ခုဒ္ဒကပါဌ-အဋ္ဌကထာ

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁။)

ခုဒ္ဒကနိကာယေ

ခုဒ္ဒကပါဌ-အဋ္ဌကထာ

နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ

ဂန္ထာရမ္ဘကထာ

ဗုဒ္ဓံ သရဏံ ဂစ္ဆာမိ၊

ဓမ္မံ သရဏံ ဂစ္ဆာမိ၊

သံဃံ သရဏံ ဂစ္ဆာမီတိ။

အယံ သရဏဂမနနိဒ္ဒေသော ခုဒ္ဒကာနံ အာဒိ။

ဣမဿ ဒါနိ အတ္ထံ ပရမတ္ထဇောတိကာယ ခုဒ္ဒကဋ္ဌကထာယ ဝိဝရိတုံ ဝိဘဇိတုံ ဥတ္တာနီကာတုံ ဣဒံ ဝုစ္စတိ –

ဥတ္တမံ ဝန္ဒနေယျာနံ, ဝန္ဒိတွာ ရတနတ္တယံ၊

ခုဒ္ဒကာနံ ကရိဿာမိ, ကေသဉ္စိ အတ္ထဝဏ္ဏနံ။

ခုဒ္ဒကာနံ ဂမ္ဘီရတ္တာ, ကိဉ္စာပိ အတိဒုက္ကရာ၊

ဝဏ္ဏနာ မာဒိသေနေသာ, အဗောဓန္တေန သာသနံ။

အဇ္ဇာပိ တု အဗ္ဗောစ္ဆိန္နော, ပုဗ္ဗာစရိယနိစ္ဆယော၊

တထေဝ စ ဌိတံ ယသ္မာ, နဝင်္ဂံ သတ္ထုသာသနံ။

တသ္မာဟံ ကာတုမိစ္ဆာမိ, အတ္ထသံဝဏ္ဏနံ ဣမံ၊

သာသနဉ္စေဝ နိဿာယ, ပေါရာဏဉ္စ ဝိနိစ္ဆယံ။

သဒ္ဓမ္မဗဟုမာနေန, နာတ္တုက္ကံသနကမျတာ၊

နာညေသံ ဝမ္ဘနတ္ထာယ, တံ သုဏာထ သမာဟိတာတိ။

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၂။)

ခုဒ္ဒကဝဝတ္ထာနံ

တတ္ထ ‘‘ခုဒ္ဒကာနံ ကရိဿာမိ, ကေသဉ္စိ အတ္ထဝဏ္ဏန’’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ ခုဒ္ဒကာနိ တာဝ ဝဝတ္ထပေတွာ ပစ္ဆာ အတ္ထဝဏ္ဏနံ ကရိဿာမိ။ ခုဒ္ဒကာနိ နာမ ခုဒ္ဒကနိကာယဿ ဧကဒေသော, ခုဒ္ဒကနိကာယော နာမ ပဉ္စန္နံ နိကာယာနံ ဧကဒေသော။ ပဉ္စ နိကာယာ နာမ –

ဒီဃမဇ္ဈိမသံယုတ္တ, အင်္ဂုတ္တရိကခုဒ္ဒကာ၊

နိကာယာ ပဉ္စ ဂမ္ဘီရာ, ဓမ္မတော အတ္ထတော စိမေ။

တတ္ထ ဗြဟ္မဇာလသုတ္တာဒီနိ စတုတ္တိံသ သုတ္တာနိ ဒီဃနိကာယော။ မူလပရိယာယသုတ္တာဒီနိ ဒိယဍ္ဎသတံ ဒွေ စ သုတ္တာနိ မဇ္ဈိမနိကာယော။ ဩဃတရဏသုတ္တာဒီနိ သတ္တ သုတ္တသဟဿာနိ သတ္တ စ သုတ္တသတာနိ ဒွါသဋ္ဌိ စ သုတ္တာနိ သံယုတ္တနိကာယော။ စိတ္တပရိယာဒါနသုတ္တာဒီနိ နဝ သုတ္တသဟဿာနိ ပဉ္စ စ သုတ္တသတာနိ သတ္တပညာသဉ္စ သုတ္တာနိ အင်္ဂုတ္တရနိကာယော။ ခုဒ္ဒကပါဌော, ဓမ္မပဒံ, ဥဒါနံ, ဣတိဝုတ္တကံ, သုတ္တနိပါတော, ဝိမာနဝတ္ထု, ပေတဝတ္ထု, ထေရဂါထာ, ထေရီဂါထာ, ဇာတကံ, နိဒ္ဒေသော, ပဋိသမ္ဘိဒါ, အပဒါနံ, ဗုဒ္ဓဝံသော, စရိယာပိဋကံ, ဝိနယာဘိဓမ္မပိဋကာနိ, ဌပေတွာ ဝါ စတ္တာရော နိကာယေ အဝသေသံ ဗုဒ္ဓဝစနံ ခုဒ္ဒကနိကာယော။

ကသ္မာ ပနေသ ခုဒ္ဒကနိကာယောတိ ဝုစ္စတိ? ဗဟူနံ ခုဒ္ဒကာနံ ဓမ္မက္ခန္ဓာနံ သမူဟတော နိဝါသတော စ။ သမူဟနိဝါသာ ဟိ ‘‘နိကာယော’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ ‘‘နာဟံ, ဘိက္ခဝေ, အညံ ဧကနိကာယမ္ပိ သမနုပဿာမိ ဧဝံ စိတ္တံ, ယထယိဒံ, ဘိက္ခဝေ, တိရစ္ဆာနဂတာ ပါဏာ (သံ။ နိ။ ၃။၁၀၀)။ ပေါဏိကနိကာယော, စိက္ခလ္လိကနိကာယော’’တိ ဧဝမာဒီနိ စေတ္ထ သာဓကာနိ သာသနတော လောကတော စ။ အယမဿ ခုဒ္ဒကနိကာယဿ ဧကဒေသော။ ဣမာနိ သုတ္တန္တပိဋကပရိယာပန္နာနိ အတ္ထတော ဝိဝရိတုံ ဝိဘဇိတုံ ဥတ္တာနီကာတုဉ္စ အဓိပ္ပေတာနိ ခုဒ္ဒကာနိ, တေသမ္ပိ ခုဒ္ဒကာနံ သရဏသိက္ခာပဒဒွတ္တိံသာကာရကုမာရပဉှမင်္ဂလသုတ္တ- ရတနသုတ္တတိရောကုဋ္ဋနိဓိကဏ္ဍမေတ္တသုတ္တာနံ ဝသေန နဝပ္ပဘေဒေါ ခုဒ္ဒကပါဌော အာဒိ အာစရိယပရမ္ပရာယ ဝါစနာမဂ္ဂံ အာရောပိတဝသေန န ဘဂဝတာ ဝုတ္တဝသေန။ ဘဂဝတာ ဟိ ဝုတ္တဝသေန –

‘‘အနေကဇာတိသံသာရံ, သန္ဓာဝိဿံ အနိဗ္ဗိသံ၊

ဂဟကာရံ ဂဝေသန္တော, ဒုက္ခာ ဇာတိ ပုနပ္ပုနံ။

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၃။)

‘‘ဂဟကာရက ဒိဋ္ဌောသိ, ပုန ဂေဟံ န ကာဟသိ၊

သဗ္ဗာ တေ ဖာသုကာ ဘဂ္ဂါ, ဂဟကူဋံ ဝိသင်္ခတံ၊

ဝိသင်္ခါရဂတံ စိတ္တံ, တဏှာနံ ခယမဇ္ဈဂါ’’တိ။ (ဓ။ ပ။ ၁၅၃-၁၅၄) –

ဣဒံ ဂါထာဒွယံ သဗ္ဗဿာပိ ဗုဒ္ဓဝစနဿ အာဒိ။ တဉ္စ မနသာဝ ဝုတ္တဝသေန, န ဝစီဘေဒံ ကတွာ ဝုတ္တဝသေန။ ဝစီဘေဒံ ပန ကတွာ ဝုတ္တဝသေန –

‘‘ယဒါ ဟဝေ ပါတုဘဝန္တိ ဓမ္မာ,

အာတာပိနော ဈာယတော ဗြာဟ္မဏဿ၊

အထဿ ကင်္ခါ ဝပယန္တိ သဗ္ဗာ,

ယတော ပဇာနာတိ သဟေတုဓမ္မ’’န္တိ။ (ဥဒါ။ ၁၊ မဟာဝ။ ၁) –

အယံ ဂါထာ အာဒိ။ တသ္မာ ယွာယံ နဝပ္ပဘေဒေါ ခုဒ္ဒကပါဌော ဣမေသံ ခုဒ္ဒကာနံ အာဒိ, တဿ အာဒိတော ပဘုတိ အတ္ထသံဝဏ္ဏနံ အာရဘိဿာမိ။

နိဒါနသောဓနံ

တဿ စာယမာဒိ ‘‘ဗုဒ္ဓံ သရဏံ ဂစ္ဆာမိ, ဓမ္မံ သရဏံ ဂစ္ဆာမိ, သံဃံ သရဏံ ဂစ္ဆာမီ’’တိ။ တဿာယံ အတ္ထဝဏ္ဏနာယ မာတိကာ –

‘‘ကေန ကတ္ထ ကဒါ ကသ္မာ, ဘာသိတံ သရဏတ္တယံ၊

ကသ္မာ စိဓာဒိတော ဝုတ္တ, မဝုတ္တမပိ အာဒိတော။

‘‘နိဒါနသောဓနံ ကတွာ, ဧဝမေတ္ထ တတော ပရံ၊

ဗုဒ္ဓံ သရဏဂမနံ, ဂမကဉ္စ ဝိဘာဝယေ။

‘‘ဘေဒါဘေဒံ ဖလဉ္စာပိ, ဂမနီယဉ္စ ဒီပယေ၊

ဓမ္မံ သရဏမိစ္စာဒိ, ဒွယေပေသ နယော မတော။

‘‘အနုပုဗ္ဗဝဝတ္ထာနေ, ကာရဏဉ္စ ဝိနိဒ္ဒိသေ၊

သရဏတ္တယမေတဉ္စ, ဥပမာဟိ ပကာသယေ’’တိ။

တတ္ထ ပဌမဂါထာယ တာဝ ဣဒံ သရဏတ္တယံ ကေန ဘာသိတံ, ကတ္ထ ဘာသိတံ, ကဒါ ဘာသိတံ, ကသ္မာ ဘာသိတံ အဝုတ္တမပိစာဒိတော တထာဂတေန ကသ္မာ ဣဓာဒိတော ဝုတ္တန္တိ ပဉ္စ ပဉှာ။

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၄။)

တေသံ ဝိဿဇ္ဇနာ ကေန ဘာသိတန္တိ ဘဂဝတာ ဘာသိတံ, န သာဝကေဟိ, န ဣသီဟိ, န ဒေဝတာဟိ။ ကတ္ထာတိ ဗာရာဏသိယံ ဣသိပတနေ မိဂဒါယေ။ ကဒါတိ အာယသ္မန္တေ ယသေ သဒ္ဓိံ သဟာယကေဟိ အရဟတ္တံ ပတ္တေ ဧကသဋ္ဌိယာ အရဟန္တေသု ဗဟုဇနဟိတာယ လောကေ ဓမ္မဒေသနံ ကရောန္တေသု။ ကသ္မာတိ ပဗ္ဗဇ္ဇတ္ထဉ္စ ဥပသမ္ပဒတ္ထဉ္စ။ ယထာဟ –

‘‘ဧဝဉ္စ ပန, ဘိက္ခဝေ, ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော။ ပဌမံ ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒါပေတွာ ဧကံသံ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ကာရာပေတွာ ဘိက္ခူနံ ပါဒေ ဝန္ဒာပေတွာ ဥက္ကုဋိကံ နိသီဒါပေတွာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဏှာပေတွာ ‘ဧဝံ ဝဒေဟီ’တိ ဝတ္တဗ္ဗော ‘ဗုဒ္ဓံ သရဏံ ဂစ္ဆာမိ, ဓမ္မံ သရဏံ ဂစ္ဆာမိ, သံဃံ သရဏံ ဂစ္ဆာမီ’’’တိ (မဟာဝ။ ၃၄)။

ကသ္မာ စိဓာဒိတော ဝုတ္တန္တိ ဣဒဉ္စ နဝင်္ဂံ သတ္ထုသာသနံ တီဟိ ပိဋကေဟိ သင်္ဂဏှိတွာ ဝါစနာမဂ္ဂံ အာရောပေန္တေဟိ ပုဗ္ဗာစရိယေဟိ ယသ္မာ ဣမိနာ မဂ္ဂေန ဒေဝမနုဿာ ဥပါသကဘာဝေန ဝါ ပဗ္ဗဇိတဘာဝေန ဝါ သာသနံ ဩတရန္တိ, တသ္မာ သာသနောတာရဿ မဂ္ဂဘူတတ္တာ ဣဓ ခုဒ္ဒကပါဌေ အာဒိတော ဝုတ္တန္တိ ဉာတဗ္ဗံ။

ကတံ နိဒါနသောဓနံ။

၁။ သရဏတ္တယဝဏ္ဏနာ

ဗုဒ္ဓဝိဘာဝနာ

ဣဒါနိ ယံ ဝုတ္တံ ‘‘ဗုဒ္ဓံ သရဏဂမနံ, ဂမကဉ္စ ဝိဘာဝယေ’’တိ, တတ္ထ သဗ္ဗဓမ္မေသု အပ္ပဋိဟတဉာဏနိမိတ္တာနုတ္တရဝိမောက္ခာဓိဂမပရိဘာဝိတံ ခန္ဓသန္တာနမုပါဒါယ, ပညတ္တိတော သဗ္ဗညုတညာဏပဒဋ္ဌာနံ ဝါ သစ္စာဘိသမ္ဗောဓိမုပါဒါယ ပညတ္တိတော သတ္တဝိသေသော ဗုဒ္ဓေါ။ ယထာဟ –

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၅။)

‘‘ဗုဒ္ဓေါတိ ယော သော ဘဂဝါ သယမ္ဘူ အနာစရိယကော ပုဗ္ဗေ အနနုဿုတေသု ဓမ္မေသု သာမံ သစ္စာနိ အဘိသမ္ဗုဇ္ဈိ, တတ္ထ စ သဗ္ဗညုတံ ပတ္တော, ဗလေသု စ ဝသီဘာဝ’’န္တိ (မဟာနိ။ ၁၉၂၊ စူဠနိ။ ပါရာယနတ္ထုတိဂါထာနိဒ္ဒေသ ၉၇၊ ပဋိ။ မ။ ၁။၁၆၁)။

အယံ တာဝ အတ္ထတော ဗုဒ္ဓဝိဘာဝနာ။

ဗျဉ္ဇနတော ပန ‘‘ဗုဇ္ဈိတာတိ ဗုဒ္ဓေါ, ဗောဓေတာတိ ဗုဒ္ဓေါ’’တိ ဧဝမာဒိနာ နယေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဝုတ္တဉ္စေတံ –

‘‘ဗုဒ္ဓေါတိ ကေနဋ္ဌေန ဗုဒ္ဓေါ? ဗုဇ္ဈိတာ သစ္စာနီတိ ဗုဒ္ဓေါ, ဗောဓေတာ ပဇာယာတိ ဗုဒ္ဓေါ, သဗ္ဗညုတာယ ဗုဒ္ဓေါ, သဗ္ဗဒဿာဝိတာယ ဗုဒ္ဓေါ, အနညနေယျတာယ ဗုဒ္ဓေါ, ဝိကသိတာယ ဗုဒ္ဓေါ, ခီဏာသဝသင်္ခါတေန ဗုဒ္ဓေါ, နိရုပက္ကိလေသသင်္ခါတေန ဗုဒ္ဓေါ, ဧကန္တဝီတရာဂေါတိ ဗုဒ္ဓေါ, ဧကန္တဝီတဒေါသောတိ ဗုဒ္ဓေါ, ဧကန္တဝီတမောဟောတိ ဗုဒ္ဓေါ, ဧကန္တနိက္ကိလေသောတိ ဗုဒ္ဓေါ, ဧကာယနမဂ္ဂံ ဂတောတိ ဗုဒ္ဓေါ, ဧကော အနုတ္တရံ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓေါတိ ဗုဒ္ဓေါ, အဗုဒ္ဓိဝိဟတတ္တာ ဗုဒ္ဓိပဋိလာဘာ ဗုဒ္ဓေါ။ ဗုဒ္ဓေါတိ နေတံ နာမံ မာတရာ ကတံ, န ပိတရာ ကတံ, န ဘာတရာ ကတံ, န ဘဂိနိယာ ကတံ, န မိတ္တာမစ္စေဟိ ကတံ, န ဉာတိသာလောဟိတေဟိ ကတံ, န သမဏဗြာဟ္မဏေဟိ ကတံ, န ဒေဝတာဟိ ကတံ, ဝိမောက္ခန္တိကမေတံ ဗုဒ္ဓါနံ ဘဂဝန္တာနံ ဗောဓိယာ မူလေ သဟ သဗ္ဗညုတညာဏဿ ပဋိလာဘာ သစ္ဆိကာ ပညတ္တိ ယဒိဒံ ဗုဒ္ဓေါ’’တိ (မဟာနိ။ ၁၉၂၊ စူဠနိ။ ပါရာယနတ္ထုတိဂါထာနိဒ္ဒေသ ၉၇၊ ပဋိ။ မ။ ၁။၁၆၂)။

ဧတ္ထ စ ယထာ လောကေ အဝဂန္တာ အဝဂတောတိ ဝုစ္စတိ, ဧဝံ ဗုဇ္ဈိတာ သစ္စာနီတိ ဗုဒ္ဓေါ။ ယထာ ပဏ္ဏသောသာ ဝါတာ ပဏ္ဏသုသာတိ ဝုစ္စန္တိ, ဧဝံ ဗောဓေတာ ပဇာယာတိ ဗုဒ္ဓေါ။ သဗ္ဗညုတာယ ဗုဒ္ဓေါတိ သဗ္ဗဓမ္မဗုဇ္ဈနသမတ္ထာယ ဗုဒ္ဓိယာ ဗုဒ္ဓေါတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သဗ္ဗဒဿာဝိတာယ ဗုဒ္ဓေါတိ သဗ္ဗဓမ္မဗောဓနသမတ္ထာယ ဗုဒ္ဓိယာ ဗုဒ္ဓေါတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အနညနေယျတာယ ဗုဒ္ဓေါတိ အညေန အဗောဓိတော သယမေဝ ဗုဒ္ဓတ္တာ ဗုဒ္ဓေါတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဝိကသိတာယ ဗုဒ္ဓေါတိ နာနာဂုဏဝိကသနတော ပဒုမမိဝ ဝိကသနဋ္ဌေန ဗုဒ္ဓေါတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ခီဏာသဝသင်္ခါတေန ဗုဒ္ဓေါတိ ဧဝမာဒီဟိ

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၆။)

စိတ္တသင်္ကောစကရဓမ္မပဟာနတော နိဒ္ဒါက္ခယဝိဗုဒ္ဓေါ ပုရိသော ဝိယ သဗ္ဗကိလေသနိဒ္ဒါက္ခယဝိဗုဒ္ဓတ္တာ ဗုဒ္ဓေါတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဧကာယနမဂ္ဂံ ဂတောတိ ဗုဒ္ဓေါတိ ဗုဒ္ဓိယတ္ထာနံ ဂမနတ္ထပရိယာယတော ယထာ မဂ္ဂံ ဂတောပိ ပုရိသော ဂတောတိ ဝုစ္စတိ, ဧဝံ ဧကာယနမဂ္ဂံ ဂတတ္တာပိ ဗုဒ္ဓေါတိ ဝုစ္စတီတိ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ။ ဧကော အနုတ္တရံ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓေါတိ ဗုဒ္ဓေါတိ န ပရေဟိ ဗုဒ္ဓတ္တာ ဗုဒ္ဓေါ, ကိန္တု သယမေဝ အနုတ္တရံ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓတ္တာ ဗုဒ္ဓေါတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အဗုဒ္ဓိဝိဟတတ္တာ ဗုဒ္ဓိပဋိလာဘာ ဗုဒ္ဓေါတိ ဗုဒ္ဓိ ဗုဒ္ဓံ ဗောဓောတိ ပရိယာယဝစနမေတံ။ တတ္ထ ယထာ နီလရတ္တဂုဏယောဂတော ‘‘နီလော ပဋော, ရတ္တော ပဋော’’တိ ဝုစ္စတိ, ဧဝံ ဗုဒ္ဓိဂုဏယောဂတော ဗုဒ္ဓေါတိ ဉာပေတုံ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တတော ပရံ ဗုဒ္ဓေါတိ နေတံ နာမန္တိ ဧဝမာဒိ အတ္ထမနုဂတာ အယံ ပညတ္တီတိ ဗောဓနတ္ထံ ဝုတ္တန္တိ ဧဝရူပေန နယေန သဗ္ဗေသံ ပဒါနံ ဗုဒ္ဓသဒ္ဒဿ သာဓနသမတ္ထော အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

အယံ ဗျဉ္ဇနတောပိ ဗုဒ္ဓဝိဘာဝနာ။

သရဏဂမနဂမကဝိဘာဝနာ

ဣဒါနိ သရဏဂမနာဒီသု ဟိံသတီတိ သရဏံ, သရဏဂတာနံ တေနေဝ သရဏဂမနေန ဘယံ သန္တာသံ ဒုက္ခံ ဒုဂ္ဂတိံ ပရိက္ကိလေသံ ဟိံသတိ ဝိဓမတိ နီဟရတိ နိရောဓေတီတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ ဟိတေ ပဝတ္တနေန အဟိတာ စ နိဝတ္တနေန သတ္တာနံ ဘယံ ဟိံသတီတိ ဗုဒ္ဓေါ, ဘဝကန္တာရာ ဥတ္တရဏေန အဿာသဒါနေန စ ဓမ္မော, အပ္ပကာနမ္ပိ ကာရာနံ ဝိပုလဖလပဋိလာဘကရဏေန သံဃော။ တသ္မာ ဣမိနာပိ ပရိယာယေန တံ ရတနတ္တယံ သရဏံ။ တပ္ပသာဒတဂ္ဂရုတာဟိ ဝိဟတဝိဒ္ဓံသိတကိလေသော တပ္ပရာယဏတာကာရပ္ပဝတ္တော အပရပ္ပစ္စယော ဝါ စိတ္တုပ္ပါဒေါ သရဏဂမနံ။ တံသမင်္ဂီ သတ္တော တံ သရဏံ ဂစ္ဆတိ, ဝုတ္တပ္ပကာရေန စိတ္တုပ္ပါဒေန ‘‘ဧသ မေ သရဏံ, ဧသ မေ ပရာယဏ’’န္တိ ဧဝမေတံ ဥပေတီတိ အတ္ထော။ ဥပေန္တော စ ‘‘ဧတေ မယံ, ဘန္တေ, ဘဂဝန္တံ သရဏံ ဂစ္ဆာမ, ဓမ္မဉ္စ, ဥပါသကေ နော ဘဂဝါ ဓာရေတူ’’တိ

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၇။)

တပုဿဘလ္လိကာဒယော ဝိယ သမာဒါနေန ဝါ, ‘‘သတ္ထာ မေ, ဘန္တေ, ဘဂဝါ, သာဝကောဟမသ္မီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၂။၁၅၄) မဟာကဿပါဒယော ဝိယ သိဿဘာဝူပဂမနေန ဝါ, ‘‘ဧဝံ ဝုတ္တေ ဗြဟ္မာယု ဗြာဟ္မဏော ဥဋ္ဌာယာသနာ ဧကံသံ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ကရိတွာ ယေန ဘဂဝါ တေနဉ္ဇလိံ ပဏာမေတွာ တိက္ခတ္တုံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ ‘နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ။ နမော တဿ…ပေ… သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿာ’’’တိ (မ။ နိ။ ၂။၃၈၈) ဗြဟ္မာယုအာဒယော ဝိယ တပ္ပေါဏတ္တေန ဝါ, ကမ္မဋ္ဌာနာနုယောဂိနော ဝိယ အတ္တသန္နိယျာတနေန ဝါ, အရိယပုဂ္ဂလာ ဝိယ သရဏဂမနုပက္ကိလေသသမုစ္ဆေဒေန ဝါတိ အနေကပ္ပကာရံ ဝိသယတော ကိစ္စတော စ ဥပေတိ။

အယံ သရဏဂမနဿ ဂမကဿ စ ဝိဘာဝနာ။

ဘေဒါဘေဒဖလဒီပနာ

ဣဒါနိ ‘‘ဘေဒါဘေဒံ ဖလဉ္စာပိ, ဂမနီယဉ္စ ဒီပယေ’’တိ ဝုတ္တာနံ ဘေဒါဒီနံ အယံ ဒီပနာ, ဧဝံ သရဏဂတဿ ပုဂ္ဂလဿ ဒုဝိဓော သရဏဂမနဘေဒေါ – သာဝဇ္ဇော စ အနဝဇ္ဇော စ။ အနဝဇ္ဇော ကာလကိရိယာယ, သာဝဇ္ဇော အညသတ္ထရိ ဝုတ္တပ္ပကာရပ္ပဝတ္တိယာ, တသ္မိဉ္စ ဝုတ္တပ္ပကာရဝိပရီတပ္ပဝတ္တိယာ။ သော ဒုဝိဓောပိ ပုထုဇ္ဇနာနမေဝ။ ဗုဒ္ဓဂုဏေသု အညာဏသံသယမိစ္ဆာဉာဏပ္ပဝတ္တိယာ အနာဒရာဒိပ္ပဝတ္တိယာ စ တေသံ သရဏံ သံကိလိဋ္ဌံ ဟောတိ။ အရိယပုဂ္ဂလာ ပန အဘိန္နသရဏာ စေဝ အသံကိလိဋ္ဌသရဏာ စ ဟောန္တိ။ ယထာဟ ‘‘အဋ္ဌာနမေတံ, ဘိက္ခဝေ, အနဝကာသော, ယံ ဒိဋ္ဌိသမ္ပန္နော ပုဂ္ဂလော အညံ သတ္ထာရံ ဥဒ္ဒိသေယျာ’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၂၇၆၊ မ။ နိ။ ၃။၁၂၈၊ ဝိဘ။ ၈၀၉)။ ပုထုဇ္ဇနာ တု ယာဝဒေဝ သရဏဘေဒံ န ပါပုဏန္တိ, တာဝဒေဝ အဘိန္နသရဏာ။ သာဝဇ္ဇောဝ နေသံ သရဏဘေဒေါ, သံကိလေသော စ အနိဋ္ဌဖလဒေါ ဟောတိ။ အနဝဇ္ဇော အဝိပါကတ္တာ အဖလော, အဘေဒေါ ပန ဖလတော ဣဋ္ဌမေဝ ဖလံ ဒေတိ။

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၈။)

ယထာဟ –

‘‘ယေကေစိ ဗုဒ္ဓံ သရဏံ ဂတာသေ, န တေ ဂမိဿန္တိ အပါယဘူမိံ၊

ပဟာယ မာနုသံ ဒေဟံ, ဒေဝကာယံ ပရိပူရေဿန္တီ’’တိ။ (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၃၂၊ သံ။ နိ။ ၁။၃၇)၊

တတြ စ ယေ သရဏဂမနုပက္ကိလေသသမုစ္ဆေဒေန သရဏံ ဂတာ, တေ အပါယံ န ဂမိဿန္တိ။ ဣတရေ ပန သရဏဂမနေန န ဂမိဿန္တီတိ ဧဝံ ဂါထာယ အဓိပ္ပါယော ဝေဒိတဗ္ဗော။

အယံ တာဝ ဘေဒါဘေဒဖလဒီပနာ။

ဂမနီယဒီပနာ

ဂမနီယဒီပနာယံ စောဒကော အာဟ – ‘‘ဗုဒ္ဓံ သရဏံ ဂစ္ဆာမီ’’တိ ဧတ္ထ ယော ဗုဒ္ဓံ သရဏံ ဂစ္ဆတိ, ဧသ ဗုဒ္ဓံ ဝါ ဂစ္ဆေယျ သရဏံ ဝါ, ဥဘယထာပိ စ ဧကဿ ဝစနံ နိရတ္ထကံ။ ကသ္မာ? ဂမနကိရိယာယ ကမ္မဒွယာဘာဝတော။ န ဟေတ္ထ ‘‘အဇံ ဂါမံ နေတီ’’တိအာဒီသု ဝိယ ဒွိကမ္မကတ္တံ အက္ခရစိန္တကာ ဣစ္ဆန္တိ။

‘‘ဂစ္ဆတေဝ ပုဗ္ဗံ ဒိသံ, ဂစ္ဆတိ ပစ္ဆိမံ ဒိသ’’န္တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၁။၁၅၉၊ ၃။၈၇) ဝိယ သာတ္ထကမေဝါတိ စေ? န, ဗုဒ္ဓသရဏာနံ သမာနာဓိကရဏဘာဝဿာနဓိပ္ပေတတော။ ဧတေသဉှိ သမာနာဓိကရဏဘာဝေ အဓိပ္ပေတေ ပဋိဟတစိတ္တောပိ ဗုဒ္ဓံ ဥပသင်္ကမန္တော ဗုဒ္ဓံ သရဏံ ဂတော သိယာ။ ယဉှိ တံ ဗုဒ္ဓေါတိ ဝိသေသိတံ သရဏံ, တမေဝေသ ဂတောတိ။ ‘‘ဧတံ ခေါ သရဏံ ခေမံ, ဧတံ သရဏမုတ္တမ’’န္တိ (ဓ။ ပ။ ၁၉၂) ဝစနတော သမာနာဓိကရဏတ္တမေဝါတိ စေ? န, တတ္ထေဝ တဗ္ဘာဝတော။ တတ္ထေဝ ဟိ ဂါထာပဒေ ဧတံ ဗုဒ္ဓါဒိရတနတ္တယံ သရဏဂတာနံ ဘယဟရဏတ္တသင်္ခါတေ သရဏဘာဝေ အဗျဘိစရဏတော ‘‘ခေမမုတ္တမဉ္စ သရဏ’’န္တိ အယံ သမာနာဓိကရဏဘာဝေါ အဓိပ္ပေတော, အညတ္ထ တု ဂမိသမ္ဗန္ဓေ သတိ သရဏဂမနဿ အပ္ပသိဒ္ဓိတော အနဓိပ္ပေတောတိ အသာဓကမေတံ။

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၉။)

‘‘ဧတံ သရဏမာဂမ္မ, သဗ္ဗဒုက္ခာ ပမုစ္စတီ’’တိ ဧတ္ထ ဂမိသမ္ဗန္ဓေပိ သရဏဂမနပသိဒ္ဓိတော သမာနာဓိကရဏတ္တမေဝါတိ စေ? န ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တဒေါသပ္ပသင်္ဂတော။ တတြာပိ ဟိ သမာနာဓိကရဏဘာဝေ သတိ ဧတံ ဗုဒ္ဓဓမ္မသံဃသရဏံ ပဋိဟတစိတ္တောပိ အာဂမ္မ သဗ္ဗဒုက္ခာ ပမုစ္စေယျာတိ ဧဝံ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တဒေါသပ္ပသင်္ဂေါ ဧဝ သိယာ, န စ နော ဒေါသေန အတ္ထိ အတ္ထောတိ အသာဓကမေတံ။ ယထာ ‘‘မမဉှိ, အာနန္ဒ, ကလျာဏမိတ္တံ အာဂမ္မ ဇာတိဓမ္မာ သတ္တာ ဇာတိယာ ပရိမုစ္စန္တီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၁။၁၂၉) ဧတ္ထ ဘဂဝတော ကလျာဏမိတ္တဿ အာနုဘာဝေန ပရိမုစ္စမာနာ သတ္တာ ‘‘ကလျာဏမိတ္တံ အာဂမ္မ ပရိမုစ္စန္တီ’’တိ ဝုတ္တာ။ ဧဝမိဓာပိ ဗုဒ္ဓဓမ္မသံဃဿ သရဏဿာနုဘာဝေန မုစ္စမာနော ‘‘ဧတံ သရဏမာဂမ္မ, သဗ္ဗဒုက္ခာ ပမုစ္စတီ’’တိ ဝုတ္တောတိ ဧဝမေတ္ထ အဓိပ္ပါယော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဧဝံ သဗ္ဗထာပိ န ဗုဒ္ဓဿ ဂမနီယတ္တံ ယုဇ္ဇတိ, န သရဏဿ, န ဥဘယေသံ, ဣစ္ဆိတဗ္ဗဉ္စ ဂစ္ဆာမီတိ နိဒ္ဒိဋ္ဌဿ ဂမကဿ ဂမနီယံ, တတော ဝတ္တဗ္ဗာ ဧတ္ထ ယုတ္တီတိ။ ဝုစ္စတေ –

ဗုဒ္ဓေါယေဝေတ္ထ ဂမနီယော, ဂမနာကာရဒဿနတ္ထံ တု တံ သရဏဝစနံ, ဗုဒ္ဓံ သရဏန္တိ ဂစ္ဆာမိ။ ဧသ မေ သရဏံ, ဧသ မေ ပရာယဏံ, အဃဿ, တာတာ, ဟိတဿ စ ဝိဓာတာတိ ဣမိနာ အဓိပ္ပါယေန ဧတံ ဂစ္ဆာမိ ဘဇာမိ သေဝါမိ ပယိရုပါသာမိ, ဧဝံ ဝါ ဇာနာမိ ဗုဇ္ဈာမီတိ။ ယေသဉှိ ဓာတူနံ ဂတိအတ္ထော ဗုဒ္ဓိပိ တေသံ အတ္ထောတိ။ ဣတိ-သဒ္ဒဿ အပ္ပယောဂါ အယုတ္တမိတိ စေ? တံ န။ တတ္ထ သိယာ – ယဒိ စေတ္ထ ဧဝမတ္ထော ဘဝေယျ, တတော ‘‘အနိစ္စံ ရူပံ အနိစ္စံ ရူပန္တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတီ’’တိ ဧဝမာဒီသု (သံ။ နိ။ ၃။၅၅, ၈၅) ဝိယ ဣတိ-သဒ္ဒေါ ပယုတ္တော သိယာ, န စ ပယုတ္တော, တသ္မာ အယုတ္တမေတန္တိ။ တဉ္စ န, ကသ္မာ? တဒတ္ထသမ္ဘဝါ။ ‘‘ယော စ ဗုဒ္ဓဉ္စ ဓမ္မဉ္စ သံဃဉ္စ သရဏံ ဂတော’’တိ ဧဝမာဒီသု (ဓ။ ပ။ ၁၉၀) ဝိယ ဣဓာပိ ဣတိ-သဒ္ဒဿ အတ္ထော သမ္ဘဝတိ, န စ ဝိဇ္ဇမာနတ္ထသမ္ဘဝါ ဣတိ-သဒ္ဒါ သဗ္ဗတ္ထ ပယုဇ္ဇန္တိ, အပ္ပယုတ္တဿာပေတ္ထ ပယုတ္တဿ ဝိယ ဣတိ-သဒ္ဒဿ အတ္ထော ဝိညာတဗ္ဗော အညေသု စ ဧဝံဇာတိကေသု, တသ္မာ အဒေါသော ဧဝ သောတိ။ ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, တီဟိ သရဏဂမနေဟိ ပဗ္ဗဇ္ဇ’’န္တိအာဒီသု (မဟာဝ။ ၃၄) သရဏဿေဝ ဂမနီယတော ယံ ဝုတ္တံ ‘‘ဂမနာကာရဒဿနတ္ထံ တု သရဏဝစန’’န္တိ, တံ န ယုတ္တမိတိ စေ။

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၀။)

တံ နာယုတ္တံ။ ကသ္မာ? တဒတ္ထသမ္ဘဝါ ဧဝ။ တတြာပိ ဟိ တဿ အတ္ထော သမ္ဘဝတိ, ယတော ပုဗ္ဗသဒိသမေဝ အပ္ပယုတ္တောပိ ပယုတ္တော ဝိယ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣတရထာ ဟိ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တဒေါသပ္ပသင်္ဂေါ ဧဝ သိယာ, တသ္မာ ယထာနုသိဋ္ဌမေဝ ဂဟေတဗ္ဗံ။

အယံ ဂမနီယဒီပနာ။

ဓမ္မသံဃသရဏဝိဘာဝနာ

ဣဒါနိ ယံ ဝုတ္တံ ‘‘ဓမ္မံ သရဏမိစ္စာဒိ, ဒွယေပေသ နယော မတော’’တိ ဧတ္ထ ဝုစ္စတေ – ယွာယံ ‘‘ဗုဒ္ဓံ သရဏံ ဂစ္ဆာမီ’’တိ ဧတ္ထ အတ္ထဝဏ္ဏနာနယော ဝုတ္တော, ‘‘ဓမ္မံ သရဏံ ဂစ္ဆာမိ, သံဃံ သရဏံ ဂစ္ဆာမီ’’တိ ဧတသ္မိမ္ပိ ပဒဒွယေ ဧသောဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတြာပိ ဟိ ဓမ္မသံဃာနံ အတ္ထတော ဗျဉ္ဇနတော စ ဝိဘာဝနမတ္တမေဝ အသဒိသံ, သေသံ ဝုတ္တသဒိသမေဝ။ ယတော ယဒေဝေတ္ထ အသဒိသံ, တံ ဝုစ္စတေ – မဂ္ဂဖလနိဗ္ဗာနာနိ ဓမ္မောတိ ဧကေ။ ဘာဝိတမဂ္ဂါနံ သစ္ဆိကတနိဗ္ဗာနာနဉ္စ အပါယေသု အပတနဘာဝေန ဓာရဏတော ပရမဿာသဝိဓာနတော စ မဂ္ဂဝိရာဂါ ဧဝ ဣမသ္မိံ အတ္ထေ ဓမ္မောတိ အမှာကံ ခန္တိ, အဂ္ဂပ္ပသာဒသုတ္တဉ္စေဝ သာဓကံ။ ဝုတ္တဉ္စေတ္ထ ‘‘ယာဝတာ, ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မာ သင်္ခတာ, အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ တေသံ အဂ္ဂမက္ခာယတီ’’တိ ဧဝမာဒိ (အ။ နိ။ ၄။၃၄၊ ဣတိဝု။ ၉၀)။

စတုဗ္ဗိဓအရိယမဂ္ဂသမင်္ဂီနံ စတုသာမညဖလသမဓိဝါသိတခန္ဓသန္တာနာနဉ္စ ပုဂ္ဂလာနံ သမူဟော ဒိဋ္ဌိသီလသံဃာတေန သံဟတတ္တာ သံဃော။ ဝုတ္တဉ္စေတံ ဘဂဝတာ –

‘‘တံ ကိံ မညသိ, အာနန္ဒ, ယေ ဝေါ မယာ ဓမ္မာ အဘိညာ ဒေသိတာ, သေယျထိဒံ, စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ, စတ္တာရော သမ္မပ္ပဓာနာ, စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပါဒါ, ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ, ပဉ္စ ဗလာနိ, သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ, အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ, ပဿသိ နော တွံ, အာနန္ဒ, ဣမေသု ဓမ္မေသု ဒွေပိ ဘိက္ခူ နာနာဝါဒေ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၄၃)။

အယဉှိ ပရမတ္ထသံဃော သရဏန္တိ ဂမနီယော။ သုတ္တေ စ ‘‘အာဟုနေယျော ပါဟုနေယျော ဒက္ခိဏေယျော အဉ္ဇလိကရဏီယော အနုတ္တရံ ပုညက္ခေတ္တံ

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၁။)

လောကဿာ’’တိ (ဣတိဝု။ ၉၀၊ အ။ နိ။ ၄။၃၄, ၁၈၁) ဝုတ္တော။ ဧတံ ပန သရဏံ ဂတဿ အညသ္မိမ္ပိ ဘိက္ခုသံဃေ ဝါ ဘိက္ခုနိသံဃေ ဝါ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခေ ဝါ သံဃေ သမ္မုတိသံဃေ ဝါ စတုဝဂ္ဂါဒိဘေဒေ ဧကပုဂ္ဂလေပိ ဝါ ဘဂဝန္တံ ဥဒ္ဒိဿ ပဗ္ဗဇိတေ ဝန္ဒနာဒိကိရိယာယ သရဏဂမနံ နေဝ ဘိဇ္ဇတိ န သံကိလိဿတိ, အယမေတ္ထ ဝိသေသော။ ဝုတ္တာဝသေသန္တု ဣမဿ ဒုတိယဿ စ သရဏဂမနဿ ဘေဒါဘေဒါဒိဝိဓာနံ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အယံ တာဝ ‘‘ဓမ္မံ သရဏမိစ္စာဒိ, ဒွယေပေသ နယော မတော’’တိ ဧတဿ ဝဏ္ဏနာ။

အနုပုဗ္ဗဝဝတ္ထာနကာရဏနိဒ္ဒေသော

ဣဒါနိ အနုပုဗ္ဗဝဝတ္ထာနေ, ကာရဏဉ္စ ဝိနိဒ္ဒိသေတိ ဧတ္ထ ဧတေသု စ တီသု သရဏဝစနေသု သဗ္ဗသတ္တာနံ အဂ္ဂေါတိ ကတွာ ပဌမံ ဗုဒ္ဓေါ, တပ္ပဘဝတော တဒုပဒေသိတတော စ အနန္တရံ ဓမ္မော, တဿ ဓမ္မဿ အာဓာရကတော တဒါသေဝနတော စ အန္တေ သံဃော။ သဗ္ဗသတ္တာနံ ဝါ ဟိတေ နိယောဇကောတိ ကတွာ ပဌမံ ဗုဒ္ဓေါ, တပ္ပဘဝတော သဗ္ဗသတ္တဟိတတ္တာ အနန္တရံ ဓမ္မော, ဟိတာဓိဂမာယ ပဋိပန္နော အဓိဂတဟိတော စာတိ ကတွာ အန္တေ သံဃော သရဏဘာဝေန ဝဝတ္ထပေတွာ ပကာသိတောတိ ဧဝံ အနုပုဗ္ဗဝဝတ္ထာနေ ကာရဏဉ္စ ဝိနိဒ္ဒိသေ။

ဥပမာပကာသနာ

ဣဒါနိ ယမ္ပိ ဝုတ္တံ ‘‘သရဏတ္တယမေတဉ္စ, ဥပမာဟိ ပကာသယေ’’တိ, တမ္ပိ ဝုစ္စတေ – ဧတ္ထ ပန ပုဏ္ဏစန္ဒော ဝိယ ဗုဒ္ဓေါ, စန္ဒကိရဏနိကရော ဝိယ တေန ဒေသိတော ဓမ္မော, ပုဏ္ဏစန္ဒကိရဏသမုပ္ပါဒိတပီဏိတော လောကော ဝိယ သံဃော။ ဗာလသူရိယော ဝိယ ဗုဒ္ဓေါ, တဿ ရသ္မိဇာလမိဝ ဝုတ္တပ္ပကာရော ဓမ္မော, တေန ဝိဟတန္ဓကာရော လောကော ဝိယ သံဃော။ ဝနဒါဟကပုရိသော ဝိယ ဗုဒ္ဓေါ, ဝနဒဟနဂ္ဂိ ဝိယ ကိလေသဝနဒဟနော ဓမ္မော, ဒဍ္ဎဝနတ္တာ ခေတ္တဘူတော ဝိယ ဘူမိဘာဂေါ ဒဍ္ဎကိလေသတ္တာ ပုညက္ခေတ္တဘူတော သံဃော။ မဟာမေဃော ဝိယ ဗုဒ္ဓေါ, သလိလဝုဋ္ဌိ ဝိယ ဓမ္မော, ဝုဋ္ဌိနိပါတူပသမိတရေဏု ဝိယ ဇနပဒေါ ဥပသမိတကိလေသရေဏု သံဃော။

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၂။)

သုသာရထိ ဝိယ ဗုဒ္ဓေါ, အဿာဇာနီယဝိနယူပါယော ဝိယ ဓမ္မော, သုဝိနီတဿာဇာနီယသမူဟော ဝိယ သံဃော။ သဗ္ဗဒိဋ္ဌိသလ္လုဒ္ဓရဏတော သလ္လကတ္တော ဝိယ ဗုဒ္ဓေါ, သလ္လုဒ္ဓရဏူပါယော ဝိယ ဓမ္မော, သမုဒ္ဓဋသလ္လော ဝိယ ဇနော သမုဒ္ဓဋဒိဋ္ဌိသလ္လော သံဃော။ မောဟပဋလသမုပ္ပါဋနတော ဝါ သာလာကိယော ဝိယ ဗုဒ္ဓေါ, ပဋလသမုပ္ပါဋနုပါယော ဝိယ ဓမ္မော, သမုပ္ပါဋိတပဋလော ဝိပ္ပသန္နလောစနော ဝိယ ဇနော သမုပ္ပါဋိတမောဟပဋလော ဝိပ္ပသန္နဉာဏလောစနော သံဃော။ သာနုသယကိလေသဗျာဓိဟရဏသမတ္ထတာယ ဝါ ကုသလော ဝေဇ္ဇော ဝိယ ဗုဒ္ဓေါ, သမ္မာ ပယုတ္တဘေသဇ္ဇမိဝ ဓမ္မော, ဘေသဇ္ဇပယောဂေန သမုပသန္တဗျာဓိ ဝိယ ဇနသမုဒါယော သမုပသန္တကိလေသဗျာဓာနုသယော သံဃော။

အထ ဝါ သုဒေသကော ဝိယ ဗုဒ္ဓေါ, သုမဂ္ဂေါ ဝိယ ခေမန္တဘူမိ ဝိယ စ ဓမ္မော, မဂ္ဂပ္ပဋိပန္နော ခေမန္တဘူမိပ္ပတ္တော ဝိယ သံဃော။ သုနာဝိကော ဝိယ ဗုဒ္ဓေါ, နာဝါ ဝိယ ဓမ္မော, ပါရပ္ပတ္တော သမ္ပတ္တိကော ဝိယ ဇနော သံဃော။ ဟိမဝါ ဝိယ ဗုဒ္ဓေါ, တပ္ပဘဝေါသဓမိဝ ဓမ္မော, ဩသဓူပဘောဂေန နိရာမယော ဝိယ ဇနော သံဃော။ ဓနဒေါ ဝိယ ဗုဒ္ဓေါ, ဓနံ ဝိယ ဓမ္မော, ယထာဓိပ္ပါယံ လဒ္ဓဓနော ဝိယ ဇနော သမ္မာလဒ္ဓအရိယဓနော သံဃော။ နိဓိဒဿနကော ဝိယ ဗုဒ္ဓေါ, နိဓိ ဝိယ ဓမ္မော, နိဓိပ္ပတ္တော ဝိယ ဇနော သံဃော။

အပိစ အဘယဒေါ ဝိယ ဝီရပုရိသော ဗုဒ္ဓေါ, အဘယမိဝ ဓမ္မော, သမ္ပတ္တာဘယော ဝိယ ဇနော အစ္စန္တသဗ္ဗဘယော သံဃော။ အဿာသကော ဝိယ ဗုဒ္ဓေါ, အဿာသော ဝိယ ဓမ္မော, အဿတ္ထဇနော ဝိယ သံဃော။ သုမိတ္တော ဝိယ ဗုဒ္ဓေါ, ဟိတူပဒေသော ဝိယ ဓမ္မော, ဟိတူပယောဂေန ပတ္တသဒတ္ထော ဝိယ ဇနော သံဃော။ ဓနာကရော ဝိယ ဗုဒ္ဓေါ, ဓနသာရော ဝိယ ဓမ္မော, ဓနသာရူပဘောဂေါ ဝိယ ဇနော သံဃော။ ရာဇကုမာရနှာပကော ဝိယ ဗုဒ္ဓေါ, သီသနှာနသလိလံ ဝိယ ဓမ္မော, သုနှာတရာဇကုမာရဝဂ္ဂေါ ဝိယ သဒ္ဓမ္မသလိလသုနှာတော သံဃော။ အလင်္ကာရကာရကော ဝိယ ဗုဒ္ဓေါ, အလင်္ကာရော ဝိယ ဓမ္မော, အလင်္ကတရာဇပုတ္တဂဏော ဝိယ သဒ္ဓမ္မာလင်္ကတော သံဃော။ စန္ဒနရုက္ခော ဝိယ ဗုဒ္ဓေါ, တပ္ပဘဝဂန္ဓော ဝိယ ဓမ္မော, စန္ဒနုပဘောဂေန သန္တပရိဠာဟော ဝိယ ဇနော သဒ္ဓမ္မူပဘောဂေန သန္တပရိဠာဟော သံဃော။ ဒါယဇ္ဇသမ္ပဒါနကော ဝိယ ပိတာ ဗုဒ္ဓေါ, ဒါယဇ္ဇံ ဝိယ ဓမ္မော, ဒါယဇ္ဇဟရော ပုတ္တဝဂ္ဂေါ ဝိယ သဒ္ဓမ္မဒါယဇ္ဇဟရော သံဃော။

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၃။)

ဝိကသိတပဒုမံ ဝိယ ဗုဒ္ဓေါ, တပ္ပဘဝမဓု ဝိယ ဓမ္မော, တဒုပဘောဂီဘမရဂဏော ဝိယ သံဃော။ ဧဝံ သရဏတ္တယမေတဉ္စ, ဥပမာဟိ ပကာသယေ။

ဧတ္တာဝတာ စ ယာ ပုဗ္ဗေ ‘‘ကေန ကတ္ထ ကဒါ ကသ္မာ, ဘာသိတံ သရဏတ္တယ’’န္တိအာဒီဟိ စတူဟိ ဂါထာဟိ အတ္ထဝဏ္ဏနာယ မာတိကာ နိက္ခိတ္တာ, သာ အတ္ထတော ပကာသိတာ ဟောတီတိ။

ပရမတ္ထဇောတိကာယ ခုဒ္ဒကပါဌ-အဋ္ဌကထာယ

သရဏတ္တယဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ သိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

သိက္ခာပဒပါဌမာတိကာ

ဧဝံ သရဏဂမနေဟိ သာသနောတာရံ ဒဿေတွာ သာသနံ ဩတိဏ္ဏေန ဥပါသကေန ဝါ ပဗ္ဗဇိတေန ဝါ ယေသု သိက္ခာပဒေသု ပဌမံ သိက္ခိတဗ္ဗံ, တာနိ ဒဿေတုံ နိက္ခိတ္တဿ သိက္ခာပဒပါဌဿ ဣဒါနိ ဝဏ္ဏနတ္ထံ အယံ မာတိကာ –

‘‘ယေန ယတ္ထ ယဒါ ယသ္မာ, ဝုတ္တာနေတာနိ တံ နယံ၊

ဝတွာ ကတွာ ဝဝတ္ထာနံ, သာဓာရဏဝိသေသတော။

‘‘ပကတိယာ စ ယံ ဝဇ္ဇံ, ဝဇ္ဇံ ပဏ္ဏတ္တိယာ စ ယံ၊

ဝဝတ္ထပေတွာ တံ ကတွာ, ပဒါနံ ဗျဉ္ဇနတ္ထတော။

‘‘သာဓာရဏာနံ သဗ္ဗေသံ, သာဓာရဏဝိဘာဝနံ၊

အထ ပဉ္စသု ပုဗ္ဗေသု, ဝိသေသတ္ထပ္ပကာသတော။

‘‘ပါဏာတိပါတပဘုတိ-ဟေကတာနာနတာဒိတော၊

အာရမ္မဏာဒါနဘေဒါ, မဟာသာဝဇ္ဇတော တထာ။

‘‘ပယောဂင်္ဂသမုဋ္ဌာနာ, ဝေဒနာမူလကမ္မတော၊

ဝိရမတော စ ဖလတော, ဝိညာတဗ္ဗော ဝိနိစ္ဆယော။

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၄။)

‘‘ယောဇေတဗ္ဗံ တတော ယုတ္တံ, ပစ္ဆိမေသွပိ ပဉ္စသု၊

အာဝေဏိကဉ္စ ဝတ္တဗ္ဗံ, ဉေယျာ ဟီနာဒိတာပိ စာ’’တိ။

တတ္ထ ဧတာနိ ပါဏာတိပါတာဝေရမဏီတိအာဒီနိ ဒသ သိက္ခာပဒါနိ ဘဂဝတာ ဧဝ ဝုတ္တာနိ, န သာဝကာဒီဟိ။ တာနိ စ သာဝတ္ထိယံ ဝုတ္တာနိ ဇေတဝနေ အနာထပိဏ္ဍိကဿ အာရာမေ အာယသ္မန္တံ ရာဟုလံ ပဗ္ဗာဇေတွာ ကပိလဝတ္ထုတော သာဝတ္ထိံ အနုပ္ပတ္တေန သာမဏေရာနံ သိက္ခာပဒဝဝတ္ထာပနတ္ထံ။ ဝုတ္တံ ဟေတံ –

‘‘အထ ခေါ ဘဂဝါ ကပိလဝတ္ထုသ္မိံ ယထာဘိရန္တံ ဝိဟရိတွာ ယေန သာဝတ္ထိ တေန စာရိကံ ပက္ကာမိ။ အနုပုဗ္ဗေန စာရိကံ စရမာနော ယေန သာဝတ္ထိ တဒဝသရိ။ တတြ သုဒံ ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ အနာထပိဏ္ဍိကဿ အာရာမေ။ တေန ခေါ ပန သမယေန …ပေ… အထ ခေါ သာမဏေရာနံ ဧတဒဟောသိ – ‘ကတိ နု ခေါ အမှာကံ သိက္ခာပဒါနိ, ကတ္ထ စ အမှေဟိ သိက္ခိတဗ္ဗ’’’န္တိ။ ဘဂဝတော ဧတမတ္ထံ အာရောစေသုံ – ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, သာမဏေရာနံ ဒသ သိက္ခာပဒါနိ, တေသု စ သာမဏေရေဟိ သိက္ခိတုံ, ပါဏာတိပါတာဝေရမဏီ…ပေ… ဇာတရူပရဇတပဋိဂ္ဂဟဏာ ဝေရမဏီ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၀၅)။

တာနေတာနိ ‘‘သမာဒါယ သိက္ခတိ သိက္ခာပဒေသူ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၁၉၃၊ မ။ နိ။ ၂။၂၄၊ ဝိဘ။ ၅၀၈) သုတ္တာနုသာရေန သရဏဂမနေသု စ ဒဿိတပါဌာနုသာရေန ‘‘ပါဏာတိပါတာ ဝေရမဏိသိက္ခာပဒံ သမာဒိယာမီ’’တိ ဧဝံ ဝါစနာမဂ္ဂံ အာရောပိတာနီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ဧဝံ တာဝ ‘‘ယေန ယတ္ထ ယဒါ ယသ္မာ, ဝုတ္တာနေတာနိ တံ နယံ ဝတွာ’’တိ သော နယော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

သာဓာရဏဝိသေသဝဝတ္ထာနံ

ဧတ္ထ စ အာဒိတော ဒွေ စတုတ္ထပဉ္စမာနိ ဥပါသကာနံ သာမဏေရာနဉ္စ သာဓာရဏာနိ နိစ္စသီလဝသေန။ ဥပေါသထသီလဝသေန ပန ဥပါသကာနံ သတ္တမဋ္ဌမံ စေကံ အင်္ဂံ ကတွာ သဗ္ဗပစ္ဆိမဝဇ္ဇာနိ သဗ္ဗာနိပိ သာမဏေရေဟိ သာဓာရဏာနိ, ပစ္ဆိမံ ပန သာမဏေရာနမေဝ ဝိသေသဘူတန္တိ ဧဝံ သာဓာရဏဝိသေသတော ဝဝတ္ထာနံ ကာတဗ္ဗံ။ ပုရိမာနိ စေတ္ထ ပဉ္စ ဧကန္တအကုသလစိတ္တသမုဋ္ဌာနတ္တာ ပါဏာတိပါတာဒီနံ ပကတိဝဇ္ဇတော ဝေရမဏိယာ,

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၅။)

သေသာနိ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇတောတိ ဧဝံ ပကတိယာ စ ယံ ဝဇ္ဇံ, ဝဇ္ဇံ ပဏ္ဏတ္တိယာ စ ယံ, တံ ဝဝတ္ထပေတဗ္ဗံ။

သာဓာရဏဝိဘာဝနာ

ယသ္မာ စေတ္ထ ‘‘ဝေရမဏိသိက္ခာပဒံ သမာဒိယာမီ’’တိ ဧတာနိ သဗ္ဗသာဓာရဏာနိ ပဒါနိ, တသ္မာ ဧတေသံ ပဒါနံ ဗျဉ္ဇနတော စ အတ္ထတော စ အယံ သာဓာရဏဝိဘာဝနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ –

တတ္ထ ဗျဉ္ဇနတော တာဝ ဝေရံ မဏတီတိ ဝေရမဏီ, ဝေရံ ပဇဟတိ, ဝိနောဒေတိ, ဗျန္တီကရောတိ, အနဘာဝံ ဂမေတီတိ အတ္ထော။ ဝိရမတိ ဝါ ဧတာယ ကရဏဘူတာယ ဝေရမှာ ပုဂ္ဂလောတိ, ဝိကာရဿ ဝေကာရံ ကတွာ ဝေရမဏီ။ တေနေဝ စေတ္ထ ‘‘ဝေရမဏိသိက္ခာပဒံ ဝိရမဏိသိက္ခာပဒ’’န္တိ ဒွိဓာ သဇ္ဈာယံ ကရောန္တိ။ သိက္ခိတဗ္ဗာတိ သိက္ခာ, ပဇ္ဇတေ အနေနာတိ ပဒံ။ သိက္ခာယ ပဒံ သိက္ခာပဒံ, သိက္ခာယ အဓိဂမူပါယောတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ မူလံ နိဿယော ပတိဋ္ဌာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဝေရမဏီ ဧဝ သိက္ခာပဒံ ဝေရမဏိသိက္ခာပဒံ, ဝိရမဏိသိက္ခာပဒံ ဝါ ဒုတိယေန နယေန။ သမ္မာ အာဒိယာမိ သမာဒိယာမိ, အဝီတိက္ကမနာဓိပ္ပါယေန အခဏ္ဍကာရိတာယ အစ္ဆိဒ္ဒကာရိတာယ အသဗလကာရိတာယ စ အာဒိယာမီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

အတ္ထတော ပန ဝေရမဏီတိ ကာမာဝစရကုသလစိတ္တသမ္ပယုတ္တာ ဝိရတိ, သာ ပါဏာတိပါတာ ဝိရမန္တဿ ‘‘ယာ တသ္မိံ သမယေ ပါဏာတိပါတာ အာရတိ ဝိရတိ ပဋိဝိရတိ ဝေရမဏီ အကိရိယာ အကရဏံ အနဇ္ဈာပတ္တိ ဝေလာအနတိက္ကမော သေတုဃာတော’’တိ ဧဝမာဒိနာ (ဝိဘ။ ၇၀၄) နယေန ဝိဘင်္ဂေ ဝုတ္တာ။ ကာမဉ္စေသာ ဝေရမဏီ နာမ လောကုတ္တရာပိ အတ္ထိ, ဣဓ ပန သမာဒိယာမီတိ ဝုတ္တတ္တာ သမာဒါနဝသေန ပဝတ္တာရဟာ, တသ္မာ သာ န ဟောတီတိ ကာမာဝစရကုသလစိတ္တသမ္ပယုတ္တာ ဝိရတီတိ ဝုတ္တာ။

သိက္ခာတိ တိဿော သိက္ခာ အဓိသီလသိက္ခာ, အဓိစိတ္တသိက္ခာ, အဓိပညာသိက္ခာတိ။ ဣမသ္မိံ ပနတ္ထေ သမ္ပတ္တဝိရတိသီလံ လောကိကာ ဝိပဿနာ ရူပါရူပဈာနာနိ အရိယမဂ္ဂေါ စ သိက္ခာတိ အဓိပ္ပေတာ။ ယထာဟ –

‘‘ကတမေ ဓမ္မာ သိက္ခာ? ယသ္မိံ သမယေ ကာမာဝစရံ ကုသလံ စိတ္တံ ဥပ္ပန္နံ ဟောတိ, သောမနဿသဟဂတံ ဉာဏသမ္ပယုတ္တံ ။ပ။ တသ္မိံ

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၆။)

သမယေ ဖဿော ဟောတိ ။ပ။ အဝိက္ခေပေါ ဟောတိ, ဣမေ ဓမ္မာ သိက္ခာ။

‘‘ကတမေ ဓမ္မာ သိက္ခာ? ယသ္မိံ သမယေ ရူပူပပတ္တိယာ မဂ္ဂံ ဘာဝေတိ ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ ဝိဝိစ္စ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ…ပေ… ပဌမံ ဈာနံ…ပေ… ပဉ္စမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ…ပေ… အဝိက္ခေပေါ ဟောတိ, ဣမေ ဓမ္မာ သိက္ခာ။

‘‘ကတမေ ဓမ္မာ သိက္ခာ? ယသ္မိံ သမယေ အရူပပတ္တိယာ…ပေ… နေဝသညာနာသညာယတနသဟဂတံ…ပေ… အဝိက္ခေပေါ ဟောတိ, ဣမေ ဓမ္မာ သိက္ခာ။

‘‘ကတမေ ဓမ္မာ သိက္ခာ? ယသ္မိံ သမယေ လောကုတ္တရံ ဈာနံ ဘာဝေတိ နိယျာနိကံ…ပေ… အဝိက္ခေပေါ ဟောတိ, ဣမေ ဓမ္မာ သိက္ခာ’’တိ (ဝိဘ။ ၇၁၂-၇၁၃)။

ဧတာသု သိက္ခာသု ယာယ ကာယစိ သိက္ခာယ ပဒံ အဓိဂမူပါယော, အထ ဝါ မူလံ နိဿယော ပတိဋ္ဌာတိ သိက္ခာပဒံ။ ဝုတ္တဉှေတံ – ‘‘သီလံ နိဿာယ သီလေ ပတိဋ္ဌာယ သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂေ ဘာဝေန္တော ဗဟုလီကရောန္တော’’တိ ဧဝမာဒိ (သံ။ နိ။ ၅။၁၈၂)။ ဧဝမေတ္ထ သာဓာရဏာနံ ပဒါနံ သာဓာရဏာ ဗျဉ္ဇနတော အတ္ထတော စ ဝိဘာဝနာ ကာတဗ္ဗာ။

ပုရိမပဉ္စသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

* * * * *

ဣဒါနိ ယံ ဝုတ္တံ – ‘‘အထ ပဉ္စသု ပုဗ္ဗေသု, ဝိသေသတ္ထပ္ပကာသတော…ပေ… ဝိညာတဗ္ဗော ဝိနိစ္ဆယော’’တိ, တတ္ထေတံ ဝုစ္စတိ – ပါဏာတိပါတောတိ ဧတ္ထ တာဝ ပါဏောတိ ဇီဝိတိန္ဒြိယပ္ပဋိဗဒ္ဓါ ခန္ဓသန္တတိ, တံ ဝါ ဥပါဒါယ ပညတ္တော သတ္တော။ တသ္မိံ ပန ပါဏေ ပါဏသညိနော တဿ ပါဏဿ ဇီဝိတိန္ဒြိယုပစ္ဆေဒကဥပက္ကမသမုဋ္ဌာပိကာ ကာယဝစီဒွါရာနံ အညတရဒွါရပ္ပဝတ္တာ ဝဓကစေတနာ ပါဏာတိပါတော။ အဒိန္နာဒါနန္တိ ဧတ္ထ အဒိန္နန္တိ ပရပရိဂ္ဂဟိတံ, ယတ္ထ ပရော ယထာကာမကာရိတံ အာပဇ္ဇန္တော အဒဏ္ဍာရဟော အနုပဝဇ္ဇော စ ဟောတိ, တသ္မိံ ပရပရိဂ္ဂဟိတေ ပရပရိဂ္ဂဟိတသညိနော တဒါဒါယကဥပက္ကမသမုဋ္ဌာပိကာ ကာယဝစီဒွါရာနံ အညတရဒွါရပ္ပဝတ္တာ ဧဝ ထေယျစေတနာ အဒိန္နာဒါနံ။ အဗြဟ္မစရိယန္တိ အသေဋ္ဌစရိယံ, ဒွယံဒွယသမာပတ္တိမေထုနပ္ပဋိသေဝနာ ကာယဒွါရပ္ပဝတ္တာ အသဒ္ဓမ္မပ္ပဋိသေဝနဋ္ဌာနဝီတိက္ကမစေတနာ

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၇။)

အဗြဟ္မစရိယံ။ မုသာဝါဒေါတိ ဧတ္ထ မုသာတိ ဝိသံဝါဒနပုရေက္ခာရဿ အတ္ထဘဉ္ဇနကော ဝစီပယောဂေါ ကာယပယောဂေါ ဝါ, ဝိသံဝါဒနာဓိပ္ပါယေန ပနဿ ပရဝိသံဝါဒကကာယဝစီပယောဂသမုဋ္ဌာပိကာ ကာယဝစီဒွါရာနမေဝ အညတရဒွါရပ္ပဝတ္တာ မိစ္ဆာစေတနာ မုသာဝါဒေါ။ သုရာမေရယမဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာနန္တိ ဧတ္ထ ပန သုရာတိ ပဉ္စ သုရာ – ပိဋ္ဌသုရာ, ပူဝသုရာ, ဩဒနသုရာ, ကိဏ္ဏပက္ခိတ္တာ, သမ္ဘာရသံယုတ္တာ စာတိ။ မေရယမ္ပိ ပုပ္ဖါသဝေါ, ဖလာသဝေါ, ဂုဠာသဝေါ, မဓွာသဝေါ, သမ္ဘာရသံယုတ္တော စာတိ ပဉ္စဝိဓံ။ မဇ္ဇန္တိ တဒုဘယမေဝ မဒနိယဋ္ဌေန မဇ္ဇံ, ယံ ဝါ ပနညမ္ပိ ကိဉ္စိ အတ္ထိ မဒနိယံ, ယေန ပီတေန မတ္တော ဟောတိ ပမတ္တော, ဣဒံ ဝုစ္စတိ မဇ္ဇံ။ ပမာဒဋ္ဌာနန္တိ ယာယ စေတနာယ တံ ပိဝတိ အဇ္ဈောဟရတိ, သာ စေတနာ မဒပ္ပမာဒဟေတုတော ပမာဒဋ္ဌာနန္တိ ဝုစ္စတိ, ယတော အဇ္ဈောဟရဏာဓိပ္ပါယေန ကာယဒွါရပ္ပဝတ္တာ သုရာမေရယမဇ္ဇာနံ အဇ္ဈောဟရဏစေတနာ ‘‘သုရာမေရယမဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာန’’န္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဧဝံ တာဝေတ္ထ ပါဏာတိပါတပ္ပဘုတီဟိ ဝိညာတဗ္ဗော ဝိနိစ္ဆယော။

ဧကတာနာနတာဒိဝိနိစ္ဆယံ

ဧကတာနာနတာဒိတောတိ ဧတ္ထ အာဟ – ကိံ ပန ဝဇ္ဈဝဓကပ္ပယောဂစေတနာဒီနံ ဧကတာယ ပါဏာတိပါတဿ အညဿ ဝါ အဒိန္နာဒါနာဒိနော ဧကတ္တံ, နာနတာယ နာနတ္တံ ဟောတိ, ဥဒါဟု နောတိ။ ကသ္မာ ပနေတံ ဝုစ္စတိ? ယဒိ တာဝ ဧကတာယ ဧကတ္တံ, အထ ယဒါ ဧကံ ဝဇ္ဈံ ဗဟူ ဝဓကာ ဝဓေန္တိ, ဧကော ဝါ ဝဓကော ဗဟုကေ ဝဇ္ဈေ ဝဓေတိ, ဧကေန ဝါ သာဟတ္ထိကာဒိနာ ပယောဂေန ဗဟူ ဝဇ္ဈာ ဝဓီယန္တိ, ဧကာ ဝါ စေတနာ ဗဟူနံ ဝဇ္ဈာနံ ဇီဝိတိန္ဒြိယုပစ္ဆေဒကပယောဂံ သမုဋ္ဌာပေတိ, တဒါ ဧကေန ပါဏာတိပါတေန ဘဝိတဗ္ဗံ။ ယဒိ ပန နာနတာယ နာနတ္တံ။ အထ ယဒါ ဧကော ဝဓကော ဧကဿတ္ထာယ ဧကံ ပယောဂံ ကရောန္တော ဗဟူ ဝဇ္ဈေ ဝဓေတိ, ဗဟူ ဝါ ဝဓကာ ဒေဝဒတ္တယညဒတ္တသောမဒတ္တာဒီနံ ဗဟူနမတ္ထာယ ဗဟူ ပယောဂေ ကရောန္တာ ဧကမေဝ ဒေဝဒတ္တံ ယညဒတ္တံ သောမဒတ္တံ ဝါ ဝဓေန္တိ, ဗဟူဟိ ဝါ သာဟတ္ထိကာဒီဟိ ပယောဂေဟိ ဧကော ဝဇ္ဈော ဝဓီယတိ။ ဗဟူ ဝါ စေတနာ ဧကဿေဝ ဝဇ္ဈဿ ဇီဝိတိန္ဒြိယုပစ္ဆေဒကပယောဂံ သမုဋ္ဌာပေန္တိ, တဒါ ဗဟူဟိ ပါဏာတိပါတေဟိ ဘဝိတဗ္ဗံ။ ဥဘယမ္ပိ စေတမယုတ္တံ။ အထ နေဝ ဧတေသံ ဝဇ္ဈာဒီနံ ဧကတာယ ဧကတ္တံ, နာနတာယ နာနတ္တံ, အညထေဝ တု ဧကတ္တံ နာနတ္တဉ္စ ဟောတိ, တံ ဝတ္တဗ္ဗံ ပါဏာတိပါတဿ, ဧဝံ သေသာနမ္ပီတိ။

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၈။)

ဝုစ္စတေ – တတ္ထ တာဝ ပါဏာတိပါတဿ န ဝဇ္ဈဝဓကာဒီနံ ပစ္စေကမေကတာယ ဧကတာ, နာနတာယ နာနတာ, ကိန္တု ဝဇ္ဈဝဓကာဒီနံ ယုဂနန္ဓမေကတာယ ဧကတာ, ဒွိန္နမ္ပိ တု တေသံ, တတော အညတရဿ ဝါ နာနတာယ နာနတာ။ တထာ ဟိ ဗဟူသု ဝဓကေသု ဗဟူဟိ သရက္ခေပါဒီဟိ ဧကေန ဝါ ဩပါတခဏနာဒိနာ ပယောဂေန ဗဟူ ဝဇ္ဈေ ဝဓေန္တေသုပိ ဗဟူ ပါဏာတိပါတာ ဟောန္တိ။ ဧကသ္မိံ ဝဓကေ ဧကေန, ဗဟူဟိ ဝါ ပယောဂေဟိ တပ္ပယောဂသမုဋ္ဌာပိကာယ စ ဧကာယ, ဗဟူဟိ ဝါ စေတနာဟိ ဗဟူ ဝဇ္ဈေ ဝဓေန္တေပိ ဗဟူ ပါဏာတိပါတာ ဟောန္တိ, ဗဟူသု စ ဝဓကေသု ယထာဝုတ္တပ္ပကာရေဟိ ဗဟူဟိ, ဧကေန ဝါ ပယောဂေန ဧကံ ဝဇ္ဈံ ဝဓေန္တေသုပိ ဗဟူ ပါဏာတိပါတာ ဟောန္တိ။ ဧသ နယော အဒိန္နာဒါနာဒီသုပီတိ။ ဧဝမေတ္ထ ဧကတာနာနတာဒိတောပိ ဝိညာတဗ္ဗော ဝိနိစ္ဆယော။

အာရမ္မဏတောတိ ပါဏာတိပါတော စေတ္ထ ဇီဝိတိန္ဒြိယာရမ္မဏော။ အဒိန္နာဒါနအဗြဟ္မစရိယသုရာမေရယမဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာနာနိ ရူပဓမ္မေသု ရူပါယတနာဒိအညတရသင်္ခါရာရမ္မဏာနိ။ မုသာဝါဒေါ ယဿ မုသာ ဘဏတိ, တမာရဘိတွာ ပဝတ္တနတော သတ္တာရမ္မဏော။ အဗြဟ္မစရိယမ္ပိ သတ္တာရမ္မဏန္တိ ဧကေ။ အဒိန္နာဒါနဉ္စ ယဒါ သတ္တော ဟရိတဗ္ဗော ဟောတိ, တဒါ သတ္တာရမ္မဏန္တိ။ အပိ စေတ္ထ သင်္ခါရဝသေနေဝ သတ္တာရမ္မဏံ, န ပဏ္ဏတ္တိဝသေနာတိ။ ဧဝမေတ္ထ အာရမ္မဏတောပိ ဝိညာတဗ္ဗော ဝိနိစ္ဆယော။

အာဒါနတောတိ ပါဏာတိပါတာဝေရမဏိသိက္ခာပဒါဒီနိ စေတာနိ သာမဏေရေန ဘိက္ခုသန္တိကေ သမာဒိန္နာနေဝ သမာဒိန္နာနိ ဟောန္တိ, ဥပါသကေန ပန အတ္တနာ သမာဒိယန္တေနာပိ သမာဒိန္နာနိ ဟောန္တိ, ပရဿ သန္တိကေ သမာဒိယန္တေနာပိ။ ဧကဇ္ဈံ သမာဒိန္နာနိပိ သမာဒိန္နာနိ ဟောန္တိ, ပစ္စေကံ သမာဒိန္နာနိပိ။ ကိန္တု နာနံ ဧကဇ္ဈံ သမာဒိယတော ဧကာယေဝ ဝိရတိ, ဧကာဝ စေတနာ ဟောတိ, ကိစ္စဝသေန ပနေတာသံ ပဉ္စဝိဓတ္တံ ဝိညာယတိ။ ပစ္စေကံ သမာဒိယတော ပန ပဉ္စေဝ ဝိရတိယော, ပဉ္စ စ စေတနာ ဟောန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဧဝမေတ္ထ အာဒါနတောပိ ဝိညာတဗ္ဗော ဝိနိစ္ဆယော။

ဘေဒတောတိ သာမဏေရာနဉ္စေတ္ထ ဧကသ္မိံ ဘိန္နေ သဗ္ဗာနိပိ ဘိန္နာနိ ဟောန္တိ။ ပါရာဇိကဋ္ဌာနိယာနိ ဟိ တာနိ တေသံ, ယံ တံ ဝီတိက္ကန္တံ ဟောတိ, တေနေဝ ကမ္မဗဒ္ဓေါ။ ဂဟဋ္ဌာနံ ပန ဧကသ္မိံ ဘိန္နေ ဧကမေဝ ဘိန္နံ ဟောတိ,

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၉။)

ယတော တေသံ တံသမာဒါနေနေဝ ပုန ပဉ္စင်္ဂိကတ္တံ သီလဿ သမ္ပဇ္ဇတိ။ အပရေ ပနာဟု – ‘‘ဝိသုံ ဝိသုံ သမာဒိန္နေသု ဧကသ္မိံ ဘိန္နေ ဧကမေဝ ဘိန္နံ ဟောတိ, ‘ပဉ္စင်္ဂသမန္နာဂတံ သီလံ သမာဒိယာမီ’တိ ဧဝံ ပန ဧကတော သမာဒိန္နေသု ဧကသ္မိံ ဘိန္နေ သေသာနိပိ သဗ္ဗာနိ ဘိန္နာနိ ဟောန္တိ။ ကသ္မာ? သမာဒိန္နဿ အဘိန္နတ္တာ, ယံ တံ ဝီတိက္ကန္တံ, တေနေဝ ကမ္မဗဒ္ဓေါ’’တိ။ ဧဝမေတ္ထ ဘေဒတောပိ ဝိညာတဗ္ဗော ဝိနိစ္ဆယော။

မဟာသာဝဇ္ဇတောတိ ဂုဏဝိရဟိတေသု တိရစ္ဆာနဂတာဒီသု ပါဏေသု ခုဒ္ဒကေ ပါဏေ ပါဏာတိပါတော အပ္ပသာဝဇ္ဇော, မဟာသရီရေ မဟာသာဝဇ္ဇော။ ကသ္မာ? ပယောဂမဟန္တတာယ။ ပယောဂသမတ္တေပိ ဝတ္ထုမဟန္တတာယ။ ဂုဏဝန္တေသု ပန မနုဿာဒီသု အပ္ပဂုဏေ ပါဏာတိပါတော အပ္ပသာဝဇ္ဇော, မဟာဂုဏေ မဟာသာဝဇ္ဇော။ သရီရဂုဏာနန္တု သမဘာဝေ သတိ ကိလေသာနံ ဥပက္ကမာနဉ္စ မုဒုတာယ အပ္ပသာဝဇ္ဇတာ, တိဗ္ဗတာယ မဟာသာဝဇ္ဇတာ စ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဧသ နယော သေသေသုပိ။ အပိ စေတ္ထ သုရာမေရယမဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာနမေဝ မဟာသာဝဇ္ဇံ, န တထာ ပါဏာတိပါတာဒယော။ ကသ္မာ? မနုဿဘူတဿာပိ ဥမ္မတ္တကဘာဝသံဝတ္တနေန အရိယဓမ္မန္တရာယကရဏတောတိ။ ဧဝမေတ္ထ မဟာသာဝဇ္ဇတောပိ ဝိညာတဗ္ဗော ဝိနိစ္ဆယော။

ပယောဂတောတိ ဧတ္ထ စ ပါဏာတိပါတဿ သာဟတ္ထိကော, အာဏတ္တိကော, နိဿဂ္ဂိယော, ထာဝရော, ဝိဇ္ဇာမယော, ဣဒ္ဓိမယောတိ ဆပ္ပယောဂါ။ တတ္ထ ကာယေန ဝါ ကာယပ္ပဋိဗဒ္ဓေန ဝါ ပဟရဏံ သာဟတ္ထိကော ပယောဂေါ, သော ဥဒ္ဒိဿာနုဒ္ဒိဿဘေဒတော ဒုဝိဓော ဟောတိ။ တတ္ထ ဥဒ္ဒိဿကေ ယံ ဥဒ္ဒိဿ ပဟရတိ, တဿေဝ မရဏေန ကမ္မုနာ ဗဇ္ဈတိ။ ‘‘ယော ကောစိ မရတူ’’တိ ဧဝံ အနုဒ္ဒိဿကေ ပဟာရပစ္စယာ ယဿ ကဿစိ မရဏေန။ ဥဘယထာပိ စ ပဟရိတမတ္တေ ဝါ မရတု, ပစ္ဆာ ဝါ တေနေဝ ရောဂေန, ပဟရိတက္ခဏေ ဧဝ ကမ္မုနာ ဗဇ္ဈတိ။ မရဏာဓိပ္ပါယေန စ ပဟာရံ ဒတွာ တေန အမတဿ ပုန အညေန စိတ္တေန ပဟာရေ ဒိန္နေ ပစ္ဆာပိ ယဒိ ပဌမပဟာရေနေဝ မရတိ, တဒါ ဧဝ ကမ္မုနာ ဗဒ္ဓေါ ဟောတိ။ အထ ဒုတိယပဟာရေန, နတ္ထိ ပါဏာတိပါတော။ ဥဘယေဟိ မတေပိ ပဌမပဟာရေနေဝ ကမ္မုနာ ဗဒ္ဓေါ, ဥဘယေဟိပိ အမတေ နေဝတ္ထိ ပါဏာတိပါတော။ ဧသ နယော

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၂၀။)

ဗဟုကေဟိပိ ဧကဿ ပဟာရေ ဒိန္နေ။ တတြာပိ ဟိ ယဿ ပဟာရေန မရတိ, တဿေဝ ကမ္မဗဒ္ဓေါ ဟောတိ။

အဓိဋ္ဌဟိတွာ ပန အာဏာပနံ အာဏတ္တိကော ပယောဂေါ။ တတ္ထပိ သာဟတ္ထိကေ ပယောဂေ ဝုတ္တနယေနေဝ ကမ္မဗဒ္ဓေါ အနုဿရိတဗ္ဗော။ ဆဗ္ဗိဓော စေတ္ထ နိယမော ဝေဒိတဗ္ဗော –

‘‘ဝတ္ထု ကာလော စ ဩကာသော, အာဝုဓံ ဣရိယာပထော၊

ကိရိယာဝိသေသောတိ ဣမေ, ဆ အာဏတ္တိနိယာမကာ’’တိ။ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၁၇၄)၊

တတ္ထ ဝတ္ထူတိ မာရေတဗ္ဗော ပါဏော။ ကာလောတိ ပုဗ္ဗဏှသာယနှာဒိကာလော စ, ယောဗ္ဗနထာဝရိယာဒိကာလော စ။ ဩကာသောတိ ဂါမော ဝါ နိဂမော ဝါ ဝနံ ဝါ ရစ္ဆာ ဝါ သိင်္ဃာဋကံ ဝါတိ ဧဝမာဒိ။ အာဝုဓန္တိ အသိ ဝါ ဥသု ဝါ သတ္တိ ဝါတိ ဧဝမာဒိ။ ဣရိယာပထောတိ မာရေတဗ္ဗဿ မာရကဿ စ ဌာနံ ဝါ နိသဇ္ဇာ ဝါတိ ဧဝမာဒိ။

ကိရိယာဝိသေသောတိ ဝိဇ္ဈနံ ဝါ ဆေဒနံ ဝါ ဘေဒနံ ဝါ သင်္ခမုဏ္ဍိကံ ဝါတိ ဧဝမာဒိ။ ယဒိ ဟိ ဝတ္ထုံ ဝိသံဝါဒေတွာ ‘‘ယံ မာရေဟီ’’တိ အာဏတ္တော, တတော အညံ မာရေတိ, အာဏာပကဿ နတ္ထိ ကမ္မဗဒ္ဓေါ။ အထ ဝတ္ထုံ အဝိသံဝါဒေတွာ မာရေတိ, အာဏာပကဿ အာဏတ္တိက္ခဏေ အာဏတ္တဿ မာရဏက္ခဏေတိ ဥဘယေသမ္ပိ ကမ္မဗဒ္ဓေါ။ ဧသ နယော ကာလာဒီသုပိ။

မာရဏတ္ထန္တု ကာယေန ဝါ ကာယပ္ပဋိဗဒ္ဓေန ဝါ ပဟရဏနိဿဇ္ဇနံ နိဿဂ္ဂိယော ပယောဂေါ။ သောပိ ဥဒ္ဒိဿာနုဒ္ဒိဿဘေဒတော ဒုဝိဓော ဧဝ, ကမ္မဗဒ္ဓေါ စေတ္ထ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။

မာရဏတ္ထမေဝ ဩပါတခဏနံ, အပဿေနဥပနိက္ခိပနံ, ဘေသဇ္ဇဝိသယန္တာဒိပ္ပယောဇနံ ဝါ ထာဝရော ပယောဂေါ။ သောပိ ဥဒ္ဒိဿာနုဒ္ဒိဿဘေဒတော ဒုဝိဓော, ယတော တတ္ထပိ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေနေဝ ကမ္မဗဒ္ဓေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အယန္တု ဝိသေသော – မူလဋ္ဌေန ဩပါတာဒီသု ပရေသံ မူလေန ဝါ မုဓာ ဝါ ဒိန္နေသုပိ ယဒိ တပ္ပစ္စယာ ကောစိ မရတိ, မူလဋ္ဌဿေဝ ကမ္မဗဒ္ဓေါ။ ယဒိပိ စ တေန အညေန ဝါ တတ္ထ ဩပါတေ ဝိနာသေတွာ ဘူမိသမေ ကတေပိ ပံသုဓောဝကာ ဝါ ပံသုံ ဂဏှန္တာ, မူလခဏကာ ဝါ မူလာနိ ခဏန္တာ အာဝါဋံ

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၂၁။)

ကရောန္တိ, ဒေဝေ ဝါ ဝဿန္တေ ကဒ္ဒမော ဇာယတိ, တတ္ထ စ ကောစိ ဩတရိတွာ ဝါ လဂ္ဂိတွာ ဝါ မရတိ, မူလဋ္ဌဿေဝ ကမ္မဗဒ္ဓေါ။ ယဒိ ပန ယေန လဒ္ဓံ, သော အညော ဝါ တံ ဝိတ္ထဋတရံ ဂမ္ဘီရတရံ ဝါ ကရောတိ, တပ္ပစ္စယာဝ ကောစိ မရတိ, ဥဘယေသမ္ပိ ကမ္မဗဒ္ဓေါ။ ယထာ တု မူလာနိ မူလေဟိ သံသန္ဒန္တိ, တထာ တတြ ထလေ ကတေ မုစ္စတိ။ ဧဝံ အပဿေနာဒီသုပိ ယာဝ တေသံ ပဝတ္တိ, တာဝ ယထာသမ္ဘဝံ ကမ္မဗဒ္ဓေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။

မာရဏတ္ထံ ပန ဝိဇ္ဇာပရိဇပ္ပနံ ဝိဇ္ဇာမယော ပယောဂေါ။ ဒါဌာဝုဓာဒီနံ ဒါဌာကောဋနာဒိမိဝ မာရဏတ္ထံ ကမ္မဝိပါကဇိဒ္ဓိဝိကာရကရဏံ ဣဒ္ဓိမယော ပယောဂေါတိ။ အဒိန္နာဒါနဿ တု ထေယျပသယှပဋိစ္ဆန္နပရိကပ္ပကုသာဝဟာရဝသပ္ပဝတ္တာ သာဟတ္ထိကာဏတ္တိကာဒယော ပယောဂါ, တေသမ္ပိ ဝုတ္တာနုသာရေနေဝ ပဘေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အဗြဟ္မစရိယာဒီနံ တိဏ္ဏမ္ပိ သာဟတ္ထိကော ဧဝ ပယောဂေါ လဗ္ဘတီတိ။ ဧဝမေတ္ထ ပယောဂတောပိ ဝိညာတဗ္ဗော ဝိနိစ္ဆယော။

အင်္ဂတောတိ ဧတ္ထ စ ပါဏာတိပါတဿ ပဉ္စ အင်္ဂါနိ ဘဝန္တိ – ပါဏော စ ဟောတိ, ပါဏသညီ စ, ဝဓကစိတ္တဉ္စ ပစ္စုပဋ္ဌိတံ ဟောတိ, ဝါယမတိ, တေန စ မရတီတိ။ အဒိန္နာဒါနဿာပိ ပဉ္စေဝ – ပရပရိဂ္ဂဟိတဉ္စ ဟောတိ, ပရပရိဂ္ဂဟိတသညီ စ, ထေယျစိတ္တဉ္စ ပစ္စုပဋ္ဌိတံ ဟောတိ, ဝါယမတိ, တေန စ အာဒါတဗ္ဗံ အာဒါနံ ဂစ္ဆတီတိ။ အဗြဟ္မစရိယဿ ပန စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ ဘဝန္တိ – အဇ္ဈာစရိယဝတ္ထု စ ဟောတိ, တတ္ထ စ သေဝနစိတ္တံ ပစ္စုပဋ္ဌိတံ ဟောတိ, သေဝနပစ္စယာ ပယောဂဉ္စ သမာပဇ္ဇတိ, သာဒိယတိ စာတိ, တထာ ပရေသံ ဒွိန္နမ္ပိ။ တတ္ထ မုသာဝါဒဿ တာဝ မုသာ စ ဟောတိ တံ ဝတ္ထု, ဝိသံဝါဒနစိတ္တဉ္စ ပစ္စုပဋ္ဌိတံ ဟောတိ, တဇ္ဇော စ ဝါယာမော, ပရဝိသံဝါဒနဉ္စ ဝိညာပယမာနာ ဝိညတ္တိ ပဝတ္တတီတိ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ သုရာမေရယမဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာနဿ ပန သုရာဒီနဉ္စ အညတရံ ဟောတိ မဒနီယပါတုကမျတာစိတ္တဉ္စ ပစ္စုပဋ္ဌိတံ ဟောတိ, တဇ္ဇဉ္စ ဝါယာမံ အာပဇ္ဇတိ, ပီတေ စ ပဝိသတီတိ ဣမာနိ စတ္တာရိ အင်္ဂါနီတိ။ ဧဝမေတ္ထ အင်္ဂတောပိ ဝိညာတဗ္ဗော ဝိနိစ္ဆယော။

သမုဋ္ဌာနတောတိ ပါဏာတိပါတအဒိန္နာဒါနမုသာဝါဒါ စေတ္ထ ကာယစိတ္တတော, ဝါစာစိတ္တတော, ကာယဝါစာစိတ္တတော စာတိ တိသမုဋ္ဌာနာ ဟောန္တိ။ အဗြဟ္မစရိယံ ကာယစိတ္တဝသေန ဧကသမုဋ္ဌာနမေဝ။ သုရာမေရယမဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာနံ ကာယတော စ, ကာယစိတ္တတော စာတိ ဒွိသမုဋ္ဌာနန္တိ။ ဧဝမေတ္ထ သမုဋ္ဌာနတောပိ ဝိညာတဗ္ဗော ဝိနိစ္ဆယော။

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၂၂။)

ဝေဒနာတောတိ ဧတ္ထ စ ပါဏာတိပါတော ဒုက္ခဝေဒနာသမ္ပယုတ္တောဝ။ အဒိန္နာဒါနံ တီသု ဝေဒနာသု အညတရဝေဒနာသမ္ပယုတ္တံ, တထာ မုသာဝါဒေါ။ ဣတရာနိ ဒွေ သုခါယ ဝါ အဒုက္ခမသုခါယ ဝါ ဝေဒနာယ သမ္ပယုတ္တာနီတိ။ ဧဝမေတ္ထ ဝေဒနာတောပိ ဝိညာတဗ္ဗော ဝိနိစ္ဆယော။

မူလတောတိ ပါဏာတိပါတော စေတ္ထ ဒေါသမောဟမူလော။ အဒိန္နာဒါနမုသာဝါဒါ လောဘမောဟမူလာ ဝါ ဒေါသမောဟမူလာ ဝါ။ ဣတရာနိ ဒွေ လောဘမောဟမူလာနီတိ။ ဧဝမေတ္ထ မူလတောပိ ဝိညာတဗ္ဗော ဝိနိစ္ဆယော။

ကမ္မတောတိ ပါဏာတိပါတအဒိန္နာဒါနအဗြဟ္မစရိယာနိ စေတ္ထ ကာယကမ္မမေဝ ကမ္မပထပ္ပတ္တာနေဝ စ, မုသာဝါဒေါ ဝစီကမ္မမေဝ။ ယော ပန အတ္ထဘဉ္ဇကော, သော ကမ္မပထပ္ပတ္တော။ ဣတရော ကမ္မမေဝ။ သုရာမေရယမဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာနံ ကာယကမ္မမေဝါတိ။ ဧဝမေတ္ထ ကမ္မတောပိ ဝိညာတဗ္ဗော ဝိနိစ္ဆယော။

ဝိရမတောတိ ဧတ္ထ အာဟ ‘‘ပါဏာတိပါတာဒီဟိ ဝိရမန္တော ကုတော ဝိရမတီ’’တိ? ဝုစ္စတေ – သမာဒါနဝသေန တာဝ ဝိရမန္တော အတ္တနော ဝါ ပရေသံ ဝါ ပါဏာတိပါတာဒိအကုသလတော ဝိရမတိ။ ကိမာရဘိတွာ? ယတော ဝိရမတိ, တဒေဝ။ သမ္ပတ္တဝသေနာပိ ဝိရမန္တော ဝုတ္တပ္ပကာရာကုသလတောဝ။ ကိမာရဘိတွာ? ပါဏာတိပါတာဒီနံ ဝုတ္တာရမ္မဏာနေဝ။ ကေစိ ပန ဘဏန္တိ ‘‘သုရာမေရယမဇ္ဇသင်္ခါတေ သင်္ခါရေ အာရဘိတွာ သုရာမေရယမဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာနာ ဝိရမတိ, သတ္တသင်္ခါရေသု ယံ ပန အဝဟရိတဗ္ဗံ ဘဉ္ဇိတဗ္ဗဉ္စ, တံ အာရဘိတွာ အဒိန္နာဒါနာ မုသာဝါဒါ စ, သတ္တေယေဝါရဘိတွာ ပါဏာတိပါတာ အဗြဟ္မစရိယာ စာ’’တိ။ တဒညေ ‘‘ဧဝံ သန္တေ ‘အညံ စိန္တေန္တော အညံ ကရေယျ, ယဉ္စ ပဇဟတိ, တံ န ဇာနေယျာ’တိ ဧဝံဒိဋ္ဌိကာ ဟုတွာ အနိစ္ဆမာနာ ယဒေဝ ပဇဟတိ, တံ အတ္တနော ပါဏာတိပါတာဒိအကုသလမေဝါရဘိတွာ ဝိရမတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ တဒယုတ္တံ။ ကသ္မာ? တဿ ပစ္စုပ္ပန္နာဘာဝတော ဗဟိဒ္ဓါဘာဝတော စ။ သိက္ခာပဒါနဉှိ ဝိဘင်္ဂပါဌေ ‘‘ပဉ္စန္နံ သိက္ခာပဒါနံ ကတိ ကုသလာ…ပေ… ကတိ အရဏာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ကုသလာယေဝ, သိယာ သုခါယ ဝေဒနာယ သမ္ပယုတ္တာ’’တိ (ဝိဘ။ ၇၁၆) ဧဝံ ပဝတ္တမာနေ ဝိဿဇ္ဇနေ ‘‘ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏာ’’တိ စ ‘‘ဗဟိဒ္ဓါရမ္မဏာ’’တိ စ ဧဝံ ပစ္စုပ္ပန္နဗဟိဒ္ဓါရမ္မဏတ္တံ ဝုတ္တံ, တံ အတ္တနော ပါဏာတိပါတာဒိအကုသလံ အာရဘိတွာ ဝိရမန္တဿ န ယုဇ္ဇတိ။ ယံ ပန ဝုတ္တံ –

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၂၃။)

‘‘အညံ စိန္တေန္တော အညံ ကရေယျ, ယဉ္စ ပဇဟတိ, တံ န ဇာနေယျာ’’တိ။ တတ္ထ ဝုစ္စတေ – န ကိစ္စသာဓနဝသေန ပဝတ္တေန္တော အညံ စိန္တေန္တော အညံ ကရောတီတိ ဝါ, ယဉ္စ ပဇဟတိ, တံ န ဇာနာတီတိ ဝါ ဝုစ္စတိ။

‘‘အာရဘိတွာန အမတံ, ဇဟန္တော သဗ္ဗပါပကေ၊

နိဒဿနဉ္စေတ္ထ ဘဝေ, မဂ္ဂဋ္ဌောရိယပုဂ္ဂလော’’တိ။

ဧဝမေတ္ထ ဝိရမတောပိ ဝိညာတဗ္ဗော ဝိနိစ္ဆယော။

ဖလတောတိ သဗ္ဗေ ဧဝ စေတေ ပါဏာတိပါတာဒယော ဒုဂ္ဂတိဖလနိဗ္ဗတ္တကာ ဟောန္တိ, သုဂတိယဉ္စ အနိဋ္ဌာကန္တာမနာပဝိပါကနိဗ္ဗတ္တကာ ဟောန္တိ, သမ္ပရာယေ ဒိဋ္ဌဓမ္မေ ဧဝ စ အဝေသာရဇ္ဇာဒိဖလနိဗ္ဗတ္တကာ။ အပိစ ‘‘ယော သဗ္ဗလဟုသော ပါဏာတိပါတဿ ဝိပါကော မနုဿဘူတဿ အပ္ပါယုကသံဝတ္တနိကော ဟောတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၈။၄၀) ဧဝမာဒိနာ နယေနေတ္ထ ဖလတောပိ ဝိညာတဗ္ဗော ဝိနိစ္ဆယော။

အပိ စေတ္ထ ပါဏာတိပါတာဒိဝေရမဏီနမ္ပိ သမုဋ္ဌာနဝေဒနာမူလကမ္မဖလတော ဝိညာတဗ္ဗော ဝိနိစ္ဆယော။ တတ္ထာယံ ဝိညာပနာ – သဗ္ဗာ ဧဝ စေတာ ဝေရမဏိယော စတူဟိ သမုဋ္ဌဟန္တိ ကာယတော, ကာယစိတ္တတော, ဝါစာစိတ္တတော, ကာယဝါစာစိတ္တတော စာတိ။ သဗ္ဗာ ဧဝ စ သုခဝေဒနာသမ္ပယုတ္တာ ဝါ, အဒုက္ခမသုခဝေဒနာသမ္ပယုတ္တာ ဝါ, အလောဘာဒေါသမူလာ ဝါ အလောဘာဒေါသာမောဟမူလာ ဝါ။ စတဿောပိ စေတ္ထ ကာယကမ္မံ, မုသာဝါဒါဝေရမဏီ ဝစီကမ္မံ, မဂ္ဂက္ခဏေ စ စိတ္တတောဝ သမုဋ္ဌဟန္တိ, သဗ္ဗာပိ မနောကမ္မံ။

ပါဏာတိပါတာ ဝေရမဏိယာ စေတ္ထ အင်္ဂပစ္စင်္ဂသမ္ပန္နတာ အာရောဟပရိဏာဟသမ္ပတ္တိတာ ဇဝသမ္ပတ္တိတာ သုပ္ပတိဋ္ဌိတပါဒတာ စာရုတာ မုဒုတာ သုစိတာ သူရတာ မဟဗ္ဗလတာ ဝိဿတ္ထဝစနတာ လောကပိယတာ နေလတာ အဘေဇ္ဇပရိသတာ အစ္ဆမ္ဘိတာ ဒုပ္ပဓံသိတာ ပရူပက္ကမေန အမရဏတာ အနန္တပရိဝါရတာ သုရူပတာ သုသဏ္ဌာနတာ အပ္ပါဗာဓတာ အသောကိတာ ပိယေဟိ မနာပေဟိ သဒ္ဓိံ အဝိပ္ပယောဂတာ ဒီဃာယုကတာတိ ဧဝမာဒီနိ ဖလာနိ။

အဒိန္နာဒါနာ ဝေရမဏိယာ မဟဒ္ဓနတာ ပဟူတဓနဓညတာ အနန္တဘောဂတာ အနုပ္ပန္နဘောဂုပ္ပတ္တိတာ ဥပ္ပန္နဘောဂထာဝရတာ ဣစ္ဆိတာနံ ဘောဂါနံ ခိပ္ပပ္ပဋိလာဘိတာ ရာဇစောရုဒကဂ္ဂိအပ္ပိယဒါယာဒေဟိ

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၂၄။)

အသာဓာရဏဘောဂတာ အသာဓာရဏဓနပ္ပဋိလာဘိတာ လောကုတ္တမတာ နတ္ထိကဘာဝဿ အဇာနနတာ သုခဝိဟာရိတာတိ ဧဝမာဒီနိ။

အဗြဟ္မစရိယာ ဝေရမဏိယာ ဝိဂတပစ္စတ္ထိကတာ သဗ္ဗဇနပိယတာ အန္နပါနဝတ္ထသယနာဒီနံ လာဘိတာ သုခသယနတာ သုခပ္ပဋိဗုဇ္ဈနတာ အပါယဘယဝိနိမုတ္တတာ ဣတ္ထိဘာဝပ္ပဋိလာဘဿ ဝါ နပုံသကဘာဝပ္ပဋိလာဘဿ ဝါ အဘဗ္ဗတာ အက္ကောဓနတာ ပစ္စက္ခကာရိတာ အပတိတက္ခန္ဓတာ အနဓောမုခတာ ဣတ္ထိပုရိသာနံ အညမညပိယတာ ပရိပုဏ္ဏိန္ဒြိယတာ ပရိပုဏ္ဏလက္ခဏတာ နိရာသင်္ကတာ အပ္ပေါဿုက္ကတာ သုခဝိဟာရိတာ အကုတောဘယတာ ပိယဝိပ္ပယောဂါဘာဝတာတိ ဧဝမာဒီနိ။

မုသာဝါဒါ ဝေရမဏိယာ ဝိပ္ပသန္နိန္ဒြိယတာ ဝိဿဋ္ဌမဓုရဘာဏိတာ သမသိတသုဒ္ဓဒန္တတာ နာတိထူလတာ နာတိကိသတာ နာတိရဿတာ နာတိဒီဃတာ သုခသမ္ဖဿတာ ဥပ္ပလဂန္ဓမုခတာ သုဿူသကပရိဇနတာ အာဒေယျဝစနတာ ကမလုပ္ပလသဒိသမုဒုလောဟိတတနုဇိဝှတာ အနုဒ္ဓတတာ အစပလတာတိ ဧဝမာဒီနိ။

သုရာမေရယမဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာနာ ဝေရမဏိယာ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နေသု သဗ္ဗကိစ္စကရဏီယေသု ခိပ္ပံ ပဋိဇာနနတာ သဒါ ဥပဋ္ဌိတသတိတာ အနုမ္မတ္တကတာ ဉာဏဝန္တတာ အနလသတာ အဇဠတာ အနေလမူဂတာ အမတ္တတာ အပ္ပမတ္တတာ အသမ္မောဟတာ အစ္ဆမ္ဘိတာ အသာရမ္ဘိတာ အနုဿင်္ကိတာ သစ္စဝါဒိတာ အပိသုဏာဖရုသာသမ္ဖပလာပဝါဒိတာ ရတ္တိန္ဒိဝမတန္ဒိတတာ ကတညုတာ ကတဝေဒိတာ အမစ္ဆရိတာ စာဂဝန္တတာ သီလဝန္တတာ ဥဇုတာ အက္ကောဓနတာ ဟိရိမနတာ ဩတ္တပ္ပိတာ ဥဇုဒိဋ္ဌိကတာ မဟာပညတာ မေဓာဝိတာ ပဏ္ဍိတတာ အတ္ထာနတ္ထကုသလတာတိ ဧဝမာဒီနိ ဖလာနိ။ ဧဝမေတ္ထ ပါဏာတိပါတာဒိဝေရမဏီနံ သမုဋ္ဌာနဝေဒနာမူလကမ္မဖလတောပိ ဝိညာတဗ္ဗော ဝိနိစ္ဆယော။

ပစ္ဆိမပဉ္စသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

* * * * *

ဣဒါနိ ယံ ဝုတ္တံ –

‘‘ယောဇေတဗ္ဗံ တတော ယုတ္တံ, ပစ္ဆိမေသွပိ ပဉ္စသု၊

အာဝေဏိကဉ္စ ဝတ္တဗ္ဗံ, ဉေယျာ ဟီနာဒိတာပိ စာ’’တိ။

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၂၅။)

တဿာယံ အတ္ထဝဏ္ဏနာ – ဧတိဿာ ပုရိမပဉ္စသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာယ ယံ ယုဇ္ဇတိ, တံ တတော ဂဟေတွာ ပစ္ဆိမေသွပိ ပဉ္စသု သိက္ခာပဒေသု ယောဇေတဗ္ဗံ။ တတ္ထာယံ ယောဇနာ – ယထေဝ ဟိ ပုရိမသိက္ခာပဒေသု အာရမ္မဏတော စ သုရာမေရယမဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာနံ ရူပါယတနာဒိအညတရသင်္ခါရာရမ္မဏံ, တထာ ဣဓ ဝိကာလဘောဇနံ။ ဧတေန နယေန သဗ္ဗေသံ အာရမ္မဏဘေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အာဒါနတော စ ယထာ ပုရိမာနိ သာမဏေရေန ဝါ ဥပါသကေန ဝါ သမာဒိယန္တေန သမာဒိန္နာနိ ဟောန္တိ, တထာ ဧတာနိပိ။ အင်္ဂတောပိ ယထာ တတ္ထ ပါဏာတိပါတာဒီနံ အင်္ဂဘေဒေါ ဝုတ္တော, ဧဝမိဓာပိ ဝိကာလဘောဇနဿ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ – ဝိကာလော, ယာဝကာလိကံ, အဇ္ဈောဟရဏံ, အနုမ္မတ္တကတာတိ။ ဧတေနာနုသာရေန သေသာနမ္ပိ အင်္ဂဝိဘာဂေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယထာ စ တတ္ထ သမုဋ္ဌာနတော သုရာမေရယမဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာနံ ကာယတော စ ကာယစိတ္တတော စာတိ ဒွိသမုဋ္ဌာနံ, ဧဝမိဓ ဝိကာလဘောဇနံ။ ဧတေန နယေန သဗ္ဗေသံ သမုဋ္ဌာနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယထာ စ တတ္ထ ဝေဒနာတော အဒိန္နာဒါနံ တီသု ဝေဒနာသု အညတရဝေဒနာသမ္ပယုတ္တံ, တထာ ဣဓ ဝိကာလဘောဇနံ။ ဧတေန နယေန သဗ္ဗေသံ ဝေဒနာသမ္ပယောဂေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယထာ စ တတ္ထ အဗြဟ္မစရိယံ လောဘမောဟမူလံ, ဧဝမိဓ ဝိကာလဘောဇနံ။ အပရာနိ စ ဒွေ ဧတေန နယေန သဗ္ဗေသံ မူလဘေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယထာ စ တတ္ထ ပါဏာတိပါတာဒယော ကာယကမ္မံ, ဧဝမိဓာပိ ဝိကာလဘောဇနာဒီနိ။ ဇာတရူပရဇတပ္ပဋိဂ္ဂဟဏံ ပန ကာယကမ္မံ ဝါ သိယာ ဝစီကမ္မံ ဝါ ကာယဒွါရာဒီဟိ ပဝတ္တိသဗ္ဘာဝပရိယာယေန, န ကမ္မပထဝသေန။ ဝိရမတောတိ ယထာ စ တတ္ထ ဝိရမန္တော အတ္တနော ဝါ ပရေသံ ဝါ ပါဏာတိပါတာဒိအကုသလတော ဝိရမတိ, ဧဝမိဓာပိ ဝိကာလဘောဇနာဒိအကုသလတော, ကုသလတောပိ ဝါ ဧကတော။ ယထာ စ ပုရိမာ ပဉ္စ ဝေရမဏိယော စတုသမုဋ္ဌာနာ ကာယတော, ကာယစိတ္တတော, ဝါစာစိတ္တတော, ကာယဝါစာစိတ္တတော စာတိ, သဗ္ဗာ သုခဝေဒနာသမ္ပယုတ္တာ ဝါ အဒုက္ခမသုခဝေဒနာသမ္ပယုတ္တာ ဝါ, အလောဘာဒေါသမူလာ ဝါ အလောဘာဒေါသာမောဟမူလာ ဝါ, သဗ္ဗာ စ နာနပ္ပကာရဣဋ္ဌဖလနိဗ္ဗတ္တကာ, တထာ ဣဓာပီတိ။

‘‘ယောဇေတဗ္ဗံ တတော ယုတ္တံ, ပစ္ဆိမေသွပိ ပဉ္စသု၊

အာဝေဏိကဉ္စ ဝတ္တဗ္ဗံ, ဉေယျာ ဟီနာဒိတာပိ စာ’’တိ။ –

ဧတ္ထ ပန ဝိကာလဘောဇနန္တိ မဇ္ဈနှိကဝီတိက္ကမေ ဘောဇနံ။ ဧတဉှိ အနုညာတကာလေ ဝီတိက္ကန္တေ ဘောဇနံ, တသ္မာ ‘‘ဝိကာလဘောဇန’’န္တိ

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၂၆။)

ဝုစ္စတိ, တတော ဝိကာလဘောဇနာ။ နစ္စဂီတဝါဒိတဝိသူကဒဿနန္တိ ဧတ္ထ နစ္စံ နာမ ယံကိဉ္စိ နစ္စံ, ဂီတန္တိ ယံကိဉ္စိ ဂီတံ, ဝါဒိတန္တိ ယံကိဉ္စိ ဝါဒိတံ။ ဝိသူကဒဿနန္တိ ကိလေသုပ္ပတ္တိပစ္စယတော ကုသလပက္ခဘိန္ဒနေန ဝိသူကာနံ ဒဿနံ, ဝိသူကဘူတံ ဝါ ဒဿနံ ဝိသူကဒဿနံ။ နစ္စာ စ ဂီတာ စ ဝါဒိတာ စ ဝိသူကဒဿနာ စ နစ္စဂီတဝါဒိတဝိသူကဒဿနာ။ ဝိသူကဒဿနဉ္စေတ္ထ ဗြဟ္မဇာလေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဝုတ္တဉှိ တတ္ထ –

‘‘ယထာ ဝါ ပနေကေ ဘောန္တော သမဏဗြာဟ္မဏာ သဒ္ဓါဒေယျာနိ ဘောဇနာနိ ဘုဉ္ဇိတွာ တေ ဧဝရူပံ ဝိသူကဒဿနမနုယုတ္တာ ဝိဟရန္တိ, သေယျထိဒံ, နစ္စံ ဂီတံ ဝါဒိတံ ပေက္ခံ အက္ခာနံ ပါဏိဿရံ ဝေတာလံ ကုမ္ဘထူဏံ သောဘနကံ စဏ္ဍာလံ ဝံသံ ဓောဝနံ ဟတ္ထိယုဒ္ဓံ အဿယုဒ္ဓံ မဟိံသယုဒ္ဓံ ဥသဘယုဒ္ဓံ အဇယုဒ္ဓံ မေဏ္ဍယုဒ္ဓံ ကုက္ကုဋယုဒ္ဓံ ဝဋ္ဋကယုဒ္ဓံ ဒဏ္ဍယုဒ္ဓံ မုဋ္ဌိယုဒ္ဓံ နိဗ္ဗုဒ္ဓံ ဥယျောဓိကံ ဗလဂ္ဂံ သေနာဗျူဟံ အနီကဒဿနံ ဣတိ ဝါ, ဣတိ ဧဝရူပါ ဝိသူကဒဿနာ ပဋိဝိရတော သမဏော ဂေါတမော’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၁၂)။

အထ ဝါ ယထာဝုတ္တေနတ္ထေန နစ္စဂီတဝါဒိတာနိ ဧဝ ဝိသူကာနိ နစ္စဂီတဝါဒိတဝိသူကာနိ, တေသံ ဒဿနံ နစ္စဂီတဝါဒိတဝိသူကဒဿနံ, တသ္မာ နစ္စဂီတဝါဒိတဝိသူကဒဿနာ။ ‘‘ဒဿနသဝနာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ယထာ ‘‘သော စ ဟောတိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကော ဝိပရီတဒဿနော’’တိ ဧဝမာဒီသု (အ။ နိ။ ၁။၃၀၈) အစက္ခုဒွါရပ္ပဝတ္တမ္ပိ ဝိသယဂ္ဂဟဏံ ‘‘ဒဿန’’န္တိ ဝုစ္စတိ, ဧဝံ သဝနမ္ပိ ‘‘ဒဿန’’န္တေွဝ ဝုတ္တံ။ ဒဿနကမျတာယ ဥပသင်္ကမိတွာ ပဿတော ဧဝ စေတ္ထ ဝီတိက္ကမော ဟောတိ။ ဌိတနိသိန္နသယနောကာသေ ပန အာဂတံ ဂစ္ဆန္တဿ ဝါ အာပါထဂတံ ပဿတော သိယာ သံကိလေသော, န ဝီတိက္ကမော။ ဓမ္မူပသံဟိတမ္ပိ စေတ္ထ ဂီတံ န ဝဋ္ဋတိ, ဂီတူပသံဟိတော ပန ဓမ္မော ဝဋ္ဋတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

မာလာဒီနိ ဓာရဏာဒီဟိ ယထာသင်္ချံ ယောဇေတဗ္ဗာနိ။ တတ္ထ မာလာတိ ယံကိဉ္စိ ပုပ္ဖဇာတံ။ ဝိလေပနန္တိ ယံကိဉ္စိ ဝိလေပနတ္ထံ ပိသိတွာ ပဋိယတ္တံ။ အဝသေသံ သဗ္ဗမ္ပိ ဝါသစုဏ္ဏဓူပနာဒိကံ ဂန္ဓဇာတံ ဂန္ဓော။ တံ သဗ္ဗမ္ပိ မဏ္ဍနဝိဘူသနတ္ထံ န ဝဋ္ဋတိ, ဘေသဇ္ဇတ္ထန္တု ဝဋ္ဋတိ, ပူဇနတ္ထဉ္စ အဘိဟဋံ သာဒိယတော န ကေနစိ ပရိယာယေန န ဝဋ္ဋတိ။ ဥစ္စာသယနန္တိ ပမာဏာတိက္ကန္တံ ဝုစ္စတိ။ မဟာသယနန္တိ အကပ္ပိယသယနံ အကပ္ပိယတ္ထရဏဉ္စ။ တဒုဘယမ္ပိ

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၂၇။)

သာဒိယတော န ကေနစိ ပရိယာယေန ဝဋ္ဋတိ။ ဇာတရူပန္တိ သုဝဏ္ဏံ။ ရဇတန္တိ ကဟာပဏော, လောဟမာသကဒါရုမာသကဇတုမာသကာဒိ ယံ ယံ တတ္ထ တတ္ထ ဝေါဟာရံ ဂစ္ဆတိ, တဒုဘယမ္ပိ ဇာတရူပရဇတံ။ တဿ ယေန ကေနစိ ပကာရေန သာဒိယနံ ပဋိဂ္ဂဟော နာမ, သော န ယေန ကေနစိ ပရိယာယေန ဝဋ္ဋတီတိ ဧဝံ အာဝေဏိကံ ဝတ္တဗ္ဗံ။

ဒသပိ စေတာနိ သိက္ခာပဒါနိ ဟီနေန ဆန္ဒေန စိတ္တဝီရိယဝီမံသာဟိ ဝါ သမာဒိန္နာနိ ဟီနာနိ, မဇ္ဈိမေဟိ မဇ္ဈိမာနိ, ပဏီတေဟိ ပဏီတာနိ။ တဏှာဒိဋ္ဌိမာနေဟိ ဝါ ဥပက္ကိလိဋ္ဌာနိ ဟီနာနိ, အနုပက္ကိလိဋ္ဌာနိ မဇ္ဈိမာနိ, တတ္ထ တတ္ထ ပညာယ အနုဂ္ဂဟိတာနိ ပဏီတာနိ။ ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တေန ဝါ ကုသလစိတ္တေန သမာဒိန္နာနိ ဟီနာနိ, သသင်္ခါရိကဉာဏသမ္ပယုတ္တေန မဇ္ဈိမာနိ, အသင်္ခါရိကေန ပဏီတာနီတိ ဧဝံ ဉေယျာ ဟီနာဒိတာပိ စာတိ။

ဧတ္တာဝတာ စ ယာ ပုဗ္ဗေ ‘‘ယေန ယတ္ထ ယဒါ ယသ္မာ’’တိအာဒီဟိ ဆဟိ ဂါထာဟိ သိက္ခာပဒပါဌဿ ဝဏ္ဏနတ္ထံ မာတိကာ နိက္ခိတ္တာ, သာ အတ္ထတော ပကာသိတာ ဟောတီတိ။

ပရမတ္ထဇောတိကာယ ခုဒ္ဒကပါဌ-အဋ္ဌကထာယ

သိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

* ၃။ ဒွတ္တိံသာကာရဝဏ္ဏနာ

ပဒသမ္ဗန္ဓဝဏ္ဏနာ

ဣဒါနိ ယဒိဒံ ဧဝံ ဒသဟိ သိက္ခာပဒေဟိ ပရိသုဒ္ဓပယောဂဿ သီလေ ပတိဋ္ဌိတဿ ကုလပုတ္တဿ အာသယပရိသုဒ္ဓတ္ထံ စိတ္တဘာဝနတ္ထဉ္စ အညတြ ဗုဒ္ဓုပ္ပါဒါ အပ္ပဝတ္တပုဗ္ဗံ သဗ္ဗတိတ္ထိယာနံ အဝိသယဘူတံ တေသု တေသု သုတ္တန္တေသု –

‘‘ဧကဓမ္မော, ဘိက္ခဝေ, ဘာဝိတော ဗဟုလီကတော မဟတော သံဝေဂါယ သံဝတ္တတိ။ မဟတော အတ္ထာယ သံဝတ္တတိ။ မဟတော ယောဂက္ခေမာယ သံဝတ္တတိ။ မဟတော သတိသမ္ပဇညာယ သံဝတ္တတိ။ ဉာဏဒဿနပ္ပဋိလာဘာယ သံဝတ္တတိ။ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရာယ သံဝတ္တတိ။ ဝိဇ္ဇာဝိမုတ္တိဖလသစ္ဆိကိရိယာယ သံဝတ္တတိ။

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၂၈။)

ကတမော ဧကဓမ္မော? ကာယဂတာ သတိ။ အမတံ တေ, ဘိက္ခဝေ, န ပရိဘုဉ္ဇန္တိ, ယေ ကာယဂတာသတိံ န ပရိဘုဉ္ဇန္တိ။ အမတံ တေ, ဘိက္ခဝေ, ပရိဘုဉ္ဇန္တိ, ယေ ကာယဂတာသတိံ ပရိဘုဉ္ဇန္တိ။ အမတံ တေသံ, ဘိက္ခဝေ, အပရိဘုတ္တံ ပရိဘုတ္တံ, ပရိဟီနံ အပရိဟီနံ, ဝိရဒ္ဓံ အာရဒ္ဓံ, ယေသံ ကာယဂတာ သတိ အာရဒ္ဓါ’’တိ။ (အ။ နိ။ ၁။၅၆၄-၅၇၀) –

ဧဝံ ဘဂဝတာ အနေကာကာရေန ပသံသိတွာ –

‘‘ကထံ ဘာဝိတာ, ဘိက္ခဝေ, ကာယဂတာသတိ ကထံ ဗဟုလီကတာ မဟဗ္ဗလာ ဟောတိ မဟာနိသံသာ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု အရညဂတော ဝါ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၁၅၄) –

အာဒိနာ နယေန အာနာပါနပဗ္ဗံ ဣရိယာပထပဗ္ဗံ စတုသမ္ပဇညပဗ္ဗံ ပဋိကူလမနသိကာရပဗ္ဗံ ဓာတုမနသိကာရပဗ္ဗံ နဝ သိဝထိကပဗ္ဗာနီတိ ဣမေသံ စုဒ္ဒသန္နံ ပဗ္ဗာနံ ဝသေန ကာယဂတာသတိကမ္မဋ္ဌာနံ နိဒ္ဒိဋ္ဌံ။ တဿ ဘာဝနာနိဒ္ဒေသော အနုပ္ပတ္တော။ တတ္ထ ယသ္မာ ဣရိယာပထပဗ္ဗံ စတုသမ္ပဇညပဗ္ဗံ ဓာတုမနသိကာရပဗ္ဗန္တိ ဣမာနိ တီဏိ ဝိပဿနာဝသေန ဝုတ္တာနိ။ နဝ သိဝထိကပဗ္ဗာနိ ဝိပဿနာဉာဏေသုယေဝ အာဒီနဝါနုပဿနာဝသေန ဝုတ္တာနိ။ ယာပိ စေတ္ထ ဥဒ္ဓုမာတကာဒီသု သမာဓိဘာဝနာ ဣစ္ဆေယျ, သာ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝိတ္ထာရတော အသုဘဘာဝနာနိဒ္ဒေသေ ပကာသိတာ ဧဝ။ အာနာပါနပဗ္ဗံ ပန ပဋိကူလမနသိကာရပဗ္ဗဉ္စေတိ ဣမာနေတ္ထ ဒွေ သမာဓိဝသေန ဝုတ္တာနိ။ တေသု အာနာပါနပဗ္ဗံ အာနာပါနဿတိဝသေန ဝိသုံ ကမ္မဋ္ဌာနံယေဝ။ ယံ ပနေတံ –

‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဣမမေဝ ကာယံ ဥဒ္ဓံ ပါဒတလာ အဓော ကေသမတ္ထကာ တစပရိယန္တံ ပူရံ နာနပ္ပကာရဿ အသုစိနော ပစ္စဝေက္ခတိ ‘အတ္ထိ ဣမသ္မိံ ကာယေ ကေသာ, လောမာ…ပေ… မုတ္တ’’န္တိ (မ။ နိ။ ၃။၁၅၄)။

ဧဝံ တတ္ထ တတ္ထ မတ္ထလုင်္ဂံ အဋ္ဌိမိဉ္ဇေန သင်္ဂဟေတွာ ဒေသိတံ ကာယဂတာသတိကောဋ္ဌာသဘာဝနာပရိယာယံ ဒွတ္တိံသာကာရကမ္မဋ္ဌာနံ အာရဒ္ဓံ, တဿာယံ အတ္ထဝဏ္ဏနာ –

တတ္ထ အတ္ထီတိ သံဝိဇ္ဇန္တိ။ ဣမသ္မိန္တိ ယွာယံ ဥဒ္ဓံ ပါဒတလာ အဓော ကေသမတ္ထကာ တစပရိယန္တော ပူရော နာနပ္ပကာရဿ အသုစိနောတိ ဝုစ္စတိ,

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၂၉။)

