။ နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ။
သဒ္ဒနီတိပ္ပကရဏံ (ဓာတုမာလာ)
၁၅. သရဝဂ္ဂပဉ္စကန္တိက သုဒ္ဓဿရဓာတု
ဣတော ပရံ တု သရတော၊ ကကာရန္တာဒိဘေဒတော။
ဓာတုယော ဓာတုနိပ္ဖန္န-ရူပါနိ ဝိဝိဓာနိ စ။
သာဋ္ဌကထေ ပိဋကမှိ၊ ဇိနပါဌေ ယထာဗလံ။
နယံ ဥပပရိက္ခိတွာ၊ သမာသေန ကထေဿ’ဟံ။
(နီတိ၊ဓာ၊၂။)ဣ ဂတိယံ။ ယေသံ ဓာတူနံ ဂတိအတ္ထော, ဗုဒ္ဓိပိ တေသံ အတ္ထော။ ပဝတ္တိပါပုဏာနိပိ။ တတြ ဂမနံ ဒုဝိဓံ ကာယဂမနံ ဉာဏဂမနဉ္စ။ တေသု ကာယဂမနံ နာမ ဣရိယာပထဂမနံ, ဉာဏဂမနံ နာမ ဉာဏုပ္ပတ္တိ, တသ္မာ ပယောဂါနုရူပေန ‘‘ဂစ္ဆတီ’’တိ ပဒဿ ‘‘ဇာနာတီ’’တိပိ အတ္ထော ဘဝတိ, ‘‘ပဝတ္တတီ’’တိပိ အတ္ထော ဘဝတိ, ‘‘ပါပုဏာတီ’’တိပိ အတ္ထော ဘဝတိ, ဣရိယာပထဂမနေန ဂစ္ဆတီတိပိ အတ္ထော ဘဝတိ, ဉာဏဂမနေန ဂစ္ဆတီတိပိ အတ္ထော ဘဝတိ။ တထာ ဟိ ‘‘သီဃံ ဂစ္ဆတီ’’တိအာဒီသု ဣရိယာပထဂမနံ ‘‘ဂမန’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ သုန္ဒရံ နိဗ္ဗာနံ ဂတော။ ‘‘ဂတိမာ’’တိအာဒီသု ပန ဉာဏဂမနံ။ ဧဝံ သဗ္ဗေသမ္ပိ ဂတျတ္ထာနံ ဓာတူနံ ယထာပယောဂံ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။
တဿိမာနိ ရူပါနိ ဘဝန္တိ – ဣတိ, ဧတိ, ဥဒေတိ။ ကာရိတေ ‘‘ဥဒါယတီ’’တိ ရူပံ ဘဝတိ။ ဥဋ္ဌာပေတီတိ ဟိ အတ္ထော, ဒုကာရော အာဂမော။ ဥပေတိ, သမုပေတိ, ဝေတိ, အပေတိ, အဝေတိ, အနွေတိ, သမေတိ, အဘိသမေတိ, သမယော, အဘိသမယော, ဤဒိ, ဥဒိ, ဧကောဒိ, ပဏ္ဍိတော, ဣတော, ဥဒိတော, ဥပေတော, သမုပေတော, အနွိတော, အပေတော, သမေတော, ဧတဗ္ဗော, ပစ္စေတဗ္ဗော, ပဋိယမာနော, ပဋိစ္စော, ဧန္တော, အဓိပ္ပေတော, အဓိပ္ပာယော, ပစ္စယော, အညာနိပိ ယောဇေတဗ္ဗာနိ။ ‘‘ဣတာ, ဣတ’’န္တိအာဒိနာ ယထာရဟံ ဣတ္ထိနပုံသကဝသေနပိ။ ပစ္စေတုံ, ဥပေတုံ, သမုပေတုံ, အနွေတုံ, သမေတုံ, အဘိသမေတုံ, ဣစ္စ, ပဋိစ္စ, သမေစ္စ, အဘိသမေစ္စ, အပေစ္စ, ဥပေစ္စ, ပဋိမုခံ ဣတွာ, ဣတွာန, ဥပေတွာ, ဥပေတွာန, ဥပေတုန, အညာနိပိ ဗုဒ္ဓဝစနာနုရူပတော ယောဇေတဗ္ဗာနိ။
ဣတိဣတိ ကြိယာသဒ္ဒေါ၊ သုတ္တန္တေသု န ဒိဿတိ။
ဣဒမေတ္ထ န ဝတ္တဗ္ဗံ၊ ဒဿနာယေဝ မေ ရုတော။
‘‘ဣတာယံ ကောဓရူပေန’’၊ ဣတိ ပါဠိ ဟိ ဒိဿတိ။
အင်္ဂုတ္တရနိကာယမှိ၊ မုနိနာဟစ္စ ဘာသိတာ။
ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ အင်္ဂုတ္တရနိကာယေ ကောဓံ နိန္ဒန္တေန –
‘‘ဣတာယံ ကောဓရူပေန၊ မစ္စုဝေသော ဂုဟာသယော။
တံ ဒမေန သမုစ္ဆိန္ဒေ၊ ပညာဝီရိယေန ဒိဋ္ဌိယာ’’တိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၃။)တတြ ဣတာယန္တိ ဣတိ အယန္တိ ဆေဒေါ။ ဣတိဣတိ စ ဂစ္ဆတိ ပဝတ္တတီတိ အတ္ထော။ အယံ ပနေတ္ထ သုတ္တပဒတ္ထော – ယော ဒေါသော လောကေ ‘‘ကောဓော’’တိ လောကိယမဟာဇနေန ဝုစ္စတိ, နာယံ အတ္ထတော ကောဓောတိ ဝတ္တဗ္ဗော။ ကိန္တိ ပန ဝတ္တဗ္ဗော, ဧသော ဟိ သရီရသင်္ခါတဂုဟာသယော မစ္စုရာဇာ ဧဝ ကောဓဝသေန ပမဒ္ဒန္တော သတ္တသန္တာနေ ဂစ္ဆတီတိ ဝတ္တဗ္ဗော။ တံ ဧဝရူပံ ‘‘မစ္စုရာဇာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ ဗဟုနော ဇနဿ အနတ္ထကရံ ကောဓံ ဟိတကာမော ဒမေန ပညာယ ဝီရိယေန ဒိဋ္ဌိယာ စ ဆိန္ဒေယျာတိ။
ဧတီတိ ဣမဿ ပန အာဂစ္ဆတီတိ အတ္ထော။ ‘‘ဧတီ’’တိ ဧတ္ထ ဟိ အာဥပသဂ္ဂေါ သန္ဓိကိစ္စေန ပဋိစ္ဆန္နတ္တာ န ပါကဋော ဝလာဟကာဝတ္ထရိတော ပုဏ္ဏစန္ဒော ဝိယ။ တထာ ဟိ ဧတ္ထ အာ ဣတိ ဧတီတိ သန္ဓိဝိဂ္ဂဟော ဘဝတိ, အာကာရဿ စ ဣကာရေန ပရေန သဒ္ဓိံယေဝ ဧကာရာဒေသော။ တသ္မာ ‘‘အယံ သော သာရထီ ဧတိ။ ဧတု ဝေဿန္တရော ရာဇာ’’တိအာဒီသု ‘‘အာဂစ္ဆတိ, အာဂစ္ဆတူ’’တိအာဒိနာ အတ္ထော ကထေတဗ္ဗော။ ဗျာကရဏသတ္ထေပိ ဟိ အာ ဣတိ ဧတီတိ သန္ဓိဝိဂ္ဂဟော ဒိဿတိ, တသ္မာ အယမ္ပိ နီတိ သာဓုကံ မနသိ ကာတဗ္ဗာ။ အထ ဝါ ဣတီတိ ရဿဝသေန ဝုတ္တံ ပဒံ ဂမနံ ဗောဓေတိ, ဧတီတိ ဝုဒ္ဓိဝသေန ဝုတ္တံ ပန ယထာပယောဂံ အာဂမနာဒီနိ။ မတ္တာဝသေနပိ ဟိ ပဒါနိ သဝိသေသတ္ထာနိ ဘဝန္တိ။ တံ ယထာ? သာသနေ ပဗ္ဗဇိတော, ရဋ္ဌာ ပဗ္ဗာဇိတောတိ။ သညောဂါသညောဂဝသေနပိ, တံ ယထာ? ဂါမာ နိဂ္ဂစ္ဆတိ။ ယသံ ပေါသော နိဂစ္ဆတိ, တသ္မာ အယမ္ပိ နီတိ သာဓုကံ မနသိ ကာတဗ္ဗာ။ ဧတ္ထေတံ ဝုစ္စတိ –
ဣ ဂတိယန္တိ ကထိတာ၊ ဓာတု ဝုဒ္ဓိံ ဂတာ ယဒါ။
တဒါ အာဂမနတ္ထဿ၊ ဝါစိကာ ပါယတော ဝသာ။
ဣရိယာပထတ္ထတော ဟေ-သာ နိစ္စာဂမဝါစိကာ။
‘‘အယံ သော သာရထီ ဧတိ’’၊ ဣစ္စာဒေတ္ထ နိဒဿနံ။
(နီတိ၊ဓာ၊၄။)အနိရိယာပထတ္ထေန၊ ဝတ္တနေ ဂမနေပိ စ။
အာဂမနေ စ ဟောတီတိ၊ ဓီမာ လက္ခေယျ တံ ယထာ။
‘‘ပဋိစ္စ ဖလမေတီ’’တိ၊ ဧဝမာဒီသု ဝတ္တနေ။
ဝုဒ္ဓိပ္ပတ္တာ ဣကာရဝှာ၊ ဧသာ ဓာတု ပဝတ္တတိ။
‘‘အတ္ထမေန္တမှိ သူရိယေ၊ ဝါဠာ’’ ဣစ္စာဒီသု ပန။
ဂတေ၊ ‘‘ဧတီတိ ဣတီ’’တိ-အာဒိသွာဂမနေ သိယာ။
တထာ ဟိ ဤတီတိ အနတ္ထာယ ဧတိ အာဂစ္ဆတီတိ ဤတိ, ဥပဒ္ဒဝေါ, ဣတိ အာဂမနတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ အာဟ စ သုတ္တနိပါတဋ္ဌကထာယံ ‘‘ဧတီတိ ဤတိ, အာဂန္တုကာနံ အကုသလဘာဂီနံ ဗျသနဟေတူနံ ဧတံ အဓိဝစန’’န္တိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၅။)ဣဒါနိ ယထာရဟံ နိပါတာချာတနာမိကပရိယာပန္နာနံ ဣတိဣတော သဒ္ဒါနမတ္ထုဒ္ဓါရော ဝုစ္စတေ – တတ္ထ ဣတိသဒ္ဒေါ ဟေတုပရိသမာပနာဒိပဒတ္ထ ဝိပရိယာယ ပကာရာဝဓာရဏ နိဒဿနာဒိအနေကတ္ထပ္ပဘေဒေါ။ တထာ ဟေသ ‘‘ရုပ္ပတီတိ ခေါ ဘိက္ခဝေ တသ္မာ ရူပန္တိ ဝုစ္စတီ’’တိအာဒီသု ဟေတုအတ္ထေ ဒိဿတိ။ ‘‘တသ္မာတိဟ မေ ဘိက္ခဝေ ဓမ္မဒါယာဒါ ဘဝထ, မာ အာမိသဒါယာဒါ။ အတ္ထိ မေ တုမှေသု အနုကမ္ပာ, ကိန္တိ မေ သာဝကာ ဓမ္မဒါယာဒါ ဘဝေယျုံ, နော အာမိသဒါယာဒါ’’တိအာဒီသု ပရိသမာပနေ။ ‘‘ဣတိ ဝါ ဣတိ ဧဝရူပါ ဝိသူကဒဿနာ ပဋိဝိရတော’’တိအာဒီသု အာဒိအတ္ထော။ ‘‘မာဂဏ္ဍိယောတိ တဿ ဗြာဟ္မဏဿ သင်္ခါ သမညာ ပညတ္တိ ဝေါဟာရော နာမံ နာမကမ္မံ နာမဓေယျံ နိရုတ္တိ ဗျဉ္ဇနမဘိလာပေါ’’တိအာဒီသု ပဒတ္ထဝိပရိယာယေ။ ‘‘ဣတိ ခေါ ဘိက္ခဝေ သပ္ပဋိဘယော ဗာလော, အပ္ပဋိဘယော ပဏ္ဍိတော။ သဥပဒ္ဒဝေါ ဗာလော, အနုပဒ္ဒဝေါ ပဏ္ဍိတော။ သဥပသဂ္ဂေါ ဗာလော, အနုပသဂ္ဂေါ ပဏ္ဍိတော’’တိအာဒီသု ပကာရော။ ‘‘အတ္ထိ ဣဒပ္ပစ္စယာ ဇရာမရဏန္တိ ဣတိ ပုဋ္ဌေန သတာ အာဒန္ဒ အတ္ထီတိဿ ဝစနီယံ။ ကိံ ပစ္စယာ ဇရာမရဏန္တိ ဣတိ စေ ဝဒေယျ, ဇာတိပစ္စယာ ဇရာမရဏန္တိ ဣစ္စဿ ဝစနီယ’’န္တိအာဒီသု အဝဓာရဏေ။ ‘‘အတ္ထီတိ ခေါ ကစ္စာန အယမေကော အန္တော, နတ္ထီတိ ခေါ ကစ္စာန အယံ ဒုတိယော အန္တော’’တိအာဒီသု နိဒဿနေ။ နိပါတဝသေနေဝ တေ ပယောဂါ ဂဟေတဗ္ဗာ။ ‘‘ဣတာယံ ကောဓရူပေနာ’’တိ ဧတ္ထ ပန အာချာတဝသေန ဂမနေ ဣတိသဒ္ဒေါ ဒိဿတိ။ အယမေဝတ္ထော ဣဓာဓိပ္ပေတော, နိပါတတ္ထော ပန န ဣစ္ဆိတဗ္ဗော, ဝိညူနံ အတ္ထဂ္ဂဟဏေ ကောသလ္လုပါဒနတ္ထံ ကေဝလံ အတ္ထုဒ္ဓါရဝသေန အာဂတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဣတရော ပန –
ဂတျတ္ထေ စိမသဒ္ဒတ္ထေ၊ ဣတောသဒ္ဒေါ ပဝတ္တတိ။
အနွိတော’’တိ ဟိ ဂတျတ္ထေ၊ ပစ္စတ္တဝစနံ ဘဝေ။
ဣမသဒ္ဒဿ အတ္ထမှိ၊ နိဿက္ကဝစနံ ဘဝေ။
‘‘ဣတော သာ ဒက္ခိဏာ ဒိသာ’’၊ ဣတိအာဒီသု ပါဠိသု။
ဂတျတ္ထော ဣစ္ဆိတော ဧတ္ထ၊ ဣတရတ္ထော န ဣစ္ဆိတော။
အတ္ထုဒ္ဓါရဝသာ ဝုတ္တော၊ ကောသလ္လတ္ထာယ ဝိညုနံ။
(နီတိ၊ဓာ၊၆။)ဣဓ ပန သမယသဒ္ဒဿ အတ္ထုဒ္ဓါရံ သနိဗ္ဗစနံ ဝတ္တဗ္ဗမ္ပိ အဝတွာ ဥပရိ အယဓာတုဝိသယေယေဝ ဝက္ခာမ ဣ ဧ အယဓာတုဝသေန တိဓာတုမယတ္တာ သမယသဒ္ဒဿ။ တတြ ဣတီတိ ဣကာရာနန္တရတျန္တပဒဿ စ ‘‘ဧတိ, ဥဒေတီ’’တိအာဒီနဉ္စ ဧကာရာနန္တရတျန္တပဒါနံ အညေသဉ္စ ဧဝရူပါနံ ပဒမာလာ ယထာရဟံ ယေဘုယျေန အတ္တနောပဒါနိ ဝဇ္ဇေတွာ ယောဇေတဗ္ဗာ။ ဤဒိသေသု ဟိ ဌာနေသု ဒုက္ကရာ ကြိယာပဒမာလာ။ ယသ္မာ ပန ဣမသ္မိံ ပကရဏေ သုကရာ စ ဒုက္ကရာ စ တျန္တပဒမာလာ ဇာနိတဗ္ဗာ, တသ္မာ ဘူဝါဒိဂဏာဒီသု အဋ္ဌသု ဂဏေသု ဝိဟိတေဟိ ဆန္နဝုတိယာ ဝစနေဟိ သဗ္ဗသာဓာရဏံ အသဗ္ဗသာဓာရဏဉ္စ ပဒမာလာနယံ ဗြူမ –
အကာရာနန္တရတျန္တ-ပဒါနံ ပန္တိယော ဗုဓော။
ဘဝတိ ရုန္ဓတာဒီနံ၊ ယောဇေ သဗ္ဗတ္ထ သဗ္ဗထာ။
ဣတိ ဧတီ’’တိ စေတေသံ၊ ပဒါနံ ပန ပန္တိယော။
သုဒ္ဓဿရပုဗ္ဗကာနံ၊ ယောဇေ ဝိညူ ယထာရဟံ။
အာကာရာနန္တရတျန္တ-ပဒါနဉ္စာပိ ပန္တိယော။
‘‘ယာတိ သုဏာတိ အသ္နာ-တိ’’ ဣစ္စာဒီနံ ယထာရဟံ။
ဣဝဏ္ဏာနန္တရတျန္တ-ပဒါနမပိ ပါဠိယော။
ယောဇေ ‘‘ရုန္ဓိတိ ရုန္ဓီတိ’’-ဣစ္စာဒီနံ ယထာရဟံ။
ဥကာရာနန္တရတျန္တ-သုတိဣတိ ပဒဿ စ။
ပေရဏတ္ထေ ပဝတ္တဿ၊ ယောဇေ မာလံ ယထာရဟံ။
ဧကာရာနန္တရတျန္တ-ပဒါနမ္ပိ ယထာရဟံ။
‘‘ဇေတိ ရုန္ဓေတိ ကာရေတိ၊ ကာရာပေတီ’’တိအာဒီနံ။
ဩကာရာနန္တရတျန္တ-ပဒါနမ္ပိ ပဒက္ကမေ။
‘‘ကရောတိ ဘောတိ ဟောတီ’’တိ-အာဒီနံ ယုတ္တိတောဝဒေ။
ဣစ္စေဝံ သတ္တဓာ ဝုတ္တော၊ ပဒမာလာနယော မယာ။
ဣတော မုတ္တော နယော နာမ၊ နတ္ထိ ကောစိ ကြိယာပဒေ။
‘‘အာဒတ္တေ ကုရုတေ ပေတေ’’၊ ဣစ္စာဒိ နယဒဿနာ။
ယထာရဟံ ယုတ္တိတောတိ၊ ဝစနံ ဧတ္ထ ဘာသိတံ။
(နီတိ၊ဓာ၊၇။)ဣဒါနိ ဣကာရာနန္တရတျန္တပဒဿ ကမော ဝုစ္စတေ – ဣတိ, ဣန္တိ။ ဣသိ, ဣထ။ ဣမိ, ဣမ။ အပရိပုဏ္ဏော ဝတ္တမာနာနယော။ ဣတု, ဣန္တု။ ဣဟိ, ဣထ။ ဣမိ, ဣမ။ အပရိပုဏ္ဏော ပဉ္စမီနယော။ ဧတ္ထ စ ဣမေသံ ဒွိန္နံ သာသနာနုရူပဘာဝဿ ဣမာနိ သာဓကပဒါနိ ‘‘ဝေတိ, အပေတိ, အနွေတီ’’တိ။ တတ္ထ ဝိ ဣတိ ဝေတိ။ ဝိဂစ္ဆတီတိ အတ္ထော, ဣတိသဒ္ဒေါ ဟေတ္ထ ဂမနံ ဗောဓေတိ။ တထာ အပ ဣတိ အပေတိ။ အပဂစ္ဆတီတိ အတ္ထော။ အနု ဣတိ အနွေတိ။ အနုဂစ္ဆတီတိ အတ္ထော။ ဂရူ ပန အနု ဧတိ အနွေတီတိ ဝဒန္တိ။ တံ –
‘‘ယထာ အာရညကံ နာဂံ၊ ဒန္တိံ အနွေတိ ဟတ္ထိနီ။
ဇေဿန္တံ ဂိရိဒုဂ္ဂေသု၊ သမေသု ဝိသမေသု စ။
ဧဝံ တံ အနုဂစ္ဆာမိ၊ ပုတ္တေ အာဒါယ ပစ္ဆတော’’တိ။
ဣမာယ ပါဠိယာ န သမေတိ ‘‘ဇေဿန္တံ အနွေတီ’’တိ ဝစနတော ‘‘အနုဂစ္ဆာမီ’’တိ ဝစနတော စ။ တထာ ဟိ ဧတိသဒ္ဒေါ ယတ္ထ စေ ဣရိယာပထဝါစကော, တတ္ထ အာဂမနံယေဝ ဇောတေတိ, န ဂမနံ, တသ္မာ အာဂမနတ္ထဿ အယုတ္တိတော ဂမနတ္ထဿ စ ယုတ္တိတော ဝိ ဣတိအာဒိနာ ဆေဒေါ ဉေယျော။ ဧတေသဉ္စ ဣတိသဒ္ဒဝသေန ကတဆေဒါနံ အတ္ထိဘာဝံ ယုတ္တိဘာဝဉ္စ ‘‘ဣတာယံ ကောဓရူပေနာ’’တိ ပါဠိယေဝ သာဓေတိ, တသ္မာယေဝ ‘‘အနု ဣတိ, အနု ဣန္တိ, အနု ဣသီ’’တိအာဒိနာ ‘‘အနွေတီ’’တိအာဒီနံ ဆေဒေ လဗ္ဘမာနနယေန ဝုတ္တပ္ပကာရော ဝတ္တမာနာပဉ္စမီနယော ပရဿပဒဝသေန ဒဿိတော။ သတ္တမီရူပါဒီနိ သဗ္ဗထာ အပ္ပသိဒ္ဓါနိ။
ဣမာနိ ပန ဘဝိဿန္တိယာ ရူပါနိ, သိတ္တာ တေ လဟုမေဿတိ။ ဣဿတိ, ဣဿန္တိ။ ဣဿသိ, ဣဿထ။ ဣဿာမိ, ဣဿာမ။ ဣဿတေ, ဣဿန္တေ။ ဣဿသေ, ဣဿဝှေ။ ဣဿံ, ဣဿာမှေ။ အသဗ္ဗဓာတုကတ္တေပိ သုဒ္ဓဿရတ္တာ ဓာတုဿ ဣကာရာဂမော န လဗ္ဘတိ။ ပရိပုဏ္ဏော ဘဝိဿန္တီနယော။
(နီတိ၊ဓာ၊၈။)အထ ကာလာတိပတ္တိယာ ရူပါနိ ဘဝန္တိ, ဣဿာ, ဣဿံသု။ ဣဿေ, ဣဿထ။ ဣဿံ, ဣဿမှာ။ ဣဿထ, ဣဿိသု။ ဣဿသေ, ဣဿဝှေ။ ဣဿံ, ဣဿာမှသေ။ ကာလာတိပတ္တိဘာဝေ စ အသဗ္ဗဓာတုကတ္တေ စ သန္တေပိ သုဒ္ဓဿရတ္တာ ဓာတုဿ အကာရိကာရာဂမော န လဗ္ဘတိ အနေကန္တိကတ္တာ ဝါ အနုပပန္နတ္တာ စ အကာရာဂမော န ဟောတိ။ ဒွိန္နဉှေတ္ထ သုဒ္ဓဿရာနံ အနန္တရိကာနံ ဧကတောသန္နိပါတော အနုပပတ္တိ။ ပရိပုဏ္ဏော ကာလာတိပတ္တိနယော။
ဣမသ္မိံ ပန ဌာနေ သာဋ္ဌကထေ တေပိဋကေ ဗုဒ္ဓဝစနေ သောတူနံ ပယောဂတ္ထေသု ပရမကောသလ္လဇနနတ္ထံ ‘‘နနု တေ သုတံ ဗြာဟ္မဏ ဘညမာနေ, ဒေဝါ န ဣဿန္တိ ပုရိသပရက္ကမဿာ’’တိ ပါဠိတော နယံ ဂဟေတွာ ဝုတ္တပ္ပကာရေဟိ ဘဝိဿန္တိယာ ရူပေဟိ သဗ္ဗသော သမာနာနိ အသမာနတ္ထာနိ ဝတ္တမာနိကရူပါနိ စ ဤသကံ အညမညံ သမာနာနိ ဘဝိဿန္တီကာလာတိပတ္တီနံ ရူပါနိ စ ပကာသယိဿာမ – ဝတ္တမာနာဝသေန တာဝ ‘‘ဣဿတိ, ဣဿန္တိ။ ဣဿသိ, ဣဿထာ’’တိ သဗ္ဗံ ယောဇေတဗ္ဗံ။ အတ္ထော ပန ‘‘ဣဿံ ကရောတီ’’တိအာဒိနာ ဝတ္တဗ္ဗော။ တသ္မိံယေဝ အတ္ထေ ဘဝိဿန္တီဝသေန ‘‘ဣဿိဿတိ, ဣဿိဿန္တိ။ ဣဿိဿသိ, ဣဿိဿထာ’’တိ ပရိပုဏ္ဏံ ယောဇေတဗ္ဗံ။ အတ္ထော ပန ‘‘ဣဿံ ကရိဿတီ’’တိအာဒိနာ ဝတ္တဗ္ဗော။ ကာလာတိပတ္တိဝသေန ပန ‘‘ဣဿိဿာ, ဣဿိဿံသု။ ဣဿိဿေ, ဣဿိဿထာ’’တိ ပရိပုဏ္ဏံ ယောဇေတဗ္ဗံ, အတ္ထော ပန ‘‘ဣဿံ အကရိဿာ’’တိအာဒိနာ ဝတ္တဗ္ဗော။ ဓာတွန္တရဝသေန သံသန္ဒနာနယောယံ။
ဣဒါနိ ဧကာရာနန္တရတျန္တပဒဿ ကမော ဝုစ္စတေ –
ဧတိ, ဧန္တိ။ ဧသိ, ဧထ။ ဧမိ, ဧမ။
ဧတု, ဧန္တု။ ဧဟိ, ဧထ။ ဧမိ, ဧမ။
န စ အပ္ပတွာ ဒုက္ခန္တံ၊ ဝိဿာသံ ဧယျ ပဏ္ဍိတော။
နိဝေသနာနိ မာပေတွာ၊ ဝေဒေဟဿ ယသဿိနော။
ယဒါ တေ ပဟိဏိဿာမိ၊ တဒါ ဧယျာသိ ခတ္တိယ။
(နီတိ၊ဓာ၊၉။)ဧယျ, ဧယျုံ။ ဧယျာသိ, ဧယျာထ။ ဧယျာမိ, ဧယျာမ။ ဧထ, ဧရံ။ ဧထော, ဧယျာဝှော။ ဧယျံ, ဧယျာမှေ။
သော ပုရိသော ဧယျ, တေ ဧယျုံ။ တွံ ဧယျာသိ, တုမှေ ဧယျာထ။ အဟံ ဧယျာမိ, မယံ ဧယျာမ။ သော ပုရိသော ဧထ, တေ ဧရံ။ တွံ ဧထော, တုမှေ ဧယျာဝှော။ အဟံ ဧယျံ, မယံ ဧယျာမှေ။
ပရောက္ခာဟိယျတ္တနဇ္ဇတနီရူပါနိ သဗ္ဗသော အပ္ပသိဒ္ဓါနိ။
ဧဿတိ, ဧဿန္တိ။ ဧဿသိ, ဧဿထ။ ဧဿာမိ, ဧဿာမ။ ဧဿတေ, ဧဿန္တေ။ ဧဿသေ, ဧဿဝှေ။ ဧဿံ, ဧဿာမှေ။
သမ္မောဒမာနာ ဂစ္ဆန္တိ၊ ဇာလမာဒါယ ပက္ခိနော။
ယဒါ တေ ဝိဝဒိဿန္တိ၊ တဒါ ဧဟိန္တိ မေ ဝသံ။
‘‘အဘိဒေါသဂတော ဣဒါနိ ဧဟီ’’တိ ဝစနဒဿနတော အပရာနိပိ ဘဝိဿန္တီရူပါနိ ဂဟေတဗ္ဗာနိ။
ဧဟိတိ, ဧဟိန္တိ။ ဧဟိသိ, ဧဟိထ။ ဧဟိမိ, ဧဟိမ။ ဧဟိတေ, ဧဟိန္တေ။ ဧဟိသေ, ဧဟိဝှေ။ ဧဟိဿံ, ဧဟိဿာမှေ။
ဧဿာ, ဧဿံသု။ ဧဿေ, ဧဿထ။ ဧဿံ ဧဿာမှာ။ ဧဿထ, ဧဿိသု။ ဧဿသေ, ဧဿဝှေ။ ဧဿိံ, ဧဿာမှသေ။
အထာပရောပိ ဧကာရာနန္တရတျန္တပဒက္ကမော ဘဝတိ။
ဥဒေတိ၊ ဥဒေန္တိ။ ဥဒေသိ၊ ဥဒေထ။ ဥဒေမိ၊ ဥဒေမ။
ဥဒေတု, ဥဒေန္တု။ ဥဒေဟိ, ဥဒေထ။ ဥဒေမိ, ဥဒေမ, ဥဒါမသေ။
ဥဒေယျ, ဥဒေယျုံ။ သေသံ နေယျံ။ ဥဒိဿတိ, ဥဒိဿန္တိ။ သေသံ နေယျံ။ ဥဒိဿာ, ဥဒိဿံသု။ သေသံ နေယျံ။
ဣမာနိ သုဒ္ဓဿရဓာတုရူပါနိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၁၀။)ကကာရန္တဓာတု
ကု သဒ္ဒေ ကေ စ။ ကောတိ, ကဝတိ, ကာယတိ, ဧဝံ ကတ္တုပဒါနိ ဘဝန္တိ။ ကုယျတိ, ကိယျတိ, ဧဝံ ကမ္မပဒါနိ။ ကာနနံ, ကဗ္ဗံ, ဇာတကံ, ဧဝံ နာမိကပဒါနိ။ ကုတွာ, ကုတွာန, ကဝိတွာ, ကဝိတွာန, ကာဝိတွာ, ကာဝိတွာန, ကာယိတုံ, ဧဝံ အဗျယပဒါနိ။
တတြ ကာနနန္တိ ဌိတမဇ္ဈနှိကသမယေ ကဝတိ သဒ္ဒံ ကရောတီတိ ကာနနံ, ဝနံ။ တထာ ဟိ –
‘‘ဌိတေ မဇ္ဈနှိကေ ကာလေ၊ သန္နိသီဝေသု ပက္ခိသု။
သဏတေဝ ဗြဟာရညံ၊ သာ ရတိ ပဋိဘာတိ မ’’န္တိ
ဝုတ္တံ။ အထ ဝါ ကောကိလမယူရာဒယော ကဝန္တိ သဒ္ဒါယန္တိ ကူဇန္တိ ဧတ္ထာတိ ကာနနံ။ မနောဟရတာယ အဝဿံ ကုယျတိ ပဏ္ဍိတေဟီတိ ကဗ္ဗံ။ ကာဝိယံ။ ကာဝေယျံ။ အညတြ ပန ကဝီနံ ဣဒန္တိ ကဗ္ဗန္တိ တဒ္ဓိတဝသေန အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ ကေစိ တု ကာဗျန္တိ သဒ္ဒရူပံ ဣစ္ဆန္တိ, န တံ ပါဝစနေ ပမာဏံ သက္ကဋဘာသာဘာဝတော။ သက္ကဋဘာသာတောပိ ဟိ အာစရိယာ နယံ ဂဏှန္တိ။ ဇာတံ ဘူတံ အတီတံ ဘဂဝတော စရိယံ, တံ ကီယတိ ကထီယတိ ဧတေနာတိ ဇာတကံ။ ဇာတကပါဠိ ဟိ ဣဓ ‘‘ဇာတက’’န္တိ ဝုတ္တာ။ အညတြ ပန ဇာတံ ဧဝ ဇာတကန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ တထာ ဟိ ဇာတကသဒ္ဒေါ ဒေသနာယမ္ပိ ဝတ္တတိ ‘‘ဣတိဝုတ္တကံ ဇာတကံ အဗ္ဘုတဓမ္မ’’န္တိအာဒီသု။ ဇာတိယမ္ပိ ဝတ္တတိ ‘‘ဇာတကံ သမောဓာနေသီ’’တိအာဒီသု။
(နီတိ၊ဓာ၊၁၁။)ပက္က နီစဂတိယံ။ နီစဂမနံ နာမ ဟီနဂမနံ ဟီနပ္ပဝတ္တိ ဝါ။ နီစသဒ္ဒေါ ဟိ ဟီနဝါစကော ‘‘နီစေ ကုလေ ပစ္စာဇာတော’’တိ ဧတ္ထ ဝိယ။ ပက္ကတိ ကြိယာပဒမေတ္ထ ဒိဿတိ, န နာမိကပဒံ။ ယတ္ထ ယတ္ထ နာမိကပဒံ န ဒိဿတိ, တတ္ထ တတ္ထ နာမိကပဒံ ဥပပရိက္ခိတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ကြိယာပဒမေဝ ဟိ ဒုဒ္ဒသံ, ကြိယာပဒေ ဝိဇ္ဇမာနေ နာမိကပဒံ နတ္ထီတိ န ဝတ္တဗ္ဗံ, တသ္မာ အန္တမသော ‘‘ပက္ကနံ, တကနံ’’ ဣစ္စေဝမာဒီနိ ဘာဝဝါစကာနိ နာမိကပဒါနိ သဗ္ဗာသု ဓာတူသု ယထာရဟံ လဗ္ဘန္တီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။
တက ဟသနေ။ ဟသနံ ဟာသော။ တကတိ။
တကိ ကိစ္ဆဇီဝနေ။ ကိစ္ဆဇီဝနံ ကသိရဇီဝနံ။ တင်္ကတိ။ အာတင်္ကတိ။ အာတင်္ကော။ အာတင်္ကောတိ ကိစ္ဆဇီဝိတကရော ရောဂေါ, တထာ ဟိ အဋ္ဌကထာစရိယာ ‘‘အပ္ပာဗာဓံ အပ္ပာတင်္က’’န္တိ ဣမသ္မိံ ပါဠိပ္ပဒေသေ ဣတိ အတ္ထံ သံဝဏ္ဏေသုံ ‘‘အာဗာဓောတိ ဝိသဘာဂဝေဒနာ ဝုစ္စတိ, ယာ ဧကဒေသေ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ သကလသရီရံ အယပဋ္ဋေန ဗန္ဓိတွာ ဝိယ ဂဏှာတိ။ အာတင်္ကောတိ ကိစ္ဆဇီဝိတကရော ရောဂေါ။ အထ ဝါ ယာပေတဗ္ဗရောဂေါ အာတင်္ကော, ဣတရော အာဗာဓော။ ခုဒ္ဒကော ဝါ ရောဂေါ အာတင်္ကော, ဗလဝါ အာဗာဓော။ ကေစိ ပန ‘အဇ္ဈတ္တသမုဋ္ဌာနော အာဗာဓော, ဗဟိဒ္ဓါသမုဋ္ဌာနော အာတင်္ကော’တိ ဝဒန္တီ’’တိ။
အာတင်္ကော အာမယော ရောဂေါ၊
ဗျာဓာ’ဗာဓော ဂဒေါ ရုဇာ။
အကလ္လဉ္စေဝ ဂေလညံ၊
နာမံ ရောဂါဘိဓာနကံ။
သုက ဂတိယံ။ သောကတိ, သုကော, သုကီ။ တတြ သုကောတိ သုဝေါ။ သောကတိ မနာပေန ဂမနေန ဂစ္ဆတီတိ သုကော။ တဿ ဘရိယာ သုကီ။
(နီတိ၊ဓာ၊၁၂။)ဗုက္က ဘဿနေ။ ဣဓ ဘဿနံ နာမ သုနခဘဿနံ အဓိပ္ပေတံ ‘‘သုနခေါ ဘဿိတွာ’’တိ ဧတ္ထ ဝိယ, န ‘‘အာဝါသော ဂေါစရံ ဘဿ’’န္တိအာဒီသု ဝိယ။ ဝစနသင်္ခါတံ ဘဿနံ, ဗုက္ကတိ သာ။
ဓက ပဋိဃာတေ ဂတိယဉ္စ။ ပဋိဃာတော ပဋိဟနနံ။ ဓကတိ။
စက တိတ္တိပဋိဃာတေသု။ တိတ္တိ တပ္ပနံ, ပဋိဃာတံ ပဋိဟနနံဝ။ စကတိ။
အက ကုဋိလဂတိယံ။ အကတိ။ ဧတာ ကုအာဒိကာ အကပရိယန္တာ ဓာတုယော ပရဿ ဘာသာတိ သဒ္ဒသတ္ထဝိဒူ ဝဒန္တိ။ တေသံ မတေ ဧတာ ‘‘တိ အန္တိ, တု အန္တု’’ ဣစ္စာဒီနံယေဝ ဝိသယော။ ပါဠိယံ ပန နိယမော နတ္ထိ, တသ္မာ န တံ ဣဓ ပမာဏံ။
ဣ အဇ္ဈယနေ။ အဇ္ဈယနံ ဥစ္စာရဏံ သိက္ခနံ ဝါ, အယတိ, အဓီယတိ, အဇ္ဈယတိ, အဓီတေ, အဇ္ဈေနံ, အဇ္ဈာယကော။ ဒိဗ္ဗံ အဓီယသေ မာယံ။ အဓီယန္တိ မဟာရာဇ, ဒိဗ္ဗမာယိဓ ပဏ္ဍိတာ။ အဇ္ဈေနမရိယာ ပထဝိံ ဇနိန္ဒာ။ တတ္ထ အဇ္ဈာယကောတိ အဇ္ဈယတီတိ အဇ္ဈာယကော, မန္တေ ပရိဝတ္တေတီတိ အတ္ထော။
ဥ သဒ္ဒေ။ အဝတိ, အဝန္တိ။ အဝသိ။ ဧတ္ထ ‘‘ယော အာတုမာနံ သယမေဝ ပါဝါ’’တိ ပါဠိ ပပုဗ္ဗဿ ဥဓာတုဿ ပယောဂေါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ပပုဗ္ဗဿ ဝဒဓာတုဿ ဒကာရလောပပ္ပယောဂေါတိပိ ဝတ္တုံ ယုဇ္ဇတိ။
ဝင်္က ကောဋိလ္လေ။ ဝင်္ကတိ။ ဝင်္ကံ။ ဝင်္ကသဒ္ဒေါ ဟိ ဝက္ကသဒ္ဒေန သမာနတ္ထော, ဝက္ကသဒ္ဒေါ စ ဝင်္ကသဒ္ဒေန။ တထာ ဟိ –
‘‘ယံ နိဿိတာ ဇဂတိရုဟံ၊ သွာယံ အဂ္ဂိံ ပမုဉ္စတိ။
ဒိသာ ဘဇထ ဝက္ကင်္ဂါ၊ ဇာတံ သရဏတော ဘယ’’န္တိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၁၃။)ပါဠိ ဒိဿတိ။ အယံ ပန ဝက္ကသဒ္ဒေါ သက္ကဋဘာသံ ပတွာ ကကာရရကာရသညောဂက္ခရိကော ဘဝတိ, ဓာတုဘာဝေါ ပနဿ ပေါရာဏေဟိ န ဝုတ္တော, တသ္မာ ကြိယာပဒံ န ဒိဋ္ဌံ။ ဣမဿ ပန ဝင်္ကသဒ္ဒဿ ‘‘ဝင်္က ကောဋိလ္လေ’’တိ ဓာတုဘာဝေါ ဝုတ္တော, ‘‘ဝင်္ကတီ’’တိ ကြိယာပဒဉ္စ, ပါဠိယံ တု ‘‘ဝင်္ကတီ’’တိ ကြိယာပဒံ န ဒိဋ္ဌံ, တထာ ဘာဝဝါစကော ဝင်္ကသဒ္ဒေါပိ။ ဝါစ္စလိင်္ဂေါ ပန အနေကေသု ဌာနေသု ဒိဋ္ဌော။ တတ္တ ဝင်္ကတီတိ ကြိယာပဒံ ပါဠိယံ အဝိဇ္ဇမာနမ္ပိ ဂဟေတဗ္ဗမေဝ နာထတီတိ ကြိယာပဒမိဝ။ ဘာဝဝါစကဿ ပန ဝင်္ကသဒ္ဒဿ အတ္ထိတာ နတ္ထိတာ စ ပါဠိအာဒီသု ပုနပ္ပုနံ ဥပပရိက္ခိတဗ္ဗာ။ ကေစေတ္ထ ဝဒေယျုံ ‘‘ယဒိ ဘာဝဝါစကော ဝင်္ကသဒ္ဒေါ နတ္ထိ, ကထံ ‘အဋ္ဌဝင်္ကံ မဏိရတနံ ဥဠာရ’န္တိ ဧတ္ထ သမာသော’’တိ။ ဧတ္ထ ပန အဋ္ဌသု ဌာနေသု ဝင်္ကံ အဋ္ဌဝင်္ကံ, န အဋ္ဌဝင်္ကာနိ ယဿာတိ။ ဒဗ္ဗဝါစကော ဟိ ဝင်္ကသဒ္ဒေါ, န ဘာဝဝါစကောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။
ဝင်္ကံ ဝက္ကဉ္စ ကုဋိလံ၊ ဇိမှဉ္စ ရိမှမနုဇု။
ဝင်္ကသဒ္ဒါဒယော ဧတေ၊ ဝါစ္စလိင်္ဂါ တိလိင်္ဂိကာ။
အထ ဝါ ဝင်္ကသဒ္ဒေါယံ၊ ‘‘ဝင်္ကဃသ္တာ’’တိအာဒိသု။
ဗဠိသေ ဂိရိဘေဒေ စ၊ ဝတ္တတေ သ ပုမာ တဒါ။
အယဉှိ ‘‘တေ’မေ ဇနာ ဝင်္ကဃသ္တာ သယန္တိ။ ယထာပိ မစ္ဆော ဗဠိသံ, ဝင်္ကံ မံသေန ဆာဒိတံ။ ဝင်္ကဃသ္တောဝ အမ္ဗုဇော’’တိအာဒီသု ဗဠိသေ ဝတ္တတိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၁၄။)ဧတ္ထ သိယာ ‘‘နနု စ ဘော ‘ယထာပိ မစ္ဆော ဗဠိသံ, ဝင်္ကံ မံသေန ဆာဒိတ’န္တိ ဧတ္ထ ဝင်္ကသဒ္ဒေါ ဂုဏဝါစကော ဝိသေသနသဒေါ, ယေန ဗဠိသော ဝိသေသိတော, တေန ဝင်္ကံ ကုဋိလံ ဗဠိသန္တိ အတ္ထော ဝိညာယတီ’’တိ? တန္န, ဝင်္ကသဒ္ဒေ အဝုတ္တေပိ ဗဠိသသဘာဝဿ ဝင်္ကတ္တာ ကုဋိလတ္ထော ပါကဋောတိ နတ္ထိ ဝိသေသနသဒ္ဒေန ပယောဇနံ။ ဣဒံ ပန ‘‘ဗဠိသံ ဝင်္က’’န္တိ ဝစနံ ‘‘ဟတ္ထိ နာဂေါ။ သရောရုဟံ ပဒုမံ။ ဟတ္ထီ စ ကုဉ္ဇရော နာဂေါ’’တိအာဒိဝစနမိဝ ပရိယာယဝစနံ, တသ္မာ ‘‘ဝင်္က’’န္တိ ပဒဿ ‘‘ကုဋိလ’’န္တိ အတ္ထော န ဂဟေတဗ္ဗော။ အထ ဝါ ယထာ ‘‘ယထာ အာရညကံ နာဂံ, ဒန္တိံ အနွေတိ ဟတ္ထိနီ’’တိ ဧတ္ထ နာဂသဒ္ဒဿ ဒန္တီသဒ္ဒဿ စ အညမညပရိယာ ယဝစနတ္တေပိ ဒန္တိန္တိ မနောရမဒန္တယုတ္တန္တိ အတ္ထော သံဝဏ္ဏိတော, တထာ ‘‘ဗဠိသံ ဝင်္က’’န္တိ ဣမေသမ္ပိ အညမညံ ပရိယာယဝစနတ္တေပိ ဝင်္ကန္တိ ကုဋိလန္တိ အတ္ထော ဝတ္တဗ္ဗော။ ဧဝဉှိ သတိ အတ္ထော သာလရာဇာ ဝိယ သုဖုလ္လိတော ဟောတိ, ဒေသနာ စ ဝိလာသပ္ပတ္တာ, န ပန ‘‘ဝင်္ကံ ဗဠိသ’’န္တိ သဒ္ဒါနံ ဂုဏဂုဏီဝသေန သမာနာဓိကရဏဘာဝေါ ဣစ္ဆိတဗ္ဗော ‘‘ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝါ ဝေရဉ္ဇာယံ ဝိဟရတီ’’တိအာဒီသု ‘‘ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝါ’’တိ ဣမေသံ ဝိယ သမာနာဓိကရဏဘာဝဿ အနိစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ။ န ဟိ ဤဒိသေသု ဌာနေသု သမာနာဓိကရဏဘာဝေါ ပေါရာဏေဟိ အနုမတော။
‘‘ယတ္ထ ဧတာဒိသော သတ္ထာ၊ လောကေ အပ္ပဋိပုဂ္ဂလော။
တထာဂတော ဗလပ္ပတ္တော၊ သမ္ဗုဒ္ဓါ ပရိနိဗ္ဗုတော’’တိ၊
‘‘ဗုဒ္ဓံ ဗုဒ္ဓံ နိခိလဝိသယံ သုဒ္ဓိယာ ယာဝ သုဒ္ဓိ’’န္တိ စ အာဒီသု ပန အနုမတော။ ဧတ္ထ ဟိ ‘‘ဧတာဒိသော’’တိ စ ‘‘အပ္ပဋိပုဂ္ဂလော’’တိ စ ‘‘တထာဂတော’’တိ စ ‘‘ဗလပ္ပတ္တော’’တိ စ ‘‘သမ္ဗုဒ္ဓါ’’တိ စ ‘‘ပရိနိဗ္ဗုတော’’တိ စ ဣမာနိ ‘‘သတ္ထာ’’တိ အနေန ပဒေန သမာနာဓိကရဏာနိ။ တထာ ‘‘ဗုဒ္ဓံ ဗုဒ္ဓ’’န္တိ ဒွိန္နံ ပဒါနံ ပစ္ဆိမံ ပုရိမေန သမာနာဓိကရဏံ ဘဝတိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၁၅။)ဣတိ ‘‘ယထာပိ မစ္ဆော ဗဠိသံ, ဝင်္ကံ မံသေန ဆာဒိတ’’န္တိ ဧတ္ထ ဝင်္ကသဒ္ဒေါ ဗဠိသဿာဘိဓာနန္တရံ, န ဂုဏဝါစကော။ ဧဝံ ဝင်္ကသဒ္ဒေါ ဗဠိသေ ဝတ္တတိ။ ‘‘ကင်္ကံ ဂစ္ဆာမ ပဗ္ဗတံ။ ဒူရေ ဝင်္ကတပဗ္ဗတော’’တိအာဒီသု ပန ဂိရိဝိသေသေ ဝတ္တတိ။ ဧတ္ထ စ ‘‘ဝင်္ကပဗ္ဗတော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ သုခုစ္စာရဏတ္ထံ နိရုတ္တိနယေန မဇ္ဈေ အနိမိတ္တံ တကာရာဂမံ ကတွာ ‘‘ဝင်္ကတပဗ္ဗတော’’တိ ဝုတ္တံ။ အထ ဝါ ဝင်္ကောယေဝ ဝင်္ကတာ, ယထာ ဒေဝေါ ဧဝ ဒေဝတာ။ ယထာ စ ဒိသာ ဧဝ ဒိသတာတိ, ဧဝံ တာပစ္စယဝသေန ဝင်္ကတာ စ သာ ပဗ္ဗတော စာတိ ‘‘ဝင်္ကတပဗ္ဗတော’’တိ ဝုတ္တံ, မဇ္ဈေ ရဿဝသေန စေတံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အထ ဝါ ဝင်္ကမဿ သဏ္ဌာနမတ္ထီတိ ဝင်္ကတောတိ မန္တုအတ္ထေ တပစ္စယော, ယထာ ပဗ္ဗမဿ အတ္ထီတိ ပဗ္ဗတောတိ။ ဧဝံ ဝင်္ကတော စ သော ပဗ္ဗတော စာတိ ဝင်္ကတပဗ္ဗတော။ ‘‘ဝင်္ကပဗ္ဗတော’’ ဣစ္စေဝ ဝါ ပဏ္ဏတ္တိ, ပါဒက္ခရပါရိပူရိယာ ပန ‘‘ဒူရေ ဝင်္ကတပဗ္ဗတော’’တိ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။
(နီတိ၊ဓာ၊၁၆။)လောက ဒဿနေ။ လောကတိ။ လောကော။ အာလောကောတိ အညာနိပိ ရူပါနိ ဂဟေတဗ္ဗာနိ။ စုရာဒိဂဏံ ပန ပတွာ ဣမိဿာ ‘‘လောကေတိ, လောကယတိ, ဩလောကေတိ, ဩလောကယတီ’’တိအာဒိနာ ရူပါနိ ဘဝန္တိ။ လောကောတိ တယော လောကာ သင်္ခါရလောကော သတ္တလောကော ဩကာသလောကောတိ။ တတ္ထ ‘‘ဧကော လောကော, သဗ္ဗေ သတ္တာ အာဟာရဋ္ဌိတိကာ’’တိ အာဂတော သင်္ခါရော ဧဝ လောကော သင်္ခါရလောကော။ သတ္တာ ဧဝ လောကော သတ္တလောကော။ စက္ကဝါဠသင်္ခါတော ဩကာသော ဧဝ လောကော ဩကာသလောကော, ယော ‘‘ဘာဇနလောကော’’တိပိ ဝုစ္စတိ။ တေသု သင်္ခါရော လုဇ္ဇတီတိ လောကောတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ ‘‘လုဇ္ဇတိ ပလုဇ္ဇတီတိ ခေါ ဘိက္ခု တသ္မာ လောကောတိ ဝုစ္စတီ’’တိ။ လောကိယတိ ဧတ္ထ ပုညပါပံ တဗ္ဗိပါကော စာတိ သတ္တော လောကော။ လောကိယတိ ဝိစိတ္တာကာရတော ဒိဿတီတိ စက္ကဝါဠသင်္ခါတော ဩကာသော လောကော။ ယသ္မာ ပန လောကသဒ္ဒေါ သမူဟေပိ ဒိဿတိ, တသ္မာ လောကိယတိ သမုဒါယဝသေန ပညာပိယတီတိ လောကော, သမူဟောတိ အယမ္ပိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ အထ ဝါ လောကောတိ တယော လောကာ ကိလေသလောကော ဘဝလောကော ဣန္ဒြိယလောကောတိ။ တေသံ သရူပံ စုရာဒိဂဏေ ကထေဿာမ ဗဟုဝိဓတဉ္စ။ ဗဟိဒ္ဓါ ပန ကဝီဟိ ‘‘လောကော တု ဘုဝနေ ဇနေ’’တိ ဧတ္တကမေဝ ဝုတ္တံ။
သိလောက သံဃာတေ။ သံဃာတော ပိဏ္ဍနံ။ သိလောကတိ, သိလောကော, သိလောကမနုကဿာမိ။ အက္ခရပဒနိယမိတော ဝစနသံဃာတော သိလောကော။ သော ပဇ္ဇန္တိ ဝုစ္စတိ, တထာ ဟိ ‘‘သိလောကော ယသဿိ ပဇ္ဇေ’’တိ ကဝယော ဝဒန္တိ။
ဒေက ဓေက သဒ္ဒုဿာဟေသု။ သဒ္ဒေါ ရဝေါ, ဥဿာဟော ဝါယာမော။ ဒေကတိ။ ဓေကတိ။
ရေက သကိ သင်္ကာယံ။ ရေကတိ။ သင်္ကတိ, တသ္မိံ မေ သင်္ကတေ မနော။ သင်္ကာ။
အကိ လက္ခဏေ။ အင်္ကတိ, အင်္ကော, သသင်္ကော။
မကိ မဏ္ဍနေ။ မဏ္ဍနံ ဘူသနံ, မင်္ကတိ။
ကတ လောလိယေ။ လောလဘာဝေါ လောလိယံ ယထာ ဒက္ခိယံ။ ကကတိ, ကာကော, ကာကီ။ ဧတ္ထ ‘‘ကာကော, ဓင်္ကော, ဝါယသော, ဗလိ, ဘောဇိ, အရိဋ္ဌော’’တိ ဣမာနိ ကာကာဘိဓာနာနိ။
ကုက ဝက အာဒါနေ။ ကုကတိ, ဝကတိ, ကောကော, ဝကော။ ဧတ္ထ ကောကောတိ အရညသုနခေါ။ ဝကောတိ ခုဒ္ဒကဝနဒီပိကော, ဗျဂ္ဃောတိပိ ဝဒန္တိ။
ဝက ဒိတ္တိယံ ပဋိဃာတေ စ။ ဒိတ္တိ သောဘာ, ဝကတိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၁၇။)ကကိ ဝကိ သက္က တိက ဋိက သေက ဂတျတ္ထာ။ ကင်္ကတိ, ဝင်္ကတိ, သက္ကတိ, နိသက္ကတိ, ပရိသက္ကတိ, ဩသက္ကတိ, ဝဓာယ ပရိသက္ကနံ။ ဗိဠာရနိသက္ကမတ္တမ္ပိ။ တေကတိ, ဋေကတိ, ဋီကာ သေကတိ။ ဧတ္ထ ဋီကာတိ ဋိကိယတိ ဇာနိယတိ သံဝဏ္ဏနာယ အတ္ထော ဧတာယာတိ ဋီကာ။ ဧတာ ဣဓာတုအာဒိကာ သေကပရိယန္တာ ဓာတုယော ‘‘အတ္တနောဘာသာ’’တိ သဒ္ဒသတ္ထဝိဒူ ဝဒန္တိ။ တေသံ မတေ ဧတာ ‘‘တေ အန္တေ, တံ အန္တံ’’ဣစ္စာဒီနံယေဝ ဝိသယော, ပါဝစနေ ပန နိယမော နတ္ထိ။
ဟိက္က အဗျတ္တသဒ္ဒေ။ အဗျတ္တသဒ္ဒေါ အဝိဘာဝိတတ္ထသဒ္ဒေါ နိရတ္ထကသဒ္ဒေါ စ။ ဟိက္ကတိ, ဟိက္ကတေ။ ဣမံ ‘‘ဥဘယတောဘာသာ’’တိ ဝဒန္တိ။ ဣဒံ တု ပါဝစနေန သံသန္ဒတိ။ ပရဿတ္တနောဘာသာနဉှိ ဓာတူနံ ‘‘ဘဝတိ, ဘဝတေ, ဗာဓတေ, ဗာဓတီ’’တိအာဒိနာ ယေဘုယျေန ဒွိဓာ ဒွိဓာ ရူပါနိ သာသနေ ဒိဿန္တိ။
ဣမာနိ ကကာရန္တဓာတုရူပါနိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၁၈။)ခကာရန္တဓာတု
ခါ ပကထနေ ချာ စ။ ပကထနံ အာစိက္ခနံ ဒေသနံ ဝါ။ ခါတိ, သင်္ခါတိ။ အာပုဗ္ဗတ္တေ ဝိသဒိသဘာဝေန ခါတျက္ခရဿ ဒွိတ္တံ, အာကာရဿ စ သညောဂပုဗ္ဗတ္တာ ရဿတ္တံ, အက္ခာတိ။ အက္ခာသိ ပုရိသုတ္တမော။ အက္ခေယျံ တေ အဟံ အယျေ။ ဓမ္မော သင်္ခါယတိ။ အက္ခာယတိ။ အတြ ပန ကကာရလောပေါ။ သွာခါတော ဘဂဝတာ ဓမ္မော။ သင်္ခါတော။ အက္ခာတော။ အက္ခာတာရော တထာဂတာ။ သင်္ခါတာ သဗ္ဗဓမ္မာနံ ဝိဓုရော။ သင်္ခါ, ပဋိသင်္ခါ။ ကြိယံ အာကျာတိ ကထေတီတိ အာချာတံ။ ကေစိ ပန ‘‘သွာခါတော’’တိ စ ‘‘သွာက္ချာတော’’တိ စ ‘‘သွာချာတော’’တိ စ ပဒမိစ္ဆန္တိ။ တတ္ထ ပစ္ဆိမာနိ သက္ကဋဘာသာတော နယံ ဂဟေတွာ ဝုတ္တာနိ, ဣတရံ ယထာဌိတရူပနိပ္ဖတ္တိဝသေန, အတော ယထာဒဿိတပဒါနိယေဝ ပသတ္ထတရာနိ။ တတ္ထ သင်္ခါသဒ္ဒဿ အတ္ထုဒ္ဓါရော နီယတေ – သင်္ခါသဒ္ဒေါ ဉာဏကောဋ္ဌာသပညတ္တိဂဏနာသု ဒိဿတိ။ ‘‘သင်္ခါယေကံ ပဋိသေဝတီ’’တိအာဒီသု ဟိ ဉာဏေ ဒိဿတိ။ ‘‘ပပဉ္စသညာသင်္ခါ သမုဒါစရန္တီ’’တိအာဒီသု ကောဋ္ဌာသေ။ ‘‘တေသံ တေသံ ဓမ္မာနံ သင်္ခါ သမညာ’’တိအာဒီသု ပညတ္တိယံ။ ‘‘န သုကရံ သင်္ခါတု’’န္တိအာဒီသု ဂဏနာယံ။ ဧတ္ထေတံ ဝုစ္စတိ –
‘‘ဉာဏပညတ္တိကောဋ္ဌာသ-ဂဏနာသု ပဒိဿတိ။
သင်္ခါသဒ္ဒေါတိ ဒီပေယျ၊ ဓမ္မဒီပဿ သာသနေ’’တိ။
ခိ ခယေ။ ခိယနဓမ္မံ ခီယတိ။ သာသနာနုရူပေန သရေ ဣကာရဿ ဣယျာဒေသော, ခိယျတိ။ ‘‘ခယော, ခံ’’ ဣစ္စပိ ရူပါနိ ဉေယျာနိ။ တတ္ထ ခယောတိ ခိယနံ ခယော။ အထ ဝါ ခိယန္တိ ကိလေသာ ဧတ္ထာတိ ခယော, မဂ္ဂနိဗ္ဗာနာနိ။ ခယသင်္ခါတေန မဂ္ဂေန ပါပုဏိယတ္တာ ဖလမ္ပိ ခယော။ ခန္တိ တုစ္ဆံ သုညံ ဝိဝိတ္တံ ရိတ္တံ, ခန္တိ ဝါ အာကာသော။
ခိ နိဝါသေ။ ခီယတိ, ခိယျတိ ဝါ။ သာသနာနုရူပေန ဣကာရဿ ဤယ ဣယျာဒေသော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အယံ ဒိဝါဒိဂဏေပိ ပက္ခိပိတဗ္ဗော။ ခံ ခယံ။ အဘိရမဏီယံ ရာဇက္ခယံ။ တတ္ထ ခီယတီတိ နိဝသတိ။ ခန္တိ စက္ခာဒိဣန္ဒြိယံ စက္ခုဝိညာဏာဒီနံ နိဝါသဋ္ဌေန။ ခယန္တိ နိဝေသနံ။ ရာဇက္ခယန္တိ ရညော နိဝေသနံ။ အတြာယံ ပါဠိ –
(နီတိ၊ဓာ၊၁၉။)‘‘သစေ စ အဇ္ဇ ဓာရေသိ၊ ကုမာရံ စာရုဒဿနံ။
ကုသေန ဇာတခတ္တိယံ၊ သဝဏ္ဏမဏိမေခလံ။
ပူဇိတာ ဉာတိသံဃေဟိ၊ န ဂစ္ဆသိ ယမက္ခယ’’န္တိ။
တတ္ထ ယမက္ခယန္တိ ယမနိဝေသနံ။
ခု သဒ္ဒေ။ ခေါတိ ခဝတိ။
ခေ ခါဒနသတ္တာသု။ ခါယတိ။ ဥန္ဒူရာ ခါယန္တိ။ ဝိက္ခာယိတကံ။ ဂေါခါယိတကံ။ အဿိရီ ဝိယ ခါယတိ။ ဒိသာပိ မေ န ပက္ခာယန္တိ။ ဧတ္ထာဒိမှိ ကာယတီတိ ခါဒတိ။ အထ ဝါ ဥပဋ္ဌာတိ ပညာယတိ။
သုခ ဒုက္ခ တကြိယာယံ။ တကြိယာတိ သုခဒုက္ခာနံ ဝေဒနာနံ ကြိယာ, သုခနံ ဒုက္ခနန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အကမ္မကာ ဣမေ ဓာတဝေါ။ သုခတိ, ဒုက္ခတိ။ သုခံ, ဒုက္ခံ။ သုခိတော, ဒုက္ခိတော။ သုခံ သာတံ ပီဏနံ, ဒုက္ခံ ဝိဃာတံ အဃံ ကိလေသော။ တတ္ထ သုခန္တိ သုခယတီတိ သုခံ။ ယဿုပ္ပဇ္ဇတိ, တံ သုခိတံ ကရောတီတိ အတ္ထော။ ဒုက္ခန္တိ ဒုက္ခယတီတိ ဒုက္ခံ။ ယဿုပ္ပဇ္ဇတိ, တံ ဒုက္ခိတံ ကရောတီတိ အတ္ထော။ ဣမာနိ နိဗ္ဗစနာနိ ကာရိတဝသေန ဝုတ္တာနီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ အဋ္ဌကထာယံ သုခဒုက္ခသဒ္ဒတ္ထံ ဝဒန္တေဟိ ဂရူဟိ သုခယတိ ဒုက္ခယတိသဒ္ဒါနံ ကမ္မတ္ထမာဒါယ ဝိဝရဏဿ ကတတ္တာ။ တထာ ဟိ ‘‘သုခေတိ သုခယတိ, သုခါပေတိ သုခါပယတိ, ဒုက္ခေတိ ဒုက္ခယတိ, ဒုက္ခာပေတိ ဒုက္ခာပယတီ’’တိ ဣမာနိ တေသံ ကာရိတပဒရူပါနိ, အတ္တာနံ သုခေတိ ပီဏေတီတိ စ, သုခယတိ သုခံ, ဒုက္ခယတီတိ ဒုက္ခန္တိ စ,
(နီတိ၊ဓာ၊၂၀။)မရဏံ မေ ပုရေ သိယာ။
ပုတ္တေ စ မေ ပပုတ္တေ စ၊
သုခါပေယျ မဟောသဓော’’တိ စ
ပါဠိအာဒိဒဿနတော။ သဒ္ဒသတ္ထေ ပန ဓာတုပါဌသင်္ခေပေ စ ဣမေ ဓာတဝေါ စုရာဒိဂဏေယေဝ ဝုတ္တာ။ ‘‘သုခယတိ ဒုက္ခယတီ’’တိ စ အကာရိတာနိ သုဒ္ဓကတ္တုပဒါနိ ဣစ္ဆိတာနိ။ မယံ တု တေသံ တဗ္ဗစနံ သုဒ္ဓကတ္တရိ စ တာနိ ပဒရူပါနိ န ဣစ္ဆာမ ပါဠိအာဒီဟိ ဝိရုဒ္ဓတ္တာ, တသ္မာယေဝ တေ ဣမသ္မိံ ဘူဝါဒိဂဏေ ဝုတ္တာ။ အယဉှိ သုဒ္ဓကတ္တုဝိသယေ အသ္မာကံ ရုစိ ‘‘သုခတီတိ သုခိတော, ဒုက္ခတီတိ ဒုက္ခိတော’’တိ။
နနု စ ဘော ‘‘သုခတိ ဒုက္ခတီ’’တိ ကြိယာပဒါနိ ဗုဒ္ဓဝစနေ န ဒိဿန္တီတိ? သစ္စံ, ဧဝံ သန္တေပိ အဋ္ဌကထာနယဝသေန ဂဟေတဗ္ဗတ္တာ ဒိဿန္တိယေဝ နာမ။ န ဟိ သဗ္ဗထာ သဗ္ဗေသံ ဓာတူနံ ရူပါနိ သာသနေ လောကေ ဝါ လဗ္ဘန္တိ, ဧကစ္စာနိ ပန လဗ္ဘန္တိ, ဧကစ္စာနိ န လဗ္ဘန္တိ။ ဧဝံ သန္တေပိ နယဝသေန လဗ္ဘန္တိယေဝ။ ‘‘ကပ္ပယဝှော ပတိဿတာ’’တိ ဟိ ဒိဋ္ဌေ ‘‘စရဝှော ဘုဉ္ဇဝှော’’တိအာဒီနိပိ နယဝသေန ဒိဋ္ဌာနိယေဝ နာမ။
(နီတိ၊ဓာ၊၂၁။)တတြ ပနာယံ နယော။ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂါဒီသု ဟိ ‘‘ဧကဒွိယောဇနမတ္တမ္ပိ အဒ္ဓါနံ ဂတဿ ဝါယော ကုပ္ပတိ, ဂတ္တာနိ ဒုက္ခန္တီ’’တိ ဧဝံ ဘူဝါဒိဂဏိကံ အကမ္မကံ သုဒ္ဓကတ္တုဝါစကံ ‘‘ဒုက္ခန္တီ’’တိ ကြိယာပဒံ ဒိဿတိ။ တသ္မိံ ဒိဋ္ဌိယေဝ ‘‘သုခတိ, သုခန္တိ။ သုခသိ, သုခထ။ သုခါမိ, သုခါမာ’’တိအာဒီနိ စ ‘‘ဒုက္ခတိ, ဒုက္ခန္တိ။ ဒုက္ခသိ, ဒုက္ခထာ’’တိအာဒီနိစ ဒိဋ္ဌာနိ နာမ ဟောန္တိ ဒိဋ္ဌေန အဒိဋ္ဌဿ တာဒိသဿ အနဝဇ္ဇဿ နယဿ ဂဟေတဗ္ဗတ္တာ, တသ္မာ ‘‘သုခတီတိ သုခိတော, ဒုက္ခတီတိ ဒုက္ခိတော’’တိ ဘူဝါဒိနယော ဧဝ ဂဟေတဗ္ဗော, န ပန စုရာဒိနယော။ အပရမ္ပေတ္ထ နိဗ္ဗစနံ, သုခံ သဉ္ဇာတံ ဧတဿာတိ သုခိတော, သဉ္ဇာတသုခေါတိ အတ္ထော။ ဧသ နယော ဒုက္ခိတောတိ ဧတ္ထာပိ။ အထ ဝါ သုခေန ဣတော ပဝတ္တောတိ သုခိတော။ ဧသ နယော ‘‘ဒုက္ခိတော’’တိ ဧတ္ထာပိ။ ဒုလ္လဘာယံ နီတိ သာဓုကံ မနသိ ကာတဗ္ဗာ။
မောက္ခ မုစ္စနေ။ အကမ္မကောယံ ဓာတု။ မောက္ခတိ။ မောက္ခော။ ပါတိမောက္ခော။ ကာရိတေ ‘‘မောက္ခေတိ, မောက္ခယတိ, မောက္ခာပေတိ, မောက္ခာပယတီ’’တိ ရူပါနိ။ ကေစိ ပနိမံ ‘‘မောက္ခ မောစနေ’’တိ ပဌိတွာ စုရာဒိဂဏေ ပက္ခိပန္တိ။ တေသံ မတေ ‘‘မောက္ခေတိ, မောက္ခယတီ’’တိ သုဒ္ဓကတ္တုပဒါနိ ဘဝန္တိ။ ဧတာနိ ပါဠိယာ အဋ္ဌကထာယ စ ဝိရုဇ္ဈန္တိ။ တထာ ဟိ ‘‘မောက္ခန္တိ မာရဗန္ဓနာ။ န မေ သမဏေ မောက္ခသိ။ မဟာယညံ ယဇိဿာမ, ဧဝံ မောက္ခာမ ပါပကာ’’တိ ပါဠိယာ ဝိရုဇ္ဈန္တိ။ ‘‘ယော နံ ပါတိ ရက္ခတိ, တံ မောက္ခေတိ မောစေတိ အာပါယိကာဒီဟိ ဒုက္ခေဟီတိ ပါတိမောက္ခော’’တိ အဋ္ဌကထာယ စ ဝိရုဇ္ဈန္တိ, တသ္မာ ပါဠိယံ ‘‘မောက္ခေသိ မောက္ခေမာ’’တိ စ အဝတွာ ‘‘မောက္ခသိ, မောက္ခာမာ’’တိ သုဒ္ဓကတ္တုဝါစကံ ဝုတ္တံ, တဉ္စ ခေါ အပါဒါနဝိသယံ ကတွာ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘မောက္ခေတိ, မောစေတီ’’တိ ဟေတုကတ္တုဝါစကံ ဝုတ္တံ, တမ္ပိ အပါဒါနဝိသယံယေဝ ကတွာ။ ဧဝံ ဣမဿ ဓာတုနော သုဒ္ဓကတ္တုဝိသယေ အကမ္မကဘာဝေါ ဝိဒိတော, ဟေတုကတ္တုဝိသယေ ဧကကမ္မကဘာဝေါ ဝိဒိတော မုစ ပစ ဆိဒါဒယော ဝိယ။ မောက္ခဓာတု ဒွိဂဏိကောတိ စေ? န, အနေကေသု သာဋ္ဌကထေသု ပါဠိပ္ပဒေသေသု ‘‘မောက္ခေတိ, မောက္ခယတီ’’တိ သုဒ္ဓကတ္တုရူပါနံ အဒဿနတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။
ကက္ခ ဟသနေ။ ကက္ခတိ။
ဩခ ရာခ လာခ ဒါခ ဓာခ သောသနာလမတ္ထေသု။ ဩခတိ။ ရာခတိ။ လာခတိ။ ဒါခတိ။ ဓာခတိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၂၂။)ဥခ နခ မခ ရခ လခ ရခိ လခိ ဣခိ ရိခိ ဂတျတ္ထာ။ ဥခတိ။ နခတိ။ မခတိ။ ရခတိ။ လခတိ။ ရင်္ခတိ။ လင်္ခတိ။ ဣင်္ခတိ။ ရိင်္ခတိ။
ရက္ခ ပါလနေ။ ရက္ခတိ။ ရက္ခာ, ရက္ခဏံ, သီလံ ရက္ခိတော ဒေဝဒတ္တော, သီလံ ရက္ခိတံ ဒေဝဒတ္တေန, သီလံ ရက္ခကော ဒေဝဒတ္တော။
အက္ခ ဗျတ္တိသင်္ခါတေသု။ အက္ခတိ, အက္ခိ, အက္ခံ။
နိက္ခ စုမ္ဗနေ။ နိက္ခတိ, နိက္ခံ။
နက္ခ ဂတိယံ။ နက္ခတိ။ နက္ခတ္တံ။ ဧတ္ထ နက္ခတ္တန္တိ ဧတ္တော ဣတော စာတိ ဝိသမဂတိယာ အဂန္တွာ အတ္တနော ဝီထိယာဝ ဂမနေန နက္ခနံ ဂမနံ တာယတိ ရက္ခတီတိ နက္ခတ္တံ။ ပေါရာဏာ ပန ‘‘နက္ခရန္တိ န နဿန္တီတိ နက္ခတ္တာနီ’’တိ ကထယိံသု။ ‘‘နက္ခတ္တံ, ဇောတိ, နိရိက္ခံ, ဘံ’’ ဣစ္စေတေ ပရိယာယာ။
ဝေက္ခ ဝေက္ခနေ။ ဝေက္ခတိ။
မက္ခ သင်္ခတေ။ မက္ခတိ။
တက္ခ တပနေ။ တပနံ သံဝရဏံ။ တက္ခတိ။
သုက္ခ အနာဒရေ။ သုက္ခတိ။
ကခိ ဝခိ မခိ ကင်္ခါယံ။ သတ္ထရိ ကင်္ခတိ။ ဝင်္ခတိ, မင်္ခတိ။ ‘‘ကင်္ခါ ကင်္ခါယနာ ကင်္ခါယိတတ္တံ ဝိမတိ ဝိစိကိစ္ဆာ ဒွေဠှကံ ဒွေဓာပထော သံသယော အနေကံသဂါဟော အာသပ္ပနာ ပရိသပ္ပနာ အပရိယောဂါဟနာ ထမ္ဘိတတ္တံ စိတ္တဿ မနောဝိလေခေါ’’ ဣစ္စေတေ ကင်္ခါပရိယာယာ။ ဧတေသု ပန –
(နီတိ၊ဓာ၊၂၃။)ဝတ္တန္တိ လောကဝေါဟာရေ၊ ‘‘ကင်္ခါ ဝိမတိ သံသယော။
ဝိစိကိစ္ဆာ’’တိ ဧတာနိ၊ နာမာနိယေဝ ပါယတော။
ကခိ ဣစ္စာယံ။ ဓနံ ကင်္ခတိ, အဘိကင်္ခတိ, နာဘိကင်္ခါမိ မရဏံ။ အဘိကင်္ခိတံ ဓနံ။
ဒခိ ဓခိ ဃောရဝါသိတေ ကင်္ခါယဉ္စ။ ဒင်္ခတိ။ ဓင်္ခတိ။
ဥက္ခ သေစနေ။ ဥက္ခတိ။
ကခ ဟသနေ။ ကခတိ။
ဇက္ခ ဘက္ခဏေ စ။ ဟသနာနုကဍ္ဎနတ္ထံ စကာရော။ ဇက္ခတိ။
လိခ လေခနေ။ လိခတိ, သလ္လေခတိ။ အတိသလ္လေခတေဝါယံ သမဏော။ လေခါ, လေခနံ, လေခကော, လိခိတံ, သလ္လေခပဋိပတ္တိ, ဧတာ ဒခိအာဒိကာ လိခပရိယန္တာ ‘‘ပရဿဘာသာ’’တိ သဒ္ဒသတ္ထဝိဒူ ဝဒန္တိ။
ဓုက္ခ ဓိက္ခ သန္ဒီပနကိလေသနဇီဝနေသု။ ဓုက္ခတိ။ ဓိက္ခတိ။ သဒ္ဒသတ္ထဝိဒူ ပန ‘‘ဓုက္ခတေ ဓိက္ခတေ’’တိ အတ္တနောဘာသံ ဝဒန္တိ။ တထာ ဣတော ပရာနိ ရူပါနိပိ။
ရုက္ခ ဝက္ခ ဝရဏေ။ ဝရဏံ သံဝရဏံ။ ရုက္ခတိ။ ဝက္ခတိ။ ရုက္ခော, ဝက္ခော။ ဧတ္ထ စ ဝက္ခောတိ ရုက္ခောယေဝ။ တထာ ဟိ ‘‘သာဒူနိ ရမဏီယာနိ, သန္တိ ဝက္ခာ အရညဇာ’’တိ ဇာတကပါဌော ဒိဿတိ။ ဣမာနိ ပန ရုက္ခဿ နာမာနိ –
‘‘ရုက္ခော မဟီရုဟော ဝက္ခော၊ ပါဒပေါ ဇဂတီရုဟော။
အဂေါ နဂေါ ကုဇော သာခီ၊ သာလော စ ဝိဋပီ တရု။
ဒုမော ဖလီ တု ဖလဝါ၊ ဂစ္ဆော တု ခုဒ္ဒပါဒပေါ’’တိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၂၄။)ကေစေတ္ထ ဝဒေယျုံ ‘‘နနု စ သာလသဒ္ဒေန သာလရုက္ခောယေဝ ဝုတ္တော, နာညော ‘သာလာ ဖန္ဒနမာလုဝါ’တိ ပယောဂဒဿနတော, အထ ကိမတ္ထံ သာလသဒ္ဒေန ယော ကောစိ ရုက္ခော ဝုတ္တော’’တိ? န သာလရုက္ခောယေဝ သာလသဒ္ဒေန ဝုတ္တော, အထ ခေါ သာလရုက္ခေပိ ဝနပ္ပတိဇေဋ္ဌရုက္ခေပိ ယသ္မိံ ကသ္မိဉ္စိ ရုက္ခေပိ ‘‘သာလော’’တိ ဝေါဟာရဿ ဒဿနတော အညေပိ ရုက္ခာ ဝုတ္တာ။ တထာ ဟိ သာလရုက္ခောပိ ‘‘သာလော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ယထာဟ ‘‘သေယျထာပိ ဘိက္ခဝေ ဂါမဿ ဝါ နိဂမဿ ဝါ အဝိဒူရေ မဟန္တံ သာလဝနံ, တဉ္စဿ ဧလဏ္ဍေဟိ သဉ္ဆန္နံ။ အန္တရေန ယမကသာလာန’’န္တိ။ ဝနပ္ပတိဇေဋ္ဌရုက္ခောပိ။ ယထာဟ –
‘‘တဝေဝ ဒေဝ ဝိဇိတေ၊ တဝေဝုယျာနဘူမိယာ။
ဥဇုဝံသာ မဟာသာလာ၊ နီလောဘာသာ မနောရမာ’’တိ။
ယော ကောစိ ရုက္ခောပိ။ ယထာဟ ‘‘အထ ခေါ တံ ဘိက္ခဝေ မာလုဝဗီဇံ အညတရသ္မိံ သာလမူလေ နိပတေယျာ’’တိ။ အတြိဒံ ဝုစ္စတိ –
‘‘သာလရုက္ခေ ဇေဋ္ဌရုက္ခေ၊
ယသ္မိံ ကသ္မိဉ္စိ ပါဒပေ။
သာလော ဣတိ ရဝေါ သာလာ၊
သန္ဓာဂါရေ ထိယံ သိယာ’’တိ။
သိက္ခ ဝိဇ္ဇောပါဒါနေ။ သိက္ခတိ။ သိက္ခာ, သိက္ခနံ, သိက္ခိတံ သိပ္ပံ, သိက္ခကော, သိက္ခိတော, သေက္ခော, အသေက္ခော။ ကကာရလောပေ ‘‘သေခေါ အသေခေါ’’တိ ရူပါနိ ဘဝန္တိ။ တတ္ထ သိက္ခိတောတိ သဉ္ဇာတသိက္ခော, အသိက္ခီတိ ဝါ သိက္ခိတော, တထာ ဟိ ကတ္တုပ္ပယောဂေါ ဒိဿတိ ‘‘အဟံ ခေါ ပန သုသိက္ခိတော အနဝယော သကေ အာစရိယကေ ကုမ္ဘကာရကမ္မေ’’တိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၂၅။)ဘိက္ခ ယာစနေ။ ဘိက္ခတိ။ ဘိက္ခု, ဘိက္ခာ, ဘိက္ခနံ, ဘိက္ခကော, ဘိက္ခိတံ ဘောဇနံ။ ဧတ္ထ ပန ‘‘ဘိက္ခု ယတိ သမဏော မုနိ ပဗ္ဗဇိတော အနဂါရော တပဿီ တပေါဓနော’’ ဣစ္စေတာနိ ပရိယာယဝစနာနိ။ ဧတေသု သာသနေ ‘‘ဘိက္ခူ’’တိ ဥပသမ္ပန္နော ဝုစ္စတိ။ ကဒါစိ ပန ‘‘ဘိက္ခုသတံ ဘောဇေသိ, ဘိက္ခုသဟဿံ ဘောဇေသီ’’တိအာဒီသု သာမဏေရေပိဥပါဒါယ ‘‘ဘိက္ခူ’’တိ ဝေါဟာရော ပဝတ္တတိ, တာပသာပိ စ သမဏသဒ္ဒါဒီဟိ ဝုစ္စန္တိ, ‘‘အဟူ အတီတမဒ္ဓါနေ, သမဏော ခန္တိဒီပနော’’တိအာဒိ ဧတ္ထ နိဒဿနံ။
ဒက္ခ ဝုဒ္ဓိယံ သီဃတ္တေ စ။ ဒက္ခတိ, ဒက္ခိဏာ, ဒက္ခော။ ဒက္ခန္တိ ဝဒ္ဓန္တိ သတ္တာ ဧတာယ ယထာဓိပ္ပေတာဟိ သမ္ပတ္တီဟိ ဣဒ္ဓါ ဝုဒ္ဓါ ဥက္ကံသဂတာ ဟောန္တီတိ ဒက္ခိဏာ, ဒါတဗ္ဗဝတ္ထု။ ဒက္ခတိ ကုသလကမ္မေ အညသ္မိဉ္စ ကိစ္စာကိစ္စေ အဒန္ဓတာယ သီဃံ ဂစ္ဆတီတိ ဒက္ခော, ဆေကော, ယော ‘‘ကုသလော’’တိပိ ဝုစ္စတိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၂၆။)ဒိက္ခ မုဏ္ဍိဩပနယနနိယမဗ္ဗတာဒေသေသု။ ဒိက္ခဓာတု မုဏ္ဍိယေ, ဥပနယနေ, နိယမေ, ဝတေ, အာဒေသေ စ ပဝတ္တတိ။ ဒိက္ခတိ။ ဒိက္ခိတော မုဏ္ဍော။ ဧတ္ထ သိယာ – နနု စ ဘော သရဘင်္ဂဇာတကေ ‘‘ဂန္ဓော ဣသီနံ စိရဒိက္ခိတာနံ, ကာယာ စုတော ဂစ္ဆတိ မာလုတေနာ’’တိ ဧတသ္မိံ ပဒေသေ အဋ္ဌကထာစရိယေဟိ ‘‘စိရဒိက္ခိတာနန္တိ စိရပဗ္ဗဇိတာန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ န ဟိ တတ္ထ ‘‘စိရမုဏ္ဍာန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ သန္တေ ကသ္မာ ဣဓ ‘‘ဒိက္ခဓာတု မုဏ္ဍိယေ ဝုတ္တာ’’တိ? သစ္စံ, တတ္ထ ပန ဒိက္ခိတသဒ္ဒဿ ပဗ္ဗဇိတေ ဝတ္တနတော ‘‘စိရပဗ္ဗဇိတာန’’န္တိ ဝုတ္တံ, န ဓာတုအတ္ထဿ ဝိဘာဝနတ္ထံ။ ဣဒ ပန ဓာတုအတ္ထဝိဘာဝနတ္ထံ မုဏ္ဍိယေ ဝုတ္တာ။ တာပသာ ဟိ မုဏ္ဍိယတ္ထဝါစကေန ဒိက္ခိတသဒ္ဒေန ဝတ္တုံ ယုတ္တာ။ တထာ ဟိ အဋ္ဌကထာစရိယေဟိ စက္ကဝတ္တိသုတ္တတ္ထဝဏ္ဏနာယံ ‘‘ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ’’တိ ဣမိဿာ ပါဠိယာ အတ္ထဝိဝရဏေ ‘‘တာပသပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇန္တာပိ ဟိ ပဌမံ ကေသမဿုံ ဩဟာရေန္တိ, တတော ပဋ္ဌာယ ပရူဠှကေသေ ဗန္ဓိတွာ ဝိဝရန္တိ, တေန ဝုတ္တံ ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ’’တိ ဧဝံ အတ္ထော သံဝဏ္ဏိတော။
ဣက္ခ ဒဿနင်္ကေသု။ ဣက္ခတိ, ဥပေက္ခတိ, အပေက္ခတိ။ ဥပေက္ခာ, အပေက္ခာ, ပစ္စဝေက္ခဏာ။ ကကာရလောပေ ‘‘ဥပေခါ, အပေခါ, ဥပသမ္ပဒါပေခေါ’’တိ ရူပါနိ ဘဝန္တိ။
ဒုက္ခ ဟိံသာဂတီသု။ ဒက္ခတိ။ ဒက္ခကော။
စိက္ခ စက္ခ ဝိယတ္တိယံ ဝါစာယံ။ စိက္ခတိ, အာစိက္ခတိ, အဗ္ဘာစိက္ခတိ။ အာစိက္ခကော။ စက္ခတိ, စက္ခု။ ဧတ္ထ စက္ခူတိ စက္ခတီတိ စက္ခု, သမဝိသမံ အဘိဗျတ္တံ ဝဒန္တံ ဝိယ ဟောတီတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ ‘‘သူပံ စက္ခတိ, မဓုံ စက္ခတီ’’တိအာဒီသု ဝိယ ယသ္မာ အဿာဒတ္ထောပိ စက္ခုသဒ္ဒေါ ဘဝတိ, တသ္မာ ‘‘စက္ခတိ ဝိညာဏာဓိဋ္ဌိတံ ရူပံ အဿာဒေန္တံ ဝိယ ဟောတီ’’တိ အဿာဒတ္ထောပိ ဂဟေတဗ္ဗော။ ‘‘စက္ခုံ ခေါ မာဂဏ္ဍိယံ ရူပါရာမံ ရူပရတံ ရူပသမ္မုဒိတ’’န္တိ ဟိ ဝုတ္တံ။ သတိပိ သောတာဒီနံ သဒ္ဒါရာမတာဒိဘာဝေ နိရူဠှတ္တာ နယနေ ဧဝ စက္ခုသဒ္ဒေါ ပဝတ္တတိ ပင်္ကဇာဒိသဒ္ဒါ ဝိယ ပဒုမာဒီသု။
စက္ခ’က္ခိ နယနံ၊ လောစနံ ဒိဋ္ဌိ ဒဿနံ။
ပေက္ခနံ အစ္ဆိ ပမှံ တု၊ ‘‘ပခုမ’’န္တိ ပဝုစ္စတိ။
ဧတာ ရုက္ခာဒိကာ စက္ခပရိယန္တာ ‘‘အတ္တနောဘာသာ’’တိ သဒ္ဒသတ္ထဝိဒူ ဝဒန္တိ။
ခကာရန္တဓာတုရူပါနိ။
ဂကာရန္တဓာတု
ဂု ကရီသုဿဂ္ဂေ။ ကရီသုဿဂ္ဂေါ ဝစ္စကရဏံ။ ဂဝတိ။ ဂေ သဒ္ဒေ။ ဂါယတိ။ ဂီတံ။
(နီတိ၊ဓာ၊၂၇။)ဝဂ္ဂ ဂတိယံ။ ဝဂ္ဂတိ။ ဝဂ္ဂေါ, ဝဂ္ဂိတံ။ ဧတ္ထ သမုဒါယဝသေန ဝဂ္ဂနံ ပဝတ္တနံ ဝဂ္ဂေါ။ ဝဂ္ဂိတန္တိ ဂမနံ။ တထာ ဟိ နာဂပေတဝတ္ထုအဋ္ဌကထာယံ ‘‘ယော သော မဇ္ဈေ အဿတရီရထေန စတုဗ္ဘိ ယုတ္တေန သုဝဂ္ဂိတေန။ အမှာကံ ပုတ္တော အဟု မဇ္ဈိမော သော, အမစ္ဆရီ ဒါနပတီ ဝိရောစတီ’’တိ ဣမိဿာ ပါဠိယာ အတ္ထံ ဝဒန္တေဟိ ‘‘သုဝဂ္ဂိတေနာတိ သုန္ဒရဂမနေနာ’’တိ။ ကိဉ္စိ ဘိယျော ကြိယာပဒမ္ပိ စ ဒိဋ္ဌံ ‘‘ဓုနန္တိ ဝဂ္ဂန္တိ ပဝတ္တန္တိ စမ္ဗရေ’’တိ။
ရဂိ လဂိ အဂိ ဝဂိ မဂိ ဣဂိ ရိဂိ လိဂိ တဂိ သဂိ ဂမနေ စ။ စကာရော ဂတိပေက္ခကော။ ရင်္ဂတိ။ ရင်္ဂေါ။ လင်္ဂတိ။ လင်္ဂေါ, လင်္ဂီ။ အင်္ဂတိ, အင်္ဂေတိ။ အင်္ဂေါ, သမင်္ဂီ, သမင်္ဂိတာ, အင်္ဂံ, အင်္ဂဏံ။ ဝင်္ဂတိ။ ဝင်္ဂေါ။ မင်္ဂတိ။ မင်္ဂေါ, ဥပင်္ဂေါ, မင်္ဂလံ။ ဣင်္ဂတိ။ ဣင်္ဂိတံ။ ရိင်္ဂတိ။ ရိင်္ဂနံ။ လိင်္ဂတိ။ လိင်္ဂနံ။ ဥလ္လိင်္ဂတိ, ဥလ္လိင်္ဂနံ။ တင်္ဂတိ။ တင်္ဂနံ။ သင်္ဂတိ။ သင်္ဂနံ။ တတ္ထ အင်္ဂန္တိ ယေသံ ကေသဉ္စိ ဝတ္ထူနံ အဝယဝေါ, သရီရမ္ပိ ကာရဏမ္ပိ စ ဝုစ္စတိ။ အင်္ဂဏန္တိ ကတ္ထစိ ကိလေသာ ဝုစ္စန္တိ ‘‘ရာဂေါ အင်္ဂဏ’’န္တိအာဒီသု။ ရာဂါဒယော ဟိ အင်္ဂန္တိ ဧတေဟိ တံသမင်္ဂိပုဂ္ဂလာ နိဟီနဘာဝံ ဂစ္ဆန္တီတိ ‘‘အင်္ဂဏာနီ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ ကတ္ထစိ မလံ ဝါ ပင်္ကော ဝါ ‘‘တဿေဝ ရဇဿ ဝါ အင်္ဂဏဿ ဝါ ပဟာနာယ ဝါယမတီ’’တိအာဒီသု။ အဉ္ဇတိ မက္ခေတီတိ ဟိ အင်္ဂဏံ, မလာဒိ။ ကတ္ထစိ တထာရူပေါ ဝိဝဋပ္ပဒေသော ‘‘စေတိယင်္ဂဏံ, ဗောဓိယင်္ဂဏ’’န္တိအာဒီသု။ အဉ္ဇတိ တတ္ထ ဌိတံ အတိသုန္ဒရတာယ အဘိဗျဉ္ဇေတီတိ ဟိ အင်္ဂဏံ, ဝိဝဋော ဘူမိပ္ပဒေသော။ ဣစ္စေဝံ –
ရာဂါဒီသု ကိလေသေသု၊ ပင်္ကေ ကာယမလမှိ စ။
ဝိဝဋေ ဘူမိဘာဂေ စ၊ ‘‘အင်္ဂဏ’’န္တိ ရဝေါ ဂတော။
(နီတိ၊ဓာ၊၂၈။)ယုဂိ ဇုဂိ ဝဇ္ဇနေ။ ယုင်္ဂတိ။ ဇုင်္ဂတိ။
ရဂိ သင်္ကာယံ။ ရင်္ဂတိ။
လဂ သင်္ဂေစ။ စ ကာရော အနန္တရဝုတ္တာပေက္ခကော။ လဂတိ။ စ ဇတော န ဟောတိ လဂနံ။ ဗဠိသေ လဂ္ဂေါ။
ထဂံ သံဝရဏေ။ ထဂတိ။
အဂ္ဂ ကုဋိလဂတိယံ။ အဂ္ဂတီတိ အဂ္ဂိ, ကုဋိလံ ဂစ္ဆတီတိ အတ္ထော။
အဂ္ဂိ ဓူမသိခေါ ဇောတိ၊ ဇာတဝေဒေါ သိခီ ဂိနိ။
အဂ္ဂိနိ ဘာဏုမာ တေဇော၊ ပါဝကော တိဝကော’နလော။
ဟုတာသနော ဓူမကေတု၊ ဝေဿာနရော စ အစ္စိမာ။
ဃတာသနော ဝါယုသခေါ၊ ဒဟနော ကဏှဝတ္တနိ။
ဧတာ ဂုအာဒိကာ အဂ္ဂပရိယန္တာ ‘‘ပရဿဘာသာ’’တိ သဒ္ဒသတ္ထဝိဒူ ဝဒန္တိ။
ဂါ ဂတိယံ။ ဂါတိ။
ဂု သဒ္ဒေ။ ဂဝတိ။
ဂု ဥဂ္ဂမေ။ ဥဂ္ဂမော ဥဂ္ဂမနံ ပါကဋတာ။ ဂဝတိ။ သဒ္ဒသတ္ထဝိဒူ ပနိမာသံ ‘‘ဂါတေ ဂဝတေ’’တိ အတ္တနောဘာသတ္တံ ဝဒန္တိ။
ဂကာရန္တဓာတုရူပါနိ။
ဃကာရန္တဓာတု
ဃာ ဂန္ဓောပါဒါနေ။ ဃာတိ။ ဃာနံ။ ဂန္ဓံ ဃတွာ။ အတြာယံ ပါဠိ ‘‘ဂန္ဓံ ဃတွာ သတိ မုဋ္ဌာ’’တိ။ ဧတိဿာ ပန ဒိဝါဒိဂဏံ ပတ္တာယ ‘‘ဃာယတိ ဃာယိတွာ’’တိ ရူပါနိ ဘဝန္တိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၂၉။)ဃု အဘိဂမနေ။ အဘိဂမနံ အဓိဂမနံ။ ဃောတိ။
ဇဂ္ဃ ဟသနေ။ ဇဂ္ဃတိ, သဉ္ဇဂ္ဃတိ။ သဉ္ဇဂ္ဃိတ္ထော မယာ သဟ။ ဇဂ္ဃိတုမ္ပိ န သောဘတိ။ ဇဂ္ဃိတွာ။
တဂ္ဃ ပါလနေ။ တဂ္ဃတိ။
သိဃိ အာဃာနေ။ အာဃာနံ ဃာနေန ဂန္ဓာနုဘဝနံ။ သိင်္ဃတိ, ဥပသိင်္ဃတိ။ ဥပသိင်္ဃိတွာ။ အာရာ သိင်္ဃာမိ ဝါရိဇံ။ ဧတာ ‘‘ပရဿဘာသာ’’တိ သဒ္ဒသတ္ထဝိဒူ ဝဒန္တိ။
ဃု သဒ္ဒေ။ ဃောတိ, ဃဝတိ။
ရဃိ လဃိ ဂတျက္ခေပေ။ ဂတျက္ခေပေါ ဂတိယာ အက္ခေပေါ။ ရင်္ဃတိ, လင်္ဃတိ, ဥလ္လင်္ဃတိ။ လင်္ဃိတာ, ဥလ္လင်္ဃိကာပီတိ, လင်္ဃိတွာ။
မဃိ ကေတဝေ စ။ စကာရော ပုဗ္ဗတ္ထာပေက္ခော။ မင်္ဃတိ။
ရာဃ လာဃ သာမတ္ထိယေ။ ရာဃတိ။ လာဃတိ။
ဒါဃ အာယာသေ စ။ အာယာသော ကိလမနံ။ စကာရော သာမတ္ထိယာပေက္ခကော။ ဒါဃတိ။ နိဒါဃော။
သိလာဃ ကတ္ထနေ။ ကတ္ထနံ ပသံသနံ။ သိလာဃတိ။ သိလာဃာ။ ဗုဒ္ဓဿ သိလာဃတေ။ သိလာဃိတွာ။ ‘‘အတ္တနောဘာသာ’’တိ သဒ္ဒသတ္ထဝိဒူ ဝဒန္တိ။
ဃ ကာရန္တဓာတုရူပါနိ။
ဣတိ ဘူဝါဒါဂဏေ ကဝဂ္ဂန္တဓာတုရူပါနိ
သမတ္တာနိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၃၀။)စကာရန္တဓာတု
ဣဒါနိ စဝဂ္ဂန္တဓာတုရူပါနိ ဝုစ္စန္တေ –
သုစ သောကေ။ သောစတိ။ သောကော, သောစနာ, သောစံ, သောစန္တော, သောစန္တီ, သောစန္တံ ကုလံ, သောစိတွာ။
ကုစ သဒ္ဒေ တာရေ။ တာရသဒ္ဒေါ အစ္စုစ္စသဒ္ဒေါ။ ကောစတိ။ ဥစ္စသဒ္ဒံ ကရောတီတိ အတ္ထော။
ကုဉ္စ ကောဋိလ္လ’ပ္ပီဘာဝေသု။ ကုဉ္စတိ။ ကုဉ္စိကာ, ကုဉ္စိတကေသော။ ကုဉ္စိတွာ။
လုဉ္စ အပနယနေ။ လုဉ္စတိ။ လုဉ္စကော, လုဉ္စိတုံ, လုဉ္စိတွာ။
အဉ္စု ဂတိပူဇနာသု။ မဂ္ဂံ အဉ္စတိ။ ဗုဒ္ဓံ အဉ္စတိ။ ဥဒ္ဓံ အနုဂ္ဂန္တွာ တိရိယံ အဉ္စိတောတိ တိရစ္ဆာနော။ ကဋုကဉ္စုကတာ။
ဝဉ္စု စဉ္စု တဉ္စု ဂတိယံ။ ဝဉ္စတိ။ စဉ္စတိ။ တဉ္စတိ။ မဉ္စတိ။ သန္တိ ပါဒါ အဝဉ္စနာ။ အဝဉ္စနာတိ ဝဉ္စိတုံ ဂန္တုံ အသမတ္ထာ။
ဂုစု ဂဏေစု ထေယျကရဏေ။ ထေနနံ ထေယျံ, စောရိကာ။ တဿ ကြိယာ ထေယျကရဏံ။ ဂေါစတိ။ ဂဏေစတိ။
အစ္စ ပူဇာယံ အစ္စတိ။ ဗြဟ္မာသုရသုရစ္စိတော။
တစ္စ ဟိံသာယံ။ တစ္စတိ။
စစ္စ ဇစ္စ ပရိဘာသနဝဇ္ဇနေသု။ စစ္စတိ။ ဇစ္စတိ။
ကုစ သံပစ္စနကောဋိလ္လပဋိက္ကမဝိလေခနေသု။ ကုစတိ, သင်္ကုစတိ။ သင်္ကောစော။
တစ သံဝရဏေ။ သံဝရဏံ ရက္ခဏံ။ တစတိ။ တစော။
(နီတိ၊ဓာ၊၃၁။)ကုစ သင်္ကောစနေ။ ကောစတိ, သင်္ကောစတိ။ သင်္ကောစော။
ဗျာစ ဗျာဇိကရဏေ။ ဗျာဇိကရဏံ ဗျာဇိကြိယာ။ ဗျာစတိ။
ဝစ ဝိယတ္တိယံ ဝါစာယံ။ ဝိယတ္တဿ ဧသာ ဝိယတ္တိ, တိဿံ ဝိယတ္တိယံ ဝါစာယံ, ဝိယတ္တာယံ ဝါစာယန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ဝိယတ္တဿ ဟိ ဝဒတော ပုဂ္ဂလဿ ဝသေန ဝါစာ ဝိယတ္တာ နာမ ဝုစ္စတိ။ ယထာ ပန ကုစ္ဆိသဒ္ဒတိရစ္ဆာနဂတာဒိသဒ္ဒေါ ‘‘အဗျတ္တသဒ္ဒေါ’’တိ ဝုစ္စတိ, န ဧဝံ ဝစနသင်္ခါတော သဒ္ဒေါ ‘‘အဗျတ္တသဒ္ဒေါ’’တိ ဝုစ္စတိ ဝိညာတတ္ထတ္တာ။ ‘‘ဝတ္တိ, ဝစတိ, ဝစန္တိ။ ဝစသိ’’ ဣစ္စာဒီနိ သုဒ္ဓကတ္တုပဒါနိ။ ‘‘ဝါစေတိ, ဝါစေန္တိ’’ ဣစ္စာဒီနိ ဟေတုကတ္တုပဒါနိ။ ‘‘အတ္ထာဘိသမယာ ဓီရော, ပဏ္ဍိတောတိ ပဝုစ္စတိ။ ဝုစ္စန္တိ။ သန္တော သပ္ပုရိသာ လောကေ, ဒေဝဓမ္မာတိ ဝုစ္စရေ’’ ဣစ္စာဒီနိ ကမ္မပဒါနိ။ ဂရူ ပန ဝကာရဿ ဥကာရာဒေသဝသေန ‘‘ဥတ္တံ ဥစ္စတေ ဥစ္စန္တေ’’တိအာဒီနိ ဣစ္ဆန္တိ, တာနိ သာသနေ အပ္ပသိဒ္ဓါနိ, သက္ကဋဘာသာနုလောမာနိ။ သာသနသ္မိဉှိ ရကာရာဂမဝိသယေ နိပုဗ္ဗဿေဝ ဝစဿ ဝဿ ဥကာရာဒေသော သိဒ္ဓါ ‘‘နိရုတ္တိ, နိရုတ္တံ, နေရုတ္တ’’န္တိ။ ဝစနံ, ဝါစာ, ဝစော, ဝစီ, ဝုတ္တံ, ပဝုတ္တံ, ဝုစ္စမာနံ, အဓိဝစနံ, ဝတ္တဗ္ဗံ, ဝစနီယံ, ဣမာနိ နာမိကပဒါနိ။ ဝတ္တုံ, ဝတ္တဝေ, ဝတွာ, ဝတွာန, ဣမာနိ တုမန္တာဒီနိ ‘‘ပရဿဘာသာ’’တိ သဒ္ဒသတ္ထဝိဒူ ဝဒန္တိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၃၂။)တတ္ထ ဝတ္တီတိ ဝဒတိ။ အာချာတပဒဉှေတံ။ အတ္ထသံဝဏ္ဏကေဟိပိ ‘‘ဝတ္တိ ဧတာယာတိ ဝါစာ’’တိ နိဗ္ဗစနမုဒါဟဋံ။ သဒ္ဒသတ္ထေ စ တာဒိသံ အာချာတပဒံ ဒိဋ္ဌံ။ ဧတ္ထ ပနေကေ ဝဒန္တိ ‘‘ဝစတိ, ဝစန္တီတိအာဒီနိ ကြိယာပဒရူပါနိ ဗုဒ္ဓဝစနေ အဋ္ဌကထာဋီကာသု သတ္ထေသု စ အနာဂတတ္တာ ဆဍ္ဍေတဗ္ဗာနီ’’တိ။ တန္န, ယသ္မာ သာသနေ ‘‘အဝစ, အဝစိံသူ’’တိ သုဒ္ဓကတ္တုပဒါနိ စ ‘‘ဝါစေတိ, ဝါစေန္တီ’’တိအာဒီနိ ဟေတုကတ္တုပဒါနိ စ ဒိဿန္တိ, တသ္မာ ဗုဒ္ဓဝစနာဒီသု အနာဂတာနိပိ ‘‘ဝစတိ, ဝစန္တီ’’တိအာဒီနိ ရူပါနိ ဂဟေတဗ္ဗာနိ။ ဝစေယျ, ဝုစ္စတု, ဝုစ္စေယျ။ သေသံ သဗ္ဗံ သဗ္ဗတ္ထ ဝိတ္ထာရတော ဂဟေတဗ္ဗံ။
ပရောက္ခာရူပါနိ ဝဒါမ – ဝစ, ဝစု။ ဝစေ, ဝစိတ္ထ။ ဝစံ, ဝစိမှ။ ဝစိတ္ထ, ဝစိရေ။ ဝစိတ္ထော, ဝစိဝှော။ ဝစိံ, ဝစိမှေ။
ဟိယျတ္တနီရူပါနိ ဝဒါမ – အဝစာ, အဝစူ။ အဝစော, အဝစုတ္ထ။ အဝေါစံ, အဝစုမှ။ အဝစုတ္ထ, အဝစုတ္ထုံ။ အဝစသေ, အဝစုဝှံ။ အဝစိံ, အဝစမှသေ။
အဇ္ဇတနီရူပါနိ ဝဒါမ – အဝစိ, အဝေါစုံ, အဝစိံသု။ အဝေါစော, အဝေါစုတ္ထ။ အဝေါစိံ, အဝေါစုမှ။ အဝေါစာ, အဝေါစု။ အဝစသေ, အဝေါစိဝံ။ အဝေါစံ, အဝေါစိမှေ။
ဘဝိဿန္တီရူပါနိ ဝဒါမ – ဝက္ခတိ, ဝက္ခန္တိ။ ဝက္ခသိ, ဝက္ခထ။ ဝက္ခာမိ, ဝက္ခာမ။ ဝက္ခတေ, ဝက္ခန္တေ။ ဝက္ခသေ, ဝက္ခဝှေ။ ဝက္ခဿံ ဝက္ခမှေ။
ဣမေသံ ပန ပဒါနံ ‘‘ကထေဿတိ, ကထေဿန္တီ’’တိအာဒိနာ အတ္ထော ဝတ္တဗ္ဗော။ ဝက္ခ ရောသေတိ ဓာတုဿ စ ‘‘ဝက္ခတိ, ဝက္ခန္တိ။ ဝက္ခသီ’’တိအာဒီနိ ဝတွာ အဝသာနေ ဥတ္တမပုရိသေကဝစနဋ္ဌာနေ ‘‘ဝက္ခေမီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ အတ္ထော ပနိမေသံ ‘‘ရောသတိ, ရောသန္တီ’’တိအာဒိနာ ဝတ္တဗ္ဗော။ အယံ ဝစဝက္ခဓာတူနံ ဘဝိဿန္တီဝတ္တမာနာဝသေန ရူပသံသန္ဒနာနယော။ အပရာနိပိ ဝစဓာတုဿ ဘဝိဿန္တီ သဟိတာနိ ရူပါနိ ဘဝန္တိ – ဝက္ခိဿတိ, ဝက္ခိဿန္တိ။ ဝက္ခိဿသိ, ဝက္ခိဿထ။ ဝက္ခိဿာမိ, ဝက္ခိဿာမ။ ဝက္ခိဿတေ, ဝက္ခိဿန္တေ။ ဝက္ခိဿသေ, ဝက္ခိဿဝှေ။ ဝက္ခိဿံ, ဝက္ခိဿာမှေ။
အတြာယံ ပါဠိ –
‘‘အဘီတကပ္ပေ စရိတံ၊ ဌပယိတွာ ဘဝါဘဝေ။
ဣမမှိ ကပ္ပေ စရိတံ၊ ပဝက္ခိဿံ သုဏောဟိ မေ’’တိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၃၃။)ဂဒြတပဉှေပိ ‘‘ရာဇာ တုမှေဟိ သဒ္ဓိံ ပဋိသန္ထာရံ ကတွာ ဂဟပတိ ပတိရူပံ အာသနံ ဉတွာ နိသီဒထာတိ ဝက္ခိဿတီ’’တိ ဧဝမာဒိအဋ္ဌကထာပါဌော ဒိဿတိ, တသ္မာယေဝ ဧဒိသီ ပဒမာလာ ရစိတာ။ ဝက္ခ ရောသေတိ ဓာတုဿပိ ဘဝိဿန္တီသဟိတာနိ ရူပါနိ ‘‘ဝက္ခိဿတိ, ဝက္ခိဿန္တီ’’တိအာဒီနိ ဘဝန္တိ။ အတ္ထော ပနိမေသံ ‘‘ရောသိဿတိ, ရောသိဿန္တီ’’တိအာဒိနာ ဝတ္တဗ္ဗော။ အယံ ဝစဝက္ခဓာတူနံ ဘဝိဿန္တီဝသေနေဝ ရူပသံသန္ဒနာနယော။
အဝစိဿာ, ဝစိဿာ, အဝစိဿံသု, ဝစိဿံသု။ သေသံ သဗ္ဗံ နေယျံ။ ဣဓ ပန ဝုတ္တသဒ္ဒဿ အတ္ထုဒ္ဓါရံ ဝတ္တဗ္ဗမ္ပိ အဝတွာ ဥပရိယေဝ ကထေဿာမ ဣတော အတိဝိယ ဝတ္တဗ္ဗဋ္ဌာနတ္တာ။
စု စဝနေ။ စဝတိ။ ကာရိတေ ‘‘စာဝေတီ’’တိ ရူပံ။ ဒေဝကာယာ စုတော။ စုတံ ပဒုမံ။ စဝိတုံ, စဝိတွာ။
လောစ ဒဿနေ။ လောစတိ။ လောစနံ။
သေစ သေစနေ။ သေစတိ။
သစ ဝိယတ္တိယံ ဝါစာယံ။ သစတိ။
ကစ ဗန္ဓနေ။ ကစတိ။
မစ မုစိ ကက္ကနေ။ ကက္ကနံ သရီရေ ဥဗ္ဗဋ္ဋနံ။ မစတိ။ မုဉ္စတိ။ မစိ ဓာရဏုစ္ဆာယပူဇနေသု။ ဓာရဏံ ဥစ္ဆာယော ပူဇနန္တိ တယော အတ္ထာ။ တတ္ထ ဥစ္ဆာယော မလဟရဏံ။ မဉ္စတိ။ မဉ္စော, မဉ္စနံ။ မဉ္စတိ ပုဂ္ဂလံ ဓာရေတီတိ မဉ္စော။
ပစ ဗျတ္တိကရဏေ။ ပစတိ။ ပါကော, ပရိပါကော, ဝိပါကော, ပက္ကံ ဖလံ။
ထုစ ပသာဒေ။ ထောစတိ။
ဝစ ဝစိ ဒိတ္တိယံ။ ဝစတိ။ ဝဉ္စတိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၃၄။)ရုစ ဒိတ္တိယံ ရောစနေ စ။ ဒိတ္တိ သောဘာ။ ရောစနံ ရုစိ။ ရောစတိ။ ဝေရောစနော။ သမဏဿ ရောစတေ သစ္စံ။ တဿ တေ သဂ္ဂကာမဿ, ဧကတ္တမုပရောစိတံ။ အယဉ္စ ဒိဝါဒိဂဏေ ရုစိအတ္ထံ ဂဟေတွာ ‘‘ရုစ္စတီ’’တိ ရူပံ ဇနေတိ။ တေန ‘‘ဂမနံ မယှ ရုစ္စတီ’’တိ ပါဠိ ဒိဿတိ။ စုရာဒိဂဏေ ပန ရုစိအတ္ထံ ဂဟေတွာ ‘‘ရောစေတိ ရောစယတီ’’တိ ရူပါနိ ဇနေတိ။ တေန ‘‘ကိံ နု ဇာတိံ န ရောစေသီ’’တိအာဒိကာ ပါဠိယော ဒိဿန္တိ။ တေဂဏိကောယံ ဓာတု။
ပစ သံပါကေ။ ပစတိ, ပစန္တိ။ သဒ္ဒသတ္ထဝိဒူ ပန ‘‘အတ္တနောဘာသာ’’တိ ဝဒန္တိ။
အဉ္စ ဗျယဂတိယံ။ ဗျယဂတိ ဝိနာသဂတိ။ အဉ္စတိ။
ယာစ ယာစနာယံ။ ဗြာဟ္မဏော နာဂံ မဏိံ ယာစတိ။ နာဂေါ မဏိံ ယာစိတော ဗြာဟ္မဏေန။ တေ တံ အဿေ အယာစိသုံ။ သော တံ ရထမယာစထ။ ဒေဝဒတ္တံ အာယာစတိ။ ဧဝံ သုဒ္ဓကတ္တရိ ရူပါနိ ဘဝန္တိ။ ဗြာဟ္မဏော ဗြာဟ္မဏေန နာဂံ မဏိံ ယာစေတိ, ယာစယတိ, ယာစာပေတိ, ယာစာပယတိ။ ဧဝံ ဟေတုကတ္တရိ။ ရာဇာ ဗြာဟ္မဏေန ဓနံ ယာစိယတိ, ယာစယိယတိ, ယာစာပိယတိ, ယာစာပယိယတိ။ ဧဝံ ကမ္မနိ။ ယာစံ, ယာစန္တော, ယာစန္တီ, ယာစန္တံ ကုလံ။ ယာစမာနော, ယာစမာနာ, ယာစမာနံ ကုလံ။ ယာစကော, ယာစနာ, ယာစိတဗ္ဗံ, ယာစိတုံ, ယာစိတွာန, ယာစိတုန, ယာစိယ, ယာစိယာန။ ဧဝံ နာမိကပဒါနိ တုမန္တာဒီနိ စ ဘဝန္တိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၃၅။)ပစ ပါကေ။ ဩဒနံ ပစတိ။ ‘‘ဥဘယတောဘာသာ’’တိ သဒ္ဒသတ္ထဝိဒူ ဝဒန္တိ။ ယထာ ပန သာသနေ ‘‘ပဏ္ဍိတောတိ ပဝုစ္စတီ’’တိ ဝစဓာတုဿ ကမ္မနိ ရူပံ ပသိဒ္ဓံ, န တထာ ပစဓာတုဿ။ ဧဝံ သန္တေပိ ဂရူ ‘‘တယာ ပစ္စတေ ဩဒနော’’တိ တဿ ကမ္မနိ ရူပံ ဝဒန္တိ။ သာသနေ ပန အဝိသေသတော ‘‘ပစ္စတေ’’တိ ဝါ ‘‘ပစ္စတီ’’တိ ဝါ ဝုတ္တဿပိ ပဒဿ အကမ္မကောယေဝ ဒိဝါဒိဂဏိကော ပယောဂေါ ဣစ္ဆိတဗ္ဗော ‘‘ဒေဝဒတ္တော နိရယေ ပစ္စတိ။ ယာဝ ပါပံ န ပစ္စတီ’’တိအာဒိဒဿနတော။ ကေစေတ္ထ ဝဒေယျုံ ‘‘သယမေဝ ပီယတေ ပါနီယန္တိအာဒိ ဝိယ ဘူဝါဒိဂဏပက္ခိကော ကမ္မကတ္တုပ္ပယောဂေါ ဧသ, တသ္မာ ‘သယမေဝါ’တိ ပဒံ အဇ္ဈာဟရိတွာ ‘သယမေဝ ဒေဝဒတ္တော ပစ္စတီ’တိအာဒိနာ အတ္ထော ဝတ္တဗ္ဗော’’တိ တန္န, ‘‘သယမေဝ ပီယတေ ပါနီယ’’န္တိ ဧတ္ထ ဟိ ပါနီယံ မနုဿာ ပိဝန္တိ, န ပါနီယံ ပါနီယံ ပိဝတိ။ မနုဿေဟေဝ တံ ပီယတေ, န သယံ။ ဧဝံ ပရဿ ပါနကြိယံ ပဋိစ္စ ကမ္မဘူတမ္ပိ တံ သုကရပါနကြိယာဝသေန သုကရတ္တာ အတ္တနာဝ သိဇ္ဈန္တံ ဝိယ ဟောတီတိ ‘‘သယမေဝ ပီယတေ ပါနီယ’’န္တိ ရူဠှိယာ ပယောဂေါ ကတော။
‘‘သယမေဝ ကဋော ကရိယတေ’’တိ ဧတ္ထာပိ ကဋံ မနုဿာ ကရောန္တိ, န ကဋံ ကဋော ကရောတိ။ မနုဿေဟေဝ ကဋော ကရိယတေ, န သယံ။ ဧဝံ ပရဿ ကရဏကြိယံ ပဋိစ္စ ကမ္မဘူတောပိ သော သုကရဏ ကြိယာဝသေန သုကရတ္တာ အတ္တနာဝ သိဇ္ဈန္တော ဝိယ ဟောတီတိ ‘‘သယမေဝ ကဋော ကရိယတေ’’တိ ရူဠှိယာ ပယောဂေါ ကတော။
(နီတိ၊ဓာ၊၃၆။)ဧတ္ထ ယထာ သယံသဒ္ဒေါ ပါနီယံ ပါနီယေနေဝ ပီယတေ, န အမှေဟိ။ ကဋော ကဋေနေဝ ကရိယတေ, န အမှေဟီတိ သကမ္မကဝိသယတ္တာ ပယောဂါနံ အညဿ ကြိယာပဋိသေဓနသင်္ခါတံ အတ္ထဝိသေသံ ဝဒတိ, န တထာ ‘‘ဒေဝဒတ္တော နိရယေ ပစ္စတိ, ကမ္မံ ပစ္စတီ’’တိအာဒီသု တုမှေဟိ အဇ္ဈာဟရိတော သယံသဒ္ဒေါ အတ္ထဝိသေသံ ဝဒတိ အကမ္မကဝိသယတ္တာ ဧတေသံ ပယောဂါနံ။ ဧဝံ ‘‘ဒေဝဒတ္တော’’တိအာဒိကဿ ပစ္စတ္တဝစနဿ အကမ္မကကတ္တုဝါစကတ္တာ ကမ္မရဟိတသုဒ္ဓကတ္တုဝါစကတ္တာ စ ‘‘ပစ္စတီ’’တိ ဣဒံ ဒိဝါဒိဂဏိကရူပန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ပစဓာတု သဒ္ဒသတ္ထေ ဒိဝါဒိဂဏ ဝုတ္တော နတ္ထီတိ စေ? နတ္ထိ ဝါ အတ္ထိ ဝါ, ကိမေတ္ထ သဒ္ဒသတ္ထံ ကရိဿတိ, ပါဠိ ဧဝ ပမာဏံ, တသ္မာ မယံ လောကဝေါဟာရကုသလဿ ဘဂဝတော ပါဠိနယညေဝ ဂဟေတွာ ဣမံ ပစဓာတုံ ဒိဝါဒိဂဏေပိ ပက္ခိပိဿာမ။ တထာ ဟိ ဓမ္မပါလာစရိယ အနုရုဒ္ဓါစရိယာဒီဟိ အဘိသင်္ခတာ ဒိဝါဒိဂဏိကပ္ပယောဂါ ဒိဿန္တိ –-
ဉာဏယုတ္တဝရံ တတ္ထ၊ ဒတွာ သန္ဓိံ တိဟေတုကံ။
ပစ္ဆာ ပစ္စတိ ပါကာနံ၊ ပဝတ္တေ အဋ္ဌကေ ဒုဝေ။
အသင်္ခါရံ သသင်္ခါရ-ဝိပါကာနိ စ ပစ္စတိ
ဣစ္စေဝမာဒယော။ ဧတ္ထ ပန တေသံ ဣဒမေဝ ပါဠိယာ န သမေတိ။ ယေ စုရာဒိဂဏမှိ သကမ္မကဘာဝေန ဘူဝါဒိဂဏေ စ အကမ္မကဘာဝေန ပဝတ္တဿ ဘူဓာတုဿေဝ ဘူဝါဒိဂဏေ ပဝတ္တဿ သကမကဿပိ သတော ဒိဝါဒိဂဏံ ပတွာ အကမ္မကဘူတဿ ပစဓာတုဿ သကမ္မကတ္တမိစ္ဆန္တိ။ ဧတဉှိ သာဋ္ဌကထေ တေပိဋကေ ဗုဒ္ဓဝစနေ ကုတော လဗ္ဘာ, တသ္မာ ဘဂဝတော ပါဝစနေ သောတူနံ သံသယသမုဂ္ဃာဋတ္ထံ ဧတ္ထ ဣမံ နီတိံ ပဋ္ဌပေမ –
ဝိနာပိ ဥပသဂ္ဂေန၊ ဂဏနာနတ္တယောဂတော။
သကမ္မာကမ္မကာ ဟောန္တိ၊ ဓာတူ ပစဘိဒါဒယော။
(နီတိ၊ဓာ၊၃၇။)ပုရိသော ဩဒနံ ပစတိ။ သ ဘူတပစနိံ ပစိ။ ဩဒနော ပစ္စတိ။ ကမ္မံ ပစ္စတိ။ ဝီဟိသီသံ ပစ္စတိ။ ရုက္ခဖလာနိ ပစ္စန္တိ။ နာဂေါ ပါကာရံ ဘိန္ဒတိ။ တဠာကပါဠိ ဘိဇ္ဇတိ။ ဘိဇ္ဇနဓမ္မံ ဘိဇ္ဇတိ။ ဧတ္ထ စ သယံသဒ္ဒံ အဇ္ဈာဟရိတွာ ‘‘သယမေဝ ဩဒနော ပစ္စတီ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တေပိ ‘‘ပုရိသော သယမေဝ ပါဏံ ဟနတိ။ ဘဂဝါ သယမေဝ ဉေယျဓမ္မံ အဗုဇ္ဈီ’’တိ ပယောဂေသု ပရဿ အာဏတ္တိသမ္ဘူတဟနနကြိယာပဋိသေဓမိဝ ပရောပဒေသသမ္ဘူတဗုဇ္ဈနကြိယာပဋိသေဓနမိဝ စ အညဿ ကြိယာပဋိသေဓနဝသေန ဝုတ္တတ္တာ ယော သယံသဒ္ဒဝသေန ကမ္မကတ္တုဘာဝပရိကပ္ပော, တံ န ပမာဏံ။ သယံသဒ္ဒေါ ဟိ သုဒ္ဓကတ္တုအတ္ထေပိ ဒိဿတိ, န ကေဝလံ ‘‘သယမေဝ ပီယတေ ပါနီယ’’န္တိအာဒီသု ကမ္မတ္ထေယေဝ, တသ္မာ သာသနာနုရူပေန အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော နယညူဟိ။
ဝိနာပိ ဥပသဂ္ဂေန၊ ဝိနာပိ စ ဂဏန္တရံ။
သကမ္မာကမ္မကာ ဟောန္တိ၊ အတ္ထတော ဒိဝုအာဒယော။
ကာမဂုဏေဟိ ဒိဗ္ဗတိ။ ပစ္စာမိတ္တေ ဒိဗ္ဗတိ။ အညာနိပိ ယောဇေတဗ္ဗာနိ။
ဂဏန္တရဉ္စောပသဂ္ဂံ၊ ဝိနာပိ အတ္ထနာနတံ။
ပယောဂတော သကမ္မာ စ၊ အကမ္မာ စ ဂမာဒယော။
ပုရိသော မဂ္ဂံ ဂစ္ဆတိ။ ဂမ္ဘီရေသုပိ အတ္ထေသု ဉာဏံ ဂစ္ဆတိ။ ဓမ္မံ စရတိ။ တတ္ထ တတ္ထ စရတိ။
ဂဏန္တရဉ္စောပသဂ္ဂံ၊ ပယောဂဉ္စတ္ထနာနတံ။
ဝိနာပိ တိဝိဓာ ဟောန္တိ၊ ဒိသာဒီ ရူပဘေဒတော။
ပါသာဒံ ပဿတိ, ပါသာဒံ ဒက္ခတိ ပါသာဒေါ ဒိဿတိ။ အညာနိပိ ယောဇေတဗ္ဗာနိ။
သဘာဝတော သကမ္မာ တု၊ ရုဒဓာတာဒယော မတာ။
သဘာဝတော အကမ္မာ စ၊ နန္ဒဓာတာဒယော မတာ။
မတံ ဝါ အမ္မ ရောဒန္တိ, ဣဓ နန္ဒတိ ပေစ္စ နန္ဒတိ။
ဥပသဂ္ဂဝသေနေကေ၊ သကမ္မာပိ အကမ္မကာ။
သမ္ဘဝန္တိ တထေကစ္စေ၊ အကမ္မာပိ သကမ္မကာ။
(နီတိ၊ဓာ၊၃၈။)ဧကစ္စေ တုပသဂ္ဂေဟိ၊ သကမ္မာ စ သကမ္မကာ။
အကမ္မကာ အကမ္မာ စ၊ ဧသတ္ထောပေတ္ထ ဒီပိတော။
ပုရိသော ဂါမာ နိဂ္ဂစ္ဆတိ, ဓနံ အဓိဂစ္ဆတိ, ပုရိသော ပါဏံ အဘိဘဝတိ, ဟိမဝတာ ပဘဝန္တိ မဟာနဒိယော။ အညာနိပိ ပယောဂါနိ ယောဇေတဗ္ဗာနိ။
တတ္ထ ယဒိ သာသနေ ပစဓာတုဿ ကမ္မနိ ရူပံ သိယာ, ‘‘ပုရိသေန ကမ္မံ ကရိယတီ’’တိ ပယောဂေါ ဝိယ ‘‘ပုရိသေန ဩဒနော ပစိယတီ’’တိ ပယောဂေါ ဣစ္ဆိတဗ္ဗော။ ယေ ပန ဂရူ ‘‘တယာ ပစ္စတေ ဩဒနော’’တိအာဒီနိ ဣစ္ဆန္တိ, တေ သဒ္ဒသတ္ထနယံ နိဿာယ ဝဒန္တိ မညေ။ ဧဝံ သန္တေပိ ဥပပရိက္ခိတွာ ယုတ္တာနိ စေ, ဂဟေတဗ္ဗာနိ။ ကာရိတေ ‘‘ပုရိသော ပုရိသေန ပုရိသံ ဝါ ဩဒနံ ပါစေတိ, ပါစယတိ, ပါစာပေတိ, ပါစာပယတိ။ ပုရိသေန ပုရိသော ဩဒနံ ပါစိယတိ, ပါစယိယတိ, ပါစာပိယတိ, ပါစာပယိယတီ’’တိ ရူပါနိ ဘဝန္တိ။ ‘‘ယထာ ဒဏ္ဍေန ဂေါပါလော, ဂါဝံ ပါစေတိ ဂေါစရ’’န္တိအာဒီသု အညောပိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။
ပစံ, ပစန္တော, ပစန္တီ, ပစမာနော, ပစမာနာ။ ပါတဗ္ဗံ, ပစိတံ, ပစိတဗ္ဗံ, ပစနီယံ, ပစိတုံ, ပစိတွာ။ ဧတ္ထ စ ‘‘ဣမဿ မံသဉ္စ ပါတဗ္ဗ’’န္တိ ပယောဂေါ ဥဒါဟရဏံ။ ‘‘ပစတိ, ပစန္တိ။ ပစသီ’’တိအာဒိ ပဒက္ကမော သုဗောဓော။
သိစ ဃရဏေ။ သေစတိ, သေကော, ‘‘ဥဘတောဘာသာ’’တိ ဝဒန္တိ။
ဣမာနိ စကာရန္တဓာတုရူပါနိ။
ဆကာရန္တဓာတု
ပရဿဘာသာဒိဘာဝံ၊ သဗ္ဗေသံ ဓာတုနံ ဣတော။
ပရံ န ဗျာကရိဿံ သော၊ သာသနေ ဤရိတော န ဟိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၃၉။)ဆု ဆေဒနေ။ ဆောတိ။ ဆောတွာန မောဠိံ ဝရဂန္ဓဝါသိတံ။ အစ္ဆောစ္ဆုံဝတ ဘော ရုက္ခံ။
မိလေဆ အဝိယတ္တာယံ ဝါစာယံ။ မိလေစ္ဆတိ, မိလက္ခု။ ပစ္စန္တိမေသု ဇနပဒေသု ပစ္စာဇာတော ဟောတိ မိလက္ခူသု အဝိညာတာရေသု။
ဝဆိ ဣစ္ဆာယံ။ ဝဉ္ဆတိ။ ဝဉ္ဆိတံ ဓနံ။
အဆိ အာယာမေ။ အဉ္စတိ။ ဒီဃံ ဝါ အဉ္ဆန္တော ဒီဃံ အဉ္ဆာမီတိ ပဇာနာတိ။
ဟုစ္ဆ ကောဋိလ္လေ။ ဟုစ္ဆတိ။
မုစ္ဆ မောဟမုစ္ဆာသု။ မုစ္ဆတိ။ မုစ္ဆိတော ဝိသဝေဂေန, ဝိသညီ သမပဇ္ဇထ။ မုစ္ဆာ, မုစ္ဆိတွာ။
ဖုဆ ဝိသရဏေ ဖောဆတိ။
ယုဆ ပမာဒေ။ ယုစ္ဆတိ။
ဥဆိ ဥဉ္ဆေ။ ဥဉ္ဆော ပရိယေသနံ။ ဥဉ္ဆတိ။ ဥဉ္ဆာစရိယာယ ဤဟထ။
ဥဆ ပိပါသာယံ။ ဥဆတိ။
ပုစ္ဆ ပဉှေ ပုစ္ဆတိ။ ပုစ္ဆိတာ, ပုစ္ဆကော, ပုဋ္ဌော, ပုစ္ဆိတော, ပုစ္ဆာ။ ဘိက္ခု ဝိနယဓရံ ပဉှံ ပုစ္ဆတိ။ ပုစ္ဆိ, ပုစ္ဆိတုံ။ ပုစ္ဆိတွာ။ ဧတ္ထ စ ပဉ္စဝိဓာ ပုစ္ဆာ အဒိဋ္ဌဇောတနာပုစ္ဆာ ဒိဋ္ဌသံသန္ဒနာပုစ္ဆာ ဝိမတိစ္ဆေဒနာပုစ္ဆာ အနုမတိပုစ္ဆာ ကထေတုကမျတာပုစ္ဆာတိ။ တာသံ နာနတ္တံ အဋ္ဌသာလိနိယာဒိတော ဂဟေတဗ္ဗံ။
ဝိစ္ဆ ဂတိယံ။ ဝိစ္ဆတိ။ ဝိစ္ဆိကာ။
(နီတိ၊ဓာ၊၄၀။)ဝစ္ဆု ဆေဒနေ။ ဝုစ္ဆတိ။ ဝုတ္တာ, ဝုတ္တဝါ, ဝုတ္တသိရော။ ဝကာရဂတဿ အကာရဿ ဥတ္တံ။
ဝုတ္တသဒ္ဒေါ ကေသောဟရဏေပိ ဒိဿတိ ‘‘ကာပဋိကော မာဏဝေါ ဒဟရော ဝုတ္တသိရော’’တိအာဒီသု။ ဧတ္ထ စ သိရသဒ္ဒေန သိရောရုဟာ ဝုတ္တာ ယထာ မဉ္စသဒ္ဒေန မဉ္စဋ္ဌာ, စက္ခုသဒ္ဒေန စ စက္ခုနိဿိတံ ဝိညာဏံ။ ရောပိတေပိ ‘‘ယထာ သာရဒိကံ ဗီဇံ, ခေတ္တေ ဝုတ္တံ ဝိရူဟတီ’’တိအာဒီသု။ ကထိတေပိ ‘‘ဝုတ္တမိဒံ ဘဂဝတာ, ဝုတ္တမရဟတာ’’တိအာဒိသု။ အတြိဒံ ဝုစ္စတိ –
ဝစ္ဆုဝပဝစဝသာ၊ ဝုတ္တသဒ္ဒေါ ပဝတ္တတိ။
ကေသောဟာရေ ရောပိတေ စ၊ ကထိတေ စ ယထာက္ကမန္တိ။
အပရော နယော – ဝုတ္တသဒ္ဒေါ ‘‘နော စ ခေါ ပဋိဝုတ္တ’’န္တိအာဒီသု ဝါပသမီကရဏေ ဒိဿတိ။ ‘‘ပန္နလောမော ပရဒတ္တဝုတ္တော’’တိအာဒီသု ဇီဝိတဝုတ္တိယံ။ ‘‘ပဏ္ဍုပလာသော ဗန္ဓနာ ပဝုတ္တော’’တိအာဒီသု အပဂမေ။ ‘‘ဂီတံ ပဝုတ္တံ သမီဟိတ’’န္တိအာဒီသု ပါဝစနဝသေန ပဝတ္တိတေ။ လောကေ ပန ‘‘ဝုတ္တော ပါရာယနော’’တိအာဒီသု အဇ္ဈေနေ ဒိဿတိ, အတြိဒံ ဝုစ္စတိ
‘‘ဝါပသမီကရဏေ စ၊ အထော ဇီဝိတဝုတ္တိယံ။
အပဂမေ ပါဝစန-ဝသေန စ ပဝတ္တိတေ။
အဇ္ဈေနေ စေဝမေတေသု၊ ဝုတ္တသဒ္ဒေါ ပဒိဿတီ’’တိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၄၁။)အပရောပိ နယော – ဝုတ္တသဒ္ဒေါ သဥပသဂ္ဂေါစ အနုပသဂ္ဂေါ စ ဝပနေ ဝါပသမီကရဏေ ကေသောဟာရေ ဇီဝိတဝုတ္တိယံ ပမုတ္တဘာဝေ ပါဝစနဝသေန ပဝတ္တိတေ အဇ္ဈေနေ ကထနေတိ ဧဝမာဒီသု ဒိဿတိ။ တထာ ဟေသ –
‘‘ဂါဝေါ တဿ ပဇာယန္တိ၊ ခေတ္တေ ဝုတ္တံ ဝိရူဟတိ။
ဝုတ္တာနံ ဖလမသ္နာတိ၊ ယော မိတ္တာနံ န ဒုဗ္ဘတီ’’တိ
အာဒီသု ဝပနေ အာဂတော။ ‘‘နော စ ခေါ ပဋိဝုတ္တ’’န္တိအာဒီသု အဋ္ဌဒန္တကာဒီဟိ ဝါပသမီကရဏေ။ ‘‘ကာပဋိကော မာဏဝေါ ဒဟရော ဝုတ္တသိရော’’တိအာဒီသု ကေသောဟရဏေ။ ‘‘ပန္နလောမော ပရဒတ္တဝုတ္တော မိဂဘူတေန စေတသာ ဝိဟရတီ’’တိအာဒီသု ဇီဝိတဝုတ္တိယံ။ ‘‘သေယျထာပိ နာမ ပဏ္ဍုပလာသော ဗန္ဓနာ ပဝုတ္တော အဘဗ္ဗော ဟရိတတ္ထာယာ’’တိအာဒီသု ဗန္ဓနတော ပမုတ္တဘာဝေ။ ‘‘ယေသမိဒံ ဧတရဟိ ပေါရာဏံ မန္တပဒံ ဂီတံ ပဝုတ္တံ သမီဟိတ’’န္တိအာဒီသု ပါဝစနဘာဝေန ပဝတ္တိတေ။ လောကေ ပန ‘‘ဝုတ္တော ဂဏော, ဝုတ္တော ပါရာယနော’’တိအာဒီသု အဇ္ဈေနေ။ ‘‘ဝုတ္တံ ခေါ ပနေတံ ဘဂဝတာ, ဓမ္မဒါယာဒါ မေ ဘိက္ခဝေ ဘဝထ, မာ အာမိသဒါယာဒါ’’တိအာဒီသု ကထနေ။ အတြိဒံ ဝုစ္စတိ –
ဝပ ဝတု ဝစ္ဆုဝစ-ဓာတူနံ ဝသတော မတော။
သောပသဂ္ဂေါ နောပသဂ္ဂေါ၊ ဝုတ္တသဒ္ဒေါ ယထာရဟံ။
ဝပနေ စ ဝါပသမီ-ကရဏေ မုဏ္ဍတာယ စ။
ဇီဝဝုတျံ ပမုတ္တတ္ထေ၊ ဝသာ ပါဝစနဿ တု။
ပဝတ္တိတေ စ အဇ္ဈေနေ၊ ကထနေ စာတိ လက္ခယေ။
တစ္ဆ တနုကရဏေ။ တစ္ဆတိ။ တစ္ဆကော ဒါရုံ။
ဆကာရန္တဓာတုရူပါနိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၄၂။)ဇိဇယေ။ ဇေတိ။ ဇယတိ, ပရာဇယတိ။ ဓမ္မံ စရန္တော သာမိကံ ပရာဇေတိ။ ဓမ္မံ စရန္တော ပရဇ္ဇတိ။ ရာဇာနံ ဇယာပေသုံ။ ဇယာပေတွာ။ ဧတ္ထ ဇယာပေသုန္တိ ‘‘ဇယတု ဘဝ’’န္တိ အာသီသဝစနံ ဝဒိံသူတိ အတ္ထော။ ဇယနံ, ဇိတံ, ဇယော, ဝိဇိတံ, ဇိနော, ဇေတာ, ဇေတော, ဇိတော မာရော, မာရံ ဇိတော, ဇိတဝါ, ဇိတာဝီ, ဝိဇိတာဝီ, မာရဇိ, လောကဇိ, ဩဓိဇိနော, အနောဓိဇိနော, ဇိတော။ ဝိဇိတော, ဇေတုံ, ဝိဇေတုံ, ဇိတွာ, ဝိဇိတွာ။ ဣမဿ ပန ဓာတုဿ ကိယာဒိဂဏံ ပတ္တဿ ‘‘ဇိနာတိ ဇိနိတွာ’’တျာဒီနိ ရူပါနိ ဘဝန္တိ။
ဇိ အဘိဘဝနေ။ ဇေတိ။ ဇိနော။ ပုဗ္ဗေ ဝိယ ရူပါနိ။ ဧတ္ထ စ ‘‘တုမှေဟိ အာနန္ဒ သပ္ပုရိသေဟိ ဝိဇိတံ, ပစ္ဆိမာ ဇနတာသာလိမံသောဒနံ အတိမညိဿတီ’’တိ ပါဠိ အဘိဘဝနတ္ထသာဓကာ။ ဧတ္ထ ဟိ ဝိဇိတန္တိ အဓိဘူတန္တိ အတ္ထော။
ဇု ဂတိယံ။ ဧတ္ထ သီဃဂတိ အဓိပ္ပေတာ။ ဇဝတိ။ ဇဝနံ, ဇဝေါ, ဇဝံ, ဇဝန္တော, ဇဝနစိတ္တံ, ဇဝနပညော, ဇဝနဟံသော။ မနောဇဝံ ဂစ္ဆတိ ယေနကာမံ။
ဇေခယေ။ ဇီယတိ။ ဧကာရဿ ဤယာဒေသော။ သာသနာနုရူပေန ‘‘ကိံ မံ ဓနေန ဇီယေထာ’’တိ ဟိ ပါဠိ ဒိဿတိ။ သဒ္ဒသတ္ထဝိဒူ ပန ‘‘ဇာယတီ’’တိ ရူပံ ဝဒန္တိ။
သဇ္ဇ ဂတိယံ။ သဇ္ဇတိ။
ကုဇု ခုဇု ထေယျကရဏေ။ ကောဇတိ။ ခေါဇတိ။
ဝဇ ဂတိယံ။ ဓဇ ဓဇိ စ။ ဝဇတိ။ အဗ္ဗဇတိ။ မနုဿတ္တဉ္စ အဗ္ဗဇေ။ ဝဇော, ဝဇနံ, ပဝဇနံ, ပဗ္ဗဇ္ဇာ, ပဗ္ဗဇိတော, ပဗ္ဗာဇိတော။
(နီတိ၊ဓာ၊၄၃။)သကာ ရဋ္ဌာ ပဗ္ဗာဇိတော၊ အညံ ဇနပဒံ ဂတော။
မဟန္တံ ကောဋ္ဌံ ကယိရာထ၊ ဒုရုတ္တာနံ နိဓေတဝေ။
ဓဇတိ။ ဓဇော။ ဓဉ္ဇတိ။ ဓဉ္ဇနံ။ ဧတ္ထ ဓဇောတိ ကေတု။ ဓဉ္ဇနန္တိ ဂမနံ။
အဇ ခေပနေ စ။ ဂတိအပေက္ခကောယေဝ စကာရော။ အဇတိ။ အဇော။ ဧတ္ထ အဇောတိ ဧဠကော။ ဣမာနိ ပနဿ ပရိယာယဝစနာနိ ‘‘အဇော ဧဠကော ဥရဗ္ဘော အဝိ မေဏ္ဍော’’တိ။ တတ္ထ ဥရဗ္ဘောတိ ဧဠကော, ယော ‘‘အဇော’’တိပိ ဝုစ္စတိ။ အဝီတိ ရတ္တလောမော ဧဠကော။ မေဏ္ဍောတိ ကုဋိလသိင်္ဂေါ ဧဠကော။ တထာ ဟိ ဇနကဇာတကေ အဇရထတော မေဏ္ဍရထာ ဝိသုံ ဝုတ္တာ။ အပိစ အဇေဠကန္တိ အဇတော ဧဠကဿ ဝိသုံ ဝစနတော ဧဠကသဒ္ဒေန မေဏ္ဍောပိ ဂဟေတဗ္ဗော, မဟောသဓဇာတကဋ္ဌကထာယဉှိ မေဏ္ဍေဠကာနံ နိဗ္ဗိသေသတာ ဝုတ္တာတိ။
အဇ္ဇ သဇ္ဇ အဇ္ဇနေ။ အဇ္ဇနံ အဇ္ဇနကြိယာ။ အဇ္ဇတိ။ သဇ္ဇတိ။
ကဇ္ဇ ဗျထနေ။ ဗျထနံ ဟိံသာ။ ကဇ္ဇတိ။
ခဇ္ဇ မဇ္ဇနေ စ။ မဇ္ဇနံ သုဒ္ဓိ။ ဗျထနာပေက္ခော စကာရော။ ခဇ္ဇတိ။ ခဇ္ဇူရော။
ခဇ မန္ထေ။ မန္ထော ဝိလောဠနံ။ ခဇတိ။
ခဇိ ဂတိဝေကလ္လေ။ ကိဿ ဘန္တေ အယျော ခဉ္ဇတီတိ။ ဥဘော ခဉ္ဇာ။ ခဉ္ဇနံ, ခဉ္ဇိတုံ, ခဉ္ဇိတွာ။
ခဇ ကမ္ပနေ။ ခဇတိ။ ဧဇာ။ ဧတ္ထ စ ဧဇာတိ လာဘာဒိံ ပဋိစ္စ ဧဇတိ ကမ္ပတီတိ ဧဇာ, ဗလဝတဏှာယေတံ နာမံ။
ဗုဇ ဝဇိရနိဗ္ဗေသေ။ ဝဇိရနိဂ္ဃောသေတိ ကေစိ ဝိဒူ ဝဒန္တိ။ ဗောဇတိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၄၄။)ခိဇ ကုဇိ ဂုဇိ အဗျတ္တသဒ္ဒေ။ ခိဇတိ။ ကုဉ္ဇတိ။ ဂုဉ္ဇတိ။
လဇ လာဇ တဇ္ဇ ဘဿနေ။ လဇတိ။ လာဇတိ။ တဇ္ဇတိ။
လဇိ ဒိတ္တိယဉ္စ။ ဘဿနာပေက္ခော စကာရော။ လဉ္ဇတိ။ တတိယော နယလဉ္ဇကော။ လဉ္ဇေတိ ပကာသေတိ သုတ္တတ္ထန္တိ လဉ္ဇကော။
ဇဇ ဇဇိ ယုဒ္ဓေ။ ယုဇ္ဈနံ ယုဒ္ဓံ။ ဇဇတိ။ ဇဉ္ဇတိ။
တုဇ ဟိံသာယံ။ တောဇတိ။
တုဇိ ဗလနေ စ။ ဗလနံ ဗလနကြိယာ။ ဟိံသာပေက္ခကော စကာရော။ တုဉ္ဇတိ။
ဂဇ ကုဇိ မုဇိ ဂဇ္ဇ သဒ္ဒတ္ထာ။ ဂဇတိ။ ကုဉ္ဇတိ။ မုဉ္ဇတိ။ ဂဇော ဂဇ္ဇတိ, မေဃော ဂဇ္ဇတိ။ ယတ္ထ ဒါသော အာမဇာတော, ဌိတော ထုလ္လာနိ ဂဇ္ဇတိ။ မဏိ ဂဇ္ဇတိ။ ဉာဏဂဇ္ဇနံ ဂဇ္ဇတိ။ ဂဇ္ဇိတုံ သမတ္ထော။ ဂဇ္ဇိတာ။ ဂဇ္ဇိတွာ။ တတ္ထ ဂဇောတိ ဟတ္ထီ။ ဟတ္ထိဿ ဟိ အနေကာနိ နာမာနိ –
ဟတ္ထီ နာဂေါ ဂဇော ဒန္တီ၊ ကုဉ္ဇရော ဝါရဏော ကရီ။
မာတင်္ဂေါ ဒွိရဒေါ သဋ္ဌိ-ဟာယနော’နေကပေါ ဣဘော။
ထမ္ဘော ရမ္မော ဒွိပေါ စေဝ၊ ဟတ္ထိနီ တု ကရေဏုကာ။
ဟတ္ထိပေါတော ဟတ္ထိစ္ဆာပေါ၊ ဘိင်္ကော စ ကလဘော ဘဝေ။
စဇ စာဂေ။ စဇတိ။ ပရိစ္စဇတိ။ စာဂေါ။ ပရိစ္စာဂေါ။ စဇနံ။ စဇံ, စဇန္တော။ စဇမာနော။
သန္ဇ သင်္ဂေ။ သင်္ဂေါ လဂနံ။ သဉ္စတိ။ သတ္တော။ သဇနံ, သတ္တိ။ အာသတ္တိ။ သဇိတုံ။ သဇိတွာ။
ဤဇ ဂတိယံ။ ဤဇတိ။
ဘဇိ ဘဇ္ဇနေ။ ဘဇ္ဇနံ တာပကရဏံ။ တိလာနိ ဘဇ္ဇတိ။ ပုရိသေန ဘဇ္ဇမာနာနိ တိလာနိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၄၅။)ဧဇ ဘေဇ ဘာဇ ဒိတ္တိယံ။ ဒိတ္တိ သောဘာ။ ဧဇတိ။ ဘေဇတိ။ ဘာဇတိ။
တိဇ နိသာနေ, ခမာယဉ္စ။ နိသာနံ တိက္ခတာကရဏံ။ ခမာ ခန္တိ။ တေဇတိ။ တိတိက္ခတိ။ တေဇနော။ တေဇော။ တတ္ထ တေဇနောတိ ကဏ္ဍော သရော ဥသု။ တေဇောတိ သူရိယော။ အထ ဝါ တေဇောတိ တေဇနံ ဥသ္မာ ဥဏှတ္တံ တာပေါ။ တေဇောတိ ဝါ အာနုဘာဝေါ ပဘာဝေါ။
သဉ္ဇ ပရိဿဂ္ဂေ, အာလိင်္ဂနံ ပရိဿဂ္ဂေါ။ သဉ္ဇတိ။
ခဇိ ဒါနေ, ဂတိယဉ္စ။ ခဉ္ဇတိ။ ခဉ္ဇနံ။
ရာဇ ဒိတ္တိယံ ဘာဇ စ။ ရာဇတိ။ ဘာဇတိ။ ရာဇာ။ ရာဇိနီ။ ဝနရာဇိ။ ရာဇိတွာ။ ဝိရာဇိတွာ။ အတြ ဝိညူနမတ္ထဝိဝရဏေ ကောသလ္လဇနနတ္ထံ သိလောကံ ရစယာမ –
မ’ဟာ’ရာဇ မဟာရာဇ၊ မဟာရာဇ မမေဝ’ဟိ။
နေ’တဿ ဣတိ ဝတွာန၊ ဒွေ ဇနာ ကလဟံ ကရုံ။
ဧတ္ထ စ ပဌမပါဒဿ ဒုတိယပဒေ ‘‘မေ အဟိ မဟီ’’တိ ဆေဒေါ ‘‘ပုတ္တာ မေ အတ္ထိ ပုတ္တာ မတ္ထီ’’တိ ဝိယ။ ‘‘မဟိ အရာဇ မဟာရာဇာ’’တိ စ ဆေဒေါ ‘‘ယောပိ အယံ ယောပါယ’’န္တိ ဝိယ။ ဧတ္ထ အရာဇသဒ္ဒေါ ‘‘အတိကရမကရာစရိယာ’’တိ ဧတ္ထ အကရီတိ အတ္ထဝါစကော အကရသဒ္ဒေါ ဝိယ အာချာတပရောက္ခာဝိဘတ္တိကော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အရာဇ ဝိရောစီတိ အတ္ထော။ အယံ ပန ဂါထာယ ပိဏ္ဍတ္ထော ‘‘မဟာရာဇ မေ အဟိ အရာဇ, မမ ဧဝ အဟိ အရာဇ, န ဧတဿ ဣတိ ဝတွာ ဒွေ အဟိတုဏ္ဍိကဇနာ ကလဟံ ကရိံသူ’’တိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၄၆။)ရန္ဇ ရာဂေ။ ဘိက္ခု စီဝရံ ရဇတိ။ သတ္တော ရူပါဒီသု ရဉ္ဇတိ။ ရဇနံ။ ရဇကော။ ရာဂေါ။ ဝိရာဂေါ။ ဟလိဒ္ဒိရာဂေါ။ ရာဇာ။ ရာဇိနီ။ ဣမဿ စ ဒိဝါဒိဂဏံ ပတ္တဿ ‘‘ရဇ္ဇတိ ဝိရဇ္ဇတီ’’တိ ရူပါနိ ဘဝန္တိ။ တတ္ထ ရဇနန္တိ ရဇနဝတ္ထု။ ရဇကောတိ ရဇကာရော ဝတ္ထဓောဝနကော။ ရာဂေါတိ ရဇ္ဇန္တိ သတ္တာ တေန, သယံ ဝါ ရဉ္ဇတိ, ရဉ္ဇနမတ္တမေဝ ဝါ ဧတန္တိ ရာဂေါ, တဏှာ။ ဣမာနိ ပန တဒဘိဓာနာနိ –
ရာဂေါ လောဘော တသိဏာ စ၊ တဏှာ ဧဇာ ဝိသတ္တိကာ။
သတ္တိ အာသတ္တိ မုစ္ဆာ စ၊ လုဗ္ဘိတတ္တဉ္စ လုဗ္ဘနာ။
ကာမော နိကာမနာ ဣစ္ဆာ၊ နိကန္တိ စ နိယန္တိ စ။
ဝနဉ္စ ဝနထော စေဝ၊ အပေက္ခာ ဘဝနေတ္တိ စ။
အနုရောဓော စ သာရာဂေါ၊ သင်္ဂေါ ပင်္ကော စ သိဗ္ဗိနီ။
နန္ဒီရာဂေါ အနုနယော၊ ဂေဓော သဉ္ဇနနီ တထာ။
ဇနိကာ ပဏိဓိ စေဝ၊ အဇ္ဈောသာနန္တိနေကဓာ။
ဝိရာဂေါတိ မဂ္ဂေါ နိဗ္ဗာနဉ္စ။ ရာဇာတိ ပထဝိဿရော။ ဧတ္ထ ဓာတုဒွယဝသေန နိဗ္ဗစနာနိ နိယျန္တေ။ နာနာသမ္ပတ္တီဟိ ရာဇတိ ဒိဗ္ဗတိ ဝိရောစတီတိ ရာဇာ။ ဒါနဉ္စ ပိယဝစနဉ္စ အတ္ထစရိယာ စ သမာနတ္တတာ စာတိ ဣမေဟိ စတူဟိ သင်္ဂဟဝတ္ထူဟိ အတ္တနိ မဟာဇနံ ရဉ္ဇေတီတိပိ ရာဇာ။ ရာဇိနီတိ ရာဇဘရိယာ။ တေသံ အဘိဓာနာနိ ဝုစ္စန္တေ သဟာဘိဓာနန္တရေဟိ –
ရာဇာ ဘူပတိ ဒေဝေါ စ၊ မနုဇိန္ဒော ဒိသမ္ပတိ။
ပတ္ထိဝေါ ဇဂတိပါလော၊ ဘူဘုဇော ပထဝိဿရော။
ရဋ္ဌာဓိပေါ ဘူမိပါလော၊ မနုဿိန္ဒော ဇနာဓိပေါ။
နရိန္ဒော ခတ္တိယော စေဝ၊ ခေတ္တဿာမိ ပဘာဝကော။
မုဒ္ဓါဘိသိတ္တော ရာဇာတိ၊ ကထိတော ဣတရော ပန။
ရာဇညော ခတ္တိယော စာတိ၊ ဝုတ္တော ခတ္တိယဇာတိကော။
မုဒ္ဓါဘိသိတ္တော အနုရာဇာ၊ ဥပရာဇာတိ ဘာသိတော။
စတုဒ္ဒီပီ ရာဇရာဇာ၊ စက္ကဝတ္တီတိ ဘာသိတော။
(နီတိ၊ဓာ၊၄၇။)ရာဇိနီ ဥပရီ ဒေဝီ၊ မဟေသီ ဘူဘုဇင်္ဂနာ။
ခတ္တိယာ ရာဇပဒုမီ၊ ခတ္တိယာနီ စ ခတ္တိယီ။
ဣတ္ထာဂါရန္တု ဩရောဓော၊ ဥပရီတိပိ ဝုစ္စတိ။
ဘဇ သေဝါယံ။ ဘဇတိ။ ဘဇနာ။ သမ္ဘဇနာ။ ဘတ္တိ။ သမ္ဘတ္တိ။ ဘတ္တာ။
ယဇ ဒေဝပူဇသင်္ဂတကရဏဒါနဓမ္မေသု။ ဒေဝပူဇဂ္ဂဟဏေန ဗုဒ္ဓါဒိပူဇာ ဂဟိတာ။ သင်္ဂတကရဏံ သမောဓာနကရဏံ။ တထာ ဟိ အဓိမုတ္တတ္ထေရဝတ္ထုမှိ ‘‘ယဒတ္ထိ သင်္ဂတံ ကိဉ္စိ, ဘဝေါ ဝါ ယတ္ထ လဗ္ဘတီ’’တိ ဂါထာယံ သင်္ဂတသဒ္ဒေန သမောဓာနံ ဝုတ္တံ။ ဒါနံ ပရိစ္စာဂေါ။ ဓမ္မော ဈာနသီလာဒိ။ ဧတေသွတ္ထေသု ယဇဓာတု ဝတ္တတိ။ ပုပ္ဖေဟိ ဗုဒ္ဓံ ယဇတိ။ ဒေဝတံ ယဇတိ။ ဒေဝမနုဿေဟိ ဘဂဝါ ယဇိယတိ။ ဣဇ္ဇတိ။ ယိဋ္ဌံ။ ယညော။ ယာဂေါ။ ဓမ္မယာဂေါ။ ယဇမာနော သကေ ပုရေ။ ယိဋ္ဌုံ, ယဇိတုံ။ ပုထုယညံ ယဇိတွာန။ သောဠသပရိက္ခာရံ မဟာယညံ ကတ္တုကာမော။
မဇ္ဇ သံသုဒ္ဓိယံ။ မဇ္ဇတိ။ ဗာဟိရံ ပရိမဇ္ဇတိ။ ဘူမိံ သမ္မဇ္ဇတိ။ မဇ္ဇနံ။ သမ္မဇ္ဇနီ။
နိဉ္ဇိ သုဒ္ဓိယံ။ နိဉ္ဇတိ။ ပနိဉ္ဇတိ။ နိဉ္ဇိတုံ။ ပနိဉ္ဇိတုံ။ နိဉ္ဇိတွာ။ ပနိဉ္ဇိတွာ။ အယံ ပန ပါဠိ ‘‘တတော တွံ မောဂ္ဂလ္လာန ဥဋ္ဌာယာသနာ ဥဒကေန အက္ခီနိ ပနိဉ္ဇိတွာ ဒိသာ အနုလောကေယျာသီ’’တိ။
နိဇိ အဗျတ္တသဒ္ဒေ။ နိဉ္ဇတိ။
ဘဇ ပါကေ။ တိလာနိ ဘဇ္ဇတိ။ ဘဇ္ဇမာနာ တိလာနိ စ။
ဥဇု အဇ္ဇဝေ။ အဇ္ဇဝံ ဥဇုဘာဝေါ။ ဩဇတိ။ ဥဇု။
(နီတိ၊ဓာ၊၄၈။)သဇ ဝိဿဂ္ဂပရိဿဇ္ဇနဗ္ဘုက္ကိရဏေသု။ သဇတိ။ လောကျံ သဇန္တံ ဥဒကံ။
ရုဇ ဘင်္ဂေ။ ရုဇတိ။ ရုဇာ။ ရောဂေါ။ ဧတ္ထ ရုဇာတိ ဗျာဓိ ရုဇနဋ္ဌေန။ ရောဂေါတိ ရုဇတိ ဘဉ္ဇတိ အင်္ဂပစ္စင်္ဂါနီတိ ရောဂေါ, ဗျာဓိယေဝ, ယော ‘‘အာတင်္ကော’’တိပိ ‘‘အာဗာဓော’’တိပိ ဝုစ္စတိ။
ဘုဇ ကောဋိလ္လေ။ အာဝိပုဗ္ဗော အညတ္ထေသု စ။ ဥရဂေါ ဘုဇတိ။ အာဘုဇတိ။ ဘိက္ခု ပလ္လင်္ကံ အာဘုဇတိ, ဦရုဗဒ္ဓါသနံ ဗန္ဓတီတိ အတ္ထော။ မဟာသမုဒ္ဒေါ အာဘုဇတိ, အာဝဋ္ဋတီတိ အတ္ထော။ ကေစိ ပန ‘‘ဩသက္ကတီ’’တိ အတ္ထံ ဝဒန္တိ။ ‘‘ဝဏ္ဏဒါန’’န္တိ အာဘုဇတိ, မနသိ ကရောတီတိ အတ္ထော။ မူလာနိ ဝိဘုဇတီတိ မူလဝိဘုဇော, ရထော။ ဧတ္ထ စ ဝိဘုဇတီတိ ဆိန္ဒတိ။ ဘောဂေါ။ ဘောဂီ။ အာဘောဂေါ။ အာဘုဇိတွာ။ ဧတ္ထ စ ဘောဂေါတိ ဘုဇယတိ ကုဋိလံ ကရိယတီတိ ဘောဂေါ, အဟိသရီရံ။ ဘောဂီတိ သပ္ပော။
ရဇိ ဝိဇ္ဈနေ။ နာဂေါ ဒန္တေဟိ ဘူမိံ ရဉ္ဇတိ။ အာရဉ္ဇတိ။ ဧတ္ထ စ ‘‘တထာဂတရဉ္ဇိတံ ဣတိပီ’’တိ နေတ္တိပါဠိ နိဒဿနံ။ တဿတ္ထော ‘‘ဣဒံ သိက္ခတ္တယသင်္ဂဟိတံ သာသနဗြဟ္မစရိယံ တထာဂတဂန္ဓဟတ္ထိနော မဟာဝဇိရဉာဏသဗ္ဗညုတညာဏဒန္တေဟိ ရဉ္ဇိတံ အာရဉ္ဇိတံ, တေဘူမကဓမ္မာနံ အာရဉ္ဇနဋ္ဌာနန္တိပိ ဝုစ္စတီ’’တိ။ ရဉ္ဇိတန္တိ ဟိ ရဉ္ဇတိ ဝိဇ္ဈတိ ဧတ္ထာတိ ရုဉ္ဇိတံ, ရဉ္ဇနဋ္ဌာနံ။ ‘‘ဣဒံ နေသံ ပဒက္ကန္တ’’န္တိအာဒိမှိ ဝိယ ဧတဿ သဒ္ဒဿ သိဒ္ဓိ ဝေဒိတဗ္ဗာ အဓိကရဏတ္ထသမ္ဘဝတော။
(နီတိ၊ဓာ၊၄၉။)ဝိဇီ ဘယစလနေသု။ ဤကာရန္တောယံ ဓာတု, တေနဿ သနိဂ္ဂဟီတာဂမာနိ ရူပါနိ န သန္တိ။ ဝေဇတိ။ ဝေဂေါ။ ဓမ္မသံဝေဂေါ။ သံဝိဂေါ ဝေဂေန ပလာယိ။ နဒီဝေဂေါ။ ဦမိဝေဂေါ, ဝါတဝေဂေါ။ ဧတ္ထ ဓမ္မသံဝေဂေါတိ သဟောတ္တပ္ပံ ဉာဏံ။ ‘‘ဝေဂေါ, ဇဝေါ, ရယော’’တိ ဣမေ ဧကတ္ထာ။ ဒိဝါဒိဂဏံ ပန ပတ္တဿ ‘‘ဝိဇ္ဇတိ သံဝိဇ္ဇတိ ဥဗ္ဗိဇ္ဇတီ’’တိ ရူပါနိ ဘဝန္တိ ဒွိဂဏိကတ္တာ။
လဇ္ဇ လဇ္ဇနေ။ လဇ္ဇတိ။ လဇ္ဇာ။ လဇ္ဇာတိ ဟိရီ။ ယာ ‘‘ဝိရိဠနာ’’တိပိ ဝုစ္စတိ။
ဝဠဇိ ပရိဘောဂေ။ ဝဠဉ္ဇတိ။
ကုဇ္ဇ အဓောမုခီကရဏေ။ ကုဇ္ဇတိ။ နိကုဇ္ဇတိ။ ဥက္ကုဇ္ဇတိ။ ပဋိကုဇ္ဇတိ။ နိကုဇ္ဇိတံ ဝါ ဥက္ကုဇ္ဇေယျ။ အညိဿာ ပါတိယာ ပဋိကုဇ္ဇတိ။ အဝကုဇ္ဇော နိပဇ္ဇဟံ။ တတ္ထ ကုဇ္ဇတိ နိကုဇ္ဇတီတိ ဣမာနိ ‘‘စရတိ ဝိစရတီ’’တိ ပဒါနိ ဝိယ သမာနတ္ထာနိ, အဓောမုခံ ကရောတီတိ ဟိ အတ္ထော။ ဥက္ကုဇ္ဇတီတိ ဥပရိမုခံ ကရောတိ။ ပဋိကုဇ္ဇတီတိ မုခေ မုခံ ဌပေတိ။
မုဇ္ဇ ဩသီဒနေ။ မုဇ္ဇတိ။ နိမုဇ္ဇတိ။ နိမုဂ္ဂေါ။ ဥမ္မုဂ္ဂေါ။
ဩပုဇိ ဝိလိမ္ပနေ။ ဂေါမယေန ပထဝိံ ဩပုဉ္ဇတိ။
ဇကာရန္တဓာတုရူပါနိ။
ဈကာရန္တဓာတု
ဈေ စိန္တာယံ။ ဈာယတိ, နိဇ္ဈာယတိ, ဥပနိဇ္ဈာယတိ, ဥဇ္ဈာယတိ, သဇ္ဈာယတိ။ ဈာနံ, နိဇ္ဈာနံ, ဥပနိဇ္ဈာနံ, ဥဇ္ဈာယနံ, သဇ္ဈာယနံ။ နိဇ္ဈတ္တိ။ ဥပဇ္ဈာ, ဥပဇ္ဈာယော။ ဈာယီ, အဇ္ဈာယကော။
