အပဒါန-အဋ္ဌကထာ (ပဌမော ဘာဂေါ)

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁။)

ခုဒ္ဒကနိကာယေ

အပဒါန-အဋ္ဌကထာ

(ပဌမော ဘာဂေါ)

နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ

ဂန္ထာရမ္ဘကထာ

ဝန္ဒိတွာ သိရသာ သေဋ္ဌံ, ဗုဒ္ဓမပ္ပဋိပုဂ္ဂလံ၊

ဉေယျသာဂရမုတ္တိဏ္ဏံ, တိဏ္ဏံ သံသာရသာဂရံ။

တထေဝ ပရမံ သန္တံ, ဂမ္ဘီရံ ဒုဒ္ဒသံ အဏုံ၊

ဘဝါဘဝကရံ သုဒ္ဓံ, ဓမ္မံ သမ္ဗုဒ္ဓပူဇိတံ။

တထေဝ အနဃံ သံဃံ, အသင်္ဂံ သံဃမုတ္တမံ၊

ဥတ္တမံ ဒက္ခိဏေယျာနံ, သန္တိန္ဒြိယမနာသဝံ။

ကတေန တဿ ဧတဿ, ပဏာမေန ဝိသေသတော၊

ရတနတ္တယေ ဝိသေသေန, ဝိသေသဿာဒရေန မေ။

ထေရေဟိ ဓီရဓီရေဟိ, အာဂမညူဟိ ဝိညုဘိ၊

‘‘အပဒါနဋ္ဌကထာ ဘန္တေ, ကာတဗ္ဗာ’’တိ ဝိသေသတော။

ပုနပ္ပုနာဒရေနေဝ, ယာစိတောဟံ ယသဿိဘိ၊

တသ္မာဟံ သာပဒါနဿ, အပဒါနဿသေသတော။

ဝိသေသနယဒီပဿ, ဒီပိဿံ ပိဋကတ္တယေ၊

ယထာ ပါဠိနယေနေဝ, အတ္ထသံဝဏ္ဏနံ သုဘံ။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂။)

ကေန ကတ္ထ ကဒါ စေတံ, ဘာသိတံ ဓမ္မမုတ္တမံ၊

ကိမတ္ထံ ဘာသိတဉ္စေတံ, ဧတံ ဝတွာ ဝိဓိံ တတော။

နိဒါနေသု ကောသလ္လတ္ထံ, သုခုဂ္ဂဟဏဓာရဏံ၊

တသ္မာ တံ တံ ဝိဓိံ ဝတွာ, ပုဗ္ဗာပရဝိသေသိတံ။

ပုရာ သီဟဠဘာသာယ, ပေါရာဏဋ္ဌကထာယ စ၊

ဌပိတံ တံ န သာဓေတိ, သာဓူနံ ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတံ။

တသ္မာ တမုပနိဿာယ, ပေါရာဏဋ္ဌကထာနယံ၊

ဝိဝဇ္ဇေတွာ ဝိရုဒ္ဓတ္ထံ, ဝိသေသတ္ထံ ပကာသယံ၊

ဝိသေသဝဏ္ဏနံ သေဋ္ဌံ, ကရိဿာမတ္ထဝဏ္ဏနန္တိ။

နိဒါနကထာ

‘‘ကေန ကတ္ထ ကဒါ စေတံ, ဘာသိတံ ဓမ္မမုတ္တမ’’န္တိ စ, ‘‘ကရိဿာမတ္ထဝဏ္ဏန’’န္တိ စ ပဋိညာတတ္တာ သာ ပနာယံ အပဒါနဿတ္ထဝဏ္ဏနာ ဒူရေနိဒါနံ, အဝိဒူရေနိဒါနံ, သန္တိကေနိဒါနန္တိ ဣမာနိ တီဏိ နိဒါနာနိ ဒဿေတွာ ဝဏ္ဏိယမာနာ ယေ နံ သုဏန္တိ, တေဟိ သမုဒါဂမတော ပဋ္ဌာယ ဝိညာတတ္တာ ယသ္မာ သုဋ္ဌု ဝိညာတာ နာမ ဟောတိ, တသ္မာ နံ တာနိ နိဒါနာနိ ဒဿေတွာဝ ဝဏ္ဏယိဿာမ။

တတ္ထ အာဒိတော တာဝ တေသံ နိဒါနာနံ ပရိစ္ဆေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဒီပင်္ကရပါဒမူလသ္မိဉှိ ကတာဘိနီဟာရဿ မဟာသတ္တဿ ယာဝ ဝေဿန္တရတ္တဘာဝါ စဝိတွာ တုသိတပုရေ နိဗ္ဗတ္တိ, တာဝ ပဝတ္တော ကထာမဂ္ဂေါ ဒူရေနိဒါနံ နာမ။ တုသိတဘဝနတော ပန စဝိတွာ ယာဝ ဗောဓိမဏ္ဍေ သဗ္ဗညုတပ္ပတ္တိ, တာဝ ပဝတ္တော ကထာမဂ္ဂေါ အဝိဒူရေနိဒါနံ နာမ။ သန္တိကေနိဒါနံ ပန တေသု တေသု ဌာနေသု ဝိဟရတော တသ္မိံ တသ္မိံယေဝ ဌာနေ လဗ္ဘတီတိ။

၁။ ဒူရေနိဒါနကထာ

တတြိဒံ ဒူရေနိဒါနံ နာမ – ဣတော ကိရ ကပ္ပသတသဟဿာဓိကာနံ စတုန္နံ အသင်္ချေယျာနံ မတ္ထကေ အမရဝတီ နာမ နဂရံ အဟောသိ။ တတ္ထ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃။)

သုမေဓော နာမ ဗြာဟ္မဏော ပဋိဝသတိ, ဥဘတော သုဇာတော မာတိတော စ ပိတိတော စ, သံသုဒ္ဓဂဟဏိကော ယာဝ သတ္တမာ ကုလပရိဝဋ္ဋာ, အက္ခိတ္တော အနုပကုဋ္ဌော ဇာတိဝါဒေန, အဘိရူပေါ ဒဿနီယော ပါသာဒိကော ပရမာယ ဝဏ္ဏပေါက္ခရတာယ သမန္နာဂတော။ သော အညံ ကမ္မံ အကတွာ ဗြာဟ္မဏသိပ္ပမေဝ ဥဂ္ဂဏှိ။ တဿ ဒဟရကာလေယေဝ မာတာပိတရော ကာလမကံသု။ အထဿ ရာသိဝဍ္ဎကော အမစ္စော အာယပေါတ္ထကံ အာဟရိတွာ သုဝဏ္ဏရဇတမဏိမုတ္တာဒိဘရိတေ ဂဗ္ဘေ ဝိဝရိတွာ ‘‘ဧတ္တကံ တေ, ကုမာရ, မာတု သန္တကံ, ဧတ္တကံ ပိတု သန္တကံ, ဧတ္တကံ အယျကပယျကာန’’န္တိ ယာဝ သတ္တမာ ကုလပရိဝဋ္ဋာ ဓနံ အာစိက္ခိတွာ ‘‘ဧတံ ပဋိပဇ္ဇာဟီ’’တိ အာဟ။ သုမေဓပဏ္ဍိတော စိန္တေသိ – ‘‘ဣမံ ဓနံ သံဟရိတွာ မယှံ ပိတုပိတာမဟာဒယော ပရလောကံ ဂစ္ဆန္တာ ဧကကဟာပဏမ္ပိ ဂဟေတွာ န ဂတာ, မယာ ပန ဂဟေတွာ ဂမနကာရဏံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ, သော ရညော အာရောစေတွာ နဂရေ ဘေရိံ စရာပေတွာ မဟာဇနဿ ဒါနံ ဒတွာ တာပသပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိ။ ဣမဿ ပနတ္ထဿ အာဝိဘာဝတ္ထံ ဣမသ္မိံ ဌာနေ သုမေဓကထာ ကထေတဗ္ဗာ။ သာ ပနေသာ ကိဉ္စာပိ ဗုဒ္ဓဝံသေ နိရန္တရံ အာဂတာယေဝ, ဂါထာဗန္ဓေန ပန အာဂတတ္တာ န သုဋ္ဌု ပါကဋာ, တသ္မာ တံ အန္တရန္တရာ ဂါထာသမ္ဗန္ဓဒီပကေဟိ ဝစနေဟိ သဒ္ဓိံ ကထေဿာမ။

သုမေဓကထာ

ကပ္ပသတသဟဿာဓိကာနဉှိ စတုန္နံ အသင်္ချေယျာနံ မတ္ထကေ ဒသဟိ သဒ္ဒေဟိ အဝိဝိတ္တံ ‘‘အမရဝတီ’’တိ စ ‘‘အမရ’’န္တိ စ လဒ္ဓနာမံ နဂရံ အဟောသိ, ယံ သန္ဓာယ ဗုဒ္ဓဝံသေ ဝုတ္တံ –

‘‘ကပ္ပေ စ သတသဟဿေ, စတုရော စ အသင်္ခိယေ၊

အမရံ နာမ နဂရံ, ဒဿနေယျံ မနောရမံ၊

ဒသဟိ သဒ္ဒေဟိ အဝိဝိတ္တံ, အန္နပါနသမာယုတ’’န္တိ။ (ဗု။ ဝံ။ ၂။၁-၂)၊

တတ္ထ ဒသဟိ သဒ္ဒေဟိ အဝိဝိတ္တန္တိ ဟတ္ထိသဒ္ဒေန အဿသဒ္ဒေန ရထသဒ္ဒေန ဘေရိသဒ္ဒေန မုဒိင်္ဂသဒ္ဒေန ဝီဏာသဒ္ဒေန ဂီတသဒ္ဒေန သင်္ခသဒ္ဒေန သမ္မသဒ္ဒေန တာဠသဒ္ဒေန ‘‘အသ္နာထ ပိဝထ ခါဒထာ’’တိ ဒသမေန

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄။)

သဒ္ဒေနာတိ ဣမေဟိ ဒသဟိ သဒ္ဒေဟိ အဝိဝိတ္တံ အဟောသိ။ တေသံ ပန သဒ္ဒါနံ ဧကဒေသမေဝ ဂဟေတွာ –

‘‘ဟတ္ထိသဒ္ဒံ အဿသဒ္ဒံ, ဘေရိသင်္ခရထာနိ စ၊

ခါဒထ ပိဝထ စေဝ, အန္နပါနေန ဃောသိတ’’န္တိ။ –

ဗုဒ္ဓဝံသေ (ဗု။ ဝံ။ ၂။၃-၅) ဣမံ ဂါထံ ဝတွာ –

‘‘နဂရံ သဗ္ဗင်္ဂသမ္ပန္နံ, သဗ္ဗကမ္မမုပါဂတံ၊

သတ္တရတနသမ္ပန္နံ, နာနာဇနသမာကုလံ၊

သမိဒ္ဓံ ဒေဝနဂရံဝ, အာဝါသံ ပုညကမ္မိနံ။

‘‘နဂရေ အမရဝတိယာ, သုမေဓော နာမ ဗြာဟ္မဏော၊

အနေကကောဋိသန္နိစယော, ပဟူတဓနဓညဝါ။

‘‘အဇ္ဈာယကော မန္တဓရော, တိဏ္ဏံ ဝေဒါန ပါရဂူ၊

လက္ခဏေ ဣတိဟာသေ စ, သဓမ္မေ ပါရမိံ ဂတော’’တိ။ – ဝုတ္တံ၊

အထေကဒိဝသံ သော သုမေဓပဏ္ဍိတော ဥပရိပါသာဒဝရတလေ ရဟောဂတော ဟုတွာ ပလ္လင်္ကံ အာဘုဇိတွာ နိသိန္နော ဧဝံ စိန္တေသိ – ‘‘ပုနဗ္ဘဝေ, ပဏ္ဍိတ, ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏံ နာမ ဒုက္ခံ, တထာ နိဗ္ဗတ္တနိဗ္ဗတ္တဋ္ဌာနေ သရီရဿ ဘေဒနံ, အဟဉ္စ ဇာတိဓမ္မော, ဇရာဓမ္မော, ဗျာဓိဓမ္မော, မရဏဓမ္မော, ဧဝံဘူတေန မယာ အဇာတိံ အဇရံ အဗျာဓိံ အမရဏံ အဒုက္ခံ သုခံ သီတလံ အမတမဟာနိဗ္ဗာနံ ပရိယေသိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အဝဿံ ဘဝတော မုစ္စိတွာ နိဗ္ဗာနဂါမိနာ ဧကေန မဂ္ဂေန ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘ရဟောဂတော နိသီဒိတွာ, ဧဝံ စိန္တေသဟံ တဒါ၊

ဒုက္ခော ပုနဗ္ဘဝေါ နာမ, သရီရဿ စ ဘေဒနံ။

‘‘ဇာတိဓမ္မော ဇရာဓမ္မော, ဗျာဓိဓမ္မော သဟံ တဒါ၊

အဇရံ အမရံ ခေမံ, ပရိယေသိဿာမိ နိဗ္ဗုတိံ။

‘‘ယံနူနိမံ ပူတိကာယံ, နာနာကုဏပပူရိတံ၊

ဆဍ္ဍယိတွာန ဂစ္ဆေယျံ, အနပေက္ခော အနတ္ထိကော။

‘‘အတ္ထိ ဟေဟိတိ သော မဂ္ဂေါ, န သော သက္ကာ န ဟေတုယေ၊

ပရိယေသိဿာမိ တံ မဂ္ဂံ, ဘဝတော ပရိမုတ္တိယာ’’တိ။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၅။)

တတော ဥတ္တရိပိ ဧဝံ စိန္တေသိ – ‘‘ယထာ ဟိ လောကေ ဒုက္ခဿ ပဋိပက္ခဘူတံ သုခံ နာမ အတ္ထိ, ဧဝံ ဘဝေ သတိ တပ္ပဋိပက္ခေန ဝိဘဝေနာပိ ဘဝိတဗ္ဗံ။ ယထာ စ ဥဏှေ သတိ တဿ ဝူပသမဘူတံ သီတလမ္ပိ အတ္ထိ, ဧဝံ ရာဂဂ္ဂိအာဒီနံ ဝူပသမေန နိဗ္ဗာနေနာပိ ဘဝိတဗ္ဗံ။ ယထာ နာမ ပါပဿ လာမကဿ ဓမ္မဿ ပဋိပက္ခဘူတော ကလျာဏော အနဝဇ္ဇဘူတော ဓမ္မောပိ အတ္ထိယေဝ, ဧဝမေဝ ပါပိကာယ ဇာတိယာ သတိ သဗ္ဗဇာတိခေပနတော အဇာတိသင်္ခါတေန နိဗ္ဗာနေနာပိ ဘဝိတဗ္ဗမေဝါ’’တိ။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘ယထာပိ ဒုက္ခေ ဝိဇ္ဇန္တေ, သုခံ နာမပိ ဝိဇ္ဇတိ၊

ဧဝံ ဘဝေ ဝိဇ္ဇမာနေ, ဝိဘဝေါပိစ္ဆိတဗ္ဗကော။

‘‘ယထာပိ ဥဏှေ ဝိဇ္ဇန္တေ, အပရံ ဝိဇ္ဇတိ သီတလံ၊

ဧဝံ တိဝိဓဂ္ဂိ ဝိဇ္ဇန္တေ, နိဗ္ဗာနမ္ပိစ္ဆိတဗ္ဗကံ။

‘‘ယထာပိ ပါပေ ဝိဇ္ဇန္တေ, ကလျာဏမပိ ဝိဇ္ဇတိ၊

ဧဝမေဝ ဇာတိ ဝိဇ္ဇန္တေ, အဇာတိပိစ္ဆိတဗ္ဗက’’န္တိ။

အပရမ္ပိ စိန္တေသိ – ‘‘ယထာ နာမ ဂူထရာသိမှိ နိမုဂ္ဂေန ပုရိသေန ဒူရတောဝ ပဉ္စဝဏ္ဏပဒုမသဉ္ဆန္နံ မဟာတဠာကံ ဒိသွာ ‘ကတရေန နု ခေါ မဂ္ဂေန ဧတ္ထ ဂန္တဗ္ဗ’န္တိ တံ တဠာကံ ဂဝေသိတုံ ယုတ္တံ။ ယံ တဿ အဂဝေသနံ, န သော တဠာကဿ ဒေါသော, ပုရိသဿေဝ ဒေါသော။ ဧဝံ ကိလေသမလဓောဝနေ အမတမဟာနိဗ္ဗာနတဠာကေ ဝိဇ္ဇန္တေ ယံ တဿ အဂဝေသနံ, န သော အမတမဟာနိဗ္ဗာနတဠာကဿ ဒေါသော, ပုရိသဿေဝ ဒေါသော။ ယထာ စ စောရေဟိ သမ္ပရိဝါရိတော ပုရိသော ပလာယနမဂ္ဂေ ဝိဇ္ဇမာနေပိ သစေ န ပလာယတိ, န သော မဂ္ဂဿ ဒေါသော, ပုရိသဿေဝ ဒေါသော။ ဧဝမေဝ ကိလေသေဟိ ပရိဝါရေတွာ ဂဟိတဿ ပုရိသဿ ဝိဇ္ဇမာနေယေဝ နိဗ္ဗာနဂါမိမှိ သိဝေ မဂ္ဂေ မဂ္ဂဿ အဂဝေသနံ နာမ န မဂ္ဂဿ ဒေါသော, ပုရိသဿေဝ ဒေါသော။ ယထာ စ ဗျာဓိပီဠိတော ပုရိသော ဝိဇ္ဇမာနေ ဗျာဓိတိကိစ္ဆကေ ဝေဇ္ဇေ သစေ တံ ဝေဇ္ဇံ ဂဝေသိတွာ ဗျာဓိံ န တိကိစ္ဆာပေတိ, န သော ဝေဇ္ဇဿ ဒေါသော, ပုရိသဿေဝ ဒေါသော။ ဧဝမေဝ ယော ကိလေသဗျာဓိပီဠိတော ကိလေသဝူပသမမဂ္ဂကောဝိဒံ ဝိဇ္ဇမာနမေဝ အာစရိယံ န ဂဝေသတိ, တဿေဝ ဒေါသော, န ကိလေသဝိနာသကဿ အာစရိယဿ ဒေါသော’’တိ။ တေန ဝုတ္တံ –

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆။)

‘‘ယထာ ဂူထဂတော ပုရိသော, တဠာကံ ဒိသွာန ပူရိတံ၊

န ဂဝေသတိ တံ တဠာကံ, န ဒေါသော တဠာကဿ သော။

‘‘ဧဝံ ကိလေသမလဓောဝေ, ဝိဇ္ဇန္တေ အမတန္တဠေ၊

န ဂဝေသတိ တံ တဠာကံ, န ဒေါသော အမတန္တဠေ။

‘‘ယထာ အရီဟိ ပရိရုဒ္ဓေါ, ဝိဇ္ဇန္တေ ဂမနမ္ပထေ၊

န ပလာယတိ သော ပုရိသော, န ဒေါသော အဉ္ဇသဿ သော။

‘‘ဧဝံ ကိလေသပရိရုဒ္ဓေါ, ဝိဇ္ဇမာနေ သိဝေ ပထေ၊

န ဂဝေသတိ တံ မဂ္ဂံ, န ဒေါသော သိဝမဉ္ဇသေ။

‘‘ယထာပိ ဗျာဓိတော ပုရိသော, ဝိဇ္ဇမာနေ တိကိစ္ဆကေ၊

န တိကိစ္ဆာပေတိ တံ ဗျာဓိံ, န ဒေါသော သော တိကိစ္ဆကေ။

‘‘ဧဝံ ကိလေသဗျာဓီဟိ, ဒုက္ခိတော ပရိပီဠိတော၊

န ဂဝေသတိ တံ အာစရိယံ, န ဒေါသော သော ဝိနာယကေ’’တိ။

အပရမ္ပိ စိန္တေသိ – ‘‘ယထာ မဏ္ဍနကဇာတိကော ပုရိသော ကဏ္ဌေ အာသတ္တံ ကုဏပံ ဆဍ္ဍေတွာ သုခံ ဂစ္ဆေယျ, ဧဝံ မယာပိ ဣမံ ပူတိကာယံ ဆဍ္ဍေတွာ အနပေက္ခေန နိဗ္ဗာနနဂရံ ပဝိသိတဗ္ဗံ။ ယထာ စ နရနာရိယော ဥက္ကာရဘူမိယံ ဥစ္စာရပဿာဝံ ကတွာ န တံ ဥစ္ဆင်္ဂေန ဝါ အာဒါယ, ဒုဿန္တေန ဝါ ဝေဌေတွာ ဂစ္ဆန္တိ, ဇိဂုစ္ဆမာနာ ပန အနပေက္ခာဝ, ဆဍ္ဍေတွာ ဂစ္ဆန္တိ, ဧဝံ မယာပိ ဣမံ ပူတိကာယံ အနပေက္ခေန ဆဍ္ဍေတွာ အမတနိဗ္ဗာနနဂရံ ပဝိသိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ယထာ စ နာဝိကာ နာမ ဇဇ္ဇရံ နာဝံ အနပေက္ခာဝ ဆဍ္ဍေတွာ ဂစ္ဆန္တိ, ဧဝံ အဟမ္ပိ ဣမံ နဝဟိ ဝဏမုခေဟိ ပဂ္ဃရန္တံ ကာယံ ဆဍ္ဍေတွာ အနပေက္ခော နိဗ္ဗာနပုရံ ပဝိသိဿာမိ။ ယထာ စ ပုရိသော နာနာရတနာနိ အာဒါယ စောရေဟိ သဒ္ဓိံ မဂ္ဂံ ဂစ္ဆန္တော အတ္တနော ရတနနာသဘယေန တေ ဆဍ္ဍေတွာ ခေမံ မဂ္ဂံ ဂဏှာတိ, ဧဝံ အယမ္ပိ ကရဇကာယော ရတနဝိလောပကစောရသဒိသော။ သစာဟံ ဧတ္ထ တဏှံ ကရိဿာမိ, အရိယမဂ္ဂကုသလဓမ္မရတနံ မေ နဿိဿတိ, တသ္မာ မယာ ဣမံ စောရသဒိသံ ကာယံ ဆဍ္ဍေတွာ အမတမဟာနိဗ္ဗာနနဂရံ ပဝိသိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ တေန ဝုတ္တံ –

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၇။)

‘‘ယထာပိ ကုဏပံ ပုရိသော, ကဏ္ဌေ ဗဒ္ဓံ ဇိဂုစ္ဆိယ၊

မောစယိတွာန ဂစ္ဆေယျ, သုခီ သေရီ သယံဝသီ။

‘‘တထေဝိမံ ပူတိကာယံ, နာနာကုဏပသဉ္စယံ၊

ဆဍ္ဍယိတွာန ဂစ္ဆေယျံ, အနပေက္ခော အနတ္ထိကော။

‘‘ယထာ ဥစ္စာရဋ္ဌာနမှိ, ကရီသံ နရနာရိယော၊

ဆဍ္ဍယိတွာန ဂစ္ဆန္တိ, အနပေက္ခာ အနတ္ထိကာ။

‘‘ဧဝမေဝါဟံ ဣမံ ကာယံ, နာနာကုဏပပူရိတံ၊

ဆဍ္ဍယိတွာန ဂစ္ဆိဿံ, ဝစ္စံ ကတွာ ယထာ ကုဋိံ။

‘‘ယထာပိ ဇဇ္ဇရံ နာဝံ, ပလုဂ္ဂံ ဥဒဂါဟိနိံ၊

သာမီ ဆဍ္ဍေတွာ ဂစ္ဆန္တိ, အနပေက္ခာ အနတ္ထိကာ။

‘‘ဧဝမေဝါဟံ ဣမံ ကာယံ, နဝစ္ဆိဒ္ဒံ ဓုဝဿဝံ၊

ဆဍ္ဍယိတွာန ဂစ္ဆိဿံ, ဇိဏ္ဏနာဝံဝ သာမိကာ။

‘‘ယထာပိ ပုရိသော စောရေဟိ, ဂစ္ဆန္တော ဘဏ္ဍမာဒိယ၊

ဘဏ္ဍစ္ဆေဒဘယံ ဒိသွာ, ဆဍ္ဍယိတွာန ဂစ္ဆတိ။

‘‘ဧဝမေဝ အယံ ကာယော, မဟာစောရသမော ဝိယ၊

ပဟာယိမံ ဂမိဿာမိ, ကုသလစ္ဆေဒနာ ဘယာ’’တိ။

ဧဝံ သုမေဓပဏ္ဍိတော နာနာဝိဓာဟိ ဥပမာဟိ ဣမံ နေက္ခမ္မူပသံဟိတံ အတ္ထံ စိန္တေတွာ သကနိဝေသနေ အပရိမိတဘောဂက္ခန္ဓံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေန ကပဏဒ္ဓိကာဒီနံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ မဟာဒါနံ ဒတွာ ဝတ္ထုကာမေ စ ကိလေသကာမေ စ ပဟာယ အမရနဂရတော နိက္ခမိတွာ ဧကကောဝ ဟိမဝန္တေ ဓမ္မိကံ နာမ ပဗ္ဗတံ နိဿာယ အဿမံ ကတွာ တတ္ထ ပဏ္ဏသာလဉ္စ စင်္ကမဉ္စ မာပေတွာ ပဉ္စဟိ နီဝရဏဒေါသေဟိ ဝဇ္ဇိတံ ‘‘ဧဝံ သမာဟိတေ စိတ္တေ’’တိအာဒိနာ နယေန ဝုတ္တေဟိ အဋ္ဌဟိ ကာရဏဂုဏေဟိ သမုပေတံ အဘိညာသင်္ခါတံ ဗလံ အာဟရိတုံ တသ္မိံ အဿမပဒေ နဝဒေါသသမန္နာဂတံ သာဋကံ ပဇဟိတွာ, ဒွါဒသဂုဏသမန္နာဂတံ ဝါကစီရံ နိဝါသေတွာ, ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိ။ ဧဝံ ပဗ္ဗဇိတော အဋ္ဌဒေါသသမာကိဏ္ဏံ တံ ပဏ္ဏသာလံ ပဟာယ ဒသဂုဏသမန္နာဂတံ ရုက္ခမူလံ ဥပဂန္တွာ သဗ္ဗံ ဓညဝိကတိံ ပဟာယ ပဝတ္တဖလဘောဇနော

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၈။)

ဟုတွာ နိသဇ္ဇဋ္ဌာနစင်္ကမနဝသေနေဝ ပဓာနံ ပဒဟန္တော သတ္တာဟဗ္ဘန္တရေယေဝ အဋ္ဌန္နံ သမာပတ္တီနံ ပဉ္စန္နဉ္စ အဘိညာနံ လာဘီ အဟောသိ။ ဧဝံ တံ ယထာပတ္ထိတံ အဘိညာဗလံ ပါပုဏိ။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘ဧဝါဟံ စိန္တယိတွာန, နေကကောဋိသတံ ဓနံ၊

နာထာနာထာနံ ဒတွာန, ဟိမဝန္တမုပါဂမိံ။

‘‘ဟိမဝန္တဿာဝိဒူရေ, ဓမ္မိကော နာမ ပဗ္ဗတော၊

အဿမော သုကတော မယှံ, ပဏ္ဏသာလာ သုမာပိတာ။

‘‘စင်္ကမံ တတ္ထ မာပေသိံ, ပဉ္စဒေါသဝိဝဇ္ဇိတံ၊

အဋ္ဌဂုဏသမုပေတံ, အဘိညာဗလမာဟရိံ။

‘‘သာဋကံ ပဇဟိံ တတ္ထ, နဝဒေါသမုပါဂတံ၊

ဝါကစီရံ နိဝါသေသိံ, ဒွါဒသဂုဏမုပါဂတံ။

‘‘အဋ္ဌဒေါသသမာကိဏ္ဏံ, ပဇဟိံ ပဏ္ဏသာလကံ၊

ဥပါဂမိံ ရုက္ခမူလံ, ဂုဏေ ဒသဟုပါဂတံ။

‘‘ဝါပိတံ ရောပိတံ ဓညံ, ပဇဟိံ နိရဝသေသတော၊

အနေကဂုဏသမ္ပန္နံ, ပဝတ္တဖလမာဒိယိံ။

‘‘တတ္ထပ္ပဓာနံ ပဒဟိံ, နိသဇ္ဇဋ္ဌာနစင်္ကမေ၊

အဗ္ဘန္တရမှိ သတ္တာဟေ, အဘိညာဗလ ပါပုဏိ’’န္တိ။

တတ္ထ ‘‘အဿမော သုကတော မယှံ, ပဏ္ဏသာလာ သုမာပိတာ’’တိ ဣမာယ ပန ပါဠိယာ သုမေဓပဏ္ဍိတေန အဿမပဏ္ဏသာလစင်္ကမာ သဟတ္ထာ မာပိတာ ဝိယ ဝုတ္တာ။ အယံ ပနေတ္ထ အတ္ထော – မဟာသတ္တဉှိ ‘‘ဟိမဝန္တံ အဇ္ဈောဂါဟေတွာ အဇ္ဇ ဓမ္မိကပဗ္ဗတံ ပဝိသိဿတီ’’တိ ဒိသွာ သက္ကော ဝိဿကမ္မဒေဝပုတ္တံ အာမန္တေသိ – ‘‘တာတ, အယံ သုမေဓပဏ္ဍိတော ‘ပဗ္ဗဇိဿာမီ’တိ နိက္ခန္တော, ဧတဿ ဝသနဋ္ဌာနံ မာပေဟီ’’တိ။ သော တဿ ဝစနံ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ရမဏီယံ အဿမံ, သုဂုတ္တံ ပဏ္ဏသာလံ, မနောရမံ စင်္ကမဉ္စ မာပေသိ။ ဘဂဝါ ပန တဒါ အတ္တနော ပုညာနုဘာဝေန နိပ္ဖန္နံ တံ အဿမပဒံ သန္ဓာယ ‘‘သာရိပုတ္တ, တသ္မိံ ဓမ္မိကပဗ္ဗတေ –

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၉။)

‘‘အဿမော သုကတော မယှံ, ပဏ္ဏသာလာ သုမာပိတာ၊

စင်္ကမံ တတ္ထ မာပေသိံ, ပဉ္စဒေါသဝိဝဇ္ဇိတ’’’န္တိ။ –

အာဟ။ တတ္ထ သုကတော မယှန္တိ သုဋ္ဌု ကတော မယာ။ ပဏ္ဏသာလာ သုမာပိတာတိ ပဏ္ဏစ္ဆဒနသာလာပိ မေ သုမာပိတာ အဟောသိ။

ပဉ္စဒေါသဝိဝဇ္ဇိတန္တိ ပဉ္စိမေ စင်္ကမဒေါသာ နာမ ထဒ္ဓဝိသမတာ, အန္တောရုက္ခတာ, ဂဟနစ္ဆန္နတာ, အတိသမ္ဗာဓတာ, အတိဝိသာလတာတိ။ ထဒ္ဓဝိသမဘူမိဘာဂသ္မိဉှိ စင်္ကမေ စင်္ကမန္တဿ ပါဒါ ရုဇ္ဇန္တိ, ဖောဋာ ဥဋ္ဌဟန္တိ, စိတ္တံ ဧကဂ္ဂတံ န လဘတိ, ကမ္မဋ္ဌာနံ ဝိပဇ္ဇတိ။ မုဒုသမတလေ ပန ဖာသုဝိဟာရံ အာဂမ္မ ကမ္မဋ္ဌာနံ သမ္ပဇ္ဇတိ။ တသ္မာ ထဒ္ဓဝိသမဘူမိဘာဂတာ ဧကော ဒေါသောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ စင်္ကမဿ အန္တော ဝါ မဇ္ဈေ ဝါ ကောဋိယံ ဝါ ရုက္ခေ သတိ ပမာဒမာဂမ္မ စင်္ကမန္တဿ နလာဋံ ဝါ သီသံ ဝါ ပဋိဟညတီတိ အန္တောရုက္ခတာ ဒုတိယော ဒေါသော။ တိဏလတာဒိဂဟနစ္ဆန္နေ စင်္ကမေ စင်္ကမန္တော အန္ဓကာရဝေလာယံ ဥရဂါဒိကေ ပါဏေ အက္ကမိတွာ ဝါ မာရေတိ, တေဟိ ဝါ ဒဋ္ဌော ဒုက္ခံ အာပဇ္ဇတီတိ ဂဟနစ္ဆန္နတာ တတိယော ဒေါသော။ အတိသမ္ဗာဓေ စင်္ကမေ ဝိတ္ထာရတော ရတနိကေ ဝါ အဍ္ဎရတနိကေ ဝါ စင်္ကမန္တဿ ပရိစ္ဆေဒေ ပက္ခလိတွာ နခါပိ အင်္ဂုလိယောပိ ဘိဇ္ဇန္တီတိ အတိသမ္ဗာဓတာ စတုတ္ထော ဒေါသော။ အတိဝိသာလေ စင်္ကမေ စင်္ကမန္တဿ စိတ္တံ ဝိဓာဝတိ, ဧကဂ္ဂတံ န လဘတီတိ အတိဝိသာလတာ ပဉ္စမော ဒေါသော။ ပုထုလတော ပန ဒိယဍ္ဎရတနံ ဒွီသု ပဿေသု ရတနမတ္တံ အနုစင်္ကမံ ဒီဃတော သဋ္ဌိဟတ္ထံ မုဒုတလံ သမဝိပ္ပကိဏ္ဏဝါလုကံ စင်္ကမံ ဝဋ္ဋတိ စေတိယဂိရိမှိ ဒီပပ္ပသာဒကမဟာ မဟိန္ဒတ္ထေရဿ စင်္ကမံ ဝိယ, တာဒိသံ တံ အဟောသိ။ တေနာဟ – ‘‘စင်္ကမံ တတ္ထ မာပေသိံ, ပဉ္စဒေါသဝိဝဇ္ဇိတ’’န္တိ။

အဋ္ဌဂုဏသမုပေတန္တိ အဋ္ဌဟိ သမဏသုခေဟိ ဥပေတံ။ အဋ္ဌိမာနိ သမဏသုခါနိ နာမ ဓနဓညပရိဂ္ဂဟာဘာဝေါ, အနဝဇ္ဇပိဏ္ဍပါတပရိယေသနဘာဝေါ, နိဗ္ဗုတပိဏ္ဍပါတဘုဉ္ဇနဘာဝေါ, ရဋ္ဌံ ပီဠေတွာ ဓနသာရံ ဝါ သီသကဟာပဏာဒီနိ ဝါ ဂဏှန္တေသု ရာဇကုလေသု ရဋ္ဌပီဠနကိလေသာဘာဝေါ, ဥပကရဏေသု နိစ္ဆန္ဒရာဂဘာဝေါ, စောရဝိလောပေ နိဗ္ဘယဘာဝေါ, ရာဇရာဇမဟာမတ္တေဟိ အသံသဋ္ဌဘာဝေါ, စတူသု ဒိသာသု

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၀။)

အပ္ပဋိဟတဘာဝေါတိ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ‘‘ယထာ တသ္မိံ အဿမေ ဝသန္တေန သက္ကာ ဟောန္တိ ဣမာနိ အဋ္ဌ သုခါနိ ဝိန္ဒိတုံ, ဧဝံ အဋ္ဌဂုဏသမုပေတံ တံ အဿမံ မာပေသိ’’န္တိ။

အဘိညာဗလမာဟရိန္တိ ပစ္ဆာ တသ္မိံ အဿမေ ဝသန္တော ကသိဏပရိကမ္မံ ကတွာ အဘိညာနဉ္စ သမာပတ္တီနဉ္စ ဥပ္ပါဒနတ္ထာယ အနိစ္စတော စ ဒုက္ခတော စ ဝိပဿနံ အာရဘိတွာ ထာမပ္ပတ္တံ ဝိပဿနာဗလံ အာဟရိံ။ ယထာ တသ္မိံ ဝသန္တော တံ ဗလံ အာဟရိတုံ သက္ကောမိ, ဧဝံ တံ အဿမံ အဘိညတ္ထာယ ဝိပဿနာဗလဿ အနုစ္ဆဝိကံ ကတွာ မာပေသိန္တိ အတ္ထော။

သာဋကံ ပဇဟိံ တတ္ထ, နဝဒေါသမုပါဂတန္တိ ဧတ္ထာယံ အနုပုဗ္ဗိကထာ။ တဒါ ကိရ ကုဋိလေဏစင်္ကမာဒိပဋိမဏ္ဍိတံ ပုပ္ဖူပဂဖလူပဂရုက္ခသဉ္ဆန္နံ ရမဏီယံ မဓုရသလိလာသယံ အပဂတဝါဠမိဂဘိံသနကသကုဏံ ပဝိဝေကက္ခမံ အဿမံ မာပေတွာ အလင်္ကတစင်္ကမဿ ဥဘောသု အန္တေသု အာလမ္ဗနဖလကံ သံဝိဓာယ နိသီဒနတ္ထာယ စင်္ကမဝေမဇ္ဈေ သမတလံ မုဂ္ဂဝဏ္ဏသိလံ မာပေတွာ အန္တော ပဏ္ဏသာလာယ ဇဋာမဏ္ဍလဝါကစီရတိဒဏ္ဍကုဏ္ဍိကာဒိကေ တာပသပရိက္ခာရေ မဏ္ဍပေ ပါနီယဃဋပါနီယသင်္ခပါနီယသရာဝါနိ, အဂ္ဂိသာလာယံ အင်္ဂါရကပလ္လဒါရုအာဒီနီတိ ဧဝံ ယံ ယံ ပဗ္ဗဇိတာနံ ဥပကာရာယ သံဝတ္တတိ, တံ သဗ္ဗံ မာပေတွာ ပဏ္ဏသာလာယ ဘိတ္တိယံ – ‘‘ယေ ကေစိ ပဗ္ဗဇိတုကာမာ ဣမေ ပရိက္ခာရေ ဂဟေတွာ ပဗ္ဗဇန္တူ’’တိ အက္ခရာနိ ဆိန္ဒိတွာ ဒေဝလောကမေဝ ဂတေ ဝိဿကမ္မဒေဝပုတ္တေ သုမေဓပဏ္ဍိတော ဟိမဝန္တပါဒေ ဂိရိကန္ဒရာနုသာရေန အတ္တနော နိဝါသာနုရူပံ ဖာသုကဋ္ဌာနံ ဩလောကေန္တော နဒီနိဝတ္တနေ ဝိဿကမ္မနိမ္မိတံ သက္ကဒတ္တိယံ ရမဏီယံ အဿမံ ဒိသွာ စင်္ကမနကောဋိံ ဂန္တွာ ပဒဝဠဉ္ဇံ အပဿန္တော ‘‘ဓုဝံ ပဗ္ဗဇိတာ ဓုရဂါမေ ဘိက္ခံ ပရိယေသိတွာ ကိလန္တရူပါ အာဂန္တွာ ပဏ္ဏသာလံ ပဝိသိတွာ နိသိန္နာ ဘဝိဿန္တီ’’တိ စိန္တေတွာ ထောကံ အာဂမေတွာ ‘‘အတိဝိယ စိရာယန္တိ, ဇာနိဿာမီ’’တိ ပဏ္ဏသာလဒွါရံ ဝိဝရိတွာ အန္တော ပဝိသိတွာ ဣတော စိတော စ ဩလောကေန္တော မဟာဘိတ္တိယံ အက္ခရာနိ ဝါစေတွာ ‘‘မယှံ ကပ္ပိယပရိက္ခာရာ ဧတေ, ဣမေ ဂဟေတွာ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ အတ္တနာ နိဝတ္ထပါရုတံ သာဋကယုဂံ ပဇဟိ။ တေနာဟ ‘‘သာဋကံ ပဇဟိံ တတ္ထာ’’တိ။ ဧဝံ ပဝိဋ္ဌော အဟံ, သာရိပုတ္တ, တဿံ ပဏ္ဏသာလာယံ သာဋကံ ပဇဟိံ။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၁။)

နဝဒေါသမုပါဂတန္တိ သာဋကံ ပဇဟန္တော နဝ ဒေါသေ ဒိသွာ ပဇဟိန္တိ ဒီပေတိ။ တာပသပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတာနဉှိ သာဋကသ္မိံ နဝ ဒေါသာ ဥပဋ္ဌဟန္တိ။ မဟဂ္ဃဘာဝေါ ဧကော ဒေါသော, ပရပဋိဗဒ္ဓတာယ ဥပ္ပဇ္ဇနဘာဝေါ ဧကော, ပရိဘောဂေန လဟုံ ကိလိဿနဘာဝေါ ဧကော, ကိလိဋ္ဌော ဟိ ဓောဝိတဗ္ဗော စ ရဇိတဗ္ဗော စ ဟောတိ, ပရိဘောဂေန ဇီရဏဘာဝေါ ဧကော, ဇိဏ္ဏဿ ဟိ တုန္နံ ဝါ အဂ္ဂဠဒါနံ ဝါ ကာတဗ္ဗံ ဟောတိ, ပုန ပရိယေသနာယ ဒုရဘိသမ္ဘဝဘာဝေါ ဧကော, တာပသပဗ္ဗဇ္ဇာယ အသာရုပ္ပဘာဝေါ ဧကော, ပစ္စတ္ထိကာနံ သာဓာရဏဘာဝေါ ဧကော, ယထာ ဟိ နံ ပစ္စတ္ထိကာ န ဂဏှန္တိ, ဧဝံ ဂေါပေတဗ္ဗော ဟောတိ, ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ ဝိဘူသနဋ္ဌာနဘာဝေါ ဧကော, ဂဟေတွာ ဝိစရန္တဿ ခန္ဓဘာရမဟိစ္ဆဘာဝေါ ဧကောတိ။

ဝါကစီရံ နိဝါသေသိန္တိ တဒါဟံ, သာရိပုတ္တ, ဣမေ နဝ ဒေါသေ ဒိသွာ သာဋကံ ပဟာယ ဝါကစီရံ နိဝါသေသိံ, မုဉ္ဇတိဏံ ဟီရံ ဟီရံ ကတွာ ဂန္ထေတွာ ကတံ ဝါကစီရံ နိဝါသနပါရုပနတ္ထာယ အာဒိယိန္တိ အတ္ထော။

ဒွါဒသ ဂုဏမုပါဂတန္တိ ဒွါဒသဟိ အာနိသံသေဟိ သမန္နာဂတံ။ ဝါကစီရသ္မိဉှိ ဒွါဒသ အာနိသံသာ – အပ္ပဂ္ဃံ သုန္ဒရံ ကပ္ပိယန္တိ အယံ တာဝ ဧကော အာနိသံသော, သဟတ္ထာ ကာတုံ သက္ကာတိ အယံ ဒုတိယော, ပရိဘောဂေန သဏိကံ ကိလိဿတိ, ဓောဝိယမာနေပိ ပပဉ္စော နတ္ထီတိ အယံ တတိယော, ပရိဘောဂေန ဇိဏ္ဏေပိ သိဗ္ဗိတဗ္ဗာဘာဝေါ စတုတ္ထော, ပုန ပရိယေသန္တဿ သုခေန ကရဏဘာဝေါ ပဉ္စမော, တာပသပဗ္ဗဇ္ဇာယ သာရုပ္ပဘာဝေါ ဆဋ္ဌော, ပစ္စတ္ထိကာနံ နိရုပဘောဂဘာဝေါ သတ္တမော, ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ ဝိဘူသနဋ္ဌာနာဘာဝေါ အဋ္ဌမော, ဓာရဏေ သလ္လဟုကဘာဝေါ နဝမော, စီဝရပစ္စယေ အပ္ပိစ္ဆဘာဝေါ ဒသမော, ဝါကုပ္ပတ္တိယာ ဓမ္မိကအနဝဇ္ဇဘာဝေါ ဧကာဒသမော, ဝါကစီရေ နဋ္ဌေပိ အနပေက္ခဘာဝေါ ဒွါဒသမောတိ။

အဋ္ဌဒေါသသမာကိဏ္ဏံ, ပဇဟိံ ပဏ္ဏသာလကန္တိ ကထံ ပဇဟိံ? သော ကိရ ဝရသာဋကယုဂံ ဩမုဉ္စန္တော စီဝရဝံသေ လဂ္ဂိတံ အနောဇပုပ္ဖဒါမသဒိသံ ရတ္တံ ဝါကစီရံ ဂဟေတွာ နိဝါသေတွာ တဿူပရိ အပရံ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏံ ဝါကစီရံ ပရိဒဟိတွာ ပုန္နာဂပုပ္ဖသန္ထရသဒိသံ သခုရံ အဇိနစမ္မံ ဧကံသံ ကတွာ ဇဋာ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၂။)

မဏ္ဍလံ ပဋိမုဉ္စိတွာ စူဠာယ သဒ္ဓိံ နိစ္စလဘာဝကရဏတ္ထံ သာရသူစိံ ပဝေသေတွာ မုတ္တာဇာလသဒိသာယ သိက္ကာယ ပဝါဠဝဏ္ဏံ ကုဏ္ဍိကံ ဩဒဟိတွာ တီသု ဌာနေသု ဝင်္ကံ ကာဇံ အာဒါယ ဧကိဿာ ကာဇကောဋိယာ ကုဏ္ဍိကံ, ဧကိဿာ အင်္ကုသပစ္ဆိတိဒဏ္ဍကာဒီနိ ဩလဂ္ဂေတွာ ခါရိကာဇံ အံသေ ကတွာ ဒက္ခိဏေန ဟတ္ထေန ကတ္တရဒဏ္ဍံ ဂဟေတွာ ပဏ္ဏသာလတော နိက္ခမိတွာ သဋ္ဌိဟတ္ထေ မဟာစင်္ကမေ အပရာပရံ စင်္ကမန္တော အတ္တနော ဝေသံ ဩလောကေတွာ – ‘‘မယှံ မနောရထော မတ္ထကံ ပတ္တော, သောဘတိ ဝတ မေ ပဗ္ဗဇ္ဇာ, ဗုဒ္ဓပစ္စေကဗုဒ္ဓါဒီဟိ သဗ္ဗေဟိ ဓီရပုရိသေဟိ ဝဏ္ဏိတာ ထောမိတာ အယံ ပဗ္ဗဇ္ဇာ နာမ, ပဟီနံ မေ ဂိဟိဗန္ဓနံ, နိက္ခန္တောသ္မိ နေက္ခမ္မံ, လဒ္ဓါ မေ ဥတ္တမပဗ္ဗဇ္ဇာ, ကရိဿာမိ သမဏဓမ္မံ, လဘိဿာမိ မဂ္ဂဖလသုခ’’န္တိ ဥဿာဟဇာတော ခါရိကာဇံ ဩတာရေတွာ စင်္ကမဝေမဇ္ဈေ မုဂ္ဂဝဏ္ဏသိလာပဋ္ဋေ သုဝဏ္ဏပဋိမာ ဝိယ နိသိန္နော ဒိဝသဘာဂံ ဝီတိနာမေတွာ သာယနှသမယံ ပဏ္ဏသာလံ ပဝိသိတွာ ဗိဒလမဉ္စကပဿေ ကဋ္ဌတ္ထရိကာယ နိပန္နော သရီရံ ဥတုံ ဂါဟာပေတွာ ဗလဝပစ္စူသေ ပဗုဇ္ဈိတွာ အတ္တနော အာဂမနံ အာဝဇ္ဇေသိ – ‘‘အဟံ ဃရာဝါသေ အာဒီနဝံ ဒိသွာ အမိတဘောဂံ အနန္တယသံ ပဟာယ အရညံ ပဝိသိတွာ နေက္ခမ္မဂဝေသကော ဟုတွာ ပဗ္ဗဇိတော။ ဣတော ဒါနိ ပဋ္ဌာယ ပမာဒစာရံ စရိတုံ န ဝဋ္ဋတိ, ပဝိဝေကဉှိ ပဟာယ ဝိစရန္တံ မိစ္ဆာဝိတက္ကမက္ခိကာ ခါဒန္တိ, ဣဒါနိ မယာ ဝိဝေကမနုဗြူဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ, အဟဉှိ ဃရာဝါသံ ပလိဗောဓတော ဒိသွာ နိက္ခန္တော, အယဉ္စ မနာပါ ပဏ္ဏသာလာ, ဗေလုဝပက္ကဝဏ္ဏာ ပရိဘဏ္ဍကတာ ဘူမိ, ရဇတဝဏ္ဏာ သေတဘိတ္တိယော, ကပေါတပါဒဝဏ္ဏံ ပဏ္ဏစ္ဆဒနံ, ဝိစိတ္တတ္ထရဏဝဏ္ဏော ဗိဒလမဉ္စကော, နိဝါသဖာသုကံ ဝသနဋ္ဌာနံ, န ဧတ္တော အတိရေကတရာ ဝိယ မေ ဂေဟသမ္ပဒါ ပညာယတီ’’တိ ပဏ္ဏသာလာယ ဒေါသေ ဝိစိနန္တော အဋ္ဌ ဒေါသေ ပဿိ။

ပဏ္ဏသာလပရိဘောဂသ္မိဉှိ အဋ္ဌ အာဒီနဝါ – မဟာသမာရမ္ဘေန ဒဗ္ဗသမ္ဘာရေ သမောဓာနေတွာ ကရဏပရိယေသနဘာဝေါ ဧကော အာဒီနဝေါ, တိဏပဏ္ဏမတ္တိကာသု ပတိတာသု တာသံ ပုနပ္ပုနံ ဌပေတဗ္ဗတာယ နိဗဒ္ဓဇဂ္ဂနဘာဝေါ ဒုတိယော, သေနာသနံ နာမ မဟလ္လကဿ ပါပုဏာတိ, အဝေလာယ ဝုဋ္ဌာပိယမာနဿ စိတ္တေကဂ္ဂတာ န ဟောတီတိ ဥဋ္ဌာပနီယဘာဝေါ တတိယော, သီတုဏှာဒိပဋိဃာတေန ကာယဿ သုခုမာလကရဏဘာဝေါ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၃။)

စတုတ္ထော, ဂေဟံ ပဝိဋ္ဌေန ယံကိဉ္စိ ပါပံ သက္ကာ ကာတုန္တိ ဂရဟာပဋိစ္ဆာဒနဘာဝေါ ပဉ္စမော, ‘‘မယှ’’န္တိ ပရိဂ္ဂဟကရဏဘာဝေါ ဆဋ္ဌော, ဂေဟဿ အတ္ထိဘာဝေါ နာမေသ သဒုတိယကဝါသော ဝိယာတိ သတ္တမော, ဦကာမင်္ဂုလဃရဂေါဠိကာဒီနံ သာဓာရဏတာယ ဗဟုသာဓာရဏဘာဝေါ အဋ္ဌမော။ ဣတိ ဣမေ အဋ္ဌ အာဒီနဝေ ဒိသွာ မဟာသတ္တော ပဏ္ဏသာလံ ပဇဟိ။ တေနာဟ – ‘‘အဋ္ဌဒေါသသမာကိဏ္ဏံ, ပဇဟိံ ပဏ္ဏသာလက’’န္တိ။

ဥပါဂမိံ ရုက္ခမူလံ, ဂုဏေ ဒသဟုပါဂတန္တိ ဆန္နံ ပဋိက္ခိပိတွာ ဒသဟိ ဂုဏေဟိ ဥပေတံ ရုက္ခမူလံ ဥပဂတောသ္မီတိ ဝဒတိ။ တတြိမေ ဒသ ဂုဏာ – အပ္ပသမာရမ္ဘတာ ဧကော ဂုဏော, ဥပဂမနမတ္တကမေဝ ဟိ တတ္ထ ဟောတီတိ။ အပ္ပဋိဇဂ္ဂနတာ ဒုတိယော, တဉှိ သမ္မဋ္ဌမ္ပိ အသမ္မဋ္ဌမ္ပိ ပရိဘောဂဖာသုကံ ဟောတိယေဝ။ အနုဋ္ဌာပနီယဘာဝေါ တတိယော။ ဂရဟံ နပ္ပဋိစ္ဆာဒေတိ, တတ္ထ ဟိ ပါပံ ကရောန္တော လဇ္ဇတီတိ ဂရဟာယ အပ္ပဋိစ္ဆန္နဘာဝေါ စတုတ္ထော။ အဗ္ဘောကာသဝါသော ဝိယ ကာယံ န သန္ထမ္ဘေတီတိ ကာယဿ အသန္ထမ္ဘနဘာဝေါ ပဉ္စမော, ပရိဂ္ဂဟကရဏာဘာဝေါ ဆဋ္ဌော, ဂေဟာလယပဋိက္ခေပေါ သတ္တမော။ ဗဟုသာဓာရဏေ ဂေဟေ ဝိယ ‘‘ပဋိဇဂ္ဂိဿာမိ နံ, နိက္ခမထာ’’တိ နီဟရဏကာဘာဝေါ အဋ္ဌမော, ဝသန္တဿ သပ္ပီတိကဘာဝေါ နဝမော, ရုက္ခမူလသေနာသနဿ ဂတဂတဋ္ဌာနေ သုလဘတာယ အနပေက္ခဘာဝေါ ဒသမောတိ ဣမေ ဒသဂုဏေ ဒိသွာ ရုက္ခမူလံ ဥပဂတောသ္မီတိ ဝဒတိ။

ဣမာနိ ဟိ ဧတ္တကာနိ ကာရဏာနိ သလ္လက္ခေတွာ မဟာသတ္တော ပုနဒိဝသေ ဘိက္ခာယ ဂါမံ ပါဝိသိ။ အထဿ သမ္ပတ္တဂါမေ မနုဿာ မဟန္တေန ဥဿာဟေန ဘိက္ခံ အဒံသု။ သော ဘတ္တကိစ္စံ နိဋ္ဌာပေတွာ အဿမံ အာဂမ္မ နိသီဒိတွာ စိန္တေသိ – ‘‘နာဟံ ‘အာဟာရံ လဘာမီ’တိ ပဗ္ဗဇိတော, သိနိဒ္ဓါဟာရော နာမေသ မာနမဒပုရိသမဒေ ဝဍ္ဎေတိ, အာဟာရမူလကဿ စ ဒုက္ခဿ အန္တော နတ္ထိ, ယံနူနာဟံ ဝါပိတရောပိတဓညနိဗ္ဗတ္တကံ အာဟာရံ ပဇဟိတွာ ပဝတ္တဖလဘောဇနော ဘဝေယျ’’န္တိ။ သော တတော ပဋ္ဌာယ တထာ ကတွာ ဃဋေန္တော ဝါယမန္တော သတ္တာဟဗ္ဘန္တရေယေဝ အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော ပဉ္စ စ အဘိညာယော နိဗ္ဗတ္တေသိ။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘ဝါပိတံ ရောပိတံ ဓညံ, ပဇဟိံ နိရဝသေသတော၊

အနေကဂုဏသမ္ပန္နံ, ပဝတ္တဖလမာဒိယိံ။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၄။)

‘‘တတ္ထပ္ပဓာနံ ပဒဟိံ, နိသဇ္ဇဋ္ဌာနစင်္ကမေ၊

အဗ္ဘန္တရမှိ သတ္တာဟေ, အဘိညာဗလ ပါပုဏိ’’န္တိ။

ဒီပင်္ကရော ဗုဒ္ဓေါ

ဧဝံ အဘိညာဗလံ ပတွာ သုမေဓတာပသေ သမာပတ္တိသုခေန ဝီတိနာမေန္တေ ဒီပင်္ကရော နာမ သတ္ထာ လောကေ ဥဒပါဒိ။ တဿ ပဋိသန္ဓိဇာတိဗောဓိ ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနေသု သကလာပိ ဒသသဟဿိလောကဓာတု သင်္ကမ္ပိ သမ္ပကမ္ပိ သမ္ပဝေဓိ, မဟာဝိရဝံ ရဝိ, ဒွတ္တိံသ ပုဗ္ဗနိမိတ္တာနိ ပါတုရဟေသုံ။ သုမေဓတာပသော သမာပတ္တိသုခေန ဝီတိနာမေန္တော နေဝ တံ သဒ္ဒမဿောသိ, န စ တာနိ နိမိတ္တာနိ အဒ္ဒသ။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘ဧဝံ မေ သိဒ္ဓိပ္ပတ္တဿ, ဝသီဘူတဿ သာသနေ၊

ဒီပင်္ကရော နာမ ဇိနော, ဥပ္ပဇ္ဇိ လောကနာယကော။

‘‘ဥပ္ပဇ္ဇန္တေ စ ဇာယန္တေ, ဗုဇ္ဈန္တေ ဓမ္မဒေသနေ၊

စတုရော နိမိတ္တေ နာဒ္ဒသံ, ဈာနရတိသမပ္ပိတော’’တိ။

တသ္မိံ ကာလေ ဒီပင်္ကရဒသဗလော စတူဟိ ခီဏာသဝသတသဟဿေဟိ ပရိဝုတော အနုပုဗ္ဗေန စာရိကံ စရမာနော ရမ္မံ နာမ နဂရံ ပတွာ သုဒဿနမဟာဝိဟာရေ ပဋိဝသတိ။ ရမ္မနဂရဝါသိနော ‘‘ဒီပင်္ကရော ကိရ သမဏိဿရော ပရမာဘိသမ္ဗောဓိံ ပတွာ ပဝတ္တဝရဓမ္မစက္ကော အနုပုဗ္ဗေန စာရိကံ စရမာနော အမှာကံ ရမ္မနဂရံ ပတွာ သုဒဿနမဟာဝိဟာရေ ပဋိဝသတီ’’တိ သုတွာ သပ္ပိနဝနီတာဒီနိ စေဝ ဘေသဇ္ဇာနိ ဝတ္ထစ္ဆာဒနာနိ စ ဂါဟာပေတွာ ဂန္ဓမာလာဒိဟတ္ထာ ယေန ဗုဒ္ဓေါ, ယေန ဓမ္မော, ယေန သံဃော, တန္နိန္နာ တပ္ပေါဏာ တပ္ပဗ္ဘာရာ ဟုတွာ သတ္ထာရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဝန္ဒိတွာ ဂန္ဓမာလာဒီဟိ ပူဇေတွာ ဧကမန္တံ နိသိန္နာ ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ သွာတနာယ နိမန္တေတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ပက္ကမိံသု။

တေ ပုနဒိဝသေ မဟာဒါနံ သဇ္ဇေတွာ နဂရံ အလင်္ကရိတွာ ဒသဗလဿ အာဂမနမဂ္ဂံ အလင်္ကရောန္တာ ဥဒကဘိန္နဋ္ဌာနေသု ပံသုံ ပက္ခိပိတွာ သမံ ဘူမိတလံ ကတွာ ရဇတပဋ္ဋဝဏ္ဏံ ဝါလုကံ အာကိရန္တိ, လာဇေ စေဝ ပုပ္ဖါနိ စ ဝိကိရန္တိ, နာနာဝိရာဂေဟိ ဝတ္ထေဟိ ဓဇပဋာကေ ဥဿာပေန္တိ, ကဒလိယော စေဝ ပုဏ္ဏဃဋပန္တိယော စ ပတိဋ္ဌာပေန္တိ။ တသ္မိံ ကာလေ သုမေဓတာပသော အတ္တနော အဿမပဒါ အာကာသံ ဥဂ္ဂန္တွာ, တေသံ မနုဿာနံ ဥပရိဘာဂေန အာကာသေန ဂစ္ဆန္တော တေ ဟဋ္ဌတုဋ္ဌေ မနုဿေ ဒိသွာ ‘‘ကိံ နု ခေါ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၅။)

ကာရဏ’’န္တိ အာကာသတော ဩရုယှ ဧကမန္တံ ဌိတော မနုဿေ ပုစ္ဆိ – ‘‘အမ္ဘော, ကဿ တုမှေ ဣဓ ဝိသမံ မဂ္ဂံ အလင်္ကရောထာ’’တိ? တေန ဝုတ္တံ –

‘‘ပစ္စန္တဒေသဝိသယေ, နိမန္တေတွာ တထာဂတံ၊

တဿ အာဂမနံ မဂ္ဂံ, သောဓေန္တိ တုဋ္ဌမာနသာ။

‘‘အဟံ တေန သမယေန, နိက္ခမိတွာ သကဿမာ၊

ဓုနန္တော ဝါကစီရာနိ, ဂစ္ဆာမိ အမ္ဗရေ တဒါ။

‘‘ဝေဒဇာတံ ဇနံ ဒိသွာ, တုဋ္ဌဟဋ္ဌံ ပမောဒိတံ၊

ဩရောဟိတွာန ဂဂနာ, မနုဿေ ပုစ္ဆိ တာဝဒေ။

‘‘‘တုဋ္ဌဟဋ္ဌော ပမုဒိတော, ဝေဒဇာတော မဟာဇနော၊

ကဿ သောဓီယတိ မဂ္ဂေါ, အဉ္ဇသံ ဝဋုမာယန’’’န္တိ။

မနုဿာ အာဟံသု – ‘‘ဘန္တေ သုမေဓ, န တွံ ဇာနာသိ, ဒီပင်္ကရော ဒသဗလော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ သမ္ဗောဓိံ ပတွာ ပဝတ္တဝရဓမ္မစက္ကော စာရိကံ စရမာနော အမှာကံ နဂရံ ပတွာ သုဒဿနမဟာဝိဟာရေ ပဋိဝသတိ။ မယံ တံ ဘဂဝန္တံ နိမန္တယိမှ, တဿေတံ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော အာဂမနမဂ္ဂံ အလင်္ကရောမာ’’တိ။ အထ သုမေဓတာပသော စိန္တေသိ – ‘‘ဗုဒ္ဓေါတိ ခေါ ဃောသမတ္တကမ္ပိ လောကေ ဒုလ္လဘံ, ပဂေဝ ဗုဒ္ဓုပ္ပါဒေါ, မယာပိ ဣမေဟိ မနုဿေဟိ သဒ္ဓိံ ဒသဗလဿ မဂ္ဂံ အလင်္ကရိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ သော တေ မနုဿေ အာဟ – ‘‘သစေ, ဘော, တုမှေ ဧတံ မဂ္ဂံ ဗုဒ္ဓဿ အလင်္ကရောထ, မယှမ္ပိ ဧကံ ဩကာသံ ဒေထ, အဟမ္ပိ တုမှေဟိ သဒ္ဓိံ မဂ္ဂံ အလင်္ကရိဿာမီ’’တိ။ တေ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ‘‘သုမေဓတာပသော ဣဒ္ဓိမာ’’တိ ဇာနန္တာ ဥဒကဘိန္နောကာသံ သလ္လက္ခေတွာ – ‘‘တွံ ဣမံ ဌာနံ အလင်္ကရောဟီ’’တိ အဒံသု။ သုမေဓော ဗုဒ္ဓါရမ္မဏံ ပီတိံ ဂဟေတွာ စိန္တေသိ – ‘‘အဟံ ဣမံ ဩကာသံ ဣဒ္ဓိယာ အလင်္ကရိတုံ ပဟောမိ, ဧဝံ အလင်္ကတော န မံ ပရိတောသေဿတိ, အဇ္ဇ မယာ ကာယဝေယျာဝစ္စံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ပံသုံ အာဟရိတွာ တသ္မိံ ပဒေသေ ပက္ခိပိ။

တဿ တသ္မိံ ပဒေသေ အနိဋ္ဌိတေယေဝ ဒီပင်္ကရဒသဗလော မဟာနုဘာဝါနံ ဆဠဘိညာနံ ခီဏာသဝါနံ စတူဟိ သတသဟဿေဟိ ပရိဝုတော ဒေဝတာသု ဒိဗ္ဗဂန္ဓမာလာဒီဟိ ပူဇယန္တာသု ဒိဗ္ဗတုရိယေဟိ ဝဇ္ဇန္တာသု ဒိဗ္ဗသင်္ဂီတေသု ပဝတ္တေန္တေသု မနုဿေသု မာနုသကေဟိ ဂန္ဓမာလာဒီဟိ စေဝ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၆။)

တုရိယေဟိ စ ပူဇယန္တေသု အနောပမာယ ဗုဒ္ဓလီလာယ မနောသိလာတလေ ဝိဇမ္ဘမာနော သီဟော ဝိယ တံ အလင်္ကတပဋိယတ္တံ မဂ္ဂံ ပဋိပဇ္ဇိ။ သုမေဓတာပသော အက္ခီနိ ဥမ္မီလေတွာ အလင်္ကတမဂ္ဂေန အာဂစ္ဆန္တဿ ဒသဗလဿ ဒွတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏပဋိမဏ္ဍိတံ အသီတိယာ အနုဗျဉ္ဇနေဟိ အနုရဉ္ဇိတံ ဗျာမပ္ပဘာယ သမ္ပရိဝါရိတံ မဏိဝဏ္ဏဂဂနတလေ နာနပ္ပကာရာ ဝိဇ္ဇုလတာ ဝိယ အာဝေဠာဝေဠဘူတာ စေဝ ယုဂဠယုဂဠဘူတာ စ ဆဗ္ဗဏ္ဏဃနဗုဒ္ဓရသ္မိယော ဝိဿဇ္ဇေန္တံ ရူပသောဘဂ္ဂပ္ပတ္တံ အတ္တဘာဝံ ဩလောကေတွာ – ‘‘အဇ္ဇ မယာ ဒသဗလဿ ဇီဝိတပရိစ္စာဂံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ, မာ ဘဂဝါ ကလလံ အက္ကမိ, မဏိဖလကသေတုံ ပန အက္ကမန္တော ဝိယ သဒ္ဓိံ စတူဟိ ခီဏာသဝသတသဟဿေဟိ မမ ပိဋ္ဌိံ မဒ္ဒမာနော ဂစ္ဆတု, တံ မေ ဘဝိဿတိ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယာ’’တိ ကေသေ မောစေတွာ အဇိနစမ္မဇဋာမဏ္ဍလဝါကစီရာနိ ကာဠဝဏ္ဏေ ကလလေ ပတ္ထရိတွာ မဏိဖလကသေတု ဝိယ ကလလပိဋ္ဌေ နိပဇ္ဇိ။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘တေ မေ ပုဋ္ဌာ ဝိယာကံသု, ‘ဗုဒ္ဓေါ လောကေ အနုတ္တရော၊

ဒီပင်္ကရော နာမ ဇိနော, ဥပ္ပဇ္ဇိ လောကနာယကော၊

တဿ သောဓီယတိ မဂ္ဂေါ, အဉ္ဇသံ ဝဋုမာယနံ’။

‘‘ဗုဒ္ဓေါတိဝစနံ သုတွာန, ပီတိ ဥပ္ပဇ္ဇိ တာဝဒေ၊

ဗုဒ္ဓေါ ဗုဒ္ဓေါတိ ကထယန္တော, သောမနဿံ ပဝေဒယိံ။

‘‘တတ္ထ ဌတွာ ဝိစိန္တေသိံ, တုဋ္ဌော သံဝိဂ္ဂမာနသော၊

‘ဣဓ ဗီဇာနိ ရောပိဿံ, ခဏော ဝေ မာ ဥပစ္စဂါ’။

‘‘ယဒိ ဗုဒ္ဓဿ သောဓေထ, ဧကောကာသံ ဒဒါထ မေ၊

အဟမ္ပိ သောဓယိဿာမိ, အဉ္ဇသံ ဝဋုမာယနံ။

‘‘အဒံသု တေ မမောကာသံ, သောဓေတုံ အဉ္ဇသံ တဒါ၊

ဗုဒ္ဓေါ ဗုဒ္ဓေါတိ စိန္တေန္တော, မဂ္ဂံ သောဓေမဟံ တဒါ။

‘‘အနိဋ္ဌိတေ မမောကာသေ, ဒီပင်္ကရော မဟာမုနိ၊

စတူဟိ သတသဟဿေဟိ, ဆဠဘိညေဟိ တာဒိဟိ၊

ခီဏာသဝေဟိ ဝိမလေဟိ, ပဋိပဇ္ဇိ အဉ္ဇသံ ဇိနော။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၇။)

‘‘ပစ္စုဂ္ဂမနာ ဝတ္တန္တိ, ဝဇ္ဇန္တိ ဘေရိယော ဗဟူ၊

အာမောဒိတာ နရမရူ, သာဓုကာရံ ပဝတ္တယုံ။

‘‘ဒေဝါ မနုဿေ ပဿန္တိ, မနုဿာပိ စ ဒေဝတာ၊

ဥဘောပိ တေ ပဉ္ဇလိကာ, အနုယန္တိ တထာဂတံ။

‘‘ဒေဝါ ဒိဗ္ဗေဟိ တုရိယေဟိ, မနုဿာ မာနုသေဟိ စ၊

ဥဘောပိ တေ ဝဇ္ဇယန္တာ, အနုယန္တိ တထာဂတံ။

‘‘ဒိဗ္ဗံ မန္ဒာရဝံ ပုပ္ဖံ, ပဒုမံ ပါရိဆတ္တကံ၊

ဒိသောဒိသံ ဩကိရန္တိ, အာကာသနဘဂတာ မရူ။

‘‘ဒိဗ္ဗံ စန္ဒနစုဏ္ဏဉ္စ, ဝရဂန္ဓဉ္စ ကေဝလံ၊

ဒိသောဒိသံ ဩကိရန္တိ, အာကာသနဘဂတာ မရူ။

‘‘စမ္ပကံ သလလံ နီပံ, နာဂပုန္နာဂကေတကံ၊

ဒိသောဒိသံ ဥက္ခိပန္တိ, ဘူမိတလဂတာ နရာ။

‘‘ကေသေ မုဉ္စိတွာဟံ တတ္ထ, ဝါကစီရဉ္စ စမ္မကံ၊

ကလလေ ပတ္ထရိတွာန, အဝကုဇ္ဇော နိပဇ္ဇဟံ။

‘‘အက္ကမိတွာန မံ ဗုဒ္ဓေါ, သဟ သိဿေဟိ ဂစ္ဆတု၊

မာ နံ ကလလေ အက္ကမိတ္ထ, ဟိတာယ မေ ဘဝိဿတီ’’တိ။

သော ပန ကလလပိဋ္ဌေ နိပန္နကောဝ ပုန အက္ခီနိ ဥမ္မီလေတွာ ဒီပင်္ကရဒသဗလဿ ဗုဒ္ဓသိရိံ သမ္ပဿမာနော ဧဝံ စိန္တေသိ – ‘‘သစေ အဟံ ဣစ္ဆေယျံ, သဗ္ဗကိလေသေ ဈာပေတွာ သံဃနဝကော ဟုတွာ ရမ္မနဂရံ ပဝိသေယျံ, အညာတကဝေသေန ပန မေ ကိလေသေ ဈာပေတွာ နိဗ္ဗာနပ္ပတ္တိယာ ကိစ္စံ နတ္ထိ, ယံနူနာဟံ ဒီပင်္ကရဒသဗလော ဝိယ ပရမာဘိသမ္ဗောဓိံ ပတွာ ဓမ္မနာဝံ အာရောပေတွာ မဟာဇနံ သံသာရသာဂရာ ဥတ္တာရေတွာ ပစ္ဆာ ပရိနိဗ္ဗာယေယျံ, ဣဒံ မယှံ ပတိရူပ’’န္တိ။ တတော အဋ္ဌ ဓမ္မေ သမောဓာနေတွာ ဗုဒ္ဓဘာဝါယ အဘိနီဟာရံ ကတွာ နိပဇ္ဇိ။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘ပထဝိယံ နိပန္နဿ, ဧဝံ မေ အာသိ စေတသော၊

‘ဣစ္ဆမာနော အဟံ အဇ္ဇ, ကိလေသေ ဈာပယေ မမ။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၈။)

‘‘‘ကိံ မေ အညာတဝေသေန, ဓမ္မံ သစ္ဆိကတေနိဓ၊

သဗ္ဗညုတံ ပါပုဏိတွာ, ဗုဒ္ဓေါ ဟေဿံ သဒေဝကေ။

‘‘‘ကိံ မေ ဧကေန တိဏ္ဏေန, ပုရိသေန ထာမဒဿိနာ၊

သဗ္ဗညုတံ ပါပုဏိတွာ, သန္တာရေဿံ သဒေဝကံ။

‘‘‘ဣမိနာ မေ အဓိကာရေန, ကတေန ပုရိသုတ္တမေ၊

သဗ္ဗညုတံ ပါပုဏိတွာ, တာရေမိ ဇနတံ ဗဟုံ။

‘‘‘သံသာရသောတံ ဆိန္ဒိတွာ, ဝိဒ္ဓံသေတွာ တယော ဘဝေ၊

ဓမ္မနာဝံ သမာရုယှ, သန္တာရေဿံ သဒေဝက’’’န္တိ။

ယသ္မာ ပန ဗုဒ္ဓတ္တံ ပတ္ထေန္တဿ –

‘‘မနုဿတ္တံ လိင်္ဂသမ္ပတ္တိ, ဟေတု သတ္ထာရဒဿနံ၊

ပဗ္ဗဇ္ဇာ ဂုဏသမ္ပတ္တိ, အဓိကာရော စ ဆန္ဒတာ၊

အဋ္ဌဓမ္မသမောဓာနာ, အဘိနီဟာရော သမိဇ္ဈတီ’’တိ။

မနုဿတ္တဘာဝသ္မိံယေဝ ဟိ ဌတွာ ဗုဒ္ဓတ္တံ ပတ္ထေန္တဿ ပတ္ထနာ သမိဇ္ဈတိ, နာဂဿ ဝါ သုပဏ္ဏဿ ဝါ ဒေဝတာယ ဝါ သက္ကဿ ဝါ ပတ္ထနာ နော သမိဇ္ဈတိ။ မနုဿတ္တဘာဝေပိ ပုရိသလိင်္ဂေ ဌိတဿေဝ ပတ္ထနာ သမိဇ္ဈတိ, ဣတ္ထိယာ ဝါ ပဏ္ဍကနပုံသကဥဘတောဗျဉ္ဇနကာနံ ဝါ နော သမိဇ္ဈတိ။ ပုရိသဿပိ တသ္မိံ အတ္တဘာဝေ အရဟတ္တပ္ပတ္တိယာ ဟေတုသမ္ပန္နဿေဝ ပတ္ထနာ သမိဇ္ဈတိ, နော ဣတရဿ။ ဟေတုသမ္ပန္နဿာပိ ဇီဝမာနဗုဒ္ဓဿေဝ သန္တိကေ ပတ္ထေန္တဿေဝ ပတ္ထနာ သမိဇ္ဈတိ, ပရိနိဗ္ဗုတေ ဗုဒ္ဓေ စေတိယသန္တိကေ ဝါ ဗောဓိမူလေ ဝါ ပတ္ထေန္တဿ န သမိဇ္ဈတိ။ ဗုဒ္ဓါနံ သန္တိကေ ပတ္ထေန္တဿပိ ပဗ္ဗဇ္ဇာလိင်္ဂေ ဌိတဿေဝ သမိဇ္ဈတိ, နော ဂိဟိလိင်္ဂေ ဌိတဿ။ ပဗ္ဗဇိတဿပိ ပဉ္စာဘိညာအဋ္ဌသမာပတ္တိလာဘိနောယေဝ သမိဇ္ဈတိ, န ဣမာယ ဂုဏသမ္ပတ္တိယာ ဝိရဟိတဿ။ ဂုဏသမ္ပန္နေနပိ ယေန အတ္တနော ဇီဝိတံ ဗုဒ္ဓါနံ ပရိစ္စတ္တံ ဟောတိ, တဿေဝ ဣမိနာ အဓိကာရေန အဓိကာရသမ္ပန္နဿ သမိဇ္ဈတိ, န ဣတရဿ။ အဓိကာရသမ္ပန္နဿာပိ ယဿ ဗုဒ္ဓကာရကဓမ္မာနံ အတ္ထာယ မဟန္တော ဆန္ဒော စ ဥဿာဟော စ ဝါယာမော စ ပရိယေဋ္ဌိ စ, တဿေဝ သမိဇ္ဈတိ, န ဣတရဿ။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၉။)

တတြိဒံ ဆန္ဒမဟန္တတာယ ဩပမ္မံ – သစေ ဟိ ဧဝမဿ ယော သကလစက္ကဝါဠဂဗ္ဘံ ဧကောဒကီဘူတံ အတ္တနော ဗာဟုဗလေန ဥတ္တရိတွာ ပါရံ ဂန္တုံ သမတ္ထော, သော ဗုဒ္ဓတ္တံ ပါပုဏာတိ။ ယော ဝါ ပန သကလစက္ကဝါဠဂဗ္ဘံ ဝေဠုဂုမ္ဗသဉ္ဆန္နံ ဝိယူဟိတွာ မဒ္ဒိတွာ ပဒသာ ဂစ္ဆန္တော ပါရံ ဂန္တုံ သမတ္ထော, သော ဗုဒ္ဓတ္တံ ပါပုဏာတိ။ ယော ဝါ ပန သကလစက္ကဝါဠဂဗ္ဘံ သတ္တိယော အာကောဋေတွာ နိရန္တရံ သတ္တိဖလသမာကိဏ္ဏံ ပဒသာ အက္ကမမာနော ပါရံ ဂန္တုံ သမတ္ထော, သော ဗုဒ္ဓတ္တံ ပါပုဏာတိ။ ယော ဝါ ပန သကလစက္ကဝါဠဂဗ္ဘံ ဝီတစ္စိတင်္ဂါရဘရိတံ ပါဒေဟိ မဒ္ဒမာနော ပါရံ ဂန္တုံ သမတ္ထော, သော ဗုဒ္ဓတ္တံ ပါပုဏာတီတိ။ ယော ဧတေသု ဧကမ္ပိ အတ္တနော ဒုက္ကရံ န မညတိ, ‘‘အဟံ ဧတမ္ပိ တရိတွာ ဝါ ဂန္တွာ ဝါ ပါရံ ဂမိဿာမီ’’တိ ဧဝံ မဟန္တေန ဆန္ဒေန စ ဥဿာဟေန စ ဝါယာမေန စ ပရိယေဋ္ဌိယာ စ သမန္နာဂတော ဟောတိ, ဧတဿေဝ ပတ္ထနာ သမိဇ္ဈတိ, န ဣတရဿ။ တသ္မာ သုမေဓတာပသော ဣမေ အဋ္ဌ ဓမ္မေ သမောဓာနေတွာဝ ဗုဒ္ဓဘာဝါယ အဘိနီဟာရံ ကတွာ နိပဇ္ဇိ။

ဒီပင်္ကရောပိ ဘဂဝါ အာဂန္တွာ သုမေဓတာပသဿ သီသဘာဂေ ဌတွာ မဏိသီဟပဉ္ဇရံ ဥဂ္ဃါဋေန္တော ဝိယ ပဉ္စဝဏ္ဏပသာဒသမ္ပန္နာနိ အက္ခီနိ ဥမ္မီလေတွာ ကလလပိဋ္ဌေ နိပန္နံ သုမေဓတာပသံ ဒိသွာ ‘‘အယံ တာပသော ဗုဒ္ဓတ္တာယ အဘိနီဟာရံ ကတွာ နိပန္နော, သမိဇ္ဈိဿတိ နု ခေါ ဧတဿ ပတ္ထနာ, ဥဒါဟု နော’’တိ အနာဂတံသဉာဏံ ပေသေတွာ ဥပဓာရေန္တော – ‘‘ဣတော ကပ္ပသတသဟဿာဓိကာနိ စတ္တာရိ အသင်္ချေယျာနိ အတိက္ကမိတွာ အယံ ဂေါတမော နာမ ဗုဒ္ဓေါ ဘဝိဿတီ’’တိ ဉတွာ ဌိတကောဝ ပရိသမဇ္ဈေ ဗျာကာသိ – ‘‘ပဿထ နော တုမှေ ဣမံ ဥဂ္ဂတပံ တာပသံ ကလလပိဋ္ဌေ နိပန္န’’န္တိ? ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’တိ။ အယံ ဗုဒ္ဓတ္တာယ အဘိနီဟာရံ ကတွာ နိပန္နော, သမိဇ္ဈိဿတိ ဣမဿ ပတ္ထနာ။ အယဉှိ ဣတော ကပ္ပသတသဟဿာဓိကာနံ စတုန္နံ အသင်္ခယေယျာနံ မတ္ထကေ ဂေါတမော နာမ ဗုဒ္ဓေါ ဘဝိဿတိ။ တသ္မိံ ပနဿ အတ္တဘာဝေ ကပိလဝတ္ထု နာမ နဂရံ နိဝါသော ဘဝိဿတိ, မာယာ နာမ ဒေဝီ မာတာ, သုဒ္ဓေါဒနော နာမ ရာဇာ ပိတာ, အဂ္ဂသာဝကော ဥပတိဿော နာမ ထေရော, ဒုတိယသာဝကော ကောလိတော နာမ, ဗုဒ္ဓုပဋ္ဌာကော အာနန္ဒော နာမ, အဂ္ဂသာဝိကာ ခေမာ နာမ ထေရီ, ဒုတိယသာဝိကာ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၀။)

ဥပ္ပလဝဏ္ဏာ နာမ ထေရီ ဘဝိဿတိ။ အယံ ပရိပက္ကဉာဏော မဟာဘိနိက္ခမနံ ကတွာ မဟာပဓာနံ ပဒဟိတွာ နိဂြောဓရုက္ခမူလေ ပါယာသံ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ နေရဉ္ဇရာယ တီရေ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ ဗောဓိမဏ္ဍံ အာရုယှ အဿတ္ထရုက္ခမူလေ အဘိသမ္ဗုဇ္ဈိဿတီတိ။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘ဒီပင်္ကရော လောကဝိဒူ, အာဟုတီနံ ပဋိဂ္ဂဟော၊

ဥဿီသကေ မံ ဌတွာန, ဣဒံ ဝစနမဗြဝိ။

‘‘‘ပဿထ ဣမံ တာပသံ, ဇဋိလံ ဥဂ္ဂတာပနံ၊

အပရိမေယျေ ဣတော ကပ္ပေ, ဗုဒ္ဓေါ လောကေ ဘဝိဿတိ။

‘‘‘အဟု ကပိလဝှယာ ရမ္မာ, နိက္ခမိတွာ တထာဂတော၊

ပဓာနံ ပဒဟိတွာန, ကတွာ ဒုက္ကရကာရိကံ။

‘‘‘အဇပါလရုက္ခမူလေ, နိသီဒိတွာ တထာဂတော၊

တတ္ထ ပါယာသံ ပဂ္ဂယှ, နေရဉ္ဇရမုပေဟိတိ။

‘‘‘နေရဉ္ဇရာယ တီရမှိ, ပါယာသံ အဒ သော ဇိနော၊

ပဋိယတ္တဝရမဂ္ဂေန, ဗောဓိမူလမုပေဟိတိ။

‘‘‘တတော ပဒက္ခိဏံ ကတွာ, ဗောဓိမဏ္ဍံ အနုတ္တရော၊

အဿတ္ထရုက္ခမူလမှိ, ဗုဇ္ဈိဿတိ မဟာယသော။

‘‘‘ဣမဿ ဇနိကာ မာတာ, မာယာ နာမ ဘဝိဿတိ၊

ပိတာ သုဒ္ဓေါဒနော နာမ, အယံ ဟေဿတိ ဂေါတမော။

‘‘‘အနာသဝါ ဝီတရာဂါ, သန္တစိတ္တာ သမာဟိတာ၊

ကောလိတော ဥပတိဿော စ, အဂ္ဂါ ဟေဿန္တိ သာဝကာ၊

အာနန္ဒော နာမုပဋ္ဌာကော, ဥပဋ္ဌိဿတိ တံ ဇိနံ။

‘‘‘ခေမာ ဥပ္ပလဝဏ္ဏာ စ, အဂ္ဂါ ဟေဿန္တိ သာဝိကာ၊

အနာသဝါ ဝီတရာဂါ, သန္တစိတ္တာ သမာဟိတာ၊

ဗောဓိ တဿ ဘဂဝတော, အဿတ္ထောတိ ပဝုစ္စတီ’’’တိ။ (ဗု။ ဝံ။ ၂။၆၀-၆၈)၊

တံ သုတွာ သုမေဓတာပသော – ‘‘မယှံ ကိရ ပတ္ထနာ သမိဇ္ဈိဿတီ’’တိ သောမနဿပ္ပတ္တော အဟောသိ။ မဟာဇနော ဒီပင်္ကရဒသဗလဿ ဝစနံ သုတွာ ‘‘သုမေဓတာပသော ကိရ ဗုဒ္ဓဗီဇံ ဗုဒ္ဓင်္ကုရော’’တိ ဟဋ္ဌတုဋ္ဌော

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၁။)

အဟောသိ။ ဧဝဉ္စဿ အဟောသိ – ‘‘ယထာ နာမ မနုဿာ နဒိံ တရန္တာ ဥဇုကေန တိတ္ထေန ဥတ္တရိတုံ အသက္ကောန္တာ ဟေဋ္ဌာတိတ္ထေန ဥတ္တရန္တိ, ဧဝမေဝ မယမ္ပိ ဒီပင်္ကရဒသဗလဿ သာသနေ မဂ္ဂဖလံ အလဘမာနာ အနာဂတေ ယဒါ တွံ ဗုဒ္ဓေါ ဘဝိဿသိ, တဒါ တဝ သမ္မုခါ မဂ္ဂဖလံ သစ္ဆိကာတုံ သမတ္ထာ ဘဝေယျာမာ’’တိ ပတ္ထနံ ဌပယိံသု။ ဒီပင်္ကရဒသဗလောပိ ဗောဓိသတ္တံ ပသံသိတွာ အဋ္ဌပုပ္ဖမုဋ္ဌီဟိ ပူဇေတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ပက္ကာမိ။ တေပိ စတုသတသဟဿသင်္ခါ ခီဏာသဝါ ဗောဓိသတ္တံ ဂန္ဓေဟိ စ မာလာဟိ စ ပူဇေတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ပက္ကမိံသု။ ဒေဝမနုဿာ ပန တထေဝ ပူဇေတွာ ဝန္ဒိတွာ ပက္ကန္တာ။

ဗောဓိသတ္တော သဗ္ဗေသံ ပဋိက္ကန္တကာလေ သယနာ ဝုဋ္ဌာယ ‘‘ပါရမိယော ဝိစိနိဿာမီ’’တိ ပုပ္ဖရာသိမတ္ထကေ ပလ္လင်္ကံ အာဘုဇိတွာ နိသီဒိ။ ဧဝံ နိသိန္နေ ဗောဓိသတ္တေ သကလဒသသဟဿစက္ကဝါဠေ ဒေဝတာ သာဓုကာရံ ဒတွာ ‘‘အယျ သုမေဓတာပသ, ပေါရာဏကဗောဓိသတ္တာနံ ပလ္လင်္ကံ အာဘုဇိတွာ ‘ပါရမိယော ဝိစိနိဿာမာ’တိ နိသိန္နကာလေ ယာနိ ပုဗ္ဗနိမိတ္တာနိ နာမ ပညာယန္တိ, တာနိ သဗ္ဗာနိပိ အဇ္ဇ ပါတုဘူတာနိ, နိဿံသယေန တွံ ဗုဒ္ဓေါ ဘဝိဿသိ။ မယမေတံ ဇာနာမ ‘ယဿေတာနိ နိမိတ္တာနိ ပညာယန္တိ, ဧကန္တေန သော ဗုဒ္ဓေါ ဟောတိ’, တွံ အတ္တနော ဝီရိယံ ဒဠှံ ကတွာ ပဂ္ဂဏှာ’’တိ ဗောဓိသတ္တံ နာနပ္ပကာရာဟိ ထုတီဟိ အဘိတ္ထဝိံသု။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘ဣဒံ သုတွာန ဝစနံ, အသမဿ မဟေသိနော၊

အာမောဒိတာ နရမရူ, ဗုဒ္ဓဗီဇံ ကိရ အယံ။

‘‘ဥက္ကုဋ္ဌိသဒ္ဒါ ဝတ္တန္တိ, အပ္ဖေါဋေန္တိ ဟသန္တိ စ၊

ကတဉ္ဇလီ နမဿန္တိ, ဒသသဟဿီ သဒေဝကာ။

‘‘ယဒိမဿ လောကနာထဿ, ဝိရဇ္ဈိဿာမ သာသနံ၊

အနာဂတမှိ အဒ္ဓါနေ, ဟေဿာမ သမ္မုခါ ဣမံ။

‘‘ယထာ မနုဿာ နဒိံ တရန္တာ, ပဋိတိတ္ထံ ဝိရဇ္ဈိယ၊

ဟေဋ္ဌာ တိတ္ထေ ဂဟေတွာန, ဥတ္တရန္တိ မဟာနဒိံ။

‘‘ဧဝမေဝ မယံ သဗ္ဗေ, ယဒိ မုဉ္စာမိမံ ဇိနံ၊

အနာဂတမှိ အဒ္ဓါနေ, ဟေဿာမ သမ္မုခါ ဣမံ။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၂။)

‘‘ဒီပင်္ကရော လောကဝိဒူ, အာဟုတီနံ ပဋိဂ္ဂဟော၊

မမ ကမ္မံ ပကိတ္တေတွာ, ဒက္ခိဏံ ပါဒမုဒ္ဓရိ။

‘‘ယေ တတ္ထာသုံ ဇိနပုတ္တာ, သဗ္ဗေ ပဒက္ခိဏမကံသု မံ၊

နရာ နာဂါ စ ဂန္ဓဗ္ဗာ, အဘိဝါဒေတွာန ပက္ကမုံ။

‘‘ဒဿနံ မေ အတိက္ကန္တေ, သသံဃေ လောကနာယကေ၊

ဟဋ္ဌတုဋ္ဌေန စိတ္တေန, အာသနာ ဝုဋ္ဌဟိံ တဒါ။

‘‘သုခေန သုခိတော ဟောမိ, ပါမောဇ္ဇေန ပမောဒိတော၊

ပီတိယာ စ အဘိဿန္နော, ပလ္လင်္ကံ အာဘုဇိံ တဒါ။

‘‘ပလ္လင်္ကေန နိသီဒိတွာ, ဧဝံ စိန္တေသဟံ တဒါ၊

‘ဝသီဘူတော အဟံ ဈာနေ, အဘိညာပါရမိံ ဂတော။

‘‘‘ဒသသဟဿိလောကမှိ, ဣသယော နတ္ထိ မေ သမာ၊

အသမော ဣဒ္ဓိဓမ္မေသု, အလဘိံ ဤဒိသံ သုခံ’။

‘‘ပလ္လင်္ကာဘုဇနေ မယှံ, ဒသသဟဿာဓိဝါသိနော၊

မဟာနာဒံ ပဝတ္တေသုံ, ဓုဝံ ဗုဒ္ဓေါ ဘဝိဿသိ။

‘‘ယာ ပုဗ္ဗေ ဗောဓိသတ္တာနံ, ပလ္လင်္ကဝရမာဘုဇေ၊

နိမိတ္တာနိ ပဒိဿန္တိ, တာနိ အဇ္ဇ ပဒိဿရေ။

‘‘သီတံ ဗျာပဂတံ ဟောတိ, ဥဏှဉ္စ ဥပသမ္မတိ၊

တာနိ အဇ္ဇ ပဒိဿန္တိ, ဓုဝံ ဗုဒ္ဓေါ ဘဝိဿသိ။

‘‘ဒသသဟဿီ လောကဓာတူ, နိဿဒ္ဒါ ဟောန္တိ နိရာကုလာ၊

တာနိ အဇ္ဇ ပဒိဿန္တိ, ဓုဝံ ဗုဒ္ဓေါ ဘဝိဿသိ။

‘‘မဟာဝါတာ န ဝါယန္တိ, န သန္ဒန္တိ သဝန္တိယော၊

တာနိ အဇ္ဇ ပဒိဿန္တိ, ဓုဝံ ဗုဒ္ဓေါ ဘဝိဿသိ။

‘‘ထလဇာ ဒကဇာ ပုပ္ဖါ, သဗ္ဗေ ပုပ္ဖန္တိ တာဝဒေ၊

တေပဇ္ဇ ပုပ္ဖိတာ သဗ္ဗေ, ဓုဝံ ဗုဒ္ဓေါ ဘဝိဿသိ။

‘‘လတာ ဝါ ယဒိ ဝါ ရုက္ခာ, ဖလဘာရာ ဟောန္တိ တာဝဒေ၊

တေပဇ္ဇ ဖလိတာ သဗ္ဗေ, ဓုဝံ ဗုဒ္ဓေါ ဘဝိဿသိ။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၃။)

‘‘အာကာသဋ္ဌာ စ ဘူမဋ္ဌာ, ရတနာ ဇောတန္တိ တာဝဒေ၊

တေပဇ္ဇ ရတနာ ဇောတန္တိ, ဓုဝံ ဗုဒ္ဓေါ ဘဝိဿသိ။

‘‘မာနုသကာ စ ဒိဗ္ဗာ စ, တုရိယာ ဝဇ္ဇန္တိ တာဝဒေ၊

တေပဇ္ဇုဘော အဘိရဝန္တိ, ဓုဝံ ဗုဒ္ဓေါ ဘဝိဿသိ။

‘‘ဝိစိတ္တပုပ္ဖါ ဂဂနာ, အဘိဝဿန္တိ တာဝဒေ၊

တေပိ အဇ္ဇ ပဝဿန္တိ, ဓုဝံ ဗုဒ္ဓေါ ဘဝိဿသိ။

‘‘မဟာသမုဒ္ဒေါ အာဘုဇတိ, ဒသသဟဿီ ပကမ္ပတိ၊

တေပဇ္ဇုဘော အဘိရဝန္တိ, ဓုဝံ ဗုဒ္ဓေါ ဘဝိဿသိ။

‘‘နိရယေပိ ဒသသဟဿေ, အဂ္ဂီ နိဗ္ဗန္တိ တာဝဒေ၊

တေပဇ္ဇ နိဗ္ဗုတာ အဂ္ဂီ, ဓုဝံ ဗုဒ္ဓေါ ဘဝိဿသိ။

‘‘ဝိမလော ဟောတိ သူရိယော, သဗ္ဗာ ဒိဿန္တိ တာရကာ၊

တေပိ အဇ္ဇ ပဒိဿန္တိ, ဓုဝံ ဗုဒ္ဓေါ ဘဝိဿသိ။

‘‘အနောဝဋ္ဌေန ဥဒကံ, မဟိယာ ဥဗ္ဘိဇ္ဇိ တာဝဒေ၊

တမ္ပဇ္ဇုဗ္ဘိဇ္ဇတေ မဟိယာ, ဓုဝံ ဗုဒ္ဓေါ ဘဝိဿသိ။

‘‘တာရာဂဏာ ဝိရောစန္တိ, နက္ခတ္တာ ဂဂနမဏ္ဍလေ၊

ဝိသာခါ စန္ဒိမာယုတ္တာ, ဓုဝံ ဗုဒ္ဓေါ ဘဝိဿသိ။

‘‘ဗိလာသယာ ဒရီသယာ, နိက္ခမန္တိ သကာသယာ၊

တေပဇ္ဇ အာသယာ ဆုဒ္ဓါ, ဓုဝံ ဗုဒ္ဓေါ ဘဝိဿသိ။

‘‘န ဟောတိ အရတိ သတ္တာနံ, သန္တုဋ္ဌာ ဟောန္တိ တာဝဒေ၊

တေပဇ္ဇ သဗ္ဗေ သန္တုဋ္ဌာ, ဓုဝံ ဗုဒ္ဓေါ ဘဝိဿသိ။

‘‘ရောဂါ တဒုပသမ္မန္တိ, ဇိဃစ္ဆာ စ ဝိနဿတိ၊

တာနိပဇ္ဇ ပဒိဿန္တိ, ဓုဝံ ဗုဒ္ဓေါ ဘဝိဿသိ။

‘‘ရာဂေါ တဒါ တနု ဟောတိ, ဒေါသော မောဟော ဝိနဿတိ၊

တေပဇ္ဇ ဝိဂတာ သဗ္ဗေ, ဓုဝံ ဗုဒ္ဓေါ ဘဝိဿသိ။

‘‘ဘယံ တဒါ န ဘဝတိ, အဇ္ဇပေတံ ပဒိဿတိ၊

တေန လိင်္ဂေန ဇာနာမ, ဓုဝံ ဗုဒ္ဓေါ ဘဝိဿသိ။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၄။)

‘‘ရဇော နုဒ္ဓံသတိ ဥဒ္ဓံ, အဇ္ဇပေတံ ပဒိဿတိ၊

တေန လိင်္ဂေန ဇာနာမ, ဓုဝံ ဗုဒ္ဓေါ ဘဝိဿသိ။

‘‘အနိဋ္ဌဂန္ဓော ပက္ကမတိ, ဒိဗ္ဗဂန္ဓော ပဝါယတိ၊

သောပဇ္ဇ ဝါယတိ ဂန္ဓော, ဓုဝံ ဗုဒ္ဓေါ ဘဝိဿသိ။

‘‘သဗ္ဗေ ဒေဝါ ပဒိဿန္တိ, ဌပယိတွာ အရူပိနော၊

တေပဇ္ဇ သဗ္ဗေ ဒိဿန္တိ, ဓုဝံ ဗုဒ္ဓေါ ဘဝိဿသိ။

‘‘ယာဝတာ နိရယာ နာမ, သဗ္ဗေ ဒိဿန္တိ တာဝဒေ၊

တေပဇ္ဇ သဗ္ဗေ ဒိဿန္တိ, ဓုဝံ ဗုဒ္ဓေါ ဘဝိဿသိ။

‘‘ကုဋ္ဋာ ကဝါဋာ သေလာ စ, န ဟောန္တာဝရဏာ တဒါ၊

အာကာသဘူတာ တေပဇ္ဇ, ဓုဝံ ဗုဒ္ဓေါ ဘဝိဿသိ။

‘‘စုတီ စ ဥပပတ္တိ စ, ခဏေ တသ္မိံ န ဝိဇ္ဇတိ၊

တာနိပဇ္ဇ ပဒိဿန္တိ, ဓုဝံ ဗုဒ္ဓေါ ဘဝိဿသိ။

‘‘ဒဠှံ ပဂ္ဂဏှ ဝီရိယံ, မာ နိဝတ္တ အဘိက္ကမ၊

မယမ္ပေတံ ဝိဇာနာမ, ဓုဝံ ဗုဒ္ဓေါ ဘဝိဿသီ’’တိ။ (ဗု။ ဝံ။ ၂။၇၀-၁၀၇)၊

ဗောဓိသတ္တော ဒီပင်္ကရဒသဗလဿ စ ဒသသဟဿစက္ကဝါဠဒေဝတာနဉ္စ ဝစနံ သုတွာ ဘိယျောသောမတ္တာယ သဉ္ဇာတုဿာဟော ဟုတွာ စိန္တေသိ – ‘‘ဗုဒ္ဓါ နာမ အမောဃဝစနာ, နတ္ထိ ဗုဒ္ဓါနံ ကထာယ အညထတ္တံ။ ယထာ ဟိ အာကာသေ ခိတ္တလေဍ္ဍုဿ ပတနံ ဓုဝံ, ဇာတဿ မရဏံ, ရတ္တိက္ခယေ သူရိယုဂ္ဂမနံ, အာသယာ နိက္ခန္တသီဟဿ သီဟနာဒနဒနံ, ဂရုဂဗ္ဘာယ ဣတ္ထိယာ ဘာရမောရောပနံ ဓုဝံ အဝဿမ္ဘာဝီ, ဧဝမေဝ ဗုဒ္ဓါနံ ဝစနံ နာမ ဓုဝံ အမောဃံ, အဒ္ဓါ အဟံ ဗုဒ္ဓေါ ဘဝိဿာမီ’’တိ။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘ဗုဒ္ဓဿ ဝစနံ သုတွာ, ဒသသဟဿီန စူဘယံ၊

တုဋ္ဌဟဋ္ဌော ပမောဒိတော, ဧဝံ စိန္တေသဟံ တဒါ။

‘‘အဒွေဇ္ဈဝစနာ ဗုဒ္ဓါ, အမောဃဝစနာ ဇိနာ၊

ဝိတထံ နတ္ထိ ဗုဒ္ဓါနံ, ဓုဝံ ဗုဒ္ဓေါ ဘဝါမဟံ။

‘‘ယထာ ခိတ္တံ နဘေ လေဍ္ဍု, ဓုဝံ ပတတိ ဘူမိယံ၊

တထေဝ ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌာနံ, ဝစနံ ဓုဝသဿတံ၊

ဝိတထံ နတ္ထိ ဗုဒ္ဓါနံ, ဓုဝံ ဗုဒ္ဓေါ ဘဝါမဟံ။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၅။)

‘‘ယထာပိ သဗ္ဗသတ္တာနံ, မရဏံ ဓုဝသဿတံ၊

တထေဝ ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌာနံ, ဝစနံ ဓုဝသဿတံ။

‘‘ယထာ ရတ္တိက္ခယေ ပတ္တေ, သူရိယုဂ္ဂမနံ ဓုဝံ၊

တထေဝ ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌာနံ, ဝစနံ ဓုဝသဿတံ။

‘‘ယထာ နိက္ခန္တသယနဿ, သီဟဿ နဒနံ ဓုဝံ၊

တထေဝ ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌာနံ, ဝစနံ ဓုဝသဿတံ။

‘‘ယထာ အာပန္နသတ္တာနံ, ဘာရမောရောပနံ ဓုဝံ၊

တထေဝ ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌာနံ, ဝစနံ ဓုဝသဿတ’’န္တိ။ (ဗု။ ဝံ။ ၂။၁၀၈-၁၁၄)၊

သော ‘‘ဓုဝါဟံ ဗုဒ္ဓေါ ဘဝိဿာမီ’’တိ ဧဝံ ကတသန္နိဋ္ဌာနော ဗုဒ္ဓကာရကေ ဓမ္မေ ဥပဓာရေတုံ – ‘‘ကဟံ နု ခေါ ဗုဒ္ဓကာရကာ ဓမ္မာ, ကိံ ဥဒ္ဓံ, ဥဒါဟု အဓော, ဒိသာဝိဒိသာသူ’’တိ အနုက္ကမေန သကလံ ဓမ္မဓာတုံ ဝိစိနန္တော ပေါရာဏကဗောဓိသတ္တေဟိ အာသေဝိတနိသေဝိတံ ပဌမံ ဒါနပါရမိံ ဒိသွာ ဧဝံ အတ္တာနံ ဩဝဒိ – ‘‘သုမေဓပဏ္ဍိတ, တွံ ဣတော ပဋ္ဌာယ ပဌမံ ဒါနပါရမိံ ပူရေယျာသိ။ ယထာ ဟိ နိက္ကုဇ္ဇိတော ဥဒကကုမ္ဘော နိဿေသံ ကတွာ ဥဒကံ ဝမတိယေဝ, န ပစ္စာဟရတိ, ဧဝမေဝ ဓနံ ဝါ ယသံ ဝါ ပုတ္တဒါရံ ဝါ အင်္ဂပစ္စင်္ဂံ ဝါ အနောလောကေတွာ သမ္ပတ္တယာစကာနံ သဗ္ဗံ ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတံ နိဿေသံ ကတွာ ဒဒမာနော ဗောဓိမူလေ နိသီဒိတွာ ဗုဒ္ဓေါ ဘဝိဿသီ’’တိ ပဌမံ ဒါနပါရမိံ ဒဠှံ ကတွာ အဓိဋ္ဌာသိ။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘ဟန္ဒ ဗုဒ္ဓကရေ ဓမ္မေ, ဝိစိနာမိ ဣတော စိတော၊

ဥဒ္ဓံ အဓော ဒသ ဒိသာ, ယာဝတာ ဓမ္မဓာတုယာ။

‘‘ဝိစိနန္တော တဒါ ဒက္ခိံ, ပဌမံ ဒါနပါရမိံ၊

ပုဗ္ဗကေဟိ မဟေသီဟိ, အနုစိဏ္ဏံ မဟာပထံ။

‘‘ဣမံ တွံ ပဌမံ တာဝ, ဒဠှံ ကတွာ သမာဒိယ၊

ဒါနပါရမိတံ ဂစ္ဆ, ယဒိ ဗောဓိံ ပတ္တုမိစ္ဆသိ။

‘‘ယထာပိ ကုမ္ဘော သမ္ပုဏ္ဏော, ယဿ ကဿစိ အဓောကတော၊

ဝမတေဝုဒကံ နိဿေသံ, န တတ္ထ ပရိရက္ခတိ။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၆။)

‘‘တထေဝ ယာစကေ ဒိသွာ, ဟီနမုက္ကဋ္ဌမဇ္ဈိမေ၊

ဒဒါဟိ ဒါနံ နိဿေသံ, ကုမ္ဘော ဝိယ အဓောကတော’’တိ။ (ဗု။ ဝံ။ ၂။၁၁၅-၁၁၉)၊

အထဿ ‘‘န ဧတ္တကေဟေဝ ဗုဒ္ဓကာရကဓမ္မေဟိ ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ ဥတ္တရိမ္ပိ ဥပဓာရယတော ဒုတိယံ သီလပါရမိံ ဒိသွာ ဧတဒဟောသိ – ‘‘သုမေဓပဏ္ဍိတ, တွံ ဣတော ပဋ္ဌာယ သီလပါရမိမ္ပိ ပူရေယျာသိ။ ယထာ ဟိ စမရီ မိဂေါ နာမ ဇီဝိတံ အနောလောကေတွာ အတ္တနော ဝါလမေဝ ရက္ခတိ, ဧဝံ တွမ္ပိ ဣတော ပဋ္ဌာယ ဇီဝိတမ္ပိ အနောလောကေတွာ သီလမေဝ ရက္ခမာနော ဗုဒ္ဓေါ ဘဝိဿသီ’’တိ ဒုတိယံ သီလပါရမိံ ဒဠှံ ကတွာ အဓိဋ္ဌာသိ။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘န ဟေတေ ဧတ္တကာယေဝ, ဗုဒ္ဓဓမ္မာ ဘဝိဿရေ၊

အညေပိ ဝိစိနိဿာမိ, ယေ ဓမ္မာ ဗောဓိပါစနာ။

‘‘ဝိစိနန္တော တဒါ ဒက္ခိံ, ဒုတိယံ သီလပါရမိံ၊

ပုဗ္ဗကေဟိ မဟေသီဟိ, အာသေဝိတနိသေဝိတံ။

‘‘ဣမံ တွံ ဒုတိယံ တာဝ, ဒဠှံ ကတွာ သမာဒိယ၊

သီလပါရမိတံ ဂစ္ဆ, ယဒိ ဗောဓိံ ပတ္တုမိစ္ဆသိ။

‘‘ယထာပိ စမရီ ဝါလံ, ကိသ္မိဉ္စိ ပဋိလဂ္ဂိတံ၊

ဥပေတိ မရဏံ တတ္ထ, န ဝိကောပေတိ ဝါလဓိံ။

‘‘တထေဝ စတူသု ဘူမီသု, သီလာနိ ပရိပူရယ၊

ပရိရက္ခ သဒါ သီလံ, စမရီ ဝိယ ဝါလဓိ’’န္တိ။ (ဗု။ ဝံ။ ၂။၁၂၀-၁၂၄)၊

အထဿ ‘‘န ဧတ္တကေဟေဝ ဗုဒ္ဓကာရကဓမ္မေဟိ ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ ဥတ္တရိမ္ပိ ဥပဓာရယတော တတိယံ နေက္ခမ္မပါရမိံ ဒိသွာ ဧတဒဟောသိ – ‘‘သုမေဓပဏ္ဍိတ, တွံ ဣတော ပဋ္ဌာယ နေက္ခမ္မပါရမိမ္ပိ ပူရေယျာသိ။ ယထာ ဟိ စိရံ ဗန္ဓနာဂါရေ ဝသမာနော ပုရိသော န တတ္ထ သိနေဟံ ကရောတိ, အထ ခေါ ဥက္ကဏ္ဌတိယေဝ, အဝသိတုကာမော ဟောတိ, ဧဝမေဝ တွမ္ပိ သဗ္ဗဘဝေ ဗန္ဓနာဂါရသဒိသေ ကတွာ သဗ္ဗဘဝေဟိ ဥက္ကဏ္ဌိတော မုစ္စိတုကာမော ဟုတွာ နေက္ခမ္မာဘိမုခေါဝ ဟောဟိ။ ဧဝံ ဗုဒ္ဓေါ ဘဝိဿသီ’’တိ တတိယံ နေက္ခမ္မပါရမိံ ဒဠှံ ကတွာ အဓိဋ္ဌာသိ။ တေန ဝုတ္တံ –

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၇။)

‘‘န ဟေတေ ဧတ္တကာယေဝ, ဗုဒ္ဓဓမ္မာ ဘဝိဿရေ၊

အညေပိ ဝိစိနိဿာမိ, ယေ ဓမ္မာ ဗောဓိပါစနာ။

‘‘ဝိစိနန္တော တဒါ ဒက္ခိံ, တတိယံ နေက္ခမ္မပါရမိံ၊

ပုဗ္ဗကေဟိ မဟေသီဟိ, အာသေဝိတနိသေဝိတံ။

‘‘ဣမံ တွံ တတိယံ တာဝ, ဒဠှံ ကတွာ သမာဒိယ၊

နေက္ခမ္မပါရမိတံ ဂစ္ဆ, ယဒိ ဗောဓိံ ပတ္တုမိစ္ဆသိ။

‘‘ယထာ အန္ဒုဃရေ ပုရိသော, စိရဝုတ္ထော ဒုခဋ္ဋိတော၊

န တတ္ထ ရာဂံ ဇနေတိ, မုတ္တိမေဝ ဂဝေသတိ။

‘‘တထေဝ တွံ သဗ္ဗဘဝေ, ပဿ အန္ဒုဃရံ ဝိယ၊

နေက္ခမ္မာဘိမုခေါ ဟောဟိ, ဘဝတော ပရိမုတ္တိယာ’’တိ။ (ဗု။ ဝံ။ ၂။၁၂၅-၁၂၉)၊

အထဿ ‘‘န ဧတ္တကေဟေဝ ဗုဒ္ဓကာရကဓမ္မေဟိ ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ ဥတ္တရိမ္ပိ ဥပဓာရယတော စတုတ္ထံ ပညာပါရမိံ ဒိသွာ ဧတဒဟောသိ – ‘‘သုမေဓပဏ္ဍိတ, တွံ ဣတော ပဋ္ဌာယ ပညာပါရမိမ္ပိ ပူရေယျာသိ။ ဟီနမဇ္ဈိမုက္ကဋ္ဌေသု ကဉ္စိ အဝဇ္ဇေတွာ သဗ္ဗေပိ ပဏ္ဍိတေ ဥပသင်္ကမိတွာ ပဉှံ ပုစ္ဆေယျာသိ။ ယထာ ဟိ ပိဏ္ဍပါတိကော ဘိက္ခု ဟီနာဒိဘေဒေသု ကုလေသု ကိဉ္စိ အဝဇ္ဇေတွာ ပဋိပါဋိယာ ပိဏ္ဍာယ စရန္တော ခိပ္ပံ ယာပနံ လဘတိ, ဧဝံ တွမ္ပိ သဗ္ဗပဏ္ဍိတေ ဥပသင်္ကမိတွာ ပဉှံ ပုစ္ဆန္တော ဗုဒ္ဓေါ ဘဝိဿသီ’’တိ စတုတ္ထံ ပညာပါရမိံ ဒဠှံ ကတွာ အဓိဋ္ဌာသိ။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘န ဟေတေ ဧတ္တကာယေဝ, ဗုဒ္ဓဓမ္မာ ဘဝိဿရေ၊

အညေပိ ဝိစိနိဿာမိ, ယေ ဓမ္မာ ဗောဓိပါစနာ။

‘‘ဝိစိနန္တော တဒါ ဒက္ခိံ, စတုတ္ထံ ပညာပါရမိံ၊

ပုဗ္ဗကေဟိ မဟေသီဟိ, အာသေဝိတနိသေဝိတံ။

‘‘ဣမံ တွံ စတုတ္ထံ တာဝ, ဒဠှံ ကတွာ သမာဒိယ၊

ပညာပါရမိတံ ဂစ္ဆ, ယဒိ ဗောဓိံ ပတ္တုမိစ္ဆသိ။

‘‘ယထာပိ ဘိက္ခု ဘိက္ခန္တော, ဟီနမုက္ကဋ္ဌမဇ္ဈိမေ၊

ကုလာနိ န ဝိဝဇ္ဇေန္တော, ဧဝံ လဘတိ ယာပနံ။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၈။)

‘‘တထေဝ တွံ သဗ္ဗကာလံ, ပရိပုစ္ဆံ ဗုဓံ ဇနံ၊

ပညာပါရမိတံ ဂန္တွာ, သမ္ဗောဓိံ ပါပုဏိဿသီ’’တိ။ (ဗု။ ဝံ။ ၂။၁၃၀-၁၃၄)၊

အထဿ ‘‘န ဧတ္တကေဟေဝ ဗုဒ္ဓကာရကဓမ္မေဟိ ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ ဥတ္တရိမ္ပိ ဥပဓာရယတော ပဉ္စမံ ဝီရိယပါရမိံ ဒိသွာ ဧတဒဟောသိ – ‘‘သုမေဓပဏ္ဍိတ, တွံ ဣတော ပဋ္ဌာယ ဝီရိယပါရမိမ္ပိ ပူရေယျာသိ, ယထာ ဟိ သီဟော မိဂရာဇာ သဗ္ဗိရိယာပထေသု ဒဠှဝီရိယော ဟောတိ, ဧဝံ တွမ္ပိ သဗ္ဗဘဝေသု သဗ္ဗိရိယာပထေသု ဒဠှဝီရိယော အနောလီနဝီရိယော သမာနော ဗုဒ္ဓေါ ဘဝိဿသီ’’တိ ပဉ္စမံ ဝီရိယပါရမိံ ဒဠှံ ကတွာ အဓိဋ္ဌာသိ။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘န ဟေတေ ဧတ္တကာယေဝ, ဗုဒ္ဓဓမ္မာ ဘဝိဿရေ၊

အညေပိ ဝိစိနိဿာမိ, ယေ ဓမ္မာ ဗောဓိပါစနာ။

‘‘ဝိစိနန္တော တဒါ ဒက္ခိံ, ပဉ္စမံ ဝီရိယပါရမိံ၊

ပုဗ္ဗကေဟိ မဟေသီဟိ, အာသေဝိတနိသေဝိတံ။

‘‘ဣမံ တွံ ပဉ္စမံ တာဝ, ဒဠှံ ကတွာ သမာဒိယ၊

ဝီရိယပါရမိတံ ဂစ္ဆ, ယဒိ ဗောဓိံ ပတ္တုမိစ္ဆသိ။

‘‘ယထာပိ သီဟော မိဂရာဇာ, နိသဇ္ဇဋ္ဌာနစင်္ကမေ၊

အလီနဝီရိယော ဟောတိ, ပဂ္ဂဟိတမနော သဒါ။

‘‘တထေဝ တွံ သဗ္ဗဘဝေ, ပဂ္ဂဏှ ဝီရိယံ ဒဠှံ၊

ဝီရိယပါရမိတံ ဂန္တွာ, သမ္ဗောဓိံ ပါပုဏိဿသီ’’တိ။ (ဗု။ ဝံ။ ၂။၁၃၅-၁၃၉)၊

အထဿ ‘‘န ဧတ္တကေဟေဝ ဗုဒ္ဓကာရကဓမ္မေဟိ ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ ဥတ္တရိမ္ပိ ဥပဓာရယတော ဆဋ္ဌံ ခန္တိပါရမိံ ဒိသွာ ဧတဒဟောသိ – ‘‘သုမေဓပဏ္ဍိတ, တွံ ဣတော ပဋ္ဌာယ ခန္တိပါရမိမ္ပိ ပူရေယျာသိ, သမ္မာနနေပိ အဝမာနနေပိ ခမောဝ ဘဝေယျာသိ။ ယထာ ဟိ ပထဝိယံ နာမ သုစိမ္ပိ နိက္ခိပန္တိ အသုစိမ္ပိ, န တေန ပထဝီ သိနေဟံ ပဋိဃံ ကရောတိ, ခမတိ သဟတိ အဓိဝါသေတိယေဝ, ဧဝမေဝ တွမ္ပိ သမ္မာနနေပိ အဝမာနနေပိ ခမောဝ သမာနော ဗုဒ္ဓေါ ဘဝိဿသီ’’တိ ဆဋ္ဌံ ခန္တိပါရမိံ ဒဠှံ ကတွာ အဓိဋ္ဌာသိ။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘န ဟေတေ ဧတ္တကာယေဝ, ဗုဒ္ဓဓမ္မာ ဘဝိဿရေ၊

အညေပိ ဝိစိနိဿာမိ, ယေ ဓမ္မာ ဗောဓိပါစနာ။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၉။)

‘‘ဝိစိနန္တော တဒါ ဒက္ခိံ, ဆဋ္ဌမံ ခန္တိပါရမိံ၊

ပုဗ္ဗကေဟိ မဟေသီဟိ, အာသေဝိတနိသေဝိတံ။

‘‘ဣမံ တွံ ဆဋ္ဌမံ တာဝ, ဒဠှံ ကတွာ သမာဒိယ၊

တတ္ထ အဒွေဇ္ဈမာနသော, သမ္ဗောဓိံ ပါပုဏိဿသိ။

‘‘ယထာပိ ပထဝီ နာမ, သုစိမ္ပိ အသုစိမ္ပိ စ၊

သဗ္ဗံ သဟတိ နိက္ခေပံ, န ကရောတိ ပဋိဃံ တယာ။

‘‘တထေဝ တွမ္ပိ သဗ္ဗေသံ, သမ္မာနာဝမာနက္ခမော၊

ခန္တိပါရမိတံ ဂန္တွာ, သမ္ဗောဓိံ ပါပုဏိဿသီ’’တိ။ (ဗု။ ဝံ။ ၂။၁၄၀-၁၄၄)၊

အထဿ ‘‘န ဧတ္တကေဟေဝ ဗုဒ္ဓကာရကဓမ္မေဟိ ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ ဥတ္တရိမ္ပိ ဥပဓာရယတော သတ္တမံ သစ္စပါရမိံ ဒိသွာ ဧတဒဟောသိ – ‘‘သုမေဓပဏ္ဍိတ, တွံ ဣတော ပဋ္ဌာယ သစ္စပါရမိမ္ပိ ပူရေယျာသိ, အသနိယာ မတ္ထကေ ပတမာနာယပိ ဓနာဒီနံ အတ္ထာယ ဆန္ဒာဒီနံ ဝသေန သမ္ပဇာနမုသာဝါဒံ နာမ မာ ဘာသိ။ ယထာ ဟိ ဩသဓီ တာရကာ နာမ သဗ္ဗဥတူသု အတ္တနော ဂမနဝီထိံ ဇဟိတွာ အညာယ ဝီထိယာ န ဂစ္ဆတိ, သကဝီထိယာဝ ဂစ္ဆတိ, ဧဝမေဝ တွမ္ပိ သစ္စံ ပဟာယ မုသာဝါဒံ နာမ အဝဒန္တောယေဝ ဗုဒ္ဓေါ ဘဝိဿသီ’’တိ သတ္တမံ သစ္စပါရမိံ ဒဠှံ ကတွာ အဓိဋ္ဌာသိ။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘န ဟေတေ ဧတ္တကာယေဝ, ဗုဒ္ဓဓမ္မာ ဘဝိဿရေ၊

အညေပိ ဝိစိနိဿာမိ, ယေ ဓမ္မာ ဗောဓိပါစနာ။

‘‘ဝိစိနန္တော တဒါ ဒက္ခိံ, သတ္တမံ သစ္စပါရမိံ၊

ပုဗ္ဗကေဟိ မဟေသီဟိ, အာသေဝိတနိသေဝိတံ။

‘‘ဣမံ တွံ သတ္တမံ တာဝ, ဒဠှံ ကတွာ သမာဒိယ၊

တတ္ထ အဒွေဇ္ဈဝစနော, သမ္ဗောဓိံ ပါပုဏိဿသိ။

‘‘ယထာပိ ဩသဓီ နာမ, တုလာဘူတာ သဒေဝကေ၊

သမယေ ဥတုဝဿေ ဝါ, န ဝေါက္ကမတိ ဝီထိတော။

‘‘တထေဝ တွမ္ပိ သစ္စေသု, မာ ဝေါက္ကမသိ ဝီထိတော၊

သစ္စပါရမိတံ ဂန္တွာ, သမ္ဗောဓိံ ပါပုဏိဿသီ’’တိ။ (ဗု။ ဝံ။ ၂။၁၄၅-၁၄၉)၊

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၀။)

အထဿ ‘‘န ဧတ္တကေဟေဝ ဗုဒ္ဓကာရကဓမ္မေဟိ ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ ဥတ္တရိမ္ပိ ဥပဓာရယတော အဋ္ဌမံ အဓိဋ္ဌာနပါရမိံ ဒိသွာ ဧတဒဟောသိ – ‘‘သုမေဓပဏ္ဍိတ, တွံ ဣတော ပဋ္ဌာယ အဓိဋ္ဌာနပါရမိမ္ပိ ပူရေယျာသိ, ယံ အဓိဋ္ဌာသိ, တသ္မိံ အဓိဋ္ဌာနေ နိစ္စလောဝ ဘဝေယျာသိ။ ယထာ ဟိ ပဗ္ဗတော နာမ သဗ္ဗာသု ဒိသာသု ဝါတေဟိ ပဟဋော န ကမ္ပတိ န စလတိ, အတ္တနော ဌာနေယေဝ တိဋ္ဌတိ, ဧဝမေဝ တွမ္ပိ အတ္တနော အဓိဋ္ဌာနေ နိစ္စလော ဟောန္တောဝ ဗုဒ္ဓေါ ဘဝိဿသီ’’တိ အဋ္ဌမံ အဓိဋ္ဌာနပါရမိံ ဒဠှံ ကတွာ အဓိဋ္ဌာသိ။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘န ဟေတေ ဧတ္တကာယေဝ, ဗုဒ္ဓဓမ္မာ ဘဝိဿရေ၊

အညေပိ ဝိစိနိဿာမိ, ယေ ဓမ္မာ ဗောဓိပါစနာ။

‘‘ဝိစိနန္တော တဒါ ဒက္ခိံ, အဋ္ဌမံ အဓိဋ္ဌာနပါရမိံ၊

ပုဗ္ဗကေဟိ မဟေသီဟိ, အာသေဝိတနိသေဝိတံ။

‘‘ဣမံ တွံ အဋ္ဌမံ တာဝ, ဒဠှံ ကတွာ သမာဒိယ၊

တတ္ထ တွံ အစလော ဟုတွာ, သမ္ဗောဓိံ ပါပုဏိဿသိ။

‘‘ယထာပိ ပဗ္ဗတော သေလော, အစလော သုပ္ပတိဋ္ဌိတော၊

န ကမ္ပတိ ဘုသဝါတေဟိ, သကဋ္ဌာနေဝ တိဋ္ဌတိ။

‘‘တထေဝ တွမ္ပိ အဓိဋ္ဌာနေ, သဗ္ဗဒါ အစလော ဘဝ၊

အဓိဋ္ဌာနပါရမိတံ ဂန္တွာ, သမ္ဗောဓိံ ပါပုဏိဿသီ’’တိ။ (ဗု။ ဝံ။ ၂။၁၅၀-၁၅၄)၊

အထဿ ‘‘န ဧတ္တကေဟေဝ ဗုဒ္ဓကာရကဓမ္မေဟိ ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ ဥတ္တရိမ္ပိ ဥပဓာရယတော နဝမံ မေတ္တာပါရမိံ ဒိသွာ ဧတဒဟောသိ – ‘‘သုမေဓပဏ္ဍိတ, တွံ ဣတော ပဋ္ဌာယ မေတ္တာပါရမိမ္ပိ ပူရေယျာသိ, ဟိတေသုပိ အဟိတေသုပိ ဧကစိတ္တော ဘဝေယျာသိ။ ယထာ ဟိ ဥဒကံ နာမ ပါပဇနဿပိ ကလျာဏဇနဿပိ သီတဘာဝံ ဧကသဒိသံ ကတွာ ဖရတိ, ဧဝမေဝ တွမ္ပိ သဗ္ဗေသု သတ္တေသု မေတ္တစိတ္တေန ဧကစိတ္တောဝ ဟောန္တော ဗုဒ္ဓေါ ဘဝိဿသီ’’တိ နဝမံ မေတ္တာပါရမိံ ဒဠှံ ကတွာ အဓိဋ္ဌာသိ။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘န ဟေတေ ဧတ္တကာယေဝ, ဗုဒ္ဓဓမ္မာ ဘဝိဿရေ၊

အညေပိ ဝိစိနိဿာမိ, ယေ ဓမ္မာ ဗောဓိပါစနာ။

‘‘ဝိစိနန္တော တဒါ ဒက္ခိံ, နဝမံ မေတ္တာပါရမိံ၊

ပုဗ္ဗကေဟိ မဟေသီဟိ, အာသေဝိတနိသေဝိတံ။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၁။)

‘‘ဣမံ တွံ နဝမံ တာဝ, ဒဠှံ ကတွာ သမာဒိယ၊

မေတ္တာယ အသမော ဟောဟိ, ယဒိ ဗောဓိံ ပတ္တုမိစ္ဆသိ။

‘‘ယထာပိ ဥဒကံ နာမ, ကလျာဏေ ပါပကေ ဇနေ၊

သမံ ဖရတိ သီတေန, ပဝါဟေတိ ရဇောမလံ။

‘‘တထေဝ တွမ္ပိ ဟိတာဟိတေ, သမံ မေတ္တာယ ဘာဝယ၊

မေတ္တာပါရမိတံ ဂန္တွာ, သမ္ဗောဓိံ ပါပုဏိဿသီ’’တိ။ (ဗု။ ဝံ။ ၂။၁၅၅-၁၅၉)၊

အထဿ ‘‘န ဧတ္တကေဟေဝ ဗုဒ္ဓကာရကဓမ္မေဟိ ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ ဥတ္တရိမ္ပိ ဥပဓာရယတော ဒသမံ ဥပေက္ခာပါရမိံ ဒိသွာ ဧတဒဟောသိ – ‘‘သုမေဓပဏ္ဍိတ, တွံ ဣတော ပဋ္ဌာယ ဥပေက္ခာပါရမိမ္ပိ ပူရေယျာသိ, သုခေပိ ဒုက္ခေပိ မဇ္ဈတ္တောဝ ဘဝေယျာသိ။ ယထာ ဟိ ပထဝီ နာမ သုစိမ္ပိ အသုစိမ္ပိ ပက္ခိပမာနေ မဇ္ဈတ္တာဝ ဟောတိ, ဧဝမေဝ တွမ္ပိ သုခဒုက္ခေသု မဇ္ဈတ္တောဝ ဟောန္တော ဗုဒ္ဓေါ ဘဝိဿသီ’’တိ ဒသမံ ဥပေက္ခာပါရမိံ ဒဠှံ ကတွာ အဓိဋ္ဌာသိ။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘န ဟေတေ ဧတ္တကာယေဝ, ဗုဒ္ဓဓမ္မာ ဘဝိဿရေ၊

အညေပိ ဝိစိနိဿာမိ, ယေ ဓမ္မာ ဗောဓိပါစနာ။

‘‘ဝိစိနန္တော တဒါ ဒက္ခိံ, ဒသမံ ဥပေက္ခာပါရမိံ၊

ပုဗ္ဗကေဟိ မဟေသီဟိ, အာသေဝိတနိသေဝိတံ။

‘‘ဣမံ တွံ ဒသမံ တာဝ, ဒဠှံ ကတွာ သမာဒိယ၊

တုလာဘူတော ဒဠှော ဟုတွာ, သမ္ဗောဓိံ ပါပုဏိဿသိ။

‘‘ယထာပိ ပထဝီ နာမ, နိက္ခိတ္တံ အသုစိံ သုစိံ၊

ဥပေက္ခတိ ဥဘောပေတေ, ကောပါနုနယဝဇ္ဇိတာ။

‘‘တထေဝ တွမ္ပိ သုခဒုက္ခေ, တုလာဘူတော သဒါ ဘဝ၊

ဥပေက္ခာပါရမိတံ ဂန္တွာ, သမ္ဗောဓိံ ပါပုဏိဿသီ’’တိ။ (ဗု။ ဝံ။ ၂။၁၆၀-၁၆၄)၊

တတော စိန္တေသိ – ‘‘ဣမသ္မိံ လောကေ ဗောဓိသတ္တေဟိ ပူရေတဗ္ဗာ ဗောဓိပရိပါစနာ ဗုဒ္ဓကာရကဓမ္မာ ဧတ္တကာယေဝ, ဒသ ပါရမိယော ဌပေတွာ အညေ နတ္ထိ။ ဣမာပိ ဒသ ပါရမိယော ဥဒ္ဓံ အာကာသေပိ နတ္ထိ, ဟေဋ္ဌာ ပထဝိယမ္ပိ, ပုရတ္ထိမာဒီသု ဒိသာသုပိ နတ္ထိ, မယှံယေဝ ပန ဟဒယဗ္ဘန္တရေ ပတိဋ္ဌိတာ’’တိ။ ဧဝံ တာသံ ဟဒယေ ပတိဋ္ဌိတဘာဝံ ဒိသွာ သဗ္ဗာပိ တာ ဒဠှံ ကတွာ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၂။)

အဓိဋ္ဌာယ ပုနပ္ပုနံ သမ္မသန္တော အနုလောမပဋိလောမံ သမ္မသတိ, ပရိယန္တေ ဂဟေတွာ အာဒိံ ပါပေတိ, အာဒိမှိ ဂဟေတွာ ပရိယန္တံ ပါပေတိ, မဇ္ဈေ ဂဟေတွာ ဥဘတော ကောဋိံ ပါပေတွာ ဩသာပေတိ, ဥဘတော ကောဋီသု ဂဟေတွာ မဇ္ဈံ ပါပေတွာ ဩသာပေတိ။ ဗာဟိရကဘဏ္ဍပရိစ္စာဂေါ ဒါနပါရမီ နာမ, အင်္ဂပရိစ္စာဂေါ ဒါနဥပပါရမီ နာမ, ဇီဝိတပရိစ္စာဂေါ ဒါနပရမတ္ထပါရမီ နာမာတိ ဒသ ပါရမိယော ဒသ ဥပပါရမိယော ဒသ ပရမတ္ထပါရမိယောတိ သမတ္တိံသ ပါရမိယော တေလယန္တံ ဝိနိဝဋ္ဋေန္တော ဝိယ မဟာမေရုံ မတ္ထံ ကတွာ စက္ကဝါဠမဟာသမုဒ္ဒံ အာလုဠေန္တော ဝိယ စ သမ္မသတိ။ တဿေဝံ ဒသ ပါရမိယော သမ္မသန္တဿ ဓမ္မတေဇေန စတုနဟုတာဓိကဒွိယောဇနသတသဟဿဗဟလာ အယံ မဟာပထဝီ ဟတ္ထိနာ အက္ကန္တနဠကလာပေါ ဝိယ, ပီဠိယမာနံ ဥစ္ဆုယန္တံ ဝိယ စ မဟာဝိရဝံ ဝိရဝမာနာ သင်္ကမ္ပိ သမ္ပကမ္ပိ သမ္ပဝေဓိ။ ကုလာလစက္ကံ ဝိယ တေလယန္တစက္ကံ ဝိယ စ ပရိဗ္ဘမိ။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘ဧတ္တကာယေဝ တေ လောကေ, ယေ ဓမ္မာ ဗောဓိပါစနာ၊

တဒုဒ္ဓံ နတ္ထိ အညတြ, ဒဠှံ တတ္ထ ပတိဋ္ဌဟ။

‘‘ဣမေ ဓမ္မေ သမ္မသတော, သဘာဝရသလက္ခဏေ၊

ဓမ္မတေဇေန ဝသုဓာ, ဒသသဟဿီ ပကမ္ပထ။

‘‘စလတိ ရဝတိ ပထဝီ, ဥစ္ဆုယန္တံဝ ပီဠိတံ၊

တေလယန္တေ ယထာ စက္ကံ, ဧဝံ ကမ္ပတိ မေဒနီ’’တိ။ (ဗု။ ဝံ။ ၂။၁၆၅-၁၆၇)၊

မဟာပထဝိယာ ကမ္ပမာနာယ ရမ္မနဂရဝါသိနော သဏ္ဌာတုံ အသက္ကောန္တာ ယုဂန္တဝါတဗ္ဘာဟတာ မဟာသာလာ ဝိယ မုစ္ဆိတာ ပပတိံသု။ ဃဋာဒီနိ ကုလာလဘာဇနာနိ ပဝဋ္ဋန္တာနိ အညမညံ ပဟရန္တာနိ စုဏ္ဏဝိစုဏ္ဏာနိ အဟေသုံ။ မဟာဇနော ဘီတတသိတော သတ္ထာရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘ကိံ နု ခေါ ဘဂဝါ နာဂါဝဋ္ဋော အယံ, ဘူတယက္ခဒေဝတာသု အညတရာဝဋ္ဋော ဝါတိ န ဟိ မယံ ဧတံ ဇာနာမ, အပိစ ခေါ သဗ္ဗောပိ အယံ မဟာဇနော ဥပဒ္ဒုတော, ကိံ နု ခေါ ဣမဿ လောကဿ ပါပကံ ဘဝိဿတိ, ဥဒါဟု ကလျာဏံ, ကထေထ နော ဧတံ ကာရဏ’’န္တိ အာဟ။ အထ သတ္ထာ တေသံ ကထံ သုတွာ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၃။)

‘‘တုမှေ မာ ဘာယထ, မာ စိန္တယိတ္ထ, နတ္ထိ ဝေါ ဣတောနိဒါနံ ဘယံ။ ယော သော မယာ အဇ္ဇ ‘သုမေဓပဏ္ဍိတော အနာဂတေ ဂေါတမော နာမ ဗုဒ္ဓေါ ဘဝိဿတီ’တိ ဗျာကတော, သော ဣဒါနိ ဒသ ပါရမိယော သမ္မသတိ, တဿ သမ္မသန္တဿ ဝိလောဠေန္တဿ ဓမ္မတေဇေန သကလဒသသဟဿီ လောကဓာတု ဧကပ္ပဟာရေန ကမ္ပတိ စေဝ ရဝတိ စာ’’တိ အာဟ။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘ယာဝတာ ပရိသာ အာသိ, ဗုဒ္ဓဿ ပရိဝေသနေ၊

ပဝေဓမာနာ သာ တတ္ထ, မုစ္ဆိတာ သေသိ ဘူမိယာ။

‘‘ဃဋာနေကသဟဿာနိ, ကုမ္ဘီနဉ္စ သတာ ဗဟူ၊

သဉ္စုဏ္ဏမထိတာ တတ္ထ, အညမညံ ပဃဋ္ဋိတာ။

‘‘ဥဗ္ဗိဂ္ဂါ တသိတာ ဘီတာ, ဘန္တာ ဗျထိတမာနသာ၊

မဟာဇနာ သမာဂမ္မ, ဒီပင်္ကရမုပါဂမုံ။

‘‘ကိံ ဘဝိဿတိ လောကဿ, ကလျာဏမထ ပါပကံ၊

သဗ္ဗော ဥပဒ္ဒုတော လောကော, တံ ဝိနောဒေဟိ စက္ခုမ။

‘‘တေသံ တဒါ သညာပေသိ, ဒီပင်္ကရော မဟာမုနိ၊

ဝိဿတ္ထာ ဟောထ မာ ဘာထ, ဣမသ္မိံ ပထဝိကမ္ပနေ။

‘‘ယမဟံ အဇ္ဇ ဗျာကာသိံ, ‘ဗုဒ္ဓေါ လောကေ ဘဝိဿတိ’၊

ဧသော သမ္မသတိ ဓမ္မံ, ပုဗ္ဗကံ ဇိနသေဝိတံ။

‘‘တဿ သမ္မသတော ဓမ္မံ, ဗုဒ္ဓဘူမိံ အသေသတော၊

တေနာယံ ကမ္ပိတာ ပထဝီ, ဒသသဟဿီ သဒေဝကေ’’တိ။ (ဗု။ ဝံ။ ၂။၁၆၈-၁၇၄)၊

မဟာဇနော တထာဂတဿ ဝစနံ သုတွာ ဟဋ္ဌတုဋ္ဌော မာလာဂန္ဓဝိလေပနံ အာဒါယ ရမ္မနဂရာ နိက္ခမိတွာ ဗောဓိသတ္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ မာလာဂန္ဓာဒီဟိ ပူဇေတွာ ဝန္ဒိတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ရမ္မနဂရမေဝ ပါဝိသိ။ ဗောဓိသတ္တောပိ ဒသ ပါရမိယော သမ္မသိတွာ ဝီရိယံ ဒဠှံ ကတွာ အဓိဋ္ဌာယ နိသိန္နာသနာ ဝုဋ္ဌာသိ။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘ဗုဒ္ဓဿ ဝစနံ သုတွာ, မနော နိဗ္ဗာယိ တာဝဒေ၊

သဗ္ဗေ မံ ဥပသင်္ကမ္မ, ပုနာပိ အဘိဝန္ဒိသုံ။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၄။)

‘‘သမာဒိယိတွာ ဗုဒ္ဓဂုဏံ, ဒဠှံ ကတွာန မာနသံ၊

ဒီပင်္ကရံ နမဿိတွာ, အာသနာ ဝုဋ္ဌဟိံ တဒါ’’တိ။ (ဗု။ ဝံ။ ၂။၁၇၅-၁၇၆)၊

အထ ဗောဓိသတ္တံ အာသနာ ဝုဋ္ဌဟန္တံ သကလဒသသဟဿစက္ကဝါဠဒေဝတာ သန္နိပတိတွာ ဒိဗ္ဗေဟိ မာလာဂန္ဓေဟိ ပူဇေတွာ ဝန္ဒိတွာ ‘‘အယျ သုမေဓတာပသ, တယာ အဇ္ဇ ဒီပင်္ကရဒသဗလဿ ပါဒမူလေ မဟတီ ပတ္ထနာ ပတ္ထိတာ, သာ တေ အနန္တရာယေန သမိဇ္ဈတု, မာ တေ ဘယံ ဝါ ဆမ္ဘိတတ္တံ ဝါ အဟောသိ, သရီရေ အပ္ပမတ္တကောပိ ရောဂေါ မာ ဥပ္ပဇ္ဇတု, ခိပ္ပံ ပါရမိယော ပူရေတွာ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ ပဋိဝိဇ္ဈ။ ယထာ ပုပ္ဖူပဂဖလူပဂရုက္ခာ သမယေ ပုပ္ဖန္တိ စေဝ ဖလန္တိ စ, တထေဝ တွမ္ပိ တံ သမယံ အနတိက္ကမိတွာ ခိပ္ပံ သမ္ဗောဓိမုတ္တမံ ဖုသဿူ’’တိအာဒီနိ ထုတိမင်္ဂလာနိ ပယိရုဒါဟံသု။ ဧဝဉ္စ ပယိရုဒါဟိတွာ အတ္တနော အတ္တနော ဒေဝဋ္ဌာနမေဝ အဂမံသု။ ဗောဓိသတ္တောပိ ဒေဝတာဟိ အဘိတ္ထဝိတော – ‘‘အဟံ ဒသ ပါရမိယော ပူရေတွာ ကပ္ပသတသဟဿာဓိကာနံ စတုန္နံ အသင်္ချေယျာနံ မတ္ထကေ ဗုဒ္ဓေါ ဘဝိဿာမီ’’တိ ဝီရိယံ ဒဠှံ ကတွာ အဓိဋ္ဌာယ နဘံ အဗ္ဘုဂ္ဂန္တွာ ဟိမဝန္တမေဝ အဂမာသိ။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘ဒိဗ္ဗံ မာနုသကံ ပုပ္ဖံ, ဒေဝါ မာနုသကာ ဥဘော၊

သမောကိရန္တိ ပုပ္ဖေဟိ, ဝုဋ္ဌဟန္တဿ အာသနာ။

‘‘ဝေဒယန္တိ စ တေ သောတ္ထိံ, ဒေဝါ မာနုသကာ ဥဘော၊

မဟန္တံ ပတ္ထိတံ တုယှံ, တံ လဘဿု ယထိစ္ဆိတံ။

‘‘သဗ္ဗီတိယော ဝိဝဇ္ဇန္တု, သောကော ရောဂေါ ဝိနဿတု၊

မာ တေ ဘဝန္တွန္တရာယာ, ဖုသ ခိပ္ပံ ဗောဓိမုတ္တမံ။

‘‘ယထာပိ သမယေ ပတ္တေ, ပုပ္ဖန္တိ ပုပ္ဖိနော ဒုမာ၊

တထေဝ တွံ မဟာဝီရ, ဗုဒ္ဓဉာဏေန ပုပ္ဖသု။

‘‘ယထာ ယေ ကေစိ သမ္ဗုဒ္ဓါ, ပူရယုံ ဒသ ပါရမီ၊

တထေဝ တွံ မဟာဝီရ, ပူရယ ဒသ ပါရမီ။

‘‘ယထာ ယေ ကေစိ သမ္ဗုဒ္ဓါ, ဗောဓိမဏ္ဍမှိ ဗုဇ္ဈရေ၊

တထေဝ တွံ မဟာဝီရ, ဗုဇ္ဈဿု ဇိနဗောဓိယံ။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၅။)

‘‘ယထာ ယေ ကေစိ သမ္ဗုဒ္ဓါ, ဓမ္မစက္ကံ ပဝတ္တယုံ၊

တထေဝ တွံ မဟာဝီရ, ဓမ္မစက္ကံ ပဝတ္တယ။

‘‘ပုဏ္ဏမာယေ ယထာ စန္ဒော, ပရိသုဒ္ဓေါ ဝိရောစတိ၊

တထေဝ တွံ ပုဏ္ဏမနော, ဝိရောစ ဒသသဟဿိယံ။

‘‘ရာဟုမုတ္တော ယထာ သူရိယော, တာပေန အတိရောစတိ၊

တထေဝ လောကာ မုစ္စိတွာ, ဝိရောစ သိရိယာ တုဝံ။

‘‘ယထာ ယာ ကာစိ နဒိယော, ဩသရန္တိ မဟောဒဓိံ၊

ဧဝံ သဒေဝကာ လောကာ, ဩသရန္တု တဝန္တိကေ။

‘‘တေဟိ ထုတပ္ပသတ္ထော သော, ဒသ ဓမ္မေ သမာဒိယ၊

တေ ဓမ္မေ ပရိပူရေန္တော, ပဝနံ ပါဝိသီ တဒါ’’တိ။ (ဗု။ ဝံ။ ၂။၁၇၇-၁၈၇)၊

သုမေဓကထာ နိဋ္ဌိတာ။

ရမ္မနဂရဝါသိနောပိ ခေါ နဂရံ ပဝိသိတွာ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသံဃဿ မဟာဒါနံ အဒံသု။ သတ္ထာ တေသံ ဓမ္မံ ဒေသေတွာ မဟာဇနံ သရဏာဒီသု ပတိဋ္ဌပေတွာ ရမ္မနဂရာ နိက္ခမိ။ တတော ဥဒ္ဓမ္ပိ ယာဝတာယုကံ တိဋ္ဌန္တော သဗ္ဗံ ဗုဒ္ဓကိစ္စံ ကတွာ အနုက္ကမေန အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ပရိနိဗ္ဗာယိ။ တတ္ထ ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ, တံ သဗ္ဗံ ဗုဒ္ဓဝံသေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗံ။ ဝုတ္တဉှိ တတ္ထ –

‘‘တဒါ တေ ဘောဇယိတွာန, သသံဃံ လောကနာယကံ၊

ဥပဂစ္ဆုံ သရဏံ တဿ, ဒီပင်္ကရဿ သတ္ထုနော။

‘‘သရဏဂမနေ ကဉ္စိ, နိဝေသေသိ တထာဂတော၊

ကဉ္စိ ပဉ္စသု သီလေသု, သီလေ ဒသဝိဓေ ပရံ။

‘‘ကဿစိ ဒေတိ သာမညံ, စတုရော ဖလမုတ္တမေ၊

ကဿစိ အသမေ ဓမ္မေ, ဒေတိ သော ပဋိသမ္ဘိဒါ။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၆။)

‘‘ကဿစိ ဝရသမာပတ္တိယော, အဋ္ဌ ဒေတိ နရာသဘော၊

တိဿော ကဿစိ ဝိဇ္ဇာယော, ဆဠဘိညာ ပဝေစ္ဆတိ။

‘‘တေန ယောဂေန ဇနကာယံ, ဩဝဒတိ မဟာမုနိ၊

တေန ဝိတ္ထာရိကံ အာသိ, လောကနာထဿ သာသနံ။

‘‘မဟာဟနူသဘက္ခန္ဓော, ဒီပင်္ကရသနာမကော၊

ဗဟူ ဇနေ တာရယတိ, ပရိမောစေတိ ဒုဂ္ဂတိံ။

‘‘ဗောဓနေယျံ ဇနံ ဒိသွာ, သတသဟဿေပိ ယောဇနေ၊

ခဏေန ဥပဂန္တွာန, ဗောဓေတိ တံ မဟာမုနိ။

‘‘ပဌမာဘိသမယေ ဗုဒ္ဓေါ, ကောဋိသတမဗောဓယိ၊

ဒုတိယာဘိသမယေ နာထော, နဝုတိကောဋိမဗောဓယိ။

‘‘ယဒါ စ ဒေဝဘဝနမှိ, ဗုဒ္ဓေါ ဓမ္မမဒေသယိ၊

နဝုတိကောဋိသဟဿာနံ, တတိယာဘိသမယော အဟု။

‘‘သန္နိပါတာ တယော အာသုံ, ဒီပင်္ကရဿ သတ္ထုနော၊

ကောဋိသတသဟဿာနံ, ပဌမော အာသိ သမာဂမော။

‘‘ပုန နာရဒကူဋမှိ, ပဝိဝေကဂတေ ဇိနေ၊

ခီဏာသဝါ ဝီတမလာ, သမိံသု သတကောဋိယော။

‘‘ယမှိ ကာလေ မဟာဝီရော, သုဒဿနသိလုစ္စယေ၊

နဝုတိကောဋိသဟဿေဟိ, ပဝါရေသိ မဟာမုနိ။

‘‘အဟံ တေန သမယေန, ဇဋိလော ဥဂ္ဂတာပနော၊

အန္တလိက္ခမှိ စရဏော, ပဉ္စာဘိညာသု ပါရဂူ။

‘‘ဒသဝီသသဟဿာနံ, ဓမ္မာဘိသမယော အဟု၊

ဧကဒွိန္နံ အဘိသမယာ, ဂဏနတော အသင်္ခိယာ။

‘‘ဝိတ္ထာရိကံ ဗာဟုဇညံ, ဣဒ္ဓံ ဖီတံ အဟူ တဒါ၊

ဒီပင်္ကရဿ ဘဂဝတော, သာသရံ သုဝိသောဓိတံ။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၇။)

‘‘စတ္တာရိ သတသဟဿာနိ, ဆဠဘိညာ မဟိဒ္ဓိကာ၊

ဒီပင်္ကရံ လောကဝိဒုံ ပရိဝါရေန္တိ သဗ္ဗဒါ။

‘‘ယေ ကေစိ တေန သမယေန, ဇဟန္တိ မာနုသံ ဘဝံ၊

အပ္ပတ္တမာနသာ သေခါ, ဂရဟိတာ ဘဝန္တိ တေ။

‘‘သုပုပ္ဖိတံ ပါဝစနံ, အရဟန္တေဟိ တာဒိဘိ၊

ခီဏာသဝေဟိ ဝိမလေဟိ, ဥပသောဘတိ သဗ္ဗဒါ။

‘‘နဂရံ ရမ္မဝတီ နာမ, သုဒေဝေါ နာမ ခတ္တိယော၊

သုမေဓာ နာမ ဇနိကာ, ဒီပင်္ကရဿ သတ္ထုနော။

‘‘ဒသဝဿသဟဿာနိ, အဂါရံ အဇ္ဈ သော ဝသိ၊

ဟံသာ ကောဉ္စာ မယူရာ စ, တယော ပါသာဒမုတ္တမာ။

‘‘တီဏိ သတသဟဿာနိ, နာရိယော သမလင်္ကတာ၊

ပဒုမာ နာမ သာ နာရီ, ဥသဘက္ခန္ဓော အတြဇော။

‘‘နိမိတ္တေ စတုရော ဒိသွာ, ဟတ္ထိယာနေန နိက္ခမိ၊

အနူနဒသမာသာနိ, ပဓာနေ ပဒဟီ ဇိနော။

‘‘ပဓာနစာရံ စရိတွာန, အဗုဇ္ဈိ မာနသံ မုနိ၊

ဗြဟ္မုနာ ယာစိတော သန္တော, ဒီပင်္ကရော မဟာမုနိ။

‘‘ဝတ္တိ စက္ကံ မဟာဝီရော, နန္ဒာရာမေ သိရီဃရေ၊

နိသိန္နော သိရီသမူလမှိ, အကာသိ တိတ္ထိယမဒ္ဒနံ။

‘‘သုမင်္ဂလော စ တိဿော စ, အဟေသုံ အဂ္ဂသာဝကာ၊

သာဂတော နာမုပဋ္ဌာကော, ဒီပင်္ကရဿ သတ္ထုနော။

သုနန္ဒာ စ‘‘နန္ဒာ စေဝ သုနန္ဒာ စ, အဟေသုံ အဂ္ဂသာဝိကာ၊

ဗောဓိ တဿ ဘဂဝတော, ပိပ္ဖလီတိ ပဝုစ္စတိ။

‘‘တပုဿဘလ္လိကာ နာမ, အဟေသုံ အဂ္ဂုပဋ္ဌကာ၊

သိရိမာ ကောဏာ ဥပဋ္ဌိကာ, ဒီပင်္ကရဿ သတ္ထုနော။

‘‘အသီတိဟတ္ထမုဗ္ဗေဓော, ဒီပင်္ကရော မဟာမုနိ၊

သောဘတိ ဒီပရုက္ခောဝ, သာလရာဇာဝ ဖုလ္လိတော။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၈။)

‘‘ပဘာ ဝိဓာဝတိ တဿ, သမန္တာ ဒွါဒသ ယောဇနေ၊

သတသဟဿဝဿာနိ, အာယု တဿ မဟေသိနော၊

တာဝတာ တိဋ္ဌမာနော သော, တာရေသိ ဇနတံ ဗဟုံ။

‘‘ဇောတယိတွာန သဒ္ဓမ္မံ, သန္တာရေတွာ မဟာဇနံ၊

ဇလိတွာ အဂ္ဂိခန္ဓောဝ, နိဗ္ဗုတော သော သသာဝကော။

‘‘သာ စ ဣဒ္ဓိ သော စ ယသော, တာနိ စ ပါဒေသု စက္ကရတနာနိ၊

သဗ္ဗံ တမန္တရဟိတံ, နနု ရိတ္တာ သဗ္ဗသင်္ခါရာတိ။

‘‘ဒီပင်္ကရော ဇိနော သတ္ထာ, နန္ဒာရာမမှိ နိဗ္ဗုတော၊

တတ္ထေတဿ ဇိနထူပေါ, ဆတ္တိံသုဗ္ဗေဓယောဇနော’’တိ။ (ဗု။ ဝံ။ ၃။၁-၃၁)၊

ကောဏ္ဍညော ဗုဒ္ဓေါ

ဒီပင်္ကရဿ ပန ဘဂဝတော အပရဘာဂေ ဧကံ အသင်္ချေယျံ အတိက္ကမိတွာ ကောဏ္ဍညော နာမ သတ္ထာ ဥဒပါဒိ။ တဿာပိ တယော သာဝကသန္နိပါတာ အဟေသုံ။ ပဌမသန္နိပါတေ ကောဋိသတသဟဿံ, ဒုတိယေ ကောဋိသဟဿံ, တတိယေ နဝုတိကောဋိယော။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော ဝိဇိတာဝီ နာမ စက္ကဝတ္တီ ဟုတွာ ကောဋိသတသဟဿဿ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသံဃဿ မဟာဒါနံ အဒါသိ။ သတ္ထာ ဗောဓိသတ္တံ ‘‘ဗုဒ္ဓေါ ဘဝိဿတီ’’တိ ဗျာကရိတွာ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ သော သတ္ထု ဓမ္မကထံ သုတွာ ရဇ္ဇံ နိယျာတေတွာ ပဗ္ဗဇိ။ သော တီဏိ ပိဋကာနိ ဥဂ္ဂဟေတွာ အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော စ ပဉ္စ အဘိညာယော စ ဥပ္ပါဒေတွာ အပရိဟီနဇ္ဈာနော ဗြဟ္မလောကေ နိဗ္ဗတ္တိ။ ကောဏ္ဍညဗုဒ္ဓဿ ပန ရမ္မဝတီ နာမ နဂရံ, သုနန္ဒော နာမ ခတ္တိယော ပိတာ, သုဇာတာ နာမ ဒေဝီ မာတာ, ဘဒ္ဒေါ စ သုဘဒ္ဒေါ စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ, အနုရုဒ္ဓေါ နာမုပဋ္ဌာကော, တိဿာ စ ဥပတိဿာ စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝိကာ, သာလကလျာဏိရုက္ခော ဗောဓိ, အဋ္ဌာသီတိဟတ္ထုဗ္ဗေဓံ သရီရံ, ဝဿသတသဟဿံ အာယုပ္ပမာဏံ အဟောသိ။

‘‘ဒီပင်္ကရဿ အပရေန, ကောဏ္ဍညော နာမ နာယကော၊

အနန္တတေဇော အမိတယသော, အပ္ပမေယျော ဒုရာသဒေါ’’။

တဿ အပရဘာဂေ ဧကံ အသင်္ချေယျံ အတိက္ကမိတွာ ဧကသ္မိံ ကပ္ပေယေဝ စတ္တာရော ဗုဒ္ဓါ နိဗ္ဗတ္တိံသု – မင်္ဂလော, သုမနော, ရေဝတော, သောဘိတောတိ။ မင်္ဂလဿ ဘဂဝတော တီသု သာဝကသန္နိပါတေသု ပဌမသန္နိပါတေ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၉။)

ကောဋိသတသဟဿံ ဘိက္ခူ အဟေသုံ, ဒုတိယေ ကောဋိသတသဟဿံ, တတိယေ နဝုဋိကောဋိယော။ ဝေမာတိကဘာတာ ကိရဿ အာနန္ဒကုမာရော နာမ နဝုတိကောဋိသင်္ခါယ ပရိသာယ သဒ္ဓိံ ဓမ္မဿဝနတ္ထာယ သတ္ထု သန္တိကံ အဂမာသိ။ သတ္ထာ တဿ အနုပုဗ္ဗိကထံ ကထေသိ။ သော သဒ္ဓိံ ပရိသာယ သဟ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ သတ္ထာ တေသံ ကုလပုတ္တာနံ ပုဗ္ဗစရိတံ ဩလောကေန္တော ဣဒ္ဓိမယပတ္တစီဝရဿ ဥပနိဿယံ ဒိသွာ ဒက္ခိဏဟတ္ထံ ပသာရေတွာ ‘‘ဧထ ဘိက္ခဝေါ’’တိ အာဟ။ သဗ္ဗေ တင်္ခဏညေဝ ဣဒ္ဓိမယပတ္တစီဝရဓရာ သဋ္ဌိဝဿိကထေရာ ဝိယ အာကပ္ပသမ္ပန္နာ ဟုတွာ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ ပရိဝါရယိံသု။ အယမဿ တတိယော သာဝကသန္နိပါတော အဟောသိ။

ယထာ ပန အညေသံ ဗုဒ္ဓါနံ သမန္တာ အသီတိဟတ္ထပ္ပမာဏာယေဝ သရီရပ္ပဘာ အဟောသိ, န ဧဝံ တဿ။ တဿ ပန ဘဂဝတော သရီရပ္ပဘာ နိစ္စကာလံ ဒသသဟဿိလောကဓာတုံ ဖရိတွာ အဋ္ဌာသိ။ ရုက္ခပထဝီပဗ္ဗတသမုဒ္ဒါဒယော အန္တမသော ဥက္ခလိယာဒီနိ ဥပါဒါယ သုဝဏ္ဏပဋ္ဋပရိယောနဒ္ဓါ ဝိယ အဟေသုံ။ အာယုပ္ပမာဏံ ပနဿ နဝုတိဝဿသဟဿာနိ အဟောသိ။ ဧတ္တကံ ကာလံ စန္ဒိမသူရိယာဒယော အတ္တနော ပဘာယ ဝိရောစိတုံ နာသက္ခိံသု, ရတ္တိန္ဒိဝပရိစ္ဆေဒေါ န ပညာယိတ္ထ။ ဒိဝါ သူရိယာလောကေန ဝိယ သတ္တာ နိစ္စံ ဗုဒ္ဓါလောကေနေဝ ဝိစရိံသု။ သာယံ ပုပ္ဖိတကုသုမာနံ ပါတော စ ရဝနကသကုဏာဒီနဉ္စ ဝသေန လောကော ရတ္တိန္ဒိဝပရိစ္ဆေဒံ သလ္လက္ခေသိ။

ကိံ ပန အညေသံ ဗုဒ္ဓါနံ အယမာနုဘာဝေါ နတ္ထီတိ? နော နတ္ထိ။ တေပိ ဟိ အာကင်္ခမာနာ ဒသသဟဿိလောကဓာတုံ ဝါ တတော ဝါ ဘိယျော အာဘာယ ဖရေယျုံ။ မင်္ဂလဿ ပန ဘဂဝတော ပုဗ္ဗပတ္ထနာဝသေန အညေသံ ဗျာမပ္ပဘာ ဝိယ သရီရပ္ပဘာ နိစ္စမေဝ ဒသသဟဿိလောကဓာတုံ ဖရိတွာ အဋ္ဌာသိ။ သော ကိရ ဗောဓိသတ္တစရိယစရဏကာလေ ဝေဿန္တရသဒိသေ အတ္တဘာဝေဌိတော သပုတ္တဒါရော ဝင်္ကပဗ္ဗတသဒိသေ ပဗ္ဗတေ ဝသိ။ အထေကော ခရဒါဌိကော နာမ ယက္ခော မဟာပုရိသဿ ဒါနဇ္ဈာသယတံ သုတွာ ဗြာဟ္မဏဝဏ္ဏေန ဥပသင်္ကမိတွာ မဟာသတ္တံ ဒွေ ဒါရကေ ယာစိ။ မဟာသတ္တော ‘‘ဒဒါမိ, ဗြာဟ္မဏ, ပုတ္တကေ’’တိ ဝတွာ ဟဋ္ဌပဟဋ္ဌော ဥဒကပရိယန္တံ မဟာပထဝိံ ကမ္ပေန္တော ဒွေပိ ဒါရကေ အဒါသိ။ ယက္ခော စင်္ကမနကောဋိယံ အာလမ္ဗနဖလကံ နိဿာယ ဌတွာ ပဿန္တဿေဝ မဟာသတ္တဿ မုလာလကလာပံ ဝိယ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၀။)

ဒါရကေ ခါဒိ။ မဟာပုရိသဿ ယက္ခံ ဩလောကေတွာ မုခေ ဝိဝဋမတ္တေ အဂ္ဂိဇာလံ ဝိယ လောဟိတဓာရံ ဥဂ္ဂိရမာနံ တဿ မုခံ ဒိသွာပိ ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ ဒေါမနဿံ န ဥပ္ပဇ္ဇိ။ ‘‘သုဒိန္နံ ဝတ မေ ဒါန’’န္တိ စိန္တယတော ပနဿ သရီရေ မဟန္တံ ပီတိသောမနဿံ ဥဒပါဒိ။ သော ‘‘ဣမဿ မေ ဒါနဿ နိဿန္ဒေန အနာဂတေ ဣမိနာဝ နီဟာရေန သရီရတော ရသ္မိယော နိက္ခမန္တူ’’တိ ပတ္ထနံ အကာသိ။ တဿ တံ ပတ္ထနံ နိဿာယ ဗုဒ္ဓဘူတဿ သရီရတော ရသ္မိယော နိက္ခမိတွာ ဧတ္တကံ ဌာနံ ဖရိံသု။

အပရမ္ပိဿ ပုဗ္ဗစရိယံ အတ္ထိ။ သော ကိရ ဗောဓိသတ္တကာလေ ဧကဿ ဗုဒ္ဓဿ စေတိယံ ဒိသွာ ‘‘ဣမဿ ဗုဒ္ဓဿ မယာ ဇီဝိတံ ပရိစ္စဇိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဒဏ္ဍကဒီပိကာဝေဌနနိယာမေန သကလသရီရံ ဝေဌာပေတွာ ရတနမတ္တမကုဠံ သတသဟဿဂ္ဃနိကံ သုဝဏ္ဏပါတိံ သပ္ပိဿ ပူရာပေတွာ တတ္ထ သဟဿဝဋ္ဋိယော ဇာလေတွာ တံ သီသေနာဒါယ သကလသရီရံ ဇာလာပေတွာ စေတိယံ ပဒက္ခိဏံ ကရောန္တော သကလရတ္တိံ ဝီတိနာမေတိ။ ဧဝံ ယာဝ အရုဏုဂ္ဂမနာ ဝါယမန္တဿာပိဿ လောမကူပမတ္တမ္ပိ ဥသုမံ န ဂဏှိ။ ပဒုမဂဗ္ဘံ ပဝိဋ္ဌကာလော ဝိယ အဟောသိ။ ဓမ္မော ဟိ နာမေသ အတ္တာနံ ရက္ခန္တံ ရက္ခတိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ –

‘‘ဓမ္မော ဟဝေ ရက္ခတိ ဓမ္မစာရိံ, ဓမ္မော သုစိဏ္ဏော သုခမာဝဟာတိ၊

ဧသာနိသံသော ဓမ္မေ သုစိဏ္ဏေ, န ဒုဂ္ဂတိံ ဂစ္ဆတိ ဓမ္မစာရီ’’တိ။ (ထေရဂါ။ ၃၀၃၊ ဇာ။ ၁။၁၀။၁၀၂) –

ဣမဿပိ ကမ္မဿ နိဿန္ဒေန တဿ ဘဂဝတော သရီရောဘာသော ဒသသဟဿိလောကဓာတုံ ဖရိတွာ အဋ္ဌာသိ။

တဒါ အမှာကံ ဗောဓိသတ္တော သုရုစိ နာမ ဗြာဟ္မဏော ဟုတွာ ‘‘သတ္ထာရံ နိမန္တေဿာမီ’’တိ ဥပသင်္ကမိတွာ မဓုရဓမ္မကထံ သုတွာ ‘‘သွေ မယှံ ဘိက္ခံ ဂဏှထ, ဘန္တေ’’တိ အာဟ။ ‘‘ဗြာဟ္မဏ, ကိတ္တကေဟိ တေ ဘိက္ခူဟိ အတ္ထော’’တိ? ‘‘ကိတ္တကာ ပန ဝေါ, ဘန္တေ, ပရိဝါရဘိက္ခူ’’တိ အာဟ။ တဒါ သတ္ထု ပဌမသန္နိပါတောယေဝ ဟောတိ, တသ္မာ ‘‘ကောဋိသတသဟဿ’’န္တိ အာဟ။ ‘‘ဘန္တေ, သဗ္ဗေဟိပိ သဒ္ဓိံ မယှံ ဘိက္ခံ ဂဏှထာ’’တိ။ သတ္ထာ အဓိဝါသေသိ။ ဗြာဟ္မဏော သွာတနာယ နိမန္တေတွာ ဂေဟံ ဂစ္ဆန္တော စိန္တေသိ – ‘‘အဟံ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၁။)

ဧတ္တကာနံ ဘိက္ခူနံ ယာဂုဘတ္တဝတ္ထာဒီနိ ဒါတုံ သက္ကောမိ, နိသီဒနဋ္ဌာနံ ပန ကထံ ဘဝိဿတီ’’တိ?

တဿ သာ စိန္တာ စတုရာသီတိယောဇနသဟဿမတ္ထကေ ဌိတဿ ဒေဝရညော ပဏ္ဍုကမ္ဗလသိလာသနဿ ဥဏှဘာဝံ ဇနေသိ။ သက္ကော ‘‘ကော နု ခေါ မံ ဣမမှာ ဌာနာ စာဝေတုကာမော’’တိ ဒိဗ္ဗစက္ခုနာ ဩလောကေန္တော မဟာပုရိသံ ဒိသွာ ‘‘သုရုစိ နာမ ဗြာဟ္မဏော ဗုဒ္ဓပ္ပမုခံ ဘိက္ခုသံဃံ နိမန္တေတွာ နိသီဒနဋ္ဌာနတ္ထာယ စိန္တေသိ, မယာပိ တတ္ထ ဂန္တွာ ပုညကောဋ္ဌာသံ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဍ္ဎကိဝဏ္ဏံ နိမ္မိနိတွာ ဝါသိဖရသုဟတ္ထော မဟာပုရိသဿ ပုရတော ပါတုရဟောသိ။ ‘‘အတ္ထိ နု ခေါ ကဿစိ ဘတိယာ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စ’’န္တိ အာဟ။ မဟာပုရိသော တံ ဒိသွာ ‘‘ကိံ ကမ္မံ ကရိဿသီ’’တိ အာဟ။ ‘‘မမ အဇာနနသိပ္ပံ နာမ နတ္ထိ, ဂေဟံ ဝါ မဏ္ဍပံ ဝါ ယော ယံ ကာရေတိ, တဿ တံ ကာတုံ ဇာနာမီ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ မယှံ ကမ္မံ အတ္ထီ’’တိ။ ‘‘ကိံ, အယျာ’’တိ? ‘‘သွာတနာယ မေ ကောဋိသတသဟဿဘိက္ခူ နိမန္တိတာ။ တေသံ နိသီဒနမဏ္ဍပံ ကရိဿသီ’’တိ? ‘‘အဟံ နာမ ကရေယျံ သစေ မေ ဘတိံ ဒါတုံ သက္ခိဿထာ’’တိ။ ‘‘သက္ခိဿာမိ, တာတာ’’တိ။ ‘‘သာဓု ကရိဿာမီ’’တိ ဂန္တွာ ဧကံ ပဒေသံ ဩလောကေသိ။ ဒွါဒသတေရသယောဇနပ္ပမာဏော ပဒေသော ကသိဏမဏ္ဍလံ ဝိယ သမတလော အဟောသိ။ သော ‘‘ဧတ္တကေ ဌာနေ သတ္တရတနမယော မဏ္ဍပေါ ဥဋ္ဌဟတူ’’တိ စိန္တေတွာ ဩလောကေသိ။ တာဝဒေဝ ပထဝိံ ဘိန္ဒိတွာ မဏ္ဍပေါ ဥဋ္ဌဟိ။ တဿ သောဝဏ္ဏမယေသု ထမ္ဘေသု ရဇတမယာ ဃဋကာ အဟေသုံ, ရဇတမယေသု သောဝဏ္ဏမယာ, မဏိမယေသု ထမ္ဘေသု ပဝါဠမယာ, ပဝါဠမယေသု မဏိမယာ, သတ္တရတနမယေသု ထမ္ဘေသု သတ္တရတနမယာ ဃဋကာ အဟေသုံ။ တတော ‘‘မဏ္ဍပဿ အန္တရန္တရေ ကိင်္ကဏိကဇာလံ ဩလမ္ဗတူ’’တိ ဩလောကေသိ။ သဟ ဩလောကနေနေဝ ဇာလံ ဩလမ္ဗိ။ ယဿ မန္ဒဝါတေရိတဿ ပဉ္စင်္ဂိကဿေဝ တူရိယဿ မဓုရသဒ္ဒေါ နိစ္ဆရတိ။ ဒိဗ္ဗသင်္ဂီတိဝတ္တနကာလော ဝိယ အဟောသိ။ ‘‘အန္တရန္တရာ ဂန္ဓဒါမမာလာဒါမာနိ ဩလမ္ဗန္တူ’’တိ စိန္တေန္တဿ မာလာဒါမာနိ ဩလမ္ဗိံသု။ ‘‘ကောဋိသတသဟဿသင်္ခါနံ ဘိက္ခူနံ အာသနာနိ စ အာဓာရကာနိ စ ပထဝိံ ဘိန္ဒိတွာ ဥဋ္ဌဟန္တူ’’တိ စိန္တေသိ, တာဝဒေဝ ဥဋ္ဌဟိံသု။ ‘‘ကောဏေ ကောဏေ ဧကေကာ ဥဒကစာဋိယော ဥဋ္ဌဟန္တူ’’တိ စိန္တေသိ, ဥဒကစာဋိယော ဥဋ္ဌဟိံသု။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၂။)

သော ဧတ္တကံ မာပေတွာ ဗြာဟ္မဏဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ‘‘ဧဟိ, အယျ, တဝ မဏ္ဍပံ ဩလောကေတွာ မယှံ ဘတိံ ဒေဟီ’’တိ အာဟ။ မဟာပုရိသော ဂန္တွာ မဏ္ဍပံ ဩလောကေသိ။ ဩလောကေန္တဿေဝ စ သကလသရီရံ ပဉ္စဝဏ္ဏာယ ပီတိယာ နိရန္တရံ ဖုဋံ အဟောသိ။ အထဿ မဏ္ဍပံ ဩလောကေတွာ ဧတဒဟောသိ – ‘‘နာယံ မဏ္ဍပေါ မနုဿဘူတေန ကတော, မယှံ ပန အဇ္ဈာသယံ မယှံ ဂုဏံ အာဂမ္မ အဒ္ဓါ သက္ကဘဝနံ ဥဏှံ ဘဝိဿတိ။ တတော သက္ကေန ဒေဝရညာ အယံ မဏ္ဍပေါ ကာရိတော ဘဝိဿတီ’’တိ။ ‘‘န ခေါ ပန မေ ယုတ္တံ ဧဝရူပေ မဏ္ဍပေ ဧကဒိဝသံယေဝ ဒါနံ ဒါတုံ, သတ္တာဟံ ဒဿာမီ’’တိ စိန္တေသိ။ ဗာဟိရကဒါနဉှိ တတ္တကမ္ပိ သမာနံ ဗောဓိသတ္တာနံ တုဋ္ဌိံ ကာတုံ န သက္ကောတိ, အလင်္ကတသီသံ ပန ဆိန္ဒိတွာ အဉ္ဇိတအက္ခီနိ ဥပ္ပါဋေတွာ ဟဒယမံသံ ဝါ ဥဗ္ဗဋ္ဋေတွာ ဒိန္နကာလေ ဗောဓိသတ္တာနံ စာဂံ နိဿာယ တုဋ္ဌိ နာမ ဟောတိ။ အမှာကမ္ပိ ဟိ ဗောဓိသတ္တဿ သိဝိရာဇဇာတကေ ဒေဝသိကံ ပဉ္စကဟာပဏသတသဟဿာနိ ဝိဿဇ္ဇေတွာ စတူသု ဒွါရေသု နဂရမဇ္ဈေ စ ဒါနံ ဒေန္တဿ တံ ဒါနံ စာဂတုဋ္ဌိံ ဥပ္ပါဒေတုံ နာသက္ခိ။ ယဒါ ပနဿ ဗြာဟ္မဏဝဏ္ဏေန အာဂန္တွာ သက္ကော ဒေဝရာဇာ အက္ခီနိ ယာစိ, တဒါ တာနိ ဥပ္ပါဋေတွာ ဒဒမာနဿေဝ ဟာသော ဥပ္ပဇ္ဇိ, ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ စိတ္တံ အညထတ္တံ နာဟောသိ။ ဧဝံ ဒိန္နဒါနံ နိဿာယ ဗောဓိသတ္တာနံ တိတ္တိ နာမ နတ္ထိ။ တသ္မာ သောပိ မဟာပုရိသော ‘‘သတ္တာဟံ မယာ ကောဋိသတသဟဿသင်္ခါနံ ဘိက္ခူနံ ဒါနံ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ စိန္တေတွာ တသ္မိံ မဏ္ဍပေ နိသီဒါပေတွာ သတ္တာဟံ ဂဝပါနံ နာမ အဒါသိ။ ဂဝပါနန္တိ မဟန္တေ မဟန္တေ ကောလမ္ဗေ ခီရဿ ပူရေတွာ ဥဒ္ဓနေသု အာရောပေတွာ ဃနပါကပက္ကေ ခီရေ ထောကေ တဏ္ဍုလေ ပက္ခိပိတွာ ပက္ကမဓုသက္ကရစုဏ္ဏသပ္ပီဟိ အဘိသင်္ခတဘောဇနံ ဝုစ္စတိ။ မနုဿာယေဝ ပန ပရိဝိသိတုံ နာသက္ခိံသု။ ဒေဝါပိ ဧကန္တရိကာ ဟုတွာ ပရိဝိသိံသု။ ဒွါဒသတေရသယောဇနပ္ပမာဏံ ဌာနမ္ပိ ဘိက္ခူ ဂဏှိတုံ နပ္ပဟောသိယေဝ, တေ ပန ဘိက္ခူ အတ္တနော အာနုဘာဝေန နိသီဒိံသု။ ပရိယောသာနဒိဝသေ ပန သဗ္ဗဘိက္ခူနံ ပတ္တာနိ ဓောဝါပေတွာ ဘေသဇ္ဇတ္ထာယ သပ္ပိနဝနီတတေလမဓုဖာဏိတာနံ ပူရေတွာ တိစီဝရေဟိ သဒ္ဓိံ အဒါသိ, သံဃနဝကဘိက္ခုနာ လဒ္ဓစီဝရသာဋကာ သတသဟဿဂ္ဃနိကာ အဟေသုံ။

သတ္ထာ အနုမောဒနံ ကရောန္တော – ‘‘အယံ ပုရိသော ဧဝရူပံ မဟာဒါနံ အဒါသိ, ကော နု ခေါ ဘဝိဿတီ’’တိ ဥပဓာရေန္တော – ‘‘အနာဂတေ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၃။)

ကပ္ပသတသဟဿာဓိကာနံ ဒွိန္နံ အသင်္ချေယျာနံ မတ္ထကေ ဂေါတမော နာမ ဗုဒ္ဓေါ ဘဝိဿတီ’’တိ ဒိသွာ မဟာပုရိသံ အာမန္တေတွာ ‘‘တွံ ဧတ္တကံ နာမ ကာလံ အတိက္ကမိတွာ ဂေါတမော နာမ ဗုဒ္ဓေါ ဘဝိဿသီ’’တိ ဗျာကာသိ။ မဟာပုရိသော ဗျာကရဏံ သုတွာ ‘‘အဟံ ကိရ ဗုဒ္ဓေါ ဘဝိဿာမိ, ကော မေ ဃရာဝါသေန အတ္ထော, ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ တထာရူပံ သမ္ပတ္တိံ ခေဠပိဏ္ဍံ ဝိယ ပဟာယ သတ္ထု သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိတွာ ဗုဒ္ဓဝစနံ ဥဂ္ဂဏှိတွာ အဘိညာယော စ သမာပတ္တိယော စ နိဗ္ဗတ္တေတွာ အာယုပရိယောသာနေ ဗြဟ္မလောကေ နိဗ္ဗတ္တိ။

မင်္ဂလော ဗုဒ္ဓေါ

မင်္ဂလဿ ပန ဘဂဝတော နဂရံ ဥတ္တရံ နာမ အဟောသိ, ပိတာပိ ဥတ္တရော နာမ ခတ္တိယော, မာတာပိ ဥတ္တရာ နာမ ဒေဝီ, သုဒေဝေါ စ ဓမ္မသေနော စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ, ပါလိတော နာမုပဋ္ဌာကော, သီဝလီ စ အသောကာ စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝိကာ, နာဂရုက္ခော ဗောဓိ, အဋ္ဌာသီတိဟတ္ထုဗ္ဗေဓံ သရီရံ အဟောသိ။ နဝုတိ ဝဿသဟဿာနိ ဌတွာ ပရိနိဗ္ဗုတေ ပန တသ္မိံ ဧကပ္ပဟာရေနေဝ ဒသ စက္ကဝါဠသဟဿာနိ ဧကန္ဓကာရာနိ အဟေသုံ။ သဗ္ဗစက္ကဝါဠေသု မနုဿာနံ မဟန္တံ အာရောဒနပရိဒေဝနံ အဟောသိ။

‘‘ကောဏ္ဍညဿ အပရေန, မင်္ဂလော နာမ နာယကော၊

တမံ လောကေ နိဟန္တွာန, ဓမ္မောက္ကမဘိဓာရယီ’’တိ။ (ဗု။ ဝံ။ ၅။၁)၊

သုမနော ဗုဒ္ဓေါ

ဧဝံ ဒသသဟဿိလောကဓာတုံ အန္ဓကာရံ ကတွာ ပရိနိဗ္ဗုတဿ တဿ ဘဂဝတော အပရဘာဂေ သုမနော နာမ သတ္ထာ လောကေ ဥဒပါဒိ။ တဿာပိ တယော သာဝကသန္နိပါတာ။ ပဌမသန္နိပါတေ ကောဋိသတသဟဿဘိက္ခူ အဟေသုံ။ ဒုတိယေ ကဉ္စနပဗ္ဗတမှိ နဝုတိကောဋိသဟဿာနိ, တတိယေ အသီတိကောဋိသဟဿာနိ။ တဒါ မဟာသတ္တော အတုလော နာမ နာဂရာဇာ အဟောသိ မဟိဒ္ဓိကော မဟာနုဘာဝေါ။ သော ‘‘ဗုဒ္ဓေါ ဥပ္ပန္နော’’တိ သုတွာ ဉာတိသံဃပရိဝုတော နာဂဘဝနာ နိက္ခမိတွာ ကောဋိသတသဟဿဘိက္ခုပရိဝါရဿ တဿ ဘဂဝတော ဒိဗ္ဗတူရိယေဟိ ဥပဟာရံ ကာရေတွာ မဟာဒါနံ ပဝတ္တေတွာ ပစ္စေကံ ဒုဿယုဂါနိ ဒတွာ သရဏေသု ပတိဋ္ဌာသိ။ သောပိ နံ သတ္ထာ ‘‘အနာဂတေ ဗုဒ္ဓေါ ဘဝိဿတီ’’တိ ဗျာကာသိ။ တဿ ဘဂဝတော နဂရံ မေခလံ နာမ အဟောသိ, သုဒတ္တော

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၄။)

နာမ ရာဇာ ပိတာ, သိရိမာ နာမ မာတာ ဒေဝီ, သရဏော စ ဘာဝိတတ္တော စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ, ဥဒေနော နာမုပဋ္ဌာကော, သောဏာ စ ဥပသောဏာ စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝိကာ, နာဂရုက္ခော ဗောဓိ, နဝုတိဟတ္ထုဗ္ဗေဓံ သရီရံ အဟောသိ, နဝုတိယေဝ ဝဿသဟဿာနိ အာယုပ္ပမာဏံ အဟောသိ။

‘‘မင်္ဂလဿ အပရေန, သုမနော နာမ နာယကော၊

သဗ္ဗဓမ္မေဟိ အသမော, သဗ္ဗသတ္တာနမုတ္တမော’’တိ။ (ဗု။ ဝံ။ ၆။၁)၊

ရေဝတော ဗုဒ္ဓေါ

တဿ အပရဘာဂေ ရေဝတော နာမ သတ္ထာ ဥဒပါဒိ။ တဿာပိ တယော သာဝကသန္နိပါတာ။ ပဌမသန္နိပါတေ ဂဏနာ နတ္ထိ, ဒုတိယေ ကောဋိသတသဟဿဘိက္ခူ အဟေသုံ, တထာ တတိယေ။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော အတိဒေဝေါ နာမ ဗြာဟ္မဏော ဟုတွာ သတ္ထု ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ သရဏေသု ပတိဋ္ဌာယ သိရသိ အဉ္ဇလိံ ဌပေတွာ တဿ သတ္ထုနော ကိလေသပ္ပဟာနေ ဝဏ္ဏံ သုတွာ ဥတ္တရာသင်္ဂေန ပူဇံ အကာသိ။ သောပိ နံ ‘‘ဗုဒ္ဓေါ ဘဝိဿတီ’’တိ ဗျာကာသိ။ တဿ ပန ဘဂဝတော နဂရံ သုဓညဝတီ နာမ အဟောသိ, ပိတာ ဝိပုလော နာမ ခတ္တိယော, မာတာ ဝိပုလာ နာမ, ဝရုဏော စ ဗြဟ္မဒေဝေါ စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ, သမ္ဘဝေါ နာမုပဋ္ဌာကော, ဘဒ္ဒါ စ သုဘဒ္ဒါ စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝိကာ, နာဂရုက္ခော ဗောဓိ, သရီရံ အသီတိဟတ္ထုဗ္ဗေဓံ အဟောသိ, အာယု သဋ္ဌိ ဝဿသဟဿာနီတိ။

‘‘သုမနဿ အပရေန, ရေဝတော နာမ နာယကော၊

အနူပမော အသဒိသော, အတုလော ဥတ္တမော ဇိနော’’တိ။ (ဗု။ ဝံ။ ၇။၁)၊

သောဘိတော ဗုဒ္ဓေါ

တဿ အပရဘာဂေ သောဘိတော နာမ သတ္ထာ ဥဒပါဒိ။ တဿာပိ တယော သာဝကသန္နိပါတာ။ ပဌမသန္နိပါတေ ကောဋိသတံ ဘိက္ခူ အဟေသုံ, ဒုတိယေ နဝုတိကောဋိယော, တတိယေ အသီတိကောဋိယော။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော အဇိတော နာမ ဗြာဟ္မဏော ဟုတွာ သတ္ထု ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ သရဏေသု ပတိဋ္ဌာယ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသံဃဿ မဟာဒါနံ အဒါသိ။ သောပိ နံ ‘‘ဗုဒ္ဓေါ ဘဝိဿတီ’’တိ ဗျာကာသိ။ တဿ ပန ဘဂဝတော နဂရံ သုဓမ္မံ နာမ အဟောသိ, ပိတာ သုဓမ္မော နာမ ရာဇာ, မာတာပိ သုဓမ္မာ နာမ ဒေဝီ, အသမော စ သုနေတ္တော စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ, အနောမော နာမုပဋ္ဌာကော, နကုလာ စ သုဇာတာ စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝိကာ, နာဂရုက္ခော

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၅။)

ဗောဓိ, အဋ္ဌပဏ္ဏာသဟတ္ထုဗ္ဗေဓံ သရီရံ အဟောသိ, နဝုတိ ဝဿသဟဿာနိ အာယုပ္ပမာဏန္တိ။

‘‘ရေဝတဿ အပရေန, သောဘိတော နာမ နာယကော၊

သမာဟိတော သန္တစိတ္တော, အသမော အပ္ပဋိပုဂ္ဂလော’’တိ။ (ဗု။ ဝံ။ ၈။၁)၊

အနောမဒဿီ ဗုဒ္ဓေါ

တဿ အပရဘာဂေ ဧကံ အသင်္ခယေယျံ အတိက္ကမိတွာ ဧကသ္မိံ ကပ္ပေ တယော ဗုဒ္ဓါ နိဗ္ဗတ္တိံသု အနောမဒဿီ, ပဒုမော, နာရဒေါတိ။ အနောမဒဿိဿ ဘဂဝတော တယော သာဝကသန္နိပါတာ။ ပဌမေ အဋ္ဌ ဘိက္ခုသတသဟဿာနိ အဟေသုံ, ဒုတိယေ သတ္တ, တတိယေ ဆ။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော ဧကော ယက္ခသေနာပတိ အဟောသိ မဟိဒ္ဓိကော မဟာနုဘာဝေါ, အနေကကောဋိသတသဟဿာနံ ယက္ခာနံ အဓိပတိ။ သော ‘‘ဗုဒ္ဓေါ ဥပ္ပန္နော’’တိ သုတွာ အာဂန္တွာ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသံဃဿ မဟာဒါနံ အဒါသိ။ သောပိ နံ သတ္ထာ ‘‘အနာဂတေ ဗုဒ္ဓေါ ဘဝိဿတီ’’တိ ဗျာကာသိ။ အနောမဒဿိဿ ပန ဘဂဝတော စန္ဒဝတီ နာမ နဂရံ အဟောသိ, ယသဝါ နာမ ရာဇာ ပိတာ, ယသောဓရာ နာမ မာတာ ဒေဝီ, နိသဘော စ အနောမော စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ, ဝရုဏော နာမုပဋ္ဌာကော, သုန္ဒရီ စ သုမနာ စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝိကာ, အဇ္ဇုနရုက္ခော ဗောဓိ, အဋ္ဌပညာသဟတ္ထုဗ္ဗေဓံ သရီရံ အဟောသိ, ဝဿသတသဟဿံ အာယုပ္ပမာဏန္တိ။

‘‘သောဘိတဿ အပရေန, သမ္ဗုဒ္ဓေါ ဒွိပဒုတ္တမော၊

အနောမဒဿီ အမိတယသော, တေဇဿီ ဒုရတိက္ကမော’’တိ။ (ဗု။ ဝံ။ ၉။၁)၊

ပဒုမော ဗုဒ္ဓေါ

တဿ အပရဘာဂေ ပဒုမော နာမ သတ္ထာ ဥဒပါဒိ။ တဿာပိ တယော သာဝကသန္နိပါတာ။ ပဌမသန္နိပါတေ ကောဋိသတသဟဿံ ဘိက္ခူ အဟေသုံ, ဒုတိယေ တီဏိ သတသဟဿာနိ, တတိယေ အဂါမကေ အရညေ မဟာဝနသဏ္ဍဝါသီနံ ဘိက္ခူနံ ဒွေ သတသဟဿာနိ။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော သီဟော ဟုတွာ သတ္ထာရံ နိရောဓသမာပတ္တိံ သမာပန္နံ ဒိသွာ ပသန္နစိတ္တော ဝန္ဒိတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ပီတိသောမနဿဇာတော တိက္ခတ္တုံ သီဟနာဒံ နဒိတွာ သတ္တာဟံ ဗုဒ္ဓါရမ္မဏံ ပီတိံ အဝိဇဟိတွာ ပီတိသုခေနေဝ ဂေါစရာယ အပက္ကမိတွာ ဇီဝိတပရိစ္စာဂံ ကတွာ ဘဂဝန္တံ ပယိရုပါသမာနော အဋ္ဌာသိ။ သတ္ထာ သတ္တာဟစ္စယေန နိရောဓာ ဝုဋ္ဌိတော

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၆။)

သီဟံ ဩလောကေတွာ ‘‘ဘိက္ခုသံဃေပိ စိတ္တံ ပသာဒေတွာ သံဃံ ဝန္ဒိဿတီ’’တိ ‘‘ဘိက္ခုသံဃော အာဂစ္ဆတူ’’တိ စိန္တေသိ။ ဘိက္ခူ တာဝဒေဝ အာဂမိံသု။ သီဟောပိ ဘိက္ခုသံဃေ စိတ္တံ ပသာဒေတိ။ သတ္ထာ တဿ မနံ ဩလောကေတွာ ‘‘အနာဂတေ ဗုဒ္ဓေါ ဘဝိဿတီ’’တိ ဗျာကာသိ။ ပဒုမဿ ပန ဘဂဝတော စမ္ပကံ နာမ နဂရံ အဟောသိ, အသမော နာမ ရာဇာ ပိတာ, မာတာ အသမာ နာမ ဒေဝီ, သာလော စ ဥပသာလော စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ, ဝရုဏော နာမုပဋ္ဌာကော, ရာမာ စ သုရာမာ စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝိကာ, သောဏရုက္ခော နာမ ဗောဓိ, အဋ္ဌပဏ္ဏာသဟတ္ထုဗ္ဗေဓံ သရီရံ အဟောသိ, အာယု ဝဿသတသဟဿန္တိ။

‘‘အနောမဒဿိဿ အပရေန, သမ္ဗုဒ္ဓေါ ဒွိပဒုတ္တမော၊

ပဒုမော နာမ နာမေန, အသမော အပ္ပဋိပုဂ္ဂလော’’တိ။ (ဗု။ ဝ။ ၁၀။၁)၊

နာရဒေါ ဗုဒ္ဓေါ

တဿ အပရဘာဂေ နာရဒေါ နာမ သတ္ထာ ဥဒပါဒိ။ တဿာပိ တယော သာဝကသန္နိပါတာ။ ပဌမသန္နိပါတေ ကောဋိသတသဟဿံ ဘိက္ခူ အဟေသုံ, ဒုတိယေ နဝုတိကောဋိသဟဿာနိ, တတိယေ အသီတိကောဋိသဟဿာနိ။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ ပဉ္စသု အဘိညာသု အဋ္ဌသု စ သမာပတ္တီသု စိဏ္ဏဝသီ ဟုတွာ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသံဃဿ မဟာဒါနံ ဒတွာ လောဟိတစန္ဒနေန ပူဇံ အကာသိ။ သောပိ နံ သတ္ထာ ‘‘အနာဂတေ ဗုဒ္ဓေါ ဘဝိဿတီ’’တိ ဗျာကာသိ။ တဿ ပန ဘဂဝတော ဓညဝတီ နာမ နဂရံ အဟောသိ, သုဒေဝေါ နာမ ခတ္တိယော ပိတာ, အနောမာ နာမ မာတာ ဒေဝီ, ဘဒ္ဒသာလော စ ဇိတမိတ္တော စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ, ဝါသေဋ္ဌော နာမုပဋ္ဌာကော, ဥတ္တရာ စ ဖဂ္ဂုနီ စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝိကာ, မဟာသောဏရုက္ခော နာမ ဗောဓိ, သရီရံ အဋ္ဌာသီတိဟတ္ထုဗ္ဗေဓံ အဟောသိ, နဝုတိ ဝဿသဟဿာနိ အာယူတိ။

‘‘ပဒုမဿ အပရေန, သမ္ဗုဒ္ဓေါ ဒွိပဒုတ္တမော၊

နာရဒေါ နာမ နာမေန, အသမော အပ္ပဋိပုဂ္ဂလော’’တိ။ (ဗု။ ဝံ။ ၁၁။၁)၊

ပဒုမုတ္တရော ဗုဒ္ဓေါ

နာရဒဗုဒ္ဓဿ ပန အပရဘာဂေ ဣတော သတသဟဿကပ္ပမတ္ထကေ ဧကသ္မိံ ကပ္ပေ ဧကောဝ ပဒုမုတ္တရော နာမ ဗုဒ္ဓေါ ဥဒပါဒိ။ တဿာပိ တယော သာဝကသန္နိပါတာ။ ပဌမေ သန္နိပါတေ ကောဋိသတသဟဿံ ဘိက္ခူ အဟေသုံ,

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၇။)

ဒုတိယေ ဝေဘာရပဗ္ဗတေ နဝုတိကောဋိသဟဿာနိ, တတိယေ အသီတိကောဋိသဟဿာနိ။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော ဇဋိလော နာမ မဟာရဋ္ဌိယော ဟုတွာ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသံဃသ သစီဝရံ ဒါနံ အဒါသိ။ သောပိ နံ သတ္ထာ ‘‘အနာဂတေ ဗုဒ္ဓေါ ဘဝိဿတီ’’တိ ဗျာကာသိ။ ပဒုမုတ္တရဿ ပန ဘဂဝတော ကာလေ တိတ္ထိယာ နာမ နာဟေသုံ။ သဗ္ဗဒေဝမနုဿာ ဗုဒ္ဓမေဝ သရဏံ အဂမံသု။ တဿ နဂရံ ဟံသဝတီ နာမ အဟောသိ, ပိတာ အာနန္ဒော နာမ ခတ္တိယော, မာတာ သုဇာတာ နာမ ဒေဝီ, ဒေဝလော စ သုဇာတော စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ, သုမနော နာမုပဋ္ဌာကော, အမိတာ စ အသမာ စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝိကာ, သာလရုက္ခော ဗောဓိ, သရီရံ အဋ္ဌပဏ္ဏာသဟတ္ထုဗ္ဗေဓံ အဟောသိ, သရီရပ္ပဘာ သမန္တတော ဒွါဒသယောဇနာနိ ဂဏှိ, ဝဿသတသဟဿံ အာယူတိ။

‘‘နာရဒဿ အပရေန, သမ္ဗုဒ္ဓေါ ဒွိပဒုတ္တမော၊

ပဒုမုတ္တရော နာမ ဇိနော, အက္ခောဘော သာဂရူပမော’’တိ။ (ဗု။ ဝံ။ ၁၂။၁)၊

သုမေဓော ဗုဒ္ဓေါ

တဿ အပရဘာဂေ တိံသ ကပ္ပသဟဿာနိ အတိက္ကမိတွာ သုမေဓော စ သုဇာတော စာတိ ဧကသ္မိံ ကပ္ပေ ဒွေ ဗုဒ္ဓါ နိဗ္ဗတ္တိံသု။ သုမေဓဿာပိ တယော သာဝကသန္နိပါတာ။ ပဌမသန္နိပါတေ သုဒဿနနဂရေ ကောဋိသတံ ခီဏာသဝါ အဟေသုံ, ဒုတိယေ နဝုတိကောဋိယော, တတိယေ အသီတိကောဋိယော။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော ဥတ္တရော နာမ မာဏဝေါ ဟုတွာ နိဒဟိတွာ ဌပိတံယေဝ အသီတိကောဋိဓနံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသံဃဿ မဟာဒါနံ ဒတွာ ဓမ္မံ သုတွာ သရဏေသု ပတိဋ္ဌာယ နိက္ခမိတွာ ပဗ္ဗဇိ။ သောပိ နံ ‘‘အနာဂတေ ဗုဒ္ဓေါ ဘဝိဿတီ’’တိ ဗျာကာသိ။ သုမေဓဿ ဘဂဝတော သုဒဿနံ နာမ နဂရံ အဟောသိ, သုဒတ္တော နာမ ရာဇာ ပိတာ, မာတာပိ သုဒတ္တာ နာမ ဒေဝီ, သရဏော စ သဗ္ဗကာမော စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ, သာဂရော နာမုပဋ္ဌာကော, ရာမာ စ သုရာမာ စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝိကာ, မဟာနီပရုက္ခော ဗောဓိ, သရီရံ အဋ္ဌာသီတိဟတ္ထုဗ္ဗေဓံ အဟောသိ, အာယု နဝုတိ ဝဿသဟဿန္တိ။

‘‘ပဒုမုတ္တရဿ အပရေန, သုမေဓော နာမ နာယကော၊

ဒုရာသဒေါ ဥဂ္ဂတေဇော, သဗ္ဗလောကုတ္တမော မုနီ’’တိ။ (ဗု။ ဝံ။ ၁၃။၁)၊

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၈။)

သုဇာတော ဗုဒ္ဓေါ

တဿ အပရဘာဂေ သုဇာတော နာမ သတ္ထာ ဥဒပါဒိ။ တဿာပိ တယော သာဝကသန္နိပါတာ။ ပဌမသန္နိပါတေ သဋ္ဌိ ဘိက္ခုသတသဟဿာနိ အဟေသုံ, ဒုတိယေ ပညာသံ, တတိယေ စတ္တာလီသံ။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော စက္ကဝတ္တိရာဇာ ဟုတွာ ‘‘ဗုဒ္ဓေါ ဥပ္ပန္နော’’တိ သုတွာ ဥပသင်္ကမိတွာ ဓမ္မံ သုတွာ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသံဃဿ သဒ္ဓိံ သတ္တဟိ ရတနေဟိ စတုမဟာဒီပရဇ္ဇံ ဒတွာ သတ္ထု သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိ။ သကလရဋ္ဌဝါသိနော ရဋ္ဌုပ္ပါဒံ ဂဟေတွာ အာရာမိကကိစ္စံ သာဓေန္တာ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသံဃဿ နိစ္စံ မဟာဒါနံ အဒံသု။ သောပိ နံ သတ္ထာ ‘‘အနာဂတေ ဗုဒ္ဓေါ ဘဝိဿတီ’’တိ ဗျာကာသိ။ တဿ ဘဂဝတော နဂရံ သုမင်္ဂလံ နာမ အဟောသိ, ဥဂ္ဂတော နာမ ရာဇာ ပိတာ, ပဘာဝတီ နာမ မာတာ, သုဒဿနော စ သုဒေဝေါ စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ, နာရဒေါ နာမုပဋ္ဌာကော, နာဂါ စ နာဂသမာလာ စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝိကာ, မဟာဝေဠုရုက္ခော ဗောဓိ။ သော ကိရ မန္ဒစ္ဆိဒ္ဒေါ ဃနက္ခန္ဓော ဥပရိ နိဂ္ဂတာဟိ မဟာသာခါဟိ မောရပိဉ္ဆကလာပေါ ဝိယ ဝိရောစိတ္ထ။ တဿ ဘဂဝတော သရီရံ ပဏ္ဏာသဟတ္ထုဗ္ဗေဓံ အဟောသိ, အာယု နဝုတိ ဝဿသဟဿန္တိ။

‘‘တတ္ထေဝ မဏ္ဍကပ္ပမှိ, သုဇာတော နာမ နာယကော၊

သီဟဟနူသဘက္ခန္ဓော, အပ္ပမေယျော ဒုရာသဒေါ’’တိ။ (ဗု။ ဝံ။ ၁၄။၁)၊

ပိယဒဿီ ဗုဒ္ဓေါ

တဿ အပရဘာဂေ ဣတော အဋ္ဌာရသကပ္ပသတမတ္ထကေ ဧကသ္မိံ ကပ္ပေ ပိယဒဿီ, အတ္ထဒဿီ, ဓမ္မဒဿီတိ တယော ဗုဒ္ဓါ နိဗ္ဗတ္တိံသု။ ပိယဒဿိဿပိ ဘဂဝတော တယော သာဝကသန္နိပါတာ။ ပဌမေ ကောဋိသတသဟဿံ ဘိက္ခူ အဟေသုံ, ဒုတိယေ နဝုတိကောဋိယော, တတိယေ အသီတိကောဋိယော။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော ကဿပေါ နာမ မာဏဝေါ တိဏ္ဏံ ဝေဒါနံ ပါရင်္ဂတော ဟုတွာ သတ္ထု ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ ကောဋိသတသဟဿဓနပရိစ္စာဂေန သံဃာရာမံ ကာရေတွာ သရဏေသု စ သီလေသု စ ပတိဋ္ဌာသိ။ အထ နံ သတ္ထာ ‘‘အဋ္ဌာရသကပ္ပသတစ္စယေန ဗုဒ္ဓေါ ဘဝိဿတီ’’တိ ဗျာကာသိ။ တဿ ဘဂဝတော အနောမံ နာမ နဂရံ အဟောသိ, ပိတာ သုဒိန္နော နာမ ရာဇာ, မာတာ စန္ဒာ နာမ, ပါလိတော စ သဗ္ဗဒဿီ စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ, သောဘိတော နာမုပဋ္ဌာကော, သုဇာတာ စ ဓမ္မဒိန္နာ စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝိကာ, ကကုဓရုက္ခော ဗောဓိ, သရီရံ အသီတိဟတ္ထုဗ္ဗေဓံ အဟောသိ, နဝုတိ ဝဿသဟဿံ အာယူတိ။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၉။)

