)ကိလေသပရိနိဗ္ဗာနေနေဝ ပရိနိဗ္ဗာပေန္တိ။ ဥဒ္ဓဂ္ဂိကန္တိအာဒီသု ဥပရူပရိဘူမီသု ဖလဒါနဝသေန ဥဒ္ဓမဂ္ဂမဿာတိ ဥဒ္ဓဂ္ဂိကာ။ သဂ္ဂဿ ဟိတာတိ တတြုပပတ္တိဇနနတော သောဝဂ္ဂိကာ။ နိဗ္ဗတ္တနိဗ္ဗတ္တဋ္ဌာနေ သုခေါဝ ဝိပါကော အဿာတိ သုခဝိပါကာ။ သုဋ္ဌု အဂ္ဂါနံ ဒိဗ္ဗဝဏ္ဏာဒီနံ ဒသန္နံ ဝိသေသာနံ နိဗ္ဗတ္တနတော သဂ္ဂသံဝတ္တနိကာ, ဧဝရူပံ ဒက္ခိဏံ ပတိဋ္ဌာပေတီတိ အတ္ထော။
အရိယဓမ္မေ ဌိတောတိ ပဉ္စသီလဓမ္မေ ပတိဋ္ဌိတော။ ပေစ္စ သဂ္ဂေ ပမောဒတီတိ ပရလောကံ ဂန္တွာ ယတ္ထ သဂ္ဂေ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှာတိ, တတ္ထ မောဒတိ။ သောတာပန္နသကဒါဂါမိနော ဝါ ဟောန္တု အနာဂါမီ ဝါ, သဗ္ဗေသံ အယံ ပဋိပဒါ လဗ္ဘတေဝါတိ။
၂။ အာနဏျသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၆၂။ ဒုတိယေ အဓိဂမနီယာနီတိ ပတ္တဗ္ဗာနိ။ ကာမဘောဂိနာတိ ဝတ္ထုကာမေ စ ကိလေသကာမေ စ ပရိဘုဉ္ဇန္တေန။ အတ္ထိသုခါဒီသု အတ္ထီတိ ဥပ္ပဇ္ဇနကသုခံ အတ္ထိသုခံ နာမ။ ဘောဂေ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ ဥပ္ပဇ္ဇနကသုခံ ဘောဂသုခံ နာမ။ အနဏောသ္မီတိ ဥပ္ပဇ္ဇနကသုခံ အာနဏျသုခံ နာမ။ နိဒ္ဒေါသော အနဝဇ္ဇောသ္မီတိ ဥပ္ပဇ္ဇနကသုခံ အနဝဇ္ဇသုခံ နာမ။
ဘုဉ္ဇန္တိ ဘုဉ္ဇမာနော။ ပညာ ဝိပဿတီတိ ပညာယ ဝိပဿတိ။ ဥဘော ဘာဂေတိ ဒွေ ကောဋ္ဌာသေ, ဟေဋ္ဌိမာနိ တီဏိ ဧကံ ကောဋ္ဌာသံ, အနဝဇ္ဇသုခံ ဧကံ ကောဋ္ဌာသန္တိ ဧဝံ ပညာယ ပဿမာနော ဒွေ ကောဋ္ဌာသေ ဇာနာတီတိ အတ္ထော။ အနဝဇ္ဇသုခဿေတန္တိ ဧတံ တိဝိဓမ္ပိ သုခံ အနဝဇ္ဇသုခဿ သောဠသိံ ကလံ နာဂ္ဃတီတိ။
၃။ ဗြဟ္မသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၆၃။ တတိယံ တိကနိပါတေ ဝဏ္ဏိတမေဝ။ သပုဗ္ဗဒေဝတာနီတိ ပဒမတ္တမေဝ ဧတ္ထ ဝိသေသောတိ။ စတုတ္ထေ သဗ္ဗံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။
၅။ ရူပသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၆၅။ ပဉ္စမေ ရူပေ ပမာဏံ ဂဟေတွာ ပသန္နော ရူပပ္ပမာဏော နာမ။ ရူပပ္ပသန္နောတိ တဿေဝ အတ္ထဝစနံ။ ဃောသေ ပမာဏံ ဂဟေတွာ ပသန္နော
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၁၅။)ဃောသပ္ပမာဏော နာမ။ စီဝရလူခပတ္တလူခေသု ပမာဏံ ဂဟေတွာ ပသန္နော လူခပ္ပမာဏော နာမ။ ဓမ္မေ ပမာဏံ ဂဟေတွာ ပသန္နော ဓမ္မပ္ပမာဏော နာမ။ ဣတရာနိ တေသံယေဝ အတ္ထဝစနာနိ။ သဗ္ဗသတ္တေ စ တယော ကောဋ္ဌာသေ ကတွာ ဒွေ ကောဋ္ဌာသာ ရူပပ္ပမာဏာ, ဧကော န ရူပပ္ပမာဏော။ ပဉ္စ ကောဋ္ဌာသေ ကတွာ စတ္တာရော ကောဋ္ဌာသာ ဃောသပ္ပမာဏာ, ဧကော န ဃောသပ္ပမာဏော။ ဒသ ကောဋ္ဌာသေ ကတွာ နဝ ကောဋ္ဌာသာ လူခပ္ပမာဏာ, ဧကော န လူခပ္ပမာဏော။ သတသဟဿံ ကောဋ္ဌာသေ ကတွာ ပန ဧကော ကောဋ္ဌာသောဝ ဓမ္မပ္ပမာဏော, သေသာ န ဓမ္မပ္ပမာဏာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
ရူပေ ပမာဏိံသူတိ ယေ ရူပံ ဒိသွာ ပသန္နာ, တေ ရူပေ ပမာဏိံသု နာမ, ပသီဒိံသူတိ အတ္ထော။ ဃောသေန အနွဂူတိ ဃောသေန အနုဂတာ, ဃောသပ္ပမာဏံ ဂဟေတွာ ပသန္နာတိ အတ္ထော။ ဆန္ဒရာဂဝသူပေတာတိ ဆန္ဒဿ စ ရာဂဿ စ ဝသံ ဥပေတာ။ အဇ္ဈတ္တဉ္စ န ဇာနာတီတိ နိယကဇ္ဈတ္တေ တဿ ဂုဏံ န ဇာနာတိ။ ဗဟိဒ္ဓါ စ န ပဿတီတိ ဗဟိဒ္ဓါပိဿ ပဋိပတ္တိံ န ပဿတိ။ သမန္တာဝရဏောတိ သမန္တတော အာဝါရိတော, သမန္တာ ဝါ အာဝရဏမဿာတိ သမန္တာဝရဏော။ ဃောသေန ဝုယှတီတိ ဃောသေန နိယတိ, န ဂုဏေန။ အဇ္ဈတ္တဉ္စ န ဇာနာတိ, ဗဟိဒ္ဓါ စ ဝိပဿတီတိ နိယကဇ္ဈတ္တေ ဂုဏံ န ဇာနာတိ, ဗဟိဒ္ဓါ ပနဿ ပဋိပတ္တိံ ပဿတိ။ ဗဟိဒ္ဓါ ဖလဒဿာဝီတိ တဿ ပရေဟိ ကတံ ဗဟိဒ္ဓါ သက္ကာရဖလံ ပဿန္တော။ ဝိနီဝရဏဒဿာဝီတိ ဝိဝဋဒဿာဝီ။ န သော ဃောသေန ဝုယှတီတိ သော ဃောသေန န နီယတိ။
၆။ သရာဂသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၆၆။ ဆဋ္ဌေ မောဟဇံ စာပဝိဒ္ဒသူတိ မောဟဇံ စာပိ အဝိဒ္ဒသူ အပဏ္ဍိတာ။ သဝိဃာတန္တိ သဒုက္ခံ။ ဒုခုဒြယန္တိ အာယတိဉ္စ ဒုက္ခဝဍ္ဎိဒါယကံ။ အစက္ခုကာတိ ပညာစက္ခုရဟိတာ။ ယထာ ဓမ္မာ တထာ သန္တာတိ ယထာ ရာဂါဒယော ဓမ္မာ ဌိတာ, တထာ သဘာဝါဝ ဟုတွာ။ န တဿေဝန္တိ မညရေတိ မယံ ဧဝံသန္တာ ဧဝံသဘာဝါတိ တဿ န မညရေ, န မညန္တီတိ အတ္ထော။ ဣမသ္မိံ သုတ္တေပိ ဂါထာသုပိ ဝဋ္ဋမေဝ ကထိတံ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၁၆။)၇။ အဟိရာဇသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၆၇။ သတ္တမေ ဣမာနိ စတ္တာရိ အဟိရာဇကုလာနီတိ ဣဒံ ဒဋ္ဌဝိသာနေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ယေ ဟိ ကေစိ ဒဋ္ဌဝိသာ, သဗ္ဗေတေ ဣမေသံ စတုန္နံ အဟိရာဇကုလာနံ အဗ္ဘန္တရဂတာဝ ဟောန္တိ။ အတ္တဂုတ္တိယာတိ အတ္တနော ဂုတ္တတ္ထာယ။ အတ္တရက္ခာယာတိ အတ္တနော ရက္ခဏတ္ထာယ။ အတ္တပရိတ္တာယာတိ အတ္တနော ပရိတ္တာဏတ္ထာယ။ ပရိတ္တံ နာမ အနုဇာနာမီတိ အတ္ထော။
ဣဒါနိ ယထာ တံ ပရိတ္တံ ကာတဗ္ဗံ, တံ ဒဿေန္တော ဝိရူပက္ခေဟိ မေတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဝိရူပက္ခေဟီတိ ဝိရူပက္ခနာဂကုလေဟိ။ သေသေသုပိ ဧသေဝ နယော။ အပါဒကေဟီတိ အပါဒကသတ္တေဟိ။ သေသေသုပိ ဧသေဝ နယော။ သဗ္ဗေ သတ္တာတိ ဣတော ပုဗ္ဗေ ဧတ္တကေန ဌာနေန ဩဒိဿကမေတ္တံ ကထေတွာ ဣဒါနိ အနောဒိဿကမေတ္တံ ကထေတုံ ဣဒမာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ သတ္တာ ပါဏာ ဘူတာတိ သဗ္ဗာနေတာနိ ပုဂ္ဂလဝေဝစနာနေဝ။ ဘဒြာနိ ပဿန္တူတိ ဘဒြာနိ အာရမ္မဏာနိ ပဿန္တု။ မာ ကဉ္စိ ပါပမာဂမာတိ ကဉ္စိ သတ္တံ ပါပကံ လာမကံ မာ အာဂစ္ဆတု။ အပ္ပမာဏော ဗုဒ္ဓေါတိ ဧတ္ထ ဗုဒ္ဓေါတိ ဗုဒ္ဓဂုဏာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တေ ဟိ အပ္ပမာဏာ နာမ။ သေသပဒဒွယေပိ ဧသေဝ နယော။ ပမာဏဝန္တာနီတိ ဂုဏပ္ပမာဏေန ယုတ္တာနိ။ ဥဏ္ဏနာဘီတိ လောမသနာဘိကော မက္ကဋကော။ သရဗူတိ ဃရဂေါလိကာ။ ကတာ မေ ရက္ခာ, ကတာ မေ ပရိတ္တာတိ မယာ ဧတ္တကဿ ဇနဿ ရက္ခာ စ ပရိတ္တာဏဉ္စ ကတံ။ ပဋိက္ကမန္တု ဘူတာနီတိ သဗ္ဗေပိ မေ ကတပရိတ္တာဏာ သတ္တာ အပဂစ္ဆန္တု, မာ မံ ဝိဟေဌယိံသူတိ အတ္ထော။
၈။ ဒေဝဒတ္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၆၈။ အဋ္ဌမေ အစိရပက္ကန္တေ ဒေဝဒတ္တေတိ သံဃံ ဘိန္ဒိတွာ နစိရပက္ကန္တေ။ ပရာဘဝါယာတိ အဝဍ္ဎိယာ ဝိနာသာယ။ အဿတရီတိ ဝဠဝါယ ကုစ္ဆိသ္မိံ ဂဒြဘဿ ဇာတာ။ အတ္တဝဓာယ ဂဗ္ဘံ ဂဏှာတီတိ တံ အဿေန သဒ္ဓိံ သမ္ပယောဇေန္တိ, သာ ဂဗ္ဘံ ဂဏှိတွာ ကာလေ သမ္ပတ္တေ ဝိဇာယိတုံ နသက္ကောန္တီ ပါဒေဟိ ဘူမိံ ပဟရန္တီ တိဋ္ဌတိ။ အထဿာ စတ္တာရော ပါဒေ စတူသု ခါဏူသု ဗန္ဓိတွာ ကုစ္ဆိံ ဖာလေတွာ ပေါတကံ နီဟရန္တိ။ သာ တတ္ထေဝ မရတိ။ တေနေတံ ဝုတ္တံ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၁၇။)၉။ ပဓာနသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၆၉။ နဝမေ ကိလေသာနံ သံဝရတ္ထာယ ပဝေသနဒွါရံ ပိဒဟနတ္ထာယ ပဓာနံ သံဝရပ္ပဓာနံ, ပဇဟနတ္ထာယ ပဓာနံ ပဟာနပ္ပဓာနံ, ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဗြူဟနတ္ထာယ ဝဍ္ဎနတ္ထာယ ပဓာနံ ဘာဝနာပ္ပဓာနံ, တေသံယေဝ အနုရက္ခဏတ္ထာယ ပဓာနံ အနုရက္ခဏာပ္ပဓာနံ။
၁၀။ အဓမ္မိကသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၇၀။ ဒသမေ အဓမ္မိကာ ဟောန္တီတိ ပေါရာဏကရာဇူဟိ ဌပိတံ ဒသဘာဂဗလိဉ္စေဝ အပရာဓာနုရူပဉ္စ ဒဏ္ဍံ အဂ္ဂဟေတွာ အတိရေကဗလိနော စေဝ အတိရေကဒဏ္ဍဿ စ ဂဟဏေန အဓမ္မိကာ။ ရာဇာယုတ္တာတိ ရညော ဇနပဒေသု ကိစ္စသံဝိဓာယကာ အာယုတ္တကပုရိသာ။ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကာတိ အန္တောနဂရဝါသိနော ဗြာဟ္မဏဂဟပတယော။ နေဂမဇာနပဒါတိ နိဂမဝါသိနော စေဝ ဇနပဒဝါသိနော စ။ ဝိသမန္တိ ဝိသမာ ဟုတွာ, အသမယေန ဝါယန္တီတိ အတ္ထော။ ဝိသမာတိ န သမာ, အတိထဒ္ဓါ ဝါ အတိမုဒုကာ ဝါတိ အတ္ထော။ အပဉ္ဇသာတိ မဂ္ဂတော အပဂတာ, ဥမ္မဂ္ဂဂါမိနော ဟုတွာ ဝါယန္တီတိ အတ္ထော။ ဒေဝတာ ပရိကုပိတာ ဘဝန္တီတိ ဝါတေသု ဟိ ဝိသမေသု အပဉ္ဇသေသု ဝါယန္တေသု ရုက္ခာ ဘိဇ္ဇန္တိ, ဝိမာနာနိ ဘိဇ္ဇန္တိ။ တသ္မာ ဒေဝတာ ပရိကုပိတာ ဘဝန္တိ, တာ ဒေဝဿ သမ္မာ ဝဿိတုံ န ဒေန္တိ။ တေန ဝုတ္တံ ဒေဝေါ န သမ္မာ ဓာရံ အနုပ္ပဝေစ္ဆတီတိ။ ဝိသမပါကာနိ သဿာနိ ဘဝန္တီတိ ဧကသ္မိံ ဌာနေ ဂဗ္ဘီနိ ဟောန္တိ, ဧကသ္မိံ သဉ္ဇာတခီရာနိ, ဧကံ ဌာနံ ပစ္စတီတိ ဧဝံ ဝိသမံ ပါကာနိ သဿာနိ ဘဝန္တိ။
သမံ နက္ခတ္တာနိ တာရကရူပါနိ ပရိဝတ္တန္တီတိ ယထာ ကတ္တိကပုဏ္ဏမာ ကတ္တိကနက္ခတ္တမေဝ လဘတိ, မိဂသိရပုဏ္ဏမာ မိဂသိရနက္ခတ္တမေဝါတိ ဧဝံ တသ္မိံ တသ္မိံ မာသေ သာ သာ ပုဏ္ဏမာ တံ တံ နက္ခတ္တမေဝ လဘတိ, တထာ သမ္မာ ပရိဝတ္တန္တိ။ သမံ ဝါတာ ဝါယန္တီတိ အဝိသမာ ဟုတွာ သမယသ္မိံယေဝ ဝါယန္တိ, ဆ မာသေ ဥတ္တရာ ဝါတာ, ဆ မာသေဒက္ခိဏာတိ ဧဝံ တေသံ တေသံ ဇနပဒါနံ အနုရူပေ သမယေ ဝါယန္တိ။ သမာတိ သမပ္ပဝတ္တိနော နာတိထဒ္ဓါ နာတိမုဒူ။ ပဉ္ဇသာတိ မဂ္ဂပ္ပဋိပန္နာ, မဂ္ဂေနေဝ ဝါယန္တိ, နော အမဂ္ဂေနာတိ အတ္ထော။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၁၈။)ဇိမှံ ဂစ္ဆတီတိ ကုဋိလံ ဂစ္ဆတိ, အတိတ္ထံ ဂဏှာတိ။ နေတ္တေ ဇိမှံ ဂတေ သတီတိ နယတီတိ နေတ္တာ။ တသ္မိံ နေတ္တေ ဇိမှံ ဂတေ ကုဋိလံ ဂန္တွာ အတိတ္ထံ ဂဏှန္တေ ဣတရာပိ အတိတ္ထမေဝ ဂဏှန္တီတိ အတ္ထော။ နေတေတိပိ ပါဌော။ ဒုက္ခံ သေတီတိ ဒုက္ခံ သယတိ, ဒုက္ခိတံ ဟောတီတိ အတ္ထော။
ပတ္တကမ္မဝဂ္ဂေါ ဒုတိယော။
(၈) ၃။ အပဏ္ဏကဝဂ္ဂေါ
၁။ ပဓာနသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၇၁။ တတိယဝဂ္ဂဿ ပဌမေ အပဏ္ဏကပ္ပဋိပဒန္တိ အဝိရဒ္ဓပ္ပဋိပဒံ။ ယောနိ စဿ အာရဒ္ဓါ ဟောတီတိ ကာရဏဉ္စဿ ပရိပုဏ္ဏံ ဟောတိ။ အာသဝါနံ ခယာယာတိ အရဟတ္တတ္ထာယ။ ဒုတိယံ ဥတ္တာနမေဝ။
၃။ သပ္ပုရိသသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၇၃။ တတိယေ အဝဏ္ဏောတိ အဂုဏော။ ပါတု ကရောတီတိ ကထေတိ, ပါကဋံ ကရောတိ။ ပဉှာဘိနီတောတိ ပဉှတ္ထာယ အဘိနီတော။ အဟာပေတွာ အလမ္ဗိတွာတိ အပရိဟီနံ အလမ္ဗိတံ ကတွာ။ ဧတ္ထ စ အသပ္ပုရိသော ပါပိစ္ဆတာယ အတ္တနော အဝဏ္ဏံ ဆာဒေတိ, သပ္ပုရိသော လဇ္ဇိတာယ အတ္တနော ဝဏ္ဏံ။ ဣဒါနိ ယသ္မာ အသပ္ပုရိသော ဟိရောတ္တပ္ပရဟိတော သံဝါသေန အဝဇာနာတိ, သပ္ပုရိသော ပန ဟိရောတ္တပ္ပသမန္နာဂတော သံဝါသေနာပိ နာဝဇာနာတိ။ တသ္မာ အသပ္ပုရိသဘာဝသာဓကံ အဓုနာဂတဝဓုကောပမ္မံ ဒဿေတုံ သေယျထာပိ, ဘိက္ခဝေ, ဝဓုကာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဝဓုကာတိ သုဏိသာ။ တိဗ္ဗန္တိ ဗဟလံ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝါတိ။
၄-၅။ အဂ္ဂသုတ္တဒွယဝဏ္ဏနာ
၇၄-၇၅။ စတုတ္ထေ သီလဂ္ဂန္တိ အဂ္ဂပ္ပတ္တံ ဥတ္တမသီလံ။ ဧသေဝ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ ပဉ္စမေ ရူပဂ္ဂန္တိ ယံ ရူပံ သမ္မသိတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏာတိ, ဣဒံ ရူပဂ္ဂံ နာမ။ သေသေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဘဝဂ္ဂန္တိ ဧတ္ထ ပန ယသ္မိံ အတ္တဘာဝေ ဌိတော အရဟတ္တံ ပါပုဏာတိ, ဧတံ ဘဝဂ္ဂံ နာမာတိ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၁၉။)၆။ ကုသိနာရသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၇၆။ ဆဋ္ဌေ ဥပဝတ္တနေတိ ပါစီနဂတာယ သာလပန္တိယာ ဥတ္တရေန နိဝတ္တိတွာ ဌိတာယ ဝေမဇ္ဈဋ္ဌာနေ။ အန္တရေန ယမကသာလာနန္တိ ဒွိန္နံ သာလရုက္ခာနံ အန္တရေ။ ကင်္ခါတိ ဒွေဠှကံ။ ဝိမတီတိ ဝိနိစ္ဆိတုံ အသမတ္ထတာ။ ‘‘ဗုဒ္ဓေါ နု ခေါ န ဗုဒ္ဓေါ နု ခေါ, ဓမ္မော နု ခေါ န ဓမ္မော နု ခေါ, သံဃော နု ခေါ န သံဃော နု ခေါ, မဂ္ဂေါ နု ခေါ န မဂ္ဂေါ နု ခေါ, ပဋိပဒါ နု ခေါ န ပဋိပဒါ နု ခေါ’’တိ ယဿ သံသယော ဥပ္ပဇ္ဇေယျ, တံ ဝေါ ဝဒါမိ ပုစ္ဆထ, ဘိက္ခဝေတိ အယမေတ္ထ သင်္ခေပတ္ထော။ သတ္ထုဂါရဝေနပိ န ပုစ္ဆေယျာထာတိ ‘‘မယံ သတ္ထု သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိမှ, စတ္တာရော ပစ္စယာပိ နော သတ္ထု သန္တကာဝ။ တေ မယံ ဧတ္တကံ ကာလံ ကင်္ခံ အကတွာ န အရဟာမ အဇ္ဇ ပစ္ဆိမေ ကာလေ ကင်္ခံ ကာတု’’န္တိ သစေ ဧဝံ သတ္ထရိ ဂါရဝေန န ပုစ္ဆထ။ သဟာယကောပိ, ဘိက္ခဝေ, သဟာယကဿ အာရောစေတူတိ တုမှာကံ ယော ယဿ ဘိက္ခုဿ သန္ဒိဋ္ဌော သမ္ဘတ္တော, သော တဿ အာရောစေတု, အဟံ ဧကဿ ဘိက္ခုဿ ကထေဿာမိ, တဿ ကထံ သုတွာ သဗ္ဗေ နိက္ကင်္ခါ ဘဝထာတိ ဒဿေတိ။ ဧဝံ ပသန္နောတိ ဧဝံ သဒ္ဒဟာမိ အဟန္တိ အတ္ထော။ ဉာဏမေဝါတိ နိက္ကင်္ခဘာဝပစ္စက္ခကရဏဉာဏံယေဝ ဧတ္ထ တထာဂတဿ, န သဒ္ဓါမတ္တန္တိ အတ္ထော။ ဣမေသဉှိ, အာနန္ဒာတိ ဣမေသံ အန္တောသာဏိယံ နိသိန္နာနံ ပဉ္စန္နံ ဘိက္ခုသတာနံ။ ယော ပစ္ဆိမကောတိ ယော ဂုဏဝသေန ပစ္ဆိမကော, အာနန္ဒတ္ထေရံယေဝ သန္ဓာယာဟ။
၇။ အစိန္တေယျသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၇၇။ သတ္တမေ အစိန္တေယျာနီတိ စိန္တေတုံ အယုတ္တာနိ။ န စိန္တေတဗ္ဗာနီတိ အစိန္တေယျတ္တာယေဝ န စိန္တေတဗ္ဗာနိ။ ယာနိ စိန္တေန္တောတိ ယာနိ ကာရဏာနိ စိန္တေန္တော။ ဥမ္မာဒဿာတိ ဥမ္မတ္တကဘာဝဿ။ ဝိဃာတဿာတိ ဒုက္ခဿ။ ဗုဒ္ဓဝိသယောတိ ဗုဒ္ဓါနံ ဝိသယော, သဗ္ဗညုတညာဏာဒီနံ ဗုဒ္ဓဂုဏာနံ ပဝတ္တိ စ အာနုဘာဝေါ စ။ ဈာနဝိသယောတိ အဘိညာဈာနဝိသယော။ ကမ္မဝိပါကောတိ ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယာဒီနံ ကမ္မာနံ ဝိပါကော။ လောကစိန္တာတိ ‘‘ကေန နု ခေါ စန္ဒိမသူရိယာ ကတာ, ကေန မဟာပထဝီ, ကေန မဟာသမုဒ္ဒေါ, ကေန သတ္တာ ဥပ္ပါဒိတာ, ကေန ပဗ္ဗတာ, ကေန အမ္ဗတာလနာဠိကေရာဒယော’’တိ ဧဝရူပါ လောကစိန္တာ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၂၀။)၈။ ဒက္ခိဏသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၇၈။ အဋ္ဌမေ ဒက္ခိဏာဝိသုဒ္ဓိယောတိ ဒါနသင်္ခါတာယ ဒက္ခိဏာယ ဝိသုဇ္ဈနကာရဏာနိ။ ဒါယကတော ဝိသုဇ္ဈတီတိ မဟပ္ဖလဘာဝေန ဝိသုဇ္ဈတိ, မဟပ္ဖလာ ဟောတီတိ အတ္ထော။ ကလျာဏဓမ္မောတိ သုစိဓမ္မော။ ပါပဓမ္မောတိ လာမကဓမ္မော။ ဒါယကတော ဝိသုဇ္ဈတီတိ ဧတ္ထ ဝေဿန္တရမဟာရာဇာ ကထေတဗ္ဗော။ သော ဟိ ဇူဇကဗြာဟ္မဏဿ ဒါရကေ ဒတွာ မဟာပထဝိံ ကမ္ပေသိ။ ပဋိဂ္ဂါဟကတော ဝိသုဇ္ဈတီတိ ဧတ္ထ ကလျာဏီနဒီမုခဒွါရဝါသီ ကေဝဋ္ဋော ကထေတဗ္ဗော။ သော ကိရ ဒီဃသုမတ္ထေရဿ တိက္ခတ္တုံ ပိဏ္ဍပါတံ ဒတွာ မရဏမဉ္စေ နိပန္နော ‘‘အယျဿ မံ ဒီဃသုမတ္ထေရဿ ဒိန္နပိဏ္ဍပါတော ဥဒ္ဓရတီ’’တိ အာဟ။ နေဝ ဒါယကတောတိ ဧတ္ထ ဝဍ္ဎမာနဝါသီ လုဒ္ဒကော ကထေတဗ္ဗော။ သော ကိရ ပေတဒက္ခိဏံ ဒေန္တော ဧကဿ ဒုဿီလဿေဝ တယော ဝါရေ အဒါသိ။ တတိယဝါရေ ‘‘အမနုဿော ဒုဿီလော မံ ဝိလုမ္ပတီ’’တိ ဝိရဝိ။ ဧကဿ သီလဝတော ဘိက္ခုနော ဒတွာ ပါပိတကာလေယေဝဿ ပါပုဏိ။ ဒါယကတော စေဝ ဝိသုဇ္ဈတိ ပဋိဂ္ဂါဟကတော စာတိ ဧတ္ထ အသဒိသဒါနံ ကထေတဗ္ဗန္တိ။
၉။ ဝဏိဇ္ဇသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၇၉။ နဝမေ တာဒိသာ ဝါတိ တံသဒိသာဝ တံသရိက္ခကာဝ။ ဆေဒဂါမိနီ ဟောတီတိ ဆေဒံ ဂစ္ဆတိ။ ယံ ပတ္ထိတံ, တံ သဗ္ဗံ နဿတီတိ အတ္ထော။ န ယထာဓိပ္ပါယာ ဟောတီတိ ယထာဇ္ဈာသယာ န ဟောတိ။ ပရာဓိပ္ပါယာ ဟောတီတိ ပရဇ္ဈာသယာ အဇ္ဈာသယတော အဓိကတရဖလာ ဟောတိ။ သမဏံ ဝါ ဗြာဟ္မဏံ ဝါတိ ဧတ္ထ သမိတပါပဗာဟိတပါပတာဟိ သမဏဗြာဟ္မဏတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဝဒတု, ဘန္တေ, ပစ္စယေနာတိ, ဘန္တေ, စတုဗ္ဗိဓေန စီဝရာဒိနာ ပစ္စယေန ဝဒေယျာသီတိ ဧဝံ ပဝါရေတိ နိမန္တေတိ။ ယေန ပဝါရေတီတိ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ယတ္တကေန ပဝါရေတိ။ တံ န ဒေတီတိ တံ သဗ္ဗသောဝ န ဒေတိ။ န ယထာဓိပ္ပါယံ ဒေတီတိ ယထာ တဿ အဇ္ဈာသယော, ဧဝံ ဒါတုံ န သက္ကောတိ, ဟာပေတွာ အပ္ပကံ ဒေတိ။ ယထာဓိပ္ပါယံ ဒေတီတိ ယတ္တကံ သော ဣစ္ဆတိ, တတ္တကမေဝ ဒေတိ။ ပရာဓိပ္ပါယံ ဒေတီတိ အပ္ပကံ ပဝါရေတွာ အဝတ္ထရိတွာ ဗဟုံ ဒေတိ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၂၁။)၁၀။ ကမ္ဗောဇသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၈၀။ ဒသမေ နေဝ သဘာယံ နိသီဒတီတိ ဝိနိစ္ဆယကရဏတ္ထံ ဝိနိစ္ဆယသဘာယံ နေဝ နိသီဒတိ။ န ကမ္မန္တံ ပယောဇေတီတိ ကသိဝဏိဇ္ဇာဒိမဟာကမ္မန္တံ နပ္ပယောဇေတိ။ န ကမ္ဗောဇံ ဂစ္ဆတီတိ ဘောဂေ သမ္ဘရဏတ္ထာယ ကမ္ဗောဇရဋ္ဌံ န ဂစ္ဆတိ။ ဒေသနာမတ္တမေဝ စေတံ, ယံ ကိဉ္စိ တိရောရဋ္ဌံ န ဂစ္ဆတီတိ အတ္ထော။ ကောဓနောတိအာဒီသု ကောဓနတာယ ကောဓပရိယုဋ္ဌိတော အတ္ထာနတ္ထံ န ဇာနာတိ, ဣဿုကိတာယ ပရသမ္ပတ္တိံ န သဟတိ, မစ္ဆရိတာယ ဓနံ ဒတွာ ကိစ္စံ ကာတုံ န သက္ကောတိ, နိပ္ပညတာယ ကိစ္စံ သံဝိဓာတုံ န သက္ကောတိ။ တသ္မာ ဧတာနိ သဘာနိသီဒနာဒီနိ န ကရောတီတိ။
အပဏ္ဏကဝဂ္ဂေါ တတိယော။
(၉) ၄။ မစလဝဂ္ဂေါ
၁-၅။ ပါဏာတိပါတာဒိသုတ္တပဉ္စကဝဏ္ဏနာ
၈၁-၈၅။ စတုတ္ထဿ ပဌမာဒီနိ ဥတ္တာနတ္ထာနေဝ။ ပဉ္စမေ ‘‘နီစေ ကုလေ ပစ္စာဇာတော’’တိအာဒိကေန တမေန ယုတ္တောတိ တမော။ ကာယဒုစ္စရိတာဒီဟိ ပုန နိရယတမူပဂမနတော တမပရာယဏော။ ဣတိ ဥဘယေနပိ ခန္ဓတမောဝ ကထိတော ဟောတိ။ ‘‘အဍ္ဎေ ကုလေ ပစ္စာဇာတော’’တိအာဒိကေန ဇောတိနာ ယုတ္တတော ဇောတိ, အာလောကဘူတောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ကာယသုစရိတာဒီဟိ ပုန သဂ္ဂုပ္ပတ္တိဇောတိဘာဝူပဂမနတော ဇောတိပရာယဏော။ ဣမိနာ နယေန ဣတရေပိ ဒွေ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
ဝေနကုလေတိ ဝိလီဝကာရကုလေ။ နေသာဒကုလေတိ မိဂလုဒ္ဒကာဒီနံ ကုလေ။ ရထကာရကုလေတိ စမ္မကာရကုလေ။ ပုက္ကုသကုလေတိ ပုပ္ဖဆဍ္ဍကကုလေ။ ကသိရဝုတ္တိကေတိ ဒုက္ခဝုတ္တိကေ။ ဒုဗ္ဗဏ္ဏောတိ ပံသုပိသာစကော ဝိယ ဈာမခါဏုဝဏ္ဏော။ ဒုဒ္ဒသိကောတိ ဝိဇာတမာတုယာပိ အမနာပဒဿနော။ ဩကောဋိမကောတိ လကုဏ္ဍကော။ ကာဏောတိ ဧကစ္ဆိကာဏော ဝါ ဥဘယစ္ဆိကာဏော ဝါ။ ကုဏီတိ ဧကဟတ္ထကုဏီ ဝါ ဥဘယဟတ္ထကုဏီ ဝါ။ ခဉ္ဇောတိ ဧကပါဒခဉ္ဇော ဝါ ဥဘယပါဒခဉ္ဇော ဝါ။ ပက္ခဟတောတိ ဟတပက္ခော
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၂၂။)ပီဌသပ္ပီ။ ပဒီပေယျဿာတိ တေလကပလ္လာဒိနော ဒီပဥပကရဏဿ။ ဧဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေတိ ဧတ္ထ ဧကော ပုဂ္ဂလော ဗဟိဒ္ဓါ အာလောကံ အဒိသွာ မာတု ကုစ္ဆိမှိယေဝ ကာလံ ကတွာ အပါယေသု နိဗ္ဗတ္တန္တော သကလမ္ပိ ကပ္ပံ သံသရတိ။ သောပိ တမောတမပရာယဏောဝ။ သော ပန ကုဟကပုဂ္ဂလော ဘဝေယျ။ ကုဟကဿ ဟိ ဧဝရူပါ နိပ္ဖတ္တိ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ။
ဧတ္ထ စ ‘‘နီစေ ကုလေ’’တိအာဒီဟိ အာဂမနဝိပတ္တိ စေဝ ပစ္စုပ္ပန္နပစ္စယဝိပတ္တိ စ ဒဿိတာ။ ‘‘ဒလိဒ္ဒေ’’တိအာဒီဟိ ပဝတ္တပစ္စယဝိပတ္တိ, ‘‘ကသိရဝုတ္တိကေ’’တိအာဒီဟိ အာဇီဝုပါယဝိပတ္တိ, ‘‘ဒုဗ္ဗဏ္ဏော’’တိအာဒီဟိ အတ္တဘာဝဝိပတ္တိ, ‘‘ဗဟွာဗာဓော’’တိအာဒီဟိ ဒုက္ခကာရဏသမာယောဂေါ, ‘‘န လာဘီ’’တိအာဒီဟိ သုခကာရဏဝိပတ္တိ စေဝ ဥပဘောဂဝိပတ္တိ စ, ‘‘ကာယေန ဒုစ္စရိတ’’န္တိအာဒီဟိ တမပရာယဏဘာဝဿ ကာရဏသမာယောဂေါ, ‘‘ကာယဿ ဘေဒါ’’တိအာဒီဟိ သမ္ပရာယိကတမူပဂမော။ သုက္ကပက္ခော ဝုတ္တပဋိပက္ခနယေန ဝေဒိတဗ္ဗော။
၆။ ဩဏတောဏတသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၈၆။ ဆဋ္ဌေ ဩဏတောဏတောတိ ဣဒါနိ နီစကော အာယတိမ္ပိ နီစကော ဘဝိဿတိ။ ဩဏတုဏ္ဏတောတိ ဣဒါနိ နီစော အာယတိံ ဥစ္စော ဘဝိဿတိ။ ဥဏ္ဏတောဏတောတိ ဣဒါနိ ဥစ္စော အာယတိံ နီစော ဘဝိဿတိ။ ဥဏ္ဏတုဏ္ဏတောတိ ဣဒါနိ ဥစ္စော အာယတိမ္ပိ ဥစ္စော ဘဝိဿတိ။ ဝိတ္ထာရော ပန နေသံ ပုရိမသုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။
၇။ ပုတ္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၈၇။ သတ္တမေ သမဏမစလောတိ သမဏအစလော, မကာရော ပဒသန္ဓိကရော, နိစ္စလသမဏောတိ အတ္ထော။ ဣမိနာ သတ္တဝိဓမ္ပိ သေခံ ဒဿေတိ။ သော ဟိ သာသနေ မူလဇာတာယ သဒ္ဓါယ ပတိဋ္ဌိတတ္တာ အစလော နာမ။ သမဏပုဏ္ဍရီကောတိ ပုဏ္ဍရီကသဒိသော သမဏော။ ပုဏ္ဍရီကံ နာမ ဦနသတပတ္တံ သရောရုဟံ။ ဣမိနာ သုက္ခဝိပဿကခီဏာသဝံ ဒဿေတိ။ သော ဟိ ဈာနာဘိညာနံ အဘာဝေန အပရိပုဏ္ဏဂုဏတ္တာ သမဏပုဏ္ဍရီကော နာမ ဟောတိ။ သမဏပဒုမောတိ ပဒုမသဒိသော သမဏော။ ပဒုမံ နာမ ပရိပုဏ္ဏသတပတ္တံ သရောရုဟံ။ ဣမိနာ ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တံ ခီဏာသဝံ ဒဿေတိ။ သော ဟိ ဈာနာဘိညာနံ ဘာဝေန ပရိပုဏ္ဏဂုဏတ္တာ သမဏပဒုမော နာမ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၂၃။)ဟောတိ။ သမဏေသု သမဏသုခုမာလောတိ သဗ္ဗေသုပိ ဧတေသု သမဏေသု သုခုမာလသမဏော မုဒုစိတ္တသရီရော ကာယိကစေတသိကဒုက္ခရဟိတော ဧကန္တသုခီ။ ဧတေန အတ္တာနဉ္စေဝ အတ္တသဒိသေ စ ဒဿေတိ။
ဧဝံ မာတိကံ နိက္ခိပိတွာ ဣဒါနိ ပဋိပါဋိယာ ဝိဘဇန္တော ကထဉ္စ, ဘိက္ခဝေတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သေခေါတိ သတ္တဝိဓောပိ သေခေါ။ ပါဋိပဒေါတိ ပဋိပန္နကော။ အနုတ္တရံ ယောဂက္ခေမံ ပတ္ထယမာနော ဝိဟရတီတိ အရဟတ္တံ ပတ္ထယန္တော ဝိဟရတိ။ မုဒ္ဓါဝသိတ္တဿာတိ မုဒ္ဓနိ အဝသိတ္တဿ, ကတာဘိသေကဿာတိ အတ္ထော။ အာဘိသေကောတိ အဘိသေကံ ကာတုံ ယုတ္တော။ အနဘိသိတ္တောတိ န တာဝ အဘိသိတ္တော။ မစလပ္ပတ္တောတိ ရညော ခတ္တိယဿ မုဒ္ဓါဝသိတ္တဿ ပုတ္တဘာဝေန စေဝ ပုတ္တေသု ဇေဋ္ဌကဘာဝေန စ န တာဝ အဘိသိတ္တဘာဝေန စ အဘိသေကပ္ပတ္တိအတ္ထာယ အစလပ္ပတ္တော နိစ္စလပတ္တော။ မကာရော နိပါတမတ္တံ။ ကာယေန ဖုသိတွာတိ နာမကာယေန ဖုသိတွာ။
ယာစိတောဝ ဗဟုလံ စီဝရံ ပရိဘုဉ္ဇတီတိ ‘‘ဣဒံ, ဘန္တေ, ပရိဘုဉ္ဇထာ’’တိ ဧဝံ ဒါယကေဟိ ယာစမာနေဟေဝ ဥပနီတံ စီဝရံ ဗဟုံ ပရိဘုဉ္ဇတိ, ကိဉ္စိဒေဝ အယာစိတံ, ဗာကုလတ္ထေရော ဝိယ။ ပိဏ္ဍပါတံ ခဒိရဝနမဂ္ဂေ သီဝလိတ္ထေရော ဝိယ။ သေနာသနံ အဋ္ဌကနာဂရသုတ္တေ (မ။ နိ။ ၂။၁၇ အာဒယော၊ အ။ နိ။ ၁၁။၁၆ အာဒယော) အာနန္ဒတ္ထေရော ဝိယ။ ဂိလာနပစ္စယံ ပိလိန္ဒဝစ္ဆထေရော ဝိယ။ တျဿာတိ တေ အဿ။ မနာပေနေဝါတိ မနံ အလ္လီယနကေန။ သမုဒါစရန္တီတိ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စာနိ ကရောန္တိ ပဝတ္တန္တိ ဝါ။ ဥပဟာရံ ဥပဟရန္တီတိ ကာယိကစေတသိကဥပဟာရံ ဥပဟရန္တိ ဥပနီယန္တိ။ သန္နိပါတိကာနီတိ တိဏ္ဏမ္ပိ သန္နိပါတေန နိဗ္ဗတ္တာနိ။ ဥတုပရိဏာမဇာနီတိ ဥတုပရိဏာမတော အတိသီတအတိဥဏှဥတုတော ဇာတာနိ။ ဝိသမပရိဟာရဇာနီတိ အစ္စာသနအတိဋ္ဌာနာဒိကာ ဝိသမပရိဟာရတော ဇာတာနိ။ ဩပက္ကမိကာနီတိ ဝဓဗန္ဓနာဒိဥပက္ကမေန နိဗ္ဗတ္တာနိ။ ကမ္မဝိပါကဇာနီတိ ဝိနာပိ ဣမေဟိ ကာရဏေဟိ ကေဝလံ ပုဗ္ဗေ ကတကမ္မဝိပါကဝသေနေဝ ဇာတာနိ။ စတုန္နံ ဈာနာနန္တိ ဧတ္ထ ခီဏာသဝါနမ္ပိ ဗုဒ္ဓါနမ္ပိ ကိရိယဇ္ဈာနာနေဝ အဓိပ္ပေတာနိ။ သေသံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝါတိ။
၈။ သံယောဇနသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၈၈။ အဋ္ဌမေ သာသနေ လဒ္ဓပ္ပတိဋ္ဌတ္တာ သောတာပန္နောဝ သမဏမစလောတိ ဝုတ္တော, နာတိဗဟုဂုဏတ္တာ န ဗဟုပတ္တံ ဝိယ သရောရုဟံ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၂၄။)သကဒါဂါမီ သမဏပုဏ္ဍရီကောတိ, တတော ဗဟုတရဂုဏတ္တာ သတပတ္တံ ဝိယ သရောရုဟံ အနာဂါမီ သမဏပဒုမောတိ, ထဒ္ဓဘာဝကရာနံ ကိလေသာနံ သဗ္ဗသော သမုစ္ဆိန္နတ္တာ မုဒုဘာဝပ္ပတ္တော ခီဏာသဝေါ သမဏသုခုမာလောတိ။
၉။ သမ္မာဒိဋ္ဌိသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၈၉။ နဝမေ သမ္မာဒိဋ္ဌိကောတိအာဒီဟိ အဋ္ဌင်္ဂိကမဂ္ဂဝသေန ပဌမသုတ္တေ ဝိယ သတ္တ သေခါ ဂဟိတာ။ ဒုတိယဝါရေ ဒသင်္ဂိကမဂ္ဂဝသေန ဝါ အရဟတ္တဖလဉာဏအရဟတ္တဖလဝိမုတ္တီဟိ သဒ္ဓိံ, အဋ္ဌင်္ဂိကမဂ္ဂဝသေန ဝါ သုက္ခဝိပဿကခီဏာသဝေါ ကထိတော, တတိယဝါရေ ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တော, စတုတ္ထဝါရေ တထာဂတော စ တထာဂတသဒိသခီဏာသဝေါ စာတိ။ ဣတိ ဣဒံ သုတ္တံ ပဌမသုတ္တေ ကထိတပုဂ္ဂလာနံ ဝသေနေဝ ကထိတံ, ဒေသနာမတ္တမေဝ ပနေတ္ထ နာနန္တိ။