တသ္မိံ။ ကာယေတိ သရီရေ။ သရီရဉှိ အသုစိသဉ္စယတော, ကုစ္ဆိတာနံ ဝါ ကေသာဒီနဉ္စေဝ စက္ခုရောဂါဒီနဉ္စ ရောဂသတာနံ အာယဘူတတော ကာယောတိ ဝုစ္စတိ။ ကေသာ…ပေ… မုတ္တန္တိ ဧတေ ကေသာဒယော ဒွတ္တိံသာကာရာ, တတ္ထ ‘‘အတ္ထိ ဣမသ္မိံ ကာယေ ကေသာ အတ္ထိ လောမာ’’တိ ဧဝံ သမ္ဗန္ဓော ဝေဒိတဗ္ဗော။ တေန ကိံ ကထိတံ ဟောတိ? ဣမသ္မိံ ပါဒတလာ ပဋ္ဌာယ ဥပရိ, ကေသမတ္ထကာ ပဋ္ဌာယ ဟေဋ္ဌာ, တစတော ပဋ္ဌာယ ပရိတောတိ ဧတ္တကေ ဗျာမမတ္တေ ကဠေဝရေ သဗ္ဗာကာရေနာပိ ဝိစိနန္တော န ကောစိ ကိဉ္စိ မုတ္တံ ဝါ မဏိံ ဝါ ဝေဠုရိယံ ဝါ အဂရုံ ဝါ စန္ဒနံ ဝါ ကုင်္ကုမံ ဝါ ကပ္ပူရံ ဝါ ဝါသစုဏ္ဏာဒိံ ဝါ အဏုမတ္တမ္ပိ သုစိဘာဝံ ပဿတိ, အထ ခေါ ပရမဒုဂ္ဂန္ဓဇေဂုစ္ဆံ အဿိရိကဒဿနံ နာနပ္ပကာရံ ကေသလောမာဒိဘေဒံ အသုစိမေဝ ပဿတီတိ။

အယံ တာဝေတ္ထ ပဒသမ္ဗန္ဓတော ဝဏ္ဏနာ။

အသုဘဘာဝနာ

အသုဘဘာဝနာဝသေန ပနဿ ဧဝံ ဝဏ္ဏနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ – ဧဝမေတသ္မိံ ပါဏာတိပါတာဝေရမဏိသိက္ခာပဒါဒိဘေဒေ သီလေ ပတိဋ္ဌိတေန ပယောဂသုဒ္ဓေန အာဒိကမ္မိကေန ကုလပုတ္တေန အာသယသုဒ္ဓိယာ အဓိဂမနတ္ထံ ဒွတ္တိံသာကာရကမ္မဋ္ဌာနဘာဝနာနုယောဂမနုယုဉ္ဇိတုကာမေန ပဌမံ တာဝဿ အာဝါသကုလလာဘဂဏကမ္မဒ္ဓါနဉာတိဂန္ထရောဂဣဒ္ဓိပလိဗောဓေန ကိတ္တိပလိဗောဓေန ဝါ သဟ ဒသ ပလိဗောဓာ ဟောန္တိ။ အထာနေန အာဝါသကုလလာဘဂဏဉာတိကိတ္တီသု သင်္ဂပ္ပဟာနေန, ကမ္မဒ္ဓါနဂန္ထေသု အဗျာပါရေန, ရောဂဿ တိကိစ္ဆာယာတိ ဧဝံ တေ ဒသ ပလိဗောဓာ ဥပစ္ဆိန္ဒိတဗ္ဗာ, အထာနေန ဥပစ္ဆိန္နပလိဗောဓေန အနုပစ္ဆိန္နနေက္ခမ္မာဘိလာသေန ကောဋိပ္ပတ္တသလ္လေခဝုတ္တိတံ ပရိဂ္ဂဟေတွာ ခုဒ္ဒါနုခုဒ္ဒကမ္ပိ ဝိနယာစာရံ အပ္ပဇဟန္တေန အာဂမာဓိဂမသမန္နာဂတော တတော အညတရင်္ဂသမန္နာဂတော ဝါ ကမ္မဋ္ဌာနဒါယကော အာစရိယော ဝိနယာနုရူပေန ဝိဓိနာ ဥပဂန္တဗ္ဗော, ဝတ္တသမ္ပဒါယ စ အာရာဓိတစိတ္တဿ တဿ အတ္တနော အဓိပ္ပါယော နိဝေဒေတဗ္ဗော။ တေန တဿ နိမိတ္တဇ္ဈာသယစရိယာဓိမုတ္တိဘေဒံ ဉတွာ ယဒိ ဧတံ ကမ္မဋ္ဌာနမနုရူပံ,

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၃၀။)

အထ ယသ္မိံ ဝိဟာရေ အတ္တနာ ဝသတိ, ယဒိ တသ္မိံယေဝ သောပိ ဝသိတုကာမော ဟောတိ, တတော သင်္ခေပတော ကမ္မဋ္ဌာနံ ဒါတဗ္ဗံ။ အထ အညတြ ဝသိတုကာမော ဟောတိ, တတော ပဟာတဗ္ဗပရိဂ္ဂဟေတဗ္ဗာဒိကထနဝသေန သပုရေက္ခာရံ ရာဂစရိတာနုကုလာဒိကထနဝသေန သပ္ပဘေဒံ ဝိတ္ထာရေန ကထေတဗ္ဗံ။ တေန တံ သပုရေက္ခာရံ သပ္ပဘေဒံ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဥဂ္ဂဟေတွာ အာစရိယံ အာပုစ္ဆိတွာ ယာနိ တာနိ –

‘‘မဟာဝါသံ နဝါဝါသံ, ဇရာဝါသဉ္စ ပန္ထနိံ၊

သောဏ္ဍိံ ပဏ္ဏဉ္စ ပုပ္ဖဉ္စ, ဖလံ ပတ္ထိတမေဝ စ။

‘‘နဂရံ ဒါရုနာ ခေတ္တံ, ဝိသဘာဂေန ပဋ္ဋနံ၊

ပစ္စန္တသီမာသပ္ပါယံ, ယတ္ထ မိတ္တော န လဗ္ဘတိ။

‘‘အဋ္ဌာရသေတာနိ ဌာနာနိ, ဣတိ ဝိညာယ ပဏ္ဍိတော၊

အာရကာ ပရိဝဇ္ဇေယျ, မဂ္ဂံ သပ္ပဋိဘယံ ယထာ’’တိ။ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၅၂) –

ဧဝံ အဋ္ဌာရသ သေနာသနာနိ ပရိဝဇ္ဇေတဗ္ဗာနီတိ ဝုစ္စန္တိ။ တာနိ ဝဇ္ဇေတွာ, ယံ တံ –

‘‘ကထဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, သေနာသနံ ပဉ္စင်္ဂသမန္နာဂတံ ဟောတိ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, သေနာသနံ နာတိဒူရံ ဟောတိ, နစ္စာသန္နံ, ဂမနာဂမနသမ္ပန္နံ, ဒိဝါ အပ္ပါကိဏ္ဏံ, ရတ္တိံ အပ္ပသဒ္ဒံ အပ္ပနိဂ္ဃေါသံ အပ္ပဍံသမကသဝါတာတပသရီသပသမ္ဖဿံ။ တသ္မိံ ခေါ ပန သေနာသနေ ဝိဟရန္တဿ အပ္ပကသိရေန ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ စီဝရပိဏ္ဍပါတသေနာသနဂိလာနပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရာ။ တသ္မိံ ခေါ ပန သေနာသနေ ထေရာ ဘိက္ခူ ဝိဟရန္တိ ဗဟုဿုတာ အာဂတာဂမာ ဓမ္မဓရာ ဝိနယဓရာ မာတိကာဓရာ, တေ ကာလေန ကာလံ ဥပသင်္ကမိတွာ ပရိပုစ္ဆတိ ပရိပဉှတိ ‘ဣဒံ, ဘန္တေ, ကထံ, ဣမဿ ကော အတ္ထော’တိ? တဿ, တေ အာယသ္မန္တော အဝိဝဋဉ္စေဝ ဝိဝရန္တိ, အနုတ္တာနီကတဉ္စ ဥတ္တာနိံ ကရောန္တိ, အနေကဝိဟိတေသု စ ကင်္ခါဌာနိယေသု ဓမ္မေသု ကင်္ခံ ပဋိဝိနောဒေန္တိ။ ဧဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, သေနာသနံ ပဉ္စင်္ဂသမန္နာဂတံ ဟောတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၁၀။၁၁)။ –

ဧဝံ ပဉ္စင်္ဂသမန္နာဂတံ သေနာသနံ ဝုတ္တံ။ တထာရူပံ သေနာသနံ ဥပဂမ္မ ကတသဗ္ဗကိစ္စေန ကာမေသု အာဒီနဝံ, နေက္ခမ္မေ စ အာနိသံသံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၃၁။)

ဗုဒ္ဓသုဗုဒ္ဓတာယ ဓမ္မသုဓမ္မတာယ သံဃသုပ္ပဋိပန္နတာယ စ အနုဿရဏေန စိတ္တံ ပသာဒေတွာ ယံ တံ –

‘‘ဝစသာ မနသာ စေဝ, ဝဏ္ဏသဏ္ဌာနတော ဒိသာ၊

ဩကာသတော ပရိစ္ဆေဒါ, သတ္တဓုဂ္ဂဟဏံ ဝိဒူ’’တိ။ –

ဧဝံ သတ္တဝိဓံ ဥဂ္ဂဟကောသလ္လံ၊ အနုပုဗ္ဗတော, နာတိသီဃတော, နာတိသဏိကတော, ဝိက္ခေပပ္ပဋိဗာဟနတော, ပဏ္ဏတ္တိသမတိက္ကမတော, အနုပုဗ္ဗမုဉ္စနတော, အပ္ပနာတော, တယော စ သုတ္တန္တာတိ ဧဝံ ဒသဝိဓံ မနသိကာရကောသလ္လဉ္စ ဝုတ္တံ။ တံ အပရိစ္စဇန္တေန ဒွတ္တိံသာကာရဘာဝနာ အာရဘိတဗ္ဗာ။ ဧဝဉှိ အာရဘတော သဗ္ဗာကာရေန ဒွတ္တိံသာကာရဘာဝနာ သမ္ပဇ္ဇတိ နော အညထာ။

တတ္ထ အာဒိတောဝ တစပဉ္စကံ တာဝ ဂဟေတွာ အပိ တေပိဋကေန ‘‘ကေသာ လောမာ’’တိအာဒိနာ နယေန အနုလောမတော, တသ္မိံ ပဂုဏီဘူတေ ‘‘တစော ဒန္တာ’’တိ ဧဝမာဒိနာ နယေန ပဋိလောမတော, တသ္မိမ္ပိ ပဂုဏီဘူတေ တဒုဘယနယေနေဝ အနုလောမပ္ပဋိလောမတော ဗဟိ ဝိသဋဝိတက္ကဝိစ္ဆေဒနတ္ထံ ပါဠိပဂုဏီဘာဝတ္ထဉ္စ ဝစသာ ကောဋ္ဌာသသဘာဝပရိဂ္ဂဟတ္ထံ မနသာ စ အဒ္ဓမာသံ ဘာဝေတဗ္ဗံ။ ဝစသာ ဟိဿ ဘာဝနာ ဗဟိ ဝိသဋဝိတက္ကေ ဝိစ္ဆိန္ဒိတွာ မနသာ ဘာဝနာယ ပါဠိပဂုဏတာယ စ ပစ္စယော ဟောတိ, မနသာ ဘာဝနာ အသုဘဝဏ္ဏလက္ခဏာနံ အညတရဝသေန ပရိဂ္ဂဟဿ, အထ တေနေဝ နယေန ဝက္ကပဉ္စကံ အဒ္ဓမာသံ, တတော တဒုဘယမဒ္ဓမာသံ, တတော ပပ္ဖါသပဉ္စကမဒ္ဓမာသံ, တတော တံ ပဉ္စကတ္တယမ္ပိ အဒ္ဓမာသံ, အထ အန္တေ အဝုတ္တမ္ပိ မတ္ထလုင်္ဂံ ပထဝီဓာတုအာကာရေဟိ သဒ္ဓိံ ဧကတော ဘာဝနတ္ထံ ဣဓ ပက္ခိပိတွာ မတ္ထလုင်္ဂပဉ္စကံ အဒ္ဓမာသံ, တတော ပဉ္စကစတုက္ကမ္ပိ အဒ္ဓမာသံ, အထ မေဒဆက္ကမဒ္ဓမာသံ, တတော မေဒဆက္ကေန သဟ ပဉ္စကစတုက္ကမ္ပိ အဒ္ဓမာသံ, အထ မုတ္တဆက္ကမဒ္ဓမာသံ, တတော သဗ္ဗမေဝ ဒွတ္တိံသာကာရမဒ္ဓမာသန္တိ ဧဝံ ဆ မာသေ ဝဏ္ဏသဏ္ဌာနဒိသောကာသပရိစ္ဆေဒတော ဝဝတ္ထပေန္တေန ဘာဝေတဗ္ဗံ။ ဧတံ မဇ္ဈိမပညံ ပုဂ္ဂလံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ မန္ဒပညေန တု ယာဝဇီဝံ ဘာဝေတဗ္ဗံ တိက္ခပညဿ န စိရေနေဝ ဘာဝနာ သမ္ပဇ္ဇတီတိ။

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၃၂။)

ဧတ္ထာဟ – ‘‘ကထံ ပနာယမိမံ ဒွတ္တိံသာကာရံ ဝဏ္ဏာဒိတော ဝဝတ္ထပေတီ’’တိ? အယဉှိ ‘‘အတ္ထိ ဣမသ္မိံ ကာယေ ကေသာ’’တိ ဧဝမာဒိနာ နယေန တစပဉ္စကာဒိဝိဘာဂတော ဒွတ္တိံသာကာရံ ဘာဝေန္တော ကေသာ တာဝ ဝဏ္ဏတော ကာဠကာတိ ဝဝတ္ထပေတိ, ယာဒိသကာ ဝါနေန ဒိဋ္ဌာ ဟောန္တိ။ သဏ္ဌာနတော ဒီဃဝဋ္ဋလိကာ တုလာဒဏ္ဍမိဝါတိ ဝဝတ္ထပေတိ။ ဒိသတော ပန ယသ္မာ ဣမသ္မိံ ကာယေ နာဘိတော ဥဒ္ဓံ ဥပရိမာ ဒိသာ အဓော ဟေဋ္ဌိမာတိ ဝုစ္စတိ, တသ္မာ ဣမဿ ကာယဿ ဥပရိမာယ ဒိသာယ ဇာတာတိ ဝဝတ္ထပေတိ။ ဩကာသတော နလာဋန္တကဏ္ဏစူဠိကဂလဝါဋကပရိစ္ဆိန္နေ သီသစမ္မေ ဇာတာတိ။ တတ္ထ ယထာ ဝမ္မိကမတ္ထကေ ဇာတာနိ ကုဏ္ဌတိဏာနိ န ဇာနန္တိ ‘‘မယံ ဝမ္မိကမတ္ထကေ ဇာတာနီ’’တိ၊ နပိ ဝမ္မိကမတ္ထကော ဇာနာတိ ‘‘မယိ ကုဏ္ဌတိဏာနိ ဇာတာနီ’’တိ၊ ဧဝမေဝ န ကေသာ ဇာနန္တိ ‘‘မယံ သီသစမ္မေ ဇာတာ’’တိ, နပိ သီသစမ္မံ ဇာနာတိ ‘‘မယိ ကေသာ ဇာတာ’’တိ။ အာဘောဂပစ္စဝေက္ခဏဝိရဟိတာ ဟိ ဧတေ ဓမ္မာ အစေတနာ အဗျာကတာ သုညာ ပရမဒုဂ္ဂန္ဓဇေဂုစ္ဆပ္ပဋိကူလာ, န သတ္တော န ပုဂ္ဂလောတိ ဝဝတ္ထပေတိ။ ပရိစ္ဆေဒတောတိ ဒုဝိဓော ပရိစ္ဆေဒေါ သဘာဂဝိသဘာဂဝသေန။ တတ္ထ ကေသာ ဟေဋ္ဌာ ပတိဋ္ဌိတစမ္မတလေန တတ္ထ ဝီဟဂ္ဂမတ္တံ ပဝိသိတွာ ပတိဋ္ဌိတေန အတ္တနော မူလတလေန စ ဥပရိ အာကာသေန တိရိယံ အညမညေန ပရိစ္ဆိန္နာတိ ဧဝံ သဘာဂပရိစ္ဆေဒတော, ကေသာ န အဝသေသဧကတိံသာကာရာ။ အဝသေသာ ဧကတိံသာ န ကေသာတိ ဧဝံ ဝိသဘာဂပရိစ္ဆေဒတော စ ဝဝတ္ထပေတိ။ ဧဝံ တာဝ ကေသေ ဝဏ္ဏာဒိတော ဝဝတ္ထပေတိ။

အဝသေသေသု လောမာ ဝဏ္ဏတော ယေဘုယျေန နီလဝဏ္ဏာတိ ဝဝတ္ထပေတိ, ယာဒိသကာ ဝါနေန ဒိဋ္ဌာ ဟောန္တိ။ သဏ္ဌာနတော ဩဏတစာပသဏ္ဌာနာ, ဥပရိ ဝင်္ကတာလဟီရသဏ္ဌာနာ ဝါ, ဒိသတော ဒွီသု ဒိသာသု ဇာတာ, ဩကာသတော ဟတ္ထတလပါဒတလေ ဌပေတွာ ယေဘုယျေန အဝသေသသရီရစမ္မေ ဇာတာတိ။

တတ္ထ ယထာ ပုရာဏဂါမဋ္ဌာနေ ဇာတာနိ ဒဗ္ဗတိဏာနိ န ဇာနန္တိ ‘‘မယံ ပုရာဏဂါမဋ္ဌာနေ ဇာတာနီ’’တိ, န စ ပုရာဏဂါမဋ္ဌာနံ ဇာနာတိ ‘‘မယိ ဒဗ္ဗတိဏာနိ ဇာတာနီ’’တိ, ဧဝမေဝ န လောမာ ဇာနန္တိ ‘‘မယံ သရီရစမ္မေ ဇာတာ’’တိ, နပိ သရီရစမ္မံ ဇာနာတိ ‘‘မယိ လောမာ ဇာတာ’’တိ။ အာဘောဂပစ္စဝေက္ခဏဝိရဟိတာ ဟိ ဧတေ ဓမ္မာ အစေတနာ အဗျာကတာ

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၃၃။)

သုညာ ပရမဒုဂ္ဂန္ဓဇေဂုစ္ဆပဋိကူလာ, န သတ္တော န ပုဂ္ဂလောတိ ဝဝတ္ထပေတိ။ ပရိစ္ဆေဒတော ဟေဋ္ဌာ ပတိဋ္ဌိတစမ္မတလေန တတ္ထ လိက္ခာမတ္တံ ပဝိသိတွာ ပတိဋ္ဌိတေန အတ္တနော မူလေန စ ဥပရိ အာကာသေန တိရိယံ အညမညေန ပရိစ္ဆိန္နာတိ ဝဝတ္ထပေတိ။ အယမေတေသံ သဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ, ဝိသဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ ပန ကေသသဒိသော ဧဝါတိ ဧဝံ လောမေ ဝဏ္ဏာဒိတော ဝဝတ္ထပေတိ။

တတော ပရံ နခါ ယဿ ပရိပုဏ္ဏာ, တဿ ဝီသတိ။ တေ သဗ္ဗေပိ ဝဏ္ဏတော မံသဝိနိမုတ္တောကာသေ သေတာ, မံသသမ္ဗန္ဓေ တမ္ဗဝဏ္ဏာတိ ဝဝတ္ထပေတိ။ သဏ္ဌာနတော ယထာသကပတိဋ္ဌိတောကာသသဏ္ဌာနာ, ယေဘုယျေန မဓုကဖလဋ္ဌိကသဏ္ဌာနာ, မစ္ဆသကလိကသဏ္ဌာနာ ဝါတိ ဝဝတ္ထပေတိ။ ဒိသတော ဒွီသု ဒိသာသု ဇာတာ, ဩကာသတော အင်္ဂုလီနံ အဂ္ဂေသု ပတိဋ္ဌိတာတိ။

တတ္ထ ယထာ နာမ ဂါမဒါရကေဟိ ဒဏ္ဍကဂ္ဂေသု မဓုကဖလဋ္ဌိကာ ဌပိတာ န ဇာနန္တိ ‘‘မယံ ဒဏ္ဍကဂ္ဂေသု ဌပိတာ’’တိ, နပိ ဒဏ္ဍကာ ဇာနန္တိ ‘‘အမှေသု မဓုကဖလဋ္ဌိကာ ဌပိတာ’’တိ၊ ဧဝမေဝ နခါ န ဇာနန္တိ ‘‘မယံ အင်္ဂုလီနံ အဂ္ဂေသု ပတိဋ္ဌိတာ’’တိ, နပိ အင်္ဂုလိယော ဇာနန္တိ ‘‘အမှာကံ အဂ္ဂေသု နခါ ပတိဋ္ဌိတာ’’တိ။ အာဘောဂပစ္စဝေက္ခဏဝိရဟိတာ ဟိ ဧတေ ဓမ္မာ အစေတနာ…ပေ… န ပုဂ္ဂလောတိ ဝဝတ္ထပေတိ။ ပရိစ္ဆေဒတော ဟေဋ္ဌာ မူလေ စ အင်္ဂုလိမံသေန, တတ္ထ ပတိဋ္ဌိတတလေန ဝါ ဥပရိ အဂ္ဂေ စ အာကာသေန, ဥဘတောပဿေသု အင်္ဂုလီနံ ဥဘတောကောဋိစမ္မေန ပရိစ္ဆိန္နာတိ ဝဝတ္ထပေတိ။ အယမေတေသံ သဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ, ဝိသဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ ပန ကေသသဒိသော ဧဝါတိ ဧဝံ နခေ ဝဏ္ဏာဒိတော ဝဝတ္ထပေတိ။

တတော ပရံ ဒန္တာ ယဿ ပရိပုဏ္ဏာ, တဿ ဒွတ္တိံသ။ တေ သဗ္ဗေပိ ဝဏ္ဏတော သေတဝဏ္ဏာတိ ဝဝတ္ထပေတိ။ ယဿ သမသဏ္ဌိတာ ဟောန္တိ, တဿ ခရပတ္တစ္ဆိန္နသင်္ခပဋလမိဝ သမဂန္ထိတသေတကုသုမမကုဠမာလာ ဝိယ စ ခါယန္တိ။ ယဿ ဝိသမသဏ္ဌိတာ, တဿ ဇိဏ္ဏအာသနသာလာပီဌကပဋိပါဋိ ဝိယ နာနာသဏ္ဌာနာတိ သဏ္ဌာနတော ဝဝတ္ထပေတိ။ တေသဉှိ ဥဘယဒန္တပန္တိပရိယောသာနေသု ဟေဋ္ဌတော ဥပရိတော စ ဒွေ ဒွေ ကတွာ အဋ္ဌ ဒန္တာ စတုကောဋိကာ စတုမူလိကာ အာသန္ဒိကသဏ္ဌာနာ, တေသံ ဩရတော

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၃၄။)

တေနေဝ ကမေန သန္နိဝိဋ္ဌာ အဋ္ဌ ဒန္တာ တိကောဋိကာ တိမူလိကာ သိင်္ဃာဋကသဏ္ဌာနာ။ တေသမ္ပိ ဩရတော တေနေဝ ကမေန ဟေဋ္ဌတော ဥပရိတော စ ဧကမေကံ ကတွာ စတ္တာရော ဒန္တာ ဒွိကောဋိကာ ဒွိမူလိကာ ယာနကူပတ္ထမ္ဘိနီသဏ္ဌာနာ။ တေသမ္ပိ ဩရတော တေနေဝ ကမေန သန္နိဝိဋ္ဌာ စတ္တာရော ဒါဌာဒန္တာ ဧကကောဋိကာ ဧကမူလိကာ မလ္လိကာမကုဠသဏ္ဌာနာ။ တတော ဥဘယဒန္တပန္တိဝေမဇ္ဈေ ဟေဋ္ဌာ စတ္တာရော ဥပရိ စတ္တာရော ကတွာ အဋ္ဌ ဒန္တာ ဧကကောဋိကာ ဧကမူလိကာ တုမ္ဗဗီဇသဏ္ဌာနာ။ ဒိသတော ဥပရိမာယ ဒိသာယ ဇာတာ။ ဩကာသတော ဥပရိမာ ဥပရိမဟနုကဋ္ဌိကေ အဓောကောဋိကာ, ဟေဋ္ဌိမာ ဟေဋ္ဌိမဟနုကဋ္ဌိကေ ဥဒ္ဓံကောဋိကာ ဟုတွာ ပတိဋ္ဌိတာတိ။

တတ္ထ ယထာ နဝကမ္မိကပုရိသေန ဟေဋ္ဌာ သိလာတလေ ပတိဋ္ဌာပိတာ ဥပရိမတလေ ပဝေသိတာ ထမ္ဘာ န ဇာနန္တိ ‘‘မယံ ဟေဋ္ဌာသိလာတလေ ပတိဋ္ဌာပိတာ, ဥပရိမတလေ ပဝေသိတာ’’တိ, န ဟေဋ္ဌာသိလာတလံ ဇာနာတိ ‘‘မယိ ထမ္ဘာ ပတိဋ္ဌာပိတာ’’တိ, န ဥပရိမတလံ ဇာနာတိ ‘‘မယိ ထမ္ဘာ ပဝိဋ္ဌာ’’တိ၊ ဧဝမေဝ ဒန္တာ န ဇာနန္တိ ‘‘မယံ ဟေဋ္ဌာဟနုကဋ္ဌိကေ ပတိဋ္ဌိတာ, ဥပရိမဟနုကဋ္ဌိကေ ပဝိဋ္ဌာ’’တိ, နာပိ ဟေဋ္ဌာဟနုကဋ္ဌိကံ ဇာနာတိ ‘‘မယိ ဒန္တာ ပတိဋ္ဌိတာ’’တိ, န ဥပရိမဟနုကဋ္ဌိကံ ဇာနာတိ ‘‘မယိ ဒန္တာ ပဝိဋ္ဌာ’’တိ။ အာဘောဂပစ္စဝေက္ခဏဝိရဟိတာ ဟိ ဧတေ ဓမ္မာ…ပေ… န ပုဂ္ဂလောတိ။ ပရိစ္ဆေဒတော ဟေဋ္ဌာ ဟနုကဋ္ဌိကူပေန ဟနုကဋ္ဌိကံ ပဝိသိတွာ ပတိဋ္ဌိတေန အတ္တနော မူလတလေန စ ဥပရိ အာကာသေန တိရိယံ အညမညေန ပရိစ္ဆိန္နာတိ ဝဝတ္ထပေတိ။ အယမေတေသံ သဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ, ဝိသဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ ပန ကေသသဒိသော ဧဝါတိ ဧဝံ ဒန္တေ ဝဏ္ဏာဒိတော ဝဝတ္ထပေတိ။

တတော ပရံ အန္တောသရီရေ နာနာကုဏပသဉ္စယပ္ပဋိစ္ဆာဒကံ တစော ဝဏ္ဏတော သေတောတိ ဝဝတ္ထပေတိ။ သော ဟိ ယဒိပိ ဆဝိရာဂရဉ္ဇိတတ္တာ ကာဠကောဒါတာဒိဝဏ္ဏဝသေန နာနာဝဏ္ဏော ဝိယ ဒိဿတိ, တထာပိ သဘာဂဝဏ္ဏေန သေတော ဧဝ။ သော ပနဿ သေတဘာဝေါ အဂ္ဂိဇာလာဘိဃာတပဟရဏပဟာရာဒီဟိ ဝိဒ္ဓံသိတာယ ဆဝိယာ ပါကဋော ဟောတိ။ သဏ္ဌာနတော သင်္ခေပေန ကဉ္စုကသဏ္ဌာနော, ဝိတ္ထာရေန နာနာသဏ္ဌာနောတိ။ တထာ ဟိ ပါဒင်္ဂုလိတ္တစော ကောသကာရကကောသသဏ္ဌာနော, ပိဋ္ဌိပါဒတ္တစော ပုဋဗဒ္ဓူပါဟနသဏ္ဌာနော, ဇင်္ဃတ္တစော ဘတ္တပုဋကတာလ

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၃၅။)

ပဏ္ဏသဏ္ဌာနော, ဦရုတ္တစော တဏ္ဍုလဘရိတဒီဃတ္ထဝိကသဏ္ဌာနော, အာနိသဒတ္တစော ဥဒကပူရိတပဋပရိဿာဝနသဏ္ဌာနော, ပိဋ္ဌိတ္တစော ဖလကောနဒ္ဓစမ္မသဏ္ဌာနော, ကုစ္ဆိတ္တစော ဝီဏာဒေါဏိကောနဒ္ဓစမ္မသဏ္ဌာနော, ဥရတ္တစော ယေဘုယျေန စတုရဿသဏ္ဌာနော, ဒွိဗာဟုတ္တစော တူဏီရောနဒ္ဓစမ္မသဏ္ဌာနော, ပိဋ္ဌိဟတ္ထတ္တစော ခုရကောသသဏ္ဌာနော ဖဏကတ္ထဝိကသဏ္ဌာနော ဝါ, ဟတ္ထင်္ဂုလိတ္တစော ကုဉ္စိကာကောသသဏ္ဌာနော, ဂီဝတ္တစော ဂလကဉ္စုကသဏ္ဌာနော, မုခတ္တစော ဆိဒ္ဒါဝဆိဒ္ဒကိမိကုလာဝကသဏ္ဌာနော, သီသတ္တစော ပတ္တတ္ထဝိကသဏ္ဌာနောတိ။

တစပရိဂ္ဂဏှကေန စ ယောဂါဝစရေန ဥတ္တရောဋ္ဌတော ပဋ္ဌာယ တစဿ မံသဿ စ အန္တရေန စိတ္တံ ပေသေန္တေန ပဌမံ တာဝ မုခတ္တစော ဝဝတ္ထပေတဗ္ဗော, တတော သီသတ္တစော, အထ ဗဟိဂီဝတ္တစော, တတော အနုလောမေန ပဋိလောမေန စ ဒက္ခိဏဟတ္ထတ္တစော။ အထ တေနေဝ ကမေန ဝါမဟတ္ထတ္တစော, တတော ပိဋ္ဌိတ္တစော, အထ အာနိသဒတ္တစော, တတော အနုလောမေန ပဋိလောမေန စ ဒက္ခိဏပါဒတ္တစော, အထ ဝါမပါဒတ္တစော, တတော ဝတ္ထိဥဒရဟဒယအဗ္ဘန္တရဂီဝတ္တစော, တတော ဟေဋ္ဌိမဟနုကတ္တစော, အထ အဓရောဋ္ဌတ္တစော။ ဧဝံ ယာဝ ပုန ဥပရိ ဩဋ္ဌတ္တစောတိ။ ဒိသတော ဒွီသု ဒိသာသု ဇာတော။ ဩကာသတော သကလသရီရံ ပရိယောနန္ဓိတွာ ဌိတောတိ။

တတ္ထ ယထာ အလ္လစမ္မပရိယောနဒ္ဓါယ ပေဠာယ န အလ္လစမ္မံ ဇာနာတိ ‘‘မယာ ပေဠာ ပရိယောနဒ္ဓါ’’တိ, နပိ ပေဠာ ဇာနာတိ ‘‘အဟံ အလ္လစမ္မေန ပရိယောနဒ္ဓါ’’တိ၊ ဧဝမေဝ န တစော ဇာနာတိ ‘‘မယာ ဣဒံ စာတုမဟာဘူတိကံ သရီရံ ဩနဒ္ဓ’’န္တိ, နပိ ဣဒံ စာတုမဟာဘူတိကံ သရီရံ ဇာနာတိ ‘‘အဟံ တစေန ဩနဒ္ဓ’’န္တိ။ အာဘောဂပစ္စဝေက္ခဏဝိရဟိတာ ဟိ ဧတေ ဓမ္မာ…ပေ… န ပုဂ္ဂလောတိ။ ကေဝလံ တု –

‘‘အလ္လစမ္မပဋိစ္ဆန္နော, နဝဒွါရော မဟာဝဏော၊

သမန္တတော ပဂ္ဃရတိ, အသုစိပူတိဂန္ဓိယော’’တိ။

ပရိစ္ဆေဒတော ဟေဋ္ဌာ မံသေန တတ္ထ ပတိဋ္ဌိတတလေန ဝါ ဥပရိ ဆဝိယာ ပရိစ္ဆိန္နောတိ ဝဝတ္ထပေတိ။ အယမေတဿ သဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ, ဝိသဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ ပန ကေသသဒိသော ဧဝါတိ ဧဝံ တစံ ဝဏ္ဏာဒိတော ဝဝတ္ထပေတိ။

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၃၆။)

တတော ပရံ သရီရေ နဝပေသိသတပ္ပဘေဒံ မံသံ ဝဏ္ဏတော ရတ္တံ ပါလိဘဒ္ဒကပုပ္ဖသန္နိဘန္တိ ဝဝတ္ထပေတိ။ သဏ္ဌာနတော နာနာသဏ္ဌာနန္တိ။ တထာ ဟိ တတ္ထ ဇင်္ဃမံသံ တာလပတ္တပုဋဘတ္တသဏ္ဌာနံ, အဝိကသိတကေတကီမကုဠသဏ္ဌာနန္တိပိ ကေစိ။ ဦရုမံသံ သုဓာပိသနနိသဒပေါတကသဏ္ဌာနံ, အာနိသဒမံသံ ဥဒ္ဓနကောဋိသဏ္ဌာနံ, ပိဋ္ဌိမံသံ တာလဂုဠပဋလသဏ္ဌာနံ, ဖာသုကဒွယမံသံ ဝံသမယကောဋ္ဌကုစ္ဆိပဒေသမှိ တနုမတ္တိကာလေပသဏ္ဌာနံ, ထနမံသံ ဝဋ္ဋေတွာ အဝက္ခိတ္တဒ္ဓမတ္တိကာပိဏ္ဍသဏ္ဌာနံ, ဒွေဗာဟုမံသံ နင်္ဂုဋ္ဌသီသပါဒေ ဆေတွာ နိစ္စမ္မံ ကတွာ ဌပိတမဟာမူသိကသဏ္ဌာနံ, မံသသူနကသဏ္ဌာနန္တိပိ ဧကေ။ ဂဏ္ဍမံသံ ဂဏ္ဍပ္ပဒေသေ ဌပိတကရဉ္ဇဗီဇသဏ္ဌာနံ, မဏ္ဍူကသဏ္ဌာနန္တိပိ ဧကေ။ ဇိဝှါမံသံ နုဟီပတ္တသဏ္ဌာနံ, နာသာမံသံ ဩမုခနိက္ခိတ္တပဏ္ဏကောသသဏ္ဌာနံ, ဝ။အက္ခိကူပမံသံ အဒ္ဓပက္ကဥဒုမ္ဗရသဏ္ဌာနံ, သီသမံသံ ပတ္တပစနကဋာဟတနုလေပသဏ္ဌာနန္တိ။ မံသပရိဂ္ဂဏှကေန စ ယောဂါဝစရေန ဧတာနေဝ ဩဠာရိကမံသာနိ သဏ္ဌာနတော ဝဝတ္ထပေတဗ္ဗာနိ။ ဧဝဉှိ ဝဝတ္ထာပယတော သုခုမာနိ မံသာနိ ဉာဏဿ အာပါထံ အာဂစ္ဆန္တီတိ။ ဒိသတော ဒွီသု ဒိသာသု ဇာတံ။ ဩကာသတော သာဓိကာနိ တီဏိ အဋ္ဌိသတာနိ အနုလိမ္ပိတွာ ဌိတန္တိ။

တတ္ထ ယထာ ထူလမတ္တိကာနုလိတ္တာယ ဘိတ္တိယာ န ထူလမတ္တိကာ ဇာနာတိ ‘‘မယာ ဘိတ္တိ အနုလိတ္တာ’’တိ, နပိ ဘိတ္တိ ဇာနာတိ ‘‘အဟံ ထူလမတ္တိကာယ အနုလိတ္တာ’’တိ, ဧဝမေဝံ န နဝပေသိသတပ္ပဘေဒံ မံသံ ဇာနာတိ ‘‘မယာ အဋ္ဌိသတတ္တယံ အနုလိတ္တ’’န္တိ, နပိ အဋ္ဌိသတတ္တယံ ဇာနာတိ ‘‘အဟံ နဝပေသိသတပ္ပဘေဒေန မံသေန အနုလိတ္တ’’န္တိ။ အာဘောဂပစ္စဝေက္ခဏဝိရဟိတာ ဟိ ဧတေ ဓမ္မာ…ပေ… န ပုဂ္ဂလောတိ။ ကေဝလံ တု –

‘‘နဝပေသိသတာ မံသာ, အနုလိတ္တာ ကဠေဝရံ၊

နာနာကိမိကုလာကိဏ္ဏံ, မီဠှဋ္ဌာနံဝ ပူတိက’’န္တိ။

ပရိစ္ဆေဒတော ဟေဋ္ဌာ အဋ္ဌိသံဃာဋေန တတ္ထ ပတိဋ္ဌိတတလေန ဝါ ဥပရိ တစေန တိရိယံ အညမညေန ပရိစ္ဆိန္နန္တိ ဝဝတ္ထပေတိ။ အယမေတဿ သဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ, ဝိသဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ ပန ကေသသဒိသော ဧဝါတိ ဧဝံ မံသံ ဝဏ္ဏာဒိတော ဝဝတ္ထပေတိ။

တတော ပရံ သရီရေ နဝသတပ္ပဘေဒါ နှာရူ ဝဏ္ဏတော သေတာတိ ဝဝတ္ထပေတိ, မဓုဝဏ္ဏာတိပိ ဧကေ။ သဏ္ဌာနတော နာနာသဏ္ဌာနာတိ။

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၃၇။)

တထာ ဟိ တတ္ထ မဟန္တာ မဟန္တာ နှာရူ ကန္ဒလမကုဠသဏ္ဌာနာ, တတော သုခုမတရာ သူကရဝါဂုရရဇ္ဇုသဏ္ဌာနာ, တတော အဏုကတရာ ပူတိလတာသဏ္ဌာနာ, တတော အဏုကတရာ သီဟဠမဟာဝီဏာတန္တိသဏ္ဌာနာ, တတော အဏုကတရာ ထူလသုတ္တကသဏ္ဌာနာ, ဟတ္ထပိဋ္ဌိပါဒပိဋ္ဌီသု နှာရူ သကုဏပါဒသဏ္ဌာနာ, သီသေ နှာရူ ဂါမဒါရကာနံ သီသေ ဌပိတဝိရဠတရဒုကူလသဏ္ဌာနာ, ပိဋ္ဌိယာ နှာရူ တေမေတွာ အာတပေ ပသာရိတမစ္ဆဇာလသဏ္ဌာနာ, အဝသေသာ ဣမသ္မိံ သရီရေ တံတံအင်္ဂပစ္စင်္ဂါနုဂတာ နှာရူ သရီရေ ပဋိမုက္ကဇာလကဉ္စုကသဏ္ဌာနာတိ။ ဒိသတော ဒွီသု ဒိသာသု ဇာတာ။ တေသု စ ဒက္ခိဏကဏ္ဏစူဠိကတော ပဋ္ဌာယ ပဉ္စ ကဏ္ဍရနာမကာ မဟာနှာရူ ပုရတော စ ပစ္ဆတော စ ဝိနန္ဓမာနာ ဝါမပဿံ ဂတာ, ဝါမကဏ္ဏစူဠိကတော ပဋ္ဌာယ ပဉ္စ ပုရတော စ ပစ္ဆတော စ ဝိနန္ဓမာနာ ဒက္ခိဏပဿံ ဂတာ, ဒက္ခိဏဂလဝါဋကတော ပဋ္ဌာယ ပဉ္စ ပုရတော စ ပစ္ဆတော စ ဝိနန္ဓမာနာ ဝါမပဿံ ဂတာ, ဝါမဂလဝါဋကတော ပဋ္ဌာယ ပဉ္စ ပုရတော စ ပစ္ဆတော စ ဝိနန္ဓမာနာ ဒက္ခိဏပဿံ ဂတာ, ဒက္ခိဏဟတ္ထံ ဝိနန္ဓမာနာ ပုရတော စ ပစ္ဆတော စ ပဉ္စ ပဉ္စာတိ ဒသ ကဏ္ဍရနာမကာ ဧဝ မဟာနှာရူ အာရုဠှာ။ တထာ ဝါမဟတ္ထံ, ဒက္ခိဏပါဒံ, ဝါမပါဒဉ္စာတိ ဧဝမေတေ သဋ္ဌိ မဟာနှာရူ သရီရဓာရကာ သရီရနိယာမကာတိပိ ဝဝတ္ထပေတိ။ ဩကာသတော သကလသရီရေ အဋ္ဌိစမ္မာနံ အဋ္ဌိမံသာနဉ္စ အန္တရေ အဋ္ဌီနိ အာဗန္ဓမာနာ ဌိတာတိ။

တတ္ထ ယထာ ဝလ္လိသန္တာနဗဒ္ဓေသု ကုဋ္ဋဒါရူသု န ဝလ္လိသန္တာနာ ဇာနန္တိ ‘‘အမှေဟိ ကုဋ္ဋဒါရူနိ အာဗဒ္ဓါနီ’’တိ, နပိ ကုဋ္ဋဒါရူနိ ဇာနန္တိ ‘‘မယံ ဝလ္လိသန္တာနေဟိ အာဗဒ္ဓါနီ’’တိ၊ ဧဝမေဝ န နှာရူ ဇာနန္တိ ‘‘အမှေဟိ တီဏိ အဋ္ဌိသတာနိ အာဗဒ္ဓါနီ’’တိ, နပိ တီဏိ အဋ္ဌိသတာနိ ဇာနန္တိ ‘‘မယံ နှာရူဟိ အာဗဒ္ဓါနီ’’တိ။ အာဘောဂပစ္စဝေက္ခဏဝိရဟိတာ ဟိ ဧတေ ဓမ္မာ…ပေ… န ပုဂ္ဂလောတိ။ ကေဝလံ တု –

‘‘နဝနှာရုသတာ ဟောန္တိ, ဗျာမမတ္တေ ကဠေဝရေ၊

ဗန္ဓန္တိ အဋ္ဌိသံဃာဋံ, အဂါရမိဝ ဝလ္လိယော’’တိ။

ပရိစ္ဆေဒတော ဟေဋ္ဌာ တီဟိ အဋ္ဌိသတေဟိ တတ္ထ ပတိဋ္ဌိတတလေဟိ ဝါ ဥပရိ တစမံသေဟိ တိရိယံ အညမညေန ပရိစ္ဆိန္နာတိ ဝဝတ္ထပေတိ။ အယမေတေသံ သဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ, ဝိသဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ ပန ကေသသဒိသော ဧဝါတိ ဧဝံ နှာရူ ဝဏ္ဏာဒိတော ဝဝတ္ထပေတိ။

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၃၈။)

တတော ပရံ သရီရေ ဒွတ္တိံသဒန္တဋ္ဌိကာနံ ဝိသုံ ဂဟိတတ္တာ သေသာနိ စတုသဋ္ဌိ ဟတ္ထဋ္ဌိကာနိ စတုသဋ္ဌိ ပါဒဋ္ဌိကာနိ စတုသဋ္ဌိ မုဒုကဋ္ဌိကာနိ မံသနိဿိတာနိ ဒွေ ပဏှိကဋ္ဌီနိ ဧကေကသ္မိံ ပါဒေ ဒွေ ဒွေ ဂေါပ္ဖကဋ္ဌိကာနိ ဒွေ ဇင်္ဃဋ္ဌိကာနိ ဧကံ ဇဏ္ဏုကဋ္ဌိ ဧကံ ဦရုဋ္ဌိ ဒွေ ကဋိဋ္ဌီနိ အဋ္ဌာရသ ပိဋ္ဌိကဏ္ဋကဋ္ဌီနိ စတုဝီသတိ ဖာသုကဋ္ဌီနိ စုဒ္ဒသ ဥရဋ္ဌီနိ ဧကံ ဟဒယဋ္ဌိ ဒွေ အက္ခကဋ္ဌီနိ ဒွေ ပိဋ္ဌိဗာဟဋ္ဌီနိ ဒွေ ဗာဟဋ္ဌီနိ ဒွေ ဒွေ အဂ္ဂဗာဟဋ္ဌီနိ သတ္တ ဂီဝဋ္ဌီနိ ဒွေ ဟနုကဋ္ဌီနိ ဧကံ နာသိကဋ္ဌိ ဒွေ အက္ခိဋ္ဌီနိ ဒွေ ကဏ္ဏဋ္ဌီနိ ဧကံ နလာဋဋ္ဌိ ဧကံ မုဒ္ဓဋ္ဌိ နဝ သီသကပါလဋ္ဌီနီတိ ဧဝမာဒိနာ နယေန ဝုတ္တပ္ပဘေဒါနိ အဋ္ဌီနိ သဗ္ဗာနေဝ ဝဏ္ဏတော သေတာနီတိ ဝဝတ္ထပေတိ။

သဏ္ဌာနတော နာနာသဏ္ဌာနာနိ။ တထာ ဟိ တတ္ထ အဂ္ဂပါဒင်္ဂုလိယဋ္ဌီနိ ကတကဗီဇသဏ္ဌာနာနိ, တဒနန္တရာနိ အင်္ဂုလီနံ မဇ္ဈပဗ္ဗဋ္ဌီနိ အပရိပုဏ္ဏပနသဋ္ဌိသဏ္ဌာနာနိ, မူလပဗ္ဗဋ္ဌီနိ ပဏဝသဏ္ဌာနာနိ, မောရသကလိသဏ္ဌာနာနီတိပိ ဧကေ။ ပိဋ္ဌိပါဒဋ္ဌီနိ ကောဋ္ဋိတကန္ဒလကန္ဒရာသိသဏ္ဌာနာနိ ပဏှိကဋ္ဌီနိ ဧကဋ္ဌိတာလဖလဗီဇသဏ္ဌာနာနိ, ဂေါပ္ဖကဋ္ဌီနိ ဧကတောဗဒ္ဓကီဠာဂေါဠကသဏ္ဌာနာနိ, ဇင်္ဃဋ္ဌိကေသု ခုဒ္ဒကံ ဓနုဒဏ္ဍသဏ္ဌာနံ, မဟန္တံ ခုပ္ပိပါသာမိလာတဓမနိပိဋ္ဌိသဏ္ဌာနံ, ဇင်္ဃဋ္ဌိကဿ ဂေါပ္ဖကဋ္ဌိကေသု ပတိဋ္ဌိတဋ္ဌာနံ အပနီတတစခဇ္ဇူရီကဠီရသဏ္ဌာနံ, ဇင်္ဃဋ္ဌိကဿ ဇဏ္ဏုကဋ္ဌိကေ ပတိဋ္ဌိတဋ္ဌာနံ မုဒိင်္ဂမတ္ထကသဏ္ဌာနံ ဇဏ္ဏုကဋ္ဌိ ဧကပဿတော ဃဋ္ဋိတဖေဏသဏ္ဌာနံ, ဦရုဋ္ဌီနိ ဒုတ္တစ္ဆိတဝါသိဖရသုဒဏ္ဍသဏ္ဌာနာနိ, ဦရုဋ္ဌိကဿ ကဋဋ္ဌိကေ ပတိဋ္ဌိတဋ္ဌာနံ သုဝဏ္ဏကာရာနံ အဂ္ဂိဇာလနကသလာကာဗုန္ဒိသဏ္ဌာနံ, တပ္ပတိဋ္ဌိတောကာသော အဂ္ဂစ္ဆိန္နပုန္နာဂဖလသဏ္ဌာနော, ကဋိဋ္ဌီနိ ဒွေပိ ဧကာဗဒ္ဓါနိ ဟုတွာ ကုမ္ဘကာရေဟိ ကတစုလ္လိသဏ္ဌာနာနိ, တာပသဘိသိကာသဏ္ဌာနာနီတိပိ ဧကေ။ အာနိသဒဋ္ဌီနိ ဟေဋ္ဌာမုခဌပိတသပ္ပဖဏသဏ္ဌာနာနိ, သတ္တဋ္ဌဋ္ဌာနေသု ဆိဒ္ဒါဝဆိဒ္ဒါနိ အဋ္ဌာရသ ပိဋ္ဌိကဏ္ဋကဋ္ဌီနိ အဗ္ဘန္တရတော ဥပရူပရိ ဌပိတသီသကပဋ္ဋဝေဌကသဏ္ဌာနာနိ, ဗာဟိရတော ဝဋ္ဋနာဝလိသဏ္ဌာနာနိ, တေသံ အန္တရန္တရာ ကကစဒန္တသဒိသာနိ ဒွေ တီဏိ ကဏ္ဋကာနိ ဟောန္တိ,

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၃၉။)

စတုဝီသတိယာ ဖာသုကဋ္ဌီသု ပရိပုဏ္ဏာနိ ပရိပုဏ္ဏသီဟဠဒါတ္တသဏ္ဌာနာနိ, အပရိပုဏ္ဏာနိ အပရိပုဏ္ဏသီဟဠဒါတ္တသဏ္ဌာနာနိ, သဗ္ဗာနေဝ ဩဒါတကုက္ကုဋဿ ပသာရိတပက္ခဒွယသဏ္ဌာနာနီတိပိ ဧကေ။ စုဒ္ဒသ ဥရဋ္ဌီနိ ဇိဏ္ဏသန္ဒမာနိကဖလကပန္တိသဏ္ဌာနာနိ, ဟဒယဋ္ဌိ ဒဗ္ဗိဖဏသဏ္ဌာနံ, အက္ခကဋ္ဌီနိ ခုဒ္ဒကလောဟဝါသိဒဏ္ဍသဏ္ဌာနာနိ, တေသံ ဟေဋ္ဌာ အဋ္ဌိ အဒ္ဓစန္ဒသဏ္ဌာနံ, ပိဋ္ဌိဗာဟဋ္ဌီနိ ဖရသုဖဏသဏ္ဌာနာနိ, ဥပဍ္ဎစ္ဆိန္နသီဟဠကုဒါလသဏ္ဌာနာနီတိပိ ဧကေ။ ဗာဟဋ္ဌီနိ အာဒါသဒဏ္ဍသဏ္ဌာနာနိ, မဟာဝါသိဒဏ္ဍသဏ္ဌာနာနီတိပိ ဧကေ။ အဂ္ဂဗာဟဋ္ဌီနိ ယမကတာလကန္ဒသဏ္ဌာနာနိ, မဏိဗန္ဓဋ္ဌီနိ ဧကတော အလ္လိယာပေတွာ ဌပိတသီသကပဋ္ဋဝေဌကသဏ္ဌာနာနိ, ပိဋ္ဌိဟတ္ထဋ္ဌီနိ ကောဋ္ဋိတကန္ဒလကန္ဒရာသိသဏ္ဌာနာနိ, ဟတ္ထင်္ဂုလိမူလပဗ္ဗဋ္ဌီနိ ပဏဝသဏ္ဌာနာနိ, မဇ္ဈပဗ္ဗဋ္ဌီနိ အပရိပုဏ္ဏပနသဋ္ဌိသဏ္ဌာနာနိ, အဂ္ဂပဗ္ဗဋ္ဌီနိ ကတကဗီဇသဏ္ဌာနာနိ, သတ္တ ဂီဝဋ္ဌီနိ ဒဏ္ဍေ ဝိဇ္ဈိတွာ ပဋိပါဋိယာ ဌပိတဝံသကဠီရခဏ္ဍသဏ္ဌာနာနိ, ဟေဋ္ဌိမဟနုကဋ္ဌိ ကမ္မာရာနံ အယောကူဋယောတ္တကသဏ္ဌာနံ, ဥပရိမဟနုကဋ္ဌိ အဝလေခနသတ္ထကသဏ္ဌာနံ, အက္ခိနာသကူပဋ္ဌီနိ အပနီတမိဉ္ဇတရုဏတာလဋ္ဌိသဏ္ဌာနာနိ, နလာဋဋ္ဌိ အဓောမုခဌပိတဘိန္နသင်္ခကပါလသဏ္ဌာနံ, ကဏ္ဏစူဠိကဋ္ဌီနိ နှာပိတခုရကောသသဏ္ဌာနာနိ, နလာဋကဏ္ဏစူဠိကာနံ ဥပရိ ပဋ္ဋဗန္ဓနောကာသေ အဋ္ဌိဗဟလဃဋပုဏ္ဏပဋပိလောတိကခဏ္ဍသဏ္ဌာနံ, မုဒ္ဓနဋ္ဌိ မုခစ္ဆိန္နဝင်္ကနာဠိကေရသဏ္ဌာနံ, သီသဋ္ဌီနိ သိဗ္ဗေတွာ ဌပိတဇဇ္ဇရာလာဗုကဋာဟသဏ္ဌာနာနီတိ။ ဒိသတော ဒွီသု ဒိသာသု ဇာတာနိ။

ဩကာသတော အဝိသေသေန သကလသရီရေ ဌိတာနိ, ဝိသေသေန တု သီသဋ္ဌီနိ ဂီဝဋ္ဌိကေသု ပတိဋ္ဌိတာနိ, ဂီဝဋ္ဌီနိ ပိဋ္ဌိကဏ္ဋကဋ္ဌီသု ပတိဋ္ဌိတာနိ, ပိဋ္ဌိကဏ္ဋကဋ္ဌီနိ ကဋိဋ္ဌီသု ပတိဋ္ဌိတာနိ, ကဋိဋ္ဌီနိ ဦရုဋ္ဌိကေသု ပတိဋ္ဌိတာနိ, ဥရုဋ္ဌီနိ ဇဏ္ဏုကဋ္ဌိကေသု, ဇဏ္ဏုကဋ္ဌီနိ ဇင်္ဃဋ္ဌိကေသု, ဇင်္ဃဋ္ဌီနိ ဂေါပ္ဖကဋ္ဌိကေသု, ဂေါပ္ဖကဋ္ဌီနိ ပိဋ္ဌိပါဒဋ္ဌိကေသု ပတိဋ္ဌိတာနိ, ပိဋ္ဌိပါဒဋ္ဌိကာနိ စ ဂေါပ္ဖကဋ္ဌီနိ ဥက္ခိပိတွာ ဌိတာနိ, ဂေါပ္ဖကဋ္ဌီနိ ဇင်္ဃဋ္ဌီနိ…ပေ… ဂီဝဋ္ဌီနိ သီသဋ္ဌီနိ ဥက္ခိပိတွာ ဌိတာနီတိ ဧတေနာနုသာရေန အဝသေသာနိပိ အဋ္ဌီနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။

တတ္ထ ယထာ ဣဋ္ဌကဂေါပါနသိစယာဒီသု န ဥပရိမာ ဣဋ္ဌကာဒယော ဇာနန္တိ ‘‘မယံ ဟေဋ္ဌိမေသု ပတိဋ္ဌိတာ’’တိ, နပိ ဟေဋ္ဌိမာ ဇာနန္တိ ‘‘မယံ ဥပရိမာနိ ဥက္ခိပိတွာ ဌိတာ’’တိ၊ ဧဝမေဝ န သီသဋ္ဌိကာနိ ဇာနန္တိ ‘‘မယံ

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၄၀။)

ဂီဝဋ္ဌိကေသု ပတိဋ္ဌိတာနီ’’တိ ။ပ။ န ဂေါပ္ဖကဋ္ဌိကာနိ ဇာနန္တိ ‘‘မယံ ပိဋ္ဌိပါဒဋ္ဌိကေသု ပတိဋ္ဌိတာနီ’’တိ, နပိ ပိဋ္ဌိပါဒဋ္ဌိကာနိ ဇာနန္တိ ‘‘မယံ ဂေါပ္ဖကဋ္ဌီနိ ဥက္ခိပိတွာ ဌိတာနီ’’တိ။ အာဘောဂပစ္စဝေက္ခဏဝိရဟိတာ ဟိ ဧတေ ဓမ္မာ…ပေ… န ပုဂ္ဂလောတိ။ ကေဝလံ တု ဣမာနိ သာဓိကာနိ တီဏိ အဋ္ဌိသတာနိ နဝဟိ နှာရုသတေဟိ နဝဟိ စ မံသပေသိသတေဟိ အာဗဒ္ဓါနုလိတ္တာနိ, ဧကဃနစမ္မပရိယောနဒ္ဓါနိ, သတ္တရသဟရဏီသဟဿာနုဂတသိနေဟသိနေဟိတာနိ, နဝနဝုတိလောမကူပသဟဿပရိဿဝမာနသေဒဇလ္လိကာနိ အသီတိကိမိကုလာနိ, ကာယောတွေဝ သင်္ချံ ဂတာနိ, ယံ သဘာဝတော ဥပပရိက္ခန္တော ယောဂါဝစရော န ကိဉ္စိ ဂယှူပဂံ ပဿတိ, ကေဝလံ တု နှာရုသမ္ဗန္ဓံ နာနာကုဏပသင်္ကိဏ္ဏံ အဋ္ဌိသံဃာဋမေဝ ပဿတိ။ ယံ ဒိသွာ ဒသဗလဿ ပုတ္တဘာဝံ ဥပေတိ။ ယထာဟ –

‘‘ပဋိပါဋိယဋ္ဌီနိ ဌိတာနိ ကောဋိယာ,

အနေကသန္ဓိယမိတော န ကေဟိစိ၊

ဗဒ္ဓေါ နဟာရူဟိ ဇရာယ စောဒိတော,

အစေတနော ကဋ္ဌကလိင်္ဂရူပမော။

‘‘ကုဏပံ ကုဏပေ ဇာတံ, အသုစိမှိ စ ပူတိနိ၊

ဒုဂ္ဂန္ဓေ စာပိ ဒုဂ္ဂန္ဓံ, ဘေဒနမှိ စ ဝယဓမ္မံ။

‘‘အဋ္ဌိပုဋေ အဋ္ဌိပုဋော, နိဗ္ဗတ္တော ပူတိနိ ပူတိကာယမှိ၊

တမှိ စ ဝိနေထ ဆန္ဒံ, ဟေဿထ ပုတ္တာ ဒသဗလဿာ’’တိ စ။

ပရိစ္ဆေဒတော အန္တော အဋ္ဌိမိဉ္ဇေန ဥပရိတော မံသေန အဂ္ဂေ မူလေ စ အညမညေန ပရိစ္ဆိန္နာနီတိ ဝဝတ္ထပေတိ။ အယမေတေသံ သဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ, ဝိသဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ ပန ကေသသဒိသော ဧဝါတိ ဧဝံ အဋ္ဌီနိ ဝဏ္ဏာဒိတော ဝဝတ္ထပေတိ။

တတော ပရံ သရီရေ ယထာဝုတ္တပ္ပဘေဒါနံ အဋ္ဌီနံ အဗ္ဘန္တရဂတံ အဋ္ဌိမိဉ္ဇံ ဝဏ္ဏတော သေတန္တိ ဝဝတ္ထပေတိ။ သဏ္ဌာနတော အတ္တနော ဩကာသသဏ္ဌာနန္တိ။ သေယျထိဒံ – မဟန္တမဟန္တာနံ အဋ္ဌီနံ အဗ္ဘန္တရဂတံ သေဒေတွာ ဝဋ္ဋေတွာ မဟန္တေသု ဝံသနဠကပဗ္ဗေသု ပက္ခိတ္တမဟာဝေတ္တင်္ကုရသဏ္ဌာနံ,

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၄၁။)

ခုဒ္ဒါနုခုဒ္ဒကာနံ အဗ္ဘန္တရဂတံ သေဒေတွာ ဝဋ္ဋေတွာ ခုဒ္ဒါနုခုဒ္ဒကေသု ဝံသနဠကပဗ္ဗေသု ပက္ခိတ္တတနုဝေတ္တင်္ကုရသဏ္ဌာနန္တိ။ ဒိသတော ဒွီသု ဒိသာသု ဇာတံ။ ဩကာသတော အဋ္ဌီနံ အဗ္ဘန္တရေ ပတိဋ္ဌိတန္တိ။

တတ္ထ ယထာ ဝေဠုနဠကာဒီနံ အန္တောဂတာနိ ဒဓိဖာဏိတာနိ န ဇာနန္တိ ‘‘မယံ ဝေဠုနဠကာဒီနံ အန္တောဂတာနီ’’တိ, နပိ ဝေဠုနဠကာဒယော ဇာနန္တိ ‘‘ဒဓိဖာဏိတာနိ အမှာကံ အန္တောဂတာနီ’’တိ၊ ဧဝမေဝ န အဋ္ဌိမိဉ္ဇံ ဇာနာတိ ‘‘အဟံ အဋ္ဌီနံ အန္တောဂတ’’န္တိ, နပိ အဋ္ဌီနိ ဇာနန္တိ ‘‘အဋ္ဌိမိဉ္ဇံ အမှာကံ အန္တောဂတ’’န္တိ။ အာဘောဂပစ္စဝေက္ခဏဝိရဟိတာ ဟိ ဧတေ ဓမ္မာ…ပေ… န ပုဂ္ဂလောတိ။ ပရိစ္ဆေဒတော အဋ္ဌီနံ အဗ္ဘန္တရတလေဟိ အဋ္ဌိမိဉ္ဇဘာဂေန စ ပရိစ္ဆိန္နန္တိ ဝဝတ္ထပေတိ။ အယမေတဿ သဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ, ဝိသဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ ပန ကေသသဒိသော ဧဝါတိ ဧဝံ အဋ္ဌိမိဉ္ဇံ ဝဏ္ဏာဒိတော ဝဝတ္ထပေတိ။

တတော ပရံ သရီရဿ အဗ္ဘန္တရေ ဒွိဂေါဠကပ္ပဘေဒံ ဝက္ကံ ဝဏ္ဏတော မန္ဒရတ္တံ ပါဠိဘဒ္ဒကဋ္ဌိဝဏ္ဏန္တိ ဝဝတ္ထပေတိ။ သဏ္ဌာနတော ဂါမဒါရကာနံ သုတ္တာဝုတကီဠာဂေါဠကသဏ္ဌာနံ, ဧကဝဏ္ဋသဟကာရဒွယသဏ္ဌာနန္တိပိ ဧကေ။ ဒိသတော ဥပရိမာယ ဒိသာယ ဇာတံ။ ဩကာသတော ဂလဝါဋကာ ဝိနိက္ခန္တေန ဧကမူလေန ထောကံ ဂန္တွာ ဒွိဓာ ဘိန္နေန ထူလနှာရုနာ ဝိနိဗဒ္ဓံ ဟုတွာ ဟဒယမံသံ ပရိက္ခိပိတွာ ဌိတန္တိ။

တတ္ထ ယထာ ဝဏ္ဋူပနိဗဒ္ဓံ သဟကာရဒွယံ န ဇာနာတိ ‘‘အဟံ ဝဏ္ဋေန ဥပနိဗဒ္ဓ’’န္တိ, နပိ ဝဏ္ဋံ ဇာနာတိ ‘‘မယာ သဟကာရဒွယံ ဥပနိဗဒ္ဓ’’န္တိ၊ ဧဝမေဝ န ဝက္ကံ ဇာနာတိ ‘‘အဟံ ထူလနှာရုနာ ဥပနိဗဒ္ဓ’’န္တိ, နပိ ထူလနှာရု ဇာနာတိ ‘‘မယာ ဝက္ကံ ဥပနိဗဒ္ဓ’’န္တိ။ အာဘောဂပစ္စဝေက္ခဏဝိရဟိတာ ဟိ ဧတေ ဓမ္မာ…ပေ… န ပုဂ္ဂလောတိ။ ပရိစ္ဆေဒတော ဝက္ကံ ဝက္ကဘာဂေန ပရိစ္ဆိန္နန္တိ ဝဝတ္ထပေတိ။ အယမေတဿ သဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ, ဝိသဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ ပန ကေသသဒိသော ဧဝါတိ ဧဝံ ဝက္ကံ ဝဏ္ဏာဒိတော ဝဝတ္ထပေတိ။

တတော ပရံ သရီရဿ အဗ္ဘန္တရေ ဟဒယံ ဝဏ္ဏတော ရတ္တံ ရတ္တပဒုမပတ္တပိဋ္ဌိဝဏ္ဏန္တိ ဝဝတ္ထပေတိ။ သဏ္ဌာနတော ဗာဟိရပတ္တာနိ အပနေတွာ အဓောမုခဌပိတပဒုမမကုဠသဏ္ဌာနံ, တဉ္စ အဂ္ဂစ္ဆိန္နပုန္နာဂဖလမိဝ ဝိဝဋေကပဿံ ဗဟိ မဋ္ဌံ အန္တော ကောသာတကီဖလဿ အဗ္ဘန္တရသဒိသံ။ ပညာဗဟုလာနံ

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၄၂။)

ထောကံ ဝိကသိတံ, မန္ဒပညာနံ မကုဠိတမေဝ။ ယံ ရူပံ နိဿာယ မနောဓာတု စ မနောဝိညာဏဓာတု စ ပဝတ္တန္တိ, တံ အပနေတွာ အဝသေသမံသပိဏ္ဍသင်္ခါတဟဒယဗ္ဘန္တရေ အဒ္ဓပသတမတ္တံ လောဟိတံ သဏ္ဌာတိ, တံ ရာဂစရိတဿ ရတ္တံ, ဒေါသစရိတဿ ကာဠကံ, မောဟစရိတဿ မံသဓောဝနောဒကသဒိသံ, ဝိတက္ကစရိတဿ ကုလတ္ထယူသဝဏ္ဏံ, သဒ္ဓါစရိတဿ ကဏိကာရပုပ္ဖဝဏ္ဏံ, ပညာစရိတဿ အစ္ဆံ ဝိပ္ပသန္နမနာဝိလံ, နိဒ္ဓေါတဇာတိမဏိ ဝိယ ဇုတိမန္တံ ခါယတိ။ ဒိသတော ဥပရိမာယ ဒိသာယ ဇာတံ။ ဩကာသတော သရီရဗ္ဘန္တရေ ဒွိန္နံ ထနာနံ မဇ္ဈေ ပတိဋ္ဌိတန္တိ။

တတ္ထ ယထာ ဒွိန္နံ ဝါတပါနကဝါဋကာနံ မဇ္ဈေ ဌိတော အဂ္ဂဠတ္ထမ္ဘကော န ဇာနာတိ ‘‘အဟံ ဒွိန္နံ ဝါတပါနကဝါဋကာနံ မဇ္ဈေ ဌိတော’’တိ, နပိ ဝါတပါနကဝါဋကာနိ ဇာနန္တိ ‘‘အမှာကံ မဇ္ဈေ အဂ္ဂဠတ္ထမ္ဘကော ဌိတော’’တိ၊ ဧဝမေဝံ န ဟဒယံ ဇာနာတိ ‘‘အဟံ ဒွိန္နံ ထနာနံ မဇ္ဈေ ဌိတ’’န္တိ, နပိ ထနာနိ ဇာနန္တိ ‘‘ဟဒယံ အမှာကံ မဇ္ဈေ ဌိတ’’န္တိ။ အာဘောဂပစ္စဝေက္ခဏဝိရဟိတာ ဟိ ဧတေ ဓမ္မာ…ပေ… န ပုဂ္ဂလောတိ။ ပရိစ္ဆေဒတော ဟဒယံ ဟဒယဘာဂေန ပရိစ္ဆိန္နန္တိ ဝဝတ္ထပေတိ။ အယမေတဿ သဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ, ဝိသဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ ပန ကေသသဒိသော ဧဝါတိ ဧဝံ ဟဒယံ ဝဏ္ဏာဒိတော ဝဝတ္ထပေတိ။

တတော ပရံ သရီရဿ အဗ္ဘန္တရေ ယကနသညိတံ ယမကမံသပိဏ္ဍံ ဝဏ္ဏတော ရတ္တံ ရတ္တကုမုဒဗာဟိရပတ္တပိဋ္ဌိဝဏ္ဏန္တိ ဝဝတ္ထပေတိ။ သဏ္ဌာနတော ဧကမူလံ ဟုတွာ အဂ္ဂေ ယမကံ ကောဝိဠာရပတ္တသဏ္ဌာနံ, တဉ္စ ဒန္ဓာနံ ဧကံယေဝ ဟောတိ မဟန္တံ, ပညဝန္တာနံ ဒွေ ဝါ တီဏိ ဝါ ခုဒ္ဒကာနီတိ။ ဒိသတော ဥပရိမာယ ဒိသာယ ဇာတံ။ ဩကာသတော ဒွိန္နံ ထနာနံ အဗ္ဘန္တရေ ဒက္ခိဏပဿံ နိဿာယ ဌိတန္တိ။

တတ္ထ ယထာ ပိဌရကပဿေ လဂ္ဂါ မံသပေသိ န ဇာနာတိ ‘‘အဟံ ပိဌရကပဿေ လဂ္ဂါ’’တိ, နပိ ပိဌရကပဿံ ဇာနာတိ ‘‘မယိ မံသပေသိ လဂ္ဂါ’’တိ၊ ဧဝမေဝ န ယကနံ ဇာနာတိ ‘‘အဟံ ဒွိန္နံ ထနာနံ အဗ္ဘန္တရေ ဒက္ခိဏပဿံ နိဿာယ ဌိတ’’န္တိ, နပိ ထနာနံ အဗ္ဘန္တရေ ဒက္ခိဏပဿံ ဇာနာတိ ‘‘မံ နိဿာယ ယကနံ ဌိတ’’န္တိ။ အာဘောဂပစ္စဝေက္ခဏဝိရဟိတာ ဟိ ဧတေ ဓမ္မာ…ပေ… န ပုဂ္ဂလောတိ။ ပရိစ္ဆေဒတော ပန ယကနံ

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၄၃။)

ယကနဘာဂေန ပရိစ္ဆိန္နန္တိ ဝဝတ္ထပေတိ။ အယမေတဿ သဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ, ဝိသဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ ပန ကေသသဒိသော ဧဝါတိ ဧဝံ ယကနံ ဝဏ္ဏာဒိတော ဝဝတ္ထပေတိ။

တတော ပရံ သရီရေ ပဋိစ္ဆန္နာပဋိစ္ဆန္နဘေဒတော ဒုဝိဓံ ကိလောမကံ ဝဏ္ဏတော သေတံ ဒုကူလပိလောတိကဝဏ္ဏန္တိ ဝဝတ္ထပေတိ။ သဏ္ဌာနတော အတ္တနော ဩကာသသဏ္ဌာနံ။ ဒိသတော ဒွီသု ဒိသာသု ဇာတံ။ ဩကာသတော ပဋိစ္ဆန္နကိလောမကံ ဟဒယဉ္စ ဝက္ကဉ္စ ပရိဝါရေတွာ, အပ္ပဋိစ္ဆန္နကိလောမကံ သကလသရီရေ စမ္မဿ ဟေဋ္ဌတော မံသံ ပရိယောနန္ဓိတွာ ဌိတန္တိ။

တတ္ထ ယထာ ပိလောတိကာယ ပလိဝေဌိတေ မံသေ န ပိလောတိကာ ဇာနာတိ ‘‘မယာ မံသံ ပလိဝေဌိတ’’န္တိ, နပိ မံသံ ဇာနာတိ ‘‘အဟံ ပိလောတိကာယ ပလိဝေဌိတ’’န္တိ၊ ဧဝမေဝ န ကိလောမကံ ဇာနာတိ ‘‘မယာ ဟဒယဝက္ကာနိ သကလသရီရေ စ စမ္မဿ ဟေဋ္ဌတော မံသံ ပလိဝေဌိတ’’န္တိ။ နပိ ဟဒယဝက္ကာနိ သကလသရီရေ စ မံသံ ဇာနာတိ ‘‘အဟံ ကိလောမကေန ပလိဝေဌိတ’’န္တိ။ အာဘောဂပစ္စဝေက္ခဏဝိရဟိတာ ဟိ ဧတေ ဓမ္မာ…ပေ… န ပုဂ္ဂလောတိ။ ပရိစ္ဆေဒတော ဟေဋ္ဌာ မံသေန ဥပရိ စမ္မေန တိရိယံ ကိလောမကဘာဂေန ပရိစ္ဆိန္နန္တိ ဝဝတ္ထပေတိ။ အယမေတဿ သဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ, ဝိသဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ ပန ကေသသဒိသော ဧဝါတိ ဧဝံ ကိလောမကံ ဝဏ္ဏာဒိတော ဝဝတ္ထပေတိ။

တတော ပရံ သရီရဿ အဗ္ဘန္တရေ ပိဟကံ ဝဏ္ဏတော နီလံ မီလာတနိဂ္ဂုဏ္ဍီပုပ္ဖဝဏ္ဏန္တိ ဝဝတ္ထပေတိ။ သဏ္ဌာနတော ယေဘုယျေန သတ္တင်္ဂုလပ္ပမာဏံ အဗန္ဓနံ ကာဠဝစ္ဆကဇိဝှါသဏ္ဌာနံ။ ဒိသတော ဥပရိမာယ ဒိသာယ ဇာတံ။ ဩကာသတော ဟဒယဿ ဝါမပဿေ ဥဒရပဋလဿ မတ္ထကပဿံ နိဿာယ ဌိတံ, ယမှိ ပဟရဏပဟာရေန ဗဟိ နိက္ခန္တေ သတ္တာနံ ဇီဝိတက္ခယော ဟောတီတိ။

တတ္ထ ယထာ ကောဋ္ဌကမတ္ထကပဿံ နိဿာယ ဌိတာ န ဂေါမယပိဏ္ဍိ ဇာနာတိ ‘‘အဟံ ကောဋ္ဌကမတ္ထကပဿံ နိဿာယ ဌိတာ’’တိ, နပိ ကောဋ္ဌကမတ္ထကပဿံ ဇာနာတိ ‘‘ဂေါမယပိဏ္ဍိ မံ နိဿာယ ဌိတာ’’တိ၊ ဧဝမေဝ န ပိဟကံ ဇာနာတိ ‘‘အဟံ ဥဒရပဋလဿ မတ္ထကပဿံ နိဿာယ ဌိတ’’န္တိ, နပိ ဥဒရပဋလဿ မတ္ထကပဿံ ဇာနာတိ ‘‘ပိဟကံ မံ နိဿာယ ဌိတ’’န္တိ။ အာဘောဂပစ္စဝေက္ခဏဝိရဟိတာ ဟိ ဧတေ ဓမ္မာ ။ပ။ န ပုဂ္ဂလောတိ။

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၄၄။)

ပရိစ္ဆေဒတော ပိဟကံ ပိဟကဘာဂေန ပရိစ္ဆိန္နန္တိ ဝဝတ္ထပေတိ။ အယမေတဿ သဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ, ဝိသဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ ပန ကေသသဒိသော ဧဝါတိ ဧဝံ ပိဟကံ ဝဏ္ဏာဒိတော ဝဝတ္ထပေတိ။

တတော ပရံ သရီရဿ အဗ္ဘန္တရေ ဒွတ္တိံသမံသခဏ္ဍပ္ပဘေဒံ ပပ္ဖါသံ ဝဏ္ဏတော ရတ္တံ နာတိပရိပက္ကဥဒုမ္ဗရဝဏ္ဏန္တိ ဝဝတ္ထပေတိ။ သဏ္ဌာနတော ဝိသမစ္ဆိန္နပူဝသဏ္ဌာနံ, ဆဒနိဋ္ဌကခဏ္ဍပုဉ္ဇသဏ္ဌာနန္တိပိ ဧကေ။ တဒေတံ အဗ္ဘန္တရေ အသိတပီတာဒီနံ အဘာဝေ ဥဂ္ဂတေန ကမ္မဇတေဇုသ္မနာ အဗ္ဘာဟတတ္တာ သင်္ခါဒိတပလာလပိဏ္ဍမိဝ နိရသံ နိရောဇံ ဟောတိ။ ဒိသတော ဥပရိမာယ ဒိသာယ ဇာတံ။ ဩကာသတော သရီရဗ္ဘန္တရေ ဒွိန္နံ ထနာနံ အဗ္ဘန္တရေ ဟဒယဉ္စ ယကနဉ္စ ဥပရိ ဆာဒေတွာ ဩလမ္ဗန္တံ ဌိတန္တိ။

တတ္ထ ယထာ ဇိဏ္ဏကောဋ္ဌဗ္ဘန္တရေ လမ္ဗမာနော သကုဏကုလာဝကော န ဇာနာတိ ‘‘အဟံ ဇိဏ္ဏကောဋ္ဌဗ္ဘန္တရေ လမ္ဗမာနော ဌိတော’’တိ, နပိ ဇိဏ္ဏကောဋ္ဌဗ္ဘန္တရံ ဇာနာတိ ‘‘သကုဏကုလာဝကော မယိ လမ္ဗမာနော ဌိတော’’တိ၊ ဧဝမေဝ န ပပ္ဖါသံ ဇာနာတိ ‘‘အဟံ သရီရဗ္ဘန္တရေ ဒွိန္နံ ထနာနံ အန္တရေ လမ္ဗမာနံ ဌိတ’’န္တိ, နပိ သရီရဗ္ဘန္တရေ ဒွိန္နံ ထနာနံ အန္တရံ ဇာနာတိ ‘‘မယိ ပပ္ဖါသံ လမ္ဗမာနံ ဌိတ’’န္တိ။ အာဘောဂပစ္စဝေက္ခဏဝိရဟိတာ ဟိ ဧတေ ဓမ္မာ…ပေ… န ပုဂ္ဂလောတိ။ ပရိစ္ဆေဒတော ပပ္ဖါသံ ပပ္ဖါသဘာဂေန ပရိစ္ဆိန္နန္တိ ဝဝတ္ထပေတိ။ အယမေတဿ သဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ, ဝိသဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ ပန ကေသသဒိသော ဧဝါတိ ဧဝံ ပပ္ဖါသံ ဝဏ္ဏာဒိတော ဝဝတ္ထပေတိ။

တတော ပရံ အန္တောသရီရေ ပုရိသဿ ဒွတ္တိံသဟတ္ထံ, ဣတ္ထိယာ အဋ္ဌဝီသတိဟတ္ထံ, ဧကဝီသတိယာ ဌာနေသု ဩဘဂ္ဂံ အန္တံ ဝဏ္ဏတော သေတံ သက္ခရသုဓာဝဏ္ဏန္တိ ဝဝတ္ထပေတိ။ သဏ္ဌာနတော သီသံ ဆိန္ဒိတွာ လောဟိတဒေါဏိယံ သံဝေလ္လေတွာ ဌပိတဓမ္မနိသဏ္ဌာနံ။ ဒိသတော ဒွီသု ဒိသာသု ဇာတံ။ ဩကာသတော ဥပရိ ဂလဝါဋကေ ဟေဋ္ဌာ စ ကရီသမဂ္ဂေ ဝိနိဗန္ဓတ္တာ ဂလဝါဋကကရီသမဂ္ဂပရိယန္တေ သရီရဗ္ဘန္တရေ ဌိတန္တိ။

တတ္ထ ယထာ လောဟိတဒေါဏိယံ ဌပိတံ ဆိန္နသီသံ ဓမ္မနိကဠေဝရံ န ဇာနာတိ ‘‘အဟံ လောဟိတဒေါဏိယံ ဌိတ’’န္တိ, နပိ လောဟိတဒေါဏိ ဇာနာတိ ‘‘မယိ ဆိန္နသီသံ ဓမ္မနိကဠေဝရံ ဌိတ’’န္တိ၊ ဧဝမေဝ န အန္တံ ဇာနာတိ ‘‘အဟံ သရီရဗ္ဘန္တရေ ဌိတ’’န္တိ, နပိ သရီရဗ္ဘန္တရံ ဇာနာတိ ‘‘မယိ အန္တံ ဌိတ’’န္တိ။

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၄၅။)

အာဘောဂပစ္စဝေက္ခဏဝိရဟိတာ ဟိ ဧတေ ဓမ္မာ ။ပ။ န ပုဂ္ဂလောတိ။ ပရိစ္ဆေဒတော အန္တံ အန္တဘာဂေန ပရိစ္ဆိန္နန္တိ ဝဝတ္ထပေတိ။ အယမေတဿ သဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ, ဝိသဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ ပန ကေသသဒိသော ဧဝါတိ ဧဝံ အန္တံ ဝဏ္ဏာဒိတော ဝဝတ္ထပေတိ။

တတော ပရံ အန္တောသရီရေ အန္တန္တရေ အန္တဂုဏံ ဝဏ္ဏတော သေတံ ဒကသီတလိကမူလဝဏ္ဏန္တိ ဝဝတ္ထပေတိ။ သဏ္ဌာနတော ဒကသီတလိကမူလသဏ္ဌာနမေဝါတိ, ဂေါမုတ္တသဏ္ဌာနန္တိပိ ဧကေ။ ဒိသတော ဒွီသု ဒိသာသု ဇာတံ။ ဩကာသတော ကုဒါလဖရသုကမ္မာဒီနိ ကရောန္တာနံ ယန္တာကဍ္ဎနကာလေ ယန္တသုတ္တကမိဝ ယန္တဖလကာနိ အန္တဘောဂေ ဧကတော အဂ္ဂဠန္တေ အာဗန္ဓိတွာ ပါဒပုဉ္ဆနရဇ္ဇုမဏ္ဍလကဿ အန္တရာ တံ သိဗ္ဗိတွာ ဌိတရဇ္ဇုကာ ဝိယ ဧကဝီသတိယာ အန္တဘောဂါနံ အန္တရာ ဌိတန္တိ။

တတ္ထ ယထာ ပါဒပုဉ္ဆနရဇ္ဇုမဏ္ဍလကံ သိဗ္ဗိတွာ ဌိတရဇ္ဇုကာ န ဇာနာတိ ‘‘မယာ ပါဒပုဉ္ဆနရဇ္ဇုမဏ္ဍလကံ သိဗ္ဗိတ’’န္တိ, နပိ ပါဒပုဉ္ဆနရဇ္ဇုမဏ္ဍလကံ ဇာနာတိ ‘‘ရဇ္ဇုကာ မံ သိဗ္ဗိတွာ ဌိတာ’’တိ, ဧဝမေဝ အန္တဂုဏံ န ဇာနာတိ ‘‘အဟံ အန္တံ ဧကဝီသတိဘောဂဗ္ဘန္တရေ အာဗန္ဓိတွာ ဌိတ’’န္တိ, နပိ အန္တံ ဇာနာတိ ‘‘အန္တဂုဏံ မံ အာဗန္ဓိတွာ ဌိတ’’န္တိ။ အာဘောဂပစ္စဝေက္ခဏဝိရဟိတာ ဟိ ဧတေ ဓမ္မာ…ပေ… န ပုဂ္ဂလောတိ။ ပရိစ္ဆေဒတော အန္တဂုဏံ အန္တဂုဏဘာဂေန ပရိစ္ဆိန္နန္တိ ဝဝတ္ထပေတိ။ အယမေတဿ သဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ, ဝိသဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ ပန ကေသသဒိသော ဧဝါတိ ဧဝံ အန္တဂုဏံ ဝဏ္ဏာဒိတော ဝဝတ္ထပေတိ။

တတော ပရံ အန္တောသရီရေ ဥဒရိယံ ဝဏ္ဏတော အဇ္ဈောဟဋာဟာရဝဏ္ဏန္တိ ဝဝတ္ထပေတိ။ သဏ္ဌာနတော ပရိဿာဝနေ သိထိလဗဒ္ဓတဏ္ဍုလသဏ္ဌာနံ။ ဒိသတော ဥပရိမာယ ဒိသာယ ဇာတံ။ ဩကာသတော ဥဒရေ ဌိတန္တိ။ ဥဒရံ နာမ ဥဘတော နိပ္ပီဠိယမာနဿ အလ္လသာဋကဿ မဇ္ဈေ သဉ္ဇာတဖောဋကသဒိသံ အန္တပဋလံ, ဗဟိ မဋ္ဌံ, အန္တော မံသကသမ္ဗုပလိဝေဌိတံ, ကိလိဋ္ဌပါဝါရပုပ္ဖသဒိသံ, ကုထိတပနသဖလဿ အဗ္ဘန္တရသဒိသန္တိပိ ဧကေ။ တတ္ထ တက္ကောလကာ ဂဏ္ဍုပ္ပါဒကာတာလဟီရကာသူစိမုခကာပဋတန္တုသုတ္တကာတိ ဧဝမာဒိဒွတ္တိံသကုလပ္ပဘေဒါ ကိမယော အာကုလဗျာကုလာ သဏ္ဍသဏ္ဍစာရိနော ဟုတွာ နိဝသန္တိ, ယေ ပါနဘောဇနာဒိမှိ အဝိဇ္ဇမာနေ ဥလ္လင်္ဃိတွာ

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၄၆။)

ဝိရဝန္တာ ဟဒယမံသံ အဘိတုဒန္တိ ပါနဘောဇနာဒီနိ အဇ္ဈောဟရဏဝေလာယဉ္စ ဥဒ္ဓံမုခါ ဟုတွာ ပဌမဇ္ဈောဟဋေ ဒွေ တယော အာလောပေ တုရိတတုရိတာ ဝိလုမ္ပန္တိ။ ယံ ဧတေသံ ကိမီနံ ပသူတိဃရံ ဝစ္စကုဋိ ဂိလာနသာလာ သုသာနဉ္စ ဟောတိ, ယတ္ထ သေယျထာပိ နာမ စဏ္ဍာလဂါမဒွါရေ စန္ဒနိကာယ သရဒသမယေ ထူလဖုသိတကေ ဒေဝေ ဝဿန္တေ ဥဒကေန အာဝူဠှံ မုတ္တကရီသစမ္မဋ္ဌိနှာရုခဏ္ဍခေဠသိင်္ဃာဏိကာလောဟိတပ္ပဘုတိနာနာကုဏပဇာတံ နိပတိတွာ ကဒ္ဒမောဒကာလုဠိတံ သဉ္ဇာတကိမိကုလာကုလံ ဟုတွာ ဒွီဟတီဟစ္စယေန သူရိယာတပသန္တာပဝေဂကုထိတံ ဥပရိ ဖေဏပုပ္ဖုဠကေ မုဉ္စန္တံ အဘိနီလဝဏ္ဏံ ပရမဒုဂ္ဂန္ဓဇေဂုစ္ဆံ ဥပဂန္တုံ ဝါ ဒဋ္ဌုံ ဝါ အနရဟရူပတံ အာပဇ္ဇိတွာ တိဋ္ဌတိ, ပဂေဝ ဃာယိတုံ ဝါ သာယိတုံ ဝါ၊ ဧဝမေဝ နာနပ္ပကာရပါနဘောဇနာဒိ ဒန္တမုသလသံစုဏ္ဏိတံ ဇိဝှါဟတ္ထသမ္ပရိဝတ္တိတံ ခေဠလာလာပလိဗုဒ္ဓံ တင်္ခဏဝိဂတဝဏ္ဏဂန္ဓရသာဒိသမ္ပဒံ ကောလိယခလိသုဝါနဝမထုသဒိသံ နိပတိတွာ ပိတ္တသေမှဝါတပလိဝေဌိတံ ဟုတွာ ဥဒရဂ္ဂိသန္တာပဝေဂကုထိတံ ကိမိကုလာကုလံ ဥပရူပရိ ဖေဏပုပ္ဖုဠကာနိ မုဉ္စန္တံ ပရမကသမ္ဗုဒုဂ္ဂန္ဓဇေဂုစ္ဆဘာဝမာပဇ္ဇိတွာ တိဋ္ဌတိ။ ယံ သုတွာပိ ပါနဘောဇနာဒီသု အမနုညတာ သဏ္ဌာတိ, ပဂေဝ ပညာစက္ခုနာ ဩလောကေတွာ။ ယတ္ထ စ ပတိတံ ပါနဘောဇနာဒိ ပဉ္စဓာ ဝိဝေကံ ဂစ္ဆတိ, ဧကံ ဘာဂံ ပါဏကာ ခါဒန္တိ, ဧကံ ဘာဂံ ဥဒရဂ္ဂိ ဈာပေတိ, ဧကော ဘာဂေါ မုတ္တံ ဟောတိ, ဧကော ဘာဂေါ ကရီသံ ဟောတိ, ဧကော ဘာဂေါ ရသဘာဝံ အာပဇ္ဇိတွာ သောဏိတမံသာဒီနိ ဥပဗြူဟယတီတိ။

တတ္ထ ယထာ ပရမဇေဂုစ္ဆာယ သုဝါနဒေါဏိယာ ဌိတော သုဝါနဝမထု န ဇာနာတိ ‘‘အဟံ သုဝါနဒေါဏိယာ ဌိတော’’တိ၊ နပိ သုဝါနဒေါဏိ ဇာနာတိ ‘‘မယိ သုဝါနဝမထု ဌိတော’’တိ။ ဧဝမေဝ န ဥဒရိယံ ဇာနာတိ ‘‘အဟံ ဣမသ္မိံ ပရမဒုဂ္ဂန္ဓဇေဂုစ္ဆေ ဥဒရေ ဌိတ’’န္တိ၊ နပိ ဥဒရံ ဇာနာတိ ‘‘မယိ ဥဒရိယံ ဌိတ’’န္တိ။ အာဘောဂပစ္စဝေက္ခဏဝိရဟိတာ ဟိ ဧတေ ဓမ္မာ…ပေ… န ပုဂ္ဂလောတိ။ ပရိစ္ဆေဒတော ဥဒရိယံ ဥဒရိယဘာဂေန ပရိစ္ဆိန္နန္တိ ဝဝတ္ထပေတိ။ အယမေတဿ သဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ, ဝိသဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ ပန ကေသသဒိသော ဧဝါတိ ဧဝံ ဥဒရိယံ ဝဏ္ဏာဒိတော ဝဝတ္ထပေတိ။

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၄၇။)

တတော ပရံ အန္တောသရီရေ ကရီသံ ဝဏ္ဏတော ယေဘုယျေန အဇ္ဈောဟဋာဟာရဝဏ္ဏန္တိ ဝဝတ္ထပေတိ။ သဏ္ဌာနတော ဩကာသသဏ္ဌာနံ, ဒိသတော ဟေဋ္ဌိမာယ ဒိသာယ ဇာတံ, ဩကာသတော ပက္ကာသယေ ဌိတန္တိ။ ပက္ကာသယော နာမ ဟေဋ္ဌာ နာဘိပိဋ္ဌိကဏ္ဋကမူလာနံ အန္တရေ အန္တာဝသာနေ ဥဗ္ဗေဓေန အဋ္ဌင်္ဂုလမတ္တော ဝံသနဠကဗ္ဘန္တရသဒိသော ပဒေသော, ယတ္ထ သေယျထာပိ နာမ ဥပရိဘူမိဘာဂေ ပတိတံ ဝဿောဒကံ ဩဂဠိတွာ ဟေဋ္ဌာဘူမိဘာဂံ ပူရေတွာ တိဋ္ဌတိ, ဧဝမေဝ ယံကိဉ္စိ အာမာသယေ ပတိတံ ပါနဘောဇနာဒိကံ ဥဒရဂ္ဂိနာ ဖေဏုဒ္ဒေဟကံ ပက္ကံ ပက္ကံ သဏှကရဏိယာ ပိဋ္ဌမိဝ သဏှဘာဝံ အာပဇ္ဇိတွာ အန္တဗိလေန ဩဂဠိတွာ ဩမဒ္ဒိတွာ ဝံသနဠကေ ပက္ခိတ္တပဏ္ဍုမတ္တိကာ ဝိယ သန္နိစိတံ ဟုတွာ တိဋ္ဌတိ။

တတ္ထ ယထာ ဝံသနဠကေ ဩမဒ္ဒိတွာ ပက္ခိတ္တပဏ္ဍုမတ္တိကာ န ဇာနာတိ ‘‘အဟံ ဝံသနဠကေ ဌိတာ’’တိ, နပိ ဝံသနဠကော ဇာနာတိ ‘‘မယိ ပဏ္ဍုမတ္တိကာ ဌိတာ’’တိ၊ ဧဝမေဝ န ကရီသံ ဇာနာတိ ‘‘အဟံ ပက္ကာသယေ ဌိတ’’န္တိ, နပိ ပက္ကာသယော ဇာနာတိ ‘‘မယိ ကရီသံ ဌိတ’’န္တိ။ အာဘောဂပစ္စဝေက္ခဏဝိရဟိတာ ဟိ ဧတေ ဓမ္မာ…ပေ… န ပုဂ္ဂလောတိ။ ပရိစ္ဆေဒတော ကရီသံ ကရီသဘာဂေန ပရိစ္ဆိန္နန္တိ ဝဝတ္ထပေတိ။ အယမေတဿ သဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ, ဝိသဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ ပန ကေသသဒိသော ဧဝါတိ ဧဝံ ကရီသံ ဝဏ္ဏာဒိတော ဝဝတ္ထပေတိ။

တတော ပရံ သရီရေ သီသကဋာဟဗ္ဘန္တရေ မတ္ထလုင်္ဂံ ဝဏ္ဏတော သေတံ အဟိဆတ္တကပိဏ္ဍိဝဏ္ဏန္တိ ဝဝတ္ထပေတိ။ ပက္ကုထိတဒုဒ္ဓဝဏ္ဏန္တိပိ ဧကေ။ သဏ္ဌာနတော ဩကာသသဏ္ဌာနံ။ ဒိသတော ဥပရိမာယ ဒိသာယ ဇာတံ။ ဩကာသတော သီသကဋာဟဿ အဗ္ဘန္တရေ စတ္တာရော သိဗ္ဗိနိမဂ္ဂေ နိဿာယ သမောဓာယ ဌပိတာ စတ္တာရော ပိဋ္ဌပိဏ္ဍိကာ ဝိယ သမောဟိတံ စတုမတ္ထလုင်္ဂပိဏ္ဍပ္ပဘေဒံ ဟုတွာ ဌိတန္တိ။

တတ္ထ ယထာ ပုရာဏလာဗုကဋာဟေ ပက္ခိတ္တပိဋ္ဌပိဏ္ဍိ ပက္ကုထိတဒုဒ္ဓံ ဝါ န ဇာနာတိ ‘‘အဟံ ပုရာဏလာဗုကဋာဟေ ဌိတ’’န္တိ, နပိ ပုရာဏလာဗုကဋာဟံ ဇာနာတိ ‘‘မယိ ပိဋ္ဌပိဏ္ဍိ ပက္ကုထိတဒုဒ္ဓံ ဝါ ဌိတ’’န္တိ၊ ဧဝမေဝ န မတ္ထလုင်္ဂံ ဇာနာတိ ‘‘အဟံ သီသကဋာဟဗ္ဘန္တရေ ဌိတ’’န္တိ, နပိ သီသကဋာဟဗ္ဘန္တရံ ဇာနာတိ ‘‘မယိ မတ္ထလုင်္ဂံ ဌိတ’’န္တိ။ အာဘောဂပစ္စဝေက္ခဏဝိရဟိတာ ဟိ

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၄၈။)

ဧတေ ဓမ္မာ…ပေ… န ပုဂ္ဂလောတိ။ ပရိစ္ဆေဒတော မတ္ထလုင်္ဂံ မတ္ထလုင်္ဂဘာဂေန ပရိစ္ဆိန္နန္တိ ဝဝတ္ထပေတိ။ အယမေတဿ သဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ, ဝိသဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ ပန ကေသသဒိသော ဧဝါတိ ဧဝံ မတ္ထလုင်္ဂံ ဝဏ္ဏာဒိတော ဝဝတ္ထပေတိ။ တတော ပရံ သရီရေ ဗဒ္ဓါဗဒ္ဓဘေဒတော ဒုဝိဓမ္ပိ ပိတ္တံ ဝဏ္ဏတော ဗဟလမဓုကတေလဝဏ္ဏန္တိ ဝဝတ္ထပေတိ။ အဗဒ္ဓပိတ္တံ မိလာတဗကုလပုပ္ဖဝဏ္ဏန္တိပိ ဧကေ။ သဏ္ဌာနတော ဩကာသသဏ္ဌာနံ။ ဒိသတော ဒွီသု ဒိသာသု ဇာတံ။ ဩကာသတော အဗဒ္ဓပိတ္တံ ကေသလောမနခဒန္တာနံ မံသဝိနိမုတ္တဋ္ဌာနံ ထဒ္ဓသုက္ခစမ္မဉ္စ ဝဇ္ဇေတွာ ဥဒကမိဝ တေလဗိန္ဒု အဝသေသသရီရံ ဗျာပေတွာ ဌိတံ, ယမှိ ကုပိတေ အက္ခီနိ ပီတကာနိ ဟောန္တိ ဘမန္တိ, ဂတ္တံ ကမ္ပတိ ကဏ္ဍူယတိ။ ဗဒ္ဓပိတ္တံ ဟဒယပပ္ဖါသာနမန္တရေ ယကနမံသံ နိဿာယ ပတိဋ္ဌိတေ မဟာကောသာတကိကောသကသဒိသေ ပိတ္တကောသကေ ဌိတံ, ယမှိ ကုပိတေ သတ္တာ ဥမ္မတ္တကာ ဟောန္တိ, ဝိပလ္လတ္ထစိတ္တာ ဟိရောတ္တပ္ပံ ဆဍ္ဍေတွာ အကတ္တဗ္ဗံ ကရောန္တိ, အဘာသိတဗ္ဗံ ဘာသန္တိ, အစိန္တိတဗ္ဗံ စိန္တေန္တိ။

တတ္ထ ယထာ ဥဒကံ ဗျာပေတွာ ဌိတံ တေလံ န ဇာနာတိ ‘‘အဟံ ဥဒကံ ဗျာပေတွာ ဌိတ’’န္တိ, နပိ ဥဒကံ ဇာနာတိ ‘‘တေလံ မံ ဗျာပေတွာ ဌိတ’’န္တိ၊ ဧဝမေဝ န အဗဒ္ဓပိတ္တံ ဇာနာတိ ‘‘အဟံ သရီရံ ဗျာပေတွာ ဌိတ’’န္တိ, နပိ သရီရံ ဇာနာတိ ‘‘အဗဒ္ဓပိတ္တံ မံ ဗျာပေတွာ ဌိတ’’န္တိ။ ယထာ စ ကောသာတကိကောသကေ ဌိတံ ဝဿောဒကံ န ဇာနာတိ ‘‘အဟံ ကောသာတကိကောသကေ ဌိတ’’န္တိ, နပိ ကောသာတကိကောသကော ဇာနာတိ ‘‘မယိ ဝဿောဒကံ ဌိတ’’န္တိ၊ ဧဝမေဝ န ဗဒ္ဓပိတ္တံ ဇာနာတိ ‘‘အဟံ ပိတ္တကောသကေ ဌိတ’’န္တိ, နပိ ပိတ္တကောသကော ဇာနာတိ ‘‘မယိ ဗဒ္ဓပိတ္တံ ဌိတ’’န္တိ။ အာဘောဂပစ္စဝေက္ခဏဝိရဟိတာ ဟိ ဧတေ ဓမ္မာ…ပေ… န ပုဂ္ဂလောတိ။ ပရိစ္ဆေဒတော ပိတ္တံ ပိတ္တဘာဂေန ပရိစ္ဆိန္နန္တိ ဝဝတ္ထပေတိ။ အယမေတဿ သဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ, ဝိသဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ ပန ကေသသဒိသော ဧဝါတိ ဧဝံ ပိတ္တံ ဝဏ္ဏာဒိတော ဝဝတ္ထပေတိ။

တတော ပရံ သရီရဗ္ဘန္တရေ ဧကပတ္တပူရပ္ပမာဏံ သေမှံ ဝဏ္ဏတော သေတံ ကစ္ဆကပဏ္ဏရသဝဏ္ဏန္တိ ဝဝတ္ထပေတိ။ သဏ္ဌာနတော ဩကာသသဏ္ဌာနံ။ ဒိသတော ဥပရိမာယ ဒိသာယ ဇာတံ။ ဩကာသတော ဥဒရပဋလေ ဌိတန္တိ။

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၄၉။)

ယံ ပါနဘောဇနာဒိအဇ္ဈောဟရဏကာလေ သေယျထာပိ နာမ ဥဒကေ သေဝါလပဏကံ ကဋ္ဌေ ဝါ ကထလေ ဝါ ပတန္တေ ဆိဇ္ဇိတွာ ဒွိဓာ ဟုတွာ ပုန အဇ္ဈောတ္ထရိတွာ တိဋ္ဌတိ, ဧဝမေဝ ပါနဘောဇနာဒိမှိ နိပတန္တေ ဆိဇ္ဇိတွာ ဒွိဓာ ဟုတွာ ပုန အဇ္ဈောတ္ထရိတွာ တိဋ္ဌတိ, ယမှိ စ မန္ဒီဘူတေ ပက္ကမိဝ ဂဏ္ဍံ ပူတိကမိဝ ကုက္ကုဋဏ္ဍံ ဥဒရပဋလံ ပရမဇေဂုစ္ဆကုဏပဂန္ဓံ ဟောတိ။ တတော ဥဂ္ဂတေန စ ဂန္ဓေန ဥဂ္ဂါရောပိ မုခမ္ပိ ဒုဂ္ဂန္ဓံ ပူတိကုဏပသဒိသံ ဟောတိ, သော စ ပုရိသော ‘‘အပေဟိ ဒုဂ္ဂန္ဓံ ဝါယသီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတံ အာပဇ္ဇတိ, ယဉ္စ အဘိဝဍ္ဎိတံ ဗဟလတ္တမာပန္နံ ပဋိကုဇ္ဇနဖလကမိဝ ဝစ္စကုဋိယာ ဥဒရပဋလဗ္ဘန္တရေ ဧဝ ကုဏပဂန္ဓံ သန္နိရုမ္ဘိတွာ တိဋ္ဌတိ။

တတ္ထ ယထာ စန္ဒနိကာယ ဥပရိဖေဏပဋလံ န ဇာနာတိ ‘‘အဟံ စန္ဒနိကာယ ဌိတ’’န္တိ, နပိ စန္ဒနိကာ ဇာနာတိ ‘‘မယိ ဖေဏပဋလံ ဌိတ’’န္တိ၊ ဧဝမေဝ န သေမှံ ဇာနာတိ ‘‘အဟံ ဥဒရပဋလေ ဌိတ’’န္တိ, နပိ ဥဒရပဋလံ ဇာနာတိ ‘‘မယိ သေမှံ ဌိတန္တိ။ အာဘောဂပစ္စဝေက္ခဏဝိရဟိတာ ဟိ ဧတေ ဓမ္မာ…ပေ… န ပုဂ္ဂလောတိ။ ပရိစ္ဆေဒတော သေမှံ သေမှဘာဂေန ပရိစ္ဆိန္နန္တိ ဝဝတ္ထပေတိ။ အယမေတဿ သဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ, ဝိသဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ ပန ကေသသဒိသော ဧဝါတိ ဧဝံ သေမှံ ဝဏ္ဏာဒိတော ဝဝတ္ထပေတိ။

တတော ပရံ သရီရေ ပုဗ္ဗော ဝဏ္ဏတော ပဏ္ဍုပလာသဝဏ္ဏောတိ ဝဝတ္ထပေတိ။ သဏ္ဌာနတော ဩကာသသဏ္ဌာနော။ ဒိသတော ဒွီသု ဒိသာသု ဇာတော။ ဩကာသတော ပုဗ္ဗဿ ဩကာသော နာမ နိဗဒ္ဓေါ နတ္ထိ။ ယတ္ထ ပုဗ္ဗော သန္နိစိတော တိဋ္ဌေယျ, ယတြ ယတြ ခါဏုကဏ္ဋကပ္ပဟရဏဂ္ဂိဇာလာဒီဟိ အဘိဟတေ သရီရပ္ပဒေသေ လောဟိတံ သဏ္ဌဟိတွာ ပစ္စတိ, ဂဏ္ဍပိဠကာဒယော ဝါ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ, တတြ တတြ တိဋ္ဌတိ။

တတ္ထ ယထာ ရုက္ခဿ တတ္ထ တတ္ထ ဖရသုဓာရာဒီဟိ ပဟတပ္ပဒေသေ အဝဂဠိတွာ ဌိတော နိယျာသော န ဇာနာတိ ‘‘အဟံ ရုက္ခဿ ပဟတပ္ပဒေသေ ဌိတော’’တိ, နပိ ရုက္ခဿ ပဟတပ္ပဒေသော ဇာနာတိ ‘‘မယိ နိယျာသော ဌိတော’’တိ၊ ဧဝမေဝ န ပုဗ္ဗော ဇာနာတိ ‘‘အဟံ သရီရဿ တတ္ထ တတ္ထ ခါဏုကဏ္ဋကာဒီဟိ အဘိဟတပ္ပဒေသေ ဂဏ္ဍပိဠကာဒီနံ ဥဋ္ဌိတပ္ပဒေသေ ဝါ ဌိတော’’တိ, နပိ သရီရပ္ပဒေသော ဇာနာတိ ‘‘မယိ ပုဗ္ဗော ဌိတော’’တိ။

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၅၀။)

အာဘောဂပစ္စဝေက္ခဏဝိရဟိတာ ဟိ ဧတေ ဓမ္မာ…ပေ… န ပုဂ္ဂလောတိ။ ပရိစ္ဆေဒတော ပုဗ္ဗော ပုဗ္ဗဘာဂေန ပရိစ္ဆိန္နောတိ ဝဝတ္ထပေတိ။ အယမေတဿ သဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ, ဝိသဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ ပန ကေသသဒိသော ဧဝါတိ ဧဝံ ပုဗ္ဗံ ဝဏ္ဏာဒိတော ဝဝတ္ထပေတိ။

တတော ပရံ သရီရေ သန္နိစိတလောဟိတံ သံသရဏလောဟိတန္တိ ဧဝံ ဒုဝိဓေ လောဟိတေ သန္နိစိတလောဟိတံ တာဝ ဝဏ္ဏတော ဗဟလကုထိတလာခါရသဝဏ္ဏန္တိ ဝဝတ္ထပေတိ, သံသရဏလောဟိတံ အစ္ဆလာခါရသဝဏ္ဏန္တိ။ သဏ္ဌာနတော သဗ္ဗမ္ပိ အတ္တနော ဩကာသသဏ္ဌာနံ။ ဒိသတော သန္နိစိတလောဟိတံ ဥပရိမာယ ဒိသာယ ဇာတံ, သံသရဏလောဟိတံ ဒွီသုပီတိ။ ဩကာသတော သံသရဏလောဟိတံ ကေသလောမနခဒန္တာနံ မံသဝိနိမုတ္တဋ္ဌာနဉ္စေဝ ထဒ္ဓသုက္ခစမ္မဉ္စ ဝဇ္ဇေတွာ ဓမနိဇာလာနုသာရေန သဗ္ဗံ ဥပါဒိန္နကသရီရံ ဖရိတွာ ဌိတံ။ သန္နိစိတလောဟိတံ ယကနဿ ဟေဋ္ဌာဘာဂံ ပူရေတွာ ဧကပတ္တပူရဏမတ္တံ ဝက္ကဟဒယပပ္ဖါသာနံ ဥပရိ ထောကံ ထောကံ ဗိန္ဒုံ ပါတေန္တံ ဝက္ကဟဒယယကနပပ္ဖါသေ တေမေန္တံ ဌိတံ, ယမှိ ဝက္ကဟဒယာဒီနိ အတေမေန္တေ သတ္တာ ပိပါသိတာ ဟောန္တိ။

တတ္ထ ယထာ ဇဇ္ဇရကပါလေ ဌိတံ ဥဒကံ ဟေဋ္ဌာ လေဍ္ဍုခဏ္ဍာဒီနိ တေမေန္တံ န ဇာနာတိ ‘‘အဟံ ဇဇ္ဇရကပါလေ ဌိတံ ဟေဋ္ဌာ လေဍ္ဍုခဏ္ဍာဒီနိ တေမေမီ’’တိ, နပိ ဇဇ္ဇရကပါလံ ဟေဋ္ဌာ လေဍ္ဍုခဏ္ဍာဒီနိ ဝါ ဇာနန္တိ ‘‘မယိ ဥဒကံ ဌိတံ, အမှေ ဝါ တေမေန္တံ ဌိတ’’န္တိ၊ ဧဝမေဝ န လောဟိတံ ဇာနာတိ ‘‘အဟံ ယကနဿ ဟေဋ္ဌာဘာဂေ ဝက္ကဟဒယာဒီနိ တေမေန္တံ ဌိတ’’န္တိ, နပိ ယကနဿ ဟေဋ္ဌာဘာဂဋ္ဌာနံ ဝက္ကဟဒယာဒီနိ ဝါ ဇာနန္တိ ‘‘မယိ လောဟိတံ ဌိတံ, အမှေ ဝါ တေမေန္တံ ဌိတ’’န္တိ။ အာဘောဂပစ္စဝေက္ခဏဝိရဟိတာ ဟိ ဧတေ ဓမ္မာ…ပေ… န ပုဂ္ဂလောတိ။ ပရိစ္ဆေဒတော လောဟိတံ လောဟိတဘာဂေန ပရိစ္ဆိန္နန္တိ ဝဝတ္ထပေတိ။ အယမေတဿ သဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ, ဝိသဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ ပန ကေသသဒိသော ဧဝါတိ ဧဝံ လောဟိတံ ဝဏ္ဏာဒိတော ဝဝတ္ထပေတိ။

တတော ပရံ သရီရေ သေဒေါ ဝဏ္ဏတော ပသန္နတိလတေလဝဏ္ဏောတိ ဝဝတ္ထပေတိ။ သဏ္ဌာနတော ဩကာသသဏ္ဌာနော။ ဒိသတော ဒွီသု ဒိသာသု ဇာတော။ ဩကာသတော သေဒဿ ဩကာသော နာမ နိဗဒ္ဓေါ နတ္ထိ, ယတ္ထ သေဒေါ လောဟိတံ ဝိယ သဒါ တိဋ္ဌေယျ။ ယသ္မာ ဝါ ယဒါ

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၅၁။)

အဂ္ဂိသန္တာပသူရိယသန္တာပဥတုဝိကာရာဒီဟိ သရီရံ သန္တပတိ, အထ ဥဒကတော အဗ္ဗူဠှမတ္တဝိသမစ္ဆိန္နဘိသမုဠာလကုမုဒနာလကလာပဥဒကမိဝ သဗ္ဗကေသလောမကူပဝိဝရေဟိ ပဂ္ဃရတိ။ တသ္မာ တေသံ ကေသလောမကူပဝိဝရာနံ ဝသေန တံ သဏ္ဌာနတော ဝဝတ္ထပေတိ။ ‘‘သေဒပရိဂ္ဂဏှကေန စ ယောဂါဝစရေန ကေသလောမကူပဝိဝရေ ပူရေတွာ ဌိတဝသေနေဝ သေဒေါ မနသိကာတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တံ ပုဗ္ဗာစရိယေဟိ။

တတ္ထ ယထာ ဘိသမုဠာလကုမုဒနာလကလာပဝိဝရေဟိ ပဂ္ဃရန္တံ ဥဒကံ န ဇာနာတိ ‘‘အဟံ ဘိသမုဠာလကုမုဒနာလကလာပဝိဝရေဟိ ပဂ္ဃရာမီ’’တိ, နပိ ဘိသမုဠာလကုမုဒနာလကလာပဝိဝရာ ဇာနန္တိ ‘‘အမှေဟိ ဥဒကံ ပဂ္ဃရတီ’’တိ၊ ဧဝမေဝ န သေဒေါ ဇာနာတိ ‘‘အဟံ ကေသလောမကူပဝိဝရေဟိ ပဂ္ဃရာမီ’’တိ, နပိ ကေသလောမကူပဝိဝရာ ဇာနန္တိ ‘‘အမှေဟိ သေဒေါ ပဂ္ဃရတီ’’တိ။ အာဘောဂပစ္စဝေက္ခဏဝိရဟိတာ ဟိ ဧတေ ဓမ္မာ…ပေ… န ပုဂ္ဂလောတိ။ ပရိစ္ဆေဒတော သေဒေါ သေဒဘာဂေန ပရိစ္ဆိန္နောတိ ဝဝတ္ထပေတိ။ အယမေတဿ သဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ, ဝိသဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ ပန ကေသသဒိသော ဧဝါတိ ဧဝံ သေဒံ ဝဏ္ဏာဒိတော ဝဝတ္ထပေတိ။

တတော ပရံ သရီရေ စမ္မမံသန္တရေ မေဒေါ ဝဏ္ဏတော ဖာလိတဟလိဒ္ဒိဝဏ္ဏောတိ ဝဝတ္ထပေတိ။ သဏ္ဌာနတော ဩကာသသဏ္ဌာနော။ တထာ ဟိ သုခိနော ထူလသရီရဿ စမ္မမံသန္တရေ ဖရိတွာ ဌိတော ဟလိဒ္ဒိရတ္တဒုကူလပိလောတိကသဏ္ဌာနော, ကိသသရီရဿ ဇင်္ဃမံသဦရုမံသပိဋ္ဌိကဏ္ဋကနိဿိတပိဋ္ဌိမံသဥဒရပဋလမံသာနိ နိဿာယ သံဝေလ္လိတွာ ဌပိတဟလိဒ္ဒိရတ္တဒုကူလပိလောတိကခဏ္ဍသဏ္ဌာနော။ ဒိသတော ဒွီသု ဒိသာသု ဇာတော။ ဩကာသတော ထူလသရီရဿ သကလသရီရံ ဖရိတွာ ကိသဿ ဇင်္ဃာမံသာဒီနိ နိဿာယ ဌိတော, ယော သိနေဟသင်္ခါတောပိ ဟုတွာ ပရမဇေဂုစ္ဆတ္တာ န မတ္ထကတေလတ္ထံ န ဂဏ္ဍူသတေလတ္ထံ န ဒီပဇာလနတ္ထံ သင်္ဂယှတိ။

တတ္ထ ယထာ မံသပုဉ္ဇံ နိဿာယ ဌိတာ ဟလိဒ္ဒိရတ္တဒုကူလပိလောတိကာ န ဇာနာတိ ‘‘အဟံ မံသပုဉ္ဇံ နိဿာယ ဌိတာ’’တိ, နပိ မံသပုဉ္ဇော ဇာနာတိ ‘‘ဟလိဒ္ဒိရတ္တဒုကူလပိလောတိကာ မံ နိဿာယ ဌိတာ’’တိ၊ ဧဝမေဝ န မေဒေါ ဇာနာတိ ‘‘အဟံ သကလသရီရံ ဇင်္ဃာဒီသု ဝါ မံသံ နိဿာယ ဌိတော’’တိ, နပိ သကလသရီရံ ဇာနာတိ ဇင်္ဃာဒီသု ဝါ မံသံ ‘‘မေဒေါ မံ နိဿာယ ဌိတော’’တိ။ အာဘောဂပစ္စဝေက္ခဏဝိရဟိတာ ဟိ ဧတေ ဓမ္မာ…ပေ… န ပုဂ္ဂလောတိ။ ပရိစ္ဆေဒတော မေဒေါ ဟေဋ္ဌာ မံသေန, ဥပရိ စမ္မေန, သမန္တတော

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၅၂။)

မေဒဘာဂေန ပရိစ္ဆိန္နောတိ ဝဝတ္ထပေတိ။ အယမေတဿ သဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ, ဝိသဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ ပန ကေသသဒိသော ဧဝါတိ ဧဝံ မေဒံ ဝဏ္ဏာဒိတော ဝဝတ္ထပေတိ။

တတော ပရံ သရီရေ အဿု ဝဏ္ဏတော ပသန္နတိလတေလဝဏ္ဏန္တိ ဝဝတ္ထပေတိ။ သဏ္ဌာနတော ဩကာသသဏ္ဌာနံ။ ဒိသတော ဥပရိမာယ ဒိသာယ ဇာတံ။ ဩကာသတော အက္ခိကူပကေသု ဌိတန္တိ။ န စေတံ ပိတ္တကောသကေ ပိတ္တမိဝ အက္ခိကူပကေသု သဒါ သန္နိစိတံ ဟုတွာ တိဋ္ဌတိ, ကိန္တု ယဒါ သောမနဿဇာတာ သတ္တာ မဟာဟသိတံ ဟသန္တိ, ဒေါမနဿဇာတာ ရောဒန္တိ ပရိဒေဝန္တိ, တထာရူပံ ဝိသမာဟာရံ ဝါ ဟရန္တိ, ယဒါ စ တေသံ အက္ခီနိ ဓူမရဇပံသုကာဒီဟိ အဘိဟညန္တိ, တဒါ ဧတေဟိ သောမနဿဒေါမနဿဝိသမာဟာရာဒီဟိ သမုဋ္ဌဟိတွာ အဿု အက္ခိကူပကေသု ပူရေတွာ တိဋ္ဌတိ ပဂ္ဃရတိ စ။ ‘‘အဿုပရိဂ္ဂဏှကေန စ ယောဂါဝစရေန အက္ခိကူပကေ ပူရေတွာ ဌိတဝသေနေဝ တံ မနသိကာတဗ္ဗ’’န္တိ ပုဗ္ဗာစရိယာ ဝဏ္ဏယန္တိ။

တတ္ထ ယထာ မတ္ထကစ္ဆိန္နတရုဏတာလဋ္ဌိကူပကေသု ဌိတံ ဥဒကံ န ဇာနာတိ ‘‘အဟံ မတ္ထကစ္ဆိန္နတရုဏတာလဋ္ဌိကူပကေသု ဌိတ’’န္တိ, နပိ မတ္ထကစ္ဆိန္နတရုဏတာလဋ္ဌိကူပကာ ဇာနန္တိ ‘‘အမှေသု ဥဒကံ ဌိတ’’န္တိ၊ ဧဝမေဝ န အဿု ဇာနာတိ ‘‘အဟံ အက္ခိကူပကေသု ဌိတ’’န္တိ, နပိ အက္ခိကူပကာ ဇာနန္တိ ‘‘အမှေသု အဿု ဌိတ’’န္တိ။ အာဘောဂပစ္စဝေက္ခဏဝိရဟိတာ ဟိ ဧတေ ဓမ္မာ…ပေ… န ပုဂ္ဂလောတိ။ ပရိစ္ဆေဒတော အဿု အဿုဘာဂေန ပရိစ္ဆိန္နန္တိ ဝဝတ္ထပေတိ။ အယမေတဿ သဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ, ဝိသဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ ပန ကေသသဒိသော ဧဝါတိ ဧဝံ အဿုံ ဝဏ္ဏာဒိတော ဝဝတ္ထပေတိ။

တတော ပရံ သရီရေ ဝိလီနသိနေဟသင်္ခါတာ ဝသာ ဝဏ္ဏတော အာစာမေ အာသိတ္တတေလဝဏ္ဏာတိ ဝဝတ္ထပေတိ။ သဏ္ဌာနတော ဩကာသသဏ္ဌာနာ။ ဒိသတော ဒွီသု ဒိသာသု ဇာတာ။ ဩကာသတော ဟတ္ထတလဟတ္ထပိဋ္ဌိပါဒတလပါဒပိဋ္ဌိနာသာပုဋနလာဋအံသကူဋေသု ဌိတာတိ။ န စေသာ ဧတေသု ဩကာသေသု သဒါ ဝိလီနာ ဧဝ ဟုတွာ တိဋ္ဌတိ, ကိန္တု ယဒါ အဂ္ဂိသန္တာပသူရိယသန္တာပဥတုဝိသဘာဂဓာတုဝိသဘာဂေဟိ တေ ပဒေသာ ဥသ္မာဇာတာ ဟောန္တိ, တဒါ တတ္ထ ဝိလီနာဝ ဟုတွာ ပသန္နသလိလာသု ဥဒကသောဏ္ဍိကာသု နီဟာရော ဝိယ သရတိ။

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၅၃။)

တတ္ထ ယထာ ဥဒကသောဏ္ဍိယော အဇ္ဈောတ္ထရိတွာ ဌိတော နီဟာရော န ဇာနာတိ ‘‘အဟံ ဥဒကသောဏ္ဍိယော အဇ္ဈောတ္ထရိတွာ ဌိတော’’တိ, နပိ ဥဒကသောဏ္ဍိယော ဇာနန္တိ ‘‘နီဟာရော အမှေ အဇ္ဈောတ္ထရိတွာ ဌိတော’’တိ၊ ဧဝမေဝ န ဝသာ ဇာနာတိ ‘‘အဟံ ဟတ္ထတလာဒီနိ အဇ္ဈောတ္ထရိတွာ ဌိတာ’’တိ, နပိ ဟတ္ထတလာဒီနိ ဇာနန္တိ ‘‘ဝသာ အမှေ အဇ္ဈောတ္ထရိတွာ ဌိတာ’’တိ။ အာဘောဂပစ္စဝေက္ခဏဝိရဟိတာ ဟိ ဧတေ ဓမ္မာ…ပေ… န ပုဂ္ဂလောတိ။ ပရိစ္ဆေဒတော ဝသာ ဝသာဘာဂေန ပရိစ္ဆိန္နာတိ ဝဝတ္ထပေတိ။ အယမေတိဿာ သဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ, ဝိသဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ ပန ကေသသဒိသော ဧဝါတိ ဧဝံ ဝသံ ဝဏ္ဏာဒိတော ဝဝတ္ထပေတိ။