‘‘သုဇာတဿ အပရေန, သယမ္ဘူ လောကနာယကော၊

ဒုရာသဒေါ အသမသမော, ပိယဒဿီ မဟာယသော’’တိ။ (ဗု။ ဝံ။ ၁၅။၁)၊

အတ္ထဒဿီ ဗုဒ္ဓေါ

တဿ အပရဘာဂေ အတ္ထဒဿီ နာမ ဘဂဝါ ဥဒပါဒိ။ တဿာပိ တယော သာဝကသန္နိပါတာ။ ပဌမေ အဋ္ဌနဝုတိ ဘိက္ခုသတသဟဿာနိ အဟေသုံ, ဒုတိယေ အဋ္ဌာသီတိသတသဟဿာနိ, တထာ တတိယေ။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော သုသီမော နာမ မဟိဒ္ဓိကော တာပသော ဟုတွာ ဒေဝလောကတော မန္ဒာရဝပုပ္ဖစ္ဆတ္တံ အာဟရိတွာ သတ္ထာရံ ပူဇေသိ, သောပိ နံ ‘‘အနာဂတေ ဗုဒ္ဓေါ ဘဝိဿတီ’’တိ ဗျာကာသိ။ တဿ ဘဂဝတော သောဘနံ နာမ နဂရံ အဟောသိ, သာဂရော နာမ ရာဇာ ပိတာ, သုဒဿနာ နာမ မာတာ, သန္တော စ ဥပသန္တော စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ, အဘယော နာမုပဋ္ဌာကော, ဓမ္မာ စ သုဓမ္မာ စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝိကာ, စမ္ပကရုက္ခော ဗောဓိ, သရီရံ အသီတိဟတ္ထုဗ္ဗေဓံ အဟောသိ, သရီရပ္ပဘာ သမန္တတော သဗ္ဗကာလံ ယောဇနမတ္တံ ဖရိတွာ အဋ္ဌာသိ, အာယု ဝဿသတသဟဿန္တိ။

‘‘တတ္ထေဝ မဏ္ဍကပ္ပမှိ, အတ္ထဒဿီ နရာသဘော၊

မဟာတမံ နိဟန္တွာန, ပတ္တော သမ္ဗောဓိမုတ္တမ’’န္တိ။ (ဗု။ ဝံ။ ၁၆။၁)၊

ဓမ္မဒဿီ ဗုဒ္ဓေါ

တဿ အပရဘာဂေ ဓမ္မဒဿီ နာမ သတ္ထာ ဥဒပါဒိ။ တဿာပိ တယော သာဝကသန္နိပါတာ။ ပဌမေ ကောဋိသတံ ဘိက္ခူ အဟေသုံ, ဒုတိယေ နဝုတိကောဋိယော, တတိယေ အသီတိကောဋိယော။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော သက္ကော ဒေဝရာဇာ ဟုတွာ ဒိဗ္ဗဂန္ဓပုပ္ဖေဟိ စ ဒိဗ္ဗတူရိယေဟိ စ ပူဇံ အကာသိ, သောပိ နံ သတ္ထာ ‘‘အနာဂတေ ဗုဒ္ဓေါ ဘဝိဿတီ’’တိ ဗျာကာသိ။ တဿ ဘဂဝတော သရဏံ နာမ နဂရံ အဟောသိ, ပိတာ သရဏော နာမ ရာဇာ, မာတာ သုနန္ဒာ နာမ ဒေဝီ, ပဒုမော စ ဖုဿဒေဝေါ စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ, သုနေတ္တော နာမုပဋ္ဌာကော, ခေမာ စ သဗ္ဗနာမာ စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝိကာ, ရတ္တင်္ကုရရုက္ခော ဗောဓိ, ‘‘ဗိမ္ဗိဇာလော’’တိပိ ဝုစ္စတိ, သရီရံ ပနဿ အသီတိဟတ္ထုဗ္ဗေဓံ အဟောသိ, ဝဿသတသဟဿံ အာယူတိ။

‘‘တတ္ထေဝ မဏ္ဍကပ္ပမှိ, ဓမ္မဒဿီ မဟာယသော၊

တမန္ဓကာရံ ဝိဓမိတွာ, အတိရောစတိ သဒေဝကေ’’တိ။ (ဗု။ ဝံ။ ၁၇။၁)၊

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၅၀။)

သိဒ္ဓတ္ထော ဗုဒ္ဓေါ

တဿ အပရဘာဂေ ဣတော စတုနဝုတိကပ္ပမတ္ထကေ ဧကသ္မိံ ကပ္ပေ ဧကောဝ သိဒ္ဓတ္ထော နာမ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဥဒပါဒိ။ တဿာပိ တယော သာဝကသန္နိပါတာ။ ပဌမသန္နိပါတေ ကောဋိသတံ ဘိက္ခူ အဟေသုံ, ဒုတိယေ နဝုတိကောဋိယော, တတိယေ အသီတိကောဋိယော။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော ဥဂ္ဂတေဇော အဘိညာဗလသမ္ပန္နော မင်္ဂလော နာမ တာပသော ဟုတွာ မဟာဇမ္ဗုဖလံ အာဟရိတွာ တထာဂတဿ အဒါသိ။ သတ္ထာ တံ ဖလံ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ ‘‘စတုနဝုတိကပ္ပမတ္ထကေ ဗုဒ္ဓေါ ဘဝိဿတီ’’တိ ဗျာကာသိ။ တဿ ဘဂဝတော နဂရံ ဝေဘာရံ နာမ အဟောသိ, ပိတာ ဇယသေနော နာမ ရာဇာ, မာတာ သုဖဿာ နာမ ဒေဝီ, သမ္ဗလော စ သုမိတ္တော စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ, ရေဝတော နာမုပဋ္ဌာကော, သီဝလာ စ သုရာမာ စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝိကာ, ကဏိကာရရုက္ခော ဗောဓိ, သရီရံ သဋ္ဌိဟတ္ထုဗ္ဗေဓံ အဟောသိ, ဝဿသတသဟဿံ အာယူတိ။

‘‘ဓမ္မဒဿိဿ အပရေန, သိဒ္ဓတ္ထော လောကနာယကော၊

နိဟနိတွာ တမံ သဗ္ဗံ, သူရိယော အဗ္ဘုဂ္ဂတော ယထာ’’တိ။ (ဗု။ ဝံ။ ၁၈။၁)၊

တိဿော ဗုဒ္ဓေါ

တဿ အပရဘာဂေ ဣတော ဒွါနဝုတိကပ္ပမတ္ထကေ တိဿော ဖုဿောတိ ဧကသ္မိံ ကပ္ပေ ဒွေ ဗုဒ္ဓါ နိဗ္ဗတ္တိံသု။ တိဿဿ ဘဂဝတော တယော သာဝကသန္နိပါတာ။ ပဌမသန္နိပါတေ ဘိက္ခူနံ ကောဋိသတံ အဟောသိ, ဒုတိယေ နဝုတိကောဋိယော, တတိယေ အသီတိကောဋိယော။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော မဟာဘောဂေါ မဟာယသော သုဇာတော နာမ ခတ္တိယော ဟုတွာ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ မဟိဒ္ဓိကဘာဝံ ပတွာ ‘‘ဗုဒ္ဓေါ ဥပ္ပန္နော’’တိ သုတွာ ဒိဗ္ဗမန္ဒာရဝပဒုမပါရိစ္ဆတ္တကပုပ္ဖါနိ အာဒါယ စတုပရိသမဇ္ဈေ ဂစ္ဆန္တံ တထာဂတံ ပူဇေသိ, အာကာသေ ပုပ္ဖဝိတာနံ အကာသိ။ သောပိ နံ သတ္ထာ ‘‘ဣတော ဒွေနဝုတိကပ္ပမတ္ထကေ ဗုဒ္ဓေါ ဘဝိဿတီ’’တိ ဗျာကာသိ။ တဿ ဘဂဝတော ခေမံ နာမ နဂရံ အဟောသိ, ပိတာ ဇနသန္ဓော နာမ ခတ္တိယော, မာတာ ပဒုမာ နာမ ဒေဝီ, ဗြဟ္မဒေဝေါ စ ဥဒယော စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ, သုမနော နာမုပဋ္ဌာကော, ဖုဿာ စ သုဒတ္တာ စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝိကာ, အသနရုက္ခော ဗောဓိ, သရီရံ သဋ္ဌိဟတ္ထုဗ္ဗေဓံ အဟောသိ, ဝဿသတသဟဿံ အာယူတိ။

‘‘သိဒ္ဓတ္ထဿ အပရေန, အသမော အပ္ပဋိပုဂ္ဂလော၊

အနန္တတေဇော အမိတယသော, တိဿော လောကဂ္ဂနာယကော’’တိ။ (ဗု။ ဝံ။ ၁၉။၁)၊

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၅၁။)

ဖုဿော ဗုဒ္ဓေါ

တဿ အပရဘာဂေ ဖုဿော နာမ သတ္ထာ ဥဒပါဒိ။ တဿာပိ တယော သာဝကသန္နိပါတာ။ ပဌမသန္နိပါတေ သဋ္ဌိ ဘိက္ခုသတသဟဿာနိ အဟေသုံ, ဒုတိယေ ပဏ္ဏာသ, တတိယေ ဒွတ္တိံသ။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော ဝိဇိတာဝီ နာမ ခတ္တိယော ဟုတွာ မဟာရဇ္ဇံ ပဟာယ သတ္ထု သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိတွာ တီဏိ ပိဋကာနိ ဥဂ္ဂဟေတွာ မဟာဇနဿ ဓမ္မကထံ ကထေသိ, သီလပါရမိဉ္စ ပူရေသိ။ သောပိ နံ ‘‘ဗုဒ္ဓေါ ဘဝိဿတီ’’တိ ဗျာကာသိ။ တဿ ဘဂဝတော ကာသိ နာမ နဂရံ အဟောသိ, ဇယသေနော နာမ ရာဇာ ပိတာ, သိရိမာ နာမ မာတာ, သုရက္ခိတော စ ဓမ္မသေနော စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ, သဘိယော နာမုပဋ္ဌာကော, စာလာ စ ဥပစာလာ စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝိကာ, အာမလကရုက္ခော ဗောဓိ, သရီရံ အဋ္ဌပဏ္ဏာသဟတ္ထုဗ္ဗေဓံ အဟောသိ, နဝုတိ ဝဿသဟဿာနိ အာယူတိ။

‘‘တတ္ထေဝ မဏ္ဍကပ္ပမှိ, အဟု သတ္ထာ အနုတ္တရော၊

အနူပမော အသမသမော, ဖုဿော လောကဂ္ဂနာယကော’’တိ။ (ဗု။ ဝံ။ ၂၀။၁)၊

ဝိပဿီ ဗုဒ္ဓေါ

တဿ အပရဘာဂေ ဣတော ဧကနဝုတိကပ္ပေ ဝိပဿီ နာမ ဘဂဝါ ဥဒပါဒိ။ တဿာပိ တယော သာဝကသန္နိပါတာ။ ပဌမသန္နိပါတေ အဋ္ဌသဋ္ဌိ ဘိက္ခုသတသဟဿံ အဟောသိ, ဒုတိယေ ဧကသတသဟဿံ, တတိယေ အသီတိသဟဿာနိ။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော မဟိဒ္ဓိကော မဟာနုဘာဝေါ အတုလော နာမ နာဂရာဇာ ဟုတွာ သတ္တရတနခစိတံ သောဝဏ္ဏမယံ မဟာပီဌံ ဘဂဝတော အဒါသိ။ သောပိ နံ ‘‘ဣတော ဧကနဝုတိကပ္ပေ ဗုဒ္ဓေါ ဘဝိဿတီ’’တိ ဗျာကာသိ။ တဿ ဘဂဝတော ဗန္ဓုမတီ နာမ နဂရံ အဟောသိ, ဗန္ဓုမာ နာမ ရာဇာ ပိတာ, ဗန္ဓုမတီ နာမ မာတာ, ခဏ္ဍော စ တိဿော စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ, အသောကော နာမုပဋ္ဌာကော, စန္ဒာ စ စန္ဒမိတ္တာ စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝိကာ, ပါဋလိရုက္ခော ဗောဓိ, သရီရံ အသီတိဟတ္ထုဗ္ဗေဓံ အဟောသိ, သရီရပ္ပဘာ သဒါ သတ္တ ယောဇနာနိ ဖရိတွာ အဋ္ဌာသိ, အသီတိ ဝဿသဟဿာနိ အာယူတိ။

‘‘ဖုဿဿ စ အပရေန, သမ္ဗုဒ္ဓေါ ဒွိပဒုတ္တမော၊

ဝိပဿီ နာမ နာမေန, လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇိ စက္ခုမာ’’တိ။ (ဗု။ ဝံ။ ၂၁။၁)၊

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၅၂။)

သိခီ ဗုဒ္ဓေါ

တဿ အပရဘာဂေ ဣတော ဧကတ္တိံသကပ္ပေ သိခီ စ ဝေဿဘူစာတိ ဒွေ ဗုဒ္ဓါ အဟေသုံ။ သိခိဿာပိ ဘဂဝတော တယော သာဝကသန္နိပါတာ။ ပဌမသန္နိပါတေ ဘိက္ခုသတသဟဿံ အဟောသိ, ဒုတိယေ အသီတိသဟဿာနိ, တတိယေ သတ္တတိသဟဿာနိ။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော အရိန္ဒမော နာမ ရာဇာ ဟုတွာ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသံဃဿ သစီဝရံ မဟာဒါနံ ပဝတ္တေတွာ သတ္တရတနပဋိမဏ္ဍိတံ ဟတ္ထိရတနံ ဒတွာ ဟတ္ထိပ္ပမာဏံ ကတွာ ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ အဒါသိ။ သောပိ နံ သတ္ထာ ‘‘ဣတော ဧကတ္တိံသကပ္ပေ ဗုဒ္ဓေါ ဘဝိဿတီ’’တိ ဗျာကာသိ။ တဿ ပန ဘဂဝတော အရုဏဝတီ နာမ နဂရံ အဟောသိ, အရုဏော နာမ ခတ္တိယော ပိတာ, ပဘာဝတီ နာမ မာတာ, အဘိဘူ စ သမ္ဘဝေါ စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ, ခေမင်္ကရော နာမုပဋ္ဌာကော, သခိလာ စ ပဒုမာ စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝိကာ, ပုဏ္ဍရီကရုက္ခော ဗောဓိ, သရီရံ သတ္တတိဟတ္ထုဗ္ဗေဓံ အဟောသိ, သရီရပ္ပဘာ ယောဇနတ္တယံ ဖရိတွာ အဋ္ဌာသိ, သတ္တတိ ဝဿသဟဿာနိ အာယူတိ။

‘‘ဝိပဿိဿ အပရေန, သမ္ဗုဒ္ဓေါ ဒွိပဒုတ္တမော၊

သိခိဝှယော အာသိ ဇိနော, အသမော အပ္ပဋိပုဂ္ဂလော’’တိ။ (ဗု။ ဝံ။ ၂၂။၁)၊

ဝေဿဘူ ဗုဒ္ဓေါ

တဿ အပရဘာဂေ ဝေဿဘူ နာမ သတ္ထာ ဥဒပါဒိ။ တဿာပိ တယော သာဝကသန္နိပါတာ။ ပဌမသန္နိပါတေ အသီတိ ဘိက္ခုသဟဿာနိ အဟေသုံ, ဒုတိယေ သတ္တတိ, တတိယေ သဋ္ဌိ။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော သုဒဿနော နာမ ရာဇာ ဟုတွာ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသံဃဿ သစီဝရံ မဟာဒါနံ ဒတွာ တဿ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိတွာ အာစာရဂုဏသမ္ပန္နော ဗုဒ္ဓရတနေ စိတ္တီကာရပီတိဗဟုလော အဟောသိ။ သောပိ နံ ဘဂဝါ ‘‘ဣတော ဧကတ္တိံသကပ္ပေ ဗုဒ္ဓေါ ဘဝိဿတီ’’တိ ဗျာကာသိ။ တဿ ပန ဘဂဝတော အနောမံ နာမ နဂရံ အဟောသိ, သုပ္ပတီတော နာမ ရာဇာ ပိတာ, ယသဝတီ နာမ မာတာ, သောဏော စ ဥတ္တရော စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ, ဥပသန္တော နာမုပဋ္ဌာယော, ရာမာ စ သုရာမာ စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝိကာ, သာလရုက္ခော ဗောဓိ, သရီရံ သဋ္ဌိဟတ္ထုဗ္ဗေဓံ အဟောသိ, သဋ္ဌိ ဝဿသဟဿာနိ အာယူတိ။

‘‘တတ္ထေဝ မဏ္ဍကပ္ပမှိ, အသမော အပ္ပဋိပုဂ္ဂလော၊

ဝေဿဘူ နာမ နာမေန, လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇိ သော ဇိနော’’တိ။ (ဗု။ ဝံ။ ၂၃။၁)၊

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၅၃။)

ကကုသန္ဓော ဗုဒ္ဓေါ

တဿ အပရဘာဂေ ဣမသ္မိံ ကပ္ပေ စတ္တာရော ဗုဒ္ဓါ နိဗ္ဗတ္တာ ကကုသန္ဓော, ကောဏာဂမနော, ကဿပေါ, အမှာကံ ဘဂဝါတိ။ ကကုသန္ဓဿ ဘဂဝတော ဧကောဝ သာဝကသန္နိပါတော, တတ္ထ စတ္တာလီသ ဘိက္ခုသဟဿာနိ အဟေသုံ။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော ခေမော နာမ ရာဇာ ဟုတွာ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသံဃဿ သပတ္တစီဝရံ မဟာဒါနဉ္စေဝ အဉ္ဇနာဒိဘေသဇ္ဇာနိ စ ဒတွာ သတ္ထု ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ ပဗ္ဗဇိ။ သောပိ နံ သတ္ထာ ‘‘ဗုဒ္ဓေါ ဘဝိဿတီ’’တိ ဗျာကာသိ။ ကကုသန္ဓဿ ပန ဘဂဝတော ခေမံ နာမ နဂရံ အဟောသိ, အဂ္ဂိဒတ္တော နာမ ဗြာဟ္မဏော ပိတာ, ဝိသာခါ နာမ ဗြာဟ္မဏီ မာတာ, ဝိဓုရော စ သဉ္ဇီဝေါ စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ, ဗုဒ္ဓိဇော နာမုပဋ္ဌာကော, သာမာ စ စမ္ပာ စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝိကာ, မဟာသိရီသရုက္ခော ဗောဓိ, သရီရံ စတ္တာလီသဟတ္ထုဗ္ဗေဓံ အဟောသိ, စတ္တာလီသ ဝဿသဟဿာနိ အာယူတိ။

‘‘ဝေဿဘုဿ အပရေန, သမ္ဗုဒ္ဓေါ ဒွိပဒုတ္တမော၊

ကကုသန္ဓော နာမ နာမေန, အပ္ပမေယျော ဒုရာသဒေါ’’တိ။ (ဗု။ ဝံ။ ၂၄။၁)၊

ကောဏာဂမနော ဗုဒ္ဓေါ

တဿ အပရဘာဂေ ကောဏာဂမနော နာမ သတ္ထာ ဥဒပါဒိ။ တဿာပိ ဧကောဝ သာဝကသန္နိပါတော, တတ္ထ တိံသ ဘိက္ခုသဟဿာနိ အဟေသုံ။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော ပဗ္ဗတော နာမ ရာဇာ ဟုတွာ အမစ္စဂဏပရိဝုတော သတ္ထု သန္တိကံ ဂန္တွာ ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခံ ဘိက္ခုသံဃံ နိမန္တေတွာ မဟာဒါနံ ပဝတ္တေတွာ ပတ္တုဏ္ဏစီနပဋကောသေယျကမ္ဗလဒုကူလာနိ စေဝ သုဝဏ္ဏပဋိကဉ္စ ဒတွာ သတ္ထု သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိ။ သောပိ နံ သတ္ထာ ‘‘ဗုဒ္ဓေါ ဘဝိဿတီ’’တိ ဗျာကာသိ။ တဿ ဘဂဝတော သောဘဝတီ နာမ နဂရံ အဟောသိ, ယညဒတ္တော နာမ ဗြာဟ္မဏော ပိတာ, ဥတ္တရာ နာမ ဗြာဟ္မဏီ မာတာ, ဘိယျသော စ ဥတ္တရော စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ, သောတ္ထိဇော နာမုပဋ္ဌာကော, သမုဒ္ဒါ စ ဥတ္တရာ စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝိကာ, ဥဒုမ္ဗရရုက္ခော ဗောဓိ, သရီရံ တိံသဟတ္ထုဗ္ဗေဓံ အဟောသိ, တိံသ ဝဿသဟဿာနိ အာယူတိ။

‘‘ကကုသန္ဓဿ အပရေန, သမ္ဗုဒ္ဓေါ ဒွိပဒုတ္တမော၊

ကောဏာဂမနော နာမ ဇိနော, လောကဇေဋ္ဌော နရာသဘော’’တိ။ (ဗု။ ဝံ။ ၂၅။၁)၊

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၅၄။)

ကဿပေါ ဗုဒ္ဓေါ

တဿ အပရဘာဂေ ကဿပေါ နာမ သတ္ထာ ဥဒပါဒိ။ တဿာပိ ဧကောဝ သာဝကသန္နိပါတော, တတ္ထ ဝီသတိ ဘိက္ခုသဟဿာနိ အဟေသုံ။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော ဇောတိပါလော နာမ မာဏဝေါ ဟုတွာ တိဏ္ဏံ ဝေဒါနံ ပါရဂူ ဘူမိယဉ္စေဝ အန္တလိက္ခေ စ ပါကဋော ဃဋိကာရဿ ကုမ္ဘကာရဿ မိတ္တော အဟောသိ။ သော တေန သဒ္ဓိံ သတ္ထာရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဓမ္မကထံ သုတွာ ပဗ္ဗဇိတွာ အာရဒ္ဓဝီရိယော တီဏိ ပိဋကာနိ ဥဂ္ဂဟေတွာ ဝတ္တာဝတ္တသမ္ပတ္တိယာ ဗုဒ္ဓသာသနံ သောဘေသိ။ သောပိ နံ သတ္ထာ ‘‘ဗုဒ္ဓေါ ဘဝိဿတီ’’တိ ဗျာကာသိ။ တဿ ဘဂဝတော ဇာတနဂရံ ဗာရာဏသီ နာမ အဟောသိ, ဗြဟ္မဒတ္တော နာမ ဗြာဟ္မဏော ပိတာ, ဓနဝတီ နာမ ဗြာဟ္မဏီ မာတာ, တိဿော စ ဘာရဒွါဇော စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ, သဗ္ဗမိတ္တော နာမုပဋ္ဌာကော, အနုဠာ စ ဥရုဝေဠာ စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝိကာ, နိဂြောဓရုက္ခော ဗောဓိ, သရီရံ ဝီသတိဟတ္ထုဗ္ဗေဓံ အဟောသိ, ဝီသတိ ဝဿသဟဿာနိ အာယူတိ။

‘‘ကောဏာဂမနဿ အပရေန, သမ္ဗုဒ္ဓေါ ဒွိပဒုတ္တမော၊

ကဿပေါ နာမ ဂေါတ္တေန, ဓမ္မရာဇာ ပဘင်္ကရော’’တိ။ (ဗု။ ဝံ။ ၂၆။၁)၊

ယသ္မိံ ပန ကပ္ပေ ဒီပင်္ကရဒသဗလော ဥဒပါဒိ, တသ္မိံ အညေပိ တယော ဗုဒ္ဓါ အဟေသုံ။ တေသံ သန္တိကေ ဗောဓိသတ္တဿ ဗျာကရဏံ နတ္ထိ, တသ္မာ တေ ဣဓ န ဒဿိတာ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန တဏှင်္ကရတော ပဋ္ဌာယ သဗ္ဗေပိ ဗုဒ္ဓေ ဒဿေတုံ ဣဒံ ဝုတ္တံ –

‘‘တဏှင်္ကရော မေဓင်္ကရော, အထောပိ သရဏင်္ကရော၊

ဒီပင်္ကရော စ သမ္ဗုဒ္ဓေါ, ကောဏ္ဍညော ဒွိပဒုတ္တမော။

‘‘မင်္ဂလော စ သုမနော စ, ရေဝတော သောဘိတော မုနိ၊

အနောမဒဿီ ပဒုမော, နာရဒေါ ပဒုမုတ္တရော။

‘‘သုမေဓော စ သုဇာတော စ, ပိယဒဿီ မဟာယသော၊

အတ္ထဒဿီ ဓမ္မဒဿီ, သိဒ္ဓတ္ထော လောကနာယကော။

‘‘တိဿော ဖုဿော စ သမ္ဗုဒ္ဓေါ, ဝိပဿီ သိခီ ဝေဿဘူ၊

ကကုသန္ဓော ကောဏာဂမနော, ကဿပေါ စာပိ နာယကော။

‘‘ဧတေ အဟေသုံ သမ္ဗုဒ္ဓါ, ဝီတရာဂါ သမာဟိတာ၊

သတရံသီဝ ဥပ္ပန္နာ, မဟာတမဝိနောဒနာ၊

ဇလိတွာ အဂ္ဂိခန္ဓာဝ, နိဗ္ဗုတာ တေ သသာဝကာ’’တိ။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၅၅။)

ဂေါတမော ဗုဒ္ဓေါ

တတ္ထ အမှာကံ ဗောဓိသတ္တော ဒီပင်္ကရာဒီနံ စတုဝီသတိယာ ဗုဒ္ဓါနံ သန္တိကေ အဓိကာရံ ကရောန္တော ကပ္ပသတသဟဿာဓိကာနိ စတ္တာရိ အသင်္ချေယျာနိ အာဂတော။ ကဿပဿ ပန ဘဂဝတော ဩရဘာဂေ ဌပေတွာ ဣမံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ အညော ဗုဒ္ဓေါ နာမ နတ္ထိ။ ဣတိ ဒီပင်္ကရာဒီနံ စတုဝီသတိယာ ဗုဒ္ဓါနံ သန္တိကေ လဒ္ဓဗျာကရဏော ပန ဗောဓိသတ္တော ယေနေန –

‘‘မနုဿတ္တံ လိင်္ဂသမ္ပတ္တိ, ဟေတု သတ္ထာရဒဿနံ၊

ပဗ္ဗဇ္ဇာ ဂုဏသမ္ပတ္တိ, အဓိကာရော စ ဆန္ဒတာ၊

အဋ္ဌဓမ္မသမောဓာနာ, အဘိနီဟာရော သမိဇ္ဈတီ’’တိ။ (ဗု။ ဝံ။ ၂။၅၉) –

ဣမေ အဋ္ဌ ဓမ္မေ သမောဓာနေတွာ ဒီပင်္ကရပါဒမူလေ ကတာဘိနီဟာရေန ‘‘ဟန္ဒ ဗုဒ္ဓကရေ ဓမ္မေ, ဝိစိနာမိ ဣတော စိတော’’တိ ဥဿာဟံ ကတွာ ‘‘ဝိစိနန္တော တဒါ ဒက္ခိံ, ပဌမံ ဒါနပါရမိ’’န္တိ ဒါနပါရမိတာဒယော ဗုဒ္ဓကာရကဓမ္မာ ဒိဋ္ဌာ, ပူရေန္တောယေဝ ယာဝ ဝေဿန္တရတ္တဘာဝေါ အာဂမိ။ အာဂစ္ဆန္တော စ ယေ တေ ကတာဘိနီဟာရာနံ ဗောဓိသတ္တာနံ အာနိသံသာ သံဝဏ္ဏိတာ –

‘‘ဧဝံ သဗ္ဗင်္ဂသမ္ပန္နာ, ဗောဓိယာ နိယတာ နရာ၊

သံသရံ ဒီဃမဒ္ဓါနံ, ကပ္ပကောဋိသတေဟိပိ။

‘‘အဝီစိမှိ နုပ္ပဇ္ဇန္တိ, တထာ လောကန္တရေသု စ၊

နိဇ္ဈာမတဏှာ ခုပ္ပိပါသာ, န ဟောန္တိ ကာလကဉ္ဇိကာ။

‘‘န ဟောန္တိ ခုဒ္ဒကာ ပါဏာ, ဥပ္ပဇ္ဇန္တာပိ ဒုဂ္ဂတိံ၊

ဇာယမာနာ မနုဿေသု, ဇစ္စန္ဓာ န ဘဝန္တိ တေ။

‘‘သောတဝေကလ္လတာ နတ္ထိ, န ဘဝန္တိ မူဂပက္ခိကာ၊

ဣတ္ထိဘာဝံ န ဂစ္ဆန္တိ, ဥဘတောဗျဉ္ဇနပဏ္ဍကာ။

‘‘န ဘဝန္တိ ပရိယာပန္နာ, ဗောဓိယာ နိယတာ နရာ၊

မုတ္တာ အာနန္တရိကေဟိ, သဗ္ဗတ္ထ သုဒ္ဓဂေါစရာ။

‘‘မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိံ န သေဝန္တိ, ကမ္မကိရိယဒဿနာ၊

ဝသမာနာပိ သဂ္ဂေသု, အသညံ နုပပဇ္ဇရေ။

‘‘သုဒ္ဓါဝါသေသု ဒေဝေသု, ဟေတု နာမ န ဝိဇ္ဇတိ၊

နေက္ခမ္မနိန္နာ သပ္ပုရိသာ, ဝိသံယုတ္တာ ဘဝါဘဝေ၊

စရန္တိ လောကတ္ထစရိယာယော, ပူရေန္တိ သဗ္ဗပါရမီ’’တိ။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၅၆။)

တေ အာနိသံသေ အဓိဂန္တွာဝ အာဂတော။ ပါရမိယော ပူရေန္တဿ စဿ အကိတ္တိဗြာဟ္မဏကာလေ, သင်္ခဗြာဟ္မဏကာလေ, ဓနဉ္စယရာဇကာလေ, မဟာသုဒဿနရာဇကာလေ, မဟာဂေါဝိန္ဒကာလေ, နိမိမဟာရာဇကာလေ, စန္ဒကုမာရကာလေ, ဝိသယှသေဋ္ဌိကာလေ, သိဝိရာဇကာလေ, ဝေဿန္တရရာဇကာလေတိ ဒါနပါရမိတာယ ပူရိတတ္တဘာဝါနံ ပရိမာဏံ နာမ နတ္ထိ။ ဧကန္တေန ပနဿ သသပဏ္ဍိတဇာတကေ –

‘‘ဘိက္ခာယ ဥပဂတံ ဒိသွာ, သကတ္တာနံ ပရိစ္စဇိံ၊

ဒါနေန မေ သမော နတ္ထိ, ဧသာ မေ ဒါနပါရမီ’’တိ။ (စရိယာ။ ၁။တဿုဒ္ဒါန) –

ဧဝံ အတ္တပရိစ္စာဂံ ကရောန္တဿ ဒါနပါရမိတာ ပရမတ္ထပါရမီ နာမ ဇာတာ။ တထာ သီလဝနာဂရာဇကာလေ, စမ္ပေယျနာဂရာဇကာလေ, ဘူရိဒတ္တနာဂရာဇကာလေ, ဆဒ္ဒန္တနာဂရာဇကာလေ, ဇယဒ္ဒိသရာဇပုတ္တကာလေ, အလီနသတ္တုကုမာရကာလေတိ သီလပါရမိတာယ ပူရိတတ္တဘာဝါနံ ပရိမာဏံ နာမ နတ္ထိ။ ဧကန္တေန ပနဿ သင်္ခပါလဇာတကေ –

‘‘သူလေဟိ ဝိဇ္ဈယန္တောပိ, ကောဋ္ဋိယန္တောပိ သတ္တိဘိ၊

ဘောဇပုတ္တေ န ကုပ္ပါမိ, ဧသာ မေ သီလပါရမီ’’တိ။ (စရိယာ။ ၂။၉၁) –

ဧဝံ အတ္တပရိစ္စာဂံ ကရောန္တဿ သီလပါရမိတာ ပရမတ္ထပါရမီ နာမ ဇာတာ။ တထာ သောမနဿကုမာရကာလေ, ဟတ္ထိပါလကုမာရကာလေ, အယောဃရပဏ္ဍိတကာလေတိ မဟာရဇ္ဇံ ပဟာယ နေက္ခမ္မပါရမိတာယ ပူရိတတ္တဘာဝါနံ ပရိမာဏံ နာမ နတ္ထိ။ ဧကန္တေန ပနဿ စူဠသုတသောမဇာတကေ –

‘‘မဟာရဇ္ဇံ ဟတ္ထဂတံ, ခေဠပိဏ္ဍံဝ ဆဍ္ဍယိံ၊

စဇတော န ဟောတိ လဂ္ဂနံ, ဧသာ မေ နေက္ခမ္မပါရမီ’’တိ။ –

ဧဝံ နိဿင်္ဂတာယ ရဇ္ဇံ ဆဍ္ဍေတွာ နိက္ခမန္တဿ နေက္ခမ္မပါရမိတာ ပရမတ္ထပါရမီ နာမ ဇာတာ။ တထာ ဝိဓုရပဏ္ဍိတကာလေ, မဟာဂေါဝိန္ဒပဏ္ဍိတကာလေ, ကုဒ္ဒါလပဏ္ဍိတကာလေ, အရကပဏ္ဍိတကာလေ, ဗောဓိပရိဗ္ဗာဇကကာလေ, မဟောသဓပဏ္ဍိတကာလေတိ ပညာပါရမိတာယ ပူရိတတ္တဘာဝါနံ ပရိမာဏံ နာမ နတ္ထိ။ ဧကန္တေန ပနဿ သတ္တုဘသ္တဇာတကေ သေနကပဏ္ဍိတကာလေ –

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၅၇။)

‘‘ပညာယ ဝိစိနန္တောဟံ, ဗြာဟ္မဏံ မောစယိံ ဒုခါ၊

ပညာယ မေ သမော နတ္ထိ, ဧသာ မေ ပညာပါရမီ’’တိ။ –

အန္တောဘသ္တဂတံ သပ္ပံ ဒဿေန္တဿ ပညာပါရမိတာ ပရမတ္ထပါရမီ နာမ ဇာတာ။ တထာ ဝီရိယပါရမိတာဒီနမ္ပိ ပူရိတတ္တဘာဝါနံ ပရိမာဏံ နာမ နတ္ထိ။ ဧကန္တေန ပနဿ မဟာဇနကဇာတကေ –

‘‘အတီရဒဿီ ဇလမဇ္ဈေ, ဟတာ သဗ္ဗေဝ မာနုသာ၊

စိတ္တဿ အညထာ နတ္ထိ, ဧသာ မေ ဝီရိယပါရမီ’’တိ။ –

ဧဝံ မဟာသမုဒ္ဒံ တရန္တဿ ဝီရိယပါရမိတာ ပရမတ္ထပါရမီ နာမ ဇာတာ။ ခန္တိဝါဒိဇာတကေ –

‘‘အစေတနံဝ ကောဋ္ဋေန္တေ, တိဏှေန ဖရသုနာ မမံ၊

ကာသိရာဇေ န ကုပ္ပါမိ, ဧသာ မေ ခန္တိပါရမီ’’တိ။ –

ဧဝံ အစေတနဘာဝေန ဝိယ မဟာဒုက္ခံ အဓိဝါသေန္တဿ ခန္တိပါရမိတာ ပရမတ္ထပါရမီ နာမ ဇာတာ။ မဟာသုတသောမဇာတကေ –

‘‘သစ္စဝါစံ အနုရက္ခန္တော, စဇိတွာ မမ ဇီဝိတံ၊

မောစေသိံ ဧကသတံ ခတ္တိယေ, ဧသာ မေ သစ္စပါရမီ’’တိ။ –

ဧဝံ ဇီဝိတံ စဇိတွာ သစ္စမနုရက္ခန္တဿ သစ္စပါရမိတာ ပရမတ္ထပါရမီ နာမ ဇာတာ။ မူဂပက္ခဇာတကေ –

‘‘မာတာပိတာ န မေ ဒေဿာ, နပိ ဒေဿံ မဟာယသံ၊

သဗ္ဗညုတံ ပိယံ မယှံ, တသ္မာ ဝတမဓိဋ္ဌဟိ’’န္တိ။ (စရိယာ။ ၃။၆၅) –

ဧဝံ ဇီဝိတမ္ပိ စဇိတွာ ဝတံ အဓိဋ္ဌဟန္တဿ အဓိဋ္ဌာနပါရမိတာ ပရမတ္ထပါရမီ နာမ ဇာတာ။ သုဝဏ္ဏသာမဇာတကေ –

‘‘န မံ ကောစိ ဥတ္တသတိ, နပိဟံ ဘာယာမိ ကဿစိ၊

မေတ္တာဗလေနုပတ္ထဒ္ဓေါ, ရမာမိ ပဝနေ တဒါ’’တိ။ (စရိယာ။ ၃။၁၁၃) –

ဧဝံ ဇီဝိတမ္ပိ အနောလောကေတွာ မေတ္တာယန္တဿ မေတ္တာပါရမိတာ ပရမတ္ထပါရမီ နာမ ဇာတာ။ လောမဟံသဇာတကေ –

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၅၈။)

‘‘သုသာနေ သေယျံ ကပ္ပေမိ, ဆဝဋ္ဌိကံ ဥပနိဓာယဟံ၊

ဂါမဏ္ဍလာ ဥပါဂန္တွာ, ရူပံ ဒဿေန္တိနပ္ပက’’န္တိ။ (စရိယာ။ ၃။၁၁၉) –

ဧဝံ ဂါမဒါရကေသု နိဋ္ဌုဘနာဒီဟိ စေဝ မာလာဂန္ဓူပဟာရာဒီဟိ စ သုခဒုက္ခံ ဥပ္ပါဒေန္တေသုပိ ဥပေက္ခံ အနတိဝတ္တေန္တဿ ဥပေက္ခာပါရမိတာ ပရမတ္ထပါရမီ နာမ ဇာတာ။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ။ ဝိတ္ထာရတော ပနေသ အတ္ထော စရိယာပိဋကတော ဂဟေတဗ္ဗောတိ။ ဧဝံ ပါရမိယော ပူရေတွာ ဝေဿန္တရတ္တဘာဝေ ဌိတော –

‘‘အစေတနာယံ ပထဝီ, အဝိညာယ သုခံ ဒုခံ၊

သာပိ ဒါနဗလာ မယှံ, သတ္တက္ခတ္တုံ ပကမ္ပထာ’’တိ။ (စရိယာ။ ၁။၁၂၄) –

ဧဝံ မဟာပထဝိကမ္ပနာဒီနိ မဟာပုညာနိ ကရိတွာ အာယုပရိယောသာနေ တတော စုတော တုသိတဘဝနေ နိဗ္ဗတ္တိ။ ဣတိ ဒီပင်္ကရပါဒမူလတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ အယံ တုသိတပုရေ နိဗ္ဗတ္တိ, ဧတ္တကံ ဌာနံ ဒူရေနိဒါနံ နာမာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဒူရေနိဒါနကထာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ အဝိဒူရေနိဒါနကထာ

တုသိတပုရေ ဝသန္တေယေဝ ပန ဗောဓိသတ္တေ ဗုဒ္ဓကောလာဟလံ နာမ ဥဒပါဒိ။ လောကသ္မိဉှိ တီဏိ ကောလာဟလာနိ မဟန္တာနိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ ကပ္ပကောလာဟလံ, ဗုဒ္ဓကောလာဟလံ, စက္ကဝတ္တိကောလာဟလန္တိ။ တတ္ထ ‘‘ဝဿသတသဟဿစ္စယေန ကပ္ပုဋ္ဌာနံ ဘဝိဿတီ’’တိ လောကဗျူဟာ နာမ ကာမာဝစရဒေဝါ မုတ္တသိရာ ဝိကိဏ္ဏကေသာ ရုဒမုခါ အဿူနိ ဟတ္ထေဟိ ပုဉ္ဆမာနာ ရတ္တဝတ္ထနိဝတ္ထာ အတိဝိယ ဝိရူပဝေသဓာရိနော ဟုတွာ မနုဿပထေ ဝိစရန္တာ ဧဝံ အာရောစေန္တိ – ‘‘မာရိသာ, ဣတော ဝဿသတသဟဿစ္စယေန ကပ္ပုဋ္ဌာနံ ဘဝိဿတိ, အယံ လောကော ဝိနဿိဿတိ, မဟာသမုဒ္ဒေါပိ သုဿိဿတိ, အယဉ္စ မဟာပထဝီ သိနေရု စ ပဗ္ဗတရာဇာ ဥဍ္ဍယှိဿန္တိ ဝိနဿိဿန္တိ, ယာဝ ဗြဟ္မလောကာ လောကဝိနာသော ဘဝိဿတိ, မေတ္တံ မာရိသာ, ဘာဝေထ, ကရုဏံ, မုဒိတံ, ဥပေက္ခံ မာရိသာ, ဘာဝေထ,

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၅၉။)

မာတရံ ဥပဋ္ဌဟထ, ပိတရံ ဥပဋ္ဌဟထ, ကုလေ ဇေဋ္ဌာပစာယိနော ဟောထာ’’တိ။ ဣဒံ ကပ္ပကောလာဟလံ နာမ။ ‘‘ဝဿသဟဿစ္စယေန ပန သဗ္ဗုညုဗုဒ္ဓေါ လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတီ’’တိ လောကပါလဒေဝတာ ‘‘ဣတော, မာရိသာ, ဝဿသဟဿစ္စယေန သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓေါ လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတီ’’တိ ဥဂ္ဃေါသေန္တိယော အာဟိဏ္ဍန္တိ။ ဣဒံ ဗုဒ္ဓကောလာဟလံ နာမ။ ‘‘ဝဿသတဿစ္စယေန စက္ကဝတ္တိရာဇာ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတီ’’တိ ဒေဝတာယော ‘‘ဣတော မာရိသာ ဝဿသတစ္စယေန စက္ကဝတ္တိရာဇာ လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတီ’’တိ ဥဂ္ဃေါသေန္တိယော အာဟိဏ္ဍန္တိ။ ဣဒံ စက္ကဝတ္တိကောလာဟလံ နာမ။ ဣမာနိ တီဏိ ကောလာဟလာနိ မဟန္တာနိ ဟောန္တိ။

တေသု ဗုဒ္ဓကောလာဟလသဒ္ဒံ သုတွာ သကလဒသသဟဿစက္ကဝါဠဒေဝတာ ဧကတော သန္နိပတိတွာ ‘‘အသုကော နာမ သတ္တော ဗုဒ္ဓေါ ဘဝိဿတီ’’တိ ဉတွာ တံ ဥပသင်္ကမိတွာ အာယာစန္တိ။ အာယာစမာနာ စ ပုဗ္ဗနိမိတ္တေသု ဥပ္ပန္နေသု အာယာစန္တိ။ တဒါ ပန သဗ္ဗာပိ တာ ဧကေကစက္ကဝါဠေ စာတုမဟာရာဇသက္ကသုယာမသန္တုသိတသုနိမ္မိတဝသဝတ္တိမဟာဗြဟ္မေဟိ သဒ္ဓိံ ဧကစက္ကဝါဠေ သန္နိပတိတွာ တုသိတဘဝနေ ဗောဓိသတ္တဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ‘‘မာရိသ, တုမှေဟိ ဒသ ပါရမိယော ပူရေန္တေဟိ န သက္ကသမ္ပတ္တိံ, န မာရဗြဟ္မစက္ကဝတ္တိသမ္ပတ္တိံ ပတ္ထေန္တေဟိ ပူရိတာ, လောကနိတ္ထရဏတ္ထာယ ပန သဗ္ဗညုတံ ပတ္ထေန္တေဟိ ပူရိတာ, သော ဝေါ ဒါနိ ကာလော, မာရိသ, ဗုဒ္ဓတ္တာယ, သမယော, မာရိသ, ဗုဒ္ဓတ္တာယာ’’တိ ယာစိံသု။

အထ မဟာသတ္တော ဒေဝတာနံ ပဋိညံ အဒတွာဝ ကာလဒီပဒေသကုလဇနေတ္တိအာယုပရိစ္ဆေဒဝသေန ပဉ္စမဟာဝိလောကနံ နာမ ဝိလောကေသိ။ တတ္ထ ‘‘ကာလော နု ခေါ, အကာလော နု ခေါ’’တိ ပဌမံ ကာလံ ဝိလောကေသိ။ တတ္ထ ဝဿသတသဟဿတော ဥဒ္ဓံ ဝဍ္ဎိတအာယုကာလော ကာလော နာမ န ဟောတိ။ ကသ္မာ? တဒါ ဟိ သတ္တာနံ ဇာတိဇရာမရဏာနိ န ပညာယန္တိ။ ဗုဒ္ဓါနဉ္စ ဓမ္မဒေသနာ တိလက္ခဏမုတ္တာ နာမ နတ္ထိ။ တေသံ ‘‘အနိစ္စံ ဒုက္ခံ အနတ္တာ’’တိ ကထေန္တာနံ ‘‘ကိံ နာမေတံ ကထေန္တီ’’တိ နေဝ သောတဗ္ဗံ န သဒ္ဓါတဗ္ဗံ မညန္တိ, တတော အဘိသမယော န ဟောတိ, တသ္မိံ အသတိ အနိယျာနိကံ သာသနံ ဟောတိ။ တသ္မာ သော အကာလော။ ဝဿသတတော ဦနအာယုကာလောပိ ကာလော နာမ န ဟောတိ။ ကသ္မာ? တဒါ ဟိ သတ္တာ ဥဿန္နကိလေသာ ဟောန္တိ, ဥဿန္နကိလေသာနဉ္စ ဒိန္နော

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၀။)

ဩဝါဒေါ ဩဝါဒဋ္ဌာနေ န တိဋ္ဌတိ, ဥဒကေ ဒဏ္ဍရာဇိ ဝိယ ခိပ္ပံ ဝိဂစ္ဆတိ။ တသ္မာ သောပိ အကာလော။ ဝဿသတသဟဿတော ပန ပဋ္ဌာယ ဟေဋ္ဌာ, ဝဿသတတော ပဋ္ဌာယ ဥဒ္ဓံ အာယုကာလော ကာလော နာမ။ တဒါ စ ဝဿသတာယုကာလော, အထ မဟာသတ္တော ‘‘နိဗ္ဗတ္တိတဗ္ဗကာလော’’တိ ကာလံ ပဿိ။

တတော ဒီပံ ဝိလောကေန္တော သပရိဝါရေ စတ္တာရော ဒီပေ ဩလောကေတွာ ‘‘တီသု ဒီပေသု ဗုဒ္ဓါ န နိဗ္ဗတ္တန္တိ, ဇမ္ဗုဒီပေယေဝ နိဗ္ဗတ္တန္တီ’’တိ ဒီပံ ပဿိ။

တတော ‘‘ဇမ္ဗုဒီပေါ နာမ မဟာ, ဒသယောဇနသဟဿပရိမာဏော, ကတရသ္မိံ နု ခေါ ပဒေသေ ဗုဒ္ဓါ နိဗ္ဗတ္တန္တီ’’တိ ဩကာသံ ဝိလောကေန္တော မဇ္ဈိမဒေသံ ပဿိ။ မဇ္ဈိမဒေသော နာမ ‘‘ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ ဂဇင်္ဂလံ နာမ နိဂမော, တဿ ပရေန မဟာသာလာ, တတော ပရာ ပစ္စန္တိမာ ဇနပဒါ, ဩရတော မဇ္ဈေ။ ပုရတ္ထိမဒက္ခိဏာယ ဒိသာယ သလ္လဝတီ နာမ နဒီ, တတော ပရာ ပစ္စန္တိမာ ဇနပဒါ, ဩရတော မဇ္ဈေ။ ဒက္ခိဏာယ ဒိသာယ သေတကဏ္ဏိကံ နာမ နိဂမော, တတော ပရာ ပစ္စန္တိမာ ဇနပဒါ, ဩရတော မဇ္ဈေ။ ပစ္ဆိမာယ ဒိသာယ ထူဏံ နာမ ဗြာဟ္မဏဂါမော, တတော ပရာ ပစ္စန္တိမာ ဇနပဒါ, ဩရတော မဇ္ဈေ။ ဥတ္တရာယ ဒိသာယ ဥသီရဒ္ဓဇော နာမ ပဗ္ဗတော, တတော ပရာ ပစ္စန္တိမာ ဇနပဒါ, ဩရတော မဇ္ဈေ’’တိ ဧဝံ ဝိနယေ (မဟာဝ။ ၂၅၉) ဝုတ္တော ပဒေသော။ သော အာယာမတော တီဏိ ယောဇနသတာနိ, ဝိတ္ထာရတော အဍ္ဎတေယျာနိ, ပရိက္ခေပတော နဝ ယောဇနသတာနီတိ ဧတသ္မိံ ပဒေသေ ဗုဒ္ဓါ, ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ, အဂ္ဂသာဝကာ, အသီတိ မဟာသာဝကာ, စက္ကဝတ္တိရာဇာနော, အညေ စ မဟေသက္ခာ ခတ္တိယဗြာဟ္မဏဂဟပတိမဟာသာလာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ဣဒဉ္စေတ္ထ ကပိလဝတ္ထု နာမ နဂရံ, တတ္ထ မယာ နိဗ္ဗတ္တိတဗ္ဗန္တိ နိဋ္ဌံ အဂမာသိ။

တတော ကုလံ ဝိလောကေန္တော ‘‘ဗုဒ္ဓါ နာမ ဝေဿကုလေ ဝါ သုဒ္ဒကုလေ ဝါ န နိဗ္ဗတ္တန္တိ။ လောကသမ္မတေ ပန ခတ္တိယကုလေ ဝါ ဗြာဟ္မဏကုလေ ဝါတိ ဒွီသုယေဝ ကုလေသု နိဗ္ဗတ္တန္တိ။ ဣဒါနိ စ ခတ္တိယကုလံ လောကသမ္မတံ, တတ္ထ နိဗ္ဗတ္တိဿာမိ။ သုဒ္ဓေါဒနော နာမ ရာဇာ မေ ပိတာ ဘဝိဿတီ’’တိ ကုလံ ပဿိ။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၁။)

တတော မာတရံ ဝိလောကေန္တော ‘‘ဗုဒ္ဓမာတာ နာမ လောလာ သုရာဓုတ္တာ န ဟောတိ, ကပ္ပသတသဟဿံ ပန ပူရိတပါရမီ ဇာတိတော ပဋ္ဌာယ အခဏ္ဍပဉ္စသီလာယေဝ ဟောတိ။ အယဉ္စ မဟာမာယာ နာမ ဒေဝီ ဧဒိသီ, အယံ မေ မာတာ ဘဝိဿတိ။ ကိတ္တကံ ပနဿာ အာယူတိ ဒသန္နံ မာသာနံ ဥပရိ သတ္တ ဒိဝသာနီ’’တိ ပဿိ။

ဣတိ ဣမံ ပဉ္စမဟာဝိလောကနံ ဝိလောကေတွာ ‘‘ကာလော မေ, မာရိသာ, ဗုဒ္ဓဘာဝါယာ’’တိ ဒေဝတာနံ သင်္ဂဟံ ကရောန္တော ပဋိညံ ဒတွာ ‘‘ဂစ္ဆထ, တုမှေ’’တိ တာ ဒေဝတာ ဥယျောဇေတွာ တုသိတဒေဝတာဟိ ပရိဝုတော တုသိတပုရေ နန္ဒနဝနံ ပါဝိသိ။ သဗ္ဗဒေဝလောကေသု ဟိ နန္ဒနဝနံ အတ္ထိယေဝ။ တတ္ထ နံ ဒေဝတာ ‘‘ဣတော စုတော သုဂတိံ ဂစ္ဆ, ဣတော စုတော သုဂတိံ ဂစ္ဆာ’’တိ ပုဗ္ဗေ ကတကုသလကမ္မောကာသံ သာရယမာနာ ဝိစရန္တိ။ သော ဧဝံ ဒေဝတာဟိ ကုသလံ သာရယမာနာဟိ ပရိဝုတော တတ္ထ ဝိစရန္တောယေဝ စဝိတွာ မဟာမာယာယ ဒေဝိယာ ကုစ္ဆိသ္မိံ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှိ။

တဿ အာဝိဘာဝတ္ထံ အယံ အနုပုဗ္ဗိကထာ – တဒါ ကိရ ကပိလဝတ္ထုနဂရေ အာသာဠှိနက္ခတ္တံ သံဃုဋ္ဌံ အဟောသိ, မဟာဇနော နက္ခတ္တံ ကီဠတိ။ မဟာမာယာပိ ဒေဝီ ပုရေ ပုဏ္ဏမာယ သတ္တမဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ဝိဂတသုရာပါနံ မာလာဂန္ဓဝိဘူတိသမ္ပန္နံ နက္ခတ္တကီဠံ အနုဘဝမာနာ သတ္တမေ ဒိဝသေ ပါတောဝ ဥဋ္ဌာယ ဂန္ဓောဒကေန နှာယိတွာ စတ္တာရိ သတသဟဿာနိ ဝိဿဇ္ဇေတွာ မဟာဒါနံ ဒတွာ သဗ္ဗာလင်္ကာရဝိဘူသိတာ ဝရဘောဇနံ ဘုဉ္ဇိတွာ ဥပေါသထင်္ဂါနိ အဓိဋ္ဌာယ အလင်္ကတပဋိယတ္တံ သိရိဂဗ္ဘံ ပဝိသိတွာ သိရိသယနေ နိပန္နာ နိဒ္ဒံ ဩက္ကမမာနာ ဣမံ သုပိနံ အဒ္ဒသ – စတ္တာရော ကိရ နံ မဟာရာဇာနော သယနေနေဝ သဒ္ဓိံ ဥက္ခိပိတွာ ဟိမဝန္တံ နေတွာ သဋ္ဌိယောဇနိကေ မနောသိလာတလေ သတ္တယောဇနိကဿ မဟာသာလရုက္ခဿ ဟေဋ္ဌာ ဌပေတွာ ဧကမန္တံ အဋ္ဌံသု။ အထ နေသံ ဒေဝိယော အာဂန္တွာ ဒေဝိံ အနောတတ္တဒဟံ နေတွာ မနုဿမလဟရဏတ္ထံ နှာပေတွာ ဒိဗ္ဗဝတ္ထံ နိဝါသာပေတွာ ဂန္ဓေဟိ ဝိလိမ္ပာပေတွာ ဒိဗ္ဗပုပ္ဖါနိ ပိဠန္ဓာပေတွာ တတော အဝိဒူရေ ဧကော ရဇတပဗ္ဗတော အတ္ထိ, တဿ အန္တော ကနကဝိမာနံ အတ္ထိ, တတ္ထ ပါစီနသီသကံ ဒိဗ္ဗသယနံ ပညာပေတွာ နိပဇ္ဇာပေသုံ။ အထ ဗောဓိသတ္တော သေတဝရဝါရဏော ဟုတွာ တတော အဝိဒူရေ ဧကော သုဝဏ္ဏပဗ္ဗတော အတ္ထိ, တတ္ထ ဝိစရိတွာ တတော ဩရုယှ ရဇတပဗ္ဗတံ အဘိရုဟိတွာ ဥတ္တရဒိသတော အာဂမ္မ ရဇတဒါမဝဏ္ဏာယ သောဏ္ဍာယ သေတပဒုမံ ဂဟေတွာ ကောဉ္စနာဒံ နဒိတွာ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၂။)

ကနကဝိမာနံ ပဝိသိတွာ မာတုသယနံ တိက္ခတ္တုံ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ဒက္ခိဏပဿံ ဖာလေတွာ ကုစ္ဆိံ ပဝိဋ္ဌသဒိသော အဟောသီတိ။ ဧဝံ ဥတ္တရာသာဠှနက္ခတ္တေန ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှိ။

ပုနဒိဝသေ ပဗုဒ္ဓါ ဒေဝီ တံ သုပိနံ ရညော အာရောစေသိ။ ရာဇာ စတုသဋ္ဌိမတ္တေ ဗြာဟ္မဏပါမောက္ခေ ပက္ကောသာပေတွာ ဂေါမယဟရိတူပလိတ္တာယ လာဇာဒီဟိ ကတမင်္ဂလသက္ကာရာယ ဘူမိယာ မဟာရဟာနိ အာသနာနိ ပညာပေတွာ တတ္ထ နိသိန္နာနံ ဗြာဟ္မဏာနံ သပ္ပိမဓုသက္ခရာဘိသင်္ခတဿ ဝရပါယာသဿ သုဝဏ္ဏရဇတပါတိယော ပူရေတွာ သုဝဏ္ဏရဇတပါတီဟိယေဝ ပဋိကုဇ္ဇိတွာ အဒါသိ, အညေဟိ စ အဟတဝတ္ထကပိလဂါဝိဒါနာဒီဟိ တေ သန္တပ္ပေသိ။ အထ နေသံ သဗ္ဗကာမေဟိ သန္တပ္ပိတာနံ ဗြာဟ္မဏာနံ သုပိနံ အာရောစာပေတွာ ‘‘ကိံ ဘဝိဿတီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ဗြာဟ္မဏာ အာဟံသု – ‘‘မာ စိန္တယိ, မဟာရာဇ, ဒေဝိယာ တေ ကုစ္ဆိမှိ ဂဗ္ဘော ပတိဋ္ဌိတော, သော စ ခေါ ပုရိသဂဗ္ဘော, န ဣတ္ထိဂဗ္ဘော, ပုတ္တော တေ ဘဝိဿတိ, သော သစေ အဂါရံ အဇ္ဈာဝသိဿတိ, ရာဇာ ဘဝိဿတိ စက္ကဝတ္တီ။ သစေ အဂါရာ နိက္ခမ္မ ပဗ္ဗဇိဿတိ, ဗုဒ္ဓေါ ဘဝိဿတိ လောကေ ဝိဝဋစ္ဆဒေါ’’တိ။

ဗောဓိသတ္တဿ ပန မာတုကုစ္ဆိမှိ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏက္ခဏေယေဝ ဧကပ္ပဟာရေနေဝ သကလဒသသဟဿီ လောကဓာတု သင်္ကမ္ပိ သမ္ပကမ္ပိ သမ္ပဝေဓိ။ ဒွတ္တိံသ ပုဗ္ဗနိမိတ္တာနိ ပါတုရဟေသုံ – ဒသသု စက္ကဝါဠသဟဿေသု အပ္ပမာဏော ဩဘာသော ဖရိ။ တဿ တံ သိရိံ ဒဋ္ဌုကာမာ ဝိယ အန္ဓာ စက္ခူနိ ပဋိလဘိံသု, ဗဓိရာ သဒ္ဒံ သုဏိံသု, မူဂါ သမာလပိံသု, ခုဇ္ဇာ ဥဇုဂတ္တာ အဟေသုံ, ပင်္ဂုလာ ပဒသာ ဂမနံ ပဋိလဘိံသု, ဗန္ဓနဂတာ သဗ္ဗသတ္တာ အန္ဒုဗန္ဓနာဒီဟိ မုစ္စိံသု, သဗ္ဗနိရယေသု အဂ္ဂီ နိဗ္ဗာယိံသု, ပေတ္တိဝိသယေသု ခုပ္ပိပါသာ ဝူပသမိံသု, တိရစ္ဆာနာနံ ဘယံ နာဟောသိ, သဗ္ဗသတ္တာနံ ရောဂေါ ဝူပသမိ, သဗ္ဗသတ္တာ ပိယံဝဒါ အဟေသုံ, မဓုရေနာကာရေန အဿာ ဟသိံသု, ဝါရဏာ ဂဇ္ဇိံသု, သဗ္ဗတူရိယာနိ သကံ သကံ နိန္နာဒံ မုဉ္စိံသု, အဃဋ္ဋိတာနိယေဝ မနုဿာနံ ဟတ္ထူပဂါဒီနိ အာဘရဏာနိ ဝိရဝိံသု, သဗ္ဗာ ဒိသာ ဝိပ္ပသန္နာ အဟေသုံ, သတ္တာနံ သုခံ ဥပ္ပါဒယမာနော မုဒုသီတလော ဝါတော ဝါယိ, အကာလမေဃော ဝဿိ, ပထဝိတောပိ ဥဒကံ ဥဗ္ဘိဇ္ဇိတွာ ဝိဿန္ဒိ, ပက္ခိနော အာကာသဂမနံ ဝိဇဟိံသု, နဒိယော အသန္ဒမာနာ အဋ္ဌံသု, မဟာသမုဒ္ဒေါ မဓုရောဒကော အဟောသိ, သဗ္ဗတ္ထကမေဝ ပဉ္စဝဏ္ဏေဟိ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၃။)

ပဒုမေဟိ သဉ္ဆန္နတလော အဟောသိ, ထလဇဇလဇာဒီနိ သဗ္ဗပုပ္ဖါနိ ပုပ္ဖိံသု, ရုက္ခာနံ ခန္ဓေသု ခန္ဓပဒုမာနိ, သာခါသု သာခါပဒုမာနိ, လတာသု လတာပဒုမာနိ ပုပ္ဖိံသု, ဃနသိလာတလာနိ ဘိန္ဒိတွာ ဥပရူပရိ သတပတ္တာနိ ဟုတွာ ဒဏ္ဍပဒုမာနိ နာမ နိက္ခမိံသု, အာကာသေ ဩလမ္ဗကပဒုမာနိ နာမ နိဗ္ဗတ္တိံသု, သမန္တတော ပုပ္ဖဝဿာနိ ဝဿိံသု။ အာကာသေ ဒိဗ္ဗတူရိယာနိ ဝဇ္ဇိံသု, သကလဒသသဟဿီ လောကဓာတု ဝဋ္ဋေတွာ ဝိဿဋ္ဌမာလာဂုဠော ဝိယ, ဥပ္ပီဠေတွာ ဗဒ္ဓမာလာကလာပေါ ဝိယ, အလင်္ကတပဋိယတ္တမာလာသနံ ဝိယ စ ဧကမာလာမာလိနီ ဝိပ္ဖုရန္တဝါဠဗီဇနီ ပုပ္ဖဓူပဂန္ဓပရိဝါသိတာ ပရမသောဘဂ္ဂပ္ပတ္တာ အဟောသိ။

ဧဝံ ဂဟိတပဋိသန္ဓိကဿ ဗောဓိသတ္တဿ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏကာလတော ပဋ္ဌာယ ဗောဓိသတ္တဿ စေဝ ဗောဓိသတ္တမာတုယာ စ ဥပဒ္ဒဝနိဝါရဏတ္ထံ ခဂ္ဂဟတ္ထာ စတ္တာရော ဒေဝပုတ္တာ အာရက္ခံ ဂဏှိံသု။ ဗောဓိသတ္တဿ မာတုယာ ပုရိသေသု ရာဂစိတ္တံ နုပ္ပဇ္ဇိ, လာဘဂ္ဂယသဂ္ဂပ္ပတ္တာ စ အဟောသိ သုခိနီ အကိလန္တကာယာ။ ဗောဓိသတ္တဉ္စ အန္တောကုစ္ဆိဂတံ ဝိပ္ပသန္နေ မဏိရတနေ အာဝုတပဏ္ဍုသုတ္တံ ဝိယ ပဿတိ။ ယသ္မာ စ ဗောဓိသတ္တေန ဝသိတကုစ္ဆိ နာမ စေတိယဂဗ္ဘသဒိသာ ဟောတိ, န သက္ကာ အညေန သတ္တေန အာဝသိတုံ ဝါ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝါ, တသ္မာ ဗောဓိသတ္တမာတာ သတ္တာဟဇာတေ ဗောဓိသတ္တေ ကာလံ ကတွာ တုသိတပုရေ နိဗ္ဗတ္တိ။ ယထာ စ အညာ ဣတ္ထိယော ဒသမာသေ အပ္ပတွာပိ အတိက္ကမိတွာပိ နိသိန္နာပိ နိပန္နာပိ ဝိဇာယန္တိ, န ဧဝံ ဗောဓိသတ္တမာတာ။ သာ ပန ဗောဓိသတ္တံ ဒသမာသေ ကုစ္ဆိနာ ပရိဟရိတွာ ဌိတာဝ ဝိဇာယတိ။ အယံ ဗောဓိသတ္တမာတုဓမ္မတာ။

မဟာမာယာပိ ဒေဝီ ပတ္တေန တေလံ ဝိယ ဒသမာသေ ကုစ္ဆိနာ ဗောဓိသတ္တံ ပရိဟရိတွာ ပရိပုဏ္ဏဂဗ္ဘာ ဉာတိဃရံ ဂန္တုကာမာ သုဒ္ဓေါဒနမဟာရာဇဿ အာရောစေသိ – ‘‘ဣစ္ဆာမဟံ, ဒေဝ, ကုလသန္တကံ ဒေဝဒဟနဂရံ ဂန္တု’’န္တိ။ ရာဇာ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ကပိလဝတ္ထုတော ယာဝ ဒေဝဒဟနဂရာ မဂ္ဂံ သမံ ကာရေတွာ ကဒလိပုဏ္ဏဃဋဓဇပဋာကာဒီဟိ အလင်္ကာရေဟိ အလင်္ကာရာပေတွာ ဒေဝိံ သောဝဏ္ဏသိဝိကာယ နိသီဒါပေတွာ အမစ္စသဟဿေန ဥက္ခိပါပေတွာ မဟန္တေန ပရိဝါရေန ပေသေသိ။ ဒွိန္နံ ပန နဂရာနံ အန္တရေ ဥဘယနဂရဝါသီနမ္ပိ လုမ္ဗိနီဝနံ နာမ မင်္ဂလသာလဝနံ အတ္ထိ။ တသ္မိံ သမယေ မူလတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ အဂ္ဂသာခါ သဗ္ဗံ ဧကပါလိဖုလ္လံ အဟောသိ,

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၄။)

သာခန္တရေဟိ စေဝ ပုပ္ဖန္တရေဟိ စ ပဉ္စဝဏ္ဏာ ဘမရဂဏာ နာနပ္ပကာရာ စ သကုဏသံဃာ မဓုရဿရေန ဝိကူဇန္တာ ဝိစရန္တိ။ သကလံ လုမ္ဗိနီဝနံ စိတ္တလတာဝနသဒိသံ, မဟာနုဘာဝဿ ရညော သုသဇ္ဇိတအာပါနမဏ္ဍလံ ဝိယ အဟောသိ။ ဒေဝိယာ တံ ဒိသွာ သာလဝနေ ကီဠိတုကာမတာ ဥဒပါဒိ။ အမစ္စာ ဒေဝိံ ဂဟေတွာ သာလဝနံ ပဝိသိံသု။ သာ မင်္ဂလသာလမူလံ ဥပဂန္တွာ သာလသာခံ ဂဏှိတုကာမာ အဟောသိ, သာလသာခါ သုသေဒိတဝေတ္တဂ္ဂံ ဝိယ ဩဏမိတွာ ဒေဝိယာ ဟတ္ထသမီပံ ဥပဂဉ္ဆိ။ သာ ဟတ္ထံ ပသာရေတွာ သာခံ အဂ္ဂဟေသိ။ တာဝဒေဝ စ ဒေဝိယာ ကမ္မဇဝါတာ စလိံသု, အထဿာ သာဏိံ ပရိက္ခိပါပေတွာ မဟာဇနော ပဋိက္ကမိ, သာလသာခံ ဂဟေတွာ တိဋ္ဌမာနာယ ဧဝ စဿာ ဂဗ္ဘဝုဋ္ဌာနံ အဟောသိ။ တင်္ခဏညေဝ စတ္တာရော ဝိသုဒ္ဓစိတ္တာ မဟာဗြဟ္မာနော သုဝဏ္ဏဇာလံ အာဒါယ သမ္ပတ္တာ။ တေ တေန သုဝဏ္ဏဇာလေန ဗောဓိသတ္တံ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ မာတု ပုရတော ဌတွာ ‘‘အတ္တမနာ, ဒေဝိ, ဟောဟိ, မဟေသက္ခော တေ ပုတ္တော ဥပ္ပန္နော’’တိ အာဟံသု။

ယထာ ပန အညေ သတ္တာ မာတုကုစ္ဆိတော နိက္ခမန္တာ ပဋိကူလေန အသုစိနာ မက္ခိတာ နိက္ခမန္တိ, န ဧဝံ ဗောဓိသတ္တော။ သော ပန ဓမ္မာသနတော ဩတရန္တော ဓမ္မကထိကော ဝိယ, နိဿေဏိတော ဩတရန္တော ပုရိသော ဝိယ စ ဒွေ ဟတ္ထေ ဒွေ စ ပါဒေ ပသာရေတွာ ဌိတကောဝ မာတုကုစ္ဆိသမ္ဘဝေန ကေနစိ အသုစိနာ အမက္ခိတော သုဒ္ဓေါ ဝိသဒေါ ကာသိကဝတ္ထေ နိက္ခိတ္တမဏိရတနံ ဝိယ ဇောတေန္တော မာတုကုစ္ဆိတော နိက္ခမိ။ ဧဝံ သန္တေပိ ဗောဓိသတ္တဿ စ ဗောဓိသတ္တမာတုယာ စ သက္ကာရတ္ထံ အာကာသတော ဒွေ ဥဒကဓာရာ နိက္ခမိတွာ ဗောဓိသတ္တဿ စ ဗောဓိသတ္တမာတုယာ စ သရီရေ ဥတုံ ဂါဟာပေသုံ။

အထ နံ သုဝဏ္ဏဇာလေန ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဌိတာနံ ဗြဟ္မာနံ ဟတ္ထတော စတ္တာရော မဟာရာဇာနော မင်္ဂလသမ္မတာယ သုခသမ္ဖဿာယ အဇိနပ္ပဝေဏိယာ ဂဏှိံသု, တေသံ ဟတ္ထတော မနုဿာ ဒုကူလစုမ္ဗဋကေန ဂဏှိံသု, မနုဿာနံ ဟတ္ထတော မုစ္စိတွာ ပထဝိယံ ပတိဋ္ဌာယ ပုရတ္ထိမဒိသံ ဩလောကေသိ, အနေကာနိ စက္ကဝါဠသဟဿာနိ ဧကင်္ဂဏာနိ အဟေသုံ။ တတ္ထ ဒေဝမနုဿာ ဂန္ဓမာလာဒီဟိ ပူဇယမာနာ ‘‘မဟာပုရိသ, ဣဓ တုမှေဟိ သဒိသော အညော နတ္ထိ, ကုတေတ္ထ ဥတ္တရိတရော’’တိ အာဟံသု။ ဧဝံ စတဿော

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၅။)

ဒိသာ, စတဿော အနုဒိသာ စ ဟေဋ္ဌာ, ဥပရီတိ ဒသပိ ဒိသာ အနုဝိလောကေတွာ အတ္တနာ သဒိသံ ကဉ္စိ အဒိသွာ ‘‘အယံ ဥတ္တရာဒိသာ’’တိ သတ္တပဒဝီတိဟာရေန အဂမာသိ မဟာဗြဟ္မုနာ သေတစ္ဆတ္တံ ဓာရယမာနေန, သုယာမေန ဝါဠဗီဇနိံ, အညာဟိ စ ဒေဝတာဟိ သေသရာဇကကုဓဘဏ္ဍဟတ္ထာဟိ အနုဂမ္မမာနော။ တတော သတ္တမပဒေ ဌိတော ‘‘အဂ္ဂေါဟမသ္မိ လောကဿာ’’တိအာဒိကံ အာသဘိံ ဝါစံ နိစ္ဆာရေန္တော သီဟနာဒံ နဒိ။

ဗောဓိသတ္တော ဟိ တီသု အတ္တဘာဝေသု မာတုကုစ္ဆိတော နိက္ခန္တမတ္တောဝ ဝါစံ နိစ္ဆာရေသိ မဟောသဓတ္တဘာဝေ, ဝေဿန္တရတ္တဘာဝေ, ဣမသ္မိံ အတ္တဘာဝေ စာတိ။ မဟောသဓတ္တဘာဝေ ကိရဿ မာတုကုစ္ဆိတော နိက္ခမန္တဿေဝ သက္ကော ဒေဝရာဇာ အာဂန္တွာ စန္ဒနသာရံ ဟတ္ထေ ဌပေတွာ ဂတော။ သော တံ မုဋ္ဌိယံ ကတွာဝ နိက္ခန္တော။ အထ နံ မာတာ ‘‘တာတ, ကိံ ဂဟေတွာ အာဂတောသီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ဩသဓံ, အမ္မာ’’တိ။ ဣတိ ဩသဓံ ဂဟေတွာ အာဂတတ္တာ ‘‘ဩသဓဒါရကော’’တွေဝဿ နာမံ အကံသု။ တံ ဩသဓံ ဂဟေတွာ စာဋိယံ ပက္ခိပိံသု, အာဂတာဂတာနံ အန္ဓဗဓိရာဒီနံ တဒေဝ သဗ္ဗရောဂဝူပသမာယ ဘေသဇ္ဇံ အဟောသိ။ တတော ‘‘မဟန္တံ ဣဒံ ဩသဓံ, မဟန္တံ ဣဒံ ဩသဓ’’န္တိ ဥပ္ပန္နဝစနံ ဥပါဒါယ ‘‘မဟောသဓော’’တွေဝဿ နာမံ ဇာတံ။ ဝေဿန္တရတ္တဘာဝေ ပန မာတုကုစ္ဆိတော နိက္ခမန္တော ဒက္ခိဏဟတ္ထံ ပသာရေတွာဝ ‘‘အတ္ထိ နု ခေါ, အမ္မ, ကိဉ္စိ ဂေဟသ္မိံ, ဒါနံ ဒဿာမီ’’တိ ဝဒန္တော နိက္ခမိ။ အထဿ မာတာ ‘‘သဓနေ ကုလေ နိဗ္ဗတ္တောသိ, တာတာ’’တိ ပုတ္တဿ ဟတ္ထံ အတ္တနော ဟတ္ထတလေ ကတွာ သဟဿတ္ထဝိကံ ဌပါပေသိ။ ဣမသ္မိံ ပန အတ္တဘာဝေ ဣမံ သီဟနာဒံ နဒီတိ ဧဝံ ဗောဓိသတ္တော တီသု အတ္တဘာဝေသု မာတုကုစ္ဆိတော နိက္ခန္တမတ္တောဝ ဝါစံ နိစ္ဆာရေသိ။ ယထာ စ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏက္ခဏေ တထာ ဇာတိက္ခဏေပိဿ ဒွတ္တိံသ ပုဗ္ဗနိမိတ္တာနိ ပါတုရဟေသုံ။ ယသ္မိံ ပန သမယေ အမှာကံ ဗောဓိသတ္တော လုမ္ဗိနီဝနေ ဇာတော, တသ္မိံယေဝ သမယေ ရာဟုလမာတာဒေဝီ, အာနန္ဒတ္ထေရော, ဆန္နော အမစ္စော, ကာဠုဒါယီ အမစ္စော, ကဏ္ဍကော အဿရာဇာ, မဟာဗောဓိရုက္ခော, စတဿော နိဓိကုမ္ဘိယော စ ဇာတာ။ တတ္ထ ဧကာ နိဓိကုမ္ဘီ ဂါဝုတပ္ပမာဏာ, ဧကာ အဍ္ဎယောဇနပ္ပမာဏာ, ဧကာ တိဂါဝုတပ္ပမာဏာ, ဧကာ ယောဇနပ္ပမာဏာ။ ဂမ္ဘီရတော ပထဝီပရိယန္တာ ဧဝ အဟောသီတိ။ ဣမေ သတ္တ သဟဇာတာ နာမ။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၆။)

ဥဘယနဂရဝါသိနော ဗောဓိသတ္တံ ဂဟေတွာ ကပိလဝတ္ထုနဂရမေဝ အဂမံသု။ တံ ဒိဝသံယေဝ စ ‘‘ကပိလဝတ္ထုနဂရေ သုဒ္ဓေါဒနမဟာရာဇဿ ပုတ္တော ဇာတော, အယံ ကုမာရော ဗောဓိမူလေ နိသီဒိတွာ ဗုဒ္ဓေါ ဘဝိဿတီ’’တိ တာဝတိံသဘဝနေ ဟဋ္ဌတုဋ္ဌာ ဒေဝသံဃာ စေလုက္ခေပါဒီနိ ပဝတ္တေန္တာ ကီဠိံသု။ တသ္မိံ သမယေ သုဒ္ဓေါဒနမဟာရာဇဿ ကုလူပကော အဋ္ဌသမာပတ္တိလာဘီ ကာလဒေဝလော နာမ တာပသော ဘတ္တကိစ္စံ ကတွာ ဒိဝါဝိဟာရတ္ထာယ တာဝတိံသဘဝနံ ဂန္တွာ တတ္ထ ဒိဝါဝိဟာရံ နိသိန္နော တာ ဒေဝတာ တထာ ကီဠမာနာ ဒိသွာ ‘‘ကိံ ကာရဏာ တုမှေ ဧဝံ တုဋ္ဌမာနသာ ကီဠထ, မယှမ္ပေတံ ကာရဏံ ကထေထာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ဒေဝတာ အာဟံသု – ‘‘မာရိသ, သုဒ္ဓေါဒနမဟာရာဇဿ ပုတ္တော ဇာတော, သော ဗောဓိမဏ္ဍေ နိသီဒိတွာ ဗုဒ္ဓေါ ဟုတွာ ဓမ္မစက္ကံ ပဝတ္တေဿတိ, ‘တဿ အနန္တံ ဗုဒ္ဓလီဠံ ဒဋ္ဌုံ, ဓမ္မဉ္စ သောတုံ လစ္ဆာမာ’တိ ဣမိနာ ကာရဏေန တုဋ္ဌာမှာ’’တိ။ တာပသော တာသံ ဝစနံ သုတွာ ခိပ္ပံ ဒေဝလောကတော ဩရုယှ ရာဇနိဝေသနံ ပဝိသိတွာ ပညတ္တာသနေ နိသိန္နော ‘‘ပုတ္တော ကိရ တေ, မဟာရာဇ, ဇာတော, ပဿိဿာမိ န’’န္တိ အာဟ။ ရာဇာ အလင်္ကတပဋိယတ္တံ ကုမာရံ အာဟရာပေတွာ တာပသံ ဝန္ဒာပေတုံ အဘိဟရိ။ ဗောဓိသတ္တဿ ပါဒါ ပရိဝတ္တိတွာ တာပသဿ ဇဋာသု ပတိဋ္ဌဟိံသု။ ဗောဓိသတ္တဿ ဟိ တေနတ္တဘာဝေန ဝန္ဒိတဗ္ဗယုတ္တကော နာမ အညော နတ္ထိ။ သစေ ဟိ အဇာနန္တာ ဗောဓိသတ္တဿ သီသံ တာပသဿ ပါဒမူလေ ဌပေယျုံ, သတ္တဓာ တဿ မုဒ္ဓါ ဖလေယျ။ တာပသော ‘‘န မေ အတ္တာနံ နာသေတုံ ယုတ္တ’’န္တိ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဗောဓိသတ္တဿ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေသိ။ ရာဇာ တံ အစ္ဆရိယံ ဒိသွာ အတ္တနော ပုတ္တံ ဝန္ဒိ။

တာပသော အတီတေ စတ္တာလီသ ကပ္ပေ, အနာဂတေ စတ္တာလီသာတိ အသီတိ ကပ္ပေ အနုဿရတိ။ ဗောဓိသတ္တဿ လက္ခဏသမ္ပတ္တိံ ဒိသွာ ‘‘ဘဝိဿတိ နု ခေါ ဗုဒ္ဓေါ, ဥဒါဟု နော’’တိ အာဝဇ္ဇေတွာ ဥပဓာရေန္တော ‘‘နိဿံသယေန ဗုဒ္ဓေါ ဘဝိဿတီ’’တိ ဉတွာ ‘‘အစ္ဆရိယပုရိသော အယ’’န္တိ သိတံ အကာသိ။ တတော ‘‘အဟံ ဣမံ အစ္ဆရိယပုရိသံ ဗုဒ္ဓဘူတံ ဒဋ္ဌုံ လဘိဿာမိ နု ခေါ, နော’’တိ ဥပဓာရေန္တော ‘‘န လဘိဿာမိ, အန္တရာယေဝ ကာလံ ကတွာ ဗုဒ္ဓသတေနပိ ဗုဒ္ဓသဟဿေနပိ ဂန္တွာ ဗောဓေတုံ အသက္ကုဏေယျေ အရူပဘဝေ နိဗ္ဗတ္တိဿာမီ’’တိ ဒိသွာ ‘‘ဧဝရူပံ နာမ အစ္ဆရိယပုရိသံ ဗုဒ္ဓဘူတံ ဒဋ္ဌုံ န လဘိဿာမိ, မဟတီ ဝတ မေ ဇာနိ ဘဝိဿတီ’’တိ ပရောဒိ။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၇။)

မနုဿာ ဒိသွာ ‘‘အမှာကံ အယျော ဣဒါနေဝ ဟသိတွာ ပုန ပရောဒိတွာ ပတိဋ္ဌိတော, ကိံ နု ခေါ, ဘန္တေ, အမှာကံ အယျပုတ္တဿ ကောစိ အန္တရာယော ဘဝိဿတီ’’တိ တံ ပုစ္ဆိံသု။ ‘‘နတ္ထေတဿ အန္တရာယော, နိဿံသယေန ဗုဒ္ဓေါ ဘဝိဿတီ’’တိ။ ‘‘အထ ကသ္မာ, ဘန္တေ, ပရောဒိတ္ထာ’’တိ? ‘‘ဧဝရူပံ ပုရိသံ ဗုဒ္ဓဘူတံ ဒဋ္ဌုံ န လဘိဿာမိ, ‘မဟတီ ဝတ မေ ဇာနိ ဘဝိဿတီ’တိ အတ္တာနံ အနုသောစန္တော ရောဒါမီ’’တိ အာဟ။ တတော သော ‘‘ကိံ နု ခေါ မေ ဉာတကေသု ကောစိ ဧကံ ဗုဒ္ဓဘူတံ ဒဋ္ဌုံ လဘိဿတီ’’တိ ဥပဓာရေန္တော အတ္တနော ဘာဂိနေယျံ နာလကဒါရကံ အဒ္ဒသ။ သော ဘဂိနိယာ ဂေဟံ ဂန္တွာ ‘‘ကဟံ တေ ပုတ္တော နာလကော’’တိ? ‘‘အတ္ထိ ဂေဟေ, အယျာ’’တိ။ ‘‘ပက္ကောသာဟိ န’’န္တိ ပက္ကောသာပေတွာ အတ္တနော သန္တိကံ အာဂတံ ကုမာရံ အာဟ – ‘‘တာတ, သုဒ္ဓေါဒနမဟာရာဇဿ ကုလေ ပုတ္တော ဇာတော, ဗုဒ္ဓင်္ကုရော ဧသော, ပဉ္စတိံသ ဝဿာနိ အတိက္ကမိတွာ ဗုဒ္ဓေါ ဘဝိဿတိ, တွံ ဧတံ ဒဋ္ဌုံ လဘိဿသိ, အဇ္ဇေဝ ပဗ္ဗဇာဟီ’’တိ။ သတ္တာသီတိကောဋိဓနေ ကုလေ နိဗ္ဗတ္တဒါရကောပိ ‘‘န မံ မာတုလော အနတ္ထေ နိယောဇေဿတီ’’တိ စိန္တေတွာ တာဝဒေဝ အန္တရာပဏတော ကာသာယာနိ စေဝ မတ္တိကာပတ္တဉ္စ အာဟရာပေတွာ ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ ‘‘ယော လောကေ ဥတ္တမပုဂ္ဂလော, တံ ဥဒ္ဒိဿ မယှံ ပဗ္ဗဇ္ဇာ’’တိ ဗောဓိသတ္တာဘိမုခံ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂယှ ပဉ္စပတိဋ္ဌိတေန ဝန္ဒိတွာ ပတ္တံ ထဝိကာယ ပက္ခိပိတွာ အံသကူဋေ ဩလဂ္ဂေတွာ ဟိမဝန္တံ ပဝိသိတွာ သမဏဓမ္မံ အကာသိ။ သော ပရမာဘိသမ္ဗောဓိပ္ပတ္တံ တထာဂတံ ဥပသင်္ကမိတွာ နာလကပဋိပဒံ ကထာပေတွာ ပုန ဟိမဝန္တံ ပဝိသိတွာ အရဟတ္တံ ပတွာ ဥက္ကဋ္ဌပဋိပဒံ ပဋိပန္နော သတ္တေဝ မာသေ အာယုံ ပါလေတွာ ဧကံ သုဝဏ္ဏပဗ္ဗတံ နိဿာယ ဌိတကောဝ အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ပရိနိဗ္ဗာယိ။

ဗောဓိသတ္တမ္ပိ ခေါ ပဉ္စမဒိဝသေ သီသံ နှာပေတွာ ‘‘နာမဂ္ဂဟဏံ ဂဏှိဿာမာ’’တိ ရာဇဘဝနံ စတုဇ္ဇာတိယဂန္ဓေဟိ ဝိလိမ္ပေတွာ လာဇပဉ္စမကာနိ ပုပ္ဖါနိ ဝိကိရိတွာ အသမ္ဘိန္နပါယာသံ သမ္ပာဒေတွာ တိဏ္ဏံ ဝေဒါနံ ပါရင်္ဂတေ အဋ္ဌသတံ ဗြာဟ္မဏေ နိမန္တေတွာ ရာဇဘဝနေ နိသီဒါပေတွာ သုဘောဇနံ ဘောဇာပေတွာ မဟာသက္ကာရံ ကတွာ ‘‘ကိံ နု ခေါ ဘဝိဿတီ’’တိ လက္ခဏာနိ ပရိဂ္ဂဟာပေသုံ။ တေသု –

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၈။)

‘‘ရာမော ဓဇော လက္ခဏော စာပိ မန္တီ, ယညော သုဘောဇော သုယာမော သုဒတ္တော၊

ဧတေ တဒါ အဋ္ဌ အဟေသုံ ဗြာဟ္မဏာ, ဆဠင်္ဂဝါ မန္တံ ဝိယာကရိံသူ’’တိ။ (မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၂၈၄) –

ဣမေ အဋ္ဌေဝ ဗြာဟ္မဏာ လက္ခဏပရိဂ္ဂါဟကာ အဟေသုံ။ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏဒိဝသေ သုပိနောပိ ဧတေဟေဝ ပရိဂ္ဂဟိတော။ တေသု သတ္တ ဇနာ ဒွေ အင်္ဂုလိယော ဥက္ခိပိတွာ ဒွိဓာ နံ ဗျာကရိံသု – ‘‘ဣမေဟိ လက္ခဏေဟိ သမန္နာဂတော သစေ အဂါရံ အဇ္ဈာဝသိဿတိ, ရာဇာ ဘဝိဿတိ စက္ကဝတ္တီ, သစေ ပဗ္ဗဇိဿတိ, ဗုဒ္ဓေါ ဘဝိဿတီ’’တိ သဗ္ဗံ စက္ကဝတ္တိရညော သိရိဝိဘဝံ အာစိက္ခိံသု။ တေသံ ပန သဗ္ဗဒဟရော ဂေါတ္တတော ကောဏ္ဍညော နာမ မာဏဝေါ ဗောဓိသတ္တဿ ဝရလက္ခဏသမ္ပတ္တိံ ဩလောကေတွာ ‘‘ဣမဿ အဂါရမဇ္ဈေ ဌာနကာရဏံ နတ္ထိ, ဧကန္တေနေသ ဝိဝဋစ္ဆဒေါ ဗုဒ္ဓေါ ဘဝိဿတီ’’တိ ဧကမေဝ အင်္ဂုလိံ ဥက္ခိပိတွာ ဧကံသဗျာကရဏံ ဗျာကာသိ။ အယဉှိ ကတာဓိကာရော ပစ္ဆိမဘဝိကသတ္တော ပညာယ ဣတရေ သတ္တ ဇနေ အဘိဘဝိတွာ ဣမေဟိ လက္ခဏေဟိ သမန္နာဂတဿ ဗောဓိသတ္တဿ ဧကန္တဗုဒ္ဓဘာဝသင်္ခါတံ ဧကမေဝ ဂဟိံ အဒ္ဒသ, တသ္မာ ဧကံ အင်္ဂုလိံ ဥက္ခိပိတွာ ဧဝံ ဗျာကာသိ။ အထဿ နာမံ ဂဏှန္တာ သဗ္ဗလောကဿ အတ္ထသိဒ္ဓိကရတ္တာ ‘‘သိဒ္ဓတ္ထော’’တိ နာမံ အကံသု။

အထ ခေါ တေ ဗြာဟ္မဏာ အတ္တနော အတ္တနော ဃရာနိ ဂန္တွာ ပုတ္တေ အာမန္တယိံသု – ‘‘တာတာ, အမှေ မဟလ္လကာ, သုဒ္ဓေါဒနမဟာရာဇဿ ပုတ္တံ သဗ္ဗညုတံ ပတ္တံ မယံ သမ္ဘာဝေယျာမ ဝါ နော ဝါ, တုမှေ တသ္မိံ ကုမာရေ သဗ္ဗညုတံ ပတ္တေ တဿ သာသနေ ပဗ္ဗဇေယျာထာ’’တိ။ တေ သတ္တပိ ဇနာ ယာဝတာယုကံ ဌတွာ ယထာကမ္မံ ဂတာ, ကောဏ္ဍညမာဏဝေါယေဝ ပန အရောဂေါ အဟောသိ။ သော မဟာသတ္တေ ဝုဒ္ဓိမနွာယ မဟာဘိနိက္ခမနံ နိက္ခမိတွာ ပဗ္ဗဇိတွာ အနက္ကမေန ဥရုဝေလံ ဂန္တွာ ‘‘ရမဏီယော ဝတ အယံ ဘူမိဘာဂေါ, အလံ ဝတိဒံ ပဓာနတ္ထိကဿ ကုလပုတ္တဿ ပဓာနာယာ’’တိ စိတ္တံ ဥပ္ပါဒေတွာ တတ္ထ ဝါသံ ဥပဂတေ ‘‘မဟာပုရိသော ပဗ္ဗဇိတော’’တိ သုတွာ တေသံ ဗြာဟ္မဏာနံ ပုတ္တေ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧဝမာဟ – ‘‘သိဒ္ဓတ္ထကုမာရော

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၉။)

ကိရ ပဗ္ဗဇိတော, သော နိဿံသယေန ဗုဒ္ဓေါ ဘဝိဿတိ။ သစေ တုမှာကံ ပိတရော အရောဂါ အဿု, အဇ္ဇ နိက္ခမိတွာ ပဗ္ဗဇေယျုံ။ သစေ တုမှေပိ ဣစ္ဆေယျာထ, ဧထ, မယံ တံ မဟာပုရိသံ အနုပဗ္ဗဇိဿာမာ’’တိ။ တေ သဗ္ဗေ ဧကစ္ဆန္ဒာ ဘဝိတုံ နာသက္ခိံသု, တေသု တယော ဇနာ န ပဗ္ဗဇိံသု, ကောဏ္ဍညဗြာဟ္မဏံ ဇေဋ္ဌကံ ကတွာ ဣတရေ စတ္တာရော ပဗ္ဗဇိံသု။ တေ ပဉ္စပိ ဇနာ ပဉ္စဝဂ္ဂိယတ္ထေရာ နာမ ဇာတာ။

တဒါ ပန သုဒ္ဓေါဒနရာဇာ – ‘‘ကိံ ဒိသွာ မယှံ ပုတ္တော ပဗ္ဗဇိဿတီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘စတ္တာရိ ပုဗ္ဗနိမိတ္တာနီ’’တိ။ ‘‘ကတရဉ္စ ကတရဉ္စာ’’တိ? ‘‘ဇရာဇိဏ္ဏံ, ဗျာဓိတံ, မတံ, ပဗ္ဗဇိတ’’န္တိ။ ရာဇာ ‘‘ဣတော ပဋ္ဌာယ ဧဝရူပါနံ မမ ပုတ္တဿ သန္တိကံ ဥပသင်္ကမိတုံ မာ အဒတ္ထ, မယှံ ပုတ္တဿ ဗုဒ္ဓဘာဝေန ကမ္မံ နတ္ထိ, အဟံ မမ ပုတ္တံ ဒွိသဟဿဒီပပရိဝါရာနံ, စတုန္နံ မဟာဒီပါနံ, ဣဿရိယာဓိပစ္စံ စက္ကဝတ္တိရဇ္ဇံ ကရောန္တံ ဆတ္တိံသယောဇနပရိမဏ္ဍလာယ ပရိသာယ ပရိဝုတံ ဂဂနတလေ ဝိစရမာနံ ပဿိတုကာမော’’တိ။ ဧဝဉ္စ ပန ဝတွာ ဣမေသံ စတုပ္ပကာရာနံ နိမိတ္တာနံ ကုမာရဿ စက္ခုပထေ အာဂမနနိဝါရဏတ္ထံ စတူသု ဒိသာသု ဂါဝုတေ ဂါဝုတေ အာရက္ခံ ဌပေသိ။ တံ ဒိဝသဉ္စ မင်္ဂလဋ္ဌာနေ သန္နိပတိတေသု အသီတိယာ ဉာတိကုလသဟဿေသု ဧကမေကော ဧကမေကံ ပုတ္တံ ပဋိဇာနိ – ‘‘အယံ ဗုဒ္ဓေါ ဝါ ဟောတု ရာဇာ ဝါ, မယံ ဧကမေတံ ပုတ္တံ ဒဿာမ။ သစေပိ ဗုဒ္ဓေါ ဘဝိဿတိ, ခတ္တိယသမဏဂဏေဟေဝ ပရိဝါရိတော ဝိစရိဿတိ။ သစေပိ ရာဇာ ဘဝိဿတိ, ခတ္တိယကုမာရေဟေဝ ပုရက္ခတပရိဝါရိတော ဝိစရိဿတီ’’တိ။ ရာဇာပိ ဗောဓိသတ္တဿ ဥတ္တမရူပသမ္ပန္နာ ဝိဂတသဗ္ဗဒေါသာ ဓာတိယော ပစ္စုပဋ္ဌာပေသိ။ ဗောဓိသတ္တော မဟန္တေန ပရိဝါရေန မဟန္တေန သိရိသောဘဂ္ဂေန ဝဍ္ဎတိ။

အထေကဒိဝသံ ရညော ဝပ္ပမင်္ဂလံ နာမ အဟောသိ။ တံ ဒိဝသံ သကလနဂရံ ဒေဝနဂရံ ဝိယ အလင်္ကရောန္တိ, သဗ္ဗေ ဒါသကမ္မကရာဒယော အဟတဝတ္ထနိဝတ္ထာ ဂန္ဓမာလာဒိပဋိမဏ္ဍိတာ ရာဇကုလေ သန္နိပတန္တိ, ရညော ကမ္မန္တေ နင်္ဂလသဟဿံ ယောဇယန္တိ, တသ္မိံ ပန ဒိဝသေ ဧကေနူနအဋ္ဌသတနင်္ဂလာနိ သဒ္ဓိံ ဗလိဗဒ္ဒရသ္မိယောတ္တေဟိ ရဇတပရိက္ခတာနိ ဟောန္တိ။ ရညော အာလမ္ဗနနင်္ဂလံ ပန ရတ္တသုဝဏ္ဏပရိက္ခတံ ဟောတိ။ ဗလိဗဒ္ဒါနံ သိင်္ဂရသ္မိပတောဒါပိ သုဝဏ္ဏပရိက္ခတာဝ ဟောန္တိ။ ရာဇာ မဟာပရိဝါရေန

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၇၀။)

နိက္ခမန္တော ပုတ္တံ ဂဟေတွာဝ အဂမာသိ။ ကမ္မန္တဋ္ဌာနေ ဧကော ဇမ္ဗုရုက္ခော ဗဟလပလာသော သန္ဒစ္ဆာယော အဟောသိ။ တဿ ဟေဋ္ဌာ ကုမာရဿ သယနံ ပညာပေတွာ ဥပရိ သုဝဏ္ဏတာရကခစိတဝိတာနံ ဗန္ဓာပေတွာ သာဏိပါကာရေန ပရိက္ခိပါပေတွာ အာရက္ခံ ဌပေတွာ ရာဇာ သဗ္ဗာလင်္ကာရံ အလင်္ကရိတွာ အမစ္စဂဏပရိဝုတော နင်္ဂလကရဏဋ္ဌာနံ အဂမာသိ။ တတ္ထ ရာဇာ သုဝဏ္ဏနင်္ဂလံ ဂဏှာတိ, အမစ္စာ ဧကေနူနအဋ္ဌသတရဇတနင်္ဂလာနိ, ကဿကာ သေသနင်္ဂလာနိ။ တေ တာနိ ဂဟေတွာ ဣတော စိတော စ ကသန္တိ။ ရာဇာ ပန ဩရတော ဝါ ပါရံ ဂစ္ဆတိ, ပါရတော ဝါ ဩရံ အာဂစ္ဆတိ။

ဧတသ္မိံ ဌာနေ မဟာသမ္ပတ္တိ အဟောသိ။ ဗောဓိသတ္တံ ပရိဝါရေတွာ နိသိန္နာ ဓာတိယော ‘‘ရညော သမ္ပတ္တိံ ပဿာမာ’’တိ အန္တောသာဏိတော ဗဟိ နိက္ခန္တာ။ ဗောဓိသတ္တော ဣတော စိတော စ ဩလောကေန္တော ကဉ္စိ အဒိသွာဝ ဝေဂေန ဥဋ္ဌာယ ပလ္လင်္ကံ အာဘုဇိတွာ အာနာပါနေ ပရိဂ္ဂဟေတွာ ပဌမဇ္ဈာနံ နိဗ္ဗတ္တေသိ။ ဓာတိယော ခဇ္ဇဘောဇ္ဇန္တရေ ဝိစရမာနာ ထောကံ စိရာယိံသု။ သေသရုက္ခာနံ ဆာယာ ဝီတိဝတ္တာ, တဿ ပန ဇမ္ဗုရုက္ခဿ ဆာယာ ပရိမဏ္ဍလာ ဟုတွာ အဋ္ဌာသိ။ ဓာတိယော ‘‘အယျပုတ္တော ဧကကော’’တိ ဝေဂေန သာဏိံ ဥက္ခိပိတွာ အန္တော ပဝိသမာနာ ဗောဓိသတ္တံ သယနေ ပလ္လင်္ကေန နိသိန္နံ တဉ္စ ပါဋိဟာရိယံ ဒိသွာ ဂန္တွာ ရညော အာရောစေသုံ – ‘‘ဒေဝ, ကုမာရော ဧဝံ နိသိန္နော, အညေသံ ရုက္ခာနံ ဆာယာ ဝီတိဝတ္တာ, ဇမ္ဗုရုက္ခဿ ပန ဆာယာ ပရိမဏ္ဍလာ ဌိတာ’’တိ။ ရာဇာ ဝေဂေနာဂန္တွာ ပါဋိဟာရိယံ ဒိသွာ ‘‘အယံ တေ, တာတ, ဒုတိယဝန္ဒနာ’’တိ ပုတ္တံ ဝန္ဒိ။

အထ အနုက္ကမေန ဗောဓိသတ္တော သောဠသဝဿုဒ္ဒေသိကော ဇာတော။ ရာဇာ ဗောဓိသတ္တဿ တိဏ္ဏံ ဥတူနံ အနုစ္ဆဝိကေ တယော ပါသာဒေ ကာရေသိ – ဧကံ နဝဘူမိကံ, ဧကံ သတ္တဘူမိကံ, ဧကံ ပဉ္စဘူမိကံ, စတ္တာလီသသဟဿာ စ နာဋကိတ္ထိယော ဥပဋ္ဌာပေသိ။ ဗောဓိသတ္တော ဒေဝေါ ဝိယ အစ္ဆရာသံဃပရိဝုတော အလင်္ကတနာဋကိတ္ထီဟိ ပရိဝုတော နိပ္ပုရိသေဟိ တူရိယေဟိ ပရိစာရိယမာနော မဟာသမ္ပတ္တိံ အနုဘဝန္တော ဥတုဝါရေန တီသု ပါသာဒေသု ဝိဟာသိ။ ရာဟုလမာတာ ပနဿ ဒေဝီ အဂ္ဂမဟေသီ အဟောသိ။

တဿေဝံ မဟာသမ္ပတ္တိံ အနုဘဝန္တဿ ဧကဒိဝသံ ဉာတိသံဃဿ အဗ္ဘန္တရေ အယံ ကထာ ဥဒပါဒိ – ‘‘သိဒ္ဓတ္ထော ကီဠာပသုတောဝ ဝိစရတိ, န ကိဉ္စိ သိပ္ပံ သိက္ခတိ, သင်္ဂါမေ ပစ္စုပဋ္ဌိတေ ကိံ ကရိဿတီ’’တိ? ရာဇာ ဗောဓိသတ္တံ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၇၁။)

ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘တာတ, တဝ ဉာတကာ ‘သိဒ္ဓတ္ထော ကိဉ္စိ သိပ္ပံ အသိက္ခိတွာ ကီဠာပသုတောဝ ဝိစရတီ’တိ ဝဒန္တိ, ဧတ္ထ ကိံ သတ္တု ပတ္တကာလေ မညသီ’’တိ? ‘‘ဒေဝ, မမ သိပ္ပံ သိက္ခနကိစ္စံ နတ္ထိ, နဂရေ မမ သိပ္ပဒဿနတ္ထံ ဘေရိံ စရာပေထ ‘ဣတော သတ္တမေ ဒိဝသေ ဉာတကာနံ သိပ္ပံ ဒဿေဿာမီ’’’တိ။ ရာဇာ တထာ အကာသိ။ ဗောဓိသတ္တော အက္ခဏဝေဓိဝါလဝေဓိဓနုဂ္ဂဟေ သန္နိပါတာပေတွာ မဟာဇနဿ မဇ္ဈေ အညေဟိ ဓနုဂ္ဂဟေဟိ အသာဓာရဏံ ဉာတကာနံ ဒွါဒသဝိဓံ သိပ္ပံ ဒဿေသိ။ တံ သရဘင်္ဂဇာတကေ အာဂတနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တဒါ တဿ ဉာတိသံဃော နိက္ကင်္ခေါ အဟောသိ။

အထေကဒိဝသံ ဗောဓိသတ္တော ဥယျာနဘူမိံ ဂန္တုကာမော သာရထိံ အာမန္တေတွာ ‘‘ရထံ ယောဇေဟီ’’တိ အာဟ။ သော ‘‘သာဓူ’’တိ ပဋိဿုဏိတွာ မဟာရဟံ ဥတ္တမရထံ သဗ္ဗာလင်္ကာရေန အလင်္ကရိတွာ ကုမုဒပတ္တဝဏ္ဏေ စတ္တာရော မင်္ဂလသိန္ဓဝေ ယောဇေတွာ ဗောဓိသတ္တဿ ပဋိဝေဒေသိ။ ဗောဓိသတ္တော ဒေဝဝိမာနသဒိသံ ရထံ အဘိရုဟိတွာ ဥယျာနာဘိမုခေါ အဂမာသိ။ ဒေဝတာ ‘‘သိဒ္ဓတ္ထကုမာရဿ အဘိသမ္ဗုဇ္ဈနကာလော အာသန္နော, ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ ဒဿေဿာမာ’’တိ ဧကံ ဒေဝပုတ္တံ ဇရာဇိဏ္ဏံ ခဏ္ဍဒန္တံ ပလိတကေသံ ဝင်္ကံ ဩဘဂ္ဂသရီရံ ဒဏ္ဍဟတ္ထံ ပဝေဓမာနံ ကတွာ ဒဿေသုံ။ တံ ဗောဓိသတ္တော စေဝ သာရထိ စ ပဿန္တိ။ တတော ဗောဓိသတ္တော, ‘‘သမ္မ, ကော နာမေသ ပုရိသော, ကေသာပိဿ န ယထာ အညေသ’’န္တိ မဟာပဒါနေ (ဒီ။ နိ။ ၂။၄၅) အာဂတနယေန သာရထိံ ပုစ္ဆိတွာ တဿ ဝစနံ သုတွာ ‘‘ဓိရတ္ထု ဝတ, ဘော, ဇာတိ, ယတြ ဟိ နာမ ဇာတဿ ဇရာ ပညာယိဿတီ’’တိ သံဝိဂ္ဂဟဒယော တတောဝ ပဋိနိဝတ္တိတွာ ပါသာဒမေဝ အဘိရုဟိ။ ရာဇာ ‘‘ကိံ ကာရဏာ မမ ပုတ္တော ခိပ္ပံ ပဋိနိဝတ္တီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ဇိဏ္ဏပုရိသံ ဒိသွာ, ဒေဝါ’’တိ။ ‘‘ဇိဏ္ဏကံ ဒိသွာ ပဗ္ဗဇိဿတီတိ အာဟံသု, ကသ္မာ မံ နာသေထ, သီဃံ ပုတ္တဿ နာဋကာနိ သဇ္ဇေထ, သမ္ပတ္တိံ အနုဘဝန္တော ပဗ္ဗဇ္ဇာယ သတိံ န ကရိဿတီ’’တိ ဝတွာ အာရက္ခံ ဝဍ္ဎေတွာ သဗ္ဗဒိသာသု အဒ္ဓယောဇနေ အဒ္ဓယောဇနေ အာရက္ခံ ဌပေသိ။

ပုနေကဒိဝသံ ဗောဓိသတ္တော တထေဝ ဥယျာနံ ဂစ္ဆန္တော ဒေဝတာဘိနိမ္မိတံ ဗျာဓိတံ ပုရိသံ ဒိသွာ ပုရိမနယေနေဝ ပုစ္ဆိတွာ သံဝိဂ္ဂဟဒယော နိဝတ္တိတွာ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၇၂။)

ပါသာဒံ အဘိရုဟိ။ ရာဇာပိ ပုစ္ဆိတွာ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ သံဝိဒဟိတွာ ပုန ဝဍ္ဎေတွာ သမန္တာ တိဂါဝုတပ္ပမာဏေ ပဒေသေ အာရက္ခံ ဌပေသိ။ အပရမ္ပိ ဧကဒိဝသံ ဗောဓိသတ္တော တထေဝ ဥယျာနံ ဂစ္ဆန္တော ဒေဝတာဘိနိမ္မိတံ ကာလင်္ကတံ ဒိသွာ ပုရိမနယေနေဝ ပုစ္ဆိတွာ သံဝိဂ္ဂဟဒယော ပုန နိဝတ္တိတွာ ပါသာဒံ အဘိရုဟိ။ ရာဇာပိ ပုစ္ဆိတွာ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ သံဝိဒဟိတွာ ပုန ဝဍ္ဎေတွာ သမန္တတော ယောဇနပ္ပမာဏေ ပဒေသေ အာရက္ခံ ဌပေသိ။ အပရံ ပနေကဒိဝသံ ဥယျာနံ ဂစ္ဆန္တော တထေဝ ဒေဝတာဘိနိမ္မိတံ သုနိဝတ္ထံ သုပါရုတံ ပဗ္ဗဇိတံ ဒိသွာ ‘‘ကော နာမေသော သမ္မာ’’ဟိ သာရထိံ ပုစ္ဆိ။ သာရထိ ကိဉ္စာပိ ဗုဒ္ဓုပ္ပါဒဿ အဘာဝါ ပဗ္ဗဇိတံ ဝါ ပဗ္ဗဇိတဂုဏေ ဝါ န ဇာနာတိ, ဒေဝတာနုဘာဝေန ပန ‘‘ပဗ္ဗဇိတော နာမာယံ, ဒေဝါ’’တိ ဝတွာ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ ဂုဏေ ဝဏ္ဏေသိ။ ဗောဓိသတ္တော ပဗ္ဗဇ္ဇာယ ရုစိံ ဥပ္ပါဒေတွာ တံ ဒိဝသံ ဥယျာနံ အဂမာသိ။ ဒီဃဘာဏကာ ပနာဟု – ‘‘စတ္တာရိပိ နိမိတ္တာနိ ဧကဒိဝသေနေဝ ဒိသွာ အဂမာသီ’’တိ။

သော တတ္ထ ဒိဝသဘာဂံ ကီဠိတွာ မင်္ဂလပေါက္ခရဏိယံ နှာယိတွာ အတ္ထင်္ဂတေ သူရိယေ မင်္ဂလသိလာပဋ္ဋေ နိသီဒိ အတ္တာနံ အလင်္ကာရာပေတုကာမော, အထဿ ပရိစာရကပုရိသာ နာနာဝဏ္ဏာနိ ဒုဿာနိ နာနပ္ပကာရာ အာဘရဏဝိကတိယော မာလာဂန္ဓဝိလေပနာနိ စ အာဒါယ သမန္တာ ပရိဝါရေတွာ အဋ္ဌံသု။ တသ္မိံ ခဏေ သက္ကဿ နိသိန္နာသနံ ဥဏှံ အဟောသိ။ သော ‘‘ကော နု ခေါ မံ ဣမမှာ ဌာနာ စာဝေတုကာမောသီ’’တိ ဥပဓာရေန္တော ဗောဓိသတ္တဿ အလင်္ကာရေတုကာမတံ ဉတွာ ဝိဿကမ္မံ အာမန္တေသိ – ‘‘သမ္မ ဝိဿကမ္မ, သိဒ္ဓတ္ထကုမာရော အဇ္ဇ အဍ္ဎရတ္တသမယေ မဟာဘိနိက္ခမနံ နိက္ခမိဿတိ, အယမဿ ပစ္ဆိမော အလင်္ကာရော, တွံ ဥယျာနံ ဂန္တွာ မဟာပုရိသံ ဒိဗ္ဗာလင်္ကာရေဟိ အလင်္ကရောဟီ’’တိ။ သော ‘‘သာဓူ’’တိ ပဋိဿုဏိတွာ ဒေဝါနုဘာဝေန တင်္ခဏညေဝ ဗောဓိသတ္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ တဿေဝ ကပ္ပကသဒိသော ဟုတွာ ဒိဗ္ဗဒုဿေန ဗောဓိသတ္တဿ သီသံ ဝေဌေသိ။ ဗောဓိသတ္တော ဟတ္ထသမ္ဖဿေနေဝ ‘‘နာမံ မနုဿော, ဒေဝပုတ္တော အယ’’န္တိ အညာသိ။ ဝေဌနေန ဝေဌိတမတ္တေ သီသေ မောဠိယံ မဏိရတနာကာရေန ဒုဿသဟဿံ အဗ္ဘုဂ္ဂဉ္ဆိ, ပုန ဝေဌေန္တဿ ဒုဿသဟဿန္တိ ဒသက္ခတ္တုံ ဝေဌေန္တဿ ဒသ ဒုဿသဟဿာနိ အဗ္ဘုဂ္ဂစ္ဆိံသု။ ‘‘သီသံ ခုဒ္ဒကံ, ဒုဿာနိ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၇၃။)

ဗဟူနိ, ကထံ အဗ္ဘုဂ္ဂတာနီ’’တိ န စိန္တေတဗ္ဗံ။ တေသု ဟိ သဗ္ဗမဟန္တံ အာမလကပုပ္ဖပ္ပမာဏံ, အဝသေသာနိ ကဒမ္ဗကပုပ္ဖပ္ပမာဏာနိ အဟေသုံ။ ဗောဓိသတ္တဿ သီသံ ကိဉ္ဇက္ခဂဝစ္ဆိတံ ဝိယ ကုယျကပုပ္ဖံ အဟောသိ။

အထဿ သဗ္ဗာလင်္ကာရပဋိမဏ္ဍိတဿ သဗ္ဗတာလာဝစရေသု သကာနိ သကာနိ ပဋိဘာနာနိ ဒဿယန္တေသု, ဗြာဟ္မဏေသု ‘‘ဇယနန္ဒာ’’တိအာဒိဝစနေဟိ, သုတမင်္ဂလိကာဒီသု စ နာနပ္ပကာရေဟိ မင်္ဂလဝစနတ္ထုတိဃောသေဟိ သမ္ဘာဝေန္တေသု သဗ္ဗာလင်္ကာရပဋိမဏ္ဍိတံ တံ ရထဝရံ အဘိရုဟိ။ တသ္မိံ သမယေ ‘‘ရာဟုလမာတာ ပုတ္တံ ဝိဇာတာ’’တိ သုတွာ သုဒ္ဓေါဒနမဟာရာဇာ ‘‘ပုတ္တဿ မေ တုဋ္ဌိံ နိဝေဒေထာ’’တိ သာသနံ ပဟိဏိ။ ဗောဓိသတ္တော တံ သုတွာ ‘‘ရာဟု ဇာတော, ဗန္ဓနံ ဇာတ’’န္တိ အာဟ။ ရာဇာ ‘‘ကိံ မေ ပုတ္တော အဝစာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ တံ ဝစနံ သုတွာ ‘‘ဣတော ပဋ္ဌာယ မေ နတ္တာ ‘ရာဟုလကုမာရော’တွေဝ နာမ ဟောတူ’’တိ အာဟ။

ဗောဓိသတ္တောပိ ခေါ ရထဝရံ အာရုယှ အတိမဟန္တေန ယသေန အတိမနောရမေန သိရိသောဘဂ္ဂေန နဂရံ ပါဝိသိ။ တသ္မိံ သမယေ ကိသာဂေါတမီ နာမ ခတ္တိယကညာ ဥပရိပါသာဒဝရတလဂတာ နဂရံ ပဒက္ခိဏံ ကုရုမာနဿ ဗောဓိသတ္တဿ ရူပသိရိံ ဒိသွာ ပီတိသောမနဿဇာတာ ဣမံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ –

‘‘နိဗ္ဗုတာ နူန သာ မာတာ, နိဗ္ဗုတော နူန သော ပိတာ၊

နိဗ္ဗုတာ နူန သာ နာရီ, ယဿာယံ ဤဒိသော ပတီ’’တိ။ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနကထာ)၊ –

ဗောဓိသတ္တော တံ သုတွာ စိန္တေသိ – ‘‘အယံ ဧဝမာဟ – ‘ဧဝရူပံ အတ္တဘာဝံ ပဿန္တိယာ မာတု ဟဒယံ နိဗ္ဗာယတိ, ပိတု ဟဒယံ နိဗ္ဗာယတိ, ပဇာပတိယာ ဟဒယံ နိဗ္ဗာယတီ’တိ။ ကိသ္မိံ နု ခေါ နိဗ္ဗုတေ ဟဒယံ နိဗ္ဗုတံ နာမ ဟောတီ’’တိ။ အထဿ ကိလေသေသု ဝိရတ္တမနဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘ရာဂဂ္ဂိမှိ နိဗ္ဗုတေ နိဗ္ဗုတံ နာမ ဟောတိ, ဒေါသဂ္ဂိမှိ နိဗ္ဗုတေ နိဗ္ဗုတံ နာမ ဟောတိ, မောဟဂ္ဂိမှိ နိဗ္ဗုတေ နိဗ္ဗုတံ နာမ ဟောတိ, မာနဒိဋ္ဌိအာဒီသု သဗ္ဗကိလေသဒရထေသု နိဗ္ဗုတေသု နိဗ္ဗုတံ နာမ ဟောတီ’’တိ။ ‘‘အယံ မေ သုဿဝနံ သာဝေတိ, အဟဉှိ နိဗ္ဗာနံ ဂဝေသန္တော ဝိစရာမိ, အဇ္ဇေဝ မယာ ဃရာဝါသံ ဆဍ္ဍေတွာ နိက္ခမ္မ ပဗ္ဗဇိတွာ နိဗ္ဗာနံ ဂဝေသိတုံ ဝဋ္ဋတိ, အယံ ဣမိဿာ အာစရိယဘာဂေါ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၇၄။)

ဟောတူ’’တိ ကဏ္ဌတော ဩမုဉ္စိတွာ ကိသာဂေါတမိယာ သတသဟဿဂ္ဃနကံ မုတ္တာဟာရံ ပေသေသိ။ သာ ‘‘သိဒ္ဓတ္ထကုမာရော မယိ ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တော ဟုတွာ ပဏ္ဏာကာရံ ပေသေတီ’’တိ သောမနဿဇာတာ အဟောသိ။

ဗောဓိသတ္တောပိ မဟန္တေန သိရိသောဘဂ္ဂေန အတ္တနော ပါသာဒံ အဘိရုဟိတွာ သိရိသယနေ နိပဇ္ဇိ။ တာဝဒေဝ စ နံ သဗ္ဗာလင်္ကာရပဋိမဏ္ဍိတာ နစ္စဂီတာဒီသု သုသိက္ခိတာ ဒေဝကညာ ဝိယ ရူပသောဘဂ္ဂပ္ပတ္တာ နာဋကိတ္ထိယော နာနာတူရိယာနိ ဂဟေတွာ သမ္ပရိဝါရေတွာ အဘိရမာပေန္တိယော နစ္စဂီတဝါဒိတာနိ ပယောဇယိံသု။ ဗောဓိသတ္တော ကိလေသေသု ဝိရတ္တစိတ္တတာယ နစ္စာဒီသု အနဘိရတော မုဟုတ္တံ နိဒ္ဒံ ဩက္ကမိ။ တာပိ ဣတ္ထိယော ‘‘ယဿတ္ထာယ မယံ နစ္စာဒီနိ ပယောဇေမ, သော နိဒ္ဒံ ဥပဂတော, ဣဒါနိ ကိမတ္ထံ ကိလမိဿာမာ’’တိ ဂဟိတဂဟိတာနိ တူရိယာနိ အဇ္ဈောတ္ထရိတွာ နိပဇ္ဇိံသု, ဂန္ဓတေလပ္ပဒီပါ ဈာယန္တိ။ ဗောဓိသတ္တော ပဗုဇ္ဈိတွာ သယနပိဋ္ဌေ ပလ္လင်္ကေန နိသိန္နော အဒ္ဒသ တာ ဣတ္ထိယော တူရိယဘဏ္ဍာနိ အဝတ္ထရိတွာ နိဒ္ဒါယန္တိယော – ဧကစ္စာ ပဂ္ဃရိတခေဠာ, ကိလိန္နဂတ္တာ, ဧကစ္စာ ဒန္တေ ခါဒန္တိယော, ဧကစ္စာ ကာကစ္ဆန္တိယော, ဧကစ္စာ ဝိပ္ပလပန္တိယော, ဧကစ္စာ ဝိဝဋမုခီ, ဧကစ္စာ အပဂတဝတ္ထာ ပါကဋဗီဘစ္ဆသမ္ဗာဓဋ္ဌာနာ။ သော တာသံ တံ ဝိပ္ပကာရံ ဒိသွာ ဘိယျောသောမတ္တာယ ကာမေသု ဝိရတ္တစိတ္တော အဟောသိ။ တဿ အလင်္ကတပဋိယတ္တံ သက္ကဘဝနသဒိသမ္ပိ တံ မဟာတလံ ဝိဝိဓနာနာကုဏပဘရိတံ အာမကသုသာနံ ဝိယ ဥပဋ္ဌာသိ, တယော ဘဝါ အာဒိတ္တဂေဟသဒိသာ ခါဒိံသု – ‘‘ဥပဒ္ဒုတံ ဝတ, ဘော, ဥပဿဋ္ဌံ ဝတ, ဘော’’တိ ဥဒါနံ ပဝတ္တေသိ, အတိဝိယဿ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ စိတ္တံ နမိ။

သော ‘‘အဇ္ဇေဝ မယာ မဟာဘိနိက္ခမနံ နိက္ခမိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ သယနာ ဝုဋ္ဌာယ ဒွါရသမီပံ ဂန္တွာ ‘‘ကော ဧတ္ထာ’’တိ အာဟ။ ဥမ္မာရေ သီသံ ကတွာ နိပန္နော ဆန္နော – ‘‘အဟံ, အယျပုတ္တ, ဆန္နော’’တိ အာဟ။ ‘‘အဇ္ဇာဟံ မဟာဘိနိက္ခမနံ နိက္ခမိတုကာမော, ဧကံ မေ အဿံ ကပ္ပေဟီ’’တိ အာဟ။ သော ‘‘သာဓု, ဒေဝါ’’တိ အဿဘဏ္ဍကံ ဂဟေတွာ အဿသာလံ ဂန္တွာ ဂန္ဓတေလပ္ပဒီပေသု ဇလန္တေသု သုမနပဋ္ဋဝိတာနဿ ဟေဋ္ဌာ ရမဏီယေ ဘူမိဘာဂေ ဌိတံ ကဏ္ဍကံ အဿရာဇာနံ ဒိသွာ ‘‘အဇ္ဇ မယာ ဣမမေဝ ကပ္ပေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ကဏ္ဍကံ ကပ္ပေသိ။ သော ကပ္ပိယမာနောဝ အညာသိ ‘‘အယံ ကပ္ပနာ အတိဝိယ ဂါဠှာ, အညေသု ဒိဝသေသု ဥယျာနကီဠာဒိဂမနကာလေ ကပ္ပနာ ဝိယ န

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၇၅။)

ဟောတိ, မယှံ အယျပုတ္တော အဇ္ဇ မဟာဘိနိက္ခမနံ နိက္ခမိတုကာမော ဘဝိဿတီ’’တိ။ တတော တုဋ္ဌမာနသော မဟာဟသိတံ ဟသိ, သော သဒ္ဒေါ သကလနဂရံ ပတ္ထရိတွာ ဂစ္ဆေယျ။ ဒေဝတာ ပန နံ သန္နိရုမ္ဘိတွာ န ကဿစိ သောတုံ အဒံသု။

ဗောဓိသတ္တောပိ ခေါ ဆန္နံ ပေသေတွာဝ ‘‘ပုတ္တံ တာဝ ပဿိဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ နိသိန္နပလ္လင်္ကတော ဥဋ္ဌာယ ရာဟုလမာတုယာ ဝသနဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ ဂဗ္ဘဒွါရံ ဝိဝရိ။ တသ္မိံ ခဏေ အန္တောဂဗ္ဘေ ဂန္ဓတေလပ္ပဒီပေါ ဈာယတိ, ရာဟုလမာတာ သုမနမလ္လိကာဒီနံ ပုပ္ဖါနံ အမ္ဗဏမတ္တေန အဘိပ္ပကိဏ္ဏေ သယနေ ပုတ္တဿ မတ္ထကေ ဟတ္ထံ ဌပေတွာ နိဒ္ဒါယတိ။ ဗောဓိသတ္တော ဥမ္မာရေ ပါဒံ ဌပေတွာ ဌိတကောဝ ဩလောကေတွာ ‘‘သစာဟံ ဒေဝိယာ ဟတ္ထံ အပနေတွာ မမ ပုတ္တံ ဂဏှိဿာမိ, ဒေဝီ ပဗုဇ္ဈိဿတိ, ဧဝံ မေ ဂမနန္တရာယော ဘဝိဿတိ, ဗုဒ္ဓေါ ဟုတွာဝ အာဂန္တွာ ပုတ္တံ ပဿိဿာမီ’’တိ ပါသာဒတလတော ဩတရိ။ ယံ ပန ဇာတကဋ္ဌကထာယံ ‘‘တဒါ သတ္တာဟဇာတော ရာဟုလကုမာရော ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တံ, တံ သေသဋ္ဌကထာသု နတ္ထိ, တသ္မာ ဣဒမေဝ ဂဟေတဗ္ဗံ။

ဧဝံ ဗောဓိသတ္တော ပါသာဒတလာ ဩတရိတွာ အဿသမီပံ ဂန္တွာ ဧဝမာဟ – ‘‘တာတ ကဏ္ဍက, တွံ အဇ္ဇ ဧကရတ္တိံ မံ တာရယ, အဟံ တံ နိဿာယ ဗုဒ္ဓေါ ဟုတွာ သဒေဝကံ လောကံ တာရယိဿာမီ’’တိ။ တတော ဥလ္လင်္ဃိတွာ ကဏ္ဍကဿ ပိဋ္ဌိံ အဘိရုဟိ။ ကဏ္ဍကော ဂီဝတော ပဋ္ဌာယ အာယာမေန အဋ္ဌာရသဟတ္ထော ဟောတိ, တဒနုစ္ဆဝိကေန ဥဗ္ဗေဓေန သမန္နာဂတော ထာမဇဝသမ္ပန္နော သဗ္ဗသေတော ဓောတသင်္ခသဒိသော။ သော သစေ ဟသေယျ ဝါ ပဒသဒ္ဒံ ဝါ ကရေယျ, သဒ္ဒေါ သကလနဂရံ အဝတ္ထရေယျ, တသ္မာ ဒေဝတာ အတ္တနော အာနုဘာဝေန တဿ ယထာ န ကောစိ သုဏာတိ, ဧဝံ ဟသိတသဒ္ဒံ သန္နိရုမ္ဘိတွာ အက္ကမနအက္ကမနပဒဝါရေ ဟတ္ထတလာနိ ဥပနာမေသုံ။ ဗောဓိသတ္တော အဿဝရဿ ပိဋ္ဌိဝေမဇ္ဈဂတော ဆန္နံ အဿဿ ဝါလဓိံ ဂါဟာပေတွာ အဍ္ဎရတ္တသမယေ မဟာဒွါရသမီပံ ပတ္တော။ တဒါ ပန ရာဇာ ‘‘ဧဝံ မမ ပုတ္တော ယာယ ကာယစိ ဝေလာယ နဂရဒွါရံ ဝိဝရိတွာ နိက္ခမိတုံ န သက္ခိဿတီ’’တိ ဒွီသု ဒွါရကဝါဋေသု ဧကေကံ ပုရိသသဟဿေန ဝိဝရိတဗ္ဗံ ကာရေသိ။ ဗောဓိသတ္တော ပန ထာမဗလသမ္ပန္နော ဟတ္ထိဂဏနာယ ကောဋိသဟဿဟတ္ထီနံ ဗလံ ဓာရေသိ, ပုရိသဂဏနာယ အသကောဋိသဟဿ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၇၆။)

ပုရိသာနံ ဗလံ ဓာရေသိ။ သော စိန္တေသိ – ‘‘သစေ ဒွါရံ န ဝိဝရိယျတိ, အဇ္ဇ ကဏ္ဍကဿ ပိဋ္ဌေ နိသိန္နောဝ ဝါလဓိံ ဂဟေတွာ ဌိတေန ဆန္နေန သဒ္ဓိံယေဝ ကဏ္ဍကံ ဦရုဟိ နိပ္ပီဠေတွာ အဋ္ဌာရသဟတ္ထုဗ္ဗေဓံ ပါကာရံ ဥပ္ပတိတွာ အတိက္ကမိဿာမီ’’တိ။ ဆန္နောပိ စိန္တေသိ – ‘‘သစေ ဒွါရံ န ဝိဝရိယျတိ, အဟံ အတ္တနော သာမိကံ အယျပုတ္တံ ခန္ဓေ နိသီဒါပေတွာ ကဏ္ဍကံ ဒက္ခိဏေန ဟတ္ထေန ကုစ္ဆိယံ ပရိက္ခိပန္တော ဥပကစ္ဆန္တရေ ကတွာ ပါကာရံ ဥပ္ပတိတွာ အတိက္ကမိဿာမီ’’တိ။ ကဏ္ဍကောပိ စိန္တေသိ – ‘‘သစေ ဒွါရံ န ဝိဝရိယျတိ, အဟံ အတ္တနော သာမိကံ ပိဋ္ဌေ ယထာနိသိန္နမေဝ ဆန္နေန ဝါလဓိံ ဂဟေတွာ ဌိတေန သဒ္ဓိံယေဝ ဥက္ခိပိတွာ ပါကာရံ ဥပ္ပတိတွာ အတိက္ကမိဿာမီ’’တိ။ သစေ ဒွါရံ န ဝိဝရေယျ, ယထာစိန္တိတမေဝ တေသု တီသု ဇနေသု အညတရော သမ္ပာဒေယျ။ ဒွါရေ ပန အဓိဝတ္ထာ ဒေဝတာ ဒွါရံ ဝိဝရိ။

တသ္မိံယေဝ ခဏေ မာရော ပါပိမာ ‘‘ဗောဓိသတ္တံ နိဝတ္တေဿာမီ’’တိ အာဂန္တွာ အာကာသေ ဌိတော အာဟ – ‘‘မာရိသ, မာ နိက္ခမိ, ဣတော တေ သတ္တမေ ဒိဝသေ စက္ကရတနံ ပါတုဘဝိဿတိ, ဒွိသဟဿပရိတ္တဒီပပရိဝါရာနံ စတုန္နံ မဟာဒီပါနံ ရဇ္ဇံ ကာရေဿသိ, နိဝတ္တ, မာရိသာ’’တိ။ ‘‘ကောသိ တွ’’န္တိ? ‘‘အဟံ ဝသဝတ္တီ’’တိ။ ‘‘မာရ, ဇာနာမဟံ မယှံ စက္ကရတနဿ ပါတုဘာဝံ, အနတ္ထိကောဟံ ရဇ္ဇေန, ဒသသဟဿိလောကဓာတုံ ဥန္နာဒေတွာ ဗုဒ္ဓေါ ဘဝိဿာမီ’’တိ အာဟ။ မာရော ‘‘ဣတော ဒါနိ တေ ပဋ္ဌာယ ကာမဝိတက္ကံ ဝါ ဗျာပါဒဝိတက္ကံ ဝါ ဝိဟိံသာဝိတက္ကံ ဝါ စိန္တိတကာလေ ဇာနိဿာမီ’’တိ ဩတာရာပေက္ခော ဆာယာ ဝိယ အနုဂစ္ဆန္တော အနုဗန္ဓိ။

ဗောဓိသတ္တောပိ ဟတ္ထဂတံ စက္ကဝတ္တိရဇ္ဇံ ခေဠပိဏ္ဍံ ဝိယ အနပေက္ခော ဆဍ္ဍေတွာ မဟန္တေန သက္ကာရေန နဂရာ နိက္ခမိ။ အာသာဠှိပုဏ္ဏမာယ ဥတ္တရာသာဠှနက္ခတ္တေ ဝတ္တမာနေ, နိက္ခမိတွာ စ ပုန နဂရံ အပလောကေတုကာမော ဇာတော။ ဧဝဉ္စ ပနဿ စိတ္တေ ဥပ္ပန္နမတ္တေယေဝ – ‘‘မဟာပုရိသ, န တယာ နိဝတ္တေတွာ ဩလောကနကမ္မံ ကတ’’န္တိ ဝဒမာနာ ဝိယ မဟာပထဝီ ကုလာလစက္ကံ ဝိယ ဆိဇ္ဇိတွာ ပရိဝတ္တိ။ ဗောဓိသတ္တော နဂရာဘိမုခေါ ဌတွာ နဂရံ ဩလောကေတွာ တသ္မိံ ပထဝိပ္ပဒေသေ ကဏ္ဍကနိဝတ္တနစေတိယဋ္ဌာနံ ဒဿေတွာ ဂန္တဗ္ဗမဂ္ဂါဘိမုခံ ကဏ္ဍကံ ကတွာ ပါယာသိ မဟန္တေန သက္ကာရေန ဥဠာရေန သိရိသောဘဂ္ဂေန။ တဒါ ကိရဿ ဒေဝတာ ပုရတော သဋ္ဌိ ဥက္ကာသဟဿာနိ ဓာရယိံသု, ပစ္ဆတော

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၇၇။)

သဋ္ဌိ, ဒက္ခိဏပဿတော သဋ္ဌိ, ဝါမပဿတော သဋ္ဌီတိ။ အပရာ ဒေဝတာ စက္ကဝါဠမုခဝဋ္ဋိယံ အပရိမာဏာ ဥက္ကာ ဓာရယိံသု။ အပရာ ဒေဝတာ စ နာဂသုပဏ္ဏာဒယော စ ဒိဗ္ဗေဟိ ဂန္ဓေဟိ မာလာဟိ စုဏ္ဏေဟိ ဓူပေဟိ ပူဇယမာနာ ဂစ္ဆန္တိ, ပါရိစ္ဆတ္တကပုပ္ဖေဟိ စေဝ မန္ဒာရဝပုပ္ဖေဟိ စ ဃနမေဃဝုဋ္ဌိကာလေ ဓာရာဟိ ဝိယ နဘံ နိရန္တရံ အဟောသိ, ဒိဗ္ဗာနိ သံဂီတာနိ ပဝတ္တိံသု, သမန္တတော အဋ္ဌ တူရိယာနိ, သဋ္ဌိ တူရိယာနီတိ အဋ္ဌသဋ္ဌိ တူရိယသတသဟဿာနိ ပဝတ္တယိံသု။ တေသံ သဒ္ဒေါ သမုဒ္ဒကုစ္ဆိယံ မေဃဓနိတကာလော ဝိယ, ယုဂန္ဓရကုစ္ဆိယံ သာဂရနိဂ္ဃေါသကာလော ဝိယ စ ဝတ္တတိ။

ဣမိနာ သိရိသောဘဂ္ဂေန ဂစ္ဆန္တော ဗောဓိသတ္တော ဧကရတ္တေနေဝ တီဏိ ရဇ္ဇာနိ အတိက္ကမ္မ တိံသယောဇနမတ္ထကေ အနောမာနဒီတီရံ ပါပုဏိ။ ကိံ ပန အဿော တတော ပရံ ဂန္တုံ န သက္ကောတီတိ? နော န သက္ကောတိ။ သော ဟိ ဧကံ စက္ကဝါဠဂဗ္ဘံ နာဘိယာ ဌိတစက္ကဿ နေမိဝဋ္ဋိံ မဒ္ဒန္တော ဝိယ အန္တန္တေန စရိတွာ ပုရေပါတရာသမေဝ အာဂန္တွာ အတ္တနော သမ္ပာဒိတံ ဘတ္တံ ဘုဉ္ဇိတုံ သမတ္ထော။ တဒါ ပန ဒေဝနာဂသုပဏ္ဏာဒီဟိ အာကာသေ ဌတွာ ဩဿဋ္ဌေဟိ ဂန္ဓမာလာဒီဟိ ယာဝ ဦရုပ္ပဒေသာ သဉ္ဆန္နသရီရံ အာကဍ္ဎိတွာ ဂန္ဓမာလာဇဋံ ဆိန္ဒန္တဿ အတိပပဉ္စော အဟောသိ, တသ္မာ တိံသယောဇနမတ္တမေဝ အဂမာသိ။ အထ ဗောဓိသတ္တော နဒီတီရေ ဌတွာ ဆန္နံ ပုစ္ဆိ – ‘‘ကာ နာမ အယံ နဒီ’’တိ? ‘‘အနောမာ နာမ, ဒေဝါ’’တိ။ ‘‘အမှာကမ္ပိ ပဗ္ဗဇ္ဇာ အနောမာ ဘဝိဿတီ’’တိ ပဏှိယာ ဃဋ္ဋေန္တော အဿဿ သညံ အဒါသိ။ အဿော စ ဥပ္ပတိတွာ အဋ္ဌုသဘဝိတ္ထာရာယ နဒိယာ ပါရိမတီရေ အဋ္ဌာသိ။

ဗောဓိသတ္တော အဿပိဋ္ဌိတော ဩရုယှ ရဇတပဋ္ဋသဒိသေ ဝါဠုကာပုလိနေ ဌတွာ ဆန္နံ အာမန္တေသိ – ‘‘သမ္မ ဆန္န, တွံ မယှံ အာဘရဏာနိ စေဝ ကဏ္ဍကဉ္စ အာဒါယ ဂစ္ဆ, အဟံ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ။ ‘‘အဟမ္ပိ, ဒေဝ, ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ။ ဗောဓိသတ္တော ‘‘န လဗ္ဘာ တယာ ပဗ္ဗဇိတုံ, ဂစ္ဆေဝ တွ’’န္တိ တိက္ခတ္တုံ ပဋိဗာဟိတွာ အာဘရဏာနိ စေဝ ကဏ္ဍကဉ္စ ပဋိစ္ဆာပေတွာ စိန္တေသိ – ‘‘ဣမေ မယှံ ကေသာ သမဏသာရုပ္ပါ န ဟောန္တိ, အညော ဗောဓိသတ္တဿ ကေသေ ဆိန္ဒိတုံ ယုတ္တရူပေါ နတ္ထီ’’တိ။ တတော ‘‘သယမေဝ ခဂ္ဂေန ဆိန္ဒိဿာမီ’’တိ ဒက္ခိဏေန ဟတ္ထေန အသိံ ဂဟေတွာ ဝါမဟတ္ထေန မောဠိယာ သဒ္ဓိံ စူဠံ ဂဟေတွာ ဆိန္ဒိ။ ကေသာ ဒွင်္ဂုလမတ္တာ ဟုတွာ ဒက္ခိဏတော အာဝဋ္ဋမာနာ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၇၈။)

သီသံ အလ္လီယိံသု။ တေသံ ယာဝဇီဝံ တဒေဝ ပမာဏံ အဟောသိ, မဿု စ တဒနုရူပံ, ပုန ကေသမဿုဩဟာရဏကိစ္စံ နာမ နာဟောသိ။ ဗောဓိသတ္တော သဟ မောဠိယာ စူဠံ ဂဟေတွာ ‘‘သစာဟံ သမ္ဗုဒ္ဓေါ ဘဝိဿာမိ, အာကာသေ တိဋ္ဌတု။ နော စေ, ဘူမိယံ ပတတူ’’တိ အန္တလိက္ခေ ခိပိ။ သာ စူဠာ ယောဇနပ္ပမာဏံ ဌာနံ အဗ္ဘုဂ္ဂန္တွာ အာကာသေ အဋ္ဌာသိ။ သက္ကော ဒေဝရာဇာ ဒိဗ္ဗစက္ခုနာ ဩလောကေတွာ ယောဇနိယရတနစင်္ကောဋကေန သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ တာဝတိံသဘဝနေ စူဠာမဏိစေတိယံ နာမ ပတိဋ္ဌာပေသိ။

‘‘ဆေတွာန မောဠိံ ဝရဂန္ဓဝါသိတံ, ဝေဟာယသံ ဥက္ခိပိ သကျပုင်္ဂဝေါ၊

သဟဿနေတ္တော သိရသာ ပဋိဂ္ဂဟိ, ရတနစင်္ကောဋဝရေန ဝါသဝေါ’’တိ။ (မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၂၂၂)၊

ပုန ဗောဓိသတ္တော စိန္တေသိ – ‘‘ဣမာနိ ကာသိကဝတ္ထာနိ မယှံ န သမဏသာရုပ္ပါနီ’’တိ။ အထဿ ကဿပဗုဒ္ဓကာလေ ပုရာဏသဟာယကော ဃဋိကာရမဟာဗြဟ္မာ ဧကံ ဗုဒ္ဓန္တရံ ဇရံ အပ္ပတ္တေန မိတ္တဘာဝေန စိန္တေသိ – ‘‘အဇ္ဇ မေ သဟာယကော မဟာဘိနိက္ခမနံ နိက္ခန္တော, သမဏပရိက္ခာရမဿ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆိဿာမီ’’တိ။

‘‘တိစီဝရဉ္စ ပတ္တော စ, ဝါသီ သူစိ စ ဗန္ဓနံ၊

ပရိဿာဝနေန အဋ္ဌေတေ, ယုတ္တယောဂဿ ဘိက္ခူနော’’တိ။ –

ဣမေ အဋ္ဌ ပရိက္ခာရေ အာဟရိတွာ အဒါသိ။ ဗောဓိသတော အရဟဒ္ဓဇံ နိဝါသေတွာ ဥတ္တမပဗ္ဗဇိတဝေသံ ဂဏှိတွာ ‘‘ဆန္န, တွံ မမ ဝစနေန မာတာပိတူနံ အာရောဂျံ ဝဒေဟီ’’တိ ဝတွာ ဥယျောဇေသိ။ ဆန္နော ဗောဓိသတ္တံ ဝန္ဒိတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ပက္ကာမိ။ ကဏ္ဍကော ပန ဆန္နေန သဒ္ဓိံ မန္တယမာနဿ ဗောဓိသတ္တဿ ဝစနံ သုဏန္တောဝ ‘‘နတ္ထိ ဒါနိ မယှံ ပုန သာမိနော ဒဿန’’န္တိ စိန္တေတွာ စက္ခုပထံ ဝိဇဟန္တော သောကံ အဓိဝါသေတုံ အသက္ကောန္တော ဟဒယေန ဖလိတေန ကာလံ ကတွာ တာဝတိံသဘဝနေ ကဏ္ဍကော နာမ ဒေဝပုတ္တော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။ ဆန္နဿ ပဌမံ ဧကောဝ သောကော အဟောသိ, ကဏ္ဍကဿ ပန ကာလကိရိယာယ ဒုတိယေန သောကေန ပီဠိတော ရောဒန္တော ပရိဒေဝန္တော နဂရံ အဂမာသိ။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၇၉။)

ဗောဓိသတ္တော ပဗ္ဗဇိတွာ တသ္မိံယေဝ ပဒေသေ အနုပိယံ နာမ အမ္ဗဝနံ အတ္ထိ, တတ္ထ သတ္တာဟံ ပဗ္ဗဇ္ဇာသုခေန ဝီတိနာမေတွာ ဧကဒိဝသေနေဝ တိံသယောဇနမဂ္ဂံ ပဒသာ ဂန္တွာ ရာဇဂဟံ ပါဝိသိ။ ပဝိသိတွာ စ သပဒါနံ ပိဏ္ဍာယ စရိ။ သကလနဂရံ ဗောဓိသတ္တဿ ရူပဒဿနေနေဝ ဓနပါလကေ ပဝိဋ္ဌေ ရာဇဂဟံ ဝိယ စ, အသုရိန္ဒေ ပဝိဋ္ဌေ ဒေဝနဂရံ ဝိယ စ သင်္ခေါဘံ အဂမာသိ။ ရာဇပုရိသာ ဂန္တွာ ‘‘ဒေဝ, ဧဝရူပေါ နာမ သတ္တော နဂရေ ပိဏ္ဍာယ စရတိ, ‘ဒေဝေါ ဝါ မနုဿော ဝါ နာဂေါ ဝါ သုပဏ္ဏော ဝါ အသုကော နာမ ဧသော’တိ န ဇာနာမာ’’တိ အာရောစေသုံ။ ရာဇာ ပါသာဒတလေ ဌတွာ မဟာပုရိသံ ဒိသွာ အစ္ဆရိယဗ္ဘုတစိတ္တော ပုရိသေ အာဏာပေသိ – ‘‘ဂစ္ဆထ, ဘဏေ, ဝီမံသထ, သစေ အမနုဿော ဘဝိဿတိ, နဂရာ နိက္ခမိတွာ အန္တရဓာယိဿတိ, သစေ ဒေဝတာ ဘဝိဿတိ, အာကာသေန ဂစ္ဆိဿတိ, သစေ နာဂေါ ဘဝိဿတိ, ပထဝိယံ နိမုဇ္ဇိတွာ ဂမိဿတိ, သစေ မနုဿော ဘဝိဿတိ, ယထာလဒ္ဓံ ဘိက္ခံ ပရိဘုဉ္ဇိဿတီ’’တိ။

မဟာပုရိသောပိ ခေါ မိဿကဘတ္တံ သံဟရိတွာ ‘‘အလံ မေ ဧတ္တကံ ယာပနာယာ’’တိ ဉတွာ ပဝိဋ္ဌဒွါရေနေဝ နဂရာ နိက္ခမိတွာ ပဏ္ဍဝပဗ္ဗတစ္ဆာယာယံ ပုရတ္ထိမာဘိမုခေါ နိသီဒိတွာ အာဟာရံ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ အာရဒ္ဓေါ။ အထဿ အန္တာနိ ပရိဝတ္တိတွာ မုခေန နိက္ခမနာကာရပ္ပတ္တာနိ အဟေသုံ။ တတော သော တေန အတ္တဘာဝေန ဧဝရူပဿ အာဟာရဿ စက္ခုနာပိ အဒိဋ္ဌပုဗ္ဗတာယ တေန ပဋိကူလာဟာရေန အဋ္ဋီယမာနောပိ ဧဝံ အတ္တနာ ဧဝ အတ္တာနံ ဩဝဒိ – ‘‘သိဒ္ဓတ္ထ, တွံ သုလဘအန္နပါနေ ကုလေ တိဝဿိကဂန္ဓသာလိဘောဇနံ နာနဂ္ဂရသေဟိ ဘုဉ္ဇနဋ္ဌာနေ နိဗ္ဗတ္တိတွာပိ ဧကံ ပံသုကူလိကံ ဒိသွာ ‘ကဒါ နု ခေါ အဟမ္ပိ ဧဝရူပေါ ဟုတွာ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ဘုဉ္ဇိဿာမိ, ဘဝိဿတိ နု ခေါ မေ သော ကာလော’တိ စိန္တေတွာ နိက္ခန္တော, ဣဒါနိ ကိန္နာမေတံ ကရောသီ’’တိ ဧဝံ အတ္တာနံ ဩဝဒိတွာ နိဗ္ဗိကာရော ဟုတွာ အာဟာရံ ပရိဘုဉ္ဇိ။

ရာဇပုရိသာ တံ ပဝတ္တိံ ဒိသွာ ဂန္တွာ ရညော အာရောစေသုံ။ ရာဇာ ဒူတဝစနံ သုတွာ ဝေဂေန နဂရာ နိက္ခမိတွာ ဗောဓိသတ္တဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ဣရိယာပထသ္မိံယေဝ ပသီဒိတွာ ဗောဓိသတ္တဿ သဗ္ဗံ ဣဿရိယံ နိယျာတေသိ။ ဗောဓိသတ္တော ‘‘မယှံ, မဟာရာဇ, ဝတ္ထုကာမေဟိ ဝါ ကိလေသကာမေဟိ ဝါ အတ္ထော နတ္ထိ, အဟံ ပရမာဘိသမ္ဗောဓိံ ပတ္ထယန္တော နိက္ခန္တော’’တိ အာဟ။ ရာဇာ အနေကပ္ပကာရံ ယာစန္တောပိ တဿ စိတ္တံ အလဘိတွာ ‘‘အဒ္ဓါ တွံ ဗုဒ္ဓေါ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၈၀။)

ဘဝိဿသိ, ဗုဒ္ဓဘူတေန ပန တယာ ပဌမံ မမ ဝိဇိတံ အာဂန္တဗ္ဗ’’န္တိ ပဋိညံ ဂဏှိ။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ, ဝိတ္ထာရော ပန ‘‘ပဗ္ဗဇ္ဇံ ကိတ္တယိဿာမိ, ယထာ ပဗ္ဗဇိ စက္ခုမာ’’တိ ဣမံ ပဗ္ဗဇ္ဇာသုတ္တံ (သု။ နိ။ ၄၀၇) သဒ္ဓိံ အဋ္ဌကထာယ ဩလောကေတွာ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဗောဓိသတ္တောပိ ခေါ ရညော ပဋိညံ ဒတွာ အနုပုဗ္ဗေန စာရိကံ စရမာနော အာဠာရဉ္စ ကာလာမံ ဥဒကဉ္စ ရာမပုတ္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ သမာပတ္တိယော နိဗ္ဗတ္တေတွာ ‘‘နာယံ မဂ္ဂေါ ဗောဓာယာ’’တိ တမ္ပိ သမာပတ္တိဘာဝနံ အနလင်္ကရိတွာ သဒေဝကဿ လောကဿ အတ္တနော ထာမဝီရိယသန္ဒဿနတ္ထံ မဟာပဓာနံ ပဒဟိတုကာမော ဥရုဝေလံ ဂန္တွာ ‘‘ရမဏီယော ဝတာယံ ဘူမိဘာဂေါ’’တိ တတ္ထေဝ ဝါသံ ဥပဂန္တွာ မဟာပဓာနံ ပဒဟိ။ တေပိ ခေါ ကောဏ္ဍညပ္ပမုခါ ပဉ္စဝဂ္ဂိယာ ဂါမနိဂမရာဇဓာနီသု ဘိက္ခာယ စရန္တာ တတ္ထ ဗောဓိသတ္တံ သမ္ပာပုဏိံသု။ အထ နံ ဆဗ္ဗဿာနိ မဟာပဓာနံ ပဒဟန္တံ ‘‘ဣဒါနိ ဗုဒ္ဓေါ ဘဝိဿတိ, ဣဒါနိ ဗုဒ္ဓေါ ဘဝိဿတီ’’တိ ပရိဝေဏသမ္မဇ္ဇနာဒိကာယ ဝတ္တပဋိပတ္တိယာ ဥပဋ္ဌဟမာနာ သန္တိကာဝစရာ အဟေသုံ။ ဗောဓိသတ္တောပိ ခေါ ‘‘ကောဋိပ္ပတ္တံ ဒုက္ကရကာရိကံ ကရိဿာမီ’’တိ ဧကတိလတဏ္ဍုလာဒီဟိပိ ဝီတိနာမေသိ, သဗ္ဗသောပိ အာဟာရုပစ္ဆေဒနံ အကာသိ။ ဒေဝတာပိ လောမကူပေဟိ ဩဇံ ဥပသံဟရမာနာ ပက္ခိပိံသု။

အထဿ တာယ နိရာဟာရတာယ ပရမကသိရပ္ပတ္တတာယ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏောပိ ကာယော ကာဠဝဏ္ဏော အဟောသိ, ဒွတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏာနိ ပဋိစ္ဆန္နာနိ အဟေသုံ။ အပ္ပေကဒါ အာနာပါနကဇ္ဈာနံ ဈာယန္တော မဟာဝေဒနာဘိတုန္နော ဝိသညီဘူတော စင်္ကမနကောဋိယံ ပတတိ။ အထ နံ ဧကစ္စာ ဒေဝတာ ‘‘ကာလင်္ကတော သမဏော ဂေါတမော’’တိ ဝဒန္တိ။ ဧကစ္စာ ‘‘ဝိဟာရောတွေဝေသော အရဟတ’’န္တိ စ အာဟံသု။ တတ္ထ ယာသံ ‘‘ကာလင်္ကတော’’တိ သညာ အဟောသိ, တာ ဂန္တွာ သုဒ္ဓေါဒနမဟာရာဇဿ အာရောစေသုံ – ‘‘တုမှာကံ ပုတ္တော ကာလင်္ကတော’’တိ။ ‘‘မမ ပုတ္တော ဗုဒ္ဓေါ ဟုတွာ ကာလင်္ကတော, အဟုတွာ’’တိ? ‘‘ဗုဒ္ဓေါ ဘဝိတုံ နာသက္ခိ, ပဓာနဘူမိယံယေဝ ပတိတွာ ကာလင်္ကတော’’တိ။ ဣဒံ သုတွာ ရာဇာ – ‘‘နာဟံ သဒ္ဒဟာမိ,

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၈၁။)

မမ ပုတ္တဿ ဗောဓိံ အပ္ပတွာ ကာလကိရိယာ နာမ နတ္ထီ’’တိ ပဋိက္ခိပိ။ ‘‘ကသ္မာ ပန ရာဇာ န သဒ္ဒဟတီ’’တိ? ကာလဒေဝလတာပသဝန္ဒာပနဒိဝသေ ဇမ္ဗုရုက္ခမူလေ စ ပါဋိဟာရိယာနံ ဒိဋ္ဌတ္တာ။

ပုန ဗောဓိသတ္တေ သညံ ပဋိလဘိတွာ ဥဋ္ဌိတေ တာ ဒေဝတာ ဂန္တွာ ‘‘အရောဂေါ တေ, မဟာရာဇ, ပုတ္တော’’တိ အာရောစေသုံ။ ရာဇာ ‘‘ဇာနာမဟံ မမ ပုတ္တဿ အမရဏဘာဝ’’န္တိ ဝဒတိ။ မဟာသတ္တဿ ဆဗ္ဗဿာနိ ဒုက္ကရကာရိကံ ကရောန္တဿေဝ အာကာသေ ဂဏ္ဌိကရဏကာလော ဝိယ အဟောသိ။ သော ‘‘အယံ ဒုက္ကရကာရိကာ နာမ ဗောဓာယ မဂ္ဂေါ န ဟောတီ’’တိ ဩဠာရိကံ အာဟာရံ အာဟာရေတုံ ဂါမနိဂမေသု ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ အာဟာရံ အာဟရိ။ အထဿ ဒွတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏာနိ ပါကတိကာနိ အဟေသုံ, ကာယောပိ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏော အဟောသိ။ ပဉ္စဝဂ္ဂိယာ ဘိက္ခူ ‘‘အယံ ဆဗ္ဗဿာနိ ဒုက္ကရကာရိကံ ကရောန္တောပိ သဗ္ဗညုတံ ပဋိဝိဇ္ဈိတုံ နာသက္ခိ, ဣဒါနိ ဂါမနိဂမာဒီသု ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ဩဠာရိကံ အာဟာရံ အာဟရမာနော ကိံ သက္ခိဿတိ, ဗာဟုလိကော ဧသ ပဓာနဝိဗ္ဘန္တော, သီသံ နှာယိတုကာမဿ ဥဿာဝဗိန္ဒုတက္ကနံ ဝိယ အမှာကံ ဧတဿ သန္တိကာ ဝိသေသတက္ကနံ, ကိံ နော ဣမိနာ’’တိ မဟာပုရိသံ ပဟာယ အတ္တနော အတ္တနော ပတ္တစီဝရံ ဂဟေတွာ အဋ္ဌာရသယောဇနမဂ္ဂံ ဂန္တွာ ဣသိပတနံ ပဝိသိံသု။

တေန ခေါ ပန သမယေန ဥရုဝေလာယံ သေနာနိဂမေ သေနာနိကုဋုမ္ဗိကဿ ဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တာ သုဇာတာ နာမ ဒါရိကာ ဝယပ္ပတ္တာ ဧကသ္မိံ နိဂြောဓရုက္ခေ ပတ္ထနံ အကာသိ – ‘‘သစာဟံ သမဇာတိကံ ကုလဃရံ ဂန္တွာ ပဌမဂဗ္ဘေ ပုတ္တံ လဘိဿာမိ, အနုသံဝစ္ဆရံ တေ သတသဟဿပရိစ္စာဂေန ဗလိကမ္မံ ကရိဿာမီ’’တိ။ တဿာ သာ ပတ္ထနာ သမိဇ္ဈိ။ သာ မဟာသတ္တဿ ဒုက္ကရကာရိကံ ကရောန္တဿ ဆဋ္ဌေ ဝဿေ ပရိပုဏ္ဏေ ဝိသာခါပုဏ္ဏမာယံ ဗလိကမ္မံ ကာတုကာမာ ဟုတွာ ပုရေတရံယေဝ ဓေနုသဟဿံ လဋ္ဌိမဓုကဝနေ စရာပေတွာ, တာသံ ခီရံ ပဉ္စ ဓေနုသတာနိ ပါယေတွာ, တာသံ ခီရံ အဍ္ဎတိယာနိ စ သတာနီတိ ဧဝံ ယာဝ သောဠသန္နံ ဓေနူနံ ခီရံ အဋ္ဌ ဓေနုယော ပိဝန္တိ, တာဝ ခီရဿ ဗဟလတဉ္စ မဓုရတဉ္စ ဩဇဝန္တတဉ္စ ပတ္ထယမာနာ ခီရပရိဝတ္တနံ နာမ အကာသိ။ သာ ဝိသာခါပုဏ္ဏမဒိဝသေ ‘‘ပါတောဝ ဗလိကမ္မံ ကရိဿာမီ’’တိ ရတ္တိယာ ပစ္စူသသမယံ ပစ္စုဋ္ဌာယ တာ အဋ္ဌ ဓေနုယော ဒုဟာပေသိ။ ဝစ္ဆကာ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၈၂။)

ဓေနူနံ ထနမူလံ န အာဂမံသု, ထနမူလေ ပန နဝဘာဇနေသု ဥပနီတမတ္တေသု အတ္တနော ဓမ္မတာယ ခီရဓာရာ ပဂ္ဃရိံသု။ တံ အစ္ဆရိယံ ဒိသွာ သုဇာတာ သဟတ္ထေနေဝ ခီရံ ဂဟေတွာ နဝဘာဇနေ ပက္ခိပိတွာ သဟတ္ထေနေဝ အဂ္ဂိံ ကတွာ ပစိတုံ အာရဘိ။

တသ္မိံ ပါယာသေ ပစ္စမာနေ မဟန္တာ မဟန္တာ ပုဗ္ဗုဠာ ဥဋ္ဌဟိတွာ ဒက္ခိဏာဝဋ္ဋာ ဟုတွာ သဉ္စရန္တိ။ ဧကဖုသိတမ္ပိ ဗဟိ န ဥပ္ပတတိ, ဥဒ္ဓနတော အပ္ပမတ္တကောပိ ဓူမော န ဥဋ္ဌဟတိ။ တသ္မိံ သမယေ စတ္တာရော လောကပါလာ အာဂန္တွာ ဥဒ္ဓနေ အာရက္ခံ ဂဏှိံသု, မဟာဗြဟ္မာ ဆတ္တံ ဓာရေသိ, သက္ကော အလာတာနိ သမာနေန္တော အဂ္ဂိံ ဇာလေသိ။ ဒေဝတာ ဒွိသဟဿဒီပပရိဝါရေသု စတူသု မဟာဒီပေသု ဒေဝမနုဿာနံ ဥပကပ္ပနဩဇံ အတ္တနော ဒေဝါနုဘာဝေန ဒဏ္ဍကဗဒ္ဓံ မဓုပဋလံ ပီဠေတွာ မဓုံ ဂဏှမာနာ ဝိယ သံဟရိတွာ တတ္ထ ပက္ခိပိံသု။ အညေသု ဟိ ကာလေသု ဒေဝတာ ကဗဠေ ကဗဠေ ဩဇံ ပက္ခိပိံသု, သမ္ဗောဓိပ္ပတ္တဒိဝသေ စ ပရိနိဗ္ဗာနဒိဝသေ စ ဥက္ခလိယံယေဝ ပက္ခိပိံသု။ သုဇာတာ ဧကဒိဝသေယေဝ တတ္ထ အတ္တနော ပါကဋာနိ အနေကာနိ အစ္ဆရိယာနိ ဒိသွာ ပုဏ္ဏံ နာမ ဒါသိံ အာမန္တေသိ – ‘‘အမ္မ ပုဏ္ဏေ, အဇ္ဇ အမှာကံ ဒေဝတာ အတိဝိယ ပသန္နာ, မယာ ဟိ ဧတ္တကေ ကာလေ ဧဝရူပံ အစ္ဆရိယံ နာမ န ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗံ, ဝေဂေန ဂန္တွာ ဒေဝဋ္ဌာနံ ပဋိဇဂ္ဂါဟီ’’တိ။ သာ ‘‘သာဓု, အယျေ’’တိ တဿာ ဝစနံ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ တုရိတတုရိတာ ရုက္ခမူလံ အဂမာသိ။

ဗောဓိသတ္တောပိ ခေါ တသ္မိံ ရတ္တိဘာဂေ ပဉ္စ မဟာသုပိနေ (အ။ နိ။ ၅။၁၉၆) ဒိသွာ ပရိဂ္ဂဏှန္တော ‘‘နိဿံသယံ အဇ္ဇာဟံ ဗုဒ္ဓေါ ဘဝိဿာမီ’’တိ ကတသန္နိဋ္ဌာနော တဿာ ရတ္တိယာ အစ္စယေန ကတသရီရပဋိဇဂ္ဂနော ဘိက္ခာစာရကာလံ အာဂမယမာနော ပါတောဝ အာဂန္တွာ တသ္မိံ ရုက္ခမူလေ နိသီဒိ, အတ္တနော ပဘာယ သကလံ ရုက္ခမူလံ ဩဘာသယမာနော။ အထ ခေါ သာ ပုဏ္ဏာ အာဂန္တွာ အဒ္ဒသ ဗောဓိသတ္တံ ရုက္ခမူလေ ပါစီနလောကဓာတုံ ဩလောကယမာနံ နိသိန္နံ, သရီရတော စဿ နိက္ခန္တာဟိ ပဘာဟိ သကလရုက္ခံ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏံ။ ဒိသွာနဿာ ဧတဒဟောသိ – ‘‘အဇ္ဇ အမှာကံ ဒေဝတာ ရုက္ခတော ဩရုယှ သဟတ္ထေနေဝ ဗလိကမ္မံ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ နိသိန္နာ မညေ’’တိ ဥဗ္ဗေဂပ္ပတ္တာ ဟုတွာ ဝေဂေန အာဂန္တွာ သုဇာတာယ ဧတမတ္ထံ အာရောစေသိ။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၈၃။)

သုဇာတာ တဿာ ဝစနံ သုတွာ တုဋ္ဌမာနသာ ဟုတွာ ‘‘အဇ္ဇ ဒါနိ ပဋ္ဌာယ မမ ဇေဋ္ဌဓီတုဋ္ဌာနေ တိဋ္ဌာဟီ’’တိ ဓီတု အနုစ္ဆဝိကံ သဗ္ဗာလင်္ကာရံ အဒါသိ။ ယသ္မာ ပန ဗုဒ္ဓဘာဝံ ပါပုဏနဒိဝသေ သတသဟဿဂ္ဃနိကာ ဧကာ သုဝဏ္ဏပါတိ လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတိ, တသ္မာ သာ ‘‘သုဝဏ္ဏပါတိယံ ပါယာသံ ပက္ခိပိဿာမီ’’တိ စိတ္တံ ဥပ္ပါဒေတွာ သတသဟဿဂ္ဃနိကံ သုဝဏ္ဏပါတိံ နီဟရာပေတွာ တတ္ထ ပါယာသံ ပက္ခိပိတုကာမာ ပက္ကဘာဇနံ အာဝဇ္ဇေသိ။ သဗ္ဗော ပါယာသော ပဒုမပတ္တတော ဥဒကံ ဝိယ ဝတ္တိတွာ ပါတိယံ ပတိဋ္ဌာသိ, ဧကပါတိပူရမတ္တောဝ အဟောသိ။ သာ တံ ပါတိံ အညာယ ပါတိယာ ပဋိကုဇ္ဇိတွာ ဩဒါတဝတ္ထေန ဝေဌေတွာ သယံ သဗ္ဗာလင်္ကာရေဟိ အတ္တဘာဝံ အလင်္ကရိတွာ တံ ပါတိံ အတ္တနော သီသေ ဌပေတွာ မဟန္တေန အာနုဘာဝေန နိဂြောဓရုက္ခမူလံ ဂန္တွာ ဗောဓိသတ္တံ ဒိသွာ ဗလဝသောမနဿဇာတာ ‘‘ရုက္ခဒေဝတာ’’တိ သညာယ ဒိဋ္ဌဋ္ဌာနတော ပဋ္ဌာယ ဩနတောနတာ ဂန္တွာ သီသတော ပါတိံ ဩတာရေတွာ ဝိဝရိတွာ သုဝဏ္ဏဘိင်္ဂါရေန ဂန္ဓပုပ္ဖဝါသိတံ ဥဒကံ ဂဟေတွာ ဗောဓိသတ္တံ ဥပဂန္တွာ အဋ္ဌာသိ။ ဃဋိကာရမဟာဗြဟ္မုနာ ဒိန္နော မတ္တိကာပတ္တော ဧတ္တကံ ကာလံ ဗောဓိသတ္တံ အဝိဇဟိတွာ တသ္မိံ ခဏေ အဒဿနံ ဂတော, ဗောဓိသတ္တော ပတ္တံ အပဿန္တော ဒက္ခိဏဟတ္ထံ ပသာရေတွာ ဥဒကံ သမ္ပဋိစ္ဆိ။ သုဇာတာ သဟေဝ ပါတိယာ ပါယာသံ မဟာပုရိသဿ ဟတ္ထေ ဌပေသိ, မဟာပုရိသော သုဇာတံ ဩလောကေသိ။ သာ အာကာရံ သလ္လက္ခေတွာ ‘‘အယျ, မယာ တုမှာကံ ပရိစ္စတ္တာ, တံ ဂဏှိတွာ ယထာရုစိ ကရောထာ’’တိ ဝန္ဒိတွာ ‘‘ယထာ မယှံ မနောရထော နိပ္ဖန္နော, ဧဝံ တုမှာကမ္ပိ နိပ္ဖဇ္ဇတူ’’တိ ဝတွာ သတသဟဿဂ္ဃနိကမ္ပိ သုဝဏ္ဏပါတိံ ပုရာဏကပဏ္ဏံ ဝိယ ပရိစ္စဇိတွာ အနပေက္ခာဝ ပက္ကာမိ။

ဗောဓိသတ္တောပိ ခေါ နိသိန္နဋ္ဌာနာ ဝုဋ္ဌာယ ရုက္ခံ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ပါတိံ အာဒါယ နေရဉ္ဇရာယ တီရံ ဂန္တွာ အနေကေသံ ဗောဓိသတ္တသတသဟဿာနံ အဘိသမ္ဗုဇ္ဈနဒိဝသေ ဩတရိတွာ နှာနဋ္ဌာနံ သုပတိဋ္ဌိတံ နာမ အတ္ထိ, တဿာ တီရေ ပါတိံ ဌပေတွာ သုပတိဋ္ဌိတတိတ္ထေ ဩတရိတွာ နှတွာ အနေကဗုဒ္ဓသတသဟဿာနံ နိဝါသနံ အရဟဒ္ဓဇံ နိဝါသေတွာ ပုရတ္ထာဘိမုခေါ နိသီဒိတွာ ဧကဋ္ဌိတာလပက္ကပ္ပမာဏေ ဧကူနပဏ္ဏာသပိဏ္ဍေ ကတွာ သဗ္ဗံ အပ္ပေါဒကမဓုပါယာသံ ပရိဘုဉ္ဇိ။ သောယေဝဿ ဗုဒ္ဓဘူတသ သတ္တသတ္တာဟံ ဗောဓိမဏ္ဍေ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၈၄။)

ဝသန္တဿ ဧကူနပဏ္ဏာသဒိဝသာနိ အာဟာရော အဟောသိ။ ဧတ္တကံ ကာလံ အညော အာဟာရော နတ္ထိ, န နှာနံ, န မုခဓောဝနံ, န သရီရဝဠဉ္ဇော, ဈာနသုခေန ဖလသမာပတ္တိသုခေန စ ဝီတိနာမေသိ။ တံ ပန ပါယာသံ ဘုဉ္ဇိတွာ သုဝဏ္ဏပါတိံ ဂဟေတွာ ‘‘သစာဟံ အဇ္ဇ ဗုဒ္ဓေါ ဘဝိဿာမိ, အယံ ပါတိ ပဋိသောတံ ဂစ္ဆတု, နော စေ ဘဝိဿာမိ, အနုသောတံ ဂစ္ဆတူ’’တိ ဝတွာ နဒီသောတေ ပက္ခိပိ။ သာ သောတံ ဆိန္ဒမာနာ နဒီမဇ္ဈံ ဂန္တွာ မဇ္ဈဋ္ဌာနေနေဝ ဇဝသမ္ပန္နော အဿော ဝိယ အသီတိဟတ္ထမတ္တဋ္ဌာနံ ပဋိသောတံ ဂန္တွာ ဧကသ္မိံ အာဝဋ္ဋေ နိမုဇ္ဇိတွာ ကာဠနာဂရာဇဘဝနံ ဂန္တွာ တိဏ္ဏံ ဗုဒ္ဓါနံ ပရိဘောဂပါတိယော ‘‘ကိလိ ကိလီ’’တိ ရဝံ ကာရယမာနာ ပဟရိတွာ တာသံ သဗ္ဗဟေဋ္ဌိမာ ဟုတွာ အဋ္ဌာသိ။ ကာဠော နာဂရာဇာ တ သဒ္ဒံ သုတွာ ‘‘ဟိယျော ဧကော ဗုဒ္ဓေါ နိဗ္ဗတ္တိ, ပုန အဇ္ဇ ဧကော နိဗ္ဗတ္တော’’တိ ဝတွာ အနေကေဟိ ပဒသတေဟိ ထုတိယော ဝဒမာနော ဥဋ္ဌာသိ။ တဿ ကိရ မဟာပထဝိယာ ဧကယောဇနတိဂါဝုတပ္ပမာဏံ နဘံ ပူရေတွာ အာရောဟနကာလော အဇ္ဇ ဝါ ဟိယျော ဝါ သဒိသော အဟောသိ။

ဗောဓိသတ္တောပိ နဒီတီရမှိ သုပုပ္ဖိတသာလဝနေ ဒိဝါဝိဟာရံ ကတွာ သာယနှသမယံ ပုပ္ဖါနံ ဝဏ္ဋတော မုစ္စနကာလေ ဒေဝတာဟိ အလင်္ကတေန အဋ္ဌူသဘဝိတ္ထာရေန မဂ္ဂေန သီဟော ဝိယ ဝိဇမ္ဘမာနော ဗောဓိရုက္ခာဘိမုခေါ ပါယာသိ။ နာဂယက္ခသုပဏ္ဏာဒယော ဒိဗ္ဗေဟိ ဂန္ဓပုပ္ဖါဒီဟိ ပူဇယိံသု, ဒိဗ္ဗသံဂီတာဒီနိ ပဝတ္တယိံသု, ဒသသဟဿီ လောကဓာတု ဧကဂန္ဓာ ဧကမာလာ ဧကသာဓုကာရာ အဟောသိ။ တသ္မိံ သမယေ သောတ္ထိယော နာမ တိဏဟာရကော တိဏံ အာဒါယ ပဋိပထေ အာဂစ္ဆန္တော မဟာပုရိသဿ အာကာရံ ဉတွာ အဋ္ဌ တိဏမုဋ္ဌိယော အဒါသိ။ ဗောဓိသတ္တော တိဏံ ဂဟေတွာ ဗောဓိမဏ္ဍံ အာရုယှ ဒက္ခိဏဒိသာဘာဂေ ဥတ္တရာဘိမုခေါ အဋ္ဌာသိ။ တသ္မိံ ခဏေ ဒက္ခိဏစက္ကဝါဠံ ဩသီဒိတွာ ဟေဋ္ဌာ အဝီစိသမ္ပတ္တံ ဝိယ အဟောသိ။ ဥတ္တရစက္ကဝါဠံ ဥလ္လင်္ဃိတွာ ဥပရိ ဘဝဂ္ဂပ္ပတ္တံ ဝိယ အဟောသိ။ ဗောဓိသတ္တော ‘‘ဣဒံ သမ္ဗောဓိပါပုဏနဋ္ဌာနံ န ဘဝိဿတိ မညေ’’တိ ပဒက္ခိဏံ ကရောန္တော ပစ္ဆိမဒိသာဘာဂံ ဂန္တွာ ပုရတ္ထိမာဘိမုခေါ အဋ္ဌာသိ, တတော ပစ္ဆိမစက္ကဝါဠံ ဩသီဒိတွာ ဟေဋ္ဌာ အဝီစိသမ္ပတ္တံ ဝိယ အဟောသိ, ပုရတ္ထိမစက္ကဝါဠံ ဥလ္လင်္ဃိတွာ ဥပရိ ဘဝဂ္ဂပ္ပတ္တံ ဝိယ အဟောသိ။ ဌိတဋ္ဌိတဋ္ဌာနေ ကိရဿ နေမိဝဋ္ဋိပရိယန္တေ အက္ကန္တံ နာဘိယာ ပတိဋ္ဌိတမဟာသကဋစက္ကံ ဝိယ မဟာပထဝီ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၈၅။)

ဩနတုန္နတာ အဟောသိ။ ဗောဓိသတ္တော ‘‘ဣဒမ္ပိ သမ္ဗောဓိပါပုဏနဋ္ဌာနံ န ဘဝိဿတိ မညေ’’တိ ပဒက္ခိဏံ ကရောန္တော ဥတ္တရဒိသာဘာဂံ ဂန္တွာ ဒက္ခိဏာဘိမုခေါ အဋ္ဌာသိ။ တတော ဥတ္တရစက္ကဝါဠံ ဩသီဒိတွာ ဟေဋ္ဌာ အဝီစိသမ္ပတ္တံ ဝိယ အဟောသိ, ဒက္ခိဏစက္ကဝါဠံ ဥလ္လင်္ဃိတွာ ဥပရိ ဘဝဂ္ဂပ္ပတ္တံ ဝိယ အဟောသိ။ ဗောဓိသတ္တော ‘‘ဣဒမ္ပိ သမ္ဗောဓိပါပုဏနဋ္ဌာနံ န ဘဝိဿတိ မညေ’’တိ ပဒက္ခိဏံ ကရောန္တော ပုရတ္ထိမဒိသာဘာဂံ ဂန္တွာ ပစ္ဆိမာဘိမုခေါ အဋ္ဌာသိ။ ပုရတ္ထိမဒိသာဘာဂေ ပန သဗ္ဗဗုဒ္ဓါနံ ပလ္လင်္ကဋ္ဌာနံ အဟောသိ, တံ နေဝ ဆမ္ဘတိ, န ကမ္ပတိ။ ဗောဓိသတ္တော ‘‘ဣဒံ သဗ္ဗဗုဒ္ဓါနံ အဝိဇဟိတံ အစလဋ္ဌာနံ ကိလေသပဉ္ဇရဝိဒ္ဓံသနဋ္ဌာန’’န္တိ ဉတွာ တာနိ တိဏာနိ အဂ္ဂေ ဂဟေတွာ စာလေသိ, တာဝဒေဝ စုဒ္ဒသဟတ္ထော ပလ္လင်္ကော အဟောသိ။ တာနိပိ ခေါ တိဏာနိ တထာရူပေန သဏ္ဌာနေန သဏ္ဌဟိံသု, ယထာရူပံ သုကုသလော စိတ္တကာရော ဝါ ပေါတ္ထကာရော ဝါ အာလိခိတုမ္ပိ သမတ္ထော နတ္ထိ။ ဗောဓိသတ္တော ဗောဓိက္ခန္ဓံ ပိဋ္ဌိတော ကတွာ ပုရတ္ထာဘိမုခေါ ဒဠှမာနသော ဟုတွာ –

‘‘ကာမံ တစော စ နှာရု စ, အဋ္ဌိ စ အဝသိဿတု၊

ဥပသုဿတု နိဿေသံ, သရီရေ မံသလောဟိတံ။ (အ။ နိ။ ၂။၅၊ မ။ နိ။ ၂။၁၈၄) –

‘န တွေဝါဟံ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ အပ္ပတွာ ဣမံ ပလ္လင်္ကံ ဘိန္ဒိဿာမီ’’’တိ အသနိသတသန္နိပါတေနပိ အဘေဇ္ဇရူပံ အပရာဇိတပလ္လင်္ကံ အာဘုဇိတွာ နိသီဒိ။

တသ္မိံ သမယေ မာရော ပါပိမာ – ‘‘သိဒ္ဓတ္ထကုမာရော မယှံ ဝသံ အတိက္ကမိတုကာမော, န ဒါနိဿ အတိက္ကမိတုံ ဒဿာမီ’’တိ မာရဗလဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ဧတမတ္ထံ အာရောစေတွာ မာရဃောသနံ နာမ ဃောသာပေတွာ မာရဗလံ အာဒါယ နိက္ခမိ။ သာ မာရသေနာ မာရဿ ပုရတော ဒွါဒသယောဇနာ ဟောတိ, ဒက္ခိဏတော စ ဝါမတော စ ဒွါဒသယောဇနာ, ပစ္ဆတော စက္ကဝါဠပရိယန္တံ ကတွာ ဌိတာ, ဥဒ္ဓံ နဝယောဇနုဗ္ဗေဓာ ဟောတိ, ယဿာ ဥန္နဒန္တိယာ ဥန္နာဒသဒ္ဒေါ ယောဇနသဟဿတော ပဋ္ဌာယ ပထဝိဥန္ဒြိယနသဒ္ဒေါဝိယ သူယတိ။ အထ မာရော ဒေဝပုတ္တော ဒိယဍ္ဎယောဇနသတိကံ ဂိရိမေခလံ နာမ ဟတ္ထိံ အဘိရုဟိတွာ ဗာဟုသဟဿံ မာပေတွာ နာနာဝုဓာနိ အဂ္ဂဟေသိ။ အဝသေသာယပိ မာရပရိသာယ ဒွေ ဇနာ ဧကသဒိသာ ဧကသဒိသံ အာဝုဓံ ဂဏှန္တာ နာဟေသုံ။ နာနာဝဏ္ဏာ နာနပ္ပကာရမုခါ ဟုတွာ နာနာဝုဓာနိ ဂဏှန္တာ ဗောဓိသတ္တံ အဇ္ဈောတ္ထရမာနာ အာဂမံသု။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၈၆။)

ဒသသဟဿစက္ကဝါဠဒေဝတာ ပန မဟာသတ္တဿ ထုတိယော ဝဒမာနာ အဋ္ဌံသု။ သက္ကော ဒေဝရာဇာ ဝိဇယုတ္တရသင်္ခံ ဓမမာနော အဋ္ဌာသိ။ သော ကိရ သင်္ခေါ ဝီသဟတ္ထသတိကော ဟောတိ, သကိံ ဝါတံ ဂါဟာပေတွာ ဓမိယမာနော စတ္တာရော မာသေ သဒ္ဒံ ကရိတွာ နိဿဒ္ဒေါ ဟောတိ။ မဟာကာဠနာဂရာဇာ အတိရေကပဒသတေန ဝဏ္ဏံ ဝဏ္ဏေန္တောဝ အဋ္ဌာသိ, မဟာဗြဟ္မာ သေတစ္ဆတ္တံ ဓာရယမာနော အဋ္ဌာသိ။ မာရဗလေ ပန ဗောဓိမဏ္ဍံ ဥပသင်္ကမန္တေ တေသံ ဧကောပိ ဌာတုံ နာသက္ခိ, သမ္မုခသမ္မုခဋ္ဌာနေနေဝ ပလာယိံသု။ ကာဠော နာမ နာဂရာဇာပိ ပထဝိယံ နိမုဇ္ဇိတွာ ပဉ္စယောဇနသတိကံ မဉ္ဇေရိကနာဂဘဝနံ ဂန္တွာ ဥဘောဟိ ဟတ္ထေဟိ မုခံ ပိဒဟိတွာ နိပန္နော။ သက္ကော ဒေဝရာဇာပိ ဝိဇယုတ္တရသင်္ခံ ပိဋ္ဌိယံ ကတွာ စက္ကဝါဠမုခဝဋ္ဋိယံ အဋ္ဌာသိ, မဟာဗြဟ္မာ သေတစ္ဆတ္တံ ကောဋိယံ ဂဟေတွာ ဗြဟ္မလောကမေဝ အဂမာသိ။ ဧကဒေဝတာပိ ဌာတုံ သမတ္ထာ နာမ နာဟောသိ။ မဟာပုရိသော ပန ဧကကောဝ နိသီဒိ။

မာရောပိ အတ္တနော ပရိသံ အာဟ – ‘‘တာတာ, သုဒ္ဓေါဒနပုတ္တေန သိဒ္ဓတ္ထေန သဒိသော အညော ပုရိသော နာမ နတ္ထိ, မယံ သမ္မုခါ ယုဒ္ဓံ ဒါတုံ န သက္ခိဿာမ, ပစ္ဆာဘာဂေန ဒဿာမာ’’တိ။ မဟာပုရိသောပိ တီဏိ ပဿာနိ ဩလောကေတွာ သဗ္ဗဒေဝတာနံ ပလာတတ္တာ သုညာနိ အဒ္ဒသ။ ပုန ဥတ္တရပဿေန မာရဗလံ အဇ္ဈောတ္ထရမာနံ ဒိသွာ ‘‘အယံ ဧတ္တကော ဇနော မံ ဧကကံ သန္ဓာယ မဟန္တံ ဝါယာမံ ကရောတိ, ဣမသ္မိံ ဌာနေ မယှံ မာတာ ဝါ ပိတာ ဝါ ဘာတာ ဝါ အညော ဝါ ကောစိ ဉာတကော နတ္ထိ, ဣမာ ပန ဒသ ပါရမိယောဝ မယှံ ဒီဃရတ္တံ ပုဋ္ဌပရိဇနသဒိသာ။ တသ္မာ မယာ ပါရမိယောဝ ဗလဂ္ဂံ ကတွာ ပါရမိသတ္ထေနေဝ ပဟရိတွာ ဣမံ ဗလကာယံ ဝိဒ္ဓံသေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဒသ ပါရမိယော အာဝဇ္ဇမာနော နိသီဒိ။

အထ ခေါ မာရော ဒေဝပုတ္တော – ‘‘ဝါတေနေဝ သိဒ္ဓတ္ထံ ပလာပေဿာမီ’’တိ ဝါတမဏ္ဍလံ သမုဋ္ဌာပေသိ။ တင်္ခဏညေဝ ပုရတ္ထိမာဒိဘေဒါဝါတာ သမုဋ္ဌဟိတွာ အဒ္ဓယောဇနယောဇနဒွိယောဇနတိယောဇနပ္ပမာဏာနိ ပဗ္ဗတကူဋာနိ ပဒါလေတွာ ဝနဂစ္ဆရုက္ခာဒီနိ ဥဒ္ဓံမူလာနိ ကတွာ သမန္တာ ဂါမနိဂမေ စုဏ္ဏဝိစုဏ္ဏေ ကာတုံ သမတ္ထာပိ မဟာပုရိသဿ ပုညတေဇေန ဝိဟတာနုဘာဝါ ဗောဓိသတ္တံ ပတွာ ဗောဓိသတ္တဿ စီဝရကဏ္ဏမတ္တမ္ပိ စာလေတုံ နာသက္ခိံသု။ တတော –

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၈၇။)

‘‘ဥဒကေန နံ အဇ္ဈောတ္ထရိတွာ မာရေဿာမီ’’တိ မဟာဝဿံ သမုဋ္ဌာပေသိ။ တဿာနုဘာဝေန ဥပရူပရိ သတပဋလသဟဿပဋလာဒိဘေဒါ ဝလာဟကာ ဥဋ္ဌဟိတွာ ဝဿိံသု။ ဝုဋ္ဌိဓာရာဝေဂေန ပထဝီ ဆိဒ္ဒါဝဆိဒ္ဒါ အဟောသိ။ ဝနရုက္ခာဒီနံ ဥပရိဘာဂေန မဟာမေဃော အာဂန္တွာ မဟာသတ္တဿ စီဝရေ ဥဿာဝဗိန္ဒုဂဟဏမတ္တမ္ပိ တေမေတုံ နာသက္ခိ။ တတော ပါသာဏဝဿံ သမုဋ္ဌာပေသိ။ မဟန္တာနိ မဟန္တာနိ ပဗ္ဗတကူဋာနိ ဓူမာယန္တာနိ ပဇ္ဇလန္တာနိ အာကာသေနာဂန္တွာ ဗောဓိသတ္တံ ပတွာ ဒိဗ္ဗမာလာဂုဠဘာဝံ အာပဇ္ဇိံသု။ တတော ပဟရဏဝဿံ သမုဋ္ဌာပေသိ။ ဧကတောဓာရာ ဥဘတောဓာရာ အသိသတ္တိခုရပ္ပါဒယော ဓူမာယန္တာ ပဇ္ဇလန္တာ အာကာသေနာဂန္တွာ ဗောဓိသတ္တံ ပတွာ ဒိဗ္ဗပုပ္ဖါနိ အဟေသုံ။ တတော အင်္ဂါရဝဿံ သမုဋ္ဌာပေသိ။ ကိံသုကဝဏ္ဏာ အင်္ဂါရာ အာကာသေနာဂန္တွာ ဗောဓိသတ္တဿ ပါဒမူလေ ဒိဗ္ဗပုပ္ဖါနိ ဟုတွာ ဝိကိရိံသု။ တတော ကုက္ကုဠဝဿံ သမုဋ္ဌာပေသိ။ အစ္စုဏှော အဂ္ဂိဝဏ္ဏော ကုက္ကုဠော အာကာသေနာဂန္တွာ ဗောဓိသတ္တဿ ပါဒမူလေ စန္ဒနစုဏ္ဏံ ဟုတွာ နိပတတိ။ တတော ဝါလုကာဝဿံ သမုဋ္ဌာပေသိ။ အတိသုခုမာ ဝါလုကာ ဓူမာယန္တာ ပဇ္ဇလန္တာ အာကာသေနာဂန္တွာ မဟာသတ္တဿ ပါဒမူလေ ဒိဗ္ဗပုပ္ဖါနိ ဟုတွာ နိပတိံသု။ တတော ကလလဝဿံ သမုဋ္ဌာပေသိ, တံ ကလလံ ဓူမာယန္တံ ပဇ္ဇလန္တံ အာကာသေနာဂန္တွာ ဗောဓိသတ္တဿ ပါဒမူလေ ဒိဗ္ဗဝိလေပနံ ဟုတွာ နိပတတိ။ တတော ‘‘ဣမိနာ ဘိံသေတွာ သိဒ္ဓတ္ထံ ပလာပေဿာမီ’’တိ အန္ဓကာရံ သမုဋ္ဌာပေသိ။ တံ စတုရင်္ဂသမန္နာဂတံ အန္ဓကာရံ ဝိယ မဟာတမံ ဟုတွာ ဗောဓိသတ္တံ ပတွာ သူရိယပ္ပဘာဝိဟတံ ဝိယ အန္ဓကာရံ အန္တရဓာယိ။

ဧဝံ သော မာရော ဣမာဟိ နဝဟိ ဝါတဝဿပါသာဏပဟရဏအင်္ဂါရကုက္ကုဠဝါလုကာကလလန္ဓကာရဝုဋ္ဌီဟိ ဗောဓိသတ္တံ ပလာပေတုံ အသက္ကောန္တော – ‘‘ကိံ, ဘဏေ, တိဋ္ဌထ, ဣမံ သိဒ္ဓတ္ထကုမာရံ ဂဏှထ ဟနထ ပလာပေထာ’’တိ အတ္တနော ပရိသံ အာဏာပေတွာ သယမ္ပိ ဂိရိမေခလဿ ဟတ္ထိနော ခန္ဓေ နိသိန္နော စက္ကာဝုဓံ အာဒါယ ဗောဓိသတ္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘သိဒ္ဓတ္ထ, ဥဋ္ဌေဟိ ဧတသ္မာ ပလ္လင်္ကာ, နာယံ တုယှံ ပါပုဏာတိ, မယှံ ဧသ ပါပုဏာတီ’’တိ အာဟ။ မဟာသတ္တော တဿ ဝစနံ သုတွာ အဝေါစ – ‘‘မာရ, နေဝ တယာ ဒသ ပါရမိယော ပူရိတာ, န ဥပပါရမိယော, န ပရမတ္ထပါရမိယော, နာပိ ပဉ္စ မဟာပရိစ္စာဂါ ပရိစ္စတ္တာ, န ဉာတတ္ထစရိယာ, န လောကတ္ထစရိယာ, န ဗုဒ္ဓတ္ထစရိယာ ပူရိတာ, သဗ္ဗာ တာ မယာယေဝ ပူရိတာ, တသ္မာ နာယံ ပလ္လင်္ကော တုယှံ ပါပုဏာတိ, မယှေဝေသော ပါပုဏာတီ’’တိ။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၈၈။)

မာရော ကုဒ္ဓေါ ကောဓဝေဂံ အသဟန္တော မဟာပုရိသဿ စက္ကာဝုဓံ ဝိဿဇ္ဇေသိ။ တံ တဿ ဒသ ပါရမိယော အာဝဇ္ဇေန္တဿေဝ ဥပရိဘာဂေ မာလာဝိတာနံ ဟုတွာ အဋ္ဌာသိ။ တံ ကိရ ခုရဓာရံ စက္ကာဝုဓံ အညဒါ ကုဒ္ဓေန ဝိဿဋ္ဌံ ဧကဂ္ဃနပါသာဏတ္ထမ္ဘေ ဝံသကဠီရေ ဝိယ ဆိန္ဒန္တံ ဂစ္ဆတိ။ ဣဒါနိ ပန တသ္မိံ မာလာဝိတာနံ ဟုတွာ ဌိတေ အဝသေသာ မာရပရိသာ ‘‘ဣဒါနိ သိဒ္ဓတ္ထော ပလ္လင်္ကတော ဝုဋ္ဌာယ ပလာယိဿတီ’’တိ မဟန္တမဟန္တာနိ သေလကူဋာနိ ဝိဿဇ္ဇေသုံ, တာနိပိ မဟာပုရိသဿ ဒသ ပါရမိယော အာဝဇ္ဇေန္တဿ မာလာဂုဠဘာဝံ အာပဇ္ဇိတွာ ဘူမိယံ ပတိံသု။ ဒေဝတာ စက္ကဝါဠမုခဝဋ္ဋိယံ ဌိတာ ဂီဝံ ပသာရေတွာ သီသံ ဥက္ခိပိတွာ ‘‘နဋ္ဌော ဝတ, ဘော, သိဒ္ဓတ္ထကုမာရဿ ရူပဂ္ဂပ္ပတ္တော အတ္တဘာဝေါ, ကိံ နု ခေါ သော ကရိဿတီ’’တိ ဩလောကေန္တိ။

တတော ဗောဓိသတ္တော ‘‘ပူရိတပါရမီနံ ဗောဓိသတ္တာနံ သမ္ဗုဇ္ဈနဒိဝသေ ပတ္တပလ္လင်္ကော မယှံ ပါပုဏာတီ’’တိ ဝတွာ ဌိတံ မာရံ အာဟ – ‘‘မာရ, တုယှံ ဒါနဿ ဒိန္နဘာဝေ ကော သက္ခီ’’တိ။ မာရော ‘‘ဣမေ ဧတ္တကာဝ ဇနာ သက္ခိနော’’တိ မာရဗလာဘိမုခံ ဟတ္ထံ ပသာရေသိ။ တသ္မိံ ခဏေ မာရပရိသာယ ‘‘အဟံ သက္ခိ, အဟံ သက္ခီ’’တိ ပဝတ္တသဒ္ဒေါ ပထဝိဥန္ဒြိယနသဒ္ဒသဒိသော အဟောသိ။ အထ မာရော မဟာပုရိသံ အာဟ – ‘‘သိဒ္ဓတ္ထ, တုယှံ ဒါနဿ ဒိန္နဘာဝေ ကော သက္ခီ’’တိ။ မဟာပုရိသော ‘‘တုယှံ တာဝ ဒါနဿ ဒိန္နဘာဝေ သစေတနာ သက္ခိနော, မယှံ ပန ဣမသ္မိံ ဌာနေ သစေတနော ကောစိ သက္ခိ နာမ နတ္ထိ, တိဋ္ဌတု တာဝ မေ အဝသေသအတ္တဘာဝေသု ဒိန္နဒါနံ, ဝေဿန္တရတ္တဘာဝေ ပန ဌတွာ မယှံ သတ္တသတကမဟာဒါနဿ တာဝ ဒိန္နဘာဝေ အစေတနာပိ အယံ ဃနမဟာပထဝီ သက္ခီ’’တိ စီဝရဂဗ္ဘန္တရတော ဒက္ခိဏဟတ္ထံ အဘိနီဟရိတွာ ‘‘ဝေဿန္တရတ္တဘာဝေ ဌတွာ မယှံ သတ္တသတကမဟာဒါနဿ ဒိန္နဘာဝေ တွံ သက္ခိ, န သက္ခီ’’တိ မဟာပထဝိယာဘိမုခံ ဟတ္ထံ ပသာရေသိ။ မဟာပထဝီ ‘‘အဟံ တေ တဒါ သက္ခီ’’တိ ဝိရဝသတေန ဝိရဝသဟဿေန ဝိရဝသတသဟဿေန မာရဗလံ အဝတ္ထရမာနာ ဝိယ ဥန္နဒိ။

တတော မဟာပုရိသေ ‘‘ဒိန္နံ တေ, သိဒ္ဓတ္ထ, မဟာဒါနံ ဥတ္တမဒါန’’န္တိ ဝေဿန္တရဒါနံ သမ္မသန္တေ ဒိယဍ္ဎယောဇနသတိကော ဂိရိမေခလဟတ္ထီ ဇဏ္ဏုကေဟိ ပထဝိယံ ပတိဋ္ဌာသိ, မာရပရိသာ ဒိသာဝိဒိသာ ပလာယိံသု, ဒွေ ဧကမဂ္ဂေန ဂတာ နာမ နတ္ထိ, သီသာဘရဏာနိ စေဝ နိဝတ္ထဝသနာနိ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၈၉။)

စ ဆဍ္ဍေတွာ သမ္မုခသမ္မုခဒိသာဟိယေဝ ပလာယိံသု။ တတော ဒေဝသံဃာ ပလာယမာနံ မာရဗလံ ဒိသွာ ‘‘မာရဿ ပရာဇယော ဇာတော, သိဒ္ဓတ္ထကုမာရဿ ဇယော ဇာတော, ဇယပူဇံ ကရိဿာမာ’’တိ ဒေဝတာ ဒေဝတာနံ, နာဂါ နာဂါနံ, သုပဏ္ဏာ သုပဏ္ဏာနံ, ဗြဟ္မာနော ဗြဟ္မာနံ ဃောသေတွာ ဂန္ဓမာလာဒိဟတ္ထာ မဟာပုရိသဿ သန္တိကံ ဗောဓိပလ္လင်္ကံ အာဂမံသု။

ဧဝံ ဂတေသု ပန တေသု –

‘‘ဇယော ဟိ ဗုဒ္ဓဿ သိရီမတော အယံ, မာရဿ စ ပါပိမတော ပရာဇယော၊

ဥဂ္ဃေါသယုံ ဗောဓိမဏ္ဍေ ပမောဒိတာ, ဇယံ တဒါ ဒေဝဂဏာ မဟေသိနော။

‘‘ဇယော ဟိ ဗုဒ္ဓဿ သိရီမတော အယံ, မာရဿ စ ပါပိမတော ပရာဇယော၊

ဥဂ္ဃေါသယုံ ဗောဓိမဏ္ဍေ ပမောဒိတာ, ဇယံ တဒါ နာဂဂဏာ မဟေသိနော။

‘‘ဇယော ဟိ ဗုဒ္ဓဿ သိရီမတော အယံ, မာရဿ စ ပါပိမတော ပရာဇယော၊

ဥဂ္ဃေါသယုံ ဗောဓိမဏ္ဍေ ပမောဒိတာ, ဇယံ တဒါ သုပဏ္ဏသံဃာပိ မဟေသိနော။

‘‘ဇယော ဟိ ဗုဒ္ဓဿ သိရီမတော အယံ, မာရဿ စ ပါပိမတော ပရာဇယော၊

ဥဂ္ဃေါသယုံ ဗောဓိမဏ္ဍေ ပမောဒိတာ, ဇယံ တဒါ ဗြဟ္မဂဏာ မဟေသိနော’’တိ။ –

အဝသေသာ ဒသသု စက္ကဝါဠသဟဿေသု ဒေဝတာ မာလာဂန္ဓဝိလေပနေဟိ ပူဇယမာနာ နာနပ္ပကာရာ စ ထုတိယော ဝဒမာနာ အဋ္ဌံသု။ ဧဝံ ဓရမာနေယေဝ သူရိယေ မဟာပုရိသော မာရဗလံ ဝိဓမိတွာ စီဝရူပရိ ပတမာနေဟိ ဗောဓိရုက္ခင်္ကုရေဟိ ရတ္တပဝါဠဒလေဟိ ဝိယ ပူဇိယမာနော ပဌမယာမေ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ အနုဿရိတွာ မဇ္ဈိမယာမေ ဒိဗ္ဗစက္ခုံ ဝိသောဓေတွာ ပစ္ဆိမယာမေ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒေ ဉာဏံ ဩတာရေသိ။ အထဿ ဒွါဒသပဒိကံ ပစ္စယာကာရံ ဝဋ္ဋဝိဝဋ္ဋဝသေန အနုလောမပဋိလောမတော သမ္မသန္တဿ ဒသသဟဿီ လောကဓာတု ဥဒကပရိယန္တံ ကတွာ ဒွါဒသက္ခတ္တုံ သင်္ကမ္ပိ။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၉၀။)