၁၀။ ခန္ဓသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၉၀။ ဒသမေ ပဌမဝါရေ အရဟတ္တတ္ထာယ ပယောဂံ အနာရဘိတွာ ဌိတော ပမာဒဝိဟာရီ သေခပုဂ္ဂလော ကထိတော။ ဒုတိယဝါရေ အနုပ္ပါဒိတဇ္ဈာနော အာရဒ္ဓဝိပဿကော အပ္ပမာဒဝိဟာရီ သေခပုဂ္ဂလော ကထိတော။ တတိယဝါရေ အာရဒ္ဓဝိပဿကော အပ္ပမာဒဝိဟာရီ အဋ္ဌဝိမောက္ခလာဘီ သေခပုဂ္ဂလော ကထိတော, စတုတ္ထဝါရေ ပရမသုခုမာလခီဏာသဝေါတိ။
မစလဝဂ္ဂေါ စတုတ္ထော။
(၁၀) ၅။ အသုရဝဂ္ဂေါ
၁။ အသုရသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၉၁။ ပဉ္စမဿ ပဌမေ အသုရောတိ အသုရသဒိသော ဗီဘစ္ဆော။ ဒေဝေါတိ ဒေဝသဒိသော ဂုဏဝသေန အဘိရူပေါ ပါသာဒိကော။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၂၅။)၂။ ပဌမသမာဓိသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၉၂။ ဒုတိယေ အဇ္ဈတ္တံ စေတောသမထဿာတိ နိယကဇ္ဈတ္တေ အပ္ပနာစိတ္တသမာဓိဿ။ အဓိပညာဓမ္မဝိပဿနာယာတိ သင်္ခါရပရိဂ္ဂါဟကဝိပဿနာဉာဏဿ။ တဉှိ အဓိပညာသင်္ခါတဉ္စ, ပဉ္စက္ခန္ဓသင်္ခါတေသု စ ဓမ္မေသု ဝိပဿနာဘူတံ, တသ္မာ ‘‘အဓိပညာဓမ္မဝိပဿနာ’’တိ ဝုစ္စတီတိ။
၃။ ဒုတိယသမာဓိသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၉၃။ တတိယေ ယောဂေါ ကရဏီယောတိ ယုတ္တပ္ပယုတ္တတာ ကတ္တဗ္ဗာ။ ဆန္ဒောတိ ကတ္တုကမျတာဆန္ဒော။ ဝါယာမောတိ ပယောဂေါ။ ဥဿာဟောတိ တတော အဓိမတ္တတရံ ဝီရိယံ။ ဥဿောဠှီတိ ပင်္ကလဂ္ဂသကဋဥဒ္ဓရဏသဒိသံ မဟာဝီရိယံ။ အပ္ပဋိဝါနီတိ အနိဝတ္တနတာ။
၄။ တတိယသမာဓိသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၉၄။ စတုတ္ထေ ဧဝံ ခေါ, အာဝုသော, သင်္ခါရာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာတိအာဒီသု, အာဝုသော, သင်္ခါရာ နာမ အနိစ္စတော ဒဋ္ဌဗ္ဗာ, အနိစ္စတော သမ္မသိတဗ္ဗာ, အနိစ္စတော ပဿိတဗ္ဗာ။ တထာ ဒုက္ခတော, အနတ္တတောတိ ဧဝံ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဧဝံ ခေါ, အာဝုသော, စိတ္တံ သဏ္ဌပေတဗ္ဗန္တိအာဒီသုပိ ပဌမဇ္ဈာနဝသေန, အာဝုသော, စိတ္တံ သဏ္ဌပေတဗ္ဗံ ပဌမဇ္ဈာနဝသေန သန္နိသာဒေတဗ္ဗံ, ပဌမဇ္ဈာနဝသေန ဧကောဒိ ကာတဗ္ဗံ, ပဌမဇ္ဈာနဝသေန သမာဒဟိတဗ္ဗံ။ တထာ ဒုတိယဇ္ဈာနာဒိဝသေနာတိ ဧဝံ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဣမေသု တီသုပိ သုတ္တေသု သမထဝိပဿနာ လောကိယလောကုတ္တရာဝ ကထိတာ။
၅။ ဆဝါလာတသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၉၅။ ပဉ္စမေ ဆဝါလာတန္တိ သုသာနေ အလာတံ။ မဇ္ဈေ ဂူထဂတန္တိ မဇ္ဈဋ္ဌာနေ ဂူထမက္ခိတံ။ နေဝ ဂါမေ ကဋ္ဌတ္ထံ ဖရတီတိ ကူဋဂေါပါနသိထမ္ဘသောပါနာဒီနံ အတ္ထာယ အနုပနေယျတာယ ဂါမေ န ကဋ္ဌတ္ထံ သာဓေတိ, ခေတ္တကုဋိပါဒံ ဝါ မဉ္စပါဒံ ဝါ ကာတုံ အနုပနေယျတာယ န အရညေ ကဋ္ဌတ္ထံ သာဓေတိ။ ဒွီသု ကောဋီသု ဂယှမာနံ ဟတ္ထံ ဍဟတိ, မဇ္ဈေ ဂယှမာနံ ဂူထေန မက္ခေတိ။ တထူပမန္တိ တံသရိက္ခကံ။ အဘိက္ကန္တတရောတိ သုန္ဒရတရော။ ပဏီတတရောတိ ဥတ္တမတရော။ ဂဝါ ခီရန္တိ ဂါဝိတော ခီရံ။ ခီရမှာ ဒဓီတိအာဒီသု ပရံ ပရံ ပုရိမတော ပုရိမတော အဂ္ဂံ, သပ္ပိမဏ္ဍော ပန တေသု သဗ္ဗေသုပိ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၂၆။)အဂ္ဂမေဝ။ အဂ္ဂေါတိအာဒီသု ဂုဏေဟိ အဂ္ဂေါ စေဝ သေဋ္ဌော စ ပမုခေါ စ ဥတ္တမော စ ပဝရော စာတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဆဝါလာတူပမာယ န ဒုဿီလော ပုဂ္ဂလော ကထိတော, အပ္ပဿုတော ပန ဝိဿဋ္ဌကမ္မန္တော ဂေါဏသဒိသော ပုဂ္ဂလော ကထိတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဆဋ္ဌေ သဗ္ဗံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။
၇။ ခိပ္ပနိသန္တိသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၉၇။ သတ္တမေ ခိပ္ပနိသန္တီတိ ခိပ္ပနိသာမနော သီဃံ ဇာနိတုံ သမတ္ထော။ သုတာနဉ္စ ဓမ္မာနန္တိ သုတပ္ပဂုဏာနံ တန္တိဓမ္မာနံ။ အတ္ထူပပရိက္ခီတိ အတ္ထံ ဥပပရိက္ခကော။ အတ္ထမညာယ ဓမ္မမညာယာတိ အဋ္ဌကထဉ္စ ပါဠိဉ္စ ဇာနိတွာ။ ဓမ္မာနုဓမ္မပ္ပဋိပန္နော ဟောတီတိ နဝလောကုတ္တရဓမ္မာနံ အနုရူပဓမ္မဘူတံ သသီလကံ ပုဗ္ဗဘာဂပ္ပဋိပဒံ ပဋိပန္နော ဟောတိ။ နော စ ကလျာဏဝါစောတိ န သုန္ဒရဝစနော။ န ကလျာဏဝါက္ကရဏောတိ န သုန္ဒရဝစနဃောသော ဟောတိ။ ပေါရိယာတိအာဒီဟိ သဒ္ဓိံ နော-ကာရော ယောဇေတဗ္ဗောယေဝ။ ဂုဏပရိပုဏ္ဏာယ အပလိဗုဒ္ဓါယ အဒေါသာယ အဂဠိတပဒဗျဉ္ဇနာယ အတ္ထံ ဝိညာပေတုံ သမတ္ထာယ ဝါစာယ သမန္နာဂတော န ဟောတီတိ အတ္ထော။ ဣမိနာ ဥပါယေန သဗ္ဗတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။
၈။ အတ္တဟိတသုတ္တဝဏ္ဏနာ
၉၈-၉၉။ အဋ္ဌမံ ပုဂ္ဂလဇ္ဈာသယဝသေနာပိ ဒသဗလဿ ဒေသနာဉာဏဝိလာသေနာပိ ကထိတံ, နဝမံ ပဉ္စဝေရဝသေန။
၁၀။ ပေါတလိယသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၀၀။ ဒသမေ ကာလေနာတိ ယုတ္တပ္ပတ္တကာလေန။ ခမတီတိ ရုစ္စတိ။ ယဒိဒံ တတ္ထ တတ္ထ ကာလညုတာတိ ယာ ဧသာ တတ္ထ တတ္ထ ကာလံ ဇာနနာ။ တံ တံ ကာလံ ဉတွာ ဟိ အဝဏ္ဏာရဟဿ အဝဏ္ဏကထနံ ဝဏ္ဏာရဟဿ စ ဝဏ္ဏကထနံ ပဏ္ဍိတာနံ ပကတီတိ ဒဿေတိ။
အသုရဝဂ္ဂေါ ပဉ္စမော။
ဒုတိယပဏ္ဏာသကံ နိဋ္ဌိတံ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၂၇။)၃။ တတိယပဏ္ဏာသကံ
(၁၁) ၁။ ဝလာဟကဝဂ္ဂေါ
၁-၂။ ဝလာဟကသုတ္တဒွယဝဏ္ဏနာ
၁၀၁-၂။ တတိယပဏ္ဏာသကဿ ပဌမေ ဝလာဟကာတိ မေဃာ။ ဘာသိတာ ဟောတိ နော ကတ္တာတိ ‘‘ဣဒဉ္စိဒဉ္စ ကရိဿာမီ’’တိ ကေဝလံ ဘာသတိယေဝ, န ကရောတိ။ ကတ္တာ ဟောတိ နော ဘာသိတာတိ အကထေတွာဝ ‘‘ဣဒဉ္စိဒဉ္စ မယာ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ကတ္တာ ဟောတိ။ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဒုတိယံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။
၃။ ကုမ္ဘသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၀၃။ တတိယေ ကုမ္ဘာတိ ဃဋာ။ တုစ္ဆော ပိဟိတောတိ ရိတ္တကော ပိဟိတမုခေါ။ ပူရော ဝိဝဋောတိ ဥဒကပုဏ္ဏော အပါရုတမုခေါ။ သေသဒွယေပိ ဧသေဝ နယော။
၄။ ဥဒကရဟဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၀၄။ စတုတ္ထေ ဥတ္တာနော ဂမ္ဘီရောဘာသောတိအာဒီသု ပုရာဏပဏ္ဏရသသမ္ဘိန္နဝဏ္ဏော ကာဠဥဒကော ဂမ္ဘီရောဘာသော နာမ, အစ္ဆဝိပ္ပသန္နမဏိဝဏ္ဏဥဒကော ဥတ္တာနောဘာသော နာမ။
၅-၆။ အမ္ဗသုတ္တဝဏ္ဏနာ
၁၀၅-၆။ ပဉ္စမေ အာမံ ပက္ကဝဏ္ဏီတိ အာမကံ ဟုတွာ ဩလောကေန္တာနံ ပက္ကသဒိသံ ခါယတိ။ ဧဝံ သဗ္ဗပဒါနိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာနိ။ ဆဋ္ဌံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။
၇။ မူသိကသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၀၇။ သတ္တမေ ယော အာဝါဋံ ခဏတိ, န စ တတ္ထ ဝသတိ, သော ဂါဓံ ကတ္တာ နော ဝသိတာတိ ဝုစ္စတိ။ ခန္တာတိပိ ပါဌော။ ဣမိနာ နယေန သဗ္ဗပဒါနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၂၈။)၈။ ဗလီဗဒ္ဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၀၈။ အဋ္ဌမေ ယော အတ္တနော ဂေါဂဏံ မဒ္ဒတိ, န ပရဂေါဂဏံ, အယံ သဂဝစဏ္ဍော နော ပရဂဝစဏ္ဍောတိ ဧဝံ သဗ္ဗပဒါနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ဥဗ္ဗေဇေတာ ဟောတီတိ ဃဋ္ဋေတွာ ဝိဇ္ဈိတွာ ဥဗ္ဗေဂပတ္တံ ကရောတိ။
၉။ ရုက္ခသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၀၉။ နဝမေ ဖေဂ္ဂု ဖေဂ္ဂုပရိဝါရောတိ နိဿာရော ဖေဂ္ဂုရုက္ခော ဖေဂ္ဂုရုက္ခေဟေဝ ပရိဝုတော။ သာရပရိဝါရောတိ ခဒိရာဒီဟိ သာရရုက္ခေဟေဝ ပရိဝုတော။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။
၁၀။ အာသီဝိသသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၁၀။ ဒသမေ အာဂတဝိသော န ဃောရဝိသောတိ ယဿ ဝိသံ အာဂစ္ဆတိ, ဃောရံ ပန န ဟောတိ, စိရကာလံ န ပီဠေတိ။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယောတိ။
ဝလာဟကဝဂ္ဂေါ ပဌမော။
(၁၂) ၂။ ကေသိဝဂ္ဂေါ
၁။ ကေသိသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၁၁။ ဒုတိယဿ ပဌမေ ကေသီတိ တဿ နာမံ။ အဿဒမ္မေ သာရေတီတိ အဿဒမ္မသာရထိ။ သဏှေနပိ ဝိနေတီတိအာဒီသု တဿ အနုစ္ဆဝိကံ သက္ကာရံ ကတွာ သုဘောဇနံ ဘောဇေတွာ မဓုရပါနံ ပါယေတွာ မုဒုဝစနေန သမုဒါစရိတွာ ဒမေန္တော သဏှေန ဒမေတိ နာမ, ဇာဏုဗန္ဓနမုခဗန္ဓနာဒီဟိ စေဝ ပတောဒဝိဇ္ဈနကသာဘိဃာတဖရုသဝစနေဟိ စ ဒမေန္တော ဖရုသေန ဒမေတိ နာမ, ကာလေန ကာလံ တဒုဘယံ ကရောန္တော သဏှဖရုသေန ဒမေတိ နာမ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၂၉။)၂။ ဇဝသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၁၂။ ဒုတိယေ အဇ္ဇဝေနာတိ ဥဇုကဘာဝေန။ ဇဝေနာတိ ပဒဝေဂေန။ ခန္တိယာတိ အဓိဝါသနက္ခန္တိယာ။ သောရစ္စေနာတိ သုစိဘာဝသီလေန။ ပုဂ္ဂလဂုဏင်္ဂေသု ဇဝေနာတိ ဉာဏဇဝေန။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။
၃။ ပတောဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၁၃။ တတိယေ ပတောဒစ္ဆာယန္တိ ဝိဇ္ဈနတ္ထံ ဥက္ခိတ္တဿ ပတောဒဿ ဆာယံ။ သံဝိဇ္ဇတီတိ ‘‘ဇဝေါ မေ ဂဟေတဗ္ဗော’’တိ သလ္လက္ခဏဝသေန သံဝိဇ္ဇတိ။ သံဝေဂံ အာပဇ္ဇတီတိ သံဝေဂံ ပဋိပဇ္ဇတိ လောမဝေဓဝိဒ္ဓေါတိ လောမကူပေ ပတောဒဝေဓေန ဝိဒ္ဓမတ္တော။ စမ္မဝေဓဝိဒ္ဓေါတိ ဆဝိစမ္မံ ဆိန္ဒန္တေန ပတောဒဝေဓေန ဝိဒ္ဓေါ။ အဋ္ဌိဝေဓဝိဒ္ဓေါတိ အဋ္ဌိံ ဘိန္ဒန္တေန ဝေဓေန ဝိဒ္ဓေါ။ ကာယေနာတိ နာမကာယေန။ ပရမသစ္စန္တိ နိဗ္ဗာနံ။ သစ္ဆိကရောတီတိ ပဿတိ။ ပညာယာတိ သဟဝိပဿနာယ မဂ္ဂပညာယ။
၄။ နာဂသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၁၄။ စတုတ္ထေ အဋ္ဌိံ ကတွာတိ အဋ္ဌိကော ဟုတွာ။ တိဏဝနိန္နာဒသဒ္ဒါနန္တိ ဧတ္ထ တိဏဝေါတိ ဍိဏ္ဍိမော, နိန္နာဒသဒ္ဒေါတိ သဗ္ဗေသမ္ပိ ဧကတောမိဿိတော မဟာသဒ္ဒေါ။ ဍံသာဒီသု ဍံသာတိ ပိင်္ဂလမက္ခိကာ, မကသာ မကသာဝ။ ခိပ္ပညေဝ ဂန္တာ ဟောတီတိ သီလသမာဓိပညာဝိမုတ္တိဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနာနိ ပူရေတွာ သီဃမေဝ ဂန္တာ ဟောတိ။
၅။ ဌာနသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၁၅။ ပဉ္စမေ ဌာနာနီတိ ကာရဏာနိ။ အနတ္ထာယ သံဝတ္တတီတိ အဟိတာယ အဝဍ္ဎိယာ သံဝတ္တတိ။ ဧတ္ထ စ ပဌမံ ဩပါတက္ခဏနမစ္ဆဗန္ဓနသန္ဓိစ္ဆေဒနာဒိဘေဒံ သဒုက္ခံ သဝိဃာတံ ပါပကမ္မံ ဝေဒိတဗ္ဗံ, ဒုတိယံ သမဇီဝိကာနံ ဂိဟီနံ ပုပ္ဖစ္ဆဍ္ဍကာဒိကမ္မံ သုဓာကောဋ္ဋန-ဂေဟစ္ဆာဒနအသုစိဋ္ဌာနသမ္မဇ္ဇနာဒိကမ္မဉ္စ ဝေဒိတဗ္ဗံ, တတိယံ သုရာပါနဂန္ဓဝိလေပနမာလာပိဠန္ဓနာဒိကမ္မဉ္စေဝ အဿာဒဝသေန ပဝတ္တံ ပါဏာတိပါတာဒိကမ္မဉ္စ ဝေဒိတဗ္ဗံ, စတုတ္ထံ ဓမ္မဿဝနတ္ထာယ ဂမနကာလေ သုဒ္ဓဝတ္ထစ္ဆာဒန-မာလာဂန္ဓာဒီနံ အာဒါယ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၃၀။)ဂမနံ စေတိယဝန္ဒနံ ဗောဓိဝန္ဒနံ မဓုရဓမ္မကထာသဝနံ ပဉ္စသီလသမာဒါနန္တိ ဧဝမာဒီသု သောမနဿသမ္ပယုတ္တံ ကုသလကမ္မံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ပုရိသထာမေတိ ပုရိသဿ ဉာဏထာမသ္မိံ။ သေသဒွယေပိ ဧသေဝ နယော။
၆။ အပ္ပမာဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၁၆။ ဆဋ္ဌေ ယတော ခေါတိ ယဒါ ခေါ။ သမ္ပရာယိကဿာတိ ဒေသနာမတ္တမေတံ, ခီဏာသဝေါ ပန နေဝ သမ္ပရာယိကဿ, န ဒိဋ္ဌဓမ္မိကဿ မရဏဿ ဘာယတိ။ သောဝ ဣဓ အဓိပ္ပေတော။ ကေစိ ပန ‘‘သမ္မာဒိဋ္ဌိ ဘာဝိတာတိ ဝစနတော သောတာပန္နံ အာဒိံ ကတွာ သဗ္ဗေပိ အရိယာ အဓိပ္ပေတာ’’တိ ဝဒန္တိ။
၇။ အာရက္ခသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၁၇။ သတ္တမေ အတ္တရူပေနာတိ အတ္တနော အနုရူပေန အနုစ္ဆဝိကေန, ဟိတကာမေနာတိ အတ္ထော။ ရဇနီယေသူတိ ရာဂဿ ပစ္စယဘူတေသု။ ဓမ္မေသူတိ သဘာဝေသု, ဣဋ္ဌာရမ္မဏေသူတိ အတ္ထော။ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ နယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ န ရဇ္ဇတီတိ ဒိဋ္ဌိဝသေန န ရဇ္ဇတိ။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။ န စ ပန သမဏဝစနဟေတုပိ ဂစ္ဆတီတိ သမဏာနံ ပရဝါဒီနံ ဝစနဟေတုပိ အတ္တနော ဒိဋ္ဌိံ ပဟာယ တေသံ ဒိဋ္ဌိဝသေန န ဂစ္ဆတီတိ အတ္ထော။ ဣဓာပိ ခီဏာသဝေါဝ အဓိပ္ပေတော။
၈-၁၀။ သံဝေဇနီယာဒိသုတ္တတ္တယဝဏ္ဏနာ
၁၁၈-၁၂၀။ အဋ္ဌမေ ဒဿနီယာနီတိ ပဿိတဗ္ဗယုတ္တကာနိ။ သံဝေဇနီယာနီတိ သံဝေဂဇနကာနိ။ နဝမေ ဇာတိဘယန္တိ ဇာတိံ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပဇ္ဇနကဘယံ။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဒသမေ အဂ္ဂိဘယန္တိ အဂ္ဂိံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇနကဘယံ။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။
ကေသိဝဂ္ဂေါ ဒုတိယော။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၃၁။)(၁၃) ၃။ ဘယဝဂ္ဂေါ
၁။ အတ္တာနုဝါဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၂၁။ တတိယဿ ပဌမေ အတ္တာနုဝါဒဘယန္တိ အတ္တာနံ အနုဝဒန္တဿ ဥပ္ပဇ္ဇနကဘယံ။ ပရာနုဝါဒဘယန္တိ ပရဿ အနုဝါဒတော ဥပ္ပဇ္ဇနကဘယံ။ ဒဏ္ဍဘယန္တိ ဒွတ္တိံသ ကမ္မကာရဏာ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇနကဘယံ။ ဒုဂ္ဂတိဘယန္တိ စတ္တာရော အပါယေ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇနကဘယံ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, အတ္တာနုဝါဒဘယန္တိအာဒီသု အတ္တာနုဝါဒဘယံ တာဝ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ အဇ္ဈတ္တံ ဟိရီ သမုဋ္ဌာတိ, သာဿ တီသု ဒွါရေသု သံဝရံ ဇနေတိ, တီသု ဒွါရေသု သံဝရော စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလံ ဟောတိ။ သော တသ္မိံ သီလေ ပတိဋ္ဌာယ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ အဂ္ဂဖလေ ပတိဋ္ဌာတိ။ ပရာနုဝါဒဘယံ ပန ပစ္စဝေက္ခန္တဿ ဗဟိဒ္ဓါ ဩတ္တပ္ပံ သမုဋ္ဌာတိ, တဒဿ တီသု ဒွါရေသု သံဝရံ ဇနေတိ, တီသု ဒွါရေသု သံဝရော စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလံ ဟောတိ။ သော တသ္မိံ သီလေ ပတိဋ္ဌာယ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ အဂ္ဂဖလေ ပတိဋ္ဌာတိ။ ဒုဂ္ဂတိဘယံ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ အဇ္ဈတ္တံ ဟိရီ သမုဋ္ဌာတိ, သာဿ တီသု ဒွါရေသု သံဝရံ ဇနေတိ, တီသု ဒွါရေသု သံဝရော စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလံ ဟောတိ။ သော တသ္မိံ သီလေ ပတိဋ္ဌာယ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ အဂ္ဂဖလေ ပတိဋ္ဌာတိ။
၂။ ဦမိဘယသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၂၂။ ဒုတိယေ ဥဒကောရောဟန္တဿာတိ ဥဒကံ ဩတရန္တဿ။ ပါဋိကင်္ခိတဗ္ဗာနီတိ ဣစ္ဆိတဗ္ဗာနိ။ သုသုကာဘယန္တိ စဏ္ဍမစ္ဆဘယံ။ မုခါဝရဏံ မညေ ကရောန္တီတိ မုခပိဒဟနံ ဝိယ ကရောန္တိ။ ဩဒရိကတ္တဿာတိ မဟောဒရတာယ မဟဂ္ဃသဘာဝဿ။ အရက္ခိတေနေဝ ကာယေနာတိအာဒီသု ကာယဒွါရေ တိဝိဓဿ သံဝရဿ အဘာဝတော အရက္ခိတေန ကာယေန။ ဝစီဒွါရေ စတုဗ္ဗိဓဿ သံဝရဿ အဘာဝတော အရက္ခိတာယ ဝါစာယ။
၃။ ပဌမနာနာကရဏသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၂၃။ တတိယေ တဒဿာဒေတီတိ တံ ဈာနံ သုခဿာဒေန အဿာဒေတိ။ နိကာမေတီတိ ပတ္ထေတိ။ ဝိတ္တိံ အာပဇ္ဇတီတိ တုဋ္ဌိံ အာပဇ္ဇတိ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၃၂။)တဒဓိမုတ္တောတိ တသ္မိံ အဓိမုတ္တော, တံ ဝါ အဓိမုတ္တော။ တဗ္ဗဟုလဝိဟာရီတိ တေန ဈာနေန ဗဟုလံ ဝိဟရန္တော။ သဟဗျတံ ဥပပဇ္ဇတီတိ သဟဘာဝံ ဂစ္ဆတိ, တတ္ထ နိဗ္ဗတ္တတီတိ အတ္ထော။ ကပ္ပေါ အာယုပ္ပမာဏန္တိ ဧတ္ထ ပဌမဇ္ဈာနံ အတ္ထိ ဟီနံ, အတ္ထိ မဇ္ဈိမံ, အတ္ထိ ပဏီတံ။ တတ္ထ ဟီနေန ဥပ္ပန္နာနံ ကပ္ပဿ တတိယော ကောဋ္ဌာသော အာယုပ္ပမာဏံ, မဇ္ဈိမေန ဥပဍ္ဎကပ္ပေါ, ပဏီတေန ကပ္ပေါ။ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ နိရယမ္ပိ ဂစ္ဆတီတိ နိရယဂမနီယဿ ကမ္မဿ အပ္ပဟီနတ္တာ အပရာပရံ ဂစ္ဆတိ, န အနန္တရမေဝ။ တသ္မိံယေဝ ဘဝေ ပရိနိဗ္ဗာယတီတိ တသ္မိံယေဝ ရူပဘဝေ ဌတွာ ပရိနိဗ္ဗာယတိ, န ဟေဋ္ဌာ ဩတရတိ။ ယဒိဒံ ဂတိယာ ဥပပတ္တိယာ သတီတိ ယံ ဣဒံ ဂတိယာ စ ဥပပတ္တိယာ စ သတိ သေခဿ အရိယသာဝကဿ ပဋိသန္ဓိဝသေန ဟေဋ္ဌာ အနောတရိတွာ တသ္မိံယေဝ ရူပဘဝေ ဥပရိ ဒုတိယတတိယာဒီသု အညတရသ္မိံ ဗြဟ္မလောကေ ပရိနိဗ္ဗာနံ, ပုထုဇ္ဇနဿ ပန နိရယာဒိဂမနံ, ဣဒံ နာနာကရဏန္တိ အတ္ထော။
ဒွေ ကပ္ပါတိ ဧတ္ထာပိ ဒုတိယဇ္ဈာနံ ဝုတ္တနယေနေဝ တိဝိဓံ ဟောတိ။ တတ္ထ ပဏီတဘာဝနေန နိဗ္ဗတ္တာနံ အဋ္ဌကပ္ပါ အာယုပ္ပမာဏံ, မဇ္ဈိမေန စတ္တာရော, ဟီနေန ဒွေ။ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ စတ္တာရော ကပ္ပါတိ ဧတ္ထ ယံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တံ ‘‘ကပ္ပေါ, ဒွေ ကပ္ပါ’’တိ, တမ္ပိ အာဟရိတွာ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ကပ္ပေါတိ စ ဂုဏဿပိ နာမံ, တသ္မာ ကပ္ပေါ ဒွေ ကပ္ပါ စတ္တာရော ကပ္ပါတိ အယမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယော ပဌမံ ဝုတ္တော ကပ္ပေါ, သော ဒွေ ဝါရေ ဂဏေတွာ ဧကေန ဂုဏေန ဒွေ ကပ္ပါ ဟောန္တိ, ဒုတိယေန စတ္တာရော, ပုန တေ စတ္တာရော ကပ္ပါတိ ဣမေဟိ စတူဟိ ဂုဏေဟိ ဂုဏိတာ ဧကေန ဂုဏေန အဋ္ဌ ဟောန္တိ, ဒုတိယေန သောဠသ, တတိယေန ဒွတ္တိံသ, စတုတ္ထေန စတုသဋ္ဌီတိ။ ဧဝမိဓ ပဏီတဇ္ဈာနဝသေန စတုသဋ္ဌိ ကပ္ပါ ဂဟိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ပဉ္စ ကပ္ပသတာနီတိ ဣဒံ ပဏီတဿေဝ ဥပပတ္တိဇ္ဈာနဿ ဝသေန ဝုတ္တံ။ ဝေဟပ္ဖလေသု ဝါ ပဌမဇ္ဈာနဘူမိအာဒီသု ဝိယ တိဏ္ဏံ ဗြဟ္မလောကာနံ အဘာဝတော ဧတ္တကမေဝ အာယုပ္ပမာဏံ။ တသ္မာ ဧဝံ ဝုတ္တံ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၃၃။)၄။ ဒုတိယနာနာကရဏသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၂၄။ စတုတ္ထေ ရူပမေဝ ရူပဂတံ။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။ အနိစ္စတောတိအာဒီသု ဟုတွာ အဘာဝဋ္ဌေန အနိစ္စတော, အာဗာဓဋ္ဌေန ရောဂတော, အန္တော ပဒုဿနဋ္ဌေန ဂဏ္ဍတော, အနုပဝိဋ္ဌဋ္ဌေန သလ္လတော, သဒုက္ခဋ္ဌေန အဃတော, သမ္ပီဠနဋ္ဌေန အာဗာဓတော, အဝိဓေယျဋ္ဌေန ပရတော, ပလုဇ္ဇနဋ္ဌေန ပလောကတော, နိဿတ္တဋ္ဌေန သုညတော, အဝသဝတ္တနဋ္ဌေန အနတ္တတော။ ဧတ္ထ စ ‘‘အနိစ္စတော ပလောကတော’’တိ ဒွီဟိ ပဒေဟိ အနိစ္စလက္ခဏံ ကထိတံ, ‘‘သုညတော အနတ္တတော’’တိ ဒွီဟိ အနတ္တလက္ခဏံ, သေသေဟိ ဒုက္ခလက္ခဏံ ကထိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သမနုပဿတီတိ ဉာဏေန ပဿတိ။ ဧဝံ ပဉ္စက္ခန္ဓေ တိလက္ခဏံ အာရောပေတွာ ပဿန္တော တယော မဂ္ဂေ တီဏိ ဖလာနိ သစ္ဆိကရောတိ။ သုဒ္ဓါဝါသာနံ ဒေဝါနံ သဟဗျတံ ဥပပဇ္ဇတီတိ တတ္ထ ဌိတော စတုတ္ထဇ္ဈာနံ ဘာဝေတွာ ဥပပဇ္ဇတိ။
၅-၆။ မေတ္တာသုတ္တဒွယဝဏ္ဏနာ
၁၂၅-၁၂၆။ ပဉ္စမေ ပဌမဇ္ဈာနဝသေန မေတ္တာ, ဒုတိယာဒိဝသေန ကရုဏာဒယော ဒဿိတာ။ ဆဋ္ဌံ စတုတ္ထေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
၇။ ပဌမတထာဂတအစ္ဆရိယသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၂၇။ သတ္တမေ ပါတုဘာဝါတိ ပါတုဘာဝေန။ ကုစ္ဆိံ ဩက္ကမတီတိ ဧတ္ထ ကုစ္ဆိံ ဩက္ကန္တော ဟောတီတိ အတ္ထော။ ဩက္ကန္တေ ဟိ တသ္မိံ ဧဝံ ဟောတိ, န ဩက္ကမမာနေ။ အပ္ပမာဏောတိ ဝုဍ္ဎိပ္ပမာဏော, ဝိပုလောတိ အတ္ထော။ ဥဠာရောတိ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ ဒေဝါနံ ဒေဝါနုဘာဝန္တိ ဧတ္ထ ဒေဝါနံ အယမာနုဘာဝေါ – နိဝတ္ထဝတ္ထဿ ပဘာ ဒွါဒသ ယောဇနာနိ ဖရတိ, တထာ သရီရဿ, တထာ ဝိမာနဿ, တံ အတိက္ကမိတွာတိ အတ္ထော။ လောကန္တရိကာတိ တိဏ္ဏံ တိဏ္ဏံ စက္ကဝါဠာနံ အန္တရာ ဧကေကော လောကန္တရိကော ဟောတိ, တိဏ္ဏံ သကဋစက္ကာနံ ပတ္တာနံ ဝါ အညမညံ အာဟစ္စ ဌပိတာနံ မဇ္ဈေ ဩကာသော ဝိယ။ သော ပန လောကန္တရိကနိရယော ပရိမာဏတော အဋ္ဌယောဇနသဟဿပ္ပမာဏော ဟောတိ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၃၄။)အဃာတိ နိစ္စဝိဝဋာ။ အသံဝုတာတိ ဟေဋ္ဌာပိ အပ္ပတိဋ္ဌာ။ အန္ဓကာရာတိ တမဘူတာ။ အန္ဓကာရတိမိသာတိ စက္ခုဝိညာဏုပ္ပတ္တိနိဝါရဏတော အန္ဓဘာဝကရဏတိမိသာယ သမန္နာဂတာ။ တတ္ထ ကိရ စက္ခုဝိညာဏံ န ဇာယတိ။ ဧဝံမဟိဒ္ဓိကာနန္တိ စန္ဒိမသူရိယာ ကိရ ဧကပ္ပဟာရေနေဝ တီသု ဒီပေသု ပညာယန္တိ, ဧဝံမဟိဒ္ဓိကာ။ ဧကေကာယ ဒိသာယ နဝ နဝ ယောဇနသတသဟဿာနိ အန္ဓကာရံ ဝိဓမိတွာ အာလောကံ ဒဿေန္တိ, ဧဝံမဟာနုဘာဝါ။ အာဘာ နာနုဘောန္တီတိ ပဘာ နပ္ပဟောန္တိ။ တေ ကိရ စက္ကဝါဠပဗ္ဗတဿ ဝေမဇ္ဈေန စရန္တိ စက္ကဝါဠပဗ္ဗတဉ္စ အတိက္ကမိတွာ လောကန္တရနိရယာ။ တသ္မာ တေသံ တတ္ထ အာဘာ နပ္ပဟောန္တိ။
ယေပိ တတ္ထ သတ္တာတိ ယေပိ တသ္မိံ လောကန္တရမဟာနိရယေ သတ္တာ ဥပပန္နာ။ ကိံ ပန ကမ္မံ ကတွာ တတ္ထ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ? ဘာရိယံ ဒါရုဏံ မာတာပိတူနံ ဓမ္မိကသမဏဗြာဟ္မဏာနဉ္စ ဥပရိ အပရာဓံ, အညဉ္စ ဒိဝသေ ဒိဝသေ ပါဏဝဓာဒိသာဟသိကကမ္မံ ကတွာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပေ အဘယစောရနာဂစောရာဒယော ဝိယ။ တေသံ အတ္တဘာဝေါ တိဂါဝုတိကော ဟောတိ, ဝဂ္ဂုလီနံ ဝိယ ဒီဃနခါ ဟောန္တိ။ တေ ရုက္ခေ ဝဂ္ဂုလိယော ဝိယ နခေဟိ စက္ကဝါဠပဗ္ဗတပါဒေ လဂ္ဂန္တိ။ ယဒါ သံသပ္ပန္တာ အညမညဿ ဟတ္ထပါသဂတာ ဟောန္တိ, အထ ‘‘ဘက္ခော နော လဒ္ဓေါ’’တိ မညမာနာ တတ္ထ ဗျာဝဋာ ဝိပရိဝတ္တိတွာ လောကသန္ဓာရကဥဒကေ ပတန္တိ, ဝါတေ ပဟရန္တေပိ မဓုကဖလာနိ ဝိယ ဆိဇ္ဇိတွာ ဥဒကေ ပတန္တိ, ပတိတမတ္တာဝ အစ္စန္တခါရေ ဥဒကေ ပိဋ္ဌပိဏ္ဍိ ဝိယ ဝိလီယန္တိ။ အညေပိ ကိရ ဘော သန္တိ သတ္တာတိ ဘော ယထာ မယံ မဟာဒုက္ခံ အနုဘဝါမ, ဧဝံ အညေပိ ကိရ သတ္တာ ဣဒံ ဒုက္ခံ အနုဘဝနတ္ထာယ ဣဓူပပန္နာတိ တံဒိဝသံ ပဿန္တိ။ အယံ ပန ဩဘာသော ဧကယာဂုပါနမတ္တမ္ပိ န တိဋ္ဌတိ။ ယာဝတာ နိဒ္ဒါယိတွာ ပဗုဒ္ဓေါ အာရမ္မဏံ ဝိဘာဝေတိ, တတ္တကံ ကာလံ ဟောတိ။ ဒီဃဘာဏကာ ပန ‘‘အစ္ဆရာသံဃာတမတ္တမေဝ ဝိဇ္ဇုဩဘာသော ဝိယ နိစ္ဆရိတွာ ကိံ ဣဒန္တိ ဘဏန္တာနံယေဝ အန္တရဓာယတီ’’တိ ဝဒန္တိ။
၈။ ဒုတိယတထာဂတအစ္ဆရိယသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၂၈။ အဋ္ဌမေ တဏှာဒိဋ္ဌီဟိ အလ္လီယိတဗ္ဗဋ္ဌေန အာလယောတိ ပဉ္စ ကာမဂုဏာ, သကလမေဝ ဝါ ဝဋ္ဋံ။ အာရမန္တိ ဧတ္ထာတိ အာရာမော, အာလယော အာရာမော ဧတိဿာတိ အာလယာရာမာ။ အာလယေ ရတာတိ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၃၅။)အာလယရတာ။ အာလယေ သမ္မုဒိတာတိ အာလယသမ္မုဒိတာ။ အနာလယေ ဓမ္မေတိ အာလယပဋိပက္ခေ ဝိဝဋ္ဋူပနိဿိတေ အရိယဓမ္မေ။ သုဿူသတီတိ သောတုကာမော ဟောတိ။ သောတံ ဩဒဟတီတိ သောတံ ဌပေတိ။ အညာ စိတ္တံ ဥပဋ္ဌပေတီတိ အာဇာနနတ္ထာယ စိတ္တံ ပစ္စုပဋ္ဌပေတိ။ မာနောတိ မညနာ, မညိတဗ္ဗဋ္ဌေန ဝါ သကလံ ဝဋ္ဋမေဝ။ မာနဝိနယေ ဓမ္မေတိ မာနဝိနယဓမ္မေ။ ဥပသမပဋိပက္ခော အနုပသမော, အနုပသန္တဋ္ဌေန ဝါ ဝဋ္ဋမေဝ အနုပသမော နာမ။ ဩပသမိကေတိ ဥပသမကရေ ဝိဝဋ္ဋူပနိဿိတေ။ အဝိဇ္ဇာယ ဂတာ သမန္နာဂတာတိ အဝိဇ္ဇာဂတာ။ အဝိဇ္ဇဏ္ဍကောသေန ပရိယောနဒ္ဓတ္တာ အဏ္ဍံ ဝိယ ဘူတာတိ အဏ္ဍဘူတာ။ သမန္တတော ဩနဒ္ဓါတိ ပရိယောနဒ္ဓါ။ အဝိဇ္ဇာဝိနယေတိ အဝိဇ္ဇာဝိနယော ဝုစ္စတိ အရဟတ္တံ, တံနိဿိတေ ဓမ္မေ ဒေသိယမာနေတိ အတ္ထော။ ဣတိ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ စတူသု ဌာနေသု ဝဋ္ဋံ, စတူသု ဝိဝဋ္ဋံ ကထိတံ။
၉။ အာနန္ဒအစ္ဆရိယသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၂၉။ နဝမေ ဘိက္ခုပရိသာ အာနန္ဒံ ဒဿနာယာတိ ယေ ဘဂဝန္တံ ပဿိတုကာမာ ထေရံ ဥပသင်္ကမန္တိ, ယေ ဝါ ‘‘အာယသ္မာ ကိရာနန္ဒော သမန္တပါသာဒိကော အဘိရူပေါ ဒဿနီယော ဗဟုဿုတော သံဃသောဘနော’’တိ ထေရဿ ဂုဏေ သုတွာ အာဂစ္ဆန္တိ, တေ သန္ဓာယ ‘‘ဘိက္ခုပရိသာ အာနန္ဒံ ဒဿနာယ ဥပသင်္ကမတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ အတ္တမနာတိ ‘‘သဝနေန နော ဒဿနံ သမေတီ’’တိ သကမနာ တုဋ္ဌစိတ္တာ။ ဓမ္မန္တိ ‘‘ကစ္စိ, အာဝုသော, ခမနီယံ, ကစ္စိ ယာပနီယံ, ကစ္စိ ယောနိသောမနသိကာရကမ္မံ ကရောထ, အာစရိယုပဇ္ဈာယဝတ္တံ ပူရေထာ’’တိ ဧဝရူပံ ပဋိသန္ထာရဓမ္မံ။ တတ္ထ ဘိက္ခုနီသု ‘‘ကစ္စိ, ဘဂိနိယော, အဋ္ဌ ဂရုဓမ္မေ သမာဒါယ ဝတ္တထာ’’တိ ဣဒမ္ပိ နာနာကရဏံ ဟောတိ။ ဥပါသကေသု ‘‘သွာဂတံ, ဥပါသက, န တေ ကိဉ္စိ သီသံ ဝါ အင်္ဂံ ဝါ ရုဇ္ဇတိ, အရောဂါ တေ ပုတ္တဘာတရော’’တိ န ဧဝံ ပဋိသန္ထာရံ ကရောတိ, ဧဝံ ပန ကရောတိ – ‘‘ကထံ, ဥပါသကာ, တီဏိ သရဏာနိ ပဉ္စ သီလာနိ ရက္ခထ, မာသဿ အဋ္ဌ ဥပေါသထေ ကရောထ, မာတာပိတူနံ ဥပဋ္ဌာနဝတ္တံ ပူရေထ, ဓမ္မိကသမဏဗြာဟ္မဏေ ပဋိဇဂ္ဂထာ’’တိ။ ဥပါသိကာသုပိ ဧသေဝ နယော။