(နီတိ၊ဓာ၊၅၀။)တတ္ထ ဈာယနန္တိ ဒုဝိဓံ ဈာယနံ သောဘနမသောဘနဉ္စ။ တေသု သောဘနံ ‘‘ဈာယီ တပတိ ဗြာဟ္မဏော။ ဈာယာမိ အကုတောဘယော’’တိအာဒီသု ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အသောဘနံ ပန ‘‘တတ္ထ တတ္ထ ဈာယန္တော နိသီဒိ။ အဓောမုခေါ ပဇ္ဈာယန္တော နိသီဒီ’’တိအာဒီသု ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဈာယီတိ အာရမ္မဏူပနိဇ္ဈာနေန ဝါ လက္ခဏူပနိဇ္ဈာနေန ဝါ ဈာယနသီလော စိန္တနသီလော။ ဈာယီ ဈာနဝါတိ အတ္ထော။ အဇ္ဈာယကောတိ ဣဒံ ‘‘န ဒါနိမေ ဈာယန္တိ, န ဒါနိမေ ဈာယန္တီတိ ခေါ ဝါသေဋ္ဌ အဇ္ဈာယကာ အဇ္ဈာယကာတွေဝ တတိယံ အက္ခရံ ဥပနိဗ္ဗတ္တ’’န္တိ ဧဝံ ပဌမကပ္ပိကကာလေ ဈာနဝိရဟိတာနံ ဗြာဟ္မဏာနံ ဂရဟဝစနံ ဥပ္ပန္နံ, ဣဒါနိ ပန တံ အဇ္ဈာယတီတိ အဇ္ဈာယကော, မန္တေ ပရိဝတ္တေတီတိ ဣမိနာ အတ္ထေန ပသံသာဝစနံ ကတွာ ဝေါဟရန္တီတိ။ အယံ ပနတ္ထော ‘‘အဓိပုဗ္ဗဿ ဣ အဇ္ဈယနေ’’တိ ဓာတုဿ ဝသေန ဂဟေတဗ္ဗော။ ဧဝံ အဓိပုဗ္ဗဿ ဣဓာတုဿ ဝသေန ဣမဿ ဓာတုဿ အတ္ထပရိဝတ္တနံ ဘဝတိ။ ယံ သန္ဓာယ ‘‘အဇ္ဈာယကော မန္တဓရော’’တိ ဝုတ္တံ။
ဈေ ဒိတ္တိယံ။ ဒီပေါ ဈာယတိ, ဒါရူနိ ဈာယန္တိ။ ဧတ္ထ ဈာယတီတိ ဇလတိ။ ဈာယနဇလနသဒ္ဒါ ဟိ ဧကတ္ထာ။
ဇဇ္ဈ ပရိဘာသနတဇ္ဇနေသု။ ဇဇ္ဈတိ။
ဥဇ္ဈ ဥဿဂ္ဂေ။ ဥဿဂ္ဂေါ ဆဍ္ဍနံ။ ဥဇ္ဈတိ။ ဥဇ္ဈိတံ။
ဈကာရန္တဓာတုရူပါနိ။
ဉကာရန္တဓာတု
ဉာ အဝဗောဓနေ။ ‘‘ဉာတိ, ဉန္တိ, ဉာသိ။ ဉာတု, ဉန္တု။ ဉေယျ, ဉေယျု’’န္တိအာဒီနိ ယထာပါဝစနံ ဂဟေတဗ္ဗာနိ။ ဉာတိ, ဉာတကော, အညော, ဉတ္တံ, ဉတ္တိ, ပညတ္တိ, ဝိညတ္တိ, သညတ္တိ, သညာ, သညာဏံ, ပညာ, ပညာဏံ, ဉာဏံ, ဝိညာဏံ။
(နီတိ၊ဓာ၊၅၁။)တတ္ထ ဉာတီတိ ဇာနာတိ။ ပုန ဉာတီတိ ဗန္ဓု။ သော ဟိ ‘‘အယံ အမှာက’’န္တိ ဉာတဗ္ဗဋ္ဌေန ဉာတီတိ။ ဧဝံ ဉာတကော။ အညောတိ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာဒယော အတ္ထေ န ဉာတိ န ဇာနာတီတိ အညော, အဝိဒွါ ဗာလောတိ အတ္ထော။ ဉတ္တန္တိ ဇာနနဘာဝေါ။ ‘‘ယာဝဒေဝ အနတ္ထာယ, ဉတ္တံ ဗာလဿ ဇာယတီ’’တိ ပါဠိ နိဒဿနံ။ သညာဏန္တိ စိဟနံ။ ကာရိတေ ‘‘ဉာပေတိ သညာပေတိ ဝိညာပယတီ’’တိအာဒီနိ ဘဝန္တိ။ ယသ္မာ ပန ‘‘အညာတိ ပဋိဝိဇ္ဈတိ။ အတ္တတ္ထံ ဝါ ပရတ္ထံ ဝါ ဉဿတိ။ အနညာတညဿာမီတိန္ဒြိယံ။ ဧကစ္စေ နဗ္ဘညံသု, ဧကစ္စေ အဗ္ဘညံသူ’’တိ ပါဠိယော ဒိဿန္တိ, တသ္မာ ဉာတီတိအာဒီနိ အာချာတိကပဒါနိ ဒိဋ္ဌာနိယေဝ ဟောန္တိ နယဝသေန။ တထာ ဟိ အညာတီတိ ဧတ္ထ အာဣတိ ဥပသဂ္ဂေါ, သော ပရဿက္ခရဿ သညောဂုစ္စာရဏိစ္ဆာယ ရဿံ ကတွာ နိဒ္ဒိဋ္ဌော။ ဉာတီတိ သာသနေ အာချာတိကပဒံ ဒိဋ္ဌံ, တသ္မာယေဝ ‘‘ဉာတိ, ဉန္တိ။ ဉာသီ’’တိအာဒိနာ ပဒမာလာကရဏေ နတ္ထေဝ ဒေါသော။
ဉာ မာရဏတောသနနိသာနေသု။ မာရဏံ ဇီဝိတိန္ဒြိယုပစ္ဆေဒကရဏံ။ တောသနံ တုဋ္ဌိ။ နိသာနံ တိက္ခတာ။ ဉတ္တိ။ မနုညံ။ ပညတ္တိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၅၂။)ဧတ္ထ ဉတ္တီတိ မာရေတီတိ ဝါ တောသေတီတိ ဝါ နိသေတီတိ ဝါ အတ္ထော။ အယဉ္စ ဉတ္တိသဒ္ဒေါ ‘‘ဝတ္တိ ဧတာယာတိ ဝါစာ’’တိ ဧတ္ထ ဝတ္တိသဒ္ဒေါ ဝိယ အာချာတိကပဒန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တထာ အာဒတ္တေတိ ဧတ္ထ ဝိဘတ္တိဘူတဿ တေသဒ္ဒဿ ဝိယ ဝိဘတ္တိဘူတဿ တိသဒ္ဒဿ သညောဂဘာဝေါ စ ဓာတုအန္တဿရဿ ရဿတ္တဉ္စ။ မနုညန္တိ မနံ အာဘုသော ဉေတိ တောသေတီတိ မနုညံ။ အယမတ္ထော မနသဒ္ဒူပပဒဿ အာပုဗ္ဗဿိမဿ ဉာဓာတုဿ ဝသေန ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ပညတ္တီတိ နာနပ္ပကာရတော ပဝတ္တိနိဝါရဏေန အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဉတ္တိ မာရဏံ ပညတ္တိ။ အထ ဝါ ဓမ္မံ သုဏန္တာနံ ဓမ္မဒေသနာယ စိတ္တေ အနေကဝိဓေန သောမနဿုပ္ပာဒနံ။ အတိခိဏဗုဒ္ဓီနံ အနေကဝိဓေန ဉာဏတိခိဏကရဏဉ္စ ပညတ္တိ နာမ, တထာ သောတူနံ စိတ္တတောသနေန စိတ္တနိသာနေန စ ပညာပနံ ပညတ္တီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။
ဣတိ ဘူဝါဒိဂဏေ စဝဂ္ဂန္တဓာတုရူပါနိ
သမတ္တာနိ။
ဋကာရန္တဓာတု
ဣဒါနိ ဋဝဂ္ဂန္တဓာတုရူပါနိ ဝုစ္စန္တေ –
သောဋု ဂဗ္ဗေ။ ဂဗ္ဗံ ဒဗ္ဗနံ။ သောဋတိ။
ယောဋု သမ္ဗန္ဓေ။ ယောဋတိ။
မေဋု မိလေဋု ဥမ္မာဒေ။ မေဋတိ။ မိလေဋတိ။
ကဋ ဝဿာဝရဏေသု။ ကဋတိ။
သဋ ပရိဘာသနေ။ သဋတိ။
လဋ ဗာလျေ စ။ ပုဗ္ဗာပေက္ခာယ စကာရော။ လဋတိ။ လာဋော။
သဋ ရုဇာဝိသရဏဂတျာဝသာနေသု။ ရုဇာ ပီဠာ။ ဝိသရဏံ ဝိပ္ဖရဏံ။ ဂတျာဝသာနံ ဂတိယာ အဝသာနံ ဩသာနံ အဘာဝကရဏံ, နိသီဒနန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သဋတိ။ သာဋော ဝုစ္စတိ သာဋကော။
ဝဋ ဝေဓနေ။ ဝဋတိ။ ဝဋော။ ဝါဋော။
ခိဋ ဥတ္တာသနေ။ ခေဋတိ, အာခေဋကော, ခေဋော, ဥက္ခေဋိတော, သမုက္ခေဋိတော။
သိဋ အနာဒရေ။ သေဋတိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၅၃။)ဇဋ ဃဋ သံဃာတေ။ ဇဋတိ။ ဇဋာ, ဇဋိလော, ဇဋီ။ အန္တောဇဋာ ဗဟိဇဋာ, ဇဋာယ ဇဋိတာ ပဇာ။ ကာရိတေ ‘‘သော ဣမံ ဝိဇဋယေ ဇဋံ။ အရဟတ္တမဂ္ဂက္ခဏေ ဝိဇဋေတိ နာမာ’’တိ ပယောဂေါ။
ဘဋ ဘတ္တိယံ။ ဘဋတိ။ ဘဋော။ ဝေတနံ ဘဋကော ယထာ။
တဋ ဥဿယေ။ ဥဿယော အာရောဟော ဥဗ္ဗေဓော။ တဋတိ။ တဋော, ဂိရိတဋော, နဒီတဋော, တဋီ, တဋံ။
ခဋ ကံသေ။ ခဋတိ။ ခဋော။
နဋ နတိယံ။ နဋတိ။ နဋော, နာဋကံ။
ပိဋ သဒ္ဒသံဃာဋေသု။ ပေဋတိ။ ပေဋကော, ပိဋကံ။ ပိဋကသဒ္ဒေါ ‘‘မာ ပိဋကသမ္ပဒါနေနာ’’တိအာဒီသု ပရိယတ္တိယံ ဒိဿတိ။ ‘‘အထ ပုရိသော အာဂစ္ဆေယျ ကုဒါလပိဋကံ အာဒါယာ’’တိအာဒီသု ယသ္မိံ ကိသ္မိဉ္စိ ဘာဇနေ။
ဟဋ ဒိတ္တိယံ။ ဟဋတိ။ ဟာဋကံ, ဟဋကံ။ ယံ ဇာတရူပံ ဟဋကန္တိ ဝုစ္စတိ။
သဋ အဝယဝေ။ သဋတိ။
လုဋ ဝိလောဌနေ။ လောဋတိ။
စိဋ ပေသနေ။ စေဋတိ။ စေဋကော။
ဝိဋ သဒ္ဒေ။ ဝေဋတိ။ ဝေဋကော။
(နီတိ၊ဓာ၊၅၄။)အဋ ပဋ ဣဋ ကိဋ ကဋ ဂတိယံ။ အဋတိ။ ပဋတိ။ ဧဋတိ။ ကေဋတိ။ ကဋတိ။ ပဋော ဣစ္စေဝ နာမိကပဒံ ဒိဋ္ဌံ။ ပဋတိ ဇိဏ္ဏဘာဝံ ဂစ္ဆတီတိ ပဋော။ ပဋောတိ ဝတ္ထံ။ ဝတ္ထဿ ဟိ အနေကာနိ နာမာနိ –
ပဋော စောဠော သာဋကော စ၊ ဝါသော ဝသနမံသုကံ။
ဒုဿမစ္ဆာဒနံ ဝတ္ထံ၊ စေလံ ဝသနိ အမ္ဗရံ။
မုဋ ပမဒ္ဒနေ။ မောဋတိ။
စုဋ အပ္ပီဘာဝေ။ စောဋတိ။
ဝဋိ ဝိဘာဇနေ။ ဝဋတိ။ ဝဏ္ဋော။
ရုဋိ လုဋိ ထေယျေ။ ရုဏ္ဋတိ။ လုဏ္ဋတိ။ ရုဏ္ဋကော။ လုဏ္ဋကော။
ဖုဋ ဝိသရဏေ ဖောဋတိ။ ဖောဋော။
စေဋ စေဋာယံ။ စေဋတိ။ စေဋကော။
ဃုဋ ပရိဝတ္တနေ။ ဃောဋတိ။
ရုဋ လုဋ ပဋိဃာတေ။ ရောဋတိ။ လောဋတိ။
ဃဋ စေတာယံ။ ဃဋတိ။ ဃဋော။ ဃဋော ဝုစ္စတိ ကုမ္ဘော။ ဣမာနိ တဒဘိဓာနာနိ –
ဃဋော ကုမ္ဘော ဃဋီ ကုမ္ဘီ၊ တုဏ္ဍိကိရော တု ဥက္ခလီ။
မဟန္တဘာဇနံ စာဋိ၊ အတိခုဒ္ဒံ ကုဋ္ဋံ ဘဝေ။
စဋ ဘဋ ပရိဘာသနေ ဒေဋ စ။ စဋတိ။ ဘဋတိ။ ဒေဋတိ။
ကုဋ ကောဋိလ္လေ။ ကုဋတိ။ ပဋိကုဋတိ။
ပုဋ သံကိလေသနေ။ ပုဋတိ။
စုဋ ဆုဋ ကုဋ ဆေဒနေ။ စုဋတိ။ ဆုဋတိ။ ကုဋတိ။
ဖုဋ ဝိကသနေ။ ဖုဋတိ။
မုဋ အဂ္ဂိသဒ္ဒပက္ခေပမဒ္ဒနေသု။ မုဋတိ။
တုဋ ကလဟကမ္မနိ။ တုဋတိ။
ဃုဋ ပဋိဃာတေ။ ဃုဋတိ။ ဃောဋကော။
ဋကာရန္တဓာတုရူပါနိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၅၅။)ဌကာရန္တဓာတု
ဌာ ဂတိနိဝတ္တိယံ။ ဂတိနိဝတ္တိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနဿ ဂမနဿုပစ္ဆေဒေါ။ ဌာတိ, ဌန္တိ။ တိဋ္ဌတိ။ ပတိဋ္ဌာတိ။ အဓိဋ္ဌာတိ။ အဓိဋ္ဌေတိ။ သဏ္ဌာတိ။ သဏ္ဌဟတိ။ အဓိဋ္ဌဟတိ။ ဥပဋ္ဌဟတိ။ ဌာတု။ တိဋ္ဌတု။ တိဋ္ဌေယျ။ အဋ္ဌ, အဋ္ဌု။ အဋ္ဌာ, အဋ္ဌူ, အဋ္ဌာသိ, အဋ္ဌံသု။ ယာဝဿ ကာယော ဌဿတိ။ တိဋ္ဌိဿတိ။ ဥပဿုတိ တိဋ္ဌိဿထ။ အဋ္ဌိဿာ, အဋ္ဌိဿံသု။ အတိဋ္ဌိဿာ, အတိဋ္ဌိဿံသု။ ဌာတုံ, ဥပဋ္ဌာတုံ။ ဥပဋ္ဌဟိတုံ။ အဓိဋ္ဌာတုံ။ အဓိဋ္ဌဟိတုံ။ ဌတွာ, အဓိဋ္ဌိတွာ။ ဥပဋ္ဌဟိတွာ, အဓိဋ္ဌဟိတွာ။ ဌာနံ, ဌိတိ, သဏ္ဌိတိ, အဝဋ္ဌိတိ။ သဏ္ဌာနံ, ပဋ္ဌာနံ။ ဥပဋ္ဌာကော, ဌိတော။ ပဗ္ဗတဋ္ဌော ဘူမဋ္ဌော။ ဥပဋ္ဌဟံ ဣစ္စာဒီနိ။
တတ္ထ ဌာနသဒ္ဒေါ ဣဿရိယဌိတိခဏကာရဏေသု ဒိဿတိ။ ‘‘ကိံ ပနာယသ္မာ ဒေဝါနမိန္ဒော ကမ္မံ ကတွာ ဣမံ ဌာနံ ပတ္တော’’တိအာဒီသု ဟိ ဣဿရိယေ ဒိဿတိ။ ‘‘ဌာနကုသလော ဟောတိ အက္ခဏဝေဓီ’’တိအာဒီသု ဌိတိယံ။ ‘‘ဌာနသောပေတံ တထာဂတံ ပဋိဘာတီ’’တိအာဒီသု ခဏေ။ ‘‘ဌာနဉ္စ ဌာနသော ဉတွာ အဋ္ဌာနဉ္စ အဋ္ဌာနသော’’တိအာဒီသု ကာရဏေ။ ကာရဏဉှိ ယသ္မာ တတ္ထ ဖလံ တိဋ္ဌတိ တဒါယတ္တဝုတ္တိဘာဝေန, တသ္မာ ဌာနန္တိ ဝုစ္စတိ။
ဣဿရိယေ ဌိတိယဉ္စ၊ ခဏသ္မိမ္ပိ စ ကာရဏေ။
စတူသွတ္ထေသု ဧတေသု၊ ဌာနသဒ္ဒေါ ပဝတ္တတီတိ။
ဌေ သဒ္ဒသင်္ကာတေသု။ ဌီယတိ။
ဌေ ဝေဌနေ။ ဌာယတိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၅၆။)ပဌ ဝိယတ္တိယံ ဝါစာယံ။ ဓမ္မံ ပဌတိ။ ပါဌော, နက္ခတ္တပါဌကော, သော ဟောရပါဌကံ ပုစ္ဆိ။ သဗ္ဗပါဌီ ဘဝိဿတိ။ ပဌိတုံ, ပဌိတဝေ, ပဌိတွာ, ပဌိတွာန, ပဌိတုန, ပဌိယ, ပဌိယာန။
ဧဝံဝိဓံ တုံပစ္စယန္တာဒိဝိဘာဂံ သဗ္ဗတ္ထ ယထာရဟံ ဝတ္တုကာမာပိ ဂန္ထ ဝိတ္ထာရဘယေန န ဝဒါမ။ အဝုတ္တောပိ ဤဒိသော ဝိဘာဂေါ နယာနုသာရေန ယထာသမ္ဘဝံ သဗ္ဗတ္ထ ယောဇေတဗ္ဗော။ ယတ္ထ ပန ပါဠိနိဒဿနာဒိဝိသေသော ဣစ္ဆိတဗ္ဗော ဟောတိ, တတ္ထေဝေတံ ဒဿေဿာမ။
ဝဌ ထူလိယေ။ ဝဌတိ။ ဝဌရော။ ဝဌရောတိ ထူလဃနသရီရသ္မိံ ဝတ္တဗ္ဗဝစနံ။ တထာ ဟိ ဝိနယဋ္ဌကထာယံ ‘‘ဝဌရောတိ ထူလော, ထူလော စ ဃနသရီရော စာယံ ဘိက္ခူတိ ဝုတ္တံ ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တံ။
မဌ နိဝါသေ။ မဌတိ။ မဌော။
ကဌ ကိစ္ဆဇီဝနေ။ ကဌတိ။ ကဌော။
ရဌ ပရိဘာသနေ။ ရဌတိ။
သာဌ ဗလက္ကာရေ။ ဗလက္ကာရော နာမ အတ္တနော ဗလေန ယထာဇ္ဈာသယံ ဒဗ္ဗလဿ အဘိဘဝနံ။ သာဌတိ။ သာဌော။
ဥဌ ရုဌ လုဌ ဥပဃာတေ။ ဩဌတိ။ ရောဌတိ။ လောဌတိ။
ပိဌ ဟိံသာသံကိလေသေသု။ ပေဌတိ။ ပိဌရော။
သဌ ကေတဝေ စ။ ပုဗ္ဗတ္ထေသု စကာရော။ သဌတိ။ သဌော သဌောတိ ကေရာဋိကော ဝုစ္စတိ။
သုဌ ဂတိပဋိဃာတေ။ ဂမနပဋိဟနနံ ဂတိပဋိဃာတော။ သောဌတိ။
ကုဌိ လုဌိ အာလဿိယေ စ။ စကာရော ပုဗ္ဗတ္ထေ စ။ ကုဏ္ဌတိ။ ကုဏ္ဌော။ လုဏ္ဌတိ။ လုဏ္ဌော။
(နီတိ၊ဓာ၊၅၇။)ရုဌိ လုဌိ အဌိ ဂတိယံ။ ရုဏ္ဌတိ။ လုဏ္ဌတိ။ အဏ္ဌတိ။
ဝေဌ ဝေဌနေ။ ဝေဌတိ, နိဗ္ဗေဌတိ။ ဝေဌနံ, နိဗ္ဗေဌနံ။
ဝဌိ ဧကစရိယာယံ။ ဝဏ္ဌတိ။
မဌ ကုဌိ သောကေ။ မဌတိ။ ကုဏ္ဌတိ။
ဧဌ ဟေဌ ဝိဗာဓာယံ။ ဧဌတိ။ ဟေဌတိ။ ဝိဟေဌတိ။ ဝိဟေဌနံ။
လုဌ ပဋိဃာတေ။ လောဌတိ။
ပဌ ဝိချာနေ။ ပဌတိ။
လုဌ သံကိလေသေ။ လောဌတိ။
ဌကာရန္တဓာတုရူပါနိ။
ဍကာရန္တဓာတု
ဍိ ဝိဟာယသဂတိယံ ဂမနမတ္တေ စ။ ဍေတိ, ဍယတိ။ ဍေမာနော။ ဥစ္စေ သကုဏ ဍေမာန။ ယေ မံ ပုရေ ပစ္စုဍ္ဍေန္တိ။
ဍိ ခိပနုဍ္ဍနေသု။ ဍေတိ။ ဥဍ္ဍေတိ။
ဣတော ဗဟိဒ္ဓါ ပါသဏ္ဍာ၊ ဒိဋ္ဌီသု ပသီဒန္တိ တေ။
န တေသံ ဓမ္မံ ရောစေမိ၊ န တေ ဓမ္မဿ ကောဝိဒါ။
ဧတ္ထ စ ပါသဏ္ဍာတိ ပါသံ ဍေန္တီတိ ပါသဏ္ဍာ, သတ္တာနံ စိတ္တေသု ဒိဋ္ဌိပါသံ ခိပန္တီတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ တဏှာပါသံ ဒိဋ္ဌိပါသဉ္စ ဍေန္တိ ဥဍ္ဍေန္တီတိ ပါသဏ္ဍာ။
(နီတိ၊ဓာ၊၅၈။)မုဍိ ကဏ္ဍနေ။ မုဏ္ဍတိ။ ကုမာရံ မုဏ္ဍိံသု။ မုဏ္ဍော။
စုဍ္ဍ ဟာဝကရဏေ။ စုဍ္ဍတိ။
အဍ္ဍ အဘိယောဂေ။ အဍ္ဍတိ။
ဂဍိ ဝဒနေကဒေသေ။ ဂဏ္ဍတိ။ ဂဏ္ဍော။
ဟုဍိ ပိဍိ သံဃာတေ။ ဟုဏ္ဍတိ။ ပိဏ္ဍတိ။ ပိဏ္ဍော။
ဟိဍိ ဂတိယံ။ ဟိဏ္ဍတိ, အာဟိဏ္ဍတိ။
ကုဍိ ဒါဟေ။ ကုဏ္ဍတိ။ ကုဏ္ဍော။
ဝဍိ မဍိ ဝေဌနေ။ ဝဏ္ဍတိ။ မဏ္ဍတိ။ မဏ္ဍလံ။
ဘဍိ ပရိဘာသနေ။ ဘဏ္ဍတိ။ ဘဏ္ဍနံ။ ဘဏ္ဍော။
မဍိ မဇ္ဇနေ။ မဏ္ဍတိ။ မဏ္ဍနံ။
တုဍိ တောဠနေ။ တုဏ္ဍတိ။ တုဏ္ဍော။ တုဏ္ဍေနာဒါယ ဂစ္ဆေယျ။
ဘုဍိ ဘရဏေ။ ဘုဏ္ဍတိ။
စဍိ ကောပေ။ စဏ္ဍတိ။ စဏ္ဍော။ စဏ္ဍာလော, စဏ္ဍိက္ကံ။
သဍိ ရုဇာယံ။ သဏ္ဍတိ။ သဏ္ဍော။
တဍိ တာဠနေ။ တဏ္ဍတိ။ ဝိတဏ္ဍာ။
(နီတိ၊ဓာ၊၅၉။)ပဍိ ဂတိယံ။ ပဏ္ဍတိ။ ပဏ္ဍာ, ပဏ္ဍိတော။ ဧတ္ထ ပဏ္ဍာတိ ပညာ။ သာ ဟိ သုခုမေသုပိ အတ္ထေသု ပဏ္ဍတိ ဂစ္ဆတိ ဒုက္ခာဒီနံ ပီဠနာဒိကမ္ပိ အာကာရံ ဇာနာတီတိ ‘‘ပဏ္ဍာ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ပဏ္ဍိတောတိ ပဏ္ဍာယ ဣတော ဂတော ပဝတ္တောတိ ပဏ္ဍိတော။ အထ ဝါ သဉ္ဇာတာ ပဏ္ဍာ ဧတဿာတိ ပဏ္ဍိတော။ ပဏ္ဍတိ ဉာဏဂတိယာ ဂစ္ဆတီတိပိ ပဏ္ဍိတော။ တထာ ဟိ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ ‘‘ပဏ္ဍန္တီတိ ပဏ္ဍိတာ။ သန္ဒိဋ္ဌိကသမ္ပရာယိကတ္ထေသု ဉာဏဂတိယာ ဂစ္ဆန္တီတိ အတ္ထော’’တိ။
ဂဍိ မဒေ။ ဂဏ္ဍတိ။
ခဍိ မန္ထေ။ ခဏ္ဍတိ။ ခဏ္ဍိတော, ခဏ္ဍော။
လဍိ ဇိဝှာမထနေ။ လဏ္ဍတိ။ လဏ္ဍော။
ဍကာရန္တဓာတုရူပါနိ။
ဍကာရန္တဓာတု
ဝဍ္ဎ ဝဍ္ဎနေ။ ဝဍ္ဎတိ။ သိရိဝဍ္ဎကော, ဓနဝဍ္ဎကော, ဝဍ္ဎိတော, ဗုဍ္ဎော။ ဧတ္ထ စ ဝကာရဿ ဗကာရော, အကာရဿ စုကာရော။
ကဍ္ဎ အာကဍ္ဎနေ။ ကဍ္ဎတိ, အာကဍ္ဎတိ, နိကဍ္ဎတိ။ အကာမာ ပရိကဍ္ဎန္တိ, ဥလူကညေဝ ဝါယသာ။
ဣမာနိ ဎကာရန္တဓာတုရူပါနိ။
ဏကာရန္တဓာတု
အဏ ရဏ ဝဏ ဘဏ မဏ ကဏ သဒ္ဒေ။ အဏတိ။ အဏကော ဗြာဟ္မဏော။ ရဏတိ။ ရဏံ။ ဝဏတိ။ ဝါဏကော။ ဘဏတိ။ ဘာဏကော။ မဏတိ။ မဏိကော။ ကဏတိ။ ကာဏော။ တတ္ထ ဗြာဟ္မဏောတိ ဗြဟ္မံ အဏတီတိ ဗြာဟ္မဏော, မန္တေ သဇ္ဈာယတီတိ အတ္ထော။ အက္ခရစိန္တကာ ပန ‘‘ဗြဟ္မုနော အပစ္စံ ဗြာဟ္မဏော’’တိ ဝဒန္တိ။ အရိယာ ပန ဗာဟိတပါပတ္တာ ဗြာဟ္မဏောတိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၆၀။)ဗြာဟ္မဏော သောတ္တိယော ဝိပ္ပော၊ ဘောဝါဒီ ဗြဟ္မဗန္ဓု စ။
ဗြဟ္မသူနု ဒွိဇော ဗြဟ္မာ၊ ကမလာသနသူနု စ။
ရဏသဒ္ဒေါ ‘‘သရဏာ ဓမ္မာ အရဏာ ဓမ္မာ’’တိအာဒီသု ကိလေသေသု ဝတ္တတိ။ ကိလေသာ ဟိ ရဏန္တိ ကန္ဒန္တိ ဧတေဟီတိ ရဏာတိ ဝုစ္စန္တိ။
‘‘ဓနုဂ္ဂဟော အသဒိသော၊ ရာဇပုတ္တော မဟဗ္ဗလော။
သဗ္ဗာမိတ္တေ ရဏံ ကတွာ၊ သံယမံ အဇ္ဈုပါဂမီ’’တိ
ဧတ္ထ ယုဒ္ဓေ ဝတ္တတိ။ ရဏံ ကတွာတိ ဟိ ယုဒ္ဓံ ကတွာတိ အတ္ထော။ ‘‘တိဏဉ္စ ကဋ္ဌဉ္စ ရဏံ ကရောန္တာ, ဓာဝိံသု တေ အဋ္ဌဒိသာ သမန္တတော’’တိ ဧတ္ထ စုဏ္ဏဝိစုဏ္ဏကရဏေ ဝတ္တတိ။ ရဏံ ကရောန္တာတိ ဟိ စုဏ္ဏဝိစုဏ္ဏံ ကရောန္တာတိ အတ္ထော။ ဧဝံ အတ္ထဝိဝရဏမ္ပိ သဒ္ဒသင်္ခါတမတ္ထံ အန္တောယေဝ ကတွာ အဓိပ္ပာယတ္ထဝသေန ကတံ, န ဓာတုနာနတ္ထဝသေနာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အထ ဝါ ဓာတူနမတ္ထာတိသယယောဂေါပိ ဘဝတိ, တေန ဧဝံ အတ္ထဝိဝရဏံ ကတန္တိပိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။
ဘဏ ဘဏနေ။ ပရိတ္တံ ဘဏတိ, ဝစနံ ဘဏတိ။ ဒီဃဘာဏကော, ပိယဘာဏီ, ဘာဏဝါရော။ ဧတ္ထ ဘာဏဝါရောတိ –
‘‘အဋ္ဌက္ခရာ ဧကပဒံ၊ ဧကာ ဂါထာ စတုပ္ပဒံ။
ဂါထာ စေကာမတော ဂန္ထော၊ ဂန္ထော ဗာတ္တိံသတက္ခရော။
ဗာတ္တိံသက္ခရဂန္ထာနံ၊ ပညာသံ ဒွိသတံ ပန။
ဘာဏဝါရော မတော ဧကော၊ သွဋ္ဌက္ခရသဟဿကော’’တိ။
ဧဝံ အဋ္ဌက္ခရသဟဿပရိမာဏော ပါဌော ဝုစ္စတိ။
ဩဏံ အပနယနေ။ ဩဏတိ။
သောဏ ဝဏ္ဏဂတီသု။ သောဏတိ, သောဏော။
(နီတိ၊ဓာ၊၆၁။)သောဏ သိလောဏ သံဃာတေ။ သောဏတိ။ သိလောဏတိ။
ဃိဏိ ဃုဏိ ဃဏိ ဂဟဏေ။ ဃိဏ္ဏတိ။ ဃုဏ္ဏတိ။ ဃဏ္ဏတိ။
ဃုဏ ဃုဏ္ဏ ဂမနေ။ ဃောဏတိ။ ဃုဏ္ဏတိ။
ပဏ ဗျဝဟာရေ, ထုတိယဉ္စ။ ပဏတိ ဝါဏိဇော, ဝေါဟာရံ ကရောတိ ဣစ္စတ္ထော။ သဒ္ဓါ ဗုဒ္ဓံ ပဏတိ, ထောမယတိ ဣစ္စတ္ထော, အာပဏံ, သာပဏော ဂါမော။
ဂဏ ရဏ ဂတိယံ။ ဂဏတိ။ ရဏတိ။
စဏ သဏ ဒါနေ။ စဏတိ။ သဏတိ။
ဖဏ ဂတိယံ။ ဖဏတိ။ ဖဏံ။
ဝေဏု ဉာဏစိန္တာနိသာမနေသု။ ဝေဏတိ။
ပီဏ ပီဏနေ။ ပီဏနံ ပရိပုဏ္ဏတာ။ ပီဏတိ။ ပီဏော ဒိဝါ န ဘုဉ္ဇတိ, ပီဏောရက္ခံသဗာဟု။
မိဏ ဟိံသာယံ။ မိဏတိ။
ဒုဏ ဂတိယဉ္စ။ ဟိံသာပေက္ခကော စကာရော။ ဒုဏတိ။
သဏ အဗျတ္တသဒ္ဒေ။ သဏတိ။ သဏတေဝ ဗြဟ္မာရညံ။ သဏတေဝါတိ နဒတိ ဝိယ။
တုဏ ကောဋိလ္လေ။ တောဏတိ။
ပုဏ နိပုဏေ။ ပုဏတိ, နိပုဏတိ။ နိပုဏဓမ္မော။ ဧတ္ထ စ နိပုဏသဏှသုခုမသဒ္ဒါ ဝေဝစနသဒ္ဒါ ကုသလဆေကဒက္ခသဒ္ဒါ ဝိယာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။
မုဏ ပဋိညာဏေ။ မုဏတိ။
ကုဏ သဒ္ဒေါပကရဏေ။ ကောဏတိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၆၂။)မဏ စာဂေ။ ဝေရံ မဏတီတိ ဝေရမဏိ။
ဖုဏ ဝိကိရဏေ ဝိဓုနနေ စ။ ဖုဏတိ။ အင်္ဂါရကာသုံ အပရေ ဖုဏန္တိ။
ဣမာနိ ဏကာရန္တဓာတုရူပါနိ။
ဣတိ ဘူဝါဒိဂဏေ ဋဝဂ္ဂန္တဓာတုရူပါနိ
သမတ္တာနိ။
တကာရန္တဓာတု
အထ တဝဂ္ဂန္တဓာတုရူပါနိ ဝုစ္စန္တေ –
တေ ပါလနေ။ ပါလနံ ရက္ခဏံ။ တာယတိ။ တာဏံ, ဂေါတ္တံ, နက္ခတ္တံ။ အဃဿ တာတာ။ ကိစ္ဆေနာဓိဂတာ ဘောဂါ, တေ တာတော ဝိဓမိ ဓမံ။ တတ္ထ ဂေါတ္တန္တိ ဂံ တာယတီတိ ဂေါတ္တံ။ ‘‘ဂေါတမော ကဿပေါ’’တိ ဟိ အာဒိနာ ပဝတ္တမာနံ ဂံ ဝစနံ ဗုဒ္ဓိဉ္စ တာယတိ ဧကံသိကဝိသယတာယ ရက္ခတီတိ ဂေါတ္တံ။ ယထာ ဟိ ဗုဒ္ဓိ အာရမ္မဏဘူတေန အတ္ထေန ဝိနာ န ဝတ္တတိ, တထာ အဘိဓာနံ အဘိဓေယျဘူတေန, တသ္မာ သော ဂေါတ္တသင်္ခါတော အတ္ထော တာနိ တာယတိ ရက္ခတီတိ ဝုစ္စတိ။ ကော ပန သောတိ? အညကုလပရမ္ပရာသာဓာရဏံ တဿ ကုလဿ အာဒိပုရိသသမ္မုဒိတံ တံကုလပရိယာပန္နသာဓာရဏံ သာမညရူပံ။
(နီတိ၊ဓာ၊၆၃။)နက္ခတ္တန္တိ ဝိသမဂတိယာ အဂန္တွာ အတ္တနော ဝီထိယာဝ ဂမနေန နက္ခနံ ဂမနံ တာယတိ ရက္ခတီတိ နက္ခတ္တံ, တံ ပန အဿယုဇာဒိဝသေန သတ္တဝီသတိဝိဓံ ဟောတိ။ တထာ ဟိ အဿယုဇော ဘရဏီ ကတ္တိကာ ရောဟဏီ မိဂသိရော အဒ္ဒါ ပုနဗ္ဗသု ဖုဿော အဿလိသော မာဃော ပုဗ္ဗဖဂ္ဂုဏီ ဥတ္တရဖဂ္ဂုဏီ ဟတ္ထော စိတ္တံ သွာတိ ဝိသာခါ အနုရာဓာ ဇေဋ္ဌာ မူလံ ပုဗ္ဗာသဠှံ ဥတ္တရာသဠှံ သာဝဏံ ဓနသိဋ္ဌာ သတဘိသတ္တံ ပုဗ္ဗဘဒ္ဒပဒံ ဥတ္တရဘဒ္ဒပဒံ ရေဝတီ စာတိ သတ္တဝီသတိ နက္ခတ္တာနိ။ တာနိ ပန အတ္တနော ဂမနဋ္ဌာနံ ဤသကမ္ပိ န ဝိဇဟန္တိ ကိဉ္စိ သီဃံ ကိဉ္စိ ဒန္ဓံ, ကဒါစိ သီဃံ, ကဒါစိ ဒန္ဓံ, ဧတ္တော ဣတော စာတိ ဧဝံ ဝိသမဂတိယာ အဂန္တွာ ယန္တစက္ကေ ပဋိပါဋိယာ ယောဇိတာနိ ဝိယ သမပ္ပမာဏဂတိယာ အတ္တနော ဝီထိယာဝ ဂစ္ဆန္တာနိ မဏ္ဍလာကာရေန သိနေရုံ ပရိဝတ္တန္တိ။ ဧဝံ ဣမာနိ နက္ခနံ ဂမနံ တာယန္တိ ရက္ခန္တီတိ နက္ခတ္တာနီတိ ဝုစ္စန္တိ။ ပေါရာဏာ ပန ခရဓာတုဝသေန ‘‘နက္ခရန္တိ န နဿန္တီတိ နက္ခတ္တာနီ’’တိ အာဝေါစုံ, ‘‘နက္ခတ္တံ ဇောတိ ရိက္ခံ တံ’’ ဣစ္စေတာနိ နက္ခတ္တတာရကာနံ နာမာနိ။ ‘‘ဥဠု တာရာ တာရကာ’’တိ ဣမာနိ ပန သဗ္ဗာသမ္ပိ တာရကာနံ သာဓာရဏနာမာနိ။ ဩသဓီတိ ပန တာရကာဝိသေသဿ နာမံ။
စိတိ သညာဏေ။ သညာဏံ စိဟနံ လက္ခဏကရဏံ။ စေတတိ။ စိဟနံ ကရောတီတိ အတ္ထော။ ဤကာရန္တဝသေန ဝုတ္တတ္တာ အသ္မာ ဓာတုတော သကိ သင်္ကာယန္တိ ဓာတုတော ဝိယ နိဂ္ဂဟီတာဂမော န ဟောတိ။ ဧသ နယော အညေသုပိ ဤဒိသေသု ဌာနေသု။
ပတ ဂတိယံ။ ပတတိ။ ပပတတိ ပပါတံ, ပပတေယျဟံ။ ပါပတ္တံ နိရယံ ဘုသံ။ အဟံသဒ္ဒေန ယောဇေတဗ္ဗံ, ပါပတ္တံ ပပတိတောသ္မီတိ အတ္ထော။ ပါပတ္ထ နိရယံ ဘုသံ, သောကုမာရောတိ ယောဇေတဗ္ဗံ, ပါပတ္ထ ပပတိတောတိ အတ္ထော။ ပရောက္ခာပဒဉှိဧတံ ဒွယံ။ ‘‘ပါဝဒံ ပါဝဒါ’’တိအာဒီသု ဝိယ ဥပသဂ္ဂပဒဿ ဒီဃဘာဝေါ, တတော အံသဒ္ဒဿ တ္တံအာဒေသော, အသဒ္ဒဿ စ တ္ထာဒေသော ဘဝတိ။ အစိန္တေယျော ဟိ ပါဠိနယော။
(နီတိ၊ဓာ၊၆၄။)အတ သာတစ္စဂမနေ။ သာတစ္စဂမနံ နိရန္တရဂမနံ။ အတတိ။ ယသ္မာ ပန အတဓာတု သာတစ္စဂမနတ္ထဝါစိကာ, တသ္မာ ဘဝါဘဝံ ဓာဝန္တော ဇာတိဇရာဗျာဓိမရဏာဒိဘေဒံ အနေကဝိဟိတံ သံသာရဒုက္ခံ အတတိ သတတံ ဂစ္ဆတိ ပါပုဏာတိ အဓိဂစ္ဆတီတိ အတ္တာတိပိ နိဗ္ဗစနမိစ္ဆိတဗ္ဗံ။ အတ္ထန္တရဝသေန ပန ‘‘အာဟိတော အဟံမာနော ဧတ္ထာတိ အတ္တာ, အတ္တဘာဝေါ’’တိ စ ‘‘သုခဒုက္ခံ အဒတိ အနုဘဝတီတိ အတ္တာ’’တိ စ ‘‘အတ္တမနောတိ ပီတိသောမနဿေန ဂဟိတမနော’’တိ စ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော, ယတ္ထ ယတ္ထ ယထာ ယထာ အတ္ထော လဗ္ဘတိ, တတ္ထ တတ္ထ တထာ တထာ အတ္ထဿ ဂဟေတဗ္ဗတောတိ။
စုတ အာသေစနေ ခရဏေ စ။ စောတတိ။
အတိ ဗန္ဓနေ။ အန္တတိ။ အန္တံ။ အန္တိယတိဗန္ဓိယတိ အန္တဂုဏေနာတိ အန္တံ။ ဣဓ အန္တ သဒ္ဒဿ အတ္ထုဒ္ဓါရော ဝုစ္စတေ ‘‘အန္တံ အန္တဂုဏံ ဥဒရိယ’’န္တိ ဧတ္ထ ဒွတ္တိံသာကာရန္တောဂဓံ ကုဏပန္တံ အန္တံ နာမ။ ‘‘ကာယဗန္ဓနဿ အန္တော ဇီရတိ။ ဟရိတန္တံ ဝါ’’တိ ဧတ္ထ အန္တိမမရိယာဒန္တော အန္တော နာမ။ ‘‘အန္တမိဒံ ဘိက္ခဝေ ဇီဝိကာန’’န္တိ ဧတ္ထ လာမကန္တော။ ‘‘သက္ကာယော ဧကော အန္တော’’တိ ဧတ္ထ ကောဋ္ဌာသန္တော။ ‘‘ဧသေဝန္တော ဒုက္ခဿ သပ္ပစ္စယသင်္ခယာ’’တိ ဧတ္ထ ကောဋန္တော။ ဣစ္စေဝံ –
(နီတိ၊ဓာ၊၆၅။)ကုဏပန္တံ အန္တိမဉ္စ၊ မရိယာဒေါ စ လာမကံ။
ကောဋ္ဌာသော ကောဋိ’မေ အတ္ထော၊ အန္တသဒ္ဒေန ဘာသိတာ။
ကိတ နိဝါသေ ရောဂါပနယနေ စ။ ကေတတိ။ သာကေတံ န ဂရံ, နိကေတော, နိကေတံ ပါဝိသိ။ အာမောဒမာနော ဂစ္ဆတိ သန္နိကေတံ။ တိကိစ္ဆတိ, စိကိစ္ဆတိ, စိကိစ္ဆာ, စိကိစ္ဆကော။ တတ္ထ သာကေတန္တိ သာယံ ဂဟိတဝသနဋ္ဌာနတ္တာ သာကေတံ, ယံသဒ္ဒလောပေါ။
ယတ ပတိယတနေ။ ပတိယတနံ ဝါယာမကရဏံ။ ယတတိ။ ယတိ, ယတဝါ, ပယတနံ, အာယတနံ, လောကာယတံ။ ဧတ္ထ အာယတနန္တိ အာယတနတော အာယတနံ, စက္ခုရူပါဒီနိ။ ဧတာနိ ဟိ တံဒွါရာရမ္မဏစိတ္တစေတသိကာ ဓမ္မာ သေန သေန အနုဘဝနာဒိကိစ္စေန အာယတန္တိ ဥဋ္ဌဟန္တိ ဃဋန္တိ ဝါယမန္တိ ဧတေသူတိ ‘‘အာယတနာနီ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ ဧတ္ထ ပန နီတနုဓာတူနံ ဝသေနပိ အာယတနသဒ္ဒတ္ထော ဝတ္တဗ္ဗော သိယာ, သော ဥတ္တရိ အာဝိဘဝိဿတိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၆၆။)အာယတနသဒ္ဒေါ နိဝါသဋ္ဌာနေ အာကရေ သမောသရဏဋ္ဌာနေ သဉ္ဇာတိဒေသေ ကာရဏေ စ။ တထာ ဟိ ‘‘လောကေ ဣဿရာယတနံ ဝါသုဒေဝါယတန’’န္တိအာဒီသု နိဝါသဋ္ဌာနေ အာယတနသဒ္ဒေါ ဝတ္တတိ။ ‘‘သုဝဏ္ဏာယတနံ ရဇတာယတန’’န္တိအာဒီသု အာကရေ။ သာသနေ ပန ‘‘မနောရမေ အာယတနေ, သေဝန္တိ နံ ဝိဟင်္ဂမာ’’တိအာဒီသု သမောသရဏဋ္ဌာနေ။ ‘‘ဒက္ခိဏာပထော ဂုန္နံ အာယတန’’န္တိအာဒီသု သဉ္ဇာတိဒေသေ။ ‘‘တတြ တတြေဝ သက္ခိဘဗ္ဗတံ ပါပုဏာတိ သတိ သတိအာယတနေ’’တိအာဒီသု ကာရဏေ ဝတ္တတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သော စ နာနာပဝတ္တိနိမိတ္တဝသေန ဂဟေတဗ္ဗော။
နိဝါသေ အာကာရေ စေဝ၊ ဇာတိဒေသေ စ ကာရဏေ။
သမောသရဏဋ္ဌာနေ စ၊ အာယတနရဝေါ ဂတော။
လောကာယတံ နာမ ‘‘သဗ္ဗံ ဥစ္ဆိဋ္ဌံ, သဗ္ဗံ နုစ္ဆိဋ္ဌံ။ သေတော ကာကော, ကာဠော ဗကော ဣမိနာ စ ဣမိနာ စ ကာရဏေနာ’’တိ ဧဝမာဒိနိရတ္ထကကာရဏပဋိသံယုတ္တံ တိတ္ထိယသတ္ထံ, ယံ လောကေ ‘‘ဝိတဏ္ဍသတ္ထ’’န္တိ ဝုစ္စတိ, ယဉ္စ သန္ဓာယ ဗောဓိသတ္တော အသမဓုရော ဝိဓုရပဏ္ဍိတော ‘‘န သေဝေ လောကာယတိကံ, နေတံ ပညာယ ဝဍ္ဎန’’န္တိ အာဟ။ အာယတိံ ဟိတံ တေန လောကော န ယတတိ န ဤဟတီတိ လောကာယတံ, ကိန္တံ? ဝိတဏ္ဍသတ္ထံ။ တဉှိ ဂန္ထံ နိဿာယ သတ္တာ ပုညကြိယာယ စိတ္တမ္ပိ န ဥပ္ပာဒေန္တိ။ အညတ္ထာပိ ဟိ ဧဝံ ဝုတ္တံ ‘‘လောကာယတသိပ္ပန္တိ ‘ကာကော သေတော, အဋ္ဌီနံ သေတတ္တာ, ဗလာကာ ရတ္တာ, လောဟိတဿ ရတ္တတ္တာ’တိ ဧဝမာဒိနယပ္ပဝတ္တံ ပရလောကနိဗ္ဗာနာနံ ပဋိသေဓကံ ဝိတဏ္ဍသတ္ထသိပ္ပ’’န္တိ။
ယုတ ဇုတ ဘာသနေ။ ဘာသနံ ဥဒီရဏံ။ ယောတတိ။ ဇောတတိ။
ဇုတဒိတ္တိယံ။ ဇောတတိ, ဝိဇ္ဇောတတိ။ ဇုတိ, ဇောတိ။ ကာရိတေ ‘‘ဇောတေတိ, ဇောတယိတွာန သဒ္ဓမ္မ’’န္တိ ပယောဂါ။ ဧတ္ထ စ ဇုတီတိ အာလောကော သိရိ ဝါ။ ဇောတီတိ ပတာပေါ။ အထ ဝါ ဇောတီတိ စန္ဒာဒီနိ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတ သိရိမာဝိမာန ဝတ္ထုအဋ္ဌကထာယံ ‘‘ဇောတီတိ စန္ဒိမသူရိယနက္ခတ္တတာရကာနံ သာဓာရဏနာမ’’န္တိ။ အထ ဝါ ‘‘ဇောတိ ဇောတိပရာယဏော’’တိ ဝစနတော ယော ကောစိ ဇောတတိ ခတ္တိယကုလာဒီသု ဇာတတ္တာ စ ရူပသောဘာယုတ္တတ္တာ စ, သော ‘‘ဇောတီ’’တိ ဝုစ္စတိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၆၇။)သိတ ဝဏ္ဏော။ သိတဓာတု သေတဝဏ္ဏေ ဝတ္တတိ။ ကိဉ္စာပေတ္ထ ဝဏ္ဏသာမညံ ဝုတ္တံ, တထာပိ ဣဓ နီလပီတာဒီသု သေတဝဏ္ဏောယေဝ ဂဟေတဗ္ဗော ပယောဂဒဿနဝသေန။ သေတတိ။ သေတံ ဝတ္ထံ။ ဝါစ္စလိင်္ဂတ္တာ ပန သေတသဒ္ဒေါ တိလိင်္ဂေါ ဂဟေတဗ္ဗော။
သေတံ သိတံ သုစိ သုက္ကံ၊ ပဏ္ဍရံ ဓဝလမ္ပိ စ။
အကဏှံ ဂေါရမောဒါတံ၊ သေတနာမာနိ ဟောန္တိ ဟိ။
ဝတု ဝတ္တနေ။ ဝတ္တတိ, ပဝတ္တတိ, သံဝတ္တတိ, အနုဝတ္တတိ, ပရိဝတ္တတိ။ ပဝတ္တံ။
ကိလောတ အဒ္ဒဘာဝေ။ အဒ္ဒဘာဝေါ တိန္တဘာဝေါ။ ကိလောတတိ, ပကိလောတတိ, တေမေတီတိ အတ္ထော။ ကာရိတေ ပကိလောတေတိ, ပကိလောတယတိ။ ဥဏှောဒကသ္မိံ ပကိလောတယိတွာ, တေမေတွာတိ အတ္ထော။
ဝတ ယာစနေ။ ဝတတိ။
ကိတ ဉာဏေ။ ကေတတိ။ ကေတနံ, ကေတကော, သင်္ကေတော။
ကတိ သုတ္တဇနနေ။ သုတ္တံ ကန္တတိ။
ကတိ ဆေဒနေ။ မံသံ ကန္တတိ, ဝိကန္တတိ, အယောကန္တော။ သလ္လကန္တော မဟာဝီရော။ မာ နော အဇ္ဇ ဝိကန္တိံသု, ရညော သူဒါ မဟာနသေ။
စတီ ဟိံသာဂန္ဓေသု။ ဤကာရန္တတ္တာ ဣမသ္မာ နိဂ္ဂဟီတာဂမော န ဟောတိ။ စတတိ။
တကာရန္တဓာတုရူပါနိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၆၈။)ထကာရန္တဓာတု
ထာ ဂတိနိဝတ္တိယံ။ ထာတိ။ အဝတ္ထာ, ဝဝတ္ထာနံ, ဝဝတ္ထိတံ, ဝနထော။ ‘‘ဆေတွာ ဝနံ ဝနထဉ္စာ’’တိ ဧတ္ထ ဟိ မဟန္တာ ရုက္ခာ ဝနံ နာမ, ခုဒ္ဒကာ ပန တသ္မိံ ဝနေ ဌိတတ္တာ ဝနထော နာမ ဝုစ္စန္တိ။
ထု ထုတိယံ။ ထဝတိ, အဘိတ္ထဝတိ။ ထဝနာ, အဘိတ္ထဝနာ, ထုတိ, အဘိတ္ထုတိ။
ယဒိ ဟိ ရူပိနီ သိယာ၊ ပညာ မေ ဝသုမတီ န သမေယျ။
အနောမဒဿိဿ ဘဂဝတော၊ ဖလမေတံ ဉာဏထဝနာယ။
တေဟိ ထုတိပ္ပသတ္ထော သော, ယေနိဒံ ထဝိတံ ဉာဏံ, ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌော စ ထောမိတော။ တတြ ထဝနာတိ ပသံသနာ။ ပသံသာယ ဟိ အနေကာနိ နာမာနိ။
ထဝနာ စ ပသံသာ စ၊ သိလာဃာ ဝဏ္ဏနာ ထုတိ။
ပနုတိ ထောမနာ ဝဏ္ဏော၊ ကတ္ထနာ ဂုဏကိတ္တနံ။
ထေ သဒ္ဒသံဃာတေသု။ ထီယတိ, ပတိတ္ထီယတိ။ ထီ။ အတြိမာ ပါဠိယော – အဘိသဇ္ဇတိ ကုပ္ပတိ ဗျာပဇ္ဇတိ ပတိတ္ထီယတိ, ကောပဉ္စ ဒေါသဉ္စ အပ္ပစ္စယဉ္စ ပါတုကရောတိ။ ထိယော နံ ပရိဘာသိံသူတိ။ တတြ ‘‘ထီယတိ ပတိတ္ထီယတီ’’တိမာနိ ဧကာရဿီယာဒေသဝသေန သမ္ဘူတာနိ။ ထီယတိ သံဃာတံ ဂစ္ဆတိ ဂဗ္ဘော ဧတိဿာတိ ထီ။ အာစရိယာ ပန ဣတ္ထီသဒ္ဒဿေဝ ဧဝံ နိဗ္ဗစနံ ဝဒန္တိ, န ထီသဒ္ဒဿ။
ဂဗ္ဘော ထီယတိ ဧတိဿာ၊ ဣတိ ထီ ဣတိ နော ရုစိ။
ဂဗ္ဘော ထီယတိ ဧတိဿာ၊ ဣတိ ဣတ္ထီတိ အာစရိယာ။
တေသံ သုဒုက္ကရောဝါဒေ၊ ‘‘ဣတ္ထီ’’တိ ပဒသမ္ဘဝေါ။
အယံ ဝိနိစ္ဆယော ပတ္တော၊ နိစ္ဆယံ ဘော သုဏာထ မေ။
(နီတိ၊ဓာ၊၆၉။)ထီသဒ္ဒေန သမာနတ္ထော၊ ဣတ္ထီသဒ္ဒေါ ယတော တတော။
ထီသဒ္ဒေ လဗ္ဘမာနတ္ထံ၊ ဣတ္ထီသဒ္ဒမှိ ရောပိယ။
အပ္ပာနံ ဗဟုတာ ဉာယေ၊ ဂဟိတေ သတိ ယုဇ္ဇတိ။
တထာ ဟိ ‘‘ဒွေ ဒုဝေ၊ တဏှာ၊ တသိဏာ’’တိ နိဒဿနံ။
အထ ဝါ ပန ‘‘ဣတ္ထီ’’တိ-ဣဒံ ဝဏ္ဏာဂမာဒိတော။
နိရုတ္တိလက္ခဏေနာပိ၊ သိဇ္ဈတီတိ ပကာသယေ။
ဣစ္ဆတီတိ နရေ ဣတ္ထီ၊ ဣစ္ဆာပေတီတိ ဝါ ပန။
ဣဒံ နိဗ္ဗစနဉ္စာပိ ဉေယျံ နိဗ္ဗစနတ္ထိနာ။
အတြိမာနိ ဣတ္ထီနမဘိဓာနာနိ –
ဣတ္ထီ ထီ ဝနိတာ နာရီ၊ အဗလာ ဘီရု သုန္ဒရီ။
ကန္တာ သီမနိနီ မာတု-ဂါမော ပိယာ စ ကာမိနီ။
ရမဏီ ပမဒါ ဒယိတာ၊ လလနာ မဟိလာ’င်္ဂနာ။
တာသံယေဝ စ နာမာနိ၊ အဝတ္ထာတော ဣမာနိပိ။
ဂေါရီ စ ဒါရိကာ ကညာ၊ ကုမာရီ စ ကုမာရိကာ။
ယုဝတီ တရုဏီ မာဏ-ဝိကာ ထေရီ မဟလ္လိကာ။
တထာ ဟိ အဋ္ဌဝဿိကာ ဂေါရီတိပိ ဒါရိကာတိပိ ဝုစ္စတိ။ ဒသဝဿိကာ ကညာတိ ဝုစ္စတိ။ အနိဗ္ဗိဒ္ဓါ ဝါ ယောဗ္ဗနိတ္ထီ ကညာတိ ဝုစ္စတိ။ ဒွါဒသဝဿိကာ ကုမာရီတိပိ ဝုစ္စတိ ကုမာရိကာတိပိ။ အထော ဇရံ အပ္ပတ္တာ ယုဝတီတိပိ တရုဏီတိပိ မာဏဝိကာတိပိ ဝုစ္စတိ။ ဇရံ ပတ္တာ ပန ထေရီတိပိ မဟလ္လိကာတိပိ ဝုစ္စတိ။ ပုရိသေသုပိ အယံ နယော ယထာရဟံ ဝေဒိတဗ္ဗော။
(နီတိ၊ဓာ၊၇၀။)ကိဉ္စာပေတ္ထ ဧဝံ နိယမော ဝုတ္တော, တထာပိ ကတ္ထစိ အနိယမဝသေနပိ ဝေါဟာရော ပဝတ္တတိ။ တထာ ဟိ ‘‘ရာဇာ ကုမာရမာဒါယ, ရာဇပုတ္တီ စ ဒါရိက’’န္တိ စ ‘‘အစ္ဆာ ကဏှာဇိနံ ကည’’န္တိ စ ဣမာသံ ဒွိန္နံ ပါဠီနံ ဝသေန ယာ ဣတ္ထီ ဒါရိကာသဒ္ဒေန ဝတ္တဗ္ဗာ, သာ ကညာသဒ္ဒေနပိ ဝတ္တဗ္ဗာ ဇာတာ။ ယာပိ စ ကညာသဒ္ဒေန ဝတ္တဗ္ဗာ, သာပိ ဒါရိကာသဒ္ဒေန ဝတ္တဗ္ဗာ ဇာတာ။ တထာ ‘‘ရာဇာ ကုမာရမာဒါယ, ရာဇပုတ္တီ စ ဒါရိက’’န္တိ စ ‘‘ကုမာရိယေ ဥပသေနိယေ, နိစ္စံ နိဂဠမဏ္ဍိတေ’’တိ စ ဣမာသံ ပန ပါဠီနံ ဝသေန ယာ ဣတ္ထီ ဒါရိကာသဒေန ဝတ္တဗ္ဗာ, သာ ကုမာရိကာသဒ္ဒေနပိ ဝတ္တဗ္ဗာ ဇာတာ။ ယာ စ ပန ကုမာရီသဒ္ဒေန ဝတ္တဗ္ဗာ, သာပိ ဒါရိကာသဒ္ဒေန ဝတ္တဗ္ဗာ ဇာတာ။ အပိစေတ္ထ ‘‘ရာဇကညာ ရုစာ နာမာ’’တိ စ ‘‘တတော မဒ္ဒိမ္ပိ နှာပေသုံ, သိဝိကညာ သမာဂတာ’’တိ စ ဣမာသံ ဒွိန္နံ ပါဠီနံ ဒဿနတော ယာ အနိဗ္ဗိဒ္ဓါ ဝါ ဟောတု နိဗ္ဗိဒ္ဓါ ဝါ, ယာဝ ဇရံ န ပါပုဏာတိ, တာဝ သာ ကညာယေဝ နာမာတိပိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
(နီတိ၊ဓာ၊၇၁။)ကေစေတ္ထ ဝဒေယျုံ – ယံ တုမှေဟိ ‘‘အဋ္ဌဝဿိကာ ဂေါရီတိပိ ဒါရိကာတိပိ ဝုစ္စတီ’’တိ ဝုတ္တံ, ဧတသ္မိံ ပန ဝစနေ ‘‘ယဒါဟံ ဒါရကော ဟောမိ, ဇာတိယာ အဋ္ဌဝဿိကော’’တိ ဝစနတော အဋ္ဌဝဿော ဒါရကော ဟောတု, ‘‘တတ္ထဒ္ဒသကုမာရံ သော, ရမမာနံ သကေ ပုရေ’’တိ ပါဠိယံ ပန ပုတ္တဒါရေဟိ သံဝဒ္ဓါ ဝေဿန္တရမဟာရာဇာ ကထံ ‘‘ကုမာရော’’တိ ဝတ္တုံ ယုဇ္ဇိဿတိ ဒွါဒသဝဿာတိက္ကန္တတ္တာ? ယုဇ္ဇတေဝ ဘဂဝတော ဣစ္ဆာဝသေန။ ဘဂဝါ ဟိ ဓမ္မိဿရတ္တာ ဝေါဟာရကုသလတာယ စ ယံ ယံ ဝေနေယျဇနာနုရူပံ ဒေသနံ ဒေသေတုံ ဣစ္ဆတိ, တံ တံ ဒေသေတိ ဧဝ, တသ္မာ ဘဂဝတာ တဿ မာတာပိတူနံ အတ္ထိတံ သန္ဓာယ ကုမာရပရိဟာရေန ဝဒ္ဓိတတ္တဉ္စ ဧဝံ ဒေသနာ ကတာ။ တထာ ဟိ အာယသ္မာ ကုမာရကဿပေါ ကုမာရပရိဟာရေန ဝဒ္ဓိတတ္တာ မဟလ္လကောပိ သမာနော ကုမာရကဿပေါတွေဝ ဝေါဟရိယတိ။ ‘‘န ဝါယံ ကုမာရကော မတ္တမညာသီ’’တိ ဧတ္ထ ပန သိရသ္မိံ ပလိတေသု ဇာတေသုပိ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ အာယသ္မာ မဟာကဿပေါ တသ္မိံ ထေရေ အဓိမတ္တဝိဿာသော ဟုတွာ ကောမာရဝါဒေန ဩဝဒန္တော ကုမာရကောတိ အဝေါစာတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဥဒါနဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘သတ္တာ ဇာတဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ပဉ္စဒသဝဿံ, တာဝ ကုမာရကာ, ဗာလာတိ စ ဝုစ္စန္တိ, တတော ပရံ ဝီသတိဝဿာနိ ယုဝါနော’’တိ ဝုတ္တံ။
မန္ထ မတ္ထ ဝိလောဠနေ။ မန္ထတိ။ မန္ထဉ္စ မဓုပိဏ္ဍိကဉ္စ အာဒါယ။ အဘိမတ္ထတိ ဒုမ္မေဓံ ဝဇိရံဝမှမယံ မဏိံ။ သိနေရုံ မတ္ထံ ကတွာ။
ကုထိ ပုထိ လုထိ ဟိံသာသံကိလေသေသု။ ကုန္ထတိ။ ကုန္ထော, ကုန္ထကိပိလ္လိကံ။ ဒိသွာန ပတိတံ သာမံ, ပုတ္တကံ ပံသုကုန္ထိတံ။ ပုန္ထတိ။ လုန္ထတိ။
နာထ ယာစနောပတာပိဿရိယာသီသာသု။ နာထဓာတု ယာစနေ ဥပတာပေ ဣဿရိယေ အာသီသနေ စာတိ စတူသွတ္ထေသု ဝတ္တတိ။ တေနာဟု ပေါရာဏာ ‘‘နာထတီတိ နာထော, ဝေနေယျာနံ ဟိတသုခံ အာသီသတိ ပတ္ထေတိ, ပရသန္တာနဂတံ ဝါ ကိလေသဗျသနံ ဥပတာပေတိ, ‘‘သာဓု ဘိက္ခဝေ ဘိက္ခု ကာလေန ကာလံ အတ္တသမ္ပတ္တိံ ပစ္စဝေက္ခေယျာ’တိအာဒိနာ တံ တံ ဟိတပဋိပတ္တိံ ယာစတီတိ အတ္ထော, ပရမေန စိတ္တိဿရိယေန သမန္နာဂတော သဗ္ဗသတ္တေ ဝါ ဂုဏေဟိ ဤသတိ အဘိဘဝတီတိ ပရမိဿရော ဘဂဝါ ‘နာထော’တိ ဝုစ္စတီတိ နာထတီတိ နာထော’’တိ။ သဒ္ဒသတ္ထဝိဒူ ပန တေသု စတူသု အတ္ထေသု နာထ နာဓ ဣတိ ဓာတုဒွယံ ပဌန္တိ။ အတ္တနောဘာသတ္တာ ပန တဿ ‘‘နာထတေ နာဓတေ’’တိ ရူပါနိ ဘဝန္တိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၇၂။)ဧတ္ထ သိယာ ‘‘ယဒိ ယာစနတ္ထေန နာထတီတိ နာထော, ဧဝံ သန္တေ ယော ကောစိ ယာစကော ဒလိဒ္ဒေါ, သော ဧဝ နာထော သိယာ။ ယော ပန အယာစကော သမိဒ္ဓါ, သော န နာထတိ န ယာစတီတိ အနာထော သိယာ’’တိ? န, နာထသဒ္ဒေါ ဟိ ယာစနတ္ထာဒီသု ပဝတ္တမာနော လောကသင်္ကေတဝသေန ဥတ္တမပုရိသေသု နိရူဠှော, ဘဂဝါ စ ဥတ္တမေသု သာတိသယံ ဥတ္တမော, တေန တံ တံ ဟိတပဋိပတ္တိံ ယာစတီတိ နာထသဒ္ဒဿတ္ထော ဝုတ္တော။ အနာထသဒ္ဒေါ ပန ဣတ္တရဇနေသု နိရူဠှော, သော စ ခေါ ‘‘န နာထောတိ အနာထော။ နတ္ထိ နာထော ဧတဿာတိ ဝါ အနာထော’’တိ ဒဗ္ဗပဋိသေဓဝသေန, န ပန ‘‘န နာထတိ န ယာစတီတိ အနာထော’’တိ ဓာတုအတ္ထပဋိသေဓဝသေန။ ယော ဟိ အညဿ သရဏံ ဂတိ ပတိဋ္ဌာ ဟောတိ, သော နာထော, ယော စ အညဿ သရဏံ ဂတိ ပတိဋ္ဌာ န ဟောတိ, နာပိ အတ္တနော အညော သရဏံ ဂတိ ပတိဋ္ဌာ ဟောတိ, သော အနာထောတိ ဝုစ္စတိ သင်္ကေတဝသေန။ တထာ ဟိ ‘‘သင်္ကေတဝစနံ သစ္စံ, လောကသမ္မုတိကာရဏ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဣမဿ ပနတ္ထဿ အာဝိဘာဝတ္ထံ ဣမသ္မိံ ဌာနေ ‘‘လောကနာထော တုဝံ ဧကော, သရဏံ သဗ္ဗပါဏိန’’န္တိ စ ‘‘အနာထာနံ ဘဝံ နာထော’’တိ စ –
‘‘ဧဝါဟံ စိန္တယိတွာန၊ နေကကောဋိသတံ ဓနံ။
နာထာနာထာနံ ဒတွာန၊ ဟိမဝန္တမုပါဂမိ’’န္တိ စ
ပါဠိယော နိဒဿနာနိ ဘဝန္တိ။ ယသ္မာ ပန သာသနေ စ လောကေ စ ယာစကော ‘‘နာထော’’တိ န ဝုစ္စတိ, အယာစကော စ ‘‘အနာထော’’တိ။ လောကဿ ပန သရဏံ ‘‘နာထော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ယဿ သရဏံ န ဝိဇ္ဇတိ, သော ‘‘အနာထော’’တိ ဝုစ္စတိ, တထာ သမိဒ္ဓါ ‘‘နာထော’’တိ ဝုစ္စတိ, အသမိဒ္ဓါ ‘‘အနာထော’’တိ။ တသ္မာ ပညဝတာ သဗ္ဗေသု ဌာနေသု ဓာတုအတ္ထမတ္တေန လောကသမညံ အနတိဓာဝိတွာ ယထာနုရူပံ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ အယဉ္စ နီတိ သာဓုကံ မနသိ ကာတဗ္ဗာ။
(နီတိ၊ဓာ၊၇၃။)သထ သေဌိလ္လေ။ သထတိ။ သထလော ဟိ ပရိဗ္ဗာဇော, ဘိယျော အာကိရတေ ရဇံ။ သိဌိလောတိပိ ပါဠိ ဒိဿတိ။ တဒါ ဌိကာရော မုဒ္ဓဇော ဂဟေတဗ္ဗော။
ကထိ ကောဋိလ္လေ။ ကန္ထတိ။
ကတ္ထ သိလာဃာယံ။ ကတ္ထတိ, ဝိကတ္ထတိ။ ကတ္ထနာ, ဝိကတ္ထနာ။ တတ္ထ ကတ္ထတီတိ ပသံသတိ။ ဝိကတ္ထတီတိ ဝိရူပံ ကတ္ထတိ အဘူတဝတ္ထုဒီပနတော။ ဧတ္ထ စ ‘‘ဗဟုမ္ပိ သော ဝိကတ္ထေယျ, အညံ ဇနပဒံ ဂတော’’တိ စ ‘‘ဣဓေကစ္စော ကတ္ထီ ဟောတိ ဝိကတ္ထီ, သော ကတ္ထတိ ‘အဟမသ္မိ သီလသမ္ပန္နောတိ ဝါ ဝတ္တသမ္ပန္နောတိ ဝါ ဝိကတ္ထတီ’တိ’’ စ အာဒယော ပယောဂါ။
ဗျထ ဒုက္ခဘယစလနေသု။ ဗျထတိ။ ဘန္တာ ဗျထိတမာနသာ။ တတော ကုမာရာဗျထိတာ, သုတွာ လုဒ္ဒဿ ဘာသိတံ။ ဣတ္ထေတံ ဒွယံ စလဉ္စေဝ ဗျထဉ္စ။
သုထ ကုထ ကထ ဟိံသာယံ။ သောထတိ။ ကောထတိ။ ကထတိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၇၄။)ပထ ဂတိယံ။ ပထတိ။ ပထော။ ပထောတိ မဂ္ဂေါ။ သော ဒုဝိဓော မဟာဇနေန ပဒသာ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗော ပကတိမဂ္ဂေါ စ ပဏ္ဍိတေဟိနိဗ္ဗာနတ္ထိကေဟိ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗော ပဋိပဒါသင်္ခါတော အရိယမဂ္ဂေါ စာတိ။ တတ္ထ ပကတိမဂ္ဂေါ ဥပ္ပန္နကိစ္စာကိစ္စေဟိ ဇနေဟိ ပထိယတိ ဂစ္ဆိယတီတိ ပထော, ပဋိပဒါ ပန အမတမဟာပုရံ ဂန္တုကာမေဟိ ကုလပုတ္တေဟိ သဒ္ဓါပါထေယျံ ဂဟေတွာ ပထိယတိ ပဋိပဇ္ဇိယတီတိ ပထော။ အထ ဝါ ပါထေတိ ကာရကံ ပုဂ္ဂလံ ဂမေတိ နိဗ္ဗာနံ သမ္ပာပေတီတိ ဝါ ပထော, ပဋိပဒါယေဝ။ မဂ္ဂါဘိဓာနံ စုရာဒိဂဏေ မဂ္ဂဓာတုကထနဋ္ဌာနေ ကထေဿာမ။
ကထ နိပ္ပာကေ။ ကထတိ။
မထ ဝိလောထနေ။ မထတိ။
ပေါထ ပရိယာယနဘာဝေ။ ပေါထတိ။ ပေါထကော။ ပေါထေတီတိ အယံ စုရာဒိဂဏေပိ ဝတ္တတိ။ တေန ‘‘သမန္တာ အနုပရိယေယျုံ, နိပ္ပောထေန္တာ စတုဒ္ဒိသာ’’တိ ပယောဂေါ ဒိဿတိ။
ဂေါတ္ထ ဝံသေ။ ဂေါတ္ထတိ။ ဂေါတ္ထုလော, ဂေါတ္ထု။
ပုထု ဝိတ္ထာရေ။ ပေါထတိ။ ပုထဝီ။
ထကာရန္တဓာတုရူပါနိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၇၅။)ဒကာရန္တဓာတု
ဒါ ဒါနေ။ အာပုဗ္ဗော ဂဟဏေ။ သဒ္ဓါ ဒါနံ ဒဒါတိ ဒေတိ, သီလံ အာဒဒါတိ အာဒေတိ။ ဣမာနိ သုဒ္ဓကတ္တုပဒါနိ တဒ္ဒီပကတ္တာ။ သဒ္ဓါ အဿဒ္ဓံ ဒါနံ ဒါပေတိ, သီလံ အာဒပေတိ, သမာဒပေတိ။ ယေ ဓမ္မမေဝါဒပယန္တိ သန္တော။ ဣမာနိ ကာရိတပဒါနိ ဟေတုကတ္တုပဒါနီတိ စ ဝုစ္စန္တိ တဒ္ဒီပကတ္တာ။ သဒ္ဓေန ဒါနံ ဒီယတိ, သီလံ အာဒီယတိ, သမာဒီယတိ, ဣမာနိ ကမ္မပဒါနိ တဒ္ဒီပကတ္တာ။ အယဉ္စ ဒါ ဒါနေတိ ဓာတု သာသနာနုရူပသုတိဝသေန ဒိဝါဒိဂဏံ ပတွာ သုပနကြိယံ ဝဒန္တော ‘‘ဒါယတိ နိဒ္ဒါယတိ နိဒ္ဒါ’’တိ သနာမပဒါနိ သုဒ္ဓကတ္တုပဒါနိ ဇနယတိ။ ဒါနမဝခဏ္ဍနဉ္စ ဝဒန္တော ‘‘ဒိယတိ ဒါနံ ဒါတ္တ’’န္တိ သနာမပဒါနိ သုဒ္ဓကတ္တုပဒါနိ ဇနယတိ။ သုဒ္ဓိံဝဒန္တော ‘‘ဒါယတိ ဝေဒါယတိ ဝေါဒါန’’န္တိ သနာမပဒါနိ သုဒ္ဓကတ္တုပဒါနိ ဇနယတိ, ဣမသ္မိံ ပန ဘူဝါဒိဂဏေ ဒါနံ ဝဒန္တော အာပုဗ္ဗဝသေန ဂဟဏဉ္စ ဝဒန္တော ‘‘ဒဒါတိ ဒေတိ အာဒဒါတိ အာဒေတိ ဒါနံ အာဒါန’’န္တိ သနာမပဒါနိ သုဒ္ဓကတ္တုပဒါနိ ဇနယတိ။ တထာ ကုစ္ဆိတဂမနံ ဝဒန္တော ‘‘ဒါတိ သုဒ္ဒါတိ သုဒ္ဒေါ သုဒ္ဒီ’’တိ သနာမပဒါနိ သုဒ္ဓကတ္တုပဒါနိ ဇနယတီတိ အယံ ဝိသေသော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ယထာ စေတ္ထ, ဧဝမညတြာပိ ယထာသမ္ဘဝံ ဝိသေသော ဥပပရိက္ခိတဗ္ဗော နယညူဟိ။
ဣဒါနိဿ နာမပဒါနိ တုမန္တာဒီနိ ဗြူမ။ ‘‘ဒါနံ, ဒေယျံ, ဒါတဗ္ဗံ, ဗြဟ္မဒေယျံ, ဒိန္နံ, ဒါယကော, ဒါယိကာ, ဒက္ခိဏာ’’ ဣစ္စာဒီနိ, ‘‘ဒါတုံ, ပဒါတုံ, ဒါတဝေ, ပဒါတဝေ, ဒတွာ, ဒတွာန, ဒဒါတုန, ဒဒိတွာ, ဒဒိတွာန, ဒဒိယ, ဒဇ္ဇာ, ဒဒိယာန, အာဒါတုံ, အာဒါယ, အာဒိယ’’ ဣစ္စာဒီနိ စ ယောဇေတဗ္ဗာနိ။
တတ္ထ ဒါနန္တိ ဒါတဗ္ဗံ, ဒဒန္တိ ဧတေနာတိ အတ္ထေ န ဒေယျဓမ္မော ဒါနစေတနာ စ ဝုစ္စတိ။ ကသ္မာ ပန တတ္ထ ဒိန္နသဒ္ဒေါယေဝ ကထိယတိ, န ဒတ္တသဒ္ဒေါတိ? အကထနေ ကာရဏမတ္ထိ။ ‘‘ဒါနံ ဒိန္န’’န္တိအာဒီသု ဟိ ဒိန္နသဒ္ဒဋ္ဌာနေ ဒတ္တသဒ္ဒေါ န ဒိဿတိ, တသ္မာ န ကထိယတိ။
ဂုဏဘူတော ဒတ္တသဒ္ဒေါ၊ န ဒိဋ္ဌော ဇိနဘာသိတေ။
‘‘မနသာ ဒါနံ မယာ ဒိန္နံ’’၊ ဣတိ ဒိန္နပဒံ ဝိယ။
‘‘ဒေဝဒတ္တော ယညဒတ္တော၊ ဒတ္တော’’ ဣတိ စ အာဒိကော။
ပဏ္ဏတ္တိဝစနေ ဒိဋ္ဌော၊ သမာသဗျာသတော ပန။
တသ္မာ ‘‘ဒေဝဒတ္တော’’တိအာဒီသု ‘‘ဒေဝေန ဒိန္နော’’တိ သမာသံ ကတွာ ပဏ္ဏတ္တိဝစနတ္တာ ဒိန္နသဒ္ဒဿ ဒတ္တာဒေသော ကာတဗ္ဗော သာသနာနုရူပေန။ ဥပရိ ဟိ ‘‘ဒိန္နဿ ဒတ္တော ကွစိ ပဏ္ဏတ္တိယ’’န္တိ လက္ခဏံ ပဿိဿထ။ အယမေဝ ဟိ သာသနေ နီတိ အဝိလင်္ဃနီယာ။ ဣဒံ ပနေတ္ထ ဝဝတ္ထာနံ –
သက္ကဋေ ဒတ္တသဒ္ဒေါဝ၊ ဒိန္နသဒ္ဒေါ န ဒိဿတိ။
ဗျာသမှိ ဒိန္နသဒ္ဒေါဝ၊ ဒတ္တသဒ္ဒေါ န ပါဠိယံ။
(နီတိ၊ဓာ၊၇၆။)‘‘မနသာ ဒါနံ မယာ ဒိန္နံ၊ ဒါနံ ဒိန္နော’’တိအာဒိသု။
‘‘ဓမ္မဒိန္နာ မဟာမာယာ’’၊ ဣစ္စာဒီသု စ ပါဠိသု။
ဣတိ ဗျာသသမာသာနံ၊ ဝသာ ဒွေဓာ ပဝတ္တတိ။
ဒိန္နသဒ္ဒေါတိ ဒီပေယျ၊ န သော သက္ကဋဘာသိတေ။
ဂုဏဘူတော ဒတ္တသဒ္ဒေါ၊ အသမာသမှိ ကေဝလော။
န ဒိဿတိ မုနိမတေ၊ ဒိန္နသဒ္ဒေါဝ ကေဝလော။
တေနေဝ ဒိန္နသဒ္ဒဿ၊ ဒတ္တာဒေသော ကတော မယာ။
‘‘ဒတ္တံ သိရပ္ပဒါန’’န္တိ၊ ကဝယော ပန အဗြဝုံ။
ဧဒိသော ပါဠိယံ နတ္ထိ၊ နယော တသ္မာ န သော ဝရော။
‘‘ဒတ္တော’’တိ ဘူရိဒတ္တဿ၊ သညာ ပဏ္ဏတ္တိယံ ဂတာ။
‘‘ဗြဟ္မဒတ္တော ဗုဒ္ဓဒတ္တော၊ ဒတ္တော’’ ဣတိ ဟိ သာသနေ။
ပဏ္ဏတ္တိယံ ဒတ္တသဒ္ဒေါ၊ အသမာသသမာသိကော။
‘‘ပရဒတ္တဘောဇန’’န္တိ၊ ဧဝမာဒီသု ပါဠိသု။
သမာသေ ဂုဏဘူတောယံ၊ ဒတ္တသဒ္ဒေါ ပတိဋ္ဌိတော။
‘‘မနသာ ဒါနံ မယာ ဒိန္နံ၊ ဒါနံ ဒိန္နော’’တိအာဒိသု။
ဂုဏဘူတော ဒိန္နသဒ္ဒေါ၊ အသမာသမှိ ဒိဿတိ။
‘‘ဒိန္နာဒါယီ ဓမ္မဒိန္နာ’’၊ ဣစ္စေဝမာဒီသု ပန။
သမာသေ ဂုဏပဏ္ဏတ္တိ-ဘာဝေနေသ ပဒိဿတိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၇၇။)ကောစိ ပန သဒ္ဒသတ္ထဝိဒူ ဂရု ဧဝံ သဒ္ဒရစနမကာသိ –
‘‘ယဿင်္ကုရေဟိ ဇိမုတမ္ဗုဇလောဒိတေဟိ၊
ဝါတေရိတေဟိ ပတိတေဟိ သုဏေဟိ တေဟိ။
ဇေနန္တစီဝရမသောဘထ ဗြဟ္မဒတ္တံ၊
ဝန္ဒာမိ တံ စလဒလံ ဝရဗောဓိရုက္ခ’’န္တိ။
ဧတ္ထ စ ဗြဟ္မဒတ္တန္တိ ဣဒံ သက္ကဋဘာသာတော နယံ ဂဟေတွာ ဝုတ္တံ, န ပါဠိတော။ ပါဠိနယဉှိပတွာ ‘‘ဗြဟ္မဒတ္တိယ’’န္တိ ဝါ ‘‘ဗြဟ္မဒိန္န’’န္တိ ဝါ ‘‘ဒေဝဒတ္တိယ’’န္တိ ဝါ ‘‘ဒေဝဒိန္န’’န္တိ ဝါ ရူပေန ဘဝိတဗ္ဗံ။ တထာ ဟိ ‘‘ဗောဓိသတ္တော စ မဒ္ဒီ စ သမ္မောဒမာနာ သက္ကဒတ္တိယေ အဿမေ ဝသိံသူ’’တိ ပါဠိနယာနုရူပေါ အဋ္ဌကထာပါဌော ဒိဿတိ။ တသ္မာ ဧတ္ထေဝံ ဝဒါမ –
‘‘ဒတ္တသဒ္ဒဿ ဌာနမှိ၊ ‘‘ဒတ္တိယ’’န္တိ ရဝေါ ဂတော။
ဒေဝဒတ္တိယပတ္တော စ၊ အဿမော သက္ကဒတ္တိယော’’တိ။
အယံ နီတိ သာဓုကံ မနသိ ကာတဗ္ဗာ။ အတြ ပန ပရိပုဏ္ဏာပရိပုဏ္ဏဝသေန ယထာရဟံ ပဒက္ကမော ဘဝတိ။
ဒဒါတိ, ဒဒန္တိ။ ဒဒါသိ, ဒဒါထ။ ဒဒါမိ, ဒဒါမ။ ဒဒါတု, ဒဒန္တု။ ဒဒါဟိ, ဒဒါထ။ ဒဒါမိ, ဒဒါမ, ဒဒါမသေ။ ဒဒေယျ, ဒဒေ, ဒဇ္ဇာ။ ဒဇ္ဇာ သပ္ပုရိသော ဒါနံ။ ဒဒေယျုံ, ဒဇ္ဇုံ။ ပိတာ မာတာ စ တေ ဒဇ္ဇုံ။ ဒဒေယျာသိ, ဒဇ္ဇာသိ, ဒဇ္ဇေသိ ဣစ္စပိ။ ဒဇ္ဇာသိ အဘယံ မမ။ မာတရံ ကေန ဒေါသေန, ဒဇ္ဇာသိ ဒကရက္ခိနော။ သီလဝန္တေသု ဒဇ္ဇေသိ, ဒါနံ မဒ္ဒိ ယထာရဟံ။ ဒဒေယျာထ, ဒဇ္ဇာထ။ ဒဒေယျာမိ, ဒဇ္ဇာမိ, ဒဒေယျာမ, ဒဇ္ဇာမ။ ဒဒေထ, ဒဒေရံ။ ဒဒေထော, ဒဒေယျာဝှော, ဒဇ္ဇာဝှော။ ဒဒေယျံ, ဒဇ္ဇံ။ နေဝ ဒဇ္ဇံ မဟောသဓံ။ ဒဒေယျာမှေ, ဒဇ္ဇာမှေ။ အယမသ္မာကံ ခန္တိ။ ဂရူနံ ပန ခန္တိ အညထာ ဘဝတိ။ တထာ ဟိ –
ဂရူ ‘‘ဒဇ္ဇတိ ဒဇ္ဇန္တိ’’၊ ဣတိအာဒိနယေန တု။
အဋ္ဌန္နမ္ပိ ဝိဘတ္တီနံ၊ ဝသေနာဟု ပဒက္ကမံ။
ပါဠိံ ဥပပရိက္ခိတွာ၊ တဉ္စေ ယုဇ္ဇတိ ဂဏှထ။
န ဟိ သဗ္ဗပ္ပကာရေန၊ ပါဠိယော ပဋိဘန္တိ နော။
(နီတိ၊ဓာ၊၇၈။)တတ္ထ အသ္မာကံ ခန္တိယာ ‘‘ဒဇ္ဇာ ဒဇ္ဇ’’န္တိအာဒီနိ ယျကာရသဟိတေယေဝ သတ္တမိယာ ပဒရူပေ သိဇ္ဈန္တိ။ ‘‘ဒဇ္ဇာ သပ္ပုရိသော ဒါန’’န္တိ ဧတ္ထ ဟိ ‘‘ဒဇ္ဇာ ဣဒံ ‘‘ဒဒေယျာ’’တိ ပဒရူပံ ပတိဋ္ဌပေတွာ ယျကာရေ ပရေ သရလောပံ ကတွာ တတော တိဏ္ဏံ ဗျဉ္ဇနာနံ သံယောဂဉ္စ တီသုသညောဂဗျဉ္ဇနေသု ဒွိန္နံ သရူပါနမေကဿ လောပဉ္စ ဒျကာရသညောဂဿ စ ဇကာရဒွယံ ကတွာ တတော ဒီဃဝသေနုစ္စာရိတဗ္ဗတ္တာ အနိမိတ္တံ ဒီဃဘာဝံ ကတွာ နိပ္ဖဇ္ဇတိ။ ဧဝံ သာသနဿာနုရူပေါ ဝဏ္ဏသန္ဓိ ဘဝတိ။ ဒုဝိဓော ဟိ သန္ဓိ ပဒသန္ဓိ ဝဏ္ဏသန္ဓီတိ။ တေသု ယတ္ထ ပဒစ္ဆေဒေါ လဗ္ဘတိ, သော ပဒသန္ဓိ။ ယထာ? တတြာယံ။ ယတ္ထ ပန န လဗ္ဘတိ, သော ဝဏ္ဏသန္ဓိ။ ယထာ? အတြဇော။ ယထာ စ သုဂတော, ယထာ စ ပဒ္ဓါနိ။ ဧဝံ ဒုဝိဓေသု သန္ဓီသု ‘‘ဒဇ္ဇာ’’တိ အယံ ဝဏ္ဏသန္ဓိ ဧဝ။
အပရောပိ ရူပနယော ဘဝတိ တွာပစ္စယန္တဝသေန –
‘‘အယံ သော ဣန္ဒကော ယက္ခော၊ ဒဇ္ဇာ ဒါနံ ပရိတ္တကံ။
အတိရောစတိ အမှေဟိ၊ စန္ဒော တာရဂဏေ ယထာ’’တိ
ဒဿနတော။ ဧတ္ထ ဟိ ဒဇ္ဇာတိ ဒတွာတိ အတ္ထော။ ဣဒံ ပန ဒတွာသဒ္ဒေန သမာနတ္ထံ ‘‘ဒဒိယျ’’ ဣတိ ပဒရူပံ ပတိဋ္ဌပေတွာ ယျကာရေ ပရေ သရလောပံ ကတွာ သညောဂေသု သရူပလောပဉ္စ တတော ဒျကာရသညောဂဿ ဇ္ဇကာရဒွယံ ဒီဃတ္တဉ္စ ကတွာ နိပ္ဖဇ္ဇတိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၇၉။)အထာပရောပိ ရူပနယော ဘဝတိ ကမ္မနိ ယပစ္စယဝသေန။ တထာ ဟိ ‘‘ပေတာနံ ဒက္ခိဏံ ဒဇ္ဇာ’’တိ စ ‘‘ဒက္ခိဏာ ဒဇ္ဇာ’’တိ စ ဒွေ ပါဌာ ဒိဿန္တိ။ တတ္ထ ပစ္ဆိမဿ ဒဇ္ဇာတိ ဒါတဗ္ဗာတိ အတ္ထော ကမ္မနိ ယပစ္စယဝသေန။ ဣဓ ပန ဒါဓာတုတော ယပစ္စယံ ကတွာ ဓာတုဿ ဒွိတ္တဉ္စ ပုဗ္ဗဿ ရဿတ္တဉ္စ တတော ယကာရေ ပရေ သရလောပံ သညောဂဘာဝဉ္စ ဇ္ဇကာရဒွယဉ္စ ဣတ္ထိလိင်္ဂတ္တာ အာပစ္စယာဒိဉ္စ ကတွာ ‘‘ဒဇ္ဇာ’’တိ နိပ္ဖဇ္ဇတိ။ ဧဝံ ‘‘ဒဇ္ဇာ ဒဒေယျာ’’တိ စ ‘‘ဒဇ္ဇာ ဒဒိယျ ဒတွာ’’တိ စ ‘‘ဒဇ္ဇာ ဒါတဗ္ဗာ’’တိ စ ဧတာနိ ပစ္စေကံ ပရိယာယဝစနာနိ ဘဝန္တိ။ ‘‘ဒဇ္ဇုံ။ ဒဇ္ဇာသိ, ဒဇ္ဇာထ။ ဒဇ္ဇာမိ, ဒဇ္ဇာမ။ ဒဇ္ဇာဝှော, ဒဇ္ဇ’’န္တိ ဧတာနိပိ ‘‘ဒဒေယျုံ ဒဒေယျာသီ’’တိအာဒိနာ ပဒရူပါနိ ပတိဋ္ဌပေတွာ ယျကာရေ ပရေ သရလောပံ သညောဂေသု သရူပလောပံ ဒျကာရသမညောဂဿ ဇ္ဇကာရဒွယဉ္စ ကတွာ နိပ္ဖဇ္ဇန္တိ။ ဧတေသု ဒဇ္ဇာသီတိ ယံ ရူပံ တဿာဝယဝဿ အာကာရဿ ဧကာရံ ကတွာ အပရမ္ပိ ‘‘ဒဇ္ဇေသီ’’တိ ရူပံ ဘဝတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧသ နယော အညတြာပိ ယထာသမ္ဘဝံ ယောဇေတဗ္ဗော။
(နီတိ၊ဓာ၊၈၀။)အစိန္တေယျာနုဘာဝဿ ဟိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ပါဠိနယော အစိန္တေယျောယေဝ ဟောတိ, ဂမ္ဘီရော ဒုက္ခောဂါဠှော, န ယေန ကေနစိ လက္ခဏေန သာဓေတဗ္ဗော, ယထာတန္တိ ဝိရစိတေဟေဝ လက္ခဏေဟိ သာဓေတဗ္ဗော။ တထာ ဟိ ‘‘ခတ္တိယာ တိတ္ထိယာ စေတိယာနီ’’တိအာဒီသု ယကာရေ ပရေ သရလောပေါ ဘဝတိ, တေန ‘‘အထေတ္ထေကသတံ ခတျာ။ ဧဝမ္ပိ တိတ္ထျာ ပုထုသော ဝဒန္တိ။ အာရာမရုက္ခစေတျာနီ’’တိ ပယောဂါ ဒိဿန္တိ။ တထာ ‘‘သာကစ္ဆတိ တစ္ဆ’’န္တိ ဧတ္ထာပိ ‘‘သဟ ကထယတီ’’တိဝါ ‘‘သံကထယတီ’’တိ ဝါ ‘‘တထျ’’န္တိ စ ပဒရူပံ ပတိဋ္ဌပေတွာ သဟသဒ္ဒဿ ဟကာရလောပံ, သံသဒ္ဒေ စ နိဂ္ဂဟီတလောပံ ကတွာ သကာရဂတဿ သရဿ ဒီဃံ ကတွာ ယကာရေ ပရေ သရလောပံ ကတွာ တတော ထျကာရသညောဂဿ စ္ဆယုဂံ ကတွာ ဝိသဘာဂသညောဂေ ဧကော ဧကဿ သဘာဂတ္တမာပဇ္ဇတိ။ တေန ‘‘သာကစ္ဆတိ တစ္ဆ’’န္တိ ရူပါနိ သိဇ္ဈန္တိ။ တထာ ဟိ ‘‘အညမညံ သာကစ္ဆိံသု။ ကာလေန ဓမ္မသာကစ္ဆာ။ ဘူတံ တစ္ဆံ။ ယထာတထိယံ ဝိဒိတွာပိ ဓမ္မံ, သမ္မာ သော လောကေ ပရိဗ္ဗဇေယျာ’’တိ သဝိကပါနိ ပယောဂါနိ ဒိဿန္တိ။ ‘‘နဇ္ဇာ’’တိအာဒီသုပိ ‘‘နဒိယာ’’တိအာဒီနိ ပဒရူပါနိ ပတိဋ္ဌပေတွာ ဝဏ္ဏသန္ဓိဝသေန ယကာရေ ပရေ လောပဝိဓိ လဗ္ဘတိယေဝ။ ဝိဝိဓော ဟိ သာသနာနုကူလော ရူပနိပ္ဖာဒနုပါယော, ဥပရိ စ ဧတေသံ သာဓနတ္ထံ ‘‘သရလောပေါ ယမနရာဒီသူ’’တိအာဒီနိ လက္ခဏာနိ ဘဝိဿန္တိ။ တတ္ထ –
‘‘ဒဇ္ဇာ ဒဇ္ဇု’’န္တိအာဒီနိ၊ သတ္တမီနံ ဝသေန မေ။
ဝုတ္တာနိ ယောဂိရာဇဿ၊ သာသနတ္ထံ မဟေသိနော။
အတြိဒံ ဝတ္တဗ္ဗံ, ကိဉ္စာပိ အဋ္ဌကထာစရိယေဟိ ‘‘မာတရံ တေန ဒေါသေန, ဒဇ္ဇာဟံ ဒကရက္ခိနော’’တိ ဧတ္ထ ဒဇ္ဇန္တိ ပဒဿ ‘‘ဒမ္မီ’’တိ ဝတ္တမာနာဝသေန ဝိဝရဏံ ကတံ, တထာပိ သတ္တမီပယောဂေါယေဝ။ အာစရိယာ ဟိ ‘‘သတ္တမီပယောဂေါ အယ’’န္တိ ဇာနန္တာပိ ‘‘ကဒါစိ အညေ ပရိကပ္ပတ္ထမ္ပိ ဂဏှေယျု’’န္တိ အာသင်္ကာယ ဧဝံ ဝိဝရဏမကံသု။ တထာ ကိဉ္စာပိ တေဟိ ‘‘အနာပရာဓကမ္မန္တံ, န ဒဇ္ဇံ ဒကရက္ခိနော’’တိ ဧတ္ထ န ဒဇ္ဇန္တိ ပဒဿ ‘‘နာဟံ ဒကရက္ခဿ ဒဿာမီ’’တိ ဘဝိဿန္တီဝသေန ဝိဝရဏံ ကတံ, တထာပိ သတ္တမီပယောဂေါယေဝ, အနာဂတံ ပန ပဋိစ္စ ဝတ္တဗ္ဗတ္ထတ္တာ ဧဝံ ဝိဝရဏံ ကတံ။ ‘‘နေဝ ဒဇ္ဇံ မဟောသဓ’’န္တိ ဧတ္ထ ပန ‘‘န တွေဝ ဒဒေယျ’’န္တိ သတ္တမီပယောဂဝသေနေဝ ဝိဝရဏံ ကတန္တိ။ ဧဝံ ဒဇ္ဇံပဒဿ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။
ဣဒါနိ ပရောက္ခာဒိဝသေန ပဒက္ကမော ကထိယတိ။ ‘‘ဒဒ, ဒဒူ။ ဒဒူ’’တိ စ ဣဒံ ‘‘နာရဒေါ ဣတိ နာမေန, ကဿပေါ ဣတိ မံ ဝိဒူ’’တိအာဒီသု ဝိဒူသဒ္ဒေန သမံ။ ဒဒေ, ဒဒိတ္ထ, ဒဒံ, ဒဒိမှ။ ဒဒိတ္ထ, ဒဒိရေ။ ဒဒိတ္ထော, ဒဒိဝှော။
(နီတိ၊ဓာ၊၈၁။)ဧတ္ထ စ ဒဒိတ္ထောတိ ဣဒံ ‘‘သဉ္ဇဂ္ဃိတ္ထော မယာ သဟ။ မာ ကိသိတ္ထော မယာ ဝိနာ။ မာ နံ ကလလေ အက္ကမိတ္ထော’’တိအာဒီသု ‘‘သဉ္ဇဂ္ဃိတ္ထော’’တိအာဒီဟိ သမံ။ ဣမိနာ နယေန သဗ္ဗတ္ထ လဗ္ဘမာနဝသေန သဒိသတာ ဥပပရိက္ခိတဗ္ဗာ။ ဒဒံ, ဒဒိမှေ။ ပရောက္ခာသဟိဘရူပါနိ။
အဒဒါ, အဒဒူ။ အဒဒေ, အဒဒတ္ထ။ အဒဒံ, အဒဒမှ။ အဒဒတ္ထ, အဒဒတ္ထုံ။ အဒဒသေ, အဒဒဝှံ။ အဒဒိံ အဒဒမှသေ။ ဣတိ အနကာရပုဗ္ဗမ္ပိ ရူပံ ဂဟေတဗ္ဗံ ‘‘ယေသံ နော န ဒဒမှသေ’’တိ ဒဿနတော။ ဟိယျတ္တနီသဟိတရူပါနိ။
အဒဒိ, အဒဒုံ, အဒဒိံသု။ အဒဒေါ, အဒဒိတ္ထ။ အဒဒိံ, အဒဒိမှာ။ အဒဒါ, အဒဒူ။ အဒဒသေ, အဒဒိဝှံ။ အဒဒံ, အဒဒိမှေ။ အဇ္ဇတနီသဟိတရူပါနိ။
‘‘ဒဒိဿတိ, ဒဒိဿန္တိ’’ ဣစ္စာဒိ သဗ္ဗံ နေယျံ။ ဘဝိဿန္တီသဟိတရူပါနိ။
‘‘အဒဒိသာ, ဒဒိဿာ, အဒဒိဿံသု, ဒဒိဿံသု’’ ဣစ္စာဒိ စ သဗ္ဗံ နေယျံ။ ကာလာတိပတ္တိသဟိတရူပါနိ။
အပရာနိပိ ဝတ္တမာနာဒိသဟိတရူပါနိ ဘဝန္တိ။ ဒေတိ, ဒေန္တိ။ ဒေသိ, ဒေထ။ ဒေမိ, ဒမ္မိ, ဒေမ, ဒမ္မ။ ဒေတု, ဒေန္တု။ ဒေဟိ, ဒေထ။ ဒေမိ, ဒမ္မိ, ဒေမ, ဒမ္မ။ အတ္တနောပဒါနိ အပ္ပသိဒ္ဓါနိ။ သတ္တမီနယော စ ပရောက္ခာနယော စ အပ္ပသိဒ္ဓါ။ ဟိယုတ္တနီနယော ပန အဇ္ဇတနီနယော စ ကောစိ ကောစိ ပသိဒ္ဓါ ပါဠိယံ အာဂတတ္တာ, သက္ကာ စ ‘‘အဒါ, အဒူ, အဒေါ, အဒ’’န္တိအာဒိနာ ယောဇေတုံ။ တထာ ဟိ နယော ဒိဿတိ။ အဒါ ဒါနံ ပုရိန္ဒဒေါ။ ဝရဉ္စေမေ အဒေါ သက္က။ ဗြာဟ္မဏာနံ အဒံ ဂဇံ။ အဒါသိမေ။ အဒံသု တေ မမောကာသံ။ အဒါသိံ ဗြာဟ္မဏေ တဒါတိ။ ‘‘ဒဿတိ, ဒဿန္တိ’’ ဣစ္စာဒိ သဗ္ဗံ နေယျံ။ ‘‘အဒဿာ, ဒဿာ, အဒဿံသု, ဒဿံသု, ဒဿိံသု’’ ဣစ္စာဒိ စ သဗ္ဗံ နေယျံ။
(နီတိ၊ဓာ၊၈၂။)တထာ အာဒဒါတိ, အာဒဒန္တိ။ အာဒဒါသိ, အာဒဒါထ။ အာဒဒါမိ, အာဒဒါမ။ ကစ္စာယနမတေ ‘‘အာဒတ္တေ’’တိ အတ္တနောပဒံ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ ‘‘အာဒဒါတု, အာဒဒေယျ’’ ဣစ္စာဒိ သဗ္ဗံ နေယျံ။ အာဒေတု အာဒေယျ ဣစ္စာဒိ ယထာရဟံ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဧဝမေဝ စ ‘‘ဒါပေတိ, အာဒါပေတီ’’တိအာဒီနိပိ ယထာရဟံ ယောဇေတဗ္ဗာနိ။
ဒါကုစ္ဆိတေ ဂမနေ။ ဒါတိ။ သုဒ္ဒါတိ။ သုဒ္ဒေါ, သုဒ္ဒီ။ တတ္ထ သုဒ္ဒေါတိ သုဒ္ဒါတီတိ သုဒ္ဒေါ, ပရပေါထနာဒိလုဒ္ဒါစာရကမ္မုနာ ဒါရုကမ္မာဒိခုဒ္ဒါစာရကမ္မုနာ စ လဟုံ လဟုံ ကုစ္ဆိတံ ဂစ္ဆတီတိ အတ္ထော။ တထာ ဟိ သု ဣတိ သီဃတ္ထေ နိပါတော, ဒါ ဣတိ ဂရဟတ္ထော ဓာတု ကုစ္ဆိတဂတိဝါစကတ္တာ။ သုဒ္ဒဿ ဘရိယာ သုဒ္ဒီ။
ဒု ဂတိယံ။ ဒဝတိ။ ဒုမော။ ဧတ္ထ စ ဒဝတိ ဂစ္ဆတိ မူလက္ခန္ဓသာခါဝိဋပပတ္တပလ္လဝပုပ္ဖဖလေဟိ ဝုဒ္ဓိံ ဝိရူဠှိံ ဝေပုလ္လံ ပါပုဏာတီတိ ဒုမော။
ဒေသောဓနေ။ သောဓနံ ပရိယောဒါပနံ။ ဒါယတိ။ ဒါယနံ။ ယထာ ဂါယတိ, ဂါယနံ။ ဒါယိတုံ, ဒါယိတွာ, ဓာတာဝယဝဿေကာရဿ အာယာဒေသော။ ‘‘ဒါတုံ, ဒတွာ’’ ဣစ္စပိ ရူပါနိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၈၃။)တတြ ဒါတုန္တိ သောဓေတုံ။ ဒတွာတိ သောဓေတွာတိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ တထာ ဟိ ‘‘ဗာလော အဗျတ္တော နပ္ပဋိဗလော အနုယုဉ္ဇိယမာနော အနုယောဂံ ဒါတု’’န္တိ ဧတ္ထ ဒါတုန္တိ ပဒဿ သောဓေတုန္တိ အတ္ထော။ ကေစိ ‘‘ဒါနတ္ထ’’န္တိ အတ္ထံ ဝဒန္တိ, တံ န ယုတ္တံ။ န ဟိ ယော ပရေဟိ အနုယုဉ္ဇိယတိ, သော အနုယောဂံ ဒေတိ နာမာတိ။ တသ္မာ ‘‘အာစရိယဿ အနုယောဂံ ဒတွာ ဗာရာဏသိံ ပစ္စာဂစ္ဆီ’’တိအာဒီသုပိ အနုယောဂံ ဒတွာတိ အနုယောဂံ သောဓေတွာတိ အတ္ထောယေဝ ဂဟေတဗ္ဗော။ တထာ ဟိ ပုဗ္ဗာစရိယေဟိ ‘‘အနုယောဂဒါပနတ္ထ’’န္တိ ဧတသ္မိံ ပဒေသေ ဧသောယေဝတ္ထော ဝိဘာဝိတော။ ကထံ? အနုယောဂဒါပနတ္ထန္တိ အနုယောဂံ သောဓာပေတုံ။ ဝိမဒ္ဒက္ခမဉှိ သီဟနာဒံ နဒန္တော အတ္ထတော အနုယောဂံ သောဓေတိ နာမ, အနုယုဉ္ဇန္တော စ နံ သောဓာပေတိ နာမာတိ။ ဣဒမ္ပိ စ တေဟိ ဝုတ္တံ။ ဒါတုန္တိ သောဓေတုံ။ ကေစိ ‘‘ဒါနတ္ထ’’န္တိ အတ္ထံ ဝဒန္တိ, တံ န ယုတ္တံ။ န ဟိ ယော သီဟနာဒံ နဒတိ, သော ဧဝ တတ္ထ အနုယောဂံ ဒေတီတိ။ သမန္တပဋ္ဌာနမဟာပကရဏ သံဝဏ္ဏနာယမ္ပိ ပုဗ္ဗာစရိယေဟိ ‘‘ဒါနံ ဒတွာတိ တံ စေတနံ ပရိယောဒါပေတွာ’’တိ သောဓနတ္ထော ဝုတ္တော။ ဒုလ္လဘာ အယံ နီတိ သာဓုကံ စိတ္တေ ဌပေတဗ္ဗာ။
ဒေ ပါလနေ။ ဒီယတိ။ ဒါနံ, ဥဒ္ဒါနံ ဒါယိတုံ, ဒါယိတွာ။ တတ္ထ ဒါနန္တိ ဒုဂ္ဂတိတော ဒါယတိ ရက္ခတီတိ ဒါနံ, ဒါနစေတနာ။ ဥဒ္ဒါနန္တိ ဝုတ္တဿ အတ္ထဿ ဝက္ခမာနဿ ဝါ ဝိပ္ပကိဏ္ဏဘာဝေန နဿိတုံ အဒတွာ ဥဒ္ဓံ ဒါနံ ရက္ခဏံ ဥဒ္ဒါနံ, သင်္ဂဟဝစနန္တိ အတ္ထော။ အထ ဝါ ဥဒ္ဒါနန္တိ ပစ္ဆုဒ္ဒါနာဒိကံ ဥဒ္ဒါနံ။
ခါဒ ဘက္ခနေ။ ခါဒတိ။ ခါဒိကာ, ခါဒနံ, အညမညခါဒိကာ။ ပုဗ္ဗဖလခါဒိကာ, ခဇ္ဇံ, ခါဒနီယံ, ခန္ဓာ။
တတ္ထ ခဇ္ဇန္တိ ပူဝေါ။ ခါဒနီယန္တိ ပူဝဖလာဖလာဒိ။ ‘‘ခါဒနီယံ ဝါ ဘောဇနီယံ ဝါ’’တိ ဝိသုံ ဘောဇနီယဿ ဝစနတော ခါဒနံ နာမ ခဇ္ဇဿ ဝါ ခါဒနီယဿ ဝါ ဘက္ခနံ။ အပိစ ဟိံသာပိ ‘‘ခါဒန’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ဇာတိဇရာဗျာဓိဒုက္ခာဒီဟိ ခဇ္ဇန္တီတိ ခန္ဓာ, ရူပဝေဒနာသညာသင်္ခါရဝိညာဏာနိ။ ‘‘စီဝရာနိ နဿန္တိပိ ဍယှန္တိပိ ဥန္ဒူရေဟိပိ ခဇ္ဇန္တီ’’တိ ဧတ္ထ ဝိယ ခဇ္ဇန္တိ သဒ္ဒေါ ကမ္မတ္ထော။
(နီတိ၊ဓာ၊၈၄။)ဗဒ ထေရိယေ။ ထိရဘာဝေါ ထေရိယံ, ယထာ ဒက္ခိယံ။ ဗဒတိ။ ဗဒရီ, ဗဒရံ။ အတြိဒံ ဝုစ္စတိ –
ကက္ကန္ဓု ဗဒရီ ကောလီ၊ ကောလံ ကုလဝမိစ္စပိ။
တေနိလံ ဗဒရဉ္စာတိ၊ နာမံ ရုက္ခဿ ကောလိယာတိ။
ခဒ ဓိတိဟိံသာသု စ။ ထေရိယာပေက္ခာယ စကာရော။ ခဒတိ။ ခဒိရော။
ဂဒ ဝိယတ္တိယံ ဝါစာယံ။ ဂဒတိ။ အာဂဒနံ, တထော အာဂဒေါ ဧတဿာတိ တထာဂတော။ သုဋ္ဌု ဂဒတီတိ သုဂဒေါ။
ရဒ ဝိလေခနေ။ ရဒတိ။ ရဒနော, ရဒေါ, ဒါဌာရဒေါ။ အတြ ရဒနောတိ ဒန္တော။
နဒ အဗျတ္တသဒ္ဒေ။ သီဟော နဒတိ, ပဏဒတိ။ နာဒေါ, နဒီ။ ပဗ္ဗတေသု ဝနာဒီသု နဒတီတိ နဒီ။ နဒ ဣ ဣတိ ဓာတုဒွယဝသေန ပန ‘‘နဒန္တီ ဂစ္ဆတီတိ နဒီ’’တိပိ နိဗ္ဗစနံ ဝဒန္တိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၈၅။)ကေစေတ္ထ ဝဒေယျုံ ယာ ပနေသာ ‘‘နဒ အဗျတ္တသဒ္ဒေ’တိ ဓာတု တုမှေဟိ ဝုတ္တာ, သာ ကိံနိစ္စမဗျတ္တသဒ္ဒေယေဝ ဝတ္တတိ, ဥဒါဟု ကတ္ထစိ ဝိယတ္တိယမ္ပိ ဝါစာယံ ဝတ္တတီ’’တိ? နိစ္စမဗျတ္တသဒ္ဒေယေဝ ဝတ္တတီတိ။ ယဇ္ဇေဝံ ‘‘သီဟော နဒတီ’’တိအာဒီသု တိရစ္ဆာနဂတာဒိသဒ္ဒဘာဝေန အဝိဘာဝိတတ္ထတာယ နဒသဒ္ဒေါ အဗျတ္တသဒ္ဒေါ ဟောတု, ‘‘သီဟော ဝိယ အယံ ပုရိသော နဒတီ’’တိအာဒီသု ပန မနုဿဘာသာပိ အဗျတ္တသဒ္ဒေါ သိယာတိ? တန္န ဝိယတ္တာပိ သမာနာ မနုဿဘာသာ သီဟော ဝိယာတိ ဧဝံ သမုပေက္ခာဝသေန သီဟပဒတ္ထဿာပေက္ခနတော နဒသဒ္ဒေန နိဒ္ဒိသိယတိ, န ပုရိသာပေက္ခနဝသေန။ ယထာ ဟိ ဝလာဟကူပမာဝသေန ကထိတံ, ‘‘ကထဉ္စ ပုဂ္ဂလော ဂဇ္ဇိတာ စ ဝဿိတာ စ ဟောတီ’’တိ ပါဠိယံ ဂဇ္ဇနံ ဝဿနဉ္စ ပုဂ္ဂလေ အလဗ္ဘမာနမ္ပိ ဝလာဟကဿ ဂဇ္ဇနဝဿနသဒိသတာယ ဘာသနကရဏကြိယာယူပလဗ္ဘနတော ဝတ္တဗ္ဗမေဝ ဟောတိ, ဧဝမေဝ နိဗ္ဘယဘာဝေန သီဟနာဒသဒိသိယာ ဝါစာယ နိစ္ဆရဏတော သီဟော ဝိယ နဒတီတိ အဝိဘာဝိတတ္ထဝန္တေန နဒသဒ္ဒေန မနုဿဘာသာပိ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗာ ဟောတိ။
ဧတ္ထ စ အမ္ဗဖလူပမာဒယောပိ အာဟရိတွာ ဒဿေတဗ္ဗာ။ န ဟိ ပက္ကာမကတာဒီနိ ပုဂ္ဂလေသု ဝိဇ္ဇန္တိ, အထ ခေါ အမ္ဗဖလာဒီသု ဧဝ ဝိဇ္ဇန္တိ, ဧဝံ သန္တေပိ ဘဂဝတာ အညေနာကာရေန သဒိသတ္တံ ဝိဘာဝေတုံ အမ္ဗဖလူပမာဒယော ဝုတ္တာ, ဧဝမေဝ နဒသဒ္ဒေါ အဗျတ္တသဒ္ဒဘာဝေန တိရစ္ဆာနဂတသဒ္ဒါဒီသု ဧဝ ဝတ္တဗ္ဗောပိ အတ္ထန္တရဝိဘာဝနတ္ထံ ‘‘သီဟော ဝိယ နဒတီ’’တိအာဒီသု မနုဿဘာသာယမ္ပိ ရူဠှိယာ ဝုတ္တော, န သဘာဝတော။ တထာ ဟိ သဘာဝတော နဒသဒ္ဒေနပိ ဝဿိတသဒ္ဒါဒီဟိပိ မနုဿဘာသာ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗာ န ဟောတီတိ။ ယဒိ ဧဝံ –
‘‘သုဝိဇာနံ သိင်္ဂါလာနံ၊ သကုဏာနဉ္စ ဝဿိတံ။
မနုဿဝဿိတံ ရာဇ၊ ဒုဗ္ဗိဇာနတရံ တတော’’တိ
(နီတိ၊ဓာ၊၈၆။)ဧတ္ထ ကသ္မာ ဝဿိတသဒ္ဒေန မနုဿဘာသာ နိဒ္ဒိသိယတီတိ? သစ္စံ မနုဿဘာသာပိ ဝဿိတသဒ္ဒေန နိဒ္ဒိဋ္ဌာ ဒိဿတိ, ဧဝံ သန္တေပိ သာ ‘‘သုဝိဇာနံ သိင်္ဂါလာနံ, သကုဏာနဉ္စ ဝဿိတ’’န္တိ ဝဿိတသဒ္ဒဝသေန ပယောဂဿ ဝစနတော တဒနုရူပံ နိဒ္ဒိသိတုံ အရဟတီတိ မန္တွာ ဝဿိတသဒ္ဒသဒိသီ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ။ န ဟိ ‘‘မနုဿော ဝဿတီ’’တိအာဒိနာ ဝိသုံ ပယောဂါ ဒိဿန္တိ, ‘‘သကုဏော ဝဿတိ, ကူဇတီ’’တိအာဒိနာ ပန ပယောဂါ ဒိဿန္တိ, တသ္မာ ‘‘သင်္ဂါမံ ဩတရိတွာန, သီဟနာဒံ နဒိ ကုသော’’တိအာဒီသု ဝိယ ယထာရဟံ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ ဧဝံ နဒဓာတု သဘာဝတော အဗျတ္တသဒ္ဒေယေဝ ဟောတိ, န ဝိယတ္တိယံ ဝါစာယန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။
အဒ္ဒ ဂတိယံ ယာစနေ စ။ အဒ္ဒတိ။
နဒ္ဒ ဂဒ္ဒ သဒ္ဒေ။ နဒ္ဒတိ။ ဂဒ္ဒတိ။
တဒ္ဒ ဟိံသာယံ။ တဒ္ဒတိ။
ကဒ္ဒ ကုစ္ဆိတေ သဒ္ဒေ။ ကဒ္ဒတိ။ ကဒ္ဒမော။
ခဒ္ဒ ဒံသနေ။ ဒံသနမိဟ ဒန္တသုကတကတ္တိကာ ကြိယာ အဘိဓီယတေ။ သဘာဝတ္တာ ဓာတုယာ သာဓနပ္ပယောဂသမဝါယီ။ ခဒ္ဒတိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၈၇။)အဒိ ဗန္ဓနေ။ အန္ဒတိ။ အန္ဒု။ အန္ဒုသဒ္ဒေါပနေတ္ထ ဣတ္ထိလိင်္ဂေါ ဂဟေတဗ္ဗော ပါဠိယံ ဣတ္ထိလိင်္ဂပ္ပယောဂဒဿနတော ‘‘သေယျထာပိ ဝါသေဋ္ဌ အယံ အစိရဝတီ နဒီ ပူရာ ဥဒကဿ သမတိတ္တိကာ ကာကပေယျာ, အထ ပုရိသော အာဂစ္ဆေယျ ပါရတ္ထိကော ပါရဂဝေသီ ပါရဂါမီ ပါရံ တရိတုကာမော, သော ဩရိမတီရေ ဒဠှာယ အန္ဒုယာ ပစ္ဆာဗာဟံ ဂါဠှဗန္ဓနဗန္ဓော’’တိ။ တတြ အန္ဒူတိ ယံ ကိဉ္စိ ဗန္ဓနံ ဝါ။ ‘‘ယထာ အန္ဒုဃရေ ပုရိသော’’တိ ဟိ ဝုတ္တံ။ ဗန္ဓနဝိသေသော ဝါ, ‘‘အန္ဒုဗန္ဓနာဒီနိ ဆိန္ဒိတွာ ပလာယိံသူ’’တိ ဟိ ဝုတ္တံ။ အပိစ အန္ဒနဋ္ဌေန ဗန္ဓနဋ္ဌေန အန္ဒု ဝိယာတိပိ အန္ဒု, ပဉ္စ ကာမဂုဏာ။ ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ ‘‘ဣမေ ခေါ ဝါသေဋ္ဌ ပဉ္စ ကာမဂုဏာ အရိယဿ ဝိနယေ အန္ဒူတိပိ ဗန္ဓနန္တိပိ ဝုစ္စန္တီ’’တိ။ နိဂ္ဂဟီတာဂမဝသေနာယံ ဓာတု ဝုတ္တာ။ ကတ္ထစိ ပန ဝိဂတနိဂ္ဂဟီတာဂမောပိ ဟောတိ, တံ ယထာ? ‘‘အဝိဇ္ဇာ ဘိက္ခဝေ ပုဗ္ဗင်္ဂမာ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ သမာပတ္တိယာ အနွဒေဝ အဟိရိက’’န္တိ ပါဠိ။ ဧတ္ထ အနုအန္ဒတိ အနုဗန္ဓတီတိ အနွဒိ။ အနွဒိ ဧဝ အနွဒေဝါတိ ကိတဝိဂ္ဂဟော သန္ဓိဝိဂ္ဂဟော စ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တထာ ဟိ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘အနွဒေဝါတိ အနုဗန္ဓမာနမေဝါ’’တိ ဝုတ္တံ, တံ အဝိဇ္ဇမဟိရိကံ အနုဗန္ဓမာနမေဝ ဟောတီတိ အတ္ထော။
ဣဒိ ပရမိဿရိယေ ဣန္ဒတိ။ ဣန္ဒနံ, ဣန္ဒော။
ဧတ္ထ ဣန္ဒောတိ အဓိပတိဘူတော ယော ကောစိ။ သော ဟိ ဣန္ဒတိ ပရေသု ဣဿရိယံ ပါပုဏာတီတိ ဣန္ဒောတိ ဝုစ္စတိ။ အပိစ ဣန္ဒောတိ သက္ကော။ သက္ကဿ ဟိ အနေကာနိ နာမာနိ –
သက္ကော ပုရိန္ဒဒေါ ဣန္ဒော၊ ဝတြဘူ ပါကသာသနော။
သဟဿနေတ္တော မဃဝါ၊ ဒေဝရာဇာ သုဇမ္ပတိ။
သဟဿက္ခော ဒသသတ-လောစနော ဝဇိရာဝုဓော။
ဟူတပတိ မဟိန္ဒော စ၊ ကောသိယော ဒေဝကုဉ္ဇရော။
သုရာဓိပေါ သုရနာထော၊ ဝါသဝေါ တိဒိဝါဓိဘူ။
ဇမ္ဗာရိ စေဝ ဝဇိရ-ဟတ္ထော အသုရသာသနော။
ဂန္ဓရာဇာ ဒေဝိန္ဒော၊ သုရိန္ဒော အသုရာဘိဘူတိ။
ဧဝံ အနေကာနိ နာမာနိ။ ဧကောပိ ဟိ အတ္ထော အနေကသဒ္ဒပ္ပဝတ္တိနိမိတ္တတာယ အနေကနာမော။ တေနာဟ ဘဂဝါ –
(နီတိ၊ဓာ၊၈၈။)သက္ကော မဟာလိ ဒေဝါနမိန္ဒော ပုဗ္ဗေ မနုဿဘူတော သမာနော မဃော နာမ မာဏဝေါ အဟောသိ, တသ္မာ ‘‘မဃဝါ’’တိ ဝုစ္စတိ။ သက္ကော မဟာလိ ဒေဝါနမိန္ဒော ပုဗ္ဗေ မနုဿဘူတော သမာနော ပုရေ ဒါနံ အဒါသိ, တသ္မာ ‘‘ပုရိန္ဒဒေါ’’တိ ဝုစ္စတိ။ သက္ကော မဟာလိ ဒေဝါနမိန္ဒော ပုဗ္ဗေ မနုဿဘူတော သမာနော သက္ကစ္စံ ဒါနံ အဒါသိ, တသ္မာ ‘‘သက္ကော’’တိ ဝုစ္စတိ။ သက္ကော မဟာလိ ဒေဝါနမိန္ဒော ပုဗ္ဗေ မနုဿဘူတော သမာနော အာဝါသံ အဒါသိ, တသ္မာ ‘‘ဝါသဝေါ’’တိ ဝုစ္စတိ။ သက္ကော မဟာလိ ဒေဝါနမိန္ဒော သဟဿံ အတ္ထာနံ မုဟုတ္တေန စိန္တေတိ, တသ္မာ ‘‘သဟဿက္ခော’’တိ ဝုစ္စတိ။ သက္ကဿ မဟာလိ ဒေဝါနမိန္ဒဿ သုဇာ နာမ အသုရကညာ ပဇာပတိ, တသ္မာ ‘‘သုဇမ္ပတီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ သက္ကော မဟာလိ ဒေဝါနမိန္ဒော ဒေဝါနံ တာဝတိံသာနံ ဣဿရိယာဓိပစ္စံ ရဇ္ဇံ ကာရေတိ, တသ္မာ ‘‘ဒေဝါနမိန္ဒော’’တိ ဝုစ္စတီတိ။
ဧဝမေကဿာပိ အတ္ထဿ အနေကာနိ သဒ္ဒပ္ပဝတ္တိနိမိတ္တာနိ ဒိဿန္တိ။
တထာ ဟိ ယေန ပဝတ္တိနိမိတ္တေန တာဝတိံသာဓိပတိမှိ ဣန္ဒသဒ္ဒေါ ပဝတ္တော, န တေန တတ္ထ သက္ကာဒိသဒ္ဒါ ပဝတ္တာ, အထ ခေါ အညေန။ တထာ ယေန သမ္မာဒိဋ္ဌိယံ ပညာသဒ္ဒေါ ပဝတ္တော, န တေန တတ္ထ ဝိဇ္ဇာဒိသဒ္ဒါ။ ယေန သမ္ပယုတ္တဓမ္မာနံ ပုဗ္ဗင်္ဂမဘာဝေန ဥပ္ပန္နဓမ္မသ္မိံ စိတ္တသဒ္ဒေါ ပဝတ္တော, န တေန တတ္ထ ဝိညာဏာဒိသဒ္ဒါ။ န ဟိ ဝိနာ ကေနစိ ပဝတ္တိနိမိတ္တေန သဒ္ဒေါ ပဝတ္တတီတိ။ ဧကောပိ အတ္ထော သမ္မုတျတ္ထော စ ပရမတ္ထော စ အနေကသဒ္ဒပ္ပဝ္တ္တိနိမိတ္တတာယ အနေကနာမောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။
(နီတိ၊ဓာ၊၈၉။)ဧတ္ထ သိယာ ‘‘နာမာနီတိ ဝဒထ, ကိံ နာမံ နာမာ’’တိ။ ဝုစ္စတေ – ဤဒိသေ ဌာနေ အတ္ထေသု သဒ္ဒပ္ပဝတ္တိနိမိတ္တံ ‘‘နာမ’’န္တိ ဂဟိတံ, ယံ ‘‘လိင်္ဂ’’န္တိပိ ဝုစ္စတိ။ တထာ ဟိ ‘‘နာမ’’န္တိ စ ‘‘လိင်္ဂ’’န္တိ စ သဒ္ဒေါပိ ဝုစ္စတိ, ‘‘အညံ သောဘနံ နာမံ ပရိယေသိဿာမိ။ လိင်္ဂဉ္စ နိပ္ပဇ္ဇတေ’’တိအာဒီသု ဝိယ။ အသဘာဝဓမ္မဘူတံ နာမပညတ္တိသင်္ခါတံ အတ္ထေသု သဒ္ဒပ္ပဝတ္တိနိမိတ္တမ္ပိ ဝုစ္စတိ ‘‘နာမဂေါတ္တံ န ဇီရတိ။ သတလိင်္ဂေါ’’တိအာဒီသု ဝိယ။ ဣတိ နာမသဒ္ဒေနပိ လိင်္ဂသဒ္ဒေနပိ သဒ္ဒပ္ပဝတ္တိနိမိတ္တဿ ကထနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သဒ္ဒပ္ပဝတ္တိနိမိတ္တဉ္စ နာမ လောကသင်္ကေတသိဒ္ဓါ တံတံဝစနတ္ထနိယတော သာမညာကာရဝိသေသောတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ သော ဧဝံဘူတောယေဝ သာမညာကာရဝိသေသော နာမ ပညတ္တီတိ ပုဗ္ဗာစရိယာ ဝဒန္တိ။ သော ဟိ တသ္မိံ တသ္မိံ အတ္ထေ သဒ္ဒံ နာမေတိ တဿ တဿ အတ္ထဿ နာမသညံ ကရောတီတိ နာမံ, ပကာရေဟိ ဉာပနတော ပညတ္တိ စ။ သဝိညတ္တိဝိကာရဿ ပန သဒ္ဒဿ သမ္မုတိပရမတ္ထသစ္စာနံ ပကာရေဟိ ဉာပနတော ပညတ္တိဘာဝေ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထိ။ သဒ္ဒဿေဝ ဟိ ဧကန္တေန ပညတ္တိဘာဝေါ ဣစ္ဆိတဗ္ဗော ‘‘နိရုတ္တိပဋိသမ္ဘိဒါ ပရိတ္တာရမ္မဏာ’’တိ စ ‘‘နိရုတ္တိပဋိသမ္ဘိဒါ ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏာ’’တိ စ ‘‘နိရုတ္တိပဋိသမ္ဘိဒါ ဗဟိဒ္ဓါရမ္မဏာ’’တိ စ ပါဠိဒဿနတော။ ဣဓ ပန သဒ္ဒပ္ပဝတ္တိနိမိတ္တာဓိကာရတ္တာ နာမဝသေန အတ္ထော ပကာသိတော။ ဧဝံ အနေကဝိဓဿ သာမညာကာရဝိသေသောတိ ပုဗ္ဗာစရိယေဟိ ဂဟိတဿ နာမပညတ္တိသင်္ခါတဿ သဒ္ဒပ္ပဝတ္တိနိမိတ္တဿ ဝသေန ဧကောပိ ဉေယျတ္ထော အနေကလိင်္ဂေါတိ ဂဟေတဗ္ဗော။ တေနာဟ အာယသ္မာ သုဟေမန္တော ပဘိန္နပဋိသမ္ဘိဒေါ –
‘‘သတလိင်္ဂဿ အတ္ထဿ၊ သတလက္ခဏဓာရိနော။
ဧကင်္ဂဒဿီ ဒုမ္မေဓော၊ သတဒဿီဝ ပဏ္ဍိတော’’တိ။
ဧဝံ သဗ္ဗာဘိဓာနေသုပိ ဣမိနာ နယေန ယထာရဟံ အတ္ထော ဝိဘာဝေတဗ္ဗော နယညူဟိ။
ဝိဒိ အဝယဝေ။ ဝိန္ဒတိ။ ယဒိ အဘိဓာနမတ္ထိ, ‘‘ဝိန္ဒော’’တိ ဒိဿတိ။ ယထာ ကဏ္ဍတိ။ ကဏ္ဍော။
ခိဒိ အဝယဝေတိ စန္ဒဝိဒုနော ဝဒန္တိ။ တေသံ မတေ ‘‘ခိန္ဒတီ’’တိ ရူပံ။
နိဒိ ကုစ္ဆာယံ။ ကုစ္ဆာသဒ္ဒေါ ဂရဟတ္ထော။ နိန္ဒတိ။ နိန္ဒာ။
ပေါရာဏမေတံ အတုလ၊ နေတံ အဇ္ဇတနာမိဝ။
နိန္ဒန္တိ တုဏှိမာသီနံ၊ နိန္ဒန္တိ ဗဟုဘာဏိနံ။
မိတဘာဏိမ္ပိ နိန္ဒန္တိ၊ နတ္ထိ လောကေ အနိန္ဒိတော။
(နီတိ၊ဓာ၊၉၀။)အဝဏ္ဏော အဂုဏော နိန္ဒာ၊ ဂရဟာ အယသောပိ စ။
အသိလောကော အကိတ္တိ စ၊ အသိလာဃာ စ အတ္ထုတိ။
နန္ဒ သမိဒ္ဓိယံ။ အကမ္မိကာ ဓာတု။ နန္ဒတိ ပုတ္တေဟိ ပုတ္တိမာ။ နန္ဒာယ နုန မရဏေန။ နန္ဒသိ သိရိဝါဟန။ နန္ဒနံ ဝနံ။ အဘိသဒ္ဒယောဂေ ပနာယံ သကမ္မကောပိ။ အဘိနန္ဒန္တိ အာဂတံ နာဘိနန္ဒန္တိ မရဏံ။
သိရီဝ ရူပိနိံ ဒိသွာ၊ နန္ဒိတံ အာသိ တံ ကုလံ။
တေန နန္ဒာတိ မေ နာမံ၊ သုန္ဒရံ ပဝရံ အဟု။
ရမ္မံ ဝေဠုဝနံ ယေန၊ န ဒိဋ္ဌံ သုဂတာလယံ။
န တေန နန္ဒနံ ဒိဋ္ဌံ၊ ဣတိ မညေ မဟေသယံ။
ယေန ဝေဠုဝနံ ဒိဋ္ဌံ၊ နရနန္ဒနနန္ဒနံ။
သုဒိဋ္ဌံ နန္ဒနံ တေန၊ အမရိန္ဒသုနန္ဒနံ။
စဒိ ဟိလာဒနေ ဒိတ္တိယဉ္စ။ ဟိလာဒနံ သုခနံ။ ဒိတ္တိ သောဘာ။ စန္ဒတိ။ စန္ဒနော, စန္ဒော။
ဧတ္ထ စ စန္ဒနဿပိ အနေကာနိ နာမာနိ – စန္ဒနံ, ဂန္ဓသာရော, မလယဇော, သုဝဏ္ဏစန္ဒနံ, ဟရိစန္ဒနံ, ရတ္တစန္ဒနံ, ဂေါသီတစန္ဒနံ။ စန္ဒယတိ ဟိလာဒယတိ သီတဂုဏသမင်္ဂိတာယ သတ္တာနံ ပလိဠာဟံ ဝူပသမေန္တံ သုခံ ဥပ္ပာဒေတီတိ စန္ဒနံ။ စန္ဒောတိ သောမော, သောပိ စန္ဒယတိ ဟိလာဒယတိ သီတဂုဏသမ္ပတ္တိယာ အတ္တနော ပဘာယ သတ္တာနံ ပရိဠာဟံ ဝူပသမေန္တော သုခံ ဥပ္ပာဒေတီတိ စန္ဒောတိ ဝုစ္စတိ။ အထ ဝါ စန္ဒတိ ဒိဗ္ဗတိ သိရိယာ ဝိရောစတီတိ စန္ဒော။ အာဂမဋ္ဌကထာသု ပန ‘‘ဆန္ဒံ ဇနေတီတိ စန္ဒော’’တိ ဝုတ္တံ။ တဿာပိ အနေကာနိ နာမာနိ –
(နီတိ၊ဓာ၊၉၁။)စန္ဒော နက္ခတ္တရာဇာ စ၊ ဣန္ဒု သောမော နိသာကရော။
စန္ဒိမာ မာ နိသာနာထော၊ ဩသဓီ သော နိသာပတိ။
ဥဠုရာဇာ သသင်္ကော စ၊ ဟိမရံသိ သသီပိ စ။
ဒွိဇရာဇာ သသဓရော၊ တာရာပတိ ဟိမံသု စ။
ကုမုဒဗန္ဓဝေါ စေဝ၊ မိဂင်္ကော စ ကလာနိဓိ။
သုဓံ သုဓိ ဓူပိ ယူပ-ရသ္မိ စေဝ ခမာကရော။
နက္ခတ္တေသော စ ရဇနီ-ကရော သုဗ္ဘံသု ဧဝ စ။
တဒိ စေတာယံ။ တန္ဒတိ။ တန္ဒီ။
ကဒိ ကလဒိ အဝှာနေ ရောဒနေ စ။ ကန္ဒတိ, ပက္ကန္ဒတိ။ ပက္ကန္ဒုံ, ကန္ဒန္တော, ကလန္ဒကော။
ကလိဒိ ပရိဒေဝနေ။ ကလိန္ဒတိ။
ခေါဒ ပဋိဃာတေ။ ခေါဒတိ။
ခန္ဒ ဂတိသောသနေသု။ ခန္ဒတိ။ ခန္ဒော။ ခန္ဒော နာမ ဧကော ဒေဝေါ, ယော ‘‘ကုမာရော သတ္တိဓရော’’တိ စ ဝုစ္စတိ။
ခုဒိ အာပဝနေ။ ခုန္ဒတိ။
သိဒိ သီတိယေ။ သီတိယံ သီတိဘာဝေါ။ သိန္ဒတိ။ သောသိန္ဒော, သောတတ္တော။
ဝန္ဒ အဘိဝါဒနထုတီသု။ ဝန္ဒတိ, အဘိဝန္ဒတိ။ အဘိဝန္ဒနာ, ဝန္ဒနံ, ဝန္ဒကော။
ဧတ္ထ ပန ဝန္ဒတီတိ ပဒဿ နမဿတိ ထောမေတိ ဝါတိ အတ္ထော။ တထာ ဟိ သုတ္တန္တဋီကာကာရော ‘‘ဝန္ဒေတိ ဝန္ဒာမိ ထောမေမိ ဝါ’’တိ အာဟ။
ဘဒိ ကလ္လာဏေ သောခိယေ စ။ ကလ္လာဏံ ကလျာဏံ, သောခိယံ သုခိနော ဘာဝေါ, သုခမိစ္စေဝတ္ထော။ ဘန္ဒတိ။ ဘန္ဒကော, ဘဒ္ဒေါ, ဘဒြော။
(နီတိ၊ဓာ၊၉၂။)မဒိ ထုတိမောဒမဒသုပနဂတီသု။ မန္ဒတိ။ မန္ဒော။
ဧတ္ထ ပန မန္ဒောတိ အညာဏီပိ ဗာလဒါရကောပိ ဝုစ္စတိ။ တတ္ထ အညာဏီ မန္ဒတိ အညာဏဘာဝေန အပ္ပသံသိတဗ္ဗမ္ပိ ပုဂ္ဂလံ ထောမေတီတိ မန္ဒော။ မန္ဒတိ အမောဒိတဗ္ဗဋ္ဌာနေပိ မောဒတီတိ မန္ဒော။ မန္ဒတိ ဒါနသီလာဒိပုညကြိယာသု ပမဇ္ဇတီတိ မန္ဒော။ မန္ဒတိ အတ္တနော စ ပရေသဉ္စ ဟိတာဟိတံ အစိန္တေန္တော ခါဒနီယဘောဇနီယာဒီဟိ အတ္တနော ကာယံ သဉ္ဇာတမေဒံ ကုရုမာနော သုပတီတိ မန္ဒော။ မန္ဒတိ အယုတ္တံ ပရေသံ ကြိယံ ဒိဋ္ဌာနုဂတိအာပဇ္ဇနေန ဂစ္ဆတိ ဂဏှာတီတိ မန္ဒော။ အထ ဝါ မန္ဒတိ ပုနပ္ပုနံ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏဝသေန ဂဗ္ဘံ ဂစ္ဆတီတိ မန္ဒော။ ဝုတ္တဉှိ ဘဂဝတာ ‘‘ပုနပ္ပုနံ ဂဗ္ဘမုပေတိ မန္ဒော’’တိ။ ဗာလဒါရကော ပန မန္ဒတိ ယုတ္တာယုတ္တမဇာနန္တော ဥတ္တာနသေယျံပရိဝတ္တနသေယျံ ဝါ သုပတီတိ မန္ဒော။ တထာ ဟိ –
‘‘နောနီတသုခုမာလံ မံ၊ ဇာတပလ္လဝကောမလံ။
မန္ဒံ ဥတ္တာနသယနံ၊ ပိသာစဘယတဇ္ဇိတာ။
ပါဒမူလေ မဟေသိဿ၊ သာယေသုံ ဒီနမာနသာ။
ဣဒံ ဒဒါမ တေ နာထ၊ သရဏံ ဟောဟိ နာယကာ’’တိ
ဝုတ္တံ, ဣတိ ဥတ္တာနသယနတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ မန္ဒဒသကံ, တာဝ ‘‘မန္ဒော’’တိ ‘‘ဒါရကော’’တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အပ္ပတ္ထဝါစကောပိ ပန မန္ဒသဒ္ဒေါ ဟောတိ, သော ပါဋိပဒိကတ္တာ ဣဓ နာဓိပ္ပေတော, အထ ဝါ မန္ဒတိ အပ္ပဘာဝေန ဂစ္ဆတိ ပဝတ္တတီတိ နိပ္ဖန္နပါဋိပဒိကဝသေနပိ ဂဟေတဗ္ဗော။
မုဒ ဟာသေ။ ဟသနံ ဟာသော တုဋ္ဌိ။ မောဒတိ, ပမောဒတိ။ သမ္မောဒတိ။ သမ္မောဒကော။ သမ္မောဒမာနာ ဂစ္ဆန္တိ မုဒိတာ။ မုဒါ။
(နီတိ၊ဓာ၊၉၃။)ဟဒ ကရီသောဿဂ္ဂေ။ ကရီသောဿဂ္ဂေါ နာမ ကရီသဿ ဩဿဇ္ဇနံ ဝိဿဇ္ဇနံ။ ဟဒတိ။ ဥဟဒတိ။ ဟဒနော။
ဧတ္ထ စ ‘‘ယေသံ နော သန္ထတေ ဒါရကာ ဥဟဒန္တိပိ ဥမ္မိဟန္တိပီ’’တိ အယံ ပါဠိ နိဒဿနံ, တတြ ဥဟဒန္တိပီတိ ဝစ္စမ္ပိ ကရောန္တိ။ ဥမ္မိဟန္တိပီတိ ပဿာဝမ္ပိ ကရောန္တိ။ ပစ္ဆိမပဒဿတ္ထော မိဟ သေစနေတိ ဓာတုဝသေန ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အယံ ပန စုရာဒိဂဏေပိ ဝတ္တတိ ဒွိဂဏိကတ္တာ။ ဣမသ္မိဉှိ ဌာနေ ‘‘မုတ္တေတိ ဩဟဒေတိ စာ’’တိ စရိယာပိဋကပါဠိပ္ပဒေသော နိဒဿနံ။ တတ္ထ မုတ္တေတီတိ ပဿာဝံ ကရောတိ။ ဩဟဒေတီတိ ကရီသံ ဝိဿဇ္ဇေတိ။
ဥဒ မောဒေ ကီဠာယဉ္စ။ ဥဒတိ။ ဥဒါနံ။ ဥဒဂ္ဂေါ။
တတ္ထ ဥဒါနန္တိ ကေနဋ္ဌေန ဥဒါနံ? ဥဒါနနဋ္ဌေန။ ကိမိဒံ ဥဒါနနံ နာမ? ပီဘိဝေဂသမုဋ္ဌာပိတော ဥဒါဟာရော။ ယထာ ဟိ ယံ တေလာဒိ မိနိတဗ္ဗဝတ္ထု မာနံဂဟေတုံ န သက္ကောတိ, ဝိဿန္ဒိတွာ ဂစ္ဆတိ, တံ ‘‘အဝသေကော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ယဉ္စ ဇလံ တဠာကံ ဂဟေတုံ န သက္ကောတိ, အဇ္ဈောတ္ထရိတွာ ဂစ္ဆတိ, တံ ‘‘ဩဃော’’တိ ဝုစ္စတိ, ဧဝမေဝ ယံ ပီတိဝေဂသမုဋ္ဌာပိတံ ဝိတက္ကဝိပ္ဖာရံ ဟဒယံ သန္ဓာရေတုံ န သက္ကောတိ, သော အဓိကော ဟုတွာ အန္တော အသဏ္ဌဟိတွာ ဝစီဒွါရေန နိက္ခမန္တော ပဋိဂ္ဂါဟကနိရပေက္ခော ဥဒါဟာရဝိသေသော ‘‘ဥဒါန’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ဥဒဂ္ဂေါတိ သဉ္ဇာတသောမနဿော။
ကုဒ ခုဒ ဂုဒ ကီဠာယမေဝ။ ကောဒတိ။ ခေါဒတိ။ ဂေါဒတိ။
သူဒ ပဂ္ဃရဏေ။ သူဒတိ။ သုတ္တံ။ သူဒေါ။ ရညော သူဒါ မဟာနသေ။
(နီတိ၊ဓာ၊၉၄။)ဧတ္ထ စ သုတ္တန္တိ သူဒတိ ဓေနု ဝိယ ခီရံ အတ္ထေ ပဂ္ဃရာပေတီတိ သုတ္တံ, တေပိဋကံ ဗုဒ္ဓဝစနံ။ သကမ္မိကဓာတုတ္တာ ပန ‘‘ပဂ္ဃရာပေတီ’’တိ ကာရိတဝသေန အတ္ထော ကထေတုံ လဗ္ဘတိ။ တထာ ဟိ ‘‘ကရောတီ’’တိ ပဒဿ ‘‘နိပ္ဖာဒေတီ’’တိ အတ္ထော ကထေတုံ လဗ္ဘတိ။ သူဒေါတိ ဘတ္တကာရော။ ယော ‘‘အာဠာရိကော, ဩဒနိကော, သူပကာရော, ရသကော’’တိ စ ဝုစ္စတိ။ သူဒတိ ‘‘ဧဝဉ္စေဝဉ္စ ကတေ ခါဒနီယံ ဝါ ဘောဇနီယံ ဝါ သုဂန္ဓံ မနာပံ သုရသဉ္စ ဘဝိဿတီ’’တိ ရန္ဓနကြိယာယ သုကုသလတာယ ရသံ ပဂ္ဃရာပေတိ အဘိနိဗ္ဗတ္တေတီတိ သူဒေါ။
ရဟဒ အဗျတ္တသဒ္ဒေ။ ရဟဒတိ။ ရဟဒေါ။
ဟိလာဒိ သုခေ စ။ စကာရော ပုဗ္ဗတ္ထာပေက္ခကော။ ဟိလာဒတိ။ ဟိလာဒနံ, ဟိလာဒေါ, မေတ္တာသဟာယကတသတ္တမဟာဟိလာဒေါ။
သဒ္ဒ ကုစ္ဆိတေ သဒ္ဒေ။ သဒ္ဒတိ။
မိဒ သ္နေဟေ။ သ္နေဟော နာမ ဝသာသင်္ခါတော သ္နေဟော ပီတိသ္နေဟောတိ ဒုဝိဓော။ ဣဓ ပန ဝသာသင်္ခါတော သ္နေဟော အဓိပ္ပေတော, မေဒတိ မေဒေါ။
(နီတိ၊ဓာ၊၉၅။)ဧတ္ထ စ မေဒတီတိ မေဒသဟိတော ဘဝတိ အယံ ပုရိသောတိ အတ္ထော။ မေဒေါ နာမ ထူလဿ သကလသရီရံ ဖရိတွာ ကိသဿ ဇင်္ဃမံသာဒီနိ နိဿာယ ဌိတော ပတ္ထိန္နသိနေဟော, သော ဝဏ္ဏေန ဟလိဒ္ဒိဝဏ္ဏော ဟောတိ။ ကာရိတေ ‘‘မေဒေတိ မေဒယတီ’’တိ ရူပါနိ။ တထာ ဟိ ‘‘တေ ဣမံ ကာယံ ဗလံ ဂါဟေန္တိ နာမ ဗြူဟေန္တိ နာမ မေဒေန္တိ နာမာ’’တိ ပါဠိ ဒိဿတိ။ တတ္ထ မေဒေန္တီတိ သဉ္ဇာတမေဒံ ကရောန္တီတိ အတ္ထော။ ဣမိဿာ ပန ဓာတုယာ ဒိဝါဒိဂဏံ ပတ္တာယ ပီတိသိနေဟတ္ထေ ‘‘မေဇ္ဇတီ’’တိ သုဒ္ဓကတ္တုရူပံ ဘဝတိ။ စုရာဒိဂဏံ ပန ပတ္တာယ ‘‘မေဒေတိ မေဒယတီ’’တိ သုဒ္ဓကတ္တုရူပါနိ ဘဝန္တီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။
သိဒ မောစနေ။ သိဒတိ။ သေဒေါ။
သန္ဒ ပသဝနေ။ ပသဝနံ သန္ဒနံ အဝိစ္ဆေဒပ္ပဝတ္တိ။ သန္ဒတိ ဥဒကံ။ မဟန္တော ပုညာဘိသန္ဒော။
ဧတ္ထ စ ပုညာဘိသန္ဒောတိ ပုညပ္ပဝါဟော, ပုညနဒီတိပိ ဝတ္တုံ ယုဇ္ဇတိ။
မဒ္ဒ မဒ္ဒနေ။ မဒ္ဒဘိ, ပမဒ္ဒတိ။ မာရသေနပ္ပမဒ္ဒနော။ ကဏ္ဋကံ မဒ္ဒတိ။
ကဒိ ဝေလမ္ဗေ။ ဝိလမ္ဗဘာဝေါ ဝေလမ္ဗော။ ကန္ဒတိ။
ကဒ အဝှာနေ ရောဒနေ စ။ ကဒတိ။
ခဒိ ဥဇ္ဈနေ။ ဆန္ဒတိ။
သဒ သာဒနေ။ သဒတိ။ အဿာဒေါ။
(နီတိ၊ဓာ၊၉၆။)သီဒ ဝိသရဏဂတျာဝသာနေသု။ ဝိသရဏံ ဝိပ္ဖရဏံ။ ဂတျာဝသာနံ ဂမနဿ အဝသာနံ ဩသာနံ အဘာဝကရဏံ, နိသီဒနန္တိ အတ္ထော။ သီဒတိ, လာဗူနိ သီဒန္တိ။ သံသီဒတိ, ဩသီဒတိ, ပသီဒတိ, ဝိပ္ပသီဒတိ။ ပသာဒေါ။ ပသန္နော။ ဝိပ္ပသန္နော။ ပသာဒကော။ ပသာဒိတော။ ပါသာဒေါ။ ဩသီဒါပကော။ ကုသီတော။ အာသီနော။ နိသိန္နော။ နိသိန္နကော။ သန္နိသီဝေသု ပက္ခိသု။ နိသီဒနံ, နိသိန္နံ။ နိသဇ္ဇာ။ ဂေါနိသာဒေါ, ဥပနိသာ။ သီဒေတိ။ သီဒယတိ။ သီဒါပေတိ။ သီဒါပယတိ။ ပသာဒေတိ။ နိသီဒိတုံ။ နိသီဒါပေတုံ, နိသာဒေတုံ, နိသီဒါပေတိ, နိသီဒါပေတွာ။ ဥစ္ဆင်္ဂေ မံ နိသာဒေတွာ, ပိတာ အတ္ထာနုသာသတိ။ နိသီဒိတွာတိပိ ပါဌော။ နိသီဒိတွာ။ နိသီဒိတွာန။ နိသီဒိတုန။ နိသီဒိယ။ နိသီဒိယာန။ သံသီဒိတွာ။ အဝသီဒိတွာ။ ဩသီဒိတွာ။
တတ္ထ ကုသီတောတိ ဝီရိယေနာဓိဂန္တဗ္ဗဿ အတ္ထဿ အလာဘတော ကုစ္ဆိတေနာကာရေန သီဒတီတိ ကုသီတော။ အထ ဝါ သယမ္ပိ ကုစ္ဆိတေနာကာရေန သီဒတိ အညေပိ သီဒါပေတိ တံ နိဿာယ အညေသံ သီဒနဿ သမ္ဘဝတောတိ ကုသီတော။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ –
‘‘ပရိတ္တံ ကဋ္ဌမာရူယှ၊ ယထာ သီဒေ မဟဏ္ဏဝေ။
ဧဝံ ကုသီတမာဂမ္မ၊ သာဓဇီဝီပိ သီဒတီ’’တိ။
ကုသီတောတိ စေတ္ထ ဒဿ တတ္တံ ‘‘သုဂတော’’တိ ဧတ္ထ ဝိယ ‘‘သတသ္မီတိ ဟောတီ’’တိ ဧတ္ထ ဝိယ စ။ တထာ ဟိ သီဒတီတိ သတံ, အနိစ္စဿေတံ အဓိဝစနံ။ ဣမိနာ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိ ဝုတ္တာ။ သတဣတိ စေတ္ထ အဝိဘတ္တိကော နိဒ္ဒေသော။ သန္နိသီဝေသူတိ ပရိဿမဝိနောဒနတ္ထံ သဗ္ဗသော နိသီဒန္တေသု, ဝိဿမမာနေသူတိ အတ္ထော, ဒကာရဿ ဝကာရံ ကတွာ နိဒ္ဒေသော။ နိသီဒနန္တိ နိသီဒနကြိယာ။ မဉ္စပီဌာဒိကံ ဝါ အာသနံ။ တဉှိ နိသီဒန္တိ ဧတ္ထာတိ နိသီဒနန္တိ ဝုစ္စတိ။ နိသိန္နန္တိ နိသီဒနကြိယာ ဧဝ။ ဧတ္ထ ပန ‘‘ဂတေ ဌိတေ နိသိန္နေ သုတ္တေ ဇာဂရိတေ ဘာသိတေ တုဏှီဘာဝေ သမ္ပဇာနကာရီ ဟောတိ။ မာတုဂါမေန သဒ္ဓိံ ရဟော မညေ တယာ နိသိန္နန္တိ ကုက္ကုစ္စံ ဥပဒဟတီတိအာဒီသု စဿ ပယောဂေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧတ္ထ ဟိ ဂမနံ ဂဘံ, ဌာနံ ဌိတံ, နိသီဒနံ နိသန္နံ, သုပနံ သုတ္တံ, ဇာဂရဏံ ဇာဂရိတံ, ဘာသနံ ဘာသိတန္တိ ဝုစ္စတိ။ နိသဇ္ဇာတိ နိသီဒနာ။ ဂေါနိသာဒေါတိ ဂေါနိသဇ္ဇနာ။ ဥပနိသာတိ ဥပနိသီဒတိ ဖလံ ဧတ္ထာတိ ဥပနိသာ, ကာရဏံ။ နိသာဒေတုန္တိ နိသီဒါပေတုံ။ နိသာဒေတွာတိ နိသီဒါပေတွာ။
(နီတိ၊ဓာ၊၉၇။)ဘာဝေ နပုံသကော ဉေယျော၊ နိသိန္နန္တိ ရဝေါ ပန။
ဝါစ္စလိင်္ဂေါ တိလိင်္ဂေါ သော၊ ဂတာဒီသုပျယံ နယော။
စဒ ယာစနေ။ ယာစနံ အဇ္ဈေသနံ။ စဒတိ။
မိဒ မေဒ မေဓာဟိံသာသု။ မိဒတိ။ မေဒတိ။
နိဒ နေဒ ကုစ္ဆာသန္နိကရိသေသု။ ကုစ္ဆာ ဂရဟာ။ သန္နိကရိသံ ဝေါဟာရဝိသေသော။ နိဒတိ။ နေဒတိ။
ဗုန္ဒိ နိသာနေ။ နိသာနံ တေဇနံ တိက္ခတာ။ ဗုန္ဒတိ။ ဗောန္ဒိ။
ဧတ္ထ စ ဗောန္ဒီတိ သရီရံ။ တဉှိ ဗုန္ဒာနိ တိက္ခာနိ ပိသုဏဖရုသဝါစာဒီနိ ဝါ ပညာဝီရိယာဒီနိ ဝါ ဧတ္ထ သန္တီတိ ဗောန္ဒီတိ ဝုစ္စတိ, သညောဂပရတ္တေပိ ဥကာရဿောကာရာဒေသော, ပါပကလျာဏဇနဝသေနေသ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဗောန္ဒိသဒ္ဒဿ သရီရဝါစကတာ ပန –
‘‘နာဟံ ပုန န စ ပုန၊ န စာပိ အပုနပ္ပုနံ။
ဟတ္ထိဗောန္ဒိံ ပဝေက္ခာမိ၊ တထာ ဟိ ဘယတဇ္ဇိတော’’တိအာဒီသု
ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ဣမာနိဿ နာမာနိ –
ကာယော ဒေဟံ သရီရဉ္စ၊ ဝပု ဗိမ္ဗဉ္စ ဝိဂ္ဂဟံ။
ဗောန္ဒိ ဂတ္တံ တနု စေဝ၊ အတ္တဘာဝေါ တထူပဓိ။
သမုဿယောတိ စေတာနိ၊ ဒေဟနာမာနိ ဟောန္တိ ဟိ။
ဝဒ ဝိယတ္တိယံ ဝါစာယံ။ ဝဒတိ, ဝဇ္ဇတိ။ ဝဒေတိ, ဩဝဒတိ, ဩဝဒေတိ, ပဋိဝဒတိ။ အဘိဝဒတိ, အနုဝဒတိ, ဥပဝဒတိ, အပဝဒတိ။ နိဝဒတိ။ အညာနိပိ ယောဇေတဗ္ဗာနိ။ တတ္ထ ‘‘ဝဇ္ဇန္တု ဘောန္တော အမ္မ’’န္တိ ပါဠိဒဿနတော ဝဇ္ဇတီတိ ပဒံ ဝုတ္တံ။ ကေစိ ပန ဂရူ ‘‘ဝဇ္ဇေတီ’’တိ ရူပံ ဣစ္ဆန္တိ, တံ ဥပပရိက္ခိတွာ ယုတ္တဉ္စေ ဂဟေတဗ္ဗံ, ‘‘ဥပါသကော ဘိက္ခုံ ဝဒေတိ။ တေန ယောဂေန ဇနကာယံ, ဩဝဒေတိ မဟာမုနီ’’တိ စ ဒဿနတော ဝဒေတိ ဩဝဒေတီတိ စ ဝုတ္တံ။ သဗ္ဗာနေတာနိ သုဒ္ဓကတ္တုပဒါနိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၉၈။)ဩဝါဒေတိ, ဝါဒယတိ, ဝါဒါပေတိ, ဝါဒါပယတိ။ ဝဇ္ဇေန္တော, ဝဇ္ဇယန္တော, ဣမာနိ ဟေတုကတ္တုပဒါနိ။
ကမ္မေ ‘‘ဝဒိယတိ, ဩဝဒိယတိ, ဝဇ္ဇိယတိ။ ဝဒိယမာနော, ဝဇ္ဇမာနော, ဩဝဒိယမာနော, ဩဝဇ္ဇမာနော န ကရောတိ သာသနံ’’ ဣစ္စာဒီနိ ဘဝန္တိ။ ‘‘ဝါဒေါ, ဩဝါဒေါ, ပဋိဝါဒေါ, ပဝါဒေါ, အဘိဝါဒနံ, အနုဝါဒေါ, ဥပဝါဒေါ, အပဝါဒေါ, ဝိဝါဒေါ, နိဝါဒနံ, ဝဇ္ဇံ, ဝဒနံ’’ ဣစ္စေဝမာဒီနိ နာမိကပဒါနိ ယောဇေတဗ္ဗာနိ။
‘‘ဝဒိတုံ, ဝဒိတွာ, ဝိဝဒိတွာ’’ ဣစ္စေဝမာဒီနိ စ တုမန္တာဒီနိ ပဒါနိ။
တတ္ထ ဝါဒေါတိ ကထာ။ ဝဒိတဗ္ဗံ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ ဝဇ္ဇံ, ကိံ တံ? ဝစနံ။ ဧတေန သစ္စဝဇ္ဇေန, သမင်္ဂိနီ သာမိကေန ဟောမီတိ ဧတ္ထ ဟိ ဝစနံ ‘‘ဝဇ္ဇ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ဝဒန္တိ ဧတေနာတိ ဝဒနံ, မုခံ။ မုခဿ ဟိ ဣမာနိ နာမာနိ –
ဝဒနံ လပနံ တုဏ္ဍံ၊ မုခ မဿဉ္စ အာနနံ။
သူကရာဒိမုခံ တုဏ္ဍ-မိတိ ဉေယျံ ဝိသေသတော။
တတြ ဝဒတီတိ ပိတာ ပုတ္တံ ဝဒတိ။ အပိစ ဝဒတီတိ ဘေရီ ဝဒတိ, နာဒံ မုဉ္စတီတိ အတ္ထော။ ဧသ နယော ဝဇ္ဇတီတိ ဧတ္ထာပိ။
တတြာယံ ပဒမာလာ, ဝဒတိ, ဝဒန္တိ။ ဝဒသိ, ဝဒထ။ ဝဒါမိ, ဝဒါမ။ ဝဒတေ, ဝဒန္တေ။ ဝဒသေ, ဝဒဝှေ။ ဝဒေ, ဝဒမှေ။
ဝဒတု, ဝဒန္တု။ ဝဒါဟိ, ဝဒ, ဝဒထ။ ဝဒါမိ, ဝဒါမ။ ဝဒတံ, ဝဒန္တံ။ ဝဒဿု, ဝဒဝှော။ ဝဒေ, ဝဒါမသေ။
ဝဇ္ဇတိ, ဝဇ္ဇန္တိ။ ဝဇ္ဇသိ, ဝဇ္ဇထ။ ဝဇ္ဇာမိ, ဝဇ္ဇာမ။ ဝဇ္ဇတေ, ဝဇ္ဇန္တေ။ ဝဇ္ဇသေ, ဝဇ္ဇဝှေ။ ဝဇ္ဇေ, ဝဇ္ဇမှေ။
(နီတိ၊ဓာ၊၉၉။)ဝဇ္ဇတု, ဝဇ္ဇန္တု။ ဝဇ္ဇာဟိ, ဝဇ္ဇ, ဝဇ္ဇထ။ ဝဇ္ဇာမိ, ဝဇ္ဇာမ။ ဝဇ္ဇတံ, ဝဇ္ဇန္တံ။ ဝဇ္ဇဿု, ဝဇ္ဇဝှော။ ဝဇ္ဇေ, ဝဇ္ဇာမှသေ။ ဣမာ ဒွေ ပဒမာလာ ဝဒဓာတုဿ ဝဇ္ဇာဒေသဝသေန ဝုတ္တာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အတြာယံ သုခုမတ္ထဝိနိစ္ဆယော, ‘‘မာနုဿကာ စ ဒိဗ္ဗာ စ, တူရိယာ ဝဇ္ဇန္တိ တာဝဒေ’’တိ ပါဠိ။ ဧတ္ထ ဝဇ္ဇန္တီတိ ဣဒံ သုဒ္ဓကတ္တုပဒံ တဒ္ဒီပကတ္တာ။ ကိံ ဝိယ?
‘‘ဥဒီရယန္တု သင်္ခပဏဝါ၊ ဝဒန္တု ဧကပေါက္ခရာ။
နဒန္တု ဘေဤ သန္နဒ္ဓါ၊ ဝဂ္ဂူ ဝဒန္တု ဒုန္ဒုဘီ’’တိ
ဧတ္ထ ‘‘ဥဒီရယန္တု ဝဒန္တု’’အာဒီနိ ဝိယ။ တထာ ဟိ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘ဝဇ္ဇန္တီတိ ဝဇ္ဇိံသူတိ အတီတဝစနေ ဝတ္တမာနဝစနံ ဝေဒိတဗ္ဗ’’န္တိ သုဒ္ဓကတ္တုဝသေန ဝိဝရဏံ ကတံ, တသ္မာ ဤဒိသေသု ဌာနေသု ဝဒဓာတုဿ ဝဇ္ဇာဒေသော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။
‘‘သင်္ခါ စ ပဏဝါ စေဝ၊ အထောပိ ဒိဏ္ဍိမာ ဗဟူ။
အန္တလိက္ခမှိ ဝဇ္ဇန္တိ၊ ဒိသွာနစ္ဆေရကံ နဘေ’’တိ
ဧတ္ထ ပန ဝဇ္ဇန္တီတိ ဟေတုကတ္တုပဒံ တဒ္ဒီပကတ္တာ။ တဉ္စ ခေါ ဝဏ္ဏသန္ဓိဝိသယတ္တာ ဝါဒယန္တီတိ ကာရိတပဒရူပေန သိဒ္ဓံ။ တထာ ဟိ ‘‘ဝါဒယန္တီ’’တိ ပဒရူပံ ပတိဋ္ဌပေတွာ ယကာရေ ပရေ သရလောပေါ ကတော, ဒျကာရသညောဂဿ ဇ္ဇကာရဒွယံ ပုဗ္ဗက္ခရဿ ရဿတ္တဉ္စ ဘဝတိ။ တေနာဟ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘ဝဇ္ဇန္တီတိ ဝါဒယန္တီ’’တိ ဟေတုကတ္တုဝသေန ဝိဝရဏံ။ တထာ ဟိ ‘‘ဒေဝတာ နဘေ အစ္ဆေရကံ ဘဂဝတော ယမကပါဋိဟာရိယံ ဒိသွာ အန္တလိက္ခေ ဧတာနိ သင်္ခပဏဝါဒီနိ တူရိယာနိ ဝါဒယန္တီ’’တိ ဟေတုကတ္တုဝသေန အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော ဘဝတိ, တသ္မာ ဤဒိသေသု ဌာနေသု ဝဒဿ ဝဇ္ဇာဒေသော န ဘဝတိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၁၀၀။)ကေစေတ္ထ ဝဒေယျုံ ‘‘အန္တလိက္ခမှိ ဝဇ္ဇန္တိ, ဒိသွာနစ္ဆေရကံ နဘေ’’တိ ဧတ္ထာပိ ‘‘ဝဇ္ဇန္တီ’’တိ ပဒံ သုဒ္ဓကတ္တုပဒမေဝ, န ဟေတုကတ္တုပဒံ ‘‘ဝဇ္ဇန္တီတိ ဝါဒယန္တီ’’တိ ဝိဝရဏေ ကတေပိ, တထာ ဟိ ‘‘ယေ ကေစိမေ ဒိဋ္ဌိပရိဗ္ဗသာနာ, ‘‘ဣဒမေဝ သစ္စ’န္တိ ဝိဝါဒယန္တီ’’တိ စ ‘‘ဧဝမ္ပိ ဝိဂ္ဂယှ ဝိဝါဒယန္တီ’’တိ စ ဧဝမာဒီသု ဝဒန္တိပဒေန သမာနတ္ထံ ‘‘ဝါဒယန္တီ’’တိ ပဒဉ္စ သာသနေ ဒိဋ္ဌ’’န္တိ? တန္န, ‘‘ဒိသွာ’’တိ ဒဿနကြိယာဝစနတော။ န ဟိ သင်္ခပဏဝါဒီနံ ပါဋိဟာရိယာဒိဒဿနံ ဥပပဇ္ဇတိ ဒဿနစိတ္တဿ အဘာဝတောတိ။ သစ္စံ, တထာပိ –
‘‘ရာဒန္တေ ဒါရကေ ဒိသွာ၊ ဥဗ္ဗိဒ္ဓါ ဝိပုလာ ဒုမာ။
သယမေဝေါနမိတွာန၊ ဥပဂစ္ဆန္တိ ဒါရကေ’’တိ
ဧတ္ထ ဝိယ ဥပစရိတတ္တာ ဥပပဇ္ဇတေဝ ဒဿနဝစနံ။ တသ္မာ ‘‘ဝဇ္ဇန္တီတိ ဝါဒယန္တီ’’တိ ဝိဝရဏံ သုဒ္ဓကတ္တုဝသေန ကတန္တိ? တန္န, ဟေဋ္ဌာ –
‘‘သင်္ဂီတိယော စ ဝတ္တန္တိ၊ အမ္ဗရေ အနိလဉ္ဇသေ။
စမ္မနဒ္ဓါနိ ဝါဒေန္တိ၊ ဒိသွာနစ္ဆေရကံ နဘေ’’တိ
ဣမိန္နာ ဂါထာယ ‘‘ဝါဒေန္တီတိ ဝါဒယန္တိ ဒေဝတာ’’တိ သပါဌသေသဿ အတ္ထဝိဝရဏဿ ဟေတုကတ္တုဝသေန ကတတ္တာ။ အထာပိ ဝဒေယျုံ ‘‘သင်္ခါ စ ပဏဝါ စေဝ, အထောပိ ဒိဏ္ဍိမာ ဗဟူ’တိ ပစ္စတ္တဝစနဝသေန ဝုတ္တတ္တာ ဝဇ္ဇန္တီတိ ပဒံ ကမ္မဝါစကပဒ’’န္တိ စေ? တမ္ပိ န, ကမ္မဝသေန ဝိဝရဏဿ အကတတ္တာ, ကတ္တုဝသေန ပန ကတတ္တာတိ နိဋ္ဌမေတ္ထ ဂန္တဗ္ဗံ။
(နီတိ၊ဓာ၊၁၀၁။)အယမေတ္ထ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဒွိဂဏိကော ဝဒဓာတု ဘူဝါဒိဂဏိကော စ စုရာဒိဂဏိကော စ။ သော ဟိ ဘူဝါဒိဂဏေ ဝတ္တန္တော ‘‘ဝဒတိ ဝဇ္ဇတီ’’တိ သုဒ္ဓကတ္တုရူပါနိ ဇနေတွာ ‘‘ဝါဒေတိ, ဝါဒယတိ, ဝါဒါပေတိ, ဝါဒါပယတီ’’တိ စတ္တာရိ ဟေတုကတ္တုရူပါနိ ဇနေတိ, စုရာဒိဂဏေ ပန ‘‘ဝါဒေတိ, ဝါဒယတီ’’တိ သုဒ္ဓကတ္တုရူပါနိ ဇနေတွာ ‘‘ဝါဒါပေတိ, ဝါဒါပယတီ’’တိ စ ဒွေ ဟေတုကတ္တုရူပါနိ ဇနေတိ, တသ္မာ သာသနေ ‘‘ဝါဒေန္တိ ဝါဒယန္တီ’’တိ သုဒ္ဓကတ္တုပဒါနိ ဒိဿန္တိ။ ‘‘ဝဒေယျ, ဝဒေယျုံ’’ ဣစ္စာဒိ သဗ္ဗံ နေယျံ။ ‘‘ဝဇ္ဇေယျ, ဝဇ္ဇေယျုံ’’ ဣစ္စာဒိ စ သဗ္ဗံ နေယျံ ဝဇ္ဇာဒေသဝသေန။
အထ ဝါ ဝဒေယျ, ဝဒေယျုံ, ဝဇ္ဇုံ။ ပိတာ မာတာ စ တေ ဒဇ္ဇုန္တိ ပဒမိဝ။ ဧတ္ထ စ ‘‘ဝဇ္ဇုံ ဝါ တေ န ဝါ ဝဇ္ဇုံ, နတ္ထိ နာသာယ ရူဟနာ’’တိ ပါဠိ နိဒဿနံ။ ဝဒေယျုံ ဝါန ဝဒေယျုံဝါတိ အတ္ထော။ ဝဒေယျာသိ, ဝဇ္ဇာသိ, ဝဇ္ဇေသိ ဣစ္စပိ။ ဝုတ္တော ဝဇ္ဇာသိ ဝန္ဒနံ။ ဝဇ္ဇေသိ ခေါ တွံ ဝါမူရံ။ ဝဒေယျာထ, ဝဇ္ဇာထ။ အမ္မံ အရောဂံ ဝဇ္ဇာထ။ ဝဒေယျာမိ, ဝဇ္ဇာမိ, ဝဒေယျာမ, ဝဇ္ဇာမ။ ဝဒေထ, ဝဒေရံ။ ဝဒေထော, ဝဒေယျာဝှော, ဝဇ္ဇာဝှော။ ဝဒေယျံ, ဝဇ္ဇံ, ဝဒေယျာမှေ, ဝဇ္ဇာမှေ။ ပုဗ္ဗေ ဝိယ ဣဓာပိ ယကာရေ ပရေ သရလောပေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အညာနိပိ ဥပပရိက္ခိတွာ ဂဟေတဗ္ဗာနိ။
ဣဒါနိ ပရောက္ခာဒိရူပါနိ ကထယာမ။ ဝဒ, ပါဝဒ, ယထာ ဗဘုဝ။ ဒကာရလောပေ ‘‘ပါဝ’’ ဣတိပိ ရူပံ ဘဝတိ, ‘‘ပဋိပံ ဝဒေဟိ ဘဒ္ဒန္တေ’’တိ ဧတ္ထ ‘‘ပဋိပ’’န္တိ ပဒံ ဝိယ။ တထာ ဟိ ‘‘ယော အာတုမာနံ သယမေဝ ပါဝ’’ ဣတိ ပါဠိ ဒိဿတိ။ ဧတ္ထ ပသဒ္ဒေါ ဥပသဂ္ဂေါ ဒီဃံ ကတွာ ဝုတ္တော ‘‘ပါဝဒတိ ပါဝစန’’န္တိအာဒီသု ဝိယ, ပါဝါတိ စ ဣဒံ အတီတဝစနံ, အဋ္ဌကထာယံ ပန အတီတဝစနံ ဣဒန္တိ ဇာနန္တောပိ ဂရု ဝတ္တမာနဝစနဝသေန ‘‘ပါဝါတိ ဝဒတီ’’တိ ဝိဝရဏမကာသိ ဤဒိသေသု ဌာနေသု ကာလဝိပလ္လာသဝသေန အတ္ထဿ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ။
(နီတိ၊ဓာ၊၁၀၂။)အာယသ္မာပိ စ သာရိပုတ္တော နိဒ္ဒေသေ ‘‘ယော အာတုမာနံ သယမေဝ ပါဝါ’’တိ ပဒံ နိက္ခိပိတွာ အာတုမာ ဝုစ္စတိ အတ္တာ, သယမေဝ ပါဝါတိ သယမေဝ အတ္တာနံ ပါဝဒတိ, ‘‘အဟမသ္မိ သီလသမ္ပန္နော’’တိ ဝါ ‘‘ဝတသမ္ပန္နော’’တိ ဝါတိ ဝတ္တမာနဝစနေန အတ္ထံ နိဒ္ဒိသိ။ အထ ဝါ ပါဝါတိ ဣဒံ န ကေဝလံ ဝဒဓာတုဝသေနေဝ နိပ္ဖန္နံ, အထ ခေါ ဥဓာတုဝသေနပိ။ တထာ ဟိ ဣဒံ ပပုဗ္ဗဿ ဥသဒ္ဒေ ဣတိ ဓာတုဿ ပယောဂေ ဥကာရဿ ဩကာရာဒေသံ ကတွာ တတော ပရောက္ခာဘူတေ အကာရေ ပရေ ဩကာရဿ အာဝါဒေသံ တတော စ သန္ဓိကိစ္စံ ကတွာ သိဇ္ဈတိ, တသ္မာ ဥဓာတုဿ ဝဒဓာတုယာ သမာနတ္ထတ္တာ တန္နိပ္ဖန္နရူပဿ စ ဝဒဓာတုယာ နိပ္ဖန္နရူပေန သမာနရူပတ္တာ ‘‘သယမေဝ အတ္တာနံ ပါဝဒတီ’’တိ ဝဒဓာတုဝသေန နိဒ္ဒိသီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။
ဣဒါနိ ဝိစ္ဆိန္နာ ပဒမာလာ ဃဋီယတိ။ ဝဒ, ဝဒုံ။ ဝဒေ, ဝဒိတ္ထ, ဝဒံ, ဝဒိမှ။ ဝဒိတ္ထ, ဝဒိရေ။ ဝဒိတ္ထော, ဝဒိဝှော။ ဝဒိံ, ဝဒိမှေ။ ပါဝဒ, ပါဝ ဣစ္စပိ။ ပါဝဒု။ ပါဝဒေ, ပါဝဒိတ္ထ။ ပါဝဒံ, ပါဝဒိမှ။ ပါဝဒိတ္ထ, ပါဝဒိရေ။ ပါဝဒိတ္ထော, ပါဝဒိဝှော။ ပါဝဒိံ, ပါဝဒိမှေ။ တထာ ‘‘ဝဇ္ဇ, ဝဇ္ဇု’’ ဣစ္စာဒီနိ ပရောက္ခာရူပါနိ။
‘‘အဝဒါ, အဝဒူ။ အဝဇ္ဇာ, အဝဇ္ဇူ’’ ဣစ္စာဒီနိ ဟိယျတ္တနီရူပါနိ။
‘‘အဝဒိ, ဝဒိ, အဝဒုံ, ဝဒုံ, အဝဒိံသု, ဝဒိံသု။ အဝဇ္ဇိ, ဝဇ္ဇိ’’ ဣစ္စာဒီနိ အဇ္ဇတနီရူပါနိ။
‘‘ဝဒိဿတိ, ဝဒိဿန္တိ။ ဝဇ္ဇိဿတိ, ဝဇ္ဇိဿန္တိ’’ ဣစ္စာဒီနိ ဘဝိဿန္တီရူပါနိ။
‘‘အဝဒိဿာ, ဝဒိဿာ, အဝဇ္ဇိဿာ, ဝဇ္ဇိဿာ’’ ဣစ္စာဒီနိ ကာလာတိပတ္တိရူပါနိ။ သေသာနိ သဗ္ဗာနိပိ ယထာသမ္ဘဝံ ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗာနိ။ ယာ ပနေတ္ထ ဝဒဓာတု ဝိယတ္တိယံ ဝါစာယံ ဝုတ္တာ, သာ ကတ္ထစိ ‘‘ဝဒန္တံ ဧကပေါက္ခရာ။ ဘေရိဝါဒကော’’တိအာဒီသု အဗျတ္တသဒ္ဒေပိ ဝတ္တတိ ဥပစရိတဝသေနာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။
(နီတိ၊ဓာ၊၁၀၃။)ဝိဒ ဉာဏေ။ ဉာဏံ ဇာနနံ။ ဝိဒတိ။ ဝေဒေါ။ ဝိဒူ။ ကာရိတေ ‘‘ဝေဒေတိ။ ဝေဒယတိ။ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ပဝေဒေတိ။ ဝေဒယန္တိ စ တေ တုဋ္ဌိံ, ဒေဝါ မာနုသကာ ဥဘော’’တိ ပယောဂါ။ တတ္ထ ပဝေဒေတီတိ ဗောဓေတိ ဉာပေတိ ပကာသေတိ။ ဝေဒေါတိ ဝိဒတိ သုခုမမ္ပိ ကာရဏံ အာဇာနာတီတိ ဝေဒေါ, ပညာယေတံ နာမံ။ ‘‘ဝေဒေဟမုနီ’’တိ ဧတ္ထ ဟိ ဉာဏံ ဝေဒေါတိ ဝုစ္စတိ။ ဝေဒေါတိ ဝါ ဝေဒဂန္ထဿပိ နာမံ ဝိဒန္တိ ဇာနန္တိ ဧတေန ဥစ္စာရိတမတ္တေန တဒါဓာရံ ပုဂ္ဂလံ ‘‘ဗြာဟ္မဏော အယ’’န္တိ, ဝိဒန္တိ ဝါ ဧတေန ဗြာဟ္မဏာ အတ္တနာ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စန္တိ ဝေဒေါ။ သော ပန ဣရုဝေဒယဇုဝေဒသာမဝေဒဝသေန တိဝိဓော။ အာထဗ္ဗဏဝေဒံ ပန ပဏီတဇ္ဈာသယာ န သိက္ခန္တိ ပရူပဃာတသဟိတတ္တာ။ တသ္မာ ပါဠိယံ ‘‘တိဏ္ဏံ ဝေဒါနံ ပါရဂူ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧတေယေဝ ‘‘ဆန္ဒော, မန္တော, သုတီ’’တိ စ ဝုစ္စန္တိ။
ပညာယံ တုဋ္ဌိယံ ဝေဒေ၊ ဝေဒသဒ္ဒေါ ပဝတ္တတိ။
ပါဝကေပိ စ သော ဒိဋ္ဌော၊ ဇာတသဒ္ဒပုရေစရော။
ပစ္ဆာနုဂေ ဇာတသဒ္ဒေ၊ သတိ တုဋ္ဌဇနေပိ စ။
‘‘ဝေဒဂူ သဗ္ဗဓမ္မေ’’တိ ဧတ္ထာပိ ဝိဒိတေသု စ။
ဝိဒူတိ ပဏ္ဍိတမနုဿော။ သော ဟိ ယထာသဘာဝတော ကမ္မဉ္စ ဖလဉ္စ ကုသလာဒိဘေဒေ စ ဓမ္မေ ဝိဒတီတိ ‘‘ဝိဒူ’’တိ ဝုစ္စတိ။
ရုဒ အဿုဝိမောစနေ, သကမ္မိကဝသေနိမိဿာ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ ရောဒတိ, ရုဒတိ ဣစ္စပိ။ ရုဏ္ဏံ။ ရုဒိတံ။ ရောဒနံ။ ရောဒန္တော။ ရောဒမာနော။ ရောဒန္တီ။ ရောဒမာနာ။ ရုဒမုခါ။ ရုဒံ။ ရုဒန္တော။
(နီတိ၊ဓာ၊၁၀၄။)တတ္ထ ရောဒတီတိ ကိံ ရောဒတိ? မတံ ပုတ္တံ ဝါ ဘာတရံ ဝါ ရောဒတိ။ တတြာယံ ပါဠိ ‘‘နာဟံ ဘန္တေ ဧတံ ရောဒါမိ, ယံ မံ ဘန္တေ ဘဂဝါ ဧဝမာဟ’’။ အယံ ပနေတ္ထ အတ္ထော – ‘‘ယံ မံ ဘန္တေ ဘဂဝါ ဧဝမာဟ, အဟံ ဧတံ ဘဂဝတော ဗျာကရဏံ န ပရောဒါမိ န ပရိဒေဝါမိ န အနုတ္ထုနာမီ’တိ ဧဝံ သကမ္မိကဝသေနတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော, န အဿုမုဉ္စနမတ္တေန။
‘မတံ ဝါ အမ္မ ရောဒန္တိ၊ ယော ဝါ ဇီဝံ န ဒိဿတိ။
ဇီဝန္တံ အမ္မ ပဿန္တိ၊ ကသ္မာ မံ အမ္မ ရောဒသီ’တိ
အယဉ္စေတ္ထ ပယောဂေါ’’တိ ဣဒမဋ္ဌကထာဝစနံ။ ဣဒံ ပန ဋီကာဝစနံ – ‘‘ယထာ သကမ္မကာ ဓာတုသဒ္ဒါ အတ္ထဝိသေသဝသေန အကမ္မကာ ဟောန္တိ ‘ဝိဗုဒ္ဓါ ပုရိသော ဝိဗုဒ္ဓါ ကမလသဏ္ဍော’တိ, ဧဝံ အတ္ထဝိသေသဝသေန အကမ္မကာပိ သကမ္မကာ ဟောန္တီတိ ဒဿေတုံ ‘န ပရိဒေဝါမိ န အနုတ္ထုနာမီ’တိ အာဟ။ အနုတ္ထုနသဒ္ဒေါ သကမ္မကဝသေန ပယုဇ္ဇတိ ‘ပုရာဏာနိ အနုတ္ထုန’န္တိအာဒီသု။ အယဉ္စေတ္ထ ပယောဂေါတိ ဣမိနာ ဂါထာယ အနုတ္ထုနနံ ရုဒနံ အဓိပ္ပေတန္တိ ဒဿေတီ’’တိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၁၀၅။)ဒလိဒ္ဒ ဒုဂ္ဂတိယံ။ ဒုက္ခဿ ဂတိ ပတိဋ္ဌာတိ ဒုဂ္ဂတီတိ အယံ အတ္ထော ‘‘အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇတီ’’တိအာဒီသု ယုဇ္ဇတိ, ဣဓ ပန ဣဒံ အတ္ထံ အဂ္ဂဟေတွာ အညော အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ ကထံ ဒုဂ္ဂတီတိ? ဒုက္ခေန ကိစ္ဆေန ဂတိ ဂမနံ အန္နပါနာဒိလာဘော ဒုဂ္ဂတီတိ။ ဒလိဒ္ဒတိ။ ဒလိဒ္ဒေါ, ဒလိဒ္ဒီ, ဒါလိဒ္ဒိယံ။ တတ္ထ ဒလိဒ္ဒတီတိ သဗ္ဗံ ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတံ ပရံ ယာစိတွာ ဧဝ ဒုက္ခေန အဓိဂစ္ဆတိ, န အယာစိတွာတိ အတ္ထော။ ဒုလိဒ္ဒေါတိ ဒုဂ္ဂတမနုဿော။ ဒလိဒ္ဒီတိ ဒုဂ္ဂတာ နာရီ။ ဒလိဒ္ဒဿ ဘာဝေါ ဒါလိဒ္ဒိယံ။ ဧတ္ထ စ သဗ္ဗမေဝ ‘‘ဒလိဒ္ဒတီ’’တိ လောကိကပ္ပယောဂဒဿနတော ‘‘ဒလိဒ္ဒတီ’’တိ ကြိယာပဒံ ဝိဘာဝိတံ။ သာသနေ ပန တံ ကြိယာပဒံ န အာဂတံ, ‘‘ဒလိဒ္ဒေါ ဒလိဒ္ဒီ’’တိ နာမပဒါနိယေဝ အာဂတာနိ။ အနာဂတမ္ပိ တံ ‘‘နာထတီ’’တိ ပဒမိဝ သာသနာနုလောမတ္တာ ဂဟေတဗ္ဗမေဝ။ ဂရူ ပန ကစ္စာယနမတဝသေန ဒလ ဒုဂ္ဂတိမှီတိ ဒုဂ္ဂတိဝါစကဒလဓာတုတော ဣဒ္ဒပစ္စယံ ကတွာ ‘‘ဒလိဒ္ဒေါ’’တိ နာမပဒံ ဒဿေသုံ။
တုဒ ဗျထနေ။ တုဒတိ, ဝိတုဒတိ။ ကမ္မနိ ‘‘တုဇ္ဇတိ, ဝိတုဇ္ဇမာနော, ဝေဒနာဘိဘုန္နော’’တိ ရူပါနိ။
တုဒန္တိ ဝါစာဟိ ဇနာ အသညတာ၊
သရေဟိ သင်္ဂါမဂတံဝ ကုဉ္ဇရံ။
သုတွာန ဝါကျံ ဖရုသံ ဥဒီရိတံ၊
အဓိဝါသယေ ဘိက္ခု အဒုဋ္ဌစိတ္တော။
နုဒ ပေရဏေ။ ပေရဏံ စုဏ္ဏိကရဏံ ပိသနံ, နုဒတိ, ပနုဒတိ။ ပနုဒနံ။
ဝိဒိ လာဘေ။ ဝိန္ဒတိ။ ဥဋ္ဌာတာ ဝိန္ဒတေ ဓနံ။ ဂေါဝိန္ဒော။
ခဒိ ပရိဃာတေ။ ပရိဃာတံ သမန္တတော ဟနနံ။ ခန္ဒတိ။
ဒကာရန္တဓာတုရူပါနိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၁၀၆။)ဓကာရန္တဓာတု
ဓာ ဓာရဏေ။ ဒဓာတိ, ဝိဒဓာတိ။ ယံ ပဏ္ဍိတော နိပုဏံ သံဝိဓေတိ။ နိဓိံ နိဓေတိ။ နိဓိ နာမ နိဓီယတိ။ တာဝ သုနိဟိတော သန္တော။ ယတော နိဓိံ ပရိဟရိ။ နိဒဟတိ။ ကုဟိံ ဒေဝ နိဒဟာမိ။ ပရိဒဟတိ။ ယော ဝတ္တံ ပရိဒဟိဿတိ။ ဓဿတိ။ ပရိဓဿတိ။ ဗာလောတိ ပရံ ပဒဟတိ။ သကျာ ခေါ အမ္ဗဋ္ဌ ရာဇာနံ ဥက္ကာကံ ပိတာမဟံ ဒဟန္တိ။ သဒ္ဒဟတိ တထာဂတဿ ဗောဓိံ။ သဒ္ဓါ, သဒ္ဒဟနာ, သဒ္ဓါတဗ္ဗံ, သဒ္ဒဟိတဗ္ဗံ, သဒ္ဓါယိကော, ပစ္စယိကော။ သဒ္ဓေယျဝစသာ ဥပါသိကာ။ သဒ္ဒဟိတုံ, သဒ္ဒဟိတွာ။ ဝိသေသာဓာနံ။ သောတာဝဓာနံ။ သောတံ ဩဒဟတိ။ ဩဟိတသောတော။ သောတံ ဩဒဟိတွာ။ မစ္စုဓေယျံ, မာရဓေယျံ, နာမဓေယျံ, ဓာတု, ဓာတာ, ဝိဓာတာ။ ဝိဓိ။ အဘိဓာနံ, အဘိဓေယျံ, နိဓာနဝတီ ဝါစာ, အာဓာနဂါဟီ, သန္ဓိ။ အညာနိပိ ယောဇေတဗ္ဗာနိ။
ဝိပုဗ္ဗော ဓာ ကရောတျတ္ထေ၊ အဘိပုဗ္ဗော တု ဘာသနေ။
နျာသံပုဗ္ဗော ယထာယောဂံ၊ နျာသာရောပနသန္ဓိသု။
ဣမသ္မာ ပန ဓာဓာတုတော ပုဗ္ဗဿ အပိ ဣစ္စုပသဂ္ဂဿ အကာရော ကွစိ နိစ္စံ လောပံ ပပ္ပောတိ, ကွစိ နိစ္စံ လောပံ န ပပ္ပောတိ။ အတြ လောပေါ ဝုစ္စတေ, ဒွါရံ ပိဒဟတိ, ဒွါရံ ပိဒဟန္တော, ပိဒဟိတုံ, ပိဒဟိတွာ, ဧဝံ အကာရလောပေါ ဘဝတိ။ ဒွါရံ အပိဒဟိတွာ, ဧဝံ အကာရလောပေါ န ဘဝတိ။ ဧတ္ထ ဟိ အကာရော အပိဥပသဂ္ဂဿ အဝယဝေါ န ဟောတိ။ ကိန္တိ စေ? ပဋိသေဓတ္ထဝါစကော နိပါတောယေဝ, ဥပသဂ္ဂါဝယဝေါ ပန အဒဿနံ ဂတော, အယံ နိစ္စာလောပေါ။ ဧဝံ ဓာဓာတုတော ပုဗ္ဗဿ အပိ ဣစ္စုပသဂ္ဂဿ အကာရော ကွစိ နိစ္စံ လောပံ ပပ္ပောတိ, ကွစိ နိစ္စံ လောပံ န ပပ္ပောတိ။ ဣဒံ အစ္ဆရိယံ ဣဒံ အဗ္ဘုတံ။ ယတြ ဟိ နာမ ဘဂဝတော ပါဝစနေ ဧဝရူပပေါပိ နယော သန္ဒိဿတိ ဝိညူနံ ဟဒယဝိမှာပနကရော, ယော ဧကသ္မိံယေဝ ဓာတုမှိ ဧကသ္မိံယေဝ ဥပသဂ္ဂေ ဧကသ္မိံယေဝတ္ထေ ကွစိ လောပါလောပဝသေန ဝိဘဇိတုံ လဗ္ဘတိ။ ဣဒါနိ မယံ သောတူနံ ပရမကောသလ္လဇနနတ္ထံ တဒုဘယမ္ပိ အာကာရံ ဧကဇ္ဈံ ကရောန္တာ တဒါကာရဝတိံ ဇိနဝရပါဠိံ အာနယာမ –
(နီတိ၊ဓာ၊၁၀၇။)‘‘ဂင်္ဂံ မေ ပိဒဟိဿန္တိ၊ န တံ သက္ကောမိ ဗြာဟ္မဏ။
အပိဓေတုံ မဟာသိန္ဓုံ၊ တံ ကထံ သော ဘဝိဿတိ။
န တေ သက္ကောမိ အက္ခာတုံ၊ အတ္ထံ ဓမ္မဉ္စ ပုစ္ဆိတော။
စိတ္တတ္ထသာဓနိံ ဧတံ၊ ဂါထံ သမ္ဘဝဇာတကေ။
ပညာသမ္ဘဝမိစ္ဆန္တော၊ ကရေ စိတ္တေ သုမေဓသော’’တိ။
ဓု ဂတိထေရိယေသု။ ဂတိ ဂမနံ, ထေရိယံ ထိရဘာဝေါ။ ဓဝတိ။ ဓုဝံ။
ဧတ္ထ စ ဓုဝန္တိ ထိရံ။ ‘‘နိစ္စော ဓုဝေါ သဿတော အဝိပရိဏာမဓမ္မော’’တိအာဒီသု ဝိယ, တသ္မာ ဓုဝန္တိ ထိရံ ကိဉ္စိ ဓမ္မဇာတံ။ အထ ဝါ ဓုဝန္တိ ဣဒံ ဂတိထေရိယတ္ထဝသေန နိဗ္ဗာနဿေဝ အဓိဝစနံ ဘဝိတုမရဟတိ။ တဉှိ ဇာတိဇရာဗျာဓိမရဏသောကာဒိတော မုစ္စိတုကာမေဟိ ဓဝိတဗ္ဗံ ဂန္တဗ္ဗန္တိ ဓုဝံ, ဥပ္ပာဒဝယာဘာဝေန ဝါ နိစ္စသဘာဝတ္တာ ဓဝတိ ထိရံ သဿတံ ဘဝတီတိ ဓုဝံ။ ယဉှိ သန္ဓာယ ဘဂဝတာ ‘‘ဓုဝဉ္စ ဝေါ ဘိက္ခဝေ ဒေသေဿာမိ ဓုဝဂါမိနိဉ္စ ပဋိပဒ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဓုဝသဒ္ဒေါ ‘‘ဝစနံ ဓုဝသဿတ’’န္တိ ဧတ္ထ ထိရေ ဝတ္တတိ။ ‘‘ဓုဝဉ္စ ဘိက္ခဝေ ဒေသေဿာမီ’’တိ ဧတ္ထ နိဗ္ဗာနေ။ ‘‘ဓုဝံ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿသီ’’တိ ဧတ္ထ ပန ဧကံသေ နိပါတပဒဘာဝေန ဝတ္တတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။
ဓူ ဝိဓူနနေ။ ဦကာရဿ ဦဝတ္တံ။ ဓူဝတိ။ ဓူဝိတာ, ဓူဝိတဗ္ဗံ။ ရဿတ္တေ ‘‘ဓုတော, ဓုတဝါ’’ ဣစ္စပိ ရူပါနိ ဘဝန္တိ။
ဓေ ပါနေ။ ဓယတိ, ဓီယတိ။ ဓေန။
ဧတ္ထ စ ဓေနူတိ ဓယတိ ပိဝတိ ဣတော ခီရံ ပေါတကောတိ ဓေနု, ‘‘ဂေါဓေနု, အဿဓေနု, မိဂဓေနူ’’တိ ဓေနုသဒ္ဒေါ သာမညဝသေန သပေါတိကာသု တိရစ္ဆာနဂတိတ္ထီသု ဝတ္တတိ, ဧဝံ သန္တေပိ ယေဘုယျေန ဂါဝိယံ ဝတ္တတိ။ တထာ ဟိ ‘‘သတ္တ ဓေနုသတေ ဒတွာ’’တိ ပါဠိ ဒိဿတိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၁၀၈။)သိဓု ဂတိယံ သေဓတိ, နိသေဓတိ, ပဋိသေဓတိ။ သိဒ္ဓါ, ပသိဒ္ဓါ, နိသိဒ္ဓါ, ပဋိသိဒ္ဓါ, ပဋိသေဓိတော, ပဋိသေဓကော, ပဋိသေဓော, ပဋိသေဓိတုံ, ပဋိသေဓိတွာ။ ဣဓ အစိန္တေယျဗလတ္တာ ဥပသဂ္ဂါနံ တံယောဂေ သိဓုဓာတုဿ နာနပ္ပကာရာ အတ္ထာ သမ္ဘဝန္တိ, အညေသမ္ပိ ဧဝမေဝ။
သိဓု သတ္ထေ မင်္ဂလျေ စ။ သတ္ထံ သာသနံ, မင်္ဂလျံ ပါပဝိနာသနံ ဝုဒ္ဓိကာရဏံ ဝါ။ သေဓတိ။ သိဒ္ဓါ, ပသိဒ္ဓါ, ပသိဒ္ဓိ။
ဒဓ ဓာရဏေ။ ဇနဿ တုဋ္ဌိံ ဒဓတေတိ ဒဓိ။ ဓကာရဿ ဟကာရတ္တေ ‘‘ဒဟတီ’’တိ ရူပံ။ အယံ ဣတ္ထီ ဣမံ ဣတ္ထိံ အယျိကံ ဒဟတိ။ ဣမေ ပုရိသာ ဣမံ ပုရိသံ ပိတာမဟံ ဒဟန္တိ။ စိတ္တံ သမာဒဟာတဗ္ဗံ။ သမာဒဟံ စိတ္တံ။
ဧဓ ဝုဒ္ဓိယံ လာဘေ စ။ ဧဓတိ။ ဧဓော, သုခေဓိတော။ ဂမ္ဘီရေ ဂါဓမေဓတိ။
ဧတ္ထ စ ဧဓောတိ ဧဓတိ။ ဝဍ္ဎတိ ဧတေန ပါဝကောတိ ဧဓော။ ဣန္ဒနံ, ဥပါဒါနံ။ သုခေဓိတောတိ သုခေန ဧဓိတော, သုခသံဝဍ္ဎိတောတိ အတ္ထော။ ဂါဓမေဓတီတိ ဂါဓံ ပတိဋ္ဌိတံ ဧဓတိ လဘတိ။
ဗဒ္ဓ သံဟရိသေ။ သံဟရိသော ဝိနိဗဒ္ဓကြိယာ။ ဗဒ္ဓတိ, ဝိနိဗဒ္ဓတိ။ ဝိနိဗဒ္ဓါ။
ဂါဓ ပတိဋ္ဌာနိဿယဂန္ဓေသု။ ဂါဓတိ။ ဂါဓံ ကတ္တာ။ ဂမ္ဘီရတော အဂါဓံ။
ဗာဓ ဝိလောဠနေ ဗာဓတိ, ဝိဗာဓတိ။ အာဗာဓော။ အာဗာဓတိ စိတ္တံ ဝိလောဠေတီတိ အာဗာဓော။
(နီတိ၊ဓာ၊၁၀၉။)ဗန္ဓ ဗန္ဓနေ ဗန္ဓတိ။ ဗန္ဓနကော, ဗန္ဓော, ဗန္ဓာပိတော, ပဋိဗန္ဓော, ဗန္ဓနံ, ဗန္ဓော, သမ္ဗန္ဓနံ, သမ္ဗန္ဓော, ပဗန္ဓော, ဗန္ဓု။
တတ္ထ ဗန္ဓနန္တိ ဗန္ဓန္တိ သတ္တေ ဧတေနာတိ ဗန္ဓနံ, သင်္ခလိကာဒိ။ ‘‘အယံ အမှာကံ ဝံသော’’တိ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗဋ္ဌေန ဗန္ဓု, ထေရဂါထာသံဝဏ္ဏနာယံ ပန ‘‘ပေမဗန္ဓနေန ဗန္ဓူ’’တိ ဝုတ္တံ။
ဒဓိ အသီဃစာရေ။ အသီဃစာရော အသီဃပ္ပဝတ္တိ။ ဒန္ဓတိ။ ဒန္ဓော, ဒန္ဓပညော။ ယော ဒန္ဓကာလေ တရတိ, တရဏီယေ စ ဒန္ဓတိ။
ဝဒ္ဓ ဝဒ္ဓနေ။ ဝဒ္ဓတိ။ ဝဒ္ဓိ, ဝုဒ္ဓိ, ဝဒ္ဓါ, ဝုဒ္ဓါ, ဇာတိဝုဒ္ဓါ, ဂုဏဝုဒ္ဓါ, ဝယောဝုဒ္ဓါ။
ယေ ဝုဒ္ဓမပစာယန္တိ၊ နရာ ဓမ္မဿ ကောဝိဒါ။
ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ ပါသံသာ၊ သမ္ပရာယေ စ သုဂ္ဂတိံ။
သဓု သဒ္ဒကုစ္ဆိယံ။ သဓတိ။
ပိဠဓိ အလင်္ကာရေ။ ပိဠန္ဓတိ။ ပိဠန္ဓနံ။
ပိဠန္ဓနမလင်္ကာရော၊ မဏ္ဍနဉ္စ ဝိဘူသနံ။
ပသာဓနဉ္စာဘရဏံ၊ ပရိယာယာ ဣမေ မတာ။
မေဓ ဟိံသာယံ သင်္ဂမေ စ။ မေဓတိ။ မေဓာ, မေဓာဝီ။ အတြ မေဓာတိ အသနိ ဝိယ သိလုစ္စယေ ကိလေသေ မေဓတိ ဟိံသတီတိ မေဓာ။ မေဓတိ ဝါ သိရိယာ သီလာဒီဟိ စ သပ္ပုရိသဓမ္မေဟိ သဟ ဂစ္ဆတိ န ဧကိကာ ဟုတွာ တိဋ္ဌတီတိ မေဓာ, ပညာယေတံ နာမံ။ တထာ ဟိ –
(နီတိ၊ဓာ၊၁၁၀။)နက္ခတ္တရာဇာရိဝ တာရကာနံ။
သီလံ သိရီ စာပိ သတဉ္စ ဓမ္မော၊
အနွာယိကာ ပညဝတော ဘဝန္တီ’’တိ
ဝုတ္တံ။ မေဓာဝီတိ ဓမ္မောဇပညာယ စ သမန္နာဂတော ပုဂ္ဂလော။
သဓု မဓု ဥန္ဒေ။ သဓတိ။ မဓတိ။ မဓု။
ဗုဓ ဗောဓနေ။ ဗောဓတိ။ ဗုဒ္ဓါ။ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါနော။ သမ္ဗုဒ္ဓံ။ အသမ္ဗုဒ္ဓံ။ ဗောဓိ။ ဒိဝါဒိဂဏေပိ အယံ ဒိဿတိ။ တတြဟိ ‘‘ဗုဇ္ဈတီ’’တိ ရူပံ, ဣဓ ပန ‘‘ဗောဓတီ’’တိ ရူပံ။ ‘‘ယော နိန္ဒံ အပဗောဓတီ’’တိ ပါဠိ ဒိဿတိ။ ကာရိတေ ပန ‘‘ဗောဓေတိ’’ ဣစ္စာဒီနိ။
ယုဓ သမ္ပဟာရေ။ ယောဓတိ။ ယောဓော။ ယောဓေထ မာရံ ပညာဝုဓေန။ ယုဒ္ဓံ။ စရဏာယုဓော, စရဏာဝုဓော ဝါ။ အာဝုဓံ။ ဒိဝါဒိဂဏိကဿ ပနဿ ‘‘ယုဇ္ဈတီ’’တိ ရူပံ။
ဒီဓိ ဒိတ္တိဝေဓနေသု။ ဒီဓတိ။ ဒီဓိတိ။ ဧတ္ထ စ ဒီဓိတီတိ ရသ္မိ။ အနေကာနိ ဟိ ရသ္မိနာမာနိ။
ရသ္မိ အာဘာ ပဘာ ရံသိ၊ ဒိတ္တိ ဘာ ရုစိ ဒီဓိတိ။
မရီစိ ဇုတိ ဘာဏွ’သု၊ မယူခေါ ကိရဏော ကရော။
နာဂဓာမော စ အာလောကော၊ ဣစ္စေတေ ရသ္မိဝါစကာ။
စကာရန္တရူပါနိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၁၁၁။)နကာရန္တဓာတု
နီ နယေ။ နေတိ, နယတိ, ဝိနေတိ။ ဝိနေယျ ဟဒယေ ဒရံ။ အာနေတိ။ အာနယတိ။ နေတာ။ ဝိနေတာ။ နာယကော။ နေယျော။ ဝေနေယျော။ ဝေနယိကော။ ဝိနီတော ပုရိသော။ နီယမာနေ ပိသာစေန, ကိန္နု တာတ ဥဒိက္ခတိ။ နီယန္တော။ နေတ္တံ။ နေတ္တိ။ ဘဝနေတ္တိ သမူဟတာ။ နေတ္တိကော။ ဥဒကဉှိ နယန္တိ နေတ္တိကာ။ နေတ္တာ။ နေတ္တေ ဥဇုံ ဂတေ သတိ။ နယော။ ဝိနယော။ အာယတနံ။ နေတုံ။ ဝိနေတုံ။ နေတွာ။ ဝိနေတွာ ဣစ္စာဒီနိ။
တတ္ထ နေတ္တန္တိ သမဝိသမံ ဒဿေန္တံ အတ္တဘာဝံ နေတီတိ နေတ္တံ, စက္ခု။ နေတ္တီတိ နေန္တိ ဧတာယ သတ္တေတိ နေတ္တိ, ရဇ္ဇု။ ဘဝနေတ္တီတိ ဘဝရဇ္ဇု, တဏှာယေတံ နာမံ။ တာယ ဟိ သတ္တာ ဂေါဏာ ဝိယ ဂီဝါယ ဗန္ဓိတွာ တံ တံ ဘဝံ နိယျန္တိ, တသ္မာ ဘဝနေတ္တီတိ ဝုစ္စတိ။ နေတ္တိကာတိ ကဿကာ။ နေတ္တာတိ ဂဝဇေဋ္ဌကော ယူထပတိ။ နယောတိ နယနံ ဂမနံ နယော, ပါဠိဂတိ။ အထ ဝါ တတ္ထ တတ္ထ နေတဗ္ဗောတိ နယော, သဒိသဘာဝေန နေတဗ္ဗာကာရော။ နီယတီတိ နယော, တထတ္တနယာဒိ။ နီယတိ ဧတေနာတိ နယော, အန္တဒွယဝိဝဇ္ဇနနယာဒိ။
တထာ ဟိ ဆဗ္ဗိဓော နယော တထတ္တနယော ပတ္တိနယော ဒေသနာနယော အန္တဒွယဝိဝဇ္ဇနနယော အစိန္တေယျနယော အဓိပ္ပာယနယောတိ။ တေသု တထတ္တနယော အန္တဒွယဝိဝဇ္ဇနနယေန နီယတိ, ပတ္တိနယော အစိန္တေယျနယေန, ဒေသနာနယော အဓိပ္ပာယနယေန နီယတိ။ ဧတ္ထာဒိမှိ တိဝိဓော နယော ကမ္မသာဓနေန နီယတီတိ ‘‘နယော’’တိ ဝုစ္စတိ, ပစ္ဆိမော ပန တိဝိဓော နယော ကရဏသာဓနေန နီယတိ ဧတေန တထတ္တာဒိနယတ္တယမိတိ ‘‘နယော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဣမသ္မိံ အတ္ထေ ပပဉ္စိယမာနေ ဂန္ထဝိတ္ထာရော သိယာတိ ဝိတ္ထာရော န ဒဿိတော။
(နီတိ၊ဓာ၊၁၁၂။)အပရောပိ စတုဗ္ဗိဓော နယော ဧကတ္တနယော နာနတ္တနယော အဗျာပါရနယော ဧဝံဓမ္မတာနယောတိ။
ဝိနေတိ သတ္တေ ဧတ္ထ, ဧတေနာတိ ဝါ ဝိနယော။ ကာယဝါစာနံ ဝိနယနတောပိ ဝိနယော။ အာယတနန္တိ အနမတဂ္ဂေ သံသာရေ ပဝတ္တံ အတီဝ အာယတံ သံသာရဒုက္ခံ ယာဝ န နိဝတ္တတိ, တာဝ နယတေဝ ပဝတ္တတေဝါတိ အာယတနံ။
အယံ ပနေတ္ထ အတ္ထုဒ္ဓါရော။ ‘‘အာယတနန္တိ အဿာနံ ကမ္ဗောဇော အာယတနံ, ဂုန္နံ ဒက္ခိဏာပထော အာယတန’’န္တိ ဧတ္ထ သဉ္ဇာတိဋ္ဌာနံ အာယအနံ နာမ။ ‘‘မနောရမေ အာယတနေ, သေဝန္တိ နံ ဝိဟင်္ဂမာ။
ဆာယံ ဆာယတ္ထိနော ယန္တိ, ဖလတ္ထံ ဖလဘောဇိနော’’တိ ဧတ္ထ သမောသရဏဋ္ဌာနံ။ ‘‘ပဉ္စိမာနိ ဘိက္ခဝေ ဝိမုတ္တာယတနာနီ’’တိ ဧတ္ထ ကာရဏံ။ အညေပိ ပန ပယောဂါ ယတ ပတိယတနေတိ ဧတ္ထ ပကာသိတာ။
နီ ပါပနေ။ နေတိ, နယတိ။ နယနံ။
နု ထုတိယံ။ နောတိ, နဝတိ။ နုတော။
ထန ပန ဓန သဒ္ဒေ။ ထနတိ။ ပနတိ။ ဓနတိ။
ကန ဒိတ္တိကန္တီသု။ ကနတိ။ ကညာ။ ကနကံ။
ဧတ္ထ စ ယောဗ္ဗနိဘာဝေ ဌိတတ္တာ ရူပဝိလာသေန ကနတိ ဒိပ္ပတိ ဝိရောစတီတိ ကညာ။ အထ ဝါ ကနိယတိ ကာမိယဘိ အဘိပတ္ထိယတိ ပုရိသေဟီတိပိ ကညာ, ယောဗ္ဗနိတ္ထီ။ ကနကန္တိ ကနတိ, ကနီယတီတိ ဝါ ကနကံ, သုဝဏ္ဏံ။ သုဝဏ္ဏဿ ဟိ အနေကာနိ နာမာနိ။
သုဝဏ္ဏံ ကနကံ ဟေမံ၊ ကဉ္စနံ ဟဋကမ္ပိ စ။
ဇာတရူပံ တပနီယံ၊ ဝဏ္ဏံ တဗ္ဘေဒကာ ပန။
ဇမ္ဗုနဒံ သိင်္ဂိကဉ္စ၊ စာမိကရန္တိ ဘာသိတာ။
(နီတိ၊ဓာ၊၁၁၃။)ဝန သန သမ္ဘတ္တိယံ။ ဝနတိ။ ဝနံ။ သနတိ။
တတ္ထ ဝနန္တိ။ တံ သမ္ဘဇန္တိ မယူရကောကိလာဒယော သတ္တာတိ ဝနံ, အရညံ။ ဝနတိ သမ္ဘဇတိ သံကိလေသပုဂ္ဂလန္တိ ဝနံ, တဏှာ။
မန အဗ္ဘာသေ။ မနတိ။ မနော။
မာန ဝီမံသာယံ, ဝီမံသတိ။ ဝီမံသာ။
ဇန သုန သဒ္ဒေ။ ဇနတိ။ သုနတိ။
ဧတ္ထ စ ‘‘ကသ္မာ တေ ဧကော ဘုဇော ဇနတိ, ဧကော တေ န ဇနတီ ဘုဇော’’တိ ပါဠိ နိဒဿနံ။ တတ္ထ ဇနတီတိ သုနတိ သဒ္ဒံ ကရောတိ။
ခနု အဝဒါရဏေ ခနတိ။ သုခံ။ ဒုက္ခံ။ ခတော အာဝါဋော။
တတ္ထ သုခန္တိ သုဋ္ဌု ဒုက္ခံ ခနတီတိ သုခံ။ ဒုဋ္ဌု ခနတိ ကာယိကစေတသိကသုခန္တိ ဒုက္ခံ။ အညမညပဋိပက္ခာ ဟိ ဧတေ ဓမ္မာ။ ဒွိဓာ စိတ္တံ ခနတီတိ ဝါ ဒုက္ခံ။ စုရာဒိဂဏဝသေန ပန ‘‘သုခယတီတိ သုခံ, ဒုက္ခယတီတိ ဒုက္ခ’’န္တိ နိဗ္ဗစနာနိ ဂဟေတဗ္ဗာနိ။ သမာသပအဝသေန ‘‘သုကရံ ခမဿာတိ သုခံ, ဒုက္ကရံ ခမဿာတိ ဒုက္ခ’’န္တိ နိဗ္ဗစနာနိပိ ဝိဝိဓာ ဟိ သဒ္ဒါနံ ဗျုပ္ပတ္တိ ပဝတ္တိ နိမိတ္တဉ္စ။
ဒါန အဝခဏ္ဍနေ။ ဒါနတိ။ အပဒါနံ။
သာန တေဇနေ။ တေဇနံ နိသာနံ။ သာနတိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၁၁၄။)ဟန ဟိံသာဂတီသု။ ဧတ္ထ ပန ဟိံသာဝစနေန ဖရုသာယ ဝါစာယ ပီဠနဉ္စ ဒဏ္ဍာဒီဟိ ပဟရဏဉ္စ ဂဟိတံ, တသ္မာ ဟန ဟိံသာပဟရဏဂတီသူတိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ တထာ ဟိ ‘‘ရာဇာနော စောရံ ဂဟေတွာ ဟနေယျုံ ဝါ ဗန္ဓေယျုံ ဝါ’’တိ။ ပါဌဿ အတ္ထံ သံဝဏ္ဏေန္တေဟိ ‘‘ဟနေယျုန္တိ ပေါထေယျုဉ္စေဝ ဆိန္ဒေယျုဉ္စာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧတ္ထ စ ဆေဒနံ နာမ ဟတ္ထပါဒါဒိဆေဒနံ ဝါ သီသစ္ဆေဒဝသေန မာရဏံ ဝါ။ ဟနဿ ဝဓာဒေသော ဃာတာဒေသော စ ဘဝတိ, ဟန္တိ ဟနတိ, ဟနန္တိ။ ဟနသိ, ဟနထ။ သေသံ သဗ္ဗံ နေယျံ။
ဟိံသာဒယော စတ္တာရော အတ္ထာ လဗ္ဘန္တိ။ ‘‘ဟန္တိ ဟတ္ထေဟိ ပါဒေဟီ’’တိ ဧတ္ထ ပန ဟန္တီတိ ပဟရတီတိ အတ္ထော။ ‘‘ကုဒ္ဓါ ဟိ ပိတရံ ဟန္တိ။ ဝိက္ကောသမာနာ တိဗ္ဗာဟိ, ဟန္တိ နေသံ ဝရံ ဝရ’’န္တိ။ ဧတ္ထ ဟန္တီတိ မာရေန္တီတိ အတ္ထော။ ‘‘ဝဓတိ, ဝဓေတိ, ဃာတေတိ’’ ဣစ္စပိ ရူပါနိ ဘဝန္တိ။ တတ္ထ ‘‘ဝဓတိ န ရောဒတိ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ အတ္တာနံ ဝဓိတွာ ဝဓိတွာ ရောဒတီ’’တိအာဒီသု ဝဓော ပဟရဏံ။ ပါဏံ ဝဓေတိ။ ပါဏဝဓော။ ‘‘ဧသ ဝဓော ခဏ္ဍဟာလဿ။ သတ္တေ ဃာတေတီ’’တိ စ အာဒီသု ဝဓော မာရဏံ။
‘‘ဥပါဟနံ, ဝဓူ’’တိ စ ဧတ္ထ ဟနဝဓသဒ္ဒတ္ထောဂမနံ။ ‘‘ပုရိသံ ဟနတိ။ သီတံ ဥဏှံ ပဋိဟနတိ’’ ဣစ္စာဒီနိ ကတ္တုပဒါနိ။ ဒေဝဒတ္တော ယညဒတ္တေန ဟညတိ။ တတော ဝါတာတပေ ဃောရေ, သဉ္ဇာတေ ပဋိဟညတိ။ ပစ္စတ္တဝစနဿေကာရတ္တံ, ယထာ ‘‘ဝနပ္ပဂုမ္ဗေ’’တိ။ ဝိဟာရေနာတိ ပဒံ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ, ဣစ္စာဒီနိ ကမ္မပဒါနိ။ ဟန္တာ။ ဟတော။ ဝဓကော။ ဝဓူ။ အာဃာတော။ ဥပဃာတော။ ဃာတကော။ ပဋိဃော။ သံဃော။ ဗျဂ္ဃော။ သကုဏဂ္ဃိ။ ဟန္တုံ, ဟနိတုံ, ဟန္တွာ, ဟနိတွာ။ ဝဇ္ဈေတွာ, ဝဓိတွာ ဣစ္စာဒီနိ သနာမိကာနိ တုမန္တာဒိပဒါနိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၁၁၅။)တတ္ထ ဥပါဟနန္တိ တံ တံ ဌာနံ ဥပဟနန္တိ ဥပဂစ္ဆန္တိ တတော စ အာဟနန္တိ အာဂစ္ဆန္တိ ဧတေနာတိ ဥပါဟနံ။ ဝဓူတိ ကိလေသဝသေန သုနခမ္ပိ ဥပဂမနသီလာတိ ဝဓူ, သဗ္ဗာသံ ဣတ္ထီနံ သာဓာရဏမေတံ။ အထ ဝါ ဝဓူတိ သုဏိသာ။ တထာ ဟိ ‘‘တေန ဟိ ဝဓု ယဒါ ဥတုနီ အဟောသိ, ပုပ္ဖံ တေ ဥပ္ပန္နံ, အထ မေ အာရောစေယျာသီ’’တိ ဧတ္ထ ဝဓူတိ သုဏိသာ ဝုစ္စတိ။ သာ ပန ‘‘အယံ နော ပုတ္တဿ ဘရိယာ’’တိ သဿုသသုရေဟိ အဓိဂန္တဗ္ဗာ ဇာနိတဗ္ဗာတိ ဝဓူတိ ဝုစ္စတိ။ ဂတျတ္ထာနံ ကတ္ထစိ ဗုဒ္ဓိယတ္ထကထနတော အယမတ္ထော လဗ္ဘတေဝ။ ‘‘သုဏှာ, သုဏိသာ, ဝဓူ’’ ဣစ္စေတေ ပရိယာယာ။ သံဃောတိ ဘိက္ခုသမူဟော။ သမဂ္ဂံ ကမ္မံ သမုပဂစ္ဆတီတိ သံဃော, သုဋ္ဌု ဝါ ကိလေသေ ဟန္တိ တေန တေန မဂ္ဂါသိနာ မာရေတီတိပိ သံဃော, ပုထုဇ္ဇနာရိယဝသေန ဝုတ္တာနေတာနိ။ ဝိဝိဓေ သတ္တေ အာဟနတိ ဘုသော ဃာတေတီတိ ဗျဂ္ဃော။ သော ဧဝ ‘‘ဝိယဂ္ဃော, ဝဂ္ဃော’’တိ စ ဝုစ္စတိ။ အပရမ္ပိ ပုဏ္ဍရီကောတိ တဿ နာမံ။ ဒုဗ္ဗလေ သကုဏေ ဟန္တီတိ သကုဏဂ္ဃိ, သေနော, အယံ ပန ဟနဓာတု ဒိဝါဒိဂဏေ ‘‘ပဋိဟညတီ’’တိ အကမ္မကံ ကတ္တုပဒံ ဇနေတိ။ တထာ ဟိ ‘‘ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော ဝေါဟာရော လောကိယေ သောတေ ပဋိဟညတီ’’တိအာဒိကာ ပါဠိယော ဒိဿန္တိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၁၁၆။)အန ပါဏနေ။ ပါဏနံ သသနံ။ အနတိ။ အာနံ, ပါနံ။ ‘‘တတ္ထ အာနန္တိ အဿာသော။ ပါနန္တိ ပဿာသော။ ဧတေသု အဿာသောတိ ဗဟိ နိက္ခမနဝါတော။ ပဿာသောတိ အန္တော ပဝိသနဝါတော’’တိ ဝိနယဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ, သုတ္တန္တဋ္ဌကထာသု ပန ဥပ္ပဋိပါဋိယာ အာဂတံ။ တတ္ထ ယသ္မာ သဗ္ဗေသမ္ပိ ဂဗ္ဘသေယျကာနံ မာတုကုစ္ဆိတော နိက္ခမနကာလေ ပဌမံ အဗ္ဘန္တရဝါတော ဗဟိ နိက္ခမတိ, ပစ္ဆာ ဗာဟိရဝါတော သုခုမံ ရဇံ ဂဟေတွာ အဗ္ဘန္တရံ ပဝိသန္တော တာလုံ အာဟစ္စ နိဗ္ဗာယတိ, တသ္မာ ဝိနယဋ္ဌကထာယံ ‘‘အဿာသောတိ ဗဟိ နိက္ခမနဝါတော, ပဿာသောတိ အန္တော ပဝိသနဝါတော’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧတေသု ဒွီသု နယေသု ဝိနယနယေန အန္တော ဥဋ္ဌိတသသနံ အဿာသော, ဗဟိ ဥဋ္ဌိတသသနံ ပဿာသော။ သုတ္တန္တနယေန ပန ဗဟိ ဥဋ္ဌဟိတွာပိ အန္တော သသနတော အဿာသော။ အန္တော ဥဋ္ဌဟိတွာပိ ဗဟိ သသနတော ပဿာသော။ အယမေဝ စ နယော ‘‘အဿာသာဒိမဇ္ဈပရိယောသာနံ သတိယာ အနုဂစ္ဆတော အဇ္ဈတ္တံ ဝိက္ခေပဂတေန စိတ္တေန ကာယောပိ စိတ္တမ္ပိ သာရဒ္ဓါ စ ဟောန္တိ ဣဉ္ဇိတာ စ ဖန္ဒိတာ စာ’’တိ, ‘‘ပဿာသာဒိမဇ္ဈပရိယောသာနံ သတိယာ အနုဂစ္ဆတော ဗဟိဒ္ဓါ ဝိက္ခေပဂတေန စိတ္တေန ကာယောပိ စိတ္တမ္ပိ သာရဒ္ဓါ စ ဟောန္တိ ဣဉ္ဇိတာ စ ဖန္ဒိတာ စာ’’တိ ဣမာယ ပါဠိယာ သမေတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
ဓန ဓညေ။ ဓနနံ ဓညံ, သိရိပုညပညာနံ သမ္ပဒါတိ အတ္ထော။ ဓာတုအတ္ထော ဟိ ယေဘုယျေန ဘာဝဝသေန ကထိယတိ ဌပေတွာ ဝက္ကရုက္ခတစေတိ ဧဝမာဒိပ္ပဘေဒံ။ ယထာ ဘာဝတ္ထေ ဝတ္တမာနေန ယပစ္စယေန သဒ္ဓိံ နကာရဿ ယျကာရံ ကတွာ ထေနနံ ထေယျန္တိ ဝုစ္စတိ, ဧဝမိဓ ယပစ္စယေန သဒ္ဓိံ နကာရဿ ညကာရံ ကတွာ ဓနနံ ဓညန္တိ ဝုစ္စတိ။ ဓနိနော ဝါ ဘာဝေါ ဓညံ, တသ္မိံ ဓညေ။ ဓန္တိ, ဓနတိ။ ဓနိတံ။ ဓညံ။ ယသ္မာ ပန ဓညသဒ္ဒေန သိရိပုညပညာသမ္ပဒါ ဂဟိတာ, တသ္မာ ‘‘ဓညပုညလက္ခဏသမ္ပန္နံ ပုတ္တံ ဝိဇာယီ’’တိအာဒီသု ဓညသဒ္ဒေန သိရိပညာဝ ဂဟေတဗ္ဗာ ပုညဿ ဝိသုံ ဝစနတော။
‘‘နဒတော ပရိသာယန္တေ၊ ဝါဒိတဗ္ဗပဟာရိနော။
ယေ တေ ဒက္ခန္တိ ဝဒနံ၊ ဓညာ တေ နရပုင်္ဂဝ။
ဒီဃင်္ဂုလီ တမ္ဗနခေ၊ သုဘေ အာယတပဏှိကေ။
ယေ ပါဒေ ပဏမိဿန္တိ၊ တေပိ ဓညာ ဂုဏန္ဓရ။
မဓုရာနိ ပဟဋ္ဌာနိ၊ ဒေါသဂ္ဃာနိ ဟိတာနိ စ။
ယေတေဝါကျာနိ သောဿန္တိ၊ တေပိ ဓညာနရုတ္တမာ’’တိ
(နီတိ၊ဓာ၊၁၁၇။)ဧဝမာဒီသု ပန ဓညသဒ္ဒေန ပုညသမ္ပဒါ ဂဟေတဗ္ဗာ, ပုညသမ္ပဒါယ ဝါ သဒ္ဓိံ သိရိပညာသမ္ပဒါပိ ဂဟေတဗ္ဗာ။ ဣဒမေတ္ထ နိဗ္ဗစနံ ‘‘ဓညံ သိရိပုညပညာသမ္ပဒါ ဧတေသံ အတ္ထီတိ ဓညာ’’တိ။ ‘‘ဓညံ မင်္ဂလသမ္မတ’’န္တိ ဧတ္ထ တု ‘‘ဥတ္တမရတနံ ဣဒ’’န္တိ ဓနာယိတဗ္ဗံ သဒ္ဓါယိတဗ္ဗန္တိ ဓညံ, သိရိသမ္ပန္နံ ပုညသမ္ပန္နံ ပညာသမ္ပန္နန္တိပိ အတ္ထော ယုဇ္ဇတိ။ ‘‘ဓညံ ဓနံ ရဇတံ ဇာတရူပ’’န္တိ စ အာဒီသု ‘‘နတ္ထိ ဓညသမံ ဓန’’န္တိ ဝစနတော ဓနာယိတဗ္ဗန္တိ ဓညံ, ကိံ တံ? ပုဗ္ဗဏ္ဏံ။ အပိစ ဩသဓိဝိသေသောပိ ဓညန္တိ ဝုစ္စတိ။ ဓနသဒ္ဒဿ စ ပန သမာသဝသေန ‘‘အဓနော, နိဒ္ဓနော’’တိ စ နတ္ထိ ဓနံ ဧတဿာတိ အတ္ထေန ဒလိဒ္ဒပုဂ္ဂလော ဝုစ္စတိ။ ‘‘နိဓနံ ယာတီ’’တိဧတ္ထ တု ကမ္ပနတ္ထဝါစကဿ ဓူဓာတုဿ ဝသေန ဝိနာသော နိဓနန္တိ ဝုစ္စတီတိ။
မုန ဂတိယံ။ မုနတိ။
စိနေ မညနာယံ။ အလုတ္တန္တောယံ ဓာတု, ယထာ ဂိလေ, ယထာ စ မိလေ။ စိနာယတိ, ဩစိနာယတိ။ ‘‘သဗ္ဗော တံ ဇနော ဩစိနာယတူ’’တိ ဣဒမေတ္ထ ပါဠိ နိဒဿနံ။ ဩစိနာယတတိ အဝမညတူတိ။
ဣတိ ဘူဝါဒိဂဏေ တဝဂ္ဂန္တဓာတုရူပါနိ
သမတ္တာနိ။
ပကာရန္တဓာတု
ဣဒါနိ ပဝဂ္ဂန္တဓာတုရူပါနိ ဝုစ္စန္တေ –
ပါ ပါနေ။ ပါနံ ပိဝနံ။ ‘‘ပါတိ, ပါန္တိ။ ပါတု, ပါန္တု’’ ဣစ္စာဒိ ယထာရဟံ ယောဇေတဗ္ဗံ။
ခိပ္ပံ ဂီဝံ ပသာရေဟိ၊ န တေ ဒဿာမိ ဇီဝိတံ။
အယဉှိတေ မယာ ရူဠှော၊ သရော ပါဿတိ လောဟိတန္တိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၁၁၈။)အတြ ဟိ ပါဿတီတိ ပိဝိဿတိ။ ‘‘ပါဿတိ, ပါဿန္တိ။ ပါဿသိ, ပါဿထ။ ပါဿာမိ, ပါဿာမ’’ ဣစ္စာဒိနာ, ‘‘အပဿာ, အပဿံသု’’ ဣစ္စာဒိနာ စ နယေန သေသံ သဗ္ဗံ ယောဇေတဗ္ဗံ နယညူဟိ။ ကော ဟိ သမတ္ထော သဗ္ဗာနိ ဗုဒ္ဓဝစနသာဂရေ ဝိစိတြာနိ ဝိပ္ပကိဏ္ဏရူပန္တရရတနာနိ ဥဒ္ဓရိတွာ ဒဿေတုံ, တသ္မာ သဗ္ဗာသုပိ ဓာတူသု သင်္ခေပေန ဂဟဏူပါယမတ္တမေဝ ဒဿိတံ။ ပိဝတိ, ပိဝန္တိ။ ပိဝံ, ပိဝန္တော, ပိဝမာနော, ပိဝံ ဘာဂိရသောဒကံ။ ကာရိတေ ကုမာရံ ခီရံ ပါယေတိ။ မုဟုတ္တံ တဏှာသမနံ, ခီရံ တွံ ပါယိတော မယာ။ ကမ္မေ ပီယတိ, ပီတံ။ တုမာဒီသု ‘‘ပါတုံ, ပိဝိတုံ, ပိတွာ, ပိဝိတွာ, ပါယေတွာ’’ ဣစ္စာဒီနိ ယောဇေတဗ္ဗာနိ။ အညေသုပိ ဌာနေသု ပါဠိနယာနုရူပေန သဒ္ဒရူပါနိ ဧဝမေဝ ယောဇေတဗ္ဗာနိ။
ပါ ရက္ခဏေ။ ပါတိ။ နိပါတိ။ ပိတာ, ဂေါပေါ။
ပါ ပူရဏေ။ ပါတိ, ဝိပ္ပာတိ။ ဝိပ္ပော။
ဝိပ္ပောတိ ဗြာဟ္မဏော။ သော ဟိ ဝိပ္ပေတိ ပူရေတိ ဝိသိဋ္ဌေန ဝေဒုစ္စာရဏာဒိနာ အတ္တနော ဗြာဟ္မဏကမ္မေန လောကဿ အဇ္ဈာသယံ အတ္တနော စ ဟဒယေ ဝေဒါနီတိ ဝိပ္ပောတိ ဝုစ္စတိ။ ‘‘ဇာတော ဝိပ္ပကုလေ အဟ’’န္တိ ဧတ္ထ ဟိ ဗြာဟ္မဏော ‘‘ဝိပ္ပော’’တိ ဝုစ္စတိ။ တဿ ကုလံ ဝိပ္ပကုလန္တိ။
ပူ ပဝနေ။ ပဝတိ။ ပုတ္တော, ပုညံ။ ဧတ္ထ ပုတ္တောတိ အတ္တနော ကုလံ ပဝတိ သောဓေတီတိ ပုတ္တော။ ကိယာဒိဂဏံ ပန ပတွာ ‘‘ပုနာတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။
ပုတ္တော’တြဇော သုတော သူနု၊
တနုဇော တနယော’ရသော။
ပုတ္တနတ္တာဒယော စာထ၊
အပစ္စန္တိ ပဝုစ္စရေ။
(နီတိ၊ဓာ၊၁၁၉။)ဣတ္ထိလိင်္ဂမှိ ဝတ္တဗ္ဗေ၊ ပုတ္တီတိ အတြဇာတိ စ။
ဝတ္တဗ္ဗံ သေသဋ္ဌာနေသု၊ ယထာရဟမုဒီရယေ။
ပါဠိယဉှိ အတြဇာတိ၊ ဣတ္ထီ ပုတ္တီ ကထိယတိ။
ဧတ္ထ ပန –
‘‘တတော ဒွေ သတ္တရတ္တဿ၊ ဝေဒေဟဿတြဇာ ပိယာ။
ရာဇကညာ ရုစာ နာမ၊ ဓာတိမာတရမဗြဝီ’’တိ
အယံ ပါဠိ နိဒဿနံ။ ‘‘ပုတ္တီ, ဓီတာ, ဒုဟိတာ, အတ္တဇာ’’တိ ဣစ္စေတေ ပရိယာယာ။ ဧဝံ အတြဇာတိ ဣတ္ထိဝါစကဿ ဣတ္ထိလိင်္ဂဿ ဒဿနတော သုတသဒ္ဒါဒီသုပိ ဣတ္ထိလိင်္ဂနယော လဗ္ဘမာနာလဗ္ဘမာနဝသေန ဥပပရိက္ခိတဗ္ဗော။ တထာ ဟိ လောကေ ‘‘ဝေဿော, သုဒ္ဒေါ, နရော, ကိံပုရိသော’’ ဣစ္စာဒီနံ ယုဂဠဘာဝေန ‘‘ဝေဿီ, သုဒ္ဒီ, နာရီ, ကိံပုရိသီ’’တိအာဒီနိ ဣတ္ထိဝါစကာနိ လိင်္ဂါနိ ဒိဿန္တိ။ ‘‘ပုရိသော ပုမာ’’ ဣစ္စာဒီနံ ပန ယုဂဠဘာဝေန ဣတ္ထိဝါစကာနိ ဣတ္ထိလိင်္ဂါနိ န ဒိဿန္တိ။ ပုညန္တိ ဧတ္ထ ပန အတ္တနော ကာရကံ ပဝတိ သောဓေတီတိ ပုညံ။ ကိယာဒိဂဏံ ပန ပတွာ ပုနာတီတိ ပုညန္တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။
အညော အတ္ထောပိ ဝတ္တဗ္ဗော၊ နိရုတ္တိလက္ခဏဿိတော။
တသ္မာ နိဗ္ဗစနံ ဉေယျံ၊ ဇနပူဇာဒိတော ဣဓ။
ပရံ ပုဇ္ဇဘဝံ ဇနေတီတိ ပုညံ။ သဒါ ပူဇိတံ ဝါ ဇနေတီတိ ပုညံ။ ဇနံ အတ္တကာရံ ပုနာတီတိ ပုညံ။ အသေသံ အပုညံ ပုနာတီတိ ပုညံ။
ကလျာဏံ ကုသလံ ပုညံ၊ သုဘမိစ္စေဝ နိဒ္ဒိသေ။
ကမ္မဿ ကုသလဿာဓိ-ဝစနံ ဝစနေ ပဋု။
ပေ ဂတိယံ။ ပေတိ, ပေန္တိ။ ပေသိ, ပေထ။ ဣဓ ဘိက္ခဝေ ဧကစ္စော အဿခဠုင်္ကော ပေဟီတိ ဝုတ္တော ဝိဒ္ဓါ သမာနော စောဒိတော သာရထိနာ ပစ္ဆတော ပဋိသက္ကတိ, ပိဋ္ဌိတော ရထံ ပဋိဝတ္တေတိ။ ဥမ္မဂ္ဂံ ဂဏှာတိ, ဥဗ္ဗဋုမံ ရထံ ကရောတိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၁၂၀။)ပေ ဝုဒ္ဓိယံ ပယတိ။ ပါယော, အပါယော။ ဧတ္ထ အပါယောတိ နတ္ထိ ပါယော ဝုဒ္ဓိ ဧတ္ထာတိ အပါယော။ အယဓာတုဝသေနပိ အတ္ထော နေတဗ္ဗော, အယတော ဝုဒ္ဓိတော, သုခတော ဝါ အပေတောတိ အပါယော, နိရယတိရစ္ဆာနယောနိပေတ္တိဝိသယအသုရကာယာ။
ပေ သောသနေ။ ပါယတိ, ပယတိ ဝါ။ နိပကော။ ဧတ္ထ နိပကော နိပယတိ ဝိသောသေတိ ပဋိပက္ခံ, တတော ဝါ အတ္တာနံ နိပါတိ ရက္ခတီတိ နိပကော, သမ္ပဇာနော။
ဂုပ ရက္ခဏေ။ ဂေါပတိ။ ဂေါပကော။
နဂရံ ယထာ ပစ္စန္တံ, ဂုတ္တံ သာန္တရဗာဟိရံ။
ဧဝံ ဂေါပေထ အတ္တာနံ, ခဏော ဝေ မာ ဥပစ္စဂါ။
ဂေါပေထာတိ ဂေါပေယျ ရက္ခေယျ။
ဝပ သန္တာနေ။ ဝပတိ။
သပ သမဝါယေ။ သပတိ။
စုပ မန္ဒဂတိယံ။ စောပတိ။
တုပ ဟိံသာယံ။ တောပတိ။ တုပ္ပတိ။
ဂုပ ဂေါပနဇိဂုစ္ဆနေသု။ ဂေါပတိ, ဇိဂုစ္ဆတိ။ ဇိဂုစ္ဆံ, ဇိဂုစ္ဆမာနော။ ဇေဂုစ္ဆီ။ ဇိဂုစ္ဆိတွာ ဣစ္စာဒီနိ။
ကပု ဟိံသာတက္ကလဂန္ဓေသု။ ကပ္ပတိ။ ကပ္ပူရော။
ကပု သာမတ္ထိယေ။ ဣဒံ အမှာကံ ကပ္ပတိ။ နေတံ အမှေသု ကပ္ပတိ။
ကပ ကရုဏာယံ။ ကပတိ။ ကပဏော, ကာပညံ။ တတ္ထ ကပတီတိ ကရုဏာယတိ, ကာပညန္တိ ကပဏဘာဝေါ။
(နီတိ၊ဓာ၊၁၂၁။)သပ အက္ကောသေ။ သပတိ။ သပထော, အဘိသပထော, အဘိသပိတော, သပနကော။
ဝပ ဗီဇနိက္ခေပေ။ ဗီဇံ ဝပတိ။ ဝါပကော။ ဝါပိတံ ဓညံ။ ဝုတ္တံ ဗီဇံ ပုရိသေန။ ဗီဇံ ဝပ္ပတိ။ ဝပ္ပမင်္ဂလံ။
သုပ သယနေ။ သုပတိ။ သုခံ သုပန္တိ မုနယော, ယေ ဣတ္ထီသု န ဗဇ္ဈရေ။ သုတ္တော ပုရိသော, သုပနံ, သုတ္တံ။
ခိပ ပေရဏေ။ ပေရဏံ စုဏ္ဏိကရဏံ ပိသနံ။ ခေပတိ။ ခေပကော။
ခိပ အဗျတ္တသဒ္ဒေ။ ခိပတိ။ ခိပိတသဒ္ဒေါ။ ယဒါ စ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော, ခိပိ လောကဂ္ဂနာယကော။
ခိပ ဆဍ္ဍနော။ ခိပတိ, ဥက္ခိပတိ, ဝိက္ခိပတိ, အဝခိပတိ, သံခိပတိ။ ခိတ္တံ, ဥက္ခိတ္တံ, ပက္ခိတ္တံ, ဝိက္ခိတ္တံ ဣစ္စာဒီနိ။
ဩပ နိဋ္ဌုဘနေ။ နိဋ္ဌုဘနံ ခေဠပါတနံ။ ဩပတိ။ ဩသဓံ သင်္ခရိတွာ မုခေ ခေဠံ ဩပိ။
လိပိ ဥပလေပေ။ လေပတိ။ လိတ္တံ ပရမေန တေဇသာ။
ခိပိ ဂတိယံ။ ခိမ္ပတိ။
ဍိပ ခေပေ။ ဍေပတိ။
နိဒပိ နိဒမ္ပနေ။ နိဒမ္ပနံ နာမ သဿရုက္ခာဒီသု ဝီဟိသီသံ ဝါ ဝရကသီသံ ဝါ အစ္ဆိန္ဒိတွာ ခုဒ္ဒကသာခံ ဝါ အဘဉ္ဇိတွာ ယထာဌိတမေဝ ဟတ္ထေန ဂဟေတွာ အာကဍ္ဎိတွာ ဗီဇမတ္တဿေဝ ဝါ ပဏ္ဏမတ္တဿေဝ ဝါ ဂဟဏံ။ ပုရိသော ဝီဟိသီသံ နိဒမ္ပတိ, ရုက္ခပတ္တံ နိဒမ္ပတိ။ နိဒမ္ပကော, နိဒမ္ပိတံ, နိဒမ္ပိတုံ, နိဒမ္ပိတွာ။
(နီတိ၊ဓာ၊၁၂၂။)တပ ဒိတ္တိယံ။ ဒိတ္တိ ဝိရောစနံ။ ဒိဝါ တပတိအာဒိစ္စော။
တပ ဥဗ္ဗေဂေ။ ဥဗ္ဗေဂေါ ဥတြာသော ဘီရုတာ။ တပတိ, ဥတ္တပတိ။ ဩတ္တပ္ပံ, ဩတ္တပ္ပိယံ ဓနံ။
တပ ဓူပ သန္တာပေ။ တပတိ။ တပေါဓနံ, အာတာပေါ။ အာတာပီ။ အာတပံ။ ဓူပတိ, သန္ဓူပနော, ကမ္မေ တာပိယတိ။ ဓူပိယတိ။ ဘာဝေ တာပနံ, တာပေါ, ပရိတာပေါ, သန္တာပေါ။ ဓူပနံ။
ပကာရန္တဓာတုရူပါနိ။
ဖကာရန္တဓာတု
ပုပ္ဖ ဝိကသနေ။ အကမ္မကော စာယံ သကမ္မကော စ။ ပုပ္ဖတိ။ ပုပ္ဖံ, ပုပ္ဖနံ, ပုပ္ဖိတော, ပုပ္ဖိတုံ, ပုပ္ဖိတွာ။ ပုပ္ဖန္တိ ပုပ္ဖိနော ဒုမာ။ ထလဇာ ဒကဇာ ပုပ္ဖာ, သဗ္ဗေ ပုပ္ဖန္တိ တာဝဒေ။ မဉ္ဇူသကော နာမ ရုက္ခော ယတ္တကာနိ ဥဒကေ ဝါ ထလေ ဝါ ပုပ္ဖာနိ, သဗ္ဗာနိ ပုပ္ဖတိ။
တုဖ ဟိံသာယံ။ တောဖတိ။
ဒဖ ဒဖိ ဝပ္ဖ ဂတိယံ။ ဒဖတိ။ ဒမ္ဖတိ။ ဝပ္ဖတိ။
ဒိဖ ကထနယုဒ္ဓနိန္ဒာဟိံသာဒါနေသု။ ဒေဖတိ။ ဒေဖော။
တဖ တိတ္တိယံ။ တိတ္တိ တပ္ပနံ, တဖတိ။
ဒုဖ ဥပက္ကိလေသေ။ ဥပက္ကိလိဿနံ ဥပက္ကိလေသော။ ဒေါဖတိ။
ဂုဖ ဂန္ထေ။ ဂန္ထော ဂန္ထိကရဏံ။ ဂေါဖတိ။
ဖကာရန္တဓာတုရူပါနိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၁၂၃။)ဗကာရန္တဓာတု
ပဗ္ဗ ဝဗ္ဗ မဗ္ဗ ကဗ္ဗ ခဗ္ဗ ဂဗ္ဗ သဗ္ဗ စဗ္ဗ ဂတိယံ။ ပဗ္ဗတိ။ ဝဗ္ဗတိ။ မဗ္ဗတိ။ ကဗ္ဗတိ။ ခဗ္ဗတိ။ ဂဗ္ဗတိ။ သဗ္ဗတိ။ စဗ္ဗတိ။
အဗ္ဗ သဗ္ဗ ဟိံသာယဉ္စ။ ဂတျာပေက္ခာယ စကာရော။ အဗ္ဗတိ။ သဗ္ဗတိ။
ကုဗိ အစ္ဆာဒနေ။ ကုဗ္ဗတိ။
လုဗိ တုဗိ အဒ္ဒနေ။ လုမ္ဗတိ။ တုမ္ဗတိ။ လုမ္ဗိနီဝနံ။ ဥဒကတုမ္ဗော။ အထောပိ ဒွေ စ တုမ္ဗာနိ။
စုဗိ ဝဒနသံယောဂေ။ ပုတ္တံ မုဒ္ဓနိ စုမ္ဗတိ။ မုခေ စုမ္ဗတိ။ ဧတ္ထ သိယာ ‘‘ယဒိ ဝဒနသံယောဂေ စုဗိဓာတု ဝတ္တတိ, ကထံ အမ္ဗုဓရဗိန္ဒုစုမ္ဗိတကူဋောတိ ဧတ္ထ အဝဒနေ အဝိညာဏကေ ပဗ္ဗတကူဋေ အမ္ဗုဓရဗိန္ဒူနံ စုမ္ဗနံ ဝုတ္တ’’န္တိ? သစ္စံ, တံ ပန စုမ္ဗနာကာရသဒိသေနာကာရေန သမ္ဘဝံ စေတသိ ဌပေတွာ ဝုတ္တံ, ယထာ အဒဿနသမ္ဘဝေပိ ဒဿနသဒိသေနာကာရေန သမ္ဘူတတ္တာ ‘‘ရောဒန္တေ ဒါရကေ ဒိသွာ, ဥဗ္ဗိဒ္ဓါ ဝိပုလာ ဒုမာ’’တိ အစက္ခုကာနမ္ပိ ရုက္ခာနံ ဒဿနံ ဝုတ္တံ, ဧဝမိဓာပိ စုမ္ဗနာကာရသဒိသေနာကာရေန သမ္ဘူတတ္တာ အဝဒနာနမ္ပိ အမ္ဗုဓရဗိန္ဒူနံ စုမ္ဗနံ ဝုတ္တံ။ သဘာဝတော ပန အဝိညာဏကာနံ ဒဿနစုမ္ဗနာဒီနိ စ နတ္ထိ, သဝိညာဏကာနံယေဝ တာနိ ဟောန္တီတိ။ အယံ နယော ကမု ပဒဝိက္ခေပေတိအာဒီသုပိ နေတဗ္ဗော။
ဥဗ္ဗိ တုဗ္ဗိ ထုဗ္ဗိ ဒုဗ္ဗိ ဓုဗ္ဗိ ဟိံသတ္ထာ။ ဥဗ္ဗတိ။ တုဗ္ဗတိ။ ထုဗ္ဗတိ။ ဒုဗ္ဗတိ။ ဒုဗ္ဗာ။ ဓုဗ္ဗတိ။ ဧတ္ထ ဒုဗ္ဗာတိ ဒဗ္ဗတိဏံ, ယံ ‘‘တိရိယာ နာမ တိဏဇာတီ’’တိ ပါဠိယံ အာဂတံ။ ဧတ္ထ စ ဒုဗ္ဗာတိ ဣတ္ထိလိင်္ဂံ, ဒဗ္ဗန္တိ နပုံသကလိင်္ဂန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။
(နီတိ၊ဓာ၊၁၂၄။)ကုဗ္ဗိ ဥဂ္ဂမေ။ ကုဗ္ဗတိ။
ပုဗ္ဗ ပဗ္ဗ သဗ္ဗ ပူရဏေ။ ပုဗ္ဗတိ။ ပဗ္ဗတိ။ သဗ္ဗတိ။ ဧတ္တ သိယာ ‘‘နနု ဘော ပုဗ္ဗသဗ္ဗသဒ္ဒါ သဗ္ဗနာမာနိ, ကသ္မာ ပနေတေ ဓာတုစိန္တာယံ ဂဟိတာ’’တိ? ဝုစ္စတေ – သဗ္ဗနာမေသု စ တုမန္တာဒိဝိရဟိတေသု စ နိပါတေသု ဥပသဂ္ဂေသု စ ဓာတုစိန္တာ နာမ နတ္ထိ, ဣမာနိ ပန သဗ္ဗနာမာနိ န ဟောန္တိ။ ကေဝလံ သုတိသာမညေန သဗ္ဗနာမာနိ ဝိယ ဥပဋ္ဌဟန္တိ, တေန တေ တဗ္ဘာဝမုတ္တတ္တာ ဓာတုစိန္တာယံ ပုဗ္ဗာစရိယေဟိ ဂဟိတာ ‘‘ပုဗ္ဗတိ သဗ္ဗတီ’’တိ ပယောဂဒဿနတောတိ။ ယဒိ ဧဝံ ကသ္မာ ဗုဒ္ဓဝစနေ ဧတာနိ ရူပါနိ န သန္တီတိ? အနာဂမနဘာဝေန န သန္တိ, န အဝိဇ္ဇမာနဘာဝေန။ ကိဉ္စာပိ ဗုဒ္ဓဝစနေသု ဧတာနိ ရူပါနိ န သန္တိ, တထာပိ ပေါရာဏေဟိ အနုမတာ ပုရာဏဘာသာတိ ဂဟေတဗ္ဗာနိ, ယထာ ‘‘နာထတီတိ နာထော’’တိ ဧတ္ထ ‘‘နာထတီ’’တိ ရူပံ ဗုဒ္ဓဝစနေ အဝိဇ္ဇမာနမ္ပိ ဂဟေတဗ္ဗံ ဟောတိ, ဧဝံ ဣမာနိပိ။ တသ္မာ ဝေါဟာရေသု ဝိညူနံ ကောသလ္လတ္ထာယ သာသနေ အဝိဇ္ဇမာနာပိ သာသနာနုရူပါ လောကိကပ္ပယောဂါ ဂဟေတဗ္ဗာတိ ‘‘ပုဗ္ဗတိ သဗ္ဗတီ’’တိ ရူပါနိ ဂဟိတာနိ။ ဧသ နယော အညေသုပိ ဌာနေသု ဝေဒိတဗ္ဗော။
စမ္ဗ အဒနေ။ စမ္ဗတိ။
ကဗ္ဗ ခဗ္ဗ ဂဗ္ဗ ဒဗ္ဗေ။ ဒဗ္ဗော အဟင်္ကာရော။ ကဗ္ဗတိ။ ခဗ္ဗတိ။ ဂဗ္ဗတိ။
အဗိ ဒဗိ သဒ္ဒေ။ အမ္ဗတိ။ အမ္ဗာ, အမ္ဗု။ ဒမ္ဗတိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၁၂၅။)လဗိ အဝသံသနေ။ အဝသံသနံ အဝလမ္ဗနံ။ လမ္ဗတိ, ဝိလမ္ဗတိ, ဗျာလမ္ဗတိ။ နီစေ စော’လမ္ဗတေ သူရိယော။ အာလမ္ဗတိ။ အာလမ္ဗနံ, တဒါလမ္ဗနံ, တဒါလမ္ဗဏံ, တဒါလမ္ဗံ ဝါ။ လာဗု။ အလာဗု ဝါ, အကာရော ဟိ တဗ္ဘာဝေ။
ဗကာရန္တဓာတုရူပါနိ။
ဘကာရန္တဓာတု
ဘာ ဒိတ္တိယံ။ စန္ဒော ဘာတိ, ပဉှာ မံ ပဋိဘာတိ။ ရတ္တိ ဝိဘာတိ။ ဘာဏု, ပဋိဘာနံ။ ဝိဘာတာ ရတ္တိ။
ဘီ ဘယေ။ ဘာယတိ။ ဘယံ, ဘယာနကော, ဘီမော, ဘီမသေနော, ဘီရု, ဘီရုကော, ဘီရုကဇာတိကော။ ကာရိတေ ‘‘ဘာယေတိ, ဘာယယတိ, ဘာယာပေတိ, ဘာယာပယတီ’’တိ ရူပါနိ။
သဘု သမ္ဘု ဟိံသာယံ။ သဘတိ။ သမ္ဘတိ။
သုမ္ဘ ဘာသနေ စ။ စကာရော ဟိံသာပေက္ခကော။ သုမ္ဘတိ။ သုမ္ဘော။ ကုသုမ္ဘော။
ဧတ္ထ သုမ္ဘောတိ အာဝါဋော။ ‘‘သုမ္ဘံ နိက္ခနာဟီ’’တိ ဣဒမေတ္ထ နိဒဿနံ။ ကုသုမ္ဘောတိ ခုဒ္ဒကအာဝါဋော, ‘‘ပဗ္ဗတကန္ဒရပဒရသာခါပရိပူရာ ကုသုမ္ဘေ ပရိပူရေန္တီ’’တိ ဣဒမေတ္ထ နိဒဿနံ။
အဗ္ဘ ဝဗ္ဘ မဗ္ဘ ဂတိယံ။ အဗ္ဘတိ။ အဗ္ဘော။ ဝဗ္ဘတိ။ မဗ္ဘတိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၁၂၆။)ဧတ္ထ အဗ္ဘောတိ မေဃော။ သော ဟိ အဗ္ဘတိ အနေကသတပဋလော ဟုတွာ ဂစ္ဆတီတိ ‘‘အဗ္ဘော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ‘‘ဝိဇ္ဇုမာလီ သတက္ကကူ’’တိ ဝုတ္တံ။ သတက္ကကူတိ စ အနေကသတပဋလော။ ဧတ္ထ စ အဗ္ဘသဒ္ဒေါ တိလိင်္ဂိကော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တထာ ဟိ အယံ ‘‘အဗ္ဘုဋ္ဌိတောဝ သ ယာတိ, သ ဂစ္ဆံ န နိဝတ္တတီ’’တိ ဧတ္ထ ပုလ္လိင်္ဂေါ။ ‘‘အဗ္ဘာ, မဟိကာ, ဓူမော, ရဇော, ရာဟူ’’တိ ဧတ္ထ ဣတ္ထိလိင်္ဂေါ။ ‘‘အဗ္ဘာနိ စန္ဒမဏ္ဍလံ ဆာဒေန္တီ’’တိ ဧတ္ထ နပုံသကလိင်္ဂေါ။
ဣမာနိ ပန မေဃဿ နာမာနိ –
မေဃော ဝလာဟကော လင်္ဃိ၊ ဇီမူတော အမ္ဗုဒေါ ဃနော။
ဓာရာဓရော အမ္ဗုဓရော၊ ပဇ္ဇုန္နော ဟိမဂဗ္ဘကော။
ယဘ မေထုနေ။ မိထုနဿ ဇနဒွယဿ ဣဒံ ကမ္မံ မေထူနံ, တသ္မိံ မေထုနေ ယဘဓာတု ဝတ္တတိ။ ယဘတိ။ ယာဘဿံ။
ဧတ္ထ စ ‘‘မေထုန’’န္တိ ဧသာ သဗ္ဘိဝါစာ, လဇ္ဇာသမ္ပန္နေဟိ ပုဂ္ဂလေဟိ ဝတ္တဗ္ဗဘာသာဘာဝတော။ တထာ ဟိ ‘‘မေထုနော ဓမ္မော န ပဋိသေဝိတဗ္ဗော’’တိ စ ‘‘န မေ ရာဇာ သခါ ဟောတိ, န ရာဇာ ဟောတိ မေထုနော’’တိ စ သောဘနေ ဝါစာဝိသယေ အယံ ဘာသာ အာဂတာ။ ‘‘ယဘတီ’’တိအာဒိကာ ပန ဘာသာ ‘‘သိခရဏီ’’တိအာဒိကာ ဘာသာ ဝိယ အသမ္ဘိဝါစာ။ န ဟိ ဟိရောတ္တပ္ပသမ္ပန္နော လောကိယဇနောပိ ဤဒိသိံ ဝါစံ ဘာသတိ။ ဧဝံ သန္တေပိ အဓိမတ္တုက္ကံသဂတဟိရောတ္တပ္ပောပိ ဘဂဝါ မဟာကရုဏာယ သဉ္စောဒိတဟဒယော လောကာနုကမ္ပာယ ပရိသမဇ္ဈေ အဘာသိ။ အဟော တထာဂတဿ မဟာကရုဏာတိ။
ဣမာနိ ပန မေထုနဓမ္မဿ နာမာနိ –
သံဝေသနံ နိဒ္ဓုဝနံ၊ မေထုနံ သူရတံ ရတံ။
ဗျထယော ဂါမဓမ္မော စ၊ ယာဘဿံ မောဟနံ ရတိ။
အသဒ္ဓမ္မော စ ဝသလ-ဓမ္မော မီဠှသုခမ္ပိ စ။
ဒွယံဒွယသမာပတ္တိ၊ ဒွန္ဒော ဂမ္မော’ဒကန္တိကော။
သိဘ ဝိဘ ကတ္ထနေ။ သိဘတိ။ ဝိဘတိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၁၂၇။)ဒေဘ အဘိ ဒဘိ သဒ္ဒေ။ ဒေဘတိ။ အမ္ဘတိ။ အမ္ဘော။ ဒမ္ဘတိ။
ဧတ္ထ စ အမ္ဘော ဝုစ္စတိ ဥဒကံ။ တဉှိ နိဇ္ဇီဝမ္ပိ သမာနံ ဩဃကာလာဒီသု ဝိဿန္ဒမာနံ အမ္ဘတိ သဒ္ဒံ ကရောတီတိ အမ္ဘောတိ ဝုစ္စတိ။
ဣမာနိဿ နာမာနိ –
ပါနီယံ ဥဒကံ တောယံ၊ ဇလံ ပါတော စ အမ္ဗု စ။
ဒကံ ကံ သလိလံ ဝါရိ၊ အာပေါ အမ္ဘော ပပမ္ပိ စ။
နီရဉ္စ ကေပုကံ ပါနိ၊ အမတံ ဧလမေဝ စ၊
အာပေါနာမာနိ ဧတာနိ၊ အာဂတာနိ တတော တတော။
ဧတ္ထ စ ‘‘ဝါလဂ္ဂေသု စ ကေပုကေ။ ပိဝိတဉ္စ တေသံ ဘုသံ ဟောတိ ပါနီ’’တိအာဒယော ပယောဂါ ဒဿေတဗ္ဗာ။
ထဘိ ခဘိ ပဋိဗဒ္ဓေ ထမ္ဘတိ, ဝိတ္ထမ္ဘတိ။ ခမ္ဘတိ, ဝိက္ခမ္ဘတိ။ ထမ္ဘော။ ထဒ္ဓါ, ဥပတ္ထမ္ဘော။ ဥပတ္ထမ္ဘိနီ။ ဝိက္ခမ္ဘော။ ဝိက္ခမ္ဘိတကိလေသော။
ဇဘ ဇဘိ ဂတ္တဝိနာမေ။ ဇဘတိ။ ဇမ္ဘတိ, ဝိဇမ္ဘတိ။ ဝိဇမ္ဘနံ, ဝိဇမ္ဘိတာ။ ဝိဇမ္ဘန္တော, ဝိဇမ္ဘမာနော, ဝိဇမ္ဘိတော။
သဗ္ဘ ကထနေ။ သဗ္ဘတိ။
ဝဗ္ဘ ဘောဇနေ။ ဝဗ္ဘတိ။
ဂဗ္ဘ ဓာရဏေ။ ဂဗ္ဘတိ။ ဂဗ္ဘော။
(နီတိ၊ဓာ၊၁၂၈။)ဧတ္ထ ဂဗ္ဘောတိ မာတုကုစ္ဆိပိ ဝုစ္စတိ ကုစ္ဆိဂတပုတ္တောပိ။ တထာ ဟိ ‘‘ယမေကရတ္တိံ ပဌမံ, ဂဗ္ဘေ ဝသတိ မာဏဝေါ’’တိ ဧတ္ထ မာတုကုစ္ဆိ ‘‘ဂဗ္ဘော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ‘‘ဂဗ္ဘော မေ ဒေဝ ပတိဋ္ဌိတော။ ဂဗ္ဘော စ ပတိတော ဆမာ’’တိ စ ဧတ္ထ ပန ကုစ္ဆိဂတပုတ္တော။ အပိစ ဂဗ္ဘောတိ အာဝါသဝိသေသော။ ‘‘ဂဗ္ဘံ ပဝိဋ္ဌော’’တိအာဒီသု ဟိ ဩဝရကော ‘‘ဂဗ္ဘော’’တိ ဝုစ္စတိ။
ရဘ ရာဘဿေ။ အာပုဗ္ဗော ရဘ ဟိံသာကရဏဝါယမနေသု။ ရာဘဿံ ရာဘသဘာဝေါ။ တံသမင်္ဂိနော ပန ပါဠိယံ ‘‘စဏ္ဍာ ရုဒ္ဓါ ရဘသာ’’တိ ဧဝံ အာဂတာ။
တတ္ထ ရဘသာတိ ကရဏုတ္တရိယာ။ ရဘတိ, အာရဘတိ, သမာရဘတိ, အာရမ္ဘတိ။ ရဘသော။ အာရမ္ဘော။ သမာရမ္ဘော, အာရဘန္တော။ သမာရဘန္တော။ အာရဒ္ဓံ မေ ဝီရိယံ။ သာရမ္ဘံ။ အနာရမ္ဘံ။ သာရမ္ဘော တေ န ဝိဇ္ဇတိ။ ပကာရဏာရမ္ဘော။ ဝီရိယာရမ္ဘော။ အာရဘိတုံ။ အာရဘိတွာ။ အာရဗ္ဘ။
ဧတ္ထ ဝီရိယာရမ္ဘောတိ ဝီရိယသင်္ခါတော အာရမ္ဘော။ အာရမ္ဘသဒ္ဒေါ ကမ္မေ အာပတ္တိယံ ကြိယာယ ဝီရိယေ ဟိံသာယ ဝိကောပနေတိ အနေကေသု အတ္ထေသု အာဂတော။
‘‘ယံ ကိဉ္စိ ဒုက္ခံ သမ္ဘောဘိ၊ သဗ္ဗံ အာရမ္ဘပစ္စယာ။
အာရမ္ဘာနံ နိရောဓေန၊ နတ္ထိ ဒုက္ခဿ သမ္ဘဝေါ’’တိ
ဧတ္ထ ဟိ ကမ္မံ အာရမ္ဘောတိ အာဂတံ။ ‘‘အာရမ္ဘတိ စ ဝိပ္ပဋိသာရီ စ ဟောတီ’’တိ ဧတ္ထ အာပတ္တိ။ ‘‘မဟာယညာ မဟာရမ္ဘာ, န တေ ဟောန္တိ မဟပ္ဖလ္လာ’’တိ ဧတ္ထ ယူပုဿာပနာဒိကြိယာ။ ‘‘အာရမ္ဘထ နိက္ကမထ, ယုဉ္ဇထ ဗုဒ္ဓသာသနေ’’တိ ဧတ္ထ ဝီရိယံ။ ‘‘သမဏံ ဂေါတမံ ဥဒ္ဒိဿ ပါဏံ အာရမ္ဘန္တီ’’တိ ဧတ္ထ ဟိံသာ။ ‘‘ဗီဇဂါမဘူတဂါမသမာရမ္ဘာ ပဋိဝိရတော ဟောတီ’’တိ ဧတ္ထ ဆေဒနဘဉ္ဇနာဒိကံ ဝိကောပနံ။ ဣစ္စေဝံ –
(နီတိ၊ဓာ၊၁၂၉။)ကမ္မေ အာပတ္တိယဉ္စေဝ၊ ဝီရိယေ ဟိံသာကြိယာသု စ။
ဝိကောပနေ စ အာရမ္ဘ-သဒ္ဒေါ ဟောတီတိ နိဒ္ဒိသေ။
လဘ လာဘေ။ လဘတိ, လဗ္ဘတိ။ လာဘော, လဒ္ဓံ, အလတ္ထ, အလတ္ထုံ။
သုဘ ဒိတ္တိယံ။ သောဘတိ။ သောဘာ, သောဘနံ, သောဘိတော။
ခုဘ သဉ္စလနေ။ ခေါဘတိ, သင်္ခေါဘတိ။ ဟတ္ထိနာဂေ ပဒိန္နမှိ, ခုဗ္ဘိတ္ထ နဂရံ တဒါ။ ခေါဘာ, သင်္ခေါဘော။
နဘ တုဘ ဟိံသာယံ။ နဘတိ။ တုဘတိ။
သမ္ဘ ဝိဿာသေ။ သမ္ဘတိ။ သမ္ဘတ္တိ, သမ္ဘတ္တော။
လုဘ ဝိမောဟနေ။ လောဘတိ, ပလောဘတိ။ ထုလ္လကုမာရီပလောဘနံ။ ကာရိတေ ပန ‘‘လောဘေတိ, ပလောဘေတိ, ပလောဘေတွာ’’တိ ရူပါနိ ဘဝန္တိ။ ဒိဝါဒိဂဏံ ပန ပတွာ ဂိဒ္ဓိယတ္ထေ ‘‘လုဗ္ဘတီ’’တိ ရူပံ ဘဝတိ။
ဒဘိ ဂန္ထနေ။ ဒမ္ဘတိ။ ဒမ္ဘနံ။
ရုဘိ နိဝါရဏေ။ ရုမ္ဘတိ, သန္နိရုမ္ဘတိ။ သန္နိရုမ္ဘော, သန္နိရုမ္ဘိတွာ။
ဥဘ ဥဗ္ဘ ဥမ္ဘ ပူရဏေ။ ဥဘတိ။ ဥဗ္ဘတိ။ ဥမ္ဘတိ။ ဥဘနာ။ ဥဗ္ဘနာ။ ဥမ္ဘနာ။ ဩဘော။ ကေဋုဘံ။ ဥဗ္ဘံ။ ကုမ္ဘော။ ကုမ္ဘီ။ ကာရိတေ ‘‘ဩဘေတိ။ ဥဗ္ဘေတိ။ ဥမ္ဘေတီ’’တိ ရူပါနိ ဘဝန္တိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၁၃၀။)တတ္ထ ကေဋုဘန္တိ ကြိယာကပ္ပဝိကပ္ပော ကဝီနံ ဥပကာရိယသတ္ထံ။ ဣဒံ ပနေတ္ထ နိဗ္ဗစနံ ကိဋေတိ ဂမေတိ ကြိယာဒိဝိဘာဂံ, တံ ဝါ အနဝသေသပရိယာဒါနတော ကေဋေန္တော ဂမေန္တော ဩဘေတိ ပူရေတီတိ ကေဋုတံ ကိဋဥဘဓာတုဝသေန။ ဥဗ္ဘတိ ဥဗ္ဘေတိ ပူရေတီတိ ဥဗ္ဘံ, ပူရဏန္တိ အတ္ထော။ စရိယာပိဋကေပိ ဟိ ဤဒိသီ သဒ္ဒဂတိ ဒိဿတိ, တံ ယထာ? ‘‘မဟာဒါနံ ပဝတ္တေသိ, အစ္စုဗ္ဘံ သာဂရူပမ’’န္တိ။ တတ္ထ စ အစ္စုဗ္ဘန္တိ အတိဝိယ ယာစကာနံ အဇ္ဈာသယံ ပူရဏံ။ အက္ခုမ္ဘန္တိပိ ပါဌော။ ကုမ္ဘောတိ ကံ ဝုစ္စတိ ဥဒကံ, တေန ဥဗ္ဘေတဗ္ဗောတိ ကုမ္ဘော, သော ဧဝ ဣတ္ထိလိင်္ဂဝသေန ကုမ္ဘီ။ ဧတ္ထ စ ‘‘ကုမ္ဘီ ဓောဝတိ ဩနတော’’တိ ပယောဂေါ။
ကုမ္ဘသဒ္ဒေါ ဃဋေ ဟတ္ထိ-သိရောပိဏ္ဍေ ဒသမ္ဗဏေ။
ပဝတ္တတီတိ ဝိညေယျော၊ ဝိညုနာ နယဒဿိနာ။
ဘကာရန္တဓာတုရူပါနိ။
မကာရန္တဓာတု
မာ မာနေ သဒ္ဒေ စ။ မာတိ။ မာတာ။ ဧတ္ထ မာတာတိ ဇနိကာ ဝါ စူဠမာတာ ဝါ မဟာမာတာ ဝါ။
မူ ဗန္ဓနေ။ မဝတိ။ ကိယာဒိဂဏဿ ပနဿ ‘‘မုနာတီ’’တိ ရူပံ။
မေ ပဋိဒါနအာဒါနေသု။ မေတိ, မယတိ။ မေဓာ။
ဧတ္ထ မေဓာတိ ပညာ။ သာ ဟိ သုခုမမ္ပိ အတ္ထံ ဓမ္မဉ္စ ခိပ္ပမေဝ မေတိ စ ဓာရေတိ စာတိ မေဓာတိ ဝုစ္စတိ။ ဧတ္ထ ပန မေတီတိ ဂဏှာတိ။ တထာ ဟိ အဋ္ဌသာလိနိယံ ဝုတ္တံ ‘‘အသနိ ဝိယ သိလုစ္စယေ ကိလေသေ မေဓတိ ဟိံသတီတိ မေဓာ, ခိပ္ပံ ဂဟဏဓာရဏဋ္ဌေန ဝါ မေဓာ’’တိ။ သင်္ဂမတ္ထဝါစကဿ ပန မေဓဓာတုဿ ဝသေန မေဓတိ သီလသမာဓိအာဒီဟိ သဒ္ဓမ္မေဟိ သိရိယာ စ သင်္ဂစ္ဆတီတိ မေဓာတိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ ဧတ္ထေတံ ဝုစ္စတိ –
(နီတိ၊ဓာ၊၁၃၁။)‘‘ဒွိဓာတုယေကဓာတုယာ၊ ဒွိရတ္ထဝတိယာပိ စ။
မေဓာသဒ္ဒဿ နိပ္ဖတ္တိံ၊ ဇညာ သုဂတသာသနေ’’တိ။
ဩမာ သာမတ္ထိယေ။ သာမတ္ထိယံ သမတ္ထဘာဝေါ။ အလုတ္တန္တောယံ ဓာတု, ဩမာတိ, ဩမန္တိ။
အတြာယံ ပါဠိ ‘‘ဩမာတိ ဘန္တေ ဘဂဝါ ဣဒ္ဓိယာ မနောမယေန ကာယေန ဗြဟ္မလောကံ ဥပသင်္ကမိတု’’န္တိ။ တတ္ထ ဩမာတီတိ ပဟောတိ သက္ကောတိ။
တိမု အဒ္ဒဘာဝေ။ အဒ္ဒဘာဝေါ တိန္တဘာဝေါ။ တေမတိ။ တိန္တော, တေမိယော။ တေမိတုကာမာ တေမိံသု။
ဧတ္ထ တေမိယောတိ ဧဝံနာမကော ကာသိရညော ပုတ္တော ဗောဓိသတ္တော။ သော ဟိ ရညော စေဝ မဟာဇနဿ စ ဟဒယံ တေမေန္တော အဒ္ဒဘာဝံ ပါပေန္တော သီတလဘာဝံ ဇနေန္တော ဇာတောတိ ‘‘တေမိယော’’တိ ဝုစ္စတိ။
နိတမိ ကိလမနေ။ နိတမ္မတိ။ ဟဒယံ ဒယှတေ နိတမ္မာမိ။
စမု ဆမု ဇပု ဈမု ဥမု ဇိမု အဒနေ။ စမတိ။ စမူ။ စမူတိ သေနာ။ ဆမတိ။ ဇမတိ။ ဈမတိ။ ဥမတိ။ ဇေမတိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၁၃၂။)ကမု ပဒဝိက္ခေပေ။ ပဒဝိက္ခေပေါ ပဒသာ ဂမနံ။ ဣဒံ ပန ဝေါဟာရသီသမတ္တံ ဝစနံ, တသ္မာ ‘‘နာဿ ကာယေ အဂ္ဂိ ဝါ ဝိသံ ဝါ သတ္ထံ ဝါ ကမတီ’’တိအာဒီသု အပဒဝိက္ခေပတ္ထောပိ ဂဟေတဗ္ဗော။ ကမတိ။ စင်္ကမတိ, အတိက္ကမတိ။ အဘိက္ကမတိ။ ပဋိက္ကမတိ။ ပက္ကမတိ။ ပရက္ကမတိ။ ဝိက္ကမတိ။ နိက္ကမတိ။ သင်္ကမတိ။ သင်္ကမနံ။ သင်္ကန္တိ။ ကမနံ။ စင်္ကမနံ။ အတိက္ကမော။ အဘိက္ကမော။ ပဋိက္ကမော။ ပက္ကမော။ ဝိက္ကမော။ နိက္ကမော။ အတိက္ကန္တော ပုရိသော။ အဘိက္ကန္တာ ရတ္တိ။ နိက္ခမတိ။ အဘိနိက္ခမတိ။ ကာရိတေ နိက္ခာမေတိ။ အညာနိပိ ယောဇေတဗ္ဗာနိ။ ယသ္မာ ပနာယံ ဓာတု စုရာဒိဂဏံ ပတွာ ဣစ္ဆာကန္တိ ယတ္ထေသု ဝတ္တတိ, တသ္မာ တေပိ အတ္ထေ ဥပသဂ္ဂဝိသေသိတေ ကတွာ ဣဓ အဘိက္ကန္တသဒ္ဒဿ အတ္ထုဒ္ဓါရံ ဝတ္တဗ္ဗမ္ပိ အဝတွာ ဥပရိ စုရာဒိဂဏေယေဝ ကထေဿာမ။
ယမု ဥပရမေ။ ဥပရမော ဝိရမနံ။ ယမဘိ။ ယမော။ ‘‘ပရေ စ န ဝိဇာနန္တိ, မယမေတ္ထ ယမာမသေ’’တိ ဣဒမေတ္ထ နိဒဿနံ။ တတ္ထ ယမာမသေတိ ဥပရမာမ, နဿာမ, မရာမာတိ အတ္ထော။
နမ ဗဟုတ္တေ သဒ္ဒေ။ ဗဟုတ္တော သဒ္ဒေါ နာမ ဥဂ္ဂတသဒ္ဒေါ။ နမတိ။
အမ ဒမ ဟမ္မ မိမ ဆမ ဂတိမှိ။ အမတိ။ ဒမတိ။ ဟမ္မတိ။ မိမတိ။ ဆမတိ။ ဆမာ။
ဆမာတိ ပထဝီ။ ဆမာသဒ္ဒေါ ဣတ္ထိလိင်္ဂေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော, ‘‘န ဆမာယံ နိသီဒိတွာ အာသနေ နိသိန္နဿ အဂိလာနဿ ဓမ္မံ ဒေသေဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ’’တိ စ ‘‘ဆမာယံ ပရိဝတ္တာမိ ဝါရိစရောဝ ဃမ္မေ’’တိ စ ပယောဂဒဿနတော။ သော စ ခေါ သတ္တဟိ အဋ္ဌဟိ ဝါ ဝိဘတ္တီဟိ ဒွီသု စ ဝစနေသု ယောဇေတဗ္ဗော။ ဆမန္တိ ဂစ္ဆန္တိ ဧတ္ထာတိ ဆမာ။
ဓမ သဒ္ဒဂ္ဂိသံ ယောဂေသု။ ဓမဓာတု သဒ္ဒေ စ မုခဝါတေန သဒ္ဓိံ အဂ္ဂိသံယောဂေ စ ဝတ္တတိ။ တတ္ထ ပဌမတ္ထေ ‘‘သင်္ခံ ဓမတိ။ သင်္ခဓမကော။ ဘေရိံ ဓမတိ။ ဘေရိဓမကော။ ဓမေ ဓမေ နာတိဓမေ’’တိ ပယောဂေါ။ ဒုတိယတ္ထေ ‘‘အဂ္ဂိံ ဓမတိ။ သမုဋ္ဌာပေတိ အတ္တာနံ, အဏုံ အဂ္ဂိံဝ သန္ဓမ’’န္တိ ပယောဂေါ။
ဘာမ ကောဓေ။ ဘာမတိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၁၃၃။)နမု နမနေ။ နမတိ။ နမော။ နတံ, နမနံ။ နတိ။ နမံ။ နမမာနော။ နမန္တော။ နမိတော။ နာမံ။ နာမိတံ။ နမိတုံ။ နတွာ, နတွာန။ နမိတွာ, နမိတွာန, နမိတုန။ ကာရိတေ ‘‘နာမေတိ, နာမယတိ။ နာမေတွာ။ နာမယိတွာ’’တိ ရူပါနိ ဘဝန္တိ။ တတြ ဟိ ‘‘နမတိ နမိတွာ’’တိ ဧဝံပကာရာနိ ပဒါနိ နမနတ္ထေ ဝန္ဒနာယဉ္စ ဒဋ္ဌဗ္ဗာနိ, ‘‘နမော နတွာ’’တိ ဧဝံပကာရာနိ ပန ဝန္ဒနာယမေဝ။ အတြာယမုပလက္ခဏမတ္တာ ပယောဂရစနာ –
ရုက္ခော ဖလီ ဖလဘာရဂရုတာယ နမိတွာန ဘိဇ္ဇတိ။
ဝုဒ္ဓါ ဇရာဇဇ္ဇရတာယ နမတိ နမိတွာ ဂစ္ဆတိ။
သဒ္ဓါ ဗုဒ္ဓံ နမတိ နမိတွာ ဂစ္ဆတိ။
နမော ဗုဒ္ဓဿ သတ္ထာရံ နတွာန အဂမာသီတိ။
ဧတ္ထ နမောတိ ပဒံ နိပါတေသုပိ လဗ္ဘတိ။ တေန ဟိ ပစ္စတ္တောပယောဂဝစနာနိ အဘိန္နရူပါနိ ဒိဿန္တိ ‘‘ဒေဝရာဇ နမော တျတ္ထု။ နမော ကတွာ မဟေသိနော’’တိ။ ဥပသဂ္ဂေဟိပိ အယံ ယောဇေတဗ္ဗာ ‘‘ပဏမတိ, ပဏာမော, ဥဏ္ဏမတိ, ဥဏ္ဏတိ’’ ဣစ္စာဒိနာ။
ခမု သဟနေ။ ခမတိ။ ခန္တိ။ ခမော, ခမနံ, ဧဝံ ဘာဝေ။ ကတ္တရိ ပန ‘‘ခန္တာ။ ခမိတာ။ ခမော ဟောတိ သီတဿပိ ဥဏှဿပီ’’တိ ပယောဂါ။
သမ အဒဿနေ။ သမတိ, ဝူပသမတိ အဂ္ဂိ။
ယမ ပရိဝေသနေ။ ယမတိ။ ယမော။ ယမရာဇာ။
သမ သဒ္ဒေ။ သမတိ။
သမ ထမ ဝေလမ္ဗေ။ သမတိ။ ထမတိ။
ဝါယမ ဤဟာယံ။ ဝါယမတိ။ ဝါယာမော။
(နီတိ၊ဓာ၊၁၃၄။)ဂမု ဂတိယံ။ ဂစ္ဆတိ။ ဂမကော။ ဂတော။ ဂတိ။ ဂမနံ။ ကာရိတေ ‘‘ဂမေတိ, ဂမယတိ, ဂစ္ဆာပေတီ’’တိအာဒီနိ ဘဝန္တိ။
ရမု ကီဠာယံ။ ရမတိ။ ဝိရမတိ။ ပဋိဝိရမတိ။ ဥပရမတိ။ အာရတိ။ ဝိရတိ။ ပဋိဝိရတိ။ ဥပရတိ။ ဝေရမဏိ။ ဝိရမဏံ။ ရတိ။ ရမဏံ။ ရတော။ အာရတော ဝိရတော ပဋိဝိရတော။ ဥပရတော, ဥပရမော။ အာရာမော။
ဝမု ဥဂ္ဂိရဏေ။ ဝမတိ။ ဝမထု။ ဝမ္မိကော။
ဓီရတ္ထု တံ ဝိသံ ဝန္တံ၊ ယမဟံ ဇီဝိတကာရဏာ။
ဝန္တံ ပစ္စာဝမိဿာမိ၊ မတံ မေ ဇီဝိတာ ဝရံ။
တတ္ထ ဝမ္မိကောတိ ဝမတီတိ, ဝန္တကောတိ, ဝန္တုဿယောတိ, ဝန္တသိနေဟသမ္ဗန္ဓောတိ ဝမ္မိကော။ သော ဟိ အဟိနကုလဥန္ဒူရဃရဂေါဠိကာဒယော နာနပ္ပကာရေ ပါဏကေ ဝမတီတိ ဝမ္မိကော။ ဥပစိကာဟိ ဝန္တကောတိ ဝမ္မိကော။ ဥပစိကာဟိ ဝမိတွာ မုခတုဏ္ဍကေန ဥက္ခိတ္တပံသုစုဏ္ဏေန ကဋိပ္ပမာဏေနပိ ပေါရိသပ္ပမာဏေနပိ ဥဿိတောတိ ဝမ္မိကော။ ဥပစိကာဟိ ဝန္တခေဠသိနေဟေန အာဗဒ္ဓတာယ သတ္တသတ္တာဟံ ဒေဝေ ဝဿန္တေပိ န ဝိပ္ပကိရယတိ, နိဒါဃေပိ တတော ပံသုမုဋ္ဌိံ ဂဟေတွာ တသ္မိံ မုဋ္ဌိနာ ပီဠိယမာနေ သိနေဟောဝ နိက္ခမတိ, ဧဝံ ဝန္တသိနေဟသမ္ဗန္ဓောတိ ဝမ္မိကော။
(နီတိ၊ဓာ၊၁၃၅။)ဧတ္ထ ပန ‘‘ဘဂဝါ, ဟိမဝါ’’တိအာဒီနိ ပဒါနိ န ကေဝလံ ဝန္တုပစ္စယဝသေနေဝ နိပ္ဖာဒေတဗ္ဗာနိ, အထ ခေါ ဝမုဓာတုဝသေနပိ နိပ္ဖာဒေတဗ္ဗာနိ, တေနာဟ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂကာရကော ‘‘ယသ္မာ ပန တီသု ဘဝေသု တဏှာသင်္ခါတံ ဂမနမနေန ဝန္တံ, တသ္မာ ‘‘ဘဝေသု ဝန္တဂမနော’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဘဝသဒ္ဒတော ဘကာရံ, ဂမနသဒ္ဒတော ဂကာရံ, ဝန္တသဒ္ဒတော ဝကာရဉ္စ ဒီဃံ ကတွာ အာဒါယ ဘဂဝါတိ ဝုစ္စတိ, ယထာ လောကေ ‘မေဟနဿ ခဿ မာလာ’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ မေခလာ’’တိ ဝဒတာ နိရုတ္တိနယေန သဒ္ဒသိဒ္ဓိ ဒဿိတာ။
ဧတ္ထ, သိယာ ‘‘ဝိသမမိဒံ နိဒဿနံ, ယေန ‘မေဟနဿ ခဿ မာလာ’တိ ဧတ္ထ မေကာရခကာရလာကာရာနံ ကမတော ဂဟဏံ ဒိဿတိ, ‘‘ဘဝေသု ဝန္တဂမနော’တိ ဧတ္ထ ပန ဘကာရဝကာရဂကာရာနံ ကမတော ဂဟဏံ န ဒိဿတီ’’တိ? သစ္စံ, ဣဓ ပန ‘‘အဂ္ဂါဟိတော, ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္နော’’တိအာဒီသု ဝိယ ဂုဏသဒ္ဒဿ ပရနိပါတဝသေန ‘‘ဘဝေသု ဂမနဝန္တော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေပိ ဧဝမဝတွာ သဒ္ဒသတ္ထေ ယေဘုယျေန ဂုဏသဒ္ဒါနံ ပုဗ္ဗနိပါတဘွဿ ဣစ္ဆိတတ္တာ သဒ္ဒသတ္ထဝိဒူနံ ကေသဉ္စ ဝိညူနံ မနံ တောသေတုံ ‘‘ဘဂဝါ’’တိ ပဒေ အက္ခရက္ကမံ အနပေက္ခိတွာ အတ္ထမတ္တနိဒဿနဝသေန ‘‘အာဟိတဂ္ဂိ, သမ္ပန္နဝိဇ္ဇာစရဏော’’တိအာဒီနိ ဝိယ ပုဗ္ဗနိပါတဝသေန ‘‘ဘဝေသု ဝန္တဂမနော’’တိ ဝုတ္တံ။ ဤဒိသသ္မိဉှိ ဌာနေ ‘‘အာဟိတဂ္ဂီ’’တိ ဝါ ‘‘အဂ္ဂါဟိတော’’တိ ဝါ ‘‘ဆိန္နဟတ္ထော’’တိ ဝါ ‘‘ဟတ္ထစ္ဆိန္နော’’တိ ဝါ ပဒေသု ယထာ တထာ ဌိတေသုပိ အတ္ထဿ အယုတ္တိ နာမ နတ္ထိ အညမညံ သမာနတ္ထတ္တာ တေသံ သဒ္ဒါနံ။
ဝေဒဇာတောတိအာဒီသု ပန ဌာနေသု အတ္ထေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧဝံ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ‘‘ဘဂဝါ’’တိ ပဒဿ ဝမုဓာတုဝသေနပိ နိပ္ဖတ္တိ ဒဿိတာ, တဋ္ဋီကာယမ္ပိ စ ဒဿိတာ ‘‘ဘဂေ ဝမီတိ ဘဂဝါ။ ဘာဂေ ဝမီတိ ဘဂဝါ’’တိ။ နိဗ္ဗစနံ ပန ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗံ – ဘဂသင်္ခါတံ သိရိံ ဣဿရိယံ ယသဉ္စ ဝမိ ဥဂ္ဂိရိ ခေဠပိဏ္ဍံ ဝိယ အနပေက္ခော ဆဍ္ဍယီတိ ဘဂဝါ။ အထ ဝါ ဘာနိ နာမ နက္ခတ္တာနိ, တေဟိ သမံ ဂစ္ဆန္တိ ပဝတ္တန္တီတိ ဘဂါ, သိနေရုယုဂန္ဓရဥတ္တရကုရုဟိမဝန္တာဒိဘာဇနလောကာ, ဝိသေသသန္နိဿယသောဘာကပ္ပဋ္ဌိယဘာဝတော။ တေပိ ဘဂဝါ ဝမိ တန္နိဝါသိသတ္တာဝါသသမတိက္ကမနတော တပ္ပဋိဗဒ္ဓဆန္ဒရာဂပ္ပဟာနေန ပဇဟီတိ ဘဂဝါ။
(နီတိ၊ဓာ၊၁၃၆။)စက္ကဝတ္တိသိရိံ ယသ္မာ၊ ယသံ ဣဿရိယံ သုခံ။
ပဟာသိ လောကစိတ္တဉ္စ၊ သုဂတော ဘဂဝါ တတော။
တထာ ခန္ဓာယတနဓာတာဒိဘေဒေ ဓမ္မကောဋ္ဌာသေ သဗ္ဗံ ပပဉ္စ သဗ္ဗံ ယောဂံ သဗ္ဗံ ဂန္ထံ သဗ္ဗံ သံယောဇနံ သမုစ္ဆိန္ဒိတွာ အမတံ ဓာတုံ သမဓိဂစ္ဆန္တော ဝမိ ဥဂ္ဂိရိ အနပေက္ခော ဆဍ္ဍယိ န ပစ္စာဝမီတိ ဘဂဝါ။ အထ ဝါ သဗ္ဗေပိ ကုသလာကုသလေ သာဝဇ္ဇာနဝဇ္ဇေ ဟီနပ္ပဏီတေ ကဏှသုက္ကသပ္ပဋိဘာဂေ ဓမ္မေ အရိယမဂ္ဂဉာဏမုခေန ဝမိ ဥဂ္ဂိရိ အနပေက္ခော ပရိစ္စဇိ ပဇဟီတိ ဘဂဝါ။
ခန္ဓာယတနဓာတာဒီ၊ ဓမ္မဘေဒါ မဟေသိနာ။
ကဏှသုက္ကာ ယတော ဝန္တာ၊ တတောပိ ဗဂဝါ မတော။
(နီတိ၊ဓာ၊၁၃၇။)ဇာတကဋ္ဌကထာယံ ပန ဟိမဝါတိ ပဒဿ ဝမုဓာတုဝသေနပိ နိပ္ဖတ္တိ ဒဿိတာ။ တထာ ဟိ သမ္ဘဝဇာတကဋ္ဌကထာယံ ‘‘ဟိမဝါတိ ဟိမပါတသမယေ ဟိမယုတ္တောတိ ဟိမဝါ။ ဂိမှကာလေ ဟိမံ ဝမတီတိ ဟိမဝါ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ ဇာတကဋ္ဌကထာယံ ‘‘ဟိမဝါ’’တိ ပဒဿ ဝမုဓာတုဝသေနပိ နိပ္ဖတ္တိ ဒဿိတာ, အယံ နယော ဤဒိသေသု ဌာနေသုပိ နေတဗ္ဗော။ ‘‘ဂုဏဝါဂဏဝါ’’တိအာဒီသု ပန န နေတဗ္ဗော။ ယဒိ နယေယျ, ‘‘ဂုဏဝါ ဂဏဝါ’’တိ ပဒါနံ ‘‘နိဂ္ဂုဏော ပရိဟီနဂုဏော’’တိ ဧဝမာဒိအတ္ထော ဘဝေယျ, တသ္မာ အယံ နယော သဗ္ဗတ္ထပိ န နေတဗ္ဗော။ ဧတ္ထ သိယာ ‘‘ယဒိ ‘‘ဘဂဝါ’တိအာဒိပဒါနံ ဝမုဓာတုဝသေန နိပ္ဖတ္တိ ဟောတိ, ကထံ ‘‘ဘဂဝန္တော, ဘဂဝန္တ’’န္တိအာဒီနိ သိဇ္ဈန္တီ’’တိ? ယထာ ‘‘ဘဂဝါ’’တိ ပဒံ နိရုတ္တိနယေန သိဇ္ဈတိ, တထာ တာနိပိ တေနေဝ သိဇ္ဈန္တိ။ အစိန္တေယျော ဟိ နိရုတ္တိနယော ကေဝလံ အတ္ထယုတ္တိပဋိဗန္ဓမတ္တောဝ, အတ္ထယုတ္တိယံ သတိ နိပ္ဖာဒေတုမသက္ကုဏေယျာနိပိ ရူပါနိ အနေနေဝ သိဇ္ဈန္တိ။ ဧတ္ထ စ ယံ နိရုတ္တိလက္ခဏံ အာဟရိတွာ ဒဿေတဗ္ဗံ သိယာ, တံ ဥပရိ ရူပနိပ္ဖာဒနာဓိကာရေ ဥဒါဟရဏေဟိ သဒ္ဓိံ ပကာသေဿာမ။
ဣဓ သာရမတေ မုနိရာဇမတေ၊
ပရမံ ပဋုတံ သုဇနော ပိဟယံ။
ဝိပုလတ္ထဓရံ ဓနိနီတိမိမံ၊
သတတံ ဘဇတံ မတိသုဒ္ဓကရံ။
ဣတိ နဝင်္ဂေ သာဋ္ဌကထေ ပိဋကတ္တယေ ဗျပ္ပထဂတီသု ဝိညုနံ
ကောသလ္လတ္ထာယ ကတေ သဒ္ဒနီတိပ္ပကရဏေ
သရဝဂ္ဂပဉ္စကန္တိကော နာမ ဓာတုဝိဘာဂေါ
ပန္နရသမော ပရိစ္ဆေဒေါ။
၁၆. ဘူဝါဒိဂဏိကပရိစ္ဆေဒ
ဣတော ပရံ အဝဂ္ဂန္တာ၊ မိဿကာ စေဝ ဓာတုယော။
ဝက္ခာမိ ဓာတုဘေဒါဒိ-ကုသလဿ မတာနုဂါ။
ယကာရန္တဓာတု
ယာ ဂတိပါပုဏေသု။ ယာတိ, ယန္တိ။ ယာတု, ယန္တု။ ယေယျ, ယေယျုံ, အနုပရိယေယျုံ။ ယထာသမ္ဘဝံ ပဒမာလာ ယောဇေတဗ္ဗာ။ ယန္တော ပုရိသော။ ယန္တီ ဣတ္ထီ။ ယန္တံ ကုလံ။ ယာနံ, ဥပယာနံ, ဥယျာနံ ဣစ္စာဒီနိ။ ဒိဝါဒိဂဏိကဿ ပနဿ ‘‘ယာယတိ, ယာယန္တီ’’တိအာဒီနိ ရူပါနိ ဘဝန္တိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၁၃၈။)တတြ ယာနန္တိအာဒီသု ယန္တိ ဧတေနာတိ ယာနံ, ရထသကဋာဒိ။ ဥပယန္တိ ဧတေန ဣဿရဿ ဝါ ပိယမနာပဿ ဝါ သန္တိကံ ဂစ္ဆန္တီတိ ဥပယာနံ, ပဏ္ဏာကာရံ။ ‘‘ဥပယာနာနိ မေ ဒဇ္ဇုံ, ရာဇပုတ္တ တယိ ဂတေ’’တိ ဧတ္ထ ဟိ ပဏ္ဏာကာရာနိ ‘‘ဥပယာနာနီ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ သမ္ပန္နဒဿနီယပုပ္ဖဖလာဒိတာယ ဥဒ္ဓံ ဩလောကေန္တာ ယန္တိ ဂစ္ဆန္တိ ဧတ္ထာတိ ဥယျာနံ။
ဗျာ ဥမ္မီသနေ။ ဗျာတိ, ဗျန္တိ။ ဗျာသိ, ဗျာထ။ ဗျာမိ, ဗျာမ။ ယထာသမ္ဘဝံ ပဒမာလာ ယောဇေတဗ္ဗာ။ တတြ ပနာယံ ပါဠိ ‘‘ယာဝ ဗျာတိ နိမ္မီသတိ, တတြာပိ ရသတိဗ္ဗယော’’တိ။ တတ္ထ ယာဝ ဗျာတီတိ ယာဝ ဥမ္မီသတိ, ပုရာဏဘာသာ ဧသာ, အယဉှိ ယသ္မိံ ကာလေ ဗောဓိသတ္တော စူဠဗောဓိပရိဗ္ဗာဇကော အဟောသိ, တသ္မိံ ကာလေ မနုဿာနံ ဝေါဟာရော။
ယု မိဿနေ ဂတိယဉ္စ။ ယောတိ, ယဝတိ။ အာယု, ယောနိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၁၃၉။)တတ္ထ ‘‘အာယူ’’တိ အာသဒ္ဒေါ ဥပသဂ္ဂေါ။ အာယဝန္တိ မိဿီဘဝန္တိ သတ္တာ ဧတေနာတိ အာယု။ အထ ဝါ အာယဝန္တိ အာဂစ္ဆန္တိ ပဝတ္တန္တိ တသ္မိံ သတိ အရူပဓမ္မာတိ အာယု။ တထာ ဟိ အဋ္ဌသာလိနိယံ ဝုတ္တံ ‘‘အာယဝနဋ္ဌေန အာယု။ တသ္မိဉှိ သတိ အရူပဓမ္မာ အာယဝန္တိ အာဂစ္ဆန္တိ ပဝတ္တန္တိ, တသ္မာ အာယူတိ ဝုစ္စတီ’’တိ။ ‘‘အာယု, ဇီဝိတံ, ပါဏော’’ ဣစ္စေတေ ပရိယာယာ လောကဝေါဟာရဝသေန။ အဘိဓမ္မဝသေန ပန ‘‘ဌိတိ ယပနာ ယာပနာ ဇီဝိတိန္ဒြိယံ’’ ဣစ္စေတေပိ တေဟေဝ သဒ္ဓိံ ပရိယာယာ။ ယောနီတိ အဏ္ဍဇာဒီနံ အဏ္ဍဇာဒီဟိ သဒ္ဓိံ ယာယ မိဿီဘာဝေါ ဟောတိ, သာ ယောနိ။ ဣဒံ ပနေတ္ထ နိဗ္ဗစနံ ‘‘ယဝန္တိ ဧတ္ထ သတ္တာ ဧကဇာတိသမနွယေန အညမညံ မိဿကာ ဟောန္တီတိ ယောနိ’’ ဣတိ။ ဧတ္ထ စ ယောနိသဒ္ဒဿ အတ္ထုဒ္ဓါရော နီယတေ။ ယောနီတိ ခန္ဓကောဋ္ဌာသဿပိ ကာရဏဿပိ ပဿာဝမဂ္ဂဿပိ နာမံ။ ‘‘စတဿော နာဂယောနိယော။ စတဿော သုပဏ္ဏယောနိယော’’တိ ဧတ္ထ ဟိ ခန္ဓကောဋ္ဌာသော ယောနိ နာမ။ ‘‘ယောနိ ဟေသာ ဘူမိဇ ဖလဿ အဓိဂမာယာ’’တိ ဧတ္ထ ကာရဏံ။ ‘‘န စာဟံ ဗြာဟ္မဏံ ဗြူမိ, ယောနိဇံ မတ္တိသမ္ဘဝ’’န္တိ ဧတ္ထ ပဿာဝမဂ္ဂေါ။ ဧတ္ထေတံ ဝုစ္စတိ –
ခန္ဓာနဉ္စာပိ ကောဋ္ဌာသေ၊ မုတ္တမဂ္ဂေ စ ကာရဏေ။
ဣမေသု တီသု အတ္ထေသု၊ ယောနိသဒ္ဒေါ ပဝတ္တတိ။
ဗျေ သံဝရဏေ။ ဗျာယတိ။
ဗျေ ပဝတ္တိယံ။ ဗျေတိ သဟဗျော။
ဧတ္ထ သဟဗျောတိ သဟ ဗျေတိ သဟ ပဝတ္တတီတိ သဟဗျော, သဟာယော, ဧကဘဝူပဂေါ ဝါ။ တထာ ဟိ ‘‘တာဝတိံသာနံ ဒေဝါနံ သဟဗျတံ ဥပပန္နော’’တိအာဒီသု ဧကဘဝူပဂေါ ‘‘သဟဗျော’’တိ ဝုစ္စတိ။
ဟယ ဂတိယံ။ ဟယတိ။ ဟယော။ ဟယောတိ အဿော။ သော ဟိ ဟယတိ သီဃံ ဂစ္ဆတီတိ ဟယောတိ ဝုစ္စတိ။ ဣမာနိ ပနဿ နာမာနိ –
အဿော တုရင်္ဂေါ တုရဂေါ၊ ဝါဇီ ဝါဟော ဟယောပိ စ။
တဗ္ဘေဒါ သိန္ဓဝေါ စေဝ၊ ဂေါဇော အဿတရောပိ စ။
ကာရဏာကာရဏညူ တု၊ အာဇာနီယော ဟယုတ္တမော။
ဃောဋကော တု ခဠုင်္ကဿော၊ ဝဠဝေါတိ စ ဝုစ္စတိ။
အဿပေါတော ကိသောရောတိ၊ ခဠုင်္ကောတိပိ ဝုစ္စတိ။
ဟရိယ ဂတိဂေလညေသု။ ဟရိယတိ။
အယ ဝယ ပယ မယ တယ စယ ရယ ဂတိယံ။ အယတိ။ ဝယတိ။ ပယတိ။ မယတိ။ တယတိ။ စယတိ။ ရယတိ။ အယော, သမယော, ဝယော, ပယော, ရယော။ မယတယစယဓာတူနံ နာမိကပဒါနိ ဥပပရိက္ခိတဗ္ဗာနိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၁၄၀။)တတ္ထ အယောတိ ကာဠလောဟံ, အယတိ နာနာကမ္မာရကိစ္စေသု ဥပယောဂံ ဂစ္ဆတီတိ အယော။ ဝယောတိ ပဌမဝယာဒိအာယုကောဋ္ဌာသော, ဝယတိ ပရိဟာနိံ ဂစ္ဆတီတိ ဝယော။ ပယောတိ ခီရဿပိ ဥဒကဿပိ နာမံ, ပယတိ ဇနေန ပါတဗ္ဗဘာဝံ ဂစ္ဆတီတိ ပယော။ ရယောတိ ဝေဂေါ, ယော ‘‘ဇဝေါ’’တိပိ ဝုစ္စတိ, တသ္မာ ရယနံ ဇဝနံ ရယော။ ဧတ္ထ သမယသဒ္ဒဿ အတ္ထုဒ္ဓါရော ဝုစ္စတေ အဟ နိဗ္ဗစနေန။ သမယသဒ္ဒေါ –
သမဝါယေ ခဏေ ကာလေ၊ သမယေ ဟေတုဒိဋ္ဌိသု။
ပဋိလာဘေ ပဟာနေ စ၊ ပဋိဝေဓေ စ ဒိဿတိ။
တထာ ဟိ ‘‘အပ္ပေဝ နာမ သွေပိ ဥပသင်္ကမေယျာမ ကာလဉ္စ သမယဉ္စ ဥပါဒါယာ’’တိ ဧဝမာဒီသု သမဝါယော အတ္ထော။ ‘‘ဧကောဝ ခေါ ဘိက္ခဝေ ခဏော စ သမယော စ ဗြဟ္မစရိယဝါသာယာ’’တိအာဒီသု ခဏော။ ‘‘ဥဏှသမယော ပရိဠာဟသမယော’’တိအာဒီသု ကာလော။ ‘‘မဟာသမယော ပဝနသ္မိ’’န္တိအာဒီသု သမူဟော။ ‘‘သမယောပိ ခေါ တေ ဘဒ္ဒါလိ အပ္ပဋိဝိဒ္ဓါ အဟောသီ’’တိအာဒီသု ဟေတု။ ‘‘တေန သမယေန ဥဂ္ဂါဟမာနော ပရိဗ္ဗာဇကော သမဏမုဏ္ဍိကာပုတ္တော သမယပ္ပဝါဒကေ တိန္ဒုကာစီရေ ဧကသာလကေ မလ္လိကာယ အာရာမေ ပဋိဝသတီ’’တိအာဒီသု ဒိဋ္ဌိ။
‘‘ဒိဋ္ဌေ ဓမ္မေ စ ယော အတ္ထော၊ ယော စတ္ထော သမ္ပရာယိကော။
အတ္ထာဘိသမယာ ဓီရော၊ ပဏ္ဍိတောတိ ပဝုစ္စတီ’’တိ
(နီတိ၊ဓာ၊၁၄၁။)အာဒီသု ပဋိလာဘော။ ‘‘သမ္မာ မာနာဘိသမယာ အန္တမကာသိ ဒုက္ခဿာ’’တိအာဒီသု ပဟာနံ။ ‘‘ဒုက္ခဿ ပီဠနဋ္ဌော သင်္ခတဋ္ဌော သန္တာပဋ္ဌော အဘိသမယဋ္ဌော’’တိအာဒီသု ပဋိဝေဓော။ ဧတ္ထ စ ဥပသဂ္ဂါနံ ဇောတကမတ္တတ္တာ တဿ တဿ အတ္ထဿ ဝါစကော သမယသဒ္ဒေါ ဧဝါတိ သမယသဒ္ဒဿ အတ္ထုဒ္ဓါရေပိ သဥပသဂ္ဂေါ အဘိသမယသဒ္ဒေါ ဝုတ္တော။
တတ္ထ သဟကာရီကာရဏတာယ သန္နိဇ္ဈံ သမေတိ သမဝေတီတိ သမယော, သမဝါယော။ သမေတိ သမာဂစ္ဆတိ မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယံ ဧတ္ထ တဒါဓာရပုဂ္ဂလောတိ သမယော, ခဏော။ သမေန္တိ ဧတ္ထ, ဧတေန ဝါ သင်္ဂစ္ဆန္တိ ဓမ္မာ သဟဇာတဓမ္မေဟိ ဥပ္ပာဒါဒီဟိ ဝါတိ သမယော, ကာလော။ ဓမ္မပ္ပဝတ္တိမတ္တတာယ အတ္ထတော အဘူတောပိ ဟိ ကာလော ဓမ္မပ္ပဝတ္တိယာ အဓိကရဏံ ကရဏံ ဝိယ စ ပရိကပ္ပနာမတ္တသိဒ္ဓေန ရူပေန ဝေါဟရိယတီတိ။ သမံ, သဟ ဝါ အဝယဝါနံ အယနံ ပဝတ္တိ အဝဋ္ဌာနန္တိ သမယော, သမူဟော, ယထာ ‘‘သမုဒါယော’’တိ။ အဝယဝသဟာဝဋ္ဌာနမေဝ ဟိ သမူဟော။ ပစ္စယန္တရသမာဂမေ ဧတိ ဖလံ ဧတသ္မာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ပဝတ္တတိ စာတိ သမယော, ဟေတု, ယထာ ‘‘သမုဒယော’’တိ။ သမေတိ သံယောဇနဘာဝတော သမ္ဗန္ဓာ ဧတိ အတ္တနော ဝိသယေ ပဝတ္တတိ, ဒဠှဂ္ဂဟဏဘာဝတော ဝါ သံယုတ္တာ အယန္တိ ပဝတ္တန္တိ သတ္တာ ယထာဘိနိဝေသံ ဧတေနာတိ သမယော, ဒိဋ္ဌိ။ ဒိဋ္ဌိသံယောဇနေန ဟိ သတ္တာ အတိဝိယ ဗဇ္ဈန္တိ။ သမိတိ သင်္ဂတိ သမောဓာနန္တိ သမယော, ပဋိလာဘော။ သမဿ နိရောဓဿ ယာနံ, သမ္မာ ဝါ ယာနံ အပဂမော အပ္ပဝတ္တီတိ သမယော, ပဟာနံ။ ဉာဏေန အဘိမုခံ သမ္မာ ဧတဗ္ဗော အဓိဂန္တဗ္ဗောတိ သမယော, ဓမ္မာနံ အဝိပရီတော သဘာဝေါ, အဘိမုခဘာဝေန သမ္မာ ဧတိ ဂစ္ဆတိ ဗုဇ္ဈတီတိ သမယော။ ယထာဘူတသဘာဝါဝဗောဓော။ ဧဝံ တသ္မိံ တသ္မိံ အတ္ထေ သမယသဒ္ဒဿ ပဝတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
(နီတိ၊ဓာ၊၁၄၂။)နနု စ အတ္ထမတ္တံ ပတိ သဒ္ဒါ အဘိနိဝိသန္တီတိ န ဧကေန သဒ္ဒေန အနေကေ အတ္ထာ အဘိဓီယန္တီတိ? သစ္စမေတံ သဒ္ဒဝိသေသေ အပေက္ခိတေ။ သဒ္ဒဝိသေသေ ဟိ အပေက္ခမာနေ ဧကေန သဒ္ဒေန အနေကတ္ထာဘိဓာနံ န သမ္ဘဝတိ။ န ဟိ ယော ကာလတ္ထော သမယသဒ္ဒေါ, သောယေဝ သမူဟာဒိအတ္ထံ ဝဒတိ။ ဧတ္ထ ပန တေသံ တေသံ အတ္ထာနံ သမယ သဒ္ဒဝစနီယတာ သာမညမုပါဒါယ အနေကတ္ထတာ သမယသဒ္ဒဿ ဝုတ္တာ။ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ အတ္ထုဒ္ဓါရေ အဓိပ္ပာယော ဝေဒိတဗ္ဗော။
ဣတော ယာတော အယတော စ၊ နိပ္ဖတ္တိံ သမုဒီရယေ။
ဝိညူ သမယသဒ္ဒဿ၊ သမဝါယာဒိဝါစိနော။
ဣတော ယာတော အယတော စ၊ သမာနတ္ထေဟိ ဓာတုဟိ။
ဧဝံ သမာနရူပါနိ၊ ဘဝန္တီတိ စ ဤရယေ။
နယ ရက္ခဏေ စ။ စကာရော ဂတိပေက္ခကော။ နယတိ။ နယော။ နယောတိ နယနံ ဂမနန္တိ နယော, ပါဠိဂတိ။ နယန္တိ ဝါ ရက္ခန္တိ အတ္ထံ ဧတေနာတိ နယော, တထတ္တနယာဒိ။
ဒယ ဒါနဂတိဟိံသာဒါနရက္ခာသု။ ဒယတိ။ ဒယာ။
ဒယာတိ မေတ္တာပိ ဝုစ္စတိ ကရုဏာပိ။ ‘‘ဒယာပန္နော’’တိ ဧတ္ထ ဟိ မေတ္တာ ‘‘ဒယာ’’တိ, မေတ္တစိတ္တတံ အာပန္နောတိ ဟိ အတ္ထော။ ‘‘အဒယာပန္နော’’တိ ဧတ္ထ ပန ကရုဏာ ‘‘ဒယာ’’တိ ဝုစ္စတိ။ နိက္ကရုဏတံ အာပန္နောတိ ဟိ အတ္ထော။ ဧဝံ ဒယာသဒ္ဒဿ မေတ္တာကရုဏာသု ပဝတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တထာ ဟိ အဘိဓမ္မဋီကာယံ ဝုတ္တံ ‘‘ဒယာသဒ္ဒေါ ယတ္ထ ယတ္ထ ပဝတ္တတိ, တတ္ထ တတ္ထ အဓိပ္ပာယဝသေန ယောဇေတဗ္ဗော။ ဒယာသဒ္ဒေါ ဟိ အနုရက္ခဏတ္ထံ အန္တောနီတံ ကတွာ ပဝတ္တမာနော မေတ္တာယ စ ကရုဏာယ စ ပဝတ္တတီ’’တိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၁၄၃။)ဝစနတ္ထော ပနေတ္ထ ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗော – ဒယတိ ဒဒါတိ သတ္တာနံ အဘယံ ဧတာယာတိ ဒယာ။ ဒယတိ ဂစ္ဆတိ ဝိဘာဂံ အကတွာ ပါပကလျာဏဇနေသု သမံ ဝတ္တတိ, သီတေန သမံ ဖရန္တံ ရဇောမလဉ္စ ပဝါဟေန္တံ ဥဒကမိဝါတိပိ ဒယာ, မေတ္တာ။ ဒယတိ ဝါ ဟိံသတိ ကာရုဏိကံ ယာဝ ယထာဓိပ္ပေတံ ပရဿ ဟိတနိပ္ဖတ္တိံ န ပါပုဏာတိ, တာဝါတိ ဒယာ။ ဒယတိ အနုဂ္ဂဏှာတိ ပါပဇနမ္ပိ သဇ္ဇနော ဧတာယာတိပိ ဒယာ။ ဒယတိ အတ္တနော သုခမ္ပိ ပဟာယ ခေဒံ ဂဏှာတိ သဇ္ဇနော ဧတာယာတိ ဒယာ။ ဒယန္တိ ဂဏှန္တိ ဧတာယ မဟာဗောဓိသတ္တာ ဗုဒ္ဓဘာဝါယ အဘိနီဟာရကရဏကာလေ ဟတ္ထဂတမ္ပိ အရဟတ္တဖလံ ဆဍ္ဍေတွာ သံသာရသာဂရတော သတ္တေ သမုဒ္ဓရိတုကာမာ အနဿာသကရံ အတိဘယာနကံ မဟန္တံ သံသာရဒုက္ခံ, ပစ္ဆိမဘဝေ စ သဟ အမတဓာတုပဋိလာဘေန အနေကဂုဏသမလင်္ကတံ သဗ္ဗညုတညာဏဉ္စာတိပိ ဒယာ, ကရုဏာ။ ကရုဏာမူလကာ ဟိ သဗ္ဗေ ဗုဒ္ဓဂုဏာ။
အပရော နယော – ဒယန္တိ အနုရက္ခန္တိ သတ္တေ ဧတာယ, သယံ ဝါ အနုဒယတိ, အနုဒယမတ္တမေဝ ဝါ ဧတန္တိ ဒယာ, မေတ္တာ စေဝ ကရုဏာ စ။ ကိဉ္စိ ပယောဂမေတ္ထ ကထယာမ ‘‘သေယျထာပိ ဂဟပတိ ဂိဇ္ဈော ဝါ ကင်္ကော ဝါ ကုလလော ဝါ မံသပေသိံ အာဒါယ ဒယေယျ။ ပုတ္တေသု မဒ္ဒီ ဒယေသိ, သဿုယာ သသုရမှိ စ။ ဒယိတဗ္ဗော ရထေသဘ’’။ တတ္ထ ဒယေယျာတိ ဥပ္ပတိတွာ ဂစ္ဆေယျ, ဂတျတ္ထဝသေနေတံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဒယေသီတိ မေတ္တစိတ္တံ ကရေယျာသိ။ ဒယိတဗ္ဗောတိ ပိယာယိတဗ္ဗော။ ဥဘယမ္ပေတံ ဝိဝရဏံ ရက္ခဏတ္ထံ အန္တောဂဓံ ကတွာ အဓိပ္ပာယတ္ထဝသေန ကတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
ဦယီ တန္တသန္တာနေ။ ဦယတိ။ ဦတော, ဦတဝါ။
ပူယီ ဝိသရဏေ ဒုဂ္ဂန္ဓေ စ။ ပူယတိ။ ပူတော, ပူတဝါ။ ပူတိမစ္ဆံ ကုသဂ္ဂေန, ယော နရော ဥပနယှတိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၁၄၄။)ကနုယီ သဒ္ဒေ။ ကနုယတိ။ ကနုတော, ကနုတဝါ။
ခမာယ ဝိဓူနနေ။ ခမာယတိ။ ခမာတော, ခမာတဝါ။
ဖာယိ ပါယိ ဝုဒ္ဓိယံ။ ဖာယတိ။ ဖီတော, ဖတဝါ။
တတ္ထ တတဝန္တုပစ္စယာ, ယကာရလောပေါ, ဓာတွန္တဿ သရဿ ဣကာရာဒေသော စ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဧသ နယော ‘‘ပူတော ပူတဝါ’’တိအာဒီသုပိ ယထာသမ္ဘဝံ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ပါယတိ။ ပါယော။ အပါယော။ ဧတ္ထ စ နတ္ထိ ပါယော ဝုဒ္ဓိ ဧတ္ထာတိ အပါယော။ အထ ဝါ ပန အယတော သုခတော အပေတောတိ အပါယောတိပိ နိဗ္ဗစနီယံ။ အပါယောတိ စ နိရယော တိရစ္ဆာနယောနိ ပေတ္တိဝိသယော အသုရကာယောတိ စတ္တာရော အပါယာ။
တာယု သန္တာနပါလနေသု။ တာယတိ။ တာယနံ။ ဒိဝါဒိဂဏေ ပန တာ ပါလနေတိ ဓာတုံ ပဿထ, တဿ ‘‘တာယတိ တာဏ’’န္တိ ရူပါနိ။ ဥဘယေသံ ကြိယာပဒံ သမံ။ အကာရယကာရပစ္စယမတ္တေနေဝ နာနတ္တံ, နာမိကပဒါနိ ပန ဝိသဒိသာနိ ‘‘တာယနံ, တာဏ’’န္တိ။
စာယု ပူဇာနိသာမနေသု။ ပူဇာ ပူဇနာ။ နိသာမနံ ဩလောကနံ သဝနဉ္စ ဝုစ္စတိ။ ‘‘ဣင်္ဃ မဒ္ဒိ နိသာမေဟိ။ နိသာမယထ သာဓဝေါ’’တိ စ အာဒီသု ဟိ ဩလောကနသဝနာနိ နိသာမနသဒ္ဒေန ဝုတ္တာနိ။ အပိစ ဉာဏေန ဥပပရိက္ခဏမ္ပိ နိသာမနမေဝါတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ စာယတိ, အပစာယတိ။ အနဂါရေ ပဗ္ဗဇိတေ, အပစေ ဗြဟ္မစာရိယေ။ ယေ ဝုဒ္ဓမပစာယန္တိ။ အပစိတိံ ဒဿေတိ။ နိစ္စံ ဝုဒ္ဓါပစာယိနော။
ယကာရန္တဓာတုရူပါနိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၁၄၅။)ရကာရန္တဓာတု
ရိ သန္တာနေ။ ရေတိ။ ရေဏု။ ရေဏူတိ ရဇော။
ရု ဂတိယံ ရောသနေ စ။ ရဝတိ, ဝိရဝတိ။
ရု သဒ္ဒေ။ ရောတိ, ရဝတိ။ ရဝေါ, ဥပရဝေါ။ ရုတမနုညံ ရုစိယာ စ ပိဋ္ဌိ။ ရုတန္တိ ရဝနံ ရုတံ, သဒ္ဒေါ။
ရေ သဒ္ဒေ။ ရာယတိ။ ရာ။ ရတ္တိ။ ဧတ္ထ စ ရာတိ သဒ္ဒေါ။ ရတ္တီတိ နိသာသင်္ခါတော သတ္တာနံ သဒ္ဒဿ ဝူပသမကာလော။ ရာ တိယျတိ ဥစ္ဆိဇ္ဇတိ ဧတ္ထာတိ ရတ္တိ။
ဗြူ ဝိယတ္တိယံ ဝါစာယံ။ အပိ ဟန္တွာ ဟတော ဗြူတိ။
ဗြဝီတိ, ဗြုန္တိ။ ဗြူသိ, ဗြူထ။ ဗြူမိ, ဗြူမ။ ဗြူတေ, ဗြုဝန္တေ။ ဗြူသေ, ဗြုဝှေ။ ဗြုဝေ, ဗြုမှေ။
ဗြူတု, ဗြုဝိတု, ဗြုဝန္တု။ ဗြူဟိ, ဗြူထ။ ဗြူမိ, ဗြူမ။ ဗြူတံ, ဗြုဝန္တံ။
ဧတ္ထ စ အမ္ဗဋ္ဌသုတ္တေ ‘‘ပုန ဘဝံ ဂေါတမော ဗြုဝိတူ’’တိ ပါဠိဒဿနတော ‘‘ဗြုဝိတူ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထာပိ ဥပပရိက္ခိတွာ နယော ဂဟေတဗ္ဗော။
ဗြုဝေယျ, ဗြုဝေ, ဗြုဝေယျုံ။ ဗြုဝေယျာသိ, ဗြုဝေယျာထ။ ဗြုဝေယျာမိ, ဗြုဝေယျာမ။ ဗြုဝေထ, ဗြုဝေရံ။ ဗြုဝေထော, ဗြုဝေယျာဝှော။ ဗြုဝေယျံ။ ဗြုဝေယျာမှေ။
ပဗြူတိ။ အနုဗြူတိ။ ပဗြူတု, အနုဗြူတု။ ပဗြုဝေယျ, အနုဗြုဝေယျ။ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ ပအနုဥပသဂ္ဂေဟိပိ ယထာသမ္ဘဝံ ပဒမာလာ ယောဇေတဗ္ဗာ။
အာဟ, အာဟု။ ဗြဝေ, ဗြဝိတ္ထ, ဗြဝိရေ။ ဗြဝိတ္ထော, ဗြဝိဝှော။ ဗြဝိံ, ဗြဝိမှေ။ ပရောက္ခာဝသေန ဝုတ္တာနိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၁၄၆။)အဗြဝါ, အဗြဝူ။ အဗြဝေါ, အဗြဝတ္ထ။ အဗြဝံ, အဗြဝမှာ။ အဗြဝတ္ထ, အဗြဝတ္ထုံ။ အဗြဝသေ, အဗြဝှံ။ အဗြဝိံ, အဗြဝိမှသေ။ ဟိယျတ္တနီဝသေန ဝုတ္တာနိ။
အဗြဝိ, အဗြဝုံ။ အဗြဝေါ, အဗြဝိတ္ထ။ အဗြဝိံ, အဗြဝိမှာ။ အဗြဝါ, အဗြဝူ။ အဗြဝသေ, အဗြဝိဝှံ။ အဗြဝံ, အဗြဝိမှေ။ အဇ္ဇတနီဝသေန ဝုတ္တာနိ။
ဗြုဝိဿတိ, ဗြုဝိဿန္တိ။ အဗြဝိဿာ, အဗြဝိဿံသု။ သေသံ သဗ္ဗံ နေတဗ္ဗံ။ ကမ္မပဒံ အပ္ပသိဒ္ဓံ။ သစေ ပန သိယာ, ‘‘ဗြူယတီ’’တိ သိယာ ‘‘လုယတိ, လူယတီ’’တိ ပဒါနိ ဝိယ။
ဇီရ ဗြူဟနေ။ ဗြူဟနံ ဝဍ္ဎနံ။ ဇီရတိ။ ဇီရံ။ ဇီရမာနော။ ဇီရဏံ။ အပ္ပဿုတာယံ ပုရိသော, ဗလိဗဒ္ဒေါဝ ဇီရတိ။
ပူရ ပူရဏေ။ ပူရတိ။ ပူရတောဝ မဟောဒဓိ။ သဗ္ဗေ ပူရေန္တု သင်္ကပ္ပာ။ ပူရိတုံ, ပူရိတွာ, ပူရံ, ပူရိတံ။ ပုဏ္ဏံ, ပရိပုဏ္ဏံ။ သမ္ပုဏ္ဏံ, ပူရဏံ။ ပူရဏော ကဿပေါ။ ကာရိတေ ‘‘ပါရမိယော ပူရေတိ, ပူရယတိ, ပူရာပေတိ, ပူရာပယတိ။ ပူရေတွာ, ပူရယိတွာ, ပူရာပေတွာ, ပူရာပယိတွာ, ပရိပူရေတွာ’’ ဣစ္စာဒီနိ ဘဝန္တိ။
ဃောရ ဂတိပဋိဃာတေ။ ဂတိပဋိဃာတံ ဂတိပဋိဟနနံ။ ဃောရတိ။
ဓောရ ဂတိစာတုရိယေ။ ဂတိစာတုရိယံ ဂတိဆေကဘာဝေါ။ ဓောရေတိ။
သရ ဂတိယံ။ သရတိ, ဝိသရတိ, ဥဿရတိ။ ဥဿာရဏာ။ သရော။ သံသာရော ဣစ္စာဒီနိ။ တတ္ထ သရောတိ ရဟဒေါ။ သံသာရောတိ ဝဋ္ဋံ, ယော ‘‘ဘဝေါ’’တိပိ ဝုစ္စတိ။
စရ စရဏေ။ စရတိ, ဝိစရတိ, အနုစရတိ, သဉ္စရတိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၁၄၇။)စရ ဂတိဘက္ခနေသု။ စရတိ, ဝိစရတိ, အနုစရတိ, သဉ္စရတိ, ပဋိစရတိ။ စရိယာ။ စရိတာ။ စာရော။ ဝိစာရော။ အနုဝိစာရော။ ဥပဝိစာရော။ စရဏံ။ စာရကော။ ဩစရကော။ ဗြဟ္မစရိယံ ဣစ္စာဒီနိ။
တတ္ထ စရတီတိ ဂစ္ဆတိ, ဘက္ခတိ ဝါ။ တထာ ဟိ စရန္တိ ပဒဿ ဂစ္ဆန္တော ခါဒန္တော စာတိ အတ္ထံ ဝဒန္တိ ဂရူ။ ပဋိစရတီတိ ပဋိစ္ဆာဒေတိ။ စာရကောတိ တံပဝေသိတာနံ သတ္တာနံ သုခံ စရတိ ဘက္ခတီတိ စာရကော, ရောဓော။ ဩစရကောတိ အဓောစာရီ။ ဗြဟ္မစရိယန္တိ ဒါနမ္ပိ ဝေယျာဝစ္စမ္ပိ သိက္ခာပဒမ္ပိ ဗြဟ္မဝိဟာရောပိ ဓမ္မဒေသနာပိ မေထုနဝိရတိပိ သဒါရသန္တောသောပိ ဥပေါသထောပိ အရိယမဂ္ဂေါပိ သကလံ သာသနမ္ပိ အဇ္ဈာသယောပိ ဝုစ္စတိ။
ကိန္တေ ဝတံ ကိံ ပန ဗြဟ္မစရိယံ၊
ကိဿ သုစိဏ္ဏဿ အယံ ဝိပါကော။
ဣဒ္ဓိဇုတိဗလဝီရိယူပပတ္တိ၊
ဣဒဉ္စ တေ နာဂ မဟာဝိမာနံ။
အဟဉ္စ ဘရိယာ စ မနုဿလောကေ၊
သဒ္ဓါ ဥဘော ဒါနပတီ အဟုမှာ။
ဩပါနဘူတံ မေ ဃရံ တဒါသိ၊
သန္တပ္ပိတာ သမဏဗြာဟ္မဏာ စ။
တံ မေ ဝတံ တံ ပန ဗြဟ္မစရိယံ၊
တဿ သုစိဏ္ဏဿ အယံ ဝိပါကော။
ဣဒ္ဓိဇုတိဗလဝီရိယူပပတ္တိ၊
ဣဒဉ္စ မေ ဓီရ မဟာဝိမာန’’န္တိ
ဣမသ္မိဉှိ ပုဏ္ဏကဇာတကေ ဒါနံ ‘‘ဗြဟ္မစရိယ’’န္တိ ဝုတ္တံ။
(နီတိ၊ဓာ၊၁၄၈။)‘‘ကေန ပါဏိ ကာမဒဒေါ၊ ကေန ပါဏိ မဓုဿဝေါ။
ကေန တေ ဗြဟ္မစရိယေန၊ ပုညံ ပါဏိမှိ ဣဇ္ဈတိ။
တေန ပါဏိ ကာမဒဒေါ၊ တေန ပါဏိ မဓုဿဝေါ။
တေန မေ ဗြဟ္မစရိယေန၊ ပုညံ ပါဏိမှိ ဣဇ္ဈတီ’’တိ
ဣမသ္မိံ အင်္ကုရပေတဝတ္ထုမှိ ဝေယျာဝစ္စံ ‘‘ဗြဟ္မစရိယ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဣဒံ ခေါ တံ ဘိက္ခဝေ တိတ္တိရိယံ နာမ ဗြဟ္မစရိယံ အဟောသီ’’တိ ဣမသ္မိံ တိတ္တိရဇာတကေ သိက္ခာပဒံ ‘‘ဗြဟ္မစရိယ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘တံ ခေါ ပန ပဉ္စသိခ ဗြဟ္မစရိယံ နေဝ နိဗ္ဗိဒါယ န ဝိရာဂါယ။ပေ.။ ယာဝဒေဝ ဗြဟ္မလောကူပပတ္တိယာ’’တိ ဣမသ္မိံ မဟာဂေါဝိန္ဒသုတ္တေ ဗြဟ္မဝိဟာရာ ‘‘ဗြဟ္မစရိယ’’န္တိ ဝုတ္တာ။ ‘‘ဧကသ္မိံ ဗြဟ္မစရိယသ္မိံ, သဟဿံ မစ္စုဟာယိနော’’တိ ဧတ္ထ ဓမ္မဒေသနာ ‘‘ဗြဟ္မစရိယ’’န္တိ ဝုတ္တာ။ ‘‘ပရေ အဗြဟ္မစာရီ ဘဝိဿန္တိ, မယမေတ္ထ ဗြဟ္မစာရိနော ဘဝိဿာမာ’’တိ သလ္လေခသုတ္တေ မေထုနဝိရတိ ‘‘ဗြဟ္မစရိယ’’န္တိ ဝုတ္တာ။
မယဉ္စ ဘရိယာ နာတိက္ကမာမ၊
အမှေ စ ဘရိယာ နာတိက္ကမန္တိ။
အညတြ တာဟ ဗြဟ္မစရိယံ စရာမ။
တသ္မာ ဟိ အမှံ ဒဟရာ န မီယရေ’’တိ
မဟာဓမ္မပါလဇာတကေ သဒါရသန္တောသော ‘‘ဗြဟ္မစရိယ’’န္တိ ဝုတ္တော။
ဟီနေန ဗြဟ္မစရိယေန၊ ခတ္တိယေ ဥပပဇ္ဇတိ။
မဇ္ဈိမေန စ ဒေဝေသု၊ ဥတ္တမေန ဝိသုဇ္ဈတီ’’တိ
(နီတိ၊ဓာ၊၁၄၉။)ဧဝံ နိမိဇာတကေ အဝီတိက္ကမဝသေန ကတော ဥပေါသထော ‘‘ဗြဟ္မစရိယ’’န္တိ ဝုတ္တော။ ‘‘ဣဒံ ခေါ ပန ပဉ္စသိခ ဗြဟ္မစရိယံ ဧကန္တနိဗ္ဗိဒါယ ဝိရာဂါယ။ပေ.။ အယမေဝ အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ’’တိ မဟာဂေါဝိန္ဒသုတ္တသ္မိံယေဝ အရိယမဂ္ဂေါ ‘‘ဗြဟ္မစရိယ’’န္တိ ဝုတ္တော။ ‘‘တယိဒံ ဗြဟ္မစရိယံ ဣဒ္ဓဉ္စေဝ ဖီတဉ္စ ဝိတ္ထာရိကံ ဗာဟုဇညံ ပုထုဘူတံ ယာဝဒေဝ မနုဿေဟိ သုပ္ပကာသိတ’’န္တိ ပါသာဒိကသုတ္တေ သိက္ခတ္တယသင်္ဂဟံ သကလံ သာသနံ ‘‘ဗြဟ္မစရိယ’’န္တိ ဝုတ္တံ။
‘‘အပိ အတရမာနာနံ၊ ဖလာသာဝ သမိဇ္ဈတိ။
ဝိပက္ကဗြဟ္မစရိယောသ္မိ၊ ဧဝံ ဇာနာဟိ ဂါမဏီ’’တိ
ဧတ္ထ အဇ္ဈာသယော ‘‘ဗြဟ္မစရိယ’’န္တိ ဝုတ္တော။ ဣစ္စေဝံ –
ဒါနံ ဝေယျာဝဋိယဉ္စ၊ သိက္ခာ ဗြဟ္မဝိဟာရကာ။
ဓမ္မက္ခာနံ မေထုနတာ-ဝိရတိ စ ဥပေါသထော။
သဒါရေသု စ သန္တောသော၊ အရိယမဂ္ဂေါ စ သာသနံ။
အဇ္ဈာသယော စိမေ ဗြဟ္မ-စရိယသဒ္ဒေန ဝုစ္စရေ။
ဟုရ ကောဋိလ္လေ။ ဟုရတိ။
သရ သဒ္ဒေါပတာပေသု။ သရတိ။ သရော, သရဏံ။
ဧတ္ထ စ သရောတိ သဒ္ဒေါပိ ဝုစ္စတိ ဥသုပိ။ သရဏန္တိ သရတိ ဥပတာပေတိ ဟိံသတိ သရဏဂတာနံ တေနေဝ သရဏဂမနေန ဘယံ သန္တာပံ ဒုက္ခံ ဒုဂ္ဂတိံ ပရိကိလေသဉ္စာတိ သရဏံ, ဗုဒ္ဓါဒိရတနတ္တယံ။ အထ ဝါ သဒ္ဓါ ပသန္နာ မနုဿာ ‘‘အမှာကံ သရဏမိဒ’’န္တိ သရန္တိ စိန္တေန္တိ, တံ တတ္ထ စ ဝါစံ နိစ္ဆရန္တိ ဂစ္ဆန္တိ စာတိပိ သရဏံ။
သရ စိန္တာယံ။ သရတိ, သုသရတိ ဣစ္စပိ ပယောဂေါ။ အပ္ပက္ခရာနဉှိ ဗဟုဘာဝေါ အညထာဘာဝေါ စ ဟောတိ, ယထာ ‘‘ဒွေ, ဒုဝေ, တဏှာ တသိဏာ, ပမှံ, ပခုမ’’န္တိ။ အနုဿရတိ, ပဋိဿရတိ။ သရန္တိ ဧတာယ သတ္တာ, သယံ ဝါ သရတိ, သရဏမတ္တမေဝ ဝါ ဧတန္တိ သတိ။ အနုဿတိ, ပဋိဿတိ။ သရတီတိ သတော။ ပုနပ္ပုနံ သရတီတိ ပဋိဿတော။
(နီတိ၊ဓာ၊၁၅၀။)ဒွရ သံဝရဏေ။ သံဝရဏံ ရက္ခဏာ။ ဒွရတိ။ ဒွါရံ။ ဒွိသဒ္ဒူပပဒအရဓာတုဝသေနပိ ဣဒံ ရူပံ သိဇ္ဈတိ။ တတြိမာနိ နိဗ္ဗစနာနိ – ဒွရန္တိ သံဝရန္တိ ရက္ခန္တိ ဧတေနာတိ ဒွါရံ, အထ ဝါ ဒွေ ကဝါဋာ အရန္တိ ဂစ္ဆန္တိ ပဝတ္တန္တိ ဧတ္ထာတိပိ ဒွါရန္တိ။ ဂေဟဒွါရမ္ပိ ကာယဒွါရာဒီနိပိ ဥပါယောပိ ဒွါရန္တိ ဝုစ္စတိ။ ပါဠိယံ တု ‘‘ဒွါရံ ဒွါရာ’’တိ စ ဣတ္ထိနပုံသကဝသေန ဒွါရသဒ္ဒေါ ဝုတ္တော။ တထာ ဟိ ‘‘ဒွါရမ္ပိ သုရက္ခိတံ ဟောတီ’’တိ စ ‘‘ဒွါရာပေသာ’’တိ စ တဿ ဒွိလိင်္ဂတာ ဝုတ္တာ။
ဂရ ဃရ သေစနေ။ ဂရတိ။ ဃရတိ။ ဃရံ။
ဓူရ ဟုစ္ဆနေ။ ဟုစ္ဆန ကောဋိလ္လံ။ ဓူရတိ။
တရ ပ္လဝနသရဏေသု။ တရတိ။ တရဏံ။ တိတ္ထံ။ တိဏ္ဏော။ ဥတ္တိဏ္ဏော။ ဩတိဏ္ဏော ဣစ္စာဒီနိ။ တတ္ထ တရဏံ ဝုစ္စတိ နာဝါ, တရတိ ဥဒကပိဋ္ဌေ ပ္လဝတိ, တရန္တိ ဥတ္တရန္တိ ဝါ နဒိံ ဧတေနာတိ အတ္ထေန။
နာဝါ ပ္လဝေါ တရံ ပေါတော၊ တရဏံ ဥတ္တရံ တထာ။
ဇလယာနန္တိ ဧတာနိ၊ နာဝါနာမာနိ ဟောန္တိ တု။
တရ သမ္ဘမေ။ သမ္ဘမော အနဝဋ္ဌာနံ။ တရတိ။ တရိတော။ တုရင်္ဂေါ။
ဧတ္ထ စ ‘‘သော မာသခေတ္တံ တရိတော အဝါသရိ’’န္တိ ပါဠိ နိဒဿနံ။ တတ္ထ တရိတောတိ တုရိတော သမ္ဘမန္တော။ အဝါသရိန္တိ ဥပဂစ္ဆိံ ဥပဝိသိံ ဝါ။
(နီတိ၊ဓာ၊၁၅၁။)ဇရ ရောဂေ။ ဧတ္ထ ဇရရောဂေါယေဝ ‘‘ရောဂေါ’’တိ အဓိပ္ပေတော ပယောဂဝသေန။ ဇရသဒ္ဒဿ ဟိ ဇရရောဂေ ပဝတ္တနိယမနတ္ထံ ‘‘ရောဂေ’’တိ ဝုတ္တံ။ တေန အညော ရောဂေါ ဣဓ ရောဂသဒ္ဒေန န ဝုစ္စတိ။ ဇရတိ။ ဇရော။ သဇ္ဇရော။ ပဇ္ဇရရောဂေါ။ ဇရေန ပီဠိတာ မနုဿာ။ ယတ္ထ တု အယံ ဝယောဟာနိဝါစကော, တတ္ထ ပယောဂေ ‘‘ဇီရတိ, ဇရာ’’တိ စဿ ရူပါနိ ဘဝန္တိ။
ဒရ ဘယေ။ ဒရတိ။ ဒရီ။ ‘‘ဗီလာသယာ ဒရီသယာ’’တိ နိဒဿနံ။ တတ္ထ ဒရီတိ ဘာယိတဗ္ဗဋ္ဌေန ဒရီ။
ဒရ အာဒရာနာဒရေသု။ ဒရတိ, အာဒရတိ, အနာဒရတိ။ အာဒရော, အနာဒရော။
ဧတ္ထ စ ဒရတီတိ ဒရံ ကရောတီတိ စ အနာဒရံ ကရောတီတိ စ အတ္ထော။ ယထာ ဟိ အာရကာသဒ္ဒေါ ဒူရာသန္နဝါစကော, တထာယမ္ပိ ဒရဓာတု အာဒရာနာဒရဝါစကော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဒရသဒ္ဒေါ စ ကာယဒရထေ စိတ္တဒရထေ ကိလေသဒရထေ စ ဝတ္တတိ။ အယဉှိ –
အာဒိတ္တံ ဝတ မံ သန္တံ၊ ဃတသိတ္တံဝ ပါဝကံ။
ဝါရိနာ ဝိယ ဩသိဉ္စိ၊ သဗ္ဗံ နိဗ္ဗာပယေ ဒရ’’န္တိ
ဧတ္ထ ကာယဒရထေ စိတ္တဒရထေ စ ဝတ္တတိ။ ‘‘ဝီတဒ္ဒရော ဝီတသောကော ဝီတသလ္လော, သယံ အဘိညာယ အဘာသိ ဗုဒ္ဓါ’’တိ ဧတ္ထ ပန ကိလေသဒရထေ ဝတ္တတိ။ ဝီတဒ္ဒရောတိ ဟိ အဂ္ဂမဂ္ဂေန သဗ္ဗကိလေသာနံ သမုစ္ဆိန္နတ္တာ ဝိဂတကိလေသဒရထောတိ အတ္ထော။
နရ နယနေ။ နရတိ။ နရော, နာရီ။
(နီတိ၊ဓာ၊၁၅၂။)ဧတ္ထ နရောတိ ပုရိသော။ သော ဟိ နရတိ နေတီတိ နရော။ ယထာ ပဌမပကတိဘူတော သတ္တော ဒတရာယ ပကတိယာ သေဋ္ဌဋ္ဌေန ပုရိ ဥစ္စာဋ္ဌာနေ သေတိ ပဝတ္တတီတိ ပုရိသောတိ ဝုစ္စတိ, ဧဝံ နယနဋ္ဌေန နရောတိ ဝုစ္စတိ။ ပုတ္တဘာတုဘူတောပိ ဟိ ပုဂ္ဂလော မာတုဇေဋ္ဌဘဂိနီနံ နေတုဋ္ဌာနေ တိဋ္ဌတိ, ပဂေဝ ဣတရော ဣတရာသံ။ နာရီတိ နရေန ယောဂတော, နရဿာယန္တိ ဝါ နာရီ။ အပရမ္ပေတ္ထ နရသဒ္ဒဿ နိဗ္ဗစနံ, နရိယတိ သကေန ကမ္မေန နိယျတီတိ နရော, သတ္တော မနုဿော ဝါ။ ‘‘ကမ္မေန နိယျတေဩ လောကော’’တိ ဟိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ နရသဒ္ဒဿ တာဝ ပုရိသဝစနေ ‘‘နရာ စ အထ နာရိယော’’တိ နိဒဿနံ။ သတ္တမနုဿဝစနေ ပန ‘‘ဗုဒ္ဓါ အယံ ဧဒိသကော နရုတ္တမော။ အာမောဒိတာ နရမရူ’’တိ စ နိဒဿနံ, တသ္မာ ‘‘နရောတိ ပုရိသော, နရောတိ သတ္တော, နရောတိ မနုဿော’’တိ တတ္ထ တတ္ထ ယထာသမ္ဘဝံ အတ္ထော သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗော။
ဟရ ဟရဏေ။ ဟရဏံ ပဝတ္တနံ။ ဟရတိ။ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ။ ဝိဟာသိ။ ဝိဟံသု။ ဝိဟရိဿတိ။ အပ္ပမတ္တော ဝိဟိဿတိ။ ဝေါဟရတိ။ သံဝေါဟရတိ. သဗ္ဗော ဟရတိ ဝါ။ ရူပိယသံဝေါဟာရော, ရူပိယသဗ္ဗောဟာရော ဝါ။ ပါဋိဟာရိယံ။ ပီတိပါမောဇ္ဇဟာရော။ ဝိဟာရော။ ဝေါဟာရော။ အဘိဟာရော။ စိတ္တံ အဘိနီဟရတိ။ သာသနေ ဝိဟရံ, ဝိဟရန္တော, ဝိဟရမာနော။ ဝိဟာတဗ္ဗံ, ဝိဟရိတုံ။ ဝိဟရိတွာ။ အညာနိပိ ယောဇေတဗ္ဗာနိ။
တတ္ထ ပါဋိဟာရိယန္တိ သမာဟိတေ စိတ္တေ ဝိဂတူပက္ကိလေသေ ကတကိစ္စေန ပစ္ဆာ ဟရိတဗ္ဗံ ပဝတ္တေတဗ္ဗန္တိ ပါဋိဟာရိယံ။ ပဋီတိ ဟိ အယံ သဒ္ဒေါ ‘‘ပစ္ဆာ’’တိ ဧတဿ အတ္ထံ ဗောဓေတိ ‘‘တသ္မိံ ပဋိပဝိဋ္ဌမှိ, အညော အာဂဉ္ဆိ ဗြာဟ္မဏော’’တိအာဒီသု ဝိယ။ ဝိဟာရောတိ ဌာနနိသဇ္ဇာဒိနာ ဝိဟရန္တိ ဧတ္ထာတိ ဝိဟာရော, ဘိက္ခူနံ အာဝါသော။ ဝိဟရဏံ ဝါ ဝိဟာရော, ဝိဟရဏကြိယာ။ ဝေါဟာရောတိ ဗျဝဟာရောပိ ပဏ္ဏတ္တိပိ ဝစနမ္ပိ စေတနာပိ။ တတ္ထ
ယော ဟိ ကောစိ မနုဿေသု၊ ဝေါဟာရံ ဥပဇီဝတိ။
ဧဝံ ဝါသေဋ္ဌ ဇာနာတိ၊ ဝါဏိဇော သော နဗြာဟ္မဏော’’တိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၁၅၃။)အယံ ဗျဝဟာရဝေါဟာရော နာမ။ ‘‘သင်္ခါ သမညာ ပညတ္တိ ဝေါဟာရော’’တိ အယံ ပဏ္ဏတ္တိဝေါဟာရော နာမ။ တထာ တထာ ဝေါဟရန္တိ ပရာမသန္တီတိ အယံ ဝစနဝေါဟာရော နာမ။ ‘‘အဋ္ဌ အရိယဝေါဟာရာ, အဋ္ဌ အနရိယဝေါဟာရာ’’တိ အယံ စေတနာဝေါဟာရော နာမ။ ဣစ္စေဝံ –
ဗျဝဟာရေ ဝစနေ စ၊ ပဏ္ဏတ္တိစေတနာသု စ။
ဝေါဟာရသဒ္ဒေါ စတူသု၊ ဣမေသွတ္ထေသု ဒိဿတိ။
ဟရ အပနယနေ။ အပနယနံ နီဟရဏံ။ ဒေါသံ ဟရတိ။ နီဟရတိ။ နီဟာရော, ပရိဟရတိ။ ပရိဟာရော။ ရဇောဟရဏံ။ သဗ္ဗဒေါသဟရော ဓမ္မော။ ဘဂဝတော စ သာသနဿ စ ပဋိပက္ခေ တိတ္ထိယေ ဟရတီတိ ပါဋိဟာရိယံ။ မတ္တာဝဏ္ဏဘေဒေနေတ္ထ ‘‘ပါဋိဟေရံ ပါဋိဟီရံ ပါဋိဟာရိယ’’န္တိ တီဏိ ပဒရူပါနိ, ဘဝန္တိ။
ဟရ အာဒါနေ။ အဒိန္နံ ဟရတိ။ ဟရိဿတိ။ ဟာဟိတိ ဣစ္စပ။ ‘‘ခရာဇိနံ ပရ သုဉ္စ, ခါရိကာဇဉ္စ ဟာဟိတီ’’တိ ဣဒမေတ္ထ နိဒဿနံ။ အာဟရတိ, အဝဟရတိ, သံဟရတိ, အပဟရတိ, ဥပဟရတိ, ပဟရတိ, သမ္ပဟရတိ, သမာဟရတိ။ မနောဟရော ပါသာဒေါ။ ပရဿဟရဏံ။ အာဟာရော, အဝဟာရော, သံဟာရော, ဥပဟာရော, သမ္ပဟာရော, သမာဟာရော။ ဟရိယျတိ, အာဟရိယျတိ။ အာဟရိယျန္တိ။ အာဟဋံ, ဟရိတုံ, အာဟရိတုံ, အာဟရိတွာ, အာဟရိတွာန။ အညာနိပိ ယောဇေတဗ္ဗာနိ။
ဓရ ဓရဏေ။ ဓရဏံ ဝိဇ္ဇမာနတာ။ ဓရတိ။ ဓရတေ သတ္ထုသာသနံ။
ဓရ အဝိဒ္ဓံသနေ။ နိဗ္ဗာနံ နိစ္စံ ဓရတိ။
ခရ ခယေ။ ခရတိ။ ခရဏံ။ နက္ခရန္တိ န ခိယျန္တီတိ အက္ခရာနိ။ နက္ခရန္တိ န နဿန္တီတိ နက္ခတ္တာနီတိ ပေါရာဏာ။
(နီတိ၊ဓာ၊၁၅၄။)ဇာဂရနိဒ္ဒက္ခယေ ဇာဂရတိ။ ဇာဂရော, ဇာဂရဏံ, ဇာဂရံ။ ဒီဃာ ဇာဂရတော ရတ္တိ။ ဇာဂရမာနော။ အယဉ္စ ဓာတု တနာဒိဂဏံ ပတွာ ‘‘ဇာဂရောတိ, ပဋိဇာဂရောတီ’’တိ ရူပါနိ ဇနေတိ။
ဤရ ဝစနေ ဂတိကမ္ပနေသု စ။ ဤရတိ။ ဤရိတံ။ ဧရိတံ။ သမီရဏော။ ဇိနေရိတော ဓမ္မော။ ကုပ္ပန္တိ ဝါတဿပိ ဧရိတဿ။
တတ္ထ သမီရဏောတိ ဝါတော။ သော ဟိ သမီရတိ ဝါယတိ, သမီရေတိ စ ရုက္ခသာခါပဏ္ဏာဒီနိ သုဋ္ဌု ကမ္ပေတီတိ ‘‘သမီရဏော’’တိ ဝုစ္စတိ။
ဟရေ လဇ္ဇာယံ။ အလုတ္တန္တောယမေကာရန္တော ဓာတု, ဂိလေ ပီတိက္ခယေတိ ဓာတု ဝိယ။ ဟရာယတိ။ ဟရာယနံ။ အဋ္ဋီယာမိ ဟရာယာမိ။
ဧတ္ထ ဟရာယတီတိ လဇ္ဇတိ, ဟိရိံ ကရောတီတိ အတ္ထော။
ပရ ပါလနပူရဏေသု။ ‘‘ပရတိ, ပရမော’’တိမဿ ရူပါနိ, နရ နယနေတိ ဓာတုဿ ‘‘နရတိ နရော’’တိ ရူပါနိ ဝိယ။
တတ္ထ ပရတီတိ ပါလေတိ, ပူရတိ ဝါ။ သုဒ္ဓကတ္တုဝသေနိဒံ ပဒံ ဝုတ္တံ။ ဟေတုကတ္တုဝသေန ဟိ ‘‘ပါရေတိ ပါရယတီ’’တိအာဒီနိ ရူပါနိ ဘဝန္တိ။ ပရမောတိ ပါလကော ပူရကော ဝါ။ ဧတ္ထ စ ‘‘ပါရမီ’’တိ ပဒံ ဧတဿတ္ထဿ သာဓကံ။ တထာ ဟိ ပါရမီတိ ပရတိ, ပါရေတိ စာတိ ပရမော, ဒါနာဒီနံ ဂုဏာနံ ပါလကော ပူရကော စ မဟာဗောဓိသတ္တော။ ပရမဿ ဣဒံ, ပရမဿ ဝါ ဘာဝေါ, ကမ္မံ ဝါ ပါရမီ, ဒါနာဒိကြိယာ။ ဂရူဟိ ပန ‘‘ပူရေတီတိ ပရမော, ဒါနာဒီနံ ဂုဏာနံ ပူရကော ပါလကော စာ’’တိ ဝုတ္တံ, တံ ဝီမံသိတဗံ။
ဝရ ဝရဏေ။ ဝရတိ။ ဝါရဏော, ဝရုဏော။
(နီတိ၊ဓာ၊၁၅၅။)ဂိရ နိဂ္ဂိရဏော။ နိဂ္ဂိရဏံ ပဂ္ဃရဏံ။ ဂိရတိ, ဂိရိ။
ဧတ္ထ ဂိရီတိ ပဗ္ဗတာ, ယော ‘သေလော’’တိအာဒီဟိ အနေကေဟိ နာမေဟိ ကထိယတိ။ သော ဟိ သန္ဓိသင်္ခါတေဟိ ပဗ္ဗေဟိ စိတတ္တာ ပဗ္ဗမဿ အတ္ထီတိ ပဗ္ဗတော။ ဟိမဝမနာဒိဝသေန ဇလဿ သာရဘူတာနံ ဘေသဇ္ဇာဒိဝတ္ထူနဉ္စ ဂိရဏတော ဂိရီတိ ဝုစ္စတိ။
ဣမာနိ ပနဿ နာမာနိ –
ပဗ္ဗတော အစလော သေလော၊ နဂေါ ဂိရိ မဟီဓရော။
အဒ္ဒိ သိလုစ္စယော စာတိ၊ ဂိရိပဏ္ဏတ္တိယော ဣမာ။
သုရ ဣဿရိယဒိတ္တီသု။ သုရတိ။ သုရော, အသုရော။
တတြ သရောတိ သုရတိ ဤသတိ ဒေဝိဿရိယံ ပါပုဏာတိ ဝိရောစတိ စာတိ သုရော။ သုန္ဒရာ ရာ ဝါစာ အဿာတိ ဝါ သုရော, ဒေဝေါ။ ဒေဝါဘိဓာနာနိ ဒိဝါဒိဂဏေ ပကာသေဿာမ။ အသုရောတိ ဒေဝေါ ဝိယ န သုရတိ န ဤသတိ န ဝိရောစတိ စာတိ အသုရော။ သုရာနံ ဝါ ပဋိပက္ခော မိတ္တပဋိပက္ခာ အမိတ္တာ ဝိယာတိ အသုရော, ဒါနဝေါ, ယော ‘‘ပုဗ္ဗဒေဝေါ’’တိပိ ဝုစ္စတိ။ တထာ ဟိ ကုမ္ဘဇာတကေ ဝုတ္တံ –
‘‘ယံ ဝေ ပိဝိတွာ ပုဗ္ဗဒေဝါ ပမတ္တာ၊
တိဒိဝါ စုတာ သဿတိယာ သမာယာ။
တံ တာဒိသံ မဇ္ဇမိမံ နိရတ္ထံ၊
ဇာနံ မဟာရာဇ ကထံ ပိဝေယျာ’’တိ။
သဂါထာဝဂ္ဂသံဝဏ္ဏနာယံ ပန ‘‘န သုရံ ပိဝိမှ, န သုရံ ပိဝိမှာ’တိ အာဟံသု, တတော ပဋ္ဌာယ အသုရာ နာမ ဇာတာ’’တိ ဝုတ္တံ။
(နီတိ၊ဓာ၊၁၅၆။)အသုရော ပုဗ္ဗဒေဝေါ စ၊ ဒါနဝေါ ဒေဝတာရိ တု။
နာမာနိ အသုရာနန္တိ၊ ဣမာနိ နိဒ္ဒိသေ ဝိဒူ။
ပါကော ဣတိ တု ယံ နာမံ၊ ဧကဿ အသုရဿ တု။
ပဏ္ဏတ္တီတိပိ ဧကစ္စေ၊ ဂရဝေါ ပန အဗြဝုံ။
ကုရ သဒ္ဒေ အက္ကောသေ စ။ ကုရတိ။ ကုရရော, ကုရရီ။ ကုမ္မော, ကုမ္မီ။
ခုရ ဆေဒနေ ဝိလေခနေ စ။ ခုရတိ။ ခုရော။
မုရ သံဝေဌနေ။ မုရတိ။ မုရော, မောရော။
ဃုရ အဘိမတ္တ သဒ္ဒေသု။ ဃုရတိ။ ဃောရော။
ပုရ အဂ္ဂဂမနေ။ အဂ္ဂဂမနံ နာမ ပဓာနဂမနံ, ပဌမမေဝ ဂမနံ ဝါ။ ပုရတိ။ ပုရံ, ပုရီ။ အဝါပုရတိ။ အဝါပုရေတံ အမတဿ ဒွါရံ။ အဝါပုရဏံ အာဒါယ ဂစ္ဆတိ။
တတ္ထ ပုရန္တိ ရာဇဓာနီ။ တထာ ဟိ ‘‘နဂရံ ပုရံ ပုရီ ရာဇဓာနီ’’တိ ဧတေ ပရိယာယာ။ ‘‘ဧသော အာဠာရိကော ပေါသော, ကုမာရီ ပုရမန္တရေ’’တိအာဒီသု ပန ဂေဟံ ‘‘ပုရ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ပဓာနတာယ ပုရတော ပုရတော ဂမနေန ဂန္တဗ္ဗန္တိ ပုရံ, ရာဇဓာနီ စေဝ ဂေဟဉ္စ။ အဝါပုရဏန္တိ အဝါပုရန္တိ ဝိဝရန္တိ ဒွါရံ ဧတေနာတိ အဝါပုရဏံ, ယံ ‘‘ကုဉ္စိကာ’’တိပိ ‘‘တာဠော’’တိပိ ဝုစ္စတိ။ အဝါပုရတီတိအာဒီသု အဝ အာဣစ္စုဘော ဥပသဂ္ဂါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။
ဖရ ဖရဏေ။ ဖရဏံ နာမ ဗျာပနံ ဂမနံ ဝါ။ သမံ ဖရတိ သီတေန။ အာဟာရတ္ထံ ဖရတိ။ ဖရဏံ။
ဂရ ဥဂ္ဂမေ။ ဂရတိ။ ဂရု။
(နီတိ၊ဓာ၊၁၅၇။)ဂရူတိ မာတာပိတာဒယော ဂါရဝယုတ္တပုဂ္ဂလာ။ တေ ဟိ ဂရန္တိ ဥဂ္ဂစ္ဆန္တိ ဥဂ္ဂတာ ပါကဋာ ဟောန္တီတိ ဂရူတိ ဝုစ္စန္တိ။ အပိစ ပါသာဏစ္ဆတ္တံ ဝိယ ဘာရိယဋ္ဌေန ဂရူတိ ဝုစ္စန္တိ။ ဂရုသဒ္ဒေါ ‘‘ဣဒမာသနံ အတြ ဘဝံ နိသီဒတု, ဘဝဉှိ မေ အညတရော ဂရူန’’န္တိ ဧတ္ထ မာတာပိတူသု ဒိဿတိ။ ‘‘သနရာမရလောကဂရု’’န္တိ ဧတ္ထ သဗ္ဗလောကာစရိယေ သဗ္ဗညုမှိ။ အပိစ ဂရုသဒ္ဒေါ အညေသွတ္ထေသုပိ ဒိဿတိ။ သဗ္ဗမေတံ ဧကတော ကတွာ အတြိဒံ ဝုစ္စတိ –
မာတာပိတာစရိယေသု၊ ဒုဇ္ဇရေ အလဟုမှိ စ။
မဟန္တေ စုဂ္ဂတေ စေဝ၊ နိဆေကာဒိကရေသု စ။
တထာ ဝဏ္ဏဝိသေသေသု၊ ဂရုသဒ္ဒေါ ပဝတ္တတိ။
ကေစိ ပနာစရိယာ ‘‘ဂရု ဂရူ’’တိ စ ဒွိဓာ ဂဟေတွာ ဘာရိယဝါစကတ္တေ ဂရုသဒ္ဒေါ ဌိတော။ အာစရိယဝါစကတ္တေ ပန ဂုရုသဒ္ဒေါတိ ဝဒန္တိ, တံ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ ပါဠိဝိသယေ ဟိ သဗ္ဗေသမ္ပိ ယထာဝုတ္တာနံ အတ္ထာနံ ဝါစကတ္တေ ဂရုသဒ္ဒေါယေဝ ဣစ္ဆိတဗ္ဗော, အကာရဿ အာကာရဘာဝေ ‘‘ဂါရဝ’’န္တိ သဝုဒ္ဓိကဿ တဒ္ဓိတန္တပဒဿ ဒဿနတော။ သက္ကဋဘာသာဝိသယေ ပန ဂုရုသဒ္ဒေါယေဝ ဣစ္ဆိတဗ္ဗော, ဥကာရဿ ဝုဒ္ဓိဘာဝေ အညထာ တဒ္ဓိတန္တပဒဿ ဒဿနတော။
မရ ပါဏစာဂေ။ မရတိ။ မတ္တုံ။ မရိတွာ။ ဟေတုကတ္တရိ ‘‘ပုရိသော ပုရိသံ မာရေတိ, မာရယတိ။ ပုရိသော ပုရိသေန ပုရိသံ မာရာပေတိ, မာရာပယတိ။ ပုရိသော ပုရိသံ မာရေတုံ မာရေတွာ’’ ဣစ္စာဒီနိ ရူပါနိ။ မစ္စော။ မရု။ မရဏံ, မစ္စု။ မဋ္ဋု။ မာရော။
(နီတိ၊ဓာ၊၁၅၈။)တတ္ထ မတ္တုန္တိ မရိတုံ။ တထာ ဟိ အလီနသတ္တုဇာတကေ ‘‘ယော မတ္တုမိစ္ဆေ ပိတုနော ပမောက္ခာ’’တိ ပါဠိ ဒိဿတိ။ မစ္စောတိ မရိတဗ္ဗသဘာဝတာယ ‘‘မစ္စော’’တိ လဒ္ဓနာမော သတ္တော။ မရူတိ ဒီဃာယုကောပိ သမာနော မရဏသီလောတိ မရု, ဒေဝေါ။ မရဏန္တိ စုတိ။
မရဏံ အန္တကော မစ္စု၊ ဟိန္ဒံ ကာလော စ မဋ္ဋု စ။
နိက္ခေပေါ စုတိ စေတာနိ၊ နာမာနိ မရဏဿ ဝေ။
မာရောတိ သတ္တာနံ ကုသလံ မာရေတီတိ မာရော, ကာမဒေဝေါ။
ဣမာနိဿ နာမာနိ –
မာရော နမုစိ ကဏှော စ၊ ဝသဝတ္တိ ပဇာပတိ။
ပမတ္တဗန္ဓု မဒ္ဒနော၊ ပါပိမာ ဒဗ္ဗကောပိ စ။
ကန္ဒပ္ပော စ ရတိပတိ၊ ကာမော စ ကုသုမာယုဓော။
အညေ အညာနိပိ နာမာနိ ဝဒန္တိ, တာနိ သာသနာနုလောမာနိ န ဟောန္တီတိ ဣဓ န ဒဿိတာနိ။ အဋ္ဌကထာသု ပန ‘‘မာရော, နမုစိ, ကဏှော, ပမတ္တဗန္ဓူ’’တိ စတ္တာရောဝ နာမာနိ အာဂတာနိ။
ဧတ္ထ စ မာရောတိ ဒေဝပုတ္တမာရေန သဒ္ဓိံ ပဉ္စ မာရာ ကိလေသမာရော ခန္ဓမာရော အဘိသင်္ခါရမာရော မစ္စုမာရော ဒေဝပုတ္တမာရောတိ။
ဓရ အဝတ္ထာနေ။ ဓရတိ။
ဘရ ပေါသနေ။ ဘရတိ။ ဘရိတော, ဘတ္တာ။
ထရ သန္ထရဏေ။ ထရတိ, သန္ထရတိ။ သန္ထရဏံ။
ဒရ ဝိဒါရဏေ။ ဘူမိံ ဒရတိ။ ကုဒါလော။
ဒရ ဒါဟေ။ ကာယော ဒရတိ။ ဒရော, ဒရထော။
တိရ အဓောဂတိယံ။ တိရတိ။ တိရစ္ဆာနော, တိရစ္ဆာ ဝါ။
အရ ဂတိယံ။ အရတိ။ အတ္ထံ, အတ္ထော, ဥတု။
(နီတိ၊ဓာ၊၁၅၉။)ဧတ္ထ အတ္ထံ ဝုစ္စတိ နိဗ္ဗာနံ။ တံ တံ သတ္တကိစ္စံ အရတိ ဝတ္တေတီတိ ဥတု။
ရကာရန္တဓာတုရူပါနိ။
လကာရန္တဓာတု
လာ အာဒါနေ။ လာတိ။ လာနံ, ဂရုဠော, သီဟဠော, ရာဟုလော, ကုသလံ, ဗာလော, မဟလ္လကော, မဟလ္လိကာ။
တတြ ဂရုဠောတိ ဂရုံ လာတိ အာဒဒါတိ ဂဏှာတီတိ ဂရုဠော, ယော ‘‘သုပဏ္ဏော, ဒိဇာဓိပေါ, နာဂါရိ, ကရောဋီ’’တိ စ ဝုစ္စတိ။ သီဟဠောတိ သီဟံ လာတိ အာဒဒါတိ ဂဏှာတီတိ သီဟဠော, ပုဗ္ဗပုရိသော။ တဗ္ဗံသေ ဇာတာ ဧတရဟိ သဗ္ဗေပိ သီဟဠာ နာမ ဇာတာ။
ရာဟုလောတိအာဒီသု ပန ရာဟု ဝိယ လာတိ ဂဏှာတီတိ ရာဟုလော, ကော သော? သိက္ခာကာမော အာယသ္မာ ရာဟုလဘဒ္ဒေါ ဗုဒ္ဓပုတ္တော။ တဿ ဟိ ဇာတဒိဝသေ သုဒ္ဓါဒနမဟာရာဇာ ‘‘ပုတ္တဿ မေ တုဋ္ဌိံ နိဝေဒေထာ’’တိ ဥယျာနေ ကီဠန္တဿ ဗောဓိသတ္တဿ သာသနံ ပဟိဏိ။ ဗောဓိသတ္တော တံ သုတွာ ‘‘ရာဟု ဇာတော ဗန္ဓနံ ဇာတ’’န္တိ အာဟ။ ပုတ္တဿ ဟိ ဇာယနံ ရာဟုဂ္ဂဟော ဝိယ ဟောတိ။ တဏှာကိလိဿနတာပါဒနတော ဗာဠှေန စ သင်္ခလိကာဒိဗန္ဓနေန ဗန္ဓံ ဝိယ ဟောတိ မုစ္စိတုံ အပ္ပဒါနတောတိ ‘‘ရာဟု ဇာတော ဗန္ဓနံ ဇာတ’’န္တိ အာဟ။ ရာဇာ ‘‘ကိံ မေ ပုတ္တော အဝစာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ တံ ဝစနံ သုတွာ ‘‘ဣတော ပဋ္ဌာယ မေ နတ္တာ ‘ရာဟုလော’ တွေဝ ဟောတူ’’တိ အာဟ, တတော ပဋ္ဌာယ ကုမာရော ရာဟုလော နာမ ဇာတော။
(နီတိ၊ဓာ၊၁၆၀။)မဟာပဒါနသုတ္တဋီကာယဉှိ ‘‘ရာဟု ဇာတော’’တိ ဧတ္ထ ‘‘ရာဟူတိ ရာဟုဂ္ဂဟော’’တိ ဝုတ္တံ, တံ ပန ‘‘ရာဟုလော’’တိ ဝစနဿတ္ထံ ပါကဋံ ကာတုံ အဓိပ္ပာယတ္ထဝသေန ဝုတ္တံ။ န ဟိ ကေဝလော ‘‘ရာဟူ’’တိ သဒ္ဒေါ ‘‘ရာဟုဂ္ဂဟော’’တိ အတ္ထံ ဝဒတိ, အထ ခေါ ဇာတသဒ္ဒသမ္ဗန္ဓံ လဘိတွာ ဝဒတိ။ တထာ ဟိ ‘‘ရာဟု ဇာတော’’တိ ဗောဓိသတ္တေန ဝုတ္တဝစနဿ ‘‘ရာဟုဂ္ဂဟော ဇာတော’’တိ အတ္ထौ ဘဝတိ, တသ္မာ သုဒ္ဓါဒနမဟာရာဇာ ‘‘မမ နတ္တာ ရာဟု ဝိယ လာတီတိ ရာဟုလောတိ ဝတ္တဗ္ဗော’’တိ စိန္တေတွာ ‘‘ရာဟုလောတွေဝ ဟောတူ’’တိ အာဟာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။
ကေစိ ပန ‘‘ရာဟုလော ဇာတော ဗန္ဓနံ ဇာတ’’န္တိ ပဌန္တိ, ကတ္ထစိ ပေါတ္ထကေ စ လိခန္တိ, တံ န သုန္ဒရံ, အတ္ထဿ အယုတ္တိတော ဋီကာယ စ သဒ္ဓိံဝိရောစတော။ န ဟိ ‘‘ရာဟုလော’’တိ ကုမာရဿ နာမံ ပဌမံ ဥပ္ပန္နံ, ပစ္ဆာယေဝ ပန ဥပ္ပန္နံ အယျကေန ဒိန္နတ္တာ, တသ္မာ တဒါ ဗောဓိသတ္တေန ‘‘ရာဟုလော ဇာတော’’တိ ဝတ္တုံ န ယုဇ္ဇတိ။ ယထာ ဟိ အနဘိသိတ္တေ အရာဇိနိ ပုဂ္ဂလေ ‘‘မဟာရာဇာ’’တိ ဝေါဟာရော နပ္ပဝတ္တတိ။ ဋီကာယဉ္စ ‘‘ရာဟူတိ ရာဟုဂ္ဂဟော’’တိ ဝုတ္တံ။ အထာပိ တေသံ သိယာ ‘‘ရာဟုလော ဇာတော ဗန္ဓနံ ဇာတ’’န္တိ ပဒဿ ဝိဇ္ဇမာနတ္တာ ဧဝ ဋီကာယံ ‘‘ရာဟုဂ္ဂဟော’’တိ ဘာဝဝသေန လာသဒ္ဒေန သမာနတ္ထော အာဒါနတ္ထော ဂဟသဒ္ဒေါ ဝုတ္တောတိ ဧဝမ္ပိ နုပပဇ္ဇတိ, ‘‘ရာဟုလာနံ ဇာတံ ဗန္ဓနံ ဇာတ’’န္တိ ပါဌဿ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ။ ရာဟုလောတိ ဟိ ဣဒံ ပဒံ ‘‘သီဟဠော’’တိ ပဒံ ဝိယ ဒဗ္ဗဝါစကံ, န ကဒါစိပိ ဘာဝဝါစကံ, တသ္မာ ‘‘ရာဟုလော ဇာတော ဗန္ဓနံ ဇာတ’’န္တိ ဧတံ ဧကစ္စေဟိ ဒုရောပိတံ ပါဌံ အဂ္ဂဟေတွာ ‘‘ရာဟု ဇာတော ဗန္ဓနံ ဇာတ’’န္တိ အယမေဝ ပါဌော ဂဟေတဗ္ဗော, သာရတော စ ပစ္စေတဗ္ဗော သုပရိသုဒ္ဓေသု အနေကေသု ပေါတ္ထကေသု ဒိဋ္ဌတ္တာ, ပေါရာဏေဟိ စ ဂမ္ဘီရသုခုမဉာဏေဟိ အာစရိယပစာရိယေဟိ ပဌိတတ္တာ။
(နီတိ၊ဓာ၊၁၆၁။)အယံ ပနေတ္ထ သာဓိပ္ပာယာ အတ္ထပ္ပကာသနာ – ရာဟု ဇာတောတိ ဗောဓိသတ္တော ပုတ္တဿ ဇာတသာသနံ သုတွာ သံဝေဂပ္ပတ္တော ‘‘ဣဒါနိ မမ ရာဟု ဇာတော’’တိ ဝဒတိ, မုစ္စိတုံ အပ္ပဒါနဝသေန မမ ဂဟဏတ္ထံ ရာဟု ဥပ္ပန္နောတိ ဟိ အတ္ထော။ ဗန္ဓနံ ဇာတန္တိ ဣမိနာ ‘‘မမ ဗန္ဓနံ ဇာတ’’န္တိ ဝဒတိ။ တထာ ဟိ ဋီကာယံ ဝုတ္တံ ‘‘ရာဟူတိ ရာဟုဂ္ဂဟော’’တိ။ တတ္ထ ရာဟုဂ္ဂဟောတိ ဂဏှာတီတိ ဂဟော, ရာဟု ဧဝ ဂဟော ရာဟုဂ္ဂဟော, မမ ဂါဟကော ရာဟု ဇာတောတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ ဂဟဏံ ဂဟော, ရာဟုနော ဂဟော ရာဟုဂ္ဂဟော, ရာဟုဂ္ဂဟဏံ မမ ဇာတန္တိ အတ္ထော။ ပုတ္တော ဟိ ရာဟုသဒိသော။ ပိတာ စန္ဒသဒိသော ပုတ္တရာဟုနာ ဂဟိတတ္တာ။
ဧကစ္စေ ပန ‘‘ရာဟုလောတွေဝ ဟောတူ’’တိ ဣမံ ပဒေသံ ဒိသွာ ‘‘ရာဟု ဇာတော’’တိ ဝုတ္တေ ဣမိနာ န သမေတိ, ‘‘ရာဟုလော ဇာတော’’တိ ဝုတ္တေယေဝ ပန သမေတီတိ မညမာနာ ဧဝံ ပါဌံ ပဌန္တိ လိခန္တိ စ, တသ္မာ သော အနုပပရိက္ခိတွာ ပဌိတော ဒုရောပိတော ပါဌော န ဂဟေတဗ္ဗော, ယထာဝုတ္တော ပေါရာဏကော ပေါရာဏာစရိယေဟိ အဘိမတော ပါဌောယေဝ အာယသ္မန္တေဟိ ဂဟေတဗ္ဗော အတ္ထဿ ယုတ္တိတော, ဋီကာယ စ သဒ္ဓိံ အဝိရောဓတောတိ။
တတ္ထ ကုသလန္တိ ကုစ္ဆိတာနံ ပါပဓမ္မာနံ သာနတော တနုကရဏတော ဉာဏံ ကုသံ နာမ, တေန ကုသေန လာတဗ္ဗံ ပဝတ္တေတဗ္ဗန္တိ ကုသလံ။ ဗာလောတိ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကသင်္ခါတေ ဒွေ အနတ္ထေ ဒေဝဒတ္တကောကာလိကာဒယော ဝိယ လာတိ အာဒဒါတီတိ ဗာလော။ ဣမာနိ ပန တံနာမာနိ –
ဗာလော အဝိဒွါ အညော စ၊ အညာဏီ အဝိစက္ခဏော။
အပဏ္ဍိတော အကုသလော၊ ဒုမ္မေဓော ကုမတိ ဇဠော။
(နီတိ၊ဓာ၊၁၆၂။)ဧဠမူဂေါ စ နိပ္ပညော၊ ဒုမ္မေဓီ အဝိဒူ မဂေါ။
အဝိညူ အန္ဓဗာလော စ၊ ဒုပ္ပညော စ အဝိဒ္ဒသု။
မဟလ္လကောတိ မဟတ္တံ လာတိ ဂဏှာတီတိ မဟလ္လကော, ဇိဏ္ဏပုရိသော။ ဣမာနိဿ နာမာနိ –
ဇိဏ္ဏော မဟလ္လကော ဝုဒ္ဓါ၊ ဗုဒ္ဓါ ဝုဍ္ဎော စ ကတ္တရော။
ထေရော စာတိ ဣမေ သဒ္ဒါ၊ ဇိဏ္ဏပညတ္တိယော သိယုံ။
တထာ ဟိ –
‘‘ဒုရေ အပဿံ ထေရောဝ၊ စက္ခုံ ယာစိတုမာဂတော’’။
ဧဝမာဒီသု ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ ထေရသဒ္ဒေါ မဟလ္လကေ။
ဣမာနိ ပန နာမာနိ ဣတ္ထိယာ ဣတ္ထိလိင်္ဂဝသေန ဝတ္တဗ္ဗာနိ –
ဇိဏ္ဏာ မဟလ္လိကာ ဝုဒ္ဓီ၊ ဗုဒ္ဓီ ဝုဍ္ဎီ စ ကတ္တရာ။
ထေရီ စာတိ ဣမေ သဒ္ဒါ၊ နာမံ ဇိဏ္ဏာယ ဣတ္ထိယာ။
ဒလ ဖလ ဝိသရဏေ။ ဒလတိ။ ဖလတိ။ ဒလိတော ရုက္ခော။ ဖလိတော ဘူမိဘာဂေါ။
အလ ဘူသနေ။ အလတိ။ အလင်္ကာရော, အလင်္ကတော, အလင်္ကတံ။ ‘‘သာလင်္ကာနနယောဂေပိ, သာလင်္ကာနနဝဇ္ဇိတာ’’တိ ဣမိဿဉှိ ကဝီနံ ကဗ္ဗရစနာယံ အလင်္ကသဒ္ဒေါ ဘူသနဝိသေသံ ဝဒတိ။ ကေစိ ပနေတ္ထ အလ ဘူသနပရိယာပနဝါရနေသူတိ ဓာတုံ ပဌန္တိ, ‘‘အလတီ’’တိ စ ရူပံ ဣစ္ဆန္တိ။ မယံ ပန အလဓာတုဿ ပရိယတ္တိနိဝါရဏတ္ထဝါစကတ္တံ န ဣစ္ဆာမ ပယောဂါဒဿနတော။ နိပါတဘူတော ပန အလံသဒ္ဒေါ ပရိယတ္တိနိဝါရဏတ္ထဝါစကော ဒိဿတိ ‘‘အလမေတံ သဗ္ဗံ။ အလံ မေ တေန ရဇ္ဇေနာ’’တိအာဒီသု။
မီလ နိမေလနေ။ မီလတိ, နိမီလတိ, ဥမ္မီလတိ။ နိမီလနံ။
ဗိလ ပတိတ္ထမ္ဘေ။ ဗိလတိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၁၆၃။)သီလ သမာဓိမှိ။ သီလတိ။ သီလံ, သီလနံ။
ဧတ္ထ သီလန္တိ သီလနဋ္ဌေန သီလံ။ ဝုတ္တဉှေတံ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ‘‘သီလန္တိ ကေနဋ္ဌေန သီလံ? သီလနဋ္ဌေန သီလံ, ကိမိဒံ သီလနံ နာမ? သမာဓာနံ ဝါ ကာယကမ္မာဒီနံ သုသီလျဝသေန အဝိပ္ပကိဏ္ဏတာတိ အတ္ထော။ ဥပဓာရဏံ ဝါ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ပတိဋ္ဌာနဝသေန အာဓာရဘာဝေါတိ အတ္ထော။ ဧတဒေဝ ဟိ ဧတ္ထ အတ္ထဒွယံ သဒ္ဒလက္ခဏဝိဒူ အနုဇာနန္တိ။ အညေ ပန ‘သိရဋ္ဌော သီလဋ္ဌော, သီတလဋ္ဌော သီလဋ္ဌော’တိ ဧဝမာဒိနာ နယေနေတ္ထ အတ္ထံ ဝဏ္ဏေန္တီ’’တိ။ တတ္ထ ‘‘အတ္ထဒွယံ သဒ္ဒလက္ခဏ ဝိဒူ အနုဇာနန္တီ’’တိ ဣဒံ ‘‘သီလ သမာဓိမှိ သီလ ဥပဓာရဏေ’’တိ ဒွိဂဏိကဿ သီလဓာတုဿ အတ္ထေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဣမဿ ဟိ စုရာဒိဂဏံ ပတ္တဿ ဥပဓာရဏေ ‘‘သီလေတိ, သီလယတီ’’တိ ရူပါနိ ဘဝန္တိ, ဥပဓာရေတီတိပိ တေသံ အတ္ထော။ ဣဓ ပန ဘူဝါဒိဂဏိကတ္တာ သမာဓာနတ္ထေ ‘‘သီလတီ’’တိ ရူပံ ဘဝတိ, သမာဓိယတီတိ တဿ အတ္ထော။ ပုနပိ ဧတ္ထ သောတူနံ သုခဂ္ဂဟဏတ္ထံ နိဗ္ဗစနာနိ ဝုစ္စန္တေ။ သီလတိ သမာဓိယတိ ကာယကမ္မာဒီနံ သုသီလျဝသေန န ဝိပ္ပကိရတီတိ သီလံ။ အထ ဝါ သီလန္တိ သမာဒဟန္တိ စိတ္တံ ဧတေနာတိ သီလံ။ ဣမာနိ ဘူဝါဒိဂဏိကဝသေန နိဗ္ဗစနာနိ။ စုရာဒိဂဏိကဝသေန ပန သီလေတိ ကုသလေ ဓမ္မေ ဥပဓာရေတိ ပတိဋ္ဌာဘာဝေန ဘုသော ဓာရေတီတိ သီလံ။ သီလေန္တိ ဝါ ဧတေန ကုသလေ ဓမ္မေ ဥပဓာရေန္တိ ဘုသော ဓာရေန္တိ သာဓဝေါတိ သီလန္တိ နိဗ္ဗစနာနိ။
ကိလ ဗန္ဓေ။ ကိလတိ။ ကိလံ။
ကူလ အာဝရဏေ။ ကုလတိ။ ကူလံ။ ဝဟေ ရုက္ခေ ပကူလဇေ။ ကူလံ ဗန္ဓတိ။ နဒီကူလေ ဝသာမဟံ။ ကူလတိ အာဝရတိ ဥဒကံ ဗဟိ နိက္ခမိတုံ န ဒေတီတိ ကူလံ။
(နီတိ၊ဓာ၊၁၆၄။)သူလ ရုဇာယံ။ သူလတိ။ သူလံ။ ကဏ္ဏသူလံ န ဇနေတိ။
တူလ နိက္ကရီသေ။ နိက္ကရီသံ နာမ ကရီသမတ္တေနပိ အမိနေတဗ္ဗတော လဟုဘာဝေါယေဝ။ တူလတိ။ တူလံ ဘဋ္ဌံဝ မာလုတော။
ပုလ သံဃာတေ။ ပုလတိ။ ပဉ္စပုလိ။
မူလ ပတိဋ္ဌာယံ မူလတိ။ မူလံ။ မူလသဒ္ဒေါ ‘‘မူလာနိ ဥဒ္ဓရေယျ အန္တမသော ဥဿီရနာဠိမတ္တာနိပီ’’တိအာဒီသု မူလမူလေ ဒိဿတိ။ ‘‘လောဘော အကုသလမူလ’’န္တိအာဒီသု အသာဓာရဏဟေတုမှိ။ ‘‘ယာဝမဇ္ဈနှိကေ ကာလေ ဆာယာ ဖရတိ, နိဝါတေ ပဏ္ဏာနိ ပတန္တိ, ဧတ္တာဝတာ ရုက္ခမူလ’’န္တိအာဒီသု သမီပေ။ အတြိဒံ ဝုစ္စတိ –
မူလမူလေ မူလသဒ္ဒေါ၊ ပဒိဿတိ တထေဝ စ။
အသာဓာရဏဟေတုမှိ၊ သမီပမှိ စ ဝတ္တတိ။
ဖလ နိဗ္ဗတ္တိယံ။ ရုက္ခော ဖလတိ။ ရုက္ခဖလာနိ ဘုဉ္ဇန္တာ။ မဟပ္ဖလံ မဟာနိသံသံ။ သောတာပတ္တိဖလံ။ တတ္ထ ဖလန္တိ မဟာနိဗ္ဗတ္တိကံ။
ဖလ ဘေဒေ။ ဖလတိ။ မုဒ္ဓါ တေ ဖလတု သတ္တဓာ။ ပါဒါ ဖလိံသု။ တတ္ထ ဖလတူတိ ဘဇ္ဇိတု။
ဖလ အဗျတ္တသဒ္ဒေ။ အသနီ ဖလတိ။ ဒွေမေ ဘိက္ခဝေ အသနိယာ ဖလန္တိယာ န သန္တသန္တိ။ ဖလန္တိယာတိ သဒ္ဒံ ကရောန္တိယာ။
စုလ္လ ဟာဝကရဏေ။ ဟာဝကရဏံ ဝိလာသကရဏံ။ စုလ္လတိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၁၆၅။)ဖုလ္လ ဝိကသနဘေဒေသု။ ဖုလ္လတိ။ ဖုလ္လံ။ ဖုလ္လိတော ကိံသုကော။ သုဖုလ္လိတမရဝိန္ဒဝနံ။
အသီတိဟတ္ထမုဗ္ဗေဓော၊ ဒီပင်္ကရော မဟာမုနိ။
သောဘတိ ဒီပရုက္ခောဝ၊ သာလရာဇာဝ ဖုလ္လိတော။
ခဏ္ဍဖုလ္လပဋိသင်္ခရဏံ။
စိလ္လ သေဌိလ္လေ။ သိဌိလဘာဝေါ သေဌိလ္လံ။ စိလ္လတိ။
ဝေလု စေလု ကေလု ခေလု ပေလု ဗေလု သေလု သလ တိလ ဂတိယံ။ ဝေလတိ။ စေလတိ။ ကေလတိ။ ခေလတိ။ ပေလတိ။ ဗေလတိ။ သေလတိ။ သလတိ။ တိလတိ။ စေလံ, ဗေလကော။ ဧတ္ထ စေလန္တိ ဝတ္ထံ။ ပေလကောတိ သသော။
ခလ စလနေ။ ခလတိ။ ခလော။ ခလောတိ ဒုဇ္ဇနော အသာဓု အသပ္ပုရိသော ပါပဇနော။
ခလ သဉ္စိနနေ။ ခလတိ။ ခလံ။ ခလန္တိ ဝီဟိဋ္ဌပနောကာသဘူတံ ဘူမိမဏ္ဍလံ။ တဉှိ ခလန္တိ သဉ္စိနန္တိ ရာသိံ ကရောန္တိ ဧတ္ထ ဓညာနီတိ ခလန္တိ ဝုစ္စတိ။ ‘‘ခလံ သာလံ ပသုံ ခေတ္တံ, ဂန္တာ စဿ အဘိက္ခဏ’’န္တိ ပယောဂေါ။
ဂိလ အဇ္ဈောဟရဏေ။ ဂိလတိ။ ဂိလမက္ခံ ပုရိသော န ဗုဇ္ဈတိ။
ဂလ အဒနေ။ ဂလတိ။ ဂလော။ ဂလန္တိ အဒန္တိ အဇ္ဈောဟရန္တိ ဧတေနာတိ ဂလော။ ဂလောတိ ဂီဝါ ဝုစ္စတိ။
သလ သလ္လ အာသုဂတိယံ။ အာသုဂတိ သီဃဂမနံ။ သလတိ။ သလ္လတိ။ သလ္လံ။ ဧတ္ထ စ ‘‘သလ္လံ ဥသု သရော သလ္လော ကဏ္ဍော တေဇနော’’တိ ပရိယာယာ ဧတေ။
ခေါလ ဂတိပဋိဃာတေ။ ခေါလတိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၁၆၆။)ဂိလေ ပီတိက္ခယေ။ ဂိလာယတိ။ ဂိလာနော, ဂေလညံ။ ဂိလာနောတိ အကလ္လကော။ ဝိနယေပိ ဟိ ဝုတ္တံ ‘‘နာဟံ အကလ္လကော’’တိ။ အဋ္ဌကထာယဉ္စ ‘‘နာဟံ အကလ္လကောတိ နာဟံ ဂိလာနော’’တိ ဝုတ္တံ။
မိလေ ဂတ္တဝိနာမေ။ မိလာယတိ။ မိလာယနော, မိလာယန္တော, မိလာယမာနော။
ကေလေ မမာယနေ။ မမာယနံ တဏှာဒိဋ္ဌိဝသေန ‘‘မမ ဣဒ’’န္တိ ဂဟဏံ။ ကေလာယတိ။ တွံ ကံ ကေလာယတိ။
သလ စလနေ သံဝရဏေ စ, ဝလ ဝလ္လ စလနေ စ။ သံဝရဏာပေက္ခာယံ စကာရော။ သလတိ။ ကုသလံ။ ဝလတိ။ ဝလ္လတိ။ ဝလ္လူရော။
တတ္ထ ကုသလန္တိ ကုစ္ဆိတေ ပါပဓမ္မေ သလယတိ စလယတိ ကမ္ပေတိ ဝိဒ္ဓံသေတီတိ ကုသလံ။ ကုစ္ဆိတံ အပါယဒွါရံ သလန္တိ သံဝရန္တိ ပိဒဟန္တိ သာဓဝေါ ဧတေနာတိ ကုသလံ။ ဝလ္လန္တိ သံဝရန္တိ ရက္ခန္တိ ဣတော ကာကသေနာဒယော သတ္တေ အခါဒနတ္ထာယာတိ ဝလ္လူရော။
မလ မလ္လ ဓာရဏေ။ မလတိ။ မလံ။ မလ္လတိ။ မလ္လော။
ဘလ ဘလ္လ ပရိဘာသနဟိံသာဒါနေသု။ ဘလတိ။ ဘလ္လတိ။
ကလ သင်္ချာနေ။ ကလတိ။ ကလာ, ကာလော။
ဧတ္ထ ကလာတိ သောဠသဘာဂါဒိဘာဂေါ။ ကာလောတိ ‘‘ဧတ္တကော အတ္က္ကန္တော’’တိအာဒိနာ ကလိတဗ္ဗော သင်္ခါတဗ္ဗောတိ ကာလော, ပုဗ္ဗဏှာဒိသမယော။
ကလ္လ အသဒ္ဒေ။ အသဒ္ဒေါ။ နိဿဒ္ဒေါ။ ကလ္လတိ။
ဇလ ဒိတ္တိယံ။ ဇလတိ။ ဇလံ, ဇလန္တော, ပဇ္ဇလန္တော, ဇလမာနော။
(နီတိ၊ဓာ၊၁၆၇။)ကော ဧတိ သိရိယာ ဇလံ။ ဇလံဝ ယသသာ အဋ္ဌာ, ဒေဝဒတ္တောတိ မေ သုတံ။ သဒ္ဓမ္မပဇ္ဇောတော ဇလိတော။
ဟုလ စလနေ။ ဟုလတိ။ ဟလော။ ဟလောတိ ဖာလော, သော ဟိ ဟောလေတိ ဘူမိံ ဘိန္ဒန္တော မတ္တိကခဏ္ဍံ စာလေတီတိ ‘‘ဟလော’’တိ ဝုစ္စတိ ဥကာရဿ အကာရံ ကတွာ။
စလ ကမ္ပနေ။ စလတိ။ စလိတော, အစလော။ မဟန္တော ဘူမိစာလော။ စလနံ, စာလော။
ဇလ ဓညေ။ ဇလတိ။ ဇလံ။
ဋလ ဋုလ ဝေလမ္ဗေ။ ဋလတိ။ ဋုလတိ။
ထလ ဌာနေ။ ထလတိ။ ထလော။ ထလောတိ နိရုဒကပ္ပဒေသော။ ပဗ္ဗဇ္ဇာနိဗ္ဗာနေသုပိ တံသဒိသတ္တာ တဗ္ဗောဟာရော။ ယထာ ဟိ လောကေ ဥဒကောဃေန အနောတ္ထရဏဋ္ဌာနံ ‘‘ထလော’’တိ ဝုစ္စတိ, ဧဝံ ကိလေသောဃေန အနောတ္ထရဏီယတ္တာ ပဗ္ဗဇ္ဇာ နိဗ္ဗာနဉ္စ ‘‘ထလော’’တိ ဝုစ္စတိ, ‘‘တိဏ္ဏော ပါရင်္ဂတော ထလေ တိဋ္ဌတိ ဗြာဟ္မဏော’’တိ ဟိ ဝုတ္တံ။
ဖာလ ဝိလေခနေ။ ဖာလတိ ဘူမိံ ဝိလေခတိ ဘိန္ဒတီတိ ဖာလော။
နလ ဂန္ထေ။ နလတိ။
ဗလ ပါဏနေ။ ဣဟ ပါဏနံ ဇီဝနံ သသနဉ္စ။ ဗလတိ။ ဗလံ, ဗာလော။
(နီတိ၊ဓာ၊၁၆၈။)ဧတ္ထ ဗလန္တိ ဇီဝိတံ ကပ္ပေန္တိ ဧတေနာတိ ဗလံ, ကာယဗလဘောဂဗလာဒိကံ ဗလံ။ အထ ဝါ ဗလန္တိ သမ္မာဇီဝနံ ဇီဝန္တိ ဧတေနာတိ ဗလံ, သဒ္ဓါဒိကံ ဗလံ။ အာဂမဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘အဿဒ္ဓိယေ န ကမ္ပတီတိ သဒ္ဓါဗလ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ, တံ ဒဠှဋ္ဌေန ဗလန္တိ ဝတ္တဗ္ဗာနံ သဒ္ဓါဒီနံ အကမ္ပနဘာဝဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အထ ဝါ ဓာတူနံ အတ္ထာတိသယယောဂတော အဿဒ္ဓိယာဒီနံ အဘိဘဝနေန သဒ္ဓါဒိဗလာနံ အဘိဘဝနတ္ထောပိ ဂဟေတဗ္ဗော ‘‘အဗလာ နံ ဗလိယန္တီ’’တိ ဧတ္ထ ဝိယ။ ဗာလောတိ ဗလတိ အဿသတိ စေဝ ပဿသတိ စာတိ ဗာလော, အဿသိတပဿသိတမတ္တေန ဇီဝတိ, န သေဋ္ဌေန ပညာဇီဝိတေနာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တထာ ဟိ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ ‘‘ဗလန္တီတိ ဗာလာ, အဿသိတပဿသိတမတ္တေန ဇီဝန္တိ, န ပညာဇီဝိတေနာတိ အတ္ထော’’တိ။ ပညာဇီဝိနောယေဝ ဟိ ဇီဝိတံ သေဋ္ဌံ နာမ။ တေနာဟ ဘဂဝါ ‘‘ပညာဇီဝိံ ဇီဝိတမာဟု သေဋ္ဌ’’န္တိ။
ပုလ မဟတ္တေ။ ပုလတိ။ ဝိပုလံ။
ကုလ သင်္ခါနေ ဗန္ဓုမှိ စ။ ကောလတိ။ ကုလံ, ကောလော။
သလ ဂမနေ။ သလတိ။
ကိလ ပီတိယ ကီဠနေသု။ ပီတဿ ဘာဝေါ ပီတိယံ ယထာ ဒက္ခိယံ။ ကီဠနံ ကီဠာယေဝ။ ကိလတိ။
ဣလ ကမ္ပနေ။ ဣလတိ။ ဧလံ, ဧလာ။ ဧတ္ထ ဧလံ ဝုစ္စတိ ဒေါသော။ ကေနဋ္ဌေန? ကမ္ပနဋ္ဌေန။ ဒေါသောတိ စေတ္ထ အဂုဏော ဝေဒိတဗ္ဗော, န ပဋိဃော။ ‘‘နေလင်္ဂေါ သေတပစ္ဆာဒေါ’’တိ ဣဒမေတ္ထ နိဒဿနံ။
(နီတိ၊ဓာ၊၁၆၉။)အပိစ ဧလံ ဝုစ္စတိ ဥဒကံ။ တထာ ဟိ ‘‘ဧလမ္ဗုဇံ ကဏ္ဋကိံ ဝါရိဇံ ယထာ’’တိ ဣမိဿာ ပါဠိယာ အတ္ထံ နိဒ္ဒိသန္တော အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ‘‘ဧလံ ဝုစ္စတိ ဥဒက’’န္တိ အာဟ။ ဧလာတိ လာလာ ဝုစ္စတိ ‘‘ဧလမူဂေါ’’တိ ဧတ္ထ ဝိယ။ အပိစ ဧလာတိ ခေဠော ဝုစ္စတိ ‘‘သုတွာ နေလပတိံ ဝါစံ, ဝါဠာ ပန္ထာ အပက္ကမု’’န္တိ ဧတ္ထ ဝိယ။ ဧတ္ထ နေလပတိံ ဝါစန္တိ ခေဠဗိန္ဒုနိပါတဝိရဟိတံ ဝစနန္တိ အတ္ထော။ လာလာခေဠဝါစကဿ တု ဧလာသဒ္ဒဿ အညံ ပဝတ္တိနိမိတ္တံ ပရိယေသိတဗ္ဗံ။ အနေကပ္ပဝတ္တိနိမိတ္တာ ဟိ သဒ္ဒါ။ ကိံ ဝါ အညေန ပဝတ္တိနိမိတ္တေန, ဣလ ကမ္ပနေတိ ဧဝံ ဝုတ္တံ ကမ္ပနံ ဧဝ လာလာခေဠဝါစကဿ ဧလာသဒ္ဒဿ ပဝတ္တိနိမိတ္တံ, တသ္မာ ဣလန္တိ ဇိဂုစ္ဆိတဗ္ဗဘာဝေန ကမ္ပေန္တိ ဟဒယစလနံ ပါပုဏန္တိ ဇနာ ဧတ္ထာတိ ဧလာတိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ သမာနပဝတ္တိနိမိတ္တာယေဝ ဟိ သဒ္ဒါ လောကသင်္ကေတဝသေန နာနာပဒတ္ထဝါစကာပိ ဘဝန္တိ။ တံ ယထာ? ဟိနောတိ ဂစ္ဆတီတိ ဟေတု, သပ္ပတိ ဂစ္ဆတီတိ သပ္ပော, ဂစ္ဆတီတိ ဂေါတိ။ တထာ အသမာနပ္ပဝတ္တိနိမိတ္တာယေဝ သမာနပဒတ္ထဝါစကာပိ ဘဝန္တိ။ တံ ယထာ? ရဉ္စတီတိ ရာဇာ, ဘူမိံ ပါလေတီတိ ဘူမိပါလော, နရေ ဣန္ဒတီတိ နရိန္ဒောတိ။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထာပိ ဝိဘာဝေတဗ္ဗော။
ဣလ ဂတိယံ။ ဣလတိ။
ဟိလ ဟာဝကရဏေ။ ဟေလတိ။
သိလ ဥဉ္ဆေ။ သိလတိ။
တိလ သိနေဟနေ။ တိလတိ။ တိလံ, တေလံ, တိလော။
စိလ ဝသနေ။ စိလတိ။
ဝလ ဝိလာသနေ။ ဝလတိ။
ပိလ ဂဟဏေ။ ပိလတိ။
မိလ သိနေဟနေ။ မိလတိ။
ဖုလ သဉ္စလေ ဖရဏေ စ။ ဖုလတိ။
လကာရန္တဓာတုရူပါနိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၁၇၀။)ဝကာရန္တဓာတု
ဝီ ပဇနကန္တိ အသနခါဒန ဂတီသု။ ပဇနံ စလနံ။ ကန္တိ အဘိရုစိ။ အသနံ ဘတ္တပရိဘောဂေါ။ ခါဒနံ ပူဝါဒိဘက္ခနံ။ ဂတိ ဂမနံ။ ဝေတိ။
ဝေ တန္တသန္တာနေ။ ဝါယတိ။ တန္တဝါယော။
ဝေ သောသနေ။ ဝါယတိ။
ဓိဝု ခိဝု နိဒဿနေ။ ဓေဝတိ။ ခေဝတိ။
ထိဝု ဒိတ္တိယံ။ ထေဝတိ။ မဓုမဓုကာ ထေဝန္တိ။
ဇီဝ ပါဏဓာရဏေ။ ဇီဝတိ။ ဇီဝိတံ, ဇီဝေါ, ဇီဝိကာ။ အတ္ထိ နော ဇီဝိကာ ဒေဝ, သာ စ ယာဒိသကီဒိသာ။ ဇီဝိတံ ကပ္ပေတိ။
ပိဝ မိဝ တိဝ နိဝ ထူလိယေ။ ပိဝတိ။ ပိဝရော။ မိဝတိ။ တိဝတိ။ နိဝတိ။
ဧတ္ထ စ ပိဝရောတိ ကစ္ဆပေါ, ယော ကောစိ ဝါ ထူလသရီရော။ တထာ ဟိ ‘‘ပိဝရော ကစ္ဆပေ ထူလေ’’တိ ပုဗ္ဗာစရိယေဟိ ဝုတ္တံ။
အဝ ပါလနေ။ အဝတိ။ ဗုဒ္ဓါ မမ အဝတံ။
ဘဝ ဂတိယံ။ သဝတိ။
ကဝ ဝဏ္ဏေ။ ကဝတိ။
ခိဝု မဒေ။ ခိဝတိ။
ဓောဝု ဓောဝနေ။ ဓောဝတိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၁၇၁။)ဒေဝု ဒေဝ ဒေဝနေ။ ဒေဝတိ အာဒေဝတိ, ပရိဒေဝတိ, အာဒေဝေါ, ပရိဒေဝေါ, အာဒေဝနာ, ပရိဒေဝနာ, အာဒေဝိတတ္တံ, ပရိဒေဝိတတ္တံ။
သေဝု ကေဝု ခေဝု ဂေဝု ဂိလေဝု မေဝု မိလေဝု သေစနေ။ သေဝတိ။ ကေဝတိ။ ခေဝတိ။ ဂေဝတိ။ ဂိလေဝတိ။ မေဝတိ မိလေဝတိ။
ဒေဝု ပ္လုတဂတိယံ။ ပ္လုတဂတိ ပရိပ္လုတဂမနံ။ ဒေဝတိ။
ဓာတု ဂတိသုဒ္ဓိယံ။ ဓာဝတိ, ဝိဓာဝတိ။ အာဓာဝတိ, ပရိဓာဝတိ။ ဓာဝကော။
စိဝု အာဒါနသံဝရေသု။ စိဝတိ။
စေဝိ စေတနာတုလျေ။ စေဝတိ။
ဝကာရန္တဓာတုရူပါနိ။
သကာရန္တဓာတု
သာ ပါကေ။ သာတိ။
သိ သေဝါယံ။ သေဝတိ။ သေဝနာ, သေဝကော, သေဝိတော, သိဝေါ, သိဝံ။
နိဟီယတိ ပုရိသော နိဟီနသေဝီ၊
န စ ဟာယေထ ကဒါစိ တုလျသေဝီ။
သေဋ္ဌမုပဂမံ ဥဒေတိ ခိပ္ပံ၊
တသ္မာ အတ္တနော ဥတ္တရိတရံ ဘဇေထ။
သိ ဂတိဗုဒ္ဓီသု။ သေတိ, အတိသေတိ။ အတိသိတုံ, အတိသိတွာ, သေတု။
(နီတိ၊ဓာ၊၁၇၂။)သီ သယေ။ သယော သုပနံ။ သေတိ။ သယတိ။ သေနံ။ သယနံ။
သု ဂတိယံ။ သဝတိ။ ပသဝတိ။ ပသုတော, သုတော။
ဧတ္ထ သုတောတိ ဒူတော, ‘‘ဝိတ္တိဉှိ မံ ဝိန္ဒတိ သုတ ဒိသွာ’’တိ ‘‘ဒေဝသုတော စ မာတလီ’’တိ စ ဣမာနိ တတ္ထ ပယောဂါနိ။
သု သဝနေ။ သဝနံ သန္ဒနံ။ သဝတိ။ အာသဝေါ။
သူ ပသဝေ။ ပသဝေါ ဇနနံ။ သဝတိ, ပသဝတိ။ သုတ္တံ။
ဧတ္ထ ပန သုတ္တန္တိ အတ္ထေ သဝတိ ဇနေတီတိ သုတ္တံ, တေပိဋကံ ဗုဒ္ဓဝစနံ, တဒညမ္ပိ ဝါ ဟတ္ထိသုတ္တာဒိ သုတ္တံ။
သူ ပါဏဂဗ္ဘဝိမောစနေသု။ သူတိ။ ပသူတိ။ ပသူတော။
သု ပေရဏေ။ သုတိ။
သေ ခယေ။ သီယတိ။ ဧကာရဿီယာဒေသော။
သေ ပါကေ။ သေတိ။
သေ ဂတိယံ။ သေတိ။ သေတု။
ဟိံသ ဟိံသာယံ။ ဟိံသတိ။ ဟိံသကော, ဟိံသနာ, ဟိံသာ။
ဣဿ ဣဿာယံ။ ဣဿတိ။ ပုရိသပရက္ကမဿ ဒေဝါ န ဣဿန္တိ။ ဣဿာ, ဣဿာယနာ။
နမဿ ဝန္ဒနာနတိယံ။ ဝန္ဒနာနတိ နာမ ဝန္ဒနာသင်္ခါတံ နမနံ, သကမ္မကောယေဝါယံ ဓာတု, န နမုဓာတု ဝိယ သကမ္မကော စေဝ အကမ္မကော စ။ နမဿတိ။
ဃုသ သဒ္ဒေ။ ဃုသတိ, ဃောသတိ။ ပဋိဃောသော, နိဂ္ဃောသော, ဝစီဃောသော။
(နီတိ၊ဓာ၊၁၇၃။)ပုသ ဗုဒ္ဓိယံ။ ပုသတိ။ ပေါသော။ သမ္ပီဠေ မမ ပေါသနံ။ ပေါသနန္တိ ဝဍ္ဎနံ။
မုသ ထေယျေ။ ထေနနံ ထေယျံ စောရိကာ။ မုသတိ။ ဒုဒ္ဒိက္ခော စက္ခုမုသနော။ မုသလော။
ပုသ ပသဝေ။ ပုသတိ။
ဝါသိ ဘူသ အလင်္ကာရေ။ ဝါသတိ။ ဘူသတိ, ဝိဘူသတိ။ ဘူသနံ, ဝိဘူသနံ။
ဥသ ရုဇာယံ။ ဥသတိ။
ဣသ ဥစ္ဆေ။ ဧသတိ။ ဣသိ။
ဧတ္ထ ပန သီလာဒယော ဂုဏေ ဧသန္တီတိ ဣသယော, ဗုဒ္ဓါဒယော အရိယာ တာပသပဗ္ဗဇ္ဇာယ စ ပဗ္ဗဇိတာ နရာ။ ‘‘ဣသိ တာပသော ဇဋိလော ဇဋီ ဇဋာဓရော’’တိ ဧတေ တာပသပရိယာယာ။
ကသ ဝိလေခနေ။ ကသတိ, ကဿတိ။ ကဿကော, အာကာသော။
ဧတ္ထ ကဿကောတိ ကသိကာရကော။ အာကာသောတိ နဘံ။ တဉှိ န ကဿတီတိ အာကာသော။ ကသိတုံ ဝိလေခိတုံ န သက္ကာတိ အတ္ထော။ ဣမာနိ တဒဘိဓာနာနိ –
အာကာသော အမ္ဗရံ အဗ္ဘံ၊ အန္တလိက္ခ’မဃံ နဘံ။
ဝေဟာသော ဂဂနံ ဒေဝေါ၊ ခ’မာဒိစ္စပထောပိ စ။
တာရာပထော စ နက္ခတ္တ-ပထော ရဝိပထောပိ စ။
ဝေဟာယသံ ဝါယုပထော၊ အပထော အနိလဉ္ဇသံ။
(နီတိ၊ဓာ၊၁၇၄။)ကသ သိသ ဇသ ဈသ ဝသ မသ ဒိသ ဇုသ ယုသ ဟိံသတ္ထာ။ ကသတိ။ သိသတိ။ ဇသတိ။ ဈသတိ။ ဝသတိ။ မသတိ။ မသကော။ ဩမသတိ, ဩမသဝါဒေါ။ ဒိသတိ။ ဇုသတိ။ ယူသတိ။
တတ္ထ ဩမသတီတိ ဝိဇ္ဈတိ။ ဩမသဝါဒေါတိ ပရေသံ သူစိယာ ဝိယ ဝိဇ္ဈနဝါဒေါ။ မသကောတိ မကသော။
ဘဿ ဘဿနေ။ ဘဿန္တိ ကထနံ ဝုစ္စတိ ‘‘အာဝါသော ဂေါစရော ဘဿံ။ ဘဿကာရက’’န္တိအာဒီသု ဝိယ။ ဘဿတိ။ ဘဋ္ဌံ။ ဘဋ္ဌန္တိ ဘာသိတံ, ဝစနန္တိ အတ္ထော။ ဧတ္ထ ပန –
‘‘သုဘာသိတာ အတ္ထဝတီ၊ ဂါထာယော တေ မဟာမုနိ။
နိဇ္ဈတ္တောမှိ သုဘဋ္ဌေန၊ တွဉ္စ မေ သရဏံ ဘဝါ’’တိ
ပါဠိ နိဒဿနံ။ တတ္ထ နိဇ္ဈတ္တောတိ နိဇ္ဈာပိတော ဓမ္မောဇပညာယ ပညတ္တိဂတော အမှိ။ သုဘဋ္ဌေနာတိ သုဘာသိတေန။
ဇိသု နိသု ဝိသု မိသု ဝဿ သေစနေ။ ဇေသတိ။ နေသတိ။ ဝေသတိ။ မေသတိ။ ဒေဝေါ ဝဿတိ။
မရိသု သဟနေ စ။ စကာရော သေစနာပေက္ခကော။ မရိသတိ။
ပုသ ပေါသနေ။ ပေါသတိ။ ပေါသော။ ကမ္မစိတ္တဥတုအာဟိအာရေဟိ ပေါသိယတီတိ ပေါသော။ ‘‘အညေပိ ဒေဝေါ ပေါသေတီ’’တိ ဒဿနတော ပန စုရာဒိဂဏေပိ ဣမံ ဓာတုံ ဝက္ခာမ။
ပိသု သိလိသု ပုသု ပလုသု ဥသု ဥပဒါဟေ။ ပေသတိ။ သိလေသတိ။ သိလေသော။ ပေါသတိ။ ပလောသတိ။ ဩသတိ။ ဥသု။
ဃသု သံဟရိသေ။ သံဟရိသော သံဃဋ္ဋနံ။ ဃဿတိ။
ဟသု အာလိင်္ဂေ။ အာလိင်္ဂေါ ဥပဂူဟနံ။ ဟဿတိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၁၇၅။)ဟသ ဟသနေ။ ဟသတိ။ အဿာ ဟသန္တိ, အာဇာနီယာ ဟသန္တိ, ပဟသတိ, ဥဟသတိ။ ကာရိတေ ‘‘ဟာသေတိ’’ဣစ္စာဒိ, ဥဟသိယမာနော, ဟာသော, ပဟာသော, ဟသနံ, ပဟသနံ, ဟသိတံ။ ဟကာရလောပေန မန္ဒဟသနံ ‘‘သိတ’’န္တိ ဝုစ္စတိ ‘‘သိတံ ပါတွာကာသီ’’တိအာဒီသု။
တတ္ထ ဥဟသတီတိ အဝဟသတိ။ ဥဒသိယမာနောတိ အဝဟသိယမာနော။ တတြာယံ ပါဠိ ‘‘ဣဓ ဘိက္ခုံ အရညဂတံ ဝါ ရုက္ခမူလဂတံ ဝါ သုညာဂါရဂတံ ဝါ မာတုဂါမော ဥပသင်္ကမိတွာ ဥဟသတိ’’ ဣတိ စ ‘‘သော မာတုဂါမေန ဥဟသိယမာနော’’ ဣတိ စ။ ဟာသောတိ ဟသနံ ဝါ သောမနဿံ ဝါ ‘‘ဟာသော မေ ဥပပဇ္ဇထာ’’တိအာဒီသု ဝိယ။
တုသ ဟသ ဟိသ ရသ သဒ္ဒေ။ တုသတိ, ဟသတိ, ဟိသတိ, ရသတိ, ရသိတံ။ အတြာယံ ပါဠိ ‘‘ဘေရိယော သဗ္ဗာ ဝဇ္ဇန္တု, ဝီဏာ သဗ္ဗာ ရသန္တု တာ’’ ဣတိ။
ရသ အဿာဒနေ။ ရသတိ။ ရသော။
ရသ အဿာဒသိနေဟေသု။ ရသတိ။ ရသော။
ရသ ဟာနိယံ။ ရသတိ။ ရသနံ, ရသော။
အတြာယံ ပါဠိ –
‘‘နဟေဝ ဌိတ နာ’သီနံ၊ န သယာနံ န ပဒ္ဓဂုံ။
ယာဝ ဗျာတိ နိမီသတိ၊ တတြာပိ ရသတိဗ္ဗယော’’တိ။
တတ္ထ ရသတိဗ္ဗယောတိ သော သော ဝယော ရသတိ ပရိဟာယတိ, န ဝဍ္ဎတီတိ အတ္ထော။
လသ သိလေသနကီဠနေသု။ လသတိ။ လာသော။ လသီ စ တေ နိပ္ပလိတာ။ လသိ ဝုစ္စတိ မတ္ထလုင်္ဂံ။ နိပ္ပလိတာတိ နိက္ခန္တာ။
(နီတိ၊ဓာ၊၁၇၆။)နိသ သမာဓိမှိ။ သမာဓိ သမာဓာနံ စိတ္တေကဂ္ဂတာ။ နေသတိ။
မိသ မသ သဒ္ဒေ ရောသေ စ။ မေသတိ။ မသတိ။ မေသော။ မသကော။
ပိသိ ပေသု ဂတိယံ။ ပိသတိ။ ပေသတိ။
သသု ဟိံသာယံ။ သသတိ။ သတ္ထံ။ သတ္ထံ ဝုစ္စတိ အသိ။
သံသ ထုတိယဉ္စ။ စကာရော ဟိံသာပေက္ခာယ။ သံသတိ, ပသံသတိ။ ပသံသာ, ပသံသနာ။ ပသတ္ထော ဘဂဝါ။ ပသံသမာနော, ပသံသိတော, ပသံသကော, ပသံသိတဗ္ဗော, ပသံသနီယော, ပါသံသော, ပသံသိတွာ ဣစ္စာဒီနိ။
ဒိသ ပေက္ခနေ။ ဧတိဿာ ပန နာနာရူပါနိ ဘဝန္တိ – ‘‘ဒိဿတိ ပဒိဿတိ’’ ဣစ္စာဒိ အကမ္မကံ။ ‘‘ပဿတိ ဒက္ခတိ’’ဣစ္စာဒိ သကမ္မကံ။
ဒိဿတု, ပဿတု, ဒက္ခတု။ ဒိဿေယျ, ပဿေယျ, ဒက္ခေယျ။ ဒိဿေ, ပဿေ, ဒက္ခေ။ ဒိဿ, ပဿ, ဒက္ခ။ အဒိဿာ, အပဿာ။ အဒ္ဒါ သီဒန္တရေ နဂေ။ အဒ္ဒက္ခာ, အဒ္ဒက္ခုံ, အဒဿုံ။ အဒဿိ, အပဿိ, အဒက္ခိ။
ဒဿိဿတိ, ပဿိဿတိ, ဒက္ခိဿတိ။ အဒဿိဿာ, အပဿိဿာ, ဒက္ခိဿာ။ ဧဝံ ဝတ္တမာနပဉ္စမိယာဒိဝသေန ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗာနိ။ ကာရိတေ ‘‘ဒဿေတိ ဒဿယတီ’’တိ ရူပါနိ။ ကမ္မေ ‘‘ပဿိယတိ’’ ဣစ္စာဒီနိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၁၇၇။)ဒိသာ။ ပဿော။ ပဿံ။ ပဿိတာ။ ဒဿေတာ။ ဒဿနံ။ ဝိပဿနာ, ဉာဏဒဿနန္တိ နာမိကပဒါနိ။ တဒတ္ထေ ပန တုမတ္ထေ စ ‘‘ဒက္ခိတာယေ’’တိ ရူပံ။ ‘‘အာဂတာမှ ဣမံ ဓမ္မသမယံ, ဒက္ခိတာယေ အပရာဇိတသံဃ’’န္တိ ဟိ ပါဠိ။ ဣမသ္မိံ ပန ပါဠိပ္ပဒေသေ ‘‘ဒက္ခိတာယေ’’တိ ဣဒံ တဒတ္ထေ တုမတ္ထေ ဝါ စတုတ္ထိယာ ရူပံ။ တထာ ဟိ ဒက္ခိတာယေတိ ဣမဿ ဒဿနတ္ထာယာတိ ဝါ ပဿိတုန္တိ ဝါ အတ္ထော ယောဇေတဗ္ဗော။ ဒိသာတိအာဒီသု ပန ပုရတ္ထိမာဒိဘေဒါပိ ဒိသာတိ ဝုစ္စတိ။ ယထာဟ –
‘‘ဒိသာ စတဿော ဝိဒိသာ စတဿော၊
ဥဒ္ဓံ အဓော ဒသ ဒိသတာ ဣမာယော။
ကတမံ ဒိသံ တိဋ္ဌတိ နာဂရာဇာ၊
ယမဒ္ဒသာ သုပိနေ ဆဗ္ဗိသာဏ’’န္တိ။
မာတာပိတာဒယောပိ။ ယထာဟ –
‘‘မာတာပိတာ ဒိသာ ပုဗ္ဗာ၊ အာစရိယာ ဒက္ခိဏာ ဒိသာ။
ပုတ္တဒါရာ ဒိသာ ပစ္ဆာ၊ မိတ္တာမစ္စာ စ ဥတ္တရာ။
ဒါသကမ္မကရာ ဟေဋ္ဌာ၊ ဥဒ္ဓံ သမဏဗြာဟ္မဏာ။
ဧတာ ဒိသာ နမဿေယျ၊ အလမတ္တော ကုလေ ဂိဟီ’’တိ။
ပစ္စယဒါယကာပိ။ ယထာဟ – ‘‘အဂါရိနော အန္နဒပါနဝတ္ထဒါ, အဝှာယိကာ နမ္ပိ ဒိသံ ဝဒန္တီ’’တိ။
နိဗ္ဗာနမ္ပိ။ ယထာဟ –
‘‘ဧတာဒိသာ ပရမာ သေတကေတု၊
ယံ ပတွာ နိဒ္ဒုက္ခာ သုခိနော ဘဝန္တီ’’တိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၁၇၈။)ဧဝံ ဒိသာသဒ္ဒေန ဝုစ္စမာနံ အတ္ထရူပံ ဉတွာ ဣဒါနိဿ နိဗ္ဗစနမေဝံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဒိဿတိ စန္ဒာဝဋ္ဋနာဒိဝသေန ‘‘အယံ ပုရိမာ အယံ ပစ္ဆိမာ’’တိအာဒိနာ နာနပ္ပကာရတော ပညာယတီတိ ဒိသာ, ပုရတ္ထိမဒိသာဒယော။ တထာ ‘‘ဣမေ အမှာကံ ဂရုဋ္ဌာန’န္တိအာဒိနာ ပဿိတဗ္ဗာတိ ဒိသာ, မာတာပိတာဒယော။ ဒိဿန္တိ သကာယ ပုညကြိယာယ ဣမေ ဒါယကာတိ ပညာယန္တီတိ ဒိသာ, ပစ္စယဒါယကာ။ ဒိဿတိ ဥပ္ပာဒဝယာဘာဝေန နိစ္စဓမ္မတ္တာ သဗ္ဗကာလမ္ပိ ဝိဇ္ဇတီတိ ဒိသာ, နိဗ္ဗာနံ။ ပဿောတိ ကာရဏာကာရဏံ ပဿတီတိ ပဿော။ ဧဝံ ပဿတီတိ ပဿံ။ အတြာယံ ပါဠိ –
‘‘ပဿတိ ပဿော ပဿန္တံ၊ အပဿန္တမ္ပိ ပဿတိ။
အပဿန္တော အပဿန္တံ၊ ပဿန္တမ္ပိ န ပဿတီ’’တိ။
ပဿတီတိ ပဿိတာ။ ဒဿေတီတိ ဒဿိတာ။ ဒဿနန္တိ ဒဿနကြိယာ။ အပိစ ဒဿနန္တိ စက္ခုဝိညာဏံ။ တဉှိ ရူပါရမ္မဏံ ပဿတီတိ ဒဿနန္တိ ဝုစ္စတိ။ တထာ ‘‘ဒဿနေန ပဟာတဗ္ဗာ ဓမ္မာ’’တိ ဝစနတော ဒဿနံ နာမ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေါ။ ကသ္မာ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေါ ဒဿနံ? ပဌမံ နိဗ္ဗာနဒဿနတော။ နနု ဂေါတြဘူ ပဌမတရံ ပဿတီတိ? နော န ပဿတိ, ဒိသွာ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စံ ပန န ကရောတိ သံယောဇနာနံ အပ္ပဟာနတော, တသ္မာ ‘‘ပဿတီ’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗော။ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ရာဇာနံ ဒိသွာပိ ပဏ္ဏာကာရံ ဒတွာ ကိစ္စနိပ္ဖတ္တိယာ အဒိဋ္ဌတ္တာ အဇ္ဇာပိ ရာဇာနံ န ပဿာမီတိ ဝဒန္တော ဂါမဝါသီ နိဒဿနံ။
(နီတိ၊ဓာ၊၁၇၉။)ဝိပဿနာတိ အနိစ္စာဒိဝသေန ခန္ဓာနံ ဝိပဿနကံ ဉာဏံ။ ဉာဏဒဿနန္တိ ဒိဗ္ဗစက္ခုပိ ဝိပဿနာပိ မဂ္ဂေါပိ ဖလမ္ပိ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏမ္ပိ သဗ္ဗညုတညာဏမ္ပိ ဝုစ္စတိ။ ‘‘အပ္ပမတ္တော သမာနော ဉာဏဒဿနံ အာရာဓေတီ’’တိ ဧတ္ထ ဟိ ဒိဗ္ဗစက္ခု ဉာဏဒဿနံ နာမ။ ‘‘ဉာဏဒဿနာယ စိတ္တံ အဘိနီဟရတိ အဘိနိန္နာမေတီ’’တိ ဧတ္ထ ဝိပဿနာဉာဏံ။ ‘‘အဘဗ္ဗာ တေ ဉာဏဒဿနာယ အနုတ္တရာယ သမ္ဗောဓာယာ’’တိ ဧတ္ထ မဂ္ဂေါ, ‘‘အယမညော ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မော အလမရိယဉာဏဒဿနဝိသေသော အဓိဂတော ဖာသုဝိဟာရော’’တိ ဧတ္ထ ဖလဉာဏံ။ ‘‘ဉာဏဉ္စ ပန မေ ဒဿနံ ဥဒပါဒိ, အကုပ္ပာ မေ စေတောဝိမုတ္တိ, အယမန္တိမာ ဇာတိ, နတ္ထိ ဒါနိ ပုနဗ္ဘဝေါ’’တိ ဧတ္ထ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏံ။ ‘‘ဉာဏဉ္စ ပန မေ ဒဿနံ ဥဒပါဒိ သတ္တာဟကာလင်္ကတော အာဠာရော ကာလာမော’’တိ ဧတ္ထ သဗ္ဗညုတညာဏံ။ ဧတ္ထေတံ ဘဝတိ –
‘‘ဒိဗ္ဗစက္ခုပိ မဂ္ဂေါပိ၊ ဖလဉ္စာပိ ဝိပဿနာ။
ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏမ္ပိ၊ ဉာဏံ သဗ္ဗညုတာပိ စ။
ဉာဏဒဿနသဒ္ဒေန၊ ဣမေ အတ္ထာ ပဝုစ္စရေ’’တိ။
ဒံသ ဒံသနေ။ ဒံသတိ, ဝိဒံသတိ။ ဒန္တော။ ကာရိတေ အာလောကံ ဝိဒံသေတိ။
ဧသ ဗုဒ္ဓိယံ။ ဧသတိ။
သံသ ကထနေ။ သံသတိ။ ယော မေ သံသေ မဟာနာဂံ။
ကိလိသ ဗာဓနေ။ ကိလိသတိ။ ကိလေသော။
ဧတ္ထ ဗာဓနဋ္ဌေန ရာဂါဒယောပိ ‘‘ကိလေသာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ ဒုက္ခမ္ပိ။ ဧတေသု ဒုက္ခဝသေန –
‘‘ဣဒဉ္စ ပစ္စယံ လဒ္ဓါ၊ ပုဗ္ဗေ ကိလေသမတ္တနော။
အာနန္ဒိယံ ဝိစရိံသု၊ ရမဏီယေ ဂိရိဗ္ဗဇေ’’တိ
ပယောဂေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဒိဝါဒိဂဏံ ပန ပတ္တဿ ‘‘ကိလိဿတီ’’တိ ရူပံ။
ဝသ သိနေဟနေ။ ဝသတိ။ ဝသာ။
ဧတ္ထ စ ဝသာ နာမ ဝိလီနသိနေဟော။ သာ ဝဏ္ဏတော နာဠိကေရတေလဝဏ္ဏာ။ အာစာမေ အာသိတ္တတေလဝဏ္ဏာတိပိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။
ဤသ ဟိံသာဂတိဒဿနေသု။ ဤသတိ။ ဤသော။
ဘာသဗျတ္တာယံ ဝါစာယံ။ ဘာသတိ။ ဘာသာ, ဘာသိတံ, ဘာတာ။ ပရိဘာသတိ။ ပရိဘာသာ, ပရိဘာသကော။
(နီတိ၊ဓာ၊၁၈၀။)တတြ ဘာသန္တိ အတ္ထံ ဧတာယာတိ ဘာသာ, မာဂဓဘာသာဒိ။ ဘာသိတန္တိ ဝစနံ။ ဝစနတ္ထော ဟိ ဘာသိတသဒ္ဒေါ နိစ္စံ နပုံသကလိင်္ဂေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ယထာ ‘‘သုတွာ လုဒ္ဒဿ ဘာသိတ’’န္တိ။ ဝါစ္စလိင်္ဂေါ ပန ဘာသိတသဒ္ဒေါ တိလိင်္ဂေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ယထာ ‘‘ဘာသိတော ဓမ္မော, ဘာသိတံ စတုသစ္စံ, ဘာသိတာ ဝါစာ’’တိ။ ပုဗ္ဗေ ဘာသတီတိ ဘာတာ, ဇေဋ္ဌဘာတာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သော ဟိ ပုဗ္ဗေ ဇာတတ္တာ ဧဝံ ဝတ္တုံလဘတိ။ ကိဉ္စာပိ ဘာတုသဒ္ဒေါ ‘‘ဘာတိကသတံ, သတ္တဘာတရော။ ဘာတရံ ကေန ဒေါသေန, ဒုဇ္ဇာသိ ဒကရက္ခိနော’’တိအာဒီသု ဇေဋ္ဌကနိဋ္ဌဘာတူသု ဝတ္တတိ, တထာပိ ယေဘုယျေန ဇေဋ္ဌကေ နိရူဋ္ဌော, ‘‘ဘာတာ’’တိ ဟိ ဝုတ္တေ ဇေဋ္ဌဘာတာတိ ဝိညာယတိ, တသ္မာ ကတ္ထစိ ဌာနေ ‘‘ကနိဋ္ဌဘာတာ’’တိ ဝိသေသေတွာ ဝုတ္တံ။
(နီတိ၊ဓာ၊၁၈၁။)နနု စ ဘော ကတ္ထစိ ‘‘ဇေဋ္ဌဘာတာ’’တိ ဝိသေသေတွာ ဝုတ္တန္တိ? သစ္စံ, တံ ပန ဘာတာသဒ္ဒဿ ကနိဋ္ဌေပိ ဝတ္တနတော ပါကဋီကရဏတ္ထံ ‘‘ဇေဋ္ဌဘာတာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ယထာ ဟိ ဟရိဏေသု ဝတ္တမာနဿ မိဂသဒ္ဒဿ ကဒါစိ အဝသေသစတုပ္ပဒေသုပိ ဝတ္တနတော ‘‘ဟရိဏမိဂေါ’’တိ ဝိသေသေတွာ ဝါစံ ဘာသန္တိ, ဧဝံ သမ္ပဒမိဒံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယထာ စ ဂေါဟတ္ထိမဟိံသအစ္ဆသူကရသသဗိဠာရာဒီသု သာမညဝသေန မိဂသဒ္ဒေ ဝတ္တမာနေပိ ‘‘မိဂစမ္မံ မိဂမံသ’’န္တိ အာဂတဋ္ဌာနေ ‘‘ဟရိဏဿာ’’တိ ဝိသေသနသဒ္ဒံ ဝိနာပိ ‘‘ဟရိဏမိဂစမ္မံ ဟရိဏမိဂမံသ’’န္တိ ဝိသေသတ္ထာဓိဂမော ဟောတိ, ဧတ္ထ န ဂေါဟတ္ထိအာဒီနံ စမ္မံ ဝါ မံသံ ဝါ ဝိညာယတိ။ တထာ ‘‘မိဂမံသံ ခါဒန္တီ’’တိ ဝစနဿ ဂေါဟတ္ထိအာဒီနံ မံသံ ခါဒန္တီတိ အတ္ထော န သမ္ဘဝတိ, ဧဝမေဝ ကတ္ထစိ ဝိနာပိ ဇေဋ္ဌကဣတိ ဝိသေသနသဒ္ဒံ ‘‘ဘာတာ’’တိ ဝုတ္တေယေဝ ‘‘ဇေဋ္ဌကဘာတာ’’တိ အတ္ထော ဝိညာယတီတိ။ နနု စ ဘော ‘‘မိဂစမ္မံ, မိဂမံသ’’န္တိ ဧတ္ထ စမ္မမံသသဒ္ဒေဟေဝ ဝိသေသတ္ထာဓိဂမော ဟောတီတိ? န ဟောတိ, မိဂသဒ္ဒဿ ဣဝ စမ္မမံသသဒ္ဒါနံ သာမညဝသေန ဝတ္တနတော, ဧဝဉ္စ သတိ ကေန ဝိသေသတ္ထာဓိဂမော ဟောတီတိ စေ? လောကသင်္ကေတဝသေန, တထာ ဟိ မိဂသဒ္ဒေ စ စမ္မသဒ္ဒါဒီသု စ သာမညဝသေန ဝတ္တမာနေသုပိ လောကသင်္ကေတေန ပရိစ္ဆိန္နတ္တာ ဂေါဟတ္ထိအာဒီနံ စမ္မာဒီနိ န ဉာယန္တိ လောကေန, အထ ခေါ ဟရိဏစမ္မာဒီနိယေဝ ဉာယန္တိ။ ‘‘သင်္ကေတဝစနံ သစ္စံ, လောကသမ္မုတိ ကာရဏ’’န္တိ ဟိ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။
ဂိလေသု အနွိစ္ဆာယံ။ ပုနပ္ပုနံ ဣစ္ဆာ အနွိစ္ဆာ။ ဂိလေသတိ။
ယေသု ပယတနေ။ ယေသတိ။
ဇေသု နေသု ဧသု ဟေသု ဂတိယံ။ ဇေသတိ။ နေသတိ။ ဧသတိ။ ဟေသတိ။ ဓာတွန္တဿ ပန သညောဂဝသေန ‘‘ဇေဿတိ, နေဿတီ’’တိအာဒီနိပိ ဂဟေတဗ္ဗာနိ။ ဇေဿမာနော။ ဇေဿံ, ဇေဿန္တော။ ဧတ္ထ စ –
‘‘ယထာ အာရညကံ နာဂံ၊ ဒန္တိံ အနွေတိ ဟတ္ထိနီ။
ဇေဿန္တံ ဂိရိဒုဂ္ဂေသု၊ သမေသု ဝိသမေသု စာ’’တိ
ပါဠိ နိဒဿနံ။
ဒေသု ဟေသု အဗျတ္တသဒ္ဒေ။ ဒေသတိ။ ဟေသတိ။
ကာသ သဒ္ဒကုစ္ဆာယံ။ ကာသတိ, ဥက္ကာသတိ။ ကာသော။ ကာသံ သာသံ ဒရံ ဗလျံ, ခီဏမေဓော နိဂစ္ဆတိ။
ကာသု ဘာသု ဒိတ္တိယံ။ ဒိတ္တီတိ ပါကဋတာ, ဝိရာဇနတာ ဝါ။ ကာသတိ, ပကာသတိ။ ပကာသတိ တေဇော။ ဒူရေ သန္တော ပကာသေန္တိ။ ဘာသတိ။ ပဘာသတိ မိဒံ ဗျမှံ။ ပကာသော။ ကာသု ဩဘာသော။
(နီတိ၊ဓာ၊၁၈၂။)တတြ ပကာသတီတိ ပကာသော, ပါကဋော ဟောတီတိ အတ္ထော။ တုစ္ဆဘာဝေန ပုဉ္ဇဘာဝေန ဝါ ကာသတိ ပကာသတိ ပါကဋာ ဟောတီတိ ကာသု။ ‘‘ကာသု’’ ဣတိ အာဝါဋောပိ ဝုစ္စတိ ရာသိပိ။
‘‘ကိံနု သန္တရမာနောဝ၊ ကာသုံ ခနသိ သာရထိ။
ပုဋ္ဌော မေ သမ္မ အက္ခာဟိ၊ ကိံကာသုယာ ကရိဿသီ’’တိ
ဧတ္ထ ဟိ အာဝါဋော ကာသု နာမ။ ‘‘အင်္ဂါရကာသုံ အပရေ ဖုဏန္တိ, နရာ ရုဒန္တာ ပရိဒဍ္ဎဂတ္တာ’’တိ ဧတ္ထ ရာသိ။ ကာရိတေ – ပကာသေတီတိ ပကာသကော။ ဩဘာသေတီတိ ဩဘာသကော။ ကမ္မေ ပကာသိယတီတိ ပကာသိတော။ ဧဝံ ဘာသိတော။ ဘာဝေ – ကာသနာ။ သင်္ကာသနာ။ ပကာသနာ။ တုမန္တာဒိတ္တေ ‘‘ပကာသိတုံ, ပကာသေတုံ, ဩဘာသိတုံ, ဩဘာသေတုံ။ ပကာသိတွာ, ပကာသေတွာ, ဩဘာသိတွာ, ဩဘာသေတွာ’’တိ ရူပါနိ ဘဝန္တိ။ တဒ္ဓိတေ ဘာသု ဧတဿ အတ္ထီတိ ဘာသုရော, ပဘဿရော ယော ကောစိ။ ဘာသုရောတိ ဝါ ကေသရသီဟော။ ဣမသ္မိံ အတ္ထေ ဘာသုသဒ္ဒေါ ‘‘ရာဇ ဒိတ္တိယ’’န္တိ ဧတ္ထ ရာဇသဒ္ဒေါ ဝိယ ဝိရာဇနဝါစကော သိယာ, တသ္မာ ရူပသိရိယာ ဝိရာဇနသမ္ပန္နတာယ ဘာသု ဝိရာဇနတာ ဧတဿ အတ္ထီတိ ဘာသုရောတိ နိဗ္ဗစနံ ဉေယျံ။
နာသု ရာသု သဒ္ဒေ။ နာသတိ။ ရာသတိ။ နာသာ, နာသိကာ။
(နီတိ၊ဓာ၊၁၈၃။)တတြ နာသာတိ ဟတ္ထိသောဏ္ဍာပိ နာသာတိ ဝုစ္စတိ ‘‘သစေ မံ နာဂနာသူရူ, ဩလောကေယျ ပဘာဝတီ’’တိအာဒီသု ဝိယ။ မနုဿာဒီနံ နာသိကာပိ နာသာတိ ဝုစ္စတိ ‘‘ယော တေ ဟတ္ထေ စ ပါဒေ စ, ကဏ္ဏနာသဉ္စ ဆေဒယီ’’တိအာဒီသု ဝိယ။ နာသန္တိ အဗျတ္တသဒ္ဒံ ကရောန္တိ ဧတာယာတိ နာသာ။ နာသာ ဧဝ နာသိကာ။ ယတ္ထ နိဗ္ဗစနံ န ဝဒါမ, တတ္ထ တံ သုဝိညေယျတ္တာ အပ္ပသိဒ္ဓတ္တာ ဝါ န ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ, အဝုတ္တမ္ပိ ပယောဂဝိစက္ခဏေဟိ ဥပပရိက္ခိတွာ ယောဇေတဗ္ဗံ။ အတြိဒံ ဝုစ္စတိ –
နာသာ သောဏ္ဍာ ကရော ဟတ္ထော၊
ဟတ္ထိဒဗ္ဗေ သမာ မတာ။
နာသာ စ နာသိကာ စ ဒွေ၊
နရာဒီသု သမာ မတာ’’တိ။
နသ ကောဋိလ္လေ။ နသတိ။
ဘိသိ ဘယေ။ ဘိံသတိ။ ဘိံသနကော။ တဒါသိ ယံ ဘိံသနကံ။ ဘေသ္မာကာယော။
အာသိသိ ဣစ္ဆာယံ။ အာပုဗ္ဗော သိသိ ဣစ္ဆာယံ ဝတ္တတိ။ အာသိသတိ။ အာသိသတေဝ ပုရိသော။ အာသိသနာ။ အာသိသတ္တံ။ အာသိသန္တော, အာသိသမာနော, အာသမာနော။ ‘‘သုဂ္ဂတိမာသမာနာ’’တိ ပါဠိ ဧတ္ထ နိဒဿနံ။
ဂသု အဒနေ။ ဂသတိ။
ဃုသီ ကန္တိကရဏေ။ ဤကာရန္တောယံ, တေန ဣတော န နိဂ္ဂဟီတာဂမော။ ဃုသတိ။
ပံသု ဘံသု အဝသံသနေ။ ပံသတိ။ ဘံသတိ။
ဓံသု ဂတိယံ။ ဓံသတိ။ ရဇော နုဒ္ဓံသတိ ဥဒ္ဓံ။
ပသ ဝိတ္ထာရေ။ ပသတိ။ ပသု။
ကုသ အဝှာနေ ရောဒနေ စ။ ကောသတိ, ပက္ကောသတိ။ ပက္ကောသကော, ပက္ကောသိတော, ပက္ကောသနံ။
ကဿ ဂတိယံ။ ကဿတိ, ပရိကဿတိ။ ပဋိကဿတိ။ မူလာယ ပဋိကဿေယျ။ ပဋိကဿေယျာတိ အာကဍ္ဎေယျ, မူလာပတ္တိယံယေဝ ပတိဋ္ဌာပေယျာတိ အတ္ထော။
(နီတိ၊ဓာ၊၁၈၄။)အသ ဒိတျာဒါနေသု စ။ စကာရော ဂတိပေက္ခကော။ အသတိ။
ဒိသ အာဒါနသံဝရဏေသု။ ဒိဿတိ ပုရိသော။
ဒါသု ဒါနေ။ ဒါသတိ။
ရောသ ဘယေ။ ရောသတိ။ ရောသကော။
ဘေသု စလနေ။ ဘေသတိ။
ပသ ဗာဓနဖဿနေသု။ ပသတိ။ ပါသော, နာဂပါသော, ဟတ္ထပါသော။
လသ ကန္တိယံ။ လသတိ, အဘိလသတိ, ဝိလသတိ။ လာသော, ဝိလာသော, ဝိလသနံ။
စသ ဘက္ခဏေ။ စသတိ။
ကသ ဟိံသာယံ။ ကသတိ။
တိသ တိတ္တိယံ။ တိတ္တိ တပ္ပနံ ပရိပုဏ္ဏတာ သုဟိတတာ။ တိသတိ။ တိတ္တိ။
ဝသ နိဝါသေ။ ဝသတိ, ဝသိယတိ, ဝစ္ဆတိ။ ဝတ္ထု, ဝတ္ထံ, ပရိဝါသော, နိဝါသော, အာဝါသော, ဥပဝါသော, ဥပေါသထော, ဝိပ္ပဝါသော, စိရပ္ပဝါသီ, စိရပ္ပဝုတ္ထော, ဝသိတွာ, ဝတ္တုံ, ဝသိတုံ ဣစ္စာဒီနိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၁၈၅။)အတြ ဥပဝါသောတိ အန္နေန ဝဇ္ဇိတော ဝါသော ဥပဝါသော။ ဥပေါသထောတိ ဥပဝသန္တိ ဧတ္ထာတိ ဥပေါသထော, ဥပဝသန္တိ သီလေန ဝါ အနသနေန ဝါ ဥပေတာ ဟုတွာ ဝသန္တီတိ အတ္ထော။ အယံ ပနေတ္ထ အတ္ထုဒ္ဓါရော – ‘‘အာယာမာဝုသော ကပ္ပိန ဥပေါသထံ ဂမိဿာမာ’’တိအာဒီသု ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသော ဥပေါသထော။ ‘‘ဧဝံ အဋ္ဌင်္ဂသမန္နာဂတော ခေါ ဝိသာခေ ဥပေါသထော ဥပဝုတ္ထော’’တိအာဒီသု သီလံ။ ‘‘သုဒ္ဓဿ ဝေ သဒါ ဖဂ္ဂု, သုဒ္ဓဿုပေါသထော သဒါ’’တိအာဒီသု ဥပဝါသော။ ‘‘ဥပေါသထော နာမ နာဂရာဇာ’’တိအာဒီသု ပညတ္တိ။ ‘‘န ဘိက္ခဝေ တဒဟုပေါသထေ သဘိက္ခုကာ အာဝါသာ’’တိအာဒီသု ဥပဝသိတဗ္ဗဒိဝသောတိ။
ဝသ ကန္တိယံ။ ဝစ္ဆတိ။ ဇိနဝစ္ဆယော။
သသ သုသနေ။ သသတိ။ သသော။
သသ ပါဏနေ။ သသတိ။ သတောဝ အဿသတိ, သတောဝ ပဿသတိ။ သသော, သသနံ။ အဿာသော ပဿာသော အဿသန္တော ပဿသန္တော။
အသ ဘုဝိ။ အတ္ထိ။ အသ။
ဧတ္ထ အတ္ထီတိ အာချာတပဒံ။ န အတ္ထိ ခီရာ ဗြာဟ္မဏီ။ အတ္ထိတာ, အတ္ထိဘာဝေါ, ‘‘ယံ ကိဉ္စိ ရတနံ အတ္ထီ’’တိအာဒီသု ဝိယ နိပါတပဒံ။ တသ္မာ အတ္ထီတိ ပဒံ အာချာတနိပါတဝသေန ဒုဝိဓန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အသဣတိ အဝိဘတ္တိကံ နာမိကပဒံ။ ဧတ္ထ စ ‘‘အသသ္မီတိ ဟောတီ’’တိ ပါဠိ နိဒဿနံ။ တတ္ထ အတ္ထီတိ အသ, နိစ္စဿေတံ အဓိဝစနံ။ ဣမိနာ သဿတဒိဋ္ဌိ ဝုတ္တာ။
တတြာယံ ပဒမာလာ – ‘‘အတ္ထိ, သန္တိ။ အသိ, အတ္ထ။ အသ္မိ, အသ္မ, အမှိ, အမှ’’ ဣစ္စေတာနိ ပသိဒ္ဓါနိ။ ‘‘အတ္ထု, သန္တု။ အာဟိ, အတ္ထ။ အသ္မိ, အသ္မ အမှိ, အမှ’’ ဣစ္စေတာနိ စ, ‘‘သိယာ, အဿ, သိယုံ, အဿု, သိယံသု။ အဿ, အဿထ။ သိယံ, အဿ, အဿာမ’’ ဣစ္စေတာနိ စ ပသိဒ္ဓါနိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၁၈၆။)ဧတ္ထ ပန ‘‘တေသဉ္စ ခေါ ဘိက္ခဝေ သမဂ္ဂါနံ သမ္မောဒမာနာနံ။ပေ.။ သိယံသု ဒွေ ဘိက္ခူ အဘိဓမ္မေ နာနာဝါဒါ’’တိ ပါဠိ နိဒဿနံ။ တတ္ထ သိယံသူတိ ဘဝေယျုံ။ အဘိဓမ္မေတိ ဝိသိဋ္ဌေ ဓမ္မေ။
ဣဒါနိ သိယာသဒ္ဒဿ အတ္ထုဒ္ဓါရော ပဘေဒေါ စ ဝုစ္စတေ။ သိယာတိ ဧကံသေ စ ဝိကပ္ပနေ စ ‘‘ပထဝီဓာတု သိယာ အဇ္ဈတ္တိကာ, သိယာ ဗာဟိရာ’’တိ ဧကံသေ။ ‘‘သိယာ အညတရဿ ဘိက္ခုနော အာပတ္တိဝီတိက္ကမော’’တိ ဝိကပ္ပနေ။
သိယာတိ ဧကမာရချာတပဒံ, ဧကမဗျယပဒံ။ အာချာတတ္တေ ဧကဝစနန္တံ, အဗျယတ္တေ ယထာပါဝစနံ။ ‘‘ပုတ္တာ မတ္ထိ ဓနာ မတ္ထီ’’တိ ဧတ္ထ အတ္ထီတိ အဗျယပဒမိဝ ဧကဝစနန္တမ္ပိ ဗဟုဝစနန္တမ္ပိ ဘဝတိ။ တဿာချာတတ္တေ ပယောဂေါဝိဒိတောဝ။ အဗျယတ္တေ ပန ‘‘သုခံ န သုခသဟဂတံ, သိယာ ပီတိသဟဂတ’’န္တိ ‘‘ဣမေ ဓမ္မာ သိယာ ပရိတ္တာရမ္မဏာ’’တိ စ ဧကဝစနဗဟုဝစနပ္ပယောဂါ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဧတ္ထ ဓာတုယာ ကိစ္စံ နတ္ထိ။ ပရောက္ခာယံ ‘‘ဣတိဟ အသ ဣတိဟ အသာ’’တိ ဒဿနတော အသ ဣတိ ပဒံ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဟိယျတ္တနီရူပါနိ အပ္ပသိဒ္ဓါနိ။ အဇ္ဇတနိယာ ပန ‘‘အာသိ, အာသိံသု, အာသုံ။ အာသိ, အာသိတ္ထ။ အာသိံ, အာသိမှာ’’ ဣစ္စေတာနိ ပသိဒ္ဓါနိ။ ဘဝိဿန္တိယာ ‘‘ဘဝိဿတိ, ဘဝိဿန္တိ’’ ဣစ္စာဒီနိ။ ကာလာတိပတ္တိယာ ‘‘အဘဝိဿာ, အဘဝိဿံသု’’ ဣစ္စာဒီနိ ဘဝန္တိ။
သာသ အနုသိဋ္ဌိယံ။ သာသတိ, အနုသာသတိ။ ကမ္မန္တံ ဝေါ သာသတိ, သာသနံ, အနုသာသနံ, အနုသာသနီ, အနုသိဋ္ဌိ, သတ္ထာ, သတ္ထံ, အနုသာသကော, အနုသာသိကာ။
(နီတိ၊ဓာ၊၁၈၇။)တတြ သာသနန္တိ အဓိသီလာဒိသိက္ခတ္တယသင်္ဂဟိတသာသနံ, ပရိယတ္တိပဋိပတ္တိပဋိဝေဓသင်္ခါတံ ဝါ သာသနံ။ တဉှိ သာသတိ ဧတေန, ဧတ္ထ ဝါတိ ‘‘သာသန’’န္တိ ပဝုစ္စတိ။ အပိစ သာသနန္တိ ‘‘ရညော သာသနံ ပေသေတီ’’တိအာဒီသု ဝိယ ပါပေတဗ္ဗဝစနံ။ တထာ သာသနန္တိ ဩဝါဒေါ, ယော ‘‘အနုသာသနီ’’တိ စ, ‘‘အနုသိဋ္ဌီ’’တိ စ ဝုစ္စတိ။ သတ္ထာတိ တိဝိဓယာနမုခေန သဒေဝကံ လောကံ သာသတီတိ သတ္ထာ, ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကပရမတ္ထေဟိ ယထာရဟံ သတ္တေ အနုသာသတီတိ အတ္ထော။ သတ္ထန္တိ သဒ္ဒေ စ အတ္ထေ စ သာသတိ အာစိက္ခတိ ဧတေနာတိ သတ္ထံ။ ကိံတံ? ဗျာကရဏံ။
ဤသ ဣဿရိယေ။ ဣဿရိယံ ဣဿရဘာဝေါ။ ဤသတိ။ ဝင်္ဂီသော, ဇနပဒေသော, မနုဇေသော။
တတြ ဝင်္ဂီသောတိ ဝါစာယ ဤသော ဣဿရောတိ ဝင်္ဂီသော။ ကော သော? အာယသ္မာ ဝင်္ဂီသော အရဟာ။ အာဟ စ သယမေဝ –
‘‘ဝင်္ဂေ ဇာတောတိ ဝင်္ဂီသော၊ ဝစနေ ဣဿရောတိ စ။
‘ဝင်္ဂီသော’ ဣတိ မေ နာမံ၊ အဘဝီ လောကသမ္မတ’’န္တိ။
အာသ ဥပဝေသနေ။ ဥပဝေသနံ နိသီဒနံ ‘‘အာသနေ ဥပဝိဋ္ဌော သံဃော’’တိ ဧတ္ထ ဝိယ။ အာသတိ။ အစ္ဆတိ။ အာသီနော။ အာသနံ။ ဥပါသတိ။ ဥပါသကော။
တတ္ထ အာသနန္တိ အာသတိ နိသီဒတိ ဧတ္ထာတိ အာသနံ, ယံ ကိဉ္စိ နိသီဒနယောဂ္ဂံ မဉ္စပီဌာဒိ။
ကသီ ဂတိသောသနေသု။ ဤကာရန္တောယံ ဓာတု, တေနိတော န နိဂ္ဂဟီတာဂမော။ ကသတိ။
နိသီ စုမ္ဗနေ။ နိသတိ။
ဒိသီ အပ္ပီတိယံ။ ဓမ္မံ ဒေဿတိ။ ဒိသော။ ဒိဋ္ဌော။ ဒေဿီ။ ဒေဿော။ ဒေဿိယော။
(နီတိ၊ဓာ၊၁၈၈။)တတြ ဒိသောတိ စ ဒိဋ္ဌောတိ စ ပစ္စာမိတ္တဿာဓိဝစနမေတံ။ သော ဟိ ပရေ ဒေဿတိ နပ္ပိယာယတိ, ပရေဟိ ဝါ ဒေဿိယတိ ပိယော န ကရိယတီတိ ‘‘ဒိသော’’တိ စ ‘‘ဒိဋ္ဌော’’တိ စ ဝုစ္စတိ။ အထ ဝါ ဒိသောတိ စောရော ဝါပစ္စာမိတ္တော ဝါ။ ဒိဋ္ဌောတိ ပစ္စာမိတ္တောယေဝ။ အတြိမေ ပယောဂါ –
‘‘ဒိသော ဒိသံ ယံ တံ ကယိရာ၊ ဝေရီ ဝါ ပန ဝေရိနံ။
မိစ္ဆာပဏိဟိတံ စိတ္တံ၊ ပါပိယော နံ တတော ကရေ’’တိ စ။
‘‘ဒိသာ ဟိ မေ ဓမ္မကထံ သုဏန္တူ’’တိ စ, ‘‘ဒိသာ ဟိ မေ တေ မနုဿေ ဘဇန္တု ယေ ဓမ္မမေဝါဒပယန္တိ သန္တော’’တိ စ,
‘‘ယဿေတေ စတုရော ဓမ္မာ၊ ဝါနရိန္ဒ ယထာ တဝ။
သစ္စံ ဓမ္မော ဓိတိ စာဂေါ၊ ဒိဋ္ဌံ သော အတိဝတ္တတီ’’တိ စ။
ဒေဿီတိ ဒေဿနသီလော အပ္ပိယာယနသီလောတိ ဒေဿီ။ ‘‘ဓမ္မကာမော ဘဝံ ဟောတိ, ဓမ္မဒေဿီ ပရာဘဝေါ’’တိ ဣဒမေတ္ထ ပယောဂနိဒဿနံ။ ဒေဿောတိ အပ္ပိယော, တထာ ဒေဿိယောတိ။ ဧတ္ထ စ –
‘‘န မေ ဒေဿာ ဥဘော ပုတ္တာ၊ မဒ္ဒီဒေဝီ န ဒေဿိယာ။
သဗ္ဗညုတံ ပိယံ မယှံ၊ တသ္မာ ပိယေ အဒါသဟ’’န္တိ စ၊
‘‘န မေ သာ ဗြာဟ္မဏီ ဒေဿာ, နပိ မေ ဗလံ န ဝိဇ္ဇတီ’’တိ စ,
‘‘မာတာ ပိတာ န မေ ဒေဿာ၊ နပိ ဒေဿံ မဟာယသံ။
သဗ္ဗညုတံ ပိယံ မယှံ၊ တသ္မာ ဝတမဓိဋ္ဌဟိ’’န္တိ စ
ပယောဂါ။ သဗ္ဗတ္ထ မေတိ စ မယှန္တိ စ သာမိဝစနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။
ဣမာနိ ပန ပစ္စာမိတ္တဿ နာမာနိ –
‘‘ပစ္စမိတ္တော ရိပု ဒိဋ္ဌော၊ ဒိသော ဝေရီ စ သတွ’ရိ။
အမိတ္တော စ သပတ္တော စ၊ ဧဝံ ပဏ္ဏတ္တိကာရိသူ’’တိ။
ဧသု ဂတိယံ။ ဧသတိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၁၈၉။)ဘဿ ဘဿနဒိတ္တီသု။ ဘဿနံ ဝစနံ။ ဒိတ္တိ သောဘာ။ ဘဿတိ။ ဘဿံ, ပဘဿရံ။
ဓိသ သဒ္ဒေ။ ဓိသတိ။
ဒိသ အတိသဇ္ဇနေ။ ဒိသတိ, ဥပဒိသတိ, သန္ဒိသတိ, နိဒ္ဒိသတိ, ပစ္စာဒိသတိ, ပဋိသန္ဒိသတိ, ဥဒ္ဒိသတိ။ ဒေသော, ဥဒ္ဒေသော ဣစ္စာဒီနိ။
ပိသု အဝယဝေ။ ပိသတိ။
ဣသိ ဂတိယံ။ ဣသတိ။
ဖုသ သမ္ဖဿေ။ ဖုသတိ။ ဖဿော, ဖုသနာ, သမ္ဖုသနာ, သမ္ဖုသိတတ္တံ။ ဧဝရူပေါ ကာယသမ္ဖဿော အဟောသိ။ ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ, ဖုသိတံ။ ဒေဝေါ စ ဧကမေကံ ဖုသာယတိ။ ဖုဋ္ဌုံ, ဖုသိတုံ, ဖုသိတွာ, ဖုသိတွာန, ဖုသိယ, ဖုသိယာန။ ဖုဿ ဖုဿ ဗျန္တိံ ကရောတိ။
တတြ ဖဿောတိ အာရမ္မဏံ ဖုသန္တိ ဧတေန, သယံ ဝါ ဖုသတိ, ဖုသနမတ္တမေဝ ဝါ ဧတန္တိ ဖဿော, အာရမ္မဏေ ဖုသနလက္ခဏော ဓမ္မော။
ရုသ ရိသ ဟိံသာယံ။ ရောသတိ။ ရိသတိ။ ပုရိသော။
ဧတ္ထ စ ‘‘ပုံ ဝုစ္စတိ နိရယော, တံ ရိသတီတိ ပုရိသော’’တိ အာစရိယာ ဝဒန္တိ။
ရိသ ဂတိယံ။ ရေသတိ။
ဝိသ ပဝေသနေ။ ဝိသတိ, ပဝိသတိ။ ပဝေသော, ပဝေသနံ, နိဝေသနံ, ပဝိသံ။ ဧတ္ထ နိဝေသနံ ဝုစ္စတိ ဂေဟံ။
မသ အာမသနေ။ မသတိ, အာမသတိ, ပရာမသတိ။ ပရာမာသော, ပရာမသနံ။
(နီတိ၊ဓာ၊၁၉၀။)ဧတ္ထ ပရာမာသောတိ ပရတော အာမသတီတိ ပရာမာသော, အနိစ္စာဒိဓမ္မေ နိစ္စာဒိဝသေန ဂဏှာတီတိ အတ္ထော။ ‘‘ပရာမာသော မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ ကုမ္မဂ္ဂေါ မိစ္ဆာပထော’’တိအာဒီနိ ဗဟူနိ ဝေဝစနပဒါနိ အဘိဓမ္မတော ဂဟေတဗ္ဗာနိ။
ဣသု ဣစ္ဆာယံ။ ဣစ္ဆတိ, သမ္ပဋိစ္ဆတိ။ သမ္ပဋိစ္ဆနံ, ဣစ္ဆာ, အဘိစ္ဆာ, ဣစ္ဆံ, ဣစ္ဆမာနော။
ဝေသု ဒါနေ။ ဝေစ္ဆတိ, ပဝေစ္ဆတိ, ပဝေစ္ဆေတိ။ ပဝေစ္ဆံ, ပဝေစ္ဆန္တော။
နိသ ဗဒ္ဓါယံ။ ဗဒ္ဓါတိ ဝိနိဗဒ္ဓါ, အဟင်္ကာရဿေတံ အဓိဝစနံ။ နိသတိ။
ဇုသိ ပီတိသေဝနေသု။ ဇောသတိ။
ဣသ ပရိယေသနေ။ ဧသတိ။ ဣသိ, ဣဋ္ဌံ, အနိဋ္ဌံ, ဧသံ, ဧသမာနော။
သံကသေ အစ္ဆနေ။ အစ္ဆနံ နိသီဒနံ။ သင်္ကသာယတိ။
သကာရန္တဓာတုရူပါနိ။
ဟကာရန္တဓာတု
ဟာ စာဂေ။ ဇဟတိ, ဝိဇဟတိ။ ဝိဇဟနံ, ဇဟိတုံ, ဇဟာတဝေ, ဇဟိတွာ, ဇဟာယ။
မှီ ဤသံဟသနေ။ မှယတေ, ဥမှယတေ ဝိမှယတေ။
(နီတိ၊ဓာ၊၁၉၁။)တတ္ထ မှယတေတိ သိတံ ကရောတိ။ ဥမှယတေတိ ပဟဋ္ဌာကာရံ ဒဿေတိ။ ဝိမှယတေတိ ဝိမှယနံ ကရောတိ။ တတြာယံ ပါဠိ ‘‘န နံ ဥမှယတေ ဒိသွာ။ ပေက္ခိတေန မှိတေန စ။ မှိတပုဗ္ဗံဝ ဘာသတိ။ ယဒါ ဥမှယမာနာ မံ, ရာဇပုတ္တီ ဥဒိက္ခတိ။ ဥမှာပေယျ ပဘာဝတီ။ ပမှာပေယျ ပဘာဝတီ’’တိ။
တတ္ထ ဥမှယမာနာတိ ပဟဋ္ဌာကာရံ ဒဿေတွာ ဟသမာနာ။ ဥမှာပေယျာတိ သိတဝသေန ပဟံသေယျ။ ပမှာပေယျာတိ မဟာဟသိတဝသေန ပရိဟာသေယျ။
ဟု ဒါနေ။ ဟဝတိ။ ဟုတိ။
ဟု ပသဇ္ဇကရဏေ။ ပသဇ္ဇကရဏံ ပကာရေန သဇ္ဇနကြိယာ။ ဟဝတိ။ ဟုတော, ဟုတဝါ, ဟုတာဝီ, အာဟုတိ။
ဟူ သတ္တာယံ။ ဟောတိ, ဟောန္တိ။ ဟောသိ, ဟောထ။ ဟောမိ, ဟောမ။ ပဟောတိ, ပဟောန္တိ။ ပဟူတံ, ပဟူတာ, ကုတော ပဟူတာ ကလဟာ ဝိဝါဒါ။ ဟောန္တော, ဟောန္တာ, ဟောန္တံ, ပဟောန္တော။ ပစ္ဆာသမဏေန ဟောတဗ္ဗံ။ ဟောတုံ ဟောတုယေ, ပဟောတုံ, ဟုတွာန။ ဝတ္တမာနာဝိဘတ္တိရူပါဒီနိ။ ဧတ္ထ ပသိဒ္ဓရူပါနေဝ ဂဟိတာနိ။
ဟောတု, ဟောန္တု။ ဟောသိ, ဟောထ။ ဟောမိ, ဟောမ။ ပဉ္စမီဝိဘတ္တိရူပါနိ။ ဧတ္ထာပိ ပသိဒ္ဓရူပါနေဝ ဂဟိတာနိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၁၉၂။)ဟုဝေယျ, ဟုဝေယျုံ။ ဟုဝေယျာသိ, ဟုဝေယျာထ။ ဟုဝေယျာမိ, ဟုဝေယျာမ။ ဟုဝေထ, ဟုဝေရံ။ ဟုဝေထော, ဟုဝေယျာဝှော။ ဟုဝေယျံ, ဟုဝေယျာမှေ။ သတ္တမိယာ ရူပါနိ။ ဧတ္ထ ပန ‘‘ဥပကော အာဇီဝကော ‘ဟုဝေယျ ပါဝုသော’တိ ဝတွာ သီသံ ဩကမ္ပေတွာ ဥမ္မဂ္ဂံ ဂဟေတွာ ပက္ကမီ’’တိ ပါဠိယံ ဟုဝေယျာတိ ပဒဿ ဒဿနတော နယဝသေန ‘ဟုဝေယျ, ဟုဝေယျု’’န္တိအာဒီနိ ဝုတ္တာနိ။ ဟုပေယျာတိပိ ပါဌော ဒိဿတိ, ယထာ ပစ္စပေက္ခဏာ။ တဗ္ဗသေန ‘‘ဟုပေယျ, ဟုပေယျုံ။ ဟုပေယျာသီ’’တိအာဒိနာ ဝကာရဿ ပကာရာဒေသဘူတာနိ ရူပါနိပိ ဂဟေတဗ္ဗာနိ။
အပရော နယော – ဟေယျ, ဟေယျုံ။ ဟေယျာသိ, ဟေယျာထ။ ဟေယျာမိ, ဟေယျာမ။ ဟေထ, ဟေရံ။ ဟေထော, ဟေယျာဝှော။ ဟေယျံ, ဟေယျာမှေ။ ဣမာနိ အဋ္ဌကထာနယေန ဂဟိတရူပါနိ။ ဧတ္ထ ပန ‘‘န စ ဥပ္ပာဒေါ ဟောတိ။ သစေ ဟေယျ, ဥပ္ပာဒဿာပိ ဥပ္ပာဒေါ ပါပုဏေယျာ’’တိ ဣဒမ္ပိ နိဒဿနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။
ဟုဝ, ဟုဝု။ ဟုဝေ, ဟုဝိတ္ထ။ ဟုဝံ, ဟုဝိမှ။ ဟုဝိတ္ထ, ဟောထ ဣစ္စပိ သညောဂတကာရလောပေန အဟောသီတိ အတ္ထော။ တထာဟိ ‘‘ကသိရာ ဇီဝိကာ ဟောထာ’’တိ ပဒဿတ္ထံ ဝဏ္ဏေန္တေဟိ ‘‘ဒုက္ခာ နော ဇီဝိကာ အဟောသီ’’တိ အတ္ထော ဝုတ္တော။ ဟုဝိရေ။ ဟုဝိတ္ထော, ဟုဝိဝ္ဒေါ။ ဟုဝိံ, ဟုဝိမှေ။ ပရောက္ခာယ ရူပါနိ။
အဟုဝါ, အဟုဝူ။ အဟုဝေါ, အဟုဝတ္ထ။ အဟုဝံ, အဟုဝမှ။ အဟုဝတ္ထ, အဟုဝတ္ထုံ။ အဟုဝသေ, အဟုဝဝှံ။ အဟုဝိံ, အဟုဝမှသေ။ ဟိယျတ္တနီရူပါနိ။
ဧတ္ထ အဟုဝမှသေတိ မယံ ဘဝမှသေတိ အတ္ထော။ ‘‘အကရမှသ တေ ကိစ္စံ, ယံ ဗလံ အဟုဝမှသေ’’တိ ပါဠိယံ ပန ‘‘အဟုဝ အမှသေ’’ ဣတိ ဝါ ပဒစ္ဆေဒေါ ကာတဗ္ဗော ‘‘အဟု အမှသေ’’တိ ဝါ။ ပစ္ဆိမနယေ ဝကာရာဂမော ‘‘အဟုဝါ’’တိ စ ‘‘အဟူ’’တိ စ ဒွိန္နမ္ပိ အဟောသီတိ အတ္ထော။ အမှန္တိ အမှာကံ။ သေတိ နိပါတမတ္တံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – အမှာကံ ယံ ဗလံ အဟောသိ, မယံ တေန ဗလေန တဝ ကိစ္စံ အကရမှာတိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၁၉၃။)အဟောသိ, အဟုံ, အဟေသုံ။ အဟုဝေါ, အဟုဝိတ္ထ။ အဟောသိတ္ထဣစ္စပိ။ အဟောသိံ, အဟုဝါသိံ ဣစ္စပိ, အဟောသိမှာ, အဟုမှာ။ အဟုဝါ, အဟုဝု, အဟုဝသေ, အဟုဝိဝှံ။ အဟုဝံ, အဟုံ ဣစ္စပိ။ အဟုဝိမှေ။ အဇ္ဇတနိယာ ရူပါနိ။
ဧတ္ထ ‘‘အဟံ ကေဝဋ္ဋဂါမသ္မိံ, အဟုံ ကေဝဋ္ဋဒါရကော’’တိ ဒဿနတော ‘‘အဟု’’န္တိ ဝုတ္တံ, အဟောသိန္တိ အတ္ထော။ ‘‘အဟံ ဘဒန္တေ အဟုဝါသိံ ပုဗ္ဗေ သုမေဓနာမဿ ဇိနဿ သာဝကော’’တိ ဒဿနတော ‘‘အဟုဝါသိ’’န္တိ ဣစ္စေဝတ္ထော။ တထာ ဟိ အနေကဝဏ္ဏဝိမာနဝတ္ထုအဋ္ဌကထာယံ ဣမိဿာ ပါဠိယာ အတ္ထံ ဝဏ္ဏေန္တေဟိ အဟုဝါသိန္တိ အဟောသိန္တိ အတ္ထော ပကာသိတော။
‘‘ဟေဿတိ, ဟေဟိဿတိ, ဟေဟိတိ, ဟောဟိတီ’’တိ ဣမာနိ စတ္တာရိ ဘဝိဿန္တိယာ မာတိကာပဒါနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။
ဣဒါနိ တာနိ ဝိဘဇိဿာမိ – ဟေဿာတိ, ဟေဿန္တိ။ ဟေဿသိ, ဟေဿထ။ ဟေဿာမိ, ဟေဿာမ။ ဟေဿတေ, ဟေဿန္တေ။ ဟေဿသေ, ဟေဿဝှေ။ ဟေဿံ, ဟေဿာမှေ။ ဣမာနိ ‘‘အနာဂတမှိ အဒ္ဓါနေ, ဟေဿာမ သမ္မုခါ ဣမ’’န္တိ ဒဿနတော ဝုတ္တာနိ။
ဟေဟိဿတိ, ဟေဟိဿန္တိ။ ဟေဟိဿသိ။ သေသံ ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗံ။
ဟောဟိဿတိ, ဟောဟိဿန္တိ။ ဟောဟိဿသိ။ သေသံ ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗံ။
ဟေဟိတိ, ဟေဟိန္တိ။ ဟေဟိသိ။ သေသံ ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗံ။
ဟောဟိတိ, ဟောဟိန္တိ။ ဟောဟိသိ။ သေသံ ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗံ။ ဘဝိဿန္တိယာ ရူပါနိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၁၉၄။)အဟုဝိဿာ, အဟုဝိဿံသု။ အဟုဝိဿသေ, အဟုဝိဿထ။ အဟုဝိဿံ, အဟုဝိဿမှာ။ အဟုဝိဿထ, အဟုဝိဿိသု။ အဟုဝိဿသေ, အဟုဝိဿဝှေ။ အဟုဝိဿိံ, အဟုဝိဿာမှသေ။ ကာလာတိပတ္တိရူပါနိ။
ဝှေ အဝှာယနေ ဗဒ္ဓါယံ သဒ္ဒေ စ။ အဝှာယနံ ပက္ကောသနံ။ ဗဒ္ဓါတိ အဟင်္ကာရော, ဃဋ္ဋနံ ဝါ သာရမ္ဘကရဏံ ဝါ။ သဒ္ဒေါ ရဝေါ။ ဝှေတိ, ဝှာယတိ, အဝှေတိ, အဝှာယတိ, အဝှာသိ ဣစ္စပိ။ ကစ္စာယနော မာဏဝကောသ္မိ ရာဇ, အနူနနာမော ဣတိ မဝှယန္တိ။ အာသဒ္ဒေါ ဥပသဂ္ဂေါဝ, သော သညောဂပရတ္တာ ရဿော ဇာတော။ အဝှိတော။ အနဝှိတော တတော အာဂါ။ အဝှာ, အဝှာယနာ။ ဝါရဏဝှယနာ ရုက္ခာ။ ကာမဝှေ ဝိသယေ။ ကုမာရော စန္ဒသဝှယော။
‘‘သတ္တတန္တိံ သုမဓုရံ၊
ရာမဏေယျံ အဝါစယိံ။
သော မံ ရင်္ဂမှိ အဝှေတိ၊
သရဏံ မေ ဟောဟိ ကောသိယာ’’တိ။
ဧတ္ထ အဝှေတီတိ သာရမ္ဘဝသေန အတ္တနော ဝိသယံ ဒဿေတုံ သံဃဋ္ဋတီတိ အတ္ထော။ ‘‘သမာဂတေ ဧကသတံ သမဂ္ဂေ, အဝှေတ္ထ ယက္ခော အဝိကမ္ပမာနော’’တိ ဧတ္ထာပိ သာရမ္ဘဝသေန ဃဋ္ဋနံ အဝှာယနံ နာမ။
‘‘တတ္ထ နစ္စန္တိ ဂါယန္တိ၊ အဝှာယန္တိ ဝရာဝရံ။
အစ္ဆရာ ဝိယ ဒေဝေသု၊ နာရိယော သမလင်္ကတာ’’တိ
ဧတ္ထ ပန အဝှာယန္တိ ဝရာဝရန္တိ ဝရတော ဝရံ နစ္စဉ္စ ဂီတဉ္စ ကရောန္တိယော သာရမ္ဘံ ကရောန္တီတိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။
(နီတိ၊ဓာ၊၁၉၅။)ပဉှ ပုစ္ဆာယံ။ ဘိက္ခု ဂရုံ ပဉှံ ပဉှတိ။ ပဉှော။ အယံ ပန ပါဠိ ‘‘ပရိပုစ္ဆတိ ပရိပဉှတိ ဣဒံ ဘန္တေ ကထံ ဣမဿ ကော အတ္ထော’’တိ။ ပဉှသဒ္ဒေါ ပုလ္လိင်္ဂဝသေန ဂဟေတဗ္ဗော။ ‘‘ပဉှော မံ ပဋိဘာတိ, တံ သုဏာ’’တိ ယေဘုယျေန ပုလ္လိင်္ဂပ္ပယောဂဒဿနတော။ ကတ္ထစိ ပန ဣတ္ထိလိင်္ဂေါပိ ဘဝတိ နပုံသကလိင်္ဂေါပိ။ တထာ ဟိ ‘‘ပဉှာ မေသာ ကုသလေဟိ စိန္တိတာ။ ကောဏ္ဍည ပဉှာနိ ဝိယာကရောဟီ’’တိ တဒ္ဒီပိကာ ပါဠိယော ဒိဿန္တိ, လိင်္ဂဝိပလ္လာသော ဝါ တတ္ထ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။
ပဉှ ဣစ္ဆာယံ။ ပဉှတိ။ ပဉှော။ ဧတ္ထ စ ပဉှောတိ ဉာတုံ ဣစ္ဆိတော အတ္ထော။ ဣဒံ ပနေတ္ထ နိဗ္ဗစနံ ပဉှိယတိ ဉာတုံ ဣစ္ဆိယတိ သောတိ ပဉှောတိ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ ‘‘ဝိဿဇ္ဇိတမှိ ပဉှေ’’တိ ဣမိဿာ နေတ္တိပါဠိယာ အတ္ထံ သံဝဏ္ဏေန္တေန ‘‘ပဉှေတိ ဉာတုံ ဣစ္ဆိတေ အတ္ထေ’’တိ။
မိဟ သေစနေ။ မိဟတိ, ဥမ္မိဟတိ။ မေဃော, မေဟနံ။
တတ္ထ ဥမ္မိဟတီတိ ပဿာဝံ ကရောတိ။ မေဃောတိ မိဟတိ သိဉ္စတိ လောကံ ဝဿဓာရာဟီတိ မေဃော, ပဇ္ဇုန္နော။ မေဟနန္တိ ဣတ္ထီနံ ဂုယှဋ္ဌာနံ။
ဒဟ ဘသ္မီကရဏေ ဓာရဏေ စ။ အာဂါရာနိ အဂ္ဂိ ဒဟတိ။ အယံ ပုရိသော ဣမံ ဣတ္ထိံ အယျိကံ ဒဟတိ, မမ အယျိကာတိ ဓာရေတီတိ အတ္ထော။ ဣမဿ ပုရိသဿ အယံ ဣတ္ထီ အယျိကာ ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။ အတြ ပနာယံ ပါဠိ ‘‘သကျာ ခေါ အမ္ဗဋ္ဌ ရာဇာနံ ဥက္ကာကံ ပိတာမဟံ ဒဟန္တီ’’တိ။ အဂ္ဂိနာ ဒဍ္ဎံ ဂေဟံ, ဒယှတိ, ဒယှမာနံ။ ဒဿ ဍာဒေသေ ‘‘ဍဟတီ’’တိ ရူပံ။ ‘‘ဍဟန္တံ ဗာလမနွေတိ, ဘသ္မာဆန္နောဝ ပါဝကော’’တိအာဒယော ပယောဂါ ဧတ္ထ နိဒဿနာနိ ဘဝန္တိ။
စဟ ပရိသက္ကနေ။ စဟတိ။
ရဟ စာဂေ။ ရဟတိ။ ရဟော, ရဟိတော။
ရဟိ ဂတိယံ။ ရဟတိ။ ရဟော, ရဟံ။
(နီတိ၊ဓာ၊၁၉၆။)ဗဟိ သဒ္ဓေ စ။ စကာရော ဝုဒ္ဓါပေက္ခော။ ဗဟတိ။
တုဟိ ဒုဟိ အဒ္ဒနေ။ တုဟတိ။ ဒုဟတိ။
အရဟ မဟ ပူဇာယံ။ အရဟတိ။ အရဟံ, အရဟာ။ မဟတိ။
မဟနံ, မဟော။ ဝိဟာရမဟော။ စေတိယမဟော။
တတြ နိက္ကိလေသတ္တာ ဧကန္တဒက္ခိဏေယျဘာဝေန အတ္တနော ကတပူဇာသက္ကာရာဒီနံ မဟပ္ဖလဘာဝကရဏေန အရဟဏီယော ပူဇနီယောတိ အရဟာ, ခီဏာသဝေါ။
ဤဟ စေတာယံ။ ဤဟတိ။ ဤဟာ။ ဤဟာ ဝုစ္စတိ ဝီရိယံ။
ဝဟ မဟ ဗုဒ္ဓိယံ။ ဝဟတိ, မဟတိ။
အဟိ ပိလဟိ ဂတိယံ။ အဟတိ။ ပိလဟတိ, အဟိ။
ဧတ္ထ စ အဟီတိ နိပ္ပာဒေါပိ သမာနော အဟတိ ဂစ္ဆတိ ဂန္တုံ သက္ကောတီတိ အဟိ။
ဂရဟ ကလဟ ကုစ္ဆနေ။ ဂရဟတိ။ ဂရဟာ, ကလဟတိ, ကလဟော။
ဝရဟ ဝလဟ ပဓာနိယေ ပရိဘာသနဟိံသာဒါနေသု စ။ ဝရဟတိ။ ဝလဟတိ။ ဝရာဟော။
ဧတ္ထ စ ဝရာဟောတိ သူကရောပိ ဟတ္ထီပိ ဝုစ္စတိ။ တထာ ဟိ ‘‘ဧနေယျာ စ ဝရာဟာ စ။ မဟာဝရာဟောဝ နိဝါပပုဋ္ဌော’’တိအာဒီသု သူကရော ‘‘ဝရာဟော’’တိ နာမေန ဝုစ္စတိ။ ‘‘မဟာဝရာဟဿ နဒီသု ဇဂ္ဂတော, ဘိသံ ဃသမာနဿာ’’တိအာဒီသု ပန ဟတ္ထီ ‘‘ဝရာဟော’’တိ နာမေန ဝုစ္စတိ။ မဟာဝရာဟဿာတိ ဟိ မဟာဟတ္ထိနောတိ အတ္ထော။
ဝေဟု ဇေဟု ဝါဟု ပယတနေ။ ဝေဟတိ, ဇေဟတိ။ ဝါဟတိ။ ဝါဟနော။
(နီတိ၊ဓာ၊၁၉၇။)ဝါဟနော ဝုစ္စတိ အဿော။ သော ဟိ ဝါဟန္တိ သင်္ဂါမာဒီသု ကိစ္စေ ဥပ္ပန္နေ ပယတန္တိ ဝီရိယံ ကရောန္တိ, ဧတေနာတိ ဝါဟနောတိ ဝုစ္စတိ။
ဒါဟု နိဒ္ဒက္ခယေ။ ဒါဟတိ။
ဦဟ ဝိတက္ကေ။ ဦဟတိ, အာယူဟတိ, ဝိယူဟတိ, ဗျူဟတိ အပေါဟတိ။ ဦဟနံ, အာယူဟနံ, ဗျူဟော, အပေါဟော။
တတ္ထ ဦဟတီတိ ဝိတက္ကေတိ, အာယူဟတီတိ ဝါယမတိ, ဝိယူဟတီတိ ပံသုံ ဥဒ္ဓရတိ။ ဧဝံ ဗျူဟတီတိ ဧတ္ထာပိ။ အပေါဟတီတိ ဆဍ္ဍေတိ, အထ ဝါ ဝိဝေစေတိ။
ဂါဟု ဝိလောဠနေ။ ဂါဟတိ။ ဂါဟော, စန္ဒဂ္ဂါဟော, သူရိယဂ္ဂါဟော, နက္ခတ္တဂ္ဂါဟော။
ဂဟ ဂဟဏေ။ ဂဟတိ, ပဂ္ဂဟတိ။ အာဟုတိံပဂ္ဂဟိဿာမိ။ ပဂ္ဂဟော, ပဂ္ဂါဟော။
ပဂ္ဂဟောတိ ပတ္တော။ ပဂ္ဂါဟောတိ ဝီရိယံ။
သဟ ပရိသဟနေ။ ပရိသဟနံ ခန္တိ။ သဟတိ။ သဟော, အသဟော, အသယှော။
ရုဟ စမ္မနိ ပါတုဘာဝေ။ ရုဟတိ။ ရုက္ခော။
မာတု မာနေ။ မာဟတိ။
ဂုဟူ သံဝရဏေ။ ဂုဟတိ နိဂ္ဂုဟတိ။ ဂုဟော, ဂုယှကော။
ဝဟ ပါပုဏေ။ ဝဟတိ။ ဝါရိဝဟော။
ဒုဟ ပပူရဏေ။ ဒုဟတိ, ဒေါဟတိ။ ဒုယှမာနာ ဂါဝီ။
ဒိဟ ဥပစယေ။ ဒေဟတိ။ ဒေဟော။ ဒေဟောတိ သရီရံ။
(နီတိ၊ဓာ၊၁၉၈။)လိဟ အဿာဒနေ။ လေဟတိ, ပလေဟတိ။ လေဟနီယံ။ အတြာယံ ပါဠိ ‘‘သုနခါ ဟိမဿ ပလိဟိံသု ပါဒေ’’တိ။ အယံ ပနတ္ထော – သုနခါ ဣမဿ ကုမာရဿ ပါဒတလေ အတ္တနော ဇိဝှာယ ပလိဟိံသူတိ။
ဩဟ စာဂေ။ ဩဟတိ။ သဗ္ဗမနတ္ထံ အပေါဟတိ။ အပေါဟော။
ဗြဟ္မ ဥဂ္ဂမေ။ ဗြဟတိ။ ဗြဟာ။
ဒဟ ထဟ ဟိံသတ္ထာ။ ဒဟတိ။ ထဟတိ။
ဗြူဟ ဝဍ္ဎနေ။ ဥပရူပရိ ဗြူဟတီတိ ဗြဟ္မာ။ ကာရိတေ ‘‘ဝိဝေကမနုဗြူဟေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ပယောဂေါ။
ဗြဟ္မာတိ တေဟိ တေဟိ ဂုဏဝိသေသေဟိ ဗြူဟိတောတိ ဗြဟ္မာ။ ဗြဟ္မာတိ မဟာဗြဟ္မာပိ ဝုစ္စတိ တထာဂတောပိ ဗြာဟ္မဏောပိ မာတာပိတရောပိ သေဋ္ဌမ္ပိ။ ‘‘သဟဿော ဗြဟ္မာ ဒွိသဟဿော ဗြဟ္မာ’’တိအာဒီသု ဟိ မဟာဗြဟ္မာ ‘‘ဗြဟ္မာ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ‘‘ဗြဟ္မာတိ ခေါ ဘိက္ခဝေ တထာဂတဿေတံ အဓိဝစန’’န္တိ ဧတ္ထ တထာဂတော။
‘‘တမောနုဒေါ ဗုဒ္ဓါ သမန္တစက္ခု၊
လောကန္တဂူ သဗ္ဗဘဝါတိဝတ္တော။
အနာသဝေါ သဗ္ဗဒုက္ခပ္ပဟီနော၊
သစ္စဝှယော ဗြဟ္မေ ဥပါသိတော မေ’’တိ
ဧတ္ထ ဗြာဟ္မဏော။ ‘‘ဗြဟ္မာတိ မာတာပိတရော, ပုဗ္ဗာစရိယာတိ ဝုစ္စရေ’’တိ ဧတ္ထ မာတာပိတရော။ ‘‘ဗြဟ္မစက္ကံ ပဝတ္တေတီ’’တိ ဧတ္ထ သေဋ္ဌံ။ ဧတ္ထေတံ ဝုစ္စတိ –
(နီတိ၊ဓာ၊၁၉၉။)‘‘မဟာဗြဟ္မနိ ဝိပ္ပေ စ၊ အထော မာတာပိတူသု စ။
တထာဂတေ စ သေဋ္ဌေ စ၊ ဗြဟ္မသဒ္ဒေါ ပဝတ္တတီ’’တိ။
အပရော နယော – ဗြဟ္မာတိ တိဝိဓာ ဗြဟ္မာနော သမ္မုတိဗြဟ္မာနော ဥပပတ္တိဗြဟ္မာနော ဝိသုဒ္ဓိဗြဟ္မာနောတိ။
‘‘သမ္ပန္နံ သာလိကေဒါရံ၊ သုဝါ ဘုဉ္ဇန္တိ ကောသိယ။
ပဋိဝေဒေမိ တေ ဗြဟ္မေ၊ န နေ ဝါရေတုမုဿဟေ၊
ပရိဗ္ဗဇ မဟာဗြဟ္မေ၊ ပစန္တညေပိ ပါဏိနော’’တိ စ
ဧဝမာဒီသု ဟိ ဗြဟ္မသဒ္ဒေန သမ္မုတိဗြဟ္မာနော ဝုတ္တာ။
‘‘အပါရုတာ တေသံ အမတဿ ဒွါရာ၊
ယေ သောတဝန္တော ပမုဉ္စန္တု သဒ္ဓံ။
ဝိဟိံသသညီ ပဂုဏံ န ဘာသိံ၊
ဓမ္မံ ပဏီတံ မနုဇေသု ဗြဟ္မေ၊
အထ ခေါ ဗြဟ္မာ သဟမ္ပတီ’’တိ စ ဧဝမာဒီသု ဗြဟ္မသဒ္ဒေန ဥပပတ္တိဗြဟ္မာ။ ‘‘ဗြဟ္မစက္ကံ ပဝတ္တေတီ’’တိအာဒိဝစနတော ဗြဟ္မန္တိ အရိယဓမ္မော ဝုစ္စတိ။ တတော နိဗ္ဗတ္တာ အဝိသေသေန သဗ္ဗေပိ အရိယာ ဝိသုဒ္ဓိဗြဟ္မာနော နာမ ပရမတ္ထဗြဟ္မတာယ။ ဝိသေသတော ပန ‘‘ဗြဟ္မာတိ ခေါ ဘိက္ခဝေ တထာဂတဿေတံ အဓိဝစန’’န္တိ ဝစနတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဥတ္တမဗြဟ္မာ နာမ သဒေဝကေ လောကေ ဗြဟ္မဘူတေဟိ ဂုဏေဟိ ဥက္ကံသပါရမိပ္ပတ္တိတော။ ဧတ္ထေတံ ဝုစ္စတိ –
‘‘သမ္မုတိယုပပတ္တီနံ၊ ဝိသုဒ္ဓီနံ ဝသေန စ။
ဗြဟ္မာနော တိဝိဓာ ဟောန္တိ၊ ဥတ္တမေန စတုဗ္ဗိဓာ’’တိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၂၀၀။)ဓိမှ နိဋ္ဌုဘနေ။ ဓိမှေတိ။ ‘‘ပဋိဝါမဂတံ သလ္လံ, ပဿ ဓိမှာမိ လောဟိတ’’န္တိ ပါဠိ နိဒဿနံ။
တတ္ထ ဓိမှာမီတိ နိဋ္ဌုဘာမီတိ အတ္ထော။
ဟကာရန္တဓာတုရူပါနိ။
ဠကာရန္တဓာတု
ဗိဠ အက္ကောသေ။ ဗေဠတိ။ ဗိဠာရော။
ကီဠ ဝိဟာရေ။ ကီဠတိ။ ကီဠာ။
အဠ ဥဂ္ဂမေ။ အဠတိ။ ဝါဠော။
လဠ ဝိလာသေ။ လဠတိ။ လဠိတော အဿော။
ကဠ မဒေ ကက္ကဿေ စ။ ကက္ကဿံ ကဿသိယံ ဖရုသဘာဝေါ။ ကဠတိ။
တုဠ တောဠနေ။ တောဠတိ။
ဟုဠ ဟောဠ ဂတိယံ။ ဟုဠတိ။ ဟောဠတိ။
ရောဠ အနာဒရေ။ ရောဠတိ။
လောဠ ဥမ္မာဒေ။ လောယတိ။
ဟေဠ ဟောဠ အနာဒရေ။ ဟေဠတိ။ ဟောဠတိ။
ဝါဠ အာလပေ။ ဝါဠတိ။
ဒါဠ ဓာဠ ဝိသရဏေ။ ဒါဠတိ။ ဓာဠတိ။
ဟဠ သိလာဃာယံ။ ဟဠတိ။
ဟီဠ အနာဒရေ။ ဟီဠတိ။ ဟီဠာ, ဟီဠိကော, ဟီဠိတော။
(နီတိ၊ဓာ၊၂၀၁။)ဟေဠ ဝေဌနေ။ ဟေဠတိ။
ဤဠ ထုတိယံ။ ဤဠတိ။
ဇုဠ ဂတိယံ။ ဇုဠတိ, ဇောဠတိ။
ပုဠ မုဠ သုခနေ။ ပုဠတိ။ မုဠတိ။
ဂုဠ ရက္ခာယံ။ ဂုဠတိ။ ဂုဠော။
ဇုဠ ဗန္ဓနေ။ ဇုဠတိ။
ကုဠ ဃသနေ။ ကုဠတိ။
ခုဠ ဗာလျေ စ။ စကာရော ဃသနာပေက္ခကော။ ခုဠတိ။
သုဠ ဗုဠ သံဝရဏေ။ သုဠတိ။ ဗုဠတိ။
ပုဠ သံဃာတေ။ ပုဠတိ။ ပုဠိနံ။
သဠ အဗျတ္တသဒ္ဒေ။ သဠတိ။ သာဠိကော, သာဠိကာ။
‘‘ဥသဘောဝ မဟီ နဒတိ၊
မိဂရာဇာဝ ကူဇတိ။
သုသုမာရောဝ သဠတိ၊
ကိံ ဝိပါကော ဘဝိဿတီ’’တိ နိဒဿနံ။
ဣမာနိ ဠကာရန္တဓာတုရူပါနိ။
ဣတိ ဘူဝါဒိဂဏေ အဝဂ္ဂန္တဓာတုရူပါနိ သမတ္တာနိ။ ဧတ္တာဝတာ သဗ္ဗာပိ ဘူဝါဒိဂဏေ ဓာတုယော ပကာသိတာ။
ဣဒါနိ ဘူဝါဒိဂဏိကဓာတူနံယေဝ ကာစိ အသမာနသုတိကာ, ကာစိ အသမာနန္တိကာ။ တာသု ကာစိ သမာနတ္ထဝသေန သမောဓာနေတွာ ပုဗ္ဗာစရိယေဟိ ဝုတ္တာ, တာယေဝ ဓာတုယော ဧကဒေသေန ရူပဝိဘာဝနာဒီဟိ သဒ္ဓိံ ပကာသယိဿာမ။ တံ ယထာ?
(နီတိ၊ဓာ၊၂၀၂။)ဟူ ဘူ သတ္တာယံ ဟောတိ, ဘဝတိ။ ပဟောတိ, ပဘဝတိ။ ဟုဝေယျ ပါဝုသော။ သစေ ဥပ္ပာဒေါ ဟေယျ။ အဇေသိ ယက္ခော နရဝီရသေဋ္ဌံ, တတ္ထပ္ပနာဒေါ တုမုလော ဗဟူဝ။ အမ္ဗာ’ယံ အဟုဝါ ပုရေ။ အဟု ရာဇာ ဝိဒေဟာနံ။ ပဟူတံ မေ ဓနံ သက္က။ ပဟူတမရိယော ပကရောတိ ပုညံ။ ပဟူတဝိတ္တော ပုရိသော။ ပဟူတဇိဝှော ဘဂဝါ။ ပိယပ္ပဘူတာ ကလဟာ ဝိဝါဒါ။ ပစ္ဆာသမဏေန ဟောတဗ္ဗံ။ ဘဝိတဗ္ဗံ။ ဟောတုံ, ဟေတုယေ, ဘဝိတုံ။ ဟုတွာ, ဟုတွာန။ ဘဝိတွာ, ဘဝိတွာန။
ဧတ္ထ ပန ‘‘အတ္ထိ ဟေဟိတိ သော မဂ္ဂေါ, န သော သက္ကာ န ဟေတုယေ’’တိ ပါဠိ နိဒဿနံ။ တတ္ထ နဟေတုယေတိ အဘဝိတုံ။ ဟူဓာတုတော တုံပစ္စယဿ တဝေပစ္စယဿ ဝါ တုယေ အာဒေသော, ဦကာရဿ စ ဧကာရာဒေသော ကတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အထ ဝါ ဟေတုဘာဝါယ န န သက္ကာတိပိ အတ္ထော။ အယံ ပနတ္ထော ဣဓ နာဓိပ္ပေတော, ပုရိမောယေဝတ္ထော အဓိပ္ပေတော ဟောတိဿ ဓာတုနော ပယောဂဘာဝါယ ဥဒါဟရိတပဒဿတ္ထဘာဝတော။ တတ္ထ ပဟောတီတိ ဣဒံ ဝတ္ထံ ဝိပုလဘာဝေန စီဝရံ ကာတုံ ပဟောတိ, နော နပ္ပဟောတိ။ ပဟောတီတိ ဝါ ပုရိသော အရယော ဇေတုံ သက္ကောတိ။ အထ ဝါ ပဟောတီတိ ဟောတိ။ ပဘဝတီတိ သန္ဒတိ။ ပဟူတန္တိ ဝိပုလံ, မဟန္တန္တိ အတ္ထော။ ပဟူတဝိတ္တောတိ ဝိပုလဝိတ္တော မဟဒ္ဓနော။ ပဟူတဇိဝှောတိ သုပုထုလသုဒီဃသုမုဒုကဇိဝှော, ပိယပ္ပဘူတာတိ ပိယတော နိဗ္ဗတ္တာ။
(နီတိ၊ဓာ၊၂၀၃။)ဂမု သပ္ပ ဂတိယံ။ ဂစ္ဆတိ, ဂမတိ, ဃမ္မတိ, အာဂစ္ဆတိ, ဥဂ္ဂစ္ဆတိ, အတိဂစ္ဆတိ, ပဋိဂစ္ဆတိ, အဝဂစ္ဆတိ, အဓိဂစ္ဆတိ, အနုဂစ္ဆတိ, ဥပဂစ္ဆတိ, အပဂစ္ဆတိ, ဝိဂစ္ဆတိ, နိဂစ္ဆတိ, နိဂ္ဂစ္ဆတိ။ အညာနိပိ ယောဇေတဗ္ဗာနိ။ ‘‘သမုဂ္ဂစ္ဆတီ’’တိအာဒိနာ ဥပသဂ္ဂဒွယဝသေနပိ ယထာသမ္ဘဝံ ယောဇေတဗ္ဗာနိ။ သပ္ပတိ, သံသပ္ပတိ, ပရိသပ္ပတိ။ အညာနိပိ ယောဇေတဗ္ဗာနိ။
တတ္ထ ဂမတီတိ ဂစ္ဆတိ။ ကာရိတေ ‘‘ဒေဝဒတ္တံ ဂမေတိ ဂမယတီ’’တိ ရူပါနိ ဘဝန္တိ။ ‘‘အပါယံ ဂမေတီတိ အပါယဂမနီယ’’န္တိ ဣဒမေတ္ထ နိဒဿနံ။ စုရာဒိဂဏံ ပတ္တဿ အာပုဗ္ဗဿ ဣမဿ ‘‘အာဂမေတိ, အာဂမယတိ, အာဂမေန္တော, အာဂမယမာနော’’တိ သုဒ္ဓကတ္တုရူပါနိ ဘဝန္တိ။
တတ္ထ အာဂမေတီတိ မုဟုတ္တံ အဓိဝါသေတီတိ အတ္ထော။ ဃမ္မတီတိ ဂစ္ဆတိ။ အာဂစ္ဆတီတိ အာယာတိ။ ဥဂ္ဂစ္ဆတီတိ ဥယျာတိ ဥဒ္ဓံ ဂစ္ဆတိ။ အတိဂစ္ဆတီတိ အတိက္ကမိတွာ ဂစ္ဆတိ။ ပဋိဂစ္ဆတီတိ ပုန ဂစ္ဆတိ။ အဝဂစ္ဆတီတိ ဇာနာတိ။ အဓိဂစ္ဆတီတိ လဘတိ ဇာနာတိ ဝါ။ အနုဂစ္ဆတီတိ ပစ္ဆတော ဂစ္ဆတိ။ ဥပဂစ္ဆတီတိ သမီပံ ဂစ္ဆတိ။ အပဂစ္ဆတီတိ အပေတိ။ ဝိဂစ္ဆတီတိ ဝိဂမတိ။ နိဂစ္ဆတီတိ လဘတိ။ ‘‘ယသံ ပေါသော နိဂစ္ဆတီ’’တိ ဣဒံ နိဒဿနံ။ နိဂ္ဂစ္ဆတီတိ နိက္ခမတိ။ သပ္ပတီတိ ဂစ္ဆတိ။ သံသပ္ပတီတိ သံသရန္တော ဂစ္ဆတိ။ ပရိသပ္ပတီတိ သမန္တတော ဂစ္ဆတိ။
ဣဒါနိ ပန ဝိညူနံ သာဋ္ဌကထေ တေပိဋကေ ဗုဒ္ဓဝစနေ ပရမကောသလ္လဇနနတ္ထံ သပ္ပယောဂံ ပဒမာလံ ကထယာမ။ သေယျထိဒံ? သော ဂစ္ဆတိ, တေ ဂစ္ဆန္တိ, ဂစ္ဆရေ။ တွံ ဂစ္ဆသိ, တုမှေ ဂစ္ဆထ။ အဟံ ဂစ္ဆာမိ, မယံ ဂစ္ဆာမ။ သော ဂစ္ဆတေ, တေ ဂစ္ဆန္တေ။ တွံ ဂစ္ဆသေ, တုမှေ ဂစ္ဆဝှေ။ အဟံ ဂစ္ဆေ, မယံ ဂစ္ဆာမှေ။ ဝတ္တမာနာယ ရူပါနိ။
သော ဂစ္ဆတု, တေ ဂစ္ဆန္တု။ တွံ ဂစ္ဆာဟိ, ဂစ္ဆ, ဂစ္ဆဿု, တုမှေ ဂစ္ဆထ။ အဟံ ဂစ္ဆာမိ, မယံ ဂစ္ဆာမ။ သော ဂစ္ဆတံ, တေ ဂစ္ဆန္တံ။ တွံ ဂစ္ဆဿု, တုမှေ ဂစ္ဆဝှော။ အဟံ ဂစ္ဆေ, မယံ ဂစ္ဆာမသေ။ ပဉ္စမိယာ ရူပါနိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၂၀၄။)သော ဂစ္ဆေယျ, ဂစ္ဆေ, တေ ဂစ္ဆေယျုံ။ တွံ ဂစ္ဆေယျာသိ, တုမှေ ဂစ္ဆေယျာထ။ အဟံ ဂစ္ဆေယျာမိ, မယံ ဂစ္ဆေယျာမ, ဂစ္ဆေမု။ သော ဂစ္ဆေထ, တေ ဂစ္ဆေရံ။ တွံ ဂစ္ဆေထော, တုမှေ ဂစ္ဆေယျာဝှော။ အဟံ ဂစ္ဆေယျံ, မယံ ဂစ္ဆေယျာမှေ။ သတ္တမိယာ ရူပါနိ။
သော ဂစ္ဆ, တေ ဂစ္ဆု။ တွံ ဂစ္ဆေ, တုမှေ ဂစ္ဆိတ္ထ, ဂဉ္ဆိတ္ထ။ အဟံ ဂစ္ဆံ, မယံ ဂစ္ဆိမှ, ဂဉ္ဆိမှ။ သော ဂစ္ဆိတ္ထ, ဂဉ္ဆိတ္ထ, တေ ဂစ္ဆိရေ။ တွံ ဂစ္ဆိတ္ထော, တုမှေ ဂစ္ဆိဝှော။ အဟံ ဂစ္ဆိံ, ဂဉ္ဆိံ, မယံ ဂစ္ဆိမှေ။ ပရောက္ခာယ ရူပါနိ။
သော အဂစ္ဆာ, တေ အဂစ္ဆူ။ တွံ အဂစ္ဆေ, တုမှေ အဂစ္ဆထ။ အဟံ အဂစ္ဆံ, မယံ အဂစ္ဆမှာ။ သော အဂစ္ဆထ, တေ အဂစ္ဆတ္ထုံ။ တွံ အဂစ္ဆသေ, တုမှေ အဂစ္ဆိဝှံ။ အဟံ အဂစ္ဆံ, မယံ အဂစ္ဆိမှေ။ အဇ္ဇတနိယာ ရူပါနိ။
သော ဂစ္ဆိဿတိ, တေ ဂစ္ဆိဿန္တိ။ တွံ ဂစ္ဆိဿသိ, တုမှေ ဂစ္ဆိဿထ။ အဟံ ဂစ္ဆိဿာမိ, မယံ ဂစ္ဆိဿာမ။ သော ဂစ္ဆိဿတေ, တေ ဂစ္ဆိဿန္တေ။ တွံ ဂစ္ဆိဿသေ, တုမှေ ဂစ္ဆိဿဝှေ။ အဟံ ဂစ္ဆိဿံ, မယံ ဂစ္ဆိဿာမှေ။ ဘဝိဿန္တိယာ ရူပါနိ။
သော အဂစ္ဆိဿာ, တေ အဂစ္ဆိဿံသု။ တွံ အဂစ္ဆိဿေ, တုမှေ အဂစ္ဆိဿထ။ အဟံ အဂစ္ဆိဿံ, မယံ အဂစ္ဆိဿာမှာ။ သော အဂစ္ဆိဿထ, တေ အဂစ္ဆိဿိသု။ တွံ အဂစ္ဆိဿသေ, တုမှေ အဂစ္ဆိဿဝှေ။ အဟံ အဂစ္ဆိဿံ, မယံ အဂစ္ဆိဿာမှသေ။ ကာလာတိပတ္တိယာ ရူပါနိ။
တတ္ထ အဇ္ဇတနိယာ ကာလာတိပတ္တိယာ စ အကာရာဂမံ သဗ္ဗေသု ပုရိသေသု သဗ္ဗေသု ဝစနေသု လဗ္ဘမာနမ္ပိ သာသနေ အနိယတံ ဟုတွာ လဗ္ဘတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တထာ ဟိ ‘‘အဂစ္ဆိ, ဂစ္ဆိ, အဂစ္ဆိဿာ, ဂစ္ဆိဿာ’’တိအာဒိနာ ဒွေ ဒွေ ရူပါနိ ဒိဿန္တိ။ ဂမတိ, ဂမန္တိ။ ဂမတု, ဂမန္တု။ ဂမေယျ။ ဂမေယျုံ။ သေသံ သဗ္ဗံ ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗံ။
(နီတိ၊ဓာ၊၂၀၅။)ဣဒါနိ ပရောက္ခာဟိယျတ္တနဇ္ဇတနီသု ဝိသေသော ဝုစ္စတေ – သော ပုရိသော မဂ္ဂံ ဂ, သာ ဣတ္ထီ ဃရ’မာဂ။ တေ မဂ္ဂံ ဂု, တာ ဃရ’မာဂု။ ဧကာရဿ အကာရာဒေသံ တွံ မဂ္ဂံ ဂ, တွံ ဃရ’’မာဂ။ တုမှေ မဂ္ဂံ ဂုတ္ထ, တုမှေ ဃရ’မာဂုတ္ထ။ အဟံ မဂ္ဂံ ဂံ, အဟံ ဃရ’မာဂံ။ အဟံ တံ ပုရိသံ အနွဂံ, မယံ မဂ္ဂံ ဂုမှ, မယံ ဃရံ အာဂုမှ, မယံ တံ ပုရိသံ အနွဂုမှ။ အယံ တာဝ ပရောက္ခာယ ဝိသေသော။
‘‘သော မဂ္ဂံ အဂမာ, တေ မဂ္ဂံ အဂမူ’’ ဣစ္စာဒိ ဟိယျတ္တနိယာ ရူပံ။ ‘‘သော အဂမိ, တေ အဂမုံ, တေ ဂုံ’’ ဣစ္စာဒိ အဇ္ဇတနိယာ ရူပံ။
ဣဒါနိ တေသံ ပဒရူပါနိ ပါကဋီကရဏတ္ထံ ကိဉ္စိ သုတ္တံ ကထယာမ – ‘‘သောပါဂါ သမိတိံ ဝနံ။ အထေတ္ထ ပဉ္စမော အာဂါ။ အာဂုံ ဒေဝါ ယသဿိနော။ မာဟံ ကာကောဝ ဒုမ္မေဓော, ကာမာနံ ဝသမနွဂံ။ အဂမာ ရာဇဂဟံ ဗုဒ္ဓါ။ ဝင်္ကံ အဂမု ပဗ္ဗတံ။ ဗြာဟ္မဏာ ဥပဂစ္ဆု မ’’န္တိ ဧဝမာဒီနိ ဘဝန္တိ။
ဂ ဂု ဂ ဂုတ္ထ ဂံ ဂုမှ၊ အဂု အဂမု အဂမုံ။
အဂမာ’ဂမိ ဂစ္ဆန္တိ၊ အာဒိဘေဒံ မနေ ကရေ။
(နီတိ၊ဓာ၊၂၀၆။)ဣဒါနိ နာမိကပဒါနိ ဝုစ္စန္တေ – ဂတော, ဂန္တာ, ဂစ္ဆံ, ဂစ္ဆန္တီ, ဂစ္ဆန္တံ ကုလံ, သဟဂတံ, ဂတိ, ဂမနံ, ဂမော, အာဂမော, အဝဂမော, ဂန္တဗ္ဗံ, ဂမနီယံ, ဂမ္မံ, ဂမ္မမာနံ, ဂမိယမာနံ, ဂေါ, မာတုဂါမော, ဟိင်္ဂု, ဇဂု, ဣန္ဒဂူ, မေဓဂေါ ဣစ္စာဒီနိ, ကာရိတေ – ဂစ္ဆာပေတိ, ဂစ္ဆာပယတိ, ဂစ္ဆေတိ, ဂစ္ဆယတိ, ဂမ္မေတိ။ ကမ္မေ – ဂမ္မတိ, ဂမိယတိ, အဓိဂမ္မတိ, အဓိဂမိယတိ။ တုမန္တာဒိတ္တေ ‘‘ဂန္တုံ, ဂမိတုံ, ဂန္တွာ, ဂန္တွာန, ဂမိတွာ, ဂမိတွာန, ဂမိယ, ဂမိယာန, ဂမ္မ, အာဂမ္မ, အာဂန္တွာ, အဓိဂမ္မ, အဓိဂန္တွာ’’ ဣစ္စာဒီနိ။ သပ္ပဓာတုဿ ပန ‘‘သပ္ပော, သပ္ပိနီ, ပီဌသပ္ပီ, သပ္ပိ’’ ဣစ္စာဒီနိ ရူပါနိ ဘဝန္တိ။
တတ္ထ သဟဂတသဒ္ဒေါ တဗ္ဘာဝေ ဝေါကိဏ္ဏေ နိဿယေ အာရမ္မဏေ သံသဋ္ဌေတိ ဣမေသု အတ္ထေသု ဒိဿတိ။ တတ္ထ ‘‘ယာယံ တဏှာ ပေါနောဗ္ဘဝိကာ နန္ဒိရာဂသဟဂတာ’’တိ တဗ္ဘာဝေ ဝေဒိတဗ္ဗော, နန္ဒိရာဂဘူတာတိ အတ္ထော။ ‘‘ယာယံ ဘိက္ခဝေ ဝီမံသာ ကောသဇ္ဇသဟဂတာ ကောသဇ္ဇသမ္ပယုတ္တာ’’တိ ဝေါကိဏ္ဏေ ဝေဒိတဗ္ဗော, အန္တရန္တရာ ဥပ္ပဇ္ဇမာနေန ကောသဇ္ဇေန ဝေါကိဏ္ဏာတိ အယမေတ္ထ အတ္ထော။ ‘‘အဋ္ဌိကသညာသဟဂတံ သတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂံ ဘာဝေတီ’’တိ နိဿယေ ဝေဒိတဗ္ဗော, အဋ္ဌိကသညံ နိဿာယ အဋ္ဌိကသညံ ဘာဝေတွာ ပဋိလဒ္ဓန္တိ အတ္ထော။ ‘‘လာဘီ ဟောတိ ရူပသဟဂတာနံ ဝါ သမာပတ္တီနံ အရူပသဟဂတာနံ ဝါ’’တိ အာရမ္မဏေ, ရူပါရူပါရမ္မဏာနန္တိ အတ္ထော။ ‘‘ဣဒံ သုခံ ဣမာယ ပီတိယာ သဟဂတံ သဟဇာတံ သမ္ပယုတ္တ’’န္တိ သံသဋ္ဌေ, ဣမိဿာ ပီတိယာ သံသဋ္ဌန္တိ အတ္ထော။ ဧတ္ထေတံ ဝုစ္စတိ –
တဗ္ဘာဝေ စေဝ ဝေါကိဏ္ဏေ၊ နိဿယာရမ္မဏေသု စ။
သံသဋ္ဌေ စ သဟဂတ-သဒ္ဒေါ ဒိဿတိ ပဉ္စသု။
ဂတီတိ ဂတိဂတိ နိဗ္ဗတ္တိဂဘိ အဇ္ဈာသယဂတိ ဝိဘဝဂတိ နိပ္ဖတ္တိဂတိ ဉာဏဂတီတိ ဗဟုဝိဓာ ဂတိ နာမ။
(နီတိ၊ဓာ၊၂၀၇။)တတ္ထ ‘‘တံ ဂတိံ ပေစ္စ ဂစ္ဆာမီ’’တိ စ ‘‘ယဿ ဂတိံ န ဇာနန္တိ, ဒေဝါ ဂန္ဓဗ္ဗမာနုသာ’’တိ စ အယံ ဂတိဂတိနာမ။ ‘‘ဣမေသံ ခေါ အဟံ ဘိက္ခူနံ သီလဝန္တာနံ နေဝ ဇာနာမိ ဂတိံဝါ အဂတိံဝါ’’တိ အယံ နိဗ္ဗတ္တိဂတိ နာမ။ ‘‘ဧဝံ ခေါ တေ အဟံ ဗြဟ္မေ ဂတိဉ္စ ဇာနာမိ ဇုတိဉ္စ ဇာနာမီ’’တိ အယံ အဇ္ဈာသယဂတိ နာမ။ ‘‘ဝိဘဝေါ ဂတိ ဓမ္မာနံ, နိဗ္ဗာနံ အရဟတော ဂတီ’’တိ အယံ ဝိဘဝဂတိ နာမ။ ‘‘ဒွေ ဂတိယော ဘဝန္တိ အနညာ’’တိ အယံ နိပ္ဖတ္တိဂတိ နာမ။ ‘‘တံ တတ္ထ ဂတိမာ ဓိဘိမာ’’တိ စ ‘‘သုန္ဒရံ နိဗ္ဗာနံ ဂတော’’တိ စ အယံ ဉာဏဂတိ နာမ။ ဧတ္ထေတံ ဝုစ္စတိ –
ဂတိဂတျဉ္စ နိဗ္ဗတျံ၊ ဝိဘဝဇ္ဈာသယေသု စ။
နိပ္ဖတ္တိယဉ္စ ဉာဏေ စ၊ ဂတိသဒ္ဒေါ ပဝတ္တတိ။
ဂစ္ဆတီတိ ဂေါ။ မာတုယာ သမဘာဝံ မိဿီဘာဝဉ္စ ဂစ္ဆတိ ပါပုဏာတီတိ မာတုဂါမော။ ရောဂံ ဟိံသန္တံ ဂစ္ဆတီတိ ဟိင်္ဂု။
ဣမာနိ တဿ နာမာနိ
ဟိင်္ဂု ဟိင်္ဂုဇတုစ္စေဝ၊ တထာ ဟိင်္ဂုသိပါဋိကာ။
ဟိင်္ဂုဇာတီတိ ကထိတာ၊ ဝိနယဋ္ဌကထာယ ဟိ။
ဇဂူတိ စုတိတော ဇာတိံ ဂစ္ဆတီတိ ဇဂု။ ဣန္ဒြိယေန ဂစ္ဆတီတိ ဣန္ဒဂူ။ အထ ဝါ ဣန္ဒဘူတေန ကမ္မုနာ ဂစ္ဆတီတိ ဣန္ဒဂု။ ‘‘ဟိန္ဒဂူ’’တိပိ ပါဠိ။ တတ္ထ ဟိန္ဒန္တိ မရဏံ။ တံ ဂစ္ဆတီတိ ဟိန္ဒဂူ။ သဗ္ဗမေတံ သတ္တာဓိဝစနံ, လိင်္ဂတော ပုလ္လိင်္ဂံ။ မေဓဂေါတိ အတ္တနော နိဿယဉ္စ ပရဉ္စ မေဓမာနော ဟိံသမာနော ဂစ္ဆတိ ပဝတ္တတီတိ မေဓဂေါ, ကလဟော။ ‘‘တတော သမ္မန္တိ မေဓဂါ’’တိ ဧတ္ထ ဟိ ကလဟော မေဓဂသဒ္ဒေန ဘဂဝတာ ဝုတ္တော။ ဂမိတွာတိ ဧတ္ထ –
‘‘ဣသိဝှယံ ဂမိတွာန၊ ဝိနိတွာ ပဉ္စဝဂ္ဂိယေ။
တတော ဝိနေသိ ဘဂဝါ၊ ဂန္တွာ ဂန္တွာ တဟိံ တဟိ’’န္တိ
(နီတိ၊ဓာ၊၂၀၈။)အယံ ပါဠိ နိဒဿနံ။ သပ္ပောတိ သပ္ပတီတိ သပ္ပော, သံသပ္ပန္တော ဂစ္ဆတီတိ အတ္ထော။ တေနာဟ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ‘‘ယော ကာမေ ပရိဝဇ္ဇေတိ, သပ္ပဿေဝ ပဒါသိရော’’တိ ဣမိဿာ ပါဠိယာ နိဒ္ဒေသေ ‘‘သပ္ပော ဝုစ္စတိ အဟိ။ ကေနဋ္ဌေန သပ္ပော? သံသပ္ပန္တော ဂစ္ဆတီတိ သပ္ပော။ ဘုဇန္တော ဂစ္ဆတီတိ ဘုဇဂေါ။ ဥရေန ဂစ္ဆတီတိ ဥရဂေါ။ ပန္နသိရော ဂစ္ဆတီတိ ပန္နဂေါ။ သရီရေန သပ္ပတီတိ သရီသပေါ။ ဗိလေ သယတီတိ ဗိလာသယော။ ဒါဌာ တဿ အာဝုဓောတိ ဒါဌာဝုဓော။ ဝိသံ တဿဃောရန္တိ ဃောရဝိသော။ ဇိဝှာ တဿ ဒုဝိဓာတိ ဒုဇိဝှော။ ဒွီဟိ ဇိဝှာဟိ ရသံ သာယတီတိ ဒွိရသညူ’’တိ။ သပ္ပိနီတိ ဥရဂီ။ ပီဌသပ္ပီတိ ပီဌေန သပ္ပတိ ဂစ္ဆတီတိ ပီဌသပ္ပီ, ပင်္ဂုဠော။ သပ္ပီတိ ယော န ပရိဘုဉ္ဇတိ, တဿ ဗလာယုဝဍ္ဎနတ္ထံ သပ္ပတိ ဂစ္ဆတိ ပဝတ္တတီတိ သပ္ပိ, ဃတံ။
သက္က ဋေက လင်္ဃ ဂတျတ္တာ။ သက္ကတိ, နိသက္ကတိ, ပရိသက္ကတိ။ နိသက္ကော, ပရိသက္ကနံ။ ဋေကတိ။ ဋီကာ။ လင်္ဃတိ, ဥလ္လင်္ဃတိ, ဩလင်္ဃတိ, လင်္ဃကော, ဥလ္လင်္ဃိကာ ပီတိ။
ကေ ရေ ဂေ သဒ္ဒေ။ ကာယတိ။ ရာယတိ။ ဂါယတိ။ ဇာတကံ။ ရာ။ ဂီတံ။ ကာယိတုံ။ ရာယိတုံ, ဂါယိတုံ။ ကာယိတွာ။ ရာယိတွာ။ ဂါယိတွာ။
တတ္ထ ဇာတကန္တိ ဇာတံ ဘူတံ အတီတံ အတ္တနော စရိတံ ကာယတိ ကထေတိ ဘဂဝါ ဧတေနာတိ ဇာတကံ။ ဇာတကပါဠိ ဟိ ဣဓ ဇာတကန္တိ ဝုတ္တံ။ အညတြ ပန ဇာတံ ဧဝံ ဇာတကန္တိ ဂဟေတဗ္ဗာ။ တထာ ဟိ ဇာတကသဒ္ဒေါ ပရိယတ္တိယမ္ပိ ဝတ္တတိ ‘‘ဣတိဝုတ္တကံ ဇာတကံ အဗ္ဘုတဓမ္မ’’န္တိအာဒီသု, ဇာတိယမ္ပိ ဝတ္တတိ ‘‘ဇာတကံ သမောဓာနေသီ’’တိအာဒီသု။ ရာ ဝုစ္စတိ သဒ္ဒေါ။ ဂီတန္တိ ဂါယနံ။
(နီတိ၊ဓာ၊၂၀၉။)ခေ ဇေ သေ ခယေ။ ခါယတိ။ ဇာယတိ။ သာယတိ။ ခယံ ဂစ္ဆတီတိ အတ္ထော။
ဧတ္ထ ပန သိယာ ‘‘နနု စ ဘော ခါယတီတိ ပဒဿ ခါဒတီတိ ဝါ ပညာယတီတိ ဝါ အတ္ထော ဘဝတိ, တထာ ဇာယတီတိ ပဒဿ နိဗ္ဗတ္တတီတိ အတ္ထော, သာယတီတိ ပဒဿ ရသံ အဿာဒေတီတိ အတ္ထော, ဧဝံ သန္တေ ဘော ကသ္မာ ဣဓ ဧဝံ အတ္ထော တုမှေဟိ ကထိယတီ’’တိ? သစ္စံ, ဓာတူနန္တု အနေကတ္ထတ္တာ ဧဝံ အတ္ထော ကထေတုံ လဗ္ဘတိ။ တထာ ဟိ ‘‘အပ္ပဿုတာယံ ပုရိသော, ဗလိဗဒ္ဒေါဝ ဇီရတီ’’တိ ဧတ္ထ ဇီရတီတိ အယံ သဒ္ဒေါ ဇရံ ပါပုဏာတီတိ အတ္ထံ အဝတွာ ဝဍ္ဎတီတိ အတ္ထမေဝ ဝဒတိ, ဧဝံ သမ္ပဒမိဒံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။
ဂု ဃု ကု ဥ သဒ္ဒေ။ ဂဝတိ။ ဃဝတိ။ ကဝတိ။ အဝတိ။
ခု ရု ကု သဒ္ဒေ။ ခေါတိ။ ရောတိ။ ကောတိ။
စု ဇု ပု ပ္လု ဂါ သေ ဂတိယံ။ စဝတိ။ ဇဝတိ။ ပဝတိ။ ပ္လဝတိ။ ဂါတိ။ သေတိ။ စဝနံ, စုတိ။ ဇဝနံ, ဇဝေါ။ ပဝနံ, ပ္လဝနံ။ ဂါနံ။ သေတု။ ပေါတော။ ပ္လဝေါ။
ဧတ္ထ ဂါနန္တိ ဂမနံ။ ပေါတောတိ ပဝတိ ဂစ္ဆတိ ဥဒကေ ဧတေနာတိ ပေါတော, နာဝါ။ တထာ ပ္လဝတိ န သီဒတီတိ ပ္လဝေါ, နာဝါ ဧဝ။ ‘‘ဘိန္နပ္လဝေါ သာဂရဿေဝ မဇ္ဈေ’’တိ ဟိ ဇာတကပါဠိ ဒိဿတိ။ ‘‘နာဝါ, ပေါတော, ပ္လဝေါ, ဇလယာနံ, တရဏ’’န္တိ နာဝါဘိဓာနာနိ။
ဓေ ထေ သဒ္ဒသံဃာတေသု။ ဓာယတိ။ ထာယတိ။ ဘာဝေ – ဓိယတိ, ထိယတိ။ ဣတ္ထီ။ ထီ။
ဒေ တေ ပါလနေ။ ဒါယတိ။ ဒယာ။ တာဏံ။
ရာ လာ အာဒါနေ။ ရာတိ။ လာတိ။
အတိ အဒိ ဗန္ဓနေ။ အန္တတိ။ အန္ဒတိ။ အန္တံ။ အန္ဒု။
(နီတိ၊ဓာ၊၂၁၀။)ဇုတသုဘ ရုစ ဒိတ္တိယံ။ ဇောတတိ။ သောဘတိ။ ရောစတိ, ဝိရောစတိ။
အက အဂ ကုဋိလာယံ ဂတိယံ။ အကတိ။ အဂတိ။
နာထ နာဓ ယာစနောပတာပိဿရိယာသီသာသု။ နာထတိ။ နာဓတိ။
သလ ဟုလ စလ ကမ္ပနေ။ သလတိ။ ဟုလတိ။ စလတိ။ ကုသလံ။
(နီတိ၊ဓာ၊၂၁၁။)ဧတ္ထ စ ကုစ္ဆိတေ ပါပကေ ဓမ္မေ သလယတီတိ ကုသလံ, ဟေတုကတ္တုဝသေနိဒံ နိဗ္ဗစနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တထာ ဟိ အဋ္ဌသာလိနိယံ ‘‘ကုစ္ဆိတေ ပါပကေ ဓမ္မေ သလယန္တိ စလယန္တိ ကမ္ပေန္တိ ဝိဒ္ဓံသေန္တီတိ ကုသလာ’’တိ ဟေတုကတ္တုဝသေန အတ္ထော ကထိတော။ ဣဒံ သလဓာတုဝသေန ကုသလသဒ္ဒဿ နိဗ္ဗစနံ။ အညေသမ္ပိ ဓာတူနံ ဝသေန ကုသလသဒ္ဒဿ နိဗ္ဗစနံ ဘဝတိ။ တထာ ဟိ အဋ္ဌသာလိနိယံ အညာနိပိ နိဗ္ဗစနာနိ ဒဿိတာနိ။ ကထံ? ‘‘ကုစ္ဆိတေန ဝါ အာကာရေန သယန္တီတိ ကုသာ, တေ အကုသလဓမ္မသင်္ခါတေ ကုသေ လုနန္တိ ဆိန္ဒန္တီတိ ကုသလာ။ ကုစ္ဆိတာနံ ဝါ သာနတော တနုကရဏတော ဉာဏံ ကုသံ နာမ, တေန ကုသေန လာတဗ္ဗာတိ ကုသလာ, ဂဟေတဗ္ဗာ ပဝတ္တေတဗ္ဗာတိ အတ္ထော။ ယထာ ဝါ ကုသာ ဥဘယဘာဂဂတံ ဟတ္ထပ္ပဒေသံ လုနန္တိ, ဧဝမိမေပိ ဥပ္ပန္နာနုပ္ပန္နဘာဝေန ဥဘယဘာဂဂတံ ကိလေသပက္ခံ လုနန္တိ, တသ္မာ ကုသာ ဝိယ လုနန္တီတိပိ ကုသလာ’’တိ။ ဧဝံ အညာနိပိ နိဗ္ဗစနာနိ ဒဿိတာနိ။ တတြ ‘‘ဓမ္မာ’’ ဣတိ ပဒါပေက္ခံ ကတွာ တဒနုရူပလိင်္ဂဝစနဝသေန ‘‘ကုသလာ’’တိ နိဒ္ဒေသော ကတော, ဣဓ ပန သာမညနိဒ္ဒေသဝသေန ‘‘ကုသလ’’န္တိ နပုံသကေကဝစနနိဒ္ဒေသော အမှေဟိ ကတော။ ပုညဝါစကော ဟိ ကုသလသဒ္ဒေါ အာရောဂျဝါစကော စ ဧကန္တေန နပုံသကလိင်္ဂေါ, ဣတရတ္ထဝါစကော ပန တိလိင်္ဂိကော, ယထာ ကုသလော ဖဿော, ကုသလာ ဝေဒနာ။ ကုသလံ စိတ္တန္တိ။ ကုသလသဒ္ဒေါ ဣမသ္မိံ ဘူဝါဒိဂဏေ လာဓာတုသလဓာတုဝသေန နိပ္ဖတ္တိံ ဂတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣတိ ဘူဝါဒိဂဏေ သမောဓာနဂတဓာတုယော သမတ္တာ။
ဣစ္စေဝံ –
ဝိတ္ထာရတော စ သင်္ခေပါ၊ ဘူဝါဒီနံ ဂဏော မယာ။
ယော ဝိဘတ္တော သဥဒ္ဒေသော၊ သနိဒ္ဒေသော ယထာရဟံ။
ဥပသဂ္ဂနိပါတေဟိ၊ နာနာအတ္ထယုတေဟိ စ။
ယောဇေတွာန ပဒါနေတ္ထ၊ ဒဿိတာနိ ဝိသုံ ဝိသုံ။
ပါဠိနိဒဿနာဒီဟိ၊ ဒဿိတာနိ သဟေဝ တု။
တျာဒျန္တာနိ စ ရူပါနိ၊ သျာနျန္တာနိ စ သဗ္ဗသော။
ပဒါနံ သဒိသတ္တဉ္စ၊ တထာ ဝိသဒိသတ္တနံ။
စောဒနာပရိဟာရေဟိ၊ သဟိတော စတ္ထနိစ္ဆယော။
အတ္ထုဒ္ဓါရော’ဘိဓာနဉ္စ၊ လိင်္ဂတ္တယဝိမိဿနံ။
အဘိဓေယျကလိင်္ဂေသု၊ သဝိသေသပဒါနိ စ။
နာနာပဒဗဟုပ္ပဒ-သမောဓာနဉ္စ ဒဿိတံ။
ရူဠှီသဒ္ဒါဒယော စေဝ၊ သုဝိဘတ္တာ အနာကုလာ။
သဗ္ဗနာမံ သဗ္ဗနာမ-သဒိသာနိ ပဒါနိ စ။
နာနာပဒေဟိ ယောဇေတုံ၊ ဒဿိတာနိ ယထာရဟံ။
တုမန္တာနိ စ ရူပါနိ၊ တွာဒျန္တာနိ စ ဝိညူနံ။
ပိဋကေ ပါဋဝတ္ထာယ၊ သဗ္ဗမေတံ ပကာသိတံ။
ယေ သဒ္ဒနီတိမှိ ဣမံ ဝိဘာဂံ၊
ဇာနန္တိ သမ္မာ မုနိသာသနေ တေ။
အတ္ထေသု သဗ္ဗေသုပိ ဝီတကင်္ခါ၊
အစ္ဆမ္ဘိနော သီဟသမာ ဘဝန္တိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၂၁၂။)သုဘူတဘူရိံ ဝဒတာ နရာနံ။
ယော သဒ္ဒနီတိမှိ ဘုဝါဒိကဏ္ဍော၊
ဝုတ္တော မယာ တံ ဘဇထတ္ထကာမော။
ဣတိ နဝင်္ဂေ သာဋ္ဌကထေ ပိဋကတ္တယေ ဗျပ္ပထဂတီသု ဝိညူနံ
ကောသလ္လတ္ထာယ ကတေ သဒ္ဒနီတိပ္ပကရဏေ
ပန္နရသဟိ ပရိစ္ဆေဒေဟိ မဏ္ဍိတော ဘူဝါဒိဂဏော နာမ
သောဠသမော ပရိစ္ဆေဒေါ။
၁၇. ရုဓာဒိဆက္က
ရုဓာဒိဂဏိက
ဣတော ပရံ ပဝက္ခာမိ၊ ရုဓာဒိကဂဏာဒယော။
သာသနဿောပကာရာယ၊ ဂဏေ တု ဆဗ္ဗိဓေ ကထံ။
ရုဓိ အာဝရဏေ။ ရုဓိဓာတု အာဝရဏေ ဝတ္တတိ။ ဧတ္ထ အာဝရဏံ နာမ ပိဒဟနံ ဝါ ပရိရုန္ဓနံ ဝါ ပလိဗုဒ္ဓနံ ဝါ ဟရိတုံ ဝါ အပ္ပဒါနံ, သဗ္ဗမေတံ ဝဋ္ဋတိ။ ရုန္ဓတိ, ရုန္ဓိတိ, ရုန္ဓီတိ, ရုန္ဓေတိ, အဝရုန္ဓေတိ။ ကမ္မနိ – မဂ္ဂေါ ပုရိသေန ရုန္ဓိယတိ။ ရောဓော, ဩရောဓော, ဝိရောဓော, ပဋိဝိရောဓော, ဝိရုဒ္ဓါ, ပဋိဝိရုဒ္ဓါ, ပရိရုဒ္ဓါ။ ရုန္ဓိတုံ, ပရိရုန္ဓိတုံ။ ရုန္ဓိတွာ။ ပရိရုန္ဓိတွာ။
(နီတိ၊ဓာ၊၂၁၃။)တတြ ရောဓောတိ စာရကော။ သော ဟိ ရုန္ဓတိ ပဝေသိတာနံ ကုရူရကမ္မန္တာနံ သတ္တာနံ ဂမနံ အာဝရတီတိ ရောဓောတိ ဝုစ္စတိ။ ဩရောဓောတိ ရာဇုဗ္ဗရီ, သာ ပန ယထာကာမစာရံ စရိတုံ အပ္ပဒါနေန ဩရုန္ဓိယတိ အဝရုန္ဓိယတီတိ ဩရောဓော။ ဝိရောဓောတိ အနနုကူလတာ။ ပဋိဝိရောဓောတိ ပုနပ္ပုနံ အနနုကူလတာ။ ဝိရုဒ္ဓါတိ ဝိရောဓံ အာပန္နော။ ပဋိဝိရုဒ္ဓါတိ ပဋိသတ္တုဘာဝေန ဝိရောဓံ အာပန္နော။ ပရိရုဒ္ဓါတိ ဂဟဏတ္ထာယ သမ္ပရိဝါရိတော။ ဝုတ္တဉှိ ‘‘ယထာ အရီဟိ ပရိရုဒ္ဓါ, ဝိဇ္ဇန္တေ ဂမနေ ပထေ’’တိ။ အဝရုဒ္ဓါတိ ပဗ္ဗာဇိတော။
မုစ မောစနေ။ မိဂံ ဗန္ဓနာ မုဉ္စတိ။ မုဉ္စနံ, မောစနံ။ ဒုက္ခပ္ပမောစနံ, မောစော။
မောစောတိ စေတ္ထ အဋ္ဌိကကဒလီရုက္ခော။ မုဉ္စိတုံ။ မုဉ္စိတွာ။ ကာရိတေ ‘‘မောစေတိ, မောစေတုံ, မောစေတွာ’’တိအာဒီနိ။
ရိစ ဝိရေစနေ။ ရိဉ္စတိ။ ရိဉ္စနံ, ဝိရေစနံ, ဝိရေကော, ဝိရေစကော။ ရိဉ္စိတုံ။ ရိဉ္စိတွာ။
သိစ ပဂ္ဃရဏေ။ ဥဒကေန ဘူမိံ သိဉ္စတိ။ ပုတ္တံ ရဇ္ဇေ အဘိသိဉ္စိ။ အဘိသေကော။ မုဒ္ဓါဘိသိတ္တော ခတ္တိယော။ သိဉ္စ ဘိက္ခု ဣမံ နာဝံ, သိတ္တာ တေ လဟုမေဿတိ။ သိတ္တဋ္ဌာနံ။ သိဉ္စိတုံ။ သိဉ္စိတွာ။
ယုဇ ယောဂေ။ ယုဉ္ဇတိ, အနုယုဉ္ဇတိ။ ကမ္မနိ ‘‘ယုဉ္ဇိယတီ’’တိ ရူပါနိ။ ကေစိ ‘‘ယုဉ္ဇတေ’’တိ ဣစ္ဆန္တိ။ ယုဉ္ဇနံ, သံယောဂေါ, အနုယောဂေါ, ဘာဝနာနုယုတ္တော, သညောဂေါ, သညောဇနံ, အတ္ထယောဇနာ။ ဒီဃံ သန္တဿ ယောဇနံ။ ယုဉ္ဇိတုံ, အနုယုဉ္ဇိတုံ။ အနုယုဉ္ဇိတွာ။ ယောဇေတိ။ တတ္ထ သံယောဇနန္တိ ဗန္ဓနံ ကာမရာဂါဒိ။ ယောဇနန္တိ –
ဝိဒတ္ထိ ဒွါဒသင်္ဂုလျော၊ တဒွယံ ရတနံ မတံ။
သတ္တရတနိကာ ယဋ္ဌိ၊ ဥသဘံ ဝီသယဋ္ဌိကံ။
ဂါဝုတံ ဥသဘာသီတိ၊ ယောဇနံ စတုဂါဝုတံ။
(နီတိ၊ဓာ၊၂၁၄။)ဘုဇ ပါလနဗျဝဟရဏေသု။ ပါလနံ ရက္ခဏံ။ ဗျဝဟရဏံ အဇ္ဈောဟရဏံ။ ဘုဉ္ဇတိ, ပရိဘုဉ္ဇတိ, သံဘုဉ္ဇတိ။ ဒါသပရိဘောဂေန ပရိဘုဉ္ဇိ။ ကာရိတေ ‘‘ဘောဇေတိ ဘောဇယတီ’’တိအာဒီနိ ရူပါနိ။ ဘောဇနံ, သမ္ဘောဂေါ, မဟိဘုဇော, ဂါမဘောဇကော, ဥပဘောဂေါ, ပရိဘောဂေါ။ ဘုတ္တော ဩဒနော ဘဝတာ။ သစေ ဘုတ္တော ဘဝေယျာဟံ။ ဩဒနံ ဘုတ္တော ဘုတ္တဝါ ဘုတ္တာဝီ။ တုမန္တာဒိတ္တေ ‘‘ဘုဉ္ဇိတုံ, ပရိဘုဉ္ဇိတုံ, ဘောဇေတုံ, ဘောဇယိတုံ, ဘုဉ္ဇိတွာ, ဘုဉ္ဇိတွာန, ဘုဉ္ဇိယ, ဘုဉ္ဇိယာန, ဘောဇေတွာ, ဘောဇေတွာန, ဘောဇယိတွာ, ဘောဇယိတွာန’’ ဣစ္စာဒီနိ ပရိသဒ္ဒါဒီဟိ ဝိသေသိတဗ္ဗာနိ။
တတြ ဘုဉ္ဇတီတိ ဘတ္တံ ဘုဉ္ဇတိ, ဘောဇနီယံ ဘုဉ္ဇတိ။ တထာ ဟိ ‘‘ခါဒနီယံ ဝါ ဘောဇနီယံ ဝါ ခါဒတိ ဝါ ဘုဉ္ဇတိ ဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အပိစ ကဒါစိ ခါဒနီယေပိ ‘‘ဘုဉ္ဇတီ’’တိ ဝေါဟာရော ဒိဿတိ။ ‘‘ဖလာနိ ခုဒ္ဒကပ္ပာနိ, ဘုဉ္ဇ ရာဇ ဝရာဝရ’’န္တိ ဟိ ဝုတ္တံ။ ပရိဘုဉ္ဇတီတိ စီဝရံ ပရိဘုဉ္ဇတိ, ပိဏ္ဍပါတံ ပရိဘုဉ္ဇတိ, ဂိလာနပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရံ ပရိဘုဉ္ဇတိ, ပဋိသေဝတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တေနေဝ စ ပဋိသေဝတီတိ ပရိဘုဉ္ဇတီတိ အတ္ထော သံဝဏ္ဏိယတိ။ အပိစ ‘‘ကာမေ ဘုဉ္ဇတီ’’တိ စ ‘‘ပဉ္စကာမဂုဏေ ပရိဘုဉ္ဇတီ’’တိ စ ဒဿနတော ပန ဘုဉ္ဇနပရိဘုဉ္ဇနသဒ္ဒါ ပဋိသေဝနတ္ထေန ကတ္ထစိ သမာနတ္ထာပိ ဟောန္တီတိ အဝဂန္တဗ္ဗာ။ သံဘုဉ္ဇတီတိ သမ္ဘောဂံ ကရောတိ, ဧကတော ဝါသံ ကရောတီတိ အတ္ထော။ ဧတ္ထ သိယာ ‘‘နနု စ ဘော အတြ ဘုဇဓာတု ပါလနဗျဝဟရဏေသု ဝုတ္တော, သော ကထံ ဧတ္တကေသုပိ အတ္ထေသု ဝတ္တတီ’’တိ? ဝတ္တတေဝ, အနေကတ္ထာ ဟိ ဓာတဝေါ, တေ ဥပသဂ္ဂသဟာယေ လဘိတွာပိ အနေကတ္ထတရာဝ ဟောန္တိ။ ဣတော ပဋ္ဌာယ တုမန္တာဒီနိ ရူပါနိ န ဝက္ခာမ။ ယတ္ထ ပန ဝိသေသော ဒိဿတိ, တတ္ထ ဝက္ခာမ။
ကတိ ဆေဒနေ။ ကန္တတိ, ဝိကန္တတိ။ သလ္လကတ္တော။
ဘိဒိ ဝိဒါရဏေ။ ဘိန္ဒတိ။ အနာဂတတ္ထေ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘ဘေဇ္ဇိဿတိ, ဘိန္ဒိဿတီ’’တိ ဒွိဓာ ဘဝန္တိ ရူပါနိ။ ပါပကေ အကုသလေ ဓမ္မေ ဘိန္ဒတီတိ ဘိက္ခု။ တေနာဟ –
(နီတိ၊ဓာ၊၂၁၅။)‘‘န တေန ဘိက္ခု သော ဟောတိ၊ ယာဝတာ ဘိက္ခတေ ပရေ။
ဝိသံ ဓမ္မံ သမာဒါယ၊ ဘိက္ခု ဟောတိ န တာဝတာ။
ယောဓ ပုညဉ္စ ပါပဉ္စ၊ ဗာဟိတွာ ဗြဟ္မစရိယံ။
သင်္ခါယ လောကေ စရတိ၊ သဝေ ‘ဘိက္ခူ’တိ ဝုစ္စတီ’’တိ။
ဣဒဉ္စ ခီဏာသဝံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ, သေက္ခပုထုဇ္ဇနသမဏာပိ ယထာသမ္ဘဝံ ‘‘ဘိက္ခူ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတံ ပါပုဏန္တိယေဝ။ သံဃံ ဘိန္ဒတီတိ သံဃဘေဒကော။ ဒေဝဒတ္တေန သံဃော ဘိန္နော,။ ဘိန္ဒိယတီတိ ဘိန္နောတိ ဟိ နိဗ္ဗစနံ။ န တေ ကဋ္ဌာနိ ဘိန္နာနိ။ ဘိန္ဒတီတိ ဘေတ္တာ။
ဆိဒိ ဒွေဓာကရဏေ။ ဆိန္ဒတီတိ ဆေဒကော, ဧဝံ ဆေတ္တာ။ ကေသေ ဆေတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဆိန္ဒိယတီတိ ဆိန္နော။ ဆိန္နောပိ ရုက္ခော ပုနဒေဝ ရူဟတိ။ ဣဒံ ပန ဘိဒိဆိဒိဒွယံ ဒိဝါဒိဂဏံ ပတွာ ‘‘ဘိဇ္ဇတိ ဆိဇ္ဇတီ’’တိ သုဒ္ဓကတ္တုဝါစကံ ရူပဒွယံ ဇနေတိ, တသ္မာ ‘‘ဘိဇ္ဇတီတိ ဘိန္နော’’တိအာဒိနာ သုဒ္ဓကတ္တုဝသေနပိ နိဗ္ဗစနံ ကာတဗ္ဗံ။
တဒိ ဟိံသာနာဒရေသု။ တန္ဒတိ။ တန္ဒီ, တဒ္ဒု။ တဒ္ဒတိ ကစ္ဆု။
ဥဒိ ပသဝကိလေဒနေသု။ ပသဝနံ သန္ဒနံ။ ကိလေဒနံ တိန္ဒတာ။ ဥန္ဒတိ။ ဥန္ဒူရော, သမုဒ္ဒေါ။
ဝိဒ လာဘေ။ ဝိန္ဒတိ။ ဂေါဝိန္ဒော, ဝိတ္တိ။ ဧတ္ထ ဝိတ္တီတိ အနုဘဝနံ, ဝေဒနာ ဝါ။
ဝိဒ တုဋ္ဌိယံ။ ဝိန္ဒတိ, နိဗ္ဗိန္ဒတိ။ နိဗ္ဗိန္ဒနံ။ ဝိရဇ္ဇတိ။ နိဗ္ဗိန္ဒော ကာမရတိယာ။ ဝိတ္တိ, ဝိတ္တံ, ဝေဒေါ။ လဘတိ အတ္ထဝေဒံ ဓမ္မဝေဒံ။
(နီတိ၊ဓာ၊၂၁၆။)ဧတ္ထ ဝိတ္တီတိ သောမနဿံ။ ‘‘ဝိတ္တိ ဟိ မံ ဝိန္ဒတိ သုတ ဒိသွာ’’တိ ဟိ ဝုတ္တံ။ ဝိတ္တန္တိ ဝိတ္တိဇနနတ္တာ ဝိတ္တသင်္ခါတံ ဓနံ။ ဝေဒေါတိ ဂန္ထောပိ ဉာဏမ္ပိ သောမနဿမ္ပိ ဝုစ္စတိ။ ‘‘တိဏ္ဏံ ဝေဒါနံ ပါရဂူ’’တိအာဒီသု ဟိ ဂန္ထော ‘‘ဝေဒေါ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ‘‘ဗြာဟ္မဏံ ဝေဒဂုမဘိဇညာ အကိဉ္စနံ ကာမဘဝေ အသတ္တ’’န္တိအာဒီသု ဉာဏံ။ ‘‘ယေ ဝေဒဇာတာ ဝိစရန္တိ လောကေ’’တိအာဒီသု သောမနဿံ။
ဝေဒဂန္ထေ စ ဉာဏေ စ၊ သောမနဿေ စ ဝတ္တတိ။
ဝေဒသဒ္ဒေါ ဣမံ နာနာ-ဓာတုတော သမုဒီရယေ။
လိပ လိမ္ပနေ။ လိမ္ပတိ, လိမ္ပကော။ အဝလေပေါ။ အဝလေပေါတိ အဟင်္ကာရော။
လုပ အစ္ဆေဒနေ။ လုမ္ပတိ။ ဝိလုမ္ပကော, ဝိလုတ္တော ဝိလောပေါ။
ဝိလုမ္ပတေဝ ပုရိသော၊ ယာဝဿ ဥပကပ္ပတိ။
ယဒါ စညေ ဝိလုမ္ပန္တိ၊ သော ဝိလုတ္တော ဝိလုမ္ပတီတိ။
ပိသ စုဏ္ဏနေ။ ပိံသတိ။ ပိသကော။ ပိသုဏာ ဝါစာ။ အာဂမဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘အတ္တနော ပိယဘာဝံ ပရဿ စ သုညဘာဝံ ယာယ ဝါစာယ ဘာသတိ, သာ ပိသုဏာ ဝါစာ’’တိ ဝုတ္တံ, တံ နိရုတ္တိလက္ခဏေန ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။
ဟိသိ ဝိဟိံသာယံ။ ဟိံသတိ, ဝိဟိံသတိ။ ဟိံသကော။
အဟိံသကောတိ မေ နာမံ၊ ဟိံသကဿ ပုရေ သတော။
အဇ္ဇာဟံ သစ္စနာမောမှိ၊ န နံ ဟိံသာမိ ကိဉ္စနံ။
ဟိံသိတဗ္ဗံ ကိံသတီတိ သီဟော။ အာဒိအန္တက္ခရဝိပလ္လာသဝသေန သဒ္ဒသိဒ္ဓိ, ယထာ ‘‘ကန္တနဋ္ဌေန တက္က’’န္တိ။ ဝိဟေသကော, ဝိဟေသနံ။
(နီတိ၊ဓာ၊၂၁၇။)သုမ္ဘ ပဟာရေ။ ယော နော ဂါဝေါဝ သုမ္ဘတိ။ ပရိသုမ္ဘတိ။ သုမ္ဘောတိ။ အတြိမေ ပါဠိတော ပယောဂါ –
‘‘သံသုမ္ဘမာနာ အတ္တာနံ, ကာလမာဂမယာမသေ’’တိ စ,
‘‘ကေသဂ္ဂဟဏမုက္ခေပါ၊ ဘူမျာ စ ပရိသုမ္ဘနာ။
ဒတွာ စ နော ပက္ကမတိ၊ ဗဟုဒုက္ခံ အနပ္ပက’’န္တိ စ၊
‘‘ဘူမိံ သုမ္ဘာမိ ဝေဂသာ’’တိ စ။
အညတ္ထ ပန အညာပိ ဝုတ္တာ။ တာ ဣဓ အနုပပတ္တိတော န ဝုတ္တာ။ ကေစေတ္ထ မညေယျုံ, ယထာ ဘူဝါဒိဂဏေ ‘‘သကိ သင်္ကာယံ ခဇိ ဂတိဝေကလ္လေ’’တိအာဒီနံ ဓာတူနံ ပဋိလဒ္ဓဝဂ္ဂန္တဘာဝဿ နိဂ္ဂဟီတာဂမဿ ဝသေန ‘‘သင်္ကတိ ခဉ္ဇတီ’’တိ ရူပါနိ ဘဝန္တိ, တထာ ဣမသ္မိံ ရုဓာဒိဂဏေ ‘‘မုစ မောစနေ ကတိ ဆေဒနေ’’တိအာဒီနံ ဓာတူနံ ပဋိလဒ္ဓဝဂ္ဂန္တဘာဝဿ နိဂ္ဂဟီတာဂမဿ ဝသေန ‘‘မုဉ္စတိ ကန္တတီ’’တိအာဒီနိ ရူပါနိ ဘဝန္တိ။ ဧဝံ သန္တေ ကော ဣမေသံ တေသဉ္စ ဝိသေသောတိ? ဧတ္ထ ဝုစ္စတေ – ယေ ဘူဝါဒိဂဏသ္မိံ အနေကဿရာ အသံယောဂန္တာ ဣကာရန္တဝသေန နိဒ္ဒိဋ္ဌာ, တေ အာချာတတ္တဉ္စ နာမိကတ္တဉ္စ ပတွာ သုဒ္ဓကတ္တုဟေတုကတ္တုဝိသယေသု ဧကန္တတော နိဂ္ဂဟီတာဂမေန နိပ္ဖန္နရူပါ ဘဝန္တိ, န ကတ္ထစိပိ တေသံ ဝိနာ နိဂ္ဂဟီတာဂမေန ရူပပ္ပဝတ္တိ ဒိဿတိ။ တံ ယထာ? သင်္ကတိ, သင်္ကာ, ခဉ္ဇတိ, ခဉ္ဇော ဣစ္စာဒိ။ အယံ အနေကဿရာနံ ဣကာရန္တဝသေန နိဒ္ဒိဋ္ဌာနံ ဘူဝါဒိဂဏိကာနံ ဝိသေသော။
(နီတိ၊ဓာ၊၂၁၈။)ယေ စ ရုဓာဒိဂဏသ္မိံ အနေကဿရာ အသံယောဂန္တွာ အကာရန္တဝသေန ဝါ ဥကာရန္တဝသေန ဝါ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ, တေ အာချာတတ္တံ ပတွာ သုဒ္ဓကတ္တုဝိသယေယေဝ ဧကန္တတော နိဂ္ဂဟီတာဂမေန နိပ္ဖန္နရူပါ ဘဝန္တိ, န ဟေတုကတ္တုဝိသယေ။ နာမိကတ္တံ ပန သဟနိဂ္ဂဟီတာဂမေန ဝိနာ စ နိဂ္ဂဟီတာဂမေန နိပ္ဖန္နရူပါ ဘဝန္တိ။ ယတ္ထ ဝိနာ နိဂ္ဂဟီတာဂမေန နိပ္ဖန္နရူပါ, တတ္ထ သသံယောဂရူပါယေဝ ဘဝန္တိ။ တံ ယထာ? မုဉ္စတိ, မုဉ္စာပေတိ, မောစေတိ, မောစာပေတိ။ ဆိန္ဒာပေတိ။ ဆေဒေတိ, ဆေဒါပေတိ။ ဆိန္ဒနံ, ဆေဒေါ။ မုဉ္စနံ, မောစနံ။ ကန္တတိ, ကန္တနံ, သလ္လကတ္တော။ ပိဋ္ဌိမံသာနိ အတ္တနော, သာမံ ဥက္ကစ္စ ခါဒသိ ဣစ္စာဒီနိ။ တတ္ထ ဥက္ကစ္စာတိ ဥက္ကန္တိတွာ, ဆိန္ဒိတွာတိ အတ္ထော။
နနု စ ဘော ဧဝံ သန္တေ အာချာတနာမိကဘာဝံ ပတွာ သုဒ္ဓကတ္တုဟေတုကတ္တုဝိသယေသု ဧကန္တတော ပဋိလဒ္ဓနိဂ္ဂဟီတာဂမေဟိ သကိ ခဇိ အာဒီဟိယေဝ ရုဓာဒိဂဏိကေဟိ ဘဝိတဗ္ဗံ, န ပန မုစဆိဒိအာဒီဟီတိ? တန္န, မုစဆိဒိအာဒီဟိယေဝ ရုဓာဒိဂဏိကေဟိ ဘဝိတဗ္ဗံ ရုစဓာတုယာ သမာနဂတိကတ္တာ, တထာ ဟိ ယထာ ‘‘ရုန္ဓိဿ, ရုန္ဓယတိ, ရုန္ဓာပေတိ, ရုန္ဓနံ, ရောဓော, ဝိရောဓော’’တိအာဒီသု နိဂ္ဂဟီတာဂမာနိဂ္ဂဟီတာဂမဝသေန ဒွိပ္ပကာရာနိ ရူပါနိ ဒိဿန္တိ, တထာ မုစဆိဒိအာဒီနမ္ပီတိ။
နနု ကစ္စာယနေ နိဂ္ဂဟီတာဂမဿ နိစ္စဝိဓာနတ္ထံ ‘‘ရုဓာဒိတော နိဂ္ဂဟီတပုဗ္ဗဉ္စာ’’တိ လက္ခဏံ ဝုတ္တန္တိ? သစ္စံ, တံ ပန ကြိယာပဒတ္တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ယဒိ စ နာမိကပဒတ္တမ္ပိ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ဘဝေယျ, ‘‘ဝိရောဓော’’တိအာဒီနံ ဒဿနတော ဝါသဒ္ဒံ ပက္ခိပိတွာ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ, န စ ဝါသဒ္ဒံ ပက္ခိပိတွာ ဝုတ္တံ, တေန ဉာယတိ ကြိယာပဒတ္တံယေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၂၁၉။)နနု စ ဘော ဧဝံ သန္တေ သကိခဇိအာဒီနံ နိစ္စံ သနိဂ္ဂဟီတာဂမကြိယာပဒတ္တံယေဝ သန္ဓာယ ‘‘ရုဓာဒိတော နိဂ္ဂဟီတပုဗ္ဗဉ္စာ’’တိ ဣဒံ ဝုတ္တန္တိ သက္ကာ မန္တုန္တိ? န သက္ကာ, သကိခဇိအာဒီနံ ရုဓဓာတုယာ အသမာနဂတိကတ္တာ နာမိကတ္တေ ဒွိပ္ပကာရဿ အသမ္ဘဝတော။ တထာ ဟိ ယေသံ ယာ နာမိကတ္တေ နိဂ္ဂဟီတာဂမာနိဂ္ဂဟီတာဂမဝသေန ဒွိပ္ပကာရဝန္တတာ, သာ ဧဝ တေသံ ရုဓာဒိဂဏဘာဝဿ လက္ခဏံ။ တဉ္စ သကိခဇိအာဒီနံ နတ္ထိ။ ‘‘သင်္ကာ ခဉ္ဇော’’တိအာဒိနာ ဟိ နာမတ္တေ ဧကောယေဝ ပကာရော ဒိဿတိ သနိဂ္ဂဟီတာဂမော, ‘‘ကမု ပဒဝိက္ခေပေ’’ဣစ္စာဒီနံ ပန ‘‘ကမော, ကမနံ, စင်္ကမော, စင်္ကမန’’န္တိအာဒိနာ နာမိကတ္တေ ဒွိပ္ပကာရဝန္တတာသမ္ဘဝေပိ နိဂ္ဂဟီတာဂမဿ အဗ္ဘာသဝိသယေ ပဝတ္တတ္တာ သာ ဒွိပ္ပကာရဝန္တတာ ရုဓာဒိဂဏဘာဝဿ လက္ခဏံ န ဟောတိ, တသ္မာ အဗ္ဘာသဝိသယေ ပဝတ္တံ နိဂ္ဂဟီတာဂမံ ဝဇ္ဇေတွာ ယာ ဒွိပ္ပကာရဝန္တတာ, သာယေဝ ရုဓာဒိဂဏိကဘာဝဿ လက္ခဏန္တိ သန္နိဋ္ဌာနံ ကာတဗ္ဗံ။ အယံ နယော အတီဝ သုခုမော သမ္မာ မနသိ ကာတဗ္ဗော။
ရုဓာဒီ ဧတ္တကာ ဒိဋ္ဌာ၊ ဓာတဝေါ မေ ယထာဗလံ။
သုတ္တေသွညေပိ ပေက္ခိတွာ၊ ဂဏှဝှော အတ္ထယုတ္တိတောတိ။
ဒုဓာဒိဂဏောယံ။
ဒိဝါဒိဂဏိက
ဒိဝု ကီဠာဝိဇိဂိသာဗျဝဟာရဇုတိထုတိကန္တိဂတိသတ္တီသု။ ဧတ္ထ စ ကီဠာတိ လဠနာ, ဝိဟာရော ဝါ။ လဠနာတိ စ လဠိတာနုဘဝနဝသေန ရမဏံ။ ဝိဟာရော ဣရိယာပထပရိဝတ္တနာဒိနာ ဝတ္တနံ။ ဝိဇိဂိသာတိ ဝိဇယိစ္ဆာ။ ဗျဝဟာရောတိ ဝေါဟာရော။ ဇုတီတိ သောဘာ။ ထုတီတိ ထောမနာ။ ကန္တီတိ ကမနီယတာ။ ဂတီတိ ဂမနံ။ သတ္တီတိ သာမတ္ထိယံ။ ဣမေသု အတ္ထေသု ဒိဝုဓာတု ဝတ္တတိ။ ဒိဗ္ဗတိ။ ဒေဝေါ။ ဒေဝီ။ ဒေဝတာ။
(နီတိ၊ဓာ၊၂၂၀။)ဧတ္ထ ဒေဝေါတိ တိဝိဓာ ဒေဝါ သမ္မုတိဒေဝါ ဥပပတ္တိဒေဝါ ဝိသုဒ္ဓိဒေဝါတိ။ တေသု မဟာသမ္မတကာလတော ပဋ္ဌာယ လောကေန ‘‘ဒေဝါ’’တိ သမ္မတတ္တာ ရာဇရာဇကုမာရာဒယော သမ္မုတိဒေဝါ နာမ။ ဒေဝလောကေ ဥပပန္နာ ဥပပတ္တိဒေဝါ နာမ။ ခီဏာသဝါ ဝိသုဒ္ဓိဒေဝါ နာမ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ ‘‘သမ္မုတိဒေဝါ နာမ ရာဇာနော ဒေဝိယော ကုမာရာ။ ဥပပတ္တိဒေဝါ နာမ ဘုမ္မဒေဝေ ဥပါဒါယ တဒုတ္တရိဒေဝါ။ ဝိသုဒ္ဓိဒေဝါ နာမ ဗုဒ္ဓပစ္စေကဗုဒ္ဓခီဏာသဝါ’’တိ။
ဣဒံ ပနေတ္ထ နိဗ္ဗစနံ – ဒိဗ္ဗန္တိ ကာမဂုဏဈာနာဘိညာစိတ္တိဿရိယာဒီဟိ ကီဠန္တိ, တေသု ဝါ ဝိဟရန္တီတိ ဒေဝါ။ ဒိဗ္ဗန္တိ ယထာဘိလာသိတံ ဝိသယံ အပ္ပဋိဃာတေန ဂစ္ဆန္တီတိ ဒေဝါ။ ဒိဗ္ဗန္တိ ယထိစ္ဆိတနိပ္ဖာဒနေ သက္ကောန္တီတိ ဒေဝါ။ အထ ဝါ တံတံဗျသနနိတ္ထရဏတ္ထိကေဟိ သရဏံ ပရာယဏန္တိ ဒေဝနီယာ အဘိတ္ထဝနီယာတိ ဒေဝါ။ သောဘာဝိသေသယောဂေန ကမနီယာတိ ဝါ ဒေဝါ။
ဧတ္ထ စ ထုတိကန္တိ အတ္ထာ ကမ္မသာဓနဝသေန ဒဋ္ဌဗ္ဗာ, ကီဠာဒယော ဆ အတ္ထာ ကတ္တုသာဓနဝသေန။ ကေစိ ပန ‘‘ဒိဝု ကီဠာဝိဇိဂိသာဗျဝဟာရဇုတိထုတိဂတီသူ’’တိ ပဌန္တိ။ ကေစိ ‘‘ဂတီ’’တိ ပဒံ ဝိဟာယ ‘‘ဇုတိထုတီသူ’’တိ ပဌန္တိ။ ကေစိ ‘‘ထုတီ’’တိ ပဒံ ဝိဟာယ ‘‘ဇုတိဂတီသူ’’တိ ပဌန္တိ, ကေစိ ပန ဒိဝုဓာတုံ ‘‘သတ္တိထုတိက’’န္တိအတ္ထေပိ ဣစ္ဆန္တိ။ တေနာဟ အဘိဓမ္မဿ အနုဋီကာကာရော ‘‘ဒေဝသဒ္ဒေါ ယထာ ကီဠာဝိဇိဂိသာဝေါဟာရဇုတိဂတိအတ္ထော, ဧဝံ သတ္တိအဘိတ္ထဝကမနတ္ထောပိ ဟောတိ ဓာတုသဒ္ဒါနံ အနေကတ္ထဘာဝတော’’တိအာဒိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၂၂၁။)ဣဒံ ပန ယထာဝုတ္တေသု သမ္မုတိဒေဝါဒီသု ပစ္စေကံ နိဗ္ဗစနံ – ဒိဗ္ဗန္တိ ကီဠန္တိ အတ္တနော ဝိသယေ ဣဿရိယံ ကရောန္တီတိ ဒေဝါ, ရာဇာနော။ ဒိဗ္ဗန္တိ ကီဠန္တိ ပဉ္စဟိ ကာမဂုဏေဟိ, ပဋိပက္ခေ ဝါ ဝိဇေတုံ ဣစ္ဆန္တိ, ဝေါဟရန္တိ စ လောကဿ ယုတ္တာယုတ္တံ, ဇောတန္တိ ပရမာယ သရီရဇုတိယာ, ထောမိယန္တိ တဗ္ဘာဝတ္ထိကေဟိ, ကာမိယန္တိ ဒဋ္ဌုံ သောတုဉ္စ သောဘာဝိသေသယောဂေန, ဂစ္ဆန္တိ စ ယထိစ္ဆိတဋ္ဌာနံ အပ္ပဋိဟတဂမနေန, သက္ကောန္တိ စ အာနုဘာဝသမ္ပတ္တိယာ တံတံကိစ္စံ နိပ္ဖာဒေတုန္တိ ဒေဝါ, စာတုမဟာရာဇိကာဒယော။ ကီဠန္တိ ပရမာယ ဈာနကီဠာယ, ဝိဇေတုံ ဣစ္ဆန္တိ ပဋိပက္ခံ, ပရမသုခုမဉာဏဝိသေသဝိသယံ အတ္ထဉ္စ ဝေါဟရန္တိ, ဇောတန္တိ သဗ္ဗကိလေသဒေါသကလုသာဘာဝါ ပရမဝိသုဒ္ဓါယ ဉာဏဇုတိယာ, ထောမိယန္တိ စ ဝိညာတသဘာဝေဟိ ပရမနိမ္မလဂုဏဝိသေသယောဂတော, ကာမိယန္တိ စ အနုတ္တရပုညက္ခေတ္တတာယ ဒဋ္ဌုံ သောတုံ ပူဇိတုဉ္စ, ဂစ္ဆန္တိ စ အမတမဟာနိဗ္ဗာနံ အပစ္စာဂမနီယာယ ဂတိယာ, သက္ကောန္တိ စ စိတ္တာစာရံ ဉတွာ တေ တေ သတ္တေ ဟိတေ နိယောဇေတုံ အမတမဟာနိဗ္ဗာနသုခေ စ ပတိဋ္ဌာပေတုန္တိ ဒေဝါ, ဝိသုဒ္ဓိဒေဝါ။
ဒေဝသဒ္ဒ ‘‘ဝိဒ္ဓေ ဝိဂတဝလာဟကေ ဒေဝေ’’တိအာဒီသု အဇဋာကာသေ အာဂတော။ ‘‘ဒေဝေါ စ ထောကံ ထောကံ ဖုသာယတီ’’တိအာဒီသု မေဃေ။ ‘‘အယဉှိ ဒေဝ ကုမာရော’’တိအာဒီသု ခတ္တိယေ။ ‘‘အဟံ ဒေဝ သကလဇမ္ဗုဒီပေ အညဿ ရညော သန္တိကေ ကိဉ္စိ ဘယံ န ပဿာမီ’’တိအာဒီသု ဣဿရပုဂ္ဂလေ။ ‘‘ပဉ္စဟိ ကာမဂုဏေဟိ သမပ္ပိတော သမင်္ဂီဘူတော ပရိစာရေတိ ဒေဝေါ မညေ’’တိအာဒီသု ဥပပတ္တိဒေဝေ။ ‘‘ဒေဝါတိဒေဝံ နရဒမ္မသာရထိ’’န္တိအာဒီသု ဝိသုဒ္ဓိဒေဝေ အာဂတော။
ဒေဝီတိ ရာဇဘရိယာပိ ဒေဝဓီတာပိ ‘‘ဒေဝီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဒေဝဿ ဘရိယာတိ ဟိ ဒေဝီ, သာပိ အတ္ထတော ‘‘ဒိဗ္ဗတီတိ ဒေဝီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗာ, ယထာ ‘‘ဘိက္ခတီတိ ဘိက္ခုနီ’’တိ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ ဝိမာနဝတ္ထုအဋ္ဌကထာယံ ‘‘ဒိဗ္ဗတိ အတ္တနော ပုညိဒ္ဓိယာ ကီဠတီတိ ဒေဝီ’’တိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၂၂၂။)ဒေဝတာတိ ဒေဝပုတ္တောပိ ဗြဟ္မာပိ ဒေဝဓီတာပိ။ ‘‘အထ ခေါ အညတရာ ဒေဝတာ အဘိက္ကန္တာယ ရုတ္တိယာ အဘိက္ကန္တဝဏ္ဏာ’’တိအာဒီသု ဟိ ဒေဝပုတ္တော ‘‘ဒေဝတာ’’တိ ဝုတ္တော ‘‘ဒေဝေါယေဝ ဒေဝတာ’’တိ ကတွာ, တထာ ‘‘တာ ဒေဝတာ သတ္တသတာ ဥဠာရာ, ဗြဟ္မာ ဝိမာနာ အဘိနိက္ခမိတွာ’’တိအာဒီသု ဗြဟ္မာနော။
‘‘အဘိက္ကန္တေန ဝဏ္ဏေန၊ ယာ တွံ တိဋ္ဌသိ ဒေဝတေ။
ဩဘာသေန္တီ ဒိသာ သဗ္ဗာ၊ ဩသဓီ ဝိယ တာရကာ’’တိ-
အာဒီသု ဒေဝဓီတာ။
ဣမာနိ ဥပပတ္တိဒေဝါနံ နာမာနိ –
ဒေဝေါ သုရော စ ဝိဗုဓော၊ နိဇ္ဇရော အမရော မရု။
သုဓာသီ တိဒသော သဂ္ဂ-ဝါသီ အနိမိသောပိ စ။
ဒိဝေါကော’မတပါယီ စ၊ သဂ္ဂဋ္ဌော ဒေဝတာနိ စ။
ခိ ခယေ။ ခိယတိ။ ခယော။ ခိယနံ။ ရာဂက္ခယော။
ခိ နိဝါသေ ကောဓဟိံသာသု စ။ ခိယတိ။ န ဂစ္ဆသိ ယမက္ခယံ။ နာဂဒါနေန ခိယန္တိ။
တတ္ထ ခိယတီတိ နိဝသတိ။ ယမက္ခယန္တိ ယမနိဝေသနံ။ ခိယန္တီတိ ကုဇ္ဈန္တိ ဟိံသန္တိ ဝါ။
ဃာ ဂန္ဓောပါဒါနေ။ ဃာယတီတိ ဃာနံ။ ဃာနေန ဂန္ဓံ ဃာယိတုံ ဃာယိတွာ။
(နီတိ၊ဓာ၊၂၂၃။)ရုစ ရောစနေ။ ရောစနံ ရုစိ။ ဘတ္တံ မေ ရုစ္စတိ။ ဘတ္တမ္ပိတဿ န ရုစ္စတိ။ ပဗ္ဗဇ္ဇာ မမ ရုစ္စတိ။ ရုစ္စိတုံ, ရုစ္စိတွာ။ ကေစိ ပန ဣမသ္မိံ ဒိဝါဒိဂဏေ ‘‘ရုစ ဒိတ္တိမှီ’’တိ ပဌန္တိ။ တံ န ယုတ္တံ ကတ္ထစိပိ ဒိတ္တိသင်္ခါတသောဘနတ္ထဝါစကဿ ရုစဓာတုနော ‘‘ရုစ္စတီ’’တိ ရူပါဘာဝတော။ တသ္မာ ဧဝံ သလ္လက္ခေတဗ္ဗံ, ဒိတ္တိရုစီနံ ဝါစကော ရုစဓာတု ဘုဝါဒိဂဏိကော။ တဿ ဟိ ‘‘ရောစတိ, ဝိရောစတိ။ ဧကတ္တမုပရောစိတ’’န္တိ ရူပါနိယေဝ ဘဝန္တိ, န ‘‘ရုစ္စတီ’’တိ ရူပံ။ ရုစိယာယေဝ ဝါစကော ပန ဒိဝါဒိဂဏိကောပိ ဟောတိ စုရာဒိဂဏိကောပိ။ တဿ ဟိ ဒိဝါဒိဂဏိကကာလေ ‘‘ဂမနံ မယှံ ရုစ္စတီ’’တိ ရူပံ။ စုရာဒိဂဏိကကာလေ ‘‘ကိံ နု ဇာတိံ န ရောစေသီ’’တိ ရူပံ။ အာပုဗ္ဗော စေ အာစိက္ခနေ ဝတ္တတိ, ‘‘အာရောစေတိ, အာရောစယတီ’’တိ ရူပါနိ ဒိဿန္တိ။
မုစ မောက္ခေ။ ဒုက္ခတော မုစ္စတိ။ သဒ္ဓါယ အဓိမုစ္စတိ။ မုတ္တိ, ဝိမုတ္တိ, အဓိမုတ္တိ, မုစ္စမာနော။
ဥစ သမဝါယေ။ ဥစ္စတိ။ ဩကော, ဦကာ, ဥက္ကာ။
ဩကောတိ ဥဒကမ္ပိ အာဝါသောပိ။ ‘‘ဩကပုဏ္ဏေဟိ စီဝရေဟီ’’တိ စ, ‘‘ဝါရိဇောဝ ထလေ ခိတ္တော, ဩကမောကတမုဗ္ဘတော’’တိ စေတ္ထ ပယောဂေါ။ ဦကာတိ သီသေ နိဗ္ဗတ္တကိမိဝိသေသော။
(နီတိ၊ဓာ၊၂၂၄။)ဥက္ကာတိ ဒီပိကာဒယော ဝုစ္စန္တိ။ ‘‘ဥက္ကာသု ဓာရိယမာနာသူ’’တိ ဟိ အာဂတဋ္ဌာနေ ဒီပိကာ ‘‘ဥက္ကာ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ‘‘ဥက္ကံ ဗန္ဓေယျ, ဥက္ကံ ဗန္ဓိတွာ, ဥက္ကာမုခံ အာလိမ္ပေယျာ’’တိ အာဂတဋ္ဌာနေ အင်္ဂါရကပလ္လံ။ ‘‘ကမ္မာရာနံ ယထာ ဥက္ကာ, အန္တော ဈာယတိ နော ဗဟီ’’တိ အာဂတဋ္ဌာနေ ကမ္မာရုဒ္ဓနံ။ ‘‘ဧဝံ ဝိပါကော ဥက္ကာပါတော ဘဝိဿတီ’’တိ အာဂတဋ္ဌာနေ ဝါတဝေဂေါ ‘‘ဥက္ကာ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ‘‘သဏ္ဍာသေန ဇာတရူပံ ဂဟေတွာ ဥက္ကာမုခေ ပက္ခိပေယျာ’’တိ အာဂတဋ္ဌာနေ သုဝဏ္ဏကာရာနံ မူသာ ‘‘ဥက္ကာ’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဣစ္စေဝံ –
ဒီပိကာဝါတဝေဂေသု၊ ကမ္မာရာနဉ္စ ဥဒ္ဓနေ။
မူသာယမ္ပိ စ အင်္ဂါရ-ကပလ္လေ စာတိ ပဉ္စသု။
ဝိသယေသု ပနေတေသု၊ ဥက္ကာသဒ္ဒေါ ပဝတ္တတိ။
ဆေ ဆေဒနေ။ ဆိယတိ, ဆိယန္တိ။ အဝစ္ဆိတံ, အဝစ္ဆာတံ။ ဆေတွာန မောဠိံ ဝရဂန္ဓဝါသိတံ။
သဇ သင်္ဂေ။ သင်္ဂေါ လဂနံ။ သဇ္ဇတိ။ သဇ္ဇနံ, သဇ္ဇိတော, သတ္တော။
ယုဇ သမာဓိမှိ။ သမာဓာနံ သမာဓိ, ကာယကမ္မာဒီနံ သမ္မာပယောဂဝသေန အဝိပ္ပကိဏ္ဏတာတိ အတ္ထော။ ယုဇ္ဇတိ။ ယောဂေါ, ယောဂီ။
ဧတ္ထ ယောဂေါတိ ဝီရိယံ။ တဉှိ –
‘‘ဝါယမေထေဝ ပုရိသော၊ န နိဗ္ဗိန္ဒေယျ ပဏ္ဍိတော။
ပဿာမိ ဝေါ’ဟ’မတ္တာနံ၊ ယထာ ဣစ္ဆိံ တထာ အဟု’’န္တိ
ဝစနတော အဝဿံ ကာတုံ ယုဇ္ဇတိ ဥပပဇ္ဇတီတိ ယောဂေါတိ ဝုစ္စတိ။
ရန္ဇ ရာဂေ။ ရဇ္ဇတိ။ ဝိရဇ္ဇတိ။ ရဇ္ဇမာနော, ရဇ္ဇံ, ရဇ္ဇန္တော, ရာဂေါ, ဝိရာဂေါ, ရဇ္ဇနံ, ဝိရဇ္ဇနံ, ရဇနီယံ။ ဥပသဂ္ဂဝသေန အညော အတ္ထော ဘဝတိ။ သမှာ ရဋ္ဌာ နိရဇ္ဇတိ, အတ္တနော ရဋ္ဌာ နိဂ္ဂစ္ဆတီတိ အတ္ထော။
တတ္ထ ဝိရာဂေါတိ ဝိရဇ္ဇန္တိ ဧတ္ထ သံကိလေသဓမ္မာတိ ဝိရာဂေါ, နိဗ္ဗာနံ မဂ္ဂေါ စ။
ဝိဇီ ဘယစလနေသု။ ဝိဇ္ဇတိ, သံဝိဇ္ဇတိ။ သံဝေဂေါ, သံဝေဇနီယံ။ ဥဗ္ဗိဇ္ဇတိ။ ဥဗ္ဗေဂေါ, ဥဗ္ဗိဂ္ဂဟဒယော။
(နီတိ၊ဓာ၊၂၂၅။)လုဇ ဝိနာသေ။ လုဇ္ဇတီတိ လောကော။ လောပေါ, လုတ္တိ, လုဇ္ဇနံ, လုတ္တော။
ဌာ ဂတိနိဝတ္တိယံ။ ဌာယတိ။ ဌာယီ, ဌိတိ, ဌာနံ, ဌိတော, တတြဋ္ဌော, တိဋ္ဌံ, ကပ္ပဋ္ဌာယီ, အာသဘဋ္ဌာနဋ္ဌာယီ။
‘‘သုခံ သယာမိ ဌာယာမိ၊ သုခံ ကပ္ပေမိ ဇီဝိတံ။
အဟတ္ထပါသော မာရဿ၊ အဟော သတ္ထာနုကမ္ပကော’’တိ
ပါဠိ နိဒဿနံ။ လာပံ ဂေါစရဋ္ဌာယိနန္တိ စ။ တတ္ထ ဌာယာမီတိ တိဋ္ဌာမိ။
ဍိဂတိယံ။ ဍိယတိ။ ဍေမာနော။ ဍိနော ဝါ။ ‘‘ဥစ္စေ သကုဏ ဍေမာန, ပတ္တယာန ဝိဟင်္ဂမ။ ဝဇ္ဇေသိ ခေါ တွံ ဝါမူရု’’န္တိ နိဒဿနံ။
ဧတ္ထ ဍိယတီတိ ဍေမာနောတိ နိဗ္ဗစနံ ဂဟေတဗ္ဗံ။
တာ ပါလနေ။ တာယတိ။ အဃဿ တာတာ။ သော နူန ကပဏော တာတော, စိရံ ရုဇ္ဇတိ အဿမေ။ တာဏံ, ပရိတ္တံ, ဂေါတ္တံ။ တွံ ခေါသိ ဥပါသက ကတကလျာဏော ကတဘီရုတ္တာဏော။
တတြ ပရိတ္တန္တိ မဟာတေဇဝန္တတာယ သမန္တတော သတ္တာနံ ဘယံ ဥပဒ္ဒဝံ ဥပသဂ္ဂဉ္စ တာယတိ ရက္ခတီတိ ပရိတ္တံ, ဂံ တာယတီတိ ဂေါတ္တံ။
နတ ဂတ္တဝိနာမေ။ ဂတ္တဝိနာမော ဂတ္တဝိက္ခေပေါ။ နစ္စတိ။ နစ္စံ။ နိဂဏ္ဌော နာဋပုတ္တော။
ဒါ သောဓနေ။ ဒါယတိ။ ဒါနံ။ အနုယောဂဒါပနတ္ထံ။ အနုယောဂံ ဒတွာ။ ဒါနံ ဒတွာ။
(နီတိ၊ဓာ၊၂၂၆။)ဒါ သုပနေ။ ဒါယတိ။ နိဒ္ဒါယတိ။ နိဒ္ဒါယနံ, နိဒ္ဒါယမာနော, နိဒ္ဒါယန္တော။
ဒါဒါနေ။ ပုရိသော ဒါနံ ဒါယတိ။ အာပုဗ္ဗော ဂဟဏေ။ အဒိန္နံ အာဒိယတိ။ သီလံ သမာဒိယတိ။ ကမ္မေ – ပုရိသေန ဒါနံ ဒီယတိ, အဒိန္နံ အာဒိယတိ။ ကာရိတေ – အာဒပေတိ, သမာဒပေတိ, အာဒပယတိ, သမာဒပယတိ, ယေ ဓမ္မမေဝါဒပယန္တိ သန္တော။
ဒါ အဝခဏ္ဍနေ။ ဒိယတိ, ဒိယန္တိ။ ပရိတ္တံ။
ဧတ္ထ စ ပရိတ္တန္တိ သမန္တတော ခဏ္ဍိတတ္တာ ပရိတ္တံ။ အပ္ပမတ္တကဉှိ ဂေါမယပိဏ္ဍံ ပရိတ္တန္တိ ဝုစ္စတိ။ တသ္မာ ပရိတ္တန္တိ အပ္ပကဿ နာမံ ကာမာဝစရဿ စ ဓမ္မဿ အပ္ပေသက္ခတ္တာ။
ဒါ သုဒ္ဓိယံ။ ဒါယတိ။ ဝေါဒါယတိ။ ဝေါဒါနံ။ အကမ္မကောယံ ဓာတု။ တထာ ဟိ ‘‘ဝေါဒါယတိ သုဇ္ဈတိ ဧတေနာတိ ဝေါဒါနံ, သမထဝိပဿနာ’’တိ နေတ္တိသံဝဏ္ဏနာယံ ဝုတ္တံ။
ဒီ ခယေ။ ဒီယတေ။ ဒီနော, အာဒီနဝေါ။
တတြ ဒီနောတိ ပရိက္ခီဏဉာတိဓနာဒိဘာဝေန ဒုက္ခိတော။ အာဒီနဝေါတိအာဒီနံ ဒုက္ခံ ဝါတိ အဓိဂစ္ဆတိ ဧတေနာတိအာဒီနဝေါ, ဒေါသော။
ဒု ပရိတာပေ။ ဒုယတေ။ ဒုနော, ဒူတော။
ဘိဒိ ဘိဇ္ဇနေ။ ဘိဇ္ဇနဓမ္မံ ဘိဇ္ဇတိ။ ဘိဇ္ဇတီတိ ဘိန္နော။ ဘိဇ္ဇနံ ဘေဒေါ။
ဆိဒိ ဆိဇ္ဇနေ။ သုတ္တံ ဆိဇ္ဇတိ။ ဆိဇ္ဇတီတိ ဆိန္နော။ ဧဝံ ဆိဒ္ဒံ။ ဆိဇ္ဇနံ ဆေဒေါ။
(နီတိ၊ဓာ၊၂၂၇။)ခိဒိ ဒီနိယေ။ ဒီနဘာဝေါ ဒီနိယံ, ယထာ ဒက္ခိယံ။ ခိဇ္ဇတိ, ခိန္နော, အခိန္နမတိ, ခေဒေါ, ခေဒင်္ဂတော လောကဟိတာယ နာထော။
ဧတ္ထ ခေဒင်္ဂတောတိ ကာယိကဒုက္ခသင်္ခါတံ ပရိဿမံ ပတ္တော, ဒုက္ခမနုဘဝီတိ အတ္ထော။
ပဒ ဂတိယံ။ ပဇ္ဇတိ။ မဂ္ဂံ ပဋိပဇ္ဇတိ။ ပဋိပတ္တိံ ပဋိပဇ္ဇတိ။ အဒ္ဓါနမဂ္ဂပ္ပဋိပန္နော ဟောတိ, ဖလသမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇတိ။ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ။ အကမ္မကမ္ပိ ဘဝတိ, တေသံ အဓမ္မော အာပဇ္ဇတိ, ပဇ္ဇော, ဗျဂ္ဃပဇ္ဇော, သမ္ပဒါယော။
ဧတ္ထ စ ပဇ္ဇောတိ မဂ္ဂေါ။ ဗျဂ္ဃပဇ္ဇေ သဒ္ဒုလပထေ ဇာတောတိ ဗျဂ္ဃပဇ္ဇော, ဧဝံနာမကော ကုလပုတ္တော။ သမ္ပဒိယတိ ဉာပိယတိ ဓမ္မော ဧတေနာတိ သမ္ပဒါယော, အက္ခာတာ။
ဝိဒ သတ္တာယံ။ သတ္တာ ဝိဇ္ဇမာနာကာရော။ ဝိဇ္ဇတိ, သံဝိဇ္ဇတိ။ ဇာတဝေဒေါ, ဝိဇ္ဇာ, အဝိဇ္ဇာ, ဝိဒိတော။
တတ္ထ ဇာတဝေဒေါတိ အဂ္ဂိ။ သော ဟိ ဇာတောဝ ဝေဒယတိ ဓူမဇာလုဋ္ဌာနေန ပညာယတိ, တသ္မာ ဇာတဝေဒေါတိ ဝုစ္စတိ။ ဝိဇ္ဇာတိ ဓမ္မာနံ သဘာဝံ ဝိဒိတံ ကရောတီတိ ဝိဇ္ဇာ, ဉာဏံ။ အဝိဇ္ဇာတိ ခန္ဓာနံ ရာသဋ္ဌံ, အာယတနာနံ အာယတနဋ္ဌံ, ဓာတူနံ သုညဋ္ဌံ, သစ္စာနံ တထဋ္ဌံ, ဣန္ဒြိယာနံ အဓိပတိယဋ္ဌံ အဝိဒိတံ ကရောတီတိ အဝိဇ္ဇာ။ ဒုက္ခာဒီနံ ပီဠနာဒိဝသေန ဝုတ္တံ စတုဗ္ဗိဓံ အတ္ထံ အဝိဒိတံ ကရောတီတိ အဝိဇ္ဇာ, မောဟော။
မဒ ဥမ္မာဒေ။ ဥမ္မာဒေါ နာမ မုယှ နံ ဝါ သတိဝိပ္ပဝါသော ဝါ စိတ္တဝိက္ခေပေါ ဝါ။ မဇ္ဇတိ, ပမဇ္ဇတိ။ မတ္တော, သုရာမဒမတ္တော။ မတ္တော အဟံ မဟာရာဇ။ ပုတ္တမံသာနိ ခါဒယိံ။ မတ္တဟတ္ထီ, ပမတ္တော, ဥမ္မတ္တော။
(နီတိ၊ဓာ၊၂၂၈။)အပ္ပမာဒေါ အမတံ ပဒံ၊ ပမာဒေါ မစ္စုနော ပဒံ။
အပ္ပမတ္တာ န မိယျန္တိ၊ ယေ ပမတ္တာ ယထာ မတာ။
မိဒ သိနေဟနေ။ မေဇ္ဇတိ။ မေတ္တာ, မေတ္တိ, မိတ္တံ, မိတ္တော။
အန္တရဓာ အဒဿနေ။ အန္တရပုဗ္ဗော ဓာဓာတု ဝိဇ္ဇမာနဿ ဝတ္ထုနော အဒဿနေ ဝတ္တတိ။ အန္တရဓာယတိ။ အန္တရဓာနံ, အန္တရဓာယန္တော။ သာ ဒေဝတာ အန္တရဟိတာ။ အန္တရာပိဓာယတိ။
ဗုဓ အဝဂမနေ။ အဝဂမနံ ဇာနနံ။ ဗုဇ္ဈတိ, ဗုဒ္ဓါ, ဗုဒ္ဓိ, ဗုဒ္ဓံ, ဗောဓော, ဗောဓိ။ ဗုဇ္ဈိတာ သစ္စာနိ။ သကလံ ဗုဒ္ဓါ, ဗုဒ္ဓဝါ, ဝိဗောဓေတိ, ဗောဓေတာ, ဗုဒ္ဓါ, ဝိဗုဒ္ဓါ ဣစ္စာဒီနိ။
တတြ ဗုဒ္ဓါတိ ဗုဇ္ဈိတာ သစ္စာနီတိ ဗုဒ္ဓါ, ဗောဓေတာ ပဇာယာတိ ဗုဒ္ဓါ။ အထ ဝါ ပါရမိတာပရိဘာဝိတာယ ပညာယ သဗ္ဗမ္ပိ ဉေယျံ အဗုဇ္ဈီတိ ဗုဒ္ဓါ။ ကေစိ ပန ကမ္မေနပိ ဗုဒ္ဓသဒ္ဒဿ သိဒ္ဓံ ဣစ္ဆန္တာ ဧဝံ နိဗ္ဗစနံ ကရောန္တိ ‘‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဝတ သော ဘဂဝါတိ အဓိဂတဂုဏဝိသေသေဟိ ခီဏာသဝေဟိ ဗုဇ္ဈိတဗ္ဗောတိ ဗုဒ္ဓါ’’တိ။ ဝိတ္ထာရော ပန နိဒ္ဒေသေ ဝုတ္တနယေန ဂဟေတဗ္ဗော။ ဗုဒ္ဓီတိ ဗုဇ္ဈတီတိ ဗုဒ္ဓိ။ ဧဝံ ဗုဒ္ဓံ ဗောဓော ဗောဓိ စ။ အထ ဝါ ဗုဇ္ဈနံ ဗုဒ္ဓိ။ ဧဝံ ဗောဓော ဗောဓိ စ, သဗ္ဗမေတံ ပညာယာဓိဝစနံ။
(နီတိ၊ဓာ၊၂၂၉။)ဣဒါနိ ဗောဓိသဒ္ဒဿ အတ္ထုဒ္ဓါရံ ဝဒါမ။ ဗောဓီတိ ဟိ ရုက္ခောပိ မဂ္ဂေါပိ သဗ္ဗညုတညာဏမ္ပိ နိဗ္ဗာနမ္ပိ ဧဝံပဏ္ဏတ္တိကော ပုဂ္ဂလောပိ ဝုစ္စတိ, တထာ ဟိ ‘‘ဗောဓိရုက္ခမူလေ ပဌမာဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ’’တိ စ, ‘‘အန္တရာ စ ဗောဓိံ အန္တရာ စ ဂယ’’န္တိ စ အာဂတဋ္ဌာနေ ရုက္ခော ဗောဓီတိ ဝုစ္စတိ။ ‘‘စတူသု မဂ္ဂေသု ဉာဏ’’န္တိ အာဂတဋ္ဌာနေ မဂ္ဂေါ။ ‘‘ပပ္ပောတိ ဗောဓိံ ဝရဘူရိ သုမေဓသော’’တိ အာဂတဋ္ဌာနေ သဗ္ဗညုတညာဏံ။ ‘‘ပတွာန ဗောဓိံ အမတံ အသင်္ခတ’’န္တိ အာဂတဋ္ဌာနေ နိဗ္ဗာနံ။ ‘‘ဗောဓိ ဘန္တေ ရာဇကုမာရော ဘဂဝတော ပါဒေ သိရသာ ဝန္ဒတီ’’တိ ‘‘အရိယသာဝကော ဗောဓီတိ ဝုစ္စတီ’’တိ စ အာဂတဋ္ဌာနေ ဧဝံပဏ္ဏတ္တိကော ပုဂ္ဂလော။
အတြိဒံ ဝုစ္စတိ –
ရုက္ခေ မဂ္ဂေ စ နိဗ္ဗာနေ၊ ဉာဏေ သဗ္ဗညုတာယ စ။
တထာ ပဏ္ဏတ္တိယဉ္စေဝ၊ ဗောဓိသဒ္ဒေါ ပဝတ္တတိ။
ဗုဇ္ဈတီတိ ဗုဇ္ဈိတာ, ဗောဓေတီတိ ဗောဓေတာ။
ဧတ္ထ စ ကောစိ ပယောဂေါ တုမန္တာဒီနိ စ ရူပါနိ ဝုစ္စန္တေ – ‘‘ဂုယှမတ္ထမသမ္ဗုဒ္ဓံ, သမ္ဗောဓယတိ ယော နရော။ ပရံ သမ္ဗုဒ္ဓုမရဟတိ။ ဗုဇ္ဈိတုံ, ဗုဒ္ဓုံ, ဗုဇ္ဈိတွာ, ဗုဇ္ဈိတွာန, ဗုဇ္ဈိတုန, ဗုဒ္ဓိယ, ဗုဒ္ဓိယာန, ဗုဒ္ဓါ, ဗုဒ္ဓါန’’ ဣတိ ဘဝန္တိ။
တတြ အသမ္ဗုဒ္ဓန္တိ ပရေဟိ အညာတံ, ‘‘အသမ္ဗောဓ’’န္တိပိ ပါဌော, ပရေသံ ဗောဓေတုံ အယုတ္တန္တိ အတ္ထော။ သမ္ဗုဒ္ဓုန္တိ သံဗုဇ္ဈိတုံ။ ဗုဒ္ဓါတိ ဗုဇ္ဈိတွာ, ဧဝံ ဗုဒ္ဓါနာတိ ဧတ္ထာပိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၂၃၀။)ကေစိ ပန ‘‘နာမရူပပရိစ္ဆေဒေ ‘ဗောဓိမဂ္ဂေန ဗုဓွာ’တိ စ, ‘‘ဗုဓွာ ဗောဓိတလေ ယမာဟ သုဂတော’တိ စ ဓကာရဝကာရသညောဂဝတော ပဒဿ ဒဿနတော တွာပစ္စယန္တဘာဝတော စ ဓကာရဝကာရသံယောဂဝသေန ‘‘ဗုဓွာ’’တိ ပဒသိဒ္ဓိ ဣစ္ဆိတဗ္ဗာ’’တိ ဝဒန္တိ, တံ တာဒိသဿ ပဒရူပဿ ဗုဒ္ဓဝစနေ အဒဿနတော စ, ဗုဒ္ဓဝစနဿ အနနုကူလတာယ စ, ပရိသုဒ္ဓေ စ ပေါရာဏပေါတ္ထကေ ဝကာရသံယောဂဝိဂတဿ ‘‘ဗောဓိမဂ္ဂေန ဗုဒ္ဓါ’’တိစ, ‘‘ဗုဒ္ဓါ ဗောဓိတလေ’’တိ စ ပဒဿ ဒဿနတော န ဂဟေတဗ္ဗံ။ တထာ ဟိ န တာဒိသော ပါဌော ဗုဒ္ဓဝစနဿ အနုကူလော ဟောတီတိ။ န ဟိ ဗုဒ္ဓဝစနေ ဝဿသတမ္ပိ ဝဿသဟဿမ္ပိ ပရိယေသန္တာ တာဒိသံ ဝကာရဓကာရသညောဂပဒံ ပဿိဿန္တိ။ ဧဝံ ‘‘ဗုဓွာ’’တိ ပဒရူပဿ ဗုဒ္ဓဝစနဿ အနနုကူလတာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ တဉှိ သက္ကဋဂန္ထေ ကတပရိစယဘာဝေန ဝဉ္စိတေဟိ ဝိဒူဟိ ဣစ္ဆိတံ, န သဒ္ဓမ္မနီတိဝိဒူဟိ။ ဧတ္ထ ဣမာနိ နိဒဿနပဒါနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ –
ကော မံ ဝိဒ္ဓါ နိလီယတိ။ လဒ္ဓါ မစ္စော ယဒိစ္ဆတိ။ လဒ္ဓါန ပုဗ္ဗာပရိယံ ဝိသေသံ, အဒဿနံ မစ္စုရာဇဿ ဂစ္ဆေ။
ဥမ္မာဒန္တိမဟံ ဒိဋ္ဌာ၊ အာမုက္ကမဏိကုဏ္ဍလံ။
န သုပါမိ ဒိဝါရတ္တိံ၊ သဟဿံဝ ပရာဇိတော’’တိ။
တတ္ထ ဝိဒ္ဓါတိ ဝိဇ္ဈိတွာ။ လဒ္ဓါတိ လဘိတွာ။ လဒ္ဓါနာတိ လဘိတွာန။ ဒိဋ္ဌာတိ ဒိသွာ။ ဣတိ ‘‘ဝိဒ္ဓါ လဒ္ဓါ လဒ္ဓါန ဒိဋ္ဌာ’’တိ ပဒါနိ တွာပစ္စယေန သဒ္ဓိံ ဂတာနိပိ သညောဂဝသေန ဝကာရပဋိဗဒ္ဓါနိ န ဟောန္တိ, တသ္မာ ‘‘ဗုဒ္ဓါ ဗုဒ္ဓါန’’ ဣစ္စေတာနိပိ ‘‘လဒ္ဓါ လဒ္ဓါန’’ ဣစ္စာဒီနိ ဝိယ ပရိဟီနဝကာရသညောဂါနိ ဧဝ ဂဟေတဗ္ဗာနိ။ ယေ ‘‘ဗုဓွာ’’တိ ရူပံ ဣစ္ဆန္တိ ပဌန္တိ စ, မညေ တေ တွာပစ္စယော ဝဉ္စေတိ, တေန တေ ဝဉ္စနံ ပါပုဏန္တိ, တသ္မာ တာဒိသံ ရူပံ အဂ္ဂဟေတွာ ယော သဒ္ဒနီတိယံ သဒ္ဒဝိနိစ္ဆယော ဝုတ္တော, သောယေဝ အာယသ္မန္တေဟိ သာရတော ပစ္စေတဗ္ဗော။
ဗုဓ ဗောဓနေ။ သကမ္မကာကမ္မကောယံ ဓာတု။ တထာ ဟိ ဗောဓနသဒ္ဒုစ္စာရဏေန ဇာနနံ ဝိကသနံ နိဒ္ဒက္ခယော စ ဂဟိတော, တသ္မာ ‘‘ဗုဓ ဉာဏေ, ဗုဓ ဝိကသနေ, ဗုဓ နိဒ္ဒက္ခယေ’’တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဗုဇ္ဈတိ ဘဂဝါ, ဓမ္မေ ဗုဇ္ဈတိ, ပဗုဇ္ဈတိ, ပဒုမံ ဗုဇ္ဈတိ။ ပုရိသော ဗုဒ္ဓါ, ပဗုဒ္ဓါ, ဗောဓတိ, ပဗောဓတိ ဣစ္စာဒီနိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၂၃၁။)သံဓာ သန္ဓိမှိ။ သံပုဗ္ဗော ဓာဓာတု သန္ဓိမှိ ဝတ္တတိ။ နေဝဿ မဒ္ဒီ ဘာကုဋိ, န သန္ဓိယတိ န ရောဒတိ။ န သန္ဓိယတီတိ ဣဒံ အညေဟိ ပကရဏေဟိ အသာဓာရဏံ ဒိဝါဒိရူပံ။
ဓနု ယာစနေ။ မာတာ ဟိ တဝ ဣရန္ဓတိ, ဝိဓရဿ ဟဒယံ ဓနိယျတိ။ ဣဒမ္ပိ အသာဓာရဏံ ဒိဝါဒိရူပံ။
ဓီ အနာဒရေ။ ဓီယတေ။ ဓီနော။
ယုဓ သမ္ပဟာရေ။ ယုဇ္ဈတိ။ ယောဓော, ယုဒ္ဓံ, စရဏာယုဓော, ယကာရဿ ဝကာရဘာဝေ ‘‘အာဝုဓ’’န္တိ ရူပံ။ တတြ စရဏာယုဓောတိ ကုက္ကုဋော။
ကုဓ ကောပေ။ ကုဇ္ဈတိ။ ကောဓော, ကုဇ္ဈနာ, ကုဇ္ဈိတတ္တံ။ ကုဒ္ဓါ အတ္ထံ န ဇာနာတိ, ကုဒ္ဓါ ဓမ္မံ န ပဿတိ။
သုဓ သောစေယျေ။ သောစေယျံ သုစိဘာဝေါ။ သုဇ္ဈတိ။ သုဒ္ဓိ, ဝိသုဒ္ဓိ, သုဇ္ဈနံ, သုဒ္ဓါ, ဝိသုဒ္ဓါ, ပရိသုဒ္ဓါ။ ကာရိတေ ‘‘သောဓေတိ, သောဓကော’’ ဣစ္စာဒီနိ။
သိဓု သံရာဓနေ။ သိဇ္ဈတိ။ သိဒ္ဓိ။
ရဓ ဟိံသာယံ။ ရဇ္ဈတိ, ဝိရဇ္ဈတိ, အပရဇ္ဈတိ။ အပရာဓော။
ရာဓ သာဓ သံသိဒ္ဓိယံ။ ရာဓယတိ, သာဓယတိ။ အာရာဓနံ, သာဓနံ။ သပရဟိတံ သာဓေတီတိ သာဓု, သပ္ပုရိသော။ အစ္စန္တံ သာဓေတဗ္ဗန္တိ သာဓု, လဒ္ဓကံ သုန္ဒရံ ဒါနသီလာဒိ။
ဝိဓ ဝိဇ္ဈနေ။ ဝိဇ္ဈတိ။ ပဋိဝိဇ္ဈတိ။ ခဏ ဝိဒ္ဓ, ဝိဓု, ဝိဇ္ဈနကော, ဝိဒ္ဓါ, ပဋိဝိဒ္ဓါ, ဝိဇ္ဈနံ, ဝေဓော, ပဋိဝေဓော, ဝိဇ္ဈိတွာ, ဝိဒ္ဓါ, ဝိဒ္ဓါန။ ကော မံ ဝိဒ္ဓါ နိလီယတိ။
ဣဓ ဝုဒ္ဓိယံ။ ဣဇ္ဈတိ, သမိဇ္ဈတိ။ ဣဒ္ဓိ, ဣဇ္ဈနံ, သမိဇ္ဈနံ, ဣဒ္ဓါ။ တတ္ထ ဣဒ္ဓီတိ ဣဇ္ဈနံ ဣဒ္ဓိ။ ဣဇ္ဈန္တိ ဝါ သတ္တာ ဧတာယ ဣဒ္ဓါ ဝုဒ္ဓါ ဥက္ကံသဂတာ ဟောန္တီတိ ဣဒ္ဓိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၂၃၂။)ဂိဓု အဘိကင်္ခါယံ။ ဂိဇ္ဈတိ, ဂိဇ္ဈော။ ဂဒ္ဓါ။ ဂဒ္ဓဗာဓိပုဗ္ဗော။ ကာမဂိဒ္ဓါ န ဇာနာသိ။ ဂေဓော။
ရုဓိ အာဝရဏေ။ ရုဇ္ဈတိ, ဝိရုဇ္ဈတိ, ပဋိဝိရုဇ္ဈတိ။ ဝိရောဓကော, ဝိရုဒ္ဓါ။ ရောဓော, ဝိရောဓော, ပဋိဝိရောဓော, အနုဝိရောဓော။
အနုဝိဓာ အနုကရဏေ။ အနုဝိပုဗ္ဗော ဓာဓာတု အနုကြိယာယံ ဝတ္တတိ။ ပုရိသော အညဿ ပုရိသဿ ကြိယံ အနုဝိဓီယတိ တတြာယံ ပါဠိ –
ဒူသိတော ဂိရိဒတ္တေန၊ ဟယော သာမဿ ပဏ္ဍဝေါ။
ပေါရာဏံ ပကတိံ ဟိတွာ၊ တဿေဝါနုဝိဓီယတီ’’တိ။
ဣဒမ္ပိ အသာဓာရဏံ ဒိဝါဒိရူပံ။
အနုရုဓ ကာမေ။ ကာမော ဣစ္ဆာ။ အနုပုဗ္ဗော ရုဓဓာတု ဣစ္ဆာယံ ဝတ္တတိ။ အနုရုဒ္ဓါ, အနုရောဓော။ အနုသ္မာတိ ကိံ ဝိရောဓော။
တတ္ထ အနုရုဒ္ဓါတိ အနုရုဇ္ဈတိ ပဏီတံ ပဏီတံ ဝတ္ထုံ ကာမေတီတိ အနုရုဒ္ဓါ။ အနုရောဓောတိ အနုကူလတာ။ အယံ ပါဠိ ‘‘သော ဥပ္ပန္နံ လာဘံ အနုရုဇ္ဈတိ, အလာဘေ ပဋိဝိရုဇ္ဈတီ’’တိ။
ဗျဓ တာဠနေ။ ဗျဇ္ဈတိ။ ဗျာဓော။ ဗျာဓောတိ လုဒ္ဓါ။ တံ တံ မိဂံ ဗျဇ္ဈတိ တာဠေတိ ဟိံသတီတိ ဗျာဓော။
ဂုဓ ပရိဝေဌနေ။ ဂုဇ္ဈတိ။ ဂေါဓာ။
မန ဉာဏေ။ မညတိ, အဝမညတိ, အတိမညတိ။ သေယျာဒိဝသေန မညတီတိ မာနော။ ‘‘မညနာ, မညိတတ္တံ, မာနော, အဟင်္ကာရော, ဥန္နတိ, ကေတု, ပဂ္ဂဟော, အဝလေပေါ’’တိ ပရိယာယာ။
(နီတိ၊ဓာ၊၂၃၃။)ဇန ဇနနေ။ သကမ္မကောယံ ဓာတု။ ‘‘ဇညတီ’’တိမဿ ရူပံ, ကရောတီတိ အတ္ထော။ ကာရိတေ – ဇနေသိ ဖုဿတီ မမံ။ ဇနယတိ, သုခံ ဇနေတိ, ဇနယတီတိ ဇနကော, ပိတာ, ယော ကောစိ ဝါ နိဗ္ဗတ္တေတာ။ ပုထု ကိလေသေ ဇနေတီတိ ပုထုဇ္ဇနော။ တတ္ထ ‘‘ဇနေတိ ဇနယတီ’’တိ ရူပါနိ စုရာဒိဂဏံ ပတွာ သုဒ္ဓကတ္တုရူပါနိ ဘဝန္တိ။ ကရောတီတိ ဟိ တေသံ အတ္ထော။ ဟေတုကတ္တုဝသေနပိ တဒတ္ထော ဝတ္တဗ္ဗော ‘‘နိဗ္ဗတ္တေတီ’’တိ။
ဇနီ ပါတုဘာဝေ။ ဤကာရန္တောယံ အကမ္မကော ဓာတု, ဝိပုဗ္ဗော စေ, သကမ္မကော။ ပုတ္တော ဇာယတိ, ဇာတော။ ပုထု ကိလေသာ ဇာယန္တိ ဧတ္ထာတိ ပုထုဇ္ဇနော။ ဇနနံ ဇာတိ, ‘‘သဉ္ဇာတိ, နိဗ္ဗတ္တိ, အဘိနိဗ္ဗတ္တိ, ခန္ဓာနံ ပါတုဘာဝေါ’’တိ ပရိယာယာ။ ဣတ္ထီ ပုတ္တံ ဝိဇာယတိ, ဣတ္ထီ ပုတ္တံ ဝိဇာတာ။ သော ပုရိသော ဝိဇာတမာတုယာပိ အမနာပေါ။ ဥပဝိဇညာ ဣတ္ထီ။ ကာရိတေ ‘‘ဇာပေတိ, ဇာပယတိ။ အတ္ထဇာပိကာ ပညာ’’တိ ရူပါနိ။
ဟန ဟိံသာယံ။ ဣဓ ဟိံသာဝစနေန ဃဋ္ဋနံ ဂဟေတဗ္ဗံ။ သဒ္ဒေါ သောတမှိ ဟညတိ။ ပဋိဟညတိ။ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော ဝေါဟာရော လောကိလေ သောတေ ပဋိဟညတိ။ ဣမာနိ ကတ္တုပဒါနိ။ ဘူဝါဒိဂဏံ ပန ပတွာ ‘‘လောဟေန ဝေ ဟညတိ ဇာတရူပံ, န ဇာတရူပေန ဟနန္တိ လောဟ’’န္တိ ပါဠိယံ ‘‘ဟညတီ’’တိ ပဒံ ကမ္မပဒံ, ဇာတရူပံ လောဟေန ကမ္မာရေဟိ ဟညတီတိ အတ္ထော။ ‘‘ဟနန္တီ’’တိ ပဒံ ကတ္တုပဒံ, လောဟံ ဇာတရူပေန ကမ္မာရာ ဟနန္တီတိ ဟိ အတ္ထော။ ဧတ္ထ ဟနနံ ပဟရဏန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။
ရူပ ရုပ္ပနေ။ ရုပ္ပနံ ကုပ္ပနံ ဃဋ္ဋနံ ပီဠနံ။ ရုပ္ပတိ။ ရူပံ, ရုပ္ပနံ။ ဣမဿ ပန ‘‘ရူပ ရူပကြိယာယ’’န္တိ စုရာဒိဂဏေ ဌိတဿ ‘‘ရူပေတိ ရူပယတီ’’တိ ရူပါနိ ဘဝန္တိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၂၃၄။)တတ္ထ ရူပန္တိ ကေနဋ္ဌေန ရူပံ? ရုပ္ပနဋ္ဌေန ရူပံ။ ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ ‘‘ကိဉ္စ ဘိက္ခဝေ ရူပံ? ရုပ္ပတီတိ ခေါ ဘိက္ခဝေ တသ္မာ ‘ရူပ’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ကေန ရုပ္ပတိ? သီတေနပိ ရုပ္ပတိ, ဥဏှေနပိ ရုပ္ပတိ, ဇိဃစ္ဆာယပိ ရုပ္ပတိ, ပိပါသာယပိ ရုပ္ပတိ, ဍံသမကသဝါတာတပသရီသပသမ္ဖဿေနပိ ရုပ္ပတိ, ရုပ္ပတီတိ ခေါ ဘိက္ခဝေ တသ္မာ ‘ရုပ’န္တိ ဝုစ္စတီ’’တိ။
တတ္ထ ရုပ္ပတီတိ ကုပ္ပတိ ဃဋ္ဋိယတိ ပီဠိယတိ, ဘိဇ္ဇတီတိ အတ္ထော။ ဘိဇ္ဇတီတိ ဝိကာရံ အာပဇ္ဇတိ, ဝိကာရာပတ္တိ စ သီတာဒိသန္နိပါတေ ဝိသဒိသရူပပ္ပဝတ္တိယေဝ။ ဧတ္ထ စ ကုပ္ပတီတိ ဧတေန ကတ္တုအတ္ထေ ရူပပဒသိဒ္ဓိံ ဒဿေတိ, ဃဋ္ဋိယတိ ပီဠိယတီတိ ဧတေဟိ ကမ္မတ္ထေ။ ကောပါဒိကြိယာယေဝ ဟိ ရုပ္ပနကြိယာတိ, သော ပန ကတ္တုဘူတော ကမ္မဘူတော စ အတ္ထော ဘိဇ္ဇမာနော နာမ ဟောတီတိ ဣမဿ အတ္ထဿ ဒဿနတ္ထံ ‘‘ဘိဇ္ဇတီတိ အတ္ထော’’တိ ဝုတ္တံ။
အထ ဝါ ရုပ္ပတီတိ ရူပန္တိ ကမ္မကတ္တုတ္ထေ ရူပပဒသိဒ္ဓိ ဝုတ္တာ။ ဝိကာရော ဟိ ရုပ္ပနန္တိ ဝုစ္စတိ, တေနေဝ ဘိဇ္ဇတီတိ အတ္ထောတိ ကမ္မကတ္တုတ္ထေန ဘိဇ္ဇတီတိ သဒ္ဒေန အတ္ထံ ဒဿေတိ။ တတ္ထ ယဒါ ကမ္မတ္ထေ ‘‘ရုပ္ပတီ’’တိ ပဒံ, တဒါ ‘‘သီတေနာ’’တိအာဒိ ကတ္တုအတ္ထေ ကရဏဝစနံ။ ယဒါ ပန ‘‘ရုပ္ပတီ’’တိ ပဒံ ကတ္တုအတ္ထေ ကမ္မကတ္တုအတ္ထေ ဝါ, တဒါ ဟေတုမှိ ကရဏဝစနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။
(နီတိ၊ဓာ၊၂၃၅။)ရူပသဒ္ဒေါ ခန္ဓ ဘဝ နိမိတ္တ ပစ္စယ သရီရ ဝဏ္ဏသဏ္ဌာနာဒီသု အတ္ထေသု ဝတ္တတိ။ အယဉှိ ‘‘ယံ ကိဉ္စိ ရူပံ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္န’’န္တိ ဧတ္ထ ရူပက္ခန္ဓေ ဝတ္တတိ။ ‘‘ရူပူပပတ္တိယာ မဂ္ဂံ ဘာဝေတီ’’တိ ဧတ္ထ ရူပဘဝေ။ ‘‘အဇ္ဈတ္တံ အရူပသညီ ဗဟိဒ္ဓါရူပါနိ ပဿတီ’’တိ ဧတ္ထ ကသိဏနိမိတ္တေ။ ‘‘သရူပါ ဘိက္ခဝေ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ, နော အရူပါ’’တိ ဧတ္ထ ပစ္စယေ။ ‘‘အာကာသော ပရိဝါရိတော ရူပန္တွေဝ သင်္ခံ ဂစ္ဆတီ’’တိ ဧတ္ထ သရီရေ။ ‘‘စက္ခုဉ္စ ပဋိစ္စ ရူပေ စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ စက္ခုဝိညာဏ’’န္တိ ဧတ္ထ ဝဏ္ဏေ။ ‘‘ရူပပ္ပမာဏော ရူပပ္ပသန္နော’’တိ ဧတ္ထ သဏ္ဌာနေ။ ဣစ္စေဝံ –
ခန္ဓေ ဘဝေ နိမိတ္တေ စ၊ သရီရေ ပစ္စယေပိ စ။
ဝဏ္ဏေ သဏ္ဌာနအာဒိမှိ၊ ရူပသဒ္ဒေါ ပဝတ္တတိ။
ကုပ ကောပေ။ ကုပ္ပတိ။ ကုပ္ပန္တိ ဝါတဿပိ ဧရိတဿ။ ကောပေါ, ပကောပေါ။ ဝစီပကောပံ ရက္ခေယျ။
တပ သန္တာပေ။ တပ္ပတိ, သန္တပ္ပတိ။ သန္တာပေါ။
တပ ပီဏနေ။ တပ္ပတိ။ တပ္ပနံ။
ဒပ ဟာသေ။ ဒပ္ပတိ။
ဒီပ ဒိတ္တိယံ။ ဒိပ္ပတိ။ ဒီပေါ။
လုပ အဒဿနေ။ လုပ္ပနံ, လောပေါ, လုတ္တိ။
ခိပ ပေရဏေ။ ခိပ္ပတိ။ ခိပ္ပံ။
လုဘ ဂိဒ္ဓိယံ။ လုဗ္ဘတိ။ အတ္တနောယေဝ ဇဏ္ဏုကံ ဩလုဗ္ဘ တိဋ္ဌတိ။ လုဗ္ဘနံ, လောဘော, လုဗ္ဘိတွာ, လုဗ္ဘိတွာန, လုဗ္ဘိယ, လုဗ္ဘိယာန, ဩလုဗ္ဘိတွာ, ဩလုဗ္ဘိတွာန, ဩလုဗ္ဘိယ, ဩလုဗ္ဘိယာန, လုဗ္ဘိတုံ, ဩလုဗ္ဘိတုံ။
(နီတိ၊ဓာ၊၂၃၆။)တတ္ထ လောဘောတိ လုဗ္ဘန္တိ တေန သတ္တာ, သယံ ဝါ လုဗ္ဘတိ, လုဗ္ဘနမတ္တမေဝ ဝါ တန္တိ လောဘော။ ဧတ္ထ ပန ‘‘လောဘော လုဗ္ဘနာ လုဗ္ဘိတတ္တံ ရာဂေါ တဏှာ တသိဏာ မုစ္ဆာ ဧဇာ ဝနံ ဝနထော’’ ဣစ္စာဒီနိ လောဘဿ ဗဟုနာမာနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။
ခုဘ သဉ္စလနေ။ ခုဗ္ဘတိ, သံခုဗ္ဘတိ။ ခုဗ္ဘိတ္ထနဂရံ။ သင်္ခေါဘော။ ကာရိတေ – ခေါဘေတိ, ခေါဘယတိ။
သမု ဥပသမေ။ စိတ္တံ သမ္မတိ, ဥပသမ္မတိ, ဝူပသမ္မတိ, သမဏော, သန္တိ, သန္တော။
ဧတ္ထ သမဏောတိ သမ္မတိ သန္တစိတ္တော ဘဝတီတိ သမဏော။ ကာရိတဝသေန ပန ကိလေသေ သမေတိ ဥပသမေတီတိ သမဏောတိ နိဗ္ဗစနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တထာ ဟိ ‘‘ယံ သမေတီတိ ဣဒံ အရိယံ။ သမယတီတိဓ သတ္တာန’’န္တိ ဒွေ ကာရိတရူပါနိ။
သမု ခေဒေ နိရောဓေ စ။ ခေဒေါ။ ကိလမနံ။ နိရောဓော အဘာဝဂမနံ။ အဒ္ဓါနမဂ္ဂပ္ပဋိပန္နဿ ကာယော သမ္မတိ။ အဂ္ဂိ သမ္မတိ။ သန္တော။
သန္တသဒ္ဒေါ ‘‘ဒီဃံ သန္တဿ ယောဇန’’န္တိအာဒီသု ကိလန္တဘာဝေ အာဂတော။ ‘‘အယဉ္စ ဝိတက္ကော အယဉ္စ ဝိစာရော သန္တာ ဟောန္တိ သမိတာ’’တိအာဒီသု နိရုဒ္ဓဘာဝေ။ ‘‘အဓိဂတော ခေါ မျာယံ ဓမ္မော ဂမ္ဘီရော ဒုဒ္ဒသော ဒုရနုဗောဓော သန္တော ပဏီတော’’တိအာဒီသု သန္တဉာဏဂေါစရတာယံ။ ‘‘ဥပသန္တဿ သဒါ သတီမတော’’တိအာဒီသု ကိလေသဝူပသမေ။ ‘‘သန္တော ဟဝေ သဗ္ဘိ ပဝေဒယန္တီ’’တိအာဒီသု သာဓူသု။ ‘‘ပဉ္စိမေ ဘိက္ခဝေ မဟာစောရာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ’’တိအာဒီသု အတ္ထိဘာဝေ။ ဧတ္ထေတံ ဝုစ္စတိ –
(နီတိ၊ဓာ၊၂၃၇။)‘‘ကိလန္တတ္တေ နိရုဒ္ဓတ္တေ၊ သန္တဓီဂေါစရတ္တနေ။
ကိလေသူပသမေ စေဝ၊ အတ္ထိဘာဝေ စ သာဓုသု။
ဣမေသု ဆသု ဌာနေသု၊ သန္တသဒ္ဒေါ ပနာဂတော’’တိ။
ဒမု ဒမနေ။ ဒမ္မတိ။ ဒန္တော, ဒမော, ဒမနံ။ ကာရိတေ ‘‘စိတ္တံ ဒမေတိ, ဒမယတီ’’တိ ရူပါနိ။
တတ္ထ ဒမောတိ ဣန္ဒြိယသံဝရာဒီနံ ဧတံ နာမံ။ ‘‘သစ္စေန ဒန္တော ဒမသာ ဥပေတော။ ဝေဒန္တဂူ ဝုသိတဗြဟ္မစရိယော’’တိ ဧတ္ထ ဟိ ဣန္ဒြိယသံဝရော ‘‘ဒမော’’တိ ဝုတ္တော။ ‘‘ယဒိ သစ္စာ ဒမာ စာဂါ, ခန္တျာ ဘိယျောဓ ဝိဇ္ဇတီ’’တိ ဧတ္ထ ပညာ ‘‘ဒမော’’တိ ဝုတ္တာ။ ‘‘ဒါနေန ဒမေန သံယမေန သစ္စဝဇ္ဇေနာ’’တိ ဧတ္ထ ဥပေါသထကမ္မံ ‘‘ဒမော’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဒမုပသမေနာ’’တိ ဧတ္ထ ခန္တိ ‘‘ဒမော’’တိ ဝုတ္တာ။ ဣစ္စေဝံ –
‘‘ဣန္ဒြိယသံဝရော ပညာ၊ ခန္တိ စာပိ ဥပေါသထော။
ဣမေ အတ္ထာ ပဝုစ္စန္တိ၊ ဒမသဒ္ဒေန သာသနေ’’တိ။
ယာ ဂတိပါပုဏေသု။ ယာယတိ, ယာယန္တိ။ ပရိယာယော။ ယာယမာနော မဟာရာဇာ, အဒ္ဒါ သီဒန္တရေ နဂေ။ ယာယန္တော။ ယာယန္တမနုယာယတိ။ ယာတာနုယာယီ။ ယာယိတုံ, ယာယိတွာ ဣစ္စာဒီနိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၂၃၈။)ဧတ္ထ ပရိယာယသဒ္ဒဿ အတ္ထုဒ္ဓါရော ဝုစ္စတေ, ပရိယာယသဒ္ဒေါ ဝါရဒေသနာကာရဏေသု သမန္တတော ဂန္တဗ္ဗဋ္ဌာနေ စ သဒိသေ စ ဝတ္တတိ။ ‘‘ကဿ နု ခေါ အာနန္ဒ အဇ္ဇ ပရိယာယော ဘိက္ခုနိယော ဩဝဒိတု’’န္တိအာဒီသု ဟိ ဝါရေ ဝတ္တတိ။ ‘‘မဓုပိဏ္ဍိကပရိယာယောတိနံ ဓာရေဟီ’’တိအာဒီသု ဒေသနာယံ။ ‘‘ဣမိနာပိ ခေါ တေ ရာဇည ပရိယာယေန ဧဝံ ဟောတူ’’တိအာဒီသု ကာရဏေ။ ‘‘ပရိယာယပထော’’တိအာဒီသု သမန္တတော ဂန္တဗ္ဗဋ္ဌာနေ။ ‘‘ကောပသဒ္ဒေါ ခေါဘပရိယာယော’’တိအာဒီသု သဒိသေ ဝတ္တတိ။ ဣစ္စေဝံ –
ပရိယာယရဝေါ ဝါရ-ဒေသနာကာရဏေသု စ။
သမန္တတောဝ ဂန္တဗ္ဗ-ဋ္ဌာနေ စ သဒိသေ သိယာ။
ရိ ဝသနေ။ ရိယတိ။
ဝိလီ ဝိလီနဘာဝေ။ သပ္ပိ ဝိလီယတိ။ ကာရိတေ ဝိလာပယတိ။
ဝါ ဂတိဂန္ဓနေသု။ ဝါယတိ။ ဝါယော, ဝါတော။
သိဝု တန္တသန္တာနေ။ သိဗ္ဗတိ, သံသိဗ္ဗတိ။ သိဗ္ဗံ, သိဗ္ဗန္တော။ ကာရိတေ – သိဗ္ဗေတိ, သိဗ္ဗယတိ, သိဗ္ဗာပေတိ, သိဗ္ဗာပယတိ။
သိဝု ဂတိသောသနေသု။ သိဗ္ဗတိ။
ဓိဝု ခိဝု နိဒဿနေ။ ဓိဗ္ဗတိ။ ခိဗ္ဗတိ။
သာ တနုကရဏေ။ သိယတိ, သိယန္တိ။
သာ အန္တကမ္မနိ။ သိယတိ အနဝသေသတော မာနံ သိယတိ သမုစ္ဆိန္ဒတီတိ အဂ္ဂမဂ္ဂေါ မာနသန္တိ ဟိ ဝုတ္တံ။
သာ အဿာဒနေ။ ရသံ သာယတိ။ သာယိတံ, သာယနံ။
သိ ပါဏိပ္ပသဝေ။ သူယတိ, ပသူယတိ။ ပသူတာ ဂါဝီ။
ကုသု ဟရဏဒိတ္တီသု။ ကုသယတိ။
သိလိသ အာလိင်္ဂနေ။ သိလိဿတိ။ သိလေသော။
(နီတိ၊ဓာ၊၂၃၉။)ကိလိသ ဥပတာပေ။ ကိလိဿတိ, သံကိလိဿတိ။ ကိလေသော, သံကိလေသော။ ဣကာရလောပေ က္လိဿတိ က္လေသော ဣစ္စာဒီနိ။ အပိစ မလီနတာပိ ကိလိသသဒ္ဒေန ဝုစ္စတိ, ကိလိဋ္ဌဝတ္ထံ ပရိဒဟတိ။ ‘‘စိတ္တေန သံကိလိဋ္ဌေန, သံကိလိဿန္တိ မာဏဝါ’’တိအာဒီသု ဓာတူနံ အနေကတ္ထတာယ။
မသ အပ္ပီဘာဝေ ခမာယဉ္စ။ မဿတိ။
လီသ အပ္ပီဘာဝေ။ လိဿတိ။ လေသော။ ‘‘လိသ လေသနေ’’တိပိ ပဌန္တိ အာစရိယာ။
တသ ပိပါသာယံ။ တဿတိ, ပရိတဿတိ။ ပရိတဿနာ, တသိဏာ, တသိတော။
ဒုသ ဒေါသနေ။ ဒုဿတိ။ ဒေါသော, ဒေါသနံ, ဒေါသိတော။
ဒုသ အပ္ပီတိယံ။ ဒုဿတိ, ပဒုဿတိ။ ဒေါသော, ပဒေါသော, ဒုဋ္ဌော, ပဒုဋ္ဌော, ဒူသကော, ဒူသိတော, ဒူသနာ။
အသု ခေပေ။ ခေပေါ ခိပနံ။ အဿတိ။ နိရဿတိအာဒိယတိ စ ဓမ္မံ။ ဣဿာသော။
ဧတ္ထ စ နိရဿတီတိ ဆဍ္ဍေတိ သတ္ထာရံ တထာ ဓမ္မက္ခာနာဒီနိ။ ဣဿာသောတိ ဥသုံ အဿတိ ခိပတီတိ ဣဿာသော, ဓနုဂ္ဂဟော။
ယသု ပယတနေ။ ယဿတိ။ နိယသကမ္မံ။
ဧတ္ထ စ ယေန ဝိနယကမ္မေန ‘‘နိဿာယ တေ ဝတ္ထဗ္ဗ’’န္တိ နိယဿိယတိ ဘဇာပိယတီတိ နိယသော ဗာလံ, တံ နိယသကမ္မံ နာမ။ ‘‘ကရောဟိ မေ ယက္ခ နိယသကမ္မ’’န္တိ ဧတ္ထ ပန နိဂ္ဂဟကမ္မံ နိယသကမ္မံ နာမ။
ဘဿ ဘဿနေ။ ဘဿတိ။ ဘဿံ, ဘဿကာရကော။
ဝသ သဒ္ဒေ။ သကုဏော ဝဿတိ။ အဓမော မိဂဇာတာနံ, သိင်္ဂါလော တာတ ဝဿတိ။ မဏ္ဍူကော ဝဿတိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၂၄၀။)နသ အဒဿနေ။ နဿနဓမ္မံ နဿတိ။ ပနဿတိ။ ဝိနဿတိ။ နဿ ဝသလိ, စရ ပိရေ ဝိနဿ။ နဋ္ဌော, ဝိနဋ္ဌော။ ကာရိတေ – နာသေတိ, နာသယတိ။
သုသ သောသနေ။ ပဏ္ဏံ သုဿတိ။ ကာရိတေ – ဝါတော ပဏ္ဏံ သောသေတိ, သောသယတိ။ ကမ္မေ – ဝါတေန ပဏ္ဏံ သောသိယတိ။ ဘာဝေ ကြိယာပဒမပ္ပသိဒ္ဓံ။ သောသော, သုက္ခံ ကဋ္ဌံ။ သုဿံ, သုဿန္တော။ သုဿမာနော ဒဟဒေါ။
တုသ တုဋ္ဌိယံ။ တုဿတိ, သန္တုဿတိ။ သန္တုဋ္ဌိ, သန္တောသော, တောသနံ, တုဋ္ဌဗ္ဗံ, တုဿိတဗ္ဗံ, တုသိတာ။ ကာရိတေ ‘‘တောသေတိ’’ ဣစ္စာဒီနိ။
ဟာ ပရိဟာနိယံ။ ဟာယတိ, ပရိဟာယတိ။ ဟာယန္တိ တတ္ထ ဝဠဝါ။ ဘာဝေ ‘‘ဘယံ ဝါ ဆမ္ဘိတတ္တံ ဝါ လောမဟံသော ဝါ, သော ပဟီယိဿတီ’’တိ စ ‘‘ရာဂေါ ပဟီယတီ’’တိ စ ရူပံ။ ကမ္မေ ကြိယာပဒမပ္ပသိဒ္ဓံ။ ‘‘ရာဂေါ ပဟီယတီ’’တိ ဣဒံ ပန ‘‘ဟာ စာဂေ’’တိ ဝုတ္တဿ ဘူဝါဒိဂဏိကဓာတုဿ ရူပံ ‘‘ရာဂံ ပဇဟတီ’’တိ ကတ္တုပဒဿ ဒဿနတော။
နဟ ဗန္ဓနေ။ နယှတိ။ ဥပနယှတိ။ သန္နယှတိ။ သန္နာဟော။ သန္နဒ္ဓါ။
မုဟ ဝေစိတ္တေ။ မုယှတိ, သမ္မုယှတိ, ပမုယှတိ။ မောဟော, ပမောဟော။ မူဠှော။ မောမူဟော ပုရိသော။ မောမူဟံ စိတ္တံ။ ကာရိတေ – မောဟေတိ။ ပမောဟကော။ ဧတ္ထ စ မောမူဟောတိ အဝိသဒတာယ မောမူဟော, မဟာမူဠှောတိ အတ္ထော။
သဟ သုဟ သတ္တိယံ။ သယှတိ။ သုယှတိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၂၄၁။)နှာ သောစေယျေ။ နှာယတိ, အပ္ပက္ခရာနံ ဗဟုဘာဝေ နဟာယတိ။ နဟာယိတွာ, နှာယိတွာ။ နဟာနံ, နှာနံ။ သီသံ နှာတော။ ဧတ္ထ စ သီသံ နှာတောတိ သီသံ ဓောဝိတွာ နှာတောတိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော ပေါရာဏေဟိ အနုမတတ္တာ။
သိနိဟ ပီတိယံ။ သိနိယှတိ။ သိနေဟကော, သိနေဟိတော, သိနိဒ္ဓါ။ ပုတ္တေ သိနေဟော အဇာယထ။ ဣကာရလောပေန သ္နေဟော။ တထာ ဟိ ‘‘နိသ္နေဟမဘိကင်္ခါမီ’’တိ ပါဠိ ဒိဿတိ။
ဝိရိဠ လဇ္ဇာယံ စောဒနေ စ။ ဝိရိဠိတော။ လဇ္ဇာဝသေန အတ္ထော ပသိဒ္ဓါ, န စောဒနာဝသေန။ တထာ ဟိ ‘‘ဝိရိဠိတောတိ လဇ္ဇိတော’’တိ အတ္ထသံဝဏ္ဏကာ ဂရူ ဝဒန္တိ ‘‘လဇ္ဇနာကာရပ္ပတ္တော’’တိ စ။
ဒိဝါဒီ ဧတ္တကာ ဒိဋ္ဌာ၊ ဓာတဝေါ မေ ယထာဗလံ။
သုတ္တေသွညေပိ ပေက္ခိတွာ၊ ဂဏှဝှော အတ္ထယုတ္တိတောတိ။
ဒိဝါဒိဂဏောယံ။
သွာဒိဂဏိက
သု သဝနေ။ ‘‘သုဏောတိ, သုဏာတိ။ သုဏိံသု။ ပဋိဿုဏိ, ပဋိဿုဏိံသု။ အဿောသိ, အဿောသုံ။ ပစ္စဿောသိ, ပစ္စဿောသုံ’’ ဣစ္စာဒီနိ, ‘‘သုဏိဿတိ, သောဿတိ’’ ဣစ္စာဒီနိ စ ဘဝန္တိ။ အဗ္ဘာသဝိသယေ ‘‘သုဿူသတိ, သုဿူသာ’’ ဣစ္စာဒီနိ။ အနဗ္ဘာသဝိသယေ – သာဝကော, သောတော, သုဏံ, သုဏန္တော, သုဏမာနော, သုယျမာနော, သဝနံ, သုတံ။ အသုယိတ္ထာတိ ဝါ သုတံ။ သုတဝါ, သောတံ, သောဏော, သုဏိတုံ, သောတုံ။ သုဏိတွာ, သုဏိယ, သုဏိယာန, သုတွာ, သုတွာန။ ကာရိတေ – သာဝေတိ, သာဝယတိ။ ကမ္မေ – သဒ္ဒေါ သုယျတိ, သူယတိ စ။ ဘာဝေ ပဒရူပမပ္ပသိဒ္ဓံ။
(နီတိ၊ဓာ၊၂၄၂။)တတ္ထ သာဝကောတိ အန္တေဝါသိကော, သော ဒုဝိဓော အာဂတပ္ဖလော အနာဂတပ္ဖလော စ, တတ္ထ အာဂတပ္ဖလော သဝနန္တေ အရိယာယ ဇာတိယာ ဇာတောတိ ‘‘သာဝကော’’တိ ဝုစ္စတိ, ဣတရော ဂရူနံ ဩဝါဒံ သုဏာတီတိ ‘‘သာဝကော’’တိ။ သာဝကော, အန္တေဝါသိကော, သိဿောတိ ပရိယာယာ။
ဧတ္ထ သုတသဒ္ဒဿ အတ္ထုဒ္ဓါရံ ဝဒါမ သဒ္ဓိံ သောတသဒ္ဒဿ အတ္ထုဒ္ဓါရေန။ သုတသဒ္ဒေါ သဥပသဂ္ဂေါ အနုပသဂ္ဂေါ စ အနုပပဒေန, သုတသဒ္ဒေါ စ –
ဂမနေ ဝိဿုတေ တိန္တေ၊ နိယောဂေါ’ပစိတေပိ စ။
သဒ္ဒေ စ သောတဒွါရာနု-သာရဉာတေသု ဒိဿတိ။
တထာ ဟိ ‘‘သေနာယ ပသုတော’’တိအာဒီသု ဂစ္ဆန္တောတိ အတ္ထော။ ‘‘သုတဓမ္မဿ ပဿတော’’တိအာဒီသု ဝိဿုတဓမ္မဿာတိ အတ္ထော။ ‘‘အဝဿုတာ အဝဿုတဿ ပုရိသပုဂ္ဂလဿာ’’တိအာဒီသု တိန္တဿာတိ အတ္ထော။ ‘‘ယေ ဈာနပ္ပသုတာ ဓီရာ’’တိအာဒီသု အနုယုတ္တာတိ အတ္ထော။ ‘‘တုမှေဟိ ပုညံ ပသုတံ အနပ္ပက’’န္တိအာဒီသု ဥပစိတန္တိ အတ္ထော။ ‘‘ဒိဋ္ဌံ သုတံ မုတံ ဝိညာတ’’န္တိအာဒီသု သဒ္ဒေါတိ အတ္ထော။ ‘‘ဗဟုဿုတော ဟောတိ သုတဓရော သုတသန္နိစယော’’တိအာဒီသု သောတဒွါရာနုသာရဝိညာတဓမ္မဓရောတိ အတ္ထော။
သောတသဒ္ဒေါပိ အနေကတ္ထပ္ပဘေဒေါ။ တထာ ဟေသ –
မံသဝိညာဏဉာဏေသု၊ တဏှာဒီသု စ ဒိဿတိ။
ဓာရာယံ အရိယမဂ္ဂေ၊ စိတ္တသန္တတိယမ္ပိ စ။
(နီတိ၊ဓာ၊၂၄၃။)‘‘သောတာယတနံ, သောတဓာတု, သောတိန္ဒြိယ’’န္တိအာဒီသု သောတသဒ္ဒေါ မံသသောတေ ဒိဿတိ, ‘‘သောတေန သဒ္ဒံ သုတွာ’’တိအာဒီသု သောတဝိညာဏေ။ ‘‘ဒိဗ္ဗာယ သောတဓာတုယာ’’တိအာဒီသု ဉာဏသောတေ။ ‘‘ယာနိ သောတာနိ လောကသ္မိန္တိ, ယာနိ ဧတာနိ သောတာနိ မယာ ကိတ္တိတာနိ ပကိတ္တိတာနိ အာစိက္ခိတာနိ ဒေသိတာနိ ပညပိတာနိ ပဋ္ဌပိတာနိ ဝိဝရိတာနိ ဝိဘတ္တာနိ ဥတ္တာနီကတာနိ ပကာသိတာနိ။ သေယျထိဒံ? တဏှာသောတော ဒိဋ္ဌိသောတော ကိလေသသောတော ဒုစ္စရိတသောတော အဝိဇ္ဇာသောတော’’တိအာဒီသု ပဉ္စသု ဓမ္မေသု။ ‘‘အဒ္ဒသာ ခေါ ဘဂဝါ မဟန္တံ ဒါရုက္ခန္ဓံ ဂင်္ဂါယ နဒိယာ သောတေန ဝုယှမာန’’န္တိအာဒီသု ဥဒကဓာရာယံ။ ‘‘အရိယဿေတံ အာဝုသော အဋ္ဌင်္ဂိကဿ မဂ္ဂဿ အဓိဝစနံ, ယဒိဒံ သောတော’’တိအာဒီသု အရိယမဂ္ဂေ။ ‘‘ပုရိသဿ စ ဝိညာဏသောတံ ပဇာနာတိ ဥဘယတော အဗ္ဗောစ္ဆိန္နံ ဣဓလောကေ ပတိဋ္ဌိတဉ္စ ပရလောကေ ပတိဋ္ဌိတဉ္စာ’’တိအာဒီသု စိတ္တသန္တတိယန္တိ။
သောဏောတိ သုနခေါ။ သော ဟိ သာမိကဿ ဝစနံ သုဏာတီတိ သောဏောတိ ဝုစ္စတိ။
ဣမာနိ တဒဘိဓာနာနိ –
သုနခေါ သာရမေယျော စ၊ သုဏော သူနော စ ကုက္ကုရော။
သောဏော သွာနော သုဝါနော စ၊ သာဠုရော မိဂဒံသနော။
သာ သုနိဓာတိ’မေ သဒ္ဒါ၊ ပုမာနေသု ပဝတ္တရေ။
သုနခီ ကုက္ကုရီ သီ’တိ၊ ဣမေ ဣတ္ထီသု ဝတ္တရေ။
သုနခါ သာရမေယျာတိ၊ အာဒိ ဗဟုဝစော ပန။
ပဝတ္တတိ ပုမိတ္ထီသု၊ အညတြာပိ အယံ နယော။
(နီတိ၊ဓာ၊၂၄၄။)ကုက္ကုရောတိ အယံ တတ္ထ၊ ဗာလကာလေ ရဝေန ဝေ။
မဟလ္လကေပိ သုနခေ၊ ရူဠှိယာ သမ္ပဝတ္တတိ။
တထာ ဟိ အဋ္ဌကထာစရိယာ ကုက္ကုရဇာတကေ ‘‘ယေ ကုက္ကုရာ ရာဇကုလမှိ ဝဍ္ဎာ, ကောလေယျကာ ဝဏ္ဏဗလူပပန္နာ’’တိဣမသ္မိံပဒေသေ ဧဝမတ္ထံ ဝဏ္ဏယိံသု ‘‘ယေ ကုက္ကုရာတိ ယေ သုနခါ။ ယထာ ဟိ တရုဏောပိ ပဿာဝေါ ပူတိမုတ္တန္တိ တဒဟုဇာတောပိ သိင်္ဂါလော ‘‘ဇရသိင်္ဂါလော’တိ, ကောမလာပိ ဂဠာစီလတာ ‘ပူတိလတာ’တိ, သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏောပိ ကာယော ‘ပူတိကာယော’တိ ဝုစ္စတိ, ဧဝမေဝ ဝဿသတိကောပိ သုနခေါ ‘ကုက္ကုရော’တိ ဝုစ္စတိ, တသ္မာ မဟလ္လကာ ကာယူပပန္နာပိ တေ ‘ကုက္ကုရာ’တွေဝ ဝုတ္တာ’’တိ။
ကိ ဟိံသာယံ။ ကိဏောတိ, ကိဏာတိ, ကိဏန္တိ။
သက သာမတ္ထိယေ။ သမတ္ထဘာဝေါ သာမတ္ထိယံ, ယထာ ဒက္ခိယံ။ သက္ကုဏာတိ, သက္ကုဏန္တိ။ အသက္ခိ။ သက္ခိဿတိ။ သက္ကော။ သက္ကီ။
ဧတ္ထ သက္ကောတိ ဒေဝရာဇာ။ သော ဟိ ပရဟိတံ သကဟိတဉ္စ ကာတုံ သက္ကုဏာတီတိ သက္ကော။ အပိစ သကျကုလဇာတော ယော ကောစိပိ။ တထာ ဟိ ‘‘အထ ခေါ မဟာနာမော သက္ကော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဘဂဝန္တဉ္စ ပိင်္ဂိယော မံ သက္က သမုဒ္ဓရာဟီတိ အာလပိ။ သကျာ ဝတ ဘော ကုမာရာ ပရမသကျာ ဝတ ဘော ကုမာရာ’’တိ ဝစနမုပါဒါယ သဗ္ဗေပိ သကျကုလေ ဇာတာ ‘‘သကျာ’’တိ စ ‘‘သာကိယာ’’တိ စ ‘‘သက္ကာ’’တိ စ ဝုစ္စန္တိ။ ဧတ္ထ သွာဒိတ္တေပိ အနေကဿရဓာတုတော ဧကောဝ ဥဏာပစ္စယော ဟောတိ, န ဏု ဏာပစ္စယာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။
(နီတိ၊ဓာ၊၂၄၅။)ခီ ခယေ။ ခီဏောတိ။ ခီဏာတိ။ ခီဏာ ဇာတိ။ ခီဏော။ အယောဂါ ဘူရိသင်္ခယော။
ဂေ သဒ္ဒေ။ ဂိဏောတိ, ဂိဏာတိ။
စိ စယေ။ ဏကာရဿ နကာရတ္တံ။ ပါကာရံ စိနောတိ။ စိတံ ကုသလံ။ စေတော ပုဂ္ဂလော။
ရု ဥပတာပေ။ ရုဏောတိ, ရုဏာတိ။
ရာဓ သာဓ သံသိဒ္ဓိယံ။ ရာဓုဏာတိ။ သာဓုဏာတိ။ ရာဓနံ။ အာရာဓနံ။ သာဓနံ။
ပီ ပီတိယံ။ ပီဏောတိ, ပီဏာတိ။ ပီတိ, ပိယော။
အပ ပါပုဏေ သမ္ဘု စ။ ပါပုဏောတိ, ပါပုဏာတိ။ ပတ္တော။ သဗ္ဗညုတံ သတ္ထာ ပတ္တော။ သမ္ပတ္တော ယမသာဓနံ။ သမ္ဘုဏာတိ, န ကိဉ္စိ အတ္ထံ အဘိသမ္ဘုဏာတိ။ သမ္ဘုဏန္တော, အဘိသမ္ဘုဏမာနော။
တတ္ထ ပတ္တောတိ ပသဒ္ဒေါ ဥပသဂ္ဂေါ ‘‘ပပ္ပောတီ’’တိ ဧတ္ထ ပသဒ္ဒေါ ဝိယ။ တထာ ဟိ ‘‘ပတ္တော’’တိ ဧတ္ထ ပါပုဏီတိ အတ္ထေ ပပုဗ္ဗဿ အပဓာတုဿ ပကာရေ လုတ္တေ တပစ္စယဿ ဒွိဘာဝေါ ဘဝတိ။ တတ္ထ န အဘိသမ္ဘုဏာတီတိ န သမ္ပာပုဏာတိ, န သာဓေတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။
ခိပ ခေပေ။ ခိပုဏာတိ။ ခိပ္ပံ။ ခိပ္ပန္တိ မစ္ဆပဉ္ဇရော။
အာပ ဗျာပနေ။ အာပုဏာတိ။ အာပေါ။
မိ ပက္ခေပနေ။ မိနောတိ။ မိတ္တော။
(နီတိ၊ဓာ၊၂၄၆။)ဧတ္ထ စ သဗ္ဗဂုယှေသု နိမိယတိ ပက္ခိပိယတီတိ မိတ္တော။ ‘‘မိတ္တော ဟဝေ သတ္တပဒေန ဟောတီ’’တိ ဝစနံ ပန ဝေါဟာရဝသေန ဝုတ္တံ, န အတ္ထဝသေန။ ဝုစ္စေယျ စေ, ယော ကောစိ အဝိဿာသိကော အတ္တနော ပဋိဝိရုဒ္ဓါပိ စ မိတ္တော နာမ ဘဝေယျ, န စေဝံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧဝဉ္စ ပန ဒဋ္ဌဗ္ဗံ ‘‘သတ္တပဒဝီတိဟာရမတ္တေနပိ သဟ ဂစ္ဆန္တော သဟ ဂစ္ဆန္တဿ ပိယဝါစာနိစ္ဆာရဏေန အညမညံ အာလာပသလ္လာပကရဏမတ္တေန မိတ္တော နာမ ဟောတီတိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ကိံကာရဏာ? ဒဠှဝိဿာသော မိတ္တော နာမ န ဘဝေယျာတိ မိတ္တဿ ဂုဏပသံသာဝသေန ဧဝံ ဝုတ္တ’’န္တိ။
ဝု သံဝရဏေ။ ဝုဏောတိ, ဝုဏာတိ, သံဝုဏောတိ, သံဝုဏာတိ။ ပဏ္ဍိတော သီလသံဝုတော။
သု အဘိသဝေ။ အဘိသဝေါ နာမ ပီဠနံ မန္ထနံ သန္ဓာနံ သိနှာနံ ဝါ။ သုဏောတိ, သုဏာတိ။
သိ ဗန္ဓနေ။ သိနောတိ။
သိ နိသာနေ။ သိဏောတိ, သိဏာတိ။ နိသိတသတ္ထံ။
န ဟိ နူနာယံ သာ ခုဇ္ဇာ၊ လဘတိ ဇိဝှာယ ဆေဒနံ။
သုနိသိတေန သတ္ထေန၊ ဧဝံ ဒုဗ္ဘာသိတံ ဘဏံ။
ဧတ္ထ ဘဏန္တိ ဘဏန္တီ။
ဝုသ ပါဂဗ္ဗိယေ။ ပါဂဗ္ဗိယံ နာမ ကာယဝါစာမနေဟိ ပဂဗ္ဗဘာဝေါ။ ဝုသုဏာတိ။
အသု ဗျာပနေ။ အသုဏာတိ။ အဿု။
ဟိ ဂတိဗုဒ္ဓီသု ဥပတာပေ စ။ ဟိနောတိ။
ဧတ္ထ ပန အသမာနန္တတ္တေပိ သမာနတ္ထာနံ သမောဓာနံ ဝုစ္စတိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၂၄၇။)တိက တိဂ သဃ ဒိက္ခ ကိဝိ စိရိ ဇိရိ ဒါသ ဒု ဟိံသာယံ။ တိကုဏာတိ။ တိဂုဏာတိ။ သဃုဏာတိ။ ဒိက္ခုဏာတိ။ ကိဝုဏာတိ။ စိရုဏာတိ။ ဇိရုဏာတိ။ ဒါသုဏာတိ။ ဒုဏောတိ, ဒုဏာတီတိ ရူပါနိ ဟိံသာဝါစကာနိ ဘဝန္တိ။
သုဝါဒီ ဧတ္တကာ ဒိဋ္ဌာ၊ ဓာတဝေါ မေ ယထာဗလံ။
သုတ္တေသွညေပိ ပေက္ခိတွာ၊ ဂဏဝှော အတ္ထယုတ္တိတော။
သွာဒိဂဏောယံ။
ကိယာဒိဂဏိက
ကီ ဒဗ္ဗဝိနိမယေ။ ဒဗ္ဗဝိနိမယော ကယဝိက္ကယဝသေန ဘဏ္ဍဿ ပရိဝတ္တနံ။ ကိဏာတိ, ကိဏန္တိ။ ဝိက္ကိဏာတိ, ဝိက္ကိဏန္တိ။ ကေတုံ, ကိဏိတုံ။ ဝိက္ကေတုံ, ဝိက္ကိဏိတုံ။ ကိဏိတွာ, ဝိက္ကိဏိတွာ။ ကီတံ ဘဏ္ဍံ။ ကယော, ဝိက္ကယော။ ဝိက္ကိဏေယျ ဟနေယျ ဝါ။
ခိ ဂတိယံ။ ခိဏာတိ။ အတိခိဏော သရော။ ခံ, ခါနိ။ နကာရဿ ဏကာရတ္တံ။
တတ္ထ ခိဏာတီတိ ဂစ္ဆတိ။ အတိခိနောတိ အတိဂတော။ အတြာယံ ပါဠိ ‘‘သေန္တိ စာပါတိခိဏာဝ, ပုရာဏာနိ အနုတ္ထုန’’န္တိ။ တတ္ထ စာပါတိခိဏာ’တိ စာပတော အတိခိဏာ အတိဂတာ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘စာပါတိခိဏာတိ စာပတော အတိခိဏာ စာပါ ဝိနိမုတ္တာတိ အတ္ထော’’တိ ပဒတ္ထဝိဝရဏံ ကတံ, တမ္ပိ ဂတတ္ထညေဝ သန္ဓာယ အဓိပ္ပာယတ္ထဝသေန ကတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တတြ ခန္တိ သဂ္ဂေါ။ သော ဟိ ကတပုညေဟိ ဂန္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ခ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ခါနီတိ သဂ္ဂါ။
(နီတိ၊ဓာ၊၂၄၈။)စိ စယေ။ ပုညံ စိနာတိ။ ပါကာရံ စိနာတိ။ ပါရမိယော ဝိစိနာတိ, ဝိစိနတိ စ။ ပုပ္ဖံ ဩစိနာတိ, ဩစိနတိ ဝါ။ ပစိနာတိ။ ပစိနိတွာ။ စိတံ ကုသလံ။ စယော သဉ္စယော။ စိတော ပါကာရော။ စိနာတီတိ စေတော, ဣဋ္ဌကဝဍ္ဎကီ။ ယော သတ္တော ပုညသဉ္စယော။ ‘‘သဉ္စယော ရာသိ သမူဟော ပိဏ္ဍော ဂဏော သံဃော ကဒမ္ဗော ဝဂ္ဂေါ ကရော ဃဋာ’’ဣစ္စေဝမာဒယော ပရိယာယာ။
ဇိ ဇယေ။ ဇိနာတိ, ဝိဇိနာတိ, ဇိနိယတိ။ ဇေတာ, ဇိနော။ ဇိတော မာရော။ မာရံ ဇိတော။ ဇိတဝါ, ဇိတာဝီ, ဇိတဗ္ဗော, ဇေယျော, ဇယနံ, ဇိတံ, ဝိဇိတံ, ဇယော, ပရာဇယနံ, ပရာဇယော။ ယဿ ဇိတံ နာဝဇီယတိ။ ဇိတမဿ နောယာတိ ကောစိ လောကေ။ ဇယော ဟိ ဗုဒ္ဓဿ သိရီမတော အယံ, မာရဿ စ ပါပိမတော ပရာဇယော။
တတ္ထ ဇေတာတိ ဇိနာတီတိ ဇေတာ, ယော ကောစိ ပုဂ္ဂလော။ အဇိနီတိ ဇိနော, သဗ္ဗညူ ဓမ္မရာဇာ။ ကိံ သော အဇိနိ? ပါပကေ အကုသလေ ဓမ္မေ မာရာဒိအရယော စ။ ဣတိ ပါပကေ အကုသလေ ဓမ္မေ မာရာဒယော စ အရယော အဇိနီတိ ဇိနော။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –
‘‘မာဒိသာ ဝေ ဇိနာ ဟောန္တိ၊ ယေ ပတ္တာ အာသဝက္ခယံ။
ဇိတာ မေ ပါပကာ ဓမ္မာ၊ တသ္မာဟံ ဥပက ဇိနော’’တိ၊
‘‘တထာဂတော ဘိက္ခဝေ အဘိဘူ အနဘိဘူတော’’တိ စ။
ဇိနသဒ္ဒေါ ဟိ ကေဝလော သဗ္ဗညုမှိ ပဝတ္တတိ, သောပပဒေါ ပန ပစ္စေကဗုဒ္ဓါဒီသု တမှိ စ ယထာရဟံ ပဝတ္တတိ။ ‘‘ပစ္စေကဇိနော, ဩဓိဇိနော, အနောဓိဇိနော, ဝိပါကဇိနော, အဝိပါကဇိနော’’တိ ဣမာနေတ္ထ နိဒဿနပဒါနိ။
ဇိ ဇာနိယံ။ ဇိနာတိ, န ဇိနာတိ န ဇာပယေ, ဇိနော ရထဿံ မဏိကုဏ္ဍလေ စ, ပုတ္တေ စ ဒါရေ စ တထေဝ ဇိနော။ ဇိနော ဓနဉ္စ ဒါသေ စ။
(နီတိ၊ဓာ၊၂၄၉။)ဉာ အဝဗောဓနေ။ ဇာနာတိ, ဉာယတိ, နာယတိ။ အနိမိတ္တာ န နာယရေ။ ဇညာ သော ယဒိ ဟာပယေ။ မာ မံ ဇညူတိ ဣစ္ဆတိ။ ‘‘ဣမေ အမှာက’’န္တိ ဉာတဗ္ဗဋ္ဌေန ဉာတိ, ဉာတကော။ ဉာတိမိတ္တာ သုဟဇ္ဇာ စ။ ဉာတကော နော နိသိန္နောတိ။ ဉာတဗ္ဗံ ဉေယျံ, သင်္ခါရဝိကာရလက္ခဏနိဗ္ဗာနပညတ္တိဓမ္မာ။ ဤဒိသေသု ဌာနေသု ဉေယျသဒ္ဒေါ ဧကန္တေန နပုံသကော, ဝါစ္စလိင်္ဂတ္တေ သဗ္ဗလိင်္ဂိကော, ယထာ? ဉေယျော ဖဿော။ ဉေယျာ ဝေဒနာ။ ဉေယျံ စိတ္တံ။ ဉေယျော ပုရိသော, ဉေယျာ ဣတ္ထီ, ဉေယျံ ဓနန္တိ စ။
ထု အဘိတ္ထဝေ။ ထုနာတိ။ အဘိတ္ထုနာတိ။ ထုတိ, အဘိတ္ထုတိ။ ထဝနာ, အဘိတ္ထဝနာ, ထုတော, အဘိတ္ထုတော။
ထု နိတ္ထုနနေ။ ထုနာတိ။
ဥဋ္ဌေဟိ ရေဝတေ သုပါပဓမ္မေ၊
အပါရုတဒွါရေ အဒါနသီလေ။
နေဿာမ တံ ယတ္ထ ထုနန္တိ ဒုဂ္ဂတာ၊
သမပ္ပိတာ နေရယိကာ ဒုက္ခေန။
ပုရာဏာနိ အနုတ္ထုန’’န္တိ စ ပယောဂေါ။
ဒု ဟိံသာယံ။ ဒုနာတိ။ မိတ္တဒ္ဒု။ ဒုမော။
ဧတ္ထ မိတ္တဒ္ဒူတိ မိတ္တံ ဒုနာတိ ဟိံသတိ ဒုဗ္ဘတီတိ မိတ္တဒ္ဒု။ အတြ ‘‘ဝေဒါ န တာဏာယ ဘဝန္တိ တဿ, မိတ္တဒ္ဒုနော ဘူနဟုနော နရဿာ’’တိ ပါဠိ နိဒဿနံ။ ဒုမောတိ ဒုနိယတိ ဂေဟသမ္ဘာရာဒိအတ္ထာယ ဟိံသိယတိ ဆိန္ဒိယတိ, ပဏ္ဏပုပ္ဖာဒိအတ္ထိကေဟိ ဝါ ပဏ္ဏပုပ္ဖာဒိဟရဏေန ပီဠိယတီတိ ဒုမော။
ဓူ ကမ္ပနေ။ ဓုနာတိ။ ဓူမော, ဓောနာ, ဓောနော, ဓုတော။ ဓုနန္တော ဝါကစီရာနိ, ဂစ္ဆာမိ အမ္ဗရေ တဒါ။
(နီတိ၊ဓာ၊၂၅၀။)တတ္ထ ဓူမောတိ ဓုနာတိ ကမ္ပတီတိ ဓူမော။ ဓူမသဒ္ဒေါ ကောဓေ တဏှာယ ဝိတက္ကေ ပဉ္စသု ကာမဂုဏေသု ဓမ္မဒေသနာယံ ပကတိဓူမေတိ ဣမေသု အတ္ထေသု ဝတ္တတိ။ ‘‘ကောဓော ဓူမော ဘသ္မာနိ မောသဝဇ္ဇ’’န္တိ ဧတ္ထ ဟိ ကောဓေ ဝတ္တတိ။ ‘‘ဣစ္ဆာ ဓူမာယိတော သဒါ’’တိ ဧတ္ထ တဏှာယံ။ ‘‘တေန ခေါ ပန သမယေန အညတရော ဘိက္ခု ဘဂဝတော အဝိဒူရေ ဓူမာယန္တော နိသိန္နော ဟောတီ’’တိ ဧတ္ထ ဝိတက္ကေ။
‘‘ပင်္ကော စ ကာမာ ပလိပေါ စ ကာမာ၊
ဘယဉ္စ မေတံ တိမုလံ ပဝုတ္တံ။
ရဇော စ ဓူမော စ မယာ ပကာသိတော၊
ဟိတွာ တုဝံ ပဗ္ဗဇ ဗြဟ္မဒတ္တာ’’တိ
ဧတ္ထ ပဉ္စသု ကာမဂုဏေသု။ ‘‘ဓူမံ ကတ္တာ ဟောတီ’’တိ ဧတ္ထ ဓမ္မဒေသနာယံ။ ‘‘ဓဇော ရထဿ ပညာနော, ဓူမော ပညာနမဂ္ဂိနော’’တိ ဧတ္ထ ပကတိဓူမေ။ ဣစ္စေဝံ –
ကောဓတဏှာဝိတက္ကေသု၊ ပဉ္စကာမဂုဏေသု စ။
ဒေသနာယဉ္စ ပကတိ-ဓူမေ ဓူမော ပဝတ္တတိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၂၅၁။)ဓောနာတိ ပညာ။ ဝုတ္တဉှေတံ နိဒ္ဒေသေ ‘‘ဓောနာ ဝုစ္စတိ ပညာ, ယာ ပညာ ပဇာနနာ သမ္မာဒိဋ္ဌိ, ကိံကာရဏာ ဓောနာတိ ဝုစ္စတိ ပညာ? ယံ တာယ ပညာယ ကာယဒုစ္စရိတံ ဓုတဉ္စ ဓောတဉ္စ သန္ဓောတဉ္စ နိဒ္ဓါတဉ္စ, ဝစီဒုစ္စရိတံ မနောဒုစ္စရိတံ ဓုတဉ္စ ဓောတဉ္စ သန္ဓောတဉ္စ နိဒ္ဓါတဉ္စ။ တံကာရဏာ ဓောနာ ဝုစ္စတိ ပညာ။ အထ ဝါ သမ္မာဒိဋ္ဌိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိံ ဓုတာ စ ဓောတာ စ သန္ဓောတာ စ နိဒ္ဓါတာ စ, တံကာရဏာ ဓောနာ ဝုစ္စတိ ပညာ’’တိ။ ‘‘ဓောနဿ ဟိ နတ္ထိ ကုဟိဉ္စိ လောကေ, ပကပ္ပိတာ ဒိဋ္ဌိ ဘဝါဘဝေသူ’’တိ အယမေတ္ထ ပါဠိ နိဒဿနံ။ အတြ ဓောနာ အဿ အတ္ထီတိ ဓောနော, တဿ ဓောနဿာတိ နိဗ္ဗစနံ။ ဓာတူနမနေကတ္ထတာယ ဓူဓာတု ကမ္ပနတ္ထေပိ ဓောဝနတ္ထေပိ ဝတ္တတိ။
မုန ဉာဏေ။ မုနာတိ။ မောနံ, မုနိ။ ဣမသ္မိံ ဌာနေ ဓာတုယာ အာချာတတ္တေ ဧကန္တေန အန္တလောပေါ ဘဝတိ။ သောဘိတတ္ထေရဂါထာယံ ပန အနာဂတဝစနေ ဥကာရဿ ဝုဒ္ဓိဝသေန ‘‘အဟံ မောနေန မောနိဿ’’န္တိ ရူပန္တရဉ္စ ဒိဿတိ။ တတ္ထ မောနိဿန္တိ ဇာနိဿံ။ နာမတ္တေ အန္တလောပေါ န ဟောတိ။ တတ္ထ မောနန္တိ ကိဉ္စာပိ ‘‘န မောနေန မုနိ ဟောတီ’’တိ ဧတ္ထ တုဏှီဘာဝေါ ‘‘မောန’’န္တိ ဝုစ္စတိ, တထာပိ ဣဓ ‘‘ဉာဏေ’’တိ ဝစနတော န သော အဓိပ္ပေတော, ဉာဏမေဝါဓိပ္ပေတံ, တသ္မာ မောနေယျပဋိပဒါသင်္ခါတံ မဂ္ဂဉာဏမောနမ္ပိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ မုနီတိ မုနာတိ ဇာနာတိ ဟိတာဟိတံ ပရိစ္ဆိန္ဒတီတိ မုနိ။ အထ ဝါ ခန္ဓာဒိလောကေ တုလံ အာရောပေတွာ မိနန္တော ဝိယ ‘‘ဣမေ အဇ္ဈတ္တိကာ ခန္ဓာ, ဣမေ ဗာဟိရာ’’တိအာဒိနာ နယေန ဣမေ ဥဘော အတ္ထေ မုနာတီတိ မုနိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ –
‘‘န မောနေန မုနိ ဟောတိ၊ မူဠှရူပေါ အဝိဒ္ဒသု။
ယော စ တုလံဝ ပဂ္ဂယှ၊ ဝရမာဒါယ ပဏ္ဍိတော။
ပါပါနိ ပရိဝဇ္ဇေတိ၊ သ မုနိ တေန သော မုနိ။
ယော မုနာတိ ဥဘော လောကေ၊ မုနိ တေန ပဝုစ္စတီ’’တိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၂၅၂။)အပရာပေတ္ထ ဘဝတိ အတ္ထဝိဘာဝနာ။ မုနီတိ မောနံ ဝုစ္စတိ ဉာဏံ, ကာယမောနေယျာဒီသု ဝါ အညတရံ, တေန သမန္နာဂတတ္တာ ပုဂ္ဂလော ‘‘မုနီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ သော ပနေသ အဂါရိယမုနိ အနဂါရိယမုနိ သေက္ခမုနိ အသေက္ခမုနိ ပစ္စေကမုနိ မုနိမုနီတိ အနေကဝိဓော။ တတ္ထ အဂါရိယမုနီတိ ဂိဟိပိ အာဂတဖလော ဝိညာတသာသနော။ အနဂါရိယမုနီတိ တထာရူပေါဝ ပဗ္ဗဇိတော။ သေက္ခမုနီတိ သတ္တ သေက္ခာ။ အသေက္ခမုနီတိ ခီဏာသဝေါ။ ပစ္စေကမုနီတိ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ။ မုနိမုနီတိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ။ တထာ ဟိ အာယသ္မာပိ သာရိပုတ္တော အာဟ ‘‘မုနီတိ ဝုစ္စတိ တထာဂတော အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ’’တိ။
ပူ ပဝနေ။ ပဝနံ သောဓနံ။ ပုနာတိ။ ပုညံ, ပုတ္တော, ဒန္တပေါဏံ။
ဧတ္ထ စ ပုညန္တိ အတ္တနော ကာရကံ ပုနာတိ သောဓေတီတိ ပုညံ။ အထ ဝါ ယတ္ထ သယံ ဥပ္ပန္နံ တံသန္တာနံ ပုနာတိ ဝိသောဓေတီတိ ပုညံ။ ကိန္တံ? သုစရိတံ ကုသလကမ္မံ။ သကမ္မိကတ္တာ ဓာတုဿ ကာရိတဝသေန အတ္ထဝိဝရဏံ လဗ္ဘတိ။ ပုတ္တောတိ အတ္တနော ကုလံ ပုနာတိ သောဓေတီတိ ပုတ္တော။ ဧဝဉ္စ သတိ ဟီနဇစ္စာနံ စဏ္ဍာလာဒီနံ ပုတ္တော နာမ န ဘဝေယျာတိ န ဝတ္တဗ္ဗံ သဒ္ဒါနမတ္ထကထနဿ နာနပ္ပကာရေန ပဝတ္တိတော, တသ္မာ အတ္တနော ပိတု ဟဒယံ ပူရေတီတိ ပုတ္တောတိ ဧဝမာဒိနာပိ နိဗ္ဗစနံ ဂဟေတဗ္ဗမေဝ။ နာနာဓာတုဝသေနပိ ဟိ ပဒါနိ သိဒ္ဓိံ သမုပဂစ္ဆန္တိ။
ပုတ္တော စ နာမ အတြဇော ခေတြဇော အန္တေဝါသိကော ဒိန္နကောတိ စတုဗ္ဗိဓော။ တတ္ထ အတ္တာနံ ပဋိစ္စ ဇာတော အတြဇော နာမ။ သယနပီဌေ ပလ္လင်္ကေ ဥရေတိ ဧဝမာဒီသု နိဗ္ဗတ္တော ခေတြဇော နာမ။ သန္တိကေ သိပ္ပုဂ္ဂဏှနကော အန္တေဝါသိကော နာမ။ ပေါသာပနတ္ထာယ ဒိန္နော ဒိန္နကော နာမ ဒန္တပေါဏန္တိ ဒန္တေ ပုနန္တိ ဝိသောဓေန္တိ ဧတေနာတိ ဒန္တပေါဏံ, ဒန္တကဋ္ဌံ။
(နီတိ၊ဓာ၊၂၅၃။)ပီ တပ္ပနကန္တီသု။ ပိဏာတီတိ ပီတိ။ ဧတ္ထ စ ပီတီတိ ပီဏနံ ပီတိ, တပ္ပနံ ကန္တီတိ စ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဣဒံ ဘာဝဝသေန နိဗ္ဗစနံ။ ဣဒံ ပန ဟေတုကတ္တုဝသေန ပိဏယတီတိ ပီတိ, တပ္ပေတီတိ အတ္ထော။
သာ ပနေသာ ခုဒ္ဒကာပီတိ ခဏိကာပီတိ ဩက္ကန္တိကာပီတိ ဥဗ္ဗေဂါပီတိ ဖရဏာပီတီတိ ပဉ္စဝိဓာ ဟောတိ။ တတ္ထ ခုဒ္ဒကာပီတိ သရီရေ လောမဟံသနမတ္တမေဝ ကာတုံ သက္ကောတိ။ ခဏိကာပီတိ ခဏေ ခဏေ ဝိဇ္ဇုပ္ပာဒသဒိသာ ဟောတိ။ ဩက္ကန္တိကာပီတိ သမုဒ္ဒတီရံ ဝီစိ ဝိယ ကာယံ ဩက္ကမိတွာ ဩက္ကမိတွာ ဘိဇ္ဇတိ။ ဥဗ္ဗေဂါပီတိ ဗလဝတီ ဟောတိ ကာယံ ဥဒ္ဓဂ္ဂံ ကတွာ အာကာသေ လင်္ဃာပနပ္ပမာဏာ ဟောတိ။ ဖရဏာပီတိယာ ပန ဥပ္ပန္နာယ သကလသရီရံ ဓမိတွာ ပူရိတဝတ္ထိ ဝိယ မဟတာ ဥဒကောဃေန ပက္ခန္ဒပဗ္ဗတကုစ္ဆိ ဝိယ စ အနုပရိဖုဋံ ဟောတိ, ဧဝံ ပဉ္စဝိဓာ ပီတိ, သာ သမ္ပိယာယနလက္ခဏတ္တာ ‘‘ပိဏာတီ’’တိ ပီတီတိ သုဒ္ဓကတ္တုဝသေနပိ ဝတ္တုံ ယုဇ္ဇတိ။ ဧတ္ထ ‘‘ပိယာယတိ, ပိတာ, ပိယော, ပေမော’’တိအာဒီနိ ပီဓာတုယာ ဧဝ ရူပါနိ။ တတ္ထ ‘‘ပုတ္တံ ပိယာယတီတိ ပိတာ’’တိ ဝဒန္တိ။ ပိယာယိတဗ္ဗောတိ ပိယော။ ပေမနံ ပေမော။
မာ ပရိမာဏေ။ မိနာတိ။ မာနံ, ပရိမာဏံ, မတ္တံ, မတ္တာ, မနော, ဝိမာနံ, မိနိတဗ္ဗံ, မေတဗ္ဗံ, ဆာယာ မေတဗ္ဗာ။ ဤဒိသေသု ဌာနေသု အနီယပစ္စယော န လဗ္ဘတိ။
ဧတ္ထ မနောတိ ဧကာယ နာဠိယာ ဧကာယ စ တုလာယ မိနမာနော ဝိယ အာရမ္မဏံ မိနာတိ ပရိစ္ဆိန္ဒတီတိ မနော။ ဝိသေသတော မိနိယတေ ပရိစ္ဆိန္ဒိယတေတိ ဝိမာနံ, ဒေဝါနံ ပုညဗလေန နိဗ္ဗတ္တဗျမှံ ဒေဝနိကေတံ။ ယံ ဝိမာနံ ဥပသောဘိတံ, ပဘာသတိမိဒံ ဗျမှန္တိ စ အာဒိနာ ထောမိယတိ။
မီ ဟိံသာယံ။ မိနာတိ။ မီနော, ကုမီနံ။
(နီတိ၊ဓာ၊၂၅၄။)ဧတ္ထ မီနောတိ မစ္ဆော။ မစ္ဆဿ ဟိ ‘‘မီနော မစ္ဆော အမ္ဗုဇော ဝါရိဇော ဝါရိစရော’’တိ အနေကာနိ နာမာနိ။ ဝိသေသနာမာနိ ပန ‘‘အမရော ခလိသော စန္ဒကုလော ကန္ဒဖလိ ဣန္ဒဖလိ ဣန္ဒဝလော ကုလိသော ဝါမိ ကုင်္ကုတလော ကဏ္ဍိကော သကုလော မင်္ဂုရော သိင်္ဂီ သတဝင်္ကော ရောဟိတော ပါဌီနော ကာဏော သဝင်္ကော ပါဝုသော’’ ဣစ္စေဝမာဒီနိ, ‘‘တိမိ တိမိင်္ဂလော’’ ဣစ္စေဝမာဒီနိ စ ဘဝန္တိ။ ကုမီနန္တိ ကုစ္ဆိတေနာကာရေန မစ္ဆေ မိနန္တိ ဟိံသန္တိ ဧတေနာတိ ကုမီနံ, မစ္ဆဗန္ဓနပဉ္ဇရော။ သော ပန ပါဠိယံ ကုမီနသဒ္ဒေန ဝုစ္စတိ။ တထာ ဟိ –
‘‘ဝါရိဇဿေဝ မေ သတော၊ ဗန္ဓဿ ကုမိနာမုခေ။
အက္ကောသတိ ပဟရတိ၊ ပိယေ ပုတ္တေ အပဿတော’’တိ
ပါဠိ ဒိဿတိ။
မူ ဗန္ဓနေ။ မုနာတိ။ မုနိ။
ဧတ္ထ မုနီတိ အတ္တနော စိတ္တံ မုနာတိ မဝတိ ဗန္ဓတိ ရာဂဒေါသာဒိဝသံ ဂန္တုံ န ဒေတီတိ မုနိ။
ရိ ဂတိဒေသနေသု။ ရိကာတိ။ ရေဏု။ နကာရဿ ဏတ္တံ။
လီ သိလေသေ။ လိနာတိ, နိလိနာတိ။ လီနံ, သလ္လီနံ, ပဋိသလ္လာနံ။
ဝီ တန္တသန္တာနေ။ ဝတ္ထံ ဝိနာတိ။ ဣမိနာ သုတ္တေန စီဝရံ ဝိနာဟိ။ ကမ္မေ – ဣဒံ ခေါ အာဝုသော စီဝရံ မံ ဥဒ္ဒိဿ ဝိယျတိ။ ဝီတံ။ သုဝီတံ။ အပ္ပကံ ဟောတိ ဝေတဗ္ဗံ။ ကာရိတေ ‘‘ဝါယာပေတိ, တန္တဝါယေဟိ စီဝရံ ဝါယာပေဿာမာ’တိ စီဝရံ ဝါယာပေသုံ’’ ဣစ္စေဝမာဒီနိ ဘဝန္တိ။
ဝီ ဟိံသာယံ။ ဝိနာတိ။ ဝေဏု။ ဝေဏူတိ ဝံသော။
(နီတိ၊ဓာ၊၂၅၅။)လူ ဆေဒနေ။ လုနာတိ။ လောဏံ, ကုသလံ, ဗာလော, လူတော။
ဧတ္ထ စ လောဏန္တိ လုနာတိ ဝီတရသဘာဝံ ဝိနာသေတိ သရသဘာဝံ ကရောတီတိ လောဏံ, လဝဏံ။ ကုသော ဝိယ ဟတ္ထပ္ပဒေသံ အကုသလဓမ္မေ လုနာတီတိ ကုသလံ, အနဝဇ္ဇဣဋ္ဌဝိပါကလက္ခဏော ဓမ္မော။ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကေ ဒွေ အတ္ထေ လုနာတီတိ ဗာလော, အဝိဒွါ။ လူတောတိ မက္ကဋကော ဝုစ္စတိ။ တဿ ဟိ သုတ္တံ ‘‘လူတသုတ္တ’’န္တိ ဝဒန္တိ။ ယူသံ ပါတုံ ပဋင်္ဂမက္ခိကာဒီနံ ဇီဝိတံ လုနာတီတိ လူတော။
သိ ဗန္ဓနေ။ သိနာတိ။ သီမာ, သီသံ။
ဧတ္ထ သီမာတိ သိနီယတေ သမဂ္ဂေန သံဃေန ကမ္မဝါစာယ ဗန္ဓိယတေတိ သီမာ။ သာ ဒုဝိဓာ ဗဒ္ဓသီမာ အဗဒ္ဓသီမာတိ။ တာသု အဗဒ္ဓသီမာ မရိယာဒကရဏဝသေန ‘‘သီမာ’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သိနာတိ ဗန္ဓတိ ကေသေ မောဠိကရဏဝသေန ဧတ္ထာတိ သီသံ။ အညာနိပိ ယောဇေတဗ္ဗာနိ။
သာ ပါကေ။ သိနာတိ။
သု ဟိံသာယံ။ သုဏာတိ။ ပရသု။ ပရံ သုဏန္တိ ဟိံသန္တိ ဧတေနာတိ ပရသု။
အသ ဘောဇနေ။ ဝုတ္တာနံ ဖလမသ္နာတိ။ အသနံ။
ဧတ္ထ အသနန္တိ အာဟာရော။ သော ဟိ အသိယတိ ဘုဉ္ဇိယတီတိ ‘‘အသန’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ‘‘အသ္နာထ ခါဒထ ပိဝထာ’’တိ ဣဒမေတ္ထ နိဒဿနံ။
ကိလိသ ဝိဗာဓနေ။ ကိလိသ္နာတိ။ ကိလေသော။
ဧတ္ထ စ ကိလေသောတိ ရာဂါဒယောပိ ဒုက္ခမ္ပိ ဝုစ္စတိ။
ဥဒ္ဓသ ဥဉ္ဆေ။ ဥဉ္ဆော ပရိယေသနံ။ ဥဒ္ဓသ္နာတိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၂၅၆။)ဝိသ ဝိပ္ပယောဂေ။ ဝိသ္နာတိ။ ဝိသံ။
ပုသ သိနေဟသဝနပူရဏေသု။ ပုသ္နာတိ။
ပုသ ပေါသနေ။ ပုသ္နာတိ။
မုသ ထေယျေ။ မုသ္နာတိ။ မုသလော။
ကိယာဒီ ဧတ္တကာ ဒိဋ္ဌာ၊ ဓာတဝေါ မေ ယထာဗလံ။
သုတ္တေသွညေပိ ပေက္ခိတွာ၊ ဂဏှဝှော အတ္ထယုတ္တိတော။
သာသနာ လောကတော စေတေ၊
ဒဿိတာ တေသု လောကတော။
သာသနဿောပကာရာယ၊
ဝုတ္တာ တဒနုရူပကာ။
ကိယာဒိဂဏောယံ။
ဂဟာဒိဂဏိက
ဣဒါနိ ဂဟာဒိဂဏော ဝုစ္စတေ။ ဧတ္ထေကေ ဧဝံ မညန္တိ။
ဂဟာဒီနံ ဂဏော နာမ၊ ပစ္စေကံ နုပလဗ္ဘတိ။
အထမေကော ဂဟဓာတု၊ ဂဟာဒီနံ ဂဏော သိယာ။
ယတော ပ္ပဏှာ ပရာ ဟေယျုံ၊ ဓာတုတော ဇိနသာသနေ။
တေပိ အညေ န ဝိဇ္ဇန္တိ၊ အညတြ ဂဟဓာတုယာ။
ဣတိ စိန္တာယ ဧကစ္စေ၊ ဂဟဓာတုံ ကိယာဒိနံ။
ပက္ခိပိံသု ဂဏေ ဧဝံ၊ န ဝဒိံသု ဂဟာဒိကံ။
န တေသံ ဂဟဏံ ဓီရော၊ ဂဏှေယျ သုဝိစက္ခဏော။
ယတော ကစ္စာယနေ ဝုတ္တော၊ ဂဟာဒီနံ ဂဏော ဝိသုံ။
‘‘ဂဟာဒိတော ပ္ပဏှာ’’ ဣတိ၊ လက္ခဏံ ဝဒတာ ဟိ သော။
ကစ္စာယနေန ဂရုနာ၊ ဒဿိတော နနု သာသနေ။
(နီတိ၊ဓာ၊၂၅၇။)သစေ ဝိသုံ ဂဟာဒီနံ၊ ဂဏော နာမ န လဗ္ဘတိ။
ဂဟာဒိဒီပကေ သုတ္တေ၊ ဟိတွာန ဗာဟိရံ ဣဒံ။
‘‘ဂဟတော ပ္ပဏှာ’’ ဣစ္စေဝ၊ ဝတ္တဗ္ဗံ အထ ဝါ ပန။
‘‘ကိယာဒိတော နာပ္ပဏှာ’’တိ၊ ကာတဗ္ဗံ ဧကလက္ခဏံ။
ယသ္မာ တထာ န ဝုတ္တဉ္စ၊ န ကတဉ္စေကလက္ခဏံ။
တသ္မာ အယံ ဝိသုံယေဝ၊ ဂဏော ဣစ္စေဝ ဉာယတိ။
‘‘သရာ သရေ လောပ’’မိတိ-အာဒီနိ လက္ခဏာနိဝ။
ဂမ္ဘီရံ လက္ခဏံ ဧတံ၊ ဒုဇ္ဇာနံ တက္ကဂါဟိနာ။
ဥသာဒယောပိ သန္ဓာယ၊ အာဒိဂ္ဂဟော ကတော တဟိံ။
တထာ ဟိ ‘‘ဥဏှာပေတီ’’တိ၊ အာဒိရူပါနိ ဒိဿရေ။
ဣဒါနိ ပါကဋံ ကတွာ၊ အာဒိသဒ္ဒဖလံ အဟံ။
သပ္ပယောဂံ ဂဟာဒီနံ၊ ဂဏံ ဝက္ခာမိ မေ သုဏ။
(နီတိ၊ဓာ၊၂၅၈။)ဂဟ ဥပါဒါနေ။ ဥပါဒါနံ ဂဟဏံ, န ကိလေသုပါဒါနံ။ ဥပသဒ္ဒေါ ဟေတ္ထ န ကိဉ္စိ အတ္ထဝိသေသံ ဝဒတိ။ အထ ဝါ ကာယေန စိတ္တေန ဝါ ဥပဂန္တွာ အာဒါနံ ဂဟဏံ ဥပါဒါနန္တိ သမီပတ္ထော ဥပသဒ္ဒေါ။ ကတ္ထစိ ဟိ ဥပသဒ္ဒေါ အာဒါနသဒ္ဒသဟိတော ဒဠှဂ္ဂဟဏေ ဝတ္တတိ ‘‘ကာမုပါဒါန’’န္တိအာဒီသု။ ဣဓ ပန ဒဠှဂ္ဂဟဏံ ဝါ ဟောတု သိထိလဂ္ဂဟဏံ ဝါ, ယံ ကိဉ္စိ ဂဟဏံ ဥပါဒါနမေဝ, တသ္မာ ဂဟဓာတု ဂဟဏေ ဝတ္တတီတိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ ဃေပ္ပတိ, ဂဏှာတိ ဝါ။ ပရိဂ္ဂဏှာတိ, ပဋိဂ္ဂဏှာတိ, အဓိဂဏှာတိ, ပဂ္ဂဏှာတိ, နိဂ္ဂဏှာတိ။ ပဓာနဂဏှနကော။ ဂဏှိတုံ, ဥဂ္ဂဏှိတုံ။ ဂဏှိတွာ, ဥဂ္ဂဏှိတွာ။ အညထာပိ ရူပါနိ ဘဝန္တိ။ အဟံ ဇာလိံ ဂဟေဿာမိ။ ဂဟေတုံ။ ဂဟေတွာ။ ဥဂ္ဂါဟကော, သင်္ဂါဟကော, အဇ္ဈောဂါဠှော။ ကာရိတေ ‘‘ဂဏှာပေတိ, ဂဏှာပယတိ, အညတရံ သတိပဋ္ဌာနံ ဥဂ္ဂဏှာပေန္တိ, သဒ္ဓိံ အမစ္စသဟဿေန ဂဏှာပေတွာ။ ဥပဇ္ဈံ ဂါဟာပေတဗ္ဗော။ ဥပဇ္ဈံ ဂါဟာပေတွာ။ ဂါဟေတိ, ဂါဟယတိ, ဂါဟာပေဿတိ။ ဂါဟာပယန္တိ သဗ္ဘာဝံ။ ဂါဟကော, ဂါဟေတွာ’’ ဣစ္စာဒီနိ။ ကမ္မနိ – ဂယှတိ, သင်္ဂယှတိ, ဂဏှိယတိ ဝါ။ တထာ ဟိ ‘‘ဂဏှိယန္တိ ဥဂ္ဂဏှိယန္တီ’’တိ နိဒ္ဒေသပါဠိ ဒိဿတိ။ ‘‘ဂေဟံ, ဂါဟော, ပရိဂ္ဂဟော, သင်္ဂါဟကော, သင်္ဂဟေတာ’’ ဣစ္စာဒီနိ ယောဇေတဗ္ဗာနိ။
တတြ အကာရာနန္တရတျန္တပဒါနံ ‘‘ဃေပ္ပတိ, ဃေပ္ပန္တိ။ ဃေပ္ပသီ’’တိ စ ‘‘ဂဏှတိ, ဂဏှန္တိ။ ဂဏှသီ’’တိ စ အာဒိနာ နယေန သဗ္ဗာသု ဝိဘတ္တီသု သဗ္ဗထာ ပဒမာလာ ယောဇေတဗ္ဗာ။ အာကာရေကာရာနန္တရတျန္တပဒါနံ ‘‘ဂဏှာတိ ဂဏှာပေတီ’’တိအာဒိနာ ယထာသမ္ဘဝံ ပဒမာလာ ယောဇေတဗ္ဗာ ဝဇ္ဇေတဗ္ဗဋ္ဌာနံ ဝဇ္ဇေတွာ။
ဣမာနိ ပန ပသိဒ္ဓါနိ ကာနိစိ အဇ္ဇတနီရူပါနိ ‘‘အဂ္ဂဟီ မတ္တိကာပတ္တံ။ အဂ္ဂဟုံ, အဂ္ဂဟိံသု, အဂ္ဂဟေသု’’န္တိ။ ဘဝိဿန္တီအာဒီသု ဂဟေဿတိ, ဂဟေဿန္တိ။ သေသံ ပရိပုဏ္ဏံ ကာတဗ္ဗံ။ အဂ္ဂဟိဿာ, အဂ္ဂဟိဿံသု။ သေသံ ပရိပုဏ္ဏံ ကာတဗ္ဗံ။
ဥသ ဒါဟေ။ ဒါဟော ဥဏှံ။ ဥသတိ ဒဟတီတိ ဥဏှံ။ ဥဏှသဒ္ဒေါ ‘‘ဥဏှံ ဘတ္တံ ဘုဉ္ဇတီ’’တိအာဒီသု ဒဗ္ဗမပေက္ခတိ, ‘‘သီတံ ဥဏှံ ပဋိဟနတီ’’တိအာဒီသု ပန ဂုဏံ ဥဏှဘာဝဿ ဣစ္ဆိတတ္တာ။ ဥဏှဘာဝေါ ဟိ သီတဘာဝေါ စ ဂုဏော။
တသ ဝိပါသာယံ။ တဏှာ။ ကေနဋ္ဌေန တဏှာ? တဿတိ ပရိတဿတီတိ အတ္ထေန။
ဇုသိ ပီတိသေဝနေသု။ ဇုဏှော သမယော။ ကာဠေ ဝါ ယဒိ ဝါ ဇုဏှေ, ယဒါ ဝါယတိ မာလုတော။
တတ္ထ ဇုဏှောတိ ဇောသေတိ လောကဿ ပီတိံသောမနဿဉ္စ ဥပ္ပာဒေတီတိ ဇုဏှော။
(နီတိ၊ဓာ၊၂၅၉။)ဇုတ ဒိတ္တိယံ။ ဇုဏှာ ရတ္တိ။ ဇောတတိ သယံ နိပ္ပဘာပိ သမာနာ စန္ဒတာရကပ္ပဘာသေနပိ ဒိဗ္ဗတိ ဝိရောစတိ သပ္ပဘာ ဟောတီတိ ဇုဏှာ။
သာ တနုကရဏေ။ သဏှဝါစာ။ သိယတိ တနုကရိယတိ, န ဖရုသဘာဝေန ကက္ကသာ ကရိယတီတိ သဏှာ။
သော အန္တကမ္မနိ။ သဏှံ, ဉာဏံ။ သိယတိ သယံ သုခုမဘာဝေန အတိသုခုမမ္ပိ အတ္ထံ အန္တံ ကရောတိ နိပ္ဖတ္တိံ ပါပေတီတိ သဏှံ။
တိဇ နိသာနေ။ နိသာနံ တိက္ခတာ။ တိဏှော ပရသု။ တိတိက္ခတီတိ တိဏှော။
သိ သေဝါယံ။ အတ္တနော ဟိတမာသီသန္တေဟိ သေဝိယတေတိ သိပ္ပံ, ယံ ကိဉ္စိ ဇီဝိတဟေတု သိက္ခိတဗ္ဗံ သိပ္ပာယတနံ။ အပိစ သိပ္ပန္တိ အဋ္ဌာရသ မဟာသိပ္ပာနိ – သုတိ သူရမတိ ဗျာကရဏံ ဆန္ဒောဝိစိတိ နိရုတ္တိ ဇောတိသတ္ထံ သိက္ခာ မောက္ခဉာဏံ ကြိယာဝိဓိ ဓနုဗ္ဗေဒေါ ဟတ္ထိသိက္ခာ ကာမတန္တံ အဿလက္ခဏံ ပုရာဏံ ဣတိဟာသော နီတိ တက္ကော ဝေဇ္ဇကဉ္စာတိ။
ကု ကုစ္ဆာယံ။ ကုစ္ဆာ ဂရဟာ။ ကဏှာ ဓမ္မာ။ ကဏှော ပုရိသော။
တတ္ထ ကဏှာတိ အပဘဿရဘာဝကရဏတ္တာ ပဏ္ဍိတေဟိ ကုစ္ဆိတဗ္ဗာ ဂရဟိတဗ္ဗာတိ ကဏှာ, အကုသလဓမ္မာ။ ကာဠဝဏ္ဏတ္တာ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏာဒိကံ ဥပနိဓာယ ကုစ္ဆိတဗ္ဗော နိန္ဒိတဗ္ဗောတိ ကဏှော, ကာဠဝဏ္ဏော။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –
‘‘ကဏှော ဝတာယံ ပုရိသော၊ ကဏှံ ဘုဉ္ဇတိ ဘောဇနံ။
ကဏှေ ဘူမိပ္ပဒေသသ္မိံ၊ န မယှံ မနသော ပိယော’’တိ စ၊
(နီတိ၊ဓာ၊၂၆၀။)အန္တောသာရော ဟိ ဗြာဟ္မဏော။
ယသ္မိံ ပါပါနိ ကမ္မာနိ၊
သ ဝေ ကဏှော သုဇမ္ပတီ’’တိ စ။
ဣစ္စေဝံ –
ဂဟာဒိကေ ဓာတုဂဏေ၊ သန္ဓာယ တသိအာဒယော။
အာဒိဂ္ဂဟော ကတော ပ္ပဏှာ၊ ဂဟာဒီသု ယထာရဟံ။
ဂဟတော ဓာတုတော ဟိ ပ္ပော၊အာချာတတ္တေဝဒိဿတိ။
အာချာတတ္တေ စ နာမတ္တေ၊ ဏှာသဒ္ဒေါ ဥသတော တထာ။
ဥသဂဟေဟိ အညသ္မာ၊ နာမတ္တေဝ ဒုဝေ မတာ။
ဧဝံ ဝိသေသတော ဉေယျော၊ ဂဟာဒိဂဏနိစ္ဆယော။
ဧတ္ထ ပန ကိဉ္စာပိ သာသနေ ‘‘တဏှာယတီ’’တိ ကြိယာပဒမ္ပိ ဒိဿတိ, တထာပိ တဿ ‘‘ပဗ္ဗတာယတိ, မေတ္တာယတီ’’တိအာဒီနိ ဝိယ နာမသ္မာ ဝိဟိတဿ အာယပစ္စယဿ ဝသေန သိဒ္ဓတ္တာ ကြိယာပဒတ္တေပိ ဏှာပစ္စယော မုချတော လဗ္ဘတီတိ န သက္ကာ ဝတ္တုံ။ ‘‘တဏှာယတီ’’တိ ဟိ ဣဒံ ဏှာပစ္စယဝတာ တသဓာတုတော နိပ္ဖန္နတဏှာသဒ္ဒသ္မာ ပရဿ အာယပစ္စယဿ ဝသေန နိပ္ဖန္နံ။ တထာ ကိဉ္စာပိ ရူပိယသံဝေါဟာရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာယံ ‘‘ဝါသိဖလံ တာပေတွာ ဥဒကံ ဝါ ခီရံ ဝါ ဥဏှာပေတီ’’တိ ဣမသ္မိံ ပဒေသေ ‘‘ဥဏှာပေတီ’’တိ ဟေတုကတ္တုဝါစကံ ကြိယာပဒံ ဒိဿတိ, တထာပိ တဿ ဏှာပစ္စယဝတာ ဥသဓာတုတော နိပ္ဖန္နဥဏှာသဒ္ဒတော ဝိဟိတဿ ကာရိတသညဿ ဏာပေပစ္စယဿ ဝသေန နိပ္ဖန္နတ္တာ ကြိယာပဒတ္တေပိ ဏှာပစ္စယော မုချတော လဗ္ဘတီတိ န သက္ကာ ဝတ္တုံ။ ‘‘ဥဏှာပေတီ’’တိ ဣဒံ ဝုတ္တပ္ပကာရဥဏှာသဒ္ဒတော ဏာပေပစ္စယဝသေန နိပ္ဖန္နံ, ဧတသ္မိံ ဒိဋ္ဌေ ‘‘ဥဏှာပယတီ’’တိ ပဒမ္ပိ ဒိဋ္ဌမေဝ ဟောတိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၂၆၁။)ကိဉ္စ ဘိယျော ဝိနယဋ္ဌကထာယံ ‘‘ဥဏှာပေတီ’’တိ ကာရိတပဒဿ ဒိဋ္ဌတ္တာယေဝ ‘‘ဥဏှတီ’’တိ ကတ္တုပဒမ္ပိ နယတော ဒိဋ္ဌမေဝ ဟောတိ ကတ္တုကာရိတပဒါနံ ဧကဓာတုမှိ ဥပလဗ္ဘမာနတ္တာ, ယထာ? ဂဏှတိ, ဂဏှာပေတိ, ဂစ္ဆတိ, ဂစ္ဆာပေတီတိ, တသ္မာ ‘‘ဥသ ဒါဟေ’’တိ ဓာတုဿ ‘‘ဥဏှတီ’’တိ ရူပံ ဥပလဗ္ဘတီတိ မန္တွာ ‘‘ဥဏှတီတိ ဥဏှ’’န္တိ နိဗ္ဗစနံ ကာတဗ္ဗံ။ ဣတိ ပ္ပပစ္စယော ဂဟတော စ အညတော စ ဧကဓာ လဗ္ဘတိ, ဏှာပစ္စယော ပန ဂဟတော ဥသတော စ ဒွိဓာ အညတော ဧကဓာ လဗ္ဘတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ကိဉ္စာပေတ္ထ ဧဝံ နိယမော ဝုတ္တော, တထာပိ သာဋ္ဌကထေ တေပိဋကေ ဗုဒ္ဓဝစနေ အညာနိပိ ဧကေကဿ ဓာတုဿ နာမိကပဒါနိ ဒွေ ဒွေ ကြိယာပဒါနိ ဝိစိနိတဗ္ဗာနိ။ ယေန ပန ဗုဒ္ဓဝစနာနုရူပေန နယေန ဂဟာဒိဂဏေ အာဒိသဒ္ဒေန တသဓာတာဒယော အမှေဟိ ဂဟိတာ, ဣမသ္မာ နယာ အညော နယော ပသတ္ထတရော နတ္ထိ, အယမေဝ ပသတ္ထတရော, တသ္မာ အယံ နီတိ သာသနဋ္ဌိတိယာ အာယသ္မန္တေဟိ သာဓုကံ ဓာရေတဗ္ဗာ ဝါစေတဗ္ဗာ စ။
ဂဟာဒီ ဧတ္တကာ ဒိဋ္ဌာ၊ ဓာတဝေါ မေ ယထာဗလံ။
သုတ္တေသွညေပိ ပေက္ခိတွာ၊ ဂဏှဝှော အတ္ထယုတ္တိတော။
ဂဟာဒိဂဏောယံ။
တနာဒိဂဏိက
တနု ဝိတ္ထာရေ။ တနောတိ။ အာယတနံ, တနု။ ကမ္မနိ ‘‘တနိယျတိ, တနိယျန္တိ။ ဝိတနိယျတီ’’တိ ရူပါနိ။ အတြာယံ ပါဠိ ‘‘ယထာ ဟိ အာသဘံ စမ္မံ, ပထဗျာ ဝိတနိယျတီ’’တိ။ ဂရူ ပန ‘‘ပတာယတေ, ပတညတီ’’တိ ရူပါနိ ဝဒန္တိ။ တနိတုံ, တနိတွာန။ တုမန္တာဒိရူပါနိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၂၆၂။)တတ္ထ အာယတနန္တိ အာယဘူတေ ဓမ္မေ တနောတိ ဝိတ္ထာရေတီတိ အာယတနံ။ တနူတိ သရီရံ။ တဉှိ ကလလတော ပဋ္ဌာယ ကမ္မာဒီဟိ ယထာသမ္ဘဝံ တနိယျတိ ဝိတ္ထာရိယတိ မဟတ္တံ ပါပိယတီတိ ‘‘တနူ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ‘‘တနု ဝပု သရီရံ ပုံ ကာယော ဒေဟော’’တိအာဒယော သရီရဝါစကာ သဒ္ဒါ။ သရီရံ ခန္ဓပဉ္စကံ။ ယဉှိ မဟာဇနော သရီရန္တိ ဝဒတိ, တံ ပရမတ္ထတော ခန္ဓပဉ္စကမတ္တမေဝ, န တတော အတ္တာ ဝါ အတ္တနိယံ ဝါ ဥပလဗ္ဘတိ။ ‘‘ကာမရာဂဗျာပါဒါနံ တနုတ္တကရံ သကဒါဂါမိမဂ္ဂစိတ္တ’’န္တိအာဒီသု ပန တနုသဒ္ဒေါ အပ္ပတ္ထဝါစကော, အပ္ပတ္ထဝါစကဿ စ တဿ ကြိယာပဒံ န ပဿာမ, တသ္မာ နိပါတပဒေန တေန ဘဝိတဗ္ဗံ။ တနုသဒ္ဒေါ နိပါတပဒန္တိ ဝုတ္တဋ္ဌာနမ္ပိ န ပဿာမ, နိစ္ဆယေန ပန အနိပ္ဖန္နပါဋိပဒိကောတိ ဂဟေတဗ္ဗော။
တနောတိ, တနောန္တိ။ တနောသိ, တနောထ။ တနောမိ, တနောမ။ တနုတေ, တနုန္တေ။ တနုသေ, တနုသေ, တနုဝှေ။ တနေ, တနုမှေ။ သေသံ ယထာသမ္ဘဝံ ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗံ။
တနောတု, တနောန္တု။ တနေယျ, တနေ, တနေယျုံ။ ဝိတန, ဝိတနု။ အတနာ, အတနု။ အမ္မာယ ပတနု ကေသာ။ အတနိ, အတနိံသု။ တနိဿတိ, တနိဿန္တိ။ အတနိဿာ, အတနိဿံသု။ ကမ္မနိ ‘‘တနိယျတိ, တနိယျန္တိ။ တနိယျသီ’’တိအာဒိနာ ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗံ။
သက သတ္တိယံ။ သတ္တိ သမတ္ထဘာဝေါ။ သက္ကောတိ သက္ကော။ ဝိညာပေတုံ အသက္ခိ။ သက္ခိဿသိ။ သက္ခတိ။ တွမ္ပိ အမ္မ ပဗ္ဗဇိတုံ သက္ခိဿသိ။ သက္ကတေ ဇရာယ ပဋိကမ္မံ ကာတုန္တိ ပါဠိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၂၆၃။)တတ္ထ သက္ကောတိ ဒေဝရာဇာ။ သော ဟိ အတ္ထာနံ သဟဿမ္ပိ မုဟုတ္တေန စိန္တနသမတ္ထတာယ သပရဟိတံ ကာတုံ သက္ကောတီတိ ‘‘သက္ကော’’တိ ဝုစ္စတိ။ အညတြ ပန ဓာတူနံ အဝိသယေ တဒ္ဓိတဝသေန သက္ကစ္စံ ဒါနံ အဒါသီတိ သက္ကောတိ ဧဝမ္ပိ အတ္ထံ ဂဟေတွာ သက္ကသဒ္ဒေါ နိရုတ္တိနယေန သာဓေတဗ္ဗော။ ဝုတ္တဉှိ ဘဂဝတာ ‘‘သက္ကော မဟာလိ ဒေဝါနမိန္ဒော ပုဗ္ဗေ မနုဿဘူတော သမာနော သက္ကစ္စံ ဒါနံ အဒါသိ, တသ္မာ ‘သက္ကော’တိ ဝုစ္စတီ’’တိ။ သက္ကောန္တော။ သက္ကောန္တီ။ သက္ကောန္တံ ကုလံ။
ခုဏု ခိဏု ဟိံသာယံ။ ခုဏောတိ။ ခိဏောတိ။
ဣဏု ဂတိယံ။ ဣဏောတိ။ ဣဏံ ဣဏာယိကော။
တိဏု အဒနေ။ တိဏောတိ။ တိဏံ။ ဧတ္ထ တိဏန္တိ ယဝသံ။ တဉှိ တိဏိယတေ တိဏဘက္ခေဟိ ဂေါဏာဒီဟိ အဒိယတေ ခါဒိယတေတိ တိဏံ။
ဃိဏု ဒိတ္တိယံ။ ဃိဏောတိ။
ဟနု အပနယနေ။ အပနယနံ အနာလာပကရဏံ နိဗ္ဗစနတာကရဏံ။ ဟနောတိ။ ဟနုတေ။
ပနု ဒါနေ ပနောတိ။ ပနုတေ။
မနု ဗောဓနေ။ မနောတိ။ မနုတေ။ မနော။ မနံ။ မာနသံ။ မနုဿော။ မာနဝေါ။ မာဏဝေါ။
(နီတိ၊ဓာ၊၂၆၄။)ဧတ္ထ မနောတိ မနုတေ ဗုဇ္ဈတီတိ မနော, ဧဝံ မနံ။ ဣမေသံ ပန ဒွိန္နံ မနသဒ္ဒါနံ ‘‘ယသ္မိံ မနော နိဝိသတိ။ သန္တံ တဿ မနံ ဟောတီ’’တိအာဒီသု ပုန္နပုံသကလိင်္ဂတာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ မာနသန္တိ ရာဂေါပိ စိတ္တမ္ပိ အရဟတ္တမ္ပိ။ ‘‘အန္တလိက္ခစရော ပါသော, ယွာယံ စရတိ မာနသော’’တိ ဧတ္ထ ဟိ ရာဂေါ မာနသံ။ ‘‘စိတ္တံ မနော မာနသ’’န္တိ ဧတ္ထ စိတ္တံ။ ‘‘အပ္ပတ္တမာနသော သေက္ခော, ကာလံ ကယိရာ ဇနေ သုတော’’တိ ဧတ္ထ အရဟတ္တံ။ ဧတ္ထေတံ ဝုစ္စတိ –
ရာဂေါ စိတ္တံ အရဟတ္တဉ္စ၊ ‘‘မာနသ’’န္တိ သမီရိတံ။
သတ္ထုနော သာသနေ ပါပ-သာသနေ’ခိလသာသနေ။
တတ္ထ သမ္ပယုတ္တမနသိ ဘဝေါတိ ရာဂေါ မာနသော။ မနော ဧဝ မာနသန္တိ ကတွာ စိတ္တံ မာနသံ။ အနဝသေသတော မာနံ သိယတိ သမုစ္ဆိန္ဒတီတိ အဂ္ဂမဂ္ဂေါ မာနသံ။ တန္နိဗ္ဗတ္တတ္တာ ပန အရဟတ္တဿ မာနသတာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ မနူတိ သတ္တော။ ‘‘ယေန စက္ခုပသာဒေန, ရူပါနိ မနု ပဿတီ’’တိ ဧတ္ထ ဟိ ‘‘မနူ’’တိ သတ္တော ဝုတ္တော။ အထ ဝါ မနူတိ ပဌမကပ္ပိကကာလေ မနုဿာနံ မာတာပိဘုဋ္ဌာနေ ဌိတော မနုနာမကော ပုရိသော, ယော သာသနေ ‘‘မဟာသမ္မတရာဇာ’’တိ ဝုတ္တော။ သော ဟိ သကလလောကဿ ဟိတံ ကာတုံ မနုတေ ဇာနာတီတိ ‘‘မနူ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ယထာဗလံ အတ္တနော ဟိတံ မနုတေ ဇာနာတီတိ မနုဿော, မနဿ ဝါ ဥဿန္နတ္တာ မနုဿော။ အထ ဝါ ဝုတ္တပ္ပကာရဿ မနုနော အပစ္စံ မနုဿော။ ဧဝံ မာနဝေါ မာဏဝေါ စ, နကာရဿ ဟိ ဏကာရေ ကတေ ‘‘မာဏဝေါ’’တိ ရူပံ သိဇ္ဈတိ။ ကေစိ ပနာဟု ‘‘ဒန္တဇနကာရသဟိတော မာနဝသဒ္ဒေါ သဗ္ဗသတ္တသာဓာရဏဝစနော, မုဒ္ဓဇဏကာရသဟိတော ပန မာဏဝသဒ္ဒေါ ကုစ္ဆိတမူဠှာပစ္စဝစနော’’တိ, တံ ဝီမံသိတွာ ယုတ္တဉ္စေ, ဂဟေတဗ္ဗံ, န ပနေတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗံ ‘‘မာဏဝသဒ္ဒဿ အတ္ထုဒ္ဓါရဝစနေ ဣဒံ ဝစနံ ဝိရုဇ္ဈတီ’’တိ အန္တရသဒ္ဒဿ အတ္ထုဒ္ဓါရေ အန္တရအန္တရိကာသဒ္ဒါနမ္ပိ အာဟရဏဿ ဒဿနတော။
(နီတိ၊ဓာ၊၂၆၅။)တတြ ပနာယံ ဝီမံသနာ – စူဠကမ္မဝိဘင်္ဂသုတ္တသ္မိဉှိ ‘‘သုဘော မာဏဝေါတောဒေယျပုတ္တော’’တိ ဣမသ္မိံ ပဒေသေ အဋ္ဌကထာစရိယေဟိ ‘‘သုဘောတိ သော ကိရ ဒဿနီယော အဟောသိ ပါသာဒိကော, တေနဿ အင်္ဂသုဘတာယ ‘သုဘော’တွေဝ နာမံ အကံသု။ ‘မာဏဝေါ’တိ ပန တံ တရုဏကာလေ ဝေါဟရိံသု, သော မဟလ္လကကာလေပိ တေနေဝ ဝေါဟာရေန ဝေါဟရိယတီ’’တိ ဧဝံ မုဒ္ဓဇဏကာရဿ မာဏဝသဒ္ဒဿ အတ္ထော ပကာသိတော, တဋ္ဋီကာယမ္ပိ ဂရူဟိ ‘‘ယံ အပစ္စံ ကုစ္ဆိတံ မုဒ္ဓံ ဝါ, တတ္ထ လောကေ မာဏဝဝေါဟာရော, ယေဘုယျေန စ သတ္တာ ဒဟရကာလေ မုဒ္ဓဓာတုကာ ဟောန္တီတိ ဝုတ္တံ ‘တရုဏကာလေ ဝေါဟရိံသူ’’တိ, ဧဝံ မုဒ္ဓဇဏကာရဿ မာဏဝသဒ္ဒဿ အတ္ထော ပကာသိတော။ ဣဒါနိ မာဏဝသဒ္ဒဿ အတ္ထုဒ္ဓါရော ဘဝတိ, မာဏဝေါတိ သတ္တောပိ စောရောပိ တရုဏောပိ ဝုစ္စတိ။ ‘‘စောဒိတာ ဒေဝဒူတေဟိ, ယေ ပမဇ္ဇန္တိ မာဏဝါ’’တိအာဒီသု ဟိ သတ္တော ‘‘မာဏဝေါ’’တိ ဝုတ္တော။ ‘‘မာဏဝေဟိ သဟ ဂစ္ဆန္တိ ကတကမ္မေဟိပိ အကတကမ္မေဟိပီ’’တိအာဒီသု စောရော။ ‘‘အမ္ဗဋ္ဌော မာဏဝေါ’’တိအာဒီသု တရုဏော ‘‘မာဏဝေါ’’တိ ဝုတ္တော။
အပ္ပ ပါပုဏေ။ အပ္ပောတိ။ အာပေါ။
ဧတ္ထ အာပေါတိ အပ္ပောတိ တံ တံ ဌာနံ ဝိဿရတီတိ အာပေါ။
မာ ပရိမာဏေ။ မိနောတိ။ ဥပမာ, ဥပမာနံ, ဝိမာနံ။ အညာနိပိ ယောဇေတဗ္ဗာနိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၂၆၆။)ဧတ္ထ စ ယာ အစ္စန္တံ န မိနောတိ န ဝိစ္ဆိန္ဒတိ, သာ မာနဿ သမီပေ ဝတ္တတီတိ ဥပမာ ယထာ ‘‘ဂေါဏော ဝိယ ဂဝဇော’’တိ။ ဥပမာနန္တိ ဥပမာ ဧဝ။ တထာ ဟိ ‘‘ဝီတောပမာနမပ္ပမာဏမနာထနာထ’’န္တိ။ ဧတ္ထ ဝီတောပမာနန္တိ ဣမဿ ဝီတောပမံ, နိရုပမန္တိ အတ္ထော။ အထ ဝါ ဥပမာနန္တိ ဥပမေတဗ္ဗာကာရော ‘‘သီဟော ဝိယ ဘဂဝါ’’တိ။ ဧတ္ထ ဟိ သီဟော ဥပမာ, ဘဂဝါ ဥပမေယျော တေဇောပရက္ကမာဒီဟိ ဥပမေတဗ္ဗတ္တာ, တေဇောပရက္ကမာဒယော ဥပမေတဗ္ဗာကာရော။ ဧတ္ထ ပန သာတိသယတ္တာ ကိဉ္စာပိ သီဟဿ တေဇာဒီဟိ ဘဂဝတော တေဇာဒိဥပမေတဗ္ဗာကာရော နတ္ထိ, တထာပိ ဟီနူပမာဝသေန ‘‘သီဟော ဝိယ ဘဂဝါ’’တိ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဝိမာနန္တိ ဥတုသမုဋ္ဌာနတ္တေပိ ကမ္မပစ္စယဥတုသမုဋ္ဌာနတ္တာ ကမ္မေန ဝိသေသတော မိနိယတိ ပရိစ္ဆိန္ဒိယတီတိ ဝိမာနံ။
ကရ ကရဏေ။ ‘‘ကရောတိ, ကယိရတိ, ကုဗ္ဗတိ, ကြုဗ္ဗတိ, ပကရောတိ, ဥပကရောတိ, အပကရောတိ, ပဋိကရောတိ, နိရာကရောတိ, ပဋိသင်္ခရောတိ, အဘိသင်္ခရောတိ’’ ဣစ္စေဝမာဒီနိ ကတ္တရိ ဘဝန္တိ။ ကမ္မေ ပါဠိနယဝသေန ဣကာရာဂမဋ္ဌာနေ ယကာရဿ ဒွေဘာဝေါ။ တသ္မိံယေဝဌာနေ ရယကာရာနံ ဝိပရိယာယေ သတိ န ဒွေဘာဝေါ။ တထာ ဤကာရာဂမဋ္ဌာနေ ‘‘ကရိယျတိ, ကယိရတိ, ကရီယတိ, ကယျတိ, ပကရီယတိ, ပကရိယျတိ, ပဋိသင်္ခရိယျတိ, အဘိသင်္ခရိယျတိ’’ ဣစ္စေဝမာဒီနိ ကမ္မနိ ဘဝန္တိ။
ဧတ္ထ စ ကယိရတီတိ ပဒံ ဒွီသု ဌာနေသု ဒိဿတိ ကတ္တရိ ကမ္မေ စ။ တေသ ကတ္တုဝသေန ‘‘ပုရိသော ကမ္မံ ကယိရတီ’’တိ ယောဇေတဗ္ဗံ, ကမ္မဝသေန ပန အယံ ပါဠိ ‘‘ကုဋိ မေ ကယိရတိ အဒေသိတဝတ္ထုကာ’’တိ။ တတ္ထ စ ကတ္တုဝသေန ဝုတ္တံ ကတ္တုပဒံ ယိရပစ္စယေန သိဒ္ဓံ။ ကမ္မဝသေန ပန ဝုတ္တံ ကမ္မပဒံ ဣကာရာဂမဿ အာဒိအန္တဘူတာနံ ရယကာရာနံ ဝိပရိယာယေနာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ‘‘ကာရေတိ, ကာရယတိ, ကာရာပေတိ, ကာရာပယတီ’’တိ စတ္တာရိ ကာရိတရူပါနိ, ယာနိ ‘‘ဟေတုကတ္တုရူပါနီ’’တိ ဝုစ္စန္တိ တဒ္ဒီပကတ္တာ။
(နီတိ၊ဓာ၊၂၆၇။)ဣဒါနိ ပန ပဒမာလာ ဝတ္တဗ္ဗာ, တတြ ပဌမံ ‘‘ကုဗ္ဗတီ’’တိ ပဒဿေဝ ပဒမာလံ ယောဇေဿာမ သဗ္ဗာသု ဝိဘတ္တီသု ဧကာကာရေန ယောဇေတဗ္ဗတ္တာ။ ‘‘ကရောတီ’’တိ ဩကာရာနန္တရတျန္တပဒဿ ပန ‘‘ကာရေတီ’’တိ ဧကာရာနန္တရတျန္တပဒဿ စ ပဒမာလံ ယထာသမ္ဘဝံ ပစ္ဆာ ယောဇေဿာမ ဧကာကာရေန အယောဇေတဗ္ဗတ္တာ။
တတြ ကုဗ္ဗတိ, ကုဗ္ဗန္တိ။ ကုဗ္ဗသိ, ကုဗ္ဗထ။ ကုဗ္ဗာမိ, ကုဗ္ဗာမ။ ကုဗ္ဗတေ, ကုဗ္ဗန္တေ။ ကုဗ္ဗသေ, ကုဗ္ဗဝှေ။ ကုဗ္ဗေ, ကုဗ္ဗမှေ။ ဝတ္တမာနာဝသေန ဝုတ္တရူပါနိ။
ပဉ္စမိယာဒီနံ ဝသေန ပန ကုဗ္ဗတု, ကုဗ္ဗန္တု။ ကုဗ္ဗေယျ, ကုဗ္ဗေယျုံ။ သေသံ ‘‘ဘဝတိ, ဘဝန္တီ’’တိ ဝုတ္တနယာနုသာရေန သဗ္ဗတ္ထ ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗံ။
(နီတိ၊ဓာ၊၂၆၈။)‘‘ကရိယတီ’’တိအာဒီနိပိ အ ကာရာနန္တရတျန္တပဒါနိ ဧဝမေဝ ယောဇေတဗ္ဗာနိ။ ဧတ္ထ စ ‘‘ကုဗ္ဗတိ, ကုဗ္ဗန္တိ။ ကုဗ္ဗသီ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တာ အယံ ပဒမာလာ ပါဠိနယဒဿနတော ဧဒိသီ ဝုတ္တာ။ သဒ္ဒသတ္ထဝိဒူ ပန သာသနိကာ သဒ္ဒသတ္ထေယေဝ အာဒရံ ကတွာ ‘‘ကုဗ္ဗတိ, ကုဗ္ဗသီ’’တိ ဧဝံပကာရာနိ ရူပါနိ ပါဠိယံ နတ္ထီတိ မညန္တာ န ဣစ္ဆန္တိ။ တေဟိ သဒ္ဒသတ္ထေ ဝိယ ပါဠိယမ္ပိ ‘‘အသန္တော နာနုကုဗ္ဗန္တီ’’တိအာဒီသု ဩကာရပစ္စယဿာဒေသဘူတော ဥကာရော သရေယေဝ ပရေ ဝကာရံ ပပ္ပောတီတိ မညမာနာ ‘‘ကုဗ္ဗန္တိ, ကုဗ္ဗန္တေ’’တိအာဒီနိယေဝ ရူပါနိ ဣစ္ဆန္တိ, ပရသရဿာဘာဝတော ‘‘ကုဗ္ဗတိ, ကုဗ္ဗသီ’’တိအာဒီနိ ပါဠိယံ နတ္ထီတိ န ဣစ္ဆန္တိ။ မယံ ပန ပါဠိနယဒဿနတော တာနိ ရူပါနိ ဣစ္ဆာမ။ အတြ သောတာရာနံ ကင်္ခါဝိနောဒနတ္ထံ ကိဉ္စိ ပါဠိနယံ ဝဒါမ – ‘‘သီလဝန္တော န ကုဗ္ဗန္တိ, ဗာလော သီလာနိ ကုဗ္ဗတီ’’တိ စ, ‘‘ကသ္မာ ဘဝံ ဝိဇနမရညနိဿိတော, တပေါ ဣဓ ကြုဗ္ဗတီ’’တိ စ, ‘‘ဖရုသာဟိ ဝါစာဟိ ပကြုဗ္ဗမာနော’’တိ စ။ ဤဒိသေသု ပန ဌာနေသု အကာရာဂမော ကာတဗ္ဗော။ အစိန္တေယျော ဟိ ပါဠိနယော, ယေဘုယျေန သဒ္ဒသတ္ထနယဝိဒူရော စ။ တထာ ဟိ ယထာ ‘‘အဂ္ဂိနိံ သမ္ပဇ္ဇလိတံ ပဝိသန္တီ’’တိ ပါဠိဂတိဒဿနတော ‘‘အဂ္ဂိနိ, အဂ္ဂိနီ, အဂ္ဂိနယော။ အဂ္ဂိနိံ, အဂ္ဂိနီ, အဂ္ဂိနယော။ အဂ္ဂိနိနာ’’တိ ပဒမာလာ ကာတဗ္ဗာ ဟောတိ, ဧဝမေဝ ‘‘ဗာလော သီလာနိ ကုဗ္ဗတီ’’တိ ပါဠိဂတိဒဿနတော ‘‘ကုဗ္ဗတိ, ကုဗ္ဗန္တိ။ ကုဗ္ဗသီ’’တိ ပဒမာလာပိ ယောဇေတဗ္ဗာဝ။
ယထာ စ ‘‘ဗဟုမ္ပေတံ အသဗ္ဘိ ဇာတဝေဒါ’’တိ ပါဠိဂတိဒဿနတော ‘‘သန္တော သဗ္ဘီဟိ သဒ္ဓိံ သတံ ဓမ္မော န ဇရံ ဥပေတီတိ ပဝေဒယန္တီ’’တိ အဋ္ဌကထာဂတိဒဿနတော စ ‘‘သဗ္ဘိ, သဗ္ဘီ, သဗ္ဘယော။ သဗ္ဘိံ, သဗ္ဘီ, သဗ္ဘယော။ သဗ္ဘိနာ’’တိ ပဒမာလာ ယောဇေတဗ္ဗာ ဟောတိ, ဧဝမေဝ ‘‘ဗာလော သီလာနိ ကုဗ္ဗတီ’’တိ ပါဠိဂတိဒဿနတော ‘‘ကုဗ္ဗတိ, ကုဗ္ဗန္တိ။ ကုဗ္ဗသီ’’တိ ပဒမာလာပိ ယောဇေတဗ္ဗာဝ။ တထာ ‘‘ကြုဗ္ဗတိ, ကြုဗ္ဗန္တိ။ ကြုဗ္ဗသီ’’တိအာဒိ သဗ္ဗံ သဗ္ဗတ္ထ ယောဇေတဗ္ဗံ။
ဣဒါနိ ယထာပဋိညာတာ ပဒမာလာ အနုပ္ပတ္တာ။ ကရောတိ, ကရောန္တိ။ ကရောသိ, ကရောထ။ ကရောမိ, ကုမ္မိ, ကရောမ, ကုမ္မ။ ကုရုတေ, ကုဗ္ဗန္တေ။ ကုရုသေ, ကုရုဝှေ။ ကရေ, ကရုမှေ။ ဝတ္တမာနာဝသေန ဝုတ္တရူပါနိ။
ကရောတု, ကုရုတု, ကရောန္တု။ ကရောဟိ, ကရောထ။ ကရောမိ, ကုမ္မိ, ကရောမ, ကုမ္မ။ ကုရုတံ, ကုဗ္ဗန္တံ။ ကရဿု, ကုရုဿု, ကုရုဝှော။ ကရေ, ကုဗ္ဗာမသေ။ ပဉ္စမီဝသေန ဝုတ္တရူပါနိ။
ဧတ္ထ ပန ကောစိ ဝဒေယျ –
‘‘န နော ဝိဝါဟော နာဂေဟိ၊ ကတပုဗ္ဗော ကုဒါစနံ။
တံ ဝိဝါဟံ အသံယုတ္တံ၊ ကထံ အမှေ ကရောမသေ’’တိ
(နီတိ၊ဓာ၊၂၆၉။)ပါဠိဒဿနတော ‘‘ကရောမသေ’’တိ ပဒံ ကသ္မာ ဣဓ န ဝုတ္တံ, နနု ကရဓာတုတော ပရံ ဩကာရံ ပဋိစ္စ အာမသေဝစနဿာဝယဝဘူတော အာကာရော လောပံ ပပ္ပောတီတိ? တန္န, ‘‘ကရောမသေ’’တိ ဧတ္ထ ‘‘အာမသေ’’တိ ဝစနဿ အဘာဝတော မဝစနဿ သဗ္ဘာဝတော။ ဧတ္ထ ဟိ သေကာရော အာဂမော, တသ္မာ ‘‘ကရောမာ’’တိ ဝတ္တမာနာဝစနဝသေန အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော, န ပန ပဉ္စမီဝစနဝသေန။ ဧဝံဘူတော စ သေကာရော ကတ္ထစိ နာမိကပဒတော ပရော ဟောတိ ‘‘ယေ ကေစိ ဗုဒ္ဓံ သရဏံ ဂတာသေ။ ယံ ဗလံ အဟုဝမှသေ’’တိအာဒီသု။ ကတ္ထစိ ပနာချာတိကပဒတော သာဒေသနိရာဒေသဝသေန –
‘‘အကရမှသ တေ ကိစ္စံ။ ဩက္ကန္တာမသိ ဘူတာနိ။
သုတံ နေတံ အဘိဏှသော၊ တသ္မာ ဧဝံ ဝဒေမသေ’’တိ
အာဒီသု။
ကရေယျ, ကရေယျုံ။ ကရေယျာသိ, ကရေယျာထ။ ကရေယျာမိ, ကရေယျာမ။ ကုဗ္ဗေထ, ကုဗ္ဗေရံ။ ကုဗ္ဗေထော, ကုဗ္ဗေယျဝှော။ ကရေယျံ, ကရေ, ကရေယျာမှေ။ သတ္တမီဝသေန ဝုတ္တရူပါနိ။
ကရ, ကရု။ ကရေ, ကရိတ္ထ။ ကရံ, ကရိမှ။ ကရိတ္ထ, ကရိရေ။ ကရိတ္ထော, ကရိဝှော။ ကရိံ, ကရိမှေ။ ပရောက္ခာဝသေန ဝုတ္တရူပါနိ။
ဧတ္ထ ကရာတိ ပုရိသော ကမ္မံ ကရီတိ ပဌမပုရိသယောဇနာယ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ‘‘အာဂုံ ကရ မဟာရာဇ, အကရံ ကမ္မဒုက္ကဋ’’န္တိ ဧတ္ထာပိ ‘‘မဟာရာဇ ဘဝံ အာဂုံ ကရီ’’တိ ပဌမပုရိသယောဇနာယ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဧဝဉှိ သတိ အယံ ပယောဂေါ ‘‘မညေ ဘဝံ ပတ္ထယတိ, ရညော ဘရိယံ ပတိဗ္ဗတ’’န္တိအာဒယော ဝိယ ပဌမပုရိသပ္ပယောဂေါ ဘဝတိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၂၇၀။)ဇာတကဋ္ဌကထာယံ ပန မဇ္ဈိမပုရိသပ္ပယောဂေါ ဝုတ္တော ‘‘အာဂုံ ကရာတိ မဟာရာဇ တွံ မဟာပရာဓံ မဟာပါပံ ကရိ။ ဒုက္ကဋန္တိ ယံ ကတံ ဒုက္ကဋံ ဟောတိ,တံ လာမကံ ကမ္မံ အကရ’’န္တိ, တသ္မာ ဇာတကဋ္ဌကထာဝသေနာပိ ကဒါစိ ကရဣတိ စ ကရီတိ စ အကရန္တိ စ မဇ္ဈိမပုရိသပ္ပယောဂေါ ဘဝတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယေဘုယျဝသေန ပန ‘‘ပုရိသော ကမ္မံ ကရ, ပုရိသော ကမ္မံ ကရိ, အဟံ ကမ္မံ အကရ’’န္တိ ပဌမုတ္တမပုရိသပ္ပယောဂေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဧတ္ထ စ ကရဣတိ ယထာဝုတ္တဝိဘတ္တိဝသေန, ကရီတိ အဇ္ဇတနီဝသေန, အကရန္တိ ဟိယျတ္တနီဝသေန ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ‘‘ကရိတ္ထော’’တိ ပဒံ ‘‘အညံ ဘတ္တာရံ ပရိယေသ, မာ ကိသိတ္ထော မယာ ဝိနာ’’တိ ဧတ္ထ ‘‘ကိသိတ္ထော’’တိ ပဒေန သမံ ပရောက္ခာယတ္တနောပဒမဇ္ဈိမပုရိသေကဝစနဝသေန, ဧဒိသော ပန နယော အညတြာပိ ယထာသမ္ဘဝံ ယောဇေတဗ္ဗော။
အကာ, အကရာ, အကရ ဣတိ ရဿပါဌောပိ။ အကရု။ ဧတ္ထ ‘‘သဗ္ဗာရိဝိဇယံ အကာ’’တိ ပဒံ နိဒဿနံ။ အကရာတိ ပုရိသော ကမ္မံ အကာသီတိ အတီတကြိယာဝါစကော ပဌမပုရိသပ္ပယောဂေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တထာ ဟိ ‘‘ရဇ္ဇဿ ကိရ သော ဘီတော, အကရာ အာလယေ ဗဟူ’’တိ ပါဠိ ဒိဿတိ။ ‘‘မာ မေတံ အကရာ ကမ္မံ, မာ မေ ဥဒကမာဟရီ’’တိ ဧတ္ထ ပန သန္တေပိ အတီတဝါစကပဋ္ဌမပုရိသပ္ပယောဂဘာဝေ မာသဒ္ဒယောဂတော ဟိယျတ္တနဇ္ဇတနီဝိဘတ္တိယော ပဉ္စမီဝိဘတ္တိအတ္ထေ အနုတ္တကာလိကာ ဟုတွာ ‘‘တွံ မာ ကရောသိ, မာ အာဟရသီ’’တိ မဇ္ဈိမပုရိသပ္ပယောဂါရဟာ ဘဝန္တိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၂၇၁။)ကိဉ္စ ဘိယျော ‘‘ဇရာဓမ္မံ မာ ဇီရီတိ အလဗ္ဘနေယျံ ဌာန’’န္တိအာဒီသုပိ သန္တေပိ အတီတဝါစကပဌမပုရိသပ္ပယောဂဘာဝေ မာသဒ္ဒယောဂတော အဇ္ဇတနီဝိဘတ္တိပဉ္စမီဝိဘတ္တိအတ္ထေ အနုတ္တကာလိကာ ဟုတွာ ‘‘မာ ဇီရတူ’’တိအာဒိနာ ပဌမပုရိသပ္ပယောဂါရဟာ ဘဝန္တိ။ တေနာဟု အဋ္ဌကထာစရိယာ ‘‘ဇရာဓမ္မံ မာ ဇီရီတိ ယံ မယှံ ဇရာသဘာဝံ, တံ မာ ဇီရိတု။ ဧသ နယော သေသေသုပီ’’တိ။ ယံ ပနမှေဟိ ‘‘အကရ ဣတိ ရဿပါဌောပီ’’တိ ဝုတ္တံ, တဿ ‘‘အတိကရ’မကရာ’စရိယ, မယှမ္ပေတံ န ရုစ္စတီ’’တိ ဣမာယ ပါဠိယာ ဝသေန အတ္ထိတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တဿာယမတ္ထော ‘‘အာစရိယ ဘဝံ အတိက္ကန္တကရဏံ အကရာ’’တိ ပဌမပုရိသဝသေန ဂဟေတဗ္ဗော။ အပိစ ‘‘ဘဝ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗေ အတ္ထေ ‘‘တွ’’န္တိ ဝစနံ ဝတ္တဗ္ဗမေဝါတိ အဓိပ္ပာယဝသေန ‘‘အာစရိယ တွံ အတိက္ကန္တကရဏံ ကရောသီ’’တိ ယောဇနာပိ ကာတဗ္ဗာဝ။
အကရော, အကတ္ထ, အကရောထ။ အကရံ, အကံ, အကရမှ, အကမှ။ ဧတ္ထ ‘‘သံဝဍ္ဎယိတွာ ပုဠိနံ, အကံ ပုဠိနစေတိယ’’န္တိ ပါဠိ နိဒဿနံ။ အကတ္ထ, အကတ္ထုံ။ အကုရုသေ, အကရဝှံ။ အကရိံ, အကရံ, အကရမှသေ။ ဟိယျတ္တနီဝသေန ဝုတ္တရူပါနိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၂၇၂။)ဧတ္ထ စ ပဉ္စဝိဓော သေကာရော အာဟရိတွာ ဒဿေတဗ္ဗော။ တထာ ဟိ ပဉ္စဝိဓော သေကာရော ပဒါဝယဝ အပဒါဝယဝအနေကန္တပဒါဝယဝ သောသဒ္ဒတ္ထ အာဒေသဝသေန။ တတ္ထ ပဒါဝယဝေါ သေကာရော ‘‘တွံ ကမ္မံ ကုရုသေ, တွံ အတ္ထကုသလော အဘဝသေ’’တိအာဒီသု ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အပဒါဝယဝေါ ပန ‘‘တသ္မာ ဧဝံ ဝဒေမသေ။ မူလာ အကုသလာ သမူဟတာသေ’’တိအာဒီသု ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အနေကန္တပဒါဝယဝေါ ‘‘အရောဂါ စ ဘဝါမသေ။ မဏိံ တာတ ဂဏှာမသေ’’အာဒီသု ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဧတ္ထ ဟိ သေကာရော ယဒိ ပဉ္စမီဝိဘတ္တိယံ အာမသေဝစနဿာဝယဝေါ, တဒါ ပဉ္စမီဝိဘတ္တိယုတ္တာနံ ပတ္ထနာသီသနတ္ထာနံ ‘‘ဘဝါမသေ, ဂဏှာမသေ’’တိ ပဒါနံ အဝယဝေါ ဟောတိ။ ယဒိ ပန အာဂမော, ပဉ္စမီဝိဘတ္တိယုတ္တာနံ ပတ္ထနာသီသနတ္ထာနံ ‘‘ဘဝါမ, ဂဏှာမာ’’တိ ပဒါနံ အဝယဝေါ န ဟောတိ, ဧဝံ ‘‘ဘဝါမသေ’’တိအာဒီသု သေကာရဿ အနေကန္တပဒါဝယဝတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သောသဒ္ဒတ္ထော ‘‘ဧသေသေ ဧကေ ဧကဋ္ဌေ’’တိ ဧတ္ထ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဧသေသေတိ ဣမဿ ဟိ ‘‘ဧသောသော ဧကော ဧကဋ္ဌော’’တိ အတ္ထော။ အာဒေသော ‘‘အကရမှသ တေ ကိစ္စ’’န္တိ ဧတ္ထ, ‘‘ဩက္ကန္တာမသိ ဘူတာနီ’’တိ စေတ္ထ ဒဋ္ဌဗ္ဗော ဧကာရဿ အကာရိကာရာဒေသကရဏဝသေန။ တတ္ထ ‘‘အကရမှသ တေ ကိစ္စ’’န္တိ ဣမဿ ‘‘အကရမှသေ တေ ကိစ္စ’’န္တိ အတ္ထော။ ‘‘အကရမှသေ’’တိ စေတ္ထ သစေ သေကာရော အာဂမော, တဒါ ‘‘ကရမှာ’’တိ ပဒံ ဟိယျတ္တနီပရဿပဒေ ဥတ္တမပုရိသဗဟုဝစနန္တံ။ သစေ ပန မှသေဝစနဿာဝယဝေါ, တဒါ ‘‘အကရမှသေ’’တိ ပဒံ ဟိယျတ္တနီအတ္တနောပဒေ ဥတ္တမပုရိသဗဟုဝစနန္တံ။ ဧဝံ ပဉ္စဝိဓော သေကာရော ဘဝတီတိ အဝဂန္တဗ္ဗံ။
အကရိ, ကရိ, အကာသိ, အကရုံ, အကရိံသု, အကံသု, အကံသုံ။ အကရော, အကရိတ္ထ, အကာသိတ္ထ။
ဧတ္ထ စ အကရောတိ တွံ အကရောတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ‘‘အကရော’’ ဣတိ ဟိ ပဒံ ‘‘ဝရဉ္စေ မေ အဒေါ သက္ကာ’’တိ ဧတ္ထ မဇ္ဈိမပုရိသေကဝစနတ္ထံ ‘‘အဒေါ’’တိ ပဒမိဝ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ ပါဠိယံ အဝိဇ္ဇမာနတ္တေပိ နယဝသေန ဂဟေတဗ္ဗတ္တာ။ ဂရူ ပန ‘‘အကရော’’တိ ဝုတ္တဋ္ဌာနေ ‘‘အကာသီ’’တိ မဇ္ဈိမပုရိသဝစနံ ဣစ္ဆန္တိ။ တာဒိသဉှိ ပဒံ ယေဘုယျေန ပဌမပုရိသဝစနမေဝ ဟောတိ။ တထာ ဟိ ‘‘အဒါသိ မေ, အကာသိ မေ’’တိ ပဌမပုရိသပါဠိယော ဗဟူ သန္ဒိဿန္တိ။ ‘‘မာကာသိ မုခသာ ပါပံ, မာ ခေါ သူကရမုခေါ အဟူ’’တိအာဒီသု ပန မာသဒ္ဒယောဂတော ‘‘တွံ ပါပံ မာ အကာသိ, မာ သူကရမုခေါ အဟောသီ’’တိ ပဒယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။
(နီတိ၊ဓာ၊၂၇၃။)အကရိံ, ကရိံ, အကာသိံ, အကရိမှ, ကရိမှ, အကာသိမှ။ အကရာ, အကရူ။ အကရုသေ, အကရိဝှံ။ အကရံ, အကရိမှေ။ အဇ္ဇတနီဝသေန ဝုတ္တရူပါနိ။
ကရိဿတိ, ကရိဿန္တိ။ ကရိဿသိ, ကရိဿထ။ ကရိဿာမိ, ကရိဿာမ။ ကရိဿတေ, ကရိဿန္တေ။ ကရိဿသေ, ကရိဿဝှေ။ ကရိဿံ, ကဿံ ဣစ္စပိ။ တထာ ဟိ ပါဠိ ဒိဿတိ ‘‘ကဿံ ပုရိသကာရိယ’’န္တိ။ ကရိဿမှေ။ တထာ ကာဟတိ, ကာဟန္တိ။ ကာဟသိ, ကာဟထ။ ကာဟာမိ, ကာဟာမ။ ကာဟိတိ, ကာဟိန္တိ။ ကာဟိသိ ဣစ္စေဝမာဒိနာ ယထာသမ္ဘဝံ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဘဝိဿန္တီဝသေန ဝုတ္တရူပါနိ။
အကရိဿာ, အကရိဿ, အကရိဿံသူတိ သေသံ သဗ္ဗံ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ကာလာတိပတ္တိဝသေန ဝုတ္တရူပါနိ။
ကယိရတိ, ကယိရန္တိ။ ကယိရသိ, ကယိရာထ။ ကယိရာမိ, ကယိရာမ။ ကယိရတေ။ သေသံ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဝတ္တမာနာဝသေန ဝုတ္တရူပါနိ။
ကယိရတု, ကယိရန္တု။ သေသံ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ပဉ္စမီဝသေန ဝုတ္တရူပါနိ။
ကယိရာ, ကုယိရာ။ ကယိရုံ။ အတြာယံ ပါဠိ ‘‘ကုမ္ဘိမှိပ’ဉ္ဇလိံ ကုယိရာ, စာတဉ္စာပိ ပဒက္ခိဏ’’န္တိ။ တတ္ထ ကုမ္ဘိမှိပိ အဉ္ဇလိန္တိ ဆေဒေါ။ ကယိရာသိ, ကယိရာထ။ ကယိရာမိ, ကယိရာမ။ ကယိရေထ, ကယိရေရံ။ ကယိရေထော, ကယိရာဝှော။ ကယိရံ, ကယိရာမှေ။ သတ္တမီဝသေန ဝုတ္တရူပါနိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၂၇၄။)တတ္ထ ကယိရာတိ ဣဒံ ‘‘ပုညဉ္စေ ပုရိသော ကယိရာ’’တိ ဒဿနတော ပဌမပုရိသဝသေန ယောဇေတဗ္ဗံ, ‘‘အဓမ္မံ သာရထိ ကယိရာ’’တိ ဧတ္ထာပိ ‘‘သာရထိ ဘဝံ အဓမ္မံ ကရေယျာ’’တိ ပဌမပုရိသဝသေန ယောဇေတဗ္ဗံ, န မဇ္ဈိမပုရိသဝသေန။ အထ ဝါ ‘‘ကယိရာသီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ သိကာရလောပံ ကတွာ ‘‘ကယိရာ’’တိ မဇ္ဈိမပုရိသဝစနံ ဝုတ္တန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။
(နီတိ၊ဓာ၊၂၇၅။)ဧတ္ထ ပန သိယာ – ယထာ ‘‘ပုတ္တံ လဘေထ ဝရဒ’’န္တိ ပါဠိယံ ‘‘လဘေထာ’’တိ ဣမဿ ပဒဿ ‘‘သဗ္ဘိရေဝ သမာသေထ, သဗ္ဘိ ကုဗ္ဗေထ သန္ထဝ’’န္တိအာဒီသု ‘‘သမာသေထာ’’တိအာဒီနံ ဝိယ ပဌမပုရိသဝသေန အတ္ထံ အဂ္ဂဟေတွာ ပုရိသဝိပလ္လာသံ ကတွာ ‘‘လဘေယျ’’န္တိ ဥတ္တမပုရိသဝသေနတ္ထော အဋ္ဌကထာစရိယေဟိ ဂဟိတော, တထာ တုမှေဟိပိ ‘‘အဓမ္မံ သာရထိ ကယိရာ’’တိ ဧတ္ထ ‘‘ကယိရာ’’တိ ပဒဿ ပုရိသဝိပလ္လာသံ ကတွာ ‘‘ကရေယျာသီ’’တိ မဇ္ဈိမပုရိသဝသေနတ္ထော ဝတ္တဗ္ဗော, အဋ္ဌကထာစရိယေဟိပိ ‘‘ကရေယျာသီ’’တိ တဒတ္ထော ဝုတ္တောတိ? သစ္စံ, ဧဝံ သန္တေပိ အဋ္ဌကထာစရိယေဟိ ဝေါဟာရတ္ထေသု ပရမကောသလ္လသမန္နာဂတတ္တာ ‘‘တွ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗေ အတ္ထေ ဘဝံသဒ္ဒေါ ပဝတ္တတိ, ‘‘ဘဝ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗေ အတ္ထေ တွံသဒ္ဒေါ ပဝတ္တတီတိ စိန္တေတွာ အဓိပ္ပာယတ္ထဝသေန ‘‘ကရေယျာသီ’’တိ အတ္ထော ဝုတ္တော, န ပုရိသဝိပလ္လာသဝသေန။ တထာ ဟိ ‘‘ပုတ္တံ လဘေထ ဝရဒ’’န္တိ ဣမဿ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘လဘေထာ’’တိ ဥလ္လိင်္ဂိတွာ ‘‘လဘေယျ’’န္တိ ပုရိသဝိပလ္လာသဝသေန ဝိဝရဏံ ကတံ။ ‘‘အဓမ္မံ သာရထိ ကယိရာ’’တိ ဣမဿ ပန အဋ္ဌကထာယံ ‘‘ကယိရာ’’တိ ဥလ္လိင်္ဂိတွာ ‘‘ကရေယျာသီ’’တိ ဝိဝရဏံ ကတံ, တသ္မာ ‘‘အဓမ္မံ သာရထိ ကယိရာ’’တိ ဧတ္ထ ပုရိသဝိပလ္လာသော န စိန္တေတဗ္ဗော။ အထ ဝါ ယထာ ‘‘ပုတ္တံ လဘေထ ဝရဒ’’န္တိ ဧတ္ထ စ ‘‘ကာယေ ရဇော န လိမ္ပေထာ’’တိအာဒီသု ဧထဝစနံ ဂဟိတံ, ဧဝံ ဧထဝစနံ အဂ္ဂဟေတွာ ‘‘လဘေ အထာ’’တိ ပဒစ္ဆေဒေါ ကရဏီယော။ ဧဝဉှိ သတိ ပုရိသဝိပလ္လာသေန ကိစ္စံ နတ္ထိ။ တတ္ထ လဘေတိ သတ္တမိယာ ဥတ္တမပုရိသဝစနံ ‘‘ဝဇ္ဈဉ္စာပိ ပမောစယေ’’တိ ပဒမိဝ။ အထာတိ အဓိကာရန္တရေ နိပါတော ပဒပူရဏေ ဝါ။ ဧတ္ထ စ အဓိကာရန္တရဝသေန အပရမ္ပိ ဝရံ ပုတ္တံ လဘေယျန္တိ အတ္ထော။ ယသ္မာ ပနေတ္ထ ဒွိန္နမတ္ထာနံ ဥပ္ပတ္တိ ဒိဿတိ, ယသ္မာ စေတေသု ဒွီသု ဒုဇ္ဇာနော ဘဂဝတော အဓိပ္ပာယော, တသ္မာ ဒွေပိ အတ္ထာ ဂဟေတဗ္ဗာဝ။
ဧတ္ထ ပန ကိဉ္စာပိ လိင်္ဂဝိပလ္လာသော ဝိဘတ္တိဝိပလ္လာသော ဝစနဝိပလ္လာသော ကာလဝိပလ္လာသော ပုရိသဝိပလ္လာသော အက္ခရဝိပလ္လာသောတိ ဆဗ္ဗိဓော ဝိပလ္လာသော အာဟရိတွာ ဒဿေတဗ္ဗော, တထာပိ သော ဥပရိ အာဝိဘဝိဿတီတိ န ဒဿိတော။ တတြ ကယိရာထာတိ ပဒံ သတ္တမိယာ ပရဿပဒဝသေန အတ္တနောပဒဝသေန စ ဒွိဓာ ဘိဇ္ဇတိ, တထာ မဇ္ဈိမပုရိသဗဟုဝစနဝသေန ပဌမပုရိသေကဝစနဝသေန စ။ တထာ ဟိ ‘‘ယထာ ပုညာနိ ကယိရာထ, ဒဒန္တာ အပရာပရ’’န္တိ ဧတ္ထ ‘‘ကယိရာထာ’’တိ ဣဒံ သတ္တမိယာ ပရဿပဒဝသေန မဇ္ဈိမပုရိသဗဟုဝစနဝသေန စ ဝုတ္တံ။ ယထာနုရူပံ ပုညာနိ ကရေယျာထယေဝါတိ ဟိ အတ္ထော။ ‘‘ကယိရာထ ဓီရော ပုညာနီ’’တိ ဧတ္ထ ပန ‘‘ကယိရာထာ’’တိ ဣဒံ သတ္တမိယာ အတ္တနောပဒဝသေန ပဌမပုရိသေကဝစနဝသေန စ ဝုတ္တံ။ ကရေယျာတိ ဟိ အတ္ထော။ ဣဓ ပရောက္ခာဒိဝသေန ယိရပစ္စယသဟိတာနိ ရူပါနိ ယေဘုယျေန သာသနေ အပ္ပသိဒ္ဓါနီတိ န ဒဿိတာနိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၂၇၆။)အတ္တနော ဖလံ ကရောတီတိ ကာရဏံ။ ကရောတီတိ ကတ္တာ, ဧဝံ ကာရကော ကာရကံ ဝါ။ ဧတ္ထ ဟိ ကာရကသဒ္ဒေါ ယတ္ထ ကတ္တုကာရကကမ္မကာရကာဒိဝါစကော, တတ္ထ ပုလ္လိင်္ဂေါပိ ဟောတိ, ယေဘုယျေန နပုံသကလိင်္ဂေါပိ။ ယတ္ထ ပန ရဇတကာရကမ္မကာရလောဟကာရာဒိဝါစကော, တတ္ထ ပုလ္လိင်္ဂေါ ဧဝ။ ကာရာပေတီတိ ကာရာပကော။ ကရံ, ကုဗ္ဗံ, ကြုဗ္ဗံ, ကရောန္တော, ကုဗ္ဗန္တော, ကုဗ္ဗာနော, ကုရုမာနော, ပကြုံဗ္ဗမာနော။ ကာရိကာ, ကာရာပိကာ။ ကရောန္တီ, ကုဗ္ဗန္တီ။ ကာရကံ ကုလံ။ ကာရာပကံ, ကရောန္တံ, ကုဗ္ဗန္တံ, ကုရုမာနံ။ သင်္ခါရော, ပရိက္ခာရော, ပရိက္ခတော, ပုရက္ခတော, ကရဏံ, ကြိယာ။ အက္ခရစိန္တကာ ပန ‘‘ကြိယာ’’ ဣစ္စပိ ပဒမိစ္ဆန္တိ။ ဧတ္ထ ကြိယာသဒ္ဒေါ ကိဉ္စာပိ ‘‘အဖလာ ဟောတိ အကြုဗ္ဗတော’’တိအာဒီသု ကကာရရကာရသံယောဂဝန္တာနိ ပဒါနိ ဒိဿန္တိ, တထာပိ က္လေသသဒ္ဒေါ ဝိယ ပါဠိယံ န ဒိဿတိ, အဒိဿမာနောပိ သော အဋ္ဌကထာစရိယာဒီဟိ ဂရူဟိ ဂဟိတတ္တာ ဂဟေတဗ္ဗောဝ။ တထာ ဟိ ‘‘ကြိယာကြိယာပတ္တိဝိဘာဂဒေသကော’’တိအာဒိကာ သဒ္ဒရစနာ ဒိဿတိ။
ကာတုံ, ကတ္တုံ။ ကာတဝေ, ကာရေတုံ။ ကတွာ, ကတွာန, ကာတုန, ကရိတွာ, ကရိတွာန, ကစ္စ, အဓိကစ္စ, ကရိယ, ကရိယာန, ပုရက္ခိတွာ, ကာရေတွာ။ အညာနိပိ တုမန္တာဒီနိ ယောဇေတဗ္ဗာနိ။
တတြ ကစ္စာတိ ကတွာ။ အဓိကစ္စာတိ အဓိကံ ကတွာ။ အက္ခရစိန္တကာ ပန သဒ္ဒသတ္ထနယံ နိဿာယ ‘‘အဓိကိစ္စ’’ ဣတိ ရူပံ ဣစ္ဆန္တိ, မယံ ပနေတာဒိသံ ရူပံ ပါဠိယာ အနုကူလံ န ဟောတီတိ န ဣစ္ဆာမ။ တထာ ဟိ ထေရိကာဂါထာယံ ဂေါတမိယာ ပရိနိဗ္ဗာနဝစနေ ‘‘ပဒက္ခိဏံ ကစ္စ နိပစ္စ ပါဒေ’’တိ ပါဠိ ဒိဿတိ။ တတ္ထ ဟိ ပဒက္ခိဏံ ကတွာတိ အတ္ထော။ ကစ္စာတိ ပဒဿ ဒဿနေန အဓိကစ္စာတိ ပဒမ္ပိ ဒိဋ္ဌမေဝ ဟောတိ, ဧသ နယော အညတြာပိ ယထာရဟံ ဝေဒိတဗ္ဗော။
ဣဒါနိ ကရောတိဿ ဓာတုဿ အပ္ပမတ္တကံ အတ္ထာတိသယယောဂံ ကထယာမ – တဏှင်္ကရော။ ကာရဏာ။ ဖရုသာဟိ ဝါစာဟိ ပကြုဗ္ဗမာနော။ သန္တေ န ကုရုတေ ပိယန္တိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၂၇၇။)တတြ တဏှင်္ကရောတိ ဝေနေယျာနံ တဏှံ လောဘံ ကရောတိ ဟိံသတီတိ တဏှင်္ကရော။ အထ ဝါ ရူပကာယဓမ္မကာယသမ္ပတ္တိယာ အတ္တနိ သကလလောကဿ တဏှံ သိနေဟံ ကရောတိ ဇနေတီတိ တဏှင်္ကရော။ ကာရဏာတိ ဟိံသနာ။ ပကြုဗ္ဗမာနောတိ ဟိံသမာနော။ သန္တေ န ကုရုတေ ပိယန္တိ သပ္ပုရိသေ အတ္တနော ပိယေ ဣဋ္ဌေ ကန္တေ မနာပေ န ကရောတီတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ ပိယံ ပိယာယမာနော တုဿမာနော မောဒမာနော သန္တေ န ကုရုတေ န သေဝတီတိ အတ္ထော။ ယထာ ‘‘ရာဇာနံ သေဝတီ’’တိ ဧတသ္မိံ အတ္ထေ ရာဇာနံ ပိယံ ကုရုတေတိ သဒ္ဒသတ္ထဝိဒူ မန္တေန္တိ, ဒုလ္လဘာယံ နီတိ သာဓုကံ မနသိ ကာတဗ္ဗာ။
ဧတ္ထ စ ပရိက္ခာရသဒ္ဒဿ အတ္ထုဒ္ဓါရော နီယတေ, ‘‘ပရိက္ခာရောတိ သတ္တဟိ နဂရပရိက္ခာရေဟိ သုပရိက္ခိတ္တံ ဟောတီ’’တိအာဒီသု ပရိဝါရော ဝုစ္စတိ။ ‘‘ရထော သေတပရိက္ခာရော, ဈာနက္ခော စက္ကဝီရိယော’’တိအာဒီသု အလင်္ကာရော။ ‘‘ယေ စိမေ ပဗ္ဗဇိတေန ဇီဝိတပရိက္ခာရာ သမုဒါနေတဗ္ဗာ’’တိအာဒီသု သမ္ဘာရော။ ဧတ္ထေတဉှိ ဝုစ္စတိ –
သာသနညူဟိ ဝိညူဟိ၊ ပရိက္ခာရောတိ သာသနေ။
ပရိဝါရော အလင်္ကာရော၊ သမ္ဘာရော စ ပဝုစ္စတိ။
ဇာဂရ နိဒ္ဒက္ခယေ။ ဇာဂရောတိ။ ဇာဂရံ။ ဒီဃာ ဇာဂရတော ရတ္တိ။
တနာဒီ ဧတ္တကာ ဒိဋ္ဌာ၊ ဓာတဝေါ မေ ယထာဗလံ။
သုတ္တေသွညေပိ ပေက္ခိတွာ၊ ဂဏှဝှော အတ္ထယုတ္တိတောတိ။
တနာဒိဂဏောယံ။
(နီတိ၊ဓာ၊၂၇၈။)မတိင်္ကရံ ဝိညုဇနာဓိရာမံ။
ဥဠာရဆန္ဒေဟိ သုသေဝနီယံ၊
သုဝဏ္ဏဟံသေဟိ သုစိံဝ ဌာနံ။
ဣတိ နဝင်္ဂေ သာဋ္ဌကထေ ပိဋကတ္တယေ ဗျပ္ပထဂတီသု ဝိညူနံ
ကောသလ္လတ္ထာယ ကတေ သဒ္ဒနီတိပ္ပကရဏေ ရုဓာဒိဆက္ကံ
နာမ
သတ္တရသမော ပရိစ္ဆေဒေါ။
၁၈. စုရာဒိဂဏပရိဒီပန
ဣတော ပရံ ပဝက္ခာမိ၊ ပစုရတ္ထဟိတက္ကရံ။
စုရာဒိကဂဏနာမံ၊ နာမတော အဋ္ဌမံ ဂဏံ။
စုရ ထေယျေ။ ထေနနံ ထေယျံ, စောရိကာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တသ္မိံ ထေယျေ စုရဓ္တု ဝတ္တတိ။ စောရေတိ, စောရယတိ, စောရော, စောရီ, စောရိကာ, စောရေတု, စောရယိတုံ, စောရေတွာ, စောရယိတွာ။ ကတ္တုတ္ထေသု ဏေဏယတာ စုရာဒိဂဏလက္ခဏံ။ ကာရိတေ – စောရာပေတိ, စောရာပယတိ, စောရာပေတုံ, စောရာပယိတုံ, စောရာပေတွာ, စောရာပယိတွာ။ ကမ္မေဓနံ စောရေဟိ စောရိယတိ, စောရိတံ ဓနံ။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။
(နီတိ၊ဓာ၊၂၇၉။)ကကာရန္တဓာတု
လောက ဒဿနေ။ လောကေတိ, လောကယတိ, ဩလောကေတိ, ဩလောကယတိ, ဥလ္လောကေတိ, ဥလ္လောကယတိ, အပလောကေတိ, အပလောကယတိ, အာလောကေတိ, အာလောကယတိ, ဝိလောကေတိ, ဝိလောကယတိ။ လောကော, အာလောကော, လောကနံ, ဩလောကနံ, ဥလ္လောကနံ, အာလောကနံ, ဝိလောကနံ, အပလောကနံ, အဝလောကနံ။ ဩလောကေတုံ, ဩလောကယိတုံ, ဩလောကေတွာ, ဩလောကယိတွာ။ ကာရိတေ ပန ‘‘ဩလောကာပေတိ, ဩလောကာပယတိ, ဩလောကာပေတုံ, ဩလောကာပယိတုံ, ဩလောကာပေတွာ, ဩလောကာပယိတွာ’’ ဣစ္စေဝမာဒီနိ ယောဇေတဗ္ဗာနိ။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထာပိ။
တတ္ထ လောကောတိ တယော လောကာ သင်္ခါရလောကော သတ္တလောကော ဩကာသလောကောတိ။ တတ္ထ ‘‘ဧကော လောကော သဗ္ဗေ သတ္တာ အာဟာရဋ္ဌိတိကာ’’တိ အာဂတဋ္ဌာနေ သင်္ခါရလောကော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ‘‘သဿတော လောကော’တိ ဝါ ‘အသဿတော လောကော’တိ ဝါ’’တိ အာဂတဋ္ဌာနေ သတ္တလောကော။
‘‘ယာဝတာ စန္ဒိမသူရိယာ ပရိဟရန္တိ၊
ဒိသာ ဘန္တိ ဝိရောစမာနာ။
တာဝ သဟဿဓာ လောကော၊
ဧတ္ထ တေ ဝတ္တတေ ဝသော’’တိ
အာဂတဋ္ဌာနေ ဩကာသလောကော။
အထ ဝါ လောကောတိ တိဝိဓော လောကော ကိလေသလောကော ဘဝလောကော ဣန္ဒြိယလောကောတိ။ တတ္ထ ရာဂါဒိကိလေသဗဟုလတာယ ကာမာဝစရသတ္တာ ကိလေသလောကော။ ဈာနာဘိညာပရိဗုဒ္ဓိယာ ရူပါဝစရသတ္တာ ဘဝလောကော။ အာနေဉ္ဇသမာဓိဗဟုလတာယ ဝိသဒိန္ဒြိယတ္တာ အရူပါဝစရသတ္တာ ဣန္ဒြိယလောကော။ အထ ဝါ ကိလိဿနံ ကိလေသော, ဝိပါကဒုက္ခန္တိ အတ္ထော။ တသ္မာ ဒုက္ခဗဟုလတာယ အပါယေသု သတ္တာ ကိလေသလောကော။ တဒညေ သတ္တာ သမ္ပတ္တိဘဝဘာဝတော ဘဝလောကော။ တတ္ထ ယေ ဝိမုတ္တိပရိပါစကေဟိ ဣန္ဒြိယေဟိ သမန္နာဂတာ သတ္တာ, သော ဣန္ဒြိယလောကောတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
ဇာတကဋ္ဌကထာယံ ပန –
(နီတိ၊ဓာ၊၂၈၀။)‘‘သင်္ခါရလောကော သတ္တလောကော ဩကာသလောကော ခန္ဓလောကော အာယတနလောကော ဓာတုလောကောတိ အနေကဝိဓော လောကော။ ဧတ္ထ ‘ဧကော လောကော သဗ္ဗေ သတ္တာ အာဟာရဋ္ဌိတိကာ။ပေ.။ အဋ္ဌာရသ လောကာ အဋ္ဌာရသ ဓာတုယော’တိ ဧတ္ထ သင်္ခါရလောကော ဝုတ္တော။ ခန္ဓလောကာဒယော တဒန္တောဂဓာယေဝ။ ‘အယံ လောကော ပရော လောကော ဗြဟ္မလောကော သဒေဝကော’တိအာဒီသု ပန သတ္တလောကော ဝုတ္တော။ ‘ယာဝတာ စန္ဒိမသူရိယာ ပရိဟရန္တိ, ဒိသာ ဘန္တိ ဝိရောစမာနာ။ တာဝ သဟဿဓာ လောကော, ဧတ္ထ တေဝတ္တတေ ဝသော’တိ ဧတ္ထ ဩကာသလောကော ဝုတ္တော’’တိ ဝုတ္တံ။
အတ္ထတော ပန ဣန္ဒြိယဗဒ္ဓါနံ ခန္ဓာနံ သမူဟော သန္တာနော စ သတ္တလောကော, ရူပါဒီသု သတ္တဝိသတ္တတာယ သတ္တော, လောကိယတိ ဧတ္ထ ကုသလာကုသလံ တဗ္ဗိပါကော စာတိ။ အနိန္ဒြိယဗဒ္ဓါနံ ရူပါနံ သမူဟော သန္တာနော စ ဩကာသလောကော, လောကိယန္တိ ဧတ္ထ တသာ ထာဝရာ စ, တေသဉ္စ ဩကာသဘူတောတိ, တဒါဓာရဏတာယ ဟေသ ‘‘ဘာဇနလောကော’’တိပိ ဝုစ္စတိ။ ဒုဝိဓောပိ စေသ ရူပါဒိဓမ္မေ ဥပါဒါယ ပညတ္တတ္တာ ဥပါဒါပညတ္တိဘူတော အပရမတ္ထသဘာဝေါ သပ္ပစ္စယေ ပန ရူပါရူပဓမ္မေ ဥပါဒါယ ပညတ္တတ္တာ တဒုဘယဿာပိ ဥပါဒါနာနံ ဝသေန ပရိယာယတော ပစ္စယာယတ္တဝုတ္တိတာ ဥပစရိတဗ္ဗာ, တဒုဘယေ ခန္ဓာ သင်္ခါရလောကော, ပစ္စယေဟိ သင်္ခရိယန္တိ, လုဇ္ဇန္တိ ပလုဇ္ဇန္တိ စာတိ ဧတ္ထ ပစ္စယာယတ္တဝုတ္တိတာယ မဂ္ဂဖလဓမ္မာနမ္ပိ သတိပိ လုဇ္ဇနပလုဇ္ဇနတ္တေ တေဘူမိကဓမ္မာနံယေဝ ‘‘လောကော’’တိ အဓိပ္ပေတတ္တာ နတ္ထိ လောကတာပဇ္ဇနံ။ တထာ ဟိ တေ ‘‘လောကုတ္တရာ’’တိ ဝုတ္တာ။
(နီတိ၊ဓာ၊၂၈၁။)အာလောကောတိ ရသ္မိ, အာလောကေန္တိ ဧတေန ဘုသော ပဿန္တိ ဇနာ စက္ခုဝိညာဏံ ဝါတိ အာလောကော။ ဩလောကနန္တိ ဟေဋ္ဌာ ပေက္ခနံ။ ဝိလောကနန္တိ ဥဒ္ဓံ ပေက္ခနံ။ အာလောကနန္တိ ပုရတော ပေက္ခနံ။ ဝိလောကနန္တိ ဒွီသု ပဿေသု ပေက္ခနံ, ဝိဝိဓာ ဝါ ပေက္ခနံ။ အပလောကနန္တိ ‘‘သံဃံ အပလောကေတွာ’’တိအာဒီသု ဝိယ ဇာနာပနံ။ အဝလောကနန္တိ ‘‘နာဂါဝလောကိတံ အဝလောကေတွာ’’တိအာဒီသု ဝိယ ပုရိမကာယံ ပရိဝတ္တေတွာ ပေက္ခနံ။ ‘‘အာလောကိတေ ဝိလောကိတေ သမ္ပဇာနကာရီ ဟောတီ’’တိ ဧတ္ထာပိ ဘာဝဝသေန အာလောကနံ အာလောကိတံ ဝိလောကနံ ဝိလောကိတန္တိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။
ထက ပဋိဃာတေ။ ထကေတိ, ထကယတိ ဒွါရံ ပုရိသော။
တက္က ဝိတက္ကေ။ တက္ကေတိ, ဝိတက္ကေတိ, ဝိတက္ကယတိ။ တက္ကော, ဝိတက္ကော, ဝိတက္ကိတာ။
တတ္ထ တက္ကနံ တက္ကော, ဦဟနန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ, ဧဝံ ဝိတက္ကော။ အထ ဝါ ဝိတက္ကေန္တိ ဧတေန, သယံ ဝါ ဝိတက္ကေတိ, ဝိတက္ကနမတ္တမေဝ ဝါ ဧတန္တိ ဝိတက္ကော။ ‘‘တက္ကော, ဝိတက္ကော, အပ္ပနာ, ဗျပ္ပနာ, စေတသော အဘိနိရောပနာ’’တိ အဘိဓမ္မေ ပရိယာယသဒ္ဒါ ဝုတ္တာ။ ဝိတက္ကေတီတိ ဝိတက္ကိတာ, ပုဂ္ဂလော။ ‘‘အဝိတက္ကိတာ မစ္စုမုပဗ္ဗဇန္တီ’’တိ ပါဠိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၂၈၂။)အကိ လက္ခဏေ။ လက္ခဏံ သညာဏံ, သဉ္ဇာနနကာရဏန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အတြိဒံ သလ္လက္ခိတဗ္ဗံ။ ယေ ဣမသ္မိံ စုရာဒိဂဏေ အနေကဿရာ အသံယောဂန္တာ ဣကာရာနုဗန္ဓဝသေန နိဒ္ဒိဋ္ဌာ ဓာတဝေါ, တေ ဧဝံဝုတ္တေဟိ ဣမေဟိ တီဟိ လက္ခဏေဟိ သမန္နာဂတာ အာချာတတ္တံ နာမိကတ္တဉ္စ ပါပုဏန္တာ ဧကန္တတော နိဂ္ဂဟီတာဂမေန နိပ္ဖန္နရူပါယေဝ ဘဝန္တိ, န ကတ္ထစိပိ ဝိဂတနိဂ္ဂဟီတာဂမရူပါနိ ဘဝန္တိ။ အင်္ကေတိ, အင်္ကယတိ။ အင်္ကနံ, အင်္ကော။ သမာသေ ပန ‘‘သသင်္ကော, စက္ကင်္ကိတစရဏော’’တိအာဒီနိ ရူပါနိ ဘဝန္တိ။
သက္က ဝက္က ဘာသနေ။ သက္ကေတိ, သက္ကယတိ။ ဝက္ကေတိ, ဝက္ကယတိ။
နက္က ဝက္က နာသနေ။ နက္ကေတိ, နက္ကယတိ။ ဝက္ကေတိ, ဝက္ကယတိ။
စက္က စုက္က ဗျထနေ။ စက္ကေတိ, စက္ကယတိ။ စုက္ကေတိ, စုက္ကယတိ။ စက္ကံ။ စက္ကန္တိ ကေနဋ္ဌေန စက္ကံ? စက္ကေတိ ဗျထတိ ဟိံသတီတိ အတ္ထေန စက္ကံ။ စက္ကသဒ္ဒေါ –
သမ္ပတ္တိယံ လက္ခဏေ စ၊ ရထင်္ဂေ ဣရိယာပထေ။
ဒါနေ ရတ္နဓမ္မခုရ-စက္ကာဒီသု ပဒိဿတိ။
‘‘စတ္တာရိမာနိ ဘိက္ခဝေ စက္ကာနိ ယေဟိ သမန္နာဂတာနံ ဒေဝမနုဿာန’’န္တိအာဒီသု ဟိ အယံ သမ္ပတ္တိယံ ဒိဿတိ။ ‘‘ပါဒတလေသု စက္ကာနိ ဇာတာနီ’’တိ ဧတ္ထ လက္ခဏေ။ ‘‘စက္ကံဝ ဝဟတော ပဒ’’န္တိ ဧတ္ထ ရထင်္ဂေ။ ‘‘စတုစက္ကံ နဝဒွါရ’’န္တိ ဧတ္ထ ဣရိယာပထေ။ ‘‘ဒဒ ဘုဉ္ဇ စ မာ စပ္ပမာဒေါ, စက္ကံ ဝတ္တဿု ပါဏိန’’န္တိ ဧတ္ထ ဒါနေ။ ‘‘ဒိဗ္ဗံ စက္ကရတနံ ပါတုရဟောသီ’’တိ ဧတ္ထ ရတနစက္ကေ။ ‘‘မယာ ပဝတ္တိတံ စက္က’’န္တိ ဧတ္ထ ဓမ္မစက္ကေ။ ‘‘ဣစ္ဆာဟတဿ ပေါသဿ, စက္ကံ ဘမတိ မတ္ထကေ’’တိ ဧတ္ထ ခုရစက္ကေ။ ‘‘ခုရပရိယန္တေန စေပိ စက္ကေနာ’’တိ ဧတ္ထ ပဟရဏစက္ကေ။ ‘‘အသနိဝိစက္က’’န္တိ ဧတ္ထ အသနိမဏ္ဍလေတိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၂၈၃။)တကိ ဗန္ဓနေ။ တင်္ကေတိ, တင်္ကယတိ။
အက္က ထဝနေ။ ထဝနံ ထုတိ။ အက္ကေတိ, အက္ကယတိ။ အက္ကော။ အက္ကောတိ သူရိယော။ သော ဟိ မဟာဇုတိတာယ အက္ကိယတိ အဘိတ္ထဝိယတိ တပ္ပသန္နေဟိ ဇနေဟီတိ အက္ကော။ တထာ ဟိ တဿ ‘‘နတ္ထိ သူရိယသမာ အာဘာ။ ဥဒေတယံ စက္ခုမာ ဧကရာဇာ’’တိအာဒိနာ အဘိက္ခုတိ ဒိဿတိ။
ဟိက္က ဟိံသာယံ။ ဟိက္ကေတိ, ဟိက္ကယတိ။
နိက္က ပရိမာဏေ။ နိက္ကေတိ, နိက္ကယတိ။
ဗုက္က ဘဿနေ။ ဧတ္ထ သုနခဘဿနံ ဘဿနန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ, န ဝါစာသင်္ခါတံ ဘဿနံ။ ဗုက္ကေတိ, ဗုက္ကယတိ။ ဧတ္ထ စ ‘‘ဗုက္ကယတိ သာ စောရေ’’ ဣတိ လောကိယပ္ပယောဂေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဘူဝါဒိဂဏေ ပန ‘‘ဗုက္ကတိ သာ’’တိ ရူပံ ဘဝတိ။ အညော တု ‘‘ဗုက္က ပရိဘာသနေ’’ ဣတိ ပဌတိ, ဧဝံ ပဌန္တေပိ သုနခဘဿနမေဝါဓိပ္ပေတံ။
ဒက လက အဿာဒနေ။ ဒကေတိ, ဒကယတိ။ လကေတိ, လကယတိ။
တက္က လောက ဘာသာယံ။ တက္ကေတိ, တက္ကယတိ။ လောကေတိ, လောကယတိ။
စိက သိက အာမသနေ။ စိကေတိ, စိကယတိ။ သိကေတိ, သိကယတိ။
ကကာရန္တဓာတုရူပါနိ။
ခကာရန္တဓာတု
လက္ခ ဒဿနင်္ကေသု။ ဒဿနံ ပဿနံ။ အင်္ကော လဉ္ဇနံ။ လက္ခေတိ, လက္ခယတိ။ သလ္လက္ခေတိ, သလ္လက္ခယတိ။ လက္ခံ ဝိဇ္ဈတိ ဥသုနာ, လက္ခံ ကရောတိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၂၈၄။)ဂင်္ဂါယ ဝါလုကာ ခီယေ၊ ဥဒကံ ခီယေ မဟဏ္ဏဝေ။
မဟိယာ မတ္တိကာ ခီယေ၊ လက္ခေ န မမ ဗုဒ္ဓိယာ။
ကပ္ပလက္ခဏံ။ ဂေါလက္ခဏံ။ ဣတ္ထိလက္ခဏံ။ ဓမ္မာနံ လက္ခဏံ။ သလ္လက္ခနာ။ ဥပလက္ခနာ။ ပစ္စုပလက္ခနာ။ လက္ခဓာတုယာ ယုပစ္စယန္တာယ သမာဒိပုဗ္ဗာနံ ရူပါနံ နကာရော ဒန္တဇော။
ဘက္ခ အဒနေ။ ဘက္ခေတိ, ဘက္ခယတိ။ ဘက္ခော နော လဒ္ဓါ။ ဘက္ခယန္တိ မိဂါဓမာ။ ဘူဝါဒိဂဏေ ပန ‘‘ဘက္ခတီ’’တိ ရူပံ။
နက္ခ သမ္ဗန္ဓေ။ နက္ခေတိ, နက္ခယတိ။
မက္ခ မက္ခနေ။ မက္ခေတိ, မက္ခယတိ။ မက္ခော, မက္ခီ။ တတ္ထ မက္ခောတိ ပရေဟိ ကတဂုဏံ မက္ခေတိ ပိသတီတိ မက္ခော, ဂုဏဓံသနာ။ ‘‘မက္ခံ အသဟမာနော’’တိ ဧတ္ထ ပန အတ္တနိ ပရေဟိ ကတံ အဝမညနံ မက္ခောတိ ဝုစ္စတိ။
ယက္ခ ပူဇာယံ။ ယက္ခေတိ, ယက္ခယတိ။ ယက္ခော။ ယက္ခောတိ မဟာနုဘာဝေါ သတ္တော။ တထာ ဟိ ‘‘ပုစ္ဆာမိ တံ မဟာယက္ခ, သဗ္ဗဘူတာနမိဿရာ’’တိ ဧတ္ထ သက္ကော ဒေဝရာဇာ ‘‘ယက္ခော’’တိ ဝုတ္တော။ အထ ဝါ ယက္ခောတိ ယက္ခယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တသတ္တော။ သဗ္ဗေပိ ဝါ သတ္တာ ‘‘ယက္ခာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ ‘‘ပရမယက္ခဝိသုဒ္ဓိံ ပညာပေန္တီ’’တိ ဧတ္ထ ဟိ ယက္ခသဒ္ဒေါ သတ္တေ ဝတ္တတိ။ တထာ ဟိ ယက္ခောပိ သတ္တောပိ ဒေဝေါပိ သက္ကောပိ ခီဏာသဝေါပိ ယက္ခောယေဝ နာမ, မဟာနုဘာဝတာယ ယက္ခိယတိ သရဏဂတေဟိ ဇနေဟိ နာနာပစ္စယေဟိ နာနာဗလီဟိ စ ပူဇိယတီတိ ယက္ခော။
သတ္တေ ဒေဝေ စ သက္ကေ စ၊ ခီဏာသဝေ စ ရက္ခသေ။
ပဉ္စသွေတေသု အတ္ထေသု၊ ယက္ခသဒ္ဒေါ ပဝတ္တတိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၂၈၅။)လက္ခ အာလောစနေ။ လက္ခေတိ, လက္ခယတိ။ လက္ခံ ဝိဇ္ဈတိ ဥသုနာ။
မောက္ခ အာသနေ။ မောက္ခေတိ, မောက္ခယတိ။
ရုက္ခ ဖာရုဿေ။ ဖာရုဿံ ဖရုသဘာဝေါ။ ရုက္ခေတိ, ရုက္ခယတိ။ သမာသေ ‘‘ရုက္ခကေသော, အတိရုက္ခဝစနော’’တိ ရူပါနိ။ ဧတ္ထ စ ‘‘သမဏော အယံ ပါပေါ အတိရုက္ခဝါစော’’တိ ပါဠိ နိဒဿနံ။ တတ္ထ အတိရုက္ခဝါစောတိ အတိဖရုသဝစနောတိ အတ္ထော။
ခကာရန္တဓာတုရူပါနိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၂၈၆။)ဂကာရန္တဓာတု
လိင်္ဂ စိတ္တီကရဏေ။ စိတ္တီကရဏံ ဝိစိတြဘာဝကရဏံ။ လိင်္ဂေတိ, လိင်္ဂယတိ, လိင်္ဂံ။ ဧတ္ထ လိင်္ဂံ နာမ ဒီဃရဿကိသထူလပရိမဏ္ဍလာဒိဘေဒံ သဏ္ဌာနန္တိ ဂဟဏေ အတီဝ ယုဇ္ဇတိ။ တဉှိ နာနပ္ပကာရေဟိ ဝိစိတြံ ဟောတိ, လိင်္ဂီယတိ ဝိစိတ္တံ ကရိယတိ အဝိဇ္ဇာတဏှာကမ္မေဟိ ဥတုနာ ဝါ စုဏ္ဏာဒီဟိ ဝါ သရီရမိတိ လိင်္ဂံ, အဇ္ဈတ္တသန္တာနတိဏရုက္ခာဒိကုဏ္ဍလကရဏ္ဍကာဒီသု ပဝတ္တသဏ္ဌာနဝသေနေတံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ လိင်္ဂသဒ္ဒေါ သဒ္ဒေ သဒ္ဒပ္ပဝတ္တိနိမိတ္တေ ဣတ္ထိဗျဉ္ဇနေ ပုရိသဗျဉ္ဇနေ သညာဏေ အာကာရေ စာတိ ဣမေသု အတ္ထေသု ဒိဿတိ။ အယဉှိ ‘‘ရုက္ခောတိ ဝစနံ လိင်္ဂ’’န္တိ ဧတ္ထ သဒ္ဒေ ဒိဿတိ။ ‘‘သတလိင်္ဂဿ အတ္ထဿာ’’တိ ဧတ္ထ သဒ္ဒပ္ပဝတ္တိနိမိတ္တေ။ ‘‘တေန ခေါ ပန သမယေန အညတရဿ ဘိက္ခုနော ဣတ္ထိလိင်္ဂံ ပါတုဘဝတီ’’တိ ဧတ္ထ ဣတ္ထိဗျဉ္ဇနေ။ ‘‘ပုရိသလိင်္ဂနိမိတ္တကုတ္တာကပ္ပာန’’န္တိ ဧတ္ထ ပုရိသဗျဉ္ဇနေ။ ‘‘တေန လိင်္ဂေန ဇာနာမ, ဓုဝံ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿတီ’’တိ ဧတ္ထ သညာဏေ။ ‘‘တေဟိ လိင်္ဂေဟိ တေဟိ နိမိတ္တေဟိ တေဟိ အာကာရေဟိ အာဂန္တုကဘာဝေါ ဇာနိတဗ္ဗော ‘‘အာဂန္တုကာ ဣမေ’’တိ ဧတ္ထ အာကာရေ ဒိဿတိ။
သဒ္ဒေ စ တန္နိမိတ္တေ စ၊ ကာဋကောဋစိကာယ စ။
လက္ခဏေ စေဝ အာကာရေ၊ လိင်္ဂသဒ္ဒေါ ပဝတ္တတိ။
မဂ အနွေသနေ။ မဂေတိ, မဂယတိ။ မိဂေါ, မဂေါ, မဂေါ, မဂယမာနော။
ဧတ္ထ စ ‘‘ယထာ ဗိဠာရော မူသိကံ မဂယမာနော’’တိ ပါဠိ နိဒဿနံ။ ‘‘မိဂေါ’’တိ စ ‘‘မဂေါ’’တိ စ စတုပ္ပဒေါ ပဝုစ္စတိ။ ဧတ္ထ မိဂေါတိ မဂယတိ ဣတော စိတော ဂေါစရံ အနွေသတိ ပရိယေသတီတိ မိဂေါ။ ဧဝံ မဂေါ။ ဧတ္ထ ဝိသေသတော ဟရိဏ မိဂေါ မိဂေါ နာမ။ သာမညတော ပန အဝသေသာပိ စတုပ္ပဒါ ‘‘မိဂေါ’’ ဣစ္စေဝ ဝုစ္စန္တိ။ တထာ ဟိ သုသီမဇာတကေ ‘‘ကာဠာ မိဂါ သေတဒန္တာ တဝ ဣမေ, ပရောသဟဿံ ဟေမဇာလာဘိသဉ္ဆန္နာ’’တိ ဧတသ္မိံ ပါဠိပ္ပဒေသေ ဟတ္ထိနောပိ မိဂသဒ္ဒေန ဝုတ္တာ ‘‘ကာဠမိဂါ’’တိ။ အထ ဝါ မဂိယတိ ဇီဝိတကပ္ပနတ္ထာယ မံသာဒီဟိ အတ္ထိကေဟိ လုဒ္ဒေဟိ အနွေသိယတိ ပရိယေသိယတီတိ မိဂေါ, အရညဇာတာ သသပသဒဟရိဏေဏေယျာဒယော စတုပ္ပာဒါ, ဧဝံ မဂေါ။ ‘‘အတ္ထံ န လဘတေ မဂေါ’’တိ ဧတ္ထ ပန မဂေါ ဝိယာတိ မဂေါ, ဗာလောတိ အတ္ထော။
မဂ္ဂ ဂဝေသနေ။ မဂ္ဂေတိ, မဂ္ဂယတိ။ မဂ္ဂေါ, မဂ္ဂနံ။
(နီတိ၊ဓာ၊၂၈၇။)ဧတ္ထ စ မဂ္ဂေါတိ ပဋိပဒါယ စ ပကတိမဂ္ဂဿ စ ဥပါယဿ စ အဓိဝစနံ။ ‘‘မဟာဝိဟာရဝါသီနံ, ဝါစနာမဂ္ဂနိဿိတ’’န္တိအာဒီသု ပန ကထာပဗန္ဓောပိ ‘‘မဂ္ဂေါ’’တိ ဝုစ္စတိ။ တတြ ပဋိပဒါ ဧကန္တတော ဇာတိဇရာဗျာဓိဒုက္ခာဒီဟိ ပီဠိတေဟိ သတ္တေဟိ ဒုက္ခက္ခယံ နိဗ္ဗာနံ ပါပုဏတ္ထာယ မဂ္ဂိတဗ္ဗော ဂဝေသိတဗ္ဗောတိ မဂ္ဂေါ။ ပကတိမဂ္ဂေါ ပန မဂ္ဂမူဠှေဟိ မဂ္ဂိတဗ္ဗောတိ မဂ္ဂေါ။ ပကတိမဂ္ဂမူဠှေဟိ စ ပဋိပဒါသင်္ခါတာရိယမဂ္ဂမူဠှာ ဧဝ ဗဟဝေါ သန္တိ။ ပကတိမဂ္ဂေါ ဟိ ကဒါစိ ဧဝ အဒ္ဓိကာနံ မုယှတိ, ‘‘ဧသ မဂ္ဂေါ’’တိ နာယကာ န ဒုလ္လဘာ။ အရိယမဂ္ဂေါ ပန သဗ္ဗဒါယေဝ သဗ္ဗလောကဿ မုယှတိ, နာယကာ ပရမဒုလ္လဘာ။ တသ္မာ သော ဧဝ အဝိဇ္ဇာသမ္မူဠှေဟိ မဂ္ဂိတဗ္ဗောတိ မဂ္ဂေါ။ အညေသံ ပန ဒွိန္နံ ဓာတူနံ ဝသေနပိ အတ္ထံ ဝဒန္တိ ဂရူ ‘‘ကိလေသေ မာရေန္တော ဂစ္ဆတီတိ မဂ္ဂေါ’’တိ။ တံ တံ ကိစ္စံ ဟိတံ ဝါ နိပ္ဖာဒေတုကာမေဟိ မဂ္ဂိယတိ ဂဝေသိယတီတိ မဂ္ဂေါ, ဥပါယော။ မဂ္ဂသဒ္ဒေါ ဟိ ‘‘အဘိဓမ္မကထာမဂ္ဂံ, ဒေဝါနံ သမ္ပဝတ္တယီ’’တိ ဧတ္ထ ဥပါယေပိ ဝတ္တတိ။ တထာ ဟိ အဘိဓမ္မဋီကာယံ ‘‘မဂ္ဂေါတိ ဥပါယော, ခန္ဓာယတနာဒီနံ ကုသလာဒီနဉ္စ ဓမ္မာနံ အဝဗောဓဿ သစ္စပ္ပဋိဝေဓဿေဝ ဝါ ဥပါယဘာဝတော အဘိဓမ္မကထာမဂ္ဂေါ’’တိ ဝုတ္တော, ပဗန္ဓော ဝါ ‘‘မဂ္ဂေါ’’တိ ဝုစ္စတိ။ သော ဟိ ဒီဃတ္တာ မဂ္ဂေါ ဝိယာတိ မဂ္ဂေါ, တသ္မာ အဘိဓမ္မကထာပဗန္ဓော အဘိဓမ္မကထာမဂ္ဂေါတိ ဝုတ္တော။ ဣဒါနိ ပကတိပဋိပဒါမဂ္ဂါနံ နာမာနိ ကထယာမ။ တေသု ပကတိမဂ္ဂဿ –
‘‘မဂ္ဂေါ ပန္ထော ပထော ပဇ္ဇော၊ အဉ္ဈသံ ဝဋုမာ’ယနံ။
အဒ္ဓါန’မဒ္ဓါ ပဒဝီ၊ ဝတ္တနိ စေဝ သန္တတီ’’တိ
ဣမာနိ နာမာနိ။ ပဋိပဒါမဂ္ဂဿ ပန –
‘‘မဂ္ဂေါ ပန္ထော ပထော ပဇ္ဇော၊ အဉ္ဇသံ ဝဋုမာ’ယနံ။
နာဝ ဥတ္တရ သေတု စ၊ ကုလ္လော စ ဘိသိ သင်္ကမော’’တိ
အနေကာနိ နာမာနိ။ ဧတ္ထ ပန ကေစိ ‘‘နာဝါတိအာဒီနိ ပကတိမဂ္ဂဿ နာမာနီ’’တိ ဝဒန္တိ, တံ န ဂဟေတဗ္ဗံ, ပကတိမဂ္ဂဿ ကိသ္မိဉ္စိပိ ပါဠိပ္ပဒေသေ ‘‘နာဝါ’’တိအာဒီဟိ ပဒေဟိ ဝုတ္တဋ္ဌာနာဘာဝတော, အဘိဓာနသတ္ထေသု စ ‘‘နာဝါ’’ ဣစ္စာဒိကာနံ တဒဘိဓာနာနံ အနာဂတတ္တာ။
(နီတိ၊ဓာ၊၂၈၈။)အယံ ပနေတ္ထ ဝစနတ္ထော – နာဝါဝိယာတိ နာဝါ, ဥတ္တရန္တိ ဧတေနာတိ ဥတ္တရံ, နာဝါယေဝ ဥတ္တရန္တိ။ အယဉှိ နာဝါပရိယာယော ‘‘တရံ, တရဏံ, ပေါတော, ပ္လဝေါ’’တိ။ ဣမေပိ တံပရိယာယာယေဝ။ ဥတ္တရံ ဝိယာတိ ဥတ္တရံ။ သေတု ဝိယာတိ သေတု။ ကုလ္လော ဝိယာတိ ကုလ္လော။ ဘိသိ ဝိယာတိ ဘိသိ။ သင်္ကမော ဝိယ, သင်္ကမန္တိ ဝါ ဧတေနာတိ သင်္ကမော, သဗ္ဗမေတံ အရိယမဂ္ဂဿေဝ နာမံ, န ပကတိမဂ္ဂဿ။ တထာ ဟိ ‘‘ဓမ္မနာဝံ သမာရူယှ, သန္တာရေဿံ သဒေဝက’’န္တိ စ, ‘‘ဓမ္မသေတုံ ဒဠှံ ကတွာ, နိဗ္ဗုတော သော နရာသဘော’’တိ စ, ‘‘ကုလ္လော’တိ ခေါ ဘိက္ခဝေ အရိယမဂ္ဂဿေတံ အဓိဝစန’’န္တိ စ ဧဝမာဒိနာ တတ္ထ တတ္ထ ဘဂဝတာ အရိယမဂ္ဂေါ ‘‘နာဝါ’’တိအာဒီဟိ အနေကေဟိ နာမေဟိ ဝုတ္တော။ အဋ္ဌကထာစရိယေဟိပိ သုတ္တနိပါတဋ္ဌကထာယံ ‘‘ဗဒ္ဓါ ဘိသိ သုသင်္ခတာ ဘဂဝါ’’တိ ဧတသ္မိံ ပဒေသေ ဧဝံ အတ္ထသံဝဏ္ဏနာ ကတာ ‘‘ဘိသီတိ ပတ္ထရိတွာ ပုထုလံ ကတွာ ဗဒ္ဓါ ‘ကုလ္လာ’တိ ဝုစ္စတိ လောကေ, အရိယဿ ဝိနယေ ပန အရိယမဂ္ဂေါ’တိ။
‘မဂ္ဂေါ ပဇ္ဇော ပထော ပန္ထော၊ အဉ္ဇသံ ဝဋုမာ’ယနံ။
နာဝါ ဥတ္တရ သေတု စ၊ ကုလ္လော စ ဘိသိ သင်္ကမော။
အဒ္ဓါနံ ပဘဝေါ’စ္စေဝ၊ တတ္ထ တတ္ထ ပကာသိတော’’တိ။
ဧဝံ အာစရိယေဟိ ကတာယ အတ္ထသံဝဏ္ဏနာယ ဒဿနတော စ ‘‘နာဝါတိအာဒီနိပိ ပကတိမဂ္ဂဿ နာမာနီ’’တိ ဝစနံ န ဂဟေတဗ္ဗံ, ယထာဝုတ္တမေဝ ဝစနံ ဂဟေတဗ္ဗံ။
(နီတိ၊ဓာ၊၂၈၉။)ကောစိ ပနေတ္ထ ဧဝံ ဝဒေယျ ‘‘ဓမ္မသေတုံ ဒဠှံ ကတွာ’တိ ဧတ္ထ ‘ဓမ္မသေတုန္တိ မဂ္ဂသေတု’န္တိ ဝစနတော ဓမ္မသဒ္ဒေါ မဂ္ဂေ ဝတ္တတိ, န သေတုသဒ္ဒေါ’’တိ။ တန္န, ဓမ္မသဒ္ဒေါ ဝိယ သေတုသဒ္ဒေါပိ မဂ္ဂေ ဝတ္တတီတိ သေတု ဝိယာတိ သေတု, ဓမ္မော ဧဝ သေတု ဓမ္မသေတူတိ အတ္ထဝသေန, ဧသ နယော အညတြာပိ။ အပရမ္ပိ ဝဒေယျ ‘‘နနု ဗြဟ္မဇာလသုတ္တန္တဋ္ဌကထာယံ ‘ဒက္ခိဏုတ္တရေန ဗောဓိမဏ္ဍံ ပဝိသိတွာ အဿတ္ထဒုမရာဇာနံ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ပုဗ္ဗုတ္တရဘာဂေ ဌိတော’တိ ဣမသ္မိံ ဌာနေ ဒက္ခိဏုတ္တရသဒ္ဒေန ဒက္ခိဏော မဂ္ဂေါ ဝုတ္တော’’တိ။ န, အနေကေသု ပါဠိပ္ပဒေသေသု အဋ္ဌကထာပဒေသေသု စ အဘိဓာနသတ္ထေသု စ မဂ္ဂဝါစကဿ ဥတ္တရသဒ္ဒဿ အနာဂတတ္တာ, တသ္မာ တတ္ထ ဧဝမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော ‘‘ဒက္ခိဏဒိသတော ဂန္တဗ္ဗော ဥတ္တရဒိသာဘာဂေါ ဒက္ခိဏုတ္တရောတိ ဝုစ္စတိ, ဧဝံဘူတေန ဒက္ခိဏုတ္တရေန ဗောဓိမဏ္ဍပဝိသနံ သန္ဓာယ ဒက္ခိဏုတ္တရေန ဗောဓိမဏ္ဍံ ပဝိသိတွာတိ ဝုတ္တ’’န္တိ။ အထ ဝါ ဒက္ခိဏုတ္တရေနာတိ ဒက္ခိဏပစ္ဆိမုတ္တရေန, ဧတ္ထ အာဒိအဝသာနဂ္ဂဟဏေန မဇ္ဈဿပိ ဂဟဏံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧဝံ ဂဟဏံယေဝ ဟိ ယံ ဇာတကနိဒါနေ ဝုတ္တံ ‘‘ဗောဓိသတ္တော တိဏံ ဂဟေတွာ ဗောဓိမဏ္ဍံ အာရူယှ ဒက္ခိဏဒိသာဘာဂေ ဥတ္တရာဘိမုခေါ အဋ္ဌာသိ, တသ္မိံ ခဏေ ဒက္ခိဏစက္ကဝါဠံ ဩသီဒိတွာ ဟေဋ္ဌာ အဝီစိသမ္ပတ္တံ ဝိယ အဟောသိ, ဥတ္တရစက္ကဝါဠံ ဥလ္လင်္ဃိတွာ ဥပရိ ဘဝဂ္ဂပ္ပတ္တံ ဝိယ အဟောသိ, ဗောဓိသတ္တော ဣဒံ သမ္ဗောဓိပါပုဏဋ္ဌာနံ န ဘဝတိ မညေတိ ပဒက္ခိဏံ ကရောန္တော ပစ္ဆိမဒိသာဘာဂံ ဂန္တွာ ပုရတ္ထာဘိမုခေါ အဋ္ဌာသီ’’တိအာဒိ, တေန သမေတိ။ အထာပိ ဝဒေယျ ‘‘ယဒိ ဥတ္တရသဒ္ဒေါ ဒိသာဝါစကော, ဧဝဉ္စ သတိ ‘‘ဒက္ခိဏုတ္တရေနာ’’တိ ဧနယောဂံ အဝတွာ ‘‘ဒက္ခိဏုတ္တရာယာ’’တိ အာယယောဂေါ ဝတ္တဗ္ဗော’’တိ။ တန္န, ဒိသာဝါစကဿပိ သဒ္ဒဿ ‘‘ဥတ္တရေန နဒီ သီတာ, ဂမ္ဘီရာ ဒုရတိက္ကမာ’’တိ ဧနယောဂဝသေန ဝစနတော။ အပိစ ဒိသာဘာဂံ သန္ဓာယ ‘‘ဒက္ခိဏုတ္တရေနာ’’တိ ဝစနံ ဝုတ္တံ။ ဒိသာဘာဂေါ ဟိ ဒိသာ ဧဝါတိ နိဋ္ဌမေတ္ထာဝဂန္တဗ္ဗံ။
ဂကာရန္တဓာတုရူပါနိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၂၉၀။)ဃကာရန္တဓာတု
လိဃိ ဘာသနေ။ လင်္ဃေတိ, လင်္ဃယတိ။ ဧတာနိ ဗုဒ္ဓဝစနေ အပ္ပသိဒ္ဓါနိပိ လောကိကပ္ပယောဂဒဿနဝသေန အာဂတာနိ။ သာသနသ္မိဉှိ ဘူဝါဒိဂဏစုရာဒိဂဏပရိယာပန္နဿ ဂတျတ္ထဝါစကဥလ္လင်္ဃနတ္ထပရိဒီပကဿ ဓာတုဿ ရူပံ အတီဝ ပသိဒ္ဓံ။
လင်္ဃ လင်္ဃနေ။ လင်္ဃေတိ, လင်္ဃယတိ။
‘‘အတိကရ’မကရာ’စရိယ၊ မယှမ္ပေတံ န ရုစ္စတိ။
စတုတ္ထေ လင်္ဃယိတွာန၊ ပဉ္စမိယမ္ပိ အာဝုတော’’တိ
ဣမသ္မိံ သတ္တိလင်္ဃနဇာတကေ စုရာဒိဂဏပရိယာပန္နဿ ဂတျတ္ထဝါစကဿ ဥလ္လင်္ဃနတ္ထပရိဒီပကဿ လင်္ဃဓာတုဿ ‘‘လင်္ဃယိတွာ, လင်္ဃယိတွာနာ’’တိ ရူပေ ဒိဋ္ဌေယေဝ ‘‘လင်္ဃေတိ, လင်္ဃယတီ’’တိ ရူပါနိ ဒိဋ္ဌာနိ ဧဝ ဟောန္တိ။ ဘာသတ္ထဝါစကဿ ပန တထာရူပါနိ ရူပါနိ န ဒိဋ္ဌာနိ, ဧဝံ သန္တေပိ ပုဗ္ဗာစရိယေဟိ ဒီဃဒဿီဟိ အဘိမတတ္တာ ဘာသတ္ထဝါစိကာပိ လင်္ဃဓာတု အတ္ထီတိ ဂဟေတဗ္ဗာ, ဧဝံ သဗ္ဗေသုပိ ဘူဝါဒိဂဏာဒီသု သာသနေ အပ္ပသိဒ္ဓါနမ္ပိ ရူပါနံ သာသနာနုကူလာနံ ဂဟဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ, အနနုကူလာနဉ္စ အပ္ပသိဒ္ဓါနံ ဆဍ္ဍနံ။
အဃ ပါပကရဏေ။ အဃေတိ, အဃယတိ။ အဃံ, အဃော, အနဃော။
တတ္ထ အဃန္တိ ဒုက္ခံ။ ‘‘အဃန္တံ ပဋိသေဝိဿံ။ ဝနေ ဝါဠမိဂါကိဏ္ဏေ။ ခဂ္ဂဒီပိနိသေဝိတေ’’တိ ဣဒံ နိဒဿနံ။ အဃောတိ ကိလေသော။ တေန အဃေန အရဟာ အနဃော။ တတ္ထ အဃယန္တိ ပါပံ ကရောန္တိ သတ္တာ ဧတေနာတိ အဃံ, ကိန္တံ? ဒုက္ခံ, ဧဝံ အဃော။ နနု စ သပ္ပုရိသာ ဒုက္ခဟေတုပိ ကိလေသဟေတုပိ စ အတ္တနော သုခတ္ထာယ ပါပံ န ကရောန္တိ။ တထာ ဟိ –
(နီတိ၊ဓာ၊၂၉၁။)ပါပါနိ ကမ္မာနိ သမာစရန္တိ။
ဒုက္ခေန ဖုဋ္ဌာ ခလိတာပိ သန္တာ၊
ဆန္ဒာ စ ဒေါသာ န ဇဟန္တိ ဓမ္မ’’န္တိ
ဝုတ္တံ။ ဧဝံ သန္တေ ကသ္မာ ‘‘အဃ ပါပကရဏေ’’တိ ဓာတု စ ‘‘အဃယန္တိ ပါပံ ကရောန္တိ သတ္တာ ဧတေနာတိ အဃ’’န္တိအာဒိဝစနဉ္စ ဝုတ္တန္တိ? သစ္စံ, ယေဘုယျေန ပန သတ္တာ ဒုက္ခာဒိဟေတု ပါပကမ္မံ ကရောန္တိ, ဧတေသု သပ္ပုရိသာ ဧဝ န ကရောန္တိ, ဣတရေ ကရောန္တိ။ ဧဝံ ပါပကရဏဿ ဟိ ဒုက္ခံ ကိလေသော စ ဟေတု။ တထာ ဟိ –
သုခီပိ ဟေကေ န ကရောန္တိ ပါပံ၊
အဝဏ္ဏသံသဂ္ဂဘယာ ပုနေကေ။
ပဟူ သမာနော ဝိပုလတ္ထစိန္တီ၊
ကိံကာရဏာ မေ န ကရောသိ ဒုက္ခ’’န္တိ
ဝုတ္တံ။ အယဉှိ ဂါထာ ဒုက္ခဟေတုပိ သတ္တာ ပါပံ ကရောန္တီတိ ဧတမတ္ထံ ဒီပေတိ။ ‘‘ကုဒ္ဓါ ဟိ ပိတရံ ဟန္တိ, ကုဒ္ဓါ ဟန္တိ သမာတရ’’န္တိ အယံ ပန ကိလေသဟေတုပိ ပါပံ ကရောန္တီတိ ဧတမတ္ထံ ဒီပေတိ, တသ္မာ အမှေဟိ ‘‘အဃ ပါပကရဏေ’’တိအာဒိဝစနံ ဝုတ္တံ။
ဃကာရန္တဓာတုရူပါနိ။
စကာရန္တဓာတု
လောစ ဒဿနေ။ လောစေတိ, လောစယတိ။ လောစနံ။ ရူပါရမ္မဏံ လောစယတိ ပဿတီတိ လောစနံ, စက္ခု။
ကိစိ မဒ္ဒနေ။ ကိဉ္စေတိ, ကိဉ္စယတိ။ ကိဉ္စနံ, အကိဉ္စနော။
(နီတိ၊ဓာ၊၂၉၂။)တတ္ထ ကိဉ္စနန္တိ ပလိဗောဓော။ ကိဉ္စေတိ သတ္တေ မဒ္ဒတီတိ ကိဉ္စနံ။ ကိဉ္စနသဒ္ဒေါ မဒ္ဒနတ္ထေ ဝတ္တတိ။ မနုဿာ ဟိ ဝီဟိံ မဒ္ဒန္တာ ဂေါဏံ ‘‘ကိဉ္စေဟိ ကာပိလ, ကိဉ္စေဟိ ကာပိလာ’’တိ ဝဒန္တိ။
ပစိ ဝိတ္ထာရေ။ ပဉ္စေတိ, ပဉ္စယတိ။ ပပဉ္စေတိ, ပပဉ္စယတိ။ ပပဉ္စာ။
ဧတ္ထ ပပဉ္စာတိ တဏှာမာနဒိဋ္ဌိယော။ ဧတာ ဟိ အတ္တနိဿိတာနံ သတ္တာနံ သံသာရံ ပပဉ္စေန္တိ ဝိတ္ထိန္နံ ကရောန္တီတိ ပပဉ္စာတိ ဝုစ္စန္တိ။ အထ ဝါ ပပဉ္စေန္တိ ယတ္ထ သယံ ဥပ္ပန္နာ တံသန္တာနံ ဝိတ္ထာရေန္တိ စိရံ ဌပေန္တီတိ ပပဉ္စာ။ လောကိယာ ပန ‘‘အမှာကံ တုမှေဟိ သဒ္ဓိံ ကထေန္တာနံ ပပဉ္စော ဟောတီ’’တိအာဒီနိ ဝဒန္တာ ကာလဿ စိရဘာဝံ ပပဉ္စောတိ ဝဒန္တိ, သာသနေ ပန ဒွယမ္ပိ လဗ္ဘတိ။
သိစ္စ ကုဍ္ဍနေ။ သိစ္စေတိ, သိစ္စယတိ။
ဝဉ္စု ပလမ္ဘနေ။ ပလမ္ဘနံ ဥပလာပနံ။ ဝဉ္စေတိ, ဝဉ္စယတိ။ ဝဉ္စကော, ဝဉ္စနံ။ ဘူဝါဒိဂဏေ ပန ဝဉ္စဓာတု ဂတျတ္ထေ ဝတ္တတိ။ ‘‘သန္တိ ပါဒါ အဝဉ္စနာ’’တိ ဟိ ပါဠိ
စစ္စ အဇ္ဈယနေ။ စစ္စေတိ, စစ္စယတိ။
စု စဝနေ။ စာဝေတိ, စာဝယတိ။ အညော ‘‘စု သဟနေ’’ ဣတိ ဗြုတေ။ စာဝေတိ, စာဝယတိ, သဟတီတိ အတ္ထော။
အဉ္စု ဝိသေသနေ။ အဉ္စေတိ, အဉ္စယတိ။
လောစ ဘာသာယံ။ လောစေတိ, လောစယတိ။ လောစနံ, လောစယတိ သမဝိသမံ အာစိက္ခန္တံ ဝိယ ဘဝတီတိ လောစနံ, စက္ခု။
ရစ ပတိယတနေ။ ရစေတိ, ရစယတိ။ ရစနာ, ဝိရစိတံ, ကေသရစနာ, ဂါထာရစနာ။
(နီတိ၊ဓာ၊၂၉၃။)သူစ ပေသုညေ။ ပိသုဏဘာဝေါ ပေသုညံ။ သူစေတိ, သူစယတိ။ သူစကော။
ပစ္စ သံယမနေ။ ပစ္စေတိ, ပစ္စယတိ။
ရိစ ဝိယောဇနသမ္ပဇ္ဇနေသု။ ရေစေတိ, ရေစယတိ။ သေဋ္ဌိပုတ္တံ ဝိရေစေယျ။ ဝိရေစေတိ, ဝိရေစယတိ။ ဝိရေစကော, ဝိရေစနံ။
ဝစ ဘာသနေ။ ဝစေတိ, ဝစယတိ။ ဘူဝါဒိဂဏေပိ အယံ ဝတ္တတိ။ တဒါ တဿာ ‘‘ဝတ္တိ, ဝစတိ, အဝေါစ, အဝေါစု’’န္တိအာဒီနိ ရူပါနိ ဘဝန္တိ။ ကာရိတေ ပန ‘‘အန္တေဝါသိကံ ဓမ္မံ ဝါစေတိ, ဝါစယတီ’’တိ ရူပါနိ။ ဝတ္တုံ, ဝတ္တဝေ, ဝတွာ, ဝုတ္တံ, ဝုစ္စတိ။
အစ္စ ပူဇာယံ။ အစ္စေတိ, အစ္စယတိ။ ဗြဟ္မာသုရသုရစ္စိတော။
သူစ ဂန္ဓနေ။ သုစေတိ, သူစယတိ။ သူစကော, သုတ္တံ။
ဧတ္ထ စ အတ္တတ္ထပရတ္ထာဒိဘေဒေ အတ္ထေ သူစေတီတိ သုတ္တံ။ တေပိဋကံ ဗုဒ္ဓဝစနံ။
ကစ ဒိတ္တိယံ။ ကစ္စေတိ, ကစ္စယတိ။ ကစ္စော။
ဧတ္ထ ကစ္စောတိ ရူပသမ္ပတ္တိယာ ကစ္စေတိ ဒိဗ္ဗတိ ဝိရောစတီတိ ကစ္စော, ဧဝံနာမကော အာဒိပုရိသော, တဗ္ဗံသေ ဇာတာ ပုရိသာ ‘‘ကစ္စာနာ’’တိပိ ‘‘ကစ္စာယနာ’’တိပိ ‘‘ကာတိယာနာ’’တိပိ ဝုစ္စန္တိ, ဣတ္ထိယော ပန ‘‘ကစ္စာနီ’’တိပိ ‘‘ကစ္စာယနီ’’တိပိ ‘‘ကာတိယာနီ’’တိပိ ဝုစ္စန္တိ။
စကာရန္တဓာတုရူပါနိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၂၉၄။)ဆကာရန္တဓာတု
မိလေဆ အဗျတ္တာယံ ဝါစာယံ။ မိလေစ္ဆေတိ, မိလေစ္ဆယတိ။ မိလက္ခု။
ဧတ္ထ မိလက္ခူတိ မိလေစ္ဆေတိ အဗျတ္တဝါစံ ဘာသတီတိ မိလက္ခု။
ကုစ္ဆ အဝက္ခေပေ။ အဝက္ခေပေါ အဓောခိပနံ။ ကုစ္ဆေတိ, ကုစ္ဆယတိ။
ဝိစ္ဆ ဘာသာယံ။ ဝိစ္ဆေတိ, ဝိစ္ဆယတိ။
ဆကာရန္တဓာတုရူပါနိ။
ဇကာရန္တဓာတု
ဝဇ္ဇ ဝဇ္ဇနေ။ ဝဇ္ဇေတိ, ဝဇ္ဇယတိ။ ပရိဝဇ္ဇနကော။ ဝဇ္ဇိတော သီလဝန္တေဟိ, ကထံ ဘိက္ခု ကရိဿသီတိ။
တုဇ္ဇ ဗလပါလနေသု။ တုဇ္ဇေတိ, တုဇ္ဇယတိ။
တုဇိ ပိဇိ ဟိံသာဗလဒါနနိကေတနေသု။ နိကေတနံ နိဝါသော။ တုဉ္ဇေတိ, တုဉ္ဇယတိ။ ပိဉ္ဇေတိ။ ပိဉ္ဇယတိ။
ခဇိ ကိစ္ဆဇီဝနေ။ ခဉ္ဇေတိ, ခဉ္ဇယတိ။ ခဉ္ဇော။
ခဇိ ရက္ခဏေ။ တာဒိသာနိယေဝ ရူပါနိ။ ဘူဝါဒိဂဏေ ‘‘ခဇိ ဂတိဝေကလ္လေတိ ဣမိဿာ ‘‘ခဉ္ဇတီ’’တိ ရူပံ။
ပူဇ ပူဇာယံ။ ပူဇေတိ, ပူဇယတိ။ ပူဇာ။ ဧသာဝ ပူဇနာ သေယျော။ ပူဇကော, ပူဇိတော, ပူဇနီယော, ပူဇနေယျော, ပူဇေတဗ္ဗော, ပုဇ္ဇော။
(နီတိ၊ဓာ၊၂၉၅။)ဂဇ မဒ္ဒနသဒ္ဒေသု။ ဂဇေတိ, ဂဇယတိ။ ဂဇော။
တိဇ နိသာနေ။ တေဇေတိ, တေဇယတိ။
ဝဇ မဂ္ဂနသင်္ခါရေသု။ ဝဇေတိ, ဝဇယတိ။
တဇ္ဇ သန္တဇ္ဇနေ။ တဇ္ဇေတိ, တဇ္ဇယတိ။ သန္တဇ္ဇေတိ, သန္တဇ္ဇယတိ။ သန္တဇ္ဇိတော။
အဇ္ဇ ပဋိသဇ္ဇနေ။ အဇ္ဇေတိ, အဇ္ဇယတိ။
သဇ္ဇ သဇ္ဇနေ။ သဇ္ဇေတိ, သဇ္ဇယတိ ဒါနံ။ ဂမနသဇ္ဇော ဟုတွာ။
ဘဇ ဝိဿာသေ။ ဘဇေတိ, ဘဇယတိ။ ဘူဝါဒိဂဏေ ပန ‘‘ဘဇတီ’’တိ ရူပံ, ဘတ္တိ, သမ္ဘတ္တိ။
တုဇိ ပိဇိ လုဇိ ဘဇိ ဘာသာယံ။ တုဉ္ဇေတိ, တုဉ္ဇယတိ။ ပိဉ္ဇေတိ, ပိဉ္ဇယတိ။ လုဉ္ဇေတိ, လုဉ္ဇယတိ။ ဘဉ္ဇေတိ, ဘဉ္ဇယတိ။ ကထေတီတိ အတ္ထော။
ရုဇ ဟိံသာယံ။ ရောဇေတိ, ရောဇယတိ။ ရောဂေါ။
ဘာဇ ပုထကမ္မနိ။ ပုထကမ္မံ ပုထက္ကရဏံ, ဝိသုံ ကြိယာတိ အတ္ထော။ ဘာဇေတိ, ဘာဇယတိ။ ဝိဘာဇေတိ, ဝိဘာဇယတိ။ ဝိဘတ္တိ။
သဘာဇ သီတိသေဝနေသု။ သဘာဇေတိ, သဘာဇယတိ။
လဇ ပကာသနေ။ လဇေတိ, လဇယတိ။ လာဇာ။
ယုဇ သံယမနေ။ သံပုဗ္ဗော ဗန္ဓနေ။ ယောဇေတိ, ယောဇယတိ။ သံယောဇေတိ, သံယောဇယတိ။ သံယောဇနံ။
မဇ္ဇ သောစေယျာလင်္ကာရေသု။ မဇ္ဇေတိ, မဇ္ဇယတိ။ သမ္မဇ္ဇေတိ, သမ္မဇ္ဇယတိ။ သမ္မဇ္ဇာ။
(နီတိ၊ဓာ၊၂၉၆။)ဘာဇ ဘာဇနဒါနေသု။ ဘာဇေတိ, ဘာဇယတိ။ ကထံ ဝေဿန္တရော ပုတ္တော, ဂဇံ ဘာဇေတိ သဉ္စယ။
ဇကာရန္တဓာတုရူပါနိ။
ဈဉန္တာ အပ္ပသိဒ္ဓါ။ သဒ္ဒသတ္ထေ ပန ‘‘ဉာ နိယောဇနေ’’တိ ပဌန္တိ, ရူပံ ပန ဗုဒ္ဓဝစနာနုကူလံ န ဘဝတိ, တသ္မာ န ဒဿိတံ အမှေဟိ။
ဋကာရန္တဓာတု
ဃဋ္ဋ ဃဋ္ဋနေ။ ဃဋ္ဋနံ ဝါယာမကရဏံ။ ဃဋ္ဋေတိ, ဃဋ္ဋယတိ။ ဧတ္ထ တု ‘‘ဃဋ္ဋေသိ, ဃဋ္ဋေသိ, ကိံကာရဏာ ဃဋ္ဋေသိ, အဟံ တံ ဇာနာမီ’’တိ နိဒဿနံ။
ဃဋ သံဃာတေ။ ပုဗ္ဗေ ဝိယ ကြိယာပဒါနိ, နာမိကတ္တေ ‘‘ဃဋော, ဃဋာ’’တိ ရူပါနိ။ ဧတ္ထ ဂဋောတိ ပါနီယဃဋော။ ဃဋာတိ သမူဟော ‘‘မစ္ဆဃဋာ’’တိအာဒီသု ဝိယ။
ဃဋ္ဋ စလနေ။ ဃဋ္ဋေတိ, ဃဋ္ဋယတိ။
နဋ အဝသန္ဒနေ။ အဝသန္ဒနံ ဂတ္တဝိက္ခေပေါ။ နဋေတိ, နဋယတိ။
စုဋ ဆုဋ ကုဋ္ဋ ဆေဒနေ။ စုဋေတိ, စုဋယတိ။ ဆုဋေတိ, ဆုဋယတိ။ ကုဋ္ဋေတိ, ကုဋ္ဋယတိ။
ပုဋ္ဋ စဋ္ဋ အပ္ပဘာဝေ။ ပုဋ္ဋေတိ, ပုဋ္ဋယတိ။ စုဋ္ဋေတိ, စုဋ္ဋယတိ, အပ္ပံ ဘဝတီတိ အတ္ထော။
မုဋ သဉ္စုဏ္ဏနေ။ မောဋေတိ, မောဋယတိ။
အဋ္ဋ သုဋ္ဋ အနာဒရေ။ အဋ္ဋေတိ, အဋ္ဋယတိ။ သုဋ္ဋေတိ, သုဋ္ဋယတိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၂၉၇။)သဋ္ဋ ဟိံသာဗလဒါနနိကေတနေသု။ သဋ္ဋေတိ, သဋ္ဋယတိ။
တုဝဋ္ဋ နိပဇ္ဇာယံ။ တုဝဋ္ဋေတိ, တုဝဋ္ဋယတိ။ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယာ ဘိက္ခူ ဧကမဉ္စေ တုဝဋ္ဋေန္တိ။
ဆဋ္ဋ ဆဋ္ဋနေ။ ဆဋ္ဋေတိ, ဆဋ္ဋယတိ။ အတြာယံ ပါဠိ – သစေ သော ဆဋ္ဋေတိ, ဣစ္စေတံ ကုသလံ။ နောစေ ဆဋ္ဋေတိ, ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတော ဘိက္ခု ရူပိယဆဋ္ဋကော သမ္မန္နိတဗ္ဗော။
ပုဋ ဟိံသာယံ။ ပေါဋေတိ, ပေါဋယတိ။
ကီဋ ဗန္ဓေ။ ဗန္ဓော ဗန္ဓနံ။ ကီဋေတိ, ကီဋယတိ။ ကီဋော။
စုဋိ ဆေဒနေ။ စုဏ္ဋေတိ, စုဏ္ဋယတိ။
လုဋိ ထေယျေ။ လုဏ္ဋေတိ, လုဏ္ဋယတိ။
ကူဋ အပ္ပသာဒေ။ ကူဋေတိ, ကူဋယတိ။ ကူဋံ ရဇတံ။ ကူဋာ ဂါဝီ။ ကုဋတာပသော။
စုဋ ပုဋ ဖုဋ ဝိဘေဒေ။ စုဋေတိ, စုဋယတိ။ ပေါဋေတိ, ပေါဋယတိ။ ဖောဋေတိ, ဖောဋယတိ။ အင်္ဂုလိယော ဖောဋေသုံ။
ဃဋ သံဃာဋေ ဟန္တျတ္ထေ စ။ ဃဋေတိ, ဃဋယတိ။
ပဋ ပုဋ လုဋ ဃဋ ဃဋိ ဘာသာယံ။ ပါဋေတိ, ပါဋယတိ။ ပေါဋေတိ, ပေါဋယတိ။ လောဋေတိ, လောဋယတိ။ ဃာဋေတိ, ဃာဋယတိ။ ဃဏ္ဋေတိ, ဃဏ္ဋယတိ။
ပဋ ဝဋ ဂန္ထေ။ ပဋေတိ, ပဋယတိ။ ဝဋေတိ, ဝဋယတိ။
ခေဋ ဘက္ခဏေ။ ခေဋေတိ, ခေဋယတိ။
ခေါဋ ခေပေ။ ခေါဋေတိ, ခေါဋယတိ။
ကုဋိ ဒါဟေ။ ကုဋေတိ, ကုဋယတိ။
ယုဋ သံသဂ္ဂေ။ ယောဋေတိ, ယောဋယတိ။
ဝဋ ဝိဘဇနေ။ ဝဋေတိ, ဝဋယတိ။
ဋကာရန္တဓာတုရူပါနိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၂၉၈။)ဌကာရန္တဓာတု
သဌ သင်္ခါရဂတီသု။ သဌေတိ, သဌယတိ။
သုဌ အာလသိယေ။ သောဌေတိ, သောဌယတိ။
သုဌိ သောသနေ။ သုဏ္ဌေတိ, သုဏ္ဌယတိ။
သဌ သိလာဃာယံ။ သဌေတိ, သဌယတိ။
သဌ အသမ္မာဘာသနေ။ သဌေတိ။ သဌယတိ, သဌော။
ဧတ္ထ သဌောတိ ကေရာဋိကော။ သဌယတီတိ သဌော, န သမ္မာ ဘာသတီတိ အတ္ထော။
သဌ ကေတဝေ။ ရူပံ တာဒိသမေဝ။
‘‘သုဒဿံ ဝဇ္ဇမညေသံ၊ အတ္တနော ပန ဒုဒ္ဒသံ။ပေ.။
အတ္တနော ပန ဆာဒေတိ၊ ကလိံဝ ကိတဝါသဌော’’တိ။
ဧတ္ထ သာကုဏိကော ‘‘ကိတဝါ’’တိ ဝုတ္တော။ တဿ ဣဒံ ကေတဝံ, တသ္မိံ ကေတဝေ အယံ ဓာတု ဝတ္တတီတိ အတ္ထော။
ကဌိ သောကေ။ ကဏ္ဌေတိ, ကဏ္ဌယတိ။
ဌကာရန္တဓာတုရူပါနိ။
ဍကာရန္တဓာတု
ပဋိ ပရိဟာသေ။ ပဏ္ဍေတိ, ပဏ္ဍယတိ။ ဥပ္ပဏ္ဍေတိ, ဥပ္ပဏ္ဍယတိ။ မနုဿာနံ နံ ဘိက္ခုနိံ ဥပ္ပဏ္ဍိံသု။
လဍိ ဥက္ခေပေ။ လဏ္ဍေတိ, လဏ္ဍယတိ။
ခဍိ ကဍိ ဆေဒေ။ ခဏ္ဍေတိ, ခဏ္ဍယတိ။ ကဏ္ဍေတိ, ကဏ္ဍယတိ။ ခဏ္ဍော, ကဏ္ဍော။
(နီတိ၊ဓာ၊၂၉၉။)ပိဍိ သံဃာတေ။ ပိဏ္ဍေတိ, ပိဏ္ဍယတိ။ ပိဏ္ဍော။
ဧတ္ထ စ ပိဏ္ဍောတိ သမူဟသင်္ခါတော ကလာပေါပိ ‘‘စောဠံ ပိဏ္ဍော ရတိ ခိဍ္ဍာ’’တိ ဧတ္ထ ဝုတ္တော အာဟာရသင်္ခါတော ပိဏ္ဍောပိ ပိဏ္ဍောယေဝ။
ကုဍိ ဝေဓနေ။ ကုဏ္ဍေတိ, ကုဏ္ဍယတိ။ ကုဏ္ဍလံ။
မဍိ ဘူသာယံ ဟသနေ စ။ မဏ္ဍေတိ, မဏ္ဍယတိ။ မဏ္ဍော, မဏ္ဍနံ, မဏ္ဍိတော။
ဘဍိ ကလျာဏေ။ ကလျာဏံ ကလျာဏတာ။ ဘဏ္ဍေတိ, ဘဏ္ဍယတိ။ ဘဏ္ဍော။
ဧတ္ထ စ ဘဏ္ဍောတိ ဓနံ, အလင်္ကာရော ဝါ။ ‘‘ဘဏ္ဍံ ဂဏှာတိ။ သမလင်္ကရိတွာ ဘဏ္ဍေနာ’’တိ စ အာဒီသု ဝိယ။
ဒဏ္ဍ ဒဏ္ဍဝိနိပါတေ။ ဒဏ္ဍေတိ, ဒဏ္ဍယတိ။ ဒဏ္ဍော။
ဆဍ္ဍ ဆဍ္ဍနေ။ ဆဍ္ဍေတိ, ဆဍ္ဍယတိ။ ဆဍ္ဍနကော။ ဆဍ္ဍိယတိ, ဆဍ္ဍိတော။ ဆဍ္ဍိတုံ, ဆဍ္ဍယိတုံ, ဆဍ္ဍေတွာ, ဆဍ္ဍယိတွာ။
ဍကာရန္တဓာတုရူပါနိ။
ဎကာရန္တဓာတု
ဝဍ္ဎ အာကိရဏေ။ ကံသပါတိယာ ပါယာသံ ဝဍ္ဎေတိ, ဝဍ္ဎယတိ။ ဘတ္တံ ဝဍ္ဎေတွာ အဒါသိ။
ဣမာနိ ဎကာရန္တဓာတုရူပါနိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၃၀၀။)ဏကာရန္တဓာတု
ဝဏ္ဏ ဝဏ္ဏကြိယာဝိတ္ထာရဂုဏဝစနေသု။ ဝဏ္ဏော ပသံသာ။ ကြိယာ ကရဏံ။ ဝိတ္ထာရော ဝိတ္ထိန္နတာ။ ဂုဏော သီလာဒိဓမ္မော။ ဝစနံ ဝါစာ။ ဝဏ္ဏေတိ, ဝဏ္ဏယတိ။ ဝဏ္ဏော, ဝဏ္ဏံ, သုဝဏ္ဏံ, သံဝဏ္ဏနာ။
ဝဏ္ဏသဒ္ဒေါ ဆဝိထုတိကုလဝဂ္ဂကာရဏသဏ္ဌာနပမာဏရူပါယတနာဒီသု ဒိဿတိ။ တတ္ထ ‘‘သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏောသိ ဘဂဝါ’’တိ ဧဝမာဒီသု ဆဝိယံ။ ‘‘ကဒါ သညူဠှာ ပန တေ ဂဟပတိ သမဏဿ ဂေါတမဿ ဝဏ္ဏာ’’တိ ဧဝမာဒီသု ထုတိယံ။ ‘‘စတ္တာရောမေ ဘော ဂေါတမ ဝဏ္ဏာ’’တိဧဝမာဒီသု ကုလဝဂ္ဂေ။ ‘‘အထ ကေန နု ဝဏ္ဏေန, ဂန္ဓထေနောတိ ဝုစ္စတီ’’တိ ဧဝမာဒီသု ကာရဏေ။ ‘‘မဟန္တံ ဟတ္ထိရာဇဝဏ္ဏံ အဘိနိမ္မိနိတွာ’’တိဧဝမာဒီသု သဏ္ဌာနေ။ ‘‘တယော ပတ္တဿ ဝဏ္ဏာ’’တိ ဧဝမာဒီသု ပမာဏေ။ ‘‘ဝဏ္ဏော ဂန္ဓော ရသော ဩဇာ’’တိ ဧဝမာဒီသု ရူပါယတနေတိ။
တတ္ထ ဆဝိယန္တိ ဆဝိဂတာ ဝဏ္ဏဓာတု ဧဝ ‘‘သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏော’’တိ ဧတ္ထ ဝဏ္ဏဂ္ဂဟဏေန ဂဟိတာတိ အပရေ။ ဝဏ္ဏနံ ကိတ္တိယာ ဥဂ္ဃောသနန္တိ ဝဏ္ဏော, ထုတိ။ ဝဏ္ဏိယတိ အသင်္ကရတော ဝဝတ္ထပိယတီတိ ဝဏ္ဏော, ကုလဝဂ္ဂေါ။ ဝဏ္ဏိယတိ ဖလံ ဧတေန ယထာသဘာဝတော ဝိဘာဝိယတီတိ ဝဏ္ဏော, ကာရဏံ, ဝဏ္ဏံ ဒီဃရဿာဒိဝသေန သဏ္ဌဟနန္တိ ဝဏ္ဏော, သဏ္ဌာနံ။ ဝဏ္ဏိယတိ အဍ္ဎမဟန္တာဒိဝသေန ပမိယတီတိ ဝဏ္ဏော, ပမာဏံ။ ဝဏ္ဏေတိ ဝိကာရမာပဇ္ဇမာနံ ဟဒယင်္ဂတဘာဝံ ပကာသေတီတိ ဝဏ္ဏော, ရူပါယတနံ။ ဧဝံ တေန တေန ပဝတ္တိနိမိတ္တေန ဝဏ္ဏသဒ္ဒဿ တသ္မိံ တသ္မိံ အတ္ထေ ပဝတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
(နီတိ၊ဓာ၊၃၀၁။)အပရမ္ပိ ဝဏ္ဏသဒ္ဒဿ အတ္ထုဒ္ဓါရံ ဝဒါမ။ ဝဏ္ဏသဒ္ဒေါ သဏ္ဌာနဇာတိ ရူပါယတနကာရဏပမာဏဂုဏပသံသာဇာတရူပပုဠိနက္ခရာဒီသု ဒိဿတိ။ အယဉှိ ‘‘မဟန္တံ သပ္ပရာဇဝဏ္ဏံ အဘိနိမ္မိနိတွာ’’တိအာဒီသု သဏ္ဌာနေ ဒိဿတိ, ‘‘ဗြာဟ္မဏောဝ သေဋ္ဌော ဝဏ္ဏော, ဟီနော အညော ဝဏ္ဏော’’တိအာဒီသု ဇာတိယံ။ ‘‘ပရမာယ ဝဏ္ဏပေါက္ခရတာယ သမန္နာဂတော’’တိအာဒီသု ရူပါယတနေ။
‘‘န ဟရာမိ န ဘဉ္ဇာမိ၊ အာရာ သိင်္ဃာမိ ဝါရိဇံ။
အထ ကေန နု ဝဏ္ဏေန၊ ဂန္ဓထေနောတိ ဝုစ္စတီ’’တိ
အာဒီသု ကာရဏေ။ ‘‘တယော ပတ္တဿ ဝဏ္ဏာ’’တိအာဒီသု ပမာဏေ။ ‘‘ကဒါ သညူဠှာ ပန တေ ဂဟပတိ သမဏဿ ဂေါတမဿ ဝဏ္ဏာ’’တိအာဒီသု ဂုဏေ။ ‘‘ဝဏ္ဏာရဟဿ ဝဏ္ဏံ ဘာသတီ’’တိအာဒီသု ပသံသာယံ။ ‘‘ဝဏ္ဏံ အဉ္ဇနဝဏ္ဏေန, ကာလိင်္ဂမှိ ဝနိမှသေ’’တိ ဧတ္ထ ဇာတရူပေ။ ‘‘အကိလာသုနော ဝဏ္ဏပထေ ခဏန္တာ’’တိ ဧတ္ထ ပုဠိနေ။ ‘‘ဝဏ္ဏာဂမော ဝဏ္ဏဝိပရိယာယော’’တိအာဒီသု အက္ခရေ ဒိဿတိ။ ဣစ္စေဝံ သဗ္ဗထာပိ –
ဆဝိယံ ထုတိယံ ဟေမေ၊ ကုလဝဂ္ဂေ စ ကာရဏေ။
သဏ္ဌာနေ စ ပမာဏေ စ၊ ရူပါယတနဇာတိသု။
ဂုဏက္ခရေသု ပုဠိနေ၊ ဝဏ္ဏသဒ္ဒေါ ပဝတ္တတိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၃၀၂။)သုဝဏ္ဏသဒ္ဒေါ ဆဝိသမ္ပတ္တိဂရုဠဇာတရူပေသု အာဂတော။ အယဉှိ ‘‘သုဝဏ္ဏေ ဒုဗ္ဗဏ္ဏေ, သုဂတေ ဒုဂ္ဂတေ’’တိ, ‘‘သုဝဏ္ဏတာ သုဿရတာ’’တိ စ ဧဝမာဒီသု ဆဝိသမ္ပတ္တိယံ အာဂတော။ ‘‘ကာကံ သုဝဏ္ဏာ ပရိဝါရယန္တီ’’တိအာဒီသု ဂရုဠေ။ ‘‘သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏော ကဉ္စနသန္နိဘတ္တစော’’တိအာဒီသု ဇာတရူပေတိ။
ပုဏ သံဃာတေ။ ပုဏေတိ, ပုဏယတိ။
စုဏ သင်္ကောစနေ။ စုဏေတိ, စုဏယတိ။
စုဏ္ဏ ပေရဏေ။ စုဏ္ဏေတိ, စုဏ္ဏယတိ။ စုဏ္ဏံ။ စုဏ္ဏဝိစုဏ္ဏံ ကရောတိ။
သဏ ဒါနေ။ သဏေတိ, သဏယတိ။
ကုဏ သင်္ကောစနေ။ ကုဏေတိ, ကုဏယတိ။ ကုဏော။ ကုဏဟတ္ထော။ ဟတ္ထေန ကုဏီ။
တူဏ ပူရဏေ။ တူဏေတိ, တူဏယတိ။ တူဏီ။
ဧတ္ထ တူဏီတိ သရကလာပေါ။ သာ ဟိ တူဏေန္တိ ပူရေန္တိ သရေ ဧတ္ထာတိ တူဏီ။
ဘူဏ ဘာသာယံ။ ဘူဏေတိ, ဘူဏယတိ။
ကဏ နိမီလနေ။ ကာဏေတိ, ကာဏယတိ။ ကာဏော။
(နီတိ၊ဓာ၊၃၀၃။)ဧတ္ထ ကာဏောတိ ဧကေန ဝါ ဒွီဟိ ဝါ အက္ခီဟိ ပရိဟီနက္ခိ။ အဋ္ဌကထာစရိယာ ပန ‘‘ကာဏော နာမ ဧကက္ခိနာ ကာဏော, အန္ဓော နာမ ဥဘယက္ခိကာဏော’’တိ ဝဒန္တိ, တံ ကာဏန္ဓသဒ္ဒါနံ ဧကတ္ထသန္နိပါတေ ယုဇ္ဇတိ။ ဣတရထာ ကာဏကစ္ဆပေါပမသုတ္တေ ဝုတ္တော ကစ္ဆပေါ ဧကသ္မိံ ကာဏော သိယာ, ဧကက္ခိကာဏော စ ပန ပုရိသော ‘‘အန္ဓော’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗော သိယာ, တသ္မာ တေသမယုဂဠတ္တေ ဧကေကဿ ယထာသမ္ဘဝံ ဒွိန္နံ ဒွိန္နမာကာရာနံ ဝါစကတာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ တထာ ဟိ ကောသလသံယုတ္တဋ္ဌကထာယံ ‘‘ကာဏောတိ ဧကစ္ဆိကာဏော ဝါ ဥဘယစ္ဆိကာဏော ဝါ’’တိ ဝုတ္တံ။ အထ ဝါ ‘‘ဩဝဒေယျာနုသာသေယျာ’’တိ ဧတ္ထ ဩဝါဒါနုသာသနာနံ ဝိယ သဝိသေသတာ အဝိသေသတာ စ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။
ဂဏ သင်္ချာနေ။ ဂဏေတိ, ဂဏယတိ။ ဂဏနာ, ဂဏော။
ဧတ္ထ ဂဏနာတိ သင်္ချာ။ ဂဏောတိ ဘိက္ခုသမူဟော။ ယေသံ ဝါ ကေသဉ္စိ သမူဟော။ သမူဟဿ စ အနေကာနိ နာမာနိ။ သေယျထိဒံ –
သံဃော ဂဏော သမူဟော စ၊
ခန္ဓော သန္နိစယော စယော။
သမုစ္စယော စ နိစယော၊
ဝဂ္ဂေါ ပူဂေါ စ ရာသိ စ။
ကာယော နိကာယော နိကရော၊
ကဒမ္ဗော ဝိသရော ဃဋာ။
သမုဒါယော စ သန္ဒေဟော၊
သံဃာတော သမယော ကရော။
ဩဃော ပုဉ္ဇော ကလာပေါ စ၊
ပိဏ္ဍော ဇာလဉ္စ မဏ္ဍလံ။
သဏ္ဍော ပဝါဟော ဣစ္စေတေ၊
သမူဟတ္ထာဘိဓာယကာတိ။
ကိဉ္စာပိ ဧတေ သံဃဂဏသမူဟာဒယော သဒ္ဒါ သမူဟတ္ထဝါစကာ, တထာပိ သံဃဂဏသဒ္ဒါယေဝ ဝိနာပိ ဝိသေသကပဒေန ဘိက္ခုသမူဟေ ဝတ္တန္တိ, နာညေ, အညေ ပန သံဃဂဏသဒ္ဒေဟိ သဒ္ဓိံ အညမညဉ္စ ကဒါစိ သမာနတ္ထဝိသယာ ဟောန္တိ, ကဒါစိ အသမာနတ္ထဝိသယာ, တသ္မာ ယထာပါဝစနံ အသမ္မုယှန္တေန ယောဇေတဗ္ဗာ။ ‘‘ဧကော, ဒွေ’’တိအာဒိနာ ဂဏေတဗ္ဗောတိ ဂဏော။
(နီတိ၊ဓာ၊၃၀၄။)ကဏ္ဏ သဝနေ။ ကဏ္ဏေတိ, ကဏ္ဏယတိ။ ကဏ္ဏော။ ကဏ္ဏယန္တိ သဒ္ဒံ သုဏန္တိ ဧတေနာတိ ကဏ္ဏော, ယော လောကေ ‘‘သဝနံ, သောတ’’န္တိ စ ဝုစ္စတိ။
ကုဏ ဂုဏ အာမန္တနေ။ ကုဏေတိ, ကုဏယတိ။ ဂုဏေတိ, ဂုဏယတိ။ ဂုဏော။ ဂေါဏော။
ဧတ္ထ ဂုဏောတိ သီလာဒယော ဓမ္မာ, ကေနဋ္ဌေန တေ ဂုဏာ။ ဂေါဏာပိယတိ အာမန္တာပိယတိ အတ္တနိ ပတိဋ္ဌိတော ပုဂ္ဂလော ဒဋ္ဌုံ သောတုံ ပူဇိတုဉ္စ ဣစ္ဆန္တေဟိ ဇနေဟီတိ ဂုဏော။ ဧတ္ထ ကိဉ္စာပိ သီလာဒိဓမ္မာနံ အာမန္တာပနံ နတ္ထိ, တထာပိ တံဟေတုအာမန္တနံ နိမန္တနဉ္စ တေယေဝ ကရောန္တိ နာမာတိ ဧဝံ ဝုတ္တံ။ တထာ ဟိ –
‘‘ယထာပိ ခေတ္တသမ္ပန္နေ၊
ဗီဇံ အပ္ပမ္ပိ ရောပိတံ။
သမ္မာ ဓာရံ ပဝဿန္တေ၊
ဖလံ တောသေတိ ကဿက’’န္တိ
ဧတ္ထ ကဿကဿ တုဋ္ဌိဥပ္ပတ္တိကာရဏတ္တာ ဟေတုဝသေန နိစ္စေတနဿပိ ဖလဿ တောသနံ ဝုတ္တံ, ဧဝမိဓာပိ အာမန္တာပနကာရဏတ္တာ ဧဝံ ဝုတ္တံ။ အညေ ပန ‘‘ဂုဉ္ဇန္တေ အဗျယန္တေ ဣတိ ဂုဏာ’’တိ အတ္ထံ ဝဒန္တိ။ တဒနုရူပံ ပန ဓာတုသဒ္ဒံ န ပဿာမ, ‘‘ဂုဏ အာမန္တနေ’’ ဣစ္စေဝ ပဿာမ, ဝိစာရေတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။
ဝဏ ဂတ္တဝိစုဏ္ဏနေ။ ဝဏေတိ, ဝဏယတိ။ ဝဏော။
ဧတ္ထ ဝဏောတိ အရု။ သာ ဟိ သရီရံ ဝဏယတိ ဝိစုဏ္ဏေတိ ဆိဒ္ဒါဝဆိဒ္ဒံ ကရောတီတိ ဝဏောတိ ဝုစ္စတိ။
ပဏ္ဏ ဟရိတေ။ ပဏ္ဏေတိ, ပဏ္ဏယတိ။ တာလပဏ္ဏံ။ သူပေယျပဏ္ဏံ။
(နီတိ၊ဓာ၊၃၀၅။)ဧတ္ထ စ ဟရိတဘာဝဝိဂတေပိ ဝတ္ထုသ္မိံ ပဏ္ဏဘာဝေါ ရူဠှိတော ပဝတ္တောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ‘‘ပဏ္ဏံ, ပတ္တံ, ပလာသော, ဒလံ’’ ဣစ္စေတေ သမာနတ္ထာ။
ပဏ ဗျဝဟာရေ။ ပဏေတိ, ပဏယတိ။ ရာဇာ စ ဒဏ္ဍံ ဂရုကံ ပဏေတိ။
ဣမာနိ ဏကာရန္တဓာတုရူပါနိ။
တကာရန္တဓာတု
စိန္တ စိန္တာယံ။ စိန္တေတိ, စိန္တယတိ။ စိတ္တံ, စိန္တာ, စိန္တနာ, စိန္တနကော။ ကာရိတေ ‘‘စိန္တာပေတိ, စိန္တာပယတီ’’တိ ရူပါနိ။
တတ္ထ စိတ္တန္တိ အာရမ္မဏံ စိန္တေတီတိ စိတ္တံ, ဝိဇာနာတီတိ အတ္ထော, သဗ္ဗစိတ္တသာဓာရဏဝသေနေတံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧတ္ထ သိယာ – ကသ္မာ ‘‘အာရမ္မဏံ စိန္တေတီတိ စိတ္တ’’န္တိ ဝတွာပိ ‘‘ဝိဇာနာတီတိ အတ္ထော’’တိ ဝုတ္တံ, နနု စိန္တနဝိဇာနနာ နာနာသဘာဝါ။ န ဟိ ‘‘စိန္တေတီ’’တိ ပဒဿ ‘‘ဝိဇာနာတီ’’တိ အတ္ထော သမ္ဘဝတိ, ဒုပ္ပညဿ ဟိ နာနပ္ပကာရေဟိ စိန္တယတောပိ သုခုမတ္ထာဓိဂမော န ဟောတီတိ? သစ္စံ, ‘‘ဝိဇာနာတီ’’တိ ဣဒံ ပဒံ စိတ္တဿ သညာပညာကိစ္စေဟိ ဝိသိဋ္ဌဝိသယဂ္ဂဟဏံ ဒီပေတုံ ဝုတ္တံ သဗ္ဗစိတ္တသာဓာရဏတ္တာ စိတ္တသဒ္ဒဿ။ ယဉှိ ဓမ္မဇာတံ ‘‘စိတ္တ’’န္တိ ဝုစ္စတိ, တဒေဝ ဝိညာဏံ, တသ္မာ ဝိဇာနနတ္ထံ ဂဟေတွာ သညာပညာကိစ္စာဝိသိဋ္ဌဝိသယဂ္ဂဟဏံ ဒီပေတုံ ‘‘ဝိဇာနာတီ’’တိ ဝုတ္တံ။
(နီတိ၊ဓာ၊၃၀၆။)ဣဒါနိ အညဂဏိကဓာတုဝသေနပိ နိဗ္ဗစနံ ပကာသယာမ – သဗ္ဗေသု စိတ္တေသု ယံ လောကိယကုသလာကုသလမဟာကြိယစိတ္တံ, တံ ဇဝနဝီထိဝသေန အတ္တနော သန္တာနံ စိနောတီတိ စိတ္တံ, ဝိပါကံ ကမ္မကိလေသေဟိ စိတန္တိ စိတ္တံ, ဣဒံ စိဓာတုဝသေန နိဗ္ဗစနံ။ ယံ ကိဉ္စိ လောကေ ဝိစိတ္တံ သိပ္ပဇာတံ, သဗ္ဗဿ တဿ စိတ္တေနေဝ ကရဏတော စိတ္တေတိ ဝိစိတ္တေတိ ဝိစိတ္တံ ကရိယတိ ဧတေနာတိ စိတ္တံ, စိတ္တကရဏတာယ စိတ္တန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ, ဣဒံ စိတ္တဓာတုဝသေန နိဗ္ဗစနံ။ စိတ္တတာယ စိတ္တံ, ဣဒံ ပါဋိပဒိကဝသေန နိဗ္ဗစနံ။ တေနာဟု အဋ္ဌကထာစရိယာ ‘‘သဗ္ဗမ္ပိ ယထာနုရူပတော စိတ္တတာယ စိတ္တံ, စိတ္တကရဏတာယ စိတ္တန္တိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော’’တိ။
ဧတ္ထ ဟိ စိတ္တဿ သရာဂသဒေါသာဒိဘေဒဘိန္နတ္တာ သမ္ပယုတ္တဘူမိအာရမ္မဏဟီနမဇ္ဈိမပဏီတာဓိပတီနံ ဝသေန စိတ္တဿ စိတ္တတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ကိဉ္စာပိ ဧကဿ စိတ္တဿ ဧဝံ ဝိစိတ္တတာ နတ္ထိ, တထာပိ ဝိစိတ္တာနံ အန္တောဂဓတ္တာ သမုဒါယဝေါဟာရေန အဝယဝေါပိ ‘‘စိတ္တ’’န္တိ ဝုစ္စတိ, ယထာ ပဗ္ဗတနဒီသမုဒ္ဒါဒိဧကဒေသေသု ဒိဋ္ဌေသု ပဗ္ဗတာဒယော ဒိဋ္ဌာတိ ဝုစ္စန္တိ။ တေနာဟု အဋ္ဌကထာစရိယာ ‘‘ကာမဉ္စေတ္ထ ဧကမေဝ ဧဝံ စိတ္တံ န ဟောတိ, စိတ္တာနံ ပန အန္တောဂဓတ္တာ ဧတေသု ယံ ကိဉ္စိ ဧကမ္ပိ စိတ္တတာယ ‘စိတ္တ’န္တိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။
ဧတ္ထ စ ဝုတ္တပ္ပကာရာနမတ္ထာနံ ဝိနိစ္ဆယော ဗဝတိ။ ကထံ? ယသ္မာ ယတ္ထ ယတ္ထ ယထာ ယထာ အတ္ထော လဗ္ဘတိ, တတ္ထ တတ္ထ တထာ တထာ ဂဟေတဗ္ဗော။ တသ္မာ ယံ အာသေဝနပစ္စယဘာဝေန စိနောတိ, ယဉ္စ ကမ္မုနာ အဘိသင်္ခတတ္တာ စိတံ, တံ တေန ကာရဏေန စိတ္တန္တိ ဝုတ္တံ။ ယံ ပန တထာ န ဟောတိ, တံ ပရိတ္တကြိယဒွယံ အန္တိမဇဝနဉ္စ လဗ္ဘမာနစိန္တနဝိစိတ္တတာဒိဝသေန စိတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ, ဟသိတုပ္ပာဒေါ ပန အညဇဝနဂတိကောယေဝါတိ။
ဣမာနိ စိတ္တဿ နာမာနိ –
စိတ္တံ မနော မာနသဉ္စ၊ ဝိညာဏံ ဟဒယံ မနံ။
နာမာနေတာနိ ဝေါဟာရ-ပထေ ဝတ္တန္တိ ပါယတော။
(နီတိ၊ဓာ၊၃၀၇။)စိတ္တသဒ္ဒေါ ပညတ္တိယံ ဝိညာဏေ ဝိစိတ္တေ စိတ္တကမ္မေ အစ္ဆရိယေတိ ဧဝမာဒီသု အတ္ထေသု ဒိဿတိ။ အယဉှိ ‘‘စိတ္တော ဂဟပတိ။ စိတ္တမာသော’’တိအာဒီသု ပညတ္တိယံ ဒိဿတိ။ ‘‘စိတ္တံ မနော မာနသ’’န္တိအာဒီသု ဝိညာဏေ။ ‘‘ဝိစိတ္တဝတ္ထာဘရဏာ’’တိအာဒီသု ဝိစိတ္တေ။ ‘‘ဒိဋ္ဌံ ဝေါ ဘိက္ခဝေ စရဏံ နာမ စိတ္တ’’န္တိအာဒီသု စိတ္တကမ္မေ။ ‘‘ဣင်္ဃ မဒ္ဒိ နိသာမေဟိ, စိတ္တရူပံဝ ဒိဿတီ’’တိအာဒီသု အစ္ဆရိယေတိ။
စိတ သဉ္စေတနေ။ စေတေတိ, စေတယတိ။ ရတ္တော ခေါ ဗြာဟ္မဏ ရာဂေန အဘိဘူတော အတ္တဗျာဗာဓာယပိ စေတေတိ, ပရဗျာဗာဓာယပိ စေတေတိ, ဥဘယဗျာဗာဓာယပိ စေတေတိ။ အာကင်္ခတိ စေတယတိ, တံ နိသေဓ ဇုတိန္ဓရ။ စေတနာ, သဉ္စေတနာ။ စေတယိတံ, စေတေတွာ, စေတယိတွာ။ သဉ္စိစ္စ ပါဏံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေတိ။
တတ္ထ စေတနာတိ စေတယတီတိ စေတနာ, သဒ္ဓိံ အတ္တနာ သမ္ပယုတ္တဓမ္မေ အာရမ္မဏေ အဘိသန္ဒဟတီတိ အတ္ထော။ သဉ္စေတနာတိ ဥပသဂ္ဂဝသေန ပဒံ ဝဍ္ဎိတံ။ စေတယိတန္တိ စေတနာကာရော။ သဉ္စိစ္စာတိ သယံ ဉတွာ, စေစ္စ အဘိဝိတရိတွာတိ အတ္ထော။ ဣမာနိ စေတနာယ နာမာနိ –
သဉ္စေတနာ စေတယိတံ၊ စေတနာ ကမ္မမေဝ စ။
ကမ္မဉှိ ‘‘စေတနာ’’ တွေဝ၊ ဇိနေနာဟစ္စ ဘာသိတံ။
အတြာယံ ပါဠိ ‘‘စေတနာဟံ ဘိက္ခဝေ ကမ္မံ ဝဒါမိ, စေတယိတွာ ကမ္မံ ကရောတိ ကာယေန ဝါစာယ မနသာ’’တိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၃၀၈။)မန္တ ဂုတ္တဘာသနေ။ မန္တေတိ, မန္တယတိ, နိမန္တေတိ, နိမန္တယတိ, အာမန္တေတိ, အာမန္တယတိ။ ဇနာ သင်္ဂမ္မ မန္တေန္တိ, မန္တယန္တိ, မန္တယိံသု ရဟောဂတာ။ နိမန္တယိတ္ထ ရာဇာနံ။ အာမန္တယိတ္ထ ဒေဝိန္ဒော, ဝိသုကမ္မံ မဟိဒ္ဓိကံ။ မန္တာ, မန္တော။ ကာရိတေ ‘‘မန္တာပေတိ, မန္တာပယတီ’’တိ ရူပါနိ။
ဧတ္ထ မန္တာတိ ပညာ, ‘‘ဂဝေသနသညာ’’တိပိ ဝဒန္တိ။ မန္တောတိ ဂုတ္တဘာသနံ။ ‘‘ဥပဿုတိကာပိ သုဏန္တိ မန္တံ, တသ္မာ ဟိ မန္တော ခိပ္ပမုပေတိ ဘေဒ’’န္တိ ဧတ္ထ ဟိ ဂုတ္တဘာသနံ ‘‘မန္တော’’တိ ဝုစ္စတိ။ အပိစ မန္တောတိ ဆဠင်္ဂမန္တော။ ဝုတ္တဉ္စ ‘‘ယေ မန္တံ ပရိဝတ္တေန္တိ, ဆဠင်္ဂံ ဗြဟ္မစိန္တိတ’’န္တိ။ ဧတ္ထ သိက္ခာ နိရုတ္တိ ကပ္ပ ဗျာကရဏ ဇောတိသတ္ထ ဆန္ဒောဝိစိတိဝသေန မန္တော ‘‘ဆဠင်္ဂေါ’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧတာနိ ဧဝ ဆ ‘‘ဝေဒင်္ဂါနီ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ ဝေဒေါ ဧဝ ဟိ ‘‘မန္တော, သုတီ’’တိ စ ဝုတ္တော။ အထ ဝါ မန္တောတိ ဝေဒါဒိဝိဇ္ဇာ။
ယန္တ သင်္ကောစနေ။ ယန္တေတိ, ယန္တယတိ။ ယန္တံ, တေလယန္တံ ယထာစက္ကံ, ဧဝံ ကမ္ပတိ မေဒနီ။
သတ္တ ဂတိယံ။ သတ္တေတိ, သတ္တယတိ။
သန္တ အာမပ္ပယောဂေ။ အာမပ္ပယောဂေါ နာမ ဥဿန္နကြိယာ။ သန္တေတိ, သန္တယတိ။
ကိတ္တ သံသန္ဒနေ။ ကိတ္တေတိ, ကိတ္တယတိ။ ‘‘ယေ ဝေါဟံ ကိတ္တယိဿာမိ, ဂိရာဟိ အနုပုဗ္ဗသော။ ကိတ္တနာ ပရိကိတ္တနာ’’တိအာဒီသု ပန ကတ္ထနာ ‘‘ကိတ္တနာ’’တိ ဝုစ္စတိ။
တန္တ ကုဋုမ္ဗဓာရဏေ။ တန္တေတိ, တန္တယတိ။ သတန္တော, သပ္ပဓာနောတိ အတ္ထော။
(နီတိ၊ဓာ၊၃၀၉။)ယတ နိကာရောပကာရေသု။ ယတေတိ, ယတယတိ။ နီတော စ ပဋိဒါနေ, ယတဓာတု နိဥပသဂ္ဂတော ပရော ပဋိဒါနေ ဝတ္တတိ, နိယျာတေတိ, နိယျာတယတိ။ တကာရဿ ပန ဒကာရတ္တေ ကတေ ‘‘နိယျာဒေတိ, နိယျာဒယတိ။ ရထံ နိယျာဒယိတွာန, အဏဏော ဧဟိ သာရထီ’’တိ ရူပါနိ။
ဝတု ဘာသာယံ။ ဝတ္တေတိ, ဝတ္တယတိ။
ပတ ဂတိယံ။ ပတေတိ, ပတယတိ။
ဝါတ ဂတိသုခသေဝနေသု။ ဂတိ သုခံ သေဝနန္တိ တယော အတ္ထာ။ တတ္ထ သုခနံ သုခံ။ ဝါတေတိ, ဝါတယတိ။ ဝါတော, ဝါတပုပ္ဖံ။ စီဝရဿ အနုဝါတော။
ကေတ အာမန္တနေ။ ကေတေတိ, ကေတယတိ။ ကေတကော။
သတ္တ သန္တာနကြိယာယံ။ သန္တာနကြိယာ နာမ ပဗန္ဓကြိယာ အဝိစ္ဆေဒကရဏံ။ သတ္တေတိ, သတ္တယတိ။ သတ္တော။
‘‘ကိန္နု သန္တရမာနောဝ၊ လာယိတွာ ဟရိတံ တိဏံ။
ခါဒ ခါဒါတိ လပသိ၊ ဂတသတ္တံ ဇရဂ္ဂဝ’’န္တိ
ပါဠိယံ ပန ‘‘ဂတသတ္တံ ဇရဂ္ဂဝ’’န္တိ ပါဌဿ ‘‘ဝိဂတဇီဝိတံ ဇိဏ္ဏဂေါဏ’’န္တိ အတ္ထံ သံဝဏ္ဏေသုံ။ ဣမိနာ သတ္တသဒ္ဒဿ ဇီဝိတဝစနံ ဝိယ ဒိဿတိ, ‘‘န သုကရာ ဥဉ္ဆေန ပဂ္ဂဟေန ယာပေတု’’န္တိ ဧတ္ထ ပဂ္ဂဟသဒ္ဒဿ ပတ္တကထနံ ဝိယ။ သုဋ္ဌု ဝိစာရေတဗ္ဗံ။
သုတ္တ အဝမောစနေ။ သုတ္တေတိ, သုတ္တယတိ။
မုတ္တ ပသဝနေ။ မုတ္တေတိ, မုတ္တယတိ။ ဩမုတ္တေတိ, ဩမုတ္တယတိ။ မုတ္တံ။ အတြာယံ ပါဠိ ‘‘မုတ္တေတိ ဩဟဒေတိ စာ’’တိ။ တတ္ထ မုတ္တေတီတိ ပဿာဝံ ကရောတိ။ ဩဟဒေတီတိ ကရီသံ ဝိဿဇ္ဇေတိ။ ကာရိတေ ‘‘မုတ္တာပေတိ, မုတ္တာပယတီ’’တိ ရူပါနိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၃၁၀။)ကတ္တရ သေထိလ္လေ။ ကတ္တရေတိ, ကတ္တရယတိ။ ကတ္တရော။ ကတ္တရဒဏ္ဍော, ကတ္တရသုပ္ပံ။
တတ္ထ ကတ္တရောတိ ဇိဏ္ဏော။ မဟလ္လကောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ကေနဋ္ဌေန? ကတ္တရယတိ အင်္ဂါနံ သိထိလဘာဝေန သိထိလော ဘဝတီတိ အတ္ထေန။ ကတ္တရဒဏ္ဍောတိ ကတ္တရေဟိ ဇိဏ္ဏမနုဿေဟိ ဧကန္တတော ဂဟေတဗ္ဗတာယ ကတ္တရာနံ ဒဏ္ဍော ကတ္တရဒဏ္ဍော။ တေနာဟု အဋ္ဌကထာစရိယာ ‘‘ကတ္တရဒဏ္ဍောတိ ဇိဏ္ဏကာလေ ဂဟေတဗ္ဗဒဏ္ဍော’’တိ။ ကတ္တရသုပ္ပန္တိ ဇိဏ္ဏသုပ္ပံ။ ကတ္တရဉ္စ တံ သုပ္ပဉ္စာတိ ကတ္တရသုပ္ပန္တိ သမာသော။
စိတ္တ စိတ္တကရဏေ, ကဒါစိ ဒဿနေပိ။ စိတ္တကရဏံ ဝိစိတ္တဘာဝကရဏံ။ စိတ္တေတိ, စိတ္တယတိ။ စိတ္တံ။
တကာရန္တဓာတုရူပါနိ။
ထကာရန္တဓာတု
ကထ ကထနေ။ ကထေတိ, ကထယတိ။ ဓမ္မံ သာကစ္ဆတိ။ သာကစ္ဆာ, ကထာ, ပရိကထာ, အဋ္ဌကထာ။
တတ္ထ သာကစ္ဆတီတိ သဟ ကထယတိ။ အတ္ထော ကထိယတိ ဧတာယာတိ အဋ္ဌကထာ, တ္ထကာရဿ ဋ္ဌကာရတ္တံ။
ယာယ’တ္ထမဘိဝဏ္ဏေန္တိ၊ ဗျဉ္ဇနတ္ထပဒါနုဂံ။
နိဒါနဝတ္ထုသမ္ဗန္ဓံ၊ ဧသာ အဋ္ဌကထာ မတာ။
‘‘အဋ္ဌကထာ’’တိ စ ‘‘အတ္ထသံဝဏ္ဏနာ’’တိ စ နိန္နာနာကရဏံ။
(နီတိ၊ဓာ၊၃၁၁။)ပထိ ဂတိယံ။ ပန္ထေန္တိ, ပန္ထယန္တိ။ ပန္ထော။ ဘူဝါဒိဂဏေ ‘‘ပထ ဂတိယ’’န္တိ အကာရန္တဝသေန ကထိတဿ ‘‘ပထတိ, ပထော’’တိ နိဂ္ဂဟီတာဂမဝဇ္ဇိတာနိ ရူပါနိ ဘဝန္တိ, ဣဓ ပန ဣကာရန္တဝသေန ကထိတဿ သနိဂ္ဂဟီတာဂမာနိ ရူပါနိ နိစ္စံ ဘဝန္တီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။
ပုတ္ထ အာဒရာနာဒရေသု။ ပုတ္ထေတိ, ပုတ္ထယတိ။
မုတ္ထ သံဃာတေ။ မုတ္ထေတိ, မုတ္ထယတိ။
ဝတ္ထ အဒ္ဒနေ။ ဝတ္ထေတိ, ဝတ္ထယတိ။
ပုထ ဘာသာယံ။ ပေါထေတိ, ပေါထယတိ။ ကထေတီတိ အတ္ထော။
ပုထ ပဟာရေ။ ပေါထေတိ, ပေါထယတိ။ ကုမာရေ ပေါထေတွာ အဂမာသိ။
ကထ ဝါကျပဗန္ဓေ။ ကထေတိ, ကထယတိ။ ကထာ။
သထ ဒုဗ္ဗလျေ။ သထေတိ, သထယတိ။
အတ္ထ ပတ္ထ ယာစနာယံ။ အတ္ထေတိ, အတ္ထယတိ။ အတ္ထော။ ပတ္ထေတိ, ပတ္ထယတိ။ ပတ္ထနာ။ ပဋိပက္ခံ အတ္ထယန္တိ ဣစ္ဆန္တီတိ ပစ္စတ္ထိကာ။
ထောမ သိလာဃာယံ။ ထောမေတိ, ထောမယတိ။ ထောမနာ။
ကာထ ဟိံသာယံ။ ကာထေတိ, ကာထယတိ။
သထ ဗန္ဓနေ။ သထေတိ, သထယတိ။
သန္ထ ဂန္ထ သန္ထမ္ဘေ။ သန္ထေတိ, သန္ထယတိ။ ဂန္ထေတိ, ဂန္ထယတိ။ ဂန္ထော။
ထကာရန္တဓာတုရူပါနိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၃၁၂။)ဒကာရန္တဓာတု
ဟဒ ကရီသုဿဂ္ဂေ။ ကရီသုဿဂ္ဂေါ ကရီသဿ ဥဿဂ္ဂေါ ဝိဿဇ္ဇနံ။ ဟဒေတိ, ဟဒယတိ။ ဩဟဒေတိ, ဩဟဒယတိ။
ဝိဒ လာဘေ။ ဣမသ္မိံ ဌာနေ လာဘော နာမ အနုဘဝနံ, တသ္မာ ဝိဒဓာတု အနုဘဝနေ ဝတ္တတီတိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ သုခံ ဝေဒနံ ဝေဒေတိ။ ဒုက္ခံ ဝေဒနံ ဝေဒေတိ။ ဝေဒယတိ။ ဝေဒနာ, ဝိတ္တိ။ ဝေဒယိတံ။ သုခံ ဝေဒနံ ဝေဒယမာနော။
ကုဒိ အနတဘာသနေ။ ကုန္ဒေတိ, ကုန္ဒယတိ။
မိဒ သိနေဟနေ။ အတြ သိနေဟော နာမ ပီတိ။ မေဒေတိ, မေဒယတိ။
ဆဒ သံဝရဏေ။ ဂေဟံ ဆာဒေတိ, ဆာဒယတိ။ ဒေါသံ ဆာဒေတိ, ဆာဒယတိ။ ပဋိစ္ဆာဒေတိ, ပဋိစ္ဆာဒယတိ။ ဆတ္တံ။ ဆန္နာ ကုဋိ။
တတြ ဆတ္တန္တိ အာတပတ္တံ။ အာတပံ ဆာဒေတီတိ ဆတ္တံ။ ပဋိစ္ဆာဒိယတေတိ ဆန္နာ။
စုဒ သဉ္စောဒနေ အာဏတ္တိယဉ္စ။ စောဒေတိ, စောဒယတိ။ စောဒကော, စုဒိတကော, စောဒနာ။ အာနန္ဒော ဗုဒ္ဓစောဒိတော။
တတြ စောဒနာတိ စာလနာ။ စာလနာတိ ဒေါသာရောပနာတိ အတ္ထော။
ဆဒ္ဒ ဝမနေ။ ဆဒ္ဒေတိ, ဆဒ္ဒယတိ။
မဒ ဝိတ္တိယောဂေ။ မဒေတိ, မဒယတိ။
ဝိဒ စေဟနာချာနနိဝါသေသု။ စေဟနာ သညာဏံ။ အာချာနံ ကထနံ။ နိဝါသော နိဝသနံ။ ဝေဒေတိ, ဝေဒယတိ။ ပဋိဝေဒေတိ, ပဋိဝေဒယတိ။ ပဋိဝေဒယာမိ တေ မဟာရာဇ။
(နီတိ၊ဓာ၊၃၁၃။)သဒ္ဒ သဒ္ဒနေ။ သဒ္ဒေတိ, သဒ္ဒယတိ။ ဝိသဒ္ဒေတိ, ဝိသဒ္ဒယတိ။ သဒ္ဒေါ, သဒ္ဒိတော။ ဒီဃတ္တေ ‘‘သဒ္ဒါယတီ’’တိ ရူပံ။
ဧတ္ထ စ ‘‘မံ သဒ္ဒါယတီတိ သညာယ ဝေဂေန ဥဒကေ ပတီ’’တိ အဋ္ဌကထာပါဌော နိဒဿနံ, ဣဒံ ‘‘ပဗ္ဗတာယတီ’’တိ ရူပံ ဝိယ ဓာတုဝသေန နိပ္ဖန္နံ န ဟောတီတိ န ဝတ္တဗ္ဗံ, ဓာတုဝသေန နိပ္ဖန္နံယေဝါတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ သဒ္ဒေါတိ သဒ္ဒိယတီတိ သဒ္ဒေါ, ယထာဝုစ္စတီတိ ဝစနံ။ အထ ဝါ သဒ္ဒိယတိ အတ္ထော အနေနာတိ သဒ္ဒေါ။ ဂရဝေါ ပန ‘‘သပ္ပတီတိ သဒ္ဒေါ။ ဥဒီရိယတိ အဘိလပိယတီတိ အတ္ထော’’တိ ဝဒန္တိ။
သူဒ အာသေစနေ။ သူဒေတိ, သူဒယတိ။ သူဒေါ။
သူဒေါတိ ဘတ္တကာရကော, ယော ‘‘ရသကော’’တိပိ ဝုစ္စတိ။
ကန္ဒ သာတစ္စေ။ သာတစ္စံ သတတဘာဝေါ နိရန္တရဘာဝေါ။ ကန္ဒေတိ, ကန္ဒယတိ။
မုဒ သံသဂ္ဂေ။ ဧကတောကရဏံ သံသဂ္ဂေါ။ မောဒေတိ, မောဒယတိ သတ္တူနိ သပ္ပိနာ။
နဒ ဘာသာယံ။ နာဒေတိ, နာဒယတိ။ ဟေတုကတ္တုရူပါနီတိ န ဝတ္တဗ္ဗာနိ ပါဠိဒဿနတော ‘‘သီဟော စ သီဟနာဒေန, ဒဒ္ဒရံ အဘိနာဒယီ’’တိ။ အညတြာပိ သံသယော န ကာတဗ္ဗော။ ဣမသ္မိံ စုရာဒိဂဏေ ဟေတုကတ္တုရူပသဒိသာနမ္ပိ သုဒ္ဓကတ္တုရူပါနံ သန္ဒိဿနတော။
သဒ အဿာဒနေ။ သာဒေတိ, သာဒယတိ။ အဿာဒေတိ, အဿာဒယတိ။ ဧတ္ထ အာဥပသဂ္ဂေါ ရဿဝသေန ဌိတော။
ဂဒ ဒေဝသဒ္ဒေ။ ဒေဝသဒ္ဒေါ ဝုစ္စတိ မေဃသဒ္ဒေါ။ ဂဒေတိ, ဂဒယတိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၃၁၄။)ပဒ ဂတိယံ။ ပဒေတိ, ပဒယတိ။ ပဒံ။ ဣမိဿာ ဒိဝါဒိဂဏေ ‘‘ပဇ္ဇတီ’’တိ ရူပံ ဘဝတိ, ဣဓ ပန ဤဒိသာနိ။
ဆိဒ္ဒ ကဏ္ဏဘေဒေ။ ဆိဒ္ဒေတိ, ဆိဒ္ဒယတိ။ ဆိဒ္ဒံ။
ဆိဒ ဒွေဓာကရဏေ။ နနု ဘော ယော စတုဓာ ဝါ ပဉ္စဓာ ဝါ အနေကသတဓာ ဝါ ဆိန္ဒတိ, တဿ တံ ဆေဒနံ ဒွေဓာကရဏံ နာမ န ဟောတိ, ဧဝံ သန္တေ ကသ္မာ သာမညေန အဝတွာ ‘‘ဒွေဓာကရဏေ’’တိ ဒွိဓာ ဂဟဏံ ကတန္တိ? ဒွိဓာကရဏံ နာမ န ဟောတီတိ န ဝတ္တဗ္ဗံ, အနေကသတဓာ ဆေဒနမ္ပိ ဒွိဓာကရဏံယေဝ။ အပရဿ ဟိ အပရဿ ဆိန္နကောဋ္ဌာသဿ ပုဗ္ဗေန ဧကေန ကောဋ္ဌာသေန သဒ္ဓိံ အပေက္ခနဝသေန ဒွိဓာကရဏံ ဟောတိယေဝ။ ဆေဒေတိ, ဆေဒယတိ။
ယော တေ ဟတ္ထေ စ ပါဒေ စ၊ ကဏ္ဏနာသဉ္စ ဆေဒယိ။
တဿ ကုဇ္ဈ မဟာဝီရ၊ မာ ရဋ္ဌံ ဝိနဿ ဣဒံ။
ယော မေ ဟတ္ထေ စ ပါဒေ စ၊ ကဏ္ဏနာသဉ္စ ဆေဒယိ။
စိရံ ဇီဝတု သော ရာဇာ၊ န ဟိ ကုဇ္ဈန္တိ မာဒိသာတိ။
ဆဒ အပဝါရဏေ။ ဆာဒေတိ, ဆာဒယတိ။ ဆတ္တံ။ ပုရိသဿ ဘတ္တံ ဆာဒယတိ။
ဤဒီ သန္ဒီပနေ။ ဤဒေတိ, ဤဒယတိ။ ဤကာရန္တဝသေန နိဒ္ဒိဋ္ဌတ္တာ သနိဂ္ဂဟီတာဂမာနိ ရူပါနိ န ဘဝန္တိ။
အဒ္ဒ ဟိံသာယံ။ အဒ္ဒေတိ, အဒ္ဒယတိ။
ဝဒ ဘာသာယံ။ ဝါဒေတိ, ဝါဒယတိ။ ဝါဒေါ။
(နီတိ၊ဓာ၊၃၁၅။)တတ္ထ ‘‘ဝါဒေတိ, ဝါဒယတီ’’တိ ဣမေသံ ‘‘ဝဒတီ’’တိ သုဒ္ဓကတ္တုဝသေနေဝ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော, န ဟေတုကတ္တုဝသေန။ တထာ ဟိ ‘‘သင်္ကေတံ ကတွာ ဝိသံဝါဒေတိ။ ဩဝဒေယျာနုသာသေယျ။ ဣဒမေဝ သစ္စန္တိ စ ဝါဒယန္တိ။ အဝိသံဝါဒကော လောကဿာ’’တိ သုဒ္ဓကတ္တုဒီပကပါဠိနယာ ဒိဿန္တိ, သဒ္ဒသတ္ထေ စ ‘‘ဝါဒယတီ’’တိ သုဒ္ဓကတ္တုပဒံ ဒိဿတိ။ တတ္ထ ဝိသံဝါဒေတီတိ မုသာ ဝဒေတိ, အထ ဝါ ဝိပ္ပလမ္ဘေတိ, ဝါဒေါတိ ဝစနံ။ ‘‘ဝါဒေါ ဇပ္ပော ဝိတဏ္ဍာ’’တိ ဧဝံဝိဓာသု တီသု ကထာသု ဝါဒသင်္ခါတာ ကထာ။ ‘‘ဝါဒါပေတိ, ဝါဒါပယတီ’’တိ ဒွေယေဝ ဟေတုကတ္တုပဒါနိ ဘဝန္တိ။
ဆဒီ ဣစ္ဆာယံ။ ဤကာရန္တောယံ ဓာတု, တသ္မာ သနိဂ္ဂဟီတာဂမာနိဿ ရူပါနိ န ဘဝန္တိ။ ပုရိသဿ ဘတ္တံ ဆာဒေတိ, ဆာဒယတိ, ရုစ္စတီတိ အတ္ထော။ ပုရိသဿ ဘတ္တံ ဆာဒယမာနံ တိဋ္ဌတိ ဆာဒေန္တံ ဝါ။
ဝဒီ အဘိဝါဒနထုတီသု။ အယမ္ပိ ဤကာရန္တော ဓာတု, တသ္မာ ဣမဿပိ သနိဂ္ဂဟီတာဂမာနိ ရူပါနိ န ဘဝန္တိ။ ဝါဒေတိ, ဝါဒယတိ, ဝန္ဒတိ, ထောမေတိ ဝါတိ အတ္ထော။ ဣမာနိ အနုပသဂ္ဂါနိ ရူပါနိ။ သဒ္ဒသတ္ထေပိ စ ‘‘ဝါဒယတီ’’တိ အနုပသဂ္ဂဝန္ဒနထုတိအတ္ထံ ပဒံ ဝုတ္တံ, သာသနေ ပန ‘‘အဘိဝါဒေတိ, အဘိဝါဒယတိ, အဘိဝါဒနံ, ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ’’တိအာဒီနိ သောပသဂ္ဂါနိ ရူပါနိ ဒိဿန္တိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၃၁၆။)တတ္ထ အဘိဝါဒေတွာတိ ဝန္ဒိတွာ, ထောမေတွာ ဝါ, အယမသ္မာကံ ရုစိ။ အာဂမဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘အဘိဝါဒေတွာတိ ‘သုခီ အရောဂေါ ဟောတူ’တိ ဝဒါပေတွာ, ဝန္ဒန္တော ဟိ အတ္ထတော ဧဝံ ဝဒါပေတိ နာမာ’’တိ ဟေတုကတ္တုဝသေန အဘိဝါဒနသဒ္ဒတ္ထော ဝုတ္တော, အမှေဟိ ပန ဝန္ဒနသဒ္ဒံ သဒ္ဒသတ္ထနယမဂ္ဂဟေတွာ သုဒ္ဓကတ္တုဝသေန အတ္ထော ကထိတော။ အဘိဝါဒနဉှိ ဝန္ဒနံယေဝ, န ဝဒါပနံ အဘိသဒ္ဒေန သမ္ဗန္ဓိတတ္တာ ‘‘အဘိဝါဒနသီလိဿာ’’တိ ဧတ္ထ ဝိယ။ ဣဒဉှိ ‘‘အဘိဝါဒါပနသီလိဿာ’’တိ န ဝုတ္တံ။ ယဒိ စ သဒ္ဒသတ္ထေ ဝဒါပနမဓိပ္ပေတံ သိယာ, ‘‘ဝဒီ ဝဒါပနထုတီသူ’’တိ နိဿန္ဒေဟဝစနံ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ, ဧဝဉ္စ န ဝုတ္တံ, ဧဝံ ပန ဝုတ္တံ ‘‘ဝဒီ အဘိဝါဒနထုတီသူ’’တိ, တေန ဝဒါပနမနဓိပ္ပေတန္တိ ဉာယတိ။
အထာပိ သိယာ ‘‘ကဿစိ ဝုဒ္ဓေန ဝိသိဋ္ဌံ ဝဒါပနံ အဘိဝါဒန’’န္တိ, ဧဝမ္ပိ နုပပဇ္ဇတိ ကာရိတဝသေန ဓာတုအတ္ထဿ အကထေတဗ္ဗတော။ တထာ ဟိ ‘‘ပစ ပါကေ, ဆိဒိ ဒွိဓာကရဏေ’’တိအာဒိနာ ဘာဝဝသေန အတ္ထပ္ပကာသနမတ္တေယေဝ ‘‘ပစတိ, ပစ္စတိ, ပါစေတိ။ ဆိန္ဒတိ, ဆိဇ္ဇတိ, ဆေဒါပေတီ’’တိအာဒီနိ သကမ္မကာနိ စေဝ အကမ္မကာနိ စ သကာရိတာနိ စ ရူပါနိ နိပ္ဖဇ္ဇန္တိ, န စ တဒတ္ထာယ ဝိသုံ ဝိသုံ ဓာတုနိဒ္ဒေသော ကရိယတိ။ တသ္မာ ‘‘ဝဒီ အဘိဝါဒနထုတီသူ’’တိ ဧတ္ထ ကာရိတဝသေန ဓာတုအတ္ထော ကထိတောတိပိ ဝတ္တုံ န သက္ကာ ကြိယာသဘာဝတ္တာ ဓာတူနံ။ ယထာ ပန ‘‘တက္ကေတိ, ဝိတက္ကေတိ။ တက္ကော, ဝိတက္ကော’’တိအာဒီနိ သမာနတ္ထာနိ, တထာ ‘‘ဝါဒေတိ, အဘိဝါဒေတီ’’တိအာဒီနိ သမာနတ္ထာနိ။ အတော သဒ္ဒသတ္ထေပိ သဒ္ဒသတ္ထဝိဒူဟိ ‘‘တက္က ဝိတက္ကေ, ဝဒီ အဘိဝါဒနထုတီသူ’’တိအာဒီနံ ဓာတူနံ ‘‘တက္ကယတိ, ဝါဒယတီ’’တိအာဒီနိ အနုပသဂ္ဂါနိယေဝ ရူပါနိ ဒဿိတာနိ, တာနိ စ ခေါ သုဒ္ဓကတ္တုပဒါနိယေဝ, န ဟေတုကတ္တုပဒါနိ, တသ္မာ ‘‘အဘိဝါဒနထုတီသူ’’တိ ဧတဿ ‘‘ဝဒါပနထုတီသူ’’တိ အတ္ထော နုပပဇ္ဇတိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၃၁၇။)ကိဉ္စ ဘိယျော – ‘‘အဘိဝါဒေတိ, အဘိဝါဒယတိ။ အဘိဝါဒေတွာ, အဘိဝါဒယိတွာ’’တိအာဒီနိ သမာနတ္ထာနိ, ဏေဏယမတ္တေန ဟိ သဝိသေသာနိ။ ယဒိ ‘‘အဘိဝါဒေတွာ’’တိ ဣမဿ ပဒဿ ‘‘သုခီ အရောဂေါ ဟောတူ’တိ ဝဒါပေတွာ’’တိ အတ္ထော သိယာ, ‘‘သိရသာ အဘိဝါဒယိ’’န္တိ ဧတ္ထ ‘‘သိရသာ’’တိ ပဒံ န ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ ဝဒါပနေန အသမ္ဗန္ဓတ္တာ။ ယသ္မာ ဝုတ္တံ တံ ပဒံ, တေန ဉာယတိ ‘‘အဘိဝါဒေတွာ’’တိအာဒီသု ဝဒါပနတ္ထော န ဣစ္ဆိတဗ္ဗော, ဝန္ဒနတ္ထော ဣစ္ဆိတဗ္ဗော ထောမနတ္ထော စ။ ယသ္မာ ဘူဝါဒိဂဏေ ‘‘ဝန္ဒ အဘိဝါဒါနထုတီသူ’’တိ ဣမဿ ဓာတုဿ ‘‘ဝန္ဒတီ’’တိ ပဒရူပဿ ‘‘အဘိဝန္ဒတိ, ထောမေတိ စာ’’တိ အတ္ထောယေဝ ဣစ္ဆိတဗ္ဗော, န ဝဒါပနတ္ထော။ တထာ ဟိ ‘‘ဝန္ဒေ သုဂတံ ဂတိဝိမုတ္တ’’န္တိ ပဒါနမတ္ထံ ဝဒန္တေန ဋီကာစရိယေနပိ ‘‘ဝန္ဒေတိ ဝန္ဒာမိ, ထောမေမိ စာ’’တိ ဝန္ဒနထောမနတ္ထောယေဝ ဒဿိတော, န အဘိဝါဒနသဒ္ဒတ္ထံ ပဋိစ္စ ဝဒါပနတ္ထော, တသ္မာ ‘‘အဘိဝါဒေတွာ’’တိ ဧတ္ထာပိ ဝန္ဒနထောမနတ္ထာယေဝ ဣစ္ဆိတဗ္ဗာ, န ဝဒါပနတ္ထော။
အထာပိ သိယာ ‘‘ဝန္ဒေ’တိ ပဒေ ကာရိတပစ္စယော နတ္ထိ, ‘အဘိဝါဒေတွာ’တိ ဣမသ္မိံ ပန အတ္ထိ, တသ္မာ တတ္ထ ဝဒါပနတ္ထော န လဗ္ဘတိ, ဣဓ ပန လဗ္ဘတီ’’တိ။ တန္န, ‘‘ကရောတီ’’တိသုဒ္ဓကတ္တုပဒဿပိ ‘‘နိပ္ဖာဒေတီ’’တိ ဟေတုကတ္တုပဒဝသေန ဝိဝရဏဿ ဝိယ ‘‘ဝန္ဒေ’’တိ ပဒဿပိ ‘‘သုခီ အရောဂေါ ဟောတူ’တိ ဝဒါပေတွာ’’တိ ဝိဝရဏဿ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ။ ‘‘အဘိဝါဒေတွာ’’တိ ဣဒဉ္စ ‘‘ဝန္ဒေ’’တိ ပဒမိဝ ကာရိတပစ္စယန္တံ န ဟောတိ။ ကသ္မာတိ စေ? ယသ္မာ ‘‘စိန္တေတိ, စိန္တယတိ။ မန္တေတိ, မန္တယတီ’’တိအာဒီနံ စုရာဒိဂဏိကာနံ သုဒ္ဓကတ္တုပဒါနံ ‘‘စိန္တာပေတိ, စိန္တာပယတီ’’တိအာဒီနိယေဝ ဟေတုကတ္တုပဒါနိ ဒိဿန္တိ, တသ္မာ ယဒိ ဟေတုကတ္တုပဒံ အဓိပ္ပေတံ သိယာ, ‘‘အဘိဝါဒါပေတွာ’’တိ ဝါ ‘‘အဘိဝါဒါပယိတွာ’’တိ ဝါ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ, ယသ္မာ ပနေဝံ န ဝုတ္တံ, တသ္မာ တံ ကာရိတပစ္စယန္တံ န ဟောတီတိ သိဒ္ဓံ။
ဣမဿတ္ထဿ အာဝိဘာဝတ္ထံ ဣမသ္မိံ ဌာနေ သာဋ္ဌကထံ ဝိဓုရဇာတကပ္ပဒေသံ ဝဒါမ။
‘‘ကထံ နော အဘိဝါဒေယျ၊ အဘိဝါဒါပယေထ ဝေ။
ယံ နရော ဟန္တုမိစ္ဆေယျ၊ တံ ကမ္မံ နုပပဇ္ဇတီ’’တိ
(နီတိ၊ဓာ၊၃၁၈။)အယံ တာဝ ဇာတကပါဠိ။ အယံ ပန အဋ္ဌကထာပါဌော ‘‘ယဉှိ နရော ဟန္တုမိစ္ဆေယျ, သော တံ ကထံ နု အဘိဝါဒေယျ, ကထံ ဝါ တေန အတ္တာနံ အဘိဝါဒါပယေထ ဝေ။ တဿ ဟိ တံ ကမ္မံ န ဥပပဇ္ဇတီ’’တိ။ တတ္ထ ပါဠိယံ အဘိဝါဒေယျာတိ သုဒ္ဓကတ္တုပဒံ တဗ္ဗာစကတ္တာ။ အဘိဝါဒါပယေထ ဝေတိ ဟေတုကတ္တုပဒံ တဗ္ဗာစကတ္တာ။ ဧဝံ ဝိဘာဂံ ပန ဉတွာ ပါဠိယာ အဋ္ဋကထာယ စ အဓိပ္ပာယော ဂဟေတဗ္ဗော ‘‘နရော ယံ ပုဂ္ဂလံ ဟန္တုံ ဣစ္ဆေယျ, သော ဟန္တာ တံ ဝဇ္ဈံ ပုဂ္ဂလံ ကထံ နု အဘိဝါဒေယျ, သော ဝါ ဟန္တာ, တေန ဝဇ္ဈေန မံ ဝန္ဒာဟီတိ အတ္တာနံ ကထံ ဝန္ဒာပေယျာ’’တိ။ ဧတ္ထ ပန ‘‘ရာဇာနော စောရံ သုနခေဟိပိ ခါဒါပေန္တီ’’တိအာဒီသု ဝိယ ကရဏဝသေန ‘‘တေန ဝဇ္ဈေနာ’’တိ ပဒံ ယောဇိတံ, အတ္ထော ပန ‘‘တံ ဝဇ္ဈ’’န္တိ ဥပယောဂဝစနဝသေန ဒဋ္ဌဗ္ဗော ဒွိကမ္မကတ္တာ သကာရိတပစ္စယဿ သကမ္မကဓာတုယာတိ။ နနု ဧဝံ သန္တေ ‘‘အဋ္ဌကထာစရိယာ ပဿိတဗ္ဗံ န ပဿန္တိ, အတိတ္ထေ ပက္ခန္ဒန္တီ’’တိ တေသံ ဒေါသော ဟောတီတိ? န ဟောတိ, သုဏာထ အသ္မာကံ သောဓနံ, တထာ ဟိ အဋ္ဌကထာစရိယေဟိ ‘‘အဘိဝါဒေတွာ’’တိ ဧတ္ထ ‘‘ဝဒီ အဘိဝါဒနထုတီသူ’’တိ ဓာတုယာ အတ္ထမဂ္ဂဟေတွာ ဝေါဟာရဝိသယေ ကောသလ္လသမန္နာဂတတ္တာ သဏှသုခုမမတ္ထံ သောတူနံ ဗောဓေတုံ ‘‘ဝဒ ဝိယတ္တိယံ ဝါစာယ’’န္တိ ဓာတုယေဝတ္ထံ ဂဟေတွာ ကာရိတပစ္စယပရိကပ္ပနေန ကာရိတတ္ထမာဒါယ ‘‘အဘိဝါဒေတွာတိ ‘သုခီ အရောဂေါ ဟောတူ’တိ ဝဒါပေတွာ, ဝန္ဒန္တော ဟိ အတ္ထတော ဧဝံ ဝဒါပေတိ နာမာ’’တိ ဟေတုကတ္တုဝသေန အဘိဝါဒနသဒ္ဒတ္ထော ဝုတ္တောတိ န ကောစိ တေသံ ဒေါသော။ ပူဇာရဟာ ဟိ တေ အာယသ္မန္တော, နမောယေဝ တေသံ ကရောမ, ဣဒမ္ပိ ဌာနံ သုခုမံ သာဓုကံ မနသိ ကာတဗ္ဗံ။ ဧဝဉှိ ကရောတော ပညာ ဝဍ္ဎတီတိ။
ဒကာရန္တဓာတုရူပါနိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၃၁၉။)ဓကာရန္တဓာတု
ရန္ဓ ပါကေ။ သူဒေါ ဘတ္တံ ရန္ဓေတိ, ရန္ဓယတိ။ ကာကံ သောကာယ ရန္ဓေဟိ။ ရန္ဓကော။ သူဒေန ဩဒနော ရန္ဓိယတိ။ ရန္ဓိတော။ ရန္ဓနံ။ ပုရိသော သူဒံ သူဒေန ဝါ ဩဒနံ ရန္ဓာပေတိ, ရန္ဓာပယတိ။ ရန္ဓေတုံ, ရန္ဓယိတုံ။ ရန္ဓိတွာ, ရန္ဓယိတွာ, ရန္ဓိယ ဣစ္စာဒီနိ။
ဓူ ကမ္ပနေ။ ဓာဝေတိ, ဓာဝယတိ။
ဂန္ဓ သူစနေ အဒ္ဒနေ စ။ သူစနံ။ ပကာသနံ။ အဒ္ဒနံ ပရိပ္လုတာ။ ဂန္ဓေတိ, ဂန္ဓယတိ, ဂန္ဓော။
ဧတ္ထ ဂန္ဓောတိ ဂန္ဓေတိ အတ္တနော ဝတ္ထုံ သူစယတိ ပကာသေတီတိ ဂန္ဓော။ ပဋိစ္ဆန္နံ ဝါ ပုပ္ဖဖလာဒိံ ‘‘ဣဒမေတ္ထ အတ္ထီ’’တိ ပေသုညံ ဥပသံဟရန္တော ဝိယ ပကာသေတီတိ ဂန္ဓော။ ဂမုဓရဓာတုဒွယဝသေနပိ ဂန္ဓသဒ္ဒတ္ထော ဝတ္တဗ္ဗော ‘‘ဂစ္ဆန္တော ဓရိယတီတိ ဂန္ဓော’’ ဣတိ, အာဟ စ ‘‘ဂစ္ဆန္တော ဓရိယတီတိ ဂန္ဓော, သူစနတောပိ ဝါ’’တိ။ ဂန္ဓသဒ္ဒေါ စ ‘‘ဥပ္ပလဂန္ဓထေနော’’တိ ဧတ္ထ ဆေဒနေ ဝတ္တတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။
ဝဓ သံယမေ။ ဝဓေတိ, ဝဓယတိ။
ဗုဓိ ဟိံသာယံ။ ဗုန္ဓေတိ, ဗုန္ဓယတိ။ ပလိဗုန္ဓေတိ, ပလိဗုန္ဓယတိ။ ပလိဗောဓော, ပရိသဒ္ဒေါ ဥပသဂ္ဂေါ, သော ဝိကာရဝသေန အညထာ ဇာတော။ တတ္ထ ပလိဗောဓောတိ အာဝါသပလိဗောဓာဒိ။ အပိစ ပလိဗောဓောတိ တဏှာမာနဒိဋ္ဌိတ္တယဉ္စ။
ဝဒ္ဓ ဆေဒနပူရဏေသု။ ဝဒ္ဓေတိ, ဝဒ္ဓယတိ။ ဝဒ္ဓကီ။ ဝဒ္ဓကီတိ ဂဟကာရကော။
ဂဒ္ဓ အဘိကင်္ခါယံ။ ဂဒ္ဓေတိ, ဂဒ္ဓယတိ။ ဂဒ္ဓါ။ ဂဒ္ဓါတိ ဂိဇ္ဈော။ ‘‘ဂဒ္ဓဗာဓိပုဗ္ဗော’’တိ ဣဒမေတ္ထ နိဒဿနံ။
(နီတိ၊ဓာ၊၃၂၀။)ဝဒ္ဓ ဘာသာယံ။ ဝဒ္ဓေတိ, ဝဒ္ဓယတိ။
အန္ဓ ဒိဋ္ဌူပသံဟာရေ။ ဒိဋ္ဌူပသံဟာရော နာမ စက္ခုသညိတာယ ဒိဋ္ဌိယာ ဥပသံဟာရော အပနယနံ ဝိနာသော ဝါ။ စက္ခု ဟိ ပဿန္တိ ဧတာယာတိ ဒိဋ္ဌီတိ ဝုစ္စတိ။ ယံ သန္ဓာယ အဋ္ဌကထာသု ‘‘သသမ္ဘာရစက္ခုနော သေတမဏ္ဍလပရိက္ခိတ္တဿ ကဏှမဏ္ဍလဿ မဇ္ဈေ အဘိမုခံ ဌိတာနံ သရီရသဏ္ဌာနုပ္ပတ္တိဒေသဘူတေ ဒိဋ္ဌိမဏ္ဍလေ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဋီကာယမ္ပိ စ ‘‘ဒိဋ္ဌိမဏ္ဍလေတိ အဘိမုခဋ္ဌိတာနံ သရီရသဏ္ဌာနုပ္ပတ္တိဒေသဘူတေ စက္ခုသညိတာယ ဒိဋ္ဌိယာ မဏ္ဍလေ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧဝံဘူတာယ ဒိဋ္ဌိယာ ဥပသံဟာရေ အန္ဓဓာတု ဝတ္တတိ။ အန္ဓေတိ, အန္ဓယတိ။ စက္ခူနိ အန္ဓယိံသု, အန္ဓော။ အန္ဓောတိ အန္ဓေတီတိ အန္ဓော။ ဒွိန္နံ စက္ခူနံ ဧကဿ ဝါ ဝသေန နဋ္ဌနယနော, ဧဝမိဓ အန္ဓဓာတု ဝုတ္တော။ ကစ္စာယနေ ပန ‘‘ခါဒါမဂမာနံ ခန္ဓန္ဓဂန္ဓာ’’တိ ဝစနေန အမဓာတုဿ အန္ဓာဒေသကရဏဝသေန ရူပနိပ္ဖတ္တိ ဒဿိတာ။
ဗဓ ဗန္ဓနေ။ မိဂံ ဗာဓေတိ, ဗာဓယတိ။ ဗဒ္ဓါ မိဂေါ, ဗဒ္ဓါသိ မာရပါသေန။
တတ္ထ ဗာဓေတီတိ ဗန္ဓတီတိ သုဒ္ဓကတ္တုဝသေန အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ ဧဝံ ဗာဓယတီတိ ဧတ္ထာပိ။ တထာ ဟိ ‘‘ဝါတံ ဇာလေန ဗာဓေသိ, ယော အနိစ္ဆန္တိမိစ္ဆသီ’’တိ ဧတ္ထ ဗာဓေသီတိ ဗန္ဓသီတိ သုဒ္ဓကတ္တုဝသေန အတ္ထော။ ဘူဝါဒိဂဏေ ပန ‘‘ဗာဓ ဗဒ္ဓါယ’’န္တိ ဗာဓဓာတုဿ ဝသေန ‘‘ဗာဓတီ’’တိ ကတ္တုပဒံ ‘‘ဗာဓေတိ, ဗာဓယတီ’’တိ ဟေတုကတ္တုပဒံ ဘဝတိ။ ဗဒ္ဓါတိ ဗာဓိယတေ ဗန္ဓိယတေ သောတိ ဗဒ္ဓါ။
ဓကာရန္တဓာတုရူပါနိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၃၂၁။)နကာရန္တဓာတု
မာန ပူဇာယံ ပေမနေ ဝီမံသာယံ။ မာနေတိ, မာနယတိ။ မာတာ။ ဝိမာနေတိ, ဝိမာနယတိ, ပဋိမာနေတိ, ပဋိမာနယတိ။ မာနနာ, သမ္မာနနာ, ဝိမာနနာ, ဝိမာနံ, ဝိမာနနံ, မာနိတော။
အမာနနာ ယတ္ထ သန္တော၊ သန္တာနံ ဝါ ဝိမာနနာ။
ဟီနသမ္မာနနာ ဝါပိ၊ န တတ္ထ ဝသတိံ ဝသေ။
ဝီမံသတိ, ဝီမံသာ, ဝီမံသိယတီတိ ဝီမံသိယမာနော။ ဝီမံသန္တော။
တတ္ထ မာနေတီတိ ပူဇေတိ, အဋ္ဌကထာသု ပန ‘‘မာနေန္တီ’’တိ ဧတသ္မိံ ဌာနေ အယမတ္ထော ဒဿိတော ‘‘မာနေန္တီတိ မနေန ပိယာယန္တိ။ ပူဇေန္တီတိ ပစ္စယေဟိ ပူဇေန္တီ’’တိ။ သော ဝေဝစနတ္ထပ္ပကာသနဝသေန ဝုတ္တောတိ ဂဟေတဗ္ဗော။ မာနနပူဇနသဒ္ဒါ ဟိ ပရိယာယသဒ္ဒတ္တာ ဝေဝစနသဒ္ဒါ ဧဝ။ ဝိမာနေတီတိ အဝမညတိ။ ဝိမာနန္တိ သောဘာဝိသေသယောဂတော ဝိသိဋ္ဌမာနိယတာယ ဝိမာနံ, ဝိသေသတော မာနေတဗ္ဗန္တိ ဟိ ဝိမာနံ, ဒေဝါနံ ဝသနဋ္ဌာနဘူတံ ဗျမှံ။
မန ထမ္ဘေ။ ထမ္ဘော စိတ္တဿ ထဒ္ဓတာ။ မာနေတိ, မာနယတိ။ မာနော။
ထန ဒေဝသဒ္ဒေ။ ဒေဝသဒ္ဒေါ မေဃသဒ္ဒေါ, ထနေတိ, ထနယတိ။
ယထာပိ မေဃော ထနယံ, ဝိဇ္ဇုမာလီ သတက္ကကု။
ထလံ နိန္နဉ္စ ပူရေတိ, အဘိဝဿံ ဝသုန္ဓရံ။
ယထာ ပါဝုသကော မေဃော, ထနယန္တော သဝိဇ္ဇုကော။
ဦန ပရိဟာနိယံ။ ဦနေတိ, ဦနယတိ။ ဦနော လောကော။
ဓန သဒ္ဒေ။ ဓနေတိ, ဓနယတိ, ဓနိယျတိ။ ဓနိ, ဓနံ။
(နီတိ၊ဓာ၊၃၂၂။)တတ္ထ ဓနီတိ သဒ္ဒေါ။ ဓနန္တိ သန္တကံ, တဉှိ မမ ဣဒန္တိ ဓနာယိတဗ္ဗံ သဒ္ဒါယိတဗ္ဗန္တိ ဓနန္တိ။ အယံ ပန ဓာတု ဣစ္ဆာယမ္ပိ ဝတ္တတိ။ ‘‘မာတာ ဟိ တဝ ဣရန္ဓတိ, ဝိဓူရဿ ဟဒယံ ဓနိယျတီ’’တိ ပါဠိ နိဒဿနံ။ တတ္ထ ဓနိယျတီတိ ပတ္ထေတိ ဣစ္ဆတိ။
ထေန စောရိယေ။ စောရဿ ဘာဝေါ စောရိယံ။ ယထာ သူရိယံ, ယထာ စ ဒက္ခိယံ။ ထေနေတိ, ထေနယတိ။ ထေနော, ထေနေတွာ။
တနု သဒ္ဒေါပတာပေသု။ တာနေတိ, တာနယတိ။ ဣဓာယံ သဝုဒ္ဓိကာ။ တနာဒိဂဏေ ဝိတ္ထာရတ္ထဝသေန ‘‘တနောတိ, တနုတေ’’တိ အဝုဒ္ဓိကာ။
တဝဂ္ဂန္တဓာတုရူပါနိ။
ပကာရန္တဓာတု
ဉပ တောသနနိသာနေသု။ ဉာပေတိ, ဉာပယတိ, ပညာပေတိ, ပညာပယတိ, ပညတ္တိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၃၂၃။)ဧတ္ထ စ နိဒ္ဒေသေ ‘‘ပညာပေတီ’’တိ ပဒံ နိဒဿနံ။ တတ္ထ ပညာပေတီတိ ကတနိဗ္ဗစနေဟိ ဝါကျာဝယဝေဟိ ဝိတ္ထာရဝသေန နိရဝသေသတော ဒေသိတေဟိ ဝေနေယျာနံ စိတ္တပရိတောသနံ ဗုဒ္ဓိနိသာနဉ္စ ကရောတီတိ အတ္ထော။ ပပုဗ္ဗော နိက္ခိပနေ။ အာသနံ ပညာပေတိ, ပညာပယတိ။ ‘‘အာသနံ ပညပေတီ’’တိ ရဿတ္တမ္ပိ ဒိဿတိ။ အမတဿ ဒွါရံ ပညပေတိ, ပညာ။ ကာရိတေ ‘‘ပုရိသော ပုရိသေန အာသနံ ပညပါပေတီ’’တိ ဧကမေဝ ပဒံ။ တာနိ ‘‘ပညာပေတိ, ပညာပယတီ’’တိ ရူပါနိ ယဒါ ‘‘ဉာ အဝဗောဓနေ’’တိ ဣမိဿာ ရူပါနိ သိယုံ, တဒါ ဟေတုကတ္တုရူပါနိ ဘဝန္တိ။ ဧတ္ထ ပန သုဒ္ဓကတ္တုရူပါနိ တဗ္ဗာစကတ္တာ။
လပ ဝိယတ္တိယံ ဝါစာယံ။ လပေတိ, လပယတိ။ လာပေါ, လပနံ, အာလာပေါ, သလ္လာပေါ, ကထာသလ္လာပေါ, လပိတံ။
ဈပ ဒါဟေ။ ဈာပေတိ, ဈာပယတိ။ ဈတ္တော, ဈာနံ။
တတ္ထ ဈတ္တောတိ ခုဒ္ဒါပရေတော ပါစနဂ္ဂိနာ ဈာပိတောတိ ဈတ္တော, ‘‘ဈတ္တာ အဿု ကိလန္တာ’’တိ စ ပါဠိ။ ဈာနန္တိ နီဝရဏဓမ္မေ ဈာပေတီတိ ဈာနံ, သဝုဒ္ဓိကံ။ ကာရိတေ ပန – ဈာပါပေတိ, ဈာပါပယတိ။
ရူပ ရူပကြိယာယံ။ ရူပကြိယာ နာမ ပကာသနကြိယာ။ ရူပေတိ, ရူပယတိ။ ရူပံ။
တတ္ထ ရူပန္တိ ရူပယတီတိ ရူပံ။ ဝဏ္ဏဝိကာရံ အာပဇ္ဇမာနံ ဟဒယင်္ဂတဘာဝံ ပကာသေတီတိ အတ္ထော။ ဒိဝါဒိဂဏေ ပနာယံ ‘‘ရူပံ ရုပ္ပနေ’’တိ ဘိဇ္ဇနာဒိအတ္ထံ ဂဟေတွာ ဌိတာ။
ကပ္ပ ဝိဓိမှိ။ ဝိဓိ ကြိယာ။ သီဟသေယျံ ကပ္ပေတိ။ ကပ္ပယတိ။ မောရော ဝါသမကပ္ပယိ။ သီဟသေယျံ ပကပ္ပေန္တံ, ဗုဒ္ဓံ ဝန္ဒာမိ ဂေါတမံ။
ကပ္ပ ဝိတက္ကေ ဝိဓိမှိ ဆေဒနေ စ။ ကပ္ပေတိ, ကပ္ပယတိ, မောရော ဝါသမကပ္ပယိ။ ကပ္ပိတမဿု။ ပကပ္ပေတိ, ပကပ္ပယတိ။ သင်္ကပ္ပေတိ, သင်္ကပ္ပယတိ။ ကပ္ပော, သင်္ကပ္ပော, ဝိကပ္ပော။ ကပ္ပသမဏော ဣစ္စာဒီနိ။
တတ္ထ ကပ္ပောတိ ပရိစ္ဆေဒဝသေန ကပ္ပိယတီတိ ကပ္ပော။ သင်္ကပ္ပောတိ သင်္ကပ္ပနံ။ ဝိကပ္ပောတိ ဝိဝိဓာ ကပ္ပနံ, အတ္ထဿ အနေကန္တိကဘာဝေါ။ ဣဓ ကပ္ပသဒ္ဒဿ အတ္ထုဒ္ဓါရော ဘဝတိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၃၂၄။)ကပ္ပသဒ္ဒေါ အဘိသဒ္ဒဟနဝေါဟာရကာလပညတ္တိဆေဒနဝိကပ္ပလေသသမန္တဘာဝါဒိအနေကတ္ထော။ တထာ ဟိဿ ‘‘ဩကပ္ပနီယမေတံ ဘောတော ဂေါတမဿ, ယထာ တံ အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿာ’’တိ ဧဝမာဒီသု အဘိသဒ္ဒဟနမတ္ထော။ ‘‘အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ ပဉ္စဟိ သမဏကပ္ပေဟိ ဖလံ ပရိဘုဉ္ဇိတု’’န္တိ ဧဝမာဒီသု ဝေါဟာရော။ ‘‘ယေန သုဒံ နိစ္စကပ္ပံ ဝိဟရာမီ’’တိ ဧဝမာဒီသု ကာလော။ ‘‘ဣစ္စာယသ္မာ ကပ္ပော’’တိ ဧဝမာဒီသု ပညတ္တိ။ ‘‘အလင်္ကတော ကပ္ပိတကေသမဿူ’’တိ ဧဝမာဒီသု ဆေဒနံ။ ‘‘ကပ္ပတိ ဒွင်္ဂုလကပ္ပော’’တိ ဧဝမာဒီသု ဝိကပ္ပော။ ‘‘အတ္ထိ ကပ္ပော နိပဇ္ဇိတု’’န္တိ ဧဝမာဒီသု လေသော။ ‘‘ကေဝလကပ္ပံ ဝေဠုဝနံ ဩဘာသေတွာ’’တိ ဧဝမာဒီသု သမန္တဘာဝေါ။
(နီတိ၊ဓာ၊၃၂၅။)အထ ဝါ ကပ္ပသဒ္ဒေါ သဥပသဂ္ဂေါ အနုပသဂ္ဂေါ စ ဝိတက္ကဝိဓာနပဋိဘာဂပညတ္တိကာလပရမာယုဝေါဟာရသမန္တဘာဝါဘိသဒ္ဒဟန ဆေဒန ဝိနိယောဂ ဝိနယ ကြိယာ လေသန္တရ ကပ္ပတဏှာဒိဋ္ဌိအသင်္ချေယျကပ္ပမဟာကပ္ပာဒီသု ဒိဿတိ။ တထာ ဟေသ ‘‘နေက္ခမ္မသင်္ကပ္ပော အဗျာပါဒသင်္ကပ္ပော’’တိအာဒီသု ဝိတက္ကေ အာဂတော။ ‘‘စီဝရေ ဝိကပ္ပံ အာပဇ္ဇေယျာ’’တိအာဒီသု ဝိဓာနေ, အဓိကဝိဓာနံ အာပဇ္ဇေယျာတိ ဟိ အတ္ထော။ ‘‘သတ္ထုကပ္ပေန ဝတ ဘော သာဝကေန သဒ္ဓိံ မန္တယမာနာ န ဇာနိမှာ’’တိအာဒီသု ပဋိဘာဂေ, သတ္ထုသဒိသေနာတိ အယဉှိ တတ္ထ အတ္ထော။ ‘‘ဣစ္စာယသ္မာ ကပ္ပော’’တိအာဒီသု ပညတ္တိယံ။ ‘‘ယေန သုဒံ နိစ္စကပ္ပံ ဝိဟရာမီ’’တိအာဒီသု ကာလေ။ ‘‘အာကင်္ခမာနော အာနန္ဒ တထာဂတော ကပ္ပံ ဝါတိဋ္ဌေယျ ကပ္ပာဝသေသံ ဝါ’’တိအာဒီသု ပရမာယုမှိ။ အာယုကပ္ပော ဟိ ဣဓ ‘‘ကပ္ပော’’တိ အဓိပ္ပေတော။ ‘‘အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ ပဉ္စဟိ သမဏကပ္ပေဟိ ဖလံ ပရိဘုဉ္ဇိတု’’န္တိအာဒီသု သမဏဝေါဟာရေ။ ‘‘ကေဝလကပ္ပံ ဝေဠုဝနံ ဩဘာသေတွာ’’တိအာဒီသု သမန္တဘာဝေ။ ‘‘သဒ္ဓါသဒ္ဒဟနာ ဩကပ္ပနာ အဘိပ္ပသာဒေါ’’တိအာဒီသု အဘိသဒ္ဒဟနေ, သဒ္ဓါယန္တိ အတ္ထော။ ‘‘အလင်္ကတော ကပ္ပိတကေသမဿူ’’တိအာဒီသု ဆေဒနေ။ ‘‘ဧဝမေဝ ဣတော ဒိန္နံ, ပေတာနံ ဥပကပ္ပတီ’’တိအာဒီသု ဝိနိယောဂေ။ ‘‘ကပ္ပကတေန အကပ္ပကတံ သံသိဗ္ဗိတံ ဟောတီ’’တိအာဒီသု ဝိနယကြိယာယံ။ ‘‘အတ္ထိ ကပ္ပော နိပဇ္ဇိတုံ, ဟန္ဒာဟံ နိပဇ္ဇာမီ’’တိအာဒီသု လေသေ။ ‘‘အာပါယိကော နေရယိကော, ကပ္ပဋ္ဌော သံဃဘေဒကော, ကပ္ပံ နိရယမှိ ပစ္စတီ’’တိ စ အာဒီသု အန္တရကပ္ပေ။
‘‘န ကပ္ပယန္တိ န ပုရက္ခရောန္တိ၊
ဓမ္မာပိ တေသံ န ပဋိစ္ဆိတာသေ။
န ဗြာဟ္မဏော သီလဝတေန နေယျော၊
ပါရင်္ဂတော န စ ပစ္စေတိ တာဒီ’’တိ
(နီတိ၊ဓာ၊၃၂၆။)အာဒီသု တဏှာဒိဋ္ဌီသု။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ နိဒ္ဒေသေ ‘‘ကပ္ပောတိ ဥဒ္ဒါနတော ဒွေ ကပ္ပာ တဏှာကပ္ပော ဒိဋ္ဌိကပ္ပော’’တိ။ ‘‘အနေကေပိ သံဝဋ္ဋကပ္ပေ အနေကေပိ ဝိဝဋ္ဋကပ္ပေ’’တိအာဒီသု အသင်္ချေယျကပ္ပေ။ ‘‘စတ္တာရိမာနိ ဘိက္ခဝေ ကပ္ပဿ အသင်္ချေယျာနီ’’တိအာဒီသု မဟာကပ္ပေ။ ဣစ္စေဝံ –
ဝိတက္ကေ စ ဝိဓာနေ စ၊ ပဋိဘာဂေ တထေဝ စ။
ပညတ္တိယံ တထာ ကာလေ၊ ပရမာယုမှိ စ ဆေဒနေ။
သမန္တဘာဝေ ဝေါဟာရေ၊ အဘိသဒ္ဒဟနေပိ စ။
ဝိနိယောဂေ စ ဝိနယ-ကြိယာယံ လေသကေပိ စ။
ဝိကပ္ပန္တရကပ္ပေသု၊ တဏှာဒိဋ္ဌိသွသင်္ခယေ။
ကပ္ပေ စ ဧဝမာဒီသု၊ ကပ္ပသဒ္ဒေါ ပဝတ္တတိ။
ကပိ ဂတိယံ။ ကမ္ပေတိ, ကမ္ပယတိ, ဂစ္ဆတီတိ အတ္ထော။ ဣမာနိ စလနတ္ထေ ပဝတ္တဟေတုကတ္တုရူပသဒိသာနိ ဘဝန္တိ။ စလနတ္ထေ ဟိ ‘‘ကမ္ပ ကမ္ပနေ’’တိ ဓာတုယာ ‘‘ကမ္ပတီ’’တိ အကမ္မကသုဒ္ဓကတ္တုရူပံ။ ‘‘ကမ္ပေတီ’’တိအာဒီနိ သကမ္မကာနိ ဟေတုကတ္တုရူပါနိ ‘‘ဣဒမ္ပိ ဒုတိယံ သလ္လံ, ကမ္ပေတိ ဟဒယံ မမာ’’တိ အကမ္မကာယ ဓာတုယာ သကမ္မကရူပဒဿနတော။
ခပိ ခန္တိယံ။ ခမ္ပေတိ, ခမ္ပယတိ။
ထူပ သမုဿယေ။ သမုဿယော အာရောဟော ဥဗ္ဗေဓော။ ထူပေတိ, ထူပယတိ။ ထူပေါ, ထူပိကာ။
တပ ခယေ။ တပေတိ, တပယတိ။
ဥပ ပဇ္ဇနေ။ ဥပေတိ, ဥပယတိ။
စပ ကက္ကနေ။ စပေတိ, စပယတိ။
သုပ္ပ မာနေ။ သုပ္ပေတိ, သုပ္ပယတိ။
ဍပ ဍိပ သံဃာတေ။ ဍာပေတိ။ ဍာပယတိ။ ဍေပေတိ, ဍေပယတိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၃၂၇။)ကပ အဝကမ္ပနေ။ ကပေတိ, ကပယတိ။ ကပဏော။ ကပဏောတိ ကရုဏာယိတဗ္ဗော။ အညတ္ထ ပန ‘‘ကပ္ပတီ’’တိ ရူပံ ဝဒန္တိ။
ဂုပ ကုပ ဓူပ ဘာသာယံ။ ဂေါပေတိ, ဂေါပယတိ။ ကောပေတိ, ကောပယတိ။ ဓူပေတိ, ဓူပယတိ။
ကိပ ဒုဗ္ဗလ္လေ။ ကိပေတိ, ကိပယတိ။
ခေပ ပေရဏေ။ ပေရဏံ စုဏ္ဏိကရဏံ, ခေပေတိ, ခေပယတိ။
တပ ပီဏနေ။ တပေတိ, တပယတိ။
အာပု လမ္ဗနေ။ အာပေတိ, အာပယတိ။ အာပေါ။
တပ ဒါဟေ။ တပေတိ, တပယတိ။ တပေါ, တာပေါ။ အာတာပေါ, သန္တာပေါ။ ကာရိတေ – တာပေတိ, တာပယတိ။ တတ္ထ တပေါတိ အကုသလာနံ တာပနဋ္ဌေန တပေါ, သီလံ။
ဩပထပ ထပနေ။ ဩပေတိ, ဩပယတိ။ န တေသံ ကောဋ္ဌေ ဩပေန္တိ။ ထပေတိ, ထပယတိ။ ထပိတော။ ထပယိတွာ ပဋိစ္ဆဒံ ဝဝဋ္ဌပေတိ။ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနံ။
ဧတ္ထ စ ‘‘ဝိ အဝ ထပေတိ, ဝိ အဝ ထပန’’န္တိ ဆေဒေါ။ ဧတ္ထ ပုရိမေ သရလောပေါ ထဿ ဌတ္တံ ဝိသဒိသဘာဝေန ဒွိတ္တဉ္စ။ ပစ္ဆိမေ ပန သရလောပေါ, အဝဿ ဩကာရတ္တံ, ထဿ ဌတ္တံ, ပဿ ဝတ္တံ, ဝဿ ဒွိတ္တံ, ဝကာရဒွယဿ စ ဗကာရဒွယံ ဘဝတိ။ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနန္တိ စ ဗျဝတ္ထာပကစိတ္တဿ နာမံ။ နကာရလောပေ ‘‘ဝေါဋ္ဌဗ္ဗ’’န္တိ အပရမ္ပိ ရူပံ ဘဝတိ။
မာပ မာပနေ။ ပဏ္ဏသာလံ မာပေတိ, မာပယတိ။ ယော ပါဏမတိမာပေတိ, ပဏ္ဏသာလာ သုမာပိတာ။
ယပ ယာပနေ။ ယာပနံ ပဝတ္တနံ။ တေန သော တတ္ထ ယာပေတိ။ ယာပယတိ။ ယာပနာ။
(နီတိ၊ဓာ၊၃၂၈။)တတ္ထ ယာပေတီတိ ဣဒံ ယာဓာတုဿ ပယောဂတ္တေ သတိ ကာရိတပဒံ ဘဝတိ။ တထာ ဟိ ‘‘ဥယျာပေန္တိ နာမာ’’တိ ပါဠိ ဒိဿတိ။
ပကာရန္တဓာတုရူပါနိ။
ဖကာရန္တာဓာတုရူပါနိ အပ္ပသိဒ္ဓါနိ။
ဗကာရန္တဓာတု
သမ္ဗ သမ္ဗန္ဓေ။ သမ္ဗန္ဓော ဒဠှဗန္ဓနံ။ သမ္ဗေတိ, သမ္ဗယတိ။ သမ္ဗလံ။
သဗိ မဏ္ဍလေ။ မဏ္ဍလံ ပရိမဏ္ဍလတာ။ ရူပံ တာဒိသမေဝ။
ကုဗိ အစ္ဆာဒနေ။ ကုမ္ဗေတိ, ကုမ္ဗယတိ။
လုဗိ ဒုဗိ အဒ္ဒနေ။ အဒ္ဒနံ ဟိံသာ။ လုမ္ဗေတိ, လုမ္ဗယတိ။ ဒုမ္ဗေတိ, ဒုမ္ဗယတိ။
ပုဗ္ဗ နိကေတနေ။ နိကေတနံ နိဝါသော။ ပုဗ္ဗေတိ, ပုဗ္ဗယတိ။
ဂဗ္ဗ မာနေ။ မာနော အဟံကာရော။ ဂဗ္ဗေတိ, ဂဗ္ဗယတိ။ ဂဗ္ဗနံ, ဂဗ္ဗိတော။ တတ္ထ ဂဗ္ဗတီတိ န သင်္ကုစတိ။
ဗကာရန္တဓာတုရူပါနိ။
ဘကာရန္တဓာတု
ဘူ ပတ္တိယံ။ ပတ္တိ ပါပနံ။ သကမ္မိကာ ဓာတု။ ဘာဝေတိ, ဘာဝယတိ။ ပဘာဝေတိ, ပဘာဝယတိ။ ဣတ္ထမ္ဘူတော။ စက္ခုဘူတော, ဉာဏဘူတော, ဓမ္မဘူတော, ဗြဟ္မဘူတော။
(နီတိ၊ဓာ၊၃၂၉။)တတ္ထ ဘာဝေတီတိ ပုရိသော ဂစ္ဆန္တံ ပုရိသမနုဂစ္ဆန္တော ပါပုဏာတီတိ အတ္ထော။ ဧသ နယော သေသကြိယာပဒေသုပိ။ ဧတ္ထ စ ‘‘ဘာဝေတီ’’တိအာဒီနိ ယတ္ထ သစေ ‘‘ဘူ သတ္တာယ’’န္တိ ဓာတုယာ ရူပါနိ ဟောန္တိ, တတ္ထ ဟေတုကတ္တုရူပါနိ နာမ ဟောန္တိ။ ‘‘ဘာဝေတိ ကုသလံ ဓမ္မ’’န္တိအာဒီနေတ္ထ နိဒဿနပဒါနိ။ ဘာဝေတီတိ ဟိ ဝဍ္ဎေတီတိ အတ္ထော။ ဣဓ ပန သုဒ္ဓကတ္တုရူပတ္တာ ပါပုဏာတီတိ အတ္ထော။ ဣတ္ထမ္ဘူတောတိ ဣမံ ပကာရံ ဘူတော ပတ္တော။ ‘‘စက္ခုဘူတော’’တိအာဒီနိ ပန ‘‘ဘူ သတ္တာယံ, ဘူ ပတ္တိယ’’န္တိ ဒွိဂဏိကာနံ ဒွိန္နံ ဓာတူနံ ဝသေန အဋ္ဌကထာဋီကာနယနိဿိတံ အတ္ထံ ပကာသယိဿာမ အာဂမိကာနံ ကောသလ္လတ္ထာယ။ တတ္ထ စက္ခုဘူတောတိ ယထာ စက္ခု သတ္တာနံ ဒဿနတ္ထံ ပရိဏေတိ, ဧဝံ လောကဿ ယာထာဝဒဿနသာဓနတော ဒဿနကိစ္စပရိဏာယကဋ္ဌေန စက္ခုဘူတော။ အထ ဝါ စက္ခု ဝိယ ဘူတောတိပိ စက္ခုဘူတော။ ပညာစက္ခုမယတ္တာ ဝါ သယမ္ဘူဉာဏေန ပညာစက္ခုံ ဘူတော ပတ္တောတိ စက္ခုဘူတော။ ဝိဒိတကရဏဋ္ဌေန ဉာဏဘူတော, အသာဓာရဏံ ဝါ ဉာဏံ ဘူတော ပတ္တောတိ ဉာဏဘူတော, အဝိပရီတသဘာဝဋ္ဌေန, ပရိယတ္တိဓမ္မပ္ပဝတ္တနတော ဝါ ဟဒယေန စိန္တေတွာ ဝါစာယ နိစ္ဆာရိတဓမ္မမယောတိ ဓမ္မဘူတော။ ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မေဟိ ဝါ ဥပ္ပန္နတ္တာ လောကဿ စ တဒုပ္ပာဒနတော အနညသာဓာရဏံ ဝါ ဓမ္မံ ဘူတော ပတ္တောတိ ဓမ္မဘူတော။ သေဋ္ဌဋ္ဌေန ဗြဟ္မဘူတော။ အထ ဝါ ဗြဟ္မံ ဝုစ္စတိ မဂ္ဂေါ တေန ဥပ္ပန္နတ္တာ လောကဿ စ တဒုပ္ပာဒနတ္တာ, တဉ္စ သယမ္ဘူဉာဏေန ဘူတော ပတ္တောတိ ဗြဟ္မဘူတော။ ဧဝံ ဒွိန္နံ ဓာတူနံ ဝသေန ဝုတ္တော အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။
(နီတိ၊ဓာ၊၃၃၀။)အပရာနိ စေတ္ထ နိဒဿနပဒါနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ‘‘တာတာ မယံ မဟလ္လကာ သုဒ္ဓါဒနမဟာရာဇပုတ္တံ ဗုဒ္ဓဘူတံ သမ္ဘာဝေယျာမ ဝါ နော ဝါ, တုမှေ တဿ သာသနေ ပဗ္ဗဇေယျာထာ’’တိ စ ‘‘အထ ခေါ ထေရာ ဘိက္ခူ အာယသ္မန္တံ ရေဝတံ သဟဇာတိယံ သမ္ဘာဝိံသူ’’တိ စာတိ။ အညာနိပိ ပနေတ္ထ ‘‘မနုဿဘူတော, ဒေဝဘူတော’’တိအာဒီနိ ယောဇေတဗ္ဗာနိ။ တထာ ဟိ သံသာရမောစကပေတဝတ္ထု အဋ္ဌကထာယံ ‘‘မနုဿဘူတာတိမနုဿေသု ဇာတာ, မနုဿဘာဝံ ဝါ ပတ္တာ’’တိ အတ္ထော သံဝဏ္ဏိတော။
ဘူ အဝကမ္ပနေ။ အယမ္ပိ သကမ္မကော။ ဘာဝေတိ, ဘာဝယတိ။ မနောဘာဝနီယာ ဘိက္ခူ။
ဧတ္ထ စ ဘာဝေတီတိ အနုကမ္ပတိ ပုတ္တံ ဝါ ဘာတရံ ဝါ ယံကိဉ္စိ။ မနောဘာဝနီယာတိ ‘‘ဒီဃာယုကာ ဟောန္တု ဘဒန္တာ အရောဂါ အဗျာပဇ္ဇာ’’တိ ဧဝမာဒိနာ ဘာဝေတဗ္ဗာ အနုကမ္ပိတဗ္ဗာတိ မနောဘာဝနီယာ။ အညတ္ထ ပန မနောဘာဝနီယာတိ မနောဝဍ္ဎနကာတိ အတ္ထော။ ယေသု ဟိ ဒိဋ္ဌေသု မနော ဝဍ္ဎတိ, ‘‘တေ မနောဘာဝနီယာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။
လဘ အာဘဏ္ဍနေ။ လဘေတိ, လဘယတိ။
ဇဘိ နာသနေ။ ဇမ္ဘေတိ, ဇမ္ဘယတိ။
လာဘ ပေသနေ။ လာဘေတိ, လာဘယတိ။ ‘‘လဘ လာဘေတိ ဓာတုဿ ရူပါနိ စေ, ကာရိတရူပါနိ ဘဝန္တိ။
ဒဘီ ဘယေ။ ဤကာရန္တာယံ ဓာတု, တေန သနိဂ္ဂဟီတာဂမာနိ ရူပါနိ န ဘဝန္တိ။ ဒဘေတိ, ဒဘယတိ။
ဒူဘ သန္ထမ္ဘေ။ ဒူဘေတိ, ဒူဘယတိ။
ဝမ္ဘ ဝိဒ္ဓံသနေ။ ဝမ္ဘေတိ, ဝမ္ဘယတိ။ ဝမ္ဘနာ။ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယာ ဘိက္ခူ ဘိက္ခုံ ဝမ္ဘေန္တိ။
ဘကာရန္တဓာတုရူပါနိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၃၃၁။)မကာရန္တဓာတု
အာတေန စမု ဓောဝနေ။ အာပုဗ္ဗော စမုဓာတု ဓောဝနေ ဝတ္တတိ။ အာစမေတိ, အာစမယတိ။ အာစမနကုမ္ဘီ။
ဧတ္ထ ပန ‘‘တတော ဟိ သော အာစမယိတွာ လိစ္ဆဝီ, ထေရဿ ဒတွာ ယုဂါနိ အဋ္ဌာ’’တိ အပ္ပသက္ကာရပေတဝတ္ထုပါဠိပ္ပဒေသော နိဒဿနံ။ တတ္ထ အာစမယိတွာတိ ဟတ္ထပါဒဓောဝနပုဗ္ဗကံ မုခံ ဝိက္ခာလေတွာ။ အယံ ပန ဓာတု ဘူဝါဒိဂဏိကတ္တေ ‘‘စမတီ’’တိ ဘက္ခနတ္ထံ ဂဟေတွာ တိဋ္ဌတိ။
ကမု ဣစ္ဆာကန္တီသု။ ကာမေတိ, ကာမယတိ။ ကာမော, ကန္တိ, နိကန္တိ, ကာမနာ, ကာမယမာနော,ကာမေန္တော, အဘိက္ကန္တံ။ အဘိက္ကန္တဝဏ္ဏာ။
ဧတ္ထ စ ကာမောတိ ရူပါဒိဝိသယံ ကာမေတီတိ ကာမော။ ကာမိယတီတိ ဝါ ကာမော, ကိလေသကာမဝတ္ထုကာမဝသေနေတံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ကိလေသော ဟိ တေဘူမကဝဋ္ဋသင်္ခါတဉ္စ ဝတ္ထု ‘‘ကာမော’’တိ ဝုစ္စတိ။ မာရောပိ ဝါ ဒေဝပုတ္တော ‘‘ကာမော’’တိ ဝုစ္စတိ။ သော ဟိ အစ္စန္တကဏှဓမ္မသမင်္ဂိတာယ ပပဉ္စသမတိက္ကန္တေပိ ဗုဒ္ဓပစ္စေကဗုဒ္ဓဗုဒ္ဓသာဝကေ အတ္တနော ဝသေ ဌပေတုံ ကာမေတီတိ ‘‘ကာမော’’တိ ဝုစ္စတိ။
ဝုတ္တဉ္စေတံ ပေါရာဏကဝိရစနာယံ –
‘‘ဝန္ဒေ ဝန္ဒေဟမဿတ္ထံ၊ ယတ္ထ သန္တဇ္ဇိတော ဇိတော။
ကာမော ကာမောဃတိဏ္ဏေန၊ ဗုဒ္ဓေန ဝသတာ သတာ’’တိ။
ဣမာနိ ပနဿ နာမာနိ –
ကာမော နမုစိ ကဏှော စ၊ ဝသဝတ္တီ ပဇာပတိ။
ပမတ္တဗန္ဓု မဒနော၊ ပါပိမာ ဒမ္မကောပိ စ။
ကန္ဒပ္ပော စ ရတိပတိ၊ မာရော စ ကုသုမာယုဓော။
(နီတိ၊ဓာ၊၃၃၂။)အညေ အညာနိပိ ဝဒန္တိ။ တာနိ သာသနာနုလောမာနိ န ဟောန္တီတိ ဣဓ န ဒဿိတာနိ။ အဋ္ဌကထာသု ပန ‘‘မာရော, နမုစိ, ကဏှော, ပမတ္တဗန္ဓူ’’တိ စတ္တာရိယေဝ နာမာနိ အာဂတာနိ။
ဣဒါနိ အဘိက္ကန္တသဒ္ဒဿ ဘူဝါဒိဂဏေ ‘‘ကမု ပဒဝိက္ခေပေ’’တိ ဝေါဟာရသီသေန ဝုတ္တဿ ကမုဓာတုဿ ဝသေန ဣဓ စ ‘‘ကမု ဣစ္ဆာကန္တီသူ’’တိ ဝုတ္တဿ ကမုဓာတုဿ ဝသေန အတ္ထုဒ္ဓါရံ ကထယာမ။ အဘိက္ကန္တသဒ္ဒေါ ခယသုန္ဒရာဘိရူပအဗ္ဘနုမောဒနေသု ဒိဿတိ။ ‘‘အဘိက္ကန္တာ ဘန္တေ ရတ္တိ, နိက္ခန္တော ပဌမော ယာမော, စိရနိသိန္နော ဘိက္ခုသံဃော’’တိအာဒီသု ခယေ ဒိဿတိ။ ‘‘အယံ ဣမေသံ စတုန္နံ ပုဂ္ဂလာနံ အဘိက္ကန္တတရော စ ပဏီတတရော စာ’’တိအာဒီသု သုန္ဒရေ။
‘‘ကော မေ ဝန္ဒတိ ပါဒါနိ၊ ဣဒ္ဓိယာ ယသသာ ဇလံ။
အဘိက္ကန္တေန ဝဏ္ဏေန၊ သဗ္ဗာ ဩဘာသယံ ဒိသာ’’တိ
အာဒီသု အဘိရူပေ။ ‘‘အဘိက္ကန္တံ ဘန္တေ’’တိအာဒီသု အဗ္ဘနုမောဒနေ။ ဣစ္စေဝံ –
ခယသ္မိံ သုန္ဒရေ စေဝ၊ အထော အဗ္ဘနုမောဒနေ။
အဘိရူပေ အဘိက္ကန္တ-သဒ္ဒေါ ဒိဿတိ သာသနေ။
ထောမ သိလာဃာယံ။ သိလာဃာ ပသံသာ။ ထောမေတိ, ထောမယတိ။ ထောမိတော, ထောမနာ။
ယမ အပရိဝေသနေ။ ယမေတိ, ယမယတိ။ ယမော။
(နီတိ၊ဓာ၊၃၃၃။)သမ ဝိတက္ကေ။ သာမေတိ, သာမယတိ။ သမာ။ နိသာမေတိ, နိသာမယတိ။ နိသာမနံ။ ပဋိသာမေတိ, ပဋိသာမယတိ။ ပဋိသာမနံ။
တတ္ထ သမာတိ သံဝစ္ဆရော, သော ‘‘သမာ’’တိ ဣတ္ထိလိင်္ဂဝသေန ဝုစ္စတိ။ ‘‘ယော ယဇေထ သတံ သမ’’န္တိ ဧတ္ထ ဟိ သမာသဒ္ဒေါ ဣတ္ထိလိင်္ဂေါ, ဥပယောဂဝသေန ပန ‘‘သမ’’န္တိ ဝုတ္တော။
ဣမာနိ သံဝစ္ဆရဿ နာမာနိ ‘‘သံဝစ္ဆရော, ဝစ္ဆရော, သမာ, ဟာယနော, သရဒေါ, ဝဿော’’တိအာဒီနိ ဘဝန္တိ။ နိသာမေတီတိ ဝိတက္ကေတိ ဥပဓာရေတိ။ ဧတ္ထ ဟိ ‘‘ဣင်္ဃ မဒ္ဒိ နိသာမေဟိ, နိဂ္ဃောသော ယာဒိသော ဝနေ’’တိ ပါဠိ နိဒဿနံ။ တတ္ထ နိသာမေဟီတိ ဝိတက္ကေဟိ ဥပဓာရေဟီတိ အတ္ထော။ ပဋိသာမေတီတိ ဘဏ္ဍံ ဂုတ္တဋ္ဌာနေ နိက္ခိပတိ။
သမ အာလောစနေ။ အာလောစနံ ပေက္ခနံ။ သာမေတိ, သာမယတိ။ နိသာမနံ။
ဧတ္ထ ပန နိသာမေတီတိ ပေက္ခတိ ဩလောကေတိ။ တထာ ဟိ ‘‘ဣင်္ဃ မဒ္ဒိ နိသာမေဟိ, စိတ္တံ ရူပံဝ ဒိဿတီ’’တိ ပါဠိ ဒိဿတိ။ တတ္ထ ဟိ နိသာမေဟီတိ ဩလောကေဟီတိ အတ္ထော။ ဓာတူနမတ္ထာတိသယေန ယောဂေါတိ ဝစနတော ပန ဥပသဂ္ဂယောဂတော ဝါ သဝနေပိ အယံ ဝတ္တတိ။ တထာ ဟိ ‘‘တတော ကဏှာဇိနာယာပိ, နိသာမေဟိ ရထေသဘာ’’တိအာဒိကာ ပါဠိယော ဒိဿန္တိ။ တတ္ထ နိသာမေဟီတိ သုဏောဟီတိ အတ္ထော။
အမ ရောဂေ။ အမေတိ, အမယတိ။ အန္ဓော။ ဗိလင်္ကပါဒေါ အန္ဓနခေါ။
တတ္ထ အန္ဓောတိ နဋ္ဌနယနော ဝုစ္စတိ။ အန္ဓနခေါတိ ပူတိနခေါ။ ဥဘယထာပိ သရောဂတ္တံ သူစိတံ။
(နီတိ၊ဓာ၊၃၃၄။)ဂေါမ ဥပလေပနေ။ ဂေါမေတိ, ဂေါမယတိ။
သာမ သွာန္တနေ အာမန္တနေ။ သွာန္တနံ သာမပ္ပယောဂေါ။ အာမန္တနံ အဝှာယနံ ပက္ကောသနံ။ သာမေတိ, သာမယတိ။
သင်္ဂါမ ယုဒ္ဓေ။ သင်္ဂါမေတိ, သင်္ဂါမယတိ။ ဒွေ ရာဇာနော သင်္ဂါမေသုံ။ သင်္ဂါမော။ အာတော ဂမု ဤသမဓိဝါသနေ။ အာဂမေတိ, အာဂမယတိ, ကာမာဝစရဓမ္မေ နိဿာယ ရူပါရူပဓမ္မော သမုဒါဂမေတိ, သမုဒါဂမယတိ။ ဥပါသကော ဓမ္မသဝနန္တရာယံ အနိစ္ဆန္တော ‘‘အာဂမေထ အာဂမေထာ’’တိ အာဟ။ သမုဒါဂမနံ, အာဂမနံ။ အာဂမေန္တော, အာဂမယမာနော။
တတြ အာဂမေတီတိ ဤသကံ အဓိဝါသေတိ။ သမုဒါဂမေတီတိ သမ္ပဝတ္တတိ။ ဘူဝါဒိဂဏေ ‘‘ဂမယတီ’’တိ ဟေတုကတ္တုဝသေန ဝုတ္တံ, ဣဓ ပန ဥပသဂ္ဂနိပါတပုဗ္ဗကာနိ ကတွာ ‘‘အာဂမေတီ’’တိအာဒီနိ သုဒ္ဓကတ္တုဝသေန ဝုတ္တာနီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။
မကာရန္တဓာတုရူပါနိ။
ဣတိ စု ရာဒိဂဏေ ပဝဂ္ဂန္တဓာတုရူပါနိ
သမတ္တာနိ။
ယကာရန္တဓာတု
ယု ဇိဂုစ္ဆာယံ။ ယာဝေတိ, ယာဝယတိ။ ယဝေါ။
ဗျယ ခယေ။ ဗျယေတိ, ဗျယယတိ။ အဗျယီဘာဝေါ။
ဗျယ စိတ္တသမုဿဂ္ဂေ။ တာဒိသံယေဝ ရူပံ။
ယကာရန္တဓာတုရူပါနိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၃၃၅။)ပရ ဂတိယံ။ ပရေတိ, ပရယတိ။ ဧတ္ထ စ ‘‘ဣတိ ခေါ အာနန္ဒ ကုသလာနိ သီလာနိ အနုပုဗ္ဗေန အဂ္ဂါယ ပရေန္တီ’’တိ ပါဠိ နိဒဿနံ။ တတ္ထ အဂ္ဂါယ ပရေန္တီတိ အရဟတ္တတ္ထာယ ဂစ္ဆန္တိ။
ဂရ ဥဂ္ဂမေ။ ဂရေတိ, ဂရယတိ။ ဂရု။
စရ အသံသယေ။ စရေတိ, စရယတိ။
ပူရိ အပ္ပာယနေ။ ပူရေတိ, ပူရယတိ။
ဝရ ဣစ္ဆာယံ။ ဝရေတိ, ဝရယတိ။ ဝရော, ဝရံ, ဝရန္တော။ ဧတေ ဝရာနံ စတုရော ဝရေမိ။ ဧတံ သက္က ဝရံ ဝရေ။
တတ္ထ ဝရောတိ ဝရိယတေ ဝရိတဗ္ဗောတိ ဝရော။ ဝရန္တိ ဝရေတီတိ ဝရံ, ဣစ္ဆန္တော ပတ္ထေန္တောတိ အတ္ထော။
‘‘မဟာမဟာရဟံ သကျ-မုနိ နီဝရဏာ ရဏာ။
မုတ္တံ မုတ္တံ သုဒဿနံ၊ ဝန္ဒေ ဗောဓိဝရံ ဝရ’’န္တိ
ပုရာဏကဝိရစနာယံ ‘‘ဝရ’’န္တိ ပဒဿ ဝိယ။ ဧဝံ ဝရေတီတိ ဝရန္တော။ ဝရေတိ ဝရေမိ ဣစ္ဆာမိ ယာစာမိ။ ကာရိတေ ‘‘ပဝါရေတီ’’တိ ရူပံ, ဣစ္ဆာပေတီတိ အတ္ထော။ နိသေဓနတ္ထေ ပနိဒံ ကာရိတံ န ဟောတိ။
သရ အက္ခေပေ။ သရေတိ, သရယတိ။ သရော။ သရောတိ သဒ္ဒေါ။
သာရ ဒုဗ္ဗလျေ။ သာရေတိ, သာရယတိ။ ဒုဗ္ဗလော ဘဝတီတိ အတ္ထော။
ကုမာရ ကီဠာယံ။ ကုမာရေတိ, ကုမာရယတိ။ ကုမာရော, ကုမာရကော။ ကုမာရီ, ကုမာရိကာ။
(နီတိ၊ဓာ၊၃၃၆။)ဧတ္ထ ကုမာရယတိ တတ္ထ တတ္ထ ကီဠတီတိ ကုမာရော။ သော ဧဝ အတိဒဟရတ္တာ ကုမာရကော။ ဧသ နယော ဣတရတြာပိ။
သူရ ဝီရ ဝိက္ကန္တိယံ။ ဝိက္ကန္တိ ဝိက္ကမနံ။ သူရေတိ, သူရယတိ။ ဝီရေတိ, ဝီရယတိ။ သူရော, ဝီရော။ သာသနိကေဟိ ပန သဒ္ဓမ္မဝိဒူဟိ ဧဝံ ဓာတုသဘာဝါနမ္ပိ သူရဝီရသဒ္ဒါနံ နိဗ္ဗစနံ န ဒဿိတံ, ကေဝလံ ပန တတ္ထ တတ္ထ ‘‘သူရောတိ ဝိသိဋ္ဌဥရော’’တိ စ ‘‘မဟာဝီရောတိ မဟာဝိက္ကန္တော’’တိ စ ‘‘ဝီရောတိ ဝီရိယဝါ’’တိ စ အတ္ထဝိဝရဏမတ္တမေဝ ဒဿိတံ။
ပါရ တီရ ကမ္မသမ္ပတ္တိယံ။ ကမ္မသမ္ပတ္တိ နာမ ကမ္မဿ ပရိသမာပနံ နိဋ္ဌာပနံ။ ပါရေတိ, ပါရယတိ။ တီရေတိ, တီရယတိ။ ပါရံ။ တီရံ။ ဝိက္ကမာမိ န ပါရေမိ, ဘူမိံ သုမ္ဘာမိ ဝေဂသာ။ တံ ကိစ္စံ တီရေတွာ ဂတော။ သန္တီရဏံ, တီရဏပရိညာတိ စ အာဒီနိ ဧတ္ထ ဒဿေတဗ္ဗာနိ။
တတ္ထ န ပါရေမီတိ ဆိန္ဒိတုံ န သက္ကောမီတိ အတ္ထော။
ဤရ ခေပနေ။ ဤရေတိ, ဤရယတိ။
ဇရ ဝယောဟာနိမှိ။ ဇရေတိ, ဇရယတိ။ ဇရာ။ ပါဠိယံ ပန ‘‘ဇီရတီ’’တိ ပါဌော။
ဝရ အာဝရဏေ။ ဝါရေတိ, ဝါရယတိ။ နိဝါရေတိ, နိဝါရယတိ။ နိဝါရေတာ။ ပရိဝါရေတိ, ပရိဝါရယတိ။ ပရိဝါရော။ ပဝါရေတိ, ပဝါရယတိ။ ပဝါရဏံ။ ပဝါရဏန္တိ နိသေဓနံ ဝါ ကာမျဒါနံ ဝါ။
ဓရ ဓာရဏေ။ ဓာရေတိ, ဓာရယတိ။ အာဓာရော, အာဓာရကော, ဓမ္မော ဣစ္စာဒီနိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၃၃၇။)တတ္ထ ဓမ္မောတိ အနေကဝိဓေသု ဓမ္မေသု လောကုတ္တရော ဥပ္ပာဒိတော သစ္ဆိကတော စ စတူသု အပါယေသု သံသာရေ ဝါ သတ္တေ အပတမာနေ ဓာရေတီတိ ဓမ္မော။ အထ ဝါ သောတာပန္နာဒီဟိ အရိယေဟိ ဓာရိယတိ, နု ပုထုဇ္ဇနေဟီတိပိ ဓမ္မော။ စတုဘူမိကော ပန သကလက္ခဏံ ဓာရေတီတိ ဓမ္မော။ ကက္ခဠတ္တာဒိနာ ဖုသနာဒိနာ သန္တိအာဒိနာ သကသကဘာဝေန ပဏ္ဍိတေဟိ ဓာရိယတိ သလ္လက္ခိယတီတိပိ ဓမ္မော။ တေပိဋကော ပန ပါဠိဓမ္မော သကတ္ထပရတ္ထာဒိဘေဧ အတ္ထေ ဓာရေတီတိ ဓမ္မော။ ကေစိ တု ဝိဒူ ‘‘ပါပကေ အကုသလေ ဓမ္မေ ဓုနာတိ ကမ္ပေတိ ဝိဒ္ဓံသေတီတိ ဓမ္မော’’တိ ဓူဓာတုဝသေနပိ နိဗ္ဗစနံ ဝဒန္တိ, တံ မဂ္ဂဓမ္မေ အတီဝ ယုဇ္ဇတိ, ဖလနိဗ္ဗာနပရိယတ္တိဓမ္မေသု ပန ပရိယာယေန ယုဇ္ဇတိ။
ဓမ္မသဒ္ဒေါ ပရိယတ္တိဟေတုဂုဏနိဿတ္တနိဇ္ဇီဝတာဒီသု ဒိဿတိ။ အယဉှိ ‘‘ဓမ္မံ ပရိယာပုဏာတိ သုတ္တံ ဂေယျ’’န္တိအာဒီသု ပရိယတ္တိယံ ဒိဿတိ။ ‘‘ဟေတုမှိ ဉာဏံ ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒါ’’တိအာဒီသု ဟေတုမှိ။
‘‘န ဟိ ဓမ္မော အဓမ္မော စ၊ ဥဘော သမဝိပါကိနော။
အဓမ္မော နိရယံ နေတိ၊ ဓမ္မော ပါပေတိ သုဂ္ဂတိ’’န္တိ
အာဒီသု ဂုဏေ။ ‘‘တသ္မိံ ခေါ ပန သမယေ ဓမ္မာ ဟောန္တိ။ ဓမ္မေသု ဓမ္မာနုပဿီ ဝိဟရတီ’’တိအာဒီသု နိဿတ္တနိဇ္ဇီဝတာယံ။
အထ ဝါ ဓမ္မသဒ္ဒေါ သဘာဝပညာပုညပညတ္တိအာပတ္တိပရိယတ္တိနိဿတ္တနိဇ္ဇီဝတာဝိကာရဂုဏပစ္စ- ယပစ္စယုပ္ပန္နာဒီသု ဒိဿတိ။ အယဉှိ ‘‘ကုသလာ ဓမ္မာ အကုသလာ ဓမ္မာ အဗျာကတာ ဓမ္မာ’’တိအာဒီသု သဘာဝေ ဒိဿတိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၃၃၈။)ယဿေတေ စတုရော ဓမ္မာ၊ သဒ္ဓဿ ဃရမေသိနော။
သစ္စံ ဓမ္မော ဓိတိ စာဂေါ၊ သ ဝေ ပေစ္စ န သောစတီ’’တိ
အာဒီသု ပညာယံ။
‘‘န ဟိ ဓမ္မော အဓမ္မော စ၊ ဥဘော သမဝိပါကိနော။
အဓမ္မော နိရယံ နေတိ၊ ဓမ္မော ပါပေတိ သုဂ္ဂတိ’’န္တိအာဒီသု
ပုညေ။ ‘‘ပညတ္တိဓမ္မာ, နိရုတ္တိဓမ္မာ, အဓိဝစနာဓမ္မာ’’တိအာဒီသု ပညတ္တိယံ။ ‘‘ပါရာဇိကာ ဓမ္မာ, သံဃာဒိသေသာ ဓမ္မာ’’တိအာဒီသု အာပတ္တိယံ။ ‘‘ဣဓ ဘိက္ခု ဓမ္မံ ဇာနာတိ သုတ္တံ ဂေယျံ ဝေယျာကရဏ’’န္တိအာဒီသု ပရိယတ္တိယံ။ ‘‘တသ္မိံ ခေါ ပန သမယေ ဓမ္မာ ဟောန္တိ။ ဓမ္မေသု ဓမ္မာနုပဿီ ဝိဟရတီ’’တိအာဒီသု နိဿတ္တနိဇ္ဇီဝတာယံ။ ‘‘ဇာတိဓမ္မာ ဇရာဓမ္မာ မရဏဓမ္မာ’’တိအာဒီသု ဝိကာရေ။ ‘‘ဆန္နံ ဗုဒ္ဓဓမ္မာန’’န္တိအာဒီသု ဂုဏေ။ ‘‘ဟေတုမှိ ဉာဏံ ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒါ’’တိအာဒီသု ပစ္စယေ။ ‘‘ဌိတာဝသာ ဓာတု ဓမ္မဋ္ဌိတတာ ဓမ္မနိယာမတာ’’တိအာဒီသု ပစ္စယုပ္ပန္နေ။
(နီတိ၊ဓာ၊၃၃၉။)အထ ဝါ ဓမ္မသဒ္ဒေါ ပရိယတ္တိသစ္စသမာဓိပညာပကတိပုညာပတ္တိဉေယျာဒီသု ဗဟူသု အတ္ထေသု ဒိဋ္ဌပ္ပယောဂေါ။ တထာ ဟိ ‘‘ဣဓ ဘိက္ခု ဓမ္မံ ပရိယာပုဏာတီ’’တိအာဒီသု ပရိယတ္တိယံ ဒိဿတိ။ ‘‘ဒိဋ္ဌဓမ္မော ပတ္တဓမ္မော’’တိအာဒီသု သစ္စေ။ ‘‘ဧဝံဓမ္မာ တေ ဘဂဝန္တော အဟေသု’’န္တိအာဒီသု သမာဓိမှိ။ ‘‘သစ္စံ ဓမ္မော ဓိတိ စာဂေါ’’တိ ဧဝမာဒီသု ပညာယံ။ ‘‘ဇာတိဓမ္မာနံ ဘိက္ခဝေ သတ္တာန’’န္တိ ဧဝမာဒီသု ပကတိယံ။ ‘‘ဓမ္မော ဟဝေ ရက္ခတိ ဓမ္မစာရိ’’န္တိ ဧဝမာဒီသု ပုညေ။ ‘‘စတ္တာရော ပါရာဇိကာ ဓမ္မာ’’တိအာဒီသု အာပတ္တိယံ။ ‘‘ကုသလာ ဓမ္မာ’’တိအာဒီသု ဉေယျေ။ ဧဝံ ဓမ္မသဒ္ဒပ္ပဝတ္တိဝိသယာ ဝိဝိဓာ အဋ္ဌကထာစရိယေဟိ ဒဿိတာ, တတ္ထ တတ္ထ ပန အာဒိသဒ္ဒေန ယုတ္တိဝိသယာဒယော စ အတ္ထာ ဂဟေတဗ္ဗာ။ တထာ ဟိ ဓမ္မသဒ္ဒေါ –
‘‘နေသ ဓမ္မော မဟာရာဇ၊ ယံ တွံ ဂစ္ဆေယျ ဧကကော။
အဟမ္ပိ တေန ဂစ္ဆာမိ၊ ယေန ဂစ္ဆသိ ခတ္တိယာ’’တိ
အာဒီသု ယုတ္တိယံ ဝတ္တတိ။ ‘‘မနဉ္စ ပဋိစ္စ ဓမ္မေ စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ မနောဝိညာဏ’’န္တိအာဒီသု ဝိသယေ။ ‘‘သတဉ္စ ဓမ္မော န ဇရံ ဥပေတီ’’တိ ဧတ္ထ နိဗ္ဗာနေ ဝတ္တတိ။ တတြ ယာ နိဿတ္တတာ, သာ ဧဝ နိဇ္ဇီဝတာ။ ယော စ ဟေတု, သော ဧဝ ပစ္စယော။
ဣစ္စေဝံ –
ပရိယတ္တိပစ္စယေသု၊ ဂုဏေ နိဿတ္တတာယ စ။
သဘာဝေ စေဝ ပညာယံ၊ ပုညေ ပညတ္တိယမ္ပိ စ။
အာပတ္တိယံ ဝိကာရေ စ၊ ပစ္စယုပ္ပန္နကေပိ စ။
သစ္စသမာဓိပကတိ-ဉေယျေသု ယုတ္တိယမ္ပိ စ။
ဝိသယေ စေဝ နိဗ္ဗာနေ၊ ဓမ္မသဒ္ဒေါ ပဝတ္တတိ။
ကေစိ ပန ဓမ္မသဒ္ဒဿ ပဝတ္တိဝိသယာနံ ဒသဓာဝ ပရိစ္ဆေဒံ ဝဒန္တိ။
ဉေယျမဂ္ဂေ စ နိဗ္ဗာနေ၊ သဘာဝေ အထ ဇာတိယံ။
မနေ ဝိသယပုညေသု၊ ဘာဝေ ပါဝစနေပိ စ။
ဣမေသု ဒသသွတ္ထေသု၊ ဓမ္မသဒ္ဒေါ ပဝတ္တတိ။
တတြ အတ္ထုဒ္ဓါရောတိ သမာနသဒ္ဒဝစနီယာနံ အတ္ထာနံ ဥဒ္ဓရဏံ အတ္ထုဒ္ဓါရော။
ရကာရန္တဓာတုရူပါနိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၃၄၀။)လကာရန္တဓာတု
ပါလ ရက္ခဏေ။ ‘‘ရက္ခဏံ, တာဏံ, ဂေါပနံ, အဝနံ, ပါလနံ, ရက္ခာ, ရက္ခဏာ, ဂုတ္တိ’’ ဣစ္စေတေ ပရိယာယာ။ ပါလေတိ, ပါလယတိ။ ပါလကော, ဗုဒ္ဓပါလော။ အမ္ဗပါလီ ဂဏိကာ။ သမော ဘဝတု ပါလိနာ။ ပါလိတော, ပါလနံ, ပါဠိ။
ဧတ္ထ ပါဠီတိ အတ္ထံ ပါလေတီတိ ပါဠိ, လဿ ဠတ္တံ။ အထ ဝါ အန္တောဒကံ ရက္ခဏဋ္ဌေန မဟတော တဠာကဿ ထိရာ မဟတီတိ ပါဠိ ဝိယာတိ ပါဠိ, ပရိယတ္တိဓမ္မော။ အပရော နယော ပကဋ္ဌာနံ ဥက္ကဋ္ဌာနံ သီလာဒိအတ္ထာနံ ဗောဓနတော သဘာဝနိရုတ္တိဘာဝတော ဗုဒ္ဓါဒီဟိ ဘာသိတတ္တာ စ ပကဋ္ဌာနံ ဝစနပ္ပဗန္ဓာနံ အာဠီတိ ပါဠိ။
ပါဠိသဒ္ဒေါ ပါဠိဓမ္မေ၊ တဠာကပါဠိယမ္ပိ စ။
ဒိဿတေ ပန္တိယဉ္စေဝ၊ ဣတိ ဉေယျံ ဝိဇာနတာ။
အယဉှိ ‘‘ပါဠိယာ အတ္ထမုပပရိက္ခန္တီ’’တိအာဒီသု ပရိယတ္တိဓမ္မသင်္ခါတေ ပါဠိဓမ္မေ ဒိဿတိ။ ‘‘မဟတော တဠာကဿ ပါဠီ’’တိအာဒီသု တဠာကပါဠိယံ။ ‘‘ပါဠိယာ နိသီဒိံသူ’’တိအာဒီသု ပန္တိယံ, ပဋိပါဋိယာ နိသီဒိံသူတိ အတ္ထော။ ဣမသ္မိံ ပနတ္ထေ ဓာတုယာ ကိစ္စံ နတ္ထိ။ ပါဋိပဒိကော ဟိ ပန္တိဝါစကော ပါဠိသဒ္ဒေါ။
တိလ သိနေဟနေ။ တေလေတိ, တေလယတိ။ တေလံ, တိလော, တိလံ။
(နီတိ၊ဓာ၊၃၄၁။)တတ္ထ တိလောတိ တိလဂစ္ဆော။ တိလန္တိ တပ္ဖလံ။ တတော ပန နိက္ခန္တော သိနေဟော တေလံ။ သော ဟိ ‘‘တိလာနံ ဣဒန္တိ တေလ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ယဒိ ဧဝံ ‘‘သာသပတေလ’’န္တိအာဒိဝစနံ န ယုဇ္ဇေယျာတိ? နော န ယုဇ္ဇတိ, ‘‘တိလသိနေဟနေ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တာယ တိလဓာတုယာ သာမညတော ယဿ ကဿစိ သိနေဟဿ ဝစနတော။ တေန ‘‘သာသပတေလံ, မဓုကတေလ’’န္တိအာဒယော သာသနေ ပယောဂါ ဒိဿန္တိ။ မယံ ပန တိလဓာတုဝသေန နိပ္ဖန္နာနံ တိလဂစ္ဆတပ္ဖလဝါစကာနံ ‘‘တိလော, တိလ’’န္တိ သဒ္ဒရူပါနံ ပကာသနမုခေန ‘‘တိလာနံ ဣဒန္တိ တေလ’’န္တိ ဝဒါမ, န ပန တေန ဝစနေန သာသပါဒီနံ သိနေဟဿ အတေလတ္တံ ဝဒါမ။ အထ ကိဉ္စရဟီတိ စေ? တဒ္ဓိတဝိဓာနေ ဝိညုနံ ကောသလ္လတ္ထံ တိလသဒ္ဒံ ပဋိစ္စ ‘‘တိလာနံ ဣဒန္တိ တေလ’’န္တိ ဝဒါမ။ သိနေဟသင်္ခါတဿ သာသပါဒီနံ တေလဿ ဝစနံ န ဇဟာမ, တသ္မာ ဥဒါဟရဏပ္ပကာသနေ ‘‘တိလော, တိလံ, တေလ’’န္တိ အဝတွာ ‘‘တေလံ, တိလော, တိလ’’န္တိ အမှေဟိ ဝုတ္တံ။ ဣဒဉှိ ဝစနံ တေလဿ သာမညတော သိနေဟေ ပဝတ္တိံ ဒီပေတိ။ တေနေဝ စ သာသနေ ‘‘တိလတေလံ, သာသပတေလ’’န္တိအာဒိနာ ဝိသေသဝစနမ္ပိ ဒိဿတီတိ နိဋ္ဌမေတ္ထာဝဂန္တဗ္ဗံ။ အပိစ တေလသဒ္ဒေါ ယေဘုယျေန တိလတေလေ ဝတ္တတိ, ယထာ မိဂသဒ္ဒေါ ဟရိဏမိဂေတိပိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။
ဇလ အပဝါရဏေ။ ဇာလေတိ, ဇာလယတိ။ ဇာလံ, ဇာလာ။ ဇာလန္တိ မစ္ဆဇာလံ။ ဇာလာတိ အဂ္ဂိဇာလာ။
ခလ သောစေယျေ။ သောစေယျံ သုစိဘာဝေါ။ ခါလေတိ, ခါလယတိ။ ပက္ခာလေတိ, ပက္ခာလယတိ။
တလ ပတိဋ္ဌာယံ။ တာလေတိ, တာလယတိ။ တာလော, တလံ။
ဧတ္ထ တာလောတိ တိဏရာဇရုက္ခော။ တလန္တိ ပါဏိတလဘူမိတလာဒိ။ တဉှိ တာလယတိ ပတိဋ္ဌာတိ ဧတ္ထ ဝတ္ထုဇာတန္တိ တလံ။
တုလ ဥမ္မာနေ။ တောလေတိ, တောလယတိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၃၄၂။)ဒုလ ဥက္ခေပေ။ ဥက္ခေပေါ ဥဒ္ဓံ ခိပနံ။ ဒေါလေတိ, ဒေါလယတိ။ ဒေါလာ။
ဧတ္ထ စ ဒေါလိယတိ ဥက္ခိပိယတိ ယတ္ထ နိပန္နော ဒါရကော, ယထာနိပန္နကော ဝါတိ ဒေါလာ။
ဝုလ နိမ္မဇ္ဇနေ။ ဝေါလေတိ, ဝေါယလတိ။
မီလ နိမီလနေ။ မီလေတိ, မီလယတိ။ မီလနံ, ဥမ္မီလနံ, နိမီလနံ။
မူလ ရောဟနေ။ မူလေတိ, မူလယတိ။ မူလံ။ ဧသာ ဟိ ယဒါ ပတိဋ္ဌာယံ ဝတ္တတိ, တဒါ ဘူဝါဒိဂဏိကာ, ‘‘မူလတီ’’တိ စဿာ ရူပံ။
တတ္ထ မူလန္တိ မူလယတိ ရူဟတိ ရုက္ခာဒိ ဧတေနာတိ မူလံ။ အထ ဝါ မူလယတိ ဆိန္နောပိ ကောစိ ဧတေန အစ္ဆိန္နေန ပုနဒေဝ ရူဟတီတိ မူလံ။ ဝုတ္တဉှိ –
‘‘ယထာပိ မူလေ အနုပဒ္ဒဝေ ဒဠှေ၊
ဆိန္နောပိ ရုက္ခော ပုနဒေဝ ရူဟတိ။
ဧဝမ္ပိ တဏှာနုသယေ အနူဟတေ၊
နိဗ္ဗတ္တတိ ဒုက္ခမိဒံ ပုနပ္ပုန’’န္တိ။
မူလသဒ္ဒဿ အတ္ထုဒ္ဓါရော ဟေဋ္ဌာ ဘူဝါဒိဂဏေ ဝုတ္တော။
ကလ ပိလ ခေပေ။ ကာလေတိ, ကာလယတိ။ ကာလော။ ပိလေတိ, ပိလယတိ။
ဧတ္ထ ကာလောတိ သမယောပိ မစ္စုပိ။ တတြ သမယော တေသံ တေသံ သတ္တာနံ အာယုံ ကာလယတိ ခေပေတိ ဒိဝသေ ဒိဝသေ အပ္ပံ အပ္ပံ ကရောတီတိ ကာလောတိ ဝုစ္စတိ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –
‘‘ကာလော ဃသတိ ဘူတာနိ၊ သဗ္ဗာနေဝ သဟတ္တနာ။
ယော စ ကာလဃသော ဘူတော၊ သဘူတပစနိံပစီ’’တိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၃၄၃။)မစ္စု ပန ကာလယတိ တေသံ တေသံ သတ္တာနံ ဇီဝိတံ ခေပေတိ သမုစ္ဆေဒဝသေန နာသေတီတိ ကာလောတိ ဝုစ္စတိ။ တေနာဟု အဋ္ဌကထာစရိယာ ‘‘ကာလောတိ မစ္စု။ ကာလယတိ သတ္တာနံ ဇီဝိတံ နာသေတီတိ ကာလော။ ကာလေန မစ္စုနာ ကတော နာသိတောတိ ကာလကတော’’တိ။ ‘‘မရဏံ ဟိန္ဒံ မစ္စု မဋ္ဋု စုတိ ကာလော အန္တကော နိက္ခေပေါ’’တိ မရဏဿာဘိဓာနာနိ။
သုလ္လ သဇ္ဇနေ။ သုလ္လေတိ, သုလ္လယတိ။
ဣလ ပေရဏေ။ ဣလေတိ, ဣလယတိ။
ဝလ ဘရဏေ။ ဝါလေတိ, ဝါလယတိ။ ဝါလော။
လလ ဣစ္ဆာယံ။ လလေတိ, လလယတိ။
ဒလ ဝိဒါရဏေ။ ဒါလေတိ, ဒါလယတိ, ပဒါလေတိ, ပဒါလယတိ။ ကုဒါလော။
ကလ ဂတိသင်္ချာနေသု။ ကာလေတိ, ကာလယတိ။ ကာလော, ကလာ။ ကလာတိ အဝယဝေါ။ သာ ဟိ ကာလယိတဗ္ဗာ သင်္ခါယိတဗ္ဗာတိ ကလာ။
သီလ ဥပဓာရဏေ။ ဥပဓာရဏံ ဘုသော ဓာရဏံ, ပတိဋ္ဌာဝသေန အာဓာရဘာဝေါ။ သီလေတိ, သီလယတိ။ သီလံ, သီလနံ။
(နီတိ၊ဓာ၊၃၄၄။)ဧတ္ထ သီလန္တိ သီလေတိ ဥပဓာရေတိ တံသမင်္ဂီပုဂ္ဂလံ အပါယေသု ဥပ္ပတ္တိနိဝါရဏဝသေန ဘုသော ဓာရေတီတိ သီလံ။ အထ ဝါသီလိယတိ ဥပစာရိယတိ သပ္ပုရိသေဟိ ဟဒယမံသန္တရံ ဥပနေတွာ ဓာရိယတီတိ သီလံ။ သီလနန္တိ ဘူဝါဒိဂဏေ အဝိပ္ပကိဏ္ဏတာသင်္ခါတံ သမာဓာနံ ဝုစ္စတိ။ တတ္ထ ‘‘သီလတီ’’တိ ရူပံ, ဣဓ ပန အာဓာရဘာဝသင်္ခါတံ ဥပဓာရဏံ ဝုစ္စတိ။ ဧတ္ထ စ ‘‘သီလေတိ, သီလယတီ’’တိ ရူပါနိ။ အဋ္ဌကထာသု ဟိ ‘‘ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ပတိဋ္ဌာဝသေန အာဓာရဘာဝေါ ဥပဓာရဏ’’န္တိ ဝုတ္တော။
ဝေလ ကာလောပဒေသေ။ ဝေလေတိ, ဝေလယတိ။ ဝေလာ။ ကေစိ ‘‘ဝေလ ဣတိ ဓာတုသဒ္ဒေါ န ဟောတီ’’တိ ဝဒန္တိ, တံ န ဂဟေတဗ္ဗံ, ပေါရာဏေဟိ သဒ္ဒသတ္ထဝိဒူဟိ ‘‘ဝေလယတီ’’တိ ရူပဿ ဒဿိတတ္တာ။
ပလ မူလ လဝနပဝနေသု။ လဝနံ ဆေဒနံ, ပဝနံ သောဓနံ။ ပါလေတိ, ပါလယတိ။ ပလံ။ ပလံ နာမ မာနဝိသေသော။ လောကဿ ဝိမတိံ ပါလေတိ လုနာတိ သောဓေတိ စာတိ ပလံ။ မူလေတိ, မူလယတိ။ သဒ္ဒသတ္ထဝိဒူ ပန ‘‘မူလယတိ ကေဒါရံ, မူလယတိ ဓည’’န္တိ ပယောဂံ ဝဒန္တိ။
ထူလ ပရိဗြူဟနေ။ ပရိဗြူဟနံ ဝဍ္ဎနံ။ ထူလေတိ, ထူလယတိ။ ထူလော ပုရိသော။ ထူလာ ဇဝေန ဟာယန္တိ။
ပလ ဂတိယံ။ ပလေတိ, ပလယတိ။ အတ္ထံ ပလေတိ န ဥပေတိ သင်္ခံ။ ပလေတိ ရသမာဒါယ။ ယထာ သုတ္တဂုဠံ ယတ္တကေဟိ သုတ္တေဟိ ဝေဌိတံ, တတ္တကေဟိ ဧဝ ပလယတိ။
စိင်္ဂုလ ပရိဗ္ဘမနေ။ စိင်္ဂုလေတိ, စိင်္ဂုလယတိ။ စိင်္ဂုလယိတွာ။ အတြာယံ ပါဠိ ‘‘ယာဝတိကာ အဘိသင်္ခါရဿ ဂတိ, တာဝတိကံ ဂန္တွာ စိင်္ဂုလယိတွာ ဘူမိယံ ပပတီ’’တိ။ တတ္ထ စိင်္ဂုလယိတွာတိ ပရိဗ္ဘမိတွာ။
လကာရန္တဓာတုရူပါနိ။
ဝကာရန္တဓာတု
ဒိဝု ပရိကူဇနေ။ ပရိကူဇနံ ဂဇ္ဇနံ။ ဒေဝေတိ, ဒေဝယတိ။ ဒေဝေါ စ ပရိဒေဝိတွာ။ ဒေဝေါတိ မေဃော။
(နီတိ၊ဓာ၊၃၄၅။)ဒိဝု အဒ္ဒနေ။ အဒ္ဒနံ ဂန္ဓပိသနန္တိ ဝဒန္တိ။ ဒေဝေတိ, ဒေဝယတိ။
စိဝ ဘာသာယံ။ စိဝေတိ, စိဝယတိ။
ဝကာရန္တဓာတုရူပါနိ။
သကာရန္တဓာတု
ပုသ ပေါသနေ။ ပေါသေတိ, ပေါသယတိ။ ဣမာနိ ရူပါနိ ကိဉ္စာပိ ဘူဝါဒိဂဏိကံ ‘‘ပေါသေတီ’’တိ ရူပံ ပဋိစ္စ ဟေတုကတ္တုရူပါနိ ဝိယ ဒိဿန္တိ, တထာပိ ‘‘အညေပိ ဒေဝေါ ပေါသေတီ’’တိအာဒိကဿ စုရာဒိဂဏိကရူပဿ ဒဿနတော သုဒ္ဓကတ္တုဝသေန ဝုတ္တာနီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဥဘိန္နံ ပန ကာရိတဋ္ဌာနေ ‘‘ပေါသာပေတိ, ပေါသာပယတီ’’တိ ဟေတုကတ္တုရူပါနိ ဣစ္ဆိတဗ္ဗာနိ။
ပေသ ပဋိဟရဏေ။ ပေသေတိ, ပေသယတိ။
ပိသ ဗလပါဏနေသု။ ပိသေတိ, ပိသယတိ။
ပသိ နာသနေ။ ပံသေတိ, ပံသယတိ။
ဇသိ ရက္ခဏေ။ ဇံသေတိ, ဇံသယတိ။
သိလေသ သိလေသနေ။ သိလေသေတိ, သိလေသယတိ။ သိလေသော။
လူသ ဟိံသာယံ။ လူသေတိ, လူသယတိ။
ပုန္သ အဘိမဒ္ဒနေ။ နကာရော နိဂ္ဂဟီတတ္ထံ။ ပုံသေတိ, ပုံသယတိ။ နပုံသကော။ ဓာတုနကာရဿ လောပေ ‘‘ပေါသော’’ ဣစ္စပိ ရူပံ။
(နီတိ၊ဓာ၊၃၄၆။)တတ္ထ န ပုံသကောတိ ဣတ္ထိဘာဝပုမ္ဘာဝရဟိတော ပုဂ္ဂလော။ သော ဟိ ပုရိသော ဝိယ သာတိသယံ ပစ္စာမိတ္တေ န ပုံသေတိ အဘိမဒ္ဒနံ ကာတုံ န သက္ကောတီတိ နပုံသကောတိ ဝုစ္စတိ။ ကေစိ ပန ‘‘န ပုမာ, န ဣတ္ထီ’’တိ နပုံသကောတိ ဝစနတ္ထံ ဝဒန္တိ။ တထာ ဟိ သဒ္ဒသတ္ထဝိဒူ တံ ပုဂ္ဂလံ နပုံသကလိင်္ဂဝသေန နပုံသကန္တိ ဝဒန္တိ။
ဓူသ ကန္တိကရဏေ။ ဓူသေတိ, ဓူသယတိ။
ရုသ ရောသနေ။ ရောသနံ ကောပကရဏံ။ ရောသေတိ, ရောသယတိ။ ရောသော။ ရောသောတိ ကောဓော။
ဗျုသ ဥဿဂ္ဂေ။ ဗျောသေတိ, ဗျောသယတိ။
ဇသ ဟိံသာယံ။ ဇာသေတိ, ဇာသယတိ။
ဒံသ ဒံသနေ။ ဒံသေတိ, ဒံသယတိ။ ဒံသနော။ ဒံသနောတိ ဒန္တော။ ဒံသန္တိ ခါဒနီယံ ဝါ ဘောဇနီယံ ဝါ ဧတေနာတိ ဒံသနော။
ဒသိ ဒဿနေ စ။ စကာရော ဒံသနံ အပေက္ခတိ။ ဒံသေတိ, ဒံသယတိ။ ဝိဒံသေတိ, ဝိဒံသယတိ သူရိယော အာလောကံ။
တဿ သန္တဇ္ဇနေ။ တဿေတိ, တဿယတိ ပုရိသော စောရေ။
ဝဿု သတ္တိဗန္ဓနေ။ သတ္တိဗန္ဓနံ သမတ္ထတာကရဏံ။ ဝဿေတိ, ဝဿယတိ။
ဇသ တာဠနေ။ တာဠနံ ပဟရဏံ။ ဇာသေတိ, ဇာသယတိ။
ပသ ဗန္ဓနေ။ ပါသေတိ, ပါသယတိ။ ပါသော။ ပါသန္တိ ဗန္ဓန္တိ သတ္တေ ဧတေနာတိ ပါသော, သကုဏပါသာဒိ။
ဃုသိ ဝိသဒ္ဒနေ။ ဝိသဒ္ဒနံ ဥဂ္ဃောသနံ။ ဃောသေတိ, ဃောသယတိ။ ဃောသော။
(နီတိ၊ဓာ၊၃၄၇။)လသ သိလျယောဂေ။ သိလျယောဂေါ လာသိယံ နာဋကနာဋနံ ရေစကဒါနံ။ လာသေတိ, လာသယတိ။ လာသေန္တော, လာသေန္တီ။ အတြာယံ ပါဠိ ‘‘ဝါဒေန္တိယာပိ လာသေန္တိ, နစ္စန္တိယာပိ လာသေန္တိ, လာသေန္တိယာပိ နစ္စန္တီ’’တိ။ တတ္ထ လာသေန္တီတိ ယာ ဥပ္လဝမာနာ ဝိယ ဥဋ္ဌဟိတွာ လာသိယနာဋကံ နာဋေန္တိ, ရေစကံ ဒေန္တိ။
ဘူသ အလင်္ကာရေ။ ဘူသေတိ, ဘူသယတိ။ ဝိဘူသေတိ, ဝိဘူသယတိ။ ဘူသနံ, ဝိဘူသနံ။
ဝသ သိနေဟနဆေဒါဝဟရဏေသု။ အဝဟရဏံ စောရိကာယ ဂဟဏံ။ ဝါသေတိ, ဝါသယတိ။ ဝသာ။
တာသ ဝါရဏေ။ ဝါရဏံ နိဝါရဏံ။ တာသေတိ, တာသယတိ။
ဓသ ဥဉ္ဆေ။ ဓာသေတိ, ဓာသယတိ။
ဘသ ဂဟဏေ။ ဘာသေတိ, ဘာသယတိ။
ပုသ ဓာရဏေ။ ပေါသေတိ, ပေါသယတိ, အာဘရဏံ ဓာရေတီတိ အတ္ထော။
တုသိ ပိသိ ကုသိ ဒသိ ဘာသာယံ။ တုံသေတိ, တုံသယတိ။ ပိံသေတိ, ပိံသယတိ။ ကုံသေတိ, ကုံသယတိ။ ဒံသေတိ, ဒံသယတိ။
ခုသိ အက္ကောသနေ။ ခုံသေတိ, ခုံသယတိ။ ခုံသနာ။
ဂဝေသ မဂ္ဂနေ။ ဂဝေသေတိ, ဂဝေသယတိ။ ဂဝေသကော, ဂဝေသိတော, ဂဝေသနာ, ဂဝေဋ္ဌိ။
ဝါသ ဥပသေဝါယံ။ ဝါသေတိ, ဝါသယတိ။ ဝါသော, အာဝါသော။
ဟိသိ ဟိံသာယံ။ ဟိံသေတိ, ဟိံသယတိ။
နိဝါသ အစ္ဆာဒနေ။ ဝတ္ထံ နိဝါသေတိ, နိဝါသယတိ။ ပုဗ္ဗဏှသမယံ နိဝါသေတွာ။
(နီတိ၊ဓာ၊၃၄၈။)အံသ သံဃာတေ။ အံသေတိ, အံသယတိ။ အံသော, အံသာ။
ဧတ္ထ စ အံသောတိ ကောဋ္ဌာသောပိ ခန္ဓောပိ ဝုစ္စတိ။ အံသာတိ အရိသရောဂေါ။
မိသ သဇ္ဇနေ။ မေသေတိ, မေသယတိ။
ရသ အဿာဒနေ။ ရသေတိ, ရသယတိ။ ရသော။ ရသိယတေ အဿာဒိယတေ ဇနေဟီတိ ရသော။
ရသ သိနေဟနေ။ ရသေတိ, ရသယတိ။ ရသော။
တတ္ထ ရသေတီတိ သိနေဟတိ။ ရသောတိ သိနေဟော, သိနေဟသမ္ဗန္ဓော သာမဂ္ဂိရသောတိ ဝုစ္စတိ, ယံ သန္ဓာယ ဗြာဟ္မဏာ ဘဂဝန္တံ ‘‘အရသရူပေါ သမဏော ဂေါတမော’’တိ အဝေါစုံ။
သိယ အသဗ္ဗပ္ပယောဂေ။ သေသေတိ, သေသယတိ။ သေသော။ ဝိပုဗ္ဗော အတိသယေ, ဝိပုဗ္ဗော အတိသယေ, ဝိပုဗ္ဗော သိသဓာတု အတိသယေ ဝတ္တတိ, ဝိသေသေတိ, ဝိသေသယတိ။ ဝိသေသော, ဝိသိဋ္ဌော, ဝိသေသနံ။
မိဿ သမ္မိဿေ။ မိဿေတိ, မိဿယတိ။ သမ္မိဿေတိ, သမ္မိဿယတိ။ မိဿော, မိဿော, မိဿိတော, သမ္မိဿိတော, သမ္မိဿော ဣစ္စာဒီနိ။ အလမ္ဗုသာဇာတကေ မိဿာတိ ဣတ္ထီနံ ဝတ္တဗ္ဗနာမံ, ပုရိသေဟိ သဒ္ဓိံ သမ္မိဿနတာယ။
ဇုသ ပရိတက္ကနေ။ ဇောသေတိ, ဇောသယတိ။
မသ ပဟာသနေ။ မသေတိ, မသယတိ။
မရိသ တိတိက္ခာယံ။ မရိသေတိ။ မရိသယတိ။
ပိသ ပေသနေ။ ပေသေတိ, ပေသယတိ။ ပေသကော, ပေသိတော။
(နီတိ၊ဓာ၊၃၄၉။)ဃုသ သဒ္ဒေ။ ဃောသေတိ, ဃောသယတိ။ ဥဂ္ဃောသယုံ ဗောဓိမဏ္ဍေ ပမောဒိတာ။ ဃောသော။
ဒိသီ ဥစ္စာရဏေ။ ဒေသေတိ, ဒေသယတိ။ ဒေသကော, ဒေသေတာ, ဒေသိတော, ဒေသနာ။
ဝသ အစ္ဆာဒနေ။ ဝါသေတိ, ဝါသယတိ။ နိဝါသေတိ, နိဝါသယတိ။ ဝတ္ထံ။
သကာရန္တဓာတုရူပါနိ။
ဟကာရန္တဓာတု
အရဟ ပူဇာယံ။ အရဟေတိ, အရဟယတိ။ အရဟာ, အရဟံ။ ‘‘အရဟာ, ခီဏာသဝေါ, အသေက္ခော’’တိ အရဟတော နာမာနိ။
သိနေဟ သိနေဟနေ။ သိနေဟေတိ, သိနေဟယတိ။
ဝရဟ ဟိံသာယံ။ ဝရဟေတိ, ဝရဟယတိ။ ဝရာဟော။
ဝရာဟောတိ သူကရောပိ ဟတ္ထီပိ ဝုစ္စတိ။ ‘‘ဧဏေယျာ စ ဝရာဟာ စာ’’တိ ဧတ္ထ ဟိ သူကရော ‘‘ဝရာဟော’’တိ ဝုတ္တော, ‘‘မဟာဝရာဟဿ။ပေ.။ နဒီသု ဇဂ္ဂတော’’တိ ဧတ္ထ ပန ဟတ္ထီ ‘‘ဝရာဟော’’တိ။
ရဟ စာဂေ။ ရဟေတိ, ရဟယတိ။
စဟ ပရိကတ္ထနေ။ စဟေတိ, စဟယတိ။
မဟ ပူဇာယံ။ မဟေတိ, မဟယတိ။ မဟိတော ရာဇာ မဟာရာဇာ။ ဝိဟာရမဟော, စေတိယမဟော။
ပိဟ ဣစ္ဆာယံ။ ပိဟေတိ, ပိဟယတိ။ ပိဟာ, ပိဟာလု, အပိဟော, ပိဟနီယာ ဝိဘူတိယော။
(နီတိ၊ဓာ၊၃၅၀။)ကုဟ ဝိမှာပနေ။ ကုဟေတိ, ကုဟယတိ။ ကုဟကော။ ကုဟယတိ လောကဝိမှာပနံ ကရောတီတိ ကုဟကော။ ကုဟနာ။
သဟ ပရိသဟနေ။ ပရိသဟနံ ခန္တိ။ သဟေတိ, သဟယတိ။ သဟနံ။ ဘူဝါဒိဂဏိကဿ ပနဿ ‘‘သဟတီ’’တိ ရူပံ။
ဂရဟ ဝိနိန္ဒနေ။ ဂရဟေတိ, ဂရဟယတိ။ ဂရဟာ။ ဘူဝါဒိဂဏိကဿ ပနဿ ‘‘ဂရဟတီ’’တိ ရူပံ။
ဟကာရန္တဓာတုရူပါနိ။
ဠကာရန္တဓာတု
တဠ တာဠနေ။ တာဠေတိ, တာဠယတိ။ ပတာဠေတိ, ပတာဠယတိ။ တာဠံ။ တာဠန္တိ ကံသတာဠာဒိ။
တဠ အာဃာတေ။ ပုဗ္ဗေ ဝိယ ရူပါနိ။
ခဠ ဘေဒေ။ ခဠေတိ, ခဠယတိ။
ဣဠ ထဝနေ။ ဣဠေတိ, ဣဠယတိ။
ဇုဠ ပေရဏေ။ ဇောဠေတိ, ဇောဠယတိ။
ပီဠ အဝဂါဟနေ။ ပီဠေတိ, ပီဠယတိ။ နိပ္ပီဠေတိ, နိပ္ပီဠယတိ။ ပီဠနကော, ပီဠိတော, ပီဠာ, ပီဠနံ, နိပ္ပီဠနကော။
လဠ ဥပသေဝါယံ။ လာဠေတိ, လာဠယတိ။ ဥပလာဠေတိ, ဥပလာဠယတိ။ ဘူဝါဒိဂဏဋ္ဌာယ ပန ဝိလာသနတ္ထေ ဝတ္တမာနာယ ဧတိဿာ ‘‘လဠတီ’’တိ ရူပံ။
သိဠ သေဠနေ။ သေဠေတိ, သေဠယတိ။ သေဠေန္တော။ ဧတ္ထ သေဠေတီတိ သေဠိတသဒ္ဒံ ကရောတိ။
အဝဂ္ဂန္တဓာတုရူပါနိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၃၅၁။)စုရာဒီ ဧတ္တကာ ဒိဋ္ဌာ၊ ဓာတဝေါ မေ ယထာဗလံ။
သုတ္တေသွညေပိ ပေက္ခိတွာ၊ ဂဏှဝှော အတ္ထယုတ္တိတော။
စုရပမုခဂဏော မေ သာသနတ္ထံ ပဝုတ္တော၊
သုပစုရဟိတကာမော တမ္ပိ သိက္ခေယျ ဓီရော။
သုပစုရနယပါဌေ သတ္ထုနော တဉှိ သိက္ခံ၊
ပိယုသမိဝ မနုညံ အတ္ထသာရံ လဘေထ။
ဣတိ နဝင်္ဂေ သာဋ္ဌကထေ ပိဋကတ္တယေ ဗျပ္ပထဂတီသု ဝိညူနံ
ကောသလ္လတ္ထာယ ကတေ သဒ္ဒနီတိပ္ပကရဏေ
စုရာဒိဂဏပရိဒီပနော အဋ္ဌာရသမော ပရိစ္ဆေဒေါ။
၁၉. သဗ္ဗဂဏဝိနိစ္ဆယ
ဣတော ပရံ ပဝက္ခာမိ၊ သဗ္ဗဂဏဝိနိစ္ဆယံ။
သောတူနံ ပဋုဘာဝတ္ထံ၊ ပရမေ ပိဋကတ္တယေ။
ပစ္စယာဒိဝိဘာဂေဟိ၊ နယေဟိ ဝိဝိဓေဟိ တံ။
သုခဂ္ဂါဟာယ သောတူနံ၊ သုဏာထ မမ ဘာသတော။
တတ္ထ ပဌမော ဘူဝါဒိဂဏော, ဒုတိယော ရုဓာဒိဂဏော, တတိယော ဒိဝါဒိဂဏော, စတုတ္ထော သွာဒိဂုဏော, ပဉ္စမော ကိယာဒိဂဏော, ဆဋ္ဌော ဂဟာဒိဂဏော, သတ္တမော တနာဒိဂဏော, အဋ္ဌမော စုရာဒိဂဏော, ဣမသ္မိံ ဘဂဝတော ပါဝစနေ အဋ္ဌဝိဓာ ဓာတုဂဏာ ဘဝန္တိ။ ဧတေသု ဝိကရဏပစ္စယဝသေန –
ဘူဝါဒိတော အကာရော စ၊ သာနုသာရော ရုဓာဒိတော။
အကာရော စေဝိဝဏ္ဏော စ၊ ဧကာရောကာရမေဝ စ။
ယပစ္စယော ဒိဝါဒိမှာ၊ ဏု ဏာ ဥဏာ သုဝါဒိတော။
ကျာဒိတော ပန နာယေဝ၊ ပ္ပဏှာ ပန ဂဟာဒိတော။
(နီတိ၊ဓာ၊၃၅၂။)ဩယိရာ တု တနာဒိမှာ၊ ဏေ ဏယာ စ စုရာဒိတော။
အဂ္ဂဟိတဂ္ဂဟဏေန၊ ပစ္စယာ ဒသ ပဉ္စ စ။
ဟိယျတ္တနီ သတ္တမီ စ၊ ဝတ္တမာနာ စ ပဉ္စမီ။
စတဿေတာ ပဝုစ္စန္တိ၊ သဗ္ဗဓာတုကနာမိကာ။
ဧတေသု ဝိသယေသွေဝ၊ အကာရော သုဒ္ဓကတ္တရိ။
အညတြ ခ ဆ သာဒီဟိ၊ သဟာပိ စုပလဗ္ဘတိ။
‘‘ဘဝတိ ဟောတိ သမ္ဘောတိ၊ ဇေတိ ဇယတိ ကီယတိ။
ဍေတိ ယာတိ ဣတိ ဧတိ၊ အဝတိ ကောတိ သင်္ကတိ။
ဘိက္ခတိ ပိဝတိ ပါတိ၊ ဝဒေတိ ဝဒတိ’’ ဣတိ။
ဘူဝါဒိဓာတုရူပါနိ၊ ဘဝန္တီတိ ပကာသယေ။
ရူပံ ‘‘ရုန္ဓတိ ရုန္ဓီတိ၊ ရုန္ဓေတိ ပုန ရုန္ဓိတိ။
သုမ္ဘောတိ’’စ္စာဒီရူပါနိ၊ ရုဓာဒီန္တိ ဒီပယေ။
‘‘ဒိဗ္ဗတိ သိဗ္ဗတိ စေဝ၊ ယုဇ္ဇတိ ဝိဇ္ဇတိ တထာ။
ဃာယတိ ဟာယတိ’’စ္စာဒိ၊ ရူပမာဟု ဒိဝါဒိနံ။
‘‘သုဏောတိ စ သုဏာတိ စ၊ ဝုဏောတိ စ ဝုဏာတိ စ။
ပါပုဏာတိ ဟိနောတီ’’တိ၊ အာဒိရူပံ သုဝါဒိနံ။
‘‘ကိနာတိ စ ဇိနာတိ စ၊ ဓုနာတိ စ မုနာတိ စ။
အသ္နာတိ’’စ္စာဒိရူပဉ္စ၊ ကျာဒီနန္တိ ဝိဘာဝယေ။
‘‘ဃေပ္ပတိ ပဋိဂ္ဂဏှာတိ၊ သဏှဉ္စ သဏှကောတိ စ။
ကဏှံ တဏှာ စ တိဏှုဏှ’’-မိစ္စာဒိ စ ဂဟာဒိနံ။
‘‘တနောတိ စ ကရောတိ စ၊ ကယိရတိ သနောတိ စ။
သက္ကောတ’ပ္ပောတိ ပပ္ပောတိ’’-စ္စာဒိရူပံ တနာဒိနံ။
‘‘စောရေတိ စောရယန္တေ စ၊ စိန္တေတိ စိန္တယန္တိ စ။
မန္တေတိ’’စ္စာဒိကဉ္စာပိ၊ ရူပမာဟု စုရာဒိနံ။
ဝိကရဏဝသေနေဝံ၊ ရူပဘေဒေါ ပကာသိတော။
ဓာတူနံ ဓာတုဘေဒါဒိ-ကုသလဿ မတာနုဂေါ။
(နီတိ၊ဓာ၊၃၅၃။)ကိရိယာယ ဓာရဏတော၊ ဓာတဝေါ ဧကဓာ မတာ။
ဒွိဓာပိ စ ပဝုစ္စန္တိ၊ သကမ္မာကမ္မတော ပန။
တတ္ထ သကမ္မကာ နာမ၊ ဂမိဘက္ခာဒယာ သိယုံ။
ဌာသာဒယော အကမ္မာ စ၊ ဥပသဂ္ဂံ ဝိနာ ဝဒေ။
သကမ္မကကမ္မဘူတော၊ ဒိဝု ဣစ္စာဒယော ပုန။
ဂဟေတွာန တိဓာ ဟောန္တိ၊ ဧဝဉ္စာပိ ဝိဘာဝယေ။
သကမ္မကေ ဒွိဓာ ဘိတွာ၊ ဧကကမ္မဒွိကမ္မတော။
အကမ္မကေဟိ သဒ္ဓိံ တေ၊ တိဝိဓာပိ ဘဝန္တိ ဟိ။
အကမ္မကာ ရုတာယေဝ၊ ဧကကမ္မာ ဂမာဒယော။
ဟောန္တိ ဒွိကမ္မကာ နာမ၊ ဒုဟိကရဝဟာဒယော။
သကမ္မာကမ္မကတ္တမှိ၊ ဓာတူနမုပသဂ္ဂတော။
နိယမော နတ္ထိ သော တသ္မာ၊ န မယာ ဧတ္ထ ဝုစ္စတိ။
ဧကဋ္ဌာနာ ဂမိစ္စာဒီ၊ ဒွိဋ္ဌာနာ ဘူပစာဒယော။
တိဋ္ဌာနာ သွာဒယော ဧဝံ၊ ဌာနတောပိ တိဓာ မတာ။
ဂုပါဒယော နိယောဂေန၊ အာချာတတ္တေ သဝုဒ္ဓိကာ။
ဝစ တုရာဒယော န ဟိ၊ ဝုဒ္ဓိကာ ကာရိတံ ဝိနာ။
ခိ ဇိ ဣစ္စာဒယော ဓာတူ၊ သဝုဒ္ဓါဝုဒ္ဓိကာ မတာ။
ဣတိ ဝုဒ္ဓိဝသေနာပိ၊ တိဝိဓော ဓာတုသင်္ဂဟော။
အလုတ္တဝိကရဏာ စ၊ လုတ္တဝိကရဏာ တထာ။
လုတ္တာလုတ္တဝိကရဏာ၊ ဧဝမ္ပိ တိဝိဓာ သိယုံ။
တတြာလုတ္တဝိကရဏာ၊ ဂမိ ရုဓိ ဒိဝါဒယော။
ပါ ဘာဒယော ဇိနိစ္စာဒီ၊ ကမတော ဣတရေ သိယုံ။
သုဒ္ဓဿရာ ဧကဿရာ၊ တထာနေကဿရာတိ စ။
တိဓာ ဘဝန္တိ ယုယာတာ-ပါဘာလာဒီ ကရာဒယော။
စတုဓာဒိနယော စာပိ၊ လဗ္ဘမာနဝသေန စ။
ဂဟေတဗ္ဗော နယညူဟိ၊ ယထာဝုတ္တာနုသာရတော။
(နီတိ၊ဓာ၊၃၅၄။)ပုန သုဒ္ဓဿရာ ဓာတူ၊ ဧကဿရာ စ သတ္တဓာ။
အာဣဝဏ္ဏဥဝဏ္ဏန္တ-ဧဩန္တဝသာ မတာ။
အဝဏ္ဏိဝဏ္ဏုဝဏ္ဏန္တေ-ကာရန္တာနံ ဝသေန ဝေ။
အနေကဿရဓာတူ စ၊ သတ္တဓာဝ ပကိတ္တိတာ။
ဧဝံ ပန္နရသဓာပိ၊ ဓာတူနမိဓ သင်္ဂဟော။
တပ္ပဘေဒံ ပကာသေယျုံ၊ ဣဥဣစ္စာဒိနာ ဝိဒူ။
တတြ ‘‘ဣဂတိယံ, ဣ အဇ္ဈယနေ, ဥ သဒ္ဒေ’’ ဣစ္စေတေ သုဒ္ဓဿရာ ဓာတဝေါ။ ယာ ရာ လာ ဣစ္စာဒယော ဧကဿရာ အာကာရန္တာ။ ခိဇိနိဣစ္စာဒယော ဧကဿရာ ဣကာရန္တာ။ ပီဣစ္စာဒယော ဧကဿရာ ဤကာရန္တာ။ ခု ဒု ကု ဣစ္စာဒယော ဧကဿရာ ဥကာရန္တာ, ဘူ ဟူ ဣစ္စာဒယော ဧကဿရာ ဦကာရန္တာ။ ခေ ဇေ သေ ဣစ္စာဒယော ဧကဿရာ ဧကာရန္တာ။ သော ဣစ္စာဒယော ဧကဿရာ ဩကာရန္တာ။
ကရ ပစ သင်္ဂါမ ဣစ္စာဒယော အနေကဿရာ အကာရန္တာ, ဩမာဣစ္စာဒယော အနေကဿရာ အာကာရန္တာ, သကိ ဣစ္စာဒယော အနေကဿရာ ဣကာရန္တာ။ စက္ခီ ဣစ္စာဒယော အနေကဿရာ ဤကာရန္တာ။ အန္ဓုဣစ္စာဒယော အနေကဿရာ ဥကာရန္တာ။ ကက္ခူ ဣစ္စာဒယော အနေကဿရာ ဦကာရန္တာ။ ဂိလေ မိလေ ဣစ္စာဒယော အနေကဿရာ ဧကာရန္တာတိ ဧဝံ ပန္နရသဝိဓေန ဓာတုသင်္ဂဟော။
အထ တေတ္တိံသဝိဓေနပိ ဓာတုသင်္ဂဟော ဘဝတိ။ ကထံ?
ဓာတူ သုဒ္ဓဿရာ စေဝ၊ ပုန စေကဿရာပိ စ။
ကကာရန္တာ ခကာရန္တာ၊ ဂန္တာ ဃန္တာ စ ဓာတဝေါ။
စကာရန္တာ ဆကာရန္တာ၊ ဇန္တာ ဈန္တာ စ ဉန္တကာ။
ဋကာရန္တာ ဌကာရန္တာ၊ ဍန္တာ ဎန္တာ စ ဏန္တကာ။
တန္တာ စေဝ တထာ ထန္တာ၊ ဒန္တာ ဓန္တာ စ နန္တကာ။
ပန္တာ ဖန္တာ ဗကာရန္တာ၊ ဘန္တာ မန္တာ စ ယန္တကာ။
(နီတိ၊ဓာ၊၃၅၅။)ရန္တာ လန္တာ ဝကာရန္တာ၊ သန္တာ ဟန္တာ စ ဠန္တကာ။
ဣတိ တေတ္တိံသဓာ ဉေယျော၊ ဓာတူနမိဓ သင်္ဂဟော။
မတေ သတ္ထုဿ ဎဏဠာ၊ ပဒါဒိမှိ န ဒိဿရေ။
တေနေကဿရဓာတူသု၊ ဎဏဠာ န ကထီယရေ။
ဣကာရန္တတိကာရန္တ-ဝသေန တု ယထာရဟံ။
နာမံ သမ္ဘောတိ ဓာတူနံ၊ ဣတိပ္ပစ္စယယောဂတော။
ပစိဘိက္ခိဆိဒိခါဒိ၊ ကရောတိ ဘဝတိ ဂမိ။
ဂတိဂစ္ဆတိဟောတီတိ၊ အာဒိဝေါဟာရမုဒ္ဓရေ။
ဧဝံ တေတ္တိံသဘေဒေဟိ ဂဟိတေသု နိခိလေသု ဓာတူသု –
သဟဟိံသဤဟဝသာ၊ သီဟသဒ္ဒဂတိံ ဝဒေ။
သဟနတော ဟနနတော၊ သီဟောတိ ဟိ ဂရူ ဝဒုံ။
တထာ ဟိ သီဟော ဝါတာတပါဒိပရိဿယမ္ပိ သဟတိ, ‘‘ကိံ မေ ဗဟူဟိ ဃာဋိတေဟီ’’တိ အတ္တနော ဂေါစရတ္ထာယ ခုဒ္ဒကေ ပါဏေ အဂဏှန္တော, ‘‘မာဟံ ခုဒ္ဒကေ ပါဏေ ဝိသမဂတေ သံဃာတံ အာပါဒေသီ’’တိ အနုဒ္ဒယဝသေန သဟိတဗ္ဗေ ခုဒ္ဒကသတ္တေပိ သဟတိ။ ဟိံသိတဗ္ဗေ ပန ကာယူပပန္နေ သူကရမဟိံသာဒယော သတ္တေ ဟိံသတိ, တသ္မာပိ ‘‘သီဟော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ယထာ ပန ကန္တနဋ္ဌေန အာဒိအန္တဝိပလ္လာသတော တက္ကံ ဝုစ္စတိ, ဧဝံ ဟိံသနဋ္ဌေနပိ သီဟောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အထ ဝါ သဗ္ဗိရိယာပထေသု ဒဠှဝီရိယတ္တာ သုဋ္ဌု ဤဟတီတိ သီဟော။ ဝုတ္တဉှိ –
‘‘ယထာ သီဟော မိဂရာဇာ၊ နိသဇ္ဇဋ္ဌာနစင်္ကမေ။
အလီနဝီရိယော ဟောတိ၊ ပဂ္ဂဟိတမနော သဒါ’’တိ။
အပရော နယော –
သဟနာ စ ဟိံသနာ စ၊ တထာ သီဃဇဝတ္တတော။
သီဟော ဣစ္စပိ ဘာသေယျ၊ သကျသီဟဿ သာသနေ။
(နီတိ၊ဓာ၊၃၅၆။)ဝုတ္တဉှိ သုတ္တနိပါတဋ္ဌကထာယံ ‘‘သဟရာ စ ဟနနာ စ သီဃဇဝတ္တာ စ သီဟော’’တိ။
ဣဒါနိ တဒတ္ထုဒ္ဓါရော ဝုစ္စတေ, သီဟသဒ္ဒေါ ‘‘သီဟော ဘိက္ခဝေ မိဂရာဇာ’’တိအာဒီသု မိဂရာဇေ အာဂတော။ ‘‘အထ ခေါ သီဟော သေနာပတိ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမီ’’တိအာဒီသု ပညတ္တိယံ။ ‘‘သီဟောတိ ခေါ ဘိက္ခဝေ တထာဂတဿေတံ အဓိဝစနံ အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿာ’’တိအာဒီသု တထာဂတေ။ တတ္ထ တထာဂတေ သဒိသကပ္ပနာယ အာဂတော။
ဧတ္ထေတံ ဝုစ္စတိ –
သီဟေ ပညတ္တိယဉ္စာပိ၊ ဗုဒ္ဓေ အပ္ပဋိပုဂ္ဂလေ။
ဣမေသု တီသု အတ္ထေသု၊ သီဟသဒ္ဒေါ ပဝတ္တတိ။
ရူပိရုပ္ပတိဓာတူဟိ၊ ရူပသဒ္ဒဂတိံ ဝဒေ။
‘‘ရူပယတိ ရုပ္ပတီ’’တိ၊ ဝတွာ နိဗ္ဗစနဒွယံ။
ဝုတ္တဉှေတံ ဂရူဟိ ‘‘ရူပယတီတိ ရူပံ, ဝဏ္ဏဝိကာရံ အာပဇ္ဇမာနံ ဟဒယင်္ဂတဘာဝံ ပကာသေတီတိ အတ္ထော’’တိ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ ‘‘ရူပန္တိ ကေနဋ္ဌေန ရူပံ? ရုပ္ပနဋ္ဌေနာ’’တိ။ ဘဂဝတာ ပနေတံ ဝုတ္တံ ‘‘ကိဉ္စ ဘိက္ခဝေ ရူပံ ဝဒေထ, ရုပ္ပတီတိ ခေါ ဘိက္ခဝေ တသ္မာ ရူပန္တိ ဝုစ္စတိ။ ကေန ရုပ္ပတိ, သီတေနပိ ရုပ္ပတီ’’တိ ဝိတ္ထာရော။ အတ္ထုဒ္ဓါရော ပနဿ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တောဝ။
ပသဝတေမနတ္ထေန၊ ဓာတုနာ ဥဒိနာ ပန။
သမုဒ္ဒသဒ္ဒနိပ္ဖတ္တိံ၊ ဝဒေယျ မတိမာ နရော။
(နီတိ၊ဓာ၊၃၅၇။)ဧတ္ထ ဟိ သမုဒ္ဒေါတိ အဋ္ဌဟိ အစ္ဆရိယဗ္ဘုတဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတတ္တာ သမုဒ္ဒတိ အတ္တသန္နိဿိတာနံ မစ္ဆမကရာဒီနံ ပီတိသောမနဿံ ပသဝတိ ဇနေတီတိ သမုဒ္ဒေါ။ အယမသ္မာကံ ခန္တိ။ အဋ္ဌကထာစရိယာ ပန ‘‘သမုဒ္ဒနဋ္ဌေန သမုဒ္ဒေါ, ကိလေဒနဋ္ဌေန တေနမနဋ္ဌေနာတိ ဝုတ္တံ ဟောတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ မိလိန္ဒပဉှေ ပန အာယသ္မာ နာဂသေနော ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန သမုဒ္ဒေါ သမုဒ္ဒေါတိ ဝုစ္စတိ, ကေန ကာရဏေန အာပံ ဥဒကံ သမုဒ္ဒေါတိ ဝုစ္စတီ’’တိ မိလိန္ဒေန ရညာ ပုဋ္ဌော အာဟ ‘‘ယတ္တကံ မဟာရာဇ ဥဒကံ, တတ္တကံ လောဏံ, ယတ္တကံ လောဏံ, တတ္တကံ ဥဒကံ, ဥဒကသမတ္တာ သမုဒ္ဒေါတိ ဝုစ္စတီ’’တိ။ တဒါ ရညာ မိလိန္ဒေန ‘‘ကလ္လောသိ ဘန္တေ နာဂသေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧတ္ထ ဟိ သမံ ဥဒကေန လောဏံ ဧတ္ထာတိ သမုဒ္ဒေါတိ နိဗ္ဗစနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ ‘‘နီလောဒ’’န္တိအာဒီသု ဝိယ။ တတ္ထ ဘဒန္တနာဂသေနမတဉ္စ အမှာကံ မတဉ္စ ပကတိသမုဒ္ဒံ သန္ဓာယ ဝုတ္တတ္တာ န ဝိရုဇ္ဈတိ, အဋ္ဌကထာစရိယာနံ မတမ္ပိ ‘‘တဏှာသမုဒ္ဒေါ’’တိ စ ‘‘သမုဒ္ဒေါပေသော’’တိ စ အာဂတာနိ သမုဒ္ဒသရိက္ခကာနိ စ တဏှာစက္ခုသောတာဒီနိ သန္ဓာယ ဝုတ္တတ္တာ န ဝိရုဇ္ဈတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။
ခါဒဓာတုဝသာ စာပိ၊ ခနုဓာတုဝသေန ဝါ။
ခနိတော ဝါပိ ဓာတုမှာ၊ ဓာတော ခံပုဗ္ဗတောပိ ဝါ။
ခန္ဓသဒ္ဒဿ နိပ္ဖတ္တိံ၊ သဒ္ဒက္ခန္ဓဝိဒူ ဝဒေ။
တတ္ထ ‘‘သံခိတ္တေန ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓာပိ ဒုက္ခာ’’တိ ဝစနတော သယမ္ပိ ဒုက္ခဓမ္မောယေဝ သမာနော ဇာတိဇရာဗျာဓိမရဏဒုက္ခာဒီဟိ အနေကေဟိ ဒုက္ခေဟိ ခဇ္ဇတိ ခါဒိယတီတိ ခန္ဓော, တေဟေဝ ဒုက္ခေဟိ ခညတိ အဝဒါရိယတီတိပိ ခန္ဓော, ခနိယတိ ပရိခညတီတိပိ ခန္ဓော, အတ္တေန ဝါ အတ္တနိယေန ဝါ တုစ္ဆတ္တာ ခံ သုညာကာရံ ဓာရေတီတိပိ ခန္ဓော, ရူပက္ခန္ဓာဒိ။ အတ္ထုဒ္ဓါရတော ပန –
(နီတိ၊ဓာ၊၃၅၈။)ခန္ဓသဒ္ဒေါ ရာသိဂုဏ-ပဏ္ဏတ္တီသု စ ရူဠှိယံ။
ကောဋ္ဌာသေ စေဝ အံသေ စ၊ ဝတ္တတီတိ ဝိဘာဝယေ။
(နီတိ၊ဓာ၊၃၅၉။)ဝုတ္တဉှေတံ သမ္မောဟဝိနောဒနိယံ ဝိဘင်္ဂဋ္ဌကထာယံ – ခန္ဓသဒ္ဒေါ သမ္ဗဟုလေသု ဌာနေသု နိပတတိ ရာသိမှိ ဂုဏေ ပဏ္ဏတ္တိယံ ရူဠှိယန္တိ။ ‘‘သေယျထာပိ ဘိက္ခဝေ မဟာသမုဒ္ဒေ န သုကရံ ဥဒကဿ ပမာဏံ ဂဟေတုံ ‘‘ဧတ္တကာနိ ဥဒကာဠှကာနီ’တိ ဝါ ‘ဧတ္တကာနိ ဥဒကာဠှကသတာနီ’တိ ဝါ ‘ဧတ္တကာနိ ဥဒကာဠှကသဟဿာနီ’တိ ဝါ ‘ဧတ္တကာနိ ဥဒကာဠှကသတသဟဿာနီ’တိ ဝါ, အထ ခေါ အသင်္ချေယျော အပ္ပမေယျော မဟာဥဒကက္ခန္ဓောတွေဝ သင်္ခံ ဂစ္ဆတီ’’တိအာဒီသု ဟိ ရာသိတော ခန္ဓော နာမ။ န ဟိ ပရိတ္တကံ ဥဒကံ ဥဒကက္ခန္ဓောတိ ဝုစ္စတိ, ဗဟုကမေဝ ဝုစ္စတိ, တထာ န ပရိတ္တကံ ရဇော ရဇက္ခန္ဓော, န အပ္ပမတ္တကာ ဂါဝေါ ဂဝက္ခန္ဓော, န အပ္ပမတ္တကံ ဗလံ ဗလက္ခန္ဓော, န အပ္ပမတ္တကံ ပုညံ ပုညက္ခန္ဓောတိ ဝုစ္စတိ။ ဗဟုကမေဝ ဟိ ရဇော ရဇက္ခန္ဓော, ဗဟုကာ စ ဂဝါဒယော ဂဝက္ခန္ဓော, ဗလက္ခန္ဓော, ပုညက္ခန္ဓောတိ ဝုစ္စန္တိ။ ‘‘သီလက္ခန္ဓော သမာဓိက္ခန္ဓော’’တိအာဒီသု ပန ဂုဏတော ခန္ဓော နာမ။ ‘‘အဒ္ဒသာ ခါ ဘဂဝါ မဟန္တံ ဒါရုက္ခန္ဓံ ဂင်္ဂါယ နဒိယာ သောတေန ဝုယှမာန’’န္တိ ဧတ္ထ ပဏ္ဏတ္တိတော ခန္ဓော နာမ။ ‘‘ယံ စိတ္တံ မနော မာနသံ။ပေ.။ ဝိညာဏံ ဝိညာဏက္ခန္ဓော’’တိအာဒီသု ရူဠှီတော ခန္ဓော နာမ။ သွာယမိဓ ရာသိတော အဓိပ္ပေတော။ အယဉှိ ခန္ဓဋ္ဌော နာမ ပိဏ္ဍဋ္ဌော ပူဂဋ္ဌော ဃဋဋ္ဌော ရာသဋ္ဌော, တသ္မာ ရာသိလက္ခဏာ ခန္ဓာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ကောဋ္ဌာသဋ္ဌာတိပိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ လောကသ္မိဉှိ ဣဏံ ဂဟေတွာ စောဒိယမာနာ ‘‘ဒွီဟိ ခန္ဓေဟိ ဒဿာမ, တီဟိ ခန္ဓေဟိ ဒဿာမာ’’တိ ဝဒန္တိ။ ဣတိ ကောဋ္ဌာသလက္ခဏာ ခန္ဓာတိပိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဧဝမေတ္ထ ‘‘ရူပက္ခန္ဓောတိ ရူပရာသိ ရူပကောဋ္ဌာသော, ဝေဒနာက္ခန္ဓောတိ ဝေဒနာရာသိ ဝေဒနာကောဋ္ဌာသော’’တိ ဣမိနာ နယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ‘‘ခန္ဓေ ဘာရံ။ ခန္ဓတော ဩတာရေတိ, မဟာဟနုသဘက္ခန္ဓော’’တိအာဒီသု ပန အံသော ‘‘ခန္ဓော’’တိ ဝုစ္စတိ။
အာပုဗ္ဗယတတော စာပိ၊ အာယူပပဒတော ပုန။
တနုတော တနိတော ဝါပိ၊ အာယတနရဝေါ ဂတော။
ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ – အာယတနတော, အာယာနံ ဝါ တနနတော, အာယတဿ စ နယနတော အာယတနန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ စက္ခု ရူပါဒီသု ဟိ တံတံဒွါရာရမ္မဏာ စိတ္တစေတသိကာ ဓမ္မာ သေန သေန အနုဘဝနာဒိကိစ္စေန အာယတန္တိ ဥဋ္ဌဟန္တိ ဃဋန္တိ ဝါယမန္တီတိ ဝါ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တေ စ ပန အာယဘူတေ ဓမ္မေ ဧတာနိ တနန္တိ ဝိတ္ထာရေန္တီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဣဒဉ္စ အနမတဂ္ဂေ သံသာရေ ပဝတ္တံ အတီဝ အာယတံ သံသာရဒုက္ခံ ယာဝ န နိဝတ္တတိ, တာဝ နယန္တိ, ပဝတ္တယန္တီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဣတိ သဗ္ဗေပိမေ ဓမ္မာ အာယတနတော, အာယာနံ ဝါ တနနတော, အာယတဿ စ နယနတော အာယတနန္တိ ဝုစ္စန္တိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၃၆၀။)အပိစ နိဝါသဋ္ဌာနဋ္ဌေန အာကရဋ္ဌေန သမောသရဏဋ္ဌာနဋ္ဌေန သဉ္ဇာတိဒေသဋ္ဌေန ကာရဏဋ္ဌေန အာယတနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တထာ ဟိ ‘‘လောကေ ဣဿရာယတနံ ဝါသုဒေဝါယတန’’န္တိအာဒီသု နိဝါသဋ္ဌာနံ အာယတနန္တိ ဝုစ္စတိ။ ‘‘သုဝဏ္ဏာယတနံ ရဇတာယတန’’န္တိအာဒီသု အာကရော, သာသနေ ပန ‘‘မနောရမေ အာယတနေ, သေဝန္တိ နံ ဝိဟင်္ဂမာ’’တိအာဒီသု သမောသရဏဋ္ဌာနံ။ ‘‘ဒက္ခိဏာပထော ဂုန္နံ အာယတန’’န္တိအာဒီသု သဉ္ဇာတိဒေသော။ ‘‘တတြ တတြေဝ သက္ခိဘဗ္ဗတံ ပါပုဏာတိ သတိ သတိအာယတနေ’’တိအာဒီသု ကာရဏံ။
စက္ခုအာဒီသု စာပိ စိတ္တစေတသိကာ ဓမ္မာ နိဝသန္တိ တဒါယတ္တဝုတ္တိတာယာတိ စက္ခာဒယော စ နေသံ နိဝါသဋ္ဌာနံ။ စက္ခာဒီသု တေ အာကိဏ္ဏာ တန္နိဿိတတ္တာ တဒါရမ္မဏတ္တာ စာတိ စက္ခာဒယော စ နေသံ အာကရော။ စက္ခာဒယော စ နေသံ သမောသရဏဋ္ဌာနံ တတ္ထ တတ္ထ ဒွါရာရမ္မဏဝသေန သမောသရဏတော။ စက္ခာဒယော စ နေသံ သဉ္ဇာတိဒေသော တန္နိဿယာရမ္မဏဘာဝေန တတ္ထေဝ ဥပ္ပတ္တိတော, စက္ခာဒယော စ နေသံ ကာရဏံ တေသံ အဘာဝေ အဘာဝတော။ ဣတိ နိဝါသဋ္ဌာနဋ္ဌေန အာကရဋ္ဌေန သမောသရဏဋ္ဌာနဋ္ဌေန သဉ္ဇာတိဒေသဋ္ဌေန ကာရဏဋ္ဌေနာတိ ဣမေဟိ ကာရဏေဟိ ဧတေ ဓမ္မာ အာယတနန္တိ ဝုစ္စန္တိ, တသ္မာ ယထာဝုတ္တေနတ္ထေန စက္ခု စ တံ အာယတနဉ္စာတိ စက္ခာယတနံ။ပေ.။ ဓမ္မာ စ တေ အာယတနဉ္စာတိ ဓမ္မာယတနန္တိ ဧဝံ တာဝေတ္ထ အတ္ထတော ဝိညာတဗ္ဗော ဝိနိစ္ဆယောတိ။ ဣစ္စေဝံ –
နိဝါသော အာကရော စေဝ၊ ဇာတိဒေသော စ ကာရဏံ။
သမောသရဏဋ္ဌာနဉ္စ၊ ဝုစ္စတာ’ယတနံ ဣတိ။
ဝိဒိဝိဒေဟိ ဓာတူဟိ၊ အကာရပုဗ္ဗကေဟိ ဝါ။
အန္တဝိရဟိတသဒ္ဒူ-ပပဒေန ဇုနာပိ ဝါ။
အဝိဇ္ဇာသဒ္ဒနိပ္ဖတ္တိ၊ ဒီပေတဗ္ဗာ သုဓီမတာ။
(နီတိ၊ဓာ၊၃၆၁။)ဧတ္ထ ပူရေတုံ အယုတ္တဋ္ဌေန ကာယဒုစ္စရိတာဒိ အဝိန္ဒိယံ နာမ, အလဒ္ဓဗ္ဗန္တိ အတ္ထော, တံ အဝိန္ဒိယံ ဝိန္ဒတီတိ အဝိဇ္ဇာ, တဗ္ဗိပရီတတော ကာယသုစရိတာဒိ ဝိန္ဒိယံ နာမ, တံ ဝိန္ဒိယံ န ဝိန္ဒတီတိ အဝိဇ္ဇာ။ ခန္ဓာနံ ရာသဋ္ဌံ, အာယတနာနံ အာယတနဋ္ဌံ, ဓာတူနံ သုညဋ္ဌံ, သစ္စာနံ တထဋ္ဌံ, ဣန္ဒြိယာနံ အဓိပတိယဋ္ဌံ အဝိဒိတံ ကရောတီတိ အဝိဇ္ဇာ။ ဒုက္ခာဒီနံ ပီဠနာဒိဝသေန ဝုတ္တံ စတုဗ္ဗိဓံ အတ္ထံ အဝိဒိတံ ကရောတီတိ အဝိဇ္ဇာ, အန္တဝိရဟိတေ သံသာရေ သဗ္ဗဘဝယောနိဂတိဝိညာဏဋ္ဌိတိသတ္တာဝါသေသု သတ္တေ ဇဝါပေတီတိ အဝိဇ္ဇာ, ပရမတ္ထတော အဝိဇ္ဇမာနေသု ဣတ္ထိပုရိသာဒီသု ဇဝတိ, ဝိဇ္ဇမာနေသုပိ ခန္ဓာဒီသု န ဇဝတီတိ အဝိဇ္ဇာ။
ယံ ပန အဋ္ဌကထာယံ ‘‘အပိစ စက္ခုဝိညာဏာဒီနံ ဝတ္ထာရမ္မဏပဋိစ္စသမုပ္ပာဒပဋိစ္စသမုပ္ပန္နာ နံ ဓမ္မာနံ ဆာဒနတောပိ အဝိဇ္ဇာ’’တိ ဝုတ္တံ, ဧတံ န သဒ္ဒတ္ထတော ဝုတ္တံ, အထ ခေါ အဝိဇ္ဇာယ ဆာဒနကိစ္စတ္တာ ဝုတ္တံ။ တထာ ဟိ အဘိဓမ္မဋီကာယံ ဣဒံ ဝုတ္တံ –
‘‘ဗျဉ္ဇနတ္ထံ ဒဿေတွာ သဘာဝတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘အပိစာ’တိအာဒိမာဟ, စက္ခုဝိညာဏာဒီနံ ဝတ္ထာရမ္မဏာနိ ‘ဣဒံ ဝတ္တု, ဣဒမာရမ္မဏ’န္တိ အဝိဇ္ဇာယ ဉာတုံ န သက္ကာတိ အဝိဇ္ဇာ တပ္ပဋိစ္ဆာဒိကာ ဝုတ္တာ, ဝတ္ထာရမ္မဏသဘာဝစ္ဆာဒနတော ဧဝ အဝိဇ္ဇာဒီနံ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒဘာဝဿ, ဇရာမရဏာဒီနံ ပဋိစ္စသမုပ္ပန္နဘာဝဿ စ ဆာဒနတော ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒပဋိစ္စသမုပ္ပန္နဆာဒနံ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ။ တတ္ထ ဒုဂ္ဂတိဂါမိကမ္မဿ ဝိသေသပ္ပစ္စယတ္တာ အဝိဇ္ဇာ ‘အဝိန္ဒိယံ ဝိန္ဒတီ’တိ ဝုတ္တာ, တထာ ဝိသေသပစ္စယော ဝိန္ဒနီယဿ န ဟောတီတိ ‘ဝိန္ဒိယံ န ဝိန္ဒတီ’တိ စ, အတ္တနိဿိတာနံ စက္ခုဝိညာဏာဒီနံ ပဝတ္တာပနံ ဥပ္ပာဒနံ အာယတနံ, သမ္မောဟဘာဝေနေဝ အနဘိသမယဘူတတ္တာ ‘အဝိဒိတံ အညာတံ ကရောတိ, အန္တဝိရဟိတေ ဇဝါပေတီ’တိ ဝဏ္ဏာဂမဝိပရိယာယဝိကာရဝိနာသဓာတုအတ္ထဝိသေသယောဂေဟိ ပဉ္စဝိဓဿ နိရုတ္တိလက္ခဏဿ ဝသေန တီသုပိ ပဒေသု အကာရဝိကာရဇကာရေ ဂဟေတွာ အညေသံ ဝဏ္ဏာနံ လောပံ ကတွာ ဇကာရဿ စ ဒုတိယဿ အာဂမံ ကတွာ အဝိဇ္ဇာတိ ဝုတ္တာ’’တိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၃၆၂။)အရဟဓာတုတော ဉေယျာ၊ အရဟံသဒ္ဒသဏ္ဌိတိ။
အရာရူပပဒဟန-ဓာတုတော ဝါထဝါ ပန။
ရဟတော ရဟိတော စာပိ၊ အကာရပုဗ္ဗတော ဣဓ။
ဝုစ္စတေ အဿ နိပ္ဖတ္တိ၊ အာရကာဒိရဝဿိတာ။
တထာ ဟိ အရဟန္တိ အဂ္ဂဒက္ခိဏေယျတ္တာ စီဝရာဒိပစ္စယေ အရဟတိ ပူဇာဝိသေသဉ္စာတိ အရဟံ။ ဝုတ္တဉ္စ –
‘‘ပူဇာဝိသေသံ သဟ ပစ္စယေဟိ၊
ယသ္မာ အယံ အရဟတိ လောကနာထော။
အတ္ထာနုရူပံ အရဟန္တိ လောကေ၊
တသ္မာ ဇိနော အရဟတိ နာမမေတ’’န္တိ။
တထာ သော ကိလေသာရယော မဂ္ဂေန ဟနီတိ အရဟံ။ ဝုတ္တဉ္စ –
‘‘ယသ္မာ ရာဂါဒိသင်္ခါတာ၊ သဗ္ဗေပိ အရယော ဟတာ။
ပညာသတ္ထေန နာထေန၊ တသ္မာပိ အရဟံ မတော’’တိ။
ယဉ္စေတံ အဝိဇ္ဇာဘဝတဏှာမယနာဘိံ ပုညာဒိအဘိသင်္ခါရာရံ ဇရာမရဏနေမိံ အာသဝသမုဒယမယေန အက္ခေန ဝိဇ္ဈိတွာ ဝိဘဝရထေ သမာယောဇိတံ အနာဒိကာလပ္ပဝတ္တံ သံသာရစက္ကံ, တဿ သော ဗောဓိမဏ္ဍေ ဝီရိယပါဒေဟိ သီလပထဝိယံ ပတိဋ္ဌာယ သဒ္ဓါဟတ္ထေန ကမ္မက္ခယကရံ ဉာဏပရသုံ ဂဟေတွာ သဗ္ဗေ အရေ ဟနီတိပိ အရဟံ။ ဝုတ္တဉ္စ –
‘‘အရာ သံသာရစက္ကဿ၊ ဟတာ ဉာဏာသိနာ ယတော။
လောကနာထေန တေနေသ၊ အရဟန္တိ ပဝုစ္စတီ’’တိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၃၆၃။)တထာ အတ္တဟိတံ ပရဟိတဉ္စ ပရိပူရေတုံ သမ္မာ ပဋိပဇ္ဇန္တေဟိ သာဓူဟိ ဒူရတော ရဟိတဗ္ဗာ ပရိစ္စဇိတဗ္ဗာ ပရိဟာတဗ္ဗာတိ ရဟာ, ရာဂါဒယော ပါပဓမ္မာ, န သန္တိ ဧတဿ ရဟာတိ အရဟံ။ ‘‘အရဟော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဩကာရဿ သာနုသာရံ အကာရာဒေသံ ကတွာ ‘‘အရဟံ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ အာဟ စ –
‘‘ပါပဓမ္မာ ရဟာ နာမ၊ သာဓူဟိ ရဟိတဗ္ဗတော။
တေသံ သုဋ္ဌု ပဟီနတ္တာ၊ ဘဂဝါ အရဟံ မတော’’တိ။
အထ ဝါ ခီဏာသဝေဟိ သေက္ခေဟိ ကလျာဏပုထုဇ္ဇနေဟိ စ န ရဟိတဗ္ဗော န ပရိစ္စဇိတဗ္ဗော, တေ စ ဘဂဝါတိ အရဟံ။ အာဟ စ –
‘‘ယေ စ သစ္ဆိကတဓမ္မာ၊
အရိယာ သုဒ္ဓဂေါစရာ။
န တေဟိ ရဟိတော ဟောတိ၊
နာထော တေနာ’ရဟံ မတော’’တိ။
ရဟောတိ စ ဂမနံ ဝုစ္စတိ, နတ္ထိ ဧတဿ ရဟော ဂမနံ ဂတီသု ပစ္စာဇာတီတိ အရဟံ။ အာဟ စ –
‘‘ရဟော ဝါ ဂမနံ ယဿ၊ သံသာရေ နတ္ထိ သဗ္ဗသော။
ပဟီနဇာတိမရဏော၊ အရဟံ သုဂတော မတော’’တိ။
ပါသံသတ္တာ ဝါ ဘဂဝါ အရဟံ။ အက္ခရစိန္တကာ ဟိ ပသံသာယံ အရဟသဒံ ဝဏ္ဏေန္တိ။ ပါသံသဘာဝေါ စ ဘဂဝတော အနညသာဓာရဏော ယထာဘုစ္စဂုဏာဓိဂတော သဒေဝကေ လောကေ သုပ္ပတိဋ္ဌိတော။ ဣတိ ပါသံသတ္တာပိ ဘဂဝါ အရဟံ။ အာဟ စ –
‘‘ဂုဏေဟိ သဒိသော နတ္ထိ၊ ယသ္မာ လောကေ သဒေဝကေ။
တသ္မာ ပါသံသိယတ္တာပိ၊ အရဟံ ဒွိပဒုတ္တမော’’တိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၃၆၄။)ဣမာနိ နိဗ္ဗစနာနိ ‘‘အရဟ ပူဇာယံ, ဟန ဟိံသာယံ, ရဟ စာဂေ, ရဟိ ဂတိယ’’န္တိ ဣမေသံ ဓာတူနံ ဝသေန ဣဓ ဝုတ္တာနိ ကိလေသေဟိ အာရကတ္တာ ‘‘အရဟ’’န္တိ စ ပါပကရဏေ ရဟာဘာဝါ ‘‘အရဟ’’န္တိ စ အသပ္ပုရိသာနံ အာရကာ ဒူရေတိ ‘‘အရဟ’’န္တိ စ သပ္ပုရိသာနံ အာရကာ အာသန္နေတိ ‘‘အရဟ’’န္တိ စ။ နိဗ္ဗစနာနိ ပန ဓာတုသဒ္ဒနိဿိတာနိ န ဟောန္တီတိ ဣဓ န ဂဟိတာနိ။ ပသံသာ ပန အတ္ထတော ပူဇာ ဧဝါတိ ‘‘အရဟ ပူဇာယ’’န္တိ ဓာတုဿ အတ္ထော ဘဝိတုံ ယုတ္တောတိ ဣဓ အမှေဟိ ဂဟိတာ, အဋ္ဌကထာစရိယေဟိ တု အရဟသဒ္ဒဿ လဗ္ဘမာနဝသေန သဗ္ဗေပိ အတ္ထာ ဂဟိတာ ဓာတုနိဿိတာ စ အဓာတုနိဿိတာ စ။ ကထံ? –
အာရကတ္တာ ဟတတ္တာ စ၊ ကိလေသာရီန သော မုနိ။
ဟတသံသာရစက္ကာရော၊ ပစ္စယာဒီန စာရဟော။
န ရဟော ကရောတိ ပါပါနိ၊ အရဟံ တေန ဝုစ္စတီတိ။
ဋီကာစရိယေဟိပိ တထေဝ ဂဟိတာ။ ကထံ? –
အာရကာ မန္ဒဗုဒ္ဓီနံ၊ အာရကာ စ ဝိဇာနတံ။
ရဟာနံ သုပ္ပဟီနတ္တာ၊ ဝိဒူနမရဟေယျတော။
ဘဝေသု စ ရဟာဘာဝါ၊ ပါသံသာ အရဟံ ဇိနောတိ။
ယထာ ပန အရဟံသဒ္ဒဿ, ဧဝံ အရဟာသဒ္ဒဿာပိ နိဗ္ဗစနာနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။
သုပုဗ္ဗဂမိတော စေဝ၊ သုပုဗ္ဗဂဒိတောပိ စ။
ဓီရော သုဂတသဒ္ဒဿ၊ နိပ္ဖတ္တိံ သမုဒီရယေ။
ဧတ္ထ ဟိ သုဂတောတိ သောဘနံ ဂတံ ဧတဿာတိ သုဂတော, သုန္ဒရံ ဌာနံ ဂတောတိ သုဂတော, သမ္မာ ဂတောတိ သုဂတော, သမ္မာ စ ဂဒတီတိ သုဂတောတိ ဓာတုနိဿိတံ အတ္ထံ ဂဟေတွာ သဒ္ဒနိပ္ဖတ္တိ ကာတဗ္ဗာ။ ဝုတ္တဉှိ အဋ္ဌကထာသု –
(နီတိ၊ဓာ၊၃၆၅။)‘‘သောဘနဂမနတ္တာ, သုန္ဒရံ ဌာနံ ဂတတ္တာ, သမ္မာ ဂတတ္တာ, သမ္မာ စ ဂဒတ္တာ သုဂတော။ ဂမနမ္ပိ ဟိ ဂတန္တိ ဝုစ္စတိ, တဉ္စ ဘဂဝတော သောဘနံ ပရိသုဒ္ဓမနဝဇ္ဇံ။ ကိံ ပန တန္တိ? အရိယမဂ္ဂေါ, တေနေသ ဂမနေန ခေမံ ဒိသံ အသဇ္ဇမာနော ဂတောတိ သောဘနဂမနတ္တာ သုဂတော’’တိအာဒိ။
ဘဂသဒ္ဒူပပဒတော၊ ဝနုတော ဝမုတောပိ စ။
ဘဂဝါသဒ္ဒနိပ္ဖတ္တိံ၊ ပဝဒေ အညထာပိ ဝါ။
အတြိမာနိ နိဗ္ဗစနာနိ – ဘဂသင်္ခါတာ လောကိယလောကုတ္တရသမ္ပတ္တိယော ဝနိ ဘဇိ သေဝီတိ ဘဂဝါ။ သောမနဿကုမာရတ္တဘာဝါဒီသု စရိမတ္တဘာဝေ စ ဘဂသင်္ခါတံ သိရိံ ဣဿရိယံ ယသဉ္စ ဝမိ ဥဂ္ဂိရိ ခေဠပိဏ္ဍံ ဝိယ အနပေက္ခော ဆဍ္ဍယီတိ ဘဂဝါ။ အထ ဝါ နက္ခတ္တေဟိ သမံ ပဝတ္တတ္တာ ဘဂသင်္ခါတေ သိနေရုယုဂန္ဓရဥတ္တရကုရုဟိမဝန္တာဒိဘာဇနလောကေ ဝမိ, တန္နိဝါသိတတ္တာဝါသသမတိက္ကမနတော တပ္ပဋိဗဒ္ဓဆန္ဒရာဂပ္ပဟာနေန ပဇဟီတိ ဘဂဝါတိ။
ပရဓာတုဝသာ ဝါပိ၊ ပရူပပဒတောပိ ဝါ။
မုတော တထာ မဇတော စ၊ မယတော မုနတော မိတော။
ပုန မိတောတိ ဧတေဟိ၊ ဓာတူဟိ ခလု သတ္တဟိ။
ဝဒေ ပရမသဒ္ဒဿ၊ နိပ္ဖတ္တိံ ဇိနသာသနေ။
ဥတ္တမဝါစီပရမ-သဒ္ဒေန သဟ အဋ္ဌဟိ။
ပဒေဟိ ပါရမီသဒ္ဒံ၊ ဝဒေ တဒ္ဓိတပစ္စယိံ။
ပါရသဒ္ဒူပပဒတော၊ မဇတောပိ မုတောထ ဝါ။
မယတော ဝါ မုနတော ဝါ၊ မိတော ဝါ ပုနပိ မိတော။
ဧတေဟိ ဆဟိ ဓာတူဟိ၊ မဟာပုရိသဝါစကံ။
ပါရမီသဒ္ဒမီရေန္တိ၊ တတော ပါရမိတာရဝံ။
(နီတိ၊ဓာ၊၃၆၆။)ဧတ္ထ တာဝ ဥတ္တမတ္ထဝါစကပရမသဒ္ဒဝသေန ပါရမီနိဗ္ဗစနံ ကထေဿာမ။ တတော ပရဓာတုဝသေန, တတော ပရသဒ္ဒူပပဒမုဓာတာဒိဝသေန တတော ပါရသဒ္ဒူပပဒမဇဓာတာဒိဝသေန။
ဒါနသီလာဒိဂုဏဝိသေသယောဂေန သတ္တုတ္တမတာယ ပရမာ။ မဟာဗောဓိသတ္တာ ဗောဓိသတ္တာ, တေသံ ဘာဝေါ, ကမ္မံ ဝါ ပါရမီ, ဒါနာဒိကြိယာ။ အထ ဝါ ပရတိ ပါလေတိ ပူရေတိ စာတိ ပရမော, ဒါနာဒီနံ ဂုဏာနံ ပါလကော ပူရကော စ ဗောဓိသတ္တော, ပရမဿ အယံ, ပရမဿ ဝါ ဘာဝေါ, ကမ္မံ ဝါ ပါရမီ, ဒါနာဒိကြိယာ။ အထ ဝါ ပရံ သတ္တံ အတ္တနိ မဝတိ ဗန္ဓတိ ဂုဏဝိသေသယောဂေနာတိ ပရမော, ပရံ ဝါ အဓိကတရံ မဇ္ဇတိ သုဇ္ဈတိ ကိလေသမလတောတိ ပရမော, ပရံ ဝါ သေဋ္ဌံ နိဗ္ဗာနံ မယတိ ဂစ္ဆတီတိ ပရမော, ပရံ ဝါ လောကံ ပမာဏဘူတေန ဉာဏဝိသေသေန ဣဓလောကံ ဝိယ မုနာတိ ပရိစ္ဆိန္ဒတီတိ ပရမော, ပရံ ဝါ အတိဝိယ သီလာဒိဂုဏဂဏံ အတ္တနော သန္တာနေ မိနောတိ ပက္ခိပတီတိ ပရမော, ပရံ ဝါ အတ္တဘူတတော ဓမ္မကာယတော အညံ ပဋိပက္ခံ ဝါ တဒနတ္ထကရံ ကိလေသစောရဂဏံ မိနာတိ ဟိံသတီတိ ပရမော, မဟာသတ္တော, ပရမဿ အယံ, ပရမဿ ဝါ ဘာဝေါ, ကမ္မံ ဝါ ပါရမီ, ဒါနာဒိကြိယာ။
အပရော နယော – ပါရေ နိဗ္ဗာနေ မဇ္ဇတိ သုဇ္ဈတိ, သတ္တေ စ မဇ္ဇေတိ သောဓေတီတိ ပါရမီ, မဟာပုရိသော, တဿ ဘာဝေါ, ကမ္မံ ဝါ ပါရမိတာ။ ပါရေ နိဗ္ဗာနေ သတ္တေ မဝတိ ဗန္ဓတိ ယောဇေဤတိ ပါရမီ, ပါရံ ဝါ နိဗ္ဗာနံ မယတိ ဂစ္ဆတိ, သတ္တေ စ မာယေတိ ဂမေတီတိ ပါရမီ, မုနာတိ ဝါ ပါရံ နိဗ္ဗာနံ ယာထာဝတော, တတ္ထ ဝါ သတ္တေ မိနောတိ ပက္ခိပတီတိ ပါရမီ, ကိလေသာရိံ ဝါ သတ္တာနံ ပါရေ နိဗ္ဗာနေ မိနာတိ ဟိံသတီတိ ပါရမီ, မဟာပုရိသော, တဿ ဘာဝေါ, ကမ္မံ ဝါ ပါရမိတာ, ဒါနာဒိကြိယာဝ။ ဣမိနာ နယေန ပါရမီနံ သဒ္ဒတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။
(နီတိ၊ဓာ၊၃၆၇။)ကရဓာတုဝသာ ဝါပိ၊ ကိရဓာတုဝသေန ဝါ။
ကံသဒ္ဒူပပဒရုဓိ-ဓာတုတော ဝါပိ ဒီပယေ။
ကရုဏာသဒ္ဒနိပ္ဖတ္တိံ၊ မဟာကရုဏသာသနေ။
တတ္ထ ကရုဏာတိ ပရဒုက္ခေ သတိ သာဓူနံ ဟဒယကမ္ပနံ ကရောတီတိ ကရုဏာ။ ကိရတိ ပရဒုက္ကံ ဝိက္ခိပတီတိ ကရုဏာ။ ကံ ဝုစ္စတိ သုခံ, တံ ရုန္ဓတိ ဝိဗာဓတိ ကာရုဏိကံ န သုခါပေတီတိပိ ကရုဏာ။
ဝိဒိဝိဓဝိဒဓာတု-ဝသေန ပရိဒီပယေ။
ဝိဇ္ဇာသဒ္ဒဿ နိပ္ဖတ္တိံ၊ သဒ္ဒနိပ္ဖတ္တိကောဝိဒေါ။
တတ္ထ ဝိဇ္ဇာတိ ဝိန္ဒိယံ ကာယသုစရိတာဒိံ ဝိန္ဒတိ ယာထာဝတော ဥပလဘတီတိ ဝိဇ္ဇာ။ တမောခန္ဓာဒိပဒါလနဋ္ဌေန ဝါ အတ္တနော ပဋိပက္ခံ ဝိဇ္ဈတီတိ ဝိဇ္ဇာ။ တတော ဧဝ အတ္တနော ဝိသယံ ဝိဒိတံ ကရောတီတိပိ ဝိဇ္ဇာ။
မေဓဓာတုဝသာ စေဝ၊ မေဓာဓာတူဟိ စ ဒွိဓာ။
မေဓာသဒ္ဒဿ နိပ္ဖတ္တိံ၊ မေဓာဝီ သမုဒီရယေ။
တတ္ထ မေဓာတိ သမ္မောဟံ မေဓတိ ဟိံသတီတိ မေဓာ။ ပါပကေ ဝါ အကုသလေ ဓမ္မေ မေဓတိ ဟိံသတီတိပိ မေဓာ။ အထ ဝါ –
‘‘ပညာ ဟိ သေဋ္ဌာ ကုသလာ ဝဒန္တိ၊
နက္ခတ္တရာဇာရိဝ တာရကာနံ။
သီလံ သိရိဉ္စာပိ သတဉ္စ ဓမ္မော၊
အနွာယိကာ ပညဝတော ဘဝန္တီ’’တိ
(နီတိ၊ဓာ၊၃၆၈။)ဝစနတော ပန မေဓတိ သီလေန သိရိယာ သတဉ္စ ဓမ္မေဟိ သဟ ဂစ္ဆတိ, န ဧကိကာ ဟုတွာ တိဋ္ဌတီတိပိ မေဓာ။ အပရော နယော – သုခုမမ္ပိ အတ္ထံ ဓမ္မဉ္စ ခိပ္ပမေဝ မေတိ စ ဓာရေတိ စာတိ မေဓာ, ဧတ္ထ မေတီတိ ဂဏှာတီတိ အတ္ထော။ တထာ ဟိ အဋ္ဌသာလိနိယံ ဝုတ္တံ ‘‘အသနိ ဝိယ သိလုစ္စယေ ကိလေသေ မေဓတိ ဟိံသတီတိ မေဓာ, ခိပ္ပံ ဂဟဏဓာရဏဋ္ဌေန ဝါ မေဓာ’’တိ။
ရန္ဇဓာတုဝသာ စေဝ၊ ရာပုဗ္ဗတိရတောပိ စ။
ရတ္တိသဒ္ဒဿ နိပ္ဖတ္တိံ၊ သဒ္ဒတ္ထညူ ဝိဘာဝယေ။
ရန္ဇန္တိ သတ္တာ ဧတ္ထာတိ ရတ္တိ, ရာ သဒ္ဒေါ တိယျတိ ဆိဇ္ဇတိ ဧတ္ထာတိ ရတ္တိ, သတ္တာနံ သဒ္ဒဿ ဝူပသမကာလောတိ အတ္ထော။
မာ မာနေ ဣတိ သောအန္တ၊ ကမ္မနီတိ စုဘောဟိ တု။
ဓာတူဟိ မာသသဒ္ဒဿ၊ နိပ္ဖတ္တိံ သမုဒီရယေ။
တထာ ဟိ သတ္တာနံ အာယုံ မာနန္တော ဝိယ သိယတိ အန္တံ ကရောတီတိ မာသော, စိတ္တမာသာဒယော ဒွါဒသ မာသာ။ သေယျထိဒံ? စိတ္တော ဝိသာခေါ ဇေဋ္ဌော အာသာဠှော သာဝဏော ဘဒ္ဒေါ အဿယုဇော ကတ္တိကော မာဂသိရော ဖုဿော မာဃော ဖဂ္ဂုဏောတိ။ တတြ စိတ္တော မာသော ‘‘ရမ္မကော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ‘‘ယထာပိ ရမ္မကေ မာသေ, ဗဟူ ပုပ္ဖန္တိ ဝါရိဇာ’’တိ ပါဠိ ဒိဿတိ။ ဘဒ္ဒေါ ပန ‘‘ပေါဋ္ဌပါဒေါ’’တိ ဝုစ္စတိ။
အထ ဝါ မာသောတိ အပရဏ္ဏဝိသေသဿပိ သုဝဏ္ဏမာသဿပိ နာမံ။ တတ္ထ အပရဏ္ဏဝိသေသော ယထာပရိမိတေ ကာလေ အသိယတိ ဘက္ခိယတီတိ မာသော, ဣတရော ပန ‘‘မမ ဣဒ’’န္တိ မသိယတိ အာမသိယတိ ဂဏှိယတီတိ မာသောတိ ဝုစ္စတိ။
သံပုဗ္ဗဝဒစရေဟိ၊ သံဝစ္ဆရရဝဿ တု။
နိပ္ဖတ္တိံ သမုဒီရေယျ၊ သကျသီဟဿ သာသနေ။
တထာ ဟိ တံ တံ သတ္တံ ဓမ္မပ္ပဝတ္တိဉ္စ သင်္ဂမ္မ ဝဒန္တော ဝိယ စရတိ ပဝတ္တတီတိ သံဝစ္ဆရော။
(နီတိ၊ဓာ၊၃၆၉။)ဘိဒိဘိက္ခိဓာတုဝသာ၊ အထ ဝါ ဘယဝါစကံ။
ဘီသဒ္ဒံ ပုရိမံ ကတွာ၊ ဣက္ခဓာတုဝသေန စ။
ဘိက္ခုသဒ္ဒဿ နိပ္ဖတ္တိံ၊ ကထယေယျ ဝိစက္ခဏော။
တထာ ဟိ ကိလေသေ ဘိန္ဒတီတိ ဘိက္ခု။ ဆိန္နဘိန္နပဋဓရောတိပိ ဘိက္ခု။ ဘိက္ခနသီလောတိပိ ဘိက္ခု။ သံသာရေ ဘယံ ဣက္ခတိ, ဣက္ခနသီလောတိ ဝါ ဘိက္ခု။
သဒဘိဒီဟိ ဓာတူဟိ၊ သဗ္ဘိသဒ္ဒဂတိံ ဝဒေ။
သပ္ပုရိသေ စ နိဗ္ဗာနေ၊ ဧသ သဒ္ဒေါ ပဝတ္တတိ။
အတြိမာနိ နိဗ္ဗစနာနိ – သီဒနသဘာဝေ ကိလေသေ ဘိန္ဒတီတိ သဗ္ဘိ, သပ္ပုရိသော, ယော ‘‘အရိယော’’တိပိ ‘‘ပဏ္ဍိတော’’တိပိ ဝုစ္စတိ။ အပိစ သီဒနသဘာဝါ ကိလေသာ ဘိဇ္ဇန္တိ ဧတ္ထာတိ သဗ္ဘိ, နိဗ္ဗာနံ, ယံ ‘‘ရာဂက္ခယော’’တိအာဒိနာမံ လဘတိ။ တထာ ဟိ သံယုတ္တဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ ‘‘ယသ္မာ နိဗ္ဗာနံ အာဂမ္မ သီဒနသဘာဝါ ကိလေသာ ဘိဇ္ဇန္တိ, တသ္မာ တံ သဗ္ဘီတိ ဝုစ္စတီ’’တိ။
ဧတ္ထေတံ ဝဒါမ –
‘‘ယသ္မာ နိဗ္ဗာနမာဂမ၊ သံသီဒနသဘာဝိနော။
က္လေသာ ဘိဇ္ဇန္တိ တံ တသ္မာ၊ သဗ္ဘီတိ အမတံ’ဗြဝု’’န္တိ။
ဗ္ရူဓာတုသဒဓာတူဟိ၊ ဘိသိသဒ္ဒဿ သမ္ဘဝံ။
ဂုဏေဟိ ဗြူဟိတာ ဓီရာ၊ ပေါရာဏာစရိယာ’ဗြဝုံ။
တထာ ဟိ ဗြဝန္တာ ဧတ္ထ သီဒန္တီတိ ဘိသီတိ ဘိသိသဒ္ဒဿ သမ္ဘဝံ ပေါရာဏာ ကထယိံသု။
သုခဓာတုဝသာ စာပိ၊ သုပုဗ္ဗခါဒတောပိ ဝါ။
သုပုဗ္ဗခနုတော ဝါပိ၊ သုခသဒ္ဒဂတိံ ဝဒေ။
(နီတိ၊ဓာ၊၃၇၀။)သုခန္တိ ဟိ သုခယတီတိ သုခံ။ ယဿုပ္ပဇ္ဇတိ, တံ သုခိတံ ကရောတီတိ အတ္ထော။ သုဋ္ဌု ဒုက္ခံ ခါဒတီတိပိ သုခံ။ သုဋ္ဋု ဒုက္ခံ ခနတီတိပိ သုခံ။
ဒုက္ခဓာတုဝသာ စာပိ၊ ဒုပုဗ္ဗခါဒတောပိ ဝါ။
ဒုပုဗ္ဗခနုတော ဝါပိ၊ ဒုက္ခသဒ္ဒဂတိံ ဝဒေ။
ဒုက္ခန္တိ ဟိ ဒုက္ခယတီတိ ဒုက္ခံ။ ယဿုပ္ပဇ္ဇတိ, တံ ဒုက္ခိတံ ကရောတီတိ အတ္ထော။ ဒုဋ္ဌု သုခံ ခါဒတီတိပိ ဒုက္ခံ။ ဒုဋ္ဌု သုခံ ခနတီတိပိ ဒုက္ခံ။ အထ ဝါ ဒွိဓာ သုခံ ခနတီတိပိ ဒုက္ခံ။
ဂန္ဓဓာတုဝသာ စာပိ၊ ဂမုဓာတုဝသေန ဝါ။
ဂမုဓာဓာတုတော ဝါပိ၊ ဂန္ဓသဒ္ဒဂတိံ ဝဒေ။
တထာ ဟိ ဂန္ဓယတီတိ ဂန္ဓော, အတ္တနော ဝတ္ထုံ သူစယတိ ‘‘ဣဒံ သုဂန္ဓံ, ဣဒံ ဒုဂ္ဂန္ဓ’’န္တိ ပကာသေတိ, ပဋိစ္ဆန္နံ, ဝါ ပုပ္ဖဖလာဒိံ ‘‘ဣဒမေတ္ထ အတ္ထီ’’တိ ပေသုညံ ကရောန္တော ဝိယ အဟောသီတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ ဂန္ဓယတိ ဆိန္ဒတိ မနာပဂန္ဓော သုဂန္ဓဘာဝေန ဒုဂ္ဂန္ဓံ, အမနာပဂန္ဓော စ ဒုဂ္ဂန္ဓဘာဝေန သုဂန္ဓန္တိ ဂန္ဓော။ ဧတ္ထ ပန ဂန္ဓသဒ္ဒဿ ဆေဒနဝါစကတ္တေ –
‘‘အတိဇာတံ အနုဇာတံ၊ ပုတ္တမိစ္ဆန္တိ ပဏ္ဍိတာ။
အဝဇာတံ န ဣစ္ဆန္တိ၊ ယော ဟောတိ ကုလဂန္ဓနော’’တိ
အယံ ပါဠိ နိဒဿနံ။ ဝါယုနာ ဝါ နီယမာနော ဂစ္ဆတီတိ ဂန္ဓော။ ကစ္စာယနသ္မိဉှိ ‘‘ခါဒါမဂမာနံ ခန္ဓန္ဓဂန္ဓာ’’တိ ခါဒအမဂမိဣစ္စေတေသံ ဓာတူနံ ယထာက္ကမံ ခန္ဓ အန္ဓဂန္ဓာဒေသာ ဝုတ္တာ။ အထ ဝါ ဂစ္ဆန္တော ဓရိယတေ သောတိ ဂန္ဓော။ ဝုတ္တဉှေတံ ဘဒန္တေန ဗုဒ္ဓဒတ္တာစရိယေန ဝေယျာကရဏေန နိရုတ္တိနယဒဿိနာ ‘‘ဓရိယတီတိ ဂစ္ဆန္တော, ဂန္ဓော သူစနတောပိ ဝါ’’တိ။
ရသဓာတုဝသာ စေဝ၊ ရမာသဓာတုတောပိ စ။
ရသသဒ္ဒဿ နိပ္ဖတ္တိံ၊ အာဟု ဓမ္မရသညုနော။
(နီတိ၊ဓာ၊၃၇၁။)ရသောတိ ဟိ ရသန္တိ တံ အဿာဒေန္တီတိ ရသော, ရမန္တာ တံ အသန္တီတိပိ ရသော။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ ‘‘ရမမာနာ န’သန္တီတိ ရသောတိ ပရိဒီပိတော’’တိ။ တတြာယမတ္ထော – ဒေဝမနုဿာဒယော သတ္တာ ယသ္မာ ရမမာနာ နံ ဓမ္မဇာတံ အသန္တိ ဘက္ခန္တိ, တသ္မာ တံ ဓမ္မဇာတံ ရသော နာမာတိ နိရုတ္တညူဟိ ပရိဒီပိတောတိ။ ပဒစ္ဆေဒေါ ပန ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗော –
နံ အသန္တိ န သန္တီတိ၊ ပဒစ္ဆေဒေါ သိယာ တဟိံ။
ကမ္မကာရကဘာဝေန၊ အတ္ထော ဟိ တတ္ထ ဣစ္ဆိတော။
ဣတိ ဝုတ္တာနုသာရေန၊ အဝုတ္တေသု ပဒေသုပိ။
ယထာရဟံ နယညူဟိ၊ နယော နေယျော သုသောဘနော။
ဓာတုစိန္တာယ ယေ မုတ္တာ၊ အနိပ္ဖန္နာတိ တေ မတာ။
တေ စာပိ ဗဟဝေါ သန္တိ၊ ပီတလောဟိတကာဒယော။
နိပ္ဖန္နေ အပိ ဓာတူဟိ၊ သဒ္ဒေ ဓဂါဣတိအာဒယော။
အနိပ္ဖန္နံဝ ပေက္ခန္တိ၊ ဂဝါဒိဝိဓိဘေဒတော။
တထာ ဟိ ‘‘ဂစ္ဆတီတိ ဂေါ’’၊ ဣတိ ဝုတ္တပဒံ ပုန။
အနိပ္ဖန္နံ ကရိတွာန၊ ‘‘ဂါဝေါ’’ ဣစ္စာဒိကံဗြဝုံ။
ဧကန္တေန အနိပ္ဖန္နာ၊ သဒ္ဒါ ဝိဍူဍဘာဒယော။
ဓာတုရူပကသဒ္ဒါ စ၊ ‘‘ပဗ္ဗတာယတိ’’အာဒယော။
(နီတိ၊ဓာ၊၃၇၂။)သေယျထိဒံ? ‘‘ဝိဍူဍဘော, တိဿော, ယေဝါပနော, ပီတံ, လောဟိတံ’’ ဣစ္စေဝမာဒီနိ နာမိကပဒါနိ အနိပ္ဖန္နာနိ ဘဝန္တိ။ ‘‘နီလံ, ပီတံ, ယေဝါပနကော’’ ဣစ္စာဒီနိ ပန နီလဝဏ္ဏေ ပီတဝဏ္ဏေ။ ကေ ရေ ဂေ သဒ္ဒေတိ ဓာတုဝသေန အာဂတတ္တာ နီလတီတိ နီလံ, ပီတတီတိ ပီတံ, ယေ ဝါ ပန ဣတိဝစနေန ဘဂဝတာ ကိယတေ ကထိယတေတိ ယေဝါပနကောတိ နိဗ္ဗစနမရဟန္တီတိ နိပ္ဖန္နာနီတိ ဝတ္တဗ္ဗာနိ။ ကေစိ ပနေတ္ထ ဝဒေယျုံ ‘‘နနု နီလတိ ပီတတီတိအာဒီနိ ကြိယာပဒါနိ တေပိဋကေ ဗုဒ္ဓဝစနေ န ဒိဿန္တီ’’တိ? ကိဉ္စာပိ န ဒိဿန္တိ, တထာပိ ဧတရဟိ အဝိဇ္ဇမာနာ ပုရာဏဘာသာ ဧသာတိ ဂဟေတဗ္ဗာနိ။ ယထာ ဟိ ‘‘နာထတီတိ နာထော’’တိ ဧတ္ထ ကိဉ္စာပိ ‘‘နာထတီ’’တိ ကြိယာပဒံ ဗုဒ္ဓဝစနေ န ဒိဿတိ, တထာပိ နာထ ယာစနောပတာပိဿရိယာသီသနေသူတိ ဓာတုနော ဒိဋ္ဌတ္တာ အဋ္ဌကထာစရိယာ ဂဏှိံသုယေဝ, ဧဝံ သမ္ပဒမိဒံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ န ဟိ ကြိယာပဒပရိဟီနော ဓာတု ဝုစ္စေယျ။
ကိဉ္စ ဘိယျော – ယထာ ‘‘ယာဝ ဗျာတိ နိမီသတိ, တတြာပိ ရသတိဗ္ဗယော’’တိ ဇာတကပါဠိယံ ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ ဒေဝမနုဿာနံ ဝေါဟာရပထေ အသဉ္စရန္တံ ပုရာဏဘာသာဘူတံ ‘‘ဗျာတီ’’တိ ကြိယာပဒမ္ပိ ဒိဿတိ, တထာ ‘‘နီလတိ, ပီတတီ’’တိအာဒီဟိပိ ပုရာဏဘာသာဘူတေဟိ ကြိယာပဒေဟိ ဘဝိတဗ္ဗံ။ တတ္ထ ယာဝ ဗျာတီတိ ယာဝ ဥမ္မီသတိ။ အယဉှိ တသ္မိံ ကာလေ ဝေါဟာရော, ယသ္မိံ ကာလေ ဗောဓိသတ္တော စူဠဗောဓိ နာမ ပရိဗ္ဗာဇကော အဟောသိ။ ယထာ ပန ဝိဍူဍဘသဒ္ဒါဒယော ဓာတုဝသေန အနိပ္ဖန္နာ နာမ ဝုစ္စန္တိ, တထာ ‘‘ပဗ္ဗတာယတိ, သမုဒ္ဒါယတိ, စိစ္စိဋာယတိ, ဓူမာယတိ, ဒုဒ္ဒုဘာယတိ, မေတ္တာယတိ, ကရုဏာယတိ, မမာယတိ’’ ဣစ္စေဝမာဒယော စ ‘‘ဆတ္တီယတိ, ဝတ္ထီယတိ, ပရိက္ခာရီယတိ, ဓနီယတိ, ပဋီယတိ’’ ဣစ္စေဝမာဒယော စ ‘‘အတိဟတ္ထယတိ, ဥပဝီဏယတိ, ဒဠှယတိ, ပမာဏယတိ, ကုသလယတိ, ဝိသုဒ္ဓယတိ’’ ဣစ္စေဝမာဒယော စ ဓာတုဝသေန အနိပ္ဖန္နာယေဝ နာမ ဝုစ္စန္တိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၃၇၃။)တတ္ထ ‘‘ပဗ္ဗတာယတီ’’တိအာဒီသု သံဃော ပဗ္ဗတမိဝ အတ္တာနမာစရတိ ပဗ္ဗတာယတိ, ဧဝံ သမုဒ္ဒါယတိ။ သဒ္ဒေါ စိစ္စိဋမိဝ အတ္တာနမာစရတိ စိစ္စိဋာယတိ။ ဝတ္ထု ဓူမမိဝ အတ္တာနမာစရတိ ဓူမာယတိ။ သဒ္ဒေါ ဒုဒ္ဒုဘဣတိ အာစရတိ ဒုဒ္ဒုဘာယတိ, ဘိက္ခု မေတ္တာယတိ, တထာ ကရုဏာယတိ။ ‘‘မမ ဣဒ’’န္တိ ဂဏှတိ မမာယတိ။ အဆတ္တံ ဆတ္တမိဝ အာစရတိ ဆတ္တီယတိ။ အပုတ္တံ ပုတ္တမိဝ အာစရတိ ပုတ္တီယတိ, သိဿံ အာစရိယော, အတ္တနော ပတ္တမိစ္ဆတိ ပတ္တီယတိ။ ဧဝံ ဝတ္ထီယတိ, ပရိက္ခာရီယတိ, စီဝရီယတိ, ဓနီယတိ, ပဋီယတိ။ ဟတ္ထိနာ အတိက္ကမတိ အတိဟတ္ထယတိ။ ဝီဏာယ ဥပဂါယတိ ဥပဝီဏယတိ။ ဒဠှံ ကရောတိ ဝီရိယံ ဒဠှယတိ။ ပမာဏံ ကရောတိ ပမာဏယတိ။ ကုသလံ ပုစ္ဆတိ ကုသလယတိ။ ဝိသုဒ္ဓါ ဟောတိ ရတ္တိ ဝိသုဒ္ဓါယတိ။
တတြာယံ ပဒမာလာ – ‘‘ပဗ္ဗတာယတိ, ပဗ္ဗတာယန္တိ။ ပဗ္ဗတာယသိ, ပဗ္ဗတာယထ။ ပဗ္ဗတာယာမိ, ပဗ္ဗတာယာမာ’’တိ ဣမိနာ နယေန အဋ္ဌန္နံ ဝိဘတ္တီနံ ဝသေန သေသံ သဗ္ဗံ ယောဇေတဗ္ဗံ, ဧဝံ ‘‘သမုဒ္ဒါယတိ, ဆတ္တီယတီ’’တိအာဒီသု။ တတြ ကာရိတဝသေနပိ ‘‘ပဗ္ဗတာယန္တံ ပယောဇယတိ ပဗ္ဗတာယတိ, ပုတ္တိယန္တံ ပယောဇယတိ ပုတ္တီယတိ’’ ဣစ္စာဒိ ပဒသိဒ္ဓိ ဘဝတိ။ အယံ ပန ပဒမာလာ – ပဗ္ဗတာယတိ, ပဗ္ဗတာယန္တိ။ ပဗ္ဗတာယသိ။ သေသံ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဣစ္စေဝံ ဓာတုဝသေန နိပ္ဖန္နာနိပ္ဖန္နပဒါနိ ဝိဘာဝိတာနိ။
ဣဒါနိ ဓာတုဂဏလက္ခဏံ, အဓာတုလက္ခဏံ, ကာရိတပစ္စယယောဂံ, သကာရိတေကကမ္မဒွိကမ္မတိကမ္မပဒံ, ဦဟနီယရူပဂဏံ, ဓာတူနံ ဧကဂဏိကဒွိဂဏိကတေဂဏိကပဒံ, သုဒ္ဓကတ္တုဟေတုကတ္တုပဒရူပံ, ကမ္မဘာဝပဒရူပံ, ဧကကာရိတဒွိကာရိတပဒံ, အကာရိတဒွိကမ္မကပဒဉ္စ သဗ္ဗမေတံ ယထာရဟံ ကထယာမ။
(နီတိ၊ဓာ၊၃၇၄။)တတြ သဗ္ဗဓာတုကနိဿိတေ သုဒ္ဓကတ္တုပ္ပယောဂေ သုဒ္ဓဿရဓာတုတော ဝါ ဧကဿရတော ဝါ အနေကဿရတော ဝါ အပစ္စယဿ ပရဘာဝေါ ဘူဝါဒိဂဏလက္ခဏံ သာမညလက္ခဏဝသေန, ဝိသေသလက္ခဏဝသေန ပန အာချာတတ္တေ ဣကာရန္တာနေကဿရဓာတုတော သဟ အပစ္စယေန နိစ္စံ နိဂ္ဂဟီတာဂမနဉ္စ နာမိကတ္တေ နိဂ္ဂဟီတာဂမနမတ္တဉ္စ ဘူဝါဒိဂဏလက္ခဏံ။ အာကျာတတ္တေ ကတ္တရိ ဓာတူဟိ အပစ္စယေန သဒ္ဓိံနိယတဝသေန နိဂ္ဂဟီတာဂမနံ ရုဓာဒိဂဏလက္ခဏံ သာမညလက္ခဏဝသေန, ဝိသေသလက္ခဏဝသေန ပန အာချာတတ္တေ ကတ္တရိ ဓာတူဟိ ဣဝဏ္ဏေကာရောကာရပစ္စယေဟိ သဒ္ဓိံ နိယတဝသေန နိဂ္ဂဟီတာဂမနဉ္စ နာမကတ္တေ အနိယတဝသေန နိဂ္ဂဟီတာဂမနမတ္တဉ္စ ရုဓာဒိဂဏလက္ခဏံ။ ကတ္တရိ ဓာတူဟိ အာဒေသလာဘာလာဘိနော ယပစ္စယဿ ပရဘာဝေါ ဒိဝါဒိဂဏလက္ခဏံ။ ကတ္တရိ ဓာတူဟိ ယထာရဟံ ဏု ဏာ ဥဏာပစ္စယာနံ ပရဘာဝေါ သွာဒိဂဏလက္ခဏံ။ ကတ္တရိ ဓာတူဟိ နာပစ္စယဿ ပရဘာဝေါ ကိယာဒိဂဏလက္ခဏံ။ ကတ္တရိ ဓာတူဟိ အာချာတတ္တေ အပ္ပကတရပ္ပယောဂဝသေန နာမိကတ္တေ ပစုရပ္ပယောဂဝသေန ပ္ပဏှာပစ္စယာနံ ပရဘာဝေါ ဂဟာဒိဂဏလက္ခဏံ။ ကတ္တရိ ဓာတူဟိ ယထာသမ္ဘဝံ ဩယိရပ္ပစ္စယာနံ ပရဘာဝေါ တနာဒိဂဏလက္ခဏံ။ အာချာတတ္တေ ကတ္တရိ ဓာတူဟိ သဗ္ဗထာ ဏေဏယပ္ပစ္စယာနံ ပရဘာဝေါ စုရာဒိဂဏလက္ခဏံ သာမညလက္ခဏဝသေန, ဝိသေသလက္ခဏဝသေန ပန အာချာတတ္တေ ဣကာရန္တဓာတုတော သဟ ဏေ ဏယပစ္စယေဟိ နိစ္စံ နိဂ္ဂဟီတာဂမနဉ္စ နာမိကတ္တေ နိဂ္ဂဟီတာဂမနမတ္တဉ္စ စုရာဒိဂဏလက္ခဏံ။ ဂဏသူစကာနံ ပစ္စယာနမပရတ္တံ အဓာတုလက္ခဏံ။ ဣတိ ဓာတုဂဏလက္ခဏမဓာတုလက္ခဏံ ဝိဘာဝိတံ။
ကာရိတပစ္စယဿ ယောဂေ ‘‘ဏေ ဏယော ဏာပေ ဏာပယော စာ’’တိ ဣမေ စတ္တာရော ကာရိတပစ္စယာ။
ဏေ ဏယာသုံ ဥဝဏ္ဏန္တာ၊
အာဒန္တာ ပစ္ဆိမာ ဒုဝေ။
သေသတော စတုရောဒွေ ဝါ၊
ဏယောယေဝ အဓာတုတော။
တတြ သာဝေတိ, သာဝယတိ။ ဘာဝေတိ, ဘာဝယတိ, ဩဘာသေတိ, ဩဘာသယတိ။ ဣမာနိ ကာရိတေ ဥဝဏ္ဏန္တဓာတုရူပါနိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၃၇၅။)ဒါပေတိ, ဒါပယတိ။ ဟာပေတိ, ဟာပယတိ။ နှာပေတိ, နှာပယတိ။ နဟာပေတိ, နဟာပယတိ။ အာကာရန္တဓာတုရူပါနိ။
သောသေတိ, သောသယတိ။ သောသာပေတိ, သောသာပယတိ။ ဃောသာပေတိ, ဃောသာပယတိ။ အကာရန္တဓာတုရုပါနိ။
မဂ္ဂေါ သံသာရတော လောကံ ဉာပေတိ, ဉာပယတိ။ ဣဓာတုရူပါနိ နိဂ္ဂစ္ဆာပေတီတိ ဧတေသမတ္ထော။ ဣမာနိ ဟိ နိပုဗ္ဗာယ ဣဓာတုယာ ဝသေန သမ္ဘူတာနိ ဟေတုကတ္တုရူပါနိ။ တထာ ဟိ သုဒ္ဓကတ္တုဘာဝေန မဂ္ဂေါ သယံ ဉာယတိ, သံသာရတော နိဂ္ဂစ္ဆတီတိ ဉာယောတိ ဝုစ္စတိ။
ပါဝေတိ, ပါဝယတိ, ဥဓာတုရူပါနိ။ ဝဒါပေတီတိ ဧတေသမတ္ထော။ ဣမာနိ ဟိ ပပုဗ္ဗာယ ဥဓာတုယာ ဝသေန သမ္ဘူတာနိ ဟေတုကတ္တုရူပါနိ။ တထာ ဟိ ‘‘ယော အာတုမာနံ သယမေဝ ပါဝါ’’တိ သုဒ္ဓကတ္တုပဒံ အာဟစ္စဘာသိတံ ဒိဿတိ။
ခေပေတိ, ခေပယတိ။ ကင်္ခေတိ, ကင်္ခယတိ, ကင်္ခါပေတိ, ကင်္ခါပယတိ။ အာစိက္ခာပေတိ, အာစိက္ခာပယတိ။ ဣဝဏ္ဏန္တဓာတုရူပါနိ။
ခိယေတိ, ခိယယတိ။ မိလာယေတိ, မိလာယယတိ။ ဧကာရန္တဓာတုရူပါနိ။
သိယေတိ, သိယယတိ။ ဩကာရန္တဓာတုရူပါနိ။
ပဗ္ဗတာယာယတိ, ပုတ္တိယာယတိ။ အဓာတုနိဿိတာနိ ရူပါနိ။ ဣမိနာ နယေန သေသာနိ အဝုတ္တာနိပိ ရူပါနိ သက္ကာ ဝိညာတုံ ဝိညုနာ ပါဠိနယညုနာတိ ဝိတ္ထာရော န ဒဿိတော။ ဣတိ ကာရိတပစ္စယယောဂေါ သင်္ခေပေန ဝိဘာဝိတော။
(နီတိ၊ဓာ၊၃၇၆။)ဣဒါနိ သကာရိတေကကမ္မာဒီနိ ဗြူမ –
အကမ္မကာ ဧကကမ္မာ၊ ဒွိကမ္မာ ဝါပိ ဟောန္တိ ဟိ။
ကာရိတပစ္စယေ လဒ္ဓေ၊ သကမ္မာ စ ဒွိကမ္မကာ။
သယံ သောဓေတိ သော ဘူမိံ၊ သောဓာပေတိ ပရေမဟိံ။
နရံ ကမ္မံ ကာရယတိ၊ ဝိညေယျံ ကမတော ဣဒံ။
ဒွိကမ္မိကာ သမ္ဘဝန္တိ၊ တိကမ္မာ ဧတ္ထ ဒီပယေ။
‘‘ဣဿရော သေဝကံ ဂါမံ၊ အဇံ နာယေတိ’’ ဣစ္စပိ။
‘‘နရော နရေန ဝါ ဂါမံ၊ အဇံ နာယေတိ’’ဣစ္စပိ။
ကမ္မတ္ထဒီပကံယေဝ၊ ကရဏံ ဧတ္ထ ဣစ္ဆိတံ။
ဣတိ သကာရိတေကကမ္မာဒီနိ ဝိဘာဝိတာနိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၃၇၇။)ဣဒါနိ ဦဟနီယရူပဂဏံ ဗြူမ – ဟောတိ, ဘောတိ, သမ္ဘောတိ, ဣဒံ ဘူဝါဒိရူပံ။ သုမ္ဘောတိ, ပရိသုမ္ဘောတိ, ဣဒံ ရုဓာဒိဂူပံ။ နိန္ဒတိ, ဝိနိန္ဒတိ, ဗန္ဓတိ, ဣဒံ ဘူဝါဒိရူပံ။ ဆိန္ဒတိ, ဘိန္ဒတိ, ရုန္ဓတိ, ဣဒံ ရုဓာဒိရူပံ။ ဒေတိ, နေတိ, ဝဒေတိ, အနွေတိ, ဣဒံ ဘူဝါဒိရူပံ။ ရုန္ဓေတိ, ပဋိရုန္ဓေတိ, ဣဒံ ရုဓာဒိရူပံ။ ဗုဒ္ဓေတိ, ပလိဗုဒ္ဓေတိ, ဣဒံ စုရာဒိရူပံ။ ဇယတိ, သယတိ, ပလာယတိ, မိလာယတိ, ဂါယတိ, ဣဒံ ဘူဝါဒိရူပံ။ ဟာယတိ, သာယတိ, နှာယတိ, ဣဒံ ဒိဝါဒိရူပံ။ ကထယတိ, စိန္တယတိ, ဘာဇယတိ, ဣဒံ စုရာဒိရူပံ။ ဂဗ္ဗတိ, ပဂဗ္ဗတိ, ဣဒံ ဘူဝါဒိရူပံ။ ကုဗ္ဗတိ, ကြုဗ္ဗတိ, ဣဒံ တနာဒိရူပံ။ ဟိနောတိ, စိနောတိ, ဣဒံ သွာဒိရူပံ။ တနောတိ, သနောတိ, ကရောတိ, ဣဒံ တနာဒိရူပံ။ စိန္တေတိ, စိန္တယတိ, ဣဒံ ကတ္တုရူပဉ္စေဝ ဟေတုကတ္တုရူပဉ္စ။ ကန္တေတိ, ကန္တယတိ, ဣဒံ ဟေတုကတ္တုရူပမေဝ။ ဘက္ခေတိ, ဘက္ခယတိ, ဝါဒေတိ, ဝါဒယတိ, ဣဒံ သုဒ္ဓကတ္တုရူပဉ္စေဝ ဟေတုကတ္တုရူပဉ္စ။ မိယျတီတိ ကတ္တုပဒဉ္စေဝ ကမ္မပဒဉ္စ။ ဘာဝေထာတိ ဗဟုဝစနဉ္စေဝ ဧကဝစနဉ္စ။ သံယမိဿန္တိ အနာဂတဝစနဉ္စေဝ အတီတဝစနဉ္စ။ အနုသာသတီတိ အာချာတဉ္စေဝ နာမိကဉ္စ။ ဂစ္ဆံ ဝိဓမံ နိက္ခဏန္တိ နာမိကဉ္စေဝ အာချာတဉ္စ။ ဧတ္ထ အာချာတတ္တေ ဂစ္ဆန္တိ အနာဂတဝစနံ, ဝိဓမန္တိ အတီတဝစနံ, နိခဏန္တိ ပရိကပ္ပဝစနံ, သဗ္ဗံ ဝါ ဧတံ ပဒံ အနာဂတာဓိဝစနန္တိပိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတေဝ။ ဣမိနာ နယေန အညာနိပိ ဦဟနီယပဒါနိ နာနပ္ပကာရတော ယောဇေတဗ္ဗာနိ။ ဣမာနိ ပဒါနိ ဒုဗ္ဗိညေယျဝိသေသာနိ မန္ဒဗုဒ္ဓီနံ သမ္မောဟကရာနိ အာစရိယပါစရိယေ ပယိရုပါသိတွာ ဝေဒနီယာနီတိ ဦဟနီယရူပဂဏော ဝိဘာဝိတော။
ဣဒါနိ ဧကဂဏိကာဒီနိ ဝဒါမ – ဓာ ဓာရဏေ, ဘူဝါဒိဂဏိကဝသေနာယံ ဧကဂဏိကာ သကမ္မိကာ ဓာတု။ ဘဂဝါ သကလလောကဿ ဟိတံ ဒဓာတိ ဝိဒဓာတိ, ပုရိသော အတ္ထံ သံဝိဓေတိ, နိဓိံ နိဓေတိ, ဣမာနိ သုဒ္ဓကတ္တရိ ဘဝန္တိ။ ‘‘သံဝိဓာပေတိ, ဝိဓာပေတီ’’တိ ဣမာနိ ဟေတုကတ္တရိ ဘဝန္တိ။ ကမ္မေ ပန ဘာဝေ စ ‘‘အနုဝိဓီယတီ’’တိအာဒီနိ ဘဝန္တိ။ တထာ ဟိ ကမ္မေ ‘‘နိဓိ နာမ နိဓီယတီ’’တိ စ ‘‘ဓီယတိ ဓပိယတီတိ ဓေယျ’’န္တိ စ ရူပါနိ ဒိဿန္တိ။ တတ္ထ ကမ္မေ ‘‘ကမ္မံ သတ္တေဟိ အနုဝိဓိယျတိ, ကမ္မာနိ သတ္တေဟိ အနုဝိဓိယျန္တိ။ ဘော ကမ္မ တွံ သတ္တေဟိ အနုဝိဓိယျသိ, အဟံ ကမ္မံ သတ္တေဟိ အနုဝိဓိယျာမီ’’တိအာဒိနာ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဘာဝေ ပန ‘‘သတ္တော ဒုက္ခံ အနုဝိဓိယျတိ, သတ္တာ ဒုက္ခံ အနုဝိဓိယျန္တိ, တော သတ္တ တွံ ဒုက္ခံ အနုဝိဓိယျသီ’’တိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ အယံ နယော အတိဝိယ သုခုမော ပါဠိနယာနုကူလော။
(နီတိ၊ဓာ၊၃၇၈။)နာမိကပဒတ္တေ ‘‘ဓာတူ’’တိအာဒီနိ ဘဝန္တိ။ တတ္ထ ဓာတူတိ သလက္ခဏံ ဒဓာတိ ဓာရေတီတိ ဓာတု။ အဋ္ဌကထာသု ပန ‘‘သလက္ခဏဓာရဏတော ဒုက္ခဝိဓာနတော ဒုက္ခဓာနတော စ ဓာတူ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဓာတူတိ ပထဝီဓာတာဒိဓာတုယော။ တတ္ထ သလက္ခဏဓာရဏတောတိ ယထာ တိတ္ထိယပရိကပ္ပိတော ပကတိ အတ္တာတိ ဧဝမာဒိကော သဘာဝတော နတ္ထိ, န ဧဝမေတာ, ဧတာ ပန သလက္ခဏံ သဘာဝံ ဓာရေန္တီတိ ဓာတုယော။ ဒုက္ခဝိဓာနတောတိ ဒုက္ခဿ ဝိဒဟနတော။ ဧတာ ဟိ ဓာတုယော ကာရဏဘာဝေန ဝဝတ္ထိတာ ဟုတွာ ယထာ အယလောဟာဒိဓာတုယော အယလောဟာဒိအနေကပ္ပကာရံ သံသာရဒုက္ခံ ဝိဒဟန္တိ။ ဒုက္ခဓာနတောတိ အနပ္ပကဿ ဒုက္ခဿ ဝိဓာနမတ္တတော အဝသဝတ္တနတော, တံ ဝါ ဒုက္ခံ ဧတာဟိ ကာရဏဘူတာဟိ သတ္တေဟိ အနုဝိဓီယတိ, တထာဝိဟိတဉ္စ တံ ဧတေသွေဝ ဓီယတိ ဌပိယတိ, ဧဝံ ဒုက္ခဓာနတော ဓာတုယော။ အပိစ နိဇ္ဇီဝဋ္ဌော ဓာတဝေါတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ တထာ ဟိ ဘဂဝါ ‘‘ဆ ဓာတုယောသံ ဘိက္ခု ပုရိသော’’တိအာဒီသု ဇီဝသညာသမူဟနတ္ထံ ဓာတုဒေသနံ အကာသီတိ။ ယော ပန တတ္ထ အမှေဟိ ဘာဝဋ္ဌာနေ ‘‘သတ္တော ဒုက္ခံ အနုဝိဓိယျတီ’’တိ တိပုရိသမဏ္ဍိတော ဧကဝစနဗဟုဝစနိကော ပဌမာဝိဘတ္တိပ္ပယောဂေါ ဝုတ္တော။ သော –
‘‘ဒူသိတော ဂိရိဒတ္တေန၊ ဟယော သာမဿ ပဏ္ဍဝေါ။
ပေါရာဏံ ပကတိံ ဟိတွာ၊ တဿေဝါနုဝိဓိယျတီ’’တိ စ
(နီတိ၊ဓာ၊၃၇၉။)‘‘မာတာ ဟိ တဝ ဣရန္ဓတိ, ဝိဓုရဿ ဟဒယံ ဓနိယျတီ’’တိ စ ‘‘တေ သံကိလေသိကာ ဓမ္မာ ပဟီယိဿန္တီ’’တိ စ ဣမာသံ ပါဠီနံ ဝသေန သာရတော ပစ္စေတဗ္ဗော။ တတ္ထ ပဏ္ဍဝေါ နာမ အဿော ဂိရိဒတ္တနာမကဿ အဿဂေါပကဿ ပကတိံ အနုဝိဓိယျတိ အနုကရောတီတိ အတ္ထော။ ဧတ္ထ စ ယဒိ ကတ္တုပဒံ ဣစ္ဆိတံ သိယာ, ‘‘အနုဝိဒဓာတီ’’တိ ပါဠိ ဝတ္တဗ္ဗာ သိယာ။ ယဒိ ကမ္မပဒံ ဣစ္ဆိတံ သိယာ, ‘‘ပဏ္ဍဝေနာ’’တိ တတိယန္တံ ကတ္တုပဒံ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ, ဧဝံ အဝစနေန ‘‘အနုဝိဓိယျတီ’’တိ ဣဒံ ဘာဝပဒန္တိ သိဒ္ဓံ။ န ကေနစိ ဧတ္ထ ဝတ္တုံ သက္ကာ ‘‘ဒိဝါဒိဂဏေ ကတ္တရိ ဝိဟိတယပစ္စယဿ ဝသေန ဝုတ္တံ ဣဒံ ရူပ’’န္တိ, ဓာဓာတုယာ ဒိဝါဒိဂဏေ အပ္ပဝတ္တနတော, ဧကန္တဘူဝါဒိဂဏိကတ္တာ စ။ ဒုတိယပ္ပယောဂေ ပန ယဒိ ကတ္တုပဒံ ဣစ္ဆိတံ သိယာ, ‘‘ဓနုတေ’’တိ ပါဠိ ဝတ္တဗ္ဗာ သိယာ။ ယဒိ ကမ္မပဒံ ဣစ္ဆိတံ သိယာ, ‘‘ဓာတုယာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ။ ဧဝံ အဝစနေန ‘‘ဓနိယျတီ’’တိ ဣဒမ္ပိ ဘာဝပဒန္တိ သိဒ္ဓံ။ ဧတ္ထ ‘‘ဓနိယျတီတိ ပတ္ထေတိ, ဣစ္ဆတီတိ အတ္ထော’’တိ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဓနု ယာစနေ’’တိ ဓာတု ဧသာ ဧကန္တေန တနာဒိဂဏေယေဝ ဝတ္တတိ။ တတိယပ္ပယောဂေ ‘‘ပဟီယိဿန္တီ’’တိ ယဒိ ဘူဝါဒိဂဏေ ‘‘ဟာ စာဂေ’’တိ ဓာတုယာ ရူပံ သိယာ, ကတ္တရိ ‘‘ပဇဟိဿန္တီ’’တိ ရူပံ သိယာ, ‘‘ကသ္မာ နော ပဇဟိဿတီ’’တိ ဧတ္ထ ဝိယ။ ကမ္မပဒံ ပန ‘‘ပဇဟိယိဿန္တီ’’တိ သိယာ။ ယသ္မာ ‘‘ပဟီယိဿန္တီ’’တိ ဣဒံ ဒိဝါဒိဂဏေ ‘‘ဟာ ပရိဟာနိယ’’န္တိ ဓာတုယာ ရူပတ္တာ ‘‘ပဟာယိဿန္တီ’’တိ ကတ္တုပဒရူပံ သိယာ ‘‘အာဇညော ကုရုတေ ဝေဂံ, ဟာယန္တိ တတ္ထ ဝဠဝါ’’တိ အကမ္မကဿ ကတ္တုပဒရူပဿ ဒဿနတော, တသ္မာ ‘‘ပဟာယိဿန္တီ’’တိ အဝတွာ ‘‘ပဟီယိဿန္တီ’’တိ ဝစနေန ယပစ္စယော ဘာဝေ ဝတ္တတီတိ ဉာယတိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၃၈၀။)ကေစိ ပနေတ္ထ ဝဒေယျုံ ‘‘သော ပဟီယိဿတိ။ တေ သံကိလေသိကာ ဓမ္မာ ပဟီယိဿန္တိ။ ရူပံ ဝိဘဝိယျတိ။ အဂ္ဂိဇာဟိ ပုဗ္ဗေဝ ဘူယတေ’တိအာဒီသု ယပစ္စယော ကမ္မေယေဝ ဝိဟိတော, န ဘာဝေ။ ကမ္မကတ္တုဝသေန ဟိ ဣမေ ပယောဂါ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ, သယမေဝ ပီယတေ ပါနီယံ, သယမေဝ ကဋော ကရိယတေတိ ပယောဂါ ဝိယာ’’တိ။ တံ န, ဧဝဉှိ သတိ ‘‘ပဇဟိယိဿန္တီ’’တိအာဒီနိ သကမ္မကဓာတုရူပါနိ ဝတ္တဗ္ဗာနိ ‘‘ပီယတေ ကရိယတေ’’တိ ရူပါနိ ဝိယ။ ဧတ္ထ ပန ဘာဝဋ္ဌာနေ ကတ္တုနော ဌိတဘာဝေါ ဟေဋ္ဌာ နာနပ္ပကာရေန ဒဿိတောတိ န ဝုတ္တော။ ယေ သဒ္ဒသတ္ထေ မတံ ဂဟေတွာ သာသနိကာ ဂရူ ဘာဝေ အဒဗ္ဗဝုတ္တိနော ဘာဝဿေကတ္တာ ဧကဝစနမေဝ, တဉ္စ ပဌမပုရိသဿေဝ ‘‘ဘူယတေ ဒေဝဒတ္တေန ဒေဝဒတ္တေန သမ္ပတ္တိံ အနုဘဝနန္တိ အတ္ထော’’တိ ပယောဂဉ္စ တဒတ္ထယောဇနဉ္စ ဝဒန္တိ။ တေသံ တံ ဝစနံ ပါဠိယာ, အဋ္ဌကထာဒီဟိ စ န သမေတိ, တသ္မာ ယထာဝုတ္တောယေဝတ္ထော အာယသ္မန္တေဟိ ဓာရေတဗ္ဗော။
ဇရ ရောဂေ။ ဇရတိ, ဇရိယျတိ။ ဇရဝယောဟာနိယံ။ ဇီရတိ, ဇိယျတိ။ ဣမာ ဒွေပိ ဘူဝါဒိ ဂဏိကဝသေန ဧကဂဏိကာ။ တာသံ အယံ သာဓာရဏရူပဝိဘာဝနာ။ ‘‘ယေန စ သန္တပ္ပတိ, ယေန စ ဇရိယျတီ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ယေန စ ဇရိယျတီတိ ယေန တေဇောဂတေန ကုပိတေန အယံ ကာယော ဧကာဟိကာဒိဇရရောဂေန ဇရိယျတိ ဇရတိ။ အထ ဝါ ယေန စ ဇရိယတိ ယေန အယံ ကာယော ဇီရတိ ဣန္ဒြိယဝေကလျတံ ဗလက္ခယံ ပလိတဝလိတာဒိဉ္စ ပါပုဏာတိ။
မရ ပါဏစာဂေ။ ဘူဝါဒိဂဏိကောယံ အကမ္မကော စ။ သတ္တော မရတိ, မိယျတိ။ ကိဉ္စာပိ အယံ ဓာတု ‘‘မရ ပါဏစာဂေ’’တိ ဝစနတော သကမ္မကော ဝိယ ဒိဿတိ, တထာပိ ‘‘ပုတ္တော မရတိ။ ကိစ္ဆံ ဝတာယံ လောကော အာပန္နော ဇာယတိ စ ဇိယျတိ စ မိယျတိ စာ’’တိ ဧဝမာဒီနံ ကမ္မရဟိတပ္ပယောဂါနံ ဒဿနတော အကမ္မကောယေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အတ္ထယောဇနာနယေန ပန မရတီတိ ပါဏံ စဇတီတိ ကမ္မံ အာနေတွာ ကထေတုံ လဗ္ဘတိ။ ‘‘မရတိ, မိယတီ’’တိ ဣမာနိ သုဒ္ဓကတ္တုပဒါနိ, ‘‘သတ္တော သတ္တံ မာရေတိ, မာရယတိ, မာရာပေတိ, မာရာပယတီ’’တိ ဣမာနိ ကာရိတပဒသင်္ခါတာနိ ဟေတုကတ္တုပဒါနိ။ ဧတ္ထ စ ယော အမတံ သတ္တံ မရဏံ ပါပေတိ, သော ဝဓကော မာရေတိ မာရယတိ မာရာပေတိ မာရာပယတီတိ စ ဝုစ္စတိ။ သတ္တော သတ္တေဟိ မာရိယတိ မာရာပိယတီတိ ဣမာနိ ကမ္မပဒါနိ။ ဘာဝပဒမပ္ပသိဒ္ဓံ။ ဧဝမညတြာပိ ပသိဒ္ဓတာ စ အပ္ပသိဒ္ဓတာ စ ဥပပရိက္ခိတဗ္ဗာ။
(နီတိ၊ဓာ၊၃၈၁။)ခါဒ ဘက္ခဏေ။ အယံ ပန ဘူဝါဒိဂဏိကဝသေန ဧကဂဏိကော သကမ္မကော ဓာတု။ ခါဒတိ, သင်္ခါဒတိ, ဣမာနိ သုဒ္ဓကတ္တုပဒါနိ။ ပုရိသော ပုရိသေန ပုရိသံ ဝါ ပူဝံ ခါဒေတိ ခါဒယတိ ခါဒါပေတိ ခါဒါပယတိ, ဣမာနိ ဟေတုကတ္တုပဒါနိ။ ဧတ္ထ စ ယော အခါဒန္တံ ခါဒန္တံ ဝါ ခါဒါဟီတိ ပယောဇေတိ, သော ခါဒါပကော ခါဒေတိ ခါဒယတိ ခါဒါပေတိ ခါဒါပယတီတိ စ ဝုစ္စတိ။ ခဇ္ဇတိ, သံခဇ္ဇတိ, သင်္ခါဒိယတိ။ ဣမာနိ ကမ္မပဒါနိ။ အတြပနာယံ ပါဠိ ‘‘အတီတံ ပါဟံ အဒ္ဓါနံ ရူပေန ခဇ္ဇိံ, သေယျထာပါဟံ ဧတရဟိ ပစ္စုပ္ပန္နေန ရူပေန ခဇ္ဇာမိ။ အဟဉ္စေဝ ခေါ ပန အနာဂတံ ရူပံ အဘိနန္ဒေယျံ, အနာဂတေနပါဟံ ရူပေန ခဇ္ဇေယျံ, သေယျထာပေတရဟိ ခဇ္ဇာမီ’’တိ။ ဘာဝပဒံ န လဗ္ဘတိ သကမ္မကတ္တာ ဣမဿ ဓာတုဿ။ ဘူဝါဒိဂဏော။ အယံ နာမဓာတု ဧကန္တရုဓာဒိဂဏိကောတိ အပ္ပသိဒ္ဓါ။
ဒိဝါဒိဂဏေ တာ ပါလနေ။ လောကံ တာယတိ သန္တာယတိ။ ဣမာနိ သကမ္မကာနိ သုဒ္ဓကတ္တုပဒါနိ။ ဟေတုကတ္တုပဒံ ပန ကမ္မပဒဉ္စ ဘာဝပဒဉ္စ အပ္ပသိဒ္ဓါနိ။
သုဓ သံသုဒ္ဓိယံ။ စိတ္တံ သုဇ္ဈတိ ဝိသုဇ္ဈတိ။ ဣမာနိ အကမ္မကာနိ သုဒ္ဓကတ္တုပဒါနိ။ သောဓေတိ, သောဓယတိ, သောဓာပေတိ, သောဓာပယတိ, ဣမာနိ ဟေတုကတ္တုရူပါနိ။ ဧတ္ထ စ ယော အသုဒ္ဓံ ဌာနံ သုဒ္ဓံ ကရောတိ, သော သောဓကော သောဓေတိ, သောဓယတီတိ ဝုစ္စတိ, ဧသ နယော အညတြာပိ ဤဒိသေသု ဌာနေသု။ ယော ပန အသုဒ္ဓဋ္ဌာနံ သယံ အသောဓေတွာ ‘‘တွံ သောဓေဟီ’’တိ အညံ ပယောဇေတိ, သော သောဓာပကော သောဓာပေတိ သောဓာပယတီတိ ဝုစ္စတိ။ ဧသ နယော အညတြာပိ ဤဒိသေသု ဌာနေသု။ တထာ ဟိ ‘‘ကာရေတိ, ကာရယတိ, ကာရာပေတိ, ကာရာပယတီ’’တိအာဒီသု အယံ နယော န လဗ္ဘတိ, ဧဝံ လဗ္ဘမာနနယော စ အလဗ္ဘမာနနယော စ သဗ္ဗတ္ထ ဥပပရိက္ခိတဗ္ဗော။ ဣမာ ပနေတ္ထ ပါဠိယော –
‘‘ပစ္စန္တဒေသဝိသယေ၊ နိမန္တေတွာ တထာဂတံ။
တဿ အာဂမနံ မဂ္ဂံ၊ သောဓေန္တိ တုဋ္ဌမာနသာ’’တိ စ
(နီတိ၊ဓာ၊၃၈၂။)‘‘မဂ္ဂံ သောဓေမဟံ တဒါ’’တိ စ။ ဣမာ ဟိ ပါဠိယော သဟတ္ထာ သောဓနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တာ။ ‘‘အာယသ္မာ ပိလိန္ဒဝစ္ဆော ရာဇဂဟေ ပဗ္ဘာရံ သောဓာပေတိ လေဏံ ကတ္တုကာမော’’တိ ပန ပါဠိ, ‘‘ကိံ ဘန္တေ ထေရော ကာရာပေတီ’’တိ, ‘‘ပဗ္ဘာရံ မဟာရာဇ သောဓာပေမိ လေဏံ ကတ္တကာမော’’တိ စ ပါဠိ။ ဣမာ ပရေဟိ သောဓာပနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တာ။ ‘‘ကဿ သောဓိယတိ မဂ္ဂေါ’’တိ ဣဒံ ကမ္မပဒံ, ဘာဝပဒံ ပန အပ္ပသိဒ္ဓံ။ ဣမိနာ နယေန ယာဝ စုရာဒိဂဏာ ယောဇေတဗ္ဗံ။
ဒွိဂဏိကတ္တေ သုဘ သောဘေ။ သောဘတိ ဝတာယံ ပုရိသော။ သုဘ ပဟာရေ။ ယော နော ဂါဝေါဝ သုမ္ဘတိ သုမ္ဘောတိ ဣစ္စပိ ဒိဿတိ။ ‘‘သုမ္ဘောတီ’’တိ စ ကစ္စာယနမတေ ရူပံ, ဣမာနိ ကတ္တုပဒါနိ။ နဂရံ သောဘေတိ, သောဘယတိ။ ပုရိသော ပုရိသေ စောရံ သုမ္ဘေတိ, သုမ္ဘယတိ, သုမ္ဘာပေတိ, သုမ္ဘာပယတိ။ ဣမာနိ ဟေတုကတ္တုပဒါနိ။ ကမ္မဘာဝပဒါနိ လဗ္ဘမာနာလဗ္ဘမာနဝသေန ယထာသမ္ဘဝံ ယောဇေတဗ္ဗာနိ။ ဘူဝါဒိရုဓာဒိဂဏိကရူပါနိ။
ပစ ပါကေ။ ပုရိသော ဘတ္တံ ပစတိ။ နေရယိကော နိရယေ ပစ္စတိ။ ကမ္မံ ပစ္စတိ။ ဘတ္တံ ပစ္စတိ။ ပါရမိယော ပရိပစ္စန္တိ။ ဖလာနိ ပရိပစ္စန္တိ, ပက္ကာနိ ဟောန္တီတိ အတ္ထော။ ဂရဝေါ ပန –
ဉာဏယုတ္တဝရံ တတ္ထ၊ ဒတွာ သန္ဓိံ တိဟေတုကံ။
ပစ္ဆာ ပစ္စတိ ပါကာနံ၊ ပဝတ္တေ အဋ္ဌကေ ဒုဝေတိ စ –
(နီတိ၊ဓာ၊၃၈၃။)‘‘အသင်္ခါရံ သသင်္ခါရ-ဝိပါကာနိ န ပစ္စတီ’’တိ စ ဧဝံ ပစတိပဒဿ ဒွိဂဏိကရူပဿ သကမ္မကတ္တံ ဣစ္ဆန္တိ။ ဧဝံ ပန သာဋ္ဌကထေ တေပိဋကေ ဗုဒ္ဓဝစနေ ကုတော လဗ္ဘာ။ တေပိဋကေ ဟိ ဗုဒ္ဓဝစနေ ‘‘ကပ္ပံ နိရယမှိ ပစ္စတိ။ ယာဝ ပါပံ န ပစ္စတိ။ နိရယမှိ အပစ္စိ သော’’တိ ဧဝံ အကမ္မကတ္တံယေဝ ဒိဿတိ။ ဧတ္ထ ဝဒေယျုံ ‘‘နနု ပစ ပါကေ’တိ အယံ ဓာတု သကမ္မကော, တေန ‘ပစ္စတီ’တိ ပဒဿ ဒိဝါဒိဂဏိကရူပဿပိ သတော သကမ္မကတ္တံ ယုဇ္ဇတိ, တသ္မာယေဝ ‘ပစ္စတိ ပါကာနံ ပဝတ္တေ အဋ္ဌကေ ဒုဝေ’တိအာဒီသု ဝုတ္တ’’န္တိ။ ဧတ္ထ ဝုစ္စတေ – ယထာ ‘‘ဆိဒိ ဒွိဓာကရဏေ, ဘိဒိ ဝိဒါရဏေ’’တိ ဓာတူနံ ရုဓာဒိဂဏေ ပဝတ္တာနံ ‘‘ရုက္ခံ ဆိန္ဒတိ, ဘိတ္တိံ ဘိန္ဒတီ’’တိ ရူပပဒါနံ သကမ္မကတ္တေပိ သတိ ဒိဝါဒိဂဏံ ပတ္တာနံ တေသံ ဓာတူနံ ‘‘ဥဒကံ ဆိဇ္ဇတိ, ဃဋော ဘိဇ္ဇတီ’’တိ ရူပပဒါနိ အကမ္မကာနိယေဝ ဘဝန္တိ, ယထာ ဘူဝါဒိဂဏေ ပဝတ္တဿ ပစဓာတုဿ ‘‘ဘတ္တံ ပစတီ’’တိ ရူပပဒဿ သကမ္မကတ္တေပိ သတိ ဒိဝါဒိဂဏံ ပတ္တဿ ‘‘နိရယေ ပစ္စတိ, ကမ္မာနိ ဝိပစ္စန္တီ’’တိ ရူပပဒါနိ အကမ္မကာနိယေဝ ဘဝန္တိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၃၈၄။)အထာပိ ဝဒေယျုံ ‘‘နနု စ ဘော ယထာ ‘အာသဝေဟိ စိတ္တာနိ ဝိမုစ္စိံသူ’တိ ဧတ္ထ ‘‘အာသဝတော စိတ္တာနိ ဝိမုစ္စိံသူ’တိ စ ‘အာသဝေဟိ ကတ္တုဘူတေဟိ စိတ္တာနိ ဝိမုစ္စိံသူ’တိ စ ဧဝံ ဒိဝါဒိဂဏိကဿ ဓာတုဿ ‘ဝိမုစ္စိံသူ’တိ ရူပပဒဿ အကမ္မကတ္တဉ္စ သကမ္မကတ္တဉ္စ ဘဝတိ, တထာ ‘နိရယေ ပစ္စတိ, ကမ္မာနိ ဝိပစ္စန္တီ’တိ စ အကမ္မကတ္တေနပိ ဘဝိတဗ္ဗံ။ ‘ပစ္စတိ ပါကာနံ ပဝတ္တေ အဋ္ဌကေ ဒုဝေ, အသင်္ခါရံ သသင်္ခါရဝိပါကာနိ န ပစ္စတီ’တိ သကမ္မကတ္တေနပိ ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ။ အကမ္မကတ္တေနေဝ ဘဝိတဗ္ဗံ, န သကမ္မကတ္တေန, ‘‘ပစ္စတိ ပါကာန’’န္တိအာဒိနာ ဝုတ္တပ္ပယောဂါနံ ‘‘အာသဝေဟိ စိတ္တာနိ ဝိမုစ္စိံသူ’’တိ ပယောဂေန အသမာနတ္တာ။ တထာ ဟေတ္ထ ‘‘ဝိမုစ္စိံသူ’’တိ ပဒံ ကမ္မရဟိတကတ္တုဝါစကယပစ္စယန္တမ္ပိ ဘဝတိ ကတ္တုသဟိတကမ္မဝါစကယပစ္စယန္တမ္ပိ။ ‘‘ဝိမုစ္စိံသူ’’တိ ဣမဿ ဟိ ပဒဿ ကမ္မရဟိတယပစ္စယဝန္တတ္တာ ‘‘အာသဝေဟီ’’တိ ကရဏဝစနံ အပါဒါနကာရကဝါစကံ ဘဝတိ။ ‘စိတ္တာနီ’’တိ ပစ္စတ္တဝစနံ ပန ကတ္တုကာရကဝါစကံ ဘဝတိ။ တထာ ‘‘ဝိမုစ္စိံသူ’’တိ ပဒဿ ကတ္တုသဟိတကမ္မဝါစကတ္တာ ‘‘အာသဝေဟီ’’တိ ကရဏဝစနံ ကတ္တုကာရကဝါစကံ ဘဝတိ။ ‘‘စိတ္တာနီ’’တိ ပစ္စတ္တဝစနံ ပန ကမ္မကာရကဝါစကံ ဘဝတိ။ အယံ နယော ‘‘ပစ္စတိ ပါကာန’’န္တိအာဒိနာ ဝုတ္တပ္ပယောဂေသု န လဗ္ဘတိ။ တထာ ဟိ တတ္ထ ပစ္စတ္တဝစနံ ကတ္တာရံ ဝဒတိ, ဥပယောဂဝစနံ ကမ္မံ ဝဒတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ကာရိတေ ‘‘ပုရိသော ပုရိသေန ပုရိသံ ဝါ ဘတ္တံ ပါစေတိ ပါစယတိ ပါစာပေတိ ပါစာပယတီ’’တိ စ, ‘‘အနန္တေ ဗောဓိသမ္ဘာရေ, ပရိပါစေသိ နာယကော’’တိ ဒဿနတော ပန ‘‘ပရိပါစေတိ, ပရိပါစယတီ’’တိ စ ရူပါနိ ဘဝန္တိ။ ဣမာနိ ဟေတုကတ္တုပဒါနိ။ ကမ္မေ – ယညဒတ္တေန ဩဒနော ပစ္စတေ, ဘာဝပဒံ အပ္ပသိဒ္ဓံ။ ဣမာနိ ဘူဝါဒိဒိဝါဒိဂဏိကရူပါနိ။ ဣမိနာ နယေန အညာနိပိ ဒွိဂဏိကရူပါနိ ယောဇေတဗ္ဗာနိ။
တေဂဏိကတ္တေ သု ပသဝေ။ ဟေတုဖလံ သဝတိ, ပသဝတိ။ သု သဝနေ။ သဒ္ဓါ ဓမ္မံ သုဏောတိ, သုဏာတိ။ သု ဟိံသာယံ။ ယောဓော ပစ္စာမိတ္တံ သုနာတိ။ ဣမာနိ ယထာက္ကမံ ဘူဝါဒိသွာဒိကိယာဒိဂဏိကာနိ ကတ္တုပဒါနိ။ တထာ ဟေတုနာ ဖလံ သဝိယျတိ, ဥန္နာဒသဒ္ဒေါ ပထဝီဥန္ဒြိယသဒ္ဒေါ ဝိယ သုယျတိ။ ယောဓေန ပစ္စမိတ္တော သုနိယျတိ။ ဣမာနိ ကမ္မပဒါနိ။ ဘာဝပဒံ န လဗ္ဘတိ သကမ္မကတ္တာ ဣမေသံ ဓာတူနံ။ ဣမိနာ နယေန အညာနိပိ တေဂဏိကရူပါနိ ဥပပရိက္ခိတွာ ယောဇေတဗ္ဗာနိ။ အတြ ပနာယံ နယဝိဘာဝနာ –
ဘွာဒိရုဓာဒိကာ ဓာတူ၊ သွာဒိဒိဝါဒိကာ တထာ။
ရုဓာဒိကဒိဝါဒိဋ္ဌာ၊ ဘူဝါဒိကစုရာဒိကာ။
ဘူဝါဒိကဂဟာဒိဋ္ဌာ၊ ဘွာဒိသွာဒိကိယာဒိကာ။
ဧဝမာဒိပ္ပဘေဒေဟိ၊ ဝိတ္ထာရေန္တု ဝိစက္ခဏာ။
(နီတိ၊ဓာ၊၃၈၅။)ဣစ္စေဝံ သင်္ခေပတော ယထာရဟံ ဧကဂဏိကဒွိဂဏိကတေဂဏိကဝသေန သုဒ္ဓကတ္တုဟေတုကတ္တုကမ္မဘာဝပဒါနိ စ သကာရိတေကကမ္မာနိ စ သကာရိတဒွိကမ္မာနိ စ သကာရိတတိကမ္မာနိ စ ဒဿိတာနိ။
ဣဒါနိ ဧကကာရိတဒွိကာရိတပဒါနံ ဝစနောကာသော အနုပ္ပတ္တော, တသ္မာ တံ ဝဒါမ။ သော အန္တကမ္မနိ။ အရဟတ္တမဂ္ဂေါ မာနံ သိယတိ, ကမ္မံ ပရိယောသိယတိ။ ဣမာနိ တာဝ သုဒ္ဓကတ္တုပဒါနိ။ ဧတ္ထ မာနံ သိယတီတိ မာနံ သမုစ္ဆိန္ဒတိ။ ကမ္မံ ပရိယောသိယတီတိ ကမ္မံ နိပ္ဖဇ္ဇတိ။ ပရိ အဝ ဣစ္စုပသဂ္ဂဝသေန ဟိ ဣဒံ ပဒံ အကမ္မကံ ဘဝတိ, အတ္ထော ပန ‘‘ပရိယောသာနံ ဂစ္ဆတီ’’တိ သကမ္မကဝသေန ဂဟေတဗ္ဗော။ အတ္တနာ ဝိပ္ပကတံ အတ္တနာ ပရိယောသာပေတိ။ ဣဒမေကံ ကာရိတံ ဟေတုကတ္တုပဒံ။ ဧတ္ထ ပန ပရိအဝ ဣစ္စုပသဂ္ဂဝသေန အကမ္မကဘူတဿ သောဓာတုဿ လဒ္ဓကာရိတပစ္စယတ္တာ ဧကကမ္မမေဝ သကာရိတပဒံ ဘဝတိ။ အတ္တနာ ဝိပ္ပကတံ ပရေဟိ ပရိယောသာဝါပေတိ။ ဣဒံ ဒွိကာရိတံ ဟေတုကတ္တုပဒံ။ ဧတ္ထ စ ပန ပရိ အဝ ဣစ္စုပသဂ္ဂဝသေန အကမ္မကဘူတဿ သောဓာတုဿ လဒ္ဓကာရိတပစ္စယဒွယတ္တာ ဒွိကမ္မကံ သကာရိတပဒံ ဘဝတိ။ ‘‘ပရိယောသာဝါပေတီ’’တိ ဣဒမ္ပိ ပရိ အဝ ပုဗ္ဗသ္မာ သောဓာတုမှာ ဏာပေ ဏာပေ ဣတိ ပစ္စယဒွယံ ကတွာ အဝသဒ္ဒဿောကာရဉ္စ ကတွာ တတော ယကာရာဂမဉ္စ အနုဗန္ဓဏကာရလောပဉ္စ ပဌမပစ္စယေ ပကာရဿ ဝကာရဉ္စ ဒွီသု စ ဌာနေသု ပုဗ္ဗသရလောပံ ကတွာ နိပ္ဖဇ္ဇတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။
(နီတိ၊ဓာ၊၃၈၆။)ဣဒါနိ တာ ပါဠိယော အတ္ထန္တရဝိညာပနတ္ထံ အာဟစ္စဒေသိတာကာရေန ဧကတော ကထယာမ – ‘‘အတ္တနာ ဝိပ္ပကတံ အတ္တနာ ပရိယောသာပေတိ, အာပတ္တိ သံဃာဒိသေသဿ။ အတ္တနာ ဝိပ္ပကတံ ပရေဟိ ပရိယောသာဝါပေတိ, အာပတ္တိ သံဃာဒိသေသဿာ’’တိ ဧတ္ထ ‘‘ဘိက္ခူ’’တိ ဟေတုကတ္တုပဒံ အာနေတဗ္ဗံ။ အတ္တနာ ဝိပ္ပကတန္တိ ဧတ္ထ စ အတ္တနာတိ ဝိပ္ပကရဏကြိယာယ ကတ္တုကာရကဝါစကံ ကရဏဝစနံ။ ဝိပ္ပကတန္တိ ကမ္မကာရကဝါစကံ ဥပယောဂဝစနံ။ အတ္တနာ ပရိယောသာပေတီတိ ဧတ္ထ ပန အတ္တနာတိ အဗျယပဒဘူတေန သယံသဒ္ဒေန သမာနတ္ထံ ဝိဘတျန္တပတိရူပကံ အဗျယပဒံ, သယံသဒ္ဒသဒိသံ ဝါ တတိယာဝိဘတျန္တံ အဗျယပဒံ။ တထာ ဟိ ‘‘အတ္တနာ ပရိယောသာပေတီ’’တိ ဝုတ္တဝစနဿ ‘‘သယံ ပရိယောသာပေတီ’’တိ အတ္ထော ဘဝတိ ‘‘အတ္တနာ စ ပါဏာတိပါတီ’’တိအာဒီသု ဝိယ။ ပရေဟိ ပရိယောသာဝါပေတီတိ ဧတ္ထ ပန ပရေဟီတိ ကမ္မကာရကဝါစကံ ကရဏဝစနန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ, ‘‘သုနခေဟိပိ ခါဒါပေန္တီ’’တိ ဧတ္ထ ‘‘သုနခေဟီ’’တိ ပဒံ ဝိယ။ ဧတ္ထ ဟိ ယထာ ‘‘ရာဇာနော စောရံ သုနခေ ခါဒါပေန္တီ’’တိ ဥပယောဂဝသေန အတ္ထော ဘဝတိ, တထာ ‘‘ဘိက္ခု အတ္တနာ ဝိပ္ပကတံ ပရေ ဇနေ ပရိယောသာဝါပေတီ’’တိ ဥပယောဂဝသေန အတ္ထော ဘဝတိ။ ဧဝံ ဣမသ္မိံ အစ္ဆရိယဗ္ဘုတနယဝိစိတ္တေ ဘဂဝတော ပါဝစနေ ဒွိကာရိတပစ္စယဝန္တမ္ပိ ပဒမတ္ထီတိ သာရတော ပစ္စေတဗ္ဗံ။ အယံ နယော သုခုမော သာသနေ အာဒရံ ကတွာ အာယသ္မန္တေဟိ သာဓုကံ မနသိ ကာတဗ္ဗော။ ယဿ ဟိ အတ္ထာယ ဣဒံ ပကရဏံ ကရိမှ, န အယံ အတ္တနော မတိ, အထ ခေါ ပုဗ္ဗာစရိယာနံ သန္တိကာ လဒ္ဓတ္တာ တေသညေဝ မတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။
ဣဒါနိ အကာရိတဒွိကမ္မိကပဒါနံ ဝစနောကာသော အနုပ္ပတ္တော, တသ္မာ တာနိ ကထယာမ, တာနိ စ ခေါ ဓာတုဝသေန ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ သဝိနိစ္ဆယာနိ။ သေယျထိဒံ?
ဒုဟိကရဝဟိပုစ္ဆိ၊ ယာစိ ဘိက္ခိ စ နိဗြူတိ။
ဘဏိဝဒိဝစိဘာသိ၊ သာသိဒဟိနာထဓာတု။
ရုဓိ ဇိ စိပဘုတီတိ၊ ယေ တေ ဒွိကမ္မကာ ဓီရာ။
ပဝဒုမပိ ဝိယုတ္တာ၊ ကာရိတပ္ပစ္စယေဟိ စ။
အပါဒါနာဒိကေ ပုဗ္ဗ-ဝိဓိမှာ သဟိမေ’ဗြဝုံ။
ဥပယောဂဝစနဿ၊ နိမိတ္တန္တိ သနန္တနာ။
(နီတိ၊ဓာ၊၃၈၇။)ဧတေ ဒုဟာဒယော ဓာတူ၊ တိကမ္မာပိ ဘဝန္တိ တု။
ကာရိတပ္ပစ္စယေ လဒ္ဓေ၊ ဣတိ အာစရိယာ’ဗြဝုံ။
တတြိမာနိ ဥဒါဟရဏာနိ – ဂဝံ ပယော ဒုဟတိ ဂေါပါလကော။ ဂါဝိံ ခီရံ ဒုဟတိ ဂေါပါလဒါရကော။ တတ္ထ ပယောတိ ဥပယောဂဝစနံ, ‘‘ယသော လဒ္ဓါ န မဇ္ဇေယျာ’’တိ ဧတ္ထ ‘‘ယသော’’တိ ပဒမိဝ။ မနောဂဏိကဿ ဟိ ဤဒိသမ္ပိ ဥပယောဂဝစနံ ဟောတိ အညာဒိသမ္ပိ။ ဣဿရော ဂေါပါလံ ဂဝံ ပယော ဒုဟာပေတိ။ ဂေါပါလေန ဂါဝေါ ခီရံ ဒုဟိတာ။ ဂေါဟိ ပယော ဒုဟတီတိ ဧတ္ထ အပါဒါနဝိသယတ္တာ ဒွိကမ္မကဘာဝေါ နတ္ထိ။ ‘‘ဝိသာဏတော ဂဝံ ဒုဟံ, ယတ္ထ ခီရံ န ဝိန္ဒတီ’’တိ ဧတ္ထ ပန အပါဒါနဝိသယတ္တေပိ ဂဝါဝယဝဘူတဿ ဝိသာဏဿ ဝိသုံ ဂဟိတတ္တာ ‘‘ဂဝံ ခီရံ ဒုဟန္တော’’တိ ဒွိကမ္မိကဘာဝေါ လဗ္ဘတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဒုဟိနော ပယောဂေါယံ။
ကရောတိဿ ပယောဂေ ကဋ္ဌမင်္ဂါရံ ကရောတိ, သုဝဏ္ဏံ ကဋကံ ကရောတိ, သစေ ဇေ သစ္စံ ဘဏသိ, အဒါသိံ တံ ကရောမိ။ ဧတ္ထ စ အင်္ဂါရံ ကရောတီတိ ပရိစ္စတ္တကာရဏဝသေန ဝုတ္တံ။ ကဋ္ဌဉှိ အင်္ဂါရဘာဝဿ ကာရဏံ, အင်္ဂါရေ ကတေ ကာရဏဘူတဿ ကဋ္ဌဿ ကဋ္ဌဘာဝေါ ဝိဂစ္ဆတိ။ ကဋကံ ကရောတီတိ ဣဒံ အပရိစ္စတ္တကာရဏဝသေန ဝုတ္တံ။ သုဝဏ္ဏဉှိ ကဋကဘာဝဿ ကာရဏံ, ကဋကေ ကတေပိ ကာရကဘူတဿ သုဝဏ္ဏဿ သုဝဏ္ဏဘာဝေါ န ဝိဂစ္ဆတိ, အထ ခေါ ဝိသေသန္တရုပ္ပတ္တိဘာဝေန သမ္ပဇ္ဇတိ။ အဒါသိံ တံ ကရောမီတိ ဣဒံ ပန ဌာနန္တရဒါနဝသေန ဝုတ္တံ ‘‘ဥပရာဇံ မဟာရာဇံ ကရောမီ’’တိ ဧတ္ထ ဝိယ။ တတ္ထ ‘‘ဣဿရော ပုရိသေန ပုရိသံ ဝါ ကဋ္ဌမင်္ဂါရံ ကာရေတိ။ တထာ သုဝဏ္ဏံ ကဋကံ ကာရေတီ’’တိ တိကမ္မိကပ္ပယောဂေါပိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တထာ ‘‘ဗြဟ္မဒတ္တော ရဇ္ဇံ ကာရေတီ’’တိ, ‘‘ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ’’တိ ဒွိကမ္မကပ္ပယောဂေါ။
(နီတိ၊ဓာ၊၃၈၈။)ဧတ္ထေကေ ဝဒေယျုံ ‘‘နနု စ ဘော ဧတ္ထ ဧကမေဝ ကမ္မံ ဒိဿတိ, ကေနာယံ ပယောဂေါ ဒွိကမ္မိကပ္ပယောဂေါ ဟောတီ’’တိ။ ကိဉ္စာပိ ဧကမေဝ ဒိဿတိ, တထာပိ အတ္ထတော ဒွေယေဝ ကမ္မာနိ ဒိဿန္တီတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ တထာ ဟိ ဗြဟ္မဒတ္တော ရဇ္ဇံ ကာရေတီတိ ဧတ္ထ ဗြဟ္မဒတ္တော အတ္တနော ရာဇဘာဝံ မဟာဇနေန ကာရယတီတိ အတ္ထော။ ဧဝံ ပန အတ္ထေ ဂဟိတေ ‘‘ရဇ္ဇံ ကာရေဟိ ဘဒ္ဒန္တေ, ကိံ အရညေ ကရိဿသီ’’တိအာဒီသုပိ တွံ အတ္တနော ရာဇဘာဝံ အမှေဟိ ကာရာပေဟိ, အတ္တာနံ ရဇ္ဇေ အဘိသိဉ္စာပေဟိ, မယံ တံ ရဇ္ဇေ အဘိသိဉ္စိတုကာမာတိ အတ္ထော သမတ္ထိတော ဘဝတိ။
ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေတိ ဧတ္ထာပိ ဗြဟ္မဒတ္တေ အတ္တနော ရာဇဘာဝံ မဟာဇနေန ကာရယန္တေတိ အတ္ထော ဘဝတိ။ သာသနသ္မိဉှိ ကာရိတဝိသယေ ကရဏဝစနံ ဥပယောဂတ္ထညေဝ ဒီပေတိ, တသ္မာ အတ္ထတော ဒွေယေဝ ကမ္မနိ ဒိဿန္တီတိ ဝဒါမ။ အယမတ္ထော အဘိဓမ္မဋီကာယံ စက္ခုန္ဒြိယာဒိနိဗ္ဗစနတ္ထဝိဘာဝနာယ ဒီပေတဗ္ဗော။ တထာ ဟိ အဘိဓမ္မဋီကာယံ ဣဒံ ဝုတ္တံ ‘‘စက္ခုဒွါရေ ဣန္ဒတ္တံ ကာရေတီတိ စက္ခုဒွါရဘာဝေ တံဒွါရိကေဟိ အတ္တနော ဣန္ဒဘာဝံ ပရမိဿရဘာဝံ ကာရယတီတိ အတ္ထော။ တဉှိ တေ ရူပဂ္ဂဟဏေ အတ္တာနံ အနုဝတ္တေတိ, တေ စ တံ အနုဝတ္တန္တီ’’တိ။ ယဒိ ပန ကရဓာတု ဒွိကမ္မကော, ဧဝံ သန္တေ ‘‘ဗြဟ္မဒတ္တော ရဇ္ဇံ ကာရေတီ’’တိအာဒီသု လဒ္ဓကာရိတပစ္စယတ္တာ ‘‘ကာရေတီ’’တိအာဒီဟိ ပဒေဟိ တိကမ္မကေဟိယေဝ ဘဝိတဗ္ဗန္တိ? န, နိယမာဘာဝတော, တာဒိသဿ စ ပယောဂဿ ဝေါဟာရပထေ အနာဂတတ္တာ။
(နီတိ၊ဓာ၊၃၈၉။)ကဋ္ဌံ ပုရိသေန အင်္ဂါရံ ကတံ။ သုဝဏ္ဏံ ကမ္မာရေန ကဋကံ ကတံ, ဒါသီ သာမိကေန အဒါသိံ ကတာ, ဧဝမ္ပေတ္ထ ဒွိကမ္မကပ္ပယောဂါ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သုဝဏ္ဏေန ကဋကံ ကရောတီတိ ဧတ္ထ ဟိ ဝိသေသနတ္ထေ ပဝတ္တကရဏဝိသယတ္တာ ဒွိကမ္မိကဘာဝေါ န လဗ္ဘတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အယံ နယော အညတြာပိ ဥပပရိက္ခိတွာ ယထာသမ္ဘဝံ နေတဗ္ဗော။ ကရောတိဿ ပယောဂေါယံ။
ဝဟိအာဒီနံ ပယောဂေ ရာဇပုရိသာ ရထံ ဂါမံ ဝဟန္တိ။ အယံ ရာဇာ မံ နာမံ ပုစ္ဆတိ။ ပရာဘဝန္တံ ပုရိသံ, မယံ ပုစ္ဆာမ ဂေါတမံ။ အာယသ္မာ ဥပါလိ အာယသ္မတာ မဟာကဿပေန ဝိနယံ ပုဋ္ဌော။ ဒေဝဒတ္တော ရာဇာနံ ကမ္ဗလံ ယာစတိ။ တေ မံ အဿေ အယာစိသုံ။ ဓနံ တံ တာတ ယာစတိ။ ဗြာဟ္မဏော နာဂံ မဏိံ ယာစတိ။ နာဂေါ မဏိံ ယာစိတော ဗြာဟ္မဏေန ဗြဟ္မုနာ အာယာစိတော ဓမ္မဒေသနံ ဘဂဝါ။ တာပသော ကုလံ ဘောဇနံ ဘိက္ခတိ။ အဇံ ဂါမံ နေတိ။ အဇော ဂါမံ နီတော။ မုတ္တော စမ္ပေယျကော နာဂေါ, ရာဇာနံ ဧတဒဗြဝိ။
ဧတ္ထ ရာဇာနန္တိ မုချတော ကမ္မံ ဝုတ္တံ။ ဧတန္တိ ဂုဏတော။ တထာ ရာဇာနန္တိ အကထိတကမ္မံ ဝုတ္တံ။ ဧတန္တိ ကထိတကမ္မံ။ ဧသ နယော အညတြာပိ ဥပပရိက္ခိတွာ ယထာရဟံ ယောဇေတဗ္ဗော။ ဧဝမေဝ ‘‘ဗြူဟိ ဘဂဝါ’’တိအာဒီသု သမ္ပဒါနဝိသယတ္တာ ဒွိကမ္မကဘာဝေါ န လဗ္ဘတိ။ ဘိက္ခု မဟာရာဇာနံ ဓမ္မံ ဘဏတိ။ ယံ မံ ဘဏသိ သာရထိ။ ယံ မံ ဝဒတိ။ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ။ ပိတာ ပုတ္တံ ဘာသတိ။ ယံ မံ တွံ အနုသာသသိ။ သကျာ ခေါ ပန အမ္ဗဋ္ဌ ရာဇာနံ ဩက္ကာကံ ပိတာမဟံ ဒဟန္တိ။ ဘဂဝါ ဘိက္ခူ တံ တံ ဟိတပဋိပတ္တိံ နာထတိ။ ဂါဝေါ ဝဇံ ရုန္ဓတိ ဂေါပါလကော။ ဓုတ္တော ဓုတ္တဇနံ ဓနံ ဇိနာတိ။ ဧတ္ထ စ ‘‘ကမနုတ္တရံ ရတ္နဝရံ ဇိနာမာ’’တိ ပုဏ္ဏကဇာတကပါဠိ နိဒဿနံ။ တတ္ထာယမတ္ထော ‘‘မယံ ဇနိန္ဒာ ကတရံ ရာဇာနံ အနုတ္တရံ ရတ္နဝရံ ဇိနာမာ’’တိ။ ဣဋ္ဌကာယော ပါကာရံ စိနောတိ ဝဍ္ဎကီ။ အညာနိပိ ယောဇေတဗ္ဗာနိ။
(နီတိ၊ဓာ၊၃၉၀။)ဧတ္ထ ကေစိ ပုစ္ဆေယျုံ ‘‘ဂန္ဓကုဋိံ ပဒက္ခိဏံ ကရောတိ, ဗုဒ္ဓံ သရဏံ ဂစ္ဆာမိ။ ဥပါသကံ မံ ဘဝံ ဂေါတမော ဓာရေတူ’တိ ပယောဂေသု ကိံ ဒွိကမ္မကဘာဝေါ လဗ္ဘတီ’’တိ? ဧတ္ထ ဝုစ္စတေ – ‘‘ဂန္ဓကုဋိံ ပဒက္ခိဏံ ကရောတီ’’တိ ဧတ္ထ န လဗ္ဘတိ ဂုဏဂုဏီနံ ဝသေန ဂဟိတတ္တာ။ ‘‘ဗုဒ္ဓံ သရဏံ ဂစ္ဆာမီ’’တိ ဧတ္ထာပိ န လဗ္ဘတိ ‘‘သရဏံ ဣတိ ဂစ္ဆာမီ’’တိ ဣတိသဒ္ဒလောပဝသေန ဝုတ္တတ္တာ။ တထာ ဟိ ဗုဒ္ဓန္တိ ဥပယောဂဝစနံ။ သရဏန္တိ ပစ္စတ္တဝစနံ။ ‘‘ဗုဒ္ဓံ မမ သရဏံ ပရာယဏံ, အဃဿ တာတာ ဟိတဿ စ ဝိဓာတာ’’တိ ဣမိနာ အဓိပ္ပာယေန ‘‘ဘဇာမိ သေဝါမိ ဗုဇ္ဈာမီ’’တိ အတ္ထော။ ‘‘ဥပါသကံ မံ ဘဝံ ဂေါတမော ဓာရေတူ’’တိ ဧတ္ထ ပန ဒွိကမ္မကဘာဝေါ လဗ္ဘတီတိ ဝတ္တဗ္ဗော ‘‘မံ ဣတော ပဋ္ဌာယ ဥပါသကံ ဓာရေတူ’’တိ အတ္ထသမ္ဘဝတော ‘‘သကျာ ခေါ ပန အမ္ဗဋ္ဌ ရာဇာနံ ဩက္ကာကံ ပိတာမဟံ ဒဟန္တီ’’တိ ဒဟဓာတုပ္ပယောဂေန သမာနတ္တာ စ, အဓိပ္ပာယတ္ထတော ပန ‘‘မံ ‘ဥပါသကော မေ အယ’န္တိ ဓာရေတူ’’တိ အတ္ထော သမ္ဘဝတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧဝံ အကာရိတာနိ ဒွိကမ္မိကဓာတုရူပါနိ ဝိဘာဝိတာနိ။
ဣစ္စေဝမမှေဟိ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ ဘဂဝတော သာသနတ္ထံ ယထာသတ္တိ ယထာဗလံ ဓာတုယော စ တံရူပါနိ စ တဒနုရူပေဟိ နာနာပဒေဟိ နာနာအတ္ထေဟိ နာနာနယေဟိ စ ယောဇေတွာ ဝိဘာဝိတာနိ, ဧဝံ ဝိဘာဝေန္တေဟိပိ အမှေဟိ တာသံ သရူပပရိစ္ဆေဒေါ အတ္ထပရိစ္ဆေဒေါ ဝါ န သက္ကာ သဗ္ဗသော ဝတ္တုံ။ တဒုဘယဉှိ ကော သဗ္ဗသော ဝတ္တုံ သက္ခိဿတိ အညတြ အာဂမာဓိဂမသမ္ပန္နေဟိ ပဘိန္နပဋိသမ္ဘိဒေဟိ မဟာခီဏာသဝေဟိ။
အတ္ထာတိသယယုတ္တာပိ, ဓာတူ ဟောန္တိ ယတော တတော။ ပယောဂတောနုဂန္တဗ္ဗာ, အနေကတ္ထာ ဟိ ဓာတဝေါ။
(နီတိ၊ဓာ၊၃၉၁။)ယေနေကတ္ထဓရာ စရန္တိ ဝိဝိဓာ နာထဿ ပါဌေ ဝရေ၊
တေနေကတ္ထဓရာဝ ဟောန္တိ သဟိတာ နာနူပသဂ္ဂေဟိဝေ။
ဓာတူနံ ပန တေသမတ္ထပရမံ ခီဏာသဝေ ပဏ္ဍိတေ၊
ဝဇ္ဇေတွာ ပဋိသမ္ဘိဒါမတိယုတေ ကော သဗ္ဗသော ဘဏတီတိ။
ဣတိ နဝင်္ဂေ သာဋ္ဌကထေ ပိဋကတ္တယေ ဗျပ္ပထဂတီသု ဝိညူနံ
ကောသလ္လတ္ထာယ ကတေ သဒ္ဒနီတိပ္ပကရဏေ
သဗ္ဗဂဏဝိနိစ္ဆယော နာမ ဧကူနဝီသတိမော ပရိစ္ဆေဒေါ။
သဟ ရူပဝိဘာဝနာယ ဓာတုဝိဘာဝနာ နိဋ္ဌိတာ။
ဓာတုမာလာ နိဋ္ဌိတာ။