ဒွေမာတိကာပါဠိ
ဘိက္ခုပါတိမောက္ခပါဠိ
နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ
ပုဗ္ဗကရဏံ-၄
သမ္မဇ္ဇနီ ပဒီပေါ စ, ဥဒကံ အာသနေန စ၊
ဥပေါသထဿ ဧတာနိ, ‘‘ပုဗ္ဗကရဏ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။
ပုဗ္ဗကိစ္စံ-၅
ဆန္ဒ, ပါရိသုဒ္ဓိ, ဥတုက္ခာနံ, ဘိက္ခုဂဏနာ စ ဩဝါဒေါ၊
ဥပေါသထဿ ဧတာနိ, ‘‘ပုဗ္ဗကိစ္စ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။
ပတ္တကလ္လအင်္ဂါ-၄
ဥပေါသထော, ယာဝတိကာ စ ဘိက္ခူ ကမ္မပ္ပတ္တာ၊
သဘာဂါပတ္တိယော စ န ဝိဇ္ဇန္တိ၊
ဝဇ္ဇနီယာ စ ပုဂ္ဂလာ တသ္မိံ န ဟောန္တိ, ‘‘ပတ္တကလ္လ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။
ပုဗ္ဗကရဏပုဗ္ဗကိစ္စာနိ သမာပေတွာ ဒေသိတာပတ္တိကဿ သမဂ္ဂဿ ဘိက္ခုသံဃဿ အနုမတိယာ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိတုံ အာရာဓနံ ကရောမ။
နိဒါနုဒ္ဒေသော
သုဏာတု မေ ဘန္တေ သံဃော? အဇ္ဇုပေါသထော ပန္နရသော, ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လံ, သံဃော ဥပေါသထံ ကရေယျ, ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသေယျ။
ကိံ သံဃဿ ပုဗ္ဗကိစ္စံ? ပါရိသုဒ္ဓိံ အာယသ္မန္တော အာရောစေထ, ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိဿာမိ, တံ သဗ္ဗေဝ သန္တာ သာဓုကံ သုဏောမ မနသိ ကရောမ။ ယဿ သိယာ အာပတ္တိ, သော အာဝိကရေယျ, အသန္တိယာ အာပတ္တိယာ တုဏှီ ဘဝိတဗ္ဗံ, တုဏှီဘာဝေန ခေါ ပနာယသ္မန္တေ ‘‘ပရိသုဒ္ဓါ’’တိ ဝေဒိဿာမိ။
(ကင်္ခါ၊၂။)ယထာ ခေါ ပန ပစ္စေကပုဋ္ဌဿ ဝေယျာကရဏံ ဟောတိ, ဧဝမေဝံ ဧဝရူပါယ ပရိသာယ ယာဝတတိယံ အနုသာဝိတံ ဟောတိ။ ယော ပန ဘိက္ခု ယာဝတတိယံ အနုသာဝိယမာနေ သရမာနော သန္တိံ အာပတ္တိံ နာဝိကရေယျ, သမ္ပဇာနမုသာဝါဒဿ ဟောတိ။ သမ္ပဇာနမုသာဝါဒေါ ခေါ ပနာယသ္မန္တော အန္တရာယိကော ဓမ္မော ဝုတ္တော ဘဂဝတာ, တသ္မာ သရမာနေန ဘိက္ခုနာ အာပန္နေန ဝိသုဒ္ဓါပေက္ခေန သန္တီ အာပတ္တိ အာဝိကာတဗ္ဗာ, အာဝိကတာ ဟိဿ ဖာသု ဟောတိ။
ဥဒ္ဒိဋ္ဌံ ခေါ အာယသ္မန္တော နိဒါနံ။ တတ္ထာယသ္မန္တေ ပုစ္ဆာမိ, ကစ္စိတ္ထ ပရိသုဒ္ဓါ, ဒုတိယမ္ပိ ပုစ္ဆာမိ, ကစ္စိတ္ထ ပရိသုဒ္ဓါ, တတိယမ္ပိ ပုစ္ဆာမိ, ကစ္စိတ္ထ ပရိသုဒ္ဓါ, ပရိသုဒ္ဓေတ္ထာယသ္မန္တော, တသ္မာ တုဏှီ, ဧဝမေတံ ဓာရယာမီတိ။
နိဒါနံ နိဋ္ဌိတံ။
ပါရာဇိကုဒ္ဒေသော
တတြိမေ စတ္တာရော ပါရာဇိကာ ဓမ္မာ ဥဒ္ဒေသံ အာဂစ္ဆန္တိ။
မေထုနဓမ္မ သိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁။ ယော ပန ဘိက္ခု ဘိက္ခူနံ သိက္ခာသာဇီဝသမာပန္နော သိက္ခံ အပ္ပစ္စက္ခာယ ဒုဗ္ဗလျံ အနာဝိကတွာ မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝေယျ, အန္တမသော တိရစ္ဆာနဂတာယပိ, ပါရာဇိကော ဟောတိ အသံဝါသော။
အဒိန္နာဒါနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၂။ ယော ပန ဘိက္ခု ဂါမာ ဝါ အရညာ ဝါ အဒိန္နံ ထေယျသင်္ခါတံ အာဒိယေယျ, ယထာရူပေ အဒိန္နာဒါနေ ရာဇာနော စောရံ ဂဟေတွာ ဟနေယျုံ ဝါ ဗန္ဓေယျုံ ဝါ ပဗ္ဗာဇေယျုံ ဝါ စောရောသိ ဗာလောသိ မူဠှောသိ ထေနောသီတိ, တထာရူပံ ဘိက္ခု အဒိန္နံ အာဒိယမာနော အယမ္ပိ ပါရာဇိကော ဟောတိ အသံဝါသော။
မနုဿဝိဂ္ဂဟသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၃။ ယော ပန ဘိက္ခု သဉ္စိစ္စ မနုဿဝိဂ္ဂဟံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေယျ, သတ္ထဟာရကံ ဝါဿ ပရိယေသေယျ, မရဏဝဏ္ဏံ ဝါ သံဝဏ္ဏေယျ, မရဏာယ ဝါ သမာဒပေယျ ‘‘အမ္ဘော ပုရိသ ကိံ တုယှိမိနာ ပါပကေန ဒုဇ္ဇီဝိတေန,
(ကင်္ခါ၊၃။)မတံ တေ ဇီဝိတာ သေယျော’’တိ, ဣတိ စိတ္တမနော စိတ္တသင်္ကပ္ပေါ အနေကပရိယာယေန မရဏဝဏ္ဏံ ဝါ သံဝဏ္ဏေယျ, မရဏာယ ဝါ သမာဒပေယျ, အယမ္ပိ ပါရာဇိကော ဟောတိ အသံဝါသော။
ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၄။ ယော ပန ဘိက္ခု အနဘိဇာနံ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မံ အတ္တုပနာယိကံ အလမရိယဉာဏဒဿနံ သမုဒါစရေယျ ‘‘ဣတိ ဇာနာမိ, ဣတိ ပဿာမီ’’တိ, တတော အပရေန သမယေန သမနုဂ္ဂါဟီယမာနော ဝါ အသမနုဂ္ဂါဟီယမာနော ဝါ အာပန္နော ဝိသုဒ္ဓါပေက္ခော ဧဝံ ဝဒေယျ ‘‘အဇာနမေဝံ အာဝုသော အဝစံ ဇာနာမိ, အပဿံ ပဿာမိ, တုစ္ဆံ မုသာ ဝိလပိ’’န္တိ, အညတြ အဓိမာနာ, အယမ္ပိ ပါရာဇိကော ဟောတိ အသံဝါသော။
ဥဒ္ဒိဋ္ဌာ ခေါ အာယသ္မန္တော စတ္တာရော ပါရာဇိကာ ဓမ္မာ။ ယေသံ ဘိက္ခု အညတရံ ဝါ အညတရံ ဝါ အာပဇ္ဇိတွာ န လဘတိ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ သံဝါသံ ယထာ ပုရေ, တထာ ပစ္ဆာ, ပါရာဇိကော ဟောတိ အသံဝါသော။ တတ္ထာယသ္မန္တေ ပုစ္ဆာမိ, ကစ္စိတ္ထ ပရိသုဒ္ဓါ, ဒုတိယမ္ပိ ပုစ္ဆာမိ, ကစ္စိတ္ထ ပရိသုဒ္ဓါ, တတိယမ္ပိ ပုစ္ဆာမိ, ကစ္စိတ္ထ ပရိသုဒ္ဓါ, ပရိသုဒ္ဓေတ္ထာယသ္မန္တော, တသ္မာ တုဏှီ, ဧဝမေတံ ဓာရယာမီတိ။
ပါရာဇိကံ နိဋ္ဌိတံ။
သံဃာဒိသေသုဒ္ဒေသော
ဣမေ ခေါ ပနာယသ္မန္တော တေရသ သံဃာဒိသေသာ
ဓမ္မာ ဥဒ္ဒေသံ အာဂစ္ဆန္တိ။
သုက္ကဝိဿဋ္ဌိသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁။ သဉ္စေတနိကာ သုက္ကဝိဿဋ္ဌိ အညတြ သုပိနန္တာ သံဃာဒိသေသော။
ကာယသံသဂ္ဂသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၂။ ယော ပန ဘိက္ခု ဩတိဏ္ဏော ဝိပရိဏတေန စိတ္တေန မာတုဂါမေန သဒ္ဓိံ ကာယသံသဂ္ဂံ သမာပဇ္ဇေယျ ဟတ္ထဂ္ဂါဟံ ဝါ ဝေဏိဂ္ဂါဟံ ဝါ အညတရဿ ဝါ အညတရဿ ဝါ အင်္ဂဿ ပရာမသနံ, သံဃာဒိသေသော။
(ကင်္ခါ၊၄။)ဒုဋ္ဌုလ္လဝါစာသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၃။ ယော ပန ဘိက္ခု ဩတိဏ္ဏော ဝိပရိဏတေန စိတ္တေန မာတုဂါမံ ဒုဋ္ဌုလ္လာဟိ ဝါစာဟိ ဩဘာသေယျ ယထာ တံ ယုဝါ ယုဝတိံ မေထုနုပသံဟိတာဟိ, သံဃာဒိသေသော။
အတ္တကာမပါရိစရိယသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၄။ ယော ပန ဘိက္ခု ဩတိဏ္ဏော ဝိပရိဏတေန စိတ္တေန မာတုဂါမဿ သန္တိကေ အတ္တကာမပါရိစရိယာယ ဝဏ္ဏံ ဘာသေယျ ‘‘ဧတဒဂ္ဂံ ဘဂိနိ ပါရိစရိယာနံ ယာ မာဒိသံ သီလဝန္တံ ကလျာဏဓမ္မံ ဗြဟ္မစာရိံ ဧတေန ဓမ္မေန ပရိစရေယျာ’’တိ မေထုနုပသံဟိတေန, သံဃာဒိသေသော။
သဉ္စရိတ္တသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၅။ ယော ပန ဘိက္ခု သဉ္စရိတ္တံ သမာပဇ္ဇေယျ ဣတ္ထိယာ ဝါ ပုရိသမတိံ ပုရိသဿ ဝါ ဣတ္ထိမတိံ, ဇာယတ္တနေ ဝါ ဇာရတ္တနေ ဝါ, အန္တမသော တင်္ခဏိကာယပိ, သံဃာဒိသေသော။
ကုဋိကာရသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၆။ သညာစိကာယ ပန ဘိက္ခုနာ ကုဋိံ ကာရယမာနေန အဿာမိကံ အတ္တုဒ္ဒေသံ ပမာဏိကာ ကာရေတဗ္ဗာ, တတြိဒံ ပမာဏံ, ဒီဃသော ဒွါဒသ ဝိဒတ္ထိယော သုဂတဝိဒတ္ထိယာ, တိရိယံ သတ္တန္တရာ, ဘိက္ခူ အဘိနေတဗ္ဗာ ဝတ္ထုဒေသနာယ, တေဟိ ဘိက္ခူဟိ ဝတ္ထု ဒေသေတဗ္ဗံ အနာရမ္ဘံ သပရိက္ကမနံ။ သာရမ္ဘေ စေ ဘိက္ခု ဝတ္ထုသ္မိံ အပရိက္ကမနေ သညာစိကာယ ကုဋိံ ကာရေယျ, ဘိက္ခူ ဝါ အနဘိနေယျ ဝတ္ထုဒေသနာယ, ပမာဏံ ဝါ အတိက္ကာမေယျ, သံဃာဒိသေသော။
ဝိဟာရကာရသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၇။ မဟလ္လကံ ပန ဘိက္ခုနာ ဝိဟာရံ ကာရယမာနေန သဿာမိကံ အတ္တုဒ္ဒေသံ ဘိက္ခူ အဘိနေတဗ္ဗာ ဝတ္ထုဒေသနာယ, တေဟိ ဘိက္ခူဟိ ဝတ္ထု ဒေသေတဗ္ဗံ အနာရမ္ဘံ သပရိက္ကမနံ။ သာရမ္ဘေ စေ ဘိက္ခု ဝတ္ထုသ္မိံ အပရိက္ကမနေ မဟလ္လကံ ဝိဟာရံ ကာရေယျ, ဘိက္ခူ ဝါ အနဘိနေယျ ဝတ္ထုဒေသနာယ, သံဃာဒိသေသော။
ဒုဋ္ဌဒေါသသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၈။ ယော ပန ဘိက္ခု ဘိက္ခုံ ဒုဋ္ဌော ဒေါသော အပ္ပတီတော အမူလကေန ပါရာဇိကေန ဓမ္မေန အနုဒ္ဓံသေယျ ‘‘အပ္ပေဝ နာမ နံ ဣမမှာ ဗြဟ္မစရိယာ
(ကင်္ခါ၊၅။)စာဝေယျ’’န္တိ, တတော အပရေန သမယေန သမနုဂ္ဂါဟီယမာနော ဝါ အသမနုဂ္ဂါဟီယမာနော ဝါ အမူလကဉ္စေဝ တံ အဓိကရဏံ ဟောတိ, ဘိက္ခု စ ဒေါသံ ပတိဋ္ဌာတိ, သံဃာဒိသေသော။
အညဘာဂိယသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၉။ ယော ပန ဘိက္ခု ဘိက္ခုံ ဒုဋ္ဌော ဒေါသော အပ္ပတီတော အညဘာဂိယဿ အဓိကရဏဿ ကိဉ္စိဒေသံ လေသမတ္တံ ဥပါဒါယ ပါရာဇိကေန ဓမ္မေန အနုဒ္ဓံသေယျ ‘‘အပ္ပေဝ နာမ နံ ဣမမှာ ဗြဟ္မစရိယာ စာဝေယျ’’န္တိ, တတော အပရေန သမယေန သမနုဂ္ဂါဟီယမာနော ဝါ အသမနုဂ္ဂါဟီယမာနော ဝါ အညဘာဂိယဉ္စေဝ တံ အဓိကရဏံ ဟောတိ ကောစိဒေသော လေသမတ္တော ဥပါဒိန္နော, ဘိက္ခု စ ဒေါသံ ပတိဋ္ဌာတိ, သံဃာဒိသေသော။
သံဃဘေဒသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၀။ ယော ပန ဘိက္ခု သမဂ္ဂဿ သံဃဿ ဘေဒါယ ပရက္ကမေယျ, ဘေဒနသံဝတ္တနိကံ ဝါ အဓိကရဏံ သမာဒါယ ပဂ္ဂယှ တိဋ္ဌေယျ, သော ဘိက္ခု ဘိက္ခူဟိ ဧဝမဿ ဝစနီယော ‘‘မာယသ္မာ သမဂ္ဂဿ သံဃဿ ဘေဒါယ ပရက္ကမိ, ဘေဒနသံဝတ္တနိကံ ဝါ အဓိကရဏံ သမာဒါယ ပဂ္ဂယှ အဋ္ဌာသိ, သမေတာယသ္မာ သံဃေန, သမဂ္ဂေါ ဟိ သံဃော သမ္မောဒမာနော အဝိဝဒမာနော ဧကုဒ္ဒေသော ဖာသု ဝိဟရတီ’’တိ, ဧဝဉ္စ သော ဘိက္ခု ဘိက္ခူဟိ ဝုစ္စမာနော တထေဝ ပဂ္ဂဏှေယျ, သော ဘိက္ခု ဘိက္ခူဟိ ယာဝတတိယံ သမနုဘာသိတဗ္ဗော တဿ ပဋိနိဿဂ္ဂါယ, ယာဝတတိယဉ္စေ သမနုဘာသိယမာနော တံ ပဋိနိဿဇ္ဇေယျ, ဣစ္စေတံ ကုသလံ, နော စေ ပဋိနိဿဇ္ဇေယျ, သံဃာဒိသေသော။
ဘေဒါနုဝတ္တကသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၁။ တဿေဝ ခေါ ပန ဘိက္ခုဿ ဘိက္ခူ ဟောန္တိ အနုဝတ္တကာ ဝဂ္ဂဝါဒကာ ဧကော ဝါ ဒွေ ဝါ တယော ဝါ, တေ ဧဝံ ဝဒေယျုံ ‘‘မာယသ္မန္တော ဧတံ ဘိက္ခုံ ကိဉ္စိ အဝစုတ္ထ, ဓမ္မဝါဒီ စေသော ဘိက္ခု, ဝိနယဝါဒီ စေသော ဘိက္ခု, အမှာကဉ္စေသော ဘိက္ခု ဆန္ဒဉ္စ ရုစိဉ္စ အာဒါယ ဝေါဟရတိ, ဇာနာတိ, နော ဘာသတိ, အမှာကမ္ပေတံ ခမတီ’’တိ, တေ ဘိက္ခူ ဘိက္ခူဟိ ဧဝမဿု ဝစနီယာ ‘‘မာယသ္မန္တော ဧဝံ အဝစုတ္ထ, န စေသော ဘိက္ခု ဓမ္မဝါဒီ, န စေသော ဘိက္ခု ဝိနယဝါဒီ, မာယသ္မန္တာနမ္ပိ သံဃဘေဒေါ ရုစ္စိတ္ထ, သမေတာယသ္မန္တာနံ သံဃေန, သမဂ္ဂေါ ဟိ သံဃော သမ္မောဒမာနော အဝိဝဒမာနော ဧကုဒ္ဒေသော ဖာသု
(ကင်္ခါ၊၆။)ဝိဟရတီ’’တိ, ဧဝဉ္စ တေ ဘိက္ခူ ဘိက္ခူဟိ ဝုစ္စမာနာ တထေဝ ပဂ္ဂဏှေယျုံ, တေ ဘိက္ခူ ဘိက္ခူဟိ ယာဝတတိယံ သမနုဘာသိတဗ္ဗာ တဿ ပဋိနိဿဂ္ဂါယ, ယာဝတတိယဉ္စေ သမနုဘာသိယမာနာ တံ ပဋိနိဿဇ္ဇေယျုံ, ဣစ္စေတံ ကုသလံ, နော စေ ပဋိနိဿဇ္ဇေယျုံ, သံဃာဒိသေသော။
ဒုဗ္ဗစသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၂။ ဘိက္ခု ပနေဝ ဒုဗ္ဗစဇာတိကော ဟောတိ ဥဒ္ဒေသပရိယာပန္နေသု သိက္ခာပဒေသု ဘိက္ခူဟိ သဟဓမ္မိကံ ဝုစ္စမာနော အတ္တာနံ အဝစနီယံ ကရောတိ ‘‘မာ မံ အာယသ္မန္တော ကိဉ္စိ အဝစုတ္ထ ကလျာဏံ ဝါ ပါပကံ ဝါ, အဟမ္ပာယသ္မန္တေ န ကိဉ္စိ ဝက္ခာမိ ကလျာဏံ ဝါ ပါပကံ ဝါ, ဝိရမထာယသ္မန္တော မမ ဝစနာယာ’’တိ, သော ဘိက္ခု ဘိက္ခူဟိ ဧဝမဿ ဝစနီယော ‘‘မာယသ္မာ အတ္တာနံ အဝစနီယံ အကာသိ, ဝစနီယမေဝါယသ္မာ အတ္တာနံ ကရောတု, အာယသ္မာပိ ဘိက္ခူ ဝဒတု သဟဓမ္မေန, ဘိက္ခူပိ အာယသ္မန္တံ ဝက္ခန္တိ သဟဓမ္မေန, ဧဝံ သံဝဒ္ဓါ ဟိ တဿ ဘဂဝတော ပရိသာ ယဒိဒံ အညမညဝစနေန အညမညဝုဋ္ဌာပနေနာ’’တိ, ဧဝဉ္စ သော ဘိက္ခု ဘိက္ခူဟိ ဝုစ္စမာနော တထေဝ ပဂ္ဂဏှေယျ, သော ဘိက္ခု ဘိက္ခူဟိ ယာဝတတိယံ သမနုဘာသိတဗ္ဗော တဿ ပဋိနိဿဂ္ဂါယ, ယာဝတတိယဉ္စေ သမနုဘာသိယမာနော တံ ပဋိနိဿဇ္ဇေယျ, ဣစ္စေတံ ကုသလံ, နော စေ ပဋိနိဿဇ္ဇေယျ, သံဃာဒိသေသော။
ကုလဒူသကသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၃။ ဘိက္ခု ပနေဝ အညတရံ ဂါမံ ဝါ နိဂမံ ဝါ ဥပနိဿာယ ဝိဟရတိ ကုလဒူသကော ပါပသမာစာရော, တဿ ခေါ ပါပကာ သမာစာရာ ဒိဿန္တိ စေဝ သုယျန္တိ စ, ကုလာနိ စ တေန ဒုဋ္ဌာနိ ဒိဿန္တိ စေဝ သုယျန္တိ စ, သော ဘိက္ခု ဘိက္ခူဟိ ဧဝမဿ ဝစနီယော ‘‘အာယသ္မာ ခေါ ကုလဒူသကော ပါပသမာစာရော, အာယသ္မတော ခေါ ပါပကာ သမာစာရာ ဒိဿန္တိ စေဝ သုယျန္တိ စ, ကုလာနိ စာယသ္မတာ ဒုဋ္ဌာနိ ဒိဿန္တိ စေဝ သုယျန္တိ စ, ပက္ကမတာယသ္မာ ဣမမှာ အာဝါသာ, အလံ တေ ဣဓ ဝါသေနာ’’တိ, ဧဝဉ္စ သော ဘိက္ခု ဘိက္ခူဟိ ဝုစ္စမာနော တေ ဘိက္ခူ ဧဝံ ဝဒေယျ ‘‘ဆန္ဒဂါမိနော စ ဘိက္ခူ, ဒေါသဂါမိနော စ ဘိက္ခူ, မောဟဂါမိနော စ ဘိက္ခူ, ဘယဂါမိနော စ ဘိက္ခူ တာဒိသိကာယ အာပတ္တိယာ ဧကစ္စံ ပဗ္ဗာဇေန္တိ, ဧကစ္စံ န ပဗ္ဗာဇေန္တီ’’တိ, သော ဘိက္ခု ဘိက္ခူဟိ ဧဝမဿ ဝစနီယော ‘‘မာယသ္မာ ဧဝံ အဝစ, န စ ဘိက္ခူ ဆန္ဒဂါမိနော, န စ ဘိက္ခူ ဒေါသဂါမိနော, န စ ဘိက္ခူ မောဟဂါမိနော, န စ ဘိက္ခူ ဘယဂါမိနော, အာယသ္မာ ခေါ ကုလဒူသကော ပါပသမာစာရော,
(ကင်္ခါ၊၇။)အာယသ္မတော ခေါ ပါပကာ သမာစာရာ ဒိဿန္တိ စေဝ သုယျန္တိ စ, ကုလာနိ စာယသ္မတာ ဒုဋ္ဌာနိ ဒိဿန္တိ စေဝ သုယျန္တိ စ, ပက္ကမတာယသ္မာ ဣမမှာ အာဝါသာ, အလံ တေ ဣဓ ဝါသေနာ’’တိ, ဧဝဉ္စ သော ဘိက္ခု ဘိက္ခူဟိ ဝုစ္စမာနော တထေဝ ပဂ္ဂဏှေယျ, သော ဘိက္ခု ဘိက္ခူဟိ ယာဝတတိယံ သမနုဘာသိတဗ္ဗော တဿ ပဋိနိဿဂ္ဂါယ, ယာဝတတိယဉ္စေ သမနုဘာသိယမာနော တံ ပဋိနိဿဇ္ဇေယျ, ဣစ္စေတံ ကုသလံ, နော စေ ပဋိနိဿဇ္ဇေယျ, သံဃာဒိသေသော။
ဥဒ္ဒိဋ္ဌာ ခေါ အာယသ္မန္တော တေရသ သံဃာဒိသေသာ ဓမ္မာ နဝ ပဌမာပတ္တိကာ, စတ္တာရော ယာဝတတိယကာ။ ယေသံ ဘိက္ခု အညတရံ ဝါ အညတရံ ဝါ အာပဇ္ဇိတွာ ယာဝတီဟံ ဇာနံ ပဋိစ္ဆာဒေတိ, တာဝတီဟံ တေန ဘိက္ခုနာ အကာမာ ပရိဝတ္ထဗ္ဗံ။ ပရိဝုတ္ထပရိဝါသေန ဘိက္ခုနာ ဥတ္တရိ ဆာရတ္တံ ဘိက္ခုမာနတ္တာယ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ, စိဏ္ဏမာနတ္တော ဘိက္ခု ယတ္ထ သိယာ ဝီသတိဂဏော ဘိက္ခုသံဃော, တတ္ထ သော ဘိက္ခု အဗ္ဘေတဗ္ဗော။ ဧကေနပိ စေ ဦနော ဝီသတိဂဏော ဘိက္ခုသံဃော တံ ဘိက္ခုံ အဗ္ဘေယျ, သော စ ဘိက္ခု အနဗ္ဘိတော, တေ စ ဘိက္ခူ ဂါရယှာ, အယံ တတ္ထ သာမီစိ။ တတ္ထာယသ္မန္တေ ပုစ္ဆာမိ, ကစ္စိတ္ထ ပရိသုဒ္ဓါ, ဒုတိယမ္ပိ ပုစ္ဆာမိ, ကစ္စိတ္ထ ပရိသုဒ္ဓါ, တတိယမ္ပိ ပုစ္ဆာမိ, ကစ္စိတ္ထ ပရိသုဒ္ဓါ, ပရိသုဒ္ဓေတ္ထာယသ္မန္တော, တသ္မာ တုဏှီ, ဧဝမေတံ ဓာရယာမီတိ။
သံဃာဒိသေသော နိဋ္ဌိတော။
အနိယတုဒ္ဒေသော
ဣမေ ခေါ ပနာယသ္မန္တော ဒွေ အနိယတာ ဓမ္မာ
ဥဒ္ဒေသံ အာဂစ္ဆန္တိ။
ပဌမအနိယတသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁။ ယော ပန ဘိက္ခု မာတုဂါမေန သဒ္ဓိံ ဧကော ဧကာယ ရဟော ပဋိစ္ဆန္နေ အာသနေ အလံကမ္မနိယေ နိသဇ္ဇံ ကပ္ပေယျ, တမေနံ သဒ္ဓေယျဝစသာ ဥပါသိကာ ဒိသွာ တိဏ္ဏံ ဓမ္မာနံ အညတရေန ဝဒေယျ ပါရာဇိကေန ဝါ သံဃာဒိသေသေန ဝါ ပါစိတ္တိယေန ဝါ, နိသဇ္ဇံ ဘိက္ခု ပဋိဇာနမာနော တိဏ္ဏံ ဓမ္မာနံ အညတရေန ကာရေတဗ္ဗော ပါရာဇိကေန ဝါ သံဃာဒိသေသေန ဝါ
(ကင်္ခါ၊၈။)ပါစိတ္တိယေန ဝါ, ယေန ဝါ သာ သဒ္ဓေယျဝစသာ ဥပါသိကာ ဝဒေယျ, တေန သော ဘိက္ခု ကာရေတဗ္ဗော, အယံ ဓမ္မော အနိယတော။
ဒုတိယအနိယတသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၂။ န ဟေဝ ခေါ ပန ပဋိစ္ဆန္နံ အာသနံ ဟောတိ နာလံကမ္မနိယံ, အလဉ္စ ခေါ ဟောတိ မာတုဂါမံ ဒုဋ္ဌုလ္လာဟိ ဝါစာဟိ ဩဘာသိတုံ, ယော ပန ဘိက္ခု တထာရူပေ အာသနေ မာတုဂါမေန သဒ္ဓိံ ဧကော ဧကာယ ရဟော နိသဇ္ဇံ ကပ္ပေယျ, တမေနံ သဒ္ဓေယျဝစသာ ဥပါသိကာ ဒိသွာ ဒွိန္နံ ဓမ္မာနံ အညတရေန ဝဒေယျ သံဃာဒိသေသေန ဝါ ပါစိတ္တိယေန ဝါ, နိသဇ္ဇံ ဘိက္ခု ပဋိဇာနမာနော ဒွိန္နံ ဓမ္မာနံ အညတရေန ကာရေတဗ္ဗော သံဃာဒိသေသေန ဝါ ပါစိတ္တိယေန ဝါ, ယေန ဝါ သာ သဒ္ဓေယျဝစသာ ဥပါသိကာ ဝဒေယျ, တေန သော ဘိက္ခု ကာရေတဗ္ဗော, အယမ္ပိ ဓမ္မော အနိယတော။
ဥဒ္ဒိဋ္ဌာ ခေါ အာယသ္မန္တော ဒွေ အနိယတာ ဓမ္မာ။ တတ္ထာယသ္မန္တေ ပုစ္ဆာမိ, ကစ္စိတ္ထ ပရိသုဒ္ဓါ, ဒုတိယမ္ပိ ပုစ္ဆာမိ, ကစ္စိတ္ထ ပရိသုဒ္ဓါ, တတိယမ္ပိ ပုစ္ဆာမိ, ကစ္စိတ္ထ ပရိသုဒ္ဓါ, ပရိသုဒ္ဓေတ္ထာယသ္မန္တော, တသ္မာ တုဏှီ, ဧဝမေတံ ဓာရယာမီတိ။
အနိယတော နိဋ္ဌိတော။
နိဿဂ္ဂိယပါစိတ္တိယာ
ဣမေ ခေါ ပနာယသ္မန္တော တိံသ နိဿဂ္ဂိယာ ပါစိတ္တိယာ
ဓမ္မာ ဥဒ္ဒေသံ အာဂစ္ဆန္တိ။
ကထိနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁။ နိဋ္ဌိတစီဝရသ္မိံ ဘိက္ခုနာ ဥဗ္ဘတသ္မိံ ကထိနေ ဒသာဟပရမံ အတိရေကစီဝရံ ဓာရေတဗ္ဗံ, တံ အတိက္ကာမယတော နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။
ဥဒေါသိတသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၂။ နိဋ္ဌိတစီဝရသ္မိံ ဘိက္ခုနာ ဥဗ္ဘတသ္မိံ ကထိနေ ဧကရတ္တမ္ပိ စေ ဘိက္ခု တိစီဝရေန ဝိပ္ပဝသေယျ, အညတြ ဘိက္ခုသမ္မုတိယာ နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။
(ကင်္ခါ၊၉။)အကာလစီဝရသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၃။ နိဋ္ဌိတစီဝရသ္မိံ ဘိက္ခုနာ ဥဗ္ဘတသ္မိံ ကထိနေ ဘိက္ခုနော ပနေဝ အကာလစီဝရံ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ, အာကင်္ခမာနေန ဘိက္ခုနာ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ, ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ခိပ္ပမေဝ ကာရေတဗ္ဗံ, နော စဿ ပါရိပူရိ, မာသပရမံ တေန ဘိက္ခုနာ တံ စီဝရံ နိက္ခိပိတဗ္ဗံ ဦနဿ ပါရိပူရိယာ သတိယာ ပစ္စာသာယ။ တတော စေ ဥတ္တရိ နိက္ခိပေယျ သတိယာပိ ပစ္စာသာယ, နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။
ပုရာဏစီဝရသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၄။ ယော ပန ဘိက္ခု အညာတိကာယ ဘိက္ခုနိယာ ပုရာဏစီဝရံ ဓောဝါပေယျ ဝါ ရဇာပေယျ ဝါ အာကောဋာပေယျ ဝါ, နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။
စီဝရပဋိဂ္ဂဟဏသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၅။ ယော ပန ဘိက္ခု အညာတိကာယ ဘိက္ခုနိယာ ဟတ္ထတော စီဝရံ ပဋိဂ္ဂဏှေယျ အညတြ ပါရိဝတ္တကာ, နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။
အညာတကဝိညတ္တိသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၆။ ယော ပန ဘိက္ခု အညာတကံ ဂဟပတိံ ဝါ ဂဟပတာနိံ ဝါ စီဝရံ ဝိညာပေယျ အညတြ သမယာ, နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။ တတ္ထာယံ သမယော, အစ္ဆိန္နစီဝရော ဝါ ဟောတိ ဘိက္ခု, နဋ္ဌစီဝရော ဝါ, အယံ တတ္ထ သမယော။
တတုတ္တရိသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၇။ တဉ္စေ အညာတကော ဂဟပတိ ဝါ ဂဟပတာနီ ဝါ ဗဟူဟိ စီဝရေဟိ အဘိဟဋ္ဌုံ ပဝါရေယျ, သန္တရုတ္တရပရမံ တေန ဘိက္ခုနာ တတော စီဝရံ သာဒိတဗ္ဗံ။ တတော စေ ဥတ္တရိ သာဒိယေယျ, နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။
ပဌမဥပက္ခဋသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၈။ ဘိက္ခုံ ပနေဝ ဥဒ္ဒိဿ အညာတကဿ ဂဟပတိဿ ဝါ ဂဟပတာနိယာ ဝါ စီဝရစေတာပန္နံ ဥပက္ခဋံ ဟောတိ ‘‘ဣမိနာ စီဝရစေတာပန္နေန စီဝရံ စေတာပေတွာ ဣတ္ထန္နာမံ ဘိက္ခုံ စီဝရေန အစ္ဆာဒေဿာမီ’’တိ, တတြ စေ သော ဘိက္ခု ပုဗ္ဗေ အပ္ပဝါရိတော ဥပသင်္ကမိတွာ စီဝရေ ဝိကပ္ပံ အာပဇ္ဇေယျ ‘‘သာဓု ဝတ မံ အာယသ္မာ ဣမိနာ စီဝရစေတာပန္နေန ဧဝရူပံ ဝါ ဧဝရူပံ ဝါ စီဝရံ စေတာပေတွာ အစ္ဆာဒေဟီ’’တိ ကလျာဏကမျတံ ဥပါဒါယ, နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။
ဒုတိယဥပက္ခဋသိက္ခာပဒံ
(ကင်္ခါ၊၁၀။)ဒုတိယဥပက္ခဋသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၉။ ဘိက္ခုံ ပနေဝ ဥဒ္ဒိဿ ဥဘိန္နံ အညာတကာနံ ဂဟပတီနံ ဝါ ဂဟပတာနီနံ ဝါ ပစ္စေကစီဝရစေတာပန္နာနိ ဥပက္ခဋာနိ ဟောန္တိ ‘‘ဣမေဟိ မယံ ပစ္စေကစီဝရစေတာပန္နေဟိ ပစ္စေကစီဝရာနိ စေတာပေတွာ ဣတ္ထန္နာမံ ဘိက္ခုံ စီဝရေဟိ အစ္ဆာဒေဿာမာ’’တိ, တတြ စေ သော ဘိက္ခု ပုဗ္ဗေ အပ္ပဝါရိတော ဥပသင်္ကမိတွာ စီဝရေ ဝိကပ္ပံ အာပဇ္ဇေယျ ‘‘သာဓု ဝတ မံ အာယသ္မန္တော ဣမေဟိ ပစ္စေကစီဝရစေတာပန္နေဟိ ဧဝရူပံ ဝါ ဧဝရူပံ ဝါ စီဝရံ စေတာပေတွာ အစ္ဆာဒေထ ဥဘောဝ သန္တာ ဧကေနာ’’တိ ကလျာဏကမျတံ ဥပါဒါယ, နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။
ရာဇသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၀။ ဘိက္ခုံ ပနေဝ ဥဒ္ဒိဿ ရာဇာ ဝါ ရာဇဘောဂ္ဂေါ ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ ဂဟပတိကော ဝါ ဒူတေန စီဝရစေတာပန္နံ ပဟိဏေယျ ‘‘ဣမိနာ စီဝရစေတာပန္နေန စီဝရံ စေတာပေတွာ ဣတ္ထန္နာမံ ဘိက္ခုံ စီဝရေန အစ္ဆာဒေဟီ’’တိ။ သော စေ ဒူတော တံ ဘိက္ခုံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧဝံ ဝဒေယျ ‘‘ဣဒံ ခေါ, ဘန္တေ, အာယသ္မန္တံ ဥဒ္ဒိဿ စီဝရစေတာပန္နံ အာဘတံ, ပဋိဂ္ဂဏှာတု အာယသ္မာ စီဝရစေတာပန္န’’န္တိ။ တေန ဘိက္ခုနာ သော ဒူတော ဧဝမဿ ဝစနီယော ‘‘န ခေါ မယံ, အာဝုသော, စီဝရစေတာပန္နံ ပဋိဂ္ဂဏှာမ, စီဝရဉ္စ ခေါ မယံ ပဋိဂ္ဂဏှာမ ကာလေန ကပ္ပိယ’’န္တိ။ သော စေ ဒူတော တံ ဘိက္ခုံ ဧဝံ ဝဒေယျ ‘‘အတ္ထိ ပနာယသ္မတော ကောစိ ဝေယျာဝစ္စကရော’’တိ။ စီဝရတ္ထိကေန, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခုနာ ဝေယျာဝစ္စကရော နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗော အာရာမိကော ဝါ ဥပါသကော ဝါ ‘‘ဧသော ခေါ, အာဝုသော, ဘိက္ခူနံ ဝေယျာဝစ္စကရော’’တိ။ သော စေ ဒူတော တံ ဝေယျာဝစ္စကရံ သညာပေတွာ တံ ဘိက္ခုံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧဝံ ဝဒေယျ ‘‘ယံ ခေါ, ဘန္တေ, အာယသ္မာ ဝေယျာဝစ္စကရံ နိဒ္ဒိသိ, သညတ္တော သော မယာ, ဥပသင်္ကမတာယသ္မာ ကာလေန, စီဝရေန တံ အစ္ဆာဒေဿတီ’’တိ။ စီဝရတ္ထိကေန, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခုနာ ဝေယျာဝစ္စကရော ဥပသင်္ကမိတွာ ဒွတ္တိက္ခတ္တုံ စောဒေတဗ္ဗော သာရေတဗ္ဗော ‘‘အတ္ထော မေ, အာဝုသော, စီဝရေနာ’’တိ, ဒွတ္တိက္ခတ္တုံ စောဒယမာနော သာရယမာနော တံ စီဝရံ အဘိနိပ္ဖါဒေယျ, ဣစ္စေတံ ကုသလံ, နော စေ အဘိနိပ္ဖါဒေယျ, စတုက္ခတ္တုံ ပဉ္စက္ခတ္တုံ ဆက္ခတ္တုပရမံ တုဏှီဘူတေန ဥဒ္ဒိဿ ဌာတဗ္ဗံ, စတုက္ခတ္တုံ ပဉ္စက္ခတ္တုံ ဆက္ခတ္တုပရမံ တုဏှီဘူတော ဥဒ္ဒိဿ တိဋ္ဌမာနော တံ စီဝရံ အဘိနိပ္ဖါဒေယျ, ဣစ္စေတံ ကုသလံ, တတော စေ ဥတ္တရိ ဝါယမမာနော တံ စီဝရံ အဘိနိပ္ဖါဒေယျ, နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။
(ကင်္ခါ၊၁၁။)နော စေ အဘိနိပ္ဖါဒေယျ, ယတဿ စီဝရစေတာပန္နံ အာဘတံ, တတ္ထ သာမံ ဝါ ဂန္တဗ္ဗံ, ဒူတော ဝါ ပါဟေတဗ္ဗော ‘‘ယံ ခေါ တုမှေ အာယသ္မန္တော ဘိက္ခုံ ဥဒ္ဒိဿ စီဝရစေတာပန္နံ ပဟိဏိတ္ထ, န တံ တဿ ဘိက္ခုနော ကိဉ္စိ အတ္ထံ အနုဘောတိ, ယုဉ္ဇန္တာယသ္မန္တော သကံ, မာ ဝေါ သကံ ဝိနဿာ’’တိ, အယံ တတ္ထ သာမီစိ။
ကထိနဝဂ္ဂေါ ပဌမော။
ကောသိယသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၁။ ယော ပန ဘိက္ခု ကောသိယမိဿကံ သန္ထတံ ကာရာပေယျ, နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။
သုဒ္ဓကာဠကသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၂။ ယော ပန ဘိက္ခု သုဒ္ဓကာဠကာနံ ဧဠကလောမာနံ သန္ထတံ ကာရာပေယျ, နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။
ဒွေဘာဂသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၃။ နဝံ ပန ဘိက္ခုနာ သန္ထတံ ကာရယမာနေန ဒွေ ဘာဂါ သုဒ္ဓကာဠကာနံ ဧဠကလောမာနံ အာဒါတဗ္ဗာ, တတိယံ ဩဒါတာနံ, စတုတ္ထံ ဂေါစရိယာနံ။ အနာဒါ စေ ဘိက္ခု ဒွေ ဘာဂေ သုဒ္ဓကာဠကာနံ ဧဠကလောမာနံ, တတိယံ ဩဒါတာနံ, စတုတ္ထံ ဂေါစရိယာနံ, နဝံ သန္ထတံ ကာရာပေယျ, နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။
ဆဗ္ဗဿသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၄။ နဝံ ပန ဘိက္ခုနာ သန္ထတံ ကာရာပေတွာ ဆဗ္ဗဿာနိ ဓာရေတဗ္ဗံ, ဩရေန စေ ဆန္နံ ဝဿာနံ တံ သန္ထတံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ဝါ အဝိဿဇ္ဇေတွာ ဝါ အညံ နဝံ သန္ထတံ ကာရာပေယျ အညတြ ဘိက္ခုသမ္မုတိယာ, နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။
နိသီဒနသန္ထတသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၅။ နိသီဒနသန္ထတံ ပန ဘိက္ခုနာ ကာရယမာနေန ပုရာဏသန္ထတဿ သာမန္တာ သုဂတဝိဒတ္ထိ အာဒါတဗ္ဗာ ဒုဗ္ဗဏ္ဏကရဏာယ။ အနာဒါ စေ ဘိက္ခု
(ကင်္ခါ၊၁၂။)ပုရာဏသန္ထ တဿ သာမန္တာ သုဂတဝိဒတ္ထိံ, နဝံ နိသီဒနသန္ထတံ ကာရာပေယျ, နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။
ဧဠကလောမသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၆။ ဘိက္ခုနော ပနေဝ အဒ္ဓါနမဂ္ဂပ္ပဋိပန္နဿ ဧဠကလောမာနိ ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ, အာကင်္ခမာနေန ဘိက္ခုနာ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗာနိ, ပဋိဂ္ဂဟေတွာ တိယောဇနပရမံ သဟတ္ထာ ဟရိတဗ္ဗာနိ အသန္တေ ဟာရကေ။ တတော စေ ဥတ္တရိ ဟရေယျ, အသန္တေပိ ဟာရကေ, နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။
ဧဠကလောမဓောဝါပနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၇။ ယော ပန ဘိက္ခု အညာတိကာယ ဘိက္ခုနိယာ ဧဠကလောမာနိ ဓောဝါပေယျ ဝါ ရဇာပေယျ ဝါ ဝိဇဋာပေယျ ဝါ, နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။
ရူပိယသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၈။ ယော ပန ဘိက္ခု ဇာတရူပရဇတံ ဥဂ္ဂဏှေယျ ဝါ ဥဂ္ဂဏှာပေယျ ဝါ ဥပနိက္ခိတ္တံ ဝါ သာဒိယေယျ, နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။
ရူပိယသံဝေါဟာရသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၉။ ယော ပန ဘိက္ခု နာနပ္ပကာရကံ ရူပိယသံဝေါဟာရံ သမာပဇ္ဇေယျ, နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။
ကယဝိက္ကယသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၂၀။ ယော ပန ဘိက္ခု နာနပ္ပကာရကံ ကယဝိက္ကယံ သမာပဇ္ဇေယျ, နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။
ကောသိယဝဂ္ဂေါ ဒုတိယော။
ပတ္တသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၂၁။ ဒသာဟပရမံ အတိရေကပတ္တော ဓာရေတဗ္ဗော, တံ အတိက္ကာမယတော နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။
ဦနပဉ္စဗန္ဓနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၂၂။ ယော ပန ဘိက္ခု ဦနပဉ္စဗန္ဓနေန ပတ္တေန အညံ နဝံ ပတ္တံ စေတာပေယျ, နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။ တေန ဘိက္ခုနာ သော ပတ္တော ဘိက္ခုပရိသာယ
(ကင်္ခါ၊၁၃။)နိဿဇ္ဇိတဗ္ဗော, ယော စ တဿာ ဘိက္ခုပရိသာယ ပတ္တပရိယန္တော, သော တဿ ဘိက္ခုနော ပဒါတဗ္ဗော ‘‘အယံ တေ ဘိက္ခု ပတ္တော ယာဝ ဘေဒနာယ ဓာရေတဗ္ဗော’’တိ, အယံ တတ္ထ သာမီစိ။
ဘေသဇ္ဇသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၂၃။ ယာနိ ခေါ ပန တာနိ ဂိလာနာနံ ဘိက္ခူနံ ပဋိသာယနီယာနိ ဘေသဇ္ဇာနိ, သေယျထိဒံ – သပ္ပိ နဝနီတံ တေလံ မဓု ဖာဏိတံ, တာနိ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ သတ္တာဟပရမံ သန္နိဓိကာရကံ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗာနိ, တံ အတိက္ကာမယတော နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။
ဝဿိကသာဋိကသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၂၄။ ‘‘မာသော သေသော ဂိမှာန’’န္တိ ဘိက္ခုနာ ဝဿိကသာဋိကစီဝရံ ပရိယေသိတဗ္ဗံ, ‘‘အဒ္ဓမာသော သေသော ဂိမှာန’’န္တိ ကတွာ နိဝါသေတဗ္ဗံ။ ဩရေန စေ ‘‘မာသော သေသော ဂိမှာန’’န္တိ ဝဿိကသာဋိကစီဝရံ ပရိယေသေယျ, ဩရေန‘‘ဒ္ဓမာသော သေသော ဂိမှာန’’န္တိ ကတွာ နိဝါသေယျ, နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။
စီဝရအစ္ဆိန္ဒနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၂၅။ ယော ပန ဘိက္ခု ဘိက္ခုဿ သာမံ စီဝရံ ဒတွာ ကုပိတော အနတ္တမနော အစ္ဆိန္ဒေယျ ဝါ အစ္ဆိန္ဒာပေယျ ဝါ, နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။
သုတ္တဝိညတ္တိသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၂၆။ ယော ပန ဘိက္ခု သာမံ သုတ္တံ ဝိညာပေတွာ တန္တဝါယေဟိ စီဝရံ ဝါယာပေယျ, နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။
မဟာပေသကာရသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၂၇။ ဘိက္ခုံ ပနေဝ ဥဒ္ဒိဿ အညာတကော ဂဟပတိ ဝါ ဂဟပတာနီ ဝါ တန္တဝါယေဟိ စီဝရံ ဝါယာပေယျ, တတြ စေ သော ဘိက္ခု ပုဗ္ဗေ အပ္ပဝါရိတော တန္တဝါယေ ဥပသင်္ကမိတွာ စီဝရေ ဝိကပ္ပံ အာပဇ္ဇေယျ ‘‘ဣဒံ ခေါ, အာဝုသော, စီဝရံ မံ ဥဒ္ဒိဿ ဝိယျတိ, အာယတဉ္စ ကရောထ, ဝိတ္ထတဉ္စ, အပ္ပိတဉ္စ, သုဝီတဉ္စ, သုပ္ပဝါယိတဉ္စ, သုဝိလေခိတဉ္စ, သုဝိတစ္ဆိတဉ္စ ကရောထ, အပ္ပေဝ နာမ မယမ္ပိ အာယသ္မန္တာနံ ကိဉ္စိမတ္တံ အနုပဒဇ္ဇေယျာမာ’’တိ။ ဧဝဉ္စ သော ဘိက္ခု ဝတွာ ကိဉ္စိမတ္တံ အနုပဒဇ္ဇေယျ အန္တမသော ပိဏ္ဍပါတမတ္တမ္ပိ, နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။
(ကင်္ခါ၊၁၄။)အစ္စေကစီဝရသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၂၈။ ဒသာဟာနာဂတံ ကတ္တိကတေမာသိကပုဏ္ဏမံ ဘိက္ခုနော ပနေဝ အစ္စေကစီဝရံ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ, အစ္စေကံ မညမာနေန ဘိက္ခုနာ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ, ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ယာဝ စီဝရကာလသမယံ နိက္ခိပိတဗ္ဗံ။ တတော စေ ဥတ္တရိ နိက္ခိပေယျ, နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။
သာသင်္ကသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၂၉။ ဥပဝဿံ ခေါ ပန ကတ္တိကပုဏ္ဏမံ ယာနိ ခေါ ပန တာနိ အာရညကာနိ သေနာသနာနိ သာသင်္ကသမ္မတာနိ သပ္ပဋိဘယာနိ, တထာရူပေသု ဘိက္ခု သေနာသနေသု ဝိဟရန္တော အာကင်္ခမာနော တိဏ္ဏံ စီဝရာနံ အညတရံ စီဝရံ အန္တရဃရေ နိက္ခိပေယျ, သိယာ စ တဿ ဘိက္ခုနော ကောစိဒေဝ ပစ္စယော တေန စီဝရေန ဝိပ္ပဝါသာယ, ဆာရတ္တပရမံ တေန ဘိက္ခုနာ တေန စီဝရေန ဝိပ္ပဝသိတဗ္ဗံ။ တတော စေ ဥတ္တရိ ဝိပ္ပဝသေယျ အညတြ ဘိက္ခုသမ္မုတိယာ, နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။
ပရိဏတသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၃၀။ ယော ပန ဘိက္ခု ဇာနံ သံဃိကံ လာဘံ ပရိဏတံ အတ္တနော ပရိဏာမေယျ, နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။
ပတ္တဝဂ္ဂေါ တတိယော။
ဥဒ္ဒိဋ္ဌာ ခေါ အာယသ္မန္တော တိံသ နိဿဂ္ဂိယာ ပါစိတ္တိယာ ဓမ္မာ။ တတ္ထာယသ္မန္တေ ပုစ္ဆာမိ, ကစ္စိတ္ထ ပရိသုဒ္ဓါ, ဒုတိယမ္ပိ ပုစ္ဆာမိ, ကစ္စိတ္ထ ပရိသုဒ္ဓါ, တတိယမ္ပိ ပုစ္ဆာမိ, ကစ္စိတ္ထ ပရိသုဒ္ဓါ, ပရိသုဒ္ဓေတ္ထာယသ္မန္တော, တသ္မာ တုဏှီ, ဧဝမေတံ ဓာရယာမီတိ။
နိဿဂ္ဂိယပါစိတ္တိယာ နိဋ္ဌိတာ။
သုဒ္ဓပါစိတ္တိယာ
ဣမေ ခေါ ပနာယသ္မန္တော ဒွေနဝုတိ ပါစိတ္တိယာ
ဓမ္မာ ဥဒ္ဒေသံ အာဂစ္ဆန္တိ။
မုသာဝါဒသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁။ သမ္ပဇာနမုသာဝါဒေ ပါစိတ္တိယံ။
ဩမသဝါဒသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၂။ ဩမသဝါဒေ ပါစိတ္တိယံ။
(ကင်္ခါ၊၁၅။)ပေသုညသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၃။ ဘိက္ခုပေသုညေ ပါစိတ္တိယံ။
ပဒသောဓမ္မသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၄။ ယော ပန ဘိက္ခု အနုပသမ္ပန္နံ ပဒသော ဓမ္မံ ဝါစေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
ပဌမသဟသေယျသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၅။ ယော ပန ဘိက္ခု အနုပသမ္ပန္နေန ဥတ္တရိဒိရတ္တတိရတ္တံ သဟသေယျံ ကပ္ပေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
ဒုတိယသဟသေယျသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၆။ ယော ပန ဘိက္ခု မာတုဂါမေန သဟသေယျံ ကပ္ပေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
ဓမ္မဒေသနာသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၇။ ယော ပန ဘိက္ခု မာတုဂါမဿ ဥတ္တရိဆပ္ပဉ္စဝါစာဟိ ဓမ္မံ ဒေသေယျ အညတြ ဝိညုနာ ပုရိသဝိဂ္ဂဟေန, ပါစိတ္တိယံ။
ဘူတာရောစနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၈။ ယော ပန ဘိက္ခု အနုပသမ္ပန္နဿ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မံ အာရောစေယျ, ဘူတသ္မိံ ပါစိတ္တိယံ။
ဒုဋ္ဌုလ္လာရောစနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၉။ ယော ပန ဘိက္ခု ဘိက္ခုဿ ဒုဋ္ဌုလ္လံ အာပတ္တိံ အနုပသမ္ပန္နဿ အာရောစေယျ အညတြ ဘိက္ခုသမ္မုတိယာ, ပါစိတ္တိယံ။
ပထဝီခဏနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၀။ ယော ပန ဘိက္ခု ပထဝိံ ခဏေယျ ဝါ ခဏာပေယျ ဝါ ပါစိတ္တိယံ။
မုသာဝါဒဝဂ္ဂေါ ပဌမော။
ဘူတဂါမသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၁။ ဘူတဂါမပါတဗျတာယ ပါစိတ္တိယံ။
အညဝါဒကသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၂။ အညဝါဒကေ, ဝိဟေသကေ ပါစိတ္တိယံ။
(ကင်္ခါ၊၁၆။)ဥဇ္ဈာပနကသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၃။ ဥဇ္ဈာပနကေ, ခိယျနကေ ပါစိတ္တိယံ။
ပဌမသေနာသနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၄။ ယော ပန ဘိက္ခု သံဃိကံ မဉ္စံ ဝါ ပီဌံ ဝါ ဘိသိံ ဝါ ကောစ္ဆံ ဝါ အဇ္ဈောကာသေ သန္ထရိတွာ ဝါ သန္ထရာပေတွာ ဝါ တံ ပက္ကမန္တော နေဝ ဥဒ္ဓရေယျ, န ဥဒ္ဓရာပေယျ, အနာပုစ္ဆံ ဝါ ဂစ္ဆေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
ဒုတိယသေနာသနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၅။ ယော ပန ဘိက္ခု သံဃိကေ ဝိဟာရေ သေယျံ သန္ထရိတွာ ဝါ သန္ထရာပေတွာ ဝါ တံ ပက္ကမန္တော နေဝ ဥဒ္ဓရေယျ, န ဥဒ္ဓရာပေယျ, အနာပုစ္ဆံ ဝါ ဂစ္ဆေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
အနုပခဇ္ဇသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၆။ ယော ပန ဘိက္ခု သံဃိကေ ဝိဟာရေ ဇာနံ ပုဗ္ဗုပဂတံ ဘိက္ခုံ အနုပခဇ္ဇ သေယျံ ကပ္ပေယျ ‘‘ယဿ သမ္ဗာဓော ဘဝိဿတိ, သော ပက္ကမိဿတီ’’တိ ဧတဒေဝ ပစ္စယံ ကရိတွာ အနညံ, ပါစိတ္တိယံ။
နိက္ကဍ္ဎနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၇။ ယော ပန ဘိက္ခု ဘိက္ခုံ ကုပိတော အနတ္တမနော သံဃိကာ ဝိဟာရာ နိက္ကဍ္ဎေယျ ဝါ နိက္ကဍ္ဎာပေယျ ဝါ, ပါစိတ္တိယံ။
ဝေဟာသကုဋိသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၈။ ယော ပန ဘိက္ခု သံဃိကေ ဝိဟာရေ ဥပရိဝေဟာသကုဋိယာ အာဟစ္စပါဒကံ မဉ္စံ ဝါ ပီဌံ ဝါ အဘိနိသီဒေယျ ဝါ အဘိနိပဇ္ဇေယျ ဝါ, ပါစိတ္တိယံ။
မဟလ္လကဝိဟာရသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၉။ မဟလ္လကံ ပန ဘိက္ခုနာ ဝိဟာရံ ကာရယမာနေန ယာဝ ဒွါရကောသာ အဂ္ဂဠဋ္ဌပနာယ အာလောကသန္ဓိပရိကမ္မာယ ဒွတ္တိစ္ဆဒနဿ ပရိယာယံ အပ္ပဟရိတေ ဌိတေန အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗံ, တတော စေ ဥတ္တရိ အပ္ပဟရိတေပိ ဌိတော အဓိဋ္ဌဟေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
သပ္ပါဏကသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၂၀။ ယော ပန ဘိက္ခု ဇာနံ သပ္ပါဏကံ ဥဒကံ တိဏံ ဝါ မတ္တိကံ ဝါ သိဉ္စေယျ ဝါ သိဉ္စာပေယျ ဝါ, ပါစိတ္တိယံ။
ဘူတဂါမဝဂ္ဂေါ ဒုတိယော။
(ကင်္ခါ၊၁၇။)ဩဝါဒသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၂၁။ ယော ပန ဘိက္ခု အသမ္မတော ဘိက္ခုနိယော ဩဝဒေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
အတ္ထင်္ဂတသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၂၂။ သမ္မတောပိ စေ ဘိက္ခု အတ္ထင်္ဂတေ သူရိယေ ဘိက္ခုနိယော ဩဝဒေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
ဘိက္ခုနုပဿယသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၂၃။ ယော ပန ဘိက္ခု ဘိက္ခုနုပဿယံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘိက္ခုနိယော ဩဝဒေယျ အညတြ သမယာ, ပါစိတ္တိယံ။ တတ္ထာယံ သမယော, ဂိလာနာ ဟောတိ ဘိက္ခုနီ, အယံ တတ္ထ သမယော။
အာမိသသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၂၄။ ယော ပန ဘိက္ခု ဧဝံ ဝဒေယျ ‘‘အာမိသဟေတု ထေရာ ဘိက္ခူ ဘိက္ခုနိယော ဩဝဒန္တီ’’တိ, ပါစိတ္တိယံ။
စီဝရဒါနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၂၅။ ယော ပန ဘိက္ခု အညာတိကာယ ဘိက္ခုနိယာ စီဝရံ ဒဒေယျ အညတြ ပါရိဝတ္တကာ, ပါစိတ္တိယံ။
စီဝရသိဗ္ဗနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၂၆။ ယော ပန ဘိက္ခု အညာတိကာယ ဘိက္ခုနိယာ စီဝရံ သိဗ္ဗေယျ ဝါ သိဗ္ဗာပေယျ ဝါ, ပါစိတ္တိယံ။
သံဝိဓာနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၂၇။ ယော ပန ဘိက္ခု ဘိက္ခုနိယာ သဒ္ဓိံ သံဝိဓာယ ဧကဒ္ဓါနမဂ္ဂံ ပဋိပဇ္ဇေယျ အန္တမသော ဂါမန္တရမ္ပိ အညတြ သမယာ, ပါစိတ္တိယံ။ တတ္ထာယံ သမယော, သတ္ထဂမနီယော ဟောတိ မဂ္ဂေါ, သာသင်္ကသမ္မတော, သပ္ပဋိဘယော, အယံ တတ္ထ သမယော။
နာဝါဘိရုဟနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၂၈။ ယော ပန ဘိက္ခု ဘိက္ခုနိယာ သဒ္ဓိံ သံဝိဓာယ ဧကံ နာဝံ အဘိရုဟေယျ ဥဒ္ဓံဂါမိနိံ ဝါ အဓောဂါမိနိံ ဝါ အညတြ တိရိယံ တရဏာယ, ပါစိတ္တိယံ။
(ကင်္ခါ၊၁၈။)ပရိပါစိတသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၂၉။ ယော ပန ဘိက္ခု ဇာနံ ဘိက္ခုနိပရိပါစိတံ ပိဏ္ဍပါတံ ဘုဉ္ဇေယျ အညတြ ပုဗ္ဗေ ဂိဟိသမာရမ္ဘာ, ပါစိတ္တိယံ။
ရဟောနိသဇ္ဇသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၃၀။ ယော ပန ဘိက္ခု ဘိက္ခုနိယာ သဒ္ဓိံ ဧကော ဧကာယ ရဟော နိသဇ္ဇံ ကပ္ပေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
ဩဝါဒဝဂ္ဂေါ တတိယော။
အာဝသထပိဏ္ဍသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၃၁။ အဂိလာနေန ဘိက္ခုနာ ဧကော အာဝသထပိဏ္ဍော ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗော။ တတော စေ ဥတ္တရိ ဘုဉ္ဇေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
ဂဏဘောဇနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၃၂။ ဂဏဘောဇနေ အညတြ သမယာ ပါစိတ္တိယံ။ တတ္ထာယံ သမယော, ဂိလာနသမယော, စီဝရဒါနသမယော, စီဝရကာရသမယော, အဒ္ဓါနဂမနသမယော, နာဝါဘိရုဟနသမယော, မဟာသမယော, သမဏဘတ္တသမယော, အယံ တတ္ထ သမယော။
ပရမ္ပရဘောဇနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၃၃။ ပရမ္ပရဘောဇနေ အညတြ သမယာ ပါစိတ္တိယံ။ တတ္ထာယံ သမယော, ဂိလာနသမယော, စီဝရဒါနသမယော, စီဝရကာရသမယော, အယံ တတ္ထ သမယော။
ကာဏမာတုသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၃၄။ ဘိက္ခုံ ပနေဝ ကုလံ ဥပဂတံ ပူဝေဟိ ဝါ မန္ထေဟိ ဝါ အဘိဟဋ္ဌုံ ပဝါရေယျ, အာကင်္ခမာနေန ဘိက္ခုနာ ဒွတ္တိပတ္တပူရာ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗာ။ တတော စေ ဥတ္တရိ ပဋိဂ္ဂဏှေယျ, ပါစိတ္တိယံ။ ဒွတ္တိပတ္တပူရေ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ တတော နီဟရိတွာ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ သံဝိဘဇိတဗ္ဗံ, အယံ တတ္ထ သာမီစိ။
ပဌမပဝါရဏာသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၃၅။ ယော ပန ဘိက္ခု ဘုတ္တာဝီ ပဝါရိတော အနတိရိတ္တံ ခါဒနီယံ ဝါ ဘောဇနီယံ ဝါ ခါဒေယျ ဝါ ဘုဉ္ဇေယျ ဝါ, ပါစိတ္တိယံ။
(ကင်္ခါ၊၁၉။)ဒုတိယပဝါရဏာသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၃၆။ ယော ပန ဘိက္ခု ဘိက္ခုံ ဘုတ္တာဝိံ ပဝါရိတံ အနတိရိတ္တေန ခါဒနီယေန ဝါ ဘောဇနီယေန ဝါ အဘိဟဋ္ဌုံ ပဝါရေယျ ‘‘ဟန္ဒ ဘိက္ခု ခါဒ ဝါ ဘုဉ္ဇ ဝါ’’တိ ဇာနံ အာသာဒနာပေက္ခော, ဘုတ္တသ္မိံ ပါစိတ္တိယံ။
ဝိကာလဘောဇနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၃၇။ ယော ပန ဘိက္ခု ဝိကာလေ ခါဒနီယံ ဝါ ဘောဇနီယံ ဝါ ခါဒေယျ ဝါ ဘုဉ္ဇေယျ ဝါ, ပါစိတ္တိယံ။
သန္နိဓိကာရကသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၃၈။ ယော ပန ဘိက္ခု သန္နိဓိကာရကံ ခါဒနီယံ ဝါ ဘောဇနီယံ ဝါ ခါဒေယျ ဝါ ဘုဉ္ဇေယျ ဝါ, ပါစိတ္တိယံ။
ပဏီတဘောဇနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၃၉။ ယာနိ ခေါ ပန တာနိ ပဏီတဘောဇနာနိ, သေယျထိဒံ – သပ္ပိ, နဝနီတံ, တေလံ, မဓု, ဖာဏိတံ, မစ္ဆော, မံသံ, ခီရံ, ဒဓိ။ ယော ပန ဘိက္ခု ဧဝရူပါနိ ပဏီတဘောဇနာနိ အဂိလာနော အတ္တနော အတ္ထာယ ဝိညာပေတွာ ဘုဉ္ဇေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
ဒန္တပေါနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၄၀။ ယော ပန ဘိက္ခု အဒိန္နံ မုခဒွါရံ အာဟာရံ အာဟရေယျ အညတြ ဥဒကဒန္တပေါနာ, ပါစိတ္တိယံ။
ဘောဇနဝဂ္ဂေါ စတုတ္ထော။
အစေလကသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၄၁။ ယော ပန ဘိက္ခု အစေလကဿ ဝါ ပရိဗ္ဗာဇကဿ ဝါ ပရိဗ္ဗာဇိကာယ ဝါ သဟတ္ထာ ခါဒနီယံ ဝါ ဘောဇနီယံ ဝါ ဒဒေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
ဥယျောဇနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၄၂။ ယော ပန ဘိက္ခု ဘိက္ခုံ ‘‘ဧဟာဝုသော, ဂါမံ ဝါ နိဂမံ ဝါ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသိဿာမာ’’တိ တဿ ဒါပေတွာ ဝါ အဒါပေတွာ ဝါ ဥယျောဇေယျ ‘‘ဂစ္ဆာဝုသော, န မေ တယာ သဒ္ဓိံ ကထာ ဝါ နိသဇ္ဇာ ဝါ ဖာသု ဟောတိ, ဧကကဿ မေ ကထာ ဝါ နိသဇ္ဇာ ဝါ ဖာသု ဟောတီ’’တိ ဧတဒေဝ ပစ္စယံ ကရိတွာ အနညံ, ပါစိတ္တိယံ။
(ကင်္ခါ၊၂၀။)သဘောဇနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၄၃။ ယော ပန ဘိက္ခု သဘောဇနေ ကုလေ အနုပခဇ္ဇ နိသဇ္ဇံ ကပ္ပေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
ရဟောပဋိစ္ဆန္နသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၄၄။ ယော ပန ဘိက္ခု မာတုဂါမေန သဒ္ဓိံ ရဟော ပဋိစ္ဆန္နေ အာသနေ နိသဇ္ဇံ ကပ္ပေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
ရဟောနိသဇ္ဇသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၄၅။ ယော ပန ဘိက္ခု မာတုဂါမေန သဒ္ဓိံ ဧကော ဧကာယ ရဟော နိသဇ္ဇံ ကပ္ပေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
စာရိတ္တသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၄၆။ ယော ပန ဘိက္ခု နိမန္တိတော သဘတ္တော သမာနော သန္တံ ဘိက္ခုံ အနာပုစ္ဆာ ပုရေဘတ္တံ ဝါ ပစ္ဆာဘတ္တံ ဝါ ကုလေသု စာရိတ္တံ အာပဇ္ဇေယျ အညတြ သမယာ, ပါစိတ္တိယံ။ တတ္ထာယံ သမယော, စီဝရဒါနသမယော, စီဝရကာရသမယော, အယံ တတ္ထ သမယော။
မဟာနာမသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၄၇။ အဂိလာနေန ဘိက္ခုနာ စတုမာသပ္ပစ္စယပဝါရဏာ သာဒိတဗ္ဗာ အညတြ ပုနပဝါရဏာယ, အညတြ နိစ္စပဝါရဏာယ။ တတော စေ ဥတ္တရိ သာဒိယေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
ဥယျုတ္တသေနာသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၄၈။ ယော ပန ဘိက္ခု ဥယျုတ္တံ သေနံ ဒဿနာယ ဂစ္ဆေယျ အညတြ တထာရူပပ္ပစ္စယာ, ပါစိတ္တိယံ။
သေနာဝါသသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၄၉။ သိယာ စ တဿ ဘိက္ခုနော ကောစိဒေဝ ပစ္စယော သေနံ ဂမနာယ, ဒိရတ္တတိရတ္တံ တေန ဘိက္ခုနာ သေနာယ ဝသိတဗ္ဗံ။ တတော စေ ဥတ္တရိ ဝသေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
ဥယျောဓိကသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၅၀။ ဒိရတ္တတိရတ္တံ စေ ဘိက္ခု သေနာယ ဝသမာနော ဥယျောဓိကံ ဝါ ဗလဂ္ဂံ ဝါ သေနာဗျူဟံ ဝါ အနီကဒဿနံ ဝါ ဂစ္ဆေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
အစေလကဝဂ္ဂေါ ပဉ္စမော။
(ကင်္ခါ၊၂၁။)သုရာပါနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၅၁။ သုရာမေရယပါနေ ပါစိတ္တိယံ။
အင်္ဂုလိပတောဒကသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၅၂။ အင်္ဂုလိပတောဒကေ ပါစိတ္တိယံ။
ဟသဓမ္မသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၅၃။ ဥဒကေ ဟသဓမ္မေ ပါစိတ္တိယံ။
အနာဒရိယသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၅၄။ အနာဒရိယေ ပါစိတ္တိယံ။
ဘိံသာပနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၅၅။ ယော ပန ဘိက္ခု ဘိက္ခုံ ဘိံသာပေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
ဇောတိသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၅၆။ ယော ပန ဘိက္ခု အဂိလာနော ဝိသိဗ္ဗနာပေက္ခော ဇောတိံ သမာဒဟေယျ ဝါ သမာဒဟာပေယျ ဝါ အညတြ တထာရူပပ္ပစ္စယာ, ပါစိတ္တိယံ။
နဟာနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၅၇။ ယော ပန ဘိက္ခု ဩရေနဒ္ဓမာသံ နဟာယေယျ အညတြ သမယာ, ပါစိတ္တိယံ။ တတ္ထာယံ သမယော ‘‘ဒိယဍ္ဎော မာသော သေသော ဂိမှာန’’န္တိ ‘‘ဝဿာနဿ ပဌမော မာသော’’ ဣစ္စေတေ အဍ္ဎတေယျမာသာ ဥဏှသမယော, ပရိဠာဟသမယော, ဂိလာနသမယော, ကမ္မသမယော, အဒ္ဓါနဂမနသမယော, ဝါတဝုဋ္ဌိသမယော, အယံ တတ္ထ သမယော။
ဒုဗ္ဗဏ္ဏကရဏသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၅၈။ နဝံ ပန ဘိက္ခုနာ စီဝရလာဘေန တိဏ္ဏံ ဒုဗ္ဗဏ္ဏကရဏာနံ အညတရံ ဒုဗ္ဗဏ္ဏကရဏံ အာဒါတဗ္ဗံ နီလံ ဝါ ကဒ္ဒမံ ဝါ ကာဠသာမံ ဝါ။ အနာဒါ စေ ဘိက္ခု တိဏ္ဏံ ဒုဗ္ဗဏ္ဏကရဏာနံ အညတရံ ဒုဗ္ဗဏ္ဏကရဏံ နဝံ စီဝရံ ပရိဘုဉ္ဇေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
ဝိကပ္ပနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၅၉။ ယော ပန ဘိက္ခု ဘိက္ခုဿ ဝါ ဘိက္ခုနိယာ ဝါ သိက္ခမာနာယ ဝါ သာမဏေရဿ ဝါ သာမဏေရိယာ ဝါ သာမံ စီဝရံ ဝိကပ္ပေတွာ အပ္ပစ္စုဒ္ဓါရဏံ ပရိဘုဉ္ဇေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
(ကင်္ခါ၊၂၂။)အပနိဓာနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၆၀။ ယော ပန ဘိက္ခု ဘိက္ခုဿ ပတ္တံ ဝါ စီဝရံ ဝါ နိသီဒနံ ဝါ သူစိဃရံ ဝါ ကာယဗန္ဓနံ ဝါ အပနိဓေယျ ဝါ အပနိဓာပေယျ ဝါ အန္တမသော ဟသာပေက္ခောပိ, ပါစိတ္တိယံ။
သုရာပါနဝဂ္ဂေါ ဆဋ္ဌော။
သဉ္စိစ္စသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၆၁။ ယော ပန ဘိက္ခု သဉ္စိစ္စ ပါဏံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
သပ္ပါဏကသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၆၂။ ယော ပန ဘိက္ခု ဇာနံ သပ္ပါဏကံ ဥဒကံ ပရိဘုဉ္ဇေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
ဥက္ကောဋနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၆၃။ ယော ပန ဘိက္ခု ဇာနံ ယထာဓမ္မံ နိဟတာဓိကရဏံ ပုနကမ္မာယ ဥက္ကောဋေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
ဒုဋ္ဌုလ္လသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၆၄။ ယော ပန ဘိက္ခု ဘိက္ခုဿ ဇာနံ ဒုဋ္ဌုလ္လံ အာပတ္တိံ ပဋိစ္ဆာဒေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
ဦနဝီသတိဝဿသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၆၅။ ယော ပန ဘိက္ခု ဇာနံ ဦနဝီသတိဝဿံ ပုဂ္ဂလံ ဥပသမ္ပာဒေယျ, သော စ ပုဂ္ဂလော အနုပသမ္ပန္နော, တေ စ ဘိက္ခူ ဂါရယှာ, ဣဒံ တသ္မိံ ပါစိတ္တိယံ။
ထေယျသတ္ထသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၆၆။ ယော ပန ဘိက္ခု ဇာနံ ထေယျသတ္ထေန သဒ္ဓိံ သံဝိဓာယ ဧကဒ္ဓါနမဂ္ဂံ ပဋိပဇ္ဇေယျ အန္တမသော ဂါမန္တရမ္ပိ, ပါစိတ္တိယံ။
သံဝိဓာနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၆၇။ ယော ပန ဘိက္ခု မာတုဂါမေန သဒ္ဓိံ သံဝိဓာယ ဧကဒ္ဓါနမဂ္ဂံ ပဋိပဇ္ဇေယျ အန္တမသော ဂါမန္တရမ္ပိ, ပါစိတ္တိယံ။
(ကင်္ခါ၊၂၃။)အရိဋ္ဌသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၆၈။ ယော ပန ဘိက္ခု ဧဝံ ဝဒေယျ ‘‘တထာဟံ ဘဂဝတာ ဓမ္မံ ဒေသိတံ အာဇာနာမိ, ယထာ ယေမေ အန္တရာယိကာ ဓမ္မာ ဝုတ္တာ ဘဂဝတာ, တေ ပဋိသေဝတော နာလံ အန္တရာယာယာ’’တိ, သော ဘိက္ခု ဘိက္ခူဟိ ဧဝမဿ ဝစနီယော ‘‘မာယသ္မာ ဧဝံ အဝစ, မာ ဘဂဝန္တံ အဗ္ဘာစိက္ခိ, န ဟိ သာဓု ဘဂဝတော အဗ္ဘက္ခာနံ, န ဟိ ဘဂဝါ ဧဝံ ဝဒေယျ, အနေကပရိယာယေနာဝုသော အန္တရာယိကာ ဓမ္မာ အန္တရာယိကာ ဝုတ္တာ ဘဂဝတာ, အလဉ္စ ပန တေ ပဋိသေဝတော အန္တရာယာယာ’’တိ။ ဧဝဉ္စ သော ဘိက္ခု ဘိက္ခူဟိ ဝုစ္စမာနော တထေဝ ပဂ္ဂဏှေယျ, သော ဘိက္ခု ဘိက္ခူဟိ ယာဝတတိယံ သမနုဘာသိတဗ္ဗော တဿ ပဋိနိဿဂ္ဂါယ။ ယာဝတတိယဉ္စေ သမနုဘာသိယမာနော တံ ပဋိနိဿဇ္ဇေယျ, ဣစ္စေတံ ကုသလံ။ နော စေ ပဋိနိဿဇ္ဇေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
ဥက္ခိတ္တသမ္ဘောဂသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၆၉။ ယော ပန ဘိက္ခု ဇာနံ တထာဝါဒိနာ ဘိက္ခုနာ အကဋာနုဓမ္မေန တံ ဒိဋ္ဌိံ အပ္ပဋိနိဿဋ္ဌေန သဒ္ဓိံ သမ္ဘုဉ္ဇေယျ ဝါ, သံဝသေယျ ဝါ, သဟ ဝါ သေယျံ ကပ္ပေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
ကဏ္ဋကသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၇၀။ သမဏုဒ္ဒေသောပိ စေ ဧဝံ ဝဒေယျ ‘‘တထာဟံ ဘဂဝတာ ဓမ္မံ ဒေသိတံ အာဇာနာမိ, ယထာ ယေမေ အန္တရာယိကာ ဓမ္မာ ဝုတ္တာ ဘဂဝတာ, တေ ပဋိသေဝတော နာလံ အန္တရာယာယာ’’တိ, သော သမဏုဒ္ဒေသော ဘိက္ခူဟိ ဧဝမဿ ဝစနီယော ‘‘မာဝုသော, သမဏုဒ္ဒေသ ဧဝံ အဝစ, မာ ဘဂဝန္တံ အဗ္ဘာစိက္ခိ, န ဟိ သာဓု ဘဂဝတော အဗ္ဘက္ခာနံ, န ဟိ ဘဂဝါ ဧဝံ ဝဒေယျ, အနေကပရိယာယေနာဝုသော, သမဏုဒ္ဒေသ အန္တရာယိကာ ဓမ္မာ အန္တရာယိကာ ဝုတ္တာ ဘဂဝတာ, အလဉ္စ ပန တေ ပဋိသေဝတော အန္တရာယာယာ’’တိ, ဧဝဉ္စ သော သမဏုဒ္ဒေသော ဘိက္ခူဟိ ဝုစ္စမာနော တထေဝ ပဂ္ဂဏှေယျ, သော သမဏုဒ္ဒေသော ဘိက္ခူဟိ ဧဝမဿ ဝစနီယော ‘‘အဇ္ဇတဂ္ဂေ တေ, အာဝုသော, သမဏုဒ္ဒေသ န စေဝ သော ဘဂဝါ သတ္ထာ အပဒိသိတဗ္ဗော, ယမ္ပိ စညေ သမဏုဒ္ဒေသာ လဘန္တိ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ ဒိရတ္တတိရတ္တံ သဟသေယျံ, သာပိ တေ နတ္ထိ, စရ ပိရေ, ဝိနဿာ’’တိ။ ယော ပန ဘိက္ခု ဇာနံ တထာနာသိတံ သမဏုဒ္ဒေသံ ဥပလာပေယျ ဝါ, ဥပဋ္ဌာပေယျ ဝါ, သမ္ဘုဉ္ဇေယျ ဝါ, သဟ ဝါ သေယျံ ကပ္ပေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
သပ္ပါဏကဝဂ္ဂေါ သတ္တမော။
(ကင်္ခါ၊၂၄။)သဟဓမ္မိကသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၇၁။ ယော ပန ဘိက္ခု ဘိက္ခူဟိ သဟဓမ္မိကံ ဝုစ္စမာနော ဧဝံ ဝဒေယျ ‘‘န တာဝါဟံ, အာဝုသော, ဧတသ္မိံ သိက္ခာပဒေ သိက္ခိဿာမိ, ယာဝ န အညံ ဘိက္ခုံ ဗျတ္တံ ဝိနယဓရံ ပရိပုစ္ဆာမီ’’တိ, ပါစိတ္တိယံ။ သိက္ခမာနေန, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခုနာ အညာတဗ္ဗံ ပရိပုစ္ဆိတဗ္ဗံ ပရိပဉှိတဗ္ဗံ, အယံ တတ္ထ သာမီစိ။
ဝိလေခနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၇၂။ ယော ပန ဘိက္ခု ပါတိမောက္ခေ ဥဒ္ဒိဿမာနေ ဧဝံ ဝဒေယျ ‘‘ကိံ ပနိမေဟိ ခုဒ္ဒါနုခုဒ္ဒကေဟိ သိက္ခာပဒေဟိ ဥဒ္ဒိဋ္ဌေဟိ, ယာဝဒေဝ ကုက္ကုစ္စာယ ဝိဟေသာယ ဝိလေခါယ သံဝတ္တန္တီ’’တိ, သိက္ခာပဒဝိဝဏ္ဏကေ ပါစိတ္တိယံ။
မောဟနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၇၃။ ယော ပန ဘိက္ခု အနွဒ္ဓမာသံ ပါတိမောက္ခေ ဥဒ္ဒိဿမာနေ ဧဝံ ဝဒေယျ ‘‘ဣဒါနေဝ ခေါ အဟံ ဇာနာမိ, အယမ္ပိ ကိရ ဓမ္မော သုတ္တာဂတော သုတ္တပရိယာပန္နော အနွဒ္ဓမာသံ ဥဒ္ဒေသံ အာဂစ္ဆတီ’’တိ။ တဉ္စေ ဘိက္ခုံ အညေ ဘိက္ခူ ဇာနေယျုံ နိသိန္နပုဗ္ဗံ ဣမိနာ ဘိက္ခုနာ ဒွတ္တိက္ခတ္တုံ ပါတိမောက္ခေ ဥဒ္ဒိဿမာနေ, ကော ပန ဝါဒေါ ဘိယျော, န စ တဿ ဘိက္ခုနော အညာဏကေန မုတ္တိ အတ္ထိ, ယဉ္စ တတ္ထ အာပတ္တိံ အာပန္နော, တဉ္စ ယထာဓမ္မော ကာရေတဗ္ဗော, ဥတ္တရိ စဿ မောဟော အာရောပေတဗ္ဗော ‘‘တဿ တေ, အာဝုသော, အလာဘာ, တဿ တေ ဒုလ္လဒ္ဓံ, ယံ တွံ ပါတိမောက္ခေ ဥဒ္ဒိဿမာနေန သာဓုကံ အဋ္ဌိံ ကတွာ မနသိ ကရောသီ’’တိ, ဣဒံ တသ္မိံ မောဟနကေ ပါစိတ္တိယံ။
ပဟာရသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၇၄။ ယော ပန ဘိက္ခု ဘိက္ခုဿ ကုပိတော အနတ္တမနော ပဟာရံ ဒဒေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
တလသတ္တိကသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၇၅။ ယော ပန ဘိက္ခု ဘိက္ခုဿ ကုပိတော အနတ္တမနော တလသတ္တိကံ ဥဂ္ဂိရေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
အမူလကသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၇၆။ ယော ပန ဘိက္ခု ဘိက္ခုံ အမူလကေန သံဃာဒိသေသေန အနုဒ္ဓံသေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
သဉ္စိစ္စသိက္ခာပဒံ
(ကင်္ခါ၊၂၅။)သဉ္စိစ္စသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၇၇။ ယော ပန ဘိက္ခု ဘိက္ခုဿ သဉ္စိစ္စ ကုက္ကုစ္စံ ဥပဒဟေယျ ‘‘ဣတိဿ မုဟုတ္တမ္ပိ အဖာသု ဘဝိဿတီ’’တိ ဧတဒေဝ ပစ္စယံ ကရိတွာ အနညံ, ပါစိတ္တိယံ။
ဥပဿုတိသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၇၈။ ယော ပန ဘိက္ခု ဘိက္ခူနံ ဘဏ္ဍနဇာတာနံ ကလဟဇာတာနံ ဝိဝါဒါပန္နာနံ ဥပဿုတိံ တိဋ္ဌေယျ ‘‘ယံ ဣမေ ဘဏိဿန္တိ, တံ သောဿာမီ’’တိ ဧတဒေဝ ပစ္စယံ ကရိတွာ အနညံ, ပါစိတ္တိယံ။
ကမ္မပ္ပဋိဗာဟနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၇၉။ ယော ပန ဘိက္ခု ဓမ္မိကာနံ ကမ္မာနံ ဆန္ဒံ ဒတွာ ပစ္ဆာ ခီယနဓမ္မံ အာပဇ္ဇေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
ဆန္ဒံအဒတွာဂမနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၈၀။ ယော ပန ဘိက္ခု သံဃေ ဝိနိစ္ဆယကထာယ ဝတ္တမာနာယ ဆန္ဒံ အဒတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ပက္ကမေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
ဒုဗ္ဗလသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၈၁။ ယော ပန ဘိက္ခု သမဂ္ဂေန သံဃေန စီဝရံ ဒတွာ ပစ္ဆာ ခီယနဓမ္မံ အာပဇ္ဇေယျ ‘‘ယထာသန္ထုတံ ဘိက္ခူ သံဃိကံ လာဘံ ပရိဏာမေန္တီ’’တိ, ပါစိတ္တိယံ။
ပရိဏာမနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၈၂။ ယော ပန ဘိက္ခု ဇာနံ သံဃိကံ လာဘံ ပရိဏတံ ပုဂ္ဂလဿ ပရိဏာမေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
သဟဓမ္မိကဝဂ္ဂေါ အဋ္ဌမော။
အန္တေပုရသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၈၃။ ယော ပန ဘိက္ခု ရညော ခတ္တိယဿ မုဒ္ဓါဘိသိတ္တဿ အနိက္ခန္တရာဇကေ အနိဂ္ဂတရတနကေ ပုဗ္ဗေ အပ္ပဋိသံဝိဒိတော ဣန္ဒခီလံ အတိက္ကာမေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
(ကင်္ခါ၊၂၆။)ရတနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၈၄။ ယော ပန ဘိက္ခု ရတနံ ဝါ ရတနသမ္မတံ ဝါ အညတြ အဇ္ဈာရာမာ ဝါ အဇ္ဈာဝသထာ ဝါ ဥဂ္ဂဏှေယျ ဝါ ဥဂ္ဂဏှာပေယျ ဝါ, ပါစိတ္တိယံ။ ရတနံ ဝါ ပန ဘိက္ခုနာ ရတနသမ္မတံ ဝါ အဇ္ဈာရာမေ ဝါ အဇ္ဈာဝသထေ ဝါ ဥဂ္ဂဟေတွာ ဝါ ဥဂ္ဂဟာပေတွာ ဝါ နိက္ခိပိတဗ္ဗံ ‘‘ယဿ ဘဝိဿတိ, သော ဟရိဿတီ’’တိ, အယံ တတ္ထ သာမီစိ။
ဝိကာလဂါမပ္ပဝေသနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၈၅။ ယော ပန ဘိက္ခု သန္တံ ဘိက္ခုံ အနာပုစ္ဆာဝိကာလေ ဂါမံ ပဝိသေယျ အညတြ တထာရူပါ အစ္စာယိကာ ကရဏီယာ, ပါစိတ္တိယံ။
သူစိဃရသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၈၆။ ယော ပန ဘိက္ခု အဋ္ဌိမယံ ဝါ ဒန္တမယံ ဝါ ဝိသာဏမယံ ဝါ သူစိဃရံ ကာရာပေယျ, ဘေဒနကံ ပါစိတ္တိယံ။
မဉ္စပီဌသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၈၇။ နဝံ ပန ဘိက္ခုနာ မဉ္စံ ဝါ ပီဌံ ဝါ ကာရယမာနေန အဋ္ဌင်္ဂုလပါဒကံ ကာရေတဗ္ဗံ သုဂတင်္ဂုလေန အညတြ ဟေဋ္ဌိမာယ အဋနိယာ။ တံ အတိက္ကာမယတော ဆေဒနကံ ပါစိတ္တိယံ။
တူလောနဒ္ဓသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၈၈။ ယော ပန ဘိက္ခု မဉ္စံ ဝါ ပီဌံ ဝါ တူလောနဒ္ဓံ ကာရာပေယျ, ဥဒ္ဒါလနကံ ပါစိတ္တိယံ။
နိသီဒနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၈၉။ နိသီဒနံ ပန ဘိက္ခုနာ ကာရယမာနေန ပမာဏိကံ ကာရေတဗ္ဗံ, တတြိဒံ ပမာဏံ, ဒီဃသော ဒွေ ဝိဒတ္ထိယော သုဂတဝိဒတ္ထိယာ, တိရိယံ ဒိယဍ္ဎံ, ဒသာ ဝိဒတ္ထိ။ တံ အတိက္ကာမယတော ဆေဒနကံ ပါစိတ္တိယံ။
ကဏ္ဍုပ္ပဋိစ္ဆာဒိသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၉၀။ ကဏ္ဍုပ္ပဋိစ္ဆာဒိံ ပန ဘိက္ခုနာ ကာရယမာနေန ပမာဏိကာ ကာရေတဗ္ဗာ, တတြိဒံ ပမာဏံ, ဒီဃသော စတဿော ဝိဒတ္ထိယော သုဂတဝိဒတ္ထိယာ, တိရိယံ ဒွေ ဝိဒတ္ထိယော။ တံ အတိက္ကာမယတော ဆေဒနကံ ပါစိတ္တိယံ။
(ကင်္ခါ၊၂၇။)ဝဿိကသာဋိကသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၉၁။ ဝဿိကသာဋိကံ ပန ဘိက္ခုနာ ကာရယမာနေန ပမာဏိကာ ကာရေတဗ္ဗာ, တတြိဒံ ပမာဏံ, ဒီဃသော ဆ ဝိဒတ္ထိယော သုဂတဝိဒတ္ထိယာ, တိရိယံ အဍ္ဎတေယျာ။ တံ အတိက္ကာမယတော ဆေဒနကံ ပါစိတ္တိယံ။
နန္ဒသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၉၂။ ယော ပန ဘိက္ခု သုဂတစီဝရပ္ပမာဏံ စီဝရံ ကာရာပေယျ, အတိရေကံ ဝါ, ဆေဒနကံ ပါစိတ္တိယံ။ တတြိဒံ သုဂတဿ သုဂတစီဝရပ္ပမာဏံ, ဒီဃသော နဝ ဝိဒတ္ထိယော သုဂတဝိဒတ္ထိယာ, တိရိယံ ဆ ဝိဒတ္ထိယော, ဣဒံ သုဂတဿ သုဂတစီဝရပ္ပမာဏန္တိ။
ရတနဝဂ္ဂေါ နဝမော။
ဥဒ္ဒိဋ္ဌာ ခေါ အာယသ္မန္တော ဒွေနဝုတိ ပါစိတ္တိယာ ဓမ္မာ။ တတ္ထာယသ္မန္တေ ပုစ္ဆာမိ, ကစ္စိတ္ထ ပရိသုဒ္ဓါ, ဒုတိယမ္ပိ ပုစ္ဆာမိ, ကစ္စိတ္ထ ပရိသုဒ္ဓါ, တတိယမ္ပိ ပုစ္ဆာမိ, ကစ္စိတ္ထ ပရိသုဒ္ဓါ, ပရိသုဒ္ဓေတ္ထာယသ္မန္တော, တသ္မာ တုဏှီ, ဧဝမေတံ ဓာရယာမီတိ။
ပါစိတ္တိယာ နိဋ္ဌိတာ။
ပါဋိဒေသနီယာ
ဣမေ ခေါ ပနာယသ္မန္တော စတ္တာရော ပါဋိဒေသနီယာ
ဓမ္မာ ဥဒ္ဒေသံ အာဂစ္ဆန္တိ။
ပဌမပါဋိဒေသနီယသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁။ ယော ပန ဘိက္ခု အညာတိကာယ ဘိက္ခုနိယာ အန္တရဃရံ ပဝိဋ္ဌာယ ဟတ္ထတော ခါဒနီယံ ဝါ ဘောဇနီယံ ဝါ သဟတ္ထာ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ခါဒေယျ ဝါ ဘုဉ္ဇေယျ ဝါ, ပဋိဒေသေတဗ္ဗံ တေန ဘိက္ခုနာ ‘‘ဂါရယှံ, အာဝုသော, ဓမ္မံ အာပဇ္ဇိံ အသပ္ပါယံ ပါဋိဒေသနီယံ, တံ ပဋိဒေသေမီ’’တိ။
ဒုတိယပါဋိဒေသနီယသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၂။ ဘိက္ခူ ပနေဝ ကုလေသု နိမန္တိတာ ဘုဉ္ဇန္တိ, တတြ စေ သာ ဘိက္ခုနီ ဝေါသာသမာနရူပါ ဌိတာ ဟောတိ ‘‘ဣဓ သူပံ ဒေထ, ဣဓ ဩဒနံ ဒေထာ’’တိ။ တေဟိ ဘိက္ခူဟိ သာ ဘိက္ခုနီ အပသာဒေတဗ္ဗာ ‘‘အပသက္က တာဝ ဘဂိနိ,
(ကင်္ခါ၊၂၈။)ယာဝ ဘိက္ခူ ဘုဉ္ဇန္တီ’’တိ။ ဧကဿပိ စေ ဘိက္ခုနော န ပဋိဘာသေယျ တံ ဘိက္ခုနိံ အပသာဒေတုံ ‘‘အပသက္က တာဝ ဘဂိနိ, ယာဝ ဘိက္ခူ ဘုဉ္ဇန္တီ’’တိ, ပဋိဒေသေတဗ္ဗံ တေဟိ ဘိက္ခူဟိ ‘‘ဂါရယှံ, အာဝုသော, ဓမ္မံ အာပဇ္ဇိမှာ အသပ္ပါယံ ပါဋိဒေသနီယံ, တံ ပဋိဒေသေမာ’’တိ။
တတိယပါဋိဒေသနီယသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၃။ ယာနိ ခေါ ပန တာနိ သေက္ခသမ္မတာနိ ကုလာနိ, ယော ပန ဘိက္ခု တထာရူပေသု သေက္ခသမ္မတေသု ကုလေသု ပုဗ္ဗေ အနိမန္တိတော အဂိလာနော ခါဒနီယံ ဝါ, ဘောဇနီယံ ဝါ သဟတ္ထာ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ခါဒေယျ ဝါ, ဘုဉ္ဇေယျ ဝါ, ပဋိဒေသေတဗ္ဗံ တေန ဘိက္ခုနာ ‘‘ဂါရယှံ, အာဝုသော, ဓမ္မံ အာပဇ္ဇိံ အသပ္ပါယံ ပါဋိဒေသနီယံ, တံ ပဋိဒေသေမီ’’တိ။
စတုတ္ထပါဋိဒေသနီယသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၄။ ယာနိ ခေါ ပန တာနိ အာရညကာနိ သေနာသနာနိ သာသင်္ကသမ္မတာနိ သပ္ပဋိဘယာနိ, ယော ပန ဘိက္ခု တထာရူပေသု သေနာသနေသု ပုဗ္ဗေ အပ္ပဋိသံဝိဒိတံ ခါဒနီယံ ဝါ, ဘောဇနီယံ ဝါ အဇ္ဈာရာမေ သဟတ္ထာ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ အဂိလာနော ခါဒေယျ ဝါ, ဘုဉ္ဇေယျ ဝါ, ပဋိဒေသေတဗ္ဗံ တေန ဘိက္ခုနာ ‘‘ဂါရယှံ, အာဝုသော, ဓမ္မံ အာပဇ္ဇိံ အသပ္ပါယံ ပါဋိဒေသနီယံ, တံ ပဋိဒေသေမီ’’တိ။
ဥဒ္ဒိဋ္ဌာ ခေါ အာယသ္မန္တော စတ္တာရော ပါဋိဒေသနီယာ ဓမ္မာ။ တတ္ထာယသ္မန္တေ ပုစ္ဆာမိ, ကစ္စိတ္ထ ပရိသုဒ္ဓါ, ဒုတိယမ္ပိ ပုစ္ဆာမိ, ကစ္စိတ္ထ ပရိသုဒ္ဓါ, တတိယမ္ပိ ပုစ္ဆာမိ, ကစ္စိတ္ထ ပရိသုဒ္ဓါ, ပရိသုဒ္ဓေတ္ထာယသ္မန္တော, တသ္မာ တုဏှီ, ဧဝမေတံ ဓာရယာမီတိ။
ပါဋိဒေသနီယာ နိဋ္ဌိတာ။
သေခိယာ
ဣမေ ခေါ ပနာယသ္မန္တော သေခိယာ ဓမ္မာ ဥဒ္ဒေသံ အာဂစ္ဆန္တိ။
ပရိမဏ္ဍလသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁။ ပရိမဏ္ဍလံ နိဝါသေဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၂။ ပရိမဏ္ဍလံ ပါရုပိဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
(ကင်္ခါ၊၂၉။)သုပ္ပဋိစ္ဆန္နသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၃။ သုပ္ပဋိစ္ဆန္နော အန္တရဃရေ ဂမိဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၄။ သုပ္ပဋိစ္ဆန္နော အန္တရဃရေ နိသီဒိဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
သုသံဝုတသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၅။ သုသံဝုတော အန္တရဃရေ ဂမိဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၆။ သုသံဝုတော အန္တရဃရေ နိသီဒိဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
ဩက္ခိတ္တစက္ခုသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၇။ ဩက္ခိတ္တစက္ခု အန္တရဃရေ ဂမိဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၈။ ဩက္ခိတ္တစက္ခု အန္တရဃရေ နိသီဒိဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
ဥက္ခိတ္တကသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၉။ န ဥက္ခိတ္တကာယ အန္တရဃရေ ဂမိဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၀။ န ဥက္ခိတ္တကာယ အန္တရဃရေ နိသီဒိဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
ပရိမဏ္ဍလဝဂ္ဂေါ ပဌမော။
ဥဇ္ဇဂ္ဃိကသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၁။ န ဥဇ္ဇဂ္ဃိကာယ အန္တရဃရေ ဂမိဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၂။ န ဥဇ္ဇဂ္ဃိကာယ အန္တရဃရေ နိသီဒိဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
ဥစ္စသဒ္ဒသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၃။ အပ္ပသဒ္ဒေါ အန္တရဃရေ ဂမိဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၄။ အပ္ပသဒ္ဒေါ အန္တရဃရေ နိသီဒိဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
ကာယပ္ပစာလကသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၅။ န ကာယပ္ပစာလကံ အန္တရဃရေ ဂမိဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၆။ န ကာယပ္ပစာလကံ အန္တရဃရေ နိသီဒိဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
ဗာဟုပ္ပစာလကသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၇။ န ဗာဟုပ္ပစာလကံ အန္တရဃရေ ဂမိဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၈။ န ဗာဟုပ္ပစာလကံ အန္တရဃရေနိသီဒိဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
(ကင်္ခါ၊၃၀။)သီသပ္ပစာလကသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၉။ န သီသပ္ပစာလကံ အန္တရဃရေ ဂမိဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၂၀။ န သီသပ္ပစာလကံ အန္တရဃရေ နိသီဒိဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
ဥဇ္ဇဂ္ဃိကဝဂ္ဂေါ ဒုတိယော။
ခမ္ဘကတသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၂၁။ န ခမ္ဘကတော အန္တရဃရေ ဂမိဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၂၂။ န ခမ္ဘကတော အန္တရဃရေ နိသီဒိဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
ဩဂုဏ္ဌိတသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၂၃။ န ဩဂုဏ္ဌိတော အန္တရဃရေ ဂမိဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၂၄။ န ဩဂုဏ္ဌိတော အန္တရဃရေ နိသီဒိဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
ဥက္ကုဋိကသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၂၅။ န ဥက္ကုဋိကာယ အန္တရဃရေ ဂမိဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
ပလ္လတ္ထိကသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၂၆။ န ပလ္လတ္ထိကာယ အန္တရဃရေ နိသီဒိဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
သက္ကစ္စပဋိဂ္ဂဟဏသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၂၇။ သက္ကစ္စံ ပိဏ္ဍပါတံ ပဋိဂ္ဂဟေဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
ပတ္တသညီပဋိဂ္ဂဟဏသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၂၈။ ပတ္တသညီ ပိဏ္ဍပါတံ ပဋိဂ္ဂဟေဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
သမသူပကပဋိဂ္ဂဟဏသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၂၉။ သမသူပကံ ပိဏ္ဍပါတံ ပဋိဂ္ဂဟေဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
သမတိတ္တိကသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၃၀။ သမတိတ္တိကံ ပိဏ္ဍပါတံ ပဋိဂ္ဂဟေဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
ခမ္ဘကတဝဂ္ဂေါ တတိယော။
(ကင်္ခါ၊၃၁။)သက္ကစ္စဘုဉ္ဇနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၃၁။ သက္ကစ္စံ ပိဏ္ဍပါတံ ဘုဉ္ဇိဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
ပတ္တသညီဘုဉ္ဇနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၃၂။ ပတ္တသညီ ပိဏ္ဍပါတံ ဘုဉ္ဇိဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
သပဒါနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၃၃။ သပဒါနံ ပိဏ္ဍပါတံ ဘုဉ္ဇိဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
သမသူပကသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၃၄။ သမသူပကံ ပိဏ္ဍပါတံ ဘုဉ္ဇိဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
နထူပကတသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၃၅။ န ထူပကတော ဩမဒ္ဒိတွာ ပိဏ္ဍပါတံ ဘုဉ္ဇိဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
ဩဒနပ္ပဋိစ္ဆာဒနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၃၆။ န သူပံ ဝါ ဗျဉ္ဇနံ ဝါ ဩဒနေန ပဋိစ္ဆာဒေဿာမိ ဘိယျောကမျတံ ဥပါဒါယာတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
သူပေါဒနဝိညတ္တိသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၃၇။ န သူပံ ဝါ ဩဒနံ ဝါ အဂိလာနော အတ္တနော အတ္ထာယ ဝိညာပေတွာ ဘုဉ္ဇိဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
ဥဇ္ဈာနသညီသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၃၈။ န ဥဇ္ဈာနသညီ ပရေသံ ပတ္တံ ဩလောကေဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
ကဗဠသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၃၉။ နာတိမဟန္တံ ကဗဠံ ကရိဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
အာလောပသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၄၀။ ပရိမဏ္ဍလံ အာလောပံ ကရိဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
သက္ကစ္စဝဂ္ဂေါ စတုတ္ထော။
(ကင်္ခါ၊၃၂။)အနာဟဋသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၄၁။ န အနာဟဋေ ကဗဠေ မုခဒွါရံ ဝိဝရိဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
ဘုဉ္ဇမာနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၄၂။ န ဘုဉ္ဇမာနော သဗ္ဗဟတ္ထံ မုခေ ပက္ခိပိဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
သကဗဠသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၄၃။ န သကဗဠေန မုခေန ဗျာဟရိဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
ပိဏ္ဍုက္ခေပကသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၄၄။ န ပိဏ္ဍုက္ခေပကံ ဘုဉ္ဇိဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
ကဗဠာဝစ္ဆေဒကသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၄၅။ န ကဗဠာဝစ္ဆေဒကံ ဘုဉ္ဇိဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
အဝဂဏ္ဍကာရကသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၄၆။ န အဝဂဏ္ဍကာရကံ ဘုဉ္ဇိဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
ဟတ္ထနိဒ္ဓုနကသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၄၇။ န ဟတ္ထနိဒ္ဓုနကံ ဘုဉ္ဇိဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
သိတ္ထာဝကာရကသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၄၈။ န သိတ္ထာဝကာရကံ ဘုဉ္ဇိဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
ဇိဝှါနိစ္ဆာရကသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၄၉။ န ဇိဝှါနိစ္ဆာရကံ ဘုဉ္ဇိဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
စပုစပုကာရကသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၅၀။ န စပုစပုကာရကံ ဘုဉ္ဇိဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
ကဗဠဝဂ္ဂေါ ပဉ္စမော။
သုရုသုရုကာရကသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၅၁။ န သုရုသုရုကာရကံ ဘုဉ္ဇိဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
ဟတ္ထနိလ္လေဟကသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၅၂။ န ဟတ္ထနိလ္လေဟကံ ဘုဉ္ဇိဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
(ကင်္ခါ၊၃၃။)ပတ္တနိလ္လေဟကသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၅၃။ န ပတ္တနိလ္လေဟကံ ဘုဉ္ဇိဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
ဩဋ္ဌနိလ္လေဟကသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၅၄။ န ဩဋ္ဌနိလ္လေဟကံ ဘုဉ္ဇိဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
သာမိသသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၅၅။ န သာမိသေန ဟတ္ထေန ပါနီယထာလကံ ပဋိဂ္ဂဟေဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
သသိတ္ထကသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၅၆။ န သသိတ္ထကံ ပတ္တဓောဝနံ အန္တရဃရေ ဆဍ္ဍေဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
ဆတ္တပါဏိသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၅၇။ န ဆတ္တပါဏိဿ အဂိလာနဿ ဓမ္မံ ဒေသေဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
ဒဏ္ဍပါဏိသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၅၈။ န ဒဏ္ဍပါဏိဿ အဂိလာနဿ ဓမ္မံ ဒေသေဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
သတ္ထပါဏိသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၅၉။ န သတ္ထပါဏိဿ အဂိလာနဿ ဓမ္မံ ဒေသေဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
အာဝုဓပါဏိသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၆၀။ န အာဝုဓပါဏိဿ အဂိလာနဿ ဓမ္မံ ဒေသေဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
သုရုသုရုဝဂ္ဂေါ ဆဋ္ဌော။
(ကင်္ခါ၊၃၄။)ပါဒုကသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၆၁။ န ပါဒုကာရုဠှဿ အဂိလာနဿ ဓမ္မံ ဒေသေဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
ဥပါဟနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၆၂။ န ဥပါဟနာရုဠှဿ အဂိလာနဿ ဓမ္မံ ဒေသေဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
ယာနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၆၃။ န ယာနဂတဿ အဂိလာနဿ ဓမ္မံ ဒေသေဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
သယနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၆၄။ န သယနဂတဿ အဂိလာနဿ ဓမ္မံ ဒေသေဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
ပလ္လတ္ထိကသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၆၅။ န ပလ္လတ္ထိကာယ နိသိန္နဿ အဂိလာနဿ ဓမ္မံ ဒေသေဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
ဝေဌိတသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၆၆။ န ဝေဌိတသီသဿ အဂိလာနဿ ဓမ္မံ ဒေသေဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
ဩဂုဏ္ဌိတသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၆၇။ န ဩဂုဏ္ဌိတသီသဿ အဂိလာနဿ ဓမ္မံ ဒေသေဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
ဆမာသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၆၈။ န ဆမာယံ နိသီဒိတွာ အာသနေ နိသိန္နဿ အဂိလာနဿ ဓမ္မံ ဒေသေဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
နီစာသနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၆၉။ န နီစေ အာသနေ နိသီဒိတွာ ဥစ္စေ အာသနေ နိသိန္နဿ အဂိလာနဿ ဓမ္မံ ဒေသေဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
ဌိတသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၇၀။ န ဌိတော နိသိန္နဿ အဂိလာနဿ ဓမ္မံ ဒေသေဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
(ကင်္ခါ၊၃၅။)ပစ္ဆတောဂမနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၇၁။ န ပစ္ဆတော ဂစ္ဆန္တော ပုရတော ဂစ္ဆန္တဿ အဂိလာနဿ ဓမ္မံ ဒေသေဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
ဥပ္ပထေနဂမနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၇၂။ န ဥပ္ပထေန ဂစ္ဆန္တော ပထေန ဂစ္ဆန္တဿ အဂိလာနဿ ဓမ္မံ ဒေသေဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
ဌိတောဥစ္စာရသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၇၃။ န ဌိတော အဂိလာနော ဥစ္စာရံ ဝါ ပဿာဝံ ဝါ ကရိဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
ဟရိတေဥစ္စာရသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၇၄။ န ဟရိတေ အဂိလာနော ဥစ္စာရံ ဝါ ပဿာဝံ ဝါ ခေဠံ ဝါ ကရိဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
ဥဒကေဥစ္စာရသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၇၅။ န ဥဒကေ အဂိလာနော ဥစ္စာရံ ဝါ ပဿာဝံ ဝါ ခေဠံ ဝါ ကရိဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
ပါဒုကဝဂ္ဂေါ သတ္တမော။
ဥဒ္ဒိဋ္ဌာ ခေါ အာယသ္မန္တော သေခိယာ ဓမ္မာ။ တတ္ထာယသ္မန္တေ ပုစ္ဆာမိ, ကစ္စိတ္ထ ပရိသုဒ္ဓါ, ဒုတိယမ္ပိ ပုစ္ဆာမိ, ကစ္စိတ္ထ ပရိသုဒ္ဓါ, တတိယမ္ပိ ပုစ္ဆာမိ, ကစ္စိတ္ထ ပရိသုဒ္ဓါ, ပရိသုဒ္ဓေတ္ထာယသ္မန္တော, တသ္မာ တုဏှီ, ဧဝမေတံ ဓာရယာမီတိ။
သေခိယာ နိဋ္ဌိတာ။
အဓိကရဏသမထာ
ဣမေ ခေါ ပနာယသ္မန္တော သတ္တ အဓိကရဏသမထာ
ဓမ္မာ ဥဒ္ဒေသံ အာဂစ္ဆန္တိ။
ဥပ္ပန္နုပ္ပန္နာနံ အဓိကရဏာနံ သမထာယ ဝူပသမာယ သမ္မုခါဝိနယော ဒါတဗ္ဗော။
သတိဝိနယော ဒါတဗ္ဗော။
အမူဠှဝိနယော ဒါတဗ္ဗော။
(ကင်္ခါ၊၃၆။)ယေဘုယျသိကာ။
တဿပါပိယသိကာ။
တိဏဝတ္ထာရကောတိ။
ဥဒ္ဒိဋ္ဌာ ခေါ အာယသ္မန္တော သတ္တ အဓိကရဏသမထာ ဓမ္မာ။ တတ္ထာယသ္မန္တေ, ပုစ္ဆာမိ ကစ္စိတ္ထ ပရိသုဒ္ဓါ, ဒုတိယမ္ပိ ပုစ္ဆာမိ, ကစ္စိတ္ထ ပရိသုဒ္ဓါ, တတိယမ္ပိ ပုစ္ဆာမိ, ကစ္စိတ္ထ ပရိသုဒ္ဓါ, ပရိသုဒ္ဓေတ္ထာယသ္မန္တော, တသ္မာ တုဏှီ, ဧဝမေတံ ဓာရယာမီတိ။
အဓိကရဏသမထာ နိဋ္ဌိတာ။
ဥဒ္ဒိဋ္ဌံ ခေါ အာယသ္မန္တော နိဒါနံ,
ဥဒ္ဒိဋ္ဌာ စတ္တာရော ပါရာဇိကာ ဓမ္မာ,
ဥဒ္ဒိဋ္ဌာ တေရသ သံဃာဒိသေသာ ဓမ္မာ,
ဥဒ္ဒိဋ္ဌာ ဒွေ အနိယတာ ဓမ္မာ,
ဥဒ္ဒိဋ္ဌာ တိံသ နိဿဂ္ဂိယာ ပါစိတ္တိယာ ဓမ္မာ,
ဥဒ္ဒိဋ္ဌာ ဒွေနဝုတိ ပါစိတ္တိယာ ဓမ္မာ,
ဥဒ္ဒိဋ္ဌာ စတ္တာရော ပါဋိဒေသနီယာ ဓမ္မာ,
ဥဒ္ဒိဋ္ဌာ သေခိယာ ဓမ္မာ,
ဥဒ္ဒိဋ္ဌာ သတ္တ အဓိကရဏသမထာ ဓမ္မာ, ဧတ္တကံ တဿ ဘဂဝတော သုတ္တာဂတံ သုတ္တပရိယာပန္နံ အနွဒ္ဓမာသံ ဥဒ္ဒေသံ အာဂစ္ဆတိ, တတ္ထ သဗ္ဗေဟေဝ သမဂ္ဂေဟိ သမ္မောဒမာနေဟိ အဝိဝဒမာနေဟိ သိက္ခိတဗ္ဗန္တိ။
ဝိတ္ထာရုဒ္ဒေသော ပဉ္စမော။
ဘိက္ခုပါတိမောက္ခံ နိဋ္ဌိတံ။
(ကင်္ခါ၊၃၇။)ဘိက္ခုနီပါတိမောက္ခပါဠိ
နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ
ပုဗ္ဗကရဏံ-၄
သမ္မဇ္ဇနီ ပဒီပေါ စ, ဥဒကံ အာသနေန စ၊
ဥပေါသထဿ ဧတာနိ, ‘‘ပုဗ္ဗကရဏ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။
ပုဗ္ဗကိစ္စံ-၅
ဆန္ဒ, ပါရိသုဒ္ဓိ, ဥတုက္ခာနံ, ဘိက္ခုနိဂဏနာ စ ဩဝါဒေါ၊
ဥပေါသထဿ ဧတာနိ, ‘‘ပုဗ္ဗကိစ္စ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။
ပတ္တကလ္လအင်္ဂါ-၄
ဥပေါသထော, ယာဝတိကာ စ ဘိက္ခုနီ ကမ္မပ္ပတ္တာ၊
သဘာဂါပတ္တိယော စ န ဝိဇ္ဇန္တိ၊
ဝဇ္ဇနီယာ စ ပုဂ္ဂလာ တသ္မိံ န ဟောန္တိ, ‘‘ပတ္တကလ္လ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။
ပုဗ္ဗကရဏပုဗ္ဗကိစ္စာနိ သမာပေတွာ ဒေသိတာပတ္တိကဿ သမဂ္ဂဿ ဘိက္ခုနိသံဃဿ အနုမတိယာ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိတုံ အာရာဓနံ ကရောမ။
နိဒါနုဒ္ဒေသော
သုဏာတု မေ အယျေ သံဃော, အဇ္ဇုပေါသထော ပန္နရသော, ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လံ, သံဃော ဥပေါသထံ ကရေယျ, ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသေယျ။
ကိံ သံဃဿ ပုဗ္ဗကိစ္စံ? ပါရိသုဒ္ဓိံ အယျာယော အာရောစေထ, ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိဿာမိ, တံ သဗ္ဗာဝ သန္တာ သာဓုကံ သုဏောမ မနသိ ကရောမ။ ယဿာ သိယာ အာပတ္တိ, သာ အာဝိကရေယျ, အသန္တိယာ အာပတ္တိယာ တုဏှီ ဘဝိတဗ္ဗံ, တုဏှီဘာဝေန ခေါ ပနာယျာယော, ‘‘ပရိသုဒ္ဓါ’’တိ ဝေဒိဿာမိ။ ယထာ ခေါ ပန ပစ္စေကပုဋ္ဌဿာ ဝေယျာကရဏံ ဟောတိ, ဧဝမေဝံ ဧဝရူပါယ ပရိသာယ ယာဝတတိယံ အနုသာဝိတံ ဟောတိ။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ယာဝတတိယံ အနုသာဝိယမာနေ သရမာနာ သန္တိံ အာပတ္တိံ နာဝိကရေယျ, သမ္ပဇာနမုသာဝါဒဿာ ဟောတိ။ သမ္ပဇာနမုသာဝါဒေါ ခေါ ပနာယျာယော, အန္တရာယိကော
(ကင်္ခါ၊၃၈။)ဓမ္မော ဝုတ္တော ဘဂဝတာ, တသ္မာ သရမာနာယ ဘိက္ခုနိယာ အာပန္နာယ ဝိသုဒ္ဓါပေက္ခာယ သန္တီ အာပတ္တိ အာဝိကာတဗ္ဗာ, အာဝိကတာ ဟိဿာ ဖာသု ဟောတိ။
ဥဒ္ဒိဋ္ဌံ ခေါ, အယျာယော, နိဒါနံ။ တတ္ထာယျာယော ပုစ္ဆာမိ, ကစ္စိတ္ထ ပရိသုဒ္ဓါ, ဒုတိယမ္ပိ ပုစ္ဆာမိ, ကစ္စိတ္ထ ပရိသုဒ္ဓါ, တတိယမ္ပိ ပုစ္ဆာမိ, ကစ္စိတ္ထ ပရိသုဒ္ဓါ, ပရိသုဒ္ဓေတ္ထာယျာယော, တသ္မာ တုဏှီ, ဧဝမေတံ ဓာရယာမီတိ။
နိဒါနံ နိဋ္ဌိတံ။
ပါရာဇိကုဒ္ဒေသော
တတြိမေ အဋ္ဌ ပါရာဇိကာ ဓမ္မာ ဥဒ္ဒေသံ အာဂစ္ဆန္တိ။
မေထုနဓမ္မသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဆန္ဒသော မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝေယျ, အန္တမသော တိရစ္ဆာနဂတေနပိ, ပါရာဇိကာ ဟောတိ အသံဝါသာ။
အဒိန္နာဒါနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၂။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဂါမာ ဝါ အရညာ ဝါ အဒိန္နံ ထေယျသင်္ခါတံ အာဒိယေယျ, ယထာရူပေ အဒိန္နာဒါနေ ရာဇာနော စောရံ ဂဟေတွာ ဟနေယျုံ ဝါ ဗန္ဓေယျုံ ဝါ ပဗ္ဗာဇေယျုံ ဝါ စောရာသိ ဗာလာသိ မူဠှာသိ ထေနာသီတိ, တထာရူပံ ဘိက္ခုနီ အဒိန္နံ အာဒိယမာနာ အယမ္ပိ ပါရာဇိကာ ဟောတိ အသံဝါသာ။
မနုဿဝိဂ္ဂဟသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၃။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ သဉ္စိစ္စ မနုဿဝိဂ္ဂဟံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေယျ, သတ္ထဟာရကံ ဝါဿ ပရိယေသေယျ, မရဏဝဏ္ဏံ ဝါ သံဝဏ္ဏေယျ, မရဏာယ ဝါ သမာဒပေယျ ‘‘အမ္ဘော ပုရိသ, ကိံ တုယှိမိနာ ပါပကေန ဒုဇ္ဇီဝိတေန, မတံ တေ ဇီဝိတာ သေယျော’’တိ, ဣတိ စိတ္တမနာ စိတ္တသင်္ကပ္ပါ အနေကပရိယာယေန မရဏဝဏ္ဏံ ဝါ သံဝဏ္ဏေယျ, မရဏာယ ဝါ သမာဒပေယျ, အယမ္ပိ ပါရာဇိကာ ဟောတိ အသံဝါသာ။
ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၄။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ အနဘိဇာနံ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မံ အတ္တုပနာယိကံ အလမရိယဉာဏဒဿနံ သမုဒါစရေယျ ‘‘ဣတိ ဇာနာမိ, ဣတိ ပဿာမီ’’တိ,
(ကင်္ခါ၊၃၉။)တတော အပရေန သမယေန သမနုဂ္ဂါဟီယမာနာ ဝါ အသမနုဂ္ဂါဟီယမာနာ ဝါ အာပန္နာ ဝိသုဒ္ဓါပေက္ခာ ဧဝံ ဝဒေယျ ‘‘အဇာနမေဝံ, အယျေ, အဝစံ ဇာနာမိ, အပဿံ ပဿာမိ, တုစ္ဆံ မုသာ ဝိလပိ’’န္တိ, အညတြ အဓိမာနာ, အယမ္ပိ ပါရာဇိကာ ဟောတိ အသံဝါသာ။
ဥဗ္ဘဇာဏုမဏ္ဍလိကာသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၅။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ အဝဿုတာ အဝဿုတဿ ပုရိသပုဂ္ဂလဿ, အဓက္ခကံ ဥဗ္ဘဇာဏုမဏ္ဍလံ အာမသနံ ဝါ ပရာမသနံ ဝါ ဂဟဏံ ဝါ ဆုပနံ ဝါ ပဋိပီဠနံ ဝါ သာဒိယေယျ, အယမ္ပိ ပါရာဇိကာ ဟောတိ အသံဝါသာ ဥဗ္ဘဇာဏုမဏ္ဍလိကာ။
ဝဇ္ဇပ္ပဋိစ္ဆာဒိကာသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၆။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဇာနံ ပါရာဇိကံ ဓမ္မံ အဇ္ဈာပန္နံ ဘိက္ခုနိံ နေဝတ္တနာ ပဋိစောဒေယျ, န ဂဏဿ အာရောစေယျ, ယဒါ စ သာ ဌိတာ ဝါ အဿ စုတာ ဝါ နာသိတာ ဝါ အဝဿဋာ ဝါ, သာ ပစ္ဆာ ဧဝံ ဝဒေယျ ‘‘ပုဗ္ဗေဝါဟံ, အယျေ, အညာသိံ ဧတံ ဘိက္ခုနိံ ‘ဧဝရူပါ စ ဧဝရူပါ စ သာ ဘဂိနီ’တိ, နော စ ခေါ အတ္တနာ ပဋိစောဒေဿံ, န ဂဏဿ အာရောစေဿ’’န္တိ, အယမ္ပိ ပါရာဇိကာ ဟောတိ အသံဝါသာ ဝဇ္ဇပ္ပဋိစ္ဆာဒိကာ။
ဥက္ခိတ္တာနုဝတ္တိကာသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၇။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ သမဂ္ဂေန သံဃေန ဥက္ခိတ္တံ ဘိက္ခုံ ဓမ္မေန ဝိနယေန သတ္ထုသာသနေန အနာဒရံ အပ္ပဋိကာရံ အကတသဟာယံ တမနုဝတ္တေယျ, သာ ဘိက္ခုနီ ဘိက္ခုနီဟိ ဧဝမဿ ဝစနီယာ ‘‘ဧသော ခေါ, အယျေ, ဘိက္ခု သမဂ္ဂေန သံဃေန ဥက္ခိတ္တော, ဓမ္မေန ဝိနယေန သတ္ထုသာသနေန အနာဒရော အပ္ပဋိကာရော အကတသဟာယော, မာယျေ, ဧတံ ဘိက္ခုံ အနုဝတ္တီ’’တိ, ဧဝဉ္စ သာ ဘိက္ခုနီ ဘိက္ခုနီဟိ ဝုစ္စမာနာ တထေဝ ပဂ္ဂဏှေယျ, သာ ဘိက္ခုနီ ဘိက္ခုနီဟိ ယာဝတတိယံ သမနုဘာသိတဗ္ဗာ တဿ ပဋိနိဿဂ္ဂါယ, ယာဝတတိယံ စေ သမနုဘာသိယမာနာ တံ ပဋိနိဿဇ္ဇေယျ, ဣစ္စေတံ ကုသလံ, နော စေ ပဋိနိဿဇ္ဇေယျ, အယမ္ပိ ပါရာဇိကာ ဟောတိ အသံဝါသာ ဥက္ခိတ္တာနုဝတ္တိကာ။
(ကင်္ခါ၊၄၀။)အဋ္ဌဝတ္ထုကာသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၈။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ အဝဿုတာ အဝဿုတဿ ပုရိသပုဂ္ဂလဿ ဟတ္ထဂ္ဂဟဏံ ဝါ သာဒိယေယျ, သံဃာဋိကဏ္ဏဂ္ဂဟဏံ ဝါ သာဒိယေယျ, သန္တိဋ္ဌေယျ ဝါ, သလ္လပေယျ ဝါ, သင်္ကေတံ ဝါ ဂစ္ဆေယျ, ပုရိသဿ ဝါ အဗ္ဘာဂမနံ သာဒိယေယျ, ဆန္နံ ဝါ အနုပဝိသေယျ, ကာယံ ဝါ တဒတ္ထာယ ဥပသံဟရေယျ ဧတဿ အသဒ္ဓမ္မဿ ပဋိသေဝနတ္ထာယ, အယမ္ပိ ပါရာဇိကာ ဟောတိ အသံဝါသာ အဋ္ဌဝတ္ထုကာ။
ဥဒ္ဒိဋ္ဌာ ခေါ, အယျာယော, အဋ္ဌ ပါရာဇိကာ ဓမ္မာ။ ယေသံ ဘိက္ခုနီ အညတရံ ဝါ အညတရံ ဝါ အာပဇ္ဇိတွာ န လဘတိ ဘိက္ခုနီဟိ သဒ္ဓိံ သံဝါသံ ယထာ ပုရေ, တထာ ပစ္ဆာ, ပါရာဇိကာ ဟောတိ အသံဝါသာ။ တတ္ထာယျာယော, ပုစ္ဆာမိ, ကစ္စိတ္ထ ပရိသုဒ္ဓါ, ဒုတိယမ္ပိ ပုစ္ဆာမိ, ကစ္စိတ္ထ ပရိသုဒ္ဓါ, တတိယမ္ပိ ပုစ္ဆာမိ, ကစ္စိတ္ထ ပရိသုဒ္ဓါ, ပရိသုဒ္ဓေတ္ထာယျာယော, တသ္မာ တုဏှီ, ဧဝမေတံ ဓာရယာမီတိ။
ပါရာဇိကံ နိဋ္ဌိတံ။
သံဃာဒိသေသုဒ္ဒေသော
ဣမေ ခေါ ပနာယျာယော သတ္တရသ သံဃာဒိသေသာ
ဓမ္မာ ဥဒ္ဒေသံ အာဂစ္ဆန္တိ။
ဥဿယဝါဒိကာသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဥဿယဝါဒိကာ ဝိဟရေယျ ဂဟပတိနာ ဝါ ဂဟပတိပုတ္တေန ဝါ ဒါသေန ဝါ ကမ္မကာရေန ဝါ အန္တမသော သမဏပရိဗ္ဗာဇကေနာပိ, အယမ္ပိ ဘိက္ခုနီ ပဌမာပတ္တိကံ ဓမ္မံ အာပန္နာ နိဿာရဏီယံ သံဃာဒိသေသံ။
စောရီဝုဋ္ဌာပိကာသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၂။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဇာနံ စောရိံ ဝဇ္ဈံ ဝိဒိတံ အနပလောကေတွာ ရာဇာနံ ဝါ သံဃံ ဝါ ဂဏံ ဝါ ပူဂံ ဝါ သေဏိံ ဝါ, အညတြ ကပ္ပါ ဝုဋ္ဌာပေယျ, အယမ္ပိ ဘိက္ခုနီ ပဌမာပတ္တိကံ ဓမ္မံ အာပန္နာ နိဿာရဏီယံ သံဃာဒိသေသံ။
(ကင်္ခါ၊၄၁။)ဧကဂါမန္တရဂမနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၃။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဧကာ ဝါ ဂါမန္တရံ ဂစ္ဆေယျ, ဧကာ ဝါ နဒီပါရံ ဂစ္ဆေယျ, ဧကာ ဝါ ရတ္တိံ ဝိပ္ပဝသေယျ, ဧကာ ဝါ ဂဏမှာ ဩဟိယေယျ, အယမ္ပိ ဘိက္ခုနီ ပဌမာပတ္တိကံ ဓမ္မံ အာပန္နာ နိဿာရဏီယံ သံဃာဒိသေသံ။
ဥက္ခိတ္တကဩသာရဏသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၄။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ သမဂ္ဂေန သံဃေန ဥက္ခိတ္တံ ဘိက္ခုနိံ ဓမ္မေန ဝိနယေန သတ္ထုသာသနေန အနပလောကေတွာ ကာရကသံဃံ, အနညာယ ဂဏဿ ဆန္ဒံ ဩသာရေယျ, အယမ္ပိ ဘိက္ခုနီ ပဌမာပတ္တိကံ ဓမ္မံ အာပန္နာ နိဿာရဏီယံ သံဃာဒိသေသံ။
ဘောဇနပဋိဂ္ဂဟဏပဌမသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၅။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ အဝဿုတာ အဝဿုတဿ ပုရိသပုဂ္ဂလဿ ဟတ္ထတော ခါဒနီယံ ဝါ, ဘောဇနီယံ ဝါ သဟတ္ထာ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ခါဒေယျ ဝါ ဘုဉ္ဇေယျ ဝါ, အယမ္ပိ ဘိက္ခုနီ ပဌမာပတ္တိကံ ဓမ္မံ အာပန္နာ နိဿာရဏီယံ သံဃာဒိသေသံ။
ဘောဇနပဋိဂ္ဂဟဏဒုတိယသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၆။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဧဝံ ဝဒေယျ ‘‘ကိံ တေ, အယျေ, ဧသော ပုရိသပုဂ္ဂလော ကရိဿတိ အဝဿုတော ဝါ အနဝဿုတော ဝါ, ယတော တွံ အနဝဿုတာ, ဣင်္ဃ, အယျေ, ယံ တေ ဧသော ပုရိသပုဂ္ဂလော ဒေတိ ခါဒနီယံ ဝါ ဘောဇနီယံ ဝါ, တံ တွံ သဟတ္ထာ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ခါဒ ဝါ ဘုဉ္ဇ ဝါ’’တိ, အယမ္ပိ ဘိက္ခုနီ ပဌမာပတ္တိကံ ဓမ္မံ အာပန္နာ နိဿာရဏီယံ သံဃာဒိသေသံ။
သဉ္စရိတ္တသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၇။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ သဉ္စရိတ္တံ သမာပဇ္ဇေယျ ဣတ္ထိယာ ဝါ ပုရိသမတိံ, ပုရိသဿ ဝါ ဣတ္ထိမတိံ, ဇာယတ္တနေ ဝါ ဇာရတ္တနေ ဝါ အန္တမသော တင်္ခဏိကာယပိ, အယမ္ပိ ဘိက္ခုနီ ပဌမာပတ္တိကံ ဓမ္မံ အာပန္နာ နိဿာရဏီယံ သံဃာဒိသေသံ။
ဒုဋ္ဌဒေါသသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၈။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဘိက္ခုနိံ ဒုဋ္ဌာ ဒေါသာ အပ္ပတီတာ အမူလကေန ပါရာဇိကေန ဓမ္မေန အနုဒ္ဓံသေယျ ‘‘အပ္ပေဝ နာမ နံ ဣမမှာ ဗြဟ္မစရိယာ စာဝေယျ’’န္တိ, တတော အပရေန သမယေန သမနုဂ္ဂါဟီယမာနာ ဝါ အသ မနုဂ္ဂါဟီယမာနာ ဝါ အမူလကဉ္စေဝ တံ အဓိကရဏံ ဟောတိ, ဘိက္ခုနီ စ
(ကင်္ခါ၊၄၂။)ဒေါသံ ပတိဋ္ဌာတိ, အယမ္ပိ ဘိက္ခုနီ ပဌမာပတ္တိကံ ဓမ္မံ အာပန္နာ နိဿာရဏီယံ သံဃာဒိသေသံ။
အညဘာဂိယသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၉။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဘိက္ခုနိံ ဒုဋ္ဌာ ဒေါသာ အပ္ပတီတာ အညဘာဂိယဿ အဓိကရဏဿ ကိဉ္စိဒေသံ လေသမတ္တံ ဥပါဒါယ ပါရာဇိကေန ဓမ္မေန အနုဒ္ဓံသေယျ ‘‘အပ္ပေဝ နာမ နံ ဣမမှာ ဗြဟ္မစရိယာ စာဝေယျ’’န္တိ, တတော အပရေန သမယေန သမနုဂ္ဂါဟီယမာနာ ဝါ အသမနုဂ္ဂါဟီယမာနာ ဝါ အညဘာဂိယဉ္စေဝ တံ အဓိကရဏံ ဟောတိ။ ကောစိဒေသော လေသမတ္တော ဥပါဒိန္နော, ဘိက္ခုနီ စ ဒေါသံ ပတိဋ္ဌာတိ, အယမ္ပိ ဘိက္ခုနီ ပဌမာပတ္တိကံ ဓမ္မံ အာပန္နာ နိဿာရဏီယံ သံဃာဒိသေသံ။
သိက္ခံပစ္စာစိက္ခဏသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၀။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ကုပိတာ အနတ္တမနာ ဧဝံ ဝဒေယျ ‘‘ဗုဒ္ဓံ ပစ္စာစိက္ခာမိ ဓမ္မံ ပစ္စာစိက္ခာမိ, သံဃံ ပစ္စာစိက္ခာမိ, သိက္ခံ ပစ္စာစိက္ခာမိ, ကိန္နုမာဝ သမဏိယော ယာ သမဏိယော သကျဓီတရော, သန္တညာပိ သမဏိယော လဇ္ဇိနိယော ကုက္ကုစ္စိကာ သိက္ခာကာမာ, တာသာဟံ သန္တိကေ ဗြဟ္မစရိယံ စရိဿာမီ’’တိ။ သာ ဘိက္ခုနီ ဘိက္ခုနီဟိ ဧဝမဿ ဝစနီယာ ‘‘မာယျေ ကုပိတာ အနတ္တမနာ ဧဝံ အဝစ ‘ဗုဒ္ဓံ ပစ္စာစိက္ခာမိ, ဓမ္မံ ပစ္စာစိက္ခာမိ, သံဃံ ပစ္စာစိက္ခာမိ, သိက္ခံ ပစ္စာစိက္ခာမိ, ကိန္နုမာဝ သမဏိယော ယာ သမဏိယော သကျဓီတရော, သန္တညာပိ သမဏိယော လဇ္ဇိနိယော ကုက္ကုစ္စိကာ သိက္ခာကာမာ, တာသာဟံ သန္တိကေ ဗြဟ္မစရိယံ စရိဿာမီ’တိ, အဘိရမာယျေ, သွာက္ခာတော ဓမ္မော, စရ ဗြဟ္မစရိယံ သမ္မာ ဒုက္ခဿ အန္တကိရိယာယာ’’တိ, ဧဝဉ္စ သာ ဘိက္ခုနီ ဘိက္ခုနီဟိ ဝုစ္စမာနာ တထေဝ ပဂ္ဂဏှေယျ, သာ ဘိက္ခုနီ ဘိက္ခုနီဟိ ယာဝတတိယံ သမနုဘာသိတဗ္ဗာ တဿ ပဋိနိဿဂ္ဂါယ, ယာဝတတိယဉ္စေ သမနုဘာသိယမာနာ တံ ပဋိနိဿဇ္ဇေယျ, ဣစ္စေတံ ကုသလံ, နော စေ ပဋိနိဿဇ္ဇေယျ, အယမ္ပိ ဘိက္ခုနီ ယာဝတတိယကံ ဓမ္မံ အာပန္နာ နိဿာရဏီယံ သံဃာဒိသေသံ။
အဓိကရဏကုပိတသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၁။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ကိသ္မိဉ္စိဒေဝ အဓိကရဏေ ပစ္စာကတာ ကုပိတာ အနတ္တမနာ ဧဝံ ဝဒေယျ ‘‘ဆန္ဒဂါမိနိယော စ ဘိက္ခုနိယော, ဒေါသဂါမိနိယော စ ဘိက္ခုနိယော, မောဟဂါမိနိယော စ ဘိက္ခုနိယော, ဘယဂါမိနိယော စ ဘိက္ခုနိယော’’တိ, သာ ဘိက္ခုနီ ဘိက္ခုနီဟိ ဧဝမဿ ဝစနီယာ ‘‘မာယျေ, ကိသ္မိဉ္စိဒေဝ အဓိကရဏေ ပစ္စာကတာ ကုပိတာ အနတ္တမနာ ဧဝံ အဝစ
(ကင်္ခါ၊၄၃။)‘ဆန္ဒဂါမိနိယော စ ဘိက္ခုနိယော, ဒေါသဂါမိနိယော စ ဘိက္ခုနိယော, မောဟဂါမိနိယော စ ဘိက္ခုနိယော, ဘယဂါမိနိယော စ ဘိက္ခုနိယော’တိ, အယျာ ခေါ ဆန္ဒာပိ ဂစ္ဆေယျ, ဒေါသာပိ ဂစ္ဆေယျ, မောဟာပိ ဂစ္ဆေယျ, ဘယာပိ ဂစ္ဆေယျာ’’တိ။ ဧဝဉ္စ သာ ဘိက္ခုနီ ဘိက္ခုနီဟိ ဝုစ္စမာနာ တထေဝ ပဂ္ဂဏှေယျ, သာ ဘိက္ခုနီ ဘိက္ခုနီဟိ ယာဝတတိယံ သမနုဘာသိတဗ္ဗာ တဿ ပဋိနိဿဂ္ဂါယ, ယာဝတတိယဉ္စေ သမနုဘာသိယမာနာ တံ ပဋိနိဿဇ္ဇေယျ, ဣစ္စေတံ ကုသလံ, နော စေ ပဋိနိဿဇ္ဇေယျ, အယမ္ပိ ဘိက္ခုနီ ယာဝတတိယကံ ဓမ္မံ အာပန္နာ နိဿာရဏီယံ သံဃာဒိသေသံ။
ပါပသမာစာရပဌမသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၂။ ဘိက္ခုနိယော ပနေဝ သံသဋ္ဌာ ဝိဟရန္တိ ပါပါစာရာ ပါပသဒ္ဒါ ပါပသိလောကာ ဘိက္ခုနိသံဃဿ ဝိဟေသိကာ အညမညိဿာ ဝဇ္ဇပ္ပဋိစ္ဆာဒိကာ, တာ ဘိက္ခုနိယော ဘိက္ခုနီဟိ ဧဝမဿု ဝစနီယာ ‘‘ဘဂိနိယော ခေါ သံသဋ္ဌာ ဝိဟရန္တိ ပါပါစာရာ ပါပသဒ္ဒါ ပါပသိလောကာ ဘိက္ခုနိသံဃဿ ဝိဟေသိကာ အညမညိဿာ ဝဇ္ဇပ္ပဋိစ္ဆာဒိကာ, ဝိဝိစ္စထာယျေ, ဝိဝေကညေဝ ဘဂိနီနံ သံဃော ဝဏ္ဏေတီ’’တိ, ဧဝဉ္စ တာ ဘိက္ခုနိယော ဘိက္ခုနီဟိ ဝုစ္စမာနာ တထေဝ ပဂ္ဂဏှေယျုံ, တာ ဘိက္ခုနိယော ဘိက္ခုနီဟိ ယာဝတတိယံ သမနုဘာသိတဗ္ဗာ တဿ ပဋိနိဿဂ္ဂါယ, ယာဝတတိယဉ္စေ သမနုဘာသိယမာနာ တံ ပဋိနိဿဇ္ဇေယျုံ, ဣစ္စေတံ ကုသလံ, နော စေ ပဋိနိဿဇ္ဇေယျုံ, ဣမာပိ ဘိက္ခုနိယော ယာဝတတိယကံ ဓမ္မံ အာပန္နာ နိဿာရဏီယံ သံဃာဒိသေသံ။
ပါပသမာစာရဒုတိယသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၃။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဧဝံ ဝဒေယျ ‘‘သံသဋ္ဌာဝ, အယျေ, တုမှေ ဝိဟရထ, မာ တုမှေ နာနာ ဝိဟရိတ္ထ, သန္တိ သံဃေ အညာပိ ဘိက္ခုနိယော ဧဝါစာရာ ဧဝံသဒ္ဒါ ဧဝံသိလောကာ ဘိက္ခုနိသံဃဿ ဝိဟေသိကာ အညမညိဿာ ဝဇ္ဇပ္ပဋိစ္ဆာဒိကာ, တာ သံဃော န ကိဉ္စိ အာဟ တုမှညေဝ သံဃော ဥညာယ ပရိဘဝေန အက္ခန္တိယာ ဝေဘဿိယာ ဒုဗ္ဗလျာ ဧဝမာဟ – ‘ဘဂိနိယော ခေါ သံသဋ္ဌာ ဝိဟရန္တိ ပါပါစာရာ ပါပသဒ္ဒါ ပါပသိလောကာ ဘိက္ခုနိသံဃဿ ဝိဟေသိကာ အညမညိဿာ ဝဇ္ဇပ္ပဋိစ္ဆာဒိကာ, ဝိဝိစ္စထာယျေ, ဝိဝေကညေဝ ဘဂိနီနံ သံဃော ဝဏ္ဏေတီ’’’တိ, သာ ဘိက္ခုနီ ဘိက္ခုနီဟိ ဧဝမဿ ဝစနီယာ ‘‘မာယျေ, ဧဝံ အဝစ, သံသဋ္ဌာဝ အယျေ တုမှေ ဝိဟရထ, မာ တုမှေ နာနာ ဝိဟရိတ္ထ, သန္တိ သံဃေ အညာပိ ဘိက္ခုနိယော ဧဝါစာရာ ဧဝံသဒ္ဒါ ဧဝံသိလောကာ ဘိက္ခုနိသံဃဿ ဝိဟေသိကာ အညမညိဿာ ဝဇ္ဇပ္ပဋိစ္ဆာဒိကာ,
(ကင်္ခါ၊၄၄။)တာ သံဃော န ကိဉ္စိ အာဟ, တုမှညေဝ သံဃော ဥညာယ ပရိဘဝေန အက္ခန္တိယာ ဝေဘဿိယာ ဒုဗ္ဗလျာ ဧဝမာဟ – ‘ဘဂိနိယော ခေါ သံသဋ္ဌာ ဝိဟရန္တိ ပါပါစာရာ ပါပသဒ္ဒါ ပါပသိလောကာ ဘိက္ခုနိသံဃဿ ဝိဟေသိကာ အညမညိဿာ ဝဇ္ဇပ္ပဋိစ္ဆာဒိကာ, ဝိဝိစ္စထာယျေ, ဝိဝေကညေဝ ဘဂိနီနံ သံဃော ဝဏ္ဏေတီ’’’တိ, ဧဝဉ္စ သာ ဘိက္ခုနီ ဘိက္ခုနီဟိ ဝုစ္စမာနာ တထေဝ ပဂ္ဂဏှေယျ, သာ ဘိက္ခုနီ ဘိက္ခုနီဟိ ယာဝတတိယံ သမနုဘာသိတဗ္ဗာ တဿ ပဋိနိဿဂ္ဂါယ, ယာဝတတိယဉ္စေ သမနုဘာသိယမာနာ တံ ပဋိနိဿဇ္ဇေယျ, ဣစ္စေတံ ကုသလံ, နော စေ ပဋိနိဿဇ္ဇေယျ, အယမ္ပိ ဘိက္ခုနီ ယာဝတတိယကံ ဓမ္မံ အာပန္နာ နိဿာရဏီယံ သံဃာဒိသေသံ။
သံဃဘေဒကသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၄။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ သမဂ္ဂဿ သံဃဿ ဘေဒါယ ပရက္ကမေယျ, ဘေဒနသံဝတ္တနိကံ ဝါ အဓိကရဏံ သမာဒါယ ပဂ္ဂယှ တိဋ္ဌေယျ, သာ ဘိက္ခုနီ ဘိက္ခုနီဟိ ဧဝမဿ ဝစနီယာ ‘‘မာယျာ, သမဂ္ဂဿ သံဃဿ ဘေဒါယ ပရက္ကမိ, ဘေဒနသံဝတ္တနိကံ ဝါ အဓိကရဏံ သမာဒါယ ပဂ္ဂယှ အဋ္ဌာသိ, သမေတာယျာ, သံဃေန, သမဂ္ဂေါ ဟိ သံဃော သမ္မောဒမာနော အဝိဝဒမာနော ဧကုဒ္ဒေသော ဖာသု ဝိဟရတီ’’တိ။ ဧဝဉ္စ သာ ဘိက္ခုနီ ဘိက္ခုနီဟိ ဝုစ္စမာနာ တထေဝ ပဂ္ဂဏှေယျ, သာ ဘိက္ခုနီ ဘိက္ခုနီဟိ ယာဝတတိယံ သမနုဘာသိတဗ္ဗာ တဿ ပဋိနိဿဂ္ဂါယ, ယာဝတတိယဉ္စေ သမနုဘာသိယမာနာ တံ ပဋိနိဿဇ္ဇေယျ, ဣစ္စေတံ ကုသလံ။ နော စေ ပဋိနိဿဇ္ဇေယျ, အယမ္ပိ ဘိက္ခုနီ ယာဝတတိယကံ ဓမ္မံ အာပန္နာ နိဿာရဏီယံ သံဃာဒိသေသံ။
ဘေဒါနုဝတ္တကသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၅။ တဿာယေဝ ခေါ ပန ဘိက္ခုနိယာ ဘိက္ခုနိယော ဟောန္တိ အနုဝတ္တိကာ ဝဂ္ဂဝါဒိကာ ဧကာ ဝါ ဒွေ ဝါ တိဿော ဝါ, တာ ဧဝံ ဝဒေယျုံ ‘‘မာယျာယော, ဧတံ ဘိက္ခုနိံ ကိဉ္စိ အဝစုတ္ထ ဓမ္မဝါဒိနီ စေသာ ဘိက္ခုနီ, ဝိနယဝါဒိနီ စေသာ ဘိက္ခုနီ, အမှာကဉ္စေသာ ဘိက္ခုနီ ဆန္ဒဉ္စ ရုစိဉ္စ အာဒါယ ဝေါဟရတိ, ဇာနာတိ, နော ဘာသတိ, အမှာကမ္ပေတံ ခမတီ’’တိ, တာ ဘိက္ခုနိယော ဘိက္ခုနီဟိ ဧဝမဿု ဝစနီယာ ‘‘မာယျာယော, ဧဝံ အဝစုတ္ထ, န စေသာ ဘိက္ခုနီ ဓမ္မဝါဒိနီ, န စေသာ ဘိက္ခုနီ ဝိနယဝါဒိနီ, မာယျာနမ္ပိ သံဃဘေဒေါ ရုစ္စိတ္ထ, သမေတာယျာနံ သံဃေန, သမဂ္ဂေါ ဟိ သံဃော သမ္မောဒမာနော အဝိဝဒမာနော ဧကုဒ္ဒေသော ဖာသု ဝိဟရတီ’’တိ, ဧဝဉ္စ တာ ဘိက္ခုနိယော ဘိက္ခုနီဟိ ဝုစ္စမာနာ တထေဝ ပဂ္ဂဏှေယျုံ, တာ ဘိက္ခုနိယော
(ကင်္ခါ၊၄၅။)ဘိက္ခုနီဟိ ယာဝတတိယံ သမနုဘာသိတဗ္ဗာ တဿ ပဋိနိဿဂ္ဂါယ, ယာဝတတိယဉ္စေ သမနုဘာသိယမာနာ တံ ပဋိနိဿဇ္ဇေယျုံ။ ဣစ္စေတံ ကုသလံ။ နော စေ ပဋိနိဿဇ္ဇေယျုံ, ဣမာပိ ဘိက္ခုနိယော ယာဝတတိယကံ ဓမ္မံ အာပန္နာ နိဿာရဏီယံ သံဃာဒိသေသံ။
ဒုဗ္ဗစသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၆။ ဘိက္ခုနီ ပနေဝ ဒုဗ္ဗစဇာတိကာ ဟောတိ ဥဒ္ဒေသပရိယာပန္နေသု သိက္ခာပဒေသု ဘိက္ခုနီဟိ သဟဓမ္မိကံ ဝုစ္စမာနာ အတ္တာနံ အဝစနီယံ ကရောတိ ‘‘မာ မံ အယျာယော ကိဉ္စိ အဝစုတ္ထ ကလျာဏံ ဝါ ပါပကံ ဝါ, အဟမ္ပာယျာယော, န ကိဉ္စိ ဝက္ခာမိ ကလျာဏံ ဝါ ပါပကံ ဝါ, ဝိရမထာယျာယော, မမ ဝစနာယာ’’တိ, သာ ဘိက္ခုနီ ဘိက္ခုနီဟိ ဧဝမဿ ဝစနီယာ ‘‘မာယျာ, အတ္တာနံ အဝစနီယံ အကာသိ, ဝစနီယမေဝ, အယျာ, အတ္တာနံ ကရောတု, အယျာပိ ဘိက္ခုနိယော ဝဒတု သဟဓမ္မေန, ဘိက္ခုနိယောပိ အယျံ ဝက္ခန္တိ သဟဓမ္မေန, ဧဝံ သံဝဒ္ဓါ ဟိ တဿ ဘဂဝတော ပရိသာ ယဒိဒံ အညမညဝစနေန အညမညဝုဋ္ဌာပနေနာ’’တိ။ ဧဝဉ္စ သာ ဘိက္ခုနီ ဘိက္ခုနီဟိ ဝုစ္စမာနာ တထေဝ ပဂ္ဂဏှေယျ, သာ ဘိက္ခုနီ ဘိက္ခုနီဟိ ယာဝတတိယံ သမနုဘာသိတဗ္ဗာ တဿ ပဋိနိဿဂ္ဂါယ, ယာဝတတိယဉ္စေ သမနုဘာသိယမာနာ တံ ပဋိနိဿဇ္ဇေယျ, ဣစ္စေတံ ကုသလံ။ နော စေ ပဋိနိဿဇ္ဇေယျ, အယမ္ပိ ဘိက္ခုနီ ယာဝတတိယကံ ဓမ္မံ အာပန္နာ နိဿာရဏီယံ သံဃာဒိသေသံ။
ကုလဒူသကသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၇။ ဘိက္ခုနီ ပနေဝ အညတရံ ဂါမံ ဝါ နိဂမံ ဝါ ဥပနိဿာယ ဝိဟရတိ ကုလဒူသိကာ ပါပသမာစာရာ, တဿာ ခေါ ပါပကာ သမာစာရာ ဒိဿန္တိ စေဝ သုယျန္တိ စ, ကုလာနိ စ တာယ ဒုဋ္ဌာနိ ဒိဿန္တိ စေဝ သုယျန္တိ စ, သာ ဘိက္ခုနီ ဘိက္ခုနီဟိ ဧဝမဿ ဝစနီယာ ‘‘အယျာ, ခေါ ကုလဒူသိကာ ပါပသမာစာရာ, အယျာယ ခေါ ပါပကာ သမာစာရာ ဒိဿန္တိ စေဝ သုယျန္တိ စ, ကုလာနိ စာယျာယ, ဒုဋ္ဌာနိ ဒိဿန္တိ စေဝ သုယျန္တိ စ, ပက္ကမတာယျာ ဣမမှာ အာဝါသာ, အလံ တေ ဣဓ ဝါသေနာ’’တိ။ ဧဝဉ္စ သာ ဘိက္ခုနီ ဘိက္ခုနီဟိ ဝုစ္စမာနာ တာ ဘိက္ခုနိယော ဧဝံ ဝဒေယျ ‘‘ဆန္ဒဂါမိနိယော စ ဘိက္ခုနိယော, ဒေါသဂါမိနိယော စ ဘိက္ခုနိယော, မောဟဂါမိနိယော စ ဘိက္ခုနိယော, ဘယဂါမိနိယော စ ဘိက္ခုနိယော, တာဒိသိကာယ အာပတ္တိယာ ဧကစ္စံ ပဗ္ဗာဇေန္တိ ဧကစ္စံ န ပဗ္ဗာဇေန္တီ’’တိ, သာ ဘိက္ခုနီ ဘိက္ခုနီဟိ ဧဝမဿ ဝစနီယာ ‘‘မာယျာ, ဧဝံ အဝစ, န စ ဘိက္ခုနိယော ဆန္ဒဂါမိနိယော, န စ ဘိက္ခုနိယော
(ကင်္ခါ၊၄၆။)ဒေါသဂါမိနိယော, န စ ဘိက္ခုနိယော မောဟဂါမိနိယော, န စ ဘိက္ခုနိယော ဘယဂါမိနိယော, အယျာ ခေါ ကုလဒူသိကာ ပါပသမာစာရာ, အယျာယ ခေါ ပါပကာ သမာစာရာ ဒိဿန္တိ စေဝ သုယျန္တိ စ, ကုလာနိ စာယျာယ ဒုဋ္ဌာနိ ဒိဿန္တိ စေဝ သုယျန္တိ စ, ပက္ကမတာယျာ, ဣမမှာ အာဝါသာ အလံ တေ ဣဓ ဝါသေနာ’’တိ။ ဧဝဉ္စ သာ ဘိက္ခုနီ ဘိက္ခုနီဟိ ဝုစ္စမာနာ တထေဝ ပဂ္ဂဏှေယျ, သာ ဘိက္ခုနီ ဘိက္ခုနီဟိ ယာဝတတိယံ သမနုဘာသိတဗ္ဗာ တဿ ပဋိနိဿဂ္ဂါယ, ယာဝတတိယဉ္စေ သမနုဘာသိယမာနာ တံ ပဋိနိဿဇ္ဇေယျ, ဣစ္စေတံ ကုသလံ။ နော စေ ပဋိနိဿဇ္ဇေယျ, အယမ္ပိ ဘိက္ခုနီ ယာဝတတိယကံ ဓမ္မံ အာပန္နာ နိဿာရဏီယံ သံဃာဒိသေသံ။
ဥဒ္ဒိဋ္ဌာ ခေါ အယျာယော သတ္တရသ သံဃာဒိသေသာ ဓမ္မာ နဝ ပဌမာပတ္တိကာ, အဋ္ဌ ယာဝတတိယကာ,
ယေသံ ဘိက္ခုနီ အညတရံ ဝါ အညတရံ ဝါ အာပဇ္ဇတိ, တာယ ဘိက္ခုနိယာ ဥဘတောသံဃေ ပက္ခမာနတ္တံ စရိတဗ္ဗံ။ စိဏ္ဏမာနတ္တာ ဘိက္ခုနီ ယတ္ထ သိယာ ဝီသတိဂဏော ဘိက္ခုနိသံဃော, တတ္ထ သာ ဘိက္ခုနီ အဗ္ဘေတဗ္ဗာ။ ဧကာယပိ စေ ဦနော ဝီသတိဂဏော ဘိက္ခုနိသံဃော တံ ဘိက္ခုနိံ အဗ္ဘေယျ, သာ စ ဘိက္ခုနီ အနဗ္ဘိတာ, တာ စ ဘိက္ခုနိယော ဂါရယှာ, အယံ တတ္ထ သာမီစိ။ တတ္ထာယျာယော ပုစ္ဆာမိ, ကစ္စိတ္ထ ပရိသုဒ္ဓါ, ဒုတိယမ္ပိ, ပုစ္ဆာမိ, ကစ္စိတ္ထ ပရိသုဒ္ဓါ, တတိယမ္ပိ ပုစ္ဆာမိ, ကစ္စိတ္ထ ပရိသုဒ္ဓါ, ပရိသုဒ္ဓေတ္ထာယျာယော, တသ္မာ တုဏှီ, ဧဝမေတံ ဓာရယာမီတိ။
သံဃာဒိသေသော နိဋ္ဌိတော။
နိဿဂ္ဂိယ ပါစိတ္တိယာ
ဣမေ ခေါ ပနာယျာယော တိံသ နိဿဂ္ဂိယာ ပါစိတ္တိယာ
ဓမ္မာ ဥဒ္ဒေသံ အာဂစ္ဆန္တိ။
ပတ္တသန္နိစယသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ပတ္တသန္နိစယံ ကရေယျ, နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။
အကာလစီဝရဘာဇနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၂။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ အကာလစီဝရံ ‘‘ကာလစီဝရ’’န္တိ အဓိဋ္ဌဟိတွာ ဘာဇာပေယျ, နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။
(ကင်္ခါ၊၄၇။)စီဝရပရိဝတ္တနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၃။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဘိက္ခုနိယာ သဒ္ဓိံ စီဝရံ ပရိဝတ္တေတွာ သာ ပစ္ဆာ ဧဝံ ဝဒေယျ ‘‘ဟန္ဒာယျေ, တုယှံ စီဝရံ, အာဟရ မေတံ စီဝရံ, ယံ တုယှံ တုယှမေဝေတံ, ယံ မယှံ မယှမေဝေတံ, အာဟရ မေတံ စီဝရံ, သကံ ပစ္စာဟရာ’’တိ အစ္ဆိန္ဒေယျ ဝါ အစ္ဆိန္ဒာပေယျ ဝါ, နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။
အညဝိညာပနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၄။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ အညံ ဝိညာပေတွာ အညံ ဝိညာပေယျ, နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။
အညစေတာပန သိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၅။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ အညံ စေတာပေတွာ အညံ စေတာပေယျ, နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။
ပဌမသံဃိကစေတာပနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၆။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ အညဒတ္ထိကေန ပရိက္ခာရေန အညုဒ္ဒိသိကေန သံဃိကေန အညံ စေတာပေယျ, နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။
ဒုတိယသံဃိကစေတာပနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၇။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ အညဒတ္ထိကေန ပရိက္ခာရေန အညုဒ္ဒိသိကေန သံဃိကေန သညာစိကေန အညံ စေတာပေယျ, နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။
ပဌမဂဏိကစေတာပနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၈။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ အညဒတ္ထိကေန ပရိက္ခာရေန အညုဒ္ဒိသိကေန မဟာဇနိကေန အညံ စေတာပေယျ, နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။
ဒုတိယဂဏိကစေတာပနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၉။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ အညဒတ္ထိကေန ပရိက္ခာရေန အညုဒ္ဒိသိကေန မဟာဇနိကေန သညာစိကေန အညံ စေတာပေယျ, နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။
ပုဂ္ဂလိကစေတာပနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၀။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ အညဒတ္ထိကေန ပရိက္ခာရေန အညုဒ္ဒိသိကေန ပုဂ္ဂလိကေန သညာစိကေန အညံ စေတာပေယျ, နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။
ပတ္တဝဂ္ဂေါ ပဌမော။
(ကင်္ခါ၊၄၈။)ဂရုပါဝုရဏသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၁။ ဂရုပါဝုရဏံ ပန ဘိက္ခုနိယာ စေတာပေန္တိယာ စတုက္ကံသပရမံ စေတာပေတဗ္ဗံ။ တတော စေ ဥတ္တရိ စေတာပေယျ, နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။
လဟုပါဝုရဏသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၂။ လဟုပါဝုရဏံ ပန ဘိက္ခုနိယာ စေတာပေန္တိယာ အဍ္ဎတေယျကံသပရမံ စေတာပေတဗ္ဗံ။ တတော စေ ဥတ္တရိ စေတာပေယျ, နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။
ကထိနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၃။ နိဋ္ဌိတစီဝရသ္မိံ ဘိက္ခုနိယာ ဥဗ္ဘတသ္မိံ ကထိနေ ဒသာဟပရမံ အတိရေကစီဝရံ ဓာရေတဗ္ဗံ။ တံ အတိက္ကာမေန္တိယာ, နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။
ဥဒေါသိတသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၄။ နိဋ္ဌိတစီဝရသ္မိံ ဘိက္ခုနိယာ ဥဗ္ဘတသ္မိံ ကထိနေ ဧကရတ္တမ္ပိ စေ ဘိက္ခုနီ တိစီဝရေန ဝိပ္ပဝသေယျ, အညတြ ဘိက္ခုနိသမ္မုတိယာ နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။
အကာလစီဝရသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၅။ နိဋ္ဌိတစီဝရသ္မိံ ဘိက္ခုနိယာ ဥဗ္ဘတသ္မိံ ကထိနေ ဘိက္ခုနိယာ ပနေဝ အကာလစီဝရံ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ, အာကင်္ခမာနာယ ဘိက္ခုနိယာ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ, ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ခိပ္ပမေဝ ကာရေတဗ္ဗံ, နော စဿ ပါရိပူရိ, မာသပရမံ တာယ ဘိက္ခုနိယာ တံ စီဝရံ နိက္ခိပိတဗ္ဗံ ဦနဿ ပါရိပူရိယာ သတိယာ ပစ္စာသာယ။ တတော စေ ဥတ္တရိ နိက္ခိပေယျ သတိယာပိ ပစ္စာသာယ, နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။
အညာတကဝိညတ္တိသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၆။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ အညာတကံ ဂဟပတိံ ဝါ ဂဟပတာနိံ ဝါ စီဝရံ ဝိညာပေယျ အညတြ သမယာ, နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။ တတ္ထာယံ သမယော အစ္ဆိန္နစီဝရာ ဝါ ဟောတိ ဘိက္ခုနီ, နဋ္ဌစီဝရာ ဝါ, အယံ တတ္ထ သမယော။
တတုတ္တရိသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၇။ တဉ္စေ အညာတကော ဂဟပတိ ဝါ ဂဟပတာနီ ဝါ ဗဟူဟိ စီဝရေဟိ အဘိဟဋ္ဌုံ ပဝါရေယျ, သန္တရုတ္တရပရမံ တာယ ဘိက္ခုနိယာ တတော စီဝရံ သာဒိတဗ္ဗံ။ တတော စေ ဥတ္တရိ သာဒိယေယျ, နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။
(ကင်္ခါ၊၄၉။)ပဌမဥပက္ခဋသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၈။ ဘိက္ခုနိံ ပနေဝ ဥဒ္ဒိဿ အညာတကဿ ဂဟပတိဿ ဝါ ဂဟပတာနိယာ ဝါ စီဝရစေတာပန္နံ ဥပက္ခဋံ ဟောတိ ‘‘ဣမိနာ စီဝရစေတာပန္နေန စီဝရံ စေတာပေတွာ ဣတ္ထန္နာမံ ဘိက္ခုနိံ စီဝရေန အစ္ဆာဒေဿာမီ’’တိ။ တတြ စေသာ ဘိက္ခုနီ ပုဗ္ဗေ အပ္ပဝါရိတာ ဥပသင်္ကမိတွာ စီဝရေ ဝိကပ္ပံ အာပဇ္ဇေယျ ‘‘သာဓု ဝတ, မံ အာယသ္မာ ဣမိနာ စီဝရစေတာပန္နေန ဧဝရူပံ ဝါ ဧဝရူပံ ဝါ စီဝရံ စေတာပေတွာ အစ္ဆာဒေဟီ’’တိ ကလျာဏကမျတံ ဥပါဒါယ, နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။
ဒုတိယဥပက္ခဋသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၉။ ဘိက္ခုနိံ ပနေဝ ဥဒ္ဒိဿ ဥဘိန္နံ အညာတကာနံ ဂဟပတီနံ ဝါ ဂဟပတာနီနံ ဝါ ပစ္စေကစီဝရစေတာပန္နာနိ ဥပက္ခဋာနိ ဟောန္တိ ‘‘ဣမေဟိ မယံ ပစ္စေကစီဝရစေတာပန္နေဟိ ပစ္စေကစီဝရာနိ စေတာပေတွာ ဣတ္ထန္နာမံ ဘိက္ခုနိံ စီဝရေဟိ အစ္ဆာဒေဿာမာ’’တိ။ တတြ စေသာ ဘိက္ခူနီ ပုဗ္ဗေ အပ္ပဝါရိတာ ဥပသင်္ကမိတွာ စီဝရေ ဝိကပ္ပံ အာပဇ္ဇေယျ ‘‘သာဓု ဝတ မံ အာယသ္မန္တော ဣမေဟိ ပစ္စေကစီဝရစေတာပန္နေဟိ ဧဝရူပံ ဝါ ဧဝရူပံ ဝါ စီဝရံ စေတာပေတွာ အစ္ဆာဒေထ ဥဘောဝ သန္တာ ဧကေနာ’’တိ ကလျာဏကမျတံ ဥပါဒါယ, နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။
ရာဇသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၂၀။ ဘိက္ခုနိံ ပနေဝ ဥဒ္ဒိဿ ရာဇာ ဝါ ရာဇဘောဂ္ဂေါ ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ ဂဟပတိကော ဝါ ဒူတေန စီဝရစေတာပန္နံ ပဟိဏေယျ ‘‘ဣမိနာ စီဝရစေတာပန္နေန စီဝရံ စေတာပေတွာ ဣတ္ထန္နာမံ ဘိက္ခုနိံ စီဝရေန အစ္ဆာဒေဟီ’’တိ။ သော စေ ဒူတော တံ ဘိက္ခုနိံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧဝံ ဝဒေယျ ‘‘ဣဒံ ခေါ, အယျေ, အယျံ ဥဒ္ဒိဿ စီဝရစေတာပန္နံ အာဘတံ, ပဋိဂ္ဂဏှာတာယျာ စီဝရစေတာပန္န’’န္တိ။ တာယ ဘိက္ခုနိယာ သော ဒူတော ဧဝမဿ ဝစနီယော ‘‘န ခေါ မယံ, အာဝုသော, စီဝရစေတာပန္နံ ပဋိဂ္ဂဏှာမ, စီဝရဉ္စ ခေါ မယံ ပဋိဂ္ဂဏှာမ ကာလေန ကပ္ပိယ’’န္တိ။ သော စေ ဒူတော တံ ဘိက္ခုနိံ ဧဝံ ဝဒေယျ ‘‘အတ္ထိ ပနာယျာယ, ကောစိ ဝေယျာဝစ္စကရော’’တိ, စီဝရတ္ထိကာယ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခုနိယာ ဝေယျာဝစ္စကရော နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗော အာရာမိကော ဝါ ဥပါသကော ဝါ ‘‘ဧသော ခေါ, အာဝုသော, ဘိက္ခုနီနံ ဝေယျာဝစ္စကရော’’တိ။ သော စေ ဒူတော တံ ဝေယျာဝစ္စကရံ သညာပေတွာ တံ ဘိက္ခုနိံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧဝံ ဝဒေယျ ‘‘ယံ ခေါ, အယျေ, အယျာ ဝေယျာဝစ္စကရံ နိဒ္ဒိသိ, သညတ္တော သော မယာ,
(ကင်္ခါ၊၅၀။)ဥပသင်္ကမတာယျာ ကာလေန, စီဝရေန တံ အစ္ဆာဒေဿတီ’’တိ။ စီဝရတ္ထိကာယ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခုနိယာ ဝေယျာဝစ္စကရော ဥပသင်္ကမိတွာ ဒွတ္တိက္ခတ္တုံ စောဒေတဗ္ဗော သာရေတဗ္ဗော ‘‘အတ္ထော မေ, အာဝုသော, စီဝရေနာ’’တိ, ဒွတ္တိက္ခတ္တုံ စောဒယမာနာ သာရယမာနာ တံ စီဝရံ အဘိနိပ္ဖါဒေယျ, ဣစ္စေတံ ကုသလံ, နော စေ အဘိနိပ္ဖါဒေယျ, စတုက္ခတ္တုံ ပဉ္စက္ခတ္တုံ ဆက္ခတ္တုပရမံ တုဏှီဘူတာယ ဥဒ္ဒိဿ ဌာတဗ္ဗံ, စတုက္ခတ္တုံ ပဉ္စက္ခတ္တုံ ဆက္ခတ္တုပရမံ တုဏှီဘူတာ ဥဒ္ဒိဿ တိဋ္ဌမာနာ တံ စီဝရံ အဘိနိပ္ဖါဒေယျ, ဣစ္စေတံ ကုသလံ။ တတော စေ ဥတ္တရိ ဝါယမမာနာ တံ စီဝရံ အဘိနိပ္ဖါဒေယျ, နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။ နော စေ အဘိနိပ္ဖါဒေယျ, ယတဿာ စီဝရစေတာပန္နံ အာဘတံ, တတ္ထ သာမံ ဝါ ဂန္တဗ္ဗံ, ဒူတော ဝါ ပါဟေတဗ္ဗော ‘‘ယံ ခေါ တုမှေ အာယသ္မန္တော ဘိက္ခုနိံ ဥဒ္ဒိဿ စီဝရစေတာပန္နံ ပဟိဏိတ္ထ, န တံ တဿာ ဘိက္ခုနိယာ ကိဉ္စိ အတ္ထံ အနုဘောတိ, ယုဉ္ဇန္တာယသ္မန္တော သကံ, မာ ဝေါ သကံ ဝိနဿာ’’တိ, အယံ တတ္ထ သာမီစိ။
စီဝရဝဂ္ဂေါ ဒုတိယော။
ရူပိယသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၂၁။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဇာတရူပရဇတံ ဥဂ္ဂဏှေယျ ဝါ ဥဂ္ဂဏှာပေယျ ဝါ ဥပနိက္ခိတ္တံ ဝါ သာဒိယေယျ, နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။
ရူပိယသံဝေါဟာရသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၂၂။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ နာနပ္ပကာရကံ ရူပိယသံဝေါဟာရံ သမာပဇ္ဇေယျ, နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။
ကယဝိက္ကယသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၂၃။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ နာနပ္ပကာရကံ ကယဝိက္ကယံ သမာပဇ္ဇေယျ, နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။
ဦနပဉ္စဗန္ဓနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၂၄။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဦနပဉ္စဗန္ဓနေန ပတ္တေန အညံ နဝံ ပတ္တံ စေတာပေယျ, နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။ တာယ ဘိက္ခုနိယာ သော ပတ္တော ဘိက္ခုနိပရိသာယ နိဿဇ္ဇိတဗ္ဗော, ယော စ တဿာ ဘိက္ခုနိပရိသာယ ပတ္တပရိယန္တော, သော တဿာ ဘိက္ခုနိယာ ပဒါတဗ္ဗော ‘‘အယံ တေ ဘိက္ခုနိ ပတ္တော ယာဝဘေဒနာယ ဓာရေတဗ္ဗော’’တိ, အယံ တတ္ထ သာမီစိ။
(ကင်္ခါ၊၅၁။)ဘေသဇ္ဇသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၂၅။ ယာနိ ခေါ ပန တာနိ ဂိလာနာနံ ဘိက္ခုနီနံ ပဋိသာယနီယာနိ ဘေသဇ္ဇာနိ, သေယျထိဒံ – သပ္ပိ နဝနီတံ တေလံ မဓု ဖာဏိတံ, တာနိ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ သတ္တာဟပရမံ သန္နိဓိကာရကံ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗာနိ။ တံ အတိက္ကာမေန္တိယာ, နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။
စီဝရအစ္ဆိန္ဒနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၂၆။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဘိက္ခုနိယာ သာမံ စီဝရံ ဒတွာ ကုပိတာ အနတ္တမနာ အစ္ဆိန္ဒေယျ ဝါ အစ္ဆိန္ဒာပေယျ ဝါ, နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။
သုတ္တဝိညတ္တိသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၂၇။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ သာမံ သုတ္တံ ဝိညာပေတွာ တန္တဝါယေဟိ စီဝရံ ဝါယာပေယျ, နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။
မဟာပေသကာရသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၂၈။ ဘိက္ခုနိံ ပနေဝ ဥဒ္ဒိဿ အညာတကော ဂဟပတိ ဝါ ဂဟပတာနီ ဝါ တန္တဝါယေဟိ စီဝရံ ဝါယာပေယျ, တတြ စေသာ ဘိက္ခုနီ ပုဗ္ဗေ အပ္ပဝါရိတာ တန္တဝါယေ ဥပသင်္ကမိတွာ စီဝရေ ဝိကပ္ပံ အာပဇ္ဇေယျ ‘‘ဣဒံ ခေါ အာဝုသော စီဝရံ မံ ဥဒ္ဒိဿ ဝိယျတိ, အာယတဉ္စ ကရောထ, ဝိတ္ထတဉ္စ အပ္ပိတဉ္စ သုဝီတဉ္စ သုပ္ပဝါယိတဉ္စ သုဝိလေခိတဉ္စ သုဝိတစ္ဆိတဉ္စ ကရောထ, အပ္ပေဝ နာမ မယမ္ပိ အာယသ္မန္တာနံ ကိဉ္စိမတ္တံ အနုပဒဇ္ဇေယျာမာ’’တိ, ဧဝဉ္စ သာ ဘိက္ခုနီ ဝတွာ ကိဉ္စိမတ္တံ အနုပဒဇ္ဇေယျ အန္တမသော ပိဏ္ဍပါတမတ္တမ္ပိ, နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။
အစ္စေကစီဝရသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၂၉။ ဒသာဟာနာဂတံ ကတ္တိကတေမာသိကပုဏ္ဏမံ ဘိက္ခုနိယာ ပနေဝ အစ္စေကစီဝရံ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ, အစ္စေကံ မညမာနာယ ဘိက္ခုနိယာ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ, ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ယာဝ စီဝရကာလသမယံ နိက္ခိပိတဗ္ဗံ။ တတော စေ ဥတ္တရိ နိက္ခိပေယျ, နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။
ပရိဏတသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၃၀။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဇာနံ သံဃိကံ လာဘံ ပရိဏတံ အတ္တနော ပရိဏာမေယျ, နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။
ပတ္တဝဂ္ဂေါ တတိယော။
(ကင်္ခါ၊၅၂။)ဥဒ္ဒိဋ္ဌာ ခေါ, အယျာယော, တိံသ နိဿဂ္ဂိယာ ပါစိတ္တိယာ ဓမ္မာ။ တတ္ထာယျာယော, ပုစ္ဆာမိ, ကစ္စိတ္ထ ပရိသုဒ္ဓါ, ဒုတိယမ္ပိ ပုစ္ဆာမိ, ကစ္စိတ္ထ ပရိသုဒ္ဓါ, တတိယမ္ပိ ပုစ္ဆာမိ, ကစ္စိတ္ထ ပရိသုဒ္ဓါ, ပရိသုဒ္ဓေတ္ထာယျာယော, တသ္မာ တုဏှီ, ဧဝမေတံ ဓာရယာမီတိ။
နိဿဂ္ဂိယပါစိတ္တိယာ နိဋ္ဌိတာ။
သုဒ္ဓပါစိတ္တိယာ
ဣမေ ခေါ ပနာယျာယော, ဆသဋ္ဌိသတာ ပါစိတ္တိယာ
ဓမ္မာ ဥဒ္ဒေသံ အာဂစ္ဆန္တိ။
လသုဏသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ လသုဏံ ခါဒေယျ ပါစိတ္တိယံ။
သမ္ဗာဓလောမသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၂။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ သမ္ဗာဓေ လောမံ သံဟရာပေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
တလဃာတကသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၃။ တလဃာတကေ ပါစိတ္တိယံ။
ဇတုမဋ္ဌကသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၄။ ဇတုမဋ္ဌကေ ပါစိတ္တိယံ။
ဥဒကသုဒ္ဓိကသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၅။ ဥဒကသုဒ္ဓိကံ ပန ဘိက္ခုနိယာ အာဒိယမာနာယ ဒွင်္ဂုလပဗ္ဗပရမံ အာဒါတဗ္ဗံ။ တံ အတိက္ကာမေန္တိယာ ပါစိတ္တိယံ။
ဥပတိဋ္ဌနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၆။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဘိက္ခုဿ ဘုဉ္ဇန္တဿ ပါနီယေန ဝါ ဝိဓူပနေန ဝါ ဥပတိဋ္ဌေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
အာမကဓညသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၇။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ အာမကဓညံ ဝိညတွာ ဝါ ဝိညာပေတွာ ဝါ ဘဇ္ဇိတွာ ဝါ ဘဇ္ဇာပေတွာ ဝါ ကောဋ္ဋေတွာ ဝါ ကောဋ္ဋာပေတွာ ဝါ ပစိတွာ ဝါ ပစာပေတွာ ဝါ ဘုဉ္ဇေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
(ကင်္ခါ၊၅၃။)ပဌမဥစ္စာရဆဍ္ဍနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၈။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဥစ္စာရံ ဝါ ပဿာဝံ ဝါ သင်္ကာရံ ဝါ ဝိဃာသံ ဝါ တိရောကုဋ္ဋေ ဝါ တိရောပါကာရေ ဝါ ဆဍ္ဍေယျ ဝါ ဆဍ္ဍာပေယျ ဝါ, ပါစိတ္တိယံ။
ဒုတိယဥစ္စာရဆဍ္ဍနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၉။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဥစ္စာရံ ဝါ ပဿာဝံ ဝါ သင်္ကာရံ ဝါ ဝိဃာသံ ဝါ ဟရိတေ ဆဍ္ဍေယျ ဝါ ဆဍ္ဍာပေယျ ဝါ, ပါစိတ္တိယံ။
နစ္စဂီတသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၀။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ နစ္စံ ဝါ ဂီတံ ဝါ ဝါဒိတံ ဝါ ဒဿနာယ ဂစ္ဆေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
လသုဏဝဂ္ဂေါ ပဌမော။
ရတ္တန္ဓကာရသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၁။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ရတ္တန္ဓကာရေ အပ္ပဒီပေ ပုရိသေန သဒ္ဓိံ ဧကေနေကာ သန္တိဋ္ဌေယျ ဝါ သလ္လပေယျ ဝါ, ပါစိတ္တိယံ။
ပဋိစ္ဆန္နောကာသသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၂။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ပဋိစ္ဆန္နေ ဩကာသေ ပုရိသေန သဒ္ဓိံ ဧကေနေကာ သန္တိဋ္ဌေယျ ဝါ သလ္လပေယျ ဝါ, ပါစိတ္တိယံ။
အဇ္ဈောကာသသလ္လပနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၃။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ အဇ္ဈောကာသေ ပုရိသေန သဒ္ဓိံ ဧကေနေကာ သန္တိဋ္ဌေယျ ဝါ သလ္လပေယျ ဝါ, ပါစိတ္တိယံ။
ဒုတိယိကဥယျောဇနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၄။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ရထိကာယ ဝါ ဗျူဟေ ဝါ သိင်္ဃာဋကေ ဝါ ပုရိသေန သဒ္ဓိံ ဧကေနေကာ သန္တိဋ္ဌေယျ ဝါ သလ္လပေယျ ဝါ နိကဏ္ဏိကံ ဝါ ဇပ္ပေယျ ဒုတိယိကံ ဝါ ဘိက္ခုနိံ ဥယျောဇေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
အနာပုစ္ဆာပက္ကမနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၅။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ပုရေဘတ္တံ ကုလာနိ ဥပသင်္ကမိတွာ အာသနေ နိသီဒိတွာ သာမိကေ အနာပုစ္ဆာ ပက္ကမေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
(ကင်္ခါ၊၅၄။)အနာပုစ္ဆာအဘိနိသီဒနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၆။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ပစ္ဆာဘတ္တံ ကုလာနိ ဥပသင်္ကမိတွာ သာမိကေ အနာပုစ္ဆာ အာသနေ အဘိနိသီဒေယျ ဝါ အဘိနိပဇ္ဇေယျ ဝါ, ပါစိတ္တိယံ။
အနာပုစ္ဆာသန္ထရဏသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၇။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဝိကာလေ ကုလာနိ ဥပသင်္ကမိတွာ သာမိကေ အနာပုစ္ဆာ သေယျံ သန္ထရိတွာ ဝါ သန္ထရာပေတွာ ဝါ အဘိနိသီဒေယျ ဝါ အဘိနိပဇ္ဇေယျ ဝါ, ပါစိတ္တိယံ။
ပရဥဇ္ဈာပနကသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၈။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဒုဂ္ဂဟိတေန ဒူပဓာရိတေန ပရံ ဥဇ္ဈာပေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
ပရအဘိသပနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၉။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ အတ္တာနံ ဝါ ပရံ ဝါ နိရယေန ဝါ ဗြဟ္မစရိယေန ဝါ အဘိသပေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
ရောဒနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၂၀။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ အတ္တာနံ ဝဓိတွာ ဝဓိတွာ ရောဒေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
ရတ္တန္ဓကာရဝဂ္ဂေါ ဒုတိယော။
နဂ္ဂသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၂၁။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ နဂ္ဂါ နဟာယေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
ဥဒကသာဋိကသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၂၂။ ဥဒကသာဋိကံ ပန ဘိက္ခုနိယာ ကာရယမာနာယ ပမာဏိကာ ကာရေတဗ္ဗာ, တတြိဒံ ပမာဏံ, ဒီဃသော စတဿော ဝိဒတ္ထိယော သုဂတဝိဒတ္ထိယာ, တိရိယံ ဒွေ ဝိဒတ္ထိယော။ တံ အတိက္ကာမေန္တိယာ ဆေဒနကံ ပါစိတ္တိယံ။
စီဝရသိဗ္ဗနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၂၃။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဘိက္ခုနိယာ စီဝရံ ဝိသိဗ္ဗေတွာ ဝါ ဝိသိဗ္ဗာပေတွာ ဝါ သာ ပစ္ဆာ အနန္တရာယိကိနီ နေဝ သိဗ္ဗေယျ, န သိဗ္ဗာပနာယ ဥဿုက္ကံ ကရေယျ အညတြ စတူဟပဉ္စာဟာ, ပါစိတ္တိယံ။
(ကင်္ခါ၊၅၅။)သံဃာဋိစာရသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၂၄။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ပဉ္စာဟိကံ သံဃာဋိစာရံ အတိက္ကာမေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
စီဝရသင်္ကမနီယသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၂၅။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ စီဝရသင်္ကမနီယံ ဓာရေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
ဂဏစီဝရသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၂၆။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဂဏဿ စီဝရလာဘံ အန္တရာယံ ကရေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
ပဋိဗာဟနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၂၇။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဓမ္မိကံ စီဝရဝိဘင်္ဂံ ပဋိဗာဟေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
စီဝရဒါနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၂၈။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ အဂါရိကဿ ဝါ ပရိဗ္ဗာဇကဿ ဝါ ပရိဗ္ဗာဇိကာယ ဝါ သမဏစီဝရံ ဒဒေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
ကာလအတိက္ကမနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၂၉။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဒုဗ္ဗလစီဝရပစ္စာသာယ စီဝရကာလသမယံ အတိက္ကာမေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
ကထိနုဒ္ဓါရသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၃၀။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဓမ္မိကံ ကထိနုဒ္ဓါရံ ပဋိဗာဟေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
နဂ္ဂဝဂ္ဂေါ တတိယော။
ဧကမဉ္စတုဝဋ္ဋနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၃၁။ ယာ ပန ဘိက္ခုနိယော ဒွေ ဧကမဉ္စေ တုဝဋ္ဋေယျုံ, ပါစိတ္တိယံ။
ဧကတ္ထရဏတုဝဋ္ဋနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၃၂။ ယာ ပန ဘိက္ခုနိယော ဒွေ ဧကတ္ထရဏပါဝုရဏာ တုဝဋ္ဋေယျုံ, ပါစိတ္တိယံ။
အဖာသုကရဏသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၃၃။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဘိက္ခုနိယာ သဉ္စိစ္စ အဖာသုံ ကရေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
(ကင်္ခါ၊၅၆။)နဥပဋ္ဌာပနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၃၄။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဒုက္ခိတံ သဟဇီဝိနိံ နေဝ ဥပဋ္ဌဟေယျ, န ဥပဋ္ဌာပနာယ ဥဿုက္ကံ ကရေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
နိက္ကဍ္ဎနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၃၅။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဘိက္ခုနိယာ ဥပဿယံ ဒတွာ ကုပိတာ အနတ္တမနာ နိက္ကဍ္ဎေယျ ဝါ နိက္ကဍ္ဎာပေယျ ဝါ, ပါစိတ္တိယံ။
သံသဋ္ဌသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၃၆။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ သံသဋ္ဌာ ဝိဟရေယျ ဂဟပတိနာ ဝါ ဂဟပတိပုတ္တေန ဝါ, သာ ဘိက္ခုနီ ဘိက္ခုနီဟိ ဧဝမဿ ဝစနီယာ ‘‘မာယျေ, သံသဋ္ဌာ ဝိဟရိ ဂဟပတိနာပိ ဂဟပတိပုတ္တေနာပိ, ဝိဝိစ္စာယျေ, ဝိဝေကညေဝ ဘဂိနိယာ သံဃော ဝဏ္ဏေတီ’’တိ။ ဧဝဉ္စ သာ ဘိက္ခုနီ ဘိက္ခုနီဟိ ဝုစ္စမာနာ တထေဝ ပဂ္ဂဏှေယျ, သာ ဘိက္ခုနီ ဘိက္ခုနီဟိ ယာဝတတိယံ သမနုဘာသိတဗ္ဗာ တဿ ပဋိနိဿဂ္ဂါယ, ယာဝတတိယဉ္စေ သမနုဘာသိယမာနာ တံ ပဋိနိဿဇ္ဇေယျ, ဣစ္စေတံ ကုသလံ။ နော စေ ပဋိနိဿဇ္ဇေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
အန္တောရဋ္ဌသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၃၇။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ အန္တောရဋ္ဌေ သာသင်္ကသမ္မတေ သပ္ပဋိဘယေ အသတ္ထိကာ စာရိကံ စရေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
တိရောရဋ္ဌသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၃၈။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ တိရောရဋ္ဌေ သာသင်္ကသမ္မတေ သပ္ပဋိဘယေ အသတ္ထိကာ စာရိကံ စရေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
အန္တောဝဿသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၃၉။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ အန္တောဝဿံ စာရိကံ စရေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
စာရိကနပက္ကမနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၄၀။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဝဿံဝုဋ္ဌာ စာရိကံ န ပက္ကမေယျ အန္တမသော ဆပ္ပဉ္စယောဇနာနိပိ, ပါစိတ္တိယံ။
တုဝဋ္ဋဝဂ္ဂေါ စတုတ္ထော။
(ကင်္ခါ၊၅၇။)ရာဇာဂါရသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၄၁။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ရာဇာဂါရံ ဝါ စိတ္တာဂါရံ ဝါ အာရာမံ ဝါ ဥယျာနံ ဝါ ပေါက္ခရဏိံ ဝါ ဒဿနာယ ဂစ္ဆေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
အာသန္ဒိပရိဘုဉ္ဇနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၄၂။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ အာသန္ဒိံ ဝါ ပလ္လင်္ကံ ဝါ ပရိဘုဉ္ဇေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
သုတ္တကန္တနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၄၃။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ သုတ္တံ ကန္တေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
ဂိဟိဝေယျာဝစ္စသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၄၄။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဂိဟိဝေယျာဝစ္စံ ကရေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
အဓိကရဏသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၄၅။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဘိက္ခုနိယာ ‘‘ဧဟာယျေ, ဣမံ အဓိကရဏံ ဝူပသမေဟီ’’တိ ဝုစ္စမာနာ ‘‘သာဓူ’’တိ ပဋိဿုဏိတွာ သာ ပစ္ဆာ အနန္တရာယိကိနီ နေဝ ဝူပသမေယျ, န ဝူပသမာယ ဥဿုက္ကံ ကရေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
ဘောဇနဒါနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၄၆။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ အဂါရိကဿ ဝါ ပရိဗ္ဗာဇကဿ ဝါ ပရိဗ္ဗာဇိကာယ ဝါ သဟတ္ထာ ခါဒနီယံ ဝါ ဘောဇနီယံ ဝါ ဒဒေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
အာဝသထစီဝရသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၄၇။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ အာဝသထစီဝရံ အနိဿဇ္ဇေတွာ ပရိဘုဉ္ဇေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
အာဝသထဝိဟာရသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၄၈။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ အာဝသထံ အနိဿဇ္ဇိတွာ စာရိကံ ပက္ကမေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
တိရစ္ဆာနဝိဇ္ဇာပရိယာပုဏနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၄၉။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ တိရစ္ဆာနဝိဇ္ဇံ ပရိယာပုဏေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
တိရစ္ဆာနဝိဇ္ဇာဝါစနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၅၀။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ တိရစ္ဆာနဝိဇ္ဇံ ဝါစေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
စိတ္တာဂါရဝဂ္ဂေါ ပဉ္စမော။
(ကင်္ခါ၊၅၈။)အာရာမပဝိသနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၅၁။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဇာနံ သဘိက္ခုကံ အာရာမံ အနာပုစ္ဆာ ပဝိသေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
ဘိက္ခုအက္ကောသနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၅၂။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဘိက္ခုံ အက္ကောသေယျ ဝါ ပရိဘာသေယျ ဝါ, ပါစိတ္တိယံ။
ဂဏပရိဘာသနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၅၃။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ စဏ္ဍီကတာ ဂဏံ ပရိဘာသေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
ပဝါရိတသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၅၄။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ နိမန္တိတာ ဝါ ပဝါရိတာ ဝါ ခါဒနီယံ ဝါ ဘောဇနီယံ ဝါ ခါဒေယျ ဝါ ဘုဉ္ဇေယျ ဝါ, ပါစိတ္တိယံ။
ကုလမစ္ဆရိနီသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၅၅။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ကုလမစ္ဆရိနီ အဿ, ပါစိတ္တိယံ။
အဘိက္ခုကာဝါသသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၅၆။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ အဘိက္ခုကေ အာဝါသေ ဝဿံ ဝသေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
အပဝါရဏာသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၅၇။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဝဿံဝုဋ္ဌာ ဥဘတောသံဃေ တီဟိ ဌာနေဟိ န ပဝါရေယျ ဒိဋ္ဌေန ဝါ သုတေန ဝါ ပရိသင်္ကာယ ဝါ, ပါစိတ္တိယံ။
ဩဝါဒသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၅၈။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဩဝါဒါယ ဝါ သံဝါသာယ ဝါ န ဂစ္ဆေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
ဩဝါဒူပသင်္ကမနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၅၉။ အနွဒ္ဓမာသံ ဘိက္ခုနိယာ ဘိက္ခုသံဃတော ဒွေ ဓမ္မာ ပစ္စာသီသိတဗ္ဗာ ဥပေါသထပုစ္ဆကဉ္စ ဩဝါဒူပသင်္ကမနဉ္စ။ တံ အတိက္ကာမေန္တိယာ ပါစိတ္တိယံ။
ပသာခေဇာတသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၆၀။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ပသာခေ ဇာတံ ဂဏ္ဍံ ဝါ ရုဓိတံ ဝါ အနပလောကေတွာ သံဃံ ဝါ ဂဏံ ဝါ ပုရိသေန သဒ္ဓိံ ဧကေနေကာ ဘေဒါပေယျ
(ကင်္ခါ၊၅၉။)ဝါ ဖာလာပေယျ ဝါ ဓောဝါပေယျ ဝါ အာလိမ္ပာပေယျ ဝါ ဗန္ဓာပေယျ ဝါ မောစာပေယျ ဝါ, ပါစိတ္တိယံ။
အာရာမဝဂ္ဂေါ ဆဋ္ဌော။
ဂဗ္ဘိနီသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၆၁။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဂဗ္ဘိနိံ ဝုဋ္ဌာပေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
ပါယန္တီသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၆၂။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ပါယန္တိံ ဝုဋ္ဌာပေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
ပဌမသိက္ခမာနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၆၃။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဒွေ ဝဿာနိ ဆသု ဓမ္မေသု အသိက္ခိတသိက္ခံ သိက္ခမာနံ ဝုဋ္ဌာပေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
ဒုတိယသိက္ခမာနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၆၄။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဒွေ ဝဿာနိ ဆသု ဓမ္မေသု သိက္ခိတသိက္ခံ သိက္ခမာနံ သံဃေန အသမ္မတံ ဝုဋ္ဌာပေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
ပဌမဂိဟိဂတသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၆၅။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဦနဒွါဒသဝဿံ ဂိဟိဂတံ ဝုဋ္ဌာပေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
ဒုတိယဂိဟိဂတသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၆၆။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ပရိပုဏ္ဏဒွါဒသဝဿံ ဂိဟိဂတံ ဒွေ ဝဿာနိ ဆသု ဓမ္မေသု အသိက္ခိတသိက္ခံ ဝုဋ္ဌာပေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
တတိယဂိဟိဂတသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၆၇။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ပရိပုဏ္ဏဒွါဒသဝဿံ ဂိဟိဂတံ ဒွေ ဝဿာနိ ဆသု ဓမ္မေသု သိက္ခိတသိက္ခံ သံဃေန အသမ္မတံ ဝုဋ္ဌာပေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
ပဌမသဟဇီဝိနီသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၆၈။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ သဟဇီဝိနိံ ဝုဋ္ဌာပေတွာ ဒွေ ဝဿာနိ နေဝ အနုဂ္ဂဏှေယျ န အနုဂ္ဂဏှာပေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
ပဝတ္တိနီနာနုဗန္ဓနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၆၉။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဝုဋ္ဌာပိတံ ပဝတ္တိနိံ ဒွေ ဝဿာနိ နာနုဗန္ဓေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
(ကင်္ခါ၊၆၀။)ဒုတိယသဟဇီဝိနီသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၇၀။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ သဟဇီဝိနိံ ဝုဋ္ဌာပေတွာ နေဝ ဝူပကာသေယျ န ဝူပကာသာပေယျ အန္တမသော ဆပ္ပဉ္စယောဇနာနိပိ, ပါစိတ္တိယံ။
ဂဗ္ဘိနိဝဂ္ဂေါ သတ္တမော။
ပဌမကုမာရိဘူတသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၇၁။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဦနဝီသတိဝဿံ ကုမာရိဘူတံ ဝုဋ္ဌာပေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
ဒုတိယကုမာရိဘူတသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၇၂။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ပရိပုဏ္ဏဝီသတိဝဿံ ကုမာရိဘူတံ ဒွေ ဝဿာနိ ဆသု ဓမ္မေသု အသိက္ခိတသိက္ခံ ဝုဋ္ဌာပေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
တတိယကုမာရိဘူတသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၇၃။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ပရိပုဏ္ဏဝီသတိဝဿံ ကုမာရိဘူတံ ဒွေ ဝဿာနိ ဆသု ဓမ္မေသု သိက္ခိတသိက္ခံ သံဃေန အသမ္မတံ ဝုဋ္ဌာပေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
ဦနဒွါဒသဝဿသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၇၄။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဦနဒွါဒသဝဿာ ဝုဋ္ဌာပေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
ပရိပုဏ္ဏဒွါဒသဝဿသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၇၅။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ပရိပုဏ္ဏဒွါဒသဝဿာ သံဃေန အသမ္မတာ ဝုဋ္ဌာပေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
ခိယျနဓမ္မသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၇၆။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ‘‘အလံ တာဝ တေ, အယျေ, ဝုဋ္ဌာပိတေနာ’’တိ ဝုစ္စမာနာ ‘‘သာဓူ’’တိ ပဋိဿုဏိတွာ သာ ပစ္ဆာ ခိယျနဓမ္မံ အာပဇ္ဇေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
ပဌမသိက္ခမာနနဝုဋ္ဌာပနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၇၇။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ သိက္ခမာနံ ‘‘သစေ မေ တွံ, အယျေ, စီဝရံ ဒဿသိ, ဧဝါဟံ တံ ဝုဋ္ဌာပေဿာမီ’’တိ ဝတွာ သာ ပစ္ဆာ အနန္တရာယိကိနီ နေဝ ဝုဋ္ဌာပေယျ, န ဝုဋ္ဌာပနာယ ဥဿုက္ကံ ကရေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
(ကင်္ခါ၊၆၁။)ဒုတိယသိက္ခမာနနဝုဋ္ဌာပနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၇၈။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ သိက္ခမာနံ ‘‘သစေ မံ တွံ, အယျေ, ဒွေ ဝဿာနိ အနုဗန္ဓိဿသိ, ဧဝါဟံ တံ ဝုဋ္ဌာပေဿာမီ’’တိ ဝတွာ သာ ပစ္ဆာ အနန္တရာယိကိနီ နေဝ ဝုဋ္ဌာပေယျ, န ဝုဋ္ဌာပနာယ ဥဿုက္ကံ ကရေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
သောကာဝါသသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၇၉။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ပုရိသသံသဋ္ဌံ ကုမာရကသံသဋ္ဌံ စဏ္ဍိံ သောကာဝါသံ သိက္ခမာနံ ဝုဋ္ဌာပေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
အနနုညာတသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၈၀။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ မာတာပိတူဟိ ဝါ သာမိကေန ဝါ အနနုညာတံ သိက္ခမာနံ ဝုဋ္ဌာပေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
ပါရိဝါသိကသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၈၁။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ပါရိဝါသိကဆန္ဒဒါနေန သိက္ခမာနံ ဝုဋ္ဌာပေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
အနုဝဿသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၈၂။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ အနုဝဿံ ဝုဋ္ဌာပေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
ဧကဝဿသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၈၃။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဧကံ ဝဿံ ဒွေ ဝုဋ္ဌာပေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
ကုမာရိဘူတဝဂ္ဂေါ အဋ္ဌမော။
ဆတ္တုပါဟနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၈၄။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ အဂိလာနာ ဆတ္တုပါဟနံ ဓာရေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
ယာနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၈၅။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ အဂိလာနာ ယာနေန ယာယေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
သံဃာဏိသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၈၆။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ သံဃာဏိံ ဓာရေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
ဣတ္ထာလင်္ကာရသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၈၇။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဣတ္ထာလင်္ကာရံ ဓာရေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
(ကင်္ခါ၊၆၂။)ဂန္ဓဝဏ္ဏကသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၈၈။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဂန္ဓဝဏ္ဏကေန နဟာယေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
ဝါသိတကသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၈၉။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဝါသိတကေန ပိညာကေန နဟာယေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
ဘိက္ခုနိဥမ္မဒ္ဒါပနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၉၀။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဘိက္ခုနိယာ ဥမ္မဒ္ဒါပေယျ ဝါ ပရိမဒ္ဒါပေယျ ဝါ, ပါစိတ္တိယံ။
သိက္ခမာနဥမ္မဒ္ဒါပနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၉၁။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ သိက္ခမာနာယ ဥမ္မဒ္ဒါပေယျ ဝါ ပရိမဒ္ဒါပေယျ ဝါ, ပါစိတ္တိယံ။
သာမဏေရီဥမ္မဒ္ဒါပနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၉၂။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ သာမဏေရိယာ ဥမ္မဒ္ဒါပေယျ ဝါ ပရိမဒ္ဒါပေယျ ဝါ, ပါစိတ္တိယံ။
ဂိဟိနိဥမ္မဒ္ဒါပနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၉၃။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဂိဟိနိယာ ဥမ္မဒ္ဒါပေယျ ဝါ ပရိမဒ္ဒါပေယျ ဝါ, ပါစိတ္တိယံ။
အနာပုစ္ဆာသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၉၄။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဘိက္ခုဿ ပုရတော အနာပုစ္ဆာ အာသနေ နိသီဒေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
ပဉှာပုစ္ဆနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၉၅။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ အနောကာသကတံ ဘိက္ခုံ ပဉှံ ပုစ္ဆေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
အသံကစ္စိကသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၉၆။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ အသံကစ္စိကာ ဂါမံ ပဝိသေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
ဆတ္တုပါဟနဝဂ္ဂေါ နဝမော။
(ကင်္ခါ၊၆၃။)မုသာဝါဒသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၉၇။ သမ္ပဇာနမုသာဝါဒေ ပါစိတ္တိယံ။
ဩမသဝါဒသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၉၈။ ဩမသဝါဒေ ပါစိတ္တိယံ။
ပေသုညသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၉၉။ ဘိက္ခုနိပေသုညေ ပါစိတ္တိယံ။
ပဒသောဓမ္မသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၀၀။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ အနုပသမ္ပန္နံ ပဒသော ဓမ္မံ ဝါစေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
ပဌမသဟသေယျသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၀၁။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ အနုပသမ္ပန္နာယ ဥတ္တရိဒိရတ္တတိရတ္တံ သဟသေယျံ ကပ္ပေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
ဒုတိယသဟသေယျသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၀၂။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ပုရိသေန သဟသေယျံ ကပ္ပေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
ဓမ္မဒေသနာသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၀၃။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ပုရိသဿ ဥတ္တရိဆပ္ပဉ္စဝါစာဟိ ဓမ္မံ ဒေသေယျ အညတြ ဝိညုနာ ဣတ္ထိဝိဂ္ဂဟေန, ပါစိတ္တိယံ။
ဘူတာရောစနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၀၄။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ အနုပသမ္ပန္နာယ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မံ အာရောစေယျ, ဘူတသ္မိံ ပါစိတ္တိယံ။
ဒုဋ္ဌုလ္လာရောစနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၀၅။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဘိက္ခုနိယာ ဒုဋ္ဌုလ္လံ အာပတ္တိံ အနုပသမ္ပန္နာယ အာရောစေယျ အညတြ ဘိက္ခုနိသမ္မုတိယာ, ပါစိတ္တိယံ။
ပထဝီခဏနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၀၆။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ပထဝိံ ခဏေယျ ဝါ ခဏာပေယျ ဝါ, ပါစိတ္တိယံ။
မုသာဝါဒဝဂ္ဂေါ ဒသမော။
(ကင်္ခါ၊၆၄။)ဘူတဂါမသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၀၇။ ဘူတဂါမပါတဗျတာယ ပါစိတ္တိယံ။
အညဝါဒကသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၀၈။ အညဝါဒကေ, ဝိဟေသကေ ပါစိတ္တိယံ။
ဥဇ္ဈာပနကသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၀၉။ ဥဇ္ဈာပနကေ, ခိယျနကေ ပါစိတ္တိယံ။
ပဌမသေနာသနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၁၀။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ သံဃိကံ မဉ္စံ ဝါ ပီဌံ ဝါ ဘိသိံ ဝါ ကောစ္ဆံ ဝါ အဇ္ဈောကာသေ သန္ထရိတွာ ဝါ သန္ထရာပေတွာ ဝါ တံ ပက္ကမန္တီ နေဝ ဥဒ္ဓရေယျ, န ဥဒ္ဓရာပေယျ, အနာပုစ္ဆံ ဝါ ဂစ္ဆေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
ဒုတိယသေနာသနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၁၁။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ သံဃိကေ ဝိဟာရေ သေယျံ သန္ထရိတွာ ဝါ သန္ထရာပေတွာ ဝါ တံ ပက္ကမန္တီ နေဝ ဥဒ္ဓရေယျ, န ဥဒ္ဓရာပေယျ, အနာပုစ္ဆံ ဝါ ဂစ္ဆေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
အနုပခဇ္ဇသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၁၂။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ သံဃိကေ ဝိဟာရေ ဇာနံ ပုဗ္ဗုပဂတံ ဘိက္ခုနိံ အနုပခဇ္ဇ သေယျံ ကပ္ပေယျ ‘‘ယဿာ သမ္ဗာဓော ဘဝိဿတိ, သာ ပက္ကမိဿတီ’’တိ ဧတဒေဝ ပစ္စယံ ကရိတွာ အနညံ, ပါစိတ္တိယံ။
နိက္ကဍ္ဎနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၁၃။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဘိက္ခုနိံ ကုပိတာ အနတ္တမနာ သံဃိကာ ဝိဟာရာ နိက္ကဍ္ဎေယျ ဝါ နိက္ကဍ္ဎာပေယျ ဝါ, ပါစိတ္တိယံ။
ဝေဟာသကုဋိသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၁၄။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ သံဃိကေ ဝိဟာရေ ဥပရိဝေဟာသကုဋိယာ အာဟစ္စပါဒကံ မဉ္စံ ဝါ ပီဌံ ဝါ အဘိနိသီဒေယျ ဝါ အဘိနိပဇ္ဇေယျ ဝါ, ပါစိတ္တိယံ။
မဟလ္လကဝိဟာရသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၁၅။ မဟလ္လကံ ပန ဘိက္ခုနိယာ ဝိဟာရံ ကာရယမာနာယ ယာဝ ဒွါရကောသာ အဂ္ဂဠဋ္ဌပနာယ, အာလောကသန္ဓိပရိကမ္မာယ ဒွတ္တိစ္ဆဒနဿ ပရိယာယံ အပ္ပဟရိတေ ဌိတာယ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗံ။ တတော စေ ဥတ္တရိ အပ္ပဟရိတေပိ ဌိတာ အဓိဋ္ဌဟေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
(ကင်္ခါ၊၆၅။)သပ္ပါဏကသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၁၆။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဇာနံ သပ္ပါဏကံ ဥဒကံ တိဏံ ဝါ မတ္တိကံ ဝါ သိဉ္စေယျ ဝါ သိဉ္စာပေယျ ဝါ, ပါစိတ္တိယံ။
ဘူတဂါမဝဂ္ဂေါ ဧကာဒသမော။
အာဝသထပိဏ္ဍသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၁၇။ အဂိလာနာယ ဘိက္ခုနိယာ ဧကော အာဝသထပိဏ္ဍော ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗော။ တတော စေ ဥတ္တရိ ဘုဉ္ဇေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
ဂဏဘောဇနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၁၈။ ဂဏဘောဇနေ အညတြ သမယာ ပါစိတ္တိယံ။ တတ္ထာယံ သမယော, ဂိလာနသမယော, စီဝရဒါနသမယော, စီဝရကာရသမယော, အဒ္ဓါနဂမနသမယော, နာဝါဘိရုဟနသမယော, မဟာသမယော, သမဏဘတ္တသမယော, အယံ တတ္ထ သမယော။
ကာဏမာတုသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၁၉။ ဘိက္ခုနိံ ပနေဝ ကုလံ ဥပဂတံ ပူဝေဟိ ဝါ မန္ထေဟိ ဝါ အဘိဟဋ္ဌုံ ပဝါရေယျ, အာကင်္ခမာနာယ ဘိက္ခုနိယာ ဒွတ္တိပတ္တပူရာ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗာ။ တတော စေ ဥတ္တရိ ပဋိဂ္ဂဏှေယျ, ပါစိတ္တိယံ။ ဒွတ္တိပတ္တပူရေ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ တတော နီဟရိတွာ ဘိက္ခုနီဟိ သဒ္ဓိံ သံဝိဘဇိတဗ္ဗံ, အယံ တတ္ထ သာမီစိ။
ဝိကာလဘောဇနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၂၀။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဝိကာလေ ခါဒနီယံ ဝါ ဘောဇနီယံ ဝါ ခါဒေယျ ဝါ ဘုဉ္ဇေယျ ဝါ, ပါစိတ္တိယံ။
သန္နိဓိကာရကသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၂၁။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ သန္နိဓိကာရကံ ခါဒနီယံ ဝါ ဘောဇနီယံ ဝါ ခါဒေယျ ဝါ ဘုဉ္ဇေယျ ဝါ, ပါစိတ္တိယံ။
ဒန္တပေါနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၂၂။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ အဒိန္နံ မုခဒွါရံ အာဟာရံ အာဟရေယျ အညတြ ဥဒကဒန္တပေါနာ, ပါစိတ္တိယံ။
(ကင်္ခါ၊၆၆။)ဥယျောဇနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၂၃။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဘိက္ခုနိံ ‘‘ဧဟာယျေ, ဂါမံ ဝါ နိဂမံ ဝါ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသိဿာမာ’’တိ တဿာ ဒါပေတွာ ဝါ အဒါပေတွာ ဝါ ဥယျောဇေယျ ‘‘ဂစ္ဆာယျေ, န မေ တယာ သဒ္ဓိံ ကထာ ဝါ နိသဇ္ဇာ ဝါ ဖာသု ဟောတိ, ဧကိကာယ မေ ကထာ ဝါ နိသဇ္ဇာ ဝါ ဖာသု ဟောတီ’’တိ ဧတဒေဝ ပစ္စယံ ကရိတွာ အနညံ, ပါစိတ္တိယံ။
သဘောဇနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၂၄။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ သဘောဇနေ ကုလေ အနုပခဇ္ဇ နိသဇ္ဇံ ကပ္ပေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
ရဟောပဋိစ္ဆန္နသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၂၅။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ပုရိသေန သဒ္ဓိံ ရဟော ပဋိစ္ဆန္နေ အာသနေ နိသဇ္ဇံ ကပ္ပေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
ရဟောနိသဇ္ဇသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၂၆။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ပုရိသေန သဒ္ဓိံ ဧကေနေကာ ရဟော နိသဇ္ဇံ ကပ္ပေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
ဘောဇနဝဂ္ဂေါ ဒွါဒသမော။
စာရိတ္တသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၂၇။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ နိမန္တိတာ သဘတ္တာ သမာနာ သန္တိံ ဘိက္ခုနိံ အနာပုစ္ဆာ ပုရေဘတ္တံ ဝါ ပစ္ဆာဘတ္တံ ဝါ ကုလေသု စာရိတ္တံ အာပဇ္ဇေယျ အညတြ သမယာ, ပါစိတ္တိယံ။ တတ္ထာယံ သမယော, စီဝရဒါနသမယော, စီဝရကာရသမယော, အယံ တတ္ထ သမယော။
မဟာနာမသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၂၈။ အဂိလာနာယ ဘိက္ခုနိယာ စတုမာသပ္ပစ္စယပဝါရဏာ သာဒိတဗ္ဗာ အညတြ ပုနပဝါရဏာယ, အညတြ နိစ္စပဝါရဏာယ။ တတော စေ ဥတ္တရိ သာဒိယေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
ဥယျုတ္တသေနာသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၂၉။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဥယျုတ္တံ သေနံ ဒဿနာယ ဂစ္ဆေယျ အညတြ တထာရူပပ္ပစ္စယာ, ပါစိတ္တိယံ။
(ကင်္ခါ၊၆၇။)သေနာဝါသသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၃၀။ သိယာ စ တဿာ ဘိက္ခုနိယာ ကောစိဒေဝ ပစ္စယော သေနံ ဂမနာယ, ဒိရတ္တတိရတ္တံ တာယ ဘိက္ခုနိယာ သေနာယ ဝသိတဗ္ဗံ။ တတော စေ ဥတ္တရိ ဝသေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
ဥယျောဓိကသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၃၁။ ဒိရတ္တတိရတ္တံ စေ ဘိက္ခုနီ သေနာယ ဝသမာနာ ဥယျောဓိကံ ဝါ ဗလဂ္ဂံ ဝါ သေနာဗျူဟံ ဝါ အနီကဒဿနံ ဝါ ဂစ္ဆေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
သုရာပါနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၃၂။ သုရာမေရယပါနေ ပါစိတ္တိယံ။
အင်္ဂုလိပတောဒကသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၃၃။ အင်္ဂုလိပတောဒကေ ပါစိတ္တိယံ။
ဟသဓမ္မသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၃၄။ ဥဒကေ ဟသဓမ္မေ ပါစိတ္တိယံ။
အနာဒရိယသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၃၅။ အနာဒရိယေ ပါစိတ္တိယံ။
ဘိံသာပနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၃၆။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဘိက္ခုနိံ ဘိံသာပေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
စာရိတ္တဝဂ္ဂေါ တေရသမော။
ဇောတိသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၃၇။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ အဂိလာနာ ဝိသိဗ္ဗနာပေက္ခာ ဇောတိံ သမာဒဟေယျ ဝါ သမာဒဟာပေယျ ဝါ အညတြ တထာရူပပ္ပစ္စယာ, ပါစိတ္တိယံ။
နဟာနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၃၈။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဩရေနဒ္ဓမာသံ နဟာယေယျ အညတြ သမယာ, ပါစိတ္တိယံ။ တတ္ထာယံ သမယော ‘‘ဒိယဍ္ဎော မာသော သေသော ဂိမှာန’’န္တိ ‘‘ဝဿာနဿ ပဌမော မာသော’’ ဣစ္စေတေ အဍ္ဎတေယျမာသာ ဥဏှသမယော, ပရိဠာဟသမယော, ဂိလာနသမယော, ကမ္မသမယော, အဒ္ဓါနဂမနသမယော, ဝါတဝုဋ္ဌိသမယော, အယံ တတ္ထ သမယော။
(ကင်္ခါ၊၆၈။)ဒုဗ္ဗဏ္ဏကရဏသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၃၉။ နဝံ ပန ဘိက္ခုနိယာ စီဝရလာဘာယ တိဏ္ဏံ ဒုဗ္ဗဏ္ဏကရဏာနံ အညတရံ ဒုဗ္ဗဏ္ဏကရဏံ အာဒါတဗ္ဗံ နီလံ ဝါ ကဒ္ဒမံ ဝါ ကာဠသာမံ ဝါ။ အနာဒါ စေ ဘိက္ခုနီ တိဏ္ဏံ ဒုဗ္ဗဏ္ဏကရဏာနံ အညတရံ ဒုဗ္ဗဏ္ဏကရဏံ နဝံ စီဝရံ ပရိဘုဉ္ဇေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
ဝိကပ္ပနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၄၀။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဘိက္ခုဿ ဝါ ဘိက္ခုနိယာ ဝါ သိက္ခမာနာယ ဝါ သာမဏေရဿ ဝါ သာမဏေရိယာ ဝါ သာမံ စီဝရံ ဝိကပ္ပေတွာ အပစ္စုဒ္ဓါရဏံ ပရိဘုဉ္ဇေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
အပနိဓာပနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၄၁။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဘိက္ခုနိယာ ပတ္တံ ဝါ စီဝရံ ဝါ နိသီဒနံ ဝါ သူစိဃရံ ဝါ ကာယဗန္ဓနံ ဝါ အပနိဓေယျ ဝါ အပနိဓာပေယျ ဝါ အန္တမသော ဟသာပေက္ခာပိ, ပါစိတ္တိယံ။
သဉ္စိစ္စသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၄၂။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ သဉ္စိစ္စ ပါဏံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
သပ္ပါဏကသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၄၃။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဇာနံ သပ္ပါဏကံ ဥဒကံ ပရိဘုဉ္ဇေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
ဥက္ကောဋနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၄၄။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဇာနံ ယထာဓမ္မံ နိဟတာဓိကရဏံ ပုနကမ္မာယ ဥက္ကောဋေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
ထေယျသတ္ထသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၄၅။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဇာနံ ထေယျသတ္ထေန သဒ္ဓိံ သံဝိဓာယ ဧကဒ္ဓါနမဂ္ဂံ ပဋိပဇ္ဇေယျ အန္တမသော ဂါမန္တရမ္ပိ, ပါစိတ္တိယံ။
အရိဋ္ဌသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၄၆။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဧဝံ ဝဒေယျ ‘‘တထာဟံ ဘဂဝတာ ဓမ္မံ ဒေသိတံ အာဇာနာမိ, ယထာ ယေမေ အန္တရာယိကာ ဓမ္မာ ဝုတ္တာ ဘဂဝတာ, တေ ပဋိသေဝတော နာလံ အန္တရာယာယာ’’တိ။ သာ ဘိက္ခုနီ ဘိက္ခုနီဟိ ဧဝမဿ ဝစနီယာ ‘‘မာယျေ ဧဝံ အဝစ, မာ ဘဂဝန္တံ အဗ္ဘာစိက္ခိ, န ဟိ သာဓု ဘဂဝတော အဗ္ဘက္ခာနံ, န ဟိ ဘဂဝါ ဧဝံ ဝဒေယျ, အနေကပရိယာယေနာယျေ အန္တရာယိကာ ဓမ္မာ အန္တရာယိကာ ဝုတ္တာ ဘဂဝတာ, အလဉ္စ ပန တေ
(ကင်္ခါ၊၆၉။)ပဋိသေဝတော အန္တရာယာယာ’’တိ။ ဧဝဉ္စ သာ ဘိက္ခုနီ ဘိက္ခုနီဟိ ဝုစ္စမာနာ တထေဝ ပဂ္ဂဏှေယျ, သာ ဘိက္ခုနီ ဘိက္ခုနီဟိ ယာဝတတိယံ သမနုဘာသိတဗ္ဗာ တဿ ပဋိနိဿဂ္ဂါယ။ ယာဝတတိယဉ္စေ သမနုဘာသိယမာနာ တံ ပဋိနိဿဇ္ဇေယျ, ဣစ္စေတံ ကုသလံ။ နော စေ ပဋိနိဿဇ္ဇေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
ဇောတိဝဂ္ဂေါ စုဒ္ဒသမော။
ဥက္ခိတ္တသမ္ဘောဂသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၄၇။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဇာနံ တထာဝါဒိနိယာ ဘိက္ခုနိယာ အကဋာနုဓမ္မာယ တံ ဒိဋ္ဌိံ အပ္ပဋိနိဿဋ္ဌာယ သဒ္ဓိံ သမ္ဘုဉ္ဇေယျ ဝါ, သံဝသေယျ ဝါ, သဟ ဝါ သေယျံ ကပ္ပေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
ကဏ္ဋကသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၄၈။ သမဏုဒ္ဒေသာပိ စေ ဧဝံ ဝဒေယျ ‘‘တထာဟံ ဘဂဝတာ ဓမ္မံ ဒေသိတံ အာဇာနာမိ, ယထာ ယေမေ အန္တရာယိကာ ဓမ္မာ ဝုတ္တာ ဘဂဝတာ, တေ ပဋိသေဝတော နာလံ အန္တရာယာယာ’’တိ။ သာ သမဏုဒ္ဒေသာ ဘိက္ခုနီဟိ ဧဝမဿ ဝစနီယာ ‘‘မာယျေ, သမဏုဒ္ဒေသေ ဧဝံ အဝစ, မာ ဘဂဝန္တံ အဗ္ဘာစိက္ခိ, န ဟိ သာဓု ဘဂဝတော အဗ္ဘက္ခာနံ, န ဟိ ဘဂဝါ ဧဝံ ဝဒေယျ, အနေကပရိယာယေနာယျေ, သမဏုဒ္ဒေသေ အန္တရာယိကာ ဓမ္မာ အန္တရာယိကာ ဝုတ္တာ ဘဂဝတာ, အလဉ္စ ပန တေ ပဋိသေဝတော အန္တရာယာယာ’’တိ။ ဧဝဉ္စ သာ သမဏုဒ္ဒေသာ ဘိက္ခုနီဟိ ဝုစ္စမာနာ တထေဝ ပဂ္ဂဏှေယျ, သာ သမဏုဒ္ဒေသာ ဘိက္ခုနီဟိ ဧဝမဿ ဝစနီယာ ‘‘အဇ္ဇတဂ္ဂေ တေ, အယျေ, သမဏုဒ္ဒေသေ န စေဝ သော ဘဂဝါ သတ္ထာ အပဒိသိတဗ္ဗော, ယမ္ပိ စညာ သမဏုဒ္ဒေသာ လဘန္တိ ဘိက္ခုနီဟိ သဒ္ဓိံ ဒိရတ္တတိရတ္တံ သဟသေယျံ, သာပိ တေ နတ္ထိ, စရ ပိရေ, ဝိနဿာ’’တိ။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဇာနံ တထာနာသိတံ သမဏုဒ္ဒေသံ ဥပလာပေယျ ဝါ, ဥပဋ္ဌာပေယျ ဝါ, သမ္ဘုဉ္ဇေယျ ဝါ, သဟ ဝါ သေယျံ ကပ္ပေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
သဟဓမ္မိကသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၄၉။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဘိက္ခုနီဟိ သဟဓမ္မိကံ ဝုစ္စမာနာ ဧဝံ ဝဒေယျ ‘‘န တာဝါဟံ, အယျေ, ဧတသ္မိံ သိက္ခာပဒေ သိက္ခိဿာမိ, ယာဝ န အညံ ဘိက္ခုနိံ ဗျတ္တံ ဝိနယဓရံ ပရိပုစ္ဆာမီ’’တိ, ပါစိတ္တိယံ။ သိက္ခမာနာယ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခုနိယာ အညာတဗ္ဗံ ပရိပုစ္ဆိတဗ္ဗံ ပရိပဉှိတဗ္ဗံ, အယံ တတ္ထ သာမီစိ။
(ကင်္ခါ၊၇၀။)ဝိလေခနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၅၀။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ပါတိမောက္ခေ ဥဒ္ဒိဿမာနေ ဧဝံ ဝဒေယျ ‘‘ကိံ ပနိမေဟိ ခုဒ္ဒါနုခုဒ္ဒကေဟိ သိက္ခာပဒေဟိ ဥဒ္ဒိဋ္ဌေဟိ, ယာဝဒေဝ ကုက္ကုစ္စာယ ဝိဟေသာယ ဝိလေခါယ သံဝတ္တန္တီ’’တိ, သိက္ခာပဒဝိဝဏ္ဏကေ ပါစိတ္တိယံ။
မောဟနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၅၁။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ အနွဒ္ဓမာသံ ပါတိမောက္ခေ ဥဒ္ဒိဿမာနေ ဧဝံ ဝဒေယျ ‘‘ဣဒါနေဝ ခေါ အဟံ, အယျေ, ဇာနာမိ အယမ္ပိ ကိရ ဓမ္မော သုတ္တာဂတော သုတ္တပရိယာပန္နော အနွဒ္ဓမာသံ ဥဒ္ဒေသံ အာဂစ္ဆတီ’’တိ, တဉ္စေ ဘိက္ခုနိံ အညာ ဘိက္ခုနိယော ဇာနေယျုံ နိသိန္နပုဗ္ဗံ ဣမာယ ဘိက္ခုနိယာ ဒွတ္တိက္ခတ္တုံ ပါတိမောက္ခေ ဥဒ္ဒိဿမာနေ, ကော ပန ဝါဒေါ ဘိယျော, န စ တဿာ ဘိက္ခုနိယာ အညာဏကေန မုတ္တိ အတ္ထိ, ယဉ္စ တတ္ထ အာပတ္တိံ အာပန္နာ, တဉ္စ ယထာဓမ္မော ကာရေတဗ္ဗော, ဥတ္တရိ စဿာ မောဟော အာရောပေတဗ္ဗော ‘‘တဿာ တေ, အယျေ, အလာဘာ, တဿာ တေ ဒုလ္လဒ္ဓံ, ယံ တွံ ပါတိမောက္ခေ ဥဒ္ဒိဿမာနေ န သာဓုကံ အဋ္ဌိံ ကတွာ မနသိ ကရောသီ’’တိ, ဣဒံ တသ္မိံ မောဟနကေ ပါစိတ္တိယံ။
ပဟာရသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၅၂။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဘိက္ခုနိယာ ကုပိတာ အနတ္တမနာ ပဟာရံ ဒဒေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
တလသတ္တိကသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၅၃။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဘိက္ခုနိယာ ကုပိတာ အနတ္တမနာ တလသတ္တိကံ ဥဂ္ဂိရေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
အမူလကသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၅၄။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဘိက္ခုနိံ အမူလကေန သံဃာဒိသေသေန အနုဒ္ဓံသေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
သဉ္စိစ္စသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၅၅။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဘိက္ခုနိယာ သဉ္စိစ္စ ကုက္ကုစ္စံ ဥပဒဟေယျ ‘‘ဣတိဿာ မုဟုတ္တမ္ပိ အဖာသု ဘဝိဿတီ’’တိ ဧတဒေဝ ပစ္စယံ ကရိတွာ အနညံ, ပါစိတ္တိယံ။
(ကင်္ခါ၊၇၁။)ဥပဿုတိ သိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၅၆။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဘိက္ခုနီနံ ဘဏ္ဍနဇာတာနံ ကလဟဇာတာနံ ဝိဝါဒါပန္နာနံ ဥပဿုတိံ တိဋ္ဌေယျ ‘‘ယံ ဣမာ ဘဏိဿန္တိ, တံ သောဿာမီ’’တိ ဧတဒေဝ ပစ္စယံ ကရိတွာ အနညံ, ပါစိတ္တိယံ။
ဒိဋ္ဌိဝဂ္ဂေါ ပန္နရသမော။
ကမ္မပ္ပဋိဗာဟနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၅၇။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဓမ္မိကာနံ ကမ္မာနံ ဆန္ဒံ ဒတွာ ပစ္ဆာ ခီယနဓမ္မံ အာပဇ္ဇေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
ဆန္ဒံအဒတွာဂမနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၅၈။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ သံဃေ ဝိနိစ္ဆယကထာယ ဝတ္တမာနာယ ဆန္ဒံ အဒတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ပက္ကမေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
ဒုဗ္ဗလသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၅၉။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ သမဂ္ဂေန သံဃေန စီဝရံ ဒတွာ ပစ္ဆာ ခီယနဓမ္မံ အာပဇ္ဇေယျ ‘‘ယထာသန္ထုတံ ဘိက္ခုနိယော သံဃိကံ လာဘံ ပရိဏာမေန္တီ’’တိ, ပါစိတ္တိယံ။
ပရိဏာမနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၆၀။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဇာနံ သံဃိကံ လာဘံ ပရိဏတံ ပုဂ္ဂလဿ ပရိဏာမေယျ, ပါစိတ္တိယံ။
ရတနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၆၁။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ရတနံ ဝါ ရတနသမ္မတံ ဝါ အညတြ အဇ္ဈာရာမာ ဝါ အဇ္ဈာဝသထာ ဝါ ဥဂ္ဂဏှေယျ ဝါ ဥဂ္ဂဏှာပေယျ ဝါ, ပါစိတ္တိယံ။ ရတနံ ဝါ ပန ဘိက္ခုနိယာ ရတနသမ္မတံ ဝါ အဇ္ဈာရာမေ ဝါ အဇ္ဈာဝသထေ ဝါ ဥဂ္ဂဟေတွာ ဝါ ဥဂ္ဂဟာပေတွာ ဝါ နိက္ခိပိတဗ္ဗံ ‘‘ယဿ ဘဝိဿတိ, သော ဟရိဿတီ’’တိ, အယံ တတ္ထ သာမီစိ။
(ကင်္ခါ၊၇၂။)သူစိဃရသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၆၂။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ အဋ္ဌိမယံ ဝါ ဒန္တမယံ ဝါ ဝိသာဏမယံ ဝါ သူစိဃရံ ကာရာပေယျ, ဘေဒနကံ ပါစိတ္တိယံ။
မဉ္စပီဌသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၆၃။ နဝံ ပန ဘိက္ခုနိယာ မဉ္စံ ဝါ ပီဌံ ဝါ ကာရယမာနာယ အဋ္ဌင်္ဂုလပါဒကံ ကာရေတဗ္ဗံ သုဂတင်္ဂုလေန အညတြ ဟေဋ္ဌိမာယ အဋနိယာ။ တံ အတိက္ကာမေန္တိယာ ဆေဒနကံ ပါစိတ္တိယံ။
တူလောနဒ္ဓသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၆၄။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ မဉ္စံ ဝါ ပီဌံ ဝါ တူလောနဒ္ဓံ ကာရာပေယျ, ဥဒ္ဒါလနကံ ပါစိတ္တိယံ။
ကဏ္ဍုပ္ပဋိစ္ဆာဒိသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၆၅။ ကဏ္ဍုပ္ပဋိစ္ဆာဒိံ ပန ဘိက္ခုနိယာ ကာရယမာနာယ ပမာဏိကာ ကာရေတဗ္ဗာ, တတြိဒံ ပမာဏံ, ဒီဃသော စတဿော ဝိဒတ္ထိယော သုဂတဝိဒတ္ထိယာ, တိရိယံ ဒွေ ဝိဒတ္ထိယော။ တံ အတိက္ကာမေန္တိယာ ဆေဒနကံ ပါစိတ္တိယံ။
နန္ဒသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၆၆။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ သုဂတစီဝရပ္ပမာဏံ စီဝရံ ကာရာပေယျ, အတိရေကံ ဝါ, ဆေဒနကံ ပါစိတ္တိယံ။ တတြိဒံ သုဂတဿ သုဂတစီဝရပ္ပမာဏံ, ဒီဃသော နဝ ဝိဒတ္ထိယော သုဂတဝိဒတ္ထိယာ, တိရိယံ ဆ ဝိဒတ္ထိယော, ဣဒံ သုဂတဿ သုဂတစီဝရပ္ပမာဏန္တိ။
ဓမ္မိကဝဂ္ဂေါ သောဠသမော။
ဥဒ္ဒိဋ္ဌာ ခေါ, အယျာယော, ဆသဋ္ဌိသတာ ပါစိတ္တိယာ ဓမ္မာ။ တတ္ထာယျာယော, ပုစ္ဆာမိ, ကစ္စိတ္ထ ပရိသုဒ္ဓါ, ဒုတိယမ္ပိ ပုစ္ဆာမိ, ကစ္စိတ္ထ ပရိသုဒ္ဓါ, တတိယမ္ပိ ပုစ္ဆာမိ, ကစ္စိတ္ထ ပရိသုဒ္ဓါ, ပရိသုဒ္ဓေတ္ထာယျာယော, တသ္မာ တုဏှီ, ဧဝမေတံ ဓာရယာမီတိ။
ပါစိတ္တိယာ နိဋ္ဌိတာ။
(ကင်္ခါ၊၇၃။)ပါဋိဒေသနီယာ
ဣမေ ခေါ ပနာယျာယော အဋ္ဌ ပါဋိဒေသနီယာ
ဓမ္မာ ဥဒ္ဒေသံ အာဂစ္ဆန္တိ။
သပ္ပိဝိညာပနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ အဂိလာနာ သပ္ပိံ ဝိညာပေတွာ ဘုဉ္ဇေယျ, ပဋိဒေသေတဗ္ဗံ တာယ ဘိက္ခုနိယာ ‘‘ဂါရယှံ, အယျေ, ဓမ္မံ အာပဇ္ဇိံ အသပ္ပါယံ ပါဋိဒေသနီယံ, တံ ပဋိဒေသေမီ’’တိ။
တေလဝိညာပနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၂။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ အဂိလာနာ တေလံ ဝိညာပေတွာ ဘုဉ္ဇေယျ…ပေ… တံ ပဋိဒေသေမီတိ။
မဓုဝိညာပနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၃။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ အဂိလာနာ မဓုံ ဝိညာပေတွာ ဘုဉ္ဇေယျ…ပေ… တံ ပဋိဒေသေမီတိ။
ဖာဏိတဝိညာပနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၄။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ အဂိလာနာ ဖာဏိတံ ဝိညာပေတွာ ဘုဉ္ဇေယျ…ပေ… တံ ပဋိဒေသေမီတိ။
မစ္ဆဝိညာပနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၅။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ အဂိလာနာ မစ္ဆံ ဝိညာပေတွာ ဘုဉ္ဇေယျ…ပေ… တံ ပဋိဒေသေမီတိ။
မံသဝိညာပနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၆။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ အဂိလာနာ မံသံ ဝိညာပေတွာ ဘုဉ္ဇေယျ…ပေ… တံ ပဋိဒေသေမီတိ။
ခီရဝိညာပနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၇။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ အဂိလာနာ ခီရံ ဝိညာပေတွာ ဘုဉ္ဇေယျ…ပေ… တံ ပဋိဒေသေမီတိ။
ဒဓိဝိညာပနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၈။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ အဂိလာနာ ဒဓိံ ဝိညာပေတွာ ဘုဉ္ဇေယျ, ပဋိဒေသေတဗ္ဗံ တာယ ဘိက္ခုနိယာ ‘‘ဂါရယှံ, အယျေ, ဓမ္မံ အာပဇ္ဇိံ အသပ္ပါယံ ပါဋိဒေသနီယံ, တံ ပဋိဒေသေမီ’’တိ။
(ကင်္ခါ၊၇၄။)ဥဒ္ဒိဋ္ဌာ ခေါ, အယျာယော, အဋ္ဌ ပါဋိဒေသနီယာ ဓမ္မာ။ တတ္ထာယျာယော, ပုစ္ဆာမိ, ကစ္စိတ္ထ ပရိသုဒ္ဓါ, ဒုတိယမ္ပိ ပုစ္ဆာမိ, ကစ္စိတ္ထ ပရိသုဒ္ဓါ, တတိယမ္ပိ ပုစ္ဆာမိ, ကစ္စိတ္ထ ပရိသုဒ္ဓါ, ပရိသုဒ္ဓေတ္ထာယျာယော, တသ္မာ တုဏှီ, ဧဝမေတံ ဓာရယာမီတိ။
ပါဋိဒေသနီယာ နိဋ္ဌိတာ။
သေခိယာ
ဣမေ ခေါ ပနာယျာယော, သေခိယာ ဓမ္မာ ဥဒ္ဒေသံ အာဂစ္ဆန္တိ။
ပရိမဏ္ဍလသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁။ ပရိမဏ္ဍလံ နိဝါသေဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၂။ ပရိမဏ္ဍလံ ပါရုပိဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
သုပ္ပဋိစ္ဆန္နသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၃။ သုပ္ပဋိစ္ဆန္နာ အန္တရဃရေ ဂမိဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၄။ သုပ္ပဋိစ္ဆန္နာ အန္တရဃရေ နိသီဒိဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
သုသံဝုတသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၅။ သုသံဝုတာ အန္တရဃရေ ဂမိဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၆။ သုသံဝုတာ အန္တရဃရေ နိသီဒိဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
ဩက္ခိတ္တစက္ခုသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၇။ ဩက္ခိတ္တစက္ခုနီ အန္တရဃရေ ဂမိဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၈။ ဩက္ခိတ္တစက္ခုနီ အန္တရဃရေ နိသီဒိဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
ဥက္ခိတ္တကသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၉။ န ဥက္ခိတ္တကာယ အန္တရဃရေ ဂမိဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၀။ န ဥက္ခိတ္တကာယ အန္တရဃရေ နိသီဒိဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
ပရိမဏ္ဍလဝဂ္ဂေါ ပဌမော။
(ကင်္ခါ၊၇၅။)ဥဇ္ဇဂ္ဃိကသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၁။ န ဥဇ္ဇဂ္ဃိကာယ အန္တရဃရေ ဂမိဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၂။ န ဥဇ္ဇဂ္ဃိကာယ အန္တရဃရေ နိသီဒိဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
ဥစ္စသဒ္ဒသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၃။ အပ္ပသဒ္ဒါ အန္တရဃရေ ဂမိဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၄။ အပ္ပသဒ္ဒါ အန္တရဃရေ နိသီဒိဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
ကာယပ္ပစာလကသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၅။ န ကာယပ္ပစာလကံ အန္တရဃရေ ဂမိဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၆။ န ကာယပ္ပစာလကံ အန္တရဃရေ နိသီဒိဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
ဗာဟုပ္ပစာလကသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၇။ န ဗာဟုပ္ပစာလကံ အန္တရဃရေ ဂမိဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၈။ န ဗာဟုပ္ပစာလကံ အန္တရဃရေ နိသီဒိဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
သီသပ္ပစာလကသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၁၉။ န သီသပ္ပစာလကံ အန္တရဃရေ ဂမိဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၂၀။ န သီသပ္ပစာလကံ အန္တရဃရေ နိသီဒိဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
ဥဇ္ဇဂ္ဃိကဝဂ္ဂေါ ဒုတိယော။
ခမ္ဘကတသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၂၁။ န ခမ္ဘကတာ အန္တရဃရေ ဂမိဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၂၂။ န ခမ္ဘကတာ အန္တရဃရေ နိသီဒိဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
ဩဂုဏ္ဌိတသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၂၃။ န ဩဂုဏ္ဌိတာ အန္တရဃရေ ဂမိဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၂၄။ န ဩဂုဏ္ဌိတာ အန္တရဃရေ နိသီဒိဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
ဥက္ကုဋိကသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၂၅။ န ဥက္ကုဋိကာယ အန္တရဃရေ ဂမိဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
(ကင်္ခါ၊၇၆။)ပလ္လတ္ထိကသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၂၆။ န ပလ္လတ္ထိကာယ အန္တရဃရေ နိသီဒိဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
သက္ကစ္စပဋိဂ္ဂဟဏသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၂၇။ သက္ကစ္စံ ပိဏ္ဍပါတံ ပဋိဂ္ဂဟေဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
ပတ္တသညိနီပဋိဂ္ဂဟဏသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၂၈။ ပတ္တသညိနီ ပိဏ္ဍပါတံ ပဋိဂ္ဂဟေဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
သမသူပကပဋိဂ္ဂဟဏသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၂၉။ သမသူပကံ ပိဏ္ဍပါတံ ပဋိဂ္ဂဟေဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
သမတိတ္တိကသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၃၀။ သမတိတ္တိကံ ပိဏ္ဍပါတံ ပဋိဂ္ဂဟေဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
ခမ္ဘကတဝဂ္ဂေါ တတိယော။
သက္ကစ္စဘုဉ္ဇနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၃၁။ သက္ကစ္စံ ပိဏ္ဍပါတံ ဘုဉ္ဇိဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
ပတ္တသညိနီဘုဉ္ဇနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၃၂။ ပတ္တသညိနီ ပိဏ္ဍပါတံ ဘုဉ္ဇိဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
သပဒါနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၃၃။ သပဒါနံ ပိဏ္ဍပါတံ ဘုဉ္ဇိဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
သမသူပကသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၃၄။ သမသူပကံ ပိဏ္ဍပါတံ ဘုဉ္ဇိဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
န ထူပကတသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၃၅။ န ထူပကတော ဩမဒ္ဒိတွာ ပိဏ္ဍပါတံ ဘုဉ္ဇိဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
ဩဒနပ္ပဋိစ္ဆာဒနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၃၆။ န သူပံ ဝါ ဗျဉ္ဇနံ ဝါ ဩဒနေန ပဋိစ္ဆာဒေဿာမိ ဘိယျောကမျတံ ဥပါဒါယာတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
(ကင်္ခါ၊၇၇။)သူပေါဒနဝိညတ္တိသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၃၇။ န သူပံ ဝါ ဩဒနံ ဝါ အဂိလာနာ အတ္တနော အတ္ထာယ ဝိညာပေတွာ ဘုဉ္ဇိဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
ဥဇ္ဈာနသညိနီသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၃၈။ န ဥဇ္ဈာနသညိနီ ပရေသံ ပတ္တံ ဩလောကေဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
ကဗဠသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၃၉။ နာတိမဟန္တံ ကဗဠံ ကရိဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
အာလောပသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၄၀။ ပရိမဏ္ဍလံ အာလောပံ ကရိဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
သက္ကစ္စဝဂ္ဂေါ စတုတ္ထော။
အနာဟဋသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၄၁။ န အနာဟဋေ ကဗဠေ မုခဒွါရံ ဝိဝရိဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
ဘုဉ္ဇမာနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၄၂။ န ဘုဉ္ဇမာနာ သဗ္ဗဟတ္ထံ မုခေ ပက္ခိပိဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
သကဗဠသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၄၃။ န သကဗဠေန မုခေန ဗျာဟရိဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
ပိဏ္ဍုက္ခေပကသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၄၄။ န ပိဏ္ဍုက္ခေပကံ ဘုဉ္ဇိဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
ကဗဠာဝစ္ဆေဒကသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၄၅။ န ကဗဠာဝစ္ဆေဒကံ ဘုဉ္ဇိဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
အဝဂဏ္ဍကာရကသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၄၆။ န အဝဂဏ္ဍကာရကံ ဘုဉ္ဇိဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
ဟတ္ထနိဒ္ဓုနကသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၄၇။ န ဟတ္ထနိဒ္ဓုနကံ ဘုဉ္ဇိဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
သိတ္ထာဝကာရကသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၄၈။ န သိတ္ထာဝကာရကံ ဘုဉ္ဇိဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
(ကင်္ခါ၊၇၈။)ဇိဝှါနိစ္ဆာရကသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၄၉။ န ဇိဝှါနိစ္ဆာရကံ ဘုဉ္ဇိဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
စပုစပုကာရကသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၅၀။ န စပုစပုကာရကံ ဘုဉ္ဇိဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
ကဗဠဝဂ္ဂေါ ပဉ္စမော။
သုရုသုရုကာရကသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၅၁။ န သုရုသုရုကာရကံ ဘုဉ္ဇိဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
ဟတ္ထနိလ္လေဟကသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၅၂။ န ဟတ္ထနိလ္လေဟကံ ဘုဉ္ဇိဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
ပတ္တနိလ္လေဟကသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၅၃။ န ပတ္တနိလ္လေဟကံ ဘုဉ္ဇိဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
ဩဋ္ဌနိလ္လေဟကသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၅၄။ န ဩဋ္ဌနိလ္လေဟကံ ဘုဉ္ဇိဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
သာမိသသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၅၅။ န သာမိသေန ဟတ္ထေန ပါနီယထာလကံ ပဋိဂ္ဂဟေဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
သသိတ္ထကသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၅၆။ န သသိတ္ထကံ ပတ္တဓောဝနံ အန္တရဃရေ ဆဍ္ဍေဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
ဆတ္တပါဏိသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၅၇။ န ဆတ္တပါဏိဿ အဂိလာနဿ ဓမ္မံ ဒေသေဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
ဒဏ္ဍပါဏိသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၅၈။ န ဒဏ္ဍပါဏိဿ အဂိလာနဿ ဓမ္မံ ဒေသေဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
(ကင်္ခါ၊၇၉။)သတ္ထပါဏိသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၅၉။ န သတ္ထပါဏိဿ အဂိလာနဿ ဓမ္မံ ဒေသေဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
အာဝုဓပါဏိသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၆၀။ န အာဝုဓပါဏိဿ အဂိလာနဿ ဓမ္မံ ဒေသေဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
သုရုသုရုဝဂ္ဂေါ ဆဋ္ဌော။
ပါဒုကသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၆၁။ န ပါဒုကာရုဠှဿ အဂိလာနဿ ဓမ္မံ ဒေသေဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
ဥပါဟနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၆၂။ န ဥပါဟနာရုဠှဿ အဂိလာနဿ ဓမ္မံ ဒေသေဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
ယာနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၆၃။ န ယာနဂတဿ အဂိလာနဿ ဓမ္မံ ဒေသေဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
သယနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၆၄။ န သယနဂတဿ အဂိလာနဿ ဓမ္မံ ဒေသေဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
ပလ္လတ္ထိကသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၆၅။ န ပလ္လတ္ထိကာယ နိသိန္နဿ အဂိလာနဿ ဓမ္မံ ဒေသေဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
ဝေဌိတသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၆၆။ န ဝေဌိတသီသဿ အဂိလာနဿ ဓမ္မံ ဒေသေဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
ဩဂုဏ္ဌိတသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၆၇။ န ဩဂုဏ္ဌိတသီသဿ အဂိလာနဿ ဓမ္မံ ဒေသေဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
(ကင်္ခါ၊၈၀။)ဆမာသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၆၈။ န ဆမာယံ နိသီဒိတွာ အာသနေ နိသိန္နဿ အဂိလာနဿ ဓမ္မံ ဒေသေဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
နီစာသနသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၆၉။ န နီစေ အာသနေ နိသီဒိတွာ ဥစ္စေ အာသနေ နိသိန္နဿ အဂိလာနဿ ဓမ္မံ ဒေသေဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
ဌိတာသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၇၀။ န ဌိတာ နိသိန္နဿ အဂိလာနဿ ဓမ္မံ ဒေသေဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
ပစ္ဆတောဂစ္ဆန္တီသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၇၁။ န ပစ္ဆတော ဂစ္ဆန္တီ ပုရတော ဂစ္ဆန္တဿ အဂိလာနဿ ဓမ္မံ ဒေသေဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
ဥပ္ပထေနဂစ္ဆန္တီသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၇၂။ န ဥပ္ပထေန ဂစ္ဆန္တီ ပထေန ဂစ္ဆန္တဿ အဂိလာနဿ ဓမ္မံ ဒေသေဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
ဌိတာဥစ္စာရသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၇၃။ န ဌိတာ အဂိလာနာ ဥစ္စာရံ ဝါ ပဿာဝံ ဝါ ကရိဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
ဟရိတေဥစ္စာရသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၇၄။ န ဟရိတေ အဂိလာနာ ဥစ္စာရံ ဝါ ပဿာဝံ ဝါ ခေဠံ ဝါ ကရိဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
ဥဒကေဥစ္စာရသိက္ခာပဒံ
֍ ပုဋီ နဝဋီ ၇၅။ န ဥဒကေ အဂိလာနာ ဥစ္စာရံ ဝါ ပဿာဝံ ဝါ ခေဠံ ဝါ ကရိဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ။
ပါဒုကဝဂ္ဂေါ သတ္တမော။
ဥဒ္ဒိဋ္ဌာ ခေါ, အယျာယော, သေခိယာ ဓမ္မာ။ တတ္ထာယျာယော, ပုစ္ဆာမိ, ကစ္စိတ္ထ ပရိသုဒ္ဓါ, ဒုတိယမ္ပိ ပုစ္ဆာမိ, ကစ္စိတ္ထ ပရိသုဒ္ဓါ, တတိယမ္ပိ ပုစ္ဆာမိ, ကစ္စိတ္ထ ပရိသုဒ္ဓါ, ပရိသုဒ္ဓေတ္ထာယျာယော, တသ္မာ တုဏှီ, ဧဝမေတံ ဓာရယာမီတိ။
သေခိယာ နိဋ္ဌိတာ။
(ကင်္ခါ၊၈၁။)အဓိကရဏသမထာ
ဣမေ ခေါ ပနာယျာယော, သတ္တ အဓိကရဏသမထာ
ဓမ္မာ ဥဒ္ဒေသံ အာဂစ္ဆန္တိ။
ဥပ္ပန္နုပ္ပန္နာနံ အဓိကရဏာနံ သမထာယ ဝူပသမာယ သမ္မုခါဝိနယော ဒါတဗ္ဗော။
သတိဝိနယော ဒါတဗ္ဗော။
အမူဠှဝိနယော ဒါတဗ္ဗော။
ပဋိညာယ ကာရေတဗ္ဗံ။
ယေဘုယျသိကာ။
တဿပါပိယသိကာ။
တိဏဝတ္ထာရကောတိ။
ဥဒ္ဒိဋ္ဌာ ခေါ အယျာယော သတ္တ အဓိကရဏသမထာ ဓမ္မာ။ တတ္ထာယျာယော ပုစ္ဆာမိ, ကစ္စိတ္ထ ပရိသုဒ္ဓါ, ဒုတိယမ္ပိ ပုစ္ဆာမိ, ကစ္စိတ္ထ ပရိသုဒ္ဓါ, တတိယမ္ပိ ပုစ္ဆာမိ, ကစ္စိတ္ထ ပရိသုဒ္ဓါ, ပရိသုဒ္ဓေတ္ထာယျာယော, တသ္မာ တုဏှီ, ဧဝမေတံ ဓာရယာမီတိ။
အဓိကရဏသမထာ နိဋ္ဌိတာ။
ဥဒ္ဒိဋ္ဌံ ခေါ အယျာယော နိဒါနံ,
ဥဒ္ဒိဋ္ဌာ အဋ္ဌ ပါရာဇိကာ ဓမ္မာ,
ဥဒ္ဒိဋ္ဌာ သတ္တရသ သံဃာဒိသေသာ ဓမ္မာ,
ဥဒ္ဒိဋ္ဌာ တိံသ နိဿဂ္ဂိယာ ပါစိတ္တိယာ ဓမ္မာ,
ဥဒ္ဒိဋ္ဌာ ဆသဋ္ဌိ သတာ ပါစိတ္တိယာ ဓမ္မာ,
ဥဒ္ဒိဋ္ဌာ အဋ္ဌ ပါဋိဒေသနီယာ ဓမ္မာ,
ဥဒ္ဒိဋ္ဌာ သေခိယာ ဓမ္မာ,
ဥဒ္ဒိဋ္ဌာ သတ္တ အဓိကရဏသမထာ ဓမ္မာ, ဧတ္တကံ တဿ ဘဂဝတော သုတ္တာဂတံ သုတ္တပရိယာပန္နံ အနွဒ္ဓမာသံ ဥဒ္ဒေသံ အာဂစ္ဆတိ, တတ္ထ သဗ္ဗာဟေဝ သမဂ္ဂါဟိ သမ္မောဒမာနာဟိ အဝိဝဒမာနာဟိ သိက္ခိတဗ္ဗန္တိ။
ဝိတ္ထာရုဒ္ဒေသော စတုတ္ထော။
ဘိက္ခုနိပါတိမောက္ခံ နိဋ္ဌိတံ။
(ကင်္ခါ၊၈၂။) (ကင်္ခါ၊၈၃။)ကင်္ခါဝိတရဏီ-အဋ္ဌကထာ
နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ
ဂန္ထာရမ္ဘကထာ
ဗုဒ္ဓံ ဓမ္မဉ္စ သံဃဉ္စ, ဝိပ္ပသန္နေန စေတသာ၊
ဝန္ဒိတွာ ဝန္ဒနာမာန, ပူဇာသက္ကာရဘာဇနံ။
ထေရဝံသပ္ပဒီပါနံ, ထိရာနံ ဝိနယက္ကမေ၊
ပုဗ္ဗာစရိယသီဟာနံ, နမော ကတွာ ကတဉ္ဇလီ။
ပါမောက္ခံ အနဝဇ္ဇာနံ, ဓမ္မာနံ ယံ မဟေသိနာ၊
မုခံ မောက္ခပ္ပဝေသာယ, ပါတိမောက္ခံ ပကာသိတံ။
သူရတေန နိဝါတေန, သုစိသလ္လေခဝုတ္တိနာ၊
ဝိနယာစာရယုတ္တေန, သောဏတ္ထေရေန ယာစိတော။
တတ္ထ သဉ္ဇာတကင်္ခါနံ, ဘိက္ခူနံ တဿ ဝဏ္ဏနံ၊
ကင်္ခါဝိတရဏတ္ထာယ, ပရိပုဏ္ဏဝိနိစ္ဆယံ။
မဟာဝိဟာရဝါသီနံ, ဝါစနာမဂ္ဂနိဿိတံ၊
ဝတ္တယိဿာမိ နာမေန, ကင်္ခါဝိတရဏိံ သုဘန္တိ။
(ကင်္ခါ၊၈၄။)နိဒါနဝဏ္ဏနာ
တတ္ထ ပါတိမောက္ခန္တိ ပအတိမောက္ခံ အတိပမောက္ခံ အတိသေဋ္ဌံ အတိဥတ္တမန္တိ အတ္ထော။ ဣတိ ဣမိနာ ဝစနတ္ထေန ဧကဝိဓမ္ပိ သီလဂန္ထဘေဒတော ဒုဝိဓံ ဟောတိ။ တထာ ဟိ ‘‘ပါတိမောက္ခသံဝရသံဝုတော ဝိဟရတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၆၉၊ ၃။၇၅၊ ဝိဘ။ ၅၀၈) စ ‘‘အာဒိမေတံ မုခမေတံ ပမုခမေတံ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ, တေန ဝုစ္စတိ ပါတိမောက္ခ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၁၃၅) စ အာဒီသု သီလံ ပါတိမောက္ခန္တိ ဝုစ္စတိ, ‘‘ဥဘယာနိ ခေါ ပနဿ ပါတိမောက္ခာနိ ဝိတ္ထာရေန သွာဂတာနိ ဟောန္တီ’’တိအာဒီသု (ပါစိ။ ၁၄၇၊ အ။ နိ။ ၈။၅၂၊ ၁၀။၃၃) ဂန္ထော ပါတိမောက္ခန္တိ ဝုစ္စတိ။ တတ္ထ သီလံ ယော နံ ပါတိ ရက္ခတိ, တံ မောက္ခေတိ မောစယတိ အာပါယိကာဒီဟိ ဒုက္ခေဟိ, အတ္တာနုဝါဒါဒီဟိ ဝါ ဘယေဟီတိ ပါတိမောက္ခံ။ ဂန္ထော ပန တဿ ပါတိမောက္ခဿ ဇောတကတ္တာ ပါတိမောက္ခန္တိ ဝုစ္စတိ။ အာဒိမှိ ပန ဝုတ္တော ဝစနတ္ထော ဥဘိန္နမ္ပိ သာဓာရဏော ဟောတိ။
တတ္ထာယံ ဝဏ္ဏနာ သီလပါတိမောက္ခဿာပိ ယုဇ္ဇတိ ဂန္ထပါတိမောက္ခဿာပိ, ဂန္ထေ ဟိ ဝဏ္ဏိတေ တဿ အတ္ထော ဝဏ္ဏိတောဝ ဟောတိ။ တံ ပနေတံ ဂန္ထပါတိမောက္ခံ ဘိက္ခုပါတိမောက္ခံ ဘိက္ခုနိပါတိမောက္ခန္တိ ဒုဝိဓံ ဟောတိ။ တတ္ထ ‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော’’တိအာဒိကံ (မဟာဝ။ ၁၃၄) ပဉ္စဟိ ဥဒ္ဒေသပရိစ္ဆေဒေဟိ ဝဝတ္ထိတံ ဘိက္ခုပါတိမောက္ခံ, ‘‘သုဏာတု မေ, အယျေ, သံဃော’’တိအာဒိကံ စတူဟိ ဥဒ္ဒေသပရိစ္ဆေဒေဟိ ဝဝတ္ထိတံ ဘိက္ခုနိပါတိမောက္ခံ။ တတ္ထ ဘိက္ခုပါတိမောက္ခေ ပဉ္စ ဥဒ္ဒေသာ နာမ နိဒါနုဒ္ဒေသော, ပါရာဇိကုဒ္ဒေသော, သံဃာဒိသေသုဒ္ဒေသော, အနိယတုဒ္ဒေသော, ဝိတ္ထာရုဒ္ဒေသောတိ။ တတ္ထ နိဒါနုဒ္ဒေသော တာဝ ‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော…ပေ… အာဝိကတာ ဟိဿ ဖာသု ဟောတိ, တတ္ထာယသ္မန္တေ ပုစ္ဆာမိ, ကစ္စိတ္ထ ပရိသုဒ္ဓါ, ဒုတိယမ္ပိ ပုစ္ဆာမိ, ကစ္စိတ္ထ ပရိသုဒ္ဓါ, တတိယမ္ပိ ပုစ္ဆာမိ, ကစ္စိတ္ထ ပရိသုဒ္ဓါ, ပရိသုဒ္ဓေတ္ထာယသ္မန္တော, တသ္မာ တုဏှီ, ဧဝမေတံ ဓာရယာမီ’’တိ ဝတွာ ‘‘ဥဒ္ဒိဋ္ဌံ ခေါ အာယသ္မန္တော နိဒါန’’န္တိအာဒိနာ နယေန အဝသေသေ သုတေန သာဝိတေ ဥဒ္ဒိဋ္ဌော ဟောတိ။ ပါရာဇိကုဒ္ဒေသာဒီနံ ပရိစ္ဆေဒါ နိဒါနဿ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ ပါရာဇိကာဒီနိ ဩသာပေတွာ ယောဇေတဗ္ဗာ။ ဝိတ္ထာရော
(ကင်္ခါ၊၈၅။)ဝိတ္ထာရောယေဝ။ ‘‘အဝသေသံ သုတေန သာဝေတဗ္ဗ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၁၅၀၊ ပရိ။ ၃၂၅) ဝစနတော ပန ပါရာဇိကုဒ္ဒေသာဒီသု ယသ္မိံ ဝိပ္ပကတေ အန္တရာယော ဥပ္ပဇ္ဇတိ, တေန သဒ္ဓိံ အဝသေသံ သုတေန သာဝေတဗ္ဗံ။ နိဒါနုဒ္ဒေသေ ပန အနိဋ္ဌိတေ သုတေန သာဝေတဗ္ဗံ နာမ နတ္ထိ။ ဘိက္ခုနိပါတိမောက္ခေ ပန အနိယတုဒ္ဒေသော ပရိဟာယတိ, သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။ ဧဝမေတေသံ ပဉ္စဟိ စေဝ စတူဟိ စ ဥဒ္ဒေသပရိစ္ဆေဒေဟိ ဝဝတ္ထိတာနံ ဒွိန္နမ္ပိ ပါတိမောက္ခာနံ အယံ ဝဏ္ဏနာ ဘဝိဿတိ။ ယသ္မာ ပနေတ္ထ ဘိက္ခုပါတိမောက္ခံ ပဌမံ, တသ္မာ တဿ တာဝ ဝဏ္ဏနတ္ထမိဒံ ဝုစ္စတိ။
‘‘သုဏာတု မေ’’တိအာဒီနံ, ပဒါနံ အတ္ထနိစ္ဆယံ၊
ဘိက္ခဝေါ သီလသမ္ပန္နာ, သိက္ခာကာမာ သုဏန္တု မေတိ။
ဧတ္ထ ဟိ သုဏာတူတိဣဒံ သဝနာဏတ္တိဝစနံ။ မေတိ ယော သာဝေတိ, တဿ အတ္တနိဒ္ဒေသဝစနံ။ ဘန္တေတိ သဂါရဝသပ္ပတိဿဝစနံ။ သံဃောတိ ပုဂ္ဂလသမူဟဝစနံ။ သဗ္ဗမေဝ စေတံ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသကေန ပဌမံ ဝတ္တဗ္ဗဝစနံ။ ဘဂဝတာ ဟိ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသံ အနုဇာနန္တေန ရာဇဂဟေ ဝုတ္တံ, တသ္မာ ယော ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသတိ, တေန သစေ သံဃတ္ထေရော ဟောတိ, ‘‘အာဝုသော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ သစေ နဝကတရော ဟောတိ, ပါဠိယံ (မဟာဝ။ ၁၃၄) အာဂတနယေနေဝ ‘‘ဘန္တေ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ သံဃတ္ထေရော ဝါ ဟိ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသေယျ ‘‘ထေရာဓိကံ ပါတိမောက္ခ’’န္တိဝစနတော (မဟာဝ။ ၁၅၄), နဝကတရော ဝါ ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ယော တတ္ထ ဘိက္ခု ဗျတ္တော ပဋိဗလော, တဿာဓေယျံ ပါတိမောက္ခ’’န္တိဝစနတော (မဟာဝ။ ၁၅၅)။
‘‘သံဃော’’တိဣမိနာ ပန ပဒေန ကိဉ္စာပိ အဝိသေသတော ပုဂ္ဂလသမူဟော ဝုတ္တော, အထ ခေါ သော ဒက္ခိဏေယျသံဃော, သမ္မုတိသံဃော စာတိ ဒုဝိဓော ဟောတိ။ တတ္ထ ဒက္ခိဏေယျသံဃောတိ အဋ္ဌ အရိယပုဂ္ဂလသမူဟော ဝုစ္စတိ။ သမ္မုတိသံဃောတိ အဝိသေသေန ဘိက္ခုသမူဟော, သော ဣဓ အဓိပ္ပေတော။ သော ပနေသ ကမ္မဝသေန ပဉ္စဝိဓော (မဟာဝ။ ၃၈၈) ဟောတိ – စတုဝဂ္ဂေါ ပဉ္စဝဂ္ဂေါ ဒသဝဂ္ဂေါ ဝီသတိဝဂ္ဂေါ အတိရေကဝီသတိဝဂ္ဂေါတိ။ တတ္ထ စတုဝဂ္ဂေန ဌပေတွာ ဥပသမ္ပဒပဝါရဏအဗ္ဘာနာနိ သဗ္ဗံ သံဃကမ္မံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ပဉ္စဝဂ္ဂေန ဌပေတွာ မဇ္ဈိမေသု ဇနပဒေသု ဥပသမ္ပဒဉ္စ အဗ္ဘာနကမ္မဉ္စ သဗ္ဗံ သံဃကမ္မံ
(ကင်္ခါ၊၈၆။)ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဒသဝဂ္ဂေန အဗ္ဘာနကမ္မမတ္တံ ဌပေတွာ သဗ္ဗံ သံဃကမ္မံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဝီသတိဝဂ္ဂေန န ကိဉ္စိ သံဃကမ္မံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ, တထာ အတိရေကဝီသတိဝဂ္ဂေန။သော ပန စတုဝဂ္ဂါဒိနာ သံဃေန ကတ္တဗ္ဗံ ကမ္မံ ဦနကတရေန ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ, အတိရေကေန ပန ဝဋ္ဋတီတိ ဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တော။ ဣမသ္မိံ ပနတ္ထေ စတုဝဂ္ဂံ ဥပါဒါယ သဗ္ဗောပိ သမ္မုတိသံဃော အဓိပ္ပေတော။
အဇ္ဇုပေါသထောတိ အဇ္ဇ ဥပေါသထဒိဝသော, ဧတေန အနုပေါသထဒိဝသံ ပဋိက္ခိပတိ။ ပန္နရသောတိ ဣမိနာ အညံ ဥပေါသထဒိဝသံ ပဋိက္ခိပတိ။ ဒိဝသဝသေန ဟိ တယော ဥပေါသထာ စာတုဒ္ဒသိကော ပန္နရသိကော သာမဂ္ဂိဥပေါသထောတိ, ဧဝံ တယော ဥပေါသထာ ဝုတ္တာ။ တတ္ထ ဟေမန္တဂိမှဝဿာနာနံ တိဏ္ဏံ ဥတူနံ တတိယသတ္တမပက္ခေသု ဒွေ ဒွေ ကတွာ ဆ စာတုဒ္ဒသိကာ, အဝသေသာ အဋ္ဌာရသ ပန္နရသိကာတိ ဧဝံ ဧကသံဝစ္ဆရေ စတုဝီသတိ ဥပေါသထာ, ဣဒံ တာဝ ပကတိစာရိတ္တံ။ ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, သကိံ ပက္ခဿ စာတုဒ္ဒသေ ဝါ ပန္နရသေ ဝါ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၁၃၆) ဝစနတော ပန ‘‘အာဂန္တုကေဟိ အာဝါသိကာနံ အနုဝတ္တိတဗ္ဗ’’န္တိအာဒိဝစနတော (မဟာဝ။ ၁၇၈) စ တထာရူပပစ္စယေ သတိ အညသ္မိမ္ပိ စာတုဒ္ဒသေ ဥပေါသထံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ပုရိမဝဿံဝုဋ္ဌာနံ ပန ပုဗ္ဗကတ္တိကပုဏ္ဏမာ ဝါ, တေသံယေဝ သစေ ဘဏ္ဍနကာရကေဟိ ဥပဒ္ဒုတာ ပဝါရဏံ ပစ္စုက္ကဍ္ဎန္တိ, အထ ပုဗ္ဗကတ္တိကမာသဿ ကာဠပက္ခစာတုဒ္ဒသော ဝါ, ပစ္ဆိမကတ္တိကပုဏ္ဏမာ ဝါ, ပစ္ဆိမဝဿံဝုဋ္ဌာနဉ္စ ပစ္ဆိမကတ္တိကပုဏ္ဏမာ ဧဝါတိ ဣမေ တယော ပဝါရဏာဒိဝသာပိ ဟောန္တိ, ဣဒမ္ပိ ပကတိစာရိတ္တမေဝ။ တထာရူပပစ္စယေ ပန သတိ ဒွိန္နံ ကတ္တိကပုဏ္ဏမာနံ ပုရိမေသု စာတုဒ္ဒသေသုပိ ပဝါရဏံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ယဒါ ပန ကောသမ္ဗကက္ခန္ဓကေ (မဟာဝ။ ၄၅၁) အာဂတနယေန ဘိန္နေ သံဃေ ဩသာရိတေ တသ္မိံ ဘိက္ခုသ္မိံ သံဃော တဿ ဝတ္ထုဿ ဝူပသမာယ သံဃဿ သာမဂ္ဂိံ ကရောတိ, တဒါ ‘‘တာဝဒေဝ ဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော, ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၄၇၅) ဝစနတော ဌပေတွာ စာတုဒ္ဒသပန္နရသေ, အညောပိ ယော ကောစိ ဒိဝသော သာမဂ္ဂိဥပေါသထဒိဝသော နာမ ဟောတိ, ပုရိမဝဿံဝုဋ္ဌာနံ ပန ကတ္တိကမာသဗ္ဘန္တရေ အယမေဝ သာမဂ္ဂိပဝါရဏာဒိဝသော နာမ ဟောတိ။ ဣတိ ဣမေသု တီသု ဒိဝသေသု ‘‘ပန္နရသော’’တိဣမိနာ အညံ ဥပေါသထဒိဝသံ ပဋိက္ခိပတိ။ တသ္မာ ယွာယံ ‘‘အဇ္ဇုပေါသထော’’တိဝစနေန
(ကင်္ခါ၊၈၇။)အနုပေါသထဒိဝသော ပဋိက္ခိတ္တော, တသ္မိံ ဥပေါသထော န ကာတဗ္ဗောယေဝ။ ယော ပနာယံ အညော ဥပေါသထဒိဝသော, တသ္မိံ ဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော။ ကရောန္တေန ပန သစေ စာတုဒ္ဒသိကော ဟောတိ, ‘‘အဇ္ဇုပေါသထော စာတုဒ္ဒသော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ သစေ ပန္နရသိကော ဟောတိ, ‘‘အဇ္ဇုပေါသထော ပန္နရသော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ သစေ သာမဂ္ဂိဥပေါသထော ဟောတိ, ‘‘အဇ္ဇုပေါသထော သာမဂ္ဂီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။
ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လန္တိ ဧတ္ထ ပတ္တော ကာလော ဣမဿ ကမ္မဿာတိ ပတ္တကာလံ, ပတ္တကာလမေဝ ပတ္တကလ္လံ။ တဒေတံ ဣဓ စတူဟိ အင်္ဂေဟိ သင်္ဂဟိတံ။ ယထာဟု အဋ္ဌကထာစရိယာ –
‘‘ဥပေါသထော ယာဝတိကာ စ ဘိက္ခူ ကမ္မပ္ပတ္တာ,
သဘာဂါပတ္တိယော စ န ဝိဇ္ဇန္တိ၊
ဝဇ္ဇနီယာ စ ပုဂ္ဂလာ တသ္မိံ န ဟောန္တိ,
‘ပတ္တကလ္လ’န္တိ ဝုစ္စတီ’’တိ။ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၆၈)၊
တတ္ထ ဥပေါသထောတိ တီသု ဥပေါသထဒိဝသေသု အညတရဥပေါသထဒိဝသော။ တသ္မိဉှိ သတိ ဣဒံ သံဃဿ ဥပေါသထကမ္မံ ပတ္တကလ္လံ နာမ ဟောတိ, နာသတိ။ ယထာဟ ‘‘န စ, ဘိက္ခဝေ, အနုပေါသထေ ဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော, ယော ကရေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၈၃)။
ယာဝတိကာ စ ဘိက္ခူ ကမ္မပ္ပတ္တာတိ ယတ္တကာ ဘိက္ခူ တဿ ဥပေါသထကမ္မဿ ပတ္တာ ယုတ္တာ အနုရူပါ, သဗ္ဗန္တိမေန ပရိစ္ဆေဒေန စတ္တာရော ပကတတ္တာ, တေ စ ခေါ ဟတ္ထပါသံ အဝိဇဟိတွာ ဧကသီမာယံ ဌိတာ။
သီမာ စ နာမေသာ ဗဒ္ဓသီမာ အဗဒ္ဓသီမာတိ ဒုဝိဓာ ဟောတိ။ တတ္ထ ဧကာဒသ ဝိပတ္တိသီမာယော အတိက္ကမိတွာ တိဝိဓသမ္ပတ္တိယုတ္တာ နိမိတ္တေန နိမိတ္တံ သမ္ဗန္ဓိတွာ သမ္မတာ သီမာ ဗဒ္ဓသီမာ နာမ, ‘‘အတိခုဒ္ဒကာ, အတိမဟတီ, ခဏ္ဍနိမိတ္တာ, ဆာယာနိမိတ္တာ, အနိမိတ္တာ, ဗဟိသီမေ ဌိတာ သမ္မတာ, နဒိယာ သမ္မတာ, သမုဒ္ဒေ သမ္မတာ, ဇာတဿရေ သမ္မတာ, သီမာယ သီမံ သမ္ဘိန္ဒန္တေန သမ္မတာ, သီမာယ သီမံ အဇ္ဈောတ္ထရန္တေန သမ္မတာ’’တိ ဣမာ ဟိ ‘‘ဧကာဒသဟိ အာကာရေဟိ သီမတော ကမ္မာနိ ဝိပဇ္ဇန္တီ’’တိ (ပရိ။ ၄၈၆) ဝစနတော ဧကာဒသ ဝိပတ္တိသီမာယော နာမ။ တတ္ထ အတိခုဒ္ဒကာ နာမ ယတ္ထ ဧကဝီသတိ ဘိက္ခူ နိသီဒိတုံ န
(ကင်္ခါ၊၈၈။)သက္ကောန္တိ။ အတိမဟတီ နာမ ယာ အန္တမသော ကေသဂ္ဂမတ္တေနာပိ တိယောဇနံ အတိက္ကမိတွာ သမ္မတာ။ ခဏ္ဍနိမိတ္တာ နာမ အဃဋိတနိမိတ္တာ ဝုစ္စတိ, ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ နိမိတ္တံ ကိတ္တေတွာ အနုက္ကမေနေဝ ဒက္ခိဏာယ ပစ္ဆိမာယ ဥတ္တရာယ ဒိသာယ ကိတ္တေတွာ ပုန ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ ပုဗ္ဗကိတ္တိတံ ပဋိကိတ္တေတွာ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတိ, ဧဝံ အက္ခဏ္ဍနိမိတ္တာ ဟောတိ။ သစေ ပန အနုက္ကမေန အာဟရိတွာ ဥတ္တရာယ ဒိသာယ နိမိတ္တံ ကိတ္တေတွာ တတ္ထေဝ ဌပေတိ, ခဏ္ဍနိမိတ္တာ နာမ ဟောတိ။ အပရာပိ ခဏ္ဍနိမိတ္တာ နာမ ယာ အနိမိတ္တုပဂံ တစသာရရုက္ခံ ဝါ ခါဏုကံ ဝါ ပံသုပုဉ္ဇဝါလုကပုဉ္ဇာနံ ဝါ အညတရံ အန္တရာ ဧကံ နိမိတ္တံ ကတွာ သမ္မတာ။ ဆာယာနိမိတ္တာ နာမ ပဗ္ဗတစ္ဆာယာဒီနံ ယံ ကိဉ္စိ ဆာယံ နိမိတ္တံ ကတွာ သမ္မတာ။ အနိမိတ္တာ နာမ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ နိမိတ္တာနိ အကိတ္တေတွာ သမ္မတာ။ ဗဟိသီမေ ဌိတသမ္မတာ နာမ နိမိတ္တာနိ ကိတ္တေတွာ နိမိတ္တာနံ ဗဟိဌိတေန သမ္မတာ။ နဒိယာ သမုဒ္ဒေ ဇာတဿရေ သမ္မတာ နာမ ဧတေသု နဒိအာဒီသု သမ္မတာ။ သာ ဟိ ဧဝံ သမ္မတာပိ ‘‘သဗ္ဗာ, ဘိက္ခဝေ, နဒီ အသီမာ, သဗ္ဗော သမုဒ္ဒေါ အသီမော, သဗ္ဗော ဇာတဿရော အသီမော’’တိ (မဟာဝ။ ၁၄၇) ဝစနတော အသမ္မတာဝ ဟောတိ။ သီမာယ သီမံ သမ္ဘိန္ဒန္တေန သမ္မတာ နာမ အတ္တနော သီမာယ ပရေသံ သီမံ သမ္ဘိန္ဒန္တေန သမ္မတာ။ သစေ ဟိ ပေါရာဏကဿ ဝိဟာရဿ ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ အမ္ဗော စေဝ ဇမ္ဗူ စာတိ ဒွေ ရုက္ခာ အညမညံ သံသဋ္ဌဝိဋပါ ဟောန္တိ, တေသု အမ္ဗဿ ပစ္ဆိမဒိသာဘာဂေ ဇမ္ဗူ, ဝိဟာရသီမာ စ ဇမ္ဗုံ အန္တော ကတွာ အမ္ဗံ ကိတ္တေတွာ ဗဒ္ဓါ ဟောတိ, အထ ပစ္ဆာ တဿ ဝိဟာရဿ ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ ဝိဟာရေ ကတေ သီမံ ဗန္ဓန္တာ ဘိက္ခူ တံ အမ္ဗံ အန္တော ကတွာ ဇမ္ဗုံ ကိတ္တေတွာ ဗန္ဓန္တိ, သီမာယ သီမံ သမ္ဘိန္နာ ဟောတိ။ သီမာယ သီမံ အဇ္ဈောတ္ထရန္တေန သမ္မတာ နာမ အတ္တနော သီမာယ ပရေသံ သီမံ အဇ္ဈောတ္ထရန္တေန သမ္မတာ။ သစေ ဟိ ပရေသံ ဗဒ္ဓသီမံ သကလံ ဝါ တဿာ ပဒေသံ ဝါ အန္တော ကတွာ အတ္တနော သီမံ သမ္မန္နတိ, သီမာယ သီမံ အဇ္ဈောတ္ထရိတာ နာမ ဟောတိ။ ဣတိ ဣမာ ဧကာဒသ ဝိပတ္တိသီမာယော အတိက္ကမိတွာ သမ္မတာ။
တိဝိဓသမ္ပတ္တိယုတ္တာတိ နိမိတ္တသမ္ပတ္တိယာ ပရိသာသမ္ပတ္တိယာ ကမ္မဝါစာသမ္ပတ္တိယာ စ ယုတ္တာ။ တတ္ထ နိမိတ္တသမ္ပတ္တိယာ ယုတ္တာ နာမ ပဗ္ဗတနိမိတ္တံ, ပါသာဏနိမိတ္တံ, ဝနနိမိတ္တံ, ရုက္ခနိမိတ္တံ, မဂ္ဂနိမိတ္တံ, ဝမ္မိကနိမိတ္တံ, နဒိနိမိတ္တံ, ဥဒကနိမိတ္တန္တိ ဧဝံ ဝုတ္တေသု အဋ္ဌသု နိမိတ္တေသု တသ္မိံ တသ္မိံ ဒိသာဘာဂေ
(ကင်္ခါ၊၈၉။)ယထာလဒ္ဓါနိ နိမိတ္တုပဂါနိ နိမိတ္တာနိ ‘‘ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ ကိံ နိမိတ္တံ, ပဗ္ဗတော, ဘန္တေ, ဧသော ပဗ္ဗတော နိမိတ္တ’’န္တိအာဒိနာ နယေန သမ္မာ ကိတ္တေတွာ သမ္မတာ။ တတြေဝံ သင်္ခေပတော နိမိတ္တုပဂတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ – သုဒ္ဓပံသုသုဒ္ဓပါသာဏဥဘယမိဿကဝသေန ဟိ တိဝိဓောပိ ပဗ္ဗတော ဟတ္ထိပ္ပမာဏတော ပဋ္ဌာယ ဥဒ္ဓံ နိမိတ္တုပဂေါ, တတော ဩမကတရော န ဝဋ္ဋတိ။ ပါသာဏနိမိတ္တေ အယောဂုဠမ္ပိ ပါသာဏသင်္ခမေဝ ဂစ္ဆတိ, တသ္မာ ယော ကောစိ ပါသာဏော ဥက္ကံသဝသေန ဟတ္ထိပ္ပမာဏတော ဩမကတရံ အာဒိံ ကတွာ ဟေဋ္ဌိမပရိစ္ဆေဒေန ဒွတ္တိံသပလဂုဠပိဏ္ဍပရိမာဏော နိမိတ္တုပဂေါ, န တတော ခုဒ္ဒကတရော။ ပိဋ္ဌိပါသာဏော ပန အတိမဟန္တောပိ ဝဋ္ဋတိ။ ဝနနိမိတ္တေ အန္တောသာရေဟိ ဝါ အန္တောသာရမိဿကေဟိ ဝါ ရုက္ခေဟိ စတုပဉ္စရုက္ခမတ္တမ္ပိ ဝနံ နိမိတ္တုပဂံ, တတော ဦနကတရံ န ဝဋ္ဋတိ။ ရုက္ခော ဇီဝန္တောယေဝ အန္တောသာရော ဘူမိယံ ပတိဋ္ဌိတော, အန္တမသော ဥဗ္ဗေဓတော အဋ္ဌင်္ဂုလော, ပရိဏာဟတော သူစိဒဏ္ဍကပ္ပမာဏောပိ နိမိတ္တုပဂေါ, တတော ဩမကတရော န ဝဋ္ဋတိ။ မဂ္ဂေါ ဇင်္ဃမဂ္ဂေါ ဝါ ဟောတု သကဋမဂ္ဂေါ ဝါ, ယော ဝိနိဝိဇ္ဈိတွာ ဒွေ တီဏိ ဂါမခေတ္တာနိ ဂစ္ဆတိ, တာဒိသော ဇင်္ဃသတ္ထသကဋသတ္ထေဟိ ဝလဉ္ဇိယမာနောယေဝ နိမိတ္တုပဂေါ, အဝလဉ္ဇိတော န ဝဋ္ဋတိ။ ဝမ္မိကော ပန ဟေဋ္ဌိမပရိစ္ဆေဒေန တံဒိဝသံဇာတော အဋ္ဌင်္ဂုလုဗ္ဗေဓော ဂေါဝိသာဏမတ္တောပိ ဝမ္မိကော နိမိတ္တုပဂေါ, တတော ဩမကတရော န ဝဋ္ဋတိ။ ယံ ပန အဗဒ္ဓသီမာလက္ခဏေ နဒိံ ဝက္ခာမ, သာ နိမိတ္တုပဂါ, အညာ န ဝဋ္ဋတိ။ ဥဒကံ ယံ အသန္ဒမာနံ အာဝါဋပေါက္ခရဏီတဠာကဇာတဿရလောဏိသမုဒ္ဒါဒီသု ဌိတံ, တံ အာဒိံ ကတွာ အန္တမသော တင်္ခဏေယေဝ ပထဝိယံ ခဏိတေ အာဝါဋကေ ဃဋေဟိ အာဟရိတွာ ပူရိတမ္ပိ ယာဝ ကမ္မဝါစာပရိယောသာနာ သဏ္ဌမာနကံ နိမိတ္တုပဂံ, ဣတရံ သန္ဒမာနံ ဝါ ဝုတ္တပရိစ္ဆေဒကာလံ အတိဋ္ဌန္တံ ဝါ ဘာဇနဂတံ ဝါ န ဝဋ္ဋတီတိ။
ပရိသာသမ္ပတ္တိယာ ယုတ္တာ နာမ သဗ္ဗန္တိမေန ပရိစ္ဆေဒေန စတူဟိ ဘိက္ခူဟိ သန္နိပတိတွာ ယာဝတိကာ တသ္မိံ ဂါမခေတ္တေ ဗဒ္ဓသီမံ ဝါ နဒိသမုဒ္ဒဇာတဿရေ ဝါ အနောက္ကမိတွာ ဌိတာ ဘိက္ခူ, တေ သဗ္ဗေ ဟတ္ထပါသေ ဝါ ကတွာ ဆန္ဒံ ဝါ အာဟရိတွာ သမ္မတာ။
(ကင်္ခါ၊၉၀။)ကမ္မဝါစာသမ္ပတ္တိယာ ယုတ္တာ နာမ ‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော, ယာဝတာ သမန္တာ နိမိတ္တာ ကိတ္တိတာ’’တိအာဒိနာ (မဟာဝ။ ၁၃၉) နယေန ဝုတ္တာယ ပရိသုဒ္ဓါယ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မဝါစာယ သမ္မတာ။ ဧဝံ ဧကာဒသ ဝိပတ္တိသီမာယော အတိက္ကမိတွာ တိဝိဓသမ္ပတ္တိယုတ္တာ နိမိတ္တေန နိမိတ္တံ သမ္ဗန္ဓိတွာ သမ္မတာ သီမာ ‘‘ဗဒ္ဓသီမာ’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ခဏ္ဍသီမာ သမာနသံဝါသသီမာ အဝိပ္ပဝါသသီမာတိ တဿာယေဝ ပဘေဒေါ။