၁၀။ စက္ကဝတ္တိအစ္ဆရိယသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၃၀။ ဒသမေ ခတ္တိယပရိသာတိ အဘိသိတ္တာ အနဘိသိတ္တာ စ ခတ္တိယာ။ တေ ဟိ ကိရ ‘‘ရာဇာ စက္ကဝတ္တီ နာမ အဘိရူပေါ ပါသာဒိကော ဟောတိ,
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၃၆။)အာကာသေန ဝိစရန္တော ရဇ္ဇံ အနုသာသတိ, ဓမ္မိကော ဓမ္မရာဇာ’’တိ တဿ ဂုဏကထံ သုတွာ သဝနေန ဒဿနမှိ သမေန္တေ အတ္တမနာ ဟောန္တိ။ ဘာသတီတိ ‘‘ကထံ, တာတာ, ရာဇဓမ္မံ ပူရေထ, ပဝေဏိံ ရက္ခထာ’’တိ ပဋိသန္ထာရံ ကရောတိ။ ဗြာဟ္မဏေသု ပန ‘‘ကထဉ္စ, အာစရိယာ, မန္တေ ဝါစေထ, အန္တေဝါသိကာ မန္တေ ဂဏှန္တိ, ဒက္ခိဏံ ဝါ ဝတ္ထာနိ ဝါ သီလံ ဝါ လဘထာ’’တိ ဧဝံ ပဋိသန္ထာရံ ကရောတိ။ ဂဟပတီသု ‘‘ကထံ, တာတာ, န ဝေါ ရာဇကုလတော ဒဏ္ဍေန ဝါ ဗန္ဓနေန ဝါ ပီဠာ အတ္ထိ, သမ္မာ ဒေဝေါ ဓာရံ အနုပ္ပဝေစ္ဆတိ, သဿာနိ သမ္ပဇ္ဇန္တီ’’တိ ဧဝံ ပဋိသန္ထာရံ ကရောတိ။ သမဏေသု ‘‘ကထံ, ဘန္တေ, ကစ္စိ ပဗ္ဗဇိတပရိက္ခာရာ သုလဘာ, သမဏဓမ္မေ နပ္ပမဇ္ဇထာ’’တိ ဧဝံ ပဋိသန္ထာရံ ကရောတီတိ။
ဘယဝဂ္ဂေါ တတိယော။
(၁၄) ၄။ ပုဂ္ဂလဝဂ္ဂေါ
၁။ သံယောဇနသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၃၁။ စတုတ္ထဿ ပဌမေ ဥပပတ္တိပဋိလာဘိယာနီတိ ယေဟိ အနန္တရာ ဥပပတ္တိံ ပဋိလဘတိ။ ဘဝပဋိလာဘိယာနီတိ ဥပပတ္တိဘဝဿ ပဋိလာဘာယ ပစ္စယာနိ။ သကဒါဂါမိဿာတိ ဣဒံ အပ္ပဟီနသံယောဇနေသု အရိယေသု ဥတ္တမကောဋိယာ ဂဟိတံ။ ယသ္မာ ပန အန္တရာပရိနိဗ္ဗာယိဿ အန္တရာ ဥပပတ္တိ နတ္ထိ, ယံ ပန သော တတ္ထ ဈာနံ သမာပဇ္ဇတိ, တံ ကုသလတ္တာ ‘‘ဥပပတ္တိဘဝဿ ပစ္စယော’’ တေဝ သင်္ချံ ဂစ္ဆတိ။ တသ္မာဿ ‘‘ဥပပတ္တိပဋိလာဘိယာနိ သံယောဇနာနိ ပဟီနာနိ, ဘဝပဋိလာဘိယာနိ သံယောဇနာနိ အပ္ပဟီနာနီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဩရမ္ဘာဂိယေသု စ အပ္ပဟီနံ ဥပါဒါယ သကဒါဂါမိဿ အဝိသေသေန ‘‘ဩရမ္ဘာဂိယာနိ သံယောဇနာနိ အပ္ပဟီနာနီ’’တိ ဝုတ္တံ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။
၂။ ပဋိဘာနသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၃၂။ ဒုတိယေ ယုတ္တပ္ပဋိဘာနော နော မုတ္တပ္ပဋိဘာနောတိ ပဉှံ ကထေန္တော ယုတ္တမေဝ ကထေတိ, သီဃံ ပန န ကထေတိ, သဏိကမေဝ ကထေတီတိ အတ္ထော။ ဣမိနာ နယေန သဗ္ဗပဒါနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၃၇။)၃။ ဥဂ္ဃဋိတညူသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၃၃။ တတိယေ စတုန္နမ္ပိ ပုဂ္ဂလာနံ ဣမိနာ သုတ္တေန ဝိသေသော ဝေဒိတဗ္ဗော –
‘‘ကတမော စ ပုဂ္ဂလော ဥဂ္ဃဋိတညူ, ယဿ ပုဂ္ဂလဿ သဟ ဥဒါဟဋဝေလာယ ဓမ္မာဘိသမယော ဟောတိ, အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော ဥဂ္ဃဋိတညူ။ ကတမော စ ပုဂ္ဂလော ဝိပဉ္စိတညူ, ယဿ ပုဂ္ဂလဿ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထေ ဝိဘဇိယမာနေ ဓမ္မာဘိသမယော ဟောတိ, အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော ဝိပဉ္စိတညူ။ ကတမော စ ပုဂ္ဂလော နေယျော, ယဿ ပုဂ္ဂလဿ ဥဒ္ဒေသတော ပရိပုစ္ဆတော ယောနိသောမနသိကရောတော ကလျာဏမိတ္တေ သေဝတော ဘဇတော ပယိရုပါသတော အနုပုဗ္ဗေန ဓမ္မာဘိသမယော ဟောတိ, အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော နေယျော။ ကတမော စ ပုဂ္ဂလော ပဒပရမော, ယဿ ပုဂ္ဂလဿ ဗဟုမ္ပိ သုဏတော ဗဟုမ္ပိ ဘဏတော ဗဟုမ္ပိ ဓာရယတော ဗဟုမ္ပိ ဝါစယတော န တာယ ဇာတိယာ ဓမ္မာဘိသမယော ဟောတိ, အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော ပဒပရမော’’တိ (ပု။ ပ။ ၁၄၈-၁၅၁)။
၄။ ဥဋ္ဌာနဖလသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၃၄။ စတုတ္ထေ ဥဋ္ဌာနဝီရိယေနေဝ ဒိဝသံ ဝီတိနာမေတွာ တဿ နိဿန္ဒဖလမတ္တံ ကိဉ္စိဒေဝ လဘိတွာ ဇီဝိကံ ကပ္ပေတိ, တံ ပန ဥဋ္ဌာနံ အာဂမ္မ ကိဉ္စိ ပုညဖလံ နပ္ပဋိလဘတိ, အယံ ဥဋ္ဌာနဖလူပဇီဝီ န ကမ္မဖလူပဇီဝီ နာမ။ စာတုမဟာရာဇိကေ ပန ဒေဝေ အာဒိံ ကတွာ သဗ္ဗေပိ ဒေဝါ ဥဋ္ဌာနဝီရိယေန ဝိနာ ပုညဖလဿေဝ ဥပဇီဝနတော ကမ္မဖလူပဇီဝိနော န ဥဋ္ဌာနဖလူပဇီဝိနော နာမ။ ရာဇရာဇမဟာမတ္တာဒယော ဥဋ္ဌာနဖလူပဇီဝိနော စ ကမ္မဖလူပဇီဝိနော စ။ နေရယိကသတ္တာ နေဝ ဥဋ္ဌာနဖလူပဇီဝိနော န ကမ္မဖလူပဇီဝိနော။ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ ပုညဖလမေဝ ကမ္မဖလန္တိ အဓိပ္ပေတံ, တဉ္စ တေသံ နတ္ထိ။
၅။ သာဝဇ္ဇသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၃၅။ ပဉ္စမေ ပဌမော အန္ဓဗာလပုထုဇ္ဇနော, ဒုတိယော အန္တရန္တရာ ကုသလကာရကော လောကိယပုထုဇ္ဇနော, တတိယော သောတာပန္နော,
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၃၈။)သကဒါဂါမိအနာဂါမိနောပိ ဧတေနေဝ သင်္ဂဟိတာ။ စတုတ္ထော ခီဏာသဝေါ။ သော ဟိ ဧကန္တေနေဝ အနဝဇ္ဇော။
၆-၇။ သီလသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ
၁၃၆-၁၃၇။ ဆဋ္ဌေ ပဌမော လောကိယမဟာဇနော, ဒုတိယော သုက္ခဝိပဿကော သောတာပန္နော စ သကဒါဂါမီ စ, တတိယော အနာဂါမီ။ သော ဟိ ယသ္မာ တင်္ခဏိကမ္ပိ ဥပပတ္တိနိမိတ္တကံ ဈာနံ ပဋိလဘတိယေဝ, တသ္မာ သုက္ခဝိပဿကောပိ သမာဓိသ္မိံ ပရိပူရကာရီယေဝ။ စတုတ္ထော ခီဏာသဝေါယေဝ။ သော ဟိ သဗ္ဗေသံ သီလာဒိပစ္စနီကာနံ ပဟီနတ္တာ သဗ္ဗတ္ထ ပရိပူရကာရီ နာမ။ သတ္တမေပိ ဆဋ္ဌေ ဝုတ္တနယေနေဝ ပုဂ္ဂလပရိစ္ဆေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။
၈။ နိကဋ္ဌသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၃၈။ အဋ္ဌမေ နိကဋ္ဌကာယောတိ နိဂ္ဂတကာယော။ အနိကဋ္ဌစိတ္တောတိ အနုပဝိဋ္ဌစိတ္တော။ ကာယေနေဝ ဂါမတော နိက္ခန္တော, စိတ္တေန အရညေ ဝသန္တောပိ ဂါမမေဝ ပဝိဋ္ဌောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဣမိနာ နယေန သဗ္ဗတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။
၉။ ဓမ္မကထိကသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၃၉။ နဝမေ အသဟိတန္တိ အတ္ထေန အသံယုတ္တံ။ န ကုသလာ ဟောတီတိ န ဆေကာ ဟောတိ။ သဟိတာသဟိတဿာတိ အတ္ထနိဿိတဿ ဝါ အနိဿိတဿ ဝါ။ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။
၁၀။ ဝါဒီသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၄၀။ ဒသမေ အတ္ထတော ပရိယာဒါနံ ဂစ္ဆတီတိ အဋ္ဌကထံ ပုစ္ဆိတော ပရိယာဒါနံ ပရိက္ခယံ ဂစ္ဆတိ, ကထေတုံ န သက္ကောတိ။ နော ဗျဉ္ဇနတောတိ ဗျဉ္ဇနံ ပနဿ ပဝတ္တတိ န ပရိယာဒိယတိ။ ဧသေဝ နယော သဗ္ဗတ္ထာတိ။
ပုဂ္ဂလဝဂ္ဂေါ စတုတ္ထော။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၃၉။)(၁၅) ၅။ အာဘာဝဂ္ဂေါ
၁။ အာဘာသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၄၁။ ပဉ္စမဿ ပဌမေ အာဘာသနဝသေန စန္ဒောဝ စန္ဒာဘာ။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။
၂-၅။ ပဘာသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ
၁၄၂-၁၄၅။ ဒုတိယာဒီသုပိ ပဘာသနဝသေန စန္ဒောဝ စန္ဒပ္ပဘာ။ အာလောကနဝသေန စန္ဒောဝ စန္ဒာလောကော။ ဩဘာသနဝသေန စန္ဒောဝ စန္ဒောဘာသော။ ပဇ္ဇောတနဝသေန စန္ဒောဝ စန္ဒပဇ္ဇောတောတိ။ ဧဝံ သဗ္ဗပဒေသုပိ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။
၆။ ပဌမကာလသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၄၆။ ဆဋ္ဌေ ကာလာတိ ယုတ္တပ္ပယုတ္တကာလာ။ ကာလေန ဓမ္မဿဝနန္တိ ယုတ္တပ္ပယုတ္တကာလေ ဓမ္မဿဝနံ။ ဓမ္မသာကစ္ဆာတိ ပဉှပုစ္ဆနဝိဿဇ္ဇနဝသေန ပဝတ္တာ သံသန္ဒနကထာ။
၇။ ဒုတိယကာလသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၄၇။ သတ္တမေ ကာလာတိ တသ္မိံ တသ္မိံ ကာလေ ဓမ္မဿဝနာဒိဝသေန ပဝတ္တာနံ ကုသလဓမ္မာနံ ဧတံ အဓိဝစနံ။ တေ ဘာဝိယန္တိ စေဝ အနုပရိဝတ္တိယန္တိ စ။ အာသဝါနံ ခယန္တိ အရဟတ္တံ။ အဋ္ဌမံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။
၉-၁၀။ သုစရိတသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ
၁၄၉-၁၅၀။ နဝမေ သဏှာ ဝါစာတိ မုဒုကဝါစာ။ မန္တဘာသာတိ မန္တသင်္ခါတာယ ပညာယ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ကထိတကထာ။ ဒသမေ သီလသာရောတိ သာရသမ္ပာပကံ သီလံ။ သေသေသုပိ ဧသေဝ နယော။
အာဘာဝဂ္ဂေါ ပဉ္စမော။
တတိယပဏ္ဏာသကံ နိဋ္ဌိတံ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၄၀။)၄။ စတုတ္ထပဏ္ဏာသကံ
(၁၆) ၁။ ဣန္ဒြိယဝဂ္ဂေါ
၁။ ဣန္ဒြိယသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၅၁။ စတုတ္ထဿ ပဌမေ သဒ္ဓါဓုရေန ဣန္ဒဋ္ဌံ ကရောတီတိ သဒ္ဓိန္ဒြိယံ။ သေသေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဒုတိယေ အဿဒ္ဓိယေ အကမ္ပနဋ္ဌေန သဒ္ဓါဗလံ။ သေသေသုပိ ဧသေဝ နယော။ တတိယေ အနဝဇ္ဇဗလန္တိ နိဒ္ဒေါသဗလံ။ သင်္ဂဟဗလန္တိ သင်္ဂဏှိတဗ္ဗယုတ္တကာနံ သင်္ဂဏှနဗလံ။ စတုတ္ထပဉ္စမာနိ ဥတ္တာနာနေဝ။
၆။ ကပ္ပသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၅၆။ ဆဋ္ဌေ သံဝဋ္ဋတီတိ ဧတ္ထ တယော သံဝဋ္ဋာ အာပေါသံဝဋ္ဋော, တေဇောသံဝဋ္ဋော, ဝါယောသံဝဋ္ဋောတိ။ တိဿော သံဝဋ္ဋသီမာ အာဘဿရာ, သုဘကိဏှာ, ဝေဟပ္ဖလာတိ။ ယဒါ ကပ္ပေါ တေဇေန သံဝဋ္ဋတိ, အာဘဿရတော ဟေဋ္ဌာ အဂ္ဂိနာ ဍယှတိ။ ယဒါ အာပေန သံဝဋ္ဋတိ, သုဘကိဏှတော ဟေဋ္ဌာ ဥဒကေန ဝိလီယတိ။ ယဒါ ဝါတေန သံဝဋ္ဋတိ, ဝေဟပ္ဖလတော ဟေဋ္ဌာ ဝါတေန ဝိဒ္ဓံသတိ။ ဝိတ္ထာရတော ပန သဒါပိ ဧကံ ဗုဒ္ဓက္ခေတ္တံ ဝိနဿတိ။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ, ဝိတ္ထာရကထာ ပန ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၄၀၃-၄၀၄ အာဒယော) ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
၇။ ရောဂသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၅၇။ သတ္တမေ ဝိဃာတဝါတိ မဟိစ္ဆာပစ္စယေန ဝိဃာတေန ဒုက္ခေန သမန္နာဂတော။ အသန္တုဋ္ဌောတိ စတူသု ပစ္စယေသု တီဟိ သန္တောသေဟိ အသန္တုဋ္ဌော။ အနဝညပ္ပဋိလာဘာယာတိ ပရေဟိ အနဝဇာနနဿ ပဋိလာဘတ္ထာယ။ လာဘသက္ကာရသိလောကပ္ပဋိလာဘာယာတိ သုသင်္ခတစတုပစ္စယသင်္ခါတဿ လာဘသက္ကာရဿ စေဝ ဝဏ္ဏဘဏနသင်္ခါတဿ သိလောကဿ စ ပဋိလာဘတ္ထာယ။ သင်္ခါယ ကုလာနိ ဥပသင်္ကမတီတိ ‘‘ဣတိ မံ ဧတေ ဇာနိဿန္တီ’’တိ ဇာနနတ္ထာယ ကုလာနိ ဥပသင်္ကမတိ။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၄၁။)၈။ ပရိဟာနိသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၅၈။ အဋ္ဌမေ ဂမ္ဘီရေသူတိ အတ္ထဂမ္ဘီရေသု။ ဌာနာဌာနေသူတိ ကာရဏာကာရဏေသု။ န ကမတီတိ နာဝဂါဟတိ နပ္ပဝတ္တတိ။ ပညာစက္ခူတိ ဧတ္ထ ဥဂ္ဂဟပရိပုစ္ဆာပညာပိ ဝဋ္ဋတိ, သမ္မသနပ္ပဋိဝေဓပညာပိ ဝဋ္ဋတိယေဝ။
၉။ ဘိက္ခုနီသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၅၉။ နဝမေ ဧဟိ တွန္တိ ထေရေ ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တာ တံ ပဟိဏိတုံ ဧဝမာဟ။ သသီသံ ပါရုပိတွာတိ သဟ သီသေန ကာယံ ပါရုပိတွာ။ မဉ္စကေ နိပဇ္ဇီတိ ဝေဂေန မဉ္စကံ ပညာပေတွာ တတ္ထ နိပဇ္ဇိ။ ဧတဒဝေါစာတိ တဿာကာရံ သလ္လက္ခေတွာ လောဘပ္ပဟာနတ္ထာယ သဏှေနေဝ အသုဘကထံ ကထေတုံ ဧတံ အဝေါစ။ အာဟာရသမ္ဘူတောတိ အာဟာရေန သမ္ဘူတော အာဟာရံ နိဿာယ ဝဍ္ဎိတော။ အာဟာရံ နိဿာယ အာဟာရံ ပဇဟတီတိ ပစ္စုပ္ပန္နံ ကဗဠီကာရာဟာရံ နိဿာယ တံ ဧဝံ ယောနိသော သေဝမာနော ပုဗ္ဗကမ္မသင်္ခါတံ အာဟာရံ ပဇဟတိ။ ပစ္စုပ္ပန္နေပိ ပန ကဗဠီကာရာဟာရေ နိကန္တိတဏှာ ပဇဟိတဗ္ဗာ။
တဏှံ ပဇဟတီတိ ဣဒါနိ ဧဝံ ပဝတ္တံ ပစ္စုပ္ပန္နတဏှံ နိဿာယ ဝဋ္ဋမူလိကံ ပုဗ္ဗတဏှံ ပဇဟတိ။ အယံ ပန ပစ္စုပ္ပန္နတဏှာ ကုသလာ အကုသလာတိ? အကုသလာ။ သေဝိတဗ္ဗာ န သေဝိတဗ္ဗာတိ? သေဝိတဗ္ဗာ။ ပဋိသန္ဓိံ အာကဍ္ဎတိ နာကဍ္ဎတီတိ? နာကဍ္ဎတိ။ ဧတိဿာပိ ပန ပစ္စုပ္ပန္နာယ သေဝိတဗ္ဗတဏှာယ နိကန္တိ ပဇဟိတဗ္ဗာယေဝ။ သော ဟိ နာမ အာယသ္မာ အာသဝါနံ ခယာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရိဿတိ, ကိမင်္ဂံ ပနာဟန္တိ ဧတ္ထ ကိမင်္ဂံ ပနာတိ ကာရဏပရိဝိတက္ကနမေတံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – သော အာယသ္မာ အရဟတ္တဖလံ သစ္ဆိကတွာ ဝိဟရိဿတိ, အဟံ ကေန ကာရဏေန န သစ္ဆိကတွာ ဝိဟရိဿာမိ။ သောပိ ဟိ အာယသ္မာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿေဝ ပုတ္တော, အဟမ္ပိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿေဝ ပုတ္တော, မယှမ္ပေတံ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတီတိ။ မာနံ နိဿာယာတိ ဣဒံ ဧဝံ ဥပ္ပန္နသေဝိတဗ္ဗမာနံ နိဿာယ။ မာနံ ပဇဟတီတိ ဝဋ္ဋမူလကံ ပုဗ္ဗမာနံ ပဇဟတိ။ ယံ နိဿာယ ပနေသ တံ ပဇဟတိ, သောပိ တဏှာ ဝိယ အကုသလော စေဝ သေဝိတဗ္ဗော စ, နော စ ပဋိသန္ဓိံ အာကဍ္ဎတိ။ နိကန္တိ ပန တသ္မိမ္ပိ ပဇဟိတဗ္ဗာဝ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၄၂။)သေတုဃာတော ဝုတ္တော ဘဂဝတာတိ ပဒဃာတော ပစ္စယဃာတော ဗုဒ္ဓေန ဘဂဝတာ ကထိတော။ ဣတိ ဣမေဟိ စတူဟိ အင်္ဂေဟိ ထေရေ ဒေသနံ ဝိနိဝဋ္ဋေန္တေ တဿာ ဘိက္ခုနိယာ ထေရံ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပန္နော ဆန္ဒရာဂေါ အပဂဉ္ဆိ။ သာပိ ထေရံ ခမာပေတုံ အစ္စယံ ဒေသေသိ, ထေရောပိဿာ ပဋိဂ္ဂဏှိ။ တံ ဒဿေတုံ အထ ခေါ သာ ဘိက္ခုနီတိအာဒိ ဝုတ္တံ။
၁၀။ သုဂတဝိနယသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၆၀။ ဒသမေ ဒုဂ္ဂဟိတန္တိ ဥပ္ပဋိပါဋိယာ ဂဟိတံ။ ပရိယာပုဏန္တီတိ ဝဠဉ္ဇေန္တိ ကထေန္တိ။ ပဒဗျဉ္ဇနေဟီတိ ဧတ္ထ ပဒမေဝ အတ္ထဿ ဗျဉ္ဇနတော ဗျဉ္ဇနန္တိ ဝုတ္တံ။ ဒုန္နိက္ခိတ္တဿာတိ ဒုဋ္ဌု နိက္ခိတ္တဿ ဥပ္ပဋိပါဋိယာ ဌပိတဿ။ အတ္ထောပိ ဒုန္နယော ဟောတီတိ အဋ္ဌကထာ နီဟရိတွာ ကထေတုံ န သက္ကာ ဟောတိ။ ဆိန္နမူလကောတိ မူလဘူတာနံ ဘိက္ခူနံ ဥပစ္ဆိန္နတ္တာ ဆိန္နမူလကော။ အပ္ပဋိသရဏောတိ အပ္ပတိဋ္ဌော။ ဗာဟုလိကာတိ ပစ္စယဗာဟုလ္လာယ ပဋိပန္နာ။ သာထလိကာတိ တိဿော သိက္ခာ သိထိလဂ္ဂဟဏေန ဂဏှနကာ။ ဩက္ကမနေ ပုဗ္ဗင်္ဂမာတိ ပဉ္စ နီဝရဏာနိ အဝဂမနတော ဩက္ကမနန္တိ ဝုစ္စန္တိ, တတ္ထ ပုဗ္ဗင်္ဂမာတိ အတ္ထော။ ပဝိဝေကေတိ တိဝိဓေ ဝိဝေကေ။ နိက္ခိတ္တဓုရာတိ နိဗ္ဗီရိယာ။ ဣမိနာ နယေန ပန သဗ္ဗတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။
ဣန္ဒြိယဝဂ္ဂေါ ပဌမော။
(၁၇) ၂။ ပဋိပဒါဝဂ္ဂေါ
၁။ သံခိတ္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၆၁။ ဒုတိယဿ ပဌမေ သုခပဋိက္ခေပေန ဒုက္ခာ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗတော ပဋိပဒါ ဧတိဿာတိ ဒုက္ခာပဋိပဒါ။ အသီဃပ္ပဝတ္တိတာယ ဂရုဘာဝေန ဒန္ဓာ အဘိညာ ဧတိဿာတိ ဒန္ဓာဘိညာ။ ဣမိနာဝ နယေန သဗ္ဗပဒေသု အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၄၃။)၂။ ဝိတ္ထာရသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၆၂။ ဒုတိယေ အဘိက္ခဏန္တိ အဘိဏှံ။ အာနန္တရိယန္တိ အနန္တရဝိပါကဒါယကံ မဂ္ဂသမာဓိံ။ အာသဝါနံ ခယာယာတိ အရဟတ္တဖလတ္ထာယ။ ပဉ္စိန္ဒြိယာနီတိ ဝိပဿနာပဉ္စမကာနိ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ။ ပညိန္ဒြိယန္တိ ဟိ ဧတ္ထ ဝိပဿနာပညာဝ ပညိန္ဒြိယန္တိ အဓိပ္ပေတံ။ သေသမေတ္ထ ပါဠိဝသေန ဥတ္တာနမေဝ။
ဣမာသံ ပန ပဋိပဒါနံ အယံ အာဝိဘာဝကထာ – ဣဓ ဘိက္ခု ပုဗ္ဗေ အကတာဘိနိဝေသော ပုဗ္ဗဘာဂေ ရူပပရိဂ္ဂဟေ ကိလမတိ, အရူပပရိဂ္ဂဟေ ကိလမတိ, ပစ္စယပရိဂ္ဂဟေ ကိလမတိ, တီသု အဒ္ဓါသု ကိလမတိ, မဂ္ဂါမဂ္ဂေ ကိလမတိ။ ဧဝံ ပဉ္စသု ဌာနေသု ကိလမန္တော ဝိပဿနံ ပါပုဏာတိ။ ဝိပဿနံ ပတွာပိ ဥဒယဗ္ဗယာနုပဿနေ, ဘင်္ဂါနုပဿနေ, ဘယတုပဋ္ဌာနေ, အာဒီနဝါနုပဿနေ, နိဗ္ဗိဒါနုပဿနေ, မုစ္စိတုကမျတာဉာဏေ, သင်္ခါရုပေက္ခာဉာဏေ, အနုလောမဉာဏေ, ဂေါတြဘုဉာဏေတိ ဣမေသု နဝသု ဝိပဿနာဉာဏေသုပိ ကိလမိတွာဝ လောကုတ္တရမဂ္ဂံ ပါပုဏာတိ။ တဿ သော လောကုတ္တရမဂ္ဂေါ ဧဝံ ဒုက္ခေန ဂရုဘာဝေန သစ္ဆိကတတ္တာ ဒုက္ခပဋိပဒေါ ဒန္ဓာဘိညော နာမ ဇာတော။ ယော ပန ပုဗ္ဗဘာဂေ ပဉ္စသု ဉာဏေသု ကိလမန္တော အပရဘာဂေ နဝသု ဝိပဿနာဉာဏေသု အကိလမိတွာဝ မဂ္ဂံ သစ္ဆိကရောတိ, တဿ သော မဂ္ဂေါ ဧဝံ ဒုက္ခေန အဂရုဘာဝေန သစ္ဆိကတတ္တာ ဒုက္ခပဋိပဒေါ ခိပ္ပါဘိညော နာမ ဇာတော။ ဣမိနာ ဥပါယေန ဣတရာပိ ဒွေ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
ဂေါဏပရိယေသကဥပမာဟိ စေတာ ဝိဘာဝေတဗ္ဗာ – ဧကဿ ဟိ ပုရိသဿ စတ္တာရော ဂေါဏာ ပလာယိတွာ အဋဝိံ ပဝိဋ္ဌာ။ သော သကဏ္ဋကေ သဂဟနေ ဝနေ တေ ပရိယေသန္တော ဂဟနမဂ္ဂေနေဝ ကိစ္ဆေန ကသိရေန ဂန္တွာ ဂဟနဋ္ဌာနေယေဝ နိလီနေ ဂေါဏေပိ ကိစ္ဆေန ကသိရေန အဒ္ဒသ။ ဧကော ကိစ္ဆေန ဂန္တွာ အဗ္ဘောကာသေ ဌိတေ ခိပ္ပမေဝ အဒ္ဒသ။ အပရော အဗ္ဘောကာသမဂ္ဂေန သုခေန ဂန္တွာ ဂဟနဋ္ဌာနေ နိလီနေ ကိစ္ဆေန ကသိရေန အဒ္ဒသ။ အပရော အဗ္ဘောကာသမဂ္ဂေနေဝ သုခေန ဂန္တွာ အဗ္ဘောကာသေ ဌိတေယေဝ ခိပ္ပံ အဒ္ဒသ။ တတ္ထ စတ္တာရော ဂေါဏာ ဝိယ စတ္တာရော အရိယမဂ္ဂါ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ, ဂေါဏပရိယေသကော ပုရိသော ဝိယ ယောဂါဝစရော, ဂဟနမဂ္ဂေန ကိစ္ဆေန ကသိရေန ဂမနံ ဝိယ ပုဗ္ဗဘာဂေ ပဉ္စသု ဉာဏေသု ကိလမတော ဒုက္ခာပဋိပဒါ။ ဂဟနဋ္ဌာနေ နိလီနာနံ ကိစ္ဆေနေဝ ဒဿနံ ဝိယ အပရဘာဂေ နဝသု ဉာဏေသု
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၄၄။)ကိလမန္တဿ အရိယမဂ္ဂါနံ ဒဿနံ။ ဣမိနာ ဥပါယေန သေသဥပမာပိ ယောဇေတဗ္ဗာ။
၃။ အသုဘသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၆၃။ တတိယေ အသုဘာနုပဿီ ကာယေ ဝိဟရတီတိ အတ္တနော ကရဇကာယေ ‘‘ယထာ ဧတံ, တထာ ဣဒ’’န္တိ ဣမိနာ နယေန ဗဟိဒ္ဓါ ဒိဋ္ဌာနံ ဒသန္နံ အသုဘာနံ ဥပသံဟရဏဝသေန အသုဘာနုပဿီ ဝိဟရတိ, အတ္တနော ကာယံ အသုဘတော ပဋိကူလတော ဉာဏေန ပဿတီတိ အတ္ထော။ အာဟာရေ ပဋိကူလသညီတိ နဝန္နံ ပါဋိကုလျာနံ ဝသေန ကဗဠီကာရာဟာရေ ပဋိကူလသညီ။ သဗ္ဗလောကေ အနဘိရတိသညီတိ သဗ္ဗသ္မိမ္ပိ တေဓာတုကေ လောကသန္နိဝါသေ အနဘိရတာယ ဥက္ကဏ္ဌိတသညာယ သမန္နာဂတော။ သဗ္ဗသင်္ခါရေသု အနိစ္စာနုပဿီတိ သဗ္ဗေပိ တေဘူမကသင်္ခါရေ အနိစ္စတော အနုပဿန္တော။ မရဏသညာတိ မရဏံ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပန္နသညာ။ အဇ္ဈတ္တံ သူပဋ္ဌိတာ ဟောတီတိ နိယကဇ္ဈတ္တေ သုဋ္ဌု ဥပဋ္ဌိတာ ဟောတိ။ ဧတ္တာဝတာ ဗလဝဝိပဿနာ ကထိတာ။ သေခဗလာနီတိ သိက္ခနကာနံ ဗလာနိ။ သေသမေတ္ထ ပါဠိဝသေန ဥတ္တာနမေဝ။ ‘‘အသုဘာနုပဿီ’’တိအာဒီနိ ပန ဒုက္ခာယ ပဋိပဒါယ ဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တာနိ, ပဌမဇ္ဈာနာဒီနိ သုခါယ။ အသုဘာဒီနိ ဟိ ပဋိကူလာရမ္မဏာနိ, တေသု ပန ပကတိယာဝ သမ္ပိယာယမာနံ စိတ္တံ အလ္လီယတိ။ တသ္မာ တာနိ ဘာဝေန္တော ဒုက္ခပဋိပဒံ ပဋိပန္နော နာမ ဟောတိ။ ပဌမဇ္ဈာနာဒီနိ ပဏီတသုခါနိ, တသ္မာ တာနိ ပဋိပန္နော သုခပဋိပဒံ ပဋိပန္နော နာမ ဟောတိ။
အယံ ပနေတ္ထ သဗ္ဗသာဓာရဏာ ဥပမာ – သင်္ဂါမာဝစရပုရိသော ဟိ ဖလကကောဋ္ဌကံ ကတွာ ပဉ္စာဝုဓာနိ သန္နယှိတွာ သင်္ဂါမံ ပဝိသတိ, သော အန္တရာ ဝိဿမိတုကာမော ဖလကကောဋ္ဌကံ ပဝိသိတွာ ဝိဿမတိ စေဝ ပါနဘောဇနာဒီနိ စ ပဋိသေဝတိ။ တတော ပုန သင်္ဂါမံ ပဝိသိတွာ ကမ္မံ ကရောတိ။ တတ္ထ သင်္ဂါမော ဝိယ ကိလေသသင်္ဂါမော ဒဋ္ဌဗ္ဗော, ဖလကကောဋ္ဌကော ဝိယ ပဉ္စနိဿယဗလာနိ, သင်္ဂါမပဝိသနပုရိသော ဝိယ ယောဂါဝစရော, ပဉ္စာဝုဓသန္နာဟော ဝိယ ဝိပဿနာပဉ္စမာနိ ဣန္ဒြိယာနိ, သင်္ဂါမံ ပဝိသနကာလော ဝိယ ဝိပဿနာယ ကမ္မကရဏကာလော, ဝိဿမိတုကာမဿ ဖလကကောဋ္ဌကံ ပဝိသိတွာ ဝိဿမနပါနဘောဇနာနိ ပဋိသေဝနကာလော
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၄၅။)ဝိယ ဝိပဿနာယ ကမ္မံ ကရောန္တဿ စိတ္တုပ္ပါဒဿ နိရဿာဒက္ခဏေ ပဉ္စ ဗလာနိ နိဿာယ စိတ္တံ သမ္ပဟံသနကာလော, ဝိဿမိတွာ ခါဒိတွာ ပိဝိတွာ စ ပုန သင်္ဂါမဿ ပဝိသနကာလော ဝိယ ပဉ္စဟိ ဗလေဟိ စိတ္တံ သမ္ပဟံသေတွာ ပုန ဝိပဿနာယ ကမ္မံ ကရောန္တဿ ဝိဝဋ္ဋေတွာ အရဟတ္တဂ္ဂဟဏကာလော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣမသ္မိံ ပန သုတ္တေ ဗလာနိ စေဝ ဣန္ဒြိယာနိ စ မိဿကာနေဝ ကထိတာနီတိ။
၄။ ပဌမခမသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၆၄။ စတုတ္ထေ အက္ခမာတိ အနဓိဝါသိကပဋိပဒါ။ ခမာတိ အဓိဝါသိကပဋိပဒါ။ ဒမာတိ ဣန္ဒြိယဒမနပဋိပဒါ။ သမာတိ အကုသလဝိတက္ကာနံ ဝူပသမနပဋိပဒါ။ ရောသန္တံ ပဋိရောသတီတိ ဃဋ္ဋေန္တံ ပဋိဃဋ္ဋေတိ။ ဘဏ္ဍန္တံ ပဋိဘဏ္ဍတီတိ ပဟရန္တံ ပဋိပဟရတိ။ ပဉ္စမဆဋ္ဌာနိ ဥတ္တာနတ္ထာနေဝ။
၇။ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၆၇။ သတ္တမေ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရဿ ဟေဋ္ဌိမာ တယော မဂ္ဂါ သုခပဋိပဒါ ဒန္ဓာဘိညာ အဟေသုံ, အရဟတ္တမဂ္ဂေါ ဒုက္ခပဋိပဒေါ ခိပ္ပါဘိညော။ တသ္မာ ဧဝမာဟ – ‘‘ယာယံ ပဋိပဒါ ဒုက္ခာ ခိပ္ပါဘိညာ, ဣမံ မေ ပဋိပဒံ အာဂမ္မ အနုပါဒါယ အာသဝေဟိ စိတ္တံ ဝိမုတ္တ’’န္တိ။
၈။ သာရိပုတ္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၆၈။ အဋ္ဌမေ ဓမ္မသေနာပတိတ္ထေရဿ ဟေဋ္ဌိမာ တယော မဂ္ဂါ သုခပဋိပဒါ ဒန္ဓာဘိညာ, အရဟတ္တမဂ္ဂေါ သုခပဋိပဒေါ ခိပ္ပါဘိညော။ တသ္မာ ‘‘ယာယံ ပဋိပဒါ သုခါ ခိပ္ပါဘိညာ’’တိ အာဟ။ ဣမေသု ပန ဒွီသုပိ သုတ္တေသု မိဿိကာဝ ပဋိပဒါ ကထိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
၉။ သသင်္ခါရသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၆၉။ နဝမေ ပဌမဒုတိယပုဂ္ဂလာ သုက္ခဝိပဿကာ သသင်္ခါရေန သပ္ပယောဂေန သင်္ခါရနိမိတ္တံ ဥပဋ္ဌပေန္တိ။ တေသု ဧကော ဝိပဿနိန္ဒြိယာနံ ဗလဝတ္တာ ဣဓေဝ ကိလေသပရိနိဗ္ဗာနေန ပရိနိဗ္ဗာယတိ, ဧကော ဣန္ဒြိယာနံ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၄၆။)ဒုဗ္ဗလတာယ ဣဓ အသက္ကောန္တော အနန္တရေ အတ္တဘာဝေ တဒေဝ မူလကမ္မဋ္ဌာနံ ပဋိလဘိတွာ သသင်္ခါရေန သပ္ပယောဂေန သင်္ခါရနိမိတ္တံ ဥပဋ္ဌပေတွာ ကိလေသပရိနိဗ္ဗာနေန ပရိနိဗ္ဗာယတိ, တတိယစတုတ္ထာ သမထယာနိကာ။ တေသံ ဧကော အသင်္ခါရေန အပ္ပယောဂေန ဣန္ဒြိယာနံ ဗလဝတ္တာ ဣဓေဝ ကိလေသေ ခေပေတိ, ဧကော ဣန္ဒြိယာနံ ဒုဗ္ဗလတ္တာ ဣဓ အသက္ကောန္တော အနန္တရေ အတ္တဘာဝေ တဒေဝ မူလကမ္မဋ္ဌာနံ ပဋိလဘိတွာ အသင်္ခါရေန အပ္ပယောဂေန ကိလေသေ ခေပေတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။
၁၀။ ယုဂနဒ္ဓသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၇၀။ ဒသမေ သမထပုဗ္ဗင်္ဂမန္တိ သမထံ ပုဗ္ဗင်္ဂမံ ပုရေစာရိကံ ကတွာ။ မဂ္ဂေါ သဉ္ဇာယတီတိ ပဌမော လောကုတ္တရမဂ္ဂေါ နိဗ္ဗတ္တတိ။ သော တံ မဂ္ဂန္တိ ဧကစိတ္တက္ခဏိကမဂ္ဂဿ အာသေဝနာဒီနိ နာမ နတ္ထိ, ဒုတိယမဂ္ဂါဒယော ပန ဥပ္ပါဒေန္တော တမေဝ အာသေဝတိ ဘာဝေတိ ဗဟုလီကရောတီတိ ဝုစ္စတိ။ ဝိပဿနာပုဗ္ဗင်္ဂမန္တိ ဝိပဿနံ ပုဗ္ဗင်္ဂမံ ပုရေစာရိကံ ကတွာ သမထံ ဘာဝေတိ, ပကတိယာ ဝိပဿနာလာဘီ ဝိပဿနာယ ဌတွာ သမာဓိံ ဥပ္ပါဒေတီတိ အတ္ထော။
ယုဂနဒ္ဓံ ဘာဝေတီတိ ယုဂနဒ္ဓံ ကတွာ ဘာဝေတိ။ တတ္ထ တေနေဝ စိတ္တေန သမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇိတွာ တေနေဝ သင်္ခါရေ သမ္မသိတုံ န သက္ကာ။ အယံ ပန ယာဝတာ သမာပတ္တိယော သမာပဇ္ဇတိ, တာဝတာ သင်္ခါရေ သမ္မသတိ။ ယာဝတာ သင်္ခါရေ သမ္မသတိ, တာဝတာ သမာပတ္တိယော သမာပဇ္ဇတိ။ ကထံ? ပဌမဇ္ဈာနံ သမာပဇ္ဇတိ, တတော ဝုဋ္ဌာယ သင်္ခါရေ သမ္မသတိ, သင်္ခါရေ သမ္မသိတွာ ဒုတိယဇ္ဈာနံ သမာပဇ္ဇတိ။ တတော ဝုဋ္ဌာယ ပုန သင်္ခါရေ သမ္မသတိ။ သင်္ခါရေ သမ္မသိတွာ တတိယဇ္ဈာနံ…ပေ… နေဝသညာနာသညာယတနသမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇတိ, တတော ဝုဋ္ဌာယ သင်္ခါရေ သမ္မသတိ။ ဧဝမယံ သမထဝိပဿနံ ယုဂနဒ္ဓံ ဘာဝေတိ နာမ။