မဟာပုရိသေ ပန ဒသသဟဿိလောကဓာတုံ ဥန္နာဒေတွာ အရုဏုဂ္ဂမနဝေလာယ သဗ္ဗညုတညာဏံ ပဋိဝိဇ္ဈန္တေ သကလာ ဒသသဟဿီ လောကဓာတု အလင်္ကတပဋိယတ္တာ အဟောသိ။ ပါစီနစက္ကဝါဠမုခဝဋ္ဋိယံ ဥဿာပိတာနံ ဓဇာနံ ပဋာကာ ပစ္ဆိမစက္ကဝါဠမုခဝဋ္ဋိံ ပဟရန္တိ, တထာ ပစ္ဆိမစက္ကဝါဠမုခဝဋ္ဋိယံ ဥဿာပိတာနံ ဓဇာနံ ပဋာကာ ပါစီနစက္ကဝါဠမုခဝဋ္ဋိံ ပဟရန္တိ, ဒက္ခိဏစက္ကဝါဠမုခဝဋ္ဋိယံ ဥဿာပိတာနံ ဓဇာနံ ပဋာကာ ဥတ္တရစက္ကဝါဠမုခဝဋ္ဋိံ ပဟရန္တိ, ဥတ္တရစက္ကဝါဠမုခဝဋ္ဋိယံ ဥဿာပိတာနံ ဓဇာနံ ပဋာကာ ဒက္ခိဏစက္ကဝါဠမုခဝဋ္ဋိံ ပဟရန္တိ, ပထဝိတလေ ဥဿာပိတာနံ ဓဇာနံ ပဋာကာ ဗြဟ္မလောကံ အာဟစ္စ အဋ္ဌံသု, ဗြဟ္မလောကေ ဗဒ္ဓါနံ ဓဇာနံ ပဋာကာ ပထဝိတလေ ပတိဋ္ဌဟိံသု, ဒသသဟဿေသု စက္ကဝါဠေသု ပုပ္ဖူပဂါ ရုက္ခာ ပုပ္ဖံ ဂဏှိံသု, ဖလူပဂါ ရုက္ခာ ဖလပိဏ္ဍိဘာရသဟိတာ အဟေသုံ။ ခန္ဓေသု ခန္ဓပဒုမာနိ ပုပ္ဖိံသု, သာခါသု သာခါပဒုမာနိ, လတာသု လတာပဒုမာနိ, အာကာသေ ဩလမ္ဗကပဒုမာနိ, ဃနသိလာတလာနိ ဘိန္ဒိတွာ ဥပရူပရိ သတပတ္တာနိ ဟုတွာ ဒဏ္ဍကပဒုမာနိ ဥဋ္ဌဟိံသု။ ဒသသဟဿီ လောကဓာတု ဝဋ္ဋေတွာ ဝိဿဋ္ဌမာလာဂုဠာ ဝိယ သုသန္ထတပုပ္ဖသန္ထာရော ဝိယ စ ပုပ္ဖါဘိကိဏ္ဏာ အဟောသိ။ စက္ကဝါဠန္တရေသု အဋ္ဌယောဇနသဟဿာ လောကန္တရိကနိရယာ သတ္တသူရိယပ္ပဘာဟိပိအနောဘာသိတပုဗ္ဗာ တဒါ ဧကောဘာသာ အဟေသုံ။ စတုရာသီတိယောဇနသဟဿဂမ္ဘီရော မဟာသမုဒ္ဒေါ မဓုရောဒကော အဟောသိ, နဒိယော န ပဝတ္တိံသု, ဇစ္စန္ဓာ ရူပါနိ ပဿိံသု, ဇာတိဗဓိရာ သဒ္ဒံ သုဏိံသု, ဇာတိပီဌသပ္ပိနော ပဒသာ ဂစ္ဆိံသု, အန္ဒုဗန္ဓနာဒီနိ ဆိဇ္ဇိတွာ ပတိံသု။

ဧဝံ အပရိမာဏေန သိရိဝိဘဝေန ပူဇိယမာနော မဟာပုရိသော အနေကပ္ပကာရေသု အစ္ဆရိယဓမ္မေသု ပါတုဘူတေသု သဗ္ဗညုတံ ပဋိဝိဇ္ဈိတွာ သဗ္ဗဗုဒ္ဓေဟိ အဝိဇဟိတံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ –

‘‘အနေကဇာတိသံသာရံ, သန္ဓာဝိဿံ အနိဗ္ဗိသံ၊

ဂဟကာရံ ဂဝေသန္တော, ဒုက္ခာ ဇာတိ ပုနပ္ပုနံ။

‘‘ဂဟကာရက ဒိဋ္ဌောသိ, ပုန ဂေဟံ န ကာဟသိ၊

သဗ္ဗာ တေ ဖာသုကာ ဘဂ္ဂါ, ဂဟကူဋံ ဝိသင်္ခတံ၊

ဝိသင်္ခါရဂတံ စိတ္တံ, တဏှာနံ ခယမဇ္ဈဂါ’’တိ။ (ဓ။ ပ။ ၁၅၃-၁၅၄)၊

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၉၁။)

ဣတိ တုသိတဘဝနတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ အယံ ဗောဓိမဏ္ဍေ သဗ္ဗညုတပ္ပတ္တိ, ဧတ္တကံ ဌာနံ အဝိဒူရေနိဒါနံ နာမာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အဝိဒူရေနိဒါနကထာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ သန္တိကေနိဒါနကထာ

‘‘သန္တိကေနိဒါနံ ပန ‘ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ အနာထပိဏ္ဍိကဿ အာရာမေ’။ ‘ဝေသာလိယံ ဝိဟရတိ မဟာဝနေ ကူဋာဂါရသာလာယ’န္တိ စ ဧဝံ တသ္မိံ တသ္မိံ ဌာနေယေဝ လဗ္ဘတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ကိဉ္စာပိ ဧဝံ ဝုတ္တံ, အထ ခေါ ပန တမ္ပိ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗံ – ဥဒါနဉှိ ဥဒါနေတွာ ဇယပလ္လင်္ကေ နိသိန္နဿ ဘဂဝတော ဧတဒဟောသိ – ‘‘အဟံ ကပ္ပသတသဟဿာဓိကာနိ စတ္တာရိ အသင်္ချေယျာနိ ဣမဿ ပလ္လင်္ကဿ ကာရဏာ သန္ဓာဝိံ, ဧတ္တကံ မေ ကာလံ ဣမဿေဝ ပလ္လင်္ကဿ ကာရဏာ အလင်္ကတသီသံ ဂီဝါယ ဆိန္ဒိတွာ ဒိန္နံ, သုအဉ္ဇိတာနိ အက္ခီနိ ဟဒယမံသဉ္စ ဥပ္ပါဋေဝါ ဒိန္နံ, ဇာလီကုမာရသဒိသာ ပုတ္တာ, ကဏှာဇိနကုမာရိသဒိသာ ဓီတရော, မဒ္ဒီဒေဝိသဒိသာ ဘရိယာယော စ ပရေသံ ဒါသတ္ထာယ ဒိန္နာ။ အယံ မေ ပလ္လင်္ကော ဇယပလ္လင်္ကော ထိရပလ္လင်္ကော, ဧတ္ထ မေ နိသိန္နဿ သင်္ကပ္ပါ ပရိပုဏ္ဏာ, န တာဝ ဣတော ဝုဋ္ဌဟိဿာမီ’’တိ အနေကကောဋိသတသဟဿသမာပတ္တိယော သမာပဇ္ဇန္တော သတ္တာဟံ တတ္ထေဝ နိသီဒိ။ ယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ – ‘‘အထ ခေါ ဘဂဝါ သတ္တာဟံ ဧကပလ္လင်္ကေန နိသီဒိ ဝိမုတ္တိသုခပဋိသံဝေဒီ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၊ ဥဒါ။ ၁)။

အထ ဧကစ္စာနံ ဒေဝတာနံ ‘‘အဇ္ဇာပိ နူန သိဒ္ဓတ္ထဿ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စံ အတ္ထိ, ပလ္လင်္ကသ္မိဉှိ အာလယံ န ဝိဇဟတီ’’တိ ပရိဝိတက္ကော ဥဒပါဒိ။ သတ္ထာ ဒေဝတာနံ ပရိဝိတက္ကံ ဉတွာ တာသံ ဝိတက္ကဝူပသမတ္ထံ ဝေဟာသံ အဗ္ဘုဂ္ဂန္တွာ ယမကပါဋိဟာရိယံ ဒဿေသိ။ မဟာဗောဓိမဏ္ဍေ ဟိ ကတပါဋိဟာရိယဉ္စ ဉာတိသမာဂမေ ကတပါဋိဟာရိယဉ္စ ပါထိကပုတ္တသမာဂမေ ကတပါဋိဟာရိယဉ္စ သဗ္ဗံ ကဏ္ဍမ္ဗရုက္ခမူလေ ကတယမကပါဋိဟာရိယသဒိသံ အဟောသိ။

ဧဝံ သတ္ထာ ဣမိနာ ပါဋိဟာရိယေန ဒေဝတာနံ ဝိတက္ကံ ဝူပသမေတွာ ပလ္လင်္ကတော ဤသကံ ပါစီနနိဿိတေ ဥတ္တရဒိသာဘာဂေ ဌတွာ ‘‘ဣမသ္မိံ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၉၂။)

ဝတ မေ ပလ္လင်္ကေ သဗ္ဗညုတံ ပဋိဝိဒ္ဓ’’န္တိ စတ္တာရိ အသင်္ချေယျာနိ ကပ္ပသတသဟဿဉ္စ ပူရိတာနံ ပါရမီနံ ဗလာဓိဂမဋ္ဌာနံ ပလ္လင်္ကံ ဗောဓိရုက္ခဉ္စ အနိမိသေဟိ အက္ခီဟိ ဩလောကယမာနော သတ္တာဟံ ဝီတိနာမေသိ, တံ ဌာနံ အနိမိသစေတိယံ နာမ ဇာတံ။ အထ သတ္ထာ ပလ္လင်္ကဿ စ ဌိတဋ္ဌာနဿ စ အန္တရာ စင်္ကမံ မာပေတွာ ပုရတ္ထိမပစ္ဆိမတော အာယတေ ရတနစင်္ကမေ စင်္ကမန္တော သတ္တာဟံ ဝီတိနာမေသိ။ တံ ဌာနံ ရတနစင်္ကမစေတိယံ နာမ ဇာတံ။

စတုတ္ထေ ပန သတ္တာဟေ ဗောဓိတော ပစ္ဆိမုတ္တရဒိသာဘာဂေ ဒေဝတာ ရတနဃရံ မာပယိံသု။ တတ္ထ ဘဂဝါ ပလ္လင်္ကေန နိသီဒိတွာ အဘိဓမ္မပိဋကံ ဝိသေသတော စေတ္ထ အနန္တနယသမန္တပဋ္ဌာနံ ဝိစိနန္တော သတ္တာဟံ ဝီတိနာမေသိ။ အာဘိဓမ္မိကာ ပနာဟု – ‘‘ရတနဃရံ နာမ န သတ္တရတနမယံ ဂေဟံ, သတ္တန္နံ ပန ပကရဏာနံ သမ္မသိတဋ္ဌာနံ ‘ရတနဃရ’န္တိ ဝုစ္စတီ’’တိ။ ယသ္မာ ပနေတ္ထ ဥဘောပေတေ ပရိယာယေန ယုဇ္ဇန္တိ, တသ္မာ ဥဘယမ္ပေတံ ဂဟေတဗ္ဗမေဝ။ တတော ပဋ္ဌာယ ပန တံ ဌာနံ ရတနဃရစေတိယံ နာမ ဇာတံ။ ဧဝံ သတ္ထာ ဗောဓိသမီပေယေဝ စတ္တာရိ သတ္တာဟာနိ ဝီတိနာမေတွာ ပဉ္စမေ သတ္တာဟေ ဗောဓိရုက္ခမူလာ ယေန အဇပါလနိဂြောဓော တေနုပသင်္ကမိ။ တတြာပိ ဓမ္မံ ဝိစိနန္တော ဝိမုတ္တိသုခဉ္စ ပဋိသံဝေဒေန္တော နိသီဒိ။

တသ္မိံ သမယေ မာရော ပါပိမာ ‘‘ဧတ္တကံ ကာလံ အနုဗန္ဓန္တော ဩတာရာပေက္ခောပိ ဣမဿ န ကိဉ္စိ ခလိတံ အဒ္ဒသံ, အတိက္ကန္တောဒါနိ ဧသ မမ ဝသ’’န္တိ ဒေါမနဿပ္ပတ္တော မဟာမဂ္ဂေ နိသီဒိတွာ သောဠသ ကာရဏာနိ စိန္တေန္တော ဘူမိယံ သောဠသ လေခါ အာကဍ္ဎိ – ‘‘အဟံ ဧသော ဝိယ ဒါနပါရမိံ န ပူရေသိံ, တေနမှိ ဣမိနာ သဒိသော န ဇာတော’’တိ ဧကံ လေခံ အာကဍ္ဎိ။ တထာ ‘‘အဟံ ဧသော ဝိယ သီလပါရမိံ…ပေ… နေက္ခမ္မပါရမိံ, ပညာပါရမိံ, ဝီရိယပါရမိံ, ခန္တိပါရမိံ, သစ္စပါရမိံ, အဓိဋ္ဌာနပါရမိံ, မေတ္တာပါရမိံ, ဥပေက္ခာပါရမိံ န ပူရေသိံ, တေနမှိ ဣမိနာ သဒိသော န ဇာတော’’တိ ဒသမံ လေခံ အာကဍ္ဎိ။ တထာ ‘‘အဟံ ဧသော ဝိယ အသာဓာရဏဿ ဣန္ဒြိယပရောပရိယတ္တဉာဏဿ ပဋိဝေဓာယ ဥပနိဿယဘူတာ ဒသ ပါရမိယော န ပူရေသိံ, တေနမှိ ဣမိနာ သဒိသော န ဇာတော’’တိ ဧကာဒသမံ လေခံ အာကဍ္ဎိ။ တထာ ‘‘အဟံ ဧသော ဝိယ အသာဓာရဏဿ အာသယာနုသယဉာဏဿ…ပေ… မဟာကရုဏာသမာပတ္တိဉာဏဿ, ယမကပါဋိဟာရိယဉာဏဿ, အနာဝရဏဉာဏဿ, သဗ္ဗညုတညာဏဿ ပဋိဝေဓာယ ဥပနိဿယဘူတာ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၉၃။)

ဒသ ပါရမိယော န ပူရေသိံ, တေနမှိ ဣမိနာ သဒိသော န ဇာတော’’တိ သောဠသမံ လေခံ အာကဍ္ဎိ။ ဧဝံ မာရော ဣမေဟိ ကာရဏေဟိ မဟာမဂ္ဂေ သောဠသ လေခါ အာကဍ္ဎိတွာ နိသီဒိ။

တသ္မိဉ္စ သမယေ တဏှာ, အရတိ, ရဂါ စာတိ တိဿော မာရဓီတရော (သံ။ နိ။ ၁။၁၆၁) ‘‘ပိတာ နော န ပညာယတိ, ကဟံ နု ခေါ ဧတရဟီ’’တိ ဩလောကယမာနာ တံ ဒေါမနဿပ္ပတ္တံ ဘူမိံ လေခမာနံ နိသိန္နံ ဒိသွာ ပိတု သန္တိကံ ဂန္တွာ ‘‘ကသ္မာ, တာတ, တွံ ဒုက္ခီ ဒုမ္မနော’’တိ ပုစ္ဆိံသု။ ‘‘အမ္မာ, အယံ မဟာသမဏော မယှံ ဝသံ အတိက္ကန္တော, ဧတ္တကံ ကာလံ ဩလောကေန္တော ဩတာရမဿ ဒဋ္ဌုံ နာသက္ခိံ, တေနမှိ ဒုက္ခီ ဒုမ္မနော’’တိ။ ‘‘ယဒိ ဧဝံ မာ စိန္တယိတ္ထ, မယမေတံ အတ္တနော ဝသေ ကတွာ အာဒါယ အာဂမိဿာမာ’’တိ အာဟံသု။ ‘‘န သက္ကာ, အမ္မာ, ဧသ ကေနစိ ဝသေ ကာတုံ, အစလာယ သဒ္ဓါယ ပတိဋ္ဌိတော ဧသ ပုရိသော’’တိ။ ‘‘တာတ, မယံ ဣတ္ထိယော နာမ, ဣဒါနေဝ နံ ရာဂပါသာဒီဟိ ဗန္ဓိတွာ အာနေဿာမ, တုမှေ မာ စိန္တယိတ္ထာ’’တိ ဝတွာ ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘ပါဒေ တေ, သမဏ, ပရိစာရေမာ’’တိ အာဟံသု။ ဘဂဝါ နေဝ တာသံ ဝစနံ မနသိ အကာသိ, န အက္ခီနိ ဥမ္မီလေတွာ ဩလောကေသိ, အနုတ္တရေ ဥပဓိသင်္ခယေ ဝိမုတ္တိယာ ဝိဝေကသုခညေဝ အနုဘဝန္တော နိသီဒိ။

ပုန မာရဓီတရော ‘‘ဥစ္စာဝစာ ခေါ ပုရိသာနံ အဓိပ္ပါယာ, ကေသဉ္စိ ကုမာရိကာသု ပေမံ ဟောတိ, ကေသဉ္စိ ပဌမဝယေ ဌိတာသု, ကေသဉ္စိ မဇ္ဈိမဝယေ ဌိတာသု, ကေသဉ္စိ ပစ္ဆိမဝယေ ဌိတာသု, ယံနူန မယံ နာနပ္ပကာရေဟိ ရူပေဟိ ပလောဘေတွာ ဂဏှေယျာမာ’’တိ ဧကမေကာ ကုမာရိကဝဏ္ဏာဒိဝသေန သကံ သကံ အတ္တဘာဝံ အဘိနိမ္မိနိတွာ ကုမာရိကာ, အဝိဇာတာ, သကိံဝိဇာတာ, ဒုဝိဇာတာ, မဇ္ဈိမိတ္ထိယော, မဟိတ္ထိယော စ ဟုတွာ ဆက္ခတ္တုံ ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘ပါဒေ တေ, သမဏ, ပရိစာရေမာ’’တိ အာဟံသု။ တမ္ပိ ဘဂဝါ န မနသာကာသိ, ယထာ တံ အနုတ္တရေ ဥပဓိသင်္ခယေ ဝိမုတ္တော။ ကေစိ ပနာစရိယာ ဝဒန္တိ – ‘‘တာ မဟိတ္ထိဘာဝေန ဥပဂတာ ဒိသွာ ဘဂဝါ – ‘ဧတာ ခဏ္ဍဒန္တာ ပလိတကေသာ ဟောန္တူ’တိ အဓိဋ္ဌာသီ’’တိ။ တံ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ န ဟိ ဘဂဝါ ဧဝရူပံ အဓိဋ္ဌာနံ အကာသိ။ ဘဂဝါ ပန ‘‘အပေထ တုမှေ, ကိံ ဒိသွာ ဧဝံ ဝါယမထ, ဧဝရူပံ နာမ အဝီတရာဂါဒီနံ ပုရတော ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ တထာဂတဿ ပန ရာဂေါ ပဟီနော, ဒေါသော ပဟီနော, မောဟော ပဟီနော’’တိ အတ္တနော ကိလေသပ္ပဟာနံ အာရဗ္ဘ –

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၉၄။)

‘‘ယဿ ဇိတံ နာဝဇီယတိ, ဇိတမဿ နောယာတိ ကောစိ လောကေ၊

တံ ဗုဒ္ဓမနန္တဂေါစရံ, အပဒံ ကေန ပဒေန နေဿထ။

‘‘ယဿ ဇာလိနီ ဝိသတ္တိကာ, တဏှာ နတ္ထိ ကုဟိဉ္စိ နေတဝေ၊

တံ ဗုဒ္ဓမနန္တဂေါစရံ, အပဒံ ကေန ပဒေန နေဿထာ’’တိ။ (ဓ။ ပ။ ၁၇၉-၁၈၀) –

ဣမာ ဓမ္မပဒေ ဗုဒ္ဓဝဂ္ဂေ ဒွေ ဂါထာ ဝဒန္တော ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ တာ ‘‘သစ္စံ ကိရ နော ပိတာ အဝေါစ, ‘အရဟံ သုဂတော လောကေ, န ရာဂေန သုဝါနယော’’’တိအာဒီနိ (သံ။ နိ။ ၁။၁၆၁) ဝတွာ ပိတု သန္တိကံ အာဂမိံသု။

ဘဂဝါပိ တတ္ထေဝ သတ္တာဟံ ဝီတိနာမေတွာ တတော မုစလိန္ဒမူလံ အဂမာသိ။ တတ္ထ သတ္တာဟဝဒ္ဒလိကာယ ဥပ္ပန္နာယ သီတာဒိပဋိဗာဟနတ္ထံ မုစလိန္ဒေန နာမ နာဂရာဇေန သတ္တက္ခတ္တုံ ဘောဂေဟိ ပရိက္ခိတ္တော အသမ္ဗာဓာယ ဂန္ဓကုဋိယံ ဝိဟရန္တော ဝိယ ဝိမုတ္တိသုခံ ပဋိသံဝေဒိယမာနော သတ္တာဟံ ဝီတိနာမေတွာ ရာဇာယတနံ ဥပသင်္ကမိတွာ တတ္ထပိ ဝိမုတ္တိသုခံ ပဋိသံဝေဒိယမာနောယေဝ သတ္တာဟံ ဝီတိနာမေသိ။ ဧတ္တာဝတာ သတ္တ သတ္တာဟာနိ ပရိပုဏ္ဏာနိ။ ဧတ္ထန္တရေ နေဝ မုခဓောဝနံ, န သရီရပဋိဇဂ္ဂနံ, န အာဟာရကိစ္စံ အဟောသိ, ဈာနသုခဖလသုခေနေဝ စ ဝီတိနာမေသိ။

အထဿ တသ္မိံ သတ္တသတ္တာဟမတ္ထကေ ဧကူနပညာသတိမေ ဒိဝသေ တတ္ထ နိသိန္နဿ ‘‘မုခံ ဓောဝိဿာမီ’’တိ စိတ္တံ ဥဒပါဒိ။ သက္ကော ဒေဝါနမိန္ဒော အဂဒဟရီတကံ အာဟရိတွာ အဒါသိ, သတ္ထာ တံ ပရိဘုဉ္ဇိ, တေနဿ သရီရဝဠဉ္ဇော အဟောသိ။ အထဿ သက္ကောယေဝ နာဂလတာဒန္တကဋ္ဌဉ္စေဝ မုခဓောဝနောဒကဉ္စ အဒါသိ။ သတ္ထာ တံ ဒန္တကဋ္ဌံ ခါဒိတွာဝ အနောတတ္တဒဟောဒကေန မုခံ ဓောဝိတွာ တတ္ထေဝ ရာဇာယတနမူလေ နိသီဒိ။

တသ္မိံ သမယေ တပုဿ ဘလ္လိကာ နာမ ဒွေ ဝါဏိဇာ ပဉ္စဟိ သကဋသတေဟိ ဥက္ကလာ ဇနပဒါ မဇ္ဈိမဒေသံ ဂစ္ဆန္တာ ပုဗ္ဗေ အတ္တနော ဉာတိသာလောဟိတာယ ဒေဝတာယ သကဋာနိ သန္နိရုမ္ဘိတွာ သတ္ထု အာဟာရသမ္ပာဒနေ ဥဿာဟိတာ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၉၅။)

မန္ထဉ္စ မဓုပိဏ္ဍိကဉ္စ အာဒါယ – ‘‘ပဋိဂ္ဂဏှာတု နော, ဘန္တေ, ဘဂဝါ ဣမံ အာဟာရံ အနုကမ္ပံ ဥပါဒါယာ’’တိ သတ္ထာရံ ဥပနာမေတွာ အဋ္ဌံသု။ ဘဂဝါ ပါယာသပဋိဂ္ဂဟဏဒိဝသေယေဝ ပတ္တဿ အန္တရဟိတတ္တာ ‘‘န ခေါ တထာဂတာ ဟတ္ထေသု ပဋိဂ္ဂဏှန္တိ, ကိမှိ နု ခေါ အဟံ ပဋိဂ္ဂဏှေယျ’’န္တိ စိန္တေသိ။ အထဿ စိတ္တံ ဉတွာ စတူဟိ ဒိသာဟိ စတ္တာရော မဟာရာဇာနော ဣန္ဒနီလမဏိမယေ ပတ္တေ ဥပနာမေသုံ, ဘဂဝါ တေ ပဋိက္ခိပိ။ ပုန မုဂ္ဂဝဏ္ဏသေလမယေ စတ္တာရော ပတ္တေ ဥပနာမေသုံ။ ဘဂဝါ စတုန္နမ္ပိ မဟာရာဇာနံ သဒ္ဓါနုရက္ခဏတ္ထာယ စတ္တာရောပိ ပတ္တေ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဥပရူပရိ ဌပေတွာ ‘‘ဧကော ဟောတူ’’တိ အဓိဋ္ဌာသိ။ စတ္တာရောပိ မုခဝဋ္ဋိယံ ပညာယမာနလေခါ ဟုတွာ မဇ္ဈိမပ္ပမာဏေန ဧကတ္တံ ဥပဂမိံသု။ ဘဂဝါ တသ္မိံ ပစ္စဂ္ဃေ သေလမယေ ပတ္တေ အာဟာရံ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ အနုမောဒနံ အကာသိ။ တေ ဒွေ ဘာတရော ဝါဏိဇာ ဗုဒ္ဓဉ္စ ဓမ္မဉ္စ သရဏံ ဂန္တွာ ဒွေဝါစိကာ ဥပါသကာ အဟေသုံ။ အထ နေသံ ‘‘ဧကံ နော, ဘန္တေ, ပရိစရိတဗ္ဗဋ္ဌာနံ ဒေထာ’’တိ ဝဒန္တာနံ ဒက္ခိဏဟတ္ထေန အတ္တနော သီသံ ပရာမသိတွာ ကေသဓာတုယော အဒါသိ။ တေ အတ္တနော နဂရေ တာ ဓာတုယော သုဝဏ္ဏသမုဂ္ဂဿ အန္တော ပက္ခိပိတွာ စေတိယံ ပတိဋ္ဌာပေသုံ။

သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ပန တတော ဝုဋ္ဌာယ ပုန အဇပါလနိဂြောဓမေဝ ဂန္တွာ နိဂြောဓမူလေ နိသီဒိ။ အထဿ တတ္ထ နိသိန္နမတ္တဿေဝ အတ္တနာ အဓိဂတဓမ္မဿ ဂမ္ဘီရတံ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ သဗ္ဗဗုဒ္ဓါနံ အာစိဏ္ဏော – ‘‘ကိစ္ဆေန အဓိဂတော ခေါ မျာယံ ဓမ္မော’’တိ ပရေသံ အဒေသေတုကာမတာကာရပ္ပတ္တော ဝိတက္ကော ဥဒပါဒိ။ အထ ခေါ ဗြဟ္မာ သဟမ္ပတိ ‘‘နဿတိ ဝတ ဘော လောကော, ဝိနဿတိ ဝတ ဘော လောကော’’တိ ဒသဟိ စက္ကဝါဠသဟဿေဟိ သက္ကသုယာမသန္တုသိတနိမ္မာနရတိဝသဝတ္တိမဟာဗြဟ္မာနော အာဒါယ သတ္ထု သန္တိကံ အာဂန္တွာ ‘‘ဒေသေတု, ဘန္တေ, ဘဂဝါ ဓမ္မ’’န္တိအာဒိနာ နယေန ဓမ္မဒေသနံ အာယာစိ။

သတ္ထာ တဿ ပဋိညံ ဒတွာ ‘‘ကဿ နု ခေါ အဟံ ပဌမံ ဓမ္မံ ဒေသေယျ’’န္တိ စိန္တေန္တော ‘‘အာဠာရော ပဏ္ဍိတော, သော ဣမံ ဓမ္မံ ခိပ္ပံ အာဇာနိဿတီ’’တိ စိတ္တံ ဥပ္ပါဒေတွာ ပုန ဩလောကေန္တော တဿ သတ္တာဟကာလင်္ကတဘာဝံ ဉတွာ ဥဒကံ အာဝဇ္ဇေသိ။ တဿာပိ အဘိဒေါသကာလင်္ကတဘာဝံ ဉတွာ ‘‘ဗဟူပကာရာ ခေါ မေ ပဉ္စဝဂ္ဂိယာ ဘိက္ခူ’’တိ ပဉ္စဝဂ္ဂိယေ အာရဗ္ဘ မနသိ ကတွာ ‘‘ကဟံ နု ခေါ တေ ဧတရဟိ ဝိဟရန္တီ’’တိ အာဝဇ္ဇေန္တော

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၉၆။)

‘‘ဗာရာဏသိယံ ဣသိပတနေ မိဂဒါယေ’’တိ ဉတွာ ကတိပါဟံ ဗောဓိမဏ္ဍသာမန္တာယေဝ ပိဏ္ဍာယ စရန္တော ဝိဟရိတွာ ‘‘အာသာဠှိပုဏ္ဏမာယံ ဗာရာဏသိံ ဂန္တွာ ဓမ္မစက္ကံ ပဝတ္တေဿာမီ’’တိ ပက္ခဿ စာတုဒ္ဒသိယံ ပစ္စူသသမယေ ပစ္စုဋ္ဌာယ ပဘာတာယ ရတ္တိယာ ကာလဿေဝ ပတ္တစီဝရမာဒါယ အဋ္ဌာရသယောဇနမဂ္ဂံ ပဋိပန္နော အန္တရာမဂ္ဂေ ဥပကံ နာမ အာဇီဝကံ ဒိသွာ တဿ အတ္တနော ဗုဒ္ဓဘာဝံ အာစိက္ခိတွာ တံ ဒိဝသမေဝ သာယနှသမယေ ဣသိပတနံ သမ္ပာပုဏိ။

ပဉ္စဝဂ္ဂိယာ တထာဂတံ ဒူရတောဝ အာဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ ‘‘အယံ အာဝုသော, သမဏော ဂေါတမော ပစ္စယဗာဟုလ္လာယ အာဝတ္တိတွာ ပရိပုဏ္ဏကာယော ပီဏိန္ဒြိယော သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏော ဟုတွာ အာဂစ္ဆတိ။ ဣမဿ ဝန္ဒနာဒီနိ န ကရိဿာမ, မဟာကုလပ္ပသုတော ခေါ ပနေသ အာသနာဘိဟာရံ အရဟတိ, တေနဿ အာသနမတ္တံ ပညာပေဿာမာ’’တိ ကတိကံ အကံသု။ ဘဂဝါ သဒေဝကဿ လောကဿ စိတ္တာစာရဇာနနသမတ္ထေန ဉာဏေန ‘‘ကိံ နု ခေါ ဣမေ စိန္တယိံသူ’’တိ အာဝဇ္ဇေတွာ စိတ္တံ အညာသိ။ အထ တေသု သဗ္ဗဒေဝမနုဿေသု အနောဒိဿကဝသေန ဖရဏသမတ္ထံ မေတ္တစိတ္တံ သင်္ခိပိတွာ ဩဒိဿကဝသေန မေတ္တစိတ္တေန ဖရိ။ တေ ဘဂဝတာ မေတ္တစိတ္တေန သံဖုဋ္ဌာ တထာဂတေ ဥပသင်္ကမန္တေ သကာယ ကတိကာယ သဏ္ဌာတုံ အသက္ကောန္တာ ပစ္စုဂ္ဂန္တွာ အဘိဝါဒနာဒီနိ သဗ္ဗကိစ္စာနိ အကံသု။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဘာဝံ ပနဿ အဇာနန္တာ ကေဝလံ နာမေန စ အာဝုသောဝါဒေန စ သမုဒါစရိံသု။

အထ နေ ဘဂဝါ – ‘‘မာ, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတံ နာမေန စ အာဝုသောဝါဒေန စ သမုဒါစရထ။ အရဟံ, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ’’တိ အတ္တနော ဗုဒ္ဓဘာဝံ ဉာပေတွာ ပညတ္တဝရဗုဒ္ဓါသနေ နိသိန္နော ဥတ္တရာသာဠှနက္ခတ္တယောဂေ ဝတ္တမာနေ အဋ္ဌာရသဟိ ဗြဟ္မကောဋီဟိ ပရိဝုတော ပဉ္စဝဂ္ဂိယတ္ထေရေ အာမန္တေတွာ တိပရိဝဋ္ဋံ ဒွါဒသာကာရံ ဆဉာဏဝိဇမ္ဘနံ အနုတ္တရံ ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနသုတ္တန္တံ (မဟာဝ။ ၁၃ အာဒယော၊ သံ။ နိ။ ၅။၁၀၈၁) ဒေသေသိ။ တေသု ကောဏ္ဍညတ္ထေရော ဒေသနာနုသာရေန ဉာဏံ ပေသေန္တော သုတ္တပရိယောသာနေ အဋ္ဌာရသဟိ ဗြဟ္မကောဋီဟိ သဒ္ဓိံ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌာသိ။ သတ္ထာ တတ္ထေဝ ဝဿံ ဥပဂန္တွာ ပုနဒိဝသေ ဝပ္ပတ္ထေရံ ဩဝဒန္တော ဝိဟာရေယေဝ နိသီဒိ, သေသာ စတ္တာရောပိ ပိဏ္ဍာယ စရိံသု။ ဝပ္ပတ္ထေရော ပုဗ္ဗဏှေယေဝ သောတာပတ္တိဖလံ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၉၇။)

ပါပုဏိ။ ဧတေနေဝုပါယေန ပုနဒိဝသေ ဘဒ္ဒိယတ္ထေရံ, ပုနဒိဝသေ မဟာနာမတ္ထေရံ, ပုနဒိဝသေ အဿဇိတ္ထေရန္တိ သဗ္ဗေ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌာပေတွာ ပဉ္စမိယံ ပက္ခဿ ပဉ္စပိ ထေရေ သန္နိပါတေတွာ အနတ္တလက္ခဏသုတ္တန္တံ (မဟာဝ။ ၂၀ အာဒယော၊ သံ။ နိ။ ၃။၅၉) ဒေသေသိ။ ဒေသနာပရိယောသာနေ ပဉ္စပိ ထေရာ အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌဟိံသု။ အထ သတ္ထာ ယသဿ ကုလပုတ္တဿ ဥပနိဿယံ ဒိသွာ တံ ရတ္တိဘာဂေ နိဗ္ဗိဇ္ဇိတွာ ဂေဟံ ပဟာယ နိက္ခန္တံ ‘‘ဧဟိ ယသာ’’တိ ပက္ကောသိတွာ တသ္မိံယေဝ ရတ္တိဘာဂေ သောတာပတ္တိဖလေ, ပုနဒိဝသေ အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌာပေတွာ, အပရေပိ တဿ သဟာယကေ စတုပညာသဇနေ ဧဟိဘိက္ခုပဗ္ဗဇ္ဇာယ ပဗ္ဗာဇေတွာ အရဟတ္တံ ပါပေသိ။

ဧဝံ လောကေ ဧကသဋ္ဌိယာ အရဟန္တေသု ဇာတေသု သတ္ထာ ဝုဋ္ဌဝဿော ပဝါရေတွာ ‘‘စရထ ဘိက္ခဝေ စာရိက’’န္တိ သဋ္ဌိဘိက္ခူ ဒိသာသု ပေသေတွာ သယံ ဥရုဝေလံ ဂစ္ဆန္တော အန္တရာမဂ္ဂေ ကပ္ပါသိကဝနသဏ္ဍေ တိံသ ဘဒ္ဒဝဂ္ဂိယကုမာရေ ဝိနေသိ။ တေသု သဗ္ဗပစ္ဆိမကော သောတာပန္နော, သဗ္ဗုတ္တမော အနာဂါမီ အဟောသိ။ တေပိ သဗ္ဗေ ဧဟိဘိက္ခုဘာဝေနေဝ ပဗ္ဗာဇေတွာ ဒိသာသု ပေသေတွာ ဥရုဝေလံ ဂန္တွာ အဍ္ဎုဍ္ဎပါဋိဟာရိယသဟဿာနိ ဒဿေတွာ ဥရုဝေလကဿပါဒယော သဟဿဇဋိလပရိဝါရေ တေဘာတိကဇဋိလေ ဝိနေတွာ ဧဟိဘိက္ခုဘာဝေန ပဗ္ဗာဇေတွာ ဂယာသီသေ နိသီဒါပေတွာ အာဒိတ္တပရိယာယဒေသနာယ (မဟာဝ။ ၅၄) အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌာပေတွာ တေန အရဟန္တသဟဿေန ပရိဝုတော ‘‘ဗိမ္ဗိသာရရညော ဒိန္နပဋိညံ မောစေဿာမီ’’တိ ရာဇဂဟနဂရူပစာရေ လဋ္ဌိဝနုယျာနံ အဂမာသိ။ ရာဇာ ဥယျာနပါလဿ သန္တိကာ ‘‘သတ္ထာ အာဂတော’’တိ သုတွာ ဒွါဒသနဟုတေဟိ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကေဟိ ပရိဝုတော သတ္ထာရံ ဥပသင်္ကမိတွာ စက္ကဝိစိတ္တတလေသု သုဝဏ္ဏပဋ္ဋဝိတာနံ ဝိယ ပဘာသမုဒယံ ဝိဿဇ္ဇေန္တေသု တထာဂတဿ ပါဒေသု သိရသာ နိပတိတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ သဒ္ဓိံ ပရိသာယ။

အထ ခေါ တေသံ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကာနံ ဧတဒဟောသိ – ‘‘ကိံ နု ခေါ မဟာသမဏော ဥရုဝေလကဿပေ ဗြဟ္မစရိယံ စရတိ, ဥဒါဟု ဥရုဝေလကဿပေါ မဟာသမဏေ’’တိ။ ဘဂဝါ တေသံ စေတဿာ စေတောပရိဝိတက္ကမညာယ ဥရုဝေလကဿပံ ဂါထာယ အဇ္ဈဘာသိ –

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၉၈။)

‘‘ကိမေဝ ဒိသွာ ဥရုဝေလဝါသိ, ပဟာသိ အဂ္ဂိံ ကိသကောဝဒါနော၊

ပုစ္ဆာမိ တံ ကဿပ ဧတမတ္ထံ, ကထံ ပဟီနံ တဝ အဂ္ဂိဟုတ္တ’’န္တိ။ –

ထေရောပိ ဘဂဝတော အဓိပ္ပါယံ ဝိဒိတွာ –

‘‘ရူပေ စ သဒ္ဒေ စ အထော ရသေ စ, ကာမိတ္ထိယော စာဘိဝဒန္တိ ယညာ၊

ဧတံ မလန္တီ ဥပဓီသု ဉတွာ, တသ္မာ န ယိဋ္ဌေ န ဟုတေ အရဉ္ဇိ’’န္တိ။ (မဟာဝ။ ၅၅) –

ဣမံ ဂါထံ ဝတွာ အတ္တနော သာဝကဘာဝပ္ပကာသနတ္ထံ တထာဂတဿ ပါဒပိဋ္ဌေ သီသံ ဌပေတွာ ‘‘သတ္ထာ မေ, ဘန္တေ ဘဂဝါ, သာဝကောဟမသ္မီ’’တိ ဝတွာ ဧကတာလံ ဒွိတာလံ တိတာလန္တိ ယာဝ သတ္တတာလပ္ပမာဏံ သတ္တက္ခတ္တုံ ဝေဟာသံ အဗ္ဘုဂ္ဂန္တွာ ဩရုယှ တထာဂတံ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ တံ ပါဋိဟာရိယံ ဒိသွာ မဟာဇနော ‘‘အဟော မဟာနုဘာဝါ ဗုဒ္ဓါ, ဧဝဉှိ ထာမဂတဒိဋ္ဌိကော နာမ ‘အရဟာ’တိ မညမာနော ဥရုဝေလကဿပေါပိ ဒိဋ္ဌိဇာလံ ဘိန္ဒိတွာ တထာဂတေန ဒမိတော’’တိ သတ္ထု ဂုဏကထံယေဝ ကထေသိ။ ဘဂဝါ ‘‘နာဟံ ဣဒါနိယေဝ ဥရုဝေလကဿပံ ဒမေမိ, အတီတေပိ ဧသ မယာ ဒမိတော’’တိ ဝတွာ ဣမိဿာ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိယာ မဟာနာရဒကဿပဇာတကံ (ဇာ။ ၂။၂၂။၁၁၅၃ အာဒယော) ကထေတွာ စတ္တာရိ သစ္စာနိ ပကာသေသိ။ ရာဇာ ဧကာဒသဟိ နဟုတေဟိ သဒ္ဓိံ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌာသိ, ဧကနဟုတံ ဥပါသကတ္တံ ပဋိဝေဒေသိ။ ရာဇာ သတ္ထု သန္တိကေ နိသိန္နောယေဝ ပဉ္စ အဿာသကေ ပဝေဒေတွာ သရဏံ ဂန္တွာ သွာတနာယ နိမန္တေတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဘဂဝန္တံ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ပက္ကမိ။

ပုနဒိဝသေ ယေဟိ စ ဘဂဝါ ဟိယျော ဒိဋ္ဌော, ယေဟိ စ အဒိဋ္ဌော, တေ သဗ္ဗေပိ ရာဇဂဟဝါသိနော အဋ္ဌာရသကောဋိသင်္ခါ မနုဿာ တထာဂတံ ဒဋ္ဌုကာမာ ပါတောဝ ရာဇဂဟတော လဋ္ဌိဝနုယျာနံ အဂမံသု။ တိဂါဝုတော မဂ္ဂေါ နပ္ပဟောသိ, သကလလဋ္ဌိဝနုယျာနံ နိရန္တရံ ဖုဋံ အဟောသိ။ မဟာဇနော ဒသဗလဿ ရူပသောဘဂ္ဂပ္ပတ္တံ အတ္တဘာဝံ ပဿန္တောပိ တိတ္တိံ ကာတုံ နာသက္ခိ။ ဝဏ္ဏဘူမိ နာမေသာ။ ဧဝရူပေသု ဟိ ဌာနေသု ဘဂဝတော

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၉၉။)

လက္ခဏာနုဗျဉ္ဇနာဒိပ္ပဘေဒါ သဗ္ဗာပိ ရူပကာယသိရီ ဝဏ္ဏေတဗ္ဗာ။ ဧဝံ ရူပသောဘဂ္ဂပ္ပတ္တံ ဒသဗလဿ သရီရံ ပဿမာနေန မဟာဇနေန နိရန္တရံ ဖုဋေ ဥယျာနေ စ ဂမနမဂ္ဂေ စ ဧကဘိက္ခုဿပိ နိက္ခမနောကာသော နာဟောသိ။ တံ ဒိဝသံ ကိရ ဘဂဝတော ဘတ္တံ ဆိန္နံ ဘဝေယျ, တသ္မာ ‘‘တံ မာ အဟောသီ’’တိ သက္ကဿ နိသိန္နာသနံ ဥဏှာကာရံ ဒဿေသိ။ သော အာဝဇ္ဇမာနော တံ ကာရဏံ ဉတွာ မာဏဝကဝဏ္ဏံ အဘိနိမ္မိနိတွာ ဗုဒ္ဓဓမ္မသံဃပဋိသံယုတ္တာ ထုတိယော ဝဒမာနော ဒသဗလဿ ပုရတော ဩတရိတွာ ဒေဝါနုဘာဝေန ဩကာသံ ကတွာ –

‘‘ဒန္တော ဒန္တေဟိ သဟ ပုရာဏဇဋိလေဟိ, ဝိပ္ပမုတ္တော ဝိပ္ပမုတ္တေဟိ၊

သိင်္ဂီနိက္ခသဝဏ္ဏော, ရာဇဂဟံ ပါဝိသိ ဘဂဝါ။

‘‘မုတ္တော မုတ္တေဟိ…ပေ…။

‘‘တိဏ္ဏော တိဏ္ဏေဟိ…ပေ…။

‘‘သန္တော သန္တေဟိ…ပေ… ရာဇဂဟံ ပါဝိသိ ဘဂဝါ။

‘‘ဒသဝါသော ဒသဗလော, ဒသဓမ္မဝိဒူ ဒသဘိ စုပေတော၊

သော ဒသသတပရိဝါရော, ရာဇဂဟံ ပါဝိသိ ဘဂဝါ’’တိ။ (မဟာဝ။ ၅၈) –

ဣမာဟိ ဂါထာဟိ သတ္ထု ဝဏ္ဏံ ဝဒမာနော ပုရတော ပါယာသိ။ တဒါ မဟာဇနော မာဏဝကဿ ရူပသိရိံ ဒိသွာ ‘‘အတိဝိယ အဘိရူပေါ ဝတာယံ မာဏဝကော, န ခေါ ပန အမှေဟိ ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗော’’တိ စိန္တေတွာ ‘‘ကုတော အယံ မာဏဝကော, ကဿ ဝါ အယ’’န္တိ အာဟ။ တံ သုတွာ မာဏဝေါ –

‘‘ယော ဓီရော သဗ္ဗဓိ ဒန္တော, သုဒ္ဓေါ အပ္ပဋိပုဂ္ဂလော၊

အရဟံ သုဂတော လောကေ, တဿာဟံ ပရိစာရကော’’တိ။ – ဂါထမာဟ၊

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၀၀။)

သတ္ထာ သက္ကေန ကတောကာသံ မဂ္ဂံ ပဋိပဇ္ဇိတွာ ဘိက္ခုသဟဿပရိဝုတော ရာဇဂဟံ ပါဝိသိ။ ရာဇာ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ သံဃဿ မဟာဒါနံ ဒတွာ ‘‘အဟံ, ဘန္တေ, တီဏိ ရတနာနိ ဝိနာ ဝသိတုံ န သက္ခိဿာမိ, ဝေလာယ ဝါ အဝေလာယ ဝါ ဘဂဝတော သန္တိကံ အာဂမိဿာမိ, လဋ္ဌိဝနုယျာနဉ္စ နာမ အတိဒူရေ, ဣဒံ ပန အမှာကံ ဝေဠုဝနုယျာနံ နာတိဒူရံ နစ္စာသန္နံ ဂမနာဂမနသမ္ပန္နံ ဗုဒ္ဓါရဟံ သေနာသနံ။ ဣဒံ မေ, ဘန္တေ, ဘဂဝါ ပဋိဂ္ဂဏှာတူ’’တိ သုဝဏ္ဏဘိင်္ဂါရေန ပုပ္ဖဂန္ဓဝါသိတံ မဏိဝဏ္ဏံ ဥဒကမာဒါယ ဝေဠုဝနုယျာနံ ပရိစ္စဇန္တော ဒသဗလဿ ဟတ္ထေ ဥဒကံ ပါတေသိ။ တသ္မိံ အာရာမေ ပဋိဂ္ဂဟိတေယေဝ ‘‘ဗုဒ္ဓသာသနဿ မူလာနိ ဩတိဏ္ဏာနီ’’တိ မဟာပထဝီ ကမ္ပိ။ ဇမ္ဗုဒီပတလသ္မိဉှိ ဌပေတွာ ဝေဠုဝနံ အညံ မဟာပထဝိံ ကမ္ပေတွာ ဂဟိတသေနာသနံ နာမ နတ္ထိ။ တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပေပိ ဌပေတွာ မဟာဝိဟာရံ အညံ ပထဝိံ ကမ္ပေတွာ ဂဟိတသေနာသနံ နာမ နတ္ထိ။ သတ္ထာ ဝေဠုဝနာရာမံ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ရညော အနုမောဒနံ ကတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဘိက္ခုသံဃပရိဝုတော ဝေဠုဝနံ အဂမာသိ။

တသ္မိံ ခေါ ပန သမယေ သာရိပုတ္တော စ မောဂ္ဂလ္လာနော စာတိ ဒွေ ပရိဗ္ဗာဇကာ ရာဇဂဟံ ဥပနိဿာယ ဝိဟရန္တိ အမတံ ပရိယေသမာနာ။ တေသု သာရိပုတ္တော အဿဇိတ္ထေရံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိဋ္ဌံ ဒိသွာ ပသန္နစိတ္တော ပယိရုပါသိတွာ ‘‘ယေ ဓမ္မာ ဟေတုပ္ပဘဝါ’’တိအာဒိဂါထံ (မဟာဝ။ ၆၀၊ အပ။ ထေရ ၁။၁။၂၈၆) သုတွာ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌာယ အတ္တနော သဟာယကဿ မောဂ္ဂလ္လာနဿပိ တမေဝ ဂါထံ အဘာသိ။ သောပိ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။ တေ ဥဘောပိ သဉ္စယံ ဩလောကေတွာ အတ္တနော ပရိသာယ သဒ္ဓိံ ဘဂဝတော သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိံသု။ တေသု မောဂ္ဂလ္လာနော သတ္တာဟေန အရဟတ္တံ ပါပုဏိ, သာရိပုတ္တော အဍ္ဎမာသေန။ ဥဘောပိ တေ သတ္ထာ အဂ္ဂသာဝကဋ္ဌာနေ ဌပေသိ။ သာရိပုတ္တတ္ထေရေန စ အရဟတ္တံ ပတ္တဒိဝသေယေဝ သန္နိပါတံ အကာသိ။

တထာဂတေ ပန တသ္မိညေဝ ဝေဠုဝနုယျာနေ ဝိဟရန္တေ သုဒ္ဓေါဒနမဟာရာဇာ ‘‘ပုတ္တော ကိရ မေ ဆဗ္ဗဿာနိ ဒုက္ကရကာရိကံ စရိတွာ ပရမာဘိသမ္ဗောဓိံ ပတွာ ပဝတ္တဝရဓမ္မစက္ကော ရာဇဂဟံ ဥပနိဿာယ ဝေဠုဝနေ ဝိဟရတီ’’တိ သုတွာ အညတရံ အမစ္စံ အာမန္တေသိ – ‘‘ဧဟိ ဘဏေ, တွံ ပုရိသသဟဿပရိဝါရော ရာဇဂဟံ ဂန္တွာ မမ ဝစနေန ‘ပိတာ တေ သုဒ္ဓေါဒနမဟာရာဇာ ဒဋ္ဌုကာမော’တိ ဝတွာ မမ ပုတ္တံ ဂဏှိတွာ ဧဟီ’’တိ အာဟ။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၀၁။)

သော ‘‘ဧဝံ, ဒေဝါ’’တိ ရညော ဝစနံ သိရသာ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ပုရိသသဟဿပရိဝါရော ခိပ္ပမေဝ သဋ္ဌိယောဇနမဂ္ဂံ ဂန္တွာ ဒသဗလဿ စတုပရိသမဇ္ဈေ နိသီဒိတွာ ဓမ္မဒေသနာဝေလာယံ ဝိဟာရံ ပါဝိသိ။ သော ‘‘တိဋ္ဌတု တာဝ ရညာ ပဟိတသာသန’’န္တိ ပရိသပရိယန္တေ ဌိတော သတ္ထု ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ ယထာဌိတောဝ သဒ္ဓိံ ပုရိသသဟဿေန အရဟတ္တံ ပတွာ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ယာစိ။ ဘဂဝါ ‘‘ဧထ ဘိက္ခဝေါ’’တိ ဟတ္ထံ ပသာရေသိ။ သဗ္ဗေ တင်္ခဏညေဝ ဣဒ္ဓိမယပတ္တစီဝရဓရာ သဋ္ဌိဝဿိကတ္ထေရာ ဝိယ အဟေသုံ။ အရဟတ္တံ ပတ္တကာလတော ပဋ္ဌာယ ပန အရိယာ နာမ မဇ္ဈတ္တာဝ ဟောန္တီတိ, သော ရညာ ပဟိတသာသနံ ဒသဗလဿ န ကထေသိ။ ရာဇာ – ‘‘နေဝ ဂတော အာဂစ္ဆတိ, န သာသနံ သုယျတီ’’တိ ‘‘ဧဟိ ဘဏေ, တွံ ဂစ္ဆာ’’တိ ဧတေနေဝ နိယာမေန အညံ အမစ္စံ ပေသေသိ။ သောပိ ဂန္တွာ ပုရိမနယေနေဝ သဒ္ဓိံ ပရိသာယ အရဟတ္တံ ပတွာ တုဏှီ အဟောသိ။ ပုန ရာဇာ ‘‘ဧဟိ ဘဏေ, တွံ ဂစ္ဆ, တွံ ဂစ္ဆာ’’တိ ဧတေနေဝ နိယာမေန အပရေပိ သတ္တ အမစ္စေ ပေသေသိ။ တေ သဗ္ဗေ နဝ ပုရိသသဟဿပရိဝါရာ နဝ အမစ္စာ အတ္တနော ကိစ္စံ နိဋ္ဌာပေတွာ တုဏှီဘူတာ တတ္ထေဝ ဝိဟရိံသု။

ရာဇာ သာသနမတ္တမ္ပိ အာဟရိတွာ အာစိက္ခန္တံ အလဘိတွာ စိန္တေသိ – ‘‘ဧတ္တကာပိ ဇနာ မယိ သိနေဟာဘာဝေန သာသနမတ္တမ္ပိ န ပစ္စာဟရိံသု, ကော နု ခေါ မေ သာသနံ ကရိဿတီ’’တိ သဗ္ဗံ ရာဇဗလံ ဩလောကေန္တော ကာဠုဒါယိံ အဒ္ဒသ။ သော ကိရ ရညော သဗ္ဗတ္ထသာဓကော အဗ္ဘန္တရိကော အတိဝိယ ဝိဿာသိကော အမစ္စော ဗောဓိသတ္တေန သဒ္ဓိံ ဧကဒိဝသေ ဇာတော သဟပံသုကီဠကော သဟာယော။ အထ နံ ရာဇာ အာမန္တေသိ – ‘‘တာတ ကာဠုဒါယိ, အဟံ မမ ပုတ္တံ ဒဋ္ဌုကာမော နဝပုရိသသဟဿပရိဝါရေန နဝ အမစ္စေ ပေသေသိံ, တေသု ဧကောပိ အာဂန္တွာ သာသနမတ္တံ အာရောစေန္တော နာမ နတ္ထိ။ ဒုဇ္ဇာနော ခေါ ပန မေ ဇီဝိတန္တရာယော, ဇီဝမာနောယေဝါဟံ ပုတ္တံ ဒဋ္ဌုကာမော။ သက္ခိဿသိ နု ခေါ မေ ပုတ္တံ ဒဿေတု’’န္တိ? ‘‘သက္ခိဿာမိ, ဒေဝ, သစေ ပဗ္ဗဇိတုံ လဘိဿာမီ’’တိ။ ‘‘တာတ, တွံ ပဗ္ဗဇိတော ဝါ အပဗ္ဗဇိတော ဝါ မယှံ ပုတ္တံ ဒဿေဟီ’’တိ။ သော ‘‘သာဓု, ဒေဝါ’’တိ ရညော သာသနံ အာဒါယ ရာဇဂဟံ ဂန္တွာ သတ္ထု ဓမ္မဒေသနာဝေလာယ ပရိသပရိယန္တေ ဌိတော ဓမ္မံ သုတွာ သပရိဝါရော အရဟတ္တံ ပတွာ ဧဟိဘိက္ခုဘာဝေန ပဗ္ဗဇိတွာ ဝိဟာသိ။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၀၂။)

သတ္ထာ ဗုဒ္ဓေါ ဟုတွာ ပဌမံ အန္တောဝဿံ ဣသိပတနေ ဝသိတွာ ဝုဋ္ဌဝဿော ပဝါရေတွာ ဥရုဝေလံ ဂန္တွာ တတ္ထ တယော မာသေ ဝသန္တော တေဘာတိကဇဋိလေ ဝိနေတွာ ဘိက္ခုသဟဿပရိဝါရော ဖုဿမာသပုဏ္ဏမာယံ ရာဇဂဟံ ဂန္တွာ ဒွေ မာသေ ဝသိ။ ဧတ္တာဝတာ ဗာရာဏသိတော နိက္ခန္တဿ ပဉ္စ မာသာ ဇာတာ, သကလော ဟေမန္တော အတိက္ကန္တော။ ကာဠုဒါယိတ္ထေရဿ အာဂတဒိဝသတော သတ္တဋ္ဌဒိဝသာ ဝီတိဝတ္တာ။ ထေရော ဖဂ္ဂုဏမာသပုဏ္ဏမာယံ စိန္တေသိ – ‘‘အတိက္ကန္တော ဒါနိ ဟေမန္တော, ဝသန္တသမယော အနုပ္ပတ္တော, မနုဿေဟိ သဿာဒီနိ ဥဒ္ဓရိတွာ သမ္မုခသမ္မုခဋ္ဌာနေဟိ မဂ္ဂါ ဒိန္နာ, ဟရိတတိဏသဉ္ဆန္နာ ပထဝီ, သုပုပ္ဖိတာ ဝနသဏ္ဍာ, ပဋိပဇ္ဇနက္ခမာ မဂ္ဂါ, ကာလော ဒသဗလဿ ဉာတိသင်္ဂဟံ ကာတု’’န္တိ။ အထ ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ –

‘‘အင်္ဂါရိနော ဒါနိ ဒုမာ ဘဒန္တေ, ဖလေသိနော ဆဒနံ ဝိပ္ပဟာယ၊

တေ အစ္စိမန္တောဝ ပဘာသယန္တိ, သမယော မဟာဝီရ ဘာဂီ ရသာနံ…ပေ…။ (ထေရဂါ။ ၅၂၇)၊

‘‘နာတိသီတံ နာတိဥဏှံ, နာတိဒုဗ္ဘိက္ခဆာတကံ၊

သဒ္ဒလာ ဟရိတာ ဘူမိ, ဧသ ကာလော မဟာမုနီ’’တိ။ –

သဋ္ဌိမတ္တာဟိ ဂါထာဟိ ဒသဗလဿ ကုလနဂရဂမနဝဏ္ဏံ ဝဏ္ဏေသိ။ အထ နံ သတ္ထာ – ‘‘ကိံ နု ခေါ, ဥဒါယိ, မဓုရဿရေန ဂမနဝဏ္ဏံ ဝဏ္ဏေသီ’’တိ အာဟ။ ‘‘တုမှာကံ, ဘန္တေ, ပိတာ သုဒ္ဓေါဒနမဟာရာဇာ တုမှေ ပဿိတုကာမော, ကရောထ ဉာတကာနံ သင်္ဂဟ’’န္တိ။ ‘‘သာဓု, ဥဒါယိ, ကရိဿာမိ ဉာတကာနံ သင်္ဂဟံ, ဘိက္ခုသံဃဿ အာရောစေဟိ, ဂမိယဝတ္တံ ပရိပူရေဿန္တီ’’တိ။ ‘‘သာဓု, ဘန္တေ’’တိ ထေရော တေသံ အာရောစေသိ။

ဘဂဝါ အင်္ဂမဂဓဝါသီနံ ကုလပုတ္တာနံ ဒသဟိ သဟဿေဟိ, ကပိလဝတ္ထုဝါသီနံ ဒသဟိ သဟဿေဟီတိ သဗ္ဗေဟေဝ ဝီသတိသဟဿေဟိ ခီဏာသဝဘိက္ခူဟိ ပရိဝုတော ရာဇဂဟာ နိက္ခမိတွာ ဒိဝသေ ဒိဝသေ ယောဇနံ ဂစ္ဆတိ။ ‘‘ရာဇဂဟတော သဋ္ဌိယောဇနံ ကပိလဝတ္ထုံ ဒွီဟိ မာသေဟိ ပါပုဏိဿာမီ’’တိ အတုရိတစာရိကံ ပက္ကာမိ။ ထေရောပိ ‘‘ဘဂဝတော နိက္ခန္တဘာဝံ ရညော အာရောစေဿာမီ’’တိ ဝေဟာသံ အဗ္ဘုဂ္ဂန္တွာ ရညော နိဝေသနေ ပါတုရဟောသိ။ ရာဇာ ထေရံ ဒိသွာ တုဋ္ဌစိတ္တော မဟာရဟေ ပလ္လင်္ကေ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၀၃။)

နိသီဒါပေတွာ အတ္တနော ပဋိယာဒိတဿ နာနဂ္ဂရသဘောဇနဿ ပတ္တံ ပူရေတွာ အဒါသိ။ ထေရော ဥဋ္ဌာယ ဂမနာကာရံ ဒဿေသိ။ ‘‘နိသီဒိတွာ ဘုဉ္ဇ, တာတာ’’တိ။ ‘‘သတ္ထု သန္တိကံ ဂန္တွာ ဘုဉ္ဇိဿာမိ, မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘ကဟံ ပန, တာတ, သတ္ထာ’’တိ? ‘‘ဝီသတိသဟဿဘိက္ခုပရိဝါရော တုမှာကံ ဒဿနတ္ထာယ စာရိကံ နိက္ခန္တော, မဟာရာဇာ’’တိ။ ရာဇာ တုဋ္ဌမာနသော အာဟ – ‘‘တုမှေ ဣမံ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ ယာဝ မမ ပုတ္တော ဣမံ နဂရံ ပါပုဏာတိ, တာဝဿ ဣတောဝ ပိဏ္ဍပါတံ ပရိဟရထာ’’တိ။ ထေရော အဓိဝါသေသိ။ ရာဇာ ထေရံ ပရိဝိသိတွာ ပတ္တံ ဂန္ဓစုဏ္ဏေန ဥဗ္ဗဋ္ဋေတွာ ဥတ္တမဿ ဘောဇနဿ ပူရေတွာ ‘‘တထာဂတဿ ဒေထာ’’တိ ထေရဿ ဟတ္ထေ ပတိဋ္ဌာပေသိ။ ထေရော သဗ္ဗေသံ ပဿန္တာနံယေဝ ပတ္တံ အာကာသေ ခိပိတွာ သယမ္ပိ ဝေဟာသံ အဗ္ဘုဂ္ဂန္တွာ ပိဏ္ဍပါတံ အာဟရိတွာ သတ္ထု ဟတ္ထေ ဌပေသိ။ သတ္ထာ တံ ပရိဘုဉ္ဇိ။ ဧတေနေဝ ဥပါယေန ထေရော ဒိဝသေ ဒိဝသေ ပိဏ္ဍပါတံ အာဟရိ။ သတ္ထာပိ အန္တရာမဂ္ဂေ ရညောယေဝ ပိဏ္ဍပါတံ ပရိဘုဉ္ဇိ။ ထေရောပိ ဘတ္တကိစ္စာဝသာနေ ဒိဝသေ ဒိဝသေ ‘‘အဇ္ဇ ဘဂဝါ ဧတ္တကံ အာဂတော, အဇ္ဇ ဧတ္တက’’န္တိ ဗုဒ္ဓဂုဏပဋိသံယုတ္တာယ စ ကထာယ သကလံ ရာဇကုလံ သတ္ထုဒဿနံ ဝိနာယေဝ သတ္ထရိ သဉ္ဇာတပ္ပသာဒံ အကာသိ။ တေနေဝ နံ ဘဂဝါ ‘‘ဧတဒဂ္ဂံ, ဘိက္ခဝေ, မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ ကုလပ္ပသာဒကာနံ ယဒိဒံ ကာဠုဒါယီ’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၂၁၉, ၂၂၅) ဧတဒဂ္ဂေ ဌပေသိ။

သာကိယာပိ ခေါ အနုပ္ပတ္တေ ဘဂဝတိ ‘‘အမှာကံ ဉာတိသေဋ္ဌံ ပဿိဿာမာ’’တိ သန္နိပတိတွာ ဘဂဝတော ဝသနဋ္ဌာနံ ဝီမံသမာနာ ‘‘နိဂြောဓသက္ကဿ အာရာမော ရမဏီယော’’တိ သလ္လက္ခေတွာ တတ္ထ သဗ္ဗံ ပဋိဇဂ္ဂနဝိဓိံ ကာရေတွာ ဂန္ဓပုပ္ဖဟတ္ထာ ပစ္စုဂ္ဂမနံ ကရောန္တာ သဗ္ဗာလင်္ကာရပဋိမဏ္ဍိတေ ဒဟရဒဟရေ နာဂရဒါရကေ စ နာဂရဒါရိကာယော စ ပဌမံ ပဟိဏိံသု, တတော ရာဇကုမာရေ စ ရာဇကုမာရိကာယော စ, တေသံ အနန္တရာ သာမံ ဂန္ဓပုပ္ဖါဒီဟိ ပူဇယမာနာ ဘဂဝန္တံ ဂဟေတွာ နိဂြောဓာရာမမေဝ အဂမံသု။ တတ္ထ ဘဂဝါ ဝီသတိသဟဿခီဏာသဝပရိဝုတော ပညတ္တဝရဗုဒ္ဓါသနေ နိသီဒိ။ သာကိယာ နာမ မာနဇာတိကာ မာနတ္ထဒ္ဓါ, တေ ‘‘သိဒ္ဓတ္ထကုမာရော အမှေဟိ ဒဟရတရော, အမှာကံ ကနိဋ္ဌော, ဘာဂိနေယျော, ပုတ္တော, နတ္တာ’’တိ စိန္တေတွာ ဒဟရဒဟရေ ရာဇကုမာရေ အာဟံသု – ‘‘တုမှေ ဝန္ဒထ, မယံ တုမှာကံ ပိဋ္ဌိတော နိသီဒိဿာမာ’’တိ။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၀၄။)

တေသု ဧဝံ အဝန္ဒိတွာ နိသိန္နေသု ဘဂဝါ တေသံ အဇ္ဈာသယံ ဩလောကေတွာ ‘‘န မံ ဉာတယော ဝန္ဒန္တိ, ဟန္ဒ ဒါနိ တေ ဝန္ဒာပေဿာမီ’’တိ အဘိညာပါဒကံ စတုတ္ထံ ဈာနံ သမာပဇ္ဇိတွာ တတော ဝုဋ္ဌာယ အာကာသံ အဗ္ဘုဂ္ဂန္တွာ တေသံ သီသေ ပါဒပံသုံ ဩကိရမာနော ဝိယ ကဏ္ဍမ္ဗရုက္ခမူလေ ယမကပါဋိဟာရိယသဒိသံ ပါဋိဟာရိယံ အကာသိ။ ရာဇာ တံ အစ္ဆရိယံ ဒိသွာ အာဟ – ‘‘ဘန္တေ, တုမှာကံ ဇာတဒိဝသေ ကာလဒေဝလဿ ဝန္ဒနတ္ထံ ဥပနီတာနံ ဝေါပါဒေ ပရိဝတ္တေတွာ ဗြာဟ္မဏဿ မတ္ထကေ ပတိဋ္ဌိတေ ဒိသွာပိ အဟံ တုမှာကံ ပါဒေ ဝန္ဒိံ, အယံ မေ ပဌမဝန္ဒနာ။ ဝပ္ပမင်္ဂလဒိဝသေ စ ဇမ္ဗုစ္ဆာယာယ သိရိသယနေ နိပန္နာနံ ဝေါဇမ္ဗုစ္ဆာယာယ အပရိဝတ္တနံ ဒိသွာပိ ပါဒေ ဝန္ဒိံ, အယံ မေ ဒုတိယဝန္ဒနာ။ ဣဒါနိ ပန ဣမံ အဒိဋ္ဌပုဗ္ဗံ ပါဋိဟာရိယံ ဒိသွာပိ အဟံ တုမှာကံ ပါဒေ ဝန္ဒာမိ, အယံ မေ တတိယဝန္ဒနာ’’တိ။ ရညာ ပန ဝန္ဒိတေ ဘဂဝန္တံ အဝန္ဒိတွာ ဌာတုံ သမတ္ထော နာမ ဧကသာကိယောပိ နာဟောသိ, သဗ္ဗေ ဝန္ဒိံသုယေဝ။

ဣတိ ဘဂဝါ ဉာတယော ဝန္ဒာပေတွာ အာကာသတော ဩတရိတွာ ပညတ္တာသနေ နိသီဒိ။ နိသိန္နေ ဘဂဝတိ သိခါပတ္တော ဉာတိသမာဂမော အဟောသိ, သဗ္ဗေ ဧကဂ္ဂစိတ္တာ ဟုတွာ နိသီဒိံသု။ တတော မဟာမေဃော ပေါက္ခရဝဿံ ဝဿိ။ တမ္ဗဝဏ္ဏံ ဥဒကံ ဟေဋ္ဌာ ဝိရဝန္တံ ဂစ္ဆတိ, တေမိတုကာမောဝ တေမေတိ, အတေမိတုကာမဿ သရီရေ ဧကဗိန္ဒုမတ္တမ္ပိ န ပတတိ။ တံ ဒိသွာ သဗ္ဗေ အစ္ဆရိယဗ္ဘုတစိတ္တာ ဇာတာ ‘‘အဟော အစ္ဆရိယံ, အဟော အဗ္ဘုတ’’န္တိ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ။ သတ္ထာ ‘‘န ဣဒါနေဝ မယှံ ဉာတိသမာဂမေ ပေါက္ခရဝဿံ ဝဿတိ, အတီတေပိ ဝဿီ’’တိ ဣမိဿာ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိယာ ဝေဿန္တရဇာတကံ (ဇာ။ ၂။၂၂။၁၆၅၅ အာဒယော) ကထေသိ။ ဓမ္မကထံ သုတွာ သဗ္ဗေ ဥဋ္ဌာယ ဝန္ဒိတွာ ပက္ကမိံသု။ ဧကောပိ ရာဇာ ဝါ ရာဇမဟာမတ္တော ဝါ ‘‘သွေ အမှာကံ ဘိက္ခံ ဂဏှထာ’’တိ ဝတွာ ဂတော နာမ နတ္ထိ။

သတ္ထာ ပုနဒိဝသေ ဝီသတိဘိက္ခုသဟဿပရိဝုတော ကပိလဝတ္ထုံ ပိဏ္ဍာယ ပါဝိသိ။ တံ န ကောစိ ဂန္တွာ နိမန္တေသိ, န ပတ္တံ ဝါ အဂ္ဂဟေသိ။ ဘဂဝါ ဣန္ဒခီလေ ဌိတောဝ အာဝဇ္ဇေသိ – ‘‘ကထံ နု ခေါ ပုဗ္ဗဗုဒ္ဓါ ကုလနဂရေ ပိဏ္ဍာယ စရိံသု, ကိံ ဥပ္ပဋိပါဋိယာ ဣဿရဇနာနံ ဃရာနိ အဂမံသု, ဥဒါဟု သပဒါနစာရိကံ စရိံသူ’’တိ? တတော ဧကဗုဒ္ဓဿပိ ဥပ္ပဋိပါဋိယာ ဂမနံ အဒိသွာ ‘‘မယာပိ ဒါနိ အယမေဝ တေသံ ဝံသော ပဂ္ဂဟေတဗ္ဗော, အာယတိဉ္စ မမ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၀၅။)

သာဝကာ မမညေဝ အနုသိက္ခန္တာ ပိဏ္ဍစာရိကဝတ္တံ ပရိပူရေဿန္တီ’’တိ ကောဋိယံ နိဝိဋ္ဌဂေဟတော ပဋ္ဌာယ သပဒါနံ ပိဏ္ဍာယ စရိ။ ‘‘အယျော ကိရ သိဒ္ဓတ္ထကုမာရော ပိဏ္ဍာယ စရတီ’’တိ ဒွိဘူမိကတိဘူမိကာဒီသု ပါသာဒေသု သီဟပဉ္ဇရံ ဝိဝရိတွာ မဟာဇနော ဒဿနဗျာဝဋော အဟောသိ။

ရာဟုလမာတာပိ ဒေဝီ – ‘‘အယျပုတ္တော ကိရ ဣမသ္မိံယေဝ နဂရေ မဟန္တေန ရာဇာနုဘာဝေန သုဝဏ္ဏသိဝိကာဒီဟိ ဝိစရိတွာ ဣဒါနိ ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ ကာသာယဝတ္ထနိဝါသနော ကပါလဟတ္ထော ပိဏ္ဍာယ စရတိ, သောဘတိ နု ခေါ’’တိ သီဟပဉ္ဇရံ ဝိဝရိတွာ ဩလောကယမာနာ ဘဂဝန္တံ နာနာဝိရာဂသမုဇ္ဇလာယ သရီရပ္ပဘာယ နဂရဝီထိယော ဩဘာသေတွာ ဗျာမပ္ပဘာပရိက္ခေပသမုပဗျူဠှာယ အသီတာနုဗျဉ္ဇနပ္ပဘာသိတာယ ဒွတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏပဋိမဏ္ဍိတာယ အနောပမာယ ဗုဒ္ဓသိရိယာ ဝိရောစမာနံ ဒိသွာ ဥဏှီသတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ပါဒတလာ –

‘‘သိနိဒ္ဓနီလမုဒုကုဉ္စိတကေသော, သူရိယနိမ္မလတလာဘိနလာဋော၊

ယုတ္တတုင်္ဂမုဒုကာယတနာသော, ရံသိဇာလဝိကသိတော နရသီဟော’’တိ။ –

ဧဝမာဒိကာဟိ ဒသဟိ နရသီဟဂါထာဟိ အဘိတ္ထဝိတွာ ‘‘တုမှာကံ ပုတ္တော ပိဏ္ဍာယ စရတီ’’တိ ရညော အာရောစေသိ။ ရာဇာ သံဝိဂ္ဂဟဒယော ဟတ္ထေန သာဋကံ သဏ္ဍပေန္တော တုရိတတုရိတော နိက္ခမိတွာ ဝေဂေန ဂန္တွာ ဘဂဝတော ပုရတော ဌတွာ အာဟ – ‘‘ကိန္နု ခေါ, ဘန္တေ, အမှေ လဇ္ဇာပေထ, ကိမတ္ထံ ပိဏ္ဍာယ စရထ, ကိံ ‘ဧတ္တကာနံ ဘိက္ခူနံ န သက္ကာ ဘတ္တံ လဒ္ဓု’န္တိ သညံ ကရိတ္ထာ’’တိ? ‘‘ဝံသစာရိတ္တမေတံ, မဟာရာဇ, အမှာက’’န္တိ။ ‘‘နနု, ဘန္တေ, အမှာကံ ဝံသော နာမ မဟာသမ္မတခတ္တိယဝံသော, ဧတ္ထ စ ဧကခတ္တိယောပိ ဘိက္ခာစရကော နာမ နတ္ထီ’’တိ။ ‘‘အယံ, မဟာရာဇ, ခတ္တိယဝံသော နာမ တဝ ဝံသော။ အမှာကံ ပန ‘ဒီပင်္ကရော ကောဏ္ဍညော…ပေ… ကဿပေါ’တိ အယံ ဗုဒ္ဓဝံသော နာမ။ ဧတေ စ အညေ စ အနေကသဟဿသင်္ခါ ဗုဒ္ဓါ ဘိက္ခာစာရေနေဝ ဇီဝိကံ ကပ္ပေသု’’န္တိ အန္တရဝီထိယံ ဌိတောဝ –

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၀၆။)

‘‘ဥတ္တိဋ္ဌေ နပ္ပမဇ္ဇေယျ, ဓမ္မံ သုစရိတံ စရေ၊

ဓမ္မစာရီ သုခံ သေတိ, အသ္မိံ လောကေ ပရမှိ စာ’’တိ။ (ဓ။ ပ။ ၁၆၈) –

ဣမံ ဂါထမာဟ။ ဂါထာပရိယောသာနေ ရာဇာ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌာသိ။

‘‘ဓမ္မဉ္စရေ သုစရိတံ, န နံ ဒုစ္စရိတံ စရေ၊

ဓမ္မစာရီ သုခံ သေတိ, အသ္မိံ လောကေ ပရမှိ စာ’’တိ။ (ဓ။ ပ။ ၁၆၉) –

ဣမံ ဂါထံ သုတွာ သကဒါဂါမိဖလေ ပတိဋ္ဌာသိ, မဟာဓမ္မပါလဇာတကံ (ဇာ။ ၁။၁၀။၉၂ အာဒယော) သုတွာ အနာဂါမိဖလေ ပတိဋ္ဌာသိ, မရဏသမယေ သေတစ္ဆတ္တဿ ဟေဋ္ဌာ သိရိသယနေ နိပန္နောယေဝ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ အရညဝါသေန ပဓာနာနုယောဂကိစ္စံ ရညော နာဟောသိ။ သော သောတာပတ္တိဖလံ သစ္ဆိကတွာယေဝ ပန ဘဂဝတော ပတ္တံ ဂဟေတွာ သပရိသံ ဘဂဝန္တံ မဟာပါသာဒံ အာရောပေတွာ ပဏီတေန ခါဒနီယေန ဘောဇနီယေန ပရိဝိသိ။ ဘတ္တကိစ္စပရိယောသာနေ သဗ္ဗံ ဣတ္ထာဂါရံ အာဂန္တွာ ဘဂဝန္တံ ဝန္ဒိ ဌပေတွာ ရာဟုလမာတရံ။ သာ ပန ‘‘ဂစ္ဆ, အယျပုတ္တံ ဝန္ဒာဟီ’’တိ ပရိဇနေန ဝုစ္စမာနာပိ ‘‘သစေ မယှံ ဂုဏော အတ္ထိ, သယမေဝ မမ သန္တိကံ အယျပုတ္တော အာဂမိဿတိ, အာဂတမေဝ နံ ဝန္ဒိဿာမီ’’တိ ဝတွာ န အဂမာသိ။

ဘဂဝါ ရာဇာနံ ပတ္တံ ဂါဟာပေတွာ ဒွီဟိ အဂ္ဂသာဝကေဟိ သဒ္ဓိံ ရာဇဓီတာယ သိရိဂဗ္ဘံ ဂန္တွာ ‘‘ရာဇဓီတာ ယထာရုစိ ဝန္ဒမာနာ န ကိဉ္စိ ဝတ္တဗ္ဗာ’’တိ ဝတွာ ပညတ္တာသနေ နိသီဒိ။ သာ ဝေဂေနာဂန္တွာ ဂေါပ္ဖကေသု ဂဟေတွာ ပါဒပိဋ္ဌိယံ သီသံ ပရိဝတ္တေတွာ ယထာဇ္ဈာသယံ ဝန္ဒိ။ ရာဇာ ရာဇဓီတာယ ဘဂဝတိ သိနေဟဗဟုမာနာဒိဂုဏသမ္ပတ္တိံ ကထေသိ – ‘‘ဘန္တေ, မမ ဓီတာ ‘တုမှေဟိ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ နိဝါသိတာနီ’တိ သုတွာ တတော ပဋ္ဌာယ ကာသာယဝတ္ထနိဝတ္ထာ ဇာတာ, တုမှာကံ ဧကဘတ္တိကဘာဝံ သုတွာ ဧကဘတ္တိကာဝ ဇာတာ, တုမှေဟိ မဟာသယနဿ ဆဍ္ဍိတဘာဝံ သုတွာ ပဋ္ဋိကာမဉ္စကေယေဝ နိပန္နာ, တုမှာကံ မာလာဂန္ဓာဒီဟိ ဝိရတဘာဝံ ဉတွာ ဝိရတမာလာဂန္ဓာဝ ဇာတာ, အတ္တနော ဉာတကေဟိ ‘မယံ ပဋိဇဂ္ဂိဿာမာ’တိ သာသနေ ပေသိတေပိ တေသု ဧကဉာတကမ္ပိ န ဩလောကေသိ, ဧဝံ ဂုဏသမ္ပန္နာ မေ, ဘန္တေ, ဓီတာ’’တိ။ ‘‘အနစ္ဆရိယံ, မဟာရာဇ, အယံ ဣဒါနိ တယာ ရက္ခိယမာနာ ရာဇဓီတာ ပရိပက္ကေ ဉာဏေ အတ္တာနံ ရက္ခေယျ, ဧသာ ပုဗ္ဗေ အနာရက္ခာ ပဗ္ဗတပါဒေ ဝိစရမာနာ အပရိပက္ကေပိ ဉာဏေ အတ္တာနံ ရက္ခီ’’တိ ဝတွာ စန္ဒကိန္နရီဇာတကံ (ဇာ။ ၁။၁၄။၁၈ အာဒယော) ကထေတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ပက္ကာမိ။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၀၇။)

ပုနဒိဝသေ ပန နန္ဒဿ ရာဇကုမာရဿ အဘိသေကဂေဟပ္ပဝေသနဝိဝါဟမင်္ဂလေသု ဝတ္တမာနေသု တဿ ဂေဟံ ဂန္တွာ ကုမာရံ ပတ္တံ ဂါဟာပေတွာ ပဗ္ဗာဇေတုကာမော မင်္ဂလံ ဝတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ပက္ကာမိ။ ဇနပဒကလျာဏီ ကုမာရံ ဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ ‘‘တုဝဋံ ခေါ, အယျပုတ္တ, အာဂစ္ဆေယျာသီ’’တိ ဝတွာ ဂီဝံ ပသာရေတွာ ဩလောကေသိ။ သော ဘဂဝန္တံ ‘‘ပတ္တံ ဂဏှထာ’’တိ ဝတ္တုံ အဝိသဟမာနော ဝိဟာရံယေဝ အဂမာသိ။ တံ အနိစ္ဆမာနံယေဝ ဘဂဝါ ပဗ္ဗာဇေသိ။ ဣတိ ဘဂဝါ ကပိလဝတ္ထုံ ဂန္တွာ တတိယဒိဝသေ နန္ဒံ ပဗ္ဗာဇေသိ။

သတ္တမေ ဒိဝသေ ရာဟုလမာတာပိ ကုမာရံ အလင်္ကရိတွာ ဘဂဝတော သန္တိကံ ပေသေသိ – ‘‘ပဿ, တာတ, ဧတံ ဝီသတိသဟဿသမဏပရိဝုတံ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏံ ဗြဟ္မရူပဝဏ္ဏံ သမဏံ, အယံ တေ ပိတာ, ဧတဿ မဟန္တာ နိဓယော အဟေသုံ တျဿ နိက္ခမနကာလတော ပဋ္ဌာယ န ပဿာမ, ဂစ္ဆ, နံ ဒါယဇ္ဇံ ယာစာဟိ – ‘အဟံ, တာတ, ကုမာရော အဘိသေကံ ပတွာ စက္ကဝတ္တီ ဘဝိဿာမိ, ဓနေန မေ အတ္ထော, ဓနံ မေ ဒေဟိ။ သာမိကော ဟိ ပုတ္တော ပိတုသန္တကဿာ’’’တိ။ ကုမာရော စ ဘဂဝတော သန္တိကံ ဂန္တွာဝ ပိတုသိနေဟံ လဘိတွာ ဟဋ္ဌစိတ္တော ‘‘သုခါ တေ, သမဏ, ဆာယာ’’တိ ဝတွာ အညဉ္စ ဗဟုံ အတ္တနော အနုရူပံ ဝဒန္တော အဋ္ဌာသိ။ ဘဂဝါ ကတဘတ္တကိစ္စော အနုမောဒနံ ဝတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ပက္ကာမိ။ ကုမာရောပိ ‘‘ဒါယဇ္ဇံ မေ, သမဏ, ဒေဟိ, ဒါယဇ္ဇံ မေ, သမဏ, ဒေဟီ’’တိ ဘဂဝန္တံ အနုဗန္ဓိ။ န ဘဂဝါ ကုမာရံ နိဝတ္တာပေသိ, ပရိဇနောပိ ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံ ဂစ္ဆန္တံ နိဝတ္တေတုံ နာသက္ခိ။ ဣတိ သော ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံ အာရာမမေဝ အဂမာသိ။

တတော ဘဂဝါ စိန္တေသိ – ‘‘ယံ အယံ ပိတုသန္တကံ ဓနံ ဣစ္ဆတိ, တံ ဝဋ္ဋာနုဂတံ သဝိဃာတံ, ဟန္ဒဿ မေ ဗောဓိမဏ္ဍေ ပဋိလဒ္ဓံ သတ္တဝိဓံ အရိယဓနံ ဒေမိ, လောကုတ္တရဒါယဇ္ဇဿ နံ သာမိကံ ကရောမီ’’တိ အာယသ္မန္တံ သာရိပုတ္တံ အာမန္တေသိ – ‘‘တေန ဟိ, သာရိပုတ္တ, ရာဟုလံ ပဗ္ဗာဇေဟီ’’တိ။ ထေရော တံ ပဗ္ဗာဇေသိ။ ပဗ္ဗဇိတေ စ ပန ကုမာရေ ရညော အဓိမတ္တံ ဒုက္ခံ ဥပ္ပဇ္ဇိ, တံ အဓိဝါသေတုံ အသက္ကောန္တော ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘သာဓု, ဘန္တေ, အယျာ မာတာပိတူဟိ အနနုညာတံ ပုတ္တံ န ပဗ္ဗာဇေယျု’’န္တိ ဝရံ ယာစိ။ ဘဂဝါ စ တဿ ဝရံ ဒတွာ ပုနေကဒိဝသေ ရာဇနိဝေသနေ ကတဘတ္တကိစ္စော ဧကမန္တံ နိသိန္နေန ရညာ ‘‘ဘန္တေ, တုမှာကံ ဒုက္ကရကာရိကကာလေ ဧကာ ဒေဝတာ မံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘ပုတ္တော တေ ကာလင်္ကတော’တိ အာဟ, တဿာ ဝစနံ အသဒ္ဒဟန္တော ‘န မယှံ ပုတ္တော သမ္ဗောဓိံ အပ္ပတွာ ကာလံ ကရောတီ’တိ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၀၈။)

တံ ပဋိက္ခိပိ’’န္တိ ဝုတ္တေ ‘‘တုမှေ ဣဒါနိ ကိံ သဒ္ဒဟိဿထ, ယေ တုမှေ ပုဗ္ဗေပိ အဋ္ဌိကာနိ ဒဿေတွာ ‘ပုတ္တော တေ မတော’တိ ဝုတ္တေ န သဒ္ဒဟိတ္ထာ’’တိ ဣမိဿာ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိယာ မဟာဓမ္မပါလဇာတကံ ကထေသိ။ ကထာပရိယောသာနေ ရာဇာ အနာဂါမိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။

ဣတိ ဘဂဝါ ပိတရံ တီသု ဖလေသု ပတိဋ္ဌာပေတွာ ဘိက္ခုသံဃပရိဝုတော ပုနဒေဝ ရာဇဂဟံ ဂန္တွာ သီတဝနေ ဝိဟာသိ။ တသ္မိံ သမယေ အနာထပိဏ္ဍိကော ဂဟပတိ ပဉ္စဟိ သကဋသတေဟိ ဘဏ္ဍံ အာဒါယ ရာဇဂဟံ ဂန္တွာ အတ္တနော ပိယသဟာယကဿ သေဋ္ဌိနော ဂေဟံ ဂန္တွာ တတ္ထ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော ဥပ္ပန္နဘာဝံ သုတွာ ဗလဝပစ္စူသေ ဒေဝတာနုဘာဝေန ဝိဝဋေန ဒွါရေန သတ္ထာရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဓမ္မံ သုတွာ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌာယ, ဒုတိယေ ဒိဝသေ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ သံဃဿ မဟာဒါနံ ဒတွာ သာဝတ္ထိံ အာဂမနတ္ထာယ သတ္ထု ပဋိညံ ဂဟေတွာ အန္တရာမဂ္ဂေ ပဉ္စစတ္တာလီသယောဇနဋ္ဌာနေ သတသဟဿံ ဒတွာ ယောဇနိကေ ယောဇနိကေ ဝိဟာရံ ကာရေတွာ ဇေတဝနံ ကောဋိသန္ထာရေန အဋ္ဌာရသဟိ ဟိရညကောဋီဟိ ကိဏိတွာ နဝကမ္မံ ပဋ္ဌပေသိ။ သော မဇ္ဈေ ဒသဗလဿ ဂန္ဓကုဋိံ ကာရေသိ, တံ ပရိဝါရေတွာ အသီတိယာ မဟာထေရာနံ ပါဋိယေက္ကံ ဧကသန္နိဝေသနေ အာဝါသေ ဧကကုဋိကဒွိကုဋိကဟံသဝဋ္ဋကဒီဃရဿသာလာမဏ္ဍပါဒိဝသေန သေသသေနာသနာနိ ပေါက္ခရဏိစင်္ကမနရတ္တိဋ္ဌာနဒိဝါဋ္ဌာနာနိ စာတိ အဋ္ဌာရသကောဋိပရိစ္စာဂေန ရမဏီယေ ဘူမိဘာဂေ မနောရမံ ဝိဟာရံ ကာရေတွာ ဒသဗလဿ အာဂမနတ္ထာယ ဒူတံ ပါဟေသိ။ သတ္ထာ တဿ ဝစနံ သုတွာ မဟာဘိက္ခုသံဃပရိဝါရော ရာဇဂဟာ နိက္ခမိတွာ အနုပုဗ္ဗေန သာဝတ္ထိနဂရံ ပါပုဏိ။

မဟာသေဋ္ဌိပိ ခေါ ဝိဟာရမဟံ သဇ္ဇေတွာ တထာဂတဿ ဇေတဝနံ ပဝိသနဒိဝသေ ပုတ္တံ သဗ္ဗာလင်္ကာရပဋိမဏ္ဍိတံ ကတွာ အလင်္ကတပဋိယတ္တေဟေဝ ပဉ္စဟိ ကုမာရသတေဟိ သဒ္ဓိံ ပေသေသိ။ သော သပရိဝါရော ပဉ္စဝဏ္ဏဝတ္ထသမုဇ္ဇလာနိ ပဉ္စ ဓဇသတာနိ ဂဟေတွာ ဒသဗလဿ ပုရတော အဟောသိ, တေသံ ပစ္ဆတော မဟာသုဘဒ္ဒါ စူဠသုဘဒ္ဒါတိ ဒွေ သေဋ္ဌိဓီတရော ပဉ္စဟိ ကုမာရိကာသတေဟိ သဒ္ဓိံ ပုဏ္ဏဃဋေ ဂဟေတွာ နိက္ခမိံသု, တာသံ ပစ္ဆတော သေဋ္ဌိဘရိယာ သဗ္ဗာလင်္ကာရပဋိမဏ္ဍိတာ ပဉ္စဟိ မာတုဂါမသတေဟိ သဒ္ဓိံ ပုဏ္ဏပါတိယော ဂဟေတွာ နိက္ခမိ, သဗ္ဗေသံ ပစ္ဆတော

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၀၉။)

မဟာသေဋ္ဌိ အဟတဝတ္ထနိဝတ္ထော အဟတဝတ္ထနိဝတ္ထေဟေဝ ပဉ္စဟိ သေဋ္ဌိသတေဟိ သဒ္ဓိံ ဘဂဝန္တံ အဗ္ဘုဂ္ဂဉ္ဆိ။ ဘဂဝါ ဣမံ ဥပါသကပရိသံ ပုရတော ကတွာ မဟာဘိက္ခုသံဃပရိဝုတော အတ္တနော သရီရပ္ပဘာယ သုဝဏ္ဏရသသေကသိဉ္စနာနိ ဝိယ ဝနန္တရာနိ ကုရုမာနော အနန္တာယ ဗုဒ္ဓလီလာယ အပရိမာဏာယ ဗုဒ္ဓသိရိယာ ဇေတဝနဝိဟာရံ ပါဝိသိ။

အထ နံ အနာထပိဏ္ဍိကော အာပုစ္ဆိ – ‘‘ကထာဟံ, ဘန္တေ, ဣမသ္မိံ ဝိဟာရေ ပဋိပဇ္ဇာမီ’’တိ? ‘‘တေန ဟိ, ဂဟပတိ, ဣမံ ဝိဟာရံ အာဂတာနာဂတဿ စာတုဒ္ဒိသဿ ဘိက္ခုသံဃဿ ပတိဋ္ဌာပေဟီ’’တိ။ ‘‘သာဓု, ဘန္တေ’’တိ မဟာသေဋ္ဌိ သုဝဏ္ဏဘိင်္ဂါရံ အာဒါယ ဒသဗလဿ ဟတ္ထေ ဥဒကံ ပါတေတွာ ‘‘ဣမံ ဇေတဝနဝိဟာရံ အာဂတာနာဂတဿ စာတုဒ္ဒိသဿ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသံဃဿ ဒမ္မီ’’တိ အဒါသိ။ သတ္ထာ ဝိဟာရံ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ အနုမောဒနံ ကရောန္တော –

‘‘သီတံ ဥဏှံ ပဋိဟန္တိ, တတော ဝါဠမိဂါနိ စ၊

သရီသပေ စ မကသေ, သိသိရေ စာပိ ဝုဋ္ဌိယော။

‘‘တတော ဝါတာတပေါ ဃောရော, သဉ္ဇာတော ပဋိဟညတိ၊

လေဏတ္ထဉ္စ သုခတ္ထဉ္စ, ဈာယိတုဉ္စ ဝိပဿိတုံ။

‘‘ဝိဟာရဒါနံ သံဃဿ, အဂ္ဂံ ဗုဒ္ဓေန ဝဏ္ဏိတံ၊

တသ္မာ ဟိ ပဏ္ဍိတော ပေါသော, သမ္ပဿံ အတ္ထမတ္တနော။

‘‘ဝိဟာရေ ကာရယေ ရမ္မေ, ဝါသယေတ္ထ ဗဟုဿုတေ၊

တေသံ အန္နဉ္စ ပါနဉ္စ, ဝတ္ထသေနာသနာနိ စ။

‘‘ဒဒေယျ ဥဇုဘူတေသု, ဝိပ္ပသန္နေန စေတသာ၊

တေ တဿ ဓမ္မံ ဒေသေန္တိ, သဗ္ဗဒုက္ခာပနူဒနံ၊

ယံ သော ဓမ္မံ ဣဓညာယ, ပရိနိဗ္ဗာတိ အနာသဝေါ’’တိ။ (စူဠဝ။ ၂၉၅) –

ဝိဟာရာနိသံသံ ကထေသိ။ အနာထပိဏ္ဍိကော ဒုတိယဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ဝိဟာရမဟံ အာရဘိ။ ဝိသာခါယ ဝိဟာရမဟော စတူဟိ မာသေဟိ နိဋ္ဌိတော,

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၁၀။)

အနာထပိဏ္ဍိကဿ ပန ဝိဟာရမဟော နဝဟိ မာသေဟိ နိဋ္ဌာသိ။ ဝိဟာရမဟေပိ အဋ္ဌာရသေဝ ကောဋိယော ပရိစ္စာဂံ အဂမံသု။ ဣတိ ဧကသ္မိံယေဝ ဝိဟာရေ စတုပဏ္ဏာသကောဋိသင်္ခံ ဓနံ ပရိစ္စဇိ။

အတီတေ ပန ဝိပဿိဿ ဘဂဝတော ကာလေ ပုနဗ္ဗသုမိတ္တော နာမ သေဋ္ဌိ သုဝဏ္ဏိဋ္ဌကာသန္ထာရေန ကိဏိတွာ တသ္မိံယေဝ ဌာနေ ယောဇနပ္ပမာဏံ သံဃာရာမံ ကာရေသိ။ သိခိဿ ပန ဘဂဝတော ကာလေ သိရိဝဍ္ဎော နာမ သေဋ္ဌိ သုဝဏ္ဏဖာလသန္ထာရေန ကိဏိတွာ တသ္မိံယေဝ ဌာနေ တိဂါဝုတပ္ပမာဏံ သံဃာရာမံ ကာရေသိ။ ဝေဿဘုဿ ဘဂဝတော ကာလေ သောတ္ထိယော နာမ သေဋ္ဌိ သုဝဏ္ဏဟတ္ထိပဒသန္ထာရေန ကိဏိတွာ တသ္မိံယေဝ ဌာနေ အဍ္ဎယောဇနပ္ပမာဏံ သံဃာရာမံ ကာရေသိ။ ကကုသန္ဓဿ ဘဂဝတော ကာလေ အစ္စုတော နာမ သေဋ္ဌိ သုဝဏ္ဏိဋ္ဌကာသန္ထာရေန ကိဏိတွာ တသ္မိံယေဝ ဌာနေ ဂါဝုတပ္ပမာဏံ သံဃာရာမံ ကာရေသိ။ ကောဏာဂမနဿ ဘဂဝတော ကာလေ ဥဂ္ဂေါ နာမ သေဋ္ဌိ သုဝဏ္ဏကစ္ဆပသန္ထာရေန ကိဏိတွာ တသ္မိံယေဝ ဌာနေ အဍ္ဎဂါဝုတပ္ပမာဏံ သံဃာရာမံ ကာရေသိ။ ကဿပဿ ဘဂဝတော ကာလေ သုမင်္ဂလော နာမ သေဋ္ဌိ သုဝဏ္ဏယဋ္ဌိသန္ထာရေန ကိဏိတွာ တသ္မိံယေဝ ဌာနေ သောဠသကရီသပ္ပမာဏံ သံဃာရာမံ ကာရေသိ။ အမှာကံ ပန ဘဂဝတော ကာလေ အနာထပိဏ္ဍိကော နာမ သေဋ္ဌိ ကဟာပဏကောဋိသန္ထာရေန ကိဏိတွာ တသ္မိံယေဝ ဌာနေ အဋ္ဌကရီသပ္ပမာဏံ သံဃာရာမံ ကာရေသိ။ ဣဒံ ကိရ ဌာနံ သဗ္ဗဗုဒ္ဓါနံ အဝိဇဟိတဋ္ဌာနမေဝ။

ဣတိ မဟာဗောဓိမဏ္ဍေ သဗ္ဗညုတပ္ပတ္တိတော ယာဝ မဟာပရိနိဗ္ဗာနမဉ္စာ ယသ္မိံ ယသ္မိံ ဌာနေ ဘဂဝါ ဝိဟာသိ, ဣဒံ သန္တိကေနိဒါနံ နာမာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

သန္တိကေနိဒါနကထာ နိဋ္ဌိတာ။

နိဒါနကထာ နိဋ္ဌိတာ။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၁၁။)

ထေရာပဒါနံ

၁။ ဗုဒ္ဓဝဂ္ဂေါ

အဗ္ဘန္တရနိဒါနဝဏ္ဏနာ

֍ * ၅။

‘‘အထ ဗုဒ္ဓါပဒါနာနိ, သုဏာထ သုဒ္ဓမာနသာ၊

တိံသပါရမိသမ္ပုဏ္ဏာ, ဓမ္မရာဇာ အသင်္ခိယာ’’တိ။ –

ဧတ္ထ အထာတိ အဓိကာရန္တရူပဒဿနတ္ထေ နိပါတပဒံ, ဝိဘတ္တိယုတ္တာယုတ္တနိပါတဒွယေသု ဝိဘတ္တိယုတ္တနိပါတပဒံ။ အထ ဝါ –

‘‘အဓိကာရေ မင်္ဂလေ စေဝ, နိပ္ဖန္နတ္ထေဝဓာရဏေ၊

အနန္တရေပဂမနေ, အထ-သဒ္ဒေါ ပဝတ္တတိ’’။

တထာ ဟိ –

‘‘အဓိကိစ္စံ အဓိဋ္ဌာနံ, အဓိအတ္ထံ ဝိဘာသတိ၊

သေဋ္ဌဇေဋ္ဌကဘာဝေန, အဓိကာရော ဝိဓီယတေ’’တိ။ –

ဝုတ္တတ္တာ ဗုဒ္ဓါနံ သမတ္တိံသပါရမိဓမ္မာနံ အဓိကိစ္စတော, သေဋ္ဌဇေဋ္ဌတော အဓိကာရဋ္ဌေန အထ-သဒ္ဒေန ယုတ္တမပဒါနာနီတိ။ တိဝိဓဗောဓိသတ္တာနံ ပူဇာမင်္ဂလသဘာဝတော ‘‘ပူဇာ စ ပူဇနေယျာနံ, ဧတံ မင်္ဂလမုတ္တမ’’န္တိ ဝစနတော (ခု။ ပါ။ ၅။၃၊ သု။ နိ။ ၂၆၂) မင်္ဂလဋ္ဌေန အထ-သဒ္ဒေန ယုတ္တမပဒါနာနီတိ။ ဗုဒ္ဓါဒီနံ ဘဂဝန္တာနံ သမ္ပတ္တိကိစ္စဿ အရဟတ္တမဂ္ဂေန နိပ္ဖန္နတော နိပ္ဖန္နဋ္ဌေန အထ-သဒ္ဒေန ယုတ္တမပဒါနာနီတိ။ ဗုဒ္ဓါဒီနံ အရဟတ္တမဂ္ဂါဒိကုသလတော အညကုသလာနံ အဘာဝတော အဝဓာရဏဋ္ဌေန နိဝါရဏဋ္ဌေန အထ-သဒ္ဒေန ယုတ္တမပဒါနာနီတိ။ ခုဒ္ဒကပါဌသင်္ဂဟာနန္တရံ သင်္ဂဟိတန္တိ အနန္တရဋ္ဌေန အထ-သဒ္ဒေန ယုတ္တမပဒါနာနီတိ။ ဣတော ခုဒ္ဒကပါဌတော ပဋ္ဌာယာတိ အပဂမနဋ္ဌေန အထ-သဒ္ဒေန ယုတ္တမပဒါနာနီတိ။

ဗုဒ္ဓေါတိ ဧတ္ထ ဗုဇ္ဈိတာ သစ္စာနီတိ ဗုဒ္ဓေါ, ဗောဓေတာ ပဇာယာတိ ဗုဒ္ဓေါ, သဗ္ဗညုတာယ ဗုဒ္ဓေါ, သဗ္ဗဒဿာဝိတာယ ဗုဒ္ဓေါ, အနညနေယျတာယ ဗုဒ္ဓေါ,

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၁၂။)

ဝိသဝိတာယ ဗုဒ္ဓေါ, ခီဏာသဝသင်္ခါတေန ဗုဒ္ဓေါ, နိရုပက္ကိလေသသင်္ခါတေန ဗုဒ္ဓေါ, ပဗ္ဗဇ္ဇာသင်္ခါတေန ဗုဒ္ဓေါ, အဒုတိယဋ္ဌေန ဗုဒ္ဓေါ, တဏှာပဟာနဋ္ဌေန ဗုဒ္ဓေါ, ဧကာယနမဂ္ဂံ ဂတောတိ ဗုဒ္ဓေါ, ဧကော အနုတ္တရံ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓေါတိ ဗုဒ္ဓေါ, အဗုဒ္ဓိဝိဟတတ္တာ ဗုဒ္ဓိပဋိလာဘာ ဗုဒ္ဓေါ, ဗုဒ္ဓိ ဗုဒ္ဓံ ဗောဓောတိ အနတ္ထန္တရမေတံ။ ယထာ နီလာဒိဝဏ္ဏယောဂတော ပဋော ‘‘နီလော ပဋော, ရတ္တော ပဋော’’တိ ဝုစ္စတိ, ဧဝံ ဗုဒ္ဓဂုဏယောဂတော ဗုဒ္ဓေါ။ အထ ဝါ ‘‘ဗောဓိ’’ဝုစ္စတိ စတူသု မဂ္ဂေသု ဉာဏံ, တေန ဉာဏေန သကလဒိယဍ္ဎသဟဿကိလေသာရိဂဏေ ခေပေတွာ နိဗ္ဗာနာဓိဂမနတော ဉာဏံ ‘‘ဗောဓီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ တေန သမ္ပယုတ္တော သမင်္ဂီပုဂ္ဂလော ဗုဒ္ဓေါ။ တေနေဝ ဉာဏေန ပစ္စေကဗုဒ္ဓေါပိ သဗ္ဗကိလေသေ ခေပေတွာ နိဗ္ဗာနမဓိဂစ္ဆတိ။ ဗုဒ္ဓါနံ ပန စတူသု အသင်္ချေယျေသု ကပ္ပသတသဟဿေသု စ ပါရမိယော ပူရေတွာ ဗောဓိဉာဏဿာဓိဂတတ္တာ စ ဣန္ဒြိယပရောပရိယတ္တဉာဏမဟာကရုဏာသမာပတ္တိဉာဏယမကပါဋိဟီရဉာဏသဗ္ဗညုတညာဏ- အနာဝရဏအာသယာနုသယာဒိအသာဓာရဏဉာဏာနံ သမဓိဂတတ္တာ စ ဧကာယပိ ဓမ္မဒေသနာယ အသင်္ချေယျာသတ္တနိကာယေ ဓမ္မာမတံ ပါယေတွာ နိဗ္ဗာနဿ ပါပနတော စ တဒေဝ ဉာဏံ ဗုဒ္ဓါနမေဝါဓိကဘာဝတော တေသမေဝ သမ္ဗုဒ္ဓါနံ အပဒါနံ ကာရဏံ ဗုဒ္ဓါပဒါနံ။ တဉှိ ဒုဝိဓံ ကုသလာကုသလဝသေန။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ပန န တထာ ကာတုံ သမတ္ထာ, အန္နာဒိပစ္စယဒါယကာနံ သင်္ဂဟံ ကရောန္တာပိ –

‘‘ဣစ္ဆိတံ ပတ္ထိတံ တုယှံ, ခိပ္ပမေဝ သမိဇ္ဈတု၊

ပူရေန္တု စိတ္တသင်္ကပ္ပါ, စန္ဒော ပန္နရသော ယထာ။

‘‘ဣစ္ဆိတံ ပတ္ထိတံ တုယှံ, ခိပ္ပမေဝ သမိဇ္ဈတု၊

ပူရေန္တု စိတ္တသင်္ကပ္ပါ, မဏိ ဇောတိရသော ယထာ’’တိ။ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၉၅ ပုဗ္ဗူပနိဿယသမ္ပတ္တိကထာ၊ အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၁၉၂၊ ဓ။ ပ။ အဋ္ဌ။ ၁။သာမာဝတီဝတ္ထု) –

ဣမာဟိ ဒွီဟိယေဝ ဂါထာဟိ ဓမ္မံ ဒေသေန္တိ။ ဒေသေန္တာပိ အသင်္ချေယျသတ္တနိကာယေ ဗောဓေတုံ န သက္ကုဏန္တိ, တသ္မာ န သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓသဒိသာ ဟုတွာ ပါဋိဧက္ကံ ဝိသုံ ဗုဒ္ဓါတိ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ။ တေသံ အပဒါနံ ကာရဏံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါပဒါနံ။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၁၃။)

စိရံ ဌိတာတိ ထေရာ။ အထ ဝါ ထိရတရသီလာစာရမဒ္ဒဝါဒိဂုဏေဟိ ယုတ္တာတိ ထေရာ။ အထ ဝါ ထိရဝရသီလသမာဓိပညာဝိမုတ္တိဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနဂုဏေဟိ ယုတ္တာတိ ထေရာ။ အထ ဝါ ထိရတရသင်္ခါတပဏီတာနုတ္တရသန္တိနိဗ္ဗာနမဓိဂတာတိ ထေရာ, ထေရာနံ အပဒါနာနိ ထေရာပဒါနာနိ။ တထာ တာဒိဂုဏေဟိ ယုတ္တာတိ ထေရီ, ထေရီနံ အပဒါနာနိ ထေရီပဒါနာနိ။ တေသု ဗုဒ္ဓါပဒါနေ ပဉ္စေဝ အပဒါနာနိ, ပဉ္စေဝ သုတ္တန္တာ။ တေနာဟု ပေါရာဏာ –

‘‘ပဉ္စေဝ အပဒါနာနိ, ပဉ္စ သုတ္တာနိ ယဿ စ၊

ဣဒံ ဗုဒ္ဓါပဒါနန္တိ, ပဌမံ အနုလောမတော’’တိ။

ပစ္စေကဗုဒ္ဓါပဒါနေပိ ပဉ္စေဝ အပဒါနာနိ, ပဉ္စေဝ သုတ္တန္တာ။ တေနာဟု ပေါရာဏာ –

‘‘ပဉ္စေဝ အပဒါနာနိ, ပဉ္စ သုတ္တာနိ ယဿ စ၊

ဣဒံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါပဒါနန္တိ, ဒုတိယံ အနုလောမတော’’တိ။

ထေရာပဒါနေသု ဒသာဓိကပဉ္စသတာပဒါနာနိ, ဝဂ္ဂတော ဧကပညာသ ဝဂ္ဂါ။ တေနာဟု ပေါရာဏာ –

‘‘ပဉ္စသတဒသပဒါနာနိ, ဧကပညာသ ဝဂ္ဂတော၊

ဣဒံ ထေရာပဒါနန္တိ, တတိယံ အနုလောမတော’’တိ။

ထေရီအပဒါနေသု စတ္တာလီသံ အပဒါနာနိ, ဝဂ္ဂတော စတုရော ဝဂ္ဂါ။ တေနာဟု ပေါရာဏာ –

‘‘စတ္တာလီသံပဒါနာနိ, စတုဝဂ္ဂါနိ ယဿ စ၊

ဣဒံ ထေရီပဒါနန္တိ, စတုတ္ထံ အနုလောမတော’’တိ။

အပဒါနန္တိ ဧတ္ထ အပဒါန-သဒ္ဒေါ ကာရဏဂဟဏအပဂမနပဋိပါဋိအက္ကောသနာဒီသု ဒိဿတိ။ တထာ ဟိ ဧသ ‘‘ခတ္တိယာနံ အပဒါနံ, ဗြာဟ္မဏာနံ အပဒါန’’န္တိအာဒီသု ကာရဏေ ဒိဿတိ, ခတ္တိယာနံ ကာရဏံ ဗြာဟ္မဏာနံ ကာရဏန္တိ အတ္ထော။ ‘‘ဥပါသကာနံ အပဒါန’’န္တိအာဒီသု ဂဟဏေ ဒိဿတိ, သံသုဋ္ဌု ဂဟဏန္တိ အတ္ထော။ ‘‘ဝါဏိဇာနံ အပဒါနံ, သုဒ္ဒါနံ အပဒါန’’န္တိအာဒီသု အပဂမနေ ဒိဿတိ, တတော တတော တေသံ အပဂမနန္တိ အတ္ထော။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၁၄။)

‘‘ပိဏ္ဍပါတိကော ဘိက္ခု သပဒါနစာရဝသေန ပိဏ္ဍာယ စရတီ’’တိအာဒီသု ပဋိပါဋိယာ ဒိဿတိ, ဃရပဋိပါဋိယာ စရတီတိ အတ္ထော။ ‘‘အပဂတာ ဣမေ သာမညာ, အပဂတာ ဣမေ ဗြဟ္မညာတိ အပဒါနေတီ’’တိအာဒီသု အက္ကောသနေ ဒိဿတိ, အက္ကောသတိ ပရိဘာသတီတိ အတ္ထော။ ဣဓ ပန ကာရဏေ ဒိဿတိ။ တသ္မာ ဗုဒ္ဓါနံ အပဒါနာနိ ဗုဒ္ဓါပဒါနိ, ဗုဒ္ဓကာရဏာနီတိ အတ္ထော။ ဂင်္ဂါဝါလုကူပမာနံ အနေကေသံ ဗုဒ္ဓါနံ ဒါနပါရမိတာဒိသမတ္တိံသပါရမိတာ ကာရဏန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အထ အဓိကာရာဒီသု ယုတ္တအပဒါနာနိ သုဒ္ဓမာနသာ သုဏာထာတိ သမ္ဗန္ဓော။

တတ္ထ သုဒ္ဓမာနသာတိ အရဟတ္တမဂ္ဂဉာဏေန ဒိယဍ္ဎကိလေသသဟဿံ ခေပေတွာ ဌိတတ္တာ သုဒ္ဓမာနသာ ပရိသုဒ္ဓစိတ္တာ သုဒ္ဓဟဒယာ ပဉ္စသတာ ခီဏာသဝါ ဣမသ္မိံ ဓမ္မသဘာယေ သန္နိသိန္နာ သုဏာထ, ဩဟိတသောတာ မနသိ ကရောထာတိ အတ္ထော။

ဧတ္ထ ပန ‘‘အပဒါနာနီ’’တိ အဝတွာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါပဒါနထေရာပဒါနထေရီအပဒါနေသု ဝိဇ္ဇမာနေသုပိ ‘‘အထ ဗုဒ္ဓါပဒါနာနီ’’တိ ဝစနံ ခန္ဓယမကအာယတနဓာတုသစ္စသင်္ခါရအနုသယယမကေသု ဝိဇ္ဇမာနေသုပိ ပဓာနဝသေန အာဒိဝသေန စ ‘‘မူလယမက’’န္တိ ဝစနံ ဝိယ, တေရသသံဃာဒိသေသဒွေအနိယတတိံသနိဿဂ္ဂိယေသု ဝိဇ္ဇမာနေသုပိ ပဓာနဝသေန အာဒိဝသေန စ ‘‘ပါရာဇိကကဏ္ဍော’’တိ ဝစနံ ဝိယ စ ဣဓာပိ ပဓာနဝသေန အာဒိဝသေန စ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

‘‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါပဒါနာနီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘ဝဏ္ဏာဂမော…ပေ… ပဉ္စဝိဓံ နိရုတ္တ’’န္တိ နိရုတ္တိနယေန ဝါ ‘‘တေသု ဝုဒ္ဓိလောပါဂမဝိကာရဝိပရီတာဒေသာ စာ’’တိ သုတ္တေန ဝါ တတိယတ္ထဝါစကဿ သမ္မာတိနိပါတပဒဿ, သယံသဒ္ဒတ္ထဝါစကဿ သ-န္တိဥပသဂ္ဂပဒဿ စ လောပံ ကတွာ ကိတန္တဝါစီဗုဒ္ဓသဒ္ဒမေဝ ဂဟေတွာ ဂါထာဗန္ဓသုခတ္ထံ ‘‘ဗုဒ္ဓါပဒါနာနီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တသ္မာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါပဒါနာနီတိ အတ္ထော။

ဣတိ ဝိသုဒ္ဓဇနဝိလာသိနိယာ အပဒါန-အဋ္ဌကထာယ

အဗ္ဘန္တရနိဒါနဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၁၅။)

၁။ ဗုဒ္ဓအပဒါနဝဏ္ဏနာ

ဣဒါနိ အဗ္ဘန္တရနိဒါနာနန္တရံ အပဒါနဋ္ဌကထံ ကထေတုကာမော –

‘‘သပဒါနံ အပဒါနံ, ဝိစိတြနယဒေသနံ၊

ယံ ခုဒ္ဒကနိကာယသ္မိံ, သင်္ဂါယိံသု မဟေသယော၊

တဿ ဒါနိ အနုပ္ပတ္တော, အတ္ထသံဝဏ္ဏနာက္ကမော’’တိ။

တတ္ထ ယံ အပဒါနံ တာဝ ‘‘သကလံ ဗုဒ္ဓဝစနံ ဧကဝိမုတ္တိရသ’’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ ဧကရသေ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆတိ, ဓမ္မဝိနယဝသေန ဒွိဓာသင်္ဂဟေ ဓမ္မေ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆတိ, ပဌမမဇ္ဈိမပစ္ဆိမဗုဒ္ဓဝစနေသု မဇ္ဈိမဗုဒ္ဓဝစနေ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆတိ, ဝိနယာဘိဓမ္မသုတ္တန္တပိဋကေသု သုတ္တန္တပိဋကေ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆတိ, ဒီဃနိကာယမဇ္ဈိမသံယုတ္တအင်္ဂုတ္တရခုဒ္ဒကနိကာယေသု ပဉ္စသု ခုဒ္ဒကနိကာယေ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆတိ, သုတ္တံ ဂေယျံ ဝေယျာကရဏံ ဂါထာ ဥဒါနံ ဣတိဝုတ္တကံ ဇာတကံ အဗ္ဘုတဓမ္မံ ဝေဒလ္လန္တိ နဝသု သာသနင်္ဂေသု ဂါထာယ သင်္ဂဟိတံ။

‘‘ဒွါသီတိ ဗုဒ္ဓတော ဂဏှိံ, ဒွေသဟဿာနိ ဘိက္ခုတော၊

စတုရာသီတိသဟဿာနိ, ယေမေ ဓမ္မာ ပဝတ္တိနော’’တိ။ –

ဧဝံ ဝုတ္တစတုရာသီတိသဟဿဓမ္မက္ခန္ဓေသု ကတိပယဓမ္မက္ခန္ဓသင်္ဂဟိတံ ဟောတီတိ။

ဣဒါနိ တံ အပဒါနံ ဒဿေန္တော ‘‘တိံသပါရမိသမ္ပုဏ္ဏာ, ဓမ္မရာဇာ အသင်္ခိယာ’’တိ အာဟ။ တတ္ထ ဒသပါရမိတာဝ ပစ္ဆိမမဇ္ဈိမုက္ကဋ္ဌဝသေန ဒသပါရမီဒသဥပပါရမီဒသပရမတ္ထပါရမီနံ ဝသေန သမတ္တိံသပါရမီ။ တာဟိ သံသုဋ္ဌု ပုဏ္ဏာ သမ္ပုဏ္ဏာ သမန္နာဂတာ သမင်္ဂီဘူတာ အဇ္ဈာပန္နာ သံယုတ္တာတိ တိံသပါရမိသမ္ပုဏ္ဏာ။ သကလလောကတ္တယဝါသိနေ သတ္တနိကာယေ မေတ္တာကရုဏာမုဒိတာဥပေက္ခာသင်္ခါတာဟိ စတူဟိ ဗြဟ္မဝိဟာရသမာပတ္တီဟိ ဝါ ဖလသမာပတ္တိဝိဟာရေန ဝါ ဧကစိတ္တဘာဝေန အတ္တနော စ ကာယေ ရဉ္ဇေန္တိ အလ္လီယာပေန္တီတိ ရာဇာနော, ဓမ္မေန ရာဇာနော ဓမ္မရာဇာ, ဣတ္ထမ္ဘူတာ ဗုဒ္ဓါ။ ဒသသတံ သဟဿံ ဒသသဟဿံ သတသဟဿံ ဒသသတသဟဿံ ကောဋိ ပကောဋိ ကောဋိပ္ပကောဋိ နဟုတံ နိန္နဟုတံ အက္ခောဘိဏိ ဗိန္ဒု အဗ္ဗုဒံ နိရဗ္ဗုဒံ အဟဟံ အဗဗံ အဋဋံ သောဂန္ဓိကံ ဥပ္ပလံ ကုမုဒံ ပုဏ္ဍရိကံ ပဒုမံ ကထာနံ မဟာကထာနံ အသင်္ချေယျာနံ ဝသေန အသင်္ခိယာ သင်္ခါရဟိတာ ဓမ္မရာဇာနော အတီတာ ဝိဂတာ နိရုဒ္ဓါ အဗ္ဘတ္ထံ ဂတာတိ အဓိပ္ပါယော။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၁၆။)

֍ * ၆။ တေသု အတီတဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရဉ္စ အတ္တနာ ဗောဓိသတ္တဘူတေန စက္ကဝတ္တိရညာ ဟုတွာ ကတသမ္ဘာရဉ္စ အာနန္ဒတ္ထေရေန ပုဋ္ဌော ဘဂဝါ ‘‘သမ္ဗောဓိံ ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌာန’’န္တိအာဒိမာဟ။ ဘော အာနန္ဒ, မမ အပဒါနံ သုဏောဟီတိ အဓိပ္ပါယော။ အာနန္ဒ, အဟံ ပုဗ္ဗေ ဗောဓိသမ္ဘာရပူရဏကာလေ စက္ကဝတ္တိရာဇာ ဟုတွာ သေဋ္ဌာနံ ပသဋ္ဌာနံ ပဋိဝိဒ္ဓစတုသစ္စာနံ ဗုဒ္ဓါနံ သမ္ဗောဓိံ စတုသစ္စမဂ္ဂဉာဏံ သဗ္ဗညုတညာဏံ ဝါ သိရသာ အဘိဝါဒယေတိ သမ္ဗန္ဓော။ သသံဃေ သာဝကသံဃသဟိတေ လောကနာယကေ လောကဇေဋ္ဌေ ဗုဒ္ဓေ ဒသဟိ အင်္ဂုလီဟိ ဥဘောဟိ ဟတ္ထပုဋေဟိ နမဿိတွာ ဝန္ဒိတွာ သိရသာ သီသေန အဘိဝါဒယေ အာဒရေန ထောမနံ ကတွာ ပဏာမံ ကရောမီတိ အတ္ထော။

֍ * ၇။ ယာဝတာ ဗုဒ္ဓခေတ္တေသူတိ ဒသသဟဿစက္ကဝါဠေသု ဗုဒ္ဓခေတ္တေသု, အာကာသဋ္ဌာ အာကာသဂတာ, ဘူမဋ္ဌာ ဘူမိတလဂတာ, ဝေဠုရိယာဒယော သတ္တ ရတနာ အသင်္ခိယာ သင်္ခါရဟိတာ, ယာဝတာ ယတ္တကာ, ဝိဇ္ဇန္တိ။ တာနိ သဗ္ဗာနိ မနသာ စိတ္တေန သမာဟရေ, သံ သုဋ္ဌု စိတ္တေန အဓိဋ္ဌဟိတွာ အာဟရိဿာမီတိ အတ္ထော, မမ ပါသာဒဿ သာမန္တာ ရာသိံ ကရောမီတိ အတ္ထော။

֍ * ၈။ တတ္ထ ရူပိယဘူမိယန္တိ တသ္မိံ အနေကဘူမိမှိ ပါသာဒေ ရူပိယမယံ ရဇတမယံ ဘူမိံ နိမ္မိတန္တိ အတ္ထော။ အဟံ ရတနမယံ သတ္တဟိ ရတနေဟိ နိမ္မိတံ အနေကသတဘူမိကံ ပါသာဒံ ဥဗ္ဗိဒ္ဓံ ဥဂ္ဂတံ နဘမုဂ္ဂတံ အာကာသေ ဇောတမာနံ မာပယိန္တိ အတ္ထော။

֍ * ၉။ တမေဝ ပါသာဒံ ဝဏ္ဏေန္တော ‘‘ဝိစိတ္တထမ္ဘ’’န္တျာဒိမာဟ။ ဝိစိတ္တေဟိ အနေကေဟိ မသာရဂလ္လာဒိဝဏ္ဏေဟိ ထမ္ဘေဟိ ဥဿာပိတံ သုကတံ သုဋ္ဌု ကတံ လက္ခဏယုတ္တံ အာရောဟပရိဏာဟဝသေန သုဋ္ဌု ဝိဘတ္တံ အနေကကောဋိသတဂ္ဃနတောရဏနိမ္မိတတ္တာ မဟာရဟံ။ ပုနပိ ကိံ ဝိသိဋ္ဌံ? ကနကမယသံဃာဋံ သုဝဏ္ဏေဟိ ကတတုလာသံဃာဋဝလယေဟိ ယုတ္တံ, တတ္ထ ဥဿာပိတကောန္တေဟိ စ ဆတ္တေဟိ စ မဏ္ဍိတံ သောဘိတံ ပါသာဒန္တိ သမ္ဗန္ဓော။

֍ * ၁၀။ ပုနပိ ပါသာဒဿေဝ သောဘံ ဝဏ္ဏေန္တော ‘‘ပဌမာ ဝေဠုရိယာ ဘူမီ’’တျာဒိမာဟ။ တဿ အနေကသတဘူမိပါသာဒဿ သုဘာ ဣဋ္ဌာ ကန္တာ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၁၇။)

မနာပါ အဗ္ဘသမာ ဝလာဟကပဋလသဒိသာ ဝိမလာ နိမ္မလာ ဝေဠုရိယမဏိမယာ နီလဝဏ္ဏာ ပဌမာ ဘူမိ အဟောသီတိ အတ္ထော။ ဇလဇနဠိနပဒုမေဟိ အာကိဏ္ဏာ သမင်္ဂီဘူတာ ဝရာယ ဥတ္တမာယ ကဉ္စနဘူမိယာ သုဝဏ္ဏဘူမိယာဝ သောဘတီတိ အတ္ထော။

֍ * ၁၁။ တဿေဝ ပါသာဒဿ ကာစိ ဘူမိ ပဝါဠံသာ ပဝါဠကောဋ္ဌာသာ ပဝါဠဝဏ္ဏာ, ကာစိ ဘူမိ လောဟိတကာ လောဟိတဝဏ္ဏာ, ကာစိ ဘူမိ သုဘာ မနောဟရာ ဣန္ဒဂေါပကဝဏ္ဏာဘာ ရသ္မိယော နိစ္ဆရမာနာ, ကာစိ ဘူမိ ဒသ ဒိသာ ဩဘာသတီတိ အတ္ထော။

֍ * ၁၂။ တသ္မိံယေဝ ပါသာဒေ နိယျူဟာ နိဂ္ဂတပမုခသာလာ စ သုဝိဘတ္တာ သုဋ္ဌု ဝိဘတ္တာ ကောဋ္ဌာသတော ဝိသုံ ဝိသုံ ကတာ သီဟပဉ္ဇရာ သီဟဒွါရာ စ။ စတုရော ဝေဒိကာတိ စတူဟိ ဝေဒိကာဝလယေဟိ ဇာလကဝါဋေဟိ စ မနောရမာ မနအလ္လီယနကာ ဂန္ဓာဝေဠာ ဂန္ဓဒါမာ စ ဩလမ္ဗန္တီတိ အတ္ထော။

֍ * ၁၃။ တသ္မိံယေဝ ပါသာဒေ သတ္တရတနဘူသိတာ သတ္တရတနေဟိ သောဘိတာ ကူဋာဂါရာ။ ကိံ ဘူတာ? နီလာ နီလဝဏ္ဏာ, ပီတာ ပီတဝဏ္ဏာ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏာ, လောဟိတကာ လောဟိတကဝဏ္ဏာ ရတ္တဝဏ္ဏာ, ဩဒါတာ ဩဒါတဝဏ္ဏာ သေတဝဏ္ဏာ, သုဒ္ဓကာဠကာ အမိဿကာဠဝဏ္ဏာ, ကူဋာဂါရဝရူပေတာ ကူဋာဂါရဝရေဟိ ကဏ္ဏိကကူဋာဂါရဝရေဟိ ဥပေတော သမန္နာဂတော သော ပါသာဒေါတိ အတ္ထော။

֍ * ၁၄။ တသ္မိံယေဝ ပါသာဒေ ဩလောကမယာ ဥဒ္ဓမ္မုခါ ပဒုမာ သုပုပ္ဖိတာ ပဒုမာ သောဘန္တိ, သီဟဗျဂ္ဃါဒီဟိ ဝါဠမိဂဂဏေဟိ စ ဟံသကောဉ္စမယူရာဒိပက္ခိသမူဟေဟိ စ သောဘိတော သော ပါသာဒေါတိ အတ္ထော။ အတိဥစ္စော ဟုတွာ နဘမုဂ္ဂတတ္တာ နက္ခတ္တတာရကာဟိ အာကိဏ္ဏော စန္ဒသူရေဟိ စန္ဒသူရိယရူပေဟိ စ မဏ္ဍိတော သော ပါသာဒေါတိ အတ္ထော။

֍ * ၁၅။ သော ဧဝ စက္ကဝတ္တိဿ ပါသာဒေါ ဟေမဇာလေန သုဝဏ္ဏဇာလေန သဉ္ဆန္နာ, သောဏ္ဏကိင်္ကဏိကာယုတော သုဝဏ္ဏကိင်္ကဏိကဇာလေဟိ ယုတော သမန္နာဂတောတိ အတ္ထော။ မနောရမာ မနလ္လီယနကာ သောဏ္ဏမာလာ သုဝဏ္ဏပုပ္ဖပန္တိယော ဝါတဝေဂေန ဝါတပ္ပဟာရေန ကူဇန္တိ သဒ္ဒံ ကရောန္တီတိ အတ္ထော။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၁၈။)

֍ * ၁၆။ မဉ္ဇေဋ္ဌကံ မဉ္ဇိဋ္ဌဝဏ္ဏံ, လောဟိတကံ လောဟိတဝဏ္ဏံ, ပီတကံ ပီတဝဏ္ဏံ, ဟရိပိဉ္ဇရံ ဇမ္ဗောနဒသုဝဏ္ဏဝဏ္ဏံ ပဉ္ဇရဝဏ္ဏဉ္စ ဓဇံ နာနာရင်္ဂေဟိ အနေကေဟိ ဝဏ္ဏေဟိ, သမ္ပီတံ ရဉ္ဇိတံ ဓဇံ, ဥဿိတံ တသ္မိံ ပါသာဒေ ဥဿာပိတံ။ ဓဇမာလိနီတိ လိင်္ဂဝိပလ္လာသဝသေန ဝုတ္တံ, ဓဇမာလာယုတ္တော သော ပါသာဒေါတိ အတ္ထော။

֍ * ၁၇။ တသ္မိံ ပါသာဒေ အတ္ထရဏာဒယော ဝဏ္ဏေန္တော ‘‘န နံ ဗဟူ’’တျာဒိမာဟ။ တတ္ထ နံ ပါသာဒံ ဗဟူဟိ အဝိဇ္ဇမာနံ နာမ နတ္ထီတိ အတ္ထော, နာနာသယနဝိစိတ္တာ အနေကေဟိ အတ္ထရဏေဟိ ဝိစိတ္တာ သောဘိတာ မဉ္စပီဌာဒိသယနာ အနေကသတာ အနေကသတသင်္ချာ, ကိံ ဘူတာ? ဖလိကာ ဖလိကမဏိမယာ ဖလိကာဟိ ကတာ, ရဇတာမယာ ရဇတေဟိ ကတာ, မဏိမယာ နီလမဏီဟိ ကတာ, လောဟိတင်္ဂါ ရတ္တဇာတိမဏီဟိ ကတာ, မသာရဂလ္လမယာ ကဗရဝဏ္ဏမဏီဟိ ကတာ, သဏှကာသိကသန္ထတာ သဏှေဟိ သုခုမေဟိ ကာသိကဝတ္ထေဟိ အတ္ထတာ။

֍ * ၁၈။ ပါဝုရာတိ ပါဝုရဏာ။ ကီဒိသာ? ကမ္ဗလာ လောမသုတ္တေဟိ ကတာ, ဒုကူလာ ဒုကူလပဋေဟိ ကတာ, စီနာ စီနပဋေဟိ ကတာ, ပတ္တုဏ္ဏာ ပတ္တုဏ္ဏဒေသေ ဇာတပဋေဟိ ကတာ, ပဏ္ဍု ပဏ္ဍုဝဏ္ဏာ, ဝိစိတ္တတ္ထရဏံ အနေကေဟိ အတ္ထရဏေဟိ ပါဝုရဏေဟိ စ ဝိစိတ္တံ, သဗ္ဗံ သယနံ, မနသာ စိတ္တေန, အဟံ ပညပေသိန္တိ အတ္ထော။

֍ * ၁၉။ တဒေဝ ပါသာဒံ ဝဏ္ဏေန္တော ‘‘တာသု တာသွေဝ ဘူမီသူ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ရတနကူဋလင်္ကတန္တိ ရတနမယကူဋေဟိ ရတနကဏ္ဏိကာဟိ အလင်္ကတံ သောဘိတန္တိ အတ္ထော။ မဏိဝေရောစနာ ဥက္ကာတိ ဝေရောစနမဏီဟိ ရတ္တမဏီဟိ ကတာ, ဥက္ကာ ဒဏ္ဍပဒီပါ။ ဓာရယန္တာ သုတိဋ္ဌရေတိ အာကာသေ သုဋ္ဌု ဓာရယန္တာ ဂဏှန္တာ အနေကသတဇနာ သုဋ္ဌု တိဋ္ဌန္တီတိ အတ္ထော။

֍ * ၂၀။ ပုန တဒေဝ ပါသာဒံ ဝဏ္ဏေန္တော ‘‘သောဘန္တိ ဧသိကာထမ္ဘာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဧသိကာထမ္ဘာ နာမ နဂရဒွါရေ သောဘနတ္ထာယ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၁၉။)

နိခါတာ ထမ္ဘာ, သုဘာ ဣဋ္ဌာ, ကဉ္စနတောရဏာ သုဝဏ္ဏမယာ, ဇမ္ဗောနဒါ ဇမ္ဗောနဒသုဝဏ္ဏမယာ စ, သာရမယာ ခဒိရရုက္ခသာရမယာ စ ရဇတမယာ စ တောရဏာ သောဘန္တိ, ဧသိကာ စ တောရဏာ စ တံ ပါသာဒံ သောဘယန္တီတိ အတ္ထော။

֍ * ၂၁။ တသ္မိံ ပါသာဒေ သုဝိဘတ္တာ အနေကာ သန္ဓီ ကဝါဋေဟိ စ အဂ္ဂဠေဟိ စ စိတ္တိတာ သောဘိတာ သန္ဓိပရိက္ခေပါ သောဘယန္တီတိ အတ္ထော, ဥဘတောတိ တဿ ပါသာဒဿ ဥဘောသု ပဿေသု, ပုဏ္ဏဃဋာ အနေကေဟိ ပဒုမေဟိ အနေကေဟိ စ ဥပ္ပလေဟိ, သံယုတာ ပုဏ္ဏာ တံ ပါသာဒံ သောဘယန္တီတိ အတ္ထော။

၂၂-၂၃။ ဧဝံ ပါသာဒဿ သောဘံ ဝဏ္ဏေတွာ ရတနမယံ ပါသာဒဉ္စ သက္ကာရသမ္မာနဉ္စ ပကာသေန္တော ‘‘အတီတေ သဗ္ဗဗုဒ္ဓေ စာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အတီတေတိ အတိက္ကန္တေ ဝိဂတေ ကာလေ ဇာတေ ဘူတေ, သသံဃေ သာဝကသမူဟသဟိတေ, သဗ္ဗေ လောကနာယကေ ဗုဒ္ဓေ သဘာဝေန ပကတိဝဏ္ဏေန ရူပေန သဏ္ဌာနေန စ, သသာဝကေ သာဝကသဟိတေ, ဗုဒ္ဓေ နိမ္မိနိတွာ ယေန ဒွါရေန ပါသာဒေါ ပဝိသိတဗ္ဗော ဟောတိ, တေန ဒွါရေန ပဝိသိတွာ သသာဝကာ သဗ္ဗေ ဗုဒ္ဓါ သဗ္ဗသောဏ္ဏမယေ သကလသုဝဏ္ဏမယေ, ပီဌေ နိသိန္နာ အရိယမဏ္ဍလာ အရိယသမူဟာ အဟေသုန္တိ အတ္ထော။

၂၄-၂၅။ ဧတရဟိ ဝတ္တမာနေ ကာလေ အနုတ္တရာ ဥတ္တရဝိရဟိတာ ယေ စ ဗုဒ္ဓါ အတ္ထိ သံဝိဇ္ဇန္တိ, တေ စ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေ အနေကသတေ သယမ္ဘူ သယမေဝ ဘူတေ အညာစရိယရဟိတေ, အပရာဇိတေ ခန္ဓကိလေသာဘိသင်္ခါရမစ္စုဒေဝပုတ္တမာရေဟိ အပရာဇိတေ, ဇယမာပန္နေ သန္တပ္ပေသိန္တိ အတ္ထော။ ဘဝနံ မယှံ ပါသာဒံ အတီတကာလေ စ ဝတ္တမာနကာလေ စ, သဗ္ဗေ ဗုဒ္ဓါ သမာရုဟုံ သံ သုဋ္ဌု အာရုဟိံသူတိ အတ္ထော။

֍ * ၂၆။ ယေ ဒိဗ္ဗာ ဒိဝိ ဘဝါ ဒိဗ္ဗာ ဒေဝလောကေ ဇာတာ, ယေ စ ဗဟူ ကပ္ပရုက္ခာ အတ္ထိ။ ယေ စ မာနုသာ မနုဿေ ဇာတာ ယေ စ ဗဟူ ကပ္ပရုက္ခာ အတ္ထိ, တတော သဗ္ဗံ ဒုဿံ သမာဟန္တွာ သံ သုဋ္ဌု အာဟရိတွာ တေစီဝရာနိ ကာရေတွာ တေ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေ တိစီဝရေဟိ အစ္ဆာဒေမီတိ သမ္ဗန္ဓော။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၂၀။)

֍ * ၂၇။ ဧဝံ တိစီဝရေဟိ အစ္ဆာဒေတွာ ပါရုပါပေတွာ တေသံ နိသိန္နာနံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနံ သမ္ပန္နံ မဓုရံ ခဇ္ဇံ ခါဒိတဗ္ဗံ ပူဝါဒိ ကိဉ္စိ, မဓုရံ ဘောဇ္ဇံ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ အာဟာရဉ္စ, မဓုရံ သာယနီယံ လေဟနီယဉ္စ, သမ္ပန္နံ မဓုရံ ပိဝိတဗ္ဗံ အဋ္ဌပါနဉ္စ, ဘောဇနံ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ အာဟာရဉ္စ, သုဘေ သုန္ဒရေ မဏိမယေ သေလမယေ ပတ္တေ သံ သုဋ္ဌု ပူရေတွာ အဒါသိံ ပဋိဂ္ဂဟာပေသိန္တိ အတ္ထော။

֍ * ၂၈။ သဗ္ဗေ တေ အရိယမဏ္ဍလာ သဗ္ဗေ တေ အရိယသမူဟာ, ဒိဗ္ဗစက္ခု သမာ ဟုတွာ မဋ္ဌာတိ ဒိဗ္ဗစက္ခုသမင်္ဂိနော ဟုတွာ မဋ္ဌာ ကိလေသေဟိ ရဟိတတ္တာ သိလိဋ္ဌာ သောဘမာနာ စီဝရသံယုတာ တိစီဝရေဟိ သမင်္ဂီဘူတာ မဓုရသက္ခရာဟိ စ တေလေန စ မဓုဖာဏိတေဟိ စ ပရမန္နေန ဥတ္တမေန အန္နေန စ မယာ တပ္ပိတာ အပ္ပိတာ ပရိပူရိတာ အဟေသုန္တိ အတ္ထော။

֍ * ၂၉။ တေ ဧဝံ သန္တပ္ပိတာ အရိယမဏ္ဍလာ ရတနဂဗ္ဘံ သတ္တဟိ ရတနေဟိ နိမ္မိတဂဗ္ဘံ ဂေဟံ, ပဝိသိတွာ ဂုဟာသယာ ဂုဟာယံ သယမာနာ, ကေသရီဝ ကေသရသီဟာ ဣဝ, မဟာရဟမှိ သယနေ အနဂ္ဃေ မဉ္စေ, သီဟသေယျမကပ္ပယုံ ယထာ သီဟော မိဂရာဇာ ဒက္ခိဏပဿေန သယန္တော ပါဒေ ပါဒံ အစ္စာဓာယ ဒက္ခိဏဟတ္ထံ သီသူပဓာနံ ကတွာ ဝါမဟတ္ထံ ဥဇုကံ ဌပေတွာ ဝါလဓိံ အန္တရသတ္ထိယံ ကတွာ နိစ္စလော သယတိ, ဧဝံ သေယျံ ကပ္ပယုံ ကရိံသူတိ အတ္ထော။

֍ * ၃၀။ တေ ဧဝံ သီဟသေယျံ ကပ္ပေတွာ သမ္ပဇာနာ သတိသမ္ပဇညသမ္ပန္နာ။ သမုဋ္ဌာယ သံ သုဋ္ဌု ဥဋ္ဌဟိတွာ သယနေ ပလ္လင်္ကမာဘုဇုံ ဦရုဗဒ္ဓါသနံ ကရိံသူတိ အတ္ထော။

֍ * ၃၁။ ဂေါစရံ သဗ္ဗဗုဒ္ဓါနန္တိ သဗ္ဗေသံ အတီတာနာဂတာနံ ဗုဒ္ဓါနံ ဂေါစရံ အာရမ္မဏဘူတံ ဈာနရတိသမပ္ပိတာ ဈာနရတိယာ သံ သုဋ္ဌု အပ္ပိတာ သမင်္ဂီဘူတာ အဟေသုန္တိ အတ္ထော, အညေ ဓမ္မာနိ ဒေသေန္တီတိ တေသု ပစ္စေကဗုဒ္ဓေသု အညေ ဧကစ္စေ ဓမ္မေ ဒေသေန္တိ, အညေ ဧကစ္စေ ဣဒ္ဓိယာ ပဌမာဒိဇ္ဈာနကီဠာယ ကီဠန္တိ ရမန္တိ။

֍ * ၃၂။ အညေ ဧကစ္စေ အဘိညာ ပဉ္စ အဘိညာယော ဝသိဘာဝိတာ ဝသီကရိံသု, ပဉ္စသု အဘိညာသု အာဝဇ္ဇနသမာပဇ္ဇနဝုဋ္ဌာနအဓိဋ္ဌာနပစ္စဝေက္ခဏသင်္ခါတာဟိ ပဉ္စဝသိတာဟိ ဝသီဘာဝံ ဣတာ ဂတာ ပတ္တာ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၂၁။)

အဘိညာယော, အပ္ပေန္တိ သမာပဇ္ဇန္တိ။ အညေ ဧကစ္စေ အနေကသဟဿိယော ဝိကုဗ္ဗနာနိ ဧကောပိ ဟုတွာ ဗဟုဓာ ဟောတိ, ဗဟုဓာပိ ဟုတွာ ဧကော ဟောတီတိ ဧဝမာဒီနိ ဣဒ္ဓိဝိကုဗ္ဗနာနိ ဝိကုဗ္ဗန္တိ ကရောန္တီတိ အတ္ထော။

֍ * ၃၃။ ဗုဒ္ဓါပိ ဗုဒ္ဓေတိ ဧဝံ သန္နိပတိတေသု ပစ္စေကဗုဒ္ဓေသု သဗ္ဗညုတညာဏဿ ဝိသယံ အာရမ္မဏဘူတံ ပဉှံ ဗုဒ္ဓါ ဗုဒ္ဓေ ပုစ္ဆန္တီတိ အတ္ထော။ တေ ဗုဒ္ဓါ အတ္ထဂမ္ဘီရတာယ ဂမ္ဘီရံ နိပုဏံ သုခုမံ, ဌာနံ ကာရဏံ, ပညာယ ဝိနိဗုဇ္ဈရေ ဝိသေသေန နိရဝသေသတော ဗုဇ္ဈန္တိ။

֍ * ၃၄။ တဒါ မမ ပါသာဒေ သန္နိပတိတာ သာဝကာပိ ဗုဒ္ဓေ ပဉှံ ပုစ္ဆန္တိ, ဗုဒ္ဓါ သာဝကေ သိဿေ ပဉှံ ပုစ္ဆန္တိ, တေ ဗုဒ္ဓါ စ သာဝကာ စ အညမညံ ပဉှံ ပုစ္ဆိတွာ အညမညံ ဗျာကရောန္တိ ဝိဿဇ္ဇေန္တိ။

֍ * ၃၅။ ပုန တေ သဗ္ဗေ ဧကတော ဒဿေန္တော ‘‘ဗုဒ္ဓါ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ စာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဗုဒ္ဓါ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ, ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ စ သာဝကာ စ သိဿာ ပရိစာရကာ နိဿိတကာ ဧတေ သဗ္ဗေ, သကာယ သကာယ ရတိယာ ရမမာနာ သလ္လီနာ မမ ပါသာဒေ အဘိရမန္တီတိ အတ္ထော။

֍ * ၃၆။ ဧဝံ တသ္မိံ ဝေဇယန္တပါသာဒေ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနံ အာစာရသမ္ပတ္တိံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ အတ္တနော အာနုဘာဝံ ဒဿေန္တော သော တိလောကဝိဇယော စက္ကဝတ္တိရာဇာ ‘‘ဆတ္တာ တိဋ္ဌန္တု ရတနာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ရတနာ သတ္တရတနမယာ, ဆတ္တာ ကဉ္စနာဝေဠပန္တိကာ သုဝဏ္ဏဇာလေဟိ ဩလမ္ဗိတာ တိဋ္ဌန္တု။ မုတ္တာဇာလပရိက္ခိတ္တာ မုတ္တာဇာလေဟိ ပရိဝါရိတာ, သဗ္ဗေ ဆတ္တာ မမ မတ္ထကေ မုဒ္ဓနိ, ဓာရေန္တူတိ စိန္တိတမတ္တေယေဝ ဆတ္တာ ပါတုဘူတာ ဟောန္တီတိ အတ္ထော။

֍ * ၃၇။ သောဏ္ဏတာရကစိတ္တိတာ သုဝဏ္ဏတာရကာဟိ ဒဒ္ဒလ္လမာနာ စေလဝိတာနာ ဘဝန္တု နိဗ္ဗတ္တန္တု။ ဝိစိတ္တာ အနေကဝဏ္ဏာ, မလျဝိတတာ ပုပ္ဖပတ္ထဋာ, သဗ္ဗေ အနေကဝိတာနာ, မတ္ထကေ နိသီဒနဋ္ဌာနဿ ဥပရိဘာဂေ ဓာရေန္တူတိ အတ္ထော။

၃၈-၄၀။ မလျဒါမေဟိ အနေကသုဂန္ဓပုပ္ဖဒါမေဟိ ဝိတတာ ပရိကိဏ္ဏာ, ဂန္ဓဒါမေဟိ စန္ဒနကုင်္ကုမတဂရာဒိသုဂန္ဓဒါမေဟိ, သောဘိတာ ပေါက္ခရဏီတိ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၂၂။)

သမ္ဗန္ဓော။ ဒုဿဒါမေဟိ ပတ္တုဏ္ဏစီနာဒိအနဂ္ဃဒုဿဒါမေဟိ, ပရိကိဏ္ဏာ သတ္တရတနဒါမေဟိ ဘူသိတာ အလင်္ကတာ ပေါက္ခရဏီ, ပုပ္ဖါဘိကိဏ္ဏာ စမ္ပကသဠလသောဂန္ဓိကာဒိသုဂန္ဓပုပ္ဖေဟိ အဘိကိဏ္ဏာ သုဋ္ဌု ဝိစိတ္တာ သောဘိတာ။ ပုနရပိ ကိံ ဘူတာ ပေါက္ခရဏီ? သုရဘိဂန္ဓသုဂန္ဓေဟိ ဘူသိတာ ဝါသိတာ။ သမန္တတော ဂန္ဓပဉ္စင်္ဂုလလင်္ကတာ ပဉ္စဟိ အင်္ဂုလေဟိ လိမ္ပိတဂန္ဓေဟိ အလင်္ကတာ, ဟေမစ္ဆဒနဆာဒိတာ သုဝဏ္ဏဆဒနေဟိ သုဝဏ္ဏဝိတာနေဟိ ဆာဒိတာ, ပါသာဒဿ စာတုဒ္ဒိသာ ပေါက္ခရဏိယော ပဒုမေဟိ စ ဥပ္ပလေဟိ စ သုဋ္ဌု သန္ထတာ ပတ္ထဋာ သုဝဏ္ဏရူပေ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏာ, ခါယန္တု, ပဒ္မရေဏုရဇုဂ္ဂတာ ပဒုမရေဏူဟိ ဓူလီဟိ စ အာကိဏ္ဏာ ပေါက္ခရဏိယော သောဘန္တူတိ အတ္ထော။

֍ * ၄၁။ မမ ဝေဇယန္တ ပါသာဒဿ သမန္တတော ပါဒပါ စမ္ပကာဒယော ရုက္ခာ သဗ္ဗေ ပုပ္ဖန္တု ဧတေ ပုပ္ဖရုက္ခာ။ သယမေဝ ပုပ္ဖါ မုဉ္စိတွာ ဝိဂဠိတွာ ဂန္တွာ ဘဝနံ ဩကိရုံ, ဩကိဏ္ဏာ ပါသာဒဿ ဥပရိ ကရောန္တူတိ အတ္ထော။

֍ * ၄၂။ တတ္ထ တသ္မိံ မမ ဝေဇယန္တပါသာဒေ သိခိနော မယူရာ နစ္စန္တူ, ဒိဗ္ဗဟံသာ ဒေဝတာဟံသာ, ပကူဇရေ သဒ္ဒံ ကရောန္တု, ကရဝီကာ စ မဓုရသဒ္ဒါ ကောကိလာ ဂါယန္တု ဂီတဝါကျံ ကရောန္တု, အပရေ အနုတ္တာ စ ဒိဇသံဃာ ပက္ခိနော သမူဟာ ပါသာဒဿ သမန္တတော မဓုရရဝံ ရဝန္တူတိ အတ္ထော။

֍ * ၄၃။ ပါသာဒဿ သမန္တကော သဗ္ဗာ အာတတဝိတတာဒယော ဘေရိယော ဝဇ္ဇန္တု ဟညန္တု, သဗ္ဗာ တာ အနေကတန္တိယော ဝီဏာ ရသန္တု သဒ္ဒံ ကရောန္တု, သဗ္ဗာ အနေကပ္ပကာရာ သင်္ဂီတိယော ပါသာဒဿ သမန္တတော ဝတ္တန္တု ပဝတ္တန္တု ဂါယန္တူတိ အတ္ထော။

၄၄-၅။ ယာဝတာ ယတ္တကေ ဌာနေ ဗုဒ္ဓခေတ္တမှိ ဒသသဟဿိစက္ကဝါဠေ တတော ပရေ စက္ကဝါဠေ, ဇောတိသမ္ပန္နာ ပဘာသမ္ပန္နာ အစ္ဆိန္နာ မဟန္တာ သမန္တတော ရတနာမယာ သတ္တဟိ ရတနေဟိ ကတာ ခစိတာ သောဏ္ဏပလ္လင်္ကာ သုဝဏ္ဏပလ္လင်္ကာ တိဋ္ဌန္တု, ပါသာဒဿ သမန္တတော ဒီပရုက္ခာ ပဒီပဓာရဏာ တေလရုက္ခာ ဇလန္တု, ပဒီပေဟိ ပဇ္ဇလန္တု, ဒသသဟဿိပရမ္ပရာ ဒသသဟဿီနံ ပရမ္ပရာ ဒသသဟဿိယော ဧကပဇ္ဇောတာ ဧကပဒီပါ ဝိယ ဘဝန္တု ဥဇ္ဇောတန္တူတိ အတ္ထော။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၂၃။)

֍ * ၄၆။ နစ္စဂီတေသု ဆေကာ ဂဏိကာ နစ္စိတ္ထိယော စ လာသိကာ မုခေန သဒ္ဒကာရိကာ စ ပါသာဒဿ သမန္တတော နစ္စန္တု, အစ္ဆရာဂဏာ ဒေဝိတ္ထိသမူဟာ နစ္စန္တု, နာနာရင်္ဂါ အနေကဝဏ္ဏာ နာနာရင်္ဂမဏ္ဍလာ ပါသာဒဿ သမန္တတော နစ္စန္တု, ပဒိဿန္တု ပါကဋာ ဟောန္တူတိ အတ္ထော။

֍ * ၄၇။ တဒါ အဟံ တိလောကဝိဇယော နာမ စက္ကဝတ္တိရာဇာ ဟုတွာ သကလစက္ကဝါဠေ ဒုမဂ္ဂေ ရုက္ခဂ္ဂေ ပဗ္ဗတဂ္ဂေ ဟိမဝန္တစက္ကဝါဠပဗ္ဗတာဒီနံ အဂ္ဂေ သိနေရူပဗ္ဗတမုဒ္ဓနိ စ သဗ္ဗဋ္ဌာနေသု ဝိစိတ္တံ အနေကဝဏ္ဏဝိစိတ္တံ ပဉ္စဝဏ္ဏိကံ နီလပီတာဒိပဉ္စဝဏ္ဏံ သဗ္ဗံ ဓဇံ ဥဿာပေမီတိ အတ္ထော။

֍ * ၄၈။ နရာ လောကန္တရာ နရာ စ နာဂလောကတော နာဂါ စ ဒေဝလောကတော ဂန္ဓဗ္ဗာ စ ဒေဝါ စ သဗ္ဗေ ဥပေန္တု ဥပဂစ္ဆန္တု, တေ နရာဒယော နမဿန္တာ မမ နမက္ကာရံ ကရောန္တာ ပဉ္ဇလိကာ ကတဟတ္ထပုဋာ မမ ဝေဇယန္တံ ပါသာဒံ ပရိဝါရယုန္တိ အတ္ထော။

֍ * ၄၉။ ဧဝံ သော တိလောကဝိဇယော စက္ကဝတ္တိရာဇာ ပါသာဒဿ စ အတ္တနော စ အာနုဘာဝံ ဝဏ္ဏေတွာ ဣဒါနိ အတ္တနာ သမ္ပတ္တိကတပုညဖလံ သမာဒပေန္တော ‘‘ယံ ကိဉ္စိ ကုသလံ ကမ္မ’’န္တိအာဒိမာဟ။ ယံ ကိဉ္စိ ကုသလကမ္မသင်္ခါတံ ကိရိယံ ကတ္တဗ္ဗံ အတ္ထိ, တံ သဗ္ဗံ မမ မယာ ကာယေန ဝါ ဝါစာယ ဝါ မနသာ ဝါ တီဟိ ဒွါရေဟိ ကတံ တိဒသေ သုကတံ သုဋ္ဌု ကတံ, တာဝတိံသဘဝနေ ဥပ္ပဇ္ဇနာရဟံ ကတန္တိ အတ္ထော။

֍ * ၅၀။ ပုန သမာဒပေန္တော ‘‘ယေ သတ္တာ သညိနော’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ယေ သတ္တာ မနုဿာ ဝါ ဒေဝါ ဝါ ဗြဟ္မာနော ဝါ သညိနော သညာသဟိတာ အတ္ထိ, ယေ စ သတ္တာ အသညိနော သညာရဟိတာ အသညာ သတ္တာ သန္တိ, တေ သဗ္ဗေ သတ္တာ မယှံ မယာ ကတံ ပုညဖလံ, ဘာဂီ ဘဝန္တု ပုညဝန္တာ ဟောန္တူတိ အတ္ထော။

֍ * ၅၁။ ပုနပိ သမာဒပေန္တော ဗောဓိသတ္တော ‘‘ယေသံ ကတ’’န္တိအာဒိမာဟ။ မယာ ကတံ ပုညံ ယေဟိ နရနာဂဂန္ဓဗ္ဗဒေဝေဟိ သုဝိဒိတံ ဉာတံ, တေသံ မယာ ဒိန္နံ ပုညဖလံ, တသ္မိံ မယာ ကတေ ပုညေ ဒိန္နဘာဝံ ယေ နရာဒယော န ဇာနန္တိ, ဒေဝါ ဂန္တွာ တေသံ တံ နိဝေဒယုံ အာရောစယုန္တိ အတ္ထော။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၂၄။)

֍ * ၅၂။ သဗ္ဗလောကမှိ ယေ သတ္တာ အာဟာရနိဿိတာ ဇီဝန္တိ, တေ သဗ္ဗေ သတ္တာ မနုညံ ဘောဇနံ သဗ္ဗံ မမ စေတသာ မမ စိတ္တေန လဘန္တု, မမ ပုညိဒ္ဓိယာ လဘန္တူတိ အတ္ထော။

֍ * ၅၃။ မနသာ ပသန္နေန စိတ္တေန ယံ ဒါနံ မယာ ဒိန္နံ တသ္မိံ ဒါနေ စိတ္တေန ပသာဒံ အာဝဟိံ ဥပ္ပါဒေသိံ။ သဗ္ဗသမ္ဗုဒ္ဓါ စ ပစ္စေကာ ပဋိဧက္ကာ ဇိနသာဝကာ စ မယာ စက္ကဝတ္တိရညာ ပူဇိတာ။

֍ * ၅၄။ သုကတေန တေန ကမ္မေန သဒ္ဒဟိတွာ ကတေန ကုသလကမ္မေန, စေတနာပဏိဓီဟိ စ စိတ္တေန ကတပတ္ထနာဟိ စ, မာနုသံ ဒေဟံ မနုဿသရီရံ, ဇဟိတွာ ဆဍ္ဍေတွာ, အဟံ တာဝတိံသံ ဒေဝလောကံ အဂစ္ဆိံ အဂမာသိံ, သုတ္တပ္ပဗုဒ္ဓေါ ဝိယ တတ္ထ ဥပ္ပဇ္ဇိန္တိ အတ္ထော။

֍ * ၅၅။ တတော တိလောကဝိဇယော စက္ကဝတ္တိရာဇာ ကာလင်္ကတော, တတော ပဋ္ဌာယ အာဂတေ ဒုဝေ ဘဝေ ဒွေ ဇာတိယော ပဇာနာမိ ဒေဝတ္တေ ဒေဝတ္တဘာဝေ မာနုသေ မနုဿတ္တဘာဝေ စ, တတော ဇာတိဒွယတော အညံ ဂတိံ အညံ ဥပပတ္တိံ န ဇာနာမိ န ပဿာမိ, မနသာ စိတ္တေန ပတ္ထနာဖလံ ပတ္ထိတပတ္ထနာဖလန္တိ အတ္ထော။

֍ * ၅၆။ ဒေဝါနံ အဓိကော ဟောမီတိ ယဒိ ဒေဝေသု ဇာတော, အာယုဝဏ္ဏဗလတေဇေဟိ ဒေဝါနံ အဓိကော ဇေဋ္ဌော သေဋ္ဌော အဟောသိန္တိ အတ္ထော။ ယဒိ မနုဿေသု ဇာတော, မနုဇာဓိပေါ မနုဿာနံ အဓိပတိ ဣဿရော ဘဝါမိ, တထာ ရာဇဘူတော အဘိရူပေန ရူပသမ္ပတ္တိယာ စ လက္ခဏေန အာရောဟပရိဏာဟာဒိလက္ခဏေန စ သမ္ပန္နော သမ္ပုဏ္ဏော ဥပ္ပန္နုပ္ပန္န ဘဝေ ပညာယ ပရမတ္ထဇာနနပညာယ အသမော သမရဟိတော, မယာ သဒိသော ကောစိ နတ္ထီတိ အတ္ထော။

֍ * ၅၇။ မယာ ကတပုညသမ္ဘာရေန ပုညဖလေန ဥပ္ပန္နုပ္ပန္နဘဝေ သေဋ္ဌံ ပသဋ္ဌံ မဓုရံ ဝိဝိဓံ အနေကပ္ပကာရံ ဘောဇနဉ္စ အနပ္ပကံ ဗဟုသတ္တ ရတနဉ္စ ဝိဝိဓာနိ, အနေကပ္ပကာရာနိ ပတ္တုဏ္ဏကောသေယျာဒိ ဝတ္ထာနိ စ နဘာ အာကာသတော မံ မမ သန္တိကံ ခိပ္ပံ သီဃံ ဥပေန္တိ ဥပဂစ္ဆန္တိ။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၂၅။)

၅၈-၆၆။ ပထဗျာ ပထဝိယာ ပဗ္ဗတေ စ အာကာသေ စ ဥဒကေ စ ဝနေ စ ယံ ယံ ယတ္ထ ယတ္ထ ဟတ္ထံ ပသာရေမိ နိက္ခိပါမိ, တတော တတော ဒိဗ္ဗာ ဘက္ခာ ဒိဗ္ဗာ အာဟာရာ မံ မမ သန္တိကံ ဥပေန္တိ ဥပဂစ္ဆန္တိ, ပါတုဘဝန္တီတိ အတ္ထော။ တထာ ယထာက္ကမံ သဗ္ဗေ ရတနာ။ သဗ္ဗေ စန္ဒနာဒယော ဂန္ဓာ။ သဗ္ဗေ ယာနာ ဝါဟနာ။ သဗ္ဗေ စမ္ပကနာဂပုန္နာဂါဒယော မာလာ ပုပ္ဖါ။ သဗ္ဗေ အလင်္ကာရာ အာဘရဏာ။ သဗ္ဗာ ဒိဗ္ဗကညာ။ သဗ္ဗေ မဓုသက္ခရာ။ သဗ္ဗေ ပူပါဒယော ခဇ္ဇာ ခါဒိတဗ္ဗာ မံ မမ သန္တိကံ ဥပေန္တိ ဥပဂစ္ဆန္တိ။

၆၇-၆၈။ သမ္ဗောဓိဝရပတ္တိယာတိ ဥတ္တမစတုမဂ္ဂဉာဏပတ္တိယာ ပါပုဏနတ္ထာယ။ မယာ ယံ ဥတ္တမဒါနံ ကတံ ပူရိတံ, တေန ဥတ္တမဒါနေန သေလသင်္ခါတံ ပဗ္ဗတံ သကလံ ဧကနိန္နာဒံ ကရောန္တော ဗဟလံ ဂိရံ ပုထုလံ ဃောသံ ဂဇ္ဇေန္တော, သဒေဝကံ လောကံ သကလံ မနုဿဒေဝလောကံ ဟာသယန္တော သောမနဿပ္ပတ္တံ ကရောန္တော လောကေ သကလလောကတ္တယေ ဝိဝဋ္ဋစ္ဆဒေါ ဗုဒ္ဓေါ အဟံ ဘဝါမီတိ အတ္ထော။

֍ * ၆၉။ ဒိသာ ဒသဝိဓာ လောကေတိ စက္ကဝါဠလောကေ ဒသဝိဓာ ဒသကောဋ္ဌာသာ ဒိသာ ဟောန္တိ, တတ္ထ ကောဋ္ဌာသေ ယာယတော ယာယန္တဿ ဂစ္ဆန္တဿ အန္တကံ နတ္ထီတိ အတ္ထော, စက္ကဝတ္တိကာလေ တသ္မိံ မယာ ဂတဂတဋ္ဌာနေ ဒိသာဘာဂေ ဝါ ဗုဒ္ဓခေတ္တာ ဗုဒ္ဓဝိသယာ အသင်္ခိယာ သင်္ခါရဟိတာ။

֍ * ၇၀။ ပဘာ ပကိတ္တိတာတိ တဒါ စက္ကဝတ္တိရာဇကာလေ မယှံ ပဘာ စက္ကရတနမဏိရတနာဒီနံ ပဘာ အာလောကာ ယမကာ ယုဂဠယုဂဠာ ဟုတွာ ရံသိဝါဟနာ ရံသိံ မုဉ္စမာနာ ပကိတ္တိတာ ပါကဋာ, ဧတ္ထန္တရေ ဒသသဟဿိစက္ကဝါဠန္တရေ ရံသိဇာလံ ရံသိသမူဟံ, အာလောကော ဝိပုလော ဗဟုတရော ဘဝေ အဟောသီတိ အတ္ထော။

֍ * ၇၁။ ဧတ္တကေ လောကဓာတုမှီတိ ဒသသဟဿိစက္ကဝါဠေသု သဗ္ဗေ ဇနာ မံ ပဿန္တု ဒက္ခန္တူတိ အတ္ထော။ သဗ္ဗေ ဒေဝါ ယာဝ ဗြဟ္မနိဝေသနာ ယာဝ ဗြဟ္မလောကာ မံ အနုဝတ္တန္တု အနုကူလာ ဘဝန္တု။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၂၆။)

֍ * ၇၂။ ဝိသိဋ္ဌမဓုနာဒေနာတိ ဝိသဋ္ဌေန မဓုရေန နာဒေန, အမတဘေရိမာဟနိန္တိ အမတဘေရိံ ဒေဝဒုန္ဒုဘိံ ပဟရိံ, ဧတ္ထန္တရေ ဧတသ္မိံ ဒသသဟဿိစက္ကဝါဠဗ္ဘန္တရေ သဗ္ဗေ ဇနာ မန မဓုရံ ဂိရံ သဒ္ဒံ သုဏန္တု မနသိ ကရောန္တု။

֍ * ၇၃။ ဓမ္မမေဃေန ဝဿန္တေ ဓမ္မဒေသနာမယေန နာဒေန တဗ္ဗောဟာရပရမတ္ထဂမ္ဘီရမဓုရသုခုမတ္ထဝဿေ ဝဿန္တေ ဝဿမာနေ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါနုဘာဝေန သဗ္ဗေ ဘိက္ခုဘိက္ခုနီအာဒယော အနာသဝါ နိက္ကိလေသာ ဟောန္တု ဘဝန္တု။ ယေတ္ထ ပစ္ဆိမကာ သတ္တာတိ ဧတ္ထ ဧတေသု ရာသိဘူတေသု စတူသု ပရိသသတ္တေသု ယေ သတ္တာ ပစ္ဆိမကာ ဂုဏဝသေန ဟေဋ္ဌိမကာ, တေ သဗ္ဗေ သောတာပန္နာ ဘဝန္တူတိ အဓိပ္ပါယော။

֍ * ၇၄။ တဒါ တိလောကဝိဇယစက္ကဝတ္တိရာဇကာလေ ဒါတဗ္ဗကံ ဒါတဗ္ဗယုတ္တကံ, ဒါနံ ကတွာ, အသေသတော နိဿေသေန, သီလံ သီလပါရမိံ, ပူရေတွာ နေက္ခမ္မေ နေက္ခမ္မပါရမိတာယ, ပါရမိံ ကောဋိံ ပတွာ, ဥတ္တမံ သမ္ဗောဓိံ စတုမဂ္ဂဉာဏံ, ပတ္တော ဘဝါမိ ဘဝေယျံ။

֍ * ၇၅။ ပဏ္ဍိတေ ပညဝန္တေ မေဓာဝိနော ပရိပုစ္ဆိတွာ ‘‘ကိံ, ဘန္တေ, ကတ္တဗ္ဗံ? ကိံ န ကတ္တဗ္ဗံ? ကိံ ကုသလံ? ကိံ အကုသလံ? ကိံ ကတွာ သဂ္ဂမောက္ခဒွယဿ ဘာဂီ ဟောတီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ, ဧဝံ ပညာပါရမိံ ပူရေတွာတိ အတ္ထော။ ကတွာ ဝီရိယမုတ္တမန္တိ ဥတ္တမံ သေဋ္ဌံ ဌာနနိသဇ္ဇာဒီသု အဝိစ္ဆိန္နံ ဝီရိယံ ကတွာ, ဝီရိယပါရမိံ ပူရေတွာတိ အတ္ထော။ သကလဝိရုဒ္ဓဇနေဟိ ကတအနာဒရာဓိဝါသနာ ခန္တိယာ ပါရမိံ ကောဋိံ ဂန္တွာ ခန္တိပါရမိံ ပူရေတွာ ဥတ္တမံ သမ္ဗောဓိံ ဥတ္တမံ သမ္ဗုဒ္ဓတ္တံ ပတ္တော ဘဝါမိ ဘဝေယျံ။

֍ * ၇၆။ ကတွာ ဒဠှမဓိဋ္ဌာနန္တိ ‘‘မမ သရီရဇီဝိတေသု ဝိနဿန္တေသုပိ ပုညကမ္မတော န ဝိရမိဿာမီ’’တိ အစလဝသေန ဒဠှံ အဓိဋ္ဌာနပါရမိံ ကတွာ ‘‘သီသေ ဆိဇ္ဇမာနေပိ မုသာဝါဒံ န ကထေဿာမီ’’တိ သစ္စပါရမိတာယ ကောဋိံ ပူရိယ ပူရေတွာ ‘‘သဗ္ဗေ သတ္တာ သုခီ အဝေရာ’’တိအာဒိနာ မေတ္တာပါရမိတာယ ကောဋိံ ပတွာ ဥတ္တမံ သမ္ဗောဓိံ ပတ္တောတိ အတ္ထော။

֍ * ၇၇။ သဇီဝကာဇီဝကဝတ္ထူနံ လာဘေ စ တေသံ အလာဘေ စ ကာယိကစေတသိက သုခေ စေဝ တထာ ဒုက္ခေ စ သာဒရဇနေဟိ ကတေ,

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၂၇။)

သမ္မာနေ စေဝ ဩမာနေ, စ သဗ္ဗတ္ထ သမကော သမာနမာနသော ဥပေက္ခာပါရမိံ ပူရေတွာ ဥတ္တမံ သမ္ဗောဓိံ ပတ္တော ပါပုဏေယျန္တိ အတ္ထော။

֍ * ၇၈။ ကောသဇ္ဇံ ကုသီတဘာဝံ, ဘယတော ဘယဝသေန ‘‘အပါယဒုက္ခဘာဂီ’’တိ ဒိသွာ ဉတွာ အကောသဇ္ဇံ အကုသီတဘာဝံ အလီနဝုတ္တိံ, ဝီရိယံ ခေမတော ခေမဝသေန ‘‘နိဗ္ဗာနဂါမီ’’တိ ဒိသွာ ဉတွာ အာရဒ္ဓဝီရိယာ ဟောထ ဘဝထ။ ဧသာ ဗုဒ္ဓါနုသာသနီ ဧသာ ဗုဒ္ဓါနံ အနုသိဋ္ဌိ။

֍ * ၇၉။ ဝိဝါဒံ ဘယတော ဒိသွာတိ ဝိဝါဒံ ကလဟံ ဘယတော ဒိသွာ ‘‘အပါယဘာဂီ’’တိ ဒိသွာ ဉတွာ အဝိဝါဒံ ဝိဝါဒတော ဝိရမဏံ ‘‘နိဗ္ဗာနပ္ပတ္တီ’’တိ, ခေမတော ဒိသွာ ဉတွာ သမဂ္ဂါ ဧကဂ္ဂစိတ္တာ သခိလာ သိလိဋ္ဌာ မေတ္တာယ ဓုရဂတာယ သောဘမာနာ ဟောထာတိ အတ္ထော။ ဧသာ ကထာ မန္တနာ ဥဒီရဏာ ဗုဒ္ဓါနံ အနုသာသနီ ဩဝါဒဒါနံ။

֍ * ၈၀။ ပမာဒံ ဌာနနိသဇ္ဇာဒီသု သတိဝိပ္ပဝါသေန ဝိဟရဏံ ဘယတော ‘‘နိဗ္ဗတ္တနိဗ္ဗတ္တဋ္ဌာနေသု ဒုက္ခိတဒုရူပအပ္ပန္နပါနတာဒိသံဝတ္တနကံ အပါယာဒိဂမနဉ္စာ’’တိ ဒိသွာ ဉတွာ, အပ္ပမာဒံ သဗ္ဗကိရိယာသု သတိယာ ဝိဟရဏံ, ခေမတော ဝဍ္ဎိတော ‘‘နိဗ္ဗာနသမ္ပာပုဏန’’န္တိ ဒိသွာ ပစ္စက္ခတော ဉတွာ အဋ္ဌင်္ဂိကံ မဂ္ဂံ သမ္မာဒိဋ္ဌိ သမ္မာသင်္ကပ္ပေါ သမ္မာဝါစာ သမ္မာကမ္မန္တော သမ္မာအာဇီဝေါ သမ္မာဝါယာမော သမ္မာသတိ သမ္မာသမာဓီတိ အဋ္ဌအဝယဝံ သမ္မာသမ္ဗောဓိယာ မဂ္ဂံ အဓိဂမူပါယံ ဘာဝေထ ဝဍ္ဎေထ မနသိ ကရောထ, ဧသာ ကထာ ဘာသနာ ဥဒီရဏာ ဗုဒ္ဓါနုသာသနီ ဗုဒ္ဓါနံ အနုသိဋ္ဌီတိ အတ္ထော။

֍ * ၈၁။ သမာဂတာ ဗဟူ ဗုဒ္ဓါတိ အနေကသတသဟဿသင်္ချာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ သမာဂတာ ရာသိဘူတာ, သဗ္ဗသော သဗ္ဗပ္ပကာရေန အရဟန္တာ စ ခီဏာသဝါ အနေကသတသဟဿာ သမာဂတာ ရာသိဘူတာ။ တသ္မာ တေ ဗုဒ္ဓေ စ အရဟန္တေ စ ဝန္ဒမာနေ ဝန္ဒနာရဟေ နမဿထ အင်္ဂပစ္စင်္ဂနမက္ကာရေန နမဿထ ဝန္ဒထ။

֍ * ၈၂။ ဧဝံ ဣမိနာ မယာ ဝုတ္တပ္ပကာရေန အစိန္တိယာ စိန္တေတုံ အသက္ကုဏေယျာ, ဗုဒ္ဓါ, ဗုဒ္ဓဓမ္မာတိ ဗုဒ္ဓေဟိ ဒေသိတာ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ ။ပ။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၂၈။)

အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ, ပဉ္စက္ခန္ဓာ, ဟေတုပစ္စယော အာရမ္မဏပစ္စယောတိအာဒယော ဓမ္မာ, ဗုဒ္ဓါနံ ဝါ သဘာဝါ အစိန္တိယာ စိန္တေတုံ အသက္ကုဏေယျာ, အစိန္တိယေ စိန္တာဝိသယာတိက္ကန္တေ ပသန္နာနံ ဒေဝမနုဿာနံ ဝိပါကော ဒေဝမနုဿသမ္ပတ္တိနိဗ္ဗာနသမ္ပတ္တိသင်္ခါတော စိန္တေတုံ အသက္ကုဏေယျော သင်္ချာတိက္ကန္တော ဟောတိ ဘဝတိ။

ဣတိ ဧတ္တာဝတာ စ ယထာ အဒ္ဓါနဂါမိနော ‘‘မဂ္ဂံ နော အာစိက္ခာ’’တိ ပုဋ္ဌေန ‘‘ဝါမံ မုဉ္စိတွာ ဒက္ခိဏံ ဂဏှထာ’’တိ ဝုတ္တေ တေန မဂ္ဂေန ဂါမနိဂမရာဇဓာနီသု ကတ္တဗ္ဗကိစ္စံ နိဋ္ဌာပေတွာ ပုန မုဉ္စိတေန အပရေန ဝါမမဂ္ဂေန ဂတာပိ ဂါမနိဂမာဒီသု ကတ္တဗ္ဗကိစ္စံ နိဋ္ဌာပေန္တိ, ဧဝမေဝ ဗုဒ္ဓါပဒါနံ ကုသလာပဒါနဝသေန နိဋ္ဌာပေတွာ တဒေဝ အကုသလာပဒါနဝသေန ဝိတ္ထာရေတုံ ဣဒံ ပဉှကမ္မံ –

‘‘ဒုက္ကရဉ္စ အဗ္ဘက္ခာနံ, အဗ္ဘက္ခာနံ ပုနာပရံ၊

အဗ္ဘက္ခာနံ သိလာဝေဓော, သကလိကာပိ စ ဝေဒနာ။

‘‘နာဠာဂိရိ သတ္တစ္ဆေဒေါ, သီသဒုက္ခံ ယဝခါဒနံ၊

ပိဋ္ဌိဒုက္ခမတီသာရော, ဣမေ အကုသလကာရဏာ’’တိ။

အတ္ထ ပဌမပဉှေ – ဒုက္ကရန္တိ ဆဗ္ဗဿာနိ ဒုက္ကရကာရိကာ။ အတီတေ ကဿပသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓကာလေ ဗောဓိသတ္တော ဇောတိပါလော နာမ ဗြာဟ္မဏမာဏဝေါ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တော ဗြာဟ္မဏဇာတိဝသေန သာသနေ အပ္ပသန္နော တဿ ဘဂဝတော ပိလောတိကကမ္မနိဿန္ဒေန ‘‘ကဿပေါ ဘဂဝါ’’တိ သုတွာ ‘‘ကုတော မုဏ္ဍကဿ သမဏဿ ဗောဓိ, ဗောဓိ ပရမဒုလ္လဘာ’’တိ အာဟ။ သော တေန ကမ္မနိဿန္ဒေန အနေကဇာတိသတေသု နရကာဒိဒုက္ခမနုဘဝိတွာ တဿေဝ ဘဂဝတော အနန္တရံ တေနေဝ လဒ္ဓဗျာကရဏေန ကမ္မေန ဇာတိသံသာရံ ခေပေတွာ ပရိယောသာနေ ဝေဿန္တရတ္တဘာဝံ ပတွာ တတော စုတော တုသိတဘဝနေ နိဗ္ဗတ္တော။ ဒေဝတာယာစနေန တတော စဝိတွာ သကျကုလေ နိဗ္ဗတ္တော ဉာဏဿ ပရိပါကတ္တာ သကလဇမ္ဗုဒီပရဇ္ဇံ ပဟာယ အနောမာနဒီတီရေ သုနိသိတေနာသိနာ သမကုဋကေသကလာပံ ဆိန္ဒိတွာ ဗြဟ္မုနာ အာနီတေ ဣဒ္ဓိမယေ ကပ္ပဿ သဏ္ဌာနကာလေ ပဒုမဂဗ္ဘေ နိဗ္ဗတ္တေ အဋ္ဌ ပရိက္ခာရေ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ပဗ္ဗဇိတွာ ဗောဓိဉာဏဒဿနဿ တာဝ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၂၉။)

အပရိပက္ကတ္တာ ဗုဒ္ဓဘာဝါယ မဂ္ဂါမဂ္ဂံ အဇာနိတွာ ဆဗ္ဗဿာနိ ဥရုဝေလဇနပဒေ ဧကာဟာရဧကာလောပဧကပုဂ္ဂလဧကမဂ္ဂဧကာသနဘောဇနဝသေန အဋ္ဌိစမ္မနဟာရုသေသံ နိမ္မံသရုဓိရပေတရူပသဒိသသရီရော ပဓာနသုတ္တေ (သု။ နိ။ ၄၂၇ အာဒယော) ဝုတ္တနယေနေဝ ပဓာနံ မဟာဝီရိယံ ဒုက္ကရကာရိကံ အကာသိ။ သော ဣမံ ဒုက္ကရကာရိကံ ‘‘သမ္ဗောဓိယာ မဂ္ဂံ န ဟောတီ’’တိ စိန္တေတွာ ဂါမနိဂမရာဇဓာနီသု ပဏီတာဟာရံ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ ပီဏိန္ဒြိယော ပရိပုဏ္ဏဒွတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏော ကမေန ဗောဓိမဏ္ဍမုပဂန္တွာ ပဉ္စ မာရေ ဇိနိတွာ ဗုဒ္ဓေါ ဇာတောတိ။

‘‘အဝစာဟံ ဇောတိပါလော, သုဂတံ ကဿပံ တဒါ၊

ကုတော နု ဗောဓိ မုဏ္ဍဿ, ဗောဓိ ပရမဒုလ္လဘာ။

‘‘တေန ကမ္မဝိပါကေန, အစရိံ ဒုက္ကရံ ဗဟုံ၊

ဆဗ္ဗဿာနုရုဝေလာယံ, တတော ဗောဓိမပါပုဏိံ။

‘‘နာဟံ ဧတေန မဂ္ဂေန, ပါပုဏိံ ဗောဓိမုတ္တမံ၊

ကုမ္မဂ္ဂေန ဂဝေသိဿံ, ပုဗ္ဗကမ္မေန ဝါရိတော။

‘‘ပုညပါပပရိက္ခီဏော, သဗ္ဗသန္တာပဝဇ္ဇိတော၊

အသောကော အနုပါယာသော, နိဗ္ဗာယိဿမနာသဝေါ’’တိ။ (အပ။ ထေရ ၁။၃၉။၉၂-၉၅)၊

ဒုတိယပဉှေ – အဗ္ဘက္ခာနန္တိ အဘိ အက္ခာနံ ပရိဘာသနံ။ အတီတေ ကိရ ဗောဓိသတ္တော သုဒ္ဒကုလေ ဇာတော အပါကဋော အပ္ပသိဒ္ဓေါ မုနာဠိ နာမ ဓုတ္တော ဟုတွာ ပဋိဝသတိ။ တဒါ မဟိဒ္ဓိကော မဟာနုဘာဝေါ သုရဘိ နာမ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေါ ကေနစိ ကရဏီယေန တဿ သမီပဋ္ဌာနံ ပါပုဏိ။ သော တံ ဒိသွာဝ ‘‘ဒုဿီလော ပါပဓမ္မော အယံ သမဏော’’တိအာဒိနာ အဗ္ဘာစိက္ခိ။ သော တေန အကုသလနိဿန္ဒေန နရကာဒီသု အနေကဝဿသဟဿာနိ ဒုက္ခမနုဘဝိတွာ ဣမသ္မိံ ပစ္ဆိမတ္တဘာဝေ ယဒါ တိတ္ထိယာ ပဌမတရံ ဘဂဝတော တုသိတဘဝနေ ဝသနသမယေ စ ပါကဋာ ဟုတွာ သကလဇနံ ဝဉ္စေတွာ ဒွါသဋ္ဌိဒိဋ္ဌိယော ဒီပေတွာ ဝိစရန္တိ, တဒါ တုသိတပုရာ စဝိတွာ သကျရာဇကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ကမေန ဗုဒ္ဓေါ ဇာတော။ တိတ္ထိယာ သူရိယုဂ္ဂမနေ ခဇ္ဇောပနကာ ဝိယ ဝိဟတလာဘသက္ကာရာ ဘဂဝတိ အာဃာတံ ဗန္ဓိတွာ ဝိစရန္တိ။ တသ္မိံ သမယေ ရာဇဂဟသေဋ္ဌိ ဂင်္ဂါယ ဇာလံ ဗန္ဓိတွာ ကီဠန္တော ရတ္တစန္ဒနဃဋိကံ ဒိသွာ အမှာကံ ဂေဟေ စန္ဒနာနိ ဗဟူနိ, ဣမံ ဘမံ အာရောပေတွာ တေန

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၃၀။)

ဘမကာရေဟိ ပတ္တံ လိခါပေတွာ ဝေဠုပရမ္ပရာယ လဂ္ဂေတွာ ‘‘ယေ ဣမံ ပတ္တံ ဣဒ္ဓိယာ အာဂန္တွာ ဂဏှန္တိ, တေသံ ဘတ္တိကော ဘဝိဿာမီ’’တိ ဘေရိံ စရာပေသိ။

တဒါ တိတ္ထိယာ ‘‘နဋ္ဌမှာ ဒါနိ နဋ္ဌမှာ ဒါနီ’’တိ မန္တေတွာ နိဂဏ္ဌော နာဋပုတ္တော သကပရိသံ ဧဝမာဟ – ‘‘အဟံ ဝေဠုသမီပံ ဂန္တွာ အာကာသေ ဥလ္လင်္ဂနာကာရံ ကရောမိ, ‘တုမှေ ဆဝဒါရုမယံ ပတ္တံ ပဋိစ္စ မာ ဣဒ္ဓိံ ကရောထာ’တိ မံ ခန္ဓေ ဂဟေတွာ ဝါရေထာ’’တိ, တေ တထာ ဂန္တွာ တထာ အကံသု။

တဒါ ပိဏ္ဍောလဘာရဒွါဇော စ မောဂ္ဂလ္လာနော စ တိဂါဝုတေ သေလပဗ္ဗတမတ္ထကေ ဌတွာ ပိဏ္ဍပါတဂဏှနတ္ထာယ စီဝရံ ပါရုပန္တာ တံ ကောလာဟလံ သုဏိံသု။ တေသု မောဂ္ဂလ္လာနော ပိဏ္ဍောလဘာရဒွါဇံ ‘‘တွံ အာကာသေန ဂန္တွာ တံ ပတ္တံ ဂဏှာဟီ’’တိ အာဟ။ သော ‘‘ဘန္တေ, တုမှေယေဝ ဘဂဝတာ ဣဒ္ဓိမန္တာနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပိတာ, တုမှေဝ ဂဏှထာ’’တိ အာဟ။ တထာပိ ‘‘မယာ အာဏတ္တော တွမေဝ ဂဏှာဟီ’’တိ အာဏတ္တော အတ္တနာ ဌိတံ တိဂါဝုတံ သေလပဗ္ဗတံ ပါဒတလေ လဂ္ဂေတွာ ဥက္ခလိယာ ပိဓာနံ ဝိယ သကလရာဇဂဟနဂရံ ဆာဒေသိ, တဒါ နဂရဝါသိနော ဖဠိကပဗ္ဗတေ အာဝုတံ ရတ္တသုတ္တမိဝ တံ ထေရံ ပဿိတွာ ‘‘ဘန္တေ ဘာရဒွါဇ, အမှေ ရက္ခထာ’’တိ ဥဂ္ဃေါသယိံသု, ဘီတာ သုပ္ပါဒီနိ သီသေ အကံသု။ တဒါ ထေရော တံ ပဗ္ဗတံ ဌိတဋ္ဌာနေ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ဣဒ္ဓိယာ ဂန္တွာ တံ ပတ္တံ အဂ္ဂဟေသိ, တဒါ နဂရဝါသိနော မဟာကောလာဟလမကံသု။

ဘဂဝါ ဝေဠုဝနာရာမေ နိသိန္နော တံ သဒ္ဒံ သုတွာ ‘‘ကိံ ဧသော သဒ္ဒေါ’’တိ အာနန္ဒံ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ဘာရဒွါဇေန, ဘန္တေ, ပတ္တဿ ဂဟိတတ္တာ သန္တုဋ္ဌာ နဂရဝါသိနော ဥက္ကုဋ္ဌိသဒ္ဒမကံသူ’’တိ အာဟ။ တဒါ ဘဂဝါ အာယတိံ ပရူပဝါဒမောစနတ္ထံ တံ ပတ္တံ အာဟရာပေတွာ ဘေဒါပေတွာ အဉ္ဇနုပပိသနံ ကတွာ ဘိက္ခူနံ ဒါပေသိ, ဒါပေတွာ စ ပန ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, ဣဒ္ဓိဝိကုဗ္ဗနာ ကာတဗ္ဗာ, ယော ကရေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၅၂ ထောကံ ဝိသဒိသံ) သိက္ခာပဒံ ပညာပေသိ။

တတော တိတ္ထိယာ ‘‘သမဏေန ကိရ ဂေါတမေန သာဝကာနံ သိက္ခာပဒံ ပညတ္တံ, တေ ဇီဝိတဟေတုပိ တံ နာတိက္ကမန္တိ, မယံ ဣဒ္ဓိပါဋိဟာရိယံ ကရိဿာမာ’’တိ တတ္ထ တတ္ထ ရာသိဘူတာ ကောလာဟလမကံသု။ အထ ရာဇာ ဗိမ္ဗိသာရော တံ သုတွာ ဘဂဝတော သန္တိကံ ဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ နိသိန္နော

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၃၁။)

ဘဂဝန္တမေဝမာဟ – ‘‘တိတ္ထိယာ, ဘန္တေ, ‘ဣဒ္ဓိပါဋိဟာရိယံ ကရိဿာမာ’တိ ဥဂ္ဃေါသေန္တီ’’တိ။ ‘‘အဟမ္ပိ, မဟာရာဇ, ကရိဿာမီ’’တိ။ ‘‘နနု, ဘန္တေ, ဘဂဝတာ သာဝကာနံ သိက္ခာပဒံ ပညတ္တ’’န္တိ။ ‘‘တမေဝ, မဟာရာဇ, ပုစ္ဆိဿာမိ, တဝုယျာနေ အမ္ဗဖလာဒီနိ ခါဒန္တာနံ ‘ဧတ္တကော ဒဏ္ဍော’တိ ဒဏ္ဍံ ဌပေန္တော တဝါပိ ဧကတော ကတွာ ဌပေသီ’’တိ။ ‘‘န မယှံ, ဘန္တေ, ဒဏ္ဍော’’တိ။ ‘‘ဧဝံ, မဟာရာဇ, န မယှံ သိက္ခာပဒံ ပညတ္တံ အတ္ထီ’’တိ။ ‘‘ကတ္ထ, ဘန္တေ, ပါဋိဟာရိယံ ဘဝိဿတီ’’တိ? ‘‘သာဝတ္ထိယာ သမီပေ ကဏ္ဍမ္ဗရုက္ခမူလေ, မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘သာဓု, ဘန္တေ, တံ ပဿိဿာမာ’’တိ။ တတော တိတ္ထိယာ ‘‘ကဏ္ဍမ္ဗရုက္ခမူလေ ကိရ ပါဋိဟာရိယံ ဘဝိဿတီ’’တိ သုတွာ နဂရဿ သာမန္တာ အမ္ဗရုက္ခေ ဆေဒါပေသုံ, နာဂရာ မဟာအင်္ဂဏဋ္ဌာနေ မဉ္စာတိမဉ္စံ အဋ္ဋာဒယော ဗန္ဓိံသု, သကလဇမ္ဗုဒီပဝါသိနော ရာသိဘူတာ ပုရတ္ထိမဒိသာယမေဝ ဒွါဒသယောဇနာနိ ဖရိတွာ အဋ္ဌံသု။ သေသဒိသာသုပိ တဒနုရူပေနာကာရေန သန္နိပတိံသု။

ဘဂဝါပိ ကာလေ သမ္ပတ္တေ အာသာဠှိပုဏ္ဏမာသိယံ ပါတောဝ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စံ နိဋ္ဌာပေတွာ တံ ဌာနံ ဂန္တွာ နိသီဒိ။ တသ္မိံ ခဏေ ကဏ္ဍော နာမ ဥယျာနပါလော ကိပိလ္လိကပုဋေ သုပက္ကံ အမ္ဗဖလံ ဒိသွာ ‘‘သစာဟံ ဣမံ ရညော ဒဒေယျံ, ကဟာပဏာဒိသာရံ လဘေယျံ, ဘဂဝတော ဥပနာမိတေ ပန ဣဓလောကပရလောကေသု သမ္ပတ္တိ ဘဝိဿတီ’’တိ ဘဂဝတော ဥပနာမေသိ။ ဘဂဝါ တံ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ အာနန္ဒတ္ထေရံ အာဏာပေသိ – ‘‘ဣမံ ဖလံ မဒ္ဒိတွာ ပါနံ ဒေဟီ’’တိ။ ထေရော တထာ အကာသိ။ ဘဂဝါ အမ္ဗရသံ ပိဝိတွာ အမ္ဗဋ္ဌိံ ဥယျာနပါလဿ ဒတွာ ‘‘ဣမံ ရောပေဟီ’’တိ အာဟ။ သော ဝါလုကံ ဝိယူဟိတွာ တံ ရောပေသိ, အာနန္ဒတ္ထေရော ကုဏ္ဍိကာယ ဥဒကံ အာသိဉ္စိ။ တသ္မိံ ခဏေ အမ္ဗင်္ကုရော ဥဋ္ဌဟိတွာ မဟာဇနဿ ပဿန္တဿေဝ သာခါဝိဋပပုပ္ဖဖလပလ္လဝဘရိတော ပညာယိတ္ထ။ ပတိတံ အမ္ဗဖလံ ခါဒန္တာ သကလဇမ္ဗုဒီပဝါသိနော ခယံ ပါပေတုံ နာသက္ခိံသု။

အထ ဘဂဝါ ပုရတ္ထိမစက္ကဝါဠတော ယာဝ ပစ္ဆိမစက္ကဝါဠံ, တာဝ ဣမသ္မိံ စက္ကဝါဠေ မဟာမေရုမုဒ္ဓနိ ရတနစင်္ကမံ မာပေတွာ အနေကပရိသာဟိ သီဟနာဒံ နဒါပေန္တော ဓမ္မပဒဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တနယေန မဟာဣဒ္ဓိပါဋိဟာရိယံ ကတွာ တိတ္ထိယေ မဒ္ဒိတွာ တေ ဝိပ္ပကာရံ ပါပေတွာ ပါဋိဟီရာဝသာနေ ပုရိမဗုဒ္ဓါစိဏ္ဏဝသေန တာဝတိံသဘဝနံ ဂန္တွာ တတ္ထ ဝဿံဝုဋ္ဌော နိရန္တရံ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၃၂။)

တေမာသံ အဘိဓမ္မံ ဒေသေတွာ မာတုပ္ပမုခါနံ အနေကဒေဝတာနံ သောတာပတ္တိမဂ္ဂါဓိဂမနံ ကတွာ, ဝုဋ္ဌဝဿော ဒေဝေါရောဟနံ ကတွာ အနေကဒေဝဗြဟ္မဂဏပရိဝုတော သင်္ကဿပုရဒွါရံ ဩရုယှ လောကာနုဂ္ဂဟံ အကာသိ။ တဒါ ဘဂဝတော လာဘသက္ကာရော ဇမ္ဗုဒီပမဇ္ဈောတ္ထရမာနော ပဉ္စမဟာဂင်္ဂါ ဝိယ အဟောသိ။

အထ တိတ္ထိယာ ပရိဟီနလာဘသက္ကာရာ ဒုက္ခီ ဒုမ္မနာ ပတ္တက္ခန္ဓာ အဓောမုခါ နိသီဒိံသု။ တဒါ တေသံ ဥပါသိကာ စိဉ္စမာဏဝိကာ နာမ အတိဝိယ ရူပဂ္ဂပ္ပတ္တာ တေ တထာ နိသိန္နေ ဒိသွာ ‘‘ကိံ, ဘန္တေ, ဧဝံဒုက္ခီ ဒုမ္မနာ နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ကိံ ပန တွံ, ဘဂိနိ, အပ္ပေါဿုက္ကာသီ’’တိ? ‘‘ကိံ, ဘန္တေ’’တိ? ‘‘ဘဂိနိ, သမဏဿ ဂေါတမဿ ဥပ္ပါဒကာလတော ပဋ္ဌာယ မယံ ဟတလာဘသက္ကာရာ, နဂရဝါသိနော အမှေ န ကိဉ္စိ မညန္တီ’’တိ။ ‘‘မယာ ဧတ္ထ ကိံ ကာတဗ္ဗ’’န္တိ? ‘‘တယာ သမဏဿ ဂေါတမဿ အဝဏ္ဏံ ဥပ္ပါဒေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ သာ ‘‘န မယှံ ဘာရော’’တိ ဝတွာ တတ္ထ ဥဿာဟံ ကရောန္တီ ဝိကာလေ ဇေတဝနဝိဟာရံ ဂန္တွာ တိတ္ထိယာနံ ဥပဿယေ ဝသိတွာ ပါတော နဂရဝါသီနံ ဂန္ဓာဒီနိ ဂဟေတွာ ဘဂဝန္တံ ဝန္ဒနတ္ထာယ ဂမနသမယေ ဇေတဝနာ ဝိယ နိက္ခန္တာ, ‘‘ကတ္ထ သယိတာ’’တိ ပုဋ္ဌာ ‘‘ကိံ တုမှာကံ မမ သယိတဋ္ဌာနေနာ’’တိ ဝတွာ ပက္ကာမိ။ သာ ကမေန ဂစ္ဆန္တေ ကာလေ ပုစ္ဆိတာ ‘‘သမဏေနာဟံ ဂေါတမေန ဧကဂန္ဓကုဋိယံ သယိတွာ နိက္ခန္တာ’’တိ အာဟ။ တံ ဗာလပုထုဇ္ဇနာ သဒ္ဒဟိံသု, ပဏ္ဍိတာ သောတာပန္နာဒယော န သဒ္ဒဟိံသု။ ဧကဒိဝသံ သာ ဒါရုမဏ္ဍလံ ဥဒရေ ဗန္ဓိတွာ ဥပရိ ရတ္တပဋံ ပရိဒဟိတွာ ဂန္တွာ သရာဇိကာယ ပရိသာယ ဓမ္မဒေသနတ္ထာယ နိသိန္နံ ဘဂဝန္တံ ဧဝမာဟ – ‘‘ဘော သမဏ, တွံ ဓမ္မံ ဒေသေသိ, တုယှံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပန္နဒါရကဂဗ္ဘိနိယာ မယှံ လသုဏမရိစာဒီနိ န ဝိစာရေသီ’’တိ? ‘‘တထာဘာဝံ, ဘဂိနိ, တွဉ္စေဝ ပဇာနာသိ, အဟဉ္စာ’’တိ။ သာ ‘‘ဧဝမေဝ မေထုနသံသဂ္ဂသမယံ ဒွေယေဝ ဇာနန္တိ, န အညေ’’တိ အာဟ။

တသ္မိံ ခဏေ သက္ကဿ ပဏ္ဍုကမ္ဗလသိလာသနံ ဥဏှာကာရံ ဒဿေသိ။ သက္ကော အာဝဇ္ဇေန္တော တံ ကာရဏံ ဉတွာ ဒွေ ဒေဝပုတ္တေ အာဏာပေသိ – ‘‘တုမှေသု ဧကော မူသိကဝဏ္ဏံ မာပေတွာ တဿာ ဒါရုမဏ္ဍလဿ ဗန္ဓနံ ဆိန္ဒတု, ဧကော ဝါတမဏ္ဍလံ သမုဋ္ဌာပေတွာ ပါရုတပဋံ ဥဒ္ဓံ ခိပတူ’’တိ။ တေ ဂန္တွာ တထာ အကံသု။ ဒါရုမဏ္ဍလံ ပတမာနံ တဿာ ပါဒပိဋ္ဌိံ ဘိန္ဒိ။ ဓမ္မသဘာယံ သန္နိပတိတာ ပုထုဇ္ဇနာ သဗ္ဗေ ‘‘အရေ, ဒုဋ္ဌစောရိ, တွံ ဧဝရူပဿ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၃၃။)

လောကတ္တယသာမိနော ဧဝရူပံ အဗ္ဘက္ခာနံ အကာသီ’’တိ ဥဋ္ဌဟိတွာ ဧကေကမုဋ္ဌိပဟာရံ ဒတွာ သဘာယ နီဟရိံသု, ဒဿနာတိက္ကန္တာယ ပထဝီ ဝိဝရမဒါသိ။ တသ္မိံ ခဏေ အဝီစိတော ဇာလာ ဥဋ္ဌဟိတွာ ကုလဒတ္တိကေန ရတ္တကမ္ဗလေနေဝ တံ အစ္ဆာဒေတွာ အဝီစိမှိ ပက္ခိပိ, ဘဂဝတော လာဘသက္ကာရော အတိရေကတရော အဟောသိ။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘သဗ္ဗာဘိဘုဿ ဗုဒ္ဓဿ, နန္ဒော နာမာသိ သာဝကော၊

တံ အဗ္ဘက္ခာယ နိရယေ, စိရံ သံသရိတံ မယာ။

‘‘ဒသဝဿသဟဿာနိ, နိရယေ သံသရိံ စိရံ၊

မနုဿဘာဝံ လဒ္ဓါဟံ, အဗ္ဘက္ခာနံ ဗဟုံ လဘိံ။

‘‘တေန ကမ္မာဝသေသေန, စိဉ္စမာဏဝိကာ မမံ၊

အဗ္ဘာစိက္ခိ အဘူတေန, ဇနကာယဿ အဂ္ဂတော’’တိ။ (အပ။ ထေရ ၁။၃၉။၇၀-၇၂)၊

တတိယပဉှေ – အဗ္ဘက္ခာနန္တိ အဘိ အက္ခာနံ အက္ကောသနံ။ အတီတေ ကိရ ဗောဓိသတ္တော အပါကဋဇာတိယံ ဥပ္ပန္နော မုနာဠိ နာမ ဓုတ္တော ဟုတွာ ဒုဇ္ဇနသံသဂ္ဂဗလေန သုရဘိံ နာမ ပစ္စေကဗုဒ္ဓံ ‘‘ဒုဿီလော ပါပဓမ္မော အယံ ဘိက္ခူ’’တိ အက္ကောသိ။ သော တေန အကုသလေန ဝစီကမ္မေန ဗဟူနိ ဝဿသဟဿာနိ နိရယေ ပစ္စိတွာ ဣမသ္မိံ ပစ္ဆိမတ္တဘာဝေ ဒသပါရမိတာသံသိဒ္ဓိဗလေန ဗုဒ္ဓေါ ဇာတော လာဘဂ္ဂယသဂ္ဂပ္ပတ္တော အဟောသိ။ ပုန တိတ္ထိယာ ဥဿာဟဇာတာ – ‘‘ကထံ နု ခေါ သမဏဿ ဂေါတမဿ အယသံ ဥပ္ပါဒေဿာမာ’’တိ ဒုက္ခီ ဒုမ္မနာ နိသီဒိံသု။ တဒါ သုန္ဒရီ နာမေကာ ပရိဗ္ဗာဇိကာ တေ ဥပသင်္ကမိတွာ ဝန္ဒိတွာ ဌိတာ တုဏှီဘူတေ ကိဉ္စိ အဝဒန္တေ ဒိသွာ ‘‘ကိံ မယှံ ဒေါသော’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘သမဏေန ဂေါတမေန အမှေ ဝိဟေဌိယမာနေ တွံ အပ္ပေါဿုက္ကာ ဝိဟရိဿသိ, ဣဒံ တဝ ဒေါသော’’တိ။ ‘‘ဧဝမဟံ တတ္ထ ကိံ ကရိဿာမီ’’တိ? ‘‘တွံ သမဏဿ ဂေါတမဿ အဝဏ္ဏံ ဥပ္ပါဒေတုံ သက္ခိဿသီ’’တိ? ‘‘သက္ခိဿာမိ, အယျာ’’တိ ဝတွာ တတော ပဋ္ဌာယ ဝုတ္တနယေန ဒိဋ္ဌဒိဋ္ဌာနံ ‘‘သမဏေန ဂေါတမေန ဧကဂန္ဓကုဋိယံ သယိတွာ နိက္ခန္တာ’’တိ ဝတွာ အက္ကောသတိ ပရိဘာသတိ။ တိတ္ထိယာပိ ‘‘ပဿထ, ဘော, သမဏဿ ဂေါတမဿ ကမ္မ’’န္တိ အက္ကောသန္တိ ပရိဘာသန္တိ။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘မုနာဠိ နာမဟံ ဓုတ္တော, ပုဗ္ဗေ အညာသု ဇာတိသု၊