တတော ပရံ သရီရေ မုခဿဗ္ဘန္တရေ ခေဠော ဝဏ္ဏတော သေတော ဖေဏဝဏ္ဏောတိ ဝဝတ္ထပေတိ။ သဏ္ဌာနတော ဩကာသသဏ္ဌာနောတိ, သမုဒ္ဒဖေဏသဏ္ဌာနောတိပိ ဧကေ။ ဒိသတော ဥပရိမာယ ဒိသာယ ဇာတော။ ဩကာသတော ဥဘောဟိ ကပေါလပဿေဟိ ဩရောဟိတွာ ဇိဝှါယ ဌိတောတိ။ န စေသော ဧတ္ထ သဒါ သန္နိစိတော ဟုတွာ တိဋ္ဌတိ, ကိန္တု ယဒါ သတ္တာ တထာရူပံ အာဟာရံ ပဿန္တိ ဝါ သရန္တိ ဝါ, ဥဏှတိတ္တကဋုကလောဏမ္ဗိလာနံ ဝါ ကိဉ္စိ မုခေ ဌပေန္တိ။ ယဒါ စ တေသံ ဟဒယံ အာဂိလာယတိ, ကိသ္မိဉ္စိဒေဝ ဝါ ဇိဂုစ္ဆာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, တဒါ ခေဠော ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ဥဘောဟိ ကပေါလပဿေဟိ ဩရောဟိတွာ ဇိဝှါယ သဏ္ဌာတိ။ အဂ္ဂဇိဝှါယ စေသ ခေဠော တနုကော ဟောတိ, မူလဇိဝှါယ ဗဟလော, မုခေ ပက္ခိတ္တဉ္စ ပုထုကံ ဝါ တဏ္ဍုလံ ဝါ အညံ ဝါ ကိဉ္စိ ခါဒနီယံ နဒိပုလိနေ ခတကူပသလိလမိဝ ပရိက္ခယမဂစ္ဆန္တောဝ သဒါ တေမနသမတ္ထော ဟောတိ။

တတ္ထ ယထာ နဒိပုလိနေ ခတကူပတလေ သဏ္ဌိတံ ဥဒကံ န ဇာနာတိ ‘‘အဟံ ကူပတလေ သဏ္ဌိတ’’န္တိ, နပိ ကူပတလံ ဇာနာတိ ‘‘မယိ ဥဒကံ ဌိတ’’န္တိ၊ ဧဝမေဝ န ခေဠော ဇာနာတိ ‘‘အဟံ ဥဘောဟိ ကပေါလပဿေဟိ ဩရောဟိတွာ ဇိဝှါတလေ သဏ္ဌိတော’’တိ, နပိ ဇိဝှါတလံ ဇာနာတိ ‘‘မယိ ဥဘောဟိ ကပေါလပဿေဟိ ဩရောဟိတွာ ခေဠော သဏ္ဌိတော’’တိ။ အာဘောဂပစ္စဝေက္ခဏဝိရဟိတာ ဟိ ဧတေ ဓမ္မာ…ပေ… န ပုဂ္ဂလောတိ။ ပရိစ္ဆေဒတော ခေဠော ခေဠဘာဂေန ပရိစ္ဆိန္နောတိ ဝဝတ္ထပေတိ။ အယမေတဿ သဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ, ဝိသဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ ပန ကေသသဒိသော ဧဝါတိ ဧဝံ ခေဠံ ဝဏ္ဏာဒိတော ဝဝတ္ထပေတိ။

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၅၄။)

တတော ပရံ သရီရေ သိင်္ဃာဏိကာ ဝဏ္ဏတော သေတာ တရုဏတာလမိဉ္ဇဝဏ္ဏာတိ ဝဝတ္ထပေတိ။ သဏ္ဌာနတော ဩကာသသဏ္ဌာနာ, သေဒေတွာ သေဒေတွာ နာသာပုဋေ နိရန္တရံ ပက္ခိတ္တဝေတ္တင်္ကုရသဏ္ဌာနာတိပိ ဧကေ။ ဒိသတော ဥပရိမာယ ဒိသာယ ဇာတာ။ ဩကာသတော နာသာပုဋေ ပူရေတွာ ဌိတာတိ။ န စေသာ ဧတ္ထ သဒါ သန္နိစိတာ ဟုတွာ တိဋ္ဌတိ, ကိန္တု သေယျထာပိ နာမ ပုရိသော ပဒုမိနိပတ္တေ ဒဓိံ ဗန္ဓိတွာ ဟေဋ္ဌာ ပဒုမိနိပတ္တံ ကဏ္ဋကေန ဝိဇ္ဈေယျ, အထ တေန ဆိဒ္ဒေန ဒဓိပိဏ္ဍံ ဂဠိတွာ ဗဟိ ပပတေယျ၊ ဧဝမေဝ ယဒါ သတ္တာ ရောဒန္တိ, ဝိသဘာဂါဟာရဥတုဝသေန ဝါ သဉ္ဇာတဓာတုက္ခောဘာ ဟောန္တိ, တဒါ အန္တောသီသတော ပူတိသေမှဘာဝံ အာပန္နံ မတ္ထလုင်္ဂံ ဂဠိတွာ တာလုမတ္ထကဝိဝရေန ဩတရိတွာ နာသာပုဋေ ပူရေတွာ တိဋ္ဌတိ။

တတ္ထ ယထာ သိပ္ပိကာယ ပက္ခိတ္တံ ပူတိဒဓိ န ဇာနာတိ ‘‘အဟံ သိပ္ပိကာယ ဌိတ’’န္တိ, နပိ သိပ္ပိကာ ဇာနာတိ ‘‘မယိ ပူတိကံ ဒဓိ ဌိတ’’န္တိ၊ ဧဝမေဝ န သိင်္ဃာဏိကာ ဇာနာတိ ‘‘အဟံ နာသာပုဋေသု ဌိတာ’’တိ, နပိ နာသာပုဋာ ဇာနန္တိ ‘‘အမှေသု သိင်္ဃာဏိကာ ဌိတာ’’တိ။ အာဘောဂပစ္စဝေက္ခဏဝိရဟိတာ ဟိ ဧတေ ဓမ္မာ…ပေ… န ပုဂ္ဂလောတိ။ ပရိစ္ဆေဒတော သိင်္ဃာဏိကာ သိင်္ဃာဏိကဘာဂေန ပရိစ္ဆိန္နာတိ ဝဝတ္ထပေတိ။ အယမေတိဿာ သဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ, ဝိသဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ ပန ကေသသဒိသော ဧဝါတိ ဧဝံ သိင်္ဃာဏိကံ ဝဏ္ဏာဒိတော ဝဝတ္ထပေတိ။

တတော ပရံ အန္တောသရီရေ လသိကာတိ သရီရသန္ဓီနံ အဗ္ဘန္တရေ ပိစ္ဆိလကုဏပံ။ သာ ဝဏ္ဏတော ကဏိကာရနိယျာသဝဏ္ဏာတိ ဝဝတ္ထပေတိ။ သဏ္ဌာနတော ဩကာသသဏ္ဌာနာ။ ဒိသတော ဒွီသု ဒိသာသု ဇာတာ။ ဩကာသတော အဋ္ဌိသန္ဓီနံ အဗ္ဘဉ္ဇနကိစ္စံ သာဓယမာနာ အသီတိသတသန္ဓီနံ အဗ္ဘန္တရေ ဌိတာတိ။ ယဿ စေသာ မန္ဒာ ဟောတိ, တဿ ဥဋ္ဌဟန္တဿ နိသီဒန္တဿ အဘိက္ကမန္တဿ ပဋိက္ကမန္တဿ သမိဉ္ဇန္တဿ ပသာရေန္တဿ အဋ္ဌိကာနိ ကဋကဋာယန္တိ, အစ္ဆရိကာသဒ္ဒံ ကရောန္တော ဝိယ ဝိစရတိ, ဧကယောဇနဒွိယောဇနမတ္တမ္ပိ အဒ္ဓါနံ ဂတဿ ဝါယောဓာတု ကုပ္ပတိ, ဂတ္တာနိ ဒုက္ခန္တိ ယဿ ပန စေသာ ဗဟုကာ ဟောတိ, တဿ ဥဋ္ဌာနနိသဇ္ဇာဒီသု န အဋ္ဌီနိ ကဋကဋာယန္တိ, ဒီဃမ္ပိ အဒ္ဓါနံ ဂတဿ န ဝါယောဓာတု ကုပ္ပတိ, န ဂတ္တာနိ ဒုက္ခန္တိ။

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၅၅။)

တတ္ထ ယထာ အဗ္ဘဉ္ဇနတေလံ န ဇာနာတိ ‘‘အဟံ အက္ခံ အဗ္ဘဉ္ဇိတွာ ဌိတ’’န္တိ, နပိ အက္ခော ဇာနာတိ ‘‘မံ တေလံ အဗ္ဘဉ္ဇိတွာ ဌိတ’’န္တိ၊ ဧဝမေဝ န လသိကာ ဇာနာတိ ‘‘အဟံ အသီတိသတသန္ဓိယော အဗ္ဘဉ္ဇိတွာ ဌိတာ’’တိ, နပိ အသီတိသတသန္ဓိယော ဇာနန္တိ ‘‘လသိကာ အမှေ အဗ္ဘဉ္ဇိတွာ ဌိတာ’’တိ။ အာဘောဂပစ္စဝေက္ခဏဝိရဟိတာ ဟိ ဧတေ ဓမ္မာ…ပေ… န ပုဂ္ဂလောတိ။ ပရိစ္ဆေဒတော လသိကာ လသိကဘာဂေန ပရိစ္ဆိန္နာတိ ဝဝတ္ထပေတိ။ အယမေတိဿာ သဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ, ဝိသဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ ပန ကေသသဒိသော ဧဝါတိ ဧဝံ လသိကံ ဝဏ္ဏာဒိတော ဝဝတ္ထပေတိ။

တတော ပရံ အန္တောသရီရေ မုတ္တံ ဝဏ္ဏတော မာသခါရောဒကဝဏ္ဏန္တိ ဝဝတ္ထပေတိ။ သဏ္ဌာနတော ဥဒကံ ပူရေတွာ အဓောမုခဌပိတဥဒကကုမ္ဘအန္တရဂတဥဒကသဏ္ဌာနံ။ ဒိသတော ဟေဋ္ဌိမာယ ဒိသာယ ဇာတံ။ ဩကာသတော ဝတ္ထိဿဗ္ဘန္တရေ ဌိတန္တိ။ ဝတ္ထိ နာမ ဝတ္ထိပုဋော ဝုစ္စတိ, ယတ္ထ သေယျထာပိ နာမ စန္ဒနိကာယ ပက္ခိတ္တေ အမုခေ ပေဠာဃဋေ စန္ဒနိကာရသော ပဝိသတိ, န စဿ ပဝိသနမဂ္ဂေါ ပညာယတိ၊ ဧဝမေဝ သရီရတော မုတ္တံ ပဝိသတိ, န စဿ ပဝိသနမဂ္ဂေါ ပညာယတိ နိက္ခမနမဂ္ဂေါ ဧဝ တု ပါကဋော ဟောတိ, ယမှိ စ မုတ္တဿ ဘရိတေ ‘‘ပဿာဝံ ကရောမာ’’တိ သတ္တာနံ အာယူဟနံ ဟောတိ။ တတ္ထ ယထာ စန္ဒနိကာယ ပက္ခိတ္တေ အမုခေ ပေဠာဃဋေ ဌိတော စန္ဒနိကာရသော န ဇာနာတိ ‘‘အဟံ အမုခေ ပေဠာဃဋေ ဌိတော’’တိ, နပိ ပေဠာဃဋော ဇာနာတိ ‘‘မယိ စန္ဒနိကာရသော ဌိတော’’တိ၊ ဧဝမေဝ မုတ္တံ န ဇာနာတိ ‘‘အဟံ ဝတ္ထိမှိ ဌိတ’’န္တိ, နပိ ဝတ္ထိ ဇာနာတိ ‘‘မယိ မုတ္တံ ဌိတ’’န္တိ။ အာဘောဂပစ္စဝေက္ခဏဝိရဟိတာ ဟိ ဧတေ ဓမ္မာ…ပေ… န ပုဂ္ဂလောတိ။ ပရိစ္ဆေဒတော ဝတ္ထိအဗ္ဘန္တရေန စေဝ မုတ္တဘာဂေန စ ပရိစ္ဆိန္နန္တိ ဝဝတ္ထပေတိ။ အယမေတဿ သဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ, ဝိသဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ ပန ကေသသဒိသော ဧဝါတိ ဧဝံ မုတ္တံ ဝဏ္ဏာဒိတော ဝဝတ္ထပေတိ။ ဧဝမယံ ဣမံ ဒွတ္တိံသာကာရံ ဝဏ္ဏာဒိတော ဝဝတ္ထပေတိ။

တဿေဝံ ဣမံ ဒွတ္တိံသာကာရံ ဝဏ္ဏာဒိဝသေန ဝဝတ္ထပေန္တဿ တံ တံ ဘာဝနာနုယောဂံ အာဂမ္မ ကေသာဒယော ပဂုဏာ ဟောန္တိ, ကောဋ္ဌာသဘာဝေန ဥပဋ္ဌဟန္တိ။ တတော ပဘုတိ သေယျထာပိ နာမ စက္ခုမတော ပုရိသဿ ဒွတ္တိံသဝဏ္ဏာနံ ပုပ္ဖါနံ ဧကသုတ္တဂန္ထိတံ မာလံ ဩလောကေန္တဿ သဗ္ဗပုပ္ဖါနိ အပုဗ္ဗာပရိယမိဝ ပါကဋာနိ ဟောန္တိ၊ ဧဝမေဝ ‘‘အတ္ထိ ဣမသ္မိံ

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၅၆။)

ကာယေ ကေသာ’’တိ ဣမံ ကာယံ သတိယာ ဩလောကေန္တဿ သဗ္ဗေ တေ ဓမ္မာ အပုဗ္ဗာပရိယမိဝ ပါကဋာ ဟောန္တိ။ ကေသေသု အာဝဇ္ဇိတေသု အသဏ္ဌဟမာနာဝ သတိ ယာဝ မုတ္တံ, တာဝ ပဝတ္တတိ။ တတော ပဘုတိ တဿ အာဟိဏ္ဍန္တာ မနုဿတိရစ္ဆာနာဒယော စ သတ္တာကာရံ ဝိဇဟိတွာ ကောဋ္ဌာသရာသိဝသေနေဝ ဥပဋ္ဌဟန္တိ, တေဟိ စ အဇ္ဈောဟရိယမာနံ ပါနဘောဇနာဒိ ကောဋ္ဌာသရာသိမှိ ပက္ခိပ္ပမာနမိဝ ဥပဋ္ဌာတီတိ။

ဧတ္ထာဟ ‘‘အထာနေန တတော ပရံ ကိံ ကာတဗ္ဗ’’န္တိ? ဝုစ္စတေ – တဒေဝ နိမိတ္တံ အာသေဝိတဗ္ဗံ ဘာဝေတဗ္ဗံ ဗဟုလီကာတဗ္ဗံ သုဝဝတ္ထိတံ ဝဝတ္ထပေတဗ္ဗံ။ ကထံ ပနာယံ တံ နိမိတ္တံ အာသေဝတိ ဘာဝေတိ ဗဟုလီကရောတိ သုဝဝတ္ထိတံ ဝဝတ္ထပေတီတိ? အယဉှိ တံ ကေသာဒီနံ ကောဋ္ဌာသဘာဝေန ဥပဋ္ဌာနနိမိတ္တံ အာသေဝတိ, သတိယာ အလ္လိယတိ ဘဇတိ ဥပဂစ္ဆတိ, သတိဂဗ္ဘံ ဂဏှာပေတိ။ တတ္ထ လဒ္ဓံ ဝါ သတိံ ဝဍ္ဎေန္တော တံ ဘာဝေတီတိ ဝုစ္စတိ။ ဗဟုလီကရောတီတိ ပုနပ္ပုနံ သတိသမ္ပယုတ္တံ ဝိတက္ကဝိစာရဗ္ဘာဟတံ ကရောတိ။ သုဝဝတ္ထိတံ ဝဝတ္ထပေတီတိ ယထာ သုဋ္ဌု ဝဝတ္ထိတံ ဟောတိ, န ပုန အန္တရဓာနံ ဂစ္ဆတိ, တထာ တံ သတိယာ ဝဝတ္ထပေတိ, ဥပဓာရေတိ ဥပနိဗန္ဓတိ။

အထ ဝါ ယံ ပုဗ္ဗေ အနုပုဗ္ဗတော, နာတိသီဃတော, နာတိသဏိကတော, ဝိက္ခေပပ္ပဟာနတော, ပဏ္ဏတ္တိသမတိက္ကမနတော, အနုပုဗ္ဗမုဉ္စနတော, လက္ခဏတော, တယော စ သုတ္တန္တာတိ ဧဝံ ဒသဝိဓံ မနသိကာရကောသလ္လံ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အနုပုဗ္ဗတော မနသိကရောန္တော အာသေဝတိ, နာတိသီဃတော နာတိသဏိကတော စ မနသိကရောန္တော ဘာဝေတိ, ဝိက္ခေပပ္ပဟာနတော မနသိကရောန္တော ဗဟုလီ ကရောတိ, ပဏ္ဏတ္တိသမတိက္ကမနာဒိတော မနသိကရောန္တော သုဝဝတ္ထိတံ ဝဝတ္ထပေတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဧတ္ထာဟ ‘‘ကထံ ပနာယံ အနုပုဗ္ဗာဒိဝသေန ဧတေ ဓမ္မေ မနသိ ကရောတီ’’တိ? ဝုစ္စတေ – အယဉှိ ကေသေ မနသိ ကရိတွာ တဒနန္တရံ လောမေ မနသိ ကရောတိ, န နခေ။ တထာ လောမေ မနသိ ကရိတွာ တဒနန္တရံ နခေ မနသိ ကရောတိ, န ဒန္တေ။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ ကသ္မာ? ဥပ္ပဋိပါဋိယာ ဟိ မနသိကရောန္တော သေယျထာပိ နာမ အကုသလော ပုရိသော ဒွတ္တိံသပဒံ နိဿေဏိံ ဥပ္ပဋိပါဋိယာ အာရောဟန္တော ကိလန္တကာယော တတော

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၅၇။)

နိဿေဏိတော ပပတတိ, န အာရောဟနံ သမ္ပာဒေတိ၊ ဧဝမေဝ ဘာဝနာသမ္ပတ္တိဝသေန အဓိဂန္တဗ္ဗဿ အဿာဒဿ အနဓိဂမနတော ကိလန္တစိတ္တော ဒွတ္တိံသာကာရဘာဝနာတော ပပတတိ, န ဘာဝနံ သမ္ပာဒေတီတိ။

အနုပုဗ္ဗတော မနသိကရောန္တောပိ စ ကေသာ လောမာတိ နာတိသီဃတောပိ မနသိ ကရောတိ။ အတိသီဃတော ဟိ မနသိကရောန္တော သေယျထာပိ နာမ အဒ္ဓါနံ ဂစ္ဆန္တော ပုရိသော သမဝိသမရုက္ခထလနိန္နဒွေဓာပထာဒီနိ မဂ္ဂနိမိတ္တာနိ ဥပလက္ခေတုံ န သက္ကောတိ, တတော န မဂ္ဂကုသလော ဟောတိ, အဒ္ဓါနဉ္စ ပရိက္ခယံ နေတိ၊ ဧဝမေဝ ဝဏ္ဏသဏ္ဌာနာဒီနိ ဒွတ္တိံသာကာရနိမိတ္တာနိ ဥပလက္ခေတုံ န သက္ကောတိ, တတော န ဒွတ္တိံသာကာရေ ကုသလော ဟောတိ, ကမ္မဋ္ဌာနဉ္စ ပရိက္ခယံ နေတိ။

ယထာ စ နာတိသီဃတော, ဧဝံ နာတိသဏိကတောပိ မနသိ ကရောတိ။ အတိသဏိကတော ဟိ မနသိကရောန္တော သေယျထာပိ နာမ ပုရိသော အဒ္ဓါနမဂ္ဂံ ပဋိပန္နော အန္တရာမဂ္ဂေ ရုက္ခပဗ္ဗတတဠာကာဒီသု ဝိလမ္ဗမာနော ဣစ္ဆိတပ္ပဒေသံ အပါပုဏန္တော အန္တရာမဂ္ဂေယေဝ သီဟဗျဂ္ဃါဒီဟိ အနယဗျသနံ ပါပုဏာတိ၊ ဧဝမေဝ ဒွတ္တိံသာကာရဘာဝနာသမ္ပဒံ အပါပုဏန္တော ဘာဝနာဝိစ္ဆေဒေန အန္တရာယေဝ ကာမဝိတက္ကာဒီဟိ အနယဗျသနံ ပါပုဏာတိ။

နာတိသဏိကတော မနသိကရောန္တောပိ စ ဝိက္ခေပပ္ပဟာနတောပိ မနသိ ကရောတိ။ ဝိက္ခေပပ္ပဟာနတော နာမ ယထာ အညေသု နဝကမ္မာဒီသု စိတ္တံ န ဝိက္ခိပတိ, တထာ မနသိ ကရောတိ။ ဗဟိဒ္ဓါ ဝိက္ခေပမာနစိတ္တော ဟိ ကေသာဒီသွေဝ အသမာဟိတစေတောဝိတက္ကော ဘာဝနာသမ္ပဒံ အပါပုဏိတွာ အန္တရာဝ အနယဗျသနံ အာပဇ္ဇတိ တက္ကသိလာဂမနေ ဗောဓိသတ္တဿ သဟာယကာ ဝိယ။ အဝိက္ခိပမာနစိတ္တော ပန ကေသာဒီသွေဝ သမာဟိတစေတောဝိတက္ကော ဘာဝနာသမ္ပဒံ ပါပုဏာတိ ဗောဓိသတ္တော ဝိယ တက္ကသိလရဇ္ဇသမ္ပဒန္တိ။ တဿေဝံ ဝိက္ခေပပ္ပဟာနတော မနသိကရောတော အဓိကာရစရိယာဓိမုတ္တီနံ ဝသေန တေ ဓမ္မာ အသုဘတော ဝါ ဝဏ္ဏတော ဝါ သုညတော ဝါ ဥပဋ္ဌဟန္တိ။

အထ ပဏ္ဏတ္တိသမတိက္ကမနတော တေ ဓမ္မေ မနသိ ကရောတိ။ ပဏ္ဏတ္တိသမတိက္ကမနတောတိ ကေသာ လောမာတိ ဧဝမာဒိဝေါဟာရံ သမတိက္ကမိတွာ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ယထူပဋ္ဌိတာနံ အသုဘာဒီနံယေဝ ဝသေန မနသိ ကရောတိ။

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၅၈။)

ကထံ? ယထာ အရညနိဝါသူပဂတာ မနုဿာ အပရိစိတဘူမိဘာဂတ္တာ ဥဒကဋ္ဌာနသဉ္ဇာနနတ္ထံ သာခါဘင်္ဂါဒိနိမိတ္တံ ကတွာ တဒနုသာရေန ဂန္တွာ ဥဒကံ ပရိဘုဉ္ဇန္တိ, ယဒါ ပန ပရိစိတဘူမိဘာဂါ ဟောန္တိ, အထ တံ နိမိတ္တံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ အမနသိကတွာဝ ဥဒကဋ္ဌာနံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဥဒကံ ပရိဘုဉ္ဇန္တိ, ဧဝမေဝါယံ ကေသာ လောမာတိအာဒိနာ တံတံဝေါဟာရဿ ဝသေန ပဌမံ တေ ဓမ္မေ မနသာကာသိ, တေသု ဓမ္မေသု အသုဘာဒီနံ အညတရဝသေန ဥပဋ္ဌဟန္တေသု တံ ဝေါဟာရံ သမတိက္ကမိတွာ ဝိဿဇ္ဇေတွာ အသုဘာဒိတောဝ မနသိ ကရောတိ။

ဧတ္ထာဟ ‘‘ကထံ ပနဿ ဧတေ ဓမ္မာ အသုဘာဒိတော ဥပဋ္ဌဟန္တိ, ကထံ ဝဏ္ဏတော, ကထံ သုညတော ဝါ, ကထဉ္စာယမေတေ အသုဘတော မနသိ ကရောတိ, ကထံ ဝဏ္ဏတော, ကထံ သုညတော ဝါ’’တိ? ကေသာ တာဝဿ ဝဏ္ဏသဏ္ဌာနဂန္ဓာသယောကာသဝသေန ပဉ္စဓာ အသုဘတော ဥပဋ္ဌဟန္တိ, ပဉ္စဓာ ဧဝ အယမေတေ အသုဘတော မနသိ ကရောတိ။ သေယျထိဒံ – ကေသာ နာမေတေ ဝဏ္ဏတော အသုဘာ ပရမပ္ပဋိကူလဇေဂုစ္ဆာ။ တထာ ဟိ မနုဿာ ဒိဝါ ပါနဘောဇနေ ပတိတံ ကေသဝဏ္ဏံ ဝါကံ ဝါ သုတ္တံ ဝါ ဒိသွာ ကေသသညာယ မနောရမမ္ပိ ပါနဘောဇနံ ဆဍ္ဍေန္တိ ဝါ ဇိဂုစ္ဆန္တိ ဝါ။ သဏ္ဌာနတောပိ အသုဘာ။ တထာ ဟိ ရတ္တိံ ပါနဘောဇနေ ပတိတံ ကေသသဏ္ဌာနံ ဝါကံ ဝါ သုတ္တံ ဝါ ဖုသိတွာ ကေသသညာယ မနောရမမ္ပိ ပါနဘောဇနံ ဆဍ္ဍေန္တိ ဝါ ဇိဂုစ္ဆန္တိ ဝါ။ ဂန္ဓတောပိ အသုဘာ။ တထာ ဟိ တေလမက္ခနပုပ္ဖဓူမာဒိသင်္ခါရေဟိ ဝိရဟိတာနံ ကေသာနံ ဂန္ဓော ပရမဇေဂုစ္ဆော ဟောတိ, အဂ္ဂီသု ပက္ခိတ္တဿ ကေသဿ ဂန္ဓံ ဃာယိတွာ သတ္တာ နာသိကံ ပိဓေန္တိ, မုခမ္ပိ ဝိကုဇ္ဇေန္တိ။ အာသယတောပိ အသုဘာ။ တထာ ဟိ နာနာဝိဓေန မနုဿာသုစိနိဿန္ဒေန သင်္ကာရဋ္ဌာနေ တဏ္ဍုလေယျကာဒီနိ ဝိယ ပိတ္တသေမှပုဗ္ဗလောဟိတနိဿန္ဒေန တေ အာစိတာ ဝုဒ္ဓိံ ဝိရူဠှိံ ဝေပုလ္လံ ဂမိတာတိ။ ဩကာသတောပိ အသုဘာ။ တထာ ဟိ သင်္ကာရဋ္ဌာနေ ဝိယ တဏ္ဍုလေယျကာဒီနိ ပရမဇေဂုစ္ဆေ လောမာဒိဧကတိံသကုဏပရာသိမတ္ထကေ မနုဿာနံ သီသပလိဝေဌကေ အလ္လစမ္မေ ဇာတာတိ။ ဧသ နယော လောမာဒီသု။ ဧဝံ တာဝ အယမေတေ ဓမ္မေ အသုဘတော ဥပဋ္ဌဟန္တေ အသုဘတော မနသိ ကရောတိ။

ယဒိ ပနဿ ဝဏ္ဏတော ဥပဋ္ဌဟန္တိ, အထ ကေသာ နီလကသိဏဝသေန ဥပဋ္ဌဟန္တိ။ တထာ လောမာ ဒန္တာ ဩဒါတကသိဏဝသေနာတိ။ ဧသ နယော

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၅၉။)

သဗ္ဗတ္ထ။ တံတံကသိဏဝသေနေဝ အယမေတေ မနသိ ကရောတိ, ဧဝံ ဝဏ္ဏတော ဥပဋ္ဌဟန္တေ ဝဏ္ဏတော မနသိ ကရောတိ။ ယဒိ ပနဿ သုညတော ဥပဋ္ဌဟန္တိ, အထ ကေသာ ဃနဝိနိဗ္ဘောဂဝဝတ္ထာနေန ဩဇဋ္ဌမကသမူဟဝသေန ဥပဋ္ဌဟန္တိ။ တထာ လောမာဒယော, ယထာ ဥပဋ္ဌဟန္တိ။ အယမေတေ တထေဝ မနသိ ကရောတိ။ ဧဝံ သုညတော ဥပဋ္ဌဟန္တေ သုညတော မနသိ ကရောတိ။

ဧဝံ မနသိကရောန္တော အယမေတေ ဓမ္မေ အနုပုဗ္ဗမုဉ္စနတော မနသိ ကရောတိ။ အနုပုဗ္ဗမုဉ္စနတောတိ အသုဘာဒီနံ အညတရဝသေန ဥပဋ္ဌိတေ ကေသေ မုဉ္စိတွာ လောမေ မနသိကရောန္တော သေယျထာပိ နာမ ဇလူကာ နင်္ဂုဋ္ဌေန ဂဟိတပ္ပဒေသေ သာပေက္ခာဝ ဟုတွာ တုဏ္ဍေန အညံ ပဒေသံ ဂဏှာတိ, ဂဟိတေ စ တသ္မိံ ဣတရံ မုဉ္စတိ, ဧဝမေဝ ကေသေသု သာပေက္ခောဝ ဟုတွာ လောမေ မနသိ ကရောတိ, လောမေသု စ ပတိဋ္ဌိတေ မနသိကာရေ ကေသေ မုဉ္စတိ။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ ဧဝံ ဟိဿ အနုပုဗ္ဗမုဉ္စနတော မနသိကရောတော အသုဘာဒီသု အညတရဝသေန တေ ဓမ္မာ ဥပဋ္ဌဟန္တာ အနဝသေသတော ဥပဋ္ဌဟန္တိ, ပါကဋတရူပဋ္ဌာနာ စ ဟောန္တိ။

အထ ယဿ တေ ဓမ္မာ အသုဘတော ဥပဋ္ဌဟန္တိ, ပါကဋတရူပဋ္ဌာနာ စ ဟောန္တိ, တဿ သေယျထာပိ နာမ မက္ကဋော ဒွတ္တိံသတာလကေ တာလဝနေ ဗျာဓေန ပရိပါတိယမာနော ဧကရုက္ခေပိ အသဏ္ဌဟန္တော ပရိဓာဝိတွာ ယဒါ နိဝတ္တော ဟောတိ ကိလန္တော, အထ ဧကမေဝ ဃနတာလပဏ္ဏပရိဝေဌိတံ တာလသုစိံ နိဿာယ တိဋ္ဌတိ၊ ဧဝမေဝ စိတ္တမက္ကဋော ဒွတ္တိံသကောဋ္ဌာသကေ ဣမသ္မိံ ကာယေ တေနေဝ ယောဂိနာ ပရိပါတိယမာနော ဧကကောဋ္ဌာသကေပိ အသဏ္ဌဟန္တော ပရိဓာဝိတွာ ယဒါ အနေကာရမ္မဏဝိဓာဝနေ အဘိလာသာဘာဝေန နိဝတ္တော ဟောတိ ကိလန္တော။ အထ ယွာဿ ကေသာဒီသု ဓမ္မော ပဂုဏတရော စရိတာနုရူပတရော ဝါ, ယတ္ထ ဝါ ပုဗ္ဗေ ကတာဓိကာရော ဟောတိ, တံ နိဿာယ ဥပစာရဝသေန တိဋ္ဌတိ။ အထ တမေဝ နိမိတ္တံ ပုနပ္ပုနံ တက္ကာဟတံ ဝိတက္ကာဟတံ ကရိတွာ ယထာက္ကမံ ပဌမံ ဈာနံ ဥပ္ပါဒေတိ, တတ္ထ ပတိဋ္ဌာယ ဝိပဿနမာရဘိတွာ အရိယဘူမိံ ပါပုဏာတိ။

ယဿ ပန တေ ဓမ္မာ ဝဏ္ဏတော ဥပဋ္ဌဟန္တိ, တဿာပိ သေယျထာပိ နာမ မက္ကဋော…ပေ… အထ ယွာဿ ကေသာဒီသု ဓမ္မော ပဂုဏတရော

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၆၀။)

စရိတာနုရူပတရော ဝါ, ယတ္ထ ဝါ ပုဗ္ဗေ ကတာဓိကာရော ဟောတိ, တံ နိဿာယ ဥပစာရဝသေန တိဋ္ဌတိ။ အထ တမေဝ နိမိတ္တံ ပုနပ္ပုနံ တက္ကာဟတံ ဝိတက္ကာဟတံ ကရိတွာ ယထာက္ကမံ နီလကသိဏဝသေန ပီတကသိဏဝသေန ဝါ ပဉ္စပိ ရူပါဝစရဇ္ဈာနာနိ ဥပ္ပါဒေတိ, တေသဉ္စ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ပတိဋ္ဌာယ ဝိပဿနံ အာရဘိတွာ အရိယဘူမိံ ပါပုဏာတိ။

ယဿ ပန တေ ဓမ္မာ သုညတော ဥပဋ္ဌဟန္တိ, သော လက္ခဏတော မနသိ ကရောတိ, လက္ခဏတော မနသိကရောန္တော တတ္ထ စတုဓာတုဝဝတ္ထာနဝသေန ဥပစာရဇ္ဈာနံ ပါပုဏာတိ။ အထ မနသိကရောန္တော တေ ဓမ္မေ အနိစ္စဒုက္ခာနတ္တသုတ္တတ္တယဝသေန မနသိ ကရောတိ။ အယမဿ ဝိပဿနာနယော။ သော ဣမံ ဝိပဿနံ အာရဘိတွာ ယထာက္ကမဉ္စ ပဋိပဇ္ဇိတွာ အရိယဘူမိံ ပါပုဏာတီတိ။

ဧတ္တာဝတာ စ ယံ ဝုတ္တံ – ‘‘ကထံ ပနာယံ အနုပုဗ္ဗာဒိဝသေန ဧတေ ဓမ္မေ မနသိ ကရောတီ’’တိ, တံ ဗျာကတံ ဟောတိ။ ယဉ္စာပိ ဝုတ္တံ – ‘‘ဘာဝနာဝသေန ပနဿ ဧဝံ ဝဏ္ဏနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ’’တိ, တဿတ္ထော ပကာသိတော ဟောတီတိ။

ပကိဏ္ဏကနယော

ဣဒါနိ ဣမသ္မိံယေဝ ဒွတ္တိံသာကာရေ ဝဏ္ဏနာပရိစယပါဋဝတ္ထံ အယံ ပကိဏ္ဏကနယော ဝေဒိတဗ္ဗော –

‘‘နိမိတ္တတော လက္ခဏတော, ဓာတုတော သုညတောပိ စ၊

ခန္ဓာဒိတော စ ဝိညေယျော, ဒွတ္တိံသာကာရနိစ္ဆယော’’တိ။

တတ္ထ နိမိတ္တတောတိ ဧဝံ ဝုတ္တပ္ပကာရေ ဣမသ္မိံ ဒွတ္တိံသာကာရေ သဋ္ဌိသတံ နိမိတ္တာနိ ဟောန္တိ, ယေသံ ဝသေန ယောဂါဝစရော ဒွတ္တိံသာကာရံ ကောဋ္ဌာသတော ပရိဂ္ဂဏှာတိ။ သေယျထိဒံ – ကေသဿ ဝဏ္ဏနိမိတ္တံ, သဏ္ဌာနနိမိတ္တံ, ဒိသာနိမိတ္တံ, ဩကာသနိမိတ္တံ, ပရိစ္ဆေဒနိမိတ္တန္တိ ပဉ္စ နိမိတ္တာနိ ဟောန္တိ။ ဧဝံ လောမာဒီသု။

လက္ခဏတောတိ ဒွတ္တိံသာကာရေ အဋ္ဌဝီသတိသတံ လက္ခဏာနိ ဟောန္တိ, ယေသံ ဝသေန ယောဂါဝစရော ဒွတ္တိံသာကာရံ လက္ခဏတော မနသိ

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၆၁။)

ကရောတိ။ သေယျထိဒံ – ကေသဿ ထဒ္ဓလက္ခဏံ, အာဗန္ဓနလက္ခဏံ, ဥဏှတ္တလက္ခဏံ, သမုဒီရဏလက္ခဏန္တိ စတ္တာရိ လက္ခဏာနိ ဟောန္တိ။ ဧဝံ လောမာဒီသု။

ဓာတုတောတိ ဒွတ္တိံသာကာရေ ‘‘ဆဓာတုရော, ဘိက္ခဝေ, အယံ ပုရိသပုဂ္ဂလော’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၃၄၃-၃၄၄) ဧတ္ထ ဝုတ္တာသု ဓာတူသု အဋ္ဌဝီသတိသတံ ဓာတုယော ဟောန္တိ, ယာသံ ဝသေန ယောဂါဝစရော ဒွတ္တိံသာကာရံ ဓာတုတော ပရိဂ္ဂဏှာတိ။ သေယျထိဒံ – ယာ ကေသေ ထဒ္ဓတာ, သာ ပထဝီဓာတု၊ ယာ အာဗန္ဓနတာ, သာ အာပေါဓာတု၊ ယာ ပရိပါစနတာ, သာ တေဇောဓာတု၊ ယာ ဝိတ္ထမ္ဘနတာ, သာ ဝါယောဓာတူတိ စတဿော ဓာတုယော ဟောန္တိ။ ဧဝံ လောမာဒီသု။

သုညတောတိ ဒွတ္တိံသာကာရေ အဋ္ဌဝီသတိသတံ သုညတာ ဟောန္တိ, ယာသံ ဝသေန ယောဂါဝစရော ဒွတ္တိံသာကာရံ သုညတော ဝိပဿတိ။ သေယျထိဒံ – ကေသေ တာဝ ပထဝီဓာတု အာပေါဓာတွာဒီဟိ သုညာ, တထာ အာပေါဓာတွာဒယော ပထဝီဓာတွာဒီဟီတိ စတဿော သုညတာ ဟောန္တိ။ ဧဝံ လောမာဒီသု။

ခန္ဓာဒိတောတိ ဒွတ္တိံသာကာရေ ကေသာဒီသု ခန္ဓာဒိဝသေန သင်္ဂယှမာနေသု ‘‘ကေသာ ကတိ ခန္ဓာ ဟောန္တိ, ကတိ အာယတနာနိ, ကတိ ဓာတုယော, ကတိ သစ္စာနိ, ကတိ သတိပဋ္ဌာနာနီ’’တိ ဧဝမာဒိနာ နယေန ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧဝဉ္စဿ ဝိဇာနတော တိဏကဋ္ဌသမူဟော ဝိယ ကာယော ခါယတိ။ ယထာဟ –

‘‘နတ္ထိ သတ္တော နရော ပေါသော, ပုဂ္ဂလော နူပလဗ္ဘတိ၊

သုညဘူတော အယံ ကာယော, တိဏကဋ္ဌသမူပမော’’တိ။

အထဿ ယာ သာ –

‘‘သုညာဂါရံ ပဝိဋ္ဌဿ, သန္တစိတ္တဿ တာဒိနော၊

အမာနုသီ ရတိ ဟောတိ, သမ္မာ ဓမ္မံ ဝိပဿတော’’တိ။ –

ဧဝံ အမာနုသီ ရတိ ဝုတ္တာ, သာ အဒူရတရာ ဟောတိ။ တတော ယံ တံ –

‘‘ယတော ယတော သမ္မသတိ, ခန္ဓာနံ ဥဒယဗ္ဗယံ၊

လဘတီ ပီတိပါမောဇ္ဇံ, အမတံ တံ ဝိဇာနတ’’န္တိ။ (ဓ။ ပ။ ၃၇၃-၃၇၄) –

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၆၂။)

ဧဝံ ဝိပဿနာမယံ ပီတိပါမောဇ္ဇာမတံ ဝုတ္တံ။ တံ အနုဘဝန္တော န စိရေနေဝ အရိယဇနသေဝိတံ အဇရာမရံ နိဗ္ဗာနာမတံ သစ္ဆိကရောတီတိ။

ပရမတ္ထဇောတိကာယ ခုဒ္ဒကပါဌ-အဋ္ဌကထာယ

ဒွတ္တိံသာကာရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ ကုမာရပဉှဝဏ္ဏနာ

အဋ္ဌုပ္ပတ္တိ

ဣဒါနိ ဧကံ နာမ ကိန္တိ ဧဝမာဒီနံ ကုမာရပဉှာနံ အတ္ထဝဏ္ဏနာက္ကမော အနုပ္ပတ္တော။ တေသံ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိံ ဣဓ နိက္ခေပပ္ပယောဇနဉ္စ ဝတွာ ဝဏ္ဏနံ ကရိဿာမ –

အဋ္ဌုပ္ပတ္တိ တာဝ နေသံ သောပါကော နာမ ဘဂဝတော မဟာသာဝကော အဟောသိ။ တေနာယသ္မတာ ဇာတိယာ သတ္တဝဿေနေဝ အညာ အာရာဓိတာ, တဿ ဘဂဝါ ပဉှဗျာကရဏေန ဥပသမ္ပဒံ အနုညာတုကာမော အတ္တနာ အဓိပ္ပေတတ္ထာနံ ပဉှာနံ ဗျာကရဏသမတ္ထတံ ပဿန္တော ‘‘ဧကံ နာမ ကိ’’န္တိ ဧဝမာဒိနာ ပဉှေ ပုစ္ဆိ။ သော ဗျာကာသိ။ တေန စ ဗျာကရဏေန ဘဂဝတော စိတ္တံ အာရာဓေသိ။ သာဝ တဿာယသ္မတော ဥပသမ္ပဒါ အဟောသိ။

အယံ တေသံ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိ။

နိက္ခေပပ္ပယောဇနံ

ယသ္မာ ပန သရဏဂမနေဟိ ဗုဒ္ဓဓမ္မသံဃာနုဿတိဝသေန စိတ္တဘာဝနာ, သိက္ခာပဒေဟိ သီလဘာဝနာ, ဒွတ္တိံသာကာရေန စ ကာယဘာဝနာ ပကာသိတာ, တသ္မာ ဣဒါနိ နာနပ္ပကာရတော ပညာဘာဝနာမုခဒဿနတ္ထံ ဣမေ ပဉှဗျာကရဏာ ဣဓ နိက္ခိတ္တာ။ ယသ္မာ ဝါ သီလပဒဋ္ဌာနော သမာဓိ, သမာဓိပဒဋ္ဌာနာ စ ပညာ၊ ယထာဟ – ‘‘သီလေ ပတိဋ္ဌာယ နရော သပညော,

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၆၃။)

စိတ္တံ ပညဉ္စ ဘာဝယ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၁။၂၃, ၁၉၂), တသ္မာ သိက္ခာပဒေဟိ သီလံ ဒွတ္တိံသာကာရေန တံဂေါစရံ သမာဓိဉ္စ ဒဿေတွာ သမာဟိတစိတ္တဿ နာနာဓမ္မပရိက္ခာရာယ ပညာယ ပဘေဒဒဿနတ္ထံ ဣဓ နိက္ခိတ္တာတိပိ ဝိညာတဗ္ဗာ။

ဣဒံ တေသံ ဣဓ နိက္ခေပပ္ပယောဇနံ။

ပဉှဝဏ္ဏနာ

* ဧကံ နာမ ကိန္တိပဉှဝဏ္ဏနာ

ဣဒါနိ တေသံ အတ္ထဝဏ္ဏနာ ဟောတိ – ဧကံ နာမ ကိန္တိ ဘဂဝါ ယသ္မိံ ဧကဓမ္မသ္မိံ ဘိက္ခု သမ္မာ နိဗ္ဗိန္ဒမာနော အနုပုဗ္ဗေန ဒုက္ခဿန္တကရော ဟောတိ, ယသ္မိံ စာယမာယသ္မာ နိဗ္ဗိန္ဒမာနော အနုပုဗ္ဗေန ဒုက္ခဿန္တမကာသိ, တံ ဓမ္မံ သန္ဓာယ ပဉှံ ပုစ္ဆတိ။ ‘‘သဗ္ဗေ သတ္တာ အာဟာရဋ္ဌိတိကာ’’တိ ထေရော ပုဂ္ဂလာဓိဋ္ဌာနာယ ဒေသနာယ ဝိဿဇ္ဇေတိ။ ‘‘ကတမာ စ, ဘိက္ခဝေ, သမ္မာသတိ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ကာယေ ကာယာနုပဿီ ဝိဟရတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၈) ဧဝမာဒီနိ စေတ္ထ သုတ္တာနိ ဧဝံ ဝိဿဇ္ဇနယုတ္တိသမ္ဘဝေ သာဓကာနိ။ ဧတ္ထ ယေနာဟာရေန သဗ္ဗေ သတ္တာ ‘‘အာဟာရဋ္ဌိတိကာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ, သော အာဟာရော တံ ဝါ နေသံ အာဟာရဋ္ဌိတိကတ္တံ ‘‘ဧကံ နာမ ကိ’’န္တိ ပုဋ္ဌေန ထေရေန နိဒ္ဒိဋ္ဌန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တဉှိ ဘဂဝတာ ဣဓ ဧကန္တိ အဓိပ္ပေတံ, န တု သာသနေ လောကေ ဝါ အညံ ဧကံ နာမ နတ္ထီတိ ဉာပေတုံ ဝုတ္တံ။ ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ –

‘‘ဧကဓမ္မေ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု သမ္မာ နိဗ္ဗိန္ဒမာနော သမ္မာ ဝိရဇ္ဇမာနော သမ္မာ ဝိမုစ္စမာနော သမ္မာ ပရိယန္တဒဿာဝီ သမ္မတ္တံ အဘိသမေစ္စ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ ဒုက္ခဿန္တကရော ဟောတိ။ ကတမသ္မိံ ဧကဓမ္မေ? သဗ္ဗေ သတ္တာ အာဟာရဋ္ဌိတိကာ။ ဣမသ္မိံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဧကဓမ္မေ ဘိက္ခု သမ္မာ နိဗ္ဗိန္ဒမာနော…ပေ… ဒုက္ခဿန္တကရော ဟောတိ။ ‘ဧကော ပဉှော ဧကော ဥဒ္ဒေသော ဧကံ ဝေယျာကရဏ’န္တိ ဣတိ ယံ တံ ဝုတ္တံ, ဣဒမေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တ’’န္တိ (အ။ နိ။ ၁၀။၂၇)။

အာဟာရဋ္ဌိတိကာတိ စေတ္ထ ယထာ ‘‘အတ္ထိ, ဘိက္ခဝေ, သုဘနိမိတ္တံ။ တတ္ထ အယောနိသော မနသိကာရဗဟုလီကာရော, အယမာဟာရော အနုပ္ပန္နဿ ဝါ ကာမစ္ဆန္ဒဿ ဥပ္ပါဒါယာ’’တိ ဧဝမာဒီသု (သံ။ နိ။ ၅။၂၃၂) ပစ္စယော အာဟာရောတိ ဝုစ္စတိ,

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၆၄။)

ဧဝံ ပစ္စယံ အာဟာရသဒ္ဒေန ဂဟေတွာ ပစ္စယဋ္ဌိတိကာ ‘‘အာဟာရဋ္ဌိတိကာ’’တိ ဝုတ္တာ။ စတ္တာရော ပန အာဟာရေ သန္ဓာယ – ‘‘အာဟာရဋ္ဌိတိကာ’’တိ ဝုစ္စမာနေ ‘‘အသညသတ္တာ ဒေဝါ အဟေတုကာ အနာဟာရာ အဖဿကာ အဝေဒနကာ’’တိ ဝစနတော (ဝိဘ။ ၁၀၁၇) ‘‘သဗ္ဗေ’’တိ ဝစနမယုတ္တံ ဘဝေယျ။

တတ္ထ သိယာ – ဧဝမ္ပိ ဝုစ္စမာနေ ‘‘ကတမေ ဓမ္မာ သပစ္စယာ? ပဉ္စက္ခန္ဓာ – ရူပက္ခန္ဓော…ပေ… ဝိညာဏက္ခန္ဓော’’တိ (ဓ။ သ။ ၁၀၈၉) ဝစနတော ခန္ဓာနံယေဝ ပစ္စယဋ္ဌိတိကတ္တံ ယုတ္တံ, သတ္တာနန္တု အယုတ္တမေဝေတံ ဝစနံ ဘဝေယျာတိ။ န ခေါ ပနေတံ ဧဝံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ကသ္မာ? သတ္တေသု ခန္ဓောပစာရသိဒ္ဓိတော။ သတ္တေသု ဟိ ခန္ဓောပစာရော သိဒ္ဓေါ။ ကသ္မာ? ခန္ဓေ ဥပါဒါယ ပညာပေတဗ္ဗတော။ ကထံ? ဂေဟေ ဂါမောပစာရော ဝိယ။ သေယျထာပိ ဟိ ဂေဟာနိ ဥပါဒါယ ပညာပေတဗ္ဗတ္တာ ဂါမဿ ဧကသ္မိမ္ပိ ဒွီသု တီသုပိ ဝါ ဂေဟေသု ဒဍ္ဎေသု ‘‘ဂါမော ဒဍ္ဎော’’တိ ဧဝံ ဂေဟေ ဂါမောပစာရော သိဒ္ဓေါ, ဧဝမေဝ ခန္ဓေသု ပစ္စယဋ္ဌေန အာဟာရဋ္ဌိတိကေသု ‘‘သတ္တာ အာဟာရဋ္ဌိတိကာ’’တိ အယံ ဥပစာရော သိဒ္ဓေါတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပရမတ္ထတော စ ခန္ဓေသု ဇာယမာနေသု ဇီယမာနေသု မီယမာနေသု စ ‘‘ခဏေ ခဏေ တွံ ဘိက္ခု ဇာယသေ စ ဇီယသေ စ မီယသေ စာ’’တိ ဝဒတာ ဘဂဝတာ တေသု သတ္တေသု ခန္ဓောပစာရော သိဒ္ဓေါတိ ဒဿိတော ဧဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယတော ယေန ပစ္စယာချေန အာဟာရေန သဗ္ဗေ သတ္တာ တိဋ္ဌန္တိ, သော အာဟာရော တံ ဝါ နေသံ အာဟာရဋ္ဌိတိကတ္တံ ဧကန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အာဟာရော ဟိ အာဟာရဋ္ဌိတိကတ္တံ ဝါ အနိစ္စတာကာရဏတော နိဗ္ဗိဒါဋ္ဌာနံ ဟောတိ။ အထ တေသု သဗ္ဗသတ္တသညိတေသု သင်္ခါရေသု အနိစ္စတာဒဿနေန နိဗ္ဗိန္ဒမာနော အနုပုဗ္ဗေန ဒုက္ခဿန္တကရော ဟောတိ, ပရမတ္ထဝိသုဒ္ဓိံ ပါပုဏာတိ။ ယထာဟ –

‘‘သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ အနိစ္စာတိ, ယဒါ ပညာယ ပဿတိ၊

အထ နိဗ္ဗိန္ဒတိ ဒုက္ခေ, ဧသ မဂ္ဂေါ ဝိသုဒ္ဓိယာ’’တိ။ (ဓ။ ပ။ ၂၇၇)၊

ဧတ္ထ စ ‘‘ဧကံ နာမ ကိ’’န္တိ စ ‘‘ကိဟာ’’တိ စ ဒုဝိဓော ပါဌော, တတ္ထ သီဟဠာနံ ကိဟာတိ ပါဌော။ တေ ဟိ ‘‘ကိ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘ကိဟာ’’တိ ဝဒန္တိ။ ကေစိ ဘဏန္တိ ‘‘ဟ-ဣတိ နိပါတော, ထေရိယာနမ္ပိ အယမေဝ ပါဌော’’တိ ဥဘယထာပိ ပန ဧကောဝ အတ္ထော။ ယထာ ရုစ္စတိ, တထာ ပဌိတဗ္ဗံ။ ယထာ ပန ‘‘သုခေန ဖုဋ္ဌော အထ ဝါ ဒုခေန (ဓ။ ပ။ ၈၃), ဒုက္ခံ ဒေါမနဿံ ပဋိသံဝေဒေတီ’’တိ

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၆၅။)

ဧဝမာဒီသု ကတ္ထစိ ဒုခန္တိ စ ကတ္ထစိ ဒုက္ခန္တိ စ ဝုစ္စတိ, ဧဝံ ကတ္ထစိ ဧကန္တိ, ကတ္ထစိ ဧက္ကန္တိ ဝုစ္စတိ။ ဣဓ ပန ဧကံ နာမာတိ အယမေဝ ပါဌော။

* ဒွေ နာမ ကိန္တိပဉှဝဏ္ဏနာ

ဧဝံ ဣမိနာ ပဉှဗျာကရဏေန အာရဒ္ဓစိတ္တော သတ္ထာ ပုရိမနယေနေဝ ဥတ္တရိံ ပဉှံ ပုစ္ဆတိ ဒွေ နာမ ကိန္တိ? ထေရော ဒွေတိ ပစ္စနုဘာသိတွာ ‘‘နာမဉ္စ ရူပဉ္စာ’’တိ ဓမ္မာဓိဋ္ဌာနာယ ဒေသနာယ ဝိဿဇ္ဇေတိ။ တတ္ထ အာရမ္မဏာဘိမုခံ နမနတော, စိတ္တဿ စ နတိဟေတုတော သဗ္ဗမ္ပိ အရူပံ ‘‘နာမ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ဣဓ ပန နိဗ္ဗိဒါဟေတုတ္တာ သာသဝဓမ္မမေဝ အဓိပ္ပေတံ ရုပ္ပနဋ္ဌေန စတ္တာရော စ မဟာဘူတာ, သဗ္ဗဉ္စ တဒုပါဒါယ ပဝတ္တမာနံ ရူပံ ‘‘ရူပ’’န္တိ ဝုစ္စတိ, တံ သဗ္ဗမ္ပိ ဣဓာဓိပ္ပေတံ။ အဓိပ္ပါယဝသေနေဝ စေတ္ထ ‘‘ဒွေ နာမ နာမဉ္စ ရူပဉ္စာ’’တိ ဝုတ္တံ, န အညေသံ ဒွိန္နမဘာဝတော။ ယထာဟ –

‘‘ဒွီသု, ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မေသု ဘိက္ခု သမ္မာ နိဗ္ဗိန္ဒမာနော…ပေ… ဒုက္ခဿန္တကရော ဟောတိ။ ကတမေသု ဒွီသု? နာမေ စ ရူပေ စ။ ဣမေသု ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဒွီသု ဓမ္မေသု ဘိက္ခု သမ္မာ နိဗ္ဗိန္ဒမာနော…ပေ… ဒုက္ခဿန္တကရော ဟောတိ။ ‘ဒွေ ပဉှာ, ဒွေ ဥဒ္ဒေသာ, ဒွေ ဝေယျာကရဏာနီ’တိ ဣတိ ယံ တံ ဝုတ္တံ, ဣဒမေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တ’’န္တိ (အ။ နိ။ ၁၀။၂၇)။

ဧတ္ထ စ နာမရူပမတ္တဒဿနေန အတ္တဒိဋ္ဌိံ ပဟာယ အနတ္တာနုပဿနာမုခေနေဝ နိဗ္ဗိန္ဒမာနော အနုပုဗ္ဗေန ဒုက္ခဿန္တကရော ဟောတိ, ပရမတ္ထဝိသုဒ္ဓိံ ပါပုဏာတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယထာဟ –

‘‘သဗ္ဗေ ဓမ္မာ အနတ္တာတိ, ယဒါ ပညာယ ပဿတိ၊

အထ နိဗ္ဗိန္ဒတိ ဒုက္ခေ, ဧသ မဂ္ဂေါ ဝိသုဒ္ဓိယာ’’တိ။ (ဓ။ ပ။ ၂၇၉)၊

* တီဏိ နာမ ကိန္တိပဉှဝဏ္ဏနာ

ဣဒါနိ ဣမိနာပိ ပဉှဗျာကရဏေန အာရဒ္ဓစိတ္တော သတ္ထာ ပုရိမနယေနေဝ ဥတ္တရိံ ပဉှံ ပုစ္ဆတိ တီဏိ နာမ ကိန္တိ? ထေရော တီဏီတိ ပစ္စနုဘာသိတွာ ပုန ဗျာကရိတဗ္ဗဿ အတ္ထဿ လိင်္ဂါနုရူပံ သင်္ချံ ဒဿေန္တော ‘‘တိဿော ဝေဒနာ’’တိ ဝိဿဇ္ဇေတိ။ အထ ဝါ ‘‘ယာ ဘဂဝတာ ‘တိဿော ဝေဒနာ’တိ ဝုတ္တာ,

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၆၆။)

ဣမာသမတ္ထမဟံ တီဏီတိ ပစ္စေမီ’’တိ ဒဿေန္တော အာဟာတိ ဧဝမ္ပေတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အနေကမုခါ ဟိ ဒေသနာ ပဋိသမ္ဘိဒါပဘေဒေန ဒေသနာဝိလာသပ္ပတ္တာနံ။ ကေစိ ပနာဟု ‘‘တီဏီတိ အဓိကပဒမိဒ’’န္တိ။ ပုရိမနယေနေဝ စေတ္ထ ‘‘တိဿော ဝေဒနာ’’တိ ဝုတ္တံ, န အညေသံ တိဏ္ဏမဘာဝတော။ ယထာဟ –

‘‘တီသု, ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မေသု ဘိက္ခု သမ္မာ နိဗ္ဗိန္ဒမာနော…ပေ… ဒုက္ခဿန္တကရော ဟောတိ။ ကတမေသု တီသု? တီသု ဝေဒနာသု။ ဣမေသု ခေါ, ဘိက္ခဝေ, တီသု ဓမ္မေသု ဘိက္ခု သမ္မာ နိဗ္ဗိန္ဒမာနော…ပေ… ဒုက္ခဿန္တကရော ဟောတိ။ ‘တယော ပဉှာ, တယော ဥဒ္ဒေသာ, တီဏိ ဝေယျာကရဏာနီ’တိ ဣတိ ယံ တံ ဝုတ္တံ, ဣဒမေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တ’’န္တိ (အ။ နိ။ ၁၀။၂၇)။

ဧတ္ထ စ ‘‘ယံကိဉ္စိ ဝေဒယိတံ, သဗ္ဗံ တံ ဒုက္ခသ္မိန္တိ ဝဒါမီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၄။၂၅၉) ဝုတ္တသုတ္တာနုသာရေန ဝါ။ –

‘‘ယော သုခံ ဒုက္ခတော အဒ္ဒ, ဒုက္ခမဒ္ဒက္ခိ သလ္လတော၊

အဒုက္ခမသုခံ သန္တံ, အဒ္ဒက္ခိ နံ အနိစ္စတော’’တိ။ (ဣတိဝု။ ၅၃) –

ဧဝံ ဒုက္ခဒုက္ခတာဝိပရိဏာမဒုက္ခတာသင်္ခါရဒုက္ခတာနုသာရေန ဝါ တိဿန္နံ ဝေဒနာနံ ဒုက္ခဘာဝဒဿနေန သုခသညံ ပဟာယ ဒုက္ခာနုပဿနာမုခေန နိဗ္ဗိန္ဒမာနော အနုပုဗ္ဗေန ဒုက္ခဿန္တကရော ဟောတိ, ပရမတ္ထဝိသုဒ္ဓိံ ပါပုဏာတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယထာဟ –

‘‘သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ ဒုက္ခာတိ, ယဒါ ပညာယ ပဿတိ၊

အထ နိဗ္ဗိန္ဒတိ ဒုက္ခေ, ဧသ မဂ္ဂေါ ဝိသုဒ္ဓိယာ’’တိ။ (ဓ။ ပ။ ၂၇၈)၊

* စတ္တာရိ နာမ ကိန္တိပဉှဝဏ္ဏနာ

ဧဝံ ဣမိနာပိ ပဉှဗျာကရဏေန အာရဒ္ဓစိတ္တော သတ္ထာ ပုရိမနယေနေဝ ဥတ္တရိံ ပဉှံ ပုစ္ဆတိ စတ္တာရိ နာမ ကိန္တိ? တတ္ထ ဣမဿ ပဉှဿ ဗျာကရဏပက္ခေ ကတ္ထစိ ပုရိမနယေနေဝ စတ္တာရော အာဟာရာ အဓိပ္ပေတာ။ ယထာဟ –

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၆၇။)

‘‘စတူသု, ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မေသု ဘိက္ခု သမ္မာ နိဗ္ဗိန္ဒမာနော ။ပ။ ဒုက္ခဿန္တကရော ဟောတိ။ ကတမေသု စတူသု? စတူသု အာဟာရေသု။ ဣမေသု ခေါ, ဘိက္ခဝေ, စတူသု ဓမ္မေသု ဘိက္ခု သမ္မာ နိဗ္ဗိန္ဒမာနော…ပေ… ဒုက္ခဿန္တကရော ဟောတိ။ ‘စတ္တာရော ပဉှာ စတ္တာရော ဥဒ္ဒေသာ စတ္တာရိ ဝေယျာကရဏာနီ’တိ ဣတိ ယံ တံ ဝုတ္တံ, ဣဒမေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တ’’န္တိ (အ။ နိ။ ၁၀။၂၇)။

ကတ္ထစိ ယေသု သုဘာဝိတစိတ္တော အနုပုဗ္ဗေန ဒုက္ခဿန္တကရော ဟောတိ, တာနိ စတ္တာရိ သတိပဋ္ဌာနာနိ။ ယထာဟ ကဇင်္ဂလာ ဘိက္ခုနီ –

‘‘စတူသု, အာဝုသော, ဓမ္မေသု ဘိက္ခု သမ္မာ သုဘာဝိတစိတ္တော သမ္မာ ပရိယန္တဒဿာဝီ သမ္မတ္တံ အဘိသမေစ္စ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ ဒုက္ခဿန္တကရော ဟောတိ။ ကတမေသု စတူသု? စတူသု သတိပဋ္ဌာနေသု။ ဣမေသု ခေါ, အာဝုသော, စတူသု ဓမ္မေသု ဘိက္ခု သမ္မာ သုဘာဝိတစိတ္တော…ပေ… ဒုက္ခဿန္တကရော ဟောတိ။ ‘စတ္တာရော ပဉှာ စတ္တာရော ဥဒ္ဒေသာ စတ္တာရိ ဝေယျာကရဏာနီ’တိ ဣတိ ယံ တံ ဝုတ္တံ ဘဂဝတာ, ဣဒမေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တ’’န္တိ (အ။ နိ။ ၁၀။၂၈)။

ဣဓ ပန ယေသံ စတုန္နံ အနုဗောဓပ္ပဋိဝေဓတော ဘဝတဏှာဆေဒေါ ဟောတိ, ယသ္မာ တာနိ စတ္တာရိ အရိယသစ္စာနိ အဓိပ္ပေတာနိ။ ယသ္မာ ဝါ ဣမိနာ ပရိယာယေန ဗျာကတံ သုဗျာကတမေဝ ဟောတိ, တသ္မာ ထေရော စတ္တာရီတိ ပစ္စနုဘာသိတွာ ‘‘အရိယသစ္စာနီ’’တိ ဝိဿဇ္ဇေတိ။ တတ္ထ စတ္တာရီတိ ဂဏနပရိစ္ဆေဒေါ။ အရိယသစ္စာနီတိ အရိယာနိ သစ္စာနိ, အဝိတထာနိ အဝိသံဝါဒကာနီတိ အတ္ထော။ ယထာဟ –

‘‘ဣမာနိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, စတ္တာရိ အရိယသစ္စာနိ တထာနိ အဝိတထာနိ အနညထာနိ, တသ္မာ အရိယသစ္စာနီတိ ဝုစ္စန္တီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၁၀၉၇)။

ယသ္မာ ဝါ သဒေဝကေန လောကေန အရဏီယတော အဘိဂမနီယတောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ, ဝါယမိတဗ္ဗဋ္ဌာနသညိတေ အယေ ဝါ ဣရိယနတော, အနယေ ဝါ န ဣရိယနတော, သတ္တတိံသဗောဓိပက္ခိယအရိယဓမ္မသမာယောဂတော ဝါ အရိယသမ္မတာ ဗုဒ္ဓပစ္စေကဗုဒ္ဓဗုဒ္ဓသာဝကာ ဧတာနိ ပဋိဝိဇ္ဈန္တိ, တသ္မာပိ ‘‘အရိယသစ္စာနီ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ ယထာဟ –

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၆၈။)

‘‘စတ္တာရိမာနိ, ဘိက္ခဝေ, အရိယသစ္စာနိ ။ပ။ ဣမာနိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, စတ္တာရိ အရိယသစ္စာနိ, အရိယာ ဣမာနိ ပဋိဝိဇ္ဈန္တိ, တသ္မာ အရိယသစ္စာနီတိ ဝုစ္စန္တီ’’တိ။

အပိစ အရိယဿ ဘဂဝတော သစ္စာနီတိပိ အရိယသစ္စာနိ။ ယထာဟ –

‘‘သဒေဝကေ, ဘိက္ခဝေ…ပေ… သဒေဝမနုဿာယ တထာဂတော အရိယော, တသ္မာ အရိယသစ္စာနီတိ ဝုစ္စန္တီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၁၀၉၈)။

အထ ဝါ ဧတေသံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓတ္တာ အရိယဘာဝသိဒ္ဓိတောပိ အရိယသစ္စာနိ။ ယထာဟ –

‘‘ဣမေသံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, စတုန္နံ အရိယသစ္စာနံ ယထာဘူတံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓတ္တာ တထာဂတော အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါတိ ဝုစ္စတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၁၀၉၃)။

အယမေတေသံ ပဒတ္ထော။ ဧတေသံ ပန အရိယသစ္စာနံ အနုဗောဓပ္ပဋိဝေဓတော ဘဝတဏှာဆေဒေါ ဟောတိ။ ယထာဟ –

‘‘တယိဒံ, ဘိက္ခဝေ, ဒုက္ခံ အရိယသစ္စံ အနုဗုဒ္ဓံ ပဋိဝိဒ္ဓံ…ပေ… ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနိပဋိပဒါ အရိယသစ္စံ အနုဗုဒ္ဓံ ပဋိဝိဒ္ဓံ, ဥစ္ဆိန္နာ ဘဝတဏှာ, ခီဏာ ဘဝနေတ္တိ, နတ္ထိ ဒါနိ ပုနဗ္ဘဝေါ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၁၀၉၁)။

* ပဉ္စ နာမ ကိန္တိပဉှဝဏ္ဏနာ

ဣမိနာပိ ပဉှဗျာကရဏေန အာရဒ္ဓစိတ္တော သတ္ထာ ပုရိမနယေနေဝ ဥတ္တရိံ ပဉှံ ပုစ္ဆတိ ပဉ္စ နာမ ကိန္တိ? ထေရော ပဉ္စာတိ ပစ္စနုဘာသိတွာ ‘‘ဥပါဒါနက္ခန္ဓာ’’တိ ဝိဿဇ္ဇေတိ။ တတ္ထ ပဉ္စာတိ ဂဏနပရိစ္ဆေဒေါ။ ဥပါဒါနဇနိတာ ဥပါဒါနဇနကာ ဝါ ခန္ဓာ ဥပါဒါနက္ခန္ဓာ။ ယံကိဉ္စိ ရူပံ, ဝေဒနာ, သညာ, သင်္ခါရာ, ဝိညာဏဉ္စ သာသဝါ ဥပါဒါနိယာ, ဧတေသမေတံ အဓိဝစနံ။ ပုဗ္ဗနယေနေဝ စေတ္ထ ‘‘ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓာ’’တိ ဝုတ္တံ, န အညေသံ ပဉ္စန္နမဘာဝတော။ ယထာဟ –

‘‘ပဉ္စသု, ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မေသု ဘိက္ခု သမ္မာ နိဗ္ဗိန္ဒမာနော…ပေ… ဒုက္ခဿန္တကရော ဟောတိ။ ကတမေသု ပဉ္စသု? ပဉ္စသု ဥပါဒါနက္ခန္ဓေသု။ ဣမေသု ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စသု ဓမ္မေသု ဘိက္ခု သမ္မာ နိဗ္ဗိန္ဒမာနော ။ပ။ ဒုက္ခဿန္တကရော ဟောတိ။ ‘ပဉ္စ ပဉှာ, ပဉ္စ

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၆၉။)

ဥဒ္ဒေသာ, ပဉ္စ ဝေယျာကရဏာနီ’တိ ဣတိ ယံ တံ ဝုတ္တံ, ဣဒမေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တ’’န္တိ (အ။ နိ။ ၁၀။၂၇)။

ဧတ္ထ စ ပဉ္စက္ခန္ဓေ ဥဒယဗ္ဗယဝသေန သမ္မသန္တော ဝိပဿနာမတံ လဒ္ဓါ အနုပုဗ္ဗေန နိဗ္ဗာနာမတံ သစ္ဆိကရောတိ။ ယထာဟ –

‘‘ယတော ယတော သမ္မသတိ, ခန္ဓာနံ ဥဒယဗ္ဗယံ၊

လဘတီ ပီတိပါမောဇ္ဇံ, အမတံ တံ ဝိဇာနတ’’န္တိ။ (ဓ။ ပ။ ၃၇၄)၊

* ဆ နာမ ကိန္တိပဉှဝဏ္ဏနာ

ဧဝံ ဣမိနာပိ ပဉှဗျာကရဏေန အာရဒ္ဓစိတ္တော သတ္ထာ ပုရိမနယေနေဝ ဥတ္တရိံ ပဉှံ ပုစ္ဆတိ ‘‘ဆ နာမ ကိ’’န္တိ? ထေရော ဆဣတိ ပစ္စနုဘာသိတွာ ‘အဇ္ဈတ္တိကာနိ အာယတနာနီ’တိ ဝိဿဇ္ဇေတိ။ တတ္ထ ဆဣတိ ဂဏနပရိစ္ဆေဒေါ, အဇ္ဈတ္တေ နိယုတ္တာနိ, အတ္တာနံ ဝါ အဓိကတွာ ပဝတ္တာနိ အဇ္ဈတ္တိကာနိ။ အာယတနတော, အာယဿ ဝါ တနနတော, အာယတဿ ဝါ သံသာရဒုက္ခဿ နယနတော အာယတနာနိ, စက္ခုသောတဃာနဇိဝှါကာယမနာနမေတံ အဓိဝစနံ။ ပုဗ္ဗနယေန စေတ္ထ ‘‘ဆ အဇ္ဈတ္တိကာနိ အာယတနာနီ’’တိ ဝုတ္တံ, န အညေသံ ဆန္နမဘာဝတော။ ယထာဟ –

‘‘ဆသု, ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မေသု ဘိက္ခု သမ္မာ နိဗ္ဗိန္ဒမာနော…ပေ… ဒုက္ခဿန္တကရော ဟောတိ။ ကတမေသု ဆသု? ဆသု အဇ္ဈတ္တိကေသု အာယတနေသု။ ဣမေသု ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဆသု ဓမ္မေသု ဘိက္ခု သမ္မာ နိဗ္ဗိန္ဒမာနော…ပေ… ဒုက္ခဿန္တကရော ဟောတိ။ ‘ဆ ပဉှာ ဆ ဥဒ္ဒေသာ ဆ ဝေယျာကရဏာနီ’တိ ဣတိ ယံ တံ ဝုတ္တံ, ဣဒမေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တ’’န္တိ (အ။ နိ။ ၁၀။၂၇)။

ဧတ္ထ စ ဆ အဇ္ဈတ္တိကာနိ အာယတနာနိ, ‘‘သုညော ဂါမောတိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဆန္နေတံ အဇ္ဈတ္တိကာနံ အာယတနာနံ အဓိဝစန’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၄။၂၃၈) ဝစနတော သုညတော ပုဗ္ဗုဠကမရီစိကာဒီနိ ဝိယ အစိရဋ္ဌိတိကတော တုစ္ဆတော ဝဉ္စနတော စ သမနုပဿံ နိဗ္ဗိန္ဒမာနော အနုပုဗ္ဗေန ဒုက္ခဿန္တံ ကတွာ မစ္စုရာဇဿ အဒဿနံ ဥပေတိ။ ယထာဟ –

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၇၀။)

‘‘ယထာ ပုဗ္ဗုဠကံ ပဿေ, ယထာ ပဿေ မရီစိကံ၊

ဧဝံ လောကံ အဝေက္ခန္တံ, မစ္စုရာဇာ န ပဿတီ’’တိ။ (ဓ။ ပ။ ၁၇၀)၊

* သတ္တ နာမ ကိန္တိပဉှဝဏ္ဏနာ

ဣမိနာပိ ပဉှဗျာကရဏေန အာရဒ္ဓစိတ္တော သတ္ထာ ဥတ္တရိံ ပဉှံ ပုစ္ဆတိ သတ္တ နာမ ကိန္တိ? ထေရော ကိဉ္စာပိ မဟာပဉှဗျာကရဏေ သတ္တ ဝိညာဏဋ္ဌိတိယော ဝုတ္တာ, အပိစ ခေါ ပန ယေသု ဓမ္မေသု သုဘာဝိတစိတ္တော ဘိက္ခု ဒုက္ခဿန္တကရော ဟောတိ, တေ ဒဿေန္တော ‘‘သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ’’တိ ဝိဿဇ္ဇေတိ။ အယမ္ပိ စတ္ထော ဘဂဝတာ အနုမတော ဧဝ။ ယထာဟ –

‘‘ပဏ္ဍိတာ ဂဟပတယော ကဇင်္ဂလိကာ ဘိက္ခုနီ, မဟာပညာ ဂဟပတယော ကဇင်္ဂလိကာ ဘိက္ခုနီ, မဉ္စေပိ တုမှေ ဂဟပတယော ဥပသင်္ကမိတွာ ဧတမတ္ထံ ပဋိပုစ္ဆေယျာထ, အဟမ္ပိ စေတံ ဧဝမေဝ ဗျာကရေယျံ, ယထာ တံ ကဇင်္ဂလိကာယ ဘိက္ခုနိယာ ဗျာကတ’’န္တိ (အ။ နိ။ ၁၀။၂၈)။

တာယ စ ဧဝံ ဗျာကတံ –

‘‘သတ္တသု, အာဝုသော, ဓမ္မေသု ဘိက္ခု သမ္မာ သုဘာဝိတစိတ္တော…ပေ… ဒုက္ခဿန္တကရော ဟောတိ။ ကတမေသု သတ္တသု? သတ္တသု ဗောဇ္ဈင်္ဂေသု။ ဣမေသု ခေါ, အာဝုသော, သတ္တသု ဓမ္မေသု ဘိက္ခု သမ္မာ သုဘာဝိတစိတ္တော…ပေ… ဒုက္ခဿန္တကရော ဟောတိ။ ‘သတ္တ ပဉှာ သတ္တ ဥဒ္ဒေသာ သတ္တ ဝေယျာကရဏာနီ’တိ ဣတိ ယံ တံ ဝုတ္တံ ဘဂဝတာ, ဣဒမေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တ’’န္တိ (အ။ နိ။ ၁၀။၂၈)။

ဧဝမယမတ္ထော ဘဂဝတာ အနုမတော ဧဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

တတ္ထ သတ္တာတိ ဦနာဓိကနိဝါရဏဂဏနပရိစ္ဆေဒေါ။ ဗောဇ္ဈင်္ဂါတိ သတိအာဒီနံ ဓမ္မာနမေတံ အဓိဝစနံ။ တတြာယံ ပဒတ္ထော – ဧတာယ လောကိယလောကုတ္တရမဂ္ဂက္ခဏေ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာယ လီနုဒ္ဓစ္စပတိဋ္ဌာနာယူဟနကာမသုခတ္တကိလမထာနုယောဂဥစ္ဆေဒသဿတာဘိနိဝေသာဒိ- အနေကုပဒ္ဒဝပ္ပဋိပက္ခဘူတာယ သတိဓမ္မဝိစယဝီရိယပီတိပ္ပဿဒ္ဓိသမာဓုပေက္ခာသင်္ခါတာယ ဓမ္မသာမဂ္ဂိယာ အရိယသာဝကော ဗုဇ္ဈတီတိ ကတွာ ဗောဓိ, ကိလေသသန္တာနနိဒ္ဒါယ ဥဋ္ဌဟတိ, စတ္တာရိ ဝါ အရိယသစ္စာနိ ပဋိဝိဇ္ဈတိ, နိဗ္ဗာနမေဝ ဝါ သစ္ဆိကရောတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ယထာဟ – ‘‘သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂေ ဘာဝေတွာ အနုတ္တရံ

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၇၁။)

သမ္မာသမ္ဗောဓိံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓေါ’’တိ။ ယထာဝုတ္တပ္ပကာရာယ ဝါ ဧတာယ ဓမ္မသာမဂ္ဂိယာ ဗုဇ္ဈတီတိ ကတွာ အရိယသာဝကောပိ ဗောဓိ။ ဣတိ တဿာ ဓမ္မသာမဂ္ဂိသင်္ခါတာယ ဗောဓိယာ အင်္ဂဘူတတ္တာ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ ဈာနင်္ဂမဂ္ဂင်္ဂါနိ ဝိယ, တဿ ဝါ ဗောဓီတိ လဒ္ဓဝေါဟာရဿ အရိယသာဝကဿ အင်္ဂဘူတတ္တာပိ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ သေနင်္ဂရထင်္ဂါဒယော ဝိယ။

အပိစ ‘‘ဗောဇ္ဈင်္ဂါတိ ကေနဋ္ဌေန ဗောဇ္ဈင်္ဂါ? ဗောဓာယ သံဝတ္တန္တီတိ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ, ဗုဇ္ဈန္တီတိ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ, အနုဗုဇ္ဈန္တီတိ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ, ပဋိဗုဇ္ဈန္တီတိ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ, သမ္ဗုဇ္ဈန္တီတိ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၂။၁၇) ဣမိနာပိ ပဋိသမ္ဘိဒါယံ ဝုတ္တေန ဝိဓိနာ ဗောဇ္ဈင်္ဂါနံ ဗောဇ္ဈင်္ဂဋ္ဌော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧဝမိမေ သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂေ ဘာဝေန္တော ဗဟုလီကရောန္တော န စိရဿေဝ ဧကန္တနိဗ္ဗိဒါဒိဂုဏပဋိလာဘီ ဟောတိ, တေန ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ ဒုက္ခဿန္တကရော ဟောတီတိ ဝုစ္စတိ။ ဝုတ္တဉ္စေတံ ဘဂဝတာ –

‘‘သတ္တိမေ, ဘိက္ခဝေ, ဗောဇ္ဈင်္ဂါ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ ဧကန္တနိဗ္ဗိဒါယ ဝိရာဂါယ နိရောဓာယ ဥပသမာယ အဘိညာယ သမ္ဗောဓာယ နိဗ္ဗာနာယ သံဝတ္တန္တီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၂၀၁)။

* အဋ္ဌ နာမ ကိန္တိပဉှဝဏ္ဏနာ

ဧဝံ ဣမိနာပိ ပဉှဗျာကရဏေန အာရဒ္ဓစိတ္တော သတ္ထာ ဥတ္တရိံ ပဉှံ ပုစ္ဆတိ အဋ္ဌ နာမ ကိန္တိ? ထေရော ကိဉ္စာပိ မဟာပဉှဗျာကရဏေ အဋ္ဌ လောကဓမ္မာ ဝုတ္တာ, အပိစ ခေါ ပန ယေသု ဓမ္မေသု သုဘာဝိတစိတ္တော ဘိက္ခု ဒုက္ခဿန္တကရော ဟောတိ, တေ ဒဿေန္တော ‘‘အရိယာနိ အဋ္ဌ မဂ္ဂင်္ဂါနီ’’တိ အဝတွာ ယသ္မာ အဋ္ဌင်္ဂဝိနိမုတ္တော မဂ္ဂေါ နာမ နတ္ထိ, အဋ္ဌင်္ဂမတ္တမေဝ တု မဂ္ဂေါ, တသ္မာ တမတ္ထံ သာဓေန္တော ဒေသနာဝိလာသေန အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါတိ ဝိဿဇ္ဇေတိ။ ဘဂဝတာပိ စာယမတ္ထော ဒေသနာနယော စ အနုမတော ဧဝ။ ယထာဟ –

‘‘ပဏ္ဍိတာ ဂဟပတယော ကဇင်္ဂလိကာ ဘိက္ခုနီ…ပေ… အဟမ္ပိ ဧဝမေဝ ဗျာကရေယျံ, ယထာ တံ ကဇင်္ဂလိကာယ ဘိက္ခုနိယာ ဗျာကတ’’န္တိ (အ။ နိ။ ၁၀။၂၈)။

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၇၂။)

တာယ စ ဧဝံ ဗျာကတံ –

‘‘အဋ္ဌသု, အာဝုသော, ဓမ္မေသု ဘိက္ခု သမ္မာ သုဘာဝိတစိတ္တော ။ပ။ ဒုက္ခဿန္တကရော ဟောတိ။ ‘အဋ္ဌ ပဉှာ, အဋ္ဌ ဥဒ္ဒေသာ, အဋ္ဌ ဝေယျာကရဏာနီ’တိ ဣတိ ယံ တံ ဝုတ္တံ ဘဂဝတာ, ဣဒမေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တ’’န္တိ (အ။ နိ။ ၁၀။၂၈)။

ဧဝမယံ အတ္ထော စ ဒေသနာနယော စ ဘဂဝတာ အနုမတော ဧဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

တတ္ထ အရိယောတိ နိဗ္ဗာနတ္ထိကေဟိ အဘိဂန္တဗ္ဗော, အပိစ အာရကာ ကိလေသေဟိ ဝတ္တနတော, အရိယဘာဝကရဏတော, အရိယဖလပဋိလာဘတော စာပိ အရိယောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အဋ္ဌ အင်္ဂါနိ အဿာတိ အဋ္ဌင်္ဂိကော။ သွာယံ စတုရင်္ဂိကာ ဝိယ သေနာ, ပဉ္စင်္ဂိကံ ဝိယ စ တူရိယံ အင်္ဂဝိနိဗ္ဘောဂေန အနုပလဗ္ဘသဘာဝတော အင်္ဂမတ္တမေဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ မဂ္ဂတိ ဣမိနာ နိဗ္ဗာနံ, သယံ ဝါ မဂ္ဂတိ, ကိလေသေ မာရေန္တော ဝါ ဂစ္ဆတီတိ မဂ္ဂေါ။

ဧဝမဋ္ဌပ္ပဘေဒဉ္စိမံ အဋ္ဌင်္ဂိကံ မဂ္ဂံ ဘာဝေန္တော ဘိက္ခု အဝိဇ္ဇံ ဘိန္ဒတိ, ဝိဇ္ဇံ ဥပ္ပါဒေတိ, နိဗ္ဗာနံ သစ္ဆိကရောတိ, တေန ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ ဒုက္ခဿန္တကရော ဟောတီတိ ဝုစ္စတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘သေယျထာပိ, ဘိက္ခဝေ, သာလိသူကံ ဝါ ယဝသူကံ ဝါ သမ္မာ ပဏိဟိတံ ဟတ္ထေန ဝါ ပါဒေန ဝါ အက္ကန္တံ ဟတ္ထံ ဝါ ပါဒံ ဝါ ဘေစ္ဆတိ, လောဟိတံ ဝါ ဥပ္ပါဒေဿတီတိ ဌာနမေတံ ဝိဇ္ဇတိ။ တံ ကိဿ ဟေတု? သမ္မာ ပဏိဟိတတ္တာ, ဘိက္ခဝေ, သူကဿ, ဧဝမေဝ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, သော ဝတ ဘိက္ခု သမ္မာ ပဏိဟိတာယ ဒိဋ္ဌိယာ သမ္မာ ပဏိဟိတာယ မဂ္ဂဘာဝနာယ အဝိဇ္ဇံ ဘေစ္ဆတိ, ဝိဇ္ဇံ ဥပ္ပါဒေဿတိ, နိဗ္ဗာနံ သစ္ဆိကရိဿတီတိ ဌာနမေတံ ဝိဇ္ဇတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၄၂)။

* နဝ နာမ ကိန္တိပဉှဝဏ္ဏနာ

ဣမိနာပိ ပဉှဗျာကရဏေန အာရဒ္ဓစိတ္တော သတ္ထာ ဥတ္တရိံ ပဉှံ ပုစ္ဆတိ နဝ နာမ ကိန္တိ? ထေရော နဝဣတိ ပစ္စနုဘာသိတွာ ‘‘သတ္တာဝါသာ’’တိ ဝိဿဇ္ဇေတိ။ တတ္ထ နဝါတိ ဂဏနပရိစ္ဆေဒေါ။ သတ္တာတိ ဇီဝိတိန္ဒြိယပ္ပဋိဗဒ္ဓေ

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၇၃။)

ခန္ဓေ ဥပါဒါယ ပညတ္တာ ပါဏိနော ပဏ္ဏတ္တိ ဝါ။ အာဝါသာတိ အာဝသန္တိ ဧတေသူတိ အာဝါသာ, သတ္တာနံ အာဝါသာ သတ္တာဝါသာ။ ဧသ ဒေသနာမဂ္ဂေါ, အတ္ထတော ပန နဝဝိဓာနံ သတ္တာနမေတံ အဓိဝစနံ။ ယထာဟ –

‘‘သန္တာဝုသော, သတ္တာ နာနတ္တကာယာ နာနတ္တသညိနော, သေယျထာပိ မနုဿာ ဧကစ္စေ စ ဒေဝါ ဧကစ္စေ စ ဝိနိပါတိကာ, အယံ ပဌမော သတ္တာဝါသော။ သန္တာဝုသော, သတ္တာ နာနတ္တကာယာ ဧကတ္တသညိနော, သေယျထာပိ, ဒေဝါ ဗြဟ္မကာယိကာ, ပဌမာဘိနိဗ္ဗတ္တာ, အယံ ဒုတိယော သတ္တာဝါသော။ သန္တာဝုသော, သတ္တာ ဧကတ္တကာယာ နာနတ္တသညိနော, သေယျထာပိ, ဒေဝါ အာဘဿရာ, အယံ တတိယော သတ္တာဝါသော။ သန္တာဝုသော, သတ္တာ ဧကတ္တကာယာ ဧကတ္တသညိနော, သေယျထာပိ, ဒေဝါ သုဘကိဏှာ, အယံ စတုတ္ထော သတ္တာဝါသော။ သန္တာဝုသော, သတ္တာ အသညိနော အပ္ပဋိသံဝေဒိနော, သေယျထာပိ, ဒေဝါ အသညသတ္တာ, အယံ ပဉ္စမော သတ္တာဝါသော။ သန္တာဝုသော, သတ္တာ သဗ္ဗသော ရူပသညာနံ…ပေ… အာကာသာနဉ္စာယတနူပဂါ, အယံ ဆဋ္ဌော သတ္တာဝါသော။ သန္တာဝုသော, သတ္တာ…ပေ… ဝိညာဏဉ္စာယတနူပဂါ, အယံ သတ္တမော သတ္တာဝါသော။ သန္တာဝုသော, သတ္တာ…ပေ… အာကိဉ္စညာယတနူပဂါ, အယံ အဋ္ဌမော သတ္တာဝါသော။ သန္တာဝုသော, သတ္တာ…ပေ… နေဝသညာနာသညာယတနူပဂါ, အယံ နဝမော သတ္တာဝါသော’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၄၁)။

ပုရိမနယေနေဝ စေတ္ထ ‘‘နဝ သတ္တာဝါသာ’’တိ ဝုတ္တံ, န အညေသံ နဝန္နမဘာဝတော။ ယထာဟ –

‘‘နဝသု, ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မေသု ဘိက္ခု သမ္မာ နိဗ္ဗိန္ဒမာနော…ပေ… ဒုက္ခဿန္တကရော ဟောတိ။ ကတမေသု နဝသု? နဝသု သတ္တာဝါသေသု။ ဣမေသု ခေါ, ဘိက္ခဝေ, နဝသု ဓမ္မေသု ဘိက္ခု သမ္မာ နိဗ္ဗိန္ဒမာနော…ပေ… ဒုက္ခဿန္တကရော ဟောတိ။ ‘နဝ ပဉှာ, နဝ ဥဒ္ဒေသာ, နဝ ဝေယျာကရဏာနီ’တိ ဣတိ ယံ တံ ဝုတ္တံ, ဣဒမေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တ’’န္တိ (အ။ နိ။ ၁၀။၂၇)။

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၇၄။)

ဧတ္ထ စ ‘‘နဝ ဓမ္မာ ပရိညေယျာ။ ကတမေ နဝ? နဝ သတ္တာဝါသာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၅၉) ဝစနတော နဝသု သတ္တာဝါသေသု ဉာတပရိညာယ ဓုဝသုဘသုခတ္တဘာဝဒဿနံ ပဟာယ သုဒ္ဓသင်္ခါရပုဉ္ဇမတ္တဒဿနေန နိဗ္ဗိန္ဒမာနော တီရဏပရိညာယ အနိစ္စာနုပဿနေန ဝိရဇ္ဇမာနော ဒုက္ခာနုပဿနေန ဝိမုစ္စမာနော အနတ္တာနုပဿနေန သမ္မာ ပရိယန္တဒဿာဝီ ပဟာနပရိညာယ သမ္မတ္တမဘိသမေစ္စ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ ဒုက္ခဿန္တကရော ဟောတိ။ တေနေတံ ဝုတ္တံ –

‘‘နဝသု, ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မေသု ဘိက္ခု သမ္မာ နိဗ္ဗိန္ဒမာနော…ပေ… ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ ဒုက္ခဿန္တကရော ဟောတိ။ ကတမေသု နဝသု? နဝသု သတ္တာဝါသေသူ’’တိ (အ။ နိ။ ၁၀။၂၇)။

* ဒသ နာမ ကိန္တိပဉှဝဏ္ဏနာ

ဧဝံ ဣမိနာပိ ပဉှဗျာကရဏေန အာရဒ္ဓစိတ္တော သတ္ထာ ဥတ္တရိံ ပဉှံ ပုစ္ဆတိ ဒသ နာမ ကိန္တိ? တတ္ထ ကိဉ္စာပိ ဣမဿ ပဉှဿ ဣတော အညတြ ဝေယျာကရဏေသု ဒသ အကုသလကမ္မပထာ ဝုတ္တာ။ ယထာဟ –

‘‘ဒသသု, ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မေသု ဘိက္ခု သမ္မာ နိဗ္ဗိန္ဒမာနော…ပေ… ဒုက္ခဿန္တကရော ဟောတိ။ ကတမေသု ဒသသု? ဒသသု အကုသလကမ္မပထေသု။ ဣမေသု ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဒသသု ဓမ္မေသု ဘိက္ခု သမ္မာ နိဗ္ဗိန္ဒမာနော…ပေ။ … ဒုက္ခဿန္တကရော ဟောတိ။ ‘ဒသ ပဉှာ ဒသ ဥဒ္ဒေသာ ဒသ ဝေယျာကရဏာနီ’တိ ဣတိ ယံ တံ ဝုတ္တံ, ဣဒမေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တ’’န္တိ (အ။ နိ။ ၁၀။၂၇)။

ဣဓ ပန ယသ္မာ အယမာယသ္မာ အတ္တာနံ အနုပနေတွာ အညံ ဗျာကာတုကာမော, ယသ္မာ ဝါ ဣမိနာ ပရိယာယေန ဗျာကတံ သုဗျာကတမေဝ ဟောတိ, တသ္မာ ယေဟိ ဒသဟိ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတော အရဟာတိ ပဝုစ္စတိ, တေသံ အဓိဂမံ ဒီပေန္တော ဒသဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတော အရဟာတိ ပဝုစ္စတီတိ ပုဂ္ဂလာဓိဋ္ဌာနာယ ဒေသနာယ ဝိဿဇ္ဇေတိ။ ယတော ဧတ္ထ ယေဟိ ဒသဟိ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတော အရဟာတိ ပဝုစ္စတိ, တာနိ ဒသင်္ဂါနိ ‘‘ဒသ နာမ ကိ’’န္တိ ပုဋ္ဌေန ထေရေန နိဒ္ဒိဋ္ဌာနီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ တာနိ စ ဒသ –

‘‘အသေခေါ အသေခေါတိ, ဘန္တေ, ဝုစ္စတိ, ကိတ္တာဝတာ နု ခေါ, ဘန္တေ, ဘိက္ခု အသေခေါ ဟောတီတိ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၇၅။)

အသေခါယ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ သမန္နာဂတော ဟောတိ, အသေခေန သမ္မာသင်္ကပ္ပေန သမန္နာဂတော ဟောတိ, အသေခါယ သမ္မာဝါစာယ သမန္နာဂတော ဟောတိ, အသေခေန သမ္မာကမ္မန္တေန သမန္နာဂတော ဟောတိ, အသေခေန သမ္မာအာဇီဝေန သမန္နာဂတော ဟောတိ, အသေခေန သမ္မာဝါယာမေန သမန္နာဂတော ဟောတိ, အသေခါယ သမ္မာသတိယာ သမန္နာဂတော ဟောတိ, အသေခေန သမ္မာသမာဓိနာ သမန္နာဂတော ဟောတိ, အသေခေန သမ္မာဉာဏေန သမန္နာဂတော ဟောတိ, အသေခါယ သမ္မာဝိမုတ္တိယာ သမန္နာဂတော ဟောတိ။ ဧဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု အသေခေါ ဟောတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၁၀။၁၁၁)။ –

ဧဝမာဒီသု သုတ္တေသု ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာနီတိ။

ပရမတ္ထဇောတိကာယ ခုဒ္ဒကပါဌ-အဋ္ဌကထာယ

ကုမာရပဉှဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ မင်္ဂလသုတ္တဝဏ္ဏနာ

နိက္ခေပပ္ပယောဇနံ

ဣဒါနိ ကုမာရပဉှာနန္တရံ နိက္ခိတ္တဿ မင်္ဂလသုတ္တဿ အတ္ထဝဏ္ဏနာက္ကမော အနုပ္ပတ္တော, တဿ ဣဓ နိက္ခေပပ္ပယောဇနံ ဝတွာ အတ္ထဝဏ္ဏနံ ကရိဿာမ။ သေယျထိဒံ – ဣဒဉှိ သုတ္တံ ဣမိနာ အနုက္ကမေန ဘဂဝတာ အဝုတ္တမ္ပိ ယွာယံ သရဏဂမနေဟိ သာသနောတာရော, သိက္ခာပဒဒွတ္တိံသာကာရကုမာရပဉှေဟိ စ သီလသမာဓိပညာပ္ပဘေဒနယော ဒဿိတော, သဗ္ဗောပေသ ပရမမင်္ဂလဘူတော, ယတော မင်္ဂလတ္ထိကေန ဧတ္ထေဝ အဘိယောဂေါ ကာတဗ္ဗော, သော စဿ မင်္ဂလဘာဝေါ ဣမိနာ သုတ္တာနုသာရေန ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။

ဣဒမဿ ဣဓ နိက္ခေပပ္ပယောဇနံ။

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၇၆။)

ပဌမမဟာသင်္ဂီတိကထာ

ဧဝံ နိက္ခိတ္တဿ ပနဿ အတ္ထဝဏ္ဏနတ္ထံ အယံ မာတိကာ –

‘‘ဝုတ္တံ ယေန ယဒါ ယသ္မာ, စေတံ ဝတွာ ဣမံ ဝိဓိံ၊

ဧဝမိစ္စာဒိပါဌဿ, အတ္ထံ နာနပ္ပကာရတော။

‘‘ဝဏ္ဏယန္တော သမုဋ္ဌာနံ, ဝတွာ ယံ ယတ္ထ မင်္ဂလံ၊

ဝဝတ္ထပေတွာ တံ တဿ, မင်္ဂလတ္တံ ဝိဘာဝယေ’’တိ။

တတ္ထ ‘‘ဝုတ္တံ ယေန ယဒါ ယသ္မာ, စေတံ ဝတွာ ဣမံ ဝိဓိ’’န္တိ အယံ တာဝ အဒ္ဓဂါထာ ယဒိဒံ ‘‘ဧဝံ မေ သုတံ ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ…ပေ… ဘဂဝန္တံ ဂါထာယ အဇ္ဈဘာသီ’’တိ, ဣဒံ ဝစနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တာ။ ဣဒဉှိ အနုဿဝဝသေန ဝုတ္တံ, သော စ ဘဂဝါ သယမ္ဘူ အနာစရိယကော, တသ္မာ နေဒံ တဿ ဘဂဝတော ဝစနံ အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ။ ယတော ဝတ္တဗ္ဗမေတံ ‘‘ဣဒံ ဝစနံ ကေန ဝုတ္တံ, ကဒါ, ကသ္မာ စ ဝုတ္တ’’န္တိ။ ဝုစ္စတေ – အာယသ္မတာ အာနန္ဒေန ဝုတ္တံ, တဉ္စ ပဌမမဟာသင်္ဂီတိကာလေ။

ပဌမမဟာသင်္ဂီတိ စေသာ သဗ္ဗသုတ္တနိဒါနကောသလ္လတ္ထမာဒိတော ပဘုတိ ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနဉှိ အာဒိံ ကတွာ ယာဝ သုဘဒ္ဒပရိဗ္ဗာဇကဝိနယနာ, ကတဗုဒ္ဓကိစ္စေ ကုသိနာရာယံ ဥပဝတ္တနေ မလ္လာနံ သာလဝနေ ယမကသာလာနမန္တရေ ဝိသာခပုဏ္ဏမဒိဝသေ ပစ္စူသသမယေ အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ပရိနိဗ္ဗုတေ, ဘဂဝတိ လောကနာထေ ဘဂဝတော ပရိနိဗ္ဗာနေ သန္နိပတိတာနံ သတ္တန္နံ ဘိက္ခုသတသဟဿာနံ သံဃတ္ထေရော အာယသ္မာ မဟာကဿပေါ သတ္တာဟပရိနိဗ္ဗုတေ ဘဂဝတိ သုဘဒ္ဒေန ဝုဍ္ဎပဗ္ဗဇိတေန ‘‘အလံ, အာဝုသော, မာ သောစိတ္ထ, မာ ပရိဒေဝိတ္ထ, သုမုတ္တာ မယံ တေန မဟာသမဏေန, ဥပဒ္ဒုတာ စ ဟောမ ‘ဣဒံ ဝေါ ကပ္ပတိ ဣဒံ ဝေါ န ကပ္ပတီ’တိ, ဣဒါနိ ပန မယံ ယံ ဣစ္ဆိဿာမ တံ ကရိဿာမ, ယံ န ဣစ္ဆိဿာမ န တံ ကရိဿာမာ’’တိ (စူဠဝ။ ၄၃၇၊ ဒီ။ နိ။ ၂။၂၃၂) ဝုတ္တဝစနမနုဿရန္တော ‘‘ဌာနံ ခေါ ပနေတံ ဝိဇ္ဇတိ ယံ ပါပဘိက္ခူ ‘အတီတသတ္ထုကံ ပါဝစန’န္တိ မညမာနာ ပက္ခံ လဘိတွာ န စိရဿေဝ သဒ္ဓမ္မံ အန္တရဓာပေယျုံ။ ယာဝ စ ဓမ္မဝိနယော တိဋ္ဌတိ, တာဝ အနတီတသတ္ထုကမေဝ ပါဝစနံ ဟောတိ။ ယထာဟ ဘဂဝါ –

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၇၇။)

‘‘ယော ဝေါ, အာနန္ဒ, မယာ ဓမ္မော စ ဝိနယော စ ဒေသိတော ပညတ္တော, သော ဝေါ မမစ္စယေန သတ္ထာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၂၁၆)။

‘‘ယံနူနာဟံ ဓမ္မဉ္စ ဝိနယဉ္စ သင်္ဂါယေယျံ, ယထယိဒံ သာသနံ အဒ္ဓနိယံ အဿ စိရဋ္ဌိတိကံ’’။

ယဉ္စာဟံ ဘဂဝတာ –

‘‘ဓာရေဿသိ ပန မေ တွံ, ကဿပ, သာဏာနိ ပံသုကူလာနိ နိဗ္ဗသနာနီ’’တိ ဝတွာ စီဝရေ သာဓာရဏပရိဘောဂေန စေဝ –

‘‘အဟံ, ဘိက္ခဝေ, ယာဝဒေ အာကင်္ခါမိ ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ…ပေ… ပဌမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရာမိ, ကဿပေါပိ, ဘိက္ခဝေ, ယာဝဒေဝ အာကင်္ခတိ ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ…ပေ… ပဌမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတီ’’တိ –

ဧဝမာဒိနာ နယေန နဝါနုပုဗ္ဗဝိဟာရဆဠဘိညာပ္ပဘေဒေ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မေ အတ္တနာ သမသမဋ္ဌပနေန စ အနုဂ္ဂဟိတော, တဿ မေ ကိမညံ အာဏဏျံ ဘဝိဿတိ? ‘‘နနု မံ ဘဂဝါ ရာဇာ ဝိယ သကကဝစဣဿရိယာနုပ္ပဒါနေန အတ္တနော ကုလဝံသပ္ပတိဋ္ဌာပကံ ပုတ္တံ ‘သဒ္ဓမ္မဝံသပ္ပတိဋ္ဌာပကော မေ အယံ ဘဝိဿတီ’တိ မန္တွာ ဣမိနာ အသာဓာရဏေန အနုဂ္ဂဟေန အနုဂ္ဂဟေသီ’’တိ စိန္တယန္တော ဓမ္မဝိနယသင်္ဂါယနတ္ထံ ဘိက္ခူနံ ဥဿာဟံ ဇနေသိ? ယထာဟ –

‘‘အထ ခေါ အာယသ္မာ မဟာကဿပေါ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ဧကမိဒါဟံ, အာဝုသော, သမယံ ပါဝါယ ကုသိနာရံ အဒ္ဓါနမဂ္ဂပ္ပဋိပန္နော မဟတာ ဘိက္ခုသံဃေန သဒ္ဓိံ ပဉ္စမတ္တေဟိ ဘိက္ခုသတေဟီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၂၃၁၊ စူဠဝ။ ၄၃၇) သဗ္ဗံ သုဘဒ္ဒကဏ္ဍံ ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗံ။

တတော ပရံ အာဟ –

‘‘ဟန္ဒ မယံ, အာဝုသော, ဓမ္မဉ္စ ဝိနယဉ္စ သင်္ဂါယေယျာမ, ပုရေ အဓမ္မော ဒိပ္ပတိ, ဓမ္မော ပဋိဗာဟိယျတိ, အဝိနယော ဒိပ္ပတိ, ဝိနယော ပဋိဗာဟိယျတိ, ပုရေ အဓမ္မဝါဒိနော ဗလဝန္တော ဟောန္တိ, ဓမ္မဝါဒိနော ဒုဗ္ဗလာ ဟောန္တိ, အဝိနယဝါဒိနော ဗလဝန္တော ဟောန္တိ, ဝိနယဝါဒိနော ဒုဗ္ဗလာ ဟောန္တီ’’တိ (စူဠဝ။ ၄၃၇)။

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၇၈။)

ဘိက္ခူ အာဟံသု ‘‘တေန ဟိ, ဘန္တေ, ထေရော ဘိက္ခူ ဥစ္စိနတူ’’တိ။ ထေရော သကလနဝင်္ဂသတ္ထုသာသနပရိယတ္တိဓရေ ပုထုဇ္ဇနသောတာပန္နသကဒါဂါမိအနာဂါမိသုက္ခဝိပဿကခီဏာသဝဘိက္ခူ အနေကသတေ အနေကသဟဿေ စ ဝဇ္ဇေတွာ တိပိဋကသဗ္ဗပရိယတ္တိပ္ပဘေဒဓရေ ပဋိသမ္ဘိဒါပ္ပတ္တေ မဟာနုဘာဝေ ယေဘုယျေန ဘဂဝတာ ဧတဒဂ္ဂံ အာရောပိတေ တေဝိဇ္ဇာဒိဘေဒေ ခီဏာသဝဘိက္ခူယေဝ ဧကူနပဉ္စသတေ ပရိဂ္ဂဟေသိ။ ယေ သန္ဓာယ ဣဒံ ဝုတ္တံ ‘‘အထ ခေါ အာယသ္မာ မဟာကဿပေါ ဧကေနူနပဉ္စအရဟန္တသတာနိ ဥစ္စိနီ’’တိ (စူဠဝ။ ၄၃၇)။

ကိဿ ပန ထေရော ဧကေနူနမကာသီတိ? အာယသ္မတော အာနန္ဒတ္ထေရဿ ဩကာသကရဏတ္ထံ။ တေန ဟာယသ္မတာ သဟာပိ ဝိနာပိ န သက္ကာ ဓမ္မသင်္ဂီတိ ကာတုံ။ သော ဟာယသ္မာ သေခေါ သကရဏီယော, တသ္မာ သဟ န သက္ကာ, ယသ္မာ ပနဿ ကိဉ္စိ ဒသဗလဒေသိတံ သုတ္တဂေယျာဒိကံ ဘဂဝတော အသမ္မုခါ ပဋိဂ္ဂဟိတံ နာမ နတ္ထိ, တသ္မာ ဝိနာပိ န သက္ကာ။ ယဒိ ဧဝံ သေခေါပိ သမာနော ဓမ္မသင်္ဂီတိယာ ဗဟူကာရတ္တာ ထေရေန ဥစ္စိနိတဗ္ဗော အဿ, အထ ကသ္မာ န ဥစ္စိနိတောတိ? ပရူပဝါဒဝိဝဇ္ဇနတော။ ထေရော ဟိ အာယသ္မန္တေ အာနန္ဒေ အတိဝိယ ဝိဿတ္ထော အဟောသိ။ တထာ ဟိ နံ သိရသ္မိံ ပလိတေသု ဇာတေသုပိ ‘‘န ဝါယံ ကုမာရကော မတ္တမညာသီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၂။၁၅၄) ကုမာရကဝါဒေန ဩဝဒတိ။ သကျကုလပ္ပသုတော စာယံ အာယသ္မာ တထာဂတဿ ဘာတာ စူဠပိတု ပုတ္တော, တတြ ဘိက္ခူ ဆန္ဒာဂမနံ ဝိယ မညမာနာ ‘‘ဗဟူ အသေခပဋိသမ္ဘိဒါပ္ပတ္တေ ဘိက္ခူ ဌပေတွာ အာနန္ဒံ သေခပဋိသမ္ဘိဒါပ္ပတ္တံ ထေရော ဥစ္စိနီ’’တိ ဥပဝဒေယျုံ။ တံ ပရူပဝါဒံ ပရိဝိဝဇ္ဇေန္တော ‘‘အာနန္ဒံ ဝိနာ သင်္ဂီတိ န သက္ကာ ကာတုံ, ဘိက္ခူနံယေဝ အနုမတိယာ ဂဟေဿာမီ’’တိ န ဥစ္စိနိ။

အထ သယမေဝ ဘိက္ခူ အာနန္ဒဿတ္ထာယ ထေရံ ယာစိံသု။ ယထာဟ –

‘‘ဘိက္ခူ အာယသ္မန္တံ မဟာကဿပံ ဧတဒဝေါစုံ – ‘အယံ, ဘန္တေ, အာယသ္မာ အာနန္ဒော ကိဉ္စာပိ သေခေါ, အဘဗ္ဗော ဆန္ဒာ ဒေါသာ မောဟာ ဘယာ အဂတိံ ဂန္တုံ, ဗဟု စာနေန ဘဂဝတော သန္တိကေ ဓမ္မော စ ဝိနယော စ ပရိယတ္တော, တေန ဟိ, ဘန္တေ,

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၇၉။)

ထေရော အာယသ္မန္တမ္ပိ အာနန္ဒံ ဥစ္စိနတူ’တိ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ မဟာကဿပေါ အာယသ္မန္တမ္ပိ အာနန္ဒံ ဥစ္စိနီ’’တိ (စူဠဝ။ ၄၃၇)။

ဧဝံ ဘိက္ခူနံ အနုမတိယာ ဥစ္စိနိတေန တေနာယသ္မတာ သဒ္ဓိံ ပဉ္စထေရသတာနိ အဟေသုံ။

အထ ခေါ ထေရာနံ ဘိက္ခူနံ ဧတဒဟောသိ – ‘‘ကတ္ထ နု ခေါ မယံ ဓမ္မဉ္စ ဝိနယဉ္စ သင်္ဂါယေယျာမာ’’တိ။ အထ ခေါ ထေရာနံ ဘိက္ခူနံ ဧတဒဟောသိ ‘‘ရာဇဂဟံ ခေါ မဟာဂေါစရံ ပဟူတသေနာသနံ, ယံနူန မယံ ရာဇဂဟေ ဝဿံ ဝသန္တာ ဓမ္မဉ္စ ဝိနယဉ္စ သင်္ဂါယေယျာမ, နညေ ဘိက္ခူ ရာဇဂဟေ ဝဿံ ဥပဂစ္ဆေယျု’’န္တိ။ ကသ္မာ ပန နေသံ ဧတဒဟောသိ? ဣဒံ အမှာကံ ထာဝရကမ္မံ, ကောစိ ဝိသဘာဂပုဂ္ဂလော သံဃမဇ္ဈံ ပဝိသိတွာ ဥက္ကောဋေယျာတိ။ အထာယသ္မာ မဟာကဿပေါ ဉတ္တိဒုတိယေန ကမ္မေန သာဝေသိ။ တံ သင်္ဂီတိက္ခန္ဓကေ (စူဠဝ။ ၄၃၇) ဝုတ္တနယေနေဝ ဉာတဗ္ဗံ။

အထ တထာဂတဿ ပရိနိဗ္ဗာနတော သတ္တသု သာဓုကီဠနဒိဝသေသု သတ္တသု စ ဓာတုပူဇာဒိဝသေသု ဝီတိဝတ္တေသု ‘‘အဍ္ဎမာသော အတိက္ကန္တော, ဣဒါနိ ဂိမှာနံ ဒိယဍ္ဎော မာသော သေသော, ဥပကဋ္ဌာ ဝဿူပနာယိကာ’’တိ မန္တွာ မဟာကဿပတ္ထေရော ‘‘ရာဇဂဟံ, အာဝုသော, ဂစ္ဆာမာ’’တိ ဥပဍ္ဎံ ဘိက္ခုသံဃံ ဂဟေတွာ ဧကံ မဂ္ဂံ ဂတော။ အနုရုဒ္ဓတ္ထေရောပိ ဥပဍ္ဎံ ဂဟေတွာ ဧကံ မဂ္ဂံ ဂတော, အာနန္ဒတ္ထေရော ပန ဘဂဝတော ပတ္တစီဝရံ ဂဟေတွာ ဘိက္ခုသံဃပရိဝုတော သာဝတ္ထိံ ဂန္တွာ ရာဇဂဟံ ဂန္တုကာမော ယေန သာဝတ္ထိ, တေန စာရိကံ ပက္ကာမိ။ အာနန္ဒတ္ထေရေန ဂတဂတဋ္ဌာနေ မဟာပရိဒေဝေါ အဟောသိ, ‘‘ဘန္တေ အာနန္ဒ, ကုဟိံ သတ္ထာရံ ဌပေတွာ အာဂတောသီ’’တိ? အနုပုဗ္ဗေန သာဝတ္ထိံ အနုပ္ပတ္တေ ထေရေ ဘဂဝတော ပရိနိဗ္ဗာနသမယေ ဝိယ မဟာပရိဒေဝေါ အဟောသိ။

တတြ သုဒံ အာယသ္မာ အာနန္ဒော အနိစ္စတာဒိပဋိသံယုတ္တာယ ဓမ္မိယာ ကထာယ တံ မဟာဇနံ သညာပေတွာ ဇေတဝနံ ပဝိသိတွာ ဒသဗလေန ဝသိတဂန္ဓကုဋိယာ ဒွါရံ ဝိဝရိတွာ မဉ္စပီဌံ နီဟရိတွာ ပပ္ဖေါဋေတွာ ဂန္ဓကုဋိံ သမ္မဇ္ဇိတွာ မိလာတမာလာကစဝရံ ဆဍ္ဍေတွာ မဉ္စပီဌံ အတိဟရိတွာ ပုန ယထာဌာနေ ဌပေတွာ ဘဂဝတော ဌိတကာလေ ကရဏီယံ ဝတ္တံ သဗ္ဗမကာသိ။

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၈၀။)

အထ ထေရော ဘဂဝတော ပရိနိဗ္ဗာနတော ပဘုတိ ဌာနနိသဇ္ဇဗဟုလတ္တာ ဥဿန္နဓာတုကံ ကာယံ သမဿာသေတုံ ဒုတိယဒိဝသေ ခီရဝိရေစနံ ပိဝိတွာ ဝိဟာရေယေဝ နိသီဒိ, ယံ သန္ဓာယ သုဘေန မာဏဝေန ပဟိတံ မာဏဝကံ ဧတဒဝေါစ –

‘‘အကာလော ခေါ, မာဏဝက, အတ္ထိ မေ အဇ္ဇ ဘေသဇ္ဇမတ္တာ ပီတာ, အပ္ပေဝ နာမ သွေပိ ဥပသင်္ကမေယျာမာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၄၄၇)။

ဒုတိယဒိဝသေ စေတကတ္ထေရေန ပစ္ဆာသမဏေန ဂန္တွာ သုဘေန မာဏဝေန ပုဋ္ဌော ဒီဃနိကာယေ သုဘသုတ္တံ နာမ ဒသမံ သုတ္တမဘာသိ။

အထ ခေါ ထေရော ဇေတဝနေ ဝိဟာရေ ခဏ္ဍဖုလ္လပ္ပဋိသင်္ခရဏံ ကာရာပေတွာ ဥပကဋ္ဌာယ ဝဿူပနာယိကာယ ရာဇဂဟံ ဂတော။ တထာ မဟာကဿပတ္ထေရော အနုရုဒ္ဓတ္ထေရော စ သဗ္ဗံ ဘိက္ခုသံဃံ ဂဟေတွာ ရာဇဂဟမေဝ ဂတာ။

တေန ခေါ ပန သမယေန ရာဇဂဟေ အဋ္ဌာရသ မဟာဝိဟာရာ ဟောန္တိ။ တေ သဗ္ဗေပိ ဆဍ္ဍိတပတိတဥက္လာပါ အဟေသုံ။ ဘဂဝတော ဟိ ပရိနိဗ္ဗာနေ သဗ္ဗေ ဘိက္ခူ အတ္တနော အတ္တနော ပတ္တစီဝရံ ဂဟေတွာ ဝိဟာရေ စ ပရိဝေဏေ စ ဆဍ္ဍေတွာ အဂမံသု။ တတ္ထ ထေရာ ဘဂဝတော ဝစနပူဇနတ္ထံ တိတ္ထိယဝါဒပရိမောစနတ္ထဉ္စ ‘‘ပဌမံ မာသံ ခဏ္ဍဖုလ္လပ္ပဋိသင်္ခရဏံ ကရောမာ’’တိ စိန္တေသုံ။ တိတ္ထိယာ ဟိ ဝဒေယျုံ ‘‘သမဏဿ ဂေါတမဿ သာဝကာ သတ္ထရိ ဌိတေယေဝ ဝိဟာရေ ပဋိဇဂ္ဂိံသု, ပရိနိဗ္ဗုတေ ဆဍ္ဍေသု’’န္တိ။ တေသံ ဝါဒပရိမောစနတ္ထဉ္စ စိန္တေသုန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –

‘‘အထ ခေါ ထေရာနံ ဘိက္ခူနံ ဧတဒဟောသိ – ဘဂဝတာ ခေါ, အာဝုသော, ခဏ္ဍဖုလ္လပ္ပဋိသင်္ခရဏံ ဝဏ္ဏိတံ, ဟန္ဒ မယံ, အာဝုသော, ပဌမံ မာသံ ခဏ္ဍဖုလ္လပ္ပဋိသင်္ခရဏံ ကရောမ, မဇ္ဈိမံ မာသံ သန္နိပတိတွာ ဓမ္မဉ္စ ဝိနယဉ္စ သင်္ဂါယိဿာမာ’’တိ (စူဠဝ။ ၄၃၈)။

တေ ဒုတိယဒိဝသေ ဂန္တွာ ရာဇဒွါရေ အဋ္ဌံသု။ အဇာတသတ္တု ရာဇာ အာဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ ‘‘အဟံ, ဘန္တေ, ကိံ ကရောမိ, ကေနတ္ထော’’တိ ပဝါရေသိ။ ထေရာ အဋ္ဌာရသမဟာဝိဟာရပ္ပဋိသင်္ခရဏတ္ထာယ ဟတ္ထကမ္မံ ပဋိဝေဒေသုံ။ ‘‘သာဓု, ဘန္တေ’’တိ ရာဇာ ဟတ္ထကမ္မကာရကေ မနုဿေ အဒါသိ။ ထေရာ ပဌမံ မာသံ သဗ္ဗဝိဟာရေ ပဋိသင်္ခရာပေသုံ။

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၈၁။)

အထ ရညော အာရောစေသုံ – ‘‘နိဋ္ဌိတံ, မဟာရာဇ, ဝိဟာရပ္ပဋိသင်္ခရဏံ, ဣဒါနိ ဓမ္မဝိနယသင်္ဂဟံ ကရောမာ’’တိ။ ‘‘သာဓု, ဘန္တေ, ဝိဿတ္ထာ ကရောထ, မယှံ အာဏာစက္ကံ, တုမှာကံ ဓမ္မစက္ကံ ဟောတု။ အာဏာပေထ, ဘန္တေ, ကိံ ကရောမီ’’တိ? ‘‘ဓမ္မသင်္ဂဟံ ကရောန္တာနံ ဘိက္ခူနံ သန္နိသဇ္ဇဋ္ဌာနံ မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘ကတ္ထ ကရောမိ, ဘန္တေ’’တိ? ‘‘ဝေဘာရပဗ္ဗတပဿေ သတ္တပဏ္ဏိဂုဟာဒွါရေ ကာတုံ ယုတ္တံ မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘သာဓု, ဘန္တေ’’တိ ခေါ, ရာဇာ အဇာတသတ္တု, ဝိဿကမ္မုနာ နိမ္မိတသဒိသံ သုဝိဘတ္တဘိတ္တိထမ္ဘသောပါနံ နာနာဝိဓမာလာကမ္မလတာကမ္မဝိစိတြံ မဟာမဏ္ဍပံ ကာရာပေတွာ ဝိဝိဓကုသုမဒါမဩလမ္ဗကဝိနိဂ္ဂလန္တစာရုဝိတာနံ ရတနဝိစိတြမဏိကောဋ္ဋိမတလမိဝ စ နံ နာနာပုပ္ဖူပဟာရဝိစိတြံ သုပရိနိဋ္ဌိတဘူမိကမ္မံ ဗြဟ္မဝိမာနသဒိသံ အလင်္ကရိတွာ တသ္မိံ မဟာမဏ္ဍပေ ပဉ္စသတာနံ ဘိက္ခူနံ အနဂ္ဃါနိ ပဉ္စကပ္ပိယပစ္စတ္ထရဏသတာနိ ပညာပေတွာ ဒက္ခိဏဘာဂံ နိဿာယ ဥတ္တရာဘိမုခံ ထေရာသနံ, မဏ္ဍပမဇ္ဈေ ပုရတ္ထာဘိမုခံ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော အာသနာရဟံ ဓမ္မာသနံ ပညာပေတွာ ဒန္တခစိတံ စိတ္တဗီဇနိဉ္စေတ္ထ ဌပေတွာ ဘိက္ခုသံဃဿ အာရောစာပေသိ ‘‘နိဋ္ဌိတံ, ဘန္တေ, ကိစ္စ’’န္တိ။

ဘိက္ခူ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ အာဟံသု ‘‘သွေ, အာဝုသော အာနန္ဒ, သံဃသန္နိပါတော, တွဉ္စ သေခေါ သကရဏီယော, တေန တေ န ယုတ္တံ သန္နိပါတံ ဂန္တုံ, အပ္ပမတ္တော ဟောဟီ’’တိ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ‘‘သွေ သန္နိပါတော, န ခေါ ပန မေတံ ပတိရူပံ, ယွာဟံ သေခေါ သမာနော သန္နိပါတံ ဂစ္ဆေယျ’’န္တိ ဗဟုဒေဝ ရတ္တိံ ကာယဂတာယ သတိယာ ဝီတိနာမေတွာ ရတ္တိယာ ပစ္စူသသမယေ စင်္ကမာ ဩရောဟိတွာ ဝိဟာရံ ပဝိသိတွာ ‘‘နိပဇ္ဇိဿာမီ’’တိ ကာယံ အာဝဇ္ဇေသိ။ ဒွေ ပါဒါ ဘူမိတော မုတ္တာ, အပ္ပတ္တဉ္စ သီသံ ဗိမ္ဗောဟနံ, ဧတသ္မိံ အန္တရေ အနုပါဒါယ အာသဝေဟိ စိတ္တံ ဝိမုစ္စိ။ အယဉှိ အာယသ္မာ စင်္ကမေန ဗဟိ ဝီတိနာမေတွာ ဝိသေသံ နိဗ္ဗတ္တေတုံ အသက္ကောန္တော စိန္တေသိ ‘‘နနု မံ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ – ‘ကတပုညောသိ တွံ, အာနန္ဒ, ပဓာနမနုယုဉ္ဇ, ခိပ္ပံ ဟောဟိသိ အနာသဝေါ’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၂၀၇)။ ဗုဒ္ဓါနဉ္စ ကထာဒေါသော နာမ နတ္ထိ, မမ ပန အစ္စာရဒ္ဓံ ဝီရိယံ, တေန မေ စိတ္တံ ဥဒ္ဓစ္စာယ သံဝတ္တတိ, ဟန္ဒာဟံ ဝီရိယသမတံ ယောဇေမီ’’တိ စင်္ကမာ ဩရောဟိတွာ ပါဒဓောဝနဋ္ဌာနေ ဌတွာ ပါဒေ ဓောဝိတွာ ဝိဟာရံ ပဝိသိတွာ မဉ္စကေ နိသီဒိတွာ ‘‘ထောကံ ဝိဿမိဿာမီ’’တိ ကာယံ မဉ္စကေ ဥပနာမေသိ။ ဒွေ

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၈၂။)

ပါဒါ ဘူမိတော မုတ္တာ, သီသဉ္စ ဗိမ္ဗောဟနမသမ္ပတ္တံ, ဧတသ္မိံ အန္တရေ အနုပါဒါယ အာသဝေဟိ စိတ္တံ ဝိမုစ္စိ။ စတုဣရိယာပထဝိရဟိတံ ထေရဿ အရဟတ္တံ။ တေန ‘‘ဣမသ္မိံ သာသနေ အနိသိန္နော အနိပန္နော အဋ္ဌိတော အစင်္ကမန္တော ကော ဘိက္ခု အရဟတ္တံ ပတ္တော’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘အာနန္ဒတ္ထေရော’’တိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။

အထ ထေရာ ဘိက္ခူ ဒုတိယဒိဝသေ ဘတ္တကိစ္စံ ကတွာ ပတ္တစီဝရံ ပဋိသာမေတွာ ဓမ္မသဘာယံ သန္နိပတိတာ။ အာနန္ဒတ္ထေရော ပန အတ္တနော အရဟတ္တပ္ပတ္တိံ ဉာပေတုကာမော ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ န ဂတော။ ဘိက္ခူ ယထာဝုဍ္ဎံ အတ္တနော အတ္တနော ပတ္တာသနေ နိသီဒန္တာ အာနန္ဒတ္ထေရဿ အာသနံ ဌပေတွာ နိသိန္နာ။ တတ္ထ ကေဟိစိ ‘‘ဧတမာသနံ ကဿာ’’တိ ဝုတ္တေ အာနန္ဒဿာတိ။ ‘‘အာနန္ဒော ပန ကုဟိံ ဂတော’’တိ။ တသ္မိံ သမယေ ထေရော စိန္တေသိ ‘‘ဣဒါနိ မယှံ ဂမနကာလော’’တိ။ တတော အတ္တနော အာနုဘာဝံ ဒဿေန္တော ပထဝိယံ နိမုဇ္ဇိတွာ အတ္တနော အာသနေယေဝ အတ္တာနံ ဒဿေသိ။ အာကာသေနာဂန္တွာ နိသီဒီတိပိ ဧကေ။

ဧဝံ နိသိန္နေ တသ္မိံ အာယသ္မန္တေ မဟာကဿပတ္ထေရော ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ, ‘‘အာဝုသော, ကိံ ပဌမံ သင်္ဂါယာမ ဓမ္မံ ဝါ ဝိနယံ ဝါ’’တိ? ဘိက္ခူ အာဟံသု, ‘‘ဘန္တေ မဟာကဿပ, ဝိနယောနာမဗုဒ္ဓသာသနဿ အာယု, ဝိနယေ ဌိတေ သာသနံ ဌိတံ ဟောတိ, တသ္မာ ပဌမံ ဝိနယံ သင်္ဂါယာမာ’’တိ။ ‘‘ကံ ဓုရံ ကတွာ ဝိနယော သင်္ဂါယိတဗ္ဗော’’တိ? ‘‘အာယသ္မန္တံ ဥပါလိ’’န္တိ။ ‘‘ကိံ အာနန္ဒော နပ္ပဟောတီ’’တိ? ‘‘နော နပ္ပဟောတိ, အပိစ ခေါ ပန သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဓရမာနောယေဝ ဝိနယပရိယတ္တိံ နိဿာယ အာယသ္မန္တံ ဥပါလိံ ဧတဒဂ္ဂေ ဌပေသိ – ‘ဧတဒဂ္ဂံ, ဘိက္ခဝေ, မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ ဝိနယဓရာနံ ယဒိဒံ ဥပါလီ’’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၂၂၈)။ တသ္မာ ဥပါလိတ္ထေရံ ပုစ္ဆိတွာ ဝိနယံ သင်္ဂါယာမာတိ။ တတော ထေရော ဝိနယံ ပုစ္ဆနတ္ထာယ အတ္တနာဝ အတ္တာနံ သမ္မန္နိ။ ဥပါလိတ္ထေရောပိ ဝိဿဇ္ဇနတ္ထာယ သမ္မန္နိ။ တတြာယံ ပါဠိ –

အထ ခေါ အာယသ္မာ မဟာကဿပေါ သံဃံ ဉာပေသိ –

‘‘သုဏာတု မေ, အာဝုသော, သံဃော, ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လံ, အဟံ ဥပါလိံ ဝိနယံ ပုစ္ဆေယျ’’န္တိ။

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၈၃။)

အာယသ္မာပိ ဥပါလိ သံဃံ ဉာပေသိ –

‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော, ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လံ, အဟံ အာယသ္မတာ မဟာကဿပေန ဝိနယံ ပုဋ္ဌော ဝိဿဇ္ဇေယျ’’န္တိ။

ဧဝံ အတ္တနာဝ အတ္တာနံ သမ္မန္နိတွာ အာယသ္မာ, ဥပါလိ, ဥဋ္ဌာယာသနာ ဧကံသံ စီဝရံ ကတွာ ထေရေ ဘိက္ခူ ဝန္ဒိတွာ ဓမ္မာသနေ နိသီဒိ ဒန္တခစိတံ ဗီဇနိံ ဂဟေတွာ။ တတော မဟာကဿပတ္ထေရော ဥပါလိတ္ထေရံ ပဌမပါရာဇိကံ အာဒိံ ကတွာ သဗ္ဗံ ဝိနယံ ပုစ္ဆိ, ဥပါလိတ္ထေရော ဝိဿဇ္ဇေသိ။ သဗ္ဗေ ပဉ္စသတာ ဘိက္ခူ ပဌမပါရာဇိကသိက္ခာပဒံ သနိဒါနံ ကတွာ ဧကတော ဂဏသဇ္ဈာယမကံသု။ ဧဝံ သေသာနိပီတိ သဗ္ဗံ ဝိနယဋ္ဌကထာယ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဧတေန နယေန သဥဘတောဝိဘင်္ဂံ သခန္ဓကပရိဝါရံ သကလံ ဝိနယပိဋကံ သင်္ဂါယိတွာ ဥပါလိတ္ထေရော ဒန္တခစိတံ ဗီဇနိံ နိက္ခိပိတွာ ဓမ္မာသနာ ဩရောဟိတွာ ဝုဍ္ဎေ ဘိက္ခူ ဝန္ဒိတွာ အတ္တနော ပတ္တာသနေ နိသီဒိ။

ဝိနယံ သင်္ဂါယိတွာ ဓမ္မံ သင်္ဂါယိတုကာမော အာယသ္မာ မဟာကဿပတ္ထေရော ဘိက္ခူ ပုစ္ဆိ – ‘‘ဓမ္မံ သင်္ဂါယန္တေဟိ ကံ ပုဂ္ဂလံ ဓုရံ ကတွာ ဓမ္မော သင်္ဂါယိတဗ္ဗော’’တိ? ဘိက္ခူ ‘‘အာနန္ဒတ္ထေရံ ဓုရံ ကတွာ’’တိ အာဟံသု။

အထ ခေါ အာယသ္မာ မဟာကဿပေါ သံဃံ ဉာပေသိ –

‘‘သုဏာတု မေ, အာဝုသော, သံဃော, ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လံ, အဟံ အာနန္ဒံ ဓမ္မံ ပုစ္ဆေယျ’’န္တိ။

အထ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော သံဃံ ဉာပေသိ –

‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော, ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လံ, အဟံ အာယသ္မတာ မဟာကဿပေန ဓမ္မံ ပုဋ္ဌော ဝိဿဇ္ဇေယျ’’န္တိ။

အထ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဥဋ္ဌာယာသနာ ဧကံသံ စီဝရံ ကတွာ ထေရေ ဘိက္ခူ ဝန္ဒိတွာ ဓမ္မာသနေ နိသီဒိ ဒန္တခစိတံ ဗီဇနိံ ဂဟေတွာ။ အထ မဟာကဿပတ္ထေရော အာနန္ဒတ္ထေရံ ဓမ္မံ ပုစ္ဆိ – ‘‘ဗြဟ္မဇာလံ, အာဝုသော အာနန္ဒ, ကတ္ထ ဘာသိတ’’န္တိ? ‘‘အန္တရာ စ, ဘန္တေ, ရာဇဂဟံ အန္တရာ စ နာဠန္ဒံ ရာဇာဂါရကေ အမ္ဗလဋ္ဌိကာယ’’န္တိ။ ‘‘ကံ အာရဗ္ဘာ’’တိ? ‘‘သုပ္ပိယဉ္စ ပရိဗ္ဗာဇကံ ဗြဟ္မဒတ္တဉ္စ မာဏဝက’’န္တိ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ မဟာကဿပေါ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ ဗြဟ္မဇာလဿ နိဒါနမ္ပိ ပုစ္ဆိ, ပုဂ္ဂလမ္ပိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘သာမညဖလံ၊ ပနာဝုသော အာနန္ဒ, ကတ္ထ ဘာသိတ’’န္တိ? ‘‘ရာဇဂဟေ, ဘန္တေ, ဇီဝကမ္ဗဝနေ’’တိ။ ‘‘ကေန သဒ္ဓိ’’န္တိ?