ဓမ္မုဒ္ဓစ္စဝိဂ္ဂဟိတန္တိ သမထဝိပဿနာဓမ္မေသု ဒသဝိပဿနုပက္ကိလေသသင်္ခါတေန ဥဒ္ဓစ္စေန ဝိဂ္ဂဟိတံ, သုဂ္ဂဟိတန္တိ အတ္ထော။ သော, အာဝုသော, သမယောတိ ဣမိနာ သတ္တန္နံ သပ္ပါယာနံ ပဋိလာဘကာလော ကထိတော။ ယံ တံ စိတ္တန္တိ ယသ္မိံ သမယေ တံ ဝိပဿနာဝီထိံ ဩက္ကမိတွာ ပဝတ္တံ စိတ္တံ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၄၇။)အဇ္ဈတ္တမေဝ သန္တိဋ္ဌတီတိ ဝိပဿနာဝီထိံ ပစ္စောတ္ထရိတွာ တသ္မိံယေဝ ဂေါစရဇ္ဈတ္တသင်္ခါတေ အာရမ္မဏေ သန္တိဋ္ဌတိ။ သန္နိသီဒတီတိ အာရမ္မဏဝသေန သမ္မာ နိသီဒတိ။ ဧကောဒိ ဟောတီတိ ဧကဂ္ဂံ ဟောတိ။ သမာဓိယတီတိ သမ္မာ အာဓိယတိ သုဋ္ဌပိတံ ဟောတိ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။
ပဋိပဒါဝဂ္ဂေါ ဒုတိယော။
(၁၈) ၃။ သဉ္စေတနိယဝဂ္ဂေါ
၁။ စေတနာသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၇၁။ တတိယဿ ပဌမေ ကာယေတိ ကာယဒွါရေ, ကာယဝိညတ္တိယာ သတီတိ အတ္ထော။ ကာယသဉ္စေတနာဟေတူတိအာဒီသု ကာယသဉ္စေတနာ နာမ ကာယဒွါရေ စေတနာ ပကပ္ပနာ။ သာ အဋ္ဌ ကာမာဝစရကုသလဝသေန အဋ္ဌဝိဓာ, အကုသလဝသေန ဒွါဒသဝိဓာတိ ဝီသတိဝိဓာ။ တထာ ဝစီသဉ္စေတနာ, တထာ မနောသဉ္စေတနာ။ အပိစေတ္ထ နဝ မဟဂ္ဂတစေတနာပိ လဗ္ဘန္တိ။ ကာယသဉ္စေတနာဟေတူတိ ကာယသဉ္စေတနာပစ္စယာ။ ဥပ္ပဇ္ဇတိ အဇ္ဈတ္တံ သုခဒုက္ခန္တိ အဋ္ဌကုသလကမ္မပစ္စယာ နိယကဇ္ဈတ္တေ သုခံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, ဒွါဒသအကုသလကမ္မပစ္စယာ ဒုက္ခံ။ သေသဒွါရေသုပိ ဧသေဝ နယော။ အဝိဇ္ဇာပစ္စယာဝါတိ အဝိဇ္ဇာကာရဏေနေဝ။ သစေ ဟိ အဝိဇ္ဇာ ဆာဒယမာနာ ပစ္စယော ဟောတိ, ဧဝံ သန္တေ တီသု ဒွါရေသု သုခဒုက္ခာနံ ပစ္စယဘူတာ စေတနာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဣတိ မူလဘူတာယ အဝိဇ္ဇာယ ဝသေနေတံ ဝုတ္တံ။
သာမံ ဝါတိအာဒီသု ပရေဟိ အနာဏတ္တော သယမေဝ အဘိသင်္ခရောန္တော သာမံ ကာယသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရောတိ နာမ။ ယံ ပန ပရေ သမာဒပေတွာ အာဏာပေတွာ ကာရေန္တိ, တဿ တံ ကာယသင်္ခါရံ ပရေ အဘိသင်္ခရောန္တိ နာမ။ ယော ပန ကုသလံ ကုသလန္တိ အကုသလံ အကုသလန္တိ ကုသလဝိပါကံ ကုသလဝိပါကောတိ အကုသလဝိပါကံ အကုသလဝိပါကောတိ ဇာနန္တော ကာယဒွါရေ ဝီသတိဝိဓံ ကာယသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရောတိ, အယံ သမ္ပဇာနော အဘိသင်္ခရောတိ နာမ။ ယော ဧဝံ အဇာနန္တော အဘိသင်္ခရောတိ, အယံ အသမ္ပဇာနော အဘိသင်္ခရောတိ နာမ။ သေသဒွါရေသုပိ ဧသေဝ နယော။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၄၈။)တတ္ထ အသမ္ပဇာနကမ္မံ ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗံ – ဒဟရဒါရကာ ‘‘မာတာပိတူဟိ ကတံ ကရောမာ’’တိ စေတိယံ ဝန္ဒန္တိ, ပုပ္ဖပူဇံ ကရောန္တိ, ဘိက္ခုသံဃံ ဝန္ဒန္တိ, တေသံ ကုသလန္တိ အဇာနန္တာနမ္ပိ တံ ကုသလမေဝ ဟောတိ။ တထာ မိဂပက္ခိအာဒယော တိရစ္ဆာနာ ဓမ္မံ သုဏန္တိ, သံဃံ ဝန္ဒန္တိ, စေတိယံ ဝန္ဒန္တိ, တေသံ ဇာနန္တာနမ္ပိ အဇာနန္တာနမ္ပိ တံ ကုသလမေဝ ဟောတိ။ ဒဟရဒါရကာ ပန မာတာပိတရော ဟတ္ထပါဒေဟိ ပဟရန္တိ, ဘိက္ခူနံ တလသတ္တိကံ ဥဂ္ဂိရန္တိ, ဒဏ္ဍံ ခိပန္တိ, အက္ကောသန္တိ။ ဂါဝိယော ဘိက္ခုသံဃံ အနုဗန္ဓန္တိ, သုနခါ အနုဗန္ဓန္တိ, ဍံသန္တိ, သီဟဗျဂ္ဃါဒယော အနုဗန္ဓန္တိ, ဇီဝိတာ ဝေါရောပေန္တိ။ တေသံ ဇာနန္တာနမ္ပိ အဇာနန္တာနမ္ပိ အကုသလကမ္မံ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
ဣဒါနိ တီသုပိ ဒွါရေသု အာယူဟနစေတနာ သမောဓာနေတဗ္ဗာ။ သေယျထိဒံ – ကာယဒွါရေ သယံကတမူလိကာ ဝီသတိ စေတနာ, အာဏတ္တိမူလိကာ ဝီသတိ, သမ္ပဇာနမူလိကာ ဝီသတိ, အသမ္ပဇာနမူလိကာ ဝီသတီတိ အသီတိ စေတနာ ဟောန္တိ, တထာ ဝစီဒွါရေ။ မနောဒွါရေ ပန ဧကေကသ္မိမ္ပိ ဝိကပ္ပေ ဧကူနတိံသ ကတွာ သတဉ္စ သောဠသ စ ဟောန္တိ။ ဣတိ သဗ္ဗာပိ တီသု ဒွါရေသု ဒွေ သတာနိ ဆသတ္တတိ စ စေတနာ။ တာ သဗ္ဗာပိ သင်္ခါရက္ခန္ဓောတေဝ သင်္ခံ ဂစ္ဆန္တိ, တံသမ္ပယုတ္တော ဝေဒယိတာကာရော ဝေဒနာက္ခန္ဓော, သဉ္ဇာနနာကာရော သညာက္ခန္ဓော, စိတ္တံ ဝိညာဏက္ခန္ဓော, ကာယော ဥပါဒါရူပံ, တဿ ပစ္စယာ စတဿော ဓာတုယော စတ္တာရိ ဘူတာနီတိ ဣမေ ပဉ္စက္ခန္ဓာ ဒုက္ခသစ္စံ နာမ။
ဣမေသု, ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မေသု အဝိဇ္ဇာ အနုပတိတာတိ ဣမေသု ဝုတ္တပ္ပဘေဒေသု စေတနာဓမ္မေသု အဝိဇ္ဇာ သဟဇာတဝသေန စ ဥပနိဿယဝသေန စ အနုပတိတာ။ ဧဝံ ဝဋ္ဋဉ္စေဝ ဝဋ္ဋမူလိကာ စ အဝိဇ္ဇာ ဒဿိတာ ဟောတိ။
ဧတ္တာဝတာ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ အရဟတ္တံ ပတ္တဿ ခီဏာသဝဿ ဣဒါနိ ထုတိံ ကရောန္တော အဝိဇ္ဇာယတွေဝ အသေသဝိရာဂနိရောဓာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အသေသဝိရာဂနိရောဓာတိ အသေသဝိရာဂေန စေဝ အသေသနိရောဓေန စ။ သော ကာယော န ဟောတီတိ ခီဏာသဝဿ ကာယေန ကရဏကမ္မံ ပညာယတိ, စေတိယင်္ဂဏသမ္မဇ္ဇနံ ဗောဓိယင်္ဂဏသမ္မဇ္ဇနံ အဘိက္ကမနံ ပဋိက္ကမနံ ဝတ္တာနုဝတ္တကရဏန္တိ ဧဝမာဒိ။ ကာယဒွါရေ ပနဿ ဝီသတိ စေတနာ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၄၉။)အဝိပါကဓမ္မတံ အာပဇ္ဇန္တိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘သော ကာယော န ဟောတိ, ယံ ပစ္စယာဿ တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ အဇ္ဈတ္တံ သုခဒုက္ခ’’န္တိ။ ကာယဒွါရပ္ပဝတ္တာ ဟိ စေတနာ ဣဓ ကာယောတိ အဓိပ္ပေတာ။ သေသဒွယေပိ ဧသေဝ နယော။ ခေတ္တန္တိအာဒီနိပိ ကုသလာကုသလကမ္မဿေဝ နာမာနိ။ တဉှိ ဝိပါကဿ ဝိရုဟနဋ္ဌာနဋ္ဌေန ခေတ္တံ, ပတိဋ္ဌာနဋ္ဌေန ဝတ္ထု, ကာရဏဋ္ဌေန အာယတနံ, အဓိကရဏဋ္ဌေန အဓိကရဏန္တိ ဝုစ္စတိ။
ဣတိ သတ္ထာ ဧတ္တကေန ဌာနေန တီဟိ ဒွါရေဟိ အာယူဟိတကမ္မံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ တဿ ကမ္မဿ ဝိပစ္စနဋ္ဌာနံ ဒဿေတုံ စတ္တာရောမေ ဘိက္ခဝေတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အတ္တဘာဝပ္ပဋိလာဘာတိ ပဋိလဒ္ဓအတ္တဘာဝါ။ အတ္တသဉ္စေတနာ ကမတီတိ အတ္တနာ ပကပ္ပိတစေတနာ ဝဟတိ ပဝတ္တတိ။
အတ္တသဉ္စေတနာဟေတု တေသံ သတ္တာနံ တမှာ ကာယာ စုတိ ဟောတီတိအာဒီသု ခိဍ္ဍာပဒေါသိကာ ဒေဝါ အတ္တသဉ္စေတနာဟေတု စဝန္တိ။ တေသဉှိ နန္ဒနဝနစိတ္တလတာဝနဖာရုသကဝနာဒီသု ဒိဗ္ဗရတိသမပ္ပိတာနံ ကီဠန္တာနံ ပါနဘောဇနေ သတိ သမ္မုဿတိ, တေ အာဟာရုပစ္ဆေဒေန အာတပေ ခိတ္တမာလာ ဝိယ မိလာယန္တိ။ မနောပဒေါသိကာ ဒေဝါ ပရသဉ္စေတနာဟေတု စဝန္တိ, ဧတေ စာတုမဟာရာဇိကာ ဒေဝါ။ တေသု ကိရ ဧကော ဒေဝပုတ္တော ‘‘နက္ခတ္တံ ကီဠိဿာမီ’’တိ သပရိဝါရော ရထေန ဝီထိံ ပဋိပဇ္ဇတိ။ အထညော နိက္ခမန္တော တံ ပုရတော ဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ ‘‘ကိံ, ဘော, အယံ ကပဏော အဒိဋ္ဌပုဗ္ဗံ ဝိယ ဧတံ ဒိသွာ ပီတိယာ ဥဒ္ဓုမာတော ဝိယ ဂဇ္ဇမာနော ဝိယ စ ဂစ္ဆတီ’’တိ ကုဇ္ဈတိ။ ပုရတော ဂစ္ဆန္တောပိ နိဝတ္တိတွာ တံ ကုဒ္ဓံ ဒိသွာ ကုဒ္ဓါ နာမ သုဝိဇာနာ ဟောန္တီတိ ကုဒ္ဓဘာဝမဿ ဉတွာ ‘‘တွံ ကုဒ္ဓေါ မယှံ ကိံ ကရိဿသိ, အယံ သမ္ပတ္တိ မယာ ဒါနသီလာဒီနံ ဝသေန လဒ္ဓါ, န တုယှံ ဝသေနာ’’တိ ပဋိကုဇ္ဈတိ။ ဧကသ္မိဉှိ ကုဒ္ဓေ ဣတရော အကုဒ္ဓေါ ရက္ခတိ, ဥဘောသု ပန ကုဒ္ဓေသု ဧကဿ ကောဓော ဣတရဿ ပစ္စယော ဟောတိ, တဿပိ ကောဓော ဣတရဿ ပစ္စယော ဟောတီတိ ဥဘော ကန္ဒန္တာနံယေဝ ဩရောဓာနံ စဝန္တိ။ မနုဿာ အတ္တသဉ္စေတနာ စ ပရသဉ္စေတနာ စ ဟေတု စဝန္တိ, အတ္တသဉ္စေတနာယ စ ပရသဉ္စေတနာယ စ ဟေတုဘူတာယ စဝန္တီတိ အတ္ထော။ မနုဿာ ဟိ ကုဇ္ဈိတွာ အတ္တနာဝ အတ္တာနံ ဟတ္ထေဟိပိ ဒဏ္ဍေဟိပိ ပဟရန္တိ, ရဇ္ဇုဗန္ဓနာဒီဟိပိ ဗန္ဓန္တိ, အသိနာပိ သီသံ ဆိန္ဒန္တိ, ဝိသမ္ပိ ခါဒန္တိ, ပပါတေပိ ပတန္တိ, ဥဒကမ္ပိ ပဝိသန္တိ, အဂ္ဂိမ္ပိ ပဝိသန္တိ, ပရေပိ ဒဏ္ဍေန ဝါ သတ္ထနေ ဝါ ပဟရိတွာ မာရေန္တိ။ ဧဝံ တေသု အတ္တသဉ္စေတနာပိ ပရသဉ္စေတနာပိ ကမတိ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၅၀။)ကတမေ တေန ဒေဝါ ဒဋ္ဌဗ္ဗာတိ ကတမေ နာမ တေ ဒေဝါ ဒဋ္ဌဗ္ဗာတိ အတ္ထော။ တေန ဝါ အတ္တဘာဝေန ကတမေ ဒေဝါ ဒဋ္ဌဗ္ဗာတိပိ အတ္ထော။ ကသ္မာ ပန ထေရော ဣမံ ပဉှံ ပုစ္ဆတိ, ကိံ အတ္တနာ ကထေတုံ နပ္ပဟောတီတိ? ပဟောတိ, ဣဒံ ပန ပဒံ အတ္တနော သဘာဝေန ဗုဒ္ဓဝိသယံ ပဉှန္တိ ထေရော န ကထေသိ။ တေန ဒဋ္ဌဗ္ဗာတိ တေန အတ္တဘာဝေန ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ အယံ ပန ပဉှော ဟေဋ္ဌာ ကာမာဝစရေပိ ရူပါဝစရေပိ လဗ္ဘတိ, ဘဝဂ္ဂေန ပန ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ကထိတော နိပ္ပဒေသေန ကထိတော ဟောတီတိ ဘဂဝတာ ဧဝံ ကထိတော။
အာဂန္တာရော ဣတ္ထတ္တန္တိ ဣတ္ထဘာဝံ ကာမာဝစရပဉ္စက္ခန္ဓဘာဝမေဝ အာဂန္တာရော, နေဝ တတြူပပတ္တိကာ န ဥပရူပပတ္တိကာ ဟောန္တိ။ အနာဂန္တာရော ဣတ္ထတ္တန္တိ ဣမံ ခန္ဓပဉ္စကံ အနာဂန္တာရော, ဟေဋ္ဌူပပတ္တိကာ န ဟောန္တိ, တတြူပပတ္တိကာ ဝါ ဥပရူပပတ္တိကာ ဝါ တတ္ထေဝ ဝါ ပရိနိဗ္ဗာယိနော ဟောန္တီတိ အတ္ထော။ ဧတ္ထ စ ဟေဋ္ဌိမဘဝေ နိဗ္ဗတ္တာနံ ဝသေန ဥပရူပပတ္တိကာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဘဝဂ္ဂေ ပနေတံ နတ္ထိ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။
၂။ ဝိဘတ္တိသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၇၂။ ဒုတိယေ အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါတိ ပဉ္စသု အတ္ထေသု ပဘေဒဂတံ ဉာဏံ။ ဩဓိသောတိ ကာရဏသော။ ဗျဉ္ဇနသောတိ အက္ခရသော။ အနေကပရိယာယေနာတိ အနေကေဟိ ကာရဏေဟိ။ အာစိက္ခာမီတိ ကထေမိ။ ဒေသေမီတိ ပါကဋံ ကတွာ ကထေမိ။ ပညာပေမီတိ ဇာနာပေမိ။ ပဋ္ဌပေမီတိ ပဋ္ဌပေတွာ ပဝတ္တေတွာ ကထေမိ။ ဝိဝရာမီတိ ဝိဝဋံ ကတွာ ကထေမိ။ ဝိဘဇာမီတိ ဝိဘဇိတွာ ကထေမိ။ ဥတ္တာနီကရောမီတိ ဂမ္ဘီရံ ဥတ္တာနကံ ကတွာ ကထေမိ။ သော မံ ပဉှေနာတိ သော မံ ပဉှေန ဥပဂစ္ဆတု။ အဟံ ဝေယျာကရဏေနာတိ အဟမဿ ပဉှကထနေန စိတ္တံ အာရာဓေဿာမိ။ ယော နော ဓမ္မာနံ သုကုသလောတိ ယော အမှာကံ အဓိဂတဓမ္မာနံ သုကုသလော သတ္ထာ, သော ဧသ သမ္မုခီဘူတော။ ယဒိ မယာ အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါ န သစ္ဆိကတာ, ‘‘သစ္ဆိကရောဟိ တာဝ သာရိပုတ္တာ’’တိ ဝတွာ မံ ပဋိဗာဟိဿတီတိ သတ္ထု ပုရတော နိသိန္နကောဝ သီဟနာဒံ နဒတိ။ ဣမိနာ ဥပါယေန သဗ္ဗတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣမာသု စ ပန ပဋိသမ္ဘိဒါသု တိဿော ပဋိသမ္ဘိဒါ လောကိယာ, အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါ လောကိယလောကုတ္တရာတိ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၅၁။)၃။ မဟာကောဋ္ဌိကသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၇၃။ တတိယေ ဖဿာယတနာနန္တိ ဖဿာကရာနံ, ဖဿဿ ဥပ္ပတ္တိဋ္ဌာနာနန္တိ အတ္ထော။ အတ္ထညံ ကိဉ္စီတိ ဧတေသု အသေသတော နိရုဒ္ဓေသု တတော ပရံ ကောစိ အပ္ပမတ္တကောပိ ကိလေသော အတ္ထီတိ ပုစ္ဆတိ။ နတ္ထညံ ကိဉ္စီတိ ဣဓာပိ ‘‘အပ္ပမတ္တကောပိ ကိလေသော နတ္ထီ’’တိ ပုစ္ဆတိ။ သေသဒွယေပိ ဧသေဝ နယော။ ဣမေ ပန စတ္တာရောပိ ပဉှေ သဿတုစ္ဆေဒဧကစ္စသဿတအမရာဝိက္ခေပဝသေန ပုစ္ဆတိ။ တေနဿ ထေရော ပုစ္ဆိတပုစ္ဆိတံ ပဋိဗာဟန္တော မာ ဟေဝန္တိ အာဟ။ ဧတ္ထ ဟိဣတိ နိပါတမတ္တံ, ဧဝံ မာ ဘဏီတိ အတ္ထော။ အတ္တူပလဒ္ဓိဝသေနေဝ ‘‘အတ္ထညံ ကိဉ္စိ အညော ကောစိ အတ္တာ နာမ အတ္ထီ’’တိ သဿတာဒိအာကာရေန ပုစ္ဆတိ။ ကိံ ပနေသ အတ္တူပလဒ္ဓိကောတိ? န အတ္တူပလဒ္ဓိကော။ ဧဝံလဒ္ဓိကော ပန တတ္ထေကော ဘိက္ခု နိသိန္နော, သော ပုစ္ဆိတုံ န သက္ကောတိ။ တဿ လဒ္ဓိံ ဝိဿဇ္ဇာပနတ္ထံ ဧဝံ ပုစ္ဆတိ။ ယေပိ စ အနာဂတေ ဧဝံလဒ္ဓိကာ ဘဝိဿန္တိ, တေသံ ‘‘ဗုဒ္ဓကာလေပေသော ပဉှော မဟာသာဝကေဟိ ဝိဿဇ္ဇိတော’’တိ ဝစနောကာသုပစ္ဆေဒနတ္ထံ ပုစ္ဆတိယေဝ။
အပ္ပပဉ္စံ ပပဉ္စေတီတိ န ပပဉ္စေတဗ္ဗဋ္ဌာနေ ပပဉ္စံ ကရောတိ, အနာစရိတဗ္ဗံ မဂ္ဂံ စရတိ။ တာဝတာ ပပဉ္စဿ ဂတီတိ ယတ္တကာ ဆန္နံ ဖဿာယတနာနံ ဂတိ, တတ္တကာဝ တဏှာဒိဋ္ဌိမာနပ္ပဘေဒဿ ပပဉ္စဿ ဂတိ။ ဆန္နံ, အာဝုသော, ဖဿာယတနာနံ အသေသဝိရာဂနိရောဓာ ပပဉ္စနိရောဓော ပပဉ္စဝူပသမောတိ ဧတေသု ဆသု အာယတနေသု သဗ္ဗသော နိရုဒ္ဓေသု ပပဉ္စာပိ နိရုဒ္ဓါဝ ဟောန္တိ, ဝူပသန္တာဝ ဟောန္တီတိ အတ္ထော။ အာရုပ္ပေ ပန ပုထုဇ္ဇနဒေဝတာနံ ကိဉ္စာပိ ပဉ္စ ဖဿာယတနာနိ နိရုဒ္ဓါနိ, ဆဋ္ဌဿ ပန အနိရုဒ္ဓတ္တာ တယောပိ ပပဉ္စာ အပ္ပဟီနာဝ။ အပိစ ပဉ္စဝေါကာရဘဝဝသေနေဝ ပဉှော ကထိတောတိ။ စတုတ္ထေ ဣမိနာဝ နယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။
၅။ ဥပဝါဏသုတ္တဝဏ္ဏနာ
၁၇၅-၁၇၆။ ပဉ္စမေ ဝိဇ္ဇာယန္တကရော ဟောတီတိ ဝိဇ္ဇာယ ဝဋ္ဋဒုက္ခဿ အန္တကရော ဟောတိ, သကလံ ဝဋ္ဋဒုက္ခံ ပရိစ္ဆိန္နံ ပရိဝဋုမံ ကတွာ တိဋ္ဌတီတိ။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။ သဥပါဒါနောတိ သဂဟဏောဝ ဟုတွာ။ အန္တကရော အဘဝိဿာတိ ဝဋ္ဋဒုက္ခဿ အန္တံ ကတွာ ဌိတော အဘဝိဿ။ စရဏသမ္ပန္နောတိ ပန္နရသဓမ္မဘေဒေန စရဏေန သမန္နာဂတော။ ယထာဘူတံ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၅၂။)ဇာနံ ပဿံ အန္တကရော ဟောတီတိ ယထာသဘာဝံ မဂ္ဂပညာယ ဇာနိတွာ ပဿိတွာ ဝဋ္ဋဒုက္ခဿ အန္တံ ကတွာ ဌိတော နာမ ဟောတီတိ အရဟတ္တနိကူဋေန ပဉှံ နိဋ္ဌပေသိ။ ဆဋ္ဌံ ဟေဋ္ဌာ ဧကကနိပါတဝဏ္ဏနာယံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
၇။ ရာဟုလသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၇၇။ သတ္တမေ အဇ္ဈတ္တိကာတိ ကေသာဒီသု ဝီသတိယာ ကောဋ္ဌာသေသု ထဒ္ဓါကာရလက္ခဏာ ပထဝီဓာတု။ ဗာဟိရာတိ ဗဟိဒ္ဓါ အနိန္ဒြိယဗဒ္ဓေသု ပါသာဏပဗ္ဗတာဒီသု ထဒ္ဓါကာရလက္ခဏာ ပထဝီဓာတု။ ဣမိနာဝ နယေန သေသာပိ ဓာတုယော ဝေဒိတဗ္ဗာ။ နေတံ မမ, နေသောဟမသ္မိ, န မေသော အတ္တာတိ ဣဒံ တယံ တဏှာမာနဒိဋ္ဌိဂ္ဂါဟပဋိက္ခေပဝသေန ဝုတ္တံ။ သမ္မပ္ပညာယ ဒဋ္ဌဗ္ဗန္တိ ဟေတုနာ ကာရဏေန မဂ္ဂပညာယ ပဿိတဗ္ဗံ။ ဒိသွာတိ သဟဝိပဿနာယ မဂ္ဂပညာယ ပဿိတွာ။ အစ္ဆေစ္ဆိ တဏှန္တိ မဂ္ဂဝဇ္ဈတဏှံ သမူလကံ ဆိန္ဒိ။ ဝိဝတ္တယိ သံယောဇနန္တိ ဒသဝိဓမ္ပိ သံယောဇနံ ဝိဝတ္တယိ ဥဗ္ဗတ္တေတွာ ပဇဟိ။ သမ္မာ မာနာဘိသမယာတိ ဟေတုနာ ကာရဏေန နဝဝိဓဿ မာနဿ ပဟာနာဘိသမယာ။ အန္တမကာသိ ဒုက္ခဿာတိ ဝဋ္ဋဒုက္ခံ ပရိစ္ဆိန္နံ ပရိဝဋုမံ အကာသိ, ကတွာ ဌိတောတိ အတ္ထော။ ဣတိ သတ္ထာရာ သံယုတ္တမဟာနိကာယေ ရာဟုလောဝါဒေ (သံ။ နိ။ ၃။၉၁ အာဒယော) ဝိပဿနာ ကထိတာ, စူဠရာဟုလောဝါဒေပိ (မ။ နိ။ ၃။၄၁၆ အာဒယော) ဝိပဿနာ ကထိတာ, အမ္ဗလဋ္ဌိကရာဟုလောဝါဒေ (မ။ နိ။ ၂။၁၀၇ အာဒယော) ဒဟရဿေဝ သတော မုသာဝါဒါ ဝေရမဏီ ကထိတာ, မဟာရာဟုလောဝါဒေ (မ။ နိ။ ၂။၁၁၃ အာဒယော) ဝိပဿနာ ကထိတာ။ ဣမသ္မိံ အင်္ဂုတ္တရမဟာနိကာယေ အယံ စတုကောဋိကသုညတာ နာမ ကထိတာတိ။
၈။ ဇမ္ဗာလီသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၇၈။ အဋ္ဌမေ သန္တံ စေတောဝိမုတ္တိန္တိ အဋ္ဌန္နံ သမာပတ္တီနံ အညတရံ သမာပတ္တိံ။ သက္ကာယနိရောဓန္တိ တေဘူမကဝဋ္ဋသင်္ခါတဿ သက္ကာယဿ နိရောဓံ, နိဗ္ဗာနန္တိ အတ္ထော။ န ပက္ခန္ဒတီတိ အာရမ္မဏဝသေန န ပက္ခန္ဒတိ။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။ န ပါဋိကင်္ခေါတိ န ပါဋိကင်္ခိတဗ္ဗော။ လေပဂတေနာတိ လေပမက္ခိတေန။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၅၃။)ဣမသ္မိဉ္စ ပနတ္ထေ နဒီပါရံ ဂန္တုကာမပုရိသောပမ္မံ အာဟရိတဗ္ဗံ – ဧကော ကိရ ပုရိသော စဏ္ဍသောတာယ ဝါဠမစ္ဆာကုလာယ နဒိယာ ပါရံ ဂန္တုကာမော ‘‘ဩရိမံ တီရံ သာသင်္ကံ သပ္ပဋိဘယံ, ပါရိမံ တီရံ ခေမံ အပ္ပဋိဘယံ, ကိံ နု ခေါ ကတွာ ပါရံ ဂမိဿာမီ’’တိ ပဋိပါဋိယာ ဌိတေ အဋ္ဌ ကကုဓရုက္ခေ ဒိသွာ ‘‘သက္ကာ ဣမာယ ရုက္ခပဋိပါဋိယာ ဂန္တု’’န္တိ မနသိကတွာ ‘‘ကကုဓရုက္ခာ နာမ မဋ္ဌသာခါ ဟောန္တိ, သာခါယ ဟတ္ထာ န သဏ္ဌဟေယျု’’န္တိ နိဂြောဓပိလက္ခရုက္ခာဒီနံ အညတရဿ လာခါယ ဟတ္ထပါဒေ မက္ခေတွာ ဒက္ခိဏဟတ္ထေန ဧကံ သာခံ ဂဏှိ။ ဟတ္ထော တတ္ထေဝ လဂိ။ ပုန ဝါမဟတ္ထေန ဒက္ခိဏပါဒေန ဝါမပါဒေနာတိ စတ္တာရောပိ ဟတ္ထပါဒါ တတ္ထေဝ လဂိံသု။ သော အဓောသိရော လမ္ဗမာနော ဥပရိနဒိယံ ဒေဝေ ဝုဋ္ဌေ ပုဏ္ဏာယ နဒိယာ သောတေ နိမုဂ္ဂေါ ကုမ္ဘီလာဒီနံ ဘက္ခော အဟောသိ။
တတ္ထ နဒီသောတံ ဝိယ သံသာရသောတံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ, သောတဿ ပါရံ ဂန္တုကာမပုရိသော ဝိယ ယောဂါဝစရော, ဩရိမတီရံ ဝိယ သက္ကာယော, ပါရိမတီရံ ဝိယ နိဗ္ဗာနံ, ပဋိပါဋိယာ ဌိတာ အဋ္ဌ ကကုဓရုက္ခာ ဝိယ အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော, လေပမက္ခိတေန ဟတ္ထေန သာခါဂဟဏံ ဝိယ ဈာနဝိပဿနာနံ ပါရိပန္ထိကေ အသောဓေတွာ သမာပတ္တိသမာပဇ္ဇနံ, စတူဟိ ဟတ္ထပါဒေဟိ သာခါယ ဗဒ္ဓဿ ဩလမ္ဗနံ ဝိယ ပဌမဇ္ဈာနေ နိကန္တိယာ လဂ္ဂကာလော, ဥပရိသောတေ ဝုဋ္ဌိ ဝိယ ဆသု ဒွါရေသု ကိလေသာနံ ဥပ္ပန္နကာလော, နဒိယာ ပုဏ္ဏာယ သောတေ နိမုဂ္ဂဿ ကုမ္ဘီလာဒီနံ ဘက္ခဘူတကာလော ဝိယ သံသာရသောတေ နိမုဂ္ဂဿ စတူသု အပါယေသု ဒုက္ခာနုဘဝနကာလော ဝေဒိတဗ္ဗော။
သုဒ္ဓေန ဟတ္ထေနာတိ သုဓောတေန ပရိသုဒ္ဓဟတ္ထေန။ ဣမသ္မိမ္ပိ အတ္ထေ တာဒိသမေဝ ဩပမ္မံ ကာတဗ္ဗံ – တထေဝ ဟိ ပါရံ ဂန္တုကာမော ပုရိသော ‘‘ကကုဓရုက္ခာ နာမ မဋ္ဌသာခါ, ကိလိဋ္ဌဟတ္ထေန ဂဏှန္တဿ ဟတ္ထော ပရိဂလေယျာ’’တိ ဟတ္ထပါဒေ သုဓောတေ ကတွာ ဧကံ သာခံ ဂဏှိတွာ ပဌမံ ရုက္ခံ အာရုဠှော။ တတော ဩတရိတွာ ဒုတိယံ…ပေ… တတော ဩတရိတွာ အဋ္ဌမံ, အဋ္ဌမရုက္ခတော ဩတရိတွာ ပါရိမတီရေ ခေမန္တဘူမိံ ဂတော။
တတ္ထ ‘‘ဣမေဟိ ရုက္ခေဟိ ပါရိမတီရံ ဂမိဿာမီ’’တိ တဿ ပုရိသဿ စိန္တိတကာလော ဝိယ ယောဂိနော ‘‘အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော သမာပဇ္ဇိတွာ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၅၄။)သမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာယ အရဟတ္တံ ဂမိဿာမီ’’တိ စိန္တိတကာလော, သုဒ္ဓေန ဟတ္ထေန သာခါဂဟဏံ ဝိယ ဈာနဝိပဿနာနံ ပါရိပန္ထိကဓမ္မေ သောဓေတွာ သမာပတ္တိသမာပဇ္ဇနံ။ တတ္ထ ပဌမရုက္ခာရောဟဏကာလော ဝိယ ပဌမဇ္ဈာနသမာပတ္တိကာလော, ပဌမရုက္ခတော ဩရုယှ ဒုတိယံ အာရုဠှကာလော ဝိယ ပဌမဇ္ဈာနေ နိကန္တိယာ အဗဒ္ဓဿ တတော ဝုဋ္ဌာယ ဒုတိယဇ္ဈာနသမာပန္နကာလော…ပေ… သတ္တမရုက္ခတော ဩရုယှ အဋ္ဌမံ အာရုဠှကာလော ဝိယ အာကိဉ္စညာယတနသမာပတ္တိယံ နိကန္တိယာ အဗဒ္ဓဿ တတော ဝုဋ္ဌာယ နေဝသညာနာသညာယတနသမာပန္နကာလော။ အဋ္ဌမရုက္ခတော ဩရုယှ ပါရိမတီရံ ခေမန္တဘူမိံ ဂတကာလော ဝိယ နေဝသညာနာသညာယတနေ နိကန္တိယာ အဗဒ္ဓဿ သမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာယ သင်္ခါရေ သမ္မသိတွာ အရဟတ္တပ္ပတ္တကာလော ဝေဒိတဗ္ဗော။
အဝိဇ္ဇာပ္ပဘေဒံ မနသိ ကရောတီတိ အဋ္ဌသု ဌာနေသု အညာဏဘူတာယ ဂဏဗဟလမဟာအဝိဇ္ဇာယ ပဘေဒသင်္ခါတံ အရဟတ္တံ မနသိ ကရောတိ။ န ပက္ခန္ဒတီတိ အာရမ္မဏဝသေနေဝ န ပက္ခန္ဒတိ။ ဇမ္ဗာလီတိ ဂါမတော နိက္ခန္တဿ မဟာဥဒကဿ ပတိဋ္ဌာနဘူတော မဟာအာဝါဋော။ အနေကဝဿဂဏိကာတိ ဂါမဿ ဝါ နဂရဿ ဝါ ဥပ္ပန္နကာလေယေဝ ဥပ္ပန္နတ္တာ အနေကာနိ ဝဿဂဏာနိ ဥပ္ပန္နာယ ဧတိဿာတိ အနေကဝဿဂဏိကာ။ အာယမုခါနီတိ စတဿော ပဝိသနကန္ဒရာ။ အပါယမုခါနီတိ အပဝါဟနစ္ဆိဒ္ဒါနိ။ န အာဠိပ္ပဘေဒေါ ပါဋိကင်္ခေါတိ န ပါဠိပ္ပဘေဒေါ ပါဋိကင်္ခိတဗ္ဗော။ န ဟိ တတော ဥဒကံ ဥဋ္ဌာယ ပါဠိံ ဘိန္ဒိတွာ ကစဝရံ ဂဟေတွာ မဟာသမုဒ္ဒံ ပါပုဏာတိ။
ဣမဿ ပနတ္ထဿ ဝိဘာဝနတ္ထံ ဥယျာနဂဝေသကဩပမ္မံ အာဟရိတဗ္ဗံ။ ဧကော ကိရ နဂရဝါသိကော ကုလပုတ္တော ဥယျာနံ ဂဝေသန္တော နဂရတော နာတိဒူရေ နစ္စာသန္နေ မဟန္တံ ဇမ္ဗာလိံ အဒ္ဒသ။ သော ‘‘ဣမသ္မိံ ဌာနေ ရမဏီယံ ဥယျာနံ ဘဝိဿတီ’’တိ သလ္လက္ခေတွာ ကုဒ္ဒါလံ အာဒါယ စတ္တာရိပိ ကန္ဒရာနိ ပိဓာယ အပဝါဟနစ္ဆိဒ္ဒါနိ ဝိဝရိတွာ အဋ္ဌာသိ။ ဒေဝေါ န သမ္မာ ဝဿိ, အဝသေသဥဒကံ အပဝါဟနစ္ဆိဒ္ဒေန ပရိဿဝိတွာ ဂတံ။ စမ္မခဏ္ဍပိလောတိကာဒီနိ တတ္ထေဝ ပူတိကာနိ ဇာတာနိ, ပါဏကာ သဏ္ဌိတာ, သမန္တာ အနုပဂမနီယာ ဇာတာ။ ဥပဂတာနမ္ပိ နာသာပုဋေ ပိဓာယ ပက္ကမိတဗ္ဗံ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၅၅။)ဟောတိ။ သော ကတိပါဟေန အာဂန္တွာ ပဋိက္ကမ္မ ဌိတော ဩလောကေတွာ ‘‘န သက္ကာ ဥပဂန္တု’’န္တိ ပက္ကာမိ။
တတ္ထ နဂရဝါသီ ကုလပုတ္တော ဝိယ ယောဂါဝစရော ဒဋ္ဌဗ္ဗော, ဥယျာနံ ဂဝေသန္တေန ဂါမဒွါရေ ဇမ္ဗာလိယာ ဒိဋ္ဌကာလော ဝိယ စာတုမဟာဘူတိကကာယော, အာယမုခါနံ ပိဟိတကာလော ဝိယ ဓမ္မဿဝနောဒကဿ အလဒ္ဓကာလော, အပါယမုခါနံ ဝိဝဋကာလော ဝိယ ဆဒွါရိကသံဝရဿ ဝိဿဋ္ဌကာလော, ဒေဝဿ သမ္မာ အဝုဋ္ဌကာလော ဝိယ သပ္ပါယကမ္မဋ္ဌာနဿ အလဒ္ဓကာလော, အဝသေသဥဒကဿ အပါယမုခေဟိ ပရိဿဝိတွာ ဂတကာလော ဝိယ အဗ္ဘန္တရေ ဂုဏာနံ ပရိဟီနကာလော, ဥဒကဿ ဥဋ္ဌာယ ပါဠိံ ဘိန္ဒိတွာ ကစဝရံ အာဒါယ မဟာသမုဒ္ဒံ ပါပုဏိတုံ အသမတ္ထကာလော ဝိယ အရဟတ္တမဂ္ဂေန အဝိဇ္ဇာပါဠိံ ဘိန္ဒိတွာ ကိလေသရာသိံ ဝိဓမိတွာ နိဗ္ဗာနံ သစ္ဆိကာတုံ အသမတ္ထကာလော, စမ္မခဏ္ဍပိလောတိကာဒီနံ တတ္ထေဝ ပူတိဘာဝေါ ဝိယ အဗ္ဘန္တရေ ရာဂါဒိကိလေသေဟိ ပရိပူရိတကာလော, တဿ အာဂန္တွာ ဒိသွာ ဝိပ္ပဋိသာရိနော ဂတကာလော ဝိယ ဝဋ္ဋသမင်္ဂိပုဂ္ဂလဿ ဝဋ္ဋေ အဘိရတကာလော ဝေဒိတဗ္ဗော။
အာဠိပ္ပဘေဒေါ ပါဋိကင်္ခေါတိ ပါဠိပ္ပဘေဒေါ ပါဋိကင်္ခိတဗ္ဗော။ တတော ဟိ ဥဒကံ ဥဋ္ဌာယ ပါဠိံ ဘိန္ဒိတွာ ကစဝရံ အာဒါယ မဟာသမုဒ္ဒံ ပါပုဏိတုံ သက္ခိဿတီတိ အတ္ထော။
ဣဓာပိ တဒေဝ ဩပမ္မံ အာဟရိတဗ္ဗံ။ တတ္ထ အာယမုခါနံ ဝိဝဋကာလော ဝိယ သပ္ပါယဓမ္မဿဝနဿ လဒ္ဓကာလော, အပါယမုခါနံ ပိဟိတကာလော ဝိယ ဆသု ဒွါရေသု သံဝရဿ ပစ္စုပဋ္ဌိတကာလော, ဒေဝဿ သမ္မာ ဝုဋ္ဌကာလော ဝိယ သပ္ပါယကမ္မဋ္ဌာနဿ လဒ္ဓကာလော, ဥဒကဿ ဥဋ္ဌာယ ပါဠိံ ဘိန္ဒိတွာ ကစဝရံ အာဒါယ မဟာသမုဒ္ဒံ ပတ္တကာလော ဝိယ အရဟတ္တမဂ္ဂေန အဝိဇ္ဇံ ဘိန္ဒိတွာ အကုသလရာသိံ ဝိဓမိတွာ အရဟတ္တံ သစ္ဆိကတကာလော, အာယမုခေဟိ ပဝိဋ္ဌေန ဥဒကေန သရဿ ပရိပုဏ္ဏကာလော ဝိယ အဗ္ဘန္တရေ လောကုတ္တရဓမ္မေဟိ ပရိပုဏ္ဏကာလော, သမန္တတော ဝတိံ ကတွာ ရုက္ခေ ရောပေတွာ ဥယျာနမဇ္ဈေ ပါသာဒံ မာပေတွာ နာဋကာနိ ပစ္စုပဋ္ဌပေတွာ သုဘောဇနံ ဘုဉ္ဇန္တဿ နိသိန္နကာလော ဝိယ ဓမ္မပါသာဒံ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၅၆။)အာရုယှ နိဗ္ဗာနာရမ္မဏံ ဖလသမာပတ္တိံ အပ္ပေတွာ နိသိန္နကာလော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။ ဒေသနာ ပန လောကိယလောကုတ္တရမိဿိကာ ကထိတာတိ။
၉။ နိဗ္ဗာနသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၇၉။ နဝမေ ဟာနဘာဂိယာ သညာတိအာဒီသု ‘‘ပဌမဿ ဈာနဿ လာဘိံ ကာမသဟဂတာ သညာမနသိကာရာ သမုဒါစရန္တိ, ဟာနဘာဂိနီ ပညာ’’တိ (ဝိဘ။ ၇၉၉) အဘိဓမ္မေ ဝုတ္တနယေနေဝ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနန္တီတိ ယထာသဘာဝတော မဂ္ဂဉာဏေန န ဇာနန္တိ။
၁၀။ မဟာပဒေသသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၈၀။ ဒသမေ ဘောဂနဂရေ ဝိဟရတီတိ ပရိနိဗ္ဗာနသမယေ စာရိကံ စရန္တော တံ နဂရံ ပတွာ တတ္ထ ဝိဟရတိ။ အာနန္ဒစေတိယေတိ အာနန္ဒယက္ခဿ ဘဝနဋ္ဌာနေ ပတိဋ္ဌိတဝိဟာရေ။ မဟာပဒေသေတိ မဟာဩကာသေ မဟာအပဒေသေ ဝါ, ဗုဒ္ဓါဒယော မဟန္တေ မဟန္တေ အပဒိသိတွာ ဝုတ္တာနိ မဟာကာရဏာနီတိ အတ္ထော။ နေဝ အဘိနန္ဒိတဗ္ဗန္တိ ဟဋ္ဌတုဋ္ဌေဟိ သာဓုကာရံ ဒတွာ ပုဗ္ဗေဝ န သောတဗ္ဗံ။ ဧဝံ ကတေ ဟိ ပစ္ဆာ ‘‘ဣဒံ န သမေတီ’’တိ ဝုစ္စမာနောပိ ‘‘ကိံ ပုဗ္ဗေဝ အယံ ဓမ္မော, ဣဒါနိ န ဓမ္မော’’တိ ဝတွာ လဒ္ဓိံ န ဝိဿဇ္ဇေတိ။ နပ္ပဋိက္ကောသိတဗ္ဗန္တိ ‘‘ကိံ ဧသ ဗာလော ဝဒတီ’’တိ ဧဝံ ပုဗ္ဗေဝ န ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ ဟိ ဝတ္တုံ ယုတ္တမ္ပိ န ဝက္ခတိ။ တေနာဟ – အနဘိနန္ဒိတွာ အပ္ပဋိက္ကောသိတွာတိ။ ပဒဗျဉ္ဇနာနီတိ ပဒသင်္ခါတာနိ ဗျဉ္ဇနာနိ။ သာဓုကံ ဥဂ္ဂဟေတွာတိ ‘‘ဣမသ္မိံ ဌာနေ ပါဠိ ဝုတ္တာ, ဣမသ္မိံ ဌာနေ အတ္ထော ဝုတ္တော, ဣမသ္မိံ ဌာနေ အနုသန္ဓိ ကထိတာ, ဣမသ္မိံ ဌာနေ ပုဗ္ဗာပရံ ကထိတ’’န္တိ သုဋ္ဌု ဂဟေတွာ။ သုတ္တေ ဩတာရေတဗ္ဗာနီတိ သုတ္တေ ဩတရိတဗ္ဗာနိ။ ဝိနယေ သန္ဒဿေတဗ္ဗာနီတိ ဝိနယေ သံသန္ဒေတဗ္ဗာနိ။