ပစ္စေကဗုဒ္ဓံ သုရဘိံ, အဗ္ဘာစိက္ခိံ အဒူသကံ။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၃၄။)

‘‘တေန ကမ္မဝိပါကေန, နိရယေ သံသရိံ စိရံ၊

ဗဟူ ဝဿသဟဿာနိ, ဒုက္ခံ ဝေဒေသိ ဝေဒနံ။

‘‘တေန ကမ္မာဝသေသေန, ဣဓ ပစ္ဆိမကေ ဘဝေ၊

အဗ္ဘက္ခာနံ မယာ လဒ္ဓံ, သုန္ဒရိကာယ ကာရဏာ’’တိ။ (အပ။ ထေရ ၁။၃၉။၆၇-၆၉)၊

စတုတ္ထပဉှေ – အဗ္ဘက္ခာနံ အဘိ ဝိသေသေန အက္ကောသနံ ပရိဘာသနံ။ အတီတေ ကိရ ဗောဓိသတ္တော ဗြာဟ္မဏကုလေ ဥပ္ပန္နော ဗဟုဿုတော ဗဟူဟိ သက္ကတော ပူဇိတော တာပသပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ ဟိမဝန္တေ ဝနမူလဖလာဟာရော ဗဟုမာဏဝေ မန္တေ ဝါစေန္တော ဝါသံ ကပ္ပေသိ။ ဧကော ပဉ္စာဘိညာအဋ္ဌသမာပတ္တိလာဘီ တာပသော တဿ သန္တိကံ အဂမာသိ။ သော တံ ဒိသွာဝ ဣဿာပကတော တံ အဒူသကံ ဣသိံ ‘‘ကာမဘောဂီ ကုဟကော အယံ ဣသီ’’တိ အဗ္ဘာစိက္ခိ, အတ္တနော သိဿေ စ အာဟ – ‘‘အယံ ဣသိ ဧဝရူပေါ အနာစာရကော’’တိ။ တေပိ တထေဝ အက္ကောသိံသု ပရိဘာသိံသု။ သော တေန အကုသလကမ္မဝိပါကေန ဝဿသဟဿာနိ နိရယေ ဒုက္ခမနုဘဝိတွာ ဣမသ္မိံ ပစ္ဆိမတ္တဘာဝေ ဗုဒ္ဓေါ ဟုတွာ လာဘဂ္ဂယသဂ္ဂပ္ပတ္တော အာကာသေ ပုဏ္ဏစန္ဒော ဝိယ ပါကဋော ဇာတော။ တထေဝ တိတ္ထိယာ အဗ္ဘက္ခာနေနပိ အသန္တုဋ္ဌာ ပုနပိ သုန္ဒရိယာ အဗ္ဘက္ခာနံ ကာရေတွာ သုရာဓုတ္တေ ပက္ကောသာပေတွာ လဉ္ဇံ ဒတွာ ‘‘တုမှေ သုန္ဒရိံ မာရေတွာ ဇေတဝနဒွါရသမီပေ မာလာကစဝရေန ဆာဒေထာ’’တိ အာဏာပေသုံ။ တေ တထာ ကရိံသု။ တတော တိတ္ထိယာ ‘‘သုန္ဒရိံ န ပဿာမာ’’တိ ရညော အာရောစေသုံ။ ရာဇာ ‘‘ပရိယေသထာ’’တိ အာဟ။ တေ အတ္တနာ ပါတိတဋ္ဌာနတော ဂဟေတွာ မဉ္စကံ အာရောပေတွာ ရညော ဒဿေတွာ ‘‘ပဿထ, ဘော, သမဏဿ ဂေါတမဿ သာဝကာနံ ကမ္မ’’န္တိ ဘဂဝတော ဘိက္ခုသံဃဿ စ သကလနဂရေ အဝဏ္ဏံ ဥဂ္ဃေါသေန္တာ ဝိစရိံသု။ သုန္ဒရိံ အာမကသုသာနေ အဋ္ဋကေ ဌပေသုံ။ ရာဇာ ‘‘သုန္ဒရိမာရကေ ပရိယေသထာ’’တိ အာဏာပေသိ။ တဒါ ဓုတ္တာ သုရံ ပိဝိတွာ ‘‘တွံ သုန္ဒရိံ မာရေသိ, တွံ မာရေသီ’’တိ ကလဟံ ကရိံသု။ ရာဇပုရိသာ တေ ဓုတ္တေ ဂဟေတွာ ရညော ဒဿေသုံ။ ရာဇာ ‘‘ကိံ, ဘဏေ, တုမှေဟိ သုန္ဒရီ မာရိတာ’’တိ? ‘‘အာမ, ဒေဝါ’’တိ။ ‘‘ကေဟိ အာဏတ္တာ’’တိ? ‘‘တိတ္ထိယေဟိ, ဒေဝါ’’တိ။ ရာဇာ တိတ္ထိယေ အာဟရာပေတွာ ဗန္ဓာပေတွာ ‘‘ဂစ္ဆထ, ဘဏေ, ‘ဗုဒ္ဓဿ အဝဏ္ဏတ္ထာယ အမှေဟိ သယမေဝ သုန္ဒရီ မာရာပိတာ, ဘဂဝါ တဿ သာဝကာ စ အကာရကာ’တိ ဥဂ္ဃေါသထာ’’တိ အာဟ။ တေ တထာ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၃၅။)

အကံသု။ သကလနဂရဝါသိနော နိက္ကင်္ခါ အဟေသုံ။ ရာဇာ တိတ္ထိယေ စ ဓုတ္တေ စ မာရာပေတွာ ဆဍ္ဍာပေတိ။ တတော ဘဂဝတော ဘိယျောသောမတ္တာယ လာဘသက္ကာရော ဝဍ္ဎိ။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘ဗြာဟ္မဏော သုတဝါ အာသိံ, အဟံ သက္ကတပူဇိတော၊

မဟာဝနေ ပဉ္စသတေ, မန္တေ ဝါစေမိ မာဏဝေ။

‘‘တတ္ထာဂတော ဣသိ ဘီမော, ပဉ္စာဘိညော မဟိဒ္ဓိကော၊

တဉ္စာဟံ အာဂတံ ဒိသွာ, အဗ္ဘာစိက္ခိံ အဒူသကံ။

‘‘တတောဟံ အဝစံ သိဿေ, ကာမဘောဂီ အယံ ဣသိ၊

မယှမ္ပိ ဘာသမာနဿ, အနုမောဒိံသု မာဏဝါ။

‘‘တတော မာဏဝကာ သဗ္ဗေ, ဘိက္ခမာနံ ကုလေ ကုလေ၊

မဟာဇနဿ အာဟံသု, ကာမဘောဂီ အယံ ဣသိ။

‘‘တေန ကမ္မဝိပါကေန, ပဉ္စဘိက္ခုသတာ ဣမေ၊

အဗ္ဘက္ခာနံ လဘုံ သဗ္ဗေ, သုန္ဒရိကာယ ကာရဏာ’’တိ။ (အပ။ ထေရ ၁။၃၉။၇၃-၇၇)၊

ပဉ္စမေ ပဉှေ – သိလာဝေဓောတိ အာဟတစိတ္တော သိလံ ပဝိဇ္ဈိ။ အတီတေ ကိရ ဗောဓိသတ္တော စ ကနိဋ္ဌဘာတာ စ ဧကပိတုပုတ္တာ အဟေသုံ။ တေ ပိတု အစ္စယေန ဒါသေ ပဋိစ္စ ကလဟံ ကရောန္တာ အညမညံ ဝိရုဒ္ဓါ အဟေသုံ။ ဗောဓိသတ္တော အတ္တနော ဗလဝဘာဝေန ကနိဋ္ဌဘာတရံ အဇ္ဈောတ္ထရိတွာ တဿုပရိ ပါသာဏံ ပဝိဇ္ဈေသိ။ သော တေန ကမ္မဝိပါကေန နရကာဒီသု အနေကဝဿသဟဿာနိ ဒုက္ခမနုဘဝိတွာ ဣမသ္မိံ ပစ္ဆိမတ္တဘာဝေ ဗုဒ္ဓေါ ဇာတော။ ဒေဝဒတ္တော ရာဟုလကုမာရဿ မာတုလော ပုဗ္ဗေ သေရိဝါဏိဇကာလေ ဗောဓိသတ္တေန သဒ္ဓိံ ဝါဏိဇော အဟောသိ, တေ ဧကံ ပဋ္ဋနဂါမံ ပတွာ ‘‘တွံ ဧကဝီထိံ ဂဏှာဟိ, အဟမ္ပိ ဧကဝီထိံ ဂဏှာမီ’’တိ ဒွေပိ ပဝိဋ္ဌာ။ တေသု ဒေဝဒတ္တဿ ပဝိဋ္ဌဝီထိယံ ဇိဏ္ဏသေဋ္ဌိဘရိယာ စ နတ္တာ စ ဒွေယေဝ အဟေသုံ, တေသံ မဟန္တံ သုဝဏ္ဏထာလကံ မလဂ္ဂဟိတံ ဘာဇနန္တရေ ဌပိတံ ဟောတိ, တံ သုဝဏ္ဏထာလကဘာဝံ အဇာနန္တီ ‘‘ဣမံ ထာလကံ ဂဟေတွာ ပိဠန္ဓနံ ဒေထာ’’တိ အာဟ။ သော တံ ဂဟေတွာ သူစိယာ လေခံ ကဍ္ဎိတွာ သုဝဏ္ဏထာလကဘာဝံ ဉတွာ ‘‘ထောကံ ဒတွာ ဂဏှိဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ ဂတော။ အထ ဗောဓိသတ္တံ ဒွါရသမီပံ အာဂတံ ဒိသွာ ‘‘နတ္တာ,

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၃၆။)

အယျေ, မယှံ ကစ္ဆပုဋံ ပိဠန္ဓနံ ဒေထာ’’တိ။ သာ တံ ပက္ကောသာပေတွာ နိသီဒါပေတွာ တံ ထာလကံ ဒတွာ ‘‘ဣမံ ဂဟေတွာ မယှံ နတ္တာယ ကစ္ဆပုဋံ ပိဠန္ဓနံ ဒေထာ’’တိ။ ဗောဓိသတ္တော တံ ဂဟေတွာ သုဝဏ္ဏထာလကဘာဝံ ဉတွာ ‘‘တေန ဝဉ္စိတာ’’တိ ဉတွာ အတ္တနော ပသိဗ္ဗကာယ ဌပိတအဋ္ဌကဟာပဏေ အဝသေသဘဏ္ဍဉ္စ ဒတွာ ကစ္ဆပုဋံ ပိဠန္ဓနံ ကုမာရိကာယ ဟတ္ထေ ပိဠန္ဓာပေတွာ အဂမာသိ။ သော ဝါဏိဇော ပုနာဂန္တွာ ပုစ္ဆိ။ ‘‘တာတ, တွံ န ဂဏှိတ္ထ, မယှံ ပုတ္တော ဣဒဉ္စိဒဉ္စ ဒတွာ တံ ဂဟေတွာ ဂတော’’တိ။ သော တံ သုတွာဝ ဟဒယေန ဖာလိတေန ဝိယ ဓာဝိတွာ အနုဗန္ဓိ။ ဗောဓိသတ္တော နာဝံ အာရုယှ ပက္ခန္ဒိ။ သော ‘‘တိဋ္ဌ, မာ ပလာယိ မာ ပလာယီ’’တိ ဝတွာ ‘‘နိဗ္ဗတ္တနိဗ္ဗတ္တဘဝေ တံ နာသေတုံ သမတ္ထော ဘဝေယျ’’န္တိ ပတ္ထနံ အကာသိ။

သော ပတ္ထနာဝသေန အနေကေသု ဇာတိသတသဟဿေသု အညမညံ ဝိဟေဌေတွာ ဣမသ္မိံ အတ္တဘာဝေ သကျကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ကမေန ဘဂဝတိ သဗ္ဗညုတံ ပတွာ ရာဇဂဟေ ဝိဟရန္တေ အနုရုဒ္ဓါဒီဟိ သဒ္ဓိံ ဘဂဝတော သန္တိကံ ဂန္တွာ ပဗ္ဗဇိတွာ ဈာနလာဘီ ဟုတွာ ပါကဋော ဘဂဝန္တံ ဝရံ ယာစိ – ‘‘ဘန္တေ, သဗ္ဗော ဘိက္ခုသံဃော ပိဏ္ဍပါတိကာဒီနိ တေရသ ဓုတင်္ဂါနိ သမာဒိယတု, သကလော ဘိက္ခုသံဃော မမ ဘာရော ဟောတူ’’တိ။ ဘဂဝါ န အနုဇာနိ။ ဒေဝဒတ္တော ဝေရံ ဗန္ဓိတွာ ပရိဟီနဇ္ဈာနော ဘဂဝန္တံ မာရေတုကာမော ဧကဒိဝသံ ဝေဘာရပဗ္ဗတပါဒေ ဌိတဿ ဘဂဝတော ဥပရိ ဌိတော ပဗ္ဗတကူဋံ ပဝိဒ္ဓေသိ။ ဘဂဝတော အာနုဘာဝေန အပရော ပဗ္ဗတကူဋော တံ ပတမာနံ သမ္ပဋိစ္ဆိ။ တေသံ ဃဋ္ဋနေန ဥဋ္ဌိတာ ပပဋိကာ အာဂန္တွာ ဘဂဝတော ပါဒပိဋ္ဌိယံ ပဟရိ။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘ဝေမာတုဘာတရံ ပုဗ္ဗေ, ဓနဟေတု ဟနိံ အဟံ၊

ပက္ခိပိံ ဂိရိဒုဂ္ဂသ္မိံ, သိလာယ စ အပိံသယိံ။

‘‘တေန ကမ္မဝိပါကေန, ဒေဝဒတ္တော သိလံ ခိပိ၊

အင်္ဂုဋ္ဌံ ပိံသယီ ပါဒေ, မမ ပါသာဏသက္ခရာ’’တိ။ (အပ။ ထေရ ၁။၃၉။၇၈-၇၉)၊

ဆဋ္ဌပဉှေ – သကလိကာဝေဓောတိ သကလိကာယ ဃဋ္ဋနံ။ အတီတေ ကိရ ဗောဓိသတ္တော ဧကသ္မိံ ကုလေ နိဗ္ဗတ္တော ဒဟရကာလေ မဟာဝီထိယံ ကီဠမာနော ဝီထိယံ ပိဏ္ဍာယ စရမာနံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓံ ဒိသွာ ‘‘အယံ မုဏ္ဍကော သမဏော ကုဟိံ ဂစ္ဆတီ’’တိ ပါသာဏသကလိကံ ဂဟေတွာ တဿ ပါဒပိဋ္ဌိယံ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၃၇။)

ခိပိ။ ပါဒပိဋ္ဌိစမ္မံ ဆိန္ဒိတွာ ရုဟိရံ နိက္ခမိ။ သော တေန ပါပကမ္မေန အနေကဝဿသဟဿာနိ နိရယေ မဟာဒုက္ခံ အနုဘဝိတွာ ဗုဒ္ဓဘူတောပိ ကမ္မပိလောတိကဝသေန ပါဒပိဋ္ဌိယံ ပါသာဏသကလိကဃဋ္ဋနေန ရုဟိရုပ္ပါဒံ လဘိ။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘ပုရေဟံ ဒါရကော ဟုတွာ, ကီဠမာနော မဟာပထေ၊

ပစ္စေကဗုဒ္ဓံ ဒိသွာန, မဂ္ဂေ သကလိကံ ခိပိံ။

‘‘တေန ကမ္မဝိပါကေန, ဣဓ ပစ္ဆိမကေ ဘဝေ၊

ဝဓတ္ထံ မံ ဒေဝဒတ္တော, အဘိမာရေ ပယျောဇယီ’’တိ။ (အပ။ ထေရ ၁။၃၉။၈၀-၈၁)၊

သတ္တမပဉှေ – နာဠာဂိရီတိ ဓနပါလကော ဟတ္ထီ မာရဏတ္ထာယ ပေသိတော။ အတီတေ ကိရ ဗောဓိသတ္တော ဟတ္ထိဂေါပကော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တော ဟတ္ထိံ အာရုယှ ဝိစရမာနော မဟာပထေ ပစ္စေကဗုဒ္ဓံ ဒိသွာ ‘‘ကုတော အာဂစ္ဆတိ အယံ မုဏ္ဍကော’’တိ အာဟတစိတ္တော ခိလဇာတော ဟတ္ထိနာ အာသာဒေသိ။ သော တေန ကမ္မေန အပါယေသု အနေကဝဿသဟဿာနိ ဒုက္ခံ အနုဘဝိတွာ ပစ္ဆိမတ္တဘာဝေ ဗုဒ္ဓေါ ဇာတော။ ဒေဝဒတ္တော အဇာတသတ္တုရာဇာနံ သဟာယံ ကတွာ ‘‘တွံ, မဟာရာဇ, ပိတရံ ဃာတေတွာ ရာဇာ ဟောဟိ, အဟံ ဗုဒ္ဓံ မာရေတွာ ဗုဒ္ဓေါ ဘဝိဿာမီ’’တိ သညာပေတွာ ဧကဒိဝသံ ရညော အနုညာတာယ ဟတ္ထိသာလံ ဂန္တွာ – ‘‘သွေ တုမှေ နာဠာဂိရိံ သောဠသသုရာဃဋေ ပါယေတွာ ဘဂဝတော ပိဏ္ဍာယ စရဏဝေလာယံ ပေသေထာ’’တိ ဟတ္ထိဂေါပကေ အာဏာပေသိ။ သကလနဂရံ မဟာကောလာဟလံ အဟောသိ, ‘‘ဗုဒ္ဓနာဂေန ဟတ္ထိနာဂဿ ယုဒ္ဓံ ပဿိဿာမာ’’တိ ဥဘတော ရာဇဝီထိယံ မဉ္စာတိမဉ္စံ ဗန္ဓိတွာ ပါတောဝ သန္နိပတိံသု။ ဘဂဝါပိ ကတသရီရပဋိဇဂ္ဂနော ဘိက္ခုသံဃပရိဝုတော ရာဇဂဟံ ပိဏ္ဍာယ ပါဝိသိ။ တသ္မိံ ခဏေ ဝုတ္တနိယာမေနေဝ နာဠာဂိရိံ ဝိဿဇ္ဇေသုံ။ သော ဝီထိစစ္စရာဒယော ဝိဓမေန္တော အာဂစ္ဆတိ။ တဒါ ဧကာ ဣတ္ထီ ဒါရကံ ဂဟေတွာ ဝီထိတော ဝီထိံ ဂစ္ဆတိ, ဟတ္ထီ တံ ဣတ္ထိံ ဒိသွာ အနုဗန္ဓိ။ ဘဂဝါ ‘‘နာဠာဂိရိ, န တံ ဟနတ္ထာယ ပေသိတော, ဣဓာဂစ္ဆာဟီ’’တိ အာဟ။ သော တံ သဒ္ဒံ သုတွာ ဘဂဝန္တာဘိမုခေါ ဓာဝိ။ ဘဂဝါ အပရိမာဏေသု စက္ကဝါဠေသု အနန္တသတ္တေသု ဖရဏာရဟံ မေတ္တံ ဧကသ္မိံယေဝ နာဠာဂိရိမှိ ဖရိ။ သော ဘဂဝတော မေတ္တာယ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၃၈။)

ဖုဋော နိဗ္ဘယော ဟုတွာ ဘဂဝတော ပါဒမူလေ နိပတိ။ ဘဂဝါ တဿ မတ္ထကေ ဟတ္ထံ ဌပေသိ။ တဒါ ဒေဝဗြဟ္မာဒယော အစ္ဆရိယဗ္ဘုတဇာတစိတ္တာ ပုပ္ဖပရာဂါဒီဟိ ပူဇေသုံ။ သကလနဂရေ ဇဏ္ဏုကမတ္တာ ဓနရာသယော အဟေသုံ။ ရာဇာ ‘‘ပစ္ဆိမဒွါရေ ဓနာနိ နဂရဝါသီနံ ဟောန္တု, ပုရတ္ထိမဒွါရေ ဓနာနိ ရာဇဘဏ္ဍာဂါရေ ဟောန္တူ’’တိ ဘေရိံ စရာပေသိ။ သဗ္ဗေ တထာ ကရိံသု။ တဒါ နာဠာဂိရိ ဓနပါလော နာမ အဟောသိ။ ဘဂဝါ ဝေဠုဝနာရာမံ အဂမာသိ။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘ဟတ္ထာရောဟော ပုရေ အာသိံ, ပစ္စေကမုနိမုတ္တမံ၊

ပိဏ္ဍာယ ဝိစရန္တံ တံ, အာသာဒေသိံ ဂဇေနဟံ။

‘‘တေန ကမ္မဝိပါကေန, ဘန္တော နာဠာဂိရီ ဂဇော၊

ဂိရိဗ္ဗဇေ ပုရဝရေ, ဒါရုဏော သမုပါဂမီ’’တိ။ (အပ။ ထေရ ၁။၃၉။၈၂-၈၃)၊

အဋ္ဌမပဉှေ – သတ္ထစ္ဆေဒေါတိ သတ္ထေန ဂဏ္ဍဖာလနံ ကုဌာရာယ သတ္ထေန ဆေဒေါ။ အတီတေ ကိရ ဗောဓိသတ္တော ပစ္စန္တဒေသေ ရာဇာ အဟောသိ။ သော ဒုဇ္ဇနသံသဂ္ဂဝသေန ပစ္စန္တဒေသေ ဝါသဝသေန စ ဓုတ္တော သာဟသိကော ဧကဒိဝသံ ခဂ္ဂဟတ္ထော ပတ္တိကောဝ နဂရေ ဝိစရန္တော နိရာပရာဓေ ဇနေ ခဂ္ဂေန ဖာလေန္တော အဂမာသိ။ သော တေန ပါပကမ္မဝိပါကေန ဗဟူနိ ဝဿသဟဿာနိ နိရယေ ပစ္စိတွာ တိရစ္ဆာနာဒီသု ဒုက္ခမနုဘဝိတွာ ပက္ကာဝသေသေန ပစ္ဆိမတ္တဘာဝေ ဗုဒ္ဓဘူတောပိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေန ဒေဝဒတ္တေန ခိတ္တပါသာဏသက္ခလိကပဟာရေန ဥဋ္ဌိတဂဏ္ဍော အဟောသိ။ ဇီဝကော မေတ္တစိတ္တေန တံ ဂဏ္ဍံ ဖာလေသိ။ ဝေရိစိတ္တဿ ဒေဝဒတ္တဿ ရုဟိရုပ္ပါဒကမ္မံ အနန္တရိကံ အဟောသိ, မေတ္တစိတ္တဿ ဇီဝကဿ ဂဏ္ဍဖာလနံ ပုညမေဝ အဟောသိ။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘ရာဇာဟံ ပတ္တိကော အာသိံ, သတ္တိယာ ပုရိသေ ဟနိံ၊

တေန ကမ္မဝိပါကေန, နိရယေ ပစ္စိသံ ဘုသံ။

‘‘ကမ္မုနော တဿ သေသေန, ဣဒါနိ သကလံ မမ၊

ပါဒေ ဆဝိံ ပကပ္ပေသိ, န ဟိ ကမ္မံ ဝိနဿတီ’’တိ။ (အပ။ ထေရ ၁။၃၉။၈၄-၈၅)၊

နဝမေ ပဉှေ – ‘‘သီသဒုက္ခန္တိ သီသာဗာဓော သီသဝေဒနာ။ အတီတေ ကိရ ဗောဓိသတ္တော ကေဝဋ္ဋဂါမေ ကေဝဋ္ဋော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။ သော ဧကဒိဝသံ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၃၉။)

ကေဝဋ္ဋပုရိသေဟိ သဒ္ဓိံ မစ္ဆမာရဏဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ မစ္ဆေ မာရေန္တေ ဒိသွာ တတ္ထ သောမနဿံ ဥပ္ပါဒေသိ, သဟဂတာပိ တထေဝ သောမနဿံ ဥပ္ပါဒယိံသု။ သော တေန အကုသလကမ္မေန စတုရာပါယေ ဒုက္ခမနုဘဝိတွာ ဣမသ္မိံ ပစ္ဆိမတ္တဘာဝေ တေဟိ ပုရိသေဟိ သဒ္ဓိံ သကျရာဇကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ကမေန ဗုဒ္ဓတ္တံ ပတ္တောပိ သယံ သီသာဗာဓံ ပစ္စနုဘောသိ။ တေ စ သကျရာဇာနော ဓမ္မပဒဋ္ဌကထာယံ (ဓ။ ပ။ အဋ္ဌ။ ၁။ဝိဍဍူဘဝတ္ထု) ဝုတ္တနယေန ဝိဍဍူဘသင်္ဂါမေ သဗ္ဗေ ဝိနာသံ ပါပုဏိံသု။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘အဟံ ကေဝဋ္ဋဂါမသ္မိံ, အဟုံ ကေဝဋ္ဋဒါရကော၊

မစ္ဆကေ ဃာတိတေ ဒိသွာ, ဇနယိံ သောမနဿကံ။

‘‘တေန ကမ္မဝိပါကေန, သီသဒုက္ခံ အဟူ မမ၊

သဗ္ဗေ သက္ကာ စ ဟညိံသု, ယဒါ ဟနိ ဝိဋဋူဘော’’တိ။ (အပ။ ထေရ ၁။၃၉။၈၆-၈၇)၊

ဒသမပဉှေ – ယဝခါဒနန္တိ ဝေရဉ္ဇာယံ ယဝတဏ္ဍုလခါဒနံ။ အတီတေ ကိရ ဗောဓိသတ္တော အညတရသ္မိံ ကုလေ နိဗ္ဗတ္တော ဇာတိဝသေန စ အန္ဓဗာလဘာဝေန စ ဖုဿဿ ဘဂဝတော သာဝကေ မဓုရန္နပါနေ သာလိဘောဇနာဒယော စ ဘုဉ္ဇမာနေ ဒိသွာ ‘‘အရေ မုဏ္ဍကသမဏာ, ယဝံ ခါဒထ, မာ သာလိဘောဇနံ ဘုဉ္ဇထာ’’တိ အက္ကောသိ။ သော တေန အကုသလကမ္မဝိပါကေန အနေကဝဿသဟဿာနိ စတုရာပါယေ ဒုက္ခမနုဘဝိတွာ ဣမသ္မိံ ပစ္ဆိမတ္တဘာဝေ ကမေန ဗုဒ္ဓတ္တံ ပတွာ လောကသင်္ဂဟံ ကရောန္တော ဂါမနိဂမရာဇဓာနီသု စရိတွာ ဧကသ္မိံ သမယေ ဝေရဉ္ဇဗြာဟ္မဏဂါမသမီပေ သာခါဝိဋပသမ္ပန္နံ ပုစိမန္ဒရုက္ခမူလံ ပါပုဏိ။ ဝေရဉ္ဇဗြာဟ္မဏော ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ အနေကပရိယာယေန ဘဂဝန္တံ ဇိနိတုံ အသက္ကောန္တော သောတာပန္နော ဟုတွာ ‘‘ဘန္တေ, ဣဓေဝ ဝဿံ ဥပဂန္တုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ အာရောစေသိ။ ဘဂဝါ တုဏှီဘာဝေန အဓိဝါသေသိ။ အထ ပုနဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ မာရော ပါပိမာ သကလဝေရဉ္ဇဗြာဟ္မဏဂါမဝါသီနံ မာရာဝဋ္ဋနံ အကာသိ။ ပိဏ္ဍာယ ပဝိဋ္ဌဿ ဘဂဝတော မာရာဝဋ္ဋနဝသေန ဧကောပိ ကဋစ္ဆုဘိက္ခာမတ္တံ ဒါတာ နာဟောသိ။ ဘဂဝါ တုစ္ဆပတ္တောဝ ဘိက္ခုသံဃပရိဝုတော ပုနာဂဉ္ဆိ။ တသ္မိံ ဧဝံ အာဂတေ တတ္ထေဝ နိဝုဋ္ဌာ အဿဝါဏိဇာ တံ ဒိဝသံ ဒါနံ ဒတွာ တတော ပဋ္ဌာယ ဘဂဝန္တံ ပဉ္စသတဘိက္ခုပရိဝါရံ နိမန္တေတွာ ပဉ္စန္နံ အဿသတာနံ ဘတ္တတော ဝိဘာဂံ ကတွာ ယဝံ ကောဋ္ဋေတွာ ဘိက္ခူနံ ပတ္တေသု

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၄၀။)

ပက္ခိပိံသု။ သကလဿ သဟဿစက္ကဝါဠဒေဝတာ သုဇာတာယ ပါယာသပစနဒိဝသေ ဝိယ ဒိဗ္ဗောဇံ ပက္ခိပိံသု။ ဘဂဝါ ပရိဘုဉ္ဇိ, ဧဝံ တေမာသံ ယဝံ ပရိဘုဉ္ဇိ။ တေမာသစ္စယေန မာရာဝဋ္ဋနေ ဝိဂတေ ပဝါရဏာဒိဝသေ ဝေရဉ္ဇော ဗြာဟ္မဏော သရိတွာ မဟာသံဝေဂပ္ပတ္တော ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသံဃဿ မဟာဒါနံ ဒတွာ ဝန္ဒိတွာ ခမာပေသိ။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘ဖုဿဿာဟံ ပါဝစနေ, သာဝကေ ပရိဘာသယိံ၊

ယဝံ ခါဒထ ဘုဉ္ဇထ, မာ စ ဘုဉ္ဇထ သာလယော။

‘‘တေန ကမ္မဝိပါကေန, တေမာသံ ခါဒိတံ ယဝံ၊

နိမန္တိတော ဗြာဟ္မဏေန, ဝေရဉ္ဇာယံ ဝသိံ တဒါ’’တိ။ (အပ။ ထေရ ၁။၃၉။၈၈-၈၉)၊

ဧကာဒသမပဉှေ – ပိဋ္ဌိဒုက္ခန္တိ ပိဋ္ဌိအာဗာဓော။ အတီတေ ကိရ ဗောဓိသတ္တော ဂဟပတိကုလေ နိဗ္ဗတ္တော ထာမသမ္ပန္နော ကိဉ္စိ ရဿဓာတုကော အဟောသိ။ တေန သမယေန ဧကော မလ္လယုဒ္ဓယောဓော သကလဇမ္ဗုဒီပေ ဂါမနိဂမရာဇဓာနီသု မလ္လယုဒ္ဓေ ဝတ္တမာနေ ပုရိသေ ပါတေတွာ ဇယပ္ပတ္တော ကမေန ဗောဓိသတ္တဿ ဝသနနဂရံ ပတွာ တသ္မိမ္ပိ ဇနေ ပါတေတွာ ဂန္တုမာရဒ္ဓေါ။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော ‘‘မယှံ ဝသနဋ္ဌာနေ ဧသ ဇယံ ပတွာ ဂစ္ဆတီ’’တိ တတ္ထ နဂရမဏ္ဍလမာဂမ္မ အပ္ပေါဋေတွာ အာဂစ္ဆ မယာ သဒ္ဓိံ ယုဇ္ဈိတွာ ဂစ္ဆာတိ။ သော ဟသိတွာ ‘‘အဟံ မဟန္တေ ပုရိသေ ပါတေသိံ, အယံ ရဿဓာတုကော ဝါမနကော မမ ဧကဟတ္ထဿာပိ နပ္ပဟောတီ’’တိ အပ္ပေါဋေတွာ နဒိတွာ အာဂစ္ဆိ။ တေ ဥဘောပိ အညမညံ ဟတ္ထံ ပရာမသိံသု, ဗောဓိသတ္တော တံ ဥက္ခိပိတွာ အာကာသေ ဘမိတွာ ဘူမိယံ ပါတေန္တော ခန္ဓဋ္ဌိံ ဘိန္ဒိတွာ ပါတေသိ။ သကလနဂရဝါသိနော ဥက္ကုဋ္ဌိံ ကရောန္တာ အပ္ပေါဋေတွာ ဝတ္ထာဘရဏာဒီဟိ ဗောဓိသတ္တံ ပူဇေသုံ။ ဗောဓိသတ္တော တံ မလ္လယောဓံ ဥဇုံ သယာပေတွာ ခန္ဓဋ္ဌိံ ဥဇုကံ ကတွာ ‘‘ဂစ္ဆ ဣတော ပဋ္ဌာယ ဧဝရူပံ မာ ကရောသီ’’တိ ဝတွာ ဥယျောဇေသိ။ သော တေန ကမ္မဝိပါကေန နိဗ္ဗတ္တနိဗ္ဗတ္တဘဝေ သရီရသီသာဒိ ဒုက္ခမနုဘဝိတွာ ဣမသ္မိံ ပစ္ဆိမတ္တဘာဝေ ဗုဒ္ဓဘူတောပိ ပိဋ္ဌိရုဇာဒိဒုက္ခမနုဘောသိ။ တသ္မာ ကဒါစိ ပိဋ္ဌိဒုက္ခေ ဥပ္ပန္နေ သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနေ ‘‘ဣတော ပဋ္ဌာယ ဓမ္မံ ဒေသေထာ’’တိ ဝတွာ သယံ သုဂတစီဝရံ ပညာပေတွာ သယတိ, ကမ္မပိလောတိကံ နာမ ဗုဒ္ဓမပိ န မုဉ္စတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ –

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၄၁။)

‘‘နိဗ္ဗုဒ္ဓေ ဝတ္တမာနမှိ, မလ္လပုတ္တံ နိဟေဌယိံ၊

တေန ကမ္မဝိပါကေန, ပိဋ္ဌိဒုက္ခံ အဟူ မမာ’’တိ။ (အပ။ ထေရ ၁။၃၉။၉၀)၊

ဒွါဒသမပဉှေ – အတိသာရောတိ လောဟိတပက္ခန္ဒိကာဝိရေစနံ။ အတီတေ ကိရ ဗောဓိသတ္တော ဂဟပတိကုလေ နိဗ္ဗတ္တော ဝေဇ္ဇကမ္မေန ဇီဝိကံ ကပ္ပေသိ။ သော ဧကံ သေဋ္ဌိပုတ္တံ ရောဂေန ဝိစ္ဆိတံ တိကိစ္ဆန္တော ဘေသဇ္ဇံ ကတွာ တိကိစ္ဆိတွာ တဿ ဒေယျဓမ္မဒါနေ ပမာဒမာဂမ္မ အပရံ ဩသဓံ ဒတွာ ဝမနဝိရေစနံ အကာသိ။ သေဋ္ဌိ ဗဟုဓနံ အဒါသိ။ သော တေန ကမ္မဝိပါကေန နိဗ္ဗတ္တနိဗ္ဗတ္တဘဝေ လောဟိတပက္ခန္ဒိကာဗာဓေန ဝိစ္ဆိတော အဟောသိ။ ဣမသ္မိမ္ပိ ပစ္ဆိမတ္တဘာဝေ ပရိနိဗ္ဗာနသမယေ စုန္ဒေန ကမ္မာရပုတ္တေန ပစိတသူကရမဒ္ဒဝဿ သကလစက္ကဝါဠဒေဝတာဟိ ပက္ခိတ္တဒိဗ္ဗောဇေန အာဟာရေန သဟ ဘုတ္တက္ခဏေ လောဟိတပက္ခန္ဒိကာဝိရေစနံ အဟောသိ။ ကောဋိသတသဟဿာနံ ဟတ္ထီနံ ဗလံ ခယမဂမာသိ။ ဘဂဝါ ဝိသာခပုဏ္ဏမာယံ ကုသိနာရာယံ ပရိနိဗ္ဗာနတ္ထာယ ဂစ္ဆန္တော အနေကေသု ဌာနေသု နိသီဒန္တော ပိပါသိတော ပါနီယံ ပိဝိတွာ မဟာဒုက္ခေန ကုသိနာရံ ပတွာ ပစ္စူသသမယေ ပရိနိဗ္ဗာယိ။ ကမ္မပိလောတိကံ ဧဝရူပံ လောကတ္တယသာမိမ္ပိ န ဝိဇဟတိ။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘တိကိစ္ဆကော အဟံ အာသိံ, သေဋ္ဌိပုတ္တံ ဝိရေစယိံ၊

တေန ကမ္မဝိပါကေန, ဟောတိ ပက္ခန္ဒိကာ မမာတိ။

‘‘ဧဝံ ဇိနော ဝိယာကာသိ, ဘိက္ခုသံဃဿ အဂ္ဂတော၊

သဗ္ဗာဘိညာဗလပ္ပတ္တော, အနောတတ္တေ မဟာသရေ’’တိ။ (အပ။ ထေရ ၁။၃၉။၉၁, ၉၆)၊

ဧဝံ ပဋိညာတပဉှာနံ, မာတိကာဌပနဝသေန အကုသလာပဒါနံ သမတ္တံ နာမ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ဣတ္ထံ သုဒန္တိ ဣတ္ထံ ဣမိနာ ပကာရေန ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေန။ သုဒန္တိ နိပါတော ပဒပူရဏတ္ထေ အာဂတော။ ဘဂဝါ ဘာဂျသမ္ပန္နော ပူရိတပါရမိမဟာသတ္တော –

‘‘ဘာဂျဝါ ဘဂ္ဂဝါ ယုတ္တော, ဘဂေဟိ စ ဝိဘတ္တဝါ၊

ဘတ္တဝါ ဝန္တဂမနော, ဘဝေသု ဘဂဝါ တတော’’တိ။ –

ဧဝမာဒိဂုဏယုတ္တော ဒေဝါတိဒေဝေါ သက္ကာတိသက္ကော ဗြဟ္မာတိဗြဟ္မာ ဗုဒ္ဓါတိဗုဒ္ဓေါ သော မဟာကာရုဏိကော ဘဂဝါ အတ္တနော ဗုဒ္ဓစရိယံ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၄၂။)

ဗုဒ္ဓကာရဏံ သမ္ဘာဝယမာနော ပါကဋံ ကုရုမာနော ဗုဒ္ဓါပဒါနိယံ နာမ ဗုဒ္ဓကာရဏပကာသကံ နာမ ဓမ္မပရိယာယံ ဓမ္မဒေသနံ သုတ္တံ အဘာသိတ္ထ ကထေသီတိ။

ဣတိ ဝိသုဒ္ဓဇနဝိလာသိနိယာ အပဒါန-အဋ္ဌကထာယ

ဗုဒ္ဓအပဒါနသံဝဏ္ဏနာ သမတ္တာ။

၂။ပစ္စေကဗုဒ္ဓအပဒါနဝဏ္ဏနာ

တတော အနန္တရံ အပဒါနံ သင်္ဂါယန္တော ‘‘ပစ္စေကဗုဒ္ဓါပဒါနံ, အာဝုသော အာနန္ဒ, ဘဂဝတာ ကတ္ထ ပညတ္တ’’န္တိ ပုဋ္ဌော ‘‘အထ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါပဒါနံ သုဏာထာ’’တိ အာဟ။ တေသံ အပဒါနတ္ထော ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တောယေဝ။

֍ * ၈၃။ ‘‘သုဏာထာ’’တိ ဝုတ္တပဒံ ဥပ္ပတ္တိနိဗ္ဗတ္တိဝသေန ပကာသေန္တော ‘‘တထာဂတံ ဇေတဝနေ ဝသန္တ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဇေတကုမာရဿ နာမဝသေန တထာသညိတေ ဝိဟာရေ စတူဟိ ဣရိယာပထဝိဟာရေဟိ ဒိဗ္ဗဗြဟ္မအရိယဝိဟာရေဟိ ဝါ ဝသန္တံ ဝိဟရန္တံ ယထာ ပုရိမကာ ဝိပဿိအာဒယော ဗုဒ္ဓါ သမတ္တိံသပါရမိယော ပူရေတွာ အာဂတာ, တထာ အမှာကမ္ပိ ဘဂဝါ အာဂတောတိ တထာဂတော။ တံ တထာဂတံ ဇေတဝနေ ဝသန္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဝေဒေဟမုနီတိ ဝေဒေဟရဋ္ဌေ ဇာတာ ဝေဒေဟီ, ဝေဒေဟိယာ ပုတ္တော ဝေဒေဟိပုတ္တော။ မောနံ ဝုစ္စတိ ဉာဏံ, တေန ဣတော ဂတော ပဝတ္တောတိ မုနိ။ ဝေဒေဟိပုတ္တော စ သော မုနိ စေတိ ‘‘ဝေဒေဟိပုတ္တမုနီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘ဝဏ္ဏာဂမော’’တိအာဒိနာ နိရုတ္တိနယေန ဣ-ကာရဿ အတ္တံ ပုတ္တ-သဒ္ဒဿ စ လောပံ ကတွာ ‘‘ဝေဒေဟမုနီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဧတဒဂ္ဂံ, ဘိက္ခဝေ, မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ သတိမန္တာနံ ဓိတိမန္တာနံ ဂတိမန္တာနံ ဗဟုဿုတာနံ ဥပဋ္ဌာကာနံ ယဒိဒံ အာနန္ဒော’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၂၁၉-၂၂၃) ဧတဒဂ္ဂေ ဌပိတော အာယသ္မာ အာနန္ဒော နတင်္ဂေါ နမနကာယင်္ဂေါ အဉ္ဇလိကော ဟုတွာ ‘‘ဘန္တေ, ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ နာမ ကီဒိသာ ဟောန္တီ’’တိ အပုစ္ဆီတိ သမ္ဗန္ဓော။ တေ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ကေဟိ ဟေတုဘိ ကေဟိ ကာရဏေဟိ ဘဝန္တိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ဝီရာတိ ဘဂဝန္တံ အာလပတိ။

၈၄-၈၅။ တတော ပရံ ဝိဿဇ္ဇိတာကာရံ ဒဿေန္တော ‘‘တဒါဟ သဗ္ဗညုဝရော မဟေသီ’’တိအာဒိမာဟ။ သဗ္ဗံ အတီတာဒိဘေဒံ ဟတ္ထာမလကံ ဝိယ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၄၃။)

ဇာနာတီတိ သဗ္ဗညူ, သဗ္ဗညူ စ သော ဝရော ဥတ္တမော စေတိ သဗ္ဗညုဝရော။ မဟန္တံ သီလက္ခန္ဓံ, သမာဓိက္ခန္ဓံ, ပညာက္ခန္ဓံ, ဝိမုတ္တိက္ခန္ဓံ, မဟန္တံ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနက္ခန္ဓံ ဧသတိ ဂဝေသတီတိ မဟေသိ။ အာနန္ဒဘဒ္ဒံ မဓုရေန သရေန တဒါ တသ္မိံ ပုစ္ဆိတကာလေ အာဟ ကထေသီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဘော အာနန္ဒ, ယေ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ပုဗ္ဗဗုဒ္ဓေသု ပုဗ္ဗေသု အတီတဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရာ ကတပုညသမ္ဘာရာ ဇိနသာသနေသု အလဒ္ဓမောက္ခာ အပ္ပတ္တနိဗ္ဗာနာ။ တေ သဗ္ဗေ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ဓီရာ ဣဓ ဣမသ္မိံ လောကေ သံဝေဂမုခေန ဧကပုဂ္ဂလံ ပဓာနံ ကတွာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ဇာတာတိ အတ္ထော။ သုတိက္ခပညာ သုဋ္ဌု တိက္ခပညာ။ ဝိနာပိ ဗုဒ္ဓေဟိ ဗုဒ္ဓါနံ ဩဝါဒါနုသာသနီဟိ ရဟိတာ အပိ။ ပရိတ္တကေနပိ အပ္ပမတ္တကေနပိ အာရမ္မဏေန ပစ္စေကဗောဓိံ ပဋိဧက္ကံ ဗောဓိံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါနန္တရံ ဗောဓိံ အနုပါပုဏန္တိ ပဋိဝိဇ္ဈန္တိ။

֍ * ၈၆။ သဗ္ဗမှိ လောကမှိ သကလသ္မိံ လောကတ္တယေ မမံ ဌပေတွာ မံ ဝိဟာယ ပစေကဗုဒ္ဓေဟိ သမောဝ သဒိသော ဧဝ နတ္ထိ, တေသံ မဟာမုနီနံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနံ ဣမံ ဝဏ္ဏံ ဣမံ ဂုဏံ ပဒေသမတ္တံ သင်္ခေပမတ္တံ အဟံ တုမှာကံ သာဓု သာဓုကံ ဝက္ခာမိ ကထေဿာမီတိ အတ္ထော။

֍ * ၈၇။ အနာစရိယကာ ဟုတွာ သယမေဝ ဗုဒ္ဓါနံ အတ္တနာဝ ပဋိဝိဒ္ဓါနံ ဣသီနံ အန္တရေ မဟာဣသီနံ မဓူဝခုဒ္ဒံ ခုဒ္ဒကမဓုပဋလံ ဣဝ သာဓူနိ မဓုရာနိ ဝါကျာနိ ဥဒါနဝစနာနိ အနုတ္တရံ ဥတ္တရဝိရဟိတံ ဘေသဇံ ဩသဓံ နိဗ္ဗာနံ ပတ္ထယန္တာ ဣစ္ဆန္တာ သဗ္ဗေ တုမှေ သုပသန္နစိတ္တာ သုပ္ပသန္နမနာ သုဏာထ မနသိ ကရောထာတိ အတ္ထော။

၈၈-၈၉။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနံ သမာဂတာနန္တိ ရာသိဘူတာနံ ဥပ္ပန္နာနံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနံ။ အရိဋ္ဌော, ဥပရိဋ္ဌော, တဂရသိခိ, ယသဿီ, သုဒဿနော, ပိယဒဿီ, ဂန္ဓာရော, ပိဏ္ဍောလော, ဥပါသဘော, နိထော, တထော, သုတဝါ, ဘာဝိတတ္တော, သုမ္ဘော, သုဘော, မေထုလော, အဋ္ဌမော, သုမေဓော, အနီဃော, သုဒါဌော, ဟိင်္ဂု, ဟိင်္ဂေါ, ဒွေဇာလိနော, အဋ္ဌကော, ကောသလော, သုဗာဟု, ဥပနေမိသော, နေမိသော, သန္တစိတ္တော, သစ္စော, တထော, ဝိရဇော, ပဏ္ဍိတော, ကာလော, ဥပကာလော, ဝိဇိတော, ဇိတော, အင်္ဂေါ, ပင်္ဂေါ, ဂုတ္တိဇ္ဇိတော, ပဿီ, ဇဟီ, ဥပဓိံ, ဒုက္ခမူလံ, အပရာဇိတော, သရဘင်္ဂေါ,

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၄၄။)

လောမဟံသော, ဥစ္စင်္ဂမာယော, အသိတော, အနာသဝေါ, မနောမယော, မာနစ္ဆိဒေါ, ဗန္ဓုမာ, တဒါဓိမုတ္တော, ဝိမလော, ကေတုမာ, ကောတုမ္ဗရင်္ဂေါ, မာတင်္ဂေါ, အရိယော, အစ္စုတော, အစ္စုတဂါမိ, ဗျာမကော, သုမင်္ဂလော, ဒိဗ္ဗိလော စာတိအာဒီနံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓသတာနံ ယာနိ အပဒါနာနိ ပရမ္ပရံ ပစ္စေကံ ဗျာကရဏာနိ ယော စ အာဒီနဝေါ ယဉ္စ ဝိရာဂဝတ္ထုံ အနလ္လီယနကာရဏံ ယထာ စ ယေန ကာရဏေန ဗောဓိံ အနုပါပုဏိံသု စတုမဂ္ဂဉာဏံ ပစ္စက္ခံ ကရိံသု။ သရာဂဝတ္ထုသူတိ သုဋ္ဌု အလ္လီယိတဗ္ဗဝတ္ထူသု ဝတ္ထုကာမကိလေသကာမေသု ဝိရာဂသညီ ဝိရတ္တသညဝန္တော ရတ္တမှိ လောကမှိ အလ္လီယနသဘာဝလောကေ ဝိရတစိတ္တာ အနလ္လီယနမနာ ဟိတွာ ပပဉ္စေတိ ရာဂေါ ပပဉ္စံ ဒေါသော ပပဉ္စံ သဗ္ဗကိလေသာ ပပဉ္စာတိ ပပဉ္စသင်္ခါတေ ကိလေသေ ဟိတွာ ဇိယ ဖန္ဒိတာနီတိ ဖန္ဒိတာနိ ဒွါသဋ္ဌိ ဒိဋ္ဌိဂတာနိ ဇိနိတွာ တထေဝ တေန ကာရဏေန ဧဝံ ဗောဓိံ အနုပါပုဏိံသု ပစ္စေကဗောဓိဉာဏံ ပစ္စက္ခံ ကရိံသူတိ အတ္ထော။

၉၀-၉၁။ သဗ္ဗေသု ဘူတေသု နိဓာယ ဒဏ္ဍန္တိ တဇ္ဇနဖာလနဝဓဗန္ဓနံ နိဓာယ ဌပေတွာ တေသံ သဗ္ဗသတ္တာနံ အန္တရေ အညတရံ ကဉ္စိ ဧက မ္ပိ သတ္တံ အဝိဟေဌယံ အဝိဟေဌယန္တော အဒုက္ခာပေန္တော မေတ္တေန စိတ္တေန ‘‘သဗ္ဗေ သတ္တာ သုခိတာ ဟောန္တူ’’တိ မေတ္တာသဟဂတေန စေတသာ ဟိတာနုကမ္ပီ ဟိတေန အနုကမ္ပနသဘာဝေါ။ အထ ဝါ သဗ္ဗေသု ဘူတေသု နိဓာယ ဒဏ္ဍန္တိ သဗ္ဗေသူတိ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ သဗ္ဗထာ သဗ္ဗံ အသေသံ နိဿေသံ ပရိယာဒိယနဝစနမေတံ။ ဘူတေသူတိ ဘူတာ ဝုစ္စန္တိ တသာ စ ထာဝရာ စ။ ယေသံ တသိဏာ တဏှာ အပ္ပဟီနာ, ယေသဉ္စ ဘယဘေရဝါ အပ္ပဟီနာ, တေ တသာ။ ကိံ ကာရဏာ ဝုစ္စန္တိ တသာ? တသန္တိ ဥတ္တသန္တိ ပရိတသန္တိ ဘာယန္တိ သန္တာသံ အာပဇ္ဇန္တိ, တံ ကာရဏာ ဝုစ္စန္တိ တသာ။ ယေသံ တသိဏာ တဏှာ ပဟီနာ, ယေသဉ္စ ဘယဘေရဝါ ပဟီနာ, တေ ထာဝရာ။ ကိံ ကာရဏာ ဝုစ္စန္တိ ထာဝရာ? ထိရန္တိ န တသန္တိ န ဥတ္တသန္တိ န ပရိတသန္တိ န ဘာယန္တိ န သန္တာသံ အာပဇ္ဇန္တိ, တံ ကာရဏာ ဝုစ္စန္တိ ထာဝရာ။

တယော ဒဏ္ဍာ – ကာယဒဏ္ဍော, ဝစီဒဏ္ဍော, မနောဒဏ္ဍောတိ။ တိဝိဓံ ကာယဒုစ္စရိတံ ကာယဒဏ္ဍော, စတုဗ္ဗိဓံ ဝစီဒုစ္စရိတံ ဝစီဒဏ္ဍော, တိဝိဓံ မနောဒုစ္စရိတံ မနောဒဏ္ဍော။ သဗ္ဗေသု သကလေသု ဘူတေသု သတ္တေသု တံ တိဝိဓံ ဒဏ္ဍံ နိဓာယ နိဒဟိတွာ ဩရောပယိတွာ သမောရောပယိတွာ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၄၅။)

နိက္ခိပိတွာ ပဋိပ္ပဿမ္ဘေတွာ ဟိံသနတ္ထံ အဂဟေတွာတိ သဗ္ဗေသု ဘူတေသု နိဓာယ ဒဏ္ဍံ။ အဝိဟေဌယံ အညတရမ္ပိ တေသန္တိ ဧကမေကမ္ပိ သတ္တံ ပါဏိနာ ဝါ လေဍ္ဍုနာ ဝါ ဒဏ္ဍေန ဝါ သတ္ထေန ဝါ အန္ဒုယာ ဝါ ရဇ္ဇုယာ ဝါ အဝိဟေဌယန္တော, သဗ္ဗေပိ သတ္တေ ပါဏိနာ ဝါ လေဍ္ဍုနာ ဝါ ဒဏ္ဍေန ဝါ သတ္ထေန ဝါ အန္ဒုယာ ဝါ ရဇ္ဇုယာ ဝါ အဝိဟေဌယံ အဝိဟေဌယန္တော အညတရမ္ပိ တေသံ။ န ပုတ္တမိစ္ဆေယျ ကုတော သဟာယန္တိ နာတိ ပဋိက္ခေပေါ။ ပုတ္တန္တိ စတ္တာရော ပုတ္တာ အတြဇော ပုတ္တော, ခေတ္တဇော, ဒိန္နကော, အန္တေဝါသိကော ပုတ္တော။ သဟာယန္တိ သဟာယော ဝုစ္စတိ ယေန သဟ အာဂမနံ ဖာသု, ဂမနံ ဖာသု, ဌာနံ ဖာသု, နိသဇ္ဇာ ဖာသု, အာလပနံ ဖာသု, သလ္လပနံ ဖာသု, သမုလ္လပနံ ဖာသု။ န ပုတ္တမိစ္ဆေယျ ကုတော သဟာယန္တိ ပုတ္တမ္ပိ န ဣစ္ဆေယျ န သာဒိယေယျ န ပတ္ထေယျ န ပိဟယေယျ နာဘိဇပ္ပေယျ, ကုတော မိတ္တံ ဝါ သန္ဒိဋ္ဌံ ဝါ သမ္ဘတ္တံ ဝါ သဟာယံ ဝါ ဣစ္ဆေယျ သာဒိယေယျ ပတ္ထေယျ ပိဟယေယျ အဘိဇပ္ပေယျာတိ န ပုတ္တမိစ္ဆေယျ ကုတော သဟာယံ။ ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါတိ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ ပဗ္ဗဇ္ဇာသင်္ခါတေန ဧကော, အဒုတိယဋ္ဌေန ဧကော, တဏှာယ ပဟာနဋ္ဌေန ဧကော, ဧကန္တဝီတရာဂေါတိ ဧကော, ဧကန္တဝီတဒေါသောတိ ဧကော, ဧကန္တဝီတမောဟောတိ ဧကော, ဧကန္တနိက္ကိလေသောတိ ဧကော, ဧကာယနမဂ္ဂံ ဂတောတိ ဧကော, ဧကော အနုတ္တရံ ပစ္စေကသမ္ဗောဓိံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓေါတိ ဧကော။

ကထံ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ ပဗ္ဗဇ္ဇာသင်္ခါတေန ဧကော? သော ဟိ ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ သဗ္ဗံ ဃရာဝါသပလိဗောဓံ ဆိန္ဒိတွာ, ပုတ္တဒါရပလိဗောဓံ ဆိန္ဒိတွာ, ဉာတိပလိဗောဓံ, မိတ္တာမစ္စပလိဗောဓံ, သန္နိဓိပလိဗောဓံ ဆိန္ဒိတွာ ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ အဂါရသ္မာ နိက္ခမ္မ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတွာ အကိဉ္စနဘာဝံ ဥပဂန္တွာ ဧကောဝ စရတိ ဝိဟရတိ ဣရိယတိ ဝတ္တတိ ပါလေတိ ယပေတိ ယာပေတီတိ ဧဝံ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ ပဗ္ဗဇ္ဇာသင်္ခါတေန ဧကော။

ကထံ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ အဒုတိယဋ္ဌေန ဧကော? သော ဧဝံ ပဗ္ဗဇိတော သမာနော ဧကော အရညဝနပတ္ထာနိ ပန္တာနိ သေနာသနာနိ ပဋိသေဝတိ အပ္ပသဒ္ဒါနိ အပ္ပနိဂ္ဃေါသာနိ ဝိဇနဝါတာနိ မနုဿရာဟဿေယျကာနိ ပဋိသလ္လာနသာရုပ္ပါနိ။ သော ဧကော တိဋ္ဌတိ, ဧကော ဂစ္ဆတိ, ဧကော နိသီဒတိ, ဧကော သေယျံ ကပ္ပေတိ, ဧကော ဂါမံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသတိ, ဧကော ပဋိက္ကမတိ, ဧကော

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၄၆။)

ရဟော နိသီဒတိ, ဧကော စင်္ကမတိ, ဧကော စရတိ ဝိဟရတိ ဣရိယတိ ဝတ္တတိ ပါလေတိ ယပေတိ ယာပေတီတိ ဧဝံ သော အဒုတိယဋ္ဌေန ဧကော။

ကထံ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ တဏှာယ ပဟာနဋ္ဌေန ဧကော? သော ဧကော အဒုတိယော အပ္ပမတ္တော အာတာပီ ပဟိတတ္တော ဝိဟရန္တော မဟာပဓာနံ ပဒဟန္တော မာရံ သသေနကံ နမုစိံ ကဏှံ ပမတ္တဗန္ဓုံ ဝိဓမေတွာ စ တဏှာဇာလိနိံ ဝိသရိတံ ဝိသတ္တိကံ ပဇဟိ ဝိနောဒေသိ ဗျန္တိံ အကာသိ အနဘာဝံ ဂမေသိ။

‘‘တဏှာဒုတိယော ပုရိသော, ဒီဃမဒ္ဓါန သံသရံ၊

ဣတ္ထဘာဝညထာဘာဝံ, သံသာရံ နာတိဝတ္တတိ။

‘‘ဧတမာဒီနဝံ ဉတွာ, တဏှံ ဒုက္ခဿ သမ္ဘဝံ၊

ဝီတတဏှော အနာဒါနော, သတော ဘိက္ခု ပရိဗ္ဗဇေ’’တိ။ (ဣတိဝု။ ၁၅, ၁၀၅၊ မဟာနိ။ ၁၉၁) –

ဧဝံ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ တဏှာယ ပဟာနဋ္ဌေန ဧကော။

ကထံ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဧကန္တဝီတရာဂေါတိ ဧကော? ရာဂဿ ပဟီနတ္တာ ဧကန္တဝီတရာဂေါတိ ဧကော, ဒေါသဿ ပဟီနတ္တာ ဧကန္တဝီတဒေါသောတိ ဧကော, မောဟဿ ပဟီနတ္တာ ဧကန္တဝီတမောဟောတိ ဧကော, ကိလေသာနံ ပဟီနတ္တာ ဧကန္တနိက္ကိလေသောတိ ဧကော, ဧဝံ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဧကန္တဝီတရာဂေါတိ ဧကော။

ကထံ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဧကာယနမဂ္ဂံ ဂတောတိ ဧကော? ဧကာယနမဂ္ဂေါ ဝုစ္စတိ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ, စတ္တာရော သမ္မပ္ပဓာနာ, စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပါဒါ, ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ, ပဉ္စ ဗလာနိ, သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ, အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ။

‘‘ဧကာယနံ ဇာတိခယန္တဒဿီ, မဂ္ဂံ ပဇာနာတိ ဟိတာနုကမ္ပီ၊

ဧတေန မဂ္ဂေန တရိံသု ပုဗ္ဗေ, တရိဿန္တိ ယေ စ တရန္တိ ဩဃ’’န္တိ။ (သံ။ နိ။ ၅။၃၈၄၊ မဟာနိ။ ၁၉၁) –

ဧဝံ သော ဧကာယနမဂ္ဂံ ဂတောတိ ဧကော။

ကထံ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဧကော အနုတ္တရံ ပစ္စေကသမ္ဗောဓိံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓေါတိ ဧကော? ဗောဓိ ဝုစ္စတိ စတူသု မဂ္ဂေသု ဉာဏံ (မဟာနိ။ ၁၉၁၊ စူဠနိ။ ခဂ္ဂဝိသာဏသုတ္တနိဒ္ဒေသ ၁၂၁)။ ပညာ ပညိန္ဒြိယံ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၄၇။)

ပညာဗလံ ဓမ္မဝိစယသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ ဝီမံသာ ဝိပဿနာ သမ္မာဒိဋ္ဌိ။ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ တေန ပစ္စေကဗောဓိဉာဏေန ‘‘သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ အနိစ္စာ’’တိ ဗုဇ္ဈိ, ‘‘သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ ဒုက္ခာ’’တိ ဗုဇ္ဈိ, ‘‘သဗ္ဗေ ဓမ္မာ အနတ္တာ’’တိ ဗုဇ္ဈိ။ ‘‘အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ’’တိ ဗုဇ္ဈိ, ‘‘သင်္ခါရပစ္စယာ ဝိညာဏ’’န္တိ ဗုဇ္ဈိ, ‘‘ဝိညာဏပစ္စယာ နာမရူပ’’န္တိ ဗုဇ္ဈိ, ‘‘နာမရူပပစ္စယာ သဠာယတန’’န္တိ ဗုဇ္ဈိ, ‘‘သဠာယတနပစ္စယာ ဖဿော’’တိ ဗုဇ္ဈိ, ‘‘ဖဿပစ္စယာ ဝေဒနာ’’တိ ဗုဇ္ဈိ, ‘‘ဝေဒနာပစ္စယာ တဏှာ’’တိ ဗုဇ္ဈိ, ‘‘တဏှာပစ္စယာ ဥပါဒါန’’န္တိ ဗုဇ္ဈိ, ‘‘ဥပါဒါနပစ္စယာ ဘဝေါ’’တိ ဗုဇ္ဈိ, ‘‘ဘဝပစ္စယာ ဇာတီ’’တိ ဗုဇ္ဈိ, ‘‘ဇာတိပစ္စယာ ဇရာမရဏ’’န္တိ ဗုဇ္ဈိ။ ‘‘အဝိဇ္ဇာနိရောဓာ သင်္ခါရနိရောဓော’’တိ ဗုဇ္ဈိ, ‘‘သင်္ခါရနိရောဓာ ဝိညာဏနိရောဓော’’တိ ဗုဇ္ဈိ…ပေ… ‘‘ဘဝနိရောဓာ ဇာတိနိရောဓော’’တိ ဗုဇ္ဈိ, ‘‘ဇာတိနိရောဓာ ဇရာမရဏနိရောဓော’’တိ ဗုဇ္ဈိ။ ‘‘ဣဒံ ဒုက္ခ’’န္တိ ဗုဇ္ဈိ, ‘‘အယံ ဒုက္ခသမုဒယော’’တိ ဗုဇ္ဈိ, ‘‘အယံ ဒုက္ခနိရောဓော’’တိ ဗုဇ္ဈိ, ‘‘အယံ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနိပဋိပဒါ’’တိ ဗုဇ္ဈိ။ ‘‘ဣမေ အာသဝါ’’တိ ဗုဇ္ဈိ, ‘‘အယံ အာသဝသမုဒယော’’တိ ဗုဇ္ဈိ…ပေ… ‘‘ပဋိပဒါ’’တိ ဗုဇ္ဈိ, ‘‘ဣမေ ဓမ္မာ အဘိညေယျာ’’တိ ဗုဇ္ဈိ, ‘‘ဣမေ ဓမ္မာ ပဟာတဗ္ဗာ’’တိ ဗုဇ္ဈိ, ‘‘ဣမေ ဓမ္မာ သစ္ဆိကာတဗ္ဗာ’’တိ ဗုဇ္ဈိ, ‘‘ဣမေ ဓမ္မာ ဘာဝေတဗ္ဗာ’’တိ ဗုဇ္ဈိ။ ဆန္နံ ဖဿာယတနာနံ သမုဒယဉ္စ အတ္ထင်္ဂမဉ္စ အဿာဒဉ္စ အာဒီနဝဉ္စ နိဿရဏဉ္စ ဗုဇ္ဈိ, ပဉ္စန္နံ ဥပါဒါနက္ခန္ဓာနံ သမုဒယဉ္စ…ပေ… နိဿရဏဉ္စ ဗုဇ္ဈိ, စတုန္နံ မဟာဘူတာနံ သမုဒယဉ္စ အတ္ထင်္ဂမဉ္စ အဿာဒဉ္စ အာဒီနဝဉ္စ နိဿရဏဉ္စ ဗုဇ္ဈိ, ‘‘ယံ ကိဉ္စိ သမုဒယဓမ္မံ, သဗ္ဗံ တံ နိရောဓဓမ္မ’’န္တိ ဗုဇ္ဈိ။

အထ ဝါ ယံ ဗုဇ္ဈိတဗ္ဗံ အနုဗုဇ္ဈိတဗ္ဗံ ပဋိဗုဇ္ဈိတဗ္ဗံ သမ္ဗုဇ္ဈိတဗ္ဗံ အဓိဂန္တဗ္ဗံ ဖဿိတဗ္ဗံ သစ္ဆိကာတဗ္ဗံ, သဗ္ဗံ တံ တေန ပစ္စေကဗောဓိဉာဏေန ဗုဇ္ဈိ အနုဗုဇ္ဈိ ပဋိဗုဇ္ဈိ သမ္ဗုဇ္ဈိ အဓိဂဉ္ဆိ ဖဿေသိ သစ္ဆာကာသီတိ, ဧဝံ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဧကော အနုတ္တရံ ပစ္စေကသမ္ဗောဓိံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓေါတိ ဧကော။

စရေတိ အဋ္ဌ စရိယာယော (စူဠနိ။ ခဂ္ဂဝိသာဏသုတ္တနိဒ္ဒေသ ၁၂၁) – ဣရိယာပထစရိယာ, အာယတနစရိယာ, သတိစရိယာ, သမာဓိစရိယာ, ဉာဏစရိယာ, မဂ္ဂစရိယာ, ပတ္တိစရိယာ, လောကတ္ထစရိယာ။ ဣရိယာပထစရိယာတိ စတူသု ဣရိယာပထေသု, အာယတနစရိယာတိ ဆသု အဇ္ဈတ္တိကဗာဟိရေသု အာယတနေသု, သတိစရိယာတိ စတူသု သတိပဋ္ဌာနေသု, သမာဓိစရိယာတိ စတူသု ဈာနေသု, ဉာဏစရိယာတိ စတူသု အရိယသစ္စေသု, မဂ္ဂစရိယာတိ စတူသု အရိယမဂ္ဂေသု, ပတ္တိစရိယာတိ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၄၈။)

စတူသု သာမညဖလေသု, လောကတ္ထစရိယာတိ တထာဂတေသု အရဟန္တေသု သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေသု, ပဒေသတော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေသု, ပဒေသတော သာဝကေသု။

ဣရိယာပထစရိယာ စ ပဏိဓိသမ္ပန္နာနံ, အာယတနစရိယာ စ ဣန္ဒြိယေသု ဂုတ္တဒွါရာနံ, သတိစရိယာ စ အပ္ပမာဒဝိဟာရီနံ, သမာဓိစရိယာ စ အဓိစိတ္တမနုယုတ္တာနံ, ဉာဏစရိယာ စ ဗုဒ္ဓိသမ္ပန္နာနံ, မဂ္ဂစရိယာ စ သမ္မာပဋိပန္နာနံ, ပတ္တိစရိယာ စ အဓိဂတဖလာနံ, လောကတ္ထစရိယာ စ တထာဂတာနံ အရဟန္တာနံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါနံ, ပဒေသတော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓါနံ, ပဒေသတော သာဝကာနံ။ ဣမာ အဋ္ဌ စရိယာယော။

အပရာပိ အဋ္ဌ စရိယာယော – အဓိမုစ္စန္တော သဒ္ဓါယ စရတိ, ပဂ္ဂဏှန္တော ဝီရိယေန စရတိ, ဥပဋ္ဌပေန္တော သတိယာ စရတိ, အဝိက္ခေပံ ကရောန္တော သမာဓိနာ စရတိ, ပဇာနန္တော ပညာယ စရတိ, ဝိဇာနန္တော ဝိညာဏစရိယာယ စရတိ, ဧဝံ ပဋိပန္နဿ ကုသလာ ဓမ္မာ အာယတနန္တိ အာယတနစရိယာယ စရတိ။ ဧဝံ ပဋိပန္နော ဝိသေသမဓိဂစ္ဆတီတိ ဝိသေသစရိယာယ စရတိ။ ဣမာ အဋ္ဌ စရိယာယော။

အပရာပိ အဋ္ဌ စရိယာယော – ဒဿနစရိယာ စ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ, အဘိနိရောပနစရိယာ စ သမ္မာသင်္ကပ္ပဿ, ပရိဂ္ဂဟစရိယာ စ သမ္မာဝါစာယ, သမုဋ္ဌာနစရိယာ စ သမ္မာကမ္မန္တဿ, ဝေါဒါနစရိယာ စ သမ္မာအာဇီဝဿ, ပဂ္ဂဟစရိယာ စ သမ္မာဝါယာမဿ, ဥပဋ္ဌာနစရိယာ စ သမ္မာသတိယာ, အဝိက္ခေပစရိယာ စ သမ္မာသမာဓိဿ။ ဣမာ အဋ္ဌ စရိယာယော။

ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါတိ ယထာ ခဂ္ဂဿ နာမ ဝိသာဏံ ဧကမေဝ ဟောတိ, အဒုတိယံ, ဧဝမေဝ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ တက္ကပ္ပေါ တဿဒိသော တပ္ပဋိဘာဂေါ။ ယထာ အတိလောဏံ ဝုစ္စတိ လောဏကပ္ပေါ, အတိတိတ္တကံ ဝုစ္စတိ တိတ္တကပ္ပေါ, အတိမဓုရံ ဝုစ္စတိ မဓုရကပ္ပေါ, အတိဥဏှံ ဝုစ္စတိ အဂ္ဂိကပ္ပေါ, အတိသီတံ ဝုစ္စတိ ဟိမကပ္ပေါ, မဟာဥဒကက္ခန္ဓော ဝုစ္စတိ သမုဒ္ဒကပ္ပေါ, မဟာဘိညာဗလပ္ပတ္တော သာဝကော ဝုစ္စတိ သတ္ထုကပ္ပေါတိ။ ဧဝမေဝ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ, ခဂ္ဂဝိသာဏသဒိသော ခဂ္ဂဝိသာဏပဋိဘာဂေါ ဧကော အဒုတိယော မုတ္တဗန္ဓနော သမ္မာ လောကေ စရတိ ဝိဟရတိ ဣရိယတိ ဝတ္တတိ ပါလေတိ ယပေတိ ယာပေတီတိ ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။ တေနာဟု ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓါ –

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၄၉။)

‘‘သဗ္ဗေသု ဘူတေသု နိဓာယ ဒဏ္ဍံ, အဝိဟေဌယံ အညတရမ္ပိ တေသံ၊

န ပုတ္တမိစ္ဆေယျ ကုတော သဟာယံ, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။

‘‘သံသဂ္ဂဇာတဿ ဘဝန္တိ သ္နေဟာ, သ္နေဟနွယံ ဒုက္ခမိဒံ ပဟောတိ၊

အာဒီနဝံ သ္နေဟဇံ ပေက္ခမာနော၊ ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။

‘‘မိတ္တေ သုဟဇ္ဇေ အနုကမ္ပမာနော, ဟာပေတိ အတ္ထံ ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တော၊

ဧတံ ဘယံ သန္ထဝေ ပေက္ခမာနော, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။

‘‘ဝံသော ဝိသာလောဝ ယထာ ဝိသတ္တော, ပုတ္တေသု ဒါရေသု စ ယာ အပေက္ခာ၊

ဝံသေ ကဠီရောဝ အသဇ္ဇမာနော, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။

‘‘မိဂေါ အရညမှိ ယထာ အဗဒ္ဓေါ, ယေနိစ္ဆကံ ဂစ္ဆတိ ဂေါစရာယ၊

ဝိညူ နရော သေရိတံ ပေက္ခမာနော, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။

‘‘အာမန္တနာ ဟောတိ သဟာယမဇ္ဈေ, ဝါသေ စ ဌာနေ ဂမနေ စာရိကာယ၊

အနဘိဇ္ဈိတံ သေရိတံ ပေက္ခမာနော, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။

‘‘ခိဍ္ဍာ ရတီ ဟောတိ သဟာယမဇ္ဈေ, ပုတ္တေသု ပေမံ ဝိပုလဉ္စ ဟောတိ၊

ပိယဝိပ္ပယောဂံ ဝိဇိဂုစ္ဆမာနော, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၅၀။)

‘‘စာတုဒ္ဒိသော အပ္ပဋိဃော စ ဟောတိ, သန္တုဿမာနော ဣတရီတရေန၊

ပရိဿယာနံ သဟိတာ အဆမ္ဘီ, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။

‘‘ဒုဿင်္ဂဟာ ပဗ္ဗဇိတာပိ ဧကေ, အထော ဂဟဋ္ဌာ ဃရမာဝသန္တာ၊

အပ္ပေါဿုက္ကော ပရပုတ္တေသု ဟုတွာ, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။

‘‘ဩရောပယိတွာ ဂိဟိဗျဉ္ဇနာနိ, သဉ္ဆိန္နပတ္တော ယထာ ကောဝိဠာရော၊

ဆေတွာန ဝီရော ဂိဟိဗန္ဓနာနိ, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။

‘‘သစေ လဘေထ နိပကံ သဟာယံ, သဒ္ဓိံ စရံ သာဓုဝိဟာရိဓီရံ၊

အဘိဘုယျ သဗ္ဗာနိ ပရိဿယာနိ, စရေယျ တေနတ္တမနော သတီမာ။

‘‘နော စေ လဘေထ နိပကံ သဟာယံ, သဒ္ဓိံ စရံ သာဓုဝိဟာရိဓီရံ၊

ရာဇာဝ ရဋ္ဌံ ဝိဇိတံ ပဟာယ, ဧကော စရေ မာတင်္ဂရညေဝ နာဂေါ။

‘‘အဒ္ဓါ ပသံသာမ သဟာယသမ္ပဒံ, သေဋ္ဌာ သမာ သေဝိတဗ္ဗာ သဟာယာ၊

ဧတေ အလဒ္ဓါ အနဝဇ္ဇဘောဇီ, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။

‘‘ဒိသွာ သုဝဏ္ဏဿ ပဘဿရာနိ, ကမ္မာရပုတ္တေန သုနိဋ္ဌိတာနိ၊

သံဃဋ္ဋမာနာနိ ဒုဝေ ဘုဇသ္မိံ, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၅၁။)

‘‘ဧဝံ ဒုတီယေန သဟာ မမဿ, ဝါစာဘိလာပေါ အဘိသဇ္ဇနာ ဝါ၊

ဧတံ ဘယံ အာယတိံ ပေက္ခမာနော, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။

‘‘ကာမာ ဟိ စိတြာ မဓုရာ မနောရမာ, ဝိရူပရူပေန မထေန္တိ စိတ္တံ၊

အာဒီနဝံ ကာမဂုဏေသု ဒိသွာ, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။

‘‘ဤတီ စ ဂဏ္ဍော စ ဥပဒ္ဒဝေါ စ, ရောဂေါ စ သလ္လဉ္စ ဘယဉ္စ မေတံ၊

ဧတံ ဘယံ ကာမဂုဏေသု ဒိသွာ, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။

‘‘သီတဉ္စ ဥဏှဉ္စ ခုဒံ ပိပါသံ, ဝါတာတပေ ဍံသသရီသပေ စ၊

သဗ္ဗာနိပေတာနိ အဘိဗ္ဘဝိတွာ, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။

‘‘နာဂေါဝ ယူထာနိ ဝိဝဇ္ဇယိတွာ, သဉ္ဇာတခန္ဓော ပဒုမီ ဥဠာရော၊

ယထာဘိရန္တံ ဝိဟရံ အရညေ, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။

‘‘အဋ္ဌာနတံ သင်္ဂဏိကာရတဿ, ယံ ဖဿယေ သာမယိကံ ဝိမုတ္တိံ၊

အာဒိစ္စဗန္ဓုဿ ဝစော နိသမ္မ, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။

‘‘ဒိဋ္ဌီဝိသူကာနိ ဥပါတိဝတ္တော, ပတ္တော နိယာမံ ပဋိလဒ္ဓမဂ္ဂေါ၊

ဥပ္ပန္နဉာဏောမှိ အနညနေယျော, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၅၂။)

‘‘နိလ္လောလုပေါ နိက္ကုဟော နိပ္ပိပါသော, နိမ္မက္ခ နိဒ္ဓန္တကသာဝမောဟော၊

နိရာသယော သဗ္ဗလောကေ ဘဝိတွာ, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။

‘‘ပါပံ သဟာယံ ပရိဝဇ္ဇယေထ, အနတ္ထဒဿိံ ဝိသမေ နိဝိဋ္ဌံ၊

သယံ န သေဝေ ပသုတံ ပမတ္တံ, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။

‘‘ဗဟုဿုတံ ဓမ္မဓရံ ဘဇေထ, မိတ္တံ ဥဠာရံ ပဋိဘာနဝန္တံ၊

အညာယ အတ္ထာနိ ဝိနေယျ ကင်္ခံ, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။

‘‘ခိဍ္ဍံ ရတိံ ကာမသုခဉ္စ လောကေ, အနလင်္ကရိတွာ အနပေက္ခမာနော၊

ဝိဘူသဋ္ဌာနာ ဝိရတော သစ္စဝါဒီ, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။

‘‘ပုတ္တဉ္စ ဒါရံ ပိတရဉ္စ မာတရံ, ဓနာနိ ဓညာနိ စ ဗန္ဓဝါနိ၊

ဟိတွာန ကာမာနိ ယထောဓိကာနိ, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။

‘‘သင်္ဂေါ ဧသော ပရိတ္တမေတ္ထ သောချံ, အပ္ပဿာဒေါ ဒုက္ခမေဝေတ္ထ ဘိယျော၊

ဂဠော ဧသော ဣတိ ဉတွာ မတိမာ, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။

‘‘သန္ဒာလယိတွာန သံယောဇနာနိ, ဇာလံဝ ဘေတွာ သလိလမ္ဗုစာရီ,

အဂ္ဂီဝ ဒဍ္ဎံ အနိဝတ္တမာနော, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၅၃။)

‘‘ဩက္ခိတ္တစက္ခူ န စ ပါဒလောလော, ဂုတ္တိန္ဒြိယော ရက္ခိတမာနသာနော၊

အနဝဿုတော အပရိဍယှမာနော, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။

‘‘ဩဟာရယိတွာ ဂိဟိဗျဉ္ဇနာနိ, သဉ္ဆန္နပတ္တော ယထာ ပါရိဆတ္တော၊

ကာသာယဝတ္ထော အဘိနိက္ခမိတွာ, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။

‘‘ရသေသု ဂေဓံ အကရံ အလောလော, အနညပေါသီ သပဒါနစာရီ၊

ကုလေ ကုလေ အပ္ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တော, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။

‘‘ပဟာယ ပဉ္စာဝရဏာနိ စေတသော, ဥပက္ကိလေသေ ဗျပနုဇ္ဇ သဗ္ဗေ၊

အနိဿိတော ဆေဇ္ဇ သိနေဟဒေါသံ, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။

‘‘ဝိပိဋ္ဌိကတွာန သုခဉ္စ ဒုက္ခံ, ပုဗ္ဗေဝ သောမနဿဒေါမနဿံ၊

လဒ္ဓါနုပေက္ခံ သမထံ ဝိသုဒ္ဓံ, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။

‘‘အာရဒ္ဓဝီရိယော ပရမတ္ထပတ္တိယာ, အလီနစိတ္တော အကုသီတဝုတ္တိ၊

ဒဠှနိက္ကမော ထာမဗလူပပန္နော, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။

‘‘ပဋိသလ္လာနံ ဈာနမရိဉ္စမာနော, ဓမ္မေသု နိစ္စံ အနုဓမ္မစာရီ၊

အာဒီနဝံ သမ္မသိတာ ဘဝေသု, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၅၄။)

‘‘တဏှက္ခယံ ပတ္ထယမပ္ပမတ္တော, အနေဠမူဂေါ သုတဝါ သတီမာ၊

သင်္ခါတဓမ္မော နိယတော ပဓာနဝါ, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။

‘‘သီဟောဝ သဒ္ဒေသု အသန္တသန္တော, ဝါတောဝ ဇာလမှိ အသဇ္ဇမာနော၊

ပဒုမံဝ တောယေန အလိမ္ပမာနော, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။

‘‘သီဟော ယထာ ဒါဌဗလီ ပသယှ, ရာဇာ မိဂါနံ အဘိဘုယျ စာရီ၊

သေဝေထ ပန္တာနိ သေနာသနာနိ, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။

‘‘မေတ္တံ ဥပေက္ခံ ကရုဏံ ဝိမုတ္တိံ, အာသေဝမာနော မုဒိတဉ္စ ကာလေ၊

သဗ္ဗေန လောကေန အဝိရုဇ္ဈမာနော, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။

‘‘ရာဂဉ္စ ဒေါသဉ္စ ပဟာယ မောဟံ, သန္ဒာလယိတွာန သံယောဇနာနိ၊

အသန္တသံ ဇီဝိတသင်္ခယမှိ, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။

‘‘ဘဇန္တိ သေဝန္တိ စ ကာရဏတ္ထာ, နိက္ကာရဏာ ဒုလ္လဘာ အဇ္ဇ မိတ္တာ၊

အတ္တတ္ထပညာ အသုစီမနုဿာ, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ’’တိ။

တတ္ထ သဗ္ဗေသု ဘူတေသူတိ ခဂ္ဂဝိသာဏပစ္စေကဗုဒ္ဓါပဒါနသုတ္တံ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? သဗ္ဗသုတ္တာနံ စတုဗ္ဗိဓာ ဥပ္ပတ္တိ – အတ္တဇ္ဈာသယတော, ပရဇ္ဈာသယတော, အဋ္ဌုပ္ပတ္တိတော, ပုစ္ဆာဝသိတောတိ။ တတ္ထ ခဂ္ဂဝိသာဏသုတ္တဿ အဝိသေသေန ပုစ္ဆာဝသိတော ဥပ္ပတ္တိ။ ဝိသေသေန ပန ယသ္မာ ဧတ္ထ ကာစိ ဂါထာ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၅၅။)

တေန တေန ပစ္စေကဗုဒ္ဓေန ပုဋ္ဌေန ဝုတ္တာ, ကာစိ အပုဋ္ဌေန အတ္တနာ အဓိဂတမဂ္ဂနယာနုရူပံ ဥဒါနံယေဝ ဥဒါနေန္တေန, တသ္မာ ကာယစိ ဂါထာယ ပုစ္ဆာဝသိတော, ကာယစိ အတ္တဇ္ဈာသယတော ဥပ္ပတ္တိ။ တတ္ထ ယာ အယံ အဝိသေသေန ပုစ္ဆာဝသိတော ဥပ္ပတ္တိ, သာ အာဒိတော ပဘုတိ ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗာ –

ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ။ အထ ခေါ အာယသ္မတော အာနန္ဒဿ ရဟောဂတဿ ပဋိသလ္လီနဿ ဧဝံ စေတသော ပရိဝိတက္ကော ဥဒပါဒိ – ‘‘ဗုဒ္ဓါနံ ပတ္ထနာ စ အဘိနီဟာရော စ ဒိဿတိ, တထာ သာဝကာနံ, ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနံ န ဒိဿတိ, ယံနူနာဟံ ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ပုစ္ဆေယျ’’န္တိ? သော ပဋိသလ္လာနာ ဝုဋ္ဌိတော ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ယထာက္ကမေန ဧတမတ္ထံ ပုစ္ဆိ။ အထဿ ဘဂဝါ ပုဗ္ဗယောဂါဝစရသုတ္တံ အဘာသိ –

‘‘ပဉ္စိမေ, အာနန္ဒ, အာနိသံသာ ပုဗ္ဗယောဂါဝစရေ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ ပဋိကစ္စေဝ အညံ အာရာဓေတိ။ နော စေ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ ပဋိကစ္စေဝ အညံ အာရာဓေတိ, အထ မရဏကာလေ အညံ အာရာဓေတိ။ အထ ဒေဝပုတ္တော သမာနော အညံ အာရာဓေတိ။ အထ ဗုဒ္ဓါနံ သမ္မုခီဘာဝေ ခိပ္ပါဘိညော ဟောတိ။ အထ ပစ္ဆိမေ ကာလေ ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဟောတီ’’တိ။

ဧဝံ ဝတွာ ပုန အာဟ –

‘‘ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓါ နာမ, အာနန္ဒ, အဘိနီဟာရသမ္ပန္နာ ပုဗ္ဗယောဂါဝစရာ ဟောန္တိ, တသ္မာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓဗုဒ္ဓသာဝကာနံ သဗ္ဗေသံ ပတ္ထနာ စ အဘိနီဟာရော စ ဣစ္ဆိတဗ္ဗော’’တိ။

သော အာဟ – ‘‘ဗုဒ္ဓါနံ, ဘန္တေ, ပတ္ထနာ ကီဝ စိရံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ ဗုဒ္ဓါနံ, အာနန္ဒ, ဟေဋ္ဌိမပရိစ္ဆေဒေန စတ္တာရိ အသင်္ချေယျာနိ ကပ္ပသတသဟဿဉ္စ, မဇ္ဈိမပရိစ္ဆေဒေန အဋ္ဌ အသင်္ချေယျာနိ ကပ္ပသတသဟဿဉ္စ, ဥပရိမပရိစ္ဆေဒေန သောဠသ အသင်္ချေယျာနိ ကပ္ပသတသဟဿဉ္စ။ ဧတေ စ ဘေဒါ ပညာဓိကသဒ္ဓါဓိကဝီရိယာဓိကာနံ ဝသေန ဉာတဗ္ဗာ။ ပညာဓိကာနဉှိ သဒ္ဓါ မန္ဒာ ဟောတိ, ပညာ တိက္ခာ။ သဒ္ဓါဓိကာနံ ပညာ မဇ္ဈိမာ ဟောတိ, သဒ္ဓါ တိက္ခာ။ ဝီရိယာဓိကာနံ သဒ္ဓါ ပညာ မန္ဒာ ဟောတိ, ဝီရိယံ တိက္ခန္တိ။ အပ္ပတွာ ပန စတ္တာရိ အသင်္ချေယျာနိ ကပ္ပသတသဟဿဉ္စ ဒိဝသေ ဒိဝသေ ဝေဿန္တရဒါနသဒိသံ ဒါနံ ဒေန္တောပိ တဒနုရူပေ သီလာဒိပါရမိဓမ္မေ အာစိနန္တောပိ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၅၆။)

အန္တရာ ဗုဒ္ဓေါ ဘဝိဿတီတိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ။ ကသ္မာ? ဉာဏံ ဂဗ္ဘံ န ဂဏှာတိ, ဝေပုလ္လံ နာပဇ္ဇတိ, ပရိပါကံ န ဂစ္ဆတီတိ။ ယထာ နာမ တိမာသစတုမာသပဉ္စမာသစ္စယေန နိပ္ဖဇ္ဇနကံ သဿံ တံ တံ ကာလံ အပ္ပတွာ ဒိဝသေ ဒိဝသေ သတက္ခတ္တုံ သဟဿက္ခတ္တုံ ကေဠာယန္တောပိ ဥဒကေန သိဉ္စန္တောပိ အန္တရာ ပက္ခေန ဝါ မာသေန ဝါ နိပ္ဖါဒေဿတီတိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ။ ကသ္မာ? သဿံ ဂဗ္ဘံ န ဂဏှာတိ, ဝေပုလ္လံ နာပဇ္ဇတိ, ပရိပါကံ န ဂစ္ဆတီတိ။ ဧဝမေဝံ အပ္ပတွာ စတ္တာရိ အသင်္ချေယျာနိ ကပ္ပသတသဟဿဉ္စ အန္တရာ ဗုဒ္ဓေါ ဘဝိဿတီတိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ။ တသ္မာ ယထာဝုတ္တမေဝ ကာလံ ပါရမိပူရဏံ ကာတဗ္ဗံ ဉာဏပရိပါကတ္ထာယ။ ဧတ္တကေနာပိ စ ကာလေန ဗုဒ္ဓတ္တံ ပတ္ထယတော အဘိနီဟာရကရဏေ အဋ္ဌ သမ္ပတ္တိယော ဣစ္ဆိတဗ္ဗာ။ အယဉှိ –

‘‘မနုဿတ္တံ လိင်္ဂသမ္ပတ္တိ, ဟေတု သတ္ထာရဒဿနံ၊

ပဗ္ဗဇ္ဇာ ဂုဏသမ္ပတ္တိ, အဓိကာရော စ ဆန္ဒတာ၊

အဋ္ဌဓမ္မသမောဓာနာ, အဘိနီဟာရော သမိဇ္ဈတိ’’။ (ဗု။ ဝံ။ ၂။၅၉)၊

အဘိနီဟာရောတိ မူလပဏိဓာနဿေတံ အဓိဝစနံ။ တတ္ထ မနုဿတ္တန္တိ မနုဿဇာတိ။ အညတြ ဟိ မနုဿဇာတိယာ အဝသေသဇာတီသု ဒေဝဇာတိယမ္ပိ ဌိတဿ ပဏိဓိ န ဣဇ္ဈတိ, တတ္ထ ဌိတေန ပန ဗုဒ္ဓတ္တံ ပတ္ထယန္တေန ဒါနာဒီနိ ပုညကမ္မာနိ ကတွာ မနုဿတ္တံယေဝ ပတ္ထေတဗ္ဗံ, တတ္ထ ဌတွာ ပဏိဓိ ကာတဗ္ဗော။ ဧဝဉှိ သမိဇ္ဈတိ။ လိင်္ဂသမ္ပတ္တီတိ ပုရိသဘာဝေါ။ မာတုဂါမနပုံသကဥဘတောဗျဉ္ဇနကာနဉှိ မနုဿဇာတိယံ ဌိတာနမ္ပိ ပဏိဓိ န ဣဇ္ဈတိ။ တတ္ထ ဌိတေန ပန ဗုဒ္ဓတ္တံ ပတ္ထေန္တေန ဒါနာဒီနိ ပုညကမ္မာနိ ကတွာ ပုရိသဘာဝေါယေဝ ပတ္ထေတဗ္ဗော, တတ္ထ ဌတွာ ပဏိဓိ ကာတဗ္ဗော။ ဧဝဉှိ သမိဇ္ဈတိ။ ဟေတူတိ အရဟတ္တဿ ဥပနိဿယသမ္ပတ္တိ။ ယော ဟိ တသ္မိံ အတ္တဘာဝေ ဝါယမန္တော အရဟတ္တံ ပါပုဏိတုံ သမတ္ထော, တဿ ပဏိဓိ သမိဇ္ဈတိ, နော ဣတရဿ ယထာ သုမေဓပဏ္ဍိတဿ။ သော ဟိ ဒီပင်္ကရပါဒမူလေ ပဗ္ဗဇိတွာ တေနတ္တဘာဝေန အရဟတ္တံ ပါပုဏိတုံ သမတ္ထော အဟောသိ။ သတ္ထာရဒဿနန္တိ ဗုဒ္ဓါနံ သမ္မုခါဒဿနံ။ ဧဝဉှိ ဣဇ္ဈတိ, နော အညထာ ယထာ သုမေဓပဏ္ဍိတဿ။ သော ဟိ ဒီပင်္ကရံ သမ္မုခါ ဒိသွာ ပဏိဓိံ အကာသိ။ ပဗ္ဗဇ္ဇာတိ အနဂါရိယဘာဝေါ။ သော စ ခေါ သာသနေ ဝါ ကမ္မဝါဒိကိရိယဝါဒိတာပသပရိဗ္ဗာဇကနိကာယေ ဝါ ဝဋ္ဋတိ ယထာ သုမေဓပဏ္ဍိတဿ။ သော ဟိ သုမေဓော နာမ တာပသော ဟုတွာ ပဏိဓိံ အကာသိ။ ဂုဏသမ္ပတ္တီတိ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၅၇။)

ဈာနာဒိဂုဏပဋိလာဘော။ ပဗ္ဗဇိတဿပိ ဟိ ဂုဏသမ္ပန္နဿေဝ ဣဇ္ဈတိ, နော ဣတရဿ ယထာ သုမေဓပဏ္ဍိတဿ။ သော ဟိ ပဉ္စာဘိညော စ အဋ္ဌသမာပတ္တိလာဘီ စ ဟုတွာ ပဏိဓေသိ။ အဓိကာရောတိ အဓိကကာရော, ပရိစ္စာဂေါတိ အတ္ထော။ ဇီဝိတာဒိပရိစ္စာဂဉှိ ကတွာ ပဏိဒဟတောယေဝ ဣဇ္ဈတိ, နော ဣတရဿ ယထာ သုမေဓပဏ္ဍိတဿ။ သော ဟိ –

‘‘အက္ကမိတွာန မံ ဗုဒ္ဓေါ, သဟ သိဿေဟိ ဂစ္ဆတု၊

မာ နံ ကလလေ အက္ကမိတ္ထ, ဟိတာယ မေ ဘဝိဿတီ’’တိ။ (ဗု။ ဝံ။ ၂။၅၃)၊

ဧဝံ အတ္တပရိစ္စာဂံ ကတွာ ပဏိဓေသိ။ ဆန္ဒတာတိ ကတ္တုကမျတာ။ သာ ယဿ ဗလဝတီ ဟောတိ, တဿ ဣဇ္ဈတိ ပဏိဓိ။ သာ စ သစေ ကောစိ ဝဒေယျ ‘‘ကော စတ္တာရိ အသင်္ချေယျာနိ ကပ္ပသတသဟဿဉ္စ နိရယေ ပစ္စိတွာ ဗုဒ္ဓတ္တံ ဣစ္ဆတီ’’တိ။ တံ သုတွာ ယော ‘‘အဟ’’န္တိ ဝတ္တုံ ဥဿဟတိ, တဿ ဗလဝတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တထာ ယဒိ ကောစိ ဝဒေယျ ‘‘ကော သကလစက္ကဝါဠံ ဝီတစ္စိကာနံ အင်္ဂါရာနံ ပူရံ အက္ကမိတွာ ဗုဒ္ဓတ္တံ ဣစ္ဆတိ, ကော သကလစက္ကဝါဠံ သတ္တိသူလေဟိ အာကိဏ္ဏံ အက္ကမန္တော အတိက္ကမိတွာ ဗုဒ္ဓတ္တံ ဣစ္ဆတိ, ကော သကလစက္ကဝါဠံ သမတိတ္တိကံ ဥဒကပုဏ္ဏံ ဥတ္တရိတွာ ဗုဒ္ဓတ္တံ ဣစ္ဆတိ, ကော သကလစက္ကဝါဠံ နိရန္တရံ ဝေဠုဂုမ္ဗသဉ္ဆန္နံ မဒ္ဒန္တော အတိက္ကမိတွာ ဗုဒ္ဓတ္တံ ဣစ္ဆတီ’’တိ, တံ သုတွာ ယော ‘‘အဟ’’န္တိ ဝတ္တုံ ဥဿဟတိ, တဿ ဗလဝတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဧဝရူပေန စ ကတ္တုကမျတာဆန္ဒေန သမန္နာဂတော သုမေဓပဏ္ဍိတော ပဏိဓေသီတိ။

ဧဝံ သမိဒ္ဓါဘိနီဟာရော စ ဗောဓိသတ္တော ဣမာနိ အဋ္ဌာရသ အဘဗ္ဗဋ္ဌာနာနိ န ဥပေတိ။ သော ဟိ တတော ပဘုတိ န ဇစ္စန္ဓော ဟောတိ န ဇစ္စပဓိရော, န ဥမ္မတ္တကော, န ဧဠမုဂေါ, န ပီဌသပ္ပိ, န မိလက္ခေသု ဥပ္ပဇ္ဇတိ, န ဒါသိယာ ကုစ္ဆိမှိ နိဗ္ဗတ္တတိ, န နိယတမိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကော ဟောတိ, နာဿ လိင်္ဂံ ပရိဝတ္တတိ, န ပဉ္စာနန္တရိယကမ္မာနိ ကရောတိ, န ကုဋ္ဌီ ဟောတိ, န တိရစ္ဆာနယောနိယံ ဝဋ္ဋကတော ပစ္ဆိမတ္တဘာဝေါ ဟတ္ထိတော အဓိကတ္တဘာဝေါ ဟောတိ, န ခုပ္ပိပါသိကနိဇ္ဈာမတဏှိကပေတေသု ဥပ္ပဇ္ဇတိ, န ကာလကဉ္စိကာသုရေသု, န အဝီစိနိရယေ, န လောကန္တရိကေသု ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ကာမာဝစရေသု ပန န မာရော ဟောတိ, ရူပါဝစရေသု န အသညီဘဝေ, န သုဒ္ဓါဝါသေသု ဥပ္ပဇ္ဇတိ, န အရူပဘဝေသု, န အညံ စက္ကဝါဠံ သင်္ကမတိ။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၅၈။)

ယာ စိမာ ဥဿာဟော စ ဥမ္မင်္ဂေါ စ အဝတ္ထာနဉ္စ ဟိတစရိယာ စာတိ စတဿော ဗုဒ္ဓဘူမိယော, တာဟိ သမန္နာဂတော ဟောတိ။ တတ္ထ –

‘‘ဥဿာဟော ဝီရိယံ ဝုတ္တံ, ဥမ္မင်္ဂေါ ပညာ ပဝုစ္စတိ၊

အဝတ္ထာနံ အဓိဋ္ဌာနံ, ဟိတစရိယာ မေတ္တာဘာဝနာ’’တိ။ –

ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ယေ စ ဣမေ နေက္ခမ္မဇ္ဈာသယော, ပဝိဝေကဇ္ဈာသယော, အလောဘဇ္ဈာသယော, အဒေါသဇ္ဈာသယော, အမောဟဇ္ဈာသယော, နိဿရဏဇ္ဈာသယောတိ ဆ အဇ္ဈာသယာ ဗောဓိပရိပါကာယ သံဝတ္တန္တိ, ယေဟိ သမန္နာဂတတ္တာ နေက္ခမ္မဇ္ဈာသယာ စ ဗောဓိသတ္တာ ကာမေသု ဒေါသဒဿာဝိနော, ပဝိဝေကဇ္ဈာသယာ စ ဗောဓိသတ္တာ သင်္ဂဏိကာယ ဒေါသဒဿာဝိနော, အလောဘဇ္ဈာသယာ စ ဗောဓိသတ္တာ လောဘေ ဒေါသဒဿာဝိနော, အဒေါသဇ္ဈာသယာ စ ဗောဓိသတ္တာ ဒေါသေ ဒေါသဒဿာဝိနော, အမောဟဇ္ဈာသယာ စ ဗောဓိသတ္တာ မောဟေ ဒေါသဒဿာဝိနော, နိဿရဏဇ္ဈာသယာ စ ဗောဓိသတ္တာ သဗ္ဗဘဝေသု ဒေါသဒဿာဝိနောတိ ဝုစ္စန္တိ, တေဟိ စ သမန္နာဂတော ဟောတိ။

ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနံ ပန ကီဝ စိရံ ပတ္ထနာ ဝဋ္ဋတီတိ? ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနံ ဒွေ အသင်္ချေယျာနိ ကပ္ပသတသဟဿဉ္စ, တတော ဩရံ န သက္ကာ, ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေနေဝေတ္ထ ကာရဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧတ္တကေနာပိ စ ကာလေန ပစ္စေကဗုဒ္ဓတ္တံ ပတ္ထယတော အဘိနီဟာရကရဏေ ပဉ္စ သမ္ပတ္တိယော ဣစ္ဆိတဗ္ဗာ။ တေသဉှိ –

‘‘မနုဿတ္တံ လိင်္ဂသမ္ပတ္တိ, ဝိဂတာသဝဒဿနံ၊

အဓိကာရော စ ဆန္ဒတာ, ဧတေ အဘိနီဟာရကာရဏာ’’။

တတ္ထ ဝိဂတာသဝဒဿနန္တိ ဗုဒ္ဓပစ္စေကဗုဒ္ဓဗုဒ္ဓသာဝကာနံ ယဿ ကဿစိ ဒဿနန္တိ အတ္ထော။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။

အထ ‘‘သာဝကာနံ ပတ္ထနာ ကိတ္တကံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ? ဒွိန္နံ အဂ္ဂသာဝကာနံ ဧကံ အသင်္ချေယျံ ကပ္ပသတသဟဿဉ္စ, အသီတိမဟာသာဝကာနံ ကပ္ပသတသဟဿမေဝ။ တထာ ဗုဒ္ဓဿ မာတာပိတူနံ ဥပဋ္ဌာကဿ ပုတ္တဿ စာတိ, တတော ဩရံ န သက္ကာ, တတ္ထ ကာရဏံ ဝုတ္တနယမေဝ။ ဣမေသံ ပန သဗ္ဗေသမ္ပိ အဓိကာရော စ ဆန္ဒတာတိ ဒွင်္ဂသမန္နာဂတောယေဝ အဘိနီဟာရော ဟောတိ။

ဧဝံ ဣမာယ ပတ္ထနာယ ဣမိနာ စ အဘိနီဟာရေန ယထာဝုတ္တပ္ပဘေဒံ ကာလံ ပါရမိယော ပူရေတွာ ဗုဒ္ဓါ လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇန္တာ ခတ္တိယကုလေ ဝါ ဗြာဟ္မဏကုလေ ဝါ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ, ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ခတ္တိယဗြာဟ္မဏဂဟပတိကုလာနံ အညတရသ္မိံ,

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၅၉။)

အဂ္ဂသာဝကာ ပန ဗုဒ္ဓါ ဝိယ ခတ္တိယဗြာဟ္မဏကုလေသွေဝ။ သဗ္ဗဗုဒ္ဓါ သံဝဋ္ဋမာနေ ကပ္ပေ န ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ, ဝိဝဋ္ဋမာနေ ကပ္ပေ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ, တထာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ။ တေ ပန ဗုဒ္ဓါနံ ဥပ္ပဇ္ဇနကာလေ န ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ဗုဒ္ဓါ သယဉ္စ ဗုဇ္ဈန္တိ, ပရေ စ ဗောဓေန္တိ။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ သယမေဝ ဗုဇ္ဈန္တိ, န ပရေ ဗောဓေန္တိ။ အတ္ထရသမေဝ ပဋိဝိဇ္ဈန္တိ, န ဓမ္မရသံ။ န ဟိ တေ လောကုတ္တရဓမ္မံ ပညတ္တိံ အာရောပေတွာ ဒေသေတုံ သက္ကောန္တိ, မူဂေန ဒိဋ္ဌသုပိနော ဝိယ ဝနစရကေန နဂရေ သာယိတဗျဉ္ဇနရသော ဝိယ စ နေသံ ဓမ္မာဘိသမယော ဟောတိ။ သဗ္ဗံ ဣဒ္ဓိသမာပတ္တိပဋိသမ္ဘိဒါပဘေဒံ ပါပုဏန္တိ။ ဂုဏဝိသိဋ္ဌတာယ ဗုဒ္ဓါနံ ဟေဋ္ဌာ သာဝကာနံ ဥပရိ ဟောန္တိ, န အညေ ပဗ္ဗာဇေတွာ အာဘိသမာစာရိကံ သိက္ခာပေန္တိ, ‘‘စိတ္တသလ္လေခေါ ကာတဗ္ဗော, ဝေါသာနံ နာပဇ္ဇိတဗ္ဗ’’န္တိ ဣမိနာ ဥဒ္ဒေသေန ဥပေါသထံ ကရောန္တိ, အဇ္ဇ ဥပေါသထောတိ ဝစနမတ္တေန ဝါ, ဥပေါသထံ ကရောန္တာ စ ဂန္ဓမာဒနေ မဉ္ဇူသကရုက္ခမူလေ ရတနမာဠေ သန္နိပတိတွာ ကရောန္တီတိ။ ဧဝံ ဘဂဝါ အာယသ္မတော အာနန္ဒဿ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနံ သဗ္ဗာကာရပရိပူရံ ပတ္ထနဉ္စ အဘိနီဟာရဉ္စ ကထေတွာ ဣဒါနိ ဣမာယ ပတ္ထနာယ ဣမိနာ စ အဘိနီဟာရေန သမုဒါဂတေ တေ တေ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေ ကထေတုံ ‘‘သဗ္ဗေသု ဘူတေသု နိဓာယ ဒဏ္ဍ’’န္တိအာဒိနာ နယေန ဣမံ ခဂ္ဂဝိသာဏသုတ္တံ အဘာသိ။ အယံ တာဝ အဝိသေသေန ပုစ္ဆာဝသိတော ခဂ္ဂဝိသာဏသုတ္တဿ ဥပ္ပတ္တိ။

ဣဒါနိ ဝိသေသေန ဝတ္တဗ္ဗာ။ တတ္ထ ဣမိဿာ တာဝ ဂါထာယ ဧဝံ ဥပ္ပတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ – အယံ ကိရ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေါ ပစ္စေကဗောဓိသတ္တဘူမိံ ဩဂါဟန္တော ဒွေ အသင်္ချေယျာနိ ကပ္ပသတသဟဿဉ္စ ပါရမိယော ပူရေတွာ ကဿပဿ ဘဂဝတော သာသနေ ပဗ္ဗဇိတွာ အာရညိကော ဟုတွာ ဂတပစ္စာဂတဝတ္တံ ပူရေန္တော သမဏဓမ္မံ အကာသိ။ ဧတံ ကိရ ဝတ္တံ အပရိပူရေတွာ ပစ္စေကဗောဓိံ ပါပုဏန္တော နာမ နတ္ထိ။ ကိံ ပနေတံ ဂတပစ္စာဂတဝတ္တံ နာမ? ဟရဏပစ္စာဟရဏန္တိ။ တံ ယထာ ဝိဘူတံ ဟောတိ, တထာ ကထေဿာမ။

ဣဓ ဧကစ္စော ဘိက္ခု ဟရတိ န ပစ္စာဟရတိ, ဧကစ္စော ပစ္စာဟရတိ န ဟရတိ, ဧကစ္စော နေဝ ဟရတိ န ပစ္စာဟရတိ, ဧကစ္စော ဟရတိ စ ပစ္စာဟရတိ စ။ တတ္ထ ယော ဘိက္ခု ပဂေဝ ဝုဋ္ဌာယ စေတိယင်္ဂဏဗောဓိယင်္ဂဏဝတ္တံ ကတွာ ဗောဓိရုက္ခေ ဥဒကံ အာသိဉ္စိတွာ ပါနီယဃဋံ ပူရေတွာ ပါနီယမာဠေ ဌပေတွာ အာစရိယဝတ္တံ ဥပဇ္ဈာယဝတ္တံ ကတွာ ဒွေအသီတိ ခန္ဓကဝတ္တာနိ စ စုဒ္ဒသ မဟာဝတ္တာနိ သမာဒါယ ဝတ္တတိ။ သော သရီရပရိကမ္မံ ကတွာ သေနာသနံ ပဝိသိတွာ ယာဝ ဘိက္ခာစာရဝေလာ, တာဝ ဝိဝိတ္တာသနေ ဝီတိနာမေတွာ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၆၀။)

ဝေလံ ဉတွာ နိဝါသေတွာ ကာယဗန္ဓနံ ဗန္ဓိတွာ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ကတွာ သံဃာဋိံ ခန္ဓေ ကရိတွာ ပတ္တံ အံသေ အာလဂ္ဂေတွာ ကမ္မဋ္ဌာနံ မနသိ ကရောန္တော စေတိယင်္ဂဏံ ဂန္တွာ စေတိယဉ္စ ဗောဓိဉ္စ ဝန္ဒိတွာ ဂါမသမီပေ စီဝရံ ပါရုပိတွာ ပတ္တံ အာဒါယ ဂါမံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသတိ။ ဧဝံ ပဝိဋ္ဌော စ လာဘီ ဘိက္ခု ပုညဝါ ဥပါသကေဟိ သက္ကတော ဂရုကတော ဥပဋ္ဌာကကုလေ ဝါ ပဋိက္ကမနသာလာယံ ဝါ ပဋိက္ကမိတွာ ဥပါသကေဟိ တံ တံ ပဉှံ ပုစ္ဆိယမာနော တေသံ ပဉှဝိဿဇ္ဇနေန ဓမ္မဒေသနာဝိက္ခေပေန စ တံ မနသိကာရံ ဆဍ္ဍေတွာ နိက္ခမတိ။ ဝိဟာရံ အာဂတောပိ ဘိက္ခူဟိ ပဉှံ ပုဋ္ဌော ကထေတိ, ဓမ္မံ ဘဏတိ, တံ တံ ဗျာပါရဉ္စ အာပဇ္ဇတိ။ ပစ္ဆာဘတ္တမ္ပိ ပုရိမယာမမ္ပိ မဇ္ဈိမယာမမ္ပိ ဧဝံ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ ပပဉ္စေတွာ ကာယဒုဋ္ဌုလ္လာဘိဘူတော ပစ္ဆိမယာမေပိ သယတိ, နေဝ ကမ္မဋ္ဌာနံ မနသိ ကရောတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ ‘‘ဟရတိ န ပစ္စာဟရတီ’’တိ။

ယော ပန ဗျာဓိဗဟုလော ဟောတိ, ဘုတ္တာဟာရော ပစ္စူသသမယေ န သမ္မာ ပရိဏမတိ။ ပဂေဝ ဝုဋ္ဌာယ ယထာဝုတ္တံ ဝတ္တံ ကာတုံ န သက္ကောတိ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဝါ မနသိ ကာတုံ, အညဒတ္ထု ယာဂုံ ဝါ ခဇ္ဇကံ ဝါ ဘေသဇ္ဇံ ဝါ ဘတ္တံ ဝါ ပတ္ထယမာနော ကာလဿေဝ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ဂါမံ ပဝိသတိ။ တတ္ထ ယာဂုံ ဝါ ခဇ္ဇကံ ဝါ ဘေသဇ္ဇံ ဝါ ဘတ္တံ ဝါ လဒ္ဓါ ပတ္တံ နီဟရိတွာ ဘတ္တကိစ္စံ နိဋ္ဌာပေတွာ ပညတ္တာသနေ နိသိန္နော ကမ္မဋ္ဌာနံ မနသိ ကရိတွာ ဝိသေသံ ပတွာ ဝါ အပတွာ ဝါ ဝိဟာရံ အာဂန္တွာ တေနေဝ မနသိကာရေန ဝိဟရတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ ‘‘ပစ္စာဟရတိ န ဟရတီ’’တိ။ ဧဒိသာ ဟိ ဘိက္ခူ ယာဂုံ ပိဝိတွာ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ ဗုဒ္ဓသာသနေ အရဟတ္တံ ပတ္တာ ဂဏနပထံ ဝီတိဝတ္တာ, သီဟဠဒီပေယေဝ တေသု တေသု ဂါမေသု အာသနသာလာယံ တံ အာသနံ နတ္ထိ, ယတ္ထ ဘိက္ခူ နိသိန္နာ ယာဂုံ ပိဝိတွာ အရဟတ္တံ အပ္ပတ္တာ။

ယော ပန ပမာဒဝိဟာရီ ဟောတိ နိက္ခိတ္တဓုရော, သဗ္ဗဝတ္တာနိ ဘိန္ဒိတွာ ပဉ္စဝိဓစေတောခိလဝိနိဗန္ဓနဗဒ္ဓစိတ္တော ဝိဟရန္တော ကမ္မဋ္ဌာနမနသိကာရမနနုယုတ္တော ဂါမံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသိတွာ ဂိဟီဟိ သဒ္ဓိံ ကထာပပဉ္စေန ပပဉ္စိတော တုစ္ဆကောဝ နိက္ခမတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ ‘‘နေဝ ဟရတိ န ပစ္စာဟရတီ’’တိ။

ယော ပန ပဂေဝ ဝုဋ္ဌာယ ပုရိမနယေနေဝ သဗ္ဗဝတ္တာနိ ပရိပူရေတွာ ယာဝ ဘိက္ခာစာရဝေလာ, တာဝ ပလ္လင်္ကံ အာဘုဇိတွာ ကမ္မဋ္ဌာနံ မနသိ ကရောတိ။ ကမ္မဋ္ဌာနံ နာမ ဒုဝိဓံ – သဗ္ဗတ္ထကဉ္စ ပါရိဟာရိယဉ္စ။ တတ္ထ သဗ္ဗတ္ထကံ နာမ မေတ္တာ စ မရဏာနုဿတိ စ။ တဉှိ သဗ္ဗတ္ထ အတ္ထယိတဗ္ဗံ ဣစ္ဆိတဗ္ဗန္တိ ‘‘သဗ္ဗတ္ထက’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ မေတ္တာ နာမ အာဝါသာဒီသု သဗ္ဗတ္ထ ဣစ္ဆိတဗ္ဗာ။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၆၁။)

အာဝါသေသု ဟိ မေတ္တာဝိဟာရီ ဘိက္ခု သဗြဟ္မစာရီနံ ပိယော ဟောတိ မနာပေါ, တေန ဖာသု အသံဃဋ္ဌော ဝိဟရတိ။ ဒေဝတာသု မေတ္တာဝိဟာရီ ဒေဝတာဟိ ရက္ခိတဂေါပိတော သုခံ ဝိဟရတိ။ ရာဇရာဇမဟာမတ္တာဒီသု မေတ္တာဝိဟာရီ တေဟိ မမာယိတော သုခံ ဝိဟရတိ။ ဂါမနိဂမာဒီသု မေတ္တာဝိဟာရီ သဗ္ဗတ္ထ ဘိက္ခာစရိယာဒီသု မနုဿေဟိ သက္ကတော ဂရုကတော သုခံ ဝိဟရတိ။ မရဏာနုဿတိဘာဝနာယ ဇီဝိတနိကန္တိံ ပဟာယ အပ္ပမတ္တော ဝိဟရတိ။

ယံ ပန သဒါ ပရိဟရိတဗ္ဗံ စရိယာနုကူလေန ဂဟိတံ။ တံ ဒသာသုဘကသိဏာနုဿတီသု အညတရံ, စတုဓာတုဝဝတ္ထာနမေဝ ဝါ, တံ သဒါ ပရိဟရိတဗ္ဗတော ရက္ခိတဗ္ဗတော ဘာဝေတဗ္ဗတော စ ‘‘ပါရိဟာရိယ’’န္တိ ဝုစ္စတိ, မူလကမ္မဋ္ဌာနန္တိပိ တဒေဝ။ အတ္ထကာမာ ဟိ ကုလပုတ္တာ သာသနေ ပဗ္ဗဇိတွာ ဒသပိ ဝီသမ္ပိ တိံသမ္ပိ စတ္တာလီသမ္ပိ ပညာသမ္ပိ သတမ္ပိ ဧကတော ဝသန္တာ ကတိကဝတ္တံ ကတွာ ဝိဟရန္တိ – ‘‘အာဝုသော, တုမှေ န ဣဏဋ္ဋာ န ဘယဋ္ဋာ န ဇီဝိကာပကတာ ပဗ္ဗဇိတာ, ဒုက္ခာ မုစ္စိတုကာမာ ပနေတ္ထ ပဗ္ဗဇိတာ။ တသ္မာ ဂမနေ ဥပ္ပန္နကိလေသေ ဂမနေယေဝ နိဂ္ဂဏှထ, ဌာနေ, နိသဇ္ဇာယ, သယနေ ဥပ္ပန္နကိလေသေ သယနေယေဝ နိဂ္ဂဏှထာ’’တိ။

တေ ဧဝံ ကတိကဝတ္တံ ကတွာ ဘိက္ခာစာရံ ဂစ္ဆန္တာ အဍ္ဎဥသဘဥသဘအဍ္ဎဂါဝုတဂါဝုတန္တရေသု ပါသာဏာ ဟောန္တိ, တာယ သညာယ ကမ္မဋ္ဌာနံ မနသိကရောန္တာဝ ဂစ္ဆန္တိ။ သစေ ကဿစိ ဂမနေ ကိလေသော ဥပ္ပဇ္ဇတိ, သော တတ္ထေဝ နံ နိဂ္ဂဏှာတိ။ တထာ အသက္ကောန္တော တိဋ္ဌတိ, အထဿ ပစ္ဆတော အာဂစ္ဆန္တောပိ တိဋ္ဌတိ။ သော ‘‘အယံ ဘိက္ခု တုယှံ ဥပ္ပန္နံ ဝိတက္ကံ ဇာနာတိ, အနနုစ္ဆဝိကံ တေ ဧတ’’န္တိ အတ္တာနံ ပဋိစောဒေတွာ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ တတ္ထေဝ အရိယဘူမိံ ဩက္ကမတိ။ တထာ အသက္ကောန္တော နိသီဒတိ။ အထဿ ပစ္ဆတော အာဂစ္ဆန္တောပိ နိသီဒတီတိ။ သောယေဝ နယော အရိယဘူမိံ ဩက္ကမိတုံ အသက္ကောန္တောပိ တံ ကိလေသံ ဝိက္ခမ္ဘေတွာ ကမ္မဋ္ဌာနံ မနသိကရောန္တောဝ ဂစ္ဆတိ, န ကမ္မဋ္ဌာနဝိပ္ပယုတ္တေန စိတ္တေန ပါဒံ ဥဒ္ဓရတိ။ ဥဒ္ဓရတိ စေ, ပဋိနိဝတ္တိတွာ ပုရိမပဒေသေယေဝ တိဋ္ဌတိ။ အာလိန္ဒကဝါသီ မဟာဖုဿဒေဝတ္ထေရော ဝိယ။

သော ကိရ ဧကူနဝီသတိဝဿာနိ ဂတပစ္စာဂတဝတ္တံ ပူရေန္တော ဧဝံ ဝိဟာသိ။ မနုဿာပိ သုဒံ အန္တရာမဂ္ဂေ ကသန္တာ စ ဝပန္တာ စ မဒ္ဒန္တာ စ ကမ္မာနိ ကရောန္တာ စ ထေရံ တထာ ဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ ‘‘အယံ ထေရော ပုနပ္ပုနံ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၆၂။)

နိဝတ္တိတွာ ဂစ္ဆတိ, ကိံ နု ခေါ မဂ္ဂမူဠှော, ဥဒါဟု ကိဉ္စိ ပမုဋ္ဌော’’တိ သမုလ္လပန္တိ။ သော တံ အနာဒိယိတွာ ကမ္မဋ္ဌာနယုတ္တေန စိတ္တေနေဝ သမဏဓမ္မံ ကရောန္တော ဝီသတိဝဿဗ္ဘန္တရေ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ အရဟတ္တပတ္တဒိဝသေယေဝဿ စင်္ကမနကောဋိယံ အဓိဝတ္ထာ ဒေဝတာ အင်္ဂုလီဟိ ဒီပံ ဥဇ္ဇာလေတွာ အဋ္ဌာသိ, စတ္တာရောပိ မဟာရာဇာနော သက္ကော စ ဒေဝါနမိန္ဒော ဗြဟ္မာ စ သဟမ္ပတိ ဥပဋ္ဌာနံ အာဂမိံသု။ တဉ္စ ဩဘာသံ ဒိသွာ ဝနဝါသီ မဟာတိဿတ္ထေရော တံ ဒုတိယဒိဝသေ ပုစ္ဆိ – ‘‘ရတ္တိဘာဂေ အာယသ္မတော သန္တိကေ ဩဘာသော အဟောသိ, ကိံ သော’’တိ? ထေရော ဝိက္ခေပံ ကရောန္တော ‘‘ဩဘာသော နာမ ဒီပေါဘာသောပိ ဟောတိ မဏိဩဘာသောပီ’’တိ ဧဝမာဒိမာဟ။ သော ‘‘ပဋိစ္ဆာဒေထ တုမှေ’’တိ နိဗဒ္ဓေါ ‘‘အာမာ’’တိ ပဋိဇာနိတွာ အာရောစေသိ။

ကာဠဝလ္လိမဏ္ဍပဝါသီ မဟာနာဂတ္ထေရော ဝိယ စ။ သောပိ ကိရ ဂတပစ္စာဂတဝတ္တံ ပူရေန္တော ‘‘ပဌမံ တာဝ ဘဂဝတော မဟာပဓာနံ ပူဇေဿာမီ’’တိ သတ္တ ဝဿာနိ ဌာနစင်္ကမမေဝ အဓိဋ္ဌာသိ, ပုန သောဠသ ဝဿာနိ ဂတပစ္စာဂတဝတ္တံ ပူရေတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ ဧဝံ ကမ္မဋ္ဌာနမနုယုတ္တစိတ္တေနေဝ ပါဒံ ဥဒ္ဓရန္တော ဝိပ္ပယုတ္တေန စိတ္တေန ဥဒ္ဓဋေ ပဋိနိဝတ္တန္တော ဂါမသမီပံ ဂန္တွာ ‘‘ဂါဝီ နု ခေါ ပဗ္ဗဇိတော နု ခေါ’’တိ အာသင်္ကနီယပ္ပဒေသေ ဌတွာ သံဃာဋိံ ပါရုပိတွာ ပတ္တံ ဂဟေတွာ ဂါမဒွါရံ ပတွာ ကစ္ဆကန္တရတော ဥဒကံ ဂဟေတွာ ဂဏ္ဍူသံ ကတွာ ဂါမံ ပဝိသတိ ‘‘ဘိက္ခံ ဝါ ဒါတုံ ဝန္ဒိတုံ ဝါ ဥပဂတေ မနုဿေ ‘ဒီဃာယုကာ ဟောထာ’တိ ဝစနမတ္တေနာပိ မာ မေ ကမ္မဋ္ဌာနဝိက္ခေပေါ အဟောသီ’’တိ။ သစေ ပန နံ ‘‘အဇ္ဇ, ဘန္တေ, ကိံ သတ္တမီ, ဥဒါဟု အဋ္ဌမီ’’တိ ဒိဝသံ ပုစ္ဆန္တိ, ဥဒကံ ဂိလိတွာ အာရောစေတိ။ သစေ ဒိဝသပုစ္ဆကာ န ဟောန္တိ, နိက္ခမနဝေလာယံ ဂါမဒွါရေ နိဋ္ဌုဘိတွာဝ ယာတိ။

သီဟဠဒီပေ ကလမ္ဗတိတ္ထဝိဟာရေ ဝဿူပဂတာ ပညာသ ဘိက္ခူ ဝိယ စ။ တေ ကိရ ဝဿူပနာယိကဥပေါသထဒိဝသေ ကတိကဝတ္တံ အကံသု – ‘‘အရဟတ္တံ အပ္ပတွာ န အညမညံ အာလပိဿာမာ’’တိ။ ဂါမဉ္စ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသန္တာ ဂါမဒွါရေ ဥဒကဂဏ္ဍူသံ ကတွာ ပဝိသိံသု, ဒိဝသေ ပုစ္ဆိတေ ဥဒကံ ဂိလိတွာ အာရောစေသုံ, အပုစ္ဆိတေ ဂါမဒွါရေ နိဋ္ဌုဘိတွာ ဝိဟာရံ အာဂမံသု။ တတ္ထ မနုဿာ နိဋ္ဌုဘနဋ္ဌာနံ ဒိသွာ ဇာနိံသု – ‘‘အဇ္ဇ ဧကော အာဂတော, အဇ္ဇ ဒွေ’’တိ။ ဧဝဉ္စ စိန္တေသုံ – ‘‘ကိံ နု ခေါ ဧတေ အမှေဟေဝ သဒ္ဓိံ န

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၆၃။)

သလ္လပန္တိ, ဥဒါဟု အညမညမ္ပိ, ယဒိ အညမညမ္ပိ န သလ္လပန္တိ, အဒ္ဓါ ဝိဝါဒဇာတာ ဘဝိဿန္တိ, ဟန္ဒ နေသံ အညမညံ ခမာပေဿာမာ’’တိ။ သဗ္ဗေ ဝိဟာရံ အဂမံသု။ တတ္ထ ပညာသာယ ဘိက္ခူသု ဝဿံ ဥပဂတေသု ဒွေ ဘိက္ခူ ဧကောကာသေ နာဒ္ဒသံသု။ တတော တေသု ယော စက္ခုမာ ပုရိသော, သော ဧဝမာဟ – ‘‘န, ဘော, ကလဟကာရကာနံ ဝသနောကာသော ဤဒိသော ဟောတိ, သုသမ္မဋ္ဌံ စေတိယင်္ဂဏံ ဗောဓိယင်္ဂဏံ, သုနိက္ခိတ္တာ သမ္မဇ္ဇနိယော, သူပဋ္ဌပိတံ ပါနီယပရိဘောဇနီယ’’န္တိ, တေ တတော နိဝတ္တာ။ တေပိ ဘိက္ခူ အန္တောဝဿေယေဝ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ အရဟတ္တံ ပတွာ မဟာပဝါရဏာယ ဝိသုဒ္ဓိပဝါရဏံ ပဝါရေသုံ။

ဧဝံ ကာဠဝလ္လိမဏ္ဍပဝါသီ မဟာနာဂတ္ထေရော ဝိယ ကလမ္ဗတိတ္ထဝိဟာရေ ဝဿူပဂတာ ဘိက္ခူ ဝိယ စ ကမ္မဋ္ဌာနယုတ္တေနေဝ စိတ္တေန ပါဒံ ဥဒ္ဓရန္တော ဂါမသမီပံ ဂန္တွာ ဥဒကဂဏ္ဍူသံ ကတွာ ဝီထိယော သလ္လက္ခေတွာ ယတ္ထ သုရာသောဏ္ဍဓုတ္တာဒယော ကလဟကာရကာ စဏ္ဍဟတ္ထိအဿာဒယော ဝါ နတ္ထိ, တံ ဝီထိံ ပဋိပဇ္ဇတိ။ တတ္ထ စ ပိဏ္ဍာယ စရန္တော န တုရိတတုရိတော ဇဝေန ဂစ္ဆတိ, ဇဝနပိဏ္ဍပါတိကဓုတင်္ဂံ နာမ နတ္ထိ, ဝိသမဘူမိဘာဂပ္ပတ္တံ ပန ဥဒကဘရိတသကဋမိဝ နိစ္စလော ဟုတွာ ဂစ္ဆတိ။ အနုဃရံ ပဝိဋ္ဌော စ ဒါတုကာမံ ဝါ အဒါတုကာမံ ဝါ သလ္လက္ခေတုံ တဒနုရူပံ ကာလံ အာဂမေန္တော ဘိက္ခံ ဂဟေတွာ ပတိရူပေ ဩကာသေ နိသီဒိတွာ ကမ္မဋ္ဌာနံ မနသိကရောန္တော အာဟာရေ ပဋိက္ကူလသညံ ဥပဋ္ဌပေတွာ အက္ခဗ္ဘဉ္ဇနဝဏာလေပနပုတ္တမံသူပမာဝသေန ပစ္စဝေက္ခန္တော အဋ္ဌင်္ဂသမန္နာဂတံ အာဟာရံ အာဟာရေတိ နေဝ ဒဝါယ န မဒါယ…ပေ… ဘုတ္တာဝီ စ ဥဒကကိစ္စံ ကတွာ မုဟုတ္တံ ဘတ္တကိလမထံ ဝိနောဒေတွာ ယထာ ပုရေဘတ္တံ, ဧဝံ ပစ္ဆာဘတ္တံ, ပုရိမယာမံ ပစ္ဆိမယာမဉ္စ ကမ္မဋ္ဌာနံ မနသိ ကရောတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ ‘‘ဟရတိ စ ပစ္စာဟရတိ စာ’’တိ။ ဧဝမေတံ ဟရဏပစ္စာဟရဏံ ဂတပစ္စာဂတဝတ္တန္တိ ဝုစ္စတိ။

ဧတံ ပူရေန္တော ယဒိ ဥပနိဿယသမ္ပန္နော ဟောတိ, ပဌမဝယေ ဧဝ အရဟတ္တံ ပါပုဏာတိ။ နော စေ ပဌမဝယေ ပါပုဏာတိ, အထ မဇ္ဈိမဝယေ ပါပုဏာတိ။ နော စေ မဇ္ဈိမဝယေ ပါပုဏာတိ, အထ မရဏသမယေ ပါပုဏာတိ။ နော စေ မရဏသမယေ ပါပုဏာတိ, အထ ဒေဝပုတ္တော ဟုတွာ ပါပုဏာတိ။ နော စေ ဒေဝပုတ္တော ဟုတွာ ပါပုဏာတိ, အထ ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဟုတွာ ပရိနိဗ္ဗာတိ။ နော စေ ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဟုတွာ ပရိနိဗ္ဗာတိ, အထ ဗုဒ္ဓါနံ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၆၄။)

သမ္မုခီဘာဝေ ခိပ္ပါဘိညော ဟောတိ သေယျထာပိ ထေရော ဗာဟိယော, မဟာပညော ဝါ ဟောတိ သေယျထာပိ ထေရော သာရိပုတ္တောတိ။

အယံ ပန ပစ္စေကဗောဓိသတ္တော ကဿပဿ ဘဂဝတော သာသနေ ပဗ္ဗဇိတွာ အာရညိကော ဟုတွာ ဝီသတိ ဝဿသဟဿာနိ ဧတံ ဂတပစ္စာဂတဝတ္တံ ပူရေတွာ ကာလံ ကတွာ ကာမာဝစရဒေဝလောကေ ဥပ္ပဇ္ဇိ။ တတော စဝိတွာ ဗာရာဏသိရညော အဂ္ဂမဟေသိယာ ကုစ္ဆိမှိ ပဋိသန္ဓိံ အဂ္ဂဟေသိ။ ကုသလာ ဣတ္ထိယော တဒဟေဝ ဂဗ္ဘသဏ္ဌာနံ ဇာနန္တိ။ သာ စ တာသံ အညတရာ, တသ္မာ ဧသာပိ တံ ဂဗ္ဘပတိဋ္ဌာနံ ရညော နိဝေဒေသိ။ ဓမ္မတာ ဧသာ, ယံ ပုညဝန္တေ သတ္တေ ဂဗ္ဘေ ဥပ္ပန္နေ မာတုဂါမော ဂဗ္ဘပရိဟာရံ လဘတိ။ တသ္မာ ရာဇာ တဿာ ဂဗ္ဘပရိဟာရံ အဒါသိ။ သာ တတော ပဘုတိ နာစ္စုဏှံ ကိဉ္စိ အဇ္ဈောဟရိတုံ လဘတိ, နာတိသီတံ နာစ္စမ္ဗိလံ နာတိလောဏံ နာတိကဋုကံ နာတိတိတ္တကံ။ အစ္စုဏှေ ဟိ မာတရာ အဇ္ဈောဟဋေ ဂဗ္ဘဿ လောဟကုမ္ဘိဝါသော ဝိယ ဟောတိ, အတိသီတေ လောကန္တရိကဝါသော ဝိယ, အစ္စမ္ဗိလလောဏကဋုကတိတ္တကေသု ဘုတ္တေသု သတ္ထေန ဖာလေတွာ အမ္ဗိလာဒီဟိ သိတ္တာနိ ဝိယ ဒါရကဿ အင်္ဂါနိ တိဗ္ဗဝေဒနာနိ ဟောန္တိ။ အတိစင်္ကမနဋ္ဌာနနိသဇ္ဇသယနတောပိ နံ နိဝါရေန္တိ ‘‘ကုစ္ဆိဂတဿ သဉ္စလနဒုက္ခံ မာ အဟောသီ’’တိ။ မုဒုကတ္ထရဏတ္ထတာယ ဘူမိယာ စင်္ကမနာဒီနိ မတ္တာယ ကာတုံ လဘတိ, ဝဏ္ဏဂန္ဓာဒိသမ္ပန္နံ သာဒုံ သပ္ပါယံ အန္နပါနံ ဘုဉ္ဇိတုံ လဘတိ။ ပရိဂ္ဂဟေတွာဝ နံ စင်္ကမာပေန္တိ နိသီဒါပေန္တိ ဝုဋ္ဌာပေန္တိ။

သာ ဧဝံ ပရိဟရိယမာနာ ဂဗ္ဘပရိပါကကာလေ သူတိဃရံ ပဝိသိတွာ ပစ္စူသသမယေ ပုတ္တံ ဝိဇာယိ ပက္ကတေလမဒ္ဒိတမနောသိလာပိဏ္ဍိသဒိသံ ဓညပုညလက္ခဏူပေတံ။ တတော နံ ပဉ္စမဒိဝသေ အလင်္ကတပဋိယတ္တံ ရညော ဒဿေသုံ, ရာဇာ တုဋ္ဌော ဆသဋ္ဌိယာ ဓာတီဟိ ဥပဋ္ဌာပေသိ။ သော သဗ္ဗသမ္ပတ္တီဟိ ဝဍ္ဎမာနော နစိရဿေဝ ဝိညုတံ ပါပုဏိ။ သောဠသဝဿုဒ္ဒေသိကံ နံ ရာဇာ ရဇ္ဇေန အဘိသိဉ္စိ, ဝိဝိဓနာဋကာဟိ စ ဥပဋ္ဌာပေသိ။ အဘိသိတ္တော ရာဇပုတ္တော ရဇ္ဇံ ကာရေသိ နာမေန ဗြဟ္မဒတ္တော, သကလဇမ္ဗုဒီပေ ဝီသတိယာ နဂရသဟဿေသု။ ဇမ္ဗုဒီပေ ကိရ ပုဗ္ဗေ စတုရာသီတိ နဂရသတသဟဿာနိ အဟေသုံ, တာနိ ပရိဟာယန္တာနိ သဋ္ဌိ အဟေသုံ, တတော ပရိဟာယန္တာနိ စတ္တာလီသံ, သဗ္ဗပရိဟာယနကာလေ ပန ဝီသတိသဟဿာနိ ဟောန္တိ။ အယဉ္စ ဗြဟ္မဒတ္တော သဗ္ဗပရိဟာယနကာလေ ဥပ္ပဇ္ဇိ,

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၆၅။)

တေနဿ ဝီသတိ နဂရသဟဿာနိ အဟေသုံ ဝီသတိ ပါသာဒသဟဿာနိ, ဝီသတိ ဟတ္ထိသဟဿာနိ, ဝီသတိ အဿသဟဿာနိ, ဝီသတိ ရထသဟဿာနိ, ဝီသတိ ပတ္တိသဟဿာနိ, ဝီသတိ ဣတ္ထိသဟဿာနိ ဩရောဓာ စ နာဋကိတ္ထိယော စ, ဝီသတိ အမစ္စသဟဿာနိ။

သော မဟာရဇ္ဇံ ကာရယမာနောယေဝ ကသိဏပရိကမ္မံ ကတွာ ပဉ္စ အဘိညာယော, အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော စ နိဗ္ဗတ္တေသိ။ ယသ္မာ ပန အဘိသိတ္တရညာ နာမ အဝဿံ အဋ္ဋကရဏေ နိသီဒိတဗ္ဗံ, တသ္မာ ဧကဒိဝသံ ပဂေဝ ပါတရာသံ ဘုဉ္ဇိတွာ ဝိနိစ္ဆယဋ္ဌာနေ နိသီဒိ။ တတ္ထ ဥစ္စာသဒ္ဒမဟာသဒ္ဒံ အကံသု, သော ‘‘အယံ သဒ္ဒေါ သမာပတ္တိယာ ဥပက္ကိလေသော’’တိ ပါသာဒတလံ အဘိရုဟိတွာ ‘‘သမာပတ္တိံ အပ္ပေမီ’’တိ နိသိန္နော နာသက္ခိ အပ္ပေတုံ ရဇ္ဇဝိက္ခေပေန သမာပတ္တိ ပရိဟီနာ။ တတော စိန္တေသိ – ‘‘ကိံ ရဇ္ဇံ ဝရံ, ဥဒါဟု သမဏဓမ္မော’’တိ? တတော ‘‘ရဇ္ဇသုခံ ပရိတ္တံ အနေကာဒီနဝံ, သမဏဓမ္မသုခံ ပန ဝိပုလံ အနေကာနိသံသံ ဥတ္တမပုရိသေဟိ သေဝိတဉ္စာ’’တိ ဉတွာ အညတရံ အမစ္စံ အာဏာပေသိ ‘‘ဣမံ ရဇ္ဇံ ဓမ္မေန သမေန အနုသာသ, မာ ခေါ အဓမ္မကာရံ ကာရေသီ’’တိ သဗ္ဗံ တဿ နိယျာတေတွာ ပါသာဒံ အဘိရုဟိတွာ သမာပတ္တိသုခေန ဝီတိနာမေသိ, န ကောစိ ဥပသင်္ကမိတုံ လဘတိ အညတြ မုခဓောဝနဒန္တကဋ္ဌဒါယကဘတ္တနီဟာရကာဒီဟိ။

တတော အဒ္ဓမာသမတ္တေ ဝီတိက္ကန္တေ မဟေသီ ပုစ္ဆိ – ‘‘ရာဇာ ဥယျာနဂမနဗလဒဿနနာဋကာဒီသု ကတ္ထစိ န ဒိဿတိ, ကုဟိံ ဂတော’’တိ? တဿာ တမတ္ထံ အာရောစေသုံ။ သာ အမစ္စဿ ပါဟေသိ – ‘‘ရဇ္ဇေ ပဋိစ္ဆိတေ အဟမ္ပိ ပဋိစ္ဆိတာ ဟောမိ, ဧတု မယာ သဒ္ဓိံ သံဝါသံ ကပ္ပေတူ’’တိ။ သော ဥဘော ကဏ္ဏေ ထကေတွာ ‘‘အသဝနီယမေတ’’န္တိ ပဋိက္ခိပိ။ သာ ပုနပိ ဒွတ္တိက္ခတ္တုံ ပေသေတွာ အနိစ္ဆမာနံ သန္တဇ္ဇာပေသိ ‘‘ယဒိ န ကရောသိ, ဌာနာပိ တံ စာဝေမိ။ ဇီဝိတာပိ တံ ဝေါရောပေမီ’’တိ။ သော ဘီတော ‘‘မာတုဂါမော နာမ ဒဠှနိစ္ဆယော, ကဒါစိ ဧဝမ္ပိ ကာရာပေယျာ’’တိ။ ဧကဒိဝသံ ရဟော ဂန္တွာ တာယ သဒ္ဓိံ သိရိသယနေ သံဝါသံ ကပ္ပေသိ။ သာ ပုညဝတီ သုခသမ္ဖဿာ, သော တဿာ သမ္ဖဿရာဂေန ရတ္တော တတ္ထ အဘိက္ခဏံ သင်္ကိတသင်္ကိတောဝ အဂမာသိ။ အနုက္ကမေန အတ္တနော ဃရသာမိကော ဝိယ နိဗ္ဗိသင်္ကော ပဝိသိတုမာရဒ္ဓေါ။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၆၆။)

တတော ရာဇမနုဿာ တံ ပဝတ္တိံ ရညော အာရောစေသုံ။ ရာဇာ န သဒ္ဒဟတိ။ ဒုတိယမ္ပိ တတိယမ္ပိ အာရောစေသုံ, တတော ရာဇာ နိလီနော သယမေဝ ဒိသွာ သဗ္ဗေ အမစ္စေ သန္နိပါတာပေတွာ အာရောစေသိ။ တေ ‘‘အယံ ရာဇာပရာဓိကော ဟတ္ထစ္ဆေဒံ အရဟတိ, ပါဒစ္ဆေဒံ အရဟတီ’’တိ ယာဝ သူလေ ဥတ္တာသနံ, တာဝ သဗ္ဗကမ္မကာရဏာနိ နိဒ္ဒိသိံသု။ ရာဇာ ‘‘ဧတဿ ဝဓဗန္ဓနတာဠနေ မယှံ ဝိဟိံသာ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ, ဇီဝိတာ ဝေါရောပနေ ပါဏာတိပါတော ဘဝေယျ, ဓနဟရဏေ အဒိန္နာဒါနံ ဘဝေယျ, အလံ ဧဝရူပေဟိ ကတေဟိ, ဣမံ မမ ရဇ္ဇာ နိက္ကဍ္ဎထာ’’တိ အာဟ။ အမစ္စာ တံ နိဗ္ဗိသယံ အကံသု။ သော အတ္တနော ဓနသာရဉ္စ ပုတ္တဒါရဉ္စ ဂဟေတွာ ပရဝိသယံ အဂမာသိ။ တတ္ထ ရာဇာ သုတွာ ‘‘ကိံ အာဂတောသီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ဒေဝ, ဣစ္ဆာမိ တံ ဥပဋ္ဌာတု’’န္တိ။ သော တံ သမ္ပဋိစ္ဆိ။ အမစ္စော ကတိပါဟစ္စယေန လဒ္ဓဝိဿာသော တံ ရာဇာနံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘မဟာရာဇ, အမက္ခိကံ မဓုံ ပဿာမိ, တံ ခါဒန္တော နတ္ထီ’’တိ။ ရာဇာ ‘‘ကိံ ဧတံ ဥပ္ပဏ္ဍေတုကာမော ဘဏတီ’’တိ န သုဏာတိ။ သော အန္တရံ လဘိတွာ ပုနပိ သုဋ္ဌုတရံ ဝဏ္ဏေတွာ အဝေါစ။ ရာဇာ ‘‘ကိံ ဧတ’’န္တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ဗာရာဏသိရဇ္ဇံ, ဒေဝါ’’တိ။ ရာဇာ ‘‘ကိံ မံ နေတွာ မာရေတုကာမောသီ’’တိ အာဟ။ သော ‘‘မာ, ဒေဝ, ဧဝံ အဝစ, ယဒိ န သဒ္ဒဟသိ, မနုဿေ ပေသေဟီ’’တိ။ သော မနုဿေ ပေသေသိ။ တေ ဂန္တွာ ဂေါပုရံ ခဏိတွာ ရညော သယနဃရေ ဥဋ္ဌဟိံသု။

ရာဇာ ဒိသွာ ‘‘ကိဿ အာဂတတ္ထာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘စောရာ မယံ, မဟာရာဇာ’’တိ။ ရာဇာ တေသံ ဓနံ ဒါပေတွာ ‘‘မာ ပုန ဧဝံ အကတ္ထာ’’တိ ဩဝဒိတွာ ဝိဿဇ္ဇေသိ။ တေ အာဂန္တွာ တဿ ရညော အာရောစေသုံ။ သော ပုနပိ ဒွတ္တိက္ခတ္တုံ တထေဝ ဝီမံသိတွာ ‘‘သီလဝါ ရာဇာ’’တိ စတုရင်္ဂိနိံ သေနံ သန္နယှိတွာ သီမန္တရေ ဧကံ နဂရံ ဥပဂမ္မ တတ္ထ အမစ္စဿ ပါဟေသိ ‘‘နဂရံ ဝါ မေ ဒေဟိ, ယုဒ္ဓံ ဝါ’’တိ။ သော ဗြဟ္မဒတ္တဿ ရညော တမတ္ထံ အာရောစာပေသိ – ‘‘အာဏာပေတု, ဒေဝ, ‘ကိံ ယုဇ္ဈာမိ, ဥဒါဟု နဂရံ ဒေမီ’’’တိ။ ရာဇာ ‘‘န ယုဇ္ဈိတဗ္ဗံ, နဂရံ ဒတွာ ဣဓာဂစ္ဆာ’’တိ ပေသေသိ။ သော တထာ အကာသိ။ ပဋိရာဇာပိ တံ နဂရံ ဂဟေတွာ အဝသေသနဂရေသုပိ တထေဝ ဒူတံ ပေသေသိ။ တေပိ အမစ္စာ တထေဝ ဗြဟ္မဒတ္တဿ အာရောစေတွာ တေန ‘‘န ယုဇ္ဈိတဗ္ဗံ, ဣဓာဂန္တဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တာ ဗာရာဏသိံ အာဂမံသု။

တတော အမစ္စာ ဗြဟ္မဒတ္တံ အာဟံသု – ‘‘မဟာရာဇ, တေန သဟ ယုဇ္ဈမာ’’တိ။ ရာဇာ ‘‘မမ ပါဏာတိပါတော ဘဝိဿတီ’’တိ ဝါရေသိ။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၆၇။)

အမစ္စာ ‘‘မယံ, မဟာရာဇ, တံ ဇီဝဂ္ဂါဟံ ဂဟေတွာ ဣဓေဝ အာနေဿာမာ’’တိ နာနာဥပါယေဟိ ရာဇာနံ သညာပေတွာ ‘‘ဧဟိ, မဟာရာဇာ’’တိ ဂန္တုမာရဒ္ဓါ။ ရာဇာ ‘‘သစေ သတ္တမာရဏပ္ပဟရဏဝိလုမ္ပနကမ္မံ န ကရောထ, ဂစ္ဆာမီ’’တိ ဘဏတိ။ အမစ္စာ ‘‘န, ဒေဝ, ကရောမ, ဘယံ ဒဿေတွာ ပလာပေမာ’’တိ စတုရင်္ဂိနိံ သေနံ သန္နယှိတွာ ဃဋေသု ဒီပေ ပက္ခိပိတွာ ရတ္တိံ ဂစ္ဆိံသု။ ပဋိရာဇာ တံ ဒိဝသံ ဗာရာဏသိသမီပေ နဂရံ ဂဟေတွာ ဣဒါနိ ကိန္တိ ရတ္တိံ သန္နာဟံ မောစာပေတွာ ပမတ္တော နိဒ္ဒံ ဩက္ကမိ သဒ္ဓိံ ဗလကာယေန။ တတော အမစ္စာ ဗြဟ္မဒတ္တရာဇာနံ အာဒါယ ပဋိရညော ခန္ဓာဝါရံ ဂန္တွာ သဗ္ဗဃဋေဟိ ဒီပေ နီဟရာပေတွာ ဧကပဇ္ဇောတံ ကတွာ ဥက္ကုဋ္ဌိံ အကံသု။ ပဋိရညော အမစ္စော မဟာဗလကာယံ ဒိသွာ ဘီတော အတ္တနော ရာဇာနံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘ဥဋ္ဌေဟိ အမက္ခိကံ မဓုံ ခါဒါဟီ’’တိ မဟာသဒ္ဒံ အကာသိ။ တထာ ဒုတိယောပိ တတိယောပိ။ ပဋိရာဇာ တေန သဒ္ဒေန ပဋိဗုဇ္ဈိတွာ ဘယံ သန္တာသံ အာပဇ္ဇိ။ ဥက္ကုဋ္ဌိသတာနိ ပဝတ္တိံသု။ သော ‘‘ပရဝစနံ သဒ္ဒဟိတွာ အမိတ္တဟတ္ထံ ပတ္တောမှီ’’တိ သဗ္ဗရတ္တိံ တံ တံ ဝိပ္ပလပိတွာ ဒုတိယဒိဝသေ ‘‘ဓမ္မိကော ရာဇာ, ဥပရောဓံ န ကရေယျ ဂန္တွာ ခမာပေမီ’’တိ စိန္တေတွာ ရာဇာနံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဇဏ္ဏုကေဟိ ပတိဋ္ဌဟိတွာ ‘‘ခမ, မဟာရာဇ, မယှံ အပရာဓ’’န္တိ အာဟ။ ရာဇာ တံ ဩဝဒိတွာ ‘‘ဥဋ္ဌေဟိ, ခမာမိ တေ’’တိ အာဟ။ သော ရညာ ဧဝံ ဝုတ္တမတ္တေယေဝ ပရမဿာသပ္ပတ္တော အဟောသိ။ ဗာရာဏသိရညော သမီပေယေဝ ဇနပဒေ ရဇ္ဇံ လဘိ။ တေ အညမညံ သဟာယကာ အဟေသုံ။

အထ ဗြဟ္မဒတ္တော ဒွေပိ သေနာ သမ္မောဒမာနာ ဧကတော ဌိတာ ဒိသွာ ‘‘မမေဝေကဿ စိတ္တာနုရက္ခဏာယ အသ္မိံ မဟာဇနကာယေ ခုဒ္ဒကမက္ခိကာယ ပိဝနမတ္တမ္ပိ လောဟိတဗိန္ဒု န ဥပ္ပန္နံ, အဟော သာဓု, အဟော သုဋ္ဌု, သဗ္ဗေ သတ္တာ သုခိတာ ဟောန္တု, အဝေရာ ဟောန္တု, အဗျာပဇ္ဇာ ဟောန္တူ’’တိ မေတ္တာဈာနံ ဥပ္ပါဒေတွာ တဒေဝ ပါဒကံ ကတွာ သင်္ခါရေ သမ္မသိတွာ ပစ္စေကဗောဓိဉာဏံ သစ္ဆိကတွာ သယမ္ဘုတံ ပါပုဏိ။ တံ မဂ္ဂဖလသုခေန သုခိတံ ဟတ္ထိက္ခန္ဓေ နိသိန္နံ အမစ္စာ ပဏိပါတံ ကတွာ အာဟံသု – ‘‘ယာနကာလော, မဟာရာဇ, ဝိဇိတဗလကာယဿ သက္ကာရော ကာတဗ္ဗော, ပရာဇိတဗလကာယဿ ဘတ္တပရိဗ္ဗယော ဒါတဗ္ဗော’’တိ။ သော အာဟ – ‘‘နာဟံ, ဘဏေ, ရာဇာ, ပစ္စေကဗုဒ္ဓေါ နာမာဟ’’န္တိ။ ‘‘ကိံ ဒေဝေါ ဘဏတိ, န ဧဒိသာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ဟောန္တီ’’တိ။ ‘‘ကီဒိသာ, ဘဏေ, ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ’’တိ? ‘‘ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ နာမ ဒွင်္ဂုလကေသမဿူ အဋ္ဌပရိက္ခာရယုတ္တာ ဘဝန္တီ’’တိ။ သော

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၆၈။)

ဒက္ခိဏဟတ္ထေန သီသံ ပရာမသိ, တာဝဒေဝ ဂိဟိလိင်္ဂံ အန္တရဓာယိ, ပဗ္ဗဇိတဝေသော ပါတုရဟောသိ။ ဒွင်္ဂုလကေသမဿု အဋ္ဌပရိက္ခာရသမန္နာဂတော ဝဿသတိကတ္ထေရသဒိသော အဟောသိ။ သော စတုတ္ထဇ္ဈာနံ သမာပဇ္ဇိတွာ ဟတ္ထိက္ခန္ဓတော ဝေဟာသံ အဗ္ဘုဂ္ဂန္တွာ ပဒုမပုပ္ဖေ နိသီဒိ။ အမစ္စာ ဝန္ဒိတွာ ‘‘ကိံ, ဘန္တေ, ကမ္မဋ္ဌာနံ, ကထံ အဓိဂတောသီ’’တိ ပုစ္ဆိံသု။ သော ယတော အဿ မေတ္တာဈာနကမ္မဋ္ဌာနံ အဟောသိ, တဉ္စ ဝိပဿနံ ဝိပဿိတွာ အဓိဂတော, တသ္မာ တမတ္ထံ ဒဿေန္တော ဥဒါနဂါထဉ္စ ဗျာကရဏဂါထဉ္စ ဣမံယေဝ ဂါထံ အဘာသိ ‘‘သဗ္ဗေသု ဘူတေသု နိဓာယ ဒဏ္ဍ’’န္တိ။

တတ္ထ သဗ္ဗေသူတိ အနဝသေသေသု။ ဘူတေသူတိ သတ္တေသု။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ, ဝိတ္ထာရံ ပန ရတနသုတ္တဝဏ္ဏနာယံ ဝက္ခာမ။ နိဓာယာတိ နိက္ခိပိတွာ။ ဒဏ္ဍန္တိ ကာယဝစီမနောဒဏ္ဍံ, ကာယဒုစ္စရိတာဒီနမေတံ အဓိဝစနံ။ ကာယဒုစ္စရိတဉှိ ဒဏ္ဍယတီတိ ဒဏ္ဍံ, ဗာဓေတိ အနယဗျသနံ ပါပေတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဧဝံ ဝစီဒုစ္စရိတံ မနောဒုစ္စရိတဉ္စ။ ပဟရဏဒဏ္ဍော ဧဝ ဝါ ဒဏ္ဍော, တံ နိဓာယာတိပိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အဝိဟေဌယန္တိ အဝိဟေဌယန္တော။ အညတရမ္ပီတိ ယံကိဉ္စိ ဧကမ္ပိ။ တေသန္တိ တေသံ သဗ္ဗဘူတာနံ။ န ပုတ္တမိစ္ဆေယျာတိ အတြဇော, ခေတ္တဇော, ဒိန္နကော, အန္တေဝါသိကောတိ ဣမေသု စတူသု ပုတ္တေသု ယံကိဉ္စိ ပုတ္တံ န ဣစ္ဆေယျ။ ကုတော သဟာယန္တိ သဟာယံ ပန ဣစ္ဆေယျာတိ ကုတော ဧဝ ဧတံ။

ဧကောတိ ပဗ္ဗဇ္ဇာသင်္ခါတေန ဧကော, အဒုတိယဋ္ဌေန ဧကော, တဏှာယ ပဟာနဋ္ဌေန ဧကော, ဧကန္တဝိဂတကိလေသောတိ ဧကော, ဧကော ပစ္စေကသမ္ဗောဓိံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓေါတိ ဧကော။ သမဏသဟဿဿာပိ ဟိ မဇ္ဈေ ဝတ္တမာနော ဂိဟိသံယောဇနဿ ဆိန္နတ္တာ ဧကော, ဧဝံ ပဗ္ဗဇ္ဇာသင်္ခါတေန ဧကော။ ဧကော တိဋ္ဌတိ, ဧကော ဂစ္ဆတိ, ဧကော နိသီဒတိ, ဧကော သေယျံ ကပ္ပေတိ, ဧကော ဣရိယတိ ဝတ္တတီတိ ဧဝံ အဒုတိယဋ္ဌေန ဧကော။

‘‘တဏှာဒုတိယော ပုရိသော, ဒီဃမဒ္ဓါနသံသရံ၊

ဣတ္ထဘာဝညထာဘာဝံ, သံသာရံ နာတိဝတ္တတိ။

‘‘ဧတမာဒီနဝံ ဉတွာ, တဏှံ ဒုက္ခဿ သမ္ဘဝံ၊

ဝီတတဏှော အနာဒါနော, သတော ဘိက္ခု ပရိဗ္ဗဇေ’’တိ။ (ဣတိဝု။ ၁၅, ၁၀၅၊ မဟာနိ။ ၁၉၁၊ စူဠနိ။ပါရာယနာနုဂီတိဂါထာနိဒ္ဒေသ ၁၀၇) –

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၆၉။)

ဧဝံ တဏှာပဟာနဋ္ဌေန ဧကော။ သဗ္ဗကိလေသာဿ ပဟီနာ ဥစ္ဆိန္နမူလာ တာလာဝတ္ထုကတာ အနဘာဝံကတာ အာယတိံ အနုပ္ပါဒဓမ္မာတိ ဧဝံ ဧကန္တဝိဂတကိလေသောတိ ဧကော။ အနာစရိယကော ဟုတွာ သယမ္ဘူ သာမံယေဝ ပစ္စေကသမ္ဗောဓိံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓေါတိ ဧဝံ ဧကော ပစ္စေကသမ္ဗောဓိံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓေါတိ ဧကော။

စရေတိ ယာ ဣမာ အဋ္ဌ စရိယာယော။ သေယျထိဒံ – ပဏိဓိသမ္ပန္နာနံ စတူသု ဣရိယာပထေသု ဣရိယာပထစရိယာ, ဣန္ဒြိယေသု ဂုတ္တဒွါရာနံ ဆသု အဇ္ဈတ္တိကာယတနေသု အာယတနစရိယာ, အပ္ပမာဒဝိဟာရီနံ စတူသု သတိပဋ္ဌာနေသု သတိစရိယာ, အဓိစိတ္တမနုယုတ္တာနံ စတူသု ဈာနေသု သမာဓိစရိယာ, ဗုဒ္ဓိသမ္ပန္နာနံ စတူသု အရိယသစ္စေသု ဉာဏစရိယာ, သမ္မာပဋိပန္နာနံ စတူသု အရိယသစ္စေသု မဂ္ဂစရိယာ, အဓိဂတပ္ဖလာနံ စတူသု သာမညဖလေသု ပတ္တိစရိယာ, တိဏ္ဏံ ဗုဒ္ဓါနံ သဗ္ဗသတ္တေသု လောကတ္ထစရိယာ, တတ္ထ ပဒေသတော ပစ္စေကဗုဒ္ဓဗုဒ္ဓသာဝကာနန္တိ။ ယထာဟ – ‘‘စရိယာတိ အဋ္ဌ စရိယာယော ဣရိယာပထစရိယာ’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၁၉၇၊ ၃။၂၈) ဝိတ္ထာရော။ တာဟိ စရိယာဟိ သမန္နာဂတော ဘဝေယျာတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ ယာ ဣမာ အဓိမုစ္စန္တော သဒ္ဓါယ စရတိ, ပဂ္ဂဏှန္တော ဝီရိယေန စရတိ, ဥပဋ္ဌဟန္တော သတိယာ စရတိ, အဝိက္ခိတ္တော သမာဓိနာ စရတိ, ပဇာနန္တော ပညာယ စရတိ, ဝိဇာနန္တော ဝိညာဏေန စရတိ, ဧဝံ ပဋိပန္နဿ ကုသလာ ဓမ္မာ အာယတန္တီတိ အာယတနစရိယာယ စရတိ, ဧဝံ ပဋိပန္နော ဝိသေသံ အဓိဂစ္ဆတီတိ ဝိသေသစရိယာယ စရတီတိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၁၉၇၊ ၃။၂၈) ဧဝံ အပရာပိ အဋ္ဌ စရိယာယော ဝုတ္တာ, တာဟိပိ သမန္နာဂတော ဘဝေယျာတိ အတ္ထော။ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါတိ ဧတ္ထ ခဂ္ဂဝိသာဏံ နာမ ခဂ္ဂမိဂသိင်္ဂံ။ ကပ္ပ-သဒ္ဒဿ အတ္ထံ ဝိတ္ထာရတော မင်္ဂလသုတ္တဝဏ္ဏနာယံ ပကာသယိဿာမ, ဣဓ ပနာယံ ‘‘သတ္ထုကပ္ပေန ဝတ, ဘော, ကိရ သာဝကေန သဒ္ဓိံ မန္တယမာနာ’’တိ ဧဝမာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၂၆၀) ဝိယ ပဋိဘာဂေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါတိ ခဂ္ဂဝိသာဏသဒိသောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အယံ တာဝေတ္ထ ပဒတော အတ္ထဝဏ္ဏနာ။

အဓိပ္ပါယာနုသန္ဓိတော ပန ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗော – ယွာယံ ဝုတ္တပ္ပကာရော ဒဏ္ဍော ဘူတေသု ပဝတ္တိယမာနော အဟိတော ဟောတိ, တံ တေသု အပ္ပဝတ္တနေန တပ္ပဋိပက္ခဘူတာယ မေတ္တာယ ပရဟိတူပသံဟာရေန စ သဗ္ဗေသု ဘူတေသု နိဓာယ ဒဏ္ဍံ, နိဟိတဒဏ္ဍတ္တာ ဧဝ စ ယထာ အနိဟိတဒဏ္ဍာ သတ္တာ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၇၀။)

ဘူတာနိ ဒဏ္ဍေန ဝါ သတ္ထေန ဝါ ပါဏိနာ ဝါ လေဍ္ဍုနာ ဝါ ဝိဟေဌယန္တိ, တထာ အဝိဟေဌယံ, အညတရမ္ပိ တေသံ ဣမံ မေတ္တာကမ္မဋ္ဌာနမာဂမ္မ ယဒေဝ တတ္ထ ဝေဒနာဂတံ သညာသင်္ခါရဝိညာဏဂတံ တဉ္စ တဒနုသာရေနေဝ တဒညဉ္စ သင်္ခါရဂတံ ဝိပဿိတွာ ဣမံ ပစ္စေကဗောဓိံ အဓိဂတောမှီတိ အယံ တာဝ အဓိပ္ပါယော။

အယံ ပန အနုသန္ဓိ – ဧဝံ ဝုတ္တေ တေ အမစ္စာ အာဟံသု – ‘‘ဣဒါနိ, ဘန္တေ, ကုဟိံ ဂစ္ဆထာ’’တိ? တတော တေန ‘‘ပုဗ္ဗေ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ကတ္ထ ဝသန္တီ’’တိ အာဝဇ္ဇေတွာ ဉတွာ ‘‘ဂန္ဓမာဒနပဗ္ဗတေ’’တိ ဝုတ္တေ ပုန အာဟံသု – ‘‘အမှေ ဒါနိ, ဘန္တေ, ပဇဟထ န ဣစ္ဆထာ’’တိ။ အထ ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ အာဟ ‘‘န ပုတ္တမိစ္ဆေယျာ’’တိ သဗ္ဗံ။ တတြာဓိပ္ပါယော – အဟံ ဣဒါနိ အတြဇာဒီသု ယံကိဉ္စိ ပုတ္တမ္ပိ န ဣစ္ဆေယျံ, ကုတော ပန တုမှာဒိသံ သဟာယံ။ တသ္မာ တုမှေသုပိ ယော မယာ သဒ္ဓိံ ဂန္တုံ မာဒိသော ဝါ ဟောတုံ ဣစ္ဆတိ, သော ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။ အထ ဝါ တေဟိ ‘‘အမှေ ဒါနိ, ဘန္တေ, ပဇဟထ န ဣစ္ဆထာ’’တိ ဝုတ္တေ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ ‘‘န ပုတ္တမိစ္ဆေယျ ကုတော သဟာယ’’န္တိ ဝတွာ အတ္တနော ယထာဝုတ္တေနတ္ထေန ဧကစရိယာယ ဂုဏံ ဒိသွာ ပမုဒိတော ပီတိသောမနဿဇာတော ဣမံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ – ‘‘ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ’’တိ။ ဧဝံ ဝတွာ ပေက္ခမာနဿေဝ မဟာဇနဿ အာကာသေ ဥပ္ပတိတွာ ဂန္ဓမာဒနံ အဂမာသိ။

ဂန္ဓမာဒနော နာမ ဟိမဝတိ စူဠကာဠပဗ္ဗတံ မဟာကာဠပဗ္ဗတံ နာဂပလိဝေဌနံ စန္ဒဂဗ္ဘံ သူရိယဂဗ္ဘံ သုဝဏ္ဏပဿံ ဟိမဝန္တပဗ္ဗတန္တိ သတ္တ ပဗ္ဗတေ အတိက္ကမ္မ ဟောတိ။ တတ္ထ နန္ဒမူလကံ နာမ ပဗ္ဘာရံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနံ ဝသနောကာသော, တိဿော စ ဂုဟာယော – သုဝဏ္ဏဂုဟာ, မဏိဂုဟာ, ရဇတဂုဟာတိ။ တတ္ထ မဏိဂုဟာဒွါရေ မဉ္ဇူသကော နာမ ရုက္ခော ယောဇနံ ဥဗ္ဗေဓေန, ယောဇနံ ဝိတ္ထာရေန။ သော ယတ္တကာနိ ဥဒကေ ဝါ ထလေ ဝါ ပုပ္ဖါနိ, သဗ္ဗာနိ တာနိ ပုပ္ဖယတိ, ဝိသေသေန ပစ္စေကဗုဒ္ဓါဂမနဒိဝသေ။ တဿူပရိတော သဗ္ဗရတနမာဠော ဟောတိ။ တတ္ထ သမ္မဇ္ဇနကဝါတော ကစဝရံ ဆဍ္ဍေတိ, သမကရဏဝါတော သဗ္ဗရတနမယဝါလုကံ သမံ ကရောတိ, သိဉ္စနကဝါတော အနောတတ္တဒဟတော အာနေတွာ ဥဒကံ သိဉ္စတိ, သုဂန္ဓကရဏဝါတော ဟိမဝန္တတော သဗ္ဗေသံ သုဂန္ဓရုက္ခာနံ ဂန္ဓေ အာနေတိ, ဩစိနကဝါတော ပုပ္ဖါနိ ဩစိနိတွာ ပါတေတိ, သန္ထရကဝါတော သဗ္ဗတ္ထ သန္ထရတိ။ သဒါ သုပညတ္တာနေဝ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၇၁။)

စေတ္ထ အာသနာနိ ဟောန္တိ, ယေသု ပစ္စေကဗုဒ္ဓုပ္ပါဒဒိဝသေ, ဥပေါသထဒိဝသေ စ သဗ္ဗေ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ သန္နိပတိတွာ နိသီဒန္တိ။ အယံ တတ္ထ ပကတိ။ အယံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေါ တတ္ထ ဂန္တွာ ပညတ္တာသနေ နိသီဒတိ။ တတော သစေ တသ္မိံ ကာလေ အညေပိ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ သံဝိဇ္ဇန္တိ, တေပိ တင်္ခဏေယေဝ သန္နိပတိတွာ ပညတ္တာသနေသု နိသီဒန္တိ။ နိသီဒိတွာ စ ကိဉ္စိဒေဝ သမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇိတွာ ဝုဋ္ဌဟန္တိ။ တတော သံဃတ္ထေရော အဓုနာဂတပစ္စေကဗုဒ္ဓံ သဗ္ဗေသံ အနုမောဒနတ္ထာယ ‘‘ကထမဓိဂတ’’န္တိ ဧဝံ ကမ္မဋ္ဌာနံ ပုစ္ဆတိ, တဒါပိ သော တမေဝ အတ္တနော ဥဒါနဗျာကရဏဂါထံ ဘာသတိ။ ပုန ဘဂဝါပိ အာယသ္မတာ အာနန္ဒေန ပုဋ္ဌော တမေဝ ဂါထံ ဘာသတိ။ အာနန္ဒောပိ သင်္ဂီတိယန္တိ ဧဝံ ဧကေကာ ဂါထာ ပစ္စေကသမ္ဗောဓိအဘိသမ္ဗုဒ္ဓဋ္ဌာနေ, မဉ္ဇူသကမာဠေ, အာနန္ဒေန ပုစ္ဆိတကာလေ, သင်္ဂီတိယန္တိ စတုက္ခတ္တုံ ဘာသိတာ ဟောတီတိ။

ပဌမဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

֍ * ၉၂။ သံသဂ္ဂဇာတဿာတိ ဂါထာ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယမ္ပိ ပစ္စေကဗောဓိသတ္တော ကဿပဿ ဘဂဝတော သာသနေ ဝီသတိ ဝဿသဟဿာနိ ပုရိမနယေနေဝ သမဏဓမ္မံ ကရောန္တော ကသိဏပရိကမ္မံ ကတွာ ပဌမံ ဈာနံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ နာမရူပံ ဝဝတ္ထပေတွာ လက္ခဏသမ္မသနံ ကတွာ အရိယမဂ္ဂံ အနဓိဂမ္မ ဗြဟ္မလောကေ နိဗ္ဗတ္တိ။ သော တတော စုတော ဗာရာဏသိရညော အဂ္ဂမဟေသိယာ ကုစ္ဆိမှိ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ပုရိမနယေနေဝ ဝဍ္ဎမာနော ယတော ပဘုတိ ‘‘အယံ ဣတ္ထီ, အယံ ပုရိသော’’တိ ဝိသေသံ အညာသိ။ တဒုပါဒါယ ဣတ္ထီနံ ဟတ္ထေ န ရမတိ, ဥစ္ဆာဒနနှာပနမဏ္ဍနာဒိမတ္တမ္ပိ န သာဒိယတိ။ တံ ပုရိသာ ဧဝ ပေါသေန္တိ။ ထညပါယနကာလေ ဓာတိယော ကဉ္စုကံ ပဋိမုဉ္စိတွာ ပုရိသဝေသေန ထညံ ပါယေန္တိ။ သော ဣတ္ထီနံ ဂန္ဓံ ဃာယိတွာ သဒ္ဒံ ဝါ သုတွာ ရောဒတိ, ဝိညုတံ ပတ္တောပိ ဣတ္ထိယော ပဿိတုံ န ဣစ္ဆတိ။ တေန တံ အနိတ္ထိဂန္ဓောတွေဝ သဉ္ဇာနိံသု။

တသ္မိံ သောဠသဝဿုဒ္ဒေသိကေ ဇာတေ ရာဇာ ‘‘ကုလဝံသံ သဏ္ဌပေဿာမီ’’တိ နာနာကုလေဟိ တဿ အနုရူပါ ကညာယော အာနေတွာ အညတရံ အမစ္စံ အာဏာပေသိ ‘‘ကုမာရံ ရမာပေဟီ’’တိ။ အမစ္စော ဥပါယေန တံ ရမာပေတုကာမော တဿ အဝိဒူရေ သာဏိပါကာရံ ပရိက္ခိပါပေတွာ နာဋကာနိ ပယောဇာပေသိ။ ကုမာရော ဂီတဝါဒိတသဒ္ဒံ သုတွာ ‘‘ကဿေသော သဒ္ဒေါ’’တိ အာဟ။ အမစ္စော ‘‘တဝေသော,

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၇၂။)

ဒေဝ, နာဋကိတ္ထီနံ သဒ္ဒေါ, ပုညဝန္တာနံ ဤဒိသာနိ နာဋကာနိ ဟောန္တိ။ အဘိရမ, ဒေဝ, မဟာပုညောသိ တွ’’န္တိ အာဟ။ ကုမာရော အမစ္စံ ဒဏ္ဍေန တာဠာပေတွာ နိက္ကဍ္ဎာပေသိ။ သော ရညော အာရောစေသိ။ ရာဇာ ကုမာရဿ မာတရာ သဟ ဂန္တွာ ကုမာရံ ခမာပေတွာ ပုန အမစ္စံ အာဏာပေသိ။ ကုမာရော တေဟိ အတိနိပ္ပီဠိယမာနော သေဋ္ဌသုဝဏ္ဏံ ဒတွာ သုဝဏ္ဏကာရေ အာဏာပေသိ ‘‘သုန္ဒရံ ဣတ္ထိရူပံ ကရောထာ’’တိ။ တေ ဝိဿကမ္မုနာ နိမ္မိတသဒိသံ သဗ္ဗာလင်္ကာရဝိဘူသိတံ ဣတ္ထိရူပံ ကရိတွာ ဒဿေသုံ။ ကုမာရော ဒိသွာ ဝိမှယေန သီသံ စာလေတွာ မာတာပိတူနံ ပေသေသိ – ‘‘ယဒိ ဤဒိသိံ ဣတ္ထိံ လဘိဿာမိ, ဂဏှိဿာမီ’’တိ။ မာတာပိတရော ‘‘အမှာကံ ပုတ္တော မဟာပုညော, အဝဿံ တေန သဟ ကတပုညာ ကာစိ ဒါရိကာ လောကေ ဥပ္ပန္နာ ဘဝိဿတီ’’တိ တံ သုဝဏ္ဏရူပံ ရထံ အာရောပေတွာ အမစ္စာနံ အပ္ပေသုံ – ‘‘ဂစ္ဆထ, ဤဒိသိံ ဒါရိကံ ဂဝေသထာ’’တိ။ တေ တံ ဂဟေတွာ သောဠသမဟာဇနပဒေ ဝိစရန္တာ တံ တံ ဂါမံ ဂန္တွာ ဥဒကတိတ္ထာဒီသု ယတ္ထ ယတ္ထ ဇနသမူဟံ ပဿန္တိ, တတ္ထ တတ္ထ ဒေဝတံ ဝိယ သုဝဏ္ဏရူပံ ဌပေတွာ နာနာပုပ္ဖဝတ္ထာလင်္ကာရေဟိ ပူဇံ ကတွာ ဝိတာနံ ဗန္ဓိတွာ ဧကမန္တံ တိဋ္ဌန္တိ ‘‘ယဒိ ကေနစိ ဧဝရူပါ ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗာ ဘဝိဿတိ, သော ကထံ သမုဋ္ဌာပေဿတီ’’တိ? ဧတေနုပါယေန အညတြ မဒ္ဒရဋ္ဌာ သဗ္ဗဇနပဒေ အာဟိဏ္ဍိတွာ တံ ‘‘ခုဒ္ဒကရဋ္ဌ’’န္တိ အဝမညမာနာ တတ္ထ ပဌမံ အဂန္တွာ နိဝတ္တိံသု။

တတော နေသံ ဧတဒဟောသိ – ‘‘မဒ္ဒရဋ္ဌမ္ပိ တာဝ ဂစ္ဆာမ, မာ နော ဗာရာဏသိံ ပဝိဋ္ဌေပိ ရာဇာ ပုန ပေသေသီ’’တိ မဒ္ဒရဋ္ဌေ သာဂလနဂရံ အဂမံသု။ သာဂလနဂရေ စ မဒ္ဒဝေါ နာမ ရာဇာ။ တဿ ဓီတာ သောဠသဝဿုဒ္ဒေသိကာ အဘိရူပါ အဟောသိ။ တဿာ ဝဏ္ဏဒါသိယော နှာနောဒကတ္ထာယ တိတ္ထံ ဂစ္ဆန္တိ။ တတ္ထ အမစ္စေဟိ ဌပိတံ တံ သုဝဏ္ဏရူပံ ဒူရတောဝ ဒိသွာ ‘‘အမှေ ဥဒကတ္ထာယ ပေသေတွာ ရာဇပုတ္တီ သယမေဝ အာဂတာ’’တိ ဘဏန္တိယော သမီပံ ဂန္တွာ ‘‘နာယံ သာမိနီ, အမှာကံ သာမိနီ ဣတော အဘိရူပတရာ’’တိ အာဟံသု။ အမစ္စာ တံ သုတွာ ရာဇာနံ ဥပသင်္ကမိတွာ အနုရူပေန နယေန ဒါရိကံ ယာစိံသု။ သောပိ အဒါသိ။ တေ ဗာရာဏသိရညော ပါဟေသုံ – ‘‘လဒ္ဓါ, ဒေဝ, ကုမာရိကာ, သာမံ အာဂစ္ဆထ, ဥဒါဟု အမှေဝ အာနေမာ’’တိ။ သော ‘‘မယိ အာဂစ္ဆန္တေ ဇနပဒပီဠာ ဘဝိဿတိ, တုမှေဝ နံ အာနေထာ’’တိ ပေသေသိ။

အမစ္စာပိ ဒါရိကံ ဂဟေတွာ နဂရာ နိက္ခမိတွာ ကုမာရဿ ပါဟေသုံ – ‘‘လဒ္ဓါ သုဝဏ္ဏရူပသဒိသာ ကုမာရိကာ’’တိ။ ကုမာရော သုတွာဝ ရာဂေန

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၇၃။)

အဘိဘူတော ပဌမဇ္ဈာနာ ပရိဟာယိ။ သော ဒူတပရမ္ပရာယ ပေသေသိ – ‘‘သီဃံ အာနေထ, သီဃံ အာနေထာ’’တိ။ တေ သဗ္ဗတ္ထ ဧကရတ္တိဝါသေန ဗာရာဏသိံ ပတွာ ဗဟိနဂရေ ဌိတာ ရညော ပေသေသုံ – ‘‘အဇ္ဇေဝ ပဝိသိတဗ္ဗံ, နော’’တိ။ ရာဇာ ‘‘သေဋ္ဌကုလာ အာနီတာ ဒါရိကာ, မင်္ဂလကိရိယံ ကတွာ မဟာသက္ကာရေန ပဝေသေဿာမ, ဥယျာနံ တာဝ နံ နေထာ’’တိ အာဟ။ တေ တထာ အကံသု။ သာ အစ္စန္တသုခုမာလာ ကုမာရိကာ ယာနုဂ္ဃါဋေန ဥဗ္ဗာဠှာ အဒ္ဓါနပရိဿမေန ဥပ္ပန္နဝါတရောဂါ မိလာတမာလာ ဝိယ ဟုတွာ ရတ္တိဘာဂေ ကာလမကာသိ။ အမစ္စာ ‘‘သက္ကာရာ ပရိဘဋ္ဌမှာ’’တိ ပရိဒေဝိံသု။ ရာဇာ စ နာဂရာ စ ‘‘ကုလဝံသော ဝိနဋ္ဌော’’တိ ပရိဒေဝိံသု။ သကလနဂရံ ကောလာဟလံ အဟောသိ။ ကုမာရဿ သုတမတ္တေယေဝ မဟာသောကော ဥဒပါဒိ။

တတော ကုမာရော သောကဿ မူလံ ခနိတုံ အာရဒ္ဓေါ။ သော ဧဝံ စိန္တေသိ – ‘‘အယံ သောကော နာမ န အဇာတဿ ဟောတိ, ဇာတဿ ပန ဟောတိ။ တသ္မာ ဇာတိံ ပဋိစ္စ သောကော။ ဇာတိ ပန ကိံ ပဋိစ္စာတိ? ဘဝံ ပဋိစ္စ ဇာတီ’’တိ။ ဧဝံ ပုဗ္ဗဘာဝနာနုဘာဝေန ယောနိသော မနသိကရောန္တော အနုလောမပဋိလောမံ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒံ ဒိသွာ ပုန အနုလောမဉ္စ သင်္ခါရေ သမ္မသန္တော တတ္ထေဝ နိသိန္နော ပစ္စေကသမ္ဗောဓိံ သစ္ဆာကာသိ။ အမစ္စာ တံ မဂ္ဂဖလသုခေန သုခိတံ သန္တိန္ဒြိယံ သန္တမာနသံ နိသိန္နံ ဒိသွာ ပဏိပါတံ ကတွာ အာဟံသု – ‘‘မာ သောစိ, ဒေဝ, မဟန္တော ဇမ္ဗုဒီပေါ, အညံ တတော သုန္ဒရတရံ ကညံ အာနေဿာမာ’’တိ။ သော အာဟ – ‘‘န သောစာမိ, နိဿောကော ပစ္စေကဗုဒ္ဓေါ အဟ’’န္တိ။ ဣတော ပရံ သဗ္ဗံ ဝုတ္တပုရိမဂါထာသဒိသမေဝ ဌပေတွာ ဂါထာဝဏ္ဏနံ။

ဂါထာဝဏ္ဏနာ ပန ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗာ – သံသဂ္ဂဇာတဿာတိ ဇာတသံသဂ္ဂဿ။ တတ္ထ ဒဿနသဝနကာယသမုလ္လပနသမ္ဘောဂသံသဂ္ဂဝသေန ပဉ္စဝိဓော သံသဂ္ဂေါ။ တတ္ထ အညမညံ ဒိသွာ စက္ခုဝိညာဏဝီထိဝသေန ဥပ္ပန္နရာဂေါ ဒဿနသံသဂ္ဂေါ နာမ။ တတ္ထ သီဟဠဒီပေ ကာဠဒီဃဝါပီ ဂါမေ ပိဏ္ဍာယ စရန္တံ ကလျာဏဝိဟာရဝါသိဒီဃဘာဏကဒဟရဘိက္ခုံ ဒိသွာ ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တာ ကေနစိ ဥပါယေန တံ အလဘိတွာ ကာလင်္ကတာ ကုဋုမ္ဗိယဓီတာ စ တဿာ နိဝါသနစောဠခဏ္ဍံ ဒိသွာ ‘‘ဧဝရူပံ ဝတ္ထံ ဓာရိနိယာ နာမ သဒ္ဓိံ သံဝါသံ နာလဘိ’’န္တိ ဖလိတဟဒယော ကာလင်္ကတော။ သော ဧဝ ဒဟရော စ နိဒဿနံ။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၇၄။)

ပရေဟိ ပန ကထိယမာနံ ရူပါဒိသမ္ပတ္တိံ အတ္တနာ ဝါ ဟသိတလပိတဂီတသဒ္ဒံ သုတွာ သောတဝိညာဏဝီထိဝသေန ဥပ္ပန္နရာဂေါ သဝနသံသဂ္ဂေါ နာမ။ တတြာပိ ဂိရိဂါမဝါသိကမ္မာရဓီတာယ ပဉ္စဟိ ကုမာရိကာဟိ သဒ္ဓိံ ပဒုမဿရံ ဂန္တွာ နှတွာ မာလံ အာရောပေတွာ ဥစ္စာသဒ္ဒေန ဂါယန္တိယာ သဒ္ဒံ သုတွာ အာကာသေန ဂစ္ဆန္တော ကာမရာဂေန ဝိသေသာ ပရိဟာယိတွာ ဗျသနံ ပတ္တော ပဉ္စဂ္ဂဠလေဏဝါသီ တိဿဒဟရော နိဒဿနံ။

အညမညံ အင်္ဂပရာမသနေန ဥပ္ပန္နရာဂေါ ကာယသံသဂ္ဂေါ နာမ။ ဓမ္မဘာသနဒဟရဘိက္ခု စ ရာဇဓီတာ စေတ္ထ နိဒဿနံ။ မဟာဝိဟာရေ ကိရ ဒဟရဘိက္ခု ဓမ္မံ ဘာသတိ။ တတ္ထ မဟာဇနော အာဂတော, ရာဇာပိ အဂ္ဂမဟေသိယာ ရာဇဓီတာယ စ သဒ္ဓိံ အဂမာသိ။ တတော ရာဇဓီတာယ တဿ ရူပဉ္စ သရဉ္စ အာဂမ္မ ဗလဝရာဂေါ ဥပ္ပန္နော, တဿ ဒဟရဿာပိ။ တံ ဒိသွာ ရာဇာ သလ္လက္ခေတွာ သာဏိပါကာရေန ပရိက္ခိပါပေသိ။ တေ အညမညံ ပရာမသိတွာ အာလိင်္ဂိံသု။ ပုန သာဏိပါကာရံ အပနေတွာ ပဿန္တာ ဒွေပိ ကာလင်္ကတေယေဝ အဒ္ဒသံသူတိ။

အညမညံ အာလပနသမုလ္လပနဝသေန ဥပ္ပန္နရာဂေါ ပန သမုလ္လပနသံသဂ္ဂေါ နာမ။ ဘိက္ခု ဘိက္ခုနီဟိ သဒ္ဓိံ ပရိဘောဂကရဏေ ဥပ္ပန္နရာဂေါ သမ္ဘောဂသံသဂ္ဂေါ နာမ။ ဒွီသုပိ ဧတေသု ပါရာဇိကပ္ပတ္တော ဘိက္ခု စ ဘိက္ခုနီ စ နိဒဿနံ။ မရိစဝဋ္ဋိနာမမဟာဝိဟာရမဟေ ကိရ ဒုဋ္ဌဂါမဏိအဘယရာဇာ မဟာဒါနံ ပဋိယာဒေတွာ ဥဘတောသံဃံ ပရိဝိသတိ။ တတ္ထ ဥဏှယာဂုယာ ဒိန္နာယ သံဃနဝကသာမဏေရီ အနာဓာရကဿ သံဃနဝကဿ သာမဏေရဿ ဒန္တဝလယံ ဒတွာ သမုလ္လပနမကာသိ။ တေ ဥဘောပိ ဥပသမ္ပဇ္ဇိတွာ သဋ္ဌိဝဿာ ဟုတွာ ပရတီရံ ဂတာ အညမညံ သမုလ္လပနေန ပုဗ္ဗသညံ ပဋိလဘိတွာ တာဝဒေဝ သဉ္ဇာတသိနေဟာ သိက္ခာပဒံ ဝီတိက္ကမိတွာ ပါရာဇိကာ အဟေသုန္တိ။ ဧဝံ ပဉ္စဝိဓေ သံသဂ္ဂေ ယေန ကေနစိ သံသဂ္ဂေန ဇာတသံသဂ္ဂဿ ဘဝတိ သ္နေဟော, ပုရိမရာဂပစ္စယော ဗလဝရာဂေါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တတော သ္နေဟနွယံ ဒုက္ခမိဒံ ပဟောတိ တမေဝ သ္နေဟံ အနုဂစ္ဆန္တံ သန္ဒိဋ္ဌိကသမ္ပရာယိကံ သောကပရိဒေဝါဒိနာနပ္ပကာရကံ ဣဒံ ဒုက္ခံ ပဟောတိ ပဘဝတိ ဇာယတိ။

အပရေ ‘‘အာရမ္မဏေ စိတ္တဿ ဝေါဿဂ္ဂေါ သံသဂ္ဂေါ’’တိ ဘဏန္တိ။ တတော သ္နေဟော, သ္နေဟဒုက္ခမိဒန္တိ။ ဧဝမတ္ထပ္ပဘေဒံ ဣမံ အဍ္ဎဂါထံ ဝတွာ သော ပစ္စေကဗုဒ္ဓေါ အာဟ – ‘‘သွာယံ ယမိဒံ သ္နေဟနွယံ သောကာဒိဒုက္ခံ ပဟောတိ, တမေဝ သ္နေဟံ အနုဂတဿ ဒုက္ခဿ မူလံ ခနန္တော ပစ္စေကဗောဓိံ အဓိဂတော’’တိ။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၇၅။)

ဧဝံ ဝုတ္တေ တေ အမစ္စာ အာဟံသု – ‘‘အမှေဟိ ဒါနိ, ဘန္တေ, ကိံ ကတ္တဗ္ဗ’’န္တိ? တတော သော အာဟ – ‘‘တုမှေ ဝါ အညတရော ဝါ ဣမမှာ ဒုက္ခာ မုစ္စိတုကာမော, သော သဗ္ဗောပိ အာဒီနဝံ သ္နေဟဇံ ပေက္ခမာနော, ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ’’တိ။ ဧတ္ထ စ ယံ တံ ‘‘သ္နေဟနွယံ ဒုက္ခမိဒံ ပဟောတီ’’တိ ဝုတ္တံ, တဒေဝ သန္ဓာယ ‘‘အာဒီနဝံ သ္နေဟဇံ ပေက္ခမာနော’’တိ ဣဒံ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အထ ဝါ ယထာဝုတ္တေန သံသဂ္ဂေန ‘သံသဂ္ဂဇာတဿ ဘဝတိ သ္နေဟော, သ္နေဟနွယံ ဒုက္ခမိဒံ ပဟောတိ’, ဧဝံ ယထာဘူတံ အာဒီနဝံ သ္နေဟဇံ ပေက္ခမာနော အဟမဓိဂတောတိ ဧဝံ သမ္ဗန္ဓိတွာ စတုတ္ထပါဒေါ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေနေဝ သ္နေဟဝသေန ဝုတ္တောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတော ပရံ သဗ္ဗံ ပုရိမဂါထာယ ဝုတ္တသဒိသမေဝါတိ။

သံသဂ္ဂဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

֍ * ၉၃။ မိတ္တေ သုဟဇ္ဇေတိ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယံ ပစ္စေကဗောဓိသတ္တော ပုရိမဂါထာယ ဝုတ္တနယေနေဝ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ဗာရာဏသိယံ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တော ပဌမဇ္ဈာနံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ ‘‘ကိံ သမဏဓမ္မော ဝရော, ရဇ္ဇံ ဝရ’’န္တိ ဝီမံသိတွာ အမစ္စာနံ ရဇ္ဇံ နိယျာတေတွာ သမဏဓမ္မံ အကာသိ။ အမစ္စာ ‘‘ဓမ္မေန သမေန ကရောထာ’’တိ ဝုတ္တာပိ လဉ္ဇံ ဂဟေတွာ အဓမ္မေန ကရောန္တိ။ တေ လဉ္ဇံ ဂဟေတွာ သာမိကေ ပရာဇယန္တာ ဧကဒါ အညတရံ ရာဇဝလ္လဘံ ပရာဇေသုံ။ သော ရညော ဘတ္တကာရကေဟိ သဒ္ဓိံ ပဝိသိတွာ သဗ္ဗံ အာရောစေသိ။ ရာဇာ ဒုတိယဒိဝသေ သယံ ဝိနိစ္ဆယဋ္ဌာနံ အဂမာသိ။ တတော မဟာဇနာ – ‘‘အမစ္စာ, ဒေဝ, သာမိကေ အသာမိကေ ကရောန္တီ’’တိ ဥစ္စာသဒ္ဒံ ကရောန္တာ မဟာယုဒ္ဓံ ဝိယ အကံသု။ အထ ရာဇာ ဝိနိစ္ဆယဋ္ဌာနာ ဝုဋ္ဌာယ ပါသာဒံ အဘိရုဟိတွာ သမာပတ္တိံ အပ္ပေတုံ နိသိန္နော။ တေန သဒ္ဒေန ဝိက္ခိတ္တစိတ္တော န သက္ကောတိ အပ္ပေတုံ။ သော ‘‘ကိံ မေ ရဇ္ဇေန, သမဏဓမ္မော ဝရ’’န္တိ ရဇ္ဇသုခံ ပဟာယ ပုန သမာပတ္တိံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝိပဿိတွာ ပစ္စေကသမ္ဗောဓိံ သစ္ဆာကာသိ။ ကမ္မဋ္ဌာနဉ္စ ပုစ္ဆိတော ဣမံ ဂါထံ အဘာသိ။

တတ္ထ မေတ္တာယနဝသေန မိတ္တာ။ သုဟဒယဘာဝေန သုဟဇ္ဇာ။ ကေစိ ဧကန္တဟိတကာမတာယ မိတ္တာဝ ဟောန္တိ န သုဟဇ္ဇာ။ ကေစိ ဂမနာဂမနဋ္ဌာနနိသဇ္ဇာသမုလ္လာပါဒီသု, ဟဒယသုခဇနနေန သုဟဇ္ဇာဝ ဟောန္တိ, န မိတ္တာ။ ကေစိ တဒုဘယဝသေန သုဟဇ္ဇာ စေဝ မိတ္တာ စ ဟောန္တိ။ တေ ဒုဝိဓာ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၇၆။)

အဂါရိယာ စ အနဂါရိယာ စ။ တတ္ထ အဂါရိယာ တိဝိဓာ ဟောန္တိ ဥပကာရော သမာနသုခဒုက္ခော အနုကမ္ပကောတိ။ အနဂါရိယာ ဝိသေသေန အတ္ထက္ခာယိနော ဧဝ။ တေ စတူဟိ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတာ ဟောန္တိ။ ယထာဟ –

‘‘စတူဟိ ခေါ, ဂဟပတိပုတ္တ, ဌာနေဟိ ဥပကာရော မိတ္တော သုဟဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပမတ္တံ ရက္ခတိ, ပမတ္တဿ သာပတေယျံ ရက္ခတိ, ဘီတဿ သရဏံ ဟောတိ, ဥပ္ပန္နေသု ကိစ္စကရဏီယေသု တဒ္ဒိဂုဏံ ဘောဂံ အနုပ္ပဒေတိ’’ (ဒီ။ နိ။ ၃။၂၆၁)။

တထာ –

‘‘စတူဟိ ခေါ, ဂဟပတိပုတ္တ, ဌာနေဟိ သမာနသုခဒုက္ခော မိတ္တော သုဟဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဂုယှမဿ အာစိက္ခတိ, ဂုယှမဿ ပရိဂူဟတိ, အာပဒါသု န ဝိဇဟတိ, ဇီဝိတံပိဿ အတ္ထာယ ပရိစ္စတ္တံ ဟောတိ’’ (ဒီ။ နိ။ ၃။၂၆၂)။

တထာ –

‘‘စတူဟိ ခေါ, ဂဟပတိပုတ္တ, ဌာနေဟိ အနုကမ္ပကော မိတ္တော သုဟဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အဘဝေနဿ န နန္ဒတိ, ဘဝေနဿ နန္ဒတိ, အဝဏ္ဏံ ဘဏမာနံ နိဝါရေတိ, ဝဏ္ဏံ ဘဏမာနံ ပသံသတိ’’ (ဒီ။ နိ။ ၃။၂၆၄)။

တထာ –

‘‘စတူဟိ ခေါ, ဂဟပတိပုတ္တ, ဌာနေဟိ အတ္ထက္ခာယီ မိတ္တာ သုဟဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပါပါ နိဝါရေတိ, ကလျာဏေ နိဝေသေတိ, အဿုတံ သာဝေတိ, သဂ္ဂဿ မဂ္ဂံ အာစိက္ခတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၂၆၃)။

တေသွိဓ အဂါရိယာ အဓိပ္ပေတာ, အတ္ထတော ပန သဗ္ဗေပိ ယုဇ္ဇန္တိ။ တေ မိတ္တေ သုဟဇ္ဇေ အနုကမ္ပမာနောတိ အနုဒယမာနော, တေသံ သုခံ ဥပသံဟရိတုကာမော ဒုက္ခံ အပဟရိတုကာမော စ။

ဟာပေတိ အတ္ထန္တိ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကပရမတ္ထဝသေန တိဝိဓံ, တထာ အတ္တတ္ထပရတ္ထဥဘယတ္ထဝသေနာပိ တိဝိဓံ အတ္ထံ လဒ္ဓဝိနာသနေန အလဒ္ဓါနုပ္ပါဒနေနာတိ ဒွိဓာပိ ဟာပေတိ ဝိနာသေတိ။ ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တောတိ ‘‘အဟံ ဣမံ ဝိနာ န ဇီဝါမိ, ဧသ မေ ဂတိ, ဧသ မေ ပရာယဏ’’န္တိ ဧဝံ အတ္တာနံ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၇၇။)

နီစေ ဌာနေ ဌပေန္တောပိ ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တော ဟောတိ။ ‘‘ဣမေ မံ ဝိနာ န ဇီဝန္တိ, အဟံ တေသံ ဂတိ, အဟံ တေသံ ပရာယဏ’’န္တိ ဧဝံ အတ္တာနံ ဥစ္စေ ဌာနေ ဌပေန္တောပိ ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တော ဟောတိ။ ဣဓ ပန ဧဝံ ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တော အဓိပ္ပေတော။ ဧတံ ဘယန္တိ ဧတံ အတ္ထဟာပနဘယံ, အတ္တနော သမာပတ္တိဟာနိံ သန္ဓာယာဟ။ သန္ထဝေတိ တိဝိဓော သန္ထဝေါ တဏှာဒိဋ္ဌိမိတ္တသန္ထဝဝသေန။ တတ္ထ အဋ္ဌသတပဘေဒါပိ တဏှာ တဏှာသန္ထဝေါ, ဒွါသဋ္ဌိဘေဒါပိ ဒိဋ္ဌိ ဒိဋ္ဌိသန္ထဝေါ, ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တတာယ မိတ္တာနုကမ္ပနာ မိတ္တသန္ထဝေါ။ တေသု သော ဣဓ အဓိပ္ပေတော။ တေန ဟိဿ သမာပတ္တိ ပရိဟီနာ။ တေနာဟ – ‘‘ဧတံ ဘယံ သန္ထဝေ ပေက္ခမာနော အဟံ အဓိဂတော’’တိ။ သေသံ ဝုတ္တသဒိသမေဝါတိ။

မိတ္တသုဟဇ္ဇဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

֍ * ၉၄။ ဝံသော ဝိသာလောတိ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? ပုဗ္ဗေ ကိရ ကဿပဿ ဘဂဝတော သာသနေ တယော ပစ္စေကဗောဓိသတ္တာ ပဗ္ဗဇိတွာ ဝီသတိ ဝဿသဟဿာနိ ဂတပစ္စာဂတဝတ္တံ ပူရေတွာ ဒေဝလောကေ ဥပ္ပန္နာ။ တတော စဝိတွာ တေသံ ဇေဋ္ဌကော ဗာရာဏသိရာဇကုလေ နိဗ္ဗတ္တော, ဣတရေ ဒွေ ပစ္စန္တရာဇကုလေသု။ တေ ဥဘောပိ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဥဂ္ဂဟေတွာ ရဇ္ဇံ ပဟာယ ပဗ္ဗဇိတွာ အနုက္ကမေန ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ဟုတွာ နန္ဒမူလကပဗ္ဘာရေ ဝသန္တာ ဧကဒိဝသံ သမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာယ ‘‘မယံ ကိံ ကမ္မံ ကတွာ ဣမံ လောကုတ္တရသုခံ အနုပ္ပတ္တာ’’တိ အာဝဇ္ဇေတွာ ပစ္စဝေက္ခမာနာ ကဿပဗုဒ္ဓကာလေ အတ္တနော အတ္တနော စရိယံ အဒ္ဒသံသု။ တတော ‘‘တတိယော ကုဟိ’’န္တိ အာဝဇ္ဇေန္တာ ဗာရာဏသိရဇ္ဇံ ကာရေန္တံ ဒိသွာ တဿ ဂုဏေ သရိတွာ ‘‘သော ပကတိယာဝ အပ္ပိစ္ဆတာဒိဂုဏသမန္နာဂတော ဟောတိ, အမှာကံယေဝ ဩဝါဒကော ဝတ္တာ ဝစနက္ခမော ပါပဂရဟီ, ဟန္ဒ, နံ အာရမ္မဏံ ဒဿေတွာ အာရောစေမာ’’တိ ဩကာသံ ဂဝေသန္တာ တံ ဧကဒိဝသံ သဗ္ဗာလင်္ကာရဝိဘူသိတံ ဥယျာနံ ဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ အာကာသေနာဂန္တွာ ဥယျာနဒွါရေ ဝေဠုဂုမ္ဗမူလေ အဋ္ဌံသု။ မဟာဇနော အတိတ္တော ရာဇဒဿနေန ရာဇာနံ ဥလ္လောကေတိ။ တတော ရာဇာ ‘‘အတ္ထိ နု ခေါ ကောစိ မမ ဒဿနေ ဗျာပါရံ န ကရောတီ’’တိ ဩလောကေန္တော ပစ္စေကဗုဒ္ဓေ အဒ္ဒက္ခိ။ သဟ ဒဿနေနေဝ စဿ တေသု သိနေဟော ဥပ္ပဇ္ဇိ။ သော ဟတ္ထိက္ခန္ဓာ ဩရုယှ သန္တေန အာစာရေန ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘ဘန္တေ, ကိံ နာမ တုမှေ’’တိ ပုစ္ဆိ။ တေ ‘‘မယံ, မဟာရာဇ, အသဇ္ဇမာနာ နာမာ’’တိ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၇၈။)

အာဟံသု။ ‘‘ဘန္တေ, အသဇ္ဇမာနာတိ ဧတဿ ကော အတ္ထော’’တိ? ‘‘အလဂ္ဂနတ္ထော, မဟာရာဇာ’’တိ။ တတော ဝေဠုဂုမ္ဗံ ဒဿေတွာ အာဟံသု – ‘‘သေယျထာပိ, မဟာရာဇ, ဣမံ ဝေဠုဂုမ္ဗံ သဗ္ဗသော မူလခန္ဓသာခါနုသာခါဟိ သံသိဗ္ဗိတွာ ဌိတံ အသိဟတ္ထော ပုရိသော မူလေ ဆေတွာ အာဝိဉ္ဆန္တော န သက္ကုဏေယျ ဥဒ္ဓရိတုံ, ဧဝမေဝ တွံ အန္တော စ ဗဟိ စ ဇဋာယ ဇဋိတော အာသတ္တဝိသတ္တော တတ္ထ ဝိလဂ္ဂေါ။ သေယျထာပိ ဝါ ပနဿ ဝေမဇ္ဈဂတောပိ အယံ ဝံသကဠီရော အသဉ္ဇာတသာခတ္တာ ကေနစိ အလဂ္ဂေါဝ ဌိတော, သက္ကာ စ ပန အဂ္ဂေ ဝါ မူလေ ဝါ ဆေတွာ ဥဒ္ဓရိတုံ, ဧဝမေဝ မယံ ကတ္ထစိ အသဇ္ဇမာနာ သဗ္ဗာ ဒိသာ ဂစ္ဆာမာ’’တိ တာဝဒေဝ စတုတ္ထဇ္ဈာနံ သမာပဇ္ဇိတွာ ပဿတော ဧဝ ရညော အာကာသေန နန္ဒမူလကပဗ္ဘာရံ အဂမံသု။ တတော ရာဇာ စိန္တေသိ – ‘‘ကဒါ နု ခေါ အဟမ္ပိ ဧဝံ အသဇ္ဇမာနော ဘဝေယျ’’န္တိ တတ္ထေဝ ဌိတော ဝိပဿန္တော ပစ္စေကဗောဓိံ သစ္ဆာကာသိ။ ပုရိမနယေနေဝ ကမ္မဋ္ဌာနံ ပုစ္ဆိတော ဣမံ ဂါထံ အဘာသိ။

တတ္ထ ဝံသောတိ ဝေဠု။ ဝိသာလောတိ ဝိတ္ထိဏ္ဏော။ ဝ-ကာရော အဝဓာရဏတ္ထော, ဧဝ-ကာရော ဝါ အယံ, သန္ဓိဝသေန ဧတ္ထ ဧ-ကာရော နဋ္ဌာ။ တဿ ပရပဒေန သမ္ဗန္ဓော။ တံ ပစ္ဆာ ယောဇေဿာမ။ ယထာတိ ပဋိဘာဂေ။ ဝိသတ္တောတိ လဂ္ဂေါ ဇဋိတော သံသိဗ္ဗိတော။ ပုတ္တေသု ဒါရေသု စာတိ ပုတ္တဓီတုဘရိယာသု။ ယာ အပေက္ခာတိ ယာ တဏှာ ယော သိနေဟော။ ဝံသက္ကဠီရောဝ အသဇ္ဇမာနောတိ ဝံသကဠီရော ဝိယ အလဂ္ဂမာနော။ ကိံ ဝုတ္တံ ဟောတိ? ယထာ ဝံသော ဝိသာလော ဝိသတ္တော ဧဝ ဟောတိ, ပုတ္တေသု ဒါရေသု စ ယာ အပေက္ခာ, သာပိ ဧဝံ တာနိ ဝတ္ထူနိ, သံသိဗ္ဗိတွာ ဌိတတ္တာ ဝိသတ္တာ ဧဝ။ သွာဟံ တာယ အပေက္ခာယ အပေက္ခဝါ ဝိသာလော ဝံသော ဝိယ ဝိသတ္တောတိ ဧဝံ အပေက္ခာယ အာဒီနဝံ ဒိသွာ တံ အပေက္ခံ မဂ္ဂဉာဏေန ဆိန္ဒန္တော အယံ ဝံသကဠီရောဝ ရူပါဒီသု ဝါ လာဘာဒီသု ဝါ ကာမဘဝါဒီသု ဝါ ဒိဋ္ဌာဒီသု ဝါ တဏှာမာနဒိဋ္ဌိဝသေန အသဇ္ဇမာနော ပစ္စေကဗောဓိံ အဓိဂတောတိ။ သေသံ ပုရိမနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဝံသက္ကဠီရဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

֍ * ၉၅။ မိဂေါ အရညမှီတိ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? ဧကော ကိရ ဘိက္ခု ကဿပဿ ဘဂဝတော သာသနေ ယောဂါဝစရော ကာလံ ကတွာ ဗာရာဏသိယံ သေဋ္ဌိကုလေ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၇၉။)

ဥပ္ပန္နော အဍ္ဎေ မဟဒ္ဓနေ မဟာဘောဂေ။ သော သုဘဂေါ အဟောသိ, တတော ပရဒါရိကော ဟုတွာ ကာလင်္ကတော နိရယေ နိဗ္ဗတ္တော တတ္ထ ပစ္စိတွာ ပက္ကာဝသေသေန သေဋ္ဌိဘရိယာယ ကုစ္ဆိမှိ ဣတ္ထီ ဟုတွာ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှိ။ နိရယတော အာဂတာနံ သတ္တာနံ ဂတ္တာနိ ဥဏှာနိ ဟောန္တိ။ တေန သေဋ္ဌိဘရိယာ ဍယှမာနေန ဥဒရေန ကိစ္ဆေန ကသိရေန တံ ဂဗ္ဘံ ဓာရေတွာ ကာလေန ဒါရိကံ ဝိဇာယိ။ သာ ဇာတဒိဝသတော ပဘုတိ မာတာပိတူနံ သေသဗန္ဓုပရိဇနာနဉ္စ ဒေဿာ အဟောသိ။ ဝယပ္ပတ္တာ စ ယမှိ ကုလေ ဒိန္နာ, တတ္ထာပိ သာမိကသဿုသသုရာနံ ဒေဿာဝ အဟောသိ အပ္ပိယာ အမနာပါ။ အထ နက္ခတ္တေ ဃောသိတေ သေဋ္ဌိပုတ္တော တာယ သဒ္ဓိံ ကီဠိတုံ အနိစ္ဆန္တော ဝေသိံ အာနေတွာ ကီဠတိ။ သာ တံ ဒါသီနံ သန္တိကာ သုတွာ သေဋ္ဌိပုတ္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ နာနပ္ပကာရေဟိ အနုနယိတွာ စ အာဟ – ‘‘အယျပုတ္တ, ဣတ္ထီ နာမ သစေပိ ဒသန္နံ ရာဇူနံ ကနိဋ္ဌာ ဟောတိ, စက္ကဝတ္တိနော ဝါ ဓီတာ, တထာပိ သာမိကဿ ပေသနကရာ ဟောတိ။ သာမိကေ အနာလပန္တေ သူလေ အာရောပိတာ ဝိယ ဒုက္ခံ ပဋိသံဝေဒေတိ။ သစေ အဟံ အနုဂ္ဂဟာရဟာ အနုဂ္ဂဟေတဗ္ဗာ, နော စေ, ဝိဿဇ္ဇေတဗ္ဗာ။ အတ္တနော ဉာတိကုလံ ဂမိဿာမီ’’တိ။ သေဋ္ဌိပုတ္တော – ‘‘ဟောတု, ဘဒ္ဒေ, မာ သောစိ ကီဠနသဇ္ဇာ ဟောဟိ, နက္ခတ္တံ ကီဠိဿာမာ’’တိ အာဟ။ သေဋ္ဌိဓီတာ တာဝတ္တကေန သလ္လာပမတ္တေန ဥဿာဟဇာတာ ‘‘သွေ နက္ခတ္တံ ကီဠိဿာမီ’’တိ ဗဟုံ ခဇ္ဇဘောဇ္ဇံ ပဋိယာဒေတိ။ သေဋ္ဌိပုတ္တော ဒုတိယဒိဝသေ အနာရောစေတွာဝ ကီဠနဋ္ဌာနံ ဂတော။ သာ ‘‘ဣဒါနိ ပေသေဿတိ, ဣဒါနိ ပေသေဿတီ’’တိ မဂ္ဂံ ဩလောကေန္တီ နိသိန္နာ ဥဿူရံ ဒိသွာ မနုဿေ ပေသေသိ။ တေ ပစ္စာဂန္တွာ ‘‘သေဋ္ဌိပုတ္တော ဂတော’’တိ အာရောစေသုံ။ သာ တံ သဗ္ဗံ ပဋိယာဒိတံ အာဒါယ ယာနံ အဘိရုဟိတွာ ဥယျာနံ ဂန္တုံ အာရဒ္ဓါ။

အထ နန္ဒမူလကပဗ္ဘာရေ ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ သတ္တမေ ဒိဝသေ နိရောဓာ ဝုဋ္ဌာယ နာဂလတာဒန္တကဋ္ဌံ ခါဒိတွာ အနောတတ္တဒဟေ မုခံ ဓောဝိတွာ ‘‘ကတ္ထ အဇ္ဇ ဘိက္ခံ စရိဿာမာ’’တိ အာဝဇ္ဇေန္တော တံ သေဋ္ဌိဓီတရံ ဒိသွာ ‘‘မယိ ဣမိဿာ သဒ္ဓါကာရံ ကာရေတွာ တံ ကမ္မံ ပရိက္ခယံ ဂမိဿတီ’’တိ ဉတွာ ပဗ္ဘာရသမီပေ သဋ္ဌိယောဇနမနောသိလာတလေ ဌတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ အဘိညာပါဒကံ ဈာနံ သမာပဇ္ဇိတွာ အာကာသေနာဂန္တွာ တဿာ ပဋိပထေ ဩရုယှ ဗာရာဏသိံ အဘိမုခေါ အဂမာသိ။ တံ ဒိသွာဝ ဒါသိယော

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၈၀။)

သေဋ္ဌိဓီတာယ အာရောစေသုံ။ သာ ယာနာ ဩရုယှ သက္ကစ္စံ ဝန္ဒိတွာ ပတ္တံ သဗ္ဗရသသမ္ပန္နေန ခါဒနီယေန ဘောဇနီယေန ပူရေတွာ ပဒုမပုပ္ဖေန ပဋိစ္ဆာဒေတွာ ဟေဋ္ဌာပိ ပဒုမပုပ္ဖံ ကတွာ ပုပ္ဖကလာပံ ဟတ္ထေန ဂဟေတွာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓဿ ဟတ္ထေ ပတ္တံ ဒတွာ ဝန္ဒိတွာ ပုပ္ဖကလာပဟတ္ထာ ပတ္ထနံ အကာသိ – ‘‘ဘန္တေ, ယထာ ဣဒံ ပုပ္ဖံ, ဧဝါဟံ ယတ္ထ ယတ္ထ ဥပပဇ္ဇာမိ, တတ္ထ တတ္ထ မဟာဇနဿ ပိယာ ဘဝေယျံ မနာပါ’’တိ။ ဧဝံ ပတ္ထေတွာ ဒုတိယမ္ပိ ပတ္ထေသိ – ‘‘ဘန္တေ, ဒုက္ခော ဂဗ္ဘဝါသော, တံ အနုပဂမ္မ ပဒုမပုပ္ဖေ ဧဝ ပဋိသန္ဓိ ဘဝေယျာ’’တိ။ တတိယမ္ပိ ပတ္ထေသိ – ‘‘ဘန္တေ, ဇေဂုစ္ဆော မာတုဂါမော, စက္ကဝတ္တိဓီတာပိ ပရဝသံ ဂစ္ဆတိ။ တသ္မာ အဟံ ဣတ္ထိဘာဝံ အနုပဂမ္မ ပုရိသော ဘဝေယျ’’န္တိ။ စတုတ္ထမ္ပိ ပတ္ထေသိ – ‘‘ဘန္တေ, ဣမံ သံသာရဒုက္ခံ အတိက္ကမ္မ ပရိယောသာနေ တုမှေဟိ ပတ္တံ အမတံ ပါပုဏေယျ’’န္တိ။ ဧဝံ စတုရော ပဏိဓီ ကတွာ တံ ပဒုမပုပ္ဖကလာပံ ပူဇေတွာ ပဉ္စပတိဋ္ဌိတေန ဝန္ဒိတွာ ‘‘ပုပ္ဖသဒိသော ဧဝ မေ ဂန္ဓော စေဝ ဝဏ္ဏော စ ဟောတူ’’တိ ဣမံ ပဉ္စမံ ပဏိဓိံ အကာသိ။

တတော ပစ္စေကဗုဒ္ဓေါ ပတ္တဉ္စ ပုပ္ဖကလာပဉ္စ ဂဟေတွာ အာကာသေ ဌတွာ –

‘‘ဣစ္ဆိတံ ပတ္ထိတံ တုယှံ, ခိပ္ပမေဝ သမိဇ္ဈတု၊

သဗ္ဗေ ပူရေန္တု သင်္ကပ္ပါ, စန္ဒော ပန္နရသော ယထာ’’တိ။ –

ဣမာယ ဂါထာယ သေဋ္ဌိဓီတာယ အနုမောဒနံ ကတွာ ‘‘သေဋ္ဌိဓီတာ မံ ဂစ္ဆန္တံ ပဿတူ’’တိ အဓိဋ္ဌဟိတွာ အာကာသေန နန္ဒမူလကပဗ္ဘာရံ အဂမာသိ။ သေဋ္ဌိဓီတာယ တံ ပဿန္တိယာ မဟတီ ပီတိ ဥပ္ပဇ္ဇိ။ ဘဝန္တရေ ကတံ အကုသလံ ကမ္မံ အနောကာသတာယ ပရိက္ခီဏံ စိဉ္စမ္ဗိလဓောတတမ္ဗလောဟဘာဇနမိဝ သုဒ္ဓါ ဇာတာ။ တာဝဒေဝဿာ ပတိကုလေ ဉာတိကုလေ စ သဗ္ဗော ဇနော တုဋ္ဌော။ ‘‘ကိံ ကရောမာ’’တိ ပိယဝစနာနိ စ ပဏ္ဏာကာရာနိ စ ပေသေသိ။ သာမိကောပိ မနုဿေ ပေသေသိ – ‘‘သေဋ္ဌိဓီတရံ သီဃံ အာနေထ, အဟံ ဝိဿရိတွာ ဥယျာနံ အာဂတော’’တိ။ တတော ပဘုတိ စ နံ ဥရေ ဝိလိတ္တစန္ဒနံ ဝိယ အာမုတ္တမုတ္တာဟာရံ ဝိယ ပုပ္ဖမာလာ ဝိယ စ ပိယာယန္တော ပရိဟရိ။ သာ တတ္ထ ယာဝတာယုကံ ဣဿရိယဘောဂယုတ္တသုခံ အနုဘဝိတွာ ကာလံ ကတွာ ပုရိသဘာဝေန ဒေဝလောကေ ပဒုမပုပ္ဖေ ဥပ္ပဇ္ဇိ။ သော ဒေဝပုတ္တော ဂစ္ဆန္တောပိ ပဒုမပုပ္ဖဂဗ္ဘေ ဧဝ ဂစ္ဆတိ, တိဋ္ဌန္တောပိ နိသီဒန္တောပိ သယန္တောပိ ပဒုမပုပ္ဖဂဗ္ဘေယေဝ သယတိ။ ‘‘မဟာပဒုမဒေဝပုတ္တော’’တိ စ နံ ဝေါဟရိံသု။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၈၁။)

ဧဝံ သော တေန ဣဒ္ဓါနုဘာဝေန အနုလောမပဋိလောမံ ဆ ဒေဝလောကေ ဧဝ သံသရတိ။

တေန စ သမယေန ဗာရာဏသိရညော ဝီသတိ ဣတ္ထိသဟဿာနိ ဟောန္တိ။ တာသု ဧကာပိ ပုတ္တံ န လဘတိ။ အမစ္စာ ရာဇာနံ ဝိညာပေသုံ – ‘‘ဒေဝ, ကုလဝံသာနုပါလကော ပုတ္တော ဣစ္ဆိတဗ္ဗော, အတြဇေ အဝိဇ္ဇမာနေ ခေတ္တဇောပိ ကုလဝံသဓရော ဟောတီ’’တိ။ အထ ရာဇာ ‘‘ဌပေတွာ မဟေသိံ အဝသေသာ ဣတ္ထိယော သတ္တာဟံ ဓမ္မနာဋကံ ကရောထာ’’တိ ယထာကာမံ ဗဟိ စရာပေသိ, တထာပိ ပုတ္တံ နာလတ္ထ။ ပုန အမစ္စာ အာဟံသု – ‘‘မဟာရာဇ, မဟေသီ နာမ ပုညေန စ ပညာယ စ သဗ္ဗဣတ္ထီနံ အဂ္ဂါ, အပ္ပေဝ နာမ ဒေဝေါ မဟေသိယာ ကုစ္ဆိမှိ ပုတ္တံ လဘေယျာ’’တိ။ ရာဇာ မဟေသိယာ ဧတမတ္ထံ အာရောစေသိ။ သာ အာဟ – ‘‘မဟာရာဇ, ယာ ဣတ္ထီ သီလဝတီ သစ္စဝါဒိနီ, သာ ပုတ္တံ လဘေယျ, ဟိရောတ္တပ္ပရဟိတာယ ကုတော ပုတ္တော’’တိ ပါသာဒံ အဘိရုဟိတွာ ပဉ္စ သီလာနိ သမာဒိယိတွာ ပုနပ္ပုနံ အာဝဇ္ဇေသိ, သီလဝတိယာ ရာဇဓီတာယ ပဉ္စ သီလာနိ အာဝဇ္ဇေန္တိယာ ပုတ္တပတ္ထနာစိတ္တေ ဥပ္ပန္နမတ္တေ သက္ကဿ အာသနံ သံကမ္ပိ။

အထ သက္ကော အာဝဇ္ဇေန္တော ဧတမတ္ထံ ဝိဒိတွာ – ‘‘သီလဝတိယာ ရာဇဓီတာယ ပုတ္တဝရံ ဒေမီ’’တိ အာကာသေနာဂန္တွာ ဒေဝိယာ သမ္မုခေ ဌိတော ‘‘ကိံ ဝရေသိ, ဒေဝီ’’တိ? ‘‘ပုတ္တံ, မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘ဒမ္မိ တေ, ဒေဝိ, ပုတ္တံ, မာ စိန္တယီ’’တိ ဝတွာ ဒေဝလောကံ ဂန္တွာ ‘‘အတ္ထိ နု ခေါ ဧတ္ထ ခီဏာယုကော’’တိ အာဝဇ္ဇေန္တော ‘‘အယံ မဟာပဒုမော ဥပရိဒေဝလောကံ ဂန္တုကာမော စ ဘဝိဿတီ’’တိ ဉတွာ တဿ ဝိမာနံ ဂန္တွာ ‘‘တာတ မဟာပဒုမ, မနုဿလောကံ ဂစ္ဆာဟီ’’တိ ယာစိ။ သော ‘‘မာ ဧဝံ, မဟာရာဇ, ဘဏ, ဇေဂုစ္ဆိတော မနုဿလောကော’’တိ။ ‘‘တာတ, တွံ မနုဿလောကေ ပုညံ ကတွာ ဣဓူပပန္နော, တတ္ထေဝ ဌတွာ ပါရမိယော ပူရေတဗ္ဗာ, ဂစ္ဆ, တာတာ’’တိ။ ‘‘ဒုက္ခော, မဟာရာဇ, ဂဗ္ဘဝါသော, န သက္ကောမိ တတ္ထ ဝသိတု’’န္တိ။ ‘‘တာတ, တေ ဂဗ္ဘဝါသော နတ္ထိ, တထာ ဟိ တွံ ကမ္မမကာသိ, ယထာ ပဒုမဂဗ္ဘေယေဝ နိဗ္ဗတ္တိဿသိ, ဂစ္ဆ, တာတာ’’တိ ပုနပ္ပုနံ ဝုစ္စမာနော အဓိဝါသေသိ။

သော ဒေဝလောကာ စဝိတွာ ဗာရာဏသိရညော ဥယျာနေ သိလာပဋ္ဋပေါက္ခရဏိယံ ပဒုမဂဗ္ဘေ နိဗ္ဗတ္တော။ တဉ္စ ရတ္တိံ ပစ္စူသသမယေ မဟေသီ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၈၂။)

သုပိနန္တေန ဝီသတိဣတ္ထိသဟဿပရိဝုတာ ဥယျာနံ ဂန္တွာ သိလာပဋ္ဋပေါက္ခရဏိယံ ပဒုမဂဗ္ဘေ ပုတ္တံ လဒ္ဓါ ဝိယ အဟောသိ။ သာ ပဘာတာယ ရတ္တိယာ သီလာနိ ရက္ခမာနာ တတ္ထ ဂန္တွာ ဧကံ ပဒုမပုပ္ဖံ အဒ္ဒသ, တံ နေဝ တီရေ ဟောတိ န ဂမ္ဘီရေ။ သဟ ဒဿနေနေဝ စဿာ တတ္ထ ပုတ္တသိနေဟော ဥပ္ပဇ္ဇိ။ သာ သယံ ဧဝ ဩတရိတွာ တံ ပုပ္ဖံ အဂ္ဂဟေသိ, ပုပ္ဖေ ဂဟိတမတ္တေယေဝ ပတ္တာနိ ဝိကသိံသု။ တတ္ထ သုဝဏ္ဏပဋိမံ ဝိယ ဒါရကံ အဒ္ဒသ, ဒိသွာဝ ‘‘ပုတ္တော မေ လဒ္ဓေါ’’တိ သဒ္ဒံ နိစ္ဆာရေသိ။ မဟာဇနော သာဓုကာရသဟဿာနိ ပဝတ္တေသိ။ ရညော စ ပေသေသိ။ ရာဇာ သုတွာ ‘‘ကတ္ထ လဒ္ဓေါ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ လဒ္ဓေါကာသံ သုတွာ ‘‘ဥယျာနဉ္စ ပေါက္ခရဏိယံ ပဒုမဉ္စ အမှာကံယေဝ, တသ္မာ အမှာကံ ခေတ္တေ ဇာတတ္တာ ခေတ္တဇော နာမာယံ ပုတ္တော’’တိ ဝတွာ နဂရံ ပဝေသေတွာ ဝီသတိသဟဿဣတ္ထိယော ဓာတိကိစ္စံ ကာရေသိ။ ယာ ယာ ကုမာရဿ ရုစိံ ဉတွာ ပတ္ထိတံ ပတ္ထိတံ ခါဒနီယံ ခါဒါပေတိ, သာ သာ သဟဿံ လဘတိ။ သကလဗာရာဏသီ စလိတာ, သဗ္ဗော ဇနော ကုမာရဿ ပဏ္ဏာကာရသဟဿာနိ ပေသေသိ။ ကုမာရော တံ တံ အတိနေတွာ ‘‘ဣမံ ခါဒ, ဣမံ ဘုဉ္ဇာ’’တိ ဝုစ္စမာနော ဘောဇနေန ဥဗ္ဗာဠှော ဥက္ကဏ္ဌိတော ဟုတွာ ဂေါပုရဒွါရံ ဂန္တွာ လာခါဂုဠကေန ကီဠတိ။

တဒါ အညတရော ပစ္စေကဗုဒ္ဓေါ ဗာရာဏသိံ နိဿာယ ဣသိပတနေ ဝသတိ။ သော ကာလဿေဝ ဝုဋ္ဌာယ သေနာသနဝတ္တသရီရပရိကမ္မမနသိကာရာဒီနိ သဗ္ဗကိစ္စာနိ ကတွာ ပဋိသလ္လာနာ ဝုဋ္ဌိတော ‘‘အဇ္ဇ ကတ္ထ ဘိက္ခံ ဂဟေဿာမီ’’တိ အာဝဇ္ဇေန္တော ကုမာရဿ သမ္ပတ္တိံ ဒိသွာ ‘‘ဧသ ပုဗ္ဗေ ကိံ ကမ္မံ ကရီ’’တိ ဝီမံသန္တော ‘‘မာဒိသဿ ပိဏ္ဍပါတံ ဒတွာ စတဿော ပတ္ထနာ ပတ္ထေသိ, တတ္ထ တိဿော သိဒ္ဓါ, ဧကာ တာဝ န သိဇ္ဈတိ, တဿ ဥပါယေန အာရမ္မဏံ ဒဿေမီ’’တိ ဘိက္ခာစာရဝသေန ကုမာရဿ သန္တိကံ အဂမာသိ။ ကုမာရော တံ ဒိသွာ ‘‘သမဏ, မာ ဣဓ အာဂစ္ဆိ, ဣမေ ဟိ တမ္ပိ ‘ဣမံ ခါဒ, ဣမံ ဘုဉ္ဇာ’တိ ဝဒေယျု’’န္တိ အာဟ။ သော ဧကဝစနေနေဝ တတော နိဝတ္တိတွာ အတ္တနော သေနာသနံ အဂမာသိ။ ကုမာရော ပရိဇနံ အာဟ – ‘‘အယံ သမဏော မယာ ဝုတ္တမတ္တောဝ နိဝတ္တော, ကုဒ္ဓေါ နု ခေါ မမာ’’တိ။ သော တေဟိ ‘‘ပဗ္ဗဇိတာ နာမ န ကောဓပရာယဏာ ဟောန္တိ, ပရေန ပသန္နမနေန ယံ ဒိန္နံ, တေန ယာပေန္တီ’’တိ ဝုစ္စမာနေပိ ‘‘ဒုဋ္ဌော ဧဝရူပေါ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၈၃။)

နာမ သမဏော, ခမာပေဿာမိ န’’န္တိ မာတာပိတူနံ အာရောစေတွာ ဟတ္ထိံ အဘိရုဟိတွာ မဟတာ ရာဇာနုဘာဝေန ဣသိပတနံ ဂန္တွာ မိဂယူထံ ဒိသွာ ပုစ္ဆိ – ‘‘ကိန္နာမေတေ’’တိ? ‘‘ဧတေ, သာမိ, မိဂါ နာမာ’’တိ။ ‘‘ဧတေသံ ‘ဣမံ ခါဒထ, ဣမံ ဘုဉ္ဇထ, ဣမံ သာယထာ’တိ ဝတွာ ပဋိဇဂ္ဂန္တာ အတ္ထီ’’တိ? ‘‘နတ္ထိ, သာမိ, ယတ္ထ တိဏောဒကံ သုလဘံ တတ္ထ ဝသန္တီ’’တိ။

ကုမာရော ‘‘ယထာ ဣမေ အရက္ခိယမာနာဝ ယတ္ထ ဣစ္ဆန္တိ, တတ္ထ ဝသန္တိ, ကဒါ နု ခေါ အဟမ္ပိ ဧဝံ ဝသေယျ’’န္တိ ဧတံ အာရမ္မဏံ အဂ္ဂဟေသိ။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေါပိ တဿ အာဂမနံ ဉတွာ သေနာသနမဂ္ဂဉ္စ စင်္ကမနဉ္စ သမ္မဇ္ဇိတွာ မဋ္ဌံ ကတွာ ဧကဒွတ္တိက္ခတ္တုံ စင်္ကမိတွာ ပဒနိက္ခေပံ ဒဿေတွာ ဒိဝါဝိဟာရောကာသဉ္စ ပဏ္ဏသာလဉ္စ သမ္မဇ္ဇိတွာ မဋ္ဌံ ကတွာ ပဝိသနပဒနိက္ခေပံ ဒဿေတွာ နိက္ခမနပဒနိက္ခေပံ အဒဿေတွာ အညတြ အဂမာသိ။ ကုမာရော တတ္ထ ဂန္တွာ တံ ပဒေသံ သမ္မဇ္ဇိတွာ မဋ္ဌကတံ ဒိသွာ ‘‘ဝသတိ မညေ ဧတ္ထ သော ပစ္စေကဗုဒ္ဓေါ’’တိ ပရိဇနေန ဘာသိတံ သုတွာ အာဟ – ‘‘ပါတောပိ သော သမဏော ဒုဿတိ, ဣဒါနိ ဟတ္ထိအဿာဒီဟိ အတ္တနော ဩကာသံ အက္ကန္တံ ဒိသွာ သုဋ္ဌုတရံ ဒုဿေယျ, ဣဓေဝ တုမှေ တိဋ္ဌထာ’’တိ ဟတ္ထိက္ခန္ဓာ ဩရုယှ ဧကကောဝ သေနာသနံ ပဝိဋ္ဌော ဝတ္တသီသေန သုသမ္မဋ္ဌောကာသေ ပဒနိက္ခေပံ ဒိသွာ ‘‘သော ဒါနာယံ သမဏော ဧတ္ထ စင်္ကမန္တော န ဝဏိဇ္ဇာဒိကမ္မံ စိန္တေသိ, အဒ္ဓါယံ အတ္တနော ဟိတမေဝ စိန္တေသိ မညေ’’တိ ပသန္နမာနသော စင်္ကမံ အဘိရုဟိတွာ ဒူရီကတပုထုဝိတက္ကော ဂန္တွာ ပါသာဏဖလကေ နိသီဒိတွာ သဉ္ဇာတဧကဂ္ဂေါ ဟုတွာ ပဏ္ဏသာလံ ပဝိသိတွာ ဝိပဿန္တော ပစ္စေကဗောဓိဉာဏံ အဓိဂန္တွာ ပုရိမနယေနေဝ ပုရောဟိတေန ကမ္မဋ္ဌာနံ ပုစ္ဆိတော ဂဂနတလေ နိသိန္နော ဣမံ ဂါထမဘာသိ။

တတ္ထ မိဂေါတိ ဒွေ မိဂါ – ဧဏီမိဂေါ စ ပသဒမိဂေါ စ။ အပိစ သဗ္ဗေသံ အာရညိကာနံ စတုပ္ပဒါနံ ဧတံ အဓိဝစနံ။ ဣဓ ပန ပသဒမိဂေါ အဓိပ္ပေတောတိ ဝဒန္တိ။ အရညမှီတိ ဂါမဉ္စ ဂါမူပစာရဉ္စ ဌပေတွာ အဝသေသံ အရညံ, ဣဓ ပန ဥယျာနံ အဓိပ္ပေတံ, တသ္မာ ‘‘ဥယျာနမှီ’’တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ယထာတိ ပဋိဘာဂေ။ အဗဒ္ဓေါတိ ရဇ္ဇုဗန္ဓနာဒီဟိ အဗဒ္ဓေါ, ဧတေန ဝိဿတ္ထစရိယံ ဒီပေတိ။ ယေနိစ္ဆကံ ဂစ္ဆတိ ဝေါစရာယာတိ ယေန ယေန ဒိသာဘာဂေန ဂန္တုမိစ္ဆတိ, တေန တေန ဒိသာဘာဂေန ဂေါစရာယ ဂစ္ဆတိ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ ဘဂဝတာ –

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၈၄။)

‘‘သေယျထာပိ, ဘိက္ခဝေ, အာရညကော မိဂေါ အရညေ ပဝနေ စရမာနော ဝိဿတ္ထော ဂစ္ဆတိ, ဝိဿတ္ထော တိဋ္ဌတိ, ဝိဿတ္ထော နိသီဒတိ, ဝိဿတ္ထော သေယျံ ကပ္ပေတိ။ တံ ကိဿ ဟေတု? အနာပါထဂတော, ဘိက္ခဝေ, လုဒ္ဒဿ, ဧဝမေဝ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ…ပေ… ပဌမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု အန္တမကာသိ မာရံ အပဒံ, ဝဓိတွာ မာရစက္ခုံ အဒဿနံ ဂတော ပါပိမတော’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၂၈၇၊ စူဠနိ။ ခဂ္ဂဝိသာဏသုတ္တနိဒ္ဒေသ ၁၂၅) ဝိတ္ထာရော။

သေရိတန္တိ သစ္ဆန္ဒဝုတ္တိတံ အပရာယတ္တတံ ဝါ, ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယထာ မိဂေါ အရညမှိ အဗဒ္ဓေါ ယေနိစ္ဆကံ ဂစ္ဆတိ ဂေါစရာယ, တထာ ကဒါ နု ခေါ အဟမ္ပိ တဏှာဗန္ဓနံ ဆိန္ဒိတွာ ဧဝံ ဂစ္ဆေယျန္တိ။ ဝိညူ ပဏ္ဍိတော နရော သေရိတံ ပေက္ခမာနော ဧကော စရေတိ။

မိဂေါအရညဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

֍ * ၉၆။ အာမန္တနာ ဟောတီတိ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? ဗာရာဏသိရညော ကိရ မဟာဥပဋ္ဌာနသမယေ အမစ္စာ ဥပသင်္ကမိံသု။ တေသု ဧကော အမစ္စော ‘‘ဒေဝ, သောတဗ္ဗံ အတ္ထီ’’တိ ဧကမန္တံ ဂမနံ ယာစိ။ သော ဥဋ္ဌာယာသနာ အဂမာသိ။ ပုန ဧကော မဟာဥပဋ္ဌာနေ နိသိန္နံ ယာစိ, ဧကော ဟတ္ထိက္ခန္ဓေ နိသိန္နံ, ဧကော အဿပိဋ္ဌိယံ နိသိန္နံ, ဧကော သုဝဏ္ဏရထေ နိသိန္နံ, ဧကော သိဝိကာယ နိသီဒိတွာ ဥယျာနံ ဂစ္ဆန္တံ ယာစိ။ ရာဇာ တတော ဩရောဟိတွာ အဂမာသိ။ အပရော ဇနပဒစာရိကံ ဂစ္ဆန္တံ ယာစိ, တဿပိ ဝစနံ သုတွာ ဟတ္ထိက္ခန္ဓတော ဩရုယှ ဧကမန္တံ အဂမာသိ။ ဧဝံ သော တေဟိ နိဗ္ဗိန္နော ဟုတွာ ပဗ္ဗဇိ။ အမစ္စာ ဣဿရိယေန ဝဍ္ဎန္တိ။ တေသု ဧကော ဂန္တွာ ရာဇာနံ အာဟ – ‘‘အသုကံ နာမ, မဟာရာဇ, ဇနပဒံ မယှံ ဒေဟီ’’တိ။ ရာဇာ တံ ‘‘ဣတ္ထန္နာမော ဘုဉ္ဇတီ’’တိ ဘဏတိ။ သော ရညော ဝစနံ အနာဒိယိတွာ ‘‘ဂစ္ဆာမဟံ တံ ဇနပဒံ ဂဟေတွာ ဘုဉ္ဇာမီ’’တိ တတ္ထ ဂန္တွာ ကလဟံ ကတွာ ပုန ဥဘောပိ ရညော သန္တိကံ အာဂန္တွာ အညမညဿ ဒေါသံ အာရောစေန္တိ။ ရာဇာ ‘‘န သက္ကာ ဣမေ တောသေတု’’န္တိ တေသံ လောဘေ အာဒီနဝံ ဒိသွာ ဝိပဿန္တော ပစ္စေကဗောဓိံ သစ္ဆာကာသိ။ သော ပုရိမနယေန ဣမံ ဥဒါနံ အဘာသိ။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၈၅။)

တဿတ္ထော – သဟာယမဇ္ဈေ ဌိတဿ ဒိဝါသေယျသင်္ခါတေ ဝါသေ စ, မဟာဥပဋ္ဌာနသင်္ခါတေ ဌာနေ စ, ဥယျာနဂမနသင်္ခါတေ ဂမနေ စ, ဇနပဒစာရိကသင်္ခါတာယ စာရိကာယ စ, ‘‘ဣဒံ မေ သုဏ, ဣဒံ မေ ဒေဟီ’’တိအာဒိနာ နယေန တထာ တထာ အာမန္တနာ ဟောတိ, တသ္မာ အဟံ တတ္ထ နိဗ္ဗိဇ္ဇိတွာ ယာယံ အရိယဇနသေဝိတာ အနေကာနိသံသာ ဧကန္တသုခါ, ဧဝံ သန္တေပိ လောဘာဘိဘူတေဟိ သဗ္ဗကာပုရိသေဟိ အနဘိပတ္ထိတာ ပဗ္ဗဇ္ဇာ, တံ အနဘိဇ္ဈိတံ ပရေသံ အဝသဝတ္တနေန ဘဗ္ဗပုဂ္ဂလဝသေန သေရိတဉ္စ ပေက္ခမာနော ဝိပဿနံ အာရဘိတွာ အနုက္ကမေန ပစ္စေကဗောဓိံ အဓိဂတောသ္မိ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝါတိ။

အာမန္တနာဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

֍ * ၉၇။ ခိဍ္ဍာရတီတိ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? ဗာရာဏသိယံ ကိရ ဧကပုတ္တကဗြဟ္မဒတ္တော နာမ ရာဇာ အဟောသိ။ သော တဿ ဧကပုတ္တကော ပိယော အဟောသိ မနာပေါ ပါဏသမော, ရာဇာ သဗ္ဗဣရိယာပထေသု ပုတ္တကံ ဂဟေတွာဝ ဝတ္တတိ။ သော ဧကဒိဝသံ ဥယျာနံ ဂစ္ဆန္တော တံ ဌပေတွာ ဂတော။ ကုမာရောပိ တံ ဒိဝသံယေဝ ဥပ္ပန္နေန ဗျာဓိနာ မတော။ အမစ္စာ ‘‘ပုတ္တသိနေဟေန ရညော ဟဒယမ္ပိ ဖလေယျာ’’တိ အနာရောစေတွာဝ နံ ဈာပေသုံ။ ရာဇာ ဥယျာနေ သုရာမဒေန မတ္တော ပုတ္တံ နေဝ သရတိ, တထာ ဒုတိယဒိဝသေပိ နှာနဘောဇနဝေလာသု။ အထ ဘုတ္တာဝီ နိသိန္နော သရိတွာ ‘‘ပုတ္တံ မေ အာနေထာ’’တိ အာဟ။ တဿ အနုရူပေန ဝိဓာနေန တံ ပဝတ္တိံ အာရောစေသုံ။ တတော သောကာဘိဘူတော နိသိန္နော ဧဝံ ယောနိသော မနသာကာသိ – ‘‘ဣမသ္မိံ သတိ ဣဒံ ဟောတိ, ဣမဿုပ္ပါဒါ ဣဒံ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ။ ဧဝံ အနုက္ကမေန အနုလောမပဋိလောမံ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒံ သမ္မသန္တော ပစ္စေကသမ္ဗောဓိံ သစ္ဆာကာသိ။ သေသံ သံသဂ္ဂဂါထာဝဏ္ဏနာယံ ဝုတ္တသဒိသမေဝ ဌပေတွာ ဂါထာယတ္ထဝဏ္ဏနံ။

အတ္ထဝဏ္ဏနာ ပန – ခိဍ္ဍာတိ ကီဠနာ။ သာ ဒုဝိဓာ ဟောတိ ကာယိကာ စ ဝါစသိကာ စ။ တတ္ထ ကာယိကာ နာမ ဟတ္ထီဟိပိ ကီဠန္တိ, အဿေဟိပိ ရထေဟိပိ ဓနူဟိပိ ထရူဟိပီတိ ဧဝမာဒိ။ ဝါစသိကာ နာမ ဂီတံ သိလောကဘဏနံ မုခဘေရိအာလမ္ဗရဘေရီတိ ဧဝမာဒိ။ ရတီတိ ပဉ္စကာမဂုဏရတိ။ ဝိပုလန္တိ ယာဝ အဋ္ဌိမိဉ္ဇံ အဟစ္စ ဌာနေန သကလတ္တဘာဝဗျာပကံ။ သေသံ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၈၆။)

ပါကဋမေဝ။ အနုသန္ဓိယောဇနာပိ စေတ္ထ သံသဂ္ဂဂါထာယ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ, တတော ပရဉ္စ သဗ္ဗံ။

ခိဍ္ဍာရတိဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

֍ * ၉၈။ စာတုဒ္ဒိသောတိ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? ပုဗ္ဗေ ကိရ ကဿပဿ ဘဂဝတော သာသနေ ပဉ္စ ပစ္စေကဗောဓိသတ္တာ ပဗ္ဗဇိတွာ ဝီသတိ ဝဿသဟဿာနိ ဂတပစ္စာဂတဝတ္တံ ပူရေတွာ ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တာ။ တတော စဝိတွာ တေသံ ဇေဋ္ဌကော ဗာရာဏသိရာဇာ အဟောသိ, သေသာ ပါကတိကရာဇာနော။ တေ စတ္တာရောပိ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဥဂ္ဂဏှိတွာ ရဇ္ဇံ ပဟာယ ပဗ္ဗဇိတွာ အနုက္ကမေန ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ဟုတွာ နန္ဒမူလကပဗ္ဘာရေ ဝသန္တာ ဧကဒိဝသံ သမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာယ ဝံသက္ကဠီရဂါထာယံ ဝုတ္တနယေနေဝ အတ္တနော ကမ္မဉ္စ သဟာယဉ္စ အာဝဇ္ဇေတွာ ဉတွာ ဗာရာဏသိရညော ဥပါယေန အာရမ္မဏံ ဒဿေတုံ ဩကာသံ ဂဝေသန္တိ။ သော စ ရာဇာ တိက္ခတ္တုံ ရတ္တိယာ ဥဗ္ဗိဇ္ဇတိ, ဘီတော ဝိဿရံ ကရောတိ, မဟာတလေ ဓာဝတိ။ ပုရောဟိတေန ကာလဿေဝ ဝုဋ္ဌာယ သုခသေယျံ ပုစ္ဆိတောပိ ‘‘ကုတော မေ, အာစရိယ, သုခ’’န္တိ သဗ္ဗံ တံ ပဝတ္တိံ အာရောစေသိ။ ပုရောဟိတောပိ ‘‘အယံ ရောဂေါ န သက္ကာ ယေန ကေနစိ ဥဒ္ဓံ ဝိရေစနာဒိနာ ဘေသဇ္ဇကမ္မေန ဝိနေတုံ, မယှံ ပန ခါဒနူပါယော ဥပ္ပန္နော’’တိ စိန္တေတွာ ‘‘ရဇ္ဇဟာနိဇီဝိတန္တရာယာဒီနံ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ ဧတံ, မဟာရာဇာ’’တိ ရာဇာနံ သုဋ္ဌုတရံ ဥဗ္ဗေဇေတွာ ‘‘တဿ ဝူပသမနတ္ထံ ဧတ္တကေ စ ဧတ္တကေ စ ဟတ္ထိအဿရထာဒယော ဟိရညသုဝဏ္ဏဉ္စ ဒက္ခိဏံ ဒတွာ ယညော ယဇိတဗ္ဗော’’တိ ယညယဇနေ သမာဒပေသိ။

တတော ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အနေကာနိ ပါဏသဟဿာနိ ယညတ္ထာယ သမ္ပိဏ္ဍိယမာနာနိ ဒိသွာ ‘‘ဧတသ္မိံ ကမ္မေ ကတေ ဒုဗ္ဗောဓနေယျော ဘဝိဿတိ, ဟန္ဒ နံ ပဋိကစ္စေဝ ဂန္တွာ ပေက္ခာမာ’’တိ ဝံသက္ကဠီရဂါထာယံ ဝုတ္တနယေန အာဂန္တွာ ပိဏ္ဍာယ စရမာနာ ရာဇင်္ဂဏေ ပဋိပါဋိယာ အဂမံသု။ ရာဇာ သီဟပဉ္ဇရေ ဌိတော ရာဇင်္ဂဏံ ဩလောကယမာနော တေ အဒ္ဒက္ခိ, သဟ ဒဿနေနေဝ စဿ သိနေဟော ဥပ္ပဇ္ဇိ။ တတော တေ ပက္ကောသာပေတွာ အာကာသတလေ ပညတ္တာသနေ နိသီဒါပေတွာ သက္ကစ္စံ ဘောဇေတွာ ကတဘတ္တကိစ္စေ ‘‘ကေ တုမှေ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘မယံ, မဟာရာဇ, စာတုဒ္ဒိသာ နာမာ’’တိ။ ‘‘ဘန္တေ, စာတုဒ္ဒိသာတိ ဣမဿ ကော အတ္ထော’’တိ? ‘‘စတူသု ဒိသာသု

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၈၇။)

ကတ္ထစိ ကုတောစိ ဘယံ ဝါ စိတ္တုတြာသော ဝါ အမှာကံ နတ္ထိ, မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘ဘန္တေ, တုမှာကံ တံ ဘယံ ကိံ ကာရဏာ န ဟောတီ’’တိ? ‘‘မယံ, မဟာရာဇ, မေတ္တံ ဘာဝေမ, ကရုဏံ ဘာဝေမ, မုဒိတံ ဘာဝေမ, ဥပေက္ခံ ဘာဝေမ။ တေန နော တံ ဘယံ န ဟောတီ’’တိ ဝတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနံ အဂမံသု။

တတော ရာဇာ စိန္တေသိ – ‘‘ဣမေ သမဏာ ‘မေတ္တာဒိဘာဝနာယ ဘယံ န ဟောတီ’တိ ဘဏန္တိ, ဗြာဟ္မဏာ ပန အနေကသဟဿပါဏဝဓံ ဝဏ္ဏယန္တိ, ကေသံ နု ခေါ ဝစနံ သစ္စ’’န္တိ? အထဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘သမဏာ သုဒ္ဓေန အသုဒ္ဓံ ဓောဝန္တိ, ဗြာဟ္မဏာ ပန အသုဒ္ဓေန အသုဒ္ဓံ။ န သက္ကာ ခေါ ပန အသုဒ္ဓေန အသုဒ္ဓံ ဓောဝိတုံ, ပဗ္ဗဇိတာနံ ဧဝ ဝစနံ သစ္စ’’န္တိ။ သော ‘‘သဗ္ဗေ သတ္တာ သုခိတာ ဟောန္တူ’’တိအာဒိနာ နယေန မေတ္တာဒယော စတ္တာရောပိ ဗြဟ္မဝိဟာရေ ဘာဝေတွာ ဟိတဖရဏေန စိတ္တေန အမစ္စေ အာဏာပေသိ – ‘‘သဗ္ဗေ ပါဏေ မုဉ္စထ, သီတာနိ ပါနီယာနိ ပိဝန္တု, ဟရိတာနိ တိဏာနိ ခါဒန္တု, သီတော စ ဝါတော တေသံ ဥပဝါယတူ’’တိ။ တေ တထာ အကံသု။

တတော ရာဇာ ‘‘ကလျာဏမိတ္တာနံ ဝစနေန ပါပကမ္မတော မုတ္တောမှီ’’တိ တတ္ထေဝ နိသိန္နော ဝိပဿိတွာ ပစ္စေကဗောဓိံ သစ္ဆာကာသိ။ အမစ္စေဟိ စ ဘောဇနဝေလာယံ ‘‘ဘုဉ္ဇ, မဟာရာဇ, ကာလော’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘နာဟံ ရာဇာ’’တိ ပုရိမနယေနေဝ သဗ္ဗံ ဝတွာ ဣမံ ဥဒါနဗျာကရဏဂါထံ အဘာသိ။

တတ္ထ စာတုဒ္ဒိသောတိ စတူသု ဒိသာသု ယထာသုခဝိဟာရီ, ‘‘ဧကံ ဒိသံ ဖရိတွာ ဝိဟရတီ’’တိအာဒိနာ ဝါ နယေန ဗြဟ္မဝိဟာရဘာဝနာယ ဖရိတာ စတဿော ဒိသာ အဿ သန္တီတိ စာတုဒ္ဒိသော။ တာသု စတူသု ဒိသာသု ကတ္ထစိ သတ္တေ ဝါ သင်္ခါရေ ဝါ ဘယေန န ပဋိဟနတီတိ အပ္ပဋိဃော။ သန္တုဿမာနောတိ ဒွါဒသဝိဓဿ သန္တောသဿ ဝသေန သန္တုဿကော စ။ ဣတရီတရေနာတိ ဥစ္စာဝစေန ပစ္စယေန။ ပရိဿယာနံ သဟိတာ အဆမ္ဘီတိ ဧတ္ထ ပရိဿယန္တိ ကာယစိတ္တာနိ, ပရိဟာပေန္တိ ဝါ တေသံ သမ္ပတ္တိံ, တာနိ ဝါ ပဋိစ္စ သယန္တီတိ ပရိဿယာ, ဗာဟိရာနံ သီဟဗျဂ္ဃါဒီနံ အဗ္ဘန္တရာနဉ္စ ကာမစ္ဆန္ဒာဒီနံ ကာယစိတ္တုပဒ္ဒဝါနံ ဧတံ အဓိဝစနံ။ တေ ပရိဿယေ အဓိဝါသနခန္တိယာ စ ဝီရိယာဒီဟိ ဓမ္မေဟိ စ သဟတီတိ ပရိဿယာနံ သဟိတာ။ ထဒ္ဓဘာဝကရဘယာဘာဝေန အဆမ္ဘီ။ ကိံ ဝုတ္တံ ဟောတိ? ယထာ တေ စတ္တာရော သမဏာ, ဧဝံ ဣတရီတရေန ပစ္စယေန သန္တုဿမာနော ဧတ္ထ ပဋိပတ္တိပဒဋ္ဌာနေ သန္တောသေ ဌိတော စတူသု ဒိသာသု မေတ္တာဒိဘာဝနာယ စာတုဒ္ဒိသော,

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၈၈။)

သတ္တသင်္ခါရေသု ပဋိဟနနဘယာဘာဝေန အပ္ပဋိဃော စ ဟောတိ။ သော စာတုဒ္ဒိသတ္တာ ဝုတ္တပ္ပကာရာနံ ပရိဿယာနံ သဟိတာ, အပ္ပဋိဃတ္တာ အဆမ္ဘီ စ ဟောတီတိ ဧဝံ ပဋိပတ္တိဂုဏံ ဒိသွာ ယောနိသော ပဋိပဇ္ဇိတွာ ပစ္စေကဗောဓိံ အဓိဂတောမှီတိ။ အထ ဝါ တေ သမဏာ ဝိယ သန္တုဿမာနော ဣတရီတရေန ဝုတ္တနယေန စာတုဒ္ဒိသော ဟောတီတိ ဉတွာ ဧဝံ စာတုဒ္ဒိသဘာဝံ ပတ္ထယန္တော ယောနိသော ပဋိပဇ္ဇိတွာ အဓိဂတောမှိ။ တသ္မာ အညောပိ ဤဒိသံ ဌာနံ ပတ္ထယန္တော စာတုဒ္ဒိသတာယ ပရိဿယာနံ သဟိတာ အပ္ပဋိဃတာယ စ အဆမ္ဘီ ဟုတွာ ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါတိ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝါတိ။

စာတုဒ္ဒိသဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

֍ * ၉၉။ ဒုဿင်္ဂဟာတိ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? ဗာရာဏသိရညော ကိရ အဂ္ဂမဟေသီ ကာလမကာသိ။ တတော ဝီတိဝတ္တေသု သောကဒိဝသေသု ဧကဒိဝသံ အမစ္စာ ‘‘ရာဇူနံ နာမ တေသု တေသု ကိစ္စေသု အဂ္ဂမဟေသီ အဝဿံ ဣစ္ဆိတဗ္ဗာ, သာဓု ဒေဝေါ အညမ္ပိ ဒေဝိံ အာနေတူ’’တိ ယာစိံသု။ ရာဇာ ‘‘တေန ဟိ, ဘဏေ, ဇာနာထာ’’တိ အာဟ။ တေ ပရိယေသန္တာ သာမန္တရဇ္ဇေ ရာဇာ မတော, တဿ ဒေဝီ ရဇ္ဇံ အနုသာသတိ, သာ စ ဂဗ္ဘိနီ အဟောသိ, အမစ္စာ ‘‘အယံ ရညော အနုရူပါ’’တိ ဉတွာ တံ ယာစိံသု။ သာ ‘‘ဂဗ္ဘိနီ နာမ မနုဿာနံ အမနာပါ ဟောတိ။ သစေ အာဂမေထ, ယာဝ ဝိဇာယာမိ, ဧဝံ သာဓု။ နော စေ, အညံ ပရိယေသထာ’’တိ အာဟ။ တေ ရညောပိ ဧတမတ္ထံ အာရောစေသုံ။ ရာဇာ ‘‘ဂဗ္ဘိနီပိ ဟောတု, အာနေထာ’’တိ အာဟ။ တေ အာနေသုံ။ ရာဇာ တံ အဘိသိဉ္စိတွာ သဗ္ဗံ မဟေသိယာ ဘောဂံ အဒါသိ, တဿာ ပရိဇနာနဉ္စ နာနာဝိဓေဟိ ပဏ္ဏာကာရေဟိ သင်္ဂဏှာတိ။ သာ ကာလေန ပုတ္တံ ဝိဇာယိ။ ရာဇာ တံ အတ္တနော ပုတ္တံ ဝိယ သဗ္ဗိရိယာပထေသု အင်္ကေ စ ဥရေ စ ကတွာ ဝိဟရတိ။ တဒါ ဒေဝိယာ ပရိဇနာ စိန္တေသုံ – ‘‘ရာဇာ အတိဝိယ သင်္ဂဏှာတိ, ကုမာရေ အတိဝိဿာသံ ကရောတိ, ဟန္ဒ, နံ ပရိဘိန္ဒိဿာမာ’’တိ။

တတော ကုမာရံ အာဟံသု – ‘‘တွံ, တာတ, အမှာကံ ရညော ပုတ္တော, န ဣမဿ ရညော ပုတ္တော။ မာ ဧတ္ထ ဝိဿာသံ အာပဇ္ဇီ’’တိ။ အထ ကုမာရော ‘‘ဧဟိ ပုတ္တာ’’တိ ရညာ ဝုစ္စမာနောပိ ဟတ္ထေန အာကဍ္ဎိယမာနောပိ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၈၉။)

ပုဗ္ဗေ ဝိယ ရာဇာနံ န အလ္လီယတိ။ ရာဇာ ‘‘ကိံ ကာရဏ’’န္တိ ဝီမံသန္တော တံ ပဝတ္တိံ ဉတွာ ‘‘ဧတေ မယာ သင်္ဂဟိတာပိ ပဋိက္ကူလဝုတ္တိနော ဧဝါ’’တိ နိဗ္ဗိဇ္ဇိတွာ ရဇ္ဇံ ပဟာယ ပဗ္ဗဇိတော။ ‘‘ရာဇာ ပဗ္ဗဇိတော’’တိ အမစ္စပရိဇနာပိ ဗဟူ ပဗ္ဗဇိံသု။ သပရိဇနော ရာဇာ ပဗ္ဗဇိတောပိ မနုဿာ ပဏီတေ ပစ္စယေ ဥပနေန္တိ, ရာဇာ ပဏီတေ ပစ္စယေ ယထာဝုဍ္ဎံ ဒါပေသိ။ တတ္ထ ယေ သုန္ဒရံ လဘန္တိ, တေ တုဿန္တိ။ ဣတရေ ဥဇ္ဈာယန္တိ ‘‘မယံ ပရိဝေဏာဒီနိ သမ္မဇ္ဇန္တာ သဗ္ဗကိစ္စာနိ ကရောန္တိ, လူခဘတ္တံ ဇိဏ္ဏဝတ္ထဉ္စ လဘာမာ’’တိ။ သော တမ္ပိ ဉတွာ ‘‘ဣမေ ယထာဝုဍ္ဎံ ဒီယမာနာပိ ဥဇ္ဈာယန္တိ, အဟော ဒုဿင်္ဂဟာ ပရိသာ’’တိ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ဧကောဝ အရညံ ပဝိသိတွာ ဝိပဿနံ အာရဘိတွာ ပစ္စေကဗောဓိံ သစ္ဆာကာသိ။ တတ္ထ အာဂတေဟိ စ ကမ္မဋ္ဌာနံ ပုစ္ဆိတော ဣမံ ဂါထမဘာသိ။ သာ အတ္ထတော ပါကဋာ ဧဝ။ အယံ ပန ယောဇနာ – ဒုဿင်္ဂဟာ ပဗ္ဗဇိတာပိ ဧကေ, ယေ အသန္တောသာဘိဘူတာ, တထာဝိဓာ ဧဝ စ အထော ဂဟဋ္ဌာ ဃရမာဝသန္တာ။ ဧတာဟံ ဒုဿင်္ဂဟဘာဝံ ဇိဂုစ္ဆန္တော ဝိပဿနံ အာရဘိတွာ အဓိဂတောတိ။ သေသံ ပုရိမနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ။

ဒုဿင်္ဂဟဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

֍ * ၁၀၀။ ဩရောပယိတွာတိ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? ဗာရာဏသိယံ ကိရ စာတုမာသိကဗြဟ္မဒတ္တော နာမ ရာဇာ ဂိမှာနံ ပဌမေ မာသေ ဥယျာနံ ဂတော။ တတ္ထ ရမဏီယေ ဘူမိဘာဂေ နီလဃနပတ္တသဉ္ဆန္နံ ကောဝိဠာရရုက္ခံ ဒိသွာ ‘‘ကောဝိဠာရမူလေ မမ သယနံ ပညာပေထာ’’တိ ဝတွာ ဥယျာနေ ကီဠိတွာ သာယနှသမယံ တတ္ထ သေယျံ ကပ္ပေသိ။ ပုန ဂိမှာနံ မဇ္ဈိမေ မာသေ ဥယျာနံ ဂတော, တဒါ ကောဝိဠာရော ပုပ္ဖိတော ဟောတိ, တဒါပိ တထေဝ အကာသိ။ ပုနပိ ဂိမှာနံ ပစ္ဆိမေ မာသေ ဂတော, တဒါ ကောဝိဠာရော သဉ္ဆိန္နပတ္တော သုက္ခရုက္ခော ဝိယ ဟောတိ, တဒါပိ ရာဇာ အဒိသွာဝ တံ ရုက္ခံ ပုဗ္ဗပရိစယေန တတ္ထေဝ သေယျံ အာဏာပေသိ။ အမစ္စာ ဇာနန္တာပိ ရညော အာဏတ္တိယာ တတ္ထ သယနံ ပညာပေသုံ။ သော ဥယျာနေ ကီဠိတွာ သာယနှသမယေ တတ္ထ သေယျံ ကပ္ပေန္တော တံ ရုက္ခံ ဒိသွာ ‘‘အရေ, အယံ ပုဗ္ဗေ သဉ္ဆန္နပတ္တော မဏိမယော ဝိယ အဘိရူပဒဿနော အဟောသိ, တတော မဏိဝဏ္ဏသာခန္တရေ ဌပိတပဝါဠင်္ကုရသဒိသေဟိ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၉၀။)

ပုပ္ဖေဟိ သဿိရိကဒဿနော အဟောသိ, မုတ္တဇာလသဒိသဝါလိကာကိဏ္ဏော စဿ ဟေဋ္ဌာဘူမိဘာဂေါ ဗန္ဓနာ ပဝုတ္တပုပ္ဖသဉ္ဆန္နော ရတ္တကမ္ဗလသန္ထတော ဝိယ အဟောသိ။ သော နာမဇ္ဇ သုက္ခရုက္ခော ဝိယ သာခါမတ္တာဝသေသော ဌိတော, အဟော ဇရာယ ဥပဟတော ကောဝိဠာရော’’တိ စိန္တေတွာ ‘‘အနုပါဒိဏ္ဏမ္ပိ တာယ ဇရာယ ဟညတိ, ကိမင်္ဂံ ပန ဥပါဒိဏ္ဏ’’န္တိ အနိစ္စသညံ ပဋိလဘိ။ တဒနုသာရေနေဝ သဗ္ဗသင်္ခါရေ ဒုက္ခတော အနတ္တတော စ ဝိပဿန္တောဝ ‘‘အဟော ဝတာဟမ္ပိ သဉ္ဆိန္နပတ္တော ကောဝိဠာရော ဝိယ အပဂတဂိဟိဗျဉ္ဇနော ဘဝေယျ’’န္တိ ပတ္ထယမာနော အနုပုဗ္ဗေန တသ္မိံ သယနတလေ ဒက္ခိဏေန ပဿေန နိပန္နောယေဝ ဝိပဿိတွာ ပစ္စေကဗောဓိံ သစ္ဆာကာသိ။ တတော ဂမနကာလေ အမစ္စေဟိ ‘‘ကာလော, ဒေဝ, ဂန္တု’’န္တိ ဝုတ္တေ ‘‘နာဟံ ရာဇာ’’တိအာဒီနိ ဝတွာ ပုရိမနယေနေဝ ဣမံ ဂါထမဘာသိ။

တတ္ထ ဩရောပယိတွာတိ အပနေတွာ။ ဂိဟိဗျဉ္ဇနာနီတိ ကေသမဿုဩဒါတဝတ္ထာလင်္ကာရမာလာဂန္ဓဝိလေပနပုတ္တဒါရဒါသိဒါသာဒီနိ။ ဧတာနိ ဂိဟိဘာဝံ ဗျဉ္ဇယန္တိ, တသ္မာ ‘‘ဂိဟိဗျဉ္ဇနာနီ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ သဉ္ဆိန္နပတ္တောတိ ပတိတပတ္တော။ ဆေတွာနာတိ မဂ္ဂဉာဏေန ဆိန္ဒိတွာ။ ဝီရောတိ မဂ္ဂဝီရိယေန သမန္နာဂတော။ ဂိဟိဗန္ဓနာနီတိ ကာမဗန္ဓနာနိ။ ကာမာ ဟိ ဂိဟီနံ ဗန္ဓနာနိ။ အယံ တာဝ ပဒတ္ထော။ အယံ ပန အဓိပ္ပါယော – ‘‘အဟော ဝတာဟမ္ပိ ဩရောပယိတွာ ဂိဟိဗျဉ္ဇနာနိ သဉ္ဆိန္နပတ္တော ယထာ ကောဝိဠာရော ဘဝေယျ’’န္တိ ဧဝံ စိန္တယမာနော ဝိပဿနံ အာရဘိတွာ အဓိဂတောတိ။ သေသံ ပုရိမနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ။

ကောဝိဠာရဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပဌမဝဂ္ဂေါ နိဋ္ဌိတော။

၁၀၁-၂။ သစေ လဘေထာတိ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? ပုဗ္ဗေ ကိရ ကဿပဿ ဘဂဝတော သာသနေ ဒွေ ပစ္စေကဗောဓိသတ္တာ ပဗ္ဗဇိတွာ ဝီသတိ ဝဿသဟဿာနိ ဂတပစ္စာဂတဝတ္တံ ပူရေတွာ ဒေဝလောကေ ဥပ္ပန္နာ။ တတော စဝိတွာ တေသံ ဇေဋ္ဌကော ဗာရာဏသိရညော ပုတ္တော, ကနိဋ္ဌော ပုရောဟိတဿ ပုတ္တော အဟောသိ။ တေ ဧကဒိဝသံယေဝ ပဋိသန္ဓိံ ဂဟေတွာ ဧကဒိဝသမေဝ မာတု ကုစ္ဆိတော နိက္ခမိတွာ သဟပံသုကီဠကာ သဟာယကာ အဟေသုံ။ ပုရောဟိတပုတ္တော ပညဝါ အဟောသိ။ သော ရာဇပုတ္တံ အာဟ – ‘‘သမ္မ, တွံ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၉၁။)

တဝ ပိတုနော အစ္စယေန ရဇ္ဇံ လဘိဿသိ, အဟံ ပုရောဟိတဋ္ဌာနံ, သုသိက္ခိတေန စ ရဇ္ဇံ အနုသာသိတုံ သက္ကာ, ဧဟိ သိပ္ပံ ဥဂ္ဂဏှိဿာမာ’’တိ။ တတော ဥဘောပိ ယညောပစိတာ ဟုတွာ ဂါမနိဂမာဒီသု ဘိက္ခံ စရမာနာ ပစ္စန္တဇနပဒဂါမံ ဂတာ။ တဉ္စ ဂါမံ ပဉ္စ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ဘိက္ခာစာရဝေလာယ ပဝိသိံသု။ တတ္ထ မနုဿာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေ ဒိသွာ ဥဿာဟဇာတာ အာသနာနိ ပညာပေတွာ ပဏီတံ ခါဒနီယံ ဝါ ဘောဇနီယံ ဝါ ဥပနာမေတွာ ပူဇေန္တိ။ တေသံ ဧတဒဟောသိ – ‘‘အမှေဟိ သဒိသာ ဥစ္စာကုလိကာ နာမ နတ္ထိ, အပိ စ ပနိမေ မနုဿာ ယဒိ ဣစ္ဆန္တိ, အမှာကံ ဘိက္ခံ ဒေန္တိ, ယဒိ နိစ္ဆန္တိ, န ဒေန္တိ, ဣမေသံ ပန ပဗ္ဗဇိတာနံ ဧဝရူပံ သက္ကာရံ ကရောန္တိ, အဒ္ဓါ ဧတေ ကိဉ္စိ သိပ္ပံ ဇာနန္တိ, ဟန္ဒ, နေသံ သန္တိကေ သိပ္ပံ ဥဂ္ဂဏှာမာ’’တိ။ တေ မနုဿေသု ပဋိက္ကန္တေသု ဩကာသံ လဘိတွာ ‘‘ယံ, ဘန္တေ, တုမှေ သိပ္ပံ ဇာနာထ, တံ အမှေဟိ သိက္ခာပေထာ’’တိ ယာစိံသု။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ‘‘န သက္ကာ အပဗ္ဗဇိတေန သိက္ခိတု’’န္တိ အာဟံသု။ တေ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ယာစိတွာ ပဗ္ဗဇိံသု။ တတော နေသံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ‘‘ဧဝံ ဝေါ နိဝါသေတဗ္ဗံ, ဧဝံ ပါရုပိတဗ္ဗ’’န္တိအာဒိနာ နယေန အာဘိသမာစာရိကံ အာစိက္ခိတွာ ‘‘ဣမဿ သိပ္ပဿ ဧကီဘာဝါဘိရတိ နိပ္ဖတ္တိ, တသ္မာ ဧကေနေဝ နိသီဒိတဗ္ဗံ, ဧကေန စင်္ကမိတဗ္ဗံ, ဧကေန ဌာတဗ္ဗံ, ဧကေန သယိတဗ္ဗ’’န္တိ ပါဋိယေက္ကံ ပဏ္ဏသာလံ အဒံသု, တတော တေ အတ္တနော အတ္တနော ပဏ္ဏသာလံ ပဝိသိတွာ နိသီဒိံသု။ ပုရောဟိတပုတ္တော နိသိန္နကာလတော ပဘုတိ စိတ္တသမာဓာနံ လဒ္ဓါ ဈာနံ ပဋိလဘိ။ ရာဇပုတ္တော မုဟုတ္တေနေဝ ဥက္ကဏ္ဌိတော တဿ သန္တိကံ အာဂတော။ သော တံ ဒိသွာ ‘‘ကိံ, သမ္မာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ဥက္ကဏ္ဌိတောမှီ’’တိ အာဟ။ ‘‘တေန ဟိ ဣဓ နိသီဒါ’’တိ။ သော တတ္ထ မုဟုတ္တံ နိသီဒိတွာ အာဟ – ‘‘ဣမဿ ကိရ, သမ္မ, သိပ္ပဿ ဧကီဘာဝါဘိရတိ နိပ္ဖတ္တီ’’တိ? ပုရောဟိတပုတ္တော ‘‘ဧဝံ, သမ္မ, တေန ဟိ တွံ အတ္တနော နိသိန္နောကာသံ ဧဝ ဂစ္ဆ, ဥဂ္ဂဏှိဿာမိ ဣမဿ သိပ္ပဿ နိပ္ဖတ္တိ’’န္တိ အာဟ။ သော ဂန္တွာ ပုနပိ မုဟုတ္တကေနေဝ ဥက္ကဏ္ဌိတော ပုရိမနယေနေဝ တိက္ခတ္တုံ အာဂတော။

တတော နံ ပုရောဟိတပုတ္တော တထေဝ ဥယျောဇေတွာ တသ္မိံ ဂတေ စိန္တေသိ – ‘‘အယံ အတ္တနော စ ကမ္မံ ဟာပေတိ မမ စ, ဣဓာဘိက္ခဏံ အာဂစ္ဆတီ’’တိ။ သော ပဏ္ဏသာလတော နိက္ခမ္မ အရညံ ပဝိဋ္ဌော။ ဣတရော အတ္တနော ပဏ္ဏသာလာယေဝ နိသိန္နော ပုနပိ မုဟုတ္တကေနေဝ ဥက္ကဏ္ဌိတော တဿ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၉၂။)

သန္တိကံ အာဂန္တွာ ဣတော စိတော စ မဂ္ဂန္တောပိ တံ အဒိသွာ စိန္တေသိ – ‘‘ယော ဂဟဋ္ဌကာလေ ပဏ္ဏာကာရံ အာဒါယ အာဂတောပိ မံ ဒဋ္ဌုံ န လဘတိ, သော ဒါနိ မယိ အာဂတေ ဒဿနမ္ပိ အဒါတုကာမော အပက္ကမိ။ အဟော အရေ, စိတ္တ, န လဇ္ဇသိ, ယံ မံ စတုက္ခတ္တုံ ဣဓာနေသိ, န သော ဒါနိ တေ ဝသေ ဝတ္တိဿာမိ, အညဒတ္ထု တံယေဝ မမ ဝသေ ဝတ္တာပေဿာမီ’’တိ အတ္တနော သေနာသနံ ပဝိသိတွာ ဝိပဿနံ အာရဘိတွာ ပစ္စေကဗောဓိံ သစ္ဆိကတွာ အာကာသေန နန္ဒမူလကပဗ္ဘာရံ အဂမာသိ။ ဣတရောပိ အရညံ ပဝိသိတွာ ဝိပဿနံ အာရဘိတွာ ပစ္စေကဗောဓိံ သစ္ဆိကတွာ တတ္ထေဝ အဂမာသိ။ တေ ဥဘောပိ မနောသိလာတလေ နိသီဒိတွာ ပါဋိယေက္ကံ ပါဋိယေက္ကံ ဣမာ ဥဒါနဂါထာယော အဘာသိံသု။

တတ္ထ နိပကန္တိ ပကတိနိပကံ ပဏ္ဍိတံ ကသိဏပရိကမ္မာဒိကုသလံ။ သာဓုဝိဟာရိန္တိ အပ္ပနာဝိဟာရေန ဝါ ဥပစာရေန ဝါ သမန္နာဂတံ။ ဓီရန္တိ ဓိတိသမ္ပန္နံ။ တတ္ထ နိပကတ္တေန ဓိတိသမ္ပဒါ ဝုတ္တာ။ ဣဓ ပန ဓိတိသမ္ပန္နမေဝါတိ အတ္ထော။ ဓိတိ နာမ အသိထိလပရက္ကမတာ, ‘‘ကာမံ တစော စ နှာရု စာ’’တိ (မ။ နိ။ ၂။၁၈၄၊ အ။ နိ။ ၂။၅၊ မဟာနိ။ ၁၉၆) ဧဝံ ပဝတ္တဝီရိယဿေတံ အဓိဝစနံ။ အပိစ ဓိက္ကတပါပေါတိပိ ဓီရော။ ရာဇာဝ ရဋ္ဌံ ဝိဇိတံ ပဟာယာတိ ယထာ ပကတိရာဇာ ‘‘ဝိဇိတံ ရဋ္ဌံ အနတ္ထာဝဟ’’န္တိ ဉတွာ ရဇ္ဇံ ပဟာယ ဧကော စရတိ, ဧဝံ ဗာလသဟာယံ ပဟာယ ဧကော စရေ။ အထ ဝါ ရာဇာဝ ရဋ္ဌန္တိ ယထာ သုတသောမော ရာဇာ ရဋ္ဌံ ဝိဇိတံ ပဟာယ ဧကော စရိ, ယထာ စ မဟာဇနကော ရာဇာ, ဧဝံ ဧကော စရီတိ အယမ္ပိ တဿ အတ္ထော။ သေသံ ဝုတ္တာနုသာရေန သက္ကာ ဇာနိတုန္တိ န ဝိတ္ထာရိတန္တိ။

သဟာယဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

֍ * ၁၀၃။ အဒ္ဓါ ပသံသာမာတိ ဣမိဿာ ဂါထာယ ယာဝ အာကာသတလေ ပညတ္တာသနေ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနံ နိသဇ္ဇာ, တာဝ စာတုဒ္ဒိသဂါထာယ ဥပ္ပတ္တိသဒိသာ ဧဝ ဥပ္ပတ္တိ။ အယံ ပန ဝိသေသော – ယထာ သော ရာဇာ ရတ္တိယာ တိက္ခတ္တုံ ဥဗ္ဗိဇ္ဇိ, န တထာ အယံ, နေဝဿ ယညော ပစ္စုပဋ္ဌိတော အဟောသိ။ သော အာကာသတလေ ပညတ္တေသု အာသနေသု ပစ္စေကဗုဒ္ဓေ နိသီဒါပေတွာ ‘‘ကေ တုမှေ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘မယံ, မဟာရာဇ, အနဝဇ္ဇဘောဇိနော နာမာ’’တိ။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၉၃။)

‘‘ဘန္တေ, အနဝဇ္ဇဘောဇိနောတိ ဣမဿ ကော အတ္ထော’’တိ? ‘‘သုန္ဒရံ ဝါ အသုန္ဒရံ ဝါ လဒ္ဓါ နိဗ္ဗိကာရာ ဘုဉ္ဇာမ, မဟာရာဇာ’’တိ။ တံ သုတွာ ရညော ဧတဒဟောသိ – ‘‘ယံနူနာဟံ ဣမေ ဥပပရိက္ခေယျံ ‘ဧဒိသာ ဝါ နော ဝါ’’’တိ? တံ ဒိဝသံ ကဏာဇကေန ဗိလင်္ဂဒုတိယေန ပရိဝိသိ။ တံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အမတံ ဝိယ နိဗ္ဗိကာရာ ဘုဉ္ဇိံသု။ ရာဇာ ‘‘ဣမေ ပဋိညာတတ္တာ ဧကဒိဝသံ နိဗ္ဗိကာရာ ဟောန္တိ, ပုန သွေ ဇာနိဿာမီ’’တိ သွာတနာယ နိမန္တေသိ။ ဒုတိယဒိဝသေပိ တထေဝါကာသိ။ တေပိ တထေဝ ပရိဘုဉ္ဇိံသု။ အထ ရာဇာ ‘‘သုန္ဒရံ ဒတွာ ဝီမံသိဿာမီ’’တိ ပုနပိ နိမန္တေတွာ ဒွေ ဒိဝသေ မဟာသက္ကာရံ ကတွာ ပဏီတေန အတိဝိစိတြေန ခါဒနီယေန ဘောဇနီယေန ပရိဝိသိ။ တေပိ တထေဝ နိဗ္ဗိကာရာ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ ရညော မင်္ဂလံ ဝတွာ ပက္ကမိံသု။ ရာဇာ အစိရပက္ကန္တေသု တေသု ‘‘အနဝဇ္ဇဘောဇိနော ဧတေ, အဟော ဝတာဟမ္ပိ အနဝဇ္ဇဘောဇီ ဘဝေယျ’’န္တိ စိန္တေတွာ မဟာရဇ္ဇံ ပဟာယ ပဗ္ဗဇ္ဇံ သမာဒါယ ဝိပဿနံ အာရဘိတွာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေါ ဟုတွာ မဉ္ဇူသကရုက္ခမူလေ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနံ မဇ္ဈေ အတ္တနော အာရမ္မဏံ ဝိဘာဝေန္တော ဣမံ ဂါထမဘာသိ။ သာ ပဒတ္ထတော ဥတ္တာနမေဝ။ ကေဝလံ ပန သဟာယသမ္ပဒန္တိ ဧတ္ထ အသေခေဟိ သီလာဒိက္ခန္ဓေဟိ သမ္ပန္နာ သဟာယာ ဧဝ သဟာယသမ္ပဒါတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

အယံ ပနေတ္ထ ယောဇနာ – ယာ အယံ ဝုတ္တာ သဟာယသမ္ပဒါ, တံ သဟာယသမ္ပဒံ အဒ္ဓါ ပသံသာမ, ဧကံသေနေဝ ထောမေမာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ကထံ? သေဋ္ဌာ သမာ သေဝိတဗ္ဗာ သဟာယာတိ။ ကသ္မာ? အတ္တနော သီလာဒီဟိ သေဋ္ဌေ သေဝမာနဿ သီလာဒယော ဓမ္မာ အနုပ္ပန္နာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ, ဥပ္ပန္နာ စ ဝုဒ္ဓိံ ဝိရူဠှိံ ဝေပုလ္လံ ပါပုဏန္တိ။ သမေ သေဝမာနဿ အညမညံ သာဓာရဏေန ကုက္ကုစ္စဿ ဝိနောဒနေန စ လဒ္ဓါ န ပရိဟာယန္တိ။ ဧတေ ပန သဟာယကေ သေဋ္ဌေ စ သမေ စ အလဒ္ဓါ ကုဟနာဒိမိစ္ဆာဇီဝံ ပဟာယ ဓမ္မေန သမေန ဥပ္ပန္နံ ဘောဇနံ ဘုဉ္ဇန္တော တတ္ထ စ ပဋိဃာနုနယံ အနုပ္ပါဒေန္တော အနဝဇ္ဇဘောဇီ ဟုတွာ အတ္ထကာမော ကုလပုတ္တော ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။ အဟမ္ပိ ဧဝံ စရန္တော ဣမံ သမ္ပတ္တိံ အဓိဂတောမှီတိ။

အဒ္ဓါပသံသာဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

֍ * ၁၀၄။ ဒိသွာ သုဝဏ္ဏဿာတိ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အညတရော ကိရ ဗာရာဏသိယံ ရာဇာ ဂိမှသမယေ ဒိဝါသေယျံ ဥပဂတော အဟောသိ, သန္တိကေ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၉၄။)

စဿ ဝဏ္ဏဒါသီ ဂေါသီတစန္ဒနံ ပိသတိ။ တဿာ ဧကဗာဟာယ ဧကံ သုဝဏ္ဏဝလယံ, ဧကဗာဟာယ ဒွေ။ တာနိ သံဃဋ္ဋေန္တိ, ဣတရံ န သံဃဋ္ဋတိ။ ရာဇာ တံ ဒိသွာ ‘‘ဧဝမေဝ ဂဏဝါသေ သံဃဋ္ဋနာ, ဧကဝါသေ အသံဃဋ္ဋနာ’’တိ စိန္တေတွာ ပုနပ္ပုနံ ဒါသိံ ဩလောကေသိ။ တေန စ သမယေန သဗ္ဗာလင်္ကာရဝိဘူသိတာ ဒေဝီ တံ ဗီဇယန္တီ ဌိတာ ဟောတိ။ သာ ‘‘ဝဏ္ဏဒါသိယာ ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တော မညေ ရာဇာ’’တိ စိန္တေတွာ တံ ဒါသိံ ဥဋ္ဌာပေတွာ သယမေဝ ပိသိတုမာရဒ္ဓါ။ အထဿာ စ ဥဘောသု ဗာဟာသု အနေကေ သုဝဏ္ဏဝလယာ, တေ သံဃဋ္ဋယန္တာ မဟာသဒ္ဒံ ဇနယိံသု။ ရာဇာ အတိသုဋ္ဌုတရံ နိဗ္ဗိန္ဒော ဒက္ခိဏပဿေန နိပန္နောယေဝ ဝိပဿနံ အာရဘိတွာ ပစ္စေကဗောဓိံ သစ္ဆာကာသိ။ တံ အနုတ္တရသုခေန သုခိတံ နိပန္နံ စန္ဒနဟတ္ထာ ဒေဝီ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘အာလိမ္ပာမိ, မဟာရာဇာ’’တိ အာဟ။ သော ‘‘အပေဟိ, မာ အာလိမ္ပာဟီ’’တိ အာဟ။ သာ ‘‘ကိဿ, မဟာရာဇာ’’တိ? သော ‘‘နာဟံ, ရာဇာ’’တိ။ ဧဝမေတေသံ ကထာသလ္လာပံ သုတွာ အမစ္စာ ဥပသင်္ကမိံသု, တေဟိပိ မဟာရာဇဝါဒေန အာလပိတော ‘‘နာဟံ, ဘဏေ, ရာဇာ’’တိ အာဟ။ သေသံ ပဌမဂါထာယ ဝုတ္တသဒိသမေဝ။

အယံ ပန ဂါထာဝဏ္ဏနာ – တတ္ထ ဒိသွာတိ ဩလောကေတွာ။ သုဝဏ္ဏဿာတိ ကဉ္စနဿ။ ‘‘ဝလယာနီ’’တိ ပါဌသေသော။ သာဝသေသပဒတ္ထော ဟိ အယံ အတ္ထော။ ပဘဿရာနီတိ ပဘာသနသီလာနိ, ဇုတိမန္တာနီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သေသံ ဥတ္တာနပဒတ္ထမေဝ။ အယံ ပန ယောဇနာ – ဒိသွာ ဘုဇသ္မိံ သုဝဏ္ဏဿ ဝလယာနိ ‘‘ဂဏဝါသေ သတိ သံဃဋ္ဋနာ, ဧကဝါသေ အသံဃဋ္ဋနာ’’တိ ဧဝံ စိန္တေတွာ ဝိပဿနံ အာရဘိတွာ အဓိဂတောမှီတိ။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝါတိ။

သုဝဏ္ဏဝလယဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

֍ * ၁၀၅။ ဧဝံ ဒုတိယေနာတိ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အညတရော ကိရ ဗာရာဏသိရာဇာ ဒဟရောဝ ပဗ္ဗဇိတုကာမော အမစ္စေ အာဏာပေသိ – ‘‘ဒေဝိံ ဂဟေတွာ ရဇ္ဇံ ပရိဟရထ, အဟံ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ။ အမစ္စာ – ‘‘မဟာရာဇ, အရာဇကံ ရဇ္ဇံ အမှေဟိ န သက္ကာ ရက္ခိတုံ သာမန္တရာဇာနော အာဂမ္မ ဝိလုမ္ပိဿန္တိ, ယာဝ ဧကောပိ ပုတ္တော ဥပ္ပဇ္ဇတိ, တာဝ အာဂမေဟီ’’တိ သညာပေသုံ။ မုဒုစိတ္တော ရာဇာ အဓိဝါသေသိ။ အထ ဒေဝီ ဂဗ္ဘံ ဂဏှိ။ ရာဇာ ပုန တေ အာဏာပေသိ – ‘‘ဒေဝီ ဂဗ္ဘိနီ, ပုတ္တံ ဇာတံ ရဇ္ဇေ အဘိသိဉ္စိတွာ ရဇ္ဇံ ပရိဟရထ, အဟံ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၉၅။)

အမစ္စာ ‘‘ဒုဇ္ဇာနံ, မဟာရာဇ, ဧတံ, ယံ ဒေဝီ ပုတ္တံ ဝါ ဝိဇာယိဿတိ, ဓီတရံ ဝါတိ, တာဝ ဝိဇာယနကာလံ အာဂမေဟီ’’တိ ပုနပိ ရာဇာနံ သညာပေသုံ။ အထ သာ ပုတ္တံ ဝိဇာယိ။ တဒါပိ ရာဇာ တထေဝ အမစ္စေ အာဏာပေသိ။ အမစ္စာ ပုနပိ ရာဇာနံ – ‘‘အာဂမေဟိ, မဟာရာဇ, ယာဝ ပဋိဗလော ဟောတီ’’တိ ဗဟူဟိ ကာရဏေဟိ သညာပေသုံ။ တတော ကုမာရေ ပဋိဗလေ ဇာတေ အမစ္စေ သန္နိပါတာပေတွာ ‘‘ပဋိဗလော ဒါနိ အယံ, တံ ရဇ္ဇေ အဘိသိဉ္စိတွာ ပဋိပဇ္ဇထာ’’တိ အမစ္စာနံ ဩကာသံ အဒတွာ အန္တရာပဏတော ကာသာယဝတ္ထာဒယော သဗ္ဗပရိက္ခာရေ အာဟရာပေတွာ အန္တေပုရေ ဧဝ ပဗ္ဗဇိတွာ မဟာဇနကော ဝိယ နိက္ခမိတွာ ဂတော။ သဗ္ဗပရိဇနော နာနပ္ပကာရံ ပရိဒေဝမာနော ရာဇာနံ အနုဗန္ဓိ။ သော ရာဇာ ယာဝ အတ္တနော ရဇ္ဇသီမာ, တာဝ ဂန္တွာ ကတ္တရဒဏ္ဍေန လေခံ အာကဍ္ဎိတွာ – ‘‘အယံ လေခါ နာတိက္ကမိတဗ္ဗာ’’တိ အာဟ။ မဟာဇနော လေခါယ သီသံ ကတွာ ဘူမိယံ နိပန္နော ပရိဒေဝမာနော ‘‘တုယှံ ဒါနိ, တာတ, ရညော အာဏာ, ကိံ ကရိဿတီ’’တိ ကုမာရံ လေခံ အတိက္ကမာပေသိ။ ကုမာရော ‘‘တာတ, တာတာ’’တိ ဓာဝိတွာ ရာဇာနံ သမ္ပာပုဏိ။ ရာဇာ ကုမာရံ ဒိသွာ ‘‘ဧတံ မဟာဇနံ ပရိဟရန္တော ရဇ္ဇံ ကာရေသိံ, ကိံ ဒါနိ ဧကံ ဒါရကံ ပရိဟရိတုံ န သက္ခိဿ’’န္တိ ကုမာရံ ဂဟေတွာ အရညံ ပဝိဋ္ဌော, တတ္ထ ပုဗ္ဗပစ္စေကဗုဒ္ဓေဟိ ဝသိတပဏ္ဏသာလံ ဒိသွာ ဝါသံ ကပ္ပေသိ သဒ္ဓိံ ပုတ္တေန။

တတော ကုမာရော ဝရသယနာဒီသု ကတပရိစယော တိဏသန္ထာရကေ ဝါ ရဇ္ဇုမဉ္စကေ ဝါ သယမာနော ရောဒတိ။ သီတဝါတာဒီဟိ ဖုဋ္ဌော သမာနော – ‘‘သီတံ တာတ ဥဏှံ တာတ မကသာ တာတ ဍံသန္တိ။ ဆာတောမှိ တာတ, ပိပါသိတောမှိ တာတာ’’တိ ဝဒတိ။ ရာဇာ တံ သညာပေန္တောယေဝ ရတ္တိံ ဝီတိနာမေသိ။ ဒိဝါပိဿ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ဘတ္တံ ဥပနာမေသိ, ကုမာရော မိဿကဘတ္တံ ကင်္ဂုဝရကမုဂ္ဂါဒိဗဟုလံ အစ္ဆာဒေန္တမ္ပိ တံ ဇိဃစ္ဆာဝသေန ဘုဉ္ဇမာနော ကတိပါဟစ္စယေန ဥဏှေ ဌပိတပဒုမံ ဝိယ မိလာယိ။ ရာဇာ ပန ပဋိသင်္ခါနဗလေန နိဗ္ဗိကာရော ဘုဉ္ဇတိ။ တတော သော ကုမာရံ သညာပေန္တော အာဟ – ‘‘နဂရေ, တာတ, ပဏီတာဟာရော လဗ္ဘတိ, တတ္ထ ဂစ္ဆာမာ’’တိ။ ကုမာရော ‘‘အာမ, တာတာ’’တိ။ တတော နံ ပုရက္ခတွာ အာဂတမဂ္ဂေနေဝ နိဝတ္တိ။ ကုမာရမာတာပိ ဒေဝီ ‘‘န ဒါနိ ရာဇာ ကုမာရံ ဂဏှိတွာ အရညေ စိရံ ဝသိဿတိ, ကတိပါဟေနေဝ နိဝတ္တိဿတီ’’တိ စိန္တေတွာ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၉၆။)

ရညာ ကတ္တရဒဏ္ဍေန လိခိတဋ္ဌာနေယေဝ ဝတိံ ကာရာပေတွာ ဝါသံ ကပ္ပေသိ။ ရာဇာ တဿာ ဝတိယာ အဝိဒူရေ ဌတွာ ‘‘ဧတ္ထ တေ, တာတ, မာတာ နိသိန္နာ, ဂစ္ဆာဟီ’’တိ ပေသေသိ။ ယာဝ သော တံ ဌာနံ ပါပုဏာတိ, တာဝ ဥဒိက္ခန္တော အဋ္ဌာသိ – ‘‘မာ ဟေဝ နံ ကောစိ ဝိဟေဌေယျာ’’တိ။ ကုမာရော မာတု သန္တိကံ ဓာဝန္တော အဂမာသိ။

အာရက္ခပုရိသာ ကုမာရံ အာဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ ဒေဝိယာ အာရောစေသိ။ ဒေဝီ ဝီသတိနာဋကိတ္ထိသဟဿပရိဝုတာ ပစ္စုဂ္ဂန္တွာ ပဋိဂ္ဂဟေသိ။ ရညော စ ပဝတ္တိံ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ပစ္ဆတော အာဂစ္ဆတီ’’တိ သုတွာ မနုဿေ ပေသေသိ။ ရာဇာပိ တာဝဒေဝ သကဝသနဋ္ဌာနံ အဂမာသိ။ မနုဿာ ရာဇာနံ အဒိသွာ နိဝတ္တိံသု။ တတော ဒေဝီ နိရာသာဝ ဟုတွာ ပုတ္တံ ဂဟေတွာ နဂရံ ဂန္တွာ ရဇ္ဇေ အဘိသိဉ္စိ။ ရာဇာပိ အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနေ နိသိန္နော ဝိပဿိတွာ ပစ္စေကဗောဓိံ ပတွာ မဉ္ဇူသကရုက္ခမူလေ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနံ မဇ္ဈေ ဣမံ ဥဒါနဂါထံ အဘာသိ။ သာ အတ္ထတော ဥတ္တာနာ ဧဝ။

အယံ ပနေတ္ထာဓိပ္ပါယော – ယွာယံ ဧကေန ဒုတိယေန ကုမာရေန သီတုဏှာဒီဟိ နိဝေဒေန္တေန သဟဝါသေန တံ သညာပေန္တဿ မမ ဝါစာဘိလာပေါ တသ္မိံ သိနေဟဝသေန အဘိသဇ္ဇနာ ဝါ ဇာတာ။ သစာဟံ ဣမံ န ပရိစ္စဇာမိ, တတော အာယတိမ္ပိ တထေဝ ဟေဿတိ, ယထာ ဣဒါနိ, ဧဝံ ဒုတိယေန သဟ မမဿ ဝါစာဘိလာပေါ အဘိသဇ္ဇနာ ဝါ။ ‘‘ဥဘယမ္ပေတံ အန္တရာယကရံ ဝိသေသာဓိဂမဿာ’’တိ ဧတံ ဘယံ အာယတိံ ပေက္ခမာနော တံ ဆဍ္ဍေတွာ ယောနိသော ပဋိပဇ္ဇိတွာ ပစ္စေကဗောဓိမဓိဂတောမှီတိ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝါတိ။

အာယတိဘယဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

֍ * ၁၀၆။ ကာမာ ဟိ စိတြာတိ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? ဗာရာဏသိယံ ကိရ သေဋ္ဌိပုတ္တော ဒဟရောဝ သေဋ္ဌိဋ္ဌာနံ လဘိ။ တဿ တိဏ္ဏံ ဥတူနံ အနုစ္ဆဝိကာ တယော ပါသာဒါ အဟေသုံ။ သော သဗ္ဗသမ္ပတ္တီဟိ ဒေဝကုမာရော ဝိယ ပရိစာရေတိ။ အထ သော ဒဟရောဝ သမာနော ‘‘ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ မာတာပိတရော အာပုစ္ဆိ, တေ နံ နိဝါရေန္တိ။ သော တထေဝ နိဗန္ဓတိ။ ပုနပိ နံ မာတာပိတရော ‘‘တွံ, တာတ, သုခုမာလော, ဒုက္ကရာ ပဗ္ဗဇ္ဇာ, ခုရဓာရာယ ဥပရိ စင်္ကမနသဒိသာ’’တိ နာနပ္ပကာရေဟိ နိဝါရေန္တိ။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၉၇။)

သော တထေဝ နိဗန္ဓတိ။ တေ စိန္တေသုံ – ‘‘သစာယံ ပဗ္ဗဇတိ, အမှာကံ ဒေါမနဿံ ဟောတိ။ သစေ နံ နိဝါရေမ, ဧတဿ ဒေါမနဿံ ဟောတိ။ အပိစ အမှာကံ ဒေါမနဿံ ဟောတု, မာ စ ဧတဿာ’’တိ အနုဇာနိံသု။ တတော သော သဗ္ဗံ ပရိဇနံ ပရိဒေဝမာနံ အနာဒိယိတွာ ဣသိပတနံ ဂန္တွာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနံ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိ။ တဿ ဥဠာရသေနာသနံ န ပါပုဏာတိ, မဉ္စကေ တဋ္ဋိကံ အတ္ထရိတွာ သယိ။ သော ဝရသယနေ ကတပရိစယော သဗ္ဗရတ္တိံ အတိဒုက္ခိတော အဟောသိ။ ပဘာတေ သရီရပရိကမ္မံ ကတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေဟိ သဒ္ဓိံ ပိဏ္ဍာယ ပါဝိသိ။ တတ္ထ ဝုဍ္ဎာ အဂ္ဂါသနဉ္စ အဂ္ဂပိဏ္ဍဉ္စ လဘန္တိ, နဝကာ ယံကိဉ္စိဒေဝ အာသနလူခံ ဘောဇနဉ္စ။ သော တေန လူခဘောဇနေနာပိ အတိဒုက္ခိတော အဟောသိ။ သော ကတိပါဟံယေဝ ကိသော ဒုဗ္ဗဏ္ဏော ဟုတွာ နိဗ္ဗိဇ္ဇိ, ယထာ တံ အပရိပက္ကဂတေ သမဏဓမ္မေ။ တတော မာတာပိတူနံ ဒူတံ ပေသေတွာ ဥပ္ပဗ္ဗဇိ။ သော ကတိပါဟံယေဝ ဗလံ ဂဟေတွာ ပုနပိ ပဗ္ဗဇိတုကာမော အဟောသိ, တတော ဒုတိယမ္ပိ ပဗ္ဗဇိတွာ ပုနပိ ဥပ္ပဗ္ဗဇိ။ တတိယဝါရေ ပန ပဗ္ဗဇိတွာ သမ္မာ ပဋိပန္နော ဝိပဿိတွာ ပစ္စေကဗောဓိံ သစ္ဆိကတွာ ဣမံ ဥဒါနဂါထံ ဝတွာ ပုန ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနံ မဇ္ဈေ ဣမမေဝ ဗျာကရဏဂါထမ္ပိ အဘာသိ။

တတ္ထ ကာမာတိ ဒွေ ကာမာ ဝတ္ထုကာမော စ ကိလေသကာမော စ။ တတ္ထ ဝတ္ထုကာမော နာမ ပိယရူပါဒိအာရမ္မဏဓမ္မော, ကိလေသကာမော နာမ သဗ္ဗော ရာဂပ္ပဘေဒေါ။ ဣဓ ပန ဝတ္ထုကာမော အဓိပ္ပေတော။ ရူပါဒိအနေကပ္ပကာရဝသေန စိတြာ။ လောကဿာဒဝသေန မဓုရာ။ ဗာလပုထုဇ္ဇနာနံ မနံ ရမာပေန္တီတိ မနောရမာ။ ဝိရူပရူပေနာတိ ဝိဝိဓေန ရူပေန, အနေကဝိဓေန သဘာဝေနာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တေ ဟိ ရူပါဒိဝသေန စိတြာ, ရူပါဒီသုပိ နီလာဒိဝသေန ဝိဝိဓရူပါ။ ဧဝံ တေန တေန ဝိရူပရူပေန တထာ တထာ အဿာဒံ ဒဿေတွာ မထေန္တိ စိတ္တံ, ပဗ္ဗဇ္ဇာယ အဘိရမိတုံ န ဒေန္တီတိ။ သေသမေတ္ထ ပါကဋမေဝ။ နိဂမနမ္ပိ ဒွီဟိ တီဟိ ဝါ ပဒေဟိ ယောဇေတွာ ပုရိမဂါထာသု ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ။

ကာမဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

֍ * ၁၀၇။ ဤတီ စာတိ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? ဗာရာဏသိယံ ကိရ ရညော ဂဏ္ဍော ဥဒပါဒိ, ဗာဠှာ ဝေဒနာ ဝဍ္ဎန္တိ။ ဝေဇ္ဇာ ‘‘သတ္ထကမ္မေန ဝိနာ ဖာသု န ဟောတီ’’တိ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၉၈။)

ဘဏန္တိ။ ရာဇာ တေသံ အဘယံ ဒတွာ သတ္ထကမ္မံ ကာရာပေသိ။ တေ တံ ဖာလေတွာ ပုဗ္ဗလောဟိတံ နီဟရိတွာ နိဝေဒနံ ကတွာ ဝဏံ ပိလောတိကေန ဗန္ဓိံသု။ လူခမံသာဟာရေသု စ နံ သမ္မာ ဩဝဒိံသု။ ရာဇာ လူခဘောဇနေန ကိသသရီရော အဟောသိ, ဂဏ္ဍော စဿ မိလာယိ။ သော ဖာသုကသညီ ဟုတွာ သိနိဒ္ဓါဟာရံ ဘုဉ္ဇိ, တေန သဉ္ဇာတဗလော ဝိသယေယေဝ ပဋိသေဝိ, တဿ ဂဏ္ဍော ပုရိမသဘာဝမေဝ သမ္ပာပုဏိ။ ဧဝံ ယာဝ တိက္ခတ္တုံ သတ္ထကမ္မံ ကာရာပေတွာ ဝေဇ္ဇေဟိ ပရိဝဇ္ဇိတော နိဗ္ဗိန္ဒိတွာ မဟာရဇ္ဇံ ပဟာယ ပဗ္ဗဇိတွာ အရညံ ပဝိသိတွာ ဝိပဿနံ အာရဘိတွာ သတ္တဟိ ဝဿေဟိ ပစ္စေကဗောဓိံ သစ္ဆိကတွာ ဣမံ ဥဒါနဂါထံ ဘာသိတွာ နန္ဒမူလကပဗ္ဘာရံ အဂမာသိ။

တတ္ထ ဧတီတိ ဤတိ, အာဂန္တုကာနံ အကုသလဘာဂီနံ ဗျသနဟေတူနံ ဧတံ အဓိဝစနံ။ တသ္မာ ကာမဂုဏာပိ ဧတေ အနေကဗျသနာဝဟဋ္ဌေန အနတ္ထာနံ သန္နိပါတဋ္ဌေန စ ဤတိ။ ဂဏ္ဍောပိ အသုစိံ ပဂ္ဃရတိ, ဥဒ္ဓုမာတပရိပက္ကပရိဘိန္နော ဟောတိ။ တသ္မာ ဧတေ ကိလေသာသုစိပဂ္ဃရဏတော ဥပ္ပါဒဇရာဘင်္ဂေဟိ ဥဒ္ဓုမာတပရိပက္ကပရိဘိန္နဘာဝတော စ ဂဏ္ဍော။ ဥပဒ္ဒဝတီတိ ဥပဒ္ဒဝေါ, အနတ္ထံ ဇနေန္တော အဘိဘဝတိ အဇ္ဈောတ္ထရတီတိ အတ္ထော, ရာဂဂဏ္ဍာဒီနမေတမဓိဝစနံ။ တသ္မာ ကာမဂုဏာပေတေ အဝိဒိတနိဗ္ဗာနတ္ထာဝဟဟေတုတာယ သဗ္ဗုပဒ္ဒဝကမ္မပရိဝတ္ထုတာယ စ ဥပဒ္ဒဝေါ။ ယသ္မာ ပနေတေ ကိလေသာတုရဘာဝံ ဇနေန္တာ သီလသင်္ခါတံ အာရောဂျံ လောလုပ္ပံ ဝါ ဥပ္ပါဒေန္တာ ပါကတိကမေဝ အာရောဂျံ ဝိလုမ္ပန္တိ, တသ္မာ ဣမိနာ အာရောဂျဝိလုမ္ပနဋ္ဌေန ရောဂေါ။ အဗ္ဘန္တရမနုပဝိဋ္ဌဋ္ဌေန ပန အန္တောတုဒနဋ္ဌေန စ ဒုန္နီဟရဏီယဋ္ဌေန စ သလ္လံ။ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကဘယာဝဟနတော ဘယံ။ မေ ဧတန္တိ မေတံ။ သေသမေတ္ထ ပါကဋမေဝ။ နိဂမနမ္ပိ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ။

ဤတိဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

֍ * ၁၀၈။ သီတဉ္စာတိ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? ဗာရာဏသိယံ ကိရ သီတာလုကဗြဟ္မဒတ္တော နာမ ရာဇာ အဟောသိ။ သော ပဗ္ဗဇိတွာ အရညေ တိဏကုဋိကာယ ဝိဟရတိ။ တသ္မိဉ္စ ပဒေသေ သီတေ သီတံ, ဥဏှေ ဒဏှမေဝ ဟောတိ အဗ္ဘောကာသတ္တာ ပဒေသဿ။ ဂေါစရဂါမေ ဘိက္ခာ ယာဝဒတ္ထံ န လဗ္ဘတိ, ပါနီယမ္ပိ ဒုလ္လဘံ, ဝါတာတပဍံသသရီသပါပိ ဗာဓေန္တိ။ တဿ ဧတဒဟောသိ –

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၉၉။)

‘‘ဣတော အဍ္ဎယောဇနမတ္တေ သမ္ပန္နော ပဒေသော, တတ္ထ သဗ္ဗေပိ ဧတေ ပရိဿယာ နတ္ထိ, ယံနူနာဟံ တတ္ထ ဂစ္ဆေယျံ, ဖာသုကံ ဝိဟရန္တေန သက္ကာ သုခမဓိဂန္တု’’န္တိ? တဿ ပုန အဟောသိ – ‘‘ပဗ္ဗဇိတာ နာမ န ပစ္စယဂိဒ္ဓါ ဟောန္တိ, ဧဝရူပဉ္စ စိတ္တံ အတ္တနော ဝသေ ဝတ္တာပေန္တိ, န စိတ္တဿ ဝသေ ဝတ္တန္တိ, နာဟံ ဂမိဿာမီ’’တိ ဧဝံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ န အဂမာသိ။ ဧဝံ ယာဝတတိယကံ ဥပ္ပန္နစိတ္တံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ နိဝတ္တေသိ။ တတော တတ္ထေဝ သတ္တ ဝဿာနိ ဝသိတွာ သမ္မာ ပဋိပဇ္ဇမာနော ပစ္စေကဗောဓိံ သစ္ဆိကတွာ ဣမံ ဥဒါနဂါထံ ဘာသိတွာ နန္ဒမူလကပဗ္ဘာရံ အဂမာသိ။

တတ္ထ သီတဉ္စာတိ သီတံ ဒုဝိဓံ အဗ္ဘန္တရဓာတုက္ခောဘပစ္စယဉ္စ ဗာဟိရဓာတုက္ခောဘပစ္စယဉ္စ, တထာ ဥဏှမ္ပိ။ ဍံသာတိ ပိင်္ဂလမက္ခိကာ။ သရီသပါတိ ယေ ကေစိ ဒီဃဇာတိကာ သရန္တာ ဂစ္ဆန္တိ။ သေသံ ပါကဋမေဝ။ နိဂမနမ္ပိ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ။

သီတာလုကဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

֍ * ၁၀၉။ နာဂေါဝါတိ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? ဗာရာဏသိယံ ကိရ အညတရော ရာဇာ ဝီသတိ ဝဿာနိ ရဇ္ဇံ ကာရေတွာ ကာလင်္ကတော နိရယေ ဝီသတိ ဝဿာနိ ဧဝ ပစ္စိတွာ, ဟိမဝန္တပ္ပဒေသေ ဟတ္ထိယောနိယံ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ သဉ္ဇာတက္ခန္ဓော ပဒုမဝဏ္ဏသကလသရီရော ဥဠာရော ယူထပတိ မဟာနာဂေါ အဟောသိ။ တဿ ဩဘဂ္ဂေါဘဂ္ဂသာခါဘင်္ဂါနိ ဟတ္ထိဆာပါဝ ခါဒန္တိ, ဩဂါဟေပိ နံ ဟတ္ထိနိယော ကဒ္ဒမေန ဝိလိမ္ပိံသု, သဗ္ဗံ ပါလိလေယျကနာဂဿေဝ အဟောသိ။ သော ယူထာ နိဗ္ဗိဇ္ဇိတွာ ပက္ကာမိ။ တတော နံ ပဒါနုသာရေန ယူထာ အနုဗန္ဓန္တိ, ဧဝံ ယာဝတတိယံ ပက္ကန္တမ္ပိ အနုဗန္ဓိံသုယေဝ။ တတော စိန္တေသိ ‘‘ဣဒါနိ မယှံ နတ္တကော ဗာရာဏသိယံ ရဇ္ဇံ ကာရေတိ, ယံနူနာဟံ အတ္တနော ပုရိမဇာတိယာ ဥယျာနံ ဂစ္ဆေယျံ။ တတြ သော မံ ရက္ခိဿတီ’’တိ။ တတော ရတ္တိယံ နိဒ္ဒုပဂတေ ယူထေ ယူထံ ပဟာယ တမေဝ ဥယျာနံ ပါဝိသိ။ ဥယျာနပါလော ဒိသွာ ရညော အာရောစေသိ။ ရာဇာ ‘‘ဟတ္ထိံ ဂဟေဿာမီ’’တိ သေနာယ ပရိဝါရေသိ။ ဟတ္ထီ ရာဇာနမေဝ အဘိမုခေါ ဂစ္ဆတိ။ ရာဇာ ‘‘မံ အဘိမုခေါ ဧတီ’’တိ ခုရပ္ပံ သန္နယှိတွာ အဋ္ဌာသိ။ တတော ဟတ္ထီ ‘‘ဝိဇ္ဈေယျာပိ မံ ဧသော’’တိ မာနုသိကာယ ဝါစာယ ‘‘ဗြဟ္မဒတ္တ, မာ မံ ဝိဇ္ဈ, အဟံ တေ အယျကော’’တိ အာဟ။ ရာဇာ ‘‘ကိံ ဘဏသီ’’တိ သဗ္ဗံ ပုစ္ဆိ။ ဟတ္ထီပိ ရဇ္ဇေ စ နရကေ စ ဟတ္ထိယောနိယဉ္စ ပဝတ္တိံ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၀၀။)

သဗ္ဗံ အာရောစေသိ။ ရာဇာ ‘‘သုန္ဒရံ မာ ဘာယိ, မာ ကဉ္စိ ဘိံသာပေဟီ’’တိ ဟတ္ထိနော ဝဋ္ဋဉ္စ အာရက္ခကေ စ ဟတ္ထိဘဏ္ဍေ စ ဥပဋ္ဌာပေသိ။

အထေကဒိဝသံ ရာဇာ ဟတ္ထိက္ခန္ဓဝရဂတော ‘‘အယံ ဝီသတိ ဝဿာနိ ရဇ္ဇံ ကာရေတွာ နိရယေ ပစ္စိတွာ ပက္ကာဝသေသေန တိရစ္ဆာနယောနိယံ ဥပ္ပန္နော, တတ္ထာပိ ဂဏသံဝါသသံဃဋ္ဋနံ အသဟန္တော ဣဓာဂတောသိ, အဟော ဒုက္ခောဝ ဂဏသံဝါသော, ဧကီဘာဝေါ ဧဝ ပန သုခေါ’’တိ စိန္တေတွာ တတ္ထေဝ ဝိပဿနံ အာရဘိတွာ ပစ္စေကဗောဓိံ သစ္ဆာကာသိ။ တံ လောကုတ္တရသုခေန သုခိတံ အမစ္စာ ဥပသင်္ကမိတွာ ပဏိပါတံ ကတွာ ‘‘ယာနကာလော, မဟာရာဇာ’’တိ အာဟံသု။ တတော ‘‘နာဟံ, ရာဇာ’’တိ ဝတွာ ပုရိမနယေနေဝ ဣမံ ဂါထမဘာသိ။ သာ ပဒတ္ထတော ပါကဋာ ဧဝ။

အယံ ပနေတ္ထ အဓိပ္ပါယယောဇနာ – သာ စ ခေါ ယုတ္တိဝသေနေဝ, န အနုဿဝဝသေန။ ယထာ အယံ ဟတ္ထီ အရိယကန္တေသု သီလေသု ဒန္တတ္တာ အဒန္တဘူမိံ နာဂစ္ဆတီတိ ဝါ, သရီရမဟန္တတာယ ဝါ နာဂေါ, ဧဝံ ကုဒါဿု နာမာဟမ္ပိ အရိယကန္တေသု သီလေသု ဒန္တတ္တာ အဒန္တဘူမိံ နာဂမနေန, အာဂုမကရဏေန, ပုန ဣတ္ထတ္တံ အနာဂမနေန စ ဂုဏသရီရမဟန္တတာယ ဝါ နာဂေါ ဘဝေယျံ။ ယထာ စေသ ယူထာနိ ဝိဝဇ္ဇယိတွာ ဧကစရိယသုခေန ယထာဘိရန္တံ ဝိဟရံ အရညေ ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ, ကုဒါဿု နာမာဟမ္ပိ ဧဝံ ဂဏံ ဝိဝဇ္ဇေတွာ ဧကဝိဟာရသုခေန ယထာဘိရန္တံ ဝိဟရံ အရညေ အတ္တနော ယထာ ယထာ သုခံ, တထာ တထာ ယတ္တကံ ဝါ ဣစ္ဆာမိ, တတ္တကံ အရညေ နိဝါသံ ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ ဧကော စရေယျန္တိ အတ္ထော။ ယထာ စေသ သုသဏ္ဌိတက္ခန္ဓမဟန္တတာယ သဉ္ဇာတက္ခန္ဓော, ကုဒါဿု နာမာဟမ္ပိ ဧဝံ အသေခသီလက္ခန္ဓမဟန္တတာယ သဉ္ဇာတက္ခန္ဓော ဘဝေယျံ။ ယထာ စေသ ပဒုမသဒိသဂတ္တတာယ ဝါ, ပဒုမကုလေ ဥပ္ပန္နတာယ ဝါ ပဒုမီ, ကုဒါဿု နာမာဟမ္ပိ ဧဝံ ပဒုမသဒိသဥဇုကတာယ ဝါ, အရိယဇာတိပဒုမေ ဥပ္ပန္နတာယ ဝါ ပဒုမီ ဘဝေယျံ။ ယထာ စေသ ထာမဗလာဒီဟိ ဥဠာရော, ကုဒါဿု နာမာဟမ္ပိ ဧဝံ ပရိသုဒ္ဓကာယသမာစာရတာဒီဟိ သီလသမာဓိနိဗ္ဗေဓိကပညာဒီဟိ ဝါ ဥဠာရော ဘဝေယျန္တိ။ ဧဝံ စိန္တေန္တော ဝိပဿနံ အာရဘိတွာ ပစ္စေကဗောဓိံ အဓိဂတောမှီတိ။

နာဂဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၀၁။)

֍ * ၁၁၀။ အဋ္ဌာနတန္တိ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? ဗာရာဏသိရညော ကိရ ပုတ္တော ဒဟရော ဧဝ သမာနော ပဗ္ဗဇိတုကာမော မာတာပိတရော ယာစိ။ မာတာပိတရော နံ နိဝါရေန္တိ။ သော နိဝါရိယမာနောပိ နိဗန္ဓတိယေဝ ‘‘ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ။ တတော ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တသေဋ္ဌိပုတ္တံ ဝိယ သဗ္ဗံ ဝတွာ အနုဇာနိံသု။ ‘‘ပဗ္ဗဇိတွာ စ ဥယျာနေယေဝ ဝသိတဗ္ဗ’’န္တိ ပဋိဇာနာပေသုံ, သော တထာ အကာသိ။ တဿ မာတာ ပါတောဝ ဝီသတိသဟဿနာဋကိတ္ထိပရိဝုတာ ဥယျာနံ ဂန္တွာ ပုတ္တံ ယာဂုံ ပါယေတွာ အန္တရာ ခဇ္ဇကာဒီနိ စ ခါဒါပေတွာ ယာဝ မဇ္ဈနှိကသမယာ တေန သဒ္ဓိံ သမုလ္လပိတွာ နဂရံ ပဝိသတိ။ ပိတာပိ မဇ္ဈနှိကေ အာဂန္တွာ တံ ဘောဇေတွာ အတ္တနာပိ ဘုဉ္ဇိတွာ ဒိဝသံ တေန သဒ္ဓိံ သမုလ္လပိတွာ သာယနှသမယံ ပဋိဇဂ္ဂနကပုရိသေ ဌပေတွာ နဂရံ ပဝိသတိ။ သော ဧဝံ ရတ္တိန္ဒိဝံ အဝိဝိတ္တော ဝိဟရတိ။

တေန ခေါ ပန သမယေန အာဒိစ္စဗန္ဓု နာမ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေါ နန္ဒမူလကပဗ္ဘာရေ ဝိဟရတိ။ သော အာဝဇ္ဇေန္တော တံ အဒ္ဒသ – ‘‘အယံ ကုမာရော ပဗ္ဗဇိတုံ အသက္ခိ, ဇဋံ ဆိန္ဒိတုံ န သက္ကောတီ’’တိ။ တတော ပရံ အာဝဇ္ဇိ – ‘‘အတ္တနော ဓမ္မတာယ နိဗ္ဗိဇ္ဇိဿတိ နု ခေါ, နော’’တိ။ အထ ‘‘ဓမ္မတာယ နိဗ္ဗိန္ဒန္တော အတိစိရံ ဘဝိဿတီ’’တိ ဉတွာ ‘‘တဿ အာရမ္မဏံ ဒဿေဿာမီ’’တိ ပုရိမနယေနေဝ မနောသိလာတလတော အာဂန္တွာ ဥယျာနေ အဋ္ဌာသိ။ ရာဇပရိသာ ဒိသွာ ‘‘ပစ္စေကဗုဒ္ဓေါ အာဂတော, မဟာရာဇာ’’တိ အာရောစေသိ။ ရာဇာ ‘‘ဣဒါနိ မေ ပုတ္တော ပစ္စေကဗုဒ္ဓေန သဒ္ဓိံ အနုက္ကဏ္ဌိတော ဝသိဿတီ’’တိ ပမုဒိတမနော ဟုတွာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓံ သက္ကစ္စံ ဥပဋ္ဌဟိတွာ တတ္ထေဝ ဝါသံ ယာစိတွာ ပဏ္ဏသာလာဒိဝါဝိဟာရစင်္ကမာဒိသဗ္ဗံ ကာရေတွာ ဝါသေသိ။ သော တတ္ထ ဝသန္တော ဧကဒိဝသံ ဩကာသံ လဘိတွာ ကုမာရံ ပုစ္ဆိ – ‘‘ကောသိ တွ’’န္တိ? ‘‘အဟံ ပဗ္ဗဇိတော’’တိ။ ‘‘ပဗ္ဗဇိတာ နာမ န ဤဒိသာ ဟောန္တီ’’တိ။ အထ ‘‘ဘန္တေ, ကီဒိသာ ဟောန္တိ, ကိံ မယှံ အနနုစ္ဆဝိက’’န္တိ ဝုတ္တေ ‘‘တွံ အတ္တနော အနနုစ္ဆဝိကံ န ပေက္ခသိ, နနု တေ မာတာ ဝီသတိသဟဿိတ္ထီတိ သဒ္ဓိံ ပုဗ္ဗဏှသမယေ အာဂစ္ဆန္တီ ဥယျာနံ အဝိဝိတ္တံ ကရောတိ, ပိတာ စဿ မဟတာ ဗလကာယေန သာယနှသမယေ ဇဂ္ဂနကပရိသာ သကလံ ရတ္တိံ, ပဗ္ဗဇိတာ နာမ တဝ သဒိသာ န ဟောန္တိ, ဤဒိသာ ပန ဟောန္တီ’’တိ တတ္ထ ဌိတဿေဝ ဣဒ္ဓိယာ ဟိမဝန္တေ အညတရံ ဝိဟာရံ ဒဿေသိ။ သော တတ္ထ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေ အာလမ္ဗနဖလကံ နိဿာယ ဌိတေ စ စင်္ကမန္တေ စ ရဇနကကမ္မသူစိကမ္မာဒီနိ ကရောန္တေ စ ဒိသွာ အာဟ – ‘‘တုမှေ ဣဓ နာဂစ္ဆထ, ပဗ္ဗဇ္ဇာ စ တုမှေဟိ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၀၂။)

အနုညာတာ’’တိ? ‘‘အာမ, ပဗ္ဗဇ္ဇာ အနုညာတာ, ပဗ္ဗဇိတကာလတော ပဋ္ဌာယ သမဏာ နာမ အတ္တနော နိဿရဏံ ကာတုံ, ပဒေသဉ္စ ဣစ္ဆိတံ ပတ္ထိတံ ဂန္တုံ လဘန္တိ, ဧတ္တကံဝ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝတွာ အာကာသေ ဌတွာ အဋ္ဌာန တံ သင်္ဂဏိကာရတဿ, ယံ ဖဿယေ သာမယိကံ ဝိမုတ္တိန္တိ ဣမံ ဥပဍ္ဎုဂါထံ ဝတွာ ဒိဿမာနောယေဝ အာကာသေန နန္ဒမူလကပဗ္ဘာရံ အဂမာသိ။ ဧဝံ ဂတေ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေ သော အတ္တနော ပဏ္ဏသာလံ ပဝိသိတွာ နိပဇ္ဇိ။ အာရက္ခပုရိသောပိ ‘‘သယိတော ကုမာရော, ဣဒါနိ ကုဟိံ ဂမိဿတီ’’တိ ပမတ္တော နိဒ္ဒံ ဩက္ကမိ။ သော တဿ ပမတ္တဘာဝံ ဉတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ အရညံ ပါဝိသိ။ တတြ စ ဌိတော ဝိပဿနံ အာရဘိတွာ ပစ္စေကဗောဓိံ သစ္ဆိကတွာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓဋ္ဌာနံ ဂတော။ တတြ စ ‘‘ကထမဓိဂတ’’န္တိ ပုစ္ဆိတော အာဒိစ္စဗန္ဓုနာ ဝုတ္တံ ဥပဍ္ဎဂါထံ ပရိပုဏ္ဏံ ကတွာ အဘာသိ။

တဿတ္ထော – အဋ္ဌာန တန္တိ အဋ္ဌာနံ တံ, အကာရဏံ တန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အနုနာသိကလောပေါ ကတော ‘‘အရိယသစ္စာန ဒဿန’’န္တိအာဒီသု (ခု။ ပါ။ ၅။၁၁၊ သု။ နိ။ ၂၇၀) ဝိယ။ သင်္ဂဏိကာရတဿာတိ ဂဏာဘိရတဿ။ ယန္တိ ကာရဏဝစနမေတံ ‘‘ယံ ဟိရီယတိ ဟိရီယိတဗ္ဗေနာ’’တိအာဒီသု (ဓ။ သ။ ၃၀) ဝိယ။ ဖဿယေတိ အဓိဂစ္ဆေ။ သာမယိကံ ဝိမုတ္တိန္တိ လောကိယသမာပတ္တိံ။ သာ ဟိ အပ္ပိတပ္ပိတသမယေ ဧဝ ပစ္စတ္ထိကေဟိ ဝိမုစ္စနတော ‘‘သာမယိကာ ဝိမုတ္တီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ တံ သာမယိကံ ဝိမုတ္တိံ။ အဋ္ဌာနံ တံ, န တံ ကာရဏံ ဝိဇ္ဇတိ သင်္ဂဏိကာရတဿ, ယေန ကာရဏေန ဝိမုတ္တိံ ဖဿယေ ဣတိ ဧတံ အာဒိစ္စဗန္ဓုဿ ပစ္စေကဗုဒ္ဓဿ ဝစော နိသမ္မ သင်္ဂဏိကာရတိံ ပဟာယ ယောနိသော ပဋိပဇ္ဇန္တော အဓိဂတောမှီတိ အာဟ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝါတိ။

အဋ္ဌာနဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဒုတိယဝဂ္ဂေါ နိဋ္ဌိတော။

֍ * ၁၁၁။ ဒိဋ္ဌီဝိသူကာနီတိ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အညတရော ကိရ ဗာရာဏသိရာဇာ ရဟောဂတော စိန္တေသိ – ‘‘ယထာ သီတာဒီနံ ပဋိဃာတကာနိ ဥဏှာဒီနိ အတ္ထိ, အတ္ထိ နု ခေါ ဧဝံ ဝဋ္ဋပဋိဃာတကံ ဝိဝဋ္ဋံ, နော’’တိ? သော အမစ္စေ ပုစ္ဆိ – ‘‘ဝိဝဋ္ဋံ ဇာနာထာ’’တိ? တေ ‘‘ဇာနာမ, မဟာရာဇာ’’တိ အာဟံသု။ ရာဇာ ‘‘ကိံ တ’’န္တိ? တတော ‘‘အန္တဝါ လောကော’’တိအာဒိနာ နယေန သဿတုစ္ဆေဒံ ကထေသုံ။ ရာဇာ ‘‘ဣမေ န ဇာနန္တိ, သဗ္ဗေပိမေ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၀၃။)

ဒိဋ္ဌိဂတိကာ’’တိ သယမေဝ တေသံ ဝိလောမတဉ္စ အယုတ္တတဉ္စ ဒိသွာ ‘‘ဝဋ္ဋပဋိဃာတကံ ဝိဝဋ္ဋံ အတ္ထိ, တံ ဂဝေသိတဗ္ဗ’’န္တိ စိန္တေတွာ ရဇ္ဇံ ပဟာယ ပဗ္ဗဇိတွာ ဝိပဿန္တော ပစ္စေကဗောဓိံ သစ္ဆာကာသိ။ ဣမဉ္စ ဥဒါနဂါထံ အဘာသိ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနံ မဇ္ဈေ ဗျာကရဏဂါထဉ္စ။

တဿတ္ထော – ဒိဋ္ဌီဝိသူကာနီတိ ဒွါသဋ္ဌိဒိဋ္ဌိဂတာနိ။ တာနိ ဟိ မဂ္ဂသမ္မာဒိဋ္ဌိယာ ဝိသူကဋ္ဌေန ဝိဇ္ဈနဋ္ဌေန ဝိလောမဋ္ဌေန စ ဝိသူကာနိ, ဧဝံ ဒိဋ္ဌိယာ ဝိသူကာနိ, ဒိဋ္ဌိ ဧဝ ဝါ ဝိသူကာနိ ဒိဋ္ဌိဝိသူကာနိ။ ဥပါတိဝတ္တောတိ ဒဿနမဂ္ဂေန အတိက္ကန္တော။ ပတ္တော နိယာမန္တိ အဝိနိပါတဓမ္မတာယ သမ္ဗောဓိပရာယဏတာယ စ နိယတဘာဝံ အဓိဂတော, သမ္မတ္တနိယာမသင်္ခါတံ ဝါ ပဌမမဂ္ဂန္တိ။ ဧတ္တာဝတာ ပဌမမဂ္ဂကိစ္စနိပ္ဖတ္တိ စ တဿ ပဋိလာဘော စ ဝုတ္တော။ ဣဒါနိ ပဋိလဒ္ဓမဂ္ဂေါတိ ဣမိနာ သေသမဂ္ဂပဋိလာဘံ ဒဿေတိ။ ဥပ္ပန္နဉာဏောမှီတိ ဥပ္ပန္နပစ္စေကဗောဓိဉာဏော အမှိ။ ဧတေန ဖလံ ဒဿေတိ။ အနညနေယျောတိ အညေဟိ ဣဒံ သစ္စန္တိ န နေတဗ္ဗော။ ဧတေန သယမ္ဘုတံ ဒဿေတိ, ပတ္တေ ဝါ ပစ္စေကဗောဓိဉာဏေ အညနေယျတာယ အဘာဝါ သယံဝသိတံ။ သမထဝိပဿနာယ ဝါ ဒိဋ္ဌိဝိသူကာနိ ဥပါတိဝတ္တော, အာဒိမဂ္ဂေန နိယာမံ ပတ္တော, သေသေဟိ ပဋိလဒ္ဓမဂ္ဂေါ, ဖလဉာဏေန ဥပ္ပန္နဉာဏော, တံ သဗ္ဗံ အတ္တနာဝ အဓိဂတောတိ အနညနေယျောတိ။ သေသံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ။

ဒိဋ္ဌီဝိသူကဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

֍ * ၁၁၂။ နိလ္လောလုပေါတိ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? ဗာရာဏသိရညော ကိရ သူဒေါ အန္တရဘတ္တံ ပစိတွာ ဥပနာမေသိ မနုညဒဿနံ သာဒုရသံ ‘‘အပ္ပေဝ နာမ မေ ရာဇာ ဓနမနုပ္ပါဒေယျာ’’တိ။ တံ ရညော ဂန္ဓေနေဝ ဘောတ္တုကမျတံ ဇနေသိ, မုခေ ခေဠံ ဥပ္ပါဒေတိ။ ပဌမကဗဠေ ပန မုခေ ပက္ခိတ္တမတ္တေ သတ္တရသဟရဏိသဟဿာနိ အမတေနေဝ ဖုသိတာနိ အဟေသုံ။ သူဒေါ ‘‘ဣဒါနိ မေ ဒဿတိ, ဣဒါနိ မေ ဒဿတီ’’တိ စိန္တေသိ။ ရာဇာပိ ‘‘သက္ကာရာရဟော သူဒေါ’’တိ စိန္တေသိ, ‘‘ရသံ သာယိတွာ ပန သက္ကရောန္တံ မံ ပါပကော ကိတ္တိသဒ္ဒေါ အဗ္ဘုဂ္ဂစ္ဆေယျ ‘လောလော အယံ ရာဇာ ရသဂရုကော’’’တိ န ကိဉ္စိ အဘဏိ။ ဧဝံ ယာဝ ဘောဇနပရိယောသာနံ, တာဝ သူဒေါ ‘‘ဣဒါနိ ဒဿတိ, ဣဒါနိ ဒဿတီ’’တိ စိန္တေသိ။ ရာဇာပိ အဝဏ္ဏဘယေန န ကိဉ္စိ အဘဏိ။ တတော

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၀၄။)

သူဒေါ ‘‘နတ္ထိ မညေ ဣမဿ ရညော ဇိဝှါဝိညာဏ’’န္တိ။ ဒုတိယဒိဝသေ အသာဒုရသံ ဥပနာမေသိ။ ရာဇာ ဘုဉ္ဇန္တော ‘‘နိဂ္ဂဟာရဟော ဝတ, ဘော, အဇ္ဇ သူဒေါ’’တိ ဇာနန္တောပိ ပုဗ္ဗေ ဝိယ ပစ္စဝေက္ခိတွာ အဝဏ္ဏဘယေန န ကိဉ္စိ အဘဏိ။ တတော သူဒေါ ‘‘ရာဇာ နေဝ သုန္ဒရံ နာသုန္ဒရံ ဇာနာတီ’’တိ စိန္တေတွာ သဗ္ဗံ ပရိဗ္ဗယံ အတ္တနာဝ ဂဟေတွာ ကိဉ္စိဒေဝ ပစိတွာ ရညော ဒေတိ။ ရာဇာ ‘‘အဟော ဝတ လောဘော, အဟံ နာမ ဝီသတိ နဂရသဟဿာနိ ဘုဉ္ဇန္တော ဣမဿ လောဘေန ဘတ္တမတ္တမ္ပိ န လဘာမီ’’တိ နိဗ္ဗိဇ္ဇိတွာ ရဇ္ဇံ ပဟာယ ပဗ္ဗဇိတွာ ဝိပဿန္တော ပစ္စေကဗောဓိံ သစ္ဆာကာသိ။ ပုရိမနယေနေဝ ဣမံ ဂါထံ အဘာသိ။

တတ္ထ နိလ္လောလုပေါတိ အလောလုပေါ။ ယော ဟိ ရသတဏှာဘိဘူတော ဟောတိ, သော ဘုသံ လုပ္ပတိ ပုနပ္ပုနံ လုပ္ပတိ, တေန ‘‘လောလုပေါ’’တိ ဝုစ္စတိ။ တသ္မာ ဧသ တံ ပဋိက္ခိပန္တော ‘‘နိလ္လောလုပေါ’’တိ အာဟ။ နိက္ကုဟောတိ ဧတ္ထ ကိဉ္စာပိ ယဿ တိဝိဓံ ကုဟနဝတ္ထု နတ္ထိ, သော ‘‘နိက္ကုဟော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဣမိဿာ ပန ဂါထာယ မနုညဘောဇနာဒီသု ဝိမှယမနာပဇ္ဇနတော နိက္ကုဟောတိ အယမဓိပ္ပါယော။ နိပ္ပိပါသောတိ ဧတ္ထ ပါတုမိစ္ဆာ ပိပါသာ, တဿာ အဘာဝေန နိပ္ပိပါသော, သာဒုရသလောဘေန ဘောတ္တုကမျတာဝိရဟိတောတိ အတ္ထော။ နိမ္မက္ခောတိ ဧတ္ထ ပရဂုဏဝိနာသနလက္ခဏော မက္ခော, တဿ အဘာဝေန နိမ္မက္ခော။ အတ္တနော ဂိဟိကာလေ သူဒဿ ဂုဏမက္ခနာဘာဝံ သန္ဓာယာဟ။ နိဒ္ဓန္တကသာဝမောဟောတိ ဧတ္ထ ရာဂါဒယော တယော ကာယဒုစ္စရိတာဒီနိ စ တီဏီတိ ဆ ဓမ္မာ ယထာသမ္ဘဝံ အပ္ပသန္နဋ္ဌေန သကဘာဝံ ဝိဇဟာပေတွာ ပရဘာဝံ ဂဏှာပနဋ္ဌေန ကသဋဋ္ဌေန စ ‘‘ကသာဝါ’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ယထာဟ –

‘‘တတ္ထ ကတမေ တယော ကသာဝါ? ရာဂကသာဝေါ, ဒေါသကသာဝေါ, မောဟကသာဝေါ။ ဣမေ တယော ကသာဝါ။ တတ္ထ ကတမေ အပရေပိ တယော ကသာဝါ? ကာယကသာဝေါ, ဝစီကသာဝေါ, မနောကသာဝေါ’’တိ (ဝိဘ။ ၉၂၄)။

တေသု မောဟံ ဌပေတွာ ပဉ္စန္နံ ကသာဝါနံ တေသဉ္စ သဗ္ဗေသံ မူလဘူတဿ မောဟဿ နိဒ္ဓန္တတ္တာ နိဒ္ဓန္တကသာဝမောဟော။ တိဏ္ဏံ ဧဝ ဝါ ကာယဝစီမနောကသာဝါနံ မောဟဿ စ နိဒ္ဓန္တတ္တာ နိဒ္ဓန္တကသာဝမောဟော။ ဣတရေသု

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၀၅။)

နိလ္လောလုပတာဒီဟိ ရာဂကသာဝဿ, နိမ္မက္ခတာယ ဒေါသကသာဝဿ နိဒ္ဓန္တဘာဝေါ သိဒ္ဓေါ ဧဝ။ နိရာသယောတိ နိတ္တဏှော။ သဗ္ဗလောကေ ဘဝိတွာတိ သကလလောကေ, တီသု ဘဝေသု ဒွါဒသသု ဝါ အာယတနေသု ဘဝဝိဘဝတဏှာဝိရဟိတော ဟုတွာတိ အတ္ထော။ သေသံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အထ ဝါ တယောပိ ပါဒေ ဝတွာ ဧကော စရေတိ ဧကော စရိတုံ သက္ကုဏေယျာတိ ဧဝမ္ပေတ္ထ သမ္ဗန္ဓော ကာတဗ္ဗော။

နိလ္လောလုပဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

֍ * ၁၁၃။ ပါပံ သဟာယန္တိ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? ဗာရာဏသိယံ ကိရ အညတရော ရာဇာ မဟစ္စရာဇာနုဘာဝေန နဂရံ ပဒက္ခိဏံ ကရောန္တော မနုဿေ ကောဋ္ဌာဂါရတော ပုရာဏဓညာဒီနိ ဗဟိဒ္ဓါ နီဟရန္တေ ဒိသွာ ‘‘ကိံ, ဘဏေ, ဣဒ’’န္တိ အမစ္စေ ပုစ္ဆိ။ အမစ္စာ ‘‘ဣဒါနိ, မဟာရာဇ, နဝဓညာဒီနိ ဥပ္ပဇ္ဇိဿန္တိ, တေသံ ဩကာသံ ကာတုံ ဣမေ မနုဿာ ပုရာဏဓညာဒီနိ ဆဍ္ဍေန္တီ’’တိ အာဟံသု။ ရာဇာ ‘‘ကိံ, ဘဏေ, ဣတ္ထာဂါရဗလကာယာဒီနံ ဝတ္တံ ပရိပုဏ္ဏ’’န္တိ အာဟ။ ‘‘အာမ, မဟာရာဇ, ပရိပုဏ္ဏ’’န္တိ။ ‘‘တေန ဟိ, ဘဏေ, ဒါနသာလံ ကာရေထ, ဒါနံ ဒဿာမိ, မာ ဣမာနိ ဓညာနိ အနုပကာရာနိ ဝိနဿန္တူ’’တိ။ တတော နံ အညတရော ဒိဋ္ဌိဂတိကော အမစ္စော ‘‘မဟာရာဇ, နတ္ထိ ဒိန္န’’န္တိ အာရဗ္ဘ ယာဝ ‘‘ဗာလေ စ ပဏ္ဍိတေ စ သန္ဓာဝိတွာ သံသရိတွာ ဒုက္ခဿန္တံ ကရိဿန္တီ’’တိ ဝတွာ နိဝါရေသိ။ ရာဇာ ဒုတိယမ္ပိ တတိယမ္ပိ ကောဋ္ဌာဂါရေ ဝိလုမ္ပန္တေ ဒိသွာ တထေဝ အာဏာပေသိ။ သောပိ တတိယမ္ပိ နံ ‘‘မဟာရာဇ, ဒတ္တုပညတ္တံ ယဒိဒံ ဒါန’’န္တိအာဒီနိ ဝတွာ နိဝါရေသိ။ သော ‘‘အရေ, အဟံ အတ္တနော သန္တကမ္ပိ န လဘာမိ ဒါတုံ, ကိံ မေ ဣမေဟိ ပါပသဟာယေဟီ’’တိ နိဗ္ဗိန္နော ရဇ္ဇံ ပဟာယ ပဗ္ဗဇိတွာ ဝိပဿန္တော ပစ္စေကဗောဓိံ သစ္ဆာကာသိ။ တဉ္စ ပါပသဟာယံ ဂရဟန္တော ဣမံ ဥဒါနဂါထမာဟ။

တဿာယံ သင်္ခေပတ္ထော – ယွာယံ ဒသဝတ္ထုကာယ ပါပဒိဋ္ဌိယာ သမန္နာဂတတ္တာ ပါပေါ, ပရေသမ္ပိ အနတ္ထံ ပဿတီတိ အနတ္ထဒဿီ, ကာယဒုစ္စရိတာဒိမှိ စ ဝိသမေ နိဝိဋ္ဌော, တံ အတ္ထကာမော ကုလပုတ္တော ပါပံ သဟာယံ ပရိဝဇ္ဇယေထ, အနတ္ထဒဿိံ ဝိသမေ နိဝိဋ္ဌံ။ သယံ န သေဝေတိ အတ္တနော ဝသေန တံ န သေဝေယျ။ ယဒိ ပန ပရဿ ဝသော ဟောတိ, ကိံ သက္ကာ ကာတုန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပသုတန္တိ ပသဋံ, ဒိဋ္ဌိဝသေန တတ္ထ တတ္ထ လဂ္ဂန္တိ အတ္ထော။ ပမတ္တန္တိ ကာမဂုဏေသု ဝေါဿဋ္ဌစိတ္တံ, ကုသလဘာဝနာရဟိတံ ဝါ။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၀၆။)

တံ ဧဝရူပံ သဟာယံ န သေဝေ န ဘဇေ န ပယိရုပါသေ, အညဒတ္ထု ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါတိ။

ပါပသဟာယဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

֍ * ၁၁၄။ ဗဟုဿုတန္တိ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? ပုဗ္ဗေ ကိရ ကဿပဿ ဘဂဝတော သာသနေ အဋ္ဌ ပစ္စေကဗောဓိသတ္တာ ပဗ္ဗဇိတွာ ဂတပစ္စာဂတဝတ္တံ ပူရေတွာ ဒေဝလောကေ ဥပ္ပန္နာတိအာဒိ သဗ္ဗံ အနဝဇ္ဇဘောဇီဂါထာယ ဝုတ္တသဒိသမေဝ။ အယံ ပန ဝိသေသော – ပစ္စေကဗုဒ္ဓေ နိသီဒါပေတွာ ရာဇာ အာဟ – ‘‘ကေ တုမှေ’’တိ? တေ အာဟံသု – ‘‘မယံ, မဟာရာဇ, ဗဟုဿုတာ နာမာ’’တိ။ ရာဇာ ‘‘အဟံ သုတဗြဟ္မဒတ္တော နာမ, သုတေန တိတ္တိံ န ဂစ္ဆာမိ, ဟန္ဒ, နေသံ သန္တိကေ ဝိစိတြနယဓမ္မဒေသနံ သောဿာမီ’’တိ အတ္တမနော ဒက္ခိဏောဒကံ ဒတွာ ပရိဝိသိတွာ ဘတ္တကိစ္စပရိယောသာနေ သံဃတ္ထေရဿ သန္တိကေ နိသီဒိတွာ ‘‘ဓမ္မကထံ, ဘန္တေ, ကထေထာ’’တိ အာဟ။ သော ‘‘သုခိတော ဟောတု, မဟာရာဇ, ရာဂက္ခယော ဟောတူ’’တိ ဝတွာ ဥဋ္ဌိတော။ ရာဇာ ‘‘အယံ န ဗဟုဿုတော, ဒုတိယော ဗဟုဿုတော ဘဝိဿတိ, သွေ တဿ ဝိစိတြဓမ္မဒေသနံ သောဿာမီ’’တိ သွာတနာယ နိမန္တေသိ။ ဧဝံ ယာဝ သဗ္ဗေသံ ပဋိပါဋိ ဂစ္ဆတိ, တာဝ နိမန္တေသိ, တေ သဗ္ဗေပိ ‘‘ဒေါသက္ခယော ဟောတု, မောဟက္ခယော, ဂတိက္ခယော, ဘဝက္ခယော, ဝဋ္ဋက္ခယော, ဥပဓိက္ခယော, တဏှက္ခယော ဟောတူ’’တိ ဧဝံ ဧကေကပဒံ ဝိသေသေတွာ သေသံ ပဌမသဒိသမေဝ ဝတွာ ဥဋ္ဌဟိံသု။

တတော ရာဇာ – ‘‘ဣမေ ‘ဗဟုဿုတာ မယ’န္တိ ဘဏန္တိ, န စ တေသံ ဝိစိတြကထာ, ကိမေတေဟိ ဝုတ္တ’’န္တိ တေသံ ဝစနတ္ထံ ဥပပရိက္ခိတုမာရဒ္ဓေါ။ အထ ‘‘ရာဂက္ခယော ဟောတူ’’တိ ဥပပရိက္ခန္တော ‘‘ရာဂေ ခီဏေ ဒေါသောပိ မောဟောပိ အညတရညတရေပိ ကိလေသာ ခီဏာ ဟောန္တီ’’တိ ဉတွာ အတ္တမနော အဟောသိ ‘‘နိပ္ပရိယာယဗဟုဿုတာ ဣမေ သမဏာ။ ယထာပိ ဟိ ပုရိသေန မဟာပထဝိံ ဝါ အာကာသံ ဝါ အင်္ဂုလိယာ နိဒ္ဒိသန္တေန န အင်္ဂုလိမတ္တောဝ ပဒေသော နိဒ္ဒိဋ္ဌော ဟောတိ။ အပိ စ ခေါ ပန သကလပထဝီ အာကာသာ ဧဝ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ ဟောန္တိ။ ဧဝံ ဣမေဟိ ဧကေကံ အတ္ထံ နိဒ္ဒိသန္တေဟိ အပရိမာဏာ အတ္ထာ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ ဟောန္တီ’’တိ။ တတော သော ‘‘ကုဒါဿု နာမာဟမ္ပိ ဧဝံ ဗဟုဿုတော ဘဝိဿာမီ’’တိ တထာရူပံ ဗဟုဿုတဘာဝံ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၀၇။)

ပတ္ထေန္တော ရဇ္ဇံ ပဟာယ ပဗ္ဗဇိတွာ ဝိပဿန္တော ပစ္စေကဗောဓိံ သစ္ဆိကတွာ ဣမံ ဥဒါနဂါထမဘာသိ။

တတ္ထာယံ သင်္ခေပတ္ထော – ဗဟုဿုတန္တိ ဒုဝိဓော ဗဟုဿုတော တီသု ပိဋကေသု အတ္ထတော နိခိလော ပရိယတ္တိဗဟုဿုတော စ, မဂ္ဂဖလဝိဇ္ဇာဘိညာပဋိဝေဓကော ပဋိဝေဓဗဟုဿုတော စ။ အာဂတာဂမော ဓမ္မဓရော။ ဥဠာရေဟိ ပန ကာယဝစီမနောကမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ဥဠာရော။ ယုတ္တပဋိဘာနော စ မုတ္တပဋိဘာနော စ ယုတ္တမုတ္တပဋိဘာနော စ ပဋိဘာနဝါ။ ပရိယတ္တိပရိပုစ္ဆာဓိဂမဝသေန ဝါ တိဝိဓော ပဋိဘာနဝါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယဿ ဟိ ပရိယတ္တိ ပဋိဘာတိ, သော ပရိယတ္တိပဋိဘာနဝါ။ ယဿ အတ္ထဉ္စ ဉာဏဉ္စ လက္ခဏဉ္စ ဌာနာဋ္ဌာနဉ္စ ပရိပုစ္ဆန္တဿ ပရိပုစ္ဆာ ပဋိဘာတိ, သော ပရိပုစ္ဆာပဋိဘာနဝါ။ ယဿ မဂ္ဂါဒယော ပဋိဝိဒ္ဓါ ဟောန္တိ, သော အဓိဂမပဋိဘာနဝါ။ တံ ဧဝရူပံ ဗဟုဿုတံ ဓမ္မဓရံ ဘဇေထ မိတ္တံ ဥဠာရံ ပဋိဘာနဝန္တံ။ တတော တဿာနုဘာဝေန အတ္တတ္ထပရတ္ထဥဘယတ္ထဘေဒတော ဝါ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကပရမတ္ထဘေဒတော ဝါ အနေကပ္ပကာရာနိ အညာယ အတ္ထာနိ, တတော ‘‘အဟောသိံ နု ခေါ အဟံ အတီတမဒ္ဓါန’’န္တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၁၈၊ သံ။ နိ။ ၂။၂၀) ကင်္ခါဋ္ဌာနိယေသု ဝိနေယျ ကင်္ခံ ဝိစိကိစ္ဆံ ဝိနေတွာ ဝိနာသေတွာ ဧဝံ ကတသဗ္ဗကိစ္စော ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါတိ။

ဗဟုဿုတဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

֍ * ၁၁၅။ ခိဍ္ဍံ ရတိန္တိ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? ဗာရာဏသိယံ ကိရ ဝိဘူသကဗြဟ္မဒတ္တော နာမ ရာဇာ ပါတောဝ ယာဂုံ ဝါ ဘတ္တံ ဝါ ဘုဉ္ဇိတွာ နာနာဝိဓဝိဘူသနေဟိ အတ္တာနံ ဝိဘူသာပေတွာ မဟာအာဒါသေ သကလံ သရီရံ ဒိသွာ ယံ န ဣစ္ဆတိ, တံ အပနေတွာ အညေန ဝိဘူသနေန ဝိဘူသာပေတိ။ တဿ ဧကဒိဝသံ ဧဝံ ကရောန္တဿ ဘတ္တဝေလာ မဇ္ဈနှိကာ သမ္ပတ္တာ။ ဝိပ္ပကတဝိဘူသိတောဝ ဒုဿပဋ္ဋေန သီသံ ဝေဌေတွာ ဘုဉ္ဇိတွာ ဒိဝါသေယျံ ဥပဂဉ္ဆိ။ ပုနပိ ဥဋ္ဌဟိတွာ တထေဝ ကရောတော သူရိယော ဩဂ္ဂတော။ ဧဝံ ဒုတိယဒိဝသေပိ တတိယဒိဝသေပိ။ အထဿ ဧဝံ မဏ္ဍနပ္ပသုတဿ ပိဋ္ဌိရောဂေါ ဥဒပါဒိ။ တဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘အဟော ရေ, အဟံ သဗ္ဗထာမေန ဝိဘူသန္တောပိ ဣမသ္မိံ ကပ္ပကေ ဝိဘူသနေ အသန္တုဋ္ဌော လောဘံ ဥပ္ပါဒေသိံ, လောဘော စ နာမေသ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၀၈။)

အပါယဂမနီယော ဓမ္မော, ဟန္ဒာဟံ လောဘံ နိဂ္ဂဏှာမီ’’တိ ရဇ္ဇံ ပဟာယ ပဗ္ဗဇိတွာ ဝိပဿန္တော ပစ္စေကဗောဓိံ သစ္ဆိကတွာ ဣမံ ဥဒါနဂါထမဘာသိ။

တတ္ထ ခိဍ္ဍာ စ ရတိ စ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တာဝ။ ကာမသုခန္တိ ဝတ္ထုကာမသုခံ။ ဝတ္ထုကာမာပိ ဟိ သုခဿ ဝိသယာဒိဘာဝေန ‘‘သုခ’’န္တိ ဝုစ္စန္တိ။ ယထာဟ – ‘‘အတ္ထိ ရူပံ သုခံ သုခါနုပတိတ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၃။၆၀)။ ဧဝမေတံ ခိဍ္ဍံ ရတိံ ကာမသုခဉ္စ ဣမသ္မိံ ဩကာသလောကေ အနလင်္ကရိတွာ အလန္တိ အကတွာ, ဧတံ တပ္ပကန္တိ ဝါ သာရဘူတန္တိ ဝါ ဧဝံ အဂ္ဂဟေတွာ။ အနပေက္ခမာနောတိ တေန အနလင်္ကရဏေန အနပေက္ခဏသီလော အပိဟာလုကော နိတ္တဏှော။ ဝိဘူသဋ္ဌာနာ ဝိရတော သစ္စဝါဒီတိ တတ္ထ ဝိဘူတာ ဒုဝိဓာ – အဂါရိကဝိဘူသာ စ အနဂါရိကဝိဘူသာ စ။ သာဋကဝေဌနမာလာဂန္ဓာဒိဝိဘူသာ အဂါရိကဝိဘူသာ နာမ။ ပတ္တမဏ္ဍနာဒိဝိဘူသာ အနဂါရိကဝိဘူသာ။ ဝိဘူသာ ဧဝ ဝိဘူသဋ္ဌာနံ, တသ္မာ ဝိဘူသဋ္ဌာနာ တိဝိဓာယ ဝိရတိယာ ဝိရတော။ အဝိတထဝစနတော သစ္စဝါဒီတိ ဧဝမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ဝိဘူသဋ္ဌာနဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

֍ * ၁၁၆။ ပုတ္တဉ္စ ဒါရန္တိ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? ဗာရာဏသိယံ ကိရ ရညော ပုတ္တော ဒဟရကာလေယေဝ အဘိသိတ္တော ရဇ္ဇံ ကာရေသိ။ သော ပဌမဂါထာယ ဝုတ္တပစ္စေကဗောဓိသတ္တော ဝိယ ရဇ္ဇသိရိံ အနုဘဝန္တော ဧကဒိဝသံ စိန္တေသိ – ‘‘အဟံ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တော ဗဟူနံ ဒုက္ခံ ကရောမိ, ကိံ မေ ဧကဘတ္တတ္ထာယ ဣမိနာ ပါပေန, ဟန္ဒ, သုခမုပ္ပါဒေမီ’’တိ ရဇ္ဇံ ပဟာယ ပဗ္ဗဇိတွာ ဝိပဿန္တော ပစ္စေကဗောဓိံ သစ္ဆိကတွာ ဣမံ ဥဒါနဂါထံ အဘာသိ။

တတ္ထ ဓနာနီတိ မုတ္တာမဏိဝေဠုရိယသင်္ခသိလာပဝါဠရဇတဇာတရူပါဒီနိ ရတနာနိ။ ဓညာနီတိ သာလိဝီဟိယဝဂေါဓုမကင်္ဂုဝရကကုဒြူသကပ္ပဘေဒါနိ သတ္တ သေသာပရဏ္ဏာနိ စ။ ဗန္ဓဝါနီတိ ဉာတိဗန္ဓုဂေါတ္တဗန္ဓုမိတ္တဗန္ဓုသိပ္ပဗန္ဓုဝသေန စတုဗ္ဗိဓဗန္ဓဝေ။ ယထောဓိကာနီတိ သကသကဩဓိဝသေန ဌိတာနိယေဝ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝါတိ။

ပုတ္တဒါရဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၀၉။)

֍ * ၁၁၇။ သင်္ဂေါ ဧသောတိ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? ဗာရာဏသိယံ ကိရ ပါဒလောလဗြဟ္မဒတ္တော နာမ ရာဇာ အဟောသိ။ သော ပါတောဝ ယာဂုံ ဝါ ဘတ္တံ ဝါ ဘုဉ္ဇိတွာ တီသု ပါသာဒေသု တိဝိဓာနိ နာဋကာနိ ပဿတိ။ တိဝိဓာ နာမ နာဋကာ ပုဗ္ဗရာဇတော အာဂတံ, အနန္တရရာဇတော အာဂတံ, အတ္တနော ကာလေ ဥဋ္ဌိတန္တိ။ သော ဧကဒိဝသံ ပါတောဝ ဒဟရနာဋကပါသာဒံ ဂတော။ တာ နာဋကိတ္ထိယော ‘‘ရာဇာနံ ရမာပေဿာမာ’’တိ သက္ကဿ ဒေဝါနမိန္ဒဿ အစ္ဆရာယော ဝိယ အတိမနောဟရံ နစ္စဂီတဝါဒိတံ ပယောဇေသုံ။ ရာဇာ ‘‘အနစ္ဆရိယမေတံ ဒဟရာန’’န္တိ အသန္တုဋ္ဌော ဟုတွာ မဇ္ဈိမနာဋကပါသာဒံ ဂတော, တာပိ နာဋကိတ္ထိယော တထေဝ အကံသု။ သော တတ္ထပိ တထေဝ အသန္တုဋ္ဌော ဟုတွာ မဟလ္လကနာဋကပါသာဒံ ဂတော, တာပိ တထေဝ အကံသု။ ရာဇာ ဒွေ တယော ရာဇပရိဝဋ္ဋေ အတီတာနံ တာသံ မဟလ္လကဘာဝေန အဋ္ဌိကီဠနသဒိသံ နစ္စံ ဒိသွာ ဂီတဉ္စ အမဓုရံ သုတွာ ပုနဒေဝ ဒဟရနာဋကပါသာဒံ, ပုန မဇ္ဈိမနာဋကပါသာဒန္တိ ဧဝမ္ပိ ဝိစရိတွာ ကတ္ထစိ အသန္တုဋ္ဌော စိန္တေသိ – ‘‘ဣမာ နာဋကိတ္ထိယော သက္ကံ ဒေဝါနမိန္ဒံ အစ္ဆရာယော ဝိယ မံ ရမာပေတုကာမာ သဗ္ဗထာမေန နစ္စဂီတဝါဒိတံ ပယောဇေသုံ။ သွာဟံ ကတ္ထစိ အသန္တုဋ္ဌော လောဘံ ဝဍ္ဎေမိ။ လောဘော စ နာမေသ အပါယဂမနီယော ဓမ္မော, ဟန္ဒာဟံ လောဘံ နိဂ္ဂဏှာမီ’’တိ ရဇ္ဇံ ပဟာယ ပဗ္ဗဇိတွာ ဝိပဿန္တော ပစ္စေကဗောဓိံ သစ္ဆိကတွာ ဣမံ ဥဒါနဂါထံ အဘာသိ။

တဿတ္ထော – သင်္ဂေါ ဧသောတိ အတ္တနော ဥပဘောဂံ နိဒ္ဒိသတိ။ သော ဟိ သဇ္ဇန္တိ တတ္ထ ပါဏိနော ကဒ္ဒမေ ပဝိဋ္ဌော ဟတ္ထီ ဝိယာတိ သင်္ဂေါ။ ပရိတ္တမေတ္ထ သောချန္တိ ဧတ္ထ ပဉ္စကာမဂုဏူပဘောဂကာလေ ဝိပရီတသညာယ ဥပ္ပါဒေတဗ္ဗတော ကာမာဝစရဓမ္မပရိယာပန္နတော ဝါ လာမကဋ္ဌေန သောချံ ပရိတ္တံ, ဝိဇ္ဇုပ္ပဘာယ ဩဘာသိတနစ္စဒဿနသုခံ ဣဝ ဣတ္တရံ, တာဝကာလိကန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အပ္ပဿာဒေါ ဒုက္ခမေဝေတ္ထ ဘိယျောတိ ဧတ္ထ စ ယွာယံ ‘‘ယံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဣမေ ပဉ္စ ကာမဂုဏေ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ သုခံ သောမနဿံ, အယံ ကာမာနံ အဿာဒေါ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၁၆၆) ဝုတ္တော, သော ယမိဒံ ‘‘ကော စ, ဘိက္ခဝေ, ကာမာနံ အာဒီနဝေါ, ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ကုလပုတ္တော ယေန သိပ္ပဋ္ဌာနေန ဇီဝိကံ ကပ္ပေတိ, ယဒိ မုဒ္ဒါယ ယဒိ ဂဏနာယာ’’တိ ဧဝမာဒိနာ (မ။ နိ။ ၁။၁၆၇) နယေနေတ္ထ ဒုက္ခံ ဝုတ္တံ, တံ ဥပနိဓာယ အပ္ပေါ ဥဒကဗိန္ဒုမတ္တော ဟောတိ, အထ ခေါ ဒုက္ခမေဝ ဘိယျော ဗဟု, စတူသု သမုဒ္ဒေသု ဥဒကသဒိသံ ဟောတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အပ္ပဿာဒေါ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၁၀။)

ဒုက္ခမေဝေတ္ထ ဘိယျော’’တိ။ ဂဠော ဧသောတိ အဿာဒံ ဒဿေတွာ အာကဍ္ဎနဝသေန ဗဠိသော ဝိယ ဧသော, ယဒိဒံ ပဉ္စကာမဂုဏာ။ ဣတိ ဉတွာ မတိမာတိ ဧဝံ ဇာနိတွာ ဗုဒ္ဓိမာ ပဏ္ဍိတော ပုရိသော သဗ္ဗမေတံ ပဟာယ ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါတိ။

သင်္ဂဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

֍ * ၁၁၈။ သန္ဒာလယိတွာနာတိ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? ဗာရာဏသိယံ ကိရ အနိဝတ္တဗြဟ္မဒတ္တော နာမ ရာဇာ အဟောသိ။ သော သင်္ဂါမံ ဩတိဏ္ဏော အဇိနိတွာ အညံ ဝါ ကိစ္စံ အာရဒ္ဓေါ အနိဋ္ဌပေတွာ န နိဝတ္တတိ, တသ္မာ နံ ဧဝံ သဉ္ဇာနိံသု။ သော ဧကဒိဝသံ ဥယျာနံ ဂစ္ဆတိ။ တေန စ သမယေန ဒဝဍာဟော ဥဋ္ဌာသိ။ သော အဂ္ဂိ သုက္ခာနိ စေဝ ဟရိတာနိ စ တိဏာဒီနိ ဒဟန္တော အနိဝတ္တမာနော ဧဝ ဂစ္ဆတိ။ ရာဇာ တံ ဒိသွာ တပ္ပဋိဘာဂနိမိတ္တံ ဥပ္ပါဒေသိ။ ‘‘ယထာယံ ဒဝဍာဟော, ဧဝမေဝ ဧကာဒသဝိဓော အဂ္ဂိ သဗ္ဗေ သတ္တေ ဒဟန္တော အနိဝတ္တမာနော ဂစ္ဆတိ မဟာဒုက္ခံ ဥပ္ပါဒေန္တော, ကုဒါဿု နာမာဟမ္ပိ ဣမဿ ဒုက္ခဿ နိဝတ္တနတ္ထံ အယံ အဂ္ဂိ ဝိယ အရိယမဂ္ဂဉာဏဂ္ဂိနာ ကိလေသေ ဒဟန္တော အနိဝတ္တမာနော ဂစ္ဆေယျ’’န္တိ? တတော မုဟုတ္တံ ဂန္တွာ ကေဝဋ္ဋေ အဒ္ဒသ နဒိယံ မစ္ဆေ ဂဏှန္တေ။ တေသံ ဇာလန္တရေ ပဝိဋ္ဌော ဧကော မဟာမစ္ဆော ဇာလံ ဘေတွာ ပလာယိ။ တေ ‘‘မစ္ဆော ဇာလံ ဘေတွာ ဂတော’’တိ သဒ္ဒမကံသု။ ရာဇာ တမ္ပိ ဝစနံ သုတွာ တပ္ပဋိဘာဂနိမိတ္တံ ဥပ္ပါဒေသိ – ‘‘ကုဒါဿု နာမာဟမ္ပိ အရိယမဂ္ဂဉာဏေန တဏှာဒိဋ္ဌိဇာလံ ဘေတွာ အသဇ္ဇမာနော ဂစ္ဆေယျ’’န္တိ? သော ရဇ္ဇံ ပဟာယ ပဗ္ဗဇိတွာ ဝိပဿနံ အာရဘိတွာ ပစ္စေကဗောဓိံ သစ္ဆာကာသိ, ဣမဉ္စ ဥဒါနဂါထမဘာသိ။

တဿာ ဒုတိယပါဒေ ဇာလန္တိ သုတ္တမယံ ဝုစ္စတိ။ အမ္ဗူတိ ဥဒကံ, တတ္ထ စရတီတိ အမ္ဗုစာရီ, မစ္ဆဿေတံ အဓိဝစနံ။ သလိလေ အမ္ဗုစာရီ သလိလမ္ဗုစာရီ။ တသ္မိံ နဒီသလိလေ ဇာလံ ဘေတွာ ဂတအမ္ဗုစာရီဝါတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တတိယပါဒေ ဒဍ္ဎန္တိ ဒဍ္ဎဋ္ဌာနံ ဝုစ္စတိ။ ယထာ အဂ္ဂိ ဒဍ္ဎဋ္ဌာနံ ပုန န နိဝတ္တတိ, န တတ္ထ ဘိယျော အာဂစ္ဆတိ, ဧဝံ မဂ္ဂဉာဏဂ္ဂိနာ ဒဍ္ဎကာမဂုဏဋ္ဌာနံ အနိဝတ္တမာနော တတ္ထ ဘိယျော အနာဂစ္ဆန္တောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝါတိ။

သန္ဒာလဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၁၁။)

֍ * ၁၁၉။ ဩက္ခိတ္တစက္ခူတိ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? ဗာရာဏသိယံ ကိရ စက္ခုလောလဗြဟ္မဒတ္တော နာမ ရာဇာ ပါဒလောလဗြဟ္မဒတ္တော ဝိယ နာဋကဒဿနံ အနုယုတ္တော ဟောတိ။ အယံ ပန ဝိသေသော – သော အသန္တုဋ္ဌော တတ္ထ တတ္ထ ဂစ္ဆတိ။ အယံ တံ တံ နာဋကံ ဒိသွာ အတီဝ အဘိနန္ဒိတွာ နာဋကဒဿနပရိဝတ္တနေန တဏှံ ဝဍ္ဎေန္တော ဝိစရတိ။ သော ကိရ နာဋကဒဿနတ္ထံ အာဂတံ အညတရံ ကုဋုမ္ဗိယဘရိယံ ဒိသွာ ရာဂံ ဥပ္ပါဒေသိ။ တတော သံဝေဂံ အာပဇ္ဇိတွာ ပုန ‘‘အရေ, အဟံ ဣမံ တဏှံ ဝဍ္ဎေန္တော အပါယပရိပူရကော ဘဝိဿာမိ, ဟန္ဒ, နံ နိဂ္ဂဏှာမီ’’တိ ပဗ္ဗဇိတွာ ဝိပဿန္တော ပစ္စေကဗောဓိံ သစ္ဆိကတွာ အတ္တနော ပုရိမပဋိပတ္တိံ ဂရဟန္တော တပ္ပဋိပက္ခဂုဏဒီပိကံ ဣမံ ဥဒါနဂါထံ အဘာသိ။

တတ္ထ ဩက္ခိတ္တစက္ခူတိ ဟေဋ္ဌာခိတ္တစက္ခု, သတ္တဂီဝဋ္ဌိကာနိ ပဋိပါဋိယာ ဌပေတွာ ပရိဝဇ္ဇနဂဟေတဗ္ဗဒဿနတ္ထံ ယုဂမတ္တံ ပေက္ခမာနောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ န တု ဟနုကဋ္ဌိနာ ဟဒယဋ္ဌိံ သံဃဋ္ဋေန္တော။ ဧဝဉှိ ဩက္ခိတ္တစက္ခုတာ န သမဏသာရုပ္ပါ ဟောတိ။ န စ ပါဒလောလောတိ ဧကဿ ဒုတိယော, ဒွိန္နံ တတိယောတိ ဧဝံ ဂဏမဇ္ဈံ ပဝိသိတုကာမတာယ ကဏ္ဍူယမာနပါဒေါ ဝိယ အဘဝန္တော, ဒီဃစာရိကအနိဝတ္တစာရိကဝိရတော။ ဂုတ္တိန္ဒြိယောတိ ဆသု ဣန္ဒြိယေသု ဣဓ မနိန္ဒြိယဿ ဝိသုံ ဝုတ္တတ္တာ ဝုတ္တာဝသေသဝသေန စ ဂေါပိတိန္ဒြိယော။ ရက္ခိတမာနသာနောတိ မာနသံ ဧဝ မာနသာနံ, တံ ရက္ခိတမဿာတိ ရက္ခိတမာနသာနော။ ယထာ ကိလေသေဟိ န ဝိလုပ္ပတိ, ဧဝံ ရက္ခိတစိတ္တောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အနဝဿုတောတိ ဣမာယ ပဋိပတ္တိယာ တေသု တေသု အာရမ္မဏေသု ကိလေသအနွဿဝဝိရဟိတော။ အပရိဍယှမာနောတိ ကိလေသဂ္ဂီဟိ အပရိဍယှမာနော။ ဗဟိဒ္ဓါ ဝါ အနဝဿုတော, အဇ္ဈတ္တံ အပရိဍယှမာနော။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝါတိ။

ဩက္ခိတ္တစက္ခုဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

֍ * ၁၂၀။ ဩဟာရယိတွာတိ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? ဗာရာဏသိယံ ကိရ အညောပိ စာတုမာသိကဗြဟ္မဒတ္တော နာမ ရာဇာ စတုမာသေ စတုမာသေ ဥယျာနကီဠံ ဂစ္ဆတိ။ သော ဧကဒိဝသံ ဂိမှာနံ မဇ္ဈိမမာသေ ဥယျာနံ ပဝိသန္တော ဥယျာနဒွါရေ ပတ္တသဉ္ဆန္နံ ပုပ္ဖါလင်္ကတသာခါဝိဋပံ ပါရိစ္ဆတ္တကကောဝိဠာရံ ဒိသွာ ဧကံ ပုပ္ဖံ ဂဟေတွာ ဥယျာနံ ပါဝိသိ။ တတော ‘‘ရညာ အဂ္ဂပုပ္ဖံ ဂဟိတ’’န္တိ အညတရောပိ အမစ္စော ဟတ္ထိက္ခန္ဓေ ဌိတော ဧကမေဝ ပုပ္ဖံ အဂ္ဂဟေသိ။ ဧတေနေဝုပါယေန

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၁၂။)

သဗ္ဗော ဗလကာယော အဂ္ဂဟေသိ။ ပုပ္ဖေဟိ အနဿာဒေန္တာ ပတ္တမ္ပိ ဂဏှိံသု။ သော ရုက္ခော နိပ္ပတ္တပုပ္ဖေါ ခန္ဓမတ္တောဝ အဟောသိ။ ရာဇာ သာယနှသမယေ ဥယျာနာ နိက္ခမန္တော တံ ဒိသွာ ‘‘ကိံ ကတော အယံ ရုက္ခော, မမာဂမနဝေလာယ မဏိဝဏ္ဏသာခန္တရေသု ပဝါဠသဒိသပုပ္ဖါလင်္ကတော အဟောသိ, ဣဒါနိ နိပ္ပတ္တပုပ္ဖေါ ဇာတော’’တိ စိန္တေန္တော တဿေဝ အဝိဒူရေ အပုပ္ဖိတရုက္ခံ သဉ္ဆန္နပလာသံ အဒ္ဒသ။ ဒိသွာ စဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘အယံ ရုက္ခော ပုပ္ဖဘရိတသာခတ္တာ ဗဟုဇနဿ လောဘနီယော အဟောသိ, တေန မုဟုတ္တေနေဝ ဗျသနံ ပတ္တော။ အယံ ပနညော အလောဘနီယတ္တာ တထေဝ ဌိတော။ ဣဒဉ္စာပိ ရဇ္ဇံ ပုပ္ဖိတရုက္ခော ဝိယ လောဘနီယံ, ဘိက္ခုဘာဝေါ ပန အပုပ္ဖိတရုက္ခော ဝိယ အလောဘနီယော။ တသ္မာ ယာဝ ဣဒမ္ပိ အယံ ရုက္ခော ဝိယ န ဝိလုပ္ပတိ, တာဝ အယမညော သဉ္ဆန္နပတ္တော ယထာ ပါရိစ္ဆတ္တကော, ဧဝံ ကာသာဝေန သဉ္ဆန္နော ဟုတွာ ပဗ္ဗဇေယျ’’န္တိ။ သော ရဇ္ဇံ ပဟာယ ပဗ္ဗဇိတွာ ဝိပဿန္တော ပစ္စေကဗောဓိံ သစ္ဆိကတွာ ဣမံ ဥဒါနဂါထံ အဘာသိ။

တတ္ထ ကာသာယဝတ္ထော အဘိနိက္ခမိတွာတိ ဣမဿ ပါဒဿ ဂေဟာ နိက္ခမိတွာ ကာသာယဝတ္ထနိဝတ္ထော ဟုတွာတိ ဧဝမတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သေသံ ဝုတ္တနယေနေဝ သက္ကာ ဝိညာတုန္တိ န ဝိတ္ထာရိတန္တိ။

ပါရိစ္ဆတ္တကဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

တတိယဝဂ္ဂေါ နိဋ္ဌိတော။

֍ * ၁၂၁။ ရသေသူတိ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အညတရော ကိရ ဗာရာဏသိရာဇာ ဥယျာနေ အမစ္စပုတ္တေဟိ ပရိဝုတော သိလာပဋ္ဋပေါက္ခရဏိယံ ကီဠတိ။ တဿ သူဒေါ သဗ္ဗမံသာနံ ရသံ ဂဟေတွာ အတီဝ သုသင်္ခတံ အမတကပ္ပံ အန္တရဘတ္တံ ပစိတွာ ဥပနာမေသိ။ သော တတ္ထ ဂေဓမာပန္နော ကဿစိ ကိဉ္စိ အဒတွာ အတ္တနာဝ ဘုဉ္ဇိ။ ဥဒကံ ကီဠန္တော အတိဝိကာလေ နိက္ခန္တော သီဃံ သီဃံ ဘုဉ္ဇိ။ ယေဟိ သဒ္ဓိံ ပုဗ္ဗေ ဘုဉ္ဇတိ, န တေသံ ကဉ္စိ သရိ။ အထ ပစ္ဆာ ပဋိသင်္ခါနံ ဥပ္ပါဒေတွာ ‘‘အဟော! မယာ ပါပံ ကတံ, ယွာယံ ရသတဏှာဘိဘူတော သဗ္ဗဇနံ ဝိဿရိတွာ ဧကကောဝ ဘုဉ္ဇိံ, ဟန္ဒ, နံ ရသတဏှံ နိဂ္ဂဏှာမီ’’တိ ရဇ္ဇံ ပဟာယ ပဗ္ဗဇိတွာ ဝိပဿန္တော ပစ္စေကဗောဓိံ သစ္ဆိကတွာ အတ္တနော ပုရိမပဋိပတ္တိံ ဂရဟန္တော တပ္ပဋိပက္ခဂုဏဒီပိကံ ဣမံ ဥဒါနဂါထံ အဘာသိ။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၁၃။)

တတ္ထ ရသေသူတိ အမ္ဗိလမဓုရတိတ္တကကဋုကလောဏခါရိကကသာဝါဒိဘေဒေသု သာယနီယေသု။ ဂေဓံ အကရန္တိ ဂိဒ္ဓိံ အကရောန္တော, တဏှံ အနုပ္ပါဒေန္တောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အလောလောတိ ‘‘ဣဒံ သာယိဿာမိ, ဣဒံ သာယိဿာမီ’’တိ ဧဝံ ရသဝိသေသေသု အနာကုလော။ အနညပေါသီတိ ပေါသေတဗ္ဗကသဒ္ဓိဝိဟာရိကာဒိဝိရဟိတော။ ကာယသန္ဓာရဏမတ္တေန သန္တုဋ္ဌောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ယထာ ဝါ ပုဗ္ဗေ ဥယျာနေ ရသေသု ဂေဓကရဏသီလော အညပေါသီ အာသိံ, ဧဝံ အဟုတွာ ယာယ တဏှာယ လောလော ဟုတွာ ရသေသု ဂေဓံ ကရောတိ, တံ တဏှံ ဟိတွာ အာယတိံ တဏှာမူလကဿ အညဿ အတ္တဘာဝဿာနိဗ္ဗတ္တာပနေန အနညပေါသီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အထ ဝါ အတ္ထဘဉ္ဇနကဋ္ဌေန ကိလေသာ ‘‘အညေ’’တိ ဝုစ္စန္တိ, တေသံ အပေါသနေန အနညပေါသီတိ အယမေတ္ထ အတ္ထော။ သပဒါနစာရီတိ အဝေါက္ကမ္မစာရီ အနုပုဗ္ဗစာရီ, ဃရပဋိပါဋိံ အဆဍ္ဍေတွာ အဍ္ဎကုလဉ္စ ဒလိဒ္ဒကုလဉ္စ နိရန္တရံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသမာနောတိ အတ္ထော။ ကုလေ ကုလေ အပ္ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တောတိ ခတ္တိယကုလာဒီသု ယတ္ထ ကတ္ထစိ ကိလေသဝသေန အလဂ္ဂစိတ္တော, စန္ဒောပမော နိစ္စနဝကော ဟုတွာတိ အတ္ထော။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝါတိ။

ရသဂေဓဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

֍ * ၁၂၂။ ပဟာယ ပဉ္စာဝရဏာနီတိ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? ဗာရာဏသိယံ ကိရ အညတရော ရာဇာ ပဌမဇ္ဈာနလာဘီ အဟောသိ။ သော ဈာနာနုရက္ခဏတ္ထံ ရဇ္ဇံ ပဟာယ ပဗ္ဗဇိတွာ ဝိပဿန္တော ပစ္စေကဗောဓိံ ပတွာ အတ္တနော ပဋိပတ္တိသမ္ပဒံ ဒီပေန္တော ဣမံ ဥဒါနဂါထံ အဘာသိ။

တတ္ထ ပဉ္စာဝရဏာနီတိ ပဉ္စ နီဝရဏာနိ ဧဝ, တာနိ ဥရဂသုတ္တေ (သု။ နိ။ ၁ အာဒယော) အတ္ထတော ဝုတ္တာနိ။ တာနိ ပန ယသ္မာ အဗ္ဘာဒယော ဝိယ စန္ဒသူရိယေ စေတော အာဝရန္တိ, တသ္မာ ‘‘အာဝရဏာနိ စေတသော’’တိ ဝုတ္တာနိ။ တာနိ ဥပစာရေန ဝါ အပ္ပနာယ ဝါ ပဟာယ ဝိဇဟိတွာတိ အတ္ထော။ ဥပက္ကိလေသေတိ ဥပဂမ္မ စိတ္တံ ဝိဗာဓေန္တေ အကုသလဓမ္မေ, ဝတ္ထောပမာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၇၀ အာဒယော) ဝုတ္တေ အဘိဇ္ဈာဒယော ဝါ။ ဗျပနုဇ္ဇာတိ ပနုဒိတွာ, ဝိပဿနာမဂ္ဂေန ပဇဟိတွာတိ အတ္ထော။ သဗ္ဗေတိ အနဝသေသေ။ ဧဝံ သမထဝိပဿနာသမ္ပန္နော ပဌမမဂ္ဂေန ဒိဋ္ဌိနိဿယဿ ပဟီနတ္တာ အနိဿိတော, သေသမဂ္ဂေဟိ ဆေတွာ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၁၄။)

တေဓာတုကံ သိနေဟဒေါသံ, တဏှာရာဂန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သိနေဟော ဧဝ ဟိ ဂုဏပဋိပက္ခတော သိနေဟဒေါသောတိ ဝုတ္တော။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝါတိ။

အာဝရဏဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

֍ * ၁၂၃။ ဝိပိဋ္ဌိကတွာနာတိ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? ဗာရာဏသိယံ ကိရ အညတရော ရာဇာ စတုတ္ထဇ္ဈာနလာဘီ အဟောသိ။ သောပိ ဈာနာနုရက္ခဏတ္ထံ ရဇ္ဇံ ပဟာယ ပဗ္ဗဇိတွာ ဝိပဿန္တော ပစ္စေကဗောဓိံ သစ္ဆိကတွာ အတ္တနော ပဋိပတ္တိသမ္ပဒံ ဒီပေန္တော ဣမံ ဥဒါနဂါထံ အဘာသိ။

တတ္ထ ဝိပိဋ္ဌိကတွာနာတိ ပိဋ္ဌိတော ကတွာ, ဆဍ္ဍေတွာ ဝိဇဟိတွာတိ အတ္ထော။ သုခဉ္စ ဒုက္ခန္တိ ကာယိကံ သာတာသာတံ။ သောမနဿဒေါမနဿန္တိ စေတသိကံ သာတာသာတံ။ ဥပေက္ခန္တိ စတုတ္ထဇ္ဈာနုပေက္ခံ။ သမထန္တိ စတုတ္ထဇ္ဈာနသမာဓိံ ဧဝ။ ဝိသုဒ္ဓန္တိ ပဉ္စနီဝရဏဝိတက္ကဝိစာရပီတိသုခသင်္ခါတေဟိ နဝဟိ ပစ္စနီကဓမ္မေဟိ ဝိမုတ္တတ္တာ အတိသုဒ္ဓံ, နိဒ္ဓန္တသုဝဏ္ဏမိဝ ဝိဂတူပက္ကိလေသန္တိ အတ္ထော။

အယံ ပန ယောဇနာ – ဝိပိဋ္ဌိကတွာန သုခဉ္စ ဒုက္ခဉ္စ ပုဗ္ဗေဝ, ပဌမဇ္ဈာနူပစာရေယေဝ ဒုက္ခံ တတိယဇ္ဈာနူပစာရေယေဝ သုခန္တိ အဓိပ္ပါယော။ ပုန အာဒိတော ဝုတ္တံ စ-ကာရံ ပရတော နေတွာ ‘‘သောမနဿံ ဒေါမနဿဉ္စ ဝိပိဋ္ဌိကတွာန ပုဗ္ဗေဝါ’’တိ အဓိကာရော။ တေန သောမနဿံ စတုတ္ထဇ္ဈာနူပစာရေ, ဒေါမနဿဉ္စ ဒုတိယဇ္ဈာနူပစာရေယေဝါတိ ဒီပေတိ။ ဧတာနိ ဟိ ဧတေသံ ပရိယာယတော ပဟာနဋ္ဌာနာနိ။ နိပ္ပရိယာယတော ပန ဒုက္ခဿ ပဌမဇ္ဈာနံ, ဒေါမနဿဿ ဒုတိယဇ္ဈာနံ, သုခဿ တတိယဇ္ဈာနံ, သောမနဿဿ စတုတ္ထဇ္ဈာနံ ပဟာနဋ္ဌာနံ။ ယထာဟ – ‘‘ပဌမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ ဧတ္ထုပ္ပန္နံ ဒုက္ခိန္ဒြိယံ အပရိသေသံ နိရုဇ္ဈတီ’’တိအာဒိကံ (သံ။ နိ။ ၅။၅၁၀) သဗ္ဗံ အဋ္ဌသာလိနိယာ ဓမ္မသင်္ဂဟဋ္ဌကထာယံ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၁၆၅) ဝုတ္တံ။ ယထာ ပုဗ္ဗေဝါတိ တီသု ပဌမဇ္ဈာနာဒီသု ဒုက္ခဒေါမနဿသုခါနိ ဝိပိဋ္ဌိကတွာ ဧဝမေတ္ထ စတုတ္ထဇ္ဈာနေ သောမနဿံ ဝိပိဋ္ဌိကတွာ ဣမာယ ပဋိပဒါယ လဒ္ဓါနုပေက္ခံ သမထံ ဝိသုဒ္ဓံ ဧကော စရေတိ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝါတိ။

ဝိပိဋ္ဌိဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၁၅။)

֍ * ၁၂၄။ အာရဒ္ဓဝီရိယောတိ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အညတရော ကိရ ပစ္စန္တရာဇာ သဟဿယောဓဗလကာယော ရဇ္ဇေန ခုဒ္ဒကော, ပညာယ မဟန္တော အဟောသိ။ သော ဧကဒိဝသံ ‘‘ကိဉ္စာပိ အဟံ ခုဒ္ဒကော ရဇ္ဇေန, ပညဝတာ ပန သက္ကာ သကလဇမ္ဗုဒီပံ ဂဟေတု’’န္တိ စိန္တေတွာ သာမန္တရညော ဒူတံ ပါဟေသိ – ‘‘သတ္တာဟဗ္ဘန္တရေ မေ ရဇ္ဇံ ဝါ ဒေတု ယုဒ္ဓံ ဝါ’’တိ။ တတော သော အတ္တနော အမစ္စေ သန္နိပါတာပေတွာ အာဟ – ‘‘မယာ တုမှေ အနာပုစ္ဆာယေဝ သာဟသံ ကမ္မံ ကတံ, အမုကဿ ရညော ဧဝံ ပေသိတံ, ကိံ ကာတဗ္ဗ’’န္တိ? တေ အာဟံသု – ‘‘သက္ကာ, မဟာရာဇ, သော ဒူတော နိဝတ္တေတု’’န္တိ။ ‘‘န သက္ကာ, ဂတော ဘဝိဿတီ’’တိ။ ‘‘ယဒိ ဧဝံ ဝိနာသိတမှာ တယာ, တေန ဟိ ဒုက္ခံ အညဿ သတ္ထေန မရိတုံ, ဟန္ဒ, မယံ အညမညံ ပဟရိတွာ မရာမ, အတ္တာနံ ပဟရိတွာ မရာမ, ဥဗ္ဗန္ဓာမ, ဝိသံ ခါဒါမာ’’တိ။ ဧဝံ ဧတေသု ဧကမေကော မရဏမေဝ သံဝဏ္ဏေတိ။ တတော ရာဇာ ‘‘ကိံ မေ ဣမေဟိ, အတ္ထိ, ဘဏေ, မယှံ ယောဓာ’’တိ အာဟ။ အထ ‘‘အဟံ မဟာရာဇ ယောဓော, အဟံ မဟာရာဇ ယောဓော’’တိ ယောဓသဟဿံ ဥဋ္ဌဟိ။

ရာဇာ ‘‘ဧတေ ဥပပရိက္ခိဿာမီ’’တိ မဟန္တံ စိတကံ သဇ္ဇာပေတွာ အာဟ – ‘‘မယာ, ဘဏေ, ဣဒံ သာဟသံ ကတံ, တံ မေ အမစ္စာ ပဋိက္ကောသန္တိ, သွာဟံ စိတကံ ပဝိသိဿာမိ။ ကော မယာ သဒ္ဓိံ ပဝိသိဿတိ, ကေန မယှံ ဇီဝိတံ ပရိစ္စတ္တ’’န္တိ? ဧဝံ ဝုတ္တေ ပဉ္စသတာ ယောဓာ ဥဋ္ဌဟိံသု ‘‘မယံ, မဟာရာဇ, ပဝိသိဿာမာ’’တိ။ တတော ရာဇာ ဣတရေ ပဉ္စသတေ အာဟ – ‘‘တုမှေ ဒါနိ, တာတာ, ကိံ ကရိဿထာ’’တိ? တေ အာဟံသု – ‘‘နာယံ, မဟာရာဇ, ပုရိသကာရော, ဣတ္ထိစရိယာ ဧသာ, အပိစ မဟာရာဇေန ပဋိရညော ဒူတော ပေသိတော, တေ မယံ တေန ရညာ သဒ္ဓိံ ယုဇ္ဈိတွာ မရိဿာမာ’’တိ။ တတော ရာဇာ ‘‘ပရိစ္စတ္တံ တုမှေဟိ မမ ဇီဝိတ’’န္တိ စတုရင်္ဂိနိံ သေနံ သန္နယှိတွာ တေန ယောဓသဟဿေန ပရိဝုတော ဂန္တွာ ရဇ္ဇသီမာယ နိသီဒိ။

သောပိ ပဋိရာဇာ တံ ပဝတ္တိံ သုတွာ ‘‘အရေ, သော ခုဒ္ဒကရာဇာ မမ ဒါသဿာပိ နပ္ပဟောတီ’’တိ ဒုဿိတွာ သဗ္ဗံ ဗလကာယံ အာဒါယ ယုဇ္ဈိတုံ နိက္ခမိ။ ခုဒ္ဒကရာဇာ တံ အဗ္ဘုယျာတံ ဒိသွာ ဗလကာယံ အာဟ – ‘‘တာတာ, တုမှေ န ဗဟုကာ, သဗ္ဗေ သမ္ပိဏ္ဍိတွာ အသိစမ္မံ ဂဟေတွာ သီဃံ ဣမဿ ရညော ပုရတော ဥဇုကံ ဧဝ ဂစ္ဆထာ’’တိ။ တေ တထာ အကံသု။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၁၆။)

အထဿ သာ သေနာ ဒွိဓာ ဘိန္ဒိတွာ အန္တရမဒါသိ။ တေ တံ ရာဇာနံ ဇီဝဂ္ဂါဟံ ဂဟေတွာ အတ္တနော ရညော ‘‘တံ မာရေဿာမီ’’တိ အာဂစ္ဆန္တဿ အဒံသု။ ပဋိရာဇာ တံ အဘယံ ယာစိ။ ရာဇာ တဿ အဘယံ ဒတွာ သပထံ ကာရာပေတွာ အတ္တနော ဝသေ ကတွာ တေန သဟ အညံ ရာဇာနံ အဗ္ဘုဂ္ဂန္တွာ တဿ ရဇ္ဇသီမာယ ဌတွာ ပေသေသိ – ‘‘ရဇ္ဇံ ဝါ မေ ဒေတု ယုဒ္ဓံ ဝါ’’တိ။ သော ‘‘အဟံ ဧကယုဒ္ဓမ္ပိ န သဟာမီ’’တိ ရဇ္ဇံ နိယျာဒေသိ။ ဧတေနုပါယေန သဗ္ဗေ ရာဇာနော ဂဟေတွာ အန္တေ ဗာရာဏသိရာဇာနမ္ပိ အဂ္ဂဟေသိ။

သော ဧကသတရာဇပရိဝုတော သကလဇမ္ဗုဒီပရဇ္ဇံ အနုသာသန္တော စိန္တေသိ – ‘‘အဟံ ပုဗ္ဗေ ခုဒ္ဒကော အဟောသိံ, သောမှိ ဣဒါနိ အတ္တနော ဉာဏသမ္ပတ္တိယာ သကလဇမ္ဗုဒီပမဏ္ဍလဿ ဣဿရော ရာဇာ ဇာတော။ တံ ခေါ ပန မေ ဉာဏံ လောကိယဝီရိယသမ္ပယုတ္တံ, နေဝ နိဗ္ဗိဒါယ န ဝိရာဂါယ သံဝတ္တတိ, ယံနူနာဟံ ဣမိနာ ဉာဏေန လောကုတ္တရဓမ္မံ ဂဝေသေယျ’’န္တိ။ တတော ဗာရာဏသိရညော ရဇ္ဇံ ဒတွာ ပုတ္တဒါရဉ္စ သကဇနပဒေယေဝ ဌပေတွာ သဗ္ဗံ ပဟာယ ပဗ္ဗဇိတွာ ဝိပဿနံ အာရဘိတွာ ပစ္စေကဗောဓိံ သစ္ဆိကတွာ အတ္တနော ဝီရိယသမ္ပတ္တိံ ဒီပေန္တော ဣမံ ဥဒါနဂါထံ အဘာသိ။

တတ္ထ အာရဒ္ဓံ ဝီရိယံ အဿာတိ အာရဒ္ဓဝီရိယော။ ဧတေန အတ္တနော မဟာဝီရိယတံ ဒဿေတိ။ ပရမတ္ထော ဝုစ္စတိ နိဗ္ဗာနံ, ပရမတ္ထဿ ပတ္တိ ပရမတ္ထပတ္တိ, တဿာ ပရမတ္ထပတ္တိယာ။ ဧတေန ဝီရိယာရမ္ဘေန ပတ္တဗ္ဗံ ဖလံ ဒဿေတိ။ အလီနစိတ္တောတိ ဧတေန ဝီရိယူပတ္ထမ္ဘာနံ စိတ္တစေတသိကာနံ အလီနတံ ဒဿေတိ။ အကုသီတဝုတ္တီတိ ဧတေန ဌာနစင်္ကမာဒီသု ကာယဿ အနဝသီဒနံ ဒဿေတိ။ ဒဠှနိက္ကမောတိ ဧတေန ‘‘ကာမံ တစော စ နှာရု စာ’’တိ (မ။ နိ။ ၂။၁၈၄၊ အ။ နိ။ ၂။၅၊ မဟာနိ။ ၁၉၆) ဧဝံ ပဝတ္တံ ပဒဟနဝီရိယံ ဒဿေတိ, ယံ တံ အနုပုဗ္ဗသိက္ခာဒီသု ပဒဟန္တော ‘‘ကာယေန စေဝ ပရမတ္ထသစ္စံ သစ္ဆိကရောတီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ အထ ဝါ ဧတေန မဂ္ဂသမ္ပယုတ္တံ ဝီရိယံ ဒဿေတိ။ တမ္ပိ ဒဠှဉ္စ ဘာဝနာပါရိပူရိဂတတ္တာ, နိက္ကမော စ သဗ္ဗသော ပဋိပက္ခာ နိက္ခန္တတ္တာ, တသ္မာ တံသမင်္ဂီပုဂ္ဂလောပိ ဒဠှော နိက္ကမော အဿာတိ ‘‘ဒဠှနိက္ကမော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ထာမဗလူပပန္နောတိ မဂ္ဂက္ခဏေ ကာယထာမေန စ ဉာဏဗလေန စ ဥပပန္နော။ အထ ဝါ ထာမဘူတေန

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၁၇။)

ဗလေန ဥပပန္နော, ထိရဉာဏဗလူပပန္နောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဧတေန တဿ ဝီရိယဿ ဝိပဿနာဉာဏသမ္ပယောဂံ ဒီပေန္တော ယောဂပဓာနဘာဝံ သာဓေတိ။ ပုဗ္ဗဘာဂမဇ္ဈိမဥက္ကဋ္ဌဝီရိယဝသေန ဝါ တယောပိ ပါဒါ ယောဇေတဗ္ဗာ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝါတိ။

အာရဒ္ဓဝီရိယဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

֍ * ၁၂၅။ ပဋိသလ္လာနန္တိ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? ဣမိဿာ ဂါထာယ အာဝရဏဂါထာယ ဝိယ ဥပ္ပတ္တိ, နတ္ထိ ကောစိ ဝိသေသော။ အတ္ထဝဏ္ဏနာယ ပနဿာ ပဋိသလ္လာနန္တိ တေဟိ တေဟိ သတ္တသင်္ခါရေဟိ ပဋိနိဝတ္တိတွာ သလ္လာနံ, ဧကမန္တသေဝိတာ ဧကီဘာဝေါ ကာယဝိဝေကောတိ အတ္ထော။ ဈာနန္တိ ပစ္စနီကဈာပနတော အာရမ္မဏလက္ခဏူပနိဇ္ဈာနတော စ စိတ္တဝိဝေကော ဝုစ္စတိ။ တတ္ထ အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော နီဝရဏာဒိပစ္စနီကဈာပနတော ကသိဏာဒိအာရမ္မဏူပနိဇ္ဈာနတော စ ‘‘ဈာန’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ဝိပဿနာမဂ္ဂဖလာနိ သတ္တသညာဒိပစ္စနီကဈာပနတော လက္ခဏူပနိဇ္ဈာနတော စ ‘‘ဈာန’’နိ ဝုစ္စတိ။ ဣဓ ပန အာရမ္မဏူပနိဇ္ဈာနမေဝ အဓိပ္ပေတံ။ ဧဝမေတံ ပဋိသလ္လာနဉ္စ ဈာနဉ္စ အရိဉ္စမာနော အဇဟမာနော အနိဿဇ္ဇမာနော။ ဓမ္မေသူတိ ဝိပဿနူပဂေသု ပဉ္စက္ခန္ဓာဒိဓမ္မေသု။ နိစ္စန္တိ သတတံ သမိတံ အဗ္ဗောကိဏ္ဏံ။ အနုဓမ္မစာရီတိ တေ ဓမ္မေ အာရဗ္ဘ ပဝတ္တနေန အနုဂတံ ဝိပဿနာဓမ္မံ စရမာနော။ အထ ဝါ ဓမ္မေသူတိ ဧတ္ထ ဓမ္မာတိ နဝလောကုတ္တရဓမ္မာ, တေသံ ဓမ္မာနံ အနုလောမော ဓမ္မောတိ အနုဓမ္မော, ဝိပဿနာယေတံ အဓိဝစနံ။ တတ္ထ ‘‘ဓမ္မာနံ နိစ္စံ အနုဓမ္မစာရီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဂါထာဗန္ဓသုခတ္ထံ ဝိဘတ္တိဗျတ္တယေန ‘‘ဓမ္မေသူ’’တိ ဝုတ္တံ သိယာ။ အာဒီနဝံ သမ္မသိတာ ဘဝေသူတိ တာယ အနုဓမ္မစာရိတာသင်္ခါတာယ ဝိပဿနာယ အနိစ္စာကာရာဒိဒေါသံ တီသု ဘဝေသု သမနုပဿန္တော ဧဝံ ဣမာယ ကာယစိတ္တဝိဝေကသိခါပတ္တဝိပဿနာသင်္ခါတာယ ပဋိပဒါယ အဓိဂတောတိ ဝတ္တဗ္ဗော ဧကော စရေတိ ဧဝံ ယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ပဋိသလ္လာနဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၁၈။)

֍ * ၁၂၆။ တဏှက္ခယန္တိ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အညတရော ကိရ ဗာရာဏသိရာဇာ မဟစ္စရာဇာနုဘာဝေန နဂရံ ပဒက္ခိဏံ ကရောတိ။ တဿ သရီရသောဘာယ အာဝဇ္ဇိတဟဒယာ သတ္တာ ပုရတော ဂစ္ဆန္တာပိ နိဝတ္တိတွာ တမေဝ ဥလ္လောကေန္တိ, ပစ္ဆတော ဂစ္ဆန္တာပိ, ဥဘောဟိ ပဿေဟိ ဂစ္ဆန္တာပိ။ ပကတိယာ ဧဝ ဟိ ဗုဒ္ဓဒဿနေ ပုဏ္ဏစန္ဒသမုဒ္ဒရာဇဒဿနေ စ အတိတ္တော လောကော။ အထ အညတရာ ကုဋုမ္ဗိယဘရိယာပိ ဥပရိပါသာဒဂတာ သီဟပဉ္ဇရံ ဝိဝရိတွာ ဩလောကယမာနာ အဋ္ဌာသိ။ ရာဇာ တံ ဒိသွာ ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တော ဟုတွာ အမစ္စံ အာဏာပေသိ – ‘‘ဇာနာဟိ တာဝ, ဘဏေ, ‘အယံ ဣတ္ထီ သသာမိကာ ဝါ အသာမိကာ ဝါ’’’တိ? သော ဉတွာ ‘‘သသာမိကာ, ဒေဝါ’’တိ အာရောစေသိ။ အထ ရာဇာ စိန္တေသိ – ‘‘ဣမာ ဝီသတိသဟဿနာဋကိတ္ထိယော ဒေဝစ္ဆရာယော ဝိယ မံ ဧဝ ဧကံ အဘိရမာပေန္တိ, သော ဒါနာဟံ ဧတာပိ အတုဿိတွာ ပရဿ ဣတ္ထိယာ တဏှံ ဥပ္ပါဒေသိံ။ သာ ဥပ္ပန္နာ အပါယမေဝ အာကဍ္ဎတီ’’တိ တဏှာယ အာဒီနဝံ ဒိသွာ ‘‘ဟန္ဒ, နံ နိဂ္ဂဏှာမီ’’တိ ရဇ္ဇံ ပဟာယ ပဗ္ဗဇိတွာ ဝိပဿန္တော ပစ္စေကဗောဓိံ သစ္ဆိကတွာ ဣမံ ဥဒါနဂါထံ အဘာသိ။

တတ္ထ တဏှက္ခယန္တိ နိဗ္ဗာနံ, ဧဝံ ဒိဋ္ဌာဒီနဝါယ ဝါ တဏှာယ အပ္ပဝတ္တိံ။ အပ္ပမတ္တောတိ သာတစ္စကာရီ, သက္ကစ္စကာရီ။ အနေဠမူဂေါတိ အလာလာမုခေါ။ အထ ဝါ အနေဠော စ အမူဂေါ စ, ပဏ္ဍိတော ဗျတ္တောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဟိတသုခသမ္ပာပကံ သုတမဿ အတ္ထီတိ သုတဝါ, အာဂမသမ္ပန္နောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သတီမာတိ စိရကတာဒီနံ အနုဿရိတာ။ သင်္ခါတဓမ္မောတိ ဓမ္မူပပရိက္ခာယ ပရိညာတဓမ္မော။ နိယတောတိ အရိယမဂ္ဂေန နိယတဘာဝပ္ပတ္တော။ ပဓာနဝါတိ သမ္မပ္ပဓာနဝီရိယသမ္ပန္နော။ ဥပ္ပဋိပါဋိယာ ဧသ ပါဌော ယောဇေတဗ္ဗော။ ဧဝမေဝ တေဟိ အပ္ပမာဒါဒီဟိ သမန္နာဂတော နိယာမသမ္ပာပကေန ပဓာနေန ပဓာနဝါ, တေန ပဓာနေန သမ္ပတ္တနိယာမတော နိယတော, တတော အရဟတ္တပ္ပတ္တိယာ သင်္ခါတဓမ္မော။ အရဟာ ဟိ ပုန သင်္ခါတဗ္ဗာဘာဝတော ‘‘သင်္ခါတဓမ္မော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ယထာဟ – ‘‘ယေ စ သင်္ခါတဓမ္မာသေ, ယေ စ သေခါ ပုထူ ဣဓာ’’တိ (သု။ နိ။ ၁၀၄၄၊ စူဠနိ။ အဇိတမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသ ၇)။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝါတိ။

တဏှက္ခယဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၁၉။)

֍ * ၁၂၇။ သီဟောဝါတိ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အညတရဿ ကိရ ဗာရာဏသိရညော ဒူရေ ဥယျာနံ ဟောတိ, သော ပဂေဝ ဥဋ္ဌာယ ဥယျာနံ ဂစ္ဆန္တော အန္တရာမဂ္ဂေ ယာနာ ဩရုယှ ဥဒကဋ္ဌာနံ ဥပဂတော ‘‘မုခံ ဓောဝိဿာမီ’’တိ။ တသ္မိဉ္စ ပဒေသေ သီဟီ သီဟပေါတကံ ဇနေတွာ ဂေါစရာယ ဂတာ။ ရာဇပုရိသော တံ ဒိသွာ ‘‘သီဟပေါတကော, ဒေဝါ’’တိ အာရောစေသိ။ ရာဇာ ‘‘သီဟော ကိရ ကဿစိ န ဘာယတီ’’တိ တံ ဥပပရိက္ခိတုံ ဘေရိအာဒီနိ အာကောဋာပေသိ, သီဟပေါတကော တံ သဒ္ဒံ သုတွာပိ တထေဝ သယိ။ အထ ယာဝတတိယံ အာကောဋာပေသိ။ သော တတိယဝါရေ သီသံ ဥက္ခိပိတွာ သဗ္ဗံ ပရိသံ ဩလောကေတွာ တထေဝ သယိ။ အထ ရာဇာ ‘‘ယာဝဿ မာတာ နာဂစ္ဆတိ, တာဝ ဂစ္ဆာမာ’’တိ ဝတွာ ဂစ္ဆန္တော စိန္တေသိ – ‘‘တဒဟုဇာတောပိ သီဟပေါတကော န သန္တသတိ န ဘာယတိ, ကုဒါဿု နာမာဟမ္ပိ တဏှာဒိဋ္ဌိပရိတာသံ ဆဍ္ဍေတွာ န သန္တသေယျံ န ဘာယေယျ’’န္တိ? သော တံ အာရမ္မဏံ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆန္တော ပုန ကေဝဋ္ဋေဟိ မစ္ဆေ ဂဟေတွာ သာခါသု ဗန္ဓိတွာ ပသာရိတေ ဇာလေ ဝါတံ အသင်္ဂံယေဝ ဂစ္ဆမာနံ ဒိသွာ တသ္မိံ နိမိတ္တံ အဂ္ဂဟေသိ – ‘‘ကုဒါဿု နာမာဟမ္ပိ တဏှာဒိဋ္ဌိမောဟဇာလံ ဖာလေတွာ ဧဝံ အသဇ္ဇမာနော ဂစ္ဆေယျ’’န္တိ?

အထ ဥယျာနံ ဂန္တွာ သိလာပဋ္ဋပေါက္ခရဏိယာ တီရေ နိသိန္နော ဝါတဗ္ဘာဟတာနိ ပဒုမာနိ ဩနမိတွာ ဥဒကံ ဖုသိတွာ ဝါတဝိဂမေ ပုန ယထာဌာနေ ဌိတာနိ ဥဒကေန အနုပလိတ္တာနိ ဒိသွာ တသ္မိံ နိမိတ္တံ အဂ္ဂဟေသိ – ‘‘ကုဒါဿု နာမာဟမ္ပိ ယထာ ဧတာနိ ဥဒကေ ဇာတာနိ ဥဒကေန အနုပလိတ္တာနိ တိဋ္ဌန္တိ။ ဧဝံ လောကေ ဇာတော လောကေန အနုပလိတ္တော တိဋ္ဌေယျ’’န္တိ။ သော ပုနပ္ပုနံ ‘‘ယထာ သီဟော ဝါတော ပဒုမာနိ, ဧဝံ အသန္တသန္တေန အသဇ္ဇမာနေန အနုပလိတ္တေန ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ စိန္တေတွာ ရဇ္ဇံ ပဟာယ ပဗ္ဗဇိတွာ ဝိပဿန္တော ပစ္စေကဗောဓိံ သစ္ဆိကတွာ ဣမံ ဥဒါနဂါထံ အဘာသိ။

တတ္ထ သီဟောတိ စတ္တာရော သီဟာ – တိဏသီဟော, ပဏ္ဍုသီဟော, ကာဠသီဟော, ကေသရသီဟောတိ။ တေသံ ကေသရသီဟော အဂ္ဂမက္ခာယတိ။ သော ဣဓ အဓိပ္ပေတော။ ဝါတော ပုရတ္ထိမာဒိဝသေန အနေကဝိဓော။ ပဒုမံ ရတ္တသေတာဒိဝသေန။ တေသု ယော ကောစိ ဝါတော ယံ ကိဉ္စိ ပဒုမဉ္စ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ တတ္ထ ယသ္မာ သန္တာသော နာမ အတ္တသိနေဟေန ဟောတိ,

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၂၀။)

အတ္တသိနေဟော စ နာမ တဏှာလေပေါ, သောပိ ဒိဋ္ဌိသမ္ပယုတ္တေန ဝါ ဒိဋ္ဌိဝိပ္ပယုတ္တေန ဝါ လောဘေန ဟောတိ, သောပိ စ တဏှာယေဝ။ သဇ္ဇနံ ပန တတ္ထ ဥပပရိက္ခာဒိဝိရဟိတဿ မောဟေန ဟောတိ, မောဟော စ အဝိဇ္ဇာ။ တတ္ထ သမထေန တဏှာယ ပဟာနံ, ဝိပဿနာယ အဝိဇ္ဇာယ။ တသ္မာ သမထေန အတ္တသိနေဟံ ပဟာယ သီဟောဝ သဒ္ဒေသု အနိစ္စဒုက္ခာဒီသု အသန္တသန္တော, ဝိပဿနာယ မောဟံ ပဟာယ ဝါတောဝ ဇာလမှိ ခန္ဓာယတနာဒီသု အသဇ္ဇမာနော, သမထေနေဝ လောဘံ လောဘသမ္ပယုတ္တဒိဋ္ဌိဉ္စ ပဟာယ, ပဒုမံဝ တောယေန သဗ္ဗဘဝဘောဂလောဘေန အလိပ္ပမာနော။ ဧတ္ထ စ သမထဿ သီလံ ပဒဋ္ဌာနံ, သမထော သမာဓိဿ, သမာဓိ ဝိပဿနာယာတိ ဧဝံ ဒွီသု ဓမ္မေသု သိဒ္ဓေသု တယော ခန္ဓာ သိဒ္ဓါဝ ဟောန္တိ။ တတ္ထ သီလက္ခန္ဓေန သူရော ဟောတိ။ သော သီဟောဝ သဒ္ဒေသု အာဃာတဝတ္ထူသု ကုဇ္ဈိတုကာမတာယ န သန္တသတိ, ပညာက္ခန္ဓေန ပဋိဝိဒ္ဓသဘာဝေါ ဝါတောဝ ဇာလမှိ ခန္ဓာဒိဓမ္မဘေဒေ န သဇ္ဇတိ, သမာဓိက္ခန္ဓေန ဝီတရာဂေါ ပဒုမံဝ တောယေန ရာဂေန န လိပ္ပတိ။ ဧဝံ သမထဝိပဿနာဟိ သီလသမာဓိပညာက္ခန္ဓေဟိ စ ယထာသမ္ဘဝံ တဏှာဝိဇ္ဇာနံ တိဏ္ဏဉ္စ အကုသလမူလာနံ ပဟာနဝသေန အသန္တသန္တော အသဇ္ဇမာနော အလိပ္ပမာနော စ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝါတိ။

သီဟာဒိဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

֍ * ၁၂၈။ သီဟော ယထာတိ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အညတရော ကိရ ဗာရာဏသိရာဇာ ပစ္စန္တံ ကုပိတံ ဝူပသမေတုံ ဂါမာနုဂါမိမဂ္ဂံ ဆဍ္ဍေတွာ ဥဇုံ အဋဝိမဂ္ဂံ ဂဟေတွာ မဟတိယာ သေနာယ ဂစ္ဆတိ။ တေန စ သမယေန အညတရသ္မိံ ပဗ္ဗတပါဒေ သီဟော ဗာလသူရိယာတပံ တပ္ပမာနော နိပန္နော ဟောတိ။ တံ ဒိသွာ ရာဇပုရိသာ ရညော အာရောစေသုံ။ ရာဇာ ‘‘သီဟော ကိရ န သန္တသတီ’’တိ ဘေရိပဏဝါဒိသဒ္ဒံ ကာရာပေသိ, သီဟော တထေဝ နိပဇ္ဇိ။ ဒုတိယမ္ပိ ကာရာပေသိ, သီဟော တထေဝ နိပဇ္ဇိ။ တတိယမ္ပိ ကာရာပေသိ, တဒါ ‘‘သီဟော မမ ပဋိသတ္တု အတ္ထီ’’တိ စတူဟိ ပါဒေဟိ သုပ္ပတိဋ္ဌိတံ ပတိဋ္ဌဟိတွာ သီဟနာဒံ နဒိ။ တံ သုတွာ ဟတ္ထာရောဟာဒယော ဟတ္ထိအာဒီဟိ ဩရောဟိတွာ တိဏဂဟနာနိ ပဝိဋ္ဌာ, ဟတ္ထိအဿဂဏာ ဒိသာဝိဒိသာ ပလာတာ။ ရညော ဟတ္ထီပိ ရာဇာနံ ဂဟေတွာ ဝနဂဟနာနိ ပေါထယမာနော

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၂၁။)

ပလာယိ။ ရာဇာ တံ သန္ဓာရေတုံ အသက္ကောန္တော ရုက္ခသာခါယ ဩလမ္ဗိတွာ ပထဝိံ ပတိတွာ ဧကပဒိကမဂ္ဂေန ဂစ္ဆန္တော ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနံ ဝသနဋ္ဌာနံ ပါပုဏိ။ တတ္ထ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေ ပုစ္ဆိ – ‘‘အပိ, ဘန္တေ, သဒ္ဒမဿုတ္ထာ’’တိ? ‘‘အာမ, မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘ကဿ သဒ္ဒံ, ဘန္တေ’’တိ? ‘‘ပဌမံ ဘေရိသင်္ခါဒီနံ, ပစ္ဆာ သီဟဿာ’’တိ။ ‘‘န ဘာယိတ္ထ, ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘န မယံ, မဟာရာဇ, ကဿစိ သဒ္ဒဿ ဘာယာမာ’’တိ။ ‘‘သက္ကာ ပန, ဘန္တေ, မယှမ္ပိ ဧဒိသံ ကာတု’’န္တိ? ‘‘သက္ကာ, မဟာရာဇ, သစေ ပဗ္ဗဇိဿသီ’’တိ။ ‘‘ပဗ္ဗဇာမိ, ဘန္တေ’’တိ။ တတော နံ ပဗ္ဗာဇေတွာ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေနေဝ အာဘိသမာစာရိကံ သိက္ခာပေသုံ။ သောပိ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝိပဿန္တော ပစ္စေကဗောဓိံ သစ္ဆိကတွာ ဣမံ ဥဒါနဂါထံ အဘာသိ။

တတ္ထ သဟနာ စ ဟနနာ စ သီဃဇဝတ္တာ စ သီဟော။ ကေသရသီဟောဝ ဣဓ အဓိပ္ပေတော။ ဒါဌာ ဗလမဿ အတ္ထီတိ ဒါဌဗလီ။ ပသယှ အဘိဘုယျာတိ ဥဘယံ စာရီ-သဒ္ဒေန သဟ ယောဇေတဗ္ဗံ ပသယှစာရီ အဘိဘုယျစာရီတိ။ တတ္ထ ပသယှ နိဂ္ဂဟေတွာ စရဏေန ပသယှစာရီ, အဘိဘဝိတွာ သန္တာသေတွာ ဝသီကတွာ စရဏေန အဘိဘုယျစာရီ။ သွာယံ ကာယဗလေန ပသယှစာရီ, တေဇသာ အဘိဘုယျစာရီ, တတ္ထ သစေ ကောစိ ဝဒေယျ – ‘‘ကိံ ပသယှ အဘိဘုယျ စာရီ’’တိ, တတော မိဂါနန္တိ သာမိဝစနံ ဥပယောဂတ္ထေ ကတွာ ‘‘မိဂေ ပသယှ အဘိဘုယျ စာရီ’’တိ ပဋိဝတ္တဗ္ဗံ။ ပန္တာနီတိ ဒူရာနိ။ သေနာသနာနီတိ ဝသနဋ္ဌာနာနိ။ သေသံ ဝုတ္တနယေနေဝ သက္ကာ ဇာနိတုန္တိ န ဝိတ္ထာရိတန္တိ။

ဒါဌဗလီဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

֍ * ၁၂၉။ မေတ္တံ ဥပေက္ခန္တိ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အညတရော ကိရ ရာဇာ မေတ္တာဒိဈာနလာဘီ အဟောသိ။ သော ‘‘ဈာနသုခန္တရာယော ရဇ္ဇ’’န္တိ ဈာနာနုရက္ခဏတ္ထံ ရဇ္ဇံ ပဟာယ ပဗ္ဗဇိတွာ ဝိပဿန္တော ပစ္စေကဗောဓိံ သစ္ဆိကတွာ ဣမံ ဥဒါနဂါထံ အဘာသိ။

တတ္ထ ‘‘သဗ္ဗေ သတ္တာ သုခိတာ ဘဝန္တူ’’တိအာဒိနာ နယေန ဟိတသုခူပနယနကာမတာ မေတ္တာ။ ‘‘အဟော ဝတ ဣမမှာ ဒုက္ခာ မုစ္စေယျု’’န္တိအာဒိနာ နယေန အဟိတဒုက္ခာပနယနကာမတာ ကရုဏာ။ ‘‘မောဒန္တိ ဝတ ဘောန္တော သတ္တာ, မောဒန္တိ သာဓု သုဋ္ဌူ’’တိအာဒိနာ နယေန ဟိတသုခါဝိပ္ပယောဂကာမတာ မုဒိတာ။ ‘‘ပညာယိဿန္တိ သကေန ကမ္မေနာ’’တိ သုခဒုက္ခအဇ္ဈုပေက္ခနတာ ဥပေက္ခာ။ ဂါထာဗန္ဓသုခတ္ထံ ပန ဥပ္ပဋိပါဋိယာ မေတ္တံ ဝတွာ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၂၂။)

ဥပေက္ခာ ဝုတ္တာ, မုဒိတာ စ ပစ္ဆာ။ ဝိမုတ္တိန္တိ စတဿောပိ ဧတာ အတ္တနော ပစ္စနီကဓမ္မေဟိ ဝိမုတ္တတ္တာ ဝိမုတ္တိယော။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘မေတ္တံ ဥပေက္ခံ ကရုဏံ ဝိမုတ္တိံ, အာသေဝမာနော မုဒိတဉ္စ ကာလေ’’တိ။

တတ္ထ အာသေဝမာနောတိ တိဿော တိကစတုက္ကဇ္ဈာနဝသေန, ဥပေက္ခံ စတုတ္ထဇ္ဈာနဝသေန ဘာဝယမာနော။ ကာလေတိ မေတ္တံ အာသေဝိတွာ တတော ဝုဋ္ဌာယ ကရုဏံ, တတော ဝုဋ္ဌာယ မုဒိတံ, တတော ဣတရတော ဝါ နိပ္ပီတိကဇ္ဈာနတော ဝုဋ္ဌာယ ဥပေက္ခံ အာသေဝမာနော ဧဝ ‘‘ကာလေ အာသေဝမာနော’’တိ ဝုစ္စတိ, အာသေဝိတုံ ဝါ ဖာသုကကာလေ။ သဗ္ဗေန လောကေန အဝိရုဇ္ဈမာနောတိ ဒသသု ဒိသာသု သဗ္ဗေန သတ္တလောကေန အဝိရုဇ္ဈမာနော။ မေတ္တာဒီနဉှိ ဘာဝိတတ္တာ သတ္တာ အပ္ပဋိကူလာ ဟောန္တိ, သတ္တေသု စ ဝိရောဓိဘူတော ပဋိဃော ဝူပသမ္မတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘သဗ္ဗေန လောကေန အဝိရုဇ္ဈမာနော’’တိ။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ, ဝိတ္ထာရော ပန မေတ္တာဒိကထာ အဋ္ဌသာလိနိယာ ဓမ္မသင်္ဂဟဋ္ဌကထာယံ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၂၅၁) ဝုတ္တာ။ သေသံ ဝုတ္တသဒိသမေဝါတိ။

အပ္ပမညာဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

֍ * ၁၃၀။ ရာဂဉ္စ ဒေါသဉ္စာတိ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? ရာဇဂဟံ ကိရ နိဿာယ မာတင်္ဂေါ နာမ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေါ ဝိဟရတိ သဗ္ဗပစ္ဆိမော ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနံ။ အထ အမှာကံ ဗောဓိသတ္တေ ဥပ္ပန္နေ ဒေဝတာယော ဗောဓိသတ္တဿ ပူဇနတ္ထာယ အာဂစ္ဆန္တိယော တံ ဒိသွာ ‘‘မာရိသာ, မာရိသာ, ဗုဒ္ဓေါ လောကေ ဥပ္ပန္နော’’တိ ဘဏိံသု။ သော နိရောဓာ ဝုဋ္ဌဟန္တော တံ သုတွာ အတ္တနော ဇီဝိတက္ခယံ ဒိသွာ ဟိမဝန္တေ မဟာပပါတော နာမ ပဗ္ဗတော ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနံ ပရိနိဗ္ဗာနဋ္ဌာနံ။ တတ္ထ အာကာသေန ဂန္တွာ ပုဗ္ဗေ ပရိနိဗ္ဗုတပစ္စေကဗုဒ္ဓဿ အဋ္ဌိသံဃာတံ ပပါတေ ပက္ခိပိတွာ သိလာတလေ နိသီဒိတွာ ဣမံ ဥဒါနဂါထံ အဘာသိ။

တတ္ထ ရာဂဒေါသမောဟာ ဥရဂသုတ္တေ ဝုတ္တာဝ။ သံယောဇနာနီတိ ဒသ သံယောဇနာနိ, တာနိ စ တေန တေန မဂ္ဂေန သန္ဒာလယိတွာ။ အသန္တသံ ဇီဝိတသင်္ခယမှီတိ ဇီဝိတသင်္ခယော ဝုစ္စတိ စုတိစိတ္တဿ ပရိဘေဒေါ။ တသ္မိဉ္စ ဇီဝိတသင်္ခယေ ဇီဝိတနိကန္တိယာ ပဟီနတ္တာ အသန္တသန္တိ။ ဧတ္တာဝတာ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၂၃။)

သောပါဒိသေသံ နိဗ္ဗာနဓာတုံ အတ္တနော ဒဿေတွာ ဂါထာပရိယောသာနေ အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ပရိနိဗ္ဗာယီတိ။

ဇီဝိတသင်္ခယဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

֍ * ၁၃၁။ ဘဇန္တီတိ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? ဗာရာဏသိယံ ကိရ အညတရော ရာဇာ အာဒိဂါထာယ ဝုတ္တပ္ပကာရမေဝ ဖီတံ ရဇ္ဇံ သမနုသာသတိ။ တဿ ခရော အာဗာဓော ဥပ္ပဇ္ဇိ, ဒုက္ခာ ဝေဒနာ ပဝတ္တန္တိ။ ဝီသတိသဟဿိတ္ထိယော တံ ပရိဝါရေတွာ ဟတ္ထပါဒသမ္ဗာဟနာဒီနိ ကရောန္တိ။ အမစ္စာ ‘‘န ဒါနာယံ ရာဇာ ဇီဝိဿတိ, ဟန္ဒ, မယံ အတ္တနော သရဏံ ဂဝေသာမာ’’တိ စိန္တေတွာ အညတရဿ ရညော သန္တိကံ ဂန္တွာ ဥပဋ္ဌာနံ ယာစိံသု။ တေ တတ္ထ ဥပဋ္ဌဟန္တိယေဝ, န ကိဉ္စိ လဘန္တိ။ ရာဇာ အာဗာဓာ ဝုဋ္ဌဟိတွာ ပုစ္ဆိ – ‘‘ဣတ္ထန္နာမော စ ဣတ္ထန္နာမော စ ကုဟိ’’န္တိ? တတော တံ ပဝတ္တိံ သုတွာဝ သီသံ စာလေတွာ တုဏှီ အဟောသိ။ တေပိ အမစ္စာ ‘‘ရာဇာ ဝုဋ္ဌိတော’’တိ သုတွာ တတ္ထ ကိဉ္စိ အလဘမာနာ ပရမေန ပါရိဇုညေန ပီဠိတာ ပုနဒေဝ အာဂန္တွာ ရာဇာနံ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ အဋ္ဌံသု။ တေန စ ရညာ ‘‘ကုဟိံ, တာတာ, တုမှေ ဂတာ’’တိ ဝုတ္တာ အာဟံသု – ‘‘ဒေဝံ ဒုဗ္ဗလံ ဒိသွာ အာဇီဝိကဘယေနမှာ အသုကံ နာမ ဇနပဒံ ဂတာ’’တိ။ ရာဇာ သီသံ စာလေတွာ စိန္တေသိ – ‘‘ယံနူနာဟံ တမေဝ အာဗာဓံ ဒဿေဿံ, ကိံ ပုနပိ ဧဝံ ကရေယျုံ, နော’’တိ? သော ပုဗ္ဗေ ရောဂေန ဖုဋ္ဌော ဝိယ ဗာဠှံ ဝေဒနံ ဒဿေန္တော ဂိလာနာလယံ အကာသိ။ ဣတ္ထိယော သမ္ပရိဝါရေတွာ ပုဗ္ဗသဒိသမေဝ သဗ္ဗံ အကံသု။ တေပိ အမစ္စာ တထေဝ ပုန ဗဟုတရံ ဇနံ ဂဟေတွာ ပက္ကမိံသု။ ဧဝံ ရာဇာ ယာဝတတိယံ သဗ္ဗံ ပုဗ္ဗသဒိသံ အကာသိ, တေပိ တထေဝ ပက္ကမိံသု။ တတော စတုတ္ထမ္ပိ တေ အာဂတေ ဒိသွာ ရာဇာ – ‘‘အဟော! ဣမေ ဒုက္ကရံ အကံသု, ယေ မံ ဗျာဓိတံ ပဟာယ အနပေက္ခာ ပက္ကမိံသူ’’တိ နိဗ္ဗိန္နော ရဇ္ဇံ ပဟာယ ပဗ္ဗဇိတွာ ဝိပဿန္တော ပစ္စေကဗောဓိံ သစ္ဆိကတွာ ဣမံ ဥဒါနဂါထံ အဘာသိ။

တတ္ထ ဘဇန္တီတိ သရီရေန အလ္လီယန္တာ ပယိရုပါသန္တိ။ သေဝန္တီတိ အဉ္ဇလိကမ္မာဒီဟိ ကိံကာရပဋိဿာဝိတာယ စ ပရိစရန္တိ။ ကာရဏံ အတ္ထော ဧတေသန္တိ ကာရဏတ္ထာ, ဘဇနာယ စ သေဝနာယ စ နာညံ ကာရဏမတ္ထိ, အတ္ထော ဧဝ နေသံ ကာရဏံ, အတ္ထဟေတု သေဝန္တီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၂၄။)

နိက္ကာရဏာ ဒုလ္လဘာ အဇ္ဇ မိတ္တာတိ ‘‘ဣတော ကိဉ္စိ လစ္ဆာမာ’’တိ ဧဝံ အတ္တပဋိလာဘကာရဏေန နိက္ကာရဏာ, ကေဝလံ –

‘‘ဥပကာရော စ ယော မိတ္တော, ယော မိတ္တော သုခဒုက္ခကော၊

အတ္ထက္ခာယီ စ ယော မိတ္တော, ယော မိတ္တော အနုကမ္ပကော’’တိ။ (ဒီ။ နိ။ ၃။၂၆၅) –

ဧဝံ ဝုတ္တေန အရိယေန မိတ္တဘာဝေန သမန္နာဂတာ ဒုလ္လဘာ အဇ္ဇ မိတ္တာ။ အတ္တဋ္ဌပညာတိ အတ္တနိ ဌိတာ ဧတေသံ ပညာ။ အတ္တာနမေဝ ဩလောကေတိ, န အညန္တိ အတ္ထော။ ‘‘အတ္တတ္ထပညာ’’တိပိ ပါဌော, တဿ အတ္တနော အတ္ထမေဝ ဩလောကေတိ, န ပရတ္ထန္တိ အတ္ထော။ ‘‘ဒိဋ္ဌတ္ထပညာ’’တိ အယမ္ပိ ကိရ ပေါရာဏပါဌော, တဿ သမ္ပတိ ဒိဋ္ဌေယေဝ အတ္ထေ ဧတေသံ ပညာ, န အာယတိန္တိ အတ္ထော။ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကတ္ထံယေဝ ဩလောကေတိ, န သမ္ပရာယိကတ္ထန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အသုစီတိ အသုစိနာ အနရိယေန ကာယဝစီမနောကမ္မေန သမန္နာဂတာ။

ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါတိ ခဂ္ဂေန ရုက္ခာဒယော ဆိန္ဒန္တော ဝိယ သကသိင်္ဂေန ပဗ္ဗတာဒယော စုဏ္ဏဝိစုဏ္ဏံ ကုရုမာနော ဝိစရတီတိ ခဂ္ဂဝိသာဏော။ ဝိသသဒိသာ အာဏာတိ ဝိသာဏာ။ ခဂ္ဂံ ဝိယာတိ ခဂ္ဂံ။ ခဂ္ဂံ ဝိသာဏံ ယဿ မိဂဿ သောယံ မိဂေါ ခဂ္ဂဝိသာဏော, တဿ ခဂ္ဂဝိသာဏဿ ကပ္ပေါ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ။ ခဂ္ဂဝိသာဏသဒိသော ပစ္စေကဗုဒ္ဓေါ ဧကော အဒုတိယော အသဟာယော စရေယျ ဝိဟရေယျ ဝတ္တေယျ ယပေယျ ယာပေယျာတိ အတ္ထော။

֍ * ၁၃၂။ ဝိသုဒ္ဓသီလာတိ ဝိသေသေန သုဒ္ဓသီလာ, စတုပါရိသုဒ္ဓိယာ သုဒ္ဓသီလာ။ သုဝိသုဒ္ဓပညာတိ သုဋ္ဌု ဝိသုဒ္ဓပညာ, ရာဂါဒိဝိရဟိတတ္တာ ပရိသုဒ္ဓမဂ္ဂဖလပဋိသမ္ဘိဒါဒိပညာ။ သမာဟိတာတိ သံ သုဋ္ဌု အာဟိတာ, သန္တိကေ ဌပိတစိတ္တာ။ ဇာဂရိယာနုယုတ္တာတိ ဇာဂရဏံ ဇာဂရော, နိဒ္ဒါတိက္ကမောတိ အတ္ထော။ ဇာဂရဿ ဘာဝေါ ဇာဂရိယံ, ဇာဂရိယေ အနုယုတ္တာ ဇာဂရိယာနုယုတ္တာ။ ဝိပဿကာတိ ‘‘အနိစ္စံ ဒုက္ခံ အနတ္တာ’’တိ ဝိသေသေန ပဿနသီလာ, ဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေတွာ ဝိဟရန္တီတိ အတ္ထော။ ဓမ္မဝိသေသဒဿီတိ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၂၅။)

ဒသကုသလဓမ္မာနံ စတုသစ္စဓမ္မဿ နဝလောကုတ္တရဓမ္မဿ ဝါ ဝိသေသေန ပဿနသီလာ။ မဂ္ဂင်္ဂဗောဇ္ဈင်္ဂဂတေတိ သမ္မာဒိဋ္ဌာဒီဟိ မဂ္ဂင်္ဂေဟိ သတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂါဒီဟိ ဗောဇ္ဈင်္ဂေဟိ ဂတေ သမ္ပယုတ္တေ အရိယဓမ္မေ။ ဝိဇညာတိ ဝိသေသေန ဇညာ, ဇာနန္တာတိ အတ္ထော။

֍ * ၁၃၃။ သုညတာပ္ပဏိဟိတဉ္စာနိမိတ္တန္တိ အနတ္တာနုပဿနာဝသေန သုညတဝိမောက္ခဉ္စ ဒုက္ခာနုပဿနာဝသေန အပ္ပဏိဟိတဝိမောက္ခဉ္စ, အနိစ္စာနုပဿနာဝသေန အနိမိတ္တဝိမောက္ခဉ္စ။ အာသေဝယိတွာတိ ဝဍ္ဎေတွာ။ ယေ ကတသမ္ဘာရာ ဓီရာ ဇနာ ဇိနသာသနမှိ သာဝကတ္တံ သာဝကဘာဝံ န ဝဇန္တိ န ပါပုဏန္တိ, တေ ဓီရာ ကတသမ္ဘာရာ သယမ္ဘူ သယမေဝ ဘူတာ ပစ္စေကဇိနာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ဘဝန္တိ။

֍ * ၁၃၄။ ကိံ ဘူတာ? မဟန္တဓမ္မာ ပူရိတမဟာသမ္ဘာရာ ဗဟုဓမ္မကာယာ အနေကဓမ္မသဘာဝသရီရာ။ ပုနပိ ကိံ ဘူတာ? စိတ္တိဿရာ စိတ္တဂတိကာ ဈာနသမ္ပန္နာတိ အတ္ထော။ သဗ္ဗဒုက္ခောဃတိဏ္ဏာ သကလသံသာရဩဃံ တိဏ္ဏာ အတိက္ကန္တာ ဥဒဂ္ဂစိတ္တာ ကောဓမာနာဒိကိလေသဝိရဟိတတ္တာ သောမနဿစိတ္တာ သန္တမနာတိ အတ္ထော။ ပရမတ္ထဒဿီ ပဉ္စက္ခန္ဓဒွါဒသာယတနဒွတ္တိံသာကာရသစ္စပဋိစ္စသမုပ္ပါဒါဒိဝသေန ပရမတ္ထံ ဥတ္တမတ္ထံ ဒဿနသီလာ။ အစလာဘီတဋ္ဌေန သီဟောပမာ သီဟသဒိသာတိ အတ္ထော။ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပါ ခဂ္ဂဝိသာဏမိဂသိင်္ဂသဒိသာ ဂဏသင်္ဂဏိကာဘာဝေနာတိ အတ္ထော။

֍ * ၁၃၅။ သန္တိန္ဒြိယာတိ စက္ခုန္ဒြိယာဒီနံ သကသကာရမ္မဏေ အပ္ပဝတ္တနတော သန္တသဘာဝဣန္ဒြိယာ။ သန္တမနာတိ သန္တစိတ္တာ, နိက္ကိလေသဘာဝေန သန္တသဘာဝစိတ္တသင်္ကပ္ပါတိ အတ္ထော။ သမာဓီတိ သုဋ္ဌု ဧကဂ္ဂစိတ္တာ။ ပစ္စန္တသတ္တေသု ပတိပ္ပစာရာတိ ပစ္စန္တဇနပဒေသု သတ္တေသု ဒယာကရုဏာဒီဟိ ပတိစရဏသီလာ။ ဒီပါ ပရတ္ထ ဣဓ ဝိဇ္ဇလန္တာတိ သကလလောကာနုဂ္ဂဟကရဏေန ပရလောကေ စ ဣဓလောကေ စ ဝိဇ္ဇလန္တာ ဒီပါ ပဒီပသဒိသာတိ အတ္ထော။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ သတတံ ဟိတာမေတိ ဣမေ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ သတတံ သဗ္ဗကာလံ သကလလောကဟိတာယ ပဋိပန္နာတိ အတ္ထော။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၂၆။)

֍ * ၁၃၆။ ပဟီနသဗ္ဗာဝရဏာ ဇနိန္ဒာတိ တေ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ဇနာနံ ဣန္ဒာ ဥတ္တမာ ကာမစ္ဆန္ဒနီဝရဏာဒီနံ သဗ္ဗေသံ ပဉ္စာဝရဏာနံ ပဟီနတ္တာ ပဟီနသဗ္ဗာဝရဏာ။ ဃနကဉ္စနာဘာတိ ရတ္တသုဝဏ္ဏဇမ္ဗောနဒသုဝဏ္ဏပဘာ သဒိသအာဘာဝန္တာတိ အတ္ထော။ နိဿံသယံ လောကသုဒက္ခိဏေယျာတိ ဧကန္တေန လောကဿ သုဒက္ခိဏာယ အဂ္ဂဒါနဿ ပဋိဂ္ဂဟေတုံ အရဟာ ယုတ္တာ, နိက္ကိလေသတ္တာ သုန္ဒရဒါနပဋိဂ္ဂဟဏာရဟာတိ အတ္ထော။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ သတတပ္ပိတာမေတိ ဣမေ ပစ္စေကဉာဏာဓိဂမာ ဗုဒ္ဓါ သတတံ နိစ္စကာလံ အပ္ပိတာ သုဟိတာ ပရိပုဏ္ဏာ, သတ္တာဟံ နိရာဟာရာပိ နိရောဓသမာပတ္တိဖလသမာပတ္တိဝသေန ပရိပုဏ္ဏာတိ အတ္ထော။

֍ * ၁၃၇။ ပတိဧကာ ဝိသုံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓတော ဝိသဒိသာ အညေ အသာဓာရဏဗုဒ္ဓါ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ။ အထ ဝါ –

‘‘ဥပသဂ္ဂါ နိပါတာ စ, ပစ္စယာ စ ဣမေ တယော၊

နေကေနေကတ္ထဝိသယာ, ဣတိ နေရုတ္တိကာဗြဝု’’န္တိ။ –

ဝုတ္တတ္တာ ပတိသဒ္ဒဿ ဧကဥပသဂ္ဂတာ ပတိ ပဓာနော ဟုတွာ သာမိဘူတော အနေကေသံ ဒါယကာနံ အပ္ပမတ္တကမ္ပိ အာဟာရံ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ သဂ္ဂမောက္ခဿ ပါပုဏနတော။ တထာ ဟိ အန္နဘာရဿ ဘတ္တဘာဂံ ပဋိဂ္ဂဟေတွာပဿန္တဿေဝ ဘုဉ္ဇိတွာ ဒေဝတာဟိ သာဓုကာရံ ဒါပေတွာ တဒဟေဝ တံ ဒုဂ္ဂတံ သေဋ္ဌိဋ္ဌာနံ ပါပေတွာ ကောဋိသင်္ခဓနုပ္ပါဒနေန စ, ခဒိရင်္ဂါရဇာတကေ (ဇာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။ခဒိရင်္ဂါရဇာတကဝဏ္ဏနာ) မာရေန နိမ္မိတခဒိရင်္ဂါရကူပေါပရိဥဋ္ဌိတပဒုမကဏ္ဏိကံ မဒ္ဒိတွာ ဗောဓိသတ္တေန ဒိန္နံ ပိဏ္ဍပါတံ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ တဿ ပဿန္တဿေဝ အာကာသဂမနေန သောမနဿုပ္ပါဒနေန စ, ပဒုမဝတီအဂ္ဂမဟေသီပုတ္တာနံ မဟာဇနကရညော ဒေဝိယာ အာရာဓနေန ဂန္ဓမာဒနတော အာကာသေန အာဂမ္မ ဒါနပဋိဂ္ဂဟဏေန မဟာဇနကဗောဓိသတ္တဿ စ ဒေဝိယာ စ သောမနဿုပ္ပါဒနေန စ, တထာ အဗုဒ္ဓုပ္ပါဒေ ဆာတကဘယေ သကလဇမ္ဗုဒီပေ ဥပ္ပန္နေ ဗာရာဏသိသေဋ္ဌိနော ဆာတကဘယံ ပဋိစ္စ ပူရေတွာ ရက္ခိတေ သဋ္ဌိသဟဿကောဋ္ဌာဂါရေ ဝီဟယော ခေပေတွာ ဘူမိယံ နိခါတဓညာနိ စ စာဋိသဟဿေသု ပူရိတဓညာနိ စ ခေပေတွာ သကလပါသာဒဘိတ္တီသု မတ္တိကာဟိ မဒ္ဒိတွာ လိမ္ပိတဓညာနိ စ ခေပေတွာ တဒါ နာဠိမတ္တမေဝါဝသိဋ္ဌံ ‘‘ဣဒံ ဘုဉ္ဇိတွာ အဇ္ဇ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၂၇။)

မရိဿာမာ’’တိ စိတ္တံ ဥပ္ပါဒေတွာ သယန္တဿ ဂန္ဓမာဒနတော ဧကော ပစ္စေကဗုဒ္ဓေါ အာဂန္တွာ ဂေဟဒွါရေ အဋ္ဌာသိ။ သေဋ္ဌိ တံ ဒိသွာ ပသာဒံ ဥပ္ပါဒေတွာ ဇီဝိတံ ပရိစ္စဇမာနော ပစ္စေကဗုဒ္ဓဿ ပတ္တေ ဩကိရိ။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေါ ဝသနဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ အတ္တနော အာနုဘာဝေန ပဿန္တဿေဝ သေဋ္ဌိဿ ပဉ္စပစ္စေကဗုဒ္ဓသတေဟိ သဟ ပရိဘုဉ္ဇိ။ တဒါ ဘတ္တပစိတဥက္ခလိံ, ပိဒဟိတွာ ဌပေသုံ။

နိဒ္ဒမောက္ကန္တဿ သေဋ္ဌိနော ဆာတတ္တေ ဥပ္ပန္နေ သော ဝုဋ္ဌဟိတွာ ဘရိယံ အာဟ – ‘‘ဘတ္တေ အာစာမကဘတ္တမတ္တံ ဩလောကေဟီ’’တိ။ သုသိက္ခိတာ သာ ‘‘သဗ္ဗံ ဒိန္နံ နနူ’’တိ အဝတွာ ဥက္ခလိယာ ပိဓာနံ ဝိဝရိ။ သာ ဥက္ခလိ တင်္ခဏေဝ သုမနပုပ္ဖမကုဠသဒိသဿ သုဂန္ဓသာလိဘတ္တဿ ပူရိတာ အဟောသိ။ သာ စ သေဋ္ဌိ စ သန္တုဋ္ဌာ သယဉ္စ သကလဂေဟဝါသိနော စ သကလနဂရဝါသိနော စ ဘုဉ္ဇိံသု။ ဒဗ္ဗိယာ ဂဟိတဂဟိတဋ္ဌာနံ ပုန ပူရိတံ။ သကလသဋ္ဌိသဟဿကောဋ္ဌာဂါရေသု သုဂန္ဓသာလိယော ပူရေသုံ။ သကလဇမ္ဗုဒီပဝါသိနော သေဋ္ဌိဿ ဂေဟတောယေဝ ဓညဗီဇာနိ ဂဟေတွာ သုခိတာ ဇာတာ။ ဧဝမာဒီသု အနေကသတ္တနိကာယေသု သုခေါတရဏပရိပါလနသဂ္ဂမောက္ခပါပနေသု ပတိ သာမိဘူတော ဗုဒ္ဓေါတိ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေါ။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနံ သုဘာသိတာနီတိ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေဟိ ဩဝါဒါနုသာသနီဝသေန သုဋ္ဌု ဘာသိတာနိ ကထိတာနိ ဝစနာနိ။ စရန္တိ လောကမှိ သဒေဝကမှီတိ ဒေဝလောကသဟိတေ သတ္တလောကေ စရန္တိ ပဝတ္တန္တီတိ အတ္ထော။ သုတွာ တထာ ယေ န ကရောန္တိ ဗာလာတိ တထာရူပံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနံ သုဘာသိတဝစနံ ယေ ဗာလာ ဇနာ န ကရောန္တိ န မနသိ ကရောန္တိ, တေ ဗာလာ ဒုက္ခေသု သံသာရဒုက္ခေသု ပုနပ္ပုနံ ဥပ္ပတ္တိဝသေန စရန္တိ ပဝတ္တန္တိ, ဓာဝန္တီတိ အတ္ထော။

֍ * ၁၃၈။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနံ သုဘာသိတာနီတိ သုဋ္ဌု ဘာသိတာနိ စတုရာပါယတော မုစ္စနတ္ထာယ ဘာသိတာနိ ဝစနာနိ။ ကိံ ဘူတာနိ? အဝဿဝန္တံ ပဂ္ဃန္တံ ခုဒ္ဒံ မဓုံ ယထာ မဓုရဝစနာနီတိ အတ္ထော။ ယေ ပဋိပတ္တိယုတ္တာ ပဏ္ဍိတဇနာပိ ပဋိပတ္တီသု ဝုတ္တာနုသာရေန ပဝတ္တန္တာ တထာရူပံ မဓုရဝစနံ သုတွာ ဝစနကရာ ဘဝန္တိ, တေ ပဏ္ဍိတဇနာ သစ္စဒသာ စတုသစ္စဒဿိနော သပညာ ပညာသဟိတာ ဘဝန္တီတိ အတ္ထော။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၂၈။)

֍ * ၁၃၉။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေဟိ ဇိနေဟိ ဘာသိတာတိ ကိလေသေ ဇိနန္တိ ဇိနိံသူတိ ဇိနာ, တေဟိ ဇိနေဟိ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေဟိ ဝုတ္တာ ဘာသိတာ ကထိတာ။ ကထာ ဥဠာရာ ဩဇဝန္တာ ပါကဋာ သန္တိ ပဝတ္တန္တိ။ တာ, ကထာ သကျသီဟေန သကျရာဇဝံသသီဟေန ဂေါတမေန တထာဂတေန အဘိနိက္ခမိတွာ ဗုဒ္ဓဘူတေန နရုတ္တမေန နရာနံ ဥတ္တမေန သေဋ္ဌေန ပကာသိတာ ပါကဋီကတာ ဒေသိတာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ကိမတ္ထန္တိ အာဟ ‘‘ဓမ္မဝိဇာနနတ္ထ’’န္တိ။ နဝလောကုတ္တရဓမ္မံ ဝိသေသေန ဇာနာပနတ္ထန္တိ အတ္ထော။

֍ * ၁၄၀။ လောကာနုကမ္ပာယ ဣမာနိ တေသန္တိ လောကာနုကမ္ပတာယ လောကဿ အနုကမ္ပံ ပဋိစ္စ ဣမာနိ ဝစနာနိ ဣမာ ဂါထာယော။ တေသံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနံ ဝိကုဗ္ဗိတာနိ ဝိသေသေန ကုဗ္ဗိတာနိ ဘာသိတာနီတိ အတ္ထော။ သံဝေဂသင်္ဂမတိဝဍ္ဎနတ္ထန္တိ ပဏ္ဍိတာနံ သံဝေဂဝဍ္ဎနတ္ထဉ္စ အသင်္ဂဝဍ္ဎနတ္ထံ ဧကီဘာဝဝဍ္ဎနတ္ထဉ္စ မတိဝဍ္ဎနတ္ထံ ပညာဝဍ္ဎနတ္ထဉ္စ သယမ္ဘုသီဟေန အနာစရိယကေန ဟုတွာ သယမေဝ ဘူတေန ဇာတေန ပဋိဝိဒ္ဓေန သီဟေန အဘီတေန ဂေါတမေန သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန ဣမာနိ ဝစနာနိ ပကာသိတာနိ, ဣမာ ဂါထာယော ပကာသိတာ ဝိဝရိတာ ဥတ္တာနီကတာတိ အတ္ထော။ ဣတီတိ ပရိသမာပနတ္ထေ နိပါတော။

ဣတိ ဝိသုဒ္ဓဇနဝိလာသိနိယာ အပဒါန-အဋ္ဌကထာယ

ပစ္စေကဗုဒ္ဓါပဒါနသံဝဏ္ဏနာ သမတ္တာ။

၃-၁။ သာရိပုတ္တတ္ထေရအပဒါနဝဏ္ဏနာ

တဒနန္တရံ ထေရာပဒါနသင်္ဂဟဂါထာယော သံဝဏ္ဏေတုံ ‘‘အထ ထေရာပဒါနံ သုဏာထာ’’တိ အာဟ။ အထ-အပဒါန-သဒ္ဒါနမတ္ထော ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တောဝ။ ဧတ္ထ ထေရ-သဒ္ဒေါ ပနာယံ ကာလထိရပညတ္တိနာမဓေယျဇေဋ္ဌာဒီသု အနေကေသု အတ္ထေသု ဝတ္တတိ။ တထာ ဟိ ‘‘ထေရောဝဿိကာနိ ပူတီနိ စုဏ္ဏကဇာတာနီ’’တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၇၉၊ မ။ နိ။ ၁။၁၁၂) ကာလေ, ထေရောဝဿိကာနိ စိရကာလံ ဩဝဿိကာနီတိ အတ္ထော။ ‘‘ထေရောပိ တာဝ မဟာ’’ဣစ္စာဒီသု ထိရေ ထိရသီလောတိ အတ္ထော။ ‘‘ထေရကော အယမာယသ္မာ မဟလ္လကော’’တိအာဒီသု

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၂၉။)

ပညတ္တိယံ, လောကပညတ္တိမတ္တောတိ အတ္ထော။ ‘‘စုန္ဒတ္ထေရော ဖုဿတ္ထေရော’’တိအာဒီသု နာမဓေယျေ, ဧဝံ ကတနာမောတိ အတ္ထော။ ‘‘ထေရော စာယံ ကုမာရော မမ ပုတ္တေသူ’’တိအာဒီသု ဇေဋ္ဌေ, ဇေဋ္ဌော ကုမာရောတိ အတ္ထော။ ဣဓ ပနာယံ ကာလေ စ ထိရေ စ ဝတ္တတိ။ တသ္မာ စိရံ ကာလံ ဌိတောတိ ထေရော, ထိရတရသီလာစာရမဒ္ဒဝါဒိဂုဏာဘိယုတ္တော ဝါ ထေရောတိ ဝုစ္စတိ။ ထေရော စ ထေရော စေတိ ထေရာ, ထေရာနံ အပဒါနံ ကာရဏံ ထေရာပဒါနံ, တံ ထေရာပဒါနံ သုဏာထာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဟိမဝန္တဿ အဝိဒူရေ, လမ္ဗကော နာမ ပဗ္ဗတောတိအာဒိ အာယသ္မတော သာရိပုတ္တတ္ထေရဿ အပဒါနံ, တဿာယသ္မတော မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရဿ စ ဝတ္ထု ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗံ –

အတီတေ ကိရ ဣတော ကပ္ပတော သတသဟဿကပ္ပါဓိကေ ဧကအသင်္ချေယျမတ္ထကေ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ဗြာဟ္မဏမဟာသာလကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ နာမေန သရဒမာဏဝေါ နာမ အဟောသိ။ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော ဂဟပတိမဟာသာလကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ နာမေန သိရိဝဍ္ဎနကုဋုမ္ဗိကော နာမ အဟောသိ။ တေ ဥဘောပိ သဟပံသုကီဠနသဟာယာ အဟေသုံ။ တေသု သရဒမာဏဝေါ ပိတု အစ္စယေန ကုလသန္တကံ ဓနံ ပဋိပဇ္ဇိတွာ ဧကဒိဝသံ ရဟောဂတော စိန္တေသိ – ‘‘ဣမေသံ သတ္တာနံ မရဏံ နာမ ဧကန္တိကံ, တသ္မာ မယာ ဧကံ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ဥပဂန္တွာ ဝိမောက္ခမဂ္ဂေါ ဂဝေသိတဗ္ဗော’’တိ သဟာယံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘သမ္မ, အဟံ ပဗ္ဗဇိတုကာမော။ ကိံ တွံ ပဗ္ဗဇိတုံ သက္ခိဿသီ’’တိ ဝတွာ တေန ‘‘န သက္ခိဿာမီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဟောတု အဟမေဝ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ ရတနကောဋ္ဌာဂါရာနိ ဝိဝရာပေတွာ ကပဏဒ္ဓိကာဒီနံ မဟာဒါနံ ဒတွာ ပဗ္ဗတပါဒံ ဂန္တွာ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိ။ တဿ ပဗ္ဗဇိတဿ အနုပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတာ စတုသတ္တတိသဟဿမတ္တာ ဗြာဟ္မဏပုတ္တာ အဟေသုံ။ သော ပဉ္စ အဘိညာယော အဋ္ဌ စ သမာပတ္တိယော နိဗ္ဗတ္တေတွာ တေသမ္ပိ ဇဋိလာနံ ကသိဏပရိကမ္မံ အာစိက္ခိ။ တေ သဗ္ဗေပိ ပဉ္စာဘိညာ အဋ္ဌ စ သမာပတ္တိယော နိဗ္ဗတ္တိသုံ။

တေန သမယေန အနောမဒဿီ နာမ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ပဝတ္တိတဝရဓမ္မစက္ကော သတ္တေ သံသာရမဟောဃတော တာရေတွာ ဧကဒိဝသံ သရဒတာပသဿ စ အန္တေဝါသိကာနဉ္စ သင်္ဂဟံ ကတ္တုကာမော

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၃၀။)

ဧကော အဒုတိယော ပတ္တစီဝရမာဒါယ အာကာသေန ဂန္တွာ ‘‘ဗုဒ္ဓဘာဝံ မေ ဇာနာတူ’’တိ တာပသဿ ပဿန္တဿေဝ အာကာသတော ဩတရိတွာ ပထဝိယံ ပတိဋ္ဌာသိ။ သရဒတာပသော သတ္ထု သရီရေ မဟာပုရိသလက္ခဏာနိ ဥပဓာရေတွာ ‘‘သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓေါယေဝါယ’’န္တိ နိဋ္ဌံ ဂန္တွာ ပစ္စုဂ္ဂမနံ ကတွာ အာသနံ ပညာပေတွာ အဒါသိ။ နိသီဒိ ဘဂဝါ ပညတ္တေ အာသနေ။ သရဒတာပသော သတ္ထု သန္တိကေ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။

တသ္မိံ သမယေ တဿ အန္တေဝါသိကာ စတုသတ္တတိသဟဿမတ္တာ ဇဋိလာ ပဏီတပဏီတာနိ ဩဇဝန္တာနိ ဖလာဖလာနိ ဂဟေတွာ အာဂတာ သတ္ထာရံ ဒိသွာ သဉ္ဇာတပသာဒါ အတ္တနော အာစရိယဿ သတ္ထု စ နိသိန္နာကာရံ ဩလောကေတွာ ‘‘အာစရိယ, မယံ ပုဗ္ဗေ ‘တုမှေဟိ မဟန္တတရော ကောစိ နတ္ထီ’တိ မညာမ, အယံ ပန ပုရိသော တုမှေဟိ မဟန္တတရော မညေ’’တိ အာဟံသု။ ကိံ ဝဒေထ, တာတာ, သာသပေန သဒ္ဓိံ အဋ္ဌသဋ္ဌိယောဇနသတသဟဿုဗ္ဗေဓံ သိနေရုံ သမံ ကာတုံ ဣစ္ဆထ, သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓေန မံ တုလံ မာ ကရိတ္ထာတိ။ အထ တေ တာပသာ အာစရိယဿ ဝစနံ သုတွာ ‘‘ယာဝ မဟာ ဝတာယံ ပုရိသုတ္တမော’’တိ သဗ္ဗေဝ ပါဒေသု နိပတိတွာ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိံသု။

အထ တေ အာစရိယော အာဟ – ‘‘တာတာ, သတ္ထု အနုစ္ဆဝိကော နော ဒေယျဓမ္မော နတ္ထိ, သတ္ထာ စ ဘိက္ခာစရဝေလာယ ဣဓာဂတော, ဟန္ဒ, မယံ ဒေယျဓမ္မံ ယထာဗလံ ဒဿာမ။ တုမှေဟိ ယံ ယံ ပဏီတံ ဖလာဖလံ အာဘတံ, တံ တံ အာဟရထာ’’တိ အာဟရာပေတွာ ဟတ္ထေ ဓောဝိတွာ သယံ တထာဂတဿ ပတ္တေ ပတိဋ္ဌာပေသိ။ သတ္ထာရာ ဖလာဖလေ ပဋိဂ္ဂဟိတမတ္တေ ဒေဝတာ ဒိဗ္ဗောဇံ ပက္ခိပိံသု။ တာပသော ဥဒကမ္ပိ သယမေဝ ပရိဿာဝေတွာ အဒါသိ။ တတော ဘောဇနကိစ္စံ နိဋ္ဌာပေတွာ သတ္ထရိ နိသိန္နေ သဗ္ဗေ အန္တေဝါသိကေ ပက္ကောသာပေတွာ သတ္ထု သန္တိကေ သာရဏီယံ ကထံ ကထေန္တော နိသီဒိ။ သတ္ထာ ‘‘ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ ဘိက္ခုသံဃေန သဒ္ဓိံ အာဂစ္ဆန္တူ’’တိ စိန္တေသိ။ တာဝဒေဝ သတသဟဿခီဏာသဝပရိဝါရာ အဂ္ဂသာဝကာ အာဂန္တွာ ဘဂဝန္တံ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ အဋ္ဌံသု။

တတော သရဒတာပသော အန္တေဝါသိကေ အာမန္တေသိ – ‘‘တာတာ, သတ္ထု ဘိက္ခုသံဃဿ စ ပုပ္ဖါသနေန ပူဇာ ကာတဗ္ဗာ, တသ္မာ ပုပ္ဖါနိ အာဟရထာ’’တိ။ တေ တာဝဒေဝ ဣဒ္ဓိယာ ဝဏ္ဏဂန္ဓသမ္ပန္နာနိ ပုပ္ဖါနိ အာဟရိတွာ ဗုဒ္ဓဿ ယောဇနပ္ပမာဏံ ပုပ္ဖါသနံ ပညာပေသုံ, ဥဘိန္နံ အဂ္ဂသာဝကာနံ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၃၁။)

တိဂါဝုတံ, သေသဘိက္ခူနံ အဍ္ဎယောဇနိကာဒိဘေဒံ, သံဃနဝကဿ ဥသဘမတ္တံ ပညာပေသုံ။ ဧဝံ ပညတ္တေသု အာသနေသု သရဒတာပသော တထာဂတဿ ပုရတော အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂယှ ‘‘ဘန္တေ, မယှံ အနုဂ္ဂဟတ္ထာယ ဣမံ ပုပ္ဖါသနံ အတိရုဟထာ’’တိ အာဟ။ နိသီဒိ ဘဂဝါ ပုပ္ဖါသနေ။ သတ္ထရိ နိသိန္နေ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ သေသဘိက္ခူ စ အတ္တနော အတ္တနော ပတ္တာသနေ နိသီဒိံသု။ သတ္ထာ ‘‘တေသံ မဟပ္ဖလံ ဟောတူ’’တိ နိရောဓံ သမာပဇ္ဇိ။ သတ္ထု သမာပန္နဘာဝံ ဉတွာ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာပိ သေသဘိက္ခူပိ နိရောဓံ သမာပဇ္ဇိံသု။ တာပသော သတ္တာဟံ နိရန္တရံ သတ္ထု ပုပ္ဖစ္ဆတ္တံ ဓာရေန္တော အဋ္ဌာသိ။ ဣတရေ ဝနမူလဖလံ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ သေသကာလေ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂယှ အဋ္ဌံသု။ သတ္ထာ သတ္တာဟဿ အစ္စယေန နိရောဓတော ဝုဋ္ဌဟိတွာ အဂ္ဂသာဝကံ နိသဘတ္ထေရံ အာမန္တေသိ – ‘‘တာပသာနံ ပုပ္ဖါသနာနုမောဒနံ ကရောဟီ’’တိ။ ထေရော သာဝကပါရမီဉာဏေ ဌတွာ တေသံ ပုပ္ဖါသနာနုမောဒနံ အကာသိ။ တဿ ဒေသနာဝသာနေ သတ္ထာ ဒုတိယံ အဂ္ဂသာဝကံ အနောမတ္ထေရံ အာမန္တေသိ – ‘‘တွမ္ပိ ဣမေသံ ဓမ္မံ ဒေသေဟီ’’တိ။ သောပိ တေပိဋကံ ဗုဒ္ဓဝစနံ သမ္မသိတွာ တေသံ ဓမ္မံ ကထေသိ။ ဒွိန္နမ္ပိ ဒေသနာယ ဓမ္မာဘိသမယော နာဟောသိ။ အထ သတ္ထာ ဗုဒ္ဓဝိသယေ ဌတွာ ဓမ္မဒေသနံ အာရဘိ။ ဒေသနာဝသာနေ ဌပေတွာ သရဒတာပသံ အဝသေသာ သဗ္ဗေပိ စတုသတ္တတိသဟဿဇဋိလာ အရဟတ္တံ ပါပုဏိံသု။ သတ္ထာ တေ ‘‘ဧထ ဘိက္ခဝေါ’’တိ ဟတ္ထံ ပသာရေသိ။ တေ တာဝဒေဝ အန္တရဟိတတာပသဝေသာ အဋ္ဌပရိက္ခာရဓရာ သဋ္ဌိဝဿိကတ္ထေရော ဝိယ အဟေသုံ။

သရဒတာပသော ပန ‘‘အဟော ဝတာဟမ္ပိ အယံ နိသဘတ္ထေရော ဝိယ အနာဂတေ ဧကဿ ဗုဒ္ဓဿ သာဝကော ဘဝေယျ’’န္တိ ဒေသနာကာလေ ဥပ္ပန္နပရိဝိတက္ကတာယ အညဝိဟိတော ဟုတွာ မဂ္ဂဖလာနိ ပဋိဝိဇ္ဈိတုံ နာသက္ခိ။ အထ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ တထာ ပဏိဓာနံ အကာသိ။ သတ္ထာ အနန္တရာယေန သမိဇ္ဈနဘာဝံ ဒိသွာ ‘‘ဣတော ကပ္ပသတသဟဿာဓိကံ ဧကံ အသင်္ချေယျံ အတိက္ကမိတွာ ဂေါတမဿ နာမ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ အဂ္ဂသာဝကော သာရိပုတ္တော နာမ ဘဝိဿတီ’’တိ ဗျာကရိတွာ ဓမ္မကထံ ဝတွာ ဘိက္ခုသံဃပရိဝါရော အာကာသံ ပက္ခန္ဒိ။ သရဒတာပသောပိ သဟာယဿ သိရိဝဍ္ဎဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ‘‘သမ္မ, မယာ အနောမဒဿိဿ ဘဂဝတော ပါဒမူလေ အနာဂတေ ဥပ္ပဇ္ဇနကဿ ဂေါတမသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ အဂ္ဂသာဝကဋ္ဌာနံ ပတ္ထိတံ, တွမ္ပိ တဿ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၃၂။)

ဒုတိယသာဝကဋ္ဌာနံ ပတ္ထေဟီ’’တိ။ သိရိဝဍ္ဎော တံ ဥပဒေသံ သုတွာ အတ္တနော နိဝေသနဒွါရေ အဋ္ဌကရီသမတ္တံ ဌာနံ သမတလံ ကာရေတွာ လာဇပဉ္စမာနိ ပုပ္ဖါနိ ဝိကိရိတွာ နီလုပ္ပလစ္ဆဒနံ မဏ္ဍပံ ကာရေတွာ ဗုဒ္ဓါသနံ ပညာပေတွာ ဘိက္ခူနမ္ပိ အာသနာနိ ပညာပေတွာ မဟန္တံ သက္ကာရသမ္မာနံ သဇ္ဇေတွာ သရဒတာပသေန သတ္ထာရံ နိမန္တာပေတွာ သတ္တာဟံ မဟာဒါနံ ပဝတ္တေတွာ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခံ ဘိက္ခုသံဃံ မဟာရဟေဟိ ဝတ္ထေဟိ အစ္ဆာဒေတွာ ဒုတိယသာဝကဘာဝါယ ပဏိဓာနံ အကာသိ။ သတ္ထာ တဿ အနန္တရာယေန သမိဇ္ဈနဘာဝံ ဒိသွာ ဝုတ္တနယေန ဗျာကရိတွာ ဘတ္တာနုမောဒနံ ကတွာ ပက္ကာမိ။ သိရိဝဍ္ဎော ဟဋ္ဌပဟဋ္ဌော ယာဝဇီဝံ ကုသလကမ္မံ ကတွာ ဒုတိယစိတ္တဝါရေ ကာမာဝစရဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တိ။ သရဒတာပသော စတ္တာရော ဗြဟ္မဝိဟာရေ ဘာဝေတွာ ဗြဟ္မလောကေ နိဗ္ဗတ္တိ။

တတော ပဋ္ဌာယ တေသံ ဥဘိန္နမ္ပိ အန္တရာ ကမ္မံ န ကထိတံ။ အမှာကံ ပန ဘဂဝတော ဥပ္ပတ္တိတော ပုရေတရမေဝ သရဒတာပသော ရာဇဂဟဿ အဝိဒူရေ ဥပတိဿာဂါမေ ရူပသာရိယာ ဗြာဟ္မဏိယာ ကုစ္ဆိမှိ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှိ။ တံဒိဝသမေဝဿ သဟာယောပိ ရာဇဂဟဿေဝ အဝိဒူရေ ကောလိတဂါမေ မောဂ္ဂလိယာ ဗြာဟ္မဏိယာ ကုစ္ဆိမှိ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှိ။ တသ္မာ မောဂ္ဂလ္လာနော မောဂ္ဂလိယာ ဗြာဟ္မဏိယာ ပုတ္တောတိ မောဂ္ဂလ္လာနော။ မောဂ္ဂလိဂေါတ္တေန ဇာတောတိ ဝါ မောဂ္ဂလ္လာနော။ အထ ဝါ မာတုကုမာရိကကာလေ တဿာ မာတာပိတူဟိ ဝုတ္တံ – ‘‘မာ ဥဂ္ဂလိ မာ ဥဂ္ဂလီ’’တိ ဝစနမုပါဒါယ ‘‘မုဂ္ဂလီ’’တိ နာမံ။ တဿာ မုဂ္ဂလိယာ ပုတ္တောတိ မောဂ္ဂလ္လာနော။ အထ ဝါ သောတာပတ္တိမဂ္ဂါဒိမဂ္ဂဿ လာဘေ အာဒါနေ ပဋိဝိဇ္ဈနေ အလံ သမတ္ထောတိ မောဂ္ဂလ္လာနောတိ။ တာနိ ကိရ ဒွေ ကုလာနိ ယာဝ သတ္တမာ ကုလပရိဝဋ္ဋာ အာဗဒ္ဓသဟာယာနေဝ။ တေသံ ဒွိန္နံ ဧကဒိဝသမေဝ ဂဗ္ဘပရိဟာရမဒံသု။ ဒသမာသစ္စယေန ဇာတာနမ္ပိ တေသံ ဆသဋ္ဌိ ဓာတိယော ပဋ္ဌပေသုံ။ နာမဂ္ဂဟဏဒိဝသေ ရူပသာရီဗြာဟ္မဏိယာ ပုတ္တဿ ဥပတိဿဂါမေ ဇေဋ္ဌကုလဿ ပုတ္တတ္တာ ဥပတိဿောတိ နာမံ ကရိံသု။ ဣတရဿ ကောလိတဂါမေ ဇေဋ္ဌကုလဿ ပုတ္တတ္တာ ကောလိတောတိ နာမံ ကရိံသု။ တေ ဥဘောပိ မဟတာ ပရိဝါရေန ဝဍ္ဎန္တာ ဝုဒ္ဓိမနွာယ သဗ္ဗသိပ္ပါနံ ပါရံ အဂမံသု။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၃၃။)

အထေကဒိဝသံ တေ ရာဇဂဟေ ဂိရဂ္ဂသမဇ္ဇံ ပဿန္တာ မဟာဇနံ သန္နိပတိတံ ဒိသွာ ဉာဏဿ ပရိပါကံ ဂတတ္တာ ယောနိသော ဥမ္မုဇ္ဇန္တာ ‘‘သဗ္ဗေပိမေ ဩရံ ဝဿသတာဝ မစ္စုမုခံ ပဝိသန္တီ’’တိ သံဝေဂံ ပဋိလဘိတွာ ‘‘အမှေဟိ မောက္ခဓမ္မော ပရိယေသိတဗ္ဗော, တဉ္စ ပရိယေသန္တေဟိ ဧကာ ပဗ္ဗဇ္ဇာ လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ နိစ္ဆယံ ကတွာ ပဉ္စမာဏဝကသတေဟိ သဒ္ဓိံ သဉ္စယဿ ပရိဗ္ဗာဇကဿ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိံသု။ တေသံ ပဗ္ဗဇိတကာလတော ပဋ္ဌာယ သဉ္စယော လာဘဂ္ဂယသဂ္ဂပ္ပတ္တော အဟောသိ။ တေ ကတိပါဟေနေဝ သဗ္ဗံ သဉ္စယဿ သမယံ ပရိမဇ္ဇိတွာ တတ္ထ သာရံ အဒိသွာ တတော နိဗ္ဗိဇ္ဇိတွာ တတ္ထ တတ္ထ ပဏ္ဍိတသမ္မတေ သမဏဗြာဟ္မဏေ ပဉှံ ပုစ္ဆန္တိ, တေ တေဟိ ပုဋ္ဌာ န သမ္ပာဒေန္တိ။ အညဒတ္ထု တေယေဝ တေသံ ပဉှံ ဝိဿဇ္ဇေန္တိ။ ဧဝံ တေ မောက္ခံ ပရိယေသန္တာ ကတိကံ အကံသု – ‘‘အမှေသု ယော ပဌမံ အမတံ အဓိဂစ္ဆတိ, သော ဣတရဿ အာရောစေတူ’’တိ။

တေန စ သမယေန အမှာကံ သတ္ထရိ ပဌမာဘိသမ္ဗောဓိံ ပတွာ ပဝတ္တိတဝရဓမ္မစက္ကေ အနုပုဗ္ဗေန ဥရုဝေလကဿပါဒိကေ သဟဿဇဋိလေ ဒမေတွာ ရာဇဂဟေ ဝိဟရန္တေ ဧကဒိဝသံ ဥပတိဿော ပရိဗ္ဗာဇကော ပရိဗ္ဗာဇကာရာမံ ဂစ္ဆန္တော အာယသ္မန္တံ အဿဇိတ္ထေရံ ရာဇဂဟေ ပိဏ္ဍာယ စရန္တံ ဒိသွာ ‘‘န မယာ ဧဝရူပေါ အာကပ္ပသမ္ပန္နော ပဗ္ဗဇိတော ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗော, သန္တဓမ္မေန နာမ ဧတ္ထ ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ သဉ္ဇာတပသာဒေါ ပဉှံ ပုစ္ဆိတုံ အာယသ္မန္တံ ဥဒိက္ခန္တော ပိဋ္ဌိတော ပိဋ္ဌိတော အနုဗန္ဓိ။ ထေရောပိ လဒ္ဓပိဏ္ဍပါတော ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ပတိရူပံ ဩကာသံ ဂတော။ ပရိဗ္ဗာဇကော အတ္တနော ပရိဗ္ဗာဇကပီဌံ ပညာပေတွာ အဒါသိ။ ဘတ္တကိစ္စပရိယောသာနေ စဿ အတ္တနော ကုဏ္ဍိကာယ ဥဒကံ အဒါသိ။ ဧဝံ သော အာစရိယဝတ္တံ ကတွာ ကတဘတ္တကိစ္စေန ထေရေန သဒ္ဓိံ ပဋိသန္ထာရံ ကတွာ – ‘‘ကော ဝါ တေ သတ္ထာ, ကဿ ဝါ တွံ ဓမ္မံ ရောစေသီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ထေရော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ အပဒိသိ။ ပုန တေန ‘‘ကိံ ဝါဒီ ပနာယသ္မတော သတ္ထာ’’တိ ပုဋ္ဌော ‘‘ဣမဿ သာသနဿ ဂမ္ဘီရတံ ဒဿေဿာမီ’’တိ အတ္တနော နဝကဘာဝံ ပဝေဒေတွာ သင်္ခေပဝသေန စဿ သာသနဓမ္မံ ကထေန္တော ‘‘ယေ ဓမ္မာ ဟေတုပ္ပဘဝါ’’တိ (မဟာဝ။ ၆၀၊ အပ။ ထေရ ၁။၁။၂၈၆) ဂါထမာဟ။ ပရိဗ္ဗာဇကော ပဌမပဒဒွယမေဝ သုတွာ သဟဿနယသမ္ပန္နေ သောတာပတ္တိမဂ္ဂဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။ ဣတရံ ပဒဒွယံ သောတာပန္နကာလေ နိဋ္ဌာသိ။ ဂါထာပရိယောသာနေ ပန သောတာပန္နော ဟုတွာ ဥပရိဝိသေသေ အပဝတ္တန္တေ ‘‘ဘဝိဿတိ ဧတ္ထ ကာရဏ’’န္တိ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၃၄။)

သလ္လက္ခေတွာ ထေရံ အာဟ – ‘‘မာ, ဘန္တေ, ဥပရိ ဓမ္မဒေသနံ ဝဍ္ဎယိတ္ထ, ဧတ္တကမေဝ အလံ, ကဟံ အမှာကံ သတ္ထာ ဝသတီ’’တိ? ‘‘ဝေဠုဝနေ’’တိ။ ‘‘ဘန္တေ, တုမှေ ပုရတော ဂစ္ဆထ, အဟံ မယှံ သဟာယဿ ကတပဋိညံ မောစေတွာ တံ ဂဟေတွာ အာဂမိဿာမီ’’တိ ပဉ္စပတိဋ္ဌိတေန ဝန္ဒိတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ထေရံ ဥယျောဇေတွာ ပရိဗ္ဗာဇကာရာမံ အဂမာသိ။

ကောလိတပရိဗ္ဗာဇကော တံ ဒူရတောဝ အာဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ ‘‘မုခဝဏ္ဏော န အညဒိဝသေသု ဝိယ အဒ္ဓါနေန အမတံ အဓိဂတံ ဘဝိဿတီ’’တိ တေနေဝဿ ဝိသေသာဓိဂမံ သမ္ဘာဝေတွာ အမတာဓိဂမံ ပုစ္ဆိ။ သောပိဿ ‘‘အာဝုသော, အမတမဓိဂတ’’န္တိ ပဋိဇာနိတွာ တမေဝ ဂါထံ အဘာသိ။ ဂါထာပရိယောသာနေ ကောလိတော သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိတွာ အာဟ – ‘‘ကဟံ နော သတ္ထာ’’တိ? ‘‘ဝေဠုဝနေ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ, အာဝုသော, အာယာမ, သတ္ထာရံ ပဿိဿာမာ’’တိ။ ဥပတိဿော သဗ္ဗကာလမ္ပိ အာစရိယပူဇကောဝ, တသ္မာ သဉ္စယဿ သတ္ထု ဂုဏေ ပကာသေတွာ တမ္ပိ သတ္ထု သန္တိကံ နေတုကာမော အဟောသိ။ သော လာဘာသာပကတော အန္တေဝါသိကဘာဝံ အနိစ္ဆန္တော ‘‘န သက္ကောမိ စာဋိ ဟုတွာ ဥဒကသိဉ္စနံ ဟောတု’’န္တိ ပဋိက္ခိပိ။ တေ အနေကေဟိ ကာရဏေဟိ တံ သညာပေတုံ အသက္ကောန္တာ အတ္တနော ဩဝါဒေ ဝတ္တမာနေဟိ အဍ္ဎုတေယျသတေဟိ အန္တေဝါသိကေဟိ သဒ္ဓိံ ဝေဠုဝနံ အဂမံသု။ သတ္ထာ တေ ဒူရတောဝ အာဂစ္ဆန္တေ ဒိသွာ ‘‘ဧတံ မေ သာဝကယုဂံ ဘဝိဿတိ, အဂ္ဂံ ဘဒ္ဒယုဂ’’န္တိ ဝတွာ တေသံ ပရိသာယ စရိယဝသေန ဓမ္မံ ဒေသေတွာ အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌာပေတွာ ဧဟိဘိက္ခုဘာဝေန ဥပသမ္ပဒံ အဒါသိ။ ယထာ တေသံ ဧဝံ အဂ္ဂသာဝကာနမ္ပိ ဣဒ္ဓိမယပတ္တစီဝရံ အာဂတမေဝ။ ဥပရိမဂ္ဂတ္တယကိစ္စံ ပန န နိဋ္ဌာသိ။ ကသ္မာ? သာဝကပါရမီဉာဏဿ မဟန္တတာယ။

တေသု အာယသ္မာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော ပဗ္ဗဇိတတော သတ္တမေ ဒိဝသေ မဂဓရဋ္ဌေ ကလ္လဝါလဂါမေ သမဏဓမ္မံ ကရောန္တော ထိနမိဒ္ဓေ ဩက္ကမန္တေ သတ္ထာရာ သံဝေဇိတော ထိနမိဒ္ဓံ ဝိနောဒေတွာ ဓာတုကမ္မဋ္ဌာနံ သုဏန္တော ဧဝ ဥပရိမဂ္ဂတ္တယံ အဓိဂန္တွာ သာဝကပါရမီဉာဏဿ မတ္ထကံ ပါပုဏိ။ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ပဗ္ဗဇ္ဇာယ အဒ္ဓမာသံ အတိက္ကမိတွာ သတ္ထာရာ သဒ္ဓိံ ရာဇဂဟေ သူကရခတလေဏေ ဝိဟရန္တော အတ္တနော ဘာဂိနေယျဿ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၃၅။)

ဒီဃနခပရိဗ္ဗာဇကဿ ဝေဒနာပရိဂ္ဂဟသုတ္တန္တေ (မ။ နိ။ ၂။၂၀၁ အာဒယော) ဒေသိယမာနေ ဒေသနာနုသာရေန ဉာဏံ ပေသေတွာ ပရဿ ဝဍ္ဎိတံ ဘတ္တံ ဘုဉ္ဇန္တော ဝိယ သာဝကပါရမီဉာဏဿ မတ္ထကံ ပါပုဏိ။ ဣတိ ဒွိန္နံ အဂ္ဂသာဝကာနံ သတ္ထု သမီပေ ဧဝ သာဝကပါရမီဉာဏံ မတ္ထကံ ပတ္တံ။

ဧဝံ ပတ္တသာဝကပါရမီဉာဏော အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ‘‘ကေန ကမ္မေန အယံ သမ္ပတ္တိ လဒ္ဓါ’’တိ အာဝဇ္ဇေန္တော တံ ဉတွာ ပီတိသောမနဿဝသေန ဥဒါနံ ဥဒါနေန္တော ‘‘ဟိမဝန္တဿ အဝိဒူရေ’’တိအာဒိမာဟ။ တေန ဝုတ္တံ –

֍ * ၁၄၁။

‘‘ဟိမဝန္တဿ အဝိဒူရေ, လမ္ဗကော နာမ ပဗ္ဗတော၊

အဿမော သုကတော မယှံ, ပဏ္ဏသာလာ သုမာပိတာ’’တိ။

တတ္ထ ဟိမဝန္တဿာတိ ဟိမော အဿ အတ္ထီတိ ဟိမဝါ, တဿ ဟိမဝန္တဿ အဝိဒူရေ သမီပေ, ဟိမာလယပဋိဗဒ္ဓဝနေဟိ အတ္ထော။ လမ္ဗကော နာမ ပဗ္ဗတောတိ ဧဝံနာမကော ပံသုမိဿကပဗ္ဗတော။ အဿမော သုကတော မယှန္တိ တသ္မိံ လမ္ဗကေ ပဗ္ဗတေ မယှံ မမတ္ထာယ ကတော အဿမော အရညဝါသော အာသမန္တတော သမောတိ အဿမော။ နတ္ထိ ပဝိဋ္ဌာနံ သမော ပရိဿမော ဧတ္ထာတိ ဝါ အဿမော, သော ဣတ္ထမ္ဘူတော အရညဝါသော သုဋ္ဌု ကတော, ရတ္တိဋ္ဌာနဒိဝါဋ္ဌာနကုဋိမဏ္ဍပါဒိဝသေန သုန္ဒရေနာကာရေန ကတောတိ အတ္ထော။ ပဏ္ဏသာလာတိ ဥသီရပဗ္ဗဇာဒီဟိ ပဏ္ဏေဟိ ဆာဒိတာ နိဝသနပဏ္ဏသာလာတိ အတ္ထော။

֍ * ၁၄၂။

‘‘ဥတ္တာနကူလာ နဒိကာ, သုပတိတ္ထာ မနောရမာ၊

သုသုဒ္ဓပုလိနာကိဏ္ဏာ, အဝိဒူရေ မမဿမံ’’။

တတ္ထ ဥတ္တာနကူလာတိ အဂမ္ဘီရာ နဒီ။ သုပတိတ္ထာတိ သုန္ဒရပတိတ္ထာ။ မနောရမာ မနလ္လီနာ မနာပါ။ သုသုဒ္ဓပုလိနာကိဏ္ဏာတိ သုဋ္ဌု ဓဝလမုတ္တာဒလသဒိသဝါလုကာကိဏ္ဏာ ဂဟနီဘူတာတိ အတ္ထော။ သာ ဣတ္ထမ္ဘူတာ နဒိကာ ကုန္နဒီ မမဿမံ မယှံ အဿမဿ အဝိဒူရေ သမီပေ အဟောသီတိ အတ္ထော။ ‘‘အဿမ’’န္တိ စ သတ္တမျတ္ထေ ဥပယောဂဝစနန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

֍ * ၁၄၃။

‘‘အသက္ခရာ အပဗ္ဘာရာ, သာဒု အပ္ပဋိဂန္ဓိကာ၊

သန္ဒတီ နဒိကာ တတ္ထ, သောဘယန္တာ မမဿမံ’’။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၃၆။)

တတ္ထ အသက္ခရာတိ ‘‘ပုလိနာကိဏ္ဏာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ အသက္ခရာ သက္ခရဝိရဟိတာ။ အပဗ္ဘာရာတိ ပဗ္ဘာရဝိရဟိတာ, အဂမ္ဘီရကူလာတိ အတ္ထော။ သာဒု အပ္ပဋိဂန္ဓိကာတိ သာဒုရသောဒကာ ဒုဂ္ဂန္ဓရဟိတာ မယှံ အဿမပဒံ သောဘယန္တီ နဒိကာ ခုဒ္ဒကနဒီ သန္ဒတိ ပဝတ္တတီတိ အတ္ထော။

֍ * ၁၄၄။

‘‘ကုမ္ဘီလာ မကရာ စေတ္ထ, သုသုမာရာ စ ကစ္ဆပါ၊

သန္ဒတိ နဒိကာ တတ္ထ, သောဘယန္တာ မမဿမံ’’။

တတ္ထ ကုမ္ဘီလမစ္ဆာ မကရမစ္ဆာ စ သုသုမာရာ စဏ္ဍမစ္ဆာ စ ကစ္ဆပမစ္ဆာ စ ဧတ္ထ ဧတိဿံ နဒိယံ ကီဠန္တာ အဟေသုန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ မမဿမံ သောဘယန္တာ နဒိကာ ခုဒ္ဒကနဒီ သန္ဒတိ ပဝတ္တတီတိ သမ္ဗန္ဓော။

֍ * ၁၄၅။

‘‘ပါဌီနာ ပါဝုသာ မစ္ဆာ, ဗလဇာ မုဉ္ဇရောဟိတာ၊

ဝဂ္ဂဠာ ပပတာယန္တာ, သောဘယန္တိ မမဿမံ’’။

ပါဌီနမစ္ဆာ စ ပါဝုသာ မစ္ဆာ စ ဗလဇမစ္ဆာ စ မုဉ္ဇမစ္ဆာ ရောဟိတမစ္ဆာ စ ဝဂ္ဂဠမစ္ဆာ စ ဧတေ သဗ္ဗေ မစ္ဆဇာတိကာ ဣတော စိတော စ ပပတာယန္တာ နဒိယာ သဒ္ဓိံ ပဝတ္တန္တာ မမ အဿမပဒံ သောဘယန္တီတိ အတ္ထော။

֍ * ၁၄၆။

‘‘ဥဘော ကူလေသု နဒိယာ, ပုပ္ဖိနော ဖလိနော ဒုမာ၊

ဥဘတော အဘိလမ္ဗန္တာ, သောဘယန္တိ မမဿမံ’’။

တတ္ထ ဥဘော ကူလေသူတိ တဿာ နဒိယာ ဥဘောသု ပဿေသု ဓုဝ ပုပ္ဖိနော ဓုဝ ဖလိနော ရုက္ခာ ဥဘတော အဘိလမ္ဗန္တာ နဒိယာ ဥဘော တီရေ ဟေဋ္ဌာ ဩနမန္တာ မမ အဿမံ သောဘယန္တီတိ အတ္ထော။

֍ * ၁၄၇။

‘‘အမ္ဗာ သာလာ စ တိလကာ, ပါဋလီ သိန္ဒုဝါရကာ၊

ဒိဗ္ဗဂန္ဓာ သမ္ပဝန္တိ, ပုပ္ဖိတာ မမ အဿမေ’’။

တတ္ထ အမ္ဗာတိ မဓုပိဏ္ဍိအမ္ဗာ စ သာလရုက္ခာ စ တိလကရုက္ခာ စ ပါဋလိရုက္ခာ စ သိန္ဒုဝါရကရုက္ခာ စ ဧတေ ရုက္ခာ နိစ္စကာလံ ပုပ္ဖိတာ ပုပ္ဖန္တာ။ ဒိဗ္ဗာ ဂန္ဓာ ဣဝ မမ အဿမေ သုဂန္ဓာ သမ္ပဝန္တိ သမန္တတော ပဝါယန္တီတိ အတ္ထော။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၃၇။)

֍ * ၁၄၈။

‘‘စမ္ပကာ သဠလာ နီပါ, နာဂပုန္နာဂကေတကာ၊

ဒိဗ္ဗဂန္ဓာ သမ္ပဝန္တိ, ပုပ္ဖိတာ မမ အဿမေ’’။

တတ္ထ စမ္ပကရုက္ခာ စ သဠလရုက္ခာ စ သုဝဏ္ဏဝဋ္ဋလသဒိသပုပ္ဖါ နီပရုက္ခာ စ နာဂရုက္ခာ စ ပုန္နာဂရုက္ခာ စ သုဂန္ဓယန္တာ ကေတကရုက္ခာ စ ဧတေ သဗ္ဗေ ရုက္ခာ ဒိဗ္ဗာ ဂန္ဓာရိဝ မမ အဿမေ ပုပ္ဖိတာ ဖုလ္လိတာ သမ္ပဝန္တိ သုဂန္ဓံ သုဋ္ဌု ပဝါယန္တီတိ အတ္ထော။

֍ * ၁၄၉။

အသောကာ စ‘‘အဓိမုတ္တာ အသောကာ စ, ဘဂိနီမာလာ စ ပုပ္ဖိတာ၊

အင်္ကောလာ ဗိမ္ဗိဇာလာ စ, ပုပ္ဖိတာ မမ အဿမေ’’။

တတ္ထ ပုပ္ဖိတာ အဓိမုတ္တကရုက္ခာ စ ပုပ္ဖိတာ အသောကရုက္ခာ စ ပုပ္ဖိတာ ဘဂိနီမာလာ စ ပုပ္ဖိတာ အင်္ကောလာ စ ပုပ္ဖိတာ ဗိမ္ဗိဇာလာ စ ဧတေ ရုက္ခာ မမ အဿမေ ဖုလ္လိတာ သောဘယန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။

֍ * ၁၅၀။

‘‘ကေတကာ ကန္ဒလိ စေဝ, ဂေါဓုကာ တိဏသူလိကာ၊

ဒိဗ္ဗဂန္ဓံ သမ္ပဝန္တာ, သောဘယန္တိ မမဿမံ’’။

တတ္ထ ကေတကာတိ သုဂန္ဓကေတကဂစ္ဆာ စ။ ကန္ဒလိရုက္ခာ စ ဂေါဓုကရုက္ခာ စ တိဏသူလိကဂစ္ဆာ စ ဧတေ သဗ္ဗေ ရုက္ခဇာတိကာ ဒိဗ္ဗဂန္ဓံ ပဝါယမာနာ မမ အဿမံ သကလံ သောဘယန္တီတိ အတ္ထော။

֍ * ၁၅၁။

‘‘ကဏိကာရာ ကဏ္ဏိကာ စ, အသနာ အဇ္ဇုနာ ဗဟူ၊

ဒိဗ္ဗဂန္ဓံ သမ္ပဝန္တာ, သောဘယန္တိ မမဿမံ’’။

ဧတေ ကဏိကာရာဒယော ရုက္ခာ မမ အဿမံ သကလံ သောဘယန္တာ ဒိဗ္ဗဂန္ဓံ သမ္ပဝါယန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။

֍ * ၁၅၂။

‘‘ပုန္နာဂါ ဂိရိပုန္နာဂါ, ကောဝိဠာရာ စ ပုပ္ဖိတာ၊

ဒိဗ္ဗဂန္ဓံ သမ္ပဝန္တာ, သောဘယန္တိ မမဿမံ’’။

ပုန္နာဂါဒယော ရုက္ခာ ဒိဗ္ဗဂန္ဓံ ပဝါယမာနာ မမ အဿမံ သောဘယန္တီတိ အတ္ထော။

֍ * ၁၅၃။

‘‘ဥဒ္ဒါလကာ စ ကုဋဇာ, ကဒမ္ဗာ ဝကုလာ ဗဟူ၊

ဒိဗ္ဗဂန္ဓံ သမ္ပဝန္တာ, သောဘယန္တိ မမဿမံ’’။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၃၈။)

ဥဒ္ဒါလကာဒယော ရုက္ခာ ဒိဗ္ဗဂန္ဓံ ဝါယမာနာ မမ အဿမံ သောဘယန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။

֍ * ၁၅၄။

‘‘အာဠကာ ဣသိမုဂ္ဂါ စ, ကဒလိမာတုလုင်္ဂိယော၊

ဂန္ဓောဒကေန သံဝဍ္ဎာ, ဖလာနိ ဓာရယန္တိ တေ’’။

တတ္ထ ဧတေ အာဠကာဒယော ဂစ္ဆာ စန္ဒနာဒိသုဂန္ဓဂန္ဓောဒကေန ဝဍ္ဎိတွာ သုဝဏ္ဏဖလာနိ ဓာရေန္တာ မမ အဿမံ သောဘယန္တီတိ အတ္ထော။

֍ * ၁၅၅။

‘‘အညေ ပုပ္ဖန္တိ ပဒုမာ, အညေ ဇာယန္တိ ကေသရီ၊

အညေ ဩပုပ္ဖါ ပဒုမာ, ပုပ္ဖိတာ တဠာကေ တဒါ’’။

တတ္ထ အညေ ပုပ္ဖန္တိ ပဒုမာတိ မမ အဿမဿ အဝိဒူရေ တဠာကေ အညေ ဧကစ္စေ ပဒုမာ ပုပ္ဖန္တိ, ဧကစ္စေ ကေသရီ ပဒုမာ ဇာယန္တိ နိဗ္ဗတ္တန္တိ, ဧကစ္စေ ပဒုမာ ဩပုပ္ဖါ ဝိဂလိတပတ္တကေသရာတိ အတ္ထော။

֍ * ၁၅၆။

‘‘ဂဗ္ဘံ ဂဏှန္တိ ပဒုမာ, နိဒ္ဓါဝန္တိ မုဠာလိယော၊

သိင်္ဃာဋိပတ္တမာကိဏ္ဏာ, သောဘန္တိ တဠာကေ တဒါ’’။

တတ္ထ ဂဗ္ဘံ ဂဏှန္တိ ပဒုမာတိ တဒါ တာပသေန ဟုတွာ မမ ဝသနသမယေ ဧကစ္စေ ပဒုမာ တဠာကဗ္ဘန္တရေ မကုဠပုပ္ဖါဒယော ဂဏှန္တိ။ မုဠာလိယော ပဒုမမူလာ နိဒ္ဓါဝန္တိ ဣတော ကဒ္ဒမဗ္ဘန္တရတော ဟတ္ထိဒါဌာ ဝိယ ဂစ္ဆန္တီတိ အတ္ထော။ ပတ္တပုပ္ဖမာကိဏ္ဏာ ဂဟနီဘူတာ သိင်္ဃာဋိယော သောဘယန္တီတိ အတ္ထော။

֍ * ၁၅၇။

‘‘နယိတာ အမ္ဗဂန္ဓီ စ, ဥတ္တလီ ဗန္ဓုဇီဝကာ၊

ဒိဗ္ဗဂန္ဓာ သမ္ပဝန္တိ, ပုပ္ဖိတာ တဠာကေ တဒါ’’။

တဒါ မမ ဝသနသမယေ တဠာကဿ သမီပေ နယိတာ စ ဂစ္ဆာ အမ္ဗဂန္ဓီ စ ဂစ္ဆာ ဥတ္တလီ နာမ ဂစ္ဆာ စ ဗန္ဓုဇီဝကာ စ ဧတေ သဗ္ဗေ ဂစ္ဆာ ပုပ္ဖိတာ ပုပ္ဖဓာရိတာ သုဂန္ဓဝါဟကာ တဠာကံ သောဘယန္တီတိ အတ္ထော။

֍ * ၁၅၈။

‘‘ပါဌီနာ ပါဝုသာ မစ္ဆာ, ဗလဇာ မုဉ္ဇရောဟိတာ၊

သံဂုလာ မဂ္ဂုရာ စေဝ, ဝသန္တိ တဠာကေ တဒါ’’။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၃၉။)

တဒါ မမ ဝသနသမယေ နိဗ္ဘီတာ ပါဌီနာဒယော မစ္ဆာ တဠာကေ ဝသန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။

֍ * ၁၅၉။

‘‘ကုမ္ဘီလာ သုသုမာရာ စ, တန္တိဂါဟာ စ ရက္ခသာ၊

ဩဂုဟာ အဇဂရာ စ, ဝသန္တိ တဠာကေ တဒါ’’။

တဒါ မမ ဝသနသမယေ မမ အဿမသမီပေ တဠာကေ ဧတေ ကုမ္ဘီလာဒယော မစ္ဆာ နိဗ္ဘီတာ နိရူပဒ္ဒဝါ ဝသန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။

֍ * ၁၆၀။

‘‘ပါရေဝတာ ရဝိဟံသာ, စက္ကဝါကာ နဒီစရာ၊

ကောကိလာ သုကသာဠိကာ, ဥပဇီဝန္တိ တံ သရံ’’။

တတ္ထ မမ အဿမသမီပေ သရံ နိဿာယ ပါရေဝတာပက္ခီ စ ရဝိဟံသာပက္ခီ စ နဒီစရာ စက္ကဝါကပက္ခီ စ ကောကိလာပက္ခီ စ သုကပက္ခီ စ သာဠိကာပက္ခီ စ တံ သရံ ဥပနိဿာယ ဇီဝန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။

֍ * ၁၆၁။

‘‘ကုကုတ္ထကာ ကုဠီရကာ, ဝနေ ပေါက္ခရသာတကာ၊

ဒိန္ဒိဘာ သုဝပေါတာ စ, ဥပဇီဝန္တိ တံ သရံ’’။

တတ္ထ ကုကုတ္ထကာတိ ဧဝံနာမိကာ ပက္ခီ စ။ ကုဠီရကာတိ ဧဝံနာမိကာ ပက္ခီ စ။ ဝနေ ပေါက္ခရသာတကာ ပက္ခီ စ ဒိန္ဒိဘာ ပက္ခီ စ သုဝပေါတာ ပက္ခီ စ ဧတေ သဗ္ဗေ ပက္ခိနော တံ မမ အဿမသမီပေ သရံ နိဿာယ ဇီဝန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။

֍ * ၁၆၂။

‘‘ဟံသာ ကောဉ္စာ မယူရာ စ, ကောကိလာ တမ္ဗစူဠကာ၊

ပမ္မကာ ဇီဝံဇီဝါ စ, ဥပဇီဝန္တိ တံ သရံ’’။

သဗ္ဗေ ဧတေ ဟံသာဒယော ပက္ခိနော တံ သရံ ဥပနိဿာယ ဇီဝန္တိ ဇီဝိကံ ပါလေန္တီတိ အတ္ထော။

֍ * ၁၆၃။

‘‘ကောသိကာ ပေါဋ္ဌသီသာ စ, ကုရရာ သေနကာ ဗဟူ၊

မဟာကာဠာ စ သကုဏာ, ဥပဇီဝန္တိ တံ သရံ’’။

တတ္ထ ကောသိကာ စ ပက္ခီ ပေါဋ္ဌသီသာ စ ပက္ခီ ကုရရာ စ ပက္ခီ သေနကာ စ ပက္ခီ မဟာကာဠာ စ ပက္ခီ ထလေ ဗဟူ ပက္ခိနော တံ သရံ တဿ သရဿ သမီပေ ဇီဝန္တိ ဇီဝိကံ ကပ္ပေန္တီတိ အတ္ထော။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၄၀။)

֍ * ၁၆၄။

‘‘ပသဒါ စ ဝရာဟာ စ, စမရာ ဂဏ္ဍကာ ဗဟူ၊

ရောဟိစ္စာ သုကပေါတာ စ, ဥပဇီဝန္တိ တံ သရံ’’။

တတ္ထ ပသဒါဒယော ဧတေ မိဂါ တံ သရံ တသ္မိံ သရသမီပေ, ဘုမ္မတ္ထေ ဥပယောဂဝစနံ, ဇီဝိတံ ပရိပါလေန္တာ ဝိဟရန္တီတိ အတ္ထော။

֍ * ၁၆၅။

‘‘သီဟဗျဂ္ဃါ စ ဒီပီ စ, အစ္ဆကောကတရစ္ဆကာ၊

တိဓာ ပဘိန္နမာတင်္ဂါ, ဥပဇီဝန္တိ တံ သရံ’’။

ဧတေ သီဟာဒယော စတုပ္ပဒါ သရသမီပေ ဥပဒ္ဒဝရဟိတာ ဇီဝန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။

֍ * ၁၆၆။

‘‘ကိန္နရာ ဝါနရာ စေဝ, အထောပိ ဝနကမ္မိကာ၊

စေတာ စ လုဒ္ဒကာ စေဝ, ဥပဇီဝန္တိ တံ သရံ’’။

ဧတ္ထ ဧတေ ဧဝံနာမိကာ ကိန္နရာဒယော သတ္တာ တသ္မိံ သရသမီပေ ဝသန္တီတိ အတ္ထော။

֍ * ၁၆၇။

‘‘တိန္ဒုကာနိ ပိယာလာနိ, မဓုကေကာ သုမာရိယော၊

ဓုဝံ ဖလာနိ ဓာရေန္တိ, အဝိဒူရေ မမဿမံ’’။

တတ္ထ ဧတေ တိန္ဒုကာဒယော ရုက္ခာ ဓုဝံ ဟေမန္တဂိမှဝဿာနသင်္ခါတေ ကာလတ္တယေ မမ အဿမတော အဝိဒူရေ ဌာနေ မဓုရဖလာနိ ဓာရေန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။

֍ * ၁၆၈။

‘‘ကောသမ္ဗာ သဠလာ နိမ္ဗာ, သာဒုဖလသမာယုတာ၊

ဓုဝံ ဖလာနိ ဓာရေန္တိ, အဝိဒူရေ မမဿမံ’’။

တတ္ထ ဧတေ ကောသမ္ဗာဒယော ရုက္ခာ သာရဖလာ မဓုရဖလာ ဥတ္တမဖလာ သမာယုတာ သံ သုဋ္ဌု အာယုတာ သမင်္ဂီဘူတာ နိစ္စံ ဖလဓာရိနော မမ အဿမသမီပေ သောဘန္တီတိ အတ္ထော။

֍ * ၁၆၉။

‘‘ဟရီတကာ အာမလကာ, အမ္ဗဇမ္ဗုဝိဘီတကာ၊

ကောလာ ဘလ္လာတကာ ဗိလ္လာ, ဖလာနိ ဓာရယန္တိ တေ’’။

တေ ဟရီတကာဒယော ရုက္ခာ မမ အဿမသမီပေ ဇာတာ နိစ္စံ ဖလာနိ ဓာရယန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၄၁။)

֍ * ၁၇၀။

‘‘အာလုဝါ စ ကဠမ္ဗာ စ, ဗိဠာလီတက္ကဠာနိ စ၊

ဇီဝကာ သုတကာ စေဝ, ဗဟူကာ မမ အဿမေ’’။

ဧတေ အာလုဝါဒယော မူလဖလာ ခုဒ္ဒါ မဓုရသာ မမ အဿမသမီပေ ဗဟူ သန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။

֍ * ၁၇၁။

‘‘အဿမဿာဝိဒူရမှိ, တဠာကာသုံ သုနိမ္မိတာ၊

အစ္ဆောဒကာ သီတဇလာ, သုပတိတ္ထာ မနောရမာ’’။

တတ္ထ အဿမဿာဝိဒူရမှိ အဿမဿ သမီပေ သုနိမ္မိတာ သုဋ္ဌု အာရောဟနဩရောဟနက္ခမံ ကတွာ နိမ္မိတာ အစ္ဆောဒကာ ဝိပ္ပသန္နောဒကာ သီတဇလာ သီတောဒကာ သုပတိတ္ထာ သုန္ဒရတိတ္ထာ မနောရမာ သောမနဿကရာ တဠာကာ အာသုံ အဟေသုန္တိ အတ္ထော။

֍ * ၁၇၂။

‘‘ပဒုမုပ္ပလသဉ္ဆန္နာ, ပုဏ္ဍရီကသမာယုတာ၊

မန္ဒာလကေဟိ သဉ္ဆန္နာ, ဒိဗ္ဗဂန္ဓောပဝါယတိ’’။

တတ္ထ ပဒုမေဟိ စ ဥပ္ပလေဟိ စ သဉ္ဆန္နာ ပရိပုဏ္ဏာ ပုဏ္ဍရီကေဟိ သမာယုတာ သမင်္ဂီဘူတာ မန္ဒာလကေဟိ စ သဉ္ဆန္နာ ဂဟနီဘူတာ တဠာကာ ဒိဗ္ဗဂန္ဓာနိ ဥပဝါယန္တိ သမန္တတော ဝါယန္တီတိ အတ္ထော။

֍ * ၁၇၃။

‘‘ဧဝံ သဗ္ဗင်္ဂသမ္ပန္နေ, ပုပ္ဖိတေ ဖလိတေ ဝနေ၊

သုကတေ အဿမေ ရမ္မေ, ဝိဟရာမိ အဟံ တဒါ’’။

တတ္ထ ဧဝံ သဗ္ဗင်္ဂသမ္ပန္နေတိ အဗ္ဗေဟိ နဒိကာဒိအဝယဝေဟိ သမ္ပန္နေ ပရိပုဏ္ဏေ ပုပ္ဖဖလရုက္ခေဟိ ဂဟနီဘူတေ ဝနေ သုကတေ ရမဏီယေ အဿမေ အရညာဝါသေ တဒါ တာပသဘူတကာလေ အဟံ ဝိဟရာမီတိ အတ္ထော။

ဧတ္တာဝတာ အဿမသမ္ပတ္တိံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ အတ္တနော သီလာဒိဂုဏသမ္ပတ္တိံ ဒဿေန္တော –

֍ * ၁၇၄။

‘‘သီလဝါ ဝတသမ္ပန္နော, ဈာယီ ဈာနရတော သဒါ၊

ပဉ္စာဘိညာဗလပ္ပတ္တော, သုရုစိ နာမ တာပသော’’တိ။ – အာဟ၊

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၄၂။)

တတ္ထ သီလဝါတိ ဈာနသမ္ပယုတ္တစတုပါရိသုဒ္ဓိသီလသဒိသေဟိ ပဉ္စဟိ သီလေဟိ သမ္ပုဏ္ဏောတိ အတ္ထော။ ဝတသမ္ပန္နောတိ ‘‘ဣတော ပဋ္ဌာယ ဃရာဝါသံ ပဉ္စ ကာမဂုဏေ ဝါ န သေဝိဿာမီ’’တိ ဝတသမာဒါနေန သမ္ပန္နော။ ဈာယီတိ လက္ခဏူပနိဇ္ဈာနအာရမ္မဏူပနိဇ္ဈာနေဟိ ဈာယီ ဈာယနသီလော။ ဈာနရတောတိ ဧတေသု ဈာနေသု ရတော အလ္လီနော သဒါ သမ္ပုဏ္ဏော။ ပဉ္စာဘိညာဗလပ္ပတ္တောတိ ဣဒ္ဓိဝိဓဒိဗ္ဗသောတပရစိတ္တဝိဇာနနပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဒိဗ္ဗစက္ခုသင်္ခါတာဟိ ပဉ္စဟိ အဘိညာဟိ ဝိသေသပညာဟိ ဗလသမ္ပန္နော, ပရိပုဏ္ဏောတိ အတ္ထော။ နာမေန သုရုစိ နာမ တာပသော ဟုတွာ ဝိဟရာမီတိ သမ္ဗန္ဓော။

ဧတ္တကေန အတ္တနော ဂုဏသမ္ပတ္တိံ ဒဿေတွာ ပရိသသမ္ပတ္တိံ ဒဿေန္တော –

֍ * ၁၇၅။

‘‘စတုဝီသသဟဿာနိ, သိဿာ မယှံ ဥပဋ္ဌဟုံ၊

သဗ္ဗေ မံ ဗြာဟ္မဏာ ဧတေ, ဇာတိမန္တော ယသဿိနော’’တိ။ – အာဒိမာဟ၊

တတ္ထ ဧတေ သဗ္ဗေ စတုဝီသတိသဟဿဗြာဟ္မဏာ မယှံ သိဿာ ဇာတိမန္တော ဇာတိသမ္ပန္နာ ယသဿိနော ပရိဝါရသမ္ပန္နာ မံ ဥပဋ္ဌဟုန္တိ သမ္ဗန္ဓော။

֍ * ၁၇၆။

‘‘လက္ခဏေ ဣတိဟာသေ စ, သနိဃဏ္ဍုသကေဋုဘေ၊

ပဒကာ ဝေယျာကရဏာ, သဓမ္မေ ပါရမိံ ဂတာ’’။

တတ္ထ လက္ခဏေတိ လက္ခဏသတ္ထေ။ သဗ္ဗလောကိယာနံ ဣတ္ထိပုရိသာနံ ‘‘ဣမေဟိ လက္ခဏေဟိ သမန္နာဂတာ ဒုက္ခိတာ ဘဝန္တိ, ဣမေဟိ သုခိတာ ဘဝန္တီ’’တိ လက္ခဏံ ဇာနာတိ။ တပ္ပကာသကော ဂန္ထော လက္ခဏံ, တသ္မိံ လက္ခဏေ စ။ ဣတိဟာသေတိ ‘‘ဣတိဟ အာသ ဣတိဟ အာသာ’’တိ ဝုတ္တဝစနပဋိဒီပကေ ဂန္ထေ။ လက္ခဏေ စ ဣတိဟာသေ စ ပါရမိံ ပရိယောသာနံ ဂတာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ရုက္ခပဗ္ဗတာဒီနံ နာမပ္ပကာသကဂန္ထံ ‘‘နိဃဏ္ဍူ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ကေဋူဘေတိ ကိရိယာကပ္ပဝိကပ္ပါနံ ကဝီနံ ဥပကာရကော ဂန္ထော။ နိဃဏ္ဍုယာ သဟ ဝတ္တတီတိ သနိဃဏ္ဍု, ကေဋုဘေန သဟ ဝတ္တတီတိ သကေဋုဘံ, တသ္မိံ သနိဃဏ္ဍုသကေဋုဘေ ဝေဒတ္တယေ ပါရမိံ ဂတာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ပဒကာတိ နာမပဒသမာသတဒ္ဓိတာချာတကိတကာဒိပဒေသု

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၄၃။)

ဆေကာ။ ဝေယျာကရဏာနိ စန္ဒပါဏိနီယကလာပါဒိဗျာကရဏေ ဆေကာ။ သဓမ္မေ ပါရမိံ ဂတာတိ အတ္တနော ဓမ္မေ ဗြာဟ္မဏဓမ္မေ ဝေဒတ္တယေ ပါရမိံ ပရိယောသာနံ ဂတာ ပတ္တာတိ အတ္ထော။

֍ * ၁၇၇။

‘‘ဥပ္ပါတေသု နိမိတ္တေသု, လက္ခဏေသု စ ကောဝိဒါ၊

ပထဗျာ ဘူမန္တလိက္ခေ, မမ သိဿာ သုသိက္ခိတာ’’။

တတ္ထ ဥက္ကာပါတဘူမိကမ္ပာဒိကေသု ဥပ္ပါတေသု စ သုဘနိမိတ္တာသုဘနိမိတ္တေသု စ ဣတ္ထိလက္ခဏပုရိသလက္ခဏမဟာပုရိသလက္ခဏေသု စ ကောဝိဒါ ဆေကာ။ ပထဝိယာ စ ဘူမိယာ စ သကလလောကေ စ အန္တလိက္ခေ အာကာသေ စာတိ သဗ္ဗတ္ထ မမ သိဿာ သုသိက္ခိတာ။

֍ * ၁၇၈။

‘‘အပ္ပိစ္ဆာ နိပကာ ဧတေ, အပ္ပါဟာရာ အလောလုပါ၊

လာဘာလာဘေန သန္တုဋ္ဌာ, ပရိဝါရေန္တိ မံ သဒါ’’။

တတ္ထ အပ္ပိစ္ဆာတိ အပ္ပကေနာပိ ယာပေန္တာ။ နိပကာတိ နေပက္ကသင်္ခါတာယ ပညာယ သမန္နာဂတာ။ အပ္ပါဟာရာတိ ဧကာဟာရာ ဧကဘတ္တိကာတိ အတ္ထော။ အလောလုပါတိ လောလုပတဏှာယ အပ္ပဝတ္တနကာ။ လာဘာလာဘေနာတိ လာဘေန အလာဘေန စ သန္တုဋ္ဌာ သောမနဿာ ဧတေ မမ သိဿာ သဒါ နိစ္စကာလံ မံ ပရိဝါရေန္တိ ဥပဋ္ဌဟန္တီတိ အတ္ထော။

֍ * ၁၇၉။

‘‘ဈာယီ ဈာနရတာ ဓီရာ, သန္တစိတ္တာ သမာဟိတာ၊

အာကိဉ္စညံ ပတ္ထယန္တာ, ပရိဝါရေန္တိ မံ သဒါ’’။

တတ္ထ ဈာယီတိ လက္ခဏူပနိဇ္ဈာနအာရမ္မဏူပနိဇ္ဈာနေဟိ သမန္နာဂတာ။ ဈာယနသီလာ ဝါ။ ဈာနရတာတိ တေသု စ ဈာနေသု ရတာ အလ္လီနာ။ ဓီရာတိ ဓိတိသမ္ပန္နာ။ သန္တစိတ္တာတိ ဝူပသန္တမနာ။ သမာဟိတာတိ ဧကဂ္ဂစိတ္တာ။ အာကိဉ္စညန္တိ နိပ္ပလိဗောဓဘာဝံ။ ပတ္ထယန္တာတိ ဣစ္ဆန္တာ။ ဣတ္ထမ္ဘူတာ မေ သိဿာ သဒါ မံ ပရိဝါရေန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။

֍ * ၁၈၀။

‘‘အဘိညာပါရမိပ္ပတ္တာ, ပေတ္တိကေ ဂေါစရေ ရတာ၊

အန္တလိက္ခစရာ ဓီရာ, ပရိဝါရေန္တိ မံ သဒါ’’။

တတ္ထ အဘိညာပါရမိပ္ပတ္တာတိ ပဉ္စသု အဘိညာသု ပါရမိံ ပရိယောသာနံ ပတ္တာ ပူရိတာတိ အတ္ထော။ ပေတ္တိကေ ဂေါစရေ ရတာတိ ဗုဒ္ဓါနုညာတာယ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၄၄။)

အဝိညတ္တိယာ လဒ္ဓေ အာဟာရေ ရတာတိ အတ္ထော။ အန္တလိက္ခစရာတိ အန္တလိက္ခေန အာကာသေန ဂစ္ဆန္တာ အာဂစ္ဆန္တာ စာတိ အတ္ထော။ ဓီရာတိ ထိရဘူတာ သီဟဗျဂ္ဃါဒိပရိဿယေ အစ္ဆမ္ဘိတသဘာဝါတိ အတ္ထော။ ဧဝံဘူတာ မမ တာပသာ သဒါ မံ ပရိဝါရေန္တီတိ အတ္ထော။

֍ * ၁၈၁။

‘‘သံဝုတာ ဆသု ဒွါရေသု, အနေဇာ ရက္ခိတိန္ဒြိယာ၊

အသံသဋ္ဌာ စ တေ ဓီရာ, မမ သိဿာ ဒုရာသဒါ’’။

တတ္ထ စက္ခာဒီသု ဆသု ဒွါရေသု ရူပါဒီသု ဆသု အာရမ္မဏေသု သံဝုတာ ပိဟိတာ ပဋိစ္ဆန္နာ, ရက္ခိတဂေါပိတဒွါရာတိ အတ္ထော။ အနေဇာ နိတ္တဏှာ ရက္ခိတိန္ဒြိယာ ဂေါပိတစက္ခာဒိဣန္ဒြိယာ အသံသဋ္ဌာ ဉာတီဟိ ဂဟဋ္ဌေဟိ အမိဿီဘူတာတိ အတ္ထော။ ဒုရာသဒါတိ ဒုဋ္ဌု အာသဒါ, အာသာဒေတုံ ဃဋ္ဋေတုံ အသက္ကုဏေယျာ အယောဂ္ဂါတိ အတ္ထော။

֍ * ၁၈၂။

‘‘ပလ္လင်္ကေန နိသဇ္ဇာယ, ဌာနစင်္ကမနေန စ၊

ဝီတိနာမေန္တိ တေ ရတ္တိံ, မမ သိဿာ ဒုရာသဒါ’’။

တတ္ထ မမ သိဿာ ပလ္လင်္ကေန ဦရုဗဒ္ဓါသနေန သေယျံ ဝိဟာယ နိသဇ္ဇာယ စ ဌာနေန စ စင်္ကမေန စ သကလံ ရတ္တိံ ဝိသေသေန အတိနာမေန္တိ အတိက္ကာမေန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။

֍ * ၁၈၃။

‘‘ရဇနီယေ န ရဇ္ဇန္တိ, ဒုဿနီယေ န ဒုဿရေ၊

မောဟနီယေ န မုယှန္တိ, မမ သိဿာ ဒုရာသဒါ’’။

တေ ဣတ္ထမ္ဘူတာ မမ သိဿာ တာပသာ ရဇနီယေ ရဇ္ဇိတဗ္ဗေ ဝတ္ထုသ္မိံ န ရဇ္ဇန္တိ ရဇ္ဇံ န ဥပ္ပါဒေန္တိ။ ဒုဿနီယေ ဒုဿိတဗ္ဗေ ဒေါသံ ဥပ္ပါဒေတုံ ယုတ္တေ ဝတ္ထုမှိ န ဒုဿရေ ဒေါသံ န ကရောန္တိ။ မောဟနီယေ မောဟိတုံ ယုတ္တေ ဝတ္ထုမှိ န မုယှန္တိ မောဟံ န ကရောန္တိ, ပညာသမ္ပယုတ္တာ ဘဝန္တီတိ အတ္ထော။

֍ * ၁၈၄။

‘‘ဣဒ္ဓိံ ဝီမံသမာနာ တေ, ဝတ္တန္တိ နိစ္စကာလိကံ၊

ပထဝိံ တေ ပကမ္ပေန္တိ, သာရမ္ဘေန ဒုရာသဒါ’’။

တေ မမ သိဿာ ‘‘ဧကောပိ ဟုတွာ ဗဟုဓာ ဟောတိ, ဗဟုဓာပိ ဟုတွာ ဧကော ဟောတီ’’တိအာဒိကံ (ပဋိ။ မ။ ၁။၁၀၂) ဣဒ္ဓိဝိကုဗ္ဗနံ နိစ္စကာလိကံ ဝီမံသမာနာ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၄၅။)

ဝတ္တန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ တေ မမ သိဿာ အာကာသေပိ ဥဒကေပိ ပထဝိံ နိမ္မိနိတွာ ဣရိယာပထံ ပကမ္ပေန္တီတိ အတ္ထော။ သာရမ္ဘေန ယုဂဂ္ဂါဟေန ကလဟကရဏေန န အာသာဒေတဗ္ဗာတိ အတ္ထော။

֍ * ၁၈၅။

‘‘ကီဠမာနာ စ တေ သိဿာ, ကီဠန္တိ ဈာနကီဠိတံ၊

ဇမ္ဗုတော ဖလမာနေန္တိ, မမ သိဿာ ဒုရာသဒါ’’။

တေ မမ သိဿာ ကီဠမာနာ ပဌမဇ္ဈာနာဒိကီဠံ ကီဠန္တိ လဠန္တိ ရမန္တီတိ အတ္ထော။ ဇမ္ဗုတော ဖလမာနေန္တီတိ ဟိမဝန္တမှိ သတယောဇနုဗ္ဗေဓဇမ္ဗုရုက္ခတော ဃဋပ္ပမာဏံ ဇမ္ဗုဖလံ ဣဒ္ဓိယာ ဂန္တွာ အာနေန္တီတိ အတ္ထော။

֍ * ၁၈၆။

‘‘အညေ ဂစ္ဆန္တိ ဂေါယာနံ, အညေ ပုဗ္ဗဝိဒေဟကံ၊

အညေ စ ဥတ္တရကုရုံ, ဧသနာယ ဒုရာသဒါ’’။

တေသံ မမ သိဿာနံ အန္တရေ အညေ ဧကစ္စေ ဂေါယာနံ အပရဂေါယာနံ ဒီပံ ဂစ္ဆန္တိ, ဧကစ္စေ ပုဗ္ဗဝိဒေဟကံ ဒီပံ ဂစ္ဆန္တိ, ဧကစ္စေ ဥတ္တရကုရုံ ဒီပံ ဂစ္ဆန္တိ, တေ ဒုရာသဒါ ဧတေသု ဌာနေသု ဧသနာယ ဂဝေသနာယ ပစ္စယပရိယေသနာယ ဂစ္ဆန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။

֍ * ၁၈၇။

‘‘ပုရတော ပေသေန္တိ ခါရိံ, ပစ္ဆတော စ ဝဇန္တိ တေ၊

စတုဝီသသဟဿေဟိ, ဆာဒိတံ ဟောတိ အမ္ဗရံ’’။

တေ မမ သိဿာ အာကာသေန ဂစ္ဆမာနာ ခါရိံ တာပသပရိက္ခာရဘရိတံ ကာဇံ ပုရတော ပေသေန္တိ ပဌမံ အဘိမုခဉ္စ တံ ပေသေတွာ သယံ တဿ ပစ္ဆတော ဂစ္ဆန္တီတိ အတ္ထော။ ဧဝံ ဂစ္ဆမာနေဟိ စတုဝီသသဟဿေဟိ တာပသေဟိ အမ္ဗရံ အာကာသတလံ ဆာဒိတံ ပဋိစ္ဆန္နံ ဟောတီတိ သမ္ဗန္ဓော။

֍ * ၁၈၈။

‘‘အဂ္ဂိပါကီ အနဂ္ဂီ စ, ဒန္တောဒုက္ခလိကာပိ စ၊

အသ္မေန ကောဋ္ဋိတာ ကေစိ, ပဝတ္တဖလဘောဇနာ’’။

တတ္ထ ကေစိ ဧကစ္စေ မမ သိဿာ အဂ္ဂိပါကီ ဖလာဖလပဏ္ဏာဒယော ပစိတွာ ခါဒန္တိ, ဧကစ္စေ အနဂ္ဂီ အဂ္ဂီဟိ အပစိတွာ အာမကမေဝ ခါဒန္တိ, ဧကစ္စေ ဒန္တိကာ ဒန္တေဟိယေဝ တစံ ဥပ္ပါဋေတွာ ခါဒန္တိ။ ဧကစ္စေ ဥဒုက္ခလိကာ ဥဒုက္ခလေဟိ ကောဋ္ဋေတွာ ခါဒန္တိ။ ဧကစ္စေ အသ္မေန ကောဋ္ဋိတာ ပါသာဏေန ကောဋ္ဋေတွာ ခါဒန္တိ။ ဧကစ္စေ သယံပတိတဖလာဟာရာတိ သမ္ဗန္ဓော။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၄၆။)

֍ * ၁၈၉။

‘‘ဥဒကောရောဟဏာ ကေစိ, သာယံ ပါတော သုစီရတာ၊

တောယာဘိသေစနကရာ, မမ သိဿာ ဒုရာသဒါ’’။

ဒုရာသဒါ မမ သိဿာ ကေစိ သုစီရတာ သုဒ္ဓိကာမာ သာယံ ပါတော စ ဥဒကောရောဟဏာ ဥဒကပဝေသကာတိ အတ္ထော။ ကေစိ တောယာဘိသေစနကရာ ဥဒကေန အတ္တနိ အဘိသိဉ္စနကရာတိ အတ္ထော။

֍ * ၁၉၀။

‘‘ပရူဠှကစ္ဆနခလောမာ, ပင်္ကဒန္တာ ရဇဿိရာ၊

ဂန္ဓိတာ သီလဂန္ဓေန, မမ သိဿာ ဒုရာသဒါ’’။

တတ္ထ တေ ဒုရာသဒါ မမ သိဿာ ကစ္ဆေသု ဥဘယကစ္ဆေသု စ ဟတ္ထပါဒေသု စ ပရူဠှာ သဉ္ဇာတာ, ဒီဃနခလောမာတိ အတ္ထော။ ခုရကမ္မရဟိတတ္တာ အမဏ္ဍိတာ အပသာဓိတာတိ အဓိပ္ပါယော။ ပင်္ကဒန္တာတိ ဣဋ္ဌကစုဏ္ဏခီရပါသာဏစုဏ္ဏာဒီဟိ ဓဝလမကတတ္တာ မလဂ္ဂဟိတဒန္တာတိ အတ္ထော။ ရဇဿိရာတိ တေလမက္ခနာဒိရဟိတတ္တာ ဓူလီဟိ မက္ခိတသီသာတိ အတ္ထော။ ဂန္ဓိတာ သီလဂန္ဓေနာတိ ဈာနသမာဓိသမာပတ္တီဟိ သမ္ပယုတ္တသီလေန သမင်္ဂီဘူတတ္တာ လောကိယသီလဂန္ဓေန သဗ္ဗတ္ထ သုဂန္ဓီဘူတာတိ အတ္ထော။ မမ သိဿာ ဒုရာသဒါတိ ဣမေဟိ ဝုတ္တပ္ပကာရဂုဏေဟိ သမန္နာဂတတ္တာ အာသာဒေတုံ ဃဋ္ဋေတုံ အသက္ကုဏေယျာ မမ သိဿာတိ သမ္ဗန္ဓော။

֍ * ၁၉၁။

‘‘ပါတောဝ သန္နိပတိတွာ, ဇဋိလာ ဥဂ္ဂတာပနာ၊

လာဘာလာဘံ ပကိတ္တေတွာ, ဂစ္ဆန္တိ အမ္ဗရေ တဒါ’’။

တတ္ထ ပါတောဝ သန္နိပတိတွာတိ သတ္တမျတ္ထေ တောပစ္စယော, ပါတရာသကာလေယေဝ မမ သန္တိကေ ရာသိဘူတာတိ အတ္ထော။ ဥဂ္ဂတာပနာ ပါကဋတပါ ပတ္ထဋတပါ ဇဋိလာ ဇဋာဓာရိနော တာပသာ။ လာဘာလာဘံ ပကိတ္တေတွာ ခုဒ္ဒကေ စ မဟန္တေ စ လာဘေ ပါကဋေ ကတွာ တဒါ တသ္မိံ ကာလေ အမ္ဗရေ အာကာသတလေ ဂစ္ဆန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။

֍ * ၁၉၂။ ပုန တေသံယေဝ ဂုဏေ ပကာသေန္တော ဧတေသံ ပက္ကမန္တာနန္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အာကာသေ ဝါ ထလေ ဝါ ပက္ကမန္တာနံ ဂစ္ဆန္တာနံ ဧတေသံ တာပသာနံ ဝါကစီရဇနိတော မဟာသဒ္ဒေါ ပဝတ္တတီတိ အတ္ထော။ မုဒိတာ ဟောန္တိ ဒေဝတာတိ ဧဝံ မဟာသဒ္ဒံ ပဝတ္တေတွာ ဂစ္ဆန္တာနံ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၄၇။)

အဇိနစမ္မသဒ္ဒေန သန္တုဋ္ဌာ ‘‘သာဓု သာဓု, အယျာ’’တိ သောမနဿဇာတာ ဒေဝတာ မုဒိတာ သန္တုဋ္ဌာ ဟောန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။

֍ * ၁၉၃။ ဒိသောဒိသန္တိ တေ ဣသယော အန္တလိက္ခစရာ အာကာသစာရိနော ဒက္ခိဏာဒိသာနုဒိသံ ပက္ကမန္တိ ဂစ္ဆန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ သကေ ဗလေနုပတ္ထဒ္ဓါတိ အတ္တနော သရီရဗလေန ဝါ ဈာနဗလေန ဝါ သမန္နာဂတာ ယဒိစ္ဆကံ ယတ္ထ ယတ္ထ ဂန္တုကာမာ, တတ္ထ တတ္ထေဝ ဂစ္ဆန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။

֍ * ၁၉၄။ ပုန တေသမေဝါနုဘာဝံ ပကာသေန္တော ပထဝီကမ္ပကာ ဧတေတိအာဒိမာဟ။ တဒါ ဧတေ သဗ္ဗတ္ထ ဣစ္ဆာစာရာ ပထဝီကမ္ပကာ မေဒနီသဉ္စလနဇာတိကာ နဘစာရိနော အာကာသစာရိနော။ ဥဂ္ဂတေဇာတိ ဥဂ္ဂတတေဇာ ပတ္ထဋတေဇာ ဒုပ္ပသဟာ ပသယှ အဘိဘဝိတွာ ပဝတ္တိတုံ အသက္ကုဏေယျာတိ ဒုပ္ပသဟာ။ သာဂရောဝ အခေါဘိယာတိ အညေဟိ အခေါဘိယော အနာလုဠိတော သာဂရော ဣဝ သမုဒ္ဒေါ ဝိယ အညေဟိ အခေါဘိယာ ကမ္ပေတုံ အသက္ကုဏေယျာ ဟောန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။

֍ * ၁၉၅။ ဌာနစင်္ကမိနော ကေစီတိ တေသံ မမ သိဿာနံ အန္တရေ ဧကစ္စေ ဣသယော ဌာနိရိယာပထစင်္ကမနိရိယာပထသမ္ပန္နာ, ဧကစ္စေ ဣသယော နေသဇ္ဇိကာ နိသဇ္ဇိရိယာပထသမ္ပန္နာ, ဧကစ္စေ ဣသယော ပဝတ္တဘောဇနာ သယံပတိတပဏ္ဏာဟာရာ ဧဝရူပေဟိ ဂုဏေဟိ ယုတ္တတ္တာ ဒုရာသဒါတိ သမ္ဗန္ဓော။

֍ * ၁၉၆။ တေ သဗ္ဗေ ထောမေန္တော မေတ္တာဝိဟာရိနောတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ‘‘အပရိမာဏေသု စက္ကဝါဠေသု အပရိမာဏာ သတ္တာ သုခီ ဟောန္တူ’’တိအာဒိနာ သိနေဟလက္ခဏာယ မေတ္တာယ ဖရိတွာ ဝိဟရန္တိ, အတ္တဘာဝံ ပဝတ္တေန္တီတိ မေတ္တာဝိဟာရိနော ဧတေ မမ သိဿာတိ အတ္ထော။ သဗ္ဗေ တေ ဣသယော သဗ္ဗပါဏိနံ သဗ္ဗေသံ သတ္တာနံ ဟိတေသီ ဟိတဂဝေသကာ။ အနတ္တုက္ကံသကာ အတ္တာနံ န ဥက္ကံသကာ အမာနိနော ကဿစိ ကဉ္စိ ပုဂ္ဂလံ န ဝမ္ဘေန္တိ နီစံ ကတွာ န မညန္တီတိ အတ္ထော။

֍ * ၁၉၇။ တေ မမ သိဿာ သီလသမာဓိသမာပတ္တိဂုဏယုတ္တတ္တာ သီဟရာဇာ ဣဝ အစ္ဆမ္ဘီတာ နိဗ္ဘယာ, ဂဇရာဇာ ဣဝ ဟတ္ထိရာဇာ ဝိယ ထာမဝါ သရီရဗလဈာနဗလသမ္ပန္နာ ဗျဂ္ဃရာဇာ ဣဝ, ဒုရာသဒါ ဃဋ္ဋေတုမသက္ကုဏေယျာ မမ သန္တိကေ အာဂစ္ဆန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၄၈။)

֍ * ၁၉၈။ တတော အတ္တနော အာနုဘာဝဿ ဒဿနလေသေန ပကာသေန္တော ဝိဇ္ဇာဓရာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ မန္တသဇ္ဈာယာဒိဝိဇ္ဇာဓရာ စ ရုက္ခပဗ္ဗတာဒီသု ဝသန္တာ ဘုမ္မဒေဝတာ စ ဘူမဋ္ဌထလဋ္ဌာ နာဂါ စ ဂန္ဓဗ္ဗဒေဝါ စ စဏ္ဍာ ရက္ခသာ စ ကုမ္ဘဏ္ဍာ ဒေဝါ စ ဒါနဝါ ဒေဝါ စ ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတနိမ္မာနသမတ္ထာ ဂရုဠာ စ တံ သရံ ဥပဇီဝန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော, တသ္မိံ သရေ သရဿ သမီပေ ဝသန္တီတိ အတ္ထော။

֍ * ၁၉၉။ ပုနပိ တေသံယေဝ အတ္တနော သိဿတာပသာနံ ဂုဏေ ဝဏ္ဏေန္တော တေ ဇဋာ ခါရိဘရိတာတိအာဒိမာဟ။ တံ သဗ္ဗံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။ ခါရိဘာရန္တိ ဥဒဉ္စနကမဏ္ဍလုအာဒိကံ တာပသပရိက္ခာရံ။

֍ * ၂၀၇။ ပုနပိ အတ္တနော ဂုဏေ ပကာသေန္တော ဥပ္ပါတေ သုပိနေ စာပီတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဗြာဟ္မဏသိပ္ပေသု နိပ္ဖတ္တိံ ဂတတ္တာ နက္ခတ္တပါဌေ စ ဆေကတ္တာ ‘‘ဣမဿ ရာဇကုမာရဿ ဥပ္ပန္နနက္ခတ္တံ သုဘံ အသုဘ’’န္တိ ဥပ္ပါတလက္ခဏေ စ သုပိနေ စ ပဝတ္တိံ ပုစ္ဆိတေန ‘‘ဣဒံ သုပိနံ သုဘံ, ဣဒံ အသုဘ’’န္တိ သုပိနနိပ္ဖတ္တိကထနေ စ သဗ္ဗေသံ ဣတ္ထိပုရိသာနံ ဟတ္ထပါဒလက္ခဏကထနေ စ သုဋ္ဌု သိက္ခိတော သကလဇမ္ဗုဒီပေ ပဝတ္တမာနံ မန္တပဒံ လက္ခဏမန္တကောဋ္ဌာသံ သဗ္ဗံ အဟံ တဒါ မမ တာပသကာလေ ဓာရေမီတိ သမ္ဗန္ဓော။

֍ * ၂၀၈။ အတ္တနော ဗျာကရဏံ ဗုဒ္ဓဂုဏပုဗ္ဗင်္ဂမံ ပကာသေန္တော အနောမဒဿီတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ န ဩမကန္တိ အနောမံ။ မံသစက္ခုဒိဗ္ဗစက္ခုသမန္တစက္ခုဓမ္မစက္ခုဗုဒ္ဓစက္ခူဟိ သဗ္ဗသတ္တာနံ ပဿနံ ဒဿနံ နာမ, အနောမံ ဒဿနံ ယဿ ဘဂဝတော သော ဘဂဝါ အနောမဒဿီ။ ဘာဂျဝန္တတာဒီဟိ ကာရဏေဟိ ဘဂဝါ လောကဿ ဇေဋ္ဌသေဋ္ဌတ္တာ လောကဇေဋ္ဌော ဥသဘော နိသဘော အာသဘောတိ တယော ဂဝဇေဋ္ဌကာ။ တတ္ထ ဂဝသတဇေဋ္ဌကော ဥသဘော, ဂဝသဟဿဇေဋ္ဌကော နိသဘော, ဂဝသတသဟဿဇေဋ္ဌကော အာသဘော, နရာနံ အာသဘော နရာသဘော ပဋိဝိဒ္ဓသဗ္ဗဓမ္မော, သမ္ဗုဒ္ဓေါ ဝိဝေကကာမော ဧကီဘာဝံ ဣစ္ဆန္တော ဟိမဝန္တံ ဟိမာလယပဗ္ဗတံ ဥပါဂမီတိ သမ္ဗန္ဓော။

֍ * ၂၀၉။ အဇ္ဈောဂါဟေတွာ ဟိမဝန္တန္တိ ဟိမဝန္တသမီပံ ဩဂါဟေတွာ ပဝိသိတွာတိ အတ္ထော။ သေသံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၄၉။)

၂၁၀-၁။ ဇလိတံ ဇလမာနံ ဣန္ဒီဝရပုပ္ဖံ ဣဝ, ဟုတာသနံ ဟောမဿ အာသနံ, အာဒိတ္တံ အာဘာယုတံ အဂ္ဂိက္ခန္ဓံ ဣဝ, ဂဂနေ အာကာသေ ဇောတမာနံ ဝိဇ္ဇု ဣဝ, သုဋ္ဌု ဖုလ္လံ သာလရာဇံ ဣဝ, နိသိန္နံ လောကနာယကံ အဒ္ဒသန္တိ သမ္ဗန္ဓော။

֍ * ၂၁၃။ ဒေဝါနံ ဒေဝေါ ဒေဝဒေဝေါ, တံ ဒေဝဒေဝံ ဒိသွာန တဿ လက္ခဏံ ဒွတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏသဉ္ဇာနနကာရဏံ။ ‘‘ဗုဒ္ဓေါ နု ခေါ န ဝါ ဗုဒ္ဓေါ’’တိ ဥပဓာရယိံ ဝိစာရေသိံ။ စက္ခုမံ ပဉ္စဟိ စက္ခူဟိ စက္ခုမန္တံ ဇိနံ ကေန ကာရဏေန ပဿာမီတိ သမ္ဗန္ဓော။

֍ * ၂၁၄။ စရဏုတ္တမေ ဥတ္တမပါဒတလေ သဟဿာရာနိ စက္ကလက္ခဏာနိ ဒိဿန္တိ, အဟံ တဿ ဘဂဝတော တာနိ လက္ခဏာနိ ဒိသွာ တထာဂတေ နိဋ္ဌံ ဂစ္ဆိံ သန္နိဋ္ဌာနံ အဂမာသိ, နိဿန္ဒေဟော အာသိန္တိ အတ္ထော။ သေသံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

֍ * ၂၁၈။ သယမ္ဘူ သယမေဝ ဘူတာ။ အမိတောဒယ အမိတာနံ အပရိမာဏာနံ ဂုဏာနံ ဥဒယ ဥဋ္ဌာနဋ္ဌာန, ဣဒံ ပဒဒွယံ အာလပနမေဝ။ ဣမံ လောကံ ဣမံ သတ္တလောကံ သံ သုဋ္ဌု ဥဒ္ဓရသိ သံသာရတော ဥဒ္ဓရိတွာ နိဗ္ဗာနထလံ ပါပေသီတိ အတ္ထော။ တေ သဗ္ဗေ သတ္တာ တဝ ဒဿနံ အာဂမ္မ အာဂန္တွာ ကင်္ခါသောတံ ဝိစိကိစ္ဆာမဟောဃံ တရန္တိ အတိက္ကမန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။

֍ * ၂၁၉။ ဘဂဝန္တံ ထောမေန္တော တာပသော တုဝံ သတ္ထာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ, ဘန္တေ, သဗ္ဗညု တုဝံ သဒေဝကဿ လောကဿ သတ္ထာ အာစရိယော ဥတ္တမဋ္ဌေန တွမေဝ ကေတု ဥစ္စော, သကလလောကေ ပကာသနဋ္ဌေန တွမေဝ ဓဇော, လောကတ္တယေ ဥဂ္ဂတတ္တာ တွမေဝ ယူပေါ ဥဿာပိတထမ္ဘသဒိသော, ပါဏိနံ သဗ္ဗသတ္တာနံ တွမေဝ ပရာယဏော ဥတ္တမဂမနီယဋ္ဌာနံ တွမေဝ ပတိဋ္ဌာ ပတိဋ္ဌဋ္ဌာနံ လောကဿ မောဟန္ဓကာရဝိဓမနတော တွမေဝ ဒီပေါ တေလပဒီပေါ ဝိယ, ဒွိပဒုတ္တမော ဒွိပဒါနံ ဒေဝဗြဟ္မမနုဿာနံ ဥတ္တမော သေဋ္ဌောတိ သမ္ဗန္ဓော။

֍ * ၂၂၀။ ပုန ဘဂဝန္တံယေဝ ထောမေန္တော သက္ကာ သမုဒ္ဒေ ဥဒကန္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ စတုရာသီတိယောဇနသဟဿဂမ္ဘီရေ သမုဒ္ဒေ ဥဒကံ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၅၀။)

အာဠှကေန ပမေတုံ မိနိတုံ သက္ကာ ဘဝေယျ, ဘန္တေ, သဗ္ဗညု တဝ ဉာဏံ ‘‘ဧတ္တကံ ပမာဏ’’န္တိ ပမေတဝေ မိနိတုံ န တွေဝ သက္ကာတိ အတ္ထော။

֍ * ၂၂၁။ တုလမဏ္ဍလေ တုလပဉ္ဇရေ ဌပေတွာ ပထဝိံ မေဒနိံ ဓာရေတုံ သက္ကာ, ဘန္တေ, သဗ္ဗညု တဝ ဉာဏံ ဓာရေတုံ န တု ဧဝ သက္ကာတိ သမ္ဗန္ဓော။

֍ * ၂၂၂။ ဘန္တေ, သဗ္ဗညု အာကာသော သကလန္တလိက္ခံ ရဇ္ဇုယာ ဝါ အင်္ဂုလေန ဝါ မိနိတုံ သက္ကာ ဘဝေယျ, တဝ ပန ဉာဏံ ဉာဏာကာသံ န တု ဧဝ ပမေတဝေ မိနိတုံ သက္ကာတိ အတ္ထော။

֍ * ၂၂၃။ မဟာသမုဒ္ဒေ ဥဒကန္တိ စတုရာသီတိယောဇနသဟဿဂမ္ဘီရေ သာဂရေ အခိလံ ဥဒကဉ္စ, စတုနဟုတာဓိကဒွိယောဇနသတသဟဿဗဟလံ အခိလံ ပထဝိဉ္စ ဇဟေ ဇဟေယျ အတိက္ကမေယျ သမံ ကရေယျ ဗုဒ္ဓဿ ဉာဏံ ဥပါဒါယ ဂဟေတွာ တုလေယျ သမံ ကရေယျ။ ဥပမာတော ဥပမာဝသေန န ယုဇ္ဇရေ န ယောဇေယျုံ။ ဉာဏမေဝ အဓိကန္တိ အတ္ထော။

֍ * ၂၂၄။ စက္ခုမ ပဉ္စဟိ စက္ခူဟိ စက္ခုမန္တ, အာလပနမေတံ။ သဟ ဒေဝေဟိ ပဝတ္တဿ လောကဿ, ဘုမ္မတ္ထေ သာမိဝစနံ။ သဒေဝကေ လောကသ္မိံ အန္တရေ ယေသံ ယတ္တကာနံ သတ္တာနံ စိတ္တံ ပဝတ္တတိ။ ဧတေ တတ္တကာ သစိတ္တကာ သတ္တာ တဝ ဉာဏမှိ အန္တောဇာလဂတာ ဉာဏဇာလသ္မိံ အန္တော ပဝိဋ္ဌာတိ သမ္ဗန္ဓော, ဉာဏဇာလေန သဗ္ဗသတ္တေ ပဿသီတိ အတ္ထော။

֍ * ၂၂၅။ ဘန္တေ, သဗ္ဗညု သဗ္ဗဓမ္မဇာနနက, တွံ ယေန ဉာဏေန စတုမဂ္ဂသမ္ပယုတ္တေန သကလံ ဥတ္တမံ ဗောဓိံ နိဗ္ဗာနံ ပတ္တော အဓိဂတော အသိ ဘဝသိ, တေန ဉာဏေန ပရတိတ္ထိယေ အညတိတ္ထိယေ မဒ္ဒသီ အဘိဘဝသီတိ သမ္ဗန္ဓော။

֍ * ၂၂၆။ တေန တာပသေန ထောမိတာကာရံ ပကာသေန္တာ ဓမ္မသင်္ဂါဟကာ ထေရာ ဣမာ ဂါထာ ထဝိတွာနာတိ အာဟံသု။ တတ္ထ ဣမာ ဂါထာတိ ဧတ္တကာဟိ ဂါထာဟိ ထဝိတွာန ထောမနံ ကတွာန နာမေန သုရုစိ နာမ တာပသော သေသဋ္ဌကထာသု (အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၁၈၉-၁၉၀၊ ဓ။ ပ။ အဋ္ဌ။ ၁။သာရိပုတ္တတ္ထေရဝတ္ထု) ပန ‘‘သရဒမာဏဝေါ’’တိ အာဂတော။ သော အဋ္ဌကထာနယတော ပါဌောယေဝ ပမာဏံ, အထ ဝါ သုန္ဒရာ ရုစိ အဇ္ဈာသယော နိဗ္ဗာနာလယော အဿာတိ သုရုစိ။ သရတိ ဂစ္ဆတိ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၅၁။)

ဣန္ဒြိယဒမနာယ ပဝတ္တတီတိ သရဒေါ, ဣတိ ဒွယမ္ပိ တဿေဝ နာမံ။ သော သုရုစိတာပသော အဇိနစမ္မံ ပတ္ထရိတွာန ပထဝိယံ နိသီဒိ, အစ္စာသန္နာဒယော ဆ နိသဇ္ဇဒေါသေ ဝဇ္ဇေတွာ သရဒေါ နိသီဒီတိ အတ္ထော။

֍ * ၂၂၇။ တတ္ထ နိသိန္နော တာပသော တဿ ဘဂဝတော ဉာဏမေဝ ထောမေန္တော စုလ္လာသီတိသဟဿာနီတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ စုလ္လာသီတိသဟဿာနီတိ စတုရာသီတိသဟဿာနိ, ဂိရိရာဇာ မေရုပဗ္ဗတရာဇာ, မဟဏ္ဏဝေ သာဂရေ အဇ္ဈောဂါဠှော အဓိဩဂါဠှော ပဝိဋ္ဌော, တာဝဒေဝ တတ္တကာနိ စတုရာသီတိသဟဿာနိ အစ္စုဂ္ဂတော အတိဥဂ္ဂတော ဣဒါနိ ပဝုစ္စတီတိ သမ္ဗန္ဓော။

֍ * ၂၂၈။ တာဝ အစ္စုဂ္ဂတော တထာ အတိဥဂ္ဂတော နေရု, သော မဟာနေရု အာယတော ဥစ္စတော စ ဝိတ္ထာရတော စ ဧဝံ မဟန္တော နေရုရာဇာ ကောဋိသတသဟဿိယော သင်္ခါဏုဘေဒေန စုဏ္ဏိတော စုဏ္ဏဝိစုဏ္ဏံ ကတော အသိ။

֍ * ၂၂၉။ ဘန္တေ, သဗ္ဗညု တဝ ဉာဏံ လက္ခေ ဌပိယမာနမှိ ဉာဏေ သတံ ဝါ သဟဿံ ဝါ သတသဟဿံ ဝါ ဧကေကံ ဗိန္ဒုံ ကတွာ ဌပိတေ တဒေဝ မဟာနေရုဿ စုဏ္ဏံ ခယံ ဂစ္ဆေယျ, တဝ ဉာဏံ ပမေတဝေ ပမာဏံ ကာတုံ ဧဝ န သက္ကာတိ သမ္ဗန္ဓော။

֍ * ၂၃၀။ သုခုမစ္ဆိကေန သုခုမစ္ဆိဒ္ဒေန ဇာလေန ယော သကလမဟာသမုဒ္ဒေ ဥဒကံ ပရိက္ခိပေ သမန္တတော ပရိက္ခံ ကရေယျ, ဧဝံ ပရိက္ခိတေ ယေ ကေစိ ပါဏာ ဥဒကေ ဇာတာ သဗ္ဗေ တေ အန္တောဇာလဂတာ သိယုံ ဘဝေယျုန္တိ အတ္ထော။

֍ * ၂၃၁။ တမုပမေယျံ ဒဿေန္တော တထေဝ ဟီတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ယထာ ဥဒဇာ ပါဏာ အန္တောဇာလဂတာ ဟောန္တိ, တထေဝ မဟာဝီရ မဟာဗောဓိအဓိဂမာယ ဝီရိယကရ။ ယေ ကေစိ ပုထု အနေကာ တိတ္ထိယာ မိစ္ဆာ တိတ္ထကရာ ဒိဋ္ဌိဂဟနပက္ခန္ဒာ ဒိဋ္ဌိသင်္ခါတဂဟနံ ပဝိဋ္ဌာ ပရာမာသေန သဘာဝတော ပရတော အာမသနလက္ခဏာယ ဒိဋ္ဌိယာ မောဟိတာ ပိဟိတာ သန္တိ။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၅၂။)

֍ * ၂၃၂။ တဝ သုဒ္ဓေန နိက္ကိလေသေန ဉာဏေန အနာဝရဏဒဿိနာ သဗ္ဗဓမ္မာနံ အာဝရဏရဟိတဒဿနသီလေန ဧတေ သဗ္ဗေ တိတ္ထိယာ အန္တောဇာလဂတာ ဉာဏဇာလဿန္တော ပဝေသိတာ ဝါ တထေဝါတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဉာဏံ တေ နာတိဝတ္တရေတိ တဝ ဉာဏံ တေ တိတ္ထိယာ နာတိက္ကမန္တီတိ အတ္ထော။

֍ * ၂၃၃။ ဧဝံ ဝုတ္တထောမနာဝသာနေ ဘဂဝတော အတ္တနော ဗျာကရဏာရဗ္ဘံ ဒဿေတုံ ဘဂဝါ တမှိ သမယေတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ယသ္မိံ သမယေ တာပသော ဘဂဝန္တံ ထောမေသိ, တသ္မိံ ထောမနာယ ပရိယောသာနကာလေ သင်္ချာတိက္ကန္တပရိဝါရတာယ မဟာယသော အနောမဒဿီ ဘဂဝါ ကိလေသမာရာဒီနံ ဇိတတ္တာ ဇိနော။ သမာဓိမှာ အပ္ပိတသမာဓိတော ဝုဋ္ဌဟိတွာ သကလဇမ္ဗုဒီပံ ဒိဗ္ဗစက္ခုနာ ဩလောကေသီတိ သမ္ဗန္ဓော။

၂၃၄-၅။ တဿ အနောမဒဿိဿ ဘဂဝတော မုနိနော မောနသင်္ခါတေန ဉာဏေန သမန္နာဂတဿ နိသဘော နာမ သာဝကော သန္တစိတ္တေဟိ ဝူပသန္တကိလေသမာနသေဟိ တာဒီဟိ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌေသု အကမ္ပိယသဘာဝတ္တာ, တာဒိဘိ ခီဏာသဝေဟိ သုဒ္ဓေဟိ ပရိသုဒ္ဓကာယကမ္မာဒိယုတ္တေဟိ ဆဠဘိညေဟိ တာဒီဟိ အဋ္ဌဟိ လောကဓမ္မေဟိ အကမ္ပနသဘာဝေဟိ သတသဟဿေဟိ ပရိဝုတော ဗုဒ္ဓဿ စိတ္တံ, အညာယ ဇာနိတွာ လောကနာယကံ ဥပေသိ, တာဝဒေဝ သမီပံ အဂမာသီတိ သမ္ဗန္ဓော။

֍ * ၂၃၆။ တေ တထာ အာဂတာ သမာနာ တတ္ထ ဘဂဝတော သမီပေ။ အန္တလိက္ခေ အာကာသေ ဌိတာ ဘဂဝန္တံ ပဒက္ခိဏံ အကံသု။ တေ သဗ္ဗေ ပဉ္ဇလိကာ နမဿမာနာ အာကာသတော ဗုဒ္ဓဿ သန္တိကေ ဩတရုံ ဩရောဟိံသူတိ သမ္ဗန္ဓော။

֍ * ၂၃၇။ ပုန ဗျာကရဏဒါနဿ ပုဗ္ဗဘာဂကာရဏံ ပကာသေန္တော သိတံ ပါတုကရီတိအာဒိမာဟ။ တံ သဗ္ဗံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

֍ * ၂၄၁။ ယော မံ ပုပ္ဖေနာတိ ယော တာပသော မယိ စိတ္တံ ပသာဒေတွာ အနေကပုပ္ဖေန မံ ပူဇေသိ, ဉာဏဉ္စ မေ အနု ပုနပ္ပုနံ ထဝိ ထောမေသိ, တမဟန္တိ တံ တာပသံ အဟံ ကိတ္တယိဿာမိ ပါကဋံ ကရိဿာမိ, မမ ဘာသတော ဘာသန္တဿ ဝစနံ သုဏောထ သဝနဝိသယံ ကရောထ မနသိ ကရောထ။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၅၃။)

֍ * ၂၅၀။ ပစ္ဆိမေ ဘဝသမ္ပတ္တေတိ ဗျာကရဏံ ဒဒမာနော ဘဂဝါ အာဟ။ တတ္ထ ပစ္ဆိမေ ပရိယောသာနဘူတေ ဘဝေ သမ္ပတ္တေ သတိ။ မနုဿတ္တံ မနုဿဇာတိံ ဂမိဿတိ, မနုဿလောကေ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတီတိ အတ္ထော။ ရူပသာရဓနသာရဝယသာရကုလသာရဘောဂသာရပုညသာရာဒီဟိ သာရေဟိ သာရဝန္တတာယ သာရီ နာမ ဗြာဟ္မဏီ ကုစ္ဆိနာ ဓာရယိဿတိ။

֍ * ၂၅၃။ ဗျာကရဏမူလမာရဘိ အပရိမေယျေ ဣတော ကပ္ပေတိ။ ဧတ္ထ ဒွိန္နံ အဂ္ဂသာဝကာနံ ဧကံ အသင်္ချေယျံ ကပ္ပသတသဟဿဉ္စ ပါရမီ ပူရိတာ, တထာပိ ဂါထာဗန္ဓသုခတ္ထံ အန္တရကပ္ပါနိ ဥပါဒါယ ဧဝံ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

֍ * ၂၅၄။ ‘‘သာရိပုတ္တောတိ နာမေန, ဟေဿတိ အဂ္ဂသာဝကော’’တိ ဗျာကရဏမဒါသိ, ဗျာကရဏံ ဒတွာ တံ ထောမေန္တော သော ဘဂဝါ အယံ ဘာဂီရထီတိအာဒိမာဟ။ ဂင်္ဂါ, ယမုနာ, သရဘူ, မဟီ, အစိရဝတီတိ ဣမာသံ ပဉ္စန္နံ ဂင်္ဂါနံ အန္တရေ အယံ ဘာဂီရထီ နာမ ပဌမမဟာဂင်္ဂါ ဟိမဝန္တာ ပဘာဝိတာ ဟိမဝန္တတော အာဂတာ အနောတတ္တဒဟတော ပဘဝါ, မဟောဒဓိံ မဟာဥဒကက္ခန္ဓံ အပ္ပယန္တိ ပါပုဏန္တိ, မဟာသမုဒ္ဒံ မဟာသာဂရံ အပ္ပေတိ ဥပဂစ္ဆတိ ယထာ, တထာ ဧဝ အယံ သာရိပုတ္တော သကေ တီသု ဝိသာရဒေါ အတ္တနော ကုလေ ပဝတ္တမာနေသု တီသု ဝေဒေသု ဝိသာရဒေါ အပက္ခလိတဉာဏော ပတ္ထဋဉာဏော။ ပညာယ ပါရမိံ ဂန္တွာ အတ္တနော သာဝကဉာဏဿ ပရိယောသာနံ ဂန္တွာ, ပါဏိနေ သဗ္ဗသတ္တေ တပ္ပယိဿတိ သန္တပ္ပေဿတိ သုဟိတ္တဘာဝံ ကရိဿတီတိ အတ္ထော။

֍ * ၂၅၇။ ဟိမဝန္တမုပါဒါယာတိ ဟိမာလယပဗ္ဗတံ အာဒိံ ကတွာ မဟောဒဓိံ မဟာသမုဒ္ဒံ ဥဒကဘာရံ သာဂရံ ပရိယောသာနံ ကတွာ ဧတ္ထန္တရေ ဧတေသံ ဒွိန္နံ ပဗ္ဗတသာဂရာနံ မဇ္ဈေ ယံ ပုလိနံ ယတ္တကာ ဝါလုကရာသိ အတ္ထိ, ဂဏနာတော ဂဏနဝသေန အသင်္ခိယံ သင်္ချာတိက္ကန္တံ။

֍ * ၂၅၈။ တမ္ပိ သက္ကာ အသေသေနာတိ တံ ပုလိနမ္ပိ နိသေသေန သင်္ခါတုံ သက္ကာ သက္ကုဏေယျ ဘဝေယျ, သာ ဂဏနာ ယထာ ဟောတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ တထာ သာရိပုတ္တဿ ပညာယ အန္တော ပရိယောသာနံ န တွေဝ ဘဝိဿတီတိ အတ္ထော။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၅၄။)

֍ * ၂၅၉။ လက္ခေ ။ပ။ ဘဝိဿတီတိ လက္ခေ ဉာဏလက္ခေ ဉာဏဿ ဧကသ္မိံ ကလေ ဌပိယမာနမှိ ဌပိတေ သတိ ဂင်္ဂါယ ဝါလုကာ ခီယေ ပရိက္ခယံ ဂစ္ဆေယျာတိ အတ္ထော။

֍ * ၂၆၀။ မဟာသမုဒ္ဒေတိ စတုရာသီတိယောဇနသဟဿဂမ္ဘီရေ စတုမဟာသာဂရေ ဦမိယော ဂါဝုတာဒိဘေဒါ တရင်္ဂရာသယော ဂဏနာတော အသင်္ခိယာ သင်္ချာဝိရဟိတာ ယထာ ဟောန္တိ, တထေဝ သာရိပုတ္တဿ ပညာယ အန္တော ပရိယောသာနံ န ဟေဿတိ န ဘဝိဿတီတိ သမ္ဗန္ဓော။

֍ * ၂၆၁။ သော ဧဝံ ပညဝါ သာရိပုတ္တော ဂေါတမဂေါတ္တတ္တာ ဂေါတမံ သကျကုလေ ဇေဋ္ဌကံ သကျပုင်္ဂဝံ သမ္ဗုဒ္ဓံ အာရာဓယိတွာ ဝတ္တပဋိပတ္တိသီလာစာရာဒီဟိ စိတ္တာရာဓနံ ကတွာ ပညာယ သာဝကဉာဏဿ ပါရမိံ ပရိယောသာနံ ဂန္တွာ တဿ ဘဂဝတော အဂ္ဂသာဝကော ဟေဿတီတိ သမ္ဗန္ဓော။

֍ * ၂၆၂။ သော ဧဝံ အဂ္ဂသာဝကဋ္ဌာနံ ပတ္တော သကျပုတ္တေန ဘဂဝတာ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌေသု အကမ္ပိယသဘာဝေန ပဝတ္တိတံ ပါကဋံ ကတံ ဓမ္မစက္ကံ သဒ္ဓမ္မံ အနုဝတ္တေဿတိ အဝိနဿမာနံ ဓာရေဿတိ။ ဓမ္မဝုဋ္ဌိယော ဓမ္မဒေသနာသင်္ခါတာ ဝုဋ္ဌိယော ဝဿေန္တော ဒေသေန္တော ပကာသေန္တော ဝိဝရန္တော ဝိဘဇန္တော ဥတ္တာနီကရောန္တော ပဝတ္တိဿတီတိ အတ္ထော။

֍ * ၂၆၃။ ဂေါတမော သကျပုင်္ဂဝေါ ဘဂဝါ ဧတံ သဗ္ဗံ အဘိညာယ ဝိသေသေန ဉာဏေန ဇာနိတွာ ဘိက္ခုသံဃေ အရိယပုဂ္ဂလမဇ္ဈေ နိသီဒိတွာ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ သကလပညာဒိဂုဏဂဏာဘိရမေ ဥစ္စဋ္ဌာနေ ဌပေဿတီတိ သမ္ဗန္ဓော။

֍ * ၂၆၄။ ဧဝံ သော လဒ္ဓဗျာကရဏော သောမနဿပ္ပတ္တော ပီတိသောမနဿဝသေန ဥဒါနံ ဥဒါနေန္တော အဟော မေ သုကတံ ကမ္မန္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အဟောတိ ဝိမှယတ္ထေ နိပါတော။ အနောမဒဿိဿ ဘဂဝတော သတ္ထုနော ဂရုနော သုကတံ သုဋ္ဌု ကတံ သဒ္ဒဟိတွာ ကတံ ကမ္မံ ပုညကောဋ္ဌာသံ အဟော ဝိမှယံ အစိန္တေယျာနုဘာဝန္တိ အတ္ထော။ ယဿ ဘဂဝတော အဟံ ကာရံ ပုညသမ္ဘာရံ ကတွာ သဗ္ဗတ္ထ သကလဂုဏဂဏေ ပါရမိံ ပရိယောသာနံ ဂတော ပရမံ ကောဋိံ သမ္ပတ္တော, သော ဘဂဝါ အဟော ဝိမှယောတိ သမ္ဗန္ဓော။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၅၅။)

֍ * ၂၆၅။ အပရိမေယျေတိ သင်္ချာတိက္ကန္တကာလသ္မိံ ကတံ ကုသလကမ္မံ, မေ မယှံ ဣဓ ဣမသ္မိံ ပစ္ဆိမတ္တဘာဝေ ဖလံ ဝိပါကံ ဒဿေသိ။ သုမုတ္တော သုဋ္ဌု ဝိမုတ္တော ဆေကေန ဓနုဂ္ဂဟေန ခိတ္တော သရဝေဂေါ ဣဝ အဟံ တေန ပုညဖလေန ကိလေသေ ဈာပယိံ ဈာပေသိန္တိ အတ္ထော။

֍ * ၂၆၆။ အတ္တနော ဧဝ ဝီရိယံ ပကာသေန္တော အသင်္ခတန္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အသင်္ခတန္တိ န သင်္ခတံ, ပစ္စယေဟိ သမာဂမ္မ န ကတန္တိ အတ္ထော။ တံ အသင်္ခတံ နိဗ္ဗာနံ ကိလေသကာလုဿိယာဘာဝေန အစလံ ကတသမ္ဘာရာနံ ပတိဋ္ဌဋ္ဌေန ပဒံ ဂဝေသန္တော ပရိယေသန္တော သဗ္ဗေ တိတ္ထိယေ သကလေ တိတ္ထကရေ ဒိဋ္ဌုပ္ပါဒကေ ပုဂ္ဂလေ ဝိစိနံ ဥပပရိက္ခန္တော ဧသာဟံ ဧသော အဟံ ဘဝေ ကာမဘဝါဒိကေ ဘဝေ သံသရိံ ပရိဗ္ဘမိန္တိ သမ္ဗန္ဓော။

၂၆၇-၈။ အတ္တနော အဓိပ္ပါယံ ပကာသေန္တော ယထာပိ ဗျာဓိတော ပေါသောတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဗျာဓိတောတိ ဗျာဓိနာ ပီဠိတော ပေါသော ပုရိသော ဩသဓံ ပရိယေသေယျ ယထာ, တထာ အဟံ အသင်္ခတံ အမတံ ပဒံ နိဗ္ဗာနံ ဂဝေသန္တော အဗ္ဗောကိဏ္ဏံ အဝိစ္ဆိန္နံ နိရန္တရံ, ပဉ္စသတံ ဇာတိပဉ္စသတေသု အတ္တဘာဝေသု ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိန္တိ သမ္ဗန္ဓော။

֍ * ၂၇၁။ ကုတိတ္ထေ သဉ္စရိံ အဟန္တိ လာမကေ တိတ္ထေ ဂမနမဂ္ဂေ အဟံ သဉ္စရိံ။

֍ * ၂၇၂။ သာရတ္ထိကော ပေါသော သာရဂဝေသီ ပုရိသော။ ကဒလိံ ဆေတွာန ဖာလယေတိ ကဒလိက္ခန္ဓံ ဆေတွာ ဒွေဓာ ဖာလေယျ။ န တတ္ထ သာရံ ဝိန္ဒေယျာတိ ဖာလေတွာ စ ပန တတ္ထ ကဒလိက္ခန္ဓေ သာရံ န ဝိန္ဒေယျ န လဘေယျ, သော ပုရိသော သာရေန ရိတ္တကော တုစ္ဆောတိ သမ္ဗန္ဓော။

֍ * ၂၇၃။ ယထာ ကဒလိက္ခန္ဓော သာရေန ရိတ္တော တုစ္ဆော, တထေဝ တထာ ဧဝ လောကေ တိတ္ထိယာ နာနာဒိဋ္ဌိဂတိကာ ဗဟုဇ္ဇနာ အသင်္ခတေန နိဗ္ဗာနေန ရိတ္တာ တုစ္ဆာတိ သမ္ဗန္ဓော။ သေတိ နိပါတမတ္တံ။

֍ * ၂၇၄။ ပစ္ဆိမဘဝေ ပရိယောသာနဇာတိယံ ဗြဟ္မဗန္ဓု ဗြာဟ္မဏကုလေ ဇာတော အဟံ အဟောသိန္တိ အတ္ထော။ မဟာဘောဂံ ဆဍ္ဍေတွာနာတိ မဟန္တံ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၅၆။)

ဘောဂက္ခန္ဓံ ခေဠပိဏ္ဍံ ဣဝ ဆဍ္ဍေတွာ, အနဂါရိယံ ကသိဝါဏိဇ္ဇာဒိကမ္မဝိရဟိတံ တာပသပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိံ ပဋိပဇ္ဇိန္တိ အတ္ထော။

ပဌမဘာဏဝါရဝဏ္ဏနာ သမတ္တာ။

၂၇၅-၇။ အဇ္ဈာယကော…ပေ… မုနိံ မောနေ သမာဟိတန္တိ မောနံ ဝုစ္စတိ ဉာဏံ, တေန မောနေန သမန္နာဂတော မုနိ, တသ္မိံ မောနေ သမ္မာ အာဟိတံ ဌပိတံ သမာဟိတံ စိတ္တန္တိ အတ္ထော။ အာဂုသင်္ခါတံ ပါပံ န ကရောတီတိ နာဂေါ, အဿဇိတ္ထေရော, တံ မဟာနာဂံ သုဋ္ဌု ဖုလ္လံ ဝိကသိတပဒုမံ ယထာ ဝိရောစမာနန္တိ အတ္ထော။

၂၇၈-၂၈၁။ ဒိသွာ မေ…ပေ… ပုစ္ဆိတုံ အမတံ ပဒန္တိ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

֍ * ၂၈၂။ ဝီထိန္တရေတိ ဝီထိအန္တရေ အနုပ္ပတ္တံ သမ္ပတ္တံ ဥပဂတံ တံ ထေရံ ဥပဂန္တွာန သမီပံ ဂန္တွာ အဟံ ပုစ္ဆိန္တိ သမ္ဗန္ဓော။

֍ * ၂၈၄။ ကီဒိသံ တေ မဟာဝီရာတိ သကလဓိတိပုရိသသာသနေ အရဟန္တာနမန္တရေ ပဌမံ ဓမ္မစက္ကပဝတ္တနေ, အရဟတ္တပ္ပတ္တမဟာဝီရ, အနုဇာတပရိဝါရဗဟုလတာယ မဟာယသ တေ တဝ ဗုဒ္ဓဿ ကီဒိသံ သာသနံ ဓမ္မံ ဓမ္မဒေသနာသင်္ခါတံ သာသနန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ သော ဘဒြမုခ, မေ မယှံ သာဓု ဘဒ္ဒကံ သာသနံ ကထယဿု ကထေဟီတိ အတ္ထော။

֍ * ၂၈၅။ တတော ကထိတာကာရံ ဒဿေန္တော သော မေ ပုဋ္ဌောတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သောတိ အဿဇိတ္ထေရော, မေ မယာ ပုဋ္ဌော ‘‘သာသနံ ကီဒိသ’’န္တိ ကထိတော သဗ္ဗံ ကထံ ကထေသိ။ သဗ္ဗံ သာသနံ သတ္ထဂမ္ဘီရတာယ ဂမ္ဘီရံ ဒေသနာဓမ္မပဋိဝေဓဂမ္ဘီရတာယ ဂမ္ဘီရံ ပရမတ္ထသစ္စဝိဘာဝိတာဒိဝသေန နိပုဏံ ပဒံ နိဗ္ဗာနံ တဏှာသလ္လဿ ဟန္တာရံ ဝိနာသကရံ သဗ္ဗဿ သံသာရဒုက္ခဿ အပနုဒနံ ခေပနကရံ ဓမ္မန္တိ သမ္ဗန္ဓော။

֍ * ၂၈၆။ တေန ကထိတာကာရံ ဒဿေန္တော ယေ ဓမ္မာတိအာဒိမာဟ။ ဟေတုပ္ပဘဝါ ဟေတုတော ကာရဏတော ဥပ္ပန္နာ ဇာတာ ဘူတာ သဉ္ဇာတာ နိဗ္ဗတ္တာ အဘိနိဗ္ဗတ္တာ, ယေ ဓမ္မာ ယေ သပ္ပစ္စယာ သဘာဝဓမ္မာ သန္တိ သံဝိဇ္ဇန္တိ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၅၇။)

ဥပလဘန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ တေသံ ဓမ္မာနံ ဟေတုံ ကာရဏံ တထာဂတော အာဟ ကထေသိ။ တေသဉ္စ ယော နိရောဓောတိ တေသံ ဟေတုဓမ္မာနံ ယော နိရောဓော နိရုဇ္ဈနသဘာဝေါ, ဧဝံဝါဒီ မဟာသမဏောတိ သီလသမာဓိပညာဒိဂုဏပရိဝါရမဟန္တတာယ သမိတပါပတ္တာ ဝိဒ္ဓံသိတပါပတ္တာ စ မဟာသမဏော ဘဂဝါ ဧဝံဝါဒီ ဟေတုဝူပသမနာဒိဝဒနသီလော ကထေတာတိ အတ္ထော။

֍ * ၂၈၇။ တတော ဝုတ္တဓမ္မံ သုတွာ အတ္တနာ ပစ္စက္ခကတပ္ပကာရံ ဒဿေန္တော သောဟန္တိအာဒိမာဟ။ တံ ဥတ္တာနမေဝ။

֍ * ၂၈၉။ ဧသေဝ ဓမ္မော ယဒိတာဝဒေဝါတိ သစေပိ ဣတော ဥတ္တရိံ နတ္ထိ, ဧတ္တကမေဝ ဣဒံ သောတာပတ္တိဖလမေဝ ပတ္တဗ္ဗံ။ တထာ ဧသော ဧဝ ဓမ္မောတိ အတ္ထော။ ပစ္စဗျထ ပဋိဝိဒ္ဓထ တုမှေ အသောကံ ပဒံ နိဗ္ဗာနံ။ အမှေဟိ နာမ ဣဒံ ပဒံ ဗဟုကေဟိ ကပ္ပနဟုတေဟိ အဒိဋ္ဌမေဝ အဗ္ဘတီတံ။

֍ * ၂၉၀။ ယွာဟံ ဓမ္မံ ဂဝေသန္တောတိ ယော အဟံ ဓမ္မံ သန္တိပဒံ ဂဝေသန္တော ပရိယေသန္တော ကုတိတ္ထေ ကုစ္ဆိတတိတ္ထေ နိန္ဒိတဗ္ဗတိတ္ထေ သဉ္စရိံ ပရိဗ္ဘမိန္တိ အတ္ထော။ သော မေ အတ္ထော အနုပ္ပတ္တောတိ သော ပရိယေသိတဗ္ဗော အတ္ထော မယာ အနုပ္ပတ္တော သမ္ပတ္တော, ဣဒါနိ ပန မေ မယှံ နပ္ပမဇ္ဇိတုံ အပ္ပမာဒေန ဘဝိတုံ ကာလောတိ အတ္ထော။

֍ * ၂၉၁။ အဟံ အဿဇိနာ ထေရေန တောသိတော ကတသောမနဿော, အစလံ နိစ္စလံ နိဗ္ဗာနပဒံ, ပတွာန ပါပုဏိတွာ သဟာယကံ ကောလိတမာဏဝံ ဂဝေသန္တော ပရိယေသန္တော အဿမပဒံ အဂမာသိန္တိ အတ္ထော။

֍ * ၂၉၂။ ဒူရတောဝ မမံ ဒိသွာတိ အဿမပဒတော ဒူရတောဝ အာဂစ္ဆန္တံ မမံ ဒိသွာ သုသိက္ခိတော မေ မမ သဟာယော ဌာနနိသဇ္ဇာဒိဣရိယာပထေဟိ သမ္ပန္နော သမင်္ဂီဘူတော ဣဒံ ဥပရိ ဝုစ္စမာနဝစနံ အဗြဝိ ကထေသီတိ အတ္ထော။

֍ * ၂၉၃။ ဘော သဟာယ, ပသန္နမုခနေတ္တာသိ ပသန္နေဟိ သောဘနေဟိ ဒဒ္ဒလ္လမာနေဟိ မုခနေတ္တေဟိ သမန္နာဂတော အသိ။ မုနိဘာဝေါ ဣဝ တေ ဒိဿတိ ပညာယတိ။ ဣတ္ထမ္ဘူတော တွံ အမတာဓိဂတော အမတံ နိဗ္ဗာနံ အဓိဂတော အသိ, ကစ္စိ အစ္စုတံ နိဗ္ဗာန ပဒံ အဓိဂတော အဓိဂစ္ဆီတိ ပုစ္ဆာမီတိ အတ္ထော။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၅၈။)

֍ * ၂၉၄။ သုဘာနုရူပေါ အာယာသီတိ သုဘဿ ပသန္နဝဏ္ဏဿ အနုရူပေါ ဟုတွာ အာယာသိ အာဂစ္ဆသိ။ အာနေဉ္ဇကာရိတော ဝိယာတိ တောမရာဒီဟိ ကာရိတော အာနေဉ္ဇော ဟတ္ထီ ဝိယ ဒန္တောဝ တီဟိ မာသေဟိ သုသိက္ခိတော ဣဝ ဗာဟိတပါပတ္တာ, ဗြာဟ္မဏ ဒန္တဒမထော သိက္ခိတသိက္ခော နိဗ္ဗာနပဒေ ဥပသန္တော အသီတိ ပုစ္ဆိ။

֍ * ၂၉၅။ တေန ပုဋ္ဌော အမတံ မယာတိအာဒိမာဟ။ တံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

֍ * ၂၉၉။ အပရိယောသိတသင်္ကပ္ပေါတိ ‘‘အနာဂတေ ဧကဿ ဗုဒ္ဓဿ အဂ္ဂသာဝကော ဘဝေယျ’’န္တိ ပတ္ထိတပတ္ထနာယ ကောဋိံ အပ္ပတ္တသင်္ကပ္ပေါတိ အတ္ထော။ ကုတိတ္ထေ အဂန္တဗ္ဗမဂ္ဂေ အဟံ သဉ္စရိံ ပရိဗ္ဘမိံ။ ဘန္တေ ဂေါတမ, လောကဇေဋ္ဌ တဝ ဒဿနံ အာဂမ္မ ပတွာ, မမ သင်္ကပ္ပေါ မယှံ ပတ္ထနာ ပူရိတော အရဟတ္တမဂ္ဂါဓိဂမေန သာဝကပါရမီဉာဏဿ ပါပုဏနေန ပရိပုဏ္ဏောတိ အဓိပ္ပါယော။

֍ * ၃၀၀။ ပထဝိယံ ပတိဋ္ဌာယာတိ ပထဝိယံ နိဗ္ဗတ္တာ သမယေ ဟေမန္တကာလေ ပုပ္ဖန္တိ ဝိကသန္တိ, ဒိဗ္ဗဂန္ဓာ သုဂန္ဓာ သုဋ္ဌု ပဝန္တိ ပဝါယန္တိ, သဗ္ဗပါဏိနံ သဗ္ဗေ ဒေဝမနုဿေ တောသေန္တိ သောမနဿယုတ္တေ ကရောန္တိ ယထာ။

֍ * ၃၀၁။ တထေဝါဟံ မဟာဝီရာတိ မဟာဝီရိယဝန္တသကျကုလပသုတမဟာပရိဝါရ တေ တဝ သာသနေ ပတိဋ္ဌာယ အဟံ ပတိဋ္ဌဟိတွာ ပုပ္ဖိတုံ အရဟတ္တမဂ္ဂဉာဏေန ဝိကသိတုံ သမယံ ကာလံ ဧသာမိ ဂဝေသာမိ တထေဝါတိ သမ္ဗန္ဓော။

֍ * ၃၀၂။ ဝိမုတ္တိပုပ္ဖန္တိ သဗ္ဗကိလေသေဟိ ဝိမုစ္စနတော ဝိမောစနတော ဝါ ဝိမုတ္တိ အရဟတ္တဖလဝိမုတ္တိသင်္ခါတံ ပုပ္ဖံ ဧသန္တော ဂဝေသေန္တော, တဉ္စ ခေါ ဘဝသံသာရမောစနံ ကာမဘဝါဒိဘဝေသု သံသရဏံ ဂမနံ ဘဝသံသာရံ, တတော မောစနံ ဘဝသံသာရမောစနံ။ ဝိမုတ္တိပုပ္ဖလာဘေနာတိ ဝိမုစ္စနံ ဝိမုစ္စန္တိ ဝါ ကတသမ္ဘာရာ ဧတာယာတိ ဝိမုတ္တိ, အဂ္ဂဖလံ။ ပုပ္ဖန္တိ ဝိကသန္တိ ဝေနေယျာ ဧတေနာတိ ပုပ္ဖံ။ ဝိမုတ္တိ ဧဝ ပုပ္ဖံ ဝိမုတ္တိပုပ္ဖံ။ လဘနံ လာဘော, ဝိမုတ္တိပုပ္ဖဿ လာဘော ဝိမုတ္တိပုပ္ဖလာဘော။ တေန ဝိမုတ္တိပုပ္ဖလာဘေန အဓိဂမနေန သဗ္ဗပါဏိနံ သဗ္ဗသတ္တေ တောသေမိ သောမနဿံ ပါပေမီတိ အတ္ထော။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၅၉။)

֍ * ၃၀၃။ ‘‘ယာဝတာ ဗုဒ္ဓခေတ္တမှီ’’တိအာဒီသု စက္ခုမ ပဉ္စဟိ စက္ခူဟိ စက္ခုမန္တ ယတ္တကေ ဌာနေ ရတနသုတ္တာဒီနံ ပရိတ္တာနံ အာဏာ အာနုဘာဝေါ ပဝတ္တတိ, တတ္တကေ သတသဟဿကောဋိစက္ကဝါဠသင်္ခါတေ ဗုဒ္ဓခေတ္တေ ဌပေတွာန မဟာမုနိံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ ဝဇ္ဇေတွာ အဝသေသေသု သတ္တေသု အညော ကောစိ တဝ ပုတ္တဿ တုယှံ ပုတ္တေန မယာ ပညာယ သဒိသော သမော နတ္ထီတိ သမ္ဗန္ဓော။ သေသံ ဥတ္တာနမေဝ။

֍ * ၃၀၈။ ပဋိပန္နာတိ စတုမဂ္ဂသမင်္ဂိနော စ ဖလဋ္ဌာ အရဟတ္တဖလေ ဌိတာ စ သေခါ ဖလသမင်္ဂိနော ဟေဋ္ဌိမေဟိ တီဟိ ဖလေဟိ သမန္နာဂတာ စ ဧတေ အဋ္ဌ အရိယဘိက္ခူ, ဥတ္တမတ္ထံ နိဗ္ဗာနံ အာသီသကာ ဂဝေသကာ, တံ ပညဝန္တံ ပရိဝါရေန္တိ သဒါ သဗ္ဗကာလံ သေဝန္တိ ဘဇန္တိ ပယိရုပါသန္တီတိ အတ္ထော။

֍ * ၃၁၀။ ကာယဝေဒနာစိတ္တဓမ္မာနုပဿနာသင်္ခါတာနံ စတုန္နံ သတိပဋ္ဌာနာနံ ကုသလာ ဆေကာ သတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂါဒီနံ သတ္တန္နံ သမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂါနံ ဘာဝနာယဝဍ္ဎနာယ ရတာ အလ္လီနာ။

֍ * ၃၁၄

။ ဥဠုရာဇာဝ တာရကရာဇာ ဣဝ စ သောဘသိ။

֍ * ၃၁၅။ ရုက္ခပဗ္ဗတရတနသတ္တာဒယော ဓာရေတီတိ ဓရဏီ, ဓရဏိယံ ရုဟာ သဉ္ဇာတာ ဝဍ္ဎိတာ စာတိ ဓရဏီရုဟာ ရုက္ခာ။ ပထဝိယံ ပတိဋ္ဌာယ ရုဟန္တိ ဝဍ္ဎန္တိ ဝုဒ္ဓိံ ဝိရူဠှိံ အာပဇ္ဇန္တိ။ ဝေပုလ္လတံ ဝိပုလဘာဝံ ပရိပူရဘာဝံ ပါပုဏန္တိ, တေ ရုက္ခာ ကမေန ဖလံ ဒဿယန္တိ ဖလဓာရိနော ဟောန္တိ။

၃၁၇-၉။ ပုနပိ ဘဂဝန္တမေဝ ထောမေန္တော သိန္ဓု သရဿတီတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သိန္ဓုဝါဒိ နာမ ဂင်္ဂါ စ သရဿတီ နာမ ဂင်္ဂါ စ နန္ဒိယဂင်္ဂါ စ စန္ဒဘာဂါဂင်္ဂါ စ ဂင်္ဂါ နာမ ဂင်္ဂါ စ ယမုနာ နာမ ဂင်္ဂါ စ သရဘူ နာမ ဂင်္ဂါ စ မဟီ နာမ ဂင်္ဂါ စ။ သန္ဒမာနာနံ ဂစ္ဆန္တီနံ ဧတာသံ ဂင်္ဂါနံ သာဂရောဝ သမုဒ္ဒေါ ဧဝ သမ္ပဋိစ္ဆတိ ပဋိဂ္ဂဏှာတိ ဓာရေတိ။ တဒါ ဧတာ သဗ္ဗဂင်္ဂါ ပုရိမံ နာမံ သိန္ဓုဝါဒိဂင်္ဂါတျာဒိကံ ပုရိမံ နာမပညတ္တိဝေါဟာရံ ဇဟန္တိ ဆဍ္ဍေန္တိ သာဂရောတေဝ သာဂရော ဣတိ ဧဝ ဉာယတိ ပါကဋာ ဘဝတိ ယထာ။ တထေဝ တထာ ဧဝ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၆၀။)

ဣမေ စတုဗ္ဗဏ္ဏာ ခတ္တိယဗြာဟ္မဏဝေဿသုဒ္ဒသင်္ခါတာ စတ္တာရော ကုလာ တဝန္တိကေ တဝ အန္တိကေ သမီပေ ပဗ္ဗဇိတွာ ပတ္တကာသာယစီဝရဓာရိနော ပရိစရန္တာ ပုရိမံ နာမံ ခတ္တိယာဒိနာမဓေယျံ ပညတ္တိဝေါဟာရံ ဇဟန္တိ စဇန္တိ, ဗုဒ္ဓပုတ္တာတိ ဗုဒ္ဓဿ ဩရသာတိ ဉာယရေ ပါကဋာ ဘဝေယျုံ။

၃၂၀-၄။ စန္ဒော စန္ဒမဏ္ဍလော အဗ္ဘာ မဟိကာ ရဇော ဓုမော ရာဟူတိ ပဉ္စဟိ ဥပက္ကိလေသေဟိ ဝိရဟိတတ္တာ ဝိမလော ဝိဂတမလော နိမ္မလော, အာကာသဓာတုယာ အာကာသဂဗ္ဘေ ဂစ္ဆံ ဂစ္ဆန္တော, သဗ္ဗေ တာရကသမူဟေ အာဘာယ မဒ္ဒမာနော လောကေ အတိရောစတိ ဒဒ္ဒလ္လတိ ယထာ။ တထေဝ တထာ ဧဝ တွံ…ပေ…။

၃၂၅-၇။ ဥဒကေ ဇာတာ ဥဒကေ သံဝဍ္ဎာ ကုမုဒါ မန္ဒာလကာ စ ဗဟူ သင်္ခါတိက္ကန္တာ, တောယေန ဥဒကေန ကဒ္ဒမကလလေန စ ဥပလိမ္ပန္တိ အလ္လီယန္တိ ယထာ, တထေဝ ဗဟုကာ သတ္တာ အပရိမာဏာ သတ္တာ လောကေ ဇာတာ သံဝဍ္ဎာ ရာဂေန စ ဒေါသေန စ အဋ္ဋိတာ ဗန္ဓိတာ ဝိရူဟရေ ဝိရုဟန္တိ။ ကဒ္ဒမေ ကုမုဒံ ယထာ ဝိရုဟတိ သဉ္ဇာယတိ။ ကေသရီတိ ပဒုမံ။

၃၂၉-၃၀။ ရမ္မကေ မာသေတိ ကတ္တိကမာသေ ‘‘ကောမုဒိယာ စာတုမာသိနိယာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ။ ဝါရိဇာ ပဒုမပုပ္ဖါဒယော ဗဟူ ပုပ္ဖါ ပုပ္ဖန္တိ ဝိကသန္တိ, တံ မာသံ တံ ကတ္တိကမာသံ နာတိဝတ္တန္တိ ဝါရိဇာတိ သမ္ဗန္ဓော။ သမယော ပုပ္ဖနာယ သောတိ သော ကတ္တိကမာသော ပုပ္ဖနာယ ဝိကသနာယ သမယော ကာလောတိ အတ္ထော။ ယထာ ပုပ္ဖန္တိ တထေဝ တွံ, သကျပုတ္တ, ပုပ္ဖိတော ဝိကသိတော အသိ။ ပုပ္ဖိတော တေ ဝိမုတ္တိယာတိ တေ တုယှံ သိဿာ ကတသမ္ဘာရာ ဘိက္ခူ ဝိမုတ္တိယာ အရဟတ္တဖလဉာဏေန ပုပ္ဖိတော ဝိကသိတော။ ယထာ ဝါရိဇံ ပဒုမံ ပုပ္ဖနသမယံ နာတိက္ကမတိ, တထာ တေ သာသနံ ဩဝါဒါနုသာသနိံ နာတိဝတ္တန္တိ နာတိက္ကမန္တီတိ အတ္ထော။

၃၃၃-၄။ ယထာပိ သေလော ဟိမဝါတိ ဟိမဝါ နာမ သေလမယပဗ္ဗတော။ သဗ္ဗပါဏိနံ သဗ္ဗေသံ ဗျာဓိတာနံ သတ္တာနံ ဩသဓော ဩသဓဝန္တော သဗ္ဗနာဂါနံ သဗ္ဗအသုရာနံ သဗ္ဗဒေဝါနဉ္စ အာလယော အဂါရဘူတော ယထာ, တထေဝ တွံ, မဟာဝီရ, သဗ္ဗပါဏိနံ ဇရာဗျာဓိမရဏာဒီဟိ ပမောစနတော ဩသဓော ဝိယ။ ယထာ သော ဟိမဝါ နာဂါဒီနံ အာလယော,

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၆၁။)

တထာ တေဝိဇ္ဇာယ စ ဆဠဘိညာယ စ ဣဒ္ဓိယာ စ ပါရမိံ ပရိယောသာနံ ဂတာ ပတ္တာ တုဝံ နိဿာယ ဝသန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဟေဋ္ဌာ ဝါ ဥပရိ ဝါ ဥပမာဥပမေယျဝသေန ဂါထာနံ သမ္ဗန္ဓနယာ သုဝိညေယျာဝ။

֍ * ၃၄၂။ အာသယာနုသယံ ဉတွာတိ ဧတ္ထ အာသယောတိ အဇ္ဈာသယော စရိယာ, အနုသယောတိ ထာမဂတကိလေသော။ ‘‘အယံ ရာဂစရိတော, အယံ ဒေါသစရိတော, အယံ မောဟစရိတော’’တိအာဒိနာ အာသယဉ္စ အနုသယံ ကိလေသပဝတ္တိဉ္စ ဇာနိတွာတိ အတ္ထော။ ဣန္ဒြိယာနံ ဗလာဗလန္တိ သဒ္ဓိန္ဒြိယာဒီနံ ပဉ္စန္နံ ဣန္ဒြိယာနံ တိက္ခိန္ဒြိယော မုဒိန္ဒြိယော သွာကာရော ဒွါကာရော သုဝိညာပယော ဒုဝိညာပယောတိ ဧဝံ ဗလာဗလံ ဇာနိတွာ။ ဘဗ္ဗာဘဗ္ဗေ ဝိဒိတွာနာတိ ‘‘မယာ ဒေသိတံ ဓမ္မံ ပဋိဝိဇ္ဈိတုံ အယံ ပုဂ္ဂလော ဘဗ္ဗော သမတ္ထော, အယံ ပုဂ္ဂလော အဘဗ္ဗော’’တိ ဝိဒိတွာ ပစ္စက္ခံ ကတွာ, ဘန္တေ, သဗ္ဗညု တွံ စာတုဒ္ဒီပိကမဟာမေဃော ဝိယ ဓမ္မဒေသနာသီဟနာဒေန အဘီတနာဒေန ဂဇ္ဇသိ သကလံ စက္ကဝါဠံ ဧကနိန္နာဒံ ကရောသိ။

၃၄၃-၄။ စက္ကဝါဠပရိယန္တာတိ သမန္တာ စက္ကဝါဠဂဗ္ဘံ ပူရေတွာ ပရိသာ နိသိန္နာ ဘဝေယျ။ တေ ဧဝံ နိသိန္နာ နာနာဒိဋ္ဌီ အနေကဒဿနဂါဟိနော ဝိဝဒမာနာ ဒွေဠှကဇာတာ ဝိဝဒန္တိ, တံ တေသံ ဝိမတိစ္ဆေဒနာယ ဒုဗုဒ္ဓိဆိန္ဒနတ္ထာယ သဗ္ဗေသံ သတ္တာနံ စိတ္တမညာယ စိတ္တာစာရံ ဉတွာ ဩပမ္မကုသလော ဥပမာဥပမေယျေသု ဒက္ခော တွံ, မုနိ, ဧကံ ပဉှံ ကထေန္တောဝ ဧကေနေဝ ပဉှကထနေန သကလစက္ကဝါဠဂဗ္ဘေ နိသိန္နာနံ ပါဏီနံ ဝိမတိံ သံသယံ ဆိန္ဒသိ နိက္ကင်္ခံ ကရောတီတိ အတ္ထော။

֍ * ၃၄၅။ ဥပဒိသသဒိသေဟေဝါတိ ဧတ္ထ ဥဒကဿ ဥပရိ ဒိဿန္တိ ပါကဋာ ဟောန္တီတိ ဥပဒိသာ, သေဝါလာ။ ဥပဒိသေဟိ သဒိသာ ဥပဒိသသဒိသာ, မနုဿာ။ ယထာ ဟိ ဥပဒိသာ သေဝါလာ ဥဒကံ အဒိဿမာနံ ကတွာ တဿုပရိ ပတ္ထရိတွာ ဌိတာ ဟောန္တိ, တထာ ဝသုဓာ ပထဝီ တေဟိ ဥပဒိသသဒိသေဟိ ဧဝ မနုဿေဟိ နိရန္တရံ ပတ္ထရိတွာ ဌိတေဟိ ပူရိတာ ဘဝေယျ။ တေ သဗ္ဗေဝ ပထဝိံ ပူရေတွာ ဌိတာ မနုဿာ ပဉ္ဇလိကာ သိရသိ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟိတာ ကိတ္တယုံ လောကနာယကံ လောကနာယကဿ ဗုဒ္ဓဿ ဂုဏံ ကထေယျုံ။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၆၂။)

֍ * ၃၄၆။ တေ သဗ္ဗေ ဒေဝမနုဿာ ကပ္ပံ ဝါ သကလံ ကပ္ပံ ကိတ္တယန္တာ ဂုဏံ ကထေန္တာပိ နာနာဝဏ္ဏေဟိ နာနပ္ပကာရေဟိ ဂုဏေဟိ ကိတ္တယုံ။ တထာပိ တေ သဗ္ဗေ ပရိမေတုံ ဂုဏပမာဏံ ကထေတုံ န ပပ္ပေယျုံ န သမ္ပာပုဏေယျုံ န သက္ကုဏေယျုံ။ အပ္ပမေယျော တထာဂတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ အပရိမေယျော ဂုဏာတိရေကော။ ဧတေန ဂုဏမဟန္တတံ ဒီပေတိ။

֍ * ၃၄၇။ သကေန ထာမေန အတ္တနော ဗလေန ဟေဋ္ဌာ ဥပမာဥပမေယျဝသေန ဇိနော ဇိတကိလေသော ဗုဒ္ဓေါ မယာ ကိတ္တိတော ထောမိတော ယထာ အဟောသိ, ဧဝမေဝ သဗ္ဗေ ဒေဝမနုဿာ ကပ္ပကောဋီပိ ကပ္ပကောဋိသတေပိ ကိတ္တေန္တာ ပကိတ္တယုံ ကထေယျုန္တိ အတ္ထော။

֍ * ၃၄၈။ ပုနပိ ဂုဏာနံ အပ္ပမာဏတံ ဒီပေတုံ သစေ ဟိ ကောစိ ဒေဝေါ ဝါတိအာဒိမာဟ။ ပူရိတံ ပရိကဍ္ဎေယျာတိ မဟာသမုဒ္ဒေ ပူရိတဥဒကံ သမန္တတော အာကဍ္ဎေယျ။ သော ပုဂ္ဂလော ဝိဃာတံ ဒုက္ခမေဝ လဘေယျ ပါပုဏေယျာတိ အတ္ထော။

֍ * ၃၅၀။ ဝတ္တေမိ ဇိနသာသနန္တိ ဇိနေန ဘာသိတံ သကလံ ပိဋကတ္တယံ ဝတ္တေမိ ပဝတ္တေမိ ရက္ခာမီတိ အတ္ထော။ ဓမ္မသေနာပတီတိ ဓမ္မေန ပညာယ ဘဂဝတော စတုပရိသသင်္ခါတာယ ပရိသာယ ပတိ ပဓာနောတိ ဓမ္မသေနာပတိ။ သကျပုတ္တဿ ဘဂဝတော သာသနေ အဇ္ဇ ဣမသ္မိံ ဝတ္တမာနကာလေ စက္ကဝတ္တိရညော ဇေဋ္ဌပုတ္တော ဝိယ သကလံ ဗုဒ္ဓသာသနံ ပါလေမီတိ အတ္ထော။

၃၅၂-၃။ အတ္တနော သံသာရပရိဗ္ဘမံ ဒဿေန္တော ယော ကောစိ မနုဇော ဘာရန္တိအာဒိမာဟ။ ယော ကောစိ မနုဇော မာနုသော ဘာရံ သီသဘာရံ မတ္ထကေ သီသေ ဌပေတွာ ဓာရေယျ ဝဟေယျ, သဒါ သဗ္ဗကာလံ သော မနုဇော တေန ဘာရေန ဒုက္ခိတော ပီဠိတော အတိဘူတော အဿ ဘဝေယျ။ ဘာရော ဘရိတဘာရော ဘရိတော အတီဝ ဘာရိတော။ တထာ တေန ပကာရေန အဟံ ရာဂဂ္ဂိဒေါသဂ္ဂိမောဟဂ္ဂိသင်္ခါတေဟိ တီဟိ အဂ္ဂီဟိ ဍယှမာနော, ဂိရိံ ဥဒ္ဓရိတော ယထာ မဟာမေရုပဗ္ဗတံ ဥဒ္ဓရိတွာ ဥက္ခိပိတွာ သီသေ ဌပိတော ဘဝဘာရေန ဘဝသံသာရုပ္ပတ္တိဘာရေန, ဘရိတော ဒုက္ခိတော ဘဝေသု သံသရိံ ပရိဗ္ဘမိန္တိ သမ္ဗန္ဓော။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၆၃။)

֍ * ၃၅၄။ ဩရောပိတော စ မေ ဘာရောတိ ဣဒါနိ ပဗ္ဗဇိတကာလတော ပဋ္ဌာယ သော ဘဝဘာရော မယာ ဩရောပိတော နိက္ခိတ္တော။ ဘဝါ ဥဂ္ဃါဋိတာ မယာတိ သဗ္ဗေ နဝ ဘဝါ မယာ ဝိဒ္ဓံသိတာ။ သကျပုတ္တဿ ဘဂဝတော သာသနေ ယံ ကရဏီယံ ကတ္တဗ္ဗံ မဂ္ဂပဋိပါဋိယာ ကိလေသဝိဒ္ဓံသနကမ္မံ အတ္ထိ, တံ သဗ္ဗံ မယာ ကတန္တိ အတ္ထော။

֍ * ၃၅၅။ ပုန အတ္တနော ဝိသေသံ ဒဿေန္တော ယာဝတာ ဗုဒ္ဓခေတ္တမှီတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ယာဝတာ ယတ္တကေ ဒသသဟဿစက္ကဝါဠသင်္ခါတေ ဗုဒ္ဓခေတ္တေ သကျပုင်္ဂဝံ သကျကုလဇေဋ္ဌကံ ဘဂဝန္တံ ဌပေတွာ အဝသေသသတ္တေသု ကောစိပိ ပညာယ မေ မယာ သမော နတ္ထီတိ ဒီပေတိ။ တေနာဟ – ‘‘အဟံ အဂ္ဂေါမှိ ပညာယ, သဒိသော မေ န ဝိဇ္ဇတီ’’တိ။

֍ * ၃၅၆။ ပုန အတ္တနော အာနုဘာဝံ ပကာသေန္တော သမာဓိမှီတျာဒိမာဟ။ တံ သုဝိညေယျမေဝ။

֍ * ၃၆၀။ ဈာနဝိမောက္ခာနခိပ္ပပဋိလာဘီတိ ပဌမဇ္ဈာနာဒီနံ ဈာနာနံ လောကတော ဝိမုစ္စနတော ‘‘ဝိမောက္ခ’’န္တိ သင်္ခံ ဂတာနံ အဋ္ဌန္နံ လောကုတ္တရဝိမောက္ခာနဉ္စ ခိပ္ပလာဘီ သီဃံ ပါပုဏာတီတိ အတ္ထော။

֍ * ၃၆၂။ ဧဝံ မဟာနုဘာဝဿာပိ အတ္တနော သဗြဟ္မစာရီသု ဂါရဝဗဟုမာနတံ ပကာသေန္တော ဥဒ္ဓတဝိသောဝါတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဥဒ္ဓတဝိသော ဥပ္ပါဋိတဃောရဝိသော သပ္ပေါ ဣဝ ဆိန္နဝိသာဏောဝ ဆိန္ဒိတသိင်္ဂေါ ဥသဘော ဣဝ အဟံ ဣဒါနိ နိက္ခိတ္တမာနဒပ္ပေါဝ ဆဍ္ဍိတဂေါတ္တမဒါဒိမာနဒပ္ပေါဝ ဂဏံ သံဃဿ သန္တိကံ ဂရုဂါရဝေန အာဒရဗဟုမာနေန ဥပေမိ ဥပဂစ္ဆာမိ။

֍ * ၃၆၃။ ဣဒါနိ အတ္တနော ပညာယ မဟတ္တတံ ပကာသေန္တော ယဒိရူပိနီတိအာဒိမာဟ။ ဧဝရူပါ မေ မဟတီ ပညာ အရူပိနီ သမာနာ ယဒိ ရူပိနီ ဘဝေယျ, တဒါ မေ မမ ပညာ ဝသုပတီနံ ပထဝိဿရာနံ ရာဇူနံ သမေယျ သမာ ဘဝေယျာတိ အဓိပ္ပါယော။ ဧဝံ အတ္တနော ပညာယ မဟတ္တဘာဝံ ဒဿေတွာ တတော ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏေန ပုဗ္ဗေ ကမ္မံ သရိတွာ အနောမဒဿိဿာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အနောမဒဿိဿ ဘဂဝတော မယာ ကတာယ ဉာဏထောမနာယ ဖလံ ဧတံ မမ ပညာမဟတ္တန္တိ အတ္ထော။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၆၄။)

֍ * ၃၆၄။ ပဝတ္တိတံ ဓမ္မစက္ကန္တိ ဧတ္ထ စက္က-သဒ္ဒေါ ပနာယံ ‘‘စတုစက္ကယာန’’န္တိအာဒီသု ဝါဟနေ ဝတ္တတိ။ ‘‘ပဝတ္တိတေ စ ပန ဘဂဝတာ ဓမ္မစက္ကေ’’တိအာဒီသု (မဟာဝ။ ၁၇၊ သံ။ နိ။ ၅။၁၀၈၁) ဒေသနာယံ။ ‘‘စက္ကံ ဝတ္တယ သဗ္ဗပါဏိန’’န္တိအာဒီသု (ဇာ။ ၁။၇။၁၄၉) ဒါနမယပုညကိရိယာယံ။ ‘‘စက္ကံ ဝတ္တေတိ အဟောရတ္တ’’န္တိအာဒီသု ဣရိယာပထေ။ ‘‘ဣစ္ဆာဟတဿ ပေါသဿ, စက္ကံ ဘမတိ မတ္ထကေ’’တိအာဒီသု (ဇာ။ ၁။၁။၁၀၄၊ ၁။၅။၁၀၃) ခုရစက္ကေ ‘‘ရာဇာ စက္ကဝတ္တီ စက္ကာနုဘာဝေန ဝတ္တနကော’’တိအာဒီသု (ဣတိဝု။ ၂၂၊ ဒီ။ နိ။ ၁။၂၅၈) ရတနစက္ကေ။ ဣဓ ပနာယံ ဒေသနာယံ။ တာဒိနာ တာဒိဂုဏသမန္နာဂတေန သကျပုတ္တေန ဂေါတမသမ္ဗုဒ္ဓေန ပဝတ္တိတံ ဒေသိတံ ပိဋကတ္တယသင်္ခါတံ ဓမ္မစက္ကံ အဟံ သမ္မာ အဝိပရီတေန အနုဝတ္တေမိ အနုဂန္တွာ ဝတ္တေမိ, ဒေသေမိ ဒေသနံ ကရောမိ။ ဣဒံ အနုဝတ္တနံ ဒေသိတဿ အနုဂန္တွာ ပစ္ဆာ ဒေသနံ ပုရိမဗုဒ္ဓါနံ ကတာယ ဉာဏထောမနာယ ဖလန္တိ သမ္ဗန္ဓော။

֍ * ၃၆၅။ တတော သပ္ပုရိသူပနိဿယယောနိသောမနသိကာရာဒိပုညဖလံ ဒဿေန္တော မာ မေ ကဒါစိ ပါပိစ္ဆောတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ပါပိစ္ဆော လာမကာယ ဣစ္ဆာယ သမန္နာဂတော ပါပစာရီ ပုဂ္ဂလော စ ဌာနနိသဇ္ဇာဒီသု ဝတ္တပဋိဝတ္တကရဏေ ကုသီတော စ ဈာနသမာဓိမဂ္ဂဘာဝနာဒီသု ဟီနဝီရိယော စ ဂန္ထဓုရဝိပဿနာဓုရဝိရဟိတတ္တာ အပ္ပဿုတော စ အာစရိယုပဇ္ဈာယာဒီသု အာစာရဝိရဟိတတ္တာ အနာစာရော စ ပုဂ္ဂလော ကဒါစိ ကာလေ ကတ္ထစိ ဌာနေ မေ မယာ သဟ သမေတော သမာဂတော မာ အဟု မာ ဘဝတူတိ သမ္ဗန္ဓော။

֍ * ၃၆၆။ ဗဟုဿုတောတိ ပရိယတ္တိပဋိဝေဓဝသေန ဒုဝိဓော ဗဟုဿုတော စ ပုဂ္ဂလော။ မေဓာဝီတိ မေဓာယ ပညာယ သမန္နာဂတော စ။ သီလေသု သုသမာဟိတောတိ စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလမဂ္ဂသမ္ပယုတ္တသီလအဋ္ဌင်္ဂုပေါသထသီလာဒီသု သုဋ္ဌု အာဟိတော ဌပိတစိတ္တော စ။ စေတောသမထာနုယုတ္တောတိ စိတ္တဿ ဧကီဘာဝမနုယုတ္တော စ ပုဂ္ဂလော။ အပိ မုဒ္ဓနိ တိဋ္ဌတု ဧဝရူပေါ ပုဂ္ဂလော မယှံ မုဒ္ဓနိ သိရသိ အပိ တိဋ္ဌတူတိ အတ္ထော။

֍ * ၃၆၇။ အတ္တနော လဒ္ဓဖလာနိသံသံ ဝတွာ တတ္ထညေ နိယောဇေန္တော တံ ဝေါ ဝဒါမိ ဘဒ္ဒန္တေတိအာဒိမာဟ။ တံ သုဝိညေယျမေဝ။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၆၅။)

၃၆၈-၉။ ယမဟန္တိ ယံ အဿဇိတ္ထေရံ အဟံ ပဌမံ အာဒိမှိ ဒိသွာ သောတာပတ္တိမဂ္ဂပဋိလာဘေန သက္ကာယဒိဋ္ဌာဒီနံ ကိလေသာနံ ပဟီနတ္တာ ဝိမလော မလရဟိတော အဟုံ အဟောသိ, သော အဿဇိတ္ထေရော မေ မယှံ အာစရိယော လောကုတ္တရဓမ္မသိက္ခာပကော အဟုံ။ အဟံ တဿ သဝနာယ အနုသာသနေန အဇ္ဇ ဓမ္မသေနာပတိ အဟုံ။ သဗ္ဗတ္ထ သဗ္ဗေသု ဂုဏေသု ပါရမိံ ပတ္တော ပရိယောသာနံ ပတ္တော အနာသဝေါ နိက္ကိလေသော ဝိဟရာမိ။

֍ * ၃၇၀။ အတ္တနော အာစရိယေ သဂါရဝံ ဒဿေန္တော ယော မေ အာစရိယောတိအာဒိမာဟ။ ယော အဿဇိ နာမ ထေရော သတ္ထု သာဝကော မေ မယှံ အာစရိယော အာသိ အဟောသိ, သော ထေရော ယဿံ ဒိသာယံ ယသ္မိံ ဒိသာဘာဂေ ဝသတိ, အဟံ တံ ဒိသာဘာဂံ ဥဿီသမှိ သီသုပရိဘာဂေ ကရောမီတိ သမ္ဗန္ဓော။

֍ * ၃၇၁။ တတော အတ္တနော ဌာနန္တရပ္ပတ္တဘာဝံ ဒဿေန္တော မမ ကမ္မန္တိအာဒိမာဟ။ ဂေါတမော ဘဂဝါ သကျပုင်္ဂဝေါ သကျကုလကေတု သဗ္ဗညုတညာဏေန မမ ပုဗ္ဗေ ကတကမ္မံ သရိတွာန ဉတွာ ဘိက္ခုသံဃမဇ္ဈေ နိသိန္နော အဂ္ဂဋ္ဌာနေ အဂ္ဂသာဝကဋ္ဌာနေ မံ ဌပေသီတိ သမ္ဗန္ဓော။

֍ * ၃၇၄။ အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါ, ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒါ, နိရုတ္တိပဋိသမ္ဘိဒါ, ပဋိဘာနပဋိသမ္ဘိဒါတိ ဣမာ စတဿော ပဋိသမ္ဘိဒါ စ, တာသံ ဘေဒေါ ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ္ဂေ (ပဋိ။ မ။ ၁။၇၆၊ ဝိဘ။ ၇၁၈) ဝုတ္တောယေဝ။ စတုမဂ္ဂစတုဖလဝသေန ဝါ ရူပါရူပဈာနဝသေန ဝါ အဋ္ဌ ဝိမောက္ခာ သံသာရဝိမုစ္စနဓမ္မာ စ ဣဒ္ဓိဝိဓာဒယော ဆ အဘိညာယော စ သစ္ဆိကတာ ပစ္စက္ခံ ကတာ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနန္တိ ဗုဒ္ဓဿ အနုသိဋ္ဌိ ဩဝါဒသင်္ခါတံ သာသနံ ကတံ အရဟတ္တမဂ္ဂဉာဏေန နိပ္ဖါဒိတန္တိ အတ္ထော။

ဣတ္ထံ သုဒန္တိ ဧတ္ထ ဣတ္ထန္တိ နိဒဿနတ္ထေ နိပါတော, ဣမိနာ ပကာရေနာတိ အတ္ထော။ တေန သကလသာရိပုတ္တာပဒါနံ နိဒဿေတိ။ သုဒန္တိ ပဒပူရဏေ နိပါတော။ အာယသ္မာတိ ဂရုဂါရဝါဓိဝစနံ။ သာရိပုတ္တောတိ မာတု နာမဝသေန ကတနာမဓေယျော ထေရော။ ဣမာ ဂါထာယောတိ ဣမာ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၆၆။)

သကလာ သာရိပုတ္တတ္ထေရာပဒါနဂါထာယော အဘာသိ ကထေသိ။ ဣတိသဒ္ဒေါ ပရိသမာပနတ္ထေ နိပါတော, သကလံ သာရိပုတ္တာပဒါနံ နိဋ္ဌိတန္တိ အတ္ထော။

သာရိပုတ္တတ္ထေရအပဒါနဝဏ္ဏနာ သမတ္တာ။

၃-၂။ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရအပဒါနဝဏ္ဏနာ

အနောမဒဿီ ဘဂဝါတျာဒိကံ အာယသ္မတော မောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရဿ အပဒါနံ။ အယဉ္စ ထေရော ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ဝိဝဋ္ဋူပနိဿယာနိ ပုညာနိ ဥပစိနန္တော အနောမဒဿိဿ ဘဂဝတော ကာလေတိအာဒိ သာရိပုတ္တတ္ထေရဿ ဓမ္မသေနာပတိနော ဝတ္ထုမှိ ဝုတ္တမေဝ။ ထေရော ဟိ ပဗ္ဗဇိတဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ သတ္တမေ ဒိဝသေ မဂဓရဋ္ဌေ ကလ္လဝါလဂါမကံ ဥပနိဿာယ သမဏဓမ္မံ ကရောန္တော ထိနမိဒ္ဓေ ဩက္ကမန္တေ သတ္ထာရာ ‘‘မောဂ္ဂလ္လာန, မာ တုစ္ဆော တဝ ဝါယာမော’’တိအာဒိနာ သံဝေဇိတော ထိနမိဒ္ဓံ ဝိနောဒေတွာ ဘဂဝတာ ဝုစ္စမာနံ ဓာတုကမ္မဋ္ဌာနံ သုဏန္တော ဧဝ ဝိပဿနာပဋိပါဋိယာ ဥပရိမဂ္ဂတ္တယံ အဓိဂန္တွာ အဂ္ဂဖလက္ခဏေ သာဝကဉာဏဿ မတ္ထကံ ပါပုဏိ။

֍ * ၃၇၅။ ဧဝံ ဒုတိယသာဝကဘာဝံ ပတွာ အာယသ္မာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရော အတ္တနော ပုဗ္ဗကမ္မံ သရိတွာ သောမနဿဝသေန ပုဗ္ဗစရိယံ အပဒါနံ ပကာသေန္တော အနောမဒဿီ ဘဂဝါတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ န ဩမံ အလာမကံ ဒဿနံ ပဿနံ အဿာတိ အနောမဒဿီ။ တဿ ဟိ ဒွတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏပဋိမဏ္ဍိတသရီရတ္တာ သကလံ ဒိဝသံ သကလံ မာသံ သကလံ သံဝစ္ဆရံ သံဝစ္ဆရသတသဟဿမ္ပိ ပဿန္တာနံ ဒေဝမနုဿာနံ အတိတ္တိကရံ ဒဿနန္တိ, အနောမံ အလာမကံ နိဗ္ဗာနံ ဒဿနသီလောတိ ဝါ ‘‘အနောမဒဿီ’’တိ လဒ္ဓနာမော ဘာဂျဝန္တတာဒီဟိ ကာရဏေဟိ ဘဂဝါ။ လောကဇေဋ္ဌောတိ သကလသတ္တလောကဿ ဇေဋ္ဌော ပဓာနော။ အာသဘသဒိသတ္တာ အာသဘော, နရာနံ အာသဘော နရာသဘော။ သော လောကဇေဋ္ဌော နရာသဘော အနောမဒဿီ ဘဂဝါ ဒေဝသံဃပုရက္ခတော ဒေဝသမူဟေဟိ ပရိဝါရိတော။ ဟိမဝန္တမှိ ဝိဟာသီတိ သမ္ဗန္ဓော။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၆၇။)

֍ * ၃၇၆။ ယဒါ ဒုတိယသာဝကဘာဝါယ ဒုတိယဝါရေ ပတ္ထနံ အကာသိ, တဒါ နာမေန ဝရုဏော နာမ အဟံ နာဂရာဇာ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တော အဟောသိန္တိ အတ္ထော။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဝရုဏော နာမ နာမေန, နာဂရာဇာ အဟံ တဒါ’’တိ။ ကာမရူပီတိ ယဒိစ္ဆိတကာမနိမ္မာနသီလော။ ဝိကုဗ္ဗာမီတိ ဝိဝိဓံ ဣဒ္ဓိဝိကုဗ္ဗနံ ကရောမိ။ မဟောဒဓိနိဝါသဟန္တိ မဉ္ဇေရိကာ နာဂါ, ဘူမိဂတာ နာဂါ, ပဗ္ဗတဋ္ဌာ နာဂါ, ဂင်္ဂါဝဟေယျာ နာဂါ, သာမုဒ္ဒိကာ နာဂါတိ ဣမေသံ နာဂါနံ အန္တရေ သာမုဒ္ဒိကနာဂေါ အဟံ မဟောဒဓိမှိ သမုဒ္ဒေ နိဝါသိံ, ဝါသံ ကပ္ပေသိန္တိ အတ္ထော။

֍ * ၃၇၇။ သင်္ဂဏိယံ ဂဏံ ဟိတွာတိ နိစ္စပရိဝါရဘူတံ သကပရိဝါရံ နာဂသမူဟံ ဟိတွာ ဝိနာ ဟုတွာ။ တူရိယံ ပဋ္ဌပေသဟန္တိ အဟံ တူရိယံ ပဋ္ဌပေသိံ, ဝဇ္ဇာပေသိန္တိ အတ္ထော။ သမ္ဗုဒ္ဓံ ပရိဝါရေတွာတိ အနောမဒဿိသမ္ဗုဒ္ဓံ သမန္တတော သေဝမာနာ အစ္ဆရာ နာဂမာဏဝိကာ ဝါဒေသုံ ဒိဗ္ဗဝါဒေဟိ ဂီတာ ဝါကျာဒီဟိ ဝါဒေသုံ လဒ္ဓါနုရူပတော ဝဇ္ဇေသုံ တဒါတိ အတ္ထော။

֍ * ၃၇၈။ ဝဇ္ဇမာနေသု တူရေသူတိ မနုဿနာဂတူရိယေသု ပဉ္စင်္ဂိကေသု ဝဇ္ဇမာနေသု။ ဒေဝါ တူရာနိ ဝဇ္ဇယုန္တိ စာတုမဟာရာဇိကာ ဒေဝါ ဒိဗ္ဗတူရိယာနိ ဝဇ္ဇိံသု ဝါဒေသုန္တိ အတ္ထော။ ဥဘိန္နံ သဒ္ဒံ သုတွာနာတိ ဥဘိန္နံ ဒေဝမနုဿာနံ ဘေရိသဒ္ဒံ သုတွာ။ တိလောကဂရုသမာနောပိ ဗုဒ္ဓေါ သမ္ပဗုဇ္ဈထ ဇာနာတိ သုဏာတီတိ အတ္ထော။

֍ * ၃၇၉။ နိမန္တေတွာန သမ္ဗုဒ္ဓန္တိ သသာဝကသံဃံ သမ္ဗုဒ္ဓံ သွာတနာယ နိမန္တေတွာ ပရိဝါရေတွာ။ သကဘဝနန္တိ အတ္တနော နာဂဘဝနံ ဥပါဂမိံ။ ဂန္တွာ စ အာသနံ ပညပေတွာနာတိ ရတ္တိဋ္ဌာနဒိဝါဋ္ဌာနကုဋိမဏ္ဍပသယနနိသီဒနဋ္ဌာနာနိ ပညာပေတွာ သဇ္ဇေတွာတိ အတ္ထော။ ကာလမာရောစယိံ အဟန္တိ ဧဝံ ကတပုဗ္ဗဝိဓာနော အဟံ ‘‘ကာလော, ဘန္တေ, နိဋ္ဌိတံ ဘတ္တ’’န္တိ ကာလံ အာရောစယိံ ဝိညာပေသိံ။

֍ * ၃၈၀။ ခီဏာသဝသဟဿေဟီတိ တဒါ သော ဘဂဝါ အရဟန္တသဟဿေဟိ ပရိဝုတော လောကနာယကော သဗ္ဗာ ဒိသာ ဩဘာသေန္တော မေ ဘဝနံ ဥပါဂမိ သမ္ပတ္တောတိ အတ္ထော။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၆၈။)

֍ * ၃၈၁။ အတ္တနော ဘဝနံ ပဝိဋ္ဌံ ဘဂဝန္တံ ဘောဇနာကာရံ ဒဿေန္တော ဥပဝိဋ္ဌံ မဟာဝီရန္တိအာဒိမာဟ။ တံ သုဝိညေယျမေဝ။

֍ * ၃၈၆။ ဩက္ကာကကုလသမ္ဘဝေါတိ ဩက္ကာကရညော ပရမ္ပရာဂတရာဇကုလေ ဥပ္ပန္နော သကလဇမ္ဗုဒီပေ ပါကဋရာဇကုလေ ဥပ္ပန္နော ဝါ ဂေါတ္တေန ဂေါတ္တဝသေန ဂေါတမော နာမ သတ္ထာ မနုဿလောကေ ဘဝိဿတိ။

֍ * ၃၈၈။ သော ပစ္ဆာ ပဗ္ဗဇိတွာနာတိ သော နာဂရာဇာ ပစ္ဆာ ပစ္ဆိမဘဝေ ကုသလမူလေန ပုညသမ္ဘာရေန စောဒိတော ဥယျောဇိတော သာသနေ ပဗ္ဗဇိတွာ ဂေါတမဿ ဘဂဝတော ဒုတိယော အဂ္ဂသာဝကော ဟေဿတီတိ ဗျာကရဏမကာသိ။

֍ * ၃၈၉။ အာရဒ္ဓဝီရိယောတိ ဌာနနိသဇ္ဇာဒီသု ဣရိယာပထေသု ဝီရိယဝါ။ ပဟိတတ္တောတိ နိဗ္ဗာနေ ပေသိတစိတ္တော။ ဣဒ္ဓိယာ ပါရမိံ ဂတောတိ ‘‘ဧတဒဂ္ဂံ, ဘိက္ခဝေ, မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ ဣဒ္ဓိမန္တာနံ ယဒိဒံ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၁၈၀, ၁၉၀) အဓိဋ္ဌာနိဒ္ဓိဝိကုဗ္ဗနိဒ္ဓိကမ္မဝိပါကဇိဒ္ဓိအာဒီသု ပါရမိံ ပရိယောသာနံ ဂတော ပတ္တော။ သဗ္ဗာသဝေတိ အာ သမန္တတော သဝနတော ပဝတ္တနတော ‘‘အာသဝါ’’တိ လဒ္ဓနာမေ ကာမဘဝဒိဋ္ဌိအဝိဇ္ဇာဓမ္မေ သဗ္ဗေ ပရိညာယ သမန္တတော အညာယ ဇာနိတွာ ပဇဟိတွာ အနာသဝေါ နိက္ကိလေသော။ နိဗ္ဗာယိဿတီတိ ကိလေသခန္ဓပရိနိဗ္ဗာနေန နိဗ္ဗာယိဿတီတိ သမ္ဗန္ဓော။

֍ * ၃၉၀။ ဧဝံ ထေရော အတ္တနော ပုညဝသေန လဒ္ဓဗျာကရဏံ ဝတွာ ပုန ပါပစရိယံ ပကာသေန္တော ပါပမိတ္တောပနိဿာယာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ပါပမိတ္တေ ပါပကေ လာမကေ မိတ္တေ ဥပနိဿာယ နိဿယေ ကတွာ တေဟိ သံသဂ္ဂေါ ဟုတွာတိ အတ္ထော။

တတြာယမနုပုဗ္ဗီ ကထာ – ဧကသ္မိံ သမယေ တိတ္ထိယာ သန္နိပတိတွာ မန္တေသုံ – ‘‘ဇာနာထာဝုသော, ကေန ကာရဏေန သမဏဿ ဂေါတမဿ လာဘသက္ကာရော မဟာ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တော’’တိ? ‘‘န ဇာနာမ’’။ ‘‘တုမှေ ပန န ဇာနာထာ’’တိ? ‘‘အာမ, ဇာနာမ’’ – မောဂ္ဂလ္လာနံ နာမ ဧကံ ဘိက္ခုံ နိဿာယ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၆၉။)

ဥပ္ပန္နော။ သော ဟိ ဒေဝလောကံ ဂန္တွာ ဒေဝတာဟိ ကတကမ္မံ ပုစ္ဆိတွာ အာဂန္တွာ မနုဿာနံ ကထေသိ – ‘‘ဣဒံ နာမ ကတွာ ဧဝရူပံ သမ္ပတ္တိံ လဘန္တီ’’တိ။ နိရယေ နိဗ္ဗတ္တာနမ္ပိ ကမ္မံ ပုစ္ဆိတွာ အာဂန္တွာ မနုဿာနံ ကထေသိ – ‘‘ဣဒံ နာမ ကတွာ ဧဝရူပံ ဒုက္ခံ အနုဘဝန္တီ’’တိ။ မနုဿာ တဿ ကထံ သုတွာ မဟန္တံ လာဘသက္ကာရံ အဘိဟရန္တိ။ သစေ တံ မာရေတုံ သက္ခိဿာမ, သော လာဘသက္ကာရော အမှာကံ နိဗ္ဗတ္တိဿတိ, အတ္ထေသော ဥပါယောတိ သဗ္ဗေ ဧကစ္ဆန္ဒာ ဟုတွာ ‘‘ယံကိဉ္စိ ကတွာ တံ မာရေဿာမာ’’တိ အတ္တနော ဥပဋ္ဌာကေ သမာဒပေတွာ ကဟာပဏသဟဿံ လဘိတွာ ပုရိသဃာတကေ စောရေ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရော နာမ သမဏဿ ဂေါတမဿ သာဝကော ကာဠသိလာယံ ဝသတိ, တုမှေ တတ္ထ ဂန္တွာ တံ မာရေထာ’’တိ တေသံ တံ သဟဿံ အဒံသု။ စောရာ ဓနလာဘေန သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ‘‘ထေရံ မာရေဿာမာ’’တိ ဂန္တွာ တဿ ဝသနဋ္ဌာနံ ပရိဝါရေသုံ။ ထေရော တေဟိ ပရိက္ခိတ္တဘာဝံ ဉတွာ ကုဉ္စိကစ္ဆိဒ္ဒေန နိက္ခမိတွာ ပက္ကာမိ။ စောရာ တံ ဒိဝသံ ထေရံ အဒိသွာ ပုနေကဒိဝသံ တဿ ဝသနဋ္ဌာနံ ပရိက္ခိပိံသု။ ထေရော ဉတွာ ကဏ္ဏိကာမဏ္ဍလံ ဘိန္ဒိတွာ အာကာသံ ပက္ခန္ဒိ။ ဧဝံ တေ ပဌမမာသေပိ, မဇ္ဈိမမာသေပိ ထေရံ ဂဟေတုံ နာသက္ခိံသု။ ပစ္ဆိမမာသေ ပန သမ္ပတ္တေ ထေရော အတ္တနာ ကတကမ္မဿ အာကဍ္ဎနဘာဝံ ဉတွာ န အပဂစ္ဆိ။ စောရာ တံ ပဟရန္တာ တဏ္ဍုလကမတ္တာနိ အဋ္ဌီနိ ကရောန္တာ ဘိန္ဒိံသု။ အထ နံ ‘‘မတော’’တိ သညာယ ဧကသ္မိံ ဂုမ္ဗပိဋ္ဌေ ခိပိတွာ ပက္ကမိံသု။

ထေရော, ‘‘သတ္ထာရံ ပဿိတွာ ဝန္ဒိတွာဝ ပရိနိဗ္ဗာယိဿာမီ’’တိ အတ္တဘာဝံ ဈာနဝေဌနေန ဝေဌေတွာ အာကာသေန သတ္ထု သန္တိကံ ဂန္တွာ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ ‘‘ဘန္တေ, ပရိနိဗ္ဗာယိဿာမီ’’တိ အာဟ။ ‘‘ပရိနိဗ္ဗာယိဿသိ, မောဂ္ဂလ္လာနာ’’တိ? ‘‘အာမ, ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ကတ္ထ ဂန္တွာ ပရိနိဗ္ဗာယိဿသီ’’တိ? ‘‘ကာဠသိလာပဒေသံ, ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ, မောဂ္ဂလ္လာန, မယှံ ဓမ္မံ ကထေတွာ ယာဟိ။ တာဒိသဿ ဟိ မေ သာဝကဿ န ဒါနိ ဒဿနံ အတ္ထီ’’တိ။ သော ‘‘ဧဝံ ကရိဿာမိ, ဘန္တေ’’တိ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ အာကာသံ ဥပ္ပတိတွာ သာရိပုတ္တတ္ထေရော ဝိယ ပရိနိဗ္ဗာနဒိဝသေ နာနပ္ပကာရာ ဣဒ္ဓိယော ကတွာ ဓမ္မံ ကထေတွာ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ ကာဠသိလာပဒေသံ ဂန္တွာ ပရိနိဗ္ဗာယိ။ ‘‘ထေရံ ကိရ စောရာ မာရေသု’’န္တိ အယံ ကထာ သကလဇမ္ဗုဒီပေ ပတ္ထရိ။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၇၀။)

ရာဇာ အဇာတသတ္တု စောရေ ပရိယေသနတ္ထာယ စရပုရိသေ ပယောဇေသိ။ တေသု စောရေသု သုရာပါနေ သုရံ ပိဝန္တေသု မဒ္ဒေသု ဧကော ဧကဿ ပိဋ္ဌိံ ပဟရိတွာ ပါတေသိ။ သော တံ သန္တဇ္ဇေန္တော ‘‘အမ္ဘော ဒုဗ္ဗိနီတ တွံ, ကသ္မာ မေ ပိဋ္ဌိံ ပဟရိတွာ ပါတေသိ, ကိံ ပန, အရေ ဒုဋ္ဌစောရ, တယာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရော ပဌမံ ပဟတော’’တိ အာဟ။ ‘‘ကိံ ပန တွံ မယာ ပဌမံ ပဟတဘာဝံ န ဇာနာသီ’’တိ? ဧဝံ ဧတေသံ ‘‘မယာ ပဟတော, မယာ ပဟတော’’တိ ဝဒန္တာနံ သုတွာ တေ စရပုရိသာ သဗ္ဗေ တေ စောရေ ဂဟေတွာ ရညော အာရောစေသုံ။ ရာဇာ တေ စောရေ ပက္ကောသာပေတွာ ပုစ္ဆိ – ‘‘တုမှေဟိ ထေရော မာရိတော’’တိ? ‘‘အာမ, ဒေဝါ’’တိ။ ‘‘ကေဟိ တုမှေ ဥယျောဇိတာ’’တိ? ‘‘နဂ္ဂသမဏေဟိ, ဒေဝါ’’တိ။ ရာဇာ ပဉ္စသတေ နဂ္ဂသမဏေ ဂါဟာပေတွာ ပဉ္စသတေဟိ စောရေဟိ သဒ္ဓိံ ရာဇင်္ဂဏေ နာဘိပမာဏေသု အာဝါဋေသု နိခဏာပေတွာ ပလာလေဟိ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ အဂ္ဂိံ ဒါပေသိ။ အထ နေသံ ဈာမဘာဝံ ဇာနိတွာ အယနင်္ဂလေဟိ ကသာပေတွာ သဗ္ဗေ ခဏ္ဍာခဏ္ဍံ ကာရာပေသိ။ တဒါ ဘိက္ခူ ဓမ္မသဘာယံ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ – ‘‘မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရော အတ္တနော အနနုရူပမရဏံ ပတ္တော’’တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ, ဘိက္ခဝေ, ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမ, ဘန္တေ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘မောဂ္ဂလ္လာနဿ, ဘိက္ခဝေ, ဣမဿေဝ အတ္တဘာဝဿ အနနုရူပံ မရဏံ, ပုဗ္ဗေ ပန တေန ကတကမ္မဿ အနုရူပမေဝါ’’တိ ဝတွာ ‘‘ကိံ ပနဿ, ဘန္တေ, ပုဗ္ဗကမ္မ’’န္တိ ပုဋ္ဌော တံ ဝိတ္ထာရေတွာ ကထေသိ။

အတီတေ, ဘိက္ခဝေ, ဗာရာဏသိယံ ဧကော ကုလပုတ္တော သယမေဝ ကောဋ္ဋနပစနာဒီနိ ကရောန္တော မာတာပိတရော ပဋိဇဂ္ဂိ။ အထဿ မာတာပိတရော ‘‘တာတ, တွံ ဧကကောဝ ဂေဟေ စ အရညေ စ ကမ္မံ ကရောန္တော ကိလမသိ, ဧကံ တေ ကုမာရိကံ အာနေဿာမာ’’တိ ဝတွာ ‘‘အမ္မတာတာ, ယာဝ တုမှေ ဇီဝထ, တာဝ ဝေါ သဟတ္ထာ ဥပဋ္ဌဟိဿာမီ’’တိ တေန ပဋိက္ခိတ္တာပိ ပုနပ္ပုနံ ယာစိတွာ ကုမာရိကံ အာနေသုံ။ သာ ကတိပါဟမေဝ တေ ဥပဋ္ဌဟိတွာ ပစ္ဆာ တေသံ ဒဿနမပိ အနိစ္ဆန္တီ – ‘‘န သက္ကာ တဝ မာတာပိတူဟိ သဒ္ဓိံ ဧကဋ္ဌာနေ ဝသိတု’’န္တိ ဥဇ္ဈာယိတွာ တသ္မိံ အတ္တနော ကထံ အဂ္ဂဏှန္တေ တဿ ဗဟိဂတကာလေ မကစိဝါကခဏ္ဍာနိ စ ယာဂုဖေဏကေ စ ဂဟေတွာ တတ္ထ တတ္ထ အာကိရိတွာ တေနာဂန္တွာ ‘‘ကိံ ဣဒ’’န္တိ ပုဋ္ဌာ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၇၁။)

‘‘ဣမေသံ မဟလ္လကအန္ဓာနံ ဧတံ ကမ္မံ, သဗ္ဗံ ဂေဟံ ကိလိဋ္ဌာ ကရောန္တာ ဝိစရန္တိ, န သက္ကာ ဧတေဟိ သဒ္ဓိံ ဧကဋ္ဌာနေ ဝသိတု’’န္တိ ဧဝံ တာယ ပုနပ္ပုနံ ကထိယမာနာယ ဧဝရူပေါပိ ပူရိတပါရမီ သတ္တော မာတာပိတူဟိ သဒ္ဓိံ ဘိဇ္ဇိ။ သော ‘‘ဟောတု, ဇာနိဿာမိ နေသံ ကတ္တဗ္ဗကမ္မ’’န္တိ တေ ဘောဇေတွာ ‘‘အမ္မတာတာ, အသုကဋ္ဌာနေ နာမ တုမှာကံ ဉာတကာ အာဂမနံ ပစ္စာသီသန္တိ, တတ္ထ ဂမိဿာမာ’’တိ တေ ယာနကံ အာရောပေတွာ အာဒါယ ဂစ္ဆန္တော အဋဝိမဇ္ဈံ ပတ္တကာလေ ‘‘တာတ, ရသ္မိယော ဂဏှထ, ဂေါဏာ ဒဏ္ဍသညာယ ဂမိဿန္တိ, ဣမသ္မိံ ဌာနေ စောရာ ဝသန္တိ, အဟံ ဩတရိတွာ စရာမီ’’တိ ပိတု ဟတ္ထေ ရသ္မိယော ဒတွာ ဩတရိတွာ ဂစ္ဆန္တော သဒ္ဒံ ပရိဝတ္တေတွာ စောရာနံ ဥဋ္ဌိတသဒ္ဒမကာသိ။ မာတာပိတရော သဒ္ဒံ သုတွာ ‘‘စောရာ ဥဋ္ဌိတာ’’တိ သညာယ ‘‘တာတ, စောရာ ဥဋ္ဌိတာ, မဟလ္လကာ မယံ, တွံ အတ္တာနမေဝ ရက္ခာဟီ’’တိ အာဟံသု။ သော မာတာပိတရော ဝိရဝန္တေပိ စောရသဒ္ဒံ ကရောန္တော ကောဋ္ဋေတွာ မာရေတွာ အဋဝိယံ ခိပိတွာ ပစ္စာဂမိ။

သတ္ထာ ဣဒံ တဿ ပုဗ္ဗကမ္မံ ကထေတွာ ‘‘ဘိက္ခဝေ, မောဂ္ဂလ္လာနော ဧတ္တကံ ကမ္မံ ကတွာ အနေကဝဿသတသဟဿာနိ နိရယေ ပစ္စိတွာ တာဝ ပက္ကာဝသေသေန အတ္တဘာဝသတေ ဧဝမေဝ ကောဋ္ဋေတွာ သံစုဏ္ဏော မရဏံ ပတ္တော, ဧဝံ မောဂ္ဂလ္လာနေန အတ္တနော ကမ္မာနုရူပမေဝ မရဏံ လဒ္ဓံ။ ပဉ္စဟိ စောရသတေဟိ သဒ္ဓိံ ပဉ္စတိတ္ထိယသတာနိပိ မမ ပုတ္တံ အပ္ပဒုဋ္ဌံ ဒုဿေတွာ အနုရူပမေဝ မရဏံ လဘိံသု။ အပ္ပဒုဋ္ဌေသု ဟိ ပဒုဿန္တော ဒသဟိ ကာရဏေဟိ အနယဗျသနံ ပါပုဏာတိယေဝါ’’တိ အနုသန္ဓိံ ဃဋေတွာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဣမာ ဂါထာ အဘာသိ –

‘‘ယော ဒဏ္ဍေန အဒဏ္ဍေသု, အပ္ပဒုဋ္ဌေသု ဒုဿတိ၊

ဒသန္နမညတရံ ဌာနံ, ခိပ္ပမေဝ နိဂစ္ဆတိ။

‘‘ဝေဒနံ ဖရုသံ ဇာနိံ, သရီရဿ ဝ ဘေဒနံ၊

ဂရုကံ ဝါပိ အာဗာဓံ, စိတ္တက္ခေပံ ဝ ပါပုဏေ။

‘‘ရာဇတော ဝါ ဥပသဂ္ဂံ, အဗ္ဘက္ခာနံ ဝ ဒါရုဏံ၊

ပရိက္ခယံ ဝ ဉာတီနံ, ဘောဂါနံ ဝ ပဘင်္ဂုနံ။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၇၂။)

‘‘အထဝဿ အဂါရာနိ, အဂ္ဂိ ဍဟတိ ပါဝကော၊

ကာယဿ ဘေဒါ ဒုပ္ပညော, နိရယံ သောပပဇ္ဇတီ’’တိ။ (ဓ။ ပ။ ၁၃၇-၁၄၀)၊

֍ * ၃၉၃။ ပဝိဝေကမနုယုတ္တောတိ ပကာရေန ဝိဝေကံ ဧကီဘာဝံ အနုယုတ္တော ယောဇိတော ယုတ္တပ္ပယုတ္တော။ သမာဓိဘာဝနာရတောတိ ပဌမဇ္ဈာနာဒိဘာဝနာယ ရတော အလ္လီနော စ။ သဗ္ဗာသဝေ သကလကိလေသေ, ပရိညာယ ဇာနိတွာ ပဇဟိတွာ, အနာသဝေါ နိက္ကိလေသော ဝိဟရာမီတိ သမ္ဗန္ဓော။

֍ * ၃၉၄။ ဣဒါနိ အတ္တနော ပုညသမ္ဘာရဝသေန ပုဗ္ဗစရိတဿ ဖလံ ဒဿေန္တော ဓရဏိမ္ပိ သုဂမ္ဘီရန္တိအာဒိမာဟ။

တတြာယမနုပုဗ္ဗီကထာ – ဗုဒ္ဓေန စောဒိတောတိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန စောဒိတော ဥယျောဇိတော။ ဘိက္ခုသံဃဿ ပေက္ခတောတိ မဟတော ဘိက္ခုသံဃဿ ပဿန္တဿ။ မိဂါရမာတုပါသာဒံ, ပါဒင်္ဂုဋ္ဌေန ကမ္ပယီတိ ပုဗ္ဗာရာမေ ဝိသာခါယ မဟာဥပါသိကာယ ကာရိတံ သဟဿတ္ထမ္ဘပဋိမဏ္ဍိတံ မဟာပါသာဒံ အတ္တနော ပါဒင်္ဂုဋ္ဌေန ကမ္ပေသိံ။ ဧကသ္မိဉှိ သမယေ ပုဗ္ဗာရာမေ ယထာဝုတ္တပါသာဒေ ဘဂဝတိ ဝိဟရန္တေ သမ္ဗဟုလာ နဝကတရာ ဘိက္ခူ ဥပရိပါသာဒေ နိသိန္နာ သတ္ထာရမ္ပိ အစိန္တေတွာ တိရစ္ဆာနကထံ ကထေတုမာရဒ္ဓါ။ တံ သုတွာ ဘဂဝါ တေ သံဝေဇေတွာ အတ္တနော ဓမ္မဒေသနာယ ဘာဇနဘူတေ ကာတုကာမော အာယသ္မန္တံ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရံ အာမန္တေသိ – ‘‘ပဿသိ တွံ, မောဂ္ဂလ္လာန, နဝေ ဘိက္ခူ တိရစ္ဆာနကထမနုယုတ္တေ’’တိ တံ သုတွာ ထေရော သတ္ထု အဇ္ဈာသယံ ဉတွာ အဘိညာပါဒကံ အာပေါကသိဏာရမ္မဏံ စတုတ္ထဇ္ဈာနံ သမာပဇ္ဇိတွာ ဝုဋ္ဌာယ ‘‘ပါသာဒဿ ပတိဋ္ဌိတောကာသံ ဥဒကံ ဟောတူ’’တိ အဓိဋ္ဌာယ ပါသာဒမတ္ထကေ ထုပိကံ ပါဒင်္ဂုဋ္ဌေန ပဟရိ, ပါသာဒေါ ဩနမိတွာ ဧကေန ပဿေန အဋ္ဌာသိ။ ပုနပိ ပဟရိ, အပရေနပိ ပဿေန အဋ္ဌာသိ။ တေ ဘိက္ခူ ဘီတာ သံဝိဂ္ဂါ ပါသာဒဿ ပတနဘယေန တတော နိက္ခမိတွာ ဘဂဝတော သမီပေ အဋ္ဌံသု။ သတ္ထာ တေသံ အဇ္ဈာသယံ ဩလောကေတွာ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ တံ သုတွာ တေသု ကေစိ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိံသု, ကေစိ သကဒါဂါမိဖလေ, ကေစိ အနာဂါမိဖလေ, ကေစိ အရဟတ္တဖလေ ပတိဋ္ဌဟိံသု။ သွာယမတ္ထော ပါသာဒကမ္ပနသုတ္တေန ဒီပေတဗ္ဗော။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၇၃။)

ဝေဇယန္တပါသာဒန္တိ သော ဝေဇယန္တပါသာဒေါ တာဝတိံသဘဝနေ ယောဇနသဟဿုဗ္ဗေဓော အနေကသဟဿနိယျူဟကူဋာဂါရပဋိမဏ္ဍိတော ဒေဝါသုရသင်္ဂါမေ အသုရေ ဇိနိတွာ သက္ကေ ဒေဝါနမိန္ဒေ နဂရမဇ္ဈေ ဌိတေ ဥဋ္ဌိတော ဝိဇယန္တေန နိဗ္ဗတ္တတ္တာ ‘‘ဝေဇယန္တော’’တိ လဒ္ဓနာမော ပါသာဒေါ, တံ သန္ဓာယာဟ – ‘‘ဝေဇယန္တပါသာဒ’’န္တိ, တမ္ပိ အယံ ထေရော ပါဒင်္ဂုဋ္ဌေန ကမ္ပေတိ။ ဧကသ္မိဉှိ သမယေ ဘဂဝန္တံ ပုဗ္ဗာရာမေ ဝိဟရန္တံ သက္ကော ဒေဝရာဇာ ဥပသင်္ကမိတွာ တဏှာသင်္ခယဝိမုတ္တိံ ပုစ္ဆိ။ တဿ ဘဂဝါ ဝိဿဇ္ဇေသိ။ သော တံ သုတွာ အတ္တမနော ပမုဒိတော အဘိဝါဒေတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ အတ္တနော ဒေဝလောကမေဝ ဂတော။ အထာယသ္မာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော ဧဝံ စိန္တေသိ – ‘‘အယံ သက္ကော ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧဝရူပံ ဂမ္ဘီရနိဗ္ဗာနပဋိသံယုတ္တံ ပဉှံ ပုစ္ဆိ, ဘဂဝတာ စ ပဉှော ဝိဿဇ္ဇိတော, ကိံ နု ခေါ ဇာနိတွာ ဂတော, ဥဒါဟု အဇာနိတွာ။ ယံနူနာဟံ ဒေဝလောကံ ဂန္တွာ တမတ္ထံ ဇာနေယျ’’န္တိ? သော တာဝဒေဝ တာဝတိံသဘဝနံ ဂန္တွာ သက္ကံ ဒေဝါနမိန္ဒံ တမတ္ထံ ပုစ္ဆိ။ သက္ကော ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိယာ ပမတ္တော ဟုတွာ ဝိက္ခေပံ အကာသိ။ ထေရော တဿ သံဝေဂဇနနတ္ထံ ဝေဇယန္တပါသာဒံ ပါဒင်္ဂုဋ္ဌေန ကမ္ပေသိ။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘ယော ဝေဇယန္တပါသာဒံ, ပါဒင်္ဂုဋ္ဌေန ကမ္ပယိ၊

ဣဒ္ဓိဗလေနုပတ္ထဒ္ဓေါ, သံဝေဇေသိ စ ဒေဝတာ’’တိ။ (မ။ နိ။ ၁။၅၁၃)၊

အယံ ပနတ္ထော – စူဠတဏှာသင်္ခယဝိမုတ္တိသုတ္တေန (မ။ နိ။ ၁။၃၉၀ အာဒယော) ဒီပေတဗ္ဗော။ ကမ္ပိတာကာရော ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တောယေဝ။ ‘‘သက္ကံ သော ပရိပုစ္ဆတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၅၁၃) ယထာဝုတ္တမေဝ ထေရဿ တဏှာသင်္ခယဝိမုတ္တိပုစ္ဆံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တေနာဟ – ‘‘အပါဝုသော, ဇာနာသိ, တဏှက္ခယဝိမုတ္တိယော’’တိ? တဿ သက္ကော ဝိယာကာသိ။ ဣဒံ ထေရေန ပါသာဒကမ္ပနေ ကတေ သံဝိဂ္ဂဟဒယေန ပမာဒံ ပဟာယ ယောနိသော မနသိ ကရိတွာ ပဉှဿ ဗျာကတဘာဝံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ သတ္ထာရာ ဒေသိတနိယာမေနေဝ ဟိ သော တဒါ ကထေသိ။ တေနာဟ – ‘‘ပဉှံ ပုဋ္ဌော ယထာတထ’’န္တိ (မ။ နိ။ ၁။၅၁၃)။ တတ္ထ သက္ကံ သော ပရိပုစ္ဆတီတိ သက္ကံ ဒေဝရာဇံ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရော သတ္ထာရာ ဒေသိတာယ တဏှာသင်္ခယဝိမုတ္တိယာ သမ္မဒေဝ ဂဟိတဘာဝံ ပုစ္ဆိ။ အတီတတ္ထေ ဟိ ဣဒံ ဝတ္တမာနဝစနံ။ အပါဝုသော, ဇာနာသီတိ အာဝုသော, အပိ ဇာနာသိ, ကိံ ဇာနာသိ? တဏှက္ခယဝိမုတ္တိယောတိ (မ။ နိ။ ၁။၅၁၃) တဏှာသင်္ခယဝိမုတ္တိယော သတ္ထာရာ တုယှံ ဒေသိတာ, တထာ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၇၄။)

‘‘ကိံ ဇာနာသီ’’တိ ပုစ္ဆတိ။ တဏှက္ခယဝိမုတ္တိယောတိ ဝါ တဏှာသင်္ခယဝိမုတ္တိသုတ္တဿ ဒေသနံ ပုစ္ဆတိ။

ဗြဟ္မာနန္တိ မဟာဗြဟ္မာနံ။ သုဓမ္မာယာဘိတော သဘန္တိ (မ။ နိ။ ၁။၅၁၃) သုဓမ္မာယ သဘာယ။ အယံ ပန ဗြဟ္မလောကေ သုဓမ္မာ သဘာ, န တာဝတိံသဘဝနေ။ သုဓမ္မာသဘာဝိရဟိတော ဒေဝလောကော နာမ နတ္ထိ။ ‘‘အဇ္ဇာပိ တေ, အာဝုသော, သာ ဒိဋ္ဌိ, ယာ တေ ဒိဋ္ဌိ ပုရေ အဟူ’’တိ ဣမံ ဗြဟ္မလောကံ ဥပဂန္တုံ သမတ္ထော နတ္ထိ ကောစိ သမဏော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ။ သတ္ထု ဣဓာဂမနတော ပုဗ္ဗေ ယာ တုယှံ ဒိဋ္ဌိ အဟောသိ, ကိံ အဇ္ဇာပိ ဣဒါနိပိ သာ ဒိဋ္ဌိ န ဝိဂတာတိ? ပဿသိ ဝီတိဝတ္တန္တံ ဗြဟ္မလောကေ ပဘဿရန္တိ ဗြဟ္မလောကေ ဝီတိပတန္တံ မဟာကပ္ပိနမဟာကဿပါဒီဟိ သာဝကေဟိ ပရိဝါရိတဿ တေဇောဓာတုံ သမာပဇ္ဇိတွာ နိသိန္နဿ သသာဝကဿ ဘဂဝတော ဩကာသံ ပဿသီတိ အတ္ထော။ ဧကသ္မိဉှိ သမယေ ဘဂဝါ ဗြဟ္မလောကေ သုဓမ္မာယ သဘာယ သန္နိပတိတွာ သန္နိသိန္နဿ ‘‘အတ္ထိ နု ခေါ ကောစိ သမဏော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ ဧဝံမဟိဒ္ဓိကော, သော ဣဓ အာဂန္တုံ သက္ကုဏေယျာ’’တိ စိန္တေန္တဿ ဗြဟ္မုနော စိတ္တမညာယ တတ္ထ ဂန္တွာ ဗြဟ္မုနော မတ္ထကေ အာကာသေ နိသိန္နော တေဇောဓာတုံ သမာပဇ္ဇိတွာ ဩဘာသံ မုဉ္စန္တော မဟာမောဂ္ဂလ္လာနာဒီနံ အာဂမနံ စိန္တေသိ။ သဟ စိန္တနေန တေပိ တတ္ထ ဂန္တွာ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ သတ္ထု အဇ္ဈာသယံ ဉတွာ တေဇောဓာတုံ သမာပဇ္ဇိတွာ ပစ္စေကဒိသာသု နိသီဒိတွာ ဩဘာသံ ဝိဿဇ္ဇေသုံ။ သကလဗြဟ္မလောကော ဧကောဘာသော အဟောသိ။ သတ္ထာ ဗြဟ္မုနော ကလ္လစိတ္တတံ ဉတွာ စတုသစ္စပကာသနံ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ ဒေသနာပရိယောသာနေ အနေကာနိ ဗြဟ္မသဟဿာနိ မဂ္ဂဖလေသု ပတိဋ္ဌဟိံသု။ တံ သန္ဓာယ စောဒေန္တော အဇ္ဇာပိ တေ, အာဝုသော, သာ ဒိဋ္ဌီတိ ဂါထမာဟ။ အယံ ပနတ္ထော ဗကဗြဟ္မသုတ္တေန (သံ။ နိ။ ၁။၁၇၅) ဒီပေတဗ္ဗော။ ဝုတ္တံ ဟေတံ (သံ။ နိ။ ၁။၁၇၆) –

‘‘ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ အနာထပိဏ္ဍိကဿ အာရာမေ။ တေန ခေါ ပန သမယေန အညတရဿ ဗြဟ္မုနော ဧဝရူပံ ပါပကံ ဒိဋ္ဌိဂတံ ဥပ္ပန္နံ ဟောတိ – ‘နတ္ထိ သမဏော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ ယော ဣဓ အာဂစ္ဆေယျာ’တိ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ တဿ ဗြဟ္မုနော စေတသာ စေတောပရိဝိတက္ကမညာယ သေယျထာပိ နာမ ဗလဝါ ပုရိသော သမိဉ္ဇိတံ ဝါ ဗာဟံ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၇၅။)

ပသာရေယျ, ပသာရိတံ ဝါ ဗာဟံ သမိဉ္ဇေယျ၊ ဧဝမေဝ ဇေတဝနေ အန္တရဟိတော တသ္မိံ ဗြဟ္မလောကေ ပါတုရဟောသိ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ တဿ ဗြဟ္မုနော ဥပရိဝေဟာသံ ပလ္လင်္ကေန နိသီဒိ တေဇောဓာတုံ သမာပဇ္ဇိတွာ။

‘‘အထ ခေါ အာယသ္မတော မဟာမောဂ္ဂလ္လာနဿ ဧတဒဟောသိ ‘ကဟံ နု ခေါ ဘဂဝါ ဧတရဟိ ဝိဟရတီ’တိ? အဒ္ဒသ ခေါ အာယသ္မာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော ဘဂဝန္တံ ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ ဝိသုဒ္ဓေန အတိက္ကန္တမာနုသကေန တဿ ဗြဟ္မုနော ဥပရိဝေဟာသံ ပလ္လင်္ကေန နိသိန္နံ တေဇောဓာတုံ သမာပန္နံ။ ဒိသွာန သေယျထာပိ နာမ ဗလဝါ ပုရိသော သမိဉ္ဇိတံ ဝါ ဗာဟံ ပသာရေယျ, ပသာရိတံ ဝါ ဗာဟံ သမိဉ္ဇေယျ၊ ဧဝမေဝ ဇေတဝနေ အန္တရဟိတော တသ္မိံ ဗြဟ္မလောကေ ပါတုရဟောသိ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော ပုရတ္ထိမံ ဒိသံ နိဿာယ တဿ ဗြဟ္မုနော ဥပရိဝေဟာသံ ပလ္လင်္ကေန နိသီဒိ တေဇောဓာတုံ သမာပဇ္ဇိတွာ နီစတရံ ဘဂဝတော။

‘‘အထ ခေါ အာယသ္မတော မဟာကဿပဿ ဧတဒဟောသိ – ‘ကဟံ နု ခေါ ဘဂဝါ ဧတရဟိ ဝိဟရတီ’တိ? အဒ္ဒသ ခေါ အာယသ္မာ မဟာကဿပေါ ဘဂဝန္တံ ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ ဝိသုဒ္ဓေန အတိက္ကန္တမာနုသကေန တဿ ဗြဟ္မုနော ဥပရိဝေဟာသံ ပလ္လင်္ကေန နိသိန္နံ တေဇောဓာတုံ သမာပန္နံ။ ဒိသွာန သေယျထာပိ နာမ ဗလဝါ ပုရိသော…ပေ… ဧဝမေဝ ဇေတဝနေ အန္တရဟိတော တသ္မိံ ဗြဟ္မလောကေ ပါတုရဟောသိ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ မဟာကဿပေါ ဒက္ခိဏံ ဒိသံ နိဿာယ တဿ ဗြဟ္မုနော ဥပရိဝေဟာသံ ပလ္လင်္ကေန နိသီဒိ တေဇောဓာတုံ သမာပဇ္ဇိတွာ နီစတရံ ဘဂဝတော။

‘‘အထ ခေါ အာယသ္မတော မဟာကပ္ပိနဿ ဧတဒဟောသိ – ‘ကဟံ နု ခေါ ဘဂဝါ ဧတရဟိ ဝိဟရတီ’တိ? အဒ္ဒသ ခေါ အာယသ္မာ မဟာကပ္ပိနော ဘဂဝန္တံ ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ ဝိသုဒ္ဓေန အတိက္ကန္တမာနုသကေန တဿ ဗြဟ္မုနော ဥပရိဝေဟာသံ ပလ္လင်္ကေန နိသိန္နံ တေဇောဓာတုံ သမာပန္နံ။ ဒိသွာန သေယျထာပိ နာမ ဗလဝါ ပုရိသော…ပေ… ဧဝမေဝ ဇေတဝနေ အန္တရဟိတော တသ္မိံ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၇၆။)

ဗြဟ္မလောကေ ပါတုရဟောသိ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ မဟာကပ္ပိနော ပစ္ဆိမံ ဒိသံ နိဿာယ တဿ ဗြဟ္မုနော ဥပရိဝေဟာသံ ပလ္လင်္ကေန နိသီဒိ တေဇောဓာတုံ သမာပဇ္ဇိတွာ နီစတရံ ဘဂဝတော။

‘‘အထ ခေါ အာယသ္မတော အနုရုဒ္ဓဿ ဧတဒဟောသိ – ‘ကဟံ နု ခေါ ဘဂဝါ ဧတရဟိ ဝိဟရတီ’တိ? အဒ္ဒသ ခေါ အာယသ္မာ အနုရုဒ္ဓေါ ဘဂဝန္တံ ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ ဝိသုဒ္ဓေန အတိက္ကန္တမာနုသကေန တဿ ဗြဟ္မုနော ဥပရိဝေဟာသံ ပလ္လင်္ကေန နိသိန္နံ တေဇောဓာတုံ သမာပန္နံ။ ဒိသွာန သေယျထာပိ နာမ ဗလဝါ ပုရိသော…ပေ… ဧဝမေဝ ဇေတဝနေ အန္တရဟိတော တသ္မိံ ဗြဟ္မလောကေ ပါတုရဟောသိ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ အနုရုဒ္ဓေါ ဥတ္တရံ ဒိသံ နိဿာယ တဿ ဗြဟ္မုနော ဥပရိဝေဟာသံ ပလ္လင်္ကေန နိသီဒိ တေဇောဓာတုံ သမာပဇ္ဇိတွာ နီစတရံ ဘဂဝတော’’။

အထ ခေါ အာယသ္မာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော တံ ဗြဟ္မာနံ ဂါထာယ အဇ္ဈဘာသိ –

‘‘အဇ္ဇာပိ တေ အာဝုသော သာ ဒိဋ္ဌိ, ယာ တေ ဒိဋ္ဌိ ပုရေ အဟု၊

ပဿသိ ဝီတိဝတ္တန္တံ, ဗြဟ္မလောကေ ပဘဿရ’’န္တိ။

‘‘န မေ မာရိသ သာ ဒိဋ္ဌိ, ယာ မေ ဒိဋ္ဌိ ပုရေ အဟု၊

ပဿာမိ ဝီတိဝတ္တန္တံ, ဗြဟ္မလောကေ ပဘဿရံ၊

သွာဟံ အဇ္ဇ ကထံ ဝဇ္ဇံ, အဟံ နိစ္စောမှိ သဿတော’’တိ။

‘‘အထ ခေါ ဘဂဝါ တံ ဗြဟ္မာနံ သံဝေဇေတွာ သေယျထာပိ နာမ ဗလဝါ ပုရိသော…ပေ… ဧဝမေဝ တသ္မိံ ဗြဟ္မလောကေ အန္တရဟိတော ဇေတဝနေ ပါတုရဟောသိ။ အထ ခေါ သော ဗြဟ္မာ အညတရံ ဗြဟ္မပါရိသဇ္ဇံ အာမန္တေသိ – ‘ဧဟိ တွံ, မာရိသ, ယေနာယသ္မာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော တေနုပသင်္ကမ, ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မန္တံ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနံ ဧဝံ ဝဒေဟိ – ‘‘အတ္ထိ နု ခေါ, မာရိသ မောဂ္ဂလ္လာန, အညေပိ တဿ ဘဂဝတော သာဝကာ ဧဝံမဟိဒ္ဓိကာ ဧဝံမဟာနုဘာဝါ သေယျထာပိ ဘဝံ မောဂ္ဂလ္လာနော ကဿပေါ ကပ္ပိနော အနုရုဒ္ဓေါ’’တိ? ‘ဧဝံ, မာရိသာ’တိ ခေါ သော ဗြဟ္မပါရိသဇ္ဇော တဿ ဗြဟ္မုနော ပဋိဿုတွာ ယေနာယသ္မာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော တေနုပသင်္ကမိ, ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မန္တံ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၇၇။)

မဟာမောဂ္ဂလ္လာနံ ဧတဒဝေါစ – ‘အတ္ထိ နု ခေါ, မာရိသ မောဂ္ဂလ္လာန, အညေပိ တဿ ဘဂဝတော သာဝကာ ဧဝံမဟိဒ္ဓိကာ ဧဝံမဟာနုဘာဝါ သေယျထာပိ ဘဝံ မောဂ္ဂလ္လာနော ကဿပေါ ကပ္ပိနော အနုရုဒ္ဓေါ’တိ? အထ ခေါ အာယသ္မာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော တံ ဗြဟ္မပါရိသဇ္ဇံ ဂါထာယ အဇ္ဈဘာသိ –

‘‘တေဝိဇ္ဇာ ဣဒ္ဓိပတ္တာ စ, စေတောပရိယာယကောဝိဒါ၊

ခီဏာသဝါ အရဟန္တော, ဗဟူ ဗုဒ္ဓဿ သာဝကာ’’တိ။

‘‘အထ ခေါ သော ဗြဟ္မပါရိသဇ္ဇော အာယသ္မတော မဟာမောဂ္ဂလ္လာနဿ ဘာသိတံ အဘိနန္ဒိတွာ အနုမောဒိတွာ ယေန သော ဗြဟ္မာ တေနုပသင်္ကမိ, ဥပသင်္ကမိတွာ တံ ဗြဟ္မာနံ ဧတဒဝေါစ – ‘အာယသ္မာ မာရိသ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော ဧဝမာဟ –

‘‘‘တေဝိဇ္ဇာ ဣဒ္ဓိပတ္တာ စ, စေတောပရိယာယကောဝိဒါ၊

ခီဏာသဝါ အရဟန္တော, ဗဟူ ဗုဒ္ဓဿ သာဝကာ’’’တိ။ –

ဣဒမဝေါစ သော ဗြဟ္မပါရိသဇ္ဇော။ အတ္တမနော စ သော ဗြဟ္မာ တဿ ဗြဟ္မပါရိသဇ္ဇဿ ဘာသိတံ အဘိနန္ဒီတိ (သံ။ နိ။ ၁။၁၇၆)။

ဣဒံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ – ‘‘အယံ ပနတ္ထော ဗကဗြဟ္မသုတ္တေန ဒီပေတဗ္ဗော’’တိ။

မဟာနေရုနော ကူဋန္တိ (မ။ နိ။ ၁။၅၁၃) ကူဋသီသေန သကလမေဝ သိနေရုပဗ္ဗတရာဇံ ဝဒသိ။ ဝိမောက္ခေန အပဿယီတိ (မ။ နိ။ ၁။၅၁၃) ဈာနဝိမောက္ခေန နိဿယေန အဘိညာယေန ပဿယီတိ အဓိပ္ပါယော။ ဝနန္တိ (မ။ နိ။ ၁။၅၁၃) ဇမ္ဗုဒီပံ။ သော ဟိ ဝနဗာဟုလ္လတာယ ‘‘ဝန’’န္တိ ဝုတ္တော။ တေနာဟ ‘‘ဇမ္ဗုမဏ္ဍဿ ဣဿရော’’တိ။ ပုဗ္ဗဝိဒေဟာနန္တိ (မ။ နိ။ ၁။၅၁၃) ပုဗ္ဗဝိဒေဟဋ္ဌာနဉ္စ ပုဗ္ဗဝိဒေဟန္တိ အတ္ထော။ ယေ စ ဘူမိသယာ နရာတိ (မ။ နိ။ ၁။၅၁၃) ဘူမိသယာ နရာ နာမ အပရဂေါယာနဥတ္တရကုရုကာ စ မနုဿာ။ တေ ဟိ ဂေဟာဘာဝတော ‘‘ဘူမိသယာ’’တိ ဝုတ္တာ။ တေပိ သဗ္ဗေ အပဿယီတိ သမ္ဗန္ဓော။ အယံ ပနတ္ထော နန္ဒောပနန္ဒဒမနေန ဒီပေတဗ္ဗော – ဧကသ္မိံ ကိရ သမယေ အနာထပိဏ္ဍိကော ဂဟပတိ ဘဂဝတော ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ ‘‘သွေ, ဘန္တေ, ပဉ္စဟိ ဘိက္ခုသတေဟိ သဒ္ဓိံ မယှံ ဂေဟေ ဘိက္ခံ ဂဏှထာ’’တိ နိမန္တေတွာ ပက္ကာမိ။ တံဒိဝသဉ္စ ဘဂဝတော ပစ္စူသသမယေ ဒသသဟဿိလောကဓာတုံ ဩလောကေန္တဿ နန္ဒောပနန္ဒော

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၇၈။)

နာမ နာဂရာဇာ ဉာဏမုခေ အာပါထံ အာဂစ္ဆိ။ ဘဂဝါ ‘‘အယံ နာဂရာဇာ မယှံ ဉာဏမုခေ အာပါထံ အာဂစ္ဆတိ, ကိံ နု ခေါ ဘဝိဿတီ’’တိ အာဝဇ္ဇေန္တော သရဏဂမနဿ ဥပနိဿယံ ဒိသွာ ‘‘အယံ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကော တီသု ရတနေသု အပ္ပသန္နော, ကော နု ခေါ ဣမံ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကော ဝိမောစေယျာ’’တိ အာဝဇ္ဇေန္တော မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရံ အဒ္ဒသ။ တတော ပဘာတာယ ရတ္တိယာ သရီရပဋိဇဂ္ဂနံ ကတွာ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ အာမန္တေသိ – ‘‘အာနန္ဒ, ပဉ္စန္နံ ဘိက္ခုသတာနံ အာရောစေဟိ – ‘တထာဂတော ဒေဝစာရိကံ ဂစ္ဆတီ’’’တိ။ တံဒိဝသဉ္စ နန္ဒောပနန္ဒဿ အာပါနဘူမိံ သဇ္ဇယိံသု။ သော ဒိဗ္ဗရတနပလ္လင်္ကေ ဒိဗ္ဗေန သေတစ္ဆတ္တေန ဓာရိယမာနော တိဝိဓနာဋကေဟိ စေဝ နာဂပရိသာယ စ ပရိဝုတော ဒိဗ္ဗဘာဇနေသု ဥပဋ္ဌာပိတအန္နပါနံ ဩလောကယမာနော နိသိန္နော ဟောတိ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ ယထာ နာဂရာဇာ ပဿတိ, တထာ ကတွာ တဿ ဝိမာနမတ္ထကေနေဝ ပဉ္စဟိ ဘိက္ခုသတေဟိ သဒ္ဓိံ တာဝတိံသဒေဝလောကာဘိမုခေါ ပါယာသိ။

တေန ခေါ ပန သမယေန နန္ဒောပနန္ဒဿ နာဂရာဇဿ ဧဝရူပံ ပါပကံ ဒိဋ္ဌိဂတံ ဥပ္ပန္နံ ဟောတိ ‘‘ဣမေ ဟိ နာမ မုဏ္ဍသမဏကာ အမှာကံ ဥပရိဘဝနေန ဒေဝါနံ တာဝတိံသာနံ ဘဝနံ ပဝိသန္တိပိ နိက္ခမန္တိပိ, န ဒါနိ ဣတော ပဋ္ဌာယ ဣမေသံ အမှာကံ မတ္ထကေ ပါဒပံသုံ ဩကိရန္တာနံ ဂန္တုံ ဒဿာမီ’’တိ ဥဋ္ဌာယ သိနေရုပါဒံ ဂန္တွာ တံ အတ္တဘာဝံ ဝိဇဟိတွာ သိနေရုံ သတ္တက္ခတ္တုံ ဘောဂေဟိ ပရိက္ခိပိတွာ ဥပရိ ဖဏံ ကတွာ တာဝတိံသဘဝနံ အဝကုဇ္ဇေန ဖဏေန ပရိဂ္ဂဟေတွာ အဒဿနံ ဂမေသိ။

အထ ခေါ အာယသ္မာ ရဋ္ဌပါလော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ပုဗ္ဗေ, ဘန္တေ, ဣမသ္မိံ ပဒေသေ ဌိတော သိနေရုံ ပဿာမိ, သိနေရုပရိဘဏ္ဍံ ပဿာမိ, တာဝတိံသံ ပဿာမိ, ဝေဇယန္တံ ပဿာမိ, ဝေဇယန္တဿ ပါသာဒဿ ဥပရိဓဇံ ပဿာမိ။ ကော နု ခေါ, ဘန္တေ, ဟေတု ကော ပစ္စယော, ယံ ဧတရဟိ နေဝ သိနေရုံ ပဿာမိ…ပေ… န ဝေဇယန္တဿ ပါသာဒဿ ဥပရိဓဇံ ပဿာမီ’’တိ။ ‘‘အယံ, ရဋ္ဌပါလ, နန္ဒောပနန္ဒော နာမ နာဂရာဇာ တုမှာကံ ကုပိတော သိနေရုံ သတ္တက္ခတ္တုံ ဘောဂေဟိ ပရိက္ခိပိတွာ ဥပရိ ဖဏေန ပဋိစ္ဆာဒေတွာ အန္ဓကာရံ ကတွာ ဌိတော’’တိ။ ‘‘ဒမေမိ နံ, ဘန္တေ’’တိ။ န ဘဂဝါ နံ အနုဇာနိ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ ဘဒ္ဒိယော, အာယသ္မာ ရာဟုလောတိ အနုက္ကမေန သဗ္ဗေပိ ဘိက္ခူ ဥဋ္ဌဟိံသု။ ဘဂဝါ အနုဇာနိ။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၇၉။)

အဝသာနေ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရော – ‘‘အဟံ, ဘန္တေ, ဒမေမိ န’’န္တိ အာဟ။ ‘‘ဒမေဟိ, မောဂ္ဂလ္လာနာ’’တိ ဘဂဝါ အနုဇာနိ။ ထေရော အတ္တဘာဝံ ဝိဇဟိတွာ မဟန္တံ နာဂရာဇဝဏ္ဏံ အဘိနိမ္မိနိတွာ နန္ဒောပနန္ဒံ စုဒ္ဒသက္ခတ္တုံ ဘောဂေဟိ ပရိက္ခိပိတွာ တဿ ဖဏမတ္ထကေ အတ္တနော ဖဏံ ဌပေတွာ သိနေရုနာ သဒ္ဓိံ အဘိနိပ္ပီဠေသိ။ နာဂရာဇာ ဓူမာယိ။ ထေရောပိ ‘‘န တုယှံယေဝ သရီရေ ဓူမော အတ္ထိ, မယှမ္ပိ အတ္ထီ’’တိ ဓူမာယိ။ နာဂရာဇဿ ဓူမော ထေရံ န ဗာဓတိ, ထေရဿ ပန ဓူမော နာဂရာဇံ ဗာဓတိ။ တတော နာဂရာဇာ ပဇ္ဇလိ, ထေရောပိ ‘‘န တုယှံယေဝ သရီရေ အဂ္ဂိ အတ္ထိ, မယှမ္ပိ အတ္ထီ’’တိ ပဇ္ဇလိ။ နာဂရာဇဿ တေဇော ထေရံ န ဗာဓတိ, ထေရဿ ပန တေဇော နာဂရာဇာနံ ဗာဓတိ။ နာဂရာဇာ – ‘‘အယံ မံ သိနေရုနာ အဘိနိပ္ပီဠေတွာ ဓူမာယတိ စေဝ ပဇ္ဇလတိ စာ’’တိ စိန္တေတွာ ‘‘ဘော, တုဝံ ကောသီ’’တိ ပဋိပုစ္ဆိ။ ‘‘အဟံ ခေါ, နန္ဒ, မောဂ္ဂလ္လာနော’’တိ။ ‘‘ဘန္တေ, အတ္တနော ဘိက္ခုဘာဝေန တိဋ္ဌာဟီ’’တိ။

ထေရော တံ အတ္တဘာဝံ ဝိဇဟိတွာ တဿ ဒက္ခိဏကဏ္ဏသောတေန ပဝိသိတွာ ဝါမကဏ္ဏသောတေန နိက္ခမိ, ဝါမကဏ္ဏသောတေန ပဝိသိတွာ ဒက္ခိဏကဏ္ဏသောတေန နိက္ခမိ။ တထာ ဒက္ခိဏနာသသောတေန ပဝိသိတွာ ဝါမနာသသောတေန နိက္ခမိ, ဝါမနာသသောတေန ပဝိသိတွာ ဒက္ခိဏနာသသောတေန နိက္ခမိ။ တတော နာဂရာဇာ မုခံ ဝိဝရိ, ထေရော မုခေန ပဝိသိတွာ အန္တောကုစ္ဆိယံ ပါစီနေန စ ပစ္ဆိမေန စ စင်္ကမတိ။ ဘဂဝါ – ‘‘မောဂ္ဂလ္လာန, မနသိ ကရောဟိ, မဟိဒ္ဓိကော နာဂေါ’’တိ အာဟ။ ထေရော ‘‘မယှံ ခေါ, ဘန္တေ, စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပါဒါ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ ယာနီကတာ ဝတ္ထုကတာ အနုဋ္ဌိတာ ပရိစိတာ သုသမာရဒ္ဓါ, တိဋ္ဌတု, ဘန္တေ, နန္ဒောပနန္ဒော, အဟံ နန္ဒောပနန္ဒသဒိသာနံ နာဂရာဇာနံ သတမ္ပိ သဟဿမ္ပိ ဒမေယျ’’န္တိအာဒိမာဟ။

နာဂရာဇာ စိန္တေသိ – ‘‘ပဝိသန္တော တာဝ မေ န ဒိဋ္ဌော, နိက္ခမနကာလေ ဒါနိ နံ ဒါဌန္တရေ ပက္ခိပိတွာ ခါဒိဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ ‘‘နိက္ခမထ, ဘန္တေ, မာ မံ အန္တောကုစ္ဆိယံ အပရာပရံ စင်္ကမန္တော ဗာဓယိတ္ထာ’’တိ အာဟ။ ထေရော နိက္ခမိတွာ ဗဟိ အဋ္ဌာသိ။ နာဂရာဇာ ‘‘အယံ သော’’တိ ဒိသွာ နာသဝါတံ ဝိဿဇ္ဇိ, ထေရော စတုတ္ထဇ္ဈာနံ သမာပဇ္ဇိ, လောမကူပမ္ပိဿ ဝါတော စာလေတုံ နာသက္ခိ။ အဝသေသာ ဘိက္ခူ ကိရ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ သဗ္ဗပါဋိဟာရိယာနိ ကာတုံ သက္ကုဏေယျုံ, ဣမံ ပန ဌာနံ ပတွာ ဧဝံ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၈၀။)

ခိပ္ပနိသန္တိနော ဟုတွာ သမာပဇ္ဇိတုံ န သက္ခိဿန္တီတိ နေသံ ဘဂဝါ နာဂရာဇဒမနံ နာနုဇာနိ။

နာဂရာဇာ ‘‘အဟံ ဣမဿ သမဏဿ နာသဝါတေန လောမကူပမ္ပိ စာလေတုံ နာသက္ခိ, မဟိဒ္ဓိကော သော သမဏော’’တိ စိန္တေသိ။ ထေရော အတ္တဘာဝံ ဝိဇဟိတွာ သုပဏ္ဏရူပံ အဘိနိမ္မိနိတွာ သုပဏ္ဏဝါတံ ဒဿေန္တော နာဂရာဇာနံ အနုဗန္ဓိ။ နာဂရာဇာ တံ အတ္တဘာဝံ ဝိဇဟိတွာ မာဏဝကဝဏ္ဏံ အဘိနိမ္မိနိတွာ ‘‘ဘန္တေ, တုမှာကံ သရဏံ ဂစ္ဆာမီ’’တိ ဝဒန္တော ထေရဿ ပါဒေ ဝန္ဒိ။ ထေရော ‘‘သတ္ထာ, နန္ဒ, အာဂတော, ဧဟိ ဂမိဿာမာ’’တိ နာဂရာဇာနံ ဒမေတွာ နိဗ္ဗိသံ ကတွာ ဂဟေတွာ ဘဂဝတော သန္တိကံ အဂမာသိ။ နာဂရာဇာ ဘဂဝန္တံ ဝန္ဒိတွာ ‘‘ဘန္တေ, တုမှာကံ သရဏံ ဂစ္ဆာမီ’’တိ အာဟ။ ဘဂဝါ ‘‘သုခီ ဟောဟိ, နာဂရာဇာ’’တိ ဝတွာ ဘိက္ခုသံဃပရိဝုတော အနာထပိဏ္ဍိကဿ နိဝေသနံ အဂမာသိ။

အနာထပိဏ္ဍိကော ‘‘ကိံ, ဘန္တေ, အတိဒိဝါ အာဂတတ္ထာ’’တိ အာဟ။ ‘‘မောဂ္ဂလ္လာနဿ စ နန္ဒောပနန္ဒဿ စ သင်္ဂါမော အဟောသီ’’တိ။ ‘‘ကဿ ပန, ဘန္တေ, ဇယော, ကဿ ပရာဇယော’’တိ? ‘‘မောဂ္ဂလ္လာနဿ ဇယော, နန္ဒဿ ပရာဇယော’’တိ။ အနာထပိဏ္ဍိကော ‘‘အဓိဝါသေတု မေ, ဘန္တေ, ဘဂဝါ သတ္တာဟံ ဧကပဋိပါဋိယာ ဘတ္တံ သတ္တာဟံ ထေရဿ သက္ကာရံ ကရိဿာမီ’’တိ ဝတွာ သတ္တာဟံ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခါနံ ပဉ္စန္နံ ဘိက္ခုသတာနံ မဟာသက္ကာရံ အကာသိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘နန္ဒောပနန္ဒဒမနေန ဒီပေတဗ္ဗော’’တိ။

ဧကသ္မိဉှိ သမယေ ပုဗ္ဗာရာမေ ဝိသာခါယ မဟာဥပါသိကာယ ကာရိတသဟဿဂဗ္ဘပဋိမဏ္ဍိတေ ပါသာဒေ ဘဂဝတိ ဝိဟရန္တေ…ပေ… သံဝေဇေသိ စ ဒေဝတာတိ။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘ဓရဏိမ္ပိ သုဂမ္ဘီရံ, ဗဟလံ ဒုပ္ပဓံသိယံ၊

ဝါမင်္ဂုဋ္ဌေန ခေါဘေယျံ, ဣဒ္ဓိယာ ပါရမိံ ဂတော’’တိ။

တတ္ထ ဣဒ္ဓိယာ ပါရမိံ ဂတောတိ ဝိကုဗ္ဗနိဒ္ဓိအာဒိဣဒ္ဓိယာ ပရိယောသာနံ ဂတော ပတ္တော။

֍ * ၃၉၅။ အသ္မိမာနန္တိ အဟမသ္မိ ပညာသီလသမာဓိသမ္ပန္နောတိအာဒိ အသ္မိမာနံ န ပဿာမိ န အက္ခာမီတိ အတ္ထော။ တဒေဝ ဒီပေန္တော မာနော မယှံ န ဝိဇ္ဇတီတိ အာဟ။ သာမဏေရေ ဥပါဒါယာတိ သာမဏေရေ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၈၁။)

အာဒိံ ကတွာ သကလေ ဘိက္ခုသံဃေ ဂရုစိတ္တံ ဂါရဝစိတ္တံ အာဒရဗဟုမာနံ အဟံ ကရောမီတိ အတ္ထော။

֍ * ၃၉၆။ အပရိမေယျေ ဣတော ကပ္ပေတိ ဣတော အမှာကံ ဥပ္ပန္နကပ္ပတော အန္တရကပ္ပါဒီဟိ အပရိမေယျေ ဧကအသင်္ချေယျဿ ဥပရိ သတသဟဿကပ္ပမတ္ထကေတိ အတ္ထော။ ယံ ကမ္မမဘိနီဟရိန္တိ အဂ္ဂသာဝကဘာဝဿ ပဒံ ပုညသမ္ပတ္တိံ ပူရေသိံ။ တာဟံ ဘူမိမနုပ္ပတ္တောတိ အဟံ တံ သာဝကဘူမိံ အနုပ္ပတ္တော အာသဝက္ခယသင်္ခါတံ နိဗ္ဗာနံ ပတ္တော အသ္မိ အမှီတိ အတ္ထော။

֍ * ၃၉၇။ အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါဒယော စတဿော ပဋိသမ္ဘိဒါ သောတာပတ္တိမဂ္ဂါဒယော အဋ္ဌ ဝိမောက္ခာ ဣဒ္ဓိဝိဓာဒယော ဆ အဘိညာယော မေ မယာ သစ္ဆိကတာ ပစ္စက္ခံ ကတာ။ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော ဩဝါဒါနုသာသနီသင်္ခါတံ သာသနံ မယာ ကတံ သီလပဋိပတ္တိနိပ္ဖါဒနဝသေန ပရိယောသာပိတန္တိ အတ္ထော။

ဣတ္ထန္တိ ဣမိနာ ပကာရေန ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တက္ကမေန။ ဧဝံ သော ဧကဿေဝ အနောမဒဿီဗုဒ္ဓဿ သန္တိကေ ဒွိက္ခတ္တုံ ဗျာကရဏံ လဘိ။ ကထံ? ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေန သေဋ္ဌိ ဟုတွာ တဿ ဘဂဝတော သန္တိကေ လဒ္ဓဗျာကရဏော တတော စုတော သာမုဒ္ဒိကေ နာဂဘဝနေ နိဗ္ဗတ္တော တဿေဝ ဘဂဝတော သန္တိကေ ဒီဃာယုကဘာဝေန ဥပဟာရံ ကတွာ နိမန္တေတွာ ဘောဇေတွာ မဟာပူဇံ အကာသိ။ တဒါပိ ဘဂဝါ ဗျာကရဏံ ကထေသိ။ သုဒန္တိ ပဒပူရဏေ နိပါတော။ အာယသ္မာတိ ပိယဝစနံ ဂရုဂါရဝါဓိဝစနံ။ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရော ဣမာ အပဒါနဂါထာယော အဘာသိတ္ထ ကထေသိ။ ဣတီတိ ပရိသမာပနတ္ထေ နိပါတော။

မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရအပဒါနဝဏ္ဏနာ သမတ္တာ။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၈၂။)

၃-၃။ မဟာကဿပတ္ထေရအပဒါနဝဏ္ဏနာ

ပဒုမုတ္တရဿ ဘဂဝတောတျာဒိကံ အာယသ္မတော မဟာကဿပတ္ထေရဿ အပဒါနံ။ အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ဝိဝဋ္ဋူပနိဿယာနိ ပုညသမ္ဘာရာနိ ဥပစိနန္တော ပဒုမုတ္တရဘဂဝတော ကာလေ ဟံသဝတီနဂရေ ဝေဒေဟော နာမ အသီတိကောဋိဝိဘဝေါ ကုဋုမ္ဗိကော အဟောသိ။ သော ဗုဒ္ဓမာမကော, ဓမ္မမာမကော, သံဃမာမကော, ဥပါသကော ဟုတွာ ဝိဟရန္တော ဧကသ္မိံ ဥပေါသထဒိဝသေ ပါတောဝ သုဘောဇနံ ဘုဉ္ဇိတွာ ဥပေါသထင်္ဂါနိ အဓိဋ္ဌာယ ဂန္ဓပုပ္ဖါဒီနိ ဂဟေတွာ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ သတ္ထာရံ ပူဇေတွာ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။

တသ္မိဉ္စ ခဏေ သတ္ထာ မဟာနိသဘတ္ထေရံ နာမ တတိယသာဝကံ ‘‘ဧတဒဂ္ဂံ, ဘိက္ခဝေ, မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ ဓုတဝါဒါနံ ယဒိဒံ နိသဘော’’တိ ဧတဒဂ္ဂေ ဌပေသိ။ ဥပါသကော တံ သုတွာ ပသန္နော ဓမ္မကထာဝသာနေ မဟာဇနေ ဥဋ္ဌာယ ဂတေ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ ‘‘သွေ, ဘန္တေ, မယှံ ဘိက္ခံ အဓိဝါသေထာ’’တိ နိမန္တေသိ။ ‘‘မဟာ ခေါ, ဥပါသက, ဘိက္ခုသံဃော’’တိ။ ‘‘ကိတ္တကော, ဘန္တေ’’တိ? ‘‘အဋ္ဌသဋ္ဌိဘိက္ခုသတသဟဿ’’န္တိ။ ‘‘ဘန္တေ, ဧကံ သာမဏေရမ္ပိ ဝိဟာရေ အသေသေတွာ မယှံ ဘိက္ခံ ဂဏှထာ’’တိ။ သတ္ထာ အဓိဝါသေသိ။ ဥပါသကော သတ္ထု အဓိဝါသနံ ဉတွာ ဂေဟံ ဂန္တွာ မဟာဒါနံ သဇ္ဇေတွာ ပုနဒိဝသေ သတ္ထု ကာလံ အာရောစာပေသိ။ သတ္ထာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ဘိက္ခုသံဃပရိဝုတော ဥပါသကဿ ဃရံ ဂန္တွာ ပညတ္တာသနေ နိသိန္နော ဒက္ခိဏောဒကာဝသာနေ ယာဂုအာဒီနိ သမ္ပဋိစ္ဆန္တော ဘတ္တဝိဿဂ္ဂံ အကာသိ။ ဥပါသကောပိ သတ္ထု သန္တိကေ နိသီဒိ။

တသ္မိံ အန္တရေ မဟာနိသဘတ္ထေရော ပိဏ္ဍာယ စရန္တော တမေဝ ဝီထိံ ပဋိပဇ္ဇိ။ ဥပါသကော ဒိသွာ ဥဋ္ဌာယ ဂန္တွာ ထေရံ ဝန္ဒိတွာ ‘‘ပတ္တံ, ဘန္တေ, ဒေထာ’’တိ အာဟ။ ထေရော ပတ္တံ အဒါသိ။ ‘‘ဘန္တေ, ဣဓေဝ ပဝိသထ, သတ္ထာပိ ဂေဟေ နိသိန္နော’’တိ။ ‘‘န ဝဋ္ဋိဿတိ, ဥပါသကာ’’တိ။ သော ထေရဿ ပတ္တံ ဂဟေတွာ ပိဏ္ဍပါတဿ ပူရေတွာ အဒါသိ။ တတော ထေရံ အနုဂန္တွာ နိဝတ္တော သတ္ထု သန္တိကေ နိသီဒိတွာ ဧဝမာဟ – ‘‘မဟာနိသဘတ္ထေရော, ဘန္တေ, ‘သတ္ထာပိ ဂေဟေ နိသိန္နော’တိ ဝုတ္တေပိ ပဝိသိတုံ န ဣစ္ဆိ။ အတ္ထိ နု ခေါ ဧတဿ တုမှာကံ ဂုဏေဟိ အတိရေကဂုဏော’’တိ? ဗုဒ္ဓါနဉ္စ ဝဏ္ဏမစ္ဆေရံ နာမ နတ္ထိ, တသ္မာ သတ္ထာ ဧဝမာဟ – ‘‘ဥပါသက, မယံ ဘိက္ခံ အာဂမယမာနာ ဂေဟေ နိသီဒါမ, သော ဘိက္ခု န ဧဝံ နိသီဒိတွာ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၈၃။)

ဘိက္ခံ ဥဒိက္ခတိ။ မယံ ဂါမန္တသေနာသနေ ဝသာမ, သော အရညေယေဝ ဝသတိ။ မယံ ဆန္နေ ဝသာမ, သော အဗ္ဘောကာသေယေဝ ဝသတီ’’တိ ဘဂဝါ ‘‘အယဉ္စ အယဉ္စေတဿ ဂုဏော’’တိ မဟာသမုဒ္ဒံ ပူရယမာနော ဝိယ တဿ ဂုဏံ ကထေသိ။

ဥပါသကောပိ ပကတိယာ ဇလမာနဒီပေါ တေလေန အာသိတ္တော ဝိယ သုဋ္ဌုတရံ ပသန္နော ဟုတွာ စိန္တေသိ – ‘‘ကိံ မယှံ အညာယ သမ္ပတ္တိယာ, ယံနူနာဟံ အနာဂတေ ဧကဿ ဗုဒ္ဓဿ သန္တိကေ ဓုတဝါဒါနံ အဂ္ဂဘာဝတ္ထာယ ပတ္ထနံ ကရိဿာမီ’’တိ။ သော ပုနပိ သတ္ထာရံ နိမန္တေတွာ တေနေဝ နိယာမေန သတ္တ ဒိဝသေ မဟာဒါနံ ဒတွာ သတ္တမေ ဒိဝသေ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ မဟာဘိက္ခုသံဃဿ တိစီဝရာနိ ဒတွာ သတ္ထု ပါဒမူလေ နိပဇ္ဇိတွာ ဧဝမာဟ – ‘‘ယံ မေ, ဘန္တေ, သတ္တ ဒိဝသေ ဒါနံ ဒေန္တဿ မေတ္တံ ကာယကမ္မံ မေတ္တံ ဝစီကမ္မံ မေတ္တံ မနောကမ္မံ ပစ္စုပဋ္ဌိတံ, ဣမိနာဟံ န အညံ ဒေဝသမ္ပတ္တိံ ဝါ သက္ကမာရဗြဟ္မသမ္ပတ္တိံ ဝါ ပတ္ထေမိ, ဣဒံ ပန မေ ကမ္မံ အနာဂတေ ဧကဿ ဗုဒ္ဓဿ သန္တိကေ မဟာနိသဘတ္ထေရေန ပတ္တဋ္ဌာနန္တရံ ပါပုဏနတ္ထာယ တေရသဓုတင်္ဂဓရာနံ အဂ္ဂဘာဝဿ အဓိကာရော ဟောတူ’’တိ။ သတ္ထာ ‘‘မဟန္တံ ဌာနံ ဣမိနာ ပတ္ထိတံ, သမိဇ္ဈိဿတိ နု ခေါ, နော’’တိ ဩလောကေန္တော သမိဇ္ဈနဘာဝံ ဒိသွာ အာဟ – ‘‘မနာပံ တေ ဌာနံ ပတ္ထိတံ, အနာဂတေ သတသဟဿကပ္ပါဝသာနေ ဂေါတမော နာမ ဗုဒ္ဓေါ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတိ, တဿ တွံ တတိယသာဝကော မဟာကဿပတ္ထေရော နာမ ဘဝိဿသီ’’တိ ဗျာကာသိ။ တံ သုတွာ ဥပါသကော ‘‘ဗုဒ္ဓါနံ ဒွေ ကထာ နာမ နတ္ထီ’’တိ ပုနဒိဝသေ ပတ္တဗ္ဗံ ဝိယ တံ သမ္ပတ္တိံ အမညိတ္ထ။ သော ယာဝတာယုကံ ဒါနံ ဒတွာ သီလံ သမာဒါယ ရက္ခိတွာ နာနပ္ပကာရံ ပုညကမ္မံ ကတွာ ကာလံကတွာ သဂ္ဂေ နိဗ္ဗတ္တိ။

တတော ပဋ္ဌာယ ဒေဝမနုဿေသု သမ္ပတ္တိံ အနုဘဝန္တော ဣတော ဧကနဝုတိကပ္ပေ ဝိပဿိသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေ ဗန္ဓုမတီနဂရံ ဥပနိဿာယ ခေမေ မိဂဒါယေ ဝိဟရန္တေ ဒေဝလောကာ စဝိတွာ အညတရသ္မိံ ပရိဇိဏ္ဏဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိ။ တသ္မိဉ္စ ကာလေ ဝိပဿီ ဘဂဝါ သတ္တမေ သံဝစ္ဆရေ ဓမ္မံ ကထေသိ, မဟန္တံ ကောလာဟလံ အဟောသိ။ သကလဇမ္ဗုဒီပေ ဒေဝတာ ‘‘သတ္ထာ ဓမ္မံ ကထေဿတီ’’တိ အာရောစေသုံ။ ဗြာဟ္မဏော တံ သာသနံ အဿောသိ။ တဿ နိဝါသနသာဋကော ဧကောယေဝ, တထာ ဗြာဟ္မဏိယာ။ ပါရုပနံ ပန ဒွိန္နမ္ပိ ဧကမေဝ။ သော သကလနဂရေ ‘‘ဧကသာဋကဗြာဟ္မဏော’’တိ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၈၄။)

ပညာယိ။ သော ဗြာဟ္မဏော ကေနစိဒေဝ ကိစ္စေန ဗြာဟ္မဏာနံ သန္နိပါတေ သတိ ဗြာဟ္မဏိံ ဂေဟေ ဌပေတွာ သယံ တံ ဝတ္ထံ ပါရုပိတွာ ဂစ္ဆတိ, ဗြာဟ္မဏီနံ သန္နိပါတေ သတိ သယံ ဂေဟေ အစ္ဆတိ, ဗြာဟ္မဏီ တံ ဝတ္ထံ ပါရုပိတွာ ဂစ္ဆတိ။ တသ္မိံ ပန ဒိဝသေ သော ဗြာဟ္မဏိံ အာဟ – ‘‘ဘောတိ, ကိံ တွံ ရတ္တိံ ဓမ္မံ သုဏိဿသိ, ဥဒါဟု ဒိဝါ’’တိ? ‘‘သာမိ, အဟံ မာတုဂါမော ဘီရုကဇာတိကာ ရတ္တိံ သောတုံ န သက္ကောမိ, ဒိဝါ သောဿာမီ’’တိ တံ ဗြာဟ္မဏံ ဂေဟေ ဌပေတွာ တံ ဝတ္ထံ ပါရုပိတွာ ဥပါသိကာဟိ သဒ္ဓိံ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ နိသိန္နာ ဓမ္မံ သုတွာ ဥပါသိကာဟိ သဒ္ဓိံ အဂမာသိ။ အထ ဗြာဟ္မဏော တံ ဂေဟေ ဌပေတွာ တံ ဝတ္ထံ ပါရုပိတွာ ဝိဟာရံ ဂတော။

တသ္မိဉ္စ သမယေ သတ္ထာ ပရိသမဇ္ဈေ အလင်္ကတဓမ္မာသနေ နိသိန္နော စိတ္တဗီဇနိံ ဂဟေတွာ အာကာသဂင်္ဂံ ဩတာရေန္တော ဝိယ သိနေရုံ မန္ထံ ကတွာ သာဂရံ နိမ္မန္ထေန္တော ဝိယ စ ဓမ္မကထံ ကထေသိ။ ဗြာဟ္မဏဿ ပရိသပရိယန္တေန နိသိန္နဿ ဓမ္မံ သုဏန္တဿ ပဌမယာမေယေဝ သကလသရီရံ ပူရယမာနာ ပဉ္စဝဏ္ဏာ ပီတိ ဥပ္ပဇ္ဇိ။ သော ပါရုတဝတ္ထံ သံဃရိတွာ ‘‘ဒသဗလဿ ဒဿာမီ’’တိ စိန္တေသိ။ အထဿ အာဒီနဝသဟဿံ ဒဿယမာနံ မစ္ဆေရံ ဥပ္ပဇ္ဇိ။ သော ‘‘ဗြာဟ္မဏိယာ တုယှဉ္စ ဧကမေဝ ဝတ္ထံ, အညံ ကိဉ္စိ ပါရုပနံ နာမ နတ္ထိ, အပါရုပိတွာ ဗဟိ ဝိစရိတုံ န သက္ကောမီ’’တိ သဗ္ဗထာပိ အဒါတုကာမော အဟောသိ။ အထဿ နိက္ခန္တေ ပဌမေ မဇ္ဈိမယာမေတိ တထေဝ ပီတိ ဥပ္ပဇ္ဇိ။ သော တထေဝ စိန္တေတွာ တထေဝ အဒါတုကာမော အဟောသိ။ အထဿ မဇ္ဈိမေ ယာမေ နိက္ခန္တေ ပစ္ဆိမယာမေပိ တထေဝ ပီတိ ဥပ္ပဇ္ဇိ။ တဒါ သော မစ္ဆေရံ ဇိနိတွာ ဝတ္ထံ သံဃရိတွာ သတ္ထု ပါဒမူလေ ဌပေသိ။ တတော ဝါမဟတ္ထံ အာဘုဇိတွာ ဒက္ခိဏေန ဟတ္ထေန အပ္ဖေါဋေတွာ ‘‘ဇိတံ မေ, ဇိတံ မေ’’တိ တိက္ခတ္တုံ နဒိ။

တသ္မိံ သမယေ ဗန္ဓုမာ ရာဇာ ဓမ္မာသနဿ ပစ္ဆတော အန္တောသာဏိယံ နိသိန္နော ဓမ္မံ သုဏာတိ။ ရညော စ နာမ ‘‘ဇိတံ မေ’’တိ သဒ္ဒေါ အမနာပေါ ဟောတိ။ ရာဇာ ပုရိသံ အာဏာပေသိ ‘‘ဂစ္ဆ, ဘဏေ, ဧတံ ပုစ္ဆ – ‘ကိံ သော ဝဒတီ’’’တိ? ဗြာဟ္မဏော တေနာဂန္တွာ ပုစ္ဆိတော ‘‘အဝသေသာ ဟတ္ထိယာနာဒီနိ အာရုယှ အသိစမ္မာဒီနိ ဂဟေတွာ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၈၅။)

ပရသေနံ ဇိနန္တိ, န တံ အစ္ဆရိယံ။ အဟံ ပန ပစ္ဆတော အာဂစ္ဆန္တဿ ကူဋဂေါဏဿ မုဂ္ဂရေန သီသံ ဘိန္ဒိတွာ တံ ပလာပေန္တော ဝိယ မစ္ဆေရစိတ္တံ ဇိနိတွာ ပါရုတဝတ္ထံ ဒသဗလဿ အဒါသိံ, တံ မေ ဇိတံ မစ္ဆေရံ အစ္ဆရိယ’’န္တိ အာဟ။ သော အာဂန္တွာ တံ ပဝတ္တိံ ရညော အာရောစေသိ။ ရာဇာ ‘‘အမှေ, ဘဏေ, ဒသဗလဿ အနုရူပံ န ဇာနာမ, ဗြာဟ္မဏော ဇာနာတီ’’တိ တဿ ပသီဒိတွာ ဝတ္ထယုဂံ ပေသေသိ။ တံ ဒိသွာ ဗြာဟ္မဏော စိန္တေသိ – ‘‘ရာဇာ မယှံ တုဏှီ နိသိန္နဿ ပဌမံ ကိဉ္စိ အဒတွာ သတ္ထု ဂုဏေ ကထေန္တဿ အဒါသိ, သတ္ထု ဂုဏေ ပဋိစ္စ ဣဒံ ဥပ္ပန္နံ, သတ္ထုယေဝ အနုစ္ဆဝိက’’န္တိ တမ္ပိ ဝတ္ထယုဂံ ဒသဗလဿ အဒါသိ။ ရာဇာ ‘‘ကိံ ဗြာဟ္မဏေန ကတ’’န္တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘တမ္ပိ တေန ဝတ္ထယုဂံ တထာဂတဿေဝ ဒိန္န’’န္တိ သုတွာ အညာနိပိ ဒွေ ဝတ္ထယုဂါနိ ပေသေသိ, သော တာနိပိ သတ္ထု အဒါသိ။ ပုန ရာဇာ ‘အညာနိပိ စတ္တာရီ’တိ ဧဝံ ဝတွာ ယာဝ ဧဝံ ဒွတ္တိံသ ဝတ္ထယုဂါနိ ပေသေသိ။ အထ ဗြာဟ္မဏော ‘‘ဣဒံ ဝဍ္ဎေတွာ ဝဍ္ဎေတွာ ဂဟဏံ ဝိယ ဟောတီ’’တိ အတ္တနော အတ္ထာယ ဧကံ, ဗြာဟ္မဏိယာ ဧကန္တိ ဒွေ ဝတ္ထယုဂါနိ ဂဟေတွာ, တိံသ ယုဂါနိ တထာဂတဿေဝ အဒါသိ။ တတော ပဋ္ဌာယ စ သော သတ္ထု ဝိဿာသိကော ဇာတော။

အထ တံ ရာဇာ ဧကဒိဝသံ သီတသမယေ သတ္ထု သန္တိကေ ဓမ္မံ သုဏန္တံ ဒိသွာ သတသဟဿဂ္ဃနကံ အတ္တနော ပါရုတံ ရတ္တကမ္ဗလံ ဒတွာ အာဟ – ‘‘ဣတော ပဋ္ဌာယ ဣမံ ပါရုပိတွာ ဓမ္မံ သုဏာဟီ’’တိ။ သော ‘‘ကိံ မေ ဣမိနာ ကမ္ဗလေန ဣမသ္မိံ ပူတိကာယေ ဥပနီတေနာ’’တိ စိန္တေတွာ အန္တောဂန္ဓကုဋိယံ တထာဂတဿ မဉ္စဿ ဥပရိ ဝိတာနံ ကတွာ အဂမာသိ။ အထေကဒိဝသံ ရာဇာ ပါတောဝ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ အန္တောဂန္ဓကုဋိယံ သတ္ထု သန္တိကေ နိသီဒိ။ တသ္မိံ ခဏေ ဆဗ္ဗဏ္ဏာ ဗုဒ္ဓရသ္မိယော ကမ္ဗလေ ပဋိဟညန္တိ, ကမ္ဗလော အတိဝိယ ဝိရောစိတ္ထ။ ရာဇာ ဥလ္လောကေန္တော သဉ္ဇာနိတွာ အာဟ – ‘‘အမှာကံ, ဘန္တေ, ဧသ ကမ္ဗလော, အမှေဟိ ဧကသာဋကဗြာဟ္မဏဿ ဒိန္နော’’တိ။ ‘‘တုမှေဟိ, မဟာရာဇ, ဗြာဟ္မဏော ပူဇိတော, ဗြာဟ္မဏေန မယံ ပူဇိတာ’’တိ။ ရာဇာ ‘‘ဗြာဟ္မဏော ယုတ္တံ အညာသိ, န မယ’’န္တိ ပသီဒိတွာ ယံ မနုဿာနံ ဥပကာရဘူတံ, တံ သဗ္ဗံ အဋ္ဌဋ္ဌကံ ကတွာ သဗ္ဗဋ္ဌကံ နာမ ဒါနံ ဒတွာ ပုရောဟိတဋ္ဌာနေ ဌပေသိ။ သောပိ ‘‘အဋ္ဌဋ္ဌကံ နာမ စတုသဋ္ဌိ ဟောတီ’’တိ စတုသဋ္ဌိသလာကဘတ္တာနိ ဥပဋ္ဌပေတွာ ယာဝဇီဝံ ဒါနံ ဒတွာ သီလံ ရက္ခိတွာ တတော စုတော သဂ္ဂေ နိဗ္ဗတ္တိ။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၈၆။)

ပုန တတော စုတော ဣမသ္မိံ ကပ္ပေ ဘဂဝတော ကောဏာဂမနဿ ဘဂဝတော ကဿပဿ စာတိ ဒွိန္နံ အန္တရေ ဗာရာဏသိယံ ကုဋုမ္ဗိယကုလေ နိဗ္ဗတ္တော။ သော ဝဍ္ဎိမနွာယ ဃရာဝါသံ ဝသန္တော ဧကဒိဝသံ အရညေ ဇင်္ဃဝိဟာရံ ဝိစရတိ။ တသ္မိဉ္စ သမယေ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေါ နဒီတီရေ စီဝရကမ္မံ ကရောန္တော အနုဝါတေ အပ္ပဟောန္တေ သံဃရိတွာ ဌပေတုမာရဒ္ဓေါ။ သော တံ ဒိသွာ ‘‘ကသ္မာ, ဘန္တေ, သံဃရိတွာ ဌပေထာ’’တိ အာဟ။ ‘‘အနုဝါတော နပ္ပဟောတီ’’တိ။ ‘‘ဣမိနာ, ဘန္တေ, ကရောထာ’’တိ ဥတ္တရိသာဋကံ ဒတွာ ‘‘နိဗ္ဗတ္တနိဗ္ဗတ္တဋ္ဌာနေ မေ ကာစိ ဟာနိ မာ ဟောတူ’’တိ ပတ္ထနံ အကာသိ။

ဃရေပိဿ ဘဂိနိယာ သဒ္ဓိံ ဘရိယာယ ကလဟံ ကရောန္တိယာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေါ ပိဏ္ဍာယ ပါဝိသိ။ အထဿ ဘဂိနီ ပစ္စေကဗုဒ္ဓဿ ပိဏ္ဍပါတံ ဒတွာ တဿ ဘရိယံ သန္ဓာယ – ‘‘ဧဝရူပံ ဗာလံ ယောဇနသတေ ပရိဝဇ္ဇေယျ’’န္တိ ပတ္ထနံ ဌပေသိ။ သာ ဂေဟင်္ဂဏေ ဌိတာ သုတွာ ‘‘ဣမာယ ဒိန္နဘတ္တံ ဧသ မာ ဘုဉ္ဇတူ’’တိ ပတ္တံ ဂဟေတွာ ဘတ္တံ ဆဍ္ဍေတွာ ကလလဿ ပူရေတွာ အဒါသိ။ ဣတရာ ဒိသွာ ‘‘ဗာလေ, မံ တာဝ အက္ကောသ ဝါ ပဟရ ဝါ, ဧဝရူပဿ ပန ဒွေ အသင်္ချေယျာနိ ပူရိတပါရမိဿ ပစ္စေကဗုဒ္ဓဿ ပတ္တတော ဘတ္တံ ဆဍ္ဍေတွာ ကလလံ ဒါတုံ န ယုတ္တ’’န္တိ အာဟ။ အထဿ ဘရိယာယ ပဋိသင်္ခါနံ ဥပ္ပဇ္ဇိ။ သာ ‘‘တိဋ္ဌထ, ဘန္တေ’’တိ ကလလံ ဆဍ္ဍေတွာ ပတ္တံ ဓောဝိတွာ ဂန္ဓစုဏ္ဏေန ဥဗ္ဗဋ္ဋေတွာ ပဏီတဘတ္တဿ စတုမဓုရဿ စ ပူရေတွာ ဥပရိ အာသိတ္တေန ပဒုမဂဗ္ဘဝဏ္ဏေန သပ္ပိနာ ဝိဇ္ဇောတမာနံ ပတ္တံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓဿ ဟတ္ထေ ဌပေတွာ ‘‘ယထာ အယံ ပိဏ္ဍပါတော ဩဘာသဇာတော, ဧဝံ ဩဘာသဇာတံ မေ သရီရံ ဟောတူ’’တိ ပတ္ထနံ အကာသိ။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေါ အနုမောဒိတွာ အာကာသံ ပက္ခန္ဒိ။ တေပိ ဒွေ ဇာယမ္ပတိကာ ယာဝတာယုကံ ဌတွာ တတော စုတာ သဂ္ဂေ နိဗ္ဗတ္တိံသု။ ပုန တတော စဝိတွာ ဥပါသကော ကဿပသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓကာလေ ဗာရာဏသိယံ အသီတိကောဋိဝိဘဝသမ္ပန္နေ ကုလေ နိဗ္ဗတ္တိ, ဣတရာပိ တာဒိသဿေဝ သေဋ္ဌိနော ဓီတာ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ, တဿ ဝယပ္ပတ္တဿ တမေဝ သေဋ္ဌိဓီတရံ အာနယိံသု။ တဿာ ပုဗ္ဗေ အနိဋ္ဌဝိပါကဿ ပါပကမ္မဿ အာနုဘာဝေန ပတိကုလံ ပဝိဋ္ဌမတ္တာယ ဥမ္မာရန္တရတော ပဋ္ဌာယ သကလံ ဂေဟံ ဥဂ္ဃါဋိတဝစ္စကူပေါ ဝိယ ဒုဂ္ဂန္ဓံ ဇာတံ။ ကုမာရော ‘‘ကဿာယံ ဂန္ဓော’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘သေဋ္ဌိကညာယာ’’တိ သုတွာ ‘‘နီဟရထ န’’န္တိ တဿာယေဝ ကုလဃရံ ပေသေသိ။ သာ တေနေဝ နီဟာရေန သတ္တသု ဌာနေသု ပဋိနိဝတ္တိ။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၈၇။)

တေန သမယေန ကဿပဒသဗလော ပရိနိဗ္ဗာယိ။ တဿ သတသဟသဂ္ဃနိကာဟိ သုဝဏ္ဏိဋ္ဌကာဟိ ယောဇနုဗ္ဗေဓံ စေတိယံ အာရဘိံသု။ တသ္မိံ စေတိယေ ကရိယမာနေ သာ သေဋ္ဌိဓီတာ စိန္တေသိ – ‘‘အဟံ သတ္တသု ဌာနေသု ပဋိနိဝတ္တာ, ကိံ မေ ဇီဝိတေနာ’’တိ အတ္တနော အာဘရဏဘဏ္ဍံ ဘဉ္ဇာပေတွာ သုဝဏ္ဏိဋ္ဌကံ ကာရေသိ ရတနာယတံ ဝိဒတ္ထိဝိတ္ထိဏ္ဏံ စတုရင်္ဂုလုဗ္ဗေဓံ။ တတော ဟရိတာလမနောသိလာပိဏ္ဍံ ဂဟေတွာ အဋ္ဌ ဥပ္ပလပုပ္ဖဟတ္ထကေ အာဒါယ စေတိယကရဏဋ္ဌာနံ ဂတာ။ တသ္မိဉ္စ ခဏေ ဧကာ ဣဋ္ဌကာပန္တိ ပရိက္ခိပိတွာ အာဂစ္ဆမာနာ ဃဋနိဋ္ဌကာယ ဦနာ ဟောတိ။ သေဋ္ဌိဓီတာ ဝဍ္ဎကိံ အာဟ ‘‘ဣမံ မေ ဣဋ္ဌကံ ဧတ္ထ ဌပေထာ’’တိ။ ‘‘အမ္မ ဘဒ္ဒကေ, ကာလေ အာဂတာသိ, သယမေဝ ဌပေဟီ’’တိ။ သာ အာရုယှ တေလေန ဟရိတာလမနောသိလာပိဏ္ဍံ ယောဇေတွာ တေန ဗန္ဓနေန ဣဋ္ဌကံ ပတိဋ္ဌပေတွာ ဥပရိ အဋ္ဌဟိ ဥပ္ပလပုပ္ဖဟတ္ထကေဟိ ပူဇံ ကတွာ ဝန္ဒိတွာ ‘‘နိဗ္ဗတ္တနိဗ္ဗတ္တဋ္ဌာနေ မေ ကာယတော စန္ဒနဂန္ဓော ဝါယတု, မုခတော ဥပ္ပလဂန္ဓော’’တိ ပတ္ထနံ ကတွာ စေတိယံ ဝန္ဒိတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ဂေဟံ အဂမာသိ။

တသ္မိံယေဝ ခဏေ သာ ယဿ သေဋ္ဌိပုတ္တဿ ပဌမံ ဂေဟံ နီတာ, တဿ တံ အာရဗ္ဘ သတိ ဥဒပါဒိ။ နဂရေပိ နက္ခတ္တံ သံဃုဋ္ဌံ ဟောတိ။ သော ဥပဋ္ဌာကေ အာဟ ‘‘ဣဓ အာနီတာ သေဋ္ဌိဓီတာ ကုဟိ’’န္တိ? ‘‘ကုလဂေဟေ, သာမီ’’တိ။ ‘‘အာနေထ နံ, နက္ခတ္တံ ကီဠိဿာမီ’’တိ။ တေ ဂန္တွာ တံ ဝန္ဒိတွာ ဌိတာ။ ‘‘ကိံ, တာတာ, အာဂတတ္ထာ’’တိ တာယ ပုဋ္ဌာ တဿာ တံ ပဝတ္တိံ အာစိက္ခိံသု။ ‘‘တာတာ, မယာ အာဘရဏဘဏ္ဍေဟိ စေတိယံ ပူဇိတံ, အာဘရဏံ မေ နတ္ထီ’’တိ။ တေ ဂန္တွာ သေဋ္ဌိပုတ္တဿ အာရောစေသုံ။ ‘‘အာနေထ နံ, ပိဠန္ဓနံ လဘိဿတီ’’တိ။ တေ တံ အာနယိံသု။ တဿာ သဟ ဂေဟပဝေသနေန သကလဂေဟံ စန္ဒနဂန္ဓော စေဝ ဥပ္ပလဂန္ဓော စ ဝါယိ။ သေဋ္ဌိပုတ္တော တံ ပုစ္ဆိ – ‘‘ဘဒ္ဒေ, တဝ သရီရတော ပဌမံ ဒုဂ္ဂန္ဓော ဝါယိ, ဣဒါနိ ပန တေ သရီရတော စန္ဒနဂန္ဓော, မုခတော ဥပ္ပလဂန္ဓော ဝါယတိ, ကိမေတ’’န္တိ? သာ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ အတ္တနာ ကတကမ္မံ အာရောစေသိ။ သေဋ္ဌိပုတ္တော ‘‘နိယျာနိကံ ဝတ ဗုဒ္ဓသာသန’’န္တိ ပသီဒိတွာ ယောဇနိကံ သုဝဏ္ဏစေတိယံ ကမ္ဗလကဉ္စုကေန ပဋိစ္ဆာဒေတွာ တတ္ထ တတ္ထ ရထစက္ကပမာဏေဟိ သုဝဏ္ဏပဒုမေဟိ အလင်္ကရိ။ တေသံ ဒွါဒသဟတ္ထာ ဩလမ္ဗကာ ဟောန္တိ။

သော တတ္ထ ယာဝတာယုကံ ဌတွာ တတော စုတော သဂ္ဂေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ, ပုန တတော စဝိတွာ ဗာရာဏသိတော ယောဇနမတ္တေ ဌာနေ အညတရသ္မိံ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၈၈။)

အမစ္စကုလေ နိဗ္ဗတ္တိ။ ဘရိယာ ပနဿ ဒေဝလောကတော စဝိတွာ ရာဇကုလေ ဇေဋ္ဌရာဇဓီတာ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။ တေသု ဝယပ္ပတ္တေသု ကုမာရဿ ဝသနဂါမေ နက္ခတ္တံ သံဃုဋ္ဌံ။ သော မာတရံ အာဟ – ‘‘အမ္မ, သာဋကံ မေ ဒေဟိ, နက္ခတ္တံ ကီဠိဿာမီ’’တိ။ သာ ဓောတဝတ္ထံ နီဟရိတွာ အဒါသိ။ ‘‘အမ္မ, ထူလမိဒ’’န္တိ အာဟ။ သာ အညံ နီဟရိတွာ အဒါသိ။ သော တမ္ပိ ပဋိက္ခိပိ။ အထ နံ မာတာ အာဟ – ‘‘တာတ, ယာဒိသေ ဂေဟေ မယံ ဇာတာ, နတ္ထိ နော ဣတော သုခုမတရဿ ပဋိလာဘာယ ပုည’’န္တိ။ ‘‘တေန ဟိ လဘနဋ္ဌာနံ ဂစ္ဆာမိ, အမ္မာ’’တိ။ ‘‘ပုတ္တ, အဟံ အဇ္ဇေဝ တုယှံ ဗာရာဏသိနဂရရဇ္ဇပဋိလာဘံ ဣစ္ဆာမီ’’တိ။ သော မာတရံ ဝန္ဒိတွာ ‘‘ဂစ္ဆာမိ, အမ္မာ’’တိ။ ‘‘ဂစ္ဆ, တာတာ’’တိ။ သော ပန ပုညနိယာမေန နိက္ခမိတွာ ဗာရာဏသိံ ဂန္တွာ ဥယျာနေ မင်္ဂလသိလာပဋ္ဋေ သသီသံ ပါရုပိတွာ နိပဇ္ဇိ။ သော စ ဗာရာဏသိရညော ကာလင်္ကတဿ သတ္တမော ဒိဝသော ဟောတိ။

အမစ္စာ ရညော သရီရကိစ္စံ ကတွာ ရာဇင်္ဂဏေ နိသီဒိတွာ မန္တယိံသု – ‘‘ရညော ဧကာ ဓီတာဝ အတ္ထိ, ပုတ္တော နတ္ထိ, အရာဇကံ ရဇ္ဇံ နဿိဿတိ, ကော ရာဇာ ဘဝိတုံ အရဟတီ’’တိ? ‘‘တွံ ဟောဟိ, တွံ ဟောဟီ’’တိ။ ပုရောဟိတော အာဟ – ‘‘ဗဟုံ ဩလောကေတုံ န ဝဋ္ဋတိ, ဖုဿရထံ ဝိဿဇ္ဇေဿာမာ’’တိ။ တေ ကုမုဒဝဏ္ဏေ စတ္တာရော သိန္ဓဝေ ယောဇေတွာ ပဉ္စဝိဓရာဇကကုဓဘဏ္ဍံ သေတစ္ဆတ္တဉ္စ တသ္မိံ ဌပေတွာ ရထံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ပစ္ဆတော တူရိယာနိ ပဂ္ဂဏှာပေသုံ။ ရထော ပါစီနဒွါရေန နိက္ခမိတွာ ဥယျာနာဘိမုခေါ အဂမာသိ။ ‘‘ပရိစယေန ဥယျာနာဘိမုခေါ ဂစ္ဆတိ, နိဝတ္တေမာ’’တိ ကေစိ အာဟံသု။ ပုရောဟိတော ‘‘မာ နိဝတ္တယိတ္ထာ’’တိ အာဟ။ ရထော ဂန္တွာ ကုမာရံ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ အာရုဟနသဇ္ဇော ဟုတွာ အဋ္ဌာသိ။ ပုရောဟိတော ပါရုပနကဏ္ဏံ အပနေတွာ ပါဒတလာနိ ဩလောကေန္တော ‘‘တိဋ္ဌတု အယံ ဒီပေါ, ဒွိသဟဿပရိတ္တဒီပဝါရေသု စတူသု မဟာဒီပေသု ဧသ ရဇ္ဇံ ကာရေတုံ ယုတ္တော’’တိ ဝတွာ ‘‘တူရိယာနိ ပဂ္ဂဏှထာ’’တိ တိက္ခတ္တုံ တူရိယာနိ ပဂ္ဂဏှာပေတိ။

အထ ကုမာရော မုခံ ဝိဝရိတွာ ဩလောကေန္တော ‘‘ကေန ကမ္မေန အာဂတတ္ထာ’’တိ အာဟ။ ‘‘ဒေဝ, တုမှာကံ ရဇ္ဇံ ပါပုဏာတီ’’တိ။ ‘‘ရာဇာ ဝေါ ကဟ’’န္တိ? ‘‘ဒေဝတ္တံ ဂတော, သာမီ’’တိ။ ‘‘ကတိ ဒိဝသာ အတိက္ကန္တာ’’တိ? ‘‘အဇ္ဇ သတ္တမော ဒိဝသော’’တိ။ ‘‘ပုတ္တော ဝါ ဓီတာ ဝါ နတ္ထီ’’တိ? ‘‘ဓီတာ အတ္ထိ, ဒေဝ, ပုတ္တော နတ္ထီ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ ကရိဿာမိ ရဇ္ဇ’’န္တိ။ တေ တာဝဒေဝ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၈၉။)

အဘိသေကမဏ္ဍပံ ကာရေတွာ ရာဇဓီတရံ သဗ္ဗာလင်္ကာရေဟိ အလင်္ကရိတွာ ဥယျာနံ အာနေတွာ ကုမာရဿ အဘိသေကံ အကံသု။ အထဿ ကတာဘိသေကဿ သတသဟဿဂ္ဃနကံ ဝတ္ထံ ဥပနယိံသု။ သော ‘‘ကိမိဒံ, တာတာ’’တိ အာဟ။ ‘‘နိဝါသနဝတ္ထံ, ဒေဝါ’’တိ။ ‘‘နနု, တာတာ, ထူလ’’န္တိ? ‘‘မနုဿပရိဘောဂဝတ္ထေသု ဣတော မုဒုတရံ နတ္ထိ, ဒေဝါ’’တိ။ ‘‘တုမှာကံ ရာဇာ ဧဝရူပံ နိဝါသေသီ’’တိ? ‘‘အာမ, ဒေဝါ’’တိ။ ‘‘န မညေ ပုညဝါ တုမှာကံ ရာဇာ’’တိ ‘‘သုဝဏ္ဏဘိင်္ဂါရံ အာဟရထ, လဘိဿာမိ ဝတ္ထ’’န္တိ သုဝဏ္ဏဘိင်္ဂါရံ အာဟရာပေတွာ ဥဋ္ဌာယ ဟတ္ထေ ဓောဝိတွာ မုခံ ဝိက္ခာလေတွာ ဟတ္ထေန ဥဒကံ ဂဟေတွာ ပုရတ္ထိမဒိသာယံ အဗ္ဘုက္ကိရိ။ ဃနပထဝိံ ဘိန္ဒိတွာ အဋ္ဌ ကပ္ပရုက္ခာ ဥဋ္ဌဟိံသု။ ပုန ဥဒကံ ဂဟေတွာ ဒက္ခိဏပစ္ဆိမဥတ္တရဒိသာယန္တိ ဧဝံ စတူသု ဒိသာသု အဗ္ဘုက္ကိရိ။ သဗ္ဗဒိသာသု အဋ္ဌအဋ္ဌကံ ကတွာ ဒွတ္တိံသ ကပ္ပရုက္ခာ ဥဋ္ဌဟိံသု။ သော ဧကံ ဒိဗ္ဗဒုဿံ နိဝါသေတွာ ဧကံ ပါရုပိတွာ ‘‘နန္ဒရညော ဝိဇိတေ သုတ္တကန္တိကာ ဣတ္ထိယော ‘မာ သုတ္တံ ကန္တိံသူ’တိ ဧဝံ ဘေရိံ စရာပေထာ’’တိ ဝတွာ ဆတ္တံ ဥဿာပေတွာ အလင်္ကတပဋိယတ္တော ဟတ္ထိက္ခန္ဓဝရဂတော နဂရံ ပဝိသိတွာ ပါသာဒံ အဘိရုယှ မဟာသမ္ပတ္တိံ အနုဘဝိ။

ဧဝံ ဂစ္ဆန္တေ ကာလေ ဒေဝီ ရညော သမ္ပတ္တိံ ဒိသွာ ‘‘အဟော ဝတ တပဿီ’’တိ ကာရုညာကာရံ ဒဿေသိ။ ‘‘ကိမိဒံ, ဒေဝီ’’တိ ပုဋ္ဌာ ‘‘အတိမဟတီ, ဒေဝ, တေ သမ္ပတ္တိ, အတီတေ ဗုဒ္ဓါနံ သဒ္ဒဟိတွာ ကတကလျာဏဿ ဖလံ, ဣဒါနိ အနာဂတဿ ပစ္စယံ ပုညံ န ကရောထာ’’တိ အာဟ။ ကဿ ဒဿာမ, သီလဝန္တော နတ္ထီတိ။ ‘‘အသုညော, ဒေဝ, ဇမ္ဗုဒီပေါ အရဟန္တေဟိ၊ တုမှေ, ဒေဝ, ဒါနံ သဇ္ဇေထ, အဟံ အရဟန္တေ လစ္ဆာမီ’’တိ အာဟ။ ပုနဒိဝသေ ရာဇာ ပါစီနဒွါရေ ဒါနံ သဇ္ဇာပေသိ။ ဒေဝီ ပါတောဝ ဥပေါသထင်္ဂါနိ အဓိဋ္ဌာယ ဥပရိပါသာဒေ ပုရတ္ထာဘိမုခါ ဥရေန နိပဇ္ဇိတွာ ‘‘သစေ ဧတိဿာယ ဒိသာယ အရဟန္တော အတ္ထိ, သွေ အာဂန္တွာ အမှာကံ ဘိက္ခံ ဂဏှန္တူ’’တိ အာဟ။ တဿံ ဒိသာယံ အရဟန္တော နာဟေသုံ, တံ သက္ကာရံ ကပဏယာစကာနံ အဒံသု။

ပုနဒိဝသေ ဒက္ခိဏဒွါရေ သဇ္ဇေတွာ တထေဝ ဒက္ခိဏေယျံ နာလတ္ထ, ပုနဒိဝသေပိ ပစ္ဆိမဒွါရေ တထေဝ။ ဥတ္တရဒွါရေ သဇ္ဇိတဒိဝသေန ပန ဒေဝိယာ တထေဝ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၉၀။)

နိမန္တေန္တိယာ ဟိမဝန္တေ ဝသန္တာနံ ပဒုမဝတိယာ ပုတ္တာနံ ပဉ္စသတာနံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနံ ဇေဋ္ဌကော မဟာပဒုမပစ္စေကဗုဒ္ဓေါ ဘာတိကေ အာမန္တေသိ – ‘‘မာရိသာ, နန္ဒရာဇာ တုမှေ နိမန္တေတိ, အဓိဝါသေထ တဿာ’’တိ။ တေ အဓိဝါသေတွာ ပုနဒိဝသေ အနောတတ္တဒဟေ မုခံ ဓောဝိတွာ အာကာသေနာဂန္တွာ ဥတ္တရဒွါရေ ဩတရိံသု။ မနုဿာ ဒိသွာ ဂန္တွာ ‘‘ပဉ္စသတာ, ဒေဝ, ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အာဂတာ’’တိ ရညော အာရောစေသုံ။ ရာဇာ သဒ္ဓိံ ဒေဝိယာ ဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေ ပါသာဒံ အာရောပေတွာ တတြ နေသံ ဒါနံ ဒတွာ ဘတ္တကိစ္စာဝသာနေ ရာဇာ သံဃတ္ထေရဿ, ဒေဝီ သံဃနဝကဿ ပါဒမူလေ နိပတိတွာ ‘‘အယျာ, ဘန္တေ, ပစ္စယေဟိ န ကိလမိဿန္တိ, မယဉ္စ ပုညေန န ပရိဟာယိဿာမီ, အမှာကံ ယာဝဇီဝံ ဣဓ နိဝါသာယ ပဋိညံ ဒေထာ’’တိ ပဋိညံ ကာရေတွာ ဥယျာနေ ပဉ္စ ပဏ္ဏသာလာသတာနိ, ပဉ္စ စင်္ကမနသတာနီတိ သဗ္ဗာကာရေန နိဝါသနဋ္ဌာနာနိ သမ္ပာဒေတွာ တတ္ထ ဝသာပေသုံ။

ဧဝံ ကာလေ ဂစ္ဆန္တေ ရညော ပစ္စန္တေ ကုပိတေ ရာဇာ ‘‘အဟံ ပစ္စန္တံ ဝူပသမေတုံ ဂစ္ဆာမိ, တွံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေသု မာ ပမဇ္ဇာ’’တိ ဒေဝိံ ဩဝဒိတွာ ဂတော။ တသ္မိံ အနာဂတေယေဝ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနံ အာယုသင်္ခါရာ ခီဏာ။ မဟာပဒုမပစ္စေကဗုဒ္ဓေါ တိယာမရတ္တိံ ဈာနကီဠံ ကီဠိတွာ အရုဏုဂ္ဂမနသမယေ အာလမ္ဗနဖလကံ အာလမ္ဗိတွာ ဌိတကောဝ အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ပရိနိဗ္ဗာယိ။ ဧတေနုပါယေန သေသာပီတိ သဗ္ဗေဝ ပရိနိဗ္ဗုတာ။ ပုနဒိဝသေ ဒေဝီ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနံ နိသီဒနဋ္ဌာနာနိ သဇ္ဇေတွာ ပုပ္ဖါနိ ဝိကိရိတွာ ဓူပံ ဝါသေတွာ တေသံ အာဂမနံ ဩလောကေန္တီ နိသိန္နာ အာဂမနံ အဒိသွာ ပုရိသေ ပေသေသိ – ‘‘ဂစ္ဆထ, တာတာ, ဇာနာထ ကိံ အယျာနံ အဖာသုက’’န္တိ? တေ ဂန္တွာ မဟာပဒုမဿ ပဏ္ဏသာလာယ ဒွါရံ ဝိဝရိတွာ တတ္ထ တံ အပဿန္တာ စင်္ကမနံ ဂန္တွာ အာလမ္ဗနဖလကံ နိဿာယ ဌိတံ ဒိသွာ ဝန္ဒိတွာ ‘‘ကာလော, ဘန္တေ’’တိ အာဟံသု။ ပရိနိဗ္ဗုတသရီရံ ကိံ ကထေဿတိ, တေ ‘‘နိဒ္ဒါယတိ မညေ’’တိ ဝတွာ ပိဋ္ဌိပါဒေ ဟတ္ထေန ပရာမသိတွာ ပါဒါနံ သီတလတာယ စေဝ ထဒ္ဓတာယ စ ပရိနိဗ္ဗုတဘာဝံ ဉတွာ ဒုတိယဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ တထေဝ ဉတွာ ပုန တတိယဿာတိ ဧဝံ သဗ္ဗေပိ ပရိနိဗ္ဗုတဘာဝံ ဉတွာ ရာဇကုလံ အာဂမိံသု။ ‘‘ကဟံ, တာတာ, ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ’’တိ ပုဋ္ဌာ ‘‘ပရိနိဗ္ဗုတာ, ဒေဝီ’’တိ အာဟံသု။ ဒေဝီ ကန္ဒန္တီ ရောဒန္တီ နိက္ခမိတွာ နာဂရေဟိ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၉၁။)

သဒ္ဓိံ တတ္ထ ဂန္တွာ သာဓုကီဠိတံ ကာရေတွာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနံ သရီရကိစ္စံ ကာရေတွာ ဓာတုယော ဂါဟာပေတွာ စေတိယံ ပတိဋ္ဌာပေသိ။

ရာဇာ ပစ္စန္တံ ဝူပသမေတွာ အာဂတော ပစ္စုဂ္ဂမနံ အာဂတံ ဒေဝိံ ပုစ္ဆိ – ‘‘ကိံ, ဘဒ္ဒေ, တွံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေသု န ပမဇ္ဇသိ, နိရောဂါ စ အယျာ’’တိ? ‘‘ပရိနိဗ္ဗုတာ, ဒေဝါ’’တိ။ တံ သုတွာ ရာဇာ စိန္တေသိ – ‘‘ဧဝရူပါနမ္ပိ ပဏ္ဍိတာနံ မရဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, အမှာကံ ကုတော မောက္ခာ’’တိ? သော နဂရံ အပဝိသိတွာ ဥယျာနမေဝ ဂန္တွာ ဇေဋ္ဌပုတ္တံ ပက္ကောသာပေတွာ တဿ ရဇ္ဇံ နိယျာတေတွာ သယံ သမဏပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိ။ ဒေဝီပိ ‘‘ရညေ ပဗ္ဗဇိတေ အဟံ ကိံ ကရိဿာမီ’’တိ တထေဝ ဥယျာနေ ပဗ္ဗဇိ။ ဒွေပိ ဈာနံ ဘာဝေတွာ တတော စုတာ ဗြဟ္မလောကေ နိဗ္ဗတ္တိံသု။

တေသု တတ္ထေဝ ဝသန္တေသု အမှာကံ သတ္ထာ လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ပဝတ္တိတဝရဓမ္မစက္ကော အနုပုဗ္ဗေန ရာဇဂဟံ ပါပုဏိ။ သတ္ထရိ တတ္ထ ပဋိဝသန္တေ အယံ ပိပ္ပလိမာဏဝေါ မဂဓရဋ္ဌေ မဟာတိတ္ထဗြာဟ္မဏဂါမေ ကပိလဗြာဟ္မဏဿ ဘရိယာယ ကုစ္ဆိမှိ နိဗ္ဗတ္တော။ အယံ ဘဒ္ဒကာပိလာနီ မဒ္ဒရဋ္ဌေ သာဂလနဂရေ ကောသိယဂေါတ္တဗြာဟ္မဏဿ ဘရိယာယ ကုစ္ဆိမှိ နိဗ္ဗတ္တာ။ တေသံ အနုက္ကမေန ဝဍ္ဎမာနာနံ ပိပ္ပလိမာဏဝဿ ဝီသတိမေ, ဘဒ္ဒါယ သောဠသမေ ဝယေ သမ္ပတ္တေ မာတာပိတရော ပုတ္တံ ဩလောကေတွာ ‘‘တာတ, တွံ ဝယပ္ပတ္တော, ကုလဝံသံ ပတိဋ္ဌပေတုံ ယုတ္တော’’တိ အတိဝိယ နိပ္ပီဠိယိံသု။ မာဏဝေါ အာဟ – ‘‘မယှံ သောတပထေ ဧဝရူပံ ကထံ မာ ကထယိတ္ထ, အဟံ ယာဝ တုမှေ ဓရထ, တာဝ ပဋိဇဂ္ဂိဿာမိ, တုမှာကံ အစ္စယေန နိက္ခမိတွာ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ။ တေ ကတိပါဟံ အတိက္ကမိတွာ ပုန ကထယိံသု။ သောပိ ပုန ပဋိက္ခိပိ။ တတော ပဋ္ဌာယ မာတာ နိရန္တရံ ကထေတိယေဝ။

မာဏဝေါ ‘‘မာတရံ သညာပေဿာမီ’’တိ ရတ္တသုဝဏ္ဏဿ နိက္ခသဟဿံ ဒတွာ သုဝဏ္ဏကာရေဟိ ဣတ္ထိရူပကံ ကာရေတွာ တဿ မဇ္ဇနဃဋ္ဋနာဒိကမ္မပရိယောသာနေ တံ ရတ္တဝတ္ထံ နိဝါသေတွာ သုဝဏ္ဏသမ္ပန္နေဟိ ပုပ္ဖေဟိ စေဝ နာနာလင်္ကာရေဟိ စ အလင်္ကာရာပေတွာ ‘‘အမ္မ, ဧဝရူပံ အာရမ္မဏံ လဘန္တော ဂေဟေ ဝသိဿာမိ, အလဘန္တော န ဝသိဿာမီ’’တိ။ ပဏ္ဍိတာ ဗြာဟ္မဏီ စိန္တေသိ – ‘‘မယှံ ပုတ္တော ပုညဝါ ဒိန္နဒါနော ကတာဘိနီဟာရော ပုဗ္ဗေ ပုညာနိ ကရောန္တော န ဧကကောဝ အကာသိ, အဒ္ဓါ ဧတေန သဟ ကတပုညာ သုဝဏ္ဏရူပကပဋိဘာဂါ ဘဝိဿတီ’’တိ။ အဋ္ဌ ဗြာဟ္မဏေ ပက္ကောသာပေတွာ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၉၂။)

သဗ္ဗဘောဂေဟိ သန္တပ္ပေတွာ သုဝဏ္ဏရူပကံ ရထေ အာရောပေတွာ ‘‘ဂစ္ဆထ, တာတာ, ယတ္ထ အမှေဟိ ဇာတိဂေါတ္တဘောဂါဒိသမာနကုလေ ဧဝရူပံ ဒါရိကံ ပဿထ, တတ္ထ ဣဒမေဝ သုဝဏ္ဏရူပကံ သစ္စာကာရံ ကတွာ ဒေထာ’’တိ ဥယျောဇေသိ။

တေ ‘‘အမှာကံ နာမ ဧတံ ကမ္မ’’န္တိ နိက္ခမိတွာ ‘‘ကတ္ထ လဘိဿာမ, မဒ္ဒရဋ္ဌံ နာမ ဣတ္ထာဂါရံ, မဒ္ဒရဋ္ဌံ ဂမိဿာမာ’’တိ မဒ္ဒရဋ္ဌေ သာဂလနဂရံ အဂမံသု။ အတ္ထ တံ သုဝဏ္ဏရူပကံ နှာနတိတ္ထေ ဌပေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု။ အထ ဘဒ္ဒါယ ဓာတီ ဘဒ္ဒံ နှာပေတွာ အလင်္ကရိတွာ သယံ နှာယိတုံ ဥဒကတိတ္ထံ ဂန္တွာ သုဝဏ္ဏရူပကံ ဒိသွာ ‘‘ကိဿာယံ အဝိနီတာ ဣဓာဂန္တွာ ဌိတာ’’တိ ပိဋ္ဌိပဿေ ပဟရိတွာ သုဝဏ္ဏရူပကံ ဉတွာ ‘‘အယျဓီတာ မေတိ သညံ ဥပ္ပါဒေသိ, အယံ ပန အယျဓီတာယ နိဝါသနပဋိဂ္ဂဟိတာယပိ အသဒိသာ’’တိ အာဟ။ အထ နံ တေ ဗြာဟ္မဏာ ‘‘ဧဝရူပါ ကိရ တေ သာမိဓီတာ’’တိ ပုစ္ဆိံသု။ သာ ‘‘ဣမာယ သုဝဏ္ဏပဋိမာယ သတဂုဏေန သဟဿဂုဏေန မယှံ အယျဓီတာ အဘိရူပတရာ’’, တထာ ဟိ ‘‘အပ္ပဒီပေပိ ဒွါဒသဟတ္ထေ ဂဗ္ဘေ နိသိန္နာ သရီရောဘာသေန တမံ ဝိဓမတီ’’တိ အာဟ။ ‘‘တေန ဟိ တဿာ မာတာပိတူနံ သန္တိကံ ဂစ္ဆာမာ’’တိ သုဝဏ္ဏရူပကံ ရထေ အာရောပေတွာ တံ ဓာတိံ အနုဂန္တွာ ကောသိယဂေါတ္တဿ ဃရဒွါရေ ဌတွာ အာဂမနံ အာရောစယိံသု။

ဗြာဟ္မဏော ပဋိသန္ထာရံ ကတွာ ‘‘ကုတော အာဂတတ္ထာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ တေ ‘‘မဂဓရဋ္ဌေ မဟာတိတ္ထဂါမေ ကပိလဗြာဟ္မဏဿ ဃရတော ဣမိနာ နာမ ကာရဏေန အာဂတမှာ’’တိ အာဟံသု။ ‘‘သာဓု, တာတာ, အမှေဟိ သမဇာတိဂေါတ္တဝိဘဝေါ သော ဗြာဟ္မဏော, ဒဿာမ ဒါရိက’’န္တိ ပဏ္ဏာကာရံ ဂဏှိ။ တေ ကပိလဗြာဟ္မဏဿ သာသနံ ပဟိဏိံသု – ‘‘လဒ္ဓါ နော ဘဒ္ဒါ နာမ ဒါရိကာ, ကတ္တဗ္ဗံ ဇာနာထာ’’တိ။ တံ သာသနံ သုတွာ ပိပ္ပလိမာဏဝဿ အာရောစယိံသု ‘‘လဒ္ဓါ ဒါရိကာ’’တိ။ ပိပ္ပလိမာဏဝေါ ‘‘အဟံ ‘န လဘိဿန္တီ’တိ စိန္တေသိံ, ဣမေ ‘လဒ္ဓါ’တိ ပေသေန္တိ, အနတ္ထိကော ဟုတွာ ပဏ္ဏံ ပေသေဿာမီ’’တိ ရဟောဂတော ပဏ္ဏံ လိခိ ‘‘ဘဒ္ဒါ အတ္တနော ဇာတိဂေါတ္တဘောဂါနုရူပံ ပတိံ လဘတု, အဟံ နိက္ခမိတွာ ပဗ္ဗဇိဿာမိ, မာ ပစ္ဆာ ဝိပ္ပဋိသာရိနီ အဟောသီ’’တိ။ ဘဒ္ဒါပိ ‘‘အသုကဿ ကိရ မံ ဒါတုကာမာ’’တိ သုတွာ ရဟောဂတာ ပဏ္ဏံ လိခိ – ‘‘အယျပုတ္တော အတ္တနော

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၉၃။)

ဇာတိဂေါတ္တဘောဂါနုရူပံ ဒါရိကံ လဘတု, အဟံ ပဗ္ဗဇိဿာမိ, မာ ပစ္ဆာ ဝိပ္ပဋိသာရီ ဘဝါဟီ’’တိ။ ဒွေပိ ပဏ္ဏာနိ အန္တရာမဂ္ဂေ သမာဂစ္ဆိံသု။ ‘‘ဣဒံ ကဿ ပဏ္ဏ’’န္တိ? ‘‘ပိပ္ပလိမာဏဝေန ဘဒ္ဒါယ ပဟိတ’’န္တိ။ ‘‘ဣဒံ ကဿာ’’တိ? ‘‘ဘဒ္ဒါယ ပိပ္ပလိမာဏဝဿ ပဟိတ’’န္တိ စ ဝုတ္တေ တေ ဒွေပိ ဝါစေတွာ ‘‘ပဿထ ဒါရကာနံ ကမ္မ’’န္တိ ဖာလေတွာ အရညေ ဆဍ္ဍေတွာ အညံ တံသမာနံ ပဏ္ဏံ လိခိတွာ ဣတော ဧတ္တော စ ပေသေသုံ။ ဣတိ ကုမာရဿ ကုမာရိကာယ စ သဒိသံ ပဏ္ဏံ လောကဿာဒရဟိတမေဝါတိ အနိစ္ဆမာနာနမ္ပိ တေသံ ဒွိန္နံ သမာဂမော အဟောသိ။

တံဒိဝသမေဝ ပိပ္ပလိမာဏဝေါပိ ဘဒ္ဒံ ဧကံ ပုပ္ဖဒါမံ ဂဏှာပေသိ။ ဘဒ္ဒါပိ တာနိ သယနမဇ္ဈေ ဌပေသိ။ ဥဘောပိ ဘုတ္တသာယမာသာ သယနံ အာရုဟိတုံ အာရဘိံသု။ တေသု မာဏဝေါ ဒက္ခိဏပဿေန သယနံ အာရုဟိ, ဘဒ္ဒါ ဝါမပဿေန အဘိရုဟိတွာ အာဟ – ‘‘ယဿ ပဿေ ပုပ္ဖါနိ မိလာယန္တိ, တဿ ရာဂစိတ္တံ ဥပ္ပန္နန္တိ ဝိဇာနိဿာမ, ဣမံ ပုပ္ဖဒါမံ န အလ္လီယိတဗ္ဗ’’န္တိ။ တေ ပန အညမညံ သရီရသမ္ဖဿဘယေန သကလရတ္တိံ နိဒ္ဒံ အနောက္ကမန္တာဝ ဝီတိနာမေသုံ။ ဒိဝါ ပန ဟသိတမတ္တမ္ပိ နာကံသု။ တေ လောကာမိသေန အသံသဋ္ဌာ ယာဝ မာတာပိတရော ဓရန္တိ, တာဝ ကုဋုမ္ဗံ အဝိစာရေတွာ တေသု ကာလင်္ကတေသု ဝိစာရယိံသု။ မဟတီ မာဏဝဿ သမ္ပတ္တိ။ ဧကဒိဝသံ သရီရံ ဥဗ္ဗဋ္ဋေတွာ ဆဍ္ဍေတဗ္ဗံ သုဝဏ္ဏစုဏ္ဏံ ဧဝ မဂဓနာဠိယာ ဒွါဒသနာဠိမတ္တံ လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတိ။ ယန္တဗဒ္ဓါနိ သဋ္ဌိ မဟာတဠာကာနိ, ကမ္မန္တော ဒွါဒသယောဇနိကော, အနုရာဓပုရပ္ပမာဏာ စုဒ္ဒသဂါမာ, စုဒ္ဒသ ဟတ္ထာနီကာနိ, စုဒ္ဒသ အဿာနီကာနိ, စုဒ္ဒသ ရထာနီကာနိ။

သော ဧကဒိဝသံ အလင်္ကတအဿံ အာရုယှ မဟာဇနပရိဝုတော ကမ္မန္တဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ ခေတ္တကောဋိယံ ဌိတော နင်္ဂလေဟိ ဆိန္နဋ္ဌာနတော ကာကာဒယော သကုဏေ ဂဏ္ဍုပ္ပါဒါဒိကေ ပါဏကေ ဥဒ္ဓရိတွာ ခါဒန္တေ ဒိသွာ ‘‘တာတာ, ဣမေ ကိံ ခါဒန္တီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ဂဏ္ဍုပ္ပါဒေ, အယျာ’’တိ။ ‘‘ဧတေဟိ ကတပါပံ ကဿ ဟောတီ’’တိ? ‘‘တုမှာကံ, အယျာ’’တိ။ သော စိန္တေသိ – ‘‘သစေ ဧတေဟိ ကတပါပံ မယှံ ဟောတိ, ကိံ မေ ကရိဿတိ သတ္တအသီတိကောဋိဓနံ, ဒွါဒသယောဇနကမ္မန္တော ကိံ ကရိဿတိ, ကိံ ယန္တဗဒ္ဓါနိ တဠာကာနိ, ကိံ စုဒ္ဒသ ဂါမာနိ, သဗ္ဗမေတံ ဘဒ္ဒါယ ကာပိလာနိယာ နိယျာတေတွာ နိက္ခမ္မ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၉၄။)

ဘဒ္ဒါ ကာပိလာနီ တသ္မိံ ခဏေ အန္တရဝတ္ထုသ္မိံ တယော တိလကုမ္ဘေ ပတ္ထရိတွာ ဓာတီဟိ ပရိဝုတာ နိသိန္နာ ကာကေ တိလပါဏကေ ခါဒမာနေ ဒိသွာ ‘‘အမ္မာ, ကိံ ဣမေ ခါဒန္တီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ပါဏကေ, အယျေ’’တိ။ ‘‘အကုသလံ ကဿ ဟောတီ’’တိ? ‘‘တုမှာကံ, အယျေ’’တိ။ သာ စိန္တေသိ – ‘‘မယှံ စတုဟတ္ထံ ဝတ္ထံ နာဠိကောဒနမတ္တဉ္စ လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတိ, ယဒိ ပနေတံ ဧတေဟိ ကတံ အကုသလံ မယှံ ဟောတိ, ဘဝသဟဿေနပိ ဝဋ္ဋတော သီသံ ဥက္ခိပိတုံ န သက္ကာ, အယျပုတ္တေ အာဂတမတ္တေယေဝ သဗ္ဗံ တဿ နိယျာတေတွာ နိက္ခမ္မ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ။

မာဏဝေါ အာဂန္တွာ နှတွာ ပါသာဒံ အာရုယှ မဟာရဟေ ပလ္လင်္ကေ နိသီဒိ, အထဿ စက္ကဝတ္တိနော အနုစ္ဆဝိကဘောဇနံ ဥပနယိံသု။ ဒွေပိ ဘုဉ္ဇိတွာ ပရိဇနေ နိက္ခန္တေ ရဟောဂတာ ဖာသုကဋ္ဌာနေ နိသီဒိံသု။ တတော မာဏဝေါ ဘဒ္ဒံ အာဟ – ‘‘ဘဒ္ဒေ, ဣမံ ဃရံ အာဂစ္ဆန္တီ ကိတ္တကံ ဓနမာဟရသီ’’တိ? ‘‘ပဉ္စပဏ္ဏာသ သကဋသဟဿာနိ, အယျာ’’တိ။ ‘‘သဗ္ဗံ တံ, ယာ စ ဣမသ္မိံ ဃရေ သတ္တာသီတိ ကောဋိယော ယန္တဗဒ္ဓါနိ သဋ္ဌိ တဠာကာနီတိ ဧဝမာဒိဘေဒါ သမ္ပတ္တိ အတ္ထိ, တံ သဗ္ဗံ တုယှေဝ နိယျာတေမီ’’တိ။ ‘‘တုမှေ ပန ကုဟိံ ဂစ္ဆထ, အယျာ’’တိ? ‘‘အဟံ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ။ ‘‘အယျ, အဟမ္ပိ တုမှာကံ အာဂမနံ ဩလောကယမာနာ နိသိန္နာ, အဟမ္ပိ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ။ တေသံ အာဒိတ္တပဏ္ဏကုဋိ ဝိယ တယော ဘဝါ ဥပဋ္ဌဟန္တိ။ တေ ‘‘ပဗ္ဗဇိဿာမာ’’တိ ဝတွာ အန္တရာပဏတော ကာသာယရသပီတာနိ စီဝရာနိ မတ္တိကာပတ္တေ စ အာဟရာပေတွာ အညမညံ ကေသေ ဩဟာရေတွာ ‘‘ယေ လောကေ အရဟန္တော အတ္ထိ, တေ ဥဒ္ဒိဿ အမှာကံ ပဗ္ဗဇ္ဇာ’’တိ ပဗ္ဗဇိတွာ ထဝိကာသု ပတ္တေ ပက္ခိပိတွာ အံသေ လဂ္ဂေတွာ ပါသာဒတော ဩတရိံသု။ ဂေဟေ ဒါသေသု စ ကမ္မကာရေသု စ န ကောစိ သဉ္ဇာနိ။

အထ နေ ဗြာဟ္မဏဂါမတော နိက္ခမိတွာ ဒါသဂါမဒွါရေန ဂစ္ဆန္တေ အာကပ္ပကုတဝသေန ဒါသဂါမဝါသိနော သဉ္ဇာနိံသု။ တေ ရောဒန္တာ ပါဒေသု ပတိတွာ ‘‘ကိံ အမှေ အနာထေ ကရောထ, အယျာ’’တိ အာဟံသု။ ‘‘မယံ, ဘဏေ, ‘တယော ဘဝါ အာဒိတ္တပဏ္ဏသာလာ ဝိယာ’တိ ပဗ္ဗဇိမှ, သစေ တုမှေသု ဧကေကံ ဘုဇိဿံ ကရောမ, ဝဿသတမ္ပိ နပ္ပဟောတိ။ တုမှေဝ တုမှာကံ သီသံ ဓောဝိတွာ ဘုဇိဿာ ဟုတွာ ဇီဝထာ’’တိ ဝတွာ တေသံ ရောဒန္တာနံယေဝ ပက္ကမိံသု။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၉၅။)

ထေရော ပုရတော ဂစ္ဆန္တော နိဝတ္တိတွာ ဩလောကေန္တော စိန္တေသိ – ‘‘အယံ ဘဒ္ဒါ ကာပိလာနီ သကလဇမ္ဗုဒီပဂ္ဃနိကာ ဣတ္ထီ မယှံ ပစ္ဆတော အာဂစ္ဆတိ, ဌာနံ ခေါ ပနေတံ ဝိဇ္ဇတိ, ယံ ကောစိဒေဝ ဧဝံ စိန္တေယျ ‘ဣမေ ပဗ္ဗဇိတာပိ ဝိနာ ဘဝိတုံ န သက္ကောန္တိ, အနနုစ္ဆဝိကံ ကရောန္တီ’တိ။ ဧဝံ ကောစိ ပါပကေန မနသာ ပဒူသေတွာ အပါယပူရကော ဘဝေယျ, ဣမံ ပဟာယ မယာ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ စိတ္တံ ဥပ္ပါဒေတွာ ပုရတော ဂစ္ဆန္တော ဒွေဓာပထံ ဒိသွာ တဿ မတ္ထကေ အဋ္ဌာသိ။ ဘဒ္ဒါပိ အာဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ အဋ္ဌာသိ။ အထ နံ အာဟ – ‘‘ဘဒ္ဒေ, တာဒိသိံ ဣတ္ထိံ မမ ပစ္ဆတော အာဂစ္ဆန္တိံ ဒိသွာ ‘ဣမေ ပဗ္ဗဇိတာပိ ဝိနာ ဘဝိတုံ န သက္ကောန္တီ’တိ အမှေသု ပဒုဋ္ဌစိတ္တော မဟာဇနော အပါယပူရကော ဘဝေယျ။ ဣမသ္မိံ ဒွေဓာပထေ တွံ ဧတံ ဂဏှ, အဟံ ဧကေန ဂမိဿာမီ’’တိ။ ‘‘အာမ, အယျ, မာတုဂါမော ‘ပဗ္ဗဇိတာနံ ပလိဗောဓော, ပဗ္ဗဇိတာပိ ဝိနာ န ဘဝန္တီ’တိ အမှာကံ ဒေါသံ ဒဿေယျု’’န္တိ တိက္ခတ္တုံ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ စတူသု ဌာနေသု ပဉ္စပတိဋ္ဌိတေန ဝန္ဒိတွာ ဒသနခသမောဓာနသမုဇ္ဇလံ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂယှ ‘‘သတသဟဿကပ္ပပမာဏေ အဒ္ဓါနေ ကတော မိတ္တသန္ထဝေါ အဇ္ဇ ဘိဇ္ဇတိ, တုမှေဝ ဒက္ခိဏာ နာမ, တုမှာကံ ဒက္ခိဏမဂ္ဂေါ ဝဋ္ဋတိ, မယံ မာတုဂါမာ နာမ ဝါမဇာတိကာ, အမှာကံ ဝါမမဂ္ဂေါ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝန္ဒိတွာ မဂ္ဂံ ပဋိပဇ္ဇိ။ တေသံ ဒွေဓာဘူတကာလေ အယံ မဟာပထဝီ ‘‘အဟံ စက္ကဝါဠသိနေရုပဗ္ဗတာဒယော ဓာရေတုံ သက္ကောန္တီပိ တုမှာကံ ဂုဏေ ဓာရေတုံ န သက္ကောမီ’’တိ ဝဒန္တီ ဝိယ ဝိရဝမာနာ အကမ္ပိတ္ထ။ အာကာသေ အသနိသဒ္ဒေါ ဝိယ ပဝတ္တိ, စက္ကဝါဠပဗ္ဗတော ဥန္နာဒိ။

သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါပိ ဝေဠုဝနမဟာဝိဟာရေ ကုဋိယံ နိသိန္နော ပထဝီကမ္ပနသဒ္ဒံ သုတွာ ‘‘ကိဿ နု ခေါ ပထဝီ ကမ္ပတီ’’တိ အာဝဇ္ဇေန္တော ‘‘ပိပ္ပလိမာဏဝေါ စ ဘဒ္ဒါ စ ကာပိလာနီ မံ ဥဒ္ဒိဿ အပ္ပမေယျံ သမ္ပတ္တိံ ပဟာယ ပဗ္ဗဇိတာ, တေသံ ဝိယောဂဋ္ဌာနေ ဥဘိန္နံ ဂုဏဗလေန အယံ ပထဝီကမ္ပော ဇာတော, မယာပိ ဧတေသံ သင်္ဂဟံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဂန္ဓကုဋိတော နိက္ခမ္မ သယမေဝ ပတ္တစီဝရမာဒါယ အသီတိမဟာထေရေသု ကဉ္စိ အနာပုစ္ဆာ တိဂါဝုတမဂ္ဂံ ပစ္စုဂ္ဂမနံ ကတွာ ရာဇဂဟဿ စ နာလန္ဒာယ စ အန္တရေ ဗဟုပုတ္တနိဂြောဓမူလေ ပလ္လင်္ကံ အာဘုဇိတွာ နိသီဒိ။ နိသိန္နော ပန အညတရပံသုကူလိကော ဝိယ အနိသီဒိတွာ ဗုဒ္ဓဝေသံ ဂဟေတွာ အသီတိဟတ္ထာ ဗုဒ္ဓရံသိယော ဝိဿဇ္ဇေန္တော နိသီဒိ။ ဣတိ တသ္မိံ ခဏေ ပဏ္ဏစ္ဆတ္တသကဋစက္ကကူဋာဂါရာဒိပ္ပမာဏာ ဗုဒ္ဓရံသိယော

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၉၆။)

ဣတော စိတော စ ဝိပ္ဖရန္တိယော ဝိဓာဝန္တိယော စန္ဒသဟဿသူရိယသဟဿဥဂ္ဂမနကာလံ ဝိယ ကုရုမာနာ တံ ဝနန္တရံ ဧကောဘာသံ အကံသု။ ဒွတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏသိရိယာ သမုဇ္ဇလတာရာဂဏေန ဝိယ ဂဂနံ, သုပုပ္ဖိတကမလကုဝလယေန ဝိယ သလိလံ ဝနန္တရံ ဝိရောစိတ္ထ။ နိဂြောဓရုက္ခဿ ခန္ဓော ပကတိယာ သေတော ဟောတိ, ပတ္တာနိ နီလာနိ ပက္ကာနိ ရတ္တာနိ။ တသ္မိံ ပန ဒိဝသေ သဗ္ဗော နိဂြောဓော သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏောဝ အဟောသိ။

မဟာကဿပတ္ထေရော တံ ဒိသွာ ‘‘အယံ အမှာကံ သတ္ထာ ဘဝိဿတိ, ဣမံ အဟံ ဥဒ္ဒိဿ ပဗ္ဗဇိတော’’တိ ဒိဋ္ဌဋ္ဌာနတော ပဋ္ဌာယ ဩနတော ဂန္တွာ တီသု ဌာနေသု ဝန္ဒိတွာ ‘‘သတ္ထာ မေ, ဘန္တေ, ဘဂဝါ, သာဝကောဟမသ္မိ, သတ္ထာ မေ, ဘန္တေ, ဘဂဝါ, သာဝကောဟမသ္မီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၂။၁၅၄) အာဟ။ အထ နံ ဘဂဝါ အာဟ – ‘‘ကဿပ, သစေ တွံ ဣမံ နိပစ္စကာရံ မဟာပထဝိယာ ကရေယျာသိ, သာပိ ဓာရေတုံ န သက္ကုဏေယျ။ တထာဂတဿ ပန ဧဝံ ဂုဏမဟန္တတံ ဇာနတာ တယာ ကတော နိပစ္စကာရော မယှံ လောမမ္ပိ စာလေတုံ န သက္ကောတိ။ နိသီဒ, ကဿပ, ဒါယဇ္ဇံ တေ ဒဿာမီ’’တိ။ အထဿ ဘဂဝါ တီဟိ ဩဝါဒေဟိ ဥပသမ္ပဒံ အဒါသိ။ ဒတွာ စ ဗဟုပုတ္တနိဂြောဓမူလတော နိက္ခမိတွာ ထေရံ ပစ္ဆာသမဏံ ကတွာ မဂ္ဂံ ပဋိပဇ္ဇိ။ သတ္ထု သရီရံ ဒွတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏဝိစိတ္တံ, မဟာကဿပဿ သတ္တမဟာပုရိသလက္ခဏပဋိမဏ္ဍိတံ, သော ကဉ္စနနာဝါယ ပစ္ဆာဗဒ္ဓေါ ဝိယ သတ္ထု ပဒါနုပဒိကံ အနုဂဉ္ဆိ။ သတ္ထာ ထောကံ မဂ္ဂံ ဂန္တွာ မဂ္ဂါ ဩက္ကမ္မ အညတရသ္မိံ ရုက္ခမူလေ နိသဇ္ဇာကာရံ ဒဿေသိ။ ထေရော ‘‘သတ္ထာ နိသီဒိတုကာမော’’တိ ဉတွာ အတ္တနော ပဋပိလောတိကံ သံဃာဋိံ စတုဂ္ဂုဏံ ကတွာ ပညပေသိ။

သတ္ထာ တတ္ထ နိသီဒိတွာ ဟတ္ထေန စီဝရံ ပရိမဇ္ဇန္တော ‘‘မုဒုကာ ခေါ တျာယံ, ကဿပ, ပဋပိလောတိကာ သံဃာဋီ’’တိ အာဟ (သံ။ နိ။ ၂။၁၅၄)။ သော ‘‘သတ္ထာ မေ သံဃာဋိယာ မုဒုဘာဝံ ကထေသိ, ပါရုပိတုကာမော ဘဝိဿတီ’’တိ ဉတွာ ‘‘ပါရုပတု, ဘန္တေ, ဘဂဝါ သံဃာဋိ’’န္တိ အာဟ။ ‘‘ကိံ တွံ ပါရုပိဿသိ, ကဿပါ’’တိ? ‘‘တုမှာကံ နိဝါသနံ လဘန္တော ပါရုပိဿာမိ, ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ကိံ ပန တွံ, ကဿပ, ဣမံ ပရိဘောဂဇိဏ္ဏံ ပံသုကူလံ ဓာရေတုံ သက္ခိဿသိ, မယာ ဟိ ဣမဿ ပံသုကူလဿ ဂဟိတဒိဝသေ ဥဒကပရိယန္တံ ကတွာ မဟာပထဝီ ကမ္ပိ, ဣမံ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၉၇။)

ဗုဒ္ဓပရိဘောဂဇိဏ္ဏစီဝရံ နာမ န သက္ကာ ပရိတ္တဂုဏေန ဓာရေတုံ, ပဋိဗလေနေဝိဒံ ပဋိပတ္တိပူရဏသမတ္ထေန ဇာတိပံသုကူလိကေန ဓာရေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝတွာ ထေရေန သဒ္ဓိံ စီဝရံ ပရိဝတ္တေသိ။

ဧဝံ စီဝရံ ပရိဝတ္တေတွာ ထေရဿ စီဝရံ ဘဂဝါ ပါရုပိ, သတ္ထု စီဝရံ ထေရော။ တသ္မိံ ခဏေ အစေတနာပိ အယံ မဟာပထဝီ ‘‘ဒုက္ကရံ, ဘန္တေ, အကတ္ထ, အတ္တနော ပါရုတစီဝရံ သာဝကေန ပရိဝတ္တိတပုဗ္ဗံ နာမ နာဟောသိ, အဟံ တုမှာကံ ဂုဏံ ဓာရေတုံ န သက္ကောမီ’’တိ ဝဒန္တီ ဝိယ ဥဒကပရိယန္တံ ကတွာ ကမ္ပိ။ ထေရောပိ ‘‘လဒ္ဓံ မေ ဗုဒ္ဓါနံ ပရိဘောဂစီဝရံ, ကိံ မေ ဣဒါနိ ဥတ္တရိ ကတ္တဗ္ဗ’’န္တိ ဥန္နတိံ အကတွာ သတ္ထု သန္တိကေယေဝ တေရသ ဓုတဂုဏေ သမာဒါယ သတ္တဒိဝသမတ္တံ ပုထုဇ္ဇနော အဟောသိ။ အဋ္ဌမေ ဒိဝသေ သဟ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ အထ နံ သတ္ထာ ‘‘ကဿပေါ, ဘိက္ခဝေ, စန္ဒူပမော ကုလာနိ ဥပသင်္ကမတိ, အပကဿေဝ ကာယံ အပကဿ စိတ္တံ နိစ္စနဝကော ကုလေသု အပ္ပဂဗ္ဘော’’တိ (သံ။ နိ။ ၂။၁၄၆) ဧဝမာဒိနာ ပသံသိတွာ အပရဘာဂေ အရိယဂဏမဇ္ဈေ နိသိန္နော ‘‘ဧတဒဂ္ဂံ, ဘိက္ခဝေ, မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ ဓုတဝါဒါနံ ယဒိဒံ မဟာကဿပေါ’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၁၈၈, ၁၉၁) ဓုတဝါဒါနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေသိ။

֍ * ၃၉၈။ ဧဝံ ဘဂဝတာ ဧတဒဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပိတော အာယသ္မာ မဟာကဿပေါ မဟာသာဝကဘာဝံ ပတ္တော အတ္တနော ပုဗ္ဗကမ္မံ သရိတွာ သောမနဿဝသေနံ ပုဗ္ဗစရိတာပဒါနံ ပကာသေန္တော ပဒုမုတ္တရဿ ဘဂဝတောတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ပဒုမုတ္တရဿာတိ တဿ ကိရ ဘဂဝတော မာတုကုစ္ဆိတော နိက္ခမနကာလတော ပဋ္ဌာယ ပါဒါနံ နိက္ခေပနသမယေ အက္ကန္တက္ကန္တပါဒေ သတသဟဿပတ္တာ ပဒုမာ ပထဝိံ ဘိန္ဒိတွာ ဥဋ္ဌဟိံသု။ တသ္မာဿ တံ နာမံ အဟောသိ။ သကလသတ္တနိကာယေသု ဧကေကေန သတသတပုညေ ကတေ တဿ ပုညဿ သတဂုဏပုညာနံ ကတတ္တာ ဘဂဝတောတိ အတ္ထော။ လောကဇေဋ္ဌဿ တာဒိနောတိ သတ္တလောကဿ ပဓာနဘူတဿ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌေသု အကမ္ပိယဘာဝံ ပတ္တတ္တာ တာဒိနော။ နိဗ္ဗုတေ လောကနာထမှီတိ သတ္တလောကဿ ပဋိသရဏဘူတေ ဘဂဝတိ ခန္ဓပရိနိဗ္ဗာနေန ပရိနိဗ္ဗုတေ, အဒဿနံ ဂတေတိ အတ္ထော။ ပူဇံ ကုဗ္ဗန္တိ သန္ထုနောတိ သဒေဝကဿ လောကဿ သာသနတော ‘‘သတ္ထာ’’တိ လဒ္ဓနာမဿ ဘဂဝတော သာဓုကီဠံ ကီဠန္တာ ပူဇံ ကရောန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၉၈။)

֍ * ၃၉၉။ အဂ္ဂိံ စိနန္တီ ဇနတာတိ ဇနသမူဟာ အာဠာဟနတ္ထာယ အဂ္ဂိံ စိနန္တာ ရာသိံ ကရောန္တာ အာသမန္တတော မောဒိတာ သန္တုဋ္ဌာ ပကာရေန မောဒိတာ သန္တုဋ္ဌာ ပူဇံ ကရောန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ တေသု သံဝေဂဇာတေသူတိ တေသု ဇနသမူဟေသု သံဝေဂပ္ပတ္တေသု ဥတြာသံ လဘန္တေသု မေ မယှံ ပီတိ ဟာသော ဥဒပဇ္ဇထ ပါတုဘဝီတိ အတ္ထော။

֍ * ၄၀၀။ ဉာတိမိတ္တေ သမာနေတွာတိ မမ ဗန္ဓုသဟာယေ သမာနေတွာ ရာသိံ ကတွာ။ မဟာဝီရော ဘဂဝါ ပရိနိဗ္ဗုတော အဒဿနံ အဂမာသီတိ ဣဒံ ဝစနံ အဗြဝိံ ကထေသိန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဟန္ဒ ပူဇံ ကရောမသေတိ ဟန္ဒာတိ ဝေါဿဂ္ဂတ္ထေ နိပါတော, တေန ကာရဏေန မယံ သဗ္ဗေ သမာဂတာ ပူဇံ ကရောမာတိ အတ္ထော။ သေတိ နိပါတော။

֍ * ၄၀၁။ သာဓူတိ တေ ပဋိဿုတွာတိ တေ မမ ဉာတိမိတ္တာ သာဓု ဣတိ သုန္ဒရံ ဘဒ္ဒကံ ဣတိ ပဋိသုဏိတွာ မမ ဝစနံ သမ္ပဋိဆိတွာ မေ မယှံ ဘိယျော အတိရေကံ ဟာသံ ပီတိံ ဇနိံသု ဥပ္ပါဒေသုန္တိ အတ္ထော။

֍ * ၄၀၂။ တတော အတ္တနော ကတပုညသဉ္စယံ ဒဿေန္တော ဗုဒ္ဓသ္မိံ လောကနာထမှီတိအာဒိမာဟ။ သတဟတ္ထံ ဥဂ္ဂတံ ဥဗ္ဗိဒ္ဓံ ဒိယဍ္ဎဟတ္ထသတံ ဝိတ္ထတံ, ဝိမာနံ နဘသိ အာကာသေ ဥဂ္ဂတံ အဂ္ဃိယံ, သုကတံ သုန္ဒရာကာရေန ကတံ, ကတွာ ကာရေတွာ စ ပုညသဉ္စယံ ပုညရာသိံ ကာဟာသိံ အကာသိန္တိ သမ္ဗန္ဓော။

֍ * ၄၀၃။ ကတွာန အဂ္ဃိယံ တတ္ထာတိ တသ္မိံ စေတိယပူဇနဋ္ဌာနေ တာလပန္တီဟိ တာလပါဠီဟိ စိတ္တိတံ သောဘိတံ အဂ္ဃိယံ ကတွာန ကာရေတွာ စ သကံ စိတ္တံ အတ္တနော စိတ္တံ ပသာဒေတွာ စေတိယံ ပူဇယုတ္တမန္တိ ဥတ္တမံ ဗုဒ္ဓဓာတုနိဓာပိတံ စေတိယံ ပူဇယိန္တိ သမ္ဗန္ဓော။

֍ * ၄၀၄။ တဿ စေတိယဿ မဟိမံ ဒဿေန္တော အဂ္ဂိက္ခန္ဓောဝါတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အဂ္ဂိက္ခန္ဓောဝါတိ အာကာသေ ဇလမာနော အဂ္ဂိက္ခန္ဓောဝ အဂ္ဂိရာသိ ဣဝ တံ စေတိယံ သတ္တဟိ ရတနေဟိ ဇလတိ ဖုလ္လိတော ဝိကသိတပုပ္ဖေါ သာလရုက္ခရာဇာ ဣဝ အာကာသေ ဣန္ဒလဋ္ဌီဝ ဣန္ဒဓနု ဣဝ စ စတုဒ္ဒိသာ စတူသု ဒိသာသု ဩဘာသတိ ဝိဇ္ဇောတတီတိ သမ္ဗန္ဓော။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၉၉။)

֍ * ၄၀၅။ တတ္ထ စိတ္တံ ပသာဒေတွာတိ တသ္မိံ ဇောတမာနဓာတုဂဗ္ဘမှိ စိတ္တံ မနံ ပသာဒေတွာ သောမနဿံ ကတွာ တေန စိတ္တပ္ပသာဒေန ဗဟုံ အနေကပ္ပကာရံ ကုသလံ ပုညံ ကတွာန ‘‘ဓာတုဂဗ္ဘေ စ သာသနေ စ ဧတ္တကာနိ ပုညာနိ မယာ ကတာနီ’’တိ ဧဝံ ပုညကမ္မံ သရိတွာန ကာလံကတွာ တိဒသံ တာဝတိံသဘဝနံ သုတ္တပ္ပဗုဒ္ဓေါ ဝိယ အဟံ ဥပပဇ္ဇိံ ဇာတောတိ သမ္ဗန္ဓော။

֍ * ၄၀၆။ အတ္တနော ဥပ္ပန္နဒေဝလောကေ လဒ္ဓသမ္ပတ္တိံ ဒဿေန္တော သဟဿယုတ္တန္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဟယဝါဟိံ သိန္ဓဝသဟဿယောဇိတံ ဒိဗ္ဗရထံ အဓိဋ္ဌိတော။ သတ္တဟိ ဘူမီဟိ သံ သုဋ္ဌု ဥဂ္ဂတံ ဥဗ္ဗိဒ္ဓံ ဥစ္စံ မယှံ ဘဝနံ ဝိမာနံ အဟောသီတိ အတ္ထော။

֍ * ၄၀၇။ တသ္မိံ ဝိမာနေ သဗ္ဗသောဝဏ္ဏမယာ သကလသောဝဏ္ဏမယာနိ ကူဋာဂါရသဟဿာနိ အဟုံ အဟေသုန္တိ အတ္ထော။ သကတေဇေန အတ္တနော အာနုဘာဝေန သဗ္ဗာ ဒသ ဒိသာ ပဘာသယံ ဩဘာသေန္တာနိ ဇလန္တိ ဝိဇ္ဇောတန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။

֍ * ၄၀၈။ တသ္မိံ မယှံ ပါတုဘူတဝိမာနေ အညေပိ နိယျူဟာ ပမုခသာလာယော သန္တိ ဝိဇ္ဇန္တိ။ ကိံ ဘူတာ? လောဟိတင်္ဂမယာ ရတ္တမဏိမယာ တဒါ တေပိ နိယျူဟာ စတဿော ဒိသာ အာဘာယ ပဘာယ ဇောတန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။

֍ * ၄၁၀။ သဗ္ဗေ ဒေဝေ သကလဆဒေဝလောကေ ဒေဝေ အဘိဘောမိ အဘိဘဝါမိ။ ကဿ ဖလန္တိ စေ? မယာ ကတဿ ပုညကမ္မဿ ဣဒံ ဖလန္တိ အတ္ထော။

֍ * ၄၁၁။ တတော မနုဿသမ္ပတ္တိံ ဒဿေန္တော သဋ္ဌိကပ္ပသဟဿမှီတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဣတော ကပ္ပတော ဟေဋ္ဌာ သဋ္ဌိသဟဿကပ္ပမတ္ထကေ စာတုရန္တော စတုမဟာဒီပဝန္တော ဝိဇိတာဝီ သဗ္ဗံ ပစ္စတ္ထိကံ ဝိဇိတဝန္တော အဟံ ဥဗ္ဗိဒ္ဓေါ နာမ စက္ကဝတ္တီ ရာဇာ ဟုတွာ ပထဝိံ အာဝသိံ ရဇ္ဇံ ကာရေသိန္တိ သမ္ဗန္ဓော။

၄၁၂-၄။ တထေဝ ဘဒ္ဒကေ ကပ္ပေတိ ပဉ္စဗုဒ္ဓပဋိမဏ္ဍိတတ္တာ ဘဒ္ဒကေ နာမ ကပ္ပေ။ တိံသက္ခတ္တုံ တိံသဇာတိယာ စတုဒီပမှိ ဣဿရော ပဓာနော

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၀၀။)

စက္ကရတနာဒီဟိ သတ္တဟိ ရတနေဟိ သမ္ပန္နော သမင်္ဂီဘူတော သကကမ္မာဘိရဒ္ဓေါ အတ္တနော ကမ္မေ ဒသ ရာဇဓမ္မေ အဘိရဒ္ဓေါ အလ္လီနော စက္ကဝတ္တီ ရာဇာ အမှီ အဟောသိန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ အတ္တနော စက္ကဝတ္တိကာလေ အနုဘူတသမ္ပတ္တိံ ဒဿေန္တော ‘‘တတ္ထာပိ ဘဝနံ မယှ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ တသ္မိံ စက္ကဝတ္တိရဇ္ဇမှိ မယှံ ဘဝနံ မမ ပါသာဒံ ဣန္ဒလဋ္ဌီဝ ဥဂ္ဂတံ အာကာသေ ဌိတဝိဇ္ဇောတမာနာ ဝိဇ္ဇုလ္လတာ ဣဝ ဥဂ္ဂတံ သတ္တဘူမိကာဒိဘေဒေဟိ ဥစ္စံ အာယာမတော ဒီဃတော စ ဥစ္စတော စ စတုဝီသတိယောဇနံ ဝိတ္ထာရတော ဒွါဒသယောဇနံ အဟောသီတိ သမ္ဗန္ဓော။ သဗ္ဗေသံ ဇနာနံ မနံ အလ္လီနဘာဝေန ရမ္မဏံ နာမ နဂရံ အဟောသီတိ အတ္ထော။ ဒဠှေဟိ ဒွါဒသဟတ္ထေဟိ ဝါ တိံသဟတ္ထေဟိ ဝါ ဥစ္စေဟိ ပါကာရတောရဏေဟိ သမ္ပန္နန္တိ ဒဿေတိ။

၄၁၅-၂၀။ တဒဍ္ဎကံ တတော အဍ္ဎကံ အဍ္ဎတိယသတယောဇနန္တိ အတ္ထော။ ပက္ခိတ္တာ ပဏ္ဏဝီသတီတိ ဝီသတိအာပဏပက္ခိတ္တံ နိရန္တရံ ဝီထိပရိစ္ဆေဒန္တိ အတ္ထော။ ဗြာဟ္မညကုလသမ္ဘူတောတိ ဗြာဟ္မဏကုလေ သုဇာတော။ သေသံ ဝုတ္တနယတ္တာ သုဝိညေယျမေဝါတိ။

မဟာကဿပတ္ထေရအပဒါနဝဏ္ဏနာ သမတ္တာ။

၃-၄။ အနုရုဒ္ဓတ္ထေရအပဒါနဝဏ္ဏနာ

သုမေဓံ ဘဂဝန္တာဟန္တိအာဒိကံ အာယသ္မတော အနုရုဒ္ဓတ္ထေရဿ အပဒါနံ။ အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ဝိဝဋ္ဋူပနိဿယာနိ ပုညာနိ ဥပစိနန္တော ပဒုမုတ္တရဿ ဘဂဝတော ကာလေ ဝိဘဝသမ္ပန္နေ ကုဋုမ္ဗိကကုလေ နိဗ္ဗတ္တိ။ ဝယပ္ပတ္တော ဧကဒိဝသံ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ သတ္ထု သန္တိကေ ဓမ္မံ သုဏန္တော သတ္ထာရာ ဧကံ ဘိက္ခုံ ဒိဗ္ဗစက္ခုကာနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေန္တံ ဒိသွာ သယမ္ပိ တံ ဒါနံ ပတ္ထေတွာ သတသဟဿဘိက္ခုပရိဝါရဿ ဘဂဝတော သတ္တာဟံ မဟာဒါနံ ပဝတ္တေတွာ သတ္တမေ ဒိဝသေ ဘဂဝတော ဘိက္ခုသံဃဿ စ ဥတ္တမာနိ ဝတ္ထာနိ ဒတွာ ပဏိဓာနံ အကာသိ။ သတ္ထာပိဿ အနန္တရာယေန သမိဇ္ဈနဘာဝံ ဒိသွာ ‘‘အနာဂတေ ဂေါတမဿ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ သာသနေ ဒိဗ္ဗစက္ခုကာနံ အဂ္ဂေါ ဘဝိဿတီ’’တိ ဗျာကာသိ။ သောပိ တတ္ထ ပုညာနိ ကရောန္တော သတ္ထရိ ပရိနိဗ္ဗုတေ သတ္တယောဇနိကေ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၀၁။)

ကနကထူပေ ဗဟုကံသပါတိယော ဒီပရုက္ခေဟိ ဒီပကပလ္လိကာဟိ စ ‘‘ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏဿ ဥပနိဿယော ဟောတူ’’တိ ဥဠာရံ ဒီပပူဇံ အကာသိ။ ဧဝံ ယာဝဇီဝံ ပုညာနိ ကတွာ ဒေဝမနုဿေသု သံသရန္တော ကဿပဿ ဘဂဝတော ကာလေ ဗာရာဏသိယံ ကုဋုမ္ဗိကဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝိညုတံ ပတ္တော သတ္ထရိ ပရိနိဗ္ဗုတေ နိဋ္ဌိတေ ယောဇနိကေ ကနကထူပေ ဗဟုကံသပါတိယော သပ္ပိမဏ္ဍဿ ပူရေတွာ မဇ္ဈေ စ ဧကေကံ ဂုဠပိဏ္ဍံ ဌပေတွာ မုခဝဋ္ဋိယာ မုခဝဋ္ဋိံ ဖုသာပေန္တော စေတိယံ ပရိက္ခိပါပေသိ။ အတ္တနာ ဂဟိတကံသပါတိံ သပ္ပိမဏ္ဍဿ ပူရေတွာ သဟဿဝဋ္ဋိယော ဇာလာပေတွာ သီသေ ဌပေတွာ သဗ္ဗရတ္တိံ စေတိယံ အနုပရိယာယိ။

ဧဝံ တသ္မိမ္ပိ အတ္တဘာဝေ ယာဝဇီဝံ ကုသလံ ကတွာ ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ တတ္ထ ယာဝတာယုကံ ဌတွာ တတော စုတော အနုပ္ပန္နေ ဗုဒ္ဓေ ဗာရာဏသိယံယေဝ ဒုဂ္ဂတကုလေ နိဗ္ဗတ္တိ, ‘‘အန္နဘာရော’’တိဿ နာမံ အဟောသိ။ သော သုမနသေဋ္ဌိဿ နာမ ဂေဟေ ကမ္မံ ကရောန္တော ဇီဝတိ။ ဧကဒိဝသံ သော ဥပရိဋ္ဌံ နာမ ပစ္စေကဗုဒ္ဓံ နိရောဓသမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာယ ဂန္ဓမာဒနပဗ္ဗတတော အာကာသေနာဂန္တွာ ဗာရာဏသီနဂရဒွါရေ ဩတရိတွာ စီဝရံ ပါရုပိတွာ နဂရေ ပိဏ္ဍာယ စရန္တံ ဒိသွာ ပသန္နမာနသော ပတ္တံ ဂဟေတွာ အတ္တနော အတ္ထာယ ဌပိတံ ဘာဂဘတ္တံ ပတ္တေ ပက္ခိပိတွာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓဿ ဒါတုကာမော အာရဘိ။ ဘရိယာပိဿ အတ္တနော ဘာဂဘတ္တဉ္စ တတ္ထေဝ ပက္ခိပိ။ သော တံ နေတွာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓဿ ဟတ္ထေ ဌပေသိ။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေါ တံ ဂဟေတွာ အနုမောဒနံ ကတွာ ပက္ကာမိ။ တံ ဒိဝသံ သုမနသေဋ္ဌိဿ ဆတ္တေ အဓိဝတ္ထာ ဒေဝတာ – ‘‘အဟော ဒါနံ, ပရမဒါနံ, ဥပရိဋ္ဌေ သုပ္ပတိဋ္ဌိတ’’န္တိ မဟာသဒ္ဒေန အနုမောဒိ။ တံ သုတွာ သုမနသေဋ္ဌိ – ‘‘ဧဝံ ဒေဝတာယ အနုမောဒိတံ ဣဒမေဝ ဥတ္တမဒါန’’န္တိ စိန္တေတွာ တတ္ထ ပတ္တိံ ယာစိ။ အန္နဘာရော ပန တဿ ပတ္တိံ အဒါသိ။ တေန ပသန္နစိတ္တော သုမနသေဋ္ဌိ တဿ သဟဿံ ဒတွာ ‘‘ဣတော ပဋ္ဌာယ တုယှံ သဟတ္ထေန ကမ္မကရဏကိစ္စံ နတ္ထိ, ပတိရူပံ ဂေဟံ ကတွာ နိစ္စံ ဝသာဟီ’’တိ အာဟ။

ယသ္မာ နိရောဓသမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌိတဿ ပစ္စေကဗုဒ္ဓဿ ဒိန္နပိဏ္ဍပါတော တံ ဒိဝသမေဝ ဥဠာရဝိပါကော ဟောတိ, တသ္မာ သုမနသေဋ္ဌိ ရညော သန္တိကံ ဂစ္ဆန္တော တံ ဂဟေတွာ အဂမာသိ။ ရာဇာ ပန တံ အာဒရဝသေန ဩလောကေသိ။ သေဋ္ဌိ – ‘‘မဟာရာဇ, အယံ ဩလောကေတဗ္ဗယုတ္တောယေဝါ’’တိ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၀၂။)

ဝတွာ တဒါ တေန ကတကမ္မံ အတ္တနာပိဿ သဟဿဒိန္နဘာဝဉ္စ ကထေသိ။ တံ သုတွာ ရာဇာ တဿ တုဿိတွာ သဟဿံ ဒတွာ ‘‘အသုကသ္မိံ ဌာနေ ဂေဟံ ကတွာ ဝသာဟီ’’တိ ဂေဟဋ္ဌာနမဿ အာဏာပေသိ။ တဿ တံ ဌာနံ သောဓာပေန္တဿ မဟန္တာ မဟန္တာ နိဓိကုမ္ဘိယော ဥဋ္ဌဟိံသု။ သော တာ ဒိသွာ ရညော အာရောစေသိ။ ရာဇာ သဗ္ဗံ ဓနံ ဥဒ္ဓရာပေတွာ ရာသိကတံ ဒိသွာ – ‘‘ဧတ္တကံ ဓနံ ဣမသ္မိံ နဂရေ ကဿ ဂေဟေ အတ္ထီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘န ကဿစိ, ဒေဝါ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ အယံ အန္နဘာရော ဣမသ္မိံ နဂရေ မဟာဓနသေဋ္ဌိ နာမ ဟောတူ’’တိ တံ ဒိဝသမေဝ တဿ သေဋ္ဌိဆတ္တံ ဥဿာပေသိ။

သော သေဋ္ဌိ ဟုတွာ ယာဝဇီဝံ ကလျာဏကမ္မံ ကတွာ ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တော, ဒီဃရတ္တံ ဒေဝမနုဿေသု သံသရိတွာ အမှာကံ ဘဂဝတော ဥပ္ပဇ္ဇနကကာလေ ကပိလဝတ္ထုနဂရေ သုက္ကောဒနသက္ကဿ ဂေဟေ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှိ။ တဿ ဇာတဿ အနုရုဒ္ဓေါတိ နာမံ အကံသု။ သော မဟာနာမသက္ကဿ ကနိဋ္ဌဘာတာ ဘဂဝတော စူဠပိတု ပုတ္တော ပရမသုခုမာလော မဟာပုညော အဟောသိ။ သုဝဏ္ဏပါတိယံယေဝ စဿ ဘတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇိ။ အထဿ မာတာ ဧကဒိဝသံ ‘‘မမ ပုတ္တော နတ္ထီတိ ပဒံ န ဇာနာတိ, တံ ဇာနာပေဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ ဧကံ သုဝဏ္ဏပါတိံ တုစ္ဆကံယေဝ အညာယ သုဝဏ္ဏပါတိယာ ပိဒဟိတွာ တဿ ပေသေသိ, အန္တရာမဂ္ဂေ ဒေဝတာ တံ, ဒိဗ္ဗပူဝေဟိ ပူရေသုံ။ ဧဝံ မဟာပုညော တိဏ္ဏံ ဥတူနံ အနုစ္ဆဝိကေသု တီသု ပါသာဒေသု အလင်္ကတနာဋကိတ္ထီဟိ ပရိဝုတော ဒေဝေါ ဝိယ မဟာသမ္ပတ္တိံ အနုဘဝိ။

အမှာကမ္ပိ ဗောဓိသတ္တော တသ္မိံ သမယေ တုသိတပုရာ စဝိတွာ သုဒ္ဓေါဒနမဟာရာဇဿ အဂ္ဂမဟေသိယာ ကုစ္ဆိမှိ နိဗ္ဗတ္တိတွာ အနုက္ကမေန ဝုဒ္ဓိပ္ပတ္တော ဧကူနတိံသ ဝဿာနိ အဂါရမဇ္ဈေ ဝသိတွာ မဟာဘိနိက္ခမနံ နိက္ခမိတွာ အနုက္ကမေန ပဋိဝိဒ္ဓသဗ္ဗညုတညာဏော ဗောဓိမဏ္ဍေ သတ္တသတ္တာဟံ ဝီတိနာမေတွာ ဣသိပတနေ မိဂဒါယေ ဓမ္မစက္ကံ ပဝတ္တေတွာ လောကာနုဂ္ဂဟံ ကရောန္တော ရာဇဂဟံ ဂန္တွာ ဝေဠုဝနေ ဝိဟာသိ။ တဒါ သုဒ္ဓေါဒနမဟာရာဇာ – ‘‘ပုတ္တော ကိရ မေ ရာဇဂဟံ အနုပ္ပတ္တော၊ ဂစ္ဆထ, ဘဏေ, မမ ပုတ္တံ အာနေထာ’’တိ သဟဿသဟဿပရိဝါရေ ဒသ အမစ္စေ ပေသေသိ။ တေ သဗ္ဗေ ဧဟိဘိက္ခုပဗ္ဗဇ္ဇာယ ပဗ္ဗဇိံသု။ တေသု ဥဒါယိတ္ထေရေန စာရိကာဂမနံ အာယာစိတော ဘဂဝါ ဝီသတိသဟဿခီဏာသဝပရိဝုတော ရာဇဂဟတော

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၀၃။)

နိက္ခမိတွာ ကပိလဝတ္ထုပုရံ ဂန္တွာ ဉာတိသမာဂမေ အနေကာနိ ပါဋိဟာရိယာနိ ဒဿေတွာ ပါဋိဟာရိယဝိစိတ္တံ ဓမ္မဒေသနံ ကထေတွာ မဟာဇနံ အမတပါနံ ပါယေတွာ ဒုတိယဒိဝသေ ပတ္တစီဝရမာဒါယ နဂရဒွါရေ ဌတွာ ‘‘ကိံ နု ခေါ ကုလနဂရံ အာဂတာနံ သဗ္ဗဗုဒ္ဓါနံ အာစိဏ္ဏ’’န္တိ အာဝဇ္ဇမာနော ‘‘သပဒါနံ ပိဏ္ဍာယ စရဏံ အာစိဏ္ဏ’’န္တိ ဉတွာ သပဒါနံ ပိဏ္ဍာယ စရတိ။ ရာဇာ ‘‘ပုတ္တော တေ ပိဏ္ဍာယ စရတီ’’တိ သုတွာ တုရိတတုရိတော အာဂန္တွာ အန္တရဝီထိယံ ဓမ္မံ သုတွာ အတ္တနော နိဝေသနံ ပဝေသေတွာ မဟန္တံ သက္ကာရသမ္မာနံ အကာသိ။ ဘဂဝါ တတ္ထ ကတ္တဗ္ဗံ ဉာတိသင်္ဂဟံ ကတွာ ရာဟုလကုမာရံ ပဗ္ဗာဇေတွာ နစိရဿေဝ ကပိလဝတ္ထုနဂရတော မလ္လရဋ္ဌေ စာရိကံ စရမာနော အနုပိယမ္ဗဝနံ ပါပုဏိ။

တသ္မိံ သမယေ သုဒ္ဓေါဒနမဟာရာဇာ သာကိယဂဏံ သန္နိပါတေတွာ အာဟ – ‘‘သစေ မမ ပုတ္တော အဂါရံ အဇ္ဈာဝသိဿ, ရာဇာ အဘဝိဿ စက္ကဝတ္တီ သတ္တရတနသမ္ပန္နော ခတ္တိယဂဏပရိဝါရော, နတ္တာပိ မေ ရာဟုလကုမာရော ခတ္တိယဂဏေန သဒ္ဓိံ တံ ပရိဝါရေတွာ အစရိဿ, တုမှေပိ ဧတမတ္ထံ ဇာနာထ။ ဣဒါနိ ပန မမ ပုတ္တော ဗုဒ္ဓေါ ဇာတော, ခတ္တိယာဝါဿ ပရိဝါရာ ဟောန္တု, တုမှေ ဧကေကကုလတော ဧကေကံ ဒါရကံ ဒေထာ’’တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ ဧကပ္ပဟာရေနေဝ ဒွေအသီတိသဟဿခတ္တိယကုမာရာ ပဗ္ဗဇိံသု။

တသ္မိံ သမယေ မဟာနာမော သက္ကော ကုဋုမ္ဗသာမိကော, သော အတ္တနော ကနိဋ္ဌံ အနုရုဒ္ဓံ သက္ကံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဧတရဟိ, တာတ အနုရုဒ္ဓ, အဘိညာတာ အဘိညာတာ သကျကုမာရာ ဘဂဝန္တံ ပဗ္ဗဇိတံ အနုပဗ္ဗဇန္တိ, အမှာကဉ္စ ကုလာ နတ္ထိ ကောစိ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတော, တေန ဟိ တွံ ဝါ ပဗ္ဗဇာဟိ, အဟံ ဝါ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ။ တံ သုတွာ အနုရုဒ္ဓေါ ဃရာဝါသေ ရုစိံ အကတွာ အတ္တသတ္တမော အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတော။ တဿ ပဗ္ဗဇ္ဇာနုက္ကမော သံဃဘေဒကက္ခန္ဓကေ (စူဠဝ။ ၃၃၀ အာဒယော) အာဂတောယေဝ။ ဧဝံ အနုပိယံ ဂန္တွာ ပဗ္ဗဇိတေသု ပန တေသု တသ္မိံယေဝ အန္တောဝဿေ ဘဒ္ဒိယတ္ထေရော အရဟတ္တံ ပါပုဏိ, အနုရုဒ္ဓတ္ထေရော ဒိဗ္ဗစက္ခုံ နိဗ္ဗတ္တေသိ, ဒေဝဒတ္တော အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော နိဗ္ဗတ္တေသိ, အာနန္ဒတ္ထေရော သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌာသိ, ဘဂုတ္ထေရော စ ကိမိလတ္ထေရော စ ပစ္ဆာ အရဟတ္တံ ပါပုဏိံသု။ တေသံ သဗ္ဗေသမ္ပိ ထေရာနံ အတ္တနော အတ္တနော အာဂတဋ္ဌာနေသု ပုဗ္ဗပတ္ထနာဘိနီဟာရော အာဝိ ဘဝိဿတိ။ အယံ အနုရုဒ္ဓတ္ထေရော

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၀၄။)

ဓမ္မသေနာပတိဿ သန္တိကေ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ စေတိယရဋ္ဌေ ပါစီနဝံသဒါယံ ဂန္တွာ သမဏဓမ္မံ ကရောန္တော သတ္တ မဟာပုရိသဝိတက္ကေ ဝိတက္ကေသိ, အဋ္ဌမေ ကိလမတိ။ သတ္ထာ ‘‘အနုရုဒ္ဓေါ အဋ္ဌမေ မဟာပုရိသဝိတက္ကေ ကိလမတီ’’တိ ဉတွာ ‘‘တဿ သင်္ကပ္ပံ ပူရေဿာမီ’’တိ တတ္ထ ဂန္တွာ ပညတ္တဝရဗုဒ္ဓါသနေ နိသိန္နော အဋ္ဌမံ မဟာပုရိသဝိတက္ကံ ပူရေတွာ စတုပစ္စယသန္တောသဘာဝနာရာမပဋိမဏ္ဍိတံ မဟာအရိယဝံသပဋိပဒံ ကထေတွာ အာကာသေ ဥပ္ပတိတွာ ဘေသကလာဝနမေဝ ဂတော။

ထေရော တထာဂတေ ဂတမတ္တေယေဝ တေဝိဇ္ဇော မဟာခီဏာသဝေါ ဟုတွာ ‘‘သတ္ထာ မယှံ မနံ ဇာနိတွာ အာဂန္တွာ အဋ္ဌမံ မဟာပုရိသဝိတက္ကံ ပူရေတွာ အဒါသိ, သော စ မေ မနောရထော မတ္ထကံ ပတ္တော’’တိ ဗုဒ္ဓါနံ ဓမ္မဒေသနံ အတ္တနော စ ပဋိဝေဓဓမ္မံ အာရဗ္ဘ ဣမာ ဥဒါနဂါထာ အဘာသိ –

‘‘မမ သင်္ကပ္ပမညာယ, သတ္ထာ လောကေ အနုတ္တရော၊

မနောမယေန ကာယေန, ဣဒ္ဓိယာ ဥပသင်္ကမိ။

‘‘ယဒါ မေ အဟု သင်္ကပ္ပေါ, တတော ဥတ္တရိ ဒေသယိ၊

နိပ္ပပဉ္စရတော ဗုဒ္ဓေါ, နိပ္ပပဉ္စမဒေသယိ။

‘‘တဿာဟံ ဓမ္မမညာယ, ဝိဟာသိံ သာသနေ ရတော၊

တိဿော ဝိဇ္ဇာ အနုပ္ပတ္တာ, ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသန’’န္တိ။ (ထေရဂါ။ ၉၀၁-၉၀၃)၊

အထ နံ အပရဘာဂေ သတ္ထာ ဇေတဝနေ မဟာဝိဟာရေ ဝိဟရန္တော ‘‘ဒိဗ္ဗစက္ခုကာနံ ဘိက္ခူနံ အနုရုဒ္ဓေါ အဂ္ဂေါ’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၁၉၂) အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေသိ။

֍ * ၄၂၁။ ဧဝံ သော ဘဂဝတော သန္တိကာ ဒိဗ္ဗစက္ခုကာနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနံ လဘိတွာ အတ္တနော ပုဗ္ဗကမ္မံ သရိတွာ သောမနဿဝသေန ပုဗ္ဗစရိတာပဒါနံ ပကာသေန္တော သုမေဓံ ဘဂဝန္တာဟန္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သုန္ဒရာ ဥပဋ္ဌာပနပညာ မဂ္ဂဖလပညာ ဝိပဿနာပညာ စတုပဋိသမ္ဘိဒါဒိသင်္ခါတာ မေဓာ ယဿ ဘဂဝတော သော သုမေဓော, တံ သုမေဓံ ဘာဂျသမ္ပန္နတ္တာ ဘဂဝန္တံ လောကဿ ဇေဋ္ဌံ သေဋ္ဌံ ပဓာနဘူတံ သံသာရတော ပဌမံ နိဂ္ဂတံ နရာနံ အာသဘံ ပုရေစာရိကံ ဝူပကဋ္ဌံ ဝိဝေကဘူတံ ဂဏသင်္ဂဏိကာရာမတော အပဂတံ ဝိဟရန္တံ အဟံ အဒ္ဒသန္တိ သမ္ဗန္ဓော။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၀၅။)

֍ * ၄၂၂။ သဗ္ဗဓမ္မာနံ သယမေဝ ဗုဒ္ဓတ္တာ သမ္ဗုဒ္ဓံ, ဥပဂန္တွာန သမီပံ ဂန္တွာတိ အတ္ထော။ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတွာနာတိ ဒသင်္ဂုလိပုဋံ မုဒ္ဓနိ ကတွာတိ အတ္ထော။ သေသံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

֍ * ၄၃၀။ ဒိဝါ ရတ္တိဉ္စ ပဿာမီတိ တဒါ ဒေဝလောကေ စ မနုဿလောကေ စ ဥပ္ပန္နကာလေ မံသစက္ခုနာ သမန္တတော ယောဇနံ ပဿာမီတိ အတ္ထော။

֍ * ၄၃၁။ သဟဿလောကံ ဉာဏေနာတိ ပညာစက္ခုနာ သဟဿစက္ကဝါဠံ ပဿာမီတိ အတ္ထော။ သတ္ထု သာသနေတိ ဣဒါနိ ဂေါတမဿ ဘဂဝတော သာသနေ။ ဒီပဒါနဿ ဒီပပူဇာယ ဣဒံ ဖလံ, ဣမိနာ ဖလေန ဒိဗ္ဗစက္ခုံ အနုပ္ပတ္တော ပဋိလဒ္ဓေါ ဥပ္ပါဒေသိန္တိ အတ္ထော။

အနုရုဒ္ဓတ္ထေရအပဒါနဝဏ္ဏနာ သမတ္တာ။

၃-၅။ ပုဏ္ဏမန္တာဏိပုတ္တတ္ထေရအပဒါနဝဏ္ဏနာ

အဇ္ဈာယကော မန္တဓရောတိအာဒိကံ အာယသ္မတော ပုဏ္ဏဿ မန္တာဏိပုတ္တတ္ထေရဿ အပဒါနံ။ အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ဝိဝဋ္ဋူပနိဿယာနိ ပုညာနိ ဥပစိနန္တော ပဒုမုတ္တရဿ ဘဂဝတော ဥပ္ပတ္တိတော ပုရေတရမေဝ ဟံသဝတီနဂရေ ဗြာဟ္မဏမဟာသာလကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ အနုက္ကမေန ဝိညုတံ ပတ္တော။ အပရဘာဂေ ပဒုမုတ္တရေ ဘဂဝတိ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ဗောဓနေယျာနံ ဓမ္မံ ဒေသေန္တေ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေန မဟာဇနေန သဒ္ဓိံ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ပရိသပရိယန္တေ နိသီဒိတွာ ဓမ္မံ သုဏန္တော သတ္ထာရံ ဧကံ ဘိက္ခုံ ဓမ္မကထိကာနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေန္တံ ဒိသွာ ‘‘မယာပိ အနာဂတေ ဧဝရူပေန ဘဝိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ စိန္တေတွာ ဒေသနာဝသာနေ ဥဋ္ဌိတာယ ပရိသာယ သတ္ထာရံ ဥပသင်္ကမိတွာ နိမန္တေတွာ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေန မဟာသက္ကာရံ ကတွာ ဘဂဝန္တံ ဧဝမာဟ – ‘‘ဘန္တေ, အဟံ ဣမိနာ အဓိကာရေန န အညံ သမ္ပတ္တိံ ပတ္ထေမိ, ယထာ ပနေသော ဘိက္ခု သတ္တမဒိဝသမတ္ထကေ တုမှေဟိ ဓမ္မကထိကာနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပိတော, ဧဝံ အဟမ္ပိ အနာဂတေ ဧကဿ ဗုဒ္ဓဿ သာသနေ ဓမ္မကထိကာနံ အဂ္ဂေါ ဘဝေယျ’’န္တိ ပတ္ထနံ အကာသိ။ သတ္ထာ အနာဂတံ ဩလောကေတွာ တဿ ပတ္ထနာယ သမိဇ္ဈနဘာဝံ ဒိသွာ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၀၆။)

‘‘အနာဂတေ ကပ္ပသတသဟဿမတ္ထကေ ဂေါတမော နာမ ဗုဒ္ဓေါ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတိ, တဿ သာသနေ ပဗ္ဗဇိတွာ တွံ ဓမ္မကထိကာနံ အဂ္ဂေါ ဘဝိဿသီ’’တိ ဗျာကာသိ။

သော ယာဝတာယုကံ ကလျာဏကမ္မံ ကတွာ တတော စုတော ကပ္ပသတသဟဿံ ပုညသမ္ဘာရံ သမ္ဘရန္တော ဒေဝမနုဿေသု သံသရိတွာ အမှာကံ ဘဂဝတော ကာလေ ကပိလဝတ္ထုနဂရဿ အဝိဒူရေ ဒေါဏဝတ္ထုနာမကေ ဗြာဟ္မဏဂါမေ ဗြာဟ္မဏမဟာသာလကုလေ အညာသိကောဏ္ဍညတ္ထေရဿ ဘာဂိနေယျော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။ တဿ ပုဏ္ဏောတိ နာမံ အကံသု။ သော သတ္ထရိ အဘိသမ္ဗောဓိံ ပတွာ ပဝတ္တိတဝရဓမ္မစက္ကေ အနုက္ကမေန ရာဇဂဟံ ဥပနိဿာယ ဝိဟရန္တေ အညာသိကောဏ္ဍညဿ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိတွာ လဒ္ဓူပသမ္ပဒေါ ပဓာနမနုယုဉ္ဇန္တော သဗ္ဗံ ပဗ္ဗဇိတကိစ္စံ မတ္ထကံ ပါပေတွာ ‘‘ဒသဗလဿ သန္တိကံ ဂမိဿာမီ’’တိ မာတုလတ္ထေရေန သဒ္ဓိံ သတ္ထု သန္တိကံ အာဂန္တွာ ကပိလဝတ္ထုသာမန္တာယေဝ ဩဟိယိတွာ ယောနိသော မနသိကာရေ ကမ္မံ ကရောန္တော နစိရဿေဝ ဝိပဿနံ ဥဿုက္ကာပေတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။

တဿ ပန ပုဏ္ဏတ္ထေရဿ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိတာ ကုလပုတ္တာ ပဉ္စသတာ အဟေသုံ။ ထေရော တေ ဒသကထာဝတ္ထူဟိ ဩဝဒိ။ တေပိ သဗ္ဗေ ဒသကထာဝတ္ထူဟိ ဩဝဒိတာ တဿ ဩဝါဒေ ဌတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏိတွာ အတ္တနော ပဗ္ဗဇိတကိစ္စံ မတ္ထကပ္ပတ္တံ ဉတွာ ဥပဇ္ဈာယံ ဥပသင်္ကမိတွာ အာဟံသု – ‘‘ဘန္တေ, မယံ ပဗ္ဗဇိတကိစ္စဿ မတ္ထကံ ပတ္တာ, ဒသန္နဉ္စ ကထာဝတ္ထူနံ လာဘိနော, သမယော ဒါနိ နော ဒသဗလံ ပဿိတု’’န္တိ, ထေရော တေသံ ဝစနံ သုတွာ စိန္တေသိ – ‘‘မယှံ ဒသကထာဝတ္ထုလာဘိတံ သတ္ထာ ဇာနာတိ။ အဟံ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဒသကထာဝတ္ထူနိ အမုဉ္စိတွာဝ ဒေသေမိ, မယိ စ ဂစ္ဆန္တေ သဗ္ဗေပိမေ ဘိက္ခူ မံ ပရိဝါရေတွာ ဂစ္ဆိဿန္တိ, ဧဝံ မေ ဂဏေန သဒ္ဓိံ ဂန္တွာ အယုတ္တံ ဒသဗလံ ပဿိတုံ, ဣမေ တာဝ ဒသဗလံ ပဿိတုံ ဂစ္ဆန္တူ’’တိ။ အထ တေ ဧဝမာဟ – ‘‘အာဝုသော, တုမှေ ပုရတော ဂန္တွာ ဒသဗလံ ပဿထ, မမ ဝစနေန တထာဂတဿ ပါဒေ ဝန္ဒထ, အဟမ္ပိ တုမှာကံ ဂတမဂ္ဂေန အာဂစ္ဆိဿာမီ’’တိ။ တေပိ ထေရာ သဗ္ဗေ ဒသဗလဿ ဇာတိဘူမိရဋ္ဌဝါသိနော သဗ္ဗေ ခီဏာသဝါ သဗ္ဗေ ဒသကထာဝတ္ထုလာဘိနော ဥပဇ္ဈာယဿ ဩဝါဒံ အစ္ဆိန္ဒိတွာ ထေရံ ဝန္ဒိတွာ အနုပုဗ္ဗေန စာရိကံ စရန္တာ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၀၇။)

သဋ္ဌိယောဇနမဂ္ဂံ အတိက္ကမ္မ ရာဇဂဟေ ဝေဠုဝနမဟာဝိဟာရံ ဂန္တွာ ဒသဗလဿ ပါဒေ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု။ အာစိဏ္ဏံ ခေါ ပနေတံ ဗုဒ္ဓါနံ ဘဂဝန္တာနံ အာဂန္တုကေဟိ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ ပဋိသမ္မောဒိတုန္တိ ဘဂဝါ တေဟိ သဒ္ဓိံ ‘‘ကစ္စိ, ဘိက္ခဝေ, ခမနီယ’’န္တိအာဒိနာ နယေန မဓုရပဋိသန္ထာရံ ကတွာ ‘‘ကုတော စ တုမှေ, ဘိက္ခဝေ, အာဂတတ္ထာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ပုန တေဟိ ‘‘ဇာတိဘူမိတော’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ကော နု ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဇာတိဘူမိယံ ဇာတိဘူမကာနံ ဘိက္ခူနံ သဗြဟ္မစာရီနံ ဧဝံ သမ္ဘာဝိတော ‘အတ္တနာ စ အပ္ပိစ္ဆော အပ္ပိစ္ဆကထဉ္စ ဘိက္ခူနံ ကတ္တာ’’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၂၅၂) ဒသကထာဝတ္ထုလာဘိံ ဘိက္ခုံ ပုစ္ဆိ။ တေပိ ‘‘ပုဏ္ဏော နာမ, ဘန္တေ, အာယသ္မာ မန္တာဏိပုတ္တော’’တိ အာရောစယိံသု။

တေသံ ကထံ သုတွာ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ထေရံ ဒဿနကာမော အဟောသိ။ အထ သတ္ထာ ရာဇဂဟတော သာဝတ္ထိံ အဂမာသိ။ ပုဏ္ဏတ္ထေရောပိ ဒသဗလဿ တတ္ထ အာဂတဘာဝံ သုတွာ ‘‘သတ္ထာရံ ပဿိဿာမီ’’တိ ဂန္တွာ အန္တောဂန္ဓကုဋိယံယေဝ တထာဂတံ သမ္ပာပုဏိ။ သတ္ထာ တဿ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ ထေရော ဓမ္မံ သုတွာ ဒသဗလံ ဝန္ဒိတွာ ပဋိသလ္လာနတ္ထာယ အန္ဓဝနံ ဂန္တွာ အညတရသ္မိံ ရုက္ခမူလေ ဒိဝါဝိဟာရံ နိသီဒိ။ သာရိပုတ္တတ္ထေရောပိ တဿာဂမနံ သုတွာ သီသာနုလောကိကော ဂန္တွာ ဩကာသံ သလ္လက္ခေတွာ တသ္မိံ ရုက္ခမူလေ နိသိန္နကံ ဥပသင်္ကမိတွာ ထေရေန သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိတွာ တံ ဝိသုဒ္ဓိက္ကမံ (မ။ နိ။ ၁။၂၅၇) ပုစ္ဆိ။ သောပိဿ ပုစ္ဆိတပုစ္ဆိတံ ဗျာကရောန္တော ရထဝိနီတူပမာယ အတိဝိယ စိတ္တံ အာရာဓေသိ။ တေ အညမညဿ သုဘာသိတံ သမနုမောဒိံသု။

֍ * ၄၃၄။ အထ နံ သတ္ထာ အပရဘာဂေ ဘိက္ခုသံဃဿ မဇ္ဈေ နိသိန္နော ထေရံ ‘‘ဧတဒဂ္ဂံ, ဘိက္ခဝေ, မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ ဓမ္မကထိကာနံ ယဒိဒံ ပုဏ္ဏော’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၁၈၈, ၁၉၆) ဧတဒဂ္ဂေ ဌပေသိ။ သော ပုဗ္ဗကမ္မံ သရိတွာ သောမနဿဝသေန ပုဗ္ဗစရိတာပဒါနံ ဝိဘာဝေန္တော အဇ္ဈာယကောတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အဇ္ဈာယကောတိ အနေကဗြာဟ္မဏာနံ ဝါစေတာ သိက္ခာပေတာ။ မန္တဓရောတိ မန္တာနံ ဓာရေတာတိ အတ္ထော, ဝေဒသင်္ခါတဿ စတုတ္ထဝေဒဿ သဇ္ဈာယနသဝနဒါနာနံ ဝသေန ဓာရေတာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တိဏ္ဏံ ဝေဒါနန္တိ ဣရုဝေဒယဇုဝေဒသာမဝေဒသင်္ခါတာနံ တိဏ္ဏံ ဝေဒါနံ ဉာဏေန ဓာရေတဗ္ဗတာ ‘‘ဝေဒေါ’’တိ လဒ္ဓနာမေသု တီသု ဝေဒဂန္ထေသု ပါရံ ပရိယောသာနံ ဂတောတိ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၀၈။)