အဗဒ္ဓသီမာ ပန ဂါမသီမာ, သတ္တဗ္ဘန္တရသီမာ, ဥဒကုက္ခေပသီမာတိ တိဝိဓာ။ တတ္ထ ယာဝတာ ဧကံ ဂါမက္ခေတ္တံ, အယံ ဂါမသီမာ နာမ။ အဂါမကေ အရညေ သမန္တာ သတ္တဗ္ဘန္တရာ သတ္တဗ္ဘန္တရသီမာ နာမ။ တတ္ထ အဂါမကံ နာမ အရညံ ဝိဉ္ဈာဋဝိအာဒီသု ဝါ သမုဒ္ဒမဇ္ဈေ ဝါ မစ္ဆဗန္ဓာနံ အဂမနပထေသု ဒီပကေသု လဗ္ဘတိ။ သမန္တာ သတ္တဗ္ဘန္တရာတိ မဇ္ဈေ ဌိတာနံ သဗ္ဗဒိသာသု သတ္တဗ္ဘန္တရာ ဝိနိဗ္ဗေဓေန စုဒ္ဒသ ဟောန္တိ။ တတ္ထ ဧကံ အဗ္ဘန္တရံ အဋ္ဌဝီသတိဟတ္ထပ္ပမာဏံ ဟောတိ, အယဉ္စ သီမာ ပရိသာဝသေန ဝဍ္ဎတိ, တသ္မာ သမန္တာ ပရိသာပရိယန္တတော ပဋ္ဌာယ အဗ္ဘန္တရပရိစ္ဆေဒေါ ကာတဗ္ဗော။ သစေ ပန ဒွေ သံဃာ ဝိသုံ ဥပေါသထံ ကရောန္တိ, ဒွိန္နံ သတ္တဗ္ဘန္တရာနံ အန္တရေ အညမေကံ သတ္တဗ္ဘန္တရံ ဥပစာရတ္ထာယ ဌပေတဗ္ဗံ။ ယာ ပနေသာ ‘‘သဗ္ဗာ, ဘိက္ခဝေ, နဒီ အသီမာ’’တိအာဒိနာ (မဟာဝ။ ၁၄၇) နယေန နဒိအာဒီနံ သီမဘာဝံ ပဋိက္ခိပိတွာ ပုန ‘‘နဒိယာ ဝါ, ဘိက္ခဝေ, သမုဒ္ဒေ ဝါ ဇာတဿရေ ဝါ ယံ မဇ္ဈိမဿ ပုရိသဿ သမန္တာ ဥဒကုက္ခေပါ, အယံ တတ္ထ သမာနသံဝါသာ ဧကူပေါသထာ’’တိ ဝုတ္တာ အယံ ဥဒကုက္ခေပသီမာ နာမ။ တတ္ထ ယဿာ ဓမ္မိကာနံ ရာဇူနံ ကာလေ အနွဍ္ဎမာသံ အနုဒသာဟံ အနုပဉ္စာဟံ အနတိက္ကမိတွာ ဒေဝေ ဝဿန္တေ ဝလာဟကေသု ဝိဂတမတ္တေသု သောတံ ပစ္ဆိဇ္ဇတိ, အယံ နဒိသင်္ချံ န ဂစ္ဆတိ။ ယဿာ ပန ဤဒိသေ သုဝုဋ္ဌိကာလေ ဝဿာနဿ စတုမာသေ သောတံ န ပစ္ဆိဇ္ဇတိ, ယတ္ထ တိတ္ထေန ဝါ အတိတ္ထေန ဝါ သိက္ခာကရဏီယေ အာဂတလက္ခဏေန တိမဏ္ဍလံ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ အန္တရဝါသကံ အနုက္ခိပိတွာ ဥတ္တရန္တိယာ ဘိက္ခုနိယာ ဧကဒွင်္ဂုလမတ္တမ္ပိ အန္တရဝါသကော တေမိယတိ, အယံ သမုဒ္ဒံ ဝါ ပဝိသတု တဠာကံ ဝါ, ပဘဝတော ပဋ္ဌာယ နဒီ နာမ။ သမုဒ္ဒေါ ပါကဋောယေဝ။ ယော ပန ကေနစိ ခဏိတွာ အကတော သယံဇာတော သောဗ္ဘော သမန္တတော အာဂတေန
(ကင်္ခါ၊၉၁။)ဥဒကေန ပူရိတော တိဋ္ဌတိ, ယတ္ထ နဒိယံ ဝုတ္တပ္ပကာရေ ဝဿကာလေ ဥဒကံ သန္တိဋ္ဌတိ, အယံ ဇာတဿရော နာမ။ ယောပိ နဒိံ ဝါ သမုဒ္ဒံ ဝါ ဘိန္ဒိတွာ နိက္ခန္တဥဒကေန ခတော သောဗ္ဘော ဧတံ လက္ခဏံ ပါပုဏာတိ, အယမ္ပိ ဇာတဿရောယေဝ။
ယံ မဇ္ဈိမဿ ပုရိသဿ သမန္တာ ဥဒကုက္ခေပါတိ ယံ ဌာနံ ထာမမဇ္ဈိမဿ ပုရိသဿ သမန္တတော ဥဒကုက္ခေပေန ပရိစ္ဆိန္နံ, တတ္ထ ယထာ အက္ခဓုတ္တာ ဒါရုဂုဠံ ခိပန္တိ, ဧဝံ ဥဒကံ ဝါ ဝါလုကံ ဝါ ဟတ္ထေန ဂဟေတွာ မဇ္ဈိမေန ပုရိသေန သဗ္ဗထာမေန ခိပိတဗ္ဗံ, တတ္ထ ယတ္ထ ဧဝံ ခိတ္တံ ဥဒကံ ဝါ ဝါလုကံ ဝါ ပတတိ, အယံ ဥဒကုက္ခေပေါ နာမ။
အယံ တတ္ထ သမာနသံဝါသာ ဧကူပေါသထာတိ အယံ တေသု နဒိအာဒီသု ဥဒကုက္ခေပပရိစ္ဆိန္နာ သီမာ သမာနသံဝါသာ စေဝ ဧကူပေါသထာ စ, အယံ ပန ဧတေသံ နဒိအာဒီနံ အန္တောယေဝ လဗ္ဘတိ, န ဗဟိ။ တသ္မာ နဒိယာ ဝါ ဇာတဿရေ ဝါ ယတ္တကံ ပဒေသံ ပကတိဝဿကာလေ စတူသု မာသေသု ဥဒကံ ဩတ္ထရတိ, သမုဒ္ဒေ ယသ္မိံ ပဒေသေ ပကတိဝီစိယော ဩတ္ထရိတွာ သဏ္ဌဟန္တိ, တတော ပဋ္ဌာယ ကပ္ပိယဘူမိ, တတ္ထ ဌတွာ ဥပေါသထာဒိကမ္မံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဒုဗ္ဗုဋ္ဌိကာလေ ဝါ ဂိမှေ ဝါ နဒိဇာတဿရေသု သုက္ခေသုပိ သာ ဧဝ ကပ္ပိယဘူမိ, သစေ ပန သုက္ခေ ဇာတဿရေ ဝါပိံ ဝါ ခဏန္တိ, ဝပ္ပံ ဝါ ကရောန္တိ, တံ ဌာနံ ဂါမက္ခေတ္တံ ဟောတိ။ ယာ ပနေသာ ‘‘ကပ္ပိယဘူမီ’’တိ ဝုတ္တာ, တတော ဗဟိ ဥဒကုက္ခေပသီမာ န ဂစ္ဆတိ, အန္တောယေဝ ဂစ္ဆတိ, တသ္မာ တေသံ အန္တော ပရိသာပရိယန္တတော ပဋ္ဌာယ သမန္တာ ဥဒကုက္ခေပပရိစ္ဆေဒေါ ကာတဗ္ဗော။ သစေ ပန ဒွေ သံဃာ ဝိသုံ ဝိသုံ ဥပေါသထာဒိကမ္မံ ကရောန္တိ, ဒွိန္နံ ဥဒကုက္ခေပါနံ အန္တရေ အညော ဧကော ဥဒကုက္ခေပေါ ဥပစာရတ္ထာယ ဌပေတဗ္ဗော။ အယဉှိ သတ္တဗ္ဘန္တရသီမာ စ ဥဒကုက္ခေပသီမာ စ ဘိက္ခူနံ ဌိတောကာသတော ပဋ္ဌာယ လဗ္ဘတိ။ ပရိစ္ဆေဒဗ္ဘန္တရေ ဟတ္ထပါသံ ဝိဇဟိတွာ ဌိတောပိ ပရိစ္ဆေဒတော ဗဟိ အညံ တတ္တကံယေဝ ပရိစ္ဆေဒံ အနတိက္ကမိတွာ ဌိတောပိ ကမ္မံ ကောပေတိ, ဣဒံ သဗ္ဗအဋ္ဌကထာသု (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၄၇) သန္နိဋ္ဌာနံ။ ဧဝံ အဗဒ္ဓသီမာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဣတိ ဣမံ ဗဒ္ဓသီမာဗဒ္ဓသီမာဝသေန ဒုဝိဓံ သီမံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ ‘‘တေ စ ခေါ ဟတ္ထပါသံ အဝိဇဟိတွာ ဧကသီမာယံ ဌိတာ’’တိ။ တေသု ဟိ စတူသု ဘိက္ခူသု ဧကသီမာယံ ဟတ္ထပါသံ အဝိဇဟိတွာ
(ကင်္ခါ၊၉၂။)ဌိတေသွေဝေတံ သံဃဿ ဥပေါသထကမ္မံ ပတ္တကလ္လံ နာမ ဟောတိ, န ဣတရထာ။ ယထာဟ ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, စတုန္နံ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၁၆၈)။
သဘာဂါပတ္တိယော စ န ဝိဇ္ဇန္တီတိ ဧတ္ထ ယံ သဗ္ဗော သံဃော ဝိကာလဘောဇနာဒိနာ သဘာဂဝတ္ထုနာ လဟုကာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ, ဧဝရူပါ ဝတ္ထုသဘာဂါ ‘‘သဘာဂါ’’တိ ဝုစ္စတိ, ဝိကာလဘောဇနပစ္စယာ အာပန္နံ ပန အာပတ္တိသဘာဂံ အနတိရိတ္တဘောဇနပစ္စယာ အာပန္နဿ သန္တိကေ ဒေသေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သဘာဂါပတ္တိယာ ပန သတိ တေဟိ ဘိက္ခူဟိ ဧကော ဘိက္ခု သာမန္တာ အာဝါသာ သဇ္ဇုကံ ပါဟေတဗ္ဗော ‘‘ဂစ္ဆာဝုသော, တံ အာပတ္တိံ ပဋိကရိတွာ အာဂစ္ဆ, မယံ တေ သန္တိကေ အာပတ္တိံ ပဋိကရိဿာမာ’’တိ, ဧဝဉ္စေတံ လဘေထ, ဣစ္စေတံ ကုသလံ, နော စေ လဘေထ, ဗျတ္တေန ဘိက္ခုနာ ပဋိဗလေန သံဃော ဉာပေတဗ္ဗော ‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော, အယံ သဗ္ဗော သံဃော သဘာဂံ အာပတ္တိံ အာပန္နော, ယဒါ အညံ ဘိက္ခုံ သုဒ္ဓံ အနာပတ္တိကံ ပဿိဿတိ, တဒါ တဿ သန္တိကေ တံ အာပတ္တိံ ပဋိကရိဿတီ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၇၁) ဝတွာ ဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော။ သစေ ပန ဝေမတိကော ဟောတိ, ‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော, အယံ သဗ္ဗော သံဃော သဘာဂါယ အာပတ္တိယာ ဝေမတိကော, ယဒါ နိဗ္ဗေမတိကော ဘဝိဿတိ, တဒါ တံ အာပတ္တိံ ပဋိကရိဿတီ’’တိ ဝတွာ ဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော။ သစေ ပနေတ္ထ ကောစိ တံ သဘာဂံ အာပတ္တိံ ဒေသေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ မညမာနော ဧကဿ သန္တိကေ ဒေသေတိ, ဒေသိတာ သုဒေသိတာဝ။ အညံ ပန ဒေသနာပစ္စယာ ဒေသကော, ပဋိဂ္ဂဟဏပစ္စယာ ပဋိဂ္ဂါဟကော စာတိ ဥဘောပိ ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇန္တိ, တံ နာနာဝတ္ထုကံ ဟောတိ, တသ္မာ အညမညံ ဒေသေတဗ္ဗံ။ ဧတ္တာဝတာ တေ ဒွေ နိရာပတ္တိကာ ဟောန္တိ, တေသံ သန္တိကေ သေသေဟိ သဘာဂါပတ္တိယော ဒေသေတဗ္ဗာ ဝါ အာရောစေတဗ္ဗာ ဝါ။ သစေ တေ ဧဝံ အကတွာ ဥပေါသထံ ကရောန္တိ, ‘‘ပါရိသုဒ္ဓိံ အာယသ္မန္တော အာရောစေထာ’’တိအာဒိနာ (မဟာဝ။ ၁၃၄) နယေန သာပတ္တိကဿ ဥပေါသထကရဏေ ပညတ္တံ ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇန္တိ။ သစေ သဗ္ဗော သံဃော သဘာဂါပတ္တိယာ သတိ ဝုတ္တဝိဓိံ အကတွာ ဥပေါသထံ ကရောတိ, ဝုတ္တနယေနေဝ သဗ္ဗော သံဃော အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ, တသ္မာ သဘာဂါပတ္တိယာ သတိ သံဃဿ
(ကင်္ခါ၊၉၃။)ပတ္တကလ္လံ နာမ န ဟောတိ, တေန ဝုတ္တံ ‘‘သဘာဂါပတ္တိယော စ န ဝိဇ္ဇန္တီ’’တိ။ ဧတာသု ဟိ သဘာဂါပတ္တီသု အဝိဇ္ဇမာနာသု ဝိသဘာဂါပတ္တီသု ဝိဇ္ဇမာနာသုပိ ပတ္တကလ္လံ ဟောတိယေဝ။
ဝဇ္ဇနီယာ စ ပုဂ္ဂလာ တသ္မိံ န ဟောန္တီတိ ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, သဂဟဋ္ဌာယ ပရိသာယ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ, ယော ဥဒ္ဒိသေယျ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၅၄) ဝစနတော ဂဟဋ္ဌော, ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခုနိယာ နိသိန္နပရိသာယ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗ’’န္တိအာဒိနာ (မဟာဝ။ ၁၈၃) နယေန ဝုတ္တာ ဘိက္ခုနီ, သိက္ခမာနာ, သာမဏေရော, သာမဏေရီ, သိက္ခာပစ္စက္ခာတကော, အန္တိမဝတ္ထုအဇ္ဈာပန္နကော, အာပတ္တိယာ အဒဿနေ ဥက္ခိတ္တကော, အာပတ္တိယာ အပ္ပဋိကမ္မေ ဥက္ခိတ္တကော, ပါပိကာယ ဒိဋ္ဌိယာ အပ္ပဋိနိဿဂ္ဂေ ဥက္ခိတ္တကော, ပဏ္ဍကော, ထေယျသံဝါသကော, တိတ္ထိယပက္ကန္တကော, တိရစ္ဆာနဂတော, မာတုဃာတကော, ပိတုဃာတကော အရဟန္တဃာတကော, ဘိက္ခုနိဒူသကော, သံဃဘေဒကော, လောဟိတုပ္ပါဒကော, ဥဘတောဗျဉ္ဇနကောတိ ဣမေ ဝီသတိ စာတိ ဧကဝီသတိ ပုဂ္ဂလာ ဝဇ္ဇနီယာ နာမ, တေ ဟတ္ထပါသတော ဗဟိကရဏဝသေန ဝဇ္ဇေတဗ္ဗာ။ ဧတေသု ဟိ တိဝိဓေ ဥက္ခိတ္တကေ သတိ ဥပေါသထံ ကရောန္တော သံဃော ပါစိတ္တိယံ အာပဇ္ဇတိ, သေသေသု ဒုက္ကဋံ။ ဧတ္ထ စ တိရစ္ဆာနဂတောတိ ယဿ ဥပသမ္ပဒါ ပဋိက္ခိတ္တာ, တိတ္ထိယာ ဂဟဋ္ဌေနေဝ သင်္ဂဟိတာ။ ဧတေပိ ဟိ ဝဇ္ဇနီယာ နာမ။ ဧဝံ ပတ္တကလ္လံ ဣမေဟိ စတူဟိ အင်္ဂေဟိ သင်္ဂဟိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
သံဃော ဥပေါသထံ ကရေယျာတိဣမိနာ ယေ တေ အပရေပိ တယော ဥပေါသထာ သံဃေ ဥပေါသထော, ဂဏေ ဥပေါသထော, ပုဂ္ဂလေ ဥပေါသထောတိ, ဧဝံ ကာရကဝသေန တယော ဥပေါသထာ ဝုတ္တာ, တေသု ဣတရေ ဒွေ ပဋိက္ခိပိတွာ သံဃေ ဥပေါသထမေဝ ဒီပေတိ။ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသေယျာတိဣမိနာ ယေ တေ အပရေပိ တယော ဥပေါသထာ သုတ္တုဒ္ဒေသော, ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထော, အဓိဋ္ဌာနဥပေါသထောတိ, ဧဝံ ကတ္တဗ္ဗာကာရဝသေန တယော ဥပေါသထာ ဝုတ္တာ, တေသု ဣတရေ ဒွေ ပဋိက္ခိပိတွာ သုတ္တုဒ္ဒေသမေဝ ဒီပေတိ။ သုတ္တုဒ္ဒေသော နာမ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသော ဝုစ္စတိ, သော ဒုဝိဓော ဩဝါဒပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသော စ အာဏာပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသော စ။ တတ္ထ
(ကင်္ခါ၊၉၄။)‘‘ခန္တီ ပရမံ တပေါ တိတိက္ခာ…ပေ…။
‘‘သဗ္ဗပါပဿ အကရဏံ…ပေ…။
‘‘အနူပဝါဒေါ အနူပဃာတော’’တိ။ (ဒီ။ နိ။ ၂။၉၀၊ ဓ။ ပ။ ၁၈၄, ၁၈၃, ၁၈၅)
အာဒိနာ နယေန ဝုတ္တာ တိဿော ဂါထာယော ဩဝါဒပါတိမောက္ခံ နာမ, တံ ဗုဒ္ဓါ ဧဝ ဥဒ္ဒိသန္တိ, န သာဝကာ။ ‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော’’တိအာဒိနာ (မဟာဝ။ ၁၃၄) နယေန ဝုတ္တံ အာဏာပါတိမောက္ခံ နာမ, တံ သာဝကာ ဧဝ ဥဒ္ဒိသန္တိ, န ဗုဒ္ဓါ။ ဣဒမေဝ စ ဣမသ္မိံ အတ္ထေ ‘‘ပါတိမောက္ခ’’န္တိ အဓိပ္ပေတံ။
ယေ ပန ဣတရေ ဒွေ ဥပေါသထာ, တေသု ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထော တာဝ အညေသဉ္စ သန္တိကေ, အညမညဉ္စ အာရောစနဝသေန ဒုဝိဓော။ တတ္ထ ယွာယံ အညေသံ သန္တိကေ ကရီယတိ, သောပိ ပဝါရိတာနဉ္စ အပ္ပဝါရိတာနဉ္စ သန္တိကေ ကရဏဝသေန ဒုဝိဓော။ တတ္ထ မဟာပဝါရဏာယ ပဝါရိတာနံ သန္တိကေ ပစ္ဆိမိကာယ ဥပဂတေန ဝါ အနုပဂတေန ဝါ ဆိန္နဝဿေန ဝါ စာတုမာသိနိယံ ပန ပဝါရိတာနံ သန္တိကေ ပုရိမိကာယ ဥပဂတေန ဝါ အနုပဂတေန ဝါ ဆိန္နဝဿေန ဝါ ကာယသာမဂ္ဂိံ ဒတွာ ‘‘ပရိသုဒ္ဓေါ အဟံ, ဘန္တေ, ‘ပရိသုဒ္ဓေါ’တိ မံ ဓာရေထာ’’တိ တိက္ခတ္တုံ ဝတွာ ကာတဗ္ဗော, ဌပေတွာ စ ပန ပဝါရဏာဒိဝသံ အညသ္မိံ ကာလေ အာဝါသိကေဟိ ဥဒ္ဒိဋ္ဌမတ္တေ ပါတိမောက္ခေ အဝုဋ္ဌိတာယ ဝါ ဧကစ္စာယ ဝုဋ္ဌိတာယ ဝါ သဗ္ဗာယ ဝါ ဝုဋ္ဌိတာယ ပရိသာယ ယေ အညေ သမသမာ ဝါ ထောကတရာ ဝါ အာဂစ္ဆန္တိ, တေဟိ တေသံ သန္တိကေ ဝုတ္တနယေနေဝ ပါရိသုဒ္ဓိ အာရောစေတဗ္ဗာ။ ယော ပနာယံ အညမညံ အာရောစနဝသေန ကရီယတိ, သော ဉတ္တိံ ဌပေတွာ စ အဋ္ဌပေတွာ စ ကရဏဝသေန ဒုဝိဓော။ တတ္ထ ယသ္မိံ အာဝါသေ တယော ဘိက္ခူ ဝိဟရန္တိ, တေသု ဥပေါသထဒိဝသေ သန္နိပတိတေသု ဧကေန ဘိက္ခုနာ ‘‘သုဏန္တု မေ အာယသ္မန္တာ အဇ္ဇုပေါသထော စာတုဒ္ဒသော’’တိ ဝါ ‘‘ပန္နရသော’’တိ ဝါ ဝတွာ ‘‘ယဒါယသ္မန္တာနံ ပတ္တကလ္လံ မယံ အညမညံ ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထံ ကရေယျာမာ’’တိ ဉတ္တိယာ ဌပိတာယ ထေရေန ဘိက္ခုနာ ဧကံသံ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ကရိတွာ ဥက္ကုဋိကံ နိသီဒိတွာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတွာ ‘‘ပရိသုဒ္ဓေါ အဟံ, အာဝုသော, ‘ပရိသုဒ္ဓေါ’တိ မံ ဓာရေထာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၆၈) တိက္ခတ္တုံ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဣတရေဟိ ‘‘ဘန္တေ’’တိ ဝတွာ ဧဝမေဝ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဧဝံ ဉတ္တိံ ဌပေတွာ ကာတဗ္ဗော။ ယတ္ထ ပန ဒွေ ဘိက္ခူ ဝိဟရန္တိ,
(ကင်္ခါ၊၉၅။)တတြ ဉတ္တိံ အဋ္ဌပေတွာ ဝုတ္တနယေနေဝ ပါရိသုဒ္ဓိ အာရောစေတဗ္ဗာတိ အယံ ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထော။
သစေ ပန ဧကောဝ ဘိက္ခု ဟောတိ, သဗ္ဗံ ပုဗ္ဗကရဏီယံ ကတွာ အညေသံ အနာဂမနံ ဉတွာ ‘‘အဇ္ဇ မေ ဥပေါသထော စာတုဒ္ဒသော’’တိ ဝါ ‘‘ပန္နရသော’’တိ ဝါ ဝတွာ ‘‘အဓိဋ္ဌာမီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ အယံ အဓိဋ္ဌာနုပေါသထောတိ ဧဝံ ကတ္တဗ္ဗာကာရဝသေန တယော ဥပေါသထာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဧတ္တာဝတာ နဝ ဥပေါသထာ ဒီပိတာ ဟောန္တိ။ တေသု ဒိဝသဝသေန ပန္နရသိကော, ကာရကဝသေန သံဃုပေါသထော, ကတ္တဗ္ဗာကာရဝသေန သုတ္တုဒ္ဒေသောတိ ဧဝံ တိလက္ခဏသမ္ပန္နော ဥပေါသထော ဣဓ နိဒ္ဒိဋ္ဌောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တသ္မိံ ပဝတ္တမာနေ ဥပေါသထံ အကတွာ တဒဟုပေါသထေ အညံ အဘိက္ခုကံ နာနာသံဝါသကေဟိ ဝါ သဘိက္ခုကံ အာဝါသံ ဝါ အနာဝါသံ ဝါ ဝါသတ္ထာယ အညတြ သံဃေန, အညတြ အန္တရာယာ ဂစ္ဆန္တဿ ဒုက္ကဋံ ဟောတိ။
ကိံ သံဃဿ ပုဗ္ဗကိစ္စန္တိ ‘‘သံဃော ဥပေါသထံ ကရေယျာ’’တိ ဧဝံ ဥပေါသထကရဏသမ္ဗန္ဓေနေဝ ဝုတ္တဿ သံဃဿ ဥပေါသထေ ကတ္တဗ္ဗေ ယံ တံ ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ဥပေါသထာဂါရံ သမ္မဇ္ဇိတု’’န္တိအာဒိနာ (မဟာဝ။ ၁၅၉) နယေန ပါဠိယံ အာဂတံ, အဋ္ဌကထာသု စ –
‘‘သမ္မဇ္ဇနီ ပဒီပေါ စ, ဥဒကံ အာသနေန စ၊
ဥပေါသထဿ ဧတာနိ, ‘ပုဗ္ဗကရဏ’န္တိ ဝုစ္စတိ။
‘‘ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိဥတုက္ခာနံ, ဘိက္ခုဂဏနာ စ ဩဝါဒေါ၊
ဥပေါသထဿ ဧတာနိ, ‘ပုဗ္ဗကိစ္စ’န္တိ ဝုစ္စတီ’’တိ။ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၆၈)၊
ဧဝံ ဒွီဟိ နာမေဟိ နဝဝိဓံ ပုဗ္ဗကိစ္စံ ဒဿိတံ, ကိံ တံ ကတန္တိ ပုစ္ဆတိ။ န ဟိ တံ အကတွာ ဥပေါသထံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ, တသ္မာ ထေရေန အာဏတ္တေန အဂိလာနေန ဘိက္ခုနာ ဥပေါသထာဂါရံ သမ္မဇ္ဇိတဗ္ဗံ, ပါနီယံ ပရိဘောဇနီယံ ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗံ, အာသနံ ပညာပေတဗ္ဗံ, ပဒီပေါ ကာတဗ္ဗော, အကရောန္တော ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇတိ, ထေရေနာပိ ပတိရူပံ ဉတွာ အာဏာပေတဗ္ဗံ။
ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓီတိ ဧတ္ထ ဥပေါသထကရဏတ္ထံ သန္နိပတိတေ သံဃေ ဗဟိ ဥပေါသထံ ကတွာ အာဂတေန သန္နိပတိတဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ ကာယသာမဂ္ဂိံ
(ကင်္ခါ၊၉၆။)အဒေန္တေန ဆန္ဒော ဒါတဗ္ဗော။ ယောပိ ဂိလာနော ဝါ ဟောတိ ကိစ္စပ္ပသုတော ဝါ, တေနာပိ ပါရိသုဒ္ဓိံ ဒေန္တေန ဆန္ဒောပိ ဒါတဗ္ဗော။ ကထံ ဒါတဗ္ဗော? ဧကဿ ဘိက္ခုနော သန္တိကေ ‘‘ဆန္ဒံ ဒမ္မိ, ဆန္ဒံ မေ ဟရ, ဆန္ဒံ မေ အာရောစေဟီ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၆၅) အယံ အတ္ထော ကာယေန ဝါ ဝါစာယ ဝါ ဥဘယေန ဝါ ဝိညာပေတဗ္ဗော, ဧဝံ ဒိန္နော ဟောတိ ဆန္ဒော။ အကတူပေါသထေန ပန ဂိလာနေန ဝါ ကိစ္စပ္ပသုတေန ဝါ ပါရိသုဒ္ဓိ ဒါတဗ္ဗာ။ ကထံ ဒါတဗ္ဗာ? ဧကဿ ဘိက္ခုနော သန္တိကေ ‘‘ပါရိသုဒ္ဓိံ ဒမ္မိ, ပါရိသုဒ္ဓိံ မေ ဟရ, ပါရိသုဒ္ဓိံ မေ အာရောစေဟီ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၆၄) အယံ အတ္ထော ကာယေန ဝါ ဝါစာယ ဝါ ဥဘယေန ဝါ ဝိညာပေတဗ္ဗော, ဧဝံ ဒိန္နာ ဟောတိ ပါရိသုဒ္ဓိ, တံ ပန ဒေန္တေန ဆန္ဒောပိ ဒါတဗ္ဗော။ ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, တဒဟုပေါသထေ ပါရိသုဒ္ဓိံ ဒေန္တေန ဆန္ဒမ္ပိ ဒါတုံ, သန္တိ သံဃဿ ကရဏီယ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၁၆၅)။ တတ္ထ ပါရိသုဒ္ဓိဒါနံ သံဃဿပိ အတ္တနောပိ ဥပေါသထကရဏံ သမ္ပာဒေတိ, န အဝသေသံ သံဃကိစ္စံ။ ဆန္ဒဒါနံ သံဃဿေဝ ဥပေါသထကရဏဉ္စ သေသကိစ္စဉ္စ သမ္ပာဒေတိ, အတ္တနော ပန ဥပေါသထော အကတောယေဝ ဟောတိ။ တသ္မာ ပါရိသုဒ္ဓိံ ဒေန္တေန ဆန္ဒောပိ ဒါတဗ္ဗော။ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တံ ပန သုဒ္ဓိကစ္ဆန္ဒံ ဝါ ဣမံ ဝါ ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိံ ဧကေန ဗဟူနမ္ပိ အာဟရိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန သော အန္တရာမဂ္ဂေ အညံ ဘိက္ခုံ ပဿိတွာ ယေသံ တေန ဆန္ဒော ဝါ ပါရိသုဒ္ဓိ ဝါ ဂဟိတာ, တေသဉ္စ အတ္တနော စ ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိံ ဒေတိ, တဿေဝ သာ အာဂစ္ဆတိ, ဣတရာ ပန ဗိဠာလသင်္ခလိကာ ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိ နာမ ဟောတိ, သာ နာဂစ္ဆတိ, တသ္မာ သယမေဝ သန္နိပတိတဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ အာရောစေတဗ္ဗံ။ သစေ ပန သဉ္စိစ္စ နာရောစေတိ, ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇတိ။ ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိ ပန တသ္မိံ ဟတ္ထပါသံ ဥပဂတမတ္တေယေဝ အာဂတာ ဟောတိ။
ဥတုက္ခာနန္တိ ‘‘ဟေမန္တာဒီနံ ဥတူနံ ဧတ္တကံ အတိက္ကန္တံ, ဧတ္တကံ အဝသိဋ္ဌ’’န္တိ ဧဝံ ဥတူနံ အာစိက္ခနံ။ ဘိက္ခုဂဏနာတိ ‘‘ဧတ္တကာ ဘိက္ခူ ဥပေါသထဂ္ဂေ သန္နိပတိတာ’’တိ ဘိက္ခူနံ ဂဏနာ။ ဣဒမ္ပိ ဟိ ဥဘယံ ကတွာဝ ဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော။ ဩဝါဒေါတိ ဘိက္ခုနောဝါဒေါ။ န ဟိ ဘိက္ခုနီဟိ ယာစိတံ ဩဝါဒံ အနာရောစေတွာ ဥပေါသထံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဘိက္ခုနိယော ဟိ ‘‘သွေ ဥပေါသထော’’တိ အာဂန္တွာ ‘‘အယံ ဥပေါသထော စာတုဒ္ဒသော ပန္နရသော’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ပုန ဥပေါသထဒိဝသေ အာဂန္တွာ ‘‘ဘိက္ခုနိသံဃော, အယျ,
(ကင်္ခါ၊၉၇။)ဘိက္ခုသံဃဿ ပါဒေ ဝန္ဒတိ, ဩဝါဒူပသင်္ကမနဉ္စ ယာစတိ, လဘတု ကိရ, အယျ, ဘိက္ခုနိသံဃော ဩဝါဒူပသင်္ကမန’’န္တိ (စူဠဝ။ ၄၁၃) ဧဝံ ဩဝါဒံ ယာစန္တိ။ တံ ဌပေတွာ ဗာလဂိလာနဂမိယေ အညော သစေပိ အာရညိကော ဟောတိ, အပဋိဂ္ဂဟေတုံ န လဘတိ, တသ္မာ ယေန သော ပဋိဂ္ဂဟိတော, တေန ဘိက္ခုနာ ဥပေါသထဂ္ဂေ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသကော ဘိက္ခု ဧဝံ ဝတ္တဗ္ဗော ‘‘ဘိက္ခုနိသံဃော, ဘန္တေ, ဘိက္ခုသံဃဿ ပါဒေ ဝန္ဒတိ, ဩဝါဒူပသင်္ကမနဉ္စ ယာစတိ, လဘတု ကိရ, ဘန္တေ, ဘိက္ခုနိသံဃော ဩဝါဒူပသင်္ကမန’’န္တိ။ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသကေန ဝတ္တဗ္ဗံ ‘‘အတ္ထိ ကောစိ ဘိက္ခု ဘိက္ခုနောဝါဒကော သမ္မတော’’တိ။ သစေ ဟောတိ ကောစိ ဘိက္ခု ဘိက္ခုနောဝါဒကော သမ္မတော, တတော တေန သော ဝတ္တဗ္ဗော ‘‘ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု ဘိက္ခုနောဝါဒကော သမ္မတော, တံ ဘိက္ခုနိသံဃော ဥပသင်္ကမတူ’’တိ (စူဠဝ။ ၄၁၃)။ သစေ နတ္ထိ, တတော တေန ပုစ္ဆိတဗ္ဗံ ‘‘ကော အာယသ္မာ ဥဿဟတိ ဘိက္ခုနိယော ဩဝဒိတု’’န္တိ။ သစေ ကောစိ ဥဿဟတိ, သောပိ စ အဋ္ဌဟိ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတော, တံ တတ္ထေဝ သမ္မန္နိတွာ ဩဝါဒပဋိဂ္ဂါဟကော ဝတ္တဗ္ဗော ‘‘ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု ဘိက္ခုနောဝါဒကော သမ္မတော, တံ ဘိက္ခုနိသံဃော ဥပသင်္ကမတူ’’တိ (စုဠဝ။ ၄၁၃)။ သစေ ပန ကောစိ န ဥဿဟတိ, ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသကေန ဝတ္တဗ္ဗံ ‘‘နတ္ထိ ကောစိ ဘိက္ခု ဘိက္ခုနောဝါဒကော သမ္မတော, ပါသာဒိကေန ဘိက္ခုနိသံဃော သမ္ပာဒေတူ’’တိ။ ဧတ္တာဝတာ ဟိ သိက္ခတ္တယသင်္ဂဟိတံ သကလံ သာသနံ အာရောစိတံ ဟောတိ။ တေန ဘိက္ခုနာ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ပါဋိပဒဒိဝသေ ဘိက္ခုနီနံ အာရောစေတဗ္ဗံ။
ဘိက္ခုနိသံဃေနာပိ တာ ဘိက္ခုနိယော ပေသေတဗ္ဗာ, ဂစ္ဆထ, အယျာ, ပုစ္ဆထ ‘‘ကိံ, အယျ, လဘတိ ဘိက္ခုနိသံဃော ဩဝါဒူပသင်္ကမန’’န္တိ, တာဟိ ‘‘သာဓု, အယျေ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ တံ ဘိက္ခုံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧဝံ ဝတ္တဗ္ဗံ ‘‘ကိံ, အယျ, လဘတိ ဘိက္ခုနိသံဃော ဩဝါဒူပသင်္ကမန’’န္တိ။ တေန ဝတ္တဗ္ဗံ ‘‘နတ္ထိ ကောစိ ဘိက္ခု ဘိက္ခုနောဝါဒကော သမ္မတော, ပါသာဒိကေန ဘိက္ခုနိသံဃော သမ္ပာဒေတူ’’တိ, တာဟိ ‘‘သာဓု အယျာ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတဗ္ဗံ။ ဣဒဉ္စ ဧကတော အာဂတာနံ ဒွိန္နံ တိဏ္ဏံ ဝါ ဝသေန ဝုတ္တံ။ တာသု ပန ဧကာယ ဘိက္ခုနိယာ ဝတ္တဗ္ဗဉ္စေဝ သမ္ပဋိစ္ဆိတဗ္ဗဉ္စ, ဣတရာ တဿာ သဟာယိကာ။ သစေ ပန ဘိက္ခုသံဃော ဝါ ဘိက္ခုနိသံဃော ဝါ န ပူရတိ, ဥဘယတောပိ ဝါ ဂဏမတ္တမေဝ ပုဂ္ဂလမတ္တံ ဝါ ဟောတိ။
(ကင်္ခါ၊၉၈။)တတြာယံ ဝစနက္ကမော – ‘‘ဘိက္ခုနိယော, အယျ, ဘိက္ခုသံဃဿ ပါဒေဝန္ဒန္တိ, ဩဝါဒူပသင်္ကမနဉ္စ ယာစန္တိ, လဘန္တု ကိရ, အယျ, ဘိက္ခုနိယော ဩဝါဒူပသင်္ကမန’’န္တိ, ‘‘အဟံ, အယျ, ဘိက္ခုသံဃဿ ပါဒေ ဝန္ဒာမိ, ဩဝါဒူပသင်္ကမနဉ္စ ယာစာမိ, လဘာမဟံ, အယျ, ဩဝါဒူပသင်္ကမန’’န္တိ, ‘‘ဘိက္ခုနိသံဃော, အယျာ, အယျာနံ ပါဒေ ဝန္ဒတိ, ဩဝါဒူပသင်္ကမနဉ္စ ယာစတိ, လဘတု ကိရ, အယျာ, ဘိက္ခုနိသံဃော ဩဝါဒူပသင်္ကမန’’န္တိ။ ‘‘ဘိက္ခုနိယော, အယျာ, အယျာနံ ပါဒေ ဝန္ဒန္တိ, ဩဝါဒူပသင်္ကမနဉ္စ ယာစန္တိ, လဘန္တု ကိရ, အယျာ, ဘိက္ခုနိယော ဩဝါဒူပသင်္ကမန’’န္တိ, ‘‘အဟံ, အယျာ, အယျာနံ ပါဒေ ဝန္ဒာမိ, ဩဝါဒူပသင်္ကမနဉ္စ ယာစာမိ, လဘာမဟံ, အယျာ, ဩဝါဒူပသင်္ကမန’’န္တိ, ‘‘ဘိက္ခုနိသံဃော, အယျ, အယျဿ ပါဒေ ဝန္ဒတိ, ဩဝါဒူပသင်္ကမနဉ္စ ယာစတိ, လဘတု ကိရ, အယျ, ဘိက္ခုနိသံဃော ဩဝါဒူပသင်္ကမန’’န္တိ။ ‘‘ဘိက္ခုနိယော, အယျ, အယျဿ ပါဒေ ဝန္ဒန္တိ, ဩဝါဒူပသင်္ကမနဉ္စ ယာစန္တိ, လဘန္တု ကိရ, အယျ, ဘိက္ခုနိယော ဩဝါဒူပသင်္ကမန’’န္တိ, ‘‘အဟံ, အယျ, အယျဿ ပါဒေ ဝန္ဒာမိ, ဩဝါဒူပသင်္ကမနဉ္စ ယာစာမိ, လဘာမဟံ, အယျ, ဩဝါဒူပသင်္ကမန’’န္တိ။ တေနာပိ ဘိက္ခုနာ ဥပေါသထကာလေ ဧဝံ ဝတ္တဗ္ဗံ ‘‘ဘိက္ခုနိယော, ဘန္တေ, ဘိက္ခုသံဃဿ ပါဒေ ဝန္ဒန္တိ, ဩဝါဒူပသင်္ကမနဉ္စ ယာစန္တိ, လဘန္တု ကိရ, ဘန္တေ, ဘိက္ခုနိယော ဩဝါဒူပသင်္ကမန’’န္တိ, ‘‘ဘိက္ခုနီ, ဘန္တေ, ဘိက္ခုသံဃဿ ပါဒေ ဝန္ဒတိ, ဩဝါဒူပသင်္ကမနဉ္စ ယာစတိ, လဘတု ကိရ, ဘန္တေ, ဘိက္ခုနီ ဩဝါဒူပသင်္ကမန’’န္တိ။ ‘‘ဘိက္ခုနိသံဃော, ဘန္တေ, ဘိက္ခုနိယော, ဘန္တေ, ဘိက္ခုနီ ဘန္တေ အာယသ္မန္တာနံ ပါဒေ ဝန္ဒတိ, ဝန္ဒန္တိ, ဝန္ဒတိ, ဩဝါဒူပသင်္ကမနဉ္စ ယာစတိ, ယာစန္တိ, ယာစတိ, လဘတု ကိရ, ဘန္တေ, ဘိက္ခုနိသံဃော, လဘန္တု ကိရ, ဘန္တေ, ဘိက္ခုနိယော, လဘတု ကိရ, ဘန္တေ, ဘိက္ခုနီ ဩဝါဒူပသင်္ကမန’’န္တိ။ ဥပေါသထဂ္ဂေပိ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသကေန ဝါ ဉတ္တိဋ္ဌပကေန ဝါ ဣတရေန ဝါ ဘိက္ခုနာ သစေ သမ္မတော ဘိက္ခု အတ္ထိ, ပုရိမနယေနေဝ ‘‘တံ ဘိက္ခုနိသံဃော, တံ ဘိက္ခုနိယော, တံ ဘိက္ခုနီ ဥပသင်္ကမတု, ဥပသင်္ကမန္တု, ဥပသင်္ကမတူ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ သစေ နတ္ထိ, ‘‘ပါသာဒိကေန ဘိက္ခုနိသံဃော, ဘိက္ခုနိယော, ဘိက္ခုနီ သမ္ပာဒေတု, သမ္ပာဒေန္တု, သမ္ပာဒေတူ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဩဝါဒပ္ပဋိဂ္ဂါဟကေန ပါဋိပဒေ တံ ပစ္စာဟရိတွာ တထေဝ ဝတ္တဗ္ဗံ, အယမေတ္ထ သင်္ခေပဝိနိစ္ဆယော။ ဧဝံ ဘိက္ခုနီဟိ ယာစိတံ ဩဝါဒံ အာရောစေတွာဝ ဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော။ တေန ဝုတ္တံ –
(ကင်္ခါ၊၉၉။)‘‘ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိဥတုက္ခာနံ, ဘိက္ခုဂဏနာ စ ဩဝါဒေါ၊
ဥပေါသထဿ ဧတာနိ, ‘ပုဗ္ဗကိစ္စ’န္တိ ဝုစ္စတီ’’တိ။
ပါရိသုဒ္ဓိံ အာယသ္မန္တော အာရောစေထာတိ အတ္တနော ပရိသုဒ္ဓဘာဝံ အာရောစေထ, ‘‘ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိဿာမီ’’တိဣဒံ ပါရိသုဒ္ဓိအာရောစနဿ ကာရဏဝစနံ။ ‘‘န စ, ဘိက္ခဝေ, သာပတ္တိကေန ပါတိမောက္ခံ သောတဗ္ဗံ, ယော သုဏေယျ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၃၈၆) ဟိ ဝစနတော အပရိသုဒ္ဓေဟိ ပါတိမောက္ခံ သောတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ပါရိသုဒ္ဓိံ အာယသ္မန္တော အာရောစေထ, ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိဿာမီတိ။ ဧတ္ထ သိယာ ‘‘သံဃော ဥပေါသထံ ကရေယျ, ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသေယျာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၃၄) ဝုတ္တတ္တာ ဣဓာပိ ‘‘ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိဿတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ, ဧဝဉှိ သတိ ပုဗ္ဗေနာပရံ သန္ဓိယတီတိ။ ဝုစ္စတေ, ဝစနမတ္တမေဝေတံ န သန္ဓိယတိ, လက္ခဏတော ပန သမေတိ, သံဃဿ သာမဂ္ဂိယာ, ဂဏဿ သာမဂ္ဂိယာ, ပုဂ္ဂလဿ ဥဒ္ဒေသာ သံဃဿ ဥဒ္ဒိဋ္ဌံ ဟောတိ ပါတိမောက္ခန္တိ ဣဒဉှေတ္ထ လက္ခဏံ, တသ္မာ ‘‘ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိဿာမီ’’တိ ဣဒမေဝေတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗံ။
တံ သဗ္ဗေဝ သန္တာ သာဓုကံ သုဏောမ မနသိ ကရောမာတိ န္တိ ပါတိမောက္ခံ။ သဗ္ဗေဝ သန္တာတိ ယာဝတိကာ တဿာ ပရိသာယ ထေရာ စ နဝါ စ မဇ္ဈိမာ စ။ သာဓုကံ သုဏောမာတိ အဋ္ဌိံ ကတွာ မနသိ ကရိတွာ သောတဒွါရဝသေန သဗ္ဗစေတသာ သမန္နာဟရာမ။ မနသိ ကရောမာတိ ဧကဂ္ဂစိတ္တာ ဟုတွာ စိတ္တေ ဌပေယျာမ။ ဧတ္ထ စ ကိဉ္စာပိ ‘‘ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိဿာမီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ‘‘သုဏောထ မနသိ ကရောထာ’’တိ ဝတ္တုံ ယုတ္တံ ဝိယ ဒိဿတိ, ‘‘သံဃော ဥပေါသထံ ကရေယျာ’’တိဣမိနာ ပန န သမေတိ။ သမဂ္ဂဿ ဟိ သံဃဿေတံ ဥပေါသထကရဏံ, ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသကော စ သံဃပရိယာပန္နောဝ, ဣစ္စဿ သံဃပရိယာပန္နတ္တာ ‘‘သုဏောမ မနသိ ကရောမာ’’တိ ဣဒမေဝ ဝတ္တုံ ယုတ္တံ။
ဣဒါနိ ယံ ဝုတ္တံ ‘‘ပါရိသုဒ္ဓိံ အာယသ္မန္တော အာရောစေထာ’’တိ, တတ္ထ ယထာ ပါရိသုဒ္ဓိအာရောစနံ ဟောတိ, တံ ဒဿေတုံ ယဿ သိယာ အာပတ္တိ, သော အာဝိကရေယျာတိ အာဟ။ တတ္ထ ယဿ သိယာတိ ယဿ ဆန္နံ အာကာရာနံ အညတရေန အာပန္နာပတ္တိ ဘဝေယျ။အာပတ္တိံ
(ကင်္ခါ၊၁၀၀။)ဟိ အာပဇ္ဇန္တော အလဇ္ဇိတာ, အညာဏတာ, ကုက္ကုစ္စပ္ပကတတာ, အကပ္ပိယေ ကပ္ပိယသညိတာ, ကပ္ပိယေ အကပ္ပိယသညိတာ, သတိသမ္မောသာတိ ဣမေဟိ ဆဟာကာရေဟိ (ပရိ။ ၂၉၅) အာပဇ္ဇတိ။
ကထံ အလဇ္ဇိတာယ အာပဇ္ဇတိ? အကပ္ပိယဘာဝံ ဇာနန္တောယေဝ မဒ္ဒိတွာ ဝီတိက္ကမံ ကရောတိ။
‘‘သဉ္စိစ္စ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ, အာပတ္တိံ ပရိဂူဟတိ၊
အဂတိဂမနဉ္စ ဂစ္ဆတိ, ဧဒိသော ဝုစ္စတိ အလဇ္ဇိပုဂ္ဂလော’’တိ။ (ပရိ။ ၃၅၉)၊
ကထံ အညာဏတာယ အာပဇ္ဇတိ? အညာဏပုဂ္ဂလော ဟိ မန္ဒော မောမူဟော ကတ္တဗ္ဗာကတ္တဗ္ဗံ အဇာနန္တော အကတ္တဗ္ဗံ ကရောတိ, ကတ္တဗ္ဗံ ဝိရာဓေတိ, ဧဝံ အညာဏတာယ အာပဇ္ဇတိ။
ကထံ ကုက္ကုစ္စပ္ပကတတာယ အာပဇ္ဇတိ? ကပ္ပိယာကပ္ပိယံ နိဿာယ ကုက္ကုစ္စေ ဥပ္ပန္နေ ဝိနယဓရံ ပုစ္ဆိတွာ ကပ္ပိယံ စေ, ကတ္တဗ္ဗံ သိယာ, အကပ္ပိယံ စေ, န ကတ္တဗ္ဗံ, အယံ ပန ‘‘ဝဋ္ဋတီ’’တိ မဒ္ဒိတွာ ဝီတိက္ကမတိယေဝ, ဧဝံ ကုက္ကုစ္စပ္ပကတတာယ အာပဇ္ဇတိ။
ကထံ အကပ္ပိယေ ကပ္ပိယသညိတာယ အာပဇ္ဇတိ? အစ္ဆမံသံ ‘‘သူကရမံသ’’န္တိ ခါဒတိ, ဝိကာလေ ကာလသညာယ ဘုဉ္ဇတိ, ဧဝံ အကပ္ပိယေ ကပ္ပိယသညိတာယ အာပဇ္ဇတိ။
ကထံ ကပ္ပိယေ အကပ္ပိယသညိတာယ အာပဇ္ဇတိ? သူကရမံသံ ‘‘အစ္ဆမံသ’’န္တိ ခါဒတိ, ကာလေ ဝိကာလသညာယ ဘုဉ္ဇတိ, ဧဝံ ကပ္ပိယေ အကပ္ပိယသညိတာယ အာပဇ္ဇတိ။
ကထံ သတိသမ္မောသာ အာပဇ္ဇတိ? သဟသေယျစီဝရဝိပ္ပဝါသာဒီနိ သတိသမ္မောသာ အာပဇ္ဇတိ, ဣတိ ဣမေသံ ဆန္နံ အာကာရာနံ အညတရေန အာကာရေန အာပန္နာ ယဿ သိယာ သတ္တန္နံ အာပတ္တိက္ခန္ဓာနံ အညတရာ အာပတ္တိ ထေရဿ ဝါ နဝဿ ဝါ မဇ္ဈိမဿ ဝါတိ အတ္ထော။
သော အာဝိကရေယျာတိ သော တံ အာပတ္တိံ ဒေသေတု ဝါ ပကာသေတု ဝါတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အသန္တိယာ အာပတ္တိယာတိ ယဿ ပန ဧဝံ အနာပန္နာ ဝါ
(ကင်္ခါ၊၁၀၁။)အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇိတွာ စ ပန ဝုဋ္ဌိတာ ဝါ ဒေသိတာ ဝါ အာရောစိတာ ဝါ အာပတ္တိ, တဿ သာ အာပတ္တိ အသန္တီ နာမ ဟောတိ, ဧဝံ အသန္တိယာ အာပတ္တိယာ တုဏှီ ဘဝိတဗ္ဗံ။ တုဏှီဘာဝေန ခေါ ပနာယသ္မန္တေ ‘‘ပရိသုဒ္ဓါ’’တိ ဝေဒိဿာမီတိ တုဏှီဘာဝေနာပိ ဟိ ကာရဏေန အဟံ အာယသ္မန္တေ ‘‘ပရိသုဒ္ဓါ’’ဣစ္စေဝ ဇာနိဿာမီတိ။ ယထာ ခေါ ပန ပစ္စေကပုဋ္ဌဿ ဝေယျာကရဏံ ဟောတီတိ ယထာ ဧကေနေကော ပုဋ္ဌော ဗျာကရေယျ, ယထာ ဧကေနေကော ပစ္စေကပုဋ္ဌော ‘‘မံ ဧသ ပုစ္ဆတီ’’တိ ဉတွာ ဗျာကရေယျာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။
ဧဝမေဝံ ဧဝရူပါယ ပရိသာယ ယာဝတတိယံ အနုသာဝိတံ ဟောတီတိ ဧတ္ထ ဧကစ္စေ တာဝ အာစရိယာ ဧဝံ ဝဒန္တိ ‘‘ဧဝမေဝံ ဣမိဿာယ ဘိက္ခုပရိသာယ ယဒေတံ ‘ယဿ သိယာ အာပတ္တိ, သော အာဝိကရေယျ, အသန္တိယာ အာပတ္တိယာ တုဏှီ ဘဝိတဗ္ဗံ, တုဏှီဘာဝေန ခေါ ပနာယသ္မန္တေ ပရိသုဒ္ဓါတိ ဝေဒိဿာမီ’တိ တိက္ခတ္တုံ အနုသာဝိတံ, တံ ဧကမေကေန ‘မံ ဧသ ပုစ္ဆတီ’တိ ဧဝံ ဇာနိတဗ္ဗံ ဟောတီတိ အတ္ထော’’တိ။ တံ န ယုဇ္ဇတိ, ကသ္မာ? အတ္ထဗျဉ္ဇနဘေဒတော။ အနုဿာဝနဉှိ နာမ အတ္ထတော စ ဗျဉ္ဇနတော စ အဘိန္နံ ဟောတိ ‘‘ဒုတိယမ္ပိ ဧတမတ္ထံ ဝဒါမီ’’တိအာဒီသု (မဟာဝ။ ၇၂၊ စူဠဝ။ ၃) ဝိယ, ‘‘ယဿ သိယာ’’တိအာဒိဝစနတ္တယံ ပန အတ္ထတောပိ ဗျဉ္ဇနတောပိ ဘိန္နံ, တေနဿ အနုဿာဝနတ္တယံ န ယုဇ္ဇတိ။ ယဒိ စေတံ ယာဝတတိယာနုဿာဝနံ သိယာ, နိဒါနုဒ္ဒေသေ အနိဋ္ဌိတေပိ အာပတ္တိ သိယာ။ န စ ယုတ္တံ အနာပတ္တိက္ခေတ္တေ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇိတုံ။
အပရေ ‘‘အနုသာဝိတ’’န္တိပဒဿ အနုသာဝေတဗ္ဗန္တိ အတ္ထံ ဝိကပ္ပေတွာ ‘‘ယာဝတတိယ’’န္တိဣဒံ ဥပရိ ဥဒ္ဒေသာဝသာနေ ‘‘ကစ္စိတ္ထ ပရိသုဒ္ဓါ…ပေ… တတိယမ္ပိ ပုစ္ဆာမီ’’တိ ဧတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ အာဟု။ တမ္ပိ န ယုဇ္ဇတိ, ကသ္မာ? အတ္ထယုတ္တီနံ အဘာဝတော။ ဣဒဉှိ ပဒံ ကေစိ ‘‘အနုသာဝေတ’’န္တိ သဇ္ဈာယန္တိ, ကေစိ ‘‘အနုသာဝေတ’’န္တိ, တံ ဥဘယံ ဝါပိ အတီတကာလမေဝ ဒီပေတိ, န အနာဂတံ။ ယဒိ စဿ အယံ အတ္ထော သိယာ, ‘‘အနုသာဝိတံ ဟေဿတီ’’တိ ဝဒေယျ, ဧဝံ တာဝ အတ္ထာဘာဝတော န ယုဇ္ဇတိ။ ယဒိ စေတံ ဥဒ္ဒေသာဝသာနေ ဝစနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ သိယာ, ‘‘န အာဝိကရိဿာမီ’’တိ စိတ္တံ ဥပ္ပါဒေန္တဿ နိဒါနေ သမတ္တေပိ ဝုတ္တမုသာဝါဒေါ န သိယာ, ကသ္မာ? ‘‘ယာဝတတိယံ အနုဿာဝိယမာနေ’’တိဝစနတော (မဟာဝ။ ၁၃၄) ‘‘ယာဝတတိယ’’န္တိ ဣဒံ
(ကင်္ခါ၊၁၀၂။)ဝစနမေဝ နိရတ္ထကံ သိယာ, ကသ္မာ? နိဒါနုဒ္ဒေသေ ယာဝတတိယာနုဿာဝနဿ အဘာဝတောတိ ဧဝံ ယုတ္တိအဘာဝတော တမ္ပိ န ယုဇ္ဇတိ။ ‘‘ယာဝတတိယံ အနုသာဝိတံ ဟောတီ’’တိ ဣဒံ ပန လက္ခဏဝစနမတ္တံ, တေန ဣမမတ္ထံ ဒဿေတိ – ဣဒံ ပါတိမောက္ခံ နာမ ယာဝတတိယံ အနုဿာဝိယတိ, တသ္မိံ ယာဝတတိယံ အနုဿာဝိယမာနေ ယော သရမာနော သန္တိံ အာပတ္တိံ နာဝိကရောတိ, တဿ ယာဝတတိယာနုဿာဝနာဝသာနေ သမ္ပဇာနမုသာဝါဒေါ ဟောတီတိ။
တဒေတံ ယထာ အနုသာဝိတံ ယာဝတတိယံ အနုသာဝိတံ နာမ ဟောတိ, တံ ဒဿေတုံ တတ္ထာယသ္မန္တေ ပုစ္ဆာမီတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တံ ပနေတံ ပါရာဇိကာဒီနံ အဝသာနေ ဒိဿတိ, န နိဒါနာဝသာနေ။ ကိဉ္စာပိ န ဒိဿတိ, အထ ခေါ ဥဒ္ဒေသကာလေ ‘‘အာဝိကတာ ဟိဿ ဖာသု ဟောတီ’’တိ ဝတွာ ‘‘ဥဒ္ဒိဋ္ဌံ ခေါ အာယသ္မန္တော နိဒါနံ, တတ္ထာယသ္မန္တေ ပုစ္ဆာမီ’’တိအာဒိနာ နယေန ဝတ္တဗ္ဗမေဝ။ ဧဝဉှိ နိဒါနံ သုဥဒ္ဒိဋ္ဌံ ဟောတိ, အညထာ ဒုဥဒ္ဒိဋ္ဌံ။ ဣမမေဝ စ အတ္ထံ သန္ဓာယ ဥပေါသထက္ခန္ဓကေ ဝုတ္တံ ‘‘ယာဝတတိယံ အနုသာဝိတံ ဟောတီတိ သကိမ္ပိ အနုသာဝိတံ ဟောတိ, ဒုတိယမ္ပိ အနုသာဝိတံ ဟောတိ, တတိယမ္ပိ အနုသာဝိတံ ဟောတီ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၃၄)။ အယမေတ္ထ အာစရိယပရမ္ပရာဘတော ဝိနိစ္ဆယော။
ယော ပန ဘိက္ခု…ပေ… သမ္ပဇာနမုသာဝါဒဿ ဟောတီတိ သမ္ပဇာနမုသာဝါဒေါ အဿ ဟောတိ, တေနဿ ဒုက္ကဋာပတ္တိ ဟောတိ, သာ စ ခေါ ပန န မုသာဝါဒလက္ခဏေန, ‘‘သမ္ပဇာနမုသာဝါဒေ ကိံ ဟောတိ, ဒုက္ကဋံ ဟောတီ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၃၅) ဣမိနာ ပန ဘဂဝတော ဝစနေန ဝစီဒွါရေ အကိရိယသမုဋ္ဌာနာပတ္တိ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –
‘‘အနာလပန္တော မနုဇေန ကေနစိ,
ဝါစာဂိရံ နော စ ပရေ ဘဏေယျ၊
အာပဇ္ဇေယျ ဝါစသိကံ, န ကာယိကံ,
ပဉှာမေသာ ကုသလေဟိ စိန္တိတာ’’တိ။ (ပရိ။ ၄၇၉)၊
(ကင်္ခါ၊၁၀၃။)အန္တရာယိကောတိ ဝိပ္ပဋိသာရဝတ္ထုတာယ ပါမောဇ္ဇာဒိသမ္ဘဝံ နိဝါရေတွာ ပဌမဇ္ဈာနာဒီနံ အဓိဂမာယ အန္တရာယံ ကရောတိ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ အယံ အနာဝိကရဏသင်္ခါတော သမ္ပဇာနမုသာဝါဒေါ အန္တရာယိကော ဟောတိ, တသ္မာ။ သရမာနေနာတိ အတ္တနိ သန္တိံ အာပတ္တိံ ဇာနန္တေန။ ဝိသုဒ္ဓါပေက္ခေနာတိ ဝုဋ္ဌာတုကာမေန ဝိသုဇ္ဈိတုကာမေန။ သန္တီ အာပတ္တီတိ အာပဇ္ဇိတွာ အဝုဋ္ဌိတာ အာပတ္တိ။ အာဝိကာတဗ္ဗာတိ သံဃမဇ္ဈေ ဝါ ဂဏမဇ္ဈေ ဝါ ဧကပုဂ္ဂလေ ဝါ ပကာသေတဗ္ဗာ, အန္တမသော အနန္တရဿာပိ ဘိက္ခုနော ‘‘အဟံ, အာဝုသော, ဣတ္ထန္နာမံ အာပတ္တိံ အာပန္နော, ဣတော ဝုဋ္ဌဟိတွာ တံ အာပတ္တိံ ပဋိကရိဿာမီ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၇၀) ဝတ္တဗ္ဗံ။ သစေပိ ဝေမတိကော ဟောတိ, ‘‘အဟံ, အာဝုသော, ဣတ္ထန္နာမာယ အာပတ္တိယာ ဝေမတိကော, ယဒါ နိဗ္ဗေမတိကော ဘဝိဿာမိ, တဒါ တံ အာပတ္တိံ ပဋိကရိဿာမီ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၆၉) ဝတ္တဗ္ဗံ။ အာဝိကတာ ဟိဿ ဖာသု ဟောတီတိဧတ္ထ အာဝိကတာတိ အာဝိကတာယ, ပကာသိတာယာတိ အတ္ထော။ အလဇ္ဇိတာတိအာဒီသု (ပရိ။ ၂၉၅) ဝိယ ဟိ ဣဒမ္ပိ ကရဏတ္ထေ ပစ္စတ္တဝစနံ။ ဟီတိ နိပါတမတ္တံ။ အဿာတိ ဧတဿ ဘိက္ခုနော။ ဖာသု ဟောတီတိ ပဌမဇ္ဈာနာဒီနံ အဓိဂမာယ ဖာသု ဟောတိ, အဝိပ္ပဋိသာရမူလကာနံ ပါမောဇ္ဇာဒီနံ ဝသေန သုခပ္ပဋိပဒါ သမ္ပဇ္ဇတီတိ အတ္ထော။
ဣတိ ကင်္ခါဝိတရဏိယာ ပါတိမောက္ခဝဏ္ဏနာယ
နိဒါနဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(ကင်္ခါ၊၁၀၄။)ပါရာဇိကကဏ္ဍော
ဣဒါနိ ယဒေတံ နိဒါနာနန္တရံ တတြိမေ စတ္တာရောတိအာဒိ ပါရာဇိကကဏ္ဍံ, တတ္ထ တတြာတိ တသ္မိံ ‘‘ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိဿာမီ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တေ ပါတိမောက္ခေ။ ဣမေတိ ဣဒါနိ ဝတ္တဗ္ဗာနံ အဘိမုခီကရဏံ။ စတ္တာရောတိ ဂဏနပရိစ္ဆေဒေါ။ ပါရာဇိကာတိ ဧဝံနာမကာ။ ဓမ္မာတိ အာပတ္တိယော။ ဥဒ္ဒေသံ အာဂစ္ဆန္တီတိ သရူပေန ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗတံ အာဂစ္ဆန္တိ, န နိဒါနေ ဝိယ ‘‘ယဿ သိယာ အာပတ္တီ’’တိ သာဓာရဏဝစနမတ္တေန။
֍ ၁။ ပဌမပါရာဇိကဝဏ္ဏနာ
ယော ပနာတိ ရဿဒီဃာဒိနာ လိင်္ဂါဒိဘေဒေန ယော ကောစိ။ ဘိက္ခူတိ ဧဟိဘိက္ခုဥပသမ္ပဒါ, သရဏဂမနူပသမ္ပဒါ, ဩဝါဒပ္ပဋိဂ္ဂဟဏူပသမ္ပဒါ, ပဉှာဗျာကရဏူပသမ္ပဒါ, အဋ္ဌဂရုဓမ္မပ္ပဋိဂ္ဂဟဏူပသမ္ပဒါ, ဒူတေနူပသမ္ပဒါ, အဋ္ဌဝါစိကူပသမ္ပဒါ, ဉတ္တိစတုတ္ထကမ္မူပသမ္ပဒါတိ ဣမာသု အဋ္ဌသု ဥပသမ္ပဒါသု ဉတ္တိစတုတ္ထေန ဥပသမ္ပဒါကမ္မေန အကုပ္ပေန ဌာနာရဟေန ဥပသမ္ပန္နော။ တဿ ပန ကမ္မဿ ဝတ္ထုဉတ္တိအနုဿာဝန သီမာ ပရိသာသမ္ပတ္တိဝသေန အကုပ္ပတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
တတ္ထ ဝတ္ထူတိ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခော ပုဂ္ဂလော, သော ဌပေတွာ ဦနဝီသတိဝဿံ အန္တိမဝတ္ထုအဇ္ဈာပန္နပုဗ္ဗံ, ပဏ္ဍကာဒယော စ ဧကာဒသ အဘဗ္ဗပုဂ္ဂလေ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတ္ထ ဦနဝီသတိဝဿော နာမ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏတော ပဋ္ဌာယ အပရိပုဏ္ဏဝီသတိဝဿော။ အန္တိမဝတ္ထုအဇ္ဈာပန္နပုဗ္ဗော နာမ စတုန္နံ ပါရာဇိကာနံ အညတရံ အဇ္ဈာပန္နပုဗ္ဗော။ ပဏ္ဍကာဒယော ဝဇ္ဇနီယပုဂ္ဂလကထာယံ ဝုတ္တာ။ တေသု အာသိတ္တပဏ္ဍကဉ္စ ဥသူယပဏ္ဍကဉ္စ ဌပေတွာ ဩပက္ကမိကပဏ္ဍကော နပုံသကပဏ္ဍကော ပဏ္ဍကဘာဝပက္ခေ ဌိတော ပက္ခပဏ္ဍကော စ ဣဓ အဓိပ္ပေတော။
ထေယျသံဝါသကော ပန တိဝိဓော လိင်္ဂတ္ထေနကော သံဝါသတ္ထေနကော ဥဘယတ္ထေနကောတိ။ တတ္ထ ယော သယံ ပဗ္ဗဇိတွာ န ဘိက္ခုဝဿာနိ ဂဏေတိ, န ယထာဝုဍ္ဎံ ဘိက္ခူနံ ဝါ သာမဏေရာနံ ဝါ ဝန္ဒနံ သာဒိယတိ, န အာသနေန ပဋိဗာဟတိ, န ဥပေါသထာဒီသု သန္ဒိဿတိ, အယံ အသုဒ္ဓစိတ္တတာယ လိင်္ဂမတ္တဿေဝ ထေနိတတ္တာ လိင်္ဂတ္ထေနကော နာမ။ ယော ပန ဘိက္ခူဟိ ပဗ္ဗဇိတော သာမဏေရော သမာနော ကာသာယာနိ အပနေတွာ တေသု
(ကင်္ခါ၊၁၀၅။)သဥဿာဟောဝ မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝိတွာ ပုန နိဝါသေတွာ သာမဏေရဘာဝံ ပဋိဇာနာတိ, အယံ ဘိက္ခူဟိ ဒိန္နလိင်္ဂဿ အပရိစ္စတ္တတ္တာ န လိင်္ဂတ္ထေနကော, န လိင်္ဂါနုရူပဿ သံဝါသဿ သာဒိတတ္တာ နာပိ သံဝါသတ္ထေနကော။ အန္တိမဝတ္ထုအဇ္ဈာပန္နကေပိ ဧသေဝ နယော။ ယော စ ခေါ သာမဏေရော သမာနော ဝိဒေသံ ဂန္တွာ ဘိက္ခုဝဿာနိ ဂဏေတိ, ယထာဝုဍ္ဎံ ဝန္ဒနံ သာဒိယတိ, အာသနေန ပဋိဗာဟတိ, ဥပေါသထာဒီသု သန္ဒိဿတိ, အယံ သံဝါသမတ္တဿေဝ ထေနိတတ္တာ သံဝါသတ္ထေနကော နာမ။ ဘိက္ခုဝဿဂဏနာဒိကော ဟိ သဗ္ဗောပိ ကိရိယဘေဒေါ ဣမသ္မိံ အတ္ထေ ‘‘သံဝါသော’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ ‘‘န မံ ကောစိ ဇာနာတီ’’တိ ပုန ဧဝံ ပဋိပဇ္ဇန္တေပိ ဧသေဝ နယော။ ယော ပန သယံ ပဗ္ဗဇိတွာ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ယထာဝုဍ္ဎံ ဝန္ဒနံ သာဒိယတိ, အာသနေန ပဋိဗာဟတိ, ဘိက္ခုဝဿာနိ ဂဏေတိ, ဥပေါသထာဒီသု သန္ဒိဿတိ, အယံ လိင်္ဂဿ စေဝ သံဝါသဿ စ ထေနိတတ္တာ ဥဘယတ္ထေနကော နာမ။ ဓုရနိက္ခေပဝသေန ကာသာယာနိ အပနေတွာ အန္တိမဝတ္ထုံ အဇ္ဈာပဇ္ဇိတွာ ပုန တာနိ အစ္ဆာဒေတွာ ဧဝံ ပဋိပဇ္ဇန္တေပိ ဧသေဝ နယော, အယံ တိဝိဓောပိ ထေယျသံဝါသကော ဣဓ အဓိပ္ပေတော။ ဌပေတွာ ပန ဣမံ တိဝိဓံ။
‘‘ရာဇ ဒုဗ္ဘိက္ခ ကန္တာရ-ရောဂ ဝေရီ ဘယေန ဝါ၊
စီဝရာဟရဏတ္ထံ ဝါ, လိင်္ဂံ အာဒိယတီဓ ယော။
‘‘သံဝါသံ နာဓိဝါသေတိ, ယာဝ သော သုဒ္ဓမာနသော၊
ထေယျသံဝါသကော နာမ, တာဝ ဧသ န ဝုစ္စတီ’’တိ။ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၁၀)၊
ယော ပန ဥပသမ္ပန္နော တိတ္ထိယဘာဝံ ပတ္ထယမာနော သယံ ဝါ ကုသစီရာဒိကံ တိတ္ထိယလိင်္ဂံ အာဒိယတိ, တေသံ ဝါ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇတိ, နဂ္ဂေါ ဝါ ဟုတွာ အာဇီဝကာနံ သန္တိကံ ဂန္တွာ တေသံ ဝတာနိ အာဒိယတိ, အယံ တိတ္ထိယပက္ကန္တကော နာမ။ ဌပေတွာ ပန မနုဿဇာတိကံ အဝသေသော သဗ္ဗောပိ တိရစ္ဆာနဂတော နာမ။ ယေန မနုဿဇာတိကာ ဇနေတ္တိ သယမ္ပိ မနုဿဘူတေနေဝ သဉ္စိစ္စ ဇီဝိတာ ဝေါရောပိတာ, အယံ မာတုဃာတကော နာမ။ ပိတုဃာတကေပိ ဧသေဝ နယော။ ယေန အန္တမသော ဂိဟိလိင်္ဂေ ဌိတောပိ မနုဿဇာတိကော ခီဏာသဝေါ သဉ္စိစ္စ ဇီဝိတာ ဝေါရောပိတော, အယံ အရဟန္တဃာတကော နာမ။ ယော ပန ပကတတ္တံ ဘိက္ခုနိံ တိဏ္ဏံ မဂ္ဂါနံ
(ကင်္ခါ၊၁၀၆။)အညတရသ္မိံ မဂ္ဂေ ဒူသေတိ, အယံ ဘိက္ခုနိဒူသကော နာမ။ ယော ဒေဝဒတ္တော ဝိယ သာသနံ ဥဒ္ဓမ္မံ ဥဗ္ဗိနယံ ကတွာ စတုန္နံ ကမ္မာနံ အညတရဝသေန သံဃံ ဘိန္ဒတိ, အယံ သံဃဘေဒကော နာမ။ ယော ဒေဝဒတ္တော ဝိယ ဒုဋ္ဌစိတ္တေန ဝဓကစိတ္တေန တထာဂတဿ ဇီဝမာနကသရီရေ ခုဒ္ဒကမက္ခိကာယ ပိဝနမတ္တမ္ပိ လောဟိတံ ဥပ္ပါဒေတိ, အယံ လောဟိတုပ္ပါဒကော နာမ။ ယဿ ဣတ္ထိနိမိတ္တုပ္ပါဒနကမ္မတော စ ပုရိသနိမိတ္တုပ္ပါဒနကမ္မတော စ ဥဘတော ဒုဝိဓမ္ပိ ဗျဉ္ဇနံ အတ္ထိ, အယံ ဥဘတောဗျဉ္ဇနကော နာမ။ ဣတိ ဣမေ တေရသ ပုဂ္ဂလာ ဥပသမ္ပဒါယ အဝတ္ထူ, ဣမေ ပန ဌပေတွာ အညသ္မိံ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခေ သတိ ဥပသမ္ပဒါကမ္မံ ဝတ္ထုသမ္ပတ္တိဝသေန အကုပ္ပံ ဟောတိ။
ကထံ ဉတ္တိသမ္ပတ္တိဝသေန အကုပ္ပံ ဟောတိ? ဝတ္ထုသံဃပုဂ္ဂလဉတ္တီနံ အပရာမသနာနိ, ပစ္ဆာ ဉတ္တိဋ္ဌပနဉ္စာတိ ဣမေ တာဝ ပဉ္စ ဉတ္တိဒေါသာ။ တတ္ထ ‘‘အယံ ဣတ္ထန္နာမော’’တိ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခဿ အကိတ္တနံ ဝတ္ထုအပရာမသနံ နာမ။ ‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော’’တိဧတ္ထ ‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ’’တိ ဝတွာ ‘‘သံဃော’’တိ အဘဏနံ သံဃအပရာမသနံ နာမ။ ‘‘ဣတ္ထန္နာမဿ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခော’’တိ ဥပဇ္ဈာယဿ အကိတ္တနံ ပုဂ္ဂလအပရာမသနံ နာမ။ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ ဉတ္တိယာ အနုစ္စာရဏံ ဉတ္တိအပရာမသနံ နာမ။ ပဌမံ ကမ္မဝါစံ နိဋ္ဌာပေတွာ ‘‘ဧသာ ဉတ္တီ’’တိ ဝတွာ ‘‘ခမတိ သံဃဿာ’’တိ ဧဝံ ဉတ္တိကိတ္တနံ ပစ္ဆာ ဉတ္တိဋ္ဌပနံ နာမ။ ဣတိ ဣမေဟိ ဒေါသေဟိ ဝိမုတ္တာယ ဉတ္တိယာ သမ္ပန္နံ ဉတ္တိသမ္ပတ္တိဝသေန အကုပ္ပံ ဟောတိ။
အနုဿာဝနဝသေန အကုပ္ပတာယပိ ဝတ္ထုသံဃပုဂ္ဂလာနံ အပရာမသနာနိ, သာဝနာယ ဟာပနံ, အကာလေ သာဝနန္တိ ဣမေ ပဉ္စ အနုဿာဝနဒေါသာ။ တတ္ထ ဝတ္ထာဒီနံ အပရာမသနာနိ ဉတ္တိယံ ဝုတ္တသဒိသာနေဝ။ တီသု ပန အနုဿာဝနာသု ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဧတေသံ အပရာမသနံ အပရာမသနမေဝ။ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ ပန ကမ္မဝါစံ အဝတွာ စတုက္ခတ္တုံ ဉတ္တိကိတ္တနမေဝ, အထ ဝါ ပန ကမ္မဝါစာဗ္ဘန္တရေ အက္ခရဿ ဝါ ပဒဿ ဝါ အနုစ္စာရဏံ ဝါ ဒုရုစ္စာရဏံ ဝါ သာဝနာယ ဟာပနံ နာမ။ သာဝနာယ အနောကာသေ ပဌမံ ဉတ္တိံ အဋ္ဌပေတွာ အနုဿာဝနကရဏံ အကာလေ သာဝနံ နာမ။ ဣတိ ဣမေဟိ ဒေါသေဟိ ဝိမုတ္တာယ အနုဿာဝနာယ သမ္ပန္နံ အနုဿာဝနသမ္ပတ္တိဝသေန အကုပ္ပံ ဟောတိ။
ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တံ ဝိပတ္တိသီမာလက္ခဏံ သမတိက္ကန္တာယ ပန သီမာယ ကတံ သီမာသမ္ပတ္တိဝသေန အကုပ္ပံ ဟောတိ။ ယာဝတိကာ ဘိက္ခူ ကမ္မပ္ပတ္တာ,
(ကင်္ခါ၊၁၀၇။)တေသံ အနာဂမနံ, ဆန္ဒာရဟာနံ ဆန္ဒဿ အနာဟရဏံ, သမ္မုခီဘူတာနံ ပဋိက္ကောသနန္တိ ဣမေ ပန တယော ပရိသာဒေါသာ, တေဟိ ဝိမုတ္တာယ ပရိသာယ ကတံ ပရိသာသမ္ပတ္တိဝသေန အကုပ္ပံ ဟောတိ။ ကာရဏာရဟတ္တာ ပန သတ္ထု သာသနာရဟတ္တာ ဌာနာရဟံ နာမ ဟောတိ။ ဣတိ ယော ဣမိနာ ဧဝံ အကုပ္ပေန ဌာနာရဟေန ဉတ္တိစတုတ္ထေန ဥပသမ္ပဒါကမ္မေန ဥပသမ္ပန္နော, အယံ ဣဓ ‘‘ဘိက္ခူ’’တိ အဓိပ္ပေတော။ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇေသု ပန အညေပိ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆန္တိ။
ဘိက္ခူနံ သိက္ခာသာဇီဝသမာပန္နောတိ ယာ ဘိက္ခူနံ အဓိသီလသင်္ခါတာ သိက္ခာ, တဉ္စ, ယတ္ထ စေတေ သဟ ဇီဝန္တိ, ဧကဇီဝိကာ သဘာဂဝုတ္တိနော ဟောန္တိ, တံ ဘဂဝတာ ပညတ္တံ သိက္ခာပဒသင်္ခါတံ သာဇီဝဉ္စ, တတ္ထ သိက္ခနဘာဝေန သမာပန္နောတိ ဘိက္ခူနံ သိက္ခာသာဇီဝသမအာပန္နော။ သမာပန္နောတိ သိက္ခဉ္စ ပရိပူရေန္တော သာဇီဝဉ္စ အဝီတိက္ကမန္တော ဟုတွာ တဒုဘယံ ဥပဂတောတိ အတ္ထော။ သိက္ခံ အပစ္စက္ခာယ ဒုဗ္ဗလျံ အနာဝိကတွာတိ ယံ သိက္ခံ သမာပန္နော, တံ အပဋိက္ခိပိတွာ, ယဉ္စ သာဇီဝံ သမာပန္နော, တသ္မိံ ဒုဗ္ဗလဘာဝံ အပ္ပကာသေတွာ။ တတ္ထ စိတ္တခေတ္တကာလပယောဂပုဂ္ဂလဝိဇာနနဝသေန သိက္ခာယ ပစ္စက္ခာနံ ဉတွာ တဒဘာဝေန အပစ္စက္ခာနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ကထံ? ဥပသမ္ပန္နဘာဝတော စဝိတုကာမတာစိတ္တေနေဝ ဟိ သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ, န ဒဝါ ဝါ ရဝါ ဝါ ဘဏန္တဿ။ ဧဝံ စိတ္တဝသေန သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ, န တဒဘာဝေန။ တထာ ‘‘ဗုဒ္ဓံ ပစ္စက္ခာမိ, ဓမ္မံ ပစ္စက္ခာမိ, သံဃံ ပစ္စက္ခာမိ, သိက္ခံ, ဝိနယံ, ပါတိမောက္ခံ, ဥဒ္ဒေသံ, ဥပဇ္ဈာယံ, အာစရိယံ, သဒ္ဓိဝိဟာရိကံ, အန္တေဝါသိကံ, သမာနုပဇ္ဈာယကံ, သမာနာစရိယကံ, သဗြဟ္မစာရိံ ပစ္စက္ခာမီ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တာနံ ဗုဒ္ဓါဒီနံ စုဒ္ဒသန္နံ, ‘‘ဂိဟီတိ မံ ဓာရေဟိ, ဥပါသကော, အာရာမိကော, သာမဏေရော, တိတ္ထိယော, တိတ္ထိယသာဝကော, အသမဏော, ‘အသကျပုတ္တိယော’တိ မံ ဓာရေဟီ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တာနံ ဂိဟိအာဒီနံ အဋ္ဌန္နဉ္စာတိ ဣမေသံ ဒွါဝီသတိယာ ခေတ္တပဒါနံ ယဿ ကဿစိ သဝေဝစနဿ ဝသေန တေသု ယံကိဉ္စိ ဝတ္တုကာမဿ ယံကိဉ္စိ ဝဒတော သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ, န ရုက္ခာဒီနံ အညတရဿ နာမံ ဂဟေတွာ ပစ္စာစိက္ခန္တဿ။ ဧဝံ ခေတ္တဝသေန ပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ, န တဒဘာဝေန။
တတ္ထ ယဒေတံ ‘‘ပစ္စက္ခာမီ’’တိ စ, ‘‘မံ ဓာရေဟီ’’တိ (ပါရာ။ ၅၁) စ ဝုတ္တံ ဝတ္တမာနကာလဝစနံ, ယာနိ စ ‘‘အလံ မေ ဗုဒ္ဓေန, ကိံ နု မေ ဗုဒ္ဓေန, န မမတ္ထော
(ကင်္ခါ၊၁၀၈။)ဗုဒ္ဓေန, သုမုတ္တာဟံ ဗုဒ္ဓေနာ’’တိအာဒိနာ (ပါရာ။ ၅၂) နယေန အာချာတဝသေန ကာလံ အနာမသိတွာ ပုရိမေဟိ စုဒ္ဒသဟိ ပဒေဟိ သဒ္ဓိံ ယောဇေတွာ ဝုတ္တာနိ ‘‘အလံ မေ’’တိအာဒီနိ စတ္တာရိ ပဒါနိ, တေသံယေဝ စ သဝေဝစနာနံ ဝသေန ပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ, န ‘‘ပစ္စက္ခာသိ’’န္တိ ဝါ ‘‘ပစ္စက္ခိဿ’’န္တိ ဝါ ‘‘မံ ဓာရေသီ’’တိ ဝါ ‘‘မံ ဓာရေဿတီ’’တိ ဝါ ‘‘ယံနူနာဟံ ပစ္စက္ခေယျ’’န္တိ (ပါရာ။ ၄၅) ဝါတိအာဒီနိ အတီတာနာဂတပရိကပ္ပဝစနာနိ ဘဏန္တဿ။ ဧဝံ ဝတ္တမာန ကာလဝသေန စေဝ အနာမဋ္ဌကာလဝသေန စ ပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ, န တဒဘာဝေန။
ပယောဂေါ ပန ဒုဝိဓော ကာယိကော စ ဝါစသိကော စ။ တတ္ထ ‘‘ဗုဒ္ဓံ ပစ္စက္ခာမီ’’တိအာဒိနာ (ပါရာ။ ၅၁) နယေန ယာယ ကာယစိ ဘာသာယ ဝစီဘေဒံ ကတွာ ဝါစသိကပ္ပယောဂေနေဝ ပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ, န အက္ခရလိခနံ ဝါ ဟတ္ထမုဒ္ဒါဒိဒဿနံ ဝါ ကာယပ္ပယောဂံ ကရောန္တဿ။ ဧဝံ ဝါစသိကပ္ပယောဂေနေဝ ပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ, န တဒဘာဝေန။
ပုဂ္ဂလော ပန ဒုဝိဓော – ယော စ ပစ္စက္ခာတိ, ယဿ စ ပစ္စက္ခာတိ။ တတ္ထ ယော ပစ္စက္ခာတိ, သော သစေ ဥမ္မတ္တကခိတ္တစိတ္တဝေဒနာဋ္ဋာနံ အညတရော န ဟောတိ။ ယဿ ပန ပစ္စက္ခာတိ, သော သစေ မနုဿဇာတိကော ဟောတိ, န စ ဥမ္မတ္တကာဒီနံ အညတရော, သမ္မုခီဘူတော စ သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ။ န ဟိ အသမ္မုခီဘူတဿ ဒူတေန ဝါ ပဏ္ဏေန ဝါ အာရောစနံ ရုဟတိ။ ဧဝံ ယထာဝုတ္တပုဂ္ဂလဝသေန ပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ, န တဒဘာဝေန။
ဝိဇာနနမ္ပိ နိယမိတာနိယမိတဝသေန ဒုဝိဓံ။ တတ္ထ ယဿ ယေသံ ဝါ နိယမေတွာ ‘‘ဣမဿ, ဣမေသံ ဝါ အာရောစေမီ’’တိ ဝဒတိ, သစေ တေ ယထာ ပကတိယာ လောကေ မနုဿာ ဝစနံ သုတွာ အာဝဇ္ဇနသမယေ ဇာနန္တိ, ဧဝံ တဿ ဝစနာနန္တရမေဝ တဿ ‘‘အယံ ဥက္ကဏ္ဌိတော’’တိ ဝါ ‘‘ဂိဟိဘာဝံ ပတ္ထယတီ’’တိ ဝါ ယေန ကေနစိ အာကာရေန သိက္ခာပစ္စက္ခာနဘာဝံ ဇာနန္တိ, ပစ္စက္ခာတာဝ ဟောတိ သိက္ခာ။ အထ အပရဘာဂေ ‘‘ကိံ ဣမိနာ ဝုတ္တ’’န္တိ စိန္တေတွာ ဇာနန္တိ, အညေ ဝါ ဇာနန္တိ, အပစ္စက္ခာတာဝ ဟောတိ သိက္ခာ။ အနိယမေတွာ အာရောစေန္တဿ ပန သစေ ဝုတ္တနယေန ယော ကောစိ မနုဿဇာတိကော ဝစနတ္ထံ ဇာနာတိ, ပစ္စက္ခာတာဝ ဟောတိ သိက္ခာ။ ဧဝံ ဝိဇာနနဝသေန ပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ, န တဒဘာဝေန။ ယော ပန အန္တမသော ဒဝါယပိ ပစ္စက္ခာတိ, တေန အပစ္စက္ခာတာဝ ဟောတိ သိက္ခာ။ ဣတိ ဣမေသံ
(ကင်္ခါ၊၁၀၉။)ဝုတ္တပ္ပကာရာနံ စိတ္တာဒီနံ ဝါ ဝသေန, သဗ္ဗသော ဝါ ပန အပစ္စက္ခာနေန သိက္ခံ အပစ္စက္ခာယ သိက္ခာပစ္စက္ခာနဿေဝ စ အတ္ထဘူတံ ဧကစ္စံ ဒုဗ္ဗလျံ အနာဝိကတွာ။
မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝေယျာတိ ဧတ္ထ မေထုနံ ဓမ္မန္တိ ရာဂပရိယုဋ္ဌာနေန သဒိသာနံ ဥဘိန္နံ ဓမ္မံ။ ပဋိသေဝေယျာတိ ပဋိသေဝေယျ အဇ္ဈာပဇ္ဇေယျ။ အန္တမသောတိ သဗ္ဗန္တိမေန ပရိစ္ဆေဒေန။ တိရစ္ဆာနဂတာယပီတိ ပဋိသန္ဓိဝသေန တိရစ္ဆာနေသု ဂတာယပိ, အယမေတ္ထ အနုပညတ္တိ။ ပါရာဇိကော ဟောတီတိ ပရာဇိတော ဟောတိ, ပရာဇယံ အာပန္နော။ အသံဝါသောတိ ပကတတ္တာ ဘိက္ခူ သဟ ဝသန္တိ ဧတ္ထာတိ ဧကကမ္မာဒိကောဝ တိဝိဓောပိ ဝိဓိ သံဝါသော နာမ, သော တေန သဒ္ဓိံ နတ္ထီတိ အသံဝါသော။ သံဃကမ္မေသု ဟိ ဧသ ဂဏပူရကောပိ န ဟောတိ, အယံ တာဝ ပဒဝဏ္ဏနာ။
အယံ ပနေတ္ထ ဝိနိစ္ဆယော – မနုဿာမနုဿတိရစ္ဆာနဂတဝသေန ဟိ တိဿော ဣတ္ထိယော, တာသံ ဝစ္စမဂ္ဂပဿာဝမဂ္ဂမုခမဂ္ဂဝသေန တယော တယော ကတွာ နဝ မဂ္ဂါ, တထာ ဥဘတောဗျဉ္ဇနကာနံ။ ပုရိသာနံ ပန ဝစ္စမဂ္ဂမုခမဂ္ဂဝသေန ဒွေ ဒွေ ကတွာ ဆ မဂ္ဂါ, တထာ ပဏ္ဍကာနန္တိ ဧဝံ တိံသ မဂ္ဂါ။ တေသု အတ္တနော ဝါ ပရေသံ ဝါ ယဿ ကဿစိ မဂ္ဂဿ သန္ထတဿ ဝါ အသန္ထတဿ ဝါ, ပရေသံ ပန မတာနမ္ပိ အက္ခာယိတဿ ဝါ ယေဘုယျေန အက္ခာယိတဿ ဝါ ပကတိဝါတေန အသံဖုဋ္ဌေ အလ္လောကာသေ ယော ဘိက္ခု ဧကတိလဗီဇမတ္တမ္ပိ အတ္တနော အင်္ဂဇာတံ သန္ထတံ ဝါ အသန္ထတံ ဝါ သေဝနစိတ္တေန ပဝေသေတိ, ပရေန ဝါ ပဝေသိယမာနေ ပဝေသနပဝိဋ္ဌဋ္ဌိတဥဒ္ဓရဏေသု ယံကိဉ္စိ သာဒိယတိ, အယံ ပါရာဇိကာပတ္တိံ အာပန္နော နာမ ဟောတိ, အယံ တာဝေတ္ထ အသာဓာရဏဝိနိစ္ဆယော။ သဗ္ဗသိက္ခာပဒါနံ ပန သာဓာရဏဝိနိစ္ဆယတ္ထံ အယံ မာတိကာ –
နိဒါနံ ပုဂ္ဂလံ ဝတ္ထုံ, ပညတ္တိဝိဓိမေဝ စ၊
အာဏတ္တာပတ္တိနာပတ္တိ-ဝိပတ္တိံ အင်္ဂမေဝ စ။
သမုဋ္ဌာနဝိဓိံ ကိရိယာ-သညာစိတ္တေဟိ နာနတ္တံ၊
ဝဇ္ဇကမ္မပ္ပဘေဒဉ္စ, တိကဒွယဝိဓိံ တထာ။
လက္ခဏံ သတ္တရသဓာ, ဌိတံ သာဓာရဏံ ဣဒံ၊
ဉတွာ ယောဇေယျ မေဓာဝီ, တတ္ထ တတ္ထ ယထာရဟန္တိ။
(ကင်္ခါ၊၁၁၀။)တတ္ထ နိဒါနံ နာမ ဝေသာလိ-ရာဇဂဟ-သာဝတ္ထိ-အာဠဝိ-ကောသမ္ဗိ-သဂ္ဂ-ဘဂ္ဂါနံ ဝသေန သတ္တဝိဓံ ပညတ္တိဋ္ဌာနံ, ဣဒဉှိ သဗ္ဗသိက္ခာပဒါနံ နိဒါနံ။ ပုဂ္ဂလော နာမ ယံ ယံ အာရဗ္ဘ တံ တံ သိက္ခာပဒံ ပညတ္တံ။ ဝတ္ထု နာမ တဿ တဿ ပုဂ္ဂလဿ အဇ္ဈာစာရော ဝုစ္စတိ။ ပညတ္တိဝိဓိန္တိ ပညတ္တိအနုပညတ္တိအနုပ္ပန္နပညတ္တိသဗ္ဗတ္ထပညတ္တိပဒေသပညတ္တိသာဓာရဏပညတ္တိ အသာဓာရဏပညတ္တိဧကတောပညတ္တိဥဘတောပညတ္တိဝသေန နဝဝိဓာ ပညတ္တိ။ တတ္ထ အနုပ္ပန္နပညတ္တိ နာမ အနုပ္ပန္နေ ဒေါသေ ပညတ္တာ, သာ အဋ္ဌဂရုဓမ္မပ္ပဋိဂ္ဂဟဏဝသေန (စူဠဝ။ ၄၀၃) ဘိက္ခုနီနံယေဝ အာဂတာ, အညတြ နတ္ထိ။ ဝိနယဓရပဉ္စမေန (မဟာဝ။ ၂၅၉) ဂဏေန ဥပသမ္ပဒါ, ဂဏင်္ဂဏူပါဟနာ (မဟာဝ။ ၂၅၉) ဓုဝနှာနံ စမ္မတ္ထရဏန္တိ ဧတေသံ ဝသေန စတုဗ္ဗိဓာ ပဒေသပညတ္တိ နာမ။ မဇ္ဈိမဒေသေယေဝ ဟိ ဧတေဟိ အာပတ္တိ ဟောတိ, တေသုပိ ဓုဝနှာနံ ပဋိက္ခေပမတ္တမေဝ ပါတိမောက္ခေ အာဂတံ, တတော အညာ ပဒေသပညတ္တိ နာမ နတ္ထိ။ သဗ္ဗာနိ သဗ္ဗတ္ထပညတ္တိယေဝ ဟောန္တိ, သာဓာရဏပညတ္တိဒုကဉ္စ ဧကတောပညတ္တိဒုကဉ္စ အတ္ထတော ဧကံ, တသ္မာ အနုပ္ပန္နပညတ္တိဉ္စ သဗ္ဗတ္ထပညတ္တိဒုကဉ္စ ဧကတောပညတ္တိဒုကဉ္စ ဌပေတွာ သေသာနံ စတဿန္နံ ပညတ္တီနံ ဝသေန သဗ္ဗတ္ထ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အာဏတ္တာပတ္တိနာပတ္တိဝိပတ္တိန္တိဧတ္ထ အာဏတ္တီတိအာဏာပနာ ဝုစ္စတိ။ အာပတ္တီတိ ပုဗ္ဗပ္ပယောဂါဒိဝသေန အာပတ္တိဘေဒေါ။ အနာပတ္တီတိ အဇာနနာဒိဝသေန အနာပတ္တိ။ ဝိပတ္တီတိ သီလအာစာရဒိဋ္ဌိအာဇီဝဝိပတ္တီနံ အညတရာ။ ဣတိ ဣမာသံ အာဏတ္တာဒီနမ္ပိ ဝသေန သဗ္ဗတ္ထ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အင်္ဂန္တိ သဗ္ဗသိက္ခာပဒေသု အာပတ္တီနံ အင်္ဂံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
သမုဋ္ဌာနဝိဓိန္တိ သဗ္ဗာပတ္တီနံ ကာယော ဝါစာ ကာယဝါစာ ကာယစိတ္တံ ဝါစာစိတ္တံ ကာယဝါစာစိတ္တန္တိ ဣမာနိ ဧကင်္ဂိကဒွင်္ဂိကတိဝင်္ဂိကာနိ။ ဆ သမုဋ္ဌာနာနိ နာမ ယာနိ ‘‘သိက္ခာပဒသမဥဋ္ဌာနာနီ’’တိပိ ဝုစ္စန္တိ။ တတ္ထ ပုရိမာနိ တီဏိ အစိတ္တကာနိ, ပစ္ဆိမာနိ သစိတ္တကာနိ။ တေသု ဧကေန ဝါ ဒွီဟိ ဝါ တီဟိ ဝါ စတူဟိ ဝါ ဆဟိ ဝါ သမုဋ္ဌာနေဟိ အာပတ္တိယော သမုဋ္ဌဟန္တိ, ပဉ္စသမုဋ္ဌာနာ နာမ နတ္ထိ။ တတ္ထ ဧကသမုဋ္ဌာနာ နာမ စတုတ္ထေန စ ပဉ္စမေန စ ဆဋ္ဌေန စ သမုဋ္ဌာနေန သမုဋ္ဌာတိ, န အညေန။ ဒွိသမုဋ္ဌာနာ နာမ ပဌမစတုတ္ထေဟိ စ ဒုတိယပဉ္စမေဟိ စ တတိယဆဋ္ဌေဟိ စ စတုတ္ထဆဋ္ဌေဟိ စ ပဉ္စမဆဋ္ဌေဟိ စ သမုဋ္ဌာနေဟိ, သမုဋ္ဌာတိ, န အညေဟိ။ တိသမုဋ္ဌာနာ နာမ
(ကင်္ခါ၊၁၁၁။)ပဌမေဟိ စ တီဟိ, ပစ္ဆိမေဟိ စ တီဟိ သမုဋ္ဌာနေဟိ သမုဋ္ဌာတိ, န အညေဟိ။ စတုသမုဋ္ဌာနာ နာမ ပဌမတတိယစတုတ္ထဆဋ္ဌေဟိ စ ဒုတိယတတိယပဉ္စမဆဋ္ဌေဟိ စ သမုဋ္ဌာနေဟိ သမုဋ္ဌာတိ, န အညေဟိ။ ဆ သမုဋ္ဌာနာ နာမ ဆဟိပိ သမုဋ္ဌာတိ။
ဧဝံ –
တိဓာ ဧကသမုဋ္ဌာနာ, ပဉ္စဓာ ဒွိသမုဋ္ဌိတာ၊
ဒွိဓာ တိစတုရော ဌာနာ, ဧကဓာ ဆသမုဋ္ဌိတာတိ။
သမုဋ္ဌာနဝသေန သဗ္ဗာဝ တေရသ အာပတ္တိယော ဟောန္တိ (စူဠဝ။ ၁၆၅ အာဒယော), တာ ပဌမပညတ္တိသိက္ခာပဒဝသေန သမုဋ္ဌာနတော တေရသ နာမာနိ လဘန္တိ ပဌမပါရာဇိကသမုဋ္ဌာနာ, အဒိန္နာဒါန-သဉ္စရိတ္တ-သမနုဘာသန-ကထိန-ဧဠကလောမ-ပဒသောဓမ္မ-အဒ္ဓါန-ထေယျသတ္ထ-ဓမ္မဒေသနာဘူတာရောစန-စောရိဝုဋ္ဌာပန-အနနုညာတသမုဋ္ဌာနာတိ။ တတ္ထ ယာ ကာယစိတ္တတော သမုဋ္ဌာတိ, အယံ ပဌမပါရာဇိကသမုဋ္ဌာနာ နာမ။ ယာ သစိတ္တကေဟိ တီဟိ သမုဋ္ဌာနေဟိ သမုဋ္ဌာတိ, အယံ အဒိန္နာဒါနသမုဋ္ဌာနာ နာမ။ ယာ ဆဟိပိ သမုဋ္ဌာတိ, အယံ သဉ္စရိတ္တသမုဋ္ဌာနာ နာမ။ ယာ ဆဋ္ဌေနေဝ သမုဋ္ဌာတိ, အယံ သမနုဘာသနသမုဋ္ဌာနာ နာမ။ ယာ တတိယဆဋ္ဌေဟိ သမုဋ္ဌာတိ, အယံ ကထိနသမုဋ္ဌာနာ နာမ။ ယာ ပဌမစတုတ္ထေဟိ သမုဋ္ဌာတိ, အယံ ဧဠကလောမသမုဋ္ဌာနာ နာမ။ ယာ ဒုတိယပဉ္စမေဟိ သမုဋ္ဌာတိ, အယံ ပဒသောဓမ္မသမုဋ္ဌာနာ နာမ။ ယာ ပဌမတတိယစတုတ္ထဆဋ္ဌေဟိ သမုဋ္ဌာတိ, အယံ အဒ္ဓါနသမုဋ္ဌာနာ နာမ။ ယာ စတုတ္ထဆဋ္ဌေဟိ သမုဋ္ဌာတိ, အယံ ထေယျသတ္ထသမုဋ္ဌာနာ နာမ။ ယာ ပဉ္စမေနေဝ သမုဋ္ဌာတိ, အယံ ဓမ္မဒေသနာသမုဋ္ဌာနာ နာမ။ ယာ အစိတ္တကေဟိ တီဟိ သမုဋ္ဌာနေဟိ သမုဋ္ဌာတိ, အယံ ဘူတာရောစနသမုဋ္ဌာနာ နာမ။ ယာ ပဉ္စမဆဋ္ဌေဟိ သမုဋ္ဌာတိ, အယံ စောရိဝုဋ္ဌာပနသမုဋ္ဌာနာ နာမ။ ယာ ဒုတိယတတိယပဉ္စမဆဋ္ဌေဟိ သမုဋ္ဌာတိ, အယံ အနနုညာတသမုဋ္ဌာနာ နာမာတိ။ ဣတိ ဣမဿ သမုဋ္ဌာနဝိဓိနောပိ ဝသေန သဗ္ဗတ္ထ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။
ကိရိယာသညာစိတ္တေဟိ နာနတ္တန္တိ ဧတေဟိ ကိရိယာဒီဟိ သဗ္ဗာပတ္တီနံ နာနာဘာဝံ ဉတွာ သဗ္ဗတ္ထ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သဗ္ဗာပတ္တိယော ဟိ ကိရိယာဝသေန ပဉ္စဝိဓာ ဟောန္တိ, သေယျထိဒံ – အတ္ထာပတ္တိ ကိရိယတော
(ကင်္ခါ၊၁၁၂။)သမုဋ္ဌာတိ, အတ္ထိ အကိရိယတော, အတ္ထိ ကိရိယာကိရိယတော, အတ္ထိ သိယာ ကိရိယတော သိယာ အကိရိယတော, အတ္ထိ သိယာ ကိရိယတော သိယာ ကိရိယာကိရိယတောတိ။ တတ္ထ ယာ ကာယေန ဝါ ဝါစာယ ဝါ ပထဝိခဏနာဒီသု (ပစိ။ ၈၄) ဝိယ ဝီတိက္ကမံ ကရောန္တဿ ဟောတိ, အယံ ကိရိယတော သမုဋ္ဌာတိ နာမ။ ယာ ကာယဝါစာဟိ ကတ္တဗ္ဗံ အကရောန္တဿ ဟောတိ ပဌမကထိနာပတ္တိ (ပါရာ။ ၄၅၉ အာဒယော) ဝိယ, အယံ အကိရိယတော သမုဋ္ဌာတိ နာမ။ ယာ ကရောန္တဿ စ အကရောန္တဿ စ ဟောတိ အညာတိကာယ ဘိက္ခုနိယာ ဟတ္ထတော စီဝရပ္ပဋိဂ္ဂဟဏာပတ္တိ (ပါရာ။ ၅၀၈-၅၁၁) ဝိယ, အယံ ကိရိယာကိရိယတော သမုဋ္ဌာတိ နာမ။ ယာ သိယာ ကရောန္တဿ စ, သိယာ အကရောန္တဿ စ ဟောတိ ရူပိယပ္ပဋိဂ္ဂဟဏာပတ္တိ (ပါရာ။ ၅၈၂) ဝိယ, အယံ သိယာ ကိရိယတော သိယာ အကိရိယတော သမုဋ္ဌာတိ နာမ။ ယာ သိယာ ကရောန္တဿ စ သိယာ ကရောန္တာကရောန္တဿ စ ဟောတိ ကုဋိကာရာပတ္တိ (ပါရာ။ ၃၄၂ အာဒယော) ဝိယ, အယံ သိယာ ကိရိယတော သိယာ ကိရိယာကိရိယတော သမုဋ္ဌာတိ နာမ။
သဗ္ဗာပတ္တိယော စ သညာဝသေန ဒုဝိဓာ ဟောန္တိ သညာဝိမောက္ခာ နောသညာဝိမောက္ခာတိ။ တတ္ထ ယတော ဝီတိက္ကမသညာယ အဘာဝေန မုစ္စတိ, အယံ သညာဝိမောက္ခာ, ဣတရာ နောသညာဝိမောက္ခာ။ ပုန စ သဗ္ဗာပိ စိတ္တဝသေန ဒုဝိဓာ ဟောန္တိ သစိတ္တကာ အစိတ္တကာ စာတိ။ တတ္ထ ယာ သစိတ္တကသမုဋ္ဌာနဝသေနေဝ သမုဋ္ဌာတိ အယံ သစိတ္တကာ။ ယာ အစိတ္တကေန ဝါ သစိတ္တကမိဿကေန ဝါ သမုဋ္ဌာတိ အယံ အစိတ္တကာ။
ဝဇ္ဇကမ္မပ္ပဘေဒန္တိ ဧတ္ထ သဗ္ဗာပတ္တိယော ဝဇ္ဇဝသေန ဒုဝိဓာ ဟောန္တိ လောကဝဇ္ဇာ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇာ စာတိ။ တတ္ထ ယဿာ သစိတ္တကပက္ခေ စိတ္တံ အကုသလမေဝ ဟောတိ, အယံ လောကဝဇ္ဇာ, သေသာ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇာ။ သဗ္ဗာ စ ကာယကမ္မဝစီကမ္မတဒုဘယဝသေန တိဝိဓာ ဟောန္တိ။ တတ္ထ ကာယဒွါရေ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗာ ကာယကမ္မန္တိ ဝုစ္စတိ, ဝစီဒွါရေ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗာ ဝစီကမ္မန္တိ ဝုစ္စတိ, ဥဘယတ္ထ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗာ ကာယကမ္မံ ဝစီကမ္မဉ္စာတိ, မနောဒွါရေ အာပတ္တိ နာမ နတ္ထိ။ ဣတိ ဣမိနာ ဝဇ္ဇကမ္မပ္ပဘေဒေနာပိ သဗ္ဗတ္ထ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။
တိကဒွယဝိဓိန္တိ ကုသလတ္တိကဝေဒနာတ္တိကဝိဓိံ။ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇမာနော ဟိ အကုသလစိတ္တော ဝါ အာပဇ္ဇတိ ကုသလာဗျာကတစိတ္တော ဝါ, တထာ
(ကင်္ခါ၊၁၁၃။)ဒုက္ခဝေဒနာသမင်္ဂီ ဝါ ဣတရဝေဒနာဒွယသမင်္ဂီ ဝါ။ ဧဝံ သန္တေပိ သဗ္ဗသိက္ခာပဒေသု အကုသလစိတ္တဝသေန ဧကံ စိတ္တံ, ကုသလာဗျာကတစိတ္တဝသေန ဒွေ စိတ္တာနိ, သဗ္ဗေသံ ဝသေန တီဏိ စိတ္တာနိ။ ဒုက္ခဝေဒနာဝသေန ဧကာ ဝေဒနာ, သုခဥပေက္ခာဝသေန ဒွေ, သဗ္ဗာသံ ဝသေန တိဿော ဝေဒနာတိ။ အယမေဝ ပဘေဒေါ လဗ္ဘတိ, န အညော။
လက္ခဏံ သတ္တရသဓာ, ဌိတံ သာဓာရဏံ ဣဒံ, ဉတွာတိ ဣဒံ နိဒါနာဒိဝေဒနာတ္တိကပရိယောသာနံ သတ္တရသပ္ပကာရံ လက္ခဏံ ဇာနိတွာ ယောဇေယျ မေဓာဝီ။ တတ္ထ တတ္ထ ယထာရဟန္တိ ပဏ္ဍိတော ဘိက္ခု တသ္မိံ တသ္မိံ သိက္ခာပဒေ ဣဒံ လက္ခဏံ ယထာနုရူပံ ယောဇေယျာတိ အတ္ထော။ တံ ပန အယောဇိတံ ဒုဗ္ဗိဇာနံ ဟောတိ, တသ္မာ နံ သဗ္ဗသိက္ခာပဒါနံ အသာဓာရဏဝိနိစ္ဆယပရိယောသာနေ ဣမံ မာတိကံ အနုဒ္ဓရိတွာဝ ယောဇေတွာ ဒဿယိဿာမ။
ဣဓ ပနဿ အယံ ယောဇနာ – ဣဒံ ဝေသာလိယံ သုဒိန္နတ္ထေရံ အာရဗ္ဘ မေထုနဝီတိက္ကမဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ။ ‘‘မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝေယျာ’’တိ အယမေတ္ထ ပညတ္တိ, ‘‘သိက္ခံ အပစ္စက္ခာယာ’’တိ စ ‘‘အန္တမသော တိရစ္ဆာနဂတာယပီ’’တိ စ ဒွေ အနုပညတ္တိယော။ အနုပညတ္တိ စ နာမေသာ အာပတ္တိကရာ စ ဟောတိ အညဝါဒကသိက္ခာပဒါဒီသု (ပါစိ။ ၉၅ အာဒယော) ဝိယ, အနာပတ္တိကရာ စ အညတြ သုပိနန္တာတိအာဒီသု (ပါရာ။ ၂၃၆-၂၃၇) ဝိယ, အာပတ္တိဥပတ္ထမ္ဘကရာ စ အဒိန္နာဒါနာဒီသု (ပါရာ။ ၉၁) ဝိယ, ဣဓ ပန ဥပတ္ထမ္ဘကရာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဣတော ပရံ ပန ယတ္ထ အနုပညတ္တိ အတ္ထိ, တတ္ထ ‘‘အယံ အနုပညတ္တီ’’တိ ဧတ္တကမေဝ ဒဿယိဿာမ။ ဌပေတွာ ပန အနုပညတ္တိံ အဝသေသာ ပညတ္တိယေဝါတိ သဗ္ဗတ္ထ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပန္နဝတ္ထုသ္မိံယေဝ ‘‘ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဆန္ဒသော မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝေယျာ’’တိ ဧဝံ ဘိက္ခုနီနမ္ပိ ပညတ္တိတော သာဓာရဏပညတ္တိ။ အာဏတ္တိယာ အနာပဇ္ဇနတော အနာဏတ္တိကံ။ ဘိက္ခုံ ပန အာဏာပေန္တော အကပ္ပိယသမာဒါနာပတ္တိတော န မုစ္စတိ, မေထုနရာဂေန ကာယသံသဂ္ဂေ ဒုက္ကဋံ, ဇီဝမာနကသရီရဿ ဝုတ္တပ္ပကာရေ မဂ္ဂေ သစေပိ တစာဒီနိ အနဝသေသေတွာ သဗ္ဗသော ဆိန္နေ နိမိတ္တသဏ္ဌာနမတ္တံ ပညာယတိ, တတ္ထ အန္တမသော အင်္ဂဇာတေ ဥဋ္ဌိတံ အနဋ္ဌကာယပ္ပသာဒံ ပီဠကံ ဝါ စမ္မခိလံ ဝါ ပဝေသေန္တဿာပိ သေဝနစိတ္တေ သတိ ပါရာဇိကံ, နဋ္ဌကာယပ္ပသာဒံ သုက္ခပီဠကံ ဝါ မတစမ္မံ ဝါ လောမံ ဝါ ပဝေသေန္တဿ ဒုက္ကဋံ, သစေ နိမိတ္တသဏ္ဌာနမတ္တမ္ပိ အနဝသေသေတွာ သဗ္ဗသော မဂ္ဂေါ ဥပ္ပါဋိတော, တတ္ထ ဥပက္ကမတော
(ကင်္ခါ၊၁၁၄။)ဝဏသင်္ခေပဝသေန ထုလ္လစ္စယံ, တထာ မနုဿာနံ အက္ခိနာသာကဏ္ဏစ္ဆိဒ္ဒဝတ္ထိကောသေသု သတ္ထကေန ကတဝဏေ ဝါ, ဟတ္ထိအဿာဒီနဉ္စ တိရစ္ဆာနာနံ ဝတ္ထိကောသနာသာပုဋေသု ထုလ္လစ္စယံ။ တိရစ္ဆာနာနံ ပန အက္ခိကဏ္ဏနာသာဝဏေသု အဟိမစ္ဆာဒီနံ ပဝေသနပ္ပမာဏဝိရဟိတေ အဏုနိမိတ္တေ သဗ္ဗေသဉ္စ ဥပကစ္ဆကာဒီသု သေသသရီရေသု ဒုက္ကဋံ။ မတသရီရေ နိမိတ္တေ ဥပဍ္ဎက္ခာယိတတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ န ကုထိတံ ဟောတိ, တာဝ ထုလ္လစ္စယံ။ ကုထိတေ ဒုက္ကဋံ, တထာ ဝဋ္ဋကတေ မုခေ အစ္ဆုပန္တံ အင်္ဂဇာတံ ပဝေသေန္တဿ ဒုက္ကဋံ။ ဩဋ္ဌတော ဗဟိ နိက္ခန္တဇိဝှါယ ဝါ ဒန္တေသု ဝါ ထုလ္လစ္စယံ။ နိမိတ္တတော ဗဟိ ပတိတမံသပေသိယံ ဒုက္ကဋန္တိ အယမေတ္ထ အာပတ္တိဘေဒေါ။
အဇာနန္တဿ အသာဒိယန္တဿ ဥမ္မတ္တကဿ ခိတ္တစိတ္တဿ ဝေဒနာဋ္ဋဿ အာဒိကမ္မိကာနဉ္စ အနာပတ္တိ။ ဧတ္ထ ပန ယော နိဒ္ဒံ ဩက္ကန္တတ္တာ ပရေန ကတမ္ပိ ဥပက္ကမံ န ဇာနာတိ, သော အဇာနန္တော။ ယော ဇာနိတွာပိ န သာဒိယတိ, သော အသာဒိယန္တော။ ယော ပိတ္တဝသေန အတေကိစ္ဆံ ဥမ္မာဒံ ပတ္တော, သော ဥမ္မတ္တကော။ ယက္ခေဟိ ကတစိတ္တဝိက္ခေပေါ ခိတ္တစိတ္တော။ ဒွိန္နမ္ပိ စ ဧတေသံ အဂ္ဂိသုဝဏ္ဏဂူထစန္ဒနာဒီသု သမပ္ပဝတ္တိဘာဝေန အဇာနနဘာဝေါဝ ပမာဏံ။ ယော အဓိမတ္တဝေဒနာယ အာတုရတ္တာ ကိဉ္စိ န ဇာနာတိ, သော ဝေဒနာဋ္ဋော။ ယော တသ္မိံ တသ္မိံ ဝတ္ထုသ္မိံ အာဒိဘူတော, သော အာဒိကမ္မိကော။ အယံ ပန အနာပတ္တိ။ စတူသု ဝိပတ္တီသု သီလဝိပတ္တိ။ တဿာ ဒွေ အင်္ဂါနိ သေဝနစိတ္တဉ္စ မဂ္ဂေန မဂ္ဂပဋိပါဒနဉ္စာတိ။ သမုဋ္ဌာနာဒိတော ဣဒံ သိက္ခာပဒံ ပဌမပါရာဇိကသမုဋ္ဌာနံ, ကိရိယံ, သညာဝိမောက္ခံ, သစိတ္တကံ, လောကဝဇ္ဇံ, ကာယကမ္မံ, အကုသလစိတ္တံ, ဒွိဝေဒနန္တိ, ဣမာနိ စ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ နာမ အာပတ္တိယာ ဟောန္တိ, န သိက္ခာပဒဿ။ ဝေါဟာရသုခတ္ထံ ပန သဗ္ဗဋ္ဌကထာသု သိက္ခာပဒသီသေန ဒေသနာ အာဂတာ, တသ္မာ အညေသုပိ ဧဝရူပေသု ဌာနေသု ဗျဉ္ဇနေ အာဒရံ အကတွာ အဓိပ္ပေတမေဝ ဂဟေတဗ္ဗံ။
အတ္ထဉှိ နာထော သရဏံ အဝေါစ၊
န ဗျဉ္ဇနံ လောကဟိတော မဟေသီ။
တသ္မာ အကတွာ ရတိမက္ခရေသု၊
အတ္ထေ နိဝေသေယျ မတိံ မုတီမာတိ။
ပဌမပါရာဇိကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(ကင်္ခါ၊၁၁၅။)֍ ၂။ ဒုတိယပါရာဇိကဝဏ္ဏနာ
ဒုတိယေ ဂါမာ ဝါ အရညာဝါတိ ဧတ္ထ သဗ္ဗောပိ ဧကကုဋိကာဒိဘေဒေါ ပရိက္ခိတ္တော ဝါ အပရိက္ခိတ္တော ဝါ သမနုဿော ဝါ အမနုဿော ဝါ အန္တမသော အတိရေကစာတုမာသနိဝိဋ္ဌော ယော ကောစိ သတ္ထောပိ ‘‘ဂါမော’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဌပေတွာ ဂါမဉ္စ ဂါမူပစာရဉ္စ အဝသေသံ အရညံ နာမ။ တတ္ထ အသမ္မောဟတ္ထံ ဃရံ ဃရူပစာရော ဂါမော ဂါမူပစာရောတိ အယံ ဝိဘာဂေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ နိဗ္ဗကောသဿ ဟိ ဥဒကပတနဋ္ဌာနဗ္ဘန္တရံ ဃရံ နာမ။ ယံ ပန ဒွါရေ ဌိတော မာတုဂါမော ဘာဇနဓောဝနဥဒကံ ဆဍ္ဍေတိ, တဿ ပတနဋ္ဌာနဉ္စ မာတုဂါမေနေဝ အန္တောဂေဟေ ဌိတေန ပကတိယာ ဗဟိ ခိတ္တဿ သုပ္ပဿ ဝါ သံမုဉ္ဇနိယာ ဝါ ပတနဋ္ဌာနဉ္စ ဃရဿ ပုရတော ဒွီသု ကောဏေသု သမ္ဗန္ဓိတွာ မဇ္ဈေ ရုက္ခသူစိဒွါရံ ဌပေတွာ ဂေါရူပါနံ ပဝေသနနိဝါရဏတ္ထံ ကတပရိက္ခေပေါ စ အယံ သဗ္ဗောပိ ဃရူပစာရော နာမ။ ယံ ပန သဗ္ဗန္တိမံ ဃရံ ဟောတိ, တဿ ဃရဿ တာဒိသေ ဃရူပစာရေ ဌိတဿ ထာမမဇ္ဈိမဿ ပုရိသဿ ယထာ တရုဏမနုဿာ အတ္တနော ဗလံ ဒဿေန္တော ဗာဟုံ ပသာရေတွာ လေဍ္ဍုံ ခိပန္တိ, ဧဝံ ခိတ္တဿ လေဍ္ဍုဿ ပတနဋ္ဌာနဗ္ဘန္တရံ ဂါမော နာမ။ တတော အညဿ လေဍ္ဍုပါတဿ အဗ္ဘန္တရံ ဂါမူပစာရော နာမ။ ပတိတဿ ပန လေဍ္ဍုနော ပဝတ္တိတွာ ဂတဋ္ဌာနံ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ ပရိက္ခိတ္တဿ ပန ဂါမဿ ပရိက္ခေပေါယေဝ ဂါမဿ ပရိစ္ဆေဒေါ, တဿ သစေ ဒွေ ဣန္ဒခိလာ ဟောန္တိ အဗ္ဘန္တရိမေ ဣန္ဒခိလေ ဌိတဿ လေဍ္ဍုပါတဗ္ဘန္တရံ ဂါမူပစာရော နာမ။ ပဒဘာဇနေပိ (ပါရာ။ ၉၂) ဟိ ဣမိနာဝ နယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတ္ထ ယွာယံ အပရိက္ခိတ္တဿ ဂါမဿ ဥပစာရော ဒဿိတော, တဿ ဝသေန ဝိကာလေ ဂါမပ္ပဝေသနာဒီသု အာပတ္တိ ပရိစ္ဆိန္ဒိတဗ္ဗာ။ ဣတိ ဣမံ ဌပေတွာ ဂါမဉ္စ ဂါမူပစာရဉ္စ အဝသေသံ ဣမသ္မိံ သိက္ခာပဒေ အရညံ နာမ။ ဒေသနာမတ္တမေဝ စေတံ ‘‘ဂါမာ ဝါ အရညာဝါ’’တိ။ ယေ ပန ဣမေသံ ပရိစ္ဆေဒဒဿနတ္ထံ ဃရဃရူပစာရဂါမူပစာရာ ဝုတ္တာ, တတောပိ ပါရာဇိကဝတ္ထုံ အဝဟရန္တဿ ပါရာဇိကံ ဟောတိယေဝ။
အဒိန္နန္တိ အညဿ မနုဿဇာတိကဿ သန္တကံ။ ထေယျသင်္ခါတန္တိ ဧတ္ထ ထေနောတိ စောရော, ထေနဿ ဘာဝေါ ထေယျံ, အဝဟရဏစိတ္တဿေတံ နာမံ။ သင်္ခါ သင်္ခါတန္တိ အတ္ထတော ဧကံ, ကောဋ္ဌာသဿေတံ နာမံ
(ကင်္ခါ၊၁၁၆။)‘‘သညာနိဒါနာ ဟိ ပပဉ္စသင်္ခါ’’တိအာဒီသု (သု။ နိ။ ၈၈၀၊ မဟာနိ။ ၁၀၉) ဝိယ။ ထေယျဉ္စ တံ သင်္ခါတဉ္စာတိ ထေယျသင်္ခါတံ, ထေယျစိတ္တသင်္ခါတော ဧကော စိတ္တကောဋ္ဌာသောတိ အတ္ထော။ ကရဏတ္ထေ စေတံ ပစ္စတ္တဝစနံ, တသ္မာ ထေယျသင်္ခါတေနာတိ အတ္ထတော ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယော စ ထေယျသင်္ခါတေန အာဒိယတိ, သော ယသ္မာ ထေယျစိတ္တော ဟောတိ, တသ္မာ ဗျဉ္ဇနံ အနာဒိယိတွာ အတ္ထမေဝ ဒဿေတုံ ‘‘ထေယျစိတ္တော အဝဟရဏစိတ္တော’’တိ (ပါရာ။ ၉၂) ဧဝမဿ ပဒဘာဇနံ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
အာဒိယေယျာတိ ပဉ္စဝီသတိယာ အဝဟာရာနံ အညတရဝသေန ဟရေယျ။ တေ ပန အဝဟာရာ ပဉ္စ ပဉ္စကာနိ သမောဓာနေတွာ သာဓုကံ သလ္လက္ခေတဗ္ဗာ။ ပဉ္စ ပဉ္စကာနိ နာမ နာနာဘဏ္ဍပဉ္စကံ ဧကဘဏ္ဍပဉ္စကံ သာဟတ္ထိကပဉ္စကံ ပုဗ္ဗပယောဂပဉ္စကံ ထေယျာဝဟာရပဉ္စကန္တိ။ တတ္ထ ပုရိမာနိ ဒွေ ပဉ္စကာနိ ဧတဿေဝ ပဒဿ ပဒဘာဇနေ ဝုတ္တာနံ ‘‘အာဒိယေယျ ဟရေယျ အဝဟရေယျ ဣရိယာပထံ ဝိကောပေယျ ဌာနာ စာဝေယျာ’’တိ ဣမေသံ ပဒါနံ ဝသေန လဗ္ဘန္တိ။ တတ္ထ နာနာဘဏ္ဍပဉ္စကံ သဝိညာဏကာဝိညာဏကဝသေန ဒဋ္ဌဗ္ဗံ, ဣတရံ သဝိညာဏကဝသေနေဝ။ ကထံ? အာဒိယေယျာတိ အာရာမံ အဘိယုဉ္ဇတိ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ သာမိကဿ ဝိမတိံ ဥပ္ပါဒေတိ, အာပတ္တိ ထုလ္လစ္စယဿ။ သာမိကော ‘‘န မယှံ ဘဝိဿတီ’’တိ ဓုရံ နိက္ခိပတိ, အာပတ္တိ ပါရာဇိကဿ။ ဟရေယျာတိ အညဿ ဘဏ္ဍံ ဟရန္တော သီသေ ဘာရံ ထေယျစိတ္တော အာမသတိ, ဒုက္ကဋံ။ ဖန္ဒာပေတိ, ထုလ္လစ္စယံ။ ခန္ဓံ ဩရောပေတိ, ပါရာဇိကံ။ အဝဟရေယျာတိ ဥပနိက္ခိတ္တံ ဘဏ္ဍံ ‘‘ဒေဟိ မေ ဘဏ္ဍ’’န္တိ ဝုစ္စမာနော ‘‘နာဟံ ဂဏှာမီ’’တိ ဘဏတိ, ဒုက္ကဋံ။ သာမိကဿ ဝိမတိံ ဥပ္ပါဒေတိ, ထုလ္လစ္စယံ။ သာမိကော ‘‘န မယှံ ဘဝိဿတီ’’တိ ဓုရံ နိက္ခိပတိ, ပါရာဇိကံ။ ဣရိယာပထံ ဝိကောပေယျာတိ ‘‘သဟ ဘဏ္ဍဟာရကံ နေဿာမီ’’တိ ပဌမံ ပါဒံ အတိက္ကာမေတိ, ထုလ္လစ္စယံ။ ဒုတိယံ ပါဒံ အတိက္ကာမေတိ, ပါရာဇိကံ။ ဌာနာ စာဝေယျာတိ ထလဋ္ဌံ ဘဏ္ဍံ ထေယျစိတ္တော အာမသတိ, ဒုက္ကဋံ။ ဖန္ဒာပေတိ, ထုလ္လစ္စယံ။ ဌာနာ စာဝေတိ, ပါရာဇိကံ။ ဧဝံ တာဝ နာနာဘဏ္ဍပဉ္စကံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သသာမိကဿ ပန ဒါသဿ ဝါ တိရစ္ဆာနဂတဿ ဝါ ယထာဝုတ္တေန အဘိယောဂါဒိနာ နယေန အာဒိယနဟရဏအဝဟရဏဣရိယာပထဝိကောပနဌာနာစာဝနဝသေန ဧကဘဏ္ဍပဉ္စကံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
ကတမံ သာဟတ္ထိကပဉ္စကံ? သာဟတ္ထိကော အာဏတ္တိကော နိဿဂ္ဂိယော အတ္ထသာဓကော ဓုရနိက္ခေပေါတိ။ တတ္ထ သာဟတ္ထိကော နာမ ပရဿ
(ကင်္ခါ၊၁၁၇။)ဘဏ္ဍံ သဟတ္ထာ အဝဟရတိ။ အာဏတ္တိကော နာမ ‘‘အသုကဿ ဘဏ္ဍံ အဝဟရာ’’တိ အညံ အာဏာပေတိ။ နိဿဂ္ဂိယော နာမ သုင်္ကဃာတကပရိကပ္ပိတောကာသာနံ အန္တော ဌတွာ ဗဟိ ပါတနံ။ အတ္ထသာဓကော နာမ ‘‘အသုကဿ ဘဏ္ဍံ ယဒါ သက္ကောတိ, တဒါ တံ အဝဟရာ’’တိ အညံ အာဏာပေတိ။ တတ္ထ သစေ ပရော အနန္တရာယိကော ဟုတွာ တံ အဝဟရတိ, အာဏာပကဿ အာဏတ္တိက္ခဏေယေဝ ပါရာဇိကံ။ ပရဿ ဝါ ပန တေလကုမ္ဘိယာ ပါဒဂ္ဃနကတေလံ အဝဿံ ပိဝနကာနိ ဥပါဟနာဒီနိ ပက္ခိပတိ, ဟတ္ထတော မုတ္တမတ္တေယေဝ ပါရာဇိကံ။ ဓုရနိက္ခေပေါ ပန အာရာမာဘိယောဂဥပနိက္ခိတ္တဘဏ္ဍဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ တာဝကာလိကဘဏ္ဍဒေယျာနိ အဒေန္တဿာပိ ဧသေဝနယောတိ ဣဒံ သာဟတ္ထိကပဉ္စကံ။