ဧတ္ထ စ သုတ္တန္တိ ဝိနယော ဝုတ္တော။ ယထာဟ – ‘‘ကတ္ထ ပဋိက္ခိတ္တံ, သာဝတ္ထိယံ သုတ္တဝိဘင်္ဂေ’’တိ (စူဠဝ။ ၄၅၇) ဝိနယောတိ ခန္ဓကော။ ယထာဟ – ‘‘ဝိနယာတိသာရေ’’တိ။ ဧဝံ ဝိနယပိဋကမ္ပိ န ပရိယာဒိယတိ။ ဥဘတောဝိဘင်္ဂါ ပန သုတ္တံ,
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၅၇။)ခန္ဓကပရိဝါရာ ဝိနယောတိ ဧဝံ ဝိနယပိဋကံ ပရိယာဒိယတိ။ အထ ဝါ သုတ္တန္တပိဋကံ သုတ္တံ, ဝိနယပိဋကံ ဝိနယောတိ ဧဝံ ဒွေယေဝ ပိဋကာနိ ပရိယာဒိယန္တိ။ သုတ္တန္တာဘိဓမ္မပိဋကာနိ ဝါ သုတ္တံ, ဝိနယပိဋကံ ဝိနယောတိ ဧဝမ္ပိ တီဏိ ပိဋကာနိ န တာဝ ပရိယာဒိယန္တိ။ အသုတ္တနာမကဉှိ ဗုဒ္ဓဝစနံ နာမ အတ္ထိ။ သေယျထိဒံ – ဇာတကံ ပဋိသမ္ဘိဒါ နိဒ္ဒေသော သုတ္တနိပါတော ဓမ္မပဒံ ဥဒါနံ ဣတိဝုတ္တကံ ဝိမာနဝတ္ထု ပေတဝတ္ထု ထေရဂါထာ ထေရီဂါထာ အပဒါနန္တိ။
သုဒိန္နတ္ထေရော ပန ‘‘အသုတ္တနာမကံ ဗုဒ္ဓဝစနံ နတ္ထီ’’တိ တံ သဗ္ဗံ ပဋိက္ခိပိတွာ ‘‘တီဏိ ပိဋကာနိ သုတ္တံ, ဝိနယော ပန ကာရဏ’’န္တိ အာဟ။ တတော တံ ကာရဏံ ဒဿေန္တော ဣဒံ သုတ္တမာဟရိ –
‘‘ယေ ခေါ တွံ, ဂေါတမိ, ဓမ္မေ ဇာနေယျာသိ, ဣမေ ဓမ္မာ သရာဂါယ သံဝတ္တန္တိ နော ဝိရာဂါယ, သံယောဂါယ သံဝတ္တန္တိ နော ဝိသံယောဂါယ, သဥပါဒါနာယ သံဝတ္တန္တိ နော အနုပါဒါနာယ, မဟိစ္ဆတာယ သံဝတ္တန္တိ နော အပ္ပိစ္ဆတာယ, အသန္တုဋ္ဌိယာ သံဝတ္တန္တိ နော သန္တုဋ္ဌိယာ, ကောသဇ္ဇာယ သံဝတ္တန္တိ နော ဝီရိယာရမ္ဘာယ, သင်္ဂဏိကာယ သံဝတ္တန္တိ နော ပဝိဝေကာယ, အာစယာယ သံဝတ္တန္တိ နော အပစယာယ။ ဧကံသေန, ဂေါတမိ, ဇာနေယျာသိ ‘နေသော ဓမ္မော နေသော ဝိနယော နေတံ သတ္ထု သာသန’န္တိ။
‘‘ယေ စ ခေါ တွံ, ဂေါတမိ, ဓမ္မေ ဇာနေယျာသိ, ဣမေ ဓမ္မာ ဝိရာဂါယ သံဝတ္တန္တိ နော သရာဂါယ, ဝိသံယောဂါယ သံဝတ္တန္တိ နော သံယောဂါယ။ အနုပါဒါနာယ သံဝတ္တန္တိ နော သဥပါဒါနာယ, အပ္ပိစ္ဆတာယ သံဝတ္တန္တိ နော မဟိစ္ဆတာယ, သန္တုဋ္ဌိယာ သံဝတ္တန္တိ နော အသန္တုဋ္ဌိယာ, ဝီရိယာရမ္ဘာယ သံဝတ္တန္တိ နော ကောသဇ္ဇာယ, ပဝိဝေကာယ သံဝတ္တန္တိ နော သင်္ဂဏိကာယ, အပစယာယ သံဝတ္တန္တိ နော အာစယာယ။ ဧကံသေန, ဂေါတမိ, ဇာနေယျာသိ ‘ဧသော ဓမ္မော ဧသော ဝိနယော ဧတံ သတ္ထု သာသန’’’န္တိ (စူဠဝ။ ၄၀၆၊ အ။ နိ။ ၈။၅၃)။
တသ္မာ သုတ္တေတိ တေပိဋကဗုဒ္ဓဝစနေ ဩတာရေတဗ္ဗာနိ။ ဝိနယေတိ ဧတသ္မိံ ရာဂါဒိဝိနယကာရဏေ သံသန္ဒေတဗ္ဗာနီတိ အယမေတ္ထ အတ္ထော။ န စေဝ သုတ္တေ ဩတရန္တီတိ သုတ္တပဋိပါဋိယာ ကတ္ထစိ အနာဂန္တွာ ဆလ္လိံ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၅၈။)ဥဋ္ဌပေတွာ ဂုဠှဝေဿန္တရ-ဂုဠှဥမ္မဂ္ဂ-ဂုဠှဝိနယဝေဒလ္လပိဋကာနံ အညတရတော အာဂတာနိ ပညာယန္တီတိ အတ္ထော။ ဧဝံ အာဂတာနိ ဟိ ရာဂါဒိဝိနယေ စ အပညာယမာနာနိ ဆဍ္ဍေတဗ္ဗာနိ ဟောန္တိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဣတိ ဟိဒံ, ဘိက္ခဝေ, ဆဍ္ဍေယျာထာ’’တိ။ ဧတေနုပါယေန သဗ္ဗတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣဒံ, ဘိက္ခဝေ, စတုတ္ထံ မဟာပဒေသံ ဓာရေယျာထာတိ ဣမံ, ဘိက္ခဝေ, စတုတ္ထံ ဓမ္မဿ ပတိဋ္ဌာနောကာသံ ဓာရေယျာထာတိ။
သဉ္စေတနိယဝဂ္ဂေါ တတိယော။
(၁၉) ၄။ ဗြာဟ္မဏဝဂ္ဂေါ
၁။ ယောဓာဇီဝသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၈၁။ စတုတ္ထဿ ပဌမေ ဌာနကုသလောတိ ယေန ဌာနေန ဌိတော အဝိရာဓေတွာ ဝိဇ္ဈိတုံ သက္ကောတိ, တသ္မိံ ဌာနေ ကုသလော။ သေသံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
၂။ ပါဋိဘောဂသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၈၂။ ဒုတိယေ နတ္ထိ ကောစိ ပါဋိဘောဂေါတိ အဟံ တေ ပါဋိဘောဂေါတိ ဧဝံ ပါဋိဘောဂေါ ဘဝိတုံ သမတ္ထော နာမ နတ္ထိ။ ဇရာဓမ္မန္တိ ဇရာသဘာဝံ။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။
၃။ သုတသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၈၃။ တတိယေ နတ္ထိ တတော ဒေါသောတိ တသ္မိံ ဒေါသော နာမ နတ္ထီတိ အတ္ထော။
၄။ အဘယသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၈၄။ စတုတ္ထေ ကိစ္ဆာဇီဝိတကာရဏဋ္ဌေန ရောဂေါဝ ရောဂါတင်္ကော နာမ။ ဖုဋ္ဌဿာတိ တေန ရောဂါတင်္ကေန သမန္နာဂတဿ။ ဥရတ္တာဠိံ ကန္ဒတီတိ ဥရံ တာဠေတွာ ရောဒတိ။ အကတကလျာဏောတိအာဒီသု ကလျာဏံ ဝုစ္စတိ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၅၉။)ပုညကမ္မံ, တံ အကတံ ဧတေနာတိ အကတကလျာဏော။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ပုညကမ္မမေဝ ဟိ ကောသလ္လသမ္ဘူတတ္တာ ကုသလံ, ဘီတဿ ပရိတ္တာယကတ္တာ ဘီရုတ္တာဏန္တိ ဝုစ္စတိ။ ကတပါပေါတိအာဒီသု ပါပံ ဝုစ္စတိ လာမကံ အကုသလကမ္မံ။ လုဒ္ဒန္တိ ကက္ခဠကမ္မံ။ ကိဗ္ဗိသန္တိ သမလံ အပရိသုဒ္ဓကမ္မံ။ ကင်္ခီ ဟောတီတိ ဗုဒ္ဓဓမ္မသံဃဂုဏေသု စေဝ သိက္ခာယ စ ပုဗ္ဗန္တေ စ အပရန္တေ စ ပုဗ္ဗန္တာပရန္တေ စ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒေ စာတိ အဋ္ဌသု ဌာနေသု ကင်္ခါယ သမန္နာဂတော ဟောတိ။ ဝိစိကိစ္ဆီတိ ဝိစိကိစ္ဆာယ သမန္နာဂတော သာသနသဒ္ဓမ္မေ န နိဋ္ဌံ ဂတော, ဥဂ္ဂဟပရိပုစ္ဆာဝသေန နိဋ္ဌံ ဂန္တုံ န သက္ကောတိ။ ဣမိနာ နယေန သဗ္ဗတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။
၅။ ဗြာဟ္မဏသစ္စသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၈၅။ ပဉ္စမေ ဗြာဟ္မဏသစ္စာနီတိ ဗြာဟ္မဏာနံ သစ္စာနိ တထာနိ။ သော တေန န သမဏောတိ မညတီတိ သော ခီဏာသဝေါ တေန သစ္စေန ‘‘အဟံ သမဏော’’တိ တဏှာမာနဒိဋ္ဌီဟိ န မညတိ။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ယဒေဝ တတ္ထ သစ္စံ, တဒဘိညာယာတိ ယံ တတ္ထ ‘‘သဗ္ဗေ ပါဏာ အဝဇ္ဈာ’’တိ ပဋိပတ္တိယာ သစ္စံ တထံ အဝိပရီတံ။ ဣမိနာ ဝစီသစ္စံ အဗ္ဘန္တရံ ကတွာ ပရမတ္ထသစ္စံ နိဗ္ဗာနံ ဒဿေတိ။ တဒဘိညာယာတိ တံ ဥဘယမ္ပိ အဘိဝိသိဋ္ဌာယ ပညာယ ဇာနိတွာ။ အနုဒ္ဒယာယ အနုကမ္ပာယ ပဋိပန္နော ဟောတီတိ အနုဒ္ဒယတ္ထာယ စ အနုကမ္ပတ္ထာယ စ ယာ ပဋိပဒါ, တံ ပဋိပန္နော ဟောတိ, ပူရေတွာ ဌိတောတိ အတ္ထော။ သေသပဋိပဒါသုပိ ဧသေဝ နယော။
သဗ္ဗေ ကာမာတိ သဗ္ဗေ ဝတ္ထုကာမကိလေသကာမာ။ ဣတိ ဝဒံ ဗြာဟ္မဏော သစ္စမာဟာတိ ဧဝမ္ပိ ဝဒန္တော ခီဏာသဝဗြာဟ္မဏော သစ္စမေဝ အာဟ။ သဗ္ဗေ ဘဝါတိ ကာမဘဝါဒယော တယောပိ။ နာဟံ ကွစနီတိ ဧတ္ထ ပန စတုက္ကောဋိကသုညတာ ကထိတာ။ အယဉှိ ‘‘နာဟံ ကွစနီ’’တိ ကွစိ အတ္တာနံ န ပဿတိ, ကဿစိ ကိဉ္စနတသ္မိန္တိ အတ္တနော အတ္တာနံ ကဿစိ ပရဿ ကိဉ္စနဘာဝေ ဥပနေတဗ္ဗံ န ပဿတိ, ဘာတိဋ္ဌာနေ ဘာတရံ, သဟာယဋ္ဌာနေ သဟာယံ, ပရိက္ခာရဋ္ဌာနေ ဝါ ပရိက္ခာရံ မညိတွာ ဥပနေတဗ္ဗံ န ပဿတီတိ အတ္ထော။ န စ မမ ကွစနီတိ ဧတ္ထ မမသဒ္ဒံ တာဝ ဌပေတွာ ‘‘န စ ကွစနိ ပရဿ စ အတ္တာနံ ကွစိ န ပဿတီ’’တိ အယမတ္ထော။ ဣဒါနိ ‘‘မမသဒ္ဒံ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၆၀။)အာဟရိတွာ မမ ကိသ္မိဉ္စိ ကိဉ္စနံ နတ္ထီ’’တိ သော ပရဿ အတ္တာ မမ ကိသ္မိဉ္စိ ကိဉ္စနဘာဝေ အတ္ထီတိ န ပဿတိ, အတ္တနော ဘာတိဋ္ဌာနေ ဘာတရံ, သဟာယဋ္ဌာနေ သဟာယံ, ပရိက္ခာရဋ္ဌာနေ ဝါ ပရိက္ခာရန္တိ ကိသ္မိဉ္စိ ဌာနေ ပရဿ အတ္တာနံ ဣမိနာ ကိဉ္စနဘာဝေန ဥပနေတဗ္ဗံ န ပဿတီတိ အတ္ထော။ ဧဝမယံ ယသ္မာ နေဝ ကတ္ထစိ အတ္တာနံ ပဿတိ, န တံ ပရဿ ကိဉ္စနဘာဝေ ဥပနေတဗ္ဗံ ပဿတိ, န ပရဿ အတ္တာနံ ပဿတိ, န ပရဿ အတ္တာနံ အတ္တနော ကိဉ္စနဘာဝေ ဥပနေတဗ္ဗံ ပဿတီတိ။ ဣတိ ဝဒံ ဗြာဟ္မဏောတိ ဧဝံ စတုက္ကောဋိကံ သုညတံ ဝဒန္တောပိ ခီဏာသဝဗြာဟ္မဏော တဿာ ပဋိပဒါယ သမ္မာ ပဋိဝိဒ္ဓတ္တာ သစ္စမေဝ အာဟ, န မုသာတိ သဗ္ဗေသုပိ ဝါရေသု မညနာနံ ပဟီနတ္တာယေဝ န မညတီတိ စ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အာကိဉ္စညံယေဝ ပဋိပဒန္တိ ကိဉ္စနဘာဝဝိရဟိတံ နိပ္ပလိဗောဓံ နိဂ္ဂဟဏမေဝ ပဋိပဒံ ပဋိပန္နော ဟောတိ ပူရေတွာ ဌိတော။
ဣမာနိ ခေါ ပရိဗ္ဗာဇကာ စတ္တာရိ ဗြာဟ္မဏသစ္စာနိ မယာ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ပဝေဒိတာနီတိ ယာနိ တုမှေ ဘောဝါဒိဗြာဟ္မဏာနံ သစ္စာနိ ဝဒေထ, တေဟိ အညာနိ မယာ ဣမာနိ ဗာဟိတပါပဗြာဟ္မဏဿ စတ္တာရိ သစ္စာနိ စတူဟိ မဂ္ဂေဟိ သောဠသဝိဓေန ကိစ္စေန ဇာနိတွာ ပစ္စက္ခံ ကတွာ ပဝေဒိတာနိ ဒေသိတာနိ ဇောတိတာနီတိ အတ္ထော။ ဣတိ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ စတူသုပိ ဌာနေသု ခီဏာသဝဿ ဝစီသစ္စမေဝ ကထိတန္တိ။
၆။ ဥမ္မဂ္ဂသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၈၆။ ဆဋ္ဌေ ပရိကဿတီတိ အာကဍ္ဎိယတိ။ ဥမ္မဂ္ဂေါတိ ဥမ္မုဇ္ဇနံ, ပညာဂမနန္တိ အတ္ထော။ ပညာ ဧဝ ဝါ ဥမ္မုဇ္ဇနဋ္ဌေန ဥမ္မဂ္ဂေါတိ ဝုစ္စတိ။ သာဝ ပဋိဘာနဋ္ဌေန ပဋိဘာနံ။ စိတ္တဿ ဥပ္ပန္နဿ ဝသံ ဂစ္ဆတီတိ ယေ စိတ္တဿ ဝသံ ဂစ္ဆန္တိ, တေသံယေဝေတ္ထ ဂဟဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အတ္ထမညာယ ဓမ္မမညာယာတိ အတ္ထဉ္စ ပါဠိဉ္စ ဇာနိတွာ။ ဓမ္မာနုဓမ္မပ္ပဋိပန္နော ဟောတီတိ လောကုတ္တရဓမ္မဿ အနုစ္ဆဝိကဓမ္မံ သဟ သီလေန ပုဗ္ဗဘာဂပ္ပဋိပဒံ ပဋိပန္နော ဟောတိ။ နိဗ္ဗေဓိကပညောတိ နိဗ္ဗိဇ္ဈနကပညော။ ဣဒံ ဒုက္ခန္တိ ဌပေတွာ တဏှံ သေသံ တေဘူမကက္ခန္ဓပဉ္စကံ ဒုက္ခန္တိ သုတံ ဟောတိ။ ပညာယာတိ မဂ္ဂပညာယ။ အယံ ဒုက္ခသမုဒယောတိ ဝဋ္ဋမူလကတဏှာ တဿ ဒုက္ခဿ သမုဒယောတိ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၆၁။)သုတံ ဟောတိ။ ဣမိနာ ဥပါယေန သေသဒွယေပိ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ စတုတ္ထပဉှဝိဿဇ္ဇနေန အရဟတ္တဖလံ ကထိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
၇။ ဝဿကာရသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၈၇။ သတ္တမေ တောဒေယျဿာတိ တုဒိဂါမဝါသိကဿ။ ပရိသတီတိ သန္နိပတိတာယ ပရိသာယ။ ပရူပါရမ္ဘံ ဝတ္တေန္တီတိ ပရဂရဟံ ပဝတ္တေန္တိ ကထေန္တိ။ ဗာလော အယံ ရာဇာတိအာဒိ ယံ တေ ဥပါရမ္ဘံ ဝတ္တေန္တိ, တဿ ဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ သမဏေ ရာမပုတ္တေတိ ဥဒကေ ရာမပုတ္တေ။ အဘိပ္ပသန္နောတိ အတိက္ကမ္မ ပသန္နော။ ပရမနိပစ္စကာရန္တိ ဥတ္တမနိပါတကိရိယံ နီစဝုတ္တိံ။ ပရိဟာရကာတိ ပရိစာရကာ။ ယမကောတိအာဒီနိ တေသံ နာမာနိ။ တေသု ဟိ ဧကော ယမကော နာမ, ဧကော မောဂ္ဂလ္လော နာမ, ဧကော ဥဂ္ဂေါ နာမ, ဧကော နာဝိန္ဒကီ နာမ, ဧကော ဂန္ဓဗ္ဗော နာမ, ဧကော အဂ္ဂိဝေဿော နာမ။ တျာဿုဒန္တိ ဧတ္ထ အဿုဒန္တိ နိပါတမတ္တံ, တေ အတ္တနော ပရိသတိ နိသိန္နေတိ အတ္ထော။ ဣမိနာ နယေန နေတီတိ ဣမိနာ ကာရဏေန အနုနေတိ ဇာနာပေတိ။ ကရဏီယာဓိကရဏီယေသူတိ ပဏ္ဍိတေဟိ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စေသု စ အတိရေကကတ္တဗ္ဗကိစ္စေသု စ။ ဝစနီယာဓိဝစနီယေသူတိ ဝတ္တဗ္ဗေသု စ အတိရေကဝတ္တဗ္ဗေသု စ။ အလမတ္ထဒသတရေဟီတိ ဧတ္ထ အတ္ထေ ပဿိတုံ သမတ္ထာ အလမတ္ထဒသာ, တေ အတိသိတွာ ဌိတာ အလမတ္ထဒသတရာ, တေဟိ အလမတ္ထဒသတရေဟိ။ အလမတ္ထဒသတရောတိ အလမတ္ထဒသတာယ ဥတ္တရိတရော, ဆေကေဟိ ဆေကတရော ပဏ္ဍိတေဟိ ပဏ္ဍိတတရောတိ ပုစ္ဆန္တော ဧဝမာဟ။ အထဿ တေ ပဋိပုစ္ဆန္တာ ဧဝံ ဘောတိအာဒိမာဟံသု။ ဣတိ ဗြာဟ္မဏော အတ္တနော သပ္ပုရိသတာယ တံ ဧဠေယျရာဇာနမ္ပိ တဿ ပရိဝါရိကေပိ ဥဒကမ္ပိ ရာမပုတ္တံ ပသံသိ။ အန္ဓော ဝိယ ဟိ အသပ္ပုရိသော, စက္ခုမာ ဝိယ သပ္ပုရိသော။ ယထာ အန္ဓော နေဝ အနန္ဓံ န အန္ဓံ ပဿတိ, ဧဝံ အသပ္ပုရိသော နေဝ သပ္ပုရိသံ န အသပ္ပုရိသံ ဇာနာတိ။ ယထာ စက္ခုမာ အန္ဓမ္ပိ အနန္ဓမ္ပိ ပဿတိ, ဧဝံ သပ္ပုရိသော သပ္ပုရိသမ္ပိ အသပ္ပုရိသမ္ပိ ဇာနာတိ။ တောဒေယျောပိ သပ္ပုရိသတာယ အသပ္ပုရိသေ အညာသီတိ ဣမမတ္ထဝသံ ပဋိစ္စ တုဋ္ဌမာနသော ဗြာဟ္မဏော အစ္ဆရိယံ ဘော, ဂေါတမာတိအာဒီနိ ဝတွာ တထာဂတဿ ဘာသိတံ အနုမောဒိတွာ ပက္ကာမိ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၆၂။)၈။ ဥပကသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၈၈။ အဋ္ဌမေ ဥပကောတိ တဿ နာမံ။ မဏ္ဍိကာပုတ္တောတိ မဏ္ဍိကာယ ပုတ္တော။ ဥပသင်္ကမီတိ သော ကိရ ဒေဝဒတ္တဿ ဥပဋ္ဌာကော, ‘‘ကိံ နု ခေါ သတ္ထာ မယိ အတ္တနော သန္တိကံ ဥပဂတေ ဝဏ္ဏံ ကထေဿတိ, ဥဒါဟု အဝဏ္ဏ’’န္တိ ပရိဂ္ဂဏှနတ္ထံ ဥပသင်္ကမိ။ ‘‘နေရယိကော ဒေဝဒတ္တော ကပ္ပဋ္ဌော အတေကိစ္ဆော’’တိ (စူဠဝ။ ၃၄၈) ဝစနံ သုတွာ သတ္ထာရံ ဃဋ္ဋေတုကာမော ဥပသင်္ကမီတိပိ ဝဒန္တိ။ ပရူပါရမ္ဘံ ဝတ္တေတီတိ ပရဂရဟံ ကထေတိ။ သဗ္ဗော သော န ဥပပါဒေတီတိ သဗ္ဗောပိ သော ကုသလဓမ္မံ န ဥပ္ပါဒေတိ, အတ္တနော ဝါ ဝစနံ ဥပပါဒေတုံ အနုစ္ဆဝိကံ ကာတုံ န သက္ကောတိ။ အနုပပါဒေန္တော ဂါရယှော ဟောတီတိ ကုသလံ ဓမ္မံ ဥပ္ပါဒေတုံ အသက္ကောန္တော အတ္တနော စ ဝစနံ ဥပပန္နံ အနုစ္ဆဝိကံ ကာတုံ အသက္ကောန္တော ဂါရယှော ဟောတိ။ ဥပဝဇ္ဇောတိ ဥပဝဒိတဗ္ဗော စ ဟောတိ, ဝဇ္ဇေန ဝါ ဥပေတော ဟောတိ, သဒေါသော ဟောတီတိ အတ္ထော။
အထ ဘဂဝါ တဿ ဝါဒံ ဂဟေတွာ တဿေဝ ဂီဝါယ ပဋိမုဉ္စန္တော ပရူပါရမ္ဘန္တိအာဒိမာဟ။ ဥမ္မုဇ္ဇမာနကံယေဝါတိ ဥဒကတော သီသံ ဥက္ခိပန္တံယေဝ။ တတ္ထ အပရိမာဏာ ပဒါတိအာဒီသု တသ္မိံ အကုသလန္တိ ပညာပနေ ပဒါနိပိ အက္ခရာနိပိ ဓမ္မဒေသနာပိ အပရိမာဏာယေဝ။ ဣတိပိဒံ အကုသလန္တိ ဣဒမ္ပိ အကုသလံ ဣဒမ္ပိ အကုသလံ ဣမိနာပိ ကာရဏေန ဣမိနာပိ ကာရဏေန အကုသလန္တိ ဧဝံ အကုသလပညတ္တိယံ အာဂတာနိပိ အပရိမာဏာနိ။ အထာပိ အညေနာကာရေန တထာဂတော တံ ဓမ္မံ ဒေသေယျ, ဧဝမ္ပိဿ ဒေသနာ အပရိမာဏာ ဘဝေယျ။ ယထာဟ – ‘‘အပရိယာဒိန္နာဝဿ တထာဂတဿ ဓမ္မဒေသနာ, အပရိယာဒိန္နံ ဓမ္မပဒဗျဉ္ဇန’’န္တိ (မ။ နိ။ ၁။၁၆၁)။ ဣမိနာ ဥပါယေန သဗ္ဗဝါရေသု အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယာဝ ဓံသီ ဝတာယန္တိ ယာဝ ဂုဏဓံသီ ဝတ အယံ။ လောဏကာရဒါရကောတိ လောဏကာရဂါမဒါရကော။ ယတြ ဟိ နာမာတိ ယော ဟိ နာမ။ အာသာဒေတဗ္ဗံ မညိဿတီတိ ဃဋ္ဋေတဗ္ဗံ မညိဿတိ။ အပေဟီတိ အပဂစ္ဆ, မာ မေ ပုရတော အဋ္ဌာသိ။ ဧဝဉ္စ ပန ဝတွာ ဂီဝါယ ဂဏှာပေတွာ နိက္ကဍ္ဎာပေသိယေဝါတိ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၆၃။)၉။ သစ္ဆိကရဏီယသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၈၉။ နဝမေ ကာယေနာတိ နာမကာယေန။ သစ္ဆိကရဏီယာတိ ပစ္စက္ခံ ကာတဗ္ဗာ။ သတိယာတိ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိယာ။ စက္ခုနာတိ ဒိဗ္ဗစက္ခုနာ။ ပညာယာတိ ဈာနပညာယ ဝိပဿနာပညာ သစ္ဆိကာတဗ္ဗာ, ဝိပဿနာပညာယ မဂ္ဂပညာ, မဂ္ဂပညာယ ဖလပညာ, ဖလပညာယ ပစ္စဝေက္ခဏပညာ သစ္ဆိကာတဗ္ဗာ, ပတ္တဗ္ဗာတိ အတ္ထော။ အာသဝါနံ ခယသင်္ခါတံ ပန အရဟတ္တံ ပစ္စဝေက္ခဏဝသေန ပစ္စဝေက္ခဏပညာယ သစ္ဆိကရဏီယံ နာမာတိ။
၁၀။ ဥပေါသထသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၉၀။ ဒသမေ တုဏှီဘူတံ တုဏှီဘူတန္တိ ယတော ယတော အနုဝိလောကေတိ, တတော တတော တုဏှီဘူတမေဝ။ ဘိက္ခူ အာမန္တေသီတိ ပဋိပတ္တိသမ္ပန္နေ ဘိက္ခူ ပသန္နေဟိ စက္ခူဟိ အနုဝိလောကေတွာ ဥပ္ပန္နဓမ္မပါမောဇ္ဇော ထောမေတုကာမတာယ အာမန္တေသိ။ အပလာပါတိ ပလာပရဟိတာ။ ဣတရံ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ သုဒ္ဓါတိ နိမ္မလာ။ သာရေ ပတိဋ္ဌိတာတိ သီလာဒိသာရေ ပတိဋ္ဌိတာ။ အလန္တိ ယုတ္တံ။ ယောဇနဂဏနာနီတိ ဧကံ ယောဇနံ ယောဇနမေဝ, ဒသပိ ယောဇနာနိ ယောဇနာနေဝ။ တတော ဥဒ္ဓံ ‘‘ယောဇနဂဏနာနီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဣဓ ပန ယောဇနသတမ္ပိ ယောဇနသဟဿမ္ပိ အဓိပ္ပေတံ။ ပုဋောသေနာပီတိ ပုဋောသံ ဝုစ္စတိ ပါထေယျံ, ပါထေယျံ ဂဟေတွာပိ ဥပသင်္ကမိတုံ ယုတ္တမေဝါတိ အတ္ထော။ ပုဋံသေနာတိပိ ပါဌော။ တဿတ္ထော – ပုဋော အံသေ အဿာတိ ပုဋံသော, တေန ပုဋံသေန, အံသေန ပါထေယျပုဋံ ဝဟန္တေနာပီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။
ဣဒါနိ ဧဝရူပေဟိ ဧဝရူပေဟိ စ ဂုဏေဟိ သမန္နာဂတာ ဧတ္ထ ဘိက္ခူ အတ္ထီတိ ဒဿေတုံ သန္တိ ဘိက္ခဝေတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဒေဝပ္ပတ္တာတိ ဥပပတ္တိဒေဝနိဗ္ဗတ္တကံ ဒိဗ္ဗဝိဟာရံ ဒိဗ္ဗဝိဟာရေန စ အရဟတ္တံ ပတ္တာ။ ဗြဟ္မပ္ပတ္တာတိ နိဒ္ဒေါသဋ္ဌေန ဗြဟ္မဘာဝသာဓကံ ဗြဟ္မဝိဟာရံ ဗြဟ္မဝိဟာရေန စ အရဟတ္တံ ပတ္တာ။ အာနေဉ္ဇပ္ပတ္တာတိ အနိဉ္ဇနဘာဝသာဓကံ အာနေဉ္ဇံ အာနေဉ္ဇေန စ အရဟတ္တံ ပတ္တာ။ အရိယပ္ပတ္တာတိ ပုထုဇ္ဇနဘာဝံ အတိက္ကမ္မ အရိယဘာဝံ ပတ္တာ။ ဧဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဒေဝပ္ပတ္တော ဟောတီတိအာဒီသု ဧဝံ ရူပါဝစရစတုတ္ထဇ္ဈာနေ ဌတွာ စိတ္တံ ဝိဝဋ္ဋေတွာ အရဟတ္တံ ပတ္တော ဒေဝပ္ပတ္တော နာမ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၆၄။)ဟောတိ, စတူသု ဗြဟ္မဝိဟာရေသု ဌတွာ စိတ္တံ ဝိဝဋ္ဋေတွာ အရဟတ္တံ ပတ္တော ဗြဟ္မပ္ပတ္တော နာမ, စတူသု အရူပဇ္ဈာနေသု ဌတွာ စိတ္တံ ဝိဝဋ္ဋေတွာ အရဟတ္တံ ပတ္တော အာနေဉ္ဇပ္ပတ္တော နာမ။ ဣဒံ ဒုက္ခန္တိအာဒီဟိ စတူဟိ သစ္စေဟိ စတ္တာရော မဂ္ဂါ တီဏိ စ ဖလာနိ ကထိတာနိ။ တသ္မာ ဣမံ အရိယဓမ္မံ ပတ္တော ဘိက္ခု အရိယပ္ပတ္တော နာမ ဟောတီတိ။
ဗြာဟ္မဏဝဂ္ဂေါ စတုတ္ထော။
(၂၀) ၅။ မဟာဝဂ္ဂေါ
၁။ သောတာနုဂတသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၉၁။ ပဉ္စမဿ ပဌမေ သောတာနုဂတာနန္တိ ပသာဒသောတံ ဩဒဟိတွာ ဉာဏသောတေန ဝဝတ္ထပိတာနံ။ စတ္တာရော အာနိသံသာ ပါဋိကင်္ခါတိ စတ္တာရော ဂုဏာနိသံသာ ပါဋိကင်္ခိတဗ္ဗာ။ ဣဒံ ပန ဘဂဝတာ အတ္ထုပ္ပတ္တိဝသေန အာရဒ္ဓံ။ ကတရအတ္ထုပ္ပတ္တိဝသေနာတိ? ဘိက္ခူနံ ဓမ္မဿဝနာယ အနုပသင်္ကမနအတ္ထုပ္ပတ္တိဝသေန။ ပဉ္စသတာ ကိရ ဗြာဟ္မဏပဗ္ဗဇိတာ ‘‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ လိင်္ဂဝစနဝိဘတ္တိပဒဗျဉ္ဇနာဒီဟိ ကထေန္တော အမှေဟိ ဉာတမေဝ ကထေဿတိ, အညာတံ ကိံ ကထေဿတီ’’တိ ဓမ္မဿဝနတ္ထံ န ဂစ္ဆန္တိ။ သတ္ထာ တံ ပဝတ္တိံ သုတွာ တေ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘ကသ္မာ ဧဝံ ကရောထ, သက္ကစ္စံ ဓမ္မံ သုဏာထ, သက္ကစ္စံ ဓမ္မံ သုဏန္တာနဉ္စ သဇ္ဈာယန္တာနဉ္စ ဣမေ ဧတ္တကာ အာနိသံသာ’’တိ ဒဿေန္တော ဣမံ ဒေသနံ အာရဘိ။
တတ္ထ ဓမ္မံ ပရိယာပုဏာတီတိ သုတ္တံ ဂေယျန္တိအာဒိကံ နဝင်္ဂံ သတ္ထုသာသနဘူတံ တန္တိဓမ္မံ ဝဠဉ္ဇေတိ။ သောတာနုဂတာ ဟောန္တီတိ သောတံ အနုပ္ပတ္တာ အနုပဝိဋ္ဌာ ဟောန္တိ။ မနသာနုပေက္ခိတာတိ စိတ္တေန ဩလောကိတာ။ ဒိဋ္ဌိယာ သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓါတိ အတ္ထတော စ ကာရဏတော စ ပညာယ သုဋ္ဌု ပဋိဝိဒ္ဓါ ပစ္စက္ခံ ကတာ။ မုဋ္ဌဿတိ ကာလံ ကုရုမာနောတိ နယိဒံ ဗုဒ္ဓဝစနံ အနုဿရဏသတိယာ အဘာဝေန ဝုတ္တံ, ပုထုဇ္ဇနကာလကိရိယံ ပန သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ပုထုဇ္ဇနော ဟိ မုဋ္ဌဿတိ ကာလံ ကရောတိ နာမ။ ဥပပဇ္ဇတီတိ သုဒ္ဓသီလေ ပတိဋ္ဌိတော ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တတိ။ ဓမ္မပဒါ ပ္လဝန္တီတိ အန္တရာဘဝေ နိဗ္ဗတ္တမုဋ္ဌဿတိနော, ယေပိ ပုဗ္ဗေ သဇ္ဈာယမူလိကာ ဝါစာပရိစိတဗုဒ္ဓဝစနဓမ္မာ, တေ သဗ္ဗေ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၆၅။)ပသန္နေ အာဒါသေ ဆာယာ ဝိယ ပ္လဝန္တိ, ပါကဋာ ဟုတွာ ပညာယန္တိ။ ဒန္ဓော, ဘိက္ခဝေ, သတုပ္ပါဒေါတိ ဗုဒ္ဓဝစနာနုဿရဏသတိယာ ဥပ္ပါဒေါ ဒန္ဓော ဂရု။ အထ သော သတ္တော ခိပ္ပံယေဝ ဝိသေသဂါမီ ဟောတိ, နိဗ္ဗာနဂါမီ ဟောတီတိ အတ္ထော။
ဣဒ္ဓိမာ စေတောဝသိပ္ပတ္တောတိ ဣဒ္ဓိသမ္ပန္နော စိတ္တဿ ဝသိဘာဝပတ္တော ခီဏာသဝေါ။ အယံ ဝါ သော ဓမ္မဝိနယောတိ ဧတ္ထ ဝိဘာဝနတ္ထော ဝါ-သဒ္ဒေါ။ ယတ္ထာတိ ယသ္မိံ ဓမ္မဝိနယေ။ ဗြဟ္မစရိယံ အစရိန္တိ ဗြဟ္မစရိယဝါသံ ဝသိံ။ ဣဒမ္ပိ ဗုဒ္ဓဝစနံ မယာ ပုဗ္ဗေ ဝဠဉ္ဇိတန္တိ ဗုဒ္ဓဝစနာနုဿရဏဝသေနေတံ ဝုတ္တံ။ ဒေဝပုတ္တောတိ ပဉ္စာလစဏ္ဍော ဝိယ ဟတ္ထကမဟာဗြဟ္မာ ဝိယ သနင်္ကုမာရဗြဟ္မာ ဝိယ စ ဧကော ဓမ္မကထိကဒေဝပုတ္တော။ ဩပပါတိကော ဩပပါတိကံ သာရေတီတိ ပဌမံ ဥပ္ပန္နော ဒေဝပုတ္တော ပစ္ဆာ ဥပ္ပန္နံ သာရေတိ။ သဟပံသုကီဠိကာတိ ဧတေန နေသံ ဒီဃရတ္တံ ကတပရိစယဘာဝံ ဒဿေတိ။ သမာဂစ္ဆေယျုန္တိ သာလာယ ဝါ ရုက္ခမူလေ ဝါ သမ္မုခီဘာဝံ ဂစ္ဆေယျုံ။ ဧဝံ ဝဒေယျာတိ သာလာယ ဝါ ရုက္ခမူလေ ဝါ ပဌမတရံ နိသိန္နော ပစ္ဆာ အာဂတံ ဧဝံ ဝဒေယျ။ သေသမေတ္ထ ပါဠိနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
၂။ ဌာနသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၉၂။ ဒုတိယေ ဌာနာနီတိ ကာရဏာနိ။ ဌာနေဟီတိ ကာရဏေဟိ။ သောစေယျန္တိ သုစိဘာဝေါ။ သံဝသမာနောတိ ဧကတော ဝသမာနော။ န သန္တတကာရီတိ န သတတကာရီ။ န သန္တတဝုတ္တိ သီလေသူတိ သတတံ သဗ္ဗကာလံ သီလဇီဝိတံ န ဇီဝတီတိ အတ္ထော။ သံဝေါဟာရမာနောတိ ကထေန္တော။ ဧကေန ဧကော ဝေါဟရတီတိ ဧကေန သဒ္ဓိံ ဧကော ဟုတွာ ကထေတိ။ ဝေါက္ကမတီတိ ဩက္ကမတိ။ ပုရိမဝေါဟာရာ ပစ္ဆိမဝေါဟာရန္တိ ပုရိမကထာယ ပစ္ဆိမကထံ, ပုရိမကထာယ စ ပစ္ဆိမကထာ, ပစ္ဆိမကထာယ စ ပုရိမကထာ န သမေတီတိ အတ္ထော။
ဉာတိဗျသနေနာတိအာဒီသု ဉာတီနံ ဗျသနံ ဉာတိဗျသနံ, ဉာတိဝိနာသောတိ အတ္ထော။ ဒုတိယပဒေပိ ဧသေဝ နယော။ ရောဂဗျသနေ ပန ရောဂေါယေဝ အာရောဂျဝိနာသနတော ဗျသနံ ရောဂဗျသနံ။ အနုပရိဝတ္တန္တီတိ အနုဗန္ဓန္တိ။ လာဘော စာတိအာဒီသု ဧကံ အတ္တဘာဝံ လာဘော အနုပရိဝတ္တတိ, ဧကံ အလာဘောတိ ဧဝံ နယော နေတဗ္ဗော။ သာကစ္ဆာယမာနောတိ ပဉှပုစ္ဆနဝိဿဇ္ဇနဝသေန သာကစ္ဆံ ကရောန္တော။ ယထာတိ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၆၆။)ယေနာကာရေန။ ဥမ္မဂ္ဂေါတိ ပဉှုမ္မဂ္ဂေါ။ အဘိနီဟာရောတိ ပဉှာဘိသင်္ခရဏဝသေန စိတ္တဿ အဘိနီဟာရော။ သမုဒါဟာရောတိ ပဉှပုစ္ဆနံ။ သန္တန္တိ ပစ္စနီကသန္တတာယ သန္တံ ကတွာ န ကထေတီတိ အတ္ထော။ ပဏီတန္တိ အတပ္ပကံ။ အတက္ကာဝစရန္တိ ယထာ တက္ကေန နယဂ္ဂါဟေန ဂဟေတုံ သက္ကာ ဟောတိ, ဧဝံ န ကထေတီတိ အတ္ထော။ နိပုဏန္တိ သဏှံ။ ပဏ္ဍိတဝေဒနီယန္တိ ပဏ္ဍိတေဟိ ဇာနိတဗ္ဗကံ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဝုတ္တာနုသာရေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
၃။ ဘဒ္ဒိယသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၉၃။ တတိယေ ဥပသင်္ကမီတိ ဘုတ္တပါတရာသော ဟုတွာ မာလာဂန္ဓဝိလေပနံ ဂဟေတွာ ဘဂဝန္တံ ဝန္ဒိဿာမီတိ ဥပသင်္ကမိ။ မာ အနုဿဝေနာတိအာဒီသု အနုဿဝဝစနေန မမ ကထံ မာ ဂဏှထာတိ ဣမိနာ နယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သာရမ္ဘောတိ ကရဏုတ္တရိယလက္ခဏော သာရမ္ဘော။ အလောဘာဒယော လောဘာဒိပဋိပက္ခဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ကုသလဓမ္မူပသမ္ပဒါယာတိ ကုသလဓမ္မာနံ သမ္ပာဒနတ္ထာယ, ပဋိလာဘတ္ထာယာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဣမေ စေပိ, ဘဒ္ဒိယ, မဟာသာလာတိ ပုရတော ဌိတေ သာလရုက္ခေ ဒဿေန္တော ဧဝမာဟ။ သေသမေတ္ထ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယတ္တာ ဥတ္တာနတ္ထတ္တာ စ သုဝိညေယျမေဝ။ သတ္ထရိ ပန ဒေသနံ ဝိနိဝဋ္ဋေန္တေ ဘဒ္ဒိယော သောတာပန္နော ဇာတောတိ။