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၈၄။)

‘‘အဇာတသတ္တုနာ ဝေဒေဟိပုတ္တေန သဒ္ဓိ’’န္တိ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ မဟာကဿပေါ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ သာမညဖလဿ နိဒါနမ္ပိ ပုစ္ဆိ, ပုဂ္ဂလမ္ပိ ပုစ္ဆိ။ ဧတေနေဝ ဥပါယေန ပဉ္စပိ နိကာယေ ပုစ္ဆိ, ပုဋ္ဌော ပုဋ္ဌော အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဝိဿဇ္ဇေသိ။ အယံ ပဌမမဟာသင်္ဂီတိ ပဉ္စဟိ ထေရသတေဟိ ကတာ –

‘‘သတေဟိ ပဉ္စဟိ ကတာ, တေန ပဉ္စသတာတိ စ၊

ထေရေဟေဝ ကတတ္တာ စ, ထေရိကာတိ ပဝုစ္စတီ’’တိ။

ဣမိဿာ ပဌမမဟာသင်္ဂီတိယာ ဝတ္တမာနာယ သဗ္ဗံ ဒီဃနိကာယံ မဇ္ဈိမနိကာယာဒိဉ္စ ပုစ္ဆိတွာ အနုပုဗ္ဗေန ခုဒ္ဒကနိကာယံ ပုစ္ဆန္တေန အာယသ္မတာ မဟာကဿပေန ‘‘မင်္ဂလသုတ္တံ, အာဝုသော အာနန္ဒ, ကတ္ထ ဘာသိတ’’န္တိ ဧဝမာဒိဝစနာဝသာနေ ‘‘နိဒါနမ္ပိ ပုစ္ဆိ, ပုဂ္ဂလမ္ပိ ပုစ္ဆီ’’တိ ဧတ္ထ နိဒါနေ ပုစ္ဆိတေ တံ နိဒါနံ ဝိတ္ထာရေတွာ ယထာ စ ဘာသိတံ, ယေန စ သုတံ, ယဒါ စ သုတံ, ယေန စ ဘာသိတံ, ယတ္ထ စ ဘာသိတံ, ယဿ စ ဘာသိတံ, တံ သဗ္ဗံ ကထေတုကာမေန ‘‘ဧဝံ ဘာသိတံ မယာ သုတံ, ဧကံ သမယံ သုတံ, ဘဂဝတာ ဘာသိတံ, သာဝတ္ထိယံ ဘာသိတံ, ဒေဝတာယ ဘာသိတ’’န္တိ ဧတမတ္ထံ ဒဿေန္တေန အာယသ္မတာ အာနန္ဒေန ဝုတ္တံ ‘‘ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ အနာထပိဏ္ဍိကဿ အာရာမေ…ပေ… ဘဂဝန္တံ ဂါထာယ အဇ္ဈဘာသီ’’တိ။ ဧဝမိဒံ အာယသ္မတာ အာနန္ဒေန ဝုတ္တံ, တဉ္စ ပန ပဌမမဟာသင်္ဂီတိကာလေ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဣဒါနိ ‘‘ကသ္မာ ဝုတ္တ’’န္တိ ဧတ္ထ ဝုစ္စတေ – ယသ္မာ အယမာယသ္မာ မဟာကဿပတ္ထေရေန နိဒါနံ ပုဋ္ဌော, တသ္မာနေန တံ နိဒါနံ အာဒိတော ပဘုတိ ဝိတ္ထာရေတုံ ဝုတ္တံ။ ယသ္မာ ဝါ အာနန္ဒံ ဓမ္မာသနေ နိသိန္နံ ဝသီဂဏပရိဝုတံ ဒိသွာ ဧကစ္စာနံ ဒေဝတာနံ စိတ္တမုပ္ပန္နံ ‘‘အယမာယသ္မာ ဝေဒေဟမုနိ ပကတိယာပိ သကျကုလမနွယော ဘဂဝတော ဒါယာဒေါ, ဘဂဝတာပိ ပဉ္စက္ခတ္တုံ ဧတဒဂ္ဂေ နိဒ္ဒိဋ္ဌော, စတူဟိ အစ္ဆရိယအဗ္ဘုတဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော, စတုန္နံ ပရိသာနံ ပိယော မနာပေါ, ဣဒါနိ မညေ ဘဂဝတော ဓမ္မရဇ္ဇဒါယဇ္ဇံ ပတွာ ဗုဒ္ဓေါ ဇာတော’’တိ။ တသ္မာ အာယသ္မာ အာနန္ဒော တာသံ ဒေဝတာနံ စေတသာ စေတောပရိဝိတက္ကမညာယ တံ အဘူတဂုဏသမ္ဘာဝနံ အနဓိဝါသေန္တော အတ္တနော သာဝကဘာဝမေဝ ဒီပေတုံ အာဟ ‘‘ဧဝံ မေ သုတံ ဧကံ သမယံ

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၈၅။)

ဘဂဝါ …ပေ… အဇ္ဈဘာသီ’’တိ။ ဧတ္ထန္တရေ ပဉ္စ အရဟန္တသတာနိ အနေကာနိ စ ဒေဝတာသဟဿာနိ ‘‘သာဓု သာဓူ’’တိ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ အဘိနန္ဒိံသု, မဟာဘူမိစာလော အဟောသိ, နာနာဝိဓကုသုမဝဿံ အန္တလိက္ခတော ပပတိ, အညာနိ စ ဗဟူနိ အစ္ဆရိယာနိ ပါတုရဟေသုံ, ဗဟူနဉ္စ ဒေဝတာနံ သံဝေဂေါ ဥပ္ပဇ္ဇိ ‘‘ယံ အမှေဟိ ဘဂဝတော သမ္မုခါ သုတံ, ဣဒါနေဝ တံ ပရောက္ခာ ဇာတ’’န္တိ။ ဧဝမိဒံ အာယသ္မတာ အာနန္ဒေန ပဌမမဟာသင်္ဂီတိကာလေ ဝဒန္တေနာပိ ဣမိနာ ကာရဏေန ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧတ္တာဝတာ စ ‘‘ဝုတ္တံ ယေန ယဒါ ယသ္မာ, စေတံ ဝတွာ ဣမံ ဝိဓိ’’န္တိ ဣမိဿာ အဒ္ဓဂါထာယ အတ္ထော ပကာသိတော ဟောတိ။

ဧဝမိစ္စာဒိပါဌဝဏ္ဏနာ

֍ * ၁။ ဣဒါနိ ‘‘ဧဝမိစ္စာဒိပါဌဿ, အတ္ထံ နာနပ္ပကာရတော’’တိ ဧဝမာဒိမာတိကာယ သင်္ဂဟိတတ္ထပ္ပကာသနတ္ထံ ဝုစ္စတေ – ဧဝန္တိ အယံ သဒ္ဒေါ ဥပမူပဒေသသမ္ပဟံသနဂရဟဏဝစနသမ္ပဋိဂ္ဂဟာကာရနိဒဿနာဝဓာရဏာဒီသု အတ္ထေသု ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တထာ ဟေသ ‘‘ဧဝံ ဇာတေန မစ္စေန, ကတ္တဗ္ဗံ ကုသလံ ဗဟု’’န္တိ ဧဝမာဒီသု (ဓ။ ပ။ ၅၃) ဥပမာယံ ဒိဿတိ။ ‘‘ဧဝံ တေ အဘိက္ကမိတဗ္ဗံ, ဧဝံ တေ ပဋိက္ကမိတဗ္ဗ’’န္တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၄။၁၂၂) ဥပဒေသေ။ ‘‘ဧဝမေတံ ဘဂဝါ, ဧဝမေတံ သုဂတာ’’တိ ဧဝမာဒီသု (အ။ နိ။ ၃။၆၆) သမ္ပဟံသနေ။ ‘‘ဧဝမေဝံ ပနာယံ ဝသလီ ယသ္မိံ ဝါ တသ္မိံ ဝါ တဿ မုဏ္ဍကဿ သမဏကဿ ဝဏ္ဏံ ဘာသတီ’’တိ ဧဝမာဒီသု (သံ။ နိ။ ၁။၁၈၇) ဂရဟဏေ။ ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေတိ ခေါ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော ပစ္စဿောသု’’န္တိ ဧဝမာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၁) ဝစနသမ္ပဋိဂ္ဂဟေ။ ‘‘ဧဝံ ဗျာ ခေါ အဟံ, ဘန္တေ, ဘဂဝတာ ဓမ္မံ ဒေသိတံ အာဇာနာမီ’’တိ ဧဝမာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၃၉၈) အာကာရေ။ ‘‘ဧဟိ တွံ, မာဏဝက, ယေန သမဏော အာနန္ဒော တေနုပသင်္ကမ, ဥပသင်္ကမိတွာ မမ ဝစနေန သမဏံ အာနန္ဒံ အပ္ပါဗာဓံ အပ္ပါတင်္ကံ လဟုဋ္ဌာနံ ဗလံ ဖာသုဝိဟာရံ ပုစ္ဆ။ ‘သုဘော မာဏဝေါ တောဒေယျပုတ္တော ဘဝန္တံ အာနန္ဒံ အပ္ပါဗာဓံ အပ္ပါတင်္ကံ လဟုဋ္ဌာနံ ဗလံ ဖာသုဝိဟာရံ ပုစ္ဆတီ’တိ, ဧဝဉ္စ ဝဒေဟိ သာဓု ကိရ ဘဝံ အာနန္ဒော ယေန သုဘဿ မာဏဝဿ တောဒေယျပုတ္တဿ နိဝေသနံ, တေနုပသင်္ကမတု အနုကမ္ပံ ဥပါဒါယာ’’တိ ဧဝမာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၁။၄၄၅) နိဒဿနေ။ ‘‘တံ ကိံ မညထ ကာလာမာ, ဣမေ ဓမ္မာ ကုသလာ ဝါ အကုသလာ ဝါတိ? အကုသလာ, ဘန္တေ။ သာဝဇ္ဇာ ဝါ အနဝဇ္ဇာ ဝါတိ? သာဝဇ္ဇာ, ဘန္တေ။ ဝိညုဂရဟိတာ ဝါ

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၈၆။)

ဝိညုပ္ပသတ္ထာ ဝါတိ? ဝိညုဂရဟိတာ, ဘန္တေ။ သမတ္တာ သမာဒိန္နာ အဟိတာယ ဒုက္ခာယ သံဝတ္တန္တိ နော ဝါ, ကထံ ဝေါ ဧတ္ထ ဟောတီတိ? သမတ္တာ, ဘန္တေ, သမာဒိန္နာ အဟိတာယ ဒုက္ခာယ သံဝတ္တန္တိ, ဧဝံ နော ဧတ္ထ ဟောတီ’’တိ ဧဝမာဒီသု (အ။ နိ။ ၃။၆၆) အဝဓာရဏေ။ ဣဓ ပန အာကာရနိဒဿနာဝဓာရဏေသု ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

တတ္ထ အာကာရတ္ထေန ဧဝံ-သဒ္ဒေန ဧတမတ္ထံ ဒီပေတိ – နာနာနယနိပုဏမနေကဇ္ဈာသယသမုဋ္ဌာနံ အတ္ထဗျဉ္ဇနသမ္ပန္နံ ဝိဝိဓပါဋိဟာရိယံ ဓမ္မတ္ထဒေသနာပဋိဝေဓဂမ္ဘီရံ သဗ္ဗသတ္တာနံ သကသကဘာသာနုရူပတော သောတပထမာဂစ္ဆန္တံ တဿ ဘဂဝတော ဝစနံ သဗ္ဗပ္ပကာရေန ကော သမတ္ထော ဝိညာတုံ, သဗ္ဗထာမေန ပန သောတုကာမတံ ဇနေတွာပိ ဧဝံ မေ သုတံ, မယာပိ ဧကေနာကာရေန သုတန္တိ။

နိဒဿနတ္ထေန ‘‘နာဟံ သယမ္ဘူ, န မယာ ဣဒံ သစ္ဆိကတ’’န္တိ အတ္တာနံ ပရိမောစေန္တော ‘‘ဧဝံ မေ သုတံ, မယာပိ ဧဝံ သုတ’’န္တိ ဣဒါနိ ဝတ္တဗ္ဗံ သကလသုတ္တံ နိဒဿေတိ။

အဝဓာရဏတ္ထေန ‘‘ဧတဒဂ္ဂံ, ဘိက္ခဝေ, မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ ဗဟုဿုတာနံ ယဒိဒံ အာနန္ဒော, ဂတိမန္တာနံ, သတိမန္တာနံ, ဓိတိမန္တာနံ, ဥပဋ္ဌာကာနံ ယဒိဒံ အာနန္ဒော’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၂၁၉-၂၂၃) ဧဝံ ဘဂဝတာ ပသတ္ထဘာဝါနုရူပံ အတ္တနော ဓာရဏဗလံ ဒဿေန္တော သတ္တာနံ သောတုကမျတံ ဇနေတိ ‘‘ဧဝံ မေ သုတံ, တဉ္စ ခေါ အတ္ထတော ဝါ ဗျဉ္ဇနတော ဝါ အနူနမနဓိကံ, ဧဝမေဝ, န အညထာ ဒဋ္ဌဗ္ဗ’’န္တိ။

မေ-သဒ္ဒေါ တီသု အတ္ထေသု ဒိဿတိ။ တထာ ဟိဿ ‘‘ဂါထာဘိဂီတံ မေ အဘောဇနေယျ’’န္တိ ဧဝမာဒီသု (သု။ နိ။ ၈၁) မယာတိ အတ္ထော။ ‘‘သာဓု မေ, ဘန္တေ, ဘဂဝါ သံခိတ္တေန ဓမ္မံ ဒေသေတူ’’တိ ဧဝမာဒီသု (သံ။ နိ။ ၄။၈၈) မယှန္တိ အတ္ထော။ ‘‘ဓမ္မဒါယာဒါ မေ, ဘိက္ခဝေ, ဘဝထာ’’တိ ဧဝမာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၂၉) မမာတိ အတ္ထော။ ဣဓ ပန ‘‘မယာ သုတ’’န္တိ စ ‘‘မမ သုတ’’န္တိ စ အတ္ထဒွယေ ယုဇ္ဇတိ။

သုတန္တိ အယံ သုတသဒ္ဒေါ သဥပသဂ္ဂေါ အနုပသဂ္ဂေါ စ ဂမနချာတရာဂါဘိဘူတူပစိတာနုယောဂသောတဝိညေယျသောတဒွါရဝိညာတာဒိအနေကတ္ထပ္ပဘေဒေါ။ တထာ ဟိဿ ‘‘သေနာယ ပသုတော’’တိ ဧဝမာဒီသု

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၈၇။)

ဂစ္ဆန္တောတိ အတ္ထော။ ‘‘သုတဓမ္မဿ ပဿတော’’တိ ဧဝမာဒီသု ချာတဓမ္မဿာတိ အတ္ထော။ ‘‘အဝဿုတာ အဝဿုတဿာ’’တိ ဧဝမာဒီသု (ပါစိ။ ၆၅၇) ရာဂါဘိဘူတာ ရာဂါဘိဘူတဿာတိ အတ္ထော။ ‘‘တုမှေဟိ ပုညံ ပသုတံ အနပ္ပက’’န္တိ ဧဝမာဒီသု (ခု။ ပါ။ ၇။၁၂) ဥပစိတန္တိ အတ္ထော။ ‘‘ယေ ဈာနပ္ပသုတာ ဓီရာ’’တိ ဧဝမာဒီသု (ဓ။ ပ။ ၁၈၁) ဈာနာနုယုတ္တာတိ အတ္ထော။ ‘‘ဒိဋ္ဌံ သုတံ မုတ’’န္တိ ဧဝမာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၂၄၁) သောတဝိညေယျန္တိ အတ္ထော။ ‘‘သုတဓရော သုတသန္နိစယော’’တိ ဧဝမာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၃၃၉) သောတဒွါရာနုသာရဝိညာတဓရောတိ အတ္ထော။ ဣဓ ပန သုတန္တိ သောတဝိညာဏပုဗ္ဗင်္ဂမာယ ဝိညာဏဝီထိယာ ဥပဓာရိတန္တိ ဝါ ဥပဓာရဏန္တိ ဝါတိ အတ္ထော။ တတ္ထ ယဒါ မေ-သဒ္ဒဿ မယာတိ အတ္ထော, တဒါ ‘‘ဧဝံ မယာ သုတံ, သောတဝိညာဏပုဗ္ဗင်္ဂမာယ ဝိညာဏဝီထိယာ ဥပဓာရိတ’’န္တိ ယုဇ္ဇတိ။ ယဒါ မေ-သဒ္ဒဿ မမာတိ အတ္ထော, တဒါ ‘‘ဧဝံ မမ သုတံ သောတဝိညာဏပုဗ္ဗင်္ဂမာယ ဝိညာဏဝီထိယာ ဥပဓာရဏ’’န္တိ ယုဇ္ဇတိ။

ဧဝမေတေသု တီသု ပဒေသု ဧဝန္တိ သောတဝိညာဏကိစ္စနိဒဿနံ။ မေတိ ဝုတ္တဝိညာဏသမင်္ဂီပုဂ္ဂလနိဒဿနံ။ သုတန္တိ အဿဝနဘာဝပ္ပဋိက္ခေပတော အနူနာနဓိကာဝိပရီတဂ္ဂဟဏနိဒဿနံ။ တထာ ဧဝန္တိ သဝနာဒိစိတ္တာနံ နာနပ္ပကာရေန အာရမ္မဏေ ပဝတ္တဘာဝနိဒဿနံ။ မေတိ အတ္တနိဒဿနံ။ သုတန္တိ ဓမ္မနိဒဿနံ။

တထာ ဧဝန္တိ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗဓမ္မနိဒဿနံ။ မေတိ ပုဂ္ဂလနိဒဿနံ။ သုတန္တိ ပုဂ္ဂလကိစ္စနိဒဿနံ။

တထာ ဧဝန္တိ ဝီထိစိတ္တာနံ အာကာရပညတ္တိဝသေန နာနပ္ပကာရနိဒ္ဒေသော။ မေတိ ကတ္တာရနိဒ္ဒေသော။ သုတန္တိ ဝိသယနိဒ္ဒေသော။

တထာ ဧဝန္တိ ပုဂ္ဂလကိစ္စနိဒ္ဒေသော။ သုတန္တိ ဝိညာဏကိစ္စနိဒ္ဒေသော။ မေတိ ဥဘယကိစ္စယုတ္တပုဂ္ဂလနိဒ္ဒေသော။

တထာ ဧဝန္တိ ဘာဝနိဒ္ဒေသော။ မေတိ ပုဂ္ဂလနိဒ္ဒေသော။ သုတန္တိ တဿ ကိစ္စနိဒ္ဒေသော။

တတ္ထ ဧဝန္တိ စ မေတိ စ သစ္ဆိကဋ္ဌပရမတ္ထဝသေန အဝိဇ္ဇမာနပညတ္တိ။ သုတန္တိ ဝိဇ္ဇမာနပညတ္တိ။ တထာ ဧဝန္တိ စ မေတိ စ တံ တံ ဥပါဒါယ

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၈၈။)

ဝတ္တဗ္ဗတော ဥပါဒါပညတ္တိ။ သုတန္တိ ဒိဋ္ဌာဒီနိ ဥပနိဓာယ ဝတ္တဗ္ဗတော ဥပနိဓာပညတ္တိ။

ဧတ္ထ စ ဧဝန္တိ ဝစနေန အသမ္မောဟံ ဒီပေတိ, သုတန္တိ ဝစနေန သုတဿ အသမ္မောသံ။ တထာ ဧဝန္တိ ဝစနေန ယောနိသောမနသိကာရံ ဒီပေတိ အယောနိသော မနသိကရောတော နာနပ္ပကာရပ္ပဋိဝေဓာဘာဝတော။ သုတန္တိ ဝစနေန အဝိက္ခေပံ ဒီပေတိ ဝိက္ခိတ္တစိတ္တဿ သဝနာဘာဝတော။ တထာ ဟိ ဝိက္ခိတ္တစိတ္တော ပုဂ္ဂလော သဗ္ဗသမ္ပတ္တိယာ ဝုစ္စမာနောပိ ‘‘န မယာ သုတံ, ပုန ဘဏထာ’’တိ ဘဏတိ။ ယောနိသောမနသိကာရေန စေတ္ထ အတ္တသမ္မာပဏိဓိံ ပုဗ္ဗေ ကတပုညတဉ္စ သာဓေတိ, အဝိက္ခေပေန သဒ္ဓမ္မဿဝနံ သပ္ပုရိသူပနိဿယဉ္စ။ ဧဝန္တိ စ ဣမိနာ ဘဒ္ဒကေန အာကာရေန ပစ္ဆိမစက္ကဒွယသမ္ပတ္တိံ အတ္တနော ဒီပေတိ, သုတန္တိ သဝနယောဂေန ပုရိမစက္ကဒွယသမ္ပတ္တိံ။ တထာ အာသယသုဒ္ဓိံ ပယောဂသုဒ္ဓိဉ္စ, တာယ စ အာသယသုဒ္ဓိယာ အဓိဂမဗျတ္တိံ, ပယောဂသုဒ္ဓိယာ အာဂမဗျတ္တိံ။

ဧဝန္တိ စ ဣမိနာ နာနပ္ပကာရပဋိဝေဓဒီပကေန ဝစနေန အတ္တနော အတ္ထပဋိဘာနပဋိသမ္ဘိဒါသမ္ပဒံ ဒီပေတိ။ သုတန္တိ ဣမိနာ သောတဗ္ဗဘေဒပဋိဝေဓဒီပကေန ဓမ္မနိရုတ္တိပဋိသမ္ဘိဒါသမ္ပဒံ ဒီပေတိ။ ဧဝန္တိ စ ဣဒံ ယောနိသောမနသိကာရဒီပကံ ဝစနံ ဘဏန္တော ‘‘ဧတေ မယာ ဓမ္မာ မနသာနုပေက္ခိတာ ဒိဋ္ဌိယာ သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓါ’’တိ ဉာပေတိ။ သုတန္တိ ဣဒံ သဝနယောဂဒီပကဝစနံ ဘဏန္တော ‘‘ဗဟူ မယာ ဓမ္မာ သုတာ ဓာတာ ဝစသာ ပရိစိတာ’’တိ ဉာပေတိ။ တဒုဘယေနပိ အတ္ထဗျဉ္ဇနပါရိပူရိံ ဒီပေန္တော သဝနေ အာဒရံ ဇနေတိ။

ဧဝံ မေ သုတန္တိ ဣမိနာ ပန သကလေနပိ ဝစနေန အာယသ္မာ အာနန္ဒော တထာဂတပ္ပဝေဒိတံ ဓမ္မံ အတ္တနော အဒဟန္တော အသပ္ပုရိသဘူမိံ, အတိက္ကမတိ, သာဝကတ္တံ ပဋိဇာနန္တော သပ္ပုရိသဘူမိံ ဩက္ကမတိ။ တထာ အသဒ္ဓမ္မာ စိတ္တံ ဝုဋ္ဌာပေတိ, သဒ္ဓမ္မေ စိတ္တံ ပတိဋ္ဌာပေတိ။ ‘‘ကေဝလံ သုတမေဝေတံ မယာ, တဿေဝ တု ဘဂဝတော ဝစနံ အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿာ’’တိ စ ဒီပေန္တော အတ္တာနံ ပရိမောစေတိ, သတ္ထာရံ အပဒိသတိ, ဇိနဝစနံ အပ္ပေတိ, ဓမ္မနေတ္တိံ ပတိဋ္ဌာပေတိ။

အပိစ ‘‘ဧဝံ မေ သုတ’’န္တိ အတ္တနာ ဥပ္ပါဒိတဘာဝံ အပ္ပဋိဇာနန္တော ပုရိမဿဝနံ ဝိဝရန္တော ‘‘သမ္မုခါ ပဋိဂ္ဂဟိတမိဒံ မယာ တဿ ဘဂဝတော

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၈၉။)

စတုဝေသာရဇ္ဇဝိသာရဒဿ ဒသဗလဓရဿ အာသဘဋ္ဌာနဋ္ဌာယိနော သီဟနာဒနာဒိနော သဗ္ဗသတ္တုတ္တမဿ ဓမ္မိဿရဿ ဓမ္မရာဇဿ ဓမ္မာဓိပတိနော ဓမ္မဒီပဿ ဓမ္မပ္ပဋိသရဏဿ သဒ္ဓမ္မဝရစက္ကဝတ္တိနော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ။ န ဧတ္ထ အတ္ထေ ဝါ ဓမ္မေ ဝါ ပဒေ ဝါ ဗျဉ္ဇနေ ဝါ ကင်္ခါ ဝါ ဝိမတိ ဝါ ကာတဗ္ဗာ’’တိ သဗ္ဗဒေဝမနုဿာနံ ဣမသ္မိံ ဓမ္မေ အဿဒ္ဓိယံ ဝိနာသေတိ, သဒ္ဓါသမ္ပဒံ ဥပ္ပါဒေတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဟောတိ စေတ္ထ –

‘‘ဝိနာသယတိ အဿဒ္ဓံ, သဒ္ဓံ ဝဍ္ဎေတိ သာသနေ၊

ဧဝံ မေ သုတမိစ္စေဝံ, ဝဒံ ဂေါတမသာဝကော’’တိ။

ဧကန္တိ ဂဏနပရိစ္ဆေဒနိဒ္ဒေသော။ သမယန္တိ ပရိစ္ဆိန္နနိဒ္ဒေသော။ ဧကံ သမယန္တိ အနိယမိတပရိဒီပနံ။ တတ္ထ သမယသဒ္ဒေါ –

သမဝါယေ ခဏေ ကာလေ, သမူဟေ ဟေတုဒိဋ္ဌိသု၊

ပဋိလာဘေ ပဟာနေ စ, ပဋိဝေဓေ စ ဒိဿတိ။

တထာ ဟိဿ ‘‘အပ္ပေဝ နာမ သွေပိ ဥပသင်္ကမေယျာမ ကာလဉ္စ သမယဉ္စ ဥပါဒါယာ’’တိ ဧဝမာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၁။၄၄၇) သမဝါယော အတ္ထော။ ‘‘ဧကောဝ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ခဏော စ သမယော စ ဗြဟ္မစရိယဝါသာယာ’’တိ ဧဝမာဒီသု (အ။ နိ။ ၈။၂၉) ခဏော။ ‘‘ဥဏှသမယော ပရိဠာဟသမယော’’တိ ဧဝမာဒီသု (ပါစိ။ ၃၅၈) ကာလော။ ‘‘မဟာသမယော ပဝနသ္မိ’’န္တိ ဧဝမာဒီသု သမူဟော။ ‘‘သမယောပိ ခေါ တေ, ဘဒ္ဒါလိ, အပ္ပဋိဝိဒ္ဓေါ အဟောသိ, ဘဂဝါ ခေါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ, သောပိ မံ ဇာနိဿတိ, ‘ဘဒ္ဒါလိ, နာမ ဘိက္ခု သတ္ထုသာသနေ သိက္ခာယ အပရိပူရကာရီ’တိ, အယမ္ပိ ခေါ တေ ဘဒ္ဒါလိ သမယော အပ္ပဋိဝိဒ္ဓေါ အဟောသီ’’တိ ဧဝမာဒီသု (မ။ နိ။ ၂။၁၃၅) ဟေတု။ ‘‘တေန ခေါ ပန သမယေန ဥဂ္ဂါဟမာနော ပရိဗ္ဗာဇကော သမဏမုဏ္ဍိကာပုတ္တော သမယပ္ပဝါဒကေ တိန္ဒုကာစီရေ ဧကသာလကေ မလ္လိကာယ အာရာမေ ပဋိဝသတီ’’တိ ဧဝမာဒီသု (မ။ နိ။ ၂။၂၆၀) ဒိဋ္ဌိ။

‘‘ဒိဋ္ဌေ ဓမ္မေ စ ယော အတ္ထော, ယော စတ္ထော သမ္ပရာယိကော၊

အတ္ထာဘိသမယာ ဓီရော, ပဏ္ဍိတောတိ ပဝုစ္စတီ’’တိ။ (သံ။ နိ။ ၁။၁၂၉) –

ဧဝမာဒီသု ပဋိလာဘော။ ‘‘သမ္မာ မာနာဘိသမယာ အန္တမကာသိ ဒုက္ခဿာ’’တိ ဧဝမာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၂၈) ပဟာနံ။ ‘‘ဒုက္ခဿ ပီဠနဋ္ဌော သင်္ခတဋ္ဌော

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၉၀။)

သန္တာပဋ္ဌော ဝိပရိဏာမဋ္ဌော အဘိသမယဋ္ဌော’’တိ ဧဝမာဒီသု (ပဋိ။ မ။ ၂။၈) ပဋိဝေဓော။ ဣဓ ပနဿ ကာလော အတ္ထော။ တေန ဧကံ သမယန္တိ သံဝစ္ဆရဥတုမာသအဍ္ဎမာသရတ္တိဒိဝပုဗ္ဗဏှမဇ္ဈနှိကသာယနှပဌမမဇ္ဈိမ- ပစ္ဆိမယာမမုဟုတ္တာဒီသု ကာလချေသု သမယေသု ဧကံ သမယန္တိ ဒီပေတိ။

ယေ ဝါ ဣမေ ဂဗ္ဘောက္ကန္တိသမယော ဇာတိသမယော သံဝေဂသမယော အဘိနိက္ခမနသမယော ဒုက္ကရကာရိကသမယော မာရဝိဇယသမယော အဘိသမ္ဗောဓိသမယော ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရသမယော ဒေသနာသမယော ပရိနိဗ္ဗာနသမယောတိ ဧဝမာဒယော ဘဂဝတော ဒေဝမနုဿေသု အတိဝိယ ပကာသာ အနေကကာလချာ ဧဝ သမယာ။ တေသု သမယေသု ဒေသနာသမယသင်္ခါတံ ဧကံ သမယန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ယော စာယံ ဉာဏကရုဏာကိစ္စသမယေသု ကရုဏာကိစ္စသမယော, အတ္တဟိတပရဟိတပ္ပဋိပတ္တိသမယေသု ပရဟိတပ္ပဋိပတ္တိသမယော, သန္နိပတိတာနံ ကရဏီယဒွယသမယေသု ဓမ္မီကထာသမယော, ဒေသနာပဋိပတ္တိသမယေသု ဒေသနာသမယော, တေသုပိ သမယေသု ယံ ကိဉ္စိ သန္ဓာယ ‘‘ဧကံ သမယ’’န္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ဧတ္ထာဟ – အထ ကသ္မာ ယထာ အဘိဓမ္မေ ‘‘ယသ္မိံ သမယေ ကာမာဝစရ’’န္တိ စ ဣတော အညေသု သုတ္တပဒေသု ‘‘ယသ္မိံ သမယေ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟီ’’တိ စ ဘုမ္မဝစနေန နိဒ္ဒေသော ကတော, ဝိနယေ စ ‘‘တေန သမယေန ဗုဒ္ဓေါ ဘဂဝါ’’တိ ကရဏဝစနေန, တထာ အကတွာ ဣဓ ‘‘ဧကံ သမယ’’န္တိ ဥပယောဂဝစနနိဒ္ဒေသော ကတောတိ။ တတ္ထ တထာ, ဣဓ စ အညထာ အတ္ထသမ္ဘဝတော။ တတ္ထ ဟိ အဘိဓမ္မေ ဣတော အညေသု သုတ္တပဒေသု စ အဓိကရဏတ္ထော ဘာဝေနဘာဝလက္ခဏတ္ထော စ သမ္ဘဝတိ။ အဓိကရဏဉှိ ကာလတ္ထော သမူဟတ္ထော စ သမယော, တတ္ထ ဝုတ္တာနံ ဖဿာဒိဓမ္မာနံ ခဏသမဝါယဟေတုသင်္ခါတဿ စ သမယဿ ဘာဝေန တေသံ ဘာဝေါ လက္ခီယတိ, တသ္မာ တဒတ္ထဇောတနတ္ထံ တတ္ထ ဘုမ္မဝစနနိဒ္ဒေသော ကတော။

ဝိနယေ စ ဟေတွတ္ထော ကရဏတ္ထော စ သမ္ဘဝတိ။ ယော ဟိ သော သိက္ခာပဒပညတ္တိသမယော သာရိပုတ္တာဒီဟိပိ ဒုဗ္ဗိညေယျော, တေန သမယေန ဟေတုဘူတေန ကရဏဘူတေန စ သိက္ခာပဒါနိ ပညပေန္တော သိက္ခာပဒပညတ္တိဟေတုဉ္စ အပေက္ခမာနော ဘဂဝါ တတ္ထ တတ္ထ ဝိဟာသိ, တသ္မာ တဒတ္ထဇောတနတ္ထံ တတ္ထ ကရဏဝစနနိဒ္ဒေသော ကတော။

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၉၁။)

ဣဓ ပန အညသ္မိဉ္စ ဧဝံဇာတိကေ သုတ္တန္တပါဌေ အစ္စန္တသံယောဂတ္ထော သမ္ဘဝတိ။ ယဉှိ သမယံ ဘဂဝါ ဣမံ အညံ ဝါ သုတ္တန္တံ ဒေသေသိ, အစ္စန္တမေဝ တံ သမယံ ကရုဏာဝိဟာရေန ဝိဟာသိ။ တသ္မာ တဒတ္ထဇောတနတ္ထံ ဣဓ ဥပယောဂဝစနနိဒ္ဒေသော ကတောတိ ဝိညေယျော။ ဟောတိ စေတ္ထ –

‘‘တံ တံ အတ္ထမပေက္ခိတွာ, ဘုမ္မေန ကရဏေန စ၊

အညတြ သမယော ဝုတ္တော, ဥပယောဂေန သော ဣဓာ’’တိ။

ဘဂဝါတိ ဂုဏဝိသိဋ္ဌသတ္တုတ္တမဂရုဂါရဝါဓိဝစနမေတံ။ ယထာဟ –

‘‘ဘဂဝါတိ ဝစနံ သေဋ္ဌံ, ဘဂဝါတိ ဝစနမုတ္တမံ၊

ဂရု ဂါရဝယုတ္တော သော, ဘဂဝါ တေန ဝုစ္စတီ’’တိ။

စတုဗ္ဗိဓဉှိ နာမံ အာဝတ္ထိကံ, လိင်္ဂိကံ, နေမိတ္တကံ, အဓိစ္စသမုပ္ပန္နန္တိ။ အဓိစ္စသမုပ္ပန္နံ နာမ ‘‘ယဒိစ္ဆက’’န္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တတ္ထ ဝစ္ဆော ဒမ္မော ဗလိဗဒ္ဓေါတိ ဧဝမာဒိ အာဝတ္ထိကံ, ဒဏ္ဍီ ဆတ္တီ သိခီ ကရီတိ ဧဝမာဒိ လိင်္ဂိကံ, တေဝိဇ္ဇော ဆဠဘိညောတိ ဧဝမာဒိ နေမိတ္တကံ, သိရိဝဍ္ဎကော ဓနဝဍ္ဎကောတိ ဧဝမာဒိ ဝစနတ္ထမနပေက္ခိတွာ ပဝတ္တံ အဓိစ္စသမုပ္ပန္နံ။ ဣဒံ ပန ဘဂဝါတိ နာမံ ဂုဏနေမိတ္တကံ, န မဟာမာယာယ, န သုဒ္ဓေါဒနမဟာရာဇေန, န အသီတိယာ ဉာတိသဟဿေဟိ ကတံ, န သက္ကသန္တုသိတာဒီဟိ ဒေဝတာဝိသေသေဟိ ကတံ။ ယထာဟ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တတ္ထေရော ‘‘ဘဂဝါတိ နေတံ နာမံ မာတရာ ကတံ…ပေ… သစ္ဆိကာ ပညတ္တိ ယဒိဒံ ဘဂဝါ’’တိ (မဟာနိ။ ၈၄)။

ယံ ဂုဏနေမိတ္တကဉ္စေတံ နာမံ, တေသံ ဂုဏာနံ ပကာသနတ္ထံ ဣမံ ဂါထံ ဝဒန္တိ –

‘‘ဘဂီ ဘဇီ ဘာဂီ ဝိဘတ္တဝါ ဣတိ,

အကာသိ ဘဂ္ဂန္တိ ဂရူတိ ဘာဂျဝါ၊

ဗဟူဟိ ဉာယေဟိ သုဘာဝိတတ္တနော,

ဘဝန္တဂေါ သော ဘဂဝါတိ ဝုစ္စတီ’’တိ။

နိဒ္ဒေသာဒီသု (မဟာနိ။ ၈၄၊ စူဠနိ။ အဇိတမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသ ၂) ဝုတ္တနယေနေဝ စဿ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

အယံ ပန အပရော ပရိယာယော –

‘‘ဘာဂျဝါ ဘဂ္ဂဝါ ယုတ္တော, ဘဂေဟိ စ ဝိဘတ္တဝါ၊

ဘတ္တဝါ ဝန္တဂမနော, ဘဝေသု ဘဂဝါ တတော’’တိ။

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၉၂။)

တတ္ထ ‘‘ဝဏ္ဏာဂမော ဝဏ္ဏဝိပရိယာယော’’တိ ဧဝံ နိရုတ္တိလက္ခဏံ ဂဟေတွာ သဒ္ဒနယေန ဝါ ပိသောဒရာဒိပက္ခေပလက္ခဏံ ဂဟေတွာ ယသ္မာ လောကိယလောကုတ္တရသုခါဘိနိဗ္ဗတ္တကံ ဒါနသီလာဒိပါရပ္ပတ္တံ ဘာဂျမဿ အတ္ထိ, တသ္မာ ဘာဂျဝါတိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဘဂဝါတိ ဝုစ္စတီတိ ဉာတဗ္ဗံ။ ယသ္မာ ပန လောဘဒေါသမောဟဝိပရီတမနသိကာရအဟိရိကာနောတ္တပ္ပကောဓူပနာဟမက္ခပလာ- ဣဿာမစ္ဆရိယမာယာသာဌေယျထမ္ဘသာရမ္ဘမာနာတိမာနမဒပမာဒတဏှာဝိဇ္ဇာတိဝိဓာကုသလမူလဒုစ္စရိတ- သံကိလေသမလဝိသမသညာဝိတက္ကပပဉ္စစတုဗ္ဗိဓဝိပရိယေသအာသဝဂန္ထဩဃယောဂအဂတိတဏှုပါဒါန- ပဉ္စစေတောခိလဝိနိဗန္ဓနီဝရဏာဘိနန္ဒနဆဝိဝါဒမူလတဏှာကာယသတ္တာနုသယ- အဋ္ဌမိစ္ဆတ္တနဝတဏှာမူလကဒသာကုသလကမ္မပထဒွါသဋ္ဌိဒိဋ္ဌိဂတ- အဋ္ဌသတတဏှာဝိစရိတပ္ပဘေဒသဗ္ဗဒရထပရိဠာဟကိလေသသတသဟဿာနိ, သင်္ခေပတော ဝါ ပဉ္စ ကိလေသက္ခန္ဓအဘိသင်္ခါရမစ္စုဒေဝပုတ္တမာရေ အဘဉ္ဇိ, တသ္မာ ဘဂ္ဂတ္တာ ဧတေသံ ပရိဿယာနံ ဘဂ္ဂဝါတိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဘဂဝါတိ ဝုစ္စတိ။ အာဟ စေတ္ထ –

‘‘ဘဂ္ဂရာဂေါ ဘဂ္ဂဒေါသော, ဘဂ္ဂမောဟော အနာသဝေါ၊

ဘဂ္ဂါဿ ပါပကာ ဓမ္မာ, ဘဂဝါ တေန ဝုစ္စတီ’’တိ။

ဘာဂျဝတာယ စဿ သတပုညလက္ခဏဓရဿ ရူပကာယသမ္ပတ္တိ ဒီပိတာ ဟောတိ, ဘဂ္ဂဒေါသတာယ ဓမ္မကာယသမ္ပတ္တိ။ တထာ လောကိယသရိက္ခကာနံ ဗဟုမာနဘာဝေါ, ဂဟဋ္ဌပဗ္ဗဇိတေဟိ အဘိဂမနီယတာ။ တထာ အဘိဂတာနဉ္စ နေသံ ကာယစိတ္တဒုက္ခာပနယနေ ပဋိဗလဘာဝေါ, အာမိသဒါနဓမ္မဒါနေဟိ ဥပကာရိတာ။ လောကိယလောကုတ္တရသုခေဟိ စ သံယောဇနသမတ္ထတာ ဒီပိတာ ဟောတိ။

ယသ္မာ စ လောကေ ဣဿရိယဓမ္မယသသိရိကာမပယတ္တေသု ဆသု ဓမ္မေသု ဘဂသဒ္ဒေါ ဝတ္တတိ, ပရမဉ္စဿ သကစိတ္တေ ဣဿရိယံ, အဏိမာလဃိမာဒိကံ ဝါ လောကိယသမ္မတံ သဗ္ဗာကာရပရိပူရံ အတ္ထိ, တထာ လောကုတ္တရော ဓမ္မော, လောကတ္တယဗျာပကော ယထာဘုစ္စဂုဏာဓိဂတော အတိဝိယ ပရိသုဒ္ဓေါ ယသော, ရူပကာယဒဿနဗျာဝဋဇနနယနမနပ္ပသာဒဇနနသမတ္ထာ သဗ္ဗာကာရပရိပူရာ သဗ္ဗင်္ဂပစ္စင်္ဂသိရီ, ယံ ယံ အနေန ဣစ္ဆိတံ ပတ္ထိတံ အတ္တဟိတံ ပရဟိတံ ဝါ, တဿ တဿ တထေဝ အဘိနိပ္ဖန္နတ္တာ ဣစ္ဆိတတ္ထနိပ္ဖတ္တိသညိတော ကာမော, သဗ္ဗလောကဂရုဘာဝပ္ပတ္တိဟေတုဘူတော သမ္မာဝါယာမသင်္ခါတော ပယတ္တော စ အတ္ထိ, တသ္မာ ဣမေဟိ ဘဂေဟိ ယုတ္တတ္တာပိ ဘဂါ အဿ သန္တီတိ ဣမိနာ အတ္ထေန ‘‘ဘဂဝါ’’တိ ဝုစ္စတိ။

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၉၃။)

ယသ္မာ ပန ကုသလာဒိဘေဒေဟိ သဗ္ဗဓမ္မေ, ခန္ဓာယတနဓာတုသစ္စဣန္ဒြိယပဋိစ္စသမုပ္ပါဒါဒီဟိ ဝါ ကုသလာဒိဓမ္မေ, ပီဠနသင်္ခတသန္တာပဝိပရိဏာမဋ္ဌေန ဝါ ဒုက္ခမရိယသစ္စံ, အာယူဟနနိဒါနသံယောဂပလိဗောဓဋ္ဌေန သမုဒယံ, နိဿရဏဝိဝေကာသင်္ခတအမတဋ္ဌေန နိရောဓံ, နိယျာနိကဟေတုဒဿနာဓိပတေယျဋ္ဌေန မဂ္ဂံ ဝိဘတ္တဝါ, ဝိဘဇိတွာ ဝိဝရိတွာ ဒေသိတဝါတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ, တသ္မာ ဝိဘတ္တဝါတိ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘ဘဂဝါ’’တိ ဝုစ္စတိ။

ယသ္မာ စ ဧသ ဒိဗ္ဗဗြဟ္မအရိယဝိဟာရေ ကာယစိတ္တဥပဓိဝိဝေကေ သုညတာပ္ပဏိဟိတာနိမိတ္တဝိမောက္ခေ အညေ စ လောကိယလောကုတ္တရေ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မေ ဘဇိ သေဝိ ဗဟုလမကာသိ, တသ္မာ ဘတ္တဝါတိ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘ဘဂဝါ’’တိ ဝုစ္စတိ။

ယသ္မာ ပန တီသု ဘဝေသု တဏှာသင်္ခါတံ ဂမနံ အနေန ဝန္တံ, တသ္မာ ဘဝေသု ဝန္တဂမနောတိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဘဝသဒ္ဒတော ဘကာရံ ဂမနသဒ္ဒတော ဂကာရံ ဝန္တသဒ္ဒတော ဝကာရဉ္စ ဒီဃံ ကတွာ အာဒါယ ‘‘ဘဂဝါ’’တိ ဝုစ္စတိ, ယထာ လောကေ ‘‘မေဟနဿ ခဿ မာလာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘မေခလာ’’တိ။

ဧတ္တာဝတာ စေတ္ထ ဧဝံ မေ သုတန္တိ ဝစနေန ယထာသုတံ ယထာပရိယတ္တံ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ပစ္စက္ခံ ကတွာ ဘဂဝတော ဓမ္မသရီရံ ပကာသေတိ, တေန ‘‘နယိဒံ အတီတသတ္ထုကံ ပါဝစနံ, အယံ ဝေါ သတ္ထာ’’တိ ဘဂဝတော အဒဿနေန ဥက္ကဏ္ဌိတဇနံ သမဿာသေတိ။

ဧကံ သမယံ ဘဂဝါတိ ဝစနေန တသ္မိံ သမယေ ဘဂဝတော အဝိဇ္ဇမာနဘာဝံ ဒဿေန္တော ရူပကာယပရိနိဗ္ဗာနံ ဒဿေတိ။ တေန ‘‘ဧဝံဝိဓဿ ဣမဿ အရိယဓမ္မဿ ဒေသေတာ ဒသဗလဓရော ဝဇိရသံဃာတကာယော သောပိ ဘဂဝါ ပရိနိဗ္ဗုတော, တတ္ထ ကေနညေန ဇီဝိတေ အာသာ ဇနေတဗ္ဗာ’’တိ ဇီဝိတမဒမတ္တံ ဇနံ သံဝေဇေတိ, သဒ္ဓမ္မေ စဿ ဥဿာဟံ ဇနေတိ။

ဧဝန္တိ စ ဘဏန္တော ဒေသနာသမ္ပတ္တိံ နိဒ္ဒိသတိ, မေ သုတန္တိ သာဝကသမ္ပတ္တိံ, ဧကံ သမယန္တိ ကာလသမ္ပတ္တိံ, ဘဂဝါတိ ဒေသကသမ္ပတ္တိံ။

သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတီတိ ဧတ္ထ သာဝတ္ထီတိ သဝတ္ထဿ ဣသိနော နိဝါသဋ္ဌာနဘူတံ နဂရံ, ယထာ ကာကန္ဒီ မာကန္ဒီတိ, ဧဝံ ဣတ္ထိလိင်္ဂဝသေန သာဝတ္ထီတိ ဝုစ္စတိ, ဧဝံ အက္ခရစိန္တကာ။ အဋ္ဌကထာစရိယာ ပန ဘဏန္တိ

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၉၄။)

‘‘ယံကိဉ္စိ မနုဿာနံ ဥပဘောဂပရိဘောဂံ သဗ္ဗမေတ္ထ အတ္ထီ’’တိ သာဝတ္ထီ။ သတ္ထသမာယောဂေ စ ‘‘ကိံ ဘဏ္ဍမတ္ထီ’’တိ ပုစ္ဆိတေ ‘‘သဗ္ဗမတ္ထီ’’တိ ဝစနမုပါဒါယ သာဝတ္ထီ။

‘‘သဗ္ဗဒါ သဗ္ဗူပကရဏံ, သာဝတ္ထိယံ သမောဟိတံ၊

တသ္မာ သဗ္ဗမုပါဒါယ, သာဝတ္ထီတိ ပဝုစ္စတိ။

‘‘ကောသလာနံ ပုရံ ရမ္မံ, ဒဿနေယျံ မနောရမံ၊

ဒသဟိ သဒ္ဒေဟိ အဝိဝိတ္တံ, အန္နပါနသမာယုတံ။

‘‘ဝုဍ္ဎိံ ဝေပုလ္လတံ ပတ္တံ, ဣဒ္ဓံ ဖီတံ မနောရမံ၊

အာဠကမန္ဒာဝ ဒေဝါနံ, သာဝတ္ထိပုရမုတ္တမ’’န္တိ။ (မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၄)၊

တဿံ သာဝတ္ထိယံ။ သမီပတ္ထေ ဘုမ္မဝစနံ။

ဝိဟရတီတိ အဝိသေသေန ဣရိယာပထဒိဗ္ဗဗြဟ္မအရိယဝိဟာရေသု အညတရဝိဟာရသမင်္ဂိပရိဒီပနမေတံ။ ဣဓ ပန ဌာနဂမနာသနသယနပ္ပဘေဒေသု ဣရိယာပထေသု အညတရဣရိယာပထသမာယောဂပရိဒီပနံ, တေန ဌိတောပိ ဂစ္ဆန္တောပိ နိသိန္နောပိ သယာနောပိ ဘဂဝါ ဝိဟရတိစ္စေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သော ဟိ ဧကံ ဣရိယာပထဗာဓနံ အပရေန ဣရိယာပထေန ဝိစ္ဆိန္ဒိတွာ အပရိပတန္တံ အတ္တဘာဝံ ဟရတိ ပဝတ္တေတိ။ တသ္မာ ဝိဟရတီတိ ဝုစ္စတိ။

ဇေတဝနေတိ ဧတ္ထ အတ္တနော ပစ္စတ္ထိကဇနံ ဇိနာတီတိ ဇေတော, ရညာ ဝါ အတ္တနော ပစ္စတ္ထိကဇနေ ဇိတေ ဇာတောတိ ဇေတော, မင်္ဂလကမျတာယ ဝါ တဿ ဧဝံ နာမမေဝ ကတန္တိပိ ဇေတော။ ဝနယတီတိ ဝနံ, အတ္တသမ္ပဒါယ သတ္တာနံ ဘတ္တိံ ကာရေတိ, အတ္တနိ သိနေဟံ ဥပ္ပါဒေတီတိ အတ္ထော။ ဝနုတေ ဣတိ ဝါ ဝနံ, နာနာဝိဓကုသုမဂန္ဓသမ္မောဒမတ္တကောကိလာဒိဝိဟင်္ဂဝိရုတေဟိ မန္ဒမာလုတစလိတရုက္ခသာခါဝိဋပပုပ္ဖဖလပလ္လဝပလာသေဟိ စ ‘‘ဧထ မံ ပရိဘုဉ္ဇထာ’’တိ ပါဏိနော ယာစတိ ဝိယာတိ အတ္ထော။ ဇေတဿ ဝနံ ဇေတဝနံ။ တဉှိ ဇေတေန ရာဇကုမာရေန ရောပိတံ သံဝဍ္ဎိတံ ပရိပါလိတံ, သော စ တဿ သာမီ အဟောသိ, တသ္မာ ဇေတဝနန္တိ ဝုစ္စတိ။ တသ္မိံ ဇေတဝနေ။

အနာထပိဏ္ဍိကဿ အာရာမေတိ ဧတ္ထ သုဒတ္တော နာမ သော ဂဟပတိ မာတာပိတူဟိ ကတနာမဝသေန, သဗ္ဗကာမသမိဒ္ဓိတာယ တု ဝိဂတမလမစ္ဆေရတာယ ကရုဏာဒိဂုဏသမင်္ဂိတာယ စ နိစ္စကာလံ အနာထာနံ

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၉၅။)

ပိဏ္ဍံ အဒါသိ, တေန အနာထပိဏ္ဍိကောတိ သင်္ချံ ဂတော။ အာရမန္တိ ဧတ္ထ ပါဏိနော, ဝိသေသေန ဝါ ပဗ္ဗဇိတာတိ အာရာမော, တဿ ပုပ္ဖဖလပလ္လဝါဒိသောဘနတာယ နာတိဒူရနာစ္စာသန္နတာဒိပဉ္စဝိဓသေနာသနင်္ဂသမ္ပတ္တိယာ စ တတော တတော အာဂမ္မ ရမန္တိ အဘိရမန္တိ အနုက္ကဏ္ဌိတာ ဟုတွာ နိဝသန္တီတိ အတ္ထော။ ဝုတ္တပ္ပကာရာယ ဝါ သမ္ပတ္တိယာ တတ္ထ တတ္ထ ဂတေပိ အတ္တနော အဗ္ဘန္တရံယေဝ အာနေတွာ ရမေတီတိ အာရာမော။ သော ဟိ အနာထပိဏ္ဍိကေန ဂဟပတိနာ ဇေတဿ ရာဇကုမာရဿ ဟတ္ထတော အဋ္ဌာရသဟိရညကောဋိသန္ထာရေန ကိဏိတွာ အဋ္ဌာရသဟိရညကောဋီဟိ သေနာသနံ ကာရာပေတွာ အဋ္ဌာရသဟိရညကောဋီဟိ ဝိဟာရမဟံ နိဋ္ဌာပေတွာ ဧဝံ စတုပညာသာယ ဟိရညကောဋိပရိစ္စာဂေန ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသံဃဿ နိယျာတိတော, တသ္မာ ‘‘အနာထပိဏ္ဍိကဿ အာရာမော’’တိ ဝုစ္စတိ။ တသ္မိံ အနာထပိဏ္ဍိကဿ အာရာမေ။

ဧတ္ထ စ ‘‘ဇေတဝနေ’’တိ ဝစနံ ပုရိမသာမိပရိကိတ္တနံ, ‘‘အနာထပိဏ္ဍိကဿ အာရာမေ’’တိ ပစ္ဆိမသာမိပရိကိတ္တနံ။ ကိမေတေသံ ပရိကိတ္တနေ ပယောဇနန္တိ? ဝုစ္စတေ – အဓိကာရတော တာဝ ‘‘ကတ္ထ ဘာသိတ’’န္တိ ပုစ္ဆာနိယာမကရဏံ အညေသံ ပုညကာမာနံ ဒိဋ္ဌာနုဂတိအာပဇ္ဇနေ နိယောဇနဉ္စ။ တတ္ထ ဟိ ဒွါရကောဋ္ဌကပါသာဒမာပနေ ဘူမိဝိက္ကယလဒ္ဓါ အဋ္ဌာရသ ဟိရညကောဋိယော အနေကကောဋိအဂ္ဃနကာ ရုက္ခာ စ ဇေတဿ ပရိစ္စာဂေါ, စတုပညာသ ကောဋိယော အနာထပိဏ္ဍိကဿ။ ယတော တေသံ ပရိကိတ္တနေန ‘‘ဧဝံ ပုညကာမာ ပုညာနိ ကရောန္တီ’’တိ ဒဿေန္တော အာယသ္မာ အာနန္ဒော အညေပိ ပုညကာမေ တေသံ ဒိဋ္ဌာနုဂတိအာပဇ္ဇနေ နိယောဇေတိ။ ဧဝမေတ္ထ ပုညကာမာနံ ဒိဋ္ဌာနုဂတိအာပဇ္ဇနေ နိယောဇနံ ပယောဇနန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဧတ္ထာဟ – ‘‘ယဒိ တာဝ ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ, ‘ဇေတဝနေ အနာထပိဏ္ဍိကဿ အာရာမေ’တိ န ဝတ္တဗ္ဗံ။ အထ တတ္ထ ဝိဟရတိ, ‘သာဝတ္ထိယ’န္တိ န ဝတ္တဗ္ဗံ။ န ဟိ သက္ကာ ဥဘယတ္ထ ဧကံ သမယံ ဝိဟရိတု’’န္တိ။ ဝုစ္စတေ – နနု ဝုတ္တမေတံ ‘‘သမီပတ္ထေ ဘုမ္မဝစန’’န္တိ, ယတော ယထာ ဂင်္ဂါယမုနာဒီနံ သမီပေ ဂေါယူထာနိ စရန္တာနိ ‘‘ဂင်္ဂါယ စရန္တိ, ယမုနာယ စရန္တီ’’တိ ဝုစ္စန္တိ, ဧဝမိဓာပိ ယဒိဒံ သာဝတ္ထိယာ သမီပေ ဇေတဝနံ အနာထပိဏ္ဍိကဿ အာရာမော, တတ္ထ ဝိဟရန္တော ဝုစ္စတိ ‘‘သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၉၆။)

ဇေတဝနေ အနာထပိဏ္ဍိကဿ အာရာမေ’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဂေါစရဂါမနိဒဿနတ္ထံ ဟိဿ သာဝတ္ထိဝစနံ, ပဗ္ဗဇိတာနုရူပနိဝါသဋ္ဌာနနိဒဿနတ္ထံ သေသဝစနံ။

တတ္ထ သာဝတ္ထိကိတ္တနေန ဘဂဝတော ဂဟဋ္ဌာနုဂ္ဂဟကရဏံ ဒဿေတိ, ဇေတဝနာဒိကိတ္တနေန ပဗ္ဗဇိတာနုဂ္ဂဟကရဏံ။ တထာ ပုရိမေန ပစ္စယဂ္ဂဟဏတော အတ္တကိလမထာနုယောဂဝိဝဇ္ဇနံ, ပစ္ဆိမေန ဝတ္ထုကာမပ္ပဟာနတော ကာမသုခလ္လိကာနုယောဂဝဇ္ဇနူပါယဒဿနံ။ ပုရိမေန စ ဓမ္မဒေသနာဘိယောဂံ, ပစ္ဆိမေန ဝိဝေကာဓိမုတ္တိံ။ ပုရိမေန ကရုဏာယ ဥပဂမနံ, ပစ္ဆိမေန စ ပညာယ အပဂမနံ။ ပုရိမေန သတ္တာနံ ဟိတသုခနိပ္ဖါဒနာဓိမုတ္တိတံ, ပစ္ဆိမေန ပရဟိတသုခကရဏေ နိရုပလေပတံ။ ပုရိမေန ဓမ္မိကသုခါပရိစ္စာဂနိမိတ္တံ ဖာသုဝိဟာရံ, ပစ္ဆိမေန ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မာနုယောဂနိမိတ္တံ။ ပုရိမေန မနုဿာနံ ဥပကာရဗဟုလတံ, ပစ္ဆိမေန ဒေဝါနံ။ ပုရိမေန လောကေ ဇာတဿ လောကေ သံဝဍ္ဎဘာဝံ, ပစ္ဆိမေန လောကေန အနုပလိတ္တတန္တိ ဧဝမာဒိ။

အထာတိ အဝိစ္ဆေဒတ္ထေ, ခေါတိ အဓိကာရန္တရနိဒဿနတ္ထေ နိပါတော။ တေန အဝိစ္ဆိန္နေယေဝ တတ္ထ ဘဂဝတော ဝိဟာရေ ဣဒမဓိကာရန္တရံ ဥဒပါဒီတိ ဒဿေတိ။ ကိံ တန္တိ? အညတရာ ဒေဝတာတိအာဒိ။ တတ္ထ အညတရာတိ အနိယမိတနိဒ္ဒေသော။ သာ ဟိ နာမဂေါတ္တတော အပါကဋာ, တသ္မာ ‘‘အညတရာ’’တိ ဝုတ္တာ။ ဒေဝေါ ဧဝ ဒေဝတာ, ဣတ္ထိပုရိသသာဓာရဏမေတံ။ ဣဓ ပန ပုရိသော ဧဝ, သော ဒေဝပုတ္တော ကိန္တု, သာဓာရဏနာမဝသေန ဒေဝတာတိ ဝုတ္တော။

အဘိက္ကန္တာယ ရတ္တိယာတိ ဧတ္ထ အဘိက္ကန္တသဒ္ဒေါ ခယသုန္ဒရာဘိရူပအဗ္ဘနုမောဒနာဒီသု ဒိဿတိ။ တတ္ထ ‘‘အဘိက္ကန္တာ, ဘန္တေ, ရတ္တိ, နိက္ခန္တော ပဌမော ယာမော, စိရနိသိန္နော ဘိက္ခုသံဃော, ဥဒ္ဒိသတု, ဘန္တေ, ဘဂဝါ ဘိက္ခူနံ ပါတိမောက္ခ’’န္တိ ဧဝမာဒီသု (စူဠဝ။ ၃၈၃၊ အ။ နိ။ ၈။၂၀) ခယေ ဒိဿတိ။ ‘‘အယံ ဣမေသံ စတုန္နံ ပုဂ္ဂလာနံ အဘိက္ကန္တတရော စ ပဏီတတရော စာ’’တိ ဧဝမာဒီသု (အ။ နိ။ ၄။၁၀၀) သုန္ဒရေ။

‘‘ကော မေ ဝန္ဒတိ ပါဒါနိ, ဣဒ္ဓိယာ ယသသာ ဇလံ၊

အဘိက္ကန္တေန ဝဏ္ဏေန, သဗ္ဗာ ဩဘာသယံ ဒိသာ’’တိ။ (ဝိ။ ဝ။ ၈၅၇)၊ –

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၉၇။)

ဧဝမာဒီသု အဘိရူပေ။ ‘‘အဘိက္ကန္တံ, ဘော ဂေါတမ, အဘိက္ကန္တံ, ဘော ဂေါတမာ’’တိ ဧဝမာဒီသု (အ။ နိ။ ၂။၁၆၊ ပါရာ။ ၁၅) အဗ္ဘနုမောဒနေ။ ဣဓ ပန ခယေ။ တေန အဘိက္ကန္တာယ ရတ္တိယာတိ ပရိက္ခီဏာယ ရတ္တိယာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

အဘိက္ကန္တဝဏ္ဏာတိ ဧတ္ထ အဘိက္ကန္တသဒ္ဒေါ အဘိရူပေ, ဝဏ္ဏသဒ္ဒေါ ပန ဆဝိထုတိကုလဝဂ္ဂကာရဏသဏ္ဌာနပမာဏရူပါယတနာဒီသု ဒိဿတိ။ တတ္ထ ‘‘သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏောသိ ဘဂဝါ’’တိ ဧဝမာဒီသု (မ။ နိ။ ၂။၃၉၉၊ သု။ နိ။ ၅၅၃) ဆဝိယံ။ ‘‘ကဒါ သညူဠှာ ပန တေ ဂဟပတိ ဣမေ သမဏဿ ဂေါတမဿ ဝဏ္ဏာ’’တိ ဧဝမာဒီသု (မ။ နိ။ ၂။၇၇) ထုတိယံ။ ‘‘စတ္တာရောမေ, ဘော ဂေါတမ, ဝဏ္ဏာ’’တိ ဧဝမာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၃။၁၁၅) ကုလဝဂ္ဂေ။ ‘‘အထ ကေန နု ဝဏ္ဏေန, ဂန္ဓထေနောတိ ဝုစ္စတီ’’တိ ဧဝမာဒီသု (သံ။ နိ။ ၁။၂၃၄) ကာရဏေ။ ‘‘မဟန္တံ ဟတ္ထိရာဇဝဏ္ဏံ အဘိနိမ္မိနိတွာ’’တိ ဧဝမာဒီသု (သံ။ နိ။ ၁။၁၃၈) သဏ္ဌာနေ။ ‘‘တယော ပတ္တဿ ဝဏ္ဏာ’’တိ ဧဝမာဒီသု ပမာဏေ။ ‘‘ဝဏ္ဏော ဂန္ဓော ရသော ဩဇာ’’တိ ဧဝမာဒီသု ရူပါယတနေ။ သော ဣဓ ဆဝိယံ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တေန အဘိက္ကန္တဝဏ္ဏာတိ အဘိရူပစ္ဆဝီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ကေဝလကပ္ပန္တိ ဧတ္ထ ကေဝလသဒ္ဒေါ အနဝသေသယေဘုယျအဗျာမိဿာနတိရေကဒဠှတ္ထဝိသံယောဂါဒိအနေကတ္ထော။ တထာ ဟိဿ ‘‘ကေဝလပရိပုဏ္ဏံ ပရိသုဒ္ဓံ ဗြဟ္မစရိယ’’န္တိ ဧဝမာဒီသု (ပါရာ။ ၁) အနဝသေသတာ အတ္ထော။ ‘‘ကေဝလကပ္ပါ စ အင်္ဂမာဂဓာ ပဟူတံ ခါဒနီယံ ဘောဇနီယံ အာဒါယ ဥပသင်္ကမိဿန္တီ’’တိ ဧဝမာဒီသု (မဟာဝ။ ၄၃) ယေဘုယျတာ။ ‘‘ကေဝလဿ ဒုက္ခက္ခန္ဓဿ သမုဒယော ဟောတီ’’တိ ဧဝမာဒီသု (ဝိဘ။ ၂၂၅) အဗျာမိဿတာ။ ‘‘ကေဝလံ သဒ္ဓါမတ္တကံ နူန အယမာယသ္မာ’’တိ ဧဝမာဒီသု (မဟာဝ။ ၂၄၄) အနတိရေကတာ။ ‘‘အာယသ္မတော, ဘန္တေ, အနုရုဒ္ဓဿ ဗာဟိယော နာမ သဒ္ဓိဝိဟာရိကော ကေဝလကပ္ပံ သံဃဘေဒါယ ဌိတော’’တိ ဧဝမာဒီသု (အ။ နိ။ ၄။၂၄၃) ဒဠှတ္ထတာ။ ‘‘ကေဝလီ ဝုသိတဝါ ဥတ္တမပုရိသောတိ ဝုစ္စတီ’’တိ ဧဝမာဒီသု (သံ။ နိ။ ၃။၅၇) ဝိသံယောဂေါ။ ဣဓ ပနဿ အနဝသေသတ္တမတ္ထော အဓိပ္ပေတော။

ကပ္ပသဒ္ဒေါ ပနာယံ အဘိသဒ္ဒဟနဝေါဟာရကာလပညတ္တိဆေဒနဝိကပ္ပလေသသမန္တဘာဝါဒိအနေကတ္ထော။ တထာ ဟိဿ ‘‘ဩကပ္ပနီယမေတံ

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၉၈။)

ဘောတော ဂေါတမဿ, ယထာ တံ အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿာ’’တိ ဧဝမာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၃၈၇) အဘိသဒ္ဒဟနမတ္ထော။ ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စဟိ သမဏကပ္ပေဟိ ဖလံ ပရိဘုဉ္ဇိတု’’န္တိ ဧဝမာဒီသု (စူဠဝ။ ၂၅၀) ဝေါဟာရော။ ‘‘ယေန သုဒံ နိစ္စကပ္ပံ ဝိဟရာမီ’’တိ ဧဝမာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၃၈၇) ကာလော။ ‘‘ဣစ္စာယသ္မာ ကပ္ပေါ’’တိ ဧဝမာဒီသု (သု။ နိ။ ၁၀၉၈၊ စူဠနိ။ ကပ္ပမာဏဝပုစ္ဆာ ၁၁၇, ကပ္ပမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသ ၆၁) ပညတ္တိ။ ‘‘အလင်္ကတော ကပ္ပိတကေသမဿူ’’တိ ဧဝမာဒီသု (ဇာ။ ၂။၂၂။၁၃၆၈) ဆေဒနံ။ ‘‘ကပ္ပတိ ဒွင်္ဂုလကပ္ပေါ’’တိ ဧဝမာဒီသု (စူဠဝ။ ၄၄၆) ဝိကပ္ပေါ။ ‘‘အတ္ထိ ကပ္ပေါ နိပဇ္ဇိတု’’န္တိ ဧဝမာဒီသု (အ။ နိ။ ၈။၈၀) လေသော။ ‘‘ကေဝလကပ္ပံ ဝေဠုဝနံ ဩဘာသေတွာ’’တိ ဧဝမာဒီသု (သံ။ နိ။ ၁။၉၄) သမန္တဘာဝေါ။ ဣဓ ပနဿ သမန္တဘာဝေါ အတ္ထော အဓိပ္ပေတော။ ယတော ကေဝလကပ္ပံ ဇေတဝနန္တိ ဧတ္ထ အနဝသေသံ သမန္တတော ဇေတဝနန္တိ ဧဝမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ဩဘာသေတွာတိ အာဘာယ ဖရိတွာ, စန္ဒိမာ ဝိယ သူရိယော ဝိယ စ ဧကောဘာသံ ဧကပဇ္ဇောတံ ကရိတွာတိ အတ္ထော။

ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမီတိ ဘုမ္မတ္ထေ ကရဏဝစနံ။ ယတော ယတ္ထ ဘဂဝါ, တတ္ထ ဥပသင်္ကမီတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ယေန ဝါ ကာရဏေန ဘဂဝါ ဒေဝမနုဿေဟိ ဥပသင်္ကမိတဗ္ဗော, တေနေဝ ကာရဏေန ဥပသင်္ကမီတိ ဧဝမ္ပေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ကေန စ ကာရဏေန ဘဂဝါ ဥပသင်္ကမိတဗ္ဗော? နာနပ္ပကာရဂုဏဝိသေသာဓိဂမာဓိပ္ပါယေန, သာဒုရသဖလူပဘောဂါဓိပ္ပါယေန ဒိဇဂဏေဟိ နိစ္စဖလိတမဟာရုက္ခော ဝိယ။ ဥပသင်္ကမီတိ စ ဂတာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဥပသင်္ကမိတွာတိ ဥပသင်္ကမနပရိယောသာနဒီပနံ။ အထ ဝါ ဧဝံ ဂတာ တတော အာသန္နတရံ ဌာနံ ဘဂဝတော သမီပသင်္ခါတံ ဂန္တွာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာတိ ဘဂဝန္တံ ဝန္ဒိတွာ ပဏမိတွာ နမဿိတွာ။

ဧကမန္တန္တိ ဘာဝနပုံသကနိဒ္ဒေသော ဧကောကာသံ ဧကပဿန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဘုမ္မတ္ထေ ဝါ ဥပယောဂဝစနံ။ အဋ္ဌာသီတိ နိသဇ္ဇာဒိပဋိက္ခေပေါ, ဌာနံ ကပ္ပေသိ, ဌိတာ အဟောသီတိ အတ္ထော။

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၉၉။)

ကထံ ဌိတာ ပန သာ ဧကမန္တံ ဌိတာ အဟူတိ?

‘‘န ပစ္ဆတော န ပုရတော, နာပိ အာသန္နဒူရတော၊

န ကစ္ဆေ နောပိ ပဋိဝါတေ, န စာပိ ဩဏတုဏ္ဏတေ၊

ဣမေ ဒေါသေ ဝိဝဇ္ဇေတွာ, ဧကမန္တံ ဌိတာ အဟူ’’တိ။

ကသ္မာ ပနာယံ အဋ္ဌာသိ ဧဝ, န နိသီဒီတိ? လဟုံ နိဝတ္တိတုကာမတာယ။ ဒေဝတာယော ဟိ ကဉ္စိဒေဝ အတ္ထဝသံ ပဋိစ္စ သုစိပုရိသော ဝိယ ဝစ္စဋ္ဌာနံ မနုဿလောကံ အာဂစ္ဆန္တိ။ ပကတိယာ ပန တာသံ ယောဇနသတတော ပဘုတိ မနုဿလောကော ဒုဂ္ဂန္ဓတာယ ပဋိကူလော ဟောတိ, န ဧတ္ထ အဘိရမန္တိ, တေန သာ အာဂတကိစ္စံ ကတွာ လဟုံ နိဝတ္တိတုကာမတာယ န နိသီဒိ။ ယဿ စ ဂမနာဒိဣရိယာပထပရိဿမဿ ဝိနောဒနတ္ထံ နိသီဒန္တိ, သော ဒေဝါနံ ပရိဿမော နတ္ထိ, တသ္မာပိ န နိသီဒိ။ ယေ စ မဟာသာဝကာ ဘဂဝန္တံ ပရိဝါရေတွာ ဌိတာ, တေ ပတိမာနေတိ, တသ္မာပိ န နိသီဒိ။ အပိစ ဘဂဝတိ ဂါရဝေနေဝ န နိသီဒိ။ ဒေဝတာနဉှိ နိသီဒိတုကာမာနံ အာသနံ နိဗ္ဗတ္တတိ, တံ အနိစ္ဆမာနာ နိသဇ္ဇာယ စိတ္တမ္ပိ အကတွာ ဧကမန္တံ အဋ္ဌာသိ။

ဧကမန္တံ ဌိတာ ခေါ သာ ဒေဝတာတိ ဧဝံ ဣမေဟိ ကာရဏေဟိ ဧကမန္တံ ဌိတာ ခေါ သာ ဒေဝတာ။ ဘဂဝန္တံ ဂါထာယ အဇ္ဈဘာသီတိ ဘဂဝန္တံ အက္ခရပဒနိယမိတဂန္ထိတေန ဝစနေန အဘာသီတိ အတ္ထော။ ကထံ? ဗဟူ ဒေဝါ မနုဿာ စ…ပေ… ဗြူဟိ မင်္ဂလမုတ္တမန္တိ။

မင်္ဂလပဉှသမုဋ္ဌာနကထာ

တတ္ထ ယသ္မာ ‘‘ဧဝမိစ္စာဒိပါဌဿ, အတ္ထံ နာနပ္ပကာရတော။ ဝဏ္ဏယန္တော သမုဋ္ဌာနံ, ဝတွာ’’တိ မာတိကာ ဌပိတာ, တဿ စ သမုဋ္ဌာနဿ အယံ ဝတ္တဗ္ဗတာယ ဩကာသော, တသ္မာ မင်္ဂလပဉှသမုဋ္ဌာနံ တာဝ ဝတွာ ပစ္ဆာ ဣမေသံ ဂါထာပဒါနမတ္ထံ ဝဏ္ဏယိဿာမိ။ ကိဉ္စ မင်္ဂလပဉှသမုဋ္ဌာနံ? ဇမ္ဗုဒီပေ ကိရ တတ္ထ တတ္ထ နဂရဒွါရသန္ထာဂါရသဘာဒီသု မဟာဇနော သန္နိပတိတွာ ဟိရညသုဝဏ္ဏံ ဒတွာ နာနပ္ပကာရံ သီတာဟရဏာဒိကထံ ကထာပေတိ, ဧကေကာ ကထာ စတုမာသစ္စယေန နိဋ္ဌာတိ။ တတ္ထ ဧကဒိဝသံ မင်္ဂလကထာ သမုဋ္ဌာသိ ‘‘ကိံ နု ခေါ မင်္ဂလံ, ကိံ ဒိဋ္ဌံ မင်္ဂလံ, သုတံ မင်္ဂလံ, မုတံ မင်္ဂလံ, ကော မင်္ဂလံ ဇာနာတီ’’တိ။

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၀၀။)

အထ ဒိဋ္ဌမင်္ဂလိကော နာမေကော ပုရိသော အာဟ ‘‘အဟံ မင်္ဂလံ ဇာနာမိ, ဒိဋ္ဌံ လောကေ မင်္ဂလံ ဒိဋ္ဌံ နာမ အဘိမင်္ဂလသမ္မတံ ရူပံ။ သေယျထိဒံ – ဣဓေကစ္စော ကာလဿေဝ ဝုဋ္ဌာယ စာတကသကုဏံ ဝါ ပဿတိ, ဗေလုဝလဋ္ဌိံ ဝါ ဂဗ္ဘိနိံ ဝါ ကုမာရကေ ဝါ အလင်္ကတပဋိယတ္တေ ပုဏ္ဏဃဋေ ဝါ အလ္လရောဟိတမစ္ဆံ ဝါ အာဇညံ ဝါ အာဇညရထံ ဝါ ဥသဘံ ဝါ ဂါဝိံ ဝါ ကပိလံ ဝါ, ယံ ဝါ ပနညမ္ပိ ကိဉ္စိ ဧဝရူပံ အဘိမင်္ဂလသမ္မတံ ရူပံ ပဿတိ, ဣဒံ ဝုစ္စတိ ဒိဋ္ဌမင်္ဂလ’’န္တိ။ တဿ ဝစနံ ဧကစ္စေ အဂ္ဂဟေသုံ, ဧကစ္စေ န အဂ္ဂဟေသုံ။ ယေ န အဂ္ဂဟေသုံ, တေ တေန သဟ ဝိဝဒိံသု။

အထ သုတမင်္ဂလိကော နာမ ဧကော ပုရိသော အာဟ – ‘‘စက္ခုနာမေတံ, ဘော, သုစိမ္ပိ ပဿတိ အသုစိမ္ပိ, တထာ သုန္ဒရမ္ပိ, အသုန္ဒရမ္ပိ, မနာပမ္ပိ, အမနာပမ္ပိ။ ယဒိ တေန ဒိဋ္ဌံ မင်္ဂလံ သိယာ, သဗ္ဗမ္ပိ မင်္ဂလံ သိယာ။ တသ္မာ န ဒိဋ္ဌံ မင်္ဂလံ, အပိစ ခေါ ပန သုတံ မင်္ဂလံ။ သုတံ နာမ အဘိမင်္ဂလသမ္မတော သဒ္ဒေါ။ သေယျထိဒံ? ဣဓေကစ္စော ကာလဿေဝ ဝုဋ္ဌာယ ဝဍ္ဎာတိ ဝါ ဝဍ္ဎမာနာတိ ဝါ ပုဏ္ဏာတိ ဝါ ဖုဿာတိ ဝါ သုမနာတိ ဝါ သိရီတိ ဝါ သိရိဝဍ္ဎာတိ ဝါ အဇ္ဇ သုနက္ခတ္တံ သုမုဟုတ္တံ သုဒိဝသံ သုမင်္ဂလန္တိ ဧဝရူပံ ဝါ ယံကိဉ္စိ အဘိမင်္ဂလသမ္မတံ သဒ္ဒံ သုဏာတိ, ဣဒံ ဝုစ္စတိ သုတမင်္ဂလ’’န္တိ။ တဿာပိ ဝစနံ ဧကစ္စေ အဂ္ဂဟေသုံ, ဧကစ္စေ န အဂ္ဂဟေသုံ။ ယေ န အဂ္ဂဟေသုံ, တေ တေန သဟ ဝိဝဒိံသု။

အထ မုတမင်္ဂလိကော နာမေကော ပုရိသော အာဟ ‘‘သောတမ္ပိ ဟိ နာမေတံ, ဘော, သာဓုမ္ပိ အသာဓုမ္ပိ မနာပမ္ပိ အမနာပမ္ပိ သဒ္ဒံ သုဏာတိ။ ယဒိ တေန သုတံ မင်္ဂလံ သိယာ, သဗ္ဗမ္ပိ မင်္ဂလံ သိယာ။ တသ္မာ န သုတံ မင်္ဂလံ, အပိစ ခေါ ပန မုတံ မင်္ဂလံ။ မုတံ နာမ အဘိမင်္ဂလသမ္မတံ ဂန္ဓရသဖောဋ္ဌဗ္ဗံ။ သေယျထိဒံ – ဣဓေကစ္စော ကာလဿေဝ ဝုဋ္ဌာယ ပဒုမဂန္ဓာဒိပုပ္ဖဂန္ဓံ ဝါ ဃာယတိ, ဖုဿဒန္တကဋ္ဌံ ဝါ ခါဒတိ, ပထဝိံ ဝါ အာမသတိ, ဟရိတသဿံ ဝါ အလ္လဂေါမယံ ဝါ ကစ္ဆပံ ဝါ တိလံ ဝါ ပုပ္ဖံ ဝါ ဖလံ ဝါ အာမသတိ, ဖုဿမတ္တိကာယ ဝါ သမ္မာ လိမ္ပတိ, ဖုဿသာဋကံ ဝါ နိဝါသေတိ, ဖုဿဝေဌနံ ဝါ ဓာရေတိ။ ယံ ဝါ ပနညမ္ပိ ကိဉ္စိ ဧဝရူပံ အဘိမင်္ဂလသမ္မတံ ဂန္ဓံ ဝါ ဃာယတိ, ရသံ ဝါ သာယတိ, ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ ဝါ ဖုသတိ, ဣဒံ ဝုစ္စတိ မုတမင်္ဂလ’’န္တိ။ တဿာပိ ဝစနံ ဧကစ္စေ အဂ္ဂဟေသုံ, ဧကစ္စေ န အဂ္ဂဟေသုံ။

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၀၁။)

တတ္ထ န ဒိဋ္ဌမင်္ဂလိကော သုတမုတမင်္ဂလိကေ အသက္ခိ ဉာပေတုံ, န တေသံ အညတရော ဣတရေ ဒွေ။ တေသု စ မနုဿေသု ယေ ဒိဋ္ဌမင်္ဂလိကဿ ဝစနံ ဂဏှိံသု, တေ ‘‘ဒိဋ္ဌံယေဝ မင်္ဂလ’’န္တိ ဂတာ။ ယေ သုတမုတမင်္ဂလိကာနံ, တေ ‘‘သုတံယေဝ မုတံယေဝ မင်္ဂလ’’န္တိ ဂတာ။ ဧဝမယံ မင်္ဂလကထာ သကလဇမ္ဗုဒီပေ ပါကဋာ ဇာတာ။

အထ သကလဇမ္ဗုဒီပေ မနုဿာ ဂုမ္ဗဂုမ္ဗာ ဟုတွာ ‘‘ကိံ နု ခေါ မင်္ဂလ’’န္တိ မင်္ဂလာနိ စိန္တယိံသု။ တေသံ မနုဿာနံ အာရက္ခဒေဝတာ တံ ကထံ သုတွာ တထေဝ မင်္ဂလာနိ စိန္တယိံသု။ တာသံ ဒေဝတာနံ ဘုမ္မဒေဝတာ မိတ္တာ ဟောန္တိ, အထ တတော သုတွာ ဘုမ္မဒေဝတာပိ တထေဝ မင်္ဂလာနိ စိန္တယိံသု, တာသံ ဒေဝတာနံ အာကာသဋ္ဌဒေဝတာ မိတ္တာ ဟောန္တိ, အာကာသဋ္ဌဒေဝတာနံ စတုမဟာရာဇိကာ ဒေဝတာ မိတ္တာ ဟောန္တိ, ဧတေနုပါယေန ယာဝ သုဒဿီဒေဝတာနံ အကနိဋ္ဌဒေဝတာ မိတ္တာ ဟောန္တိ, အထ တတော သုတွာ အကနိဋ္ဌဒေဝတာပိ တထေဝ ဂုမ္ဗဂုမ္ဗာ ဟုတွာ မင်္ဂလာနိ စိန္တယိံသု။ ဧဝံ ယာဝ ဒသသဟဿစက္ကဝါဠေသု သဗ္ဗတ္ထ မင်္ဂလစိန္တာ ဥဒပါဒိ။ ဥပ္ပန္နာ စ ‘‘ဣဒံ မင်္ဂလံ ဣဒံ မင်္ဂလ’’န္တိ ဝိနိစ္ဆယမာနာပိ အပ္ပတ္တာ ဧဝ ဝိနိစ္ဆယံ ဒွါဒသ ဝဿာနိ အဋ္ဌာသိ။ သဗ္ဗေ မနုဿာ စ ဒေဝါ စ ဗြဟ္မာနော စ ဌပေတွာ အရိယသာဝကေ ဒိဋ္ဌသုတမုတဝသေန တိဓာ ဘိန္နာ။ ဧကောပိ ‘‘ဣဒမေဝ မင်္ဂလ’’န္တိ ယထာဘုစ္စတော နိဋ္ဌင်္ဂတော နာဟောသိ, မင်္ဂလကောလာဟလံ လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇိ။

ကောလာဟလံ နာမ ပဉ္စဝိဓံ ကပ္ပကောလာဟလံ, စက္ကဝတ္တိကောလာဟလံ, ဗုဒ္ဓကောလာဟလံ, မင်္ဂလကောလာဟလံ, မောနေယျကောလာဟလန္တိ။ တတ္ထ ကာမာဝစရဒေဝါ မုတ္တသိရာ ဝိကိဏ္ဏကေသာ ရုဒမ္မုခါ အဿူနိ ဟတ္ထေဟိ ပုဉ္ဆမာနာ ရတ္တဝတ္ထနိဝတ္ထာ အတိဝိယ ဝိရူပဝေသဓာရိနော ဟုတွာ ‘‘ဝဿသတသဟဿစ္စယေန ကပ္ပုဋ္ဌာနံ ဟောဟိတိ, အယံ လောကော ဝိနဿိဿတိ, မဟာသမုဒ္ဒေါ သုဿိဿတိ, အယဉ္စ မဟာပထဝီ သိနေရု စ ပဗ္ဗတရာဇာ ဥဍ္ဎယှိဿတိ ဝိနဿိဿတိ, ယာဝ ဗြဟ္မလောကာ လောကဝိနာသော ဘဝိဿတိ, မေတ္တံ မာရိသာ ဘာဝေထ, ကရုဏံ မုဒိတံ ဥပေက္ခံ မာရိသာ ဘာဝေထ, မာတရံ ဥပဋ္ဌဟထ, ပိတရံ ဥပဋ္ဌဟထ, ကုလေ ဇေဋ္ဌာပစာယိနော ဟောထ, ဇာဂရထ မာ ပမာဒတ္ထာ’’တိ မနုဿပထေ ဝိစရိတွာ အာရောစေန္တိ။ ဣဒံ ကပ္ပကောလာဟလံ နာမ။

ကာမာဝစရဒေဝါယေဝ ‘‘ဝဿသတဿစ္စယေန စက္ကဝတ္တိရာဇာ လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတီ’’တိ မနုဿပထေ ဝိစရိတွာ အာရောစေန္တိ။ ဣဒံ စက္ကဝတ္တိကောလာဟလံ နာမ။ သုဒ္ဓါဝါသာ ပန ဒေဝါ ဗြဟ္မာဘရဏေန အလင်္ကရိတွာ

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၀၂။)

ဗြဟ္မဝေဌနံ သီသေ ကတွာ ပီတိသောမနဿဇာတာ ဗုဒ္ဓဂုဏဝါဒိနော ‘‘ဝဿသဟဿစ္စယေန ဗုဒ္ဓေါ လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတီ’’တိ မနုဿပထေ ဝိစရိတွာ အာရောစေန္တိ။ ဣဒံ ဗုဒ္ဓကောလာဟလံ နာမ။ သုဒ္ဓါဝါသာ ဧဝ ဒေဝါ ဒေဝမနုဿာနံ စိတ္တံ ဉတွာ ‘‘ဒွါဒသန္နံ ဝဿာနံ အစ္စယေန သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ မင်္ဂလံ ကထေဿတီ’’တိ မနုဿပထေ ဝိစရိတွာ အာရောစေန္တိ။ ဣဒံ မင်္ဂလကောလာဟလံ နာမ။ သုဒ္ဓါဝါသာ ဧဝ ဒေဝါ ‘‘သတ္တန္နံ ဝဿာနံ အစ္စယေန အညတရော ဘိက္ခု ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံ သမာဂမ္မ မောနေယျပ္ပဋိပဒံ ပုစ္ဆိဿတီ’’တိ မနုဿပထေ ဝိစရိတွာ အာရောစေန္တိ။ ဣဒံ မောနေယျကောလာဟလံ နာမ။ ဣမေသု ပဉ္စသု ကောလာဟလေသု ဒေဝမနုဿာနံ ဣဒံ မင်္ဂလကောလာဟလံ လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇိ။

အထ ဒေဝေသု စ မနုဿေသု စ ဝိစိနိတွာ ဝိစိနိတွာ မင်္ဂလာနိ အလဘမာနေသု ဒွါဒသန္နံ ဝဿာနံ အစ္စယေန တာဝတိံသကာယိကာ ဒေဝတာ သင်္ဂမ္မ သမာဂမ္မ ဧဝံ သမစိန္တေသုံ ‘‘သေယျထာပိ နာမ ဃရသာမိကော အန္တောဃရဇနာနံ, ဂါမသာမိကော ဂါမဝါသီနံ, ရာဇာ သဗ္ဗမနုဿာနံ, ဧဝမေဝ အယံ သက္ကော ဒေဝါနမိန္ဒော အမှာကံ အဂ္ဂေါ စ သေဋ္ဌော စ ယဒိဒံ ပုညေန တေဇေန ဣဿရိယေန ပညာယ ဒွိန္နံ ဒေဝလောကာနံ အဓိပတိ, ယံနူန မယံ သက္ကံ ဒေဝါနမိန္ဒံ ဧတမတ္ထံ ပုစ္ဆေယျာမာ’’တိ။ တာ သက္ကဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ သက္ကံ ဒေဝါနမိန္ဒံ တင်္ခဏာနုရူပနိဝါသနာဘရဏသဿိရိကသရီရံ အဍ္ဎတေယျကောဋိအစ္ဆရာဂဏပရိဝုတံ ပါရိစ္ဆတ္တကမူလေ ပဏ္ဍုကမ္ဗလဝရာသနေ နိသိန္နံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ ဌတွာ ဧတဒဝေါစုံ ‘‘ယဂ္ဃေ, မာရိသ, ဇာနေယျာသိ, ဧတရဟိ မင်္ဂလပဉှာ သမုဋ္ဌိတာ, ဧကေ ‘ဒိဋ္ဌံ မင်္ဂလ’န္တိ ဝဒန္တိ, ဧကေ ‘သုတံ မင်္ဂလ’န္တိ, ဧကေ ‘မုတံ မင်္ဂလ’န္တိ, တတ္ထ မယဉ္စ အညေ စ အနိဋ္ဌင်္ဂတာ, သာဓု ဝတ နော တွံ ယာထာဝတော ဗျာကရောဟီ’’တိ။ ဒေဝရာဇာ ပကတိယာပိ ပညဝါ ‘‘အယံ မင်္ဂလကထာ ကတ္ထ ပဌမံ သမုဋ္ဌိတာ’’တိ အာဟ။ ‘‘မယံ, ဒေဝ, စာတုမဟာရာဇိကာနံ အဿုမှာ’’တိ အာဟံသု။ တတော စာတုမဟာရာဇိကာ အာကာသဋ္ဌဒေဝတာနံ, အာကာသဋ္ဌဒေဝတာ ဘုမ္မဒေဝတာနံ, ဘုမ္မဒေဝတာ မနုဿာရက္ခဒေဝတာနံ, မနုဿာရက္ခဒေဝတာ ‘‘မနုဿလောကေ သမုဋ္ဌိတာ’’တိ အာဟံသု။

အထ ဒေဝါနမိန္ဒော ‘‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ကတ္ထ ဝသတီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘မနုဿလောကေ ဒေဝါ’’တိ အာဟံသု။ တံ ဘဂဝန္တံ ကောစိ ပုစ္ဆီတိ, န ကောစိ

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၀၃။)

ဒေဝါတိ။ ကိန္နု နာမ တုမှေ မာရိသာ အဂ္ဂိံ ဆဍ္ဍေတွာ ခဇ္ဇောပနကံ ဥဇ္ဇာလေထ, ယေန တုမှေ အနဝသေသမင်္ဂလဒေသကံ တံ ဘဂဝန္တံ အတိက္ကမိတွာ မံ ပုစ္ဆိတဗ္ဗံ မညထ, အာဂစ္ဆထ မာရိသာ, တံ ဘဂဝန္တံ ပုစ္ဆာမ, အဒ္ဓါ သဿိရိကံ ပဉှဝေယျာကရဏံ လဘိဿာမာတိ ဧကံ ဒေဝပုတ္တံ အာဏာပေသိ ‘‘တံ ဘဂဝန္တံ ပုစ္ဆာ’’တိ။ သော ဒေဝပုတ္တော တင်္ခဏာနုရူပေန အလင်္ကာရေန အတ္တာနံ အလင်္ကရိတွာ ဝိဇ္ဇုရိဝ ဝိဇ္ဇောတမာနော ဒေဝဂဏပရိဝုတော ဇေတဝနမဟာဝိဟာရံ ဂန္တွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ ဌတွာ မင်္ဂလပဉှံ ပုစ္ဆန္တော ဂါထာယ အဇ္ဈဘာသိ ‘‘ဗဟူ ဒေဝါ မနုဿာ စာ’’တိ။

ဣဒံ မင်္ဂလပဉှသမုဋ္ဌာနံ။

ဗဟူဒေဝါတိဂါထာဝဏ္ဏနာ

֍ * ၂။ ဣဒါနိ ဂါထာပဒါနံ အတ္ထဝဏ္ဏနာ ဟောတိ။ ဗဟူတိ အနိယမိတသင်္ချာနိဒ္ဒေသော, တေန အနေကသတာ အနေကသဟဿာ အနေကသတသဟဿာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဒိဗ္ဗန္တီတိ ဒေဝါ, ပဉ္စဟိ ကာမဂုဏေဟိ ကီဠန္တိ, အတ္တနော ဝါ သိရိယာ ဇောတေန္တီတိ အတ္ထော။ အပိစ ဒေဝါတိ တိဝိဓာ ဒေဝါ သမ္မုတိဥပပတ္တိဝိသုဒ္ဓိဝသေန။ ယထာဟ –

‘‘ဒေဝါတိ တယော ဒေဝါ – သမ္မုတိဒေဝါ, ဥပပတ္တိဒေဝါ, ဝိသုဒ္ဓိဒေဝါ။ တတ္ထ သမ္မုတိဒေဝါ နာမ ရာဇာနော ဒေဝိယော ရာဇကုမာရာ။ ဥပပတ္တိဒေဝါ နာမ စာတုမဟာရာဇိကေ ဒေဝေ ဥပါဒါယ တဒုတ္တရိဒေဝါ။ ဝိသုဒ္ဓိဒေဝါ နာမ အရဟန္တော ဝုစ္စန္တီ’’တိ (စူဠနိ။ ဓောတကမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသ ၃၂, ပါရာယနာနုဂီတိဂါထာနိဒ္ဒေသ ၁၁၉)။

တေသု ဣဓ ဥပပတ္တိဒေဝါ အဓိပ္ပေတာ။ မနုနော အပစ္စာတိ မနုဿာ။ ပေါရာဏာ ပန ဘဏန္တိ – မနသော ဥဿန္နတာယ မနုဿာ။ တေ ဇမ္ဗုဒီပကာ, အပရဂေါယာနကာ, ဥတ္တရကုရုကာ, ပုဗ္ဗဝိဒေဟကာတိ စတုဗ္ဗိဓာ, ဣဓ ဇမ္ဗုဒီပကာ အဓိပ္ပေတာ။ မင်္ဂလန္တိ မဟန္တိ ဣမေဟိ သတ္တာတိ မင်္ဂလာနိ, ဣဒ္ဓိံ ဝုဒ္ဓိဉ္စ ပါပုဏန္တီတိ အတ္ထော။ အစိန္တယုန္တိ စိန္တေသုံ အာကင်္ခမာနာတိ ဣစ္ဆမာနာ ပတ္ထယမာနာ ပိဟယမာနာ။ သောတ္ထာနန္တိ သောတ္ထိဘာဝံ, သဗ္ဗေသံ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကာနံ သောဘနာနံ သုန္ဒရာနံ ကလျာဏာနံ ဓမ္မာနမတ္ထိတန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဗြူဟီတိ ဒေသေဟိ ပကာသေဟိ, အာစိက္ခ

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၀၄။)

ဝိဝရ ဝိဘဇ ဥတ္တာနီကရောဟိ။ မင်္ဂလန္တိ ဣဒ္ဓိကာရဏံ ဝုဒ္ဓိကာရဏံ သဗ္ဗသမ္ပတ္တိကာရဏံ။ ဥတ္တမန္တိ ဝိသိဋ္ဌံ ပဝရံ သဗ္ဗလောကဟိတသုခါဝဟန္တိ အယံ ဂါထာယ အနုပုဗ္ဗပဒဝဏ္ဏနာ။

အယံ ပန ပိဏ္ဍတ္ထော – သော ဒေဝပုတ္တော ဒသသဟဿစက္ကဝါဠေသု ဒေဝတာ မင်္ဂလပဉှံ သောတုကာမတာယ ဣမသ္မိံ စက္ကဝါဠေ သန္နိပတိတွာ ဧကဝါလဂ္ဂကောဋိဩကာသမတ္တေ ဒသပိ ဝီသမ္ပိ တိံသမ္ပိ စတ္တာလီသမ္ပိ ပညာသမ္ပိ သဋ္ဌိပိ သတ္တတိပိ အသီတိပိ သုခုမတ္တဘာဝေ နိမ္မိနိတွာ သဗ္ဗဒေဝမာရဗြဟ္မာနော သိရိယာ စ တေဇသာ စ အဓိဂ္ဂယှ ဝိရောစမာနံ ပညတ္တဝရဗုဒ္ဓါသနေ နိသိန္နံ ဘဂဝန္တံ ပရိဝါရေတွာ ဌိတာ ဒိသွာ တသ္မိဉ္စ သမယေ အနာဂတာနမ္ပိ သကလဇမ္ဗုဒီပကာနံ မနုဿာနံ စေတသာ စေတောပရိဝိတက္ကမညာယ သဗ္ဗဒေဝမနုဿာနံ ဝိစိကိစ္ဆာသလ္လသမုဒ္ဓရဏတ္ထံ အာဟ –

‘‘ဗဟူ ဒေဝါ မနုဿာ စ, မင်္ဂလာနိ အစိန္တယုံ၊

အာကင်္ခမာနာ သောတ္ထာနံ, ဗြူဟိ မင်္ဂလမုတ္တမ’’န္တိ။

တာသံ ဒေဝတာနံ အနုမတိယာ မနုဿာနဉ္စ အနုဂ္ဂဟေန မယာ ပုဋ္ဌော သမာနော ယံ သဗ္ဗေသမေဝ အမှာကံ ဧကန္တဟိတသုခါဝဟတော ဥတ္တမံ မင်္ဂလံ, တံ နော အနုကမ္ပံ ဥပါဒါယ ဗြူဟိ ဘဂဝါတိ။

အသေဝနာစာတိဂါထာဝဏ္ဏနာ

֍ * ၃။ ဧဝမေတံ ဒေဝပုတ္တဿ ဝစနံ သုတွာ ဘဂဝါ ‘‘အသေဝနာ စ ဗာလာန’’န္တိ ဂါထမာဟ။ တတ္ထ အသေဝနာတိ အဘဇနာ အပယိရုပါသနာ။ ဗာလာနန္တိ ဗလန္တိ အဿသန္တီတိ ဗာလာ, အဿသိတပဿသိတမတ္တေန ဇီဝန္တိ, န ပညာဇီဝိတေနာတိ အဓိပ္ပါယော။ တေသံ ဗာလာနံ။ ပဏ္ဍိတာနန္တိ ပဏ္ဍန္တီတိ ပဏ္ဍိတာ, သန္ဒိဋ္ဌိကသမ္ပရာယိကေသု အတ္ထေသု ဉာဏဂတိယာ ဂစ္ဆန္တီတိ အဓိပ္ပါယော။ တေသံ ပဏ္ဍိတာနံ။ သေဝနာတိ ဘဇနာ ပယိရုပါသနာ တံသဟာယတာ တံသမ္ပဝင်္ကတာ တံသမင်္ဂိတာ ပူဇာတိ သက္ကာရဂရုကာရမာနနဝန္ဒနာ။ ပူဇနေယျာနန္တိ ပူဇာရဟာနံ။ ဧတံ မင်္ဂလမုတ္တမန္တိ ယာ စ ဗာလာနံ အသေဝနာ, ယာ စ ပဏ္ဍိတာနံ သေဝနာ, ယာ စ ပူဇနေယျာနံ ပူဇာ, တံ သဗ္ဗံ သမ္ပိဏ္ဍေတွာ အာဟ ‘‘ဧတံ မင်္ဂလမုတ္တမ’’န္တိ။ ယံ တယာ ပုဋ္ဌံ ‘‘ဗြူဟိ မင်္ဂလမုတ္တမ’’န္တိ, ဧတ္ထ တာဝ ဧတံ မင်္ဂလမုတ္တမန္တိ ဂဏှာဟီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အယမေတိဿာ ဂါထာယ ပဒဝဏ္ဏနာ။

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၀၅။)

အတ္ထဝဏ္ဏနာ ပနဿာ ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗာ – ဧဝမေတံ ဒေဝပုတ္တဿ ဝစနံ သုတွာ ဘဂဝါ ‘‘အသေဝနာ စ ဗာလာန’’န္တိ ဣမံ ဂါထမာဟ။ တတ္ထ ယသ္မာ စတုဗ္ဗိဓာ ဂါထာ ပုစ္ဆိတဂါထာ, အပုစ္ဆိတဂါထာ, သာနုသန္ဓိကဂါထာ, အနနုသန္ဓိကဂါထာတိ။ တတ္ထ ‘‘ပုစ္ဆာမိ တံ, ဂေါတမ, ဘူရိပည, ကထင်္ကရော သာဝကော သာဓု ဟောတီ’’တိ (သု။ နိ။ ၃၇၈) စ ‘‘ကထံ နု တွံ, မာရိသ, ဩဃမတရီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၁။၁) စ ဧဝမာဒီသု ပုစ္ဆိတေန ကထိတာ ပုစ္ဆိတဂါထာ။ ‘‘ယံ ပရေ သုခတော အာဟု, တဒရိယာ အာဟု ဒုက္ခတော’’တိ ဧဝမာဒီသု (သု။ နိ။ ၇၆၇) အပုစ္ဆိတေန အတ္တဇ္ဈာသယဝသေန ကထိတာ အပုစ္ဆိတဂါထာ။ သဗ္ဗာပိ ဗုဒ္ဓါနံ ဂါထာ ‘‘သနိဒါနာဟံ, ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မံ ဒေသေဿာမီ’’တိ (အ။ နိ။ ၃။၁၂၆၊ ကထာ။ ၈၀၆) ဝစနတော သာနုသန္ဓိကဂါထာ။ အနနုသန္ဓိကဂါထာ ဣမသ္မိံ သာသနေ နတ္ထိ။ ဧဝမေတာသု ဂါထာသု အယံ ဒေဝပုတ္တေန ပုစ္ဆိတေန ဘဂဝတာ ကထိတတ္တာ ပုစ္ဆိတဂါထာ။ အယဉ္စ ယထာ ဆေကော ပုရိသော ကုသလော မဂ္ဂဿ ကုသလော အမဂ္ဂဿ မဂ္ဂံ ပုဋ္ဌော ပဌမံ ဝိဇဟိတဗ္ဗံ အာစိက္ခိတွာ ပစ္ဆာ ဂဟေတဗ္ဗံ အာစိက္ခတိ ‘‘အသုကသ္မိံ နာမ ဌာနေ ဒွေဓာပထော ဟောတိ, တတ္ထ ဝါမံ မုဉ္စိတွာ ဒက္ခိဏံ ဂဏှထာ’’တိ, ဧဝံ သေဝိတဗ္ဗာသေဝိတဗ္ဗေသု အသေဝိတဗ္ဗံ အာစိက္ခိတွာ သေဝိတဗ္ဗံ အာစိက္ခတိ။ ဘဂဝါ စ မဂ္ဂကုသလပုရိသသဒိသော။ ယထာဟ –

‘‘ပုရိသော မဂ္ဂကုသလောတိ ခေါ, တိဿ, တထာဂတဿေတံ အဓိဝစနံ အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ။ သော ဟိ ကုသလော ဣမဿ လောကဿ, ကုသလော ပရဿ လောကဿ, ကုသလော မစ္စုဓေယျဿ, ကုသလော အမစ္စုဓေယျဿ, ကုသလော မာရဓေယျဿ, ကုသလော အမာရဓေယျဿာ’’တိ။

တသ္မာ ပဌမံ အသေဝိတဗ္ဗံ အာစိက္ခန္တော အာဟ – ‘‘အသေဝနာ စ ဗာလာနံ, ပဏ္ဍိတာနဉ္စ သေဝနာ’’တိ။ ဝိဇဟိတဗ္ဗမဂ္ဂေါ ဝိယ ဟိ ပဌမံ ဗာလာ န သေဝိတဗ္ဗာ န ပယိရုပါသိတဗ္ဗာ, တတော ဂဟေတဗ္ဗမဂ္ဂေါ ဝိယ ပဏ္ဍိတာ သေဝိတဗ္ဗာ ပယိရုပါသိတဗ္ဗာတိ။ ကသ္မာ ပန ဘဂဝတာ မင်္ဂလံ ကထေန္တေန ပဌမံ ဗာလာနမသေဝနာ ပဏ္ဍိတာနဉ္စ သေဝနာ ကထိတာတိ? ဝုစ္စတေ – ယသ္မာ ဣမံ ဒိဋ္ဌာဒီသု မင်္ဂလဒိဋ္ဌိံ ဗာလသေဝနာယ ဒေဝမနုဿာ ဂဏှိံသု, သာ စ အမင်္ဂလံ, တသ္မာ တေသံ တံ ဣဓလောကပရလောကတ္ထဘဉ္ဇကံ အကလျာဏမိတ္တသံသဂ္ဂံ ဂရဟန္တေန ဥဘယလောကတ္ထသာဓကဉ္စ

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၀၆။)

ကလျာဏမိတ္တသံသဂ္ဂံ ပသံသန္တေန ဘဂဝတာ ပဌမံ ဗာလာနမသေဝနာ ပဏ္ဍိတာနဉ္စ သေဝနာ ကထိတာတိ။

တတ္ထ ဗာလာ နာမ ယေ ကေစိ ပါဏာတိပါတာဒိအကုသလကမ္မပထသမန္နာဂတာ သတ္တာ, တေ တီဟာကာရေဟိ ဇာနိတဗ္ဗာ။ ယထာဟ ‘‘တီဏိမာနိ, ဘိက္ခဝေ, ဗာလဿ ဗာလလက္ခဏာနီ’’တိ သုတ္တံ (အ။ နိ။ ၃။၃၊ မ။ နိ။ ၃။၂၄၆)။ အပိစ ပူရဏကဿပါဒယော ဆ သတ္ထာရော, ဒေဝဒတ္တကောကာလိကကဋမောဒကတိဿခဏ္ဍဒေဝိယာပုတ္တသမုဒ္ဒဒတ္တစိဉ္စမာဏဝိကာဒယော အတီတကာလေ စ ဒီဃဝိဒဿ ဘာတာတိ ဣမေ အညေ စ ဧဝရူပါ သတ္တာ ဗာလာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

တေ အဂ္ဂိပဒိတ္တမိဝ အဂါရံ အတ္တနာ ဒုဂ္ဂဟိတေန အတ္တာနဉ္စေဝ အတ္တနော ဝစနကာရကေ စ ဝိနာသေန္တိ။ ယထာ ဒီဃဝိဒဿ ဘာတာ စတုဗုဒ္ဓန္တရံ သဋ္ဌိယောဇနမတ္တေန အတ္တဘာဝေန ဥတ္တာနော ပတိတော မဟာနိရယေ ပစ္စတိ, ယထာ စ တဿ ဒိဋ္ဌိံ အဘိရုစနကာနိ ပဉ္စ ကုလသတာနိ တဿေဝ သဟဗျတံ ဥပပန္နာနိ မဟာနိရယေ ပစ္စန္တိ။ ဝုတ္တဉ္စေတံ ဘဂဝတာ –

‘‘သေယျထာပိ, ဘိက္ခဝေ, နဠာဂါရာ ဝါ တိဏာဂါရာ ဝါ အဂ္ဂိ မုတ္တော ကူဋာဂါရာနိပိ ဍဟတိ ဥလ္လိတ္တာဝလိတ္တာနိ နိဝါတာနိ ဖုသိတဂ္ဂဠာနိ ပိဟိတဝါတပါနာနိ, ဧဝမေဝ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ယာနိ ကာနိစိ ဘယာနိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ, သဗ္ဗာနိ တာနိ ဗာလတော ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ, နော ပဏ္ဍိတတော။ ယေ ကေစိ ဥပဒ္ဒဝါ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ…ပေ… ယေ ကေစိ ဥပသဂ္ဂါ…ပေ… နော ပဏ္ဍိတတော။ ဣတိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, သပ္ပဋိဘယော ဗာလော, အပ္ပဋိဘယော ပဏ္ဍိတော။ သဥပဒ္ဒဝေါ ဗာလော, အနုပဒ္ဒဝေါ ပဏ္ဍိတော, သဥပသဂ္ဂေါ ဗာလော, အနုပသဂ္ဂေါ ပဏ္ဍိတော’’တိ (အ။ နိ။ ၃။၁)။

အပိစ ပူတိမစ္ဆသဒိသော ဗာလော, ပူတိမစ္ဆဗန္ဓပတ္တပုဋသဒိသော ဟောတိ တဒုပသေဝီ, ဆဍ္ဍနီယတံ ဇိဂုစ္ဆနီယတဉ္စ ပါပုဏာတိ ဝိညူနံ။ ဝုတ္တဉ္စေတံ –

‘‘ပူတိမစ္ဆံ ကုသဂ္ဂေန, ယော နရော ဥပနယှတိ၊

ကုသာပိ ပူတီ ဝါယန္တိ, ဧဝံ ဗာလူပသေဝနာ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၁၅။၁၈၃၊ ၂။၂၂။၁၂၅၇)၊

အကိတ္တိပဏ္ဍိတော စာပိ သက္ကေန ဒေဝါနမိန္ဒေန ဝရေ ဒိယျမာနေ ဧဝမာဟ –

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၀၇။)

‘‘ဗာလံ န ပဿေ န သုဏေ, န စ ဗာလေန သံဝသေ၊

ဗာလေနလ္လာပသလ္လာပံ, န ကရေ န စ ရောစယေ။

‘‘ကိန္နု တေ အကရံ ဗာလော, ဝဒ ကဿပ ကာရဏံ၊

ကေန ကဿပ ဗာလဿ, ဒဿနံ နာဘိကင်္ခသိ။

‘‘အနယံ နယတိ ဒုမ္မေဓော, အဓုရာယံ နိယုဉ္ဇတိ၊

ဒုန္နယော သေယျသော ဟောတိ, သမ္မာ ဝုတ္တော ပကုပ္ပတိ၊

ဝိနယံ သော န ဇာနာတိ, သာဓု တဿ အဒဿန’’န္တိ။ (ဇာ။ ၁။၁၃။၉၀-၉၂)၊

ဧဝံ ဘဂဝါ သဗ္ဗာကာရေန ဗာလူပသေဝနံ ဂရဟန္တော ‘‘ဗာလာနမသေဝနာ မင်္ဂလ’’န္တိ ဝတွာ ဣဒါနိ ပဏ္ဍိတသေဝနံ ပသံသန္တော ‘‘ပဏ္ဍိတာနဉ္စ သေဝနာ မင်္ဂလ’’န္တိ အာဟ။ တတ္ထ ပဏ္ဍိတာ နာမ ယေ ကေစိ ပါဏာတိပါတာဝေရမဏိအာဒိဒသကုသလကမ္မပထသမန္နာဂတာ သတ္တာ, တေ တီဟာကာရေဟိ ဇာနိတဗ္ဗာ။ ယထာဟ ‘‘တီဏိမာနိ, ဘိက္ခဝေ, ပဏ္ဍိတဿ ပဏ္ဍိတလက္ခဏာနီ’’တိ (အ။ နိ။ ၃။၃၊ မ။ နိ။ ၃။၂၅၃) သုတ္တံ။ အပိစ ဗုဒ္ဓပစ္စေကဗုဒ္ဓအသီတိမဟာသာဝကာ အညေ စ တထာဂတဿ သာဝကာ သုနေတ္တမဟာဂေါဝိန္ဒဝိဓုရသရဘင်္ဂမဟောသဓသုတသောမနိမိရာဇ- အယောဃရကုမာရအကိတ္တိပဏ္ဍိတာဒယော စ ပဏ္ဍိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

တေ ဘယေ ဝိယ ရက္ခာ အန္ဓကာရေ ဝိယ ပဒီပေါ ခုပ္ပိပါသာဒိဒုက္ခာဘိဘဝေ ဝိယ အန္နပါနာဒိပ္ပဋိလာဘော အတ္တနော ဝစနကရာနံ သဗ္ဗဘယုပဒ္ဒဝူပသဂ္ဂဝိဒ္ဓံသနသမတ္ထာ ဟောန္တိ။ တထာ ဟိ တထာဂတံ အာဂမ္မ အသင်္ချေယျာ အပရိမာဏာ ဒေဝမနုဿာ အာသဝက္ခယံ ပတ္တာ, ဗြဟ္မလောကေ ပတိဋ္ဌိတာ, ဒေဝလောကေ ပတိဋ္ဌိတာ, သုဂတိလောကေ ဥပ္ပန္နာ, သာရိပုတ္တတ္ထေရေ စိတ္တံ ပသာဒေတွာ စတူဟိ စ ပစ္စယေဟိ ထေရံ ဥပဋ္ဌဟိတွာ အသီတိ ကုလသဟဿာနိ သဂ္ဂေ နိဗ္ဗတ္တာနိ။ တထာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနမဟာကဿပပ္ပဘုတီသု သဗ္ဗမဟာသာဝကေသု, သုနေတ္တဿ သတ္ထုနော သာဝကာ အပ္ပေကစ္စေ ဗြဟ္မလောကေ ဥပ္ပဇ္ဇိံသု, အပ္ပေကစ္စေ ပရနိမ္မိတဝသဝတ္တီနံ ဒေဝါနံ သဟဗျတံ…ပေ… အပ္ပေကစ္စေ ဂဟပတိမဟာသာလာနံ သဟဗျတံ ဥပပဇ္ဇိံသု။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –

‘‘နတ္ထိ, ဘိက္ခဝေ, ပဏ္ဍိတတော ဘယံ, နတ္ထိ ပဏ္ဍိတတော ဥပဒ္ဒဝေါ, နတ္ထိ ပဏ္ဍိတတော ဥပသဂ္ဂေါ’’တိ (အ။ နိ။ ၃။၁)။

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၀၈။)

အပိစ တဂရမာလာဒိဂန္ဓသဒိသော ပဏ္ဍိတော, တဂရမာလာဒိဂန္ဓဗန္ဓပလိဝေဌနပတ္တသဒိသော ဟောတိ တဒုပသေဝီ, ဘာဝနီယတံ မနုညတဉ္စ အာပဇ္ဇတိ ဝိညူနံ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –

‘‘တဂရဉ္စ ပလာသေန, ယော နရော ဥပနယှတိ၊

ပတ္တာပိ သုရဘီ ဝါယန္တိ, ဧဝံ ဓီရူပသေဝနာ’’တိ။ (ဣတိဝု။ ၇၆၊ ဇာ။ ၁။၁၅။၁၈၄၊ ၂။၂၂။၁၂၅၈)၊

အကိတ္တိပဏ္ဍိတော စာပိ သက္ကေန ဒေဝါနမိန္ဒေန ဝရေ ဒိယျမာနေ ဧဝမာဟ –

‘‘ဓီရံ ပဿေ သုဏေ ဓီရံ, ဓီရေန သဟ သံဝသေ၊

ဓီရေနလ္လာပသလ္လာပံ, တံ ကရေ တဉ္စ ရောစယေ။

‘‘ကိန္နု တေ အကရံ ဓီရော, ဝဒ ကဿပ ကာရဏံ၊

ကေန ကဿပ ဓီရဿ, ဒဿနံ အဘိကင်္ခသိ။

‘‘နယံ နယတိ မေဓာဝီ, အဓုရာယံ န ယုဉ္ဇတိ၊

သုနယော သေယျသော ဟောတိ, သမ္မာ ဝုတ္တော န ကုပ္ပတိ၊

ဝိနယံ သော ပဇာနာတိ, သာဓု တေန သမာဂမော’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၁၃။၉၄-၉၆)၊

ဧဝံ ဘဂဝါ သဗ္ဗာကာရေန ပဏ္ဍိတသေဝနံ ပသံသန္တော ‘‘ပဏ္ဍိတာနံ သေဝနာ မင်္ဂလ’’န္တိ ဝတွာ ဣဒါနိ တာယ ဗာလာနံ အသေဝနာယ ပဏ္ဍိတာနံ သေဝနာယ စ အနုပုဗ္ဗေန ပူဇနေယျဘာဝံ ဥပဂတာနံ ပူဇံ ပသံသန္တော ‘‘ပူဇာ စ ပူဇနေယျာနံ မင်္ဂလ’’န္တိ အာဟ။ တတ္ထ ပူဇနေယျာ နာမ သဗ္ဗဒေါသဝိရဟိတတ္တာ သဗ္ဗဂုဏသမန္နာဂတတ္တာ စ ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝန္တော, တတော ပစ္ဆာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ, အရိယသာဝကာ စ။ တေသဉှိ ပူဇာ အပ္ပကာပိ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယ ဟောတိ, သုမနမာလာကာရမလ္လိကာဒယော စေတ္ထ နိဒဿနံ။

တတ္ထေကံ နိဒဿနမတ္တံ ဘဏာမ – ဘဂဝါ ဟိ ဧကဒိဝသံ ပုဗ္ဗဏှသမယံ နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ရာဇဂဟံ ပိဏ္ဍာယ ပါဝိသိ။ အထ ခေါ သုမနမာလာကာရော ရညော မာဂဓဿ သေနိယဿ ဗိမ္ဗိသာရဿ ပုပ္ဖါနိ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆန္တော အဒ္ဒသ ဘဂဝန္တံ နဂရဒွါရမနုပ္ပတ္တံ ပါသာဒိကံ ပသာဒနီယံ ဒွတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏာသီတာနုဗျဉ္ဇနပ္ပဋိမဏ္ဍိတံ ဗုဒ္ဓသိရိယာ ဇလန္တံ, ဒိသွာနဿ ဧတဒဟောသိ ‘‘ရာဇာ ပုပ္ဖါနိ ဂဟေတွာ သတံ ဝါ သဟဿံ ဝါ

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၀၉။)

ဒဒေယျ, တဉ္စ ဣဓလောကမတ္တမေဝ သုခံ ဘဝေယျ, ဘဂဝတော ပန ပူဇာ အပ္ပမေယျအသင်္ချေယျဖလာ ဒီဃရတ္တံ ဟိတသုခါဝဟာ ဟောတိ, ဟန္ဒာဟံ ဣမေဟိ ပုပ္ဖေဟိ ဘဂဝန္တံ ပူဇေမီ’’တိ ပသန္နစိတ္တော ဧကံ ပုပ္ဖမုဋ္ဌိံ ဂဟေတွာ ဘဂဝတော ပဋိမုခံ ခိပိ, ပုပ္ဖါနိ အာကာသေန ဂန္တွာ ဘဂဝတော ဥပရိ မာလာဝိတာနံ ဟုတွာ အဋ္ဌံသု။ မာလာကာရော တမာနုဘာဝံ ဒိသွာ ပသန္နတရစိတ္တော ပုန ဧကံ ပုပ္ဖမုဋ္ဌိံ ခိပိ, တာနိပိ ဂန္တွာ မာလာကဉ္စုကော ဟုတွာ အဋ္ဌံသု။ ဧဝံ အဋ္ဌ ပုပ္ဖမုဋ္ဌိယော ခိပိ, တာနိ ဂန္တွာ ပုပ္ဖကူဋာဂါရံ ဟုတွာ အဋ္ဌံသု။

ဘဂဝါ အန္တောကူဋာဂါရေ အဟောသိ, မဟာဇနကာယော သန္နိပတိ။ ဘဂဝါ မာလာကာရံ ပဿန္တော သိတံ ပါတွာကာသိ။ အာနန္ဒတ္ထေရော ‘‘န ဗုဒ္ဓါ အဟေတူ အပစ္စယာ သိတံ ပါတုကရောန္တီ’’တိ သိတကာရဏံ ပုစ္ဆိ။ ဘဂဝါ အာဟ ‘‘ဧသော, အာနန္ဒ, မာလာကာရော ဣမိဿာ ပူဇာယ အာနုဘာဝေန သတသဟဿကပ္ပေ ဒေဝေသု စ မနုဿေသု စ သံသရိတွာ ပရိယောသာနေ သုမနိဿရော နာမ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေါ ဘဝိဿတီ’’တိ။ ဝစနပရိယောသာနေ ဓမ္မဒေသနတ္ထံ ဣမံ ဂါထံ အဘာသိ –

‘‘တဉ္စ ကမ္မံ ကတံ သာဓု, ယံ ကတွာ နာနုတပ္ပတိ၊

ယဿ ပတီတော သုမနော, ဝိပါကံ ပဋိသေဝတီ’’တိ။ (ဓ။ ပ။ ၆၈)၊

ဂါထာဝသာနေ စတုရာသီတိယာ ပါဏသဟဿာနံ ဓမ္မာဘိသမယော အဟောသိ။ ဧဝံ အပ္ပကာပိ တေသံ ပူဇာ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သာ စ အာမိသပူဇာဝ, ကော ပန ဝါဒေါ ပဋိပတ္တိပူဇာယ? ယတော ယေ ကုလပုတ္တာ သရဏဂမနသိက္ခာပဒပ္ပဋိဂ္ဂဟဏေန ဥပေါသထင်္ဂသမာဒါနေန စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလာဒီဟိ စ အတ္တနော ဂုဏေဟိ ဘဂဝန္တံ ပူဇေန္တိ, ကော တေသံ ပူဇာဖလံ ဝဏ္ဏယိဿတိ? တေ ဟိ တထာဂတံ ပရမာယ ပူဇာယ ပူဇေန္တီတိ ဝုတ္တာ။ ယထာဟ –

‘‘ယော ခေါ, အာနန္ဒ, ဘိက္ခု ဝါ ဘိက္ခုနီ ဝါ ဥပါသကော ဝါ ဥပါသိကာ ဝါ ဓမ္မာနုဓမ္မပ္ပဋိပန္နော ဝိဟရတိ သာမီစိပ္ပဋိပန္နော အနုဓမ္မစာရီ, သော တထာဂတံ သက္ကရောတိ ဂရုံ ကရောတိ မာနေတိ ပူဇေတိ အပစိယတိ ပရမာယ ပူဇာယာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၁၉၉)။

ဧတေနာနုသာရေန ပစ္စေကဗုဒ္ဓအရိယသာဝကာနမ္ပိ ပူဇာယ ဟိတသုခါဝဟတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၁၀။)

အပိစ ဂဟဋ္ဌာနံ ကနိဋ္ဌဿ ဇေဋ္ဌော ဘာတာပိ ဘဂိနီပိ ပူဇနေယျာ, ပုတ္တဿ မာတာပိတရော, ကုလဝဓူနံ သာမိကသဿုသသုရာတိ ဧဝမေတ္ထ ပူဇနေယျာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဧတေသမ္ပိ ဟိ ပူဇာ ကုသလဓမ္မသင်္ခါတတ္တာ အာယုအာဒိဝုဍ္ဎိဟေတုတ္တာ စ မင်္ဂလမေဝ။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘တေ မတ္တေယျာ ဘဝိဿန္တိ ပေတ္တေယျာ သာမညာ ဗြဟ္မညာ ကုလေ ဇေဋ္ဌာပစာယိနော, ဣဒံ ကုသလံ ဓမ္မံ သမာဒါယ ဝတ္တိဿန္တိ, တေ တေသံ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ သမာဒါနဟေတု အာယုနာပိ ဝဍ္ဎိဿန္တိ, ဝဏ္ဏေနပိ ဝဍ္ဎိဿန္တီ’’တိအာဒိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၁၀၅)။

ဣဒါနိ ယသ္မာ ‘‘ယံ ယတ္ထ မင်္ဂလံ။ ဝဝတ္ထပေတွာ တံ တဿ, မင်္ဂလတ္တံ ဝိဘာဝယေ’’တိ ဣတိ မာတိကာ နိက္ခိတ္တာ, တသ္မာ ဣဒံ ဝုစ္စတိ – ဧဝမေတိဿာ ဂါထာယ ဗာလာနံ အသေဝနာ, ပဏ္ဍိတာနံ သေဝနာ, ပူဇနေယျာနဉ္စ ပူဇာတိ တီဏိ မင်္ဂလာနိ ဝုတ္တာနိ။ တတ္ထ ဗာလာနံ အသေဝနာ ဗာလသေဝနပစ္စယဘယာဒိပရိတ္တာဏေန ဥဘယလောကတ္ထဟေတုတ္တာ, ပဏ္ဍိတာနံ သေဝနာ ပူဇနေယျာနံ ပူဇာ စ တာသံ ဖလဝိဘူတိဝဏ္ဏနာယံ ဝုတ္တနယေနေဝ နိဗ္ဗာနသုဂတိဟေတုတ္တာ မင်္ဂလန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဣတော ပရံ တု မာတိကံ အဒဿေတွာ ဧဝ ယံ ယတ္ထ မင်္ဂလံ, တံ ဝဝတ္ထပေတွာ တဿ မင်္ဂလတ္တံ ဝိဘာဝယိဿာမာတိ။

နိဋ္ဌိတာ အသေဝနာ စ ဗာလာနန္တိ ဣမိဿာ ဂါထာယ အတ္ထဝဏ္ဏနာ။

ပတိရူပဒေသဝါသောစာတိဂါထာဝဏ္ဏနာ

֍ * ၄။ ဧဝံ ဘဂဝါ ‘‘ဗြူဟိ မင်္ဂလမုတ္တမ’’န္တိ ဧကံ အဇ္ဈေသိတောပိ အပ္ပံ ယာစိတော ဗဟုဒါယကော ဥဠာရပုရိသော ဝိယ ဧကာယ ဂါထာယ တီဏိ မင်္ဂလာနိ ဝတွာ တတော ဥတ္တရိပိ ဒေဝတာနံ သောတုကာမတာယ မင်္ဂလာနမတ္ထိတာယ ယေသံ ယေသံ ယံ ယံ အနုကုလံ, တေ တေ သတ္တေ တတ္ထ တတ္ထ မင်္ဂလေ နိယောဇေတုကာမတာယ စ ‘‘ပတိရူပဒေသဝါသော စာ’’တိအာဒီဟိ ဂါထာဟိ ပုနပိ အနေကာနိ မင်္ဂလာနိ ဝတ္တုမာရဒ္ဓေါ။ တတ္ထ ပဌမဂါထာယ တာဝ ပတိရူပေါတိ အနုစ္ဆဝိကော။ ဒေသောတိ ဂါမောပိ နိဂမောပိ နဂရမ္ပိ ဇနပဒေါပိ ယော ကောစိ သတ္တာနံ နိဝါသော ဩကာသော။ ဝါသောတိ

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၁၁။)

တတ္ထ နိဝါသော။ ပုဗ္ဗေတိ ပုရာ အတီတာသု ဇာတီသု။ ကတပုညတာတိ ဥပစိတကုသလတာ။ အတ္တာတိ စိတ္တံ ဝုစ္စတိ သကလော ဝါ အတ္တဘာဝေါ, သမ္မာပဏိဓီတိ တဿ အတ္တနော သမ္မာ ပဏိဓာနံ နိယုဉ္ဇနံ, ဌပနန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝါတိ။ အယမေတ္ထ ပဒဝဏ္ဏနာ။

အတ္ထဝဏ္ဏနာ ပန ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗာ – ပတိရူပဒေသဝါသော နာမ ယတ္ထ စတဿော ပရိသာ ဝိစရန္တိ, ဒါနာဒီနိ ပုညကိရိယဝတ္ထူနိ ဝတ္တန္တိ, နဝင်္ဂံ သတ္ထု သာသနံ ဒိဗ္ဗတိ, တတ္ထ နိဝါသော သတ္တာနံ ပုညကိရိယာယ ပစ္စယတ္တာ မင်္ဂလန္တိ ဝုစ္စတိ။ သီဟဠဒီပပဝိဋ္ဌကေဝဋ္ဋာဒယော စေတ္ထ နိဒဿနံ။

အပရော နယော – ပတိရူပဒေသဝါသော နာမ ဘဂဝတော ဗောဓိမဏ္ဍပ္ပဒေသော ဓမ္မစက္ကဝတ္တိတပ္ပဒေသော ဒွါဒသယောဇနာယ ပရိသာယ မဇ္ဈေ သဗ္ဗတိတ္ထိယမတံ ဘိန္ဒိတွာ ယမကပါဋိဟာရိယဒဿိတကဏ္ဍမ္ဗ ရုက္ခမူလပ္ပဒေသော ဒေဝေါရောဟဏပ္ပဒေသော, ယော ဝါ ပနညောပိ သာဝတ္ထိရာဇဂဟာဒိ ဗုဒ္ဓါဓိဝါသပ္ပဒေသော, တတ္ထ နိဝါသော သတ္တာနံ ဆအနုတ္တရိယပ္ပဋိလာဘပစ္စယတော မင်္ဂလန္တိ ဝုစ္စတိ။

အပရော နယော (မဟာဝ။ ၂၅၉) – ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ ဂဇင်္ဂလံ နာမ နိဂမော, တဿ ပရေန မဟာသာလာ, တတော ပရံ ပစ္စန္တိမာ ဇနပဒါ, ဩရတော မဇ္ဈေ။ ဒက္ခိဏပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ သလ္လဝတီ နာမ နဒီ, တတော ပရံ ပစ္စန္တိမာ ဇနပဒါ, ဩရတော မဇ္ဈေ။ ဒက္ခိဏာယ ဒိသာယ သေတကဏ္ဏိကံ နာမ နိဂမော, တတော ပရံ ပစ္စန္တိမာ ဇနပဒါ, ဩရတော မဇ္ဈေ။ ပစ္ဆိမာယ ဒိသာယ ထူဏံ နာမ ဗြာဟ္မဏဂါမော, တတော ပရံ ပစ္စန္တိမာ ဇနပဒါ, ဩရတော မဇ္ဈေ။ ဥတ္တရာယ ဒိသာယ ဥသီရဒ္ဓဇော နာမ ပဗ္ဗတော, တတော ပရံ ပစ္စန္တိမာ ဇနပဒါ, ဩရတော မဇ္ဈေ။ အယံ မဇ္ဈိမဒေသော အာယာမေန တီဏိ ယောဇနသတာနိ, ဝိတ္ထာရေန အဍ္ဎတေယျာနိ, ပရိက္ခေပေန နဝ ယောဇနသတာနိ ဟောန္တိ။ ဧသော ပတိရူပဒေသော နာမ။

ဧတ္ထ စတုန္နံ မဟာဒီပါနံ ဒွိသဟဿာနံ ပရိတ္တဒီပါနဉ္စ ဣဿရိယာဓိပစ္စကာရကာ စက္ကဝတ္တီ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ, ဧကံ အသင်္ချေယျံ ကပ္ပသတသဟဿဉ္စ ပါရမိယော ပူရေတွာ သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနာဒယော မဟာသာဝကာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ, ဒွေ အသင်္ချေယျာနိ ကပ္ပသတသဟဿဉ္စ ပါရမိယော ပူရေတွာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ, စတ္တာရိ အဋ္ဌ သောဠသ ဝါ အသင်္ချေယျာနိ ကပ္ပသတသဟဿဉ္စ ပါရမိယော

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၁၂။)

ပူရေတွာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ တတ္ထ သတ္တာ စက္ကဝတ္တိရညော ဩဝါဒံ ဂဟေတွာ ပဉ္စသု သီလေသု ပတိဋ္ဌာယ သဂ္ဂပရာယဏာ ဟောန္တိ။ တထာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနံ ဩဝါဒေ ပတိဋ္ဌာယ, သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါနံ ပန ဗုဒ္ဓသာဝကာနံ ဩဝါဒေ ပတိဋ္ဌာယ သဂ္ဂပရာယဏာ နိဗ္ဗာနပရာယဏာ စ ဟောန္တိ။ တသ္မာ တတ္ထ ဝါသော ဣမာသံ သမ္ပတ္တီနံ ပစ္စယတော မင်္ဂလန္တိ ဝုစ္စတိ။

ပုဗ္ဗေ ကတပုညတာ နာမ အတီတဇာတိယံ ဗုဒ္ဓပစ္စေကဗုဒ္ဓခီဏာသဝေ အာရဗ္ဘ ဥပစိတကုသလတာ, သာပိ မင်္ဂလံ။ ကသ္မာ? ဗုဒ္ဓပစ္စေကဗုဒ္ဓသမ္မုခတော ဒဿေတွာ ဗုဒ္ဓါနံ ဗုဒ္ဓသာဝကာနံ ဝါ သမ္မုခါ သုတာယ စတုပ္ပဒိကာယပိ ဂါထာယ ပရိယောသာနေ အရဟတ္တံ ပါပေတီတိ ကတွာ။ ယော စ မနုဿော ပုဗ္ဗေ ကတာဓိကာရော ဥဿန္နကုသလမူလော ဟောတိ, သော တေနေဝ ကုသလမူလေန ဝိပဿနံ ဥပ္ပါဒေတွာ အာသဝက္ခယံ ပါပုဏာတိ ယထာ ရာဇာ မဟာကပ္ပိနော အဂ္ဂမဟေသီ စ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ပုဗ္ဗေ စ ကတပုညတာ မင်္ဂလ’’န္တိ။

အတ္တသမ္မာပဏိဓိ နာမ ဣဓေကစ္စော အတ္တာနံ ဒုဿီလံ သီလေ ပတိဋ္ဌာပေတိ, အဿဒ္ဓံ သဒ္ဓါသမ္ပဒါယ ပတိဋ္ဌာပေတိ, မစ္ဆရိံ စာဂသမ္ပဒါယ ပတိဋ္ဌာပေတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ ‘‘အတ္တသမ္မာပဏိဓီ’’တိ, ဧသော စ မင်္ဂလံ။ ကသ္မာ? ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကဝေရပ္ပဟာနဝိဝိဓာနိသံသာဓိဂမဟေတုတောတိ။

ဧဝံ ဣမိဿာပိ ဂါထာယ ပတိရူပဒေသဝါသော စ, ပုဗ္ဗေ စ ကတပုညတာ, အတ္တသမ္မာပဏိဓီ စာတိ တီဏိယေဝ မင်္ဂလာနိ ဝုတ္တာနိ။ မင်္ဂလတ္တဉ္စ နေသံ တတ္ထ တတ္ထ ဝိဘာဝိတမေဝါတိ။

နိဋ္ဌိတာ ပတိရူပဒေသဝါသော စာတိ ဣမိဿာ ဂါထာယ အတ္ထဝဏ္ဏနာ။

ဗာဟုသစ္စဉ္စာတိဂါထာဝဏ္ဏနာ

֍ * ၅။ ဣဒါနိ ဗာဟုသစ္စဉ္စာတိ ဧတ္ထ ဗာဟုသစ္စန္တိ ဗဟုဿုတဘာဝေါ။ သိပ္ပန္တိ ယံ ကိဉ္စိ ဟတ္ထကောသလ္လံ။ ဝိနယောတိ ကာယဝါစာစိတ္တဝိနယနံ။ သုသိက္ခိတောတိ သုဋ္ဌု သိက္ခိတော။ သုဘာသိတာတိ သုဋ္ဌု ဘာသိတာ။ ယာတိ အနိယတနိဒ္ဒေသော။ ဝါစာတိ ဂိရာ ဗျပ္ပထော။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝါတိ။ အယမေတ္ထ ပဒဝဏ္ဏနာ။

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၁၃။)

အတ္ထဝဏ္ဏနာ ပန ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗာ – ဗာဟုသစ္စံ နာမ ယံ တံ ‘‘သုတဓရော ဟောတိ သုတသန္နိစယော’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၃၃၉၊ အ။ နိ။ ၄။၂၂) စ ‘‘ဣဓေကစ္စဿ ဗဟုကံ သုတံ ဟောတိ, သုတ္တံ ဂေယျံ ဝေယျာကရဏ’’န္တိ စ (အ။ နိ။ ၄။၆) ဧဝမာဒိနာ နယေန သတ္ထုသာသနဓရတ္တံ ဝဏ္ဏိတံ, တံ အကုသလပ္ပဟာနကုသလာဓိဂမဟေတုတော အနုပုဗ္ဗေန ပရမတ္ထသစ္စသစ္ဆိကိရိယာဟေတုတော စ မင်္ဂလန္တိ ဝုစ္စတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ –

‘‘သုတဝါ စ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, အရိယသာဝကော အကုသလံ ပဇဟတိ, ကုသလံ ဘာဝေတိ, သာဝဇ္ဇံ ပဇဟတိ, အနဝဇ္ဇံ ဘာဝေတိ, သုဒ္ဓမတ္တာနံ ပရိဟရတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၇။၆၇)။

အပရမ္ပိ ဝုတ္တံ –

‘‘ဓတာနံ ဓမ္မာနံ အတ္ထမုပပရိက္ခတိ, အတ္ထံ ဥပပရိက္ခတော ဓမ္မာ နိဇ္ဈာနံ ခမန္တိ, ဓမ္မနိဇ္ဈာနက္ခန္တိယာ သတိ ဆန္ဒော ဇာယတိ, ဆန္ဒဇာတော ဥဿဟတိ, ဥဿဟန္တော တုလယတိ, တုလယန္တော ပဒဟတိ ပဒဟန္တော ကာယေန စေဝ ပရမတ္ထသစ္စံ သစ္ဆိကရောတိ, ပညာယ စ အတိဝိဇ္ဈ ပဿတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၂။၄၃၂)။

အပိစ အဂါရိကဗာဟုသစ္စမ္ပိ ယံ အနဝဇ္ဇံ, တံ ဥဘယလောကဟိတသုခါဝဟနတော မင်္ဂလန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

သိပ္ပံ နာမ အဂါရိကသိပ္ပဉ္စ အနဂါရိကသိပ္ပဉ္စ။ တတ္ထ အဂါရိကသိပ္ပံ နာမ ယံ ပရူပရောဓဝိရဟိတံ အကုသလဝိဝဇ္ဇိတံ မဏိကာရသုဝဏ္ဏကာရကမ္မာဒိကံ, တံ ဣဓလောကတ္ထာဝဟနတော မင်္ဂလံ။ အနဂါရိကသိပ္ပံ နာမ စီဝရဝိစာရဏသိဗ္ဗနာဒိသမဏပရိက္ခာရာဘိသင်္ခရဏံ, ယံ တံ ‘‘ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ယာနိ တာနိ သဗြဟ္မစာရီနံ ဥစ္စာဝစာနိ ကိံ ကရဏီယာနိ, တတ္ထ ဒက္ခော ဟောတီ’’တိအာဒိနာ (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၄၅၊ ၃၆၀၊ အ။ နိ။ ၁၀။၁၇) နယေန တတ္ထ တတ္ထ သံဝဏ္ဏိတံ, ယံ ‘‘နာထကရော ဓမ္မော’’တိ စ ဝုတ္တံ, တံ အတ္တနော စ ပရေသဉ္စ ဥဘယလောကဟိတသုခါဝဟနတော မင်္ဂလန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဝိနယော နာမ အဂါရိကဝိနယော စ အနဂါရိကဝိနယော စ။ တတ္ထ အဂါရိကဝိနယော နာမ ဒသအကုသလကမ္မပထဝိရမဏံ, သော တတ္ထ သုသိက္ခိတော အသံကိလေသာပဇ္ဇနေန အာစာရဂုဏဝဝတ္ထာနေန စ

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၁၄။)

ဥဘယလောကဟိတသုခါဝဟနတော မင်္ဂလံ။ အနဂါရိကဝိနယော နာမ သတ္တာပတ္တိက္ခန္ဓအနာပဇ္ဇနံ, သောပိ ဝုတ္တနယေနေဝ သုသိက္ခိတော, စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလံ ဝါ အနဂါရိကဝိနယော, သော ယထာ တတ္ထ ပတိဋ္ဌာယ အရဟတ္တံ ပါပုဏာတိ, ဧဝံ သိက္ခနေန သုသိက္ခိတော လောကိယလောကုတ္တရသုခါဓိဂမဟေတုတော မင်္ဂလန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

သုဘာသိတာ ဝါစာ နာမ မုသာဝါဒါဒိဒေါသဝိရဟိတာ။ ယထာဟ ‘‘စတူဟိ, ဘိက္ခဝေ, အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတော ဝါစာ သုဘာသိတာ ဟောတီ’’တိ (သု။ နိ။ သုဘာသိတသုတ္တံ)။ အသမ္ဖပ္ပလာပါ ဝါစာ ဧဝ ဝါ သုဘာသိတာ။ ယထာဟ –

‘‘သုဘာသိတံ ဥတ္တမမာဟု သန္တော,

ဓမ္မံ ဘဏေ နာဓမ္မံ တံ ဒုတိယံ၊

ပိယံ ဘဏေ နာပ္ပိယံ တံ တတိယံ,

သစ္စံ ဘဏေ နာလိကံ တံ စတုတ္ထ’’န္တိ။ (သု။ နိ။ ၄၅၂)၊

အယမ္ပိ ဥဘယလောကဟိတသုခါဝဟနတော မင်္ဂလန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ယသ္မာ စ အယံ ဝိနယပရိယာပန္နာ ဧဝ, တသ္မာ ဝိနယဂ္ဂဟဏေန ဧတံ အသင်္ဂဏှိတွာ ဝိနယော သင်္ဂဟေတဗ္ဗော။ အထ ဝါ ကိံ ဣမိနာ ပရိဿမေန ပရေသံ ဓမ္မဒေသနာဒိဝါစာ ဣဓ သုဘာသိတာ ဝါစာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သာ ဟိ ယထာ ပတိရူပဒေသဝါသော, ဧဝံ သတ္တာနံ ဥဘယလောကဟိတသုခနိဗ္ဗာနာဓိဂမပစ္စယတော မင်္ဂလန္တိ ဝုစ္စတိ။ အာဟ စ –

‘‘ယံ ဗုဒ္ဓေါ ဘာသတိ ဝါစံ, ခေမံ နိဗ္ဗာနပတ္တိယာ၊

ဒုက္ခဿန္တကိရိယာယ, သာ ဝေ ဝါစာနမုတ္တမာ’’တိ။ (သု။ နိ။ ၄၅၆)၊

ဧဝံ ဣမိဿာ ဂါထာယ ဗာဟုသစ္စံ, သိပ္ပံ, ဝိနယော သုသိက္ခိတော, သုဘာသိတာ ဝါစာတိ စတ္တာရိ မင်္ဂလာနိ ဝုတ္တာနိ။ မင်္ဂလတ္တဉ္စ နေသံ တတ္ထ တတ္ထ ဝိဘာဝိတမေဝါတိ။

နိဋ္ဌိတာ ဗာဟုသစ္စဉ္စာတိ ဣမိဿာ ဂါထာယ အတ္ထဝဏ္ဏနာ။

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၁၅။)

မာတာပိတုဥပဋ္ဌာနန္တိဂါထာဝဏ္ဏနာ

֍ * ၆။ ဣဒါနိ မာတာပိတုဥပဋ္ဌာနန္တိ ဧတ္ထ မာတု စ ပိတု စာတိ မာတာပိတု။ ဥပဋ္ဌာနန္တိ ဥပဋ္ဌဟနံ။ ပုတ္တာနဉ္စ ဒါရာနဉ္စာတိ ပုတ္တဒါရဿ သင်္ဂဏှနံ သင်္ဂဟော။ န အာကုလာ အနာကုလာ။ ကမ္မာနိ ဧဝ ကမ္မန္တာ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝါတိ အယံ ပဒဝဏ္ဏနာ။

အတ္ထဝဏ္ဏနာ ပန ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗာ – မာတာ နာမ ဇနိကာ ဝုစ္စတိ, တထာ ပိတာ။ ဥပဋ္ဌာနံ နာမ ပါဒဓောဝနသမ္ဗာဟနုစ္ဆာဒနနှာပနေဟိ စတုပစ္စယသမ္ပဒါနေန စ ဥပကာရကရဏံ။ တတ္ထ ယသ္မာ မာတာပိတရော ဗဟူပကာရာ ပုတ္တာနံ အတ္ထကာမာ အနုကမ္ပကာ, ယေ ပုတ္တကေ ဗဟိ ကီဠိတွာ ပံသုမက္ခိတသရီရကေ အာဂတေ ဒိသွာ ပံသုံ ပုဉ္ဆိတွာ မတ္ထကံ ဥပသိင်္ဃာယန္တာ ပရိစုမ္ဗန္တာ စ သိနေဟံ ဥပ္ပါဒေန္တိ, ဝဿသတမ္ပိ မာတာပိတရော သီသေန ပရိဟရန္တာ ပုတ္တာ တေသံ ပတိကာရံ ကာတုံ အသမတ္ထာ။ ယသ္မာ စ တေ အာပါဒကာ ပေါသကာ ဣမဿ လောကဿ ဒဿေတာရော, ဗြဟ္မသမ္မတာ ပုဗ္ဗာစရိယသမ္မတာ, တသ္မာ တေသံ ဥပဋ္ဌာနံ ဣဓ ပသံသံ, ပေစ္စ သဂ္ဂသုခဉ္စ အာဝဟတိ။ တေန မင်္ဂလန္တိ ဝုစ္စတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ –

‘‘ဗြဟ္မာတိ မာတာပိတရော, ပုဗ္ဗာစရိယာတိ ဝုစ္စရေ၊

အာဟုနေယျာ စ ပုတ္တာနံ, ပဇာယ အနုကမ္ပကာ။

‘‘တသ္မာ ဟိ နေ နမဿေယျ, သက္ကရေယျ စ ပဏ္ဍိတော၊

အန္နေန အထ ပါနေန, ဝတ္ထေန သယနေန စ၊

ဥစ္ဆာဒနေန နှာပနေန, ပါဒါနံ ဓောဝနေန စ။

‘‘တာယ နံ ပါရိစရိယာယ, မာတာပိတူသု ပဏ္ဍိတာ၊

ဣဓေဝ နံ ပသံသန္တိ, ပေစ္စ သဂ္ဂေ ပမောဒတီ’’တိ။ (ဣတိဝု။ ၁၀၆၊ ဇာ။ ၂။၂၀။၁၈၁-၁၈၃)၊

အပရော နယော – ဥပဋ္ဌာနံ နာမ ဘရဏကိစ္စကရဏကုလဝံသဋ္ဌပနာဒိပဉ္စဝိဓံ, တံ ပါပနိဝါရဏာဒိပဉ္စဝိဓဒိဋ္ဌဓမ္မိကဟိတသုခဟေတုတော မင်္ဂလန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ –

‘‘‘ပဉ္စဟိ ခေါ, ဂဟပတိပုတ္တ, ဌာနေဟိ ပုတ္တေန ပုရတ္ထိမာ ဒိသာ မာတာပိတရော ပစ္စုပဋ္ဌာတဗ္ဗာ ဘတော နေ ဘရိဿာမိ, ကိစ္စံ နေသံ

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၁၆။)

ကရိဿာမိ, ကုလဝံသံ ဌပေဿာမိ, ဒါယဇ္ဇံ ပဋိပဇ္ဇိဿာမိ, အထ ဝါ ပန ပေတာနံ ကာလကတာနံ ဒက္ခိဏံ အနုပ္ပဒဿာမီ’တိ။ ဣမေဟိ ခေါ, ဂဟပတိပုတ္တ, ပဉ္စဟိ ဌာနေဟိ ပုတ္တေန ပုရတ္ထိမာ ဒိသာ မာတာပိတရော ပစ္စုပဋ္ဌိတာ ပဉ္စဟိ ဌာနေဟိ ပုတ္တံ အနုကမ္ပန္တိ, ပါပါ နိဝါရေန္တိ, ကလျာဏေ နိဝေသေန္တိ, သိပ္ပံ သိက္ခာပေန္တိ, ပတိရူပေန ဒါရေန သံယောဇေန္တိ, သမယေ ဒါယဇ္ဇံ နိယျာဒေန္တီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၂၆၇)။

အပိစ ယော မာတာပိတရော တီသု ဝတ္ထူသု ပသာဒုပ္ပါဒနေန, သီလသမာဒါပနေန, ပဗ္ဗဇ္ဇာယ ဝါ ဥပဋ္ဌဟတိ, အယံ မာတာပိတုဥပဋ္ဌာကာနံ အဂ္ဂေါ။ တဿ တံ မာတာပိတုဥပဋ္ဌာနံ မာတာပိတူဟိ ကတဿ ဥပကာရဿ ပစ္စုပကာရဘူတံ အနေကေသံ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာနံ သမ္ပရာယိကာနဉ္စ အတ္ထာနံ ပဒဋ္ဌာနတော မင်္ဂလန္တိ ဝုစ္စတိ။

ပုတ္တဒါရဿာတိ ဧတ္ထ အတ္တတော ဇာတာ ပုတ္တာပိ ဓီတရောပိ ပုတ္တာဣစ္စေဝ သင်္ချံ ဂစ္ဆန္တိ။ ဒါရာတိ ဝီသတိယာ ဘရိယာနံ ယာ ကာစိ ဘရိယာ။ ပုတ္တာ စ ဒါရာ စ ပုတ္တဒါရံ, တဿ ပုတ္တဒါရဿ။ သင်္ဂဟောတိ သမ္မာနနာဒီဟိ ဥပကာရကရဏံ။ တံ သုသံဝိဟိတကမ္မန္တတာဒိဒိဋ္ဌဓမ္မိကဟိတသုခဟေတုတော မင်္ဂလန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ – ‘‘ပစ္ဆိမာ ဒိသာ ပုတ္တဒါရာ ဝေဒိတဗ္ဗာ’’တိ ဧတ္ထ ဥဒ္ဒိဋ္ဌံ ပုတ္တဒါရံ ဘရိယာသဒ္ဒေန သင်္ဂဏှိတွာ ‘‘ပဉ္စဟိ ခေါ, ဂဟပတိပုတ္တ, ဌာနေဟိ သာမိကေန ပစ္ဆိမာ ဒိသာ ဘရိယာ ပစ္စုပဋ္ဌာတဗ္ဗာ သမ္မာနနာယ, အနဝမာနနာယ, အနတိ စရိယာယ, ဣဿရိယဝေါဿဂ္ဂေန, အလင်္ကာရာနုပ္ပဒါနေန။ ဣမေဟိ ခေါ, ဂဟပတိပုတ္တ, ပဉ္စဟိ ဌာနေဟိ သာမိကေန ပစ္ဆိမာ ဒိသာ ဘရိယာ ပစ္စုပဋ္ဌိတာ ပဉ္စဟိ ဌာနေဟိ သာမိကံ အနုကမ္ပတိ, သုသံဝိဟိတကမ္မန္တာ စ ဟောတိ, သင်္ဂဟိတပရိဇနာ စ, အနတိစာရိနီ စ, သမ္ဘတဉ္စ အနုရက္ခတိ ဒက္ခာ စ ဟောတိ အနလသာ သဗ္ဗကိစ္စေသူ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၂၆၉)။

အယံ ဝါ အပရော နယော – သင်္ဂဟောတိ ဓမ္မိကာဟိ ဒါနပိယဝါစာတ္ထစရိယာဟိ သင်္ဂဏှနံ။ သေယျထိဒံ – ဥပေါသထဒိဝသေသု ပရိဗ္ဗယဒါနံ, နက္ခတ္တဒိဝသေသု နက္ခတ္တဒဿာပနံ, မင်္ဂလဒိဝသေသု မင်္ဂလကရဏံ, ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကေသု အတ္ထေသု ဩဝါဒါနုသာသနန္တိ။ တံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကဟိတဟေတုတော သမ္ပရာယိကဟိတဟေတုတော ဒေဝတာဟိပိ နမဿနီယဘာဝဟေတုတော စ မင်္ဂလန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယထာဟ သက္ကော ဒေဝါနမိန္ဒော –

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၁၇။)

‘‘ယေ ဂဟဋ္ဌာ ပုညကရာ, သီလဝန္တော ဥပါသကာ၊

ဓမ္မေန ဒါရံ ပေါသေန္တိ, တေ နမဿာမိ မာတလီ’’တိ။ (သံ။နိ။၁။၁။၂၆၄)၊

အနာကုလာ ကမ္မန္တာ နာမ ကာလညုတာယ ပတိရူပကာရိတာယ အနလသတာယ ဥဋ္ဌာနဝီရိယသမ္ပဒါယ, အဗျသနီယတာယ စ ကာလာတိက္ကမနအပ္ပတိရူပကရဏသိထိလကရဏာဒိအာကုလဘာဝဝိရဟိတာ ကသိဂေါရက္ခဝါဏိဇ္ဇာဒယော ကမ္မန္တာ။ ဧတေ အတ္တနော ဝါ ပုတ္တဒါရဿ ဝါ ဒါသကမ္မကရာနံ ဝါ ဗျတ္တတာယ ဧဝံ ပယောဇိတာ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ ဓနဓညဝုဒ္ဓိပဋိလာဘဟေတုတော မင်္ဂလန္တိ ဝုစ္စန္တိ။ ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ –

‘‘ပတိရူပကာရီ ဓုရဝါ, ဥဋ္ဌာတာ ဝိန္ဒတေ ဓန’’န္တိ စ (သု။ နိ။ ၁၈၅၊ သံ။ နိ။ ၁။၂၄၆)။

‘‘န ဒိဝါ သောပ္ပသီလေန, ရတ္တိမုဋ္ဌာနဒေဿိနာ၊

နိစ္စံ မတ္တေန သောဏ္ဍေန, သက္ကာ အာဝသိတုံ ဃရံ။

‘‘အတိသီတံ အတိဥဏှံ, အတိသာယမိဒံ အဟု၊

ဣတိ ဝိဿဋ္ဌကမ္မန္တေ, အတ္ထာ အစ္စေန္တိ မာဏဝေ။

‘‘ယောဓ သီတဉ္စ ဥဏှဉ္စ, တိဏာ ဘိယျော န မညတိ၊

ကရံ ပုရိသကိစ္စာနိ, သော သုခံ န ဝိဟာယတီ’’တိ။ (ဒီ။ နိ။ ၃။၂၅၃)၊

‘‘ဘောဂေ သံဟရမာနဿ, ဘမရဿေဝ ဣရီယတော၊

ဘောဂါ သန္နိစယံ ယန္တိ, ဝမ္မိကောဝူပစီယတီ’’တိ။ စ ဧဝမာဒိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၂၆၅)၊

ဧဝံ ဣမိဿာ ဂါထာယ မာတုဥပဋ္ဌာနံ, ပိတုဥပဋ္ဌာနံ, ပုတ္တဒါရဿ သင်္ဂဟော, အနာကုလာ စ ကမ္မန္တာတိ စတ္တာရိ မင်္ဂလာနိ ဝုတ္တာနိ, ပုတ္တဒါရဿ သင်္ဂဟံ ဝါ ဒွိဓာ ကတွာ ပဉ္စ, မာတာပိတုဥပဋ္ဌာနံ ဝါ ဧကမေဝ ကတွာ တီဏိ။ မင်္ဂလတ္တဉ္စ နေသံ တတ္ထ တတ္ထ ဝိဘာဝိတမေဝါတိ။

နိဋ္ဌိတာ မာတာပိတုဥပဋ္ဌာနန္တိ ဣမိဿာ ဂါထာယ အတ္ထဝဏ္ဏနာ။

ဒါနဉ္စာတိဂါထာဝဏ္ဏနာ

֍ * ၇။ ဣဒါနိ ဒါနဉ္စာတိ ဧတ္ထ ဒီယတေ ဣမိနာတိ ဒါနံ, အတ္တနော သန္တကံ ပရဿ ပဋိပါဒီယတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဓမ္မဿ စရိယာ, ဓမ္မာ ဝါ အနပေတာ

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၁၈။)

စရိယာ ဓမ္မစရိယာ။ ဉာယန္တေ ‘‘အမှာကံ ဣမေ’’တိ ဉာတကာ။ န အဝဇ္ဇာနိ အနဝဇ္ဇာနိ, အနိန္ဒိတာနိ အဂရဟိတာနီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝါတိ အယံ ပဒဝဏ္ဏနာ။

အတ္ထဝဏ္ဏနာ ပန ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗာ – ဒါနံ နာမ ပရံ ဥဒ္ဒိဿ သုဗုဒ္ဓိပုဗ္ဗိကာ အန္နာဒိဒသဒါနဝတ္ထုပရိစ္စာဂစေတနာ, တံသမ္ပယုတ္တော ဝါ အလောဘော။ အလောဘေန ဟိ တံ ဝတ္ထုံ ပရဿ ပဋိပါဒေတိ, တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဒီယတေ ဣမိနာတိ ဒါန’’န္တိ။ တံ ဗဟုဇနပိယမနာပတာဒီနံ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကာနံ ဖလဝိသေသာနံ အဓိဂမဟေတုတော မင်္ဂလန္တိ ဝုစ္စတိ။ ‘‘ဒါယကော, သီဟ ဒါနပတိ, ဗဟုနော ဇနဿ ပိယော ဟောတိ မနာပေါ’’တိ ဧဝမာဒီနိ (အ။ နိ။ ၅။၃၄) စေတ္ထ သုတ္တာနိ အနုဿရိတဗ္ဗာနိ။

အပရော နယော – ဒါနံ နာမ ဒုဝိဓံ အာမိသဒါနံ, ဓမ္မဒါနဉ္စ, တတ္ထ အာမိသဒါနံ ဝုတ္တပ္ပကာရမေဝ။ ဣဓလောကပရလောကဒုက္ခက္ခယသုခါဝဟဿ ပန သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓပ္ပဝေဒိတဿ ဓမ္မဿ ပရေသံ ဟိတကာမတာယ ဒေသနာ ဓမ္မဒါနံ , ဣမေသဉ္စ ဒွိန္နံ ဒါနာနံ ဧတဒေဝ အဂ္ဂံ။ ယထာဟ –

‘‘သဗ္ဗဒါနံ ဓမ္မဒါနံ ဇိနာတိ,

သဗ္ဗရသံ ဓမ္မရသော ဇိနာတိ၊

သဗ္ဗရတိံ ဓမ္မရတိ ဇိနာတိ,

တဏှက္ခယော သဗ္ဗဒုက္ခံ ဇိနာတီ’’တိ။ (ဓ။ ပ။ ၃၅၄)၊

တတ္ထ အာမိသဒါနဿ မင်္ဂလတ္တံ ဝုတ္တမေဝ။ ဓမ္မဒါနံ ပန ယသ္မာ အတ္ထပဋိသံဝေဒိတာဒီနံ ဂုဏာနံ ပဒဋ္ဌာနံ, တသ္မာ မင်္ဂလန္တိ ဝုစ္စတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ –

‘‘ယထာ ယထာ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ယထာသုတံ ယထာပရိယတ္တံ ဓမ္မံ ဝိတ္ထာရေန ပရေသံ ဒေသေတိ, တထာ တထာ သော တသ္မိံ ဓမ္မေ အတ္ထပဋိသံဝေဒီ စ ဟောတိ ဓမ္မပဋိသံဝေဒီ စာ’’တိ ဧဝမာဒိ (အ။ နိ။ ၅။၂၆)။

ဓမ္မစရိယာ နာမ ဒသကုသလကမ္မပထစရိယာ။ ယထာဟ – ‘‘တိဝိဓာ ခေါ ဂဟပတယော ကာယေန ဓမ္မစရိယာ သမစရိယာ ဟောတီ’’တိ ဧဝမာဒိ။ သာ ပနေသာ ဓမ္မစရိယာ သဂ္ဂလောကူပပတ္တိဟေတုတော မင်္ဂလန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ – ‘‘ဓမ္မစရိယာသမစရိယာဟေတု ခေါ ဂဟပတယော ဧဝမိဓေကစ္စေ သတ္တာ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇန္တီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၄၃၉)။

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၁၉။)

ဉာတကာ နာမ မာတိတော ဝါ ပိတိတော ဝါ ယာဝ သတ္တမာ ပိတာမဟယုဂါ သမ္ဗန္ဓာ။ တေသံ ဘောဂပါရိဇုညေန ဝါ ဗျာဓိပါရိဇုညေန ဝါ အဘိဟတာနံ အတ္တနော သမီပံ အာဂတာနံ ယထာဗလံ ဃာသစ္ဆာဒနဓနဓညာဒီဟိ သင်္ဂဟော ပသံသာဒီနံ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာနံ သုဂတိဂမနာဒီနဉ္စ သမ္ပရာယိကာနံ ဝိသေသာဓိဂမာနံ ဟေတုတော မင်္ဂလန္တိ ဝုစ္စတိ။

အနဝဇ္ဇာနိ ကမ္မာနိ နာမ ဥပေါသထင်္ဂသမာဒါနဝေယျာဝစ္စကရဏအာရာမဝနရောပနသေတုကရဏာဒီနိ ကာယဝစီမနောသုစရိတကမ္မာနိ။ တာနိ ဟိ နာနပ္ပကာရဟိတသုခါဓိဂမဟေတုတော မင်္ဂလန္တိ ဝုစ္စန္တိ။ ‘‘ဌာနံ ခေါ ပနေတံ, ဝိသာခေ, ဝိဇ္ဇတိ ယံ ဣဓေကစ္စော ဣတ္ထီ ဝါ ပုရိသော ဝါ အဋ္ဌင်္ဂသမန္နာဂတံ ဥပေါသထံ ဥပဝသိတွာ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ စာတုမဟာရာဇိကာနံ ဒေဝါနံ သဟဗျတံ ဥပပဇ္ဇေယျာ’’တိ ဧဝမာဒီနိ စေတ္ထ သုတ္တာနိ (အ။ နိ။ ၈။၄၃) အနုဿရိတဗ္ဗာနိ။

ဧဝံ ဣမိဿာ ဂါထာယ ဒါနဉ္စ, ဓမ္မစရိယာ စ, ဉာတကာနဉ္စ သင်္ဂဟော, အနဝဇ္ဇာနိ ကမ္မာနီတိ စတ္တာရိ မင်္ဂလာနိ ဝုတ္တာနိ။ မင်္ဂလတ္တဉ္စ နေသံ တတ္ထ တတ္ထ ဝိဘာဝိတမေဝါတိ။

နိဋ္ဌိတာ ဒါနဉ္စာတိ ဣမိဿာ ဂါထာယ အတ္ထဝဏ္ဏနာ။

အာရတီတိဂါထာဝဏ္ဏနာ

֍ * ၈။ ဣဒါနိ အာရတီ ဝိရတီတိ ဧတ္ထ အာရတီတိ အာရမဏံ, ဝိရတီတိ ဝိရမဏံ, ဝိရမန္တိ ဝါ ဧတာယ သတ္တာတိ ဝိရတိ။ ပါပါတိ အကုသလာ။ မဒနီယဋ္ဌေန မဇ္ဇံ, မဇ္ဇဿ ပါနံ မဇ္ဇပါနံ, တတော မဇ္ဇပါနာ။ သံယမနံ သံယမော အပ္ပမဇ္ဇနံ အပ္ပမာဒေါ။ ဓမ္မေသူတိ ကုသလေသု။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝါတိ အယံ ပဒဝဏ္ဏနာ။

အတ္ထဝဏ္ဏနာ ပန ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗာ – အာရတိ နာမ ပါပေ အာဒီနဝဒဿာဝိနော မနသာ ဧဝ အနဘိရတိ။ ဝိရတိ နာမ ကမ္မဒွါရဝသေန ကာယဝါစာဟိ ဝိရမဏံ, သာ စေသာ ဝိရတိ နာမ သမ္ပတ္တဝိရတိ, သမာဒါနဝိရတိ, သမုစ္ဆေဒဝိရတီတိ တိဝိဓာ ဟောတိ, တတ္ထ ယာ ကုလပုတ္တဿ အတ္တနော ဇာတိံ ဝါ ကုလံ ဝါ ဂေါတ္တံ ဝါ ပဋိစ္စ ‘‘န မေ ဧတံ ပတိရူပံ,

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၂၀။)

ယွာဟံ ဣမံ ပါဏံ ဟနေယျံ, အဒိန္နံ အာဒိယေယျ’’န္တိအာဒိနာ နယေန သမ္ပတ္တဝတ္ထုတော ဝိရတိ, အယံ သမ္ပတ္တဝိရတိ နာမ။ သိက္ခာပဒသမာဒါနဝသေန ပဝတ္တာ သမာဒါနဝိရတိ နာမ, ယဿာ ပဝတ္တိတော ပဘုတိ ကုလပုတ္တော ပါဏာတိပါတာဒီနိ န ကရောတိ။ အရိယမဂ္ဂသမ္ပယုတ္တာ သမုစ္ဆေဒဝိရတိ နာမ, ယဿာ ပဝတ္တိတော ပဘုတိ အရိယသာဝကဿ ပဉ္စ ဘယာနိ ဝေရာနိ ဝူပသန္တာနိ ဟောန္တိ။ ပါပံ နာမ ယံ တံ ‘‘ပါဏာတိပါတော ခေါ, ဂဟပတိပုတ္တ, ကမ္မကိလေသော, အဒိန္နာဒါနံ…ပေ… ကာမေသုမိစ္ဆာစာရော…ပေ… မုသာဝါဒေါ’’တိ ဧဝံ ဝိတ္ထာရေတွာ –

‘‘ပါဏာတိပါတော အဒိန္နာဒါနံ, မုသာဝါဒေါ စ ဝုစ္စတိ၊

ပရဒါရဂမနဉ္စေဝ, နပ္ပသံသန္တိ ပဏ္ဍိတာ’’တိ။ (ဒီ။ နိ။ ၃။၂၄၅) –

ဧဝံ ဂါထာယ သင်္ဂဟိတံ ကမ္မကိလေသသင်္ခါတံ စတုဗ္ဗိဓံ အကုသလံ, တတော ပါပါ။ သဗ္ဗာပေသာ အာရတိ စ ဝိရတိ စ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကဘယဝေရပ္ပဟာနာဒိနာနပ္ပကာရဝိသေသာဓိဂမဟေတုတော မင်္ဂလန္တိ ဝုစ္စတိ။ ‘‘ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတော ခေါ, ဂဟပတိပုတ္တ, အရိယသာဝကော’’တိအာဒီနိ စေတ္ထ သုတ္တာနိ အနုဿရိတဗ္ဗာနိ။

မဇ္ဇပါနာ သံယမော နာမ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တသုရာမေရယမဇ္ဇပ္ပမာဒဋ္ဌာနာ ဝေရမဏိယာ ဧဝေတံ အဓိဝစနံ။ ယသ္မာ ပန မဇ္ဇပါယီ အတ္ထံ န ဇာနာတိ, ဓမ္မံ န ဇာနာတိ, မာတု အန္တရာယံ ကရောတိ, ပိတု ဗုဒ္ဓပစ္စေကဗုဒ္ဓတထာဂတသာဝကာနမ္ပိ အန္တရာယံ ကရောတိ, ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ ဂရဟံ သမ္ပရာယေ ဒုဂ္ဂတိံ အပရာပရိယေ ဥမ္မာဒဉ္စ ပါပုဏာတိ။ မဇ္ဇပါနာ ပန သံယမော တေသံ ဒေါသာနံ ဝူပသမံ တဗ္ဗိပရီတဂုဏသမ္ပဒဉ္စ ပါပုဏာတိ။ တသ္မာ အယံ မဇ္ဇပါနာ သံယမော မင်္ဂလန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ကုသလေသု ဓမ္မေသု အပ္ပမာဒေါ နာမ ‘‘ကုသလာနံ ဝါ ဓမ္မာနံ ဘာဝနာယ အသက္ကစ္စကိရိယတာ, အသာတစ္စကိရိယတာ, အနဋ္ဌိတကိရိယတာ, ဩလီနဝုတ္တိတာ, နိက္ခိတ္တဆန္ဒတာ, နိက္ခိတ္တဓုရတာ, အနာသေဝနာ, အဘာဝနာ, အဗဟုလီကမ္မံ, အနဓိဋ္ဌာနံ, အနနုယောဂေါ, ပမာဒေါ။ ယော ဧဝရူပေါ ပမာဒေါ ပမဇ္ဇနာ ပမဇ္ဇိတတ္တံ, အယံ ဝုစ္စတိ ပမာဒေါ’’တိ (ဝိဘ။ ၈၄၆)။ ဧတ္ထ ဝုတ္တဿ ပမာဒဿ ပဋိပက္ခဝသေန အတ္ထတော ကုသလေသု ဓမ္မေသု သတိယာ အဝိပ္ပဝါသော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သော နာနပ္ပကာရကုသလာဓိဂမဟေတုတော အမတာဓိဂမဟေတုတော စ မင်္ဂလန္တိ

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၂၁။)

ဝုစ္စတိ။ တတ္ထ ‘‘အပ္ပမတ္တဿ အာတာပိနော’’တိ စ (မ။ နိ။ ၂။၁၈၊ အ။ နိ။ ၅။၂၆), ‘‘အပ္ပမာဒေါ အမတံ ပဒ’’န္တိ စ, ဧဝမာဒိ (ဓ။ ပ။ ၂၁) သတ္ထု သာသနံ အနုဿရိတဗ္ဗံ။

ဧဝံ ဣမိဿာ ဂါထာယ ပါပါ ဝိရတိ, မဇ္ဇပါနာ သံယမော, ကုသလေသု ဓမ္မေသု အပ္ပမာဒေါတိ တီဏိ မင်္ဂလာနိ ဝုတ္တာနိ။ မင်္ဂလတ္တဉ္စ နေသံ တတ္ထ တတ္ထ ဝိဘာဝိတမေဝါတိ။

နိဋ္ဌိတာ အာရတီတိ ဣမိဿာ ဂါထာယ အတ္ထဝဏ္ဏနာ။

ဂါရဝေါစာတိဂါထာဝဏ္ဏနာ

֍ * ၉။ ဣဒါနိ ဂါရဝေါ စာတိ ဧတ္ထ ဂါရဝေါတိ ဂရုဘာဝေါ။ နိဝါတောတိ နီစဝုတ္တိတာ။ သန္တုဋ္ဌီတိ သန္တောသော။ ကတဿ ဇာနနတာ ကတညုတာ။ ကာလေနာတိ ခဏေန သမယေန။ ဓမ္မဿ သဝနံ ဓမ္မဿဝနံ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝါတိ အယံ ပဒဝဏ္ဏနာ။

အတ္ထဝဏ္ဏနာ ပန ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗာ – ဂါရဝေါ နာမ ဂရုကာရပ္ပယောဂါရဟေသု ဗုဒ္ဓပစ္စေကဗုဒ္ဓတထာဂတသာဝကအာစရိယုပဇ္ဈာယမာတာပိတုဇေဋ္ဌကဘာတိကဘဂိနီအာဒီသု ယထာနုရူပံ ဂရုကာရော ဂရုကရဏံ သဂါရဝတာ။ သ စာယံ ဂါရဝေါ ယသ္မာ သုဂတိဂမနာဒီနံ ဟေတု။ ယထာဟ –

‘‘ဂရုကာတဗ္ဗံ ဂရုံ ကရောတိ, မာနေတဗ္ဗံ မာနေတိ, ပူဇေတဗ္ဗံ ပူဇေတိ။ သော တေန ကမ္မေန ဧဝံ သမတ္တေန ဧဝံ သမာဒိန္နေန ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇတိ။ နော စေ ကာယဿ…ပေ… ဥပပဇ္ဇတိ, သစေ မနုဿတ္တံ အာဂစ္ဆတိ, ယတ္ထ ယတ္ထ ပစ္စာဇာယတိ, ဥစ္စာကုလီနော ဟောတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၂၉၅)။

ယထာ စာဟ – ‘‘သတ္တိမေ, ဘိက္ခဝေ, အပရိဟာနိယာ ဓမ္မာ။ ကတမေ သတ္တ? သတ္ထုဂါရဝတာ’’တိအာဒိ (အ။ နိ။ ၇။၃၃), တသ္မာ မင်္ဂလန္တိ ဝုစ္စတိ။

နိဝါတော နာမ နီစမနတာ နိဝါတဝုတ္တိတာ, ယာယ သမန္နာဂတော ပုဂ္ဂလော နိဟတမာနော နိဟတဒပ္ပေါ ပါဒပုဉ္ဆနကစောဠသဒိသော ဆိန္နဝိသာဏဥသဘသမော ဥဒ္ဓဋဒါဌသပ္ပသမော စ ဟုတွာ သဏှော သခိလော

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၂၂။)

သုခသမ္ဘာသော ဟောတိ, အယံ နိဝါတော။ သွာယံ ယသာဒိဂုဏပ္ပဋိလာဘဟေတုတော မင်္ဂလန္တိ ဝုစ္စတိ။ အာဟ စ ‘‘နိဝါတဝုတ္တိ အတ္ထဒ္ဓေါ, တာဒိသော လဘတေ ယသ’’န္တိ ဧဝမာဒိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၂၇၃)။

သန္တုဋ္ဌိ နာမ ဣတရီတရပစ္စယသန္တောသော, သော ဒွါဒသဝိဓော ဟောတိ။ သေယျထိဒံ – စီဝရေ ယထာလာဘသန္တောသော, ယထာဗလသန္တောသော, ယထာသာရုပ္ပသန္တောသောတိ တိဝိဓော။ ဧဝံ ပိဏ္ဍပါတာဒီသု။

တဿာယံ ပဘေဒဝဏ္ဏနာ – ဣဓ ဘိက္ခု စီဝရံ လဘတိ သုန္ဒရံ ဝါ အသုန္ဒရံ ဝါ။ သော တေနေဝ ယာပေတိ, အညံ န ပတ္ထေတိ, လဘန္တောပိ န ဂဏှာတိ, အယမဿ စီဝရေ ယထာလာဘသန္တောသော။ အထ ပန ဘိက္ခု အာဗာဓိကော ဟောတိ, ဂရုံ စီဝရံ ပါရုပန္တော ဩဏမတိ ဝါ ကိလမတိ ဝါ, သော သဘာဂေန ဘိက္ခုနာ သဒ္ဓိံ တံ ပရိဝတ္တေတွာ လဟုကေန ယာပေန္တောပိ သန္တုဋ္ဌောဝ ဟောတိ, အယမဿ စီဝရေ ယထာဗလသန္တောသော။ အပရော ဘိက္ခု ပဏီတပစ္စယလာဘီ ဟောတိ, သော ပဋ္ဋစီဝရာဒီနံ အညတရံ မဟဂ္ဃံ စီဝရံ လဘိတွာ ‘‘ဣဒံ ထေရာနံ စိရပဗ္ဗဇိတာနံ ဗဟုဿုတာနဉ္စ အနုရူပ’’န္တိ တေသံ ဒတွာ အတ္တနာ သင်္ကာရကူဋာ ဝါ အညတော ဝါ ကုတောစိ နန္တကာနိ ဥစ္စိနိတွာ သံဃာဋိံ ကရိတွာ ဓာရေန္တောပိ သန္တုဋ္ဌောဝ ဟောတိ, အယမဿ စီဝရေ ယထာသာရုပ္ပသန္တောသော။

ဣဓ ပန ဘိက္ခု ပိဏ္ဍပါတံ လဘတိ လူခံ ဝါ ပဏီတံ ဝါ, သော တေနေဝ ယာပေတိ, အညံ န ပတ္ထေတိ, လဘန္တောပိ န ဂဏှာတိ, အယမဿ ပိဏ္ဍပါတေ ယထာလာဘသန္တောသော။ အထ ပန ဘိက္ခု အာဗာဓိကော ဟောတိ, လူခံ ပိဏ္ဍပါတံ ဘုဉ္ဇိတွာ ဂါဠှံ ရောဂါတင်္ကံ ပါပုဏာတိ, သော တံ သဘာဂဿ ဘိက္ခုနော ဒတွာ တဿ ဟတ္ထတော သပ္ပိမဓုခီရာဒီနိ ဘုဉ္ဇိတွာ သမဏဓမ္မံ ကရောန္တောပိ သန္တုဋ္ဌောဝ ဟောတိ, အယမဿ ပိဏ္ဍပါတေ ယထာဗလသန္တောသော။ အပရော ဘိက္ခု ပဏီတံ ပိဏ္ဍပါတံ လဘတိ, သော ‘‘အယံ ပိဏ္ဍပါတော ထေရာနံ စိရပဗ္ဗဇိတာနံ အညေသဉ္စ ပဏီတပိဏ္ဍပါတံ ဝိနာ အယာပေန္တာနံ သဗြဟ္မစာရီနံ အနုရူပေါ’’တိ တေသံ ဒတွာ အတ္တနာ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ မိဿကာဟာရံ ဘုဉ္ဇန္တောပိ သန္တုဋ္ဌောဝ ဟောတိ, အယမဿ ပိဏ္ဍပါတေ ယထာသာရုပ္ပသန္တောသော။

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၂၃။)

ဣဓ ပန ဘိက္ခုနော သေနာသနံ ပါပုဏာတိ။ သော တေနေဝ သန္တုဿတိ, ပုန အညံ သုန္ဒရတရမ္ပိ ပါပုဏန္တံ န ဂဏှာတိ, အယမဿ သေနာသနေ ယထာလာဘသန္တောသော။ အထ ပန ဘိက္ခု အာဗာဓိကော ဟောတိ, နိဝါတသေနာသနေ ဝသန္တော အတိဝိယ ပိတ္တရောဂါဒီဟိ အာတုရီယတိ။ သော တံ သဘာဂဿ ဘိက္ခုနော ဒတွာ တဿ ပါပုဏနေ သဝါတေ သီတလသေနာသနေ ဝသိတွာ သမဏဓမ္မံ ကရောန္တောပိ သန္တုဋ္ဌောဝ ဟောတိ, အယမဿ သေနာသနေ ယထာဗလသန္တောသော။ အပရော ဘိက္ခု သုန္ဒရံ သေနာသနံ ပတ္တမ္ပိ န သမ္ပဋိစ္ဆတိ ‘‘သုန္ဒရသေနာသနံ ပမာဒဋ္ဌာနံ, တတြ နိသိန္နဿ ထိနမိဒ္ဓံ ဩက္ကမတိ, နိဒ္ဒါဘိဘူတဿ စ ပုန ပဋိဗုဇ္ဈတော ကာမဝိတက္ကော သမုဒါစရတီ’’တိ။ သော တံ ပဋိက္ခိပိတွာ အဇ္ဈောကာသရုက္ခမူလပဏ္ဏကုဋီသု ယတ္ထ ကတ္ထစိ နိဝသန္တောပိ သန္တုဋ္ဌောဝ ဟောတိ, အယမဿ သေနာသနေ ယထာသာရုပ္ပသန္တောသော။

ဣဓ ပန ဘိက္ခု ဘေသဇ္ဇံ လဘတိ ဟရီတကံ ဝါ အာမလကံ ဝါ။ သော တေနေဝ ယာပေတိ, အညေဟိ လဒ္ဓသပ္ပိမဓုဖာဏိတာဒိမ္ပိ န ပတ္ထေတိ, လဘန္တောပိ န ဂဏှာတိ, အယမဿ ဂိလာနပစ္စယေ ယထာလာဘသန္တောသော။ အထ ပန ဘိက္ခု အာဗာဓိကော ဟောတိ, တေလေနတ္ထိကော ဖာဏိတံ လဘတိ, သော တံ သဘာဂဿ ဘိက္ခုနော ဒတွာ တဿ ဟတ္ထတော တေလေန ဘေသဇ္ဇံ ကတွာ သမဏဓမ္မံ ကရောန္တောပိ သန္တုဋ္ဌောဝ ဟောတိ, အယမဿ ဂိလာနပစ္စယေ ယထာဗလသန္တောသော။ အပရော ဘိက္ခု ဧကသ္မိံ ဘာဇနေ ပူတိမုတ္တဟရီတကံ ဌပေတွာ ဧကသ္မိံ စတုမဓုရံ ‘‘ဂဏှထ, ဘန္တေ, ယဒိစ္ဆသီ’’တိ ဝုစ္စမာနော သစဿ တေသံ ဒွိန္နမညတရေနပိ ဗျာဓိ ဝူပသမ္မတိ, အထ ‘‘ပူတိမုတ္တဟရီတကံ နာမ ဗုဒ္ဓါဒီဟိ ဝဏ္ဏိတ’’န္တိ စ ‘‘ပူတိမုတ္တဘေသဇ္ဇံ နိဿာယ ပဗ္ဗဇ္ဇာ, တတ္ထ တေ ယာဝဇီဝံ ဥဿာဟော ကရဏီယောတိ ဝုတ္တ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၁၂၈) စ စိန္တေန္တော စတုမဓုရဘေသဇ္ဇံ ပဋိက္ခိပိတွာ ပူတိမုတ္တဟရီတကေန ဘေသဇ္ဇံ ကရောန္တောပိ ပရမသန္တုဋ္ဌောဝ ဟောတိ။ အယမဿ ဂိလာနပစ္စယေ ယထာသာရုပ္ပသန္တောသော။

ဧဝံပဘေဒေါ သဗ္ဗောပေသော သန္တောသော သန္တုဋ္ဌီတိ ဝုစ္စတိ။ သာ အတြိစ္ဆတာမဟိစ္ဆတာပါပိစ္ဆတာဒီနံ ပါပဓမ္မာနံ ပဟာနာဓိဂမဟေတုတော, သုဂတိဟေတုတော, အရိယမဂ္ဂသမ္ဘာရဘာဝတော, စာတုဒ္ဒိသာဒိဘာဝဟေတုတော စ မင်္ဂလန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အာဟ စ –

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၂၄။)

‘‘စာတုဒ္ဒိသော အပ္ပဋိဃော စ ဟောတိ,

သန္တုဿမာနော ဣတရီတရေနာ’’တိ။ ဧဝမာဒိ (သု။ နိ။ ၄၂)၊

ကတညုတာ နာမ အပ္ပဿ ဝါ ဗဟုဿ ဝါ ယေန ကေနစိ ကတဿ ဥပကာရဿ ပုနပ္ပုနံ အနုဿရဏဘာဝေန ဇာနနတာ။ အပိစ နေရယိကာဒိဒုက္ခပရိတ္တာဏတော ပုညာနိ ဧဝ ပါဏီနံ ဗဟူပကာရာနိ, တတော တေသမ္ပိ ဥပကာရာနုဿရဏတာ ကတညုတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သာ သပ္ပုရိသေဟိ ပသံသနီယာဒိနာနပ္ပကာရဝိသေသာဓိဂမဟေတုတော မင်္ဂလန္တိ ဝုစ္စတိ။ အာဟ စ ‘‘ဒွေမေ, ဘိက္ခဝေ, ပုဂ္ဂလာ ဒုလ္လဘာ လောကသ္မိံ။ ကတမေ ဒွေ? ယော စ ပုဗ္ဗကာရီ ယော စ ကတညူ ကတဝေဒီ’’တိ (အ။ နိ။ ၂။၁၂၀)။

ကာလေန ဓမ္မဿဝနံ နာမ ယသ္မိံ ကာလေ ဥဒ္ဓစ္စသဟဂတံ စိတ္တံ ဟောတိ, ကာမဝိတက္ကာဒီနံ ဝါ အညတရေန အဘိဘူတံ, တသ္မိံ ကာလေ တေသံ ဝိနောဒနတ္ထံ ဓမ္မဿဝနံ။ အပရေ အာဟု ‘‘ပဉ္စမေ ပဉ္စမေ ဒိဝသေ ဓမ္မဿဝနံ ကာလေန ဓမ္မဿဝနံ နာမ။ ယထာဟ အာယသ္မာ အနုရုဒ္ဓေါ ‘ပဉ္စာဟိကံ ခေါ ပန မယံ, ဘန္တေ, သဗ္ဗရတ္တိံ ဓမ္မိယာ ကထာယ သန္နိသီဒါမာ’’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၃၂၇၊ မဟာဝ။ ၄၆၆)။

အပိစ ယသ္မိံ ကာလေ ကလျာဏမိတ္တေ ဥပသင်္ကမိတွာ သက္ကာ ဟောတိ အတ္တနော ကင်္ခါဝိနောဒကံ ဓမ္မံ သောတုံ, တသ္မိံ ကာလေပိ ဓမ္မဿဝနံ ကာလေန ဓမ္မဿဝနန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယထာဟ ‘‘တေ ကာလေန ကာလံ ဥပသင်္ကမိတွာ ပရိပုစ္ဆတိ ပရိပဉှတီ’’တိအာဒိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၅၈)။ တဒေတံ ကာလေန ဓမ္မဿဝနံ နီဝရဏပ္ပဟာနစတုရာနိသံသအာသဝက္ခယာဒိနာနပ္ပကာရဝိသေသာဓိဂမဟေတုတော မင်္ဂလန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘ယသ္မိံ, ဘိက္ခဝေ, သမယေ အရိယသာဝကော အဋ္ဌိံ ကတွာ မနသိ ကတွာ သဗ္ဗံ စေတသာ သမန္နာဟရိတွာ ဩဟိတသောတော ဓမ္မံ သုဏာတိ, ပဉ္စဿ နီဝရဏာ တသ္မိံ သမယေ န ဟောန္တီ’’တိ စ (သံ။ နိ။ ၅။၂၁၉)။

‘‘သောတာနုဂတာနံ, ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မာနံ…ပေ… သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓါနံ စတ္တာရော အာနိသံသာ ပါဋိကင်္ခါ’’တိ စ (အ။ နိ။ ၄။၁၉၁)။

‘‘စတ္တာရောမေ, ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မာ ကာလေန ကာလံ သမ္မာ ဘာဝိယမာနာ သမ္မာ အနုပရိဝတ္တိယမာနာ အနုပုဗ္ဗေန အာသဝါနံ ခယံ ပါပေန္တိ။ ကတမေ စတ္တာရော? ကာလေန ဓမ္မဿဝန’’န္တိ စ ဧဝမာဒိ (အ။ နိ။ ၄။၁၄၇)။

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၂၅။)

ဧဝံ ဣမိဿာ ဂါထာယ ဂါရဝေါ, နိဝါတော, သန္တုဋ္ဌိ, ကတညုတာ, ကာလေန ဓမ္မဿဝနန္တိ ပဉ္စ မင်္ဂလာနိ ဝုတ္တာနိ။ မင်္ဂလတ္တဉ္စ နေသံ တတ္ထ တတ္ထ ဝိဘာဝိတမေဝါတိ။

နိဋ္ဌိတာ ဂါရဝေါ စာတိ ဣမိဿာ ဂါထာယ အတ္ထဝဏ္ဏနာ။

ခန္တီစာတိဂါထာဝဏ္ဏနာ

֍ * ၁၀။ ဣဒါနိ ခန္တီ စာတိ ဧတ္ထ ခမနံ ခန္တိ။ ပဒက္ခိဏဂ္ဂါဟိတာယ သုခံ ဝစော အသ္မိန္တိ သုဝစော, သုဝစဿ ကမ္မံ သောဝစဿံ, သောဝစဿဿ ဘာဝေါ သောဝစဿတာ။ ကိလေသာနံ သမိတတ္တာ သမဏာ။ ဒဿနန္တိ ပေက္ခနံ။ ဓမ္မဿ သာကစ္ဆာ ဓမ္မသာကစ္ဆာ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝါတိ။ အယံ ပဒဝဏ္ဏနာ။

အတ္ထဝဏ္ဏနာ ပန ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗာ – ခန္တိ နာမ အဓိဝါသနက္ခန္တိ, တာယ သမန္နာဂတော ဘိက္ခု ဒသဟိ အက္ကောသဝတ္ထူဟိ အက္ကောသန္တေ ဝဓဗန္ဓာဒီဟိ ဝါ ဝိဟေသန္တေ ပုဂ္ဂလေ အသုဏန္တော ဝိယ အပဿန္တော ဝိယ စ နိဗ္ဗိကာရော ဟောတိ ခန္တိဝါဒီ ဝိယ။ ယထာဟ –

‘‘အဟု အတီတမဒ္ဓါနံ, သမဏော ခန္တိဒီပနော၊

တံ ခန္တိယာယေဝ ဌိတံ, ကာသိရာဇာ အဆေဒယီ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၄။၅၁)၊

ဘဒြကတော ဝါ မနသိ ကရောတိ တတော ဥတ္တရိ အပရာဓာဘာဝေန အာယသ္မာ ပုဏ္ဏတ္ထေရော ဝိယ။ ယထာဟ သော –

‘‘သစေ မံ, ဘန္တေ, သုနာပရန္တကာ မနုဿာ အက္ကောသိဿန္တိ ပရိဘာသိဿန္တိ, တတ္ထ မေ ဧဝံ ဘဝိဿတိ ‘ဘဒ္ဒကာ ဝတိမေ သုနာပရန္တကာ မနုဿာ, သုဘဒ္ဒကာ ဝတိမေ သုနာပရန္တကာ မနုဿာ, ယံ မေ နယိမေ ပါဏိနာ ပဟာရံ ဒေန္တီ’’’တိအာဒိ (မ။ နိ။ ၃။၃၉၆၊ သံ။ နိ။ ၄။၈၈)။

ယာယ စ သမန္နာဂတော ဣသီနမ္ပိ ပသံသနီယော ဟောတိ။ ယထာဟ သရဘင်္ဂေါ ဣသိ –

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၂၆။)

‘‘ကောဓံ ဝဓိတွာ န ကဒါစိ သောစတိ,

မက္ခပ္ပဟာနံ ဣသယော ဝဏ္ဏယန္တိ၊

သဗ္ဗေသံ ဝုတ္တံ ဖရုသံ ခမေထ,

ဧတံ ခန္တိံ ဥတ္တမမာဟု သန္တော’’တိ။ (ဇာ။ ၂။၁၇။၆၄)၊

ဒေဝတာနမ္ပိ ပသံသနီယော ဟောတိ။ ယထာဟ သက္ကော ဒေဝါနမိန္ဒော –

‘‘ယော ဟဝေ ဗလဝါ သန္တော, ဒုဗ္ဗလဿ တိတိက္ခတိ၊

တမာဟု ပရမံ ခန္တိံ, နိစ္စံ ခမတိ ဒုဗ္ဗလော’’တိ။ (သံ။ နိ။ ၁။၂၅၀-၂၅၁)၊

ဗုဒ္ဓါနမ္ပိ ပသံသနီယော ဟောတိ။ ယထာဟ ဘဂဝါ –

‘‘အက္ကောသံ ဝဓဗန္ဓဉ္စ, အဒုဋ္ဌော ယော တိတိက္ခတိ၊

ခန္တီဗလံ ဗလာဏီကံ, တမဟံ ဗြူမိ ဗြာဟ္မဏ’’န္တိ။ (ဓ။ ပ။ ၃၉၉)၊

သာ ပနေသာ ခန္တိ ဧတေသဉ္စ ဣဓ ဝဏ္ဏိတာနံ အညေသဉ္စ ဂုဏာနံ အဓိဂမဟေတုတော မင်္ဂလန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

သောဝစဿတာ နာမ သဟဓမ္မိကံ ဝုစ္စမာနေ ဝိက္ခေပံ ဝါ တုဏှီဘာဝံ ဝါ ဂုဏဒေါသစိန္တနံ ဝါ အနာပဇ္ဇိတွာ အတိဝိယ အာဒရဉ္စ ဂါရဝဉ္စ နီစမနတဉ္စ ပုရက္ခတွာ သာဓူတိ ဝစနကရဏတာ။ သာ သဗြဟ္မစာရီနံ သန္တိကာ ဩဝါဒါနုသာသနိပ္ပဋိလာဘဟေတုတော ဒေါသပ္ပဟာနဂုဏာဓိဂမဟေတုတော စ မင်္ဂလန္တိ ဝုစ္စတိ။

သမဏာနံ ဒဿနံ နာမ ဥပသမိတကိလေသာနံ ဘာဝိတကာယဝစီစိတ္တပညာနံ ဥတ္တမဒမထသမထသမန္နာဂတာနံ ပဗ္ဗဇိတာနံ ဥပသင်္ကမနုပဋ္ဌာနာနုဿရဏဿဝနဒဿနံ, သဗ္ဗမ္ပိ ဩမကဒေသနာယ ဒဿနန္တိ ဝုတ္တံ, တံ မင်္ဂလန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ကသ္မာ? ဗဟူပကာရတ္တာ။ အာဟ စ ‘‘ဒဿနမ္ပဟံ, ဘိက္ခဝေ, တေသံ ဘိက္ခူနံ ဗဟူပကာရံ ဝဒါမီ’’တိအာဒိ (ဣတိဝု။ ၁၀၄)။ ယတော ဟိတကာမေန ကုလပုတ္တေန သီလဝန္တေ ဘိက္ခူ ဃရဒွါရံ သမ္ပတ္တေ ဒိသွာ ယဒိ ဒေယျဓမ္မော အတ္ထိ, ယထာဗလံ ဒေယျဓမ္မေန ပတိမာနေတဗ္ဗာ။ ယဒိ နတ္ထိ, ပဉ္စပတိဋ္ဌိတံ ကတွာ ဝန္ဒိတဗ္ဗာ။ တသ္မိမ္ပိ အသမ္ပဇ္ဇမာနေ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတွာ နမဿိတဗ္ဗာ, တသ္မိမ္ပိ အသမ္ပဇ္ဇမာနေ ပသန္နစိတ္တေန ပိယစက္ခူဟိ သမ္ပဿိတဗ္ဗာ။ ဧဝံ ဒဿနမူလကေနပိ ဟိ ပုညေန အနေကာနိ ဇာတိသဟဿာနိ စက္ခုမှိ ရောဂေါ ဝါ

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၂၇။)

ဒါဟော ဝါ ဥဿဒါ ဝါ ပိဠကာ ဝါ န ဟောန္တိ, ဝိပ္ပသန္နပဉ္စဝဏ္ဏသဿိရိကာနိ ဟောန္တိ စက္ခူနိ ရတနဝိမာနေ ဥဂ္ဃါဋိတမဏိကဝါဋသဒိသာနိ, သတသဟဿကပ္ပမတ္တံ ဒေဝေသု စ မနုဿေသု စ သမ္ပတ္တီနံ လာဘီ ဟောတိ။ အနစ္ဆရိယဉ္စေတံ, ယံ မနုဿဘူတော သပ္ပညဇာတိကော သမ္မာ ပဝတ္တိတေန သမဏဒဿနမယေန ပုညေန ဧဝရူပံ ဝိပါကသမ္ပတ္တိံ အနုဘဝေယျ, ယတ္ထ တိရစ္ဆာနဂတာနမ္ပိ ကေဝလံ သဒ္ဓါမတ္တကေန ကတဿ သမဏဒဿနဿ ဧဝံ ဝိပါကသမ္ပတ္တိံ ဝဏ္ဏယန္တိ။

‘‘ဥလူကော မဏ္ဍလက္ခိကော, ဝေဒိယကေ စိရဒီဃဝါသိကော၊

သုခိတော ဝတ ကောသိယော အယံ, ကာလုဋ္ဌိတံ ပဿတိ ဗုဒ္ဓဝရံ။

‘‘မယိ စိတ္တံ ပသာဒေတွာ, ဘိက္ခုသံဃေ အနုတ္တရေ၊

ကပ္ပါနံ သတသဟဿာနိ, ဒုဂ္ဂတေသော န ဂစ္ဆတိ။

‘‘သ ဒေဝလောကာ စဝိတွာ, ကုသလကမ္မေန စောဒိတော၊

ဘဝိဿတိ အနန္တဉာဏော, သောမနဿောတိ ဝိဿုတော’’တိ။ (မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၄၄)၊

ကာလေန ဓမ္မသာကစ္ဆာ နာမ ပဒေါသေ ဝါ ပစ္စူသေ ဝါ ဒွေ သုတ္တန္တိကာ ဘိက္ခူ အညမညံ သုတ္တန္တံ သာကစ္ဆန္တိ, ဝိနယဓရာ ဝိနယံ, အာဘိဓမ္မိကာ အဘိဓမ္မံ, ဇာတကဘာဏကာ ဇာတကံ, အဋ္ဌကထိကာ အဋ္ဌကထံ, လီနုဒ္ဓတဝိစိကိစ္ဆာပရေတစိတ္တဝိသောဓနတ္ထံ ဝါ တမှိ တမှိ ကာလေ သာကစ္ဆန္တိ, အယံ ကာလေန ဓမ္မသာကစ္ဆာ။ သာ အာဂမဗျတ္တိအာဒီနံ ဂုဏာနံ ဟေတုတော မင်္ဂလန္တိ ဝုစ္စတီတိ။

ဧဝံ ဣမိဿာ ဂါထာယ ခန္တိ, သောဝစဿတာ, သမဏဒဿနံ, ကာလေန ဓမ္မသာကစ္ဆာတိ စတ္တာရိ မင်္ဂလာနိ ဝုတ္တာနိ။ မင်္ဂလတ္တဉ္စ နေသံ တတ္ထ တတ္ထ ဝိဘာဝိတမေဝါတိ။

နိဋ္ဌိတာ ခန္တီ စာတိ ဣမိဿာ ဂါထာယ အတ္ထဝဏ္ဏနာ။

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၂၈။)

တပေါစာတိဂါထာဝဏ္ဏနာ

֍ * ၁၁။ ဣဒါနိ တပေါ စာတိ ဧတ္ထ ပါပကေ ဓမ္မေ တပတီတိ တပေါ။ ဗြဟ္မံ စရိယံ, ဗြဟ္မာနံ ဝါ စရိယံ ဗြဟ္မစရိယံ, သေဋ္ဌစရိယန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အရိယသစ္စာနံ ဒဿနံ အရိယသစ္စာနဒဿနံ, အရိယသစ္စာနိ ဒဿနန္တိပိ ဧကေ, တံ န သုန္ဒရံ။ နိက္ခန္တံ ဝါနတောတိ နိဗ္ဗာနံ, သစ္ဆိကရဏံ သစ္ဆိကိရိယာ, နိဗ္ဗာနဿ သစ္ဆိကိရိယာ နိဗ္ဗာနသစ္ဆိကိရိယာ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝါတိ အယံ ပဒဝဏ္ဏနာ။

အတ္ထဝဏ္ဏနာ ပန ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗာ – တပေါ နာမ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿာဒီနံ တပနတော ဣန္ဒြိယသံဝရော, ကောသဇ္ဇဿ ဝါ တပနတော ဝီရိယံ, တေဟိ သမန္နာဂတော ပုဂ္ဂလော အာတာပီတိ ဝုစ္စတိ။ သွာယံ အဘိဇ္ဈာဒိပ္ပဟာနဈာနာဒိပ္ပဋိလာဘဟေတုတော မင်္ဂလန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဗြဟ္မစရိယံ နာမ မေထုနဝိရတိသမဏဓမ္မသာသနမဂ္ဂါနမဓိဝစနံ။ တထာ ဟိ ‘‘အဗြဟ္မစရိယံ ပဟာယ ဗြဟ္မစာရီ ဟောတီ’’တိ ဧဝမာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၁။၁၉၄၊ မ။ နိ။ ၁။၂၉၂) မေထုနဝိရတိ ဗြဟ္မစရိယန္တိ ဝုစ္စတိ။ ‘‘ဘဂဝတိ နော, အာဝုသော, ဗြဟ္မစရိယံ ဝုဿတီတိ? ဧဝမာဝုသော’’တိ ဧဝမာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၂၅၇) သမဏဓမ္မော။ ‘‘န တာဝါဟံ, ပါပိမ, ပရိနိဗ္ဗာယိဿာမိ, ယာဝ မေ ဣဒံ ဗြဟ္မစရိယံ န ဣဒ္ဓဉ္စေဝ ဘဝိဿတိ ဖီတဉ္စ ဝိတ္ထာရိကံ ဗာဟုဇည’’န္တိ ဧဝမာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၂။၁၆၈၊ သံ။ နိ။ ၅။၈၂၂၊ ဥဒါ။ ၅၁) သာသနံ။ ‘‘အယမေဝ ခေါ, ဘိက္ခု, အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ ဗြဟ္မစရိယံ။ သေယျထိဒံ, သမ္မာဒိဋ္ဌီ’’တိ ဧဝမာဒီသု (သံ။ နိ။ ၅။၆) မဂ္ဂေါ။ ဣဓ ပန အရိယသစ္စဒဿနေန ပရတော မဂ္ဂဿ သင်္ဂဟိတတ္တာ အဝသေသံ သဗ္ဗမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ တဉ္စေတံ ဥပရူပရိ နာနပ္ပကာရဝိသေသာဓိဂမဟေတုတော မင်္ဂလန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အရိယသစ္စာန ဒဿနံ နာမ ကုမာရပဉှေ ဝုတ္တာနံ စတုန္နံ အရိယသစ္စာနံ အဘိသမယဝသေန မဂ္ဂဒဿနံ, တံ သံသာရဒုက္ခဝီတိက္ကမဟေတုတော မင်္ဂလန္တိ ဝုစ္စတိ။

နိဗ္ဗာနသစ္ဆိကိရိယာ နာမ ဣဓ အရဟတ္တဖလံ နိဗ္ဗာနန္တိ အဓိပ္ပေတံ။ တမ္ပိ ဟိ ပဉ္စဂတိဝါနနေန ဝါနသညိတာယ တဏှာယ နိက္ခန္တတ္တာ နိဗ္ဗာနန္တိ ဝုစ္စတိ။

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၂၉။)

တဿ ပတ္တိ ဝါ ပစ္စဝေက္ခဏာ ဝါ သစ္ဆိကိရိယာတိ ဝုစ္စတိ။ ဣတရဿ ပန နိဗ္ဗာနဿ အရိယသစ္စာနံ ဒဿနေနေဝ သစ္ဆိကိရိယာ သိဒ္ဓါ, တေနေတံ ဣဓ နာဓိပ္ပေတံ။ ဧဝမေသာ နိဗ္ဗာနသစ္ဆိကိရိယာ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသုခဝိဟာရာဒိဟေတုတော မင်္ဂလန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဧဝံ ဣမိဿာ ဂါထာယ တပေါ ဗြဟ္မစရိယံ, အရိယသစ္စာနံ ဒဿနံ, နိဗ္ဗာနသစ္ဆိကိရိယာတိ စတ္တာရိ မင်္ဂလာနိ ဝုတ္တာနိ။ မင်္ဂလတ္တဉ္စ နေသံ တတ္ထ တတ္ထ ဝိဘာဝိတမေဝါတိ။

နိဋ္ဌိတာ တပေါ စာတိ ဣမိဿာ ဂါထာယ အတ္ထဝဏ္ဏနာ။

ဖုဋ္ဌဿလောကဓမ္မေဟီတိဂါထာဝဏ္ဏနာ

֍ * ၁၂။ ဣဒါနိ ဖုဋ္ဌဿ လောကဓမ္မေဟီတိ ဧတ္ထ ဖုဋ္ဌဿာတိ ဖုသိတဿ ဆုပိတဿ သမ္ပတ္တဿ။ လောကေ ဓမ္မာ လောကဓမ္မာ, ယာဝ လောကပ္ပဝတ္တိ, တာဝ အနိဝတ္တကာ ဓမ္မာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ စိတ္တန္တိ မနော မာနသံ။ ယဿာတိ နဝဿ ဝါ မဇ္ဈိမဿ ဝါ ထေရဿ ဝါ။ န ကမ္ပတီတိ န စလတိ န ဝေဓတိ။ အသောကန္တိ နိဿောကံ အဗ္ဗူဠှသောကသလ္လံ။ ဝိရဇန္တိ ဝိဂတရဇံ ဝိဒ္ဓံသိတရဇံ။ ခေမန္တိ အဘယံ နိရုပဒ္ဒဝံ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝါတိ အယံ ပဒဝဏ္ဏနာ။

အတ္ထဝဏ္ဏနာ ပန ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗာ – ဖုဋ္ဌဿ လောကဓမ္မေဟိ စိတ္တံ ယဿ န ကမ္ပတိ နာမ ယဿ လာဘာလာဘာဒီဟိ အဋ္ဌဟိ လောကဓမ္မေဟိ ဖုဋ္ဌဿ အဇ္ဈောတ္ထဋဿ စိတ္တံ န ကမ္ပတိ န စလတိ န ဝေဓတိ, တဿ တံ စိတ္တံ ကေနစိ အကမ္ပနီယလောကုတ္တမဘာဝါဝဟနတော မင်္ဂလန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ကဿ စ ဧတေဟိ ဖုဋ္ဌဿ စိတ္တံ န ကမ္ပတီတိ? အရဟတော ခီဏာသဝဿ, န အညဿ ကဿစိ။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘သေလော ယထာ ဧကဂ္ဃနော, ဝါတေန န သမီရတိ၊

ဧဝံ ရူပါ ရသာ သဒ္ဒါ, ဂန္ဓာ ဖဿာ စ ကေဝလာ။

‘‘ဣဋ္ဌာ ဓမ္မာ အနိဋ္ဌာ စ, န ပဝေဓေန္တိ တာဒိနော၊

ဌိတံ စိတ္တံ ဝိပ္ပမုတ္တံ, ဝယဉ္စဿာနုပဿတီ’’တိ။ (မဟာဝ။ ၂၄၄)၊

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၃၀။)

အသောကံ နာမ ခီဏာသဝဿေဝ စိတ္တံ။ တဉှိ ယွာယံ ‘‘သောကော သောစနာ သောစိတတ္တံ အန္တောသောကော အန္တောပရိသောကော စေတသော ပရိနိဇ္ဈာယိတတ္တ’’န္တိအာဒိနာ (ဝိဘ။ ၂၃၇) နယေန ဝုစ္စတိ သောကော, တဿ အဘာဝတော အသောကံ။ ကေစိ နိဗ္ဗာနံ ဝဒန္တိ, တံ ပုရိမပဒေန နာနုသန္ဓိယတိ။ ယထာ စ အသောကံ, ဧဝံ ဝိရဇံ ခေမန္တိပိ ခီဏာသဝဿေဝ စိတ္တံ။ တဉှိ ရာဂဒေါသမောဟရဇာနံ ဝိဂတတ္တာ ဝိရဇံ, စတူဟိ စ ယောဂေဟိ ခေမတ္တာ ခေမံ, ယတော ဧတံ တေန တေနာကာရေန တမှိ တမှိ ပဝတ္တိက္ခဏေ ဂဟေတွာ နိဒ္ဒိဋ္ဌဝသေန တိဝိဓမ္ပိ အပ္ပဝတ္တက္ခန္ဓတာဒိလောကုတ္တမဘာဝါဝဟနတော အာဟုနေယျာဒိဘာဝါဝဟနတော စ မင်္ဂလန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဧဝံ ဣမိဿာ ဂါထာယ အဋ္ဌလောကဓမ္မေဟိ အကမ္ပိတစိတ္တံ, အသောကစိတ္တံ, ဝိရဇစိတ္တံ, ခေမစိတ္တန္တိ စတ္တာရိ မင်္ဂလာနိ ဝုတ္တာနိ။ မင်္ဂလတ္တဉ္စ နေသံ တတ္ထ တတ္ထ ဝိဘာဝိတမေဝါတိ။

နိဋ္ဌိတာ ဖုဋ္ဌဿ လောကဓမ္မေဟီတိ ဣမိဿာ ဂါထာယ အတ္ထဝဏ္ဏနာ။

ဧတာဒိသာနီတိဂါထာဝဏ္ဏနာ

֍ * ၁၃။ ဧဝံ ဘဂဝါ အသေဝနာ စ ဗာလာနန္တိအာဒီဟိ ဒသဟိ ဂါထာဟိ အဋ္ဌတိံသ မဟာမင်္ဂလာနိ ကထေတွာ ဣဒါနိ ဧတာနေဝ အတ္တနာ ဝုတ္တမင်္ဂလာနိ ထုနန္တော ‘‘ဧတာဒိသာနိ ကတွာနာ’’တိ အဝသာနဂါထမဘာသိ။

တဿာယ မတ္ထဝဏ္ဏနာ – ဧတာဒိသာနီတိ ဧတာနိ ဤဒိသာနိ မယာ ဝုတ္တပ္ပကာရာနိ ဗာလာနံ အသေဝနာဒီနိ။ ကတွာနာတိ ကတွာ။ ကတွာန ကတွာ ကရိတွာတိ ဟိ အတ္ထတော အနညံ။ သဗ္ဗတ္ထမပရာဇိတာတိ သဗ္ဗတ္ထ ခန္ဓကိလေသာဘိသင်္ခါရဒေဝပုတ္တမာရပ္ပဘေဒေသု စတူသု ပစ္စတ္ထိကေသု ဧကေနာပိ အပရာဇိတာ ဟုတွာ, သယမေဝ တေ စတ္တာရော မာရေ ပရာဇေတွာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ မကာရော စေတ္ထ ပဒသန္ဓိကရမတ္တောတိ ဝိညာတဗ္ဗော။

သဗ္ဗတ္ထ သောတ္ထိံ ဂစ္ဆန္တီတိ ဧတာဒိသာနိ မင်္ဂလာနိ ကတွာ စတူဟိ မာရေဟိ အပရာဇိတာ ဟုတွာ သဗ္ဗတ္ထ ဣဓလောကပရလောကေသု ဌာနစင်္ကမနာဒီသု စ သောတ္ထိံ ဂစ္ဆန္တိ, ဗာလသေဝနာဒီဟိ ယေ ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၃၁။)

အာသဝါ ဝိဃာတပရိဠာဟာ, တေသံ အဘာဝါ သောတ္ထိံ ဂစ္ဆန္တိ, အနုပဒ္ဒုတာ အနုပသဋ္ဌာ ခေမိနော အပ္ပဋိဘယာ ဂစ္ဆန္တီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အနုနာသိကော စေတ္ထ ဂါထာဗန္ဓသုခတ္ထံ ဝုတ္တောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

တံ တေသံ မင်္ဂလမုတ္တမန္တိ ဣမိနာ ဂါထာပဒေန ဘဂဝါ ဒေသနံ နိဋ္ဌာပေသိ။ ကထံ? ဧဝံ, ဒေဝပုတ္တ, ယေ ဧတာဒိသာနိ ကရောန္တိ, တေ ယသ္မာ သဗ္ဗတ္ထ သောတ္ထိံ ဂစ္ဆန္တိ, တသ္မာ တံ ဗာလာနံ အသေဝနာဒိအဋ္ဌတိံသဝိဓမ္ပိ တေသံ ဧတာဒိသကာရကာနံ မင်္ဂလမုတ္တမံ သေဋ္ဌံ ပဝရန္တိ ဂဏှာဟီတိ။

ဧဝဉ္စ ဘဂဝတာ နိဋ္ဌာပိတာယ ဒေသနာယ ပရိယောသာနေ ကောဋိသတသဟဿဒေဝတာယော အရဟတ္တံ ပါပုဏိံသု, သောတာပတ္တိသကဒါဂါမိအနာဂါမိဖလသမ္ပတ္တာနံ ဂဏနာ အသင်္ချေယျာ အဟောသိ။ အထ ဘဂဝါ ဒုတိယဒိဝသေ အာနန္ဒတ္ထေရံ အာမန္တေသိ – ‘‘ဣမံ ပန, အာနန္ဒ, ရတ္တိံ အညတရာ ဒေဝတာ မံ ဥပသင်္ကမိတွာ မင်္ဂလပဉှံ ပုစ္ဆိ, အထဿာဟံ အဋ္ဌတိံသ မင်္ဂလာနိ အဘာသိံ, ဥဂ္ဂဏှာဟိ, အာနန္ဒ, ဣမံ မင်္ဂလပရိယာယံ, ဥဂ္ဂဟေတွာ ဘိက္ခူ ဝါစေဟီ’’တိ။ ထေရော ဥဂ္ဂဟေတွာ ဘိက္ခူ ဝါစေသိ။ တယိဒံ အာစရိယပရမ္ပရာယ အာဘတံ ယာဝဇ္ဇတနာ ပဝတ္တတိ, ‘‘ဧဝမိဒံ ဗြဟ္မစရိယံ ဣဒ္ဓဉ္စေဝ ဖီတဉ္စ ဝိတ္ထာရိကံ ဗာဟုဇညံ ပုထုဘူတံ ယာဝ ဒေဝမနုဿေဟိ သုပ္ပကာသိတ’’န္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဣဒါနိ ဧတေသွေဝ မင်္ဂလေသု ဉာဏပရိစယပါဋဝတ္ထံ အယမာဒိတော ပဘုတိ ယောဇနာ – ဧဝမိမေ ဣဓလောကပရလောကလောကုတ္တရသုခကာမာ သတ္တာ ဗာလဇနသေဝနံ ပဟာယ, ပဏ္ဍိတေ နိဿာယ, ပူဇနေယျေ ပူဇေတွာ, ပတိရူပဒေသဝါသေန ပုဗ္ဗေ စ ကတပုညတာယ ကုသလပ္ပဝတ္တိယံ စောဒိယမာနာ အတ္တာနံ သမ္မာ ပဏိဓာယ, ဗာဟုသစ္စသိပ္ပဝိနယေဟိ အလင်္ကတတ္တဘာဝါ, ဝိနယာနုရူပံ သုဘာသိတံ ဘာသမာနာ, ယာဝ ဂိဟိဘာဝံ န ဝိဇဟန္တိ, တာဝ မာတာပိတူပဋ္ဌာနေန ပေါရာဏံ ဣဏမူလံ ဝိသောဓယမာနာ, ပုတ္တဒါရသင်္ဂဟေန နဝံ ဣဏမူလံ ပယောဇယမာနာ, အနာကုလကမ္မန္တတာယ ဓနဓညာဒိသမိဒ္ဓိံ ပါပုဏန္တာ, ဒါနေန ဘောဂသာရံ ဓမ္မစရိယာယ ဇီဝိတသာရဉ္စ ဂဟေတွာ, ဉာတိသင်္ဂဟေန သကဇနဟိတံ အနဝဇ္ဇကမ္မန္တတာယ ပရဇနဟိတဉ္စ ကရောန္တာ, ပါပဝိရတိယာ ပရူပဃာတံ မဇ္ဇပါနသံယမေန အတ္တူပဃာတဉ္စ ဝိဝဇ္ဇေတွာ, ဓမ္မေသု အပ္ပမာဒေန ကုသလပက္ခံ ဝဍ္ဎေတွာ, ဝဍ္ဎိတကုသလတာယ ဂိဟိဗျဉ္ဇနံ ဩဟာယ ပဗ္ဗဇိတဘာဝေ ဌိတာပိ ဗုဒ္ဓဗုဒ္ဓသာဝကူပဇ္ဈာယာစရိယာဒီသု ဂါရဝေန နိဝါတေန စ ဝတ္တသမ္ပဒံ အာရာဓေတွာ,

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၃၂။)

သန္တုဋ္ဌိယာ ပစ္စယဂေဓံ ပဟာယ, ကတညုတာယ သပ္ပုရိသဘူမိယံ ဌတွာ, ဓမ္မဿဝနေန စိတ္တလီနတံ ပဟာယ, ခန္တိယာ သဗ္ဗပရိဿယေ အဘိဘဝိတွာ, သောဝစဿတာယ သနာထံ အတ္တာနံ ကတွာ, သမဏဒဿနေန ပဋိပတ္တိပယောဂံ ပဿန္တာ, ဓမ္မသာကစ္ဆာယ ကင်္ခါဋ္ဌာနိယေသု ဓမ္မေသု ကင်္ခံ ဝိနောဒေတွာ, ဣန္ဒြိယသံဝရတပေန သီလဝိသုဒ္ဓိံ သမဏဓမ္မဗြဟ္မစရိယေန စိတ္တဝိသုဒ္ဓိံ တတော ပရာ စ စတဿော ဝိသုဒ္ဓိယော သမ္ပာဒေန္တာ, ဣမာယ ပဋိပဒါယ အရိယသစ္စဒဿနပရိယာယံ ဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓိံ ပတွာ အရဟတ္တဖလသင်္ချံ နိဗ္ဗာနံ သစ္ဆိကရောန္တိ, ယံ သစ္ဆိကရိတွာ သိနေရုပဗ္ဗတော ဝိယ ဝါတဝုဋ္ဌီဟိ အဋ္ဌဟိ လောကဓမ္မေဟိ အဝိကမ္ပမာနစိတ္တာ အသောကာ ဝိရဇာ ခေမိနော ဟောန္တိ။ ယေ စ ခေမိနော ဟောန္တိ, တေ သဗ္ဗတ္ထ ဧကေနပိ အပရာဇိတာ ဟောန္တိ, သဗ္ဗတ္ထ သောတ္ထိံ ဂစ္ဆန္တိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ –

‘‘ဧတာဒိသာနိ ကတွာန, သဗ္ဗတ္ထမပရာဇိတာ၊

သဗ္ဗတ္ထ သောတ္ထိံ ဂစ္ဆန္တိ, တံ တေသံ မင်္ဂလမုတ္တမ’’န္တိ။

ပရမတ္ထဇောတိကာယ ခုဒ္ဒကပါဌ-အဋ္ဌကထာယ

မင်္ဂလသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ ရတနသုတ္တဝဏ္ဏနာ

နိက္ခေပပ္ပယောဇနံ

ဣဒါနိ ယာနီဓ ဘူတာနီတိဧဝမာဒိနာ မင်္ဂလသုတ္တာနန္တရံ နိက္ခိတ္တဿ ရတနသုတ္တဿ အတ္ထဝဏ္ဏနာက္ကမော အနုပ္ပတ္တော။ တဿ ဣဓ နိက္ခေပပ္ပယောဇနံ ဝတွာ တတော ပရံ သုပရိသုဒ္ဓေန တိတ္ထေန နဒိတဠာကာဒီသု သလိလဇ္ဈောဂါဟဏမိဝ သုပရိသုဒ္ဓေန နိဒါနေန ဣမဿ သုတ္တဿ အတ္ထဇ္ဈောဂါဟဏံ ဒဿေတုံ –

‘‘ယေန ဝုတ္တံ ယဒါ ယတ္ထ, ယသ္မာ စေတံ ဣမံ နယံ၊

ပကာသေတွာန ဧတဿ, ကရိဿာမတ္ထဝဏ္ဏနံ’’။

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၃၃။)

တတ္ထ ယသ္မာ မင်္ဂလသုတ္တေန အတ္တရက္ခာ အကလျာဏကရဏကလျာဏာကရဏပစ္စယာနဉ္စ အာသဝါနံ ပဋိဃာတော ဒဿိတော, ဣမဉ္စ သုတ္တံ ပရာရက္ခံ အမနုဿာဒိပစ္စယာနဉ္စ အာသဝါနံ ပဋိဃာတံ သာဓေတိ, တသ္မာ တဒနန္တရံ နိက္ခိတ္တံ သိယာတိ။

ဣဒံ တာဝဿ ဣဓ နိက္ခေပပ္ပယောဇနံ။

ဝေသာလိဝတ္ထု

ဣဒါနိ ‘‘ယေန ဝုတ္တံ ယဒါ ယတ္ထ, ယသ္မာ စေတ’’န္တိ ဧတ္ထာဟ ‘‘ကေန ပနေတံ သုတ္တံ ဝုတ္တံ, ကဒါ ကတ္ထ, ကသ္မာ စ ဝုတ္တ’’န္တိ။ ဝုစ္စတေ – ဣဒဉှိ ဘဂဝတာ ဧဝ ဝုတ္တံ, န သာဝကာဒီဟိ။ တဉ္စ ယဒါ ဒုဗ္ဘိက္ခာဒီဟိ ဥပဒ္ဒဝေဟိ ဥပဒ္ဒုတာယ ဝေသာလိယာ လိစ္ဆဝီဟိ ရာဇဂဟတော ယာစိတွာ ဘဂဝါ ဝေသာလိံ အာနီတော, တဒါ ဝေသာလိယံ တေသံ ဥပဒ္ဒဝါနံ ပဋိဃာတတ္ထာယ ဝုတ္တန္တိ။ အယံ တေသံ ပဉှာနံ သင်္ခေပဝိဿဇ္ဇနာ။ ဝိတ္ထာရတော ပန ဝေသာလိဝတ္ထုတော ပဘုတိ ပေါရာဏေဟိ ဝဏ္ဏီယတိ။

တတြာယံ ဝဏ္ဏနာ – ဗာရာဏသိရညော ကိရ အဂ္ဂမဟေသိယာ ကုစ္ဆိမှိ ဂဗ္ဘော သဏ္ဌာသိ, သာ တံ ဉတွာ ရညော နိဝေဒေသိ, ရာဇာ ဂဗ္ဘပရိဟာရံ အဒါသိ။ သာ သမ္မာ ပရိဟရိယမာနဂဗ္ဘာ ဂဗ္ဘပရိပါကကာလေ ဝိဇာယနဃရံ ပါဝိသိ။ ပုညဝတီနံ ပစ္စူသသမယေ ဂဗ္ဘဝုဋ္ဌာနံ ဟောတိ။ သာ စ တာသံ အညတရာ, တေန ပစ္စူသသမယေ အလတ္တကပဋလဗန္ဓုဇီဝကပုပ္ဖသဒိသံ မံသပေသိံ ဝိဇာယိ။ တတော ‘‘အညာ ဒေဝိယော သုဝဏ္ဏဗိမ္ဗသဒိသေ ပုတ္တေ ဝိဇာယန္တိ, အဂ္ဂမဟေသီ မံသပေသိန္တိ ရညော ပုရတော မမ အဝဏ္ဏော ဥပ္ပဇ္ဇေယျာ’’တိ စိန္တေတွာ တေန အဝဏ္ဏဘယေန တံ မံသပေသိံ ဧကသ္မိံ ဘာဇနေ ပက္ခိပိတွာ အညတရေန ပဋိကုဇ္ဇိတွာ ရာဇမုဒ္ဒိကာယ လဉ္ဆိတွာ ဂင်္ဂါယ သောတေ ပက္ခိပါပေသိ။ မနုဿေဟိ ဆဍ္ဍိတမတ္တေ ဒေဝတာ အာရက္ခံ သံဝိဒဟိံသု။ သုဝဏ္ဏပဋ္ဋကဉ္စေတ္ထ ဇာတိဟိင်္ဂုလကေန ‘‘ဗာရာဏသိရညော အဂ္ဂမဟေသိယာ ပဇာ’’တိ လိခိတွာ ဗန္ဓိံသု။ တတော တံ ဘာဇနံ ဦမိဘယာဒီဟိ အနုပဒ္ဒုတံ ဂင်္ဂါသောတေန ပါယာသိ။

တေန စ သမယေန အညတရော တာပသော ဂေါပါလကုလံ နိဿာယ ဂင်္ဂါတီရေ ဝိဟရတိ။ သော ပါတောဝ ဂင်္ဂံ ဩတရန္တော ဘာဇနံ အာဂစ္ဆန္တံ

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၃၄။)

ဒိသွာ ပံသုကူလသညာယ အဂ္ဂဟေသိ။ တတော တတ္ထ တံ အက္ခရပဋ္ဋကံ ရာဇမုဒ္ဒိကာလဉ္ဆနဉ္စ ဒိသွာ မုဉ္စိတွာ တံ မံသပေသိံ အဒ္ဒသ, ဒိသွာနဿ ဧတဒဟောသိ ‘‘သိယာ ဂဗ္ဘော, တထာ ဟိဿ ဒုဂ္ဂန္ဓပူတိဘာဝေါ နတ္ထီ’’တိ။ တံ အဿမံ နေတွာ သုဒ္ဓေ ဩကာသေ ဌပေသိ။ အထ အဍ္ဎမာသစ္စယေန ဒွေ မံသပေသိယော အဟေသုံ။ တာပသော ဒိသွာ သာဓုတရံ ဌပေသိ, တတော ပုန အဍ္ဎမာသစ္စယေန ဧကမေကိဿာ ပေသိယာ ဟတ္ထပါဒသီသာနမတ္ထာယ ပဉ္စ ပဉ္စ ပိဠကာ ဥဋ္ဌဟိံသု။ တာပသော ဒိသွာ ပုန သာဓုတရံ ဌပေသိ။ အထ အဍ္ဎမာသစ္စယေန ဧကာ မံသပေသိ သုဝဏ္ဏဗိမ္ဗသဒိသော ဒါရကော, ဧကာ ဒါရိကာ အဟောသိ။ တေသု တာပသဿ ပုတ္တသိနေဟော ဥပ္ပဇ္ဇိ။ အင်္ဂုဋ္ဌကတော စဿ ခီရံ နိဗ္ဗတ္တိ။ တတော ပဘုတိ စ ခီရဘတ္တံ လဘတိ, သော ဘတ္တံ ဘုဉ္ဇိတွာ ခီရံ ဒါရကာနံ မုခေ အာသိဉ္စတိ။ တေသံ ယံ ယံ ဥဒရံ ပဝိဋ္ဌံ, တံ သဗ္ဗံ မဏိဘာဇနဂတံ ဝိယ ဒိဿတိ။ ဧဝံ လိစ္ဆဝီ အဟေသုံ။ အပရေ ပနာဟု ‘‘သိဗ္ဗေတွာ ဌပိတာ ဝိယ နေသံ အညမညံ လီနာ ဆဝိ အဟောသီ’’တိ။ ဧဝံ တေ နိစ္ဆဝိတာယ ဝါ လီနစ္ဆဝိတာယ ဝါ လိစ္ဆဝီတိ ပညာယိံသု။

တာပသော ဒါရကေ ပေါသေန္တော ဥဿူရေ ဂါမံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသတိ, အတိဒိဝါ ပဋိက္ကမတိ။ တဿ တံ ဗျာပါရံ ဉတွာ ဂေါပါလကာ အာဟံသု, ‘‘ဘန္တေ, ပဗ္ဗဇိတာနံ ဒါရကပေါသနံ ပလိဗောဓော, အမှာကံ ဒါရကေ ဒေထ, မယံ ပေါသေဿာမ, တုမှေ အတ္တနော ကမ္မံ ကရောထာ’’တိ။ တာပသော ‘‘သာဓူ’’တိ ပဋိဿုဏိ။ ဂေါပါလကာ ဒုတိယဒိဝသေ မဂ္ဂံ သမံ ကတွာ ပုပ္ဖေဟိ ဩကိရိတွာ ဓဇပဋာကံ ဥဿာပေတွာ တူရိယေဟိ ဝဇ္ဇမာနေဟိ အဿမံ အာဂတာ။ တာပသော ‘‘မဟာပုညာ ဒါရကာ, အပ္ပမာဒေန ဝဍ္ဎေထ, ဝဍ္ဎေတွာ စ အညမညံ အာဝါဟဝိဝါဟံ ကရောထ, ပဉ္စဂေါရသေန ရာဇာနံ တောသေတွာ ဘူမိဘာဂံ ဂဟေတွာ နဂရံ မာပေထ, တတ္ထ ကုမာရံ အဘိသိဉ္စထာ’’တိ ဝတွာ ဒါရကေ အဒါသိ။ တေ ‘‘သာဓူ’’တိ ပဋိဿုဏိတွာ ဒါရကေ နေတွာ ပေါသေသုံ။

ဒါရကာ ဝုဍ္ဎိမနွာယ ကီဠန္တာ ဝိဝါဒဋ္ဌာနေသု အညေ ဂေါပါလဒါရကေ ဟတ္ထေနပိ ပါဒေနပိ ပဟရန္တိ, တေ ရောဒန္တိ။ ‘‘ကိဿ ရောဒထာ’’တိ စ မာတာပိတူဟိ ဝုတ္တာ ‘‘ဣမေ နိမ္မာတာပိတိကာ တာပသပေါသိတာ အမှေ အတီဝ ပဟရန္တီ’’တိ ဝဒန္တိ။ တတော တေသံ မာတာပိတရော ‘‘ဣမေ ဒါရကာ အညေ ဒါရကေ ဝိဟေဌေန္တိ ဒုက္ခာပေန္တိ, န ဣမေ သင်္ဂဟေတဗ္ဗာ, ဝဇ္ဇိတဗ္ဗာ ဣမေ’’တိ အာဟံသု။ တတော ပဘုတိ ကိရ သော ပဒေသော

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၃၅။)

‘‘ဝဇ္ဇီ’’တိ ဝုစ္စတိ, တိယောဇနသတံ ပရိမာဏေန။ အထ တံ ပဒေသံ ဂေါပါလကာ ရာဇာနံ တောသေတွာ အဂ္ဂဟေသုံ။ တတ္ထေဝ နဂရံ မာပေတွာ သောဠသဝဿုဒ္ဒေသိကံ ကုမာရံ အဘိသိဉ္စိတွာ ရာဇာနံ အကံသု။ တာယ စဿ ဒါရိကာယ သဒ္ဓိံ ဝါရေယျံ ကတွာ ကတိကံ အကံသု ‘‘န ဗာဟိရတော ဒါရိကာ အာနေတဗ္ဗာ, ဣတော ဒါရိကာ န ကဿစိ ဒါတဗ္ဗာ’’တိ။ တေသံ ပဌမသံဝါသေန ဒွေ ဒါရကာ ဇာတာ ဓီတာ စ ပုတ္တော စ, ဧဝံ သောဠသက္ခတ္တုံ ဒွေ ဒွေ ဇာတာ။ တတော တေသံ ဒါရကာနံ ယထာက္ကမံ ဝဍ္ဎန္တာနံ အာရာမုယျာနနိဝါသဋ္ဌာနပရိဝါရသမ္ပတ္တိံ ဂဟေတုံ အပ္ပဟောန္တံ တံ နဂရံ တိက္ခတ္တုံ ဂါဝုတန္တရေန ဂါဝုတန္တရေန ပါကာရေန ပရိက္ခိပိံသု, တဿ ပုနပ္ပုနံ ဝိသာလီကတတ္တာ ဝေသာလီတွေဝ နာမံ ဇာတံ။ ဣဒံ ဝေသာလိဝတ္ထု။

ဘဂဝတော နိမန္တနံ

အယံ ပန ဝေသာလီ ဘဂဝတော ဥပ္ပန္နကာလေ ဣဒ္ဓါ ဝေပုလ္လပ္ပတ္တာ အဟောသိ။ တတ္ထ ဟိ ရာဇူနံယေဝ သတ္တ သဟဿာနိ သတ္တ သတာနိ သတ္တ စ ရာဇာနော အဟေသုံ။ တထာ ယုဝရာဇသေနာပတိဘဏ္ဍာဂါရိကပ္ပဘုတီနံ။ ယထာဟ –

‘‘တေန ခေါ ပန သမယေန ဝေသာလီ ဣဒ္ဓါ စေဝ ဟောတိ ဖီတာ စ ဗဟုဇနာ အာကိဏ္ဏမနုဿာ သုဘိက္ခာ စ, သတ္တ စ ပါသာဒသဟဿာနိ သတ္တ စ ပါသာဒသတာနိ သတ္တ စ ပါသာဒါ, သတ္တ စ ကူဋာဂါရသဟဿာနိ သတ္တ စ ကူဋာဂါရသတာနိ သတ္တ စ ကူဋာဂါရာနိ, သတ္တ စ အာရာမသဟဿာနိ သတ္တ စ အာရာမသတာနိ သတ္တ စ အာရာမာ, သတ္တ စ ပေါက္ခရဏိသဟဿာနိ သတ္တ စ ပေါက္ခရဏိသတာနိ သတ္တ စ ပေါက္ခရဏိယော’’တိ (မဟာဝ။ ၃၂၆)။

သာ အပရေန သမယေန ဒုဗ္ဘိက္ခာ အဟောသိ ဒုဗ္ဗုဋ္ဌိကာ ဒုဿဿာ။ ပဌမံ ဒုဂ္ဂတမနုဿာ မရန္တိ, တေ ဗဟိဒ္ဓါ ဆဍ္ဍေန္တိ။ မတမနုဿာနံ ကုဏပဂန္ဓေန အမနုဿာ နဂရံ ပဝိသိံသု, တတော ဗဟုတရာ မရန္တိ။ တာယ ပဋိကူလတာယ သတ္တာနံ အဟိဝါတရောဂေါ ဥပ္ပဇ္ဇိ။ ဣတိ တီဟိ ဒုဗ္ဘိက္ခအမနုဿရောဂဘယေဟိ ဥပဒ္ဒုတာ ဝေသာလိနဂရဝါသိနော ဥပသင်္ကမိတွာ ရာဇာနံ အာဟံသု, ‘‘မဟာရာဇ, ဣမသ္မိံ နဂရေ တိဝိဓံ ဘယမုပ္ပန္နံ, ဣတော ပုဗ္ဗေ ယာဝ သတ္တမာ ရာဇကုလပရိဝဋ္ဋာ ဧဝရူပံ အနုပ္ပန္နပုဗ္ဗံ, တုမှာကံ မညေ

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၃၆။)

အဓမ္မိကတ္တေန တံ ဧတရဟိ ဥပ္ပန္န’’န္တိ။ ရာဇာ သဗ္ဗေ သန္ထာဂါရေ သန္နိပါတာပေတွာ ‘‘မယှံ အဓမ္မိကဘာဝံ ဝိစိနထာ’’တိ အာဟ။ တေ သဗ္ဗံ ပဝေဏိံ ဝိစိနန္တာ န ကိဉ္စိ အဒ္ဒသံသု။