အတ္ထော။ ပုရက္ခတောမှိ သိဿေဟီတိ မမ နိစ္စပရိဝါရဘူတေဟိ သိဿေဟိ ပရိဝုတော အဟံ အမှိ။ ဥပဂစ္ဆိံ နရုတ္တမန္တိ နရာနံ ဥတ္တမံ ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိံ, သမီပံ ဂတောတိ အတ္ထော။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝ။

֍ * ၄၃၈။ အဘိဓမ္မနယညူဟန္တိ အဟံ တဒါ တဿ ဗုဒ္ဓဿ ကာလေ အဘိဓမ္မနယကောဝိဒေါတိ အတ္ထော။ ကထာဝတ္ထုဝိသုဒ္ဓိယာတိ ကထာဝတ္ထုပ္ပကရဏေ ဝိသုဒ္ဓိယာ ဆေကော, အပ္ပိစ္ဆသန္တုဋ္ဌိကထာဒီသု ဒသသု ကထာဝတ္ထူသု ဝါ ဆေကော, တာယ ကထာဝတ္ထုဝိသုဒ္ဓိယာ သဗ္ဗေသံ ယတိဇနာနံ ပဏ္ဍိတာနံ ဝိညာပေတွာန ဗောဓေတွာန အနာသဝေါ နိက္ကိလေသော ဝိဟရာမိ ဝါသံ ကပ္ပေမိ။

֍ * ၄၃၉။ ဣတော ပဉ္စသတေ ကပ္ပေတိ ဣတော ပဉ္စဗုဒ္ဓပဋိမဏ္ဍိတတော ဘဒ္ဒကပ္ပတော ပဉ္စသတေ ကပ္ပေ သုပ္ပကာသကာ သုဋ္ဌု ပါကဋာ စက္ကရတနာဒိ သတ္တဟိ ရတနေဟိ သမ္ပန္နာ ဇမ္ဗုဒီပါဒိစတုဒီပမှိ ဣဿရာ ပဓာနာ စတုရော စတ္တာရော စက္ကဝတ္တိရာဇာနော အဟေသုန္တိ အတ္ထော။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝါတိ။

ပုဏ္ဏမန္တာဏိပုတ္တတ္ထေရအပဒါနဝဏ္ဏနာ သမတ္တာ။

၃-၆။ ဥပါလိတ္ထေရအပဒါနဝဏ္ဏနာ

နဂရေ ဟံသဝတိယာတိအာဒိကံ အာယသ္မတော ဥပါလိတ္ထေရဿ အပဒါနံ။ အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ဝိဝဋ္ဋူပနိဿယာနိ ပုညာနိ ဥပစိနန္တော ပဒုမုတ္တရဿ ဘဂဝတော ကာလေ ဟံသဝတီနဂရေ ဝိဘဝသမ္ပန္နေ ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တော။ ဧကဒိဝသံ သတ္ထု သန္တိကေ ဓမ္မကထံ သုဏန္တော သတ္ထာရံ ဧကံ ဘိက္ခုံ ဝိနယဓရာနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေန္တံ ဒိသွာ သတ္ထု အဓိကာရကမ္မံ ကတွာ တံ ဌာနန္တရံ ပတ္ထေသိ။

သော ယာဝဇီဝံ ကုသလံ ကတွာ ဒေဝမနုဿေသု သံသရန္တော ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပါဒေ ကပ္ပကဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တော။ ဥပါလီတိဿ နာမံ အကံသု။ သော ဝယပ္ပတ္တော အနုရုဒ္ဓါဒီနံ ဆန္နံ ခတ္တိယာနံ ပိယသဟာယော ဟုတွာ တထာဂတေ အနုပိယမ္ဗဝနေ ဝိဟရန္တေ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ နိက္ခမန္တေဟိ ဆဟိ ခတ္တိယေဟိ သဒ္ဓိံ နိက္ခမိတွာ ပဗ္ဗဇိ။ တဿ ပဗ္ဗဇ္ဇာဝိဓာနံ ပါဠိယံ (စူဠဝ။ ၃၃၀ အာဒယော) အာဂတမေဝ။ သော ပဗ္ဗဇိတွာ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၀၉။)

ဥပသမ္ပန္နော ဟုတွာ သတ္ထု သန္တိကေ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ ‘‘မယှံ, ဘန္တေ, အရညဝါသံ အနုဇာနာထာ’’တိ အာဟ။ ‘‘ဘိက္ခု အရညေ ဝသန္တဿ ဧကမေဝ ဓုရံ ဝဍ္ဎိဿတိ, မယှံ ပန သန္တိကေ ဝသန္တဿ ဝိပဿနာဓုရဉ္စ ဂန္ထဓုရဉ္စ ပရိပူရေဿတီ’’တိ။ သော သတ္ထု ဝစနံ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ဝိပဿနာယ ကမ္မံ ကရောန္တော နစိရဿေဝ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ သတ္ထာပိ နံ သယမေဝ သကလံ ဝိနယပိဋကံ ဥဂ္ဂဏှာပေသိ။ သော အပရဘာဂေ ဘာရုကစ္ဆဝတ္ထုံ အဇ္ဇုကဝတ္ထုံ ကုမာရကဿပဝတ္ထုန္တိ ဣမာနိ တီဏိ ဝတ္ထူနိ ဝိနိစ္ဆိနိ။ သတ္ထာ ဧကေကသ္မိံ ဝိနိစ္ဆယေ သာဓုကာရံ ဒတွာ တယော ဝိနိစ္ဆယေ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိံ ကတွာ ထေရံ ဝိနယဓရာနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေသိ။

֍ * ၄၄၁။ ဧဝံ သော ဧတဒဂ္ဂဋ္ဌာနံ ပတွာ အတ္တနော ပုဗ္ဗကမ္မံ သရိတွာ သောမနဿပ္ပတ္တော တံ ပုဗ္ဗစရိတာပဒါနံ ပကာသေန္တော နဂရေ ဟံသဝတိယာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဟံသဝတိယာတိ ဟံသာဝဋ္ဋအာကာရေန ဝတိ ပါကာရပရိက္ခေပေါ ယသ္မိံ နဂရေ, တံ နဂရံ ဟံသဝတီ။ အထ ဝါ အနေကသင်္ခါ ဟံသာ တဠာကပေါက္ခရဏီသရပလ္လလာဒီသု နိဝသန္တာ ဣတော စိတော စ ဝိဓာဝမာနာ ဝသန္တိ ဧတ္ထာတိ ဟံသဝတီ, တဿာ ဟံသဝတိယာ။ သုဇာတော နာမ ဗြာဟ္မဏောတိ သုဋ္ဌု ဇာတောတိ သုဇာတော, ‘‘အက္ခိတ္တော အနုပကုဋ္ဌော’’တိ ဝစနတော အဂရဟိတော ဟုတွာ ဇာတောတိ အတ္ထော။ အသီတိကောဋိနိစယောတိ အသီတိကောဋိဓနရာသိကော ပဟူတဓနဓညဝါ အသင်္ချေယျဓနဓညဝါ ဗြာဟ္မဏော သုဇာတော နာမ အဟောသိန္တိ သမ္ဗန္ဓော။

֍ * ၄၄၂။ ပုနပိ တဿေဝ မဟန္တဘာဝံ ဒဿေန္တော အဇ္ဈာယကောတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အဇ္ဈာယကောတိ ပရေသံ ဝေဒတ္တယာဒိံ ဝါစေတာ။ မန္တဓရောတိ မန္တာ ဝုစ္စတိ ပညာ, အထဗ္ဗနဝေဒဗျာကရဏာဒိဇာနနပညဝါတိ အတ္ထော။ တိဏ္ဏံ ဝေဒါန ပါရဂူတိ ဣရုဝေဒယဇုဝေဒသာမဝေဒသင်္ခါတာနံ တိဏ္ဏံ ဝေဒါနံ ပရိယောသာနံ ပတ္တောတိ အတ္ထော။ လက္ခဏေတိ လက္ခဏသတ္ထေ, ဗုဒ္ဓပစ္စေကဗုဒ္ဓစက္ကဝတ္တိဣတ္ထိပုရိသာနံ ဟတ္ထပါဒါဒီသု ဒိဿမာနလက္ခဏပကာသနကဂန္ထေ စာတိ အတ္ထော။ ဣတိဟာသေတိ ‘‘ဣတိဟ အာသ ဣတိဟ အာသာ’’တိ ပေါရာဏကထာပ္ပကာသကေ ဂန္ထေ။ သဓမ္မေတိ သကဓမ္မေ ဗြာဟ္မဏဓမ္မေ ပါရမိံ ဂတော ပရိယောသာနံ ကောဋိံ ဂတော ပတ္တောတိ အတ္ထော။

֍ * ၄၄၃။ ပရိဗ္ဗာဇာတိ ယေ နိဂဏ္ဌသာဝကာ, တေ သဗ္ဗေ နာနာဒိဋ္ဌိကာ တဒါ မဟိယာ ပထဝီတလေ စရန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၁၀။)

֍ * ၄၄၅။ ယာဝ ယတ္တကံ ကာလံ ဇိနော နုပ္ပဇ္ဇတိ, တာဝ တတ္တကံ ကာလံ ဗုဒ္ဓေါတိ ဝစနံ နတ္ထီတိ အတ္ထော။

֍ * ၄၄၆။ အစ္စယေန အဟောရတ္တန္တိ အဟော စ ရတ္တိ စ အဟောရတ္တံ, ဗဟူနံ သံဝစ္ဆရာနံ အတိက္ကမေနာတိ အတ္ထော။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝ။

֍ * ၄၅၄။ မန္တာဏိပုတ္တောတိ မန္တာဏီနာမာယ ကပ္ပကဓီတုယာ ပုတ္တော, မာသပုဏ္ဏတာယ ဒိဝသပုဏ္ဏတာယ ပုဏ္ဏောတိ လဒ္ဓနာမောတိ အတ္ထော။ တဿ သတ္ထုဿ သာဝကော ဟေဿတိ ဘဝိဿတီတိ သမ္ဗန္ဓော။

֍ * ၄၅၅။ ဧဝံ ကိတ္တယိ သော ဗုဒ္ဓေါတိ သော ပဒုမုတ္တရော ဘဂဝါ ဧဝံ ဣမိနာ ပကာရေန သုနန္ဒံ သုန္ဒရာကာရေန သောမနဿဒါယကံ ကိတ္တယိ ဗျာကရဏမဒါသီတိ အတ္ထော။ သဗ္ဗံ ဇနံ သကလဇနသမူဟံ သာဓုကံ ဟာသယန္တော သောမနဿံ ကရောန္တော သကံ ဗလံ အတ္တနော ဗလံ ဒဿယန္တော ပါကဋံ ကရောန္တောတိ သမ္ဗန္ဓော။

֍ * ၄၅၆။ တတော အနန္တရံ အတ္တနော အာနုဘာဝံ အညာပဒေသေန ဒဿေန္တော ကတဉ္ဇလီတိအာဒိမာဟ။ တဒါ တသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပါဒတော ပုရိမကာလေ သုနန္ဒံ တာပသံ ကတဉ္ဇလိပုဋာ သဗ္ဗေ ဇနာ နမဿန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဗုဒ္ဓေ ကာရံ ကရိတွာနာတိ ဧဝံ သော သဗ္ဗဇနပူဇိတောပိ သမာနော ‘‘ပူဇိတောမှီ’’တိ မာနံ အကတွာ ဗုဒ္ဓသာသနေ အဓိကံ ကိစ္စံ ကတွာ အတ္တနော ဂတိံ ဇာတိံ သောဓေသိ ပရိသုဒ္ဓမကာသီတိ အတ္ထော။

֍ * ၄၅၇။ သုတွာန မုနိနော ဝစန္တိ တဿ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ဝါစံ, ဂါထာဗန္ဓသုခတ္ထံ အာ-ကာရဿ ရဿံ ကတွာ ‘‘ဝစ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘အနာဂတမှိ အဒ္ဓါနေ ဂေါတမော နာမ နာမေန သတ္ထာ လောကေ ဘဝိဿတီ’’တိ ဣမံ မုနိနော ဝစနံ သုတွာ ယထာ ယေန ပကာရေန ဂေါတမံ ဘဂဝန္တံ ပဿာမိ, တထာ တေန ပကာရေန ကာရံ အဓိကကိစ္စံ ပုညသမ္ဘာရံ ကဿာမိ ကရိဿာမီတိ မေ မယှံ သင်္ကပ္ပေါ စေတနာမနသိကာရော အဟု အဟောသီတိ သမ္ဗန္ဓော။

֍ * ၄၅၈။ ဧဝါဟံ စိန္တယိတွာနာတိ ‘‘အဟံ ကာရံ ကရိဿာမီ’’တိ ဧဝံ စိန္တေတွာ။ ကိရိယံ စိန္တယိံ မမာတိ ‘‘မယာ ကီဒိသံ ပုညံ ကတ္တဗ္ဗံ နု ခေါ’’တိ ကိရိယံ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စံ စိန္တယိန္တိ အတ္ထော။ ကျာဟံ ကမ္မံ အာစရာမီတိ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၁၁။)

အဟံ ကီဒိသံ ပုညကမ္မံ အာစရာမိ ပူရေမိ နု ခေါတိ အတ္ထော။ ပုညက္ခေတ္တေ အနုတ္တရေတိ ဥတ္တရဝိရဟိတေ သကလပုညဿ ဘာဇနဘူတေ ရတနတ္တယေတိ အတ္ထော။

֍ * ၄၅၉။ အယဉ္စ ပါဌိကော ဘိက္ခူတိ အယံ ဘိက္ခု သရဘညဝသေန ဂန္ထပါဌပဌနတော ဝါစနတော ‘‘ပါဌိကော’’တိ လဒ္ဓနာမော ဘိက္ခု။ ဗုဒ္ဓသာသနေ သဗ္ဗေသံ ပါဌီနံ ပါဌကဝါစကာနံ အန္တရေ ဝိနယေ စ အဂ္ဂနိက္ခိတ္တော အဂ္ဂေါ ဣတိ ဌပိတော။ တံ ဌာနံ တေန ဘိက္ခုနာ ပတ္တဋ္ဌာနန္တရံ အဟံ ပတ္ထယေ ပတ္ထေမီတိ အတ္ထော။

֍ * ၄၆၀။ တတော ပရံ အတ္တနော ပုညကရဏူပါယံ ဒဿေန္တော ဣဒံ မေ အမိတံ ဘောဂန္တိအာဒိမာဟ။ မေ မယှံ အမိတံ ပမာဏဝိရဟိတံ ဘောဂရာသိံ အက္ခောဘံ ခေါဘေတုံ အသက္ကုဏေယျံ သာဂရူပမံ သာဂရသဒိသံ တေန ဘောဂေန တာဒိသေန ဓနေန ဗုဒ္ဓဿ အာရာမံ မာပယေတိ သမ္ဗန္ဓော။ သေသံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

֍ * ၄၇၄။ ဘိက္ခုသံဃေ နိသီဒိတွာ သမ္ဗုဒ္ဓေါ တေန သုဋ္ဌု မာပိတံ ကာရိတံ သံဃာရာမံ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ တဿာရာမဿာနိသံသဒီပကံ ဣဒံ ဝစနံ အဗြဝိ ကထေသီတိ သမ္ဗန္ဓော။

֍ * ၄၇၅။ ကထံ? ယော သောတိ ယော သံဃာရာမဒါယကော တာပသော သုမာပိတံ ကုဋိလေဏမဏ္ဍပပါသာဒဟမ္မိယပါကာရာဒိနာ သုဋ္ဌု သဇ္ဇိတံ သံဃာရာမံ ဗုဒ္ဓဿ ပါဒါသိ ပ-ကာရေန သောမနဿသမ္ပယုတ္တစိတ္တေန အဒါသိ။ တမဟံ ကိတ္တယိဿာမီတိ တံ တာပသံ အဟံ ပါကဋံ ကရိဿာမိ, ဥတ္တာနိံ ကရိဿာမီတိ အတ္ထော။ သုဏာထ မမ ဘာသတောတိ ဘာသန္တဿ မယှံ ဝစနံ သုဏာထ, ဩဟိတသောတာ အဝိက္ခိတ္တစိတ္တာ မနသိ ကရောထာတိ အတ္ထော။

֍ * ၄၇၆။ တေန ဒိန္နာရာမဿ ဖလံ ဒဿေန္တော ဟတ္ထီ အဿာ ရထာ ပတ္တီတိအာဒိမာဟ။ တံ သုဝိညေယျမေဝ။

֍ * ၄၇၇။ သံဃာရာမဿိဒံ ဖလန္တိ ဣဒံ အာယတိံ အနုဘဝိတဗ္ဗသမ္ပတ္တိသင်္ခါတံ ဣဋ္ဌဖလံ သံဃာရာမဒါနဿ ဖလံ ဝိပါကန္တိ အတ္ထော။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၁၂။)

֍ * ၄၇၈။ ဆဠာသီတိသဟဿာနီတိ ဆသဟဿာနိ အသီတိသဟဿာနိ သမလင်္ကတာ သုဋ္ဌု အလင်္ကတာ သဇ္ဇိတာ နာရိယော ဣတ္ထိယော ဝိစိတ္တဝတ္ထာဘရဏာတိ ဝိစိတ္တေဟိ အနေကရူပေဟိ ဝတ္ထေဟိ အာဘရဏေဟိ စ သမန္နာဂတာ။ အာမုတ္တမဏိကုဏ္ဍလာတိ ဩလမ္ဗိတမုတ္တာဟာရမဏိကဉ္စိတကဏ္ဏာတိ အတ္ထော။

֍ * ၄၇၉။ တာသံ ဣတ္ထီနံ ရူပသောဘာတိသယံ ဝဏ္ဏေန္တော အာဠာရပမှာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အာဠာရာနိ မဟန္တာနိ အက္ခီနိ မဏိဂုဠသဒိသာနိ ယာသံ ဣတ္ထီနံ တာ အာဠာရပမှာ ဘမရာနမိဝ မန္ဒလောစနာတိ အတ္ထော။ ဟသုလာ ဟာသပကတိ, လီလာဝိလာသာတိ အတ္ထော။ သုသညာတိ သုန္ဒရသညိတဗ္ဗသရီရာဝယဝါ။ တနုမဇ္ဈိမာတိ ခုဒ္ဒကဥဒရပဒေသာ။ သေသံ ဥတ္တာနမေဝ။

֍ * ၄၈၄။ တဿ ဓမ္မေသု ဒါယာဒေါတိ တဿ ဂေါတမဿ ဘဂဝတော ဓမ္မေသု ဒါယာဒေါ ဓမ္မကောဋ္ဌာသဘာဂီ။ ဩရသောတိ ဥရသိ ဇာတော, သိထိလဓနိတာဒိဒသဝိဓဗျဉ္ဇနဗုဒ္ဓိသမ္ပန္နံ ကဏ္ဌတာလုဩဋ္ဌာဒိပဉ္စဋ္ဌာနေ ဃဋ္ဋေတွာ ဒေသိတဓမ္မံ သုတွာ သောတာပတ္တိမဂ္ဂါဒိမဂ္ဂပဋိပါဋိယာ သဗ္ဗကိလေသေ ခေပေတွာ အရဟတ္တေ ဌိတဘာဝေန ဥရသိ ဇာတပုတ္တောတိ အတ္ထော။ ဓမ္မနိမ္မိတောတိ ဓမ္မေန သမေန အဒဏ္ဍေန အသတ္ထေန နိမ္မိတော ပါကဋော ဘဝိဿသီတိ အတ္ထော။ ဥပါလိ နာမ နာမေနာတိ ကိဉ္စာပိ သော မာတု နာမေန မန္တာဏိပုတ္တနာမော, အနုရုဒ္ဓါဒီဟိ ပန သဟ ဂန္တွာ ပဗ္ဗဇိတတ္တာ ခတ္တိယာနံ ဥပသမီပေ အလ္လီနော ယုတ္တော ကာယစိတ္တေဟိ သမင်္ဂီဘူတောတိ ဥပါလီတိ နာမေန သတ္ထု သာဝကော ဟေဿတိ ဘဝိဿတီတိ အတ္ထော။

֍ * ၄၈၅။ ဝိနယေ ပါရမိံ ပတွာတိ ဝိနယပိဋကေ ကောဋိံ ပရိယောသာနံ ပတွာ ပါပုဏိတွာ။ ဌာနာဋ္ဌာနေ စ ကောဝိဒေါတိ ကာရဏာကာရဏေ စ ဒက္ခော ဆေကောတိ အတ္ထော။ ဇိနသာသနံ ဓာရေန္တောတိ ဇိနေန ဝုတ္တာနုသာသနိံ ဇိနဿ ပိဋကတ္တယံ ဝါစနသဝနစိန္တနဓာရဏာဒိဝသေန ဓာရေန္တော, သလ္လက္ခေန္တောတိ အတ္ထော။ ဝိဟရိဿတိနာသဝေါတိ နိက္ကိလေသော စတူဟိ ဣရိယာပထေဟိ အပရိပတန္တံ အတ္တဘာဝံ ဟရိဿတိ ပဝတ္တေဿတီတိ အတ္ထော။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၁၃။)

֍ * ၄၈၇။ အပရိမေယျုပါဒါယာတိ အနေကသတသဟဿေ အာဒိံ ကတွာ။ ပတ္ထေမိ တဝ သာသနန္တိ ‘‘ဂေါတမဿ ဘဂဝတော သာသနေ ဝိနယဓရာနံ အဂ္ဂေါ ဘဝေယျ’’န္တိ တုယှံ သာသနံ ပတ္ထေမိ ဣစ္ဆာမီတိ အတ္ထော။ သော မေ အတ္ထောတိ သော ဧတဒဂ္ဂဋ္ဌာနန္တရသင်္ခါတော အတ္ထော မေ မယာ အနုပ္ပတ္တောတိ အတ္ထော။ သဗ္ဗသံယောဇနက္ခယောတိ သဗ္ဗေသံ သံယောဇနာနံ ခယော မယာ အနုပ္ပတ္တောတိ သမ္ဗန္ဓော, နိဗ္ဗာနံ အဓိဂတန္တိ အတ္ထော။

֍ * ၄၈၈။ ရာဇဒဏ္ဍေန တဇ္ဇိတော ပီဠိတော သူလာဝုတော သူလေ အာဝုတော အာဝုဏိတော ပေါသော ပုရိသော သူလေ သာတံ မဓုရသုခံ အဝိန္ဒန္တော နာနုဘဝန္တော ပရိမုတ္တိံဝ ပရိမောစနမေဝ ဣစ္ဆတိ ယထာတိ သမ္ဗန္ဓော။

၄၈၉-၉၀။ မဟာဝီရ ဝီရာနမန္တရေ ဝီရုတ္တမ အဟံ ဘဝဒဏ္ဍေန ဇာတိဒဏ္ဍေန, တဇ္ဇိတော ပီဠိတော ကမ္မသူလာဝုတော ကုသလာကုသလကမ္မသူလသ္မိံ အာဝုတော သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနော, ပိပါသာဝေဒနာယ ပိပါသာတုရဘာဝေန အဋ္ဋိတော အဘိဘူတော ဒုက္ခာပိတော ဘဝေ သာတံ သံသာရေ မဓုရံ သုခံ န ဝိန္ဒာမိ န လဘာမိ။ ရာဂဂ္ဂိဒေါသဂ္ဂိမောဟဂ္ဂိသင်္ခါတေဟိ, နရကဂ္ဂိကပ္ပုဋ္ဌာနဂ္ဂိဒုက္ခဂ္ဂိသင်္ခါတေဟိ ဝါ တီဟိ အဂ္ဂီဟိ ဍယှန္တော ပရိမုတ္တိံ ပရိမုစ္စနုပါယံ ဂဝေသာမိ ပရိယေသာမိ တထေဝါတိ သမ္ဗန္ဓော။ ယထာ ရာဇဒဏ္ဍံ ဣတော ဂတော ပတ္တော ပရိမုတ္တိံ ဂဝေသတိ, တထာ အဟံ ဘဝဒဏ္ဍပ္ပတ္တော ပရိမုတ္တိံ ဂဝေသာမီတိ သမ္ဗန္ဓော။

၄၉၁-၂။ ပုန သံသာရတော မောစနံ ဥပမောပမေယျဝသေန ဒဿေန္တော ယထာ ဝိသာဒေါတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဝိသေန သပ္ပဝိသေန အာ သမန္တတော ဒံသီယိတ္ထ ဒဋ္ဌော ဟောတီတိ ဝိသာဒေါ, သပ္ပဒဋ္ဌောတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ ဝိသံ ဟလာဟလဝိသံ အဒတိ ဂိလတီတိ ဝိသာဒေါ, ဝိသခါဒကောတိ အတ္ထော။ ယော ပုရိသော ဝိသာဒေါ, တေန တာဒိသေန ဝိသေန ပရိပီဠိတော, တဿ ဝိသဿ ဝိဃာတာယ ဝိနာသာယ ဥပါယနံ ဥပါယဘူတံ အဂဒံ ဩသဓံ ဂဝေသေယျ ပရိယေသေယျ, တံ ဂဝေသမာနော ဝိသဃာတကံ ဝိသနာသကံ အဂဒံ ဩသဓံ ပဿေယျ ဒက္ခေယျ။ သော တံ အတ္တနော ဒိဋ္ဌံ ဩသဓံ ပိဝိတွာ ဝိသမှာ ဝိသတော ပရိမုတ္တိယာ ပရိမောစနကာရဏာ သုခီ အဿ ဘဝေယျ ယထာတိ သမ္ဗန္ဓော။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၁၄။)

֍ * ၄၉၃။ တထေဝါဟန္တိ ယထာ ယေန ပကာရေန သော နရော ဝိသဟတော, သဝိသေန သပ္ပေန ဒဋ္ဌော ဝိသခါဒကော ဝါ ဩသဓံ ပိဝိတွာ သုခီ ဘဝေယျ, တထေဝ တေန ပကာရေန အဟံ အဝိဇ္ဇာယ မောဟေန သံ သုဋ္ဌု ပီဠိတော။ သဒ္ဓမ္မာဂဒမေသဟန္တိ အဟံ သဒ္ဓမ္မသင်္ခါတံ ဩသဓံ ဧသံ ပရိယေသန္တောတိ အတ္ထော။

၄၉၄-၅။ ဓမ္မာဂဒံ ဂဝေသန္တောတိ သံသာရဒုက္ခဝိသဿ ဝိနာသာယ ဓမ္မောသဓံ ဂဝေသန္တော။ အဒ္ဒက္ခိံ သကျသာသနန္တိ သကျဝံသပဘဝဿ ဂေါတမဿ သာသနံ သဒ္ဒက္ခိန္တိ အတ္ထော။ အဂ္ဂံ သဗ္ဗောသဓာနံ တန္တိ သဗ္ဗေသံ ဩသဓာနံ အန္တရေ တံ သကျသာသနသင်္ခါတံ ဓမ္မောသဓံ အဂ္ဂံ ဥတ္တမန္တိ အတ္ထော။ သဗ္ဗသလ္လဝိနောဒနန္တိ ရာဂသလ္လာဒီနံ သဗ္ဗေသံ သလ္လာနံ ဝိနောဒနံ ဝူပသမကရံ ဓမ္မောသဓံ ဓမ္မသင်္ခါတံ ဩသဓံ ပိဝိတွာ သဗ္ဗံ ဝိသံ သကလသံသာရဒုက္ခဝိသံ သမူဟနိံ နာသေသိန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ အဇရာမရန္တိ တံ ဒုက္ခဝိသံ သမူဟနိတွာ အဇရံ ဇရာဝိရဟိတံ အမရံ မရဏဝိရဟိတံ သီတိဘာဝံ ရာဂပရိဠာဟာဒိဝိရဟိတတ္တာ သီတလဘူတံ နိဗ္ဗာနံ အဟံ ဖဿယိံ ပစ္စက္ခမကာသိန္တိ သမ္ဗန္ဓော။

֍ * ၄၉၆။ ပုန ကိလေသတမဿ ဥပမံ ဒဿေန္တော ယထာ ဘူတဋ္ဋိတောတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ယထာ ယေန ပကာရေန ဘူတဋ္ဋိတော ဘူတေန ယက္ခေန အဋ္ဋိတော ပီဠိတော ပေါသော ပုရိသော ဘူတဂ္ဂါဟေန ယက္ခဂ္ဂါဟေန ပီဠိတော ဒုက္ခိတော ဘူတသ္မာ ယက္ခဂ္ဂါဟတော ပရိမုတ္တိယာ မောစနတ္ထာယ ဘူတဝေဇ္ဇံ ဂဝေသေယျ။

֍ * ၄၉၇။ တံ ဂဝေသမာနော စ ဘူတဝိဇ္ဇာယ သုဋ္ဌု ကောဝိဒံ ဆေကံ ဘူတဝေဇ္ဇံ ပဿေယျ, သော ဘူတဝေဇ္ဇော တဿ ယက္ခဂ္ဂဟိတဿ ပုရိသဿ အာဝေသဘူတံ ဝိဟနေ ဝိနာသေယျ, သမူလဉ္စ မူလေန သဟ အာယတိံ အနာသေဝကံ ကတွာ ဝိနာသယေ ဝိဒ္ဓံသေယျာတိ သမ္ဗန္ဓော။

֍ * ၄၉၈။ မဟာဝီရ ဝီရုတ္တမ တမဂ္ဂါဟေန ကိလေသန္ဓကာရဂ္ဂါဟေန ပီဠိတော အဟံ တထေဝ တေန ပကာရေနေဝ တမတော ကိလေသန္ဓကာရတော ပရိမုတ္တိယာ မောစနတ္ထာယ ဉာဏာလောကံ ပညာအာလောကံ ဂဝေသာမီတိ သမ္ဗန္ဓော။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၁၅။)

֍ * ၄၉၉။ အထ တဒနန္တရံ ကိလေသတမသောဓနံ ကိလေသန္ဓကာရနာသကံ သကျမုနိံ အဒ္ဒသန္တိ အတ္ထော။ သော သကျမုနိ မေ မယှံ တမံ အန္ဓကာရံ ကိလေသတိမိရံ ဘူတဝေဇ္ဇောဝ ဘူတကံ ယက္ခဂ္ဂဟိတံ ဣဝ ဝိနောဒေသိ ဒူရီ အကာသီတိ သမ္ဗန္ဓော။

֍ * ၅၀၀။ သော အဟံ ဧဝံ ဝိမုတ္တော သံသာရသောတံ သံသာရပဝါဟံ သံ သုဋ္ဌု ဆိန္ဒိံ ဆေဒေသိံ, တဏှာသောတံ တဏှာမဟောဃံ နိဝါရယိံ နိရဝသေသံ အပ္ပဝတ္တိံ အကာသိန္တိ အတ္ထော။ ဘဝံ ဥဂ္ဃါဋယိံ သဗ္ဗန္တိ ကာမဘဝါဒိကံ သဗ္ဗံ နဝဘဝံ ဥဂ္ဃါဋယိံ ဝိနာသေသိန္တိ အတ္ထော။ မူလတော ဝိနာသေန္တော ဘူတဝေဇ္ဇော ဣဝ မူလတော ဥဂ္ဃါဋယိန္တိ သမ္ဗန္ဓော။

֍ * ၅၀၁။ တတော နိဗ္ဗာနပရိယေသနာယ ဥပမံ ဒဿေန္တော ယထာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဂရုံ ဘာရိယံ နာဂံ ဂိလတီတိ ဂရုဠော။ ဂရုံ ဝါ နာဂံ လာတိ အာဒဒါတီတိ ဂရုဠော, ဂရုဠရာဇာ။ အတ္တနော ဘက္ခံ သကဂေါစရံ ပန္နဂံ ပကာရေန ပရဟတ္ထံ န ဂစ္ဆတီတိ ပန္နဂေါတိ လဒ္ဓနာမံ နာဂံ ဂဟဏတ္ထာယ ဩပတတိ အဝပတတိ, သမန္တာ သမန္တတော ယောဇနသတံ သတယောဇနပ္ပမာဏံ မဟာသရံ မဟာသမုဒ္ဒံ အတ္တနော ပက္ခဝါတေဟိ ဝိက္ခောဘေတိ အာလောဠေတိ ယထာတိ သမ္ဗန္ဓော။

֍ * ၅၀၂။ သော သုပဏ္ဏော ဝိဟင်္ဂမော ဝေဟာသဂမနသီလော ပန္နဂံ နာမံ ဂဟေတွာ အဓောသီသံ ဩလမ္ဗေတွာ ဝိဟေဌယံ တတ္ထ တတ္ထ ဝိဝိဓေန ဟေဌနေန ဟေဌေန္တော အာဒါယ ဒဠှံ ဂဟေတွာ ယေန ကာမံ ယတ္ထ ဂန္တုကာမော, တတ္ထ ပက္ကမတိ ဂစ္ဆတီတိ သမ္ဗန္ဓော။

֍ * ၅၀၃။ ဘန္တေ မဟာဝီရ, ယထာ ဂရုဠော ဗလီ ဗလဝါ ပန္နဂံ ဂဟေတွာ ပက္ကမတိ, တထာ ဧဝ အဟံ အသင်္ခတံ ပစ္စယေဟိ အကတံ နိဗ္ဗာနံ ဂဝေသန္တော ပဋိပတ္တိပူရဏဝသေန ပရိယေသန္တော ဒေါသေ သကလဒိယဍ္ဎကိလေသသဟဿေ ဝိက္ခာလယိံ ဝိသေသေန သမုစ္ဆေဒပ္ပဟာနေန သောဓေသိံ အဟန္တိ သမ္ဗန္ဓော။

֍ * ၅၀၄။ ယထာ ဂရုဠော ပန္နဂံ ဂဟေတွာ ဘုဉ္ဇိတွာ ဝိဟရတိ, တထာ အဟံ ဓမ္မဝရံ ဥတ္တမဓမ္မံ ဒိဋ္ဌော ပဿန္တော ဧတံ သန္တိပဒံ နိဗ္ဗာနပဒံ အနုတ္တရံ ဥတ္တရဝိရဟိတံ မဂ္ဂဖလေဟိ အာဒါယ ဂဟေတွာ ဝဠဉ္ဇေတွာ ဝိဟရာမီတိ သမ္ဗန္ဓော။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၁၆။)

֍ * ၅၀၅။ ဣဒါနိ နိဗ္ဗာနဿ ဒုလ္လဘဘာဝံ ဒဿေန္တော အာသာဝတီ နာမ လတာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သဗ္ဗေသံ ဒေဝါနံ အာသာ ဣစ္ဆာ ဧတိဿံ လတာယံ အတ္ထီတိ အာသာဝတီ နာမ လတာ, စိတ္တလတာဝနေ အနေကဝိစိတ္တာဟိ လတာဟိ ဂဟနီဘူတေ ဝနေ ဥယျာနေ ဇာတာ နိဗ္ဗတ္တာတိ အတ္ထော။ တဿာ လတာယ ဝဿသဟဿေန ဝဿသဟဿစ္စယေန ဧကံ ဖလံ နိဗ္ဗတ္တတေ ဧကံ ဖလံ ဂဏှာတိ။

֍ * ၅၀၆။ တံ ဒေဝါတိ တံ အာသာဝတိံ လတံ တာဝ ဒူရဖလံ တတ္တကံ စိရကာလံ အတိက္ကမိတွာ ဖလံ ဂဏှန္တံ သံဝိဇ္ဇမာနံ ဒေဝါ တာဝတိံသဒေဝတာ ပယိရုပါသန္တိ ဘဇန္တိ, သာ အာသာဝတီ နာမ လတုတ္တမာ လတာနံ အန္တရေ ဥတ္တမလတာ ဧဝံ ဒေဝါနံ ပိယာ အဟောသီတိ သမ္ဗန္ဓော။

֍ * ၅၀၇။ သတသဟဿုပါဒါယာတိ သတသဟဿသံဝစ္ဆရံ အာဒိံ ကတွာ။ တာဟံ ပရိစရေ မုနီတိ မောနံ ဝုစ္စတိ ဉာဏံ, ဘန္တေ, မုနိ ဉာဏဝန္တ သဗ္ဗညု, အဟံ တံ ဘဂဝန္တံ ပရိစရေ ပယိရုပါသာမိ။ သာယံပါတံ နမဿာမီတိ သာယနှသမယဉ္စ ပုဗ္ဗဏှသမယဉ္စာတိ ဒွိက္ခတ္တုံ နမဿာမိ ပဏာမံ ကရောမိ။ ယထာ ဒေဝါ တာဝတိံသာ ဒေဝါ ဝိယ အာသာဝတီလတံ သာယံပါတဉ္စ ပယိရုပါသန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။

֍ * ၅၀၈။ အဝဉ္ဈာ ပါရိစရိယာတိ ယသ္မာ ဗုဒ္ဓဒဿနဟေတု နိဗ္ဗာနပ္ပတ္တိ အဟောသိ, တသ္မာ ဗုဒ္ဓပါရိစရိယာ ဝတ္တပဋိပတ္တိကိရိယာ အဝဉ္ဈာ အတုစ္ဆာ နမဿနာ ပဏာမကိရိယာ စ အမောဃာ အတုစ္ဆာ။ တထာ ဟိ ဒူရာဂတံ ဒူရတော သံသာရဒ္ဓါနတော အာဂတမ္ပိ, သန္တံ သံဝိဇ္ဇမာနံ ခဏောယံ အယံ ဗုဒ္ဓုပ္ပါဒက္ခဏော န ဝိရာဓယိ နာတိက္ကမိ, မံ အတိက္ကမိတွာ န ဂတောတိ အတ္ထော။

֍ * ၅၀၉။ ဗုဒ္ဓဒဿနဟေတု နိဗ္ဗာနပ္ပတ္တော အဟံ အာယတိံ ဥပ္ပဇ္ဇနကဘဝေ မမ ပဋိသန္ဓိံ ဝိစိနန္တော ဥပပရိက္ခန္တော န ပဿာမီတိ သမ္ဗန္ဓော။ နိရူပဓိ ခန္ဓူပဓိကိလေသူပဓီဟိ ဝိရဟိတော ဝိပ္ပမုတ္တော သဗ္ဗကိလေသေဟိ ဝိနာဘူတော ဥပသန္တော ကိလေသပရိဠာဟာဘာဝေန သန္တမာနသော စရာမိ အဟန္တိ သမ္ဗန္ဓော။

֍ * ၅၁၀။ ပုန အတ္တနော ဗုဒ္ဓဒဿနာယ ဥပမံ ဒဿေန္တော ယထာပိ ပဒုမံ နာမာတိအာဒိမာဟ။ သူရိယရံသေန သူရိယရံသိသမ္ဖဿေန ယထာ ပဒုမံ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၁၇။)

နာမ အပိ ပုပ္ဖတိ ဝိကသတိ မဟာဝီရ ဝီရုတ္တမ အဟံ တထာ ဧဝ ဗုဒ္ဓရံသေန ဗုဒ္ဓေန ဘဂဝတာ ဒေသိတဓမ္မရံသိပ္ပဘာဝေန ပုပ္ဖိတောတိ အတ္ထော။

၅၁၁-၁၂။ ပုန ဗုဒ္ဓဒဿနေန နိဗ္ဗာနဒဿနံ ဒီပေန္တော ယထာ ဗလာကာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဗလာကယောနိမှိ ဗလာကဇာတိယံ သဒါ သဗ္ဗသ္မိံ ကာလေ ပုမာ ပုရိသော ယထာ န ဝိဇ္ဇတိ။ ပုမေ အဝိဇ္ဇမာနေ ကထံ ဗလာကာနံ ဂဗ္ဘဂ္ဂဟဏံ ဟောတီတိ စေ? မေဃေသု ဂဇ္ဇမာနေသု သဒ္ဒံ ကရောန္တေသု မေဃဂဇ္ဇနံ သုတွာ တာ ဗလာကိနိယော သဒါ သဗ္ဗကာလေ ဂဗ္ဘံ ဂဏှန္တိ အဏ္ဍံ ဓာရေန္တီတိ အတ္ထော။ ယာဝ ယတ္တကံ ကာလံ မေဃော န ဂဇ္ဇတိ မေဃော သဒ္ဒံ န ကရောတိ, တာဝ တတ္တကံ ကာလံ စိရံ စိရကာလေန ဂဗ္ဘံ အဏ္ဍံ ဓာရေန္တိ။ ယဒါ ယသ္မိံ ကာလေ မေဃော ပဝဿတိ ပကာရေန ဂဇ္ဇိတွာ ဝဿတိ ဝုဋ္ဌိဓာရံ ပဂ္ဃရတိ, တဒါ တသ္မိံ ကာလေ ဘာရတော ဂဗ္ဘဓာရဏတော ပရိမုစ္စန္တိ အဏ္ဍံ ပါတေန္တီတိ အတ္ထော။

֍ * ၅၁၃။ တတော ပရံ ဥပမေယျသမ္ပဒံ ဒဿေန္တော ပဒုမုတ္တရဗုဒ္ဓဿာတိအာဒိမာဟ။ ပဒုမုတ္တရဿ ဗုဒ္ဓဿ ဓမ္မမေဃေန ဝေါဟာရပရမတ္ထဒေသနာသင်္ခါတမေဃေန ဂဇ္ဇတော ဂဇ္ဇန္တဿ ဒေသေန္တဿ ဓမ္မမေဃဿ သဒ္ဒေန ဃောသာနုသာရေန အဟံ တဒါ ဓမ္မဂဗ္ဘံ ဝိဝဋ္ဋူပနိဿယံ ဒါနသီလာဒိပုညသမ္ဘာရဂဗ္ဘံ အဂဏှိံ ဂဟေသိံ တထာတိ သမ္ဗန္ဓော။

֍ * ၅၁၄။ သတသဟဿုပါဒါယ ကပ္ပသတသဟဿံ အာဒိံ ကတွာ ပုညဂဗ္ဘံ ဒါနသီလာဒိပုညသမ္ဘာရံ အဟံ ဓရေမိ ပူရေမိ။ ယာဝ ဓမ္မမေဃော ဓမ္မဒေသနာ န ဂဇ္ဇတိ ဗုဒ္ဓေန န ဒေသီယတိ, တာဝ အဟံ ဘာရတော သံသာရဂဗ္ဘဘာရတော နပ္ပမုစ္စာမိ န မောစေမိ န ဝိသုံ ဘဝါမီတိ သမ္ဗန္ဓော။

֍ * ၅၁၅။ ဘန္တေ, သကျမုနိ သကျဝံသပ္ပဘဝ ယဒါ ယသ္မိံ ကာလေ သုဒ္ဓေါဒနမဟာရာဇဿ တဝ ပိတု ရမ္မေ ရမဏီယေ ကပိလဝတ္ထဝေ ကပိလဝတ္ထုနာမကေ နဂရေ တုဝံ ဓမ္မမေဃေန ဂဇ္ဇတိ ဃောသေတိ, တဒါ တသ္မိံ ကာလေ အဟံ ဘာရတော သံသာရဂဗ္ဘဘာရတော ပရိမုစ္စိံ မုတ္တော အဟောသိန္တိ သမ္ဗန္ဓော။

֍ * ၅၁၆။ တတော ပရံ အတ္တနာ အဓိဂတေ မဂ္ဂဖလေ ဒဿေန္တော သုညတန္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အတ္တအတ္တနိယာဒီနံ အဘာဝတော သုညတံ ဝိမောက္ခဉ္စ ရာဂဒေါသမောဟသဗ္ဗကိလေသနိမိတ္တာနံ အဘာဝတော, အနိမိတ္တံ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၁၈။)

ဝိမောက္ခဉ္စ တဏှာပဏိဓိဿ အဘာဝတော, အပ္ပဏိဟိတံ ဝိမောက္ခဉ္စ အရိယမဂ္ဂံ အဓိဂဉ္ဆိံ ဘာဝေသိန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ စတုရော စ ဖလေ သဗ္ဗေတိ စတ္တာရိ သာမညဖလာနိ သဗ္ဗာနိ သစ္ဆိ အကာသိန္တိ အတ္ထော။ ဓမ္မေဝံ ဝိဇဋယိံ အဟန္တိ အဟံ ဧဝံ သဗ္ဗဓမ္မေ ဇဋံ ဂဟနံ ဝိဇဋယိံ ဝိဒ္ဓံသေသိန္တိ အတ္ထော။

ဒုတိယဘာဏဝါရဝဏ္ဏနာ သမတ္တာ။

֍ * ၅၁၇။ တတော ပရံ အတ္တနာ အဓိဂတဝိသေသမေဝ ဒဿေန္တော အပရိမေယျုပါဒါယာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ န ပရိမေယျောတိ အပရိမေယျော, သံဝစ္ဆရဂဏနဝသေန ပမေတုံ သင်္ခါတုံ အသက္ကုဏေယျောတိ အတ္ထော။ တံ အပရိမေယျံ ကပ္ပံ ဥပါဒါယ အာဒိံ ကတွာ တဝ သာသနံ တုယှံ သာသနံ ‘‘အနာဂတေ ဂေါတမဿ ဘဂဝတော သာသနေ ဝိနယဓရာနံ အဂ္ဂေါ ဘဝေယျ’’န္တိ ဧဝံ ပတ္ထေမိ။ အတီတတ္ထေ ဝတ္တမာနဝစနံ, ပတ္ထေသိန္တိ အတ္ထော။ သော မေ အတ္ထောတိ သော ပတ္ထနာသင်္ခါတော အတ္ထော မေ မယာ အနုပ္ပတ္တော နိပ္ဖါဒိတောတိ အတ္ထော။ အနုတ္တရံ သန္တိပဒံ နိဗ္ဗာနံ အနုပ္ပတ္တံ အဓိဂတန္တိ သမ္ဗန္ဓော။

֍ * ၅၁၈။ သော အဟံ အဓိဂတတ္တာ ဝိနယေ ဝိနယပိဋကေ ပါရမိံ ပတ္တော ပရိယောသာနပ္ပတ္တော။ ယထာပိ ပါဌိကော ဣသီတိ ယထာ ပဒုမုတ္တရဿ ဘဂဝတော သာသနေ ဝိနယဓရာနံ အဂ္ဂေါ ဣသိ ဘိက္ခု ပါဌိကော ပါကဋော အဟောသိ, တထေဝါဟန္တိ အတ္ထော။ န မေ သမသမော အတ္ထီတိ ဝိနယဓာရိတာယ မေ မယာ သမသမော သမာနော အညော န အတ္ထီတိ အတ္ထော။ သာသနံ ဩဝါဒါနုသာသနီသင်္ခါတံ သာသနံ ဓာရေမိ ပူရေမီတိ အတ္ထော။

֍ * ၅၁၉။ ပုနပိ အတ္တနော ဝိသေသံ ဒဿေန္တော ဝိနယေ ခန္ဓကေ စာပီတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဝိနယေတိ ဥဘတောဝိဘင်္ဂေ။ ခန္ဓကေတိ မဟာဝဂ္ဂစူဠဝဂ္ဂေ။ တိကစ္ဆေဒေ စာတိ တိကသံဃာဒိသေသတိကပါစိတ္တိယာဒိကေ စ။ ပဉ္စမေတိ ပရိဝါရေ စ။ ဧတ္ထ ဧတသ္မိံ သကလေ ဝိနယပိဋကေ မယှံ ဝိမတိ ဒွေဠှကံ နတ္ထိ န သံဝိဇ္ဇတိ။ အက္ခရေတိ ဝိနယပိဋကပရိယာပန္နေ အ-ကာရာဒိကေ အက္ခရေ။ ဗျဉ္ဇနေတိ က-ကာရာဒိကေ ဗျဉ္ဇနေ ဝါ မေ ဝိမတိ သံသယော နတ္ထီတိ သမ္ဗန္ဓော။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၁၉။)

֍ * ၅၂၀။ နိဂ္ဂဟေ ပဋိကမ္မေ စာတိ ပါပဘိက္ခူနံ နိဂ္ဂဟေ စ သာပတ္တိကာနံ ဘိက္ခူနံ ပရိဝါသဒါနာဒိကေ ပဋိကမ္မေ စ ဌာနာဋ္ဌာနေ စ ကာရဏေ စ အကာရဏေ စ ကောဝိဒေါ ဆေကောတိ အတ္ထော။ ဩသာရဏေ စ တဇ္ဇနီယာဒိကမ္မဿ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိဝသေန ဩသာရဏေ ပဝေသနေ စ။ ဝုဋ္ဌာပနေ စ အာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာပနေ နိရာပတ္တိကရဏေ စ ဆေကောတိ သမ္ဗန္ဓော။ သဗ္ဗတ္ထ ပါရမိံ ဂတောတိ သဗ္ဗသ္မိံ ဝိနယကမ္မေ ပရိယောသာနံ ပတ္တော, ဒက္ခော ဆေကောတိ အတ္ထော။

֍ * ၅၂၁။ ဝိနယေ ခန္ဓကေ စာပီတိ ဝုတ္တပ္ပကာရေ ဝိနယေ စ ခန္ဓကေ စ, ပဒံ သုတ္တပဒံ နိက္ခိပိတွာ ပဋ္ဌပေတွာ။ ဥဘတော ဝိနိဝေဌေတွာတိ ဝိနယတော ခန္ဓကတော စာတိ ဥဘယတော နိဗ္ဗတ္တေတွာ ဝိဇဋေတွာ နယံ အာဟရိတွာ။ ရသတောတိ ကိစ္စတော။ ဩသရေယျံ ဩသာရဏံ ကရောမီတိ အတ္ထော။

֍ * ၅၂၂။ နိရုတ္တိယာ စ ကုသလောတိ ‘‘ရုက္ခော ပဋော ကုမ္ဘော မာလာ စိတ္တ’’န္တိအာဒီသု ဝေါဟာရေသု ဆေကော။ အတ္ထာနတ္ထေ စ ကောဝိဒေါတိ အတ္ထေ ဝဍ္ဎိယံ အနတ္ထေ ဟာနိယဉ္စ ကောဝိဒေါ ဒက္ခောတိ အတ္ထော။ အနညာတံ မယာ နတ္ထီတိ ဝိနယပိဋကေ သကလေ ဝါ ပိဋကတ္တယေ မယာ အနညာတံ အဝိဒိတံ အပါကဋံ ကိဉ္စိ နတ္ထီတိ အတ္ထော။ ဧကဂ္ဂေါ သတ္ထု သာသနေတိ ဗုဒ္ဓသာသနေ အဟမေဝ ဧကော ဝိနယဓရာနံ အဂ္ဂေါ သေဋ္ဌော ဥတ္တမောတိ အတ္ထော။

֍ * ၅၂၃။ ရူပဒက္ခေ အဟံ အဇ္ဇာတိ အဇ္ဇ ဧတရဟိ ကာလေ သကျပုတ္တဿ ဘဂဝတော သာသနေ ပါဝစနေ အဟံ ရူပဒက္ခေ ရူပဒဿနေ ဝိနယဝိနိစ္ဆယဒဿနေ သဗ္ဗံ ကင်္ခံ သကလံ သံသယံ ဝိနောဒေမိ ဝိနာသေမီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဆိန္ဒာမိ သဗ္ဗသံသယန္တိ ‘‘အဟောသိံ နု ခေါ အဟမတီတမဒ္ဓါန’’န္တိအာဒိကံ (မ။ နိ။ ၁။၁၈၊ သံ။ နိ။ ၂။၂၀၊ မဟာနိ။ ၁၇၄) ကာလတ္တယံ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပန္နံ သဗ္ဗံ သောဠသဝိဓံ ကင်္ခံ ဆိန္ဒာမိ ဝူပသမေမိ သဗ္ဗသော ဝိဒ္ဓံသေမီတိ အတ္ထော။

֍ * ၅၂၄။ ပဒံ အနုပဒဉ္စာပီတိ ပဒံ ပုဗ္ဗပဒဉ္စ အနုပဒံ ပရပဒဉ္စ အက္ခရံ ဧကေကမက္ခရဉ္စ ဗျဉ္ဇနံ သိထိလဓနိတာဒိဒသဝိဓံ ဗျဉ္ဇနဝိဓာနဉ္စ။ နိဒါနေတိ တေန သမယေနာတိအာဒိကေ နိဒါနေ စ။ ပရိယောသာနေတိ နိဂမနေ။ သဗ္ဗတ္ထ ကောဝိဒေါတိ သဗ္ဗေသု ဆသု ဌာနေသု ဆေကောတိ အတ္ထော။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၂၀။)

֍ * ၅၂၅။ တတော ပရံ ဘဂဝတောယေဝ ဂုဏေ ပကာသေန္တော ယထာပိ ရာဇာ ဗလဝါတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ယထာ ဗလဝါ ထာမဗလသမ္ပန္နော သေနာဗလသမ္ပန္နော ဝါ ရာဇာ, ပရံ ပရေသံ ပဋိရာဇူနံ သေနံ နိဂ္ဂဏှိတွာ နိဿေသတော ဂဟေတွာ ပလာပေတွာ ဝါ, တပေ တပေယျ သန္တပေယျ ဒုက္ခာပေယျ။ ဝိဇိနိတွာန သင်္ဂါမန္တိ သင်္ဂါမံ ပရသေနာယ သမာဂမံ ယုဒ္ဓံ ဝိဇိနိတွာ ဝိသေသေန ဇိနိတွာ ဇယံ ပတွာ။ နဂရံ တတ္ထ မာပယေတိ တတ္ထ တသ္မိံ ဝိဇိတဋ္ဌာနေ နဂရံ ပါသာဒဟမ္မိယာဒိဝိဘူသိတံ ဝသနဋ္ဌာနံ မာပယေ ကာရာပေယျာတိ အတ္ထော။

֍ * ၅၂၆။ ပါကာရံ ပရိခဉ္စာပီတိ တတ္ထ မာပိတနဂရေ ပါကာရံ သုဓာဓဝလဣဋ္ဌကာမယပါကာရဉ္စ ကာရယေတိ သမ္ဗန္ဓော။ ပရိခဉ္စာပိ ကဒ္ဒမပရိခံ, ဥဒကပရိခံ, သုက္ခပရိခဉ္စ အပိ ကာရယေ။ ဧသိကံ ဒွါရကောဋ္ဌကန္တိ နဂရသောဘနတ္ထံ ဥဿာပိတဧသိကာထမ္ဘဉ္စ မဟန္တံ ကောဋ္ဌကဉ္စ စတုဘူမကာဒိဒွါရကောဋ္ဌကဉ္စ ကာရယေ။ အဋ္ဋာလကေ စ ဝိဝိဓေတိ စတုဘူမကာဒိဘေဒေ အတိဥစ္စအဋ္ဋာလကေ စ ဝိဝိဓေ နာနပ္ပကာရကေ ဗဟူ ကာရယေ ကာရာပေယျာတိ သမ္ဗန္ဓော။

֍ * ၅၂၇။ သိင်္ဃာဋကံ စစ္စရဉ္စာတိ န ကေဝလံ ပါကာရာဒယော ကာရယေ, သိင်္ဃာဋကံ စတုမဂ္ဂသန္ဓိဉ္စ စစ္စရံ အန္တရာဝီထိဉ္စ ကာရယေတိ သမ္ဗန္ဓော။ သုဝိဘတ္တန္တရာပဏန္တိ သုဋ္ဌု ဝိဘတ္တံ ဝိဘာဂတော ကောဋ္ဌာသဝန္တံ အန္တရာပဏံ အနေကာပဏသဟဿံ ကာရာပေယျာတိ အတ္ထော။ ကာရယေယျ သဘံ တတ္ထာတိ တသ္မိံ မာပိတနဂရေ သဘံ ဓမ္မာဓိကရဏသာလံ ကာရယေ။ အတ္ထာနတ္ထဝိနိစ္ဆယံ ဝဍ္ဎိဉ္စ အဝဍ္ဎိဉ္စ ဝိနိစ္ဆယကရဏတ္ထံ ဝိနိစ္ဆယသာလံ ကာရယေတိ သမ္ဗန္ဓော။

֍ * ၅၂၈။ နိဂ္ဃါတတ္ထံ အမိတ္တာနန္တိ ပဋိရာဇူနံ ပဋိဗာဟနတ္ထံ။ ဆိဒ္ဒါဆိဒ္ဒဉ္စ ဇာနိတုန္တိ ဒေါသဉ္စ အဒေါသဉ္စ ဇာနိတုံ။ ဗလကာယဿ ရက္ခာယာတိ ဟတ္ထိအဿရထပတ္တိသင်္ခါတဿ ဗလကာယဿ သေနာသမူဟဿ အာရက္ခဏတ္ထာယ သော နဂရသာမိကော ရာဇာ, သေနာပစ္စံ သေနာပတိံ သေနာနာယကံ မဟာမတ္တံ ဌပေတိ ဌာနန္တရေ ပတိဋ္ဌပေတီတိ အတ္ထော။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၂၁။)

֍ * ၅၂၉။ အာရက္ခတ္ထာယ ဘဏ္ဍဿာတိ ဇာတရူပရဇတမုတ္တာမဏိအာဒိရာဇဘဏ္ဍဿ အာရက္ခဏတ္ထာယ သမန္တတော ဂေါပနတ္ထာယ မေ မယှံ ဘဏ္ဍံ မာ ဝိနဿီတိ နိဓာနကုသလံ ရက္ခဏေ ကုသလံ ဆေကံ နရံ ပုရိသံ ဘဏ္ဍရက္ခံ ဘဏ္ဍရက္ခန္တံ သော ရာဇာ ဘဏ္ဍာဂါရေ ဌပေတီတိ သမ္ဗန္ဓော။

֍ * ၅၃၀။ မမတ္တော ဟောတိ ယော ရညောတိ ယော ပဏ္ဍိတော ရညော မမတ္တော မာမကော ပက္ခပါတော ဟောတိ။ ဝုဒ္ဓိံ ယဿ စ ဣစ္ဆတီတိ အဿ ရညော ဝုဒ္ဓိဉ္စ ဝိရူဠှိံ ယော ဣစ္ဆတိ ကာမေတိ, တဿ ဣတ္ထမ္ဘူတဿ ပဏ္ဍိတဿ ရာဇာ အဓိကရဏံ ဝိနိစ္ဆယာဓိပစ္စံ ဒေတိ မိတ္တဿ မိတ္တဘာဝဿ ပဋိပဇ္ဇိတုန္တိ သမ္ဗန္ဓော။

֍ * ၅၃၁။ ဥပ္ပါတေသူတိ ဥက္ကာပါတဒိသာဍာဟာဒိဥပ္ပါတေသု စ။ နိမိတ္တေသူတိ မူသိကစ္ဆိန္နာဒီသု ‘‘ဣဒံ နိမိတ္တံ သုဘံ, ဣဒံ နိမိတ္တံ အသုဘ’’န္တိ ဧဝံ နိမိတ္တဇာနနသတ္ထေသု စ။ လက္ခဏေသု စာတိ ဣတ္ထိပုရိသာနံ ဟတ္ထပါဒလက္ခဏဇာနနသတ္ထေသု စ ကောဝိဒံ ဆေကံ အဇ္ဈာယကံ အနေကေသံ သိဿာနံ ဗျာကရဏဝါစကံ မန္တဓရံ ဝေဒတ္တယသင်္ခါတမန္တဓာရကံ ပဏ္ဍိတံ သော ရာဇာ ပေါရောဟိစ္စေ ပုရောဟိတဋ္ဌာနန္တရေ ဌပေတီတိ သမ္ဗန္ဓော။

֍ * ၅၃၂။ ဧတေဟင်္ဂေဟိ သမ္ပန္နောတိ ဧတေဟိ ဝုတ္တပ္ပကာရေဟိ အင်္ဂေဟိ အဝယဝေဟိ သမ္ပန္နော သမင်္ဂီဘူတော သော ရာဇာ ‘‘ခတ္တိယော’’တိ ပဝုစ္စတိ ကထီယတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ သဒါ ရက္ခန္တိ ရာဇာနန္တိ ဧတေ သေနာပစ္စာဒယော အမစ္စာ သဒါ သဗ္ဗကာလံ တံ ရာဇာနံ ရက္ခန္တိ ဂေါပေန္တိ။ ကိမိဝ? စက္ကဝါကောဝ ဒုက္ခိတံ ဒုက္ခပ္ပတ္တံ သကဉာတိံ ရက္ခန္တော စက္ကဝါကော ပက္ခီ ဣဝါတိ အတ္ထော။

֍ * ၅၃၃။ တထေဝ တွံ မဟာဝီရာတိ ဝီရုတ္တမ, ယထာ သော ရာဇာ သေနာပစ္စာဒိအင်္ဂသမ္ပန္နော နဂရဒွါရံ ထကေတွာ ပဋိဝသတိ, တထေဝ တုဝံ ဟတာမိတ္တော နိဟတပစ္စတ္ထိကော ခတ္တိယော ဣဝ သဒေဝကဿ လောကဿ သဟ ဒေဝေဟိ ပဝတ္တမာနဿ လောကဿ ဓမ္မရာဇာ ဓမ္မေန သမေန ရာဇာ ဒသပါရမိတာဓမ္မပရိပူရဏေန ရာဇဘူတတ္တာ ‘‘ဓမ္မရာဇာ’’တိ ပဝုစ္စတိ ကထီယတီတိ သမ္ဗန္ဓော။

֍ * ၅၃၄။ တိတ္ထိယေ နီဟရိတွာနာတိ ဓမ္မရာဇဘာဝေန ပဋိပက္ခဘူတေ သကလတိတ္ထိယေ နီဟရိတွာ နိဿေသေန ဟရိတွာ နိဗ္ဗိသေဝနံ ကတွာ သသေနကံ ဓာရဉ္စာပိ သေနာယ သဟ ဝသဝတ္တိမာရမ္ပိ နီဟရိတွာ။ တမန္ဓကာရံ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၂၂။)

ဝိဓမိတွာတိ တမသင်္ခါတံ မောဟန္ဓကာရံ ဝိဓမိတွာ ဝိဒ္ဓံသေတွာ။ ဓမ္မနဂရံ သတ္တတိံသဗောဓိပက္ခိယဓမ္မသင်္ခါတံ, ခန္ဓာယတနဓာတုပဋိစ္စသမုပ္ပါဒဗလဗောဇ္ဈင်္ဂဂမ္ဘီရနယသမန္တပဋ္ဌာနဓမ္မသင်္ခါတံ ဝါ နဂရံ အမာပယိ နိမ္မိနိ ပတိဋ္ဌာပေသီတိ အတ္ထော။

֍ * ၅၃၅။ သီလံ ပါကာရကံ တတ္ထာတိ တသ္မိံ ပတိဋ္ဌာပိတေ ဓမ္မနဂရေ စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလံ ပါကာရံ။ ဉာဏံ တေ ဒွါရကောဋ္ဌကန္တိ တေ တုယှံ သဗ္ဗညုတညာဏအာသယာနုသယဉာဏအနာဂတံသဉာဏအတီတံသဉာဏာဒိကမေဝ ဉာဏံ ဒွါရကောဋ္ဌကန္တိ အတ္ထော။ သဒ္ဓါ တေ ဧသိကာ ဝီရာတိ, ဘန္တေ, အသိထိလပရက္ကမ တေ တုယှံ ဒီပင်္ကရပါဒမူလတော ပဘုတိ သဗ္ဗညုတညာဏကာရဏာ သဒ္ဒဟနသဒ္ဓါ ဥဿာပိတအလင်္ကာရအလင်္ကတထမ္ဘောတိ အတ္ထော။ ဒွါရပါလော စ သံဝရောတိ တေ တုယှံ ဆဒွါရိကသံဝရော ရက္ခာဝရဏဂုတ္တိ ဒွါရပါလော ဒွါရရက္ခကောတိ အတ္ထော။

֍ * ၅၃၆။ သတိပဋ္ဌာနမဋ္ဋာလန္တိ တေ တုယှံ စတုသတိပဋ္ဌာနအဋ္ဋာလမုဏ္ဍစ္ဆဒနံ။ ပညာ တေ စစ္စရံ မုနေတိ, ဘန္တေ, မုနေ ဉာဏဝန္တ တေ တုယှံ ပါဋိဟာရိယာဒိအနေကဝိဓာ ပညာ စစ္စရံ မဂ္ဂသမောဓာနံ နဂရဝီထီတိ အတ္ထော။ ဣဒ္ဓိပါဒဉ္စ သိင်္ဃာဋန္တိ တုယှံ ဆန္ဒဝီရိယစိတ္တဝီမံသသင်္ခါတာ စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပါဒါ သိင်္ဃာဋံ စတုမဂ္ဂသန္တိ။ ဓမ္မဝီထိ သုမာပိတန္တိ သတ္တတိံသဗောဓိပက္ခိယဓမ္မသင်္ခါတာယ ဝီထိယာ သုဋ္ဌု မာပိတံ သဇ္ဇိတံ, တံ ဓမ္မနဂရန္တိ အတ္ထော။

֍ * ၅၃၇။ သုတ္တန္တံ အဘိဓမ္မဉ္စာတိ တဝ တုယှံ ဧတ္ထ ဓမ္မနဂရေ သုတ္တန္တံ အဘိဓမ္မံ ဝိနယဉ္စ ကေဝလံ သကလံ သုတ္တဂေယျာဒိကံ နဝင်္ဂံ ဗုဒ္ဓဝစနံ ဓမ္မသဘာ ဓမ္မာဓိကရဏသာလာတိ အတ္ထော။

֍ * ၅၃၈။ သုညတံ အနိမိတ္တဉ္စာတိ အနတ္တာနုပဿနာဝသေန ပဋိလဒ္ဓံ သုညတဝိဟာရဉ္စ, အနိစ္စာနုပဿနာဝသေန ပဋိလဒ္ဓံ အနိမိတ္တဝိဟာရဉ္စ။ ဝိဟာရဉ္စပ္ပဏိဟိတန္တိ ဒုက္ခာနုပဿနာဝသေန ပဋိလဒ္ဓံ အပ္ပဏိဟိတဝိဟာရဉ္စ။ အာနေဉ္ဇဉ္စာတိ အစလံ အဖန္ဒိတံ စတုသာမညဖလသင်္ခါတံ အာနေဉ္ဇဝိဟာရဉ္စ။ နိရောဓော စာတိ သဗ္ဗဒုက္ခနိရောဓံ နိဗ္ဗာနဉ္စ။ ဧသာ ဓမ္မကုဋီ တဝါတိ ဧသာ သဗ္ဗနဝလောကုတ္တရဓမ္မသင်္ခါတာ တဝ တုယှံ ဓမ္မကုဋိ ဝသနဂေဟန္တိ အတ္ထော။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၂၃။)

֍ * ၅၃၉။ ပညာယ အဂ္ဂေါ နိက္ခိတ္တောတိ ပညာဝသေန ပညဝန္တာနံ အဂ္ဂေါ။ ဣတိ ဘဂဝတာ နိက္ခိတ္တော ဌပိတော ထေရော ပဋိဘာနေ စ ပညာယ ကတ္တဗ္ဗေ ကိစ္စေ, ယုတ္တမုတ္တပဋိဘာနေ ဝါ ကောဝိဒေါ ဆေကော နာမေန သာရိပုတ္တောတိ ပါကဋော တဝ တုယှံ ဓမ္မသေနာပတိ တယာ ဒေသိတဿ ပိဋကတ္တယဓမ္မသမူဟဿ ဓာရဏတော ပတိ ပဓာနော ဟုတွာ သေနာကိစ္စံ ကရောတီတိ အတ္ထော။

֍ * ၅၄၀။ စုတူပပါတကုသလောတိ ဘန္တေ မုနိ, စုတူပပါတေ စုတိယာ ဥပပတ္တိယာ စ ကုသလော ဆေကော။ ဣဒ္ဓိယာ ပါရမိံ ဂတောတိ ‘‘ဧကောပိ ဟုတွာ ဗဟုဓာ ဟောတိ, ဗဟုဓာပိ ဟုတွာ ဧကော ဟောတီ’’တိအာဒိနာ (ဒီ။ နိ။ ၁။၂၃၈၊ ပဋိ။ မ။ ၁။၁၀၂) ဝုတ္တာယ ဣဒ္ဓိပ္ပဘေဒါယ ပါရမိံ ပရိယောသာနံ ဂတော ပတ္တော နာမေန ကောလိတော နာမ မောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရော ပေါရောဟိစ္စော တဝ တုယှံ ပုရောဟိတောတိ သမ္ဗန္ဓော။

֍ * ၅၄၁။ ပေါရာဏကဝံသဓရောတိ ဘန္တေ မုနေ, ဉာဏဝန္တံ ပေါရာဏဿ ဝံသဿ ဓာရကော, ပရမ္ပရဇာနနကော ဝါ ဥဂ္ဂတေဇော ပါကဋတေဇော, ဒုရာသဒေါ အာသာဒေတုံ ဃဋ္ဋေတုံ ဒုက္ခော အသက္ကုဏေယျောတိ အတ္ထော။ ဓုတဝါဒိဂုဏေနဂ္ဂေါတိ တေစီဝရိကင်္ဂါဒီနိ တေရသ ဓုတင်္ဂါနိ ဝဒတိ ဩဝဒတီတိ ဓုတဝါဒီဂုဏေန ဓုတင်္ဂဂုဏေန အဂ္ဂေါ သေဋ္ဌော မဟာကဿပတ္ထေရော တဝ တုယှံ အက္ခဒဿော ဝေါဟာရကရဏေ ပဓာနောတိ အတ္ထော။

֍ * ၅၄၂။ ဗဟုဿုတော ဓမ္မဓရောတိ ဘန္တေ မုနေ, ဗဟူနံ စတုရာသီတိဓမ္မက္ခန္ဓသဟဿာနံ သုတတ္တာ ဘဂဝတာ ဘိက္ခုသံဃတော စ ဥဂ္ဂဟိတတ္တာ ဗဟုဿုတော အနေကေသံ ဆသတသဟဿသင်္ချာနံ အာဂမဓမ္မာနံ သတိပဋ္ဌာနာဒီနဉ္စ ပရမတ္ထဓမ္မာနံ ဓာရဏတော ဓမ္မဓရော အာနန္ဒော။ သဗ္ဗပါဌီ စ သာသနေတိ ဗုဒ္ဓသာသနေ သဗ္ဗေသံ ပါဌီနံ ပဌန္တာနံ သဇ္ဈာယန္တာနံ ဘိက္ခူနံ အဂ္ဂေါ သေဋ္ဌောတိ သဗ္ဗပါဌီ နာမေန အာနန္ဒော နာမ ထေရော။ ဓမ္မာရက္ခော တဝါတိ တဝ တုယှံ ဓမ္မဿ ပိဋကတ္တယဓမ္မဘဏ္ဍဿ အာရက္ခော ရက္ခကော ပါလကော, ဓမ္မဘဏ္ဍာဂါရိကောတိ အတ္ထော။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၂၄။)

֍ * ၅၄၃။ ဧတေ သဗ္ဗေ အတိက္ကမ္မာတိ ဘဂဝါ ဘဂျဝါ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဧတေ သာရိပုတ္တာဒယော မဟာနုဘာဝေပိ ထေရေ အတိက္ကမ္မ ဝဇ္ဇေတွာ မမံယေဝ ပမေသိ ပမာဏံ အကာသိ, မနသိ အကာသီတိ အတ္ထော။ ဝိနိစ္ဆယံ မေ ပါဒါသီတိ ဝိနယညူဟိ ပဏ္ဍိတေဟိ ဒေသိတံ ပကာသိတံ ဝိနယေ ဝိနိစ္ဆယံ ဒေါသဝိစာရဏံ မေ မယှံ ဘဂဝါ ပါဒါသိ ပကာရေန အဒါသိ, မယှမေဝ ဘာရံ အကာသီတိ သမ္ဗန္ဓော။

֍ * ၅၄၄။ ယော ကောစိ ဝိနယေ ပဉှန္တိ ယော ကောစိ ဘိက္ခု ဗုဒ္ဓသာဝကော ဝိနယနိဿိတံ ပဉှံ မံ ပုစ္ဆတိ, တတ္ထ တသ္မိံ ပုစ္ဆိတပဉှေ မေ မယှံ စိန္တနာ ဝိမတိ ကင်္ခါ နတ္ထိ။ တဉှေဝတ္ထံ တံ ဧဝ ပုစ္ဆိတံ အတ္ထံ အဟံ ကထေမီတိ သမ္ဗန္ဓော။

֍ * ၅၄၅။ ယာဝတာ ဗုဒ္ဓခေတ္တမှီတိ ယာဝတာ ယတ္တကေ ဌာနေ ဗုဒ္ဓဿ အာဏာခေတ္တေ တံ မဟာမုနိံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ ဌပေတွာ ဝိနယေ ဝိနယပိဋကေ ဝိနယဝိနိစ္ဆယကရဏေ ဝါ မာဒိသော မယာ သဒိသော နတ္ထိ, အဟမေဝ အဂ္ဂေါ, ဘိယျော မမာဓိကော ကုတော ဘဝိဿတီတိ သမ္ဗန္ဓော။

֍ * ၅၄၆။ ဘိက္ခုသံဃေ နိသီဒိတွာ ဘိက္ခုသံဃမဇ္ဈေ နိသိန္နော ဂေါတမော ဘဂဝါ ဧဝံ ဂဇ္ဇတိ သီဟနာဒံ ကရောတိ။ ကထံ? ဝိနယေ ဥဘတောဝိဘင်္ဂေ, ခန္ဓကေသု မဟာဝဂ္ဂစူဠဝဂ္ဂေသု, စ-သဒ္ဒေန ပရိဝါရေ, ဥပါလိဿ ဥပါလိနာ သမော သဒိသော နတ္ထီတိ ဧဝံ ဂဇ္ဇတိ။

֍ * ၅၄၇။ ယာဝတာတိ ယတ္တကံ ဗုဒ္ဓဘဏိတံ ဗုဒ္ဓေန ဒေသိတံ နဝင်္ဂံ သုတ္တဂေယျာဒိသတ္ထုသာသနံ သတ္ထုနာ ပကာသိတံ သဗ္ဗံ ဝိနယောဂဓံ တံ ဝိနယေ အန္တောပဝိဋ္ဌံ ဝိနယမူလကံ ဣစ္စေဝံ ပဿိနော ပဿန္တဿ။

֍ * ၅၄၈။ မမ ကမ္မံ သရိတွာနာတိ ဂေါတမော သကျပုင်္ဂဝေါ သကျဝံသပ္ပဓာနော, မမ ကမ္မံ မယှံ ပုဗ္ဗပတ္ထနာကမ္မံ အတီတံသဉာဏေန သရိတွာန ပစ္စက္ခတော ဉတွာ ဘိက္ခုသံဃမဇ္ဈေ ဂတော ‘‘ဧတဒဂ္ဂံ, ဘိက္ခဝေ, မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ ဝိနယဓရာနံ ယဒိဒံ ဥပါလီ’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၂၁၉, ၂၂၈) မံ ဧတဒဂ္ဂေ ဌာနေ ဌပေသီတိ သမ္ဗန္ဓော။

֍ * ၅၄၉။ သတသဟဿုပါဒါယာတိ သတသဟဿကပ္ပေ အာဒိံ ကတွာ ယံ ဣမံ ဌာနံ အပတ္ထယိံ ပတ္ထေသိံ, သော မေ အတ္ထော မယာ အနုပ္ပတ္တော အဓိဂတော ပဋိလဒ္ဓေါ ဝိနယေ ပါရမိံ ဂတော ကောဋိံ ပတ္တောတိ အတ္ထော။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၂၅။)

֍ * ၅၅၀။ သကျာနံ သကျဝံသရာဇူနံ နန္ဒိဇနနော သောမနဿကာရကော အဟံ ပုရေ ပုဗ္ဗေ ကပ္ပကော အာသိံ အဟောသိံ, တံ ဇာတိံ တံ ကုလံ တံ ယောနိံ ဝိဇဟိတွာ ဝိသေသေန ဇဟိတွာ ဆဍ္ဍေတွာ မဟေသိနော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ပုတ္တော ဇာတော သကျပုတ္တောတိ သင်္ချံ ဂတော သာသနဓာရဏတောတိ အတ္ထော။

֍ * ၅၅၁။ တတော ပရံ အတ္တနော ဒါသကုလေ နိဗ္ဗတ္တနာပဒါနံ ဒဿေန္တော ဣတော ဒုတိယကေ ကပ္ပေတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဣတော ဘဒ္ဒကပ္ပတော ဟေဋ္ဌာ ဒုတိယေ ကပ္ပေ နာမေန အဉ္ဇသော နာမ ခတ္တိယော ဧကော ရာဇာ အနန္တတေဇော သင်္ချာတိက္ကန္တတေဇော အမိတယသော ပမာဏာတိက္ကန္တပရိဝါရော မဟဒ္ဓနော အနေကကောဋိသတသဟဿဓနဝါ ဘူမိပါလော ပထဝီပါလကော ရက္ခကော အဟောသီတိ သမ္ဗန္ဓော။

֍ * ၅၅၂။ တဿ ရညောတိ တဿ တာဒိသဿ ရာဇိနော ပုတ္တော အဟံ စန္ဒနော နာမ ခတ္တိယော ခတ္တိယကုမာရော အဟောသိန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ သော အဟံ ဇာတိမဒေန စ ယသမဒေန စ ဘောဂမဒေန စ ဥပတ္ထဒ္ဓေါ ထမ္ဘိတော ဥန္နတောတိ အတ္ထော။

֍ * ၅၅၃။ နာဂသတသဟဿာနီတိ သတသဟဿဟတ္ထိနော မာတင်္ဂါ မာတင်္ဂကုလေ ဇာတာ တိဓာ ပဘိန္နာ အက္ခိကဏ္ဏကောသသင်္ခါတေဟိ တီဟိ ဌာနေဟိ ပဘိန္နာ မဒဂဠိတာ သဗ္ဗာလင်္ကာရဘူသိတာ သဗ္ဗေဟိ ဟတ္ထာလင်္ကာရေဟိ အလင်္ကတာ သဒါ သဗ္ဗကာလံ မံ ပရိဝါရေန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။

֍ * ၅၅၄။ သဗလေဟိ ပရေတောဟန္တိ တဒါ တသ္မိံ ကာလေ အဟံ သဗလေဟိ အတ္တနော သေနာဗလေဟိ ပရေတော ပရိဝါရိတော ဥယျာနံ ဂန္တုကာမကော ဣစ္ဆန္တော သိရိကံ နာမ နာဂံ ဟတ္ထိံ အာရုယှ အဘိရုဟိတွာ နဂရတော နိက္ခမိန္တိ သမ္ဗန္ဓော။

֍ * ၅၅၅။ စရဏေန စ သမ္ပန္နောတိ သီလသံဝရာဒိပန္နရသစရဏဓမ္မေန သမန္နာဂတော ဂုတ္တဒွါရော ပိဟိတစက္ခာဒိဆဒွါရော သုသံဝုတော သုဋ္ဌု ရက္ခိတကာယစိတ္တော ဒေဝလော နာမ သမ္ဗုဒ္ဓေါ ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ, မမ မယှံ ပုရတော သမ္မုခေ အာဂစ္ဆိ ပါပုဏီတိ အတ္ထော။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၂၆။)

֍ * ၅၅၆။ ပေသေတွာ သိရိကံ နာဂန္တိ တံ အာဂတံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓံ ဒိသွာ အဟံ သိရိကံ နာမ နာဂံ အဘိမုခံ ပေသေတွာ ဗုဒ္ဓံ အာသာဒယိံ ဃဋ္ဋေသိံ ပဒုဿေသိန္တိ အတ္ထော။ တတော သဉ္ဇာတကောပေါ သောတိ တတော တသ္မာ မယာ အတီဝ ပီဠေတွာ ပေသိတတ္တာ သော ဟတ္ထိနာဂေါ မယိ သဉ္ဇာတကောပေါ ပဒံ အတ္တနော ပါဒံ နုဒ္ဓရတေ န ဥဒ္ဓရတိ, နိစ္စလောဝ ဟောတီတိ အတ္ထော။

֍ * ၅၅၇။ နာဂံ ဒုဋ္ဌမနံ ဒိသွာတိ ဒုဋ္ဌမနံ ကုဒ္ဓစိတ္တံ နာဒံ ဒိသွာ အဟံ ဗုဒ္ဓေ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေ ကောပံ အကာသိံ ဒေါသံ ဥပ္ပါဒေသိန္တိ အတ္ထော။ ဝိဟေသယိတွာ သမ္ဗုဒ္ဓန္တိ ဒေဝလံ ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓံ ဝိဟေသယိတွာ ဝိဟေဌေတွာ အဟံ ဥယျာနံ အဂမာသိန္တိ သမ္ဗန္ဓော။

֍ * ၅၅၈။ သာတံ တတ္ထ န ဝိန္ဒာမီတိ တသ္မိံ အာသာဒနေ သာတံ န ဝိန္ဒာမိ။ အာသာဒနနိမိတ္တံ မဓုရံ သုခံ န လဘာမီတိ အတ္ထော။ သိရော ပဇ္ဇလိတော ယထာတိ သိရော မမ သီသံ ပဇ္ဇလိတော ယထာ ပဇ္ဇလမာနံ ဝိယ ဟောတီတိ အတ္ထော။ ပရိဠာဟေန ဍယှာမီတိ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေ ကောပဿ ကတတ္တာ ပစ္ဆာနုတာပပရိဠာဟေန ဍယှာမိ ဥဏှစိတ္တော ဟောမီတိ အတ္ထော။

֍ * ၅၅၉။ သသာဂရန္တာတိ တေနေဝ ပါပကမ္မဗလေန သသာဂရန္တာ သာဂရပရိယောသာနာ သကလမဟာပထဝီ မေ မယှံ အာဒိတ္တာ ဝိယ ဇလိတာ ဝိယ ဟောတိ ခါယတီတိ အတ္ထော။ ပိတု သန္တိကုပါဂမ္မာတိ ဧဝံ ဘယေ ဥပ္ပန္နေ အဟံ အတ္တနော ပိတု ရညော သန္တိကံ ဥပါဂမ္မ ဥပဂန္တွာ ဣဒံ ဝစနံ အဗြဝိံ ကထေသိန္တိ အတ္ထော။

֍ * ၅၆၀။ အာသီဝိသံဝ ကုပိတန္တိ အာသီဝိသံ သဗ္ဗံ ကုပိတံ ကုဒ္ဓံ ဣဝ ဇလမာနံ အဂ္ဂိက္ခန္ဓံ ဣဝ မတ္တံ တိဓာ ပဘိန္နံ ဒန္တိံ ဒန္တဝန္တံ ကုဉ္ဇရံ ဥတ္တမံ ဟတ္ထိံ ဣဝ စ အာဂတံ ယံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓံ သယမ္ဘုံ သယမေဝ ဗုဒ္ဓဘူတံ အဟံ အာသာဒယိံ ဃဋ္ဋေသိန္တိ သမ္ဗန္ဓော။

֍ * ၅၆၁။ အာသာဒိတော မယာ ဗုဒ္ဓေါတိ သော ပစ္စေကဗုဒ္ဓေါ မယာ အာသာဒိတော ဃဋ္ဋိတော ဃောရော အညေဟိ ဃဋ္ဋေတုံ အသက္ကုဏေယျတ္တာ ဃောရော, ဥဂ္ဂတပေါ ပါကဋတပေါ ဇိနော ပဉ္စ မာရေ ဇိတဝါ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၂၇။)

ဧဝံဂုဏသမ္ပန္နော ပစ္စေကဗုဒ္ဓေါ မယာ ဃဋ္ဋိတောတိ အတ္ထော။ ပုရာ သဗ္ဗေ ဝိနဿာမာတိ တသ္မိံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေ ကတအနာဒရေန သဗ္ဗေ မယံ ဝိနဿာမ ဝိဝိဓေနာကာရေန နဿာမ, ဘသ္မာ ဝိယ ဘဝါမာတိ အတ္ထော။ ခမာပေဿာမ တံ မုနိန္တိ တံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓံ မုနိံ ယာဝ န ဝိနဿာမ, တာဝ ခမာပေဿာမာတိ သမ္ဗန္ဓော။

֍ * ၅၆၂။ နော စေ တံ နိဇ္ဈာပေဿာမာတိ အတ္တဒန္တံ ဒမိတစိတ္တံ သမာဟိတံ ဧကဂ္ဂစိတ္တံ တံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓံ နော စေ နိဇ္ဈာပေဿာမ ခမာပေဿာမ။ ဩရေန သတ္တဒိဝသာ သတ္တဒိဝသတော ဩရဘာဂေ သတ္တဒိဝသေ အနတိက္ကမိတွာ သမ္ပုဏ္ဏံ ရဋ္ဌံ မေ သဗ္ဗံ ဝိဓမိဿတိ ဝိနဿိဿတိ။

֍ * ၅၆၃။ သုမေခလော ကောသိယော စာတိ ဧတေ သုမေခလာဒယော စတ္တာရော ရာဇာနော ဣသယော အာသာဒယိတွာ ဃဋ္ဋေတွာ အနာဒရံ ကတွာ သရဋ္ဌကာ သဟ ရဋ္ဌဇနပဒဝါသီဟိ ဒုဂ္ဂတာ ဝိနာသံ ဂတာတိ အတ္ထော။

֍ * ၅၆၄။ ယဒါ ကုပ္ပန္တိ ဣသယောတိ ယဒါ ယသ္မိံ ကာလေ သညတာ ကာယသညမာဒီဟိ သညတာ သန္တာ ဗြဟ္မစာရိနော ဥတ္တမစာရိနော သေဋ္ဌစာရိနော ဣသယော ကုပ္ပန္တိ ဒေါမနဿာ ဘဝန္တိ, တဒါ သသာဂရံ သပဗ္ဗတံ သဒေဝကံ လောကံ ဝိနာသေန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။

֍ * ၅၆၅။ တိယောဇနသဟဿမှီတိ တေသံ ဣသီနံ အာနုဘာဝံ ဉတွာ တေ ခမာပေတုံ အစ္စယံ အပရာဓံ ဒေသနတ္ထာယ ပကာသနတ္ထာယ တိယောဇနသဟဿပ္ပမာဏေ ပဒေသေ ပုရိသေ သန္နိပါတယိန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ သယမ္ဘုံ ဥပသင်္ကမိန္တိ သယမ္ဘုံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓံ ဥပသင်္ကမိံ သမီပံ အဂမာသိန္တိ အတ္ထော။

֍ * ၅၆၆။ အလ္လဝတ္ထာတိ မယာ သဒ္ဓိံ ရာသိဘူတာ သဗ္ဗေ ဇနာ အလ္လဝတ္ထာ ဥဒကေန တိန္တဝတ္ထဥတ္တရာသင်္ဂါ အလ္လသိရာ တိန္တကေသာ ပဉ္ဇလီကတာ မုဒ္ဓနိ ကတအဉ္ဇလိပုဋာ ဗုဒ္ဓဿ ပစ္စေကမုနိနော ပါဒေ ပါဒသမီပေ နိပတိတွာ နိပဇ္ဇိတွာ ဣဒံ ဝစနမဗြဝုန္တိ ‘‘ခမဿု တွံ, မဟာဝီရာ’’တိအာဒိကံ ဝစနံ အဗြဝုံ ကထေသုန္တိ အတ္ထော။

֍ * ၅၆၇။ မဟာဝီရ ဝီရုတ္တမ ဘန္တေ ပစ္စေကဗုဒ္ဓ, မယာ တုမှေသု အညာဏေန ကတံ အပရာဓံ ခမဿု တွံ ဝိနောဒေဟိ, မာ မနသိ ကရောဟီတိ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၂၈။)

အတ္ထော။ ဇနော ဇနသမူဟော တံ ဘဂဝန္တံ အဘိ ဝိသေသေန ယာစတိ။ ပရိဠာဟံ ဒေါသမောဟေဟိ ကတစိတ္တဒုက္ခပရိဠာဟံ အမှာကံ ဝိနောဒေဟိ တနုံ ကရောဟိ, နော အမှာကံ ရဋ္ဌံ သကလရဋ္ဌဇနပဒဝါသိနော မာ ဝိနာသယ မာ ဝိနာသေဟီတိ အတ္ထော။

֍ * ၅၆၈။ သဒေဝမာနုသာ သဗ္ဗေတိ သဗ္ဗေ မာနုသာ သဒေဝါ သဒါနဝါ ပဟာရာဒါဒီဟိ အသုရေဟိ သဟ သရက္ခသာ အယောမယေန ကူဋေန မဟာမုဂ္ဂရေန သဒါ သဗ္ဗကာလံ မေ သိရံ မယှံ မတ္ထကံ ဘိန္ဒေယျုံ ပဒါလေယျုံ။

֍ * ၅၆၉။ တတော ပရံ ဗုဒ္ဓါနံ ခမိတဘာဝဉ္စ ကောပါဘာဝဉ္စ ပကာသေန္တော ဒကေ အဂ္ဂိ န သဏ္ဌာတီတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ယထာ ဥဒကေ အဂ္ဂိ န သဏ္ဌာတိ န ပတိဋ္ဌာတိ, ယထာ ဗီဇံ သေလေ သိလာမယေ ပဗ္ဗတေ န ဝိရုဟတိ, ယထာ အဂဒေ ဩသဓေ ကိမိ ပါဏကော န သဏ္ဌာတိ။ တထာ ကောပေါ စိတ္တပ္ပကောပေါ ဒုမ္မနတာ ဗုဒ္ဓေ ပဋိဝိဒ္ဓသစ္စေ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေ န ဇာယတိ န ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ အတ္ထော။

֍ * ၅၇၀။ ပုနပိ ဗုဒ္ဓါနံ အာနုဘာဝံ ပကာသေန္တော ယထာ စ ဘူမီတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ယထာ စ ဘူမိ ပထဝီ အစလာ နိစ္စလာ, တထာ ဗုဒ္ဓေါ အစလောတိ အတ္ထော။ ယထာ သာဂရော မဟာသမုဒ္ဒေါ အပ္ပမေယျော ပမေတုံ ပမာဏံ ဂဟေတုံ အသက္ကုဏေယျော, တထာ ဗုဒ္ဓေါ အပ္ပမေယျောတိ အတ္ထော။ ယထာ အာကာသော အဖုဋ္ဌာကာသော အနန္တကော ပရိယောသာနရဟိတော, ဧဝံ တထာ ဗုဒ္ဓေါ အက္ခောဘိယော ခေါဘေတုံ အာလောဠေတုံ အသက္ကုဏေယျောတိ အတ္ထော။

֍ * ၅၇၁။ တတော ပရံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓဿ ခမနဝစနံ ဒဿေန္တော သဒါ ခန္တာ မဟာဝီရာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ မဟာဝီရာ ဥတ္တမဝီရိယဝန္တာ ဗုဒ္ဓါ တပဿိနော ပါပါနံ တပနတော ‘‘တပေါ’’တိ လဒ္ဓနာမေန ဝီရိယေန သမန္နာဂတာ ခန္တာ စ ခန္တိယာ စ သမ္ပန္နာ ခမိတာ စ ပရေသံ အပရာဓံ ခမိတာ သဟိတာ သဒါ သဗ္ဗကာလံ ဘဝန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ခန္တာနံ ခမိတာနဉ္စာတိ တေသံ ဗုဒ္ဓါနံ ခန္တာနံ ခန္တိယာ ယုတ္တာနံ ခမိတာနံ ပရာပရာဓခမိတာနံ သဟိတာနဉ္စ ဂမနံ ဆန္ဒာဒီဟိ အဂတိဂမနံ န ဝိဇ္ဇတီတိ အတ္ထော။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၂၉။)

֍ * ၅၇၂။ ဣတိ ဣဒံ ဝစနံ ဝတွာ သမ္ဗုဒ္ဓေါ ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ ပရိဠာဟံ သတ္တာနံ ဥပ္ပန္နဒါဟံ ဝိနောဒယံ ဝိနောဒယန္တော မဟာဇနဿ ပုရတော သန္နိပတိတဿ သရာဇကဿ မဟတော ဇနကာယဿ သမ္မုခတော တဒါ တသ္မိံ ကာလေ နဘံ အာကာသံ အဗ္ဘုဂ္ဂမိ ဥဂ္ဂဉ္ဆီတိ အတ္ထော။

֍ * ၅၇၃။ တေန ကမ္မေနဟံ ဓီရာတိ ဓီရ ဓိတိသမ္ပန္န အဟံ တေန ကမ္မေန ပစ္စေကဗုဒ္ဓေ ကတေန အနာဒရကမ္မေန ဣမသ္မိံ ပစ္ဆိမတ္တဘဝေ ဟီနတ္တံ လာမကဘာဝံ ရာဇူနံ ကပ္ပကကမ္မကရဏဇာတိံ အဇ္ဈုပါဂတော သမ္ပတ္တောတိ အတ္ထော။ သမတိက္ကမ္မ တံ ဇာတိန္တိ တံ ပရာယတ္တဇာတိံ သံ သုဋ္ဌု အတိက္ကမ္မ အတိက္ကမိတွာ။ ပါဝိသိံ အဘယံ ပုရန္တိ ဘယရဟိတံ နိဗ္ဗာနပုရံ နိဗ္ဗာနမဟာနဂရံ ပါဝိသိံ ပဝိဋ္ဌော အာသိန္တိ အတ္ထော။

֍ * ၅၇၄။ တဒါပိ မံ မဟာဝီရာတိ ဝီရုတ္တမ တဒါပိ တသ္မိံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓဿ အာသာဒနသမယေ အပိ သယမ္ဘူ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေါ ပရိဠာဟံ အာသာဒနဟေတု ဥပ္ပန္နံ ကာယစိတ္တဒရထံ ဝိနောဒေသိ ဒူရီအကာသိ။ ဍယှမာနံ တတော ဧဝ ပစ္ဆာနုတာပေန ကုက္ကုစ္စေန ဍယှမာနံ သန္တပန္တံ မံ သုသဏ္ဌိတံ ဒေါသံ ဒေါသတော ဒဿနေ သုဋ္ဌု သဏ္ဌိတံ ဒိသွာ ခမာပယိ တံ အပရာဓံ အဓိဝါသေသီတိ သမ္ဗန္ဓော။

֍ * ၅၇၅။ အဇ္ဇာပိ မံ မဟာဝီရာတိ ဝီရုတ္တမ, အဇ္ဇာပိ တုယှံ သမာဂမကာလေ အပိ, တိဟဂ္ဂီဘိ ရာဂဂ္ဂိဒေါသဂ္ဂိမောဟဂ္ဂိသင်္ခါတေဟိ ဝါ နိရယဂ္ဂိပေတဂ္ဂိသံသာရဂ္ဂိသင်္ခါတေဟိ ဝါ တီဟိ အဂ္ဂီဟိ ဍယှမာနံ ဒုက္ခမနုဘဝန္တံ မံ ဘဂဝါ သီတိဘာဝံ ဒေါမနဿဝိနာသေန သန္တကာယစိတ္တသင်္ခါတံ သီတိဘာဝံ နိဗ္ဗာနမေဝ ဝါ အပါပယိ သမ္ပာပေသိ။ တယော အဂ္ဂီ ဝုတ္တပ္ပကာရေ တေ တယော အဂ္ဂီ နိဗ္ဗာပေသိ ဝူပသမေသီတိ သမ္ဗန္ဓော။

֍ * ၅၇၆။ ဧဝံ အတ္တနော ဟီနာပဒါနံ ဘဂဝတော ဒဿေတွာ ဣဒါနိ အညေပိ တဿ သဝနေ နိယောဇေတွာ ဩဝဒန္တော ‘‘ယေသံ သောတာဝဓာနတ္ထီ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ယေသံ တုမှာကံ သောတာဝဓာနံ သောတဿ အဝဓာနံ ဌပနံ အတ္ထိ ဝိဇ္ဇတိ, တေ တုမှေ ဘာသတော သာသန္တဿ မမ ဝစနံ သုဏာထ မနသိ ကရောထ။ အတ္ထံ တုမှံ ပဝက္ခာမီတိ ယထာ ယေန ပကာရေန မမ မယာ ဒိဋ္ဌံ ပဒံ နိဗ္ဗာနံ, တထာ တေန ပကာရေန နိဗ္ဗာနသင်္ခါတံ ပရမတ္ထံ တုမှာကံ ပဝက္ခာမီတိ သမ္ဗန္ဓော။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၃၀။)

֍ * ၅၇၇။ တံ ဒဿေန္တော သယမ္ဘုံ တံ ဝိမာနေတွာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သယမ္ဘုံ သယမေဝ ဘူတံ အရိယာယ ဇာတိယာ ဇာတံ သန္တစိတ္တံ သမာဟိတံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓံ ဝိမာနေတွာ အနာဒရံ ကတွာ တေန ကမ္မေန ကတေနာကုသလေန အဇ္ဇ ဣမသ္မိံ ဝတ္တမာနကာလေ အဟံ နီစယောနိယံ ပရာယတ္တဇာတိယံ ကပ္ပကဇာတိယံ ဇာတော နိဗ္ဗတ္တော အမှိ ဘဝါမိ။

֍ * ၅၇၈။ မာ ဝေါ ခဏံ ဝိရာဓေထာတိ ဗုဒ္ဓုပ္ပါဒက္ခဏံ ဝေါ တုမှေ မာ ဝိရာဓေထ ဂဠိတံ မာ ကရောထ, ဟိ သစ္စံ ခဏာတီတာ ဗုဒ္ဓုပ္ပါဒက္ခဏံ အတီတာ အတိက္ကန္တာ သတ္တာ သောစရေ သောစန္တိ, ‘‘မယံ အလက္ခိကာ ဒုမ္မေဓာ ဘဝါမာ’’တိ ဧဝံ သောစန္တီတိ အတ္ထော။ သဒတ္ထေ အတ္တနော အတ္ထေ ဝုဍ္ဎိယံ ဝါယမေယျာထ ဝီရိယံ ကရောထ။ ဝေါ တုမှေဟိ ခဏော ဗုဒ္ဓုပ္ပါဒက္ခဏော သမယော ပဋိပါဒိတော နိပ္ဖါဒိတော ပတ္တောတိ အတ္ထော။

֍ * ၅၇၉။ တတော ပရံ သံသာရဂတာနံ အာဒီနဝံ ဥပမာဥပမေယျဝသေန ဒဿေန္တော ဧကစ္စာနဉ္စ ဝမနန္တိအာဒိမာဟ။ ဧကစ္စာနံ ကေသဉ္စိ ပုဂ္ဂလာနံ ဝမနံ ဥဒ္ဓံ ဥဂ္ဂိရဏံ ဧကစ္စာနံ ဝိရေစနံ အဓောပဂ္ဃရဏံ ဧကေ ဧကစ္စာနံ ဟလာဟလံ ဝိသံ မုစ္ဆာကရဏဝိသံ, ဧကစ္စာနံ ပုဂ္ဂလာနံ ဩသဓံ ရက္ခနုပါယံ ဘဂဝါ ဧဝံ ပဋိပါဋိယာ အက္ခာသီတိ သမ္ဗန္ဓော။

֍ * ၅၈၀။ ဝမနံ ပဋိပန္နာနန္တိ ပဋိပန္နာနံ မဂ္ဂသမင်္ဂီနံ ဝမနံ သံသာရဆဍ္ဍနံ သံသာရမောစနံ ဘဂဝါ အက္ခာသီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဖလဋ္ဌာနံ ဖလေ ဌိတာနံ ဝိရေစနံ သံသာရပဂ္ဃရဏံ အက္ခာသိ။ ဖလလာဘီနံ ဖလံ လဘိတွာ ဌိတာနံ နိဗ္ဗာနဩသဓံ အက္ခာသိ။ ဂဝေသီနံ မနုဿဒေဝနိဗ္ဗာနသမ္ပတ္တိံ ဂဝေသီနံ ပရိယေသန္တာနံ ပုညခေတ္တဘူတံ သံဃံ အက္ခာသီတိ သမ္ဗန္ဓော။

֍ * ၅၈၁။ သာသနေန ဝိရုဒ္ဓါနန္တိ သာသနဿ ပဋိပက္ခာနံ ဟလာဟလံ ကုတူဟလံ ပါပံ အကုသလံ အက္ခာသီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ယထာ အာသီဝိသောတိ အဿဒ္ဓါနံ ကတပါပါနံ ပုဂ္ဂလာနံ သံသာရေ ဒုက္ခာဝဟနတော အာသီဝိသသဒိသံ ယထာ အာသီဝိသော ဒိဋ္ဌမတ္တေန ဘသ္မကရဏတော ဒိဋ္ဌဝိသော သပ္ပေါ အတ္တနာ ဒဋ္ဌံ နရံ ဈာပေတိ ဍယှတိ ဒုက္ခာပေတိ။ တံ နရံ တံ အဿဒ္ဓံ ကတပါပံ နရံ ဟလာဟလဝိသံ ဧဝံ ဈာပေတိ စတူသု အပါယေသု ဍယှတိ သောသေသီတိ သမ္ဗန္ဓော။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၃၁။)

֍ * ၅၈၂။ သကိံ ပီတံ ဟလာဟလန္တိ ဝိသံ ဟလာဟလံ ပီတံ သကိံ ဧကဝါရံ ဇီဝိတံ ဥပရုန္ဓတိ နာသေတိ။ သာသနေန သာသနမှိ ဝိရဇ္ဈိတွာ အပရာဓံ ကတွာ ပုဂ္ဂလော ကပ္ပကောဋိမှိ ကောဋိသင်္ချေ ကပ္ပေပိ ဍယှတိ နိဇ္ဈာယတီတိ အတ္ထော။

֍ * ၅၈၃။ ဧဝံ အဿဒ္ဓါနံ ပုဂ္ဂလာနံ ဖလဝိပါကံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ဗုဒ္ဓါနံ အာနုဘာဝံ ဒဿေန္တော ခန္တိယာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ယော ဗုဒ္ဓေါ ဝမနာဒီနိ အက္ခာသိ, သော ဗုဒ္ဓေါ ခန္တိယာ ခမနေန စ အဝိဟိံသာယ သတ္တာနံ အဝိဟိံသနေန စ မေတ္တစိတ္တဝတာယ စ မေတ္တစိတ္တဝန္တဘာဝေန စ သဒေဝကံ သဟ ဒေဝေဟိ ဝတ္တမာနံ လောကံ တာရေတိ အတိက္ကမာပေတိ နိဗ္ဗာပေတိ, တသ္မာ ကာရဏာ ဗုဒ္ဓါ ဝေါ တုမှေဟိ အဝိရာဓိယာ ဝိရုဇ္ဈိတုံ န သက္ကုဏေယျာ, ဗုဒ္ဓသာသနေ ပဋိပဇ္ဇေယျာထာတိ အတ္ထော။

֍ * ၅၈၄။ လာဘေ စ အလာဘေ စ န သဇ္ဇန္တိ န ဘဇန္တိ န လဂ္ဂန္တိ။ သမ္မာနနေ အာဒရကရဏေ စ ဝိမာနနေ အနာဒရကရဏေ စ အစလာ ပထဝီသဒိသာ ဗုဒ္ဓါ ဘဝန္တိ, တသ္မာ ကာရဏာ တေ ဗုဒ္ဓါ တုမှေဟိ န ဝိရောဓိယာ န ဝိရောဓေတဗ္ဗာ ဝိရုဇ္ဈိတုံ အသက္ကုဏေယျာတိ အတ္ထော။

֍ * ၅၈၅။ ဗုဒ္ဓါနံ မဇ္ဈတ္တတံ ဒဿေန္တော ဒေဝဒတ္တေတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဝဓကာဝဓကေသု သဗ္ဗေသု သတ္တေသု သမကော သမမာနသော မုနိ ဗုဒ္ဓမုနီတိ အတ္ထော။

֍ * ၅၈၆။ ဧတေသံ ပဋိဃော နတ္ထီတိ ဧတေသံ ဗုဒ္ဓါနံ ပဋိဃော စဏ္ဍိက္ကံ ဒေါသစိတ္တတံ နတ္ထိ န သံဝိဇ္ဇတိ။ ရာဂေါမေသံ န ဝိဇ္ဇတီတိ ဣမေသံ ဗုဒ္ဓါနံ ရာဂေါပိ ရဇ္ဇနံ အလ္လီယနံ န ဝိဇ္ဇတိ, န ဥပလဗ္ဘတိ, တသ္မာ ကာရဏာ, ဝဓကဿ စ ဩရသဿ စာတိ သဗ္ဗေသံ သမကော သမစိတ္တော ဗုဒ္ဓေါ ဟောတီတိ သမ္ဗန္ဓော။

֍ * ၅၈၇။ ပုနပိ ဗုဒ္ဓါနံယေဝ အာနုဘာဝံ ဒဿေန္တော ပန္ထေ ဒိသွာန ကာသာဝန္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ မီဠှမက္ခိတံ ဂူထသမ္မိဿံ ကာသာဝံ ကသာဝေန ရဇိတံ စီဝရံ ဣသိဒ္ဓဇံ အရိယာနံ ဓဇံ ပရိက္ခာရံ, ပန္ထေ မဂ္ဂေ ဆဍ္ဍိတံ ဒိသွာန ပဿိတွာ အဉ္ဇလိံ ကတွာ ဒသင်္ဂုလိသမောဓာနံ အဉ္ဇလိပုဋံ သိရသိ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၃၂။)

ကတွာ သိရသာ သိရေန ဝန္ဒိတဗ္ဗံ ဣသိဒ္ဓဇံ အရဟတ္တဒ္ဓဇံ ဗုဒ္ဓပစ္စေကဗုဒ္ဓသာဝကဒီပကံ စီဝရံ နမဿိတဗ္ဗံ မာနေတဗ္ဗံ ပူဇေတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။

֍ * ၅၈၈။ အဗ္ဘတီတာတိ အဘိ အတ္ထင်္ဂတာ နိဗ္ဗုတာ။ ယေ စ ဗုဒ္ဓါ ဝတ္တမာနာ ဣဒါနိ ဇာတာ စ ယေ ဗုဒ္ဓါ အနာဂတာ အဇာတာ အဘူတာ အနိဗ္ဗတ္တာ အပါတုဘူတာ စ ယေ ဗုဒ္ဓါ။ ဓဇေနာနေန သုဇ္ဈန္တီတိ အနေန ဣသိဒ္ဓဇေန စီဝရေန ဧတေ ဗုဒ္ဓါ သုဇ္ဈန္တိ ဝိသုဒ္ဓါ ဘဝန္တိ သောဘန္တိ။ တသ္မာ တေန ကာရဏေန ဧတေ ဗုဒ္ဓါ နမဿိယာ နမဿိတဗ္ဗာ ဝန္ဒိတဗ္ဗာတိ အတ္ထော။ ‘‘ဧတံ နမဿိယ’’န္တိပိ ပါဌော, တဿ ဧတံ ဣသိဒ္ဓဇံ နမဿိတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။

֍ * ၅၈၉။ တတော ပရံ အတ္တနော ဂုဏံ ဒဿေန္တော သတ္ထုကပ္ပန္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သတ္ထုကပ္ပံ ဗုဒ္ဓသဒိသံ သုဝိနယံ သုန္ဒရဝိနယံ သုန္ဒရာကာရေန ဒွါရတ္တယဒမနံ ဟဒယေန စိတ္တေန အဟံ ဓာရေမိ သဝနဓာရဏာဒိနာ ပစ္စဝေက္ခာမီတိ အတ္ထော။ ဝိနယံ ဝိနယပိဋကံ နမဿမာနော ဝန္ဒမာနော ဝိနယေ အာဒရံ ကုရုမာနော ဝိဟရိဿာမိ သဗ္ဗဒါ သဗ္ဗသ္မိံ ကာလေ ဝါသံ ကပ္ပေမီတိ အတ္ထော။

֍ * ၅၉၀။ ဝိနယော အာသယော မယှန္တိ ဝိနယပိဋကံ မယှံ ဩကာသဘူတံ သဝနဓာရဏမနသိကရဏဥဂ္ဂဟပရိပုစ္ဆာပဝတ္တနဝသေန ဩကာသဘူတံ ဂေဟဘူတန္တိ အတ္ထော။ ဝိနယော ဌာနစင်္ကမန္တိ ဝိနယော မယှံ သဝနာဒိကိစ္စကရဏေန ဌိတဋ္ဌာနဉ္စ စင်္ကမနဋ္ဌာနဉ္စ။ ကပ္ပေမိ ဝိနယေ ဝါသန္တိ ဝိနယပိဋကေ ဝိနယတန္တိယာ သဝနဓာရဏပဝတ္တနဝသေန ဝါသံ သယနံ ကပ္ပေမိ ကရောမိ။ ဝိနယော မမ ဂေါစရောတိ ဝိနယပိဋကံ မယှံ ဂေါစရော အာဟာရော ဘောဇနံ နိစ္စံ ဓာရဏမနသိကရဏဝသေနာတိ အတ္ထော။

֍ * ၅၉၁။ ဝိနယေ ပါရမိပ္ပတ္တောတိ သကလေ ဝိနယပိဋကေ ပါရမိံ ပရိယောသာနံ ပတ္တော။ သမထေ စာပိ ကောဝိဒေါတိ ပါရာဇိကာဒိသတ္တာပတ္တိက္ခန္ဓာနံ သမထေ ဝူပသမေ စ ဝုဋ္ဌာနေ စ ကောဝိဒေါ ဆေကော, အဓိကရဏသမထေ ဝါ –

‘‘ဝိဝါဒံ အနုဝါဒဉ္စ, အာပတ္တာဓိကရဏံ တထာ၊

ကိစ္စာဓိကရဏဉ္စေဝ, စတုရာဓိကရဏာ မတာ’’တိ။ –

ဝုတ္တာဓိကရဏေသု စ –

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၃၃။)

‘‘သမ္မုခါ သတိဝိနယော, အမူဠှပဋိညာကရဏံ၊

ယေဘုယျ တဿပါပိယျ, တိဏဝတ္ထာရကော တထာ’’တိ။ –

ဧဝံ ဝုတ္တေသု စ သတ္တသု အဓိကရဏသမထေသု အတိကောဝိဒေါ ဆေကောတိ အတ္ထော။ ဥပါလိ တံ မဟာဝီရာတိ ဘန္တေ မဟာဝီရ, စတူသု အသင်္ချေယျေသု ကပ္ပသတသဟဿေသု သဗ္ဗညုတညာဏာဓိဂမာယ ဝီရိယဝန္တ သတ္ထုနော ဒေဝမနုဿာနံ အနုသာသကဿ တံ တဝ ပါဒေ ပါဒယုဂေ ဥပါလိ ဘိက္ခု ဝန္ဒတိ ပဏာမံ ကရောတီတိ အတ္ထော။

֍ * ၅၉၂။ သော အဟံ ပဗ္ဗဇိတွာ သမ္ဗုဒ္ဓံ နမဿမာနော ပဏာမံ ကုရုမာနော ဓမ္မဿ စ တေန ဘဂဝတာ ဒေသိတဿ နဝလောကုတ္တရဓမ္မဿ သုဓမ္မတံ သုန္ဒရဓမ္မဘာဝံ ဇာနိတွာ ဓမ္မဉ္စ နမဿမာနော ဂါမတော ဂါမံ ပုရတော ပုနံ နဂရတော နဂရံ ဝိစရိဿာမီတိ သမ္ဗန္ဓော။

֍ * ၅၉၃။ ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှန္တိ မယာ ပဋိဝိဒ္ဓအရဟတ္တမဂ္ဂဉာဏေန မယှံ စိတ္တသန္တာနဂတာ သဗ္ဗေ ဒိယဍ္ဎသဟဿသင်္ခါ ကိလေသာ ဈာပိတာ သောသိတာ ဝိသောသိတာ ဝိဒ္ဓံသိတာ။ ဘဝါ သဗ္ဗေ သမူဟတာတိ ကာမဘဝါဒယော သဗ္ဗေ နဝ ဘဝါ မယာ သမူဟတာ သံ သုဋ္ဌု ဦဟတာ ခေပိတာ ဝိဒ္ဓံသိတာ။ သဗ္ဗာသဝါ ပရိက္ခီဏာတိ ကာမာသဝေါ, ဘဝါသဝေါ, ဒိဋ္ဌာသဝေါ, အဝိဇ္ဇာသဝေါတိ သဗ္ဗေ စတ္တာရော အာသဝါ ပရိက္ခီဏာ ပရိသမန္တတော ခယံ ပါပိတာ။ ဣဒါနိ ဣမသ္မိံ အရဟတ္တပ္ပတ္တကာလေ ပုနဗ္ဘဝေါ ပုနုပ္ပတ္တိသင်္ခါတော ဘဝေါ ဘဝနံ ဇာတိ နတ္ထီတိ အတ္ထော။

֍ * ၅၉၄။ ဥတ္တရိ သောမနဿဝသေန ဥဒါနံ ဥဒါနေန္တော သွာဂတန္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌဿ ဥတ္တမဗုဒ္ဓဿ သန္တိကေ သမီပေ ဧကနဂရေ ဝါ မမ အာဂမနံ သွာဂတံ သုဋ္ဌု အာဂမနံ သုန္ဒရာဂမနံ ဝတ ဧကန္တေန အာသိ အဟောသီတိ သမ္ဗန္ဓော။ တိဿော ဝိဇ္ဇာတိ ပုဗ္ဗေနိဝါသဒိဗ္ဗစက္ခုအာသဝက္ခယဝိဇ္ဇာ အနုပ္ပတ္တာ သမ္ပတ္တာ, ပစ္စက္ခံ ကတာတိ အတ္ထော။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနန္တိ ဗုဒ္ဓေန ဘဂဝတာ ဒေသိတံ အနုသိဋ္ဌိ သာသနံ ကတံ နိပ္ဖါဒိတံ ဝတ္တပဋိပတ္တိံ ပူရေတွာ ကမ္မဋ္ဌာနံ မနသိ ကရိတွာ အရဟတ္တမဂ္ဂဉာဏာဓိဂမေန သမ္ပာဒိတန္တိ အတ္ထော။

֍ * ၅၉၅။ ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿောတိ အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါဒယော စတဿော ပညာယော သစ္ဆိကတာ ပစ္စက္ခံ ကတာ။ ဝိမောက္ခာပိ စ အဋ္ဌိမေတိ စတ္တာရိ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၃၄။)

မဂ္ဂဉာဏာနိ စတ္တာရိ ဖလဉာဏာနီတိ ဣမေ အဋ္ဌ ဝိမောက္ခာ သံသာရတော မုစ္စနူပါယာ သစ္ဆိကတာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဆဠဘိညာ သစ္ဆိကတာတိ –

‘‘ဣဒ္ဓိဝိဓံ ဒိဗ္ဗသောတံ, စေတောပရိယဉာဏကံ၊

ပုဗ္ဗေနိဝါသဉာဏဉ္စ, ဒိဗ္ဗစက္ခာသဝက္ခယ’’န္တိ။ –

ဣမာ ဆ အဘိညာ သစ္ဆိကတာ ပစ္စက္ခံ ကတာ။ ဣမေသံ ဉာဏာနံ သစ္ဆိကရဏေန ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ ကတန္တိ အတ္ထော။

ဣတ္ထန္တိ ဣမိနာ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တပ္ပကာရေန။ သုဒန္တိ ပဒပူရဏမတ္တေ နိပါတော။ အာယသ္မာ ဥပါလိ ထေရောတိ ထိရသီလာဒိဂုဏယုတ္တော သာဝကော ဣမာ ပုဗ္ဗစရိတာပဒါနဒီပိကာ ဂါထာယော အဘာသိတ္ထ ကထယိတ္ထာတိ အတ္ထော။

ဥပါလိတ္ထေရအပဒါနဝဏ္ဏနာ သမတ္တာ။

၃-၇။ အညာသိကောဏ္ဍညတ္ထေရအပဒါနဝဏ္ဏနာ

ပဒုမုတ္တရသမ္ဗုဒ္ဓန္တိအာဒိကံ အာယသ္မတော အညာသိကောဏ္ဍညတ္ထေရဿ အပဒါနံ။ အယံ ကိရ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ဝိဝဋ္ဋူပနိဿယာနိ ပုညာနိ ဥပစိနန္တော ပဒုမုတ္တရဿ ဘဂဝတော ကာလေ ဟံသဝတီနဂရေ ဂဟပတိမဟာသာလကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝိညုတံ ပတွာ ဧကဒိဝသံ သတ္ထု သန္တိကေ ဓမ္မံ သုဏန္တော သတ္ထာရံ ဧကံ ဘိက္ခုံ အတ္တနော သာသနေ ပဌမံ ပဋိဝိဒ္ဓဓမ္မရတ္တညူနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေန္တံ ဒိသွာ သယမ္ပိ တံ ဌာနန္တရံ ပတ္ထေန္တော သတသဟဿဘိက္ခုပရိဝါရဿ ဘဂဝတော သတ္တာဟံ မဟာဒါနံ ပဝတ္တေတွာ ပဏိဓာနံ အကာသိ။ သတ္ထာပိဿ အနန္တရာယတံ ဒိသွာ ဘာဝိနိံ သမ္ပတ္တိံ ဗျာကာသိ။ သော ယာဝဇီဝံ ပုညာနိ ကရောန္တော သတ္ထရိ ပရိနိဗ္ဗုတေ စေတိယေ ပတိဋ္ဌာပိယမာနေ အန္တောစေတိယေ ရတနဃရံ ကာရာပေသိ, စေတိယံ ပရိဝါရေတွာ သဟဿရတနဂ္ဃိကာနိ စ ကာရေသိ။

သော ဧဝံ ပုညာနိ ကတွာ တတော စဝိတွာ ဒေဝမနုဿေသု သံသရန္တော ဝိပဿိဿ ဘဂဝတော ကာလေ မဟာကာလော နာမ ကုဋုမ္ဗိကော ဟုတွာ အဋ္ဌကရီသမတ္တေ ခေတ္တေ သာလိဂဗ္ဘံ ဖာလေတွာ ဂဟိတသာလိတဏ္ဍုလေဟိ အသမ္ဘိန္နခီရပါယာသံ သမ္ပာဒေတွာ တတ္ထ မဓုသပ္ပိသက္ကရာဒယော ပက္ခိပိတွာ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ သံဃဿ အဒါသိ။ သာလိဂဗ္ဘံ ဖာလေတွာ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၃၅။)

ဂဟိတဂဟိတဋ္ဌာနံ ပုန ပူရတိ။ ပုထုကကာလေ ပုထုကဂ္ဂံ နာမ အဒါသိ။ လာယနေ လာယနဂ္ဂံ, ဝေဏိကရဏေ ဝေဏဂ္ဂံ, ကလာပါဒိကရဏေ ကလာပဂ္ဂံ, ခလဂ္ဂံ, ဘဏ္ဍဂ္ဂံ, မိနဂ္ဂံ ကောဋ္ဌဂ္ဂန္တိ ဧဝံ ဧကသဿေ နဝ ဝါရေ အဂ္ဂဒါနံ အဒါသိ, တမ္ပိ သဿံ အတိရေကတရံ သမ္ပန္နံ အဟောသိ။

ဧဝံ ယာဝဇီဝံ ပုညာနိ ကတွာ တတော စုတော ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဒေဝေသု စ မနုဿေသု စ သံသရန္တော အမှာကံ ဘဂဝတော ဥပ္ပတ္တိတော ပုရေတရမေဝ ကပိလဝတ္ထုနဂရဿ အဝိဒူရေ ဒေါဏဝတ္ထုနာမကေ ဗြာဟ္မဏဂါမေ ဗြာဟ္မဏမဟာသာလကုလေ နိဗ္ဗတ္တိ။ တဿ ကောဏ္ဍညောတိ ဂေါတ္တတော အာဂတံ နာမံ အဟောသိ။ သော ဝယပ္ပတ္တော တယော ဝေဒေ ဥဂ္ဂဟေတွာ လက္ခဏမန္တေသု စ ပါရံ အဂမာသိ။ တေန သမယေန အမှာကံ ဗောဓိသတ္တော တုသိတပုရတော စဝိတွာ ကပိလဝတ္ထုပုရေ သုဒ္ဓေါဒနမဟာရာဇဿ ဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တိ။ တဿ နာမဂ္ဂဟဏဒိဝသေ အဋ္ဌုတ္တရသတေသု ဗြာဟ္မဏေသု ဥပနီတေသု ယေ အဋ္ဌ ဗြာဟ္မဏာ လက္ခဏပရိဂ္ဂဟဏတ္ထံ မဟာတလံ ဥပနီတာ။ သော တေသု သဗ္ဗနဝကော ဟုတွာ မဟာပုရိသဿ လက္ခဏနိပ္ဖတ္တိံ ဒိသွာ ‘‘ဧကံသေန အယံ ဗုဒ္ဓေါ ဘဝိဿတီ’’တိ နိဋ္ဌံ ဂန္တွာ မဟာသတ္တဿ အဘိနိက္ခမနံ ဥဒိက္ခန္တော ဝိစရတိ။

ဗောဓိသတ္တောပိ ခေါ မဟတာ ပရိဝါရေန ဝဍ္ဎမာနော အနုက္ကမေန ဝုဒ္ဓိပ္ပတ္တော ဉာဏပရိပါကံ ဂန္တွာ ဧကူနတိံသတိမေ ဝဿေ မဟာဘိနိက္ခမနံ နိက္ခမန္တော အနောမာနဒီတီရေ ပဗ္ဗဇိတွာ အနုက္ကမေန ဥရုဝေလံ ဂန္တွာ ပဓာနံ ပဒဟိ။ တဒါ ကောဏ္ဍညော မာဏဝေါ မဟာသတ္တဿ ပဗ္ဗဇိတဘာဝံ သုတွာ လက္ခဏပရိဂ္ဂါဟကဗြာဟ္မဏာနံ ပုတ္တေဟိ ဝပ္ပမာဏဝါဒီဟိ သဒ္ဓိံ အတ္တပဉ္စမော ပဗ္ဗဇိတွာ အနုက္ကမေန ဗောဓိသတ္တဿ သန္တိကံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဆဗ္ဗဿာနိ တံ ဥပဋ္ဌဟန္တော တဿ ဩဠာရိကာဟာရပရိဘောဂေန နိဗ္ဗိန္နော အပက္ကမိတွာ ဣသိပတနံ အဂမာသိ။ အထ ခေါ ဗောဓိသတ္တော ဩဠာရိကာဟာရပရိဘောဂေန လဒ္ဓကာယဗလော ဝေသာခပုဏ္ဏမာယံ ဗောဓိရုက္ခမူလေ အပရာဇိတပလ္လင်္ကေ နိသိန္နော တိဏ္ဏံ မာရာနံ မတ္ထကံ မဒ္ဒိတွာ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဟုတွာ သတ္တသတ္တာဟံ ဗောဓိမဏ္ဍေယေဝ ဝီတိနာမေတွာ ပဉ္စဝဂ္ဂိယာနံ ဉာဏပရိပါကံ ဉတွာ အာသာဠှီပုဏ္ဏမာယံ ဣသိပတနံ ဂန္တွာ တေသံ ဓမ္မစက္ကပဝတ္တနသုတ္တန္တံ (မဟာဝ။ ၁၃ အာဒယော၊ သံ။ နိ။ ၅။၁၀၈၁) ကထေသိ။ ဒေသနာပရိယောသာနေ ကောဏ္ဍညတ္ထေရော

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၃၆။)

ကောဏ္ဍညတ္ထေရော အဋ္ဌာရသဟိ ဗြဟ္မကောဋီဟိ သဒ္ဓိံ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌာသိ။ အထ ပဉ္စမိယံ ပက္ခဿ အနတ္တလက္ခဏသုတ္တန္တဒေသနာယ (မဟာဝ။ ၂၀ အာဒယော၊ သံ။ နိ။ ၃။၅၉) အရဟတ္တံ သစ္ဆာကာသိ။

֍ * ၅၉၆။ ဧဝံ သော အရဟတ္တံ ပတွာ ‘‘ကိံ ကမ္မံ ကတွာ အဟံ လောကုတ္တရသုခံ အဓိဂတောမှီ’’တိ ဥပဓာရေန္တော အတ္တနော ပုဗ္ဗကမ္မံ ပစ္စက္ခတော ဉတွာ သောမနဿဝသေန ပုဗ္ဗစရိတာပဒါနံ ဥဒါနဝသေန ဒဿေန္တော ပဒုမုတ္တရသမ္ဗုဒ္ဓန္တိအာဒိမာဟ။ တဿတ္ထော ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တောယေဝ။ လောကဇေဋ္ဌံ ဝိနာယကန္တိ သကလဿ သတ္တလောကဿ ဇေဋ္ဌံ ပဓာနန္တိ အတ္ထော။ ဝိသေသေန ဝေနေယျသတ္တေ သံသာရသာဂရဿ ပရတီရံ အမတမဟာနိဗ္ဗာနံ နေတိ သမ္ပာပေတီတိ ဝိနာယကော, တံ ဝိနာယကံ။ ဗုဒ္ဓဘူမိမနုပ္ပတ္တန္တိ ဗုဒ္ဓဿ ဘူမိ ပတိဋ္ဌာနဋ္ဌာနန္တိ ဗုဒ္ဓဘူမိ, သဗ္ဗညုတညာဏံ, တံ အနုပ္ပတ္တော ပဋိဝိဒ္ဓေါတိ ဗုဒ္ဓဘူမိမနုပ္ပတ္တော, တံ ဗုဒ္ဓဘူမိမနုပ္ပတ္တံ, သဗ္ဗညုတပ္ပတ္တံ ဗုဒ္ဓဘူတန္တိ အတ္ထော။ ပဌမံ အဒ္ဒသံ အဟန္တိ ပဌမံ ဝေသာခပုဏ္ဏမိယာ ရတ္တိယာ ပစ္စူသသမယေ ဗုဒ္ဓဘူတံ ပဒုမုတ္တရသမ္ဗုဒ္ဓံ အဟံ အဒ္ဒက္ခိန္တိ အတ္ထော။

֍ * ၅၉၇။ ယာဝတာ ဗောဓိယာ မူလေတိ ယတ္တကာ ဗောဓိရုက္ခသမီပေ ယက္ခာ သမာဂတာ ရာသိဘူတာ သမ္ဗုဒ္ဓံ ဗုဒ္ဓဘူတံ တံ ဗုဒ္ဓံ ပဉ္ဇလီကတာ ဒသင်္ဂုလိသမောဓာနံ အဉ္ဇလိပုဋံ သိရသိ ဌပေတွာ ဝန္ဒန္တိ နမဿန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။

֍ * ၅၉၈။ သဗ္ဗေ ဒေဝါ တုဋ္ဌမနာတိ ဗုဒ္ဓဘူတဋ္ဌာနံ အာဂတာ တေ သဗ္ဗေ ဒေဝါ တုဋ္ဌစိတ္တာ အာကာသေ သဉ္စရန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ အန္ဓကာရတမောနုဒေါတိ အတိဝိယ အန္ဓကာရံ မောဟံ နုဒေါ ခေပနော အယံ ဗုဒ္ဓေါ အနုပ္ပတ္တောတိ အတ္ထော။

֍ * ၅၉၉။ တေသံ ဟာသပရေတာနန္တိ ဟာသေဟိ ပီတိသောမနဿေဟိ သမန္နာဂတာနံ တေသံ ဒေဝါနံ မဟာနာဒေါ မဟာဃောသော အဝတ္တထ ပဝတ္တတိ, သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓသာသနေ ကိလေသေ သံကိလေသေ ဓမ္မေ ဈာပယိဿာမာတိ သမ္ဗန္ဓော။

֍ * ၆၀၀။ ဒေဝါနံ ဂိရမညာယာတိ ဝါစာယ ထုတိဝစနေန သဟ ဥဒီရိတံ ဒေဝါနံ သဒ္ဒံ ဇာနိတွာ ဟဋ္ဌော ဟဋ္ဌေန စိတ္တေန သောမနဿသဟဂတေန စိတ္တေန အာဒိဘိက္ခံ ပဌမံ အာဟာရံ ဗုဒ္ဓဘူတဿ အဟံ အဒါသိန္တိ သမ္ဗန္ဓော။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၃၇။)

֍ * ၆၀၂။ သတ္တာဟံ အဘိနိက္ခမ္မာတိ မဟာဘိနိက္ခမနံ နိက္ခမိတွာ သတ္တာဟံ ပဓာနံ ကတွာ သဗ္ဗညုတညာဏပဒဋ္ဌာနံ အရဟတ္တမဂ္ဂဉာဏသင်္ခါတံ ဗောဓိံ အဇ္ဈဂမံ အဓိဂဉ္ဆိံ အဟန္တိ အတ္ထော။ ဣဒံ မေ ပဌမံ ဘတ္တန္တိ ဣဒံ ဘတ္တံ သရီရယာပနံ ဗြဟ္မစာရိဿ ဥတ္တမစာရိဿ မေ မယှံ ဣမိနာ ဒေဝပုတ္တေန ပဌမံ ဒိန္နံ အဟောသီတိ အတ္ထော။

֍ * ၆၀၃။ တုသိတာ ဟိ ဣဓာဂန္တွာတိ တုသိတဘဝနတော ဣဓ မနုဿလောကေ အာဂန္တွာ ယော ဒေဝပုတ္တော မေ မမ ဘိက္ခံ ဥပါနယိ အဒါသိ, တံ ဒေဝပုတ္တံ ကိတ္တယိဿာမိ ကထေဿာမိ ပါကဋံ ကရိဿာမိ။ ဘာသတော ဘာသန္တဿ မမ ဝစနံ သုဏာထာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဣတော ပရံ အနုတ္တာနပဒမေဝ ဝဏ္ဏယိဿာမ။

֍ * ၆၀၇။ တိဒသာတိ တာဝတိံသဘဝနာ။ အဂါရာတိ အတ္တနော ဥပ္ပန္နဗြာဟ္မဏဂေဟတော နိက္ခမိတွာ ပဗ္ဗဇိတွာ ဆ သံဝစ္ဆရာနိ ဒုက္ကရကာရိကံ ကရောန္တေန ဗောဓိသတ္တေန သဟ ဝသိဿတီတိ သမ္ဗန္ဓော။

֍ * ၆၀၈။ တတော သတ္တမကေ ဝဿေတိ တတော ပဗ္ဗဇိတကာလတော ပဋ္ဌာယ သတ္တမေ သံဝစ္ဆရေ။ ဗုဒ္ဓေါ သစ္စံ ကထေဿတီတိ ဆဗ္ဗဿာနိ ဒုက္ကရကာရိကံ ကတွာ သတ္တမသံဝစ္ဆရေ ဗုဒ္ဓေါ ဟုတွာ ဗာရာဏသိယံ ဣသိပတနေ မိဂဒါယေ ဓမ္မစက္ကပဝတ္တနသုတ္တန္တဒေသနာယ ဒုက္ခသမုဒယနိရောဓမဂ္ဂသစ္စသင်္ခါတံ စတုသစ္စံ ကထေဿတီတိ အတ္ထော။ ကောဏ္ဍညော နာမ နာမေနာတိ နာမေန ဂေါတ္တနာမဝသေန ကောဏ္ဍညော နာမ။ ပဌမံ သစ္ဆိကာဟိတီတိ ပဉ္စဝဂ္ဂိယာနမန္တရေ ပဌမံ အာဒိတော ဧဝ သောတာပတ္တိမဂ္ဂဉာဏံ သစ္ဆိကာဟိတိ ပစ္စက္ခံ ကရိဿတီတိ အတ္ထော။

֍ * ၆၀၉။ နိက္ခန္တေနာနုပဗ္ဗဇိန္တိ နိက္ခန္တေန ဗောဓိသတ္တေန သဟ နိက္ခမိတွာ အနုပဗ္ဗဇိန္တိ အတ္ထော။ တထာ အနုပဗ္ဗဇိတွာ မယာ ပဓာနံ ဝီရိယံ သုကတံ သုဋ္ဌု ကတံ ဒဠှံ ကတွာ ကတန္တိ အတ္ထော။ ကိလေသေ ဈာပနတ္ထာယာတိ ကိလေသေ သောသနတ္ထာယ ဝိဒ္ဓံသနတ္ထာယ အနဂါရိယံ အဂါရဿ အဟိတံ ကသိဝဏိဇ္ဇာဒိကမ္မဝိရဟိတံ သာသနံ ပဗ္ဗဇိံ ပဋိပဇ္ဇိန္တိ အတ္ထော။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၃၈။)

֍ * ၆၁၀။ အဘိဂန္တွာန သဗ္ဗညူတိ သဗ္ဗံ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နံ ဝါ သင်္ခါရဝိကာရလက္ခဏနိဗ္ဗာနပညတ္တိသင်္ခါတံ ဉေယျံ ဝါ ဇာနန္တော ဒေဝေဟိ သဟ ဝတ္တမာနေ သတ္တ လောကေ ဗုဒ္ဓေါ မိဂါရညံ မိဂဒါယ ဝိဟာရံ အဘိဂန္တွာ ဥပသင်္ကမိတွာ မေ မယာ သစ္ဆိကတေန ဣမိနာ သောတာပတ္တိမဂ္ဂဉာဏေန အမတဘေရိံ အမတမဟာနိဗ္ဗာနဘေရိံ အဟရိ ပဟရိ ဒဿေသီတိ အတ္ထော။

֍ * ၆၁၁။ သော ဒါနီတိ သော အဟံ ပဌမံ သောတာပန္နော ဣဒါနိ အရဟတ္တမဂ္ဂဉာဏေန အမတံ သန္တံ ဝူပသန္တသဘာဝံ ပဒံ ပဇ္ဇိတဗ္ဗံ ပါပုဏိတဗ္ဗံ, အနုတ္တရံ ဥတ္တရဝိရဟိတံ နိဗ္ဗာနံ ပတ္တော အဓိဂတောတိ အတ္ထော။ သဗ္ဗာသဝေ ပရိညာယာတိ ကာမာသဝါဒယော သဗ္ဗေ အာသဝေ ပရိညာယ ပဟာနပရိညာယ ပဇဟိတွာ အနာသဝေါ နိက္ကိလေသော ဝိဟရာမိ ဣရိယာပထဝိဟာရေန ဝါသံ ကပ္ပေမိ။ ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿောတျာဒယော ဂါထာယော ဝုတ္တတ္ထာယေဝ။

အထ နံ သတ္ထာ အပရဘာဂေ ဇေတဝနမဟာဝိဟာရေ ဘိက္ခုသံဃမဇ္ဈေ ပညတ္တဝရဗုဒ္ဓါသနေ နိသိန္နော ပဌမံ ပဋိဝိဒ္ဓဓမ္မဘာဝံ ဒီပေန္တော ‘‘ဧတဒဂ္ဂံ, ဘိက္ခဝေ, မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ ရတ္တညူနံ ယဒိဒံ အညာသိကောဏ္ဍညော’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၁၈၈) ဧတဒဂ္ဂေ ဌပေသိ။ သော ဒွီဟိ အဂ္ဂသာဝကေဟိ အတ္တနိ ကရိယမာနံ ပရမနိပစ္စကာရံ, ဂါမန္တသေနာသနေ အာကိဏ္ဏဝိဟာရဉ္စ ပရိဟရိတုကာမော, ဝိဝေကာဘိရတိယာ ဝိဟရိတုကာမော စ အတ္တနော သန္တိကံ ဥပဂတာနံ ဂဟဋ္ဌပဗ္ဗဇိတာနံ ပဋိသန္ထာရကရဏမ္ပိ ပပဉ္စံ မညမာနော သတ္ထာရံ အာပုစ္ဆိတွာ ဟိမဝန္တံ ပဝိသိတွာ ဆဒ္ဒန္တေဟိ နာဂေဟိ ဥပဋ္ဌိယမာနော ဆဒ္ဒန္တဒဟတီရေ ဒွါဒသ ဝဿာနိ ဝသိ။ ဧဝံ တတ္ထ ဝသန္တံ ထေရံ ဧကဒိဝသံ သက္ကော ဒေဝရာဇာ ဥပသင်္ကမိတွာ ဝန္ဒိတွာ ဌိတော ဧဝမာဟ ‘‘သာဓု မေ, ဘန္တေ, အယျော ဓမ္မံ ဒေသေတူ’’တိ။ ထေရော တဿ စတုသစ္စဂဗ္ဘံ တိလက္ခဏာဟတံ သုညတာပဋိသံယုတ္တံ နာနာနယဝိစိတ္တံ အမတောဂဓံ ဗုဒ္ဓလီလာယ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ တံ သုတွာ သက္ကော အတ္တနော ပသာဒံ ပဝေဒေန္တော –

‘‘ဧသ ဘိယျော ပသီဒါမိ, သုတွာ ဓမ္မံ မဟာရသံ၊

ဝိရာဂေါ ဒေသိတော ဓမ္မော, အနုပါဒါယ သဗ္ဗသော’’တိ။ (ထေရဂါ။ ၆၇၃) –

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၃၉။)

ထုတိံ အကာသိ။ ထေရော ဆဒ္ဒန္တဒဟတီရေ ဒွါဒသ ဝဿာနိ ဝသိတွာ ဥပကဋ္ဌေ ပရိနိဗ္ဗာနေ သတ္ထာရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ပရိနိဗ္ဗာနံ အနုဇာနာပေတွာ တတ္ထေဝ ဂန္တွာ ပရိနိဗ္ဗာယီတိ။

အညာသိကောဏ္ဍညတ္ထေရအပဒါနဝဏ္ဏနာ သမတ္တာ။

၃-၈။ ပိဏ္ဍောလဘာရဒွါဇတ္ထေရအပဒါနဝဏ္ဏနာ

ပဒုမုတ္တရော နာမ ဇိနောတိအာဒိကံ အာယသ္မတော ပိဏ္ဍောလဘာရဒွါဇဿ အပဒါနံ။ အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ဝိဝဋ္ဋူပနိဿယာနိ ပုညာနိ ဥပစိနန္တော ပဒုမုတ္တရဿ ဘဂဝတော ကာလေ သီဟယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ပဗ္ဗတပါဒေ ဂုဟာယံ ဝိဟာသိ။ ဘဂဝါ တဿ အနုဂ္ဂဟံ ကာတုံ ဂေါစရာယ ပက္ကန္တကာလေ တဿ သယနဂုဟံ ပဝိသိတွာ နိရောဓံ သမာပဇ္ဇိတွာ နိသီဒိ။ သီဟော ဂေါစရံ ဂဟေတွာ နိဝတ္တော ဂုဟဒွါရေ ဌတွာ ဘဂဝန္တံ ဒိသွာ ဟဋ္ဌတုဋ္ဌော ဇလဇထလဇပုပ္ဖေဟိ ပူဇံ ကတွာ စိတ္တံ ပသာဒေန္တော ဘဂဝတော အာရက္ခဏတ္ထာယ အညေ ဝါဠမိဂေ အပနေတုံ တီသု ဝေလာသု သီဟနာဒံ နဒန္တော ဗုဒ္ဓဂတာယ သတိယာ အဋ္ဌာသိ။ ယထာ ပဌမဒိဝသေ, ဧဝံ သတ္တာဟံ ပူဇေသိ။ ဘဂဝါ ‘‘သတ္တာဟစ္စယေန နိရောဓာ ဝုဋ္ဌဟိတွာ ဝဋ္ဋိဿတိ ဣမဿ ဧတ္တကော ဥပနိဿယော’’တိ တဿ ပဿန္တဿေဝ အာကာသံ ပက္ခန္ဒိတွာ ဝိဟာရမေဝ ဂတော။

သီဟော ဗုဒ္ဓဝိယောဂဒုက္ခံ အဓိဝါသေတုံ အသက္ကောန္တော ကာလံ ကတွာ ဟံသဝတီနဂရေ မဟာဘောဂကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော နဂရဝါသီဟိ သဒ္ဓိံ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ သတ္ထု ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ ပသန္နော သတ္တာဟံ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသံဃဿ မဟာဒါနံ ပဝတ္တေတွာ ယာဝဇီဝံ ပုညာနိ ကတွာ အပရာပရံ ဒေဝမနုဿေသု သံသရန္တော အမှာကံ ဘဂဝတော ကာလေ ကောသမ္ဗိယံ ရညော ဥဒေနဿ ပုရောဟိတဿ ပုတ္တော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။ ဘာရဒွါဇောတိဿ နာမံ အဟောသိ။ သော ဝယပ္ပတော တယော ဝေဒေ ဥဂ္ဂဟေတွာ ပဉ္စ မာဏဝကသတာနိ မန္တေ ဝါစေန္တော မဟဂ္ဃသဘာဝေန

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၄၀။)

အနနုရူပါစာရတ္တာ တေဟိ ပရိစ္စတ္တော ရာဇဂဟံ ဂန္တွာ ဘဂဝတော ဘိက္ခုသံဃဿ စ လာဘသက္ကာရံ ဒိသွာ သာသနေ ပဗ္ဗဇိတွာ ဘောဇနေ အမတ္တညူ ဟုတွာ ဝိဟရတိ။ သတ္ထာရာ ဥပါယေန မတ္တညုတာယ ပတိဋ္ဌာပေန္တော ဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေတွာ နစိရဿေဝ ဆဠဘိညော အဟောသိ။ ဆဠဘိညော ပန ဟုတွာ ဘဂဝတော သမ္မုခါ ‘‘ယံ သာဝကေဟိ ပတ္တဗ္ဗံ, တံ မယာ အနုပ္ပတ္တ’’န္တိ, ဘိက္ခုသံဃေ စ ‘‘ယဿ မဂ္ဂေ ဝါ ဖလေ ဝါ ကင်္ခါ အတ္ထိ, သော မံ ပုစ္ဆတူ’’တိ သီဟနာဒံ နဒိ။ တေန တံ ဘဂဝါ – ‘‘ဧတဒဂ္ဂံ, ဘိက္ခဝေ, မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ သီဟနာဒိကာနံ ယဒိဒံ ပိဏ္ဍောလဘာရဒွါဇော’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၁၈၈, ၁၉၅) ဧတဒဂ္ဂေ ဌပေသိ။

֍ * ၆၁၃။ ဧဝံ ဧတဒဂ္ဂံ ဌာနံ ပတွာ ပုဗ္ဗေ ကတပုညသမ္ဘာရံ သရိတွာ သောမနဿဝသေန အတ္တနော ပုညကမ္မာပဒါနံ ဝိဘာဝေန္တော ပဒုမုတ္တရောတိအာဒိမာဟ။ တဿတ္ထော ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တောဝ။ ပုရတော ဟိမဝန္တဿာတိ ဟိမာလယပဗ္ဗတတော ပုဗ္ဗဒိသာဘာဂေတိ အတ္ထော။ စိတ္တကူဋေ ဝသီ တဒါတိ ယဒါ အဟံ သီဟော မိဂရာဇာ ဟုတွာ ဟိမဝန္တပဗ္ဗတသမီပေ ဝသာမိ, တဒါ ပဒုမုတ္တရော နာမ သတ္ထာ အနေကေဟိ စ ဩသဓေဟိ, အနေကေဟိ စ ရတနေဟိ စိတ္တဝိစိတ္တတာယ စိတ္တကူဋေ စိတ္တပဗ္ဗတသိခရေ ဝသီတိ သမ္ဗန္ဓော။

֍ * ၆၁၄။ အဘီတရူပေါ တတ္ထာသိန္တိ အဘီတသဘာဝေါ နိဗ္ဘယသဘာဝေါ မိဂရာဇာ တတ္ထ အာသိံ အဟောသိန္တိ အတ္ထော။ စတုက္ကမောတိ စတူဟိ ဒိသာဟိ ကမော ဂန္တုံ သမတ္ထော။ ယဿ သဒ္ဒံ သုဏိတွာနာတိ ယဿ မိဂရညော သီဟနာဒံ သုတွာ ဗဟုဇ္ဇနာ ဗဟုသတ္တာ ဝိက္ခမ္ဘန္တိ ဝိသေသေန ခမ္ဘန္တိ ဘာယန္တိ။

֍ * ၆၁၅။ သုဖုလ္လံ ပဒုမံ ဂယှာတိ ဘဂဝတိ ပသာဒေန သုပုပ္ဖိတပဒုမပုပ္ဖံ ဍံသိတွာ။ နရာသဘံ နရာနံ အာသဘံ ဥတ္တမံ သေဋ္ဌံ သမ္ဗုဒ္ဓံ ဥပဂစ္ဆိံ, သမီပံ အဂမိန္တိ အတ္ထော။ ဝုဋ္ဌိတဿ သမာဓိမှာတိ နိရောဓသမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌိတဿ ဗုဒ္ဓဿ တံ ပုပ္ဖံ အဘိရောပယိံ ပူဇေသိန္တိ အတ္ထော။

֍ * ၆၁၆။ စတုဒ္ဒိသံ နမဿိတွာတိ စတူသု ဒိသာသု နမဿိတွာ သကံ စိတ္တံ အတ္တနော စိတ္တံ ပသာဒေတွာ အာဒရေန ပတိဋ္ဌပေတွာ သီဟနာဒံ အဘီတနာဒံ အနဒိံ ဃောသေသိန္တိ အတ္ထော။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၄၁။)

֍ * ၆၁၇။ တတော ဗုဒ္ဓေန ဒိန္နဗျာကရဏံ ပကာသေန္တော ပဒုမုတ္တရောတိအာဒိမာဟ။ တံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

֍ * ၆၁၈။ ဝဒတံ သေဋ္ဌောတိ ‘‘မယံ ဗုဒ္ဓါ, မယံ ဗုဒ္ဓါ’’တိ ဝဒန္တာနံ အညတိတ္ထိယာနံ သေဋ္ဌော ဥတ္တမော ဗုဒ္ဓေါ အာဂတောတိ သမ္ဗန္ဓော။ တဿ အာဂတဿ ဘဂဝတော တံ ဓမ္မံ သောဿာမ သုဏိဿာမာတိ အတ္ထော။

֍ * ၆၁၉။ တေသံ ဟာသပရေတာနန္တိ ဟာသေဟိ သောမနဿေဟိ ပရေတာနံ အဘိဘူတာနံ သမန္နာဂတာနံ တေသံ ဒေဝမနုဿာနံ။ လောကနာယကောတိ လောကဿ နာယကော သဂ္ဂမောက္ခသမ္ပာပကော မမ သဒ္ဒံ မယှံ သီဟနာဒံ ပကိတ္တေသိ ပကာသေသိ ကထေသိ, ဒီဃဒဿီ အနာဂတကာလဒဿီ မဟာမုနိ မုနီနမန္တရေ မဟန္တော မုနိ။ သေသဂါထာ သုဝိညေယျမေဝ။

֍ * ၆၂၂။ နာမေန ပဒုမော နာမ စက္ကဝတ္တီ ဟုတွာ စတုသဋ္ဌိယာ ဇာတိယာ ဣဿရိယံ ဣဿရဘာဝံ ရဇ္ဇံ ကာရယိဿတီတိ အတ္ထော။

֍ * ၆၂၃။ ကပ္ပသတသဟဿမှီတိ သာမျတ္ထေ ဘုမ္မဝစနံ, ကပ္ပသတသဟဿာနံ ပရိယောသာနေတိ အတ္ထော။

֍ * ၆၂၄။ ပကာသိတေ ပါဝစနေတိ တေန ဂေါတမေန ဘဂဝတာ ပိဋကတ္တယေ ပကာသိတေ ဒေသိတေတိ အတ္ထော။ ဗြဟ္မဗန္ဓု ဘဝိဿတီတိ တဒါ ဂေါတမဿ ဘဂဝတော ကာလေ အယံ သီဟော မိဂရာဇာ ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိဿတီတိ အတ္ထော။ ဗြဟ္မညာ အဘိနိက္ခမ္မာတိ ဗြာဟ္မဏကုလတော နိက္ခမိတွာ တဿ ဘဂဝတော သာသနေ ပဗ္ဗဇိဿတီတိ သမ္ဗန္ဓော။

֍ * ၆၂၅။ ပဓာနပဟိတတ္တောတိ ဝီရိယကရဏတ္ထံ ပေသိတစိတ္တော။ ဥပဓိသင်္ခါတာနံ ကိလေသာနံ အဘာဝေန နိရုပဓိ။ ကိလေသဒရထာနံ အဘာဝေန ဥပသန္တော။ သဗ္ဗာသဝေ သကလာသဝေ ပရိညာယ ပဟာယ အနာသဝေါ နိက္ကိလေသော နိဗ္ဗာယိဿတိ ခန္ဓပရိနိဗ္ဗာနေန နိဗ္ဗုတော ဘဝိဿတီတိ အတ္ထော။

֍ * ၆၂၆။ ဝိဇနေ ပန္တသေယျမှီတိ ဇနသမ္ဗာဓရဟိတေ ဒူရာရညသေနာသနေတိ အတ္ထော။ ဝါဠမိဂသမာကုလေတိ ကာဠသီဟာဒီဟိ စဏ္ဍမိဂသင်္ဂေဟိ အာကုလေ သံကိဏ္ဏေတိ အတ္ထော။ သေသံ ဝုတ္တတ္ထမေဝါတိ။

ပိဏ္ဍောလဘာရဒွါဇတ္ထေရအပဒါနဝဏ္ဏနာ သမတ္တာ။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၄၂။)

၃-၉။ ခဒိရဝနိယတ္ထေရအပဒါနဝဏ္ဏနာ

ဂင်္ဂါ ဘာဂီရထီ နာမာတိအာဒိကံ အာယသ္မတော ခဒိရဝနိယတ္ထေရဿ အပဒါနံ။ အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ဝိဝဋ္ဋူပနိဿယာနိ ပုညာနိ ဥပစိနန္တော ပဒုမုတ္တရဿ ဘဂဝတော ကာလေ ဟံသဝတီနဂရေ တိတ္ထနာဝိကကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ မဟာဂင်္ဂါယ ပယာဂတိတ္ထေ တိတ္ထနာဝါယ ကမ္မံ ကရောန္တော ဧကဒိဝသံ သသာဝကသံဃံ ဘဂဝန္တံ ဂင်္ဂါတီရံ ဥပဂတံ ဒိသွာ ပသန္နမာနသော နာဝါသံဃာဋံ ယောဇေတွာ မဟန္တေန ပူဇာသက္ကာရေန ပရတီရံ ပါပေတွာ အညတရံ ဘိက္ခုံ သတ္ထာရာ အာရညကာနံ ဘိက္ခူနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပိယမာနံ ဒိသွာ တံ ဌာနန္တရံ ပတ္ထေတွာ ဘဂဝတော ဘိက္ခုသံဃဿ စ မဟာဒါနံ ပဝတ္တေတွာ ပဏိဓာနံ အကာသိ။ ဘဂဝါ တဿ ပတ္ထနာယ အဝဉ္ဈဘာဝံ ဗျာကာသိ။

သော တတော ပဋ္ဌာယ ပုညာနိ ဥပစိနန္တော ဒေဝမနုဿေသု သံသရန္တော ဥဘယသမ္ပတ္တိယော အနုဘဝိတွာ ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပါဒေ မဂဓရဋ္ဌေ နာလကဂါမေ ရူပသာရိယာ နာမ ဗြာဟ္မဏိယာ ကုစ္ဆိမှိ နိဗ္ဗတ္တိ။ တံ ဝယပ္ပတ္တံ မာတာပိတရော ဃရဗန္ဓနေန ဗန္ဓိတုကာမာ ဟုတွာ တဿ အာရောစေသုံ။ သော သာရိပုတ္တတ္ထေရဿ ပဗ္ဗဇိတဘာဝံ သုတွာ ‘‘မယှံ ဇေဋ္ဌဘာတာ အယျော ဥပတိဿော ဣမံ ဝိဘဝံ ဆဍ္ဍေတွာ ပဗ္ဗဇိတော, တေန ဝန္တံ ခေဠပိဏ္ဍံ ကထာဟံ အနုဘဝိဿာမီ’’တိ ဇာတသံဝေဂေါ ပါသံ အနုပဂစ္ဆမာနမိဂေါ ဝိယ ဉာတကေ ဝဉ္စေတွာ ဟေတုသမ္ပတ္တိယာ စောဒိယမာနော ဘိက္ခူနံ သန္တိကံ ဂန္တွာ ဓမ္မသေနာပတိနော ကနိဋ္ဌဘာဝံ နိဝေဒေတွာ အတ္တနော ပဗ္ဗဇ္ဇာယ ဆန္ဒံ အာရောစေသိ။ ဘိက္ခူ တံ ပဗ္ဗာဇေတွာ ပရိပုဏ္ဏဝီသတိဝဿံ ဥပသမ္ပာဒေတွာ ကမ္မဋ္ဌာနေ နိယောဇေသုံ။ သော ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ ခဒိရဝနံ ပဝိသိတွာ ဝိဿမန္တော ဃဋေန္တော ဝါယမန္တော ဉာဏဿ ပရိပါကံ ဂတတ္တာ နစိရဿေဝ ဆဠဘိညော အရဟာ အဟောသိ။ သော အရဟာ ဟုတွာ သတ္ထာရံ ဓမ္မသေနာပတိဉ္စ ဝန္ဒိတုံ သေနာသနံ သံသာမေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ နိက္ခမိတွာ အနုပုဗ္ဗေန သာဝတ္ထိံ ပတွာ ဇေတဝနံ ပဝိသိတွာ သတ္ထာရံ ဓမ္မသေနာပတိဉ္စ ဝန္ဒိတွာ ကတိပါဟံ ဇေတဝနေ ဝိဟာသိ။ အထ နံ သတ္ထာ အရိယဂဏမဇ္ဈေ နိသိန္နော အာရညကာနံ ဘိက္ခူနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေသိ – ‘‘ဧတဒဂ္ဂံ, ဘိက္ခဝေ, မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ အာရညကာနံ ယဒိဒံ ရေဝတော’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၁၉၈, ၂၀၃)။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၄၃။)

֍ * ၆၂၈။ ဧဝံ ဧတဒဂ္ဂဋ္ဌာနံ ပတွာ အတ္တနော ပုဗ္ဗကမ္မံ သရိတွာ ပီတိသောမနဿဝသေန ပုဗ္ဗစရိတာပဒါနံ ပကာသေန္တော ဂင်္ဂါ ဘာဂီရထီတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဂင်္ဂါတိ ဂါယမာနာ ဃောသံ ကုရုမာနာ ဂစ္ဆတီတိ ဂင်္ဂါ။ အထ ဝါ ဂေါ ဝုစ္စတိ ပထဝီ, တသ္မိံ ဂတာ ပဝတ္တာတိ ဂင်္ဂါ။ အနောတတ္တဒဟံ တိက္ခတ္တုံ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ဂတဋ္ဌာနေ အာဝဋ္ဋဂင်္ဂါတိ စ ပဗ္ဗတမတ္ထကေန ဂတဋ္ဌာနေ ဗဟလဂင်္ဂါတိ စ တိရစ္ဆာနပဗ္ဗတံ ဝိဇ္ဈိတွာ ဂတဋ္ဌာနေ ဥမင်္ဂဂင်္ဂါတိ စ တတော ဗဟလပဗ္ဗတံ ပဟရိတွာ ပဉ္စယောဇနံ အာကာသေန ဂတဋ္ဌာနေ အာကာသဂင်္ဂါတိ စ တဿာ ပတိတဋ္ဌာနံ ဘိန္ဒိတွာ ဇာတံ ပဉ္စ ယောဇနံ ပေါက္ခရဏီကူလံ ဘိန္ဒိတွာ တတ္ထ ပန ပဉ္စင်္ဂုလိ ဝိယ ပဉ္စ ဓာရာ ဟုတွာ ဂင်္ဂါ ယမုနာ သရဘူ မဟီ အစိရဝတီတိ ပဉ္စ နာမာ ဟုတွာ ဇမ္ဗုဒီပံ ပဉ္စ ဘာဂံ ပဉ္စ ကောဋ္ဌာသံ ကတွာ ပဉ္စ ဘာဂေ ပဉ္စ ကောဋ္ဌာသေ ဣတာ ဂတာ ပဝတ္တာတိ ဘာဂီရထီ။ ဂင်္ဂါ စ သာ ဘာဂီရထီ စေတိ ဂင်္ဂါဘာဂီရထီ။ ‘‘ဘာဂီရထီ ဂင်္ဂါ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဂါထာဗန္ဓသုခတ္ထံ ပုဗ္ဗစရိယဝသေန ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဟိမဝန္တာ ပဘာဝိတာတိ သတ္တေ ဟိံသတိ သီတေန ဟနတိ မထေတိ အာလောဠေတီတိ ဟိမော, ဟိမော အဿ အတ္ထီတိ ဟိမဝါ, တတော ဟိမဝန္တတော ပဋ္ဌာယ ပဘာဝိတာ ပဝတ္တာ သန္ဒမာနာတိ ဟိမဝန္တပဘာဝိတာ။ ကုတိတ္ထေ နာဝိကော အာသိန္တိ တဿာ ဂင်္ဂါယ စဏ္ဍသောတသမာပန္နေ ဝိသမတိတ္ထေ ကေဝဋ္ဋကုလေ ဥပ္ပန္နော နာဝိကော အာသိံ အဟောသိန္တိ အတ္ထော။ ဩရိမေ စ တရိံ အဟန္တိ သမ္ပတ္တသမ္ပတ္တမနုဿေ ပါရိမာ တီရာ ဩရိမံ တီရံ အဟံ တရိံ တာရေသိန္တိ အတ္ထော။

֍ * ၆၂၉။ ပဒုမုတ္တရော နာယကောတိ ဒွိပဒါနံ ဥတ္တမော သတ္တေ နိဗ္ဗာနံ နာယကော ပါပနကော ပဒုမုတ္တရဗုဒ္ဓေါ မမ ပုညသမ္ပတ္တိံ နိပ္ဖါဒေန္တော။ ဝသီသတသဟဿေဟိ ခီဏာသဝသတသဟဿေဟိ ဂင်္ဂါသောတံ တရိတုံ တိတ္ထံ ပတ္တောတိ သမ္ဗန္ဓော။

֍ * ၆၃၀။ ဗဟူ နာဝါ သမာနေတွာတိ သမ္ပတ္တံ တံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ ဒိသွာ ဝဍ္ဎကီဟိ သုဋ္ဌု သင်္ခတံ ကတံ နိပ္ဖါဒိတံ ဗဟူ နာဝါယော သမာနေတွာ ဒွေ ဒွေ နာဝါယော ဧကတော ကတွာ တဿာ နာဝါယ ဥပရိ မဏ္ဍပဆဒနံ ကတွာ နရာသဘံ ပဒုမုတ္တရသမ္ဗုဒ္ဓံ ပဋိမာနိံ ပူဇေသိန္တိ အတ္ထော။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၄၄။)

֍ * ၆၃၁။ အာဂန္တွာန စ သမ္ဗုဒ္ဓေါတိ ဧဝံ သံဃဋိတာယ နာဝါယ တတ္ထ အာဂန္တွာန တဉ္စ နာဝကံ နာဝမုတ္တမံ အာရုဟီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဝါရိမဇ္ဈေ ဌိတော သတ္ထာတိ နာဝမာရူဠှော သတ္ထာ ဂင်္ဂါဇလမဇ္ဈေ ဌိတော သမာနော ဣမာ သောမနဿပဋိသံယုတ္တဂါထာ အဘာသထ ကထေသီတိ သမ္ဗန္ဓော။

֍ * ၆၃၂။ ယော သော တာရေသိ သမ္ဗုဒ္ဓန္တိ ယော သော နာဝိကော ဂင်္ဂါသောတာယ သမ္ဗုဒ္ဓံ အတာရေသိ။ သံဃဉ္စာပိ အနာသဝန္တိ န ကေဝလမေဝ သမ္ဗုဒ္ဓံ တာရေသိ, အနာသဝံ နိက္ကိလေသံ သံဃဉ္စာပိ တာရေသီတိ အတ္ထော။ တေန စိတ္တပသာဒေနာတိ တေန နာဝါပါဇနကာလေ ဥပ္ပန္နေန သောမနဿသဟဂတစိတ္တပသာဒေန ဒေဝလောကေ ဆသု ကာမသဂ္ဂေသု ရမိဿတိ ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိံ အနုဘဝိဿတီတိ အတ္ထော။

֍ * ၆၃၃။ နိဗ္ဗတ္တိဿတိ တေ ဗျမှန္တိ ဒေဝလောကေ ဥပ္ပန္နဿ တေ တုယှံ ဗျမှံ ဝိမာနံ သုကတံ သုဋ္ဌု နိဗ္ဗတ္တံ နာဝသဏ္ဌိတံ နာဝါသဏ္ဌာနံ နိဗ္ဗတ္တိဿတိ ပါတုဘဝိဿတီတိ အတ္ထော။ အာကာသေ ပုပ္ဖဆဒနန္တိ နာဝါယ ဥပရိမဏ္ဍပကတကမ္မဿ နိဿန္ဒေန သဗ္ဗဒါ ဂတဂတဋ္ဌာနေ အာကာသေ ပုပ္ဖဆဒနံ ဓာရယိဿတီတိ သမ္ဗန္ဓော။

֍ * ၆၃၄။ အဋ္ဌပညာသကပ္ပမှီတိ ဣတော ပုညကရဏကာလတော ပဋ္ဌာယ အဋ္ဌပဏ္ဏာသကပ္ပံ အတိက္ကမိတွာ နာမေန တာရကော နာမ စက္ကဝတ္တီ ခတ္တိယော စာတုရန္တော စတူသု ဒီပေသု ဣဿရော ဝိဇိတာဝီ ဇိတဝန္တော ဘဝိဿတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ သေသဂါထာ ဥတ္တာနတ္ထာဝ။

֍ * ၆၃၇။ ရေဝတော နာမ နာမေနာတိ ရေဝတီနက္ခတ္တေန ဇာတတ္တာ ‘‘ရေဝတော’’တိ လဒ္ဓနာမော ဗြဟ္မဗန္ဓု ဗြာဟ္မဏပုတ္တဘူတော ဘဝိဿတိ ဗြာဟ္မဏကုလေ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတီတိ အတ္ထော။

֍ * ၆၃၉။ နိဗ္ဗာယိဿတိနာသဝေါတိ နိက္ကိလေသော ခန္ဓပရိနိဗ္ဗာနေန နိဗ္ဗာယိဿတိ။

֍ * ၆၄၀။ ဝီရိယံ မေ ဓုရဓောရယှန္တိ ဧဝံ ပဒုမုတ္တရေန ဘဂဝတာ ဗျာကတော အဟံ ကမေန ပါရမိတာကောဋိံ ပတွာ မေ မယှံ ဝီရိယံ အသိထိလဝီရိယံ ဓုရဓောရယှံ ဓုရဝါဟံ ဓုရာဓာရံ ယောဂေဟိ ခေမဿ နိဗ္ဘယဿ နိဗ္ဗာနဿ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၄၅။)

အဓိဝါဟနံ အာဝဟနံ အဟောသီတိ အတ္ထော။ ဓာရေမိ အန္တိမံ ဒေဟန္တိ ဣဒါနာဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓသာသနေ ပရိယောသာနသရီရံ ဓာရေမီတိ သမ္ဗန္ဓော။

သော အပရဘာဂေ အတ္တနော ဇာတဂါမံ ဂန္တွာ ‘‘စာလာ, ဥပစာလာ, သီသူပစာလာ’’တိ တိဿန္နံ ဘဂိနီနံ ပုတ္တေ ‘‘စာလာ, ဥပစာလာ, သီသူပစာလာ’’တိ တယော ဘာဂိနေယျေ အာနေတွာ ပဗ္ဗာဇေတွာ ကမ္မဋ္ဌာနေ နိယောဇေသိ။ တေ ကမ္မဋ္ဌာနံ အနုယုတ္တာ ဝိဟရိံသု။

တသ္မိဉ္စ သမယေ ထေရဿ ကောစိဒေဝ အာဗာဓော ဥပ္ပန္နော, တံ သုတွာ သာရိပုတ္တတ္ထေရော – ‘‘ရေဝတဿ ဂိလာနပုစ္ဆနံ အဓိဂမပုစ္ဆနဉ္စ ကရိဿာမီ’’တိ ဥပဂဉ္ဆိ။ ရေဝတတ္ထေရော ဓမ္မသေနာပတိံ ဒူရတောဝ အာဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ တေသံ သာမဏေရာနံ သတုပ္ပါဒဝသေန ဩဝဒိယမာနော စာလေတိဂါထံ အဘာသိတ္ထ။ တတ္ထ စာလေ ဥပစာလေ သီသူပစာလေတိ တေသံ အာလပနံ။ စာလာ, ဥပစာလာ, သီသူပစာလာတိ ဟိ ဣတ္ထိလိင်္ဂဝသေန လဒ္ဓနာမာ တယော ဒါရကာ ပဗ္ဗဇိတာပိ တထာ ဝေါဟရိယျန္တိ။ ‘‘စာလီ, ဥပစာလီ, သီသူပစာလီတိ တေသံ နာမာနီ’’တိ စ ဝဒန္တိ။ ယဒတ္ထံ ‘‘စာလေ’’တိအာဒိနာ အာမန္တနံ ကတံ, တံ ဒဿေန္တော ‘‘ပတိဿတာ နု ခေါ ဝိဟရထာ’’တိ ဝတွာ တတ္ထ ကာရဏံ အာဟ – ‘‘အာဂတော ဝေါ ဝါလံ ဝိယ ဝေဓီ’’တိ။ ပတိဿတာတိ ပတိဿတိကာ။ ခေါတိ အဝဓာရဏေ။ အာဂတောတိ အာဂဉ္ဆိ။ ဝေါတိ တုမှာကံ။ ဝါလံ ဝိယ ဝေဓီတိ ဝါလဝေဓိ ဝိယ။ အယဉှေတ္ထ သင်္ခေပတ္ထော – တိက္ခဇဝနနိဗ္ဗေဓိကပညတာယ ဝါလဝေဓိရူပေါ သတ္ထုကပ္ပေါ တုမှာကံ မာတုလတ္ထေရော အာဂတော, တသ္မာ သမဏသညံ ဥပဋ္ဌပေတွာ သတိသမ္ပဇညယုတ္တာ ဧဝ ဟုတွာ ဝိဟရထ, ယထာဓိဂတေ ဝိဟာရေ အပ္ပမတ္တာ ဘဝထာတိ။

တံ သုတွာ တေ သာမဏေရာ ဓမ္မသေနာပတိဿ ပစ္စုဂ္ဂမနာဒိဝတ္တံ ကတွာ ဥဘိန္နံ မာတုလတ္ထေရာနံ ပဋိသန္ထာရဝေလာယံ နာတိဒူရေ သမာဓိံ သမာပဇ္ဇိတွာ နိသီဒိံသု။ ဓမ္မသေနာပတိ ရေဝတတ္ထေရေန သဒ္ဓိံ ပဋိသန္ထာရံ ကတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ တေ သာမဏေရေ ဥပသင်္ကမိ။ တေ တထာ ကာလပရိစ္ဆေဒဿ ကတတ္တာ ထေရေ ဥပသင်္ကမန္တေ ဥဋ္ဌဟိတွာ ဝန္ဒိတွာ အဋ္ဌံသု။ ထေရော – ‘‘ကတရကတရဝိဟာရေန ဝိဟရထာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ တေဟိ ‘‘ဣမာယ ဣမာယာ’’တိ ဝုတ္တေ ဒါရကေပိ ဧဝံ ဝိနေန္တော – ‘‘မယှံ ဘာတိကော သစ္စဝါဒီ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၄၆။)

ဝတ ဓမ္မဿ အနုဓမ္မစာရိ’’န္တိ ထေရံ ပသံသန္တော ပက္ကာမိ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝါတိ။

ခဒိရဝနိယတ္ထေရအပဒါနဝဏ္ဏနာ သမတ္တာ။

၃-၁၀။ အာနန္ဒတ္ထေရအပဒါနဝဏ္ဏနာ

အာရာမဒွါရာ နိက္ခမ္မာတိအာဒိကံ အာယသ္မတော အာနန္ဒတ္ထေရဿ အပဒါနံ။ အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ဝိဝဋ္ဋူပနိဿယာနိ ပုညာနိ ဥပစိနန္တော ပဒုမုတ္တရဿ ဘဂဝတော ကာလေ ဟံသဝတီနဂရေ သတ္ထု ဝေမာတိကဘာတာ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။ သုမနောတိဿ နာမံ အဟောသိ။ ပိတာ ပနဿ နန္ဒရာဇာ နာမ။ သော အတ္တနော ပုတ္တဿ သုမနကုမာရဿ ဝယပ္ပတ္တဿ ဟံသဝတီနဂရတော ဝီသယောဇနသတေ ဌာနေ ဘောဂနဂရံ အဒါသိ။ သော ကဒါစိ ကဒါစိ အာဂန္တွာ သတ္ထာရဉ္စ ပိတရဉ္စ ပဿတိ။ တဒါ ရာဇာ သတ္ထာရဉ္စ သတသဟဿပရိမာဏံ ဘိက္ခုသံဃဉ္စ သယမေဝ သက္ကစ္စံ ဥပဋ္ဌဟိ, အညေသံ ဥပဋ္ဌာတုံ န ဒေတိ။

တေန သမယေန ပစ္စန္တော ကုပိတော အဟောသိ။ ကုမာရော တဿ ကုပိတဘာဝံ ရညော အနာရောစေတွာ သယမေဝ တံ ဝူပသမေသိ။ တံ သုတွာ ရာဇာ တုဋ္ဌမာနသော ‘‘ဝရံ တေ တာဝ ဒမ္မိ, ဂဏှာဟီ’’တိ အာဟ။ ကုမာရော ‘‘သတ္ထာရံ ဘိက္ခုသံဃဉ္စ တေမာသံ ဥပဋ္ဌဟန္တော ဇီဝိတံ အဝဉ္ဈံ ကာတုံ ဣစ္ဆာမီ’’တိ အာဟ။ ‘‘ဧတံ န သက္ကာ, အညံ ဝဒေဟီ’’တိ။ ‘‘ဒေဝ, ခတ္တိယာနံ ဒွေ ကထာ နာမ နတ္ထိ, ဧတံ မေ ဒေဟိ, န မယှံ အညေနတ္ထော, သစေ သတ္ထာ အနုဇာနာတိ, ဒိန္နမေဝါ’’တိ။ သော ‘‘သတ္ထု စိတ္တံ ဇာနိဿာမီ’’တိ ဝိဟာရံ ဂတော။ တေန စ သမယေန ဘဂဝါ ဂန္ဓကုဋိံ ပဝိဋ္ဌော ဟောတိ။ သော ဘိက္ခူ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘အဟံ, ဘန္တေ, ဘဂဝန္တံ ဒဿနာယ အာဂတော, ဒဿေထ မ’’န္တိ။ ဘိက္ခူ ‘‘သုမနော နာမ ထေရော သတ္ထု ဥပဋ္ဌာကော, တဿ သန္တိကံ ဂစ္ဆာဟီ’’တိ အာဟံသု။ သော ထေရဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ‘‘သတ္ထာရံ, ဘန္တေ, ဒဿေထာ’’တိ အာဟ။ အထ ထေရော တဿ ပဿန္တဿေဝ ပထဝိယံ နိမုဇ္ဇိတွာ ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘ရာဇပုတ္တော, ဘန္တေ, တုမှာကံ ဒဿနာယ အာဂတော’’တိ အာဟ။ ‘‘တေန ဟိ ဘိက္ခု ဗဟိ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၄၇။)

အာသနံ ပညပေဟီ’’တိ။ ထေရော ပုနပိ ဗုဒ္ဓါသနံ ဂဟေတွာ အန္တောဂန္ဓကုဋိယံ နိမုဇ္ဇိတွာ တဿ ပဿန္တဿ ဗဟိပရိဝေဏေ ပါတုဘဝိတွာ ဂန္ဓကုဋိပရိဝေဏေ အာသနံ ပညာပေသိ။ ကုမာရော တံ ဒိသွာ ‘‘မဟန္တော ဝတာယံ ဘိက္ခူ’’တိ စိတ္တံ ဥပ္ပါဒေသိ။

ဘဂဝါပိ ဂန္ဓကုဋိတော နိက္ခမိတွာ ပညတ္တာသနေ နိသီဒိ။ ရာဇပုတ္တော သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ ပဋိသန္ထာရံ ကတွာ ‘‘အယံ, ဘန္တေ, ထေရော တုမှာကံ သာသနေ ဝလ္လဘော မညေ’’တိ? ‘‘အာမ, ကုမာရ, ဝလ္လဘော’’တိ။ ‘‘ကိံ ကတွာ, ဘန္တေ, ဧသ ဝလ္လဘော’’တိ? ‘‘ဒါနာဒီနိ ပုညာနိ ကတွာ’’တိ။ ‘‘ဘဂဝါ, အဟမ္ပိ အယံ ထေရော ဝိယ အနာဂတေ ဗုဒ္ဓသာသနေ ဝလ္လဘော ဟောတုကာမော’’တိ သော ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ သံဃဿ သတ္တာဟံ ခန္ဓာဝါရေ ဘတ္တံ ဒတွာ သတ္တမေ ဒိဝသေ, ‘‘ဘန္တေ, မယာ ပိတု သန္တိကာ တုမှာကံ တေမာသံ ပဋိဇဂ္ဂနဝရော လဒ္ဓေါ, တေမာသံ မေ ဝဿာဝါသံ အဓိဝါသေထာ’’တိ ဝတွာ သတ္ထု အဓိဝါသနံ ဝိဒိတွာ သပရိဝါရံ ဘဂဝန္တံ ဂဟေတွာ ယောဇနေ ယောဇနေ သတ္ထု ဘိက္ခုသံဃဿ စ ဝသနာနုစ္ဆဝိကေ ဝိဟာရေ ကာရေတွာ တတ္ထ တတ္ထ ဝသာပေန္တော အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနသမီပေ သတသဟဿေန ကီတေ သောဘနနာမကေ ဥယျာနေ သတသဟဿေန ကာရိတံ ဝိဟာရံ ပဝေသာပေတွာ –

‘‘သတသဟဿေန မေ ကီတံ, သတသဟဿေန ကာရိတံ၊

သောဘနံ နာမ ဥယျာနံ, ပဋိဂ္ဂဏှ မဟာမုနီ’’တိ။ –

ဥဒကံ ပါတေသိ။ သော ဝဿူပနာယိကဒိဝသေ သတ္ထု မဟာဒါနံ ပဝတ္တေတွာ ‘‘ဣမိနာ နီဟာရေန ဒါနံ ဒဒေယျာထာ’’တိ ပုတ္တဒါရေ အမစ္စေ စ ဒါနေ ကိစ္စကရဏေ စ နိယောဇေတွာ သယံ သုမနတ္ထေရဿ ဝသနဋ္ဌာနသမီပေယေဝ ဝသန္တော ဧဝံ အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနေ သတ္ထာရံ တေမာသံ ဥပဋ္ဌဟိ။ ဥပကဋ္ဌာယ ပန ပဝါရဏာယ ဂါမံ ပဝိသိတွာ သတ္တာဟံ မဟာဒါနံ ပဝတ္တေတွာ သတ္တမေ ဒိဝသေ သတ္ထု ဘိက္ခုသံဃဿ စ ပါဒမူလေ တိစီဝရေ ဌပေတွာ ဝန္ဒိတွာ ‘‘ဘန္တေ, ယဒေတံ မယာ ခန္ဓာဝါရတော ပဋ္ဌာယ ပုညံ ကတံ, န တံ သက္ကသမ္ပတ္တိအာဒီနံ အတ္ထာယ ကတံ, အထ ခေါ အဟမ္ပိ သုမနတ္ထေရော ဝိယ အနာဂတေ ဧကဿ ဗုဒ္ဓဿ ဥပဋ္ဌာကော ဝလ္လဘော ဘဝေယျ’’န္တိ ပတ္ထနံ အကာသိ။ သတ္ထာ တဿ အနန္တရာယတံ ဒိသွာ ဗျာကရိတွာ ပက္ကာမိ။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၄၈။)

သော တသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပါဒေ ဝဿသတသဟဿံ ပုညာနိ ကတွာ တတော ပရမ္ပိ တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ဥဠာရာနိ ပုညကမ္မာနိ ဥပစိနိတွာ ဒေဝမနုဿေသု သံသရန္တော ကဿပဘဂဝတော ကာလေ ကုလဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တော ဝိညုတံ ပတွာ ဧကဿ ထေရဿ ပိဏ္ဍာယ စရတော ပတ္တဂ္ဂဟဏတ္ထံ ဥတ္တရသာဋကံ ကတွာ ပူဇံ အကာသိ။ ပုန သဂ္ဂေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ တတော စုတော ဗာရာဏသိရာဇာ ဟုတွာ အဋ္ဌ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေ ဒိသွာ တေ ဘောဇေတွာ အတ္တနော မင်္ဂလုယျာနေ အဋ္ဌ ပဏ္ဏသာလာယော ကာရေတွာ တေသံ နိသီဒနတ္ထာယ အဋ္ဌ သဗ္ဗရတနမယပီဌေ စေဝ မဏိအာဓာရကေ စ ပဋိယာဒေတွာ ဒသဝဿသဟဿာနိ ဥပဋ္ဌာနံ အကာသိ, ဧတာနိ ပါကဋာနိ။

ကပ္ပသတသဟဿံ ပန တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ပုညာနိ ဥပစိနန္တော အမှာကံ ဗောဓိသတ္တေန သဒ္ဓိံ တုသိတပုရေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ တတော စုတော အမိတောဒနသက္ကဿ ဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ သဗ္ဗေ ဉာတကေ အာနန္ဒိတေ ကရောန္တော ဇာတောတိ အာနန္ဒောတွေဝ နာမံ လဘိ။ သော အနုက္ကမေန ဝယပ္ပတ္တော ကတာဘိနိက္ခမနေ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ ပတွာ ပဝတ္တိတဝရဓမ္မစက္ကေ ပဌမံ ကပိလဝတ္ထုံ ဂန္တွာ တတော နိက္ခမန္တေ ဘဂဝတိ တဿ ပရိဝါရတ္ထံ ပဗ္ဗဇိတုံ နိက္ခမန္တေဟိ ဘဒ္ဒိယာဒီဟိ သဒ္ဓိံ နိက္ခမိတွာ ဘဂဝတော သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိတွာ အာယသ္မတော ပုဏ္ဏဿ မန္တာဏိပုတ္တဿ သန္တိကေ ဓမ္မကထံ သုတွာ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။

တေန စ သမယေန ဘဂဝတော ပဌမဗောဓိယံ ဝီသတိဝဿာနိ အနိဗဒ္ဓါ ဥပဋ္ဌာကာ အဟေသုံ။ ဧကဒါ နာဂသမာလော ပတ္တစီဝရံ ဂဟေတွာ ဝိစရတိ, ဧကဒါ နာဂိတော, ဧကဒါ ဥပဝါနော, ဧကဒါ သုနက္ခတ္တော, ဧကဒါ စုန္ဒော သမဏုဒ္ဒေသော, ဧကဒါ သာဂတော, ဧကဒါ မေဃိယော, တေ ယေဘုယျေန သတ္ထု စိတ္တံ နာရာဓယိံသု။ အထေကဒိဝသံ ဘဂဝါ ဂန္ဓကုဋိပရိဝေဏေ ပညတ္တဝရဗုဒ္ဓါသနေ ဘိက္ခုသံဃပရိဝုတော နိသိန္နော ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘အဟံ, ဘိက္ခဝေ, ဣဒါနိ မဟလ္လကော ဧကစ္စေ ဘိက္ခူ ‘ဣမိနာ မဂ္ဂေန ဂစ္ဆာမီ’တိ ဝုတ္တေ အညေန မဂ္ဂေန ဂစ္ဆန္တိ, ဧကစ္စေ မယှံ ပတ္တစီဝရံ ဘူမိယံ နိက္ခိပန္တိ, မယှံ နိဗဒ္ဓုပဋ္ဌာကံ ဧကံ ဘိက္ခုံ ဝိဇာနထာ’’တိ။ တံ သုတွာ ဘိက္ခူနံ ဓမ္မသံဝေဂေါ ဥဒပါဒိ။ အထာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ဥဋ္ဌာယ ဘဂဝန္တံ ဝန္ဒိတွာ ‘‘အဟံ, ဘန္တေ, တုမှေ ဥပဋ္ဌဟိဿာမီ’’တိ အာဟ။ တံ ဘဂဝါ ပဋိက္ခိပိ။ ဧတေနုပါယေန မဟာမောဂ္ဂလ္လာနံ အာဒိံ ကတွာ သဗ္ဗေ မဟာသာဝကာ ‘‘အဟံ

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၄၉။)

ဥပဋ္ဌဟိဿာမိ, အဟံ ဥပဋ္ဌဟိဿာမီ’’တိ ဥဋ္ဌဟိံသု ဌပေတွာ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ။ တေပိ ဘဂဝါ ပဋိက္ခိပိ။

အာနန္ဒော ပန တုဏှီယေဝ နိသီဒိ။ အထ နံ ဘိက္ခူ အာဟံသု – ‘‘အာဝုသော, တွမ္ပိ သတ္ထု ဥပဋ္ဌာကဋ္ဌာနံ ယာစာဟီ’’တိ။ ‘‘ယာစိတွာ လဒ္ဓုပဋ္ဌာနံ နာမ ကီဒိသံ ဟောတိ? သစေ ရုစ္စတိ, သတ္ထာ သယမေဝ ဝက္ခတီ’’တိ။ အထ ဘဂဝါ – ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, အာနန္ဒော အညေဟိ ဥဿာဟေတဗ္ဗော, သယမေဝ ဇာနိတွာ မံ ဥပဋ္ဌဟိဿတီ’’တိ အာဟ။ တတော ဘိက္ခူ ‘‘ဥဋ္ဌေဟိ, အာဝုသော အာနန္ဒ, သတ္ထာရံ ဥပဋ္ဌာကဋ္ဌာနံ ယာစာဟီ’’တိ အာဟံသု။ ထေရော ဥဋ္ဌဟိတွာ ‘‘သစေ မေ, ဘန္တေ, ဘဂဝါ အတ္တနာ လဒ္ဓံ ပဏီတံ စီဝရံ န ဒဿတိ, ပဏီတံ ပိဏ္ဍပါတံ န ဒဿတိ, ဧကဂန္ဓကုဋိယံ ဝသိတုံ န ဒဿတိ, နိမန္တနံ ဂဟေတွာ န ဂမိဿတိ, ဧဝါဟံ ဘဂဝန္တံ ဥပဋ္ဌဟိဿာမီ’’တိ အာဟ။ ‘‘ဧတ္တကေ ဂုဏေ လဘတော သတ္ထု ဥပဋ္ဌာနံ ကော ဘာရော’’တိ ဥပဝါဒမောစနတ္ထံ ဣမေ စတ္တာရော ပဋိက္ခေပါ, ‘‘သစေ, ဘန္တေ, ဘဂဝါ မယာ ဂဟိတံ နိမန္တနံ ဂမိဿတိ, သစာဟံ ဒေသန္တရတော အာဂတာဂတေ တာဝဒေဝ ဒဿေတုံ လဘာမိ, ယဒါ မေ ကင်္ခါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, တာဝဒေဝ ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ပုစ္ဆိတုံ လဘာမိ, သစေ ဘဂဝါ ပရမ္မုခါ ဒေသိတံ ဓမ္မံ ပုန မယှံ ဗျာကရိဿသိ, ဧဝါဟံ ဘဂဝန္တံ ဥပဋ္ဌဟိဿာမိ’’။ ‘‘ဧတ္တကမ္ပိ သတ္ထု သန္တိကေ အနုဂ္ဂဟံ န လဘတီ’’တိ ဥပဝါဒမောစနတ္ထဉ္စေဝ ဓမ္မဘဏ္ဍာဂါရိကဘာဝပရိပူရဏတ္ထဉ္စ ဣမာ စတဿော ယာစနာတိ ဣမေ အဋ္ဌ ဝရေ ဂဟေတွာ နိဗဒ္ဓုပဋ္ဌာကော အဟောသိ။ တဿေဝ ဌာနန္တရဿ အတ္ထာယ ကပ္ပသတသဟဿံ ပူရိတာနံ ပါရမီနံ ဖလံ ပါပုဏိ။

သော ဥပဋ္ဌာကဋ္ဌာနံ လဒ္ဓဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ဒသဗလံ ဒုဝိဓေန ဥဒကေန တိဝိဓေန ဒန္တကဋ္ဌေန ဟတ္ထပါဒပရိကမ္မေန ပိဋ္ဌိပရိကမ္မေန ဂန္ဓကုဋိပရိဝေဏသမ္မဇ္ဇနေနာတိ ဧဝမာဒီဟိ ကိစ္စေဟိ ဥပဋ္ဌဟန္တော – ‘‘ဣမာယ နာမ ဝေလာယ သတ္ထု ဣဒံ နာမ လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတိ, ဣဒံ နာမ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဒိဝသဘာဂံ သန္တိကာဝစရော ဟုတွာ ရတ္တိဘာဂေ မဟန္တံ ဒဏ္ဍဒီပိကံ ဂဟေတွာ ဂန္ဓကုဋိပရိဝေဏံ နဝဝါရေ အနုပရိယာယတိ သတ္ထရိ ပက္ကောသန္တေ ပဋိဝစနဒါနာယ, ထိနမိဒ္ဓဝိနောဒနတ္ထံ။ အထ နံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ အရိယဂဏမဇ္ဈေ နိသိန္နော အနေကပရိယာယေန ပသံသိတွာ ဗဟုဿုတာနံ သတိမန္တာနံ ဂတိမန္တာနံ ဓိတိမန္တာနံ ဥပဋ္ဌာကာနဉ္စ ဘိက္ခူနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေသိ။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၅၀။)

ဧဝံ သတ္ထာရာ ပဉ္စသု ဌာနေသု ဧတဒဂ္ဂေ ဌပိတော စတူဟိ အစ္ဆရိယဗ္ဘူတဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော သတ္ထု ဓမ္မကောသာရက္ခော အယံ မဟာထေရော သေခေါဝ သမာနော သတ္ထရိ ပရိနိဗ္ဗုတေ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေန ဘိက္ခူဟိ သမုတ္တေဇိတော ဒေဝတာယ စ သံဝေဇိတော ‘‘သွေယေဝ စ ဒါနိ ဓမ္မသင်္ဂီတိ ကာတဗ္ဗာ, န ခေါ ပန မေတံ ပတိရူပံ, ယွာယံ သေခေါ သကရဏီယော အသေခေဟိ ထေရေဟိ သဒ္ဓိံ ဓမ္မံ ဂါယိတုံ သန္နိပါတံ ဂန္တု’’န္တိ သဉ္ဇာတုဿာဟော ဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေတွာ ဗဟုဒေဝ ရတ္တိံ ဝိပဿနာယ ကမ္မံ ကရောန္တော စင်္ကမေ ဝီရိယသမတံ အလဘိတွာ တတော ဝိဟာရံ ပဝိသိတွာ သယနေ နိသီဒိတွာ သယိတုကာမော ကာယံ အာဝဋ္ဋေသိ။ အပတ္တဉ္စ သီသံ ဗိမ္ဗောဟနံ, ပါဒါ စ ဘူမိတော မုတ္တမတ္တာ, ဧကသ္မိံ အန္တရေ အနုပါဒါယ အာသဝေဟိ စိတ္တံ ဝိမုစ္စိ, ဆဠဘိညော အဟောသိ။

֍ * ၆၄၄။ ဧဝံ ဆဠဘိညာဒိဂုဏပဋိမဏ္ဍိတော ဥပဋ္ဌာကာဒိဂုဏေဟိ ဧတဒဂ္ဂဋ္ဌာနံ ပတ္တော အတ္တနော ပုဗ္ဗကမ္မံ သရိတွာ သောမနဿဝသေန ပုဗ္ဗစရိတာပဒါနံ ဒဿေန္တော အာရာမဒွါရာ နိက္ခမ္မာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အာရာမဒွါရာတိ သဗ္ဗသတ္တာနံ ဓမ္မဒေသနတ္ထာယ ဝိဟာရဒွါရတော နိက္ခမိတွာ ဗဟိဒွါရသမီပေ ကတမဏ္ဍပမဇ္ဈေ သုပညတ္တဝရဗုဒ္ဓါသနေ နိသိန္နော ပဒုမုတ္တရော နာမ မဟာမုနိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ။ ဝဿန္တော အမတံ ဝုဋ္ဌိန္တိ ဓမ္မဒေသနာမဟာအမတဓာရာဟိ ဓမ္မဝဿံ ဝဿန္တော။ နိဗ္ဗာပေသိ မဟာဇနန္တိ မဟာဇနဿ စိတ္တသန္တာနဂတကိလေသဂ္ဂိံ နိဗ္ဗာပေသိ ဝူပသမေသိ, မဟာဇနံ နိဗ္ဗာနာမတပါနေန သန္တိံ သီတိဘာဝံ ပါပေသီတိ အတ္ထော။

֍ * ၆၄၅။ သတသဟဿံ တေ ဓီရာတိ ပရိဝါရသမ္ပတ္တိံ ဒဿေန္တော အာဟ။ ဆဟိ အဘိညာဟိ ဣဒ္ဓိဝိဓာဒိဉာဏကောဋ္ဌာသေဟိ သမန္နာဂတာ အနေကသတသဟဿစက္ကဝါဠေသု ခဏေန ဂန္တုံ သမတ္ထာဟိ ဣဒ္ဓီဟိ သမန္နာဂတတ္တာ မဟိဒ္ဓိကာတေ ဓီရာ သတသဟဿခီဏာသဝါ ဆာယာဝ အနပါယိနီတိ ကတ္ထစိ အနပဂတာ ဆာယာ ဣဝ တံ သမ္ဗုဒ္ဓံ ပဒုမုတ္တရံ ဘဂဝန္တံ ပရိဝါရေန္တိ ပရိဝါရေတွာ ဓမ္မံ သုဏန္တီတိ အတ္ထော။

֍ * ၆၄၆။ ဟတ္ထိက္ခန္ဓဂတော အာသိန္တိ တဒါ ဘဂဝတော ဓမ္မဒေသနာသမယေ အဟံ ဟတ္ထိပိဋ္ဌေ နိသိန္နော အာသိံ အဟောသိန္တိ အတ္ထော။ သေတစ္ဆတ္တံ ဝရုတ္တမန္တိ ပတ္ထေတဗ္ဗံ ဥတ္တမံ သေတစ္ဆတ္တံ မမ မတ္ထကေ ဓာရယန္တော

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၅၁။)

ဟတ္ထိပိဋ္ဌေ နိသိန္နောတိ သမ္ဗန္ဓော။ သုစာရုရူပံ ဒိသွာနာတိ သုန္ဒရံ စာရုံ မနောဟရရူပဝန္တံ ဓမ္မံ ဒေသိယမာနံ သမ္ဗုဒ္ဓံ ဒိသွာ မေ မယှံ ဝိတ္တိ သန္တုဋ္ဌိ သောမနဿံ ဥဒပဇ္ဇထ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ အတ္ထော။

֍ * ၆၄၇။ ဩရုယှ ဟတ္ထိက္ခန္ဓမှာတိ တံ ဘဂဝန္တံ နိသိန္နံ ဒိသွာ ဟတ္ထိပိဋ္ဌိတော ဩရုယှ ဩရောဟိတွာ နရာသဘံ နရဝသဘံ ဥပဂစ္ဆိံ သမီပံ ဂတောတိ အတ္ထော။ ရတနမယဆတ္တံ မေတိ ရတနဘူသိတံ မေ မယှံ ဆတ္တံ ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌဿ မတ္ထကေ ဓာရယိန္တိ သမ္ဗန္ဓော။

֍ * ၆၄၈။ မမ သင်္ကပ္ပမညာယာတိ မယှံ ပသာဒေန ဥပ္ပန္နံ သင်္ကပ္ပံ ဉတွာ ဣသီနံ အန္တရေ မဟန္တဘူတော သော ပဒုမုတ္တရော ဘဂဝါ။ တံ ကထံ ဌပယိတွာနာတိ တံ အတ္တနာ ဒေသိယမာနံ ဓမ္မကထံ ဌပေတွာ မမ ဗျာကရဏတ္ထာယ ဣမာ ဂါထာ အဘာသထ ကထေသီတိ အတ္ထော။

֍ * ၆၄၉။ ကထန္တိ စေ? ယော သောတိအာဒိမာဟ။ သောဏ္ဏာလင်္ကာရဘူသိတံ ဆတ္တံ ယော သော ရာဇကုမာရော မေ မတ္ထကေ ဓာရေသီတိ သမ္ဗန္ဓော။ တမဟံ ကိတ္တယိဿာမီတိ တံ ရာဇကုမာရံ အဟံ ကိတ္တယိဿာမိ ပါကဋံ ကရိဿာမိ။ သုဏောထ မမ ဘာသတောတိ ဘာသန္တဿ မမ ဝစနံ သုဏောထ ဩဟိတသောတာ မနသိ ကရောထာတိ အတ္ထော။

֍ * ၆၅၀။ ဣတော ဂန္တွာ အယံ ပေါသောတိ အယံ ရာဇကုမာရော ဣတော မနုဿလောကတော စုတော တုသိတံ ဂန္တွာ အာဝသိဿတိ တတ္ထ ဝိဟရိဿတိ။ တတ္ထ အစ္ဆရာဟိ ပုရက္ခတော ပရိဝါရိတော တုသိတဘဝနသမ္ပတ္တိံ အနုဘောဿတီတိ သမ္ဗန္ဓော။

֍ * ၆၅၁။ စတုတ္တိံသက္ခတ္တုန္တိ တုသိတဘဝနတော စဝိတွာ တာဝတိံသဘဝနေ ဥပ္ပန္နော စတုတ္တိံသဝါရေ ဒေဝိန္ဒော ဒေဝရဇ္ဇံ ကရိဿတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဗလာဓိပေါ အဋ္ဌသတန္တိ တာဝတိံသဘဝနတော စုတော မနုဿလောကေ ဥပ္ပန္နော ဗလာဓိပေါ စတုရင်္ဂိနိယာ သေနာယ အဓိပေါ ပဓာနော အဋ္ဌသတဇာတီသု ပဒေသရာဇာ ဟုတွာ ဝသုဓံ အနေကရတနဝရံ ပထဝိံ အာဝသိဿတိ ပုထဗျံ ဝိဟရိဿတီတိ အတ္ထော။

֍ * ၆၅၂။ အဋ္ဌပညာသက္ခတ္တုန္တိ အဋ္ဌပညာသဇာတီသု စက္ကဝတ္တီ ရာဇာ ဘဝိဿတီတိ အတ္ထော။ မဟိယာ သကလဇမ္ဗုဒီပပထဝိယာ ဝိပုလံ အသင်္ချေယျံ ပဒေသရဇ္ဇံ ကာရယိဿတိ။

(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၅၂။)

֍ * ၆၅၄။ သကျာနံ ကုလကေတုဿာတိ သကျရာဇူနံ ကုလဿ ဓဇဘူတဿ ဗုဒ္ဓဿ ဉာတကော ဘဝိဿတီတိ အတ္ထော။

֍ * ၆၅၅။ အာတာပီတိ ဝီရိယဝါ။ နိပကောတိ နေပက္ကသင်္ခါတာယ ပညာယ သမန္နာဂတော။ ဗာဟုသစ္စေသု ဗဟုဿုတဘာဝေသု ပိဋကတ္တယဓာရဏေသု ကောဝိဒေါ ဆေကော။ နိဝါတဝုတ္တိ အနဝညတ္တိကော အထဒ္ဓေါ ကာယပါဂဗ္ဗိယာဒိထဒ္ဓဘာဝဝိရဟိတော သဗ္ဗပါဌီ သကလပိဋကတ္တယဓာရီ ဘဝိဿတီတိ သမ္ဗန္ဓော။

֍ * ၆၅၆။ ပဓာနပဟိတတ္တော သောတိ သော အာနန္ဒတ္ထေရော ဝီရိယကရဏာယ ပေသိတစိတ္တော။ ဥပသန္တော နိရူပဓီတိ ရာဂူပဓိဒေါသူပဓိမောဟူပဓီဟိ ဝိရဟိတော, သောတာပတ္တိမဂ္ဂေန ပဟာတဗ္ဗကိလေသာနံ ပဟီနတ္တာ ဥပသန္တော သန္တကာယစိတ္တော။

֍ * ၆၅၇။ သန္တိ အာရညကာတိ အရညေ ဘဝါ မဟာဝနေ ဇာတာ။ သဋ္ဌိဟာယနာတိ သဋ္ဌိဝဿကာလေ ဟာယနဗလာ။ တိဓာ ပဘိန္နာတိ အက္ခိကဏ္ဏကောသသင်္ခါတေဟိ တီဟိ ဌာနေဟိ ဘိန္နမဒါ။ မာတင်္ဂါတိ မာတင်္ဂဟတ္ထိကုလေ ဇာတာ။ ဤသာဒန္တာတိ ရထီသာသဒိသဒန္တာ။ ဥရူဠှဝါ ရာဇဝါဟနာ။ ကုဉ္ဇရသင်္ခါတာ နာဂါ ဟတ္ထိရာဇာနော သန္တိ သံဝိဇ္ဇန္တိ ယထာ, တထာ သတသဟဿသင်္ချာ ခီဏာသဝသင်္ခါတာ ပဏ္ဍိတာ မဟိဒ္ဓိကာ အရဟန္တနာဂါ သန္တိ, သဗ္ဗေ တေ အရဟန္တနာဂါ ဗုဒ္ဓနာဂရာဇဿ။ န ဟောန္တိ ပဏိဓိမှိ တေတိ တေ ပဏိဓိမှိ တာဒိသာ န ဟောန္တိ, ကိံ သဗ္ဗေ တေ ဘယဘီတာ သကဘာဝေန သဏ္ဌာတုံ အသမတ္ထာတိ အတ္ထော။ သေသံ ဝုတ္တနယတ္တာ ဥတ္တာနတ္ထမေဝါတိ။

အာနန္ဒတ္ထေရအပဒါနဝဏ္ဏနာ သမတ္တာ။

ဧတ္တာဝတာ ပဌမာ ဗုဒ္ဓဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ သမတ္တာ။

ပဌမော ဘာဂေါ နိဋ္ဌိတော။