၄။ သာမုဂိယာသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၉၄။ စတုတ္ထေ သာမုဂိယာတိ သာမုဂနိဂမဝါသိနော။ ဗျဂ္ဃပဇ္ဇာတိ တေ အာလပန္တော ဧဝမာဟ။ ကောလနဂရဿ ဟိ ကောလရုက္ခေ ဟာရေတွာ ကတတ္တာ ကောလနဂရန္တိ စ ဗျဂ္ဃပထေ မာပိတတ္တာ ဗျဂ္ဃပဇ္ဇန္တိ စ ဒွေ နာမာနိ။ ဧတေသဉ္စ ပုဗ္ဗပုရိသာ တတ္ထ ဝသိံသူတိ ဗျဂ္ဃပဇ္ဇဝါသိတာယ ဗျဂ္ဃပဇ္ဇဝါသိနော ဗျဂ္ဃပဇ္ဇာတိ ဝုစ္စန္တိ။ တေ အာလပန္တော ဧဝမာဟ။ ပါရိသုဒ္ဓိပဓာနိယင်္ဂါနီတိ ပါရိသုဒ္ဓိအတ္ထာယ ပဓာနိယင်္ဂါနိ ပဒဟိတဗ္ဗဝီရိယဿ အင်္ဂါနိ, ကောဋ္ဌာသာတိ အတ္ထော။ သီလပါရိသုဒ္ဓိပဓာနိယင်္ဂန္တိ သီလပရိသောဓနဝီရိယဿေတံ နာမံ။ တဉှိ သီလပါရိသုဒ္ဓိပရိပူရဏတ္ထာယ ပဓာနိယင်္ဂန္တိ သီလပါရိသုဒ္ဓိပဓာနိယင်္ဂံ။ သေသေသုပိ ဧသေဝ နယော။ တတ္ထ တတ္ထ ပညာယ အနုဂ္ဂဟေဿာမီတိ တသ္မိံ တသ္မိံ ဌာနေ ဝိပဿနာပညာယ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၆၇။)အနုဂ္ဂဟေဿာမိ။ ယော တတ္ထ ဆန္ဒောတိအာဒီသု ယော တသ္မိံ အနုဂ္ဂဏှနေ ကတ္တုကာမတာဆန္ဒောတိ ဣမိနာ နယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သတိသမ္ပဇညံ ပနေတ္ထ သတိံ ဥပဋ္ဌပေတွာ ဉာဏေန ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဝီရိယပဂ္ဂဟနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ရဇနီယေသု ဓမ္မေသု စိတ္တံ ဝိရာဇေတီတိ ရာဂပစ္စယေသု ဣဋ္ဌာရမ္မဏေသု ယထာ စိတ္တံ ဝိရဇ္ဇတိ, ဧဝံ ကရောတိ။ ဝိမောစနီယေသု ဓမ္မေသု စိတ္တံ ဝိမောစေတီတိ ယေဟိ အာရမ္မဏေဟိ စိတ္တံ ဝိမောစေတဗ္ဗံ, တေသု ယထာ ဝိမုစ္စတိ, ဧဝံ ကရောတိ။ ဝိရာဇေတွာတိ ဧတ္ထ မဂ္ဂက္ခဏေ ဝိရာဇေတိ နာမ, ဖလက္ခဏေ ဝိရတ္တံ နာမ ဟောတိ။ ဒုတိယပဒေပိ ဧသေဝ နယော။ သမ္မာဝိမုတ္တိံ ဖုသတီတိ ဟေတုနာ နယေန အရဟတ္တဖလဝိမုတ္တိံ ဉာဏဖဿေန ဖုသတီတိ။
၅။ ဝပ္ပသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၉၅။ ပဉ္စမေ ဝပ္ပေါတိ ဒသဗလဿ စူဠပိတာ သကျရာဇာ။ နိဂဏ္ဌသာဝကောတိ ဝေသာလိယံ သီဟသေနာပတိ ဝိယ နာဠန္ဒာယံ ဥပါလိဂဟပတိ ဝိယ စ နိဂဏ္ဌဿ နာဋပုတ္တဿ ဥပဋ္ဌာကော။ ကာယေန သံဝုတောတိ ကာယဒွါရဿ သံဝုတတ္တာ ပိဟိတတ္တာ ကာယေန သံဝုတော နာမ။ သေသဒွယေပိ ဧသေဝ နယော။ အဝိဇ္ဇာဝိရာဂါတိ အဝိဇ္ဇာယ ခယဝိရာဂေန။ ဝိဇ္ဇုပ္ပါဒါတိ မဂ္ဂဝိဇ္ဇာယ ဥပ္ပါဒေန။ တံ ဌာနန္တိ တံ ကာရဏံ။ အဝိပက္ကဝိပါကန္တိ အလဒ္ဓဝိပါကဝါရံ။ တတောနိဒါနန္တိ တံဟေတု တပ္ပစ္စယာ။ ဒုက္ခဝေဒနိယာ အာသဝါ အဿဝေယျုန္တိ ဒုက္ခဝေဒနာယ ပစ္စယဘူတာ ကိလေသာ အဿဝေယျုံ, တဿ ပုရိသဿ ဥပ္ပဇ္ဇေယျုန္တိ အတ္ထော။ အဘိသမ္ပရာယန္တိ ဒုတိယေ အတ္တဘာဝေ။ ကာယသမာရမ္ဘပစ္စယာတိ ကာယကမ္မပစ္စယေန။ အာသဝါတိ ကိလေသာ။ ဝိဃာတပရိဠာဟာတိ ဧတ္ထ ဝိဃာတောတိ ဒုက္ခံ။ ပရိဠာဟောတိ ကာယိကစေတသိကော ပရိဠာဟော။ ဖုဿ ဖုဿ ဗျန္တီကရောတီတိ ဉာဏဝဇ္ဈံ ကမ္မံ ဉာဏဖဿေန ဖုသိတွာ ဖုသိတွာ ခယံ ဂမေတိ, ဝိပါကဝဇ္ဈံ ကမ္မံ ဝိပါကဖဿေန ဖုသိတွာ ဖုသိတွာ ခယံ ဂမေတိ။ နိဇ္ဇရာတိ ကိလေသဇီရဏကပဋိပဒါ။ သေသဝါရေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဣဓ ဌတွာ အယံ ဘိက္ခု ခီဏာသဝေါ ကာတဗ္ဗော, စတ္တာရိ မဟာဘူတာနိ နီဟရိတွာ စတုသစ္စဝဝတ္ထာနံ ဒဿေတွာ ယာဝ အရဟတ္တဖလံ ကမ္မဋ္ဌာနံ ကထေတဗ္ဗံ။
ဣဒါနိ ပန တဿ ခီဏာသဝဿ သတတဝိဟာရေ ဒဿေတုံ ဧဝံ သမ္မာ ဝိမုတ္တစိတ္တဿာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သမ္မာ ဝိမုတ္တစိတ္တဿာတိ ဟေတုနာ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၆၈။)ကာရဏေန သမ္မာ ဝိမုတ္တဿ။ သတတဝိဟာရာတိ နိစ္စဝိဟာရာ နိဗဒ္ဓဝိဟာရာ။ နေဝ သုမနော ဟောတီတိ ဣဋ္ဌာရမ္မဏေ ရာဂဝသေန န သောမနဿဇာတော ဟောတိ။ န ဒုမ္မနောတိ အနိဋ္ဌာရမ္မဏေ ပဋိဃဝသေန န ဒေါမနဿဇာတော ဟောတိ။ ဥပေက္ခကော ဝိဟရတိ သတော သမ္ပဇာနောတိ သတိသမ္ပဇညပရိဂ္ဂဟိတာယ မဇ္ဈတ္တာကာရလက္ခဏာယ ဥပေက္ခာယ တေသု အာရမ္မဏေသု ဥပေက္ခကော မဇ္ဈတ္တော ဟုတွာ ဝိဟရတိ။
ကာယပရိယန္တိကန္တိ ကာယန္တိကံ ကာယပရိစ္ဆိန္နံ, ယာဝ ပဉ္စဒွါရကာယော ပဝတ္တတိ, တာဝ ပဝတ္တံ ပဉ္စဒွါရိကဝေဒနန္တိ အတ္ထော။ ဇီဝိတပရိယန္တိကန္တိ ဇီဝိတန္တိကံ ဇီဝိတပရိစ္ဆိန္နံ, ယာဝ ဇီဝိတံ ပဝတ္တတိ, တာဝ ပဝတ္တံ မနောဒွါရိကဝေဒနန္တိ အတ္ထော။ တတ္ထ ပဉ္စဒွါရိကဝေဒနာ ပစ္ဆာ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ပဌမံ နိရုဇ္ဈတိ, မနောဒွါရိကဝေဒနာ ပဌမံ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ပစ္ဆာ နိရုဇ္ဈတိ။ သာ ဟိ ပဋိသန္ဓိက္ခဏေ ဝတ္ထုရူပသ္မိံယေဝ ပတိဋ္ဌာတိ။ ပဉ္စဒွါရိကာ ပဝတ္တေ ပဉ္စဒွါရဝသေန ပဝတ္တမာနာ ပဌမဝယေ ဝီသတိဝဿကာလေ ရဇ္ဇနဒုဿနမုယှနဝသေန အဓိမတ္တာ ဗလဝတီ ဟောတိ, ပဏ္ဏာသဝဿကာလေ ဌိတာ ဟောတိ, သဋ္ဌိဝဿကာလတော ပဋ္ဌာယ ပရိဟာယမာနာ, အသီတိနဝုတိဝဿကာလေ မန္ဒာ ဟောတိ။ တဒါ ဟိ သတ္တာ ‘‘စိရရတ္တံ ဧကတော နိသီဒိမှာ နိပဇ္ဇိမှာ’’တိ ဝဒန္တေပိ န ဇာနာမာတိ ဝဒန္တိ။ အဓိမတ္တာနိပိ ရူပါဒိအာရမ္မဏာနိ န ပဿာမ, သုဂန္ဓဒုဂ္ဂန္ဓံ ဝါ သာဒုအသာဒုံ ဝါ ထဒ္ဓမုဒုကံ ဝါတိ န ဇာနာမာတိပိ ဝဒန္တိ။ ဣတိ နေသံ ပဉ္စဒွါရိကဝေဒနာ ဘဂ္ဂါ ဟောတိ, မနောဒွါရိကာ ပဝတ္တတိ။ သာပိ အနုပုဗ္ဗေန ပရိဟာယမာနာ မရဏသမယေ ဟဒယကောဋိံယေဝ နိဿာယ ပဝတ္တတိ။ ယာဝ ပနေသာ ပဝတ္တတိ, တာဝ သတ္တော ဇီဝတီတိ ဝုစ္စတိ။ ယဒါ နပ္ပဝတ္တတိ, တဒါ ‘‘မတော နိရုဒ္ဓေါ’’တိ ဝုစ္စတိ။
သွာယမတ္ထော ဝါပိယာ ဒီပေတဗ္ဗော – ယထာ ဟိ ပုရိသော ပဉ္စဥဒကမဂ္ဂသမ္ပန္နံ ဝါပိံ ကရေယျ။ ပဌမံ ဒေဝေ ဝုဋ္ဌေ ပဉ္စဟိ ဥဒကမဂ္ဂေဟိ ဥဒကံ ပဝိသိတွာ အန္တောဝါပိယံ အာဝါဋေ ပူရေယျ။ ပုနပ္ပုနံ ဒေဝေ ဝဿန္တေ ဥဒကမဂ္ဂေ ပူရေတွာ ဂါဝုတဍ္ဎယောဇနမတ္တံ ဩတ္ထရိတွာ ဥဒကံ တိဋ္ဌေယျ တတော တတော ဝိဿန္ဒမာနံ။ အထ နိဒ္ဓမနတုမ္ဗေ ဝိဝရိတွာ ခေတ္တေသု ကမ္မေ ကယိရမာနေ ဥဒကံ နိက္ခမန္တံ, သဿပါကကာလေ ဥဒကံ နိက္ခန္တံ ဥဒကံ ပရိဟီနံ, ‘‘မစ္ဆေ ဂဏှာမာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတံ အာပဇ္ဇေယျ။ တတော ကတိပါဟေန
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၆၉။)အာဝါဋေသုယေဝ ဥဒကံ သဏ္ဌဟေယ။ ယာဝ ပန တံ အာဝါဋေသု ဟောတိ, တာဝ မဟာဝါပိယံ ဥဒကံ အတ္ထီတိ သင်္ခံ ဂစ္ဆတိ။ ယဒါ ပန တတ္ထ ဆိဇ္ဇတိ, တဒါ ‘‘ဝါပိယံ ဥဒကံ နတ္ထီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဧဝံ သမ္ပဒမိဒံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
ပဌမံ ဒေဝေ ဝဿန္တေ ပဉ္စဟိ မဂ္ဂေဟိ ဥဒကေ ပဝိသန္တေ အာဝါဋာနံ ပူရဏကာလော ဝိယ ဟိ ပဌမမေဝ ပဋိသန္ဓိက္ခဏေ မနောဒွါရိကဝေဒနာယ ဝတ္ထုရူပေ ပတိဋ္ဌိတကာလော, ပုနပ္ပုနံ ဒေဝေ ဝဿန္တေ ပဉ္စမဂ္ဂါနံ ပူရဏကာလော ဝိယ ပဝတ္တေ ပဉ္စဒွါရိကဝေဒနာယ ပဝတ္တိ, ဂါဝုတဍ္ဎယောဇနမတ္တံ အဇ္ဈောတ္ထရဏံ ဝိယ ပဌမဝယေ ဝီသတိဝဿကာလေ ရဇ္ဇနာဒိဝသေန တဿ အဓိမတ္တဗလဝဘာဝေါ, ယာဝ ဝါပိတော ဥဒကံ န နိဂ္ဂစ္ဆတိ, တာဝ ပူရာယ ဝါပိယာ ဌိတကာလော ဝိယ ပညာသဝဿကာလေ တဿ ဌိတကာလော, နိဒ္ဓမနတုမ္ဗေသု ဝိဝဋေသု ကမ္မေ ကယိရမာနေ ဥဒကဿ နိက္ခမနကာလော ဝိယ သဋ္ဌိဝဿကာလတော ပဋ္ဌာယ တဿ ပရိဟာနိ, ဥဒကေ ဘဋ္ဌေ ဥဒကမဂ္ဂေသု ပရိတ္တဥဒကဿ ဌိတကာလော ဝိယ အသီတိနဝုတိကာလေ ပဉ္စဒွါရိကဝေဒနာယ မန္ဒကာလော, အာဝါဋေသုယေဝ ဥဒကဿ ပတိဋ္ဌိတကာလော ဝိယ ဟဒယဝတ္ထုကောဋိံ နိဿာယ မနောဒွါရေ ဝေဒနာယ ပဝတ္တိကာလော, အာဝါဋေသု ပရိတ္တေပိ ဥဒကေ သတိ ‘‘ဝါပိယံ ဥဒကံ အတ္ထီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗကာလော ဝိယ ယာဝ သာ ပဝတ္တတိ, တာဝ ‘‘သတ္တော ဇီဝတီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ယထာ ပန အာဝါဋေသု ဥဒကေ ဆိန္နေ ‘‘နတ္ထိ ဝါပိယံ ဥဒက’’န္တိ ဝုစ္စတိ, ဧဝံ မနောဒွါရိကဝေဒနာယ အပ္ပဝတ္တမာနာယ သတ္တော မတောတိ ဝုစ္စတိ။ ဣမံ ဝေဒနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ – ‘‘ဇီဝိတပရိယန္တိကံ ဝေဒနံ ဝေဒိယမာနော’’တိ။
ကာယဿ ဘေဒါတိ ကာယဿ ဘေဒေန။ ဥဒ္ဓံ ဇီဝိတပရိယာဒါနာတိ ဇီဝိတက္ခယတော ဥဒ္ဓံ။ ဣဓေဝါတိ ပဋိသန္ဓိဝသေန ပရတော အဂန္တွာ ဣဓေဝ။ သီတီ ဘဝိဿန္တီတိ ပဝတ္တိဝိပ္ဖန္ဒနဒရထရဟိတာနိ သီတာနိ အပ္ပဝတ္တနဓမ္မာနိ ဘဝိဿန္တိ။
ထူဏံ ပဋိစ္စာတိ ရုက္ခံ ပဋိစ္စ။ ကုဒ္ဒါလပိဋကံ အာဒါယာတိ ကုဒ္ဒါလဉ္စ ခဏိတ္တိဉ္စ ပစ္ဆိဉ္စ ဂဟေတွာတိ အတ္ထော။ ဒေသနာ ပန ကုဒ္ဒါလဝသေနေဝ ကတာ။ မူလေ ဆိန္ဒေယျာတိ မူလမှိ ကုဒ္ဒါလေန ဆိန္ဒေယျ။ ပလိခဏေယျာတိ ခဏိတ္တိယာ သမန္တာ ခဏေယျ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၇၀။)ဧဝမေဝ ခေါတိ ဧတ္ထ ဣဒံ ဩပမ္မသံသန္ဒနံ – ရုက္ခော ဝိယ ဟိ အတ္တဘာဝေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော, ရုက္ခံ ပဋိစ္စ ဆာယာ ဝိယ ကုသလာကုသလံ ကမ္မံ, ဆာယံ အပ္ပဝတ္တံ ကာတုကာမော ပုရိသော ဝိယ ယောဂါဝစရော, ကုဒ္ဒါလော ဝိယ ပညာ, ပိဋကံ ဝိယ သမာဓိ, ခဏိတ္တိ ဝိယ ဝိပဿနာ, ခဏိတ္တိယာ မူလာနံ ပလိခဏနကာလော ဝိယ အရဟတ္တမဂ္ဂေန အဝိဇ္ဇာယ ဆေဒနကာလော, ခဏ္ဍာခဏ္ဍံ ကရဏကာလော ဝိယ ခန္ဓဝသေန ဒိဋ္ဌကာလော, ဖာလနကာလော ဝိယ အာယတနဝသေန ဒိဋ္ဌကာလော, သကလီကရဏကာလော ဝိယ ဓာတုဝသေန ဒိဋ္ဌကာလော, ဝါတာတပေန ဝိသောသနကာလော ဝိယ ကာယိကစေတသိကဿ ဝီရိယဿ ကရဏကာလော, အဂ္ဂိနာ ဍဟနကာလော ဝိယ ဉာဏေန ကိလေသာနံ ဍဟနကာလော, မသိကရဏကာလော ဝိယ ဝတ္တမာနက-ပဉ္စက္ခန္ဓကာလော, မဟာဝါတေ ဩဖုနနကာလော ဝိယ နဒီသောတေ ပဝါဟနကာလော ဝိယ စ ဆိန္နမူလကာနံ ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ အပ္ပဋိသန္ဓိကနိရောဓော, ဩဖုနနပ္ပဝါဟနေဟိ အပညတ္တိကဘာဝူပဂမော ဝိယ ပုနဗ္ဘဝေ ဝိပါကက္ခန္ဓာနံ အနုပ္ပါဒေန အပဏ္ဏတ္တိကဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။
ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစာတိ သတ္ထရိ ဒေသနံ ဝိနိဝဋ္ဋေန္တေ သောတာပတ္တိဖလံ ပတွာ ဧတံ ‘‘သေယျထာပိ, ဘန္တေ’’တိအာဒိဝစနံ အဝေါစ။ တတ္ထ ဥဒယတ္ထိကောတိ ဝဍ္ဎိအတ္ထိကော။ အဿပဏိယံ ပေါသေယျာတိ ပဉ္စ အဿပေါတသတာနိ ကိဏိတွာ ပစ္ဆာ ဝိက္ကိဏိဿာမီတိ ပေါသေယျ။ သဟဿဂ္ဃနကဿ အဿဿ ပဉ္စသတမတ္တံ ဥပကရဏံ ဂန္ဓမာလာဒိဝသေန ပေါသာဝနိကံယေဝ အဂမာသိ။ အထဿ တေ အဿာ ဧကဒိဝသေနေဝ ရောဂံ ဖုသိတွာ သဗ္ဗေ ဇီဝိတက္ခယံ ပါပုဏေယျုန္တိ ဣမိနာ အဓိပ္ပါယေန ဧဝမာဟ။ ဥဒယဉ္စေဝ နာဓိဂစ္ဆေယျာတိ ဝဍ္ဎိဉ္စ ဂေဟတော နီဟရိတွာ ဒိန္နမူလဉ္စ ကိဉ္စိ န လဘေယျ။ ပယိရုပါသိန္တိ စတူဟိ ပစ္စယေဟိ ဥပဋ္ဌဟိံ။ သွာဟံ ဥဒယဉ္စေဝ နာဓိဂစ္ဆိန္တိ သော အဟံ နေဝ ဥဒယံ န ဂေဟတော ဒိန္နဓနံ အဓိဂစ္ဆိံ, ပဏိယအဿဇဂ္ဂနကော နာမ ဇာတောသ္မီတိ ဒဿေတိ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။
၆။ သာဠှသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၉၆။ ဆဋ္ဌေ ဒွယေနာတိ ဒွီဟိ ကောဋ္ဌာသေဟိ။ ဩဃဿ နိတ္ထရဏန္တိ စတုရောဃနိတ္ထရဏံ။ တပေါဇိဂုစ္ဆာဟေတူတိ ဒုက္ကရကာရိကသင်္ခါတေန တပေန
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၇၁။)ပါပဇိဂုစ္ဆနဟေတု။ အညတရံ သာမညင်္ဂန္တိ ဧကံ သမဏဓမ္မကောဋ္ဌာသံ။ အပရိသုဒ္ဓကာယသမာစာရာတိအာဒီသု ပုရိမေဟိ တီဟိ ပဒေဟိ ကာယိကဝါစသိကစေတသိကသီလာနံ အပရိသုဒ္ဓတံ ဒဿေတွာ ပစ္ဆိမေန ပဒေန အပရိသုဒ္ဓါဇီဝတံ ဒဿေတိ။ ဉာဏဒဿနာယာတိ မဂ္ဂဉာဏသင်္ခါတာယ ဒဿနာယ။ အနုတ္တရာယ သမ္ဗောဓာယာတိ အရဟတ္တာယ, အရဟတ္တဉာဏဖဿေန ဖုသိတုံ အဘဗ္ဗာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သာလလဋ္ဌိန္တိ သာလရုက္ခံ။ နဝန္တိ တရုဏံ။ အကုက္ကုစ္စကဇာတန္တိ ‘‘ဘဝေယျ နု ခေါ, န ဘဝေယျာ’’တိ အဇနေတဗ္ဗကုက္ကုစ္စံ။ လေခဏိယာ လိခေယျာတိ အဝလေခနမတ္တကေန အဝလိခေယျ။ ဓောဝေယျာတိ ဃံသေယျ။ အန္တော အဝိသုဒ္ဓါတိ အဗ္ဘန္တရေ အသုဒ္ဓါ အပနီတသာရာ။
ဧဝမေဝ ခေါတိ ဧတ္ထ ဣဒံ ဩပမ္မသံသန္ဒနံ – သာလလဋ္ဌိ ဝိယ ဟိ အတ္တဘာဝေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော, နဒီသောတံ ဝိယ သံသာရသောတံ, ပါရံ ဂန္တုကာမပုရိသော ဝိယ ဒွါသဋ္ဌိ ဒိဋ္ဌိယော ဂဟေတွာ ဌိတပုရိသော, သာလလဋ္ဌိယာ ဗဟိဒ္ဓါ သုပရိကမ္မကတကာလော ဝိယ ဗဟိဒ္ဓါ တပစရဏံ ဂါဠှံ ကတွာ ဂဟိတကာလော, အန္တော အသုဒ္ဓကာလော ဝိယ အဗ္ဘန္တရေ သီလာနံ အပရိသုဒ္ဓကာလော, သာလလဋ္ဌိယာ သံသီဒိတွာ အဓောဂမနံ ဝိယ ဒိဋ္ဌိဂတိကဿ သံသာရသောတေ သံသီဒနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
ဖိယာရိတ္တံ ဗန္ဓေယျာတိ ဖိယဉ္စ အရိတ္တဉ္စ ယောဇေယျ။ ဧဝမေဝါတိ ဧတ္ထာပိ ဣဒံ ဩပမ္မသံသန္ဒနံ – သာလလဋ္ဌိ ဝိယ အတ္တဘာဝေါ, နဒီသောတံ ဝိယ သံသာရသောတံ, ပါရံ ဂန္တုကာမပုရိသော ဝိယ ယောဂါဝစရော, ဗဟိဒ္ဓါ သုပရိကမ္မကတကာလော ဝိယ ဆသု ဒွါရေသု သံဝရဿ ပစ္စုပဋ္ဌိတကာလော, အန္တော သုဝိသောဓိတဘာဝေါ ဝိယ အဗ္ဘန္တရေ ပရိသုဒ္ဓသီလဘာဝေါ, ဖိယာရိတ္တဗန္ဓနံ ဝိယ ကာယိကစေတသိကဝီရိယကရဏံ, သောတ္ထိနာ ပါရိမတီရဂမနံ ဝိယ အနုပုဗ္ဗေန သီလံ ပူရေတွာ သမာဓိံ ပူရေတွာ ပညံ ပူရေတွာ နိဗ္ဗာနဂမနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။
ကဏ္ဍစိတြကာနီတိ သရလဋ္ဌိသရရဇ္ဇုသရပါသာဒသရသာဏိသရပေါက္ခရဏိသရပဒုမာနီတိ အနေကာနိ ကဏ္ဍေဟိ ကတ္တဗ္ဗစိတြာနိ။ အထ ခေါ သော တီဟိ ဌာနေဟီတိ သော ဧဝံ ဗဟူနိ ကဏ္ဍစိတြကာနိ ဇာနန္တောပိ န ရာဇာရဟော ဟောတိ, တီဟိယေဝ ပန ဌာနေဟိ ဟောတီတိ အတ္ထော။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၇၂။)သမ္မာသမာဓိ ဟောတီတိ မဂ္ဂသမာဓိနာ စ ဖလသမာဓိနာ စ သမာဟိတော ဟောတီတိ အယမေတ္ထ အတ္ထော။ သမ္မာဒိဋ္ဌီတိ မဂ္ဂသမ္မာဒိဋ္ဌိယာ သမန္နာဂတော။ ဣဒံ ဒုက္ခန္တိအာဒီဟိ စတူဟိ သစ္စေဟိ စတ္တာရော မဂ္ဂါ တီဏိ စ ဖလာနိ ကထိတာနိ။ အယံ ပန မဂ္ဂေနေဝ အဝိရာဓိတံ ဝိဇ္ဈတိ နာမာတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သမ္မာဝိမုတ္တီတိ အရဟတ္တဖလဝိမုတ္တိယာ သမန္နာဂတော။ အဝိဇ္ဇာက္ခန္ဓံ ပဒါလေတီတိ အရဟတ္တမဂ္ဂေန ပဒါလေတိ နာမာတိ ဝုစ္စတိ။ ဣမိနာ ဟိ ဟေဋ္ဌာ အရဟတ္တမဂ္ဂေန အဝိဇ္ဇာက္ခန္ဓော ပဒါလိတော, ဣဓ ပန ပဒါလိတံ ဥပါဒါယ ပဒါလေတီတိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတီတိ။
၇။ မလ္လိကာဒေဝီသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၉၇။ သတ္တမေ မလ္လိကာ ဒေဝီတိ ပသေနဒိရညော ဒေဝီ။ ယေန မိဓေကစ္စော မာတုဂါမောတိ ယေန ဣဓေကစ္စာ ဣတ္ထီ။ ဒုဗ္ဗဏ္ဏာတိ ဗီဘစ္ဆဝဏ္ဏာ။ ဒုရူပါတိ ဒုဿဏ္ဌိတာ။ သုပါပိကာတိ သုဋ္ဌု ပါပိကာ သုဋ္ဌု လာမိကာ။ ဒဿနာယာတိ ပဿိတုံ။ ဒလိဒ္ဒါတိ ဓနဒလိဒ္ဒါ။ အပ္ပဿကာတိ သကေန ဓနေန ရဟိတာ။ အပ္ပဘောဂါတိ ဥပဘောဂပရိဘောဂဘဏ္ဍကရဟိတာ။ အပ္ပေသက္ခာတိ အပ္ပပရိဝါရာ။ အဍ္ဎာတိ ဣဿရာ။ မဟဒ္ဓနာတိ ဝဠဉ္ဇနကဓနေန မဟဒ္ဓနာ။ မဟာဘောဂါတိ ဥပဘောဂပရိဘောဂဘဏ္ဍဘောဂေန မဟာဘောဂါ။ မဟေသက္ခာတိ မဟာပရိဝါရာ။ အဘိရူပါတိ ဥတ္တမရူပါ။ ဒဿနီယာတိ ဒဿနယုတ္တာ။ ပါသာဒိကာတိ ဒဿနေန ပါသာဒိကာ။ ဝဏ္ဏပေါက္ခရတာယာတိ ဝဏ္ဏေန စေဝ သရီရသဏ္ဌာနေန စ။
အဘိသဇ္ဇတီတိ လဂ္ဂတိ။ ဗျာပဇ္ဇတီတိ ပကတိံ ပဇဟတိ။ ပတိတ္ထီယတီတိ ကောဓဝသေန ထိနဘာဝံ ထဒ္ဓဘာဝံ အာပဇ္ဇတိ။ န ဒါတာ ဟောတီတိ န ဒါယိကာ ဟောတိ။ သေယျာဝသထပဒီပေယျန္တိ ဧတ္ထ သေယျာတိ မဉ္စပလ္လင်္ကာဒိသယနံ။ အာဝသထောတိ အာဝသထာဂါရံ။ ပဒီပေယျံ ဝုစ္စတိ ဝဋ္ဋိတေလာဒိပဒီပူပကရဏံ။ ဣဿာမနိကာတိ ဣဿာယ သမ္ပယုတ္တစိတ္တာ။ ဣမိနာ နယေန သဗ္ဗတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ကောဓနာ အဟောသိန္တိ ကောဓမနာ အဟောသိံ။ အနိဿာမနိကာ အဟောသိန္တိ ဣဿာဝိရဟိတစိတ္တာ အဟောသိံ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝါတိ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၇၃။)၈။ အတ္တန္တပသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၉၈။ အဋ္ဌမေ အတ္တန္တပါဒီသု အတ္တာနံ တပတိ ဒုက္ခာပေတီတိ အတ္တန္တပေါ။ အတ္တနော ပရိတာပနာနုယောဂံ အတ္တပရိတာပနာနုယောဂံ။ ပရံ တပတီတိ ပရန္တပေါ။ ပရေသံ ပရိတာပနာနုယောဂံ ပရပရိတာပနာနုယောဂံ။ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေတိ ဣမသ္မိံယေဝ အတ္တဘာဝေ။ နိစ္ဆာတောတိ ဆာတံ ဝုစ္စတိ တဏှာ, သာ အဿ နတ္ထီတိ နိစ္ဆာတော။ သဗ္ဗကိလေသာနံ နိဗ္ဗုတတ္တာ နိဗ္ဗုတော။ အန္တော တာပနကိလေသာနံ အဘာဝါ သီတလော ဇာတောတိ သီတီဘူတော။ ဈာနမဂ္ဂဖလနိဗ္ဗာနသုခါနိ ပဋိသံဝေဒေတီတိ သုခပ္ပဋိသံဝေဒီ။ ဗြဟ္မဘူတေန အတ္တနာတိ သေဋ္ဌဘူတေန အတ္တနာ။
အစေလကောတိအာဒီနိ ဝုတ္တတ္ထာနေဝ။ ဩရဗ္ဘိကာဒီသု ဥရဗ္ဘာ ဝုစ္စန္တိ ဧဠကာ, ဥရဗ္ဘေ ဟနတီတိ ဩရဗ္ဘိကော။ သူကရိကာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ လုဒ္ဒေါတိ ဒါရုဏော ကက္ခဠော။ မစ္ဆဃာတကောတိ မစ္ဆဗန္ဓော ကေဝဋ္ဋော။ ဗန္ဓနာဂါရိကောတိ ဗန္ဓနာဂါရဂေါပကော။ ကုရူရကမ္မန္တာတိ ဒါရုဏကမ္မန္တာ။
မုဒ္ဓါဝသိတ္တောတိ ခတ္တိယာဘိသေကေန မုဒ္ဓနိ အဘိသိတ္တော။ ပုရတ္ထိမေန နဂရဿာတိ နဂရတော ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ။ သန္ထာဂါရန္တိ ယညသာလံ။ ခရာဇိနံ နိဝါသေတွာတိ သခုရံ အဇိနစမ္မံ နိဝါသေတွာ။ သပ္ပိတေလေနာတိ သပ္ပိနာ စေဝ တေလေန စ။ ဌပေတွာ ဟိ သပ္ပိံ အဝသေသော ယော ကောစိ သ္နေဟော တေလန္တိ ဝုစ္စတိ။ ကဏ္ဍုဝမာနောတိ နခါနံ ဆိန္နတ္တာ ကဏ္ဍုဝိတဗ္ဗကာလေ တေန ကဏ္ဍုဝမာနော။ အနန္တရဟိတာယာတိ အသန္ထတာယ။ သရူပဝစ္ဆာယာတိ သဒိသဝစ္ဆာယ။ သစေ ဂါဝီ သေတာ ဟောတိ, ဝစ္ဆောပိ သေတကောဝ။ သစေ ကပိလာ ဝါ ရတ္တာ ဝါ, ဝစ္ဆကောပိ တာဒိသောဝါတိ ဧဝံ သရူပဝစ္ဆာယ။ သော ဧဝမာဟာတိ သော ရာဇာ ဧဝံ ဝဒေတိ။ ဝစ္ဆတရာတိ တရုဏဝစ္ဆကဘာဝံ အတိက္ကန္တာ ဗလဝဝစ္ဆာ။ ဝစ္ဆတရီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဗရိဟိသတ္ထာယာတိ ပရိက္ခေပကရဏတ္ထာယ စေဝ ယညဘူမိယံ အတ္ထရဏတ္ထာယ စ။
စတုတ္ထပုဂ္ဂလံ ဗုဒ္ဓုပ္ပါဒတော ပဋ္ဌာယ ဒဿေတုံ ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတောတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ တထာဂတောတိအာဒီနိ ဝုတ္တတ္ထာနေဝ။ တံ ဓမ္မန္တိ တံ ဝုတ္တပ္ပကာရသမ္ပဒံ ဓမ္မံ။ သုဏာတိ, ဂဟပတိ, ဝါတိ ကသ္မာ ပဌမံ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၇၄။)ဂဟပတိံ နိဒ္ဒိသတိ? နိဟတမာနတ္တာ ဥဿန္နတ္တာ စ။ ယေဘုယျေန ဟိ ခတ္တိယကုလတော ပဗ္ဗဇိတာ ဇာတိံ နိဿာယ မာနံ ကရောန္တိ။ ဗြာဟ္မဏကုလာ ပဗ္ဗဇိတာ မန္တေ နိဿာယ မာနံ ကရောန္တိ, ဟီနဇစ္စကုလာ ပဗ္ဗဇိတာ အတ္တနော ဝိဇာတိတာယ ပတိဋ္ဌာတုံ န သက္ကောန္တိ။ ဂဟပတိဒါရကာ ပန ကစ္ဆေဟိ သေဒံ မုဉ္စန္တေဟိ ပိဋ္ဌိယာ လောဏံ ပုပ္ဖမာနာယ ဘူမိံ ကသိတွာ တာဒိသဿ မာနဿ အဘာဝတော နိဟတမာနဒပ္ပါ ဟောန္တိ။ တေ ပဗ္ဗဇိတွာ မာနံ ဝါ ဒပ္ပံ ဝါ အကတွာ ယထာဗလံ ဗုဒ္ဓဝစနံ ဥဂ္ဂဟေတွာ ဝိပဿနာယ ကမ္မံ ကရောန္တာ သက္ကောန္တိ အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌာတုံ။ ဣတရေဟိ စ ကုလေဟိ နိက္ခမိတွာ ပဗ္ဗဇိတာ န ဗဟုကာ, ဂဟပတိကာဝ ဗဟုကာ။ ဣတိ နိဟတမာနတ္တာ ဥဿန္နတ္တာ စ ပဌမံ ဂဟပတိံ နိဒ္ဒိသတီတိ။
အညတရသ္မိံ ဝါတိ ဣတရေသံ ဝါ ကုလာနံ အညတရသ္မိံ။ ပစ္စာဇာတောတိ ပတိဇာတော။ တထာဂတေ သဒ္ဓံ ပဋိလဘတီတိ ပရိသုဒ္ဓံ ဓမ္မံ သုတွာ ဓမ္မသာမိမှိ တထာဂတေ ‘‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဝတ ဘဂဝါ’’တိ သဒ္ဓံ ပဋိလဘတိ။ ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတီတိ ဧဝံ ပစ္စဝေက္ခတိ။ သမ္ဗာဓော ဃရာဝါသောတိ သစေပိ သဋ္ဌိဟတ္ထေ ဃရေ ယောဇနသတန္တရေပိ ဝါ ဒွေ ဇာယမ္ပတိကာ ဝသန္တိ, တထာပိ နေသံ သကိဉ္စနသပလိဗောဓဋ္ဌေန ဃရာဝါသော သမ္ဗာဓောဝ။ ရဇာပထောတိ ရာဂရဇာဒီနံ ဥဋ္ဌာနဋ္ဌာနန္တိ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ။ အာဂမနပထောတိပိ ဝဋ္ဋတိ။ အလဂ္ဂနဋ္ဌေန အဗ္ဘောကာသော ဝိယာတိ အဗ္ဘောကာသော။ ပဗ္ဗဇိတော ဟိ ကူဋာဂါရရတနပါသာဒဒေဝဝိမာနာဒီသု ပိဟိတဒွါရဝါတပါနေသု ပဋိစ္ဆန္နေသု ဝသန္တောပိ နေဝ လဂ္ဂတိ န သဇ္ဇတိ န ဗဇ္ဈတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အဗ္ဘောကာသော ပဗ္ဗဇ္ဇာ’’တိ။ အပိစ သမ္ဗာဓော ဃရာဝါသော ကုသလကိရိယာယ ယထာသုခံ ဩကာသာဘာဝတော, ရဇာပထော အသံဝုတသင်္ကာရဋ္ဌာနံ ဝိယ ရဇာနံ, ကိလေသရဇာနံ သန္နိပါတဋ္ဌာနတော။ အဗ္ဘောကာသော ပဗ္ဗဇ္ဇာ ကုသလကိရိယာယ ယထာသုခံ ဩကာသသဗ္ဘာဝတော။
နယိဒံ သုကရံ…ပေ… ပဗ္ဗဇေယျန္တိ ဧတ္ထ အယံ သင်္ခေပကထာ – ယဒေတံ သိက္ခတ္တယဗြဟ္မစရိယံ ဧကမ္ပိ ဒိဝသံ အခဏ္ဍံ ကတွာ စရိမကစိတ္တံ ပါပေတဗ္ဗတာယ ဧကန္တပရိပုဏ္ဏံ, ဧကဒိဝသမ္ပိ စ ကိလေသမလေန အမလိနံ ကတွာ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၇၅။)စရိမကစိတ္တံ ပါပေတဗ္ဗတာယ ဧကန္တပရိသုဒ္ဓံ, သင်္ခလိခိတံ လိခိတသင်္ခသဒိသံ ဓောတသင်္ခသပ္ပဋိဘာဂံ စရိတဗ္ဗံ။ ဣဒံ န သုကရံ အဂါရံ အဇ္ဈာဝသတာ အဂါရမဇ္ဈေ ဝသန္တေန ဧကန္တပရိပုဏ္ဏံ…ပေ… စရိတုံ။ ယံနူနာဟံ ကေသေ စ မဿုဉ္စ ဩဟာရေတွာ ကသာယရသပီတတာယ ကာသာယာနိ ဗြဟ္မစရိယံ စရန္တာနံ အနုစ္ဆဝိကာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ ပရိဒဟိတွာ အဂါရသ္မာ နိက္ခမိတွာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇေယျန္တိ။ ဧတ္ထ စ ယသ္မာ အဂါရဿ ဟိတံ ကသိဝဏိဇ္ဇာဒိကမ္မံ အဂါရိယန္တိ ဝုစ္စတိ, တဉ္စ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ နတ္ထိ, တသ္မာ ပဗ္ဗဇ္ဇာ အနဂါရိယာတိ ဉာတဗ္ဗာ, တံ အနဂါရိယံ။ ပဗ္ဗဇေယျန္တိ ပဋိပဇ္ဇေယျံ။
အပ္ပံ ဝါတိ သဟဿတော ဟေဋ္ဌာ ဘောဂက္ခန္ဓော အပ္ပေါ နာမ ဟောတိ, သဟဿတော ပဋ္ဌာယ မဟာ။ အာဗန္ဓနဋ္ဌေန ဉာတိယေဝ ဉာတိပရိဝဋ္ဋော။ သော ဝီသတိယာ ဟေဋ္ဌာ အပ္ပေါ နာမ ဟောတိ, ဝီသတိယာ ပဋ္ဌာယ မဟာ။ ဘိက္ခူနံ သိက္ခာသာဇီဝသမာပန္နောတိ ယာ ဘိက္ခူနံ အဓိသီလသင်္ခါတာ သိက္ခာ, တဉ္စ, ယတ္ထ စေတေ သဟ ဇီဝန္တိ, ဧကဇီဝိကာ သဘာဂဝုတ္တိနော ဟောန္တိ, တံ ဘဂဝတာ ပညတ္တသိက္ခာပဒသင်္ခါတံ သာဇီဝဉ္စ တတ္ထ သိက္ခနဘာဝေန သမာပန္နောတိ ဘိက္ခူနံ သိက္ခာသာဇီဝသမာပန္နော။ သမာပန္နောတိ သိက္ခံ ပရိပူရေန္တော သာဇီဝဉ္စ အဝီတိက္ကမန္တော ဟုတွာ တဒုဘယံ ဥပဂတောတိ အတ္ထော။
ပါဏာတိပါတံ ပဟာယာတိအာဒီနိ ဝုတ္တတ္ထာနေဝ။ ဣမေသံ ဘေဒါယာတိ ယေသံ ဣတောတိ ဝုတ္တာနံ သန္တိကေ သုတံ, တေသံ ဘေဒါယ။ ဘိန္နာနံ ဝါ သန္ဓာတာတိ ဒွိန္နံ မိတ္တာနံ ဝါ သမာနုပဇ္ဈာယကာဒီနံ ဝါ ကေနစိဒေဝ ကာရဏေန ဘိန္နာနံ ဧကမေကံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘တုမှာကံ ဤဒိသေ ကုလေ ဇာတာနံ ဧဝံ ဗဟုဿုတာနံ ဣဒံ န ယုတ္တ’’န္တိအာဒီနိ ဝတွာ သန္ဓာနံ ကတ္တာ။ အနုပ္ပဒါတာတိ သန္ဓာနာနုပ္ပဒါတာ, ဒွေ ဇနေ သမဂ္ဂေ ဒိသွာ ‘‘တုမှာကံ ဧဝရူပေ ကုလေ ဇာတာနံ ဧဝရူပေဟိ ဂုဏေဟိ သမန္နာဂတာနံ အနုစ္ဆဝိကမေတ’’န္တိအာဒီနိ ဝတွာ ဒဠှီကမ္မံ ကတ္တာတိ အတ္ထော။ သမဂ္ဂေါ အာရာမော အဿာတိ သမဂ္ဂါရာမော။ ယတ္ထ သမဂ္ဂါ နတ္ထိ, တတ္ထ ဝသိတုမ္ပိ န ဣစ္ဆတီတိ အတ္ထော။ သမဂ္ဂရာမောတိပိ ပါဠိ, အယမေဝ အတ္ထော။ သမဂ္ဂရတောတိ သမဂ္ဂေသု ရတော, တေ ပဟာယ အညတ္ထ ဂန္တုံ န ဣစ္ဆတီတိ အတ္ထော။ သမဂ္ဂေ ဒိသွာပိ သုတွာပိ နန္ဒတီတိ သမဂ္ဂနန္ဒီ။ သမဂ္ဂကရဏိံ ဝါစံ ဘာသိတာတိ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၇၆။)ယာ ဝါစာ သတ္တေ သမဂ္ဂေယေဝ ကရောတိ, တံ သာမဂ္ဂိဂုဏပရိဒီပိကမေဝ ဝါစံ ဘာသတိ, န ဣတရန္တိ။
နေလာတိ ဧလံ ဝုစ္စတိ ဒေါသော, နာဿာ ဧလန္တိ နေလာ, နိဒ္ဒေါသာတိ အတ္ထော ‘‘နေလင်္ဂေါ သေတပစ္ဆာဒေါ’’တိ (ဥဒါ။ ၆၅) ဧတ္ထ ဝုတ္တနေလံ ဝိယ။ ကဏ္ဏသုခါတိ ဗျဉ္ဇနမဓုရတာယ ကဏ္ဏာနံ သုခါ, သူစိဝိဇ္ဈနံ ဝိယ ကဏ္ဏသူလံ န ဇနေတိ။ အတ္ထမဓုရတာယ သကလသရီရေ ကောပံ အဇနေတွာ ပေမံ ဇနေတီတိ ပေမနီယာ။ ဟဒယံ ဂစ္ဆတိ အပ္ပဋိဟညမာနာ သုခေန စိတ္တံ ပဝိသတီတိ ဟဒယင်္ဂမာ။ ဂုဏပရိပုဏ္ဏတာယ ပုရေ ဘဝါတိ ပေါရီ။ ပုရေ သံဝဍ္ဎနာရီ ဝိယ သုကုမာရာတိပိ ပေါရီ။ ပုရဿ ဧသာတိပိ ပေါရီ, နဂရဝါသီနံ ကထာတိ အတ္ထော။ နဂရဝါသိနော ဟိ ယုတ္တကထာ ဟောန္တိ, ပိတိမတ္တံ ပိတာတိ, ဘာတိမတ္တံ ဘာတာတိ ဝဒန္တိ။ ဧဝရူပီ ကထာ ဗဟုနော ဇနဿ ကန္တာ ဟောတီတိ ဗဟုဇနကန္တာ။ ကန္တဘာဝေနေဝ ဗဟုဇနဿ မနာပါ စိတ္တဝုဍ္ဎိကရာတိ ဗဟုဇနမနာပါ။
ကာလေ ဝဒတီတိ ကာလဝါဒီ, ဝတ္တဗ္ဗယုတ္တကာလံ သလ္လက္ခေတွာ ဝဒတီတိ အတ္ထော။ ဘူတံ တစ္ဆံ သဘာဝမေဝ ဝဒတီတိ ဘူတဝါဒီ။ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကအတ္ထသန္နိဿိတမေဝ ကတွာ ဝဒတီတိ အတ္ထဝါဒီ။ နဝလောကုတ္တရဓမ္မသန္နိဿိတံ ကတွာ ဝဒတီတိ ဓမ္မဝါဒီ။ သံဝရဝိနယပဟာနဝိနယသန္နိဿိတံ ကတွာ ဝဒတီတိ ဝိနယဝါဒီ။ နိဓာနံ ဝုစ္စတိ ဌပနောကာသော, နိဓာနမဿာ အတ္ထီတိ နိဓာနဝတီ။ ဟဒယေ နိဓေတဗ္ဗယုတ္တကံ ဝါစံ ဘာသိတာတိ အတ္ထော။ ကာလေနာတိ ဧဝရူပိံ ဘာသမာနောပိ စ ‘‘အဟံ နိဓာနဝတိံ ဝါစံ ဘာသိဿာမီ’’တိ န အကာလေန ဘာသတိ, ယုတ္တကာလံ ပန အဝေက္ခိတွာဝ ဘာသတီတိ အတ္ထော။ သာပဒေသန္တိ သဥပမံ, သကာရဏန္တိ အတ္ထော။ ပရိယန္တဝတိန္တိ ပရိစ္ဆေဒံ ဒဿေတွာ, ယထာဿာ ပရိစ္ဆေဒေါ ပညာယတိ, ဧဝံ ဘာသတီတိ အတ္ထော။ အတ္ထသံဟိတန္တိ အနေကေဟိပိ နယေဟိ ဝိဘဇန္တေန ပရိယာဒါတုံ အသက္ကုဏေယျတာယ အတ္ထသမ္ပန္နံ ဘာသတိ။ ယံ ဝါ သော အတ္ထဝါဒီ အတ္ထံ ဝဒတိ, တေန အတ္ထေန သံဟိတတ္တာ အတ္ထသံဟိတံ ဝါစံ ဘာသတိ, န အညံ နိက္ခိပိတွာ အညံ ဘာသတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၇၇။)ဗီဇဂါမဘူတဂါမသမာရမ္ဘာတိ မူလဗီဇံ ခန္ဓဗီဇံ ဖဠုဗီဇံ အဂ္ဂဗီဇံ ဗီဇဗီဇန္တိ ပဉ္စဝိဓဿ ဗီဇဂါမဿ စေဝ ယဿ ကဿစိ နီလတိဏရုက္ခာဒိကဿ ဘူတဂါမဿ စ သမာရမ္ဘာ, ဆေဒနဘေဒနပစနာဒိဘာဝေန ဝိကောပနာ ပဋိဝိရတောတိ အတ္ထော။
ဧကဘတ္တိကောတိ ပါတရာသဘတ္တံ သာယမာသဘတ္တန္တိ ဒွေ ဘတ္တာနိ။ တေသု ပါတရာသဘတ္တံ အန္တောမဇ္ဈနှိကေန ပရိစ္ဆိန္နံ, ဣတရံ မဇ္ဈနှိကတော ဥဒ္ဓံ အန္တောအရုဏေန။ တသ္မာ အန္တောမဇ္ဈနှိကေ ဒသက္ခတ္တုံ ဘုဉ္ဇမာနောပိ ဧကဘတ္တိကောဝ ဟောတိ။ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘ဧကဘတ္တိကော’’တိ။ ရတ္တိယာ ဘောဇနံ ရတ္တိ, တတော ဥပရတောတိ ရတ္တူပရတော။ အတိက္ကန္တေ မဇ္ဈနှိကေ ယာဝ သူရိယတ္ထင်္ဂမနာ ဘောဇနံ ဝိကာလဘောဇနံ နာမ, တတော ဝိရတတ္တာ ဝိရတော ဝိကာလဘောဇနာ။
ဇာတရူပန္တိ သုဝဏ္ဏံ။ ရဇတန္တိ ကဟာပဏော လောဟမာသကော ဇတုမာသကော ဒါရုမာသကောတိ ယေ ဝေါဟာရံ ဂစ္ဆန္တိ။ တဿ ဥဘယဿာပိ ပဋိဂ္ဂဟဏာ ပဋိဝိရတော, နေဝ တံ ဥဂ္ဂဏှာတိ, န ဥဂ္ဂဏှာပေတိ, န ဥပနိက္ခိတ္တံ သာဒိယတီတိ အတ္ထော။
အာမကဓညပဋိဂ္ဂဟဏာတိ သာလိဝီဟိယဝဂေါဓူမကင်္ဂုဝရကကုဒြူသကသင်္ခါတဿ သတ္တဝိဓဿပိ အာမကဓညဿ ပဋိဂ္ဂဟဏာ။ န ကေဝလဉ္စ ဧတေသံ ပဋိဂ္ဂဟဏမေဝ, အာမသနမ္ပိ ဘိက္ခူနံ န ဝဋ္ဋတိယေဝ။ အာမကမံသပဋိဂ္ဂဟဏာတိ ဧတ္ထ အညတြ ဩဒိဿ အနုညာတာ အာမကမံသမစ္ဆာနံ ပဋိဂ္ဂဟဏမေဝ ဘိက္ခူနံ န ဝဋ္ဋတိ, နော အာမသနန္တိ။
ဣတ္ထိကုမာရိကပဋိဂ္ဂဟဏာတိ ဧတ္ထ ဣတ္ထီတိ ပုရိသန္တရဂတာ, ဣတရာ ကုမာရိကာ နာမ, တာသံ ပဋိဂ္ဂဟဏမ္ပိ အာမသနမ္ပိ အကပ္ပိယမေဝ။ ဒါသိဒါသပဋိဂ္ဂဟဏာတိ ဧတ္ထ ဒါသိဒါသဝသေနေဝ တေသံ ပဋိဂ္ဂဟဏံ န ဝဋ္ဋတိ, ‘‘ကပ္ပိယကာရကံ ဒမ္မိ, အာရာမိကံ ဒမ္မီ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တေ ပန ဝဋ္ဋတိ။ အဇေဠကာဒီသုပိ ခေတ္တဝတ္ထုပရိယောသာနေသု ကပ္ပိယာကပ္ပိယနယော ဝိနယဝသေန ဥပပရိက္ခိတဗ္ဗော။ တတ္ထ ခေတ္တံ နာမ ယသ္မိံ ပုဗ္ဗဏ္ဏံ ရုဟတိ။ ဝတ္ထု နာမ ယသ္မိံ အပရဏ္ဏံ ရုဟတိ။ ယတ္ထ ဝါ ဥဘယမ္ပိ ရုဟတိ, တံ ခေတ္တံ။ တဒတ္ထာယ အကတဘူမိဘာဂေါ ဝတ္ထု။ ခေတ္တဝတ္ထုသီသေန စေတ္ထ ဝါပိ-တဠာကာဒီနိပိ သင်္ဂဟိတာနေဝ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၇၈။)ဒူတေယျံ ဝုစ္စတိ ဒူတကမ္မံ ဂိဟီနံ ပဏ္ဏံ ဝါ သာသနံ ဝါ ဂဟေတွာ တတ္ထ တတ္ထ ဂမနံ။ ပဟိဏဂမနံ ဝုစ္စတိ ဃရာ ဃရံ ပေသိတဿ ခုဒ္ဒကဂမနံ။ အနုယောဂေါ နာမ တဒုဘယကရဏံ။ တသ္မာ ဒုတေယျပဟိဏဂမနာနံ အနုယောဂေါတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ကယဝိက္ကယာတိ ကယာ စ ဝိက္ကယာ စ။ တုလာကူဋာဒီသု ကူဋန္တိ ဝဉ္စနံ။ တတ္ထ တုလာကူဋံ တာဝ ရူပကူဋံ, အင်္ဂကူဋံ, ဂဟဏကူဋံ, ပဋိစ္ဆန္နကူဋန္တိ စတုဗ္ဗိဓံ ဟောတိ။ တတ္ထ ရူပကူဋံ နာမ ဒွေ တုလာ သမရူပါ ကတွာ ဂဏှန္တော မဟတိယာ ဂဏှာတိ, ဒဒန္တော ခုဒ္ဒိကာယ ဒေတိ။ အင်္ဂကူဋံ နာမ ဂဏှန္တော ပစ္ဆာဘာဂေ ဟတ္ထေန တုလံ အက္ကမတိ, ဒဒန္တော ပုဗ္ဗဘာဂေ။ ဂဟဏကူဋံ နာမ ဂဏှန္တော မူလေ ရဇ္ဇုံ ဂဏှာတိ, ဒဒန္တော အဂ္ဂေ။ ပဋိစ္ဆန္နကူဋံ နာမ တုလံ သုသိရံ ကတွာ အန္တော အယစုဏ္ဏံ ပက္ခိပိတွာ ဂဏှန္တော တံ ပစ္ဆာဘာဂေ ကရောတိ, ဒဒန္တော အဂ္ဂဘာဂေ။
ကံသော ဝုစ္စတိ သုဝဏ္ဏပါတိ, တာယ ဝဉ္စနံ ကံသကူဋံ။ ကထံ? ဧကံ သုဝဏ္ဏပါတိံ ကတွာ အညာ ဒွေ တိဿော လောဟပါတိယော သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏာ ကရောတိ။ တတော ဇနပဒံ ဂန္တွာ ကိဉ္စိဒေဝ အဍ္ဎကုလံ ပဝိသိတွာ ‘‘သုဝဏ္ဏဘာဇနာနိ ကိဏထာ’’တိ ဝတွာ အဂ္ဃေ ပုစ္ဆိတေ သမဂ္ဃတရံ ဒါတုကာမာ ဟောန္တိ။ တတော တေဟိ ‘‘ကထံ ဣမေသံ သုဝဏ္ဏဘာဝေါ ဇာနိတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဝီမံသိတွာ ဂဏှထာ’’တိ သုဝဏ္ဏပါတိံ ပါသာဏေ ဃံသိတွာ သဗ္ဗပါတိယော ဒတွာ ဂစ္ဆတိ။
မာနကူဋံ နာမ ဟဒယဘေဒ-သိခါဘေဒ-ရဇ္ဇုဘေဒဝသေန တိဝိဓံ ဟောတိ။ တတ္ထ ဟဒယဘေဒေါ သပ္ပိတေလာဒိမိနနကာလေ လဗ္ဘတိ။ တာနိ ဟိ ဂဏှန္တော ဟေဋ္ဌာဆိဒ္ဒေန မာနေန ‘‘သဏိကံ အာသိဉ္စာ’’တိ ဝတွာ အတ္တနော ဘာဇနေ ဗဟုံ ပဂ္ဃရာပေတွာ ဂဏှာတိ, ဒဒန္တော ဆိဒ္ဒံ ပိဓာယ သီဃံ ပူရေတွာ ဒေတိ။ သိခါဘေဒေါ တိလတဏ္ဍုလာဒိမိနနကာလေ လဗ္ဘတိ။ တာနိ ဟိ ဂဏှန္တော သဏိကံ သိခံ ဥဿာပေတွာ ဂဏှာတိ, ဒဒန္တော ဝေဂေန ပူရေတွာ သိခံ ဆိန္ဒန္တော ဒေတိ။ ရဇ္ဇုဘေဒေါ ခေတ္တဝတ္ထုမိနနကာလေ လဗ္ဘတိ။ လဉ္ဇံ အလဘန္တာ ဟိ ခေတ္တံ အမဟန္တမ္ပိ မဟန္တံ ကတွာ မိနန္တိ။
ဥက္ကောဋနာဒီသု ဥက္ကောဋနန္တိ သာမိကေ အဿာမိကေ ကာတုံ လဉ္ဇဂ္ဂဟဏံ။ ဝဉ္စနန္တိ တေဟိ တေဟိ ဥပါယေဟိ ပရေသံ ဝဉ္စနံ။ တတြိဒမေကံ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၇၉။)ဝတ္ထု – ဧကော ကိရ လုဒ္ဒကော မိဂဉ္စ မိဂပေါတကဉ္စ ဂဟေတွာ အာဂစ္ဆတိ။ တမေကော ဓုတ္တော ‘‘ကိံ ဘော မိဂေါ အဂ္ဃတိ, ကိံ မိဂပေါတကော’’တိ အာဟ။ ‘‘မိဂေါ ဒွေ ကဟာပဏေ, မိဂပေါတကော ဧက’’န္တိ စ ဝုတ္တေ ဧကံ ကဟာပဏံ ဒတွာ မိဂပေါတကံ ဂဟေတွာ ထောကံ ဂန္တွာ နိဝတ္တော ‘‘န မေ ဘော မိဂပေါတကေနတ္ထော, မိဂံ မေ ဒေဟီ’’တိ အာဟ။ တေန ဟိ ဒွေ ကဟာပဏေ ဒေဟီတိ။ သော အာဟ – ‘‘နနု တေ ဘော မယာ ပဌမံ ဧကော ကဟာပဏော ဒိန္နော’’တိ? အာမ ဒိန္နောတိ။ ဣမမ္ပိ မိဂပေါတကံ ဂဏှ, ဧဝံ သော စ ကဟာပဏော အယဉ္စ ကဟာပဏဂ္ဃနကော မိဂပေါတကော’’တိ ဒွေ ကဟာပဏာ ဘဝိဿန္တီတိ။ သော ‘‘ကာရဏံ ဝဒတီ’’တိ သလ္လက္ခေတွာ မိဂပေါတကံ ဂဟေတွာ မိဂံ အဒါသီတိ။ နိကတီတိ ယောဂဝသေန ဝါ မာယာဝသေန ဝါ အပါမင်္ဂံ ပါမင်္ဂန္တိ, အမဏိံ မဏိန္တိ, အသုဝဏ္ဏံ သုဝဏ္ဏန္တိ ကတွာ ပတိရူပကေန ဝဉ္စနံ။ သာစိယောဂေါတိ ကုဋိလယောဂေါ။ ဧတေသံယေဝ ဥက္ကောဋနာဒီနမေတံ နာမံ။ တသ္မာ ဥက္ကောဋနသာစိယောဂေါ ဝဉ္စနသာစိယောဂေါ နိကတိသာစိယောဂေါတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ကေစိ အညံ ဒဿေတွာ အညဿ ပရိဝတ္တနံ သာစိယောဂေါတိ ဝဒန္တိ, တံ ပန ဝဉ္စနေနေဝ သင်္ဂဟိတံ။
ဆေဒနာဒီသု ဆေဒနန္တိ ဟတ္ထစ္ဆေဒနာဒိ။ ဝဓောတိ မာရဏံ။ ဗန္ဓောတိ ရဇ္ဇုဗန္ဓနာဒီဟိ ဗန္ဓနံ။ ဝိပရာမောသောတိ ဟိမဝိပရာမောသော, ဂုမ္ဗဝိပရာမောသောတိ ဒုဝိဓော။ ယံ ဟိမပါတသမယေ ဟိမေန ပဋိစ္ဆန္နာ ဟုတွာ မဂ္ဂပ္ပဋိပန္နံ ဇနံ မုသန္တိ, အယံ ဟိမဝိပရာမောသော။ ယံ ဂုမ္ဗာဒီဟိ ပဋိစ္ဆန္နာ မုသန္တိ, အယံ ဂုမ္ဗဝိပရာမောသော။ အာလောပေါ ဝုစ္စတိ ဂါမနိဂမာဒီနံ ဝိလောပကရဏံ။ သဟသာကာရောတိ သာဟသိကကိရိယာ, ဂေဟံ ပဝိသိတွာ မနုဿာနံ ဥရေ သတ္ထံ ဌပေတွာ ဣစ္ဆိတဘဏ္ဍဂ္ဂဟဏံ။ ဧဝမေတသ္မာ ဆေဒန…ပေ… သဟသာကာရာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ။
သော သန္တုဋ္ဌော ဟောတီတိ သွာယံ ဘိက္ခု ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တေန စတူသု ပစ္စယေသု ဒွါဒသဝိဓေန ဣတရီတရပစ္စယသန္တောသေန သမန္နာဂတော ဟောတိ။ ဣမိနာ ပန ဒွါဒသဝိဓေန ဣတရီတရပစ္စယသန္တောသေန သမန္နာဂတဿ ဘိက္ခုနော အဋ္ဌ ပရိက္ခာရာ ဝဋ္ဋန္တိ – တီဏိ စီဝရာနိ, ပတ္တော, ဒန္တကဋ္ဌစ္ဆေဒနဝါသိ, ဧကာ သူစိ, ကာယဗန္ဓနံ ပရိဿာဝနန္တိ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၈၀။)‘‘တိစီဝရဉ္စ ပတ္တော စ, ဝါသိ သူစိ စ ဗန္ဓနံ၊
ပရိဿာဝနေန အဋ္ဌေတေ, ယုတ္တယောဂဿ ဘိက္ခုနော’’တိ။
တေ သဗ္ဗေ ကာယပရိဟာရိကာပိ ဟောန္တိ, ကုစ္ဆိပရိဟာရိကာပိ။ ကထံ? တိစီဝရံ တာဝ နိဝါသေတွာ ပါရုပိတွာ စ ဝိစရဏကာလေ ကာယံ ပရိဟရတိ ပေါသေတီတိ ကာယပရိဟာရိကံ ဟောတိ။ စီဝရကဏ္ဏေန ဥဒကံ ပရိဿာဝေတွာ ပိဝနကာလေ, ခါဒိတဗ္ဗဖလာဖလံ ဂဟဏကာလေ စ ကုစ္ဆိံ ပရိဟရတိ ပေါသေတီတိ ကုစ္ဆိပရိဟာရိကံ ဟောတိ။ ပတ္တောပိ တေန ဥဒကံ ဥဒ္ဓရိတွာ နှာနကာလေ ကုဋိပရိဘဏ္ဍကရဏကာလေ စ ကာယပရိဟာရိကော ဟောတိ, အာဟာရံ ဂဟေတွာ ဘုဉ္ဇနကာလေ ကုစ္ဆိပရိဟာရိကော။ ဝါသိပိ တာယ ဒန္တကဋ္ဌစ္ဆေဒနကာလေ မဉ္စပီဌာနံ အင်္ဂပါဒစီဝရကုဋိဒဏ္ဍကသဇ္ဇနကာလေ စ ကာယပရိဟာရိကာ ဟောတိ, ဥစ္ဆုစ္ဆေဒနနာဠိကေရာဒိတစ္ဆနကာလေ ကုစ္ဆိပရိဟာရိကာ။ သူစိပိ စီဝရသိဗ္ဗနကာလေ ကာယပရိဟာရိကာ ဟောတိ, ပူဝံ ဝါ ဖလံ ဝါ ဝိဇ္ဈိတွာ ခါဒနကာလေ ကုစ္ဆိပရိဟာရိကာ။ ကာယဗန္ဓနံ ဗန္ဓိတွာ ဝိစရဏကာလေ ကာယပရိဟာရိကံ, ဥစ္ဆုအာဒီနိ ဗန္ဓိတွာ ဂဟဏကာလေ ကုစ္ဆိပရိဟာရိကံ။ ပရိဿာဝနံ တေန ဥဒကံ ပရိဿာဝေတွာ နှာနကာလေ သေနာသနပရိဘဏ္ဍကရဏကာလေ စ ကာယပရိဟာရိကံ, ပါနီယပါနကပရိဿာဝနကာလေ တေနေဝ တိလတဏ္ဍုလပုထုကာဒီနိ ဂဟေတွာ ခါဒနကာလေ စ ကုစ္ဆိပရိဟာရိကံ။ အယံ တာဝ အဋ္ဌပရိက္ခာရိကဿ ပရိက္ခာရမတ္တာ။
နဝပရိက္ခာရိကဿ ပန သေယျံ ပဝိသန္တဿ တတြဋ္ဌကပစ္စတ္ထရဏံ ဝါ ကုဉ္စိကာ ဝါ ဝဋ္ဋတိ။ ဒသပရိက္ခာရိကဿ နိသီဒနံ ဝါ စမ္မခဏ္ဍံ ဝါ ဝဋ္ဋတိ။ ဧကာဒသပရိက္ခာရိကဿ ကတ္တရယဋ္ဌိ ဝါ တေလနာဠိကာ ဝါ ဝဋ္ဋတိ။ ဒွါဒသပရိက္ခာရိကဿ ဆတ္တံ ဝါ ဥပါဟနံ ဝါ ဝဋ္ဋတိ။ ဧတေသု စ အဋ္ဌပရိက္ခာရိကောဝ သန္တုဋ္ဌော, ဣတရေ အသန္တုဋ္ဌာ မဟိစ္ဆာ မဟာဘာရာတိ န ဝတ္တဗ္ဗာ။ ဧတေပိ အပ္ပိစ္ဆာဝ သန္တုဋ္ဌာဝ သုဘရာဝ သလ္လဟုကဝုတ္တိနောဝ။ ဘဂဝါ ပန န ဣမံ သုတ္တံ တေသံ ဝသေန ကထေသိ, အဋ္ဌပရိက္ခာရိကဿ ဝသေန ကထေသိ။ သော ဟိ ခုဒ္ဒကဝါသိဉ္စ သူစိဉ္စ ပရိဿာဝနေ ပက္ခိပိတွာ ပတ္တဿ အန္တော ဌပေတွာ ပတ္တံ အံသကူဋေ လဂ္ဂေတွာ တိစီဝရံ ကာယပ္ပဋိဗဒ္ဓံ ကတွာ ယေနိစ္ဆကံ သုခံ ပက္ကမတိ, ပဋိနိဝတ္တိတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ နာမဿ န ဟောတိ။ ဣတိ ဣမဿ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၈၁။)ဘိက္ခုနော သလ္လဟုကဝုတ္တိတံ ဒဿေန္တော ဘဂဝါ သန္တုဋ္ဌော ဟောတိ ကာယပရိဟာရိကေန စီဝရေနာတိအာဒိမာဟ။
တတ္ထ ကာယပရိဟာရိကေနာတိ ကာယပရိဟရဏမတ္တကေန။ ကုစ္ဆိပရိဟာရိကေနာတိ ကုစ္ဆိပရိဟရဏမတ္တကေန။ သမာဒါယေဝ ပက္ကမတီတိ တံ အဋ္ဌပရိက္ခာရမတ္တကံ သဗ္ဗံ ဂဟေတွာဝ ကာယပ္ပဋိဗဒ္ဓံ ကတွာဝ ဂစ္ဆတိ, ‘‘မမ ဝိဟာရော ပရိဝေဏံ ဥပဋ္ဌာကော’’တိဿ သင်္ဂေါ ဝါ ဗန္ဓော ဝါ န ဟောတိ။ သော ဇိယာ မုတ္တော သရော ဝိယ, ယူထာ အပက္ကန္တော မတ္တဟတ္ထီ ဝိယ ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတံ သေနာသနံ, ဝနသဏ္ဍံ, ရုက္ခမူလံ, နဝံ ပဗ္ဘာရံ ပရိဘုဉ္ဇန္တော ဧကော တိဋ္ဌတိ, ဧကော နိသီဒတိ, သဗ္ဗိရိယာပထေသု ဧကော အဒုတိယော။
‘‘စာတုဒ္ဒိသော အပ္ပဋိဃော စ ဟောတိ,
သန္တုဿမာနော ဣတရီတရေန၊
ပရိဿယာနံ သဟိတာ အဆမ္ဘီ,
ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ’’တိ။ (သု။ နိ။ ၄၂၊ စူဠနိ။ ခဂ္ဂဝိသာဏသုတ္တနိဒ္ဒေသော ၁၂၈) –
ဧဝံ ဝဏ္ဏိတံ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပတံ အာပဇ္ဇတိ။
ဣဒါနိ တမတ္ထံ ဥပမာယ သာဓေန္တော သေယျထာပီတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ပက္ခီ သကုဏောတိ ပက္ခယုတ္တော သကုဏော။ ဍေတီတိ ဥပ္ပတတိ။ အယံ ပနေတ္ထ သင်္ခေပတ္ထော – သကုဏာ နာမ ‘‘အသုကသ္မိံ ပဒေသေ ရုက္ခော ပရိပက္ကဖလော’’တိ ဉတွာ နာနာဒိသာဟိ အာဂန္တွာ နခပက္ခတုဏ္ဍာဒီဟိ တဿ ဖလာနိ ဝိဇ္ဈန္တာ ဝိဓုနန္တာ ခါဒန္တိ, ‘‘ဣဒံ အဇ္ဇတနာယ, ဣဒံ သွာတနာယ ဘဝိဿတီ’’တိ နေသံ န ဟောတိ။ ဖလေ ပန ခီဏေ နေဝ ရုက္ခဿ အာရက္ခံ ဌပေန္တိ, န တတ္ထ ပက္ခံ ဝါ ပတ္တံ ဝါ နခံ ဝါ တုဏ္ဍံ ဝါ ဌပေန္တိ, အထ ခေါ တသ္မိံ ရုက္ခေ အနပေက္ခာ ဟုတွာ ယော ယံ ဒိသာဘာဂံ ဣစ္ဆတိ, သော တေန သပတ္တဘာရောဝ ဥပ္ပတိတွာ ဂစ္ဆတိ။ ဧဝမေဝ အယံ ဘိက္ခု နိဿင်္ဂေါ နိရပေက္ခောယေဝ ပက္ကမတိ, သမာဒါယေဝ ပက္ကမတိ။ အရိယေနာတိ နိဒ္ဒေါသေန။ အဇ္ဈတ္တန္တိ သကေ အတ္တဘာဝေ။ အနဝဇ္ဇသုခန္တိ နိဒ္ဒေါသသုခံ။
သော စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာတိ သော ဣမိနာ အရိယေန သီလက္ခန္ဓေန သမန္နာဂတော ဘိက္ခု စက္ခုဝိညာဏေန ရူပံ ပဿိတွာတိ အတ္ထော။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၈၂။)သေသပဒေသုပိ ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ, တံ သဗ္ဗံ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၁၅) ဝုတ္တံ။ အဗျာသေကသုခန္တိ ကိလေသေဟိ အနာသိတ္တသုခံ, အဝိကိဏ္ဏသုခန္တိပိ ဝုတ္တံ။ ဣန္ဒြိယသံဝရသုခံ ဟိ ဒိဋ္ဌာဒီသု ဒိဋ္ဌမတ္တာဒိဝသေန ပဝတ္တတာယ အဝိကိဏ္ဏံ ဟောတိ။
သော အဘိက္ကန္တေ ပဋိက္ကန္တေတိ သော မနစ္ဆဋ္ဌာနံ ဣန္ဒြိယာနံ သံဝရေန သမန္နာဂတော ဘိက္ခု ဣမေသု အဘိက္ကန္တပဋိက္ကန္တာဒီသု သတ္တသု ဌာနေသု သတိသမ္ပဇညဝသေန သမ္ပဇာနကာရီ ဟောတိ။ တတ္ထ အဘိက္ကန္တန္တိ ပုရတော ဂမနံ။ ပဋိက္ကန္တန္တိ ပစ္ဆာဂမနံ။
သမ္ပဇာနကာရီ ဟောတီတိ သာတ္ထကသမ္ပဇညံ, သပ္ပါယသမ္ပဇညံ, ဂေါစရသမ္ပဇညံ, အသမ္မောဟသမ္ပဇညန္တိ ဣမေသံ စတုန္နံ သတိသမ္ပယုတ္တာနံ သမ္ပဇညာနံ ဝသေန သတိံ ဥပဋ္ဌပေတွာ ဉာဏေန ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာယေဝ တာနိ အဘိက္ကန္တပဋိက္ကန္တာနိ ကရောတိ။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ, ဝိတ္ထာရော ပန ဣစ္ဆန္တေန ဒီဃနိကာယေ သာမညဖလဝဏ္ဏနာတော ဝါ မဇ္ဈိမနိကာယေ သတိပဋ္ဌာနဝဏ္ဏနာတော ဝါ ဂဟေတဗ္ဗော။
သော ဣမိနာ စာတိအာဒိနာ ကိံ ဒဿေတိ? အရညဝါသဿ ပစ္စယသမ္ပတ္တိံ ဒဿေတိ။ ယဿ ဟိ ဣမေ စတ္တာရော ပစ္စယာ နတ္ထိ, တဿ အရညဝါသော န ဣဇ္ဈတိ, တိရစ္ဆာနဂတေဟိ ဝါ ဝနစရကေဟိ ဝါ သဒ္ဓိံ ဝတ္ထဗ္ဗတံ အာပဇ္ဇတိ။ အရညေ အဓိဝတ္ထာ ဒေဝတာ ‘‘ကိံ ဧဝရူပဿ ပါပဘိက္ခုနော အရညဝါသေနာ’’တိ ဘေရဝသဒ္ဒံ သာဝေန္တိ, ဟတ္ထေဟိ သီသံ ပဟရိတွာ ပလာယနာကာရံ ကရောန္တိ။ ‘‘အသုကော ဘိက္ခု အရညံ ပဝိသိတွာ ဣဒဉ္စိဒဉ္စ ပါပကမ္မမကာသီ’’တိ အယသော ပတ္ထရတိ။ ယဿ ပနေတေ စတ္တာရော ပစ္စယာ အတ္ထိ, တဿ အရညဝါသော ဣဇ္ဈတိ။ သော ဟိ အတ္တနော သီလံ ပစ္စဝေက္ခန္တော ကိဉ္စိ ကာဠကံ ဝါ တိလကံ ဝါ အပဿန္တော ပီတိံ ဥပ္ပါဒေတွာ တံ ခယတော ဝယတော သမ္မသန္တော အရိယဘူမိံ ဩက္ကမတိ။ အရညေ အဓိဝတ္ထာ ဒေဝတာ အတ္တမနာ ဝဏ္ဏံ ဘာသန္တိ။ ဣတိဿ ဥဒကေ ပက္ခိတ္တတေလဗိန္ဒု ဝိယ ယသော ဝိတ္ထာရိကော ဟောတိ။
တတ္ထ ဝိဝိတ္တန္တိ သုညံ, အပ္ပသဒ္ဒံ, အပ္ပနိဂ္ဃေါသန္တိ အတ္ထော။ ဧတဒေဝ ဟိ သန္ဓာယ ဝိဘင်္ဂေ ‘‘ဝိဝိတ္တန္တိ သန္တိကေ စေပိ သေနာသနံ ဟောတိ, တဉ္စ အနာကိဏ္ဏံ ဂဟဋ္ဌေဟိ ပဗ္ဗဇိတေဟိ, တေန တံ ဝိဝိတ္တ’’န္တိ (ဝိဘ။ ၅၂၆) ဝုတ္တံ။ သေတိ စေဝ အာသတိ စ ဧတ္ထာတိ သေနာသနံ။ မဉ္စပီဌာနမေတံ အဓိဝစနံ။ တေနာဟ –
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၈၃။)‘‘သေနာသနန္တိ မဉ္စောပိ သေနာသနံ, ပီဌမ္ပိ, ဘိသိပိ, ဗိမ္ဗောဟနမ္ပိ, ဝိဟာရောပိ, အဍ္ဎယောဂေါပိ, ပါသာဒေါပိ, ဟမ္မိယမ္ပိ, ဂုဟာပိ, အဋ္ဋောပိ, မာဠောပိ, လေဏမ္ပိ, ဝေဠုဂုမ္ဗောပိ, ရုက္ခမူလမ္ပိ, မဏ္ဍပေါပိ သေနာသနံ, ယတ္ထ ဝါ ပန ဘိက္ခူ ပဋိက္ကမန္တိ, သဗ္ဗမေတံ သေနာသန’’န္တိ (ဝိဘ။ ၅၂၇)။ အပိစ ဝိဟာရော, အဍ္ဎယောဂေါ, ပါသာဒေါ, ဟမ္မိယံ, ဂုဟာတိ ဣဒံ ဝိဟာရသေနာသနံ နာမ။ မဉ္စော, ပီဌံ, ဘိသိ, ဗိမ္ဗောဟနန္တိ ဣဒံ မဉ္စပီဌသေနာသနံ နာမ။ စိမိလိကာ, စမ္မခဏ္ဍော, တိဏသန္ထာရော, ပဏ္ဏသန္ထာရောတိ ဣဒံ သန္ထတသေနာသနံ နာမ။ ယတ္ထ ဝါ ပန ဘိက္ခူ ပဋိက္ကမန္တီတိ ဧတံ ဩကာသသေနာသနံ နာမာတိ ဧဝံ စတုဗ္ဗိဓံ သေနာသနံ ဟောတိ။ တံ သဗ္ဗမ္ပိ သေနာသနဂ္ဂဟဏေန ဂဟိတမေဝ။
ဣမဿ ပန သကုဏသဒိသဿ စာတုဒ္ဒိသဿ ဘိက္ခုနော အနုစ္ဆဝိကံ ဒဿေန္တော အရညံ ရုက္ခမူလန္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အရညန္တိ ‘‘နိက္ခမိတွာ ဗဟိ ဣန္ဒခီလာ သဗ္ဗမေတံ အရည’’န္တိ (ဝိဘ။ ၅၂၉) ‘‘ဣဒံ ဘိက္ခုနီနံ ဝသေန အာဂတံ အရညံ။ ‘‘အာရညကံ နာမ သေနာသနံ ပဉ္စဓနုသတိကံ ပစ္ဆိမ’’န္တိ (ပါရာ။ ၆၅၄) ဣဒံ ပန ဣမဿ ဘိက္ခုနော အနုရူပံ။ တဿ လက္ခဏံ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဓုတင်္ဂနိဒ္ဒေသေ ဝုတ္တံ။ ရုက္ခမူလန္တိ ယံကိဉ္စိ သီတစ္ဆာယံ ဝိဝိတ္တံ ရုက္ခမူလံ။ ပဗ္ဗတန္တိ သေလံ။ တတ္ထ ဟိ ဥဒကသောဏ္ဍီသု ဥဒကကိစ္စံ ကတွာ သီတာယ ရုက္ခစ္ဆာယာယ နိသိန္နဿ နာနာဒိသာသု ခါယမာနာသု သီတေန ဝါတေန ဗီဇိယမာနဿ စိတ္တံ ဧကဂ္ဂံ ဟောတိ။ ကန္ဒရန္တိ ကံ ဝုစ္စတိ ဥဒကံ, တေန ဒါရိတံ ဥဒကဘိန္နံ ပဗ္ဗတပဒေသံ, ယံ နိတမ္ဗန္တိပိ နဒီနိကုဉ္ဇန္တိပိ ဝဒန္တိ။ တတ္ထ ဟိ ရဇတပဋ္ဋသဒိသာ ဝါလိကာ ဟောတိ, မတ္ထကေ မဏိဝိတာနံ ဝိယ ဝနဂဟနံ, မဏိက္ခန္ဓသဒိသံ ဥဒကံ သန္ဒတိ။ ဧဝရူပံ ကန္ဒရံ ဩရုယှ ပါနီယံ ပိဝိတွာ ဂတ္တာနိ သီတာနိ ကတွာ ဝါလိကံ ဥဿာပေတွာ ပံသုကူလစီဝရံ ပညာပေတွာ နိသိန္နဿ သမဏဓမ္မံ ကရောတော စိတ္တံ ဧကဂ္ဂံ ဟောတိ။ ဂိရိဂုဟန္တိ ဒွိန္နံ ပဗ္ဗတာနံ အန္တရံ, ဧကသ္မိံယေဝ ဝါ ဥမင်္ဂသဒိသံ မဟာဝိဝရံ။ သုသာနလက္ခဏံ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၃၄) ဝုတ္တံ။ ဝနပတ္ထန္တိ ဂါမန္တံ အတိက္ကမိတွာ မနုဿာနံ အနုပစာရဋ္ဌာနံ, ယတ္ထ န ကသန္တိ န ဝပန္တိ။ တေနေဝါဟ – ‘‘ဝနပတ္ထန္တိ ဒူရာနမေတံ သေနာသနာနံ အဓိဝစန’’န္တိအာဒိ။ အဗ္ဘောကာသန္တိ အစ္ဆန္နံ။ အာကင်္ခမာနော ပနေတ္ထ စီဝရကုဋိံ ကတွာ ဝသတိ။ ပလာလပုဉ္ဇန္တိ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၈၄။)ပလာလရာသိံ။ မဟာပလာလပုဉ္ဇတော ဟိ ပလာလံ နိက္ကဍ္ဎိတွာ ပဗ္ဘာရလေဏသဒိသေ အာလယေ ကရောန္တိ, ဂစ္ဆဂုမ္ဗာဒီနမ္ပိ ဥပရိ ပလာလံ ပက္ခိပိတွာ ဟေဋ္ဌာ နိသိန္နာ သမဏဓမ္မံ ကရောန္တိ။ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။
ပစ္ဆာဘတ္တန္တိ ဘတ္တဿ ပစ္ဆတော။ ပိဏ္ဍပါတပဋိက္ကန္တောတိ ပိဏ္ဍပါတပရိယေသနတော ပဋိက္ကန္တော။ ပလ္လင်္ကန္တိ သမန္တတော ဦရုဗဒ္ဓါသနံ။ အာဘုဇိတွာတိ ဗန္ဓိတွာ။ ဥဇုံ ကာယံ ပဏိဓာယာတိ ဥပရိမသရီရံ ဥဇုကံ ဌပေတွာ အဋ္ဌာရသ ပိဋ္ဌိကဏ္ဋကေ ကောဋိယာ ကောဋိံ ပဋိပါဒေတွာ။ ဧဝဉှိ နိသိန္နဿ စမ္မမံသနှာရူနိ န ပဏမန္တိ။ အထဿ ယာ တေသံ ပဏမနပစ္စယာ ခဏေ ခဏေ ဝေဒနာ ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ, တာ န ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ တာသု န ဥပ္ပဇ္ဇမာနာသု စိတ္တံ ဧကဂ္ဂံ ဟောတိ, ကမ္မဋ္ဌာနံ န ပရိပတတိ, ဝုဒ္ဓိံ ဖာတိံ ဥပဂစ္ဆတိ။ ပရိမုခံ သတိံ ဥပဋ္ဌပေတွာတိ ကမ္မဋ္ဌာနာဘိမုခံ သတိံ ဌပယိတွာ, မုခသမီပေ ဝါ ကတွာတိ အတ္ထော။ တေနေဝ ဝိဘင်္ဂေ ဝုတ္တံ – ‘‘အယံ သတိ ဥပဋ္ဌိတာ ဟောတိ သူပဋ္ဌိတာ နာသိကဂ္ဂေ ဝါ မုခနိမိတ္တေ ဝါ။ တေန ဝုစ္စတိ ပရိမုခံ သတိံ ဥပဋ္ဌပေတွာ’’တိ (ဝိဘ။ ၅၃၇)။ အထ ဝါ ‘‘ပရီတိ ပရိဂ္ဂဟဋ္ဌော။ မုခန္တိ နိယျာနဋ္ဌော။ သတီတိ ဥပဋ္ဌာနဋ္ဌော။ တေန ဝုစ္စတိ – ‘ပရိမုခံ သတိ’’’န္တိ ဧဝံ ပဋိသမ္ဘိဒါယံ (ပဋိ။ မ။ ၁။၁၆၄) ဝုတ္တနယေန ပနေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တတြာယံ သင်္ခေပေါ ‘‘ပရိဂ္ဂဟိတနိယျာနံ သတိံ ကတွာ’’တိ။
အဘိဇ္ဈံ လောကေတိ ဧတ္ထ လုဇ္ဇန-ပလုဇ္ဇနဋ္ဌေန ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓာ လောကော။ တသ္မာ ပဉ္စသု ဥပါဒါနက္ခန္ဓေသု ရာဂံ ပဟာယ ကာမစ္ဆန္ဒံ ဝိက္ခမ္ဘေတွာတိ အယမေတ္ထ အတ္ထော။ ဝိဂတာဘိဇ္ဈေနာတိ ဝိက္ခမ္ဘနဝသေန ပဟီနတ္တာ ဝိဂတာဘိဇ္ဈေန, န စက္ခုဝိညာဏသဒိသေနာတိ အတ္ထော။ အဘိဇ္ဈာယ စိတ္တံ ပရိသောဓေတီတိ အဘိဇ္ဈာတော စိတ္တံ ပရိမောစေတိ, ယထာ နံ သာ မုဉ္စတိ စေဝ မုဉ္စိတွာ စ န ပုန ဂဏှာတိ, ဧဝံ ကရောတီတိ အတ္ထော။ ဗျာပါဒပဒေါသံ ပဟာယာတိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဗျာပဇ္ဇတိ ဣမိနာ စိတ္တံ ပူတိကုမ္မာသာဒယော ဝိယ ပုရိမပကတိံ ပဇဟတီတိ ဗျာပါဒေါ။ ဝိကာရပ္ပတ္တိယာ ပဒုဿတိ, ပရံ ဝါ ပဒူသေတိ ဝိနာသေတီတိ ပဒေါသော။ ဥဘယမ္ပေတံ ကောဓဿေဝ အဓိဝစနံ။ ထိနံ စိတ္တဂေလညံ, မိဒ္ဓံ စေတသိကဂေလညံ။ ထိနဉ္စ မိဒ္ဓဉ္စ ထိနမိဒ္ဓံ။ အာလောကသညီတိ ရတ္တိမ္ပိ ဒိဝါပိ ဒိဋ္ဌအာလောကသဉ္ဇာနနသမတ္ထာယ ဝိဂတနီဝရဏာယ ပရိသုဒ္ဓါယ သညာယ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၈၅။)သမန္နာဂတော။ သတော သမ္ပဇာနောတိ သတိယာ စ ဉာဏေန စ သမန္နာဂတော။ ဣဒံ ဥဘယံ အာလောကသညာယ ဥပကာရကတ္တာ ဝုတ္တံ။ ဥဒ္ဓစ္စဉ္စ ကုက္ကုစ္စဉ္စ ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စံ။ တိဏ္ဏဝိစိကိစ္ဆောတိ ဝိစိကိစ္ဆံ တရိတွာ အတိက္ကမိတွာ ဌိတော။ ‘‘ကထမိဒံ ကထမိဒ’’န္တိ ဧဝံ နပ္ပဝတ္တတီတိ အကထံကထီ။ ကုသလေသု ဓမ္မေသူတိ အနဝဇ္ဇေသု ဓမ္မေသု။ ‘‘ဣမေ နု ခေါ ကုသလာ, ကထမိမေ ကုသလာ’’တိ ဧဝံ န ဝိစိကိစ္ဆတိ န ကင်္ခတီတိ အတ္ထော။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ။ ဣမေသု ပန နီဝရဏေသု ဝစနတ္ထလက္ခဏာဒိဘေဒတော ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ, တံ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၇၁-၇၂) ဝုတ္တံ။ ပညာယ ဒုဗ္ဗလီကရဏေတိ ယသ္မာ ဣမေ ပဉ္စ နီဝရဏာ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ အနုပ္ပန္နာယ လောကိယလောကုတ္တရာယ ပညာယ ဥပ္ပဇ္ဇိတုံ န ဒေန္တိ, ဥပ္ပန္နာပိ အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော ပဉ္စ ဝါ အဘိညာ ဥစ္ဆိန္ဒိတွာ ပါတေန္တိ။ တသ္မာ ပညာယ ဒုဗ္ဗလီကရဏာတိ ဝုစ္စန္တိ။ ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟီတိအာဒီနိ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝိတ္ထာရိတာနိ။
ဣမေ အာသဝါတိအာဒိ အပရေနာပိ ပရိယာယေန စတုသစ္စပ္ပကာသနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာတိ ပဇာနာတီတိ ဧတ္တာဝတာ ဟေဋ္ဌာ တီဟိ အင်္ဂေဟိ ဗာဟိရသမယဿ နိပ္ဖလဘာဝံ ဒဿေတွာ စတုတ္ထေန အင်္ဂေန အတ္တနော သာသနဿ ဂမ္ဘီရဘာဝံ ပကာသေတွာ ဒေသနာယ အရဟတ္တေန ကူဋံ ဂဏှိ။ ဣဒါနိ ဒေသနံ အပ္ပေန္တော ဧဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေတိအာဒိမာဟ။
၉။ တဏှာသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၉၉။ နဝမေ ဇာလိနိန္တိ ဇာလသဒိသံ။ ယထာ ဟိ ဇာလံ သမန္တတော သံသိဗ္ဗိတံ အာကုလဗျာကုလံ, ဧဝံ တဏှာပီတိ ဇာလသဒိသတ္တာ ဇာလိနီတိ ဝုတ္တာ။ တယော ဝါ ဘဝေ အဇ္ဈောတ္ထရိတွာ ဌိတာယ ဧတိဿာ တတ္ထ တတ္ထ အတ္တနော ကောဋ္ဌာသဘူတံ ဇာလံ အတ္ထီတိပိ ဇာလိနီ။ သရိတန္တိ တတ္ထ တတ္ထ သရိတွာ သံသရိတွာ ဌိတံ။ ဝိသဋန္တိ ပတ္ထဋံ ဝိက္ခိတ္တံ။ ဝိသတ္တိကန္တိ တတ္ထ တတ္ထ ဝိသတ္တံ လဂ္ဂံ လဂိတံ။ အပိစ ‘‘ဝိသမူလာတိ ဝိသတ္တိကာ။ ဝိသဖလာတိ ဝိသတ္တိကာ’’တိအာဒိနာပိ (မဟာနိ။ ၃၊ စူဠနိ။ မေတ္တဂူမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသော ၂၂) နယေနေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဥဒ္ဓသ္တောတိ ဥပရိ ဓံသိတော။ ပရိယောနဒ္ဓေါတိ သမန္တာ ဝေဌိတော။ တန္တာကုလကဇာတောတိ တန္တံ ဝိယ အာကုလဇာတော။ ယထာ နာမ ဒုန္နိက္ခိတ္တံ မူသိကစ္ဆိန္နံ ပေသကာရာနံ တန္တံ တဟိံ တဟိံ အာကုလံ ဟောတိ, ‘‘ဣဒံ အဂ္ဂံ ဣဒံ မူလ’’န္တိ အဂ္ဂေန ဝါ အဂ္ဂံ, မူလေန ဝါ မူလံ သမာနေတုံ ဒုက္ကရံ ဟောတိ, ဧဝံ သတ္တာ ဣမာယ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၈၆။)တဏှာယ ပရိယောနဒ္ဓါ အာကုလဗျာကုလာ န သက္ကောန္တိ အတ္တနော နိဿရဏမဂ္ဂံ ဥဇုံ ကာတုံ။ ဂုလာဂုဏ္ဌိကဇာတောတိ ဂုလာဂုဏ္ဌိကံ ဝုစ္စတိ ပေသကာရကဉ္ဇိယသုတ္တံ။ ဂုလာ နာမ သကုဏိကာ, တဿာ ကုလာဝကောတိပိ ဧကေ။ ယထာ တဒုဘယမ္ပိ အာကုလံ အဂ္ဂေန ဝါ အဂ္ဂံ, မူလေန ဝါ မူလံ သမာနေတုံ ဒုက္ကရန္တိ ပုရိမနယေနေဝ ယောဇေတဗ္ဗံ။ မုဉ္ဇပဗ္ဗဇဘူတောတိ မုဉ္ဇတိဏံ ဝိယ ပဗ္ဗဇတိဏံ ဝိယ စ ဘူတော, တာဒိသော ဇာတော။ ယထာ တာနိ တိဏာနိ ကောဋ္ဋေတွာ ကတရဇ္ဇုံ ဇိဏ္ဏကာလေ ကတ္ထစိ ပတိတံ ဂဟေတွာ တေသံ တိဏာနံ ‘‘ဣဒံ အဂ္ဂံ ဣဒံ မူလ’’န္တိ အဂ္ဂေန ဝါ အဂ္ဂံ, မူလေန ဝါ မူလံ သမာနေတုံ ဒုက္ကရံ။ တမ္ပိ စ ပစ္စတ္တပုရိသကာရေ ဌတွာ သက္ကာ ဘဝေယျ ဥဇုံ ကာတုံ, ဌပေတွာ ပန ဗောဓိသတ္တေ အညော သတ္တော အတ္တနော ဓမ္မတာယ တဏှာဇာလံ ပဒါလေတွာ အတ္တနော နိဿရဏမဂ္ဂံ ဥဇုံ ကာတုံ သမတ္ထော နာမ နတ္ထိ။ ဧဝမယံ လောကော တဏှာဇာလေန ပရိယောနဒ္ဓေါ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ သံသာရံ နာတိဝတ္တတိ။ တတ္ထ အပါယောတိ နိရယ-တိရစ္ဆာနယောနိ-ပေတ္တိဝိသယ-အသုရကာယာ။ သဗ္ဗေပိ ဟိ တေ ဝဍ္ဎိသင်္ခါတဿ အာယဿ အဘာဝတော အပါယာတိ ဝုစ္စန္တိ။ တထာ ဒုက္ခဿ ဂတိဘာဝတော ဒုဂ္ဂတိ။ သုခသမုဿယတော ဝိနိပတိတတ္တာ ဝိနိပါတော။ ဣတရော ပန –
‘‘ခန္ဓာနဉ္စ ပဋိပါဋိ, ဓာတုအာယတနာန စ၊
အဗ္ဗောစ္ဆိန္နံ ဝတ္တမာနာ, သံသာရောတိ ပဝုစ္စတိ။
တံ သဗ္ဗံ နာတိဝတ္တတိ နာတိက္ကမတိ, အထ ခေါ စုတိတော ပဋိသန္ဓိံ ပဋိသန္ဓိတော စုတိန္တိ ဧဝံ ပုနပ္ပုနံ စုတိပဋိသန္ဓိယော ဂဏှမာနော တီသု ဘဝေသု စတူသု ယောနီသု ပဉ္စသု ဂတီသု သတ္တသု ဝိညာဏဋ္ဌိတီသု နဝသု သတ္တာဝါသေသု မဟာသမုဒ္ဒေ ဝါတက္ခိတ္တနာဝါ ဝိယ ယန္တေ ယုတ္တဂေါဏော ဝိယ စ ပရိဗ္ဘမတိယေဝ။
အဇ္ဈတ္တိကဿ ဥပါဒါယာတိ အဇ္ဈတ္တိကံ ခန္ဓပဉ္စကံ ဥပါဒါယ။ ဣဒဉှိ ဥပယောဂတ္ထေ သာမိဝစနံ။ ဗာဟိရဿ ဥပါဒါယာတိ ဗာဟိရံ ခန္ဓပဉ္စကံ ဥပါဒါယ, ဣဒမ္ပိ ဥပယောဂတ္ထေ သာမိဝစနံ။ အသ္မီတိ, ဘိက္ခဝေ, သတီတိ, ဘိက္ခဝေ, ယဒေတံ အဇ္ဈတ္တံ ခန္ဓပဉ္စကံ ဥပါဒါယ တဏှာမာနဒိဋ္ဌိဝသေန သမူဟဂ္ဂါဟတော အသ္မီတိ ဟောတိ, တသ္မိံ သတီတိ အတ္ထော။ ဣတ္ထသ္မီတိ ဟောတီတိအာဒီသု ပန ဧဝံ သမူဟတော အဟန္တိ ဂဟဏေ သတိ တတော
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၈၇။)အနုပနိဓာယ စ ဥပနိဓာယ စာတိ ဒွိဓာ ဂဟဏံ ဟောတိ။ တတ္ထ အနုပနိဓာယာတိ အညံ အာကာရံ အနုပဂမ္မ သကဘာဝမေဝ အာရမ္မဏံ ကတွာ ဣတ္ထသ္မီတိ ဟောတိ, ခတ္တိယာဒီသု ဣဒံပကာရော အဟန္တိ ဧဝံ တဏှာမာနဒိဋ္ဌိဝသေန ဟောတီတိ အတ္ထော။ ဣဒံ တာဝ အနုပနိဓာယ ဂဟဏံ။ ဥပနိဓာယ ဂဟဏံ ပန ဒုဝိဓံ ဟောတိ သမတော စ အသမတော စ။ တံ ဒဿေတုံ ဧဝံသ္မီတိ အညထာသ္မီတိ စ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဧဝံသ္မီတိ ဣဒံ သမတော ဥပနိဓာယ ဂဟဏံ, ယထာယံ ခတ္တိယော ယထာယံ ဗြာဟ္မဏော, ဧဝမဟမ္ပီတိ အတ္ထော။ အညထာသ္မီတိ ဣဒံ ပန အသမတော ဂဟဏံ, ယထာယံ ခတ္တိယော ယထာယံ ဗြာဟ္မဏော, တတော အညထာ အဟံ, ဟီနော ဝါ အဓိကော ဝါတိ အတ္ထော။ ဣမာနိ တာဝ ပစ္စုပ္ပန္နဝသေန စတ္တာရိ တဏှာဝိစရိတာနိ။
အသသ္မီတိ သတသ္မီတိ ဣမာနိ ပန ဒွေ ယသ္မာ အတ္ထီတိ အသံ, နိစ္စဿေတံ အဓိဝစနံ။ သီဒတီတိ သတံ, အနိစ္စဿေတံ အဓိဝစနံ။ တသ္မာ သဿတုစ္ဆေဒဝသေန ဝုတ္တာနီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ဣတော ပရာနိ သန္တိ ဧဝမာဒီနိ စတ္တာရိ သံသယပရိဝိတက္ကဝသေန ဝုတ္တာနိ။ သန္တိ ဟောတီတိ ဧဝမာဒီသု အဟံ သိယန္တိ ဟောတီတိ ဧဝမတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အဓိပ္ပါယော ပနေတ္ထ ပုရိမစတုက္ကေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဂဟေတဗ္ဗော။ အပိဟံ သန္တိအာဒီနိ ပန စတ္တာရိ အပိ နာမ အဟံ ဘဝေယျန္တိ ဧဝံ ပတ္ထနာကပ္ပနဝသေန ဝုတ္တာနိ။ တာနိပိ ပုရိမစတုက္ကေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ဘဝိဿန္တိအာဒီနိ ပန စတ္တာရိ အနာဂတဝသေန ဝုတ္တာနိ။ တေသမ္ပိ ပုရိမစတုက္ကေ ဝုတ္တနယေနေဝ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧဝမေတေ –
‘‘ဒွေ ဒိဋ္ဌိသီသာ သီသညေ, စတ္တာရော သီသမူလကာ၊
တယော တယောတိ ဧတာနိ, အဋ္ဌာရသ ဝိဘာဝယေ။
ဧတေသု ဟိ အသသ္မိ, သတသ္မီတိ ဧတေ ဒွေ ဒိဋ္ဌိသီသာ နာမ။ အသ္မိ, သန္တိ, အပိဟံ သန္တိ, ဘဝိဿန္တိ ဧတေ စတ္တာရော သုဒ္ဓသီသာ ဧဝ။ ဣတ္ထသ္မီတိအာဒယော တယော တယောတိ ဒွါဒသ သီသမူလကာ နာမာတိ ဧဝမေတေ ဒွေ ဒိဋ္ဌိသီသာ စတ္တာရော သုဒ္ဓသီသာ ဒွါဒသ သီသမူလကာတိ အဋ္ဌာရသ တဏှာဝိစရိတဓမ္မာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဣမာနိ တာဝ အဇ္ဈတ္တိကဿ ဥပါဒါယ အဋ္ဌာရသ တဏှာဝိစရိတာနိ။ ဗာဟိရဿ ဥပါဒါယ တဏှာဝိစရိတေသုပိ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၈၈။)ဧသေဝ နယော။ ဣမိနာတိ ဣမိနာ ရူပေန ဝါ ။ပ။ ဝိညာဏေန ဝါတိ ဧသ ဝိသေသော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သေသံ တာဒိသမေဝ။
ဣတိ ဧဝရူပါနိ အတီတာနိ ဆတ္တိံသာတိ ဧကမေကဿ ပုဂ္ဂလဿ အတီတေ အဒ္ဓနိ ဆတ္တိံသ။ အနာဂတာနိ ဆတ္တိံသာတိ ဧကမေကဿေဝ ပုဂ္ဂလဿ စ အနာဂတေ အဒ္ဓနိ ဆတ္တိံသ။ ပစ္စုပ္ပန္နာနိ ဆတ္တိံသာတိ ဧကဿ ဝါ ပုဂ္ဂလဿ ယထာသမ္ဘဝတော ဗဟူနံ ဝါ ပစ္စုပ္ပန္နေ အဒ္ဓနိ ဆတ္တိံသာဝ။ သဗ္ဗသတ္တာနံ ပန နိယမေနေဝ အတီတေ အဒ္ဓနိ ဆတ္တိံသ, အနာဂတေ ဆတ္တိံသ, ပစ္စုပ္ပန္နေ ဆတ္တိံသ။ အနန္တာ ဟိ အသဒိသတဏှာမာနဒိဋ္ဌိဘေဒါ သတ္တာ။ အဋ္ဌသတံ တဏှာဝိစရိတံ ဟောန္တီတိ ဧတ္ထ ပန အဋ္ဌသတသင်္ခါတံ တဏှာဝိစရိတံ ဟောတီတိ ဧဝမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။
၁၀။ ပေမသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၀၀။ ဒသမေ န ဥဿေနေတီတိ ဒိဋ္ဌိဝသေန န ဥက္ခိပတိ။ န ပဋိသေနေတီတိ ပဋိဝိရုဒ္ဓေါ ဟုတွာ ကလဟဘဏ္ဍနဝသေန န ဥက္ခိပတိ။ န ဓူပါယတီတိ အဇ္ဈတ္တိကဿ ဥပါဒါယ တဏှာဝိစရိတဝသေန န ဓူပါယတိ။ န ပဇ္ဇလတီတိ ဗာဟိရဿ ဥပါဒါယ တဏှာဝိစရိတဝသေန န ပဇ္ဇလတိ။ န သမ္ပဇ္ဈာယတီတိ အသ္မိမာနဝသေန န သမ္ပဇ္ဈာယတိ။ သေသံ ပါဠိနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ ဝဋ္ဋဝိဝဋ္ဋံ ကထိတန္တိ။
မဟာဝဂ္ဂေါ ပဉ္စမော။
စတုတ္ထပဏ္ဏာသကံ နိဋ္ဌိတံ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၈၉။)၅။ ပဉ္စမပဏ္ဏာသကံ
(၂၁) ၁။ သပ္ပုရိသဝဂ္ဂေါ
၁-၆။ သိက္ခာပဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၀၁။ ပဉ္စမဿ ပဌမေ အသပ္ပုရိသန္တိ လာမကပုရိသံ တုစ္ဆပုရိသံ မူဠှပုရိသံ အဝိဇ္ဇာယ အန္ဓီကတံ ဗာလံ။ အသပ္ပုရိသတရန္တိ အတိရေကေန အသပ္ပုရိသံ။ ဣတရေ ဒွေ ဝုတ္တပဋိပက္ခဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။ ယထာ စေတ္ထ, ဧဝံ ဣတော ပရေသု ပဉ္စသု။ ဧတေသု ဟိ ပဌမံ ပဉ္စဝေရဝသေန ဒေသိတံ, ဒုတိယံ အဿဒ္ဓမ္မဝသေန, တတိယံ ကာယဝစီဒွါရဝသေန, စတုတ္ထံ မနောဒွါရဝသေန, ပဉ္စမံ အဋ္ဌမိစ္ဆတ္တဝသေန, ဆဋ္ဌံ ဒသမိစ္ဆတ္တဝသေန။
၇-၁၀။ ပါပဓမ္မသုတ္တစတုက္ကဝဏ္ဏနာ
၂၀၇-၂၁၀။ သတ္တမေ ပါပန္တိ လာမကံ သံကိလိဋ္ဌပုဂ္ဂလံ။ ကလျာဏန္တိ ဘဒ္ဒကံ အနဝဇ္ဇပုဂ္ဂလံ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။ အဋ္ဌမေပိ ဧသေဝ နယော။ နဝမေ ပါပဓမ္မန္တိ လာမကဓမ္မံ။ ကလျာဏဓမ္မန္တိ အနဝဇ္ဇဓမ္မံ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။ ဒသမေပိ ဧသေဝ နယော။ ဣမသ္မိံ ဝဂ္ဂေ ဒသသုပိ သုတ္တေသု အဂါရိယပ္ပဋိပဒါ ကထိတာ။ သစေပိ သောတာပန္နသကဒါဂါမိနော ဟောန္တိ, ဝဋ္ဋတိယေဝါတိ။
သပ္ပုရိသဝဂ္ဂေါ ပဌမော။
(၂၂) ၂။ ပရိသာဝဂ္ဂေါ
၁။ ပရိသာသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၁၁။ ဒုတိယဿ ပဌမေ ပရိသံ ဒူသေန္တီတိ ပရိသဒူသနာ။ ပရိသံ သောဘေန္တီတိ ပရိသသောဘနာ။
၂။ ဒိဋ္ဌိသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၁၂။ ဒုတိယေ မနောဒုစ္စရိတေ ပရိယာပန္နာပိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ မဟာသာဝဇ္ဇတာယ ဝိသုံ ဝုတ္တာ, တဿာ စ ပဋိပက္ခဝသေန သမ္မာဒိဋ္ဌိ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၉၀။)၃။ အကတညုတာသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၁၃။ တတိယေ အကတညုတာ အကတဝေဒိတာတိ အကတညုတာယ အကတဝေဒိတာယ။ ဥဘယမ္ပေတံ အတ္ထတော ဧကမေဝ။ သုက္ကပက္ခေပိ ဧသေဝ နယော။
၄-၇။ ပါဏာတိပါတီသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ
၂၁၄-၂၁၇။ စတုတ္ထံ စတုန္နံ ကမ္မကိလေသာနံ တပ္ပဋိပက္ခဿ စ ဝသေန ဝုတ္တံ, ပဉ္စမံ သုက္ကပက္ခာနံ အာဒိတော စတုန္နံ မိစ္ဆတ္တာနံ ဝသေန, ဆဋ္ဌံ အဝသေသာနံ စတုန္နံ, သတ္တမံ အနရိယဝေါဟာရအရိယဝေါဟာရာနံ။ တထာ အဋ္ဌမနဝမဒသမာနိ သပ္ပဋိပက္ခာနံ အဿဒ္ဓမ္မာနံ ဝသေန ဝုတ္တာနိ။ သဗ္ဗသုတ္တေသု ပန သုက္ကပက္ခဓမ္မာ လောကိယလောကုတ္တရမိဿကာဝ ကထိတာ။ နဝသု သုတ္တေသု ကိဉ္စာပိ ‘‘သဂ္ဂေ’’တိ ဝုတ္တံ, တယော ပန မဂ္ဂါ တီဏိ စ ဖလာနိ လဗ္ဘန္တိယေဝါတိ။
ပရိသာဝဂ္ဂေါ ဒုတိယော။
(၂၃) ၃။ ဒုစ္စရိတဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ
၂၂၁-၂၃၁။ တတိယဿ ပဌမာဒီနိ ဥတ္တာနတ္ထာနေဝ။ ဒသမေ ယော စိန္တေတွာ ကဗျံ ကရောတိ, အယံ စိန္တာကဝိ နာမ။ ယော သုတွာ ကရောတိ, အယံ သုတကဝိ နာမ။ ယော ဧကံ အတ္ထံ နိဿာယ ကရောတိ, အယံ အတ္ထကဝိ နာမ။ ယော တင်္ခဏညေဝ ဝင်္ဂီသတ္ထေရော ဝိယ အတ္တနော ပဋိဘာနေန ကရောတိ, အယံ ပဋိဘာနကဝိ နာမာတိ။
ဒုစ္စရိတဝဂ္ဂေါ တတိယော။
(၂၄) ၄။ ကမ္မဝဂ္ဂေါ
၁။ သံခိတ္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၃၂။ စတုတ္ထဿ ပဌမေ ကဏှန္တိ ကာဠကံ ဒသအကုသလကမ္မပထကမ္မံ။ ကဏှဝိပါကန္တိ အပါယေ နိဗ္ဗတ္တနတော ကာဠကဝိပါကံ။ သုက္ကန္တိ ပဏ္ဍရကံ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၉၁။)ကုသလကမ္မပထကမ္မံ။ သုက္ကဝိပါကန္တိ သဂ္ဂေ နိဗ္ဗတ္တနတော ပဏ္ဍရကဝိပါကံ။ ကဏှသုက္ကန္တိ မိဿကကမ္မံ။ ကဏှသုက္ကဝိပါကန္တိ သုခဒုက္ခဝိပါကံ။ မိဿကကမ္မဉှိ ကတွာ အကုသလေန တိရစ္ဆာနယောနိယံ မင်္ဂလဟတ္ထိဋ္ဌာနာဒီသု ဥပ္ပန္နော ကုသလေန ပဝတ္တေ သုခံ ဝေဒိယတိ။ ကုသလေန ရာဇကုလေပိ နိဗ္ဗတ္တော အကုသလေန ပဝတ္တေ ဒုက္ခံ ဝေဒိယတိ။ အကဏှံ အသုက္ကန္တိ ကမ္မက္ခယကရံ စတုမဂ္ဂဉာဏံ အဓိပ္ပေတံ။ တဉှိ ယဒိ ကဏှံ ဘဝေယျ, ကဏှဝိပါကံ ဒဒေယျ။ ယဒိ သုက္ကံ ဘဝေယျ, သုက္ကဝိပါကံ ဒဒေယျ။ ဥဘယဝိပါကဿ ပန အပ္ပဒါနတော အကဏှံ အသုက္ကန္တိ အယမေတ္ထ အတ္ထော။
၂။ ဝိတ္ထာရသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၃၃။ ဒုတိယေ သဗျာဗဇ္ဈန္တိ သဒေါသံ။ ကာယသင်္ခါရန္တိ ကာယဒွါရစေတနံ။ အဘိသင်္ခရောတီတိ အာယူဟတိ သမ္ပိဏ္ဍေတိ။ သေသဒွယေပိ ဧသေဝ နယော။ သဗျာဗဇ္ဈံ လောကန္တိ သဒုက္ခံ လောကံ။ သဗျာဗဇ္ဈာ ဖဿာတိ သဒုက္ခာ ဝိပါကဖဿာ။ သဗျာဗဇ္ဈံ ဝေဒနံ ဝေဒိယတီတိ သာဗာဓံ ဝိပါကဝေဒနံ ဝေဒိယတိ။ ဧကန္တဒုက္ခန္တိ ဧကန္တေနေဝ ဒုက္ခံ, န သုခသမ္မိဿံ။ သေယျထာပိ သတ္တာ နေရယိကာတိ ဧတ္ထ သေယျထာပီတိ နိဒဿနတ္ထေ နိပါတော။ တေန ကေဝလံ နေရယိကသတ္တေ ဒဿေတိ, အညေ ပန တံသရိက္ခကာ နာမ နတ္ထိ။ ဣမိနာ ဥပါယေန သဗ္ဗတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သေယျထာပိ မနုဿာတိအာဒီသု ပန မနုဿာနံ တာဝ ကာလေန သုခါ ဝေဒနာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, ကာလေန ဒုက္ခာ ဝေဒနာ။ ဧကစ္စေ စ ဒေဝါတိ ဧတ္ထ ပန ကာမာဝစရဒေဝါ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ တေသဉှိ မဟေသက္ခတရာ ဒေဝတာ ဒိသွာ နိသိန္နာသနတော ဝုဋ္ဌာနံ, ပါရုတဥတ္တရာသင်္ဂဿ ဩတာရဏံ, အဉ္ဇလိပဂ္ဂဏှနန္တိအာဒီနံ ဝသေန ကာလေန ဒုက္ခံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိံ အနုဘဝန္တာနံ ကာလေန သုခံ။ ဧကစ္စေ စ ဝိနိပါတိကာတိ ဧတ္ထ ဝေမာနိကပေတာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ တေ နိရန္တရမေဝ ဧကသ္မိံ ကာလေ သုခံ, ဧကသ္မိံ ကာလေ ဒုက္ခံ ဝေဒိယန္တိ။ နာဂသုပဏ္ဏဟတ္ထိအဿာဒယော ပန မနုဿာ ဝိယ ဝေါကိဏ္ဏသုခဒုက္ခာဝ ဟောန္တိ။ ပဟာနာယ ယာ စေတနာတိ ဧတ္ထ ဝိဝဋ္ဋဂါမိနီ မဂ္ဂစေတနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သာ ဟိ ကမ္မက္ခယာယ သံဝတ္တတီတိ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၉၂။)၃။ သောဏကာယနသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၃၄။ တတိယေ သိခါမောဂ္ဂလ္လာနောတိ သီသမဇ္ဈေ ဌိတာယ မဟတိယာ သိခါယ သမန္နာဂတော မောဂ္ဂလ္လာနဂေါတ္တော ဗြာဟ္မဏော။ ပုရိမာနီတိ အတီတာနန္တရဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ပုရိမာနိ, ဒုတိယာဒိတော ပဋ္ဌာယ ပုရိမတရာနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ သောဏကာယနောတိ တဿေဝ အန္တေဝါသိကော။ ကမ္မသစ္စာယံ ဘော လောကောတိ ဘော အယံ လောကော ကမ္မသဘာဝေါ။ ကမ္မသမာရမ္ဘဋ္ဌာယီတိ ကမ္မသမာရမ္ဘေန တိဋ္ဌတိ။ ကမ္မံ အာယူဟန္တောဝ တိဋ္ဌတိ, အနာယူဟန္တော ဥစ္ဆိဇ္ဇတီတိ ဒီပေတိ။ သေသံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယမေဝ။
၄-၉။ သိက္ခာပဒသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၃၅။ စတုတ္ထာဒီနိပိ ဥတ္တာနတ္ထာနေဝ။ မဂ္ဂင်္ဂေသု ပန ယသ္မာ သတိယာ ဥပဋ္ဌပေတွာ ပညာယ ပရိစ္ဆိန္ဒတိ, တသ္မာ ဥဘယမေဝ ကမ္မံ။ သေသာ အင်္ဂါနေဝ ဟောန္တိ, နော ကမ္မန္တိ ဝုတ္တံ။ ဗောဇ္ဈင်္ဂေသုပိ ဧသေဝ နယော။ အဘိဓမ္မေ ပန သဗ္ဗမ္ပေတံ အဝိသေသေန စေတနာသမ္ပယုတ္တကမ္မန္တေဝ ဝဏ္ဏိတံ။
၁၀။ သမဏသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၄၁။ ဒသမေ ဣဓေဝါတိ ဣမသ္မိံယေဝ သာသနေ။ အယံ ပန နိယမော သေသပဒေသုပိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဒုတိယာဒယောပိ ဟိ သမဏာ ဣဓေဝ, န အညတ္ထ။ သုညာတိ ရိတ္တာ တုစ္ဆာ။ ပရပ္ပဝါဒါတိ စတ္တာရော သဿတဝါဒါ, စတ္တာရော ဧကစ္စသဿတိကာ, စတ္တာရော အန္တာနန္တိကာ, စတ္တာရော အမရာဝိက္ခေပိကာ, ဒွေ အဓိစ္စသမုပ္ပန္နိကာ, သောဠသ သညိဝါဒါ, အဋ္ဌ အသညိဝါဒါ, အဋ္ဌ နေဝသညိနာသညိဝါဒါ, သတ္တ ဥစ္ဆေဒဝါဒါ, ပဉ္စ ဒိဋ္ဌဓမ္မနိဗ္ဗာနဝါဒါတိ ဣမေ သဗ္ဗေပိ ဗြဟ္မဇာလေ အာဂတဒွါသဋ္ဌိဒိဋ္ဌိယော ဣတော ဗာဟိရာနံ ပရေသံ ပဝါဒါ ပရပ္ပဝါဒါ နာမ။ တေ သဗ္ဗေပိ ဣမေဟိ စတူဟိ ဖလဋ္ဌကသမဏေဟိ သုညာ။ န ဟိ တေ ဧတ္ထ သန္တိ။ န ကေဝလဉ္စ ဧတေဟေဝ သုညာ, စတူဟိ ပန မဂ္ဂဋ္ဌကသမဏေဟိပိ, စတုန္နံ မဂ္ဂါနံ အတ္ထာယ အာရဒ္ဓဝိပဿကေဟိပီတိ ဒွါဒသဟိပိ သမဏေဟိ သုညာ ဧဝ။ ဣဒမေဝ အတ္ထံ သန္ဓာယ ဘဂဝတာ မဟာပရိနိဗ္ဗာနေ (ဒီ။ နိ။ ၂။၂၁၄) ဝုတ္တံ –
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၉၃။)ယံ ပဗ္ဗဇိံ ကိံကုသလာနုဧသီ၊
ဝဿာနိ ပညာသ သမာဓိကာနိ,
ယတော အဟံ ပဗ္ဗဇိတော သုဘဒ္ဒ၊
ဉာယဿ ဓမ္မဿ ပဒေသဝတ္တီ,
ဣတော ဗဟိဒ္ဓါ သမဏောပိ နတ္ထိ’’။
‘‘ဒုတိယောပိ သမဏော နတ္ထိ, တတိယောပိ သမဏော နတ္ထိ, စတုတ္ထောပိ သမဏော နတ္ထိ, သုညာ ပရပ္ပဝါဒါ သမဏေဟိ အညေဟီ’’တိ။ ဧတ္ထ ဟိ ပဒေသဝတ္တီတိ အာရဒ္ဓဝိပဿကော အဓိပ္ပေတော။ တသ္မာ သောတာပတ္တိမဂ္ဂဿ အာရဒ္ဓဝိပဿကံ မဂ္ဂဋ္ဌံ ဖလဋ္ဌန္တိ တယောပိ ဧကတော ကတွာ ‘‘သမဏောပိ နတ္ထီ’’တိ အာဟ, သကဒါဂါမိမဂ္ဂဿ အာရဒ္ဓဝိပဿကံ မဂ္ဂဋ္ဌံ ဖလဋ္ဌန္တိ တယောပိ ဧကတော ကတွာ ‘‘ဒုတိယောပိ သမဏော နတ္ထီ’’တိ အာဟ။ ဣတရေသုပိ ဒွီသု ဧသေဝ နယော။ ဧကာဒသမံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝါတိ။
ကမ္မဝဂ္ဂေါ စတုတ္ထော။
(၂၅) ၅။ အာပတ္တိဘယဝဂ္ဂေါ
၁။ သံဃဘေဒကသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၄၃။ ပဉ္စမဿ ပဌမေ အပိ နု တံ, အာနန္ဒ, အဓိကရဏန္တိ ဝိဝါဒါဓိကရဏာဒီသု အညတရံ အဓိကရဏံ ဘိက္ခုသံဃဿ ဥပ္ပဇ္ဇိ, သတ္ထာ တဿ ဝူပသန္တဘာဝံ ပုစ္ဆန္တော ဧဝမာဟ။ ကုတော တံ, ဘန္တေတိ, ဘန္တေ, ကုတော ကိန္တိ ကေန ကာရဏေန တံ အဓိကရဏံ ဝူပသမိဿတီတိ ဝဒတိ။ ကေဝလကပ္ပန္တိ သကလံ သမန္တတော။ သံဃဘေဒါယ ဌိတောတိ သံဃေန သဒ္ဓိံ ဝါဒတ္ထာယ ကထိတံ ပဋိကထေန္တောဝ ဌိတော။ တတြာယသ္မာတိ တသ္မိံ ဧဝံ ဌိတေ အာယသ္မာ အနုရုဒ္ဓေါ။ န ဧကဝါစိကမ္ပိ ဘဏိတဗ္ဗံ မညတီတိ ‘‘မာ, အာဝုသော, သံဃေန သဒ္ဓိံ ဧဝံ အဝစာ’’တိ ဧကဝစနမ္ပိ ဝတ္တဗ္ဗံ န မညတိ။ ဝေါယုဉ္ဇတီတိ အနုယုဉ္ဇတိ အနုယောဂံ အာပဇ္ဇတိ။ အတ္ထဝသေတိ ကာရဏဝသေ။ နာသေဿန္တီတိ ဥပေါသထပ္ပဝါရဏံ ဥပဂန္တုံ အဒတွာ နိက္ကဍ္ဎိဿန္တိ။ သေသံ ပါဠိဝသေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၉၄။)၂။ အာပတ္တိဘယသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၄၄။ ဒုတိယေ ခုရမုဏ္ဍံ ကရိတွာတိ ပဉ္စ သိခဏ္ဍကေ ဌပေတွာ ခုရေန မုဏ္ဍံ ကရိတွာ။ ခရဿရေနာတိ ကက္ခဠသဒ္ဒေန။ ပဏဝေနာတိ ဝဇ္ဈဘေရိယာ။ ထလဋ္ဌဿာတိ ဧကမန္တေ ဌိတဿ။ သီသစ္ဆေဇ္ဇန္တိ သီသစ္ဆေဒါရဟံ။ ယတြ ဟိ နာမာတိ ယံ နာမ။ သော ဝတဿာဟန္တိ သော ဝတ အဟံ အဿံ, ယံ ဧဝရူပံ ပါပံ န ကရေယျန္တိ အတ္ထော။ ယထာဓမ္မံ ပဋိကရိဿတီတိ ဓမ္မာနုရူပံ ပဋိကရိဿတိ, သာမဏေရဘူမိယံ ဌဿတီတိ အတ္ထော။ ကာဠဝတ္ထံ ပရိဓာယာတိ ကာဠပိလောတိကံ နိဝါသေတွာ။ မောသလ္လန္တိ မုသလာဘိပါတာရဟံ။ ယထာဓမ္မန္တိ ဣဓ အာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာယ သုဒ္ဓန္တေ ပတိဋ္ဌဟန္တော ယထာဓမ္မံ ကရောတိ နာမ။ ဘသ္မပုဋန္တိ ဆာရိကာဘဏ္ဍိကံ။ ဂါရယှံ ဘသ္မပုဋန္တိ ဂရဟိတဗ္ဗဆာရိကာပုဋေန မတ္ထကေ အဘိဃာတာရဟံ။ ယထာဓမ္မန္တိ ဣဓ အာပတ္တိံ ဒေသေန္တော ယထာဓမ္မံ ပဋိကရောတိ နာမ။ ဥပဝဇ္ဇန္တိ ဥပဝါဒါရဟံ။ ပါဋိဒေသနီယေသူတိ ပဋိဒေသေတဗ္ဗေသု။ ဣမိနာ သဗ္ဗာပိ သေသာပတ္တိယော သင်္ဂဟိတာ။ ဣမာနိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, စတ္တာရိ အာပတ္တိဘယာနီတိ, ဘိက္ခဝေ, ဣမာနိ စတ္တာရိ အာပတ္တိံ နိဿာယ ဥပ္ပဇ္ဇနကဘယာနိ နာမာတိ။
၃။ သိက္ခာနိသံသသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၄၅။ တတိယေ သိက္ခာ အာနိသံသာ ဧတ္ထာတိ သိက္ခာနိသံသံ။ ပညာ ဥတ္တရာ ဧတ္ထာတိ ပညုတ္တရံ။ ဝိမုတ္တိ သာရော ဧတ္ထာတိ ဝိမုတ္တိသာရံ။ သတိ အာဓိပတေယျာ ဧတ္ထာတိ သတာဓိပတေယျံ။ ဧတေသံ ဟိ သိက္ခာဒိသင်္ခါတာနံ အာနိသံသာဒီနံ အတ္ထာယ ဝုဿတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အာဘိသမာစာရိကာတိ ဥတ္တမသမာစာရိကာ။ ဝတ္တဝသေန ပညတ္တသီလဿေတံ အဓိဝစနံ။ တထာ တထာ သော တဿာ သိက္ခာယာတိ တထာ တထာ သော သိက္ခာကာမော ဘိက္ခု တသ္မိံ သိက္ခာပဒေ။
အာဒိဗြဟ္မစရိယိကာတိ မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယဿ အာဒိဘူတာနံ စတုန္နံ မဟာသီလာနမေတံ အဓိဝစနံ။ သဗ္ဗသောတိ သဗ္ဗာကာရေန။ ဓမ္မာတိ စတုသစ္စဓမ္မာ။ ပညာယ သမဝေက္ခိတာ ဟောန္တီတိ သဟဝိပဿနာယ မဂ္ဂပညာယ သုဒိဋ္ဌာ ဟောန္တိ။ ဝိမုတ္တိယာ ဖုသိတာ ဟောန္တီတိ အရဟတ္တဖလဝိမုတ္တိယာ ဉာဏဖဿေန ဖုဋ္ဌာ ဟောန္တိ။ အဇ္ဈတ္တံယေဝ သတိ သူပဋ္ဌိတာ ဟောတီတိ နိယကဇ္ဈတ္တေယေဝ သတိ သုဋ္ဌု ဥပဋ္ဌိတာ ဟောတိ။ ပညာယ အနုဂ္ဂဟေဿာမီတိ
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၉၅။)ဝိပဿနာပညာယ အနုဂ္ဂဟေဿာမိ။ ပညာယ သမဝေက္ခိဿာမီတိ ဣဓာပိ ဝိပဿနာပညာ အဓိပ္ပေတာ။ ဖုသိတံ ဝါ ဓမ္မံ တတ္ထ တတ္ထ ပညာယ အနုဂ္ဂဟေဿာမီတိ ဧတ္ထ ပန မဂ္ဂပညာဝ အဓိပ္ပေတာ။
၄။ သေယျာသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၄၆။ စတုတ္ထေ ပေတာတိ ကာလကတာ ဝုစ္စန္တိ။ ဥတ္တာနာ သေန္တီတိ တေ ယေဘုယျေန ဥတ္တာနကာဝ သယန္တိ။ အထ ဝါ ပေတ္တိဝိသယေ နိဗ္ဗတ္တာ ပေတာ နာမ, တေ အပ္ပမံသလောဟိတတ္တာ အဋ္ဌိသံဃာတဇဋိတာ ဧကေန ပဿေန သယိတုံ န သက္ကောန္တိ, ဥတ္တာနာဝ သေန္တိ။ အနတ္တမနော ဟောတီတိ တေဇုဿဒတ္တာ သီဟော မိဂရာဇာ ဒွေ ပုရိမပါဒေ ဧကသ္မိံ, ပစ္ဆိမပါဒေ ဧကသ္မိံ ဌာနေ ဌပေတွာ နင်္ဂုဋ္ဌံ အန္တရသတ္ထိမှိ ပက္ခိပိတွာ ပုရိမပါဒပစ္ဆိမပါဒနင်္ဂုဋ္ဌာနံ ဌိတောကာသံ သလ္လက္ခေတွာ ဒွိန္နံ ပုရိမပါဒါနံ မတ္ထကေ သီသံ ဌပေတွာ သယတိ။ ဒိဝသမ္ပိ သယိတွာ ပဗုဇ္ဈမာနော န ဥတ္တသန္တော ပဗုဇ္ဈတိ, သီသံ ပန ဥက္ခိပိတွာ ပုရိမပါဒါဒီနံ ဌိတောကာသံ သလ္လက္ခေတွာ သစေ ကိဉ္စိ ဌာနံ ဝိဇဟိတွာ ဌိတံ ဟောတိ, ‘‘နယိဒံ တုယှံ ဇာတိယာ, န သူရဘာဝဿ အနုရူပ’’န္တိ အနတ္တမနော ဟုတွာ တတ္ထေဝ သယတိ, န ဂေါစရာယ ပက္ကမတိ။ ဣဒံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ – ‘‘အနတ္တမနော ဟောတီ’’တိ။ အဝိဇဟိတွာ ဌိတေ ပန ‘‘တုယှံ ဇာတိယာ စ သူရဘာဝဿ စ အနုရူပမိဒ’’န္တိ ဟဋ္ဌတုဋ္ဌော ဥဋ္ဌာယ သီဟဝိဇမ္ဘနံ ဝိဇမ္ဘိတွာ ကေသရဘာရံ ဝိဓုနိတွာ တိက္ခတ္တုံ သီဟနာဒံ နဒိတွာ ဂေါစရာယ ပက္ကမတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အတ္တမနော ဟောတီ’’တိ။
၅။ ထူပါရဟသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၄၇။ ပဉ္စမေ ရာဇာ စက္ကဝတ္တီတိ ဧတ္ထ ကသ္မာ ဘဂဝါ အဂါရမဇ္ဈေ ဝသိတွာ ကာလကတဿ ရညော ထူပကရဏံ အနုဇာနာတိ, န သီလဝတော ပုထုဇ္ဇနဘိက္ခုဿာတိ? အနစ္ဆရိယတ္တာ။ ပုထုဇ္ဇနဘိက္ခူနဉှိ ထူပေ အနုညာယမာနေ တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပေ တာဝ ထူပါနံ ဩကာသော န ဘဝေယျ, တထာ အညေသု ဌာနေသု။ တသ္မာ ‘‘အနစ္ဆရိယာ တေ ဘဝိဿန္တီ’’တိ နာနုဇာနာတိ။ စက္ကဝတ္တီ ရာဇာ ဧကောဝ နိဗ္ဗတ္တတိ, တေနဿ ထူပေါ အစ္ဆရိယော ဟောတိ။ ပုထုဇ္ဇနသီလဝတော ပန ပရိနိဗ္ဗုတဘိက္ခုနော ဝိယ မဟန္တမ္ပိ သက္ကာရံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ ဆဋ္ဌသတ္တမာနိ ဥတ္တာနတ္ထာနေဝ။
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၉၆။)၈။ ပဌမဝေါဟာရသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၅၀။ အဋ္ဌမေ အနရိယဝေါဟာရာတိ အနရိယာနံ ကထာ။ သေသေသုပိ ဧသေဝ နယော။
အာပတ္တိဘယဝဂ္ဂေါ ပဉ္စမော။
ပဉ္စမပဏ္ဏာသကံ နိဋ္ဌိတံ။
(၂၆) ၆။ အဘိညာဝဂ္ဂေါ
၁-၃။ အဘိညာသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ
၂၅၄-၂၅၆။ ဆဋ္ဌဿ ပဌမေ အဘိညာယာတိ ဇာနိတွာ။ သမထော စ ဝိပဿနာ စာတိ စိတ္တေကဂ္ဂတာ စ သင်္ခါရပရိဂ္ဂဟဝိပဿနာဉာဏဉ္စ။ ဝိဇ္ဇာ စ ဝိမုတ္တိ စာတိ မဂ္ဂဉာဏဝိဇ္ဇာ စ သေသာ သမ္ပယုတ္တကဓမ္မာ စ။ ဒုတိယေ အနရိယပရိယေသနာတိ အနရိယာနံ ဧသနာ ဂဝေသနာ။ ဇရာဓမ္မန္တိ ဇရာသဘာဝံ။ သေသေသုပိ ဧသေဝ နယော။ တတိယံ ဥတ္တာနမေဝ။
၄။ မာလုကျပုတ္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၅၇။ စတုတ္ထေ မာလုကျပုတ္တောတိ မာလုကျဗြာဟ္မဏိယာ ပုတ္တော။ ဧတ္ထာတိ ဧတသ္မိံ တဝ ဩဝါဒယာစနေ။ ဣမိနာ ထေရံ အပသာဒေတိပိ ဥဿာဒေတိပိ။ ကထံ? အယံ ကိရ ဒဟရကာလေ ပစ္စယေသု လဂ္ဂေါ ဟုတွာ ပစ္ဆာ မဟလ္လကကာလေ အရညဝါသံ ပတ္ထေန္တော ကမ္မဋ္ဌာနံ ယာစတိ။ အထ ဘဂဝါ ‘‘ဧတ္ထ ဒဟရေ ကိံ ဝက္ခာမ, မာလုကျပုတ္တော ဝိယ တုမှေပိ တရုဏကာလေ ပစ္စယေသု လဂ္ဂိတွာ မဟလ္လကကာလေ အရညံ ပဝိသိတွာ သမဏဓမ္မံ ကရေယျာထာ’’တိ ဣမိနာ အဓိပ္ပါယေန ဘဏန္တော ထေရံ အပသာဒေတိ နာမ။ ယသ္မာ ပန ထေရော မဟလ္လကကာလေဝ အရညံ ပဝိသိတွာ သမဏဓမ္မံ ကာတုကာမော, တသ္မာ ဘဂဝါ ‘‘ဧတ္ထ ဒဟရေ ကိံ ဝက္ခာမ, အယံ အမှာကံ မာလုကျပုတ္တော မဟလ္လကကာလေပိ အရညံ ပဝိသိတွာ သမဏဓမ္မံ ကာတု
(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၉၇။)ကာမော ကမ္မဋ္ဌာနံ ယာစတိ။ တုမှေ တာဝ တရုဏကာလေပိ ဝီရိယံ န ကရောထာ’’တိ ဣမိနာ အဓိပ္ပါယေန ဘဏန္တော ထေရံ ဥဿာဒေတိ နာမာတိ ယောဇနာ။
၅-၁၀။ ကုလသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ
၂၅၈-၂၆၃။ ပဉ္စမေ အာဓိပစ္စေ ဌပေန္တီတိ ဘဏ္ဍာဂါရိကဋ္ဌာနေ ဌပေန္တိ။ ဆဋ္ဌေ ဝဏ္ဏသမ္ပန္နောတိ သရီရဝဏ္ဏေန သမန္နာဂတော။ ဗလသမ္ပန္နောတိ ကာယဗလေန သမန္နာဂတော။ ဘိက္ခုဝါရေ ဝဏ္ဏသမ္ပန္နောတိ ဂုဏဝဏ္ဏေန သမန္နာဂတော။ ဗလသမ္ပန္နောတိ ဝီရိယဗလေန သမန္နာဂတော။ ဇဝသမ္ပန္နောတိ ဉာဏဇဝေန သမန္နာဂတော။ သတ္တမေပိ ဧသေဝ နယော။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။
အဘိညာဝဂ္ဂေါ ဆဋ္ဌော။
(၂၇) ၇။ ကမ္မပထဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ
၂၆၄-၂၇၃။ ကမ္မပထဝဂ္ဂေပိ ဒသပိ ကမ္မပထာ လောကိယလောကုတ္တရမိဿကာဝ ကထိတာ။
(၂၈) ၈။ ရာဂပေယျာလဝဏ္ဏနာ
၂၇၄-၇၈၃။ ရာဂပေယျာလံ အရဟတ္တံ ပါပေတွာ ကထိတံ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝါတိ။
မနောရထပူရဏိယာ အင်္ဂုတ္တရနိကာယ-အဋ္ဌကထာယ
စတုက္ကနိပါတဿ သံဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Comments
Post a Comment