တတော ရညော ဒေါသမဒိသွာ ‘‘ဣဒံ ဘယံ အမှာကံ ကထံ ဝူပသမေယျာ’’တိ စိန္တေသုံ။ တတ္ထ ဧကစ္စေ ဆ သတ္ထာရေ အပဒိသိံသု ‘‘ဧတေဟိ ဩက္ကန္တမတ္တေ ဝူပသမေဿတီ’’တိ။ ဧကစ္စေ အာဟံသု – ‘‘ဗုဒ္ဓေါ ကိရ လောကေ ဥပ္ပန္နော, သော ဘဂဝါ သဗ္ဗသတ္တဟိတာယ ဓမ္မံ ဒေသေတိ မဟိဒ္ဓိကော မဟာနုဘာဝေါ, တေန ဩက္ကန္တမတ္တေ သဗ္ဗဘယာနိ ဝူပသမေယျု’’န္တိ။ တေန တေ အတ္တမနာ ဟုတွာ ‘‘ကဟံ ပန သော ဘဂဝါ ဧတရဟိ ဝိဟရတိ, အမှေဟိ ပေသိတော န အာဂစ္ဆေယျာ’’တိ အာဟံသု။ အထာပရေ အာဟံသု – ‘‘ဗုဒ္ဓါ နာမ အနုကမ္ပကာ, ကိဿ နာဂစ္ဆေယျုံ, သော ပန ဘဂဝါ ဧတရဟိ ရာဇဂဟေ ဝိဟရတိ, ရာဇာ ဗိမ္ဗိသာရော တံ ဥပဋ္ဌဟတိ, သော အာဂန္တုံ န ဒဒေယျာ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ ရာဇာနံ သညာပေတွာ အာနေယျာမာ’’တိ ဒွေ လိစ္ဆဝိရာဇာနော မဟတာ ဗလကာယေန ပဟူတံ ပဏ္ဏာကာရံ ဒတွာ ရညော သန္တိကံ ပေသိံသု ‘‘ဗိမ္ဗိသာရံ သညာပေတွာ ဘဂဝန္တံ အာနေထာ’’တိ။ တေ ဂန္တွာ ရညော ပဏ္ဏာကာရံ ဒတွာ တံ ပဝတ္တိံ နိဝေဒေတွာ, ‘‘မဟာရာဇ, ဘဂဝန္တံ အမှာကံ နဂရံ ပေသေဟီ’’တိ အာဟံသု။ ရာဇာ န သမ္ပဋိစ္ဆိ, ‘‘တုမှေယေဝ ဇာနာထာ’’တိ အာဟ။ တေ ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဝန္ဒိတွာ ဧဝမာဟံသု – ‘‘ဘန္တေ, အမှာကံ နဂရေ တီဏိ ဘယာနိ ဥပ္ပန္နာနိ, သစေ ဘဂဝါ အာဂစ္ဆေယျ, သောတ္ထိ နော ဘဝေယျာ’’တိ။ ဘဂဝါ အာဝဇ္ဇေတွာ ‘‘ဝေသာလိယံ ရတနသုတ္တေ ဝုတ္တေ သာ ရက္ခာ ကောဋိသတသဟဿံ စက္ကဝါဠာနံ ဖရိဿတိ, သုတ္တပရိယောသာနေ စတုရာသီတိယာ ပါဏသဟဿာနံ ဓမ္မာဘိသမယော ဘဝိဿတီ’’တိ အဓိဝါသေသိ။ အထ ရာဇာ ဗိမ္ဗိသာရော ဘဂဝတော အဓိဝါသနံ သုတွာ ‘‘ဘဂဝတာ ဝေသာလိဂမနံ အဓိဝါသိတ’’န္တိ နဂရေ ဃောသနံ ကာရာပေတွာ ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ အာဟ – ‘‘ကိံ, ဘန္တေ, သမ္ပဋိစ္ဆထ ဝေသာလိဂမန’’န္တိ? အာမ, မဟာရာဇာတိ။ တေန ဟိ, ဘန္တေ, တာဝ အာဂမေထ, ယာဝ မဂ္ဂံ ပဋိယာဒေမီတိ။

အထ ခေါ ရာဇာ ဗိမ္ဗိသာရော ရာဇဂဟဿ စ ဂင်္ဂါယ စ အန္တရာ ပဉ္စယောဇနဘူမိံ သမံ ကတွာ ယောဇနေ ယောဇနေ ဝိဟာရံ မာပေတွာ ဘဂဝတော ဂမနကာလံ ပဋိဝေဒေသိ။ ဘဂဝါ ပဉ္စဟိ ဘိက္ခုသတေဟိ

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၃၇။)

ပရိဝုတော ပါယာသိ။ ရာဇာ ပဉ္စယောဇနံ မဂ္ဂံ ပဉ္စဝဏ္ဏေဟိ ပုပ္ဖေဟိ ဇာဏုမတ္တံ ဩကိရာပေတွာ ဓဇပဋာကပုဏ္ဏဃဋကဒလိအာဒီနိ ဥဿာပေတွာ ဘဂဝတော ဒွေ သေတစ္ဆတ္တာနိ ဧကမေကဿ စ ဘိက္ခုဿ ဧကမေကံ ဥက္ခိပါပေတွာ သဒ္ဓိံ အတ္တနော ပရိဝါရေန ပုပ္ဖဂန္ဓာဒီဟိ ပူဇံ ကရောန္တော ဧကေကသ္မိံ ဝိဟာရေ ဘဂဝန္တံ ဝသာပေတွာ မဟာဒါနာနိ ဒတွာ ပဉ္စဟိ ဒိဝသေဟိ ဂင်္ဂါတီရံ နေသိ။ တတ္ထ သဗ္ဗာလင်္ကာရေဟိ နာဝံ အလင်္ကရောန္တော ဝေသာလိကာနံ သာသနံ ပေသေသိ ‘‘အာဂတော ဘဂဝါ, မဂ္ဂံ ပဋိယာဒေတွာ သဗ္ဗေ ဘဂဝတော ပစ္စုဂ္ဂမနံ ကရောထာ’’တိ။ တေ ‘‘ဒိဂုဏံ ပူဇံ ကရိဿာမာ’’တိ ဝေသာလိယာ စ ဂင်္ဂါယ စ အန္တရာ တိယောဇနဘူမိံ သမံ ကတွာ ဘဂဝတော စတ္တာရိ ဧကမေကဿ စ ဘိက္ခုဿ ဒွေ ဒွေ သေတစ္ဆတ္တာနိ သဇ္ဇေတွာ ပူဇံ ကုရုမာနာ ဂင်္ဂါတီရံ အာဂန္တွာ အဋ္ဌံသု။

အထ ဗိမ္ဗိသာရော ဒွေ နာဝါယော သံဃဋေတွာ မဏ္ဍပံ ကတွာ ပုပ္ဖဒါမာဒီဟိ အလင်္ကရိတွာ တတ္ထ သဗ္ဗရတနမယံ ဗုဒ္ဓါသနံ ပညပေသိ, ဘဂဝါ တတ္ထ နိသီဒိ။ ပဉ္စ သတာ ဘိက္ခူပိ နာဝံ အာရုဟိတွာ ယထာနုရူပံ နိသီဒိံသု။ ရာဇာ ဘဂဝန္တံ အနုဂစ္ဆန္တော ဂလပ္ပမာဏံ ဥဒကံ ဩဂါဟေတွာ ‘‘ယာဝ, ဘန္တေ, ဘဂဝါ အာဂစ္ဆတိ, တာဝါဟံ ဣဓေဝ ဂင်္ဂါတီရေ ဝသိဿာမီ’’တိ ဝတွာ နိဝတ္တော။ ဥပရိ ဒေဝတာ ယာဝ အကနိဋ္ဌဘဝနာ ပူဇံ အကံသု။ ဟေဋ္ဌာဂင်္ဂါနိဝါသိနော ကမ္ဗလဿတရာဒယော နာဂရာဇာနော ပူဇံ အကံသု။ ဧဝံ မဟတိယာ ပူဇာယ ဘဂဝါ ယောဇနမတ္တံ အဒ္ဓါနံ ဂင်္ဂါယ ဂန္တွာ ဝေသာလိကာနံ သီမန္တရံ ပဝိဋ္ဌော။

တတော လိစ္ဆဝိရာဇာနော ဗိမ္ဗိသာရေန ကတပူဇာယ ဒိဂုဏံ ကရောန္တာ ဂလပ္ပမာဏေ ဥဒကေ ဘဂဝန္တံ ပစ္စုဂ္ဂစ္ဆိံသု။ တေနေဝ ခဏေန တေန မုဟုတ္တေန ဝိဇ္ဇုပ္ပဘာဝိနဒ္ဓန္ဓကာရဝိသဋကူဋော ဂဠဂဠာယန္တော စတူသု ဒိသာသု မဟာမေဃော ဝုဋ္ဌာသိ။ အထ ဘဂဝတာ ပဌမပါဒေ ဂင်္ဂါတီရေ နိက္ခိတ္တမတ္တေ ပေါက္ခရဝဿံ ဝဿိ။ ယေ တေမေတုကာမာ, တေ ဧဝ တေမေန္တိ, အတေမေတုကာမာ န တေမေန္တိ။ သဗ္ဗတ္ထ ဇာဏုမတ္တံ ဦရုမတ္တံ ကဋိမတ္တံ ဂလပ္ပမာဏံ ဥဒကံ ဝဟတိ, သဗ္ဗကုဏပါနိ ဥဒကေန ဂင်္ဂံ ပဝေသိတာနိ, ပရိသုဒ္ဓေါ ဘူမိဘာဂေါ အဟောသိ။

လိစ္ဆဝိရာဇာနော ဘဂဝန္တံ အန္တရာ ယောဇနေ ယောဇနေ ဝါသာပေတွာ မဟာဒါနာနိ ဒတွာ တီဟိ ဒိဝသေဟိ ဒိဂုဏံ ပူဇံ ကရောန္တာ ဝေသာလိံ

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၃၈။)

နယိံသု။ ဝေသာလိံ သမ္ပတ္တေ ဘဂဝတိ သက္ကော ဒေဝါနမိန္ဒော ဒေဝသံဃပုရက္ခတော အာဂစ္ဆိ။ မဟေသက္ခာနံ ဒေဝတာနံ သန္နိပါတေန အမနုဿာ ယေဘုယျေန ပလာယိံသု။ ဘဂဝါ နဂရဒွါရေ ဌတွာ အာနန္ဒတ္ထေရံ အာမန္တေသိ – ‘‘ဣမံ, အာနန္ဒ, ရတနသုတ္တံ ဥဂ္ဂဟေတွာ ဗလိကမ္မူပကရဏာနိ ဂဟေတွာ လိစ္ဆဝိရာဇကုမာရေဟိ သဒ္ဓိံ ဝေသာလိယာ တိပါကာရန္တရေ ဝိစရန္တော ပရိတ္တံ ကရောဟီ’’တိ ရတနသုတ္တံ အဘာသိ။ ‘‘ဧဝံ ကေန ပနေတံ သုတ္တံ ဝုတ္တံ, ကဒါ, ကတ္ထ, ကသ္မာ စ ဝုတ္တ’’န္တိ ဧတေသံ ပဉှာနံ ဝိဿဇ္ဇနာ ဝိတ္ထာရေန ဝေသာလိဝတ္ထုတော ပဘုတိ ပေါရာဏေဟိ ဝဏ္ဏီယတိ။

ဧဝံ ဘဂဝတော ဝေသာလိံ အနုပ္ပတ္တဒိဝသေယေဝ ဝေသာလိနဂရဒွါရေ တေသံ ဥပဒ္ဒဝါနံ ပဋိဃာတတ္ထာယ ဝုတ္တမိဒံ ရတနသုတ္တံ ဥဂ္ဂဟေတွာ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ပရိတ္တတ္ထာယ ဘာသမာနော ဘဂဝတော ပတ္တေန ဥဒကမာဒါယ သဗ္ဗနဂရံ အဗ္ဘုက္ကိရန္တော အနုဝိစရိ။ ယံ ကိဉ္စီတိ ဝုတ္တမတ္တေ ဧဝ ထေရေန ယေ ပုဗ္ဗေ အပလာတာ သင်္ကာရကူဋဘိတ္တိပ္ပဒေသာဒိနိဿိတာ အမနုဿာ, တေ စတူဟိ ဒွါရေဟိ ပလာယိံသု, ဒွါရာနိ အနောကာသာနိ အဟေသုံ။ တတော ဧကစ္စေ ဒွါရေသု ဩကာသံ အလဘမာနာ ပါကာရံ ဘိန္ဒိတွာ ပလာတာ။ အမနုဿေသု ဂတမတ္တေသု မနုဿာနံ ဂတ္တေသု ရောဂေါ ဝူပသန္တော။ တေ နိက္ခမိတွာ သဗ္ဗပုပ္ဖဂန္ဓာဒီဟိ ထေရံ ပူဇေသုံ။ မဟာဇနော နဂရမဇ္ဈေ သန္ထာဂါရံ သဗ္ဗဂန္ဓေဟိ လိမ္ပိတွာ ဝိတာနံ ကတွာ သဗ္ဗာလင်္ကာရေဟိ အလင်္ကရိတွာ တတ္ထ ဗုဒ္ဓါသနံ ပညပေတွာ ဘဂဝန္တံ အာနေသိ။

ဘဂဝါ သန္ထာဂါရံ ပဝိသိတွာ ပညတ္တေ အာသနေ နိသီဒိ။ ဘိက္ခုသံဃောပိ ခေါ ရာဇာနော မနုဿာ စ ပတိရူပေ ပတိရူပေ အာသနေ နိသီဒိံသု။ သက္ကောပိ ဒေဝါနမိန္ဒော ဒွီသု ဒေဝလောကေသု ဒေဝပရိသာယ သဒ္ဓိံ ဥပနိသီဒိ အညေ စ ဒေဝါ, အာနန္ဒတ္ထေရောပိ သဗ္ဗံ ဝေသာလိံ အနုဝိစရန္တော ရက္ခံ ကတွာ ဝေသာလိနဂရဝါသီဟိ သဒ္ဓိံ အာဂန္တွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ တတ္ထ ဘဂဝါ သဗ္ဗေသံ တဒေဝ ရတနသုတ္တံ အဘာသီတိ။

ဧတ္တာဝတာ စ ယာ ‘‘ယေန ဝုတ္တံ ယဒါ ယတ္ထ, ယသ္မာ စေတံ ဣမံ နယံ။ ပကာသေတွာနာ’’တိ မာတိကာ နိက္ခိတ္တာ, သာ သဗ္ဗပ္ပကာရေန ဝိတ္ထာရိတာ ဟောတိ။

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၃၉။)

ယာနီဓာတိဂါထာဝဏ္ဏနာ

֍ * ၁။ ဣဒါနိ ‘‘ဧတဿ ကရိဿာမတ္ထဝဏ္ဏန’’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ အတ္ထဝဏ္ဏနာ အာရဗ္ဘတေ။ အပရေ ပန ဝဒန္တိ ‘‘အာဒိတော ပဉ္စေဝ ဂါထာ ဘဂဝတာ ဝုတ္တာ, သေသာ ပရိတ္တကရဏသမယေ အာနန္ဒတ္ထေရေနာ’’တိ။ ယထာ ဝါ တထာ ဝါ ဟောတု, ကိံ နော ဣမာယ ပရိက္ခာယ, သဗ္ဗထာပိ ဧတဿ ရတနသုတ္တဿ ကရိဿာမတ္ထဝဏ္ဏနံ။

ယာနီဓ ဘူတာနီတိ ပဌမဂါထာ။ တတ္ထ ယာနီတိ ယာဒိသာနိ အပ္ပေသက္ခာနိ ဝါ မဟေသက္ခာနိ ဝါ။ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ ပဒေသေ, တသ္မိံ ခဏေ သန္နိပါတဋ္ဌာနံ သန္ဓာယာဟ။ ဘူတာနီတိ ကိဉ္စာပိ ဘူတသဒ္ဒေါ ‘‘ဘူတသ္မိံ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ ဧဝမာဒီသု (ပါစိ။ ၆၉) ဝိဇ္ဇမာနေ။ ‘‘ဘူတမိဒန္တိ, ဘိက္ခဝေ, သမနုပဿထာ’’တိ ဧဝမာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၄၀၁) ခန္ဓပဉ္စကေ။ ‘‘စတ္တာရော ခေါ, ဘိက္ခု, မဟာဘူတာ ဟေတူ’’တိ ဧဝမာဒီသု (မ။ နိ။ ၃။၈၆) စတုဗ္ဗိဓေ ပထဝီဓာတွာဒိရူပေ။ ‘‘ယော စ ကာလဃသော ဘူတော’’တိ ဧဝမာဒီသု (ဇာ။ ၁။၂။၁၉၀) ခီဏာသဝေ။ ‘‘သဗ္ဗေဝ နိက္ခိပိဿန္တိ, ဘူတာ လောကေ သမုဿယ’’န္တိ ဧဝမာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၂။၂၂၀) သဗ္ဗသတ္တေ။ ‘‘ဘူတဂါမပါတဗျတာယာ’’တိ ဧဝမာဒီသု (ပါစိ။ ၉၀) ရုက္ခာဒိကေ။ ‘‘ဘူတံ ဘူတတော သဉ္ဇာနာတီ’’တိ ဧဝမာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၃) စာတုမဟာရာဇိကာနံ ဟေဋ္ဌာ သတ္တနိကာယံ ဥပါဒါယ ဝတ္တတိ။ ဣဓ ပန အဝိသေသတော အမနုဿေသု ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

သမာဂတာနီတိ သန္နိပတိတာနိ။ ဘုမ္မာနီတိ ဘူမိယံ နိဗ္ဗတ္တာနိ။ ဝါ-ဣတိ ဝိကပ္ပနေ။ တေန ယာနီဓ ဘုမ္မာနိ ဝါ ဘူတာနိ သမာဂတာနီတိ ဣမမေကံ ဝိကပ္ပံ ကတွာ ပုန ဒုတိယဝိကပ္ပံ ကာတုံ ‘‘ယာနိ ဝ အန္တလိက္ခေ’’တိ အာဟ။ အန္တလိက္ခေ ဝါ ယာနိ ဘူတာနိ နိဗ္ဗတ္တာနိ, တာနိ သဗ္ဗာနိ ဣဓ သမာဂတာနီတိ အတ္ထော။ ဧတ္ထ စ ယာမတော ယာဝ အကနိဋ္ဌံ, တာဝ နိဗ္ဗတ္တာနိ ဘူတာနိ အာကာသေ ပါတုဘူတဝိမာနေသု နိဗ္ဗတ္တတ္တာ ‘‘အန္တလိက္ခေ ဘူတာနီ’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ တတော ဟေဋ္ဌာ သိနေရုတော ပဘုတိ ယာဝ ဘူမိယံ ရုက္ခလတာဒီသု အဓိဝတ္ထာနိ ပထဝိယဉ္စ နိဗ္ဗတ္တာနိ ဘူတာနိ, တာနိ သဗ္ဗာနိ ဘူမိယံ ဘူမိပဋိဗဒ္ဓေသု စ ရုက္ခလတာပဗ္ဗတာဒီသု နိဗ္ဗတ္တတ္တာ ‘‘ဘုမ္မာနိ ဘူတာနီ’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၄၀။)

ဧဝံ ဘဂဝါ သဗ္ဗာနေဝ အမနုဿဘူတာနိ ‘‘ဘုမ္မာနိ ဝါ ယာနိ ဝ အန္တလိက္ခေ’’တိ ဒွီဟိ ပဒေဟိ ဝိကပ္ပေတွာ ပုန ဧကေန ပဒေန ပရိဂ္ဂဟေတွာ ဒဿေတုံ ‘‘သဗ္ဗေဝ ဘူတာ သုမနာ ဘဝန္တူ’’တိ အာဟ။ သဗ္ဗေတိ အနဝသေသာ။ ဧဝါတိ အဝဓာရဏေ, ဧကမ္ပိ အနပနေတွာတိ အဓိပ္ပါယော။ ဘူတာတိ အမနုဿာ။ သုမနာ ဘဝန္တူတိ သုခိတမနာ ပီတိသောမနဿဇာတာ ဘဝန္တု။ အထောပီတိ ကိစ္စန္တရသန္နိယောဇနတ္ထံ ဝါကျောပါဒါနေ နိပါတဒွယံ။ သက္ကစ္စ သုဏန္တု ဘာသိတန္တိ အဋ္ဌိံ ကတွာ မနသိကတွာ သဗ္ဗံ စေတသာ သမန္နာဟရိတွာ ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိလောကုတ္တရသုခါဝဟံ မမ ဒေသနံ သုဏန္တု။

ဧဝမေတ္ထ ဘဂဝါ ‘‘ယာနီဓ ဘူတာနိ သမာဂတာနီ’’တိ အနိယမိတဝစနေန ဘူတာနိ ပရိဂ္ဂဟေတွာ ပုန ‘‘ဘုမ္မာနိ ဝါ ယာနိ ဝ အန္တလိက္ခေ’’တိ ဒွိဓာ ဝိကပ္ပေတွာ တတော ‘‘သဗ္ဗေဝ ဘူတာ’’တိ ပုန ဧကဇ္ဈံ ကတွာ ‘‘သုမနာ ဘဝန္တူ’’တိ ဣမိနာ ဝစနေန အာသယသမ္ပတ္တိယံ နိယောဇေန္တော ‘‘သက္ကစ္စ သုဏန္တု ဘာသိတ’’န္တိ ပယောဂသမ္ပတ္တိယံ, တထာ ယောနိသောမနသိကာရသမ္ပတ္တိယံ ပရတောဃောသသမ္ပတ္တိယဉ္စ, တထာ အတ္တသမ္မာပဏိဓိသပ္ပုရိသူပနိဿယသမ္ပတ္တီသု သမာဓိပညာဟေတုသမ္ပတ္တီသု စ နိယောဇေန္တော ဂါထံ သမာပေသိ။

တသ္မာ ဟီတိဂါထာဝဏ္ဏနာ

֍ * ၂။ တသ္မာ ဟိ ဘူတာတိ ဒုတိယဂါထာ။ တတ္ထ တသ္မာတိ ကာရဏဝစနံ။ ဘူတာတိ အာမန္တနဝစနံ။ နိသာမေထာတိ သုဏာထ။ သဗ္ဗေတိ အနဝသေသာ။ ကိံ ဝုတ္တံ ဟောတိ? ယသ္မာ တုမှေ ဒိဗ္ဗဋ္ဌာနာနိ တတ္ထ ဥပဘောဂပရိဘောဂသမ္ပဒဉ္စ ပဟာယ ဓမ္မဿဝနတ္ထံ ဣဓ သမာဂတာ, န နဋနစ္စနာဒိဒဿနတ္ထံ, တသ္မာ ဟိ ဘူတာ နိသာမေထ သဗ္ဗေတိ။ အထ ဝါ ‘‘သုမနာ ဘဝန္တု, သက္ကစ္စ သုဏန္တူ’’တိ ဝစနေန တေသံ သုမနဘာဝံ သက္ကစ္စံ သောတုကမျတဉ္စ ဒိသွာ အာဟ ‘‘ယသ္မာ တုမှေ သုမနဘာဝေန အတ္တသမ္မာပဏိဓိယောနိသောမနသိကာရာသယသုဒ္ဓီဟိ သက္ကစ္စံ သောတုကမျတာယ သပ္ပုရိသူပနိဿယပရတောဃောသပဒဋ္ဌာနတော ပယောဂသုဒ္ဓီဟိ စ ယုတ္တာ, တသ္မာ ဟိ ဘူတာ နိသာမေထ သဗ္ဗေ’’တိ။ အထ ဝါ

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၄၁။)

ယံ ပုရိမဂါထာယ အန္တေ ‘‘ဘာသိတ’’န္တိ ဝုတ္တံ, တံ ကာရဏဘာဝေန အပဒိသန္တော အာဟ ‘‘ယသ္မာ မမ ဘာသိတံ နာမ အတိဒုလ္လဘံ အဋ္ဌက္ခဏပရိဝဇ္ဇိတဿ ခဏဿ ဒုလ္လဘတ္တာ, အနေကာနိသံသဉ္စ ပညာကရုဏာဂုဏေန ပဝတ္တတ္တာ, တဉ္စာဟံ ဝတ္တုကာမော ‘သုဏန္တု ဘာသိတ’န္တိ အဝေါစံ, တသ္မာ ဟိ ဘူတာ နိသာမေထ သဗ္ဗေ’’တိ။ ဣဒံ ဣမိနာ ဂါထာပဒေန ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ဧဝမေတံ ကာရဏံ နိရောပေန္တော အတ္တနော ဘာသိတနိသာမနေ နိယောဇေတွာ နိသာမေတဗ္ဗံ ဝတ္တုမာရဒ္ဓေါ ‘‘မေတ္တံ ကရောထ မာနုသိယာ ပဇာယာ’’တိ။ တဿတ္ထော – ယာယံ တီဟိ ဥပဒ္ဒဝေဟိ ဥပဒ္ဒုတာ မာနုသီ ပဇာ, တဿာ မာနုသိယာ ပဇာယ မေတ္တံ မိတ္တဘာဝံ ဟိတဇ္ဈာသယတံ ပစ္စုပဋ္ဌပေထာတိ။ ကေစိ ပန ‘‘မာနုသိကံ ပဇ’’န္တိ ပဌန္တိ, တံ ဘုမ္မတ္ထာသမ္ဘဝါ န ယုဇ္ဇတိ။ ယမ္ပိ အညေ အတ္ထံ ဝဏ္ဏယန္တိ, သောပိ န ယုဇ္ဇတိ။ အဓိပ္ပါယော ပနေတ္ထ – နာဟံ ဗုဒ္ဓေါတိ ဣဿရိယဗလေန ဝဒါမိ, အပိ တု ယံ တုမှာကဉ္စ ဣမိဿာ စ မာနုသိယာ ပဇာယ ဟိတတ္ထံ ဝဒါမိ ‘‘မေတ္တံ ကရောထ မာနုသိယာ ပဇာယာ’’တိ။ ဧတ္ထ စ –

‘‘ယေ သတ္တသဏ္ဍံ ပထဝိံ ဝိဇေတွာ,

ရာဇိသယော ယဇမာနာနုပရိယဂါ၊

အဿမေဓံ ပုရိသမေဓံ,

သမ္မာပါသံ ဝါဇပေယျံ နိရဂ္ဂဠံ။

‘‘မေတ္တဿ စိတ္တဿ သုဘာဝိတဿ,

ကလမ္ပိ တေ နာနုဘဝန္တိ သောဠသိံ၊

ဧကမ္ပိ စေ ပါဏမဒုဋ္ဌစိတ္တော,

မေတ္တာယတိ ကုသလော တေန ဟောတိ။

‘‘သဗ္ဗေ စ ပါဏေ မနသာနုကမ္ပီ, ပဟူတမရိယော ပကရောတိ ပုည’’န္တိ။ (ဣတိဝု။ ၂၇၊ အ။ နိ။ ၈။၁) –

ဧဝမာဒီနံ သုတ္တာနံ ဧကာဒသာနိသံသာနဉ္စ ဝသေန ယေ မေတ္တံ ကရောန္တိ, ဧတေသံ မေတ္တာ ဟိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

‘‘ဒေဝတာနုကမ္ပိတော ပေါသော, သဒါ ဘဒြာနိ ပဿတီ’’တိ။ (ဥဒါ။ ၇၆၊ မဟာဝ။ ၂၈၆) –

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၄၂။)

ဧဝမာဒီနံ သုတ္တာနံ ဝသေန ယေသု ကယိရတိ, တေသမ္ပိ ဟိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဧဝံ ဥဘယေသမ္ပိ ဟိတဘာဝံ ဒဿေန္တော ‘‘မေတ္တံ ကရောထ မာနုသိယာ’’တိ ဝတွာ ဣဒါနိ ဥပကာရမ္ပိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဒိဝါ စ ရတ္တော စ ဟရန္တိ ယေ ဗလိံ, တသ္မာ ဟိ နေ ရက္ခထ အပ္ပမတ္တာ’’တိ။ တဿတ္ထော – ယေ မနုဿာ စိတ္တကမ္မကဋ္ဌကမ္မာဒီဟိပိ ဒေဝတာ ကတွာ စေတိယရုက္ခာဒီနိ စ ဥပသင်္ကမိတွာ ဒေဝတာ ဥဒ္ဒိဿ ဒိဝါ ဗလိံ ကရောန္တိ, ကာလပက္ခာဒီသု စ ရတ္တိံ ဗလိံ ကရောန္တိ, သလာကဘတ္တာဒီနိ ဝါ ဒတွာ အာရက္ခဒေဝတာ ဥပါဒါယ ယာဝ ဗြဟ္မဒေဝတာနံ ပတ္တိဒါနနိယျာတနေန ဒိဝါ ဗလိံ ကရောန္တိ, ဆတ္တာရောပနဒီပမာလာယ သဗ္ဗရတ္တိကဓမ္မဿဝနာဒီနိ ကာရာပေတွာ ပတ္တိဒါနနိယျာတနေန စ ရတ္တိံ ဗလိံ ကရောန္တိ, တေ ကထံ န ရက္ခိတဗ္ဗာ? ယတော ဧဝံ ဒိဝါ စ ရတ္တော စ တုမှေ ဥဒ္ဒိဿ ကရောန္တိ ယေ ဗလိံ, တသ္မာ ဟိ နေ ရက္ခထ၊ တသ္မာ ဗလိကမ္မကရဏာပိ တေ မနုဿေ ရက္ခထ ဂေါပယထ, အဟိတံ နေသံ အပနေထ, ဟိတံ ဥပနေထ အပ္ပမတ္တာ ဟုတွာ တံ ကတညုဘာဝံ ဟဒယေ ကတွာ နိစ္စမနုဿရန္တာတိ။

ယံကိဉ္စီတိဂါထာဝဏ္ဏနာ

֍ * ၃။ ဧဝံ ဒေဝတာသု မနုဿာနံ ဥပကာရကဘာဝံ ဒဿေတွာ တေသံ ဥပဒ္ဒဝဝူပသမနတ္ထံ ဗုဒ္ဓါဒိဂုဏပ္ပကာသနေန စ ဒေဝမနုဿာနံ ဓမ္မဿဝနတ္ထံ ‘‘ယံကိဉ္စိ ဝိတ္တ’’န္တိအာဒိနာ နယေန သစ္စဝစနံ ပယုဉ္ဇိတုမာရဒ္ဓေါ။ တတ္ထ ယံကိဉ္စီတိ အနိယမိတဝသေန အနဝသေသံ ပရိယာဒိယတိ ယံကိဉ္စိ တတ္ထ တတ္ထ ဝေါဟာရူပဂံ။ ဝိတ္တန္တိ ဓနံ။ တဉှိ ဝိတ္တိံ ဇနေတီတိ ဝိတ္တံ။ ဣဓ ဝါတိ မနုဿလောကံ နိဒ္ဒိသတိ။ ဟုရံ ဝါတိ တတော ပရံ အဝသေသလောကံ, တေန စ ဌပေတွာ မနုဿေ သဗ္ဗလောကဂ္ဂဟဏေ ပတ္တေ ‘‘သဂ္ဂေသု ဝါ’’တိ ပရတော ဝုတ္တတ္တာ ဌပေတွာ မနုဿေ စ သဂ္ဂေ စ အဝသေသာနံ နာဂသုပဏ္ဏာဒီနံ ဂဟဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဧဝံ ဣမေဟိ ဒွီဟိ ပဒေဟိ ယံ မနုဿာနံ ဝေါဟာရူပဂံ အလင်္ကာရပရိဘောဂူပဂဉ္စ ဇာတရူပရဇတမုတ္တာမဏိဝေဠုရိယပဝါဠလောဟိတင်္ကမသာရဂလ္လာဒိကံ, ယဉ္စ မုတ္တာမဏိဝါလုကတ္ထတာယ ဘူမိယာ ရတနမယဝိမာနေသု အနေကယောဇနသတဝိတ္ထတေသု ဘဝနေသု ဥပ္ပန္နာနံ နာဂသုပဏ္ဏာဒီနံ ဝိတ္တံ, တံ နိဒ္ဒိဋ္ဌံ ဟောတိ။ သဂ္ဂေသု ဝါတိ ကာမာဝစရရူပါဝစရဒေဝလောကေသု။

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၄၃။)

တေ ဟိ သောဘနေန ကမ္မေန အဇီယန္တီတိ သဂ္ဂါ။ သုဋ္ဌု အဂ္ဂါတိပိ သဂ္ဂါ။ ယန္တိ ယံ သသာမိကံ ဝါ အသာမိကံ ဝါ။ ရတနန္တိ ရတိံ နယတိ ဝဟတိ ဇနယတိ ဝဍ္ဎေတီတိ ရတနံ။ ယံကိဉ္စိ စိတ္တီကတံ မဟဂ္ဃံ အတုလံ ဒုလ္လဘဒဿနံ အနောမသတ္တပရိဘောဂဉ္စ, တဿေတံ အဓိဝစနံ။ ယထာဟ –

‘‘စိတ္တီကတံ မဟဂ္ဃဉ္စ, အတုလံ ဒုလ္လဘဒဿနံ၊

အနောမသတ္တပရိဘောဂံ, ရတနံ တေန ဝုစ္စတီ’’တိ။

ပဏီတန္တိ ဥတ္တမံ သေဋ္ဌံ အတပ္ပကံ။ ဧဝံ ဣမိနာ ဂါထာပဒေန ယံ သဂ္ဂေသု အနေကယောဇနသတပ္ပမာဏသဗ္ဗရတနမယဝိမာနသုဓမ္မဝေဇယန္တပ္ပဘုတီသု သသာမိကံ, ယဉ္စ ဗုဒ္ဓုပ္ပါဒဝိရဟေန အပါယမေဝ ပရိပူရေန္တေသု သတ္တေသု သုညဝိမာနပ္ပဋိဗဒ္ဓံ အသာမိကံ, ယံ ဝါ ပနညမ္ပိ ပထဝိမဟာသမုဒ္ဒဟိမဝန္တာဒိနိဿိတမသာမိကံ ရတနံ, တံ နိဒ္ဒိဋ္ဌံ ဟောတိ။

န နော သမံ အတ္ထိ တထာဂတေနာတိ န-ဣတိ ပဋိသေဓေ။ နော-ဣတိ အဝဓာရဏေ။ သမန္တိ တုလျံ။ အတ္ထီတိ ဝိဇ္ဇတိ။ တထာဂတေနာတိ ဗုဒ္ဓေန။ ကိံ ဝုတ္တံ ဟောတိ? ယံ ဧတံ ဝိတ္တဉ္စ ရတနဉ္စ ပကာသိတံ, ဧတ္ထ ဧကမ္ပိ ဗုဒ္ဓရတနေန သဒိသံ ရတနံ နေဝတ္ထိ။ ယမ္ပိ ဟိ တံ စိတ္တီကတဋ္ဌေန ရတနံ, သေယျထိဒံ – ရညော စက္ကဝတ္တိဿ စက္ကရတနံ မဏိရတနဉ္စ, ယမှိ ဥပ္ပန္နေ မဟာဇနော န အညတ္ထ စိတ္တီကာရံ ကရောတိ, န ကောစိ ပုပ္ဖဂန္ဓာဒီနိ ဂဟေတွာ ယက္ခဋ္ဌာနံ ဝါ ဘူတဋ္ဌာနံ ဝါ ဂစ္ဆတိ, သဗ္ဗောပိ ဇနော စက္ကရတနမဏိရတနမေဝ စိတ္တီကာရံ ကရောတိ ပူဇေတိ, တံ တံ ဝရံ ပတ္ထေတိ, ပတ္ထိတပတ္ထိတဉ္စဿ ဧကစ္စံ သမိဇ္ဈတိ, တမ္ပိ ရတနံ ဗုဒ္ဓရတနေန သမံ နတ္ထိ။ ယဒိ ဟိ စိတ္တီကတဋ္ဌေန ရတနံ, တထာဂတောဝ ရတနံ။ တထာဂတေ ဟိ ဥပ္ပန္နေ ယေ ကေစိ မဟေသက္ခာ ဒေဝမနုဿာ န တေ အညတြ စိတ္တီကာရံ ကရောန္တိ, န ကဉ္စိ အညံ ပူဇေန္တိ။ တထာ ဟိ ဗြဟ္မာ သဟမ္ပတိ သိနေရုမတ္တေန ရတနဒါမေန တထာဂတံ ပူဇေသိ, ယထာဗလဉ္စ အညေ ဒေဝါ မနုဿာ စ ဗိမ္ဗိသာရကောသလရာဇအနာထပိဏ္ဍိကာဒယော။ ပရိနိဗ္ဗုတမ္ပိ ဘဂဝန္တံ ဥဒ္ဒိဿ ဆန္နဝုတိကောဋိဓနံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ အသောကမဟာရာဇာ သကလဇမ္ဗုဒီပေ စတုရာသီတိ ဝိဟာရသဟဿာနိ ပတိဋ္ဌာပေသိ, ကော ပန ဝါဒေါ အညေသံ စိတ္တီကာရာနံ။ အပိစ ကဿညဿ ပရိနိဗ္ဗုတဿာပိ ဇာတိဗောဓိဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနပရိနိဗ္ဗာနဋ္ဌာနာနိ ပဋိမာစေတိယာဒီနိ ဝါ ဥဒ္ဒိဿ ဧဝံ စိတ္တီကာရဂရုကာရော ပဝတ္တတိ ယထာ ဘဂဝတော။ ဧဝံစိတ္တီကတဋ္ဌေနာပိ တထာဂတသမံ ရတနံ နတ္ထိ။

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၄၄။)

တထာ ယမ္ပိ တံ မဟဂ္ဃဋ္ဌေန ရတနံ။ သေယျထိဒံ – ကာသိကံ ဝတ္ထံ။ ယထာဟ – ‘‘ဇိဏ္ဏမ္ပိ, ဘိက္ခဝေ, ကာသိကံ ဝတ္ထံ ဝဏ္ဏဝန္တဉ္စေဝ ဟောတိ သုခသမ္ဖဿဉ္စ မဟဂ္ဃဉ္စာ’’တိ (အ။ နိ။ ၃။၁၀၀), တမ္ပိ ဗုဒ္ဓရတနေန သမံ နတ္ထိ။ ယဒိ ဟိ မဟဂ္ဃဋ္ဌေန ရတနံ, တထာဂတောဝ ရတနံ။ တထာဂတော ဟိ ယေသံ ပံသုကမ္ပိ ပဋိဂ္ဂဏှာတိ, တေသံ တံ မဟပ္ဖလံ ဟောတိ မဟာနိသံသံ သေယျထာပိ အသောကရညော, ဣဒမဿ မဟဂ္ဃတာယ။ ဧဝံ မဟဂ္ဃတာဝစနေန စေတ္ထ ဒေါသာဘာဝသာဓကံ ဣဒံ သုတ္တပဒံ ဝေဒိတဗ္ဗံ –

‘‘ယေသံ ခေါ ပန သော ပဋိဂ္ဂဏှာတိ စီဝရပိဏ္ဍပါတသေနာသနဂိလာနပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရံ, တေသံ တံ မဟပ္ဖလံ ဟောတိ မဟာနိသံသံ။ ဣဒမဿ မဟဂ္ဃတာယ ဝဒါမိ။ သေယျထာပိ တံ, ဘိက္ခဝေ, ကာသိကံ ဝတ္ထံ မဟဂ္ဃံ, တထူပမာဟံ, ဘိက္ခဝေ, ဣမံ ပုဂ္ဂလံ ဝဒါမီ’’တိ (အ။ နိ။ ၃။၁၀၀)။

ဧဝံ မဟဂ္ဃဋ္ဌေနပိ တထာဂတသမံ ရတနံ နတ္ထိ။

တထာ ယမ္ပိ တံ အတုလဋ္ဌေန ရတနံ။ သေယျထိဒံ – ရညော စက္ကဝတ္တိဿ စက္ကရတနံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဣန္ဒနီလမဏိမယနာဘိ သတ္တရတနမယသဟဿာရံ ပဝါဠမယနေမိ ရတ္တသုဝဏ္ဏမယသန္ဓိ, ယဿ ဒသန္နံ ဒသန္နံ အရာနမုပရိ ဧကံ မုဏ္ဍာရံ ဟောတိ ဝါတံ ဂဟေတွာ သဒ္ဒကရဏတ္ထံ, ယေန ကတော သဒ္ဒေါ သုကုသလပ္ပတာဠိတပဉ္စင်္ဂိကတူရိယသဒ္ဒေါ ဝိယ ဟောတိ, ယဿ နာဘိယာ ဥဘောသု ပဿေသု ဒွေ သီဟမုခါနိ ဟောန္တိ, အဗ္ဘန္တရံ သကဋစက္ကဿေဝ သုသိရံ။ တဿ ကတ္တာ ဝါ ကာရေတာ ဝါ နတ္ထိ, ကမ္မပစ္စယေန ဥတုတော သမုဋ္ဌာတိ။ ယံ ရာဇာ ဒသဝိဓံ စက္ကဝတ္တိဝတ္တံ ပူရေတွာ တဒဟုပေါသထေ ပုဏ္ဏမဒိဝသေ သီသံနှာတော ဥပေါသထိကော ဥပရိပါသာဒဝရဂတော သီလာနိ သောဓေန္တော နိသိန္နော ပုဏ္ဏစန္ဒံ ဝိယ သူရိယံ ဝိယ စ ဥဋ္ဌေန္တံ ပဿတိ, ယဿ ဒွါဒသယောဇနတော သဒ္ဒေါ သုယျတိ, ယောဇနတော ဝဏ္ဏော ဒိဿတိ, ယံ မဟာဇနေန ‘‘ဒုတိယော မညေ စန္ဒော သူရိယော ဝါ ဥဋ္ဌိတော’’တိ အတိဝိယ ကောတူဟလဇာတေန ဒိဿမာနံ နဂရဿ ဥပရိ အာဂန္တွာ ရညော အန္တေပုရဿ ပါစီနပဿေ နာတိဥစ္စံ နာတိနီစံ ဟုတွာ မဟာဇနဿ ဂန္ဓပုပ္ဖါဒီဟိ ပူဇေတုံ, ယုတ္တဋ္ဌာနေ အက္ခာဟတံ ဝိယ တိဋ္ဌတိ။

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၄၅။)

တဒေဝ အနုဗန္ဓမာနံ ဟတ္ထိရတနံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, သဗ္ဗသေတော ရတ္တပါဒေါ သတ္တပ္ပတိဋ္ဌော ဣဒ္ဓိမာ ဝေဟာသင်္ဂမော ဥပေါသထကုလာ ဝါ ဆဒ္ဒန္တကုလာ ဝါ အာဂစ္ဆတိ, ဥပေါသထကုလာ စ အာဂစ္ဆန္တော သဗ္ဗဇေဋ္ဌော အာဂစ္ဆတိ, ဆဒ္ဒန္တကုလာ သဗ္ဗကနိဋ္ဌော သိက္ခိတသိက္ခော ဒမထူပေတော, သော ဒွါဒသယောဇနံ ပရိသံ ဂဟေတွာ သကလဇမ္ဗုဒီပံ အနုသံယာယိတွာ ပုရေပါတရာသမေဝ သကံ ရာဇဓာနိံ အာဂစ္ဆတိ။

တမ္ပိ အနုဗန္ဓမာနံ အဿရတနံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, သဗ္ဗသေတော ရတ္တပါဒေါ ကာဠသီသော မုဉ္ဇကေသော ဝလာဟကဿရာဇကုလာ အာဂစ္ဆတိ။ သေသမေတ္ထ ဟတ္ထိရတနသဒိသမေဝ။

တမ္ပိ အနုဗန္ဓမာနံ မဏိရတနံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ သော ဟောတိ မဏိ ဝေဠုရိယော သုဘော ဇာတိမာ အဋ္ဌံသော သုပရိကမ္မကတော အာယာမတော စက္ကနာဘိသဒိသော, ဝေပုလ္လပဗ္ဗတာ အာဂစ္ဆတိ။ သော စတုရင်္ဂသမန္နာဂတေပိ အန္ဓကာရေ ရညော ဓဇဂ္ဂံ ဂတော ယောဇနံ ဩဘာသေတိ, ယဿောဘာသေန မနုဿာ ‘‘ဒိဝါ’’တိ မညမာနာ ကမ္မန္တေ ပယောဇေန္တိ, အန္တမသော ကုန္ထကိပိလ္လိကံ ဥပါဒါယ ပဿန္တိ။

တမ္ပိ အနုဗန္ဓမာနံ ဣတ္ထိရတနံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, ပကတိအဂ္ဂမဟေသီ ဝါ ဟောတိ, ဥတ္တရကုရုတော ဝါ အာဂစ္ဆတိ မဒ္ဒရာဇကုလတော ဝါ, အတိဒီဃတာဒိဆဒေါသဝိဝဇ္ဇိတာ အတိက္ကန္တာ မာနုသဝဏ္ဏံ အပ္ပတ္တာ ဒိဗ္ဗဝဏ္ဏံ, ယဿာ ရညော သီတကာလေ ဥဏှာနိ ဂတ္တာနိ ဟောန္တိ, ဥဏှကာလေ သီတာနိ, သတဓာ ဖောဋိတ တူလပိစုနော ဝိယ သမ္ဖဿော ဟောတိ, ကာယတော စန္ဒနဂန္ဓော ဝါယတိ, မုခတော ဥပ္ပလဂန္ဓော, ပုဗ္ဗုဋ္ဌာယိနိတာဒိအနေကဂုဏသမန္နာဂတာ စ ဟောတိ။

တမ္ပိ အနုဗန္ဓမာနံ ဂဟပတိရတနံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ရညော ပကတိကမ္မကာရော သေဋ္ဌိ, ယဿ စက္ကရတနေ ဥပ္ပန္နမတ္တေ ဒိဗ္ဗံ စက္ခု ပါတုဘဝတိ, ယေန သမန္တတော ယောဇနမတ္တေ နိဓိံ ပဿတိ အသာမိကမ္ပိ သသာမိကမ္ပိ, သော ရာဇာနံ ဥပသင်္ကမိတွာ ပဝါရေတိ ‘‘အပ္ပေါဿုက္ကော တွံ, ဒေဝ, ဟောဟိ, အဟံ တေ ဓနေန ဓနကရဏီယံ ကရိဿာမီ’’တိ။

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၄၆။)

တမ္ပိ အနုဗန္ဓမာနံ ပရိဏာယကရတနံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ရညော ပကတိဇေဋ္ဌပုတ္တော။ စက္ကရတနေ ဥပ္ပန္နမတ္တေ အတိရေကပညာဝေယျတ္တိယေန သမန္နာဂတော ဟောတိ, ဒွါဒသယောဇနာယ ပရိသာယ စေတသာ စိတ္တံ ပရိဇာနိတွာ နိဂ္ဂဟပဂ္ဂဟသမတ္ထော ဟောတိ, သော ရာဇာနံ ဥပသင်္ကမိတွာ ပဝါရေတိ ‘‘အပ္ပေါဿုက္ကော တွံ, ဒေဝ, ဟောဟိ, အဟံ တေ ရဇ္ဇံ အနုသာသိဿာမီ’’တိ။ ယံ ဝါ ပနညမ္ပိ ဧဝရူပံ အတုလဋ္ဌေန ရတနံ, ယဿ န သက္ကာ တုလယိတွာ တီရယိတွာ အဂ္ဃေါ ကာတုံ ‘‘သတံ ဝါ သဟဿံ ဝါ အဂ္ဃတိ ကောဋိံ ဝါ’’တိ။ တတ္ထ ဧကရတနမ္ပိ ဗုဒ္ဓရတနေန သမံ နတ္ထိ။ ယဒိ ဟိ အတုလဋ္ဌေန ရတနံ, တထာဂတောဝ ရတနံ။ တထာဂတော ဟိ န သက္ကာ သီလတော ဝါ သမာဓိတော ဝါ ပညာဒီနံ ဝါ အညတရတော ကေနစိ တုလယိတွာ တီရယိတွာ ‘‘ဧတ္တကဂုဏော ဝါ ဣမိနာ သမော ဝါ သပ္ပဋိဘာဂေါ ဝါ’’တိ ပရိစ္ဆိန္ဒိတုံ။ ဧဝံ အတုလဋ္ဌေနပိ တထာဂတသမံ ရတနံ နတ္ထိ။

တထာ ယမ္ပိ တံ ဒုလ္လဘဒဿနဋ္ဌေန ရတနံ, သေယျထိဒံ ဒုလ္လဘပါတုဘာဝေါ ရာဇာ စက္ကဝတ္တိ, စက္ကာဒီနိ စ တဿ ရတနာနိ, တမ္ပိ ဗုဒ္ဓရတနေန သမံ နတ္ထိ။ ယဒိ ဟိ ဒုလ္လဘဒဿနဋ္ဌေန ရတနံ, တထာဂတောဝ ရတနံ, ကုတော စက္ကဝတ္တိအာဒီနံ ရတနတ္တံ။ တာနိ ဟိ ဧကသ္မိံယေဝ ကပ္ပေ အနေကာနိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ယသ္မာ ပန အသင်္ချေယျေပိ ကပ္ပေ တထာဂတသုညော လောကော ဟောတိ, တသ္မာ တထာဂတောဝ ကဒါစိ ကရဟစိ ဥပ္ပဇ္ဇနတော ဒုလ္လဘဒဿနော။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ ဘဂဝတာ ပရိနိဗ္ဗာနသမယေ –

‘‘ဒေဝတာ, အာနန္ဒ, ဥဇ္ဈာယန္တိ ‘ဒူရာ စ ဝတမှ အာဂတာ တထာဂတံ ဒဿနာယ, ကဒါစိ ကရဟစိ တထာဂတာ လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ အရဟန္တော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ, အဇ္ဇေဝ ရတ္တိယာ ပစ္ဆိမေ ယာမေ တထာဂတဿ ပရိနိဗ္ဗာနံ ဘဝိဿတိ, အယဉ္စ မဟေသက္ခော ဘိက္ခု ဘဂဝတော ပုရတော ဌိတော ဩဝါရေန္တော, န မယံ လဘာမ ပစ္ဆိမေ ကာလေ တထာဂတံ ဒဿနာယာ’’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၂၀၀)။

ဧဝံ ဒုလ္လဘဒဿနဋ္ဌေနာပိ တထာဂတသမံ ရတနံ နတ္ထိ။

တထာ ယမ္ပိ တံ အနောမသတ္တပရိဘောဂဋ္ဌေန ရတနံ။ သေယျထိဒံ – ရညော စက္ကဝတ္တိဿ စက္ကရတနာဒိ တဉှိ ကောဋိသတသဟဿဓနာနမ္ပိ

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၄၇။)

သတ္တဘူမိကပါသာဒဝရတလေ ဝသန္တာနမ္ပိ စဏ္ဍာလဝေနနေသာဒရထကာရပုက္ကုသာဒီနံ နီစကုလိကာနံ ဩမကပုရိသာနံ သုပိနန္တေပိ ပရိဘောဂတ္ထာယ န နိဗ္ဗတ္တတိ။ ဥဘတော သုဇာတဿ ပန ရညော ခတ္တိယဿေဝ ပရိပူရိတဒသဝိဓစက္ကဝတ္တိဝတ္တဿ ပရိဘောဂတ္ထာယ နိဗ္ဗတ္တနတော အနောမသတ္တပရိဘောဂံယေဝ ဟောတိ, တမ္ပိ ဗုဒ္ဓရတနသမံ နတ္ထိ။ ယဒိ ဟိ အနောမသတ္တပရိဘောဂဋ္ဌေန ရတနံ, တထာဂတောဝ ရတနံ။ တထာဂတော ဟိ လောကေ ဩမကသတ္တသမ္မတာနံ အနုပနိဿယသမ္ပန္နာနံ ဝိပရီတဒဿနာနံ ပူရဏကဿပါဒီနံ ဆန္နံ သတ္ထာရာနံ အညေသဉ္စ ဧဝရူပါနံ သုပိနန္တေပိ အပရိဘောဂေါ။ ဥပနိဿယသမ္ပန္နာနံ ပန စတုပ္ပဒါယပိ ဂါထာယ ပရိယောသာနေ အရဟတ္တမဓိဂန္တုံ သမတ္ထာနံ နိဗ္ဗေဓိကဉာဏဒဿနာနံ ဗာဟိယဒါရုစီရိယပ္ပဘုတီနံ အညေသဉ္စ မဟာကုလပ္ပသုတာနံ မဟာသာဝကာနံ ပရိဘောဂေါ, တေ ဟိ တံ ဒဿနာနုတ္တရိယသဝနာနုတ္တရိယပါရိစရိယာနုတ္တရိယာဒီနိ သာဓေန္တာ တထာဂတံ ပရိဘုဉ္ဇန္တိ။ ဧဝံ အနောမသတ္တပရိဘောဂဋ္ဌေနာပိ တထာဂတသမံ ရတနံ နတ္ထိ။

ယမ္ပိ တံ အဝိသေသတော ရတိဇနနဋ္ဌေန ရတနံ။ သေယျထိဒံ – ရညော စက္ကဝတ္တိဿ စက္ကရတနံ။ တဉှိ ဒိသွာဝ ရာဇာ စက္ကဝတ္တိ အတ္တမနော ဟောတိ, ဧဝမ္ပိ တံ ရညော ရတိံ ဇနေတိ။ ပုန စပရံ ရာဇာ စက္ကဝတ္တိ ဝါမေန ဟတ္ထေန သုဝဏ္ဏဘိင်္ကာရံ ဂဟေတွာ ဒက္ခိဏေန ဟတ္ထေန စက္ကရတနံ အဗ္ဘုက္ကိရတိ ‘‘ပဝတ္တတု ဘဝံ စက္ကရတနံ, အဘိဝိဇိနာတု ဘဝံ စက္ကရတန’’န္တိ။ တတော စက္ကရတနံ ပဉ္စင်္ဂိကံ ဝိယ တူရိယံ မဓုရဿရံ နိစ္ဆရန္တံ အာကာသေန ပုရတ္ထိမံ ဒိသံ ဂစ္ဆတိ, အနွဒေဝ ရာဇာ, စက္ကဝတ္တိ စက္ကာနုဘာဝေန ဒွါဒသယောဇနဝိတ္ထိဏ္ဏာယ စတုရင်္ဂိနိယာ သေနာယ နာတိဥစ္စံ နာတိနီစံ ဥစ္စရုက္ခာနံ ဟေဋ္ဌာဘာဂေန, နီစရုက္ခာနံ ဥပရိဘာဂေန, ရုက္ခေသု ပုပ္ဖဖလပလ္လဝါဒိပဏ္ဏာကာရံ ဂဟေတွာ အာဂတာနံ ဟတ္ထတော ပဏ္ဏာကာရဉ္စ ဂဏှန္တော ‘‘ဧဟိ ခေါ, မဟာရာဇာ’’တိ ဧဝမာဒိနာ ပရမနိပစ္စကာရေန အာဂတေ ပဋိရာဇာနော ‘‘ပါဏော န ဟန္တဗ္ဗော’’တိအာဒိနာ နယေန အနုသာသန္တော ဂစ္ဆတိ။ ယတ္ထ ပန ရာဇာ ဘုဉ္ဇိတုကာမော ဝါ ဒိဝါသေယျံ ဝါ ကပ္ပေတုကာမော ဟောတိ, တတ္ထ စက္ကရတနံ အာကာသာ ဩရောဟိတွာ ဥဒကာဒိသဗ္ဗကိစ္စက္ခမေ သမေ ဘူမိဘာဂေ အက္ခာဟတံ ဝိယ တိဋ္ဌတိ။ ပုန ရညော ဂမနစိတ္တေ ဥပ္ပန္နေ ပုရိမနယေနေဝ သဒ္ဒံ ကရောန္တံ ဂစ္ဆတိ, တံ သုတွာ ဒွါဒသယောဇနိကာပိ ပရိသာ အာကာသေန

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၄၈။)

ဂစ္ဆတိ။ စက္ကရတနံ အနုပုဗ္ဗေန ပုရတ္ထိမံ သမုဒ္ဒံ အဇ္ဈောဂါဟတိ, တသ္မိံ အဇ္ဈောဂါဟန္တေ ဥဒကံ ယောဇနပ္ပမာဏံ အပဂန္တွာ ဘိတ္တီကတံ ဝိယ တိဋ္ဌတိ။ မဟာဇနော ယထာကာမံ သတ္တ ရတနာနိ ဂဏှာတိ။ ပုန ရာဇာ သုဝဏ္ဏဘိင်္ကာရံ ဂဟေတွာ ‘‘ဣတော ပဋ္ဌာယ မမ ရဇ္ဇ’’န္တိ ဥဒကေန အဗ္ဘုက္ကိရိတွာ နိဝတ္တတိ။ သေနာ ပုရတော ဟောတိ, စက္ကရတနံ ပစ္ဆတော, ရာဇာ မဇ္ဈေ။ စက္ကရတနေန ဩသက္ကိတောသက္ကိတဋ္ဌာနံ ဥဒကံ ပရိပူရတိ။ ဧတေနေဝ ဥပါယေန ဒက္ခိဏပစ္ဆိမုတ္တရေပိ သမုဒ္ဒေ ဂစ္ဆတိ။

ဧဝံ စတုဒ္ဒိသံ အနုသံယာယိတွာ စက္ကရတနံ တိယောဇနပ္ပမာဏံ အာကာသံ အာရောဟတိ။ တတ္ထ ဌိတော ရာဇာ စက္ကရတနာနုဘာဝေန ဝိဇိတဝိဇယော ပဉ္စသတပရိတ္တဒီပပဋိမဏ္ဍိတံ သတ္တယောဇနသဟဿပရိမဏ္ဍလံ ပုဗ္ဗဝိဒေဟံ, တထာ အဋ္ဌယောဇနသဟဿပရိမဏ္ဍလံ ဥတ္တရကုရုံ, သတ္တယောဇနသဟဿပရိမဏ္ဍလံယေဝ အပရဂေါယာနံ, ဒသယောဇနသဟဿပရိမဏ္ဍလံ ဇမ္ဗုဒီပဉ္စာတိ ဧဝံ စတုမဟာဒီပဒွိသဟဿပရိတ္တဒီပပဋိမဏ္ဍိတံ ဧကံ စက္ကဝါဠံ သုဖုလ္လပုဏ္ဍရီကဝနံ ဝိယ ဩလောကေတိ။ ဧဝံ ဩလောကယတော စဿ အနပ္ပကာ ရတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဧဝမ္ပိ တံ စက္ကရတနံ ရညော ရတိံ ဇနေတိ, တမ္ပိ ဗုဒ္ဓရတနသမံ နတ္ထိ။ ယဒိ ဟိ ရတိဇနနဋ္ဌေန ရတနံ, တထာဂတောဝ ရတနံ, ကိံ ကရိဿတိ ဧတံ စက္ကရတနံ? တထာဂတော ဟိ ယဿာ ဒိဗ္ဗာယ ရတိယာ စက္ကရတနာဒီဟိ သဗ္ဗေဟိပိ ဇနိတာ စက္ကဝတ္တိရတိ သင်္ခမ္ပိ ကလမ္ပိ ကလဘာဂမ္ပိ န ဥပေတိ, တတောပိ ရတိတော ဥတ္တရိတရဉ္စ ပဏီတတရဉ္စ အတ္တနော ဩဝါဒပ္ပဋိကရာနံ အသင်္ချေယျာနမ္ပိ ဒေဝမနုဿာနံ ပဌမဇ္ဈာနရတိံ ဒုတိယတတိယစတုတ္ထပဉ္စမဇ္ဈာနရတိံ, အာကာသာနဉ္စာယတနရတိံ, ဝိညာဏဉ္စာယတနအာကိဉ္စညာယတနနေဝသညာနာသညာယတနရတိံ, သောတာပတ္တိမဂ္ဂရတိံ, သောတာပတ္တိဖလရတိံ, သကဒါဂါမိအနာဂါမိအရဟတ္တမဂ္ဂဖလရတိဉ္စ ဇနေတိ။ ဧဝံ ရတိဇနနဋ္ဌေနာပိ တထာဂတသမံ ရတနံ နတ္ထီတိ။

အပိစ ရတနံ နာမေတံ ဒုဝိဓံ ဟောတိ သဝိညာဏကမဝိညာဏကဉ္စ။ တတ္ထ အဝိညာဏကံ စက္ကရတနံ မဏိရတနဉ္စ, ယံ ဝါ ပနညမ္ပိ အနိန္ဒြိယဗဒ္ဓသုဝဏ္ဏရဇတာဒိ, သဝိညာဏကံ ဟတ္ထိရတနာဒိပရိဏာယကရတနပရိယောသာနံ, ယံ ဝါ ပနညမ္ပိ ဧဝရူပံ ဣန္ဒြိယဗဒ္ဓံ။ ဧဝံ ဒုဝိဓေ စေတ္ထ သဝိညာဏကရတနံ

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၄၉။)

အဂ္ဂမက္ခာယတိ။ ကသ္မာ? ယသ္မာ အဝိညာဏကံ သုဝဏ္ဏရဇတမဏိမုတ္တာဒိရတနံ သဝိညာဏကာနံ ဟတ္ထိရတနာဒီနံ အလင်္ကာရတ္ထာယ ဥပနီယတိ။

သဝိညာဏကရတနမ္ပိ ဒုဝိဓံ တိရစ္ဆာနဂတရတနံ, မနုဿရတနဉ္စ။ တတ္ထ မနုဿရတနံ အဂ္ဂမက္ခာယတိ။ ကသ္မာ? ယသ္မာ တိရစ္ဆာနဂတရတနံ မနုဿရတနဿ ဩပဝယှံ ဟောတိ။ မနုဿရတနမ္ပိ ဒုဝိဓံ ဣတ္ထိရတနံ, ပုရိသရတနဉ္စ။ တတ္ထ ပုရိသရတနံ အဂ္ဂမက္ခာယတိ။ ကသ္မာ? ယသ္မာ ဣတ္ထိရတနံ ပုရိသရတနဿ ပရိစာရိကတ္တံ အာပဇ္ဇတိ။ ပုရိသရတနမ္ပိ ဒုဝိဓံ အဂါရိကရတနံ, အနဂါရိကရတနဉ္စ။ တတ္ထ အနဂါရိကရတနံ အဂ္ဂမက္ခာယတိ။ ကသ္မာ? ယသ္မာ အဂါရိကရတနေသု အဂ္ဂေါ စက္ကဝတ္တိပိ သီလာဒိဂုဏယုတ္တံ အနဂါရိကရတနံ ပဉ္စပတိဋ္ဌိတေန ဝန္ဒိတွာ ဥပဋ္ဌဟိတွာ ပယိရုပါသိတွာ ဒိဗ္ဗမာနုသိကာ သမ္ပတ္တိယော ပါပုဏိတွာ အန္တေ နိဗ္ဗာနသမ္ပတ္တိံ ပါပုဏာတိ။

ဧဝံ အနဂါရိကရတနမ္ပိ ဒုဝိဓံ အရိယပုထုဇ္ဇနဝသေန။ အရိယရတနမ္ပိ ဒုဝိဓံ သေခါသေခဝသေန။ အသေခရတနမ္ပိ ဒုဝိဓံ သုက္ခဝိပဿကသမထယာနိကဝသေန။ သမထယာနိကရတနမ္ပိ ဒုဝိဓံ သာဝကပါရမိပ္ပတ္တမပ္ပတ္တဉ္စ။ တတ္ထ သာဝကပါရမိပ္ပတ္တံ အဂ္ဂမက္ခာယတိ။ ကသ္မာ? ဂုဏမဟန္တတာယ။ သာဝကပါရမိပ္ပတ္တရတနတောပိ ပစ္စေကဗုဒ္ဓရတနံ အဂ္ဂမက္ခာယတိ။ ကသ္မာ? ဂုဏမဟန္တတာယ။ သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနသဒိသာပိ ဟိ အနေကသတာ သာဝကာ ဧကဿ ပစ္စေကဗုဒ္ဓဿ ဂုဏာနံ သတဘာဂမ္ပိ န ဥပေန္တိ။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓရတနတောပိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓရတနံ အဂ္ဂမက္ခာယတိ။ ကသ္မာ? ဂုဏမဟန္တတာယ။ သကလမ္ပိ ဟိ ဇမ္ဗုဒီပံ ပူရေတွာ ပလ္လင်္ကေန ပလ္လင်္ကံ ဃဋေန္တာ နိသိန္နာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ဧကဿ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ဂုဏာနံ နေဝ သင်္ခံ န ကလံ န ကလဘာဂံ ဥပေန္တိ။ ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ – ‘‘ယာဝတာ, ဘိက္ခဝေ, သတ္တာ အပဒါ ဝါ…ပေ… တထာဂတော တေသံ အဂ္ဂမက္ခာယတီ’’တိအာဒိ (အ။ နိ။ ၄။၃၄၊ ၅။၃၂၊ ဣတိဝု။ ၉၀)။ ဧဝံ ကေနစိ ပရိယာယေန တထာဂတသမံ ရတနံ နတ္ထိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ – ‘‘န နော သမံ အတ္ထိ တထာဂတေနာ’’တိ။

ဧဝံ ဘဂဝါ ဗုဒ္ဓရတနဿ အညေဟိ ရတနေဟိ အသမတံ ဝတွာ ဣဒါနိ တေသံ သတ္တာနံ ဥပ္ပန္နဥပဒ္ဒဝဝူပသမတ္ထံ နေဝ ဇာတိံ န ဂေါတ္တံ န ကောလပုတ္တိယံ န ဝဏ္ဏပေါက္ခရတာဒိံ နိဿာယ, အပိစ ခေါ အဝီစိမုပါဒါယ

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၅၀။)

ဘဝဂ္ဂပရိယန္တေ လောကေ သီလသမာဓိက္ခန္ဓာဒီဟိ ဂုဏေဟိ ဗုဒ္ဓရတနဿ အသဒိသဘာဝံ နိဿာယ သစ္စဝစနံ ပယုဉ္ဇတိ ‘‘ဣဒမ္ပိ ဗုဒ္ဓေ ရတနံ ပဏီတံ, ဧတေန သစ္စေန သုဝတ္ထိ ဟောတူ’’တိ။

တဿတ္ထော – ဣဒမ္ပိ ဣဓ ဝါ ဟုရံ ဝါ သဂ္ဂေသု ဝါ ယံကိဉ္စိ အတ္ထိ ဝိတ္တံ ဝါ ရတနံ ဝါ, တေန သဒ္ဓိံ တေဟိ တေဟိ ဂုဏေဟိ အသမတ္တာ ဗုဒ္ဓေ ရတနံ ပဏီတံ။ ယဒိ ဟိ ဧတံ သစ္စံ, အထ ဧတေန သစ္စေန ဣမေသံ ပါဏီနံ သုဝတ္ထိ ဟောတု, သောဘနာနံ အတ္ထိတာ ဟောတု အရောဂတာ နိရုပဒ္ဒဝတာတိ။ ဧတ္ထ စ ယထာ ‘‘စက္ခု ခေါ, အာနန္ဒ, သုညံ အတ္တေန ဝါ အတ္တနိယေန ဝါ’’တိ ဧဝမာဒီသု (သံ။ နိ။ ၄။၈၅) အတ္တဘာဝေန ဝါ အတ္တနိယဘာဝေန ဝါတိ အတ္ထော။ ဣတရထာ ဟိ စက္ခု အတ္တာ ဝါ အတ္တနိယံ ဝါတိ အပ္ပဋိသိဒ္ဓမေဝ သိယာ။ ဧဝံ ရတနံ ပဏီတန္တိ ရတနတ္တံ ပဏီတံ, ရတနဘာဝေါ ပဏီတောတိ အယမတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣတရထာ ဟိ ဗုဒ္ဓေါ နေဝ ရတနန္တိ သိဇ္ဈေယျ။ န ဟိ ယတ္ထ ရတနံ အတ္ထိ, တံ ရတနန္တိ န သိဇ္ဈတိ။ ယတ္ထ ပန စိတ္တီကတာဒိအတ္ထသင်္ခါတံ ယေန ဝါ တေန ဝါ ဝိဓိနာ သမ္ဗန္ဓဂတံ ရတနံ အတ္ထိ, ယသ္မာ တံ ရတနတ္တမုပါဒါယ ရတနန္တိ ပညာပီယတိ, တသ္မာ တဿ ရတနဿ အတ္ထိတာယ ရတနန္တိ သိဇ္ဈတိ။ အထ ဝါ ဣဒမ္ပိ ဗုဒ္ဓေ ရတနန္တိ ဣမိနာပိ ပကာရေန ဗုဒ္ဓေါဝ ရတနန္တိ ဧဝမတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဝုတ္တမတ္တာယ စ ဘဂဝတာ ဣမာယ ဂါထာယ ရာဇကုလဿ သောတ္ထိ ဇာတာ, ဘယံ ဝူပသန္တံ။ ဣမိဿာ ဂါထာယ အာဏာ ကောဋိသတသဟဿစက္ကဝါဠေသု အမနုဿေဟိ ပဋိဂ္ဂဟိတာတိ။

ခယံ ဝိရာဂန္တိဂါထာဝဏ္ဏနာ

֍ * ၄။ ဧဝံ ဗုဒ္ဓဂုဏေန သစ္စံ ဝတွာ ဣဒါနိ နိဗ္ဗာနဓမ္မဂုဏေန ဝတ္တုမာရဒ္ဓေါ ‘‘ခယံ ဝိရာဂ’’န္တိ။ တတ္ထ ယသ္မာ နိဗ္ဗာနသစ္ဆိကိရိယာယ ရာဂါဒယော ခီဏာ ဟောန္တိ ပရိက္ခီဏာ, ယသ္မာ ဝါ တံ တေသံ အနုပ္ပါဒနိရောဓက္ခယမတ္တံ, ယသ္မာ စ တံ ရာဂါဒိဝိပ္ပယုတ္တံ သမ္ပယောဂတော စ အာရမ္မဏတော စ, ယသ္မာ ဝါ တမှိ သစ္ဆိကတေ ရာဂါဒယော အစ္စန္တံ ဝိရတ္တာ ဟောန္တိ ဝိဂတာ ဝိဒ္ဓသ္တာ, တသ္မာ ခယန္တိ စ ဝိရာဂန္တိ စ ဝုစ္စတိ။ ယသ္မာ ပနဿ န ဥပ္ပါဒေါ ပညာယတိ, န ဝယော, န ဌိတဿ အညထတ္တံ တသ္မာ တံ န ဇာယတိ န ဇီယတိ န မီယတီတိ ကတွာ အမတန္တိ ဝုစ္စတိ။ ဥတ္တမတ္ထေန ပန အတပ္ပကဋ္ဌေန စ ပဏီတန္တိ။ ယဒဇ္ဈဂါတိ ယံ အဇ္ဈဂါ ဝိန္ဒိ ပဋိလဘိ, အတ္တနော ဉာဏဗလေန သစ္ဆာကာသိ။

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၅၁။)

သကျမုနီတိ သကျကုလပ္ပသုတတ္တာ သကျော, မောနေယျဓမ္မသမန္နာဂတတ္တာ မုနိ, သကျော ဧဝ မုနိ သကျမုနိ။ သမာဟိတောတိ အရိယမဂ္ဂသမာဓိနာ သမာဟိတစိတ္တော။ န တေန ဓမ္မေန သမတ္ထိ ကိဉ္စီတိ တေန ခယာဒိနာမကေန သကျမုနိနာ အဓိဂတေန ဓမ္မေန သမံ ကိဉ္စိ ဓမ္မဇာတံ နတ္ထိ။ တသ္မာ သုတ္တန္တရေပိ ဝုတ္တံ – ‘‘ယာဝတာ, ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မာ သင်္ခတာ ဝါ အသင်္ခတာ ဝါ, ဝိရာဂေါ တေသံ အဂ္ဂမက္ခာယတီ’’တိအာဒိ (အ။ နိ။ ၄။၃၄၊ ဣတိဝု။ ၉၀)။

ဧဝံ ဘဂဝါ နိဗ္ဗာနဓမ္မဿ အညေဟိ ဓမ္မေဟိ အသမတံ ဝတွာ ဣဒါနိ တေသံ သတ္တာနံ ဥပ္ပန္နဥပဒ္ဒဝဝူပသမတ္ထံ ခယဝိရာဂါမတပဏီတတာဂုဏေဟိ နိဗ္ဗာနဓမ္မရတနဿ အသဒိသဘာဝံ နိဿာယ သစ္စဝစနံ ပယုဉ္ဇတိ ‘‘ဣဒမ္ပိ ဓမ္မေ ရတနံ ပဏီတံ, ဧတေန သစ္စေန သုဝတ္ထိ ဟောတူ’’တိ။ တဿတ္ထော ပုရိမဂါထာယ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣမိဿာပိ ဂါထာယ အာဏာ ကောဋိသတသဟဿစက္ကဝါဠေသု အမနုဿေဟိ ပဋိဂ္ဂဟိတာတိ။

ယံ ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌောတိဂါထာဝဏ္ဏနာ

֍ * ၅။ ဧဝံ နိဗ္ဗာနဓမ္မဂုဏေန သစ္စံ ဝတွာ ဣဒါနိ မဂ္ဂဓမ္မဂုဏေန ဝတ္တုမာရဒ္ဓေါ ‘‘ယံ ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌော’’တိ။ တတ္ထ ‘‘ဗုဇ္ဈိတာ သစ္စာနီ’’တိအာဒိနာ နယေန ဗုဒ္ဓေါ, ဥတ္တမော ပသံသနီယော စာတိ သေဋ္ဌော, ဗုဒ္ဓေါ စ သော သေဋ္ဌော စာတိ ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌော, အနုဗုဒ္ဓပစ္စေကဗုဒ္ဓသုတဗုဒ္ဓချေသု ဝါ ဗုဒ္ဓေသု သေဋ္ဌောတိ ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌော။ သော ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌော ယံ ပရိဝဏ္ဏယီ ‘‘အဋ္ဌင်္ဂိကောဝ မဂ္ဂါနံ, ခေမံ နိဗ္ဗာနပတ္တိယာ’’တိ (မ။ နိ။ ၂။၂၁၅) စ ‘‘အရိယံ ဝေါ, ဘိက္ခဝေ, သမ္မာသမာဓိံ ဒေသိဿာမိ သဥပနိသံ သပရိက္ခာရ’’န္တိ (မ။ နိ။ ၃။၁၃၆) စ ဧဝမာဒိနာ နယေန တတ္ထ တတ္ထ ပသံသိ ပကာသယိ။ သုစိန္တိ ကိလေသမလသမုစ္ဆေဒကရဏတော အစ္စန္တဝေါဒါနံ။ သမာဓိမာနန္တရိကညမာဟူတိ ယဉ္စ အတ္တနော ပဝတ္တိသမနန္တရံ နိယမေနေဝ ဖလပဒါနတော ‘‘အာနန္တရိကသမာဓီ’’တိ အာဟု။ န ဟိ မဂ္ဂသမာဓိမှိ ဥပ္ပန္နေ တဿ ဖလုပ္ပတ္တိနိသေဓကော ကောစိ အန္တရာယော အတ္ထိ။ ယထာဟ –

‘‘အယဉ္စ ပုဂ္ဂလော သောတာပတ္တိဖလသစ္ဆိကိရိယာယ ပဋိပန္နော အဿ, ကပ္ပဿ စ ဥဍ္ဍယှနဝေလာ အဿ, နေဝ တာဝ ကပ္ပေါ ဥဍ္ဍယှေယျ, ယာဝါယံ ပုဂ္ဂလော န သောတာပတ္တိဖလံ သစ္ဆိကရောတိ,

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၅၂။)

အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော ဌိတကပ္ပီ။ သဗ္ဗေပိ မဂ္ဂသမင်္ဂိနော ပုဂ္ဂလာ ဌိတကပ္ပိနော’’တိ (ပု။ ပ။ ၁၇)။

သမာဓိနာ တေန သမော န ဝိဇ္ဇတီတိ တေန ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌပရိဝဏ္ဏိတေန သုစိနာ အာနန္တရိကသမာဓိနာ သမော ရူပါဝစရသမာဓိ ဝါ အရူပါဝစရသမာဓိ ဝါ ကောစိ န ဝိဇ္ဇတိ။ ကသ္မာ? တေသံ ဘာဝိတတ္တာ တတ္ထ တတ္ထ ဗြဟ္မလောကေ ဥပပန္နဿာပိ ပုန နိရယာဒီသုပိ ဥပပတ္တိသမ္ဘဝတော, ဣမဿ စ အရဟတ္တသမာဓိဿ ဘာဝိတတ္တာ အရိယပုဂ္ဂလဿ သဗ္ဗူပပတ္တိသမုဂ္ဃါတသမ္ဘဝတော။ တသ္မာ သုတ္တန္တရေပိ ဝုတ္တံ – ‘‘ယာဝတာ, ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မာ သင်္ခတာ…ပေ… အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ, တေသံ အဂ္ဂမက္ခာယတီ’’တိအာဒိ (အ။ နိ။ ၄။၃၄၊ ဣတိဝု။ ၉၀)။

ဧဝံ ဘဂဝါ အာနန္တရိကသမာဓိဿ အညေဟိ သမာဓီဟိ အသမတံ ဝတွာ ဣဒါနိ ပုရိမနယေနေဝ မဂ္ဂဓမ္မရတနဿ အသဒိသဘာဝံ နိဿာယ သစ္စဝစနံ ပယုဉ္ဇတိ ‘‘ဣဒမ္ပိ ဓမ္မေ…ပေ… ဟောတူ’’တိ။ တဿတ္ထော ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣမိဿာပိ ဂါထာယ အာဏာ ကောဋိသတသဟဿစက္ကဝါဠေသု အမနုဿေဟိ ပဋိဂ္ဂဟိတာတိ။

ယေ ပုဂ္ဂလာတိဂါထာဝဏ္ဏနာ

֍ * ၆။ ဧဝံ မဂ္ဂဓမ္မဂုဏေနာပိ သစ္စံ ဝတွာ ဣဒါနိ သံဃဂုဏေနာပိ ဝတ္တုမာရဒ္ဓေါ ‘‘ယေ ပုဂ္ဂလာ’’တိ။ တတ္ထ ယေတိ အနိယမေတွာ ဥဒ္ဒေသော။ ပုဂ္ဂလာတိ သတ္တာ။ အဋ္ဌာတိ တေသံ ဂဏနပရိစ္ဆေဒေါ။ တေ ဟိ စတ္တာရော စ ပဋိပန္နာ စတ္တာရော စ ဖလေ ဌိတာတိ အဋ္ဌ ဟောန္တိ။ သတံ ပသတ္ထာတိ သပ္ပုရိသေဟိ ဗုဒ္ဓပစ္စေကဗုဒ္ဓဗုဒ္ဓသာဝကေဟိ အညေဟိ စ ဒေဝမနုဿေဟိ ပသတ္ထာ။ ကသ္မာ? သဟဇာတသီလာဒိဂုဏယောဂါ။ တေသဉှိ စမ္ပကဝကုလကုသုမာဒီနံ သဟဇာတဝဏ္ဏဂန္ဓာဒယော ဝိယ သဟဇာတာ သီလသမာဓိအာဒယော ဂုဏာ, တေန တေ ဝဏ္ဏဂန္ဓာဒိသမ္ပန္နာနိ ဝိယ ပုပ္ဖါနိ ဒေဝမနုဿာနံ သတံ ပိယာ မနာပါ ပသံသနီယာ စ ဟောန္တိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ယေ ပုဂ္ဂလာ အဋ္ဌသတံ ပသတ္ထာ’’တိ။

အထ ဝါ ယေတိ အနိယမေတွာ ဥဒ္ဒေသော။ ပုဂ္ဂလာတိ သတ္တာ။ အဋ္ဌသတန္တိ တေသံ ဂဏနပရိစ္ဆေဒေါ။ တေ ဟိ ဧကဗီဇီ ကောလံကောလော သတ္တက္ခတ္တုပရမောတိ တယော သောတာပန္နာ။ ကာမရူပါရူပဘဝေသု

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၅၃။)

အဓိဂတဖလာ တယော သကဒါဂါမိနော။ တေ သဗ္ဗေပိ စတုန္နံ ပဋိပဒါနံ ဝသေန စတုဝီသတိ။ အန္တရာပရိနိဗ္ဗာယီ, ဥပဟစ္စပရိနိဗ္ဗာယီ, သသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယီ, အသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယီ, ဥဒ္ဓံသောတော, အကနိဋ္ဌဂါမီတိ အဝိဟေသု ပဉ္စ။ တထာ အတပ္ပသုဒဿသုဒဿီသု။ အကနိဋ္ဌေသု ပန ဥဒ္ဓံသောတဝဇ္ဇာ စတ္တာရောတိ စတုဝီသတိ အနာဂါမိနော။ သုက္ခဝိပဿကော သမထယာနိကောတိ ဒွေ အရဟန္တော။ စတ္တာရော မဂ္ဂဋ္ဌာတိ စတုပညာသ။ တေ သဗ္ဗေပိ သဒ္ဓါဓုရပညာဓုရာနံ ဝသေန ဒိဂုဏာ ဟုတွာ အဋ္ဌသတံ ဟောန္တိ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။

စတ္တာရိ ဧတာနိ ယုဂါနိ ဟောန္တီတိ တေ သဗ္ဗေပိ အဋ္ဌ ဝါ အဋ္ဌသတံ ဝါတိ ဝိတ္ထာရဝသေန ဥဒ္ဒိဋ္ဌပုဂ္ဂလာ သင်္ခေပဝသေန သောတာပတ္တိမဂ္ဂဋ္ဌော ဖလဋ္ဌောတိ ဧကံ ယုဂံ, ဧဝံ ယာဝ အရဟတ္တမဂ္ဂဋ္ဌော ဖလဋ္ဌောတိ ဧကံ ယုဂန္တိ စတ္တာရိ ယုဂါနိ ဟောန္တိ။ တေ ဒက္ခိဏေယျာတိ ဧတ္ထ တေတိ ပုဗ္ဗေ အနိယမေတွာ ဥဒ္ဒိဋ္ဌာနံ နိယမေတွာ နိဒ္ဒေသော။ ယေ ပုဂ္ဂလာ ဝိတ္ထာရဝသေန အဋ္ဌ ဝါ, အဋ္ဌသတံ ဝါ, သင်္ခေပဝသေန စတ္တာရိ ယုဂါနိ ဟောန္တီတိ ဝုတ္တာ, သဗ္ဗေပိ တေ ဒက္ခိဏံ အရဟန္တီတိ ဒက္ခိဏေယျာ။ ဒက္ခိဏာ နာမ ကမ္မဉ္စ ကမ္မဝိပါကဉ္စ သဒ္ဒဟိတွာ ‘‘ဧသ မေ ဣဒံ ဝေဇ္ဇကမ္မံ ဝါ ဇင်္ဃပေသနိကံ ဝါ ကရိဿတီ’’တိ ဧဝမာဒီနိ အနပေက္ခိတွာ ဒိယျမာနော ဒေယျဓမ္မော, တံ အရဟန္တိ နာမ သီလာဒိဂုဏယုတ္တာ ပုဂ္ဂလာ, ဣမေ စ တာဒိသာ, တေန ဝုစ္စန္တိ ‘‘တေ ဒက္ခိဏေယျာ’’တိ။

သုဂတဿ သာဝကာတိ ဘဂဝါ သောဘနေန ဂမနေန ယုတ္တတ္တာ, သောဘနဉ္စ ဌာနံ ဂတတ္တာ, သုဋ္ဌု စ ဂတတ္တာ, သုဋ္ဌု ဧဝ စ ဂဒတ္တာ သုဂတော, တဿ သုဂတဿ။ သဗ္ဗေပိ တေ ဝစနံ သုဏန္တီတိ သာဝကာ။ ကာမဉ္စ အညေပိ သုဏန္တိ, န ပန သုတွာ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စံ ကရောန္တိ, ဣမေ ပန သုတွာ ကတ္တဗ္ဗံ ဓမ္မာနုဓမ္မပ္ပဋိပတ္တိံ ကတွာ မဂ္ဂဖလာနိ ပတ္တာ, တသ္မာ ‘‘သာဝကာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ ဧတေသု ဒိန္နာနိ မဟပ္ဖလာနီတိ ဧတေသု သုဂတသာဝကေသု အပ္ပကာနိပိ ဒါနာနိ ဒိန္နာနိ ပဋိဂ္ဂါဟကတော ဒက္ခိဏာဝိသုဒ္ဓိဘာဝံ ဥပဂတတ္တာ မဟပ္ဖလာနိ ဟောန္တိ။ တသ္မာ သုတ္တန္တရေပိ ဝုတ္တံ –

‘‘ယာဝတာ, ဘိက္ခဝေ, သံဃာ ဝါ ဂဏာ ဝါ တထာဂတသာဝကသံဃော, တေသံ အဂ္ဂမက္ခာယတိ, ယဒိဒံ စတ္တာရိ ပုရိသယုဂါနိ အဋ္ဌ ပုရိသပုဂ္ဂလာ, ဧသ ဘဂဝတော သာဝကသံဃော ။ပ။ အဂ္ဂေါ ဝိပါကော ဟောတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၃၄၊ ၅။၃၂၊ ဣတိဝု။ ၉၀)။

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၅၄။)

ဧဝံ ဘဂဝါ သဗ္ဗေသမ္ပိ မဂ္ဂဋ္ဌဖလဋ္ဌာနံ ဝသေန သံဃရတနဿ ဂုဏံ ဝတွာ ဣဒါနိ တမေဝ ဂုဏံ နိဿာယ သစ္စဝစနံ ပယုဉ္ဇတိ ‘‘ဣဒမ္ပိ သံဃေ’’တိ။ တဿတ္ထော ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣမိဿာပိ ဂါထာယ အာဏာ ကောဋိသတသဟဿစက္ကဝါဠေသု အမနုဿေဟိ ပဋိဂ္ဂဟိတာတိ။

ယေ သုပ္ပယုတ္တာတိဂါထာဝဏ္ဏနာ

֍ * ၇။ ဧဝံ မဂ္ဂဋ္ဌဖလဋ္ဌာနံ ဝသေန သံဃဂုဏေန သစ္စံ ဝတွာ ဣဒါနိ တတော ဧကစ္စာနံ ဖလသမာပတ္တိသုခမနုဘဝန္တာနံ ခီဏာသဝပုဂ္ဂလာနံယေဝ ဂုဏေန ဝတ္တုမာရဒ္ဓေါ ‘‘ယေ သုပ္ပယုတ္တာ’’တိ။ တတ္ထ ယေတိ အနိယမိတုဒ္ဒေသဝစနံ။ သုပ္ပယုတ္တာတိ သုဋ္ဌု ပယုတ္တာ, အနေကဝိဟိတံ အနေသနံ ပဟာယ သုဒ္ဓါဇီဝိတံ နိဿာယ ဝိပဿနာယ အတ္တာနံ ပယုဉ္ဇိတုမာရဒ္ဓါတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ သုပ္ပယုတ္တာတိ သုဝိသုဒ္ဓကာယဝစီပယောဂသမန္နာဂတာ, တေန တေသံ သီလက္ခန္ဓံ ဒဿေတိ။ မနသာ ဒဠှေနာတိ ဒဠှေန မနသာ, ထိရသမာဓိယုတ္တေန စေတသာတိ အတ္ထော။ တေန တေသံ သမာဓိက္ခန္ဓံ ဒဿေတိ။ နိက္ကာမိနောတိ ကာယေ စ ဇီဝိတေ စ အနပေက္ခာ ဟုတွာ ပညာဓုရေန ဝီရိယေန သဗ္ဗကိလေသေဟိ ကတနိက္ကမနာ။ တေန တေသံ ဝီရိယသမ္ပန္နံ ပညက္ခန္ဓံ ဒဿေတိ။

ဂေါတမသာသနမှီတိ ဂေါတ္တတော ဂေါတမဿ တထာဂတဿေဝ သာသနမှိ။ တေန ဣတော ဗဟိဒ္ဓါ နာနပ္ပကာရမ္ပိ အမရတပံ ကရောန္တာနံ သုပ္ပယောဂါဒိဂုဏာဘာဝတော ကိလေသေဟိ နိက္ကမနာဘာဝံ ဒဿေတိ။ တေတိ ပုဗ္ဗေ ဥဒ္ဒိဋ္ဌာနံ နိဒ္ဒေသဝစနံ။ ပတ္တိပတ္တာတိ ဧတ္ထ ပတ္တဗ္ဗာတိ ပတ္တိ, ပတ္တဗ္ဗာ နာမ ပတ္တုံ အရဟာ, ယံ ပတွာ အစ္စန္တယောဂက္ခေမိနော ဟောန္တိ, အရဟတ္တဖလဿေတံ အဓိဝစနံ, တံ ပတ္တိံ ပတ္တာတိ ပတ္တိပတ္တာ။ အမတန္တိ နိဗ္ဗာနံ။ ဝိဂယှာတိ အာရမ္မဏဝသေန ဝိဂါဟိတွာ။ လဒ္ဓါတိ လဘိတွာ။ မုဓာတိ အဗျယေန ကာကဏိကမတ္တမ္ပိ ဗျယံ အကတွာ။ နိဗ္ဗုတိန္တိ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓကိလေသဒရထံ ဖလသမာပတ္တိံ။ ဘုဉ္ဇမာနာတိ အနုဘဝမာနာ။ ကိံ ဝုတ္တံ ဟောတိ? ယေ ဣမသ္မိံ ဂေါတမသာသနမှိ သီလသမ္ပန္နတ္တာ သုပ္ပယုတ္တာ, သမာဓိသမ္ပန္နတ္တာ မနသာ ဒဠှေန, ပညာသမ္ပန္နတ္တာ နိက္ကာမိနော, တေ ဣမာယ သမ္မာပဋိပဒါယ အမတံ ဝိဂယှ မုဓာ လဒ္ဓါ ဖလသမာပတ္တိသညိတံ နိဗ္ဗုတိံ ဘုဉ္ဇမာနာ ပတ္တိပတ္တာ နာမ ဟောန္တီတိ။

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၅၅။)

ဧဝံ ဘဂဝါ ဖလသမာပတ္တိသုခမနုဘဝန္တာနံ ခီဏာသဝပုဂ္ဂလာနမေဝ ဝသေန သံဃရတနဿ ဂုဏံ ဝတွာ ဣဒါနိ တမေဝ ဂုဏံ နိဿာယ သစ္စဝစနံ ပယုဉ္ဇတိ ‘‘ဣဒမ္ပိ သံဃေ’’တိ။ တဿတ္ထော ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣမိဿာပိ ဂါထာယ အာဏာ ကောဋိသတသဟဿစက္ကဝါဠေသု အမနုဿေဟိ ပဋိဂ္ဂဟိတာတိ။

ယထိန္ဒခီလောတိဂါထာဝဏ္ဏနာ

֍ * ၈။ ဧဝံ ခီဏာသဝပုဂ္ဂလာနံ ဂုဏေန သံဃာဓိဋ္ဌာနံ သစ္စံ ဝတွာ ဣဒါနိ ဗဟုဇနပစ္စက္ခေန သောတာပန္နဿေဝ ဂုဏေန ဝတ္တုမာရဒ္ဓေါ ‘‘ယထိန္ဒခီလော’’တိ။ တတ္ထ ယထာတိ ဥပမာဝစနံ။ ဣန္ဒခီလောတိ နဂရဒွါရဝိနိဝါရဏတ္ထံ ဥမ္မာရဗ္ဘန္တရေ အဋ္ဌ ဝါ ဒသ ဝါ ဟတ္ထေ ပထဝိံ ခဏိတွာ အာကောဋိတဿ သာရဒါရုမယထမ္ဘဿေတံ အဓိဝစနံ။ ပထဝိန္တိ ဘူမိံ။ သိတောတိ အန္တော ပဝိသိတွာ နိဿိတော။ သိယာတိ ဘဝေယျ။ စတုဗ္ဘိ ဝါတေဟီတိ စတူဟိ ဒိသာဟိ အာဂတေဟိ ဝါတေဟိ။ အသမ္ပကမ္ပိယောတိ ကမ္ပေတုံ ဝါ စာလေတုံ ဝါ အသက္ကုဏေယျော။ တထူပမန္တိ တထာဝိဓံ။ သပ္ပုရိသန္တိ ဥတ္တမပုရိသံ။ ဝဒါမီတိ ဘဏာမိ။ ယော အရိယသစ္စာနိ အဝေစ္စ ပဿတီတိ ယော စတ္တာရိ အရိယသစ္စာနိ ပညာယ အဇ္ဈောဂါဟေတွာ ပဿတိ။ တတ္ထ အရိယသစ္စာနိ ကုမာရပဉှေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။

အယံ ပနေတ္ထ သင်္ခေပတ္ထော – ယထာ ဟိ ဣန္ဒခီလော ဂမ္ဘီရနေမတာယ ပထဝိဿိတော စတုဗ္ဘိ ဝါတေဟိ အသမ္ပကမ္ပိယော သိယာ, ဣမမ္ပိ သပ္ပုရိသံ တထူပမမေဝ ဝဒါမိ, ယော အရိယသစ္စာနိ အဝေစ္စ ပဿတိ။ ကသ္မာ? ယသ္မာ သောပိ ဣန္ဒခီလော ဝိယ စတူဟိ ဝါတေဟိ သဗ္ဗတိတ္ထိယဝါဒဝါတေဟိ အသမ္ပကမ္ပိယော ဟောတိ, တမှာ ဒဿနာ ကေနစိ ကမ္ပေတုံ ဝါ စာလေတုံ ဝါ အသက္ကုဏေယျော။ တသ္မာ သုတ္တန္တရေပိ ဝုတ္တံ –

‘‘သေယျထာပိ, ဘိက္ခဝေ, အယောခီလော ဝါ ဣန္ဒခီလော ဝါ ဂမ္ဘီရနေမော သုနိခါတော အစလော အသမ္ပကမ္ပီ, ပုရတ္ထိမာယ စေပိ ဒိသာယ အာဂစ္ဆေယျ ဘုသာ ဝါတဝုဋ္ဌိ, နေဝ နံ သင်္ကမ္ပေယျ န သမ္ပကမ္ပေယျ န သမ္ပစာလေယျ။ ပစ္ဆိမာယ…ပေ… ဒက္ခိဏာယ, ဥတ္တရာယပိ စေ…ပေ… န သမ္ပစာလေယျ။ တံ ကိဿ ဟေတု? ဂမ္ဘီရတ္တာ, ဘိက္ခဝေ,

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၅၆။)

နေမဿ, သုနိခါတတ္တာ ဣန္ဒခီလဿ။ ဧဝမေဝ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ယေ စ ခေါ ကေစိ သမဏာ ဝါ ဗြာဟ္မဏာ ဝါ ‘ဣဒံ ဒုက္ခန္တိ…ပေ… ပဋိပဒါ’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနန္တိ, တေ န အညဿ သမဏဿ ဝါ ဗြာဟ္မဏဿ ဝါ မုခံ ဩလောကေန္တိ ‘အယံ နူန ဘဝံ ဇာနံ ဇာနာတိ, ပဿံ ပဿတီ’တိ။ တံ ကိဿ ဟေတု? သုဒိဋ္ဌတ္တာ, ဘိက္ခဝေ, စတုန္နံ အရိယသစ္စာန’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၅။၁၁၀၉)။

ဧဝံ ဘဂဝါ ဗဟုဇနပစ္စက္ခဿ သောတာပန္နဿေဝ ဝသေန သံဃရတနဿ ဂုဏံ ဝတွာ ဣဒါနိ တမေဝ ဂုဏံ နိဿာယ သစ္စဝစနံ ပယုဉ္ဇတိ ‘‘ဣဒမ္ပိ သံဃေ’’တိ။ တဿတ္ထော ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣမိဿာပိ ဂါထာယ အာဏာ ကောဋိသတသဟဿစက္ကဝါဠေသု အမနုဿေဟိ ပဋိဂ္ဂဟိတာတိ။

ယေ အရိယသစ္စာနီတိဂါထာဝဏ္ဏနာ

֍ * ၉။ ဧဝံ အဝိသေသတော သောတာပန္နဿ ဂုဏေန သံဃာဓိဋ္ဌာနံ သစ္စံ ဝတွာ ဣဒါနိ ယေ တေ တယော သောတာပန္နာ ဧကဗီဇီ ကောလံကောလော သတ္တက္ခတ္တုပရမောတိ။ ယထာဟ –

‘‘ဣဓေကစ္စော ပုဂ္ဂလော တိဏ္ဏံ သံယောဇနာနံ ပရိက္ခယာ သောတာပန္နော ဟောတိ…ပေ… သော ဧကံယေဝ ဘဝံ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဒုက္ခဿန္တံ ကရောတိ, အယံ ဧကဗီဇီ။ တထာ ဒွေ ဝါ တီဏိ ဝါ ကုလာနိ သန္ဓာဝိတွာ သံသရိတွာ ဒုက္ခဿန္တံ ကရောတိ, အယံ ကောလံကောလော။ တထာ သတ္တက္ခတ္တုံ ဒေဝေသု စ မနုဿေသု စ သန္ဓာဝိတွာ သံသရိတွာ ဒုက္ခဿန္တံ ကရောတိ, အယံ သတ္တက္ခတ္တုပရမော’’တိ (ပု။ ပ။ ၃၁-၃၃)။

တေသံ သဗ္ဗကနိဋ္ဌဿ သတ္တက္ခတ္တုပရမဿ ဂုဏေန ဝတ္တုမာရဒ္ဓေါ ‘‘ယေ အရိယသစ္စာနီ’’တိ။ တတ္ထ ယေ အရိယသစ္စာနီတိ ဧတံ ဝုတ္တနယမေဝ။ ဝိဘာဝယန္တီတိ ပညာဩဘာသေန သစ္စပ္ပဋိစ္ဆာဒကံ ကိလေသန္ဓကာရံ ဝိဓမိတွာ အတ္တနော ပကာသာနိ ပါကဋာနိ ကရောန္တိ။ ဂမ္ဘီရပညေနာတိ အပ္ပမေယျပညတာယ သဒေဝကဿ လောကဿ ဉာဏေန အလဗ္ဘနေယျပ္ပတိဋ္ဌပညေန, သဗ္ဗညုနာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သုဒေသိတာနီတိ သမာသဗျာသသာကလျဝေကလျာဒီဟိ တေဟိ တေဟိ နယေဟိ သုဋ္ဌု ဒေသိတာနိ။ ကိဉ္စာပိ တေ

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၅၇။)

ဟောန္တိ ဘုသံ ပမတ္တာတိ တေ ဝိဘာဝိတအရိယသစ္စာ ပုဂ္ဂလာ ကိဉ္စာပိ ဒေဝရဇ္ဇစက္ကဝတ္တိရဇ္ဇာဒိပ္ပမာဒဋ္ဌာနံ အာဂမ္မ ဘုသံ ပမတ္တာ ဟောန္တိ, တထာပိ သောတာပတ္တိမဂ္ဂဉာဏေန အဘိသင်္ခါရဝိညာဏဿ နိရောဓေန ဌပေတွာ သတ္တ ဘဝေ အနမတဂ္ဂေ သံသာရေ ယေ ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ နာမဉ္စ ရူပဉ္စ, တေသံ နိရုဒ္ဓတ္တာ အတ္ထင်္ဂတတ္တာ န အဋ္ဌမံ ဘဝံ အာဒိယန္တိ, သတ္တမဘဝေ ဧဝ ပန ဝိပဿနံ အာရဘိတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏန္တိ။

ဧဝံ ဘဂဝါ သတ္တက္ခတ္တုပရမဝသေန သံဃရတနဿ ဂုဏံ ဝတွာ ဣဒါနိ တမေဝ ဂုဏံ နိဿာယ သစ္စဝစနံ ပယုဉ္ဇတိ ‘‘ဣဒမ္ပိ သံဃေ’’တိ။ တဿတ္ထော ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣမိဿာပိ ဂါထာယ အာဏာ ကောဋိသတသဟဿစက္ကဝါဠေသု အမနုဿေဟိ ပဋိဂ္ဂဟိတာတိ။

သဟာဝဿာတိဂါထာဝဏ္ဏနာ

֍ * ၁၀။ ဧဝံ သတ္တက္ခတ္တုပရမဿ အဋ္ဌမံ ဘဝံ အနာဒိယနဂုဏေန သံဃာဓိဋ္ဌာနံ သစ္စံ ဝတွာ ဣဒါနိ တဿေဝ သတ္တ ဘဝေ အာဒိယတောပိ အညေဟိ အပ္ပဟီနဘဝါဒါနေဟိ ပုဂ္ဂလေဟိ ဝိသိဋ္ဌေန ဂုဏေန ဝတ္တုမာရဒ္ဓေါ ‘‘သဟာဝဿာ’’တိ။ တတ္ထ သဟာဝါတိ သဒ္ဓိံယေဝ။ အဿာတိ ‘‘န တေ ဘဝံ အဋ္ဌမမာဒိယန္တီ’’တိ ဝုတ္တေသု အညတရဿ။ ဒဿနသမ္ပဒါယာတိ သောတာပတ္တိမဂ္ဂသမ္ပတ္တိယာ။ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေါ ဟိ နိဗ္ဗာနံ ဒိသွာ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စသမ္ပဒါယ သဗ္ဗပဌမံ နိဗ္ဗာနဒဿနတော ‘‘ဒဿန’’န္တိ ဝုစ္စတိ, တဿ အတ္တနိ ပါတုဘာဝေါ ဒဿနသမ္ပဒါ, တာယ ဒဿနသမ္ပဒါယ သဟ ဧဝ။ တယဿု ဓမ္မာ ဇဟိတာ ဘဝန္တီတိ ဧတ္ထ အဿု-ဣတိ ပဒပူရဏမတ္တေ နိပါတော ‘‘ဣဒံ သု မေ, သာရိပုတ္တ, မဟာဝိကဋဘောဇနသ္မိံ ဟောတီ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၁၅၆) ဝိယ။ ယတော သဟာဝဿ ဒဿနသမ္ပဒါယ တယော ဓမ္မာ ဇဟိတာ ဘဝန္တိ ပဟီနာ ဟောန္တီတိ အယမေတ္ထ အတ္ထော။

ဣဒါနိ ဇဟိတဓမ္မဒဿနတ္ထမာဟ ‘‘သက္ကာယဒိဋ္ဌီ ဝိစိကိစ္ဆိတဉ္စ, သီလဗ္ဗတံ ဝါပိ ယဒတ္ထိ ကိဉ္စီ’’တိ။ တတ္ထ သတိ ကာယေ ဝိဇ္ဇမာနေ ဥပါဒါနက္ခန္ဓပဉ္စကာချေ ကာယေ ဝီသတိဝတ္ထုကာ ဒိဋ္ဌိ သက္ကာယဒိဋ္ဌိ, သတီ ဝါ တတ္ထ ကာယေ ဒိဋ္ဌီတိပိ သက္ကာယဒိဋ္ဌိ, ယထာဝုတ္တပ္ပကာရေ ကာယေ ဝိဇ္ဇမာနာ ဒိဋ္ဌီတိ အတ္ထော။ သတိယေဝ ဝါ ကာယေ ဒိဋ္ဌီတိပိ သက္ကာယဒိဋ္ဌိ, ယထာဝုတ္တပ္ပကာရေ ကာယေ

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၅၈။)

ဝိဇ္ဇမာနေ ရူပါဒိသင်္ခါတော အတ္တာတိ ဧဝံ ပဝတ္တာ ဒိဋ္ဌီတိ အတ္ထော။ တဿာ စ ပဟီနတ္တာ သဗ္ဗဒိဋ္ဌိဂတာနိ ပဟီနာနေဝ ဟောန္တိ။ သာ ဟိ နေသံ မူလံ။ သဗ္ဗကိလေသဗျာဓိဝူပသမနတော ပညာ‘‘စိကိစ္ဆိတ’’န္တိ ဝုစ္စတိ, တံ ပညာစိကိစ္ဆိတံ ဣတော ဝိဂတံ, တတော ဝါ ပညာစိကိစ္ဆိတာ ဣဒံ ဝိဂတန္တိ ဝိစိကိစ္ဆိတံ။ ‘‘သတ္ထရိ ကင်္ခတီ’’တိအာဒိနာ (ဓ။ သ။ ၁၀၀၈၊ ဝိဘ။ ၉၁၅) နယေန ဝုတ္တာယ အဋ္ဌဝတ္ထုကာယ ဝိမတိယာ ဧတံ အဓိဝစနံ။ တဿာ ပဟီနတ္တာ သဗ္ဗာနိပိ ဝိစိကိစ္ဆိတာနိ ပဟီနာနိ ဟောန္တိ။ တဉှိ နေသံ မူလံ။ ‘‘ဣတော ဗဟိဒ္ဓါ သမဏဗြာဟ္မဏာနံ သီလေန သုဒ္ဓိ ဝတေန သုဒ္ဓီ’’တိ ဧဝမာဒီသု (ဓ။ သ။ ၁၂၂၂၊ ဝိဘ။ ၉၃၈) အာဂတံ ဂေါသီလကုက္ကုရသီလာဒိကံ သီလံ ဂေါဝတကုက္ကုရဝတာဒိကဉ္စ ဝတံ သီလဗ္ဗတန္တိ ဝုစ္စတိ, တဿ ပဟီနတ္တာ သဗ္ဗမ္ပိ နဂ္ဂိယမုဏ္ဍိကာဒိအမရတပံ ပဟီနံ ဟောတိ။ တဉှိ တဿ မူလံ, တေနေဝ သဗ္ဗာဝသာနေ ဝုတ္တံ ‘‘ယဒတ္ထိ ကိဉ္စီ’’တိ။ ဒုက္ခဒဿနသမ္ပဒါယ စေတ္ထ သက္ကာယဒိဋ္ဌိ သမုဒယဒဿနသမ္ပဒါယ ဝိစိကိစ္ဆိတံ, မဂ္ဂဒဿနနိဗ္ဗာနဒဿနသမ္ပဒါယ သီလဗ္ဗတံ ပဟီယတီတိ ဝိညာတဗ္ဗံ။

စတူဟပါယေဟီတိဂါထာဝဏ္ဏနာ

֍ * ၁၁။ ဧဝမဿ ကိလေသဝဋ္ဋပ္ပဟာနံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ တသ္မိံ ကိလေသဝဋ္ဋေ သတိ ယေန ဝိပါကဝဋ္ဋေန ဘဝိတဗ္ဗံ, တပ္ပဟာနာ တဿာပိ ပဟာနံ ဒီပေန္တော အာဟ ‘‘စတူဟပါယေဟိ စ ဝိပ္ပမုတ္တော’’တိ။ တတ္ထ စတ္တာရော အပါယာ နာမ နိရယတိရစ္ဆာနပေတ္တိဝိသယအသုရကာယာ။ တေဟိ ဧသ သတ္တ ဘဝေ အာဒိယန္တောပိ ဝိပ္ပမုတ္တောတိ အတ္ထော။

ဧဝမဿ ဝိပါကဝဋ္ဋပ္ပဟာနံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ယမဿ ဝိပါကဝဋ္ဋဿ မူလဘူတံ ကမ္မဝဋ္ဋံ, တဿာပိ ပဟာနံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဆစ္စာဘိဌာနာနိ အဘဗ္ဗ ကာတု’’န္တိ။ တတ္ထ အဘိဌာနာနီတိ ဩဠာရိကဋ္ဌာနာနိ, တာနိ ဧသ ဆ အဘဗ္ဗော ကာတုံ။ တာနိ စ ‘‘အဋ္ဌာနမေတံ, ဘိက္ခဝေ, အနဝကာသော, ယံ ဒိဋ္ဌိသမ္ပန္နော ပုဂ္ဂလော မာတရံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေယျာ’’တိအာဒိနာ (အ။ နိ။ ၁။၂၇၁၊ မ။ နိ။ ၃။၁၂၈၊ ဝိဘ။ ၈၀၉) နယေန ဧကကနိပါတေ ဝုတ္တာနိ မာတုဃာတပိတုဃာတအရဟန္တဃာတလောဟိတုပ္ပါဒသံဃဘေဒအညသတ္ထာရုဒ္ဒေသကမ္မာနီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ တာနိ ဟိ ကိဉ္စာပိ ဒိဋ္ဌိသမ္ပန္နော အရိယသာဝကော ကုန္ထကိပိလ္လိကမ္ပိ ဇီဝိတာ န ဝေါရောပေတိ,

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၅၉။)

အပိစ ခေါ ပန ပုထုဇ္ဇနဘာဝဿ ဝိဂရဟဏတ္ထံ ဝုတ္တာနိ။ ပုထုဇ္ဇနော ဟိ အဒိဋ္ဌိသမ္ပန္နတ္တာ ဧဝံမဟာသာဝဇ္ဇာနိ အဘိဌာနာနိပိ ကရောတိ, ဒဿနသမ္ပန္နော ပန အဘဗ္ဗော တာနိ ကာတုန္တိ။ အဘဗ္ဗဂ္ဂဟဏဉ္စေတ္ထ ဘဝန္တရေပိ အကရဏဒဿနတ္ထံ။ ဘဝန္တရေပိ ဟိ ဧသ အတ္တနော အရိယသာဝကဘာဝံ အဇာနန္တောပိ ဓမ္မတာယ ဧဝ ဧတာနိ ဝါ ဆ ပကတိပါဏာတိပါတာဒီနိ ဝါ ပဉ္စ ဝေရာနိ အညသတ္ထာရုဒ္ဒေသေန သဟ ဆ ဌာနာနိ န ကရောတိ, ယာနိ သန္ဓာယ ဧကစ္စေ ‘‘ဆ ဆာဘိဌာနာနီ’’တိပိ ပဌန္တိ။ မတမစ္ဆဂ္ဂါဟာဒယော စေတ္ထ အရိယသာဝကဂါမဒါရကာနံ နိဒဿနံ။

ဧဝံ ဘဂဝါ သတ္တ ဘဝေ အာဒိယတောပိ အရိယသာဝကဿ အညေဟိ အပ္ပဟီနဘဝါဒါနေဟိ ပုဂ္ဂလေဟိ ဝိသိဋ္ဌဂုဏဝသေန သံဃရတနဿ ဂုဏံ ဝတွာ ဣဒါနိ တမေဝ ဂုဏံ နိဿာယ သစ္စဝစနံ ပယုဉ္ဇတိ ‘‘ဣဒမ္ပိ သံဃေ’’တိ။ တဿတ္ထော ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣမိဿာပိ ဂါထာယ အာဏာ ကောဋိသတသဟဿစက္ကဝါဠေသု အမနုဿေဟိ ပဋိဂ္ဂဟိတာတိ။

ကိဉ္စာပိ သောတိဂါထာဝဏ္ဏနာ

֍ * ၁၂။ ဧဝံ သတ္တ ဘဝေ အာဒိယတောပိ အညေဟိ အပ္ပဟီနဘဝါဒါနေဟိ ပုဂ္ဂလေဟိ ဝိသိဋ္ဌဂုဏေန သံဃာဓိဋ္ဌာနံ သစ္စံ ဝတွာ ဣဒါနိ န ကေဝလံ ဒဿနသမ္ပန္နော ဆ အဘိဌာနာနိ အဘဗ္ဗော ကာတုံ, ကိန္တု အပ္ပမတ္တကမ္ပိ ပါပကမ္မံ ကတွာ တဿ ပဋိစ္ဆာဒနာယပိ အဘဗ္ဗောတိ ပမာဒဝိဟာရိနောပိ ဒဿနသမ္ပန္နဿ ကတပ္ပဋိစ္ဆာဒနာဘာဝဂုဏေန ဝတ္တုမာရဒ္ဓေါ ‘‘ကိဉ္စာပိ သော ကမ္မ ကရောတိ ပါပက’’န္တိ။

တဿတ္ထော – သော ဒဿနသမ္ပန္နော ကိဉ္စာပိ သတိသမ္မောသေန ပမာဒဝိဟာရံ အာဂမ္မ ယံ တံ ဘဂဝတာ လောကဝဇ္ဇံ သဉ္စိစ္စာတိက္ကမနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘ယံ မယာ သာဝကာနံ သိက္ခာပဒံ ပညတ္တံ, တံ မမ သာဝကာ ဇီဝိတဟေတုပိ နာတိက္ကမန္တီ’’တိ (စူဠဝ။ ၃၈၅၊ ဥဒါ။ ၄၅) တံ ဌပေတွာ အညံ ကုဋိကာရသဟသေယျာဒိံ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇဝီတိက္ကမသင်္ခါတံ ဗုဒ္ဓပ္ပတိကုဋ္ဌံ ကာယေန ပါပကမ္မံ ကရောတိ, ပဒသောဓမ္မဥတ္တရိဆပ္ပဉ္စဝါစာဓမ္မဒေသနသမ္ဖပ္ပလာပဖရုသဝစနာဒိံ ဝါ ဝါစာယ , ဥဒ စေတသာ ဝါ ကတ္ထစိ လောဘဒေါသုပ္ပါဒနံ ဇာတရူပါဒိသာဒိယနံ စီဝရာဒိပရိဘောဂေသု အပစ္စဝေက္ခဏာဒိံ ဝါ ပါပကမ္မံ ကရောတိ။

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၆၀။)

တဿ ပဋိစ္ဆဒါယ န သော တံ ‘‘ဣဒံ အကပ္ပိယမကရဏီယ’’န္တိ ဇာနိတွာ မုဟုတ္တမ္ပိ ပဋိစ္ဆာဒေတိ, တံခဏံ ဧဝ ပန သတ္ထရိ ဝါ ဝိညူသု ဝါ သဗြဟ္မစာရီသု အာဝိ ကတွာ ယထာဓမ္မံ ပဋိကရောတိ, ‘‘န ပုန ကရိဿာမီ’’တိ ဧဝံ သံဝရိတဗ္ဗံ ဝါ သံဝရတိ။ ကသ္မာ? ယသ္မာ အဘဗ္ဗတာ ဒိဋ္ဌပဒဿ ဝုတ္တာ, ဧဝရူပမ္ပိ ပါပကမ္မံ ကတွာ တဿ ပဋိစ္ဆာဒါယ ဒိဋ္ဌနိဗ္ဗာနပဒဿ ဒဿနသမ္ပန္နဿ ပုဂ္ဂလဿ အဘဗ္ဗတာ ဝုတ္တာတိ အတ္ထော။

ကထံ?