ကတမံ ပုဗ္ဗပယောဂပဉ္စကံ? ပုဗ္ဗပယောဂေါ သဟပယောဂေါ သံဝိဓာဝဟာရော သင်္ကေတကမ္မံ နိမိတ္တကမ္မန္တိ။ တတ္ထ အာဏတ္တိဝသေန ပုဗ္ဗပယောဂေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဌာနာ စာဝနဝသေန, ခိလာဒီနိ သင်္ကာမေတွာ ခေတ္တာဒိဂ္ဂဟဏဝသေန စ သဟပယောဂေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သံဝိဓာဝဟာရော နာမ ‘‘အသုကံ နာမ ဘဏ္ဍံ အဝဟရိဿာမာ’’တိ သံဝိဒဟိတွာ သံမန္တယိတွာ အဝဟရဏံ။ ဧဝံ သံဝိဒဟိတွာ ဂတေသု ဟိ ဧကေနာပိ တသ္မိံ ဘဏ္ဍေ ဌာနာ စာဝိတေ သဗ္ဗေသံ အဝဟာရာ ဟောန္တိ။ သင်္ကေတကမ္မံ နာမ သဉ္ဇာနနကမ္မံ။ သစေ ဟိ ပုရေဘတ္တာဒီသု ယံကိဉ္စိ ကာလံ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ‘‘အသုကသ္မိံ ကာလေ ဣတ္ထန္နာမံ ဘဏ္ဍံ အဝဟရာ’’တိ ဝုတ္တော သင်္ကေတတော အပစ္ဆာ အပုရေ တံ အဝဟရတိ, သင်္ကေတကာရကဿ သင်္ကေတကရဏက္ခဏေယေဝ အဝဟာရော။ နိမိတ္တကမ္မံ နာမ သညုပ္ပါဒနတ္ထံ အက္ခိနိက္ခဏာဒိနိမိတ္တကရဏံ။ သစေ ဟိ ဧဝံ ကတနိမိတ္တတော အပစ္ဆာ အပုရေ ‘‘ယံ အဝဟရာ’’တိ ဝုတ္တော, တံ အဝဟရတိ, နိမိတ္တကာရကဿ နိမိတ္တကရဏက္ခဏေယေဝ အဝဟာရောတိ ဣဒံ ပုဗ္ဗပယောဂပဉ္စကံ။
ကတမံ ထေယျာဝဟာရပဉ္စကံ? ထေယျာဝဟာရော ပသယှာဝဟာရော ပရိကပ္ပါဝဟာရော ပဋိစ္ဆန္နာဝဟာရော ကုသာဝဟာရောတိ။ တတ္ထ ယော သန္ဓိစ္ဆေဒါဒီနိ ကတွာ အဒိဿမာနော အဝဟရတိ, ကူဋမာနကူဋကဟာပဏာဒီဟိ ဝါ ဝဉ္စေတွာ ဂဏှာတိ, တဿေဝံ ဂဏှတော အဝဟာရော ထေယျာဝဟာရောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယော ပန ပသယှ ဗလက္ကာရေန ပရေသံ သန္တကံ ဂဏှာတိ ဂါမဃာတကာဒယော ဝိယ, အတ္တနော ပတ္တဗလိတော ဝါ ဝုတ္တနယေနေဝ အဓိကံ ဂဏှာတိ ရာဇဘဋာဒယော ဝိယ, တဿေဝံ ဂဏှတော
(ကင်္ခါ၊၁၁၈။)အဝဟာရော ပသယှာဝဟာရောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပရိကပ္ပေတွာ ဂဟဏံ ပန ပရိကပ္ပါဝဟာရော နာမ။ သော ဘဏ္ဍောကာသဝသေန ဒုဝိဓော။ တတြာယံ ဘဏ္ဍပရိကပ္ပေါ – သာဋကတ္ထိကော အန္တောဂဗ္ဘံ ပဝိသိတွာ ‘‘သစေ သာဋကော ဘဝိဿတိ, ဂဏှိဿာမိ, သစေ သုတ္တံ, န ဂဏှိဿာမီ’’တိ ပရိကပ္ပေတွာ အန္ဓကာရေ ပသိဗ္ဗကံ ဂဏှာတိ, တတြ စေ သာဋကော ဟောတိ, ဥဒ္ဓါရေယေဝ ပါရာဇိကံ။ သုတ္တံ စေ ဟောတိ, ရက္ခတိ။ ဗဟိ နီဟရိတွာ မုဉ္စိတွာ ‘‘သုတ္တ’’န္တိ ဉတွာ ပုန အာဟရိတွာ ဌပေတိ, ရက္ခတိယေဝ။ ‘‘သုတ္တ’’န္တိ ဉတွာပိ ‘‘ယံ လဒ္ဓံ, တံ ဂဟေတဗ္ဗ’’န္တိ ဂစ္ဆတိ, ပဒဝါရေန ကာရေတဗ္ဗော။ ဘူမိယံ ဌပေတွာ ဂဏှာတိ, ဥဒ္ဓါရေ ပါရာဇိကံ။ ‘‘စောရော စောရော’’တိ အနုဗန္ဓော ဆဋ္ဋေတွာ ပလာယတိ, ရက္ခတိ။ သာမိကာ ဒိသွာ ဂဏှန္တိ, ရက္ခတိ ယေဝ။ အညော စေ ကောစိ ဂဏှာတိ, ဘဏ္ဍဒေယျံ။ သာမိကေသု နိဝတ္တေသု သယံ ဒိသွာ ပံသုကူလသညာယ ‘‘ပဂေဝေတံ မယာ ဂဟိတံ, မမ ဒါနိ သန္တက’’န္တိ ဂဏှန္တဿာပိ ဘဏ္ဍဒေယျမေဝ။ တတ္ထ ယွာယံ ‘‘သစေ သာဋကော ဘဝိဿတိ, ဂဏှိဿာမီ’’တိအာဒိနာ နယေန ပဝတ္တော ပရိကပ္ပေါ, အယံ ဘဏ္ဍပရိကပ္ပေါ နာမ။
ဩကာသပရိကပ္ပေါ ပန ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗော – ဧကစ္စော ပန ပရပရိဝေဏာဒီနိ ပဝိဋ္ဌော ကိဉ္စိ လောဘနေယျံ ဘဏ္ဍံ ဒိသွာ ဂဗ္ဘဒွါရပမုခဟေဋ္ဌာပါသာဒဒွါရကောဋ္ဌကရုက္ခမူလာဒိဝသေန ပရိစ္ဆေဒံ ကတွာ ‘‘သစေ မံ ဧတ္ထန္တရေ ပဿိဿန္တိ, ဒဋ္ဌုကာမတာယ ဂဟေတွာ ဝိစရန္တော ဝိယ ဒဿာမိ, နော စေ ပဿိဿန္တိ, ဟရိဿာမီ’’တိ ပရိကပ္ပေတိ, တဿ တံ အာဒါယ ပရိကပ္ပိတပရိစ္ဆေဒံ အတိက္ကန္တမတ္တေ အဝဟာရော ဟောတိ။ ဣတိ ယွာယံ ဝုတ္တနယေနေဝ ပဝတ္တော ပရိကပ္ပေါ, အယံ ဩကာသပရိကပ္ပေါ နာမ။ ဧဝမိမေသံ ဒွိန္နမ္ပိ ပရိကပ္ပါနံ ဝသေန ပရိကပ္ပေတွာ ဂဏှတော အဝဟာရော ‘‘ပရိကပ္ပါဝဟာရော’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗော။
ပဋိစ္ဆာဒေတွာ ပန အဝဟရဏံ ပဋိစ္ဆန္နာဝဟာရော နာမ။ သော ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗော – ယော ဘိက္ခု ဥယျာနာဒီသု ပရေသံ ဩမုဉ္စိတွာ ဌပိတအင်္ဂုလိမုဒ္ဒိကာဒီနိ ဒိသွာ ‘‘ပစ္ဆာ ဂဏှိဿာမီ’’တိ ပံသုနာ ဝါ ပဏ္ဏေန ဝါ ပဋိစ္ဆာဒေတိ, တဿ ဧတ္တာဝတာ ဥဒ္ဓါရော နတ္ထီတိ န တာဝ အဝဟာရော
(ကင်္ခါ၊၁၁၉။)ဟောတိ။ ယဒါ ပန သာမိကာ ဝိစိနန္တာ အပဿိတွာ ‘‘သွေ ဇာနိဿာမာ’’တိ သာလယာဝ ဂတာ ဟောန္တိ, အထဿ တံ ဥဒ္ဓရတော ဥဒ္ဓါရေ အဝဟာရော။ ပဋိစ္ဆန္နကာလေယေဝ ‘‘ဧတံ မမ သန္တက’’န္တိ သကသညာယ ဝါ ‘‘ဂတာ ဒါနိ တေ, ဆဋ္ဋိတဘဏ္ဍံ ဣဒ’’န္တိ ပံသုကူလသညာယ ဝါ ဂဏှန္တဿ ပန ဘဏ္ဍဒေယျံ။ တေသု ဒုတိယတတိယဒိဝသေ အာဂန္တွာ ဝိစိနိတွာ အဒိသွာ ဓုရနိက္ခေပံ ကတွာ ဂတေသုပိ ဂဟိတံ ဘဏ္ဍဒေယျမေဝ။ ပစ္ဆာ ဉတွာ စောဒိယမာနဿ အဒဒတော သာမိကာနံ ဓုရနိက္ခေပေ အဝဟာရော ဟောတိ။ ကသ္မာ? ယသ္မာ တဿ ပယောဂေန တေဟိ န ဒိဋ္ဌံ။ ယော ပန တထာရူပံ ဘဏ္ဍံ ယထာဌာနေ ဌိတံယေဝ အပ္ပဋိစ္ဆာဒေတွာ ထေယျစိတ္တော ပါဒေန အက္ကမိတွာ ကဒ္ဒမေ ဝါ ဝါလုကာယ ဝါ ပဝေသေတိ, တဿ ပဝေသိတမတ္တေယေဝ အဝဟာရော။
ကုသံ သင်္ကာမေတွာ ပန အဝဟရဏံ ကုသာဝဟာရော နာမ။ သောပိ ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗော – ယော ဘိက္ခု ဝိလီဝမယံ ဝါ တာလပဏ္ဏမယံ ဝါ ကတသညာဏံ ယံကိဉ္စိ ကုသံ ပါတေတွာ စီဝရေ ဘာဇီယမာနေ အတ္တနော ကောဋ္ဌာသဿ သမီပေ ဌိတံ အပ္ပဂ္ဃတရံ ဝါ မဟဂ္ဃတရံ ဝါ သမသမံ ဝါ အဂ္ဃေန ပရဿ ကောဋ္ဌာသံ ဟရိတုကာမော အတ္တနော ကောဋ္ဌာသေ ပတိတံ ကုသံ ပရဿ ကောဋ္ဌာသေ ပါတေတုကာမတာယ ဥဒ္ဓရတိ, ရက္ခတိ တာဝ။ ပရဿ ကောဋ္ဌာသေ ပါတိတေ ရက္ခတေဝ။ ယဒါ ပန တသ္မိံ ပတိတေ ပရဿ ကောဋ္ဌာသတော ပရဿ ကုသံ ဥဒ္ဓရတိ, ဥဒ္ဓတမတ္တေ အဝဟာရော။ သစေ ပဌမတရံ ပရကောဋ္ဌာသတော ပရဿ ကုသံ ဥဒ္ဓရတိ, အတ္တနော ကောဋ္ဌာသေ ပါတေတုကာမတာယ ဥဒ္ဓါရေ ရက္ခတိ, ပါတနေပိ ရက္ခတိ, အတ္တနော ကောဋ္ဌာသတော ပန အတ္တနော ကုသံ ဥဒ္ဓရတော ဥဒ္ဓါရေယေဝ ရက္ခတိ, တံ ဥဒ္ဓရိတွာ ပရကောဋ္ဌာသေ ပါတေန္တဿ ဟတ္ထတော မုတ္တမတ္တေ အဝဟာရော။ အယံ ကုသာဝဟာရော။ ဣတိ ယံ ဝုတ္တံ ‘‘အာဒိယေယျာတိ ပဉ္စဝီသတိယာ အဝဟာရာနံ အညတရဝသေန ဟရေယျာ’’တိ, တဿတ္ထော ပကာသိတော ဟောတိ။
ယထာရူပေတိ ယာဒိသေ။ အဒိန္နာဒါနေတိ အဒိန္နဿ ပရသန္တကဿ ဂဟဏေ။ ရာဇာနောတိဣဒံ ဗိမ္ဗိသာရံယေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ, အညေ ပန တထာ ကရေယျုံ ဝါ န ကရေယျုံ ဝါတိ တေ နပ္ပမာဏံ။ ဟနေယျုံ ဝါတိ ဟတ္ထာဒီဟိ ဝါ ပေါထေယျုံ, သတ္ထေန ဝါ ဆိန္ဒေယျုံ။ ဗန္ဓေယျုံ ဝါတိ
(ကင်္ခါ၊၁၂၀။)ရဇ္ဇုဗန္ဓနာဒီဟိ ဗန္ဓေယျုံ ဝါ။ ပဗ္ဗာဇေယျုံ ဝါတိ နီဟရေယျုံ ဝါ။ စောရောသိ ဗာလောသိ မူဠှောသိ ထေနောသီတိ ဣမေဟိ ဝစနေဟိ ပရိဘာသေယျုံ။ ကီဒိသဿ ပန အဒိန္နဿ အာဒါနေ ရာဇာနော ဧဝံ ကရောန္တိ? ပါဒဿ ဝါ ပါဒါရဟဿ ဝါ။ တထာရူပံ ဘိက္ခု အဒိန္နံ အာဒိယမာနောတိ တာဒိသံ ဘိက္ခု ပေါရာဏကဿ ကဟာပဏဿ ပါဒံ ဝါ ပါဒါရဟံ ဝါ ဘဏ္ဍံ အဒိန္နံ ဘူမိအာဒီသု ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဌိတံ ယံကိဉ္စိ သဇီဝနိဇ္ဇီဝံ ဝုတ္တပ္ပကာရာနံ အဝဟာရာနံ ယေန ကေနစိ အဝဟာရေန အဝဟရန္တော ပါရာဇိကော ဟောတိ, ကော ပန ဝါဒေါ တတော အတိရေကတရသ္မိန္တိ။
ရာဇဂဟေ ဓနိယတ္ထေရံ အာရဗ္ဘ ရညော ဒါရူနိ အဒိန္နံ အာဒိယနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, ‘‘ဂါမာ ဝါ အရညာ ဝါ’’တိ အယမေတ္ထ အနုပညတ္တိ, သာဓာရဏပညတ္တိ, သာဏတ္တိကံ, ဟရဏတ္ထာယ ဂမနာဒိကေ ပုဗ္ဗပ္ပယောဂေ ဒုက္ကဋံ, အာမသနေ ဒုက္ကဋံ, ပါရာဇိကဝတ္ထုနော ဖန္ဒာပနေ ထုလ္လစ္စယံ။ အာဒိယန္တဿ မာသကေ ဝါ ဦနမာသကေ ဝါ ဒုက္ကဋံ, အတိရေကမာသကေ ဝါ ဦနပဉ္စမာသကေ ဝါ ထုလ္လစ္စယံ, ပဉ္စမာသကေ ဝါ အတိရေကပဉ္စမာသကေ ဝါ ပါရာဇိကံ။ သဗ္ဗတ္ထ ဂဟဏကာလဝသေန စ ဂဟဏဒေသဝသေန စ ပရိဘောဂဘာဇနပရိဝတ္တနာဒီဟိ စ ပရိဟီနာပရိဟီနဝသေန ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သကသညိဿ, ဝိဿာသဂ္ဂါဟေ, တာဝကာလိကေ, ပေတပရိဂ္ဂဟေ, တိရစ္ဆာနဂတပရိဂ္ဂဟေ, ပံသုကူလသညိဿ, ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ သီလဝိပတ္တိ, အညဿ မနုဿဇာတိကဿ ဝသေန ပရပရိဂ္ဂဟိတံ, ပရပရိဂ္ဂဟိတသညိတာ, ဂရုပရိက္ခာရော, ထေယျစိတ္တံ, ဝုတ္တပ္ပကာရာနံ အဝဟာရာနံ ဝသေန အဝဟရဏဉ္စာတိ ဣမာနေတ္ထ ပဉ္စ အင်္ဂါနိ။ အဒိန္နာဒါနသမုဋ္ဌာနံ, ကိရိယံ, သညာဝိမောက္ခံ, သစိတ္တကံ, လောကဝဇ္ဇံ, ကာယကမ္မံ, ဝစီကမ္မံ, အကုသလစိတ္တံ, တိဝေဒနန္တိ။
ဒုတိယပါရာဇိကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၃။ တတိယပါရာဇိကဝဏ္ဏနာ
တတိယေ သဉ္စိစ္စာတိ သံစေတေတွာ သဒ္ဓိံ စေတေတွာ။ ‘‘ပါဏော’’တိသညာယ သဒ္ဓိံယေဝ ‘‘ဝဓာမိ န’’န္တိ ဝဓကစေတနာယ စေတေတွာ ပကပ္ပေတွာ။ မနုဿဝိဂ္ဂဟန္တိ ကလလတော ပဋ္ဌာယ ဇီဝမာနကမနုဿဇာတိကသရီရံ။
(ကင်္ခါ၊၁၂၁။)ဇီဝိတာ ဝေါရောပေယျာတိ ကလလကာလေပိ တာပနမဒ္ဒနေဟိ ဝါ ဘေသဇ္ဇသမ္ပဒါနေန ဝါ တတော ဝါ ဥဒ္ဓမ္ပိ တဒနုရူပေန ဥပက္ကမေန ဇီဝိတာ ဝိယောဇေယျ။ ဣမဿ ပနတ္ထဿ အာဝိဘာဝတ္ထံ ပါဏော ဝေဒိတဗ္ဗော, ပါဏာတိပါတော ဝေဒိတဗ္ဗော, ပါဏာတိပါတီ ဝေဒိတဗ္ဗော, ပါဏာတိပါတဿ ပယောဂေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတ္ထ ပါဏောတိ ဝေါဟာရတော သတ္တော, ပရမတ္ထတော ဇီဝိတိန္ဒြိယံ။ ပါဏာတိပါတောတိ ယာယ စေတနာယ ဇီဝိတိန္ဒြိယုပစ္ဆေဒကပယောဂံ သမုဋ္ဌာပေတိ, သာ စေတနာ။ ပါဏာတိပါတီတိ ဝုတ္တစေတနာယ သမင်္ဂိပုဂ္ဂလော။ ပါဏာတိပါတဿ ပယောဂေါတိ ပါဏာတိပါတဿ ဆ ပယောဂါ သာဟတ္ထိကော နိဿဂ္ဂိယော အာဏတ္တိကော ထာဝရော ဝိဇ္ဇာမယော ဣဒ္ဓိမယောတိ။ တတ္ထ သာဟတ္ထိကောတိ သယံ မာရေန္တဿ ကာယေန ဝါ ကာယပ္ပဋိဗဒ္ဓေန ဝါ ပဟရဏံ။ နိဿဂ္ဂိယောတိ ဒူရေ ဌိတံ မာရေတုကာမဿ ကာယေန ဝါ ကာယပ္ပဋိဗဒ္ဓေန ဝါ ဥသုသတ္တိယန္တပါသာဏာဒီနံ နိဿဇ္ဇနံ။ တတ္ထ ဧကေကော ဥဒ္ဒိဿာနုဒ္ဒိဿဘေဒတော ဒုဝိဓော။ တတ္ထ ဥဒ္ဒိဿကေ ယံ ဥဒ္ဒိဿ ပဟရတိ, တဿေဝ မရဏေန ကမ္မဗဒ္ဓေါ။ ‘‘ယော ကောစိ မရတူ’’တိ ဧဝံ အနုဒ္ဒိဿကေ ပဟာရပ္ပစ္စယာ ယဿ ကဿစိ မရဏေန ကမ္မဗဒ္ဓေါ။ ဥဘယတ္ထာပိ စ ပဟရိတမတ္တေ ဝါ မရတု, ပစ္ဆာ ဝါ တေနေဝ ရောဂေန, ပဟရိတက္ခဏေယေဝ ကမ္မဗဒ္ဓေါ။ အာဏတ္တိကောတိ ‘‘အသုကံ နာမ မာရေဟီ’’တိ အညံ အာဏာပေန္တဿ အာဏာပနံ။
တတ္ထ –
ဝတ္ထု ကာလော စ ဩကာသော, အာဝုဓံ ဣရိယာပထော၊
ကြိယာဝိသေသောတိ ဣမေ, ဆ အာဏတ္တိ နိယာမကာ။
တတ္ထ ဝတ္ထူတိ ပုဂ္ဂလော။ ယဉှိ ပုဂ္ဂလံ ‘‘မာရေဟီ’’တိ အာဏတ္တော သစေ တမေဝ မာရေတိ, အာဏာပကဿ အာပတ္တိ။ အထ အညံ မာရေတိ, တံမညမာနော ဝါ အညံ မာရေတိ, အာဏာပကော မုစ္စတိ။ ‘‘ဣမံ မာရေဟီ’’တိ အာဏတ္တေ ပန အာဏာပကဿ ဒုက္ကဋံ။ ကာလောတိ ပုရေဘတ္တာဒိကာလော။ သစေ ဟိ ‘‘ပုရေဘတ္တံ မာရေဟီ’’တိ အာဏတ္တော ပုရေဘတ္တမေဝ မာရေတိ, အာဏာပကဿ အာပတ္တိ။ အထ ယံ ပုရေဘတ္တံ နိယာမိတံ, တတော ပစ္ဆာ ဝါ ပုရေ ဝါ မာရေတိ, အာဏာပကော မုစ္စတိ။ ဣမိနာ နယေန သဗ္ဗတ္ထ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ထာဝရောတိ အသံဟာရိမေန ဥပကရဏေန
(ကင်္ခါ၊၁၂၂။)မာရေတုကာမဿ ဩပါတက္ခဏနံ အပဿေနသံဝိဓာနံ အသိအာဒီနံ ဥပနိက္ခိပနံ တဠာကာဒီသု ဝိသသမ္ပယောဇနံ ရူပူပဟာရောတိဧဝမာဒိ။ ဝုတ္တနယေနေဝ စေတ္ထာပိ ဥဒ္ဒိဿာနုဒ္ဒိဿဘေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဝိဇ္ဇာမယောတိ မာရဏတ္ထံ ဝိဇ္ဇာပရိဇပ္ပနံ။ ဣဒ္ဓိမယောတိ ကမ္မဝိပါကဇာယ ဣဒ္ဓိယာ ပယောဇနံ။
သတ္ထဟာရကံ ဝါဿ ပရိယေသေယျာတိ ဧတ္ထ ဟရတီတိ ဟာရကံ, ကိံ ဟရတိ? ဇီဝိတံ။ အထ ဝါ ဟရိတဗ္ဗန္တိ ဟာရကံ, ဥပနိက္ခိပိတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ သတ္ထဉ္စ တံ ဟာရကဉ္စာတိ သတ္ထဟာရကံ။ အဿာတိ မနုဿဝိဂ္ဂဟဿ။ ပရိယေသေယျာတိ ယထာ လဘတိ, တထာ ကရေယျ, ဥပနိက္ခိပေယျာတိ အတ္ထော။ ဧတေန ထာဝရပယောဂံ ဒဿေတိ။ ဣတရထာ ဟိ ပရိယိဋ္ဌိမတ္တေယေဝ ပါရာဇိကော ဘဝေယျ, န စေတံ ယုတ္တံ။ ပဒဘာဇနေ ပနဿ ဗျဉ္ဇနံ အနာဒိယိတွာ ယံ ဧတ္ထ ထာဝရပယောဂသင်္ဂဟိတံ သတ္ထံ, တဒေဝ ဒဿေတုံ ‘‘အသိံ ဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ မရဏဝဏ္ဏံ ဝါ သံဝဏ္ဏေယျာတိ ဝါစာယ ဝါ တာလပဏ္ဏာဒီသု လိခိတွာ ဝါ ‘‘ယော ဧဝံ မရတိ, သော ဓနံ ဝါ လဘတီ’’တိအာဒိနာ နယေန မရဏေ ဂုဏံ ပကာသေယျ။ ဧတေန ယထာ ‘‘အဒိန္နာဒါနေ အာဒိယေယျာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ပရိယာယကထာယ မုစ္စတိ, နယိဓ, ဧဝံ ‘‘သံဝဏ္ဏေယျာ’’တိ ဝစနတော ပန ဣဓ ပရိယာယကထာယပိ န မုစ္စတီတိ အယမတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ မရဏာယ ဝါ သမာဒပေယျာတိ ‘‘သတ္ထံ ဝါ အာဟရာ’’တိအာဒိနာ (ပါရာ။ ၁၇၂) နယေန မရဏတ္ထာယ ဥပါယံ ဂါဟာပေယျ။ ဧတေန အာဏတ္တိကပ္ပယောဂံ ဒဿေတိ။ အမ္ဘော ပုရိသာတိ အာလပနမေတံ။ ကိံ တုယှိမိနာတိအာဒိ သံဝဏ္ဏနာကာရနိဒဿနံ။ ဣတိ စိတ္တမနောတိ ဣတိ စိတ္တော ဣတိ မနော။ ‘‘မတံ တေ ဇီဝိတာ သေယျော’’တိဧတ္ထ ဝုတ္တမရဏစိတ္တော မရဏမနောတိ အတ္ထော။ ဧတ္ထ စ ‘‘မနော’’တိဣဒံ စိတ္တဿ အတ္ထဒီပနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ တေနေဝဿ ပဒဘာဇနေ ‘‘ယံ စိတ္တံ တံ မနော’’တိ (ပါရာ။ ၁၇၂) အာဟ။ စိတ္တသင်္ကပ္ပေါတိ ဝိစိတ္တသင်္ကပ္ပေါ။ ဧတ္ထာပိ ဣတိ-သဒ္ဒေါ အာဟရိတဗ္ဗော။ ‘‘သင်္ကပ္ပေါ’’တိ စ သံဝိဒဟနမတ္တဿေတံ နာမံ, န ဝိတက္ကဿေဝ။ တဉ္စ သံဝိဒဟနံ ဣမသ္မိံ အတ္ထေ သညာစေတနာဓိပ္ပါယေဟိ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆတိ, တသ္မာ ‘‘ဣတိ စိတ္တသင်္ကပ္ပေါ’’တိ ‘‘မတံ တေ ဇီဝိတာ သေယျော’’တိဧတ္ထ ဝုတ္တမရဏသညီ မရဏစေတနော မရဏာဓိပ္ပါယောတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ပဒဘာဇနေပိ ဟိ အယမေဝ နယော
(ကင်္ခါ၊၁၂၃။)ဒဿိတော။ ဧတေန မရဏစိတ္တာဒီဟိ ဝိနာ ‘‘ဧကာဟံ ဇီဝိတံ သေယျော, ဝီရိယမာရဘတော ဒဠှ’’န္တိအာဒိနာ (ဓ။ ပ။ ၁၁၂) နယေန ဓမ္မံ ဘာသန္တဿ သံဝဏ္ဏနာ နာမ န ဟောတီတိ ဒဿေတိ။ အနေကပရိယာယေနာတိ နာနပ္ပကာရေန ဥစ္စာဝစေန ကာရဏေန။ ပုန မရဏဝဏ္ဏန္တိအာဒိ နိဂမနဝစနံ။ ပါရာဇိကော ဟောတီတိ တင်္ခဏူပပန္နမ္ပိ မနုဿဝိဂ္ဂဟံ ဝုတ္တနယေန ဇီဝိတာ ဝေါရောပေန္တော ပါရာဇိကော ဟောတီတိ။
ဝေသာလိယံ သမ္ဗဟုလေ ဘိက္ခူ အာရဗ္ဘ အညမညံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, ‘‘မရဏဝဏ္ဏံ ဝါ’’တိ အယမေတ္ထ အနုပညတ္တိ, သာဓာရဏပညတ္တိ, သာဏတ္တိကံ, မာရဏတ္ထာယ ဩပါတက္ခဏနာဒီသု ဒုက္ကဋံ, အနောဒိဿ ခတေ ဩပါတေ ယဿ ကဿစိ ပတနေပိ ဒုက္ကဋံ, ယက္ခပေတတိရစ္ဆာနဂတမနုဿဝိဂ္ဂဟာနံ တိရစ္ဆာနဂတဿ စ ဒုက္ခုပ္ပတ္တိယံ ဒုက္ကဋမေဝ, မနုဿဇာတိကဿ ဒုက္ခုပ္ပတ္တိယံ ထုလ္လစ္စယံ, တထာ ယက္ခာဒီနံ မရဏေ, တိရစ္ဆာနဂတမရဏေ ပန ပါစိတ္တိယံ, မနုဿမရဏေ ပါရာဇိကန္တိ။ ဣမိနာ နယေန သဗ္ဗတ္ထ ပယောဂဘေဒဝသေန အာပတ္တိဘေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အသဉ္စိစ္စ မာရေန္တဿ အဇာနန္တဿ နမရဏာဓိပ္ပါယဿ ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ တတ္ထ အသဉ္စိစ္စာတိ ‘‘ဣမိနာ ဥပက္ကမေန ဣမံ မာရေမီ’’တိ အစေတေတွာ ကတေန ဥပက္ကမေန မုသလုဿာပနဝတ္ထုသ္မိံ (ပါရာ။ ၁၈၀ အာဒယော) ဝိယ ပရေ မတေပိ အနာပတ္တိ။ အဇာနန္တဿာတိ ‘‘ဣမိနာ အယံ မရိဿတီ’’တိ အဇာနန္တဿ ဥပက္ကမေန ဝိသဂတပိဏ္ဍပါတဝတ္ထုသ္မိံ (ပါရာ။ ၁၈၁) ဝိယ ပရေ မတေပိ အနာပတ္တိ။ နမရဏာဓိပ္ပါယဿာတိ မရဏံ အနိစ္ဆန္တဿ ဥပက္ကမေန ဘေသဇ္ဇဝတ္ထုသ္မိံ (ပါရာ။ ၁၈၇) ဝိယ ပရေ မတေပိ အနာပတ္တိ။ ဧဝံ အသဉ္စိစ္စာတိအာဒီသု ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သီလဝိပတ္တိ, မနုဿဇာတိကပါဏော, ပါဏသညိတာ, ဝဓကစိတ္တံ, ဥပက္ကမော, တေန မရဏန္တိ ဣမာနေတ္ထ ပဉ္စ အင်္ဂါနိ။ အဒိန္နာဒါနသမဥဋ္ဌာနံ, ကိရိယံ, သညာဝိမောက္ခံ, သစိတ္တကံ, လောကဝဇ္ဇံ, ကာယကမ္မံ, ဝစီကမ္မံ, အကုသလစိတ္တံ, ဒုက္ခဝေဒနန္တိ။
တတိယပါရာဇိကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(ကင်္ခါ၊၁၂၄။)֍ ၄။ စတုတ္ထပါရာဇိကဝဏ္ဏနာ
စတုတ္ထေ အနဘိဇာနန္တိ သကသန္တာနေ အနုပ္ပန္နတ္တာ အတ္တနိ အတ္ထိဘာဝံ အဇာနန္တော။ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မန္တိ ဥတ္တရိမနုဿာနံ ဈာယီနဉ္စေဝ အရိယာနဉ္စ ဓမ္မံ။ အတ္တုပနာယိကန္တိ အတ္တနိ တံ ဥပနေတိ ‘‘မယိ အတ္ထီ’’တိ သမုဒါစရန္တော, အတ္တာနံ ဝါ တတ္ထ ဥပနေတိ ‘‘အဟံ ဧတ္ထ သန္ဒိဿာမီ’’တိ သမုဒါစရန္တောတိ အတ္တုပနာယိကော, တံ အတ္တုပနာယိကံ။ ဧဝံ ကတွာ သမုဒါစရေယျာတိ သမ္ဗန္ဓော။ အလမရိယဉာဏဒဿနန္တိဧတ္ထ မဟဂ္ဂတလောကုတ္တရပညာ ဇာနနဋ္ဌေန ဉာဏံ, စက္ခုနာ စ ဒိဋ္ဌမိဝ ဓမ္မံ ပစ္စက္ခကရဏတော ဒဿနတ္ထေန ဒဿနန္တိ ဉာဏဒဿနံ, အရိယံ ဝိသုဒ္ဓံ ဥတ္တမံ ဉာဏဒဿနန္တိ အရိယဉာဏဒဿနံ, အလံ ပရိယတ္တံ ကိလေသဝိဒ္ဓံသနသမတ္ထံ အရိယဉာဏဒဿနမေတ္ထ ဈာနာဒိဘေဒေ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မေ, အလံ ဝါ အရိယဉာဏဒဿနမဿာတိ အလမရိယဉာဏဒဿနော, တံ အလမရိယဉာဏဒဿနံ။ သမုဒါစရေယျာတိ ဝုတ္တပ္ပကာရမေတံ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မံ အတ္တုပနာယိကံ ကတွာ ကာယေန ဝါ ဝါစာယ ဝါ တဒုဘယေန ဝါ ဝိညုဿ မနုဿဇာတိကဿ အာရောစေယျ။ ဣတိ ဇာနာမိ ဣတိ ပဿာမီတိ သမုဒါစရဏာကာရဒဿနမေတံ, အတ္တုပနာယိကဉှိ ကတွာ ဝိနာ အညာပဒေသေန သမုဒါစရန္တော ဧဝံ သမုဒါစရတိ, တသ္မာ ယွာယံ ပဒဘာဇနေ (ပါရာ။ ၂၀၉) ‘‘ပဌမံ ဈာနံ သမာပဇ္ဇိံ, သမာပဇ္ဇာမိ, သမာပန္နော’’တိအာဒိဘေဒေါ ဝုတ္တော, သော သဗ္ဗော ဣဓေဝ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ‘‘ဣတိ ဇာနာမိ ဣတိ ပဿာမီ’’တိ ဟိ ဝဒန္တော န ယိဒံ ဝစနမတ္တမေဝ ဝဒတိ, အထ ခေါ ‘‘ဣမိနာ စ ဣမိနာ စ ကာရဏေန အယံ ဓမ္မော မယိ အတ္ထီ’’တိ ဒီပေတိ, ‘‘သမာပဇ္ဇိ’’န္တိအာဒီနိ စ ဝဒန္တေန ဟိ သမာပဇ္ဇနာဒီဟိ ကာရဏေဟိ အတ္ထိတာ ဒီပိတာ ဟောတိ, တေန ဝုတ္တံ ‘‘ယွာယံ ပဒဘာဇနေ ပဌမံ ဈာနံ သမာပဇ္ဇိံ, သမာပဇ္ဇာမိ, သမာပန္နောတိအာဒိဘေဒေါ ဝုတ္တော, သော သဗ္ဗော ဣဓေဝ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆတီ’’တိ။ တတော အပရေန သမယေနာတိ တတော အာရောစိတကာလတော အညတရသ္မိံ ကာလေ။ ဣတိ အာပတ္တိပဋိဇာနနကာလဒဿနမေတံ, အယံ ပန အာရောစိတက္ခဏေဝ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ။ အာပတ္တိံ ပန အာပန္နော ယသ္မာ ပရေန စောဒိတော ဝါ အစောဒိတော ဝါ ပဋိဇာနာတိ, တသ္မာ ‘‘သမနုဂ္ဂါဟီယမာနော ဝါ အသမနုဂ္ဂါဟီယမာနော ဝါ’’တိ ဝုတ္တံ။ အာပန္နောတိ အာရောစိတက္ခဏေယေဝ ပါရာဇိကံ အာပန္နော။
(ကင်္ခါ၊၁၂၅။)ဝိသုဒ္ဓါပေက္ခောတိ အတ္တနော ဂိဟိဘာဝါဒိကံ ဝိသုဒ္ဓိံ အပေက္ခမာနော ဣစ္ဆမာနော။ အယဉှိ ယသ္မာ ပါရာဇိကံ အာပန္နော, တသ္မာ ဘိက္ခုဘာဝေ ဌတွာ အဘဗ္ဗော ဈာနာဒီနိ အဓိဂန္တုံ, ဣစ္စဿ ဘိက္ခုဘာဝေါ ဝိသုဒ္ဓိ နာမ န ဟောတိ။ ယသ္မာ ပန ဂိဟိ ဝါ ဥပါသကာရာမိကသာမဏေရာနံ ဝါ အညတရော ဟုတွာ ဒါနာဒီဟိ သဂ္ဂမဂ္ဂံ ဝါ ဈာနာဒီဟိ မောက္ခမဂ္ဂံ ဝါ အာရာဓေတုံ ဘဗ္ဗော ဟောတိ, တသ္မာဿ ဂိဟိအာဒိဘာဝေါ ဝိသုဒ္ဓိ နာမ ဟောတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဂိဟိဘာဝါဒိကံ ဝိသုဒ္ဓိံ အပေက္ခမာနော’’တိ။ ဧဝံ ဝဒေယျာတိ ဧဝံ ဘဏေယျ, ကထံ? ‘‘အဇာနမေဝံ, အာဝုသော’’တိအာဒိံ။ တတ္ထ အဇာနန္တိ အဇာနန္တော။ အပဿန္တိ အပဿန္တော။ တုစ္ဆံ မုသာ ဝိလပိန္တိ အဟံ ဝစနတ္ထဝိရဟတော တုစ္ဆံ, ဝဉ္စနာဓိပ္ပါယတော မုသာ ဝိလပိံ အဘဏိန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အညတြ အဓိမာနာတိ ယွာယံ တိလက္ခဏံ အာရောပေတွာ သင်္ခါရေ သမ္မသန္တဿ အာရဒ္ဓဝိပဿကဿ အပတ္တေ ပတ္တသညိတာသင်္ခါတော အဓိမာနော ဥပ္ပဇ္ဇတိ, တံ အဓိမာနံ ဌပေတွာ ကေဝလံ ပါပိစ္ဆတာယ ယော သမုဒါစရေယျ, အယမ္ပိ ပါရာဇိကော ဟောတီတိ အတ္ထော။
ဝေသာလိယံ ဝဂ္ဂုမုဒါတီရိယေ ဘိက္ခူ အာရဗ္ဘ တေသံ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မာရောစနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, ‘‘အညတြ အဓိမာနာ’’တိ အယမေတ္ထ အနုပညတ္တိ, သာဓာရဏပညတ္တိ, အနာဏတ္တိကံ, ‘‘ပဌမံ ဈာနံ သမာပဇ္ဇိ’’န္တိအာဒိနာ နယေန ဝုတ္တပ္ပကာရံ အသန္တံ ဈာနာဒိဓမ္မံ အာရောစေန္တဿ သစေ ယဿ ကဿစိ အာရောစေတိ, သော မနုဿဇာတိကော ဟောတိ, အနန္တရမေဝ ‘‘အယံ ဈာနလာဘီ’’တိ ဝါ ‘‘အရိယော’’တိ ဝါ ယေန ကေနစိ အာကာရေန တမတ္ထံ ဇာနာတိ, ပါရာဇိကံ။ သစေ န ဇာနာတိ, ထုလ္လစ္စယံ။ သစေ ပန ‘‘ယော တေ ဝိဟာရေ ဝသိ, သော ဘိက္ခု ပဌမံ ဈာနံ သမာပဇ္ဇီ’’တိအာဒိနာ (ပါရာ။ ၂၂၀) နယေန အညာပဒေသေန အာရောစေန္တဿ ဇာနာတိ, ထုလ္လစ္စယံ။ သစေ န ဇာနာတိ, ဒုက္ကဋံ။ အဓိမာနေန အာရောစေန္တဿ, အနုလ္လပနာဓိပ္ပါယဿ, ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ သီလဝိပတ္တိ, ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မဿ အတ္တနိ အသန္တတာ, ပါပိစ္ဆတာယ တဿ အာရောစနံ, အနညာပဒေသော, ယဿ အာရောစေတိ, တဿ မနုဿဇာတိကတာ, တင်္ခဏဝိဇာနနန္တိ ဣမာနေတ္ထ ပဉ္စ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ အဒိန္နာဒါနေ ဝုတ္တသဒိသာနေဝါတိ။
စတုတ္ထပါရာဇိကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(ကင်္ခါ၊၁၂၆။)ဥဒ္ဒိဋ္ဌာ ခေါ အာယသ္မန္တော စတ္တာရော ပါရာဇိကာ ဓမ္မာတိဣဒံ ဣဓ ဥဒ္ဒိဋ္ဌပါရာဇိကပရိဒီပနမေဝ။ သမောဓာနေတွာ ပန သဗ္ဗာနေဝ စတုဝီသတိ ပါရာဇိကာနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ကတမာနိ စတုဝီသတိ? ပါဠိယံ အာဂတာနိ တာဝ ဘိက္ခူနံ စတ္တာရိ ဘိက္ခုနီနံ အသာဓာရဏာနိ စတ္တာရီတိ အဋ္ဌ, တာနိ ဧကာဒသန္နံ ပဏ္ဍကာဒီနံ အဘဗ္ဗဘာဝသင်္ခါတေဟိ ဧကာဒသဟိ ပါရာဇိကေဟိ သဒ္ဓိံ ဧကူနဝီသတိ, ဂိဟိဘာဝံ ပတ္ထယမာနာယ ဘိက္ခုနိယာ ဝိဗ္ဘန္တဘာဝပါရာဇိကေန သဒ္ဓိံ ဝီသတိ, အပရာနိပိ လမ္ဗီ, မုဒုပိဋ္ဌိကော, ပရဿ အင်္ဂဇာတံ မုခေန ဂဏှာတိ, ပရဿ အင်္ဂဇာတေ အဘိနိသီဒတီတိ ဣမေသံ စတုန္နံ ဝသေန ‘‘စတ္တာရိ အနုလောမပါရာဇိကာနီ’’တိ ဝဒန္တိ, ဣတိ ဣမာနိ စ စတ္တာရိ, ပုရိမာနိ စ ဝီသတီတိ သမောဓာနေတွာ သဗ္ဗာနေဝ စတုဝီသတိ ပါရာဇိကာနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ န လဘတိ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ သံဝါသန္တိ ဥပေါသထာဒိဘေဒံ သံဝါသံ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ န လဘတိ။ ယထာ ပုရေ, တထာ ပစ္ဆာတိ ယထာ ပုဗ္ဗေ ဂိဟိကာလေ အနုပသမ္ပန္နကာလေ စ, ပစ္ဆာ ပါရာဇိကံ အာပန္နောပိ တထေဝ အသံဝါသော ဟောတိ, နတ္ထိ တဿ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ ဥပေါသထာဒိဘေဒေါ သံဝါသောတိ။ တတ္ထာယသ္မန္တေ ပုစ္ဆာမီတိ တေသု စတူသု ပါရာဇိကေသု အာယသ္မန္တေ ‘‘ကစ္စိတ္ထ ပရိသုဒ္ဓါ’’တိ ပုစ္ဆာမိ။ ကစ္စိတ္ထာတိ ကစ္စိ ဧတ္ထ, ဧတေသု စတူသု ပါရာဇိကေသု ကစ္စိ ပရိသုဒ္ဓါတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ ကစ္စိတ္ထ ပရိသုဒ္ဓါတိ ကစ္စိ ပရိသုဒ္ဓါ အတ္ထ, ဘဝထာတိ အတ္ထော။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။
ကင်္ခါဝိတရဏိယာ ပါတိမောက္ခဝဏ္ဏနာယ
ပါရာဇိကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(ကင်္ခါ၊၁၂၇။)သံဃာဒိသေသကဏ္ဍော
ဣမေ ခေါ ပနာတိ ဣဒါနိ ဝတ္တဗ္ဗာနံ အဘိမုခီကရဏံ။ အာယသ္မန္တောတိ သန္နိပတိတာနံ ပိယဝစနေန အာလပနံ။ တေရသာတိ ဂဏနပရိစ္ဆေဒေါ။ သံဃာဒိသေသာတိ ဧဝံနာမကာ။ ဓမ္မာတိ အာပတ္တိယော။ ဥဒ္ဒေသံ အာဂစ္ဆန္တီတိ သရူပေန ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗတံ အာဂစ္ဆန္တိ, န နိဒါနေ ဝိယ ‘‘ယဿ သိယာ အာပတ္တီ’’တိ သာဓာရဏဝစနမတ္တေန။
֍ ၁။ သုက္ကဝိဿဋ္ဌိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
သံဝိဇ္ဇတိ စေတနာ အဿာတိ သဉ္စေတနာ, သဉ္စေတနာဝ သဉ္စေတနိကာ, သဉ္စေတနာ ဝါ အဿ အတ္ထီတိ သဉ္စေတနိကာ။ သုက္ကဝိဿဋ္ဌီတိ သုက္ကဿ ဝိဿဋ္ဌိ, ရာဂူပတ္ထမ္ဘာဒီသု ယေန ကေနစိ အင်္ဂဇာတေ ကမ္မညတံ ပတ္တေ အာရောဂျာဒီသု ယံကိဉ္စိ အပဒိသိတွာ အဇ္ဈတ္တရူပါဒီသု ယတ္ထ ကတ္ထစိ မောစနဿာဒစေတနာယ နိမိတ္တေ ဥပက္ကမန္တဿ အာသယဓာတုနာနတ္တတော နီလာဒိဝသေန (ပါရာ။ ၂၃၉-၂၄၀) ဒသဝိဓေသု သုက္ကေသု ယဿ ကဿစိ သုက္ကဿ ဌာနာ စာဝနာတိ အတ္ထော။ အညတြ သုပိနန္တာတိ ယာ သုပိနေ သုက္ကဝိဿဋ္ဌိ ဟောတိ, တံ ဌပေတွာ။ သံဃာဒိသေသောတိ ယာ အညတြ သုပိနန္တာ သဉ္စေတနိကာ သုက္ကဝိဿဋ္ဌိ, အယံ သံဃာဒိသေသော နာမ အာပတ္တိနိကာယောတိ အတ္ထော။ ဝစနတ္ထော ပနေတ္ထ သံဃော အာဒိမှိ စေဝ သေသေ စ ဣစ္ဆိတဗ္ဗော အဿာတိ သံဃာဒိသေသော။ ကိံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ဣမံ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇိတွာ ဝုဋ္ဌာတုကာမဿ ယံ တံ အာပတ္တိဝုဋ္ဌာနံ, တဿ အာဒိမှိ စေဝ ပရိဝါသဒါနတ္ထာယ, အာဒိတော သေသေ မဇ္ဈေ မာနတ္တဒါနတ္ထာယ မူလာယ ပဋိကဿနေန ဝါ သဟ မာနတ္တဒါနတ္ထာယ, အဝသာနေ အဗ္ဘာနတ္ထာယ စ သံဃော ဣစ္ဆိတဗ္ဗော, န ဟေတ္ထ ဧကမ္ပိ ကမ္မံ ဝိနာ သံဃေန သက္ကာ ကာတုံ။ ဣတိ သံဃော အာဒိမှိ စေဝ သေသေ စ ဣစ္ဆိတဗ္ဗော အဿာတိ သံဃာဒိသေသောတိ။
သာဝတ္ထိယံ သေယျသကံ အာရဗ္ဘ ဥပက္ကမိတွာ အသုစိမောစနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, ‘‘အညတြ သုပိနန္တာ’’တိ အယမေတ္ထ အနုပညတ္တိ, အသာဓာရဏပညတ္တိ, အနာဏတ္တိကံ။ သစေ ပန ပရေန အတ္တနော အင်္ဂဇာတေ ဥပက္ကမံ ကာရေတွာ မောစာပေတိ, အာပဇ္ဇတိယေဝ။ စေတေတွာ အန္တမသော အာကာသေ ကဋိကမ္ပနေနပိ နိမိတ္တေ ဥပက္ကမန္တဿ သစေ န မုစ္စတိ, ထုလ္လစ္စယံ။ သစေ ပန
(ကင်္ခါ၊၁၂၈။)အန္တမသော ယံ ဧကာ ခုဒ္ဒကမက္ခိကာ ပိဝေယျ, တတ္တကမ္ပိ ဌာနတော မုစ္စတိ, ဒကသောတံ အနောတိဏ္ဏေပိ သံဃာဒိသေသော။ ဌာနတော ပန စုတံ အဝဿမေဝ ဒကသောတံ ဩတရတိ, တသ္မာ ‘‘ဒကသောတံ ဩတိဏ္ဏမတ္တေ ဗဟိ နိက္ခန္တေ ဝါ အနိက္ခန္တေ ဝါ သံဃာဒိသေသော’’တိ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၂၃၇) အဋ္ဌကထာသု ဝုတ္တံ။ အနုပက္ကမန္တဿ စ, အမောစနာဓိပ္ပါယဿ စ, သုပိနံ ပဿန္တဿ စ, ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ မုတ္တေပိ အနာပတ္တိ။ သီလဝိပတ္တိ, စေတနာ, ဥပက္ကမော, မုစ္စနန္တိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ ပဌမပါရာဇိကေ ဝုတ္တသဒိသာနေဝါတိ။
သုက္ကဝိဿဋ္ဌိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၂။ ကာယသံသဂ္ဂသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဒုတိယေ ဩတိဏ္ဏောတိ ယက္ခာဒီဟိ ဝိယ သတ္တာ အန္တော ဥပ္ပဇ္ဇန္တေန ရာဂေန ဝါ ဩတိဏ္ဏော, ကူပါဒီနိ ဝိယ သတ္တာ အသမပေက္ခိတွာ ရဇ္ဇနီယေ ဌာနေ ရဇ္ဇန္တော သယံ ဝါ ရာဂံ ဩတိဏ္ဏော, ကာယသံသဂ္ဂရာဂသမင်္ဂိဿေတံ အဓိဝစနံ။ ဝိပရိဏတေန စိတ္တေနာတိ ပရိသုဒ္ဓဘဝင်္ဂသန္တတိသင်္ခါတံ ပကတိံ ဝိဇဟိတွာ အညထာ ပဝတ္တေန, ဝိရူပံ ဝါ ပရိဏတေန ယထာ ပရိဝတ္တမာနံ ဝိရူပံ ဟောတိ, ဧဝံ ဝုတ္တရာဂဝသေန ပရိဝတ္တေတွာ ဌိတေန စိတ္တေနာတိ အတ္ထော။ မာတုဂါမေန သဒ္ဓိန္တိ တဒဟုဇာတာယပိ ဇီဝမာနကမနုဿိတ္ထိယာ သဒ္ဓိံ။ ကာယသံသဂ္ဂံ သမာပဇ္ဇေယျာတိ ဟတ္ထဂ္ဂဟဏာဒိကအာယသမ္ပယောဂံ ကာယမိဿီဘာဝံ သမာပဇ္ဇေယျ။ ဟတ္ထဂ္ဂါဟံ ဝါတိအာဒိ ပနဿ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထဒဿနံ။ တတ္ထ ဟတ္ထော နာမ ကပ္ပရတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ အဂ္ဂနခါ။ ဝေဏီ နာမ ဝိနန္ဓိတွာ ဝါ အဝိနန္ဓိတွာ ဝါ သုဒ္ဓကေသေဟိ ဝါ နီလာဒိဝဏ္ဏသုတ္တကုသုမကဟာပဏမာလာသုဝဏ္ဏစီရကမုတ္တာဝဠိအာဒီသု အညတရမိဿေဟိ ဝါ ကတကေသကလာပဿေတံ အဓိဝစနံ။ ဝေဏိဂ္ဂဟဏေန စေတ္ထ ကေသာပိ ဂဟိတာယေဝ သဒ္ဓိံ လောမေဟိ။ ဣတိ ဝုတ္တလက္ခဏဿ ဟတ္ထဿ ဂဟဏံ ဟတ္ထဂ္ဂါဟော, ဝေဏိယာ ဂဟဏံ ဝေဏိဂ္ဂါဟော။ အဝသေသဿ သရီရဿ ပရာမသနံ အညတရဿ ဝါ အညတရဿ ဝါ အင်္ဂဿ ပရာမသနံ နာမ။ ယော တံ ဟတ္ထဂ္ဂါဟံ ဝါ ဝေဏိဂ္ဂါဟံ ဝါ အညတရဿ ဝါ အညတရဿ ဝါ အင်္ဂဿ ပရာမသနံ သမာပဇ္ဇေယျ, တဿ သံဃာဒိသေသော နာမ အာပတ္တိနိကာယော ဟောတီတိ။
(ကင်္ခါ၊၁၂၉။)သာဝတ္ထိယံ ဥဒါယိတ္ထေရံ အာရဗ္ဘ ကာယသံသဂ္ဂသမာပဇ္ဇနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, အသာဓာရဏပညတ္တိ, အနာဏတ္တိကံ, ဣတ္ထိယာ ဣတ္ထိသညိနော အန္တမသော လောမေန လောမံ ဖုသန္တဿာပိ, ဣတ္ထိယာ ဝါ ဖုသိယမာနဿ သေဝနာဓိပ္ပါယေန ဝါယမိတွာ ဖဿံ ပဋိဇာနန္တဿ သံဃာဒိသေသော။ ဧကေန ပန ဟတ္ထေန ဂဟေတွာ ဒုတိယေန ဟတ္ထေန ဒိဝသမ္ပိ တတ္ထ တတ္ထ ဖုသန္တဿ ဧကာဝ အာပတ္တိ, အဂ္ဂဟေတွာ ဖုသန္တော ပန သစေ သီသတော ယာဝ ပါဒါ, တာဝ ကာယတော ဟတ္ထံ အမောစေန္တောယေဝ ဖုသတိ, ဧကာဝ အာပတ္တိ, ပဉ္စန္နံ အင်္ဂုလီနံ ဧကတော ဂဟဏေပိ ဧကာယေဝ။ သစေ ပန နာနိတ္ထီနံ ပဉ္စင်္ဂုလိယော ဧကတော ဂဏှာတိ, ပဉ္စ အာပတ္တိယော။ ဣတ္ထိယာ ဝေမတိကဿ, ပဏ္ဍကပုရိသတိရစ္ဆာနဂတသညိဿ စ ထုလ္လစ္စယံ, တထာ ကာယေန ကာယပ္ပဋိဗဒ္ဓေန, အမနုဿိတ္ထိပဏ္ဍကေဟိ စ သဒ္ဓိံ ကာယသံသဂ္ဂေပိ။ မနုဿိတ္ထိယာ ပန ကာယပ္ပဋိဗဒ္ဓေန ကာယပ္ပဋိဗဒ္ဓါဒီသု, ပုရိသကာယဖုသနာဒီသု စ ဒုက္ကဋံ။ ဣတ္ထိယာ ဖုသိယမာနဿ သေဝနာဓိပ္ပါယဿာပိ ကာယေန အဝါယမိတွာ ဖဿံ ပဋိဇာနန္တဿ, မောက္ခာဓိပ္ပါယေန ဣတ္ထိံ ဖုသန္တဿ, အသဉ္စိစ္စ, အဿတိယာ, အဇာနန္တဿ, အသာဒိယန္တဿ, ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ သီလဝိပတ္တိ, မနုဿိတ္ထီ, ဣတ္ထိသညိတာ, ကာယသံသဂ္ဂရာဂေါ, တေန ရာဂေန ဝါယာမော, ဟတ္ထဂ္ဂါဟာဒိသမာပဇ္ဇနန္တိ ဣမာနေတ္ထ ပဉ္စ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ ပဌမပါရာဇိကေ ဝုတ္တသဒိသာနေဝါတိ။
ကာယသံသဂ္ဂသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၃။ ဒုဋ္ဌုလ္လဝါစာသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
တတိယေ ဩတိဏ္ဏတာ စ ဝိပရိဏတစိတ္တတာ စ ဒုဋ္ဌုလ္လဝါစဿာဒရာဂဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။ မာတုဂါမန္တိ ဒုဋ္ဌုလ္လာဒုဋ္ဌုလ္လသံလက္ခဏသမတ္ထံ မနုဿိတ္ထိံ။ ဒုဋ္ဌုလ္လာဟိဝါစာဟီတိ ဝစ္စမဂ္ဂပဿာဝမဂ္ဂေမေထုနဓမ္မပ္ပဋိသံယုတ္တာဟိ ဝါစာဟိ။ ဩဘာသေယျာတိ အဝဘာသေယျ, ဝဏ္ဏာဝဏ္ဏယာစနအာယာစနပုစ္ဆနပဋိပုစ္ဆနအာစိက္ခဏာနုသာသနအက္ကောသနဝသေန နာနပ္ပကာရံ အသဒ္ဓမ္မဝစနံ ဝဒေယျ။ ယထာ တန္တိ ဧတ္ထ န္တိ နိပါတမတ္တံ, ယထာ ယုဝါ ယုဝတိန္တိ အတ္ထော။ ဧတေန ဩဘာသနေ နိရာသင်္ကဘာဝံ ဒဿေတိ။
(ကင်္ခါ၊၁၃၀။)မေထုနုပသံဟိတာဟီတိဣဒံ ဒုဋ္ဌုလ္လဝါစာယ သိခါပတ္တလက္ခဏဒဿနံ။ သံဃာဒိသေသောတိ ဒွိန္နံ မဂ္ဂါနံ ဝသေန ဝဏ္ဏာဝဏ္ဏေဟိ ဝါ မေထုနယာစနာဒီဟိ ဝါ ‘‘သိခရဏီသိ, သံဘိန္နာသိ, ဥဘတောဗျဉ္ဇနကာသီ’’တိ ဣမေသု တီသု အညတရေန အက္ကောသဝစနေန ဝါ မာတုဂါမံ ဩဘာသန္တဿ သံဃာဒိသေသော နာမ အာပတ္တိနိကာယော ဟောတီတိ။
သာဝတ္ထိယံ ဥဒါယိတ္ထေရံ အာရဗ္ဘ ဒုဋ္ဌုလ္လဝါစာဟိ ဩဘာသနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, အသာဓာရဏပညတ္တိ, အနာဏတ္တိကံ, ဣတ္ထိယာ ဣတ္ထိသညိနော အန္တမသော ဟတ္ထမုဒ္ဒါယပိ ဝုတ္တနယေန ဩဘာသန္တဿ သစေ သာ တမတ္ထံ တသ္မိံယေဝ ခဏေ ဇာနာတိ, သံဃာဒိသေသော။ ပဏ္ဍကေ ထုလ္လစ္စယံ။ တသ္မိံယေဝ ဣတ္ထိသညိနော ဒုက္ကဋံ။ ပုနပ္ပုနံ ဩဘာသန္တဿ, သမ္ဗဟုလာ စ ဣတ္ထိယော ဧကဝါစာယ ဩဘာသန္တဿ ဝါစာဂဏနာယ စေဝ ဣတ္ထိဂဏနာယ စ အာပတ္တိယော။ သစေ ယံ ဣတ္ထိံ ဩဘာသတိ, သာ န ဇာနာတိ, ထုလ္လစ္စယံ။ အဓက္ခကံ ဥဗ္ဘဇာဏုမဏ္ဍလံ အာဒိဿ ဝဏ္ဏာဒိဘဏနေပိ ထုလ္လစ္စယံ။ ပဏ္ဍကေ ဒုက္ကဋံ, ဥဗ္ဘက္ခကံ အဓောဇာဏုမဏ္ဍလံ ကာယပ္ပဋိဗဒ္ဓဉ္စ အာဒိဿ ဝဏ္ဏာဒိဘဏနေ သဗ္ဗတ္ထ ဒုက္ကဋံ။ အတ္ထဓမ္မအနုသာသနိပုရေက္ခာရာနံ ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ သီလဝိပတ္တိ, မနုဿိတ္ထီ, ဣတ္ထိသညိတာ, ဒုဋ္ဌုလ္လဝါစဿာဒရာဂေါ, တေန ရာဂေန ဩဘာသနံ, တင်္ခဏဝိဇာနနန္တိ ဣမာနေတ္ထ ပဉ္စ အင်္ဂါနိ။ အဒိန္နာဒါနသမုဋ္ဌာနံ, ကိရိယံ, သညာဝိမောက္ခံ, သစိတ္တကံ, လောကဝဇ္ဇံ, ကာယကမ္မံ, ဝစီကမ္မံ, အကုသလစိတ္တံ, ဒွိဝေဒနန္တိ။
ဒုဋ္ဌုလ္လဝါစာသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၄။ အတ္တကာမသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
စတုတ္ထေ ဩတိဏ္ဏတာ စ ဝိပရိဏတစိတ္တတာ စ အတ္တကာမပါရိစရိယာဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။ မာတုဂါမဿ သန္တိကေတိ ဒုဋ္ဌုလ္လောဘာသနေ ဝုတ္တပ္ပကာရာယ ဣတ္ထိယာ သမီပေ။ အတ္တကာမပါရိစရိယာယာတိ မေထုနဓမ္မသင်္ခါတေန ကာမေန ပါရိစရိယာ ကာမပါရိစရိယာ, အတ္တနော အတ္ထာယ ကာမပါရိစရိယာ အတ္တကာမပါရိစရိယာ, အတ္တနာ ဝါ ကာမိတာ ဣစ္ဆိတာတိ အတ္တကာမာ, သယံ မေထုနရာဂဝသေန ပတ္ထိတာတိ အတ္ထော, အတ္တကာမာ စ သာ
(ကင်္ခါ၊၁၃၁။)ပါရိစရိယာ စာတိ အတ္တကာမပါရိစရိယာ, တဿာ အတ္တကာမပါရိစရိယာယ။ ဝဏ္ဏံ ဘာသေယျာတိ ဂုဏံ အာနိသံသံ ပကာသေယျ။ ဧတဒဂ္ဂန္တိအာဒိ တဿာ အတ္တကာမပါရိစရိယာယ ဝဏ္ဏဘာသနာကာရနိဒဿနံ။ တတြာယံ ပဒသမ္ဗန္ဓဝသေနေဝ သင်္ခေပတ္ထော – ယာ မာဒိသံ ပါဏာတိပါတာဒီဟိ ဝိရဟိတတ္တာ သီလဝန္တံ မေထုနဓမ္မာ ဝိရဟိတတ္တာ ဗြဟ္မစာရိံ တဒုဘယေနာပိ ကလျာဏဓမ္မံ ဧတေန ဓမ္မေန ပရိစရေယျ အဘိရမေယျ, တဿာ ဧဝံ မာဒိသံ ပရိစရန္တိယာ ယာ အယံ ပါရိစရိယာ နာမ, ဧတဒဂ္ဂံ ပါရိစရိယာနန္တိ။ မေထုနုပသံဟိတေန သံဃာဒိသေသောတိ ဧဝံ အတ္တကာမပါရိစရိယာယ ဝဏ္ဏံ ဘာသန္တော စ ‘‘အရဟသိ တွံ မယှံ မေထုနဓမ္မံ ဒါတု’’န္တိအာဒိနာ မေထုနပ္ပဋိသံယုတ္တေနေဝ ဝစနေန ယော ဘာသေယျ, တဿ သံဃာဒိသေသော။
သာဝတ္ထိယံ ဥဒါယိတ္ထေရံ အာရဗ္ဘ အတ္တကာမပါရိစရိယာယ ဝဏ္ဏဘာသနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, အသာဓာရဏပညတ္တိ, အနာဏတ္တိကံ, ဣတ္ထိယာ ဣတ္ထိသညိနော အန္တမသော ဟတ္ထမုဒ္ဒါယပိ ဝုတ္တနယေနေဝ အတ္တကာမပါရိစရိယာယ ဝဏ္ဏံ ဘာသန္တဿ သစေ သာ တမတ္ထံ တသ္မိံယေဝ ခဏေ ဇာနာတိ, သံဃာဒိသေသော။ နော စေ ဇာနာတိ, ထုလ္လစ္စယံ။ ပဏ္ဍကေ ပဏ္ဍကသညိနောပိ ထုလ္လစ္စယံ။ တသ္မိံယေဝ ဣတ္ထိသညိနော ဒုက္ကဋံ။ စီဝရာဒီဟိ ဝတ္ထုကာမေဟိ ပါရိစရိယာယ ဝဏ္ဏံ ဘာသန္တဿ ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ သီလဝိပတ္တိ, မနုဿိတ္ထီ, ဣတ္ထိသညိတာ, အတ္တကာမပါရိစရိယာယ ရာဂေါ, တေန ရာဂေန ဝဏ္ဏဘဏနံ, တင်္ခဏဝိဇာနနန္တိ ဣမာနေတ္ထ ပဉ္စ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ ဒုဋ္ဌုလ္လောဘာသနေ ဝုတ္တသဒိသာနေဝါတိ။
အတ္တကာမသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၅။ သဉ္စရိတ္တသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ပဉ္စမေ သဉ္စရိတ္တန္တိ ဣတ္ထိပုရိသာနံ အန္တရေ သံစရဏဘာဝံ။ သမာပဇ္ဇေယျာတိ သမ္မာ ပဋိဂ္ဂဏှနဝီမံသနပစ္စာဟရဏာနိ ကရောန္တော အာပဇ္ဇေယျ။ ဣတ္ထိယာ ဝါတိအာဒိ သမာပဇ္ဇနာကာရဒဿနံ။ တတ္ထ ဣတ္ထိယာ ဝါ ပုရိသမတိန္တိ ပုရိသေန ဝါ တဿ မာတာပိတာဒီဟိ ဝါ ပေသိတော ပုရိသဿ မတိံ အဓိပ္ပါယံ ဣတ္ထိယာ အာရောစေယျာတိ အတ္ထော။ ပုရိသဿ ဝါ ဣတ္ထိမတိန္တိ ဣတ္ထိယာ ဝါ တဿာ မာတာပိတာဒီဟိ ဝါ ပေသိတော ဣတ္ထိယာ မတိံ အဓိပ္ပါယံ
(ကင်္ခါ၊၁၃၂။)ပုရိသဿ အာရောစေယျာတိ အတ္ထော။ ဇာယတ္တနေ ဝါ ဇာရတ္တနေ ဝါတိ ဇာယဘာဝေ ဝါ ဇာရဘာဝေ ဝါ။ ပုရိသဿ ဟိ မတိံ ဣတ္ထိယာ အာရောစေန္တော ဇာယတ္တနေ အာရောစေတိ, ဣတ္ထိယာ မတိံ ပုရိသဿ အာရောစေန္တော ဇာရတ္တနေ အာရောစေတိ။ အပိစ ပုရိသဿေဝ မတိံ ဣတ္ထိယာ အာရောစေန္တော ဇာယတ္တနေ ဝါ အာရောစေတိ နိဗဒ္ဓဘရိယဘာဝေ, ဇာရတ္တနေ ဝါ မိစ္ဆာစာရဘာဝေ, တေနေဝဿ ပဒဘာဇနေ (ပါရာ။ ၃၀၂) ‘‘ဇာယတ္တနေ ဝါတိ ဇာယာ ဘဝိဿသိ, ဇာရတ္တနေ ဝါတိ ဇာရီ ဘဝိဿသီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧတေနေဝ ဥပါယေန ဣတ္ထိယာ မတိံ ပုရိသဿ အာရောစနေပိ ‘‘ပတိ ဘဝိဿသိ, ဇာရော ဘဝိဿသီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အန္တမသော တင်္ခဏိကာယပီတိ သဗ္ဗန္တိမေန ပရိစ္ဆေဒေန ယာ အယံ တင်္ခဏေ မုဟုတ္တမတ္တေ သံဝသိတဗ္ဗတော ‘‘တင်္ခဏိကာ’’တိ ဝုစ္စတိ, မုဟုတ္တိကာတိ အတ္ထော။ တဿာပိ ‘‘မုဟုတ္တိကာ ဘဝိဿသီ’’တိ ဧဝံ ပုရိသဿ မတိံ အာရောစေန္တဿ သံဃာဒိသေသော, ဧတေနေဝ ဥပါယေန ‘‘မုဟုတ္တိကော ဘဝိဿသီ’’တိ ဧဝံ ပုရိသဿ ဣတ္ထိမတိံ အာရောစေန္တောပိ သံဃာဒိသေသံ အာပဇ္ဇတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။
သာဝတ္ထိယံ ဥဒါယိတ္ထေရံ အာရဗ္ဘ သဉ္စရိတ္တသမာပဇ္ဇနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, ‘‘အန္တမသော တင်္ခဏိကာယပီ’’တိ အယမေတ္ထ အနုပညတ္တိ, သာဓာရဏပညတ္တိ, ‘‘ပဋိဂ္ဂဏှာတိ, ဝီမံသတိ, အန္တေဝါသိံ ပစ္စာဟရာပေတီ’’တိဣမိနာ (ပါရာ။ ၃၃၈) နယေန သာဏတ္တိကံ, အညတြ နာလံဝစနီယာယ ယာယ ကာယစိ ဣတ္ထိယာ အန္တမသော မာတုယာပိ ပုရိသမတိံ အာရောစေန္တော ‘‘ဟောဟိ ကိရ ဘရိယာ ဓနက္ကီတာ’’တိ ဝတ္တုကာမော သစေပိ ဆန္ဒဝါသိနီအာဒီသု အညတရာကာရေန အာရောစေတွာ တာယ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတေပိ အသမ္ပဋိစ္ဆိတေပိ ပုန အာဂန္တွာ ယေန ပဟိတော, တဿ တံ ပဝတ္တိံ အာရောစေတိ, သံဃာဒိသေသံ အာပဇ္ဇတိ။ သာ ပန တဿ ဘရိယာ ဟောတု ဝါ, မာ ဝါ, အကာရဏမေတံ။ သစေပိ ယဿာ သန္တိကံ ပေသိတော, တံ အဒိသွာ အညတရဿ အဝဿာရောစနကဿ ‘‘အာရောစေဟီ’’တိ ဝတွာ ပစ္စာဟရတိ, အာပဇ္ဇတိယေဝ။ ‘‘မာတုရက္ခိတံ ဗြူဟီ’’တိ ပေသိတဿ ပန ဂန္တွာ အညံ ပိတုရက္ခိတာဒီသု အညတရံ ဝဒန္တဿ ဝိသင်္ကေတံ ဟောတိ, ပုရိသဿ ဝါ ဣတ္ထိယာ ဝါ ဝစနံ ‘‘သာဓူ’’တိ ကာယေန ဝါ ဝါစာယ ဝါ ဥဘယေန ဝါ ပဋိဂ္ဂဏှိတွာ တဿာ ဣတ္ထိယာ ဝါ ပုရိသဿ ဝါ အာရောစေတွာ ဝါ အာရောစာပေတွာ ဝါ ပုန ယေန ပေသိတော, တဿ တံ ပဝတ္တိံ သယံ အာရောစေန္တဿ ဝါ အညေန အာရောစာပေန္တဿ ဝါ
(ကင်္ခါ၊၁၃၃။)သံဃာဒိသေသော။ ဧတ္တာဝတာ ဟိ ‘‘ပဋိဂ္ဂဏှာတိ, ဝီမံသတိ, ပစ္စာဟရတီ’’တိဣဒံ အင်္ဂတ္တယံ သမ္ပာဒိတမေဝ ဟောတိ, ဣတော ပန ယေဟိ ကေဟိစိ ဒွီဟိ အင်္ဂေဟိ, ပဏ္ဍကေ စ အင်္ဂတ္တယေနာပိ ထုလ္လစ္စယံ။ ဧကေန ဒုက္ကဋံ။ သံဃဿ ဝါ စေတိယဿ ဝါ ဂိလာနဿ ဝါ ကိစ္စေန ဂစ္ဆန္တဿ, ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။
သီလဝိပတ္တိ, ယေသု သဉ္စရိတ္တံ သမာပဇ္ဇတိ, တေသံ မနုဿဇာတိကတာ, န နာလံဝစနီယတာ,
ပဋိဂ္ဂဏှနဝီမံသနပစ္စာဟရဏာနီတိ ဣမာနေတ္ထ ပဉ္စ အင်္ဂါနိ။ ဆသမုဋ္ဌာနံ, ပဏ္ဏတ္တိံ ဝါ အလံဝစနီယဘာဝံ ဝါ အဇာနန္တဿ ကာယဝိကာရေန သာသနံ ဂဟေတွာ တထေဝ ဝီမံသိတွာ တထေဝ ပစ္စာဟရန္တဿ ကာယတော သမုဋ္ဌာတိ။ ‘‘ဣတ္ထန္နာမာ အာဂမိဿတိ, တဿာ စိတ္တံ ဇာနေယျာထာ’’တိ ကေနစိ ဝုတ္တေ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ တံ အာဂတံ ဝတွာ ပုန တသ္မိံ ပုရိသေ အာဂတေ အာရောစေန္တဿ ကာယေန ကိဉ္စိ အကတတ္တာ ဝါစတော သမုဋ္ဌာတိ။ ဝါစာယ ‘‘သာဓူ’’တိ သာသနံ ဂဟေတွာ အညေန ကရဏီယေန တဿာ ဃရံ ဂန္တွာ အညတ္ထ ဝါ ဂမနကာလေ တံ ဒိသွာ ဝစီဘေဒေန ဝီမံသိတွာ ပုနပိ အညေနေဝ ကာရဏေန တတော အပက္ကမ္မ ကဒါစိဒေဝ တံ ပုရိသံ ဒိသွာ အာရောစေန္တဿာပိ ဝါစတော သမုဋ္ဌာတိ။ ပဏ္ဏတ္တိံ အဇာနန္တဿ ပန ခီဏာသဝဿာပိ ပိတုဝစနေန ဂန္တွာ အလံဝစနီယံ မာတရမ္ပိ ‘‘ဧဟိ မေ ပိတရံ ဥပဋ္ဌာဟီ’’တိ ဝတွာ ပစ္စာဟရန္တဿ ကာယဝါစတော သမုဋ္ဌာတိ။ ဣမာနိ တီဏိ အစိတ္တကသမုဋ္ဌာနာနိ။ တဒုဘယံ ပန ဇာနိတွာ ဧတေဟေဝ တီဟိ နယေဟိ သမာပဇ္ဇန္တဿ တာနေဝ တီဏိ တဒုဘယဇာနနစိတ္တေန သစိတ္တကာနိ ဟောန္တိ, ကိရိယံ, နောသညာဝိမောက္ခံ, အစိတ္တကံ, ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇံ, ကာယကမ္မံ, ဝစီကမ္မံ, ကုသလာဒိဝသေန စေတ္ထ တီဏိ စိတ္တာနိ, သုခါဒိဝသေန တိဿော ဝေဒနာတိ။
သဉ္စရိတ္တသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၆။ ကုဋိကာရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဆဋ္ဌေ သညာစိကာယ ပနာတိ ဧတ္ထ သညာစိကာ နာမ သယံ ပဝတ္တိတယာစနာ ဝုစ္စတိ, တသ္မာ သညာစိကာယာတိ အတ္တနော ယာစနာယာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ, သယံ ယာစိတကေဟိ ဥပကရဏေဟီတိ အတ္ထော။ ဧတ္ထ စ ယံကိဉ္စိ
(ကင်္ခါ၊၁၃၄။)ပရပရိဂ္ဂဟိတကံ မူလစ္ဆေဒဝသေန ယာစိတုံ န ဝဋ္ဋတိ, တာဝကာလိကံ ပန ဝဋ္ဋတိ။ သဟာယတ္ထာယ ကမ္မကရဏတ္ထာယ ‘‘ပုရိသံ ဒေထာ’’တိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ, ပုရိသတ္တကရမ္ပိ ယာစိတုံ ဝဋ္ဋတိ, ပုရိသတ္တကရော နာမ ဝဍ္ဎကိအာဒိနာ ပုရိသေန ကာတဗ္ဗံ ဟတ္ထကမ္မံ။ တံ ‘‘ပုရိသတ္တကရံ ဒေဟီ’’တိ ဝါ ‘‘ဟတ္ထကမ္မံ ဒေဟီ’’တိ ဝါ ဝတွာ ယာစိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဟတ္ထကမ္မံ နာမ ကိဉ္စိ ဝတ္ထု န ဟောတိ, တသ္မာ ‘‘ကိံ, ဘန္တေ, အာဂတတ္ထာ’’တိ ပုစ္ဆိတေ ဝါ အပုစ္ဆိတေ ဝါ ယာစိတုံ ဝဋ္ဋတိ, ဝိညတ္တိပစ္စယာ ဒေါသော နတ္ထိ, မိဂလုဒ္ဒကာဒယော ပန သကကမ္မံ န ယာစိတဗ္ဗာ။ ကုဋိန္တိ ဥလ္လိတ္တာဒီသု အညတရံ။ တတ္ထ ဥလ္လိတ္တာ နာမ ဌပေတွာ ထမ္ဘတုလာပိဋ္ဌသံဃာဋဝါတပါနဓူမစ္ဆိဒ္ဒါဒိဘေဒံ အလေပေါကာသံ အဝသေသေ လေပေါကာသေ ကုဋ္ဋေဟိ သဒ္ဓိံ ဃဋေတွာ ဆဒနဿ အန္တော သုဓာယ ဝါ မတ္တိကာယ ဝါ လိတ္တာ။ အဝလိတ္တာ နာမ တထေဝ ဝုတ္တနယေနေဝ ဆဒနဿ ဗဟိ လိတ္တာ။ ဥလ္လိတ္တာဝလိတ္တာ နာမ တထေဝ ဆဒနဿ အန္တော စ ဗဟိ စ လိတ္တာ။ ကာရယမာနေနာတိ သယံ ဝါ ကရောန္တေန, အာဏတ္တိယာ ဝါ ကာရာပေန္တေန။ အသာမိကန္တိ ကာရေတာ ဒါယကေန ဝိရဟိတံ။ အတ္တုဒ္ဒေသန္တိ ‘‘မယှံ ဝါသာဂါရံ ဧသာ’’တိ ဧဝံ အတ္တာ ဥဒ္ဒေသော ဧတိဿာတိ အတ္တုဒ္ဒေသာ, တံ အတ္တုဒ္ဒေသံ။ ပမာဏိကာ ကာရေတဗ္ဗာတိ ပမာဏယုတ္တာ ကာရေတဗ္ဗာ။ တတြိဒံ ပမာဏန္တိ တဿာ ကုဋိယာ ဣဒံ ပမာဏံ။ ဒီဃသောတိ ဒီဃတော။ ဒွါဒသ ဝိဒတ္ထိယော သုဂတဝိဒတ္ထိယာတိဧတ္ထ သုဂတဝိဒတ္ထိ နာမ ဣဒါနိ မဇ္ဈိမဿ ပုရိသဿ တိဿော ဝိဒတ္ထိယော, ဝဍ္ဎကိဟတ္ထေန ဒိယဍ္ဎော ဟတ္ထော ဟောတိ။ မိနန္တေန ပန ကုဋိယာ ဗဟိကုဋ္ဋေ ပဌမံ ဒိန္နံ မဟာမတ္တိကပရိယန္တံ အဂ္ဂဟေတွာ ထုသပိဏ္ဍပရိယန္တေန ဒွါဒသ ဝိဒတ္ထိယော မိနေတဗ္ဗာ, သစေ ထုသပိဏ္ဍကေန အနတ္ထိကော ဟောတိ, မဟာမတ္တိကလေပေနေဝ နိဋ္ဌာပေတိ, သွေဝ ပရိစ္ဆေဒေါ။ တိရိယန္တိ ဝိတ္ထာရတော။ သတ္တန္တရာတိ ကုဋ္ဋဿ ဗဟိအန္တံ အဂ္ဂဟေတွာ အဗ္ဘန္တရိမေန အန္တေန သတ္တ သုဂတဝိဒတ္ထိယော ပမာဏန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဧတ္ထ စ ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ ဒီဃတော ဟာပေတွာ တိရိယံ, တိရိယတော ဝါ ဟာပေတွာ ဒီဃံ ဝဍ္ဎေတုံ န ဝဋ္ဋတိ, ကော ပန ဝါဒေါ ဥဘတောဝဍ္ဎနေ။ ယာ ပန ဒီဃတော သဋ္ဌိဟတ္ထာပိ ဟောတိ, တိရိယတော တိဟတ္ထာ ဝါ ဦနကစတုဟတ္ထာ ဝါ, ယတ္ထ ပမာဏယုတ္တော မဉ္စော ဣတော စိတော စ န ပရိဝဋ္ဋတိ, ပစ္ဆိမကောဋိယာ စတုဟတ္ထဝိတ္ထာရာ န ဟောတိ, အယံ ကုဋိသင်္ချံ န ဂစ္ဆတိ, တသ္မာ ဝဋ္ဋတိ။
(ကင်္ခါ၊၁၃၅။)ဘိက္ခူ အဘိနေတဗ္ဗာ ဝတ္ထုဒေသနာယာတိ ယသ္မိံ ပဒေသေ ကုဋိံ ကာရေတုကာမော ဟောတိ, တံ သောဓေတွာ ပဒဘာဇနေ (ပါရာ။ ၃၄၉) ဝုတ္တနယေန သံဃံ တိက္ခတ္တုံ ယာစိတွာ သဗ္ဗေ ဝါ သံဃပရိယာပန္နာ သံဃေန ဝါ သမ္မတာ ဒွေ တယော ဘိက္ခူ တတ္ထ ဝတ္ထုဒေသနတ္ထာယ နေတဗ္ဗာ။ တေဟိ ဘိက္ခူဟိ ဝတ္ထု ဒေသေတဗ္ဗံ အနာရမ္ဘံ သပရိက္ကမနန္တိ တေဟိ ဘိက္ခူဟိ ကိပိလ္လိကာဒီနံ အာသယာဒီဟိ တေရသဟိ, ပုဗ္ဗဏ္ဏာပရဏ္ဏနိဿိတာဒီဟိ သောဠသဟိ ဥပဒ္ဒဝေဟိ ဝိရဟိတတ္တာ အနာရမ္ဘံ, ဒွီဟိ ဝါ စတူဟိ ဝါ ဗလိဗဒ္ဓေဟိ ယုတ္တေန သကဋေန ဧကံ စက္ကံ နိဗ္ဗောဒကပတနဋ္ဌာနေ ဧကံ ဗဟိ ကတွာ အာဝိဇ္ဈိတုံ သက္ကုဏေယျတာယ သပရိက္ကမနန္တိ သလ္လက္ခေတွာ သစေ သံဃပဟောနကာ ဟောန္တိ, တတ္ထေဝ, နော စေ, သံဃမဇ္ဈံ ဂန္တွာ တေန ဘိက္ခုနာ ယာစိတေဟိ ဉတ္တိဒုတိယေန ကမ္မေန ဝတ္ထု ဒေသေတဗ္ဗံ။ သာရမ္ဘေ စေတိအာဒိ ပဋိပက္ခနယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။
အာဠဝိယံ အာဠဝိကေ ဘိက္ခူ အာရဗ္ဘ သညာစိကာယ ကုဋိကရဏဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, အသာဓာရဏပညတ္တိ, သာဏတ္တိကံ, ‘‘အဒေသိတဝတ္ထုကံ ပမာဏာတိက္ကန္တံ ကုဋိံ ကာရေဿာမီ’’တိ ဥပကရဏတ္ထံ အရညံ ဂမနတော ပဋ္ဌာယ သဗ္ဗပယောဂေသု ဒုက္ကဋံ, ‘‘ဣဒါနိ ဒွီဟိ ပိဏ္ဍေဟိ နိဋ္ဌာနံ ဂမိဿတီ’’တိ တေသု ပဌမပိဏ္ဍဒါနေ ထုလ္လစ္စယံ, ဒုတိယဒါနေန လေပေ ဃဋိတေ သစေ အဒေသိတဝတ္ထုကာ ဧဝ ဝါ ပမာဏာတိက္ကန္တာ ဧဝ ဝါ ဟောတိ, ဧကော သံဃာဒိသေသော, ဒွေ စ ဒုက္ကဋာနိ။ ဥဘယဝိပ္ပန္နာ, ဒွေ သံဃာဒိသေသာ, ဒွေ စ ဒုက္ကဋာနိ။ သစေ ပန ဒွါရဗန္ဓံ ဝါ ဝါတပါနံ ဝါ အဋ္ဌပေတွာဝ မတ္တိကာယ လိမ္ပတိ, ဌပိတေ စ တသ္မိံ လေပေါ န ဃဋိယတိ, ရက္ခတိ တာဝ။ ပုန လိမ္ပန္တဿ ပန ဃဋိတမတ္တေ သံဃာဒိသေသော။ သစေ တံ ဌပိယမာနံ ပဌမဒိန္နလေပေန သဒ္ဓိံ နိရန္တရမေဝ ဟုတွာ တိဋ္ဌတိ, ပဌမမေဝ သံဃာဒိသေသော။ ကေဝလံ သာရမ္ဘာယ ဒုက္ကဋံ, တထာ အပရိက္ကမနာယ။ ဝိပ္ပကတံ ကုဋိံ အညဿ ဒဒတော စ, ဘူမိံ သမံ ကတွာ ဘိန္ဒန္တဿ စ, လေဏဂုဟာတိဏကုဋိပဏ္ဏစ္ဆဒနဂေဟေသု အညတရံ ကာရေန္တဿ, ကုဋိမ္ပိ အညဿ ဝါသတ္ထာယ, ဝါသာဂါရံ ဌပေတွာ ဥပေါသထာဂါရာဒီသု အညတရတ္ထာယ ကာရေန္တဿ စ ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ သီလဝိပတ္တိ, ဥလ္လိတ္တာဒီနံ အညတရတာ, ဟေဋ္ဌိမပမာဏသမ္ဘဝေါ, အဒေသိတဝတ္ထုကတာ, ပမာဏာတိက္ကန္တတာ, အတ္တုဒ္ဒေသိကတာ,
(ကင်္ခါ၊၁၃၆။)ဝါသာဂါရတာ, လေပဃဋနာတိ ဣမာနေတ္ထ ဆ ဝါ သတ္တ ဝါ အင်္ဂါနိ။ ဆသမုဋ္ဌာနံ, ကိရိယဉ္စ, ကိရိယာကိရိယဉ္စ။ ဣဒဉှိ ဝတ္ထုံ ဒေသာပေတွာ ပမာဏာတိက္ကန္တံ ဝါ ကရောတော ကိရိယတော သမုဋ္ဌာတိ, အဒေသာပေတွာ ကရောတော ကိရိယာကိရိယတော သမုဋ္ဌာတိ။ သေသမေတ္ထ သဉ္စရိတ္တေ ဝုတ္တသဒိသမေဝါတိ။
ကုဋိကာရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၇။ ဝိဟာရကာရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
သတ္တမေ မဟလ္လကန္တိ သသာမိကဘာဝေန သညာစိတကုဋိတော မဟန္တဘာဝေါ ဧတဿ အတ္ထီတိ မဟလ္လကော, ယသ္မာ ဝါ ဝတ္ထုံ ဒေသာပေတွာ ပမာဏာတိက္ကမေနာပိ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ, တသ္မာ ပမာဏမဟန္တတာယပိ မဟလ္လကော, တံ မဟလ္လကံ။ ယသ္မာ ပနဿ တံ ပမာဏမဟန္တတ္တံ သသာမိကတ္တာဝ လဗ္ဘတိ, တသ္မာ တဒတ္ထဒဿနတ္ထံ ‘‘မဟလ္လကော နာမ ဝိဟာရော သသာမိကော ဝုစ္စတီ’’တိ ဧဝမဿ ပဒဘာဇနေ (ပါရာ။ ၃၆၇) ဝုတ္တံ။ သေသံ သဗ္ဗံ ကုဋိကာရသိက္ခာပဒေ ဝုတ္တသဒိသံ, သသာမိကဘာဝမတ္တမေဝ ဟိ ဝိသေသော။
ကောသမ္ဗိယံ ဆန္နတ္ထေရံ အာရဗ္ဘ စေတိယရုက္ခံ ဆေဒါပနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တဘာဝေါ, အကိရိယမတ္တတော သမုဋ္ဌာနဘာဝေါ, ဧကသံဃာဒိသေသတာ စ ဧတ္ထ ဝိသေသော။
ဝိဟာရကာရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၈။ ဒုဋ္ဌဒေါသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
အဋ္ဌမေ ဒုဋ္ဌော ဒေါသောတိ ဒူသိတော စေဝ ဒူသကော စ။ ဥပ္ပန္နေ ဟိ ဒေါသေ ပုဂ္ဂလော တေန ဒေါသေန ဒူသိတော ဟောတိ, ပကတိဘာဝံ ဇဟာပိတော, တသ္မာ ‘‘ဒုဋ္ဌော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ပရဉ္စ ဒူသေတိ ဝိနာသေတိ, တသ္မာ ‘‘ဒေါသော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဣတိ ‘‘ဒုဋ္ဌော ဒေါသော’’တိ ဧကဿေဝေတံ ပုဂ္ဂလဿ အာကာရနာနတ္တေန နိဒဿနံ။ အပ္ပတီတောတိ နပ္ပတီတော, ပီတိသုခါဒီဟိ ဝိဝဇ္ဇိတော, န အဘိသဋောတိ အတ္ထော။ အမူလကေနာတိ ယံ စောဒကေန
(ကင်္ခါ၊၁၃၇။)စုဒိတကမှိ ပုဂ္ဂလေ အဒိဋ္ဌံ အဿုတံ အပရိသင်္ကိတံ, ဣဒံ ဧတေသံ ဒဿနသဝနပရိသင်္ကာသင်္ခါတာနံ မူလာနံ အဘာဝတော အမူလကံ နာမ။ တံ ပန သော အာပန္နော ဝါ ဟောတု, အနာပန္နော ဝါ, ဧတံ ဣဓ အပ္ပမာဏံ။ ဧတ္ထ စ အဒိဋ္ဌံ နာမ အတ္တနော ပသာဒစက္ခုနာ ဝါ ဒိဗ္ဗစက္ခုနာ ဝါ အဒိဋ္ဌံ, အဿုတံ နာမ တထေဝ ကေနစိ ဝုစ္စမာနံ န သုတံ, အပရိသင်္ကိတံ နာမ အတ္တနော ဝါ ပရဿ ဝါ ဒိဋ္ဌသုတမုတဝသေန စေတသာ အပရိသင်္ကိတံ, ဣတိ ဧဝရူပေန အမူလကေန။ ပါရာဇိကေနာတိ ဘိက္ခုနော အနုရူပေသု ဧကူနဝီသတိယာ အညတရေန, ပဒဘာဇနေ (ပါရာ။ ၃၈၆) ပန ပါရာဇိကုဒ္ဒေသေ အာဂတာနေဝ ဂဟေတွာ ‘‘စတုန္နံ အညတရေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ အနုဒ္ဓံသေယျာတိ ဓံသေယျ ဝိဒ္ဓံသေယျ ပဓံသေယျ အဘိဘဝေယျ။ တံ ပန အနုဒ္ဓံသနံ ယသ္မာ အတ္တနာ စောဒေန္တောပိ ပရေန စောဒါပေန္တောပိ ကရောတိ, တသ္မာဿ ပဒဘာဇနေ ‘‘စောဒေတိ ဝါ စောဒါပေတိ ဝါ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဝတ္ထုသန္ဒဿနာ အာပတ္တိသန္ဒဿနာ သံဝါသပ္ပဋိက္ခေပေါ သာမီစိပ္ပဋိက္ခေပေါတိ သင်္ခေပတော စတဿော စောဒနာ။ တာသု ဝတ္ထုသန္ဒဿနာ နာမ ‘‘တွံ မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝီ’’တိအာဒိနာ နယေန ပဝတ္တာ။ အာပတ္တိသန္ဒဿနာ နာမ ‘‘တွံ မေထုနဓမ္မာပတ္တိံ အာပန္နော’’တိအာဒိနာ နယေန ပဝတ္တာ။ သံဝါသပ္ပဋိက္ခေပေါ နာမ ‘‘နတ္ထိ တယာ သဒ္ဓိံ ဥပေါသထော ဝါ ပဝါရဏာ ဝါ သံဃကမ္မံ ဝါ’’တိ ဧဝံ ပဝတ္တော။ ဧတ္တာဝတာ ပန သီသံ န ဧတိ, ‘‘အဿမဏောသီ’’တိအာဒီဟိ ဝစနေဟိ သဒ္ဓိံ ဃဋိတေယေဝ သီသံ ဧတိ။ သာမီစိပ္ပဋိက္ခေပေါ နာမ အဘိဝါဒနပစ္စုဋ္ဌာနအဉ္ဇလိကမ္မသာမီစိကမ္မဗီဇနိကမ္မာဒီနံ အကရဏံ, တံ ပဋိပါတိယာ ဝန္ဒနာဒီနိ ကရောတော ဧကဿ အကတွာ သေသာနံ ကရဏကာလေ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧတ္တာဝတာ စ စောဒနာ နာမ ဟောတိ, အာပတ္တိ ပန သီသံ န ဧတိ။ ‘‘ကသ္မာ မမ ဝန္ဒနာဒီနိ န ကရောသီ’’တိ ပုစ္ဆိတေ ပန ‘‘အဿမဏောသီ’’တိအာဒိဝစနေဟိ သဒ္ဓိံ ဃဋိတေယေဝ သီသံ ဧတိ, တသ္မာ ယော ဘိက္ခု ဘိက္ခုံ သမီပေ ဌတွာ ‘‘တွံ မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝီ’’တိ ဝါ ‘‘အဿမဏောသီ’’တိ ဝါ အာဒီဟိ ဝစနေဟိ ဟတ္ထမုဒ္ဒါယ ဧဝ ဝါ ဧတမတ္ထံ ဒီပေန္တော သယံ ဝါ စောဒေတိ, ဂဟဋ္ဌပဗ္ဗဇိတေသု ဝါ အညတရေန စောဒါပေတိ, အယံ အနုဒ္ဓံသေတိ နာမ။ အပ္ပေဝ နာမ နံ ဣမမှာ ဗြဟ္မစရိယာ စာဝေယျန္တိ အပိ ဧဝ နာမ နံ ပုဂ္ဂလံ ဣမမှာ သေဋ္ဌစရိယာ အပနေယျံ။ ‘‘သာဓု ဝတဿ သစာဟံ ဣမံ ပုဂ္ဂလံ ဣမမှာ ဗြဟ္မစရိယာ စာဝေယျ’’န္တိ ဣမိနာ အဓိပ္ပါယေန အနုဒ္ဓံသေယျာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။
(ကင်္ခါ၊၁၃၈။)ဧတေန ဧကံ စာဝနာဓိပ္ပါယံ ဂဟေတွာ အဝသေသာ အက္ကောသာဓိပ္ပါယော ကမ္မာဓိပ္ပါယော ဝုဋ္ဌာနာဓိပ္ပါယော ဥပေါသထဋ္ဌပနာဓိပ္ပါယော ပဝါရဏဋ္ဌပနာဓိပ္ပါယော အနုဝိဇ္ဇနာဓိပ္ပါယော ဓမ္မကထာဓိပ္ပါယောတိ သတ္တ အဓိပ္ပါယာ ပဋိက္ခိတ္တာ ဟောန္တိ။ တတော အပရေန သမယေနာတိ ယသ္မိံ သမယေ အနုဒ္ဓံသိတော ဟောတိ, တတော အညသ္မိံ သမယေ။ သမနုဂ္ဂါဟီယမာနော ဝါတိ အနုဝိဇ္ဇကေန ကိံ တေ ဒိဋ္ဌန္တိအာဒိနာ နယေန အနုဝိဇ္ဇိယမာနော ဥပပရိက္ခိယမာနော။ အသမနုဂ္ဂါဟီယမာနော ဝါတိ ဒိဋ္ဌာဒီသု ကေနစိ ဝတ္ထုနာဝါ အနုဝိဇ္ဇကာဒီသု ယေန ကေနစိ ပုဂ္ဂလေန ဝါ အဝုစ္စမာနော။ ဣမေသံ ပန ပဒါနံ ပရတော ‘‘ဘိက္ခု စ ဒေါသံ ပတိဋ္ဌာတီ’’တိ ဣမိနာ သမ္ဗန္ဓော။ ဣဒဉှိ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ဧဝံ သမနုဂ္ဂါဟီယမာနော ဝါ အသမနုဂ္ဂါဟီယမာနော ဝါ ဘိက္ခု စ ဒေါသံ ပတိဋ္ဌာတိ ပဋိစ္စ တိဋ္ဌတိ ပဋိဇာနာတိ, သံဃာဒိသေသောတိ။ ဣဒဉ္စ အမူလကဘာဝဿ ပါကဋကာလဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ အာပတ္တိံ ပန အနုဒ္ဓံသိတက္ခဏေယေဝ အာပဇ္ဇတိ။ အမူလကဉ္စေဝ တံ အဓိကရဏံ ဟောတီတိ ဧတ္ထ ပန ဒိဋ္ဌမူလာဒီနံ အဘာဝေန အမူလကံ, သမထေဟိ အဓိကရဏီယဘာဝေန အဓိကရဏံ။ ယဉှိ အဓိကိစ္စ အာရဗ္ဘ ပဋိစ္စ သန္ဓာယ သမထာ ပဝတ္တန္တိ, တံ အဓိကရဏံ။ ဣဓ ပန ပါရာဇိကသင်္ခါတံ အာပတ္တာဓိကရဏမေဝ အဓိပ္ပေတံ။ ယဒိ ဟိ တံ အဓိကရဏံ ဒိဋ္ဌာဒီဟိ မူလေဟိ အမူလကဉ္စေဝ ဟောတိ, အယံ စောဒေတုံ အာဂတော ဘိက္ခု စ ဒေါသံ ပတိဋ္ဌာတိ ပဋိစ္စ တိဋ္ဌတိ, ‘‘တုစ္ဆကံ မယာ ဘဏိတ’’န္တိအာဒီနိ (ပါရာ။ ၃၈၆) ဝဒန္တော ပဋိဇာနာတိ, တဿ ဘိက္ခုနော အနုဒ္ဓံသိတက္ခဏေယေဝ သံဃာဒိသေသောတိ, အယံ သိက္ခာပဒဿ ပဒါနုက္ကမေန အတ္ထော။
ရာဇဂဟေ မေတ္တိယဘူမဇကေ ဘိက္ခူ အာရဗ္ဘ အမူလကေန ပါရာဇိကေန အနုဒ္ဓံသနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, သာဓာရဏပညတ္တိ, သာဏတ္တိကံ, ကတူပသမ္ပဒံ သုဒ္ဓံ ဝါ အသုဒ္ဓံ ဝါ ပုဂ္ဂလံ ယေန ပါရာဇိကေန စောဒေတိ, တံ ‘‘အယံ အနဇ္ဈာပန္နော’’တိ ဉတွာ စာဝနာဓိပ္ပါယေန ‘‘ကရောတု မေ အာယသ္မာ ဩကာသံ, အဟံ တံ ဝတ္တုကာမော’’တိ ဧဝံ ဩကာသံ အကာရေတွာ စောဒေန္တဿ သစေ သော တင်္ခဏေယေဝ ဇာနာတိ ‘‘မံ စောဒေတီ’’တိ, ဝါစာယ ဝါစာယ သံဃာဒိသေသော စေဝ ဒုက္ကဋဉ္စ။ ဩကာသံ ကာရေတွာ စောဒေန္တဿ သံဃာဒိသေသောယေဝ။ ဟတ္ထမုဒ္ဒါယ သမ္မုခါ စောဒေန္တဿာပိ ဧသေဝ နယော။ ပရမ္မုခါ စောဒေန္တဿ ပန သီသံ န ဧတိ။ အတ္တနာ သမီပေ ဌတွာ အညံ ဘိက္ခုံ
(ကင်္ခါ၊၁၃၉။)အာဏာပေတိ, သော တဿ ဝစနေန တံ စောဒေတိ, စောဒါပကဿေဝ ဝုတ္တနယေန အာပတ္တိယော။ အထ သောပိ ‘‘မယာ ဒိဋ္ဌံ သုတံ အတ္ထီ’’တိ စောဒေတိ, ဒွိန္နမ္ပိ ဇာနာနံ တထေဝ အာပတ္တိယော။ အက္ကောသာဓိပ္ပါယေန ပန ဩကာသံ အကာရေတွာ ဝဒန္တဿ ဝုတ္တနယေနေဝ ပါစိတ္တိယဉ္စေဝ ဒုက္ကဋဉ္စ။ ဩကာသံ ကာရေတွာ ဝဒန္တဿ ပါစိတ္တိယမေဝ။ ကမ္မာဓိပ္ပါယေန အသမ္မုခါ သတ္တဝိဓမ္ပိ ကမ္မံ ကရောန္တဿ ဒုက္ကဋမေဝ။ ဝုဋ္ဌာနာဓိပ္ပါယေန ‘‘တွံ ဣတ္ထန္နာမံ အာပတ္တိံ အာပန္နော, တံ ပဋိကရောဟီ’’တိ ဝဒန္တဿ, ဥပေါသထံ ဝါ ပဝါရဏံ ဝါ ဌပေန္တဿ စ ဩကာသကမ္မံ နတ္ထိ, ဌပနက္ခေတ္တံ ပန ဇာနိတဗ္ဗံ, အနုဝိဇ္ဇကဿာပိ ဩသဋေ ဝတ္ထုသ္မိံ ‘‘အတ္ထေတံ တဝါ’’တိ အနုဝိဇ္ဇနာဓိပ္ပါယေန ဝဒန္တဿ ဩကာသကမ္မံ နတ္ထိ, ဓမ္မကထိကဿာပိ ‘‘ယော ဣဒဉ္စ ဣဒဉ္စ ကရောတိ, အယံ အဿမဏော’’တိအာဒိနာ နယေန အနောဒိသကံ ဓမ္မံ ကထေန္တဿ ဩကာသကမ္မံ နတ္ထိ။ သစေ ပန ဩဒိဿ နိယမေတွာ ‘‘အသုကော စ အသုကော စ အဿမဏော အနုပါသကော’’တိ ကထေတိ, အာသနတော ဩရုယှ အာပတ္တိံ ဒေသေတွာ ဂန္တဗ္ဗံ။ ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ, သီလဝိပတ္တိ, ယံ စောဒေတိ ဝါ စောဒါပေတိ ဝါ, တဿ ‘‘ဥပသမ္ပန္နော’’တိ သင်္ချုပဂမနံ, တသ္မိံ သုဒ္ဓသညိတာ, ယေန ပါရာဇိကေန စောဒေတိ, တဿ ဒိဋ္ဌာဒိဝသေန အမူလကတာ, စာဝနာဓိပ္ပါယေန သမ္မုခါစောဒနာ, တဿ တင်္ခဏဝိဇာနနန္တိ ဣမာနေတ္ထ ပဉ္စ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ အဒိန္နာဒါနသဒိသာနိ။ ဝေဒနာ ပနေတ္ထ ဒုက္ခာယေဝါတိ။
ဒုဋ္ဌဒေါသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၉။ အညဘာဂိယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
နဝမေ အညဘာဂိယဿာတိအာဒီသု အညဘာဂဿ ဣဒံ, အညဘာဂေါ ဝါ အဿ အတ္ထီတိ အညဘာဂိယံ။ အဓိကရဏန္တိ အာဓာရော ဝေဒိတဗ္ဗော, ဝတ္ထု အဓိဋ္ဌာနန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ယော ဟိ သော အဋ္ဌုပ္ပတ္တိယံ ‘‘ဒဗ္ဗော မလ္လပုတ္တော နာမာ’’တိ ဆဂလကော ဝုတ္တော။ သော ယွာယံ အာယသ္မတော ဒဗ္ဗဿ မလ္လပုတ္တဿ ဘာဂေါ ကောဋ္ဌာသော ပက္ခော မနုဿဇာတိ စေဝ ဘိက္ခုဘာဝေါ စ, တတော အညဿ ဘာဂဿ ကောဋ္ဌာသဿ ပက္ခဿ ဟောတိ
(ကင်္ခါ၊၁၄၀။)တိရစ္ဆာနဇာတိယာ စေဝ ဆဂလကဘာဝဿ စ, သော ဝါ အညဘာဂေါ အဿ အတ္ထိ, တသ္မာ အညဘာဂိယသင်္ချံ လဘတိ။ ယသ္မာ စ တေသံ ‘‘ဣမံ မယံ ဒဗ္ဗံ မလ္လပုတ္တံ နာမ ကရောမာ’’တိ ဝဒန္တာနံ တဿ နာမကရဏသညာယ အာဓာရော ဝတ္ထု အဓိဋ္ဌာနံ, တသ္မာ ‘‘အဓိကရဏ’’န္တိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တဉှိ သန္ဓာယ ‘‘သစ္စံ ကိရ တုမှေ, ဘိက္ခဝေ, ဒဗ္ဗံ မလ္လပုတ္တံ အညဘာဂိယဿ အဓိကရဏဿာ’’တိအာဒိ (ပါရာ။ ၃၉၁) ဝုတ္တံ။ န ဝိဝါဒါဓိကရဏာဒီသု အညတရံ, ကသ္မာ? အသမ္ဘဝတော။ န ဟိ မေတ္တိယဘူမဇကာ စတုန္နံ အဓိကရဏာနံ ကဿစိ အညဘာဂိယဿ အဓိကရဏဿ ကိဉ္စိဒေသံ လေသမတ္တံ ဥပ္ပါဒိယိံသု, န စ စတုန္နံ အဓိကရဏာနံ လေသော နာမ အတ္ထိ။ ဇာတိလေသာဒယော ဟိ ပုဂ္ဂလာနံယေဝ လေသာ ဝုတ္တာ, န ဝိဝါဒါဓိကရဏာဒီနံ။ တဉ္စ ‘‘ဒဗ္ဗော မလ္လပုတ္တော’’တိ နာမံ တဿ အညဘာဂိယာဓိကရဏဘာဝေ ဌိတဿ ဆဂလကဿ ကောစိ ဒေသော ဟောတိ ထေရံ ပါရာဇိကေန ဓမ္မေန အနုဒ္ဓံသေတုံ လေသမတ္တော, ဧတ္ထ စ ဒိဿတိ အပဒိဿတိ ‘‘အဿ အယ’’န္တိ ဝေါဟရီယတီတိ ဒေသော, ဇာတိအာဒီသု အညတရကောဋ္ဌာသဿေတံ အဓိဝစနံ။ အညမ္ပိ ဝတ္ထုံ လိဿတိ သိလိဿတိ ဝေါဟာရမတ္တေနေဝ ဤသကံ အလ္လီယတီတိ လေသော, ဇာတိအာဒီနံယေဝ အညတရကောဋ္ဌာသဿေတံ အဓိဝစနံ။ ပဒဘာဇနေ (ပါရာ။ ၃၉၃) ပန ယဿ အညဘာဂိယဿ အဓိကရဏဿ ကိဉ္စိဒေသံ လေသမတ္တံ ဥပါဒါယ ပါရာဇိကေန ဓမ္မေန အနုဒ္ဓံသေယျ, တံ ယသ္မာ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိဝသေနေဝ အာဝိဘူတံ, တသ္မာ တံ အဝိဘဇိတွာ ယာနိ ‘‘အဓိကရဏ’’န္တိ ဝစနသာမညတော အတ္ထုဒ္ဓါရဝသေန ပဝတ္တာနိ စတ္တာရိ အဓိကရဏာနိ, တေသံ အညဘာဂိယတာ စ တဗ္ဘာဂိယတာ စ ယသ္မာ အပါကဋာ, ဇာနိတဗ္ဗာ စ ဝိနယဓရေဟိ, တသ္မာ တဉ္စ အဝသာနေ အာပတ္တညဘာဂိယေန စောဒနဉ္စ အာဝိကာတုံ ‘‘အညဘာဂိယဿ အဓိကရဏဿာတိ အာပတ္တညဘာဂိယံ ဝါ ဟောတိ အဓိကရဏညဘာဂိယံ ဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ, သေသာ ဝိနိစ္ဆယကထာ အဋ္ဌမေ ဝုတ္တသဒိသာယေဝ။ အယံ ပန ဝိသေသော – ဣဒံ အညဘာဂိယဿ အဓိကရဏဿ ကိဉ္စိဒေသံ လေသမတ္တံ ဥပါဒါယ ပါရာဇိကေန ဓမ္မေန အနုဒ္ဓံသနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, ဣဓ စ အာပတ္တညဘာဂိယစောဒနာယ တထာသညိနောပိ အနာပတ္တိ။ အင်္ဂေသု စ အညဘာဂိယဿ အဓိကရဏဿ ကိဉ္စိဒေသံ လေသမတ္တံ ဥပါဒိယနတာ အဓိကာတိ။
အညဘာဂိယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(ကင်္ခါ၊၁၄၁။)֍ ၁၀။ သံဃဘေဒသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဒသမေ သမဂ္ဂဿ သံဃဿာတိ သဟိတဿ ဘိက္ခုသံဃဿ, စိတ္တေန စ သရီရေန စ အဝိယုတ္တဿာတိ အတ္ထော။ တေနေဝဿ ပဒဘာဇနေ (ပါရာ။ ၄၁၂) ‘‘သမဂ္ဂေါ နာမ သံဃော သမာနသံဝါသကော သမာနသီမာယံ ဌိတော’’တိ ဝုတ္တံ။ သမာနသံဝါသကော ဟိ သမစိတ္တတာယ စိတ္တေန အဝိယုတ္တော ဟောတိ, သမာနသီမာယံ ဌိတော ကာယသာမဂ္ဂိဒါနတော သရီရေန အဝိယုတ္တော။ ဘေဒါယ ပရက္ကမေယျာတိ ‘‘ကထံ နာမာယံ ဘိဇ္ဇေယျာ’’တိ ဘေဒနတ္ထာယ ဝါယာမေယျ။ ဘေဒနသံဝတ္တနိကံ ဝါ အဓိကရဏန္တိ ဘေဒနဿ သံဃဘေဒဿ အတ္ထာယ သံဝတ္တနိကံ ကာရဏံ။ ဣမသ္မိဉှိ ဩကာသေ ‘‘ကာမဟေတု ကာမနိဒါနံ ကာမာဓိကရဏ’’န္တိ အာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၁၆၈, ၁၇၈) ဝိယ ကာရဏံ ‘‘အဓိကရဏ’’န္တိ အဓိပ္ပေတံ။ တံ ဘေဒကရဝတ္ထုဝသေန အဋ္ဌာရသဝိဓံ။ သမာဒါယာတိ ဂဟေတွာ။ ပဂ္ဂယှ တိဋ္ဌေယျာတိ တံ သံဃဘေဒဿ အတ္ထာယ သံဝတ္တနိကံ သံဃဘေဒနိဗ္ဗတ္တိသမတ္ထံ ကာရဏံ ဂဟေတွာ ဒီပေယျ စေဝ နပ္ပဋိနိဿဇ္ဇေယျ စ။ ဘိက္ခူဟိ ဧဝမဿ ဝစနီယောတိ ယေ တံ ပဂ္ဂယှ တိဋ္ဌန္တံ သမ္မုခါ ပဿန္တိ, ယေ ဝါ ‘‘အသုကသ္မိံ နာမ ဝိဟာရေ’’တိ သုဏန္တိ, တေဟိ သဗ္ဗန္တိမေန ပရိစ္ဆေဒေန အဍ္ဎယောဇနမတ္တံ ဂန္တွာပိ ယွာယံ အနန္တရေ ‘‘မာယသ္မာ’’တိအာဒိဝစနက္ကမော ဝုတ္တော, ဧဝမဿ ဝစနီယော။ ဒိသွာ ဝါ သုတွာ ဝါ အဝဒန္တာနံ ဒုက္ကဋံ။ ဧတ္ထ စ မာဣတိ ပဒံ ‘‘ပရက္ကမီ’’တိပဒေန ‘‘အဋ္ဌာသီ’’တိပဒေန စ သဒ္ဓိံ ‘‘မာ ပရက္ကမိ, မာ အဋ္ဌာသီ’’တိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ သမေတာယသ္မာ သံဃေနာတိ အာယသ္မာ သံဃေန သဒ္ဓိံ သမေတု သမာဂစ္ဆတု, ဧကလဒ္ဓိကော ဟောတူတိ အတ္ထော။ ကိံ ကာရဏာ? သမဂ္ဂေါ ဟိ သံဃော…ပေ… ဝိဟရတီတိ။ တတ္ထ သမ္မောဒမာနောတိ အညမညသမ္ပတ္တိယာ သုဋ္ဌု မောဒမာနော။ အဝိဝဒမာနောတိ ‘‘အယံ ဓမ္မော, နာယံ ဓမ္မော’’တိ ဧဝံ န ဝိဝဒမာနော။ ဧကော ဥဒ္ဒေသော အဿာတိ ဧကုဒ္ဒေသော, ဧကတော ပဝတ္တပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသောတိ အတ္ထော။ ဖာသု ဝိဟရတီတိ သုခံ ဝိဟရတိ။ ဧဝံ ဝိသုမ္ပိ သံဃမဇ္ဈေပိ တိက္ခတ္တုံ ဝုစ္စမာနဿ အပ္ပဋိနိဿဇ္ဇတော ဒုက္ကဋံ။ ဧဝဉ္စ သောတိအာဒိမှိ သမနုဘာသိတဗ္ဗောတိ သမနုဘာသနကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ။ ဣစ္စေတံ ကုသလန္တိ ဣတိ ဧတံ ပဋိနိဿဇ္ဇနံ ကုသလံ ခေမံ သောတ္ထိဘာဝေါ တဿ ဘိက္ခုနော။ နော
(ကင်္ခါ၊၁၄၂။)စေ ပဋိနိဿဇ္ဇေယျ, သံဃာဒိသေသောတိ ဧတ္ထ သမနုဘာသနကမ္မပရိယောသာနေ အပ္ပဋိနိဿဇ္ဇန္တဿ သံဃာဒိသေသော။ သေသံ ဥတ္တာနပဒတ္ထမေဝ။
ရာဇဂဟေ ဒေဝဒတ္တံ အာရဗ္ဘ သံဃဘေဒါယ ပရက္ကမနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, သာဓာရဏပညတ္တိ, အနာဏတ္တိကံ, သမနုဘာသနကမ္မေ ကရိယမာနေ အပ္ပဋိနိဿဇ္ဇန္တဿ ဉတ္တိပရိယောသာနေ ဒုက္ကဋံ, ဒွီဟိ ကမ္မဝါစာဟိ ဒွေ ထုလ္လစ္စယာ, ‘‘ယဿ နက္ခမတိ, သော ဘာသေယျာ’’တိ ဧဝံ ယျ-ကာရပတ္တာယ တတိယကမ္မဝါစာယ တဉ္စ ဒုက္ကဋံ တေ စ ထုလ္လစ္စယာ ပဋိပ္ပဿမ္ဘန္တိ, သံဃာဒိသေသောယေဝ တိဋ္ဌတိ။ အသမနုဘာသိယမာနဿ စ ပဋိနိဿဇ္ဇန္တဿ စ ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ သီလဝိပတ္တိ, ဘေဒါယ ပရက္ကမနံ, ဓမ္မကမ္မေန သမနုဘာသနံ, ကမ္မဝါစာပရိယောသာနံ, အပ္ပဋိနိဿဇ္ဇနန္တိ ဣမာနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။ သမနုဘာသနသမုဋ္ဌာနံ, အကိရိယံ, သညာဝိမောက္ခံ, သစိတ္တကံ, လောကဝဇ္ဇံ, ကာယကမ္မံ, ဝစီကမ္မံ, အကုသလစိတ္တံ, ဒုက္ခဝေဒနန္တိ။
သံဃဘေဒသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၁၁။ ဘေဒါနုဝတ္တကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဧကာဒသမေ တဿေဝ ခေါ ပနာတိ ယော သံဃဘေဒါယ ပရက္ကမတိ, တဿေဝ။ အနုဝတ္တကာတိ တဿ ဒိဋ္ဌိံ ခန္တိံ ရုစိံ ဂဟဏေန အနုပဋိပဇ္ဇနကာ။ ဝဂ္ဂံ အသာမဂ္ဂိပက္ခိယဝစနံ ဝဒန္တီတိ ဝဂ္ဂဝါဒကာ။ ယသ္မာ ပန တိဏ္ဏံ ဥဒ္ဓံ ကမ္မာရဟာ န ဟောန္တိ။ န ဟိ သံဃော သံဃဿ ကမ္မံ ကရောတိ, တသ္မာ ‘‘ဧကော ဝါ ဒွေ ဝါ တယော ဝါ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဇာနာတိ နောတိ အမှာကံ ဆန္ဒာဒီနိ ဇာနာတိ။ ဘာသတီတိ ‘‘ဧဝံ ကရောမာ’’တိ အမှေဟိ သဒ္ဓိံ ဘာသတိ။ အမှာကမ္ပေတံ ခမတီတိ ယံ သော ကရောတိ, ဧတံ အမှာကမ္ပိ ရုစ္စတိ။ သမေတာယသ္မန္တာနံ သံဃေနာတိ အာယသ္မန္တာနံ စိတ္တံ သံဃေန သဒ္ဓိံ သမေတု သမာဂစ္ဆတု, ဧကီဘာဝံ ဂစ္ဆတူတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သေသံ ပဒတ္ထတော ဥတ္တာနမေဝ။ ဝိနိစ္ဆယကထာပေတ္ထ ဒသမေ ဝုတ္တသဒိသာယေဝ။
အယံ ပန ဝိသေသော – ဣဒံ ရာဇဂဟေ သမ္ဗဟုလေ ဘိက္ခူ အာရဗ္ဘ ဒေဝဒတ္တဿ သံဃဘေဒါယ ပရက္ကမန္တဿ အနုဝတ္တနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, အင်္ဂေသု စ ယထာ တတ္ထ ပရက္ကမနံ, ဧဝံ ဣဓ အနုဝတ္တနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗန္တိ။
ဘေဒါနုဝတ္တကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(ကင်္ခါ၊၁၄၃။)֍ ၁၂။ ဒုဗ္ဗစသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဒွါဒသမေ ဒုဗ္ဗစဇာတိကောတိ ဒုဗ္ဗစသဘာဝေါ, ဝတ္တုံ အသက္ကုဏေယျောတိ အတ္ထော။ ဥဒ္ဒေသပရိယာပန္နေသူတိ ဥဒ္ဒေသေ ပရိယာပန္နေသု အန္တောဂဓေသု, ‘‘ယဿ သိယာ အာပတ္တိ, သော အာဝိကရေယျာ’’တိ ဧဝံ သင်္ဂဟိတတ္တာ အန္တော ပါတိမောက္ခဿ ဝတ္တမာနေသူတိ အတ္ထော။ သဟဓမ္မိကံ ဝုစ္စမာနောတိ သဟဓမ္မိကေန ဝုစ္စမာနော, ကာရဏတ္ထေ စေတံ ဥပယောဂဝစနံ။ ပဉ္စဟိ သဟဓမ္မိကေဟိ သိက္ခိတဗ္ဗတ္တာ, တေသံ ဝါ သန္တကတ္တာ ‘‘သဟဓမ္မိက’’န္တိ လဒ္ဓနာမေန ဗုဒ္ဓပညတ္တေန သိက္ခာပဒေန ဝုစ္စမာနောတိ အတ္ထော။ ဝိရမထာယသ္မန္တော မမ ဝစနာယာတိ ယေန ဝစနေန မံ ဝဒထ, တတော မမ ဝစနတော ဝိရမထ, မာ မံ တံ ဝစနံ ဝဒထာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဝဒတု သဟ ဓမ္မေနာတိ သဟဓမ္မိကေန သိက္ခာပဒေန, သဟဓမ္မေန ဝါ အညေနပိ ပါသာဒိကဘာဝသံဝတ္တနိကေန ဝစနေန ဝဒေတု။ ယဒိဒန္တိ ဝုဒ္ဓိကာရဏဒဿနတ္ထေ နိပါတော, တေန ယံ ဣဒံ အညမညဿ ဟိတဝစနံ, အာပတ္တိတော စ ဝုဋ္ဌာပနံ, တေန အညမညဝစနေန အညမညဝုဋ္ဌာပနေန။ ဧဝံ သံဝဒ္ဓါဟိ တဿ ဘဂဝတော ပရိသာတိ ဧဝံ ပရိသာယ ဝုဒ္ဓိကာရဏံ ဒဿိတံ ဟောတိ။ သေသံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။ ဝိနိစ္ဆယကထာပိ ဒသမေ ဝုတ္တသဒိသာယေဝ။
အယံ ပန ဝိသေသော – ဣဒံ ကောသမ္ဗိယံ ဆန္နတ္ထေရံ အာရဗ္ဘ အတ္တာနံ အဝစနီယကရဏဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, အင်္ဂေသု စ ယထာ တတ္ထ ပရက္ကမနံ, ဧဝံ ဣဓ အဝစနီယကရဏတာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာတိ။
ဒုဗ္ဗစသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၁၃။ ကုလဒူသကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
တေရသမေ ဂါမံ ဝါ နိဂမံဝါတိ ဧတ္ထ နဂရမ္ပိ ဂါမေ အန္တောဂဓမေဝ။ ဥပနိဿာယ ဝိဟရတီတိတတ္ထ ပဋိဗဒ္ဓစီဝရာဒိပစ္စယတာယ တံ နိဿာယ ဝသတိ။ ပုပ္ဖဒါနာဒီဟိ မနုဿာနံ သဒ္ဓံ ဝိနာသေန္တော ကုလာနိ ဒူသေတီတိ ကုလဒူသကော။ မာလာဝစ္ဆရောပနာဒယော ပါပကာ သမာစာရာ အဿာတိ ပါပသမာစာရော။ သော ဘိက္ခူတိ သော ကုလဒူသကော ဘိက္ခု။ အာယသ္မာ
(ကင်္ခါ၊၁၄၄။)ခေါ ကုလဒူသကော…ပေ… အလံ တေ ဣဓ ဝါသေနာတိ ဣမိနာဿ ပဗ္ဗာဇနီယကမ္မာရဟတံ ဒဿေတိ။ ပဗ္ဗာဇနီယကမ္မကတော ပနေသ ယသ္မိံ ဂါမေ ဝါ နိဂမေ ဝါ ကုလဒူသကကမ္မံ ကတံ, ယသ္မိဉ္စ ဝိဟာရေ ဝသတိ, နေဝ တသ္မိံ ဂါမေ ဝါ နိဂမေ ဝါ စရိတုံ လဘတိ, န ဝိဟာရေ ဝသိတုံ။ ဧဝဉ္စ သော ဘိက္ခူတိဧတ္ထ သောတိ ပဗ္ဗာဇနီယကမ္မကတော အဓိပ္ပေတော။ ဆန္ဒေန ဂစ္ဆန္တီတိ ဆန္ဒဂါမိနော, ဧသ နယော သေသေသု။ သော ဘိက္ခူတိ သော ‘‘ဆန္ဒဂါမိနော’’တိအာဒီနိ ဝဒမာနော။ တဿ ဝစနဿ ပဋိနိဿဂ္ဂါယ ဧဝံ ဝစနီယော, န ကုလဒူသနနိဝါရဏတ္ထာယ။ ကုလဒူသနကမ္မေန ဟိ သော အာပဇ္ဇိတဗ္ဗာ အာပတ္တိယော ပုဗ္ဗေဝ အာပန္နော, ဧဝံ ပနဿ ဝိသုမ္ပိ သံဃမဇ္ဈေပိ ဝုစ္စမာနဿ အပ္ပဋိနိဿဇ္ဇတော အပရံ ဒုက္ကဋံ။ ဧဝဉ္စ သောတိအာဒိ ဣတော ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တဉ္စ အဝုတ္တဉ္စ သဗ္ဗံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။ ဝိနိစ္ဆယကထာပိ ဒသမေ ဝုတ္တသဒိသာယေဝ။
အယံ ပန ဝိသေသော – ဣဒံ သာဝတ္ထိယံ အဿဇိပုနဗ္ဗသုကေ ဘိက္ခူ အာရဗ္ဘ ဆန္ဒဂါမိတာဒီဟိ ပါပနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, အင်္ဂေသု စ ယထာ တတ္ထ ပရက္ကမနံ, ဧဝံ ဣဓ ဆန္ဒာဒီဟိ ပါပနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗန္တိ။
ကုလဒူသကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
နိဂမနဝဏ္ဏနာ
ဥဒ္ဒိဋ္ဌာ ခေါ…ပေ… ဧဝမေတံ ဓာရယာမီတိဧတ္ထ ပဌမံ အာပတ္တိ ဧတေသန္တိ ပဌမာပတ္တိကာ, ပဌမံ ဝီတိက္ကမနက္ခဏေယေဝ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗာတိ အတ္ထော။ ဣတရေ ပန ယထာ တတိယေ စ စတုတ္ထေ စ ဒိဝသေ ဟောတီတိ ဧတ္ထ ‘‘တတိယကော, စတုတ္ထကော’’တိ ဝုစ္စတိ, ဧဝံ ယာဝတတိယေ သမနုဘာသနကမ္မေ ဟောန္တီတိ ယာဝတတိယကာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ယာဝတီဟန္တိ ယတ္တကာနိ အဟာနိ။ ဇာနံ ပဋိစ္ဆာဒေတီတိ ဇာနန္တော ပဋိစ္ဆာဒေတိ။ တတ္ထာယံ ပဋိစ္ဆာဒနလက္ခဏဿ မာတိကာ – အာပတ္တိ စ ဟောတိ, အာပတ္တိသညီ စ, ပကတတ္တော စ ဟောတိ, ပကတတ္တသညီ စ, အနန္တရာယိကော စ ဟောတိ, အနန္တရာယိကသညီ စ, ပဟု စ ဟောတိ, ပဟုသညီ စ, ဆာဒေတုကာမော စ ဟောတိ, ဆာဒေတိ စာတိ။ တတ္ထ အာပတ္တိ စ ဟောတိ, အာပတ္တိသညီ စာတိ ယံ အာပတ္တိံ အာပန္နော, သာ တေရသန္နံ အညတရာ ဟောတိ, သောပိ စ တတ္ထ ဝတ္ထုဝသေန ဝါ ‘‘ဣဒံ ဘိက္ခူနံ
(ကင်္ခါ၊၁၄၅။)န ဝဋ္ဋတီ’’တိ နာမမတ္တဝသေန ဝါ ‘‘အယံ ဣတ္ထန္နာမာ အာပတ္တီ’’တိ အာပတ္တိသညီယေဝ ဟုတွာ ‘‘န ဒါနိ နံ ကဿစိ အာရောစေဿာမီ’’တိ ဧဝံ ဆာဒေတုကာမောဝ ဓုရံ နိက္ခိပိတွာ အရုဏံ ဥဋ္ဌာပေတိ, ဆန္နာ ဟောတိ အာပတ္တိ။ သစေ ပနေတ္ထ အနာပတ္တိသညီ ဝါ ဟောတိ, အညာပတ္တိက္ခန္ဓသညီ ဝါ, ဝေမတိကော ဝါ, အစ္ဆန္နာဝ ဟောတိ။ ပကတတ္တောတိ အနုက္ခိတ္တော သမာနသံဝါသကော။ သော စေ ပကတတ္တသညီ ဟုတွာ ဝုတ္တနယေနေဝ ဆာဒေတိ, ဆန္နာ ဟောတိ။ အနန္တရာယိကောတိ ယဿ ဒသသု ရာဇစောရအဂ္ဂိဥဒကမနုဿအမနုဿဝါဠသရီသပဇီဝိတဗြဟ္မစရိယန္တရာယေသု ဧကောပိ နတ္ထိ, သော စေ အနန္တရာယိကသညီ ဆာဒေတိ, ဆန္နာ ဟောတိ။ ပဟူတိ ယော သက္ကောတိ ဘိက္ခုနော သန္တိကံ ဂန္တုဉ္စေဝ အာရောစေတုဉ္စ, သော စေ ပဟုသညီ ဟုတွာ ဆာဒေတိ, ဆန္နာ ဟောတိ။ ဆာဒေတုကာမော စ ဟောတိ, ဆာဒေတိ စာတိဣဒံ ဥတ္တာနမေဝ။ သစေပိ ဟိ သော သဘာဂံ ဒိသွာ ‘‘အယံ မေ ဥပဇ္ဈာယော ဝါ အာစရိယော ဝါ’’တိ လဇ္ဇာယ နာရောစေတိ, ဆန္နာဝ ဟောတိ။ ဥပဇ္ဈာယာဒိဘာဝေါ ဟိ ဣဓ အပ္ပမာဏံ, သဘာဂမတ္တမေဝ ပမာဏံ။ အယံ ‘‘ဇာနံ ပဋိစ္ဆာဒေတီ’’တိပဒဿ သင်္ခေပတော အတ္ထဝိနိစ္ဆယော။