‘‘သေယျထာပိ, ဘိက္ခဝေ, ဒဟရော ကုမာရော မန္ဒော ဥတ္တာနသေယျကော ဟတ္ထေန ဝါ ပါဒေန ဝါ အင်္ဂါရံ အက္ကမိတွာ ခိပ္ပမေဝ ပဋိသံဟရတိ, ဧဝမေဝ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မတာ ဧသာ ဒိဋ္ဌိသမ္ပန္နဿ ပုဂ္ဂလဿ, ကိဉ္စာပိ တထာရူပိံ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ, ယထာရူပါယ အာပတ္တိယာ ဝုဋ္ဌာနံ ပညာယတိ။ အထ ခေါ နံ ခိပ္ပမေဝ သတ္ထရိ ဝါ ဝိညူသု ဝါ သဗြဟ္မစာရီသု ဒေသေတိ ဝိဝရတိ ဥတ္တာနီကရောတိ, ဒေသေတွာ ဝိဝရိတွာ ဥတ္တာနီကတွာ အာယတိံ သံဝရံ အာပဇ္ဇတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၄၉၆)။

ဧဝံ ဘဂဝါ ပမာဒဝိဟာရိနောပိ ဒဿနသမ္ပန္နဿ ကတပ္ပဋိစ္ဆာဒနာဘာဝဂုဏေန သံဃရတနဿ ဂုဏံ ဝတွာ ဣဒါနိ တမေဝ ဂုဏံ နိဿာယ သစ္စဝစနံ ပယုဉ္ဇတိ ‘‘ဣဒမ္ပိ သံဃေ’’တိ။ တဿတ္ထော ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣမိဿာပိ ဂါထာယ အာဏာ ကောဋိသတသဟဿစက္ကဝါဠေသု အမနုဿေဟိ ပဋိဂ္ဂဟိတာတိ။

ဝနပ္ပဂုမ္ဗေတိဂါထာဝဏ္ဏနာ

֍ * ၁၃။ ဧဝံ သံဃပရိယာပန္နာနံ ပုဂ္ဂလာနံ တေန တေန ဂုဏပ္ပကာရေန သံဃာဓိဋ္ဌာနံ သစ္စံ ဝတွာ ဣဒါနိ ယွာယံ ဘဂဝတာ ရတနတ္တယဂုဏံ ဒီပေန္တေန ဣဓ သင်္ခေပေန အညတြ စ ဝိတ္ထာရေန ပရိယတ္တိဓမ္မော ဒေသိတော, တမ္ပိ နိဿာယ ပုန ဗုဒ္ဓါဓိဋ္ဌာနံ သစ္စံ ဝတ္တုမာရဒ္ဓေါ ‘‘ဝနပ္ပဂုမ္ဗေ ယထာ ဖုဿိတဂ္ဂေ’’တိ။ တတ္ထ အာသန္နသန္နိဝေသဝဝတ္ထိတာနံ ရုက္ခာနံ သမူဟော ဝနံ, မူလသာရဖေဂ္ဂုတစသာခါပလာသေဟိ ပဝုဒ္ဓေါ ဂုမ္ဗော ပဂုမ္ဗော, ဝနဿ, ဝနေ ဝါ ပဂုမ္ဗော ဝနပ္ပဂုမ္ဗော။ သွာယံ ‘‘ဝနပ္ပဂုမ္ဗေ’’တိ ဝုတ္တော, ဧဝမ္ပိ ဟိ ဝတ္တုံ လဗ္ဘတိ ‘‘အတ္ထိ

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၆၁။)

သဝိတက္ကသဝိစာရေ, အတ္ထိ အဝိတက္ကဝိစာရမတ္တေ, သုခေ ဒုက္ခေ ဇီဝေ’’တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၁။၁၇၄၊ မ။ နိ။ ၂။၂၂၈) ဝိယ။ ယထာတိ ဥပမာဝစနံ။ ဖုဿိတာနိ အဂ္ဂါနိ အဿာတိ ဖုဿိတဂ္ဂေါ, သဗ္ဗသာခါပသာခါသု သဉ္ဇာတပုပ္ဖေါတိ အတ္ထော။ သော ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေနေဝ ‘‘ဖုဿိတဂ္ဂေ’’တိ ဝုတ္တော။ ဂိမှာနမာသေ ပဌမသ္မိံ ဂိမှေတိ ယေ စတ္တာရော ဂိမှာနံ မာသာ, တေသံ စတုန္နံ ဂိမှမာသာနံ ဧကသ္မိံ မာသေ။ ကတရသ္မိံ မာသေ ဣတိ စေ? ပဌမသ္မိံ ဂိမှေ, စိတြမာသေတိ အတ္ထော။ သော ဟိ ‘‘ပဌမဂိမှော’’တိ စ ‘‘ဗာလဝသန္တော’’တိ စ ဝုစ္စတိ။ တတော ပရံ ပဒတ္ထတော ပါကဋမေဝ။

အယံ ပနေတ္ထ ပိဏ္ဍတ္ထော – ယထာ ပဌမဂိမှနာမကေ ဗာလဝသန္တေ နာနာဝိဓရုက္ခဂဟနေ ဝနေ သုပုပ္ဖိတဂ္ဂသာခေါ တရုဏရုက္ခဂစ္ဆပရိယာယနာမော ပဂုမ္ဗော အတိဝိယ သဿိရိကော ဟောတိ, ဧဝမေဝ ခန္ဓာယတနာဒီဟိ သတိပဋ္ဌာနသမ္မပ္ပဓာနာဒီဟိ သီလသမာဓိက္ခန္ဓာဒီဟိ ဝါ နာနပ္ပကာရေဟိ အတ္ထပ္ပဘေဒပုပ္ဖေဟိ အတိဝိယ သဿိရိကတ္တာ တထူပမံ နိဗ္ဗာနဂါမိမဂ္ဂဒီပနတော နိဗ္ဗာနဂါမိံ ပရိယတ္တိဓမ္မဝရံ နေဝ လာဘဟေတု န သက္ကာရာဒိဟေတု, ကေဝလန္တု မဟာကရုဏာယ အဗ္ဘုဿာဟိတဟဒယော သတ္တာနံ ပရမဟိတာယ အဒေသယီတိ။ ပရမံ ဟိတာယာတိ ဧတ္ထ စ ဂါထာဗန္ဓသုခတ္ထံ အနုနာသိကော။ အယံ ပနတ္ထော – ပရမဟိတာယ နိဗ္ဗာနာယ အဒေသယီတိ။

ဧဝံ ဘဂဝါ ဣမံ သုပုပ္ဖိတဂ္ဂဝနပ္ပဂုမ္ဗသဒိသံ ပရိယတ္တိဓမ္မံ ဝတွာ ဣဒါနိ တမေဝ နိဿာယ ဗုဒ္ဓါဓိဋ္ဌာနံ သစ္စဝစနံ ပယုဉ္ဇတိ ‘‘ဣဒမ္ပိ ဗုဒ္ဓေ’’တိ။ တဿတ္ထော ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ကေဝလံ ပန ဣဒမ္ပိ ယထာဝုတ္တပကာရပရိယတ္တိဓမ္မသင်္ခါတံ ဗုဒ္ဓေ ရတနံ ပဏီတန္တိ ဧဝံ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဣမိဿာပိ ဂါထာယ အာဏာ ကောဋိသတသဟဿစက္ကဝါဠေသု အမနုဿေဟိ ပဋိဂ္ဂဟိတာတိ။

ဝရော ဝရညူတိဂါထာဝဏ္ဏနာ

֍ * ၁၄။ ဧဝံ ဘဂဝါ ပရိယတ္တိဓမ္မေန ဗုဒ္ဓါဓိဋ္ဌာနံ သစ္စံ ဝတွာ ဣဒါနိ လောကုတ္တရဓမ္မေန ဝတ္တုမာရဒ္ဓေါ ‘‘ဝရော ဝရညူ’’တိ။ တတ္ထ ဝရောတိ ပဏီတာဓိမုတ္တိကေဟိ ဣစ္ဆိတော ‘‘အဟော ဝတ မယမ္ပိ ဧဝရူပါ အဿာမာ’’တိ, ဝရဂုဏယောဂတော ဝါ ဝရော ဥတ္တမော သေဋ္ဌောတိ အတ္ထော။

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၆၂။)

ဝရညူတိ နိဗ္ဗာနညူ။ နိဗ္ဗာနဉှိ သဗ္ဗဓမ္မာနံ ဥတ္တမဋ္ဌေန ဝရံ, တဉ္စေသ ဗောဓိမူလေ သယံ ပဋိဝိဇ္ဈိတွာ အညာသိ။ ဝရဒေါတိ ပဉ္စဝဂ္ဂိယဘဒ္ဒဝဂ္ဂိယဇဋိလာဒီနံ အညေသဉ္စ ဒေဝမနုဿာနံ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယဝါသနာဘာဂိယဝရဓမ္မဒါယီတိ အတ္ထော။ ဝရာဟရောတိ ဝရဿ မဂ္ဂဿ အာဟဋတ္တာ ဝရာဟရောတိ ဝုစ္စတိ။ သော ဟိ ဘဂဝါ ဒီပင်္ကရတော ပဘုတိ သမတိံသ ပါရမိယော ပူရေန္တော ပုဗ္ဗကေဟိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေဟိ အနုယာတံ ပုရာဏမဂ္ဂဝရမာဟရိ, တေန ‘‘ဝရာဟရော’’တိ ဝုစ္စတိ။

အပိစ သဗ္ဗညုတညာဏပ္ပဋိလာဘေန ဝရော, နိဗ္ဗာနသစ္ဆိကိရိယာယ ဝရညူ, သတ္တာနံ ဝိမုတ္တိသုခဒါနေန ဝရဒေါ, ဥတ္တမပဋိပဒါဟရဏေန ဝရာဟရော။ ဧတေဟိ လောကုတ္တရဂုဏေဟိ အဓိကဿ ကဿစိ ဂုဏဿ အဘာဝတော အနုတ္တရော။

အပရော နယော – ဝရော ဥပသမာဓိဋ္ဌာနပရိပူရဏေန, ဝရညူ ပညာဓိဋ္ဌာနပရိပူရဏေန, ဝရဒေါ စာဂါဓိဋ္ဌာနပရိပူရဏေန, ဝရာဟရော သစ္စာဓိဋ္ဌာနပရိပူရဏေန, ဝရံ မဂ္ဂသစ္စမာဟရီတိ။ တထာ ဝရော ပုညုဿယေန, ဝရညူ ပညုဿယေန, ဝရဒေါ ဗုဒ္ဓဘာဝတ္ထိကာနံ တဒုပါယသမ္ပဒါနေန, ဝရာဟရော ပစ္စေကဗုဒ္ဓဘာဝတ္ထိကာနံ တဒုပါယာဟရဏေန, အနုတ္တရော တတ္ထ တတ္ထ အသဒိသတာယ, အတ္တနာ ဝါ အနာစရိယကော ဟုတွာ ပရေသံ အာစရိယဘာဝေန, ဓမ္မဝရံ အဒေသယိ သာဝကဘာဝတ္ထိကာနံ တဒတ္ထာယ သွာက္ခာတတာဒိဂုဏယုတ္တဿ ဓမ္မဝရဿ ဒေသနတော။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝါတိ။

ဧဝံ ဘဂဝါ နဝဝိဓေန လောကုတ္တရဓမ္မေန အတ္တနော ဂုဏံ ဝတွာ ဣဒါနိ တမေဝ ဂုဏံ နိဿာယ ဗုဒ္ဓါဓိဋ္ဌာနံ သစ္စဝစနံ ပယုဉ္ဇတိ ‘‘ဣဒမ္ပိ ဗုဒ္ဓေ’’တိ။ တဿတ္ထော ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ကေဝလံ ပန ယံ ဝရံ လောကုတ္တရဓမ္မံ ဧသ အညာသိ, ယဉ္စ အဒါသိ, ယဉ္စ အာဟရိ, ယဉ္စ ဒေသေသိ, ဣဒမ္ပိ ဗုဒ္ဓေ ရတနံ ပဏီတန္တိ ဧဝံ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဣမိဿာပိ ဂါထာယ အာဏာ ကောဋိသတသဟဿစက္ကဝါဠေသု အမနုဿေဟိ ပဋိဂ္ဂဟိတာတိ။

ခီဏန္တိဂါထာဝဏ္ဏနာ

֍ * ၁၅။ ဧဝံ ဘဂဝါ ပရိယတ္တိဓမ္မဉ္စ နဝလောကုတ္တရဓမ္မဉ္စ နိဿာယ ဒွီဟိ ဂါထာဟိ ဗုဒ္ဓါဓိဋ္ဌာနံ သစ္စံ ဝတွာ ဣဒါနိ ယေ တံ ပရိယတ္တိဓမ္မံ အဿောသုံ,

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၆၃။)

သုတာနုသာရေန စ ပဋိပဇ္ဇိတွာ နဝပ္ပကာရမ္ပိ လောကုတ္တရဓမ္မံ အဓိဂမိံသု, တေသံ အနုပါဒိသေသနိဗ္ဗာနပတ္တိဂုဏံ နိဿာယ ပုန သံဃာဓိဋ္ဌာနံ သစ္စံ ဝတ္တုမာရဒ္ဓေါ ‘‘ခီဏံ ပုရာဏ’’န္တိ။ တတ္ထ ခီဏန္တိ သမုစ္ဆိန္နံ။ ပုရာဏန္တိ ပုရာတနံ။ နဝန္တိ သမ္ပတိ ဝတ္တမာနံ။ နတ္ထိ သမ္ဘဝန္တိ အဝိဇ္ဇမာနပါတုဘာဝံ။ ဝိရတ္တစိတ္တာတိ ဝီတရာဂစိတ္တာ။ အာယတိကေ ဘဝသ္မိန္တိ အနာဂတမဒ္ဓါနံ ပုနဗ္ဘဝေ။ တေတိ ယေသံ ခီဏံ ပုရာဏံ နဝံ နတ္ထိ သမ္ဘဝံ, ယေ စ အာယတိကေ ဘဝသ္မိံ ဝိရတ္တစိတ္တာ, တေ ခီဏာသဝါ ဘိက္ခူ။ ခီဏဗီဇာတိ ဥစ္ဆိန္နဗီဇာ။ အဝိရူဠှိဆန္ဒာတိ ဝိရူဠှိဆန္ဒဝိရဟိတာ။ နိဗ္ဗန္တီတိ ဝိဇ္ဈာယန္တိ။ ဓီရာတိ ဓိတိသမ္ပန္နာ။ ယထာယံ ပဒီပေါတိ အယံ ပဒီပေါ ဝိယ။

ကိံ ဝုတ္တံ ဟောတိ? ယံ တံ သတ္တာနံ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ နိရုဒ္ဓမ္ပိ ပုရာဏံ အတီတကာလိကံ ကမ္မံ တဏှာသိနေဟဿ အပ္ပဟီနတ္တာ ပဋိသန္ဓိအာဟရဏသမတ္ထတာယ အခီဏံယေဝ ဟောတိ, တံ ပုရာဏံ ကမ္မံ ယေသံ အရဟတ္တမဂ္ဂေန တဏှာသိနေဟဿ သောသိတတ္တာ အဂ္ဂိနာ ဒဍ္ဎဗီဇမိဝ အာယတိံ ဝိပါကဒါနာသမတ္ထတာယ ခီဏံ။ ယဉ္စ နေသံ ဗုဒ္ဓပူဇာဒိဝသေန ဣဒါနိ ပဝတ္တမာနံ ကမ္မံ နဝန္တိ ဝုစ္စတိ, တဉ္စ တဏှာပဟာနေနေဝ ဆိန္နမူလပါဒပပုပ္ဖမိဝ အာယတိံ ဖလဒါနာသမတ္ထတာယ ယေသံ နတ္ထိ သမ္ဘဝံ, ယေ စ တဏှာပဟာနေနေဝ အာယတိကေ ဘဝသ္မိံ ဝိရတ္တစိတ္တာ, တေ ခီဏာသဝါ ဘိက္ခူ ‘‘ကမ္မံ ခေတ္တံ ဝိညာဏံ ဗီဇ’’န္တိ (အ။ နိ။ ၃။၇၇) ဧတ္ထ ဝုတ္တဿ ပဋိသန္ဓိဝိညာဏဿ ကမ္မက္ခယေနေဝ ခီဏတ္တာ ခီဏဗီဇာ။ ယောပိ ပုဗ္ဗေ ပုနဗ္ဘဝသင်္ခါတာယ ဝိရူဠှိယာ ဆန္ဒော အဟောသိ။ တဿပိ သမုဒယပ္ပဟာနေနေဝ ပဟီနတ္တာ ပုဗ္ဗေ ဝိယ စုတိကာလေ အသမ္ဘဝေန အဝိရူဠှိဆန္ဒာ ဓိတိသမ္ပန္နတ္တာ ဓီရာ စရိမဝိညာဏနိရောဓေန ယထာယံ ပဒီပေါ နိဗ္ဗုတော, ဧဝံ နိဗ္ဗန္တိ, ပုန ‘‘ရူပိနော ဝါ အရူပိနော ဝါ’’တိ ဧဝမာဒိံ ပညတ္တိပထံ အစ္စေန္တီတိ။ တသ္မိံ ကိရ သမယေ နဂရဒေဝတာနံ ပူဇနတ္ထာယ ဇာလိတေသု ပဒီပေသု ဧကော ပဒီပေါ ဝိဇ္ဈာယိ, တံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ယထာယံ ပဒီပေါ’’တိ။

ဧဝံ ဘဂဝါ ယေ တံ ပုရိမာဟိ ဒွီဟိ ဂါထာဟိ ဝုတ္တံ ပရိယတ္တိဓမ္မံ အဿောသုံ, သုတာနုသာရေန စ ပဋိပဇ္ဇိတွာ နဝပ္ပကာရမ္ပိ လောကုတ္တရဓမ္မံ အဓိဂမိံသု, တေသံ အနုပါဒိသေသနိဗ္ဗာနပတ္တိဂုဏံ ဝတွာ ဣဒါနိ တမေဝ ဂုဏံ နိဿာယ သံဃာဓိဋ္ဌာနံ သစ္စဝစနံ ပယုဉ္ဇန္တော ဒေသနံ သမာပေသိ ‘‘ဣဒမ္ပိ သံဃေ’’တိ။

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၆၄။)

တဿတ္ထော ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ကေဝလံ ပန ဣဒမ္ပိ ယထာဝုတ္တေန ပကာရေန ခီဏာသဝဘိက္ခူနံ နိဗ္ဗာနသင်္ခါတံ သံဃေ ရတနံ ပဏီတန္တိ ဧဝံ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဣမိဿာပိ ဂါထာယ အာဏာ ကောဋိသတသဟဿစက္ကဝါဠေသု အမနုဿေဟိ ပဋိဂ္ဂဟိတာတိ။

ဒေသနာပရိယောသာနေ ရာဇကုလဿ သောတ္ထိ အဟောသိ, သဗ္ဗူပဒ္ဒဝါ ဝူပသမိံသု, စတုရာသီတိယာ ပါဏသဟဿာနံ ဓမ္မာဘိသမယော အဟောသိ။

ယာနီဓာတိဂါထာတ္တယဝဏ္ဏနာ

֍ * ၁၆။ အထ သက္ကော ဒေဝါနမိန္ဒော ‘‘ဘဂဝတာ ရတနတ္တယဂုဏံ နိဿာယ သစ္စဝစနံ ပယုဉ္ဇမာနေန နာဂရဿ သောတ္ထိ ကတာ, မယာပိ နာဂရဿ သောတ္ထိတ္ထံ ရတနတ္တယဂုဏံ နိဿာယ ကိဉ္စိ ဝတ္တဗ္ဗ’’န္တိ စိန္တေတွာ အဝသာနေ ဂါထာတ္တယံ အဘာသိ ‘‘ယာနီဓ ဘူတာနီ’’တိ တတ္ထ ယသ္မာ ဗုဒ္ဓေါ ယထာ လောကဟိတတ္ထာယ ဥဿုက္ကံ အာပန္နေဟိ အာဂန္တဗ္ဗံ, တထာ အာဂတတော ယထာ စ တေဟိ ဂန္တဗ္ဗံ, တထာ ဂတတော ယထာ စ တေဟိ အာဇာနိတဗ္ဗံ, တထာ အာဇာနနတော, ယထာ စ ဇာနိတဗ္ဗံ, တထာ ဇာနနတော, ယဉ္စ တထေဝ ဟောတိ, တဿ ဂဒနတော စ ‘‘တထာဂတော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ယသ္မာ စ သော ဒေဝမနုဿေဟိ ပုပ္ဖဂန္ဓာဒိနာ ဗဟိ နိဗ္ဗတ္တေန ဥပကာရကေန, ဓမ္မာနုဓမ္မပဋိပတ္တာဒိနာ စ အတ္တနိ နိဗ္ဗတ္တေန အတိဝိယ ပူဇိတော, တသ္မာ သက္ကော ဒေဝါနမိန္ဒော သဗ္ဗံ ဒေဝပရိသံ အတ္တနာ သဒ္ဓိံ သမ္ပိဏ္ဍေတွာ အာဟ ‘‘တထာဂတံ ဒေဝမနုဿပူဇိတံ, ဗုဒ္ဓံ နမဿာမ သုဝတ္ထိ ဟောတူ’’တိ။

֍ * ၁၇။ ယသ္မာ ပန ဓမ္မေ မဂ္ဂဓမ္မော ယထာ ယုဂနဒ္ဓသမထဝိပဿနာဗလေန ဂန္တဗ္ဗံ ကိလေသပက္ခံ သမုစ္ဆိန္ဒန္တေန, တထာ ဂတောတိ တထာဂတော။ နိဗ္ဗာနဓမ္မောပိ ယထာ ဂတော ပညာယ ပဋိဝိဒ္ဓေါ သဗ္ဗဒုက္ခပ္ပဋိဝိဃာတာယ သမ္ပဇ္ဇတိ, ဗုဒ္ဓါဒီဟိ တထာ အဝဂတော, တသ္မာ ‘‘တထာဂတော’’တွေဝ ဝုစ္စတိ။ ယသ္မာ စ သံဃောပိ ယထာ အတ္တဟိတာယ ပဋိပန္နေဟိ ဂန္တဗ္ဗံ တေန တေန မဂ္ဂေန, တထာ ဂတောတိ ‘‘တထာဂတော’’တွေဝ ဝုစ္စတိ။ တသ္မာ အဝသေသဂါထာဒွယေပိ တထာဂတံ ဓမ္မံ နမဿာမ သုဝတ္ထိ ဟောတု, တထာဂတံ သံဃံ နမဿာမ သုဝတ္ထိ ဟောတူတိ ဝုတ္တံ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝါတိ။

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၆၅။)

ဧဝံ သက္ကော ဒေဝါနမိန္ဒော ဣမံ ဂါထာတ္တယံ ဘာသိတွာ ဘဂဝန္တံ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ဒေဝပုရမေဝ ဂတော သဒ္ဓိံ ဒေဝပရိသာယ။ ဘဂဝါ ပန တဒေဝ ရတနသုတ္တံ ဒုတိယဒိဝသေပိ ဒေသေသိ, ပုန စတုရာသီတိယာ ပါဏသဟဿာနံ ဓမ္မာဘိသမယော အဟောသိ, ဧဝံ ယာဝ သတ္တမဒိဝသံ ဒေသေသိ, ဒိဝသေ ဒိဝသေ တထေဝ ဓမ္မာဘိသမယော အဟောသိ။ ဘဂဝါ အဍ္ဎမာသမေဝ ဝေသာလိယံ ဝိဟရိတွာ ရာဇူနံ ‘‘ဂစ္ဆာမာ’’တိ ပဋိဝေဒေသိ။ တတော ရာဇာနော ဒိဂုဏေန သက္ကာရေန ပုန တီဟိ ဒိဝသေဟိ ဘဂဝန္တံ ဂင်္ဂါတီရံ နယိံသု။ ဂင်္ဂါယ နိဗ္ဗတ္တာ နာဂရာဇာနော စိန္တေသုံ ‘‘မနုဿာ တထာဂတဿ သက္ကာရံ ကရောန္တိ, မယံ ကိံ န ကရိဿာမာ’’တိ သုဝဏ္ဏရဇတမဏိမယာ နာဝါယော မာပေတွာ သုဝဏ္ဏရဇတမဏိမယေ ဧဝ ပလ္လင်္ကေ ပညပေတွာ ပဉ္စဝဏ္ဏပဒုမသဉ္ဆန္နံ ဥဒကံ ကရိတွာ ‘‘အမှာကံ အနုဂ္ဂဟံ ကရောထာ’’တိ ဘဂဝန္တံ ယာစိံသု။ ဘဂဝါ အဓိဝါသေတွာ ရတနနာဝမာရူဠှော, ပဉ္စ စ ဘိက္ခုသတာနိ ပဉ္စသတံ နာဝါယော အဘိရူဠှာ။ နာဂရာဇာနော ဘဂဝန္တံ သဒ္ဓိံ ဘိက္ခုသံဃေန နာဂဘဝနံ ပဝေသေသုံ။ တတြ သုဒံ ဘဂဝါ သဗ္ဗရတ္တိံ နာဂပရိသာယ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ ဒုတိယဒိဝသေ ဒိဗ္ဗေဟိ ခါဒနီယဘောဇနီယေဟိ မဟာဒါနံ အကံသု, ဘဂဝါ အနုမောဒိတွာ နာဂဘဝနာ နိက္ခမိ။

ဘူမဋ္ဌာ ဒေဝါ ‘‘မနုဿာ စ နာဂါ စ တထာဂတဿ သက္ကာရံ ကရောန္တိ, မယံ ကိံ န ကရိဿာမာ’’တိ စိန္တေတွာ ဝနပ္ပဂုမ္ဗရုက္ခပဗ္ဗတာဒီသု ဆတ္တာတိဆတ္တာနိ ဥက္ခိပိံသု။ ဧတေနေဝ ဥပါယေန ယာဝ အကနိဋ္ဌဗြဟ္မဘဝနံ, တာဝ မဟာသက္ကာရဝိသေသော နိဗ္ဗတ္တိ။ ဗိမ္ဗိသာရောပိ လိစ္ဆဝီဟိ အာဂတကာလေ ကတသက္ကာရတော ဒိဂုဏမကာသိ။ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေနေဝ ပဉ္စဟိ ဒိဝသေဟိ ဘဂဝန္တံ ရာဇဂဟံ အာနေသိ။

ရာဇဂဟမနုပ္ပတ္တေ ဘဂဝတိ ပစ္ဆာဘတ္တံ မဏ္ဍလမာဠေ သန္နိပတိတာနံ ဘိက္ခူနံ အယမန္တရကထာ ဥဒပါဒိ ‘‘အဟော ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော အာနုဘာဝေါ, ယံ ဥဒ္ဒိဿ ဂင်္ဂါယ ဩရတော စ ပါရတော စ အဋ္ဌယောဇနော ဘူမိဘာဂေါ နိန္နဉ္စ ထလဉ္စ သမံ ကတွာ ဝါလုကာယ ဩကိရိတွာ ပုပ္ဖေဟိ သဉ္ဆန္နော, ယောဇနပ္ပမာဏံ ဂင်္ဂါယ ဥဒကံ နာနာဝဏ္ဏေဟိ ပဒုမေဟိ သဉ္ဆန္နံ, ယာဝ အကနိဋ္ဌဘဝနံ, တာဝ ဆတ္တာတိဆတ္တာနိ ဥဿိတာနီ’’တိ။ ဘဂဝါ တံ ပဝတ္တိံ ဉတွာ ဂန္ဓကုဋိတော နိက္ခမိတွာ တင်္ခဏာနုရူပေန ပါဋိဟာရိယေန ဂန္တွာ မဏ္ဍလမာဠေ ပညတ္တဝရဗုဒ္ဓါသနေ နိသီဒိ။ နိသဇ္ဇ ခေါ ဘဂဝါ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘ကာယ နုတ္ထ, ဘိက္ခဝေ, ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ။ ဘိက္ခူ

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၆၆။)

သဗ္ဗံ အာရောစေသုံ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ – ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, အယံ ပူဇာဝိသေသော မယှံ ဗုဒ္ဓါနုဘာဝေန နိဗ္ဗတ္တော, န နာဂဒေဝဗြဟ္မာနုဘာဝေန, အပိစ ခေါ ပုဗ္ဗေ အပ္ပမတ္တကပရိစ္စာဂါနုဘာဝေန နိဗ္ဗတ္တော’’တိ။ ဘိက္ခူ အာဟံသု ‘‘န မယံ, ဘန္တေ, တံ အပ္ပမတ္တကံ ပရိစ္စာဂံ ဇာနာမ, သာဓု နော ဘဂဝါ တထာ ကထေတု, ယထာ မယံ တံ ဇာနေယျာမာ’’တိ။

ဘဂဝါ အာဟ – ဘူတပုဗ္ဗံ, ဘိက္ခဝေ, တက္ကသိလာယံ သင်္ခေါ နာမ ဗြာဟ္မဏော အဟောသိ။ တဿ ပုတ္တော သုသီမော နာမ မာဏဝေါ သောဠသဝဿုဒ္ဒေသိကော ဝယေန။ သော ဧကဒိဝသံ ပိတရံ ဥပသင်္ကမိတွာ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ အဋ္ဌာသိ။ အထ တံ ပိတာ အာဟ ‘‘ကိံ, တာတ, သုသီမာ’’တိ? သော အာဟ ‘‘ဣစ္ဆာမဟံ, တာတ, ဗာရာဏသိံ ဂန္တွာ သိပ္ပံ ဥဂ္ဂဟေတု’’န္တိ။ ‘‘တေန ဟိ, တာတ, သုသီမ, အသုကော နာမ ဗြာဟ္မဏော မမ သဟာယကော, တဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ဥဂ္ဂဏှာဟီ’’တိ ကဟာပဏသဟဿံ အဒါသိ။ သော တံ ဂဟေတွာ မာတာပိတရော အဘိဝါဒေတွာ အနုပုဗ္ဗေန ဗာရာဏသိံ ဂန္တွာ ဥပစာရယုတ္တေန ဝိဓိနာ အာစရိယံ ဥပသင်္ကမိတွာ အဘိဝါဒေတွာ အတ္တာနံ နိဝေဒေသိ။ အာစရိယော ‘‘မမ သဟာယကဿ ပုတ္တော’’တိ မာဏဝံ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ သဗ္ဗံ ပါဟုနေယျဝတ္တမကာသိ။ သော အဒ္ဓါနကိလမထံ ဝိနောဒေတွာ တံ ကဟာပဏသဟဿံ အာစရိယဿ ပါဒမူလေ ဌပေတွာ သိပ္ပံ ဥဂ္ဂဟေတုံ ဩကာသံ ယာစိ။ အာစရိယော ဩကာသံ ကတွာ ဥဂ္ဂဏှာပေသိ။

သော လဟုဉ္စ ဂဏှန္တော, ဗဟုဉ္စ ဂဏှန္တော, ဂဟိတဂဟိတဉ္စ သုဝဏ္ဏဘာဇနေ ပက္ခိတ္တတေလမိဝ အဝိနဿမာနံ ဓာရေန္တော, ဒွါဒသဝဿိကံ သိပ္ပံ ကတိပယမာသေနေဝ ပရိယောသာပေသိ။ သော သဇ္ဈာယံ ကရောန္တော အာဒိမဇ္ဈံယေဝ ပဿတိ, နော ပရိယောသာနံ။ အထ အာစရိယံ ဥပသင်္ကမိတွာ အာဟ ‘‘ဣမဿ သိပ္ပဿ အာဒိမဇ္ဈမေဝ ပဿာမိ, နော ပရိယောသာန’’န္တိ။ အာစရိယော အာဟ ‘‘အဟမ္ပိ, တာတ, ဧဝမေဝါ’’တိ။ အထ ကော, အာစရိယ, ဣမဿ သိပ္ပဿ ပရိယောသာနံ ဇာနာတီတိ? ဣသိပတနေ, တာတ, ဣသယော အတ္ထိ, တေ ဇာနေယျုန္တိ။ တေ ဥပသင်္ကမိတွာ ပုစ္ဆာမိ, အာစရိယာတိ? ပုစ္ဆ, တာတ, ယထာသုခန္တိ။ သော ဣသိပတနံ ဂန္တွာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေ ဥပသင်္ကမိတွာ ပုစ္ဆိ ‘‘အပိ, ဘန္တေ, ပရိယောသာနံ ဇာနာထာ’’တိ? အာမ, အာဝုသော, ဇာနာမာတိ။ တံ မမ္ပိ သိက္ခာပေထာတိ။ တေန ဟာဝုသော, ပဗ္ဗဇာဟိ, န သက္ကာ အပဗ္ဗဇိတေန သိက္ခာပေတုန္တိ။ သာဓု, ဘန္တေ, ပဗ္ဗာဇေထ ဝါ မံ, ယံ ဝါ ဣစ္ဆထ, တံ ကတွာ

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၆၇။)

ပရိယောသာနံ ဇာနာပေထာတိ။ တေ တံ ပဗ္ဗာဇေတွာ ကမ္မဋ္ဌာနေ နိယောဇေတုံ အသမတ္ထာ ‘‘ဧဝံ တေ နိဝါသေတဗ္ဗံ, ဧဝံ ပါရုပိတဗ္ဗ’’န္တိအာဒိနာ နယေန အာဘိသမာစာရိကံ သိက္ခာပေသုံ။ သော တတ္ထ သိက္ခန္တော ဥပနိဿယသမ္ပန္နတ္တာ န စိရေနေဝ ပစ္စေကဗောဓိံ အဘိသမ္ဗုဇ္ဈိ။ သကလဗာရာဏသိယံ ‘‘သုသီမပစ္စေကဗုဒ္ဓေါ’’တိ ပါကဋော အဟောသိ လာဘဂ္ဂယသဂ္ဂပ္ပတ္တော သမ္ပန္နပရိဝါရော။ သော အပ္ပါယုကသံဝတ္တနိကဿ ကမ္မဿ ကတတ္တာ န စိရေနေဝ ပရိနိဗ္ဗာယိ။ တဿ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ စ မဟာဇနကာယော စ သရီရကိစ္စံ ကတွာ ဓာတုယော ဂဟေတွာ နဂရဒွါရေ ထူပံ ပတိဋ္ဌာပေသုံ။

အထ ခေါ သင်္ခေါ ဗြာဟ္မဏော ‘‘ပုတ္တော မေ စိရဂတော, န စဿ ပဝတ္တိံ ဇာနာမီ’’တိ ပုတ္တံ ဒဋ္ဌုကာမော တက္ကသိလာယ နိက္ခမိတွာ အနုပုဗ္ဗေန ဗာရာဏသိံ ဂန္တွာ မဟာဇနကာယံ သန္နိပတိတံ ဒိသွာ ‘‘အဒ္ဓါ ဗဟူသု ဧကောပိ မေ ပုတ္တဿ ပဝတ္တိံ ဇာနိဿတီ’’တိ စိန္တေန္တော ဥပသင်္ကမိတွာ ပုစ္ဆိ ‘‘သုသီမော နာမ မာဏဝေါ ဣဓ အာဂတော အတ္ထိ, အပိ နု တဿ ပဝတ္တိံ ဇာနာထာ’’တိ? တေ ‘‘အာမ, ဗြာဟ္မဏ, ဇာနာမ, ဣမသ္မိံ နဂရေ ဗြာဟ္မဏဿ သန္တိကေ တိဏ္ဏံ ဝေဒါနံ ပါရဂူ ဟုတွာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနံ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိတွာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေါ ဟုတွာ အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ပရိနိဗ္ဗာယိ, အယမဿ ထူပေါ ပတိဋ္ဌာပိတော’’တိ အာဟံသု။ သော ဘူမိံ ဟတ္ထေန ပဟရိတွာ ရောဒိတွာ စ ပရိဒေဝိတွာ စ တံ စေတိယင်္ဂဏံ ဂန္တွာ တိဏာနိ ဥဒ္ဓရိတွာ ဥတ္တရသာဋကေန ဝါလုကံ အာနေတွာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓစေတိယင်္ဂဏေ ဩကိရိတွာ ကမဏ္ဍလုတော ဥဒကေန သမန္တတော ဘူမိံ ပရိပ္ဖေါသိတွာ ဝနပုပ္ဖေဟိ ပူဇံ ကတွာ ဥတ္တရသာဋကေန ပဋာကံ အာရောပေတွာ ထူပဿ ဥပရိ အတ္တနော ဆတ္တံ ဗန္ဓိတွာ ပက္ကာမီတိ။

ဧဝံ အတီတံ ဒေသေတွာ ဇာတကံ ပစ္စုပ္ပန္နေန အနုသန္ဓေန္တော ဘိက္ခူနံ ဓမ္မကထံ ကထေသိ။ ‘‘သိယာ ခေါ ပန ဝေါ, ဘိက္ခဝေ, ဧဝမဿ ‘အညော နူန တေန သမယေန သင်္ခေါ ဗြာဟ္မဏော အဟောသီ’တိ, န ခေါ ပနေတံ ဧဝံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ, အဟံ တေန သမယေန သင်္ခေါ ဗြာဟ္မဏော အဟောသိံ, မယာ သုသီမဿ ပစ္စေကဗုဒ္ဓဿ စေတိယင်္ဂဏေ တိဏာနိ ဥဒ္ဓဋာနိ, တဿ မေ ကမ္မဿ နိဿန္ဒေန အဋ္ဌယောဇနမဂ္ဂံ ဝိဂတခါဏုကဏ္ဋကံ ကတွာ သမံ သုဒ္ဓမကံသု။ မယာ တတ္ထ ဝါလုကာ ဩကိဏ္ဏာ, တဿ မေ နိဿန္ဒေန အဋ္ဌယောဇနမဂ္ဂေ ဝါလုကံ ဩကိရိံသု။ မယာ တတ္ထ ဝနကုသုမေဟိ ပူဇာ ကတာ, တဿ မေ နိဿန္ဒေန နဝယောဇနေ မဂ္ဂေ ထလေ စ ဥဒကေ စ

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၆၈။)

နာနာပုပ္ဖေဟိ ပုပ္ဖသန္ထရမကံသု။ မယာ တတ္ထ ကမဏ္ဍလုဒကေန ဘူမိ ပရိပ္ဖေါသိတာ, တဿ မေ နိဿန္ဒေန ဝေသာလိယံ ပေါက္ခရဝဿံ ဝဿိ။ မယာ တသ္မိံ စေတိယေ ပဋာကာ အာရောပိတာ, ဆတ္တဉ္စ ဗဒ္ဓံ, တဿ မေ နိဿန္ဒေန ယာဝ အကနိဋ္ဌဘဝနာ ပဋာကာ စ အာရောပိတာ, ဆတ္တာတိဆတ္တာနိ စ ဥဿိတာနိ။ ဣတိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, အယံ မယှံ ပူဇာဝိသေသော နေဝ ဗုဒ္ဓါနုဘာဝေန နိဗ္ဗတ္တော, န နာဂဒေဝဗြဟ္မာနုဘာဝေန, အပိစ ခေါ အပ္ပမတ္တကပရိစ္စာဂါနုဘာဝေန နိဗ္ဗတ္တော’’တိ။ ဓမ္မကထာပရိယောသာနေ ဣမံ ဂါထမဘာသိ –

‘‘မတ္တာသုခပရိစ္စာဂါ, ပဿေ စေ ဝိပုလံ သုခံ၊

စဇေ မတ္တာသုခံ ဓီရော, သမ္ပဿံ ဝိပုလံ သုခ’’န္တိ။ (ဓ။ ပ။ ၂၉၀)၊

ပရမတ္ထဇောတိကာယ ခုဒ္ဒကပါဌ-အဋ္ဌကထာယ

ရတနသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ တိရောကုဋ္ဋသုတ္တဝဏ္ဏနာ

နိက္ခေပပ္ပယောဇနံ

ဣဒါနိ ‘‘တိရောကုဋ္ဋေသု တိဋ္ဌန္တီ’’တိအာဒိနာ ရတနသုတ္တာနန္တရံ နိက္ခိတ္တဿ တိရောကုဋ္ဋသုတ္တဿ အတ္ထဝဏ္ဏနာက္ကမော အနုပ္ပတ္တော, တဿ ဣဓ နိက္ခေပပ္ပယောဇနံ ဝတွာ အတ္ထဝဏ္ဏနံ ကရိဿာမ။

တတ္ထ ဣဒဉှိ တိရောကုဋ္ဋံ ဣမိနာ အနုက္ကမေန ဘဂဝတာ အဝုတ္တမ္ပိ ယာယံ ဣတော ပုဗ္ဗေ နာနပ္ပကာရေန ကုသလကမ္မပဋိပတ္တိ ဒဿိတာ, တတ္ထ ပမာဒံ အာပဇ္ဇမာနော နိရယတိရစ္ဆာနယောနီဟိ ဝိသိဋ္ဌတရေပိ ဌာနေ ဥပ္ပဇ္ဇမာနော ယသ္မာ ဧဝရူပေသု ပေတေသု ဥပ္ပဇ္ဇတိ, တသ္မာ န ဧတ္ထ ပမာဒေါ ကရဏီယောတိ ဒဿနတ္ထံ, ယေဟိ စ ဘူတေဟိ ဥပဒ္ဒုတာယ ဝေသာလိယာ ဥပဒ္ဒဝဝူပသမနတ္ထံ ရတနသုတ္တံ ဝုတ္တံ, တေသု ဧကစ္စာနိ ဧဝရူပါနီတိ ဒဿနတ္ထံ ဝါ ဝုတ္တန္တိ။

ဣဒမဿ ဣဓ နိက္ခေပပ္ပယောဇနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၆၉။)

အနုမောဒနာကထာ

ယသ္မာ ပနဿ အတ္ထဝဏ္ဏနာ –

‘‘ယေန ယတ္ထ ယဒါ ယသ္မာ, တိရောကုဋ္ဋံ ပကာသိတံ၊

ပကာသေတွာန တံ သဗ္ဗံ, ကယိရမာနာ ယထာက္ကမံ၊

သုကတာ ဟောတိ တသ္မာဟံ, ကရိဿာမိ တထေဝ တံ’’။

ကေန ပနေတံ ပကာသိတံ, ကတ္ထ ကဒါ ကသ္မာ စာတိ? ဝုစ္စတေ – ဘဂဝတာ ပကာသိတံ, တံ ခေါ ပန ရာဇဂဟေ ဒုတိယဒိဝသေ ရညော မာဂဓဿ အနုမောဒနတ္ထံ။ ဣမဿ စတ္ထဿ ဝိဘာဝနတ္ထံ အယမေတ္ထ ဝိတ္ထာရကထာ ကထေတဗ္ဗာ –

ဣတော ဒွါနဝုတိကပ္ပေ ကာသိ နာမ နဂရံ အဟောသိ။ တတ္ထ ဇယသေနော နာမ ရာဇာ။ တဿ သိရိမာ နာမ ဒေဝီ, တဿာ ကုစ္ဆိယံ ဖုဿော နာမ ဗောဓိသတ္တော နိဗ္ဗတ္တိတွာ အနုပုဗ္ဗေန သမ္မာသမ္ဗောဓိံ အဘိသမ္ဗုဇ္ဈိ။ ဇယသေနော ရာဇာ ‘‘မမ ပုတ္တော အဘိနိက္ခမိတွာ ဗုဒ္ဓေါ ဇာတော, မယှမေဝ ဗုဒ္ဓေါ, မယှံ ဓမ္မော, မယှံ သံဃော’’တိ မမတ္တံ ဥပ္ပါဒေတွာ သဗ္ဗကာလံ သယမေဝ ဥပဋ္ဌဟတိ, န အညေသံ ဩကာသံ ဒေတိ။

ဘဂဝတော ကနိဋ္ဌဘာတရော ဝေမာတိကာ တယော ဘာတရော စိန္တေသုံ – ‘‘ဗုဒ္ဓါ နာမ သဗ္ဗလောကဟိတာယ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ, န စေကဿေဝတ္ထာယ, အမှာကဉ္စ ပိတာ အညေသံ ဩကာသံ န ဒေတိ, ကထံ နု မယံ လဘေယျာမ ဘဂဝန္တံ ဥပဋ္ဌာတု’’န္တိ။ တေသံ ဧတဒဟောသိ – ‘‘ဟန္ဒ မယံ ကိဉ္စိ ဥပါယံ ကရောမာ’’တိ။ တေ ပစ္စန္တံ ကုပိတံ ဝိယ ကာရာပေသုံ။ တတော ရာဇာ ‘‘ပစ္စန္တော ကုပိတော’’တိ သုတွာ တယောပိ ပုတ္တေ ပစ္စန္တဝူပသမနတ္ထံ ပေသေသိ။ တေ ဝူပသမေတွာ အာဂတာ, ရာဇာ တုဋ္ဌော ဝရံ အဒါသိ ‘‘ယံ ဣစ္ဆထ, တံ ဂဏှထာ’’တိ။ တေ ‘‘မယံ ဘဂဝန္တံ ဥပဋ္ဌာတုံ ဣစ္ဆာမာ’’တိ အာဟံသု။ ရာဇာ ‘‘ဧတံ ဌပေတွာ အညံ ဂဏှထာ’’တိ အာဟ။ တေ ‘‘မယံ အညေန အနတ္ထိကာ’’တိ အာဟံသု။ တေန ဟိ ပရိစ္ဆေဒံ ကတွာ ဂဏှထာတိ။ တေ သတ္တ ဝဿာနိ ယာစိံသု, ရာဇာ န အဒါသိ။ ဧဝံ ဆ, ပဉ္စ, စတ္တာရိ, တီဏိ, ဒွေ, ဧကံ, သတ္တ မာသာနိ, ဆ, ပဉ္စ, စတ္တာရီတိ ယာဝ တေမာသံ ယာစိံသု။ ရာဇာ ‘‘ဂဏှထာ’’တိ အဒါသိ။

တေ ဝရံ လဘိတွာ ပရမတုဋ္ဌာ ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဝန္ဒိတွာ အာဟံသု – ‘‘ဣစ္ဆာမ မယံ, ဘန္တေ, ဘဂဝန္တံ တေမာသံ ဥပဋ္ဌာတုံ, အဓိဝါသေတု နော,

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၇၀။)

ဘန္တေ, ဘဂဝါ ဣမံ တေမာသံ ဝဿာဝါသ’’န္တိ။ အဓိဝါသေသိ ဘဂဝါ တုဏှီဘာဝေန။ တတော တေ အတ္တနော ဇနပဒေ နိယုတ္တကပုရိသဿ လေခံ ပေသေသုံ ‘‘ဣမံ တေမာသံ အမှေဟိ ဘဂဝါ ဥပဋ္ဌာတဗ္ဗော, ဝိဟာရံ အာဒိံ ကတွာ သဗ္ဗံ ဘဂဝတော ဥပဋ္ဌာနသမ္ဘာရံ ကရောဟီ’’တိ။ သော တံ သဗ္ဗံ သမ္ပာဒေတွာ ပဋိနိဝေဒေသိ။ တေ ကာသာယဝတ္ထနိဝတ္ထာ ဟုတွာ အဍ္ဎတေယျေဟိ ပုရိသသဟဿေဟိ ဝေယျာဝစ္စကရေဟိ ဘဂဝန္တံ သက္ကစ္စံ ဥပဋ္ဌဟမာနာ ဇနပဒံ နေတွာ ဝိဟာရံ နိယျာတေတွာ ဝသာပေသုံ။

တေသံ ဘဏ္ဍာဂါရိကော ဧကော ဂဟပတိပုတ္တော သပဇာပတိကော သဒ္ဓေါ အဟောသိ ပသန္နော။ သော ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ သံဃဿ ဒါနဝတ္တံ သက္ကစ္စံ အဒါသိ။ ဇနပဒေ နိယုတ္တကပုရိသော တံ ဂဟေတွာ ဇာနပဒေဟိ ဧကာဒသမတ္တေဟိ ပုရိသသဟဿေဟိ သဒ္ဓိံ သက္ကစ္စမေဝ ဒါနံ ပဝတ္တာပေသိ။ တတ္ထ ကေစိ ဇာနပဒါ ပဋိဟတစိတ္တာ အဟေသုံ။ တေ ဒါနဿ အန္တရာယံ ကတွာ ဒေယျဓမ္မေ အတ္တနာ ခါဒိံသု, ဘတ္တသာလဉ္စ အဂ္ဂိနာ ဒဟိံသု။ ပဝါရိတေ ရာဇပုတ္တာ ဘဂဝတော မဟန္တံ သက္ကာရံ ကတွာ ဘဂဝန္တံ ပုရက္ခတွာ ပိတုနော သကာသမေဝ အဂမံသု။ တတ္ထ ဂန္တွာ ဧဝ ဘဂဝါ ပရိနိဗ္ဗာယိ။ ရာဇာ စ ရာဇပုတ္တာ စ ဇနပဒေ နိယုတ္တကပုရိသော စ ဘဏ္ဍာဂါရိကော စ အနုပုဗ္ဗေန ကာလံ ကတွာ သဒ္ဓိံ ပရိသာယ သဂ္ဂေ ဥပ္ပဇ္ဇိံသု, ပဋိဟတစိတ္တဇနာ နိရယေသု နိဗ္ဗတ္တိံသု။ ဧဝံ တေသံ ဒွိန္နံ ဂဏာနံ သဂ္ဂတော သဂ္ဂံ, နိရယတော နိရယံ ဥပပဇ္ဇန္တာနံ ဒွါနဝုတိကပ္ပါ ဝီတိဝတ္တာ။

အထ ဣမသ္မိံ ဘဒ္ဒကပ္ပေ ကဿပဗုဒ္ဓဿ ကာလေ တေ ပဋိဟတစိတ္တဇနာ ပေတေသု ဥပ္ပန္နာ။ တဒါ မနုဿာ အတ္တနော ဉာတကာနံ ပေတာနံ အတ္ထာယ ဒါနံ ဒတွာ ဥဒ္ဒိသန္တိ ‘‘ဣဒံ အမှာကံ ဉာတီနံ ဟောတူ’’တိ။ တေ သမ္ပတ္တိံ လဘန္တိ။ အထ ဣမေပိ ပေတာ တံ ဒိသွာ ဘဂဝန္တံ ကဿပံ ဥပသင်္ကမိတွာ ပုစ္ဆိံသု – ‘‘ကိံ နု ခေါ, ဘန္တေ, မယမ္ပိ ဧဝရူပံ သမ္ပတ္တိံ လဘေယျာမာ’’တိ? ဘဂဝါ အာဟ – ‘‘ဣဒါနိ န လဘထ, အပိစ အနာဂတေ ဂေါတမော နာမ ဗုဒ္ဓေါ ဘဝိဿတိ, တဿ ဘဂဝတော ကာလေ ဗိမ္ဗိသာရော နာမ ရာဇာ ဘဝိဿတိ, သော တုမှာကံ ဣတော ဒွါနဝုတိကပ္ပေ ဉာတိ အဟောသိ, သော ဗုဒ္ဓဿ ဒါနံ ဒတွာ တုမှာကံ ဥဒ္ဒိသိဿတိ, တဒါ လဘိဿထာ’’တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ ကိရ တေသံ ပေတာနံ တံ ဝစနံ ‘‘သွေ လဘိဿထာ’’တိ ဝုတ္တံ ဝိယ အဟောသိ။

အထ ဧကသ္မိံ ဗုဒ္ဓန္တရေ ဝီတိဝတ္တေ အမှာကံ ဘဂဝါ လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇိ။ တေပိ တယော ရာဇပုတ္တာ တေဟိ အဍ္ဎတေယျေဟိ ပုရိသသဟဿေဟိ

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၇၁။)

သဒ္ဓိံ ဒေဝလောကာ စဝိတွာ မဂဓရဋ္ဌေ ဗြာဟ္မဏကုလေ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ အနုပုဗ္ဗေန ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ ဂယာသီသေ တယော ဇဋိလာ အဟေသုံ, ဇနပဒေ နိယုတ္တကပုရိသော, ရာဇာ အဟောသိ ဗိမ္ဗိသာရော, ဘဏ္ဍာဂါရိကော, ဂဟပတိ ဝိသာခေါ နာမ မဟာသေဋ္ဌိ အဟောသိ, တဿ ပဇာပတိ ဓမ္မဒိန္နာ နာမ သေဋ္ဌိဓီတာ အဟောသိ။ ဧဝံ သဗ္ဗာပိ အဝသေသာ ပရိသာ ရညော ဧဝ ပရိဝါရာ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တာ။

အမှာကံ ဘဂဝါ လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ သတ္တသတ္တာဟံ အတိက္ကမိတွာ အနုပုဗ္ဗေန ဗာရာဏသိံ အာဂမ္မ ဓမ္မစက္ကံ ပဝတ္တေတွာ ပဉ္စဝဂ္ဂိယေ အာဒိံ ကတွာ ယာဝ အဍ္ဎတေယျသဟဿပရိဝါရေ တယော ဇဋိလေ ဝိနေတွာ ရာဇဂဟံ အဂမာသိ။ တတ္ထ စ တဒဟုပသင်္ကမန္တံယေဝ ရာဇာနံ ဗိမ္ဗိသာရံ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌာပေသိ ဧကာဒသနဝုတေဟိ မာဂဓကေဟိ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကေဟိ သဒ္ဓိံ။ အထ ရညာ သွာတနာယ ဘတ္တေန နိမန္တိတော ဘဂဝါ အဓိဝါသေတွာ ဒုတိယဒိဝသေ သက္ကေန ဒေဝါနမိန္ဒေန ပုရတော ပုရတော ဂစ္ဆန္တေန –

‘‘ဒန္တော ဒန္တေဟိ သဟ ပုရာဏဇဋိလေဟိ, ဝိပ္ပမုတ္တော ဝိပ္ပမုတ္တေဟိ၊

သိင်္ဂီနိက္ခသဝဏ္ဏော, ရာဇဂဟံ ပါဝိသိ ဘဂဝါ’’တိ။ (မဟာဝ။ ၅၈) –

ဧဝမာဒီဟိ ဂါထာဟိ အဘိတ္ထဝိယမာနော ရာဇဂဟံ ပဝိသိတွာ ရညော နိဝေသနေ မဟာဒါနံ သမ္ပဋိစ္ဆိ။ တေ ပေတာ ‘‘ဣဒါနိ ရာဇာ အမှာကံ ဒါနံ ဥဒ္ဒိသိဿတိ, ဣဒါနိ ဥဒ္ဒိသိဿတီ’’တိ အာသာယ ပရိဝါရေတွာ အဋ္ဌံသု။

ရာဇာ ဒါနံ ဒတွာ ‘‘ကတ္ထ နု ခေါ ဘဂဝါ ဝိဟရေယျာ’’တိ ဘဂဝတော ဝိဟာရဋ္ဌာနမေဝ စိန္တေသိ, န တံ ဒါနံ ကဿစိ ဥဒ္ဒိသိ။ ပေတာ ဆိန္နာသာ ဟုတွာ ရတ္တိံ ရညော နိဝေသနေ အတိဝိယ ဘိံသနကံ ဝိဿရမကံသု။ ရာဇာ ဘယသံဝေဂသန္တာသမာပဇ္ဇိ, တတော ပဘာတာယ ရတ္တိယာ ဘဂဝတော အာရောစေသိ – ‘‘ဧဝရူပံ သဒ္ဒမဿောသိံ, ကိံ နု ခေါ မေ, ဘန္တေ, ဘဝိဿတီ’’တိ။ ဘဂဝါ အာဟ – ‘‘မာ ဘာယိ, မဟာရာဇ, န တေ ကိဉ္စိ ပါပကံ ဘဝိဿတိ, အပိစ ခေါ တေ ပုရာဏဉာတကာ ပေတေသု ဥပ္ပန္နာ သန္တိ, တေ ဧကံ ဗုဒ္ဓန္တရံ တမေဝ ပစ္စာသီသမာနာ ဝိစရန္တိ ‘ဗုဒ္ဓဿ ဒါနံ ဒတွာ အမှာကံ

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၇၂။)

ဥဒ္ဒိသိဿတီ’တိ, န တေသံ တွံ ဟိယျော ဥဒ္ဒိသိ, တေ ဆိန္နာသာ တထာရူပံ ဝိဿရမကံသူ’’တိ။

သော အာဟ ‘‘ဣဒါနိ ပန, ဘန္တေ, ဒိန္နေ လဘေယျု’’န္တိ? ‘‘အာမ, မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ မေ, ဘန္တေ, အဓိဝါသေတု ဘဂဝါ အဇ္ဇတနာယ ဒါနံ, တေသံ ဥဒ္ဒိသိဿာမီ’’တိ? ဘဂဝါ အဓိဝါသေသိ။ ရာဇာ နိဝေသနံ ဂန္တွာ မဟာဒါနံ ပဋိယာဒေတွာ ဘဂဝတော ကာလံ အာရောစာပေသိ။ ဘဂဝါ ရာဇန္တေပုရံ ဂန္တွာ ပညတ္တေ အာသနေ နိသီဒိ သဒ္ဓိံ ဘိက္ခုသံဃေန။ တေပိ ခေါ ပေတာ ‘‘အပိ နာမ အဇ္ဇ လဘေယျာမာ’’တိ ဂန္တွာ တိရောကုဋ္ဋာဒီသု အဋ္ဌံသု။ ဘဂဝါ တထာ အကာသိ, ယထာ တေ သဗ္ဗေဝ ရညော ပါကဋာ အဟေသုံ။ ရာဇာ ဒက္ခိဏောဒကံ ဒေန္တော ‘‘ဣဒံ မေ ဉာတီနံ ဟောတူ’’တိ ဥဒ္ဒိသိ, တင်္ခဏညေဝ တေသံ ပေတာနံ ပဒုမသဉ္ဆန္နာ ပေါက္ခရဏိယော နိဗ္ဗတ္တိံသု။ တေ တတ္ထ နှတွာ စ ပိဝိတွာ စ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓဒရထကိလမထပိပါသာ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏာ အဟေသုံ။ ရာဇာ ယာဂုခဇ္ဇကဘောဇနာနိ ဒတွာ ဥဒ္ဒိသိ, တင်္ခဏညေဝ တေသံ ဒိဗ္ဗယာဂုခဇ္ဇကဘောဇနာနိ နိဗ္ဗတ္တိံသု။ တေ တာနိ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ ပီဏိန္ဒြိယာ အဟေသုံ။ အထ ဝတ္ထသေနာသနာနိ ဒတွာ ဥဒ္ဒိသိ။ တေသံ ဒိဗ္ဗဝတ္ထဒိဗ္ဗယာနဒိဗ္ဗပါသာဒဒိဗ္ဗပစ္စတ္ထရဏဒိဗ္ဗသေယျာဒိအလင်္ကာရဝိဓယော နိဗ္ဗတ္တိံသု။ သာပိ တေသံ သမ္ပတ္တိ ယထာ သဗ္ဗာဝ ပါကဋာ ဟောတိ, တထာ ဘဂဝါ အဓိဋ္ဌာသိ။ ရာဇာ အတိဝိယ အတ္တမနော အဟောသိ။ တတော ဘဂဝါ ဘုတ္တာဝီ ပဝါရိတော ရညော မာဂဓဿ အနုမောဒနတ္ထံ ‘‘တိရောကုဋ္ဋေသု တိဋ္ဌန္တီ’’တိ ဣမာ ဂါထာ အဘာသိ။

ဧတ္တာဝတာ စ ‘‘ယေန ယတ္ထ ယဒါ ယသ္မာ, တိရောကုဋ္ဋံ ပကာသိတံ, ပကာသေတွာန တံ သဗ္ဗ’’န္တိ အယံ မာတိကာ သင်္ခေပတော ဝိတ္ထာရတော စ ဝိဘတ္တာ ဟောတိ။

ပဌမဂါထာဝဏ္ဏနာ

֍ * ၁။ ဣဒါနိ ဣမဿ တိရောကုဋ္ဋဿ ယထာက္ကမံ အတ္ထဝဏ္ဏနံ ကရိဿာမ။ သေယျထိဒံ – ပဌမဂါထာယ တာဝ တိရောကုဋ္ဋာတိ ကုဋ္ဋာနံ ပရဘာဂါ ဝုစ္စန္တိ။ တိဋ္ဌန္တီတိ နိသဇ္ဇာဒိပ္ပဋိက္ခေပတော ဌာနကပ္ပနဝစနမေတံ။ တေန ယထာ ပါကာရပရဘာဂံ ပဗ္ဗတပရဘာဂဉ္စ ဂစ္ဆန္တံ ‘‘တိရောပါကာရံ တိရောပဗ္ဗတံ အသဇ္ဇမာနော ဂစ္ဆတီ’’တိ ဝဒန္တိ, ဧဝမိဓာပိ ကုဋ္ဋဿ ပရဘာဂေသု တိဋ္ဌန္တေ

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၇၃။)

‘‘တိရောကုဋ္ဋေသု တိဋ္ဌန္တီ’’တိ အာဟ။ သန္ဓိသိင်္ဃာဋကေသု စာတိ ဧတ္ထ သန္ဓိယောတိ စတုက္ကောဏရစ္ဆာ ဝုစ္စန္တိ ဃရသန္ဓိဘိတ္တိသန္ဓိအာလောကသန္ဓိယော စာပိ။ သိင်္ဃာဋကာတိ တိကောဏရစ္ဆာ ဝုစ္စန္တိ, တဒေကဇ္ဈံ ကတွာ ပုရိမေန သဒ္ဓိံ သံဃဋေန္တော ‘‘သန္ဓိသိင်္ဃာဋကေသု စာ’’တိ အာဟ။ ဒွါရဗာဟာသု တိဋ္ဌန္တီတိ နဂရဒွါရဃရဒွါရာနံ ဗာဟာ နိဿာယ တိဋ္ဌန္တိ။ အာဂန္တွာန သကံ ဃရန္တိ ဧတ္ထ သကံ ဃရံ နာမ ပုဗ္ဗဉာတိဃရမ္ပိ အတ္တနာ သာမိကဘာဝေန အဇ္ဈာဝုတ္ထပုဗ္ဗဃရမ္ပိ။ တဒုဘယမ္ပိ ယသ္မာ တေ သကဃရသညာယ အာဂစ္ဆန္တိ, တသ္မာ ‘‘အာဂန္တွာန သကံ ဃရ’’န္တိ အာဟ။

ဒုတိယဂါထာဝဏ္ဏနာ

֍ * ၂။ ဧဝံ ဘဂဝါ ပုဗ္ဗေ အနဇ္ဈာဝုတ္ထပုဗ္ဗမ္ပိ ပုဗ္ဗဉာတိဃရံ ဗိမ္ဗိသာရနိဝေသနံ သကဃရသညာယ အာဂန္တွာ တိရောကုဋ္ဋသန္ဓိသိင်္ဃာဋကဒွါရဗာဟာသု ဌိတေ ဣဿာမစ္ဆရိယဖလံ အနုဘဝန္တေ, အပ္ပေကစ္စေ ဒီဃမဿုကေသဝိကာရဓရေ အန္ဓကာရမုခေ သိထိလဗန္ဓနဝိလမ္ဗမာနကိသဖရုသကာဠကင်္ဂပစ္စင်္ဂေ တတ္ထ တတ္ထ ဌိတဝနဒါဟဒဍ္ဎတာလရုက္ခသဒိသေ, အပ္ပေကစ္စေ ဇိဃစ္ဆာပိပါသာရဏိနိမ္မထနေန ဥဒရတော ဥဋ္ဌာယ မုခတော ဝိနိစ္ဆရန္တာယ အဂ္ဂိဇာလာယ ပရိဍယှမာနသရီရေ, အပ္ပေကစ္စေ သူစိဆိဒ္ဒါဏုမတ္တကဏ္ဌဗိလတာယ ပဗ္ဗတာကာရကုစ္ဆိတာယ စ လဒ္ဓမ္ပိ ပါနဘောဇနံ ယာဝဒတ္ထံ ဘုဉ္ဇိတုံ အသမတ္ထတာယ ခုပ္ပိပါသာပရေတေ အညံ ရသမဝိန္ဒမာနေ, အပ္ပေကစ္စေ အညမညဿ အညေသံ ဝါ သတ္တာနံ ပဘိန္နဂဏ္ဍပိဠကမုခါ ပဂ္ဃရိတရုဓိရပုဗ္ဗလသိကာဒိံ လဒ္ဓါ အမတမိဝ သာယမာနေ အတိဝိယ ဒုဒ္ဒသိကဝိရူပဘယာနကသရီရေ ဗဟူ ပေတေ ရညော နိဒဿေန္တော –

‘‘တိရောကုဋ္ဋေသု တိဋ္ဌန္တိ, သန္ဓိသိင်္ဃာဋကေသု စ၊

ဒွါရဗာဟာသု တိဋ္ဌန္တိ, အာဂန္တွာန သကံ ဃရ’’န္တိ။ –

ဝတွာ ပုန တေဟိ ကတဿ ကမ္မဿ ဒါရုဏဘာဝံ ဒဿေန္တော ‘‘ပဟူတေ အန္နပါနမှီ’’တိ ဒုတိယဂါထမာဟ။

တတ္ထ ပဟူတေတိ အနပ္ပကေ ဗဟုမှိ, ယာဝဒတ္ထိကေတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဘ-ကာရဿ ဟိ ဟ-ကာရော လဗ္ဘတိ ‘‘ပဟု သန္တော န ဘရတီ’’တိအာဒီသု (သု။ နိ။ ၉၈) ဝိယ။ ကေစိ ပန ‘‘ဗဟူတေ’’ ဣတိ စ ‘‘ဗဟူကေ’’ ဣတိ စ ပဌန္တိ။ ပမာဒပါဌာ

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၇၄။)

ဧတေ။ အန္နေ စ ပါနမှိ စ အန္နပါနမှိ။ ခဇ္ဇေ စ ဘောဇ္ဇေ စ ခဇ္ဇဘောဇ္ဇေ, ဧတေန အသိတပီတခါယိတသာယိတဝသေန စတုဗ္ဗိဓံ အာဟာရံ ဒဿေတိ။ ဥပဋ္ဌိတေတိ ဥပဂမ္မ ဌိတေ, သဇ္ဇိတေ ပဋိယတ္တေ သမောဟိတေတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ န တေသံ ကောစိ သရတိ, သတ္တာနန္တိ တေသံ ပေတ္တိဝိသယေ ဥပ္ပန္နာနံ သတ္တာနံ ကောစိ မာတာ ဝါ ပိတာ ဝါ ပုတ္တော ဝါ န သရတိ။ ကိံ ကာရဏာ? ကမ္မပစ္စယာ, အတ္တနာ ကတဿ အဒါနဒါနပ္ပဋိသေဓနာဒိဘေဒဿ ကဒရိယကမ္မဿ ပစ္စယာ။ တဉှိ တေသံ ကမ္မံ ဉာတီနံ သရိတုံ န ဒေတိ။

တတိယဂါထာဝဏ္ဏနာ

֍ * ၃။ ဧဝံ ဘဂဝါ အနပ္ပကေပိ အန္နပါနာဒိမှိ ပစ္စုပဋ္ဌိတေ ‘‘အပိ နာမ အမှေ ဥဒ္ဒိဿ ကိဉ္စိ ဒဒေယျု’’န္တိ ဉာတီ ပစ္စာသီသန္တာနံ ဝိစရတံ တေသံ ပေတာနံ တေဟိ ကတဿ အတိကဋုကဝိပါကကရဿ ကမ္မဿ ပစ္စယေန ကဿစိ ဉာတိနော အနုဿရဏမတ္တာဘာဝံ ဒဿေန္တော –

‘‘ပဟူတေ အန္နပါနမှိ, ခဇ္ဇဘောဇ္ဇေ ဥပဋ္ဌိတေ၊

န တေသံ ကောစိ သရတိ, သတ္တာနံ ကမ္မပစ္စယာ’’တိ။ –

ဝတွာ ပုန ရညော ပေတ္တိဝိသယူပပန္နေ ဉာတကေ ဥဒ္ဒိဿ ဒိန္နံ ဒါနံ ပသံသန္တော ‘‘ဧဝံ ဒဒန္တိ ဉာတီန’’န္တိ တတိယဂါထမာဟ။

တတ္ထ ဧဝန္တိ ဥပမာဝစနံ။ တဿ ဒွိဓာ သမ္ဗန္ဓော – တေသံ သတ္တာနံ ကမ္မပစ္စယာ အသရန္တေပိ ကိသ္မိဉ္စိ ဒဒန္တိ, ဉာတီနံ, ယေ ဧဝံ အနုကမ္ပကာ ဟောန္တီတိ စ ယထာ တယာ, မဟာရာဇ, ဒိန္နံ, ဧဝံ သုစိံ ပဏီတံ ကာလေန ကပ္ပိယံ ပါနဘောဇနံ ဒဒန္တိ ဉာတီနံ, ယေ ဟောန္တိ အနုကမ္ပကာတိ စ။ ဒဒန္တီတိ ဒေန္တိ ဥဒ္ဒိသန္တိ နိယျာတေန္တိ။ ဉာတီနန္တိ မာတိတော စ ပိတိတော စ သမ္ဗန္ဓာနံ။ ယေတိ ယေ ကေစိ ပုတ္တာ ဝါ ဓီတရော ဝါ ဘာတရော ဝါ ဟောန္တီတိ ဘဝန္တိ။ အနုကမ္ပကာတိ အတ္ထကာမာ ဟိတေသိနော။ သုစိန္တိ ဝိမလံ ဒဿနေယျံ မနောရမံ ဓမ္မိကံ ဓမ္မလဒ္ဓံ။ ပဏီတန္တိ ဥတ္တမံ သေဋ္ဌံ။ ကာလေနာတိ ဉာတိပေတာနံ တိရောကုဋ္ဋာဒီသု အာဂန္တွာ ဌိတကာလေန။ ကပ္ပိယန္တိ အနုစ္ဆဝိကံ ပတိရူပံ အရိယာနံ ပရိဘောဂါရဟံ။ ပါနဘောဇနန္တိ ပါနဉ္စ ဘောဇနဉ္စ။ ဣဓ ပါနဘောဇနမုခေန သဗ္ဗောပိ ဒေယျဓမ္မော အဓိပ္ပေတော။

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၇၅။)

စတုတ္ထဂါထာပုဗ္ဗဒ္ဓဝဏ္ဏနာ

֍ * ၄။ ဧဝံ ဘဂဝါ ရညာ မာဂဓေန ပေတဘူတာနံ ဉာတီနံ အနုကမ္ပာယ ဒိန္နံ ပါနဘောဇနံ ပသံသန္တော –

‘‘ဧဝံ ဒဒန္တိ ဉာတီနံ, ယေ ဟောန္တိ အနုကမ္ပကာ၊

သုစိံ ပဏီတံ ကာလေန, ကပ္ပိယံ ပါနဘောဇန’’န္တိ။ –

ဝတွာ ပုန ယေန ပကာရေန ဒိန္နံ တေသံ ဟောတိ, တံ ဒဿေန္တော ‘‘ဣဒံ ဝေါ ဉာတီနံ ဟောတူ’’တိ စတုတ္ထဂါထာယ ပုဗ္ဗဒ္ဓမာဟ တံ တတိယဂါထာယ ပုဗ္ဗဒ္ဓေန သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ –

‘‘ဧဝံ ဒဒန္တိ ဉာတီနံ, ယေ ဟောန္တိ အနုကမ္ပကာ၊

ဣဒံ ဝေါ ဉာတီနံ ဟောတု, သုခိတာ ဟောန္တု ဉာတယော’’တိ။

တေန ‘‘ဣဒံ ဝေါ ဉာတီနံ ဟောတူတိ ဧဝံ ဒဒန္တိ, နော အညထာ’’တိ ဧတ္ထ အာကာရတ္ထေန ဧဝံသဒ္ဒေန ဒါတဗ္ဗာကာရနိဒဿနံ ကတံ ဟောတိ။

တတ္ထ ဣဒန္တိ ဒေယျဓမ္မနိဒဿနံ။ ဝေါတိ ‘‘ကစ္စိ ပန ဝေါ အနုရုဒ္ဓါ သမဂ္ဂါ သမ္မောဒမာနာ’’တိ စ (မ။ နိ။ ၁။၃၂၆၊ မဟာဝ။ ၄၆၆), ‘‘ယေဟိ ဝေါ အရိယာ’’တိ စ ဧဝမာဒီသု ဝိယ ကေဝလံ နိပါတမတ္တံ, န သာမိဝစနံ။ ဉာတီနံ ဟောတူတိ ပေတ္တိဝိသယေ ဥပ္ပန္နာနံ ဉာတကာနံ ဟောတု။ သုခိတာ ဟောန္တု ဉာတယောတိ တေ ပေတ္တိဝိသယူပပန္နာ ဉာတယော ဣဒံ ပစ္စနုဘဝန္တာ သုခိတာ ဟောန္တူတိ။

စတုတ္ထဂါထာပရဒ္ဓပဉ္စမဂါထာပုဗ္ဗဒ္ဓဝဏ္ဏနာ

၄-၅။ ဧဝံ ဘဂဝါ ယေန ပကာရေန ပေတ္တိဝိသယူပပန္နာနံ ဉာတီနံ ဒါတဗ္ဗံ, တံ ဒဿေန္တော ‘‘ဣဒံ ဝေါ ဉာတီနံ ဟောတု, သုခိတာ ဟောန္တု ဉာတယော’’တိ ဝတွာ ပုန ယသ္မာ ‘‘ဣဒံ ဝေါ ဉာတီနံ ဟောတူ’’တိ ဝုတ္တေပိ န အညေန ကတံ ကမ္မံ အညဿ ဖလဒံ ဟောတိ, ကေဝလန္တု တထာ ဥဒ္ဒိဿ ဒိယျမာနံ တံ ဝတ္ထု ဉာတီနံ ကုသလကမ္မဿ ပစ္စယော ဟောတိ။ တသ္မာ ယထာ တေသံ တသ္မိံယေဝ ဝတ္ထုသ္မိံ တင်္ခဏေ ဖလနိဗ္ဗတ္တကံ ကုသလကမ္မံ ဟောတိ, တံ ဒဿေန္တော ‘‘တေ စ တတ္ထာ’’တိ စတုတ္ထဂါထာယ ပစ္ဆိမဒ္ဓံ ‘‘ပဟူတေ အန္နပါနမှီ’’တိ ပဉ္စမဂါထာယ ပုဗ္ဗဒ္ဓဉ္စ အာဟ။

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၇၆။)

တေသံ အတ္ထော – တေ ဉာတိပေတာ ယတ္ထ တံ ဒါနံ ဒီယတိ, တတ္ထ သမန္တတော အာဂန္တွာ သမာဂန္တွာ, သမောဓာယ ဝါ ဧကဇ္ဈံ ဟုတွာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ, သမ္မာ အာဂတာ သမာဂတာ ‘‘ဣမေ နော ဉာတယော အမှာကံ အတ္ထာယ ဒါနံ ဥဒ္ဒိသိဿန္တီ’’တိ ဧတဒတ္ထံ သမ္မာ အာဂတာ ဟုတွာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပဟူတေ အန္နပါနမှီတိ တသ္မိံ အတ္တနော ဥဒ္ဒိဿမာနေ ပဟူတေ အန္နပါနမှိ။ သက္ကစ္စံ အနုမောဒရေတိ အဘိသဒ္ဒဟန္တာ ကမ္မဖလံ အဝိဇဟန္တာ စိတ္တီကာရံ အဝိက္ခိတ္တစိတ္တာ ဟုတွာ ‘‘ဣဒံ နော ဒါနံ ဟိတာယ သုခါယ ဟောတူ’’တိ မောဒန္တိ အနုမောဒန္တိ, ပီတိသောမနဿဇာတာ ဟောန္တီတိ။

ပဉ္စမဂါထာပရဒ္ဓဆဋ္ဌဂါထာပုဗ္ဗဒ္ဓဝဏ္ဏနာ

၅-၆။ ဧဝံ ဘဂဝါ ယထာ ပေတ္တိဝိသယူပပန္နာနံ တင်္ခဏေ ဖလနိဗ္ဗတ္တကံ ကုသလံ ကမ္မံ ဟောတိ, တံ ဒဿေန္တော –

‘‘တေ စ တတ္ထ သမာဂန္တွာ, ဉာတိပေတာ သမာဂတာ၊

ပဟူတေ အန္နပါနမှိ, သက္ကစ္စံ အနုမောဒရေ’’တိ။ –

ဝတွာ ပုန ဉာတကေ နိဿာယ နိဗ္ဗတ္တကုသလကမ္မဖလံ ပစ္စနုဘောန္တာနံ တေသံ ဉာတီ အာရဗ္ဘ ထောမနာကာရံ ဒဿေန္တော ‘‘စိရံ ဇီဝန္တူ’’တိ ပဉ္စမဂါထာယ ပစ္ဆိမဒ္ဓံ ‘‘အမှာကဉ္စ ကတာ ပူဇာ’’တိ ဆဋ္ဌဂါထာယ ပုဗ္ဗဒ္ဓဉ္စ အာဟ။

တေသံ အတ္ထော – စိရံ ဇီဝန္တူတိ စိရဇီဝိနော ဒီဃာယုကာ ဟောန္တု။ နော ဉာတီတိ အမှာကံ ဉာတကာ။ ယေသံ ဟေတူတိ ယေ နိဿာယ ယေသံ ကာရဏာ။ လဘာမသေတိ လဘာမ။ အတ္တနာ တင်္ခဏံ ပဋိလဒ္ဓသမ္ပတ္တိံ အပဒိသန္တာ ဘဏန္တိ။ ပေတာနဉှိ အတ္တနော အနုမောဒနေန, ဒါယကာနံ ဥဒ္ဒေသေန, ဒက္ခိဏေယျသမ္ပဒါယ စာတိ တီဟိ အင်္ဂေဟိ ဒက္ခိဏာ သမိဇ္ဈတိ, တင်္ခဏေ ဖလနိဗ္ဗတ္တိကာ ဟောတိ။ တတ္ထ ဒါယကာ ဝိသေသဟေတု။ တေနာဟံသု ‘‘ယေသံ ဟေတု လဘာမသေ’’တိ။ အမှာကဉ္စ ကတာ ပူဇာတိ ‘‘ဣဒံ ဝေါ ဉာတီနံ ဟောတူ’’တိ ဧဝံ ဣမံ ဒါနံ ဥဒ္ဒိသန္တေဟိ အမှာကဉ္စ ပူဇာ ကတာ။ ဒါယကာ စ အနိပ္ဖလာတိ ယမှိ သန္တာနေ ပရိစ္စာဂမယံ ကမ္မံ ကတံ, တဿ တတ္ထေဝ ဖလဒါနတော ဒါယကာ စ အနိပ္ဖလာတိ။

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၇၇။)

ဧတ္ထာဟ – ‘‘ကိံ ပန ပေတ္တိဝိသယူပပန္နာ ဧဝ ဉာတယော လဘန္တိ, ဥဒါဟု အညေပိ လဘန္တီ’’တိ? ဝုစ္စတေ – ဘဂဝတာ ဧဝေတံ ဗျာကတံ ဇာဏုဿောဏိနာ ဗြာဟ္မဏေန ပုဋ္ဌေန, ကိမေတ္ထ အမှေဟိ ဝတ္တဗ္ဗံ အတ္ထိ။ ဝုတ္တံ ဟေတံ –

‘‘မယမဿု, ဘော ဂေါတမ, ဗြာဟ္မဏာ နာမ ဒါနာနိ ဒေမ, သဒ္ဓါနိ ကရောမ ‘ဣဒံ ဒါနံ ပေတာနံ ဉာတိသာလောဟိတာနံ ဥပကပ္ပတု, ဣဒံ ဒါနံ ပေတာ ဉာတိသာလောဟိတာ ပရိဘုဉ္ဇန္တူ’တိ, ကစ္စိ တံ, ဘော ဂေါတမ, ဒါနံ ပေတာနံ ဉာတိသာလောဟိတာနံ ဥပကပ္ပတိ, ကစ္စိ တေ ပေတာ ဉာတိသာလောဟိတာ တံ ဒါနံ ပရိဘုဉ္ဇန္တီတိ။ ဌာနေ ခေါ, ဗြာဟ္မဏ, ဥပကပ္ပတိ, နော အဋ္ဌာနေတိ။

‘‘ကတမံ ပန တံ, ဘော ဂေါတမ, ဌာနံ, ကတမံ အဋ္ဌာနန္တိ? ဣဓ, ဗြာဟ္မဏ, ဧကစ္စော ပါဏာတိပါတီ ဟောတိ…ပေ… မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကော ဟောတိ, သော ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ နိရယံ ဥပပဇ္ဇတိ။ ယော နေရယိကာနံ သတ္တာနံ အာဟာရော, တေန သော တတ္ထ ယာပေတိ, တေန သော တတ္ထ တိဋ္ဌတိ။ ဣဒံ ခေါ, ဗြာဟ္မဏ, အဋ္ဌာနံ, ယတ္ထ ဌိတဿ တံ ဒါနံ န ဥပကပ္ပတိ။

‘‘ဣဓ ပန, ဗြာဟ္မဏ, ဧကစ္စော ပါဏာတိပါတီ ဟောတိ…ပေ… မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကော ဟောတိ, သော ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ တိရစ္ဆာနယောနိံ ဥပပဇ္ဇတိ။ ယော တိရစ္ဆာနယောနိကာနံ သတ္တာနံ အာဟာရော, တေန သော တတ္ထ ယာပေတိ, တေန သော တတ္ထ တိဋ္ဌတိ။ ဣဒမ္ပိ ခေါ, ဗြာဟ္မဏ, အဋ္ဌာနံ, ယတ္ထ ဌိတဿ တံ ဒါနံ န ဥပကပ္ပတိ။

‘‘ဣဓ ပန, ဗြာဟ္မဏ, ဧကစ္စော ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ…ပေ… သမ္မာဒိဋ္ဌိကော ဟောတိ, သော ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ မနုဿာနံ သဟဗျတံ ဥပပဇ္ဇတိ…ပေ… ဒေဝါနံ သဟဗျတံ ဥပပဇ္ဇတိ။ ယော ဒေဝါနံ အာဟာရော, တေန သော တတ္ထ ယာပေတိ, တေန သော တတ္ထ တိဋ္ဌတိ။ ဣဒမ္ပိ ခေါ, ဗြာဟ္မဏ, အဋ္ဌာနံ, ယတ္ထ ဌိတဿ တံ ဒါနံ န ဥပကပ္ပတိ။

‘‘ဣဓ ပန, ဗြာဟ္မဏ, ဧကစ္စော ပါဏာတိပါတီ ဟောတိ…ပေ… မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကော ဟောတိ, သော ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ ပေတ္တိဝိသယံ ဥပပဇ္ဇတိ။ ယော ပေတ္တိဝေသယိကာနံ သတ္တာနံ အာဟာရော,

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၇၈။)

တေန သော တတ္ထ ယာပေတိ, တေန သော တတ္ထ တိဋ္ဌတိ။ ယံ ဝါ ပနဿ ဣတော အနုပဝေစ္ဆန္တိ မိတ္တာမစ္စာ ဝါ ဉာတိသာလောဟိတာ ဝါ, တေန သော တတ္ထ ယာပေတိ, တေန သော တတ္ထ တိဋ္ဌတိ။ ဣဒံ ခေါ, ဗြာဟ္မဏ, ဌာနံ, ယတ္ထ ဌိတဿ တံ ဒါနံ ဥပကပ္ပတီတိ။

‘‘သစေ ပန, ဘော ဂေါတမ, သော ပေတော ဉာတိသာလောဟိတော တံ ဌာနံ အနုပပန္နော ဟောတိ, ကော တံ ဒါနံ ပရိဘုဉ္ဇတီတိ? အညေပိဿ, ဗြာဟ္မဏ, ပေတာ ဉာတိသာလောဟိတာ တံ ဌာနံ ဥပပန္နာ ဟောန္တိ, တေ တံ ဒါနံ ပရိဘုဉ္ဇန္တီတိ။

‘‘သစေ ပန, ဘော ဂေါတမ, သော စေဝ ပေတော ဉာတိသာလောဟိတော တံ ဌာနံ အနုပပန္နော ဟောတိ, အညေပိဿ ပေတာ ဉာတိသာလောဟိတာ တံ ဌာနံ အနုပပန္နာ ဟောန္တိ, ကော တံ ဒါနံ ပရိဘုဉ္ဇတီတိ? အဋ္ဌာနံ ခေါ ဧတံ ဗြာဟ္မဏ အနဝကာသော, ယံ တံ ဌာနံ ဝိဝိတ္တံ အဿ ဣမိနာ ဒီဃေန အဒ္ဓုနာ ယဒိဒံ ပေတေဟိ ဉာတိသာလောဟိတေဟိ။ အပိစ ဗြာဟ္မဏ ဒါယကောပိ အနိပ္ဖလော’’တိ (အ။ နိ။ ၁၀။၁၇၇)။

ဆဋ္ဌဂါထာပရဒ္ဓသတ္တမဂါထာဝဏ္ဏနာ

၆-၇။ ဧဝံ ဘဂဝါ ရညော မာဂဓဿ ပေတ္တိဝိသယူပပန္နာနံ ပုဗ္ဗဉာတီနံ သမ္ပတ္တိံ နိဿာယ ထောမေန္တော ‘‘ဧတေ တေ, မဟာရာဇ, ဉာတီ ဣမာယ ဒါနသမ္ပဒါယ အတ္တမနာ ဧဝံ ထောမေန္တီ’’တိ ဒဿေန္တော –

‘‘စိရံ ဇီဝန္တု နော ဉာတီ, ယေသံ ဟေတု လဘာမသေ၊

အမှာကဉ္စ ကတာ ပူဇာ, ဒါယကာ စ အနိပ္ဖလာ’’တိ။ –

ဝတွာ ပုန တေသံ ပေတ္တိဝိသယူပပန္နာနံ အညဿ ကသိဂေါရက္ခာဒိနော သမ္ပတ္တိပဋိလာဘကာရဏဿ အဘာဝံ ဣတော ဒိန္နေန ယာပနဘာဝဉ္စ ဒဿေန္တော ‘‘န ဟိ တတ္ထ ကသီ အတ္ထီ’’တိ ဆဋ္ဌဂါထာယ ပစ္ဆိမဒ္ဓံ ‘‘ဝဏိဇ္ဇာ တာဒိသီ’’တိ ဣမံ သတ္တမဂါထဉ္စ အာဟ။

တတြာယံ အတ္ထဝဏ္ဏနာ – န ဟိ, မဟာရာဇ, တတ္ထ ပေတ္တိဝိသယေ ကသိ အတ္ထိ, ယံ နိဿာယ တေ ပေတာ သမ္ပတ္တိံ ပဋိလဘေယျုံ။ ဂေါရက္ခေတ္ထ န ဝိဇ္ဇတီတိ န ကေဝလံ ကသိ ဧဝ, ဂေါရက္ခာပိ ဧတ္ထ ပေတ္တိဝိသယေ န ဝိဇ္ဇတိ,

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၇၉။)

ယံ နိဿာယ တေ သမ္ပတ္တိံ ပဋိလဘေယျုံ။ ဝဏိဇ္ဇာ တာဒိသီ နတ္ထီတိ ဝါဏိဇ္ဇာပိ တာဒိသီ နတ္ထိ, ယာ တေသံ သမ္ပတ္တိပဋိလာဘဟေတု ဘဝေယျ။ ဟိရညေန ကယာကယန္တိ ဟိရညေန ကယဝိက္ကယမ္ပိ တတ္ထ တာဒိသံ နတ္ထိ, ယံ တေသံ သမ္ပတ္တိပဋိလာဘဟေတု ဘဝေယျ။ ဣတော ဒိန္နေန ယာပေန္တိ, ပေတာ ကာလဂတာ တဟိန္တိ ကေဝလံ ပန ဣတော ဉာတီဟိ ဝါ မိတ္တာမစ္စေဟိ ဝါ ဒိန္နေန ယာပေန္တိ, အတ္တဘာဝံ ဂမေန္တိ။ ပေတာတိ ပေတ္တိဝိသယူပပန္နာ သတ္တာ။ ကာလဂတာတိ အတ္တနော မရဏကာလေန ဂတာ, ‘‘ကာလကတာ’’တိ ဝါ ပါဌော, ကတကာလာ ကတမရဏာတိ အတ္ထော။ တဟိန္တိ တသ္မိံ ပေတ္တိဝိသယေ။

အဋ္ဌမနဝမဂါထာဒွယဝဏ္ဏနာ

၈-၉။ ဧဝံ ‘‘ဣတော ဒိန္နေန ယာပေန္တိ, ပေတာ ကာလဂတာ တဟိ’’န္တိ ဝတွာ ဣဒါနိ ဥပမာဟိ တမတ္ထံ ပကာသေန္တော ‘‘ဥန္နမေ ဥဒကံ ဝုဋ္ဌ’’န္တိ ဣဒံ ဂါထာဒွယမာဟ။

တဿတ္ထော – ယထာ ဥန္နတေ ထလေ ဥဿာဒေ ဘူမိဘာဂေ မေဃေဟိ အဘိဝုဋ္ဌံ ဥဒကံ နိန္နံ ပဝတ္တတိ, ယော ယော ဘူမိဘာဂေါ နိန္နော ဩဏတော, တံ တံ ပဝတ္တတိ ဂစ္ဆတိ ပါပုဏာတိ, ဧဝမေဝ ဣတော ဒိန္နံ ဒါနံ ပေတာနံ ဥပကပ္ပတိ နိဗ္ဗတ္တတိ, ပါတုဘဝတီတိ အတ္ထော။ နိန္နမိဝ ဟိ ဥဒကပ္ပဝတ္တိယာ ဌာနံ ပေတလောကော ဒါနုပကပ္ပနာယ။ ယထာဟ – ‘‘ဣဒံ ခေါ, ဗြာဟ္မဏ, ဌာနံ, ယတ္ထ ဌိတဿ တံ ဒါနံ ဥပကပ္ပတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၁၀။၁၇၇)။ ယထာ စ ကန္ဒရပဒရသာခါပသာခကုသောဗ္ဘမဟာသောဗ္ဘသန္နိပါတေဟိ ဝါရိဝဟာ မဟာနဇ္ဇော ပူရာ ဟုတွာ သာဂရံ ပရိပူရေန္တိ, ဧဝမ္ပိ ဣတော ဒိန္နဒါနံ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေနေဝ ပေတာနံ ဥပကပ္ပတီတိ။

ဒသမဂါထာဝဏ္ဏနာ

֍ * ၁၀။ ဧဝံ ဘဂဝါ ‘‘ဣတော ဒိန္နေန ယာပေန္တိ, ပေတာ ကာလဂတာ တဟိ’’န္တိ ဣမံ အတ္ထံ ဥပမာဟိ ပကာသေတွာ ပုန ယသ္မာ တေ ပေတာ ‘‘ဣတော ကိဉ္စိ လစ္ဆာမာ’’တိ အာသာဘိဘူတာ ဉာတိဃရံ အာဂန္တွာပိ ‘‘ဣဒံ နာမ နော ဒေထာ’’တိ ယာစိတုံ အသမတ္ထာ, တသ္မာ တေသံ ဣမာနိ အနုဿရဏဝတ္ထူနိ

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၈၀။)

အနုဿရန္တော ကုလပုတ္တော ဒက္ခိဏံ ဒဇ္ဇာတိ ဒဿေန္တော ‘‘အဒါသိ မေ’’တိ ဣမံ ဂါထမာဟ။

တဿတ္ထော – ‘‘ဣဒံ နာမ မေ ဓနံ ဝါ ဓညံ ဝါ အဒါသီ’’တိ စ, ‘‘ဣဒံ နာမ မေ ကိစ္စံ အတ္တနာ ဥယျောဂမာပဇ္ဇန္တော အကာသီ’’တိ စ, ‘‘အမု မေ မာတိတော ဝါ ပိတိတော ဝါ သမ္ဗန္ဓတ္တာ ဉာတီ’’တိ စ သိနေဟဝသေန တာဏသမတ္ထတာယ ‘‘မိတ္တာ’’တိ စ, ‘‘အသုကော မေ သဟ ပံသုကီဠကော သခါ’’တိ စ ဧဝံ သဗ္ဗမနုဿရန္တော ပေတာနံ ဒက္ခိဏံ ဒဇ္ဇာ, ဒါနံ နိယျာတေယျာတိ။ အပရော ပါဌော ‘‘ပေတာနံ ဒက္ခိဏာ ဒဇ္ဇာ’’တိ။ တဿတ္ထော – ဒါတဗ္ဗာတိ ဒဇ္ဇာ။ ကာ သာ? ပေတာနံ ဒက္ခိဏာ, တေနေဝ ‘‘အဒါသိ မေ’’တိအာဒိနာ နယေန ပုဗ္ဗေ ကတမနုဿရံ အနုဿရတာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ကရဏဝစနပ္ပသင်္ဂေ ပစ္စတ္တဝစနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဧကာဒသမဂါထာဝဏ္ဏနာ

֍ * ၁၁။ ဧဝံ ဘဂဝါ ပေတာနံ ဒက္ခိဏာနိယျာတနေ ကာရဏဘူတာနိ အနုဿရဏဝတ္ထူနိ ဒဿေန္တော –

‘‘အဒါသိ မေ အကာသိ မေ, ဉာတိမိတ္တာ သခါ စ မေ၊

ပေတာနံ ဒက္ခိဏံ ဒဇ္ဇာ, ပုဗ္ဗေ ကတမနုဿရ’’န္တိ။ –

ဝတွာ ပုန ယေ ဉာတိမရဏေန ရုဏ္ဏသောကာဒိပရာ ဧဝ ဟုတွာ တိဋ္ဌန္တိ, န တေသံ အတ္ထာယ ကိဉ္စိ ဒေန္တိ, တေသံ တံ ရုဏ္ဏသောကာဒိ ကေဝလံ အတ္တပရိတာပနမေဝ ဟောတိ, န ပေတာနံ ကိဉ္စိ အတ္ထံ နိပ္ဖါဒေတီတိ ဒဿေန္တော ‘‘န ဟိ ရုဏ္ဏံ ဝါ’’တိ ဣမံ ဂါထမာဟ။

တတ္ထ ရုဏ္ဏန္တိ ရောဒနာ ရောဒိတတ္တံ အဿုပါတနံ, ဧတေန ကာယပရိဿမံ ဒဿေတိ။ သောကောတိ သောစနာ သောစိတတ္တံ, ဧတေန စိတ္တပရိဿမံ ဒဿေတိ။ ယာ စညာတိ ယာ စ ရုဏ္ဏသောကေဟိ အညာ။ ပရိဒေဝနာတိ ဉာတိဗျသနေန ဖုဋ္ဌဿ လာလပ္ပနာ, ‘‘ကဟံ ဧကပုတ္တက ပိယ မနာပါ’’တိ ဧဝမာဒိနာ နယေန ဂုဏသံဝဏ္ဏနာ, ဧတေန ဝစီပရိဿမံ ဒဿေတိ။

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၈၁။)

ဒွါဒသမဂါထာဝဏ္ဏနာ

֍ * ၁၂။ ဧဝံ ဘဂဝါ ‘‘ရုဏ္ဏံ ဝါ သောကော ဝါ ယာ စညာ ပရိဒေဝနာ, သဗ္ဗမ္ပိ တံ ပေတာနံ အတ္ထာယ န ဟောတိ, ကေဝလန္တု အတ္တာနံ ပရိတာပနမတ္တမေဝ, ဧဝံ တိဋ္ဌန္တိ ဉာတယော’’တိ ရုဏ္ဏာဒီနံ နိရတ္ထကဘာဝံ ဒဿေတွာ ပုန မာဂဓရာဇေန ယာ ဒက္ခိဏာ ဒိန္နာ, တဿာ သာတ္ထကဘာဝံ ဒဿေန္တော ‘‘အယဉ္စ ခေါ ဒက္ခိဏာ’’တိ ဣမံ ဂါထမာဟ။

တဿတ္ထော – အယဉ္စ ခေါ, မဟာရာဇ, ဒက္ခိဏာ တယာ အဇ္ဇ အတ္တနော ဉာတိဂဏံ ဥဒ္ဒိဿ ဒိန္နာ, သာ ယသ္မာ သံဃော အနုတ္တရံ ပုညက္ခေတ္တံ လောကဿ, တသ္မာ သံဃမှိ သုပ္ပတိဋ္ဌိတာ အဿ ပေတဇနဿ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ ဥပကပ္ပတိ သမ္ပဇ္ဇတိ ဖလတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဥပကပ္ပတီတိ စ ဌာနသော ဥပကပ္ပတိ, တံခဏံယေဝ ဥပကပ္ပတိ, န စိရေန။ ယထာ ဟိ တံခဏညေဝ ပဋိဘန္တံ ‘‘ဌာနသောဝေတံ တထာဂတံ ပဋိဘာတီ’’တိ ဝုစ္စတိ, ဧဝမိဓာပိ တံခဏံယေဝ ဥပကပ္ပန္တာ ‘‘ဌာနသော ဥပကပ္ပတီ’’တိ ဝုတ္တာ။ ယံ ဝါ တံ ‘‘ဣဒံ ခေါ, ဗြာဟ္မဏ, ဌာနံ, ယတ္ထ ဌိတဿ တံ ဒါနံ ဥပကပ္ပတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၁၀။၁၇၇) ဝုတ္တံ, တတ္ထ ခုပ္ပိပါသိကဝန္တာသပရဒတ္တူပဇီဝိနိဇ္ဈာမတဏှိကာဒိဘေဒဘိန္နေ ဌာနေ ဥပကပ္ပတီတိ ဝုတ္တံ ယထာ ကဟာပဏံ ဒေန္တော ‘‘ကဟာပဏသော ဒေတီ’’တိ လောကေ ဝုစ္စတိ။ ဣမသ္မိဉ္စ အတ္ထဝိကပ္ပေ ဥပကပ္ပတီတိ ပါတုဘဝတိ, နိဗ္ဗတ္တတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

တေရသမဂါထာဝဏ္ဏနာ

֍ * ၁၃။ ဧဝံ ဘဂဝါ ရညာ ဒိန္နာယ ဒက္ခိဏာယ သာတ္ထကဘာဝံ ဒဿေန္တော –

‘‘အယဉ္စ ခေါ ဒက္ခိဏာ ဒိန္နာ, သံဃမှိ သုပ္ပတိဋ္ဌိတာ၊

ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယဿ, ဌာနသော ဥပကပ္ပတီ’’တိ။ –

ဝတွာ ပုန ယသ္မာ ဣမံ ဒက္ခိဏံ ဒေန္တေန ဉာတီနံ ဉာတီဟိ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စကရဏဝသေန ဉာတိဓမ္မော နိဒဿိတော, ဗဟုဇနဿ ပါကဋီကတော, နိဒဿနံ ဝါ ကတော, တုမှေဟိပိ ဉာတီနံ ဧဝမေဝ ဉာတီဟိ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စကရဏဝသေန ဉာတိဓမ္မော ပရိပူရေတဗ္ဗော, န နိရတ္ထကေဟိ ရုဏ္ဏာဒီဟိ အတ္တာ ပရိတာပေတဗ္ဗောတိ စ ပေတေ ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိံ အဓိဂမေန္တေန ပေတာနံ ပူဇာ ကတာ ဥဠာရာ, ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဉ္စ ဘိက္ခုသံဃံ အန္နပါနာဒီဟိ သန္တပ္ပေန္တေန ဘိက္ခူနံ ဗလံ အနုပဒိန္နံ, အနုကမ္ပာဒိဂုဏပရိဝါရဉ္စ စာဂစေတနံ နိဗ္ဗတ္တေန္တေန အနပ္ပကံ

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၈၂။)

ပုညံ ပသုတံ, တသ္မာ ဘဂဝါ ဣမေဟိ ယထာဘုစ္စဂုဏေဟိ ရာဇာနံ သမ္ပဟံသေန္တော –

‘‘သော ဉာတိဓမ္မော စ အယံ နိဒဿိတော,

ပေတာန ပူဇာ စ ကတာ ဥဠာရာ၊

ဗလဉ္စ ဘိက္ခူနမနုပ္ပဒိန္နံ,

တုမှေဟိ ပုညံ ပသုတံ အနပ္ပက’’န္တိ။ –

ဣမာယ ဂါထာယ ဒေသနံ ပရိယောသာပေတိ။

အထ ဝါ ‘‘သော ဉာတိဓမ္မော စ အယံ နိဒဿိတော’’တိ ဣမိနာ ဂါထာပဒေန ဘဂဝါ ရာဇာနံ ဓမ္မိယာ ကထာယ သန္ဒဿေတိ။ ဉာတိဓမ္မနိဒဿနမေဝ ဟိ ဧတ္ထ သန္ဒဿနံ ပေတာန ပူဇာ စ ကတာ ဥဠာရာတိ ဣမိနာ သမာဒပေတိ။ ဥဠာရာတိ ပသံသနမေဝ ဟိ ဧတ္ထ ပုနပ္ပုနံ ပူဇာကရဏေ သမာဒပနံ။ ဗလဉ္စ ဘိက္ခူနမနုပ္ပဒိန္နန္တိ ဣမိနာ သမုတ္တေဇေတိ။ ဗလာနုပ္ပဒါနမေဝ ဟိ ဧတ္ထ ဧဝံ ဒါနံ, ဗလာနုပ္ပဒါနတာတိ တဿ ဥဿာဟဝဍ္ဎနေန သမုတ္တေဇနံ။ တုမှေဟိ ပုညံ ပသုတံ အနပ္ပကန္တိ ဣမိနာ သမ္ပဟံသေတိ။ ပုညပ္ပသုတကိတ္တနမေဝ ဟိ ဧတ္ထ တဿ ယထာဘုစ္စဂုဏသံဝဏ္ဏနဘာဝေန သမ္ပဟံသနဇနနတော သမ္ပဟံသနန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဒေသနာပရိယောသာနေ စ ပေတ္တိဝိသယူပပတ္တိအာဒီနဝသံဝဏ္ဏနေန သံဝိဂ္ဂါနံ ယောနိသော ပဒဟတံ စတုရာသီတိယာ ပါဏသဟဿာနံ ဓမ္မာဘိသမယော အဟောသိ။ ဒုတိယဒိဝသေပိ ဘဂဝါ ဒေဝမနုဿာနံ ဣဒမေဝ တိရောကုဋ္ဋံ ဒေသေသိ, ဧဝံ ယာဝ သတ္တမဒိဝသာ တာဒိသော ဧဝ ဓမ္မာဘိသမယော အဟောသီတိ။

ပရမတ္ထဇောတိကာယ ခုဒ္ဒကပါဌ-အဋ္ဌကထာယ

တိရောကုဋ္ဋသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ နိဓိကဏ္ဍသုတ္တဝဏ္ဏနာ

နိက္ခေပကာရဏံ

ဣဒါနိ ယဒိဒံ တိရောကုဋ္ဋာနန္တရံ ‘‘နိဓိံ နိဓေတိ ပုရိသော’’တိအာဒိနာ နိဓိကဏ္ဍံ နိက္ခိတ္တံ, တဿ –

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၈၃။)

‘‘ဘာသိတွာ နိဓိကဏ္ဍဿ, ဣဓ နိက္ခေပကာရဏံ၊

အဋ္ဌုပ္ပတ္တိဉ္စ ဒီပေတွာ, ကရိဿာမတ္ထဝဏ္ဏနံ’’။

တတ္ထ ဣဓ နိက္ခေပကာရဏံ တာဝဿ ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣဒဉှိ နိဓိကဏ္ဍံ ဘဂဝတာ ဣမိနာ အနုက္ကမေန အဝုတ္တမ္ပိ ယသ္မာ အနုမောဒနဝသေန ဝုတ္တဿ တိရောကုဋ္ဋဿ မိထုနဘူတံ, တသ္မာ ဣဓ နိက္ခိတ္တံ။ တိရောကုဋ္ဋေန ဝါ ပုညဝိရဟိတာနံ ဝိပတ္တိံ ဒဿေတွာ ဣမိနာ ကတပုညာနံ သမ္ပတ္တိဒဿနတ္ထမ္ပိ ဣဒံ ဣဓ နိက္ခိတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣဒမဿ ဣဓ နိက္ခေပကာရဏံ။

သုတ္တဋ္ဌုပ္ပတ္တိ

အဋ္ဌုပ္ပတ္တိ ပနဿ – သာဝတ္ထိယံ ကိရ အညတရော ကုဋုမ္ဗိကော အဍ္ဎော မဟဒ္ဓနော မဟာဘောဂေါ။ သော စ သဒ္ဓေါ ဟောတိ ပသန္နော, ဝိဂတမလမစ္ဆေရေန စေတသာ အဂါရံ အဇ္ဈာဝသတိ။ သော ဧကသ္မိံ ဒိဝသေ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသံဃဿ ဒါနံ ဒေတိ။ တေန စ သမယေန ရာဇာ ဓနတ္ထိကော ဟောတိ, သော တဿ သန္တိကေ ပုရိသံ ပေသေသိ ‘‘ဂစ္ဆ, ဘဏေ, ဣတ္ထန္နာမံ ကုဋုမ္ဗိကံ အာနေဟီ’’တိ။ သော ဂန္တွာ တံ ကုဋုမ္ဗိကံ အာဟ ‘‘ရာဇာ တံ ဂဟပတိ အာမန္တေတီ’’တိ။ ကုဋုမ္ဗိကော သဒ္ဓါဒိဂုဏသမန္နာဂတေန စေတသာ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခံ ဘိက္ခုသံဃံ ပရိဝိသန္တော အာဟ ‘‘ဂစ္ဆ, ဘော ပုရိသ, ပစ္ဆာ အာဂမိဿာမိ, ဣဒါနိ တာဝမှိ နိဓိံ နိဓေန္တော ဌိတော’’တိ။ အထ ဘဂဝါ ဘုတ္တာဝီ ပဝါရိတော တမေဝ ပုညသမ္ပဒံ ပရမတ္ထတော နိဓီတိ ဒဿေတုံ တဿ ကုဋုမ္ဗိကဿ အနုမောဒနတ္ထံ ‘‘နိဓိံ နိဓေတိ ပုရိသော’’တိ ဣမာ ဂါထာယော အဘာသိ။ အယမဿ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိ။

ဧဝမဿ –

‘‘ဘာသိတွာ နိဓိကဏ္ဍဿ, ဣဓ နိက္ခေပကာရဏံ၊

အဋ္ဌုပ္ပတ္တိဉ္စ ဒီပေတွာ, ကရိဿာမတ္ထဝဏ္ဏနံ’’။

ပဌမဂါထာဝဏ္ဏနာ

֍ * ၁။ တတ္ထ နိဓိံ နိဓေတိ ပုရိသောတိ နိဓီယတီတိ နိဓိ, ဌပီယတိ ရက္ခီယတိ ဂေါပီယတီတိ အတ္ထော။ သော စတုဗ္ဗိဓော ထာဝရော, ဇင်္ဂမော, အင်္ဂသမော, အနုဂါမိကောတိ။ တတ္ထ ထာဝရော နာမ ဘူမိဂတံ ဝါ ဝေဟာသဋ္ဌံ ဝါ ဟိရညံ

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၈၄။)

ဝါ သုဝဏ္ဏံ ဝါ ခေတ္တံ ဝါ ဝတ္ထု ဝါ, ယံ ဝါ ပနညမ္ပိ ဧဝရူပံ ဣရိယာပထဝိရဟိတံ, အယံ ထာဝရော နိဓိ။ ဇင်္ဂမော နာမ ဒါသိဒါသံ ဟတ္ထိဂဝဿဝဠဝံ အဇေဠကံ ကုက္ကုဋသူကရံ ယံ ဝါ ပနညမ္ပိ ဧဝရူပံ ဣရိယာပထပဋိသံယုတ္တံ။ အယံ ဇင်္ဂမော နိဓိ အင်္ဂသမော နာမ ကမ္မာယတနံ, သိပ္ပါယတနံ, ဝိဇ္ဇာဋ္ဌာနံ, ဗာဟုသစ္စံ, ယံ ဝါ ပနညမ္ပိ ဧဝရူပံ သိက္ခိတွာ ဂဟိတံ အင်္ဂပစ္စင်္ဂမိဝ အတ္တဘာဝပ္ပဋိဗဒ္ဓံ, အယံ အင်္ဂသမော နိဓိ။ အနုဂါမိကော နာမ ဒါနမယံ ပုညံ သီလမယံ ဘာဝနာမယံ ဓမ္မဿဝနမယံ ဓမ္မဒေသနာမယံ, ယံ ဝါ ပနညမ္ပိ ဧဝရူပံ ပုညံ တတ္ထ တတ္ထ အနုဂန္တွာ ဝိယ ဣဋ္ဌဖလမနုပ္ပဒေတိ, အယံ အနုဂါမိကော နိဓိ။ ဣမသ္မိံ ပန ဌာနေ ထာဝရော အဓိပ္ပေတော။

နိဓေတီတိ ဌပေတိ ပဋိသာမေတိ ဂေါပေတိ။ ပုရိသောတိ မနုဿော။ ကာမဉ္စ ပုရိသောပိ ဣတ္ထီပိ ပဏ္ဍကောပိ နိဓိံ နိဓေတိ, ဣဓ ပန ပုရိသသီသေန ဒေသနာ ကတာ, အတ္ထတော ပန တေသမ္ပိ ဣဓ သမောဓာနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဂမ္ဘီရေ ဩဒကန္တိကေတိ ဩဂါဟေတဗ္ဗဋ္ဌေန ဂမ္ဘီရံ, ဥဒကဿ အန္တိကဘာဝေန ဩဒကန္တိကံ။ အတ္ထိ ဂမ္ဘီရံ န ဩဒကန္တိကံ ဇင်္ဂလေ ဘူမိဘာဂေ သတိကပေါရိသော အာဝါဋော ဝိယ, အတ္ထိ ဩဒကန္တိကံ န ဂမ္ဘီရံ နိန္နေ ပလ္လလေ ဧကဒွိဝိဒတ္ထိကော အာဝါဋော ဝိယ, အတ္ထိ ဂမ္ဘီရဉ္စေဝ ဩဒကန္တိကဉ္စ ဇင်္ဂလေ ဘူမိဘာဂေ ယာဝ ဣဒါနိ ဥဒကံ အာဂမိဿတီတိ, တာဝ ခတော အာဝါဋော ဝိယ။ တံ သန္ဓာယ ဣဒံ ဝုတ္တံ ‘‘ဂမ္ဘီရေ ဩဒကန္တိကေ’’တိ။ အတ္ထေ ကိစ္စေ သမုပ္ပန္နေတိ အတ္ထာ အနပေတန္တိ အတ္ထံ, အတ္ထာဝဟံ ဟိတာဝဟန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ကာတဗ္ဗန္တိ ကိစ္စံ, ကိဉ္စိဒေဝ ကရဏီယန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဥပ္ပန္နံ ဧဝ သမုပ္ပန္နံ, ကတ္တဗ္ဗဘာဝေန ဥပဋ္ဌိတန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တသ္မိံ အတ္ထေ ကိစ္စေ သမုပ္ပန္နေ။ အတ္ထာယ မေ ဘဝိဿတီတိ နိဓာနပ္ပယောဇနနိဒဿနမေတံ။ ဧတဒတ္ထဉှိ သော နိဓေတိ ‘‘အတ္ထာဝဟေ ကိသ္မိဉ္စိဒေဝ ကရဏီယေ သမုပ္ပန္နေ အတ္ထာယ မေ ဘဝိဿတိ, တဿ မေ ကိစ္စဿ နိပ္ဖတ္တိယာ ဘဝိဿတီ’’တိ။ ကိစ္စနိပ္ဖတ္တိယေဝ ဟိ တဿ ကိစ္စေ သမုပ္ပန္နေ အတ္ထောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဒုတိယဂါထာဝဏ္ဏနာ

ဧဝံ နိဓာနပ္ပယောဇနံ ဒဿေန္တော အတ္ထာဓိဂမာဓိပ္ပါယံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ အနတ္ထာပဂမာဓိပ္ပါယံ ဒဿေတုမာဟ –

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၈၅။)

֍ * ၂။ ‘‘ရာဇတော ဝါ ဒုရုတ္တဿ, စောရတော ပီဠိတဿ ဝါ။

ဣဏဿ ဝါ ပမောက္ခာယ, ဒုဗ္ဘိက္ခေ အာပဒါသု ဝါ’’တိ။

တဿတ္ထော ‘‘အတ္ထာယ မေ ဘဝိဿတီ’’တိ စ ‘‘ဣဏဿ ဝါ ပမောက္ခာယာ’’တိ စ ဧတ္ထ ဝုတ္တေဟိ ဒွီဟိ ဘဝိဿတိပမောက္ခာယ-ပဒေဟိ သဒ္ဓိံ ယထာသမ္ဘဝံ ယောဇေတွာ ဝေဒိတဗ္ဗော။

တတ္ထာယံ ယောဇနာ – န ကေဝလံ အတ္ထာယ မေ ဘဝိဿတီတိ ဧဝ ပုရိသော နိဓိံ နိဓေတိ, ကိန္တု ‘‘အယံ စောရော’’တိ ဝါ ‘‘ပါရဒါရိကော’’တိ ဝါ ‘‘သုင်္ကဃာတကော’’တိ ဝါ ဧဝမာဒိနာ နယေန ပစ္စတ္ထိကေဟိ ပစ္စာမိတ္တေဟိ ဒုရုတ္တဿ မေ သတော ရာဇတော ဝါ ပမောက္ခာယ ဘဝိဿတိ, သန္ဓိစ္ဆေဒါဒီဟိ ဓနဟရဏေန ဝါ, ‘‘ဧတ္တကံ ဟိရညသုဝဏ္ဏံ ဒေဟီ’’တိ ဇီဝဂ္ဂါဟေန ဝါ စောရေဟိ မေ ပီဠိတဿ သတော စောရတော ဝါ ပမောက္ခာယ ဘဝိဿတိ။ သန္တိ မေ ဣဏာယိကာ, တေ မံ ‘‘ဣဏံ ဒေဟီ’’တိ စောဒေဿန္တိ, တေဟိ မေ စောဒိယမာနဿ ဣဏဿ ဝါ ပမောက္ခာယ ဘဝိဿတိ။ ဟောတိ သော သမယော, ယံ ဒုဗ္ဘိက္ခံ ဟောတိ ဒုဿဿံ ဒုလ္လဘပိဏ္ဍံ, တတ္ထ န သုကရံ အပ္ပဓနေန ယာပေတုံ, တထာဝိဓေ အာဂတေ ဒုဗ္ဘိက္ခေ ဝါ မေ ဘဝိဿတိ။ ယထာရူပါ အာပဒါ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ အဂ္ဂိတော ဝါ ဥဒကတော ဝါ အပ္ပိယဒါယာဒတော ဝါ, တထာရူပါသု ဝါ ဥပ္ပန္နာသု အာပဒါသု မေ ဘဝိဿတီတိပိ ပုရိသော နိဓိံ နိဓေတီတိ။

ဧဝံ အတ္ထာဓိဂမာဓိပ္ပါယံ အနတ္ထာပဂမာဓိပ္ပါယဉ္စာတိ ဒွီဟိ ဂါထာဟိ ဒုဝိဓံ နိဓာနပ္ပယောဇနံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ တမေဝ ဒုဝိဓံ ပယောဇနံ နိဂမေန္တော အာဟ –

‘‘ဧတဒတ္ထာယ လောကသ္မိံ, နိဓိ နာမ နိဓီယတီ’’တိ။

တဿတ္ထော – ယွာယံ ‘‘အတ္ထာယ မေ ဘဝိဿတီ’’တိ စ ‘‘ရာဇတော ဝါ ဒုရုတ္တဿာ’’တိ ဧဝမာဒီဟိ စ အတ္ထာဓိဂမော အနတ္ထာပဂမော စ ဒဿိတော။ ဧတဒတ္ထာယ ဧတေသံ နိပ္ဖါဒနတ္ထာယ ဣမသ္မိံ ဩကာသလောကေ ယော ကောစိ ဟိရညသုဝဏ္ဏာဒိဘေဒေါ နိဓိ နာမ နိဓီယတိ ဌပီယတိ ပဋိသာမီယတီတိ။

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၈၆။)

တတိယဂါထာဝဏ္ဏနာ

ဣဒါနိ ယသ္မာ ဧဝံ နိဟိတောပိ သော နိဓိ ပုညဝတံယေဝ အဓိပ္ပေတတ္ထသာဓကော ဟောတိ, န အညေသံ, တသ္မာ တမတ္ထံ ဒီပေန္တော အာဟ –

֍ * ၃။ ‘‘တာဝဿုနိဟိတော သန္တော, ဂမ္ဘီရေ ဩဒကန္တိကေ။

န သဗ္ဗော သဗ္ဗဒါ ဧဝ, တဿ တံ ဥပကပ္ပတီ’’တိ။

တဿတ္ထော – သော နိဓိ တာဝ သုနိဟိတော သန္တော, တာဝ သုဋ္ဌု နိခဏိတွာ ဌပိတော သမာနောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ကီဝ သုဋ္ဌူတိ? ဂမ္ဘီရေ ဩဒကန္တိကေ, ယာဝ ဂမ္ဘီရေ ဩဒကန္တိကေ နိဟိတောတိ သင်္ခံ ဂစ္ဆတိ, တာဝ သုဋ္ဌူတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ န သဗ္ဗော သဗ္ဗဒါ ဧဝ, တဿ တံ ဥပကပ္ပတီတိ ယေန ပုရိသေန နိဟိတော, တဿ သဗ္ဗောပိ သဗ္ဗကာလံ န ဥပကပ္ပတိ န သမ္ပဇ္ဇတိ, ယထာဝုတ္တကိစ္စကရဏသမတ္ထော န ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ကိန္တု ကောစိဒေဝ ကဒါစိဒေဝ ဥပကပ္ပတိ, နေဝ ဝါ ဥပကပ္ပတီတိ။ ဧတ္ထ စ န္တိ ပဒပူရဏမတ္တေ နိပါတော ဒဋ္ဌဗ္ဗော ‘‘ယထာ တံ အပ္ပမတ္တဿ အာတာပိနော’’တိ ဧဝမာဒီသု (မ။ နိ။ ၂။၁၈-၁၉၊ ၃။၁၅၄) ဝိယ။ လိင်္ဂဘေဒံ ဝါ ကတွာ ‘‘သော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘တ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ ဟိ ဝုစ္စမာနေ သော အတ္ထော သုခံ ဗုဇ္ဈတီတိ။

စတုတ္ထပဉ္စမဂါထာဝဏ္ဏနာ

ဧဝံ ‘‘န သဗ္ဗော သဗ္ဗဒါ ဧဝ, တဿ တံ ဥပကပ္ပတီ’’တိ ဝတွာ ဣဒါနိ ယေဟိ ကာရဏေဟိ န ဥပကပ္ပတိ, တာနိ ဒဿေန္တော အာဟ –

֍ * ၄။ ‘‘နိဓိ ဝါ ဌာနာ စဝတိ, သညာ ဝါဿ ဝိမုယှတိ။

နာဂါ ဝါ အပနာမေန္တိ, ယသ္မာ ဝါပိ ဟရန္တိ နံ။

֍ * ၅။ ‘‘အပ္ပိယာ ဝါပိ ဒါယာဒါ, ဥဒ္ဓရန္တိ အပဿတော’’တိ။

တဿတ္ထော – ယသ္မိံ ဌာနေ သုနိဟိတော ဟောတိ နိဓိ, သော ဝါ နိဓိ တမှာ ဌာနာ စဝတိ အပေတိ ဝိဂစ္ဆတိ, အစေတနောပိ သမာနော ပုညက္ခယဝသေန အညံ ဌာနံ ဂစ္ဆတိ။ သညာ ဝါ အဿ ဝိမုယှတိ, ယသ္မိံ ဌာနေ နိဟိတော နိဓိ, တံ န ဇာနာတိ, အဿ ပုညက္ခယစောဒိတာ နာဂါ ဝါ တံ နိဓိံ အပနာမေန္တိ အညံ ဌာနံ ဂမေန္တိ။ ယက္ခာ ဝါပိ ဟရန္တိ ယေနိစ္ဆကံ

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၈၇။)

အာဒါယ ဂစ္ဆန္တိ။ အပဿတော ဝါ အဿ အပ္ပိယာ ဝါ ဒါယာဒါ ဘူမိံ ခဏိတွာ တံ နိဓိံ ဥဒ္ဓရန္တိ။ ဧဝမဿ ဧတေဟိ ဌာနာ စဝနာဒီဟိ ကာရဏေဟိ သော နိဓိ န ဥပကပ္ပတီတိ။

ဧဝံ ဌာနာ စဝနာဒီနိ လောကသမ္မတာနိ အနုပကပ္ပနကာရဏာနိ ဝတွာ ဣဒါနိ ယံ တံ ဧတေသမ္ပိ ကာရဏာနံ မူလဘူတံ ဧကညေဝ ပုညက္ခယသညိတံ ကာရဏံ, တံ ဒဿေန္တော အာဟ –

‘‘ယဒါ ပုညက္ခယော ဟောတိ, သဗ္ဗမေတံ ဝိနဿတီ’’တိ။

တဿတ္ထော – ယသ္မိံ သမယေ ဘောဂသမ္ပတ္တိနိပ္ဖါဒကဿ ပုညဿ ခယော ဟောတိ, ဘောဂပါရိဇုညသံဝတ္တနိကမပုညမောကာသံ ကတွာ ဌိတံ ဟောတိ, အထ ယံ နိဓိံ နိဓေန္တေန နိဟိတံ ဟိရညသုဝဏ္ဏာဒိဓနဇာတံ, သဗ္ဗမေတံ ဝိနဿတီတိ။

ဆဋ္ဌဂါထာဝဏ္ဏနာ

ဧဝံ ဘဂဝါ တေန တေန အဓိပ္ပါယေန နိဟိတမ္ပိ ယထာဓိပ္ပါယံ အနုပကပ္ပန္တံ နာနပ္ပကာရေဟိ နဿနဓမ္မံ လောကသမ္မတံ နိဓိံ ဝတွာ ဣဒါနိ ယံ ပုညသမ္ပဒံ ပရမတ္ထတော နိဓီတိ ဒဿေတုံ တဿ ကုဋုမ္ဗိကဿ အနုမောဒနတ္ထမိဒံ နိဓိကဏ္ဍမာရဒ္ဓံ, တံ ဒဿေန္တော အာဟ –

֍ * ၆။ ‘‘ယဿ ဒါနေန သီလေန, သံယမေန ဒမေန စ။

နိဓီ သုနိဟိတော ဟောတိ, ဣတ္ထိယာ ပုရိသဿ ဝါ’’တိ။

တတ္ထ ဒါနန္တိ ‘‘ဒါနဉ္စ ဓမ္မစရိယာ စာ’’တိ ဧတ္ထ ဝုတ္တနယေနေဝ ဂဟေတဗ္ဗံ။ သီလန္တိ ကာယိကဝါစသိကော အဝီတိက္ကမော။ ပဉ္စင်္ဂဒသင်္ဂပါတိမောက္ခသံဝရာဒိ ဝါ သဗ္ဗမ္ပိ သီလံ ဣဓ သီလန္တိ အဓိပ္ပေတံ။ သံယမောတိ သံယမနံ သံယမော, စေတသော နာနာရမ္မဏဂတိနိဝါရဏန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ, သမာဓိဿေတံ အဓိဝစနံ။ ယေန သံယမေန သမန္နာဂတော ‘‘ဟတ္ထသံယတော, ပါဒသံယတော, ဝါစာသံယတော, သံယတုတ္တမော’’တိ ဧတ္ထ သံယတုတ္တမောတိ ဝုတ္တော။ အပရေ အာဟု ‘‘သံယမနံ သံယမော, သံဝရဏန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ, ဣန္ဒြိယသံဝရဿေတံ အဓိဝစန’’န္တိ။ ဒမောတိ ဒမနံ, ကိလေသူပသမနန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ, ပညာယေတံ အဓိဝစနံ။ ပညာ ဟိ ကတ္ထစိ

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၈၈။)

ပညာတွေဝ ဝုစ္စတိ ‘‘သုဿူသာ လဘတေ ပည’’န္တိ ဧဝမာဒီသု (သံ။ နိ။ ၁။၂၄၆၊ သု။ နိ။ ၁၈၈)။ ကတ္ထစိ ဓမ္မောတိ ‘‘သစ္စံ ဓမ္မော ဓိတိ စာဂေါ’’တိ ဧဝမာဒီသု။ ကတ္ထစိ ဒမောတိ ‘‘ယဒိ သစ္စာ ဒမာ စာဂါ, ခန္တျာ ဘိယျော န ဝိဇ္ဇတီ’’တိအာဒီသု။

ဧဝံ ဒါနာဒီနိ ဉတွာ ဣဒါနိ ဧဝံ ဣမိဿာ ဂါထာယ သမ္ပိဏ္ဍေတွာ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော – ယဿ ဣတ္ထိယာ ဝါ ပုရိသဿ ဝါ ဒါနေန သီလေန သံယမေန ဒမေန စာတိ ဣမေဟိ စတူဟိ ဓမ္မေဟိ ယထာ ဟိရညေန သုဝဏ္ဏေန မုတ္တာယ မဏိနာ ဝါ ဓနမယော နိဓိ တေသံ သုဝဏ္ဏာဒီနံ ဧကတ္ထ ပက္ခိပနေန နိဓီယတိ, ဧဝံ ပုညမယော နိဓိ တေသံ ဒါနာဒီနံ ဧကစိတ္တသန္တာနေ စေတိယာဒိမှိ ဝါ ဝတ္ထုမှိ သုဋ္ဌု ကရဏေန သုနိဟိတော ဟောတီတိ။

သတ္တမဂါထာဝဏ္ဏနာ

ဧဝံ ဘဂဝါ ‘‘ယဿ ဒါနေနာ’’တိ ဣမာယ ဂါထာယ ပုညသမ္ပဒါယ ပရမတ္ထတော နိဓိဘာဝံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ယတ္ထ နိဟိတော, သော နိဓိ သုနိဟိတော ဟောတိ, တံ ဝတ္ထုံ ဒဿေန္တော အာဟ –

֍ * ၇။ ‘‘စေတိယမှိ စ သံဃေ ဝါ, ပုဂ္ဂလေ အတိထီသု ဝါ။

မာတရိ ပိတရိ စာပိ, အထော ဇေဋ္ဌမှိ ဘာတရီ’’တိ။

တတ္ထ စယိတဗ္ဗန္တိ စေတိယံ, ပူဇေတဗ္ဗန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ, စိတတ္တာ ဝါ စေတိယံ။ တံ ပနေတံ စေတိယံ တိဝိဓံ ဟောတိ ပရိဘောဂစေတိယံ, ဥဒ္ဒိဿကစေတိယံ, ဓာတုကစေတိယန္တိ။ တတ္ထ ဗောဓိရုက္ခော ပရိဘောဂစေတိယံ, ဗုဒ္ဓပဋိမာ ဥဒ္ဒိဿကစေတိယံ, ဓာတုဂဗ္ဘထူပါ သဓာတုကာ ဓာတုကစေတိယံ။ သံဃောတိ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခါဒီသု ယော ကောစိ။ ပုဂ္ဂလောတိ ဂဟဋ္ဌပဗ္ဗဇိတေသု ယော ကောစိ။ နတ္ထိ အဿ တိထိ, ယမှိ ဝါ တမှိ ဒိဝသေ အာဂစ္ဆတီတိ အတိထိ။ တင်္ခဏေ အာဂတပါဟုနကဿေတံ အဓိဝစနံ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။

ဧဝံ စေတိယာဒီနိ ဉတွာ ဣဒါနိ ဧဝံ ဣမိဿာ ဂါထာယ သမ္ပိဏ္ဍေတွာ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော – ယော သော နိဓိ ‘‘သုနိဟိတော ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တော, သော ဣမေသု ဝတ္ထူသု သုနိဟိတော ဟောတိ။ ကသ္မာ? ဒီဃရတ္တံ ဣဋ္ဌဖလာနုပ္ပဒါနသမတ္ထတာယ။ တထာ ဟိ အပ္ပကမ္ပိ စေတိယမှိ ဒတွာ ဒီဃရတ္တံ ဣဋ္ဌဖလလာဘိနော ဟောန္တိ။ ယထာဟ –

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၈၉။)

‘‘ဧကပုပ္ဖံ ယဇိတွာန, အသီတိကပ္ပကောဋိယော၊

ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ, ပုပ္ဖဒါနဿိဒံ ဖလ’’န္တိ စ။

‘‘မတ္တာသုခပရိစ္စာဂါ, ပဿေ စေ ဝိပုလံ သုခ’’န္တိ စ။ (ဓ။ ပ။ ၂၉၀)၊

ဧဝံ ဒက္ခိဏာဝိသုဒ္ဓိဝေလာမသုတ္တာဒီသု ဝုတ္တနယေန သံဃာဒိဝတ္ထူသုပိ ဒါနဖလဝိဘာဂေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယထာ စ စေတိယာဒီသု ဒါနဿ ပဝတ္တိ ဖလဝိဘူတိ စ ဒဿိတာ, ဧဝံ ယထာယောဂံ သဗ္ဗတ္ထ တံ တံ အာရဘိတွာ စာရိတ္တဝါရိတ္တဝသေန သီလဿ, ဗုဒ္ဓါနုဿတိဝသေန သံယမဿ, တဗ္ဗတ္ထုကဝိပဿနာမနသိကာရပစ္စဝေက္ခဏဝသေန ဒမဿ စ ပဝတ္တိ တဿ တဿ ဖလဝိဘူတိ စ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

အဋ္ဌမဂါထာဝဏ္ဏနာ

ဧဝံ ဘဂဝါ ဒါနာဒီဟိ နိဓီယမာနဿ ပုညမယနိဓိနော စေတိယာဒိဘေဒံ ဝတ္ထုံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ဧတေသု ဝတ္ထူသု သုနိဟိတဿ တဿ နိဓိနော ဂမ္ဘီရေ ဩဒကန္တိကေ နိဟိတနိဓိတော ဝိသေသံ ဒဿေန္တော အာဟ –

֍ * ၈။ ‘‘ဧသော နိဓိ သုနိဟိတော, အဇေယျော အနုဂါမိကော။

ပဟာယ ဂမနီယေသု, ဧတံ အာဒါယ ဂစ္ဆတီ’’တိ။

တတ္ထ ပုဗ္ဗပဒေန တံ ဒါနာဒီဟိ သုနိဟိတနိဓိံ နိဒ္ဒိသတိ ‘‘ဧသော နိဓိ သုနိဟိတော’’တိ။ အဇေယျောတိ ပရေဟိ ဇေတွာ ဂဟေတုံ န သက္ကာ, အစ္စေယျောတိပိ ပါဌော, တဿ အစ္စိတဗ္ဗော အစ္စနာရဟော ဟိတသုခတ္ထိကေန ဥပစိတဗ္ဗောတိ အတ္ထော။ ဧတသ္မိဉ္စ ပါဌေ ဧသော နိဓိ အစ္စေယျောတိ သမ္ဗန္ဓိတွာ ပုန ‘‘ကသ္မာ’’တိ အနုယောဂံ ဒဿေတွာ ‘‘ယသ္မာ သုနိဟိတော အနုဂါမိကော’’တိ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။ ဣတရထာ ဟိ သုနိဟိတဿ အစ္စေယျတ္တံ ဝုတ္တံ ဘဝေယျ, န စ သုနိဟိတော အစ္စနီယော။ အစ္စိတော ဧဝ ဟိ သောတိ။ အနုဂစ္ဆတီတိ အနုဂါမိကော, ပရလောကံ ဂစ္ဆန္တမ္ပိ တတ္ထ တတ္ထ ဖလဒါနေန န ဝိဇဟတီတိ အတ္ထော။

ပဟာယ ဂမနီယေသု ဧတံ အာဒါယ ဂစ္ဆတီတိ မရဏကာလေ ပစ္စုပဋ္ဌိတေ သဗ္ဗဘောဂေသု ပဟာယ ဂမနီယေသု ဧတံ နိဓိံ အာဒါယ ပရလောကံ ဂစ္ဆတီတိ အယံ ကိရ ဧတဿ အတ္ထော။ သော ပန န ယုဇ္ဇတိ။ ကသ္မာ?

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၉၀။)

ဘောဂါနံ အဂမနီယတော။ ပဟာတဗ္ဗာ ဧဝ ဟိ တေ တေ ဘောဂါ, န ဂမနီယာ, ဂမနီယာ ပန တေ တေ ဂတိဝိသေသာ။ ယတော ယဒိ ဧသ အတ္ထော သိယာ, ပဟာယ ဘောဂေ ဂမနီယေသု ဂတိဝိသေသေသု ဣတိ ဝဒေယျ။ တသ္မာ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော – ‘‘နိဓိ ဝါ ဌာနာ စဝတီ’’တိ ဧဝမာဒိနာ ပကာရေန ပဟာယ မစ္စံ ဘောဂေသု ဂစ္ဆန္တေသု ဧတံ အာဒါယ ဂစ္ဆတီတိ။ ဧသော ဟိ အနုဂါမိကတ္တာ တံ နပ္ပဇဟတီတိ။

တတ္ထ သိယာ ‘‘ဂမနီယေသူတိ ဧတ္ထ ဂန္တဗ္ဗေသူတိ အတ္ထော, န ဂစ္ဆန္တေသူ’’တိ။ တံ န ဧကံသတော ဂဟေတဗ္ဗံ။ ယထာ ဟိ ‘‘အရိယာ နိယျာနိကာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၁၄၁) ဧတ္ထ နိယျန္တာတိ အတ္ထော, န နိယျာတဗ္ဗာတိ, ဧဝမိဓာပိ ဂစ္ဆန္တေသူတိ အတ္ထော, န ဂန္တဗ္ဗေသူတိ။

အထ ဝါ ယသ္မာ ဧသ မရဏကာလေ ကဿစိ ဒါတုကာမော ဘောဂေ အာမသိတုမ္ပိ န လဘတိ, တသ္မာ တေန တေ ဘောဂါ ပုဗ္ဗံ ကာယေန ပဟာတဗ္ဗာ, ပစ္ဆာ ဝိဟတာသေန စေတသာ ဂန္တဗ္ဗာ, အတိက္ကမိတဗ္ဗာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တသ္မာ ပုဗ္ဗံ ကာယေန ပဟာယ ပစ္ဆာ စေတသာ ဂမနီယေသု ဘောဂေသူတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ပုရိမသ္မိံ အတ္ထေ နိဒ္ဓါရဏေ ဘုမ္မဝစနံ, ပဟာယ ဂမနီယေသု ဘောဂေသု ဧကမေဝေတံ ပုညနိဓိဝိဘဝံ တတော နီဟရိတွာ အာဒါယ ဂစ္ဆတီတိ။ ပစ္ဆိမေ အတ္ထေ ဘာဝေနဘာဝလက္ခဏေ ဘုမ္မဝစနံ။ ဘောဂါနဉှိ ဂမနီယဘာဝေန ဧတဿ နိဓိဿ အာဒါယ ဂမနီယဘာဝေါ လက္ခီယတီတိ။

နဝမဂါထာဝဏ္ဏနာ

ဧဝံ ဘဂဝါ ဣမဿ ပုညနိဓိနော ဂမ္ဘီရေ ဩဒကန္တိကေ နိဟိတနိဓိတော ဝိသေသံ ဒဿေတွာ ပုန အတ္တနော ဘဏ္ဍဂုဏသံဝဏ္ဏနေန ကယဇနဿ ဥဿာဟံ ဇနေန္တော ဥဠာရဘဏ္ဍဝါဏိဇော ဝိယ အတ္တနာ ဒေသိတပုညနိဓိဂုဏသံဝဏ္ဏနေန တသ္မိံ ပုညနိဓိမှိ ဒေဝမနုဿာနံ ဥဿာဟံ ဇနေန္တော အာဟ –

֍ * ၉။ ‘‘အသာဓာရဏမညေသံ, အစောရာဟရဏော နိဓိ။

ကယိရာထ ဓီရော ပုညာနိ, ယော နိဓိ အနုဂါမိကော’’တိ။

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၉၁။)

တတ္ထ အသာဓာရဏမညေသန္တိ အသာဓာရဏော အညေသံ, မကာရော ပဒသန္ဓိကရော ‘‘အဒုက္ခမသုခါယ ဝေဒနာယ သမ္ပယုတ္တာ’’တိအာဒီသု ဝိယ။ န စောရေဟိ အာဟရဏော အစောရာဟရဏော, စောရေဟိ အာဒါတဗ္ဗော န ဟောတီတိ အတ္ထော။ နိဓာတဗ္ဗောတိ နိဓိ။ ဧဝံ ဒွီဟိ ပဒေဟိ ပုညနိဓိဂုဏံ သံဝဏ္ဏေတွာ တတော ဒွီဟိ တတ္ထ ဥဿာဟံ ဇနေတိ ‘‘ကယိရာထ ဓီရော ပုညာနိ, ယော နိဓိ အနုဂါမိကော’’တိ။ တဿတ္ထော – ယသ္မာ ပုညာနိ နာမ အသာဓာရဏော အညေသံ, အစောရာဟရဏော စ နိဓိ ဟောတိ။ န ကေဝလဉ္စ အသာဓာရဏော အစောရာဟရဏော စ နိဓိ, အထ ခေါ ပန ‘‘ဧသော နိဓိ သုနိဟိတော, အဇေယျော အနုဂါမိကော’’တိ ဧတ္ထ ဝုတ္တော ယော နိဓိ အနုဂါမိကော။ သော စ ယသ္မာ ပုညာနိယေဝ, တသ္မာ ကယိရာထ ကရေယျ ဓီရော ဗုဒ္ဓိသမ္ပန္နော ဓိတိသမ္ပန္နော စ ပုဂ္ဂလော ပုညာနီတိ။

ဒသမဂါထာဝဏ္ဏနာ

ဧဝံ ဘဂဝါ ဂုဏသံဝဏ္ဏနေန ပုညနိဓိမှိ ဒေဝမနုဿာနံ ဥဿာဟံ ဇနေတွာ ဣဒါနိ ယေ ဥဿဟိတွာ ပုညနိဓိကိရိယာယ သမ္ပာဒေန္တိ, တေသံ သော ယံ ဖလံ ဒေတိ, တံ သင်္ခေပတော ဒဿေန္တော အာဟ –

֍ * ၁၀။

‘‘ဧသ ဒေဝမနုဿာနံ, သဗ္ဗကာမဒဒေါ နိဓီ’’တိ။

ဣဒါနိ ယသ္မာ ပတ္ထနာယ ပဋိဗန္ဓိတဿ သဗ္ဗကာမဒဒတ္တံ, န ဝိနာ ပတ္ထနံ ဟောတိ။ ယထာဟ –

‘‘အာကင်္ခေယျ စေ ဂဟပတယော ဓမ္မစာရီ သမစာရီ ‘အဟော ဝတာဟံ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ ခတ္တိယမဟာသာလာနံ သဟဗျတံ ဥပပဇ္ဇေယျ’န္တိ, ဌာနံ ခေါ ပနေတံ ဝိဇ္ဇတိ ယံ သော ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ ခတ္တိယမဟာသာလာနံ သဟဗျတံ ဥပပဇ္ဇေယျ။ တံ ကိဿ ဟေတု? တထာ ဟိ သော ဓမ္မစာရီ သမစာရီ’’ (မ။ နိ။ ၁။၄၄၂)။

ဧဝံ ‘‘အနာသဝံ စေတောဝိမုတ္တိံ ပညာဝိမုတ္တိံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရေယျ။ တံ ကိဿ ဟေတု? တထာ ဟိ သော ဓမ္မစာရီ သမစာရီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၄၄၂)။

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၉၂။)

တထာ စာဟ –

‘‘ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု သဒ္ဓါယ သမန္နာဂတော ဟောတိ, သီလေန, သုတေန, စာဂေန, ပညာယ သမန္နာဂတော ဟောတိ, တဿ ဧဝံ ဟောတိ ‘အဟော ဝတာဟံ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ ခတ္တိယမဟာသာလာနံ သဟဗျတံ ဥပပဇ္ဇေယျ’န္တိ။ သော တံ စိတ္တံ ပဒဟတိ, တံ စိတ္တံ အဓိဋ္ဌာတိ, တံ စိတ္တံ ဘာဝေတိ။ တဿ တေ သင်္ခါရာ စ ဝိဟာရာ စ ဧဝံ ဘာဝိတာ ဧဝံ ဗဟုလီကတာ တတြူပပတ္တိယာ သံဝတ္တန္တီ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၁၆၁) ဧဝမာဒိ။

တသ္မာ တံ တထာ တထာ အာကင်္ခပရိယာယံ စိတ္တပဒဟနာဓိဋ္ဌာနဘာဝနာပရိက္ခာရံ ပတ္ထနံ တဿ သဗ္ဗကာမဒဒတ္တေ ဟေတုံ ဒဿေန္တော အာဟ –

‘‘ယံ ယဒေဝါဘိပတ္ထေန္တိ, သဗ္ဗမေတေန လဗ္ဘတီ’’တိ။

ဧကာဒသမဂါထာဝဏ္ဏနာ

֍ * ၁၁။ ဣဒါနိ ယံ တံ သဗ္ဗံ ဧတေန လဗ္ဘတိ, တံ ဩဓိသော ဩဓိသော ဒဿေန္တော ‘‘သုဝဏ္ဏတာ သုသရတာ’’တိ ဧဝမာဒိဂါထာယော အာဟ။

တတ္ထ ပဌမဂါထာယ တာဝ သုဝဏ္ဏတာ နာမ သုန္ဒရစ္ဆဝိဝဏ္ဏတာ ကဉ္စနသန္နိဘတ္တစတာ, သာပိ ဧတေန ပုညနိဓိနာ လဗ္ဘတိ။ ယထာဟ –

‘‘ယမ္ပိ, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတော ပုရိမံ ဇာတိံ…ပေ… ပုဗ္ဗေ မနုဿဘူတော သမာနော အက္ကောဓနော အဟောသိ အနုပါယာသဗဟုလော, ဗဟုမ္ပိ ဝုတ္တော သမာနော နာဘိသဇ္ဇိ န ကုပ္ပိ န ဗျာပဇ္ဇိ န ပတိတ္ထီယိ, န ကောပဉ္စ ဒေါသဉ္စ အပ္ပစ္စယဉ္စ ပါတွာကာသိ, ဒါတာ စ အဟောသိ သုခုမာနံ မုဒုကာနံ အတ္ထရဏာနံ ပါဝုရဏာနံ ခေါမသုခုမာနံ ကပ္ပါသိက…ပေ… ကောသေယျ…ပေ… ကမ္ဗလသုခုမာနံ။ သော တဿ ကမ္မဿ ကတတ္တာ ဥပစိတတ္တာ…ပေ… ဣတ္ထတ္တံ အာဂတော သမာနော ဣမံ မဟာပုရိသလက္ခဏံ ပဋိလဘတိ။ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏော ဟောတိ ကဉ္စနသန္နိဘတ္တစော’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၂၁၈)။

သုသရတာ နာမ ဗြဟ္မဿရတာ ကရဝီကဘာဏိတာ, သာပိ ဧတေန လဗ္ဘတိ။ ယထာဟ –

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၉၃။)

‘‘ယမ္ပိ, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတော ပုရိမံ ဇာတိံ ။ပ။ ဖရုသံ ဝါစံ ပဟာယ ဖရုသာယ ဝါစာယ ပဋိဝိရတော အဟောသိ, ယာ သာ ဝါစာ နေလာ ကဏ္ဏသုခါ…ပေ… တထာရူပိံ ဝါစံ ဘာသိတာ အဟောသိ။ သော တဿ ကမ္မဿ ကတတ္တာ ဥပစိတတ္တာ…ပေ… ဣတ္ထတ္တံ အာဂတော သမာနော ဣမာနိ ဒွေ မဟာပုရိသလက္ခဏာနိ ပဋိလဘတိ။ ပဟုတဇိဝှေါ စ ဟောတိ ဗြဟ္မဿရော စ ကရဝီကဘာဏီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၂၃၆)။

သုသဏ္ဌာနာတိ သုဋ္ဌု သဏ္ဌာနတာ, သမစိတဝဋ္ဋိတယုတ္တဋ္ဌာနေသု အင်္ဂပစ္စင်္ဂါနံ သမစိတဝဋ္ဋိတဘာဝေန သန္နိဝေသောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သာပိ ဧတေန လဗ္ဘတိ။ ယထာဟ –

‘‘ယမ္ပိ, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတော ပုရိမံ ဇာတိံ…ပေ… ပုဗ္ဗေ မနုဿဘူတော သမာနော ဗဟုဇနဿ အတ္ထကာမော အဟောသိ ဟိတကာမော ဖာသုကာမော ယောဂက္ခေမကာမော ‘ကိန္တိ မေ သဒ္ဓါယ ဝဍ္ဎေယျုံ, သီလေန သုတေန စာဂေန ပညာယ ဓနဓညေန ခေတ္တဝတ္ထုနာ ဒွိပဒစတုပ္ပဒေဟိ ပုတ္တဒါရေဟိ ဒါသကမ္မကရပေါရိသေဟိ ဉာတီဟိ မိတ္တေဟိ ဗန္ဓဝေဟိ ဝဍ္ဎေယျု’န္တိ, သော တဿ ကမ္မဿ…ပေ… သမာနော ဣမာနိ တီဏိ မဟာပုရိသလက္ခဏာနိ ပဋိလဘတိ, သီဟပုဗ္ဗဍ္ဎကာယော စ ဟောတိ စိတန္တရံသော စ သမဝဋ္ဋက္ခန္ဓော စာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၂၂၄) ဧဝမာဒိ။

ဣမိနာ နယေန ဣတော ပရေသမ္ပိ ဣမိနာ ပုညနိဓိနာ ပဋိလာဘသာဓကာနိ သုတ္တပဒါနိ တတော တတော အာနေတွာ ဝတ္တဗ္ဗာနိ။ အတိဝိတ္ထာရဘယေန တု သံခိတ္တံ, ဣဒါနိ အဝသေသပဒါနံ ဝဏ္ဏနံ ကရိဿာမိ။

သုရူပတာတိ ဧတ္ထ သကလသရီရံ ရူပန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ ‘‘အာကာသော ပရိဝါရိတော ရူပံတွေဝ သင်္ခံ ဂစ္ဆတီ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၃၀၆) ဝိယ, တဿ ရူပဿ သုန္ဒရတာ သုရူပတာ နာတိဒီဃတာ နာတိရဿတာ နာတိကိသတာ နာတိထူလတာ နာတိကာဠတာ နစ္စောဒါတတာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အာဓိပစ္စန္တိ အဓိပတိဘာဝေါ, ခတ္တိယမဟာသာလာဒိဘာဝေန သာမိကဘာဝေါတိ အတ္ထော။ ပရိဝါရောတိ အဂါရိကာနံ သဇနပရိဇနသမ္ပတ္တိ, အနဂါရိကာနံ ပရိသသမ္ပတ္တိ,

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၉၄။)

အာဓိပစ္စဉ္စ ပရိဝါရော စ အာဓိပစ္စပရိဝါရော။ ဧတ္ထ စ သုဝဏ္ဏတာဒီဟိ သရီရသမ္ပတ္တိ, အာဓိပစ္စေန ဘောဂသမ္ပတ္တိ, ပရိဝါရေန သဇနပရိဇနသမ္ပတ္တိ ဝုတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သဗ္ဗမေတေန လဗ္ဘတီတိ ယံ တံ ‘‘ယံ ယဒေဝါဘိပတ္ထေန္တိ, သဗ္ဗမေတေန လဗ္ဘတီ’’တိ ဝုတ္တံ, တတ္ထ ဣဒမ္ပိ တာဝ ပဌမံ ဩဓိသော ဝုတ္တသုဝဏ္ဏတာဒိ သဗ္ဗမေတေန လဗ္ဘတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ ဒဿေတိ။

ဒွါဒသမဂါထာဝဏ္ဏနာ

֍ * ၁၂။ ဧဝမိမာယ ဂါထာယ ပုညာနုဘာဝေန လဘိတဗ္ဗံ ရဇ္ဇသမ္ပတ္တိတော ဩရံ ဒေဝမနုဿသမ္ပတ္တိံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ တဒုဘယရဇ္ဇသမ္ပတ္တိံ ဒဿေန္တော ‘‘ပဒေသရဇ္ဇ’’န္တိ ဣမံ ဂါထမာဟ။

တတ္ထ ပဒေသရဇ္ဇန္တိ ဧကဒီပမ္ပိ သကလံ အပါပုဏိတွာ ပထဝိယာ ဧကမေကသ္မိံ ပဒေသေ ရဇ္ဇံ။ ဣဿရဘာဝေါ ဣဿရိယံ, ဣမိနာ ဒီပစက္ကဝတ္တိရဇ္ဇံ ဒဿေတိ။ စက္ကဝတ္တိသုခံ ပိယန္တိ ဣဋ္ဌံ ကန္တံ မနာပံ စက္ကဝတ္တိသုခံ။ ဣမိနာ စာတုရန္တစက္ကဝတ္တိရဇ္ဇံ ဒဿေတိ။ ဒေဝေသု ရဇ္ဇံ ဒေဝရဇ္ဇံ, ဧတေန မန္ဓာတာဒီနမ္ပိ မနုဿာနံ ဒေဝရဇ္ဇံ ဒဿိတံ ဟောတိ။ အပိ ဒိဗ္ဗေသူတိ ဣမိနာ ယေ တေ ဒိဝိ ဘဝတ္တာ ‘‘ဒိဗ္ဗာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ, တေသု ဒိဗ္ဗေသု ကာယေသု ဥပ္ပန္နာနမ္ပိ ဒေဝရဇ္ဇံ ဒဿေတိ။ သဗ္ဗမေတေန လဗ္ဘတီတိ ယံ တံ ‘‘ယံ ယဒေဝါဘိပတ္ထေန္တိ, သဗ္ဗမေတေန လဗ္ဘတီ’’တိ ဝုတ္တံ, တတ္ထ ဣဒမ္ပိ ဒုတိယံ ဩဓိသော ပဒေသရဇ္ဇာဒိ သဗ္ဗမေတေန လဗ္ဘတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ ဒဿေတိ။

တေရသမဂါထာဝဏ္ဏနာ

֍ * ၁၃။ ဧဝမိမာယ ဂါထာယ ပုညာနုဘာဝေန လဘိတဗ္ဗံ ဒေဝမနုဿရဇ္ဇသမ္ပတ္တိံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ဒွီဟိ ဂါထာဟိ ဝုတ္တံ သမ္ပတ္တိံ သမာသတော ပုရက္ခတွာ နိဗ္ဗာနသမ္ပတ္တိံ ဒဿေန္တော ‘‘မာနုဿိကာ စ သမ္ပတ္တီ’’တိ ဣမံ ဂါထမာဟ။

တဿာယံ ပဒဝဏ္ဏနာ – မနုဿာနံ အယန္တိ မာနုဿီ, မာနုဿီ ဧဝ မာနုဿိကာ။ သမ္ပဇ္ဇနံ သမ္ပတ္တိ။ ဒေဝါနံ လောကော ဒေဝလောကော။ တသ္မိံ ဒေဝလောကေ။ ယာတိ အနဝသေသပရိယာဒါနံ, ရမန္တိ ဧတာယ အဇ္ဈတ္တံ ဥပ္ပန္နာယ ဗဟိဒ္ဓါ ဝါ ဥပကရဏဘူတာယာတိ ရတိ, သုခဿ သုခဝတ္ထုနော

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၉၅။)

စေတံ အဓိဝစနံ။ ယာတိ အနိယတဝစနံ စသဒ္ဒေါ ပုဗ္ဗသမ္ပတ္တိယာ သဟ သမ္ပိဏ္ဍနတ္ထော။ နိဗ္ဗာနံယေဝ နိဗ္ဗာနသမ္ပတ္တိ။

အယံ ပန အတ္ထဝဏ္ဏနာ – ယာ ဧသာ ‘‘သုဝဏ္ဏတာ’’တိအာဒီဟိ ပဒေဟိ မာနုဿိကာ စ သမ္ပတ္တိ ဒေဝလောကေ စ ယာ ရတိ ဝုတ္တာ, သာ စ သဗ္ဗာ, ယာ စာယမပရာ သဒ္ဓါနုသာရိဘာဝါဒိဝသေန ပတ္တဗ္ဗာ နိဗ္ဗာနသမ္ပတ္တိ, သာ စာတိ ဣဒံ တတိယမ္ပိ ဩဓိသော သဗ္ဗမေတေန လဗ္ဘတီတိ။

အထ ဝါ ယာ ပုဗ္ဗေ သုဝဏ္ဏတာဒီဟိ အဝုတ္တာ ‘‘သူရာ သတိမန္တော ဣဓ ဗြဟ္မစရိယဝါသော’’တိ ဧဝမာဒိနာ (အ။ နိ။ ၉။၂၁) နယေန နိဒ္ဒိဋ္ဌာ ပညာဝေယျတ္တိယာဒိဘေဒါ စ မာနုဿိကာ သမ္ပတ္တိ, အပရာ ဒေဝလောကေ စ ယာ ဈာနာဒိရတိ, ယာ စ ယထာဝုတ္တပ္ပကာရာ နိဗ္ဗာနသမ္ပတ္တိ စာတိ ဣဒမ္ပိ တတိယံ ဩဓိသော သဗ္ဗမေတေန လဗ္ဘတီတိ။ ဧဝမ္ပေတ္ထ အတ္ထဝဏ္ဏနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

စုဒ္ဒသမဂါထာဝဏ္ဏနာ

֍ * ၁၄။ ဧဝမိမာယ ဂါထာယ ပုညာနုဘာဝေန လဘိတဗ္ဗံ သဒ္ဓါနုသာရီဘာဝါဒိဝသေန ပတ္တဗ္ဗံ နိဗ္ဗာနသမ္ပတ္တိမ္ပိ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ တေဝိဇ္ဇဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တဘာဝဝသေနပိ ပတ္တဗ္ဗံ တမေဝ တဿ ဥပါယဉ္စ ဒဿေန္တော ‘‘မိတ္တသမ္ပဒမာဂမ္မာ’’တိ ဣမံ ဂါထမာဟ။

တဿာယံ ပဒဝဏ္ဏနာ – သမ္ပဇ္ဇတိ ဧတာယ ဂုဏဝိဘူတိံ ပါပုဏာတီတိ သမ္ပဒါ, မိတ္တော ဧဝ သမ္ပဒါ မိတ္တသမ္ပဒါ, တံ မိတ္တသမ္ပဒံ။ အာဂမ္မာတိ နိဿာယ။ ယောနိသောတိ ဥပါယေန။ ပယုဉ္ဇတောတိ ယောဂါနုဋ္ဌာနံ ကရောတော။ ဝိဇာနာတိ ဧတာယာတိ ဝိဇ္ဇာ, ဝိမုစ္စတိ ဧတာယ, သယံ ဝါ ဝိမုစ္စတီတိ ဝိမုတ္တိ, ဝိဇ္ဇာ စ ဝိမုတ္တိ စ ဝိဇ္ဇာဝိမုတ္တိယော, ဝိဇ္ဇာဝိမုတ္တီသု ဝသီဘာဝေါ ဝိဇ္ဇာဝိမုတ္တိဝသီဘာဝေါ။

အယံ ပန အတ္ထဝဏ္ဏနာ – ယွာယံ မိတ္တသမ္ပဒမာဂမ္မ သတ္ထာရံ ဝါ အညတရံ ဝါ ဂရုဋ္ဌာနိယံ သဗြဟ္မစာရိံ နိဿာယ တတော ဩဝါဒဉ္စ အနုသာသနိဉ္စ ဂဟေတွာ ယထာနုသိဋ္ဌံ ပဋိပတ္တိယာ ယောနိသော ပယုဉ္ဇတော ပုဗ္ဗေနိဝါသာဒီသု တီသု ဝိဇ္ဇာသု ‘‘တတ္ထ ကတမာ ဝိမုတ္တိ? စိတ္တဿ စ အဓိမုတ္တိ နိဗ္ဗာနဉ္စာ’’တိ (ဓ။ သ။ ၁၃၈၁) ဧဝံ အာဂတာယ အဋ္ဌသမာပတ္တိနိဗ္ဗာနဘေဒါယ ဝိမုတ္တိယာ စ တထာ တထာ

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၉၆။)

အဒန္ဓာယိတတ္တေန ဝသီဘာဝေါ, ဣဒမ္ပိ စတုတ္ထံ ဩဓိသော သဗ္ဗမေတေန လဗ္ဘတီတိ။

ပန္နရသမဂါထာဝဏ္ဏနာ

֍ * ၁၅။ ဧဝမိမာယ ဂါထာယ ပုဗ္ဗေ ကထိတဝိဇ္ဇာဝိမုတ္တိဝသီဘာဝဘာဂိယပုညာနုဘာဝေန လဘိတဗ္ဗံ တေဝိဇ္ဇဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တဘာဝဝသေနပိ ပတ္တဗ္ဗံ နိဗ္ဗာနသမ္ပတ္တိံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ယသ္မာ ဝိဇ္ဇာဝိမုတ္တိဝသီဘာဝပ္ပတ္တာ တေဝိဇ္ဇာ ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တာပိ သဗ္ဗေ ပဋိသမ္ဘိဒါဒိဂုဏဝိဘူတိံ လဘန္တိ, ဣမာယ ပုညသမ္ပဒါယ စ တဿာ ဂုဏဝိဘူတိယာ ပဒဋ္ဌာနဝသေန တထာ တထာ သာပိ လဗ္ဘတိ, တသ္မာ တမ္ပိ ဒဿေန္တော ‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ ဝိမောက္ခာ စာ’’တိ ဣမံ ဂါထမာဟ။

‘‘ယတော သမ္မာ ကတေန ယာ စာယံ ဓမ္မတ္ထနိရုတ္တိပဋိဘာနေသု ပဘေဒဂတာ ပညာ ပဋိသမ္ဘိဒါ’’တိ ဝုစ္စတိ, ယေ စိမေ ‘‘ရူပီ ရူပါနိ ပဿတီ’’တိအာဒိနာ (ဒီ။ နိ။ ၂။၁၂၉၊ ၃။၃၃၉) နယေန အဋ္ဌ ဝိမောက္ခာ, ယာ စာယံ ဘဂဝတော သာဝကေဟိ ပတ္တဗ္ဗာ သာဝကသမ္ပတ္တိသာဓိကာ သာဝကပါရမီ, ယာ စ သယမ္ဘုဘာဝသာဓိကာ ပစ္စေကဗောဓိ, ယာ စ သဗ္ဗသတ္တုတ္တမဘာဝသာဓိကာ ဗုဒ္ဓဘူမိ, ဣဒမ္ပိ ပဉ္စမံ ဩဓိသော သဗ္ဗမေတေန လဗ္ဘတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

သောဠသမဂါထာဝဏ္ဏနာ

֍ * ၁၆။ ဧဝံ ဘဂဝါ ယံ တံ ‘‘ယံ ယဒေဝါဘိပတ္ထေန္တိ, သဗ္ဗမေတေန လဗ္ဘတီ’’တိ ဝုတ္တံ, တံ ဣမာဟိ ပဉ္စဟိ ဂါထာဟိ ဩဓိသော ဩဓိသော ဒဿေတွာ ဣဒါနိ သဗ္ဗမေဝိဒံ သဗ္ဗကာမဒဒနိဓိသညိတံ ပုညသမ္ပဒံ ပသံသန္တော ‘‘ဧဝံ မဟတ္ထိကာ ဧသာ’’တိ ဣမာယ ဂါထာယ ဒေသနံ နိဋ္ဌပေသိ။

တဿာယံ ပဒဝဏ္ဏနာ – ဧဝန္တိ အတီတတ္ထနိဒဿနံ။ မဟန္တော အတ္ထော အဿာတိ မဟတ္ထိကာ, မဟတော အတ္ထာယ သံဝတ္တတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ, မဟိဒ္ဓိကာတိပိ ပါဌော။ ဧသာတိ ဥဒ္ဒေသဝစနံ, တေန ‘‘ယဿ ဒါနေန သီလေနာ’’တိ ဣတော ပဘုတိ ယာဝ ‘‘ကယိရာထ ဓီရော ပုညာနီ’’တိ ဝုတ္တံ ပုညသမ္ပဒံ ဥဒ္ဒိသတိ။ ယဒိဒန္တိ အဘိမုခကရဏတ္ထေ နိပါတော, တေန ဧသာတိ ဥဒ္ဒိဋ္ဌံ နိဒ္ဒိသိတုံ ယာ ဧသာတိ အဘိမုခံ ကရောတိ။ ပုညာနံ သမ္ပဒါ

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၉၇။)

ပုညသမ္ပဒါ။ တသ္မာတိ ကာရဏဝစနံ။ ဓီရာတိ ဓိတိမန္တော။ ပသံသန္တီတိ ဝဏ္ဏယန္တိ။ ပဏ္ဍိတာတိ ပညာသမ္ပန္နာ။ ကတပုညတန္တိ ကတပုညဘာဝံ။

အယံ ပန အတ္ထဝဏ္ဏနာ – ဣတိ ဘဂဝါ သုဝဏ္ဏတာဒိံ ဗုဒ္ဓဘူမိပရိယောသာနံ ပုညသမ္ပဒါနုဘာဝေန အဓိဂန္တဗ္ဗမတ္ထံ ဝဏ္ဏယိတွာ ဣဒါနိ တမေဝတ္ထံ သမ္ပိဏ္ဍေတွာ ဒဿေန္တော တေနေဝတ္ထေန ယထာဝုတ္တပ္ပကာရာယ ပုညသမ္ပဒါယ မဟတ္ထိကတ္တံ ထုနန္တော အာဟ – ဧဝံ မဟတော အတ္ထဿ အာဝဟနေန မဟတ္ထိကာ ဧသာ, ယဒိဒံ မယာ ‘‘ယဿ ဒါနေန သီလေနာ’’တိအာဒိနာ နယေန ဒေသိတာ ပုညသမ္ပဒါ, တသ္မာ မာဒိသာ သတ္တာနံ ဟိတသုခါဝဟာယ ဓမ္မဒေသနာယ အကိလာသုတာယ ယထာဘူတဂုဏေန စ ဓီရာ ပဏ္ဍိတာ ‘‘အသာဓာရဏမညေသံ, အစောရာဟရဏော နိဓီ’’တိအာဒီဟိ ဣဓ ဝုတ္တေဟိ စ, အဝုတ္တေဟိ စ ‘‘မာ, ဘိက္ခဝေ, ပုညာနံ ဘာယိတ္ထ, သုခဿေတံ, ဘိက္ခဝေ, အဓိဝစနံ, ယဒိဒံ ပုညာနီ’’တိအာဒီဟိ (အ။ နိ။ ၇။၆၂၊ ဣတိဝု။ ၂၂၊ နေတ္တိ။ ၁၂၁) ဝစနေဟိ အနေကာကာရဝေါကာရံ ကတပုညတံ ပသံသန္တိ, န ပက္ခပါတေနာတိ။

ဒေသနာပရိယောသာနေ သော ဥပါသကော ဗဟုဇနေန သဒ္ဓိံ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌာသိ, ရညော စ ပသေနဒိကောသလဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ဧတမတ္ထံ အာရောစေသိ, ရာဇာ အတိဝိယ တုဋ္ဌော ဟုတွာ ‘‘သာဓု, ဂဟပတိ, သာဓု ခေါ တွံ, ဂဟပတိ, မာဒိသေဟိပိ အနာဟရဏီယံ နိဓိံ နိဓေသီ’’တိ သံရာဓေတွာ မဟတိံ ပူဇမကာသီတိ။

ပရမတ္ထဇောတိကာယ ခုဒ္ဒကပါဌ-အဋ္ဌကထာယ

နိဓိကဏ္ဍသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ မေတ္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ

နိက္ခေပပ္ပယောဇနံ

ဣဒါနိ နိဓိကဏ္ဍာနန္တရံ နိက္ခိတ္တဿ မေတ္တသုတ္တဿ ဝဏ္ဏနာက္ကမော အနုပ္ပတ္တော။ တဿ ဣဓ နိက္ခေပပ္ပယောဇနံ ဝတွာ တတော ပရံ –

‘‘ယေန ဝုတ္တံ ယဒါ ယတ္ထ, ယသ္မာ စေတေသ ဒီပနာ၊

နိဒါနံ သောဓယိတွာဿ, ကရိဿာမတ္ထဝဏ္ဏနံ’’။

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၉၈။)

တတ္ထ ယသ္မာ နိဓိကဏ္ဍေန ဒါနသီလာဒိပုညသမ္ပဒါ ဝုတ္တာ, သာ စ သတ္တေသု မေတ္တာယ ကတာယ မဟပ္ဖလာ ဟောတိ ယာဝ ဗုဒ္ဓဘူမိံ ပါပေတုံ သမတ္ထာ, တသ္မာ တဿာ ပုညသမ္ပဒါယ ဥပကာရဒဿနတ္ထံ, ယသ္မာ ဝါ သရဏေဟိ သာသနေ ဩတရိတွာ သိက္ခာပဒေဟိ သီလေ ပတိဋ္ဌိတာနံ ဒွတ္တိံသာကာရေန ရာဂပ္ပဟာနသမတ္ထံ, ကုမာရပဉှေန မောဟပ္ပဟာနသမတ္ထဉ္စ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဒဿေတွာ, မင်္ဂလသုတ္တေန တဿ ပဝတ္တိယာ မင်္ဂလဘာဝေါ အတ္တရက္ခာ စ, ရတနသုတ္တေန တဿာနုရူပါ ပရရက္ခာ, တိရောကုဋ္ဋေန ရတ္တနသုတ္တေ ဝုတ္တဘူတေသု ဧကစ္စဘူတဒဿနံ ဝုတ္တပ္ပကာရာယ ပုညသမ္ပတ္တိယာ ပမဇ္ဇန္တာနံ ဝိပတ္တိ စ, နိဓိကဏ္ဍေန တိရောကုဋ္ဋေ ဝုတ္တဝိပတ္တိပဋိပက္ခဘူတာ သမ္ပတ္တိ စ ဒဿိတာ, ဒေါသပ္ပဟာနသမတ္ထံ ပန ကမ္မဋ္ဌာနံ အဒဿိတမေဝ, တသ္မာ တံ ဒေါသပ္ပဟာနသမတ္ထံ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဒဿေတုံ ဣဒံ မေတ္တသုတ္တံ ဣဓ နိက္ခိတ္တံ။ ဧဝဉှိ သုပရိပူရော ဟောတိ ခုဒ္ဒကပါဌောတိ ဣဒမဿ ဣဓ နိက္ခေပပ္ပယောဇနံ။

နိဒါနသောဓနံ

ဣဒါနိ ယာယံ –

‘‘ယေန ဝုတ္တံ ယဒါ ယတ္ထ, ယသ္မာ စေတေသ ဒီပနာ၊

နိဒါနံ သောဓယိတွာဿ, ကရိဿာမတ္ထဝဏ္ဏန’’န္တိ။ –

မာတိကာ နိက္ခိတ္တာ, တတ္ထ ဣဒံ မေတ္တသုတ္တံ ဘဂဝတာဝ ဝုတ္တံ, န သာဝကာဒီဟိ, တဉ္စ ပန ယဒါ ဟိမဝန္တပဿတော ဒေဝတာဟိ ဥဗ္ဗာဠှာ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော သန္တိကံ အာဂတာ, တဒါ သာဝတ္ထိယံ တေသံ ဘိက္ခူနံ ပရိတ္တတ္ထာယ ကမ္မဋ္ဌာနတ္ထာယ စ ဝုတ္တန္တိ ဧဝံ တာဝ သင်္ခေပတော ဧတေသံ ပဒါနံ ဒီပနာ နိဒါနသောဓနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဝိတ္ထာရတော ပန ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗာ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဥပကဋ္ဌာယ ဝဿူပနာယိကာယ, တေန ခေါ ပန သမယေန သမ္ဗဟုလာ နာနာဝေရဇ္ဇကာ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော သန္တိကေ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ တတ္ထ တတ္ထ ဝဿံ ဥပဂန္တုကာမာ ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမန္တိ။ တတြ သုဒံ ဘဂဝါ ရာဂစရိတာနံ သဝိညာဏကအဝိညာဏကဝသေန ဧကာဒသဝိဓံ အသုဘကမ္မဋ္ဌာနံ, ဒေါသစရိတာနံ စတုဗ္ဗိဓံ မေတ္တာဒိကမ္မဋ္ဌာနံ, မောဟစရိတာနံ မရဏဿတိကမ္မဋ္ဌာနာဒီနိ, ဝိတက္ကစရိတာနံ အာနာပါနဿတိပထဝီကသိဏာဒီနိ, သဒ္ဓါစရိတာနံ ဗုဒ္ဓါနုဿတိကမ္မဋ္ဌာနာဒီနိ, ဗုဒ္ဓိစရိတာနံ

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၉၉။)

စတုဓာတုဝဝတ္ထာနာဒီနီတိ ဣမိနာ နယေန စတုရာသီတိသဟဿပ္ပဘေဒစရိတာနုကူလာနိ ကမ္မဋ္ဌာနာနိ ကထေတိ။

အထ ခေါ ပဉ္စမတ္တာနိ ဘိက္ခုသတာနိ ဘဂဝတော သန္တိကေ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဥဂ္ဂဟေတွာ သပ္ပါယသေနာသနဉ္စ ဂေါစရဂါမဉ္စ ပရိယေသမာနာနိ အနုပုဗ္ဗေန ဂန္တွာ ပစ္စန္တေ ဟိမဝန္တေန သဒ္ဓိံ ဧကာဗဒ္ဓံ နီလကာစမဏိသန္နိဘသိလာတလံ သီတလဃနစ္ဆာယနီလဝနသဏ္ဍမဏ္ဍိတံ မုတ္တာဇာလရဇတပဋ္ဋသဒိသဝါလုကာကိဏ္ဏဘူမိဘာဂံ သုစိသာတသီတလဇလာသယပရိဝါရိတံ ပဗ္ဗတမဒ္ဒသံသု။ အထ တေ ဘိက္ခူ တတ္ထေကရတ္တိံ ဝသိတွာ ပဘာတာယ ရတ္တိယာ သရီရပရိကမ္မံ ကတွာ တဿ အဝိဒူရေ အညတရံ ဂါမံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသိံသု။ ဂါမော ဃနနိဝေသနသန္နိဝိဋ္ဌကုလသဟဿယုတ္တော, မနုဿာ စေတ္ထ သဒ္ဓါ ပသန္နာ တေ ပစ္စန္တေ ပဗ္ဗဇိတဒဿနဿ ဒုလ္လဘတာယ ဘိက္ခူ ဒိသွာ ဧဝ ပီတိသောမနဿဇာတာ ဟုတွာ တေ ဘိက္ခူ ဘောဇေတွာ ‘‘ဣဓေဝ, ဘန္တေ, တေမာသံ ဝသထာ’’တိ ယာစိတွာ ပဉ္စ ပဓာနကုဋိသတာနိ ကာရေတွာ တတ္ထ မဉ္စပီဌပါနီယပရိဘောဇနီယဃဋာဒီနိ သဗ္ဗူပကရဏာနိ ပဋိယာဒေသုံ။

ဘိက္ခူ ဒုတိယဒိဝသေ အညံ ဂါမံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသိံသု။ တတ္ထပိ မနုဿာ တထေဝ ဥပဋ္ဌဟိတွာ ဝဿာဝါသံ ယာစိံသု။ ဘိက္ခူ ‘‘အသတိ အန္တရာယေ’’တိ အဓိဝါသေတွာ တံ ဝနသဏ္ဍံ ပဝိသိတွာ သဗ္ဗရတ္တိန္ဒိဝံ အာရဒ္ဓဝီရိယာ ယာမဃဏ္ဍိကံ ကောဋ္ဋေတွာ ယောနိသောမနသိကာရဗဟုလာ ဝိဟရန္တာ ရုက္ခမူလာနိ ဥပဂန္တွာ နိသီဒိံသု။ သီလဝန္တာနံ ဘိက္ခူနံ တေဇေန ဝိဟတတေဇာ ရုက္ခဒေဝတာ အတ္တနော အတ္တနော ဝိမာနာ ဩရုယှ ဒါရကေ ဂဟေတွာ ဣတော စိတော ဝိစရန္တိ။ သေယျထာပိ နာမ ရာဇူဟိ ဝါ ရာဇမဟာမတ္တေဟိ ဝါ ဂါမကာဝါသံ ဂတေဟိ ဂါမဝါသီနံ ဃရေသု ဩကာသေ ဂဟိတေ ဃရမနုဿကာ ဃရာ နိက္ခမိတွာ အညတြ ဝသန္တာ ‘‘ကဒါ နု ဂမိဿန္တီ’’တိ ဒူရတောဝ ဩလောကေန္တိ, ဧဝမေဝ ဒေဝတာ အတ္တနော အတ္တနော ဝိမာနာနိ ဆဍ္ဍေတွာ ဣတော စိတော စ ဝိစရန္တိယော ဒူရတောဝ ဩလောကေန္တိ ‘‘ကဒါ နု ဘဒန္တာ ဂမိဿန္တီ’’တိ။ တတော ဧဝံ သမစိန္တေသုံ ‘‘ပဌမဝဿူပဂတာ ဘိက္ခူ အဝဿံ တေမာသံ ဝသိဿန္တိ, မယံ ပန တာဝ စိရံ ဒါရကေ ဂဟေတွာ ဩက္ကမ္မ ဝသိတုံ န သက္ကောမ, ဟန္ဒ မယံ ဘိက္ခူနံ ဘယာနကံ အာရမ္မဏံ ဒဿေမာ’’တိ။ တာ ရတ္တိံ ဘိက္ခူနံ သမဏဓမ္မကရဏဝေလာယ ဘိံသနကာနိ ယက္ခရူပါနိ နိမ္မိနိတွာ

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၂၀၀။)

ပုရတော ပုရတော တိဋ္ဌန္တိ, ဘေရဝသဒ္ဒဉ္စ ကရောန္တိ။ ဘိက္ခူနံ တာနိ ရူပါနိ ဒိသွာ တဉ္စ သဒ္ဒံ သုတွာ ဟဒယံ ဖန္ဒိ, ဒုဗ္ဗဏ္ဏာ စ အဟေသုံ ဥပ္ပဏ္ဍုပ္ပဏ္ဍုကဇာတာ။ တေန တေ ဘိက္ခူ စိတ္တံ ဧကဂ္ဂံ ကာတုံ နာသက္ခိံသု, တေသံ အနေကဂ္ဂစိတ္တာနံ ဘယေန စ ပုနပ္ပုနံ သံဝိဂ္ဂါနံ သတိ သမ္မုဿိ, တတော တေသံ မုဋ္ဌသတီနံ ဒုဂ္ဂန္ဓာနိ အာရမ္မဏာနိ ပယောဇေသုံ, တေသံ တေန ဒုဂ္ဂန္ဓေန နိမ္မထိယမာနမိဝ မတ္ထလုင်္ဂံ အဟောသိ, ဂါဠှာ သီသဝေဒနာ ဥပ္ပဇ္ဇိံသု, န စ တံ ပဝတ္တိံ အညမညဿ အာရောစေသုံ။

အထေကဒိဝသံ သံဃတ္ထေရဿ ဥပဋ္ဌာနကာလေ သဗ္ဗေသု သန္နိပတိတေသု သံဃတ္ထေရော ပုစ္ဆိ ‘‘တုမှာကံ, အာဝုသော, ဣမံ ဝနသဏ္ဍံ ပဝိဋ္ဌာနံ ကတိပါဟံ အတိဝိယ ပရိသုဒ္ဓေါ ဆဝိဝဏ္ဏော အဟောသိ ပရိယောဒါတော, ဝိပ္ပသန္နာနိ စ ဣန္ဒြိယာနိ, ဧတရဟိ ပနတ္ထ ကိသာ ဒုဗ္ဗဏ္ဏာ ဥပ္ပဏ္ဍုပ္ပဏ္ဍုကဇာတာ, ကိံ ဝေါ ဣဓ အသပ္ပါယ’’န္တိ။ တတော ဧကော ဘိက္ခု အာဟ – ‘‘အဟံ, ဘန္တေ, ရတ္တိံ ဤဒိသဉ္စ ဤဒိသဉ္စ ဘေရဝါရမ္မဏံ ပဿာမိ စ သုဏာမိ စ, ဤဒိသဉ္စ ဂန္ဓံ ဃာယာမိ, တေန မေ စိတ္တံ န သမာဓိယတီ’’တိ, ဧတေနေဝ ဥပါယေန သဗ္ဗေဝ တေ တံ ပဝတ္တိံ အာရောစေသုံ။ သံဃတ္ထေရော အာဟ – ‘‘ဘဂဝတာ, အာဝုသော, ဒွေ ဝဿူပနာယိကာ ပညတ္တာ, အမှာကဉ္စ ဣဒံ သေနာသနံ အသပ္ပါယံ, အာယာမာဝုသော, ဘဂဝတော သန္တိကံ ဂန္တွာ အညံ သပ္ပါယသေနာသနံ ပုစ္ဆာမာ’’တိ။ ‘‘သာဓု, ဘန္တေ’’တိ တေ ဘိက္ခူ ထေရဿ ပဋိဿုဏိတွာ သဗ္ဗေဝ သေနာသနံ သံသာမေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ အနုပလိတ္တတ္တာ ကုလေသု ကဉ္စိ အနာမန္တေတွာ ဧဝ ယေန သာဝတ္ထိ တေန စာရိကံ ပက္ကမိံသု။ အနုပုဗ္ဗေန သာဝတ္ထိံ ဂန္တွာ ဘဂဝတော သန္တိကံ အာဂမိံသု။

ဘဂဝါ တေ ဘိက္ခူ ဒိသွာ ဧတဒဝေါစ – ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, အန္တောဝဿံ စာရိကာ စရိတဗ္ဗာတိ မယာ သိက္ခာပဒံ ပညတ္တံ, ကိဿ တုမှေ စာရိကံ စရထာ’’တိ။ တေ ဘဂဝတော သဗ္ဗမာရောစေသုံ။ ဘဂဝါ အာဝဇ္ဇေန္တော သကလဇမ္ဗုဒီပေ အန္တမသော စတုပါဒပီဌကဋ္ဌာနမတ္တမ္ပိ တေသံ သပ္ပါယသေနာသနံ နာဒ္ဒသ။ အထ တေ ဘိက္ခူ အာဟ – ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, တုမှာကံ အညံ သပ္ပါယသေနာသနံ အတ္ထိ, တတ္ထေဝ တုမှေ ဝိဟရန္တာ အာသဝက္ခယံ ပါပုဏိဿထ, ဂစ္ဆထ, ဘိက္ခဝေ, တမေဝ သေနာသနံ ဥပနိဿာယ ဝိဟရထ, သစေ ပန ဒေဝတာဟိ အဘယံ ဣစ္ဆထ, ဣမံ ပရိတ္တံ ဥဂ္ဂဏှထ။ ဧတဉှိ ဝေါ ပရိတ္တဉ္စ ကမ္မဋ္ဌာနဉ္စ ဘဝိဿတီ’’တိ ဣဒံ သုတ္တမဘာသိ။

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၂၀၁။)

အပရေ ပနာဟု – ‘‘ဂစ္ဆထ, ဘိက္ခဝေ, တမေဝ သေနာသနံ ဥပနိဿာယ ဝိဟရထာ’’တိ ဣဒဉ္စ ဝတွာ ဘဂဝါ အာဟ – ‘‘အပိစ ခေါ အာရညကေန ပရိဟရဏံ ဉာတဗ္ဗံ။ သေယျထိဒံ – သာယံ ပါတံ ကရဏဝသေန ဒွေ မေတ္တာ ဒွေ ပရိတ္တာ ဒွေ အသုဘာ ဒွေ မရဏဿတီ အဋ္ဌမဟာသံဝေဂဝတ္ထုသမာဝဇ္ဇနဉ္စ, အဋ္ဌ မဟာသံဝေဂဝတ္ထူနိ နာမ ဇာတိဇရာဗျာဓိမရဏံ စတ္တာရိ အပါယဒုက္ခာနီတိ, အထ ဝါ ဇာတိဇရာဗျာဓိမရဏာနိ စတ္တာရိ, အပါယဒုက္ခံ ပဉ္စမံ, အတီတေ ဝဋ္ဋမူလကံ ဒုက္ခံ, အနာဂတေ ဝဋ္ဋမူလကံ ဒုက္ခံ, ပစ္စုပ္ပန္နေ အာဟာရပရိယေဋ္ဌိမူလကံ ဒုက္ခ’’န္တိ။ ဧဝံ ဘဂဝါ ပရိဟရဏံ အာစိက္ခိတွာ တေသံ ဘိက္ခူနံ မေတ္တတ္ထဉ္စ ပရိတ္တတ္ထဉ္စ ဝိပဿနာပါဒကဇ္ဈာနတ္ထဉ္စ ဣဒံ သုတ္တမဘာသီတိ။ ဧဝံ ဝိတ္ထာရတောပိ ‘‘ယေန ဝုတ္တံ ယဒါ ယတ္ထ, ယသ္မာ စေ’’တိ ဧတေသံ ပဒါနံ ဒီပနာ နိဒါနသောဓနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဧတ္တာဝတာ စ ယာ သာ ‘‘ယေန ဝုတ္တံ ယဒါ ယတ္ထ, ယသ္မာ စေတေသ ဒီပနာ။ နိဒါနံ သောဓယိတွာ’’တိ မာတိကာ ဌပိတာ, သာ သဗ္ဗာကာရေန ဝိတ္ထာရိတာ ဟောတိ။

ပဌမဂါထာဝဏ္ဏနာ

֍ * ၁။ ဣဒါနိ ‘‘အဿ ကရိဿာမတ္ထဝဏ္ဏန’’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ ဧဝံ ကတနိဒါနသောဓနဿ အဿ သုတ္တဿ အတ္ထဝဏ္ဏနာ အာရဗ္ဘတေ။ တတ္ထ ကရဏီယမတ္ထကုသလေနာတိ ဣမိဿာ ပဌမဂါထာယ တာဝ အယံ ပဒဝဏ္ဏနာ – ကရဏီယန္တိ ကာတဗ္ဗံ, ကရဏာရဟန္တိ အတ္ထော။ အတ္ထောတိ ပဋိပဒါ, ယံ ဝါ ကိဉ္စိ အတ္တနော ဟိတံ, တံ သဗ္ဗံ အရဏီယတော အတ္ထောတိ ဝုစ္စတိ, အရဏီယတော နာမ ဥပဂန္တဗ္ဗတော။ အတ္ထေ ကုသလေန အတ္ထကုသလေန အတ္ထဆေကေနာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ယန္တိ အနိယမိတပစ္စတ္တံ။ န္တိ နိယမိတဥပယောဂံ, ဥဘယမ္ပိ ဝါ ယံ တန္တိ ပစ္စတ္တဝစနံ။ သန္တံ ပဒန္တိ ဥပယောဂဝစနံ, တတ္ထ လက္ခဏတော သန္တံ, ပတ္တဗ္ဗတော ပဒံ, နိဗ္ဗာနဿေတံ အဓိဝစနံ။ အဘိသမေစ္စာတိ အဘိသမာဂန္တွာ။ သက္ကောတီတိ သက္ကော, သမတ္ထော ပဋိဗလောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဥဇူတိ အဇ္ဇဝယုတ္တော။ သုဋ္ဌု ဥဇူတိ သုဟုဇု။ သုခံ ဝစော တသ္မိန္တိ သုဝစော။ အဿာတိ ဘဝေယျ။ မုဒူတိ မဒ္ဒဝယုတ္တော။ န အတိမာနီတိ အနတိမာနိ။

အယံ ပနေတ္ထ အတ္ထဝဏ္ဏနာ – ကရဏီယမတ္ထကုသလေန, ယန္တံ သန္တံ ပဒံ အဘိသမေစ္စာတိ ဧတ္ထ တာဝ အတ္ထိ ကရဏီယံ, အတ္ထိ အကရဏီယံ။ တတ္ထ

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၂၀၂။)

သင်္ခေပတော သိက္ခတ္တယံ ကရဏီယံ။ သီလဝိပတ္တိ, ဒိဋ္ဌိဝိပတ္တိ, အာစာရဝိပတ္တိ, အာဇီဝဝိပတ္တီတိ ဧဝမာဒိ အကရဏီယံ။ တထာ အတ္ထိ အတ္ထကုသလော, အတ္ထိ အနတ္ထကုသလော။ တတ္ထ ယော ဣမသ္မိံ သာသနေ ပဗ္ဗဇိတွာ န အတ္တာနံ သမ္မာ ပယောဇေတိ, ခဏ္ဍသီလော ဟောတိ, ဧကဝီသတိဝိဓံ အနေသနံ နိဿာယ ဇီဝိကံ ကပ္ပေတိ။ သေယျထိဒံ – ဝေဠုဒါနံ ပတ္တဒါနံ ပုပ္ဖဒါနံ ဖလဒါနံ ဒန္တကဋ္ဌဒါနံ မုခေါဒကဒါနံ သိနာနဒါနံ စုဏ္ဏဒါနံ မတ္တိကာဒါနံ စာဋုကမျတံ မုဂ္ဂသူပျတံ ပါရိဘဋယတံ ဇင်္ဃပေသနိကံ ဝေဇ္ဇကမ္မံ ဒူတကမ္မံ ပဟိဏဂမနံ ပိဏ္ဍပဋိပိဏ္ဍံ ဒါနာနုပ္ပဒါနံ ဝတ္ထုဝိဇ္ဇံ နက္ခတ္တဝိဇ္ဇံ အင်္ဂဝိဇ္ဇန္တိ။ ဆဗ္ဗိဓေ စ အဂေါစရေ စရတိ။ သေယျထိဒံ – ဝေသိယာဂေါစရေ ဝိဓဝထုလ္လကုမာရိကပဏ္ဍကဘိက္ခုနီပါနာဂါရဂေါစရေတိ။ သံသဋ္ဌော စ ဝိဟရတိ ရာဇူဟိ ရာဇမဟာမတ္တေဟိ တိတ္ထိယေဟိ တိတ္ထိယသာဝကေဟိ အနနုလောမိကေန ဂိဟိသံသဂ္ဂေန, ယာနိ ဝါ ပန တာနိ ကုလာနိ အဿဒ္ဓါနိ အပ္ပသန္နာနိ အနောပါနဘူတာနိ အက္ကောသကပရိဘာသကာနိ အနတ္ထကာမာနိ အဟိတအဖာသုကယောဂက္ခေမကာမာနိ ဘိက္ခူနံ…ပေ… ဥပါသိကာနံ, တထာရူပါနိ ကုလာနိ သေဝတိ ဘဇတိ ပယိရုပါသတိ။ အယံ အနတ္ထကုသလော။

ယော ပန ဣမသ္မိံ သာသနေ ပဗ္ဗဇိတွာ အတ္တာနံ သမ္မာ ပယောဇေတိ, အနေသနံ ပဟာယ စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလေ ပတိဋ္ဌာတုကာမော သဒ္ဓါသီသေန ပါတိမောက္ခသံဝရံ သတိသီသေန ဣန္ဒြိယသံဝရံ ဝီရိယသီသေန အာဇီဝပါရိသုဒ္ဓိံ, ပညာသီသေန ပစ္စယပဋိသေဝနံ ပူရေတိ။ အယံ အတ္ထကုသလော။

ယော ဝါ သတ္တာပတ္တိက္ခန္ဓသောဓနဝသေန ပါတိမောက္ခသံဝရံ, ဆဒွါရေ ဃဋ္ဋိတာရမ္မဏေသု အဘိဇ္ဈာဒီနံ အနုပ္ပတ္တိဝသေန ဣန္ဒြိသံဝရံ, အနေသနပရိဝဇ္ဇနဝသေန ဝိညုပ္ပသတ္ထဗုဒ္ဓဗုဒ္ဓသာဝကဝဏ္ဏိတပစ္စယပဋိသေဝနေန စ အာဇီဝပါရိသုဒ္ဓိံ, ယထာဝုတ္တပစ္စဝေက္ခဏဝသေန ပစ္စယပဋိသေဝနံ, စတုဣရိယာပထပရိဝတ္တနေ သာတ္ထကတာဒိပစ္စဝေက္ခဏဝသေန သမ္ပဇညဉ္စ သောဓေတိ။ အယမ္ပိ အတ္ထကုသလော။

ယော ဝါ ယထာ ဦသောဒကံ ပဋိစ္စ သံကိလိဋ္ဌံ ဝတ္ထံ ပရိယောဒါပယတိ, ဆာရိကံ ပဋိစ္စ အာဒါသော, ဥက္ကာမုခံ ပဋိစ္စ ဇာတရူပံ, တထာ ဉာဏံ ပဋိစ္စ သီလံ ဝေါဒါယတီတိ ဉတွာ ဉာဏောဒကေန ဓောဝန္တော သီလံ ပရိယောဒါပေတိ။ ယထာ စ ကိကီ သကုဏိကာ အဏ္ဍံ, စမရီ မိဂေါ ဝါလဓိံ, ဧကပုတ္တိကာ

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၂၀၃။)

နာရီ ပိယံ ဧကပုတ္တကံ, ဧကနယနော ပုရိသော တံ ဧကနယနဉ္စ ရက္ခတိ, တထာ အတိဝိယ အပ္ပမတ္တော အတ္တနော သီလက္ခန္ဓံ ရက္ခတိ, သာယံ ပါတံ ပစ္စဝေက္ခမာနော အဏုမတ္တမ္ပိ ဝဇ္ဇံ န ပဿတိ။ အယမ္ပိ အတ္ထကုသလော။

ယော ဝါ ပန အဝိပ္ပဋိသာရကရေ သီလေ ပတိဋ္ဌာယ ကိလေသဝိက္ခမ္ဘနပဋိပဒံ ပဂ္ဂဏှာတိ, တံ ပဂ္ဂဏှိတွာ ကသိဏပရိကမ္မံ ကရောတိ, ကသိဏပရိကမ္မံ ကတွာ သမာပတ္တိယော နိဗ္ဗတ္တေတိ။ အယမ္ပိ အတ္ထကုသလော။

ယော ဝါ ပန သမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာယ သင်္ခါရေ သမ္မသိတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏာတိ, အယံ အတ္ထကုသလာနံ အဂ္ဂေါ။ တတ္ထ ယေ ဣမေ ယာဝ အဝိပ္ပဋိသာရကရေ သီလေ ပတိဋ္ဌာနေန ယာဝ ဝါ ကိလေသဝိက္ခမ္ဘနပဋိပဒါယပဂ္ဂဟဏေန ဝဏ္ဏိတာ အတ္ထကုသလာ, တေ ဣမသ္မိံ အတ္ထေ အတ္ထကုသလာတိ အဓိပ္ပေတာ။ တထာ ဝိဓာ စ တေ ဘိက္ခူ။ တေန ဘဂဝါ တေ ဘိက္ခူ သန္ဓာယ ဧကပုဂ္ဂလာဓိဋ္ဌာနာယ ဒေသနာယ ‘‘ကရဏီယမတ္ထကုသလေနာ’’တိ အာဟ။

တတော ‘‘ကိံ ကရဏီယ’’န္တိ တေသံ သဉ္ဇာတကင်္ခါနံ အာဟ ‘‘ယန္တံ သန္တံ ပဒံ အဘိသမေစ္စာ’’တိ။ အယမေတ္ထ အဓိပ္ပါယော – တံ ဗုဒ္ဓါနုဗုဒ္ဓေဟိ ဝဏ္ဏိတံ သန္တံ နိဗ္ဗာနပဒံ ပဋိဝေဓဝသေန အဘိသမေစ္စ ဝိဟရိတုကာမေန ယံ ကရဏီယန္တိ။ ဧတ္ထ စ ယန္တိ ဣမဿ ဂါထာပဒဿ အာဒိတော ဝုတ္တမေဝ ကရဏီယန္တိ အဓိကာရတော အနုဝတ္တတိ, တံ သန္တံ ပဒံ အဘိသမေစ္စာတိ။ အယံ ပန ယသ္မာ သာဝသေသပါဌော အတ္ထော, တသ္မာ ဝိဟရိတုကာမေနာတိ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အထ ဝါ သန္တံ ပဒံ အဘိသမေစ္စာတိ အနုဿဝါဒိဝသေန လောကိယပညာယ နိဗ္ဗာနပဒံ ‘‘သန္တ’’န္တိ ဉတွာ တံ အဓိဂန္တုကာမေန ယန္တံ ကရဏီယန္တိ အဓိကာရတော အနုဝတ္တတိ, တံ ကရဏီယမတ္ထကုသလေနာတိ ဧဝမ္ပေတ္ထ အဓိပ္ပါယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အထ ဝါ ‘‘ကရဏီယမတ္ထကုသလေနာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ကိ’’န္တိ စိန္တေန္တာနံ အာဟ ‘‘ယန္တံ သန္တံ ပဒံ အဘိသမေစ္စာ’’တိ။ တဿေဝံ အဓိပ္ပါယော ဝေဒိတဗ္ဗော – လောကိယပညာယ သန္တံ ပဒံ အဘိသမေစ္စ ယံ ကရဏီယံ ကာတဗ္ဗံ, တံ ကရဏီယံ, ကရဏာရဟမေဝ တန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ကိံ ပန တန္တိ? ကိမညံ သိယာ အညတြ တဒဓိဂမုပါယတော, ကာမဉ္စေတံ ကရဏာရဟဋ္ဌေန သိက္ခတ္တယဒီပကေန အာဒိပဒေနေဝ ဝုတ္တံ။ တထာ ဟိ တဿ အတ္ထဝဏ္ဏနာယံ အဝေါစုမှာ ‘‘အတ္ထိ ကရဏီယံ, အတ္ထိ အကရဏီယံ။

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၂၀၄။)

တတ္ထ သင်္ခေပတော သိက္ခတ္တယံ ကရဏီယ’’န္တိ။ အတိသင်္ခေပေန ဒေသိတတ္တာ ပန တေသံ ဘိက္ခူနံ ကေဟိစိ ဝိညာတံ, ကေဟိစိ န ဝိညာတံ။ တတော ယေဟိ န ဝိညာတံ, တေသံ ဝိညာပနတ္ထံ ယံ ဝိသေသတော အာရညကေန ဘိက္ခုနာ ကာတဗ္ဗံ, တံ ဝိတ္ထာရေန္တော ‘‘သက္ကော ဥဇူ စ သုဟုဇူ စ, သုဝစော စဿ မုဒု အနတိမာနီ’’တိ ဣမံ တာဝ ဥပဍ္ဎဂါထမာဟ။

ကိံ ဝုတ္တံ ဟောတိ? သန္တံ ပဒံ အဘိသမေစ္စ ဝိဟရိတုကာမော, လောကိယပညာယ ဝါ တံ အဘိသမေစ္စ တဒဓိဂမာယ ပဋိပဇ္ဇမာနော အာရညကော ဘိက္ခု ဒုတိယစတုတ္ထပဓာနိယင်္ဂသမန္နာဂမေန ကာယေ စ ဇီဝိတေ စ အနပေက္ခော ဟုတွာ သစ္စပ္ပဋိဝေဓာယ ပဋိပဇ္ဇိတုံ သက္ကော အဿ, တထာ ကသိဏပရိကမ္မဝတ္တသမာဒါနာဒီသု အတ္တနော ပတ္တစီဝရပ္ပဋိသင်္ခရဏာဒီသု စ ယာနိ တာနိ သဗြဟ္မစာရီနံ ဥစ္စာဝစာနိ ကိံ ကရဏီယာနိ, တေသု အညေသု စ ဧဝရူပေသု သက္ကော အဿ ဒက္ခော အနလသော သမတ္ထော။ သက္ကော ဟောန္တောပိ စ တတိယပဓာနိယင်္ဂသမန္နာဂမေန ဥဇု အဿ။ ဥဇု ဟောန္တောပိ စ သကိံ ဥဇုဘာဝေန ဒဟရကာလေ ဝါ ဥဇုဘာဝေန သန္တောသံ အနာပဇ္ဇိတွာ ယာဝဇီဝံ ပုနပ္ပုနံ အသိထိလကရဏေန သုဋ္ဌုတရံ ဥဇု အဿ။ အသဌတာယ ဝါ ဥဇု, အမာယာဝိတာယ သုဟုဇု။ ကာယဝစီဝင်္ကပ္ပဟာနေန ဝါ ဥဇု, မနောဝင်္ကပ္ပဟာနေန သုဟုဇု။ အသန္တဂုဏဿ ဝါ အနာဝိကရဏေန ဥဇု, အသန္တဂုဏေန ဥပ္ပန္နဿ လာဘဿ အနဓိဝါသနေန သုဟုဇု။ ဧဝံ အာရမ္မဏလက္ခဏူပနိဇ္ဈာနေဟိ ပုရိမဒွယတတိယသိက္ခာဟိ ပယောဂါသယသုဒ္ဓီဟိ စ ဥဇု စ သုဟုဇု စ အဿ။

န ကေဝလဉ္စ ဥဇု စ သုဟုဇု စ, အပိစ ပန သုဝစော စ အဿ။ ယော ဟိ ပုဂ္ဂလော ‘‘ဣဒံ န ကတ္တဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တော ‘‘ကိံ တေ ဒိဋ္ဌံ, ကိံ တေ သုတံ, ကော မေ သုတွာ ဝဒသိ, ကိံ ဥပဇ္ဈာယော အာစရိယော သန္ဒိဋ္ဌော သမ္ဘတ္တော ဝါ’’တိ ဝဒေတိ, တုဏှီဘာဝေန ဝါ တံ ဝိဟေသေတိ, သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ဝါ န တထာ ကရောတိ, သော ဝိသေသာဓိဂမဿ ဒူရေ ဟောတိ။ ယော ပန ဩဝဒိယမာနော ‘‘သာဓု, ဘန္တေ သုဋ္ဌု ဝုတ္တံ, အတ္တနော ဝဇ္ဇံ နာမ ဒုဒ္ဒသံ ဟောတိ, ပုနပိ မံ ဧဝရူပံ ဒိသွာ ဝဒေယျာထ အနုကမ္ပံ ဥပါဒါယ, စိရဿံ မေ တုမှာကံ သန္တိကာ ဩဝါဒေါ လဒ္ဓေါ’’တိ ဝဒတိ, ယထာနုသိဋ္ဌဉ္စ ပဋိပဇ္ဇတိ, သော ဝိသေသာဓိဂမဿ အဝိဒူရေ ဟောတိ။ တသ္မာ ဧဝံ ပရဿ ဝစနံ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ကရောန္တော သုဝစော စ အဿ။

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၂၀၅။)

ယထာ စ သုဝစော, ဧဝံ မုဒု အဿ။ မုဒူတိ ဂဟဋ္ဌေဟိ ဒူတဂမနပဟိဏဂမနာဒီသု နိယုဇ္ဇမာနော တတ္ထ မုဒုဘာဝံ အကတွာ ထဒ္ဓေါ ဟုတွာ ဝတ္တပဋိပတ္တိယံ သကလဗြဟ္မစရိယေ စ မုဒု အဿ သုပရိကမ္မကတသုဝဏ္ဏံ ဝိယ တတ္ထ တတ္ထ ဝိနိယောဂက္ခမော။ အထ ဝါ မုဒူတိ အဘာကုဋိကော ဥတ္တာနမုခေါ သုခသမ္ဘာသော ပဋိသန္ထာရဝုတ္တိ သုတိတ္ထံ ဝိယ သုခါဝဂါဟော အဿ။ န ကေဝလဉ္စ မုဒု, အပိစ ပန အနတိမာနီ အဿ, ဇာတိဂေါတ္တာဒီဟိ အတိမာနဝတ္ထူဟိ ပရေ နာတိမညေယျ, သာရိပုတ္တတ္ထေရော ဝိယ စဏ္ဍာလကုမာရကသမေန စေတသာ ဝိဟရေယျာတိ။

ဒုတိယဂါထာဝဏ္ဏနာ

֍ * ၂။ ဧဝံ ဘဂဝါ သန္တံ ပဒံ အဘိသမေစ္စ ဝိဟရိတုကာမဿ တဒဓိဂမာယ ဝါ ပဋိပဇ္ဇမာနဿ ဝိသေသတော အာရညကဿ ဘိက္ခုနော ဧကစ္စံ ကရဏီယံ ဝတွာ ပုန တတုတ္တရိပိ ဝတ္တုကာမော ‘‘သန္တုဿကော စာ’’တိ ဒုတိယဂါထမာဟ။

တတ္ထ ‘‘သန္တုဋ္ဌီ စ ကတညုတာ’’တိ ဧတ္ထ ဝုတ္တပ္ပဘေဒေန ဒွါဒသဝိဓေန သန္တောသေန သန္တုဿတီတိ သန္တုဿကော။ အထ ဝါ တုဿတီတိ တုဿကော, သကေန တုဿကော, သန္တေန တုဿကော, သမေန တုဿကောတိ သန္တုဿကော။ တတ္ထ သကံ နာမ ‘‘ပိဏ္ဍိယာလောပဘောဇနံ နိဿာယာ’’တိ ဧဝံ ဥပသမ္ပဒမဏ္ဍလေ ဥဒ္ဒိဋ္ဌံ အတ္တနာ စ သမ္ပဋိစ္ဆိတံ စတုပစ္စယဇာတံ, တေန သုန္ဒရေန ဝါ အသုန္ဒရေန ဝါ သက္ကစ္စံ ဝါ အသက္ကစ္စံ ဝါ ဒိန္နေန ပဋိဂ္ဂဟဏကာလေ ပရိဘောဂကာလေ စ ဝိကာရံ အဒဿေတွာ ယာပေန္တော ‘‘သကေန တုဿကော’’တိ ဝုစ္စတိ။ သန္တံ နာမ ယံ လဒ္ဓံ ဟောတိ အတ္တနော ‘ဝိဇ္ဇမာနံ, တေန သန္တေနေဝ တုဿန္တော တတော ပရံ န ပတ္ထေန္တော အတြိစ္ဆတံ ပဇဟန္တော ‘‘သန္တေန တုဿကော’’တိ ဝုစ္စတိ။ သမံ နာမ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌေသု အနုနယပဋိဃပ္ပဟာနံ, တေန သမေန သဗ္ဗာရမ္မဏေသု တုဿန္တော ‘‘သမေန တုဿကော’’တိ ဝုစ္စတိ။

သုခေန ဘရီယတီတိ သုဘရော, သုပေါသောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ယော ဟိ ဘိက္ခု မနုဿေဟိ သာလိမံသောဒနာဒီနံ ပတ္တေ ပူရေတွာ ဒိန္နေပိ ဒုမ္မုခဘာဝံ အနတ္တမနဘာဝမေဝ စ ဒဿေတိ, တေသံ ဝါ သမ္မုခါဝ တံ ပိဏ္ဍပါတံ ‘‘ကိံ တုမှေဟိ ဒိန္န’’န္တိ အပသာဒေန္တော သာမဏေရဂဟဋ္ဌာဒီနံ ဒေတိ, ဧသ ဒုဗ္ဘရော။ ဧတံ ဒိသွာ မနုဿာ ဒူရတောဝ ပရိဝဇ္ဇေန္တိ ‘‘ဒုဗ္ဘရော ဘိက္ခု န သက္ကာ

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၂၀၆။)

ပေါသေတု’’န္တိ။ ယော ပန ယံ ကိဉ္စိ လူခံ ဝါ ပဏီတံ ဝါ အပ္ပံ ဝါ ဗဟုံ ဝါ လဘိတွာ အတ္တမနော ဝိပ္ပသန္နမုခေါ ဟုတွာ ယာပေတိ, ဧသ သုဘရော။ ဧတံ ဒိသွာ မနုဿာ အတိဝိယ ဝိဿတ္ထာ ဟောန္တိ, ‘‘အမှာကံ ဘဒန္တော သုဘရော, ထောကထောကေနာပိ တုဿတိ, မယမေဝ နံ ပေါသေဿာမာ’’တိ ပဋိညံ ကတွာ ပေါသေန္တိ။ ဧဝရူပေါ ဣဓ သုဘရောတိ အဓိပ္ပေတော။

အပ္ပံ ကိစ္စမဿာတိ အပ္ပကိစ္စော, န ကမ္မာရာမတာဘဿာရာမတာသင်္ဂဏိကာရာမတာဒိအနေကကိစ္စဗျာဝဋော, အထ ဝါ သကလဝိဟာရေ နဝကမ္မသံဃပရိဘောဂသာမဏေရအာရာမိကဝေါသာသနာဒိကိစ္စဝိရဟိတော, အတ္တနော ကေသနခစ္ဆေဒနပတ္တစီဝရကမ္မာဒိံ ကတွာ သမဏဓမ္မကိစ္စပရော ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

သလ္လဟုကာ ဝုတ္တိ အဿာတိ သလ္လဟုကဝုတ္တိ။ ယထာ ဧကစ္စော ဗဟုဘဏ္ဍော ဘိက္ခု ဒိသာပက္ကမနကာလေ ဗဟုံ ပတ္တစီဝရပစ္စတ္ထရဏတေလဂုဠာဒိံ မဟာဇနေန သီသဘာရကဋိဘာရာဒီဟိ ဥဗ္ဗဟာပေတွာ ပက္ကမတိ, ဧဝံ အဟုတွာ ယော အပ္ပပရိက္ခာရော ဟောတိ, ပတ္တစီဝရာဒိအဋ္ဌသမဏပရိက္ခာရမတ္တမေဝ ပရိဟရတိ, ဒိသာပက္ကမနကာလေ ပက္ခီ သကုဏော ဝိယ သမာဒါယေဝ ပက္ကမတိ, ဧဝရူပေါ ဣဓ သလ္လဟုကဝုတ္တီတိ အဓိပ္ပေတော။ သန္တာနိ ဣန္ဒြိယာနိ အဿာတိ သန္တိန္ဒြိယော, ဣဋ္ဌာရမ္မဏာဒီသု ရာဂါဒိဝသေန အနုဒ္ဓတိန္ဒြိယောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ နိပကောတိ ဝိညူ ဝိဘာဝီ ပညဝါ, သီလာနုရက္ခဏပညာယ စီဝရာဒိဝိစာရဏပညာယ အာဝါသာဒိသတ္တသပ္ပါယပရိဇာနနပညာယ စ သမန္နာဂတောတိ အဓိပ္ပါယော။

န ပဂဗ္ဘောတိ အပ္ပဂဗ္ဘော, အဋ္ဌဋ္ဌာနေန ကာယပါဂဗ္ဘိယေန စတုဋ္ဌာနေန ဝစီပါဂဗ္ဘိယေန အနေကေန ဌာနေန မနောပါဂဗ္ဘိယေန စ ဝိရဟိတောတိ အတ္ထော။

အဋ္ဌဋ္ဌာနံ ကာယပါဂဗ္ဘိယံ (မဟာနိ။ ၈၇) နာမ သံဃဂဏပုဂ္ဂလဘောဇနသာလာဇန္တာဃရနှာနတိတ္ထဘိက္ခာစာရမဂ္ဂအန္တရဃရပ္ပဝေသနေသု ကာယေန အပ္ပတိရူပကရဏံ။ သေယျထိဒံ – ဣဓေကစ္စော သံဃမဇ္ဈေ ပလ္လတ္ထိကာယ ဝါ နိသီဒတိ ပါဒေ ပါဒမောဒဟိတွာ ဝါတိ ဧဝမာဒိ။ တထာ ဂဏမဇ္ဈေ စတုပရိသသန္နိပါတေ, တထာ ဝုဍ္ဎတရေ ပုဂ္ဂလေ။ ဘောဇနသာလာယံ ပန ဝုဍ္ဎာနံ

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၂၀၇။)

အာသနံ န ဒေတိ, နဝါနံ အာသနံ ပဋိဗာဟတိ။ တထာ ဇန္တာဃရေ, ဝုဍ္ဎေ စေတ္ထ အနာပုစ္ဆာ အဂ္ဂိဇာလနာဒီနိ ကရောတိ။ နှာနတိတ္ထေ စ ယဒိဒံ ‘‘ဒဟရော ဝုဍ္ဎောတိ ပမာဏံ အကတွာ အာဂတပဋိပါဋိယာ နှာယိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ, တမ္ပိ အနာဒိယန္တော ပစ္ဆာ အာဂန္တွာ ဥဒကံ ဩတရိတွာ ဝုဍ္ဎေ စ နဝေ စ ဗာဓေတိ။ ဘိက္ခာစာရမဂ္ဂေ ပန အဂ္ဂါသနအဂ္ဂေါဒကအဂ္ဂပိဏ္ဍတ္ထံ ဝုဍ္ဎာနံ ပုရတော ပုရတော ယာတိ, ဗာဟာယ ဗာဟံ ပဟရန္တော။ အန္တရဃရပ္ပဝေသနေ ဝုဍ္ဎာနံ ပဌမတရံ ပဝိသတိ, ဒဟရေဟိ ကာယကီဠနံ ကရောတီတိ ဧဝမာဒိ။

စတုဋ္ဌာနံ ဝစီပါဂဗ္ဘိယံ (မဟာနိ။ ၈၇) နာမ သံဃဂဏပုဂ္ဂလအန္တရဃရေသု အပ္ပတိရူပဝါစာနိစ္ဆာရဏံ။ သေယျထိဒံ – ဣဓေကစ္စော သံဃမဇ္ဈေ အနာပုစ္ဆာ ဓမ္မံ ဘာသတိ, တထာ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တပ္ပကာရေ ဂဏေ ဝုဍ္ဎတရေ ပုဂ္ဂလေ စ, တတ္ထ မနုဿေဟိ ပဉှံ ပုဋ္ဌော ဝုဍ္ဎတရံ အနာပုစ္ဆာ ဝိဿဇ္ဇေတိ, အန္တရဃရေ ပန ‘‘ဣတ္ထန္နာမေ ကိံ အတ္ထိ, ကိံ ယာဂု ဥဒါဟု ခါဒနီယံ ဝါ ဘောဇနီယံ ဝါ, ကိံ မေ ဒဿသိ, ကိံ အဇ္ဇ ခါဒိဿာမိ, ကိံ ဘုဉ္ဇိဿာမိ, ကိံ ပိဝိဿာမီ’’တိ ဧဝမာဒိံ ဘာသတိ။

အနေကဋ္ဌာနံ မနောပါဂဗ္ဘိယံ (မဟာနိ။ ၈၇) နာမ တေသု တေသု ဌာနေသု ကာယဝါစာဟိ အဇ္ဈာစာရံ အနာပဇ္ဇိတွာပိ မနသာ ဧဝ ကာမဝိတက္ကာဒိနာနပ္ပကာရံ အပ္ပတိရူပဝိတက္ကနံ။

ကုလေသွနနုဂိဒ္ဓေါတိ ယာနိ တာနိ ကုလာနိ ဥပသင်္ကမတိ, တေသု ပစ္စယတဏှာယ ဝါ အနနုလောမိကဂိဟိသံသဂ္ဂဝသေန ဝါ အနနုဂိဒ္ဓေါ, န သဟသောကီ, န သဟနန္ဒီ, န သုခိတေသု သုခိတော, န ဒုက္ခိတေသု ဒုက္ခိတော, န ဥပ္ပန္နေသု ကိစ္စကရဏီယေသု အတ္တနာ ဝါ ဥယျောဂမာပဇ္ဇိတာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဣမိဿာယ စ ဂါထာယ ယံ ‘‘သုဝစော စဿာ’’တိ ဧတ္ထ ဝုတ္တံ အဿာတိ ဝစနံ, တံ သဗ္ဗပဒေဟိ သဒ္ဓိံ သန္တုဿကော စ အဿ, သုဘရော စ အဿာတိ ဧဝံ ယောဇေတဗ္ဗံ။

တတိယဂါထာဝဏ္ဏနာ

֍ * ၃။ ဧဝံ ဘဂဝါ သန္တံ ပဒံ အဘိသမေစ္စ ဝိဟရိတုကာမဿ တဒဓိဂမာယ ဝါ ပဋိပဇ္ဇိတုကာမဿ ဝိသေသတော အာရညကဿ ဘိက္ခုနော တဒုတ္တရိပိ ကရဏီယံ အာစိက္ခိတွာ ဣဒါနိ အကရဏီယမ္ပိ အာစိက္ခိတုကာမော ‘‘န စ ခုဒ္ဒမာစရေ ကိဉ္စိ, ယေန ဝိညူ ပရေ ဥပဝဒေယျု’’န္တိ ဣမံ ဥပဍ္ဎဂါထမာဟ။

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၂၀၈။)

တဿတ္ထော – ဧဝမိမံ ကရဏီယံ ကရောန္တော ယံ တံ ကာယဝစီမနောဒုစ္စရိတံ ခုဒ္ဒံ လာမကန္တိ ဝုစ္စတိ, တံ န စ ခုဒ္ဒံ သမာစရေ, အသမာစရန္တော စ န ကေဝလံ ဩဠာရိကံ, ကိန္တု ကိဉ္စိ န သမာစရေ, အပ္ပမတ္တကမ္ပိ အဏုမတ္တကမ္ပိ န သမာစရေတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

တတော တဿ သမာစာရေ သန္ဒိဋ္ဌိကမေဝါဒီနဝံ ဒဿေတိ ‘‘ယေန ဝိညူ ပရေ ဥပဝဒေယျု’’န္တိ။ ဧတ္ထ စ ယသ္မာ အဝိညူ ပရေ အပ္ပမာဏံ။ တေ ဟိ အနဝဇ္ဇံ ဝါ သာဝဇ္ဇံ ကရောန္တိ, အပ္ပသာဝဇ္ဇံ ဝါ မဟာသာဝဇ္ဇံ။ ဝိညူ ဧဝ ပန ပမာဏံ။ တေ ဟိ အနုဝိစ္စ ပရိယောဂါဟေတွာ အဝဏ္ဏာရဟဿ အဝဏ္ဏံ ဘာသန္တိ, ဝဏ္ဏာရဟဿ ဝဏ္ဏံ ဘာသန္တိ။ တသ္မာ ‘‘ဝိညူ ပရေ’’တိ ဝုတ္တံ။

ဧဝံ ဘဂဝါ ဣမာဟိ အဍ္ဎတေယျာဟိ ဂါထာဟိ သန္တံ ပဒံ အဘိသမေစ္စ ဝိဟရိတုကာမဿ တဒဓိဂမာယ ဝါ ပဋိပဇ္ဇိတုကာမဿ ဝိသေသတော အာရညကဿ, အာရညကသီသေန စ သဗ္ဗေသမ္ပိ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ ဝိဟရိတုကာမာနံ ကရဏီယာကရဏီယဘေဒံ ကမ္မဋ္ဌာနူပစာရံ ဝတွာ ဣဒါနိ တေသံ ဘိက္ခူနံ တဿ ဒေဝတာဘယဿ ပဋိဃာတာယ ပရိတ္တတ္ထံ ဝိပဿနာပါဒကဇ္ဈာနဝသေန ကမ္မဋ္ဌာနတ္ထဉ္စ ‘‘သုခိနောဝ ခေမိနော ဟောန္တူ’’တိအာဒိနာ နယေန မေတ္တကထံ ကထေတုမာရဒ္ဓေါ။

တတ္ထ သုခိနောတိ သုခသမ္ပန္နာ။ ခေမိနောတိ ခေမဝန္တော, အဘယာ နိရုပဒ္ဒဝါတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သဗ္ဗေတိ အနဝသေသာ။ သတ္တာတိ ပါဏိနော။ သုခိတတ္တာတိ သုခိတစိတ္တာ။ ဧတ္ထ စ ကာယိကေန သုခေန သုခိနော, မာနသေန သုခိတတ္တာ, တဒုဘယေနာပိ သဗ္ဗဘယုပဒ္ဒဝဝိဂမေန ဝါ ခေမိနောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ကသ္မာ ပန ဧဝံ ဝုတ္တံ? မေတ္တာဘာဝနာကာရဒဿနတ္ထံ။ ဧဝဉှိ မေတ္တာ ဘာဝေတဗ္ဗာ ‘‘သဗ္ဗေ သတ္တာ သုခိနော ဟောန္တူ’’တိ ဝါ, ‘‘ခေမိနော ဟောန္တူ’’တိ ဝါ, ‘‘သုခိတတ္တာ ဟောန္တူ’’တိ ဝါ။

စတုတ္ထဂါထာဝဏ္ဏနာ

֍ * ၄။ ဧဝံ ယာဝ ဥပစာရတော အပ္ပနာကောဋိ, တာဝ သင်္ခေပေန မေတ္တာဘာဝနံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ဝိတ္ထာရတောပိ တံ ဒဿေတုံ ‘‘ယေ ကေစီ’’တိ ဂါထာဒွယမာဟ။ အထ ဝါ ယသ္မာ ပုထုတ္တာရမ္မဏေ ပရိစိတံ စိတ္တံ န အာဒိကေနေဝ ဧကတ္တေ သဏ္ဌာတိ အာရမ္မဏပ္ပဘေဒံ ပန အနုဂန္တွာ အနုဂန္တွာ

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၂၀၉။)

ကမေန သဏ္ဌာတိ, တသ္မာ တဿ တသထာဝရာဒိဒုကတိကပ္ပဘေဒေ အာရမ္မဏေ အနုဂန္တွာ အနုဂန္တွာ သဏ္ဌာနတ္ထမ္ပိ ‘‘ယေ ကေစီ’’တိ ဂါထာဒွယမာဟ။ အထ ဝါ ယသ္မာ ယဿ ယံ အာရမ္မဏံ ဝိဘူတံ ဟောတိ, တဿ တတ္ထ စိတ္တံ သုခံ တိဋ္ဌတိ, တသ္မာ တေသံ ဘိက္ခူနံ ယဿ ယံ ဝိဘူတံ အာရမ္မဏံ, တဿ တတ္ထ စိတ္တံ သဏ္ဌာပေတုကာမော တသထာဝရာဒိဒုကတိကာရမ္မဏဘေဒဒီပကံ ‘‘ယေ ကေစီ’’တိ ဣမံ ဂါထာဒွယမာဟ။

ဧတ္ထ ဟိ တသထာဝရဒုကံ ဒိဋ္ဌာဒိဋ္ဌဒုကံ ဒူရသန္တိကဒုကံ ဘူတသမ္ဘဝေသိဒုကန္တိ စတ္တာရော ဒုကေ, ဒီဃာဒီဟိ စ ဆဟိ ပဒေဟိ မဇ္ဈိမပဒဿ တီသု အဏုကပဒဿ စ ဒွီသု တိကေသု အတ္ထသမ္ဘဝတော ဒီဃရဿမဇ္ဈိမတိကံ မဟန္တာဏုကမဇ္ဈိမတိကံ ထူလာဏုကမဇ္ဈိမတိကန္တိ တယော တိကေ စ ဒီပေတိ။ တတ္ထ ယေ ကေစီတိ အနဝသေသဝစနံ။ ပါဏာ ဧဝ ဘူတာ ပါဏဘူတာ။ အထ ဝါ ပါဏန္တီတိ ပါဏာ, ဧတေန အဿာသပဿာသပ္ပဋိဗဒ္ဓေ ပဉ္စဝေါကာရသတ္တေ ဂဏှာတိ။ ဘဝန္တီတိ ဘူတာ, ဧတေန ဧကဝေါကာရစတုဝေါကာရသတ္တေ ဂဏှာတိ။ အတ္ထီတိ သန္တိ သံဝိဇ္ဇန္တိ။

ဧဝံ ‘‘ယေ ကေစိ ပါဏဘူတတ္ထီ’’တိ ဣမိနာ ဝစနေန ဒုကတိကေဟိ သင်္ဂဟေတဗ္ဗေ သဗ္ဗသတ္တေ ဧကတော ဒဿေတွာ ဣဒါနိ သဗ္ဗေပိ တေ တသာ ဝါ ထာဝရာ ဝ နဝသေသာတိ ဣမိနာ ဒုကေန သင်္ဂဟေတွာ ဒဿေတိ။

တတ္ထ တသန္တီတိ တသာ, သတဏှာနံ သဘယာနဉ္စေတံ အဓိဝစနံ။ တိဋ္ဌန္တီတိ ထာဝရာ, ပဟီနတဏှာဘယာနံ အရဟတံ ဧတံ အဓိဝစနံ။ နတ္ထိ တေသံ အဝသေသန္တိ အနဝသေသာ, သဗ္ဗေပီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ယဉ္စ ဒုတိယဂါထာယ အန္တေ ဝုတ္တံ, တံ သဗ္ဗဒုကတိကေဟိ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ ‘‘ယေ ကေစိ ပါဏဘူတတ္ထိ တသာ ဝါ ထာဝရာ ဝါ အနဝသေသာ, ဣမေပိ သဗ္ဗေ သတ္တာ ဘဝန္တု သုခိတတ္တာ။ ဧဝံ ယာဝ ဘူတာ ဝါ သမ္ဘဝေသီ ဝါ, ဣမေပိ သဗ္ဗေ သတ္တာ ဘဝန္တု သုခိတတ္တာ’’တိ။

ဣဒါနိ ဒီဃရဿမဇ္ဈိမာဒိတိကတ္တယဒီပကေသု ဒီဃာ ဝါတိအာဒီသု ဆသု ပဒေသု ဒီဃာတိ ဒီဃတ္တဘာဝါ နာဂမစ္ဆဂေါဓာဒယော။ အနေကဗျာမသတပ္ပမာဏာပိ ဟိ မဟာသမုဒ္ဒေ နာဂါနံ အတ္တဘာဝါ အနေကယောဇနပ္ပမာဏာ စ မစ္ဆဂေါဓာဒီနံ အတ္တဘာဝါ ဟောန္တိ။ မဟန္တာတိ မဟန္တတ္တဘာဝါ ဇလေ မစ္ဆကစ္ဆပါဒယော, ထလေ ဟတ္ထိနာဂါဒယော, အမနုဿေသု

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၂၁၀။)

ဒါနဝါဒယော။ အာဟ စ ‘‘ရာဟုဂ္ဂံ အတ္တဘာဝီန’’န္တိ (အ။ နိ။ ၄။၁၅)။ တဿ ဟိ အတ္တဘာဝေါ ဥဗ္ဗေဓေန စတ္တာရိ ယောဇနသဟဿာနိ အဋ္ဌ စ ယောဇနသတာနိ, ဗာဟူ ဒွါဒသယောဇနသတပရိမာဏာ, ပညာသယောဇနံ ဘမုကန္တရံ, တထာ အင်္ဂုလန္တရိကာ, ဟတ္ထတလာနိ ဒွေ ယောဇနသတာနီတိ။ မဇ္ဈိမာတိ အဿဂေါဏမဟိံသသူကရာဒီနံ အတ္တဘာဝါ။ ရဿကာတိ တာသု တာသု ဇာတီသု ဝါမနာဒယော ဒီဃမဇ္ဈိမေဟိ ဩမကပ္ပမာဏာ သတ္တာ။ အဏုကာတိ မံသစက္ခုဿ အဂေါစရာ ဒိဗ္ဗစက္ခုဝိသယာ ဥဒကာဒီသု နိဗ္ဗတ္တာ သုခုမတ္တဘာဝါ သတ္တာ ဦကာဒယော ဝါ။ အပိစ ယေ တာသု တာသု ဇာတီသု မဟန္တမဇ္ဈိမေဟိ ထူလမဇ္ဈိမေဟိ စ ဩမကပ္ပမာဏာ သတ္တာ, တေ အဏုကာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ထူလာတိ ပရိမဏ္ဍလတ္တဘာဝါ သိပ္ပိကသမ္ဗုကာဒယော သတ္တာ။

ပဉ္စမဂါထာဝဏ္ဏနာ

֍ * ၅။ ဧဝံ တီဟိ တိကေဟိ အနဝသေသတော သတ္တေ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ‘‘ဒိဋ္ဌာ ဝါ ယေ ဝ အဒိဋ္ဌာ’’တိအာဒီဟိ တီဟိ ဒုကေဟိပိ တေ သင်္ဂဟေတွာ ဒဿေတိ။

တတ္ထ ဒိဋ္ဌာတိ ယေ အတ္တနော စက္ခုဿ အာပါထမာဂတဝသေန ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗာ။ အဒိဋ္ဌာတိ ယေ ပရသမုဒ္ဒပရသေလပရစက္ကဝါဠာဒီသု ဌိတာ။ ‘‘ယေ ဝါ ဒူရေ ဝသန္တိ အဝိဒူရေ’’တိ ဣမိနာ ပန ဒုကေန အတ္တနော အတ္တဘာဝဿ ဒူရေ စ အဝိဒူရေ စ ဝသန္တေ သတ္တေ ဒဿေတိ, တေ အပဒဒွိပဒဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အတ္တနော ဟိ ကာယေ ဝသန္တာ သတ္တာ အဝိဒူရေ, ဗဟိကာယေ ဝသန္တာ သတ္တာ ဒူရေ။ တထာ အန္တောဥပစာရေ ဝသန္တာ အဝိဒူရေ, ဗဟိဥပစာရေ ဝသန္တာ ဒူရေ။ အတ္တနော ဝိဟာရေ ဂါမေ ဇနပဒေ ဒီပေ စက္ကဝါဠေ ဝသန္တာ အဝိဒူရေ, ပရစက္ကဝါဠေ ဝသန္တာ ဒူရေ ဝသန္တီတိ ဝုစ္စန္တိ။

ဘူတာတိ ဇာတာ အဘိနိဗ္ဗတ္တာ။ ယေ ဘူတာ ဧဝ, န ပုန ဘဝိဿန္တီတိ သင်္ချံ ဂစ္ဆန္တိ, တေသံ ခီဏာသဝါနံ ဧတံ အဓိဝစနံ။ သမ္ဘဝမေသန္တီတိ သမ္ဘဝေသီ။ အပ္ပဟီနဘဝသံယောဇနတ္တာ အာယတိမ္ပိ သမ္ဘဝံ ဧသန္တာနံ သေခပုထုဇ္ဇနာနမေတံ အဓိဝစနံ။ အထ ဝါ စတူသု ယောနီသု အဏ္ဍဇဇလာဗုဇာ သတ္တာ ယာဝ အဏ္ဍကောသံ ဝတ္ထိကောသဉ္စ န ဘိန္ဒန္တိ, တာဝ သမ္ဘဝေသီ နာမ, အဏ္ဍကောသံ ဝတ္ထိကောသဉ္စ ဘိန္ဒိတွာ ဗဟိ နိက္ခန္တာ ဘူတာ

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၂၁၁။)

နာမ။ သံသေဒဇာ ဩပပါတိကာ စ ပဌမစိတ္တက္ခဏေ သမ္ဘဝေသီ နာမ, ဒုတိယစိတ္တက္ခဏတော ပဘုတိ ဘူတာ နာမ။ ယေန ဝါ ဣရိယာပထေန ဇာယန္တိ, ယာဝ တတော အညံ န ပါပုဏန္တိ, တာဝ သမ္ဘဝေသီ နာမ, တတော ပရံ ဘူတာတိ။

ဆဋ္ဌဂါထာဝဏ္ဏနာ

֍ * ၆။ ဧဝံ ဘဂဝါ ‘‘သုခိနော ဝါ’’တိအာဒီဟိ အဍ္ဎတေယျာဟိ ဂါထာဟိ နာနပ္ပကာရတော တေသံ ဘိက္ခူနံ ဟိတသုခါဂမပတ္ထနာဝသေန သတ္တေသု မေတ္တာဘာဝနံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ အဟိတဒုက္ခာနာဂမပတ္ထနာဝသေနာပိ တံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘န ပရော ပရံ နိကုဗ္ဗေထာ’’တိ။ ဧသ ပေါရာဏော ပါဌော, ဣဒါနိ ပန ‘‘ပရံ ဟီ’’တိပိ ပဌန္တိ, အယံ န သောဘနော။

တတ္ထ ပရောတိ ပရဇနော။ ပရန္တိ ပရဇနံ။ န နိကုဗ္ဗေထာတိ န ဝဉ္စေယျ။ နာတိမညေထာတိ န အတိက္ကမိတွာ မညေယျ။ ကတ္ထစီတိ ကတ္ထစိ ဩကာသေ, ဂါမေ ဝါ ဂါမခေတ္တေ ဝါ ဉာတိမဇ္ဈေ ဝါ ပူဂမဇ္ဈေ ဝါတိအာဒိ။ နန္တိ ဧတံ။ ကဉ္စီတိ ယံ ကဉ္စိ ခတ္တိယံ ဝါ ဗြာဟ္မဏံ ဝါ ဂဟဋ္ဌံ ဝါ ပဗ္ဗဇိတံ ဝါ သုခိတံ ဝါ ဒုက္ခိတံ ဝါတိအာဒိ။ ဗျာရောသနာ ပဋိဃသညာတိ ကာယဝစီဝိကာရေဟိ ဗျာရောသနာယ စ မနောဝိကာရေန ပဋိဃသညာယ စ။ ‘‘ဗျာရောသနာယ ပဋိဃသညာယာ’’တိ ဟိ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘ဗျာရောသနာ ပဋိဃသညာ’’တိ ဝုစ္စတိ, ယထာ ‘‘သမ္မဒညာယ ဝိမုတ္တာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘သမ္မဒညာ ဝိမုတ္တာ’’တိ, ယထာ စ ‘‘အနုပုဗ္ဗသိက္ခာယ အနုပုဗ္ဗကိရိယာယ အနုပုဗ္ဗပဋိပဒါယာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘အနုပုဗ္ဗသိက္ခာ အနုပုဗ္ဗကိရိယာ အနုပုဗ္ဗပဋိပဒါ’’တိ။ နာညမညဿ ဒုက္ခမိစ္ဆေယျာတိ အညမညဿ ဒုက္ခံ န ဣစ္ဆေယျ။ ကိံ ဝုတ္တံ ဟောတိ? န ကေဝလံ ‘‘သုခိနော ဝါ ခေမိနော ဝါ ဟောန္တူ’’တိအာဒိမနသိကာရဝသေနေဝ မေတ္တံ ဘာဝေယျ, ကိန္တု ‘‘အဟောဝတ ယော ကောစိ ပရပုဂ္ဂလော ယံ ကဉ္စိ ပရပုဂ္ဂလံ ဝဉ္စနာဒီဟိ နိကတီဟိ န နိကုဗ္ဗေထ, ဇာတိအာဒီဟိ စ နဝဟိ မာနဝတ္ထူဟိ ကတ္ထစိ ပဒေသေ ကဉ္စိ ပရပုဂ္ဂလံ နာတိမညေယျ, အညမညဿ စ ဗျာရောသနာယ ဝါ ပဋိဃသညာယ ဝါ ဒုက္ခံ န ဣစ္ဆေယျာ’’တိ ဧဝမ္ပိ မနသိကရောန္တော ဘာဝေယျာတိ။

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၂၁၂။)

သတ္တမဂါထာဝဏ္ဏနာ

֍ * ၇။ ဧဝံ အဟိတဒုက္ခာနာဂမပတ္ထနာဝသေန အတ္ထတော မေတ္တာဘာဝနံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ တမေဝ ဥပမာယ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘မာတာ ယထာ နိယံပုတ္တ’’န္တိ။

တဿတ္ထော – ယထာ မာတာ နိယံ ပုတ္တံ အတ္တနိ ဇာတံ ဩရသံ ပုတ္တံ, တဉ္စ ဧကပုတ္တမေဝ အာယုသာ အနုရက္ခေ, တဿ ဒုက္ခာဂမပ္ပဋိဗာဟနတ္ထံ အတ္တနော အာယုမ္ပိ စဇိတွာ တံ အနုရက္ခေ, ဧဝမ္ပိ သဗ္ဗဘူတေသု ဣဒံ မေတ္တာချံ မာနသံ ဘာဝယေ, ပုနပ္ပုနံ ဇနယေ ဝဍ္ဎယေ, တဉ္စ အပရိမာဏသတ္တာရမ္မဏဝသေန ဧကသ္မိံ ဝါ သတ္တေ အနဝသေသဖရဏဝသေန အပရိမာဏံ ဘာဝယေတိ။

အဋ္ဌမဂါထာဝဏ္ဏနာ

֍ * ၈။ ဧဝံ သဗ္ဗာကာရေန မေတ္တာဘာဝနံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ တဿေဝ ဝဍ္ဎနံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘မေတ္တဉ္စ သဗ္ဗလောကသ္မီ’’တိ။

တတ္ထ မိဇ္ဇတိ တာယတိ စာတိ မိတ္တော, ဟိတဇ္ဈာသယတာယ သိနိယှတိ, အဟိတာဂမတော ရက္ခတိ စာတိ အတ္ထော။ မိတ္တဿ ဘာဝေါ မေတ္တံ။ သဗ္ဗလောကသ္မီတိ အနဝသေသေ သတ္တလောကေ။ မနသိ ဘဝန္တိ မာနသံ။ တဉှိ စိတ္တသမ္ပယုတ္တတ္တာ ဧဝံ ဝုတ္တံ။ ဘာဝယေတိ ဝဍ္ဎယေ။ န အဿ ပရိမာဏန္တိ အပရိမာဏံ, အပ္ပမာဏသတ္တာရမ္မဏတာယ ဧဝံ ဝုတ္တံ။ ဥဒ္ဓန္တိ ဥပရိ, တေန အရူပဘဝံ ဂဏှာတိ။ အဓောတိ ဟေဋ္ဌာ, တေန ကာမဘဝံ ဂဏှာတိ။ တိရိယန္တိ ဝေမဇ္ဈံ, တေန ရူပဘဝံ ဂဏှာတိ။ အသမ္ဗာဓန္တိ သမ္ဗာဓဝိရဟိတံ, ဘိန္နသီမန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သီမာ နာမ ပစ္စတ္ထိကော ဝုစ္စတိ, တသ္မိမ္ပိ ပဝတ္တန္တိ အတ္ထော။ အဝေရန္တိ ဝေရဝိရဟိတံ, အန္တရန္တရာပိ ဝေရစေတနာပါတုဘာဝဝိရဟိတန္တိ အတ္ထော။ အသပတ္တန္တိ ဝိဂတပစ္စတ္ထိကံ။ မေတ္တာဝိဟာရီ ဟိ ပုဂ္ဂလော မနုဿာနံ ပိယော ဟောတိ, အမနုဿာနံ ပိယော ဟောတိ, နာဿ ကောစိ ပစ္စတ္ထိကော ဟောတိ, တေနဿ တံ မာနသံ ဝိဂတပစ္စတ္ထိကတ္တာ အသပတ္တန္တိ ဝုစ္စတိ။ ပရိယာယဝစနဉှိ ဧတံ, ယဒိဒံ ပစ္စတ္ထိကော သပတ္တောတိ။ အယံ အနုပဒတော အတ္ထဝဏ္ဏနာ။

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၂၁၃။)

အယံ ပနေတ္ထ အဓိပ္ပေတတ္ထဒီပနာ – ယဒိဒံ ‘‘ဧဝမ္ပိ သဗ္ဗဘူတေသု မာနသံ ဘာဝယေ အပရိမာဏ’’န္တိ ဝုတ္တံ, တဉ္စေတံ အပရိမာဏံ မေတ္တံ မာနသံ သဗ္ဗလောကသ္မိံ ဘာဝယေ ဝဍ္ဎယေ, ဝုဍ္ဎိံ ဝိရူဠှိံ ဝေပုလ္လံ ဂမယေ ပါပယေ။ ကထံ? ဥဒ္ဓံ အဓော စ တိရိယဉ္စ, ဥဒ္ဓံ ယာဝ ဘဝဂ္ဂါ, အဓော ယာဝ အဝီစိတော, တိရိယံ ယာဝ အဝသေသဒိသာ။ ဥဒ္ဓံ ဝါ အာရုပ္ပံ, အဓော ကာမဓာတုံ, တိရိယံ ရူပဓာတုံ အနဝသေသံ ဖရန္တော။ ဧဝံ ဘာဝေန္တောပိ စ တံ ယထာ အသမ္ဗာဓံ အဝေရံ အသပတ္တဉ္စ ဟောတိ, တထာ သမ္ဗာဓဝေရသပတ္တာနံ အဘာဝံ ကရောန္တော ဘာဝယေ။ ယံ ဝါ တံ ဘာဝနာသမ္ပဒံ ပတ္တံ သဗ္ဗတ္ထ ဩကာသလောကဝသေန အသမ္ဗာဓံ, အတ္တနော ပရေသု အာဃာတပ္ပဋိဝိနယနေန အဝေရံ, အတ္တနိ စ ပရေသံ အာဃာတဝိနယနေန အသပတ္တံ ဟောတိ။ တံ အသမ္ဗာဓမဝေရမသပတ္တံ အပရိမာဏံ မေတ္တံ မာနသံ ဥဒ္ဓံ အဓော တိရိယဉ္စာတိ တိဝိဓပရိစ္ဆေဒေ သဗ္ဗလောကသ္မိံ ဘာဝယေ ဝဍ္ဎယေတိ။

နဝမဂါထာဝဏ္ဏနာ

֍ * ၉။ ဧဝံ မေတ္တာဘာဝနာယ ဝဍ္ဎနံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ တံ ဘာဝနမနုယုတ္တဿ ဝိဟရတော ဣရိယာပထနိယမာဘာဝံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘တိဋ္ဌံ စရံ…ပေ… အဓိဋ္ဌေယျာ’’တိ။

တဿတ္ထော – ဧဝမေတံ မေတ္တံ မာနသံ ဘာဝေန္တော သော ‘‘နိသီဒတိ ပလ္လင်္ကံ အာဘုဇိတွာ ဥဇုံ ကာယံ ပဏိဓာယာ’’တိအာဒီသု ဝိယ ဣရိယာပထနိယမံ အကတွာ ယထာသုခံ အညတရညတရဣရိယာပထဗာဓနဝိနောဒနံ ကရောန္တော တိဋ္ဌံ ဝါ စရံ ဝါ နိသိန္နော ဝါ သယာနော ဝါ ယာဝတာ ဝိဂတမိဒ္ဓေါ အဿ, အထ ဧတံ မေတ္တာဈာနသတိံ အဓိဋ္ဌေယျ။

အထ ဝါ ဧဝံ မေတ္တာဘာဝနာယ ဝဍ္ဎနံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ဝသီဘာဝံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘တိဋ္ဌံ စရ’’န္တိ။ ဝသိပ္ပတ္တော ဟိ တိဋ္ဌံ ဝါ စရံ ဝါ နိသိန္နော ဝါ သယာနော ဝါ ယာဝတာ ဣရိယာပထေန ဧတံ မေတ္တာဈာနသတိံ အဓိဋ္ဌာတုကာမော ဟောတိ, အထ ဝါ တိဋ္ဌံ ဝါ စရံ ဝါ…ပေ… သယာနော ဝါတိ န တဿ ဌာနာဒီနိ အန္တရာယကရာနိ ဟောန္တိ, အပိစ ခေါ ယာဝတာ ဧတံ မေတ္တာဈာနသတိံ အဓိဋ္ဌာတုကာမော ဟောတိ, တာဝတာ ဝိဂတမိဒ္ဓေါ ဟုတွာ အဓိဋ္ဌာတိ, နတ္ထိ တဿ တတ္ထ ဒန္ဓာယိတတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘တိဋ္ဌံ စရံ နိသိန္နော ဝ, သယာနော ယာဝတာဿ ဝိတမိဒ္ဓေါ။ ဧတံ သတိံ အဓိဋ္ဌေယျာ’’ တိ။

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၂၁၄။)

တဿာယမဓိပ္ပါယော – ယံ တံ ‘‘မေတ္တဉ္စ သဗ္ဗလောကသ္မိ, မာနသံ ဘာဝယေ’’တိ ဝုတ္တံ, တံ ယထာ ဘာဝေယျ, ယထာ ဌာနာဒီသု ယာဝတာ ဣရိယာပထေန ဌာနာဒီနိ ဝါ အနာဒိယိတွာ ယာဝတာ ဧတံ မေတ္တာဈာနသတိံ အဓိဋ္ဌာတုကာမော အဿ, တာဝတာ ဝိဂတမိဒ္ဓေါဝ ဟုတွာ ဧတံ သတိံ အဓိဋ္ဌေယျာတိ။

ဧဝံ မေတ္တာဘာဝနာယ ဝသီဘာဝံ ဒဿေန္တော ‘‘ဧတံ သတိံ အဓိဋ္ဌေယျာ’’တိ တသ္မိံ မေတ္တာဝိဟာရေ နိယောဇေတွာ ဣဒါနိ တံ ဝိဟာရံ ထုနန္တော အာဟ ‘‘ဗြဟ္မမေတံ ဝိဟာရမိဓမာဟူ’’တိ။

တဿတ္ထော – ယွာယံ ‘‘သုခိနော ဝါ ခေမိနော ဝါ ဟောန္တူ’’တိအာဒိ ကတွာ ယာဝ ‘‘ဧတံ သတိံ အဓိဋ္ဌေယျာ’’တိ ဝဏ္ဏိတော မေတ္တာဝိဟာရော။ ဧတံ စတူသု ဒိဗ္ဗဗြဟ္မအရိယဣရိယာပထဝိဟာရေသု နိဒ္ဒေါသတ္တာ အတ္တနောပိ ပရေသမ္ပိ အတ္ထကရတ္တာ စ ဣဓ အရိယဿ ဓမ္မဝိနယေ ဗြဟ္မဝိဟာရမာဟု သေဋ္ဌဝိဟာရမာဟူတိ, ယတော သတတံ သမိတံ အဗ္ဗောကိဏ္ဏံ တိဋ္ဌံ စရံ နိသိန္နော ဝါ သယာနော ဝါ ယာဝတာဿ ဝိဂတမိဒ္ဓေါ, ဧတံ သတိံ အဓိဋ္ဌေယျာတိ။

ဒသမဂါထာဝဏ္ဏနာ

֍ * ၁၀။ ဧဝံ ဘဂဝါ တေသံ ဘိက္ခူနံ နာနပ္ပကာရတော မေတ္တာဘာဝနံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ယသ္မာ မေတ္တာ သတ္တာရမ္မဏတ္တာ အတ္တဒိဋ္ဌိယာ အာသန္နာ ဟောတိ, တသ္မာ ဒိဋ္ဌိဂဟနနိသေဓနမုခေန တေသံ ဘိက္ခူနံ တဒေဝ မေတ္တာဈာနံ ပါဒကံ ကတွာ အရိယဘူမိပ္ပတ္တိံ ဒဿေန္တော ‘‘ဒိဋ္ဌိဉ္စ အနုပဂ္ဂမ္မာ’’တိ ဣမာယ ဂါထာယ ဒေသနံ သမာပေသိ။

တဿတ္ထော – ယွာယံ ‘‘ဗြဟ္မမေတံ ဝိဟာရမိဓမာဟူ’’တိ သံဝဏ္ဏိတော မေတ္တာဈာနဝိဟာရော, တတော ဝုဋ္ဌာယ ယေ တတ္ထ ဝိတက္ကဝိစာရာဒယော ဓမ္မာ, တေ တေသဉ္စ ဝတ္ထာဒိအနုသာရေန ရူပဓမ္မေ ပရိဂ္ဂဟေတွာ ဣမိနာ နာမရူပပရိစ္ဆေဒေန ‘‘သုဒ္ဓသင်္ခါရပုဉ္ဇောယံ, နယိဓ သတ္တူပလဗ္ဘတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၁။၁၇၁၊ မဟာနိ။ ၁၈၆) ဧဝံ ဒိဋ္ဌိဉ္စ အနုပဂ္ဂမ္မ အနုပုဗ္ဗေန လောကုတ္တရသီလေန သီလဝါ ဟုတွာ လောကုတ္တရသီလသမ္ပယုတ္တေနေဝ သောတာပတ္တိမဂ္ဂသမ္မာဒိဋ္ဌိသညိတေန ဒဿနေန သမ္ပန္နော, တတော ပရံ ယောပါယံ ဝတ္ထုကာမေသု ဂေဓော ကိလေသကာမော အပ္ပဟီနော ဟောတိ, တမ္ပိ သကဒါဂါမိအနာဂါမိမဂ္ဂေဟိ တနုဘာဝေန

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၂၁၅။)

အနဝသေသပ္ပဟာနေန စ ကာမေသု ဂေဓံ ဝိနေယျ ဝိနယိတွာ ဝူပသမေတွာ န ဟိ ဇာတု ဂဗ္ဘသေယျံ ပုန ရေတိ ဧကံသေနေဝ ပုန ဂဗ္ဘသေယျံ န ဧတိ။ သုဒ္ဓါဝါသေသု နိဗ္ဗတ္တိတွာ တတ္ထေဝ အရဟတ္တံ ပါပုဏိတွာ ပရိနိဗ္ဗာတီတိ။

ဧဝံ ဘဂဝါ ဒေသနံ သမာပေတွာ တေ ဘိက္ခူ အာဟ – ‘‘ဂစ္ဆထ, ဘိက္ခဝေ, တသ္မိံယေဝ ဝနသဏ္ဍေ ဝိဟရထ, ဣမဉ္စ သုတ္တံ မာသဿ အဋ္ဌသု ဓမ္မဿဝနဒိဝသေသု ဃဏ္ဍိံ အာကောဋေတွာ ဥဿာရေထ, ဓမ္မကထံ ကရောထ သာကစ္ဆထ အနုမောဒထ, ဣဒမေဝ ကမ္မဋ္ဌာနံ အာသေဝထ ဘာဝေထ ဗဟုလီကရောထ, တေပိ ဝေါ အမနုဿာ တံ ဘေရဝါရမ္မဏံ န ဒဿေဿန္တိ, အညဒတ္ထု အတ္ထကာမာ ဟိတကာမာ ဘဝိဿန္တီ’’တိ။ တေ ‘‘သာဓူ’’တိ ဘဂဝတော ပဋိဿုဏိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ တတ္ထ ဂန္တွာ တထာ အကံသု။ ဒေဝတာယော စ ‘‘ဘဒန္တာ အမှာကံ အတ္ထကာမာ ဟိတကာမာ’’တိ ပီတိသောမနဿဇာတာ ဟုတွာ သယမေဝ သေနာသနံ သမ္မဇ္ဇန္တိ, ဥဏှောဒကံ ပဋိယာဒေန္တိ, ပိဋ္ဌိပရိကမ္မံ ပါဒပရိကမ္မံ ကရောန္တိ, အာရက္ခံ သံဝိဒဟန္တိ။ တေပိ ဘိက္ခူ တမေဝ မေတ္တံ ဘာဝေတွာ တမေဝ စ ပါဒကံ ကတွာ ဝိပဿနံ အာရဘိတွာ သဗ္ဗေ တသ္မိံယေဝ အန္တောတေမာသေ အဂ္ဂဖလံ အရဟတ္တံ ပါပုဏိတွာ မဟာပဝါရဏာယ ဝိသုဒ္ဓိပဝါရဏံ ပဝါရေသုန္တိ။

ဧဝမ္ပိ အတ္ထကုသလေန တထာဂတေန,

ဓမ္မိဿရေန ကထိတံ ကရဏီယမတ္ထံ၊

ကတွာနုဘုယျ ပရမံ ဟဒယဿ သန္တိံ,

သန္တံ ပဒံ အဘိသမေန္တိ သမတ္တပညာ။

တသ္မာ ဟိ တံ အမတမဗ္ဘုတမရိယကန္တံ,

သန္တံ ပဒံ အဘိသမေစ္စ ဝိဟရိတုကာမော၊

ဝိညူ ဇနော ဝိမလသီလသမာဓိပညာ-

ဘေဒံ ကရေယျ သတတံ ကရဏီယမတ္ထန္တိ။

ပရမတ္ထဇောတိကာယ ခုဒ္ဒကပါဌ-အဋ္ဌကထာယ

မေတ္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၂၁၆။)

နိဂမနကထာ

ဧတ္တာဝတာ စ ယံ ဝုတ္တံ –

‘‘ဥတ္တမံ ဝန္ဒနေယျာနံ, ဝန္ဒိတွာ ရတနတ္တယံ၊

ခုဒ္ဒကာနံ ကရိဿာမိ, ကေသဉ္စိ အတ္ထဝဏ္ဏန’’န္တိ။

တတ္ထ သရဏသိက္ခာပဒဒွတ္တိံသာကာရကုမာရပဉှမင်္ဂလသုတ္တရတနသုတ္တတိရောကုဋ္ဋနိဓိကဏ္ဍမေတ္တသုတ္တဝသေန နဝပ္ပဘေဒဿ ခုဒ္ဒကပါဌဿ တာဝ အတ္ထဝဏ္ဏနာ ကတာ ဟောတိ။ တေနေတံ ဝုစ္စတိ –

‘‘ဣမံ ခုဒ္ဒကပါဌဿ, ကရောန္တေနတ္ထဝဏ္ဏနံ၊

သဒ္ဓမ္မဋ္ဌိတိကာမေန, ယံ ပတ္တံ ကုသလံ မယာ။

တဿာနုဘာဝတော ခိပ္ပံ, ဓမ္မေ အရိယပ္ပဝေဒိတေ၊

ဝုဒ္ဓိံ ဝိရူဠှိံ ဝေပုလ္လံ, ပါပုဏာတု အယံ ဇနော’’တိ။

ပရမဝိသုဒ္ဓသဒ္ဓါဗုဒ္ဓိဝီရိယဂုဏပ္ပဋိမဏ္ဍိတေန သီလာစာရဇ္ဇဝမဒ္ဒဝါဒိဂုဏသမုဒယသမုဒိတေန သကသမယသမယန္တရဂဟနဇ္ဈောဂါဟဏသမတ္ထေန ပညာဝေယျတ္တိယသမန္နာဂတေန တိပိဋကပရိယတ္တိဓမ္မပ္ပဘေဒေ သာဋ္ဌကထေ သတ္ထုသာသနေ အပ္ပဋိဟတဉာဏပ္ပဘာဝေန ဆမဟာဝေယျာကရဏေနဆမဟာဝေယျာကရဏေန ကရဏသမ္ပတ္တိဇနိတသုခဝိနိဂ္ဂတမဓုရောဒါရဝစနလာဝဏ္ဏယုတ္တေန ယုတ္တမုတ္တဝါဒိနာ ဝါဒီဝရေန မဟာကဝိနာ ဆဠဘိညာပဋိသမ္ဘိဒါဒိပ္ပဘေဒဂုဏပ္ပဋိမဏ္ဍိတေ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မေ သုပ္ပတိဋ္ဌိတဗုဒ္ဓီနံ ထေရဝံသပ္ပဒီပါနံ ထေရာနံ မဟာဝိဟာရဝါသီနံ ဝံသာလင်္ကာရဘူတေန ဝိပုလဝိသုဒ္ဓဗုဒ္ဓိနာ ဗုဒ္ဓဃောသောတိ ဂရူဟိ ဂဟိတနာမဓေယျေန ထေရေန ကတာ အယံ ပရမတ္ထဇောတိကာ နာမ ခုဒ္ဒကပါဌဝဏ္ဏနာ –

တာဝ တိဋ္ဌတု လောကသ္မိံ, လောကနိတ္ထရဏေသိနံ၊

ဒဿေန္တီ ကုလပုတ္တာနံ, နယံ သီလာဒိသုဒ္ဓိယာ။

ယာဝ ဗုဒ္ဓေါတိ နာမမ္ပိ, သုဒ္ဓစိတ္တဿ တာဒိနော၊

လောကမှိ လောကဇေဋ္ဌဿ, ပဝတ္တတိ မဟေသိနောတိ။

ပရမတ္ထဇောတိကာယ ခုဒ္ဒက-အဋ္ဌကထာယ

ခုဒ္ဒကပါဌဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။