တာဝတီဟန္တိ တတ္တကာနိ အဟာနိ, ပဋိစ္ဆာဒိတဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ အာရောစိတဒိဝသော, တာဝ ဒိဝသပက္ခမာသသံဝစ္ဆရဝသေန ယတ္တကော ကာလော အတိက္ကန္တော, တတ္တကံ ကာလန္တိ အတ္ထော။ အကာမာ ပရိဝတ္ထဗ္ဗန္တိ န ကာမေန န ဝသေန, အထ ခေါ အကာမေန အဝသေန ပရိဝါသံ သမာဒါယ ဝတ္ထဗ္ဗံ။ တတ္ထ ပဋိစ္ဆန္နပရိဝါသော သုဒ္ဓန္တပရိဝါသော သမောဓာနပရိဝါသော စာတိ တိဝိဓော ပရိဝါသော။ တတ္ထ ပဋိစ္ဆန္နပရိဝါသော တာဝ ယထာပဋိစ္ဆန္နာယ အာပတ္တိယာ ဒါတဗ္ဗော။ ကဿစိ ဟိ ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာ အာပတ္တိ ဟောတိ, ကဿစိ ဒွီဟာဒိပ္ပဋိစ္ဆန္နာ။ ကဿစိ ဧကာ အာပတ္တိ ဟောတိ, ကဿစိ ဒွေ ဝါ တိဿော ဝါ တဒုတ္တရိ ဝါ။ တသ္မာ ပဋိစ္ဆန္နပရိဝါသံ ဒေန္တေန ပဌမမေဝ ဝုတ္တနယေန ပဋိစ္ဆန္နဘာဝံ ဉတွာ တတော ပဋိစ္ဆန္နဒိဝသေ စ အာပတ္တိယော စ သလ္လက္ခေတွာ သစေ ဧကာ ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာ ဟောတိ, ‘‘အဟံ, ဘန္တေ, ဧကံ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇိံ သဉ္စေတနိကံ သုက္ကဝိဿဋ္ဌိံ ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္န’’န္တိ ဧဝံ ပရိဝါသံ ယာစာပေတွာ ခန္ဓကေ (စူဠဝ။ ၉၈) အာဂတနယေန ကမ္မဝါစံ ဝတွာ ပရိဝါသော ဒါတဗ္ဗော။ အထ ဒွီဟတီဟာဒိပ္ပဋိစ္ဆန္နာ
(ကင်္ခါ၊၁၄၆။)ဟောတိ, ဒွီဟပ္ပဋိစ္ဆန္နံ တီဟပ္ပဋိစ္ဆန္နံ စတူဟပ္ပဋိစ္ဆန္နံ ပဉ္စာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နံ…ပေ… စုဒ္ဒသာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နန္တိဧဝံ ယာဝ စုဒ္ဒသဒိဝသာနိ ဒိဝသဝသေန ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ, ပဉ္စဒသဒိဝသပ္ပဋိစ္ဆန္နာယံ ‘‘ပက္ခပ္ပဋိစ္ဆန္န’’န္တိ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။ တတော ယာဝ ဧကူနတိံသတိမော ဒိဝသော, တာဝ ‘‘အတိရေကပက္ခပ္ပဋိစ္ဆန္န’’န္တိ, တတော မာသပ္ပဋိစ္ဆန္နံ အတိရေကမာသပ္ပဋိစ္ဆန္နံ ဒွေမာသပ္ပဋိစ္ဆန္နံ အတိရေကဒွေမာသပ္ပဋိစ္ဆန္နံ တေမာသပ္ပဋိစ္ဆန္နံ…ပေ… အတိရေကဧကာဒသမာသပ္ပဋိစ္ဆန္နန္တိ ဧဝံ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။ သံဝစ္ဆရေ ပုဏ္ဏေ ‘‘ဧကသံဝစ္ဆရပ္ပဋိစ္ဆန္န’’န္တိ, တတော ပရံ အတိရေကသံဝစ္ဆရံ ဒွေသံဝစ္ဆရံ ဧဝံ ယာဝ သဋ္ဌိသံဝစ္ဆရအတိရေကသဋ္ဌိသံဝစ္ဆရပ္ပဋိစ္ဆန္နန္တိ, တတော ဝါ ဘိယျောပိ ဝတွာ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။
သစေ ပန ဒွေ တိဿော တဒုတ္တရိ ဝါ အာပတ္တိယော ဟောန္တိ, ယထာ ‘‘ဧကံ အာပတ္တိ’’န္တိ ဝုတ္တံ, ဧဝံ ‘‘ဒွေ အာပတ္တိယော, တိဿော အာပတ္တိယော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ တတော ပရံ ပန သတံ ဝါ ဟောတု, သဟဿံ ဝါ, ‘‘သမ္ဗဟုလာ’’တိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ နာနာဝတ္ထုကာသုပိ ‘‘အဟံ, ဘန္တေ, သမ္ဗဟုလာ သံဃာဒိသေသာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိံ ဧကံ သုက္ကဝိဿဋ္ဌိံ ဧကံ ကာယသံသဂ္ဂံ ဧကံ ဒုဋ္ဌုလ္လဝါစံ ဧကံ အတ္တကာမံ ဧကံ သဉ္စရိတ္တံ ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော’’တိ ဧဝံ ဂဏနဝသေန ဝါ, ‘‘အဟံ, ဘန္တေ, သမ္ဗဟုလာ သံဃာဒိသေသာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိံ နာနာဝတ္ထုကာယော ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော’’တိ ဧဝံ ဝတ္ထုကိတ္တနဝသေန ဝါ, ‘‘အဟံ, ဘန္တေ, သမ္ဗဟုလာ သံဃာဒိသေသာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိံ ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော’’တိ ဧဝံ နာမမတ္တဝသေန ဝါ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။ တတ္ထ နာမံ ဒုဝိဓံ သဇာတိသာဓာရဏံ သဗ္ဗသာဓာရဏဉ္စ, တတ္ထ သံဃာဒိသေသောတိ သဇာတိသာဓာရဏံ, အာပတ္တီတိ သဗ္ဗသာဓာရဏံ, တသ္မာ ‘‘သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိံ ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော’’တိ ဧဝံ သဗ္ဗသာဓာရဏနာမဝသေနာပိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဣဒဉှိ ပရိဝါသာဒိဝိနယကမ္မံ ဝတ္ထုဝသေန ဂေါတ္တဝသေန နာမဝသေန အာပတ္တိဝသေန စ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ တတ္ထ သုက္ကဝိဿဋ္ဌီတိ ဝတ္ထု စေဝ ဂေါတ္တဉ္စ, သံဃာဒိသေသောတိ နာမဉ္စေဝ အာပတ္တိ စ, တတ္ထ ‘‘သုက္ကဝိဿဋ္ဌိံ ကာယသံသဂ္ဂ’’န္တိအာဒိဝစနေနာပိ ‘‘နာနာဝတ္ထုကာယော’’တိဝစနေနာပိ ဝတ္ထု စေဝ ဂေါတ္တဉ္စ ဂဟိတံ ဟောတိ, ‘‘သံဃာဒိသေသော’’တိဝစနေနာပိ ‘‘အာပတ္တိယော’’တိဝစနေနာပိ နာမဉ္စေဝ အာပတ္တိ စ ဂဟိတာ ဟောတိ, တသ္မာ ဧတေသု ယဿ ကဿစိ ဝသေန ကမ္မဝါစာ ကာတဗ္ဗာ။
(ကင်္ခါ၊၁၄၇။)ကမ္မဝါစာပရိယောသာနေ စ သစေ အပ္ပဘိက္ခုကော အာဝါသော ဟောတိ, သက္ကာ ရတ္တိစ္ဆေဒံ အနာပဇ္ဇန္တေန ဝသိတုံ, တတ္ထေဝ ‘‘ပရိဝါသံ သမာဒိယာမိ, ဝတ္တံ သမာဒိယာမီ’’တိ တိက္ခတ္တုံ ဝတ္တံ သမာဒါတဗ္ဗံ, သမာဒိယိတွာ တတ္ထေဝ သံဃဿ အာရောစေတွာ ပုန အာဂတာဂတာနံ ဘိက္ခူနံ အာရောစေန္တေန ဝတ္တဘေဒဉ္စ ရတ္တိစ္ဆေဒဉ္စ အကတွာ ပရိဝသိတဗ္ဗံ။ သစေ န သက္ကာ ဟောတိ ပရိဝါသံ သောဓေတုံ, နိက္ခိတ္တဝတ္တေန ဝသိတုကာမော ဟောတိ, တတ္ထေဝ သံဃမဇ္ဈေ, ဧကပုဂ္ဂလဿ ဝါ သန္တိကေ ‘‘ပရိဝါသံ နိက္ခိပါမိ, ဝတ္တံ နိက္ခိပါမီ’’တိ ပရိဝါသော နိက္ခိပိတဗ္ဗော, ဧကပဒေနာပိ စေတ္ထ နိက္ခိတ္တော ဟောတိ ပရိဝါသော, ဒွီဟိ ပန သုနိက္ခိတ္တောယေဝ, သမာဒါနေပိ ဧသေဝ နယော။ နိက္ခိတ္တကာလတော ပဋ္ဌာယ ပကတတ္တဋ္ဌာနေ တိဋ္ဌတိ, အထာနေန ပစ္စူသသမယေ ဧကေန ဘိက္ခုနာ သဒ္ဓိံ ပရိက္ခိတ္တဿ ဝိဟာရဿ ပရိက္ခေပတော, အပရိက္ခိတ္တဿ ပရိက္ခေပါရဟဋ္ဌာနတော ဒွေ လေဍ္ဍုပါတေ အတိက္ကမိတွာ မဟာမဂ္ဂတော ဩက္ကမ္မ ဂုမ္ဗေန ဝါ ဝတိယာ ဝါ ပဋိစ္ဆန္နဋ္ဌာနေ နိသီဒိတွာ အန္တောအရုဏေယေဝ ဝတ္တံ သမာဒိယိတွာ အာရောစေတဗ္ဗံ။ ယမ္ပိ အညံ ဘိက္ခုံ ပဿတိ, တဿာပိ အာရောစေတဗ္ဗမေဝ။ အရုဏေ ဥဋ္ဌိတေ တဿ သန္တိကေ ဝတ္တံ နိက္ခိပိတွာ ဝိဟာရံ ဂန္တဗ္ဗံ။ သစေ သော ပုရေ အရုဏေယေဝ ကေနစိ ကရဏီယေန ဂတော, ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ယံ သဗ္ဗပဌမံ ဘိက္ခုံ ပဿတိ, တဿ အာရောစေတွာ နိက္ခိပိတဗ္ဗံ။ ဧဝံ သလ္လက္ခေတွာ ယာဝ ရတ္တိယော ပူရေန္တိ, တာဝ ပရိဝတ္ထဗ္ဗံ, အယံ သင်္ခေပတော ပဋိစ္ဆန္နပရိဝါသဝိနိစ္ဆယော, ဝိတ္ထာရော ပန သမန္တပါသာဒိကာယ ဝိနယသံဝဏ္ဏနာယ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၉၇) ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။
ဣတရေသု ပန ဒွီသု ‘‘အာပတ္တိပရိယန္တံ န ဇာနာတိ, ရတ္တိပရိယန္တံ န ဇာနာတီ’’တိ (စူဠဝ။ ၁၅၇) ဣမသ္မိံ ဝတ္ထုသ္မိံ ခန္ဓကေ အနုညာတော သုဒ္ဓန္တပရိဝါသော နာမ, သော ဒုဝိဓော စူဠသုဒ္ဓန္တော မဟာသုဒ္ဓန္တောတိ, ဒုဝိဓောပိ စေသ ရတ္တိပရိစ္ဆေဒံ သကလံ ဝါ ဧကစ္စံ ဝါ အဇာနန္တဿ စ အဿရန္တဿ စ တတ္ထ ဝေမတိကဿ စ ဒါတဗ္ဗော။ အာပတ္တိပရိယန္တံ ပန ‘‘ဧတ္တိကာ အဟံ အာပတ္တိယော အာပန္နော’’တိ ဇာနာတု ဝါ, မာ ဝါ, အကာရဏမေတံ။ တဿ ဒါနဝိဓိ ခန္ဓကေ အာဂတော, ဝိနိစ္ဆယကထာ ပန ဝိတ္ထာရတော သမန္တပါသာဒိကာယံ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၀၂) ဝုတ္တာ။ ဣတရော ပန သမောဓာနပရိဝါသော နာမ, သော တိဝိဓော ဟောတိ
(ကင်္ခါ၊၁၄၈။)ဩဓာနသမောဓာနော အဂ္ဃသမောဓာနော မိဿကသမောဓာနောတိ။ တတ္ထ ဩဓာနသမောဓာနော နာမ အန္တရာပတ္တိံ အာပဇ္ဇိတွာ ပဋိစ္ဆာဒေန္တဿ ပရိဝုတ္ထဒိဝသေ ဩဓုနိတွာ မက္ခေတွာ ပုရိမာယ အာပတ္တိယာ မူလဒိဝသပရိစ္ဆေဒေ ပစ္ဆာ အာပန္နံ အာပတ္တိံ သမောဒဟိတွာ ဒါတဗ္ဗပရိဝါသော ဝုစ္စတိ။ အဂ္ဃသမောဓာနော နာမ သမ္ဗဟုလာသု အာပတ္တီသု ယာ ဧကာ ဝါ ဒွေ ဝါ တိဿော ဝါ သမ္ဗဟုလာ ဝါ အာပတ္တိယော သဗ္ဗစိရပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, တာသံ အဂ္ဃေန သမောဓာယ တာသံ ရတ္တိပရိစ္ဆေဒဝသေန အဝသေသာနံ ဦနတရပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ အာပတ္တီနံ ဒါတဗ္ဗပရိဝါသော ဝုစ္စတိ။ မိဿကသမောဓာနော နာမ နာနာဝတ္ထုကာယော အာပတ္တိယော ဧကတော ကတွာ ဒါတဗ္ဗပရိဝါသော ဝုစ္စတိ, အယံ တိဝိဓေပိ သမောဓာနပရိဝါသေ သင်္ခေပကထာ, ဝိတ္ထာရော ပန သမန္တပါသာဒိကာယံ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၀၂) ဝုတ္တော, ဣဒံ ‘‘ပရိဝတ္ထဗ္ဗ’’န္တိ ပဒဿ ဝိနိစ္ဆယကထာမုခံ။
ဥတ္တရိ ဆာရတ္တန္တိ ပရိဝါသတော ဥတ္တရိ ဆ ရတ္တိယော။ ဘိက္ခုမာနတ္တာယာတိ ဘိက္ခူနံ မာနဘာဝါယ, အာရာဓနတ္ထာယာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗန္တိ ဝတ္တိတဗ္ဗံ။ ဘိက္ခုမာနတ္တဉ္စ ပနေတံ ပဋိစ္ဆန္နာပဋိစ္ဆန္နဝသေန ဒုဝိဓံ။ တတ္ထ ယဿ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာပတ္တိ ဟောတိ, တဿ ပရိဝါသံ အဒတွာ မာနတ္တမေဝ ဒါတဗ္ဗံ, ဣဒံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နမာနတ္တံ။ ယဿ ပဋိစ္ဆန္နာ ဟောတိ, တဿ ပရိဝါသပရိယောသာနေ ဒါတဗ္ဗံ မာနတ္တံ ပဋိစ္ဆန္နမာနတ္တန္တိ ဝုစ္စတိ, ဣဒံ ဣဓ အဓိပ္ပေတံ။ ဥဘိန္နမ္ပိ ပနေတေသံ ဒါနဝိဓိ ဝိနိစ္ဆယကထာ စ သမန္တပါသာဒိကာယံ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၀၂) ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗာ, အယံ ပနေတ္ထ သင်္ခေပေါ။ သစေ အယံ ဝတ္တံ နိက္ခိပိတွာ ပစ္စူသသမယေ သမာဒါတုံ ဂစ္ဆတိ, သဗ္ဗန္တိမေန ပရိစ္ဆေဒေန စတူဟိ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ ပရိဝါသေ ဝုတ္တပ္ပကာရံ ပဒေသံ ဂန္တွာ ‘‘မာနတ္တံ သမာဒိယာမိ, ဝတ္တံ သမာဒိယာမီ’’တိ သမာဒိယိတွာ နေသံ အာရောစေတွာ တတော တေသု ဂတေသု ဝါ အဂတေသု ဝါ ပုရိမနယေန ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ ယတ္ထ သိယာ ဝီသတိဂဏောတိ ဧတ္ထ ဝီသတိသံဃော ဂဏော အဿာတိ ဝီသတိဂဏော။ တတြာတိ ယတြ သဗ္ဗန္တိမေန ပရိစ္ဆေဒေန ဝီသတိဂဏော ဘိက္ခုသံဃော အတ္ထိ, တတ္ထ။ အဗ္ဘေတဗ္ဗောတိ အဘိဧတဗ္ဗော, သမ္ပဋိစ္ဆိတဗ္ဗော, အဗ္ဘာနကမ္မဝသေန ဩသာရေတဗ္ဗောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အဝှါတဗ္ဗောတိ ဝါ အတ္ထော။ အဗ္ဘာနကမ္မံ ပန ပါဠိဝသေန ခန္ဓကေ (စူဠဝ။ ၁၀၀ အာဒယော) ဝိနိစ္ဆယဝသေန သမန္တပါသာဒိကာယံ ဝုတ္တံ။ အနဗ္ဘိတောတိ န အဗ္ဘိတော အသမ္ပဋိစ္ဆိတော, အကတဗ္ဘာနကမ္မောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အနဝှါတောတိ ဝါ အတ္ထော။ တေ စ ဘိက္ခူ ဂါရယှာတိ ယေ ဦနဘာဝံ
(ကင်္ခါ၊၁၄၉။)ဉတွာ အဗ္ဘေန္တိ, တေ ဘိက္ခူ စ ဂရဟိတဗ္ဗာ, သာတိသာရာ သဒေါသာ ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇန္တီတိ အတ္ထော။ အယံ တတ္ထ သာမီစီတိ အယံ တတ္ထ အနုဓမ္မတာ လောကုတ္တရဓမ္မံ အနုဂတာ ဩဝါဒါနုသာသနီ သာမီစိ ဓမ္မတာ။ သေသမေတ္ထ ဝုတ္တနယမေဝါတိ။
ကင်္ခါဝိတရဏိယာ ပါတိမောက္ခဝဏ္ဏနာယ
သံဃာဒိသေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(ကင်္ခါ၊၁၅၀။)အနိယတကဏ္ဍော
֍ ၁။ ပဌမာနိယတသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
အနိယတုဒ္ဒေသေ ဣမေ ခေါ ပနာတိအာဒိ ဝုတ္တနယမေဝ။ မာတုဂါမေနာတိ တဒဟုဇာတာယပိ ဇီဝမာနကမနုဿိတ္ထိယာ။ ဧကော ဧကာယာတိ ဧကော ဘိက္ခု မာတုဂါမသင်္ခါတာယ ဧကာယ ဣတ္ထိယာ သဒ္ဓိံ။ ရဟောတိ စက္ခုဿ ရဟော။ ကိဉ္စာပိ ပါဠိယံ (ပါရာ။ ၄၄၅) သောတဿ ရဟော အာဂတော, စက္ခုဿေဝ ပန ရဟော ‘‘ရဟော’’တိ ဣဓ အဓိပ္ပေတော။ သစေပိ ဟိ ပိဟိတကဝါဋဿ ဂဗ္ဘဿ ဒွါရေ နိသိန္နော ဝိညူ ပုရိသော ဟောတိ, နေဝ အနာပတ္တိံ ကရောတိ။ ယတ္ထ ပန သက္ကာ ဒဋ္ဌုံ, တာဒိသေ အန္တောဒွါဒသဟတ္ထေပိ ဩကာသေ နိသိန္နော သစက္ခုကော ဝိက္ခိတ္တစိတ္တောပိ နိဒ္ဒါယန္တောပိ အနာပတ္တိံ ကရောတိ, သမီပေ ဌိတောပိ အန္ဓော န ကရောတိ, စက္ခုမာပိ နိပဇ္ဇိတွာ နိဒ္ဒါယန္တောပိ န ကရောတိ, ဣတ္ထီနံ ပန သတမ္ပိ န ကရောတိယေဝ, တေန ဝုတ္တံ ‘‘ရဟောတိ စက္ခုဿ ရဟော’’တိ။ ပဋိစ္ဆန္နေ အာသနေတိ ကုဋ္ဋာဒီဟိ ပဋိစ္ဆန္နောကာသေ။ အလံကမ္မနိယေတိ ကမ္မက္ခမံ ကမ္မယောဂ္ဂန္တိ ကမ္မနိယံ, အလံ ပရိယတ္တံ ကမ္မနိယဘာဝါယာတိ အလံကမ္မနိယံ, တသ္မိံ အလံကမ္မနိယေ။ ယတ္ထ အဇ္ဈာစာရံ ကရောန္တာ သက္ကောန္တိ တံ ကမ္မံ ကာတုံ, တာဒိသေတိ အတ္ထော။ နိသဇ္ဇံ ကပ္ပေယျာတိ နိသဇ္ဇံ ကရေယျ, နိသီဒေယျာတိ အတ္ထော။ ဧတ္ထ စ သယနမ္ပိ နိသဇ္ဇာယ ဧဝ သင်္ဂဟိတံ။ သဒ္ဓေယျဝစသာတိ သဒ္ဓါတဗ္ဗဝစနာ, အရိယသာဝိကာတိ အတ္ထော။ နိသဇ္ဇံ ဘိက္ခု ပဋိဇာနမာနောတိ ကိဉ္စာပိ ဧဝရူပါ ဥပါသိကာ ဒိသွာ ဝဒတိ, အထ ခေါ ဘိက္ခု နိသဇ္ဇံ ပဋိဇာနမာနောဝ တိဏ္ဏံ ဓမ္မာနံ အညတရေန ကာရေတဗ္ဗော, န အပ္ပဋိဇာနမာနောတိ အတ္ထော။ ယေန ဝါ သာတိ နိသဇ္ဇာဒီသု အာကာရေသု ယေန ဝါ အာကာရေန သဒ္ဓိံ မေထုနာဒီနိ အာရောပေတွာ သာ ဥပါသိကာ ဝဒေယျ, ပဋိဇာနမာနောဝ တေန သော ဘိက္ခု ကာရေတဗ္ဗော, ဧဝရူပါယပိ ဟိ ဥပါသိကာယ ဝစနမတ္တေန အာကာရေန န ကာရေတဗ္ဗောတိ အတ္ထော။ ကသ္မာ? ယသ္မာ ဒိဋ္ဌံ နာမ တထာပိ ဟောတိ, အညထာပီတိ။ အယံ ဓမ္မော အနိယတောတိ တိဏ္ဏံ အာပတ္တီနံ ယံ အာပတ္တိံ ဝါ ဝတ္ထုံ ဝါ ပဋိဇာနာတိ, တဿ ဝသေန ကာရေတဗ္ဗတာယ အနိယတော။
(ကင်္ခါ၊၁၅၁။)သာဝတ္ထိယံ ဥဒါယိတ္ထေရံ အာရဗ္ဘ မာတုဂါမေန သဒ္ဓိံ ဝုတ္တပ္ပကာရေ အာသနေ နိသဇ္ဇကပ္ပနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, အသာဓာရဏပညတ္တိ, အနာဏတ္တိကံ, မေထုနဓမ္မသန္နိဿိတကိလေသသင်္ခါတေန ရဟဿာဒေန မာတုဂါမဿ သန္တိကံ ဂန္တုကာမတာယ အက္ခိအဉ္ဇနာဒိတော ပဋ္ဌာယ သဗ္ဗပယောဂေသု ဒုက္ကဋံ။ ဂန္တွာ တသ္မိံ ဝါ နိသိန္နေ ဣတ္ထီ နိသီဒတု, တဿာ ဝါ နိသိန္နာယ သော နိသီဒတု, အပစ္ဆာ အပုရိမံယေဝ ဥဘော ဝါ နိသီဒန္တု, ဥဘိန္နံ နိသဇ္ဇာယ ပါစိတ္တိယံ။ သစေ ပန ကာယသံသဂ္ဂံ ဝါ မေထုနံ ဝါ သမာပဇ္ဇတိ, တေသံ ဝသေန ကာရေတဗ္ဗော။ နိပဇ္ဇနေပိ ဧသေဝ နယော။ ဝုတ္တပ္ပကာရေ ပုရိသေ နိပဇ္ဇိတွာ အနိဒ္ဒါယန္တေ အနန္ဓေ ဝိညုပုရိသေ ဥပစာရဂတေ သတိ, ဌိတဿ, အရဟောပေက္ခဿ, အညဝိဟိတဿ စ နိသဇ္ဇနပစ္စယာ အနာပတ္တိ။ ဥမ္မတ္တကာဒီနံ ပန တီဟိပိ အာပတ္တီဟိ အနာပတ္တိ။ သိယာ သီလဝိပတ္တိ, သိယာ အာစာရဝိပတ္တိ။ ယံ ပန အာပတ္တိံ ပဋိဇာနာတိ, တဿာ ဝသေန အင်္ဂဘေဒေါ ဉာတဗ္ဗော။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ ပဌမပါရာဇိကသဒိသာနေဝါတိ။
ပဌမာနိယတသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၂။ ဒုတိယာနိယတသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဒုတိယေ ဣတ္ထီပိ ပုရိသောပိ ယော ကောစိ ဝိညူ အနန္ဓော အဗဓိရော အန္တောဒွါဒသဟတ္ထေ ဩကာသေ ဌိတော ဝါ နိသိန္နော ဝါ ဝိက္ခိတ္တောပိ နိဒ္ဒါယန္တောပိ အနာပတ္တိံ ကရောတိ။ ဗဓိရော ပန စက္ခုမာပိ, အန္ဓော ဝါ အဗဓိရောပိ န ကရောတိ။ ပါရာဇိကာပတ္တိဉ္စ ပရိဟာပေတွာ ဒုဋ္ဌုလ္လဝါစာပတ္တိ ဝုတ္တာတိ အယံ ဝိသေသော။ သေသံ ပုရိမနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ ပနေတ္ထ အဒိန္နာဒါနသဒိသာနေဝါတိ။
ဒုတိယာနိယတသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ဥဒ္ဒိဋ္ဌာ ခေါတိအာဒိ သဗ္ဗတ္ထ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
ကင်္ခါဝိတရဏိယာ ပါတိမောက္ခဝဏ္ဏနာယ
အနိယတဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(ကင်္ခါ၊၁၅၂။)နိဿဂ္ဂိယကဏ္ဍော
ဣတော ပရံ ပန ဣမေ ခေါ ပနာတိအာဒိ သဗ္ဗတ္ထ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
၁။ စီဝရဝဂ္ဂေါ
֍ ၁။ ကထိနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
နိဿဂ္ဂိယေသု ပန စီဝရဝဂ္ဂဿ တာဝ ပဌမသိက္ခာပဒေ နိဋ္ဌိတစီဝရသ္မိန္တိ သူစိကမ္မပရိယောသာနေန ဝါ, ‘‘နဋ္ဌံ ဝါ ဝိနဋ္ဌံ ဝါ ဒဍ္ဎံ ဝါ စီဝရာသာ ဝါ ဥပစ္ဆိန္နာ’’တိ (ပါရာ။ ၄၆၃) ဣမေသု ဝါ ယေန ကေနစိ အာကာရေန နိဋ္ဌိတေ စီဝရသ္မိံ, စီဝရဿ ကရဏပလိဗောဓေ ဥပစ္ဆိန္နေတိ အတ္ထော။ အတ္ထတကထိနဿ ဟိ ဘိက္ခုနော ယာဝ ဣမေဟာကာရေဟိ စီဝရပလိဗောဓော န ဆိဇ္ဇတိ, တာဝ ကထိနာနိသံသံ လဘတိ။ ဥဗ္ဘတသ္မိံ ကထိနေတိ ယံ သံဃဿ ကထိနံ အတ္ထတံ, တသ္မိဉ္စ ဥဗ္ဘတေ။ တတြေဝံ သင်္ခေပတော ကထိနတ္ထာရော စ ဥဗ္ဘာရော စ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အယဉှိ ကထိနတ္ထာရော နာမ ဘဂဝတာ ပုရိမဝဿံဝုဋ္ဌာနံ အနုညာတော, သော သဗ္ဗန္တိမေန ပရိစ္ဆေဒေန ပဉ္စန္နံ ဇနာနံ ဝဋ္ဋတိ, တသ္မာ ယတ္ထ စတ္တာရော ဝါ တယော ဝါ ဒွေ ဝါ ဧကော ဝါ ပုရိမဝဿံ ဥပဂတော, တတ္ထ ပစ္ဆိမဝဿူပဂတေ ဂဏပူရကေ ကတွာ အတ္ထရိတဗ္ဗံ, တေ စ ဂဏပူရကာဝ ဟောန္တိ, အာနိသံသေ န လဘန္တိ, တသ္မာ သစေ ပုရိမဝဿံဝုဋ္ဌာနံ ဂဟဋ္ဌပဗ္ဗဇိတေသု ယော ကောစိ ဓမ္မေန သမေန စီဝရံ ဒေတိ ‘‘ဣမိနာ ကထိနံ အတ္ထရထာ’’တိ (မဟာဝ။ ၃၀၆-၃၀၉), တံ ခန္ဓကေ ဝုတ္တာယ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မဝါစာယ ကထိနတ္ထာရာရဟဿ ဘိက္ခုနော ဒါတဗ္ဗံ။ တေန တဒဟေဝ ပဉ္စ ဝါ အတိရေကာနိ ဝါ ခဏ္ဍာနိ ဆိန္ဒိတွာ သံဃာဋိ ဝါ ဥတ္တရာသင်္ဂေါ ဝါ အန္တရဝါသကော ဝါ ကာတဗ္ဗော, သေသဘိက္ခူဟိပိ တဿ သဟာယေဟိ ဘဝိတဗ္ဗံ, သစေ ကတစီဝရမေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, သုန္ဒရမေဝ။ အစ္ဆိန္နာသိဗ္ဗိတံ ပန န ဝဋ္ဋတိ။ တေန ဘိက္ခုနာ သစေ သံဃာဋိယာ အတ္ထရိတုကာမော ဟောတိ, ပေါရာဏိကံ သံဃာဋိံ ပစ္စုဒ္ဓရိတွာ နဝံ သံဃာဋိံ အဓိဋ္ဌဟိတွာ ‘‘ဣမာယ သံဃာဋိယာ ကထိနံ အတ္ထရာမီ’’တိ အတ္ထရိတဗ္ဗံ။ ဥတ္တရာသင်္ဂအန္တရဝါသကေသုပိ ဧသေဝ နယော။ တတော တေန ပုရိမဝဿံဝုဋ္ဌေ အန္တောသီမာဂတေ ဘိက္ခူ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘အတ္ထတံ, ဘန္တေ, သံဃဿ ကထိနံ, ဓမ္မိကော ကထိနတ္ထာရော, အနုမောဒထာ’’တိ (ပရိ။ ၄၁၃) ဝတ္တဗ္ဗံ, ထေရာနဉ္စ နဝါနဉ္စ ဗဟူနဉ္စ ဧကဿ စ အနုရူပံ
(ကင်္ခါ၊၁၅၃။)သလ္လက္ခေတွာ ဝတ္တဗ္ဗံ။ တေဟိပိ ‘‘အတ္ထတံ, ဘန္တေ, သံဃဿ ကထိန’’န္တိ ဝါ ‘‘အတ္ထတံ, အာဝုသော, သံဃဿ ကထိန’’န္တိ ဝါ ဝတွာ ‘‘ဓမ္မိကော ကထိနတ္ထာရော, အနုမောဒါမာ’’တိ ဝါ ‘‘အနုမောဒါမီ’’တိ ဝါ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ပုရိမဝဿံဝုဋ္ဌေသုပိ ယေ အနုမောဒန္တိ, တေသံယေဝ အတ္ထတံ ဟောတိ ကထိနံ။ တေ တတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ကထိနဿုဗ္ဘာရာ အနာမန္တစာရော, အသမာဒါနစာရော, ယာဝဒတ္ထစီဝရံ, ဂဏဘောဇနံ, ယော စ တတ္ထ စီဝရုပ္ပါဒေါ, တသ္မိံ အာဝါသေ သံဃဿ ဥပ္ပန္နစီဝရဉ္စာတိ ဣမေ ပဉ္စာနိသံသေ လဘန္တိ, အယံ တာဝ ကထိနတ္ထာရော။ တံ ပနေတံ ကထိနံ ‘‘အဋ္ဌိမာ, ဘိက္ခဝေ, မာတိကာ ကထိနဿုဗ္ဘာရာယ ပက္ကမနန္တိကာ နိဋ္ဌာနန္တိကာ သန္နိဋ္ဌာနန္တိကာ နာသနန္တိကာ သဝနန္တိကာ အာသာဝစ္ဆေဒိကာ သီမာတိက္ကမနန္တိကာ သဟုဗ္ဘာရာ’’တိ (မဟာဝ။ ၃၁၀) ဧဝံ ဝုတ္တာသု အဋ္ဌသု မာတိကာသု အညတရဝသေန ဥဒ္ဓရီယတိ, တတ္ထ ဝိတ္ထာရဝိနိစ္ဆယော သမန္တပါသာဒိကာယံ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၁၀) ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣတိ ‘‘ဥဗ္ဘတသ္မိံ ကထိနေ’’တိဣမိနာ သေသပလိဗောဓာဘာဝံ ဒဿေတိ။
ဒသာဟပရမန္တိ ဒသ အဟာနိ ပရမော ပရိစ္ဆေဒေါ အဿာတိ ဒသာဟပရမော, တံ ဒသာဟပရမံ ကာလံ ဓာရေတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ အဓိဋ္ဌိတဝိကပ္ပိတေသု အပရိယာပန္နတ္တာ အတိရေကံ စီဝရန္တိ အတိရေကစီဝရံ, စီဝရံ နာမ ခေါမံ ကပ္ပါသိကံ ကောသေယျံ ကမ္ဗလံ သာဏံ ဘင်္ဂန္တိ ဧတေသံ ဝါ တဒနုလောမာနံ ဝါ အညတရံ အယမဿ ဇာတိ, ပမာဏတော ပန တံ ဝိကပ္ပနုပဂံ ပစ္ဆိမံ ဣဓ အဓိပ္ပေတံ။ ဝုတ္တဉှေတံ ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, အာယာမတော အဋ္ဌင်္ဂုလံ သုဂတင်္ဂုလေန စတုရင်္ဂုလဝိတ္ထတံ ပစ္ဆိမံ စီဝရံ ဝိကပ္ပေတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၃၅၈)။ ယံ ပန ဝုတ္တံ ‘‘အဓိဋ္ဌိတဝိကပ္ပိတေသု အပရိယာပန္နတ္တာ’’တိ, ဧတ္ထ ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, တိစီဝရံ အဓိဋ္ဌာတုံ န ဝိကပ္ပေတုံ, ဝဿိကသာဋိကံ ဝဿာနံ စတုမာသံ အဓိဋ္ဌာတုံ တတော ပရံ ဝိကပ္ပေတုံ, နိသီဒနံ အဓိဋ္ဌာတုံ န ဝိကပ္ပေတုံ ပစ္စတ္ထရဏံ အဓိဋ္ဌာတုံ န ဝိကပ္ပေတုံ, ကဏ္ဍုပ္ပဋိစ္ဆာဒိံ ယာဝ အာဗာဓာ အဓိဋ္ဌာတုံ တတော ပရံ ဝိကပ္ပေတုံ, မုခပုဉ္ဆနစောဠကံ အဓိဋ္ဌာတုံ န ဝိကပ္ပေတုံ, ပရိက္ခာရစောဠံ အဓိဋ္ဌာတုံ န ဝိကပ္ပေတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၃၅၈) ဣမိနာ နယေန အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗဝိကပ္ပေတဗ္ဗတာ ဇာနိတဗ္ဗာ။ တတ္ထ တိစီဝရံ အဓိဋ္ဌဟန္တေန ရဇိတွာ ကပ္ပဗိန္ဒုံ ဒတွာ ပမာဏယုတ္တမေဝ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗံ, တဿ ပမာဏံ ဥက္ကဋ္ဌပရိစ္ဆေဒေန သုဂတစီဝရတော ဦနကံ ဝဋ္ဋတိ, လာမကပရိစ္ဆေဒေန သံဃာဋိယာ တာဝ
(ကင်္ခါ၊၁၅၄။)ဥတ္တရာသင်္ဂဿ စ ဒီဃတော မုဋ္ဌိပဉ္စကံ, တိရိယံ မုဋ္ဌိတ္တိကံ, အန္တရဝါသကော ဒီဃတော မုဋ္ဌိပဉ္စကော, တိရိယံ ဒွိဟတ္ထောပိ ဝဋ္ဋတိ။ ဝုတ္တပ္ပမာဏတော ပန အတိရေကဉ္စ ဦနကဉ္စ ‘‘ပရိက္ခာရစောဠ’’န္တိ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗံ။ တတ္ထ ယသ္မာ ‘‘ဒွေ စီဝရဿ အဓိဋ္ဌာနာနိ ကာယေန ဝါ အဓိဋ္ဌေတိ, ဝါစာယ ဝါ အဓိဋ္ဌေတီ’’တိ ဝုတ္တံ, တသ္မာ ပုရာဏသံဃာဋိံ ‘‘ဣမံ သံဃာဋိံ ပစ္စုဒ္ဓရာမီ’’တိ ပစ္စုဒ္ဓရိတွာ နဝံ ဟတ္ထေန ဂဟေတွာ ‘‘ဣမံ သံဃာဋိံ အဓိဋ္ဌာမီ’’တိ စိတ္တေန အာဘောဂံ ကတွာ ကာယဝိကာရံ ကရောန္တေန ကာယေန ဝါ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗာ, ဝစီဘေဒံ ကတွာ ဝါစာယ ဝါ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗာ။ တတြ ဒုဝိဓံ အဓိဋ္ဌာနံ – သစေ ဟတ္ထပါသေ ဟောတိ, ‘‘ဣမံ သံဃာဋိံ အဓိဋ္ဌာမီ’’တိ ဝါစာ ဘိန္ဒိတဗ္ဗာ။ အထ အန္တောဂဗ္ဘာဒီသု သာမန္တဝိဟာရေ ဝါ ဟောတိ, ဌပိတဋ္ဌာနံ သလ္လက္ခေတွာ ‘‘ဧတံ သံဃာဋိံ အဓိဋ္ဌာမီ’’တိ ဝါစာ ဘိန္ဒိတဗ္ဗာ။ ဧသ နယော ဥတ္တရာသင်္ဂေ စ အန္တရဝါသကေ စ။ နာမမတ္တမေဝ ဟိ ဝိသေသော။ တသ္မာ သဗ္ဗာနိ သံဃာဋိံ ဥတ္တရာသင်္ဂံ အန္တရဝါသကန္တိ ဧဝံ အတ္တနော အတ္တနော နာမေနေဝ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗာနိ။ သစေ အဓိဋ္ဌဟိတွာ ဌပိတဝတ္ထေဟိ သံဃာဋိအာဒီနိ ကရောတိ, နိဋ္ဌိတေ ရဇနေ စ ကပ္ပေ စ ‘‘ဣမံ ပစ္စုဒ္ဓရာမီ’’တိ ပစ္စုဒ္ဓရိတွာ ပုန အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗာနိ။ ဣဒဉ္စ ပန တိစီဝရံ သုခပရိဘောဂတ္ထံ ပရိက္ခာရစောဠံ အဓိဋ္ဌာတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။
ဝဿိကသာဋိကာ အနတိရိတ္တပမာဏာ နာမံ ဂဟေတွာ ဝုတ္တနယေနေဝ စတ္တာရော ဝဿိကေ မာသေ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗာ, တတော ပရံ ပစ္စုဒ္ဓရိတွာ ဝိကပ္ပေတဗ္ဗာ, ဝဏ္ဏဘေဒမတ္တရတ္တာပိ စေသာ ဝဋ္ဋတိ, ဒွေ ပန န ဝဋ္ဋန္တိ။ နိသီဒနံ ဝုတ္တနယေန အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗမေဝ, တဉ္စ ခေါ ပမာဏယုတ္တံ ဧကမေဝ, ဒွေ န ဝဋ္ဋန္တိ။ ပစ္စတ္ထရဏမ္ပိ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗမေဝ, တံ ပန မဟန္တမ္ပိ ဧကမ္ပိ ဗဟူနိပိ ဝဋ္ဋန္တိ, နီလမ္ပိ ပီတကမ္ပိ သဒသမ္ပိ ပုပ္ဖဒသမ္ပီတိ သဗ္ဗပ္ပကာရမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ ကဏ္ဍုပ္ပဋိစ္ဆာဒိ ယာဝ အာဗာဓော အတ္ထိ, တာဝ ပမာဏိကာ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗာ, အာဗာဓေ ဝူပသန္တေ ပစ္စုဒ္ဓရိတွာ ဝိကပ္ပေတဗ္ဗာ, သာ ဧကာဝ ဝဋ္ဋတိ။ မုခပုဉ္ဆနစောဠံ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗမေဝ, တံ ပန ဧကမ္ပိ ဗဟူနိပိ မဟန္တမ္ပိ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ ပရိက္ခာရစောဠေ ဂဏနာ နတ္ထိ, ယတ္တကံ ဣစ္ဆတိ, တတ္တကံ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗမေဝ။ ထဝိကာပိ ပရိဿာဝနမ္ပိ ဝိကပ္ပနုပဂံ ပစ္ဆိမပမာဏံ ‘‘ပရိက္ခာရစောဠ’’န္တိ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗမေဝ, ဗဟူနိပိ ဧကတော ကတွာ ‘‘ဣမာနိ စီဝရာနိ ပရိက္ခာရစောဠာနိ အဓိဋ္ဌာမီ’’တိအာဒိနာ နယေန အဓိဋ္ဌာတုံ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ မဉ္စဘိသိ ပီဌဘိသိ
(ကင်္ခါ၊၁၅၅။)ဗိဗ္ဗောဟနံ ပါဝါရော ကောဇဝေါတိ ဧတေသု ပန သေနာသနပရိက္ခာရတ္ထာယ ဒိန္နပစ္စတ္ထရဏေ စ အဓိဋ္ဌာနကိစ္စံ နတ္ထိယေဝ။ သဗ္ဗဉ္စ ပနေတံ ဝုတ္တပ္ပကာရေန အဓိဋ္ဌိတစီဝရံ အညဿ ဒါနေန, အစ္ဆိန္ဒိတွာ ဂဟဏေန, ဝိဿာသဂ္ဂါဟေန, ဟီနာယာဝတ္တနေန, သိက္ခာပစ္စက္ခာနေန, ကာလင်္ကိရိယာယ, လိင်္ဂပရိဝတ္တနေန, ပစ္စုဒ္ဓရဏေနာတိ ဣမေဟိ အဋ္ဌဟိ ကာရဏေဟိ အဓိဋ္ဌာနံ ဝိဇဟတိ။ တိစီဝရံ ပန ကနိဋ္ဌင်္ဂုလိနခပိဋ္ဌိပ္ပမာဏေန ဆိဒ္ဒေနာပိ ဝိဇဟတိ, တဉ္စ ခေါ ဝိနိဗ္ဗေဓေနေဝ။ သစေ ဟိ ဆိဒ္ဒဿ အဗ္ဘန္တရေ ဧကတန္တုပိ အစ္ဆိန္နော ဟောတိ, ရက္ခတိယေဝ။ တတ္ထ သံဃာဋိယာ စ ဥတ္တရာသင်္ဂဿ စ ဒီဃန္တတော ဝိဒတ္ထိပ္ပမာဏဿ တိရိယန္တတော အဋ္ဌင်္ဂုလပ္ပမာဏဿ ပဒေသဿ ဩရတော ဆိဒ္ဒံ အဓိဋ္ဌာနံ ဘိန္ဒတိ, အန္တရဝါသကေပိ ဒီဃန္တတော ဧတဒေဝ ပမာဏံ, တိရိယန္တေန ပန စတုရင်္ဂုလတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တိဏ္ဏန္နမ္ပိ ဝုတ္တောကာသဿ ပရတော န ဘိန္ဒတိ, တသ္မာ ဆိဒ္ဒေ ဇာတေ တိစီဝရံ အတိရေကစီဝရဋ္ဌာနေ တိဋ္ဌတိ, သူစိကမ္မံ ကတွာ ပုန အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗံ။ ဝဿိကသာဋိကာ ဝဿာနမာသာတိက္ကမေနာပိ, ကဏ္ဍုပ္ပဋိစ္ဆာဒိ အာဗာဓဝူပသမေနာပိ အဓိဋ္ဌာနံ ဝိဇဟတိ။ တသ္မာ သာ တတော ပရံ ဝိကပ္ပေတဗ္ဗာ။ ဝိကပ္ပနလက္ခဏံ ပန သဗ္ဗစီဝရာနံ ဝိကပ္ပနသိက္ခာပဒေယေဝ ဝဏ္ဏယိဿာမ။ ကေဝလဉှိ ဣမသ္မိံ ဩကာသေ ယံ ဧဝံ အနဓိဋ္ဌိတံ အဝိကပ္ပိတဉ္စ, တံ ‘‘အတိရေကစီဝရ’’န္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
တံ အတိက္ကာမယတော နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယန္တိ တံ ယထာဝုတ္တဇာတိပ္ပမာဏံ စီဝရံဒသာဟပရမံ ကာလံ အတိက္ကာမယတော ဧတ္ထန္တရေ ယထာ အတိရေကစီဝရံ န ဟောတိ, တထာ အကြုဗ္ဗတော နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ, တဉ္စ စီဝရံ နိဿဂ္ဂိယံ ဟောတိ, ပါစိတ္တိယံ အာပတ္တိ စဿ ဟောတီတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ နိဿဇ္ဇနံ နိဿဂ္ဂိယံ, ပုဗ္ဗဘာဂေ ကတ္တဗ္ဗဿ ဝိနယကမ္မဿေတံ နာမံ, နိဿဂ္ဂိယမဿ အတ္ထီတိ နိဿဂ္ဂိယမိစ္စေဝ။ ကိံ တံ? ပါစိတ္တိယံ။ တံ အတိက္ကာမယတော သဟ နိဿဂ္ဂိယေန နိဿဂ္ဂိယဝိနယကမ္မံ ပါစိတ္တိယံ ဟောတီတိ အယမေတ္ထ အတ္ထော။ တဉ္စ ပနေတံ စီဝရံ ယံ ဒိဝသံ ဥပ္ပန္နံ, တဿ ယော အရုဏော, သော ဥပ္ပန္နဒိဝသနိဿိတော, တသ္မာ စီဝရုပ္ပါဒဒိဝသေန သဒ္ဓိံ ဧကာဒသေ အရုဏုဂ္ဂမနေ ဒသာဟာတိက္ကမိတံ ဟောတိ, တံ ဂဟေတွာ သံဃဿ ဝါ ဂဏဿ ဝါ ပုဂ္ဂလဿ ဝါ နိဿဇ္ဇိတဗ္ဗံ, တတြာယံ နယော – သံဃဿ တာဝ ဧဝံ နိဿဇ္ဇိတဗ္ဗံ ‘‘ဣဒံ မေ, ဘန္တေ, စီဝရံ ဒသဟာတိက္ကန္တံ နိဿဂ္ဂိယံ, ဣမာဟံ သံဃဿ နိဿဇ္ဇာမီ’’တိ နိဿဇ္ဇိတွာ ‘‘အဟံ, ဘန္တေ, ဧကံ နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ အာပန္နော,
(ကင်္ခါ၊၁၅၆။)တံ ပဋိဒေသေမီ’’တိ ဧဝံ အာပတ္တိ ဒေသေတဗ္ဗာ။ သစေ ဒွေ ဟောန္တိ, ‘‘ဒွေ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ, သစေ တဒုတ္တရိ, ‘‘သမ္ဗဟုလာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ နိဿဇ္ဇနေပိ သစေ ဒွေ ဝါ ဗဟူနိ ဝါ ဟောန္တိ, ‘‘ဣမာနိ မေ, ဘန္တေ, စီဝရာနိ ဒသာဟာတိက္ကန္တာနိ နိဿဂ္ဂိယာနိ, ဣမာနာဟံ သံဃဿ နိဿဇ္ဇာမီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ, ပါဠိံ ဝတ္တုံ အသက္ကောန္တေန အညထာပိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဗျတ္တေန ဘိက္ခုနာ ပဋိဗလေန သံဃော ဉာပေတဗ္ဗော ‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော, အယံ ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု အာပတ္တိံ သရတိ ဝိဝရတိ ဥတ္တာနိံ ကရောတိ ဒေသေတိ, ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လံ, အဟံ ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော အာပတ္တိံ ပဋိဂ္ဂဏှေယျ’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၃၉), ဣမိနာ လက္ခဏေန အာပတ္တိံ ပဋိဂ္ဂဏှိတွာ ဝတ္တဗ္ဗော ‘‘ပဿသီ’’တိ, ‘‘အာမ ပဿာမီ’’တိ, ‘‘အာယတိံ သံဝရေယျာသီ’’တိ, ‘‘သာဓု သုဋ္ဌု သံဝရိဿာမီ’’တိ။ ဒွီသု ပန သမ္ဗဟုလာသု ဝါ ပုရိမနယေနေဝ ဝစနဘေဒေါ ကာတဗ္ဗော။ ဒေသိတာယ အာပတ္တိယာ ‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော, ဣဒံ စီဝရံ ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော နိဿဂ္ဂိယံ သံဃဿ နိဿဋ္ဌံ, ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လံ, သံဃော ဣမံ စီဝရံ ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော ဒဒေယျာ’’တိ (ပါရာ။ ၄၆၄) ဧဝံ နိဿဋ္ဌစီဝရံ ဒါတဗ္ဗံ, ဒွီသု ဗဟူသု ဝါ ဝစနဘေဒေါ ကာတဗ္ဗော။
ဂဏဿ ပန နိဿဇ္ဇန္တေန ‘‘ဣမာဟ’’န္တိ ဝါ ‘‘ဣမာနိ အဟ’’န္တိ ဝါ ဝတွာ ‘‘အာယသ္မန္တာနံ နိဿဇ္ဇာမီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ, အာပတ္တိပ္ပဋိဂ္ဂါဟကေနာပိ ‘‘သုဏန္တု မေ အာယသ္မန္တာ, အယံ ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု အာပတ္တိံ သရတိ…ပေ… ဒေသေတိ, ယဒါယသ္မန္တာနံ ပတ္တကလ္လ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗံ, စီဝရဒါနေပိ ‘‘သုဏန္တု မေ အာယသ္မန္တာ, ဣဒံ စီဝရံ ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော နိဿဂ္ဂိယံ အာယသ္မန္တာနံ နိဿဋ္ဌံ, ယဒါယသ္မန္တာနံ ပတ္တကလ္လံ, အာယသ္မန္တာ ဣမံ စီဝရံ ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော ဒဒေယျု’’န္တိ (ပါရာ။ ၄၆၆) ဝတ္တဗ္ဗံ, သေသံ ပုရိမသဒိသမေဝ။ ပုဂ္ဂလဿ ပန နိဿဇ္ဇန္တေန ‘‘ဣမာဟ’’န္တိ ဝါ ‘‘ဣမာနိ အဟ’’န္တိ ဝါ ဝတွာ ‘‘အာယသ္မတော နိဿဇ္ဇာမီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ, နိဿဇ္ဇိတွာ ‘‘အဟံ, ဘန္တေ, ဧကံ နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ အာပန္နော, တံ ပဋိဒေသေမီ’’တိ ဧဝံ အာပတ္တိ ဒေသေတဗ္ဗာ။ သစေ ပန နဝကတရော ဟောတိ, ‘‘အာဝုသော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ, တေနာပိ ‘‘ပဿသီ’’တိ ဝါ ‘‘ပဿထာ’’တိ ဝါ ဝုတ္တေ ‘‘အာမ, ဘန္တေ’’တိ ဝါ ‘‘အာမ အာဝုသော’’တိ ဝါ ဝတွာ ‘‘ပဿာမီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ, တတော ‘‘အာယတိံ သံဝရေယျာသီ’’တိ ဝါ ‘‘သံဝရေယျာထာ’’တိ ဝါ ဝုတ္တေ ‘‘သာဓု သုဋ္ဌု သံဝရိဿာမီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဧဝံ ဒေသိတာယ အာပတ္တိယာ ‘‘ဣမံ စီဝရံ အာယသ္မတော ဒမ္မီ’’တိ ဒါတဗ္ဗံ, ဒွီသု
(ကင်္ခါ၊၁၅၇။)တီသု ဝါ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တာနုသာရေနေဝ နယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဒွိန္နံ ပန ယထာ ဂဏဿ, ဧဝံ နိဿဇ္ဇိတဗ္ဗံ, တတော အာပတ္တိပ္ပဋိဂ္ဂဟဏဉ္စ နိဿဋ္ဌစီဝရဒါနဉ္စ တေသံ အညတရေန ယထာ ဧကေန ပုဂ္ဂလေန, တထာ ကာတဗ္ဗံ, ဣဒံ ပန သဗ္ဗနိဿဂ္ဂိယေသု ဝိဓာနံ။ စီဝရံ ပတ္တော နိသီဒနန္တိ ဝတ္ထုမတ္တမေဝ ဟိ နာနံ, ပရမ္မုခံ ပန ဝတ္ထု ‘‘ဧတ’’န္တိ နိဿဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ သစေ ဗဟူနိ ဟောန္တိ, ‘‘ဧတာနီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ နိဿဋ္ဌဒါနေပိ ဧသေဝ နယော။ နိဿဋ္ဌဝတ္ထုံ ‘‘ဒိန္နမိဒံ ဣမိနာ မယှ’’န္တိ သညာယ န ပဋိဒေန္တဿ ဒုက္ကဋံ, တဿ သန္တကဘာဝံ ဉတွာ လေသေန အစ္ဆိန္ဒန္တော သာမိကဿ ဓုရနိက္ခေပေန ဘဏ္ဍံ အဂ္ဃါပေတွာ ကာရေတဗ္ဗောတိ။
ဝေသာလိယံ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယေ ဘိက္ခူ အာရဗ္ဘ အတိရေကစီဝရဓာရဏဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, ‘‘ဒသာဟပရမ’’န္တိ အယမေတ္ထ အနုပညတ္တိ, သာဓာရဏပညတ္တိ, အနာဏတ္တိကံ, အနိဿဇ္ဇိတွာ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ ဒုက္ကဋံ, ယထာ စ ဣဓ, ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ, တသ္မာ နံ ပရတော န ဝက္ခာမ။ ဒသာဟံ အနတိက္ကန္တေပိ အတိက္ကန္တသညိနော ဝေမတိကဿ စ ဒုက္ကဋံ။ အတိက္ကန္တေ အနတိက္ကန္တသညိနောပိ ဝေမတိကဿပိ နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယမေဝ, တထာ အနဓိဋ္ဌိတာဝိကပ္ပိတအအဿဇ္ဇိတအနဋ္ဌာဝိနဋ္ဌအဒဍ္ဎာဝိလုတ္တေသု အဓိဋ္ဌိတာဒိသညိနော။ အန္တောဒသာဟံ အဓိဋ္ဌိတေ ဝိကပ္ပိတေ ဝိဿဇ္ဇိတေ နဋ္ဌေ ဝိနဋ္ဌေ ဒဍ္ဎေ အစ္ဆိန္နေ ဝိဿာသေန ဂါဟိတေ ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ အာစာရဝိပတ္တိ, ယထာ စ ဣဒံ, ဧဝံ ဣတော ပရာနိပိ, ဥဘတောပါတိမောက္ခေသုပိ ဟိ ပါရာဇိကာနိ စ သံဃာဒိသေသာ စ သီလဝိပတ္တိ, သေသာပတ္တိယော အာစာရဝိပတ္တိ, အာဇီဝဝိပတ္တိ ဝါ ဒိဋ္ဌိဝိပတ္တိ ဝါ ကာစိ အာပတ္တိ နာမ နတ္ထိ။ အာဇီဝဝိပတ္တိပစ္စယာ ပန ဌပေတွာ ဒုဗ္ဘာသိတံ ဆ အာပတ္တိက္ခန္ဓာ ပညတ္တာ, ဒိဋ္ဌိဝိပတ္တိပစ္စယာ ပါစိတ္တိယဒုက္ကဋဝသေန ဒွေ အာပတ္တိက္ခန္ဓာ ပညတ္တာတိ, ဣဒမေတ္ထ လက္ခဏံ, ဣတိ ဝိပတ္တိကထာ ဣဓေဝ နိဋ္ဌိတာတိ, န နံ ဣတော ပရံ ဝိစာရယိဿာမ။ ဇာတိပ္ပမာဏသမ္ပန္နဿ စီဝရဿ အတ္တနော သန္တကတာ, ဂဏနုပဂတာ, ဆိန္နပလိဗောဓဘာဝေါ, အတိရေကစီဝရတာ, ဒသာဟာတိက္ကမောတိ ဣမာနေတ္ထ ပဉ္စ အင်္ဂါနိ။ ကထိနသမုဋ္ဌာနံ, အကိရိယံ, နောသညာဝိမောက္ခံ, အစိတ္တကံ, ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇံ, ကာယကမ္မံ, ဝစီကမ္မံ, တိစိတ္တံ, တိဝေဒနန္တိ။
ကထိနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(ကင်္ခါ၊၁၅၈။)֍ ၂။ ဥဒေါသိတသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဒုတိယေ နိဋ္ဌိတစီဝရသ္မိံ ဘိက္ခုနာတိဧတ္ထ ပုရိမသိက္ခာပဒေ ဝိယ အတ္ထံ အဂ္ဂဟေတွာ နိဋ္ဌိတေ စီဝရသ္မိံ ဘိက္ခုနောတိ ဧဝံ သာမိဝသေန ကရဏဝစနဿ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ကရဏဝသေန ဟိ ဘိက္ခုနာ ဣဒံ နာမ ကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ, တံ နတ္ထိ, သာမိဝသေန ပန ဘိက္ခုနော စီဝရသ္မိံ နိဋ္ဌိတေ ကထိနေ စ ဥဗ္ဘတေ ဧဝံ ဣမေဟိ စီဝရနိဋ္ဌာနကထိနုဗ္ဘာရေဟိ ဆိန္နပလိဗောဓော ဧကရတ္တမ္ပိ စေ ဘိက္ခု တိစီဝရေန ဝိပ္ပဝသေယျာတိ ဧဝံ အတ္ထော ယုဇ္ဇတိ။ တတ္ထ တိစီဝရေနာတိ တိစီဝရာဓိဋ္ဌာနနယေန အဓိဋ္ဌိတေသု သံဃာဋိအာဒီသု ယေနကေနစိ။ ဝိပ္ပဝသေယျာတိ ဝိယုတ္တော ဝသေယျ, ‘‘ဂါမော ဧကူပစာရော နာနူပစာရော’’တိအာဒိနာ (ပါရာ။ ၄၇၇) နယေန ပါဠိယံ ဝုတ္တာနံ ဂါမနိဂမနနိဝေသနဥဒေါသိတအဋ္ဋမာဠပါသာဒဟမ္မိယနာဝါသတ္ထခေတ္တဓညကရဏအာရာမဝိဟာရရုက္ခမူလအဇ္ဈောကာသပ္ပဘေဒါနံ ပန္နရသာနံ နိက္ခေပဋ္ဌာနာနံ ယတ္ထကတ္ထစိ နိက္ခိပိတွာ တေသံ ဂါမာဒီနံ ဗဟိ ဟတ္ထပါသာတိက္ကမေန အရုဏံ ဥဋ္ဌာပေယျာတိ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ, ဝိတ္ထာရော ပန သမန္တပါသာဒိကာယံ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၄၇၃-၄၇၇-၈) ဝုတ္တော။ အညတြ ဘိက္ခုသမ္မုတိယာတိ ယံ သံဃော ဂိလာနဿ ဘိက္ခုနော တိစီဝရေန အဝိပ္ပဝါသသမ္မုတိံ ဒေတိ, တံ ဌပေတွာ အလဒ္ဓသမ္မုတိကဿ ဘိက္ခုနော ဧကရတ္တမ္ပိ ဝိပ္ပဝါသတော ဝုတ္တနယေနေဝ နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ, ကေဝလံ ဣဓ ‘‘ဣဒံ မေ, ဘန္တေ, စီဝရံ ရတ္တိဝိပ္ပဝုတ္ထံ အညတြ ဘိက္ခုသမ္မုတိယာ နိဿဂ္ဂိယ’’န္တိအာဒိနာ နယေန ဝစနဘေဒေါ ဟောတိ, အယံ ပန ဝိသေသော။
သာဝတ္ထိယံ သမ္ဗဟုလေ ဘိက္ခူ အာရဗ္ဘ သန္တရုတ္တရေန ဇနပဒစာရိကံ ပက္ကမနဝတ္ထုသ္မိံ
ပညတ္တံ, ‘‘အညတြ ဘိက္ခုသမ္မုတိယာ’’တိ အယမေတ္ထ အနုပညတ္တိ, သာဓာရဏပညတ္တိ, အနာဏတ္တိကံ, အဝိပ္ပဝုတ္ထေ ဝိပ္ပဝုတ္ထသညိနော စေဝ ဝေမတိကဿ စ ဒုက္ကဋံ။ ဝိပ္ပဝုတ္ထေ ဝိပ္ပဝုတ္ထသညိနောပိ အဝိပ္ပဝုတ္ထသညိနောပိ ဝေမတိကဿာပိ နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ, တထာ အပစ္စုဒ္ဓဋအဝိဿဇ္ဇိတာဒီသု စ ပစ္စုဒ္ဓဋဝိဿဇ္ဇိတာဒိသညိနော။ အန္တောအရုဏေ ပစ္စုဒ္ဓဋေ ပန ပဌမကထိနေ ဝုတ္တဝိဿဇ္ဇိတာဒိဘေဒေ စ အနာပတ္တိ, တထာ လဒ္ဓသမ္မုတိကဿ ဝိပ္ပဝါသေ။ အာဗာဓေ ပန ဝူပသန္တေ ပစ္စာဂန္တဗ္ဗံ, တတ္ထေဝ ဝါ ဌိတေန ပစ္စုဒ္ဓရိတဗ္ဗံ, အထာပိဿ ပုန သော ဝါ အညော ဝါ အာဗာဓော ကုပ္ပတိ, လဒ္ဓကပ္ပိယမေဝ။
(ကင်္ခါ၊၁၅၉။)အဓိဋ္ဌိတစီဝရတာ, အနတ္ထတကထိနတာ, အလဒ္ဓသမ္မုတိကတာ, ရတ္တိဝိပ္ပဝါသောတိ ဣမာနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ ပဌမကထိနေ ဝုတ္တပ္ပကာရာနေဝ။ ကေဝလဉှိ တတ္ထ အနဓိဋ္ဌာနံ အဝိကပ္ပနဉ္စ အကိရိယာ, ဣဓ အပ္ပစ္စုဒ္ဓရဏံ, အယံ ဝိသေသောတိ။
ဥဒေါသိတသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၃။ အကာလစီဝရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
တတိယေ နိဋ္ဌိတစီဝရသ္မိံ ဘိက္ခုနာတိ သာမိဝသေနေဝ ကရဏတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အကာလစီဝရံ နာမ ယွာယံ ‘‘အနတ္ထတေ ကထိနေ ဝဿာနဿ ပစ္ဆိမော မာသော, အတ္ထတေ ကထိနေ ပဉ္စမာသာ’’တိ (ပါရာ။ ၆၄၉) စီဝရကာလော ဝုတ္တော, တံ ဌပေတွာ အညဒါ ဥပ္ပန္နံ, ယဉ္စ ကာလေပိ သံဃဿ ဝါ ‘‘ဣဒံ အကာလစီဝရ’’န္တိ, ပုဂ္ဂလဿ ဝါ ‘‘ဣဒံ တုယှံ ဒမ္မီ’’တိအာဒိနာ နယေန ဒိန္နံ, ဧတံ အကာလစီဝရံ နာမ။ ဥပ္ပဇ္ဇေယျာတိ ဧဝရူပံ စီဝရံ အတ္တနော ဘာဂပဋိလာဘဝသေန သံဃတော ဝါ သုတ္တန္တိကာဒိဂဏတော ဝါ ဉာတိတော ဝါ မိတ္တတော ဝါ ပံသုကူလံ ဝါ အတ္တနော ဝါ ဓနေန (ပါရာ။ ၅၀၀), အထ ဝါ ပန ‘‘အဋ္ဌိမာ, ဘိက္ခဝေ, မာတိကာ စီဝရဿ ဥပ္ပါဒါယ သီမာယ ဒေတိ, ကတိကာယ ဒေတိ, ဘိက္ခာပညတ္တိကာယ ဒေတိ, သံဃဿ ဒေတိ, ဥဘတောသံဃဿ ဒေတိ, ဝဿံဝုဋ္ဌသံဃဿ ဒေတိ, အာဒိဿ ဒေတိ, ပုဂ္ဂလဿ ဒေတီ’’တိ (မဟာဝ။ ၃၇၉) ဣမာသံ အဋ္ဌန္နံ မာတိကာနံ အညတရတော ဥပ္ပဇ္ဇေယျ။ ဧတ္ထ စ ‘‘သီမာယ ဒမ္မီ’’တိ ဧဝံ သီမံ ပရာမသိတွာ ဒေန္တော သီမာယ ဒေတိ နာမ, ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ ဧတ္ထ စ သီမာတိ ခဏ္ဍသီမာ ဥပစာရသီမာ သမာနသံဝါသသီမာ အဝိပ္ပဝါသသီမာ လာဘသီမာ ဂါမသီမာ နိဂမသီမာ နဂရသီမာ အဗ္ဘန္တရသီမာ ဥဒကုက္ခေပသီမာ ဇနပဒသီမာ ရဋ္ဌသီမာ ရဇ္ဇသီမာ ဒီပသီမာ စက္ကဝါဠသီမာတိ ပန္နရသဝိဓာ။ တတ္ထ ဥပစာရသီမာ နာမ ပရိက္ခိတ္တဿ ဝိဟာရဿ ပရိက္ခေပေန, အပရိက္ခိတ္တဿ ပရိက္ခေပါရဟဋ္ဌာနေန ပရိစ္ဆိန္နာ။ အပိ စ ဘိက္ခူနံ ဓုဝသန္နိပါတဋ္ဌာနတော ဝါ ပရိယန္တေ ဌိတဘောဇနသာလတော ဝါ နိဗဒ္ဓဝသနကအာဝါသတော ဝါ ထာမမဇ္ဈိမဿ ပုရိသဿ ဒွိန္နံ လေဍ္ဍုပါတာနံ အန္တော ‘‘ဥပစာရသီမာ’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သာ ပန အာဝါသေ ဝဍ္ဎန္တေ ဝဍ္ဎတိ, ဟာယန္တေ
(ကင်္ခါ၊၁၆၀။)ဟာယတိ, ယောဇနသတမ္ပိ ဥပစာရသီမာဝ ဟောတိ။ တတ္ထ ဒိန္နလာဘော သဗ္ဗေသံ အန္တောသီမဂတာနံ ပါပုဏာတိ, ဘိက္ခုနီနံ အာရာမပဝေသနသေနာသနာပုစ္ဆနာနိ ပရိဝါသမာနတ္တာရောစနံ ဝဿစ္ဆေဒနိဿယသေနာသနဂ္ဂါဟာဒိဝိဓာနန္တိ ဣဒမ္ပိ သဗ္ဗံ ဣမိဿာဝ သီမာယ ဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ လာဘသီမာတိ ယံ ရာဇရာဇမဟာမတ္တာဒယော ဝိဟာရံ ကာရာပေတွာ ဂါဝုတံ ဝါ အဒ္ဓယောဇနံ ဝါ ယောဇနံ ဝါ သမန္တာ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ‘‘အယံ အမှာကံ ဝိဟာရဿ လာဘသီမာ, ယံ ဧတ္ထန္တရေ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, တံ သဗ္ဗံ အမှာကံ ဝိဟာရဿ ဒေမာ’’တိ ဌပေန္တိ, အယံ လာဘသီမာ နာမ။ ကာသိကောသလာဒီနံ ပန ရဋ္ဌာနံ အန္တော ဗဟူ ဇနပဒါ ဟောန္တိ, တတ္ထ ဧကော ဇနပဒပရိစ္ဆေဒေါ ဇနပဒသီမာ, ကာသိကောသလာဒိရဋ္ဌပရိစ္ဆေဒေါ ရဋ္ဌသီမာ, ဧကဿ ရညော အာဏာပဝတ္တိဋ္ဌာနံ ရဇ္ဇသီမာ, သမုဒ္ဒန္တေန ပရိစ္ဆိန္နော မဟာဒီပေါ ဝါ အန္တရဒီပေါ ဝါ ဒီပသီမာ, ဧကစက္ကဝါဠပဗ္ဗတပရိက္ခေပဗ္ဘန္တရံ စက္ကဝါဠသီမာ, သေသာ နိဒါနကထာယံ ဝုတ္တနယာ ဧဝ။ တတ္ထ ‘‘ခဏ္ဍသီမာယ ဒေမာ’’တိ ဒိန္နံ ခဏ္ဍသီမဋ္ဌာနံယေဝ ပါပုဏာတိ, တတော ဗဟိသီမာယ သီမန္တရိကဋ္ဌာနမ္ပိ န ပါပုဏာတိ။ ‘‘ဥပစာရသီမာယ ဒေမာ’’တိ ဒိန္နံ ပန အန္တောပရိစ္ဆေဒေ ခဏ္ဍသီမာသီမန္တရိကာသု ဌိတာနမ္ပိ ပါပုဏာတိ, သမာနသံဝါသသီမာယ ဒိန္နံ ခဏ္ဍသီမာသီမန္တရိကဋ္ဌာနံ န ပါပုဏာတိ, အဝိပ္ပဝါသသီမာလာဘသီမာသု ဒိန္နံ တာသံ အန္တောဂဓာနံယေဝ ပါပုဏာတိ, ဂါမသီမာဒီသု ဒိန္နံ တာသံ သီမာနံ အဗ္ဘန္တရေ ဗဒ္ဓသီမဋ္ဌာနမ္ပိ ပါပုဏာတိ, အဗ္ဘန္တရသီမာဥဒကုက္ခေပသီမာသု ဒိန္နံ တတ္ထ အန္တောဂဓာနံယေဝ ပါပုဏာတိ, ဇနပဒသီမာဒီသု ဒိန္နမ္ပိ တာသံ အဗ္ဘန္တရေ ဗဒ္ဓသီမဋ္ဌာနမ္ပိ ပါပုဏာတိ, တသ္မာ ယံ ဇမ္ဗုဒီပေ ဌတွာ ‘‘တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပေ သံဃဿ ဒေမာ’’တိ ဒီယတိ, တံ တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပတော ဧကောပိ ဂန္တွာ သဗ္ဗေသံ သင်္ဂဏှိတုံ လဘတိ။ သစေပိ တတ္ထေဝ ဧကော သဘာဂေါ ဘိက္ခု သဘာဂါနံ ဘာဂံ ဂဏှာတိ, န ဝါရေတဗ္ဗော။ ယော ပန ဝိဟာရံ ပဝိသိတွာ ‘‘အသုကသီမာယာ’’တိ အဝတွာဝ ကေဝလံ ‘‘သီမာယ ဒမ္မီ’’တိ ဝဒတိ, သော ပုစ္ဆိတဗ္ဗော ‘‘သီမာ နာမ ဗဟုဝိဓာ, ကတရံ သန္ဓာယ ဝဒသီ’’တိ, သစေ ဝဒတိ ‘‘အဟမေတံ ဘေဒံ န ဇာနာမိ, သီမဋ္ဌကသံဃော ဂဏှတူ’’တိ, ဥပစာရသီမဋ္ဌေဟိ ဘာဇေတဗ္ဗံ။
ကတိကာယာတိဧတ္ထ ကတိကာ နာမ သမာနလာဘကတိကာ။ သာ ပန ဧဝံ ကာတဗ္ဗာ, ဧကသ္မိံ ဝိဟာရေ သန္နိပတိတေဟိ ဘိက္ခူဟိ ယံ ဝိဟာရံ သင်္ဂဏှိတုကာမာ သမာနလာဘံ ကာတုံ ဣစ္ဆန္တိ, တဿ နာမံ ဂဟေတွာ ‘‘အသုကော နာမ ဝိဟာရော ပေါရာဏကော အပ္ပလာဘော’’တိ
(ကင်္ခါ၊၁၆၁။)ယံ ကိဉ္စိ ကာရဏံ ဝတွာ ‘‘တံ ဝိဟာရံ ဣမိနာ ဝိဟာရေန သဒ္ဓိံ ဧကလာဘံ ကာတုံ သံဃဿ ရုစ္စတီ’’တိ တိက္ခတ္တုံ သာဝေတဗ္ဗံ, ဧတ္တာဝတာ တသ္မိံ ဝိဟာရေ နိသိန္နောပိ ဣဓ နိသိန္နောဝ ဟောတိ, တသ္မိံ ဝိဟာရေပိ ဧဝမေဝ ကာတဗ္ဗံ, ဧတ္တာဝတာ ဣဓ နိသိန္နောပိ တသ္မိံ နိသိန္နောဝ ဟောတိ။ ဧကသ္မိံ ဝိဟာရေ လာဘေ ဘာဇိယမာနေ ဣတရသ္မိံ ဌိတဿ ဘာဂံ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။
ဘိက္ခာပညတ္တိယာတိ ဧတ္ထ ဘိက္ခာပညတ္တိ နာမ ဒါယကဿ ပရိစ္စာဂပညတ္တိဋ္ဌာနံ, တသ္မာ ‘‘ယတ္ထ မယှံ ဓုဝကာရာ ကရီယန္တိ, တတ္ထ ဒမ္မီ’’တိ ဝါ ‘‘တတ္ထ ဒေထာ’’တိ ဝါ ဝုတ္တေ ယတ္ထ တဿ ပါကဝတ္တံ ဝါ ဝတ္တတိ, ယတော ဝါ ဘိက္ခူ နိစ္စံ ဘောဇေတိ, ယတ္ထ ဝါ တေန ကိဉ္စိ သေနာသနံ ကတံ, သဗ္ဗတ္ထ ဒိန္နမေဝ ဟောတိ။ သစေ ပန ဧကသ္မိံ ဓုဝကာရဋ္ဌာနေ ထောကတရာ ဘိက္ခူ ဟောန္တိ, ဧကမေဝ ဝါ ဝတ္ထံ ဟောတိ, မာတိကံ အာရောပေတွာ ယထာ သော ဝဒတိ, တထာ ဂဟေတဗ္ဗံ။
သံဃဿ ဒေတီတိ ဧတ္ထ ဝိဟာရံ ပဝိသိတွာ ‘‘သံဃဿ ဒမ္မီ’’တိ ဒိန္နံ ဥပစာရသီမာဂတာနဉ္စ တတော ဗဟိဒ္ဓါပိ တေဟိ သဒ္ဓိံ ဧကာဗဒ္ဓါနဉ္စ ပါပုဏာတိ, တသ္မာ တေသံ ဂါဟကေ သတိ အသမ္ပတ္တာနမ္ပိ ဘာဂေါ ဒါတဗ္ဗော။ ယံ ပန ဗဟိ ဥပစာရသီမာယ ဘိက္ခူ ဒိသွာ ‘‘သံဃဿာ’’တိ ဒီယတိ, တံ ဧကာဗဒ္ဓပရိသာယ ပါပုဏာတိ။ ယေ ပန ဒွါဒသဟိ ဟတ္ထေဟိ ပရိသံ အသမ္ပတ္တာ, တေသံ န ပါပုဏာတိ။
ဥဘတောသံဃဿာတိ ဧတ္ထ ပန ယံ ဥဘတောသံဃဿ ဒိန္နံ, တတော ဥပဍ္ဎံ ဘိက္ခူနံ, ဥပဍ္ဎံ ဘိက္ခုနီနံ ဒါတဗ္ဗံ။ သစေပိ ဧကော ဘိက္ခု ဟောတိ, ဧကာ ဝါ ဘိက္ခုနီ, အန္တမသော အနုပသမ္ပန္နဿာပိ ဥပဍ္ဎမေဝ ဒါတဗ္ဗံ။ ‘‘ဥဘတောသံဃဿ စ တုယှဉ္စာ’’တိ ဝုတ္တေ ပန သစေ ဒသ ဘိက္ခူ စ ဒသ ဘိက္ခုနိယော စ ဟောန္တိ, ဧကဝီသတိ ပဋိဝီသေ ကတွာ ဧကော ပုဂ္ဂလဿ ဒါတဗ္ဗော, ဒသ ဘိက္ခုသံဃဿ, ဒသ ဘိက္ခုနိသံဃဿ စ, ယေန ပုဂ္ဂလိကော လဒ္ဓေါ, သော သံဃတောပိ အတ္တနော ဝဿဂ္ဂေန ဂဟေတုံ လဘတိ, ကသ္မာ? ဥဘတောသံဃဂ္ဂဟဏေန ဂဟိတတ္တာ, ‘‘ဥဘတောသံဃဿ စ စေတိယဿ စာ’’တိ ဝုတ္တေပိ ဧသေဝ နယော။ ဣဓ ပန စေတိယဿ သံဃတော ပါပုဏကောဋ္ဌာသော နာမ နတ္ထိ, ဧကပုဂ္ဂလဿ ပတ္တကောဋ္ဌာသသမော ဧကော ကောဋ္ဌာသော ဟောတိ။ ‘‘ဘိက္ခုသံဃဿ စ ဘိက္ခုနီနဉ္စာ’’တိ ဝုတ္တေ ပန န မဇ္ဈေ ဘိန္ဒိတွာ ဒါတဗ္ဗံ, ဘိက္ခူ စ ဘိက္ခုနိယော စ ဂဏေတွာ ဒါတဗ္ဗံ။ ‘‘ဘိက္ခုသံဃဿ စ ဘိက္ခုနီနဉ္စ တုယှဉ္စာ’’တိ ဝုတ္တေ ပုဂ္ဂလော ဝိသုံ န လဘတိ, ပါပုဏကောဋ္ဌာသတော ဧကမေဝ
(ကင်္ခါ၊၁၆၂။)လဘတိ။ ‘‘စေတိယဿ စာ’’တိ ဝုတ္တေ ပန စေတိယဿ ဧကော ပုဂ္ဂလပဋိဝီသော လဗ္ဘတိ။ ‘‘ဘိက္ခူနဉ္စ ဘိက္ခုနီနဉ္စာ’’တိ ဝုတ္တေပိ န မဇ္ဈေ ဘိန္ဒိတွာ ဒါတဗ္ဗံ, ပုဂ္ဂလဂဏနာယ ဧဝ ဝိဘဇိတဗ္ဗံ, တေဟိ သဒ္ဓိံ ပုဂ္ဂလစေတိယပရာမသနံ အနန္တရနယသဒိသမေဝ, ယထာ စ ဘိက္ခုသံဃံ အာဒိံ ကတွာ နယော နီတော, ဧဝံ ဘိက္ခုနိသံဃံ အာဒိံ ကတွာပိ နေတဗ္ဗော။ ‘‘ဘိက္ခုသံဃဿ စ တုယှဉ္စာ’’တိ ဝုတ္တေပိ ပုဂ္ဂလဿ ဝိသုံ န လဗ္ဘတိ, စေတိယဿ ပန လဗ္ဘတိ။ ‘‘ဘိက္ခူနဉ္စ တုယှဉ္စာ’’တိ ဝုတ္တေပိ ဝိသုံ န လဗ္ဘတိ, စေတိယဿ ပန လဗ္ဘတိယေဝ။
ဝဿံဝုဋ္ဌသံဃဿာတိ ဧတ္ထ သစေ ဝိဟာရံ ပဝိသိတွာ ‘‘ဝဿံဝုဋ္ဌသံဃဿ ဒမ္မီ’’တိ ဝဒတိ, ယေ တတ္ထ ဝဿစ္ဆေဒံ အကတွာ ပုရိမဝဿံဝုဋ္ဌာ, တေသံ ဗဟိ သီမဋ္ဌာနမ္ပိ ပါပုဏာတိ, န အညေသံ။ သစေ ပန ဗဟိဥပစာရသီမာယံ ဌိတော ‘‘ဝဿံဝုဋ္ဌသံဃဿာ’’တိ ဝဒတိ, ယတ္ထကတ္ထစိ ဝုဋ္ဌဝဿာနံ သဗ္ဗေသံ သမ္ပတ္တာနံ ပါပုဏာတိ။ အထ ‘‘အသုကဝိဟာရေ ဝဿံဝုဋ္ဌဿာ’’တိ ဝဒတိ, တတ္ထ ဝဿံဝုဋ္ဌာနံယေဝ ယာဝ ကထိနဿုဗ္ဘာရာ ပါပုဏာတိ။ ဂိမှာနံ ပဌမဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ဧဝံ ဝဒတိ, တတြ သမ္မုခီဘူတာနံ သဗ္ဗေသံ ပါပုဏာတိ, န အညေသံ။
အာဒိဿ ဒေတီတိ အာဒိသိတွာ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဒေတိ, ကထံ? ဘိက္ခူ အဇ္ဇတနာယ ဝါ သွာတနာယ ဝါ ယာဂုယာ နိမန္တေတွာ တေ ဃရေ ယာဂုံ ပါယေတွာ ‘‘ဣမာနိ စီဝရာနိ ယေဟိ မယှံ ယာဂု ပီတာ, တေသံ ဒမ္မီ’’တိ ဝဒတိ, ယေဟိ နိမန္တိတေဟိ ယာဂု ပီတာ, တေသံယေဝ ပါပုဏာတိ, ဘတ္တခဇ္ဇကာဒီဟိ နိမန္တိတေသုပိ ဧသေဝ နယော။
ပုဂ္ဂလဿ ဒေတီတိ ‘‘ဣဒံ စီဝရံ ဣတ္ထန္နာမဿ ဒမ္မီ’’တိ ဧဝံ ပရမ္မုခါ ဝါ, ပါဒမူလေ ဌပေတွာ ‘‘ဣဒံ တုမှာက’’န္တိ ဧဝံ သမ္မုခါ ဝါ ဒေတီတိ အယမေတ္ထ သင်္ခေပကထာ, ဝိတ္ထာရော ပန သမန္တပါသာဒိကာယံ ဝုတ္တော။ ဣတိ ဣမာသံ အဋ္ဌန္နံ မာတိကာပဒါနံ ဝသေန ယံ အကာလစီဝရလက္ခဏေန ပဋိလဒ္ဓံ, တံ သန္ဓာယ ‘‘အကာလစီဝရံ ဥပ္ပဇ္ဇေယျာ’’တိ ဝုတ္တံ။
အာကင်္ခမာနေနာတိ ဣစ္ဆမာနေန။ ခိပ္ပမေဝ ကာရေတဗ္ဗန္တိ သီဃံ အန္တောဒသာဟေယေဝ ကာရေတဗ္ဗံ။ နော စဿ ပါရိပူရီတိ နော စေ ပါရိပူရီ ဘဝေယျ, ယတ္တကေန ကရိယမာနံ အဓိဋ္ဌာနစီဝရံ ပဟောတိ, တံ စီဝရံ တတ္တကံ န ဘဝေယျ, ဦနကံ ဘဝေယျာတိ အတ္ထော။ သတိယာ ပစ္စာသာယာတိ ‘‘အသုကဒိဝသံ နာမ သံဃော စီဝရာနိ လဘိဿတိ, တတော မေ စီဝရံ
(ကင်္ခါ၊၁၆၃။)ဥပ္ပဇ္ဇိဿတီ’’တိဣမိနာ နယေန သံဃဂဏဉာတိမိတ္တေသု ဝါ အညတရဋ္ဌာနတော, ‘‘ပံသုကူလံ ဝါ လစ္ဆာမီ’’တိ, ‘‘ဣမိနာ ဝါ ကပ္ပိယဘဏ္ဍေန စီဝရံ ဂဏှိဿာမီ’’တိ ဧဝံ ဝိဇ္ဇမာနာယ စီဝရာသာယ။ တတော စေ ဥတ္တရီတိ မာသပရမတော စေ ဥတ္တရိ နိက္ခိပေယျ, နိဿဂ္ဂိယန္တိ အတ္ထော။ ယဒိ ပနဿ မူလစီဝရံ သဏှံ ဟောတိ, ပစ္စာသာစီဝရံ ထူလံ ဟောတိ, န သက္ကာ ယောဇေတုံ, ရတ္တိယော စ သေသာ ဟောန္တိ, န တာဝ မာသော ပူရတိ, န အကာမာ စီဝရံ ကာရေတဗ္ဗံ, အညံ ပစ္စာသာစီဝရံ လဘိတွာ ဧဝ ကာလဗ္ဘန္တရေ ကာရေတဗ္ဗံ။ သစေ န လဘတိ, ပစ္စာသာစီဝရမ္ပိ ပရိက္ခာရစောဠံ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗံ။ အထ မူလစီဝရံ ထူလံ ဟောတိ, ပစ္စာသာစီဝရံ သဏှံ, မူလစီဝရံ ပရိက္ခာရစောဠံ အဓိဋ္ဌဟိတွာ ပစ္စာသာစီဝရမေဝ မူလစီဝရံ ကတွာ ဌပေတဗ္ဗံ, တံ ပုန မာသပရိဟာရံ လဘတိ, ဧတေနုပါယေန ယာဝ န လစ္ဆတိ, တာဝ အညံ မူလစီဝရံ ကတွာ ဌပေတုံ လဗ္ဘတိ။ ဣမဿ ‘‘ဣဒံ မေ, ဘန္တေ, အကာလစီဝရံ မာသာတိက္ကန္တံ နိဿဂ္ဂိယ’’န္တိ (ပါရာ။ ၅၀၀) ဣမိနာ နယေန နိဿဇ္ဇနဝိဓာနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
သာဝတ္ထိယံ သမ္ဗဟုလေ ဘိက္ခူ အာရဗ္ဘ အကာလစီဝရံ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ မာသံ အတိက္ကမနဝတ္ထုသ္မိံ
ပညတ္တံ, သာဓာရဏပညတ္တိ, အနာဏတ္တိကံ, ဣတော ပရံ သဗ္ဗံ ပဌမကထိနေ ဝုတ္တသဒိသမေဝ။ ကေဝလဉှိ တတ္ထ ဒသာဟာတိက္ကမော, ဣဓ မာသာတိက္ကမောတိ အယံ ဝိသေသော။ သေသံ တာဒိသမေဝါတိ။
အကာလစီဝရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၄။ ပုရာဏစီဝရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
စတုတ္ထေ အညာတိကာယာတိ န ဉာတိကာယ, မာတိတော ဝါ ပိတိတော ဝါ ယာဝ သတ္တမံ ယုဂံ, တာဝ ကေနစိ အာကာရေန အသမ္ဗဒ္ဓါယာတိ အတ္ထော။ ဘိက္ခုနိယာတိ သာကိယာနိယော ဝိယ သုဒ္ဓဘိက္ခုသံဃေ ဝါ ဥဘတောသံဃေ ဝါ ဥပသမ္ပန္နာယ။ ပုရာဏစီဝရန္တိ ရဇိတွာ ကပ္ပံ ကတွာ ဧကဝါရမ္ပိ နိဝတ္ထံ ဝါ ပါရုတံ ဝါ, ယံ အန္တမသော ပရိဘောဂသီသေန အံသေ ဝါ မတ္ထကေ ဝါ ကတွာ မဂ္ဂံ ဂတော ဟောတိ, ဥဿီသကံ ဝါ ကတွာ နိပန္နော, ဧတမ္ပိ ပုရာဏစီဝရမေဝ။ ဓောဝါပေယျ ဝါတိ သစေ ‘‘ဓောဝါ’’တိဝါစာယ ဝဒတိ, ကာယဝိကာရံ ဝါ ကရောတိ, ဟတ္ထေန ဝါ ဟတ္ထေ ဒေတိ, ပါဒမူလေ ဝါ ဌပေတိ, အန္တောဒွါဒသဟတ္ထေ ဩကာသေ ဌတွာ ဥပရိ ဝါ ခိပတိ, အညဿ
(ကင်္ခါ၊၁၆၄။)ဝါ ဟတ္ထေ ပေသေတိ, တာယ ဓောတံ, ဓောဝါပိတမေဝ ဟောတိ, ရဇာပနာကောဋာပနေသုပိ ဧသေဝ နယော။ သိက္ခမာနာယ ဝါ သာမဏေရိယာ ဝါ ဥပါသိကာယ ဝါ ဟတ္ထေ ဓောဝနတ္ထာယ ဒေတိ, သာ သစေ ဥပသမ္ပဇ္ဇိတွာ ဓောဝတိ, ဧဝမ္ပိ နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။ ဥပါသကဿ ဝါ သာမဏေရဿ ဝါ ဟတ္ထေ ဒိန္နံ ဟောတိ, သော စေ လိင်္ဂေ ပရိဝတ္တေ ဥပသမ္ပဇ္ဇိတွာ ဓောဝတိ, ဒဟရဿ ဘိက္ခုဿ ဝါ ဒိန္နံ ဟောတိ, သောပိ လိင်္ဂေ ပရိဝတ္တေ ဓောဝတိ, နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယမေဝ, ရဇာပနာကောဋာပနေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ‘‘ဣဒံ မေ, ဘန္တေ, ပုရာဏစီဝရံ အညာတိကာယ ဘိက္ခုနိယာ ဓောဝါပိတံ နိဿဂ္ဂိယ’’န္တိ (ပါရာ။ ၅၀၅) ဣမိနာ ပနေတ္ထ နယေန နိဿဇ္ဇနဝိဓာနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
သာဝတ္ထိယံ ဥဒါယိတ္ထေရံ အာရဗ္ဘ ပုရာဏစီဝရဓောဝါပနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, အသာဓာရဏပညတ္တိ, သာဏတ္တိကံ ‘‘ဓောဝါ’’တိအာဒိကာယ အာဏတ္တိယာ, ဧဝံ အာဏတ္တာယ စ ဘိက္ခုနိယာ ဥဒ္ဓနသဇ္ဇနာဒီသု သဗ္ဗပ္ပယောဂေသု ဘိက္ခုနော ဒုက္ကဋံ။ ဓောဝိတွာ ဥက္ခိတ္တမတ္တံ ပန ရတ္တမတ္တံ အာကောဋိတမတ္တဉ္စ နိဿဂ္ဂိယံ ဟောတိ, ဓောဝနာဒီနိ တီဏိပိ ဒွေ ဝါ ကာရာပေန္တဿ ဧကေန ဝတ္ထုနာ နိဿဂ္ဂိယံ, ဣတရေဟိ ဒုက္ကဋံ။ သစေ ပန ‘‘ဓောဝါ’’တိ ဝုတ္တာ သဗ္ဗာနိပိ ကရောတိ, ဓောဝနပစ္စယာဝ အာပတ္တိ။ ‘‘ဣမသ္မိံ စီဝရေ ယံ ကတ္တဗ္ဗံ, တံ ကရောဟီ’’တိ ဝဒတော ပန ဧကဝါစာယ ပါစိတ္တိယေန သဒ္ဓိံ ဒွေ ဒုက္ကဋာနိ, ဘိက္ခုနိသံဃဝသေန ဧကတောဥပသမ္ပန္နာယ ဓောဝါပေန္တဿ အနိဿဇ္ဇိတွာ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ, အညဿ ဝါ သန္တကံ နိသီဒနပစ္စတ္ထရဏံ ဝါ ဓောဝါပေန္တဿ, ဉာတိကာယ အညာတိကသညိနော စေဝ, ဝေမတိကဿ စ ဒုက္ကဋံ, အညာတိကာယ ဉာတိကသညိနောပိ ဝေမတိကဿာပိ နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယမေဝ။ ဣတော ပရံ ပန ဧဝရူပေသု ဌာနေသု ‘‘တိကပါစိတ္တိယ’’န္တိ ဝက္ခာမ, သစေ ဉာတိကာယ သဟာယာ အညာတိကာ ‘‘ဓောဝါ’’တိ အဝုတ္တာ ဝါ ဓောဝတိ, အပရိဘုတ္တံ ဝါ အညံ ဝါ ပရိက္ခာရံ ဓောဝတိ, သိက္ခမာနသာမဏေရိယော ဝါ ဓောဝန္တိ, အနာပတ္တိ, ဥမ္မတ္တကာဒီနံ အနာပတ္တိယေဝ။ ပုရာဏစီဝရတာ, ဥပစာရေ ဌတွာ အညာတိကာယ ဘိက္ခုနိယာ အာဏာပနံ, တဿာ ဓောဝနာဒီနိ စာတိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။ သဉ္စရိတ္တသမုဋ္ဌာနံ, ကိရိယံ, နောသညာဝိမောက္ခံ, အစိတ္တကံ, ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇံ, ကာယကမ္မံ, ဝစီကမ္မံ, တိစိတ္တံ, တိဝေဒနန္တိ။
ပုရာဏစီဝရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(ကင်္ခါ၊၁၆၅။)֍ ၅။ စီဝရပ္ပဋိဂ္ဂဟဏသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ပဉ္စမေ အညာတိကာယာတိဣဒံ ဝုတ္တနယမေဝ, တသ္မာ ဣတော ပရံ ကတ္ထစိ န ဝိစာရယိဿာမ။ စီဝရန္တိ ဆန္နံ အညတရံ ဝိကပ္ပနုပဂံ, ဧသ နယော သဗ္ဗေသု စီဝရပ္ပဋိသံယုတ္တသိက္ခာပဒေသု။ ယတ္ထ ပန ဝိသေသော ဘဝိဿတိ, တတ္ထ ဝက္ခာမ။ ပဋိဂ္ဂဏှေယျာတိဧတ္ထ ဟတ္ထေန ဝါ ဟတ္ထေ ဒေတု, ပါဒမူလေ ဝါ ဌပေတု, ဓမ္မကထံ ကထေန္တဿ ဝတ္ထေသု ခိပိယမာနေသု ဥပစာရံ မုဉ္စိတွာပိ ဥပရိ ဝါ ခိပတု, သစေ သာဒိယတိ, ပဋိဂ္ဂဟိတမေဝ ဟောတိ။ ယဿ ကဿစိ ပန အနုပသမ္ပန္နဿ ဟတ္ထေ ပေသိတံ ဂဏှိတုံ ဝဋ္ဋတိ, ‘‘ပံသုကူလံ ဂဏှိဿတီ’’တိ သင်္ကာရကူဋာဒီသု ဌပိတမ္ပိ ပံသုကူလံ အဓိဋ္ဌဟိတွာ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ အညတြ ပါရိဝတ္တကာတိ ယံ ‘‘အန္တမသော ဟရီဋကက္ခဏ္ဍမ္ပိ ဒတွာ ဝါ ဒဿာမီ’’တိ အာဘောဂံ ကတွာ ဝါ ပါရိဝတ္တကံ ဂဏှာတိ, တံ ဌပေတွာ အညံ အန္တမသော ဝိကပ္ပနုပဂံ ပဋပရိဿာဝနမ္ပိ ဂဏှန္တဿ နိဿဂ္ဂိယံ ဟောတိ။ တတြ ‘‘ဣဒံ မေ, ဘန္တေ, စီဝရံ အညာတိကာယ ဘိက္ခုနိယာ ဟတ္ထတော ပဋိဂ္ဂဟိတံ အညတြ ပါရိဝတ္တကာ နိဿဂ္ဂိယ’’န္တိ (ပါရာ။ ၅၁၂) ဣမိနာ နယေန နိဿဇ္ဇနဝိဓာနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
ရာဇဂဟေ ဥဒါယိတ္ထေရံ အာရဗ္ဘ စီဝရပ္ပဋိဂ္ဂဟဏဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, ‘‘အညတြ ပါရိဝတ္တကာ’’တိ အယမေတ္ထ အနုပညတ္တိ, အသာဓာရဏပညတ္တိ, အနာဏတ္တိကံ, ဂဟဏတ္ထာယ ဟတ္ထပ္ပသာရဏာဒိပ္ပယောဂေ ဒုက္ကဋံ, ပဋိလာဘေန နိဿဂ္ဂိယံ ဟောတိ, နိဿဇ္ဇိတဗ္ဗံ, တိကပါစိတ္တိယံ, ဧကတောဥပသမ္ပန္နာယ ဉာတိကာယ စ အညာတိကသညိဿ ဝေမတိကဿ ဝါ ဒုက္ကဋံ။ ဝိဿာသဂ္ဂါဟေ, တာဝကာလိကေ, ပတ္တတ္ထဝိကာဒိမှိ စ အနဓိဋ္ဌာတဗ္ဗပရိက္ခာရေ, သိက္ခမာနသာမဏေရီနံ ဟတ္ထတော ဂဟဏေ, ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ ဝိကပ္ပနုပဂစီဝရတာ, ပါရိဝတ္တကာဘာဝေါ, အညာတိကာယ ဟတ္ထတော ဂဟဏန္တိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။ သဉ္စရိတ္တသမုဋ္ဌာနံ, ကိရိယာကိရိယံ, သေသံ စတုတ္ထသဒိသမေဝါတိ။
စီဝရပ္ပဋိဂ္ဂဟဏသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၆။ အညာတကဝိညတ္တိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဆဋ္ဌေ ဂဟပတိန္တိ ဘိက္ခူသု အပဗ္ဗဇိတမနုဿံ။ ဂဟပတာနိန္တိ ဘိက္ခုနီသု အပဗ္ဗဇိတိတ္ထိံ, ဧသ နယော သဗ္ဗေသု ဂဟပတိပ္ပဋိသံယုတ္တေသု သိက္ခာပဒေသု။
(ကင်္ခါ၊၁၆၆။)ဝိညာပေယျာတိ ယာစေယျ ဝါ ယာစာပေယျ ဝါ။ အညတြ သမယာတိ ယော အစ္ဆိန္နစီဝရော ဝါ ဟောတိ နဋ္ဌစီဝရော ဝါ, တဿ တံ သမယံ ဌပေတွာ အညသ္မိံ ဝိညာပနပ္ပယောဂေ ဒုက္ကဋံ, ပဋိလာဘေန နိဿဂ္ဂိယံ ဟောတိ။ တတ္ထ ‘‘ဣဒံ မေ, ဘန္တေ, စီဝရံ အညာတကံ ဂဟပတိကံ အညတြ သမယာ ဝိညာပိတံ နိဿဂ္ဂိယ’’န္တိ (ပါရာ။ ၅၂၄) ဣမိနာ နယေန နိဿဇ္ဇနဝိဓာနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
သာဝတ္ထိယံ ဥပနန္ဒံ အာရဗ္ဘ စီဝရဝိညာပနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ။ ‘‘အညတြ သမယာ’’တိ အယမေတ္ထ အနုပညတ္တိ, သာဓာရဏပညတ္တိ, အနာဏတ္တိကံ, တိကပါစိတ္တိယံ, ဉာတကေ အညာတကသညိနော ဝေမတိကဿ စ ဒုက္ကဋံ။ သမယေ ဝါ ဉာတကပ္ပဝါရိတေ ဝါ ဝိညာပေန္တဿ, အညဿ ဝါ ဉာတကပ္ပဝါရိတေ တဿေဝတ္ထာယ ဝိညာပေန္တဿ, အတ္တနော ဓနေန ဂဏှန္တဿ, ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ ဝိကပ္ပနုပဂစီဝရတာ, သမယာဘာဝေါ, အညာတကဝိညတ္တိ, တာယ စ ပဋိလာဘောတိ ဣမာနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ စတုတ္ထသဒိသာနေဝါတိ။
အညာတကဝိညတ္တိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၇။ တတုတ္တရိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
သတ္တမေ တဉ္စေတိ တံ အစ္ဆိန္နစီဝရံ ဝါ နဋ္ဌစီဝရံ ဝါ။ အဘိဟဋ္ဌုန္တိ အဘီတိ ဥပသဂ္ဂေါ, ဟရိတုန္တိ အတ္ထော, ဂဏှိတုန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပဝါရေယျာတိ ဣစ္ဆာပေယျ, ဣစ္ဆံ ရုစိံ ဥပ္ပါဒေယျ, ‘‘ယာဝတ္တကံ ဣစ္ဆသိ, တာဝတ္တကံ ဂဏှာဟီ’’တိ ဧဝံ နိမန္တေယျာတိ အတ္ထော, ယထာ ဝါ ‘‘နေက္ခမ္မံ ဒဋ္ဌု ခေမတော’’တိ (သု။ နိ။ ၄၂၆, ၁၁၀၄၊ စူဠနိ။ ဇတုကဏ္ဏီမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသ ၆၇) ဧတ္ထ ဒိသွာတိ အတ္ထော, ဧဝမိဓာပိ ‘‘အဘိဟဋ္ဌုံ ပဝါရေယျာ’’တိ ဥပနေတွာ ပုရတော ဌပေန္တော ကာယေန ဝါ, ‘‘အမှာကံ ဒုဿကောဋ္ဌာဂါရတော ယတ္တကံ ဣစ္ဆထ, တတ္တကံ ဂဏှထာ’’တိ ဝဒန္တော ဝါစာယ ဝါ အဘိဟရိတွာ နိမန္တေယျာတိ အတ္ထော။ သန္တရုတ္တရပရမန္တိ သအန္တရံ ဥတ္တရံ ပရမံ အဿ စီဝရဿာတိ သန္တရုတ္တရပရမံ, နိဝါသနေန သဒ္ဓိံ ပါရုပနံ ဥက္ကဋ္ဌပရိစ္ဆေဒေါ အဿာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တတော စီဝရံ သာဒိတဗ္ဗန္တိ တတော အဘိဟဋစီဝရတော ဧတ္တကံ စီဝရံ ဂဟေတဗ္ဗံ, န တတော ပရံ။
(ကင်္ခါ၊၁၆၇။)တတြာယံ ဝိနိစ္ဆယော – ယဿ အဓိဋ္ဌိတစီဝရဿ တီဏိ နဋ္ဌာနိ, တေန ဒွေ သာဒိတဗ္ဗာနိ, ဧကံ နိဝါသေတွာ ဧကံ ပါရုပိတွာ အညံ သဘာဂဋ္ဌာနတော ပရိယေသိတဗ္ဗံ။ ယဿ ဒွေ နဋ္ဌာနိ, တေန ဧကံ သာဒိတဗ္ဗံ။ သစေ ပန ပကတိယာဝ သန္တရုတ္တရေန စရတိ, ဒွေ သာဒိတဗ္ဗာနိ, ဧဝံ ဧကံ သာဒိယန္တေနေဝ သမော ဘဝိဿတိ။ ယဿ တီသု ဧကံ နဋ္ဌံ, ကိဉ္စိ န သာဒိတဗ္ဗံ။ ယဿ ပန ဒွီသု ဧကံ နဋ္ဌံ, ဧကံ သာဒိတဗ္ဗံ။ ယဿ ဧကံယေဝ ဟောတိ, တဉ္စ နဋ္ဌံ, ဒွေ သာဒိတဗ္ဗာနိ။ ဘိက္ခုနိယာ ပန ပဉ္စသု နဋ္ဌေသု ဒွေ သာဒိတဗ္ဗာနိ, စတူသု နဋ္ဌေသု ဧကံ သာဒိတဗ္ဗံ, တီသု နဋ္ဌေသု န ကိဉ္စိ သာဒိတဗ္ဗံ, ကော ပန ဝါဒေါ ဒွီသု ဝါ ဧကသ္မိံ ဝါ။ ယေန ကေနစိ ဟိ သန္တရုတ္တရပရမတာယ ဌာတဗ္ဗံ, တတော ဥတ္တရိ ဝိညာပနပ္ပယောဂေ ဒုက္ကဋံ, ပဋိလာဘေန နိဿဂ္ဂိယံ ဟောတိ။ တတ္ထ ‘‘ဣဒံ မေ, ဘန္တေ, စီဝရံ အညာတကံ ဂဟပတိကံ တတုတ္တရိ ဝိညာပိတံ နိဿဂ္ဂိယ’’န္တိ (ပါရာ။ ၅၂၄) ဣမိနာ နယေန နိဿဇ္ဇနဝိဓာနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
သာဝတ္ထိယံ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယေ ဘိက္ခူ အာရဗ္ဘ ဗဟုစီဝရဝိညာပနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, သာဓာရဏပညတ္တိ, အနာဏတ္တိကံ, တိကပါစိတ္တိယံ, ဉာတကေ အညာတကသညိနော ဝေမတိကဿ ဝါ ဒုက္ကဋံ။ ဒွေ စီဝရာနိ ကတွာ ‘‘သေသကံ အာဟရိဿာမီ’’တိ ဝတွာ ဂဏှန္တဿ, ‘‘သေသကံ တုယှံယေဝ ဟောတူ’’တိ ဝုတ္တဿ, န အစ္ဆိန္နနဋ္ဌကာရဏာ ဒိန္နံ ဂဏှန္တဿ, ဝုတ္တနယေန ဉာတကပ္ပဝါရိတေ ဝိညာပေန္တဿ, အတ္တနော ဓနေန ဂဏှန္တဿ, ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ တတုတ္တရိတာ, အစ္ဆိန္နာဒိကာရဏတာ, အညာတကဝိညတ္တိ, တာယ စ ပဋိလာဘောတိ ဣမာနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ စတုတ္ထသဒိသာနေဝါတိ။
တတုတ္တရိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၈။ ဥပက္ခဋသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
အဋ္ဌမေ ဘိက္ခုံ ပနေဝ ဥဒ္ဒိဿာတိ ‘‘ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော ဒဿာမီ’’တိ ဧဝံ အပဒိသိတွာ။ စီဝရစေတာပန္နန္တိ ဟိရညာဒိကံ စီဝရမူလံ။ ဥပက္ခဋံ ဟောတီတိ သဇ္ဇိတံ ဟောတိ, သံဟရိတွာ ဌပိတံ။ စေတာပေတွာတိ ပရိဝတ္တေတွာ, ကာရေတွာ ဝါ ကိဏိတွာ ဝါတိ အတ္ထော။ စီဝရေန အစ္ဆာဒေဿာမီတိ ဝေါဟာရဝစနမေတံ, ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော ဒဿာမီတိ အယံ
(ကင်္ခါ၊၁၆၈။)ပနေတ္ထ အတ္ထော။ တတြ စေ သောတိ ယတြ သော ဂဟပတိ ဝါ ဂဟပတာနီ ဝါ, တတြ သော ဘိက္ခု ပုဗ္ဗေ အပ္ပဝါရိတော ဥပသင်္ကမိတွာ စီဝရေ ဝိကပ္ပံ အာပဇ္ဇေယျ စေတိ အယမေတ္ထ ပဒသမ္ဗန္ဓော။ ဝိကပ္ပံ အာပဇ္ဇေယျာတိ ဝိသိဋ္ဌကပ္ပံ အဓိကဝိဓာနံ အာပဇ္ဇေယျ။ ယထာ ပန တမာပဇ္ဇတိ, တံ ဒဿေတုံ သာဓု ဝတာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သာဓူတိ အာယာစနေ နိပါတော။ ဝတာတိ ပရိဝိတက္ကေ။ မန္တိ အတ္တာနံ နိဒ္ဒိသတိ။ အာယသ္မာတိ ပရံ အာလပတိ။ ဧဝရူပံ ဝါ ဧဝရူပံ ဝါတိ အာယတာဒီသု အညတရံ။ ကလျာဏကမျတံ ဥပါဒါယာတိ သုန္ဒရကာမတံ ဝိသိဋ္ဌကာမတံ စိတ္တေန ဂဟေတွာ, တဿ ‘‘အာပဇ္ဇေယျ စေ’’တိဣမိနာ သမ္ဗန္ဓော, သစေ ပန ဧဝရူပံ အာပဇ္ဇန္တဿ တဿ ဝစနေန ယော ပဌမံ အဓိပ္ပေတတော မူလံ ဝဍ္ဎေတွာ သုန္ဒရတရံ စေတာပေတိ, တဿ ပယောဂေ ဘိက္ခုနော ဒုက္ကဋံ, ပဋိလာဘေန နိဿဂ္ဂိယံ ဟောတိ။ တတ္ထ ‘‘ဣဒံ မေ, ဘန္တေ, စီဝရံ ပုဗ္ဗေ အပ္ပဝါရိတံ အညာတကံ ဂဟပတိကံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဝိကပ္ပံ အာပန္နံ နိဿဂ္ဂိယ’’န္တိ (ပါရာ။ ၅၂၉) ဣမိနာ နယေန နိဿဇ္ဇနဝိဓာနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
သာဝတ္ထိယံ ဥပနန္ဒံ အာရဗ္ဘ စီဝရေ ဝိကပ္ပံ အာပဇ္ဇနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, သာဓာရဏပညတ္တိ, အနာဏတ္တိကံ, တိကပါစိတ္တိယံ, ဉာတကေ အညာတကသညိနော ဝေမတိကဿ ဝါ ဒုက္ကဋံ။ မဟဂ္ဃံ စေတာပေတုကာမံ အပ္ပဂ္ဃံ ဝါ, ဧတေနေဝ မူလေန ‘‘အညံ ဧဝရူပံ ဝါ ဒေဟီ’’တိ ဝဒန္တဿ, ဝုတ္တနယေန ဉာတကပ္ပဝါရိတေ ဝိညာပေန္တဿ, အတ္တနော ဓနေန ဂဏှန္တဿ, ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ စီဝရေ ဘိယျောကမျတာ, အညာတကဝိညတ္တိ, တာယ စ ပဋိလာဘောတိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ စတုတ္ထသဒိသာနေဝါတိ။
ဥပက္ခဋသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၉။ ဒုတိယဥပက္ခဋသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
နဝမေ ဣမိနာဝ နယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣဒဉှိ ပုရိမဿ အနုပညတ္တိသဒိသံ, ကေဝလံ တတ္ထ ဧကဿ ပီဠာ ကတာ, ဣဓ ဒွိန္နံ, အယမေတ္ထ ဝိသေသော, သေသံ သဗ္ဗံ ပုရိမသဒိသမေဝ။ ယထာ စ ဒွိန္နံ, ဧဝံ ဗဟူနံ ပီဠံ ကတွာ ဂဏှတောပိ အာပတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ နိဿဇ္ဇနဝိဓာနေ စ ‘‘ဣဒံ မေ,
(ကင်္ခါ၊၁၆၉။)ဘန္တေ, စီဝရံ ပုဗ္ဗေ အပ္ပဝါရိတေ အညာတကေ ဂဟပတိကေ ဥပသင်္ကမိတွာ ဝိကပ္ပံ အာပန္နံ နိဿဂ္ဂိယ’’န္တိ (ပါရာ။ ၅၃၄) ဣမိနာ နယေန ဝစနဘေဒေါ ဉာတဗ္ဗောတိ။
ဒုတိယဥပက္ခဋသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၁၀။ ရာဇသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဒသမေ ရာဇဘောဂ္ဂေါတိ ရာဇတော ဘောဂ္ဂံ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ အဿ အတ္ထီတိ ရာဇဘောဂ္ဂေါ, ‘‘ရာဇဘောဂေါ’’တိပိ ပါဌော, ရာဇတော ဘောဂေါ အဿ အတ္ထီတိ အတ္ထော။ စီဝရစေတာပန္နန္တိ ဟိရညာဒိကံ အကပ္ပိယံ။ ပဟိဏေယျာတိ ပေသေယျ။ ဣမိနာတိအာဒိ အာဂမနသုဒ္ဓိံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ။ သစေ ဟိ ‘‘ဣဒံ ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော ဒေဟီ’’တိ ပေသေယျ, အာဂမနဿ အသုဒ္ဓတ္တာ အကပ္ပိယဝတ္ထုံ အာရဗ္ဘ ဘိက္ခုနာ ကပ္ပိယကာရကောပိ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗော န ဘဝေယျ။ အာဘတန္တိ အာနီတံ။ န ခေါ မယန္တိအာဒိ ဣဒံ ကပ္ပိယဝသေန အာဘတမ္ပိ စီဝရမူလံ ဤဒိသေန ဒူတဝစနေန အကပ္ပိယံ ဟောတိ, တသ္မာ တံ ပဋိက္ခိပိတဗ္ဗန္တိ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ။ သုဝဏ္ဏံ ရဇတံ ကဟာပဏော မာသကောတိ ဣမာနိ ဟိ စတ္တာရိ နိဿဂ္ဂိယဝတ္ထူနိ, မုတ္တာ မဏိ ဝေဠုရိယော သင်္ခေါ သိလာ ပဝါဠံ လောဟိတင်္ကော မသာရဂလ္လံ သတ္တ ဓညာနိ ဒါသိဒါသခေတ္တဝတ္ထုပုပ္ဖါရာမဖလာရာမာဒယောတိ ဣမာနိ ဒုက္ကဋဝတ္ထူနိ စ အတ္တနော ဝါ စေတိယသံဃဂဏပုဂ္ဂလာနံ ဝါ အတ္ထာယ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ န ဝဋ္ဋန္တိ, တသ္မာ တံ သာဒိတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ဒဿနတ္ထံ ‘‘န ခေါ မယ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။
စီဝရဉ္စ ခေါ မယံ ပဋိဂ္ဂဏှာမာတိ ဣဒံ ပန အတ္တာနံ ဥဒ္ဒိဿ အာဘတတ္တာ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ, တသ္မာ ဝုတ္တံ။ ကာလေနာတိ ယုတ္တပတ္တကာလေန, ယဒါ နော အတ္ထော ဟောတိ, တဒါ ကပ္ပိယံ စီဝရံ ပဋိဂ္ဂဏှာမာတိ အတ္ထော။ ဝေယျာဝစ္စကရောတိ ကပ္ပိယကာရကော။ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗောတိဣဒံ ‘‘အတ္ထိ ပနာယသ္မတော ကောစိ ဝေယျာဝစ္စကရော’’တိ ကပ္ပိယဝစနေန ဝုတ္တတ္တာ အနုညာတံ။ သစေ ပန ဒူတော ‘‘ကော ဣမံ ဂဏှာတီ’’တိ ဝါ ‘‘ကဿ ဒေမီ’’တိ ဝါ ဝဒတိ, န နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗော။ အာရာမိကော ဝါ ဥပါသကော ဝါတိဣဒံ သာရုပ္ပတာယ ဝုတ္တံ, ဌပေတွာ ပန ပဉ္စ သဟဓမ္မိကေ ယော ကောစိ ကပ္ပိယကာရကော ဝဋ္ဋတိ။ ဧသော ခေါ, အာဝုသောတိဣဒံ ဘိက္ခုဿ ကပ္ပိယဝစနဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ, ဧဝမေဝ
(ကင်္ခါ၊၁၇၀။)ဟိ ဝတ္တဗ္ဗံ, ‘‘ဧတဿ ဒေဟီ’’တိအာဒိ န ဝတ္တဗ္ဗံ။ သညတ္တော သော မယာတိ အာဏတ္တော သော မယာ, ယထာ တုမှာကံ စီဝရေန အတ္ထေ သတိ စီဝရံ ဒဿတိ, ဧဝံ ဝုတ္တောတိ အတ္ထော။ ဒူတေန ဟိ ဧဝံ အာရောစိတေယေဝ တံ စောဒေတုံ ဝဋ္ဋတိ, နေဝ တဿ ဟတ္ထေ ဒတွာ ဂတမတ္တကာရဏေန။ သစေ ပန ‘‘အယံ ဝေယျာဝစ္စကရော’’တိ သမ္မုခါ နိဒ္ဒိဋ္ဌော ဟောတိ, ဒူတော စ သမ္မုခါ ဧဝ တဿ ဟတ္ထေ စေတာပန္နံ ဒတွာ ‘‘ထေရဿ စီဝရံ ကိဏိတွာ ဒေဟီ’’တိ ဂစ္ဆတိ, ဧဝံ ‘‘သညတ္တော သော မယာ’’တိ အဝုတ္တေပိ စောဒေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန ဒူတော ဂစ္ဆန္တောဝ ‘‘အဟံ တဿ ဟတ္ထေ ဒဿာမိ, တုမှေ စီဝရံ ဂဏှေယျာထာ’’တိ ဘိက္ခုနော ဝတွာ ဝါ ဂစ္ဆတိ, အညံ ဝါ ပေသေတွာ အာရောစာပေတိ, ဧဝံ သတိ ဣတရမ္ပိ စောဒေတုံ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ ဒေသနာမတ္တမေဝ စေတံ ‘‘ဒူတေနာ’’တိ။ ယောပိ အတ္တနာ အာဟရိတွာ ဧဝံ ပဋိပဇ္ဇတိ, တသ္မိမ္ပိ ဣဒမေဝ လက္ခဏံ။ အတ္ထော မေ, အာဝုသော, စီဝရေနာတိ စောဒနာလက္ခဏနိဒဿနမေတံ။ သစေ ဟိ ဝါစာယ စောဒေတိ, ဣဒံ ဝါ ဝစနံ ယာယ ကာယစိ ဘာသာယ ဧတဿ အတ္ထော ဝါ ဝတ္တဗ္ဗော, ‘‘ဒေဟိ မေ, အာဟရ မေ’’တိအာဒိနာ နယေန ပန ဝတ္တုံ န ဝဋ္ဋတိ။ အဘိနိပ္ဖါဒေယျာတိ ဧဝံ ဝစီဘေဒံ ကတွာ တိက္ခတ္တုံ စောဒယမာနော ပဋိလာဘဝသေန သာဓေယျ။ ဣစ္စေတံ ကုသလန္တိ ဧတံ သုန္ဒရံ။
ဆက္ခတ္တုပရမန္တိ ဘာဝနပုံသကဝစနမေတံ။ ဆက္ခတ္တုပရမဉှိ တေန စီဝရံ ဥဒ္ဒိဿ တုဏှီဘူတေန ဌာတဗ္ဗံ, န နိသီဒိတဗ္ဗံ, န အာမိသံ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ, န ဓမ္မော ဘာသိတဗ္ဗော။ ‘‘ကိံကာရဏာ အာဂတောသီ’’တိ ဝုတ္တေ ပန ‘‘ဇာနာဟိ, အာဝုသော’’တိ ဧတ္တကမေဝ ဝတ္တဗ္ဗံ။ သစေ နိသဇ္ဇာဒီနိ ကရောတိ, ဌာနံ ဘဉ္ဇတိ, အာဂတကာရဏံ ဝိနာသေတိ, ဣဒံ ကာယေန စောဒနာယ လက္ခဏဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ဧတ္ထ စ ဥက္ကဋ္ဌပရိစ္ဆေဒေန တိဿန္နံ စောဒနာနံ ဆန္နဉ္စ ဌာနာနံ အနုညာတတ္တာ စောဒနာယ ဒိဂုဏံ ဌာနံ အနုညာတံ ဟောတိ, တသ္မာ သစေ စောဒေတိယေဝ, န တိဋ္ဌတိ, ဆ စောဒနာယော လဗ္ဘန္တိ။ သစေ တိဋ္ဌတိယေဝ, န စောဒေတိ, ဒွါဒသ ဌာနာနိ လဗ္ဘန္တိ။ သစေ ဥဘယံ ကရောတိ, ဧကာယ စောဒနာယ ဒွေ ဌာနာနိ ဟာပေတဗ္ဗာနိ။ တတ္ထ ယော ဧကဒိဝသမေဝ ပုနပ္ပုနံ ဂန္တွာ ဆက္ခတ္တုံ စောဒေတိ, သကိံယေဝ ဝါ ဂန္တွာ ‘‘အတ္ထော မေ, အာဝုသော, စီဝရေနာ’’တိ ဆက္ခတ္တုံ ဝဒတိ, တထာ ဧကဒိဝသမေဝ ပုနပ္ပုနံ ဂန္တွာ ဒွါဒသက္ခတ္တုံ တိဋ္ဌတိ, သကိံယေဝ ဝါ ဂန္တွာ တတြ တတြ ဌာနေ တိဋ္ဌတိ, သောပိ သဗ္ဗစောဒနာယော သဗ္ဗဋ္ဌာနာနိ စ ဘဉ္ဇတိ, ကော ပန
(ကင်္ခါ၊၁၇၁။)ဝါဒေါ နာနာဒိဝသေသု ဧဝံ ကရောန္တဿာတိ အယမေတ္ထ ဝိနိစ္ဆယော။ ယေ ပန ကပ္ပိယကာရကေ ဒါယကော သယမေဝ ဂန္တွာ နိသီဒတိ တေ သတက္ခတ္တုမ္ပိ စောဒေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ယော ပန ဥဘောဟိ ပိ အနိဒ္ဒိဋ္ဌော မုခဝေဝဋိကကပ္ပိယကာရကော စ ပရမ္မုခကပ္ပိယကာရကော စ, သော န ကိဉ္စိ ဝတ္တဗ္ဗော, ဧဝံ ဣဓ ဒသပိ ကပ္ပိယကာရကာ ဒဿိတာ ဟောန္တိ။
တတော စေ ဥတ္တရီတိ ဝုတ္တစောဒနာဌာနပရိမာဏတော ဥတ္တရိ။ နိဿဂ္ဂိယန္တိ ဥတ္တရိ ဝါယာမမာနဿ သဗ္ဗပ္ပယောဂေသု ဒုက္ကဋံ, ပဋိလာဘေန နိဿဂ္ဂိယံ ဟောတိ။ ဧတ္ထ စ ‘‘ဣဒံ မေ, ဘန္တေ, စီဝရံ အတိရေကတိက္ခတ္တုံ စောဒနာယ အတိရေကဆက္ခတ္တုံ ဌာနေန အဘိနိပ္ဖါဒိတံ နိဿဂ္ဂိယ’’န္တိ (ပါရာ။ ၅၃၉) ဣမိနာ နယေန နိဿဇ္ဇနဝိဓာနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယတဿ စီဝရစေတာပန္နံ အာဘတန္တိ ယတော ရာဇတော ဝါ ရာဇဘောဂ္ဂတော ဝါ အဿ ဘိက္ခုနော စီဝရစေတာပန္နံ အာနီတံ, ‘‘ယတွဿာ’’တိပိ ပါဌော, အယမေဝ အတ္ထော။ တတ္ထာတိ တဿ ရညော ဝါ ရာဇဘောဂ္ဂဿ ဝါ သန္တိကံ, သမီပတ္ထေ ဟိ ဣဒံ ဘုမ္မဝစနံ။ န တံ တဿ ဘိက္ခုနော ကိဉ္စိ အတ္ထံ အနုဘောတီတိ တံ စေတာပန္နံ တဿ ဘိက္ခုနော အပ္ပမတ္တကမ္ပိ ကမ္မံ န နိပ္ဖါဒေတိ။ ယုဉ္ဇန္တာယသ္မန္တော သကန္တိ အာယသ္မန္တော အတ္တနော သန္တကံ ဓနံ ပါပုဏန္တု။ မာ ဝေါ သကံ ဝိနဿာတိ တုမှာကံ သန္တကံ မာ ဝိနဿတု။ အယံ တတ္ထ သာမီစီတိ အယံ တတ္ထ အနုဓမ္မတာ လောကုတ္တရဓမ္မံ အနုဂတာ, ဝတ္တဓမ္မတာတိ အတ္ထော, တသ္မာ ဧဝံ အကရောန္တော ဝတ္တဘေဒေ ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇတိ။
သာဝတ္ထိယံ ဥပနန္ဒံ အာရဗ္ဘ ‘‘အဇ္ဇုဏှော, ဘန္တေ, အာဂမေဟီ’’တိ (ပါရာ။ ၅၃၇) ဝုစ္စမာနော နာဂမေသိ, တသ္မိံ ဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, သာဓာရဏပညတ္တိ, အနာဏတ္တိကံ, တိကပါစိတ္တိယံ, ဦနကေသု စောဒနာဌာနေသု အတိရေကသညိနော ဝေမတိကဿ ဝါ ဒုက္ကဋံ။ အစောဒနာယ လဒ္ဓေ, သာမိကေဟိ စောဒေတွာ ဒိန္နေ, ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ ကပ္ပိယကာရကဿ ဘိက္ခုနော နိဒ္ဒိဋ္ဌဘာဝေါ, ဒူတေန အပ္ပိတတာ, တတုတ္တရိဝါယာမော, တေန ဝါယာမေန ပဋိလာဘောတိ ဣမာနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ စတုတ္ထသဒိသာနေဝါတိ။
ရာဇသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
စီဝရဝဂ္ဂေါ ပဌမော။
(ကင်္ခါ၊၁၇၂။)၂။ ဧဠကလောမဝဂ္ဂေါ
֍ ၁။ ကောသိယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဧဠကလောမဝဂ္ဂဿ ပဌမေ ကောသိယမိဿကန္တိ ဧကေနာပိ ကောသိယံသုနာ အန္တမသော တဿ ကရဏဋ္ဌာနေ ဝါတဝေဂေန နိပါတိတေနာပိ မိဿီကတံ။ သန္ထတန္တိ သမေ ဘူမိဘာဂေ ကောသိယံသူနိ ဥပရူပရိ သန္ထရိတွာ ကဉ္ဇိယာဒီဟိ သိဉ္စိတွာ ကတ္တဗ္ဗတာလက္ခဏံ။ ကာရာပေယျ နိဿဂ္ဂိယန္တိ ကရဏကာရာပနပ္ပယောဂေသု ဒုက္ကဋံ, ပဋိလာဘေန နိဿဂ္ဂိယံ ဟောတိ။ ဧတ္ထ စ ‘‘ဣဒံ မေ, ဘန္တေ, ကောသိယမိဿကံ သန္ထတံ ကာရာပိတံ နိဿဂ္ဂိယ’’န္တိ (ပါရာ။ ၅၄၄) ဣမိနာ နယေန နိဿဇ္ဇနဝိဓာနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ, ဣမဿေဝ ဝစနဿ အနုသာရေန ဣတော ပရံ သဗ္ဗသန္ထတံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သက္ကာ ဟိ ဧတ္တာဝတာ ဇာနိတုန္တိ န တံ ဣတော ပရံ ဒဿယိဿာမ။
အာဠဝိယံ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယေ အာရဗ္ဘ ကောသိယမိဿကံ သန္ထတံ ကာရာပနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, အသာဓာရဏပညတ္တိ, အတ္တနော အတ္ထာယ ကာရာပနဝသေန သာဏတ္တိကံ, အတ္တနာ ဝိပ္ပကတပအယောသာပနနယေန စတုက္ကပါစိတ္တိယံ, အညဿတ္ထာယ ကရဏကာရာပနေသု အညေန ကတံ ပဋိလဘိတွာ ပရိဘုဉ္ဇနေ စ ဒုက္ကဋံ။ ဝိတာနာဒိကရဏေ, ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ ကောသိယမိဿကဘာဝေါ, အတ္တနော အတ္ထာယ သန္ထတဿ ကရဏကာရာပနံ, ပဋိလာဘော စာတိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ ဓောဝါပနသိက္ခာပဒေ ဝုတ္တနယေနေဝါတိ။
ကောသိယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၂။ သုဒ္ဓကာဠကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဒုတိယေ သုဒ္ဓကာဠကာနန္တိ သုဒ္ဓါနံ ကာဠကာနံ အညေဟိ အမိဿီကတာနံ။ ဝေသာလိယံ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယေ အာရဗ္ဘ တာဒိသံ သန္ထတံ ကရဏဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, သေသံ ပဌမသဒိသမေဝါတိ။
သုဒ္ဓကာဠကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(ကင်္ခါ၊၁၇၃။)֍ ၃။ ဒွေဘာဂသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
တတိယေ ဒွေ ဘာဂါတိ ဒွေ ကောဋ္ဌာသာ။ အာဒါတဗ္ဗာတိ ဂဟေတဗ္ဗာ။ ဂေါစရိယာနန္တိ ကပိလဝဏ္ဏာနံ။ အယံ ပနေတ္ထ ဝိနိစ္ဆယော – ယတ္တကေဟိ ကတ္တုကာမော ဟောတိ, တေသု တုလယိတွာ ဒွေ ကောဋ္ဌာသာ ကာဠကာနံ ဂဟေတဗ္ဗာ, ဧကော ဩဒါတာနံ, ဧကော ဂေါစရိယာနံ။ ဧကဿာပိ ကာဠကလောမဿ အတိရေကဘာဝေ နိဿဂ္ဂိယံ ဟောတိ, ဦနကံ ဝဋ္ဋတိ။
သာဝတ္ထိယံ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယေ အာရဗ္ဘ တာဒိသံ သန္ထတံ ကရဏဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, ကိရိယာကိရိယံ, သေသံ ပဌမသဒိသမေဝါတိ။ ဣမာနိ ပန တီဏိ နိဿဇ္ဇိတွာ ပဋိလဒ္ဓါနိပိ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ န ဝဋ္ဋန္တိ။
ဒွေဘာဂသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၄။ ဆဗ္ဗဿသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
စတုတ္ထေ ဩရေန စေ ဆန္နံ ဝဿာနန္တိ ဆန္နံ ဝဿာနံ ဩရိမဘာဂေ, အန္တောတိ အတ္ထော။ အညတြ ဘိက္ခုသမ္မုတိယာတိ ယံ သံဃော ဂိလာနဿ ဘိက္ခုနော သန္ထတသမ္မုတိံ ဒေတိ, တံ ဌပေတွာ အလဒ္ဓသမ္မုတိကဿ ဆဗ္ဗဿဗ္ဘန္တရေ အညံ သန္ထတံ ကရောန္တဿ နိဿဂ္ဂိယံ ဟောတိ။
သာဝတ္ထိယံ သမ္ဗဟုလေ ဘိက္ခူ အာရဗ္ဘ အနုဝဿံ သန္ထတံ ကာရာပနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, ‘‘အညတြ ဘိက္ခုသမ္မုတိယာ’’တိ အယမေတ္ထ အနုပညတ္တိ, သာ ယေန လဒ္ဓါ ဟောတိ, တဿ ယာဝ ရောဂေါ န ဝူပသမ္မတိ, ဝူပသန္တော ဝါ ပုန ကုပ္ပတိ, တာဝ ဂတဂတဋ္ဌာနေ အနုဝဿမ္ပိ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ, အညဿတ္ထာယ ကာရေတုံ, ကတဉ္စ ပဋိလဘိတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ, သေသံ ပဌမသဒိသမေဝါတိ။
ဆဗ္ဗဿသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၅။ နိသီဒနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ပဉ္စမေ ပုရာဏသန္ထတံ နာမ ယတ္ထ သကိမ္ပိ နိသိန္နော ဝါ ဟောတိ နိပန္နော ဝါ။ သမန္တာတိ ဧကပဿတော ဝဋ္ဋံ ဝါ စတုရဿံ ဝါ ဆိန္ဒိတွာ ဂဟိတဋ္ဌာနံ
(ကင်္ခါ၊၁၇၄။)ယထာ ဝိဒတ္ထိမတ္တံ ဟောတိ, ဧဝံ ဂဟေတဗ္ဗံ။ သန္ထရန္တေန ပန ဧကဒေသေ ဝါ သန္ထရိတဗ္ဗံ, ဝိဇဋေတွာ ဝါ မိဿကံ ကတွာ သန္ထရိတဗ္ဗံ, ဧဝံ ထိရတရံ ဟောတိ။ အနာဒါ စေတိ သတိ ပုရာဏသန္ထတေ အဂ္ဂဟေတွာ။ အသတိ ပန အဂ္ဂဟေတွာပိ ဝဋ္ဋတိ, အညဿတ္ထာယ ကာရေတုံ, ကတဉ္စ ပဋိလဘိတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။
သာဝတ္ထိယံ သမ္ဗဟုလေ ဘိက္ခူ အာရဗ္ဘ သန္ထတဝိဿဇ္ဇနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, သေသံ တတိယသဒိသမေဝါတိ။
နိသီဒနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၆။ ဧဠကလောမသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဆဋ္ဌေ အဒ္ဓါနမဂ္ဂပ္ပဋိပန္နဿာတိ အဒ္ဓါနသင်္ခါတံ ဒီဃမဂ္ဂံ ပဋိပန္နဿ, သဗ္ဗဉ္စေတံ ဝတ္ထုမတ္တဒီပနမေဝ, ယတ္ထ ကတ္ထစိ ပန ဓမ္မေန လဘိတွာ ဂဏှတော ဒေါသော နတ္ထိ။ တိယောဇနပရမန္တိ ဂဟိတဋ္ဌာနတော တိယောဇနပ္ပမာဏံ ဒေသံ။ သဟတ္ထာတိ သဟတ္ထေန, အတ္တနာ ဟရိတဗ္ဗာနီတိ အတ္ထော။ အသန္တေ ဟာရကေတိ အသန္တေယေဝ အညသ္မိမ္ပိ ဟာရကေ။ သစေ ပန အတ္ထိ, တံ ဂါဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အတ္တနာ ပန အန္တမသော ဝါတာဗာဓပ္ပဋိကာရတ္ထံ သုတ္တကေန အဗန္ဓိတွာ ကဏ္ဏစ္ဆိဒ္ဒေ ပက္ခိတ္တာနိပိ အာဒါယ တိယောဇနံ ဧကံ ပါဒံ အတိက္ကာမေန္တဿ ဒုက္ကဋံ, ဒုတိယပါဒါတိက္ကမေ နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။
သာဝတ္ထိယံ အညတရံ ဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ တိယောဇနာတိက္ကမနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, အသာဓာရဏပညတ္တိ, အနာဏတ္တိကံ, တိကပါစိတ္တိယံ, ဦနကတိယောဇနေ အတိရေကသညိနော ဝေမတိကဿ ဝါ ဒုက္ကဋံ။ တိယောဇနံ ဟရဏပစ္စာဟရဏေ, ဝါသာဓိပ္ပါယေန ဂန္တွာ တတော ပရံ ဟရဏေ, အစ္ဆိန္နံ ဝါ နိဿဋ္ဌံ ဝါ ပဋိလဘိတွာ ဟရဏေ, အညံ ဟရာပနေ, အန္တမသော သုတ္တကေနပိ ဗဒ္ဓကတဘဏ္ဍဟရဏေ, ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ ဧဠကလောမာနံ အကတဘဏ္ဍတာ, ပဌမပ္ပဋိလာဘော, အတ္တနာ အာဒါယ ဝါ အညဿ အဇာနန္တဿ ယာနေ ပက္ခိပိတွာ ဝါ တိယောဇနာတိက္ကမနံ, အာဟရဏပစ္စာဟရဏံ, အဝါသာဓိပ္ပါယတာတိ ဣမာနေတ္ထ ပဉ္စ အင်္ဂါနိ။
(ကင်္ခါ၊၁၇၅။)ဧဠကလောမသမုဋ္ဌာနံ, ကိရိယံ, နောသညာဝိမောက္ခံ, အစိတ္တကံ, ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇံ, ကာယကမ္မံ, တိစိတ္တံ, တိဝေဒနန္တိ။
ဧဠကလောမသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၇။ ဧဠကလောမဓောဝါပနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
သတ္တမေ သက္ကေသု ဆဗ္ဗဂ္ဂိယေ အာရဗ္ဘ ဧဠကလောမဓောဝါပနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ။ တတ္ထ ပုရာဏစီဝရဓောဝါပနေ ဝုတ္တနယေနေဝ သဗ္ဗောပိ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။
ဧဠကလောမဓောဝါပနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၈။ ဇာတရူပသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
အဋ္ဌမေ ဇာတရူပရဇတန္တိ သုဝဏ္ဏဉ္စေဝ ရူပိယဉ္စ, အပိစ ကဟာပဏော လောဟမာသကဒါရုမာသကဇတုမာသကာဒယောပိ ယေ ဝေါဟာရံ ဂစ္ဆန္တိ, သဗ္ဗေ တေ ဣဓ ရဇတန္တေွဝ ဝုတ္တာ။ ဥဂ္ဂဏှေယျ ဝါတိ အတ္တနော အတ္ထာယ ဒိယျမာနံ ဝါ ယတ္ထကတ္ထစိ ဌိတံ ဝါ နိပ္ပရိဂ္ဂဟိတံ ဒိသွာ သယံ ဂဏှေယျ ဝါ။ ဥဂ္ဂဏှာပေယျ ဝါတိ တဒေဝ အညေန ဂါဟာပေယျ ဝါ။ ဥပနိက္ခိတ္တံ ဝါ သာဒိယေယျာတိ ‘‘ဣဒံ အယျဿ ဟောတူ’’တိ ဧဝံ သမ္မုခါ ဝါ, ‘‘အသုကသ္မိံ နာမ ဌာနေ မမ ဟိရညသုဝဏ္ဏံ, တံ တုယှံ ဟောတူ’’တိ ဧဝံ ပရမ္မုခါ ဌိတံ ဝါ ကေဝလံ ဝါစာယ ဝါ ဟတ္ထမုဒ္ဒါယ ဝါ ‘‘တုယှ’’န္တိ ဝတွာ ပရိစ္စတ္တံ ယော ကာယဝါစာဟိ အပ္ပဋိက္ခိပိတွာ စိတ္တေန အဓိဝါသေယျ, အယံ ‘‘သာဒိယေယျာ’’တိ ဝုစ္စတိ။ သစေ ပန စိတ္တေန သာဒိယတိ, ဂဏှိတုကာမော ဟောတိ, ကာယေန ဝါ ဝါစာယ ဝါ ‘‘နယိဒံ ကပ္ပတီ’’တိ ပဋိက္ခိပတိ, ကာယဝါစာဟိ အပ္ပဋိက္ခိပိတွာ သုဒ္ဓစိတ္တော ဟုတွာ ‘‘နယိဒံ အမှာကံ ကပ္ပတီ’’တိ န သာဒိယတိ, ဝဋ္ဋတိ။ နိဿဂ္ဂိယန္တိ ဥဂ္ဂဟဏာဒီသု ယံကိဉ္စိ ကရောန္တဿ အဃနဗဒ္ဓေသု ဝတ္ထူသု ဝတ္ထုဂဏနာယ နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။ တံ နိဿဇ္ဇန္တေန ‘‘အဟံ, ဘန္တေ, ရူပိယံ ပဋိဂ္ဂဟေသိံ, ဣဒံ မေ, ဘန္တေ, နိဿဂ္ဂိယံ, ဣမာဟံ သံဃဿ နိဿဇ္ဇာမီ’’တိ (ပါရာ။ ၅၈၄) ဧဝံ သံဃမဇ္ဈေယေဝ နိဿဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ သစေ တတ္ထ ကောစိ ဂဟဋ္ဌော
(ကင်္ခါ၊၁၇၆။)အာဂစ္ဆတိ, ‘‘ဣဒံ ဇာနာဟီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။ ‘‘ဣမိနာ ကိံ အာဟရိယျတူ’’တိ ဘဏန္တေ ပန ‘‘ဣဒံ နာမာ’’တိ အဝတွာ ‘‘သပ္ပိအာဒီနိ ဘိက္ခူနံ ကပ္ပန္တီ’’တိ ဧဝံ ကပ္ပိယံ အာစိက္ခိတဗ္ဗံ။ သစေ သော အာဟရတိ, ရူပိယပ္ပဋိဂ္ဂါဟကံ ဌပေတွာ သဗ္ဗေဟိ ဘာဇေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ ရူပိယပ္ပဋိဂ္ဂါဟကဿ ပန ယံ တပ္ပစ္စယာ ဥပ္ပန္နံ, တံ အညေန လဘိတွာ ဒိယျမာနမ္ပိ အန္တမသော တတော နိဗ္ဗတ္တရုက္ခစ္ဆာယာပိ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန သော ကိဉ္စိ အာဟရိတုံ န ဣစ္ဆတိ, ‘‘ဣမံ ဆဋ္ဋေဟီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။ သစေ ယတ္ထ ကတ္ထစိ နိက္ခိပတိ, ဂဟေတွာ ဝါ ဂစ္ဆတိ, န ဝါရေတဗ္ဗော။ နော စေ ဆဋ္ဋေတိ, ပဉ္စင်္ဂသမန္နာဂတော ဘိက္ခု ရူပိယဆဋ္ဋကော သမ္မန္နိတဗ္ဗော။ တေန အနိမိတ္တံ ကတွာဝ ဂူထံ ဝိယ ဆဋ္ဋေတဗ္ဗံ။ သစေ နိမိတ္တံ ကရောတိ, ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇတိ။
ရာဇဂဟေ ဥပနန္ဒံ အာရဗ္ဘ ရူပိယပ္ပဋိဂ္ဂဟဏဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, သာဓာရဏပညတ္တိ, သာဏတ္တိကံ, တိကပါစိတ္တိယံ, အရူပိယေ ရူပိယသညိနော ဝေမတိကဿ ဝါ, သံဃစေတိယာဒီနံ အတ္ထာယ ဂဏှန္တဿ, မုတ္တာမဏိအာဒိပ္ပဋိဂ္ဂဟဏေ စ ဒုက္ကဋံ။ ရတနသိက္ခာပဒနယေန နိက္ခိပန္တဿ, ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ ဇာတရူပရဇတဘာဝေါ, အတ္တုဒ္ဒေသိကတာ, ဂဟဏာဒီသု အညတရဘာဝေါတိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီသု သိယာ ကိရိယံ ဂဟဏေန အာပဇ္ဇနတော, သိယာ အကိရိယံ ပဋိက္ခေပဿ အကရဏတော, သေသံ သဉ္စရိတ္တေ ဝုတ္တနယမေဝါတိ။
ဇာတရူပသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၉။ ရူပိယသံဝေါဟာရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
နဝမေ နာနပ္ပကာရကန္တိ ကတာဒိဝသေန အနေကဝိဓံ။ ရူပိယသံဝေါဟာရန္တိ ဇာတရူပရဇတပရိဝတ္တနံ။ ပုရိမသိက္ခာပဒေန ဟိ နိဿဂ္ဂိယဝတ္ထုဒုက္ကဋဝတ္ထူနံ ပဋိဂ္ဂဟဏံ ဝါရိတံ, ဣမိနာ ပရိဝတ္တနံ။ တသ္မာ ဒုက္ကဋဝတ္ထုနာ ဒုက္ကဋဝတ္ထုကပ္ပိယဝတ္ထူနိ, ကပ္ပိယဝတ္ထုနာ စ ဒုက္ကဋဝတ္ထုံ ပရိဝတ္တေန္တဿ ဒုက္ကဋံ။ နိဿဂ္ဂိယဝတ္ထုနာ ပန နိဿဂ္ဂိယဝတ္ထုံ ဝါ ဒုက္ကဋဝတ္ထုံ ဝါ ကပ္ပိယဝတ္ထုံ ဝါ, ဒုက္ကဋဝတ္ထုကပ္ပိယဝတ္ထူဟိ စ နိဿဂ္ဂိယဝတ္ထုံ ပရိဝတ္တေန္တဿ နိဿဂ္ဂိယံ ဟောတိ, တံ ပုရိမနယာနုသာရေနေဝ သံဃမဇ္ဈေ နိဿဇ္ဇိတဗ္ဗံ, နိဿဋ္ဌဝတ္ထုသ္မိဉ္စ တတ္ထ ဝုတ္တနယေနေဝ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။
(ကင်္ခါ၊၁၇၇။)သာဝတ္ထိယံ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယေ အာရဗ္ဘ ရူပိယသံဝေါဟာရဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, သာဓာရဏပညတ္တိ, အနာဏတ္တိကံ, ယံ အတ္တနော ဓနေန ပရိဝတ္တေတိ, တဿ ဝါ ဓနဿ ဝါ ရူပိယဘာဝေါ စေဝ, ပရိဝတ္တနဉ္စာတိ ဣမာနေတ္ထ ဒွေ အင်္ဂါနိ။ ကိရိယံ, သေသံ အနန္တရသိက္ခာပဒေ ဝုတ္တနယမေဝါတိ။
ရူပိယသံဝေါဟာရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၁၀။ ကယဝိက္ကယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဒသမေ နာနပ္ပကာရကန္တိ စီဝရာဒီနံ ကပ္ပိယဘဏ္ဍာနံ ဝသေန အနေကဝိဓံ။ ကယဝိက္ကယန္တိ ကယဉ္စေဝ ဝိက္ကယဉ္စ။ ‘‘ဣမိနာ ဣမံ ဒေဟိ, ဣမံ အာဟရ, ပရိဝတ္တေဟိ, စေတာပေဟီ’’တိ ဣမိနာ ဟိ နယေန ပရဿ ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ ဂဏှန္တော ကယံ သမာပဇ္ဇတိ, အတ္တနော ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ ဒေန္တော ဝိက္ကယံ သမာပဇ္ဇတိ။ တသ္မာ ဌပေတွာ ပဉ္စ သဟဓမ္မိကေ ယံ ဧဝံ အတ္တနော ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ ဒတွာ မာတု သန္တကမ္ပိ ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ ဂဏှာတိ, တံ နိဿဂ္ဂိယံ ဟောတိ။ ဝုတ္တလက္ခဏဝသေန သံဃဂဏပုဂ္ဂလေသု ယဿ ကဿစိ နိဿဇ္ဇိတဗ္ဗံ, ‘‘ဣမံ ဘုဉ္ဇိတွာ ဝါ ဂဟေတွာ ဝါ ဣဒံ နာမ အာဟရ ဝါ ကရောဟိ ဝါ’’တိ ရဇနာဒိံ အာဟရာပေတွာ ဝါ ဓမကရဏာဒိပရိက္ခာရံ ဘူမိသောဓနာဒိဉ္စ နဝကမ္မံ ကာရေတွာ ဝါ သန္တံ ဝတ္ထု နိဿဇ္ဇိတဗ္ဗံ, အသန္တေ ပါစိတ္တိယံ ဒေသေတဗ္ဗမေဝ။
သာဝတ္ထိယံ ဥပနန္ဒံ အာရဗ္ဘ ကယဝိက္ကယဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, ‘‘ဣဒံ ကိံ အဂ္ဃတီ’’တိ ဧဝံ အဂ္ဃံ ပုစ္ဆန္တဿ, ယဿ ဟတ္ထတော ဘဏ္ဍံ ဂဏှိတုကာမော ဟောတိ, တံ ဌပေတွာ အညံ အန္တမသော တဿေဝ ပုတ္တဘာတုကမ္ပိ ကပ္ပိယကာရကံ ကတွာ ‘‘ဣမိနာ ဣဒံ နာမ ဂဟေတွာ ဒေဟီ’’တိ အာစိက္ခန္တဿ, ‘‘ဣဒံ အမှာကံ အတ္ထိ, အမှာကဉ္စ ဣမိနာ စ ဣမိနာ စ အတ္ထော’’တိ ဧဝံ ဝတွာ အတ္တနော ဓနေန လဒ္ဓံ ဂဏှန္တဿ, သဟဓမ္မိကေဟိ သဒ္ဓိံ ကယဝိက္ကယံ ကရောန္တဿ, ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ ယံ အတ္တနော ဓနေန ပရိဝတ္တေတိ, ယေန စ ပရိဝတ္တေတိ, တေသံ ကပ္ပိယဝတ္ထုတာ, အသဟဓမ္မိကတာ, ကယဝိက္ကယာပဇ္ဇနဉ္စာတိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။ သေသံ ရူပိယသံဝေါဟာရေ ဝုတ္တနယမေဝါတိ။
ကယဝိက္ကယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ဧဠကလောမဝဂ္ဂေါ ဒုတိယော။
(ကင်္ခါ၊၁၇၈။)၃။ ပတ္တဝဂ္ဂေါ
֍ ၁။ ပတ္တသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ပတ္တဝဂ္ဂဿ ပဌမေ အတိရေကပတ္တောတိ အနဓိဋ္ဌိတော စ အဝိကပ္ပိတော စ, သော စ ခေါ ဥက္ကဋ္ဌမဇ္ဈိမောမကာနံ အညတရော ပမာဏယုတ္တောဝ, တဿ ပမာဏံ ‘‘အဍ္ဎာဠှကောဒနံ ဂဏှာတီ’’တိအာဒိနာ (ပါရာ ၆၀၂) နယေန ပါဠိယံ ဝုတ္တံ။ တတြာယံ ဝိနိစ္ဆယော – အနုပဟတပုရာဏသာလိတဏ္ဍုလာနံ သုကောဋ္ဋိတပရိသုဒ္ဓါနံ ဒွေ မဂဓနာဠိယော ဂဟေတွာ တေဟိ တဏ္ဍုလေဟိ အနုတ္တဏ္ဍုလမကိလိန္နမပိဏ္ဍိကံ သုဝိသဒံ ကုန္ဒမကုဠရာသိသဒိသံ အဝဿာဝိတောဒနံ ပစိတွာ နိရဝသေသံ ပတ္တေ ပက္ခိပိတွာ တဿ ဩဒနဿ စတုတ္ထဘာဂပ္ပမာဏော နာတိဃနော နာတိတနုကော ဟတ္ထဟာရိယော သဗ္ဗသမ္ဘာရသင်္ခတော မုဂ္ဂသူပေါ ပက္ခိပိတဗ္ဗော, တတော အာလောပဿ အနုရူပံ ယာဝစရိမာလောပပ္ပဟောနကံ မစ္ဆမံသာဒိဗျဉ္ဇနံ ပက္ခိပိတဗ္ဗံ, သပ္ပိတေလတက္ကရသကဉ္ဇိယာဒီနိ ပန ဂဏနူပဂါနိ န ဟောန္တိ။ တာနိ ဟိ ဩဒနဂတိကာနေဝ, နေဝ ဟာပေတုံ, န ဝဍ္ဎေတုံ သက္ကောန္တိ, ဧဝမေတံ သဗ္ဗမ္ပိ ပက္ခိတ္တံ သစေ ပတ္တဿ မုခဝဋ္ဋိယာ ဟေဋ္ဌိမရာဇိသမံ တိဋ္ဌတိ, သုတ္တေန ဝါ ဟီရေန ဝါ ဆိန္ဒန္တဿ သုတ္တဿ ဝါ ဟီရဿ ဝါ ဟေဋ္ဌိမန္တံ ဖုသတိ, အယံ ဥက္ကဋ္ဌော နာမ ပတ္တော။ သစေ တံ ရာဇိံ အတိက္ကမ္မ ထူပီကတံ တိဋ္ဌတိ, အယံ ဥက္ကဋ္ဌောမကော နာမ ပတ္တော။ သစေ တံ ရာဇိံ န သမ္ပာပုဏာတိ, အန္တောဂဓမေဝ ဟောတိ, အယံ ဥက္ကဋ္ဌုက္ကဋ္ဌော နာမ ပတ္တော။ ဥက္ကဋ္ဌတော ဥပဍ္ဎပ္ပမာဏော မဇ္ဈိမော။ မဇ္ဈိမပတ္တတော ဥပဍ္ဎပ္ပမာဏော ဩမကော။ တေသမ္ပိ ဝုတ္တနယေနေဝ ဘေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣစ္စေတေသု နဝသု ဥက္ကဋ္ဌုက္ကဋ္ဌော စ ဩမကောမကော စာတိ ဒွေ အပတ္တာ, သေသာ သတ္တ ပတ္တာ ပမာဏယုတ္တာ နာမ, အယမေတ္ထသင်္ခေပေါ, ဝိတ္ထာရော ပန သမန္တပါသာဒိကာယံ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၅၉၈ အာဒယော) ဝုတ္တော, တသ္မာ ဧဝံ ပမာဏယုတ္တံ သမဏသာရုပ္ပေန ပက္ကံ အယောပတ္တံ ဝါ မတ္တိကာပတ္တံ ဝါ လဘိတွာ ပုရာဏပတ္တံ ပစ္စုဒ္ဓရိတွာ အန္တောဒသာဟေ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗော။ သစေ ပနဿ မူလတော ကာကဏိကမတ္တမ္ပိ ဒါတဗ္ဗံ အဝသိဋ္ဌံ ဟောတိ, အဓိဋ္ဌာနုပဂေါ န ဟောတိ, အပ္ပစ္စုဒ္ဓရန္တေန ဝိကပ္ပေတဗ္ဗော။ တတ္ထ ပစ္စုဒ္ဓရဏာဓိဋ္ဌာနလက္ခဏံ စီဝရဝဂ္ဂေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ, ဝိကပ္ပနလက္ခဏံ ပရတော ဝက္ခာမ။ သစေ ပန ကောစိ အပတ္တကော ဘိက္ခု ဒသ ပတ္တေ လဘိတွာ သဗ္ဗေ အတ္တနာဝ ပရိဘုဉ္ဇိတုကာမော ဟောတိ, ဧကံ ပတ္တံ အဓိဋ္ဌာယ ပုန ဒိဝသေ တံ ပစ္စုဒ္ဓရိတွာ အညော အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗော, ဧတေနုပါယေန
(ကင်္ခါ၊၁၇၉။)ဝဿသတမ္ပိ ပရိဟရိတုံ သက္ကာ။ ယော ပနဿ ပတ္တော မုခဝဋ္ဋိတော ဟေဋ္ဌာ ဒွင်္ဂုလမတ္တောကာသတော ပဋ္ဌာယ ယတ္ထကတ္ထစိ ကင်္ဂုသိတ္ထနိက္ခမနမတ္တေန ဆိဒ္ဒေန ဆိဒ္ဒေါ ဟောတိ, သော အဓိဋ္ဌာနုပဂေါ န ဟောတိ။ ပုန ဆိဒ္ဒေ ပါကတိကေ ကတေ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗော, သေသံ အဓိဋ္ဌာနဝိဇဟနံ တိစီဝရေ ဝုတ္တနယမေဝ။
သာဝတ္ထိယံ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယေ အာရဗ္ဘ အတိရေကပတ္တဓာရဏဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, အသာဓာရဏပညတ္တိ, သေသဝဏ္ဏနာက္ကမော စီဝရဝဂ္ဂဿ ပဌမသိက္ခာပဒေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ။
ပတ္တသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၂။ ဦနပဉ္စဗန္ဓနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဒုတိယေ ဦနာနိ ပဉ္စ ဗန္ဓနာနိ အဿာတိ ဦနပဉ္စဗန္ဓနော, နာဿ ပဉ္စ ဗန္ဓနာနိ ပူရေန္တီတိ အတ္ထော, တေန ဦနပဉ္စဗန္ဓနေန, ဣတ္ထမ္ဘူတဿ လက္ခဏေ ကရဏဝစနံ။ တတ္ထ ယသ္မာ အဗန္ဓနဿာပိ ပဉ္စ ဗန္ဓနာနိ န ပူရေန္တိ သဗ္ဗသော နတ္ထိတာယ, တေနဿ ပဒဘာဇနေ ‘‘ဦနပဉ္စဗန္ဓနော နာမ ပတ္တော အဗန္ဓနော ဝါ ဧကဗန္ဓနော ဝါ’’တိအာဒိ (ပါရာ။ ၆၁၃) ဝုတ္တံ။ ‘‘ဦနပဉ္စဗန္ဓနေနာ’’တိ စ ဝုတ္တတ္တာ ယဿ ပဉ္စဗန္ဓနော ပတ္တော ဟောတိ ပဉ္စဗန္ဓနောကာသော ဝါ, တဿ သော အပတ္တော, တသ္မာ အညံ ဝိညာပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ယသ္မိံ ပန ပတ္တေ မုခဝဋ္ဋိတော ဟေဋ္ဌာ ဘဋ္ဌာ ဒွင်္ဂုလပ္ပမာဏာ ဧကာပိ ရာဇိ ဟောတိ, တံ တဿာ ရာဇိယာ ဟေဋ္ဌိမပရိယန္တေ ပတ္တဝေဓကေန ဝိဇ္ဈိတွာ ပစိတွာ သုတ္တရဇ္ဇုကမကစိရဇ္ဇုကာဒီဟိ ဝါ တိပုသုတ္တကေန ဝါ ဗန္ဓိတွာ တံ ဗန္ဓနံ အာမိသဿ အလဂ္ဂနတ္ထံ တိပုပဋ္ဋကေန ဝါ ကေနစိ ဗဒ္ဓသိလေသာဒိနာ ဝါ ပဋိစ္ဆာဒေတဗ္ဗံ, သော စ ပတ္တော အဓိဋ္ဌဟိတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗော, သုခုမံ ဝါ ဆိဒ္ဒံ ကတွာ ဗန္ဓိတဗ္ဗော, ဖာဏိတံ ဈာပေတွာ ပါသာဏစုဏ္ဏေန ဗန္ဓိတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ ယဿ ပန ဒွေ ရာဇိယော ဝါ ဧကာယေဝ ဝါ စတုရင်္ဂုလာ, တဿ ဒွေ ဗန္ဓနာနိ ဒါတဗ္ဗာနိ။ ယဿ တိဿော ဝါ ဧကာယေဝ ဝါ ဆဠင်္ဂုလာ, တဿ တီဏိ။ ယဿ စတဿော ဝါ ဧကာယေဝ ဝါ အဋ္ဌင်္ဂုလာ, တဿ စတ္တာရိ။ ယဿ ပဉ္စ ဝါ ဧကာယေဝ ဝါ ဒသင်္ဂုလာ, သော ဗဒ္ဓေါပိ အဗဒ္ဓေါပိ အပတ္တောယေဝ, အညော ဝိညာပေတဗ္ဗော, ဧသ တာဝ မတ္တိကာပတ္တေ ဝိနိစ္ဆယော။
(ကင်္ခါ၊၁၈၀။)အယောပတ္တေ ပန သစေပိ ပဉ္စ ဝါ အတိရေကာနိ ဝါ ဆိဒ္ဒါနိ ဟောန္တိ, တာနိ စေ အယစုဏ္ဏေန ဝါ အာဏိယာ ဝါ လောဟမဏ္ဍလေန ဝါ ဗဒ္ဓါနိ မဋ္ဌာနိ ဟောန္တိ, သွေဝ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗော, အညော န ဝိညာပေတဗ္ဗော။ အထ ပန ဧကမ္ပိ ဆိဒ္ဒံ မဟန္တံ ဟောတိ, လောဟမဏ္ဍလေန ဗဒ္ဓမ္ပိ မဋ္ဌံ န ဟောတိ, ပတ္တေ အာမိသံ လဂ္ဂတိ, အကပ္ပိယော ဟောတိ အယံ ပတ္တော, အညော ဝိညာပေတဗ္ဗော။ ယော ပန ဧဝံ ပတ္တသင်္ခေပဂတေ ဝါ အယောပတ္တေ, ဦနပဉ္စဗန္ဓနေ ဝါ မတ္တိကာပတ္တေ သတိ အညံ ဝိညာပေတိ, ပယောဂေ ဒုက္ကဋံ, ပဋိလာဘေန နိဿဂ္ဂိယော ဟောတိ, နိဿဇ္ဇိတဗ္ဗော။ နိဿဇ္ဇန္တေန သံဃမဇ္ဈေ ဧဝ နိဿဇ္ဇိတဗ္ဗော, တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဘိက္ခုပရိသာယ နိဿဇ္ဇိတဗ္ဗော’’တိ။ ယော စ တဿာ ဘိက္ခုပရိသာယာတိဧတ္ထ တေဟိ ဘိက္ခူဟိ ပကတိယာ ဧဝ အတ္တနော အတ္တနော အဓိဋ္ဌိတံ ပတ္တံ ဂဟေတွာ သန္နိပတိတဗ္ဗံ, တတော သမ္မတေန ပတ္တဂ္ဂါဟာပကေန ပတ္တဿ ဝိဇ္ဇမာနဂုဏံ ဝတွာ ‘‘ဘန္တေ, ဣမံ ဂဏှထာ’’တိ ထေရော ဝတ္တဗ္ဗော။ သစေ ထေရဿ သော ပတ္တော န ရုစ္စတိ, အပ္ပိစ္ဆတာယ ဝါ န ဂဏှာတိ, ဝဋ္ဋတိ။ တသ္မိံ ပန အနုကမ္ပာယ အဂဏှန္တဿ ဒုက္ကဋံ။ သစေ ပန ဂဏှာတိ, ထေရဿ ပတ္တံ ဒုတိယတ္ထေရံ ဂါဟာပေတွာ ဧတေနေဝ ဥပါယေန ယာဝ သံဃနဝကာ ဂါဟာပေတဗ္ဗော, တေန ပရိစ္စတ္တပတ္တော ပန ပတ္တပရိယန္တော နာမ, သော တဿ ဘိက္ခုနော ပဒါတဗ္ဗော။ တေနာပိ သော ယထာ ဝိညာပေတွာ ဂဟိတပတ္တော, ဧဝမေဝ သက္ကစ္စံ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗော။ သစေ ပန တံ ဇိဂုစ္ဆန္တော အဒေသေ ဝါ နိက္ခိပတိ, အပရိဘောဂေန ဝါ ပရိဘုဉ္ဇတိ, ဝိဿဇ္ဇေတိ ဝါ, ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇတိ။
သက္ကေသု ဆဗ္ဗဂ္ဂိယေ အာရဗ္ဘ ဗဟူ ပတ္တေ ဝိညာပနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, သာဓာရဏပညတ္တိ, အနာဏတ္တိကံ, အဗန္ဓနေန အဗန္ဓနံ, ဧကဗန္ဓနံ, ဒုဗန္ဓနံ, တိဗန္ဓနံ, စတုဗ္ဗန္ဓနံ, အဗန္ဓနောကာသံ, ဧကဒွိတိစတုဗ္ဗန္ဓနောကာသံ စေတာပေတိ, ဧဝံ ဧကေကေန ပတ္တေန ဒသဓာ ဒသဝိဓံ ပတ္တံ။ စေတာပနဝသေန ပန ဧကံ နိဿဂ္ဂိယပါစိတ္တိယသတံ ဟောတိ။ နဋ္ဌပတ္တဿ, ဘိန္နပတ္တဿ, အတ္တနော ဉာတကပ္ပဝါရိတေ, အညဿ စ ဉာတကပ္ပဝါရိတေ, တဿေဝတ္ထာယ ဝိညာပေန္တဿ, အတ္တနော ဓနေန ဂဏှတော, ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ အဓိဋ္ဌာနုပဂပတ္တဿ ဦနပဉ္စဗန္ဓနတာ, အတ္တုဒ္ဒေသိကတာ, အကတဝိညတ္တိ, တာယ စ ပဋိလာဘောတိ ဣမာနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ ဓောဝါပနသိက္ခာပဒေ ဝုတ္တနယာနေဝါတိ။
ဦနပဉ္စဗန္ဓနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(ကင်္ခါ၊၁၈၁။)֍ ၃။ ဘေသဇ္ဇသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
တတိယေ ပဋိသာယနီယာနီတိ ပဋိသာယိတဗ္ဗာနိ, ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗာနီတိ အတ္ထော။ ဧတေန သယံ ဥဂ္ဂဟေတွာ နိက္ခိတ္တာနံ သတ္တာဟာတိက္ကမေပိ အနာပတ္တိံ ဒဿေတိ, တာနိ ဟိ ပဋိသာယိတုံ န ဝဋ္ဋန္တိ။ ဘေသဇ္ဇာနီတိ ဘေသဇ္ဇကိစ္စံ ကရောန္တု ဝါ, မာ ဝါ, ဧဝံ လဒ္ဓဝေါဟာရာနိ။ သပ္ပိ နာမ ဂဝါဒီနံ သပ္ပိ, ယေသံ မံသံ ကပ္ပတိ, တေသံ သပ္ပိ။ တထာ နဝနီတံ။ တေလံ နာမ တိလသာသပမဓူကဧရဏ္ဍကဝသာဒီဟိ နိဗ္ဗတ္တိတံ။ မဓု နာမ မက္ခိကာမဓုမေဝ။ ဖာဏိတံ နာမ ဥစ္ဆုရသံ ဥပါဒါယ ပန အပက္ကာ ဝါ အဝတ္ထုကပက္ကာ ဝါ သဗ္ဗာပိ ဥစ္ဆုဝိကတိ ‘‘ဖာဏိတ’’န္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တာနိ ပဋိဂ္ဂဟေတွာတိ တာနိ ဘေသဇ္ဇာနိ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ, န တေသံ ဝတ္ထူနိ။ ဧတေန ဌပေတွာ ဝသာတေလံ ယာနေတ္ထ ယာဝကာလိကဝတ္ထုကာနိ, တေသံ ဝတ္ထူနိ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ကတာနိ သပ္ပိအာဒီနိ သတ္တာဟံ အတိက္ကာမယတောပိ အနာပတ္တိံ ဒဿေတိ။ ဝသာတေလံ ပန ကာလေ ပဋိဂ္ဂဟိတံ ကာလေ နိပက္ကံ ကာလေ သံသဋ္ဌံ တေလပရိဘောဂေန ပရိဘုဉ္ဇိတုံ အနုညာတံ, တသ္မာ ဌပေတွာ မနုဿဝသံ အညံ ယံကဉ္စိ ဝသံ ပုရေဘတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ သာမံ ပစိတွာ နိဗ္ဗတ္တိတတေလမ္ပိ သတ္တာဟံ နိရာမိသပရိဘောဂေန ဝဋ္ဋတိ။ အနုပသမ္ပန္နေန ပစိတွာ ဒိန္နံ ပန တဒဟုပုရေဘတ္တံ သာမိသမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ, အညေသံ ယာဝကာလိကဝတ္ထူနံ ဝတ္ထုံ ပစိတုံ န ဝဋ္ဋတိယေဝ။ နိဗ္ဗတ္တိတသပ္ပိ ဝါ နဝနီတံ ဝါ ပစိတုံ ဝဋ္ဋတိ, တံ ပန တဒဟုပုရေဘတ္တမ္ပိ သာမိသံ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ပုရေဘတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟိတခီရာဒိတော အနုပသမ္ပန္နေန ပစိတွာ ကတသပ္ပိအာဒီနိ ပန တဒဟုပုရေဘတ္တံ သာမိသာနိပိ ဝဋ္ဋန္တိ, ပစ္ဆာဘတ္တတော ပဋ္ဌာယ အနဇ္ဈောဟရဏီယာနိ, သတ္တာဟာတိက္ကမေပိ အနာပတ္တိ။ သန္နိဓိကာရကံ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗာနီတိ သန္နိဓိံ ကတွာ နိဒဟိတွာ ပုရေဘတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟိတာနိ တဒဟုပုရေဘတ္တံ သာမိသပရိဘောဂေနာပိ ဝဋ္ဋန္တိ, ပစ္ဆာဘတ္တတော ပဋ္ဌာယ ပန တာနိ စ, ပစ္ဆာဘတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟိတာနိ စ သတ္တာဟံ နိရာမိသပရိဘောဂေန ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗာနီတိ အတ္ထော။ ‘‘ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗာနီ’’တိ စ ဝစနတော အန္တောသတ္တာဟေ အဗ္ဘဉ္ဇနာဒီနံ အတ္ထာယ အဓိဋ္ဌဟိတွာ ဌပိတေသု အနာပတ္တိ, ယာဝဇီဝိကာနိ သာသပမဓူကဧရဏ္ဍကအဋ္ဌီနိ တေလကရဏတ္ထံ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ တဒဟေဝ ကတတေလံ သတ္တာဟကာလိကံ, ဒုတိယဒိဝသေ ကတံ ဆာဟံ ဝဋ္ဋတိ, တတိယဒိဝသေ ကတံ ပဉ္စာဟံ, စတုတ္ထပဉ္စမဆဋ္ဌသတ္တမဒိဝသေ ကတံ တဒဟေဝ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ယာဝ အရုဏဿ
(ကင်္ခါ၊၁၈၂။)ဥဂ္ဂမနာ တိဋ္ဌတိ, နိဿဂ္ဂိယံ ဟောတိ, အဋ္ဌမဒိဝသေ ကတံ အနဇ္ဈောဟရဏီယံ, အနိဿဂ္ဂိယတ္တာ ပန ဗာဟိရပရိဘောဂေန ဝဋ္ဋတိ။ သစေပိ န ကရောတိ, တေလတ္ထာယ ပဋိဂ္ဂဟိတသာသပါဒီနံ ပန ပါဠိယံ အနာဂတသပ္ပိအာဒီနဉ္စ သတ္တာဟာတိက္ကမေ ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇတိ။ သီတုဒကေန ကတမဓူကပုပ္ဖဖာဏိတံ ပန ဖာဏိတဂတိကမေဝ, အမ္ဗဖာဏိတာဒီနိ ယာဝကာလိကာနိ။ ယံ ပနေတ္ထ သတ္တာဟကာလိကံ, တံ နိဿဋ္ဌံ ပဋိလဘိတွာပိ အရုအာဒီနိ ဝါ မက္ခေတုံ, အဇ္ဈောဟရိတုံ ဝါ န ဝဋ္ဋတိ။ ပဒီပေ ကာဠဝဏ္ဏေ ဝါ ဥပနေတဗ္ဗံ, အညဿ ဘိက္ခုနော ကာယိကပရိဘောဂံ ဝဋ္ဋတိ။ ယံ ပန နိရပေက္ခော ပရိစ္စဇိတွာ ပုန လဘတိ, တံ အဇ္ဈောဟရိတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ ဝိသုံ ဌပိတသပ္ပိအာဒီသု, ဧကဘာဇနေ ဝါ အမိဿိတေသု ဝတ္ထုဂဏနာယ အာပတ္တိယော။
သာဝတ္ထိယံ သမ္ဗဟုလေ ဘိက္ခူ အာရဗ္ဘ သတ္တာဟံ အတိက္ကမနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, သေသံ စီဝရဝဂ္ဂဿ ပဌမသိက္ခာပဒေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ။
ဘေသဇ္ဇသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၄။ ဝဿိကသာဋိကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
စတုတ္ထေ မာသော သေသော ဂိမှာနန္တိ စတုန္နံ ဂိမှမာသာနံ ဧကော ပစ္ဆိမမာသော သေသော။ ပရိယေသိတဗ္ဗန္တိ ဂိမှာနံ ပစ္ဆိမမာသဿ ပဌမဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ကတ္တိကမာသဿ ပစ္ဆိမဒိဝသော, တာဝ ‘‘ကာလော ဝဿိကသာဋိကာယာ’’တိအာဒိနာ သတုပ္ပါဒကရဏေန, သံဃဿ ပဝါရိတဋ္ဌာနတော, အတ္တနော ဉာတကပ္ပဝါရိတဋ္ဌာနတော ပန ‘‘ဒေထ မေ ဝဿိကသာဋိကစီဝရ’’န္တိအာဒိကာယ ဝိညတ္တိယာပိ ပရိယေသိတဗ္ဗံ။ အညာတကအပ္ပဝါရိတဋ္ဌာနေ သတုပ္ပါဒံ ကရောန္တဿ ဝတ္တဘေဒေ ဒုက္ကဋံ, ယထာ ဝါ တထာ ဝါ ‘‘ဒေထ မေ’’တိအာဒိဝစနေန ဝိညာပေန္တဿ အညာတကဝိညတ္တိသိက္ခာပဒေန နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။ ကတွာ နိဝါသေတဗ္ဗန္တိ ဂိမှာနံ ပစ္ဆိမဒ္ဓမာသဿ ပဌမဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ကတ္တိကမာသဿ ပစ္ဆိမဒိဝသော, တာဝ သူစိကမ္မနိဋ္ဌာနေန သကိမ္ပိ ဝဏ္ဏဘေဒမတ္တရဇနေန ကပ္ပဗိန္ဒုကရဏေန စ ကတွာ ပရိဒဟိတဗ္ဗာ။ ဧတ္တာဝတာ ဂိမှာနံ ပစ္ဆိမော မာသော
(ကင်္ခါ၊၁၈၃။)ပရိယေသနက္ခေတ္တံ, ပစ္ဆိမော အဒ္ဓမာသော ကရဏနိဝါသနက္ခေတ္တမ္ပိ, ဝဿာနဿ စတူသု မာသေသု သဗ္ဗမ္ပိ တံ ဝဋ္ဋတီတိ အယမတ္ထော ဒဿိတော ဟောတိ။ ယော စာယံ ဂိမှာနံ ပစ္ဆိမော မာသော အနုညာတော, ဧတ္ထ ကတပရိယေသိတမ္ပိ ဝဿိကသာဋိကံ အဓိဋ္ဌာတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ သစေ တသ္မိံ မာသေ အတိက္ကန္တေ ဝဿံ ဥက္ကဍ္ဎိယတိ, ပုန မာသပရိဟာရံ လဘတိ, ဓောဝိတွာ ပန နိက္ခိပိတွာ ဝဿူပနာယိကဒိဝသေ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗာ။ သစေ သတိသမ္မောသေန ဝါ အပ္ပဟောနကဘာဝေန ဝါ အကတာ ဟောတိ။ တေ စ ဒွေ မာသေ ဝဿာနဿ စတုမာသန္တိ ဆ မာသေ ပရိဟာရံ လဘတိ။ သစေ ပန ကတ္တိကမာသေ ကထိနံ အတ္ထရိယတိ, အပရေပိ စတ္တာရော မာသေ လဘတိ, ဧဝံ ဒသ မာသာ ဟောန္တိ။ တတော ပရမ္ပိ သတိယာ ပစ္စာသာယ တံ မူလစီဝရံ ကတွာ ဌပေန္တဿ ဧကမာသန္တိ ဧဝံ ဧကာဒသ မာသေ ပရိဟာရံ လဘတိ, ဣတော ပရံ ဧကာဟမ္ပိ န လဘတိ။
ဩရေန စေ မာသော သေသော ဂိမှာနန္တိ ဂိမှာနံ ပစ္ဆိမမာသဿ ဩရိမဘာဂေ ယာဝ ဟေမန္တဿ ပဌမဒိဝသော, တာဝါတိ အတ္ထော။ ပရိယေသေယျာတိ ဧတေသု သတ္တသု ပိဋ္ဌိသမယမာသေသု အညာတကအပ္ပဝါရိတဋ္ဌာနတော သတုပ္ပါဒကရဏေန ပရိယေသန္တဿ နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ, ဝိညာပေန္တဿ အညာတကဝိညတ္တိသိက္ခာပဒေန နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ, ဉာတကပ္ပဝါရိတေ ဝိညာပေန္တဿ တေန သိက္ခာပဒေန အနာပတ္တိ, သတုပ္ပါဒံ ကရောန္တဿ ဣမိနာ သိက္ခာပဒေန အာပတ္တိ။ ဩရေနဒ္ဓမာသော သေသော ဂိမှာနန္တိ ဂိမှာနဿ ပစ္ဆိမဒ္ဓမာသတော ဩရိမဘာဂေ ဧကသ္မိံ အဒ္ဓမာသေ။ ကတွာ နိဝါသေယျာတိ ဧတ္ထန္တရေ ဓမ္မေန ဥပ္ပန္နမ္ပိ ကတွာ နိဝါသေန္တဿ နိဿဂ္ဂိယံ ဟောတိ။
သာဝတ္ထိယံ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယေ ဘိက္ခူ အာရဗ္ဘ ဝဿိကသာဋိကပရိယေသနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, အသာဓာရဏပညတ္တိ, အနာဏတ္တိကံ, တိကပါစိတ္တိယံ, ဦနကမာသဒ္ဓမာသေသု အတိရေကသညိနော ဝေမတိကဿ ဝါ ဒုက္ကဋံ, တထာ သတိယာ ဝဿိကသာဋိကာယ နဂ္ဂဿ ကာယံ ဩဝဿာပယတော။ ပေါက္ခရဏိယာဒီသု ပန နှာယန္တဿ ဝါ အစ္ဆိန္နစီဝရဿ ဝါ နဋ္ဌစီဝရဿ ဝါ ‘‘အနိဝတ္ထံ စောရာ ဟရန္တီ’’တိ ဧဝံ အာပဒါသု ဝါ နိဝါသယတော ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ ဧတ္ထ စ ဝဿိကသာဋိကာယ အတ္တုဒ္ဒေသိကတာ, အသမယေ ပရိယေသနတာ, တာယ စ ပဋိလာဘောတိ ဣမာနိ တာဝ ပရိယေသနာပတ္တိယာ တီဏိ
(ကင်္ခါ၊၁၈၄။)အင်္ဂါနိ။ သစီဝရတာ, အာပဒါဘာဝေါ, ဝဿိကသာဋိကာယ သကဘာဝေါ, အသမယေ နိဝါသနန္တိ ဣမာနိ နိဝါသနာပတ္တိယာ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ ဓောဝါပနသိက္ခာပဒေ ဝုတ္တနယာနေဝါတိ။
ဝဿိကသာဋိကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၅။ စီဝရအစ္ဆိန္ဒနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ပဉ္စမေ သာမံ စီဝရံ ဒတွာတိ ဝေယျာဝစ္စာဒီနိ ပစ္စာသိသမာနော သယမေဝ ဒတွာ။ အစ္ဆိန္ဒေယျာတိ ဝေယျာဝစ္စာဒီနိ အကရောန္တံ ဒိသွာ သကသညာယ အစ္ဆိန္ဒန္တဿ ဝတ္ထုဂဏနာယ အာပတ္တိယော။ အစ္ဆိန္ဒာပေယျာတိဧတ္ထ ပန ‘‘အစ္ဆိန္ဒာ’’တိ အာဏတ္တိယာ ဒုက္ကဋံ, အစ္ဆိန္ဒေသု ယတ္တကာနိ အာဏတ္တာနိ, တေသံ ဂဏနာယ အာပတ္တိယော။
သာဝတ္ထိယံ ဥပနန္ဒံ အာရဗ္ဘ စီဝရအစ္ဆိန္ဒနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, သာဓာရဏပညတ္တိ, သာဏတ္တိကံ, တိကပါစိတ္တိယံ။ အနုပသမ္ပန္နေ ဥပသမ္ပန္နသညိနော, ဝေမတိကဿ, အနုပသမ္ပန္နသညိနော ဝါ, ဥပသမ္ပန္နဿာပိ ဝိကပ္ပနုပဂပစ္ဆိမစီဝရံ ဌပေတွာ အညံ ပရိက္ခာရံ, အနုပသမ္ပန္နဿ စ ယံကိဉ္စိ အစ္ဆိန္ဒတော ဝါ ဒုက္ကဋံ။ တေန တုဋ္ဌေန ဝါ ကုပိတေန ဝါ ဒိန္နံ ပန တဿ ဝိဿာသံ ဝါ ဂဏှန္တဿ ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ ဝိကပ္ပနုပဂပစ္ဆိမစီဝရတာ, သာမံ ဒိန္နတာ, သကသညိတာ, ဥပသမ္ပန္နတာ, ကောဓဝသေန အစ္ဆိန္ဒနံ ဝါ အစ္ဆိန္ဒာပနံ ဝါတိ ဣမာနေတ္ထ ပဉ္စ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ အဒိန္နာဒါနသဒိသာနိ အညတြ ဝေဒနာယ။ ဝေဒနာ ပန ဣဓ ဒုက္ခဝေဒနာယေဝါတိ။
စီဝရအစ္ဆိန္ဒနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၆။ သုတ္တဝိညတ္တိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဆဋ္ဌေ သုတ္တန္တိ ဆဗ္ဗိဓံ ခေါမသုတ္တာဒိံ ဝါ တေသံ အနုလောမံ ဝါ။ ဝိညာပေတွာတိ စီဝရတ္ထာယ ယာစိတွာ။ ဝါယာပေယျာတိ ‘‘စီဝရံ မေ, အာဝုသော, ဝါယထာ’’တိ အကပ္ပိယာယ ဝိညတ္တိယာ ဝါယာပေယျ။ နိဿဂ္ဂိယန္တိ
(ကင်္ခါ၊၁၈၅။)ဧဝံ ဝါယာပေန္တဿ ယော တန္တဝါယော စီဝရဝါယနတ္ထံ တုရိဝေမသဇ္ဇနာဒိကေ ပယောဂေ ကရောတိ, တဿ သဗ္ဗပ္ပယောဂေသု ဒုက္ကဋံ, ပဋိလာဘေန နိဿဂ္ဂိယံ ဟောတိ။
ရာဇဂဟေ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယေ ဘိက္ခူ အာရဗ္ဘ စီဝရဝါယာပနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, သာဓာရဏပညတ္တိ, အနာဏတ္တိကံ, ဝိညာပိတသုတ္တံ ဝိညာပိတတန္တဝါယေန ဝါယာပေန္တဿ ဒီဃတော ဝိဒတ္ထိမတ္တေ တိရိယဉ္စ ဟတ္ထမတ္တေ ဝီတေ နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။ ဣတိ ယာဝ စီဝရံ ဝဍ္ဎတိ, တာဝ ဣမိနာ ပမာဏေန အာပတ္တိယော ဝဍ္ဎန္တိ။ တေနေဝ ပန အဝိညတ္တိယာ လဒ္ဓသုတ္တံ ဝါယာပေန္တဿ ယထာ ပုဗ္ဗေ နိဿဂ္ဂိယံ, ဧဝံ ဣဓ ဒုက္ကဋံ။ တေနေဝ ဝိညတ္တဉ္စ အဝိညတ္တဉ္စ ဝါယာပေန္တဿ သစေ ဝုတ္တပ္ပမာဏေန ကေဒါရဗဒ္ဓံ ဝိယ စီဝရံ ဟောတိ, အကပ္ပိယသုတ္တမယေ ပရိစ္ဆေဒေ ပါစိတ္တိယံ, ဣတရသ္မိံ တထေဝ ဒုက္ကဋံ။ တတော စေ ဦနတရာ ပရိစ္ဆေဒါ, သဗ္ဗပရိစ္ဆေဒေသု ဒုက္ကဋာနေဝ။ အထ ဧကန္တရိကေန ဝါ သုတ္တေန ဒီဃတော ဝါ ကပ္ပိယံ တိရိယံ အကပ္ပိယံ ကတွာ ဝီတံ ဟောတိ, ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တပ္ပမာဏဂဏနာယ ဒုက္ကဋာနိ။ ဧတေနေဝ ဥပါယေန ကပ္ပိယတန္တဝါယေန အကပ္ပိယသုတ္တေ, ကပ္ပိယာကပ္ပိယေဟိ တန္တဝါယေဟိ သုတ္တေပိ ကပ္ပိယေ အကပ္ပိယေ ကပ္ပိယာကပ္ပိယေ စ အာပတ္တိဘေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တိကပါစိတ္တိယံ, အဝါယာပိတေ ဝါယာပိတသညိနော ဝေမတိကဿ ဝါ ဒုက္ကဋံ။ စီဝရသိဗ္ဗနအာယောဂကာယဗန္ဓနအံသဗဒ္ဓကပတ္တတ္ထဝိကပရိဿာဝနာနံ အတ္ထာယ သုတ္တံ ဝိညာပေန္တဿ, ဉာတကပ္ပဝါရိတေဟိ ကပ္ပိယသုတ္တံ ဝါယာပေန္တဿ, အညဿတ္ထာယ, အတ္တနော ဓနေန, ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ, စီဝရတ္ထာယ ဝိညာပိတသုတ္တံ, အတ္တုဒ္ဒေသိကတာ, အကပ္ပိယတန္တဝါယေန အကပ္ပိယဝိညတ္တိယာ ဝါယာပနန္တိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ ဓောဝါပနသိက္ခာပဒေ ဝုတ္တနယာနေဝါတိ။
သုတ္တဝိညတ္တိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၇။ မဟာပေသကာရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
သတ္တမေ တတြ စေ သော ဘိက္ခူတိ ယတြ ဂါမေ ဝါ နိဂမေ ဝါ တန္တဝါယာ, တတြ။ ပုဗ္ဗေ အပ္ပဝါရိတောတိ စီဝရသာမိကေဟိ အပ္ပဝါရိတော
(ကင်္ခါ၊၁၈၆။)ဟုတွာ။ ဝိကပ္ပံ အာပဇ္ဇေယျာတိ ဝိသိဋ္ဌကပ္ပံ အဓိကဝိဓာနံ အာပဇ္ဇေယျ။ ဣဒါနိ ယေနာကာရေန ဝိကပ္ပံ အာပန္နော ဟောတိ, တံ ဒဿေတုံ ဣဒံ ခေါ, အာဝုသောတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အာယတန္တိ ဒီဃံ။ ဝိတ္ထတန္တိ ပုထုလံ။ အပ္ပိတန္တိ ဃနံ။ သုဝီတန္တိ သုဋ္ဌု ဝီတံ, သဗ္ဗဋ္ဌာနေသု သမံ ကတွာ ဝီတံ။ သုပ္ပဝါယိတန္တိ သုဋ္ဌု ပဝါယိတံ, သဗ္ဗဋ္ဌာနေသု သမံ ကတွာ တန္တေ ပသာရိတံ။ သုဝိလေခိတန္တိ လေခနိယာ သုဋ္ဌု ဝိလေခိတံ။ သုဝိတစ္ဆိတန္တိ ကောစ္ဆေန သုဋ္ဌု ဝိတစ္ဆိတံ, သုဋ္ဌု နိဒ္ဓေါတန္တိ အတ္ထော။ ပိဏ္ဍပါတမတ္တမ္ပီတိ ဧတ္ထ စ န ဘိက္ခုနော ပိဏ္ဍပါတဒါနမတ္တေန တံ နိဿဂ္ဂိယံ ဟောတိ, သစေ ပန တေ တဿ ဝစနေန စီဝရသာမိကာနံ ဟတ္ထတော သုတ္တံ ဂဟေတွာ ဤသကမ္ပိ အာယတံ ဝါ ဝိတ္ထတံ ဝါ အပ္ပိတံ ဝါ ကရောန္တိ, အထ တေသံ ပယောဂေ ဘိက္ခုနော ဒုက္ကဋံ, ပဋိလာဘေန နိဿဂ္ဂိယံ ဟောတိ။
သာဝတ္ထိယံ ဥပနန္ဒံ အာရဗ္ဘ စီဝရေ ဝိကပ္ပံ အာပဇ္ဇနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, သာဓာရဏပညတ္တိ, အနာဏတ္တိကံ, တိကပါစိတ္တိယံ, ဉာတကေ အညာတကသညိနော ဝေမတိကဿ ဝါ ဒုက္ကဋံ။ ဉာတကပ္ပဝါရိတာနံ တန္တဝါယေဟိ, အညဿ ဝါ အတ္ထာယ, အတ္တနော ဝါ ဓနေန, မဟဂ္ဃံ ဝါယာပေတုကာမံ အပ္ပဂ္ဃံ ဝါယာပေန္တဿ, ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ အညာတကအပ္ပဝါရိတာနံ တန္တဝါယေ ဥပသင်္ကမိတွာ ဝိကပ္ပမာပဇ္ဇနတာ, စီဝရဿ အတ္တုဒ္ဒေသိကတာ, တဿ ဝစနေန သုတ္တဝဍ္ဎနံ, စီဝရပ္ပဋိလာဘောတိ ဣမာနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ ဓောဝါပနသိက္ခာပဒေ ဝုတ္တနယာနေဝါတိ။
မဟာပေသကာရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၈။ အစ္စေကစီဝရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
အဋ္ဌမေ ဒသာဟာနာဂတန္တိ ဒသ အဟာနိ ဒသာဟံ, တေန ဒသာဟေန အနာဂတာ ဒသာဟာနာဂတာ, ဒသာဟေန အသမ္ပတ္တာတိ အတ္ထော, တံ ဒသာဟာနာဂတံ, အစ္စန္တသံယောဂဝသေန ဘုမ္မတ္ထေ ဥပယောဂဝစနံ။ ကတ္တိကတေမာသိကပုဏ္ဏမန္တိ ပဌမကတ္တိကပုဏ္ဏမံ, ဣဓာပိ ပဌမပဒဿ အနုပယောဂတာ ပုရိမနယေနေဝ ဘုမ္မတ္ထေ ဥပယောဂဝစနံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယတော ပဋ္ဌာယ ပဌမပ္ပဝါရဏာ ‘‘ဒသာဟာနာဂတာ’’တိ ဝုစ္စတိ, သစေပိ တာနိ ဒိဝသာနိ အစ္စန္တမေဝ ဘိက္ခုနော အစ္စေကစီဝရံ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ, ‘‘အစ္စေကံ ဣဒ’’န္တိ ဇာနမာနေန
(ကင်္ခါ၊၁၈၇။)ဘိက္ခုနာ သဗ္ဗမ္ပိ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗန္တိ။ တေန ပဝါရဏာမာသဿ ဇုဏှပက္ခပဉ္စမိတော ပဋ္ဌာယ ဥပ္ပန္နဿ စီဝရဿ နိဓာနကာလော ဒဿိတော ဟောတိ။ ကာမဉ္စေသ ‘‘ဒသာဟပရမံ အတိရေကစီဝရံ ဓာရေတဗ္ဗ’’န္တိဣမိနာဝ သိဒ္ဓေါ, အဋ္ဌုပ္ပတ္တိဝသေန ပန အပုဗ္ဗံ ဝိယ အတ္ထံ ဒဿေတွာ သိက္ခာပဒံ ဌပိတံ။ အစ္စေကစီဝရန္တိ ဂမိကဂိလာနဂဗ္ဘိနိအဘိနဝုပ္ပန္နသဒ္ဓါနံ ပုဂ္ဂလာနံ အညတရေန ‘‘ဝဿာဝါသိကံ ဒဿာမီ’’တိ ဧဝံ အာရောစေတွာ ဒိန္နံ။ သစေ တံ ပုရေ ပဝါရဏာယ ဝိဘဇိတံ, ယေန ဂဟိတံ, တေန ဝဿစ္ဆေဒေါ န ကာတဗ္ဗော, ကရောတိ စေ, တံ စီဝရံ သံဃိကံ ဟောတိ။ ယာဝ စီဝရကာလသမယန္တိ အနတ္ထတေ ကထိနေ ယာဝ ဝဿာနဿ ပစ္ဆိမော မာသော, အတ္ထတေ ကထိနေ ယာဝ ပဉ္စ မာသာ, တာဝ နိက္ခိပိတဗ္ဗံ။
သာဝတ္ထိယံ သမ္ဗဟုလေ ဘိက္ခူ အာရဗ္ဘ အစ္စေကစီဝရဿ စီဝရကာလသမယံ အတိက္ကမနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, သေသမေတ္ထ စီဝရဝဂ္ဂဿ ပဌမသိက္ခာပဒေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ။
အစ္စေကစီဝရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၉။ သာသင်္ကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
နဝမေ ဥပဝဿံ ခေါ ပနာတိ ဧတ္ထ ဥပဝဿန္တိ ဥပဝဿ, ဥပဝသိတွာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ, ဥပသမ္ပဇ္ဇန္တိအာဒီသု (ဝိဘ။ ၅၇၀) ဝိယ ဟေတ္ထ အနုနာသိကော ဒဋ္ဌဗ္ဗော, ဝဿံ ဥပဂန္တွာ ဝသိတွာ စာတိ အတ္ထော။ ဣမဿ စ ပဒဿ ‘‘တထာရူပေသု ဘိက္ခု သေနာသနေသု ဝိဟရန္တော’’တိဣမိနာ သမ္ဗန္ဓော, ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ဝဿံ ဥပဂန္တွာ ဝသိတွာ စ တတော ပရံ ပစ္ဆိမကတ္တိကပုဏ္ဏမပရိယောသာနကာလံ ယာနိ ခေါ ပန တာနိ အာရညကာနိ…ပေ… အန္တရဃရေ နိက္ခိပေယျာတိ။ တတ္ထ အာရညကာနီတိ သဗ္ဗပစ္ဆိမာနိ အာရောပိတေန အာစရိယဓနုနာ ဂါမဿ ဣန္ဒခီလတော ပဋ္ဌာယ ပဉ္စဓနုသတပ္ပမာဏေ ပဒေသေ ကတသေနာသနာနိ။ သစေ ပန အပရိက္ခိတ္တော ဂါမော ဟောတိ, ပရိက္ခေပါရဟဋ္ဌာနတော ပဋ္ဌာယ မိနေတဗ္ဗံ။ သစေ ဝိဟာရဿ ပရိက္ခေပေါ ဝါ အပရိက္ခိတ္တဿ ယံ ဂါမတော သဗ္ဗပဌမံ သေနာသနံ ဝါ စေတိယံ ဝါ ဗောဓိ ဝါ ဓုဝသန္နိပါတဋ္ဌာနံ ဝါ
(ကင်္ခါ၊၁၈၈။)ယာဝ, တံ တာဝ ပကတိမဂ္ဂေန မိနေတဗ္ဗံ, အညံ မဂ္ဂံ ကာတုံ, အမဂ္ဂေန ဝါ မိနေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ သာသင်္ကသမ္မတာနီတိ စောရာဒီနံ နိဝိဋ္ဌောကာသာဒိဒဿနေန ‘‘သာသင်္ကာနီ’’တိ သမ္မတာနိ, ဧဝံ သညာတာနီတိ အတ္ထော။ သဟ ပဋိဘယေန သပ္ပဋိဘယာနိ, စောရေဟိ မနုဿာနံ ဟတဝိလုတ္တာကောဋိတဘာဝဒဿနတော သန္နိဟိတဗလဝဘယာနီတိ အတ္ထော။
အန္တရဃရေ နိက္ခိပေယျာတိ အာရညကဿ သေနာသနဿ သမန္တာ သဗ္ဗဒိသာဘာဂေသု အတ္တနာ အဘိရုစိတေ ဂေါစရဂါမေ နိက္ခိပေယျ။ တဉ္စ ခေါ သတိယာ အင်္ဂသမ္ပတ္တိယာ, တတြာယံ အင်္ဂသမ္ပတ္တိ – ပုရိမိကာယ ဥပဂန္တွာ မဟာပဝါရဏာယ ပဝါရိတော ဟောတိ, ဣဒမေကံ အင်္ဂံ။ ကတ္တိကမာသောယေဝ ဟောတိ, ဣဒံ ဒုတိယံ အင်္ဂံ။ ပဉ္စဓနုသတိကပစ္ဆိမပ္ပမာဏယုတ္တံ သေနာသနံ ဟောတိ, ဣဒံ တတိယံ အင်္ဂံ။ ဦနပ္ပမာဏေ ဝါ ဂါဝုတတော အတိရေကပ္ပမာဏေ ဝါ န လဘတိ, ယတြ ဟိ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ဘုတ္တဝေလာယမေဝ ပုန ဝိဟာရံ သက္ကာ အာဂန္တုံ, တဒေဝ ဣဓာဓိပ္ပေတံ။ သာသင်္ကသပ္ပဋိဘယမေဝ ဟောတိ, ဣဒံ စတုတ္ထံ အင်္ဂံ ဟောတီတိ။ ကောစိဒေဝ ပစ္စယောတိ ကိဉ္စိဒေဝ ကာရဏံ။ တေန စီဝရေနာတိ တေန အန္တရဃရေ နိက္ခိတ္တစီဝရေန။ ဝိပ္ပဝါသာယာတိ ဝိယောဂဝါသာယ။ တတော စေ ဥတ္တရိ ဝိပ္ပဝသေယျာတိ ဆာရတ္တတော ဥတ္တရိ တသ္မိံ သေနာသနေ သတ္တမံ အရုဏံ ဥဋ္ဌာပေယျာတိ အတ္ထော, တထာ အသက္ကောန္တေန ပန ဂါမသီမံ ဩက္ကမိတွာ သဘာယံ ဝါ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဝါ ဝသိတွာ စီဝရပ္ပဝတ္တိံ ဉတွာ ပက္ကမိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အညတြ ဘိက္ခုသမ္မုတိယာတိ ယံ သံဃော ဂိလာနဿ ဘိက္ခုနော စီဝရေန ဝိပ္ပဝါသသမ္မုတိံ ဒေတိ, တံ ဌပေတွာ အလဒ္ဓသမ္မုတိကဿ အတိရေကဆာရတ္တံ ဝိပ္ပဝသတော နိဿဂ္ဂိယံ ဟောတိ။
သာဝတ္ထိယံ သမ္ဗဟုလေ ဘိက္ခူ အာရဗ္ဘ စီဝရဝိပ္ပဝါသဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, သေသမေတ္ထ စီဝရဝဂ္ဂဿ ဒုတိယသိက္ခာပဒေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ။
သာသင်္ကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၁၀။ ပရိဏတသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဒသမေ သံဃိကန္တိ သံဃဿ သန္တကံ။ သော ဟိ သံဃဿ ပရိဏတတ္တာ ဟတ္ထေ အနာရုဠှောပိ ဧကေန ပရိယာယေန သံဃသန္တကော ဟောတိ။ လာဘန္တိ လဘိတဗ္ဗံ စီဝရာဒိဝတ္ထုံ။ ပရိဏတန္တိ ‘‘ဒဿာမ ကရိဿာမာ’’တိ ဝစီဘေဒေန
(ကင်္ခါ၊၁၈၉။)ဝါ ဟတ္ထမုဒ္ဒါယ ဝါ သံဃဿ နိန္နံ ဟုတွာ ဌိတံ။ အတ္တနော ပရိဏာမေယျာတိ ‘‘ဣဒံ မယှံ ဒေထာ’’တိအာဒီနိ ဝဒန္တော အတ္တနိန္နံ ကရေယျ။ သစေ ပန သံဃဿ ဒိန္နံ ဟောတိ, တံ ဂဟေတုံ န ဝဋ္ဋတိ, သံဃဿေဝ ဒါတဗ္ဗံ။ ပရိဏတံ ပန သဟဓမ္မိကာနံ ဝါ ဂိဟီနံ ဝါ အန္တမသော မာတုသန္တကမ္ပိ အတ္တနော ပရိဏာမေန္တဿ ပယောဂေ ဒုက္ကဋံ, ပဋိလာဘေန နိဿဂ္ဂိယံ ဟောတိ။
သာဝတ္ထိယံ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယေ ဘိက္ခူ အာရဗ္ဘ ပရိဏာမနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, သာဓာရဏပညတ္တိ, အနာဏတ္တိကံ, ပရိဏတေ ဝေမတိကဿ, အပရိဏတေ ပရိဏတသညိနော စေဝ ဝေမတိကဿ စ, သံဃစေတိယပုဂ္ဂလေသု ယဿ ကဿစိ ပရိဏတံ အညသံဃာဒီနံ ပရိဏာမေန္တဿ စ ဒုက္ကဋံ။ အပရိဏတသညိနော, ‘‘ကတ္ထ ဒေမာ’’တိ ပုစ္ဆိတေ ‘‘ယတ္ထ တုမှာကံ စိတ္တံ ပသီဒတိ, တတ္ထ ဒေထ, တုမှာကံ ဒေယျဓမ္မော ပရိဘောဂံ ဝါ လဘေယျာ’’တိအာဒီနိ ဝဒန္တဿ, ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ သံဃေ ပရိဏတဘာဝေါ, တံ ဉတွာ အတ္တနော ပရိဏာမနံ, ပဋိလာဘောတိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ အဒိန္နာဒါနသဒိသာနီတိ။
ပရိဏတသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ပတ္တဝဂ္ဂေါ တတိယော။
ဣတိ ကင်္ခါဝိတရဏိယာ ပါတိမောက္ခဝဏ္ဏနာယ
နိဿဂ္ဂိယပါစိတ္တိယဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(ကင်္ခါ၊၁၉၀။)ပါစိတ္တိယကဏ္ဍော
၁။ မုသာဝါဒဝဂ္ဂေါ
֍ ၁။ မုသာဝါဒသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ပါစိတ္တိယေသု မုသာဝါဒဝဂ္ဂဿ ပဌမေ သမ္ပဇာနမုသာဝါဒေတိ ပုဗ္ဗေပိ ဇာနိတွာ ဝစနက္ခဏေပိ ဇာနန္တဿေဝ မုသာဝါဒဘဏနေ။ ဘဏနဉ္စ နာမ ဣဓ အဘူတဿ ဝါ ဘူတတံ, ဘူတဿ ဝါ အဘူတတံ ကတွာ ကာယေန ဝါ ဝါစာယ ဝါ ဝိညာပနပ္ပယောဂေါ, နိမိတ္တတ္ထေ စေတံ ဘုမ္မဝစနံ။ တသ္မာ ယော သမ္ပဇာနမုသာဝါဒံ ဝဒတိ, တဿ တံနိမိတ္တံ တံဟေတု တပ္ပစ္စယာ ပါစိတ္တိယံ ဟောတီတိ ဧဝမေတ္ထ အညေသု စ ဤဒိသေသု အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။
သာဝတ္ထိယံ ဟတ္ထကံ သကျပုတ္တံ အာရဗ္ဘ အဝဇာနိတွာ ပဋိဇာနနာဒိဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, သာဓာရဏပညတ္တိ, အနာဏတ္တိကံ, ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မာရောစနတ္ထံ မုသာ ဘဏန္တဿ ပါရာဇိကံ, အမူလကေန ပါရာဇိကေန အနုဒ္ဓံသနတ္ထံ သံဃာဒိသေသော, သံဃာဒိသေသေန အနုဒ္ဓံသနတ္ထံ ပါစိတ္တိယံ, အာစာရဝိပတ္တိယာ အနုဒ္ဓံသနတ္ထံ ဒုက္ကဋံ, ‘‘ယော တေ ဝိဟာရေ ဝသီ’’တိအာဒိနာ (ပါရာ။ ၂၂၀) ပရိယာယေန ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မာရောစနတ္ထံ ပဋိဝိဇာနန္တဿ မုသာ ဘဏိတေ ထုလ္လစ္စယံ, အပ္ပဋိဝိဇာနန္တဿ ဒုက္ကဋံ, ကေဝလံ မုသာ ဘဏန္တဿ ဣဓ ပါစိတ္တိယံ။ အနုပဓာရေတွာ သဟသာ ဘဏန္တဿ, ‘‘အညံ ဘဏိဿာမီ’’တိ အညံ ဘဏန္တဿ, ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ ဝိသံဝါဒနပုရေက္ခာရတာ, ဝိသံဝါဒနစိတ္တေန ယမတ္ထံ ဝတ္တုကာမော, တဿ ပုဂ္ဂလဿ ဝိညာပနပယောဂေါ စာတိ ဣမာနေတ္ထ ဒွေ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ အဒိန္နာဒါနသဒိသာနီတိ။
မုသာဝါဒသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၂။ ဩမသဝါဒသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဒုတိယေ ဩမသဝါဒေတိ ဩဝိဇ္ဈနဝစနေ, ဇာတိနာမဂေါတ္တကမ္မသိပ္ပအာဗာဓလိင်္ဂကိလေသအာပတ္တိအက္ကောသေသု ဘူတေန ဝါ အဘူတေန ဝါ ယေန ကေနစိ ပါရာဇိကံ အာပန္နံ ဝါ အနာပန္နံ ဝါ ယံကိဉ္စိ ဘိက္ခုံ ယာယ
(ကင်္ခါ၊၁၉၁။)ကာယစိ ဝါစာယ ဝါ ဟတ္ထမုဒ္ဒါယ ဝါ အနညာပဒေသေန အက္ကောသနဝစနေ ပါစိတ္တိယန္တိ အတ္ထော။
သာဝတ္ထိယံ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယေ ဘိက္ခူ အာရဗ္ဘ ဩမသနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, သာဓာရဏပညတ္တိ, အနာဏတ္တိကံ, တေဟိယေဝ ဒသဟိ အက္ကောသဝတ္ထူဟိ ‘‘သန္တိ ဣဓေကစ္စေ စဏ္ဍာလာ’’တိအာဒိနာ (ပါစိ။ ၂၆) နယေန အညာပဒေသံ ကတွာ အက္ကောသန္တဿ, ‘‘စောရောသိ ဂဏ္ဌိဘေဒကောသီ’’တိအာဒီဟိ ပါဠိမုတ္တကပဒေဟိ အက္ကောသန္တဿ, ယထာ တထာ ဝါ အနုပသမ္ပန္နံ အက္ကောသန္တဿ စ ဒုက္ကဋံ။ ဣဓ ဘိက္ခုနီပိ အနုပသမ္ပန္နသင်္ချံ ဂစ္ဆတိ။ အနက္ကောသိတုကာမဿ ကေဝလံ ဒဝကမျတာယ ဝဒတော သဗ္ဗတ္ထ ဒုဗ္ဘာသိတံ။ အတ္ထဓမ္မအနုသာသနိပုရေက္ခာရာနံ, ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ ယံ အက္ကောသတိ, တဿ ဥပသမ္ပန္နတာ, အနညာပဒေသေန ဇာတိအာဒီဟိ အက္ကောသနံ, ‘‘မံ အက္ကောသတီ’’တိ ဇာနနာ, အတ္ထပုရေက္ခာရတာဒီနံ အဘာဝေါတိ ဣမာနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ အဒိန္နာဒါနသဒိသာနိ, ဝေဒနာ ပန ဣဓ ဒုက္ခာတိ။
ဩမသဝါဒသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၃။ ပေသုညသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
တတိယေ ဘိက္ခုပေသုညေတိ ဘိက္ခုဿ ပေသုညေ, ဇာတိအာဒီဟိ အက္ကောသဝတ္ထူဟိ ဘိက္ခူ အက္ကောသန္တဿ ဘိက္ခုနော သုတွာ ဝစနံ ဘိက္ခုနော ပိယကမျတာယ ဝါ ဘေဒါဓိပ္ပါယေန ဝါ ယော အက္ကုဒ္ဓေါ, တဿ ဘိက္ခုဿ ကာယေန ဝါ ဝါစာယ ဝါ ဥပသံဟဋေ တသ္မိံ ပေသုညကရဏဝစနေ ပါစိတ္တိယန္တိ အတ္ထော။
သာဝတ္ထိယံ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယေ ဘိက္ခူ အာရဗ္ဘ ပေသုညဥပသံဟရဏဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, သာဓာရဏပညတ္တိ, အနာဏတ္တိကံ, ဝုတ္တနယေနေဝ အညာပဒေသေန အက္ကောသန္တဿ ဝစနူပသံဟာရေ ဝါ ပါဠိမုတ္တကအက္ကောသူပသံဟာရေ ဝါ အနုပသမ္ပန္နဿ စ ဥပသံဟာရေ ဒုက္ကဋံ။ ဣဓာပိ ဘိက္ခုနီ အနုပသမ္ပန္နဋ္ဌာနေ ဌိတာ။ န ပိယကမျတာယ, န ဘေဒါဓိပ္ပါယေန ကေဝလံ ပါပဂရဟိတာယ ဝဒန္တဿ, ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ ဇာတိအာဒီဟိ အနညာပဒေသေန အက္ကောသန္တဿ ဘိက္ခုနော သုတွာ ဝစနံ ဘိက္ခုဿ ဥပသံဟရဏံ,
(ကင်္ခါ၊၁၉၂။)ပိယကမျတာဘေဒါဓိပ္ပါယေသု အညတရတာ, တဿ ဝိဇာနနာတိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ အဒိန္နာဒါနသဒိသာနေဝါတိ။
ပေသုညသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၄။ ပဒသောဓမ္မသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
စတုတ္ထေ ပဒသော ဓမ္မံ ဝါစေယျာတိ သင်္ဂီတိတ္တယံ အနာရုဠှမ္ပိ ရာဇောဝါဒတိက္ခိန္ဒြိယစတုပရိဝတ္တနနန္ဒောပနန္ဒကုလုမ္ပသုတ္တမဂ္ဂကထာဒိဓမ္မဉ္စ သင်္ဂီတိတ္တယမာရုဠှံ တိပိဋကဓမ္မဉ္စ ပဒံ ပဒံ ဝါစေယျ, ပဒါနုပဒအနွက္ခရအနုဗျဉ္ဇနေသု ဧကေကံ ကောဋ္ဌာသန္တိ အတ္ထော။ ပါစိတ္တိယန္တိ ဧတေသု ပဒါဒီသု ဘိက္ခုဉ္စ ဘိက္ခုနိဉ္စ ဌပေတွာ ယံကဉ္စိ ကောဋ္ဌာသံ အဝသေသပုဂ္ဂလေဟိ သဒ္ဓိံ ဧကတော ဘဏန္တဿ ပဒါဒိဂဏနာယ ပါစိတ္တိယံ။
သာဝတ္ထိယံ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယေ ဘိက္ခူ အာရဗ္ဘ ပဒသော ဓမ္မဝါစနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, သာဓာရဏပညတ္တိ, အနာဏတ္တိကံ, တိကပါစိတ္တိယံ။ ဥပသမ္ပန္နေ အနုပသမ္ပန္နသညိနော ဝေမတိကဿ ဝါ ဒုက္ကဋံ။ အနုပသမ္ပန္နေန သဒ္ဓိံ ဧကတော ဥဒ္ဒေသဂ္ဂဟဏေ, သဇ္ဈာယကရဏေ, တဿ သန္တိကေ ဥဒ္ဒေသဂ္ဂဟဏေ, ယေဘုယျေန ပဂုဏဂန္ထံ ဘဏန္တဿ, ဩသာရေန္တဿ စ ခလိတဋ္ဌာနေ ‘‘ဧဝံ ဘဏာဟီ’’တိ ဝစနေ စ ဧကတော ဘဏန္တဿာပိ, ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ အနုပသမ္ပန္နတာ, ဝုတ္တလက္ခဏံ ဓမ္မံ ပဒသော ဝါစနတာ, ဧကတော ဩသာပနဉ္စာတိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။ ပဒသောဓမ္မသမုဋ္ဌာနံ, ကိရိယံ, နောသညာဝိမောက္ခံ, အစိတ္တကံ, ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇံ, ဝစီကမ္မံ, တိစိတ္တံ, တိဝေဒနန္တိ။
ပဒသောဓမ္မသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၅။ ပဌမသဟသေယျသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ပဉ္စမေ အနုပသမ္ပန္နေနာတိ ဘိက္ခုံ ဌပေတွာ အန္တမသော ပါရာဇိကဝတ္ထုဘူတေန တိရစ္ဆာနဂတေနာပိ။ ဥတ္တရိဒိရတ္တတိရတ္တန္တိ ဒွိန္နံ ဝါ တိဏ္ဏံ ဝါ ရတ္တီနံ ဥပရိ။ သဟသေယျန္တိ သဗ္ဗစ္ဆန္နပရိစ္ဆန္နေ ယေဘုယျေန ဆန္နပရိစ္ဆန္နေ ဝါ သေနာသနေ ပုဗ္ဗာပရိယေန ဝါ ဧကက္ခဏေန ဝါ ဧကတော နိပဇ္ဇနံ။
(ကင်္ခါ၊၁၉၃။)ကပ္ပေယျာတိ ဝိဒဟေယျ သမ္ပာဒေယျ။ တတ္ထ ဆဒနံ အနာဟစ္စ ဒိယဍ္ဎဟတ္ထုဗ္ဗေဓေန ပါကာရာဒိနာ ပရိစ္ဆိန္နမ္ပိ သဗ္ဗပရိစ္ဆန္နမိစ္စေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ, တသ္မာ ဣမိနာ လက္ခဏေန သမန္နာဂတော သစေပိ သတ္တဘူမိကော ပါသာဒေါ ဧကူပစာရော ဟောတိ, သတဂဗ္ဘံ ဝါ စတုသာလံ, ယော တတ္ထ ဝါ အညတ္ထ ဝါ တာဒိသေ တေန ဝါ အညေန ဝါ အနုပသမ္ပန္နေန သဟ တိဿော ရတ္တိယော သယိတွာ စတုတ္ထဒိဝသေ အတ္ထင်္ဂတေ သူရိယေ အနုပသမ္ပန္နေ နိပန္နေ ဂဗ္ဘဒွါရံ ပိဓာယ ဝါ အပိဓာယ ဝါ နိပဇ္ဇတိ, ပဌမနိပန္နော ဝါ တသ္မိံ နိပဇ္ဇန္တေ န ဝုဋ္ဌာတိ, တဿ ဥဘိန္နံ ဥဋ္ဌဟိတွာ နိပဇ္ဇနပ္ပယောဂဂဏနာယ အနုပသမ္ပန္နဂဏနာယ စ ပါစိတ္တိယံ။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ, ဝိတ္ထာရော ပန သမန္တပါသာဒိကာယံ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၅၁) သဗ္ဗပ္ပကာရတော ဝုတ္တော။
အာဠဝိယံ သမ္ဗဟုလေ ဘိက္ခူ အာရဗ္ဘ အနုပသမ္ပန္နေန သဟသေယျဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, ‘‘ဥတ္တရိဒိရတ္တတိရတ္တ’’န္တိ အယမေတ္ထ အနုပညတ္တိ, သာဓာရဏပညတ္တိ, အနာဏတ္တိကံ, တိကပါစိတ္တိယံ, ဥပသမ္ပန္နေ အနုပသမ္ပန္နသညိနော ဝေမတိကဿ ဝါ ဥပဒ္ဓစ္ဆန္နပရိစ္ဆန္နာဒီသု စ ဒုက္ကဋံ။ ဦနကဒိရတ္တတိရတ္တံ ဝသန္တဿ, တတိယာယ ရတ္တိယာ ပုရာရုဏာ နိက္ခမိတွာ ပုန ဝသန္တဿ, သဗ္ဗစ္ဆန္နသဗ္ဗာပရိစ္ဆန္နာဒီသု ဝသန္တဿ, ဣတရသ္မိံ နိသိန္နေ နိပဇ္ဇန္တဿ, နိပန္နေ ဝါ နိသီဒန္တဿ, ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ ပါစိတ္တိယဝတ္ထုကသေနာသနံ, တတ္ထ အနုပသမ္ပန္နေန သဟ နိပဇ္ဇနံ, စတုတ္ထဒိဝသေ သူရိယတ္ထင်္ဂမနန္တိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ ဧဠကလောမသဒိသာနေဝါတိ။
ပဌမသဟသေယျသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၆။ ဒုတိယသဟသေယျသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဆဋ္ဌေ မာတုဂါမေနာတိ အန္တမသော တဒဟုဇာတာယပိ မနုဿိတ္ထိယာ။ ဒိဿမာနရူပါ ပန ယက္ခိပေတိယော ပဏ္ဍကော မေထုနဝတ္ထုဘူတာ စ တိရစ္ဆာနိတ္ထိယော ဣဓ ဒုက္ကဋဝတ္ထုကာ ဟောန္တိ။
သာဝတ္ထိယံ အာယသ္မန္တံ အနုရုဒ္ဓတ္ထေရံ အာရဗ္ဘ မာတုဂါမေန သဟသေယျဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, သေသံ အနန္တရသိက္ခာပဒေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ
(ကင်္ခါ၊၁၉၄။)အညတြ ရတ္တိပရိစ္ဆေဒါ, တတြ ဟိ စတုတ္ထဒိဝသေ အာပတ္တိ, ဣဓ ပန ပဌမဒိဝသေပီတိ။
ဒုတိယသဟသေယျသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၇။ ဓမ္မဒေသနာသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
သတ္တမေ ဥတ္တရိဆပ္ပဉ္စဝါစာဟီတိဧတ္ထ ဧကော ဂါထာပါဒေါ ဧကာ ဝါစာတိ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ ဝါစာပမာဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဓမ္မံ ဒေသေယျာတိ ပဒသောဓမ္မသိက္ခာပဒေ ဝုတ္တလက္ခဏံ ဓမ္မံ ဝါ အဋ္ဌကထာဓမ္မံ ဝါ ဘာသေယျ။ အညတြ ဝိညုနာ ပုရိသဝိဂ္ဂဟေနာတိ ဝိနာ ဝိညုနာ ပုရိသေန။ မနုဿဝိဂ္ဂဟံ ဂဟေတွာ ဌိတေန ပန ယက္ခေန ဝါ ပေတေန ဝါ တိရစ္ဆာနေန ဝါ သဒ္ဓိံ ဌိတာယပိ ဓမ္မံ ဒေသေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ပါစိတ္တိယန္တိ ဒုတိယာနိယတေ ဝုတ္တလက္ခဏေန မနုဿေန ဝိနာ ဝိညုမနုဿိတ္ထိယာ ဆန္နံ ဝါစာနံ ဥပရိ ပဒါဒိဝသေန ဓမ္မံ ဒေသေန္တဿ ပဒါဒိဂဏနာယ, ဗဟူနံ ဒေသယတော မာတုဂါမဂဏနာယ စ ပါစိတ္တိယံ။
သာဝတ္ထိယံ ဥဒါယိတ္ထေရံ အာရဗ္ဘ မာတုဂါမဿ ဓမ္မဒေသနာဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, ‘‘အညတြ ဝိညုနာ’’တိ အယမေတ္ထ အနုပညတ္တိ, သာဓာရဏပညတ္တိ, အနာဏတ္တိကံ, တိကပါစိတ္တိယံ, အမာတုဂါမေ မာတုဂါမသညိနော ဝေမတိကဿ ဝါ ယက္ခိပေတိပဏ္ဍကမနုဿဝိဂ္ဂဟတိရစ္ဆာနိတ္ထီနံ ဒေသေန္တဿ စ ဒုက္ကဋံ။ ဆဟိ ဝါစာဟိ, တတော ဝါ ဩရံ ဒေသေန္တဿ, ဝုတ္တလက္ခဏေ ဝါ ပုရိသေ သတိ, သယံ ဝါ ဥဋ္ဌာယ, ပုန နိသီဒိတွာ မာတုဂါမဿ ဝါ ဥဋ္ဌဟိတွာ ပုန နိသိန္နဿ, အညဿ ဝါ မာတုဂါမဿ ဒေသယတော, ‘‘ဒီဃနိကာယော နာမ ဘန္တေ ကိမတ္ထိယော’’တိ ဧဝံ ပန ပုဋ္ဌေ သဗ္ဗမ္ပိ ဒီဃနိကာယံ ဒေသေန္တဿ, အညဿတ္ထာယ ဝုစ္စမာနံ မာတုဂါမေ သုဏန္တေ, ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ ဝုတ္တလက္ခဏဿ ဓမ္မဿ ဆန္နံ ဝါစာနံ ဥပရိ ဒေသနာ, ဝုတ္တလက္ခဏော မာတုဂါမော, ဣရိယာပထပရိဝတ္တာဘာဝေါ, ကပ္ပိယကာရကဿာဘာဝေါ, အပဉှာဝိဿဇ္ဇနာတိ ဣမာနေတ္ထ ပဉ္စ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ ပဒသောဓမ္မသဒိသာနေဝ, ကေဝလံ ဣဓ ကိရိယာကိရိယံ ဟောတီတိ။
ဓမ္မဒေသနာသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(ကင်္ခါ၊၁၉၅။)֍ ၈။ ဘူတာရောစနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
အဋ္ဌမေ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မန္တိ စတုတ္ထပါရာဇိကေ ဝုတ္တလက္ခဏံ ဥတ္တရိမနုဿာနံ ဈာယီနဉ္စေဝ အရိယာနဉ္စ ဓမ္မံ။ ဘူတသ္မိံ ပါစိတ္တိယန္တိ အတ္တနိ ဈာနာဒိဓမ္မေ သတိ တံ ဘိက္ခုဉ္စ ဘိက္ခုနိဉ္စ ဌပေတွာ အညဿ အာရောစယတော ပါစိတ္တိယံ။
ဝေသာလိယံ ဝဂ္ဂုမုဒါတီရိယေ ဘိက္ခူ အာရဗ္ဘ တေသံ ဘူတာရောစနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, သာဓာရဏပညတ္တိ, အနာဏတ္တိကံ, နိပ္ပရိယာယေန အတ္တနိ ဝိဇ္ဇမာနံ ဈာနာဒိဓမ္မံ အာရောစေန္တဿ သစေ ယဿ အာရောစေတိ, သော အနန္တရမေဝ ‘‘အယံ ဈာနလာဘီ’’တိ ဝါ ‘‘အရိယော’’တိ ဝါ ယေန ကေနစိ အာကာရေန တမတ္ထံ ဇာနာတိ, ပါစိတ္တိယံ။ နော စေ ဇာနာတိ, ဒုက္ကဋံ။ ပရိယာယေန အာရောစိတံ ပန ဇာနာတု ဝါ, မာ ဝါ, ဒုက္ကဋမေဝ။ တထာရူပေ ကာရဏေ သတိ ဥပသမ္ပန္နဿ အာရောစယတော, အာဒိကမ္မိကဿ စ အနာပတ္တိ။ ယသ္မာ ပန အရိယာနံ ဥမ္မတ္တကာဒိဘာဝေါ နတ္ထိ, ဈာနလာဘိနော ပန တသ္မိံ သတိ ဈာနာ ပရိဟာယန္တိ, တသ္မာ တေ ဣဓ န ဂဟိတာ။ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မဿ ဘူတတာ, အနုပသမ္ပန္နဿ အာရောစနံ, တင်္ခဏဝိဇာနနာ, အနညာပဒေသောတိ ဣမာနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။ ဘူတာရောစနသမုဋ္ဌာနံ, ကိရိယံ, နောသညာဝိမောက္ခံ, အစိတ္တကံ, ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇံ, ကာယကမ္မံ, ဝစီကမ္မံ, ကုသလာဗျာကတစိတ္တေဟိ ဒွိစိတ္တံ, သုခမဇ္ဈတ္တဝေဒနာဟိ ဒွိဝေဒနန္တိ။
ဘူတာရောစနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၉။ ဒုဋ္ဌုလ္လာရောစနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
နဝမေ ဘိက္ခုဿာတိ ပါရာဇိကံ အနဇ္ဈာပန္နဿ။ ဒုဋ္ဌုလ္လန္တိ ကိဉ္စာပိ ဒွိန္နံ အာပတ္တိက္ခန္ဓာနမေတံ အဓိဝစနံ, ဣဓ ပန သံဃာဒိသေသမေဝ အဓိပ္ပေတံ။ အညတြ ဘိက္ခုသမ္မုတိယာတိ ယံ သံဃော အဘိဏှာပတ္တိကဿ ဘိက္ခုနော အာယတိံ သံဝရတ္ထာယ အာပတ္တီနဉ္စ ကုလာနဉ္စ ပရိယန္တံ ကတွာ ဝါ အကတွာ ဝါ တိက္ခတ္တုံ အပလောကေတွာ ကတိကံ ကရောတိ, တံ ဌပေတွာ, အယထာကတိကာယ ‘‘အယံ အသုစိံ မောစေတွာ သံဃာဒိသေသံ အာပန္နော’’တိအာဒိနာ နယေန ဝတ္ထုနာ သဒ္ဓိံ အာပတ္တိံ ဃဋေတွာ အာရောစေန္တဿ ပါစိတ္တိယံ။
(ကင်္ခါ၊၁၉၆။)သာဝတ္ထိယံ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယေ ဘိက္ခူ အာရဗ္ဘ ဒုဋ္ဌုလ္လာပတ္တိအာရောစနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, သာဓာရဏပညတ္တိ, အနာဏတ္တိကံ, တိကပါစိတ္တိယံ, အဒုဋ္ဌုလ္လာယ ဒုဋ္ဌုလ္လသညိနော ဝေမတိကဿ ဝါ ဒုက္ကဋံ, အဝသေသေ ဆ အာပတ္တိက္ခန္ဓေ, အနုပသမ္ပန္နဿ ပုရိမပဉ္စသိက္ခာပဒဝီတိက္ကမသင်္ခါတံ ဒုဋ္ဌုလ္လံ ဝါ ဣတရံ အဒုဋ္ဌုလ္လံ ဝါ အဇ္ဈာစာရံ အာရောစေန္တဿာပိ ဒုက္ကဋမေဝ။ ဝတ္ထုမတ္တံ ဝါ အာပတ္တိမတ္တံ ဝါ အာရောစေန္တဿ, ဘိက္ခုသမ္မုတိပရိစ္ဆေဒံ အနတိက္ကမိတွာ အာရောစေန္တဿ, ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ ဝုတ္တလက္ခဏဿ ဘိက္ခုနော သဝတ္ထုကော သံဃာဒိသေသော, အနုပသမ္ပန္နဿ အာရောစနံ, ဘိက္ခုသမ္မုတိယာ အဘာဝေါတိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ အဒိန္နာဒါနသဒိသာနိ, ဝေဒနာ ပန ဣဓ ဒုက္ခာယေဝါတိ။
ဒုဋ္ဌုလ္လာရောစနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၁၀။ ပထဝီခဏနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဒသမေ ပထဝိန္တိ ဒုဝိဓာ ပထဝီ ဇာတပထဝီ အဇာတပထဝီတိ။ တတ္ထ ဇာတပထဝီ သုဒ္ဓမိဿပုဉ္ဇဝသေန တိဝိဓာ, တတ္ထ သုဒ္ဓပထဝီ နာမ ပကတိယာ သုဒ္ဓပံသု ဝါ သုဒ္ဓမတ္တိကာ ဝါ။ မိဿပထဝီ နာမ ယတ္ထ ပံသုတော ဝါ မတ္တိကာတော ဝါ ပါသာဏသက္ခရကထလမရုမ္ဗဝါလုကာသု အညတရဿ တတိယဘာဂေါ ဟောတိ။ ပုဉ္ဇပထဝီ နာမ ‘‘အတိရေကစာတုမာသံ ဩဝဋ္ဌော ပံသုပုဉ္ဇော ဝါ မတ္တိကာပုဉ္ဇော ဝါ’’တိ (ပါစိ။ ၈၆) ဝုတ္တံ, ဝုတ္တလက္ခဏေန ပန မိဿကပုဉ္ဇောပိ ပိဋ္ဌိပါသာဏေ ဌိတသုခုမရဇမ္ပိ စ ဒေဝေ ဖုသာယန္တေ သကိံ တိန္တံ စတုမာသစ္စယေန တိန္တောကာသော ပုဉ္ဇပထဝိသင်္ခမေဝ ဂစ္ဆတိ။ တိဝိဓာပိ စေသာ ပထဝီ ဥဒ္ဓနပတ္တပစနာဒိဝသေန ဝါ ယထာ တထာ ဝါ အဒဍ္ဎာ ‘ဇာတပထဝီ’တိ ဝုစ္စတိ, ဒဍ္ဎာ ပန ဝုတ္တပ္ပမာဏတော အဓိကတရပါသာဏာဒိမိဿာ ဝါ အဇာတပထဝီ နာမ ဟောတိ, ကော ပန ဝါဒေါ သုဒ္ဓပါသာဏာဒိဘေဒါယ။ တတ္ထ ယာ ‘ဇာတပထဝီ’တိ ဝုတ္တာ, အယံ အကပ္ပိယပထဝီ။ ယော ဘိက္ခု တံ ဧဝရူပံ ပထဝိံ သယံ ခဏတိ, ခဏနဘေဒနဝိလေခနပစနာဒီဟိ ဝိကောပေတိ, တဿ ပယောဂဂဏနာယ ပါစိတ္တိယံ။ ယော ပန ခဏာပေတိ, ဝုတ္တနယေနေဝ ဝိကောပါပေတိ, တဿ ‘‘ဣမံ ပဒေသ’’န္တိ ဝါ ‘‘ဣမံ ပထဝိ’’န္တိ ဝါ ဧဝံ နိယမေတွာ ‘‘ခဏ, ဘိန္ဒာ’’တိအာဒိနာ နယေန အာဏာပေန္တဿ
(ကင်္ခါ၊၁၉၇။)အာဏတ္တိယာ ဒုက္ကဋံ, သကိံ အာဏတ္တေ ဒိဝသမ္ပိ ခဏန္တေ အာဏာပကဿ ဧကမေဝ ပါစိတ္တိယံ, သစေ ဣတရော ပုနပ္ပုနံ အာဏာပေတိ, ဝါစာယ ဝါစာယ ပါစိတ္တိယံ။
အာဠဝိယံ အာဠဝကေ ဘိက္ခူ အာရဗ္ဘ ပထဝိခဏနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, သာဓာရဏပညတ္တိ, သာဏတ္တိကံ, ပထဝိယာ ဝေမတိကဿ, အပထဝိယာ ပထဝိသညိနော စေဝ ဝေမတိကဿ စ ဒုက္ကဋံ။ ဩကာသံ အနိယမေတွာ ‘‘ပေါက္ခရဏိံ ခဏ, အာဝါဋံ ခဏ, ကန္ဒံ ခဏာ’’တိအာဒီနိ ဘဏန္တဿ, အာတပေန သုဿိတွာ ဖလိတကဒ္ဒမံ ဝါ ဂေါကဏ္ဋကံ ဝါ ဟေဋ္ဌာ ပထဝိယာ အသမ္ဗဒ္ဓံ ဘိဇ္ဇိတွာ ပတိတနဒိတဋံ ဝါ မဟန္တမ္ပိ နင်္ဂလစ္ဆိန္နမတ္တိကာပိဏ္ဍန္တိဧဝမာဒီနိ သဗ္ဗဉ္စ အဇာတပထဝိံ ဝိကောပေန္တဿ, ‘‘ဣမဿ ထမ္ဘဿ အာဝါဋံ ဇာန, မတ္တိကံ ဒေဟိ, မတ္တိကံ အာဟရ, ပံသုနာ မေ အတ္ထော, မတ္တိကံ ကပ္ပိယံ ကရောဟီ’’တိ ဘဏန္တဿ, အသဉ္စိစ္စ ရုက္ခာဒိပဝဋ္ဋနေန ဘိန္ဒန္တဿ, အသတိယာ ပါဒင်္ဂုဋ္ဌကာဒီဟိ ဝိလေခန္တဿ, ဇာတပထဝိဘာဝံ ဝါ, ‘‘ခဏာမိ ဝါ အဟ’’န္တိ အဇာနန္တဿ, ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ ဇာတပထဝီ, ပထဝိသညိတာ, ခဏနခဏာပနာနံ အညတရန္တိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ အဒိန္နာဒါနသဒိသာနိ, ဣဒံ ပန ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇံ, တိစိတ္တံ, တိဝေဒနန္တိ။
ပထဝီခဏနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
မုသာဝါဒဝဂ္ဂေါ ပဌမော။
၂။ ဘူတဂါမဝဂ္ဂေါ
֍ ၁။ ဘူတဂါမသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဘူတဂါမဝဂ္ဂဿ ပဌမေ ဘူတဂါမပါတဗျတာယာတိ ဧတ္ထ ဘဝန္တိ အဟေသုဉ္စာတိ ဘူတာ, ဇာယန္တိ ဝဍ္ဎန္တိ ဇာတာ ဝဍ္ဎိတာ စာတိ အတ္ထော။ ဂါမောတိ ရာသိ, ဘူတာနံ ဂါမော, ဘူတာ ဧဝ ဝါ ဂါမောတိ ဘူတဂါမော, ပတိဋ္ဌိတဟရိတတိဏရုက္ခာဒီနမေတံ အဓိဝစနံ။ ပါတဗျဿ ဘာဝေါ ပါတဗျတာ, ဆေဒနဘေဒနာဒီဟိ ယထာရုစိ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗတာတိ အတ္ထော, တဿံ ဘူတဂါမပါတဗျတာယ, နိမိတ္တတ္ထေ စေတံ ဘုမ္မဝစနံ, ဘူတဂါမပါတဗျတာဟေတု ဘူတဂါမဿ ဆေဒနာဒိပစ္စယာ ပါစိတ္တိယန္တိ အတ္ထော။ တသ္မာ ယော
(ကင်္ခါ၊၁၉၈။)ဘိက္ခု ပထဝိဥဒကပါကာရာဒီသု ယတ္ထကတ္ထစိ ဇာတံ အသုက္ခံ အန္တမသော အတိသုခုမတိဏမ္ပိ သာသပဗီဇကသေဝါလမ္ပိ ဥဒ္ဓရဏစ္ဆေဒနဝိဇ္ဈနာဒီဟိ ဝိကောပေတိ ဝါ ပထဝိခဏနေ ဝုတ္တနယေန ဝိကောပါပေတိ ဝါ ပါစိတ္တိယံ အာပဇ္ဇတိ။
အာဠဝိယံ အာဠဝကေ ဘိက္ခူ အာရဗ္ဘ ရုက္ခဆိန္ဒနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, သာဓာရဏပညတ္တိ, သာဏတ္တိကံ, ဘူတဂါမတော ဝိယောဇိတမူလဗီဇခန္ဓဗီဇဖလုဗီဇအဂ္ဂဗီဇဗီဇဗီဇာနံ အညတရံ ဘာဇနဂတံ ဝါ ရာသိကတံ ဝါ ဘူမိယံ ရောပိတမ္ပိ နိက္ခန္တမူလမတ္တံ ဝါ နိက္ခန္တအင်္ကုရမတ္တံ ဝါ သစေပိဿ ဝိဒတ္ထိမတ္တာ ပတ္တဝဋ္ဋိ နိဂ္ဂစ္ဆတိ, အနိက္ခန္တေ ဝါ မူလေ နိက္ခန္တေ ဝါ မူလေ ယာဝ အင်္ကုရော ဟရိတော န ဟောတိ, တာဝ တံ ဝိကောပေန္တဿ ဒုက္ကဋံ, တထာ ဘူတဂါမဗီဇဂါမေ ဝေမတိကဿ, အဘူတဂါမဗီဇဂါမေ ဘူတဂါမဗီဇဂါမသညိနော စေဝ ဝေမတိကဿ စ။ ဥဘယတ္ထ ပန အတထာသညိဿ, ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ, အသဉ္စိစ္စ အသတိယာ အဇာနိတွာ ဝါ ဝိကောပေန္တဿ, ‘ဣမံ ရုက္ခ’န္တိ ဧဝံ အနိယမေတွာ ‘‘ရုက္ခံ ဆိန္ဒ, ဝလ္လိံ ဆိန္ဒာ’’တိအာဒီနိ ဘဏန္တဿ, ‘‘ဣမံ ပုပ္ဖံ ဝါ ဖလံ ဝါ ဇာန, ဣမံ ဒေဟိ, ဣမံ အာဟရ, ဣမိနာ မေ အတ္ထော, ဣမံ ကပ္ပိယံ ကရောဟီ’’တိ ဘဏန္တဿ စ အနာပတ္တိ။ ဧဝံ ကပ္ပိယဝစနေန ဘူတဂါမတော ဝိယောဇိတံ ပန ဗီဇဇာတံ ပုန ပိ ‘‘ကပ္ပိယံ ကရောဟီ’’တိ ကာရေတွာဝ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ ဧဝဉှိဿ ဗီဇဂါမပရိမောစနမ္ပိ ကတံ ဟောတိ။
ကပ္ပိယံ ကရောန္တေန ပန အဂ္ဂိနာ ဝါ နခေန ဝါ သတ္ထေန ဝါ ကတ္တဗ္ဗံ, အဂ္ဂိနာ ကရောန္တေန စ ယေန ကေနစိ အဂ္ဂိနာ ဧကဒေသေ ဖုသန္တေန ‘ကပ္ပိယ’န္တိ ဝတွာဝ ကာတဗ္ဗံ။ သတ္ထေန ကရောန္တေန ယဿ ကဿစိ တိခိဏသတ္ထဿ အန္တမသော သူစိနခစ္ဆေဒနာဒီနမ္ပိ တုဏ္ဍေန ဝါ ဓာရာယ ဝါ ဝေဓံ ဝါ ဆေဒံ ဝါ ဒဿေန္တေန တထေဝ ကာတဗ္ဗံ။ နခေန ကရောန္တေန ဌပေတွာ ဂေါမဟိံသာဒီနံ ခုရေ ယေန ကေနစိ အပူတိနာ မနုဿာနံ ဝါ တိရစ္ဆာနာနံ ဝါ နခေန အန္တမသော ဆိန္ဒိတွာ အာဟဋေနာပိ သတ္ထေ ဝုတ္တနယေနေဝ ကာတဗ္ဗံ။ တတ္ထ သစေပိ ဗီဇာနံ ပဗ္ဗတမတ္တော ရာသိ, ရုက္ခသဟဿံ ဝါ ဆိန္ဒိတွာ ဧကာဗဒ္ဓံ, ဥစ္ဆူနံ ဝါ မဟာဘာရော ဗန္ဓိတွာ ဌပိတော ဟောတိ, ဧကသ္မိံ ဗီဇေ ဝါ ရုက္ခသာခါယ ဝါ ဥစ္ဆုမှိ ဝါ ကပ္ပိယေ ကတေ သဗ္ဗံ ကတံ ဟောတိ။ ဥစ္ဆုံ ‘‘ကပ္ပိယံ ကရိဿာမီ’’တိ တေဟိ သဒ္ဓိံ ဗဒ္ဓံ ဒါရုကံ ဝိဇ္ဈတိ, ဝဋ္ဋတိယေဝ။ သစေ ပန ယာယ ဝလ္လိယာ ဘာရော ဗဒ္ဓေါ, တံ ဝိဇ္ဈတိ, န ဝဋ္ဋတိ။ မရိစပက္ကာဒီဟိ
(ကင်္ခါ၊၁၉၉။)မိဿေတွာ ဘတ္တံ အာဟရန္တိ, ‘‘ကပ္ပိယံ ကရောဟီ’’တိ ဝုတ္တေ သစေပိ ဘတ္တသိတ္ထေ ဝိဇ္ဈတိ, ဝဋ္ဋတိယေဝ, တိလတဏ္ဍုလေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ယာဂုယာ ပက္ခိတ္တာနိ ပန ဧကာဗဒ္ဓါနိ ဟုတွာ န သန္တိဋ္ဌန္တိ, တတ္ထ ဧကေကံ ဝိဇ္ဈိတွာဝ ကာတဗ္ဗံ။ ကပိဋ္ဌဖလာဒီနံ အန္တော မိဉ္ဇံ ကဋာဟံ မုဉ္စိတွာ သဉ္စရတိ, ဘိန္ဒာပေတွာ ကပ္ပိယံ ကာရေတဗ္ဗံ။ ဧကာဗဒ္ဓါ စေ, ကဋာဟေပိ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ယံ ပန ဖလံ တရုဏံ ဟောတိ အဗီဇံ ယဉ္စ နိဗ္ဗတ္တဗီဇံ ဗီဇံ အပနေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ, တတ္ထ ကပ္ပိယကရဏကိစ္စံ နတ္ထိ။ ဘူတဂါမော, ဘူတဂါမသညိတာ, ဝိကောပနံ ဝါ ဝိကောပါပနံ ဝါတိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ ပထဝိခဏနသဒိသာနေဝါတိ။
ဘူတဂါမသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၂။ အညဝါဒကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဒုတိယေ ယမတ္ထံ သံဃမဇ္ဈေ ဝိနယဓရော ပုစ္ဆတိ, တတော အညံ ဝဒတီတိ အညဝါဒကော, အညေနညံ ပဋိစရဏဿေတံ နာမံ။ ဝိဟေသတီတိ ဝိဟေသကော, တုဏှီဘာဝဿေတံ နာမံ, တသ္မိံ အညဝါဒကေ ဝိဟေသကေ။ ပါစိတ္တိယန္တိ ဝတ္ထုဒွယေ ပါစိတ္တိယဒွယံ ဝုတ္တံ။ တသ္မာ ယော ဘိက္ခု သာဝသေသံ အာပတ္တိံ အာပန္နော သံဃမဇ္ဈေ အနုယုဉ္ဇိယမာနော တံ န ကထေတုကာမော အညေန ဝစနေန အညံ ဆာဒေန္တော တထာ တထာ ဝိက္ခိပတိ, ယော စ တုဏှီဘာဝေန ဝိဟေသေတိ, တေသံ ယံ ဘဂဝတာ အညဝါဒကကမ္မဉ္စေဝ ဝိဟေသကကမ္မဉ္စ အနုညာတံ, တသ္မိံ သံဃေန ကတေ ပုန တထာ ကရောန္တာနံ ပါစိတ္တိယံ။
ကောသမ္ဗိယံ ဆန္နတ္ထေရံ အာရဗ္ဘ အညေနညံ ပဋိစရဏဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, သာဓာရဏပညတ္တိ, အနာဏတ္တိကံ, ဓမ္မကမ္မေ တိကပါစိတ္တိယံ, အဓမ္မကမ္မေ တိကဒုက္ကဋံ, အနာရောပိတေ ပန အညဝါဒကေ ဝါ ဝိဟေသကေ ဝါ တထာ ကရောန္တဿ ဒုက္ကဋမေဝ။ အာပတ္တိံ အာပန္နဘာဝံ ဝါ အဇာနန္တဿ ‘‘ကိံ တုမှေ ဘဏထာ’’တိ ပုစ္ဆတော, ဂေလညေန ဝါ, ‘‘သံဃဿ ဘဏ္ဍနာဒီနိ ဝါ ဘဝိဿန္တိ, အဓမ္မေန ဝါ ဝဂ္ဂေန ဝါ နကမ္မာရဟဿ ဝါ ကမ္မံ ကရိဿန္တီ’’တိ ဣမိနာ အဓိပ္ပါယေန န ကထေန္တဿ, ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ ဓမ္မကမ္မေန အာရောပိတတာ, အာပတ္တိယာ ဝါ ဝတ္ထုနာ ဝါ အနုယုဉ္ဇိယမာနတာ,
(ကင်္ခါ၊၂၀၀။)ဆာဒေတုကာမတာယ အညေနညံ ပဋိစရဏံ ဝါ တုဏှီဘာဝေါ ဝါတိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ အဒိန္နာဒါနသဒိသာနိ, ဣဒံ ပန သိယာ ကိရိယံ, သိယာ အကိရိယံ, ဒုက္ခဝေဒနဉ္စ ဟောတီတိ။
အညဝါဒကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၃။ ဥဇ္ဈာပနကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
တတိယေ ယေန ဝစနေန ဥဇ္ဈာပေန္တိ ‘‘ဆန္ဒာယ ဣတ္ထန္နာမော ဣဒံ နာမ ကရောတီ’’တိအာဒီနိ ဝဒန္တာ ဥပသမ္ပန္နံ သံဃေန သမ္မတံ သေနာသနပညာပကာဒိဘေဒံ တဿ အယသကာမာ ဟုတွာ ဘိက္ခူဟိ အဝဇာနာပေန္တိ, အဝညာယ ဩလောကာပေန္တိ, လာမကတော ဝါ စိန္တာပေန္တိ, တံ ဝစနံ ဥဇ္ဈာပနကံ။ ယေန စ တထေဝ ဝဒန္တာ ခိယျန္တိ, သဗ္ဗတ္ထ တဿ အဝဏ္ဏံ ပကာသေန္တိ, တံ ခိယျနကံ, တသ္မိံ ဥဇ္ဈာပနကေ ခိယျနကေ။ ပါစိတ္တိယန္တိ ဝတ္ထုဒွယေ ပါစိတ္တိယဒွယံ ဝုတ္တံ။ တသ္မာ ယော သမ္မတဿ ဘိက္ခုနော အယသကာမတာယ ဥပသမ္ပန္နဿ ဝဒန္တော ဥဇ္ဈာပေတိ ဝါ ခိယျတိ ဝါ, တဿ ပါစိတ္တိယံ ဟောတိ။
ရာဇဂဟေ မေတ္တိယဘူမဇကေ ဘိက္ခူ အာရဗ္ဘ ဥဇ္ဈာပနခိယျနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, သာဓာရဏပညတ္တိ, အနာဏတ္တိကံ, ယံ တဿ ဥပသမ္ပန္နဿ သမ္မုတိကမ္မံ ကတံ, တသ္မိံ ဓမ္မကမ္မေ တိကပါစိတ္တိယံ, အဓမ္မကမ္မေ တိကဒုက္ကဋံ, အနုပသမ္ပန္နဿ ပန သန္တိကေ တထာ ဘဏန္တဿ, အသမ္မတဿ စ အဝဏ္ဏံ ယဿ ကဿစိ သန္တိကေ ဘဏန္တဿ, အနုပသမ္ပန္နဿ ပန သမ္မတဿ ဝါ အသမ္မတဿ ဝါ အဝဏ္ဏံ ယဿ ကဿစိဒေဝ သန္တိကေ ဘဏန္တဿ စ ဒုက္ကဋမေဝ။ ပကတိယာဝ ဆန္ဒာဒိဝသေန ကရောန္တံ ဥဇ္ဈာပေန္တဿ ဝါ ခိယျန္တဿ ဝါ, ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ ဓမ္မကမ္မေန သမ္မတတာ, ဥပသမ္ပန္နတာ, အဂတိဂမနာဘာဝေါ, တဿ အဝဏ္ဏကာမတာ, ယဿ သန္တိကေ ဝဒတိ, တဿ ဥပသမ္ပန္နတာ, ဥဇ္ဈာပနံ ဝါ ခိယျနံ ဝါတိ ဣမာနေတ္ထ ဆ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ အဒိန္နာဒါနသဒိသာနိ, ဣဒံ ပန ဒုက္ခဝေဒနမေဝါတိ။
ဥဇ္ဈာပနကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(ကင်္ခါ၊၂၀၁။)֍ ၄။ ပဌမသေနာသနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
စတုတ္ထေ သံဃိကန္တိ သံဃဿ သန္တကံ။ မဉ္စာဒီသု ယောကောစိ မဉ္စသင်္ခေပေန ကတော သဗ္ဗောပိ မဉ္စောယေဝ, ပီဌေပိ ဧသေဝ နယော။ ယေန ကေနစိ ပန စောဠေန ဝါ ကပ္ပိယစမ္မေန ဝါ ဆဝိံ ကတွာ ဌပေတွာ မနုဿလောမံ တာလီသပတ္တဉ္စ ယေဟိ ကေဟိစိ လောမပဏ္ဏတိဏဝါကစောဠေဟိ ပူရေတွာ ကတသေနာသနံ ဘိသီတိ ဝုစ္စတိ။ တတ္ထ နိသီဒိတုမ္ပိ နိပဇ္ဇိတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ, ပမာဏပရိစ္ဆေဒေါပိ စေတ္ထ နတ္ထိ။ ကောစ္ဆံ ပန ဝါကဥသီရမုဉ္ဇပဗ္ဗဇာဒီနံ အညတရမယံ အန္တော သံဝေလ္လိတွာ ဗဒ္ဓံ ဟေဋ္ဌာ စ ဥပရိ စ ဝိတ္ထတံ ပဏဝသဏ္ဌာနံ မဇ္ဈေ သီဟစမ္မာဒိပရိက္ခိတ္တံ ဟောတိ, အကပ္ပိယစမ္မံ နာမေတ္ထ နတ္ထိ။ သေနာသနဉှိ သောဝဏ္ဏမယမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ အဇ္ဈောကာသေတိ ဧတ္ထ ယေ အဝဿိကသင်္ကေတာ ဝဿာနမာသာတိ ဧဝံ အသညိတာ အဋ္ဌ မာသာ, တေ ဌပေတွာ ဣတရေသု စတူသု မာသေသု သစေပိ ဒေဝေါ န ဝဿတိ။ တထာပိ ပကတိအဇ္ဈောကာသေ စ ဩဝဿကမဏ္ဍပေ စ သန္ထရိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ယတ္ထ ပန ဟေမန္တေ ဝဿတိ, တတ္ထ အပရေပိ စတ္တာရော မာသေ န ဝဋ္ဋတိ။ ဂိမှေ ပန သဗ္ဗတ္ထ ဝိဂတဝလာဟကံ ဝိသုဒ္ဓံ နဘံ ဟောတိ, တသ္မာ တဒါ ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေန ဂစ္ဆတိ, ဝဋ္ဋတိ။ ကာကာဒီနံ နိဗဒ္ဓဝါသရုက္ခမူလေ ပန ကဒါစိပိ န ဝဋ္ဋတိ။ ဣတိ ယတ္ထ စ ယဒါ စ သန္ထရိတုံ န ဝဋ္ဋတိ, တံ သဗ္ဗမိဓ အဇ္ဈောကာသသင်္ခမေဝ ဂတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
သန္ထရိတွာတိ တထာရူပေ ဌာနေ အတ္တနော ဝါ ပရဿ ဝါ အတ္ထာယ သန္ထရိတွာ။ အညဿတ္ထာယ သန္ထတမ္ပိ ဟိ ယာဝ သော တတ္ထ န နိသီဒတိ, ‘ဂစ္ဆ တွ’န္တိ ဝါ န ဘဏတိ, တာဝ သန္ထာရကဿေဝ ဘာရော။ သန္ထရာပေတွာတိ အနုပသမ္ပန္နေန သန္ထရာပေတွာ။ ဧတဒေဝ ဟိ တဿ ပလိဗောဓော ဟောတိ, ဥပသမ္ပန္နေန သန္ထတံ သန္ထာရကဿေဝ ဘာရော, တဉ္စ ခေါ ယာဝ အာဏာပကော တတ္ထ န နိသီဒတိ, ‘ဂစ္ဆ တွ’န္တိ ဝါ န ဘဏတိ။ ယသ္မိဉှိ အတ္တနာ သန္ထရာပိတေ ဝါ ပကတိသန္ထတေ ဝါ ဥပသမ္ပန္နော နိသီဒတိ, သဗ္ဗံ တံ နိသိန္နဿေဝ ဘာရော, တသ္မာ သန္ထရာပိတန္တေွဝ သင်္ခံ ဂစ္ဆတိ။ တံ ပက္ကမန္တော နေဝ ဥဒ္ဓရေယျ, န ဥဒ္ဓရာပေယျာတိ အတ္တနာ ဝါ ဥဒ္ဓရိတွာ ပတိရူပေ ဌာနေ န ဌပေယျ, ပရေန ဝါ တထာ န ကာရာပေယျ။ အနာပုစ္ဆံ ဝါ ဂစ္ဆေယျာတိ ယော ဘိက္ခု ဝါ သာမဏေရော ဝါ အာရာမိကော ဝါ
(ကင်္ခါ၊၂၀၂။)လဇ္ဇီ ဟောတိ, အတ္တနော ပလိဗောဓံ ဝိယ မညတိ, တထာရူပံ အနာပုစ္ဆိတွာ တံ သေနာသနံ တဿ အနိယျာတေတွာ နိရပေက္ခော ဂစ္ဆတိ, ထာမမဇ္ဈိမဿ ပုရိသဿ လေဍ္ဍုပါတံ အတိက္ကမေယျ, တဿ ဧကေန ပါဒေန လေဍ္ဍုပါတာတိက္ကမေ ဒုက္ကဋံ, ဒုတိယပါဒါတိက္ကမေ ပါစိတ္တိယံ။ ဘောဇနသာလာယ ဌိတော ပန ‘‘အသုကသ္မိံ နာမ ဒိဝါဝိဟာရဋ္ဌာနေ ပညပေတွာ ဂစ္ဆာဟီ’’တိ ပေသေတွာ တတော နိက္ခမိတွာ အညတ္ထ ဂစ္ဆန္တော ပါဒုဒ္ဓါရေန ကာရေတဗ္ဗော။
သာဝတ္ထိယံ သမ္ဗဟုလေ ဘိက္ခူ အာရဗ္ဘ သန္ထတံ အနုဒ္ဓရိတွာ အနာပုစ္ဆံ ပက္ကမနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, သာဓာရဏပညတ္တိ, အနာဏတ္တိကံ, တိကပါစိတ္တိယံ, ပုဂ္ဂလိကေ တိကဒုက္ကဋံ, စိမိလိကံ ဝါ ဥတ္တရတ္ထရဏံ ဝါ ဘူမတ္ထရဏံ ဝါ တဋ္ဋိကံ ဝါ စမ္မက္ခဏ္ဍံ ဝါ ပါဒပုဉ္ဆနံ ဝါ ဖလကပီဌံ ဝါ ယံ ဝါ ပနညံ ကဉ္စိ ဒါရုဘဏ္ဍံ မတ္တိကာဘဏ္ဍံ အန္တမသော ပတ္တာဓာရကမ္ပိ ဝုတ္တလက္ခဏေ အဇ္ဈောကာသေ ဌပေတွာ ဂစ္ဆန္တဿ ဒုက္ကဋမေဝ။ အာရညကေန ပန အသတိ အနောဝဿကေ သဗ္ဗံ ရုက္ခေ လဂ္ဂေတွာပိ ယထာ ဝါ ဥပစိကာဟိ န ခဇ္ဇတိ, ဧဝံ ကတွာပိ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ အဗ္ဘောကာသိကေန ပန စီဝရကုဋိကံ ကတွာပိ ရက္ခိတဗ္ဗံ။ အတ္တနော သန္တကေ, ဝိဿာသိကပုဂ္ဂလိကေ, ဥဒ္ဓရဏာဒီနိ ကတွာ ဂမနေ, ဩတာပေန္တဿ, ‘‘အာဂန္တွာ ဥဒ္ဓရိဿာမီ’’တိ ဂစ္ဆတော, ဝုဍ္ဎတရာ ဥဋ္ဌာပေန္တိ, အမနုဿော တတ္ထ နိသီဒတိ, ကောစိ ဣဿရော ဂဏှာတိ, သီဟာဒယော တံ ဌာနံ အာဂန္တွာ တိဋ္ဌန္တိ, ဧဝံ သေနာသနံ ပလိဗုဒ္ဓံ ဟောတိ, တထာ ပလိဗုဒ္ဓေ ဝါ သေနာသနေ, ဇီဝိတဗြဟ္မစရိယန္တရာယကရာသု အာပဒါသု ဝါ ဂစ္ဆန္တဿ, ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ မဉ္စာဒီနံ သံဃိကတာ, ဝုတ္တလက္ခဏေ ဒေသေ သန္ထရဏံ ဝါ သန္ထရာပနံ ဝါ, အပလိဗုဒ္ဓတာ, အာပဒါယ အဘာဝေါ, နိရပေက္ခတာ, လေဍ္ဍုပါတာတိက္ကမောတိ ဣမာနေတ္ထ ဆ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ ပဌမကထိနသဒိသာနေဝ, ဣဒံ ပန ကိရိယာကိရိယန္တိ။
ပဌမသေနာသနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၅။ ဒုတိယသေနာသနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ပဉ္စမေ ဝိဟာရေတိ ဂဗ္ဘေ ဝါ အညတရသ္မိံ ဝါ သဗ္ဗပရိစ္ဆန္နေ ဝုတ္တသေနာသနေ။ သေယျန္တိ သေယျာ နာမ ဘိသီ စိမိလိကာ ဥတ္တရတ္ထရဏံ ဘူမတ္ထရဏံ
(ကင်္ခါ၊၂၀၃။)တဋ္ဋိကာ စမ္မက္ခဏ္ဍော နိသီဒနံ ပစ္စတ္ထရဏံ တိဏသန္ထာရော ပဏ္ဏသန္ထာရောတိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ စိမိလိကာ နာမ ပရိကမ္မကတာယ ဘူမိယာ ဝဏ္ဏာနုရက္ခဏတ္ထံ ကတာ။ ဥတ္တရတ္ထရဏံ နာမ မဉ္စပီဌာဒီနံ ဥပရိ အတ္ထရိတဗ္ဗယုတ္တကံ ပစ္စတ္ထရဏံ။ ဘူမတ္ထရဏံ နာမ စိမိလိကာယ သတိ တဿာ ဥပရိ, အသတိ သုဒ္ဓဘူမိယံ အတ္ထရိတဗ္ဗာ ကဋသာရကာဒိ ဝိကတိ။ တဋ္ဋိကာ နာမ တာလပဏ္ဏာဒီဟိ ကတတဋ္ဋိကာ။ စမ္မက္ခဏ္ဍော နာမ ယံကိဉ္စိ စမ္မံ, သီဟစမ္မာဒီနဉှိ ပရိဟရဏေယေဝ ပရိက္ခေပေါ, သေနာသနပရိဘောဂေ ပန အကပ္ပိယစမ္မံ နာမ နတ္ထိ။ ပစ္စတ္ထရဏံ နာမ ပါဝါရော ကောဇဝေါတိ ဧတ္တကမေဝ, သေသံ ပါကဋမေဝ။ ဣတိ ဣမာသု ဒသသု သေယျာသု ဧကမ္ပိ သေယျံ အတ္တနော ဝဿဂ္ဂေန ဂဟေတွာ ဝုတ္တလက္ခဏေ ဝိဟာရေ သန္ထရိတွာ ဝါ သန္ထရာပေတွာ ဝါ ယော ဘိက္ခု ဒိသံဂမိကော ယထာ ဌပိတံ ဥပစိကာဟိ န ခဇ္ဇတိ, တထာ ဌပနဝသေန နေဝ ဥဒ္ဓရေယျ, န ဥဒ္ဓရာပေယျ, ပုရိမသိက္ခာပဒေ ဝုတ္တနယေန အနာပုစ္ဆံ ဝါ ဂစ္ဆေယျ, တဿ ပရိက္ခိတ္တဿ အာရာမဿ ပရိက္ခေပံ, အပရိက္ခိတ္တဿ ဥပစာရံ အတိက္ကမန္တဿ ပဌမပါဒေ ဒုက္ကဋံ, ဒုတိယပါဒေ ပါစိတ္တိယံ။ ယတ္ထ ပန ဥပစိကာသင်္ကာ နတ္ထိ, တတော အနာပုစ္ဆာပိ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ, အာပုစ္ဆနံ ပန ဝတ္တံ။
သာဝတ္ထိယံ သတ္တရသဝဂ္ဂိယေ ဘိက္ခူ အာရဗ္ဘ သံဃိကေ ဝိဟာရေ သေယျံ သန္ထရိတွာ အနုဒ္ဓရိတွာ အနာပုစ္ဆာ ပက္ကမနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, သာဓာရဏပညတ္တိ, အနာဏတ္တိကံ, တိကပါစိတ္တိယံ, ပုဂ္ဂလိကေ တိကဒုက္ကဋံ, ဝုတ္တလက္ခဏဿ ပန ဝိဟာရဿ ဥပစာရေ ဗဟိ အာသန္နေ ဥပဋ္ဌာနသာလာယ ဝါ အပရိစ္ဆန္နမဏ္ဍပေ ဝါ ပရိစ္ဆန္နေ ဝါပိ ဗဟူနံ သန္နိပါတဘူတေ ရုက္ခမူလေ ဝါ သန္ထရိတွာ ဝါ သန္ထရာပေတွာ ဝါ, မဉ္စပီဌဉ္စ ဝိဟာရေ ဝါ ဝုတ္တပ္ပကာရေ ဝိဟာရူပစာရေ ဝါ သန္ထရိတွာ ဝါ သန္ထရာပေတွာ ဝါ ဥဒ္ဓရဏာဒီနိ အကတွာ ဂစ္ဆန္တဿ ဒုက္ကဋမေဝ။ အတ္တနော သန္တကေ, ဝိဿာသိကပုဂ္ဂလိကေ, ဥဒ္ဓရဏာဒီနိ ကတွာ, ပုရိမနယေနေဝ ပလိဗုဒ္ဓံ ဆဍ္ဍေတွာ ဂမနေ, ယော စ ‘‘အဇ္ဇေဝ အာဂန္တွာ ပဋိဇဂ္ဂိဿာမီ’’တိ ဧဝံ သာပေက္ခော နဒိပါရံ ဝါ ဂါမန္တရံ ဝါ ဂန္တွာ ယတ္ထဿ ဂမနစိတ္တံ ဥပ္ပန္နံ, တတ္ထေဝ ဌိတော ကဉ္စိ ပေသေတွာ ဝါ အာပုစ္ဆတိ, နဒိပူရရာဇစောရာဒီသု ဝါ ကေနစိ ပလိဗုဒ္ဓေါ န သက္ကောတိ ပစ္စာဂန္တုံ, တဿ စ, အာပဒါသု စ, ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ ဝုတ္တလက္ခဏသေယျာ, တဿာ သံဃိကတာ, ဝုတ္တလက္ခဏေ ဝိဟာရေ သန္ထရဏံ ဝါ သန္ထရာပနံ ဝါ, အပလိဗုဒ္ဓတာ, အာပဒါယ အဘာဝေါ, အနပေက္ခဿ
(ကင်္ခါ၊၂၀၄။)ဒိသာပက္ကမနံ, ဥပစာရသီမာတိက္ကမောတိ ဣမာနေတ္ထ သတ္တ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ အနန္တရသိက္ခာပဒေ ဝုတ္တနယာနေဝါတိ။
ဒုတိယသေနာသနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၆။ အနုပခဇ္ဇသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဆဋ္ဌေ ဇာနန္တိ ‘‘အနုဋ္ဌာပနီယော အယ’’န္တိ ဇာနန္တော, တေနေဝဿ ပဒဘာဇနေ ‘‘ဝုဍ္ဎော’တိ ဇာနာတိ, ‘ဂိလာနော’တိ ဇာနာတိ, ‘သံဃေန ဒိန္နော’တိ ဇာနာတီ’’တိ (ပါစိ။ ၁၂၁) ဝုတ္တံ။ ဝုဍ္ဎော ဟိ အတ္တနော ဝုဍ္ဎတာယ အနုဋ္ဌာပနီယော, ဂိလာနော ဂိလာနတာယ, သံဃော ပန ဘဏ္ဍာဂါရိကဿ ဝါ ဓမ္မကထိကဝိနယဓရဂဏဝါစကာစရိယာနံ ဝါ ဗဟူပကာရတံ ဂုဏဝိသိဋ္ဌတဉ္စ သလ္လက္ခေတွာ ဓုဝဝါသတ္ထာယ ဝိဟာရံ သလ္လက္ခေတွာ သမ္မန္နိတွာ ဒေတိ, တသ္မာ ယဿ သံဃေန ဒိန္နော, သောပိ အနုဋ္ဌာပနီယော။ ပုဗ္ဗုပဂတန္တိ ပုဗ္ဗံ ဥပဂတံ။ အနုပခဇ္ဇာတိ မဉ္စပီဌာနံ ဝါ တဿ ဝါ ဘိက္ခုနော ပဝိသန္တဿ ဝါ နိက္ခမန္တဿ ဝါ ဥပစာရံ အနုပဝိသိတွာ။ တတ္ထ မဉ္စပီဌာနံ တာဝ မဟလ္လကေ ဝိဟာရေ သမန္တာ ဒိယဍ္ဎော ဟတ္ထော ဥပစာရော, ခုဒ္ဒကေ ယတော ပဟောတိ, တတော ဒိယဍ္ဎော ဟတ္ထော, တဿ ပန ပဝိသန္တဿ ပါဒဓောဝနပါသာဏတော ယာဝ မဉ္စပီဌံ, နိက္ခမန္တဿ မဉ္စပီဌတော ယာဝ ပဿာဝဋ္ဌာနံ, တာဝ ဥပစာရော။ သေယျံ ကပ္ပေယျာတိ တဿ သမ္ဗာဓံ ကတ္တုကာမတာယ တသ္မိံ ဥပစာရေ ဒသသု သေယျာသု ဧကမ္ပိ သန္ထရန္တဿ ဝါ သန္ထရာပေန္တဿ ဝါ ဒုက္ကဋံ, တတ္ထ နိသီဒန္တဿ ဝါ နိပဇ္ဇန္တဿ ဝါ ပါစိတ္တိယံ, ဒွေပိ ကရောန္တဿ ဒွေ ပါစိတ္တိယာနိ, ပုနပ္ပုနံ ကရောန္တဿ ပယောဂဂဏနာယ ပါစိတ္တိယံ။
သာဝတ္ထိယံ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယေ ဘိက္ခူ အာရဗ္ဘ အနုပခဇ္ဇ သေယျကပ္ပနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, သာဓာရဏပညတ္တိ, အနာဏတ္တိကံ, တိကပါစိတ္တိယံ, ပုဂ္ဂလိကေ တိကဒုက္ကဋံ, ဝုတ္တူပစာရတော ဝါ ဗဟိ, ဥပဋ္ဌာနသာလာဒိကေ ဝါ, ဝိဟာရဿ ဥပစာရေ ဝါ, သန္ထရဏသန္ထရာပနေသုပိ နိသဇ္ဇသယနေသုပိ ဒုက္ကဋမေဝ။ အတ္တနော ဝါ, ဝိဿာသိကဿ ဝါ သန္တကေ ပန ဝိဟာရေ သန္ထရန္တဿ, ယော စ ဂိလာနော ဝါ သီတုဏှပီဠိတော ဝါ ပဝိသတိ, တဿ စ, အာပဒါသု စ, ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ သံဃိကဝိဟာရတာ, အနုဋ္ဌာပနီယဘာဝဇာနနံ, သမ္ဗာဓေတုကာမတာ, ဥပစာရေ နိသီဒနံ ဝါ နိပဇ္ဇနံ ဝါတိ
(ကင်္ခါ၊၂၀၅။)ဣမာနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ ပဌမပါရာဇိကသဒိသာနေဝ, ဣဒံ ပန ဒုက္ခဝေဒနမေဝါတိ။
အနုပခဇ္ဇသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၇။ နိက္ကဍ္ဎနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
သတ္တမေ ကုပိတောတိ ကုဒ္ဓေါ။ အနတ္တမနောတိ အတုဋ္ဌစိတ္တော။ နိက္ကဍ္ဎေယျ ဝါ နိက္ကဍ္ဎာပေယျ ဝါ ပါစိတ္တိယန္တိ ဧတ္ထ ယေ အနေကဘူမကာ ပါသာဒါ, အနေကကောဋ္ဌကာနိ ဝါ စတုဿာလာနိ, တာဒိသေသု သေနာသနေသု ဂဟေတွာ အန္တရာ အဋ္ဌပေတွာ ဧကေနေဝ ပယောဂေန အတိက္ကာမေန္တဿ ဧကံ ပါစိတ္တိယံ, ဌပေတွာ ဌပေတွာ နာနာပယောဂေဟိ အတိက္ကာမေန္တဿ ဒွါရဂဏနာယ ပါစိတ္တိယာနိ, ဟတ္ထေန အနာမသိတွာ ‘နိက္ခမာ’တိ ဝတွာ ဝါစာယ နိက္ကဍ္ဎန္တဿာပိ ဧသေဝ နယော။ နိက္ကဍ္ဎာပေန္တဿ ပန ‘နိက္ကဍ္ဎာ’တိ အာဏတ္တမတ္တေ ဒုက္ကဋံ, သကိံ အာဏတ္တေ ပန တသ္မိံ ဗဟုကေပိ ဒွါရေ နိက္ခမန္တေ ဣတရဿ ဧကမေဝ ပါစိတ္တိယံ။ သစေ ပန ‘‘ဧတ္တကာနိ ဒွါရာနိ နိက္ကဍ္ဎာဟီ’’တိ ဝါ, ‘‘ယာဝ မဟာဒွါရံ, တာဝ နိက္ကဍ္ဎာဟီ’’တိ ဝါ ဧဝံ နိယမေတွာ အာဏတ္တော ဟောတိ, ဒွါရဂဏနာယ ပါစိတ္တိယာနိ။
သာဝတ္ထိယံ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယေ ဘိက္ခူ အာရဗ္ဘ ဘိက္ခုံ သံဃိကာ ဝိဟာရာ နိက္ကဍ္ဎနဝတ္ထုသ္မိံ
ပညတ္တံ, သာဓာရဏပညတ္တိ, သာဏတ္တိကံ, တိကပါစိတ္တိယံ, ပုဂ္ဂလိကေ တိကဒုက္ကဋံ, တဿ ပရိက္ခာရနိက္ကဍ္ဎနေ, ဥပဋ္ဌာနသာလာဒိကာ ဝိဟာရူပစာရာ တဿ ဝါ တဿ ပရိက္ခာရဿ ဝါ နိက္ကဍ္ဎနေ, အနုပသမ္ပန္နဿ ပန အနုပသမ္ပန္နပရိက္ခာရဿ ဝါ ဝိဟာရာ ဝါ ဝိဟာရူပစာရာ ဝါ နိက္ကဍ္ဎနေ နိက္ကဍ္ဎာပနေ စ ဒုက္ကဋမေဝ။ တဉ္စ ခေါ အသမ္ဗဒ္ဓေသု ပရိက္ခာရေသု ပရိက္ခာရဂဏနာယ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အတ္တနော ဝါ, ဝိဿာသိကဿ ဝါ သန္တကာ ဝိဟာရာ နိက္ကဍ္ဎနေ, သကလသံဃာရာမတောပိ ဘဏ္ဍနကာရကဿ ဝါ တဿ ပရိက္ခာရဿ ဝါ နိက္ကဍ္ဎနေ နိက္ကဍ္ဎာပနေ ဝါ, အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနတော အလဇ္ဇိဿ, ဥမ္မတ္တကဿ, န သမ္မာဝတ္တန္တာနံ အန္တေဝါသိကသအဝိဟာရိကာနံ, တေသံ ပရိက္ခာရဿ ဝါ နိက္ကဍ္ဎနေ စ, သယံ ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။
(ကင်္ခါ၊၂၀၆။)သံဃိကဝိဟာရော, ဥပသမ္ပန္နဿ ဘဏ္ဍနကာရကဘာဝါဒိဝိနိမုတ္တတာ, ကောပေန နိက္ကဍ္ဎနံ ဝါ နိက္ကဍ္ဎာပနံ ဝါတိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ အဒိန္နာဒါနသဒိသာနိ, ဣဒံ ပန ဒုက္ခဝေဒနန္တိ။
နိက္ကဍ္ဎနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၈။ ဝေဟာသကုဋိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
အဋ္ဌမေ ဥပရိဝေဟာသကုဋိယာတိ ဥပရိ အစ္ဆန္နတလာယ ဒွိဘူမိကကုဋိယာ ဝါ တိဘူမိကကုဋိယာ ဝါ, ပဒဘာဇနေ ပန ဣဓ အဓိပ္ပေတံ ကုဋိံ ဒဿေတုံ ‘‘မဇ္ဈိမဿ ပုရိသဿ အသီသဃဋ္ဋာ’’တိ (ပါစိ။ ၁၃၁) ဝုတ္တံ။ အာဟစ္စပါဒကန္တိ အင်္ဂေ ဝိဇ္ဈိတွာ ပဝေသိတပါဒကံ။ အဘိနိသီဒေယျာတိ အဘိဘဝိတွာ အဇ္ဈောတ္ထရိတွာ နိသီဒေယျ, ဘုမ္မတ္ထေ ဝါ ဧတံ ဥပယောဂဝစနံ, မဉ္စေ ဝါ ပီဌေ ဝါ နိသီဒေယျ ဝါ နိပဇ္ဇေယျ ဝါတိ အတ္ထော။ အဘီတိ ဣဒံ ပန ပဒသောဘဏတ္ထေ ဥပသဂ္ဂမတ္တမေဝ, တသ္မာ ယော ဘိက္ခု ဝုတ္တလက္ခဏာယ ဝေဟာသကုဋိယာ သဗ္ဗန္တိမေန ပရိစ္ဆေဒေန ယာဝ ပမာဏမဇ္ဈိမဿ ပုရိသဿ သဗ္ဗသော ဟေဋ္ဌိမာဟိ တုလာဟိ သီသံ န ဃဋ္ဋေတိ, ဧတ္တကံ ဥစ္စာယ တုလာနံ ဥပရိ ဌပိတေ အာဟစ္စပါဒကေ မဉ္စေ ဝါ ပီဌေ ဝါ နိသီဒတိ ဝါ နိပဇ္ဇတိ ဝါ, တဿ အနုပခဇ္ဇသိက္ခာပဒေ ဝုတ္တနယေန ပယောဂဂဏနာယ ပါစိတ္တိယံ။
သာဝတ္ထိယံ အညတရံ ဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ဥပရိဝေဟာသကုဋိယာ အာဟစ္စပါဒကံ မဉ္စံ ပီဌံ သဟသာ အဘိနိသီဒနအဘိနိပဇ္ဇနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, သာဓာရဏပညတ္တိ, အနာဏတ္တိကံ, တိကပါစိတ္တိယံ, ပုဂ္ဂလိကေ တိကဒုက္ကဋံ, အတ္တနော ဝါ, ဝိဿာသိကဿ ဝါ သန္တကေ ဝိဟာရေ, အဝေဟာသကုဋိယာ, သီသဃဋ္ဋာယ, ယဿ ဝါ ဟေဋ္ဌာ ဒဗ္ဗသမ္ဘာရာဒီနံ နိက္ခိတ္တတ္တာ အပရိဘောဂံ ဟောတိ, ဥပရိတလံ ဝါ ပဒရသဉ္စိတံ သုဓာဒိပရိကမ္မကတံ ဝါ, တတ္ထ အာဟစ္စပါဒကေ နိသီဒန္တဿ, ယော စေ တသ္မိံ ဝေဟာသဋ္ဌေပိ အာဟစ္စပါဒကေ ဌိတော ကိဉ္စိ ဂဏှာတိ ဝါ လဂ္ဂတိ ဝါ, ယဿ စ ပဋာဏီ ဒိန္နာ ဟောတိ, ပါဒသီသာနံ ဥပရိ အာဏီ ပဝေသိတာ, တတ္ထ နိသီဒန္တဿ, ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ သံဃိကော ဝိဟာရော, အသီသဃဋ္ဋာ ဝေဟာသကုဋိ, ဟေဋ္ဌာ
(ကင်္ခါ၊၂၀၇။)သပရိဘောဂံ, အပဋာဏိဒိန္နေ အာဟစ္စပါဒကေ နိသီဒနံ ဝါ နိပဇ္ဇနံ ဝါတိ ဣမာနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ ဧဠကလောမသဒိသာနီတိ။
ဝေဟာသကုဋိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၉။ မဟလ္လကဝိဟာရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
နဝမေ မဟလ္လကန္တိ သဿာမိကံ။ ဝိဟာရန္တိ ဥလ္လိတ္တာဝလ္လိတ္တံ။ ယာဝ ဒွါရကောသာတိဧတ္ထ ဒွါရကောသော နာမ ဥက္ကဋ္ဌပရိစ္ဆေဒေန ပိဋ္ဌသံဃာဋဿ သာမန္တာ အဍ္ဎတေယျဟတ္ထော ပဒေသော။ အဂ္ဂဠဋ္ဌပနာယာတိ သကဝါဋကဿ ဒွါရဗန္ဓဿ နိစ္စလဘာဝတ္ထာယ။ ကဝါဋဉှိ လဟုပရိဝတ္တကံ ဝိဝရဏကာလေ ဘိတ္တိံ အာဟနတိ, ပိဒဟနကာလေ ဒွါရဗန္ဓံ။ တေန အာဟနေန ဘိတ္တိ ကမ္ပတိ, တတော မတ္တိကာ စလတိ, စလိတွာ သိထိလာ ဝါ ဟောတိ ပတတိ ဝါ, တေနာဟ ဘဂဝါ ‘‘ယာဝ ဒွါရကောသာ အဂ္ဂဠဋ္ဌပနာယာ’’တိ။ တတ္ထ ကိဉ္စာပိ ‘‘ဣဒံ နာမ ကတ္တဗ္ဗ’’န္တိ နေဝ မာတိကာယံ, န ပဒဘာဇနေ ဝုတ္တံ, အဋ္ဌုပ္ပတ္တိယံ ပန ‘‘ပုနပ္ပုနံ ဆာဒါပေသိ, ပုနပ္ပုနံ လေပါပေသီ’’တိ (ပါစိ။ ၁၃၄) အဓိကာရတော ယာဝ ဒွါရကောသာ အဂ္ဂဠဋ္ဌပနာယ ပုနပ္ပုနံ လိမ္ပိတဗ္ဗော ဝါ လေပါပေတဗ္ဗော ဝါတိ ဧဝမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အာလောကသန္ဓိပရိကမ္မာယာတိဧတ္ထ အာလောကသန္ဓီတိ ဝါတပါနကဝါဋကာ ဝုစ္စန္တိ။ တေ ဝိဝရဏကာလေ ဝိဒတ္ထိမတ္တမ္ပိ အတိရေကမ္ပိ ဘိတ္တိပ္ပဒေသံ ပဟရန္တိ, ဥပစာရော ပနေတ္ထ သဗ္ဗဒိသာသု လဗ္ဘတိ, တသ္မာ သဗ္ဗဒိသာသု ကဝါဋဝိတ္ထာရပ္ပမာဏော ဩကာသော အာလောကသန္ဓိပရိကမ္မတ္ထာယ လိမ္ပိတဗ္ဗော ဝါ လေပါပေတဗ္ဗော ဝါတိ အယမေတ္ထ အဓိပ္ပါယော။
ဧဝံ လေပကမ္မေ ယံ ကတ္တဗ္ဗံ, တံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ဆဒနေ ကတ္တဗ္ဗံ ဒဿေတုံ ဒွတ္တိစ္ဆဒနဿာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဒွတ္တိစ္ဆဒနဿ ပရိယာယန္တိ ဆဒနဿ ဒွတ္တိပရိယာယံ, ပရိယာယံ ဝုစ္စတိ ပရိက္ခေပေါ, ပရိက္ခေပဒွယံ ဝါ ပရိက္ခေပတ္တယံ ဝါ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ အပ္ပဟရိတေ ဌိတေနာတိ အဟရိတေ ဌိတေန။ ဟရိတန္တိ စေတ္ထ သတ္တဓညာဒိဘေဒံ ပုဗ္ဗဏ္ဏံ, မုဂ္ဂမာသတိလကုလတ္ထအလာဗုကုမ္ဘဏ္ဍာဒိဘေဒဉ္စ အပရဏ္ဏံ အဓိပ္ပေတံ။ ယံ တသ္မိံ ခေတ္တေ
(ကင်္ခါ၊၂၀၈။)ဝုတ္တံ န တာဝ သမ္ပဇ္ဇတိ, ဝဿေ ပန ပတိတေ သမ္ပဇ္ဇိဿတိ, တမ္ပိ ဟရိတသင်္ခမေဝ ဂစ္ဆတိ။ တသ္မာ တသ္မိံ ဌတွာ အဓိဋ္ဌဟန္တော ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇတိ။ အပ္ပဟရိတေ ဌတွာ အဓိဋ္ဌဟန္တဿာပိ အယံ ပရိစ္ဆေဒေါ, ပိဋ္ဌိဝံသဿ ဝါ ကူဋာဂါရထူပိကာယ ဝါ ပဿေ နိသိန္နော ပုရိသော ဆဒနမုခဝဋ္ဋိအန္တေန ဩလောကေန္တော ယသ္မိံ ဘူမိဘာဂေ ဌိတံ ဘိက္ခုံ ပဿတိ, ယသ္မိဉ္စ ဌိတော တံ ဥပရိ နိသိန္နကံ တထေဝ ဥလ္လောကေန္တော ပဿတိ, တသ္မိံ ဌာတဗ္ဗံ, တဿ အန္တော အဟရိတေပိ ဌာတုံ န လဘတိ။ တတော စေ ဥတ္တရီတိ မဂ္ဂေန ဆာဒိယမာနေ တိဏ္ဏံ မဂ္ဂါနံ, ပရိယာယေန ဆာဒိယမာနေ တိဏ္ဏံ ပရိယာယာနံ ဥပရိ ဣဋ္ဌကသိလာသုဓာဟိ ဆာဒိယမာနေ ဣဋ္ဌကသိလာသုဓာပိဏ္ဍဂဏနာယ, တိဏပဏ္ဏေဟိ ဆာဒိယမာနေ ပဏ္ဏဂဏနာယ စေဝ တိဏမုဋ္ဌိဂဏနာယ စ ပါစိတ္တိယံ။
ကောသမ္ဗိယံ ဆန္နတ္ထေရံ အာရဗ္ဘ ပုနပ္ပုနံ ဆာဒါပနလေပါပနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, သာဓာရဏပညတ္တိ, အနာဏတ္တိကံ, တိကပါစိတ္တိယံ, ဦနဒွတ္တိပရိယာယေ အတိရေကသညိနော ဝေမတိကဿ ဝါ ဒုက္ကဋံ။ သေတဝဏ္ဏာဒိကရဏေ, ဒွတ္တိပရိယာယေ ဝါ ဦနကဒွတ္တိပရိယာယေ ဝါ, လေဏဂုဟာတိဏကုဋိကာဒီသု, အညဿတ္ထာယ, အတ္တနော ဓနေန ကာရေန္တဿ, ဝါသာဂါရံ ဌပေတွာ သေသာနိ အဓိဋ္ဌဟန္တဿ, ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ မဟလ္လကဝိဟာရတာ, အတ္တနော ဝါသာဂါရတာ, ဥတ္တရိ အဓိဋ္ဌာနန္တိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ သဉ္စရိတ္တေ ဝုတ္တနယာနေဝါတိ။
မဟလ္လကဝိဟာရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၁၀။ သပ္ပါဏကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဒသမေ ဇာနံ သပ္ပါဏကန္တိ ‘‘သပ္ပါဏကံ ဧတ’’န္တိ ဒိသွာ ဝါ သုတွာ ဝါ ယေန ကေနစိ အာကာရေန ဇာနန္တော။ သိဉ္စေယျ ဝါ သိဉ္စာပေယျ ဝါတိ တေန ဥဒကေန သယံ ဝါ သိဉ္စေယျ, အညံ ဝါ အာဏာပေတွာ သိဉ္စာပေယျ။ တတ္ထ ဓာရံ အဝိစ္ဆိန္ဒိတွာ သိဉ္စန္တဿ ဧကသ္မိံ ဃဋေ ဧကာဝ အာပတ္တိ, ဝိစ္ဆိန္ဒန္တဿ ပယောဂဂဏနာယ အာပတ္တိယော။ မာတိကံ ပမုခံ ကရောတိ, ဒိဝသမ္ပိ သန္ဒတု, ဧကာဝ အာပတ္တိ။ တတ္ထ တတ္ထ ဗန္ဓိတွာ အညတော နေန္တဿ ပယောဂဂဏနာယ အာပတ္တိယော။ ဗဟုကမ္ပိ တိဏပဏ္ဏသာခါဒိံ
(ကင်္ခါ၊၂၀၉။)ဧကပ္ပယောဂေန ဥဒကေ ပက္ခိပန္တဿ ဧကာဝ အာပတ္တိ, ဧကေကံ ပက္ခိပန္တဿ ပယောဂဂဏနာယ အာပတ္တိယော။ ဣဒဉ္စ ယံ ဧဝံ ပက္ခိပိယမာနေ ပရိယာဒါနံ ဂစ္ဆတိ, အာဝိလံ ဝါ ဟောတိ, ယထာ ပါဏကာ မရန္တိ, တာဒိသံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ, န မဟာဥဒကံ။ သိဉ္စာပနေ အာဏတ္တိယာ ဒုက္ကဋံ, ဧကာဏတ္တိယာ ဗဟုကမ္ပိ သိဉ္စတု, အာဏာပကဿ ဧကမေဝ ပါစိတ္တိယံ။
အာဠဝိယံ အာဠဝကေ ဘိက္ခူ အာရဗ္ဘ သိဉ္စနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, သာဓာရဏပညတ္တိ, သာဏတ္တိကံ, အပ္ပါဏကေ သပ္ပါဏကသညိနော, ဥဘောသု ဝေမတိကဿ ဒုက္ကဋံ။ အပ္ပါဏကသညိနော, အသဉ္စိစ္စ အဿတိယာ ဝါ သိဉ္စန္တဿ, အဇာနန္တဿ, ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ ဥဒကဿ သပ္ပါဏကတာ, ‘‘သိဉ္စနေန ပါဏကာ မရိဿန္တီ’’တိ ဇာနနံ, တဉ္စ ဥဒကံ တာဒိသမေဝ, ဝိနာ ဝဓကစေတနာယ ယေန ကေနစိ ကရဏီယေန တိဏာဒီနံ သိဉ္စနန္တိ ဣမာနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ အဒိန္နာဒါနသဒိသာနိ, ဣဒံ ပန ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇံ, တိစိတ္တံ, တိဝေဒနန္တိ။
သပ္ပါဏကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ဘူတဂါမဝဂ္ဂေါ ဒုတိယော။
၃။ ဩဝါဒဝဂ္ဂေါ
֍ ၁။ ဩဝါဒသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဩဝါဒဝဂ္ဂဿ ပဌမေ အသမ္မတောတိ ယာ အဋ္ဌင်္ဂသမန္နာဂတဿ ဘိက္ခုနော ဘဂဝတာ ဉတ္တိစတုတ္ထေန ကမ္မေန (ပါစိ။ ၁၄၆) ဘိက္ခုနောဝါဒကသမ္မုတိ အနုညာတာ, တာယ အသမ္မတော။ ဩဝဒေယျာတိ ဘိက္ခုနိသံဃံ ဝါ သမ္ဗဟုလာ ဝါ ဧကံ ဘိက္ခုနိံ ဝါ ‘‘ဝဿသတူပသမ္ပန္နာယ ဘိက္ခုနိယာ တဒဟုပသမ္ပန္နဿ ဘိက္ခုနော အဘိဝါဒနံ ပစ္စုဋ္ဌာနံ အဉ္ဇလိကမ္မံ သာမီစိကမ္မံ ကာတဗ္ဗ’’န္တိ အာဒိကေ (စူဠဝ။ ၄၀၃) အဋ္ဌ ဂရုဓမ္မေ ဩဝါဒဝသေန ဩသာရေန္တော ဩဝဒေယျ။ ပါစိတ္တိယန္တိ ဩဝါဒပရိယောသာနေ ပါစိတ္တိယံ။
သာဝတ္ထိယံ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယေ ဘိက္ခူ အာရဗ္ဘ ဩဝဒနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, အသာဓာရဏပညတ္တိ, အနာဏတ္တိကံ, အညေန ဝါ ဓမ္မေန ဘိက္ခုနီသု ဥပသမ္ပန္နမတ္တံ ဝါ ဩဝဒတော ဒုက္ကဋံ။ သမ္မတဿာပိ တဉ္စေ သမ္မုတိကမ္မံ အဓမ္မကမ္မံ ဟောတိ, တသ္မိံ အဓမ္မကမ္မေ အဓမ္မကမ္မသညိနော ဝဂ္ဂေ ဘိက္ခုနိသံဃေ
(ကင်္ခါ၊၂၁၀။)ဩဝဒတော တိကပါစိတ္တိယံ, တထာ ဝေမတိကဿ ဓမ္မကမ္မသညိနော စာတိ နဝ ပါစိတ္တိယာနိ, သမဂ္ဂေပိ ဘိက္ခုနိသံဃေန ဝါတိ အဓမ္မကမ္မဝသေန အဋ္ဌာရသ။ သစေ ပန တံ ဓမ္မကမ္မံ ဟောတိ, ‘‘ဓမ္မကမ္မေ ဓမ္မကမ္မသညီ သမဂ္ဂံ ဘိက္ခုနိသံဃံ သမဂ္ဂသညီ ဩဝဒတီ’’တိ (ပါစိ။ ၁၅၁) ဣဒံ အဝသာနပဒံ ဌပေတွာ တေနေဝ နယေန သတ္တရသ ဒုက္ကဋာနိ, ‘‘သမဂ္ဂမှာယျာ’’တိ စ ဝုတ္တေ အညံ ဓမ္မံ, ‘‘ဝဂ္ဂမှာယျာ’’တိ စ ဝုတ္တေ အဋ္ဌ ဂရုဓမ္မေ ဘဏန္တဿ, ဩဝါဒဉ္စ အနိယျာတေတွာ အညံ ဓမ္မံ ဘဏန္တဿ ဒုက္ကဋမေဝ။ ယော ပန ဓမ္မကမ္မေ ဓမ္မကမ္မသညီ သမဂ္ဂံ ဘိက္ခုနိသံဃံ သမဂ္ဂသညီ ဩဝဒတိ, ဂရုဓမ္မပါဠိံ ဥဒ္ဒေသံ ဒေတိ, ပရိပုစ္ဆံ ဒေတိ, ‘‘ဩသာရေဟိ အယျာ’’တိ ဝုစ္စမာနော ဩသာရေတိ, ပဉှံ ပုဋ္ဌော ကထေတိ, ဘိက္ခုနီနံ သုဏမာနာနံ အညဿတ္ထာယ ဘဏတိ, သိက္ခမာနာယ ဝါ သာမဏေရိယာ ဝါ ဘဏတိ, တဿ, ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ အသမ္မတတာ, ဘိက္ခုနိယာ ပရိပုဏ္ဏူပသမ္ပန္နတာ, ဩဝါဒဝသေန အဋ္ဌဂရုဓမ္မဘဏနန္တိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ ပဒသောဓမ္မသဒိသာနေဝါတိ။
ဩဝါဒသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၂။ အတ္ထင်္ဂတသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဒုတိယေ ဩဝဒေယျာတိ အဋ္ဌဂရုဓမ္မေဟိ ဝါ အညေန ဝါ ဓမ္မေန ဩဝဒန္တဿ သမ္မတဿာပိ ပါစိတ္တိယမေဝ။
သာဝတ္ထိယံ အာယသ္မန္တံ စူဠပန္ထကံ အာရဗ္ဘ အတ္ထင်္ဂတေ သူရိယေ ဩဝဒနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, အသာဓာရဏပညတ္တိ, အနာဏတ္တိကံ, တိကပါစိတ္တိယံ, သူရိယေ အတ္ထင်္ဂတေ အတ္ထင်္ဂတသညိနော ဝေမတိကဿ ဝါ, ဧကတောဥပသမ္ပန္နံ ဩဝဒန္တဿ စ ဒုက္ကဋံ။ ပုရိမသိက္ခာပဒေ ဝိယ ဥဒ္ဒေသာဒိနယေန အနာပတ္တိ။ အတ္ထင်္ဂတသူရိယတာ, ပရိပုဏ္ဏူပသမ္ပန္နတာ, ဩဝဒနန္တိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ ပဒသောဓမ္မသဒိသာနေဝါတိ။
အတ္ထင်္ဂတသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(ကင်္ခါ၊၂၁၁။)֍ ၃။ ဘိက္ခုနုပဿယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
တတိယေ ဘိက္ခုနုပဿယန္တိ ဘိက္ခုနိယာ ဧကရတ္တံ ဝသနဋ္ဌာနမ္ပိ။ ဩဝဒေယျာတိ ဣဓ ဂရုဓမ္မေဟိ ဩဝဒန္တဿေဝ ပါစိတ္တိယံ။ သစေ ပန အသမ္မတော ဟောတိ, ဒွေ ပါစိတ္တိယာနိ။ သစေ ပန သူရိယေပိ အတ္ထင်္ဂတေ ဩဝဒတိ, တီဏိ ဟောန္တိ။ သမ္မတဿ ပန ရတ္တိံ ဩဝဒန္တဿပိ ဒွေ ဧဝ ဟောန္တိ။ သမ္မတတ္တာ ဟိ ဘိက္ခုဿ ဂရုဓမ္မောဝါဒမူလကံ ပါစိတ္တိယံ နတ္ထိ။ ဂိလာနာတိ န သက္ကောတိ ဩဝါဒါယ ဝါ သံဝါသာယ ဝါ ဂန္တုံ။
သက္ကေသု ဆဗ္ဗဂ္ဂိယေ ဘိက္ခူ အာရဗ္ဘ ဘိက္ခုနုပဿယံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဩဝဒနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, ‘‘အညတြ သမယာ’’တိ အယမေတ္ထ အနုပညတ္တိ, အသာဓာရဏပညတ္တိ, အနာဏတ္တိကံ, တိကပါစိတ္တိယံ, အနုပသမ္ပန္နာယ ဥပသမ္ပန္နသညိနော ဝေမတိကဿ ဝါ, ဧကတောဥပသမ္ပန္နံ ယေန ကေနစိ, ဣတရံ အညေန ဓမ္မေန ဩဝဒန္တဿ စ ဒုက္ကဋံ။ သမယေ, အနုပသမ္ပန္နာယ, ပုရိမသိက္ခာပဒေ ဝိယ ဥဒ္ဒေသာဒိနယေန စ အနာပတ္တိ။ ဥပဿယူပဂမနံ, ပရိပုဏ္ဏူပသမ္ပန္နတာ, သမယာဘာဝေါ, ဂရုဓမ္မေဟိ ဩဝဒနန္တိ ဣမာနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ ပဌမကထိနသဒိသာနိ, ဣဒံ ပန ကိရိယံ ဟောတီတိ။
ဘိက္ခုနုပဿယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၄။ အာမိသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
စတုတ္ထေ အာမိသဟေတူတိ စီဝရာဒီနံ အညတရဟေတု။ ဘိက္ခူတိ သမ္မတာ ဘိက္ခူ ဣဓာဓိပ္ပေတာ။ ပါစိတ္တိယန္တိ ဧဝရူပေ ဘိက္ခူ အဝဏ္ဏကာမတာယ ဧဝံ ဘဏန္တဿ ပါစိတ္တိယံ။
သာဝတ္ထိယံ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယေ ဘိက္ခူ အာရဗ္ဘ ‘‘အာမိသဟေတု ဩဝဒန္တီ’’တိ ဘဏနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, အသာဓာရဏပညတ္တိ, အနာဏတ္တိကံ, ဓမ္မကမ္မေ တိကပါစိတ္တိယံ, အဓမ္မကမ္မေ တိကဒုက္ကဋံ, အသမ္မတံ ဥပသမ္ပန္နဉ္စ, အနုပသမ္ပန္နဉ္စ သမ္မတံ ဝါ အသမ္မတံ ဝါ ဧဝံ ဘဏန္တဿ ဒုက္ကဋမေဝ။ တတ္ထ ယော ဘိက္ခု ကာလေ သမ္မုတိံ လဘိတွာ သာမဏေရဘူမိယံ သဏ္ဌိတော, အယံ သမ္မတော နာမ အနုပသမ္ပန္နော။ ပကတိယာ စီဝရာဒိဟေတု ဩဝဒန္တံ ပန ဧဝံ
(ကင်္ခါ၊၂၁၂။)ဘဏန္တဿ, ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ ဥပသမ္ပန္နတာ, ဓမ္မေန လဒ္ဓသမ္မုတိတာ, အနာမိသန္တရတာ, အဝဏ္ဏကာမတာယ ဧဝံ ဘဏနန္တိ ဣမာနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ အဒိန္နာဒါနသဒိသာနိ, ဣဒံ ပန ဒုက္ခဝေဒနမေဝါတိ။
အာမိသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၅။ စီဝရဒါနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ပဉ္စမေ သာဝတ္ထိယံ အညတရံ ဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ စီဝရဒါနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, သေသကထာမဂ္ဂေါ ပနေတ္ထ စီဝရပ္ပဋိဂ္ဂဟဏသိက္ခာပဒေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတြ ဟိ ဘိက္ခု ပဋိဂ္ဂါဟကော, ဣဓ ဘိက္ခုနီ, အယံ ဝိသေသော, သေသံ တာဒိသမေဝါတိ။
စီဝရဒါနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၆။ စီဝရသိဗ္ဗနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဆဋ္ဌေ စီဝရန္တိ နိဝါသနပါရုပနုပဂံ။ သိဗ္ဗေယျ ဝါ သိဗ္ဗာပေယျာ ဝါတိ ဧတ္ထ သယံ သိဗ္ဗန္တဿ သူစိံ ပဝေသေတွာ ပဝေသေတွာ နီဟရဏေ ပါစိတ္တိယံ, သတက္ခတ္တုမ္ပိ ဝိဇ္ဈိတွာ သကိံ နီဟရန္တဿ ဧကမေဝ ပါစိတ္တိယံ။ ‘သိဗ္ဗာ’တိ ဝုတ္တော ပန သစေပိ သဗ္ဗံ သူစိကမ္မံ နိဋ္ဌာပေတိ, အာဏာပကဿ ဧကမေဝ ပါစိတ္တိယံ။ အထ ‘‘ယံ ဧတ္ထ စီဝရေ ကတ္တဗ္ဗံ, သဗ္ဗံ တံ တဝ ဘာရော’’တိ ဝုတ္တော နိဋ္ဌာပေတိ, တဿ အာရာပထေ အာရာပထေ ပါစိတ္တိယံ။ အာဏာပကဿ ဧကဝါစာယ သမ္ဗဟုလာနိပိ, ပုနပ္ပုနံ အာဏတ္တိယံ ပန ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထိ။
သာဝတ္ထိယံ ဥဒါယိတ္ထေရံ အာရဗ္ဘ စီဝရသိဗ္ဗနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, အသာဓာရဏပညတ္တိ, သာဏတ္တိကံ, တိကပါစိတ္တိယံ, ဉာတိကာယ အညာတိကသညိနော ဝါ ဝေမတိကဿ ဝါ, ဧကတောဥပသမ္ပန္နာယ သိဗ္ဗန္တဿ စ ဒုက္ကဋံ။ အညံ ထဝိကာဒိပရိက္ခာရံ သိဗ္ဗန္တဿ, ဉာတိကာယ, သိက္ခမာနသာမဏေရီနဉ္စ စီဝရမ္ပိ သိဗ္ဗန္တဿ, ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ အညာတိကာယ ဘိက္ခုနိယာ
(ကင်္ခါ၊၂၁၃။)သန္တကတာ, နိဝါသနပါရုပနုပဂတာ, ဝုတ္တလက္ခဏံ သိဗ္ဗနံ ဝါ သိဗ္ဗာပနံ ဝါတိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ သဉ္စရိတ္တသဒိသာနေဝါတိ။
စီဝရသိဗ္ဗနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၇။ သံဝိဓာနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
သတ္တမေ သံဝိဓာယာတိ သံဝိဒဟိတွာ, ဂမနကာလေ သင်္ကေတံ ကတွာတိ အတ္ထော။ ဧကဒ္ဓါနမဂ္ဂန္တိ ဧကံ အဒ္ဓါနသင်္ခါတံ မဂ္ဂံ, ဧကတော ဝါ အဒ္ဓါနမဂ္ဂံ။ သတ္ထဂမနီယောတိ သတ္ထေန သဒ္ဓိံ ဂန္တဗ္ဗော, သေသံ ဥတ္တာနပဒတ္ထမေဝ။ အယံ ပနေတ္ထ ဝိနိစ္ဆယော – အကပ္ပိယဘူမိယံ သံဝိဒဟန္တဿ သံဝိဒဟနပစ္စယာ တာဝ ဒုက္ကဋံ။ တတ္ထ ဌပေတွာ ဘိက္ခုနုပဿယံ အန္တရာရာမံ အာသနသာလံ တိတ္ထိယသေယျဉ္စ သေသာ အကပ္ပိယဘူမိ, တတ္ထ ဌတွာ သံဝိဒဟန္တဿာတိ အတ္ထော။ သံဝိဒဟိတွာ ပန ‘‘အဇ္ဇ ဝါ သွေ ဝါ’’တိ နိယမိတံ ကာလံ ဝိသင်္ကေတံ အကတွာ, ဒွါရဝိသင်္ကေတံ ပန မဂ္ဂဝိသင်္ကေတံ ဝါ ကတွာပိ ဘိက္ခုနိယာ သဒ္ဓိံ ဂစ္ဆန္တဿ ယာဝ အာသန္နဿာပိ အညဿ ဂါမဿ ‘‘အယံ ဣမဿ ဥပစာရော’’တိ မနုဿေဟိ ဌပိတံ ဥပစာရံ န ဩက္ကမတိ, တာဝ အနာပတ္တိ။ တံ ဩက္ကမန္တဿ ပန ပဌမပါဒေ ဒုက္ကဋံ, ဒုတိယပါဒေ ပါစိတ္တိယံ, ဣတိ ဂါမူပစာရောက္ကမနဂဏနာယ ပါစိတ္တိယာနိ။ အဒ္ဓယောဇနာတိက္ကမေ ပန ဂါမေ အသတိ အဒ္ဓယောဇနဂဏနာယ ပါစိတ္တိယံ။
သာဝတ္ထိယံ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယေ ဘိက္ခူ အာရဗ္ဘ ဧကဒ္ဓါနမဂ္ဂပ္ပဋိပဇ္ဇနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, ‘‘အညတြ သမယာ’’တိ အယမေတ္ထ အနုပညတ္တိ, အသာဓာရဏပညတ္တိ, အနာဏတ္တိကံ, တိကပါစိတ္တိယံ, အသံဝိဒဟိတေ သံဝိဒဟိတသညိနော ဝေမတိကဿ ဝါ, ယော စ ဘိက္ခုနိယာ အသံဝိဒဟန္တိယာ ကေဝလံ အတ္တနာဝ သံဝိဒဟတိ, တဿ ဒုက္ကဋံ။ သမယေ သံဝိဒဟိတွာပိ ဂစ္ဆန္တဿ, အတ္တနာ အသံဝိဒဟန္တဿ, ဝိသင်္ကေတေန ဝါ, အာပဒါသု ဂစ္ဆန္တဿ, ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ ဒွိန္နမ္ပိ သံဝိဒဟိတွာ မဂ္ဂပ္ပဋိပတ္တိ, အဝိသင်္ကေတတာ, သမယာဘာဝေါ, အနာပဒါ, ဂါမန္တရောက္ကမနံ ဝါ အဒ္ဓယောဇနာတိက္ကမော ဝါတိ ဣမာနေတ္ထ ပဉ္စ အင်္ဂါနိ။ ဧကတောဥပသမ္ပန္နာဒီဟိ ပန သဒ္ဓိံ မာတုဂါမသိက္ခာပဒေန အာပတ္တိ, အဒ္ဓါနသမုဋ္ဌာနံ, ကိရိယံ, နောသညာဝိမောက္ခံ, အစိတ္တကံ, ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇံ, ကာယကမ္မံ, ဝစီကမ္မံ, တိစိတ္တံ, တိဝေဒနန္တိ။
သံဝိဓာနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(ကင်္ခါ၊၂၁၄။)֍ ၈။ နာဝါဘိရုဟနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
အဋ္ဌမေ သံဝိဓာယာတိ ကီဠာပုရေက္ခာရော သံဝိဒဟိတွာ, အဘိရုဟနကာလေ သင်္ကေတံ ကတွာတိ အတ္ထော။ ဥဒ္ဓံဂါမိနိန္တိ ကီဠာဝသေန ဥဒ္ဓံ နဒိယာ ပဋိသောတံ ဂစ္ဆန္တိံ။ အဓောဂါမိနိန္တိ တထေဝ အဓော အနုသောတံ ဂစ္ဆန္တိံ။ ယံ ပန တိတ္ထပ္ပဋိပါဒနတ္ထံ ဥဒ္ဓံ ဝါ အဓော ဝါ ဟရန္တိ, ဧတ္ထ အနာပတ္တိ။ အညတြ တိရိယံ တရဏာယာတိ ဥပယောဂတ္ထေ နိဿက္ကဝစနံ, ယာ တိရိယံ တရဏာ, တံ ဌပေတွာတိ အတ္ထော။ ပါစိတ္တိယန္တိ သဂါမကတီရပဿေန ဂမနကာလေ ဂါမန္တရဂဏနာယ, အဂါမကတီရပဿေန ဝါ ယောဇနဝိတ္ထတာယ နဒိယာ မဇ္ဈေန ဝါ ဂမနကာလေ အဒ္ဓယောဇနဂဏနာယ ပါစိတ္တိယံ, သမုဒ္ဒေ ပန ယထာသုခံ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ။
သာဝတ္ထိယံ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယေ ဘိက္ခူ အာရဗ္ဘ နာဝါဘိရုဟနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, ‘‘အညတြ တိရိယံ တရဏာယာ’’တိ အယမေတ္ထ အနုပညတ္တိ, သေသံ အနန္တရသိက္ခာပဒေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ။
နာဝါဘိရုဟနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၉။ ပရိပါစိတသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
နဝမေ ဘိက္ခုနိပရိပါစိတန္တိ ဘိက္ခုနိယာ ပရိပါစိတံ, နေဝ တဿ နာတ္တနော ဉာတကပ္ပဝါရိတာနံ ဂိဟီနံ သန္တိကေ ဘိက္ခုဿ ဂုဏံ ပကာသေတွာ ‘‘ဒေထ အယျဿ, ကရောထ အယျဿာ’’တိ ဧဝံ နိပ္ဖါဒိတံ လဒ္ဓဗ္ဗံ ကတန္တိ အတ္ထော။ ပုဗ္ဗေ ဂိဟိသမာရမ္ဘာတိ ဧတ္ထ သမာရမ္ဘောတိ သမာရဒ္ဓံ, ပဋိယာဒိတဿေတံ နာမံ။ ဂိဟီနံ သမာရမ္ဘော ဂိဟိသမာရမ္ဘော, ဘိက္ခုနိယာ ပရိပါစနတော ပုဗ္ဗေ ပဌမတရံယေဝ ယံ ဘိက္ခူနံ အတ္ထာယ ဂိဟီနံ ပဋိယာဒိတဘတ္တံ, ဉာတကပ္ပဝါရိတာနံ ဝါ သန္တကံ, တံ ဌပေတွာ အညံ ဇာနံ ဘုဉ္ဇန္တဿ ပါစိတ္တိယန္တိ အတ္ထော။ တဉ္စ ခေါ အဇ္ဈောဟရဏဂဏနာယ, ပဋိဂ္ဂဟဏေ ပနဿ ဒုက္ကဋံ။
ရာဇဂဟေ ဒေဝဒတ္တံ အာရဗ္ဘ ဘိက္ခုနိပရိပါစိတပိဏ္ဍပါတဘုဉ္ဇနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, ‘‘အညတြ ပုဗ္ဗေ ဂိဟိသမာရမ္ဘာ’’တိ အယမေတ္ထ အနုပညတ္တိ, အသာဓာရဏပညတ္တိ, အနာဏတ္တိကံ, ဧကတောဥပသမ္ပန္နာယ ပရိပါစိတံ
(ကင်္ခါ၊၂၁၅။)ဘုဉ္ဇန္တဿ, အပရိပါစိတေ ပရိပါစိတသညိနော, ဥဘယတ္ထ ဝေမတိကဿ စ ဒုက္ကဋံ။ ဥဘယတ္ထ အပရိပါစိတသညိနော, ဂိဟိသမာရမ္ဘေ, သိက္ခမာနသာမဏေရာဒီဟိ ပရိပါစိတေ, ပဉ္စ ဘောဇနာနိ ဌပေတွာ အဝသေသေ, ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ ဘိက္ခုနိယာ ပရိပါစိတတာ, ပရိပါစိတဘာဝဇာနနံ, ဂိဟိသမာရမ္ဘာဘာဝေါ, ဩဒနာဒီနံ အညတရတာ, တဿ အဇ္ဈောဟရဏန္တိ ဣမာနေတ္ထ ပဉ္စ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ ပဌမပါရာဇိကသအသာနိ, ဣဒံ ပန ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇံ, တိစိတ္တံ, တိဝေဒနန္တိ။
ပရိပါစိတသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၁၀။ ရဟောနိသဇ္ဇသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဒသမေ သဗ္ဗောပိ ကထာမဂ္ဂေါ ဒုတိယအနိယတေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣဒဉှိ သိက္ခာပဒံ ဒုတိယအနိယတေန စ ဥပရိ ဥပနန္ဒဿ စတုတ္ထသိက္ခာပဒေန စ ဧကပရိစ္ဆေဒံ, အဋ္ဌုပ္ပတ္တိဝသေန ပန ဝိသုံ ပညတ္တန္တိ။
ရဟောနိသဇ္ဇသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ဩဝါဒဝဂ္ဂေါ တတိယော။
၄။ ဘောဇနဝဂ္ဂေါ
֍ ၁။ အာဝသထသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဘောဇနဝဂ္ဂဿ ပဌမေ အဂိလာနေနာတိ အဒ္ဓယောဇနမ္ပိ ဂန္တုံ သမတ္ထေန။ ဧကောတိ ဧကဒိဝသိကော။ အာဝသထပိဏ္ဍောတိ ‘‘ဣမေသံ ဝါ ဧတ္တကာနံ ဝါ’’တိ ဧကံ ပါသဏ္ဍံ ဝါ, ‘‘ဧတ္တကမေဝါ’’တိ ဧဝံ ဘတ္တံ ဝါ အနောဒိဿ သာလာဒီသု ယတ္ထ ကတ္ထစိ ပုညကာမေဟိ ပညတ္တံ ဘောဇနံ။ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗောတိ ဧကကုလေန ဝါ နာနာကုလေဟိ ဝါ ဧကတော ဟုတွာ ဧကသ္မိံ ဝါ ဌာနေ, နာနာဌာနေသု ဝါ ‘‘အဇ္ဇ ဧကသ္မိံ, သွေ ဧကသ္မိ’’န္တိ ဧဝံ အနိယတဋ္ဌာနေ ဝါ ပညတ္တော ဧကသ္မိံ ဌာနေ ဧကဒိဝသမေဝ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗော။ တတော စေ ဥတ္တရီတိ ဒုတိယဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ တသ္မိံ ဝါ ဌာနေ အညသ္မိံ ဝါ ဌာနေ တေသံ သန္တကဿ ပဋိဂ္ဂဟဏေ ဒုက္ကဋံ, အဇ္ဈောဟာရေ အဇ္ဈောဟာရေ ပါစိတ္တိယံ။
(ကင်္ခါ၊၂၁၆။)သာဝတ္ထိယံ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယေ ဘိက္ခူ အာရဗ္ဘ အနုဝသိတွာ အာဝသထပိဏ္ဍဘုဉ္ဇနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, ‘‘အဂိလာနေနာ’’တိ အယမေတ္ထ အနုပညတ္တိ, သာဓာရဏပညတ္တိ, အနာဏတ္တိကံ, တိကပါစိတ္တိယံ, ဂိလာနဿ အဂိလာနသညိနော ဝေမတိကဿ ဝါ ဒုက္ကဋံ။ ဂိလာနဿ ဂိလာနသညိနော, ယော စ သကိံ ဘုဉ္ဇတိ, ဂစ္ဆန္တော ဝါ အန္တရာမဂ္ဂေ ဧကဒိဝသံ, ဂတဋ္ဌာနေ ဧကဒိဝသံ, ပစ္စာဂန္တောပိ အန္တရာမဂ္ဂေ ဧကဒိဝသံ, အာဂတဋ္ဌာနေ ဧကဒိဝသံ, ဂမိဿာမီ’တိ စ ဘုဉ္ဇိတွာ နိက္ခန္တော ကေနစိ ဥပဒ္ဒဝေန နိဝတ္တိတွာ ခေမဘာဝံ ဉတွာ ဂစ္ဆန္တော ပုန ဧကဒိဝသံ ဘုဉ္ဇတိ, ယဿ ဝါ သာမိကာ နိမန္တေတွာ ဒေန္တိ, ယော ဝါ ဘိက္ခူနံယေဝ ဥဒ္ဒိဿ ပညတ္တံ, န ယာဝဒတ္ထံ ပညတ္တံ, ဌပေတွာ ဝါ ပဉ္စ ဘောဇနာနိ အညံ ဘုဉ္ဇတိ, တဿ စ, ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ အာဝသထပိဏ္ဍတာ, အဂိလာနတာ, အနုဝသိတွာ ပရိဘောဇနန္တိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ ဧဠကလောမသိက္ခာပဒသဒိသာနီတိ။
အာဝသထသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၂။ ဂဏဘောဇနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဒုတိယေ ဂဏဘောဇနေတိ ဂဏဿ ဘောဇနေ။ ဣဓ စ ဂဏောတိ စတ္တာရော ဝါ တတုတ္တရိ ဝါ ဘိက္ခူ, တေသံ နိမန္တနတော ဝါ ဝိညတ္တိတော ဝါ လဒ္ဓေ ဩဒနာဒီနံ ပဉ္စန္နံ ဘောဇနာနံ အညတရဘောဇနေတိ အတ္ထော။ တတ္ထာယံ ဝိနိစ္ဆယော – သစေ ဟိ ကောစိ စတ္တာရော ဘိက္ခူ ဥပသင်္ကမိတွာ ယေန ကေနစိ ဝေဝစနေန ဝါ ဘာသန္တရေန ဝါ ပဉ္စန္နံ ဘောဇနာနံ နာမံ ဂဟေတွာ ‘‘ဩဒနေန နိမန္တေမိ, ဩဒနံ မေ ဂဏှထာ’’တိအာဒိနာ နယေန နိမန္တေတိ, တေ စေ ဧဝံ ဧကတော ဝါ နာနာတော ဝါ နိမန္တိတာ ဧကတော ဝါ နာနာတော ဝါ ဂန္တွာ ဧကတော ဂဏှန္တိ, ပစ္ဆာ ဧကတော ဝါ နာနာတော ဝါ ဘုဉ္ဇန္တိ, ဂဏဘောဇနံ ဟောတိ။ ပဋိဂ္ဂဟဏမေဝ ဟေတ္ထ ပမာဏံ။ သစေ ဩဒနာဒီနံ နာမံ ဂဟေတွာ ဧကတော ဝါ နာနာတော ဝါ ဝိညာပေတွာ စ ဂန္တွာ စ ဧကတော ဂဏှန္တိ, ဧဝမ္ပိ ဂဏဘောဇနမေဝ။ တဿ ဒုဝိဓဿာပိ ဧဝံ ပဋိဂ္ဂဟဏေ ဒုက္ကဋံ, အဇ္ဈောဟာရေ အဇ္ဈောဟာရေ ပါစိတ္တိယံ။ ဂိလာနသမယာဒီသု ယဒါ ပါဒါနမ္ပိ ဖလိတတ္တာ န သက္ကာ ပိဏ္ဍာယ စရိတုံ,
(ကင်္ခါ၊၂၁၇။)အယံ ဂိလာနသမယော။ အတ္ထတကထိနာနံ ပဉ္စ မာသာ, ဣတရေသံ ကတ္တိကမာသောတိ အယံ စီဝရဒါနသမယော။ ယဒါ ယော စီဝရေ ကရိယမာနေ ကိဉ္စိဒေဝ စီဝရေ ကတ္တဗ္ဗံ ကမ္မံ ကရောတိ, အယံ စီဝရကာရသမယော။ ယဒါ အဒ္ဓယောဇနမ္ပိ ဂန္တုကာမော ဝါ ဟောတိ ဂစ္ဆတိ ဝါ ဂတော ဝါ, အယံ အဒ္ဓါနဂမနသမယော။ နာဝါဘိရုဟနသမယေပိ ဧသေဝ နယော။ ယဒါ ဂေါစရဂါမေ စတ္တာရော ဘိက္ခူ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ န ယာပေန္တိ, အယံ မဟာသမယော။ ယဒါ ယောကောစိ ပဗ္ဗဇိတော ဘတ္တေန နိမန္တေတိ, အယံ သမဏဘတ္တသမယော, ဧတေသု သမယေသု ဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။
ရာဇဂဟေ ဒေဝဒတ္တံ အာရဗ္ဘ ဝိညာပေတွာ ဘုဉ္ဇနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, ‘‘အညတြ သမယာ’’တိ အယမေတ္ထ သတ္တဝိဓာ အနုပညတ္တိ, သာဓာရဏပညတ္တိ, အနာဏတ္တိကံ, တိကပါစိတ္တိယံ, နဂဏဘောဇနေ ဂဏဘောဇနသညိဿ ဝေမတိကဿ ဝါ ဒုက္ကဋံ။ နဂဏဘောဇနသညိဿ ပန, ယေ စ ဒွေ တယော ဧကတော ဂဏှန္တိ, ဗဟူနံ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ဧကတော ဘုဉ္ဇန္တာနံ, နိစ္စဘတ္တိကာဒီသု, ပဉ္စ ဘောဇနာနိ ဌပေတွာ သဗ္ဗတ္ထ, ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ ဂဏဘောဇနတာ, သမယာဘာဝေါ, အဇ္ဈောဟရဏန္တိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ ဧဠကလောမသဒိသာနေဝါတိ။
ဂဏဘောဇနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၃။ ပရမ္ပရဘောဇနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
တတိယေ ပရမ္ပရဘောဇနေတိ ဂဏဘောဇနေ ဝုတ္တနယေနေဝ ပဉ္စဟိ ဘောဇနေဟိ နိမန္တိတဿ ယေန ယေန ပဌမံ နိမန္တိတော, တဿ တဿ ဘောဇနတော ဥပ္ပဋိပါဋိယာ ဝါ အဝိကပ္ပေတွာ ဝါ ပရဿ ပရဿ ဘောဇနေ။ တသ္မာ ယော ဘိက္ခု ပဉ္စသု သဟဓမ္မိကေသု အညတရဿ ‘‘မယှံ ဘတ္တပစ္စာသံ တုယှံ ဒမ္မီ’’တိ ဝါ ‘‘ဝိကပ္ပေမီ’’တိ ဝါ ဧဝံ သမ္မုခါ ဝါ ‘‘ဣတ္ထန္နာမဿ ဒမ္မီ’’တိ (ပါစိ။ ၂၂၆) ဝါ ‘‘ဝိကပ္ပေမီ’’တိ ဝါ ဧဝံ ပရမ္မုခါဝါ ပဌမနိမန္တနံ အဝိကပ္ပေတွာ ပစ္ဆာ နိမန္တိတကုလေ လဒ္ဓဘိက္ခတော ဧကသိတ္ထမ္ပိ အဇ္ဈောဟရတိ, ပါစိတ္တိယံ။ သမယာ ဝုတ္တနယာ ဧဝ။
(ကင်္ခါ၊၂၁၈။)ဝေသာလိယံ သမ္ဗဟုလေ ဘိက္ခူ အာရဗ္ဘ အညတြ နိမန္တိတဘောဇနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, ‘‘အညတြ သမယာ’’တိ အယမေတ္ထ တိဝိဓာ အနုပညတ္တိ, ပရိဝါရေ ပန ဝိကပ္ပနမ္ပိ ဂဟေတွာ ‘‘စတဿော အနုပညတ္တိယော’’တိ (ပရိ။ ၈၆) ဝုတ္တံ, အသာဓာရဏပညတ္တိ, အနာဏတ္တိကံ, တိကပါစိတ္တိယံ, နပရမ္ပရဘောဇနေ ပရမ္ပရဘောဇနသညိနော ဝေမတိကဿ ဝါ ဒုက္ကဋံ။ နပရမ္ပရဘောဇနသညိဿ ပန, ယော စ သမယေ ဝါ ဝိကပ္ပေတွာ ဝါ ဧကသံသဋ္ဌာနိ ဝါ ဒွေ တီဏိ နိမန္တနာနိ ဧကတော ဝါ ကတွာ ဘုဉ္ဇတိ, နိမန္တနပ္ပဋိပါဋိယာ ဘုဉ္ဇတိ, သကလေန ဂါမေန ဝါ ပူဂေန ဝါ နိမန္တိတော တေသု ယတ္ထကတ္ထစိ ဘုဉ္ဇတိ, နိမန္တိယမာနော ဝါ ‘‘ဘိက္ခံ ဂဟေဿာမီ’’တိ ဝဒတိ, တဿ, နိစ္စဘတ္တိကာဒီသု, ပဉ္စ ဘောဇနာနိ ဌပေတွာ သဗ္ဗတ္ထ, ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ ပရမ္ပရဘောဇနတာ, သမယာဘာဝေါ, အဇ္ဈောဟရဏန္တိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ ပဌမကထိနသဒိသာနေဝ, ဣဒံ ပန ကိရိယာကိရိယန္တိ။
ပရမ္ပရဘောဇနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၄။ ကာဏမာတာသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
စတုတ္ထေ ပူဝေဟီတိ ပဟေဏကတ္ထာယ ပဋိယတ္တေဟိ အတိရသကမောဒကသက္ခလိကာဒီဟိ ယေဟိ ကေဟိစိ ခဇ္ဇကေဟိ။ မန္ထေဟီတိ ပါထေယျတ္ထာယ ပဋိယတ္တေဟိ ယေဟိ ကေဟိစိ သတ္တုတိလတဏ္ဍုလာဒီဟိ။ ဒွတ္တိပတ္တပူရာတိ မုခဝဋ္ဋိယာ ဟေဋ္ဌိမလေခံ အနတိက္ကန္တာ ဒွေ ဝါ တယော ဝါ ပတ္တပူရာ။ တတော စေ ဥတ္တရီတိ သစေပိ တတိယံ ပတ္တံ ထူပီကတံ ဂဏှာတိ, မုခဝဋ္ဋိယာ ဟေဋ္ဌိမလေခတော ဥပရိဋ္ဌိတပူဝဂဏနာယ ပါစိတ္တိယံ။ ဒွတ္တိပတ္တပူရေ ပဋိဂ္ဂဟေတွာတိ ဧတ္ထ ယေန ဒွေ ဂဟိတာ ဟောန္တိ, တေန ဗဟိ ဘိက္ခုံ ဒိသွာ ‘‘ဧတ္ထ မယာ ဒွေ ပတ္တပူရာ ဂဟိတာ, တွံ ဧကံ ဂဏှေယျာသီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ, တေနာပိ အညံ ပဿိတွာ ‘‘ပဌမံ အာဂတေန ဒွေ ပတ္တပူရာ ဂဟိတာ, မယာ ဧကော ဂဟိတော, တွံ မာ ဂဏှီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ယေန ပဌမံ ဧကော ဂဟိတော, တဿာပိ ပရမ္ပရာရောစနေ ဧသေဝ နယော။ ယေန ပန သယမေဝ တယော ဂဟိတာ, တေန အညံ ဒိသွာ ‘‘မာ ခေါ တွံ ဧတ္ထ ပဋိဂ္ဂဏှီတိ ဝတ္တဗ္ဗံ, အဝဒန္တဿ ဒုက္ကဋံ, တံ သုတွာ ဂဏှန္တဿာပိ ဒုက္ကဋမေဝ။တတော နီဟရိတွာ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ
(ကင်္ခါ၊၂၁၉။)သံဝိဘဇိတဗ္ဗန္တိ လဒ္ဓဋ္ဌာနတော သဗ္ဗာသန္နံ အာသနသာလံ ဝါ ဝိဟာရံ ဝါ ယတ္ထ ဝါ ပန နိဗဒ္ဓံ ပဋိက္ကမတိ, တတ္ထ ဂန္တွာ ဧကံ ပတ္တပူရံ အတ္တနော ဌပေတွာ သေသံ ဘိက္ခုသံဃဿ ဒါတဗ္ဗံ။ ယထာမိတ္တံ ပန ဒါတုံ န လဗ္ဘတိ။ ယေန ဧကော ဂဟိတော, န တေန ကိဉ္စိ အကာမာ ဒါတဗ္ဗံ, ယထာရုစိ ကာတဗ္ဗံ။
သာဝတ္ထိယံ သမ္ဗဟုလေ ဘိက္ခူ အာရဗ္ဘ န မတ္တံ ဇာနိတွာ ပဋိဂ္ဂဟဏဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, သာဓာရဏပညတ္တိ, အနာဏတ္တိကံ, တိကပါစိတ္တိယံ, ဦနကဒွတ္တိပတ္တပူရေ အတိရေကသညိဿ ဝေမတိကဿ ဝါ ဒုက္ကဋံ။ ဦနကသညိဿ ပန, န ပဟေဏကတ္ထာယ န ပါထေယျတ္ထာယ ဝါ ပဋိယတ္တံ, တဒတ္ထာယ ပဋိယတ္တသေသကံ ဝါ, ဂမနေ ဝါ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓေ, ဉာတကပ္ပဝါရိတာနံ ဝါ ဒေန္တာနံ, အတ္တနော ဓနေန ဂဏှန္တဿ, ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ ဝုတ္တလက္ခဏပူဝမန္ထတာ, အသေသကတာ, အပ္ပဋိပ္ပဿဒ္ဓဂမနတာ, အနညာတကာဒိတာ, အတိရေကပ္ပဋိဂ္ဂဟဏန္တိ ဣမာနေတ္ထ ပဉ္စ အင်္ဂါနိ, သမုဋ္ဌာနာဒီနိ သဉ္စရိတ္တသဒိသာနေဝါတိ။
ကာဏမာတာသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၅။ ပဌမပဝါရဏာသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ပဉ္စမေ ဘုတ္တာဝီတိ ဘုတ္တဝါ, ယေန ပဉ္စန္နံ ဘောဇနာနံ သာသပမတ္တမ္ပိ အဇ္ဈောဟရိတံ, သော ဧဝံ ဝုစ္စတိ။ ပဝါရိတောတိ ‘‘အသနံ ပညာယတိ, ဘောဇနံ ပညာယတိ, ဟတ္ထပါသေ ဌိတော အဘိဟရတိ, ပဋိက္ခေပေါ ပညာယတီ’’တိ (ပါစိ။ ၂၃၉) ဧဝံ ပါဠိယံ ဝုတ္တပဉ္စင်္ဂဝသေန ကတပ္ပဝါရဏော, ကတပ္ပဋိက္ခေပေါတိ အတ္ထော။ တတ္ထ ယသ္မာ ‘‘အသနံ ပညာယတီ’’တိ ဣမိနာ ဝိပ္ပကတဘောဇနော ‘ပဝါရိတော’တိ ဝုတ္တော။ ယော စ ဝိပ္ပကတဘောဇနော, တေန ကိဉ္စိ ဘုတ္တံ, ကိဉ္စိ အဘုတ္တံ, ယဉ္စ ဘုတ္တံ, တံ သန္ဓာယ ‘ဘုတ္တာဝီ’တိပိ သင်္ခံ ဂစ္ဆတိ။ တသ္မာ ‘ဘုတ္တာဝီ’တိဝစနေန ဝိသုံ ကိဉ္စိ အတ္ထသိဒ္ဓိံ န ပဿာမ, ‘‘ဒိရတ္တတိရတ္တ’’န္တိအာဒီသု (ပါစိ။ ၅၂) ပန ဒိရတ္တာဒိဝစနံ ဝိယ ပဝါရိတပဒဿ ပရိဝါရဘာဝေန ဗျဉ္ဇနသိလိဋ္ဌတာယ စေတံ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
ပဝါရဏင်္ဂေသု ပန အသနံ ပညာယတီတိ ဝိပ္ပကတဘောဇနံ ဒိဿတိ, တံ ဘုဉ္ဇမာနော စေသ ပုဂ္ဂလော ဟောတီတိ အတ္ထော။ ဘောဇနံ ပညာယတီတိ
(ကင်္ခါ၊၂၂၀။)ပဝါရဏပ္ပဟောနကံ ဘောဇနံ ဒိဿတိ, ဩဒနာဒီနံ စေ အညတရံ ပဋိက္ခိပိတဗ္ဗံ ဘောဇနံ ဟောတီတိ အတ္ထော။ ဟတ္ထပါသေ ဌိတောတိ ပဝါရဏပ္ပဟောနကံ စေ ဘောဇနံ ဂဏှိတွာ ဒါယကော အဍ္ဎတေယျဟတ္ထပ္ပမာဏေ ဩကာသေ ဌိတော ဟောတီတိ အတ္ထော။ အဘိဟရတီတိ သော စေ ဒါယကော တဿ တံ ဘောဇနံ ကာယေန အဘိသံဟရတီတိ အတ္ထော။ ပဋိက္ခေပေါ ပညာယတီတိ ပဋိက္ခေပေါ ဒိဿတိ, တံ စေ အဘိဟဋံ သော ဘိက္ခု ကာယေန ဝါ ဝါစာယ ဝါ ပဋိက္ခိပတီတိ အတ္ထော။ ဧဝံ ပဉ္စန္နံ အင်္ဂါနံ ဝသေန ပဝါရိတော ဟောတိ။
တတြာယံ ဝိနိစ္ဆယော – ‘အသန’န္တိအာဒီသု တာဝ ယဉ္စ အသ္နာတိ, ယဉ္စ ဘောဇနံ ဟတ္ထပါသေ ဌိတေန အဘိဟဋံ ပဋိက္ခိပတိ, တံ ဩဒနော ကုမ္မာသော သတ္တု မစ္ဆော မံသန္တိ ဣမေသံ အညတရမေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တတ္ထ ဩဒနော နာမ သာလိ ဝီဟိ ယဝေါ ဂေါဓုမော ကင်္ဂု ဝရကော ကုဒြူသကောတိ ဣမေသံ သတ္တန္နံ ဓညာနံ တဏ္ဍုလေ ဂဟေတွာ ‘‘ဘတ္တံ ပစာမာ’’တိ ဝါ ‘‘ယာဂုံ ပစာမာ’’တိ ဝါ ယံကိဉ္စိ သန္ဓာယ ပစန္တု, သစေ ဥဏှံ ဝါ သီတလံ ဝါ ဘုဉ္ဇန္တာနံ ဘောဇနကာလေ ဂဟိတဂဟိတဋ္ဌာနေ ဩဓိ ပညာယတိ, ဩဒနော ဟောတိ, ပဝါရဏံ ဇနေတိ။ ယော ပန ပါယာသော ဝါ အမ္ဗိလယာဂု ဝါ ဥဒ္ဓနတော ဩတာရိတမတ္တာ အဗ္ဘုဏှာ သက္ကာ ဟောတိ အာဝိဇ္ဈိတွာ ပိဝိတုံ, သာ ယဿ ဟတ္ထေန ဂဟိတောကာသေပိ ဩဓိ န ပညာယတိ, ပဝါရဏံ န ဇနေတိ။ သစေ ပန ဥသုမာယ ဝိဂတာယ ဃနဘာဝံ ဂစ္ဆတိ, ဩဓိံ ဒဿေတိ, ပုန ပဝါရဏံ ဇနေတိ, ပုဗ္ဗေ တနုကဘာဝေါ န ရက္ခတိ။ သစေပိ ဗဟူ ပဏ္ဏဖလကဠီရေ ပက္ခိပိတွာ မုဋ္ဌိမတ္တာပိ တဏ္ဍုလာ ပက္ခိတ္တာ ဟောန္တိ, ဘောဇနကာလေ စေ ဩဓိ ပညာယတိ, ပဝါရဏံ ဇနေတိ။ အယာဂုကေ နိမန္တနေ ‘‘ယာဂုံ ဒဿာမာ’’တိ ဘတ္တေ ဥဒကကဉ္ဇိကခီရာဒီနိ အာကိရိတွာ ‘‘ယာဂုံ ဂဏှထာ’’တိ ဒေန္တိ, ကိဉ္စာပိ တနုကာ ဟောတိ, ပဝါရဏံ ဇနေတိယေဝ။ သစေ ပန ပက္ကုထိတေသု ဥဒကာဒီသု ပက္ခိပိတွာ ပစိတွာ ဒေန္တိ, ယာဂုသင်္ဂဟမေဝ ဂစ္ဆတိ။ သစေ ယာဂုယာပိ သာသပမတ္တမ္ပိ မစ္ဆမံသက္ခဏ္ဍံ ဝါ နှာရု ဝါ ပက္ခိတ္တံ ဟောတိ, ပဝါရဏံ ဇနေတိ။ ဌပေတွာ သာနုလောမာနံ ဝုတ္တဓညာနံ တဏ္ဍုလေ အညေဟိ ဝေဠုတဏ္ဍုလာဒီဟိ ဝါ ကန္ဒမူလဖလေဟိ ဝါ ယေဟိ ကေဟိစိ ကတဘတ္တံ ပဝါရဏံ န ဇနေတိ။ ကုမ္မာသော နာမ ယဝေဟိ ကတော။ အညေဟိ ပန မုဂ္ဂါဒီဟိ ကတကုမ္မာသော ပဝါရဏံ န ဇနေတိ။ သတ္တု နာမ သတ္တ ဓညာနိ ဘဇ္ဇိတွာ ကတော။ အန္တမသော ခရပါကဘဇ္ဇိတာနံ ဝီဟီနံ
(ကင်္ခါ၊၂၂၁။)တဏ္ဍုလေ ကောဋ္ဋေတွာ ကတစုဏ္ဏမ္ပိ ကုဏ္ဍကမ္ပိ သတ္တုသင်္ဂဟမေဝ ဂစ္ဆတိ။ သမပါကဘဇ္ဇိတာနံ ပန အာတပသုက္ခာနံ ကုဏ္ဍကံ ဝါ, ယေ ကေစိ တဏ္ဍုလာ ဝါ လာဇာ ဝါ, လာဇေဟိ ကတဘတ္တသတ္တုအာဒီနိ ဝါ န ပဝါရေန္တိ။ မစ္ဆမံသေသု သစေ ယာဂုံ ပိဝန္တဿ ယာဂုသိတ္ထမတ္တာနေဝ ဒွေ မစ္ဆက္ခဏ္ဍာနိ ဝါ မံသက္ခဏ္ဍာနိ ဝါ ဧကဘာဇနေ ဝါ နာနာဘာဇနေ ဝါ ဒေန္တိ, တာနိ စေ အခါဒန္တော အညံ ပဝါရဏပ္ပဟောနကံ ယံကိဉ္စိ ပဋိက္ခိပတိ, န ပဝါရေတိ။ တတော ဧကံ ခါဒိတံ, ဧကံ ဟတ္ထေ ဝါ ပတ္တေ ဝါ ဟောတိ, သစေ အညံ ပဋိက္ခိပတိ ပဝါရေတိ။ ဒွေပိ ခါဒိတာနိ ဟောန္တိ, မုခေ သာသပမတ္တမ္ပိ အဝသိဋ္ဌံ နတ္ထိ, သစေပိ အညံ ပဋိက္ခိပတိ, န ပဝါရေတိ။ ယော ပန အကပ္ပိယမံသံ ကုလဒူသနဝေဇ္ဇကမ္မဥတ္တရိမနုဿဓမ္မာရောစနသာဒိတရူပိယာဒီဟိ နိဗ္ဗတ္တံ အကပ္ပိယဘောဇနဉ္စ အညံ ကပ္ပိယံ ဝါ အကပ္ပိယံ ဝါ ခါဒန္တော ပဋိက္ခိပတိ, န ပဝါရေတိ။
ဧဝံ ယဉ္စ အသ္နာတိ, ယဉ္စ ဘောဇနံ ဟတ္ထပါသေ ဌိတေန အဘိဟဋံ ပဋိက္ခိပန္တော ပဝါရဏံ ဇနေတိ, တံ ဉတွာ ဣဒါနိ ယထာ အာပဇ္ဇတိ, တဿ ဇာနနတ္ထံ အယံ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော – ‘‘အသနံ ဘောဇန’’န္တိ ဧတ္ထ တာဝ ယေန ဧကသိတ္ထမ္ပိ အဇ္ဈောဟဋံ ဟောတိ, သော သစေ ပတ္တမုခဟတ္ထေသု ယတ္ထကတ္ထစိ ဘောဇနေ သတိ သာပေက္ခောဝ အညံ ဝုတ္တလက္ခဏံ ဘောဇနံ ပဋိက္ခိပတိ, ပဝါရေတိ။ သစေ ပန နိရပေက္ခော ဟောတိ, ယံ ပတ္တာဒီသု အဝသိဋ္ဌံ, တံ န စ အဇ္ဈောဟရိတုကာမော, အညဿ ဝါ ဒါတုကာမော, အညတြ ဝါ ဂန္တွာ ဘုဉ္ဇိတုကာမော, သော ပဋိက္ခိပန္တောပိ န ပဝါရေတိ။ ‘‘ဟတ္ထပါသေ ဌိတော’’တိ ဧတ္ထ ပန သစေ ဘိက္ခု နိသိန္နော ဟောတိ, အာနိသဒဿ ပစ္ဆိမန္တတော ပဋ္ဌာယ, သစေ ဌိတော, ပဏှီနံ အန္တတော ပဋ္ဌာယ, သစေ နိပန္နော, ယေန ပဿေန နိပန္နော, တဿ ပါရိမန္တတော ပဋ္ဌာယ ဒါယကဿ နိသိန္နဿ ဝါ ဌိတဿ ဝါ နိပန္နဿ ဝါ ဌပေတွာ ပသာရိတဟတ္ထံ ယံ အာသန္နတရံ အင်္ဂံ, တဿ ဩရိမန္တေန ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ အဍ္ဎတေယျဟတ္ထော ‘ဟတ္ထပါသော’တိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တသ္မိံ ဌတွာ အဘိဟဋံ ပဋိက္ခိပန္တဿေဝ ပဝါရဏာ ဟောတိ, န တတော ပရံ။ ‘အဘိဟရတီ’တိ ဟတ္ထပါသဗ္ဘန္တရေ ဌိတော ဂဟဏတ္ထံ ဥပနာမေတိ။ သစေ ပန အနန္တရနိသိန္နောပိ ဘိက္ခု ဟတ္ထေ ဝါ အာဓာရကေ ဝါ ဌိတံ ပတ္တံ အနဘိဟရိတွာဝ ‘‘ဘတ္တံ ဂဏှထာ’’တိ ဝဒတိ, တံ ပဋိက္ခိပတော ပဝါရဏာ နတ္ထိ။ ဘတ္တပစ္ဆိံ အာနေတွာ ပုရတော ဘူမိယံ ဌပေတွာ ဧဝံ ဝုတ္တေပိ ဧသေဝ နယော။ ဤသကံ ပန ဥဒ္ဓရိတွာ ဝါ အပနာမေတွာ ဝါ ‘ဂဏှထာ’တိ ဝုတ္တေ တံ ပဋိက္ခိပတော
(ကင်္ခါ၊၂၂၂။)ပဝါရဏာ ဟောတိ။ ဘတ္တပစ္ဆိံ ဂဟေတွာ ပရိဝိသန္တဿ အညော ‘‘အဟံ ဓာရေဿာမီ’’တိ ဂဟိတမတ္တမေဝ ကရောတိ, ပရိဝေသကောယေဝ ပန တံ ဓာရေတိ, တသ္မာ သာ အဘိဟဋာဝ ဟောတိ, တတော ဒါတုကာမတာယ ဂဏှန္တံ ပဋိက္ခိပန္တဿ ပဝါရဏာ ဟောတိ။ သစေ ပန ပရိဝေသကေန ဖုဋ္ဌမတ္တာဝ ဟောတိ, ဣတရောဝ နံ ဓာရေတိ, တတော ဒါတုကာမတာယ ဂဏှန္တံ ပဋိက္ခိပန္တဿ ပဝါရဏာ န ဟောတိ။ ကဋစ္ဆုနာ ဥဒ္ဓဋေ ပန ဟောတိ, ဒွိန္နံ သမဘာရေပိ ပဋိက္ခိပန္တော ပဝါရေတိယေဝ။ အနန္တရဿ ဒိယျမာနေ ဣတရော ပတ္တံ ပိဒဟတိ, အညဿ အဘိဟဋံ နာမ ပဋိက္ခိတ္တံ ဟောတိ, တသ္မာ ပဝါရဏာ နတ္ထိ။ ‘ပဋိက္ခေပေါ’တိ ဧတ္ထ ဝါစာယ အဘိဟဋေ ပဋိက္ခေပေါ န ရုဟတိ, ကာယေန အဘိဟဋံ ပန အင်္ဂုလိစလနာဒိနာ ကာယဝိကာရေန ဝါ ‘‘အလံ, မာ ဒေဟီ’’တိအာဒိနာ ဝစီဝိကာရေန ဝါ ပဋိက္ခိပတော ပဝါရဏာ ဟောတိ။
ဧကော သမံသကံ ရသံ အဘိဟရတိ, ‘‘ရသံ ပဋိဂ္ဂဏှထာ’’တိ ဝဒတိ, တံ သုတွာ ပဋိက္ခိပတော ပဝါရဏာ နတ္ထိ။ ‘မံသရသ’န္တိ ဝုတ္တေ ပန ပဋိက္ခိပတော ပဝါရဏာ ဟောတိ။ ‘‘ဣမံ ဂဏှထာ’’တိ ဝုတ္တေပိ ဟောတိယေဝ။ မံသံ ဝိသုံ ကတွာ ‘မံသရသ’န္တိ ဝုတ္တေပိ သစေ သာသပမတ္တမ္ပိ ခဏ္ဍံ အတ္ထိ, ပဋိက္ခိပတော ပဝါရဏာ ဟောတိ။ သစေ နတ္ထိ, ဝဋ္ဋတိ။ ကဠီရပနသာဒီဟိ မိဿေတွာ မစ္ဆမံသံ ပစန္တိ, တံ ဂဟေတွာ ‘‘ကဠီရသူပံ ဂဏှထ, ပနသဗျဉ္ဇနံ ဂဏှထာ’’တိ ဝဒတိ, ဧဝမ္ပိ န ပဝါရေတိ။ ကသ္မာ? အပဝါရဏာရဟဿ နာမေန ဝုတ္တတ္တာ။ ‘‘မစ္ဆမံသံ ဗျဉ္ဇန’’န္တိ ဝါ ‘‘ဣမံ ဂဏှထာ’’တိ ဝါ ဝုတ္တေ ပန ပဝါရေတိ, အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ, ဝိတ္ထာရော ပန သမန္တပါသာဒိကာယံ ဝုတ္တော။ ဂမနာဒီသု ပန ယသ္မိံ ဣရိယာပထေ ပဝါရေတိ, တံ အဝိကောပေန္တေနေဝ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။
အနတိရိတ္တန္တိ န အတိရိတ္တံ, န အဓိကန္တိ အတ္ထော။ တံ ပန ကပ္ပိယကတာဒီဟိ သတ္တဟိ ဝိနယကမ္မာကာရေဟိ အကတံ ဝါ ဂိလာနဿ အနဓိကံ ဝါ ဟောတိ။ တသ္မာ ပဒဘာဇနေ (ပါစိ။ ၂၃၉) ‘အကပ္ပိယကတ’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ, တတ္ထ ယံ ဖလံ ဝါ ကန္ဒမူလာဒိ ဝါ ပဉ္စဟိ သမဏကပ္ပိယေဟိ ကပ္ပိယံ အကတံ, ယဉ္စ အကပ္ပိယမံသံ ဝါ အကပ္ပိယဘောဇနံ ဝါ, ဧတံ အကပ္ပိယံ နာမ, တံ အကပ္ပိယံ ‘‘အလမေတံ သဗ္ဗ’’န္တိ ဧဝံ အတိရိတ္တံ ကတံ အကပ္ပိယကတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတကတန္တိ ဘိက္ခုနာ အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတံယေဝ ပုရိမနယေန အတိရိတ္တံ ကတံ။ အနုစ္စာရိတကတန္တိ ကပ္ပိယံ ကာရေတုံ အာဂတေန ဘိက္ခုနာ ဤသကမ္ပိ
(ကင်္ခါ၊၂၂၃။)အနုက္ခိတ္တံ ဝါ အနပနာမိတံ ဝါ ကတံ။ အဟတ္ထပါသေ ကတန္တိ ကပ္ပိယံ ကာရေတုံ အာဂတဿ ဟတ္ထပါသတော ဗဟိ ဌိတေန ကတံ။ အဘုတ္တာဝိနာ ကတန္တိ ယော အတိရိတ္တံ ကရောတိ, တေန ပဝါရဏပ္ပဟောနကံ ဘောဇနံ အဘုတ္တေန ကတံ။ ဘုတ္တာဝိနာ ပဝါရိတေန အာသနာ ဝုဋ္ဌိတေန ကတန္တိ ဣဒံ ဥတ္တာနမေဝ။ ‘‘အလမေတံ သဗ္ဗ’’န္တိ အဝုတ္တန္တိ ဝစီဘေဒံ ကတွာ ဧဝံ အဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဣတိ ဣမေဟိ သတ္တဟိ ဝိနယကမ္မာကာရေဟိ ယံ အတိရိတ္တံ ကပ္ပိယံ အကတံ, ယဉ္စ ပန န ဂိလာနာတိရိတ္တံ, တဒုဘယမ္ပိ အနတိရိတ္တံ။ အတိရိတ္တံ ပန တဿေဝ ပဋိပက္ခနယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။
အပိစေတ္ထ ဘုတ္တာဝိနာ ကတံ ဟောတီတိ (ပါစိ။ ၂၃၉) အန္တမသော အနန္တရနိသိန္နဿ ပတ္တတော ဧကမ္ပိ သိတ္ထံ ဝါ မံသဟီရံ ဝါ ခါဒိတွာ ကတမ္ပိ ဘုတ္တာဝိနာ ကတံ ဟောတိ, ယော ပါတောဝ ဧဝံ ဘုတ္တာဝီ ပဝါရိတော နိသီဒတိယေဝ, သော ဥပကဋ္ဌေပိ ကာလေ အဘိဟဋံ ပိဏ္ဍံ ဘိက္ခုနာ ဥပနီတံ ကပ္ပိယံ ကာတုံ လဘတိ။ သစေ ပန တသ္မိံ ကပ္ပိယေ ကတေ ဘုဉ္ဇန္တဿ အညံ အာမိသံ အာကိရန္တိ, တံ သော ပုန ကာတုံ န လဘတိ။ ယဉှိ အကတံ, တံ ကာတဗ္ဗံ။ ယေန စ အကတံ, တေန စ ကာတဗ္ဗန္တိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၂၃၈-၉) ဝုတ္တံ, တသ္မာ တသ္မိံ ဘာဇနေ ကရိယမာနေ ပဌမကတေန သဒ္ဓိံ ကတံ ဟောတီတိ တံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ အညသ္မိံ ပန ဘာဇနေ တေန ဝါ အညေန ဝါ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဧဝံ ကတံ ပဌမကတေန မိဿေတွာပိ ဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ, န ကေဝလဉ္စ တဿ ယေန ပန ကတံ, တံ ဌပေတွာ အညေသံ ပဝါရိတာနမ္ပိ ဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ယထာ ပန အကတေန မိဿံ န ဟောတိ, ဧဝံ မုခဉ္စ ဟတ္ထဉ္စ သုဒ္ဓံ ကတွာ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ ဂိလာနာတိရိတ္တံ ပန န ကေဝလံ ဂိလာနဿ ဘုတ္တာဝသေသမေဝ, အထ ခေါ ယံကိဉ္စိ ဂိလာနံ ဥဒ္ဒိဿ ‘‘အဇ္ဇ ဝါ သွေ ဝါ ယဒါ ဝါ ဣစ္ဆတိ, တဒါ ခါဒိဿတီ’’တိ အာဟဋံ, တံ သဗ္ဗံ ‘ဂိလာနာတိရိတ္တ’န္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ခါဒနီယံ ဝါ ဘောဇနီယံ ဝါတိ ယံကိဉ္စိ ယာဝကာလိကံ။ ခါဒေယျ ဝါ ဘုဉ္ဇေယျ ဝါ ပါစိတ္တိယန္တိ ဧတ္ထ ဝုတ္တနယေန ပဝါရိတဿ အနတိရိတ္တံ ယံကိဉ္စိ အာမိသံ အဇ္ဈောဟရဏတ္ထာယ ပဋိဂ္ဂဏှတော ဂဟဏေ ဒုက္ကဋံ, အဇ္ဈောဟာရေ အဇ္ဈောဟာရေ ပါစိတ္တိယံ။
သာဝတ္ထိယံ သမ္ဗဟုလေ ဘိက္ခူ အာရဗ္ဘ အညတြ ဘုဉ္ဇနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, ‘‘အနတိရိတ္တ’’န္တိ အယမေတ္ထ အနုပညတ္တိ, အသာဓာရဏပညတ္တိ, အနာဏတ္တိကံ, တိကပါစိတ္တိယံ, ယာမကာလိကာဒီနိ အာဟာရတ္ထာယ ဂဏှတော, နိရာမိသာနိ အဇ္ဈောဟရတော စ ဒုက္ကဋံ, တထာ အတိရိတ္တေ အနတိရိတ္တသညိနော စေဝ
(ကင်္ခါ၊၂၂၄။)ဝေမတိကဿ စ။ အတိရိတ္တသညိနော ပန, ‘‘အတိရိတ္တံ ကာရာပေတွာ ဘုဉ္ဇိဿာမီ’’တိ ဂဏှန္တဿ, အညဿတ္ထာယ ဂဏှန္တဿ, ယာမကာလိကာဒီနိ တေသံ အနုညာတပရိဘောဂဝသေန နိရာမိသာနိ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ, ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ ပဝါရိတဘာဝေါ, အာမိသဿ အနတိရိတ္တတာ, ကာလေန အဇ္ဈောဟရဏန္တိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ ပဌမကထိနသဒိသာနေဝ, ဣဒံ ပန ကိရိယာကိရိယန္တိ။
ပဌမပဝါရဏာသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၆။ ဒုတိယပဝါရဏာသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဆဋ္ဌေ အဘိဟဋ္ဌုံ ပဝါရေယျာတိ အဘိဟရိတွာ ‘‘ဟန္ဒ, ဘိက္ခု ခါဒ ဝါ ဘုဉ္ဇ ဝါ’’တိ ဧဝံ ပဝါရေယျ။ ဇာနန္တိ သုတွာ ဝါ ဒိသွာ ဝါ တဿ ပဝါရိတဘာဝံ ဇာနန္တော။ အာသာဒနာပေက္ခောတိ အာသာဒနံ စောဒနံ မင်္ကုကရဏဘာဝံ အပေက္ခမာနော။ ဘုတ္တသ္မိံ ပါစိတ္တိယန္တိ ဧတ္ထ အဘိဟာရေ တာဝ ဒုက္ကဋံ, သစေ သော တံ ဂဏှာတိ, ပုန အဘိဟာရကဿ ဒုက္ကဋံ, တသ္မိံ ပန ဘုဉ္ဇန္တေ အဘိဟာရကဿ တဿ အဇ္ဈောဟာရေ အဇ္ဈောဟာရေ ဒုက္ကဋံ, ဘောဇနပရိယောသာနေ ပါစိတ္တိယံ။
သာဝတ္ထိယံ အညတရံ ဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ အနတိရိတ္တေန ဘောဇနေန အဘိဟဋ္ဌုံ ပဝါရဏာဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, အသာဓာရဏပညတ္တိ, အနာဏတ္တိကံ, ပဝါရိတေ ပဝါရိတသညိနော ပါစိတ္တိယံ။ ဝေမတိကဿ, ယာမကာလိကာဒီနိ အာဟာရတ္ထာယ အဘိဟရန္တဿ, တေသဉ္စ ပဋိဂ္ဂဟဏအဇ္ဈောဟာရေသု, အပ္ပဝါရိတေ စ ပဝါရိတသညိနော, ဝေမတိကဿ စ ဒုက္ကဋံ။ အပ္ပဝါရိတသညိဿ ပန, ယော စ အတိရိတ္တံ ကာရာပေတွာ ဒေတိ, ‘‘ကာရာပေတွာ ဝါ ဘုဉ္ဇာဟီ’’တိ ဒေတိ, ယော ဝါ ‘‘အညဿတ္ထာယ ဟရန္တော ဂစ္ဆာဟီ’’တိ ဒေတိ, ယော စ ယာမကာလိကာဒီနိ ‘‘သတိ ပစ္စယေ ပရိဘုဉ္ဇာဟီ’’တိ ဒေတိ, တဿ, ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ ပဝါရိတတာ, ပဝါရိတသညိတာ, အာသာဒနာပေက္ခတာ, အနတိရိတ္တေန အဘိဟဋ္ဌုံ ပဝါရဏတာ, ဘောဇနပရိယောသာနန္တိ ဣမာနေတ္ထ ပဉ္စ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ အဒိန္နာဒါနသဒိသာနိ, ဣဒံ ပန ဒုက္ခဝေဒနန္တိ။
ဒုတိယပဝါရဏာသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(ကင်္ခါ၊၂၂၅။)֍ ၇။ ဝိကာလဘောဇနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
သတ္တမေ ဝိကာလေတိ ဝိဂတေ ကာလေ, မဇ္ဈနှိကာတိက္ကမနတော ယာဝ အရုဏုဂ္ဂမနာတိ အဓိပ္ပါယော။ တသ္မာ ယော ဘိက္ခု ဧတသ္မိံ အန္တရေ ယံကိဉ္စိ ဝနမူလဖလံ ဥပါဒါယ အာမံ ဝါ ပက္ကံ ဝါ အာမိသသင်္ခေပဂတံ ခါဒနီယံ ဝါ ဘောဇနီယံ ဝါ အဇ္ဈောဟရဏတ္ထာယ ပဋိဂ္ဂဏှာတိ, တဿ ပဋိဂ္ဂဟဏေ ဒုက္ကဋံ, အဇ္ဈောဟာရေ အဇ္ဈောဟာရေ ပါစိတ္တိယံ။
ရာဇဂဟေ သတ္တရသဝဂ္ဂိယေ ဘိက္ခူ အာရဗ္ဘ ဝိကာလေ ဘောဇနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, သာဓာရဏပညတ္တိ, အနာဏတ္တိကံ, တိကပါစိတ္တိယံ, ယာမကာလိကာဒီနိ အာဟာရတ္ထာယ ပဋိဂ္ဂဟဏအဇ္ဈောဟာရေသု, ကာလေ ဝိကာလသညိဿ, ဝေမတိကဿ စ ဒုက္ကဋံ, ကာလေ ကာလသညိဿ ယာမကာလိကာဒီနိ သတိ ပစ္စယေ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ရောမဋ္ဌကဿ ရောမဋ္ဌံ, န စ ဘိက္ခဝေ ဗဟိမုခဒွါရာ နီဟရိတွာ အဇ္ဈောဟရိတဗ္ဗ’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၇၃) အနုညာတနယေန ရောမဋ္ဌကဿာပိ အနာပတ္တိ။ ဝိကာလတာ, ယာဝကာလိကတာ, အဇ္ဈောဟရဏန္တိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ ဧဠကလောမသဒိသာနီတိ။
ဝိကာလဘောဇနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၈။ သန္နိဓိကာရကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
အဋ္ဌမေ သန္နိဓိကာရကန္တိ ကာရော ကရဏံ ကိရိယာတိ အတ္ထတော ဧကံ, သန္နိဓိ ကာရော အဿာတိ သန္နိဓိကာရံ, သန္နိဓိကာရမေဝ သန္နိဓိကာရကံ, ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဧကရတ္တိံ ဝီတိနာမိတဿေတံ နာမံ။ တသ္မာ ဧဝံ သန္နိဓိကတံ ယံကိဉ္စိ ယာဝကာလိကံ ဝါ ယာမကာလိကံ ဝါ ‘အဇ္ဈောဟရိဿာမီ’တိ ဂဏှန္တဿ ပဋိဂ္ဂဟဏေ ဒုက္ကဋံ, အဇ္ဈောဟာရေ အဇ္ဈောဟာရေ ပါစိတ္တိယံ။ သစေပိ ပတ္တော ဒုဒ္ဓေါတော ဟောတိ, ယံ အင်္ဂုလိယာ ဃံသန္တဿ လေခါ ပညာယတိ, ဂဏ္ဌိကပတ္တဿ ဝါ ဂဏ္ဌိကန္တရေ သ္နေဟော ပဝိဋ္ဌော ဟောတိ, ယော ဥဏှေ ဩတာပေန္တဿ ပဂ္ဃရတိ, ဥဏှယာဂုယာ ဝါ ဂဟိတာယ သန္ဒိဿတိ, တာဒိသေ ပတ္တေပိ ပုနဒိဝသေ ဘုဉ္ဇန္တဿ ပါစိတ္တိယံ။ ယံ ပန ဘိက္ခု နိရပေက္ခော သာမဏေရာနံ ပရိစ္စဇိတွာ တေဟိ နိဟိတံ လဘိတွာ ဘုဉ္ဇတိ, တံ
(ကင်္ခါ၊၂၂၆။)ဝဋ္ဋတိ။ သယံ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ အပရိစ္စတ္တမေဝ ဟိ ဒုတိယဒိဝသေ ကပ္ပိယဘောဇနံ ဘုဉ္ဇန္တဿ ပါစိတ္တိယံ။ အကပ္ပိယေသု ပန မနုဿမံသေ ထုလ္လစ္စယေန သဒ္ဓိံ ပါစိတ္တိယံ, သေသေသု ပန ဒုက္ကဋေန သဒ္ဓိံ။ ယာမကာလိကံ သတိ ပစ္စယေ အဇ္ဈောဟရတော ပါစိတ္တိယံ, အာဟာရတ္ထာယ အဇ္ဈောဟရတော ဒုက္ကဋေန သဒ္ဓိံ။ ယော ပန ပဝါရိတော ဟုတွာ အနတိရိတ္တကတံ အဇ္ဈောဟရတိ, တဿ သဗ္ဗဝိကပ္ပေသု အပရမ္ပိ ပါစိတ္တိယံ ဝဍ္ဎတိ။ သစေ ဝိကာလေ အဇ္ဈောဟရတိ, အနတိရိတ္တပစ္စယာ သဗ္ဗဝိကပ္ပေသု အနာပတ္တိ, သတိ ပစ္စယေ ဝိကာလပစ္စယာ ယာမကာလိကာဒီသု စ အနာပတ္တိ။ အဝသေသေသု ဝိကာလပစ္စယာ ပါစိတ္တိယံ ဝဍ္ဎတိယေဝ။ ဘိက္ခုဿ ပန သန္နိဓိ ဘိက္ခုနိယာ ဝဋ္ဋတိ, ဘိက္ခုနိယာ စ သန္နိဓိ ဘိက္ခုဿ ဝဋ္ဋတိ, ဘိက္ခုနိက္ခန္ဓကေ (စူဠဝ။ ၄၂၁-၄၂၂) အနုညာတတ္တာ ဝဋ္ဋတီတိ။
သာဝတ္ထိယံ အာယသ္မန္တံ ဗေလဋ္ဌသီသံ အာရဗ္ဘ သန္နိဓိကာရကဘောဇနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, သာဓာရဏပညတ္တိ, အနာဏတ္တိကံ, တိကပါစိတ္တိယံ, သတ္တာဟကာလိက ယာဝဇီဝိကာနံ ပန အာဟာရတ္ထာယ ပဋိဂ္ဂဟဏေ အဇ္ဈောဟာရေ စ ဒုက္ကဋံ။ ယထာ စေတာနိ အာဟာရတ္ထာယ န ကပ္ပန္တိ, ဧဝံ ယာဝကာလိကာဒီဟိ သံသဋ္ဌာနိပိ, ဝုတ္တဉှေတံ ‘‘ယာဝကာလိကေန, ဘိက္ခဝေ, ယာမကာလိကံ တဒဟုပဋိဂ္ဂဟိတံ ကာလေ ကပ္ပတိ, ဝိကာလေ န ကပ္ပတီ’’တိအာဒိ (မဟာဝ။ ၃၀၅)။ တသ္မာ သစေပိ တံ တံ တေန တေန သဒ္ဓိံ သံသဋ္ဌံ လဘတိ, သစေ အသမ္ဘိန္နရသံ ဝါ ဟောတိ သုဓောတံ ဝါ, ယထာ ဣတရေန သံသဂ္ဂေါ န ပညာယတိ, အတ္တနော ကာလာနုရူပေန ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။
သစေ ပန သမ္ဘိန္နရသံ ဝါ ဟောတိ ဒုဒ္ဓေါတံ ဝါ, န ဝဋ္ဋတိ။ ယာဝကာလိကဉှိ အတ္တနာ သဒ္ဓိံ သမ္ဘိန္နရသာနိ တီဏိပိ ယာမကာလိကာဒီနိ အတ္တနော သဘာဝံ ဥပနေတိ, ယာမကာလိကံ ဒွေပိ သတ္တာဟကာလိကာဒီနိ အတ္တနော သဘာဝံ ဥပနေတိ, သတ္တာဟကာလိကံ ယာဝဇီဝိကမေဝ အတ္တနော သဘာဝံ ဥပနေတိ။ တသ္မာ တေန တဒဟုပဋိဂ္ဂဟိတေန သဒ္ဓိံ တဒဟုပဋိဂ္ဂဟိတံ ဝါ ပုရေ ပဋိဂ္ဂဟိတံ ဝါ ယာဝဇီဝိကံ သတ္တာဟံ ကပ္ပတိ, ဒွီဟပ္ပဋိဂ္ဂဟိတေန ဆာဟံ, တီဟပ္ပဋိဂ္ဂဟိတေန ပဉ္စာဟံ…ပေ… သတ္တာဟပ္ပဋိဂ္ဂဟိတေန တဒဟေဝ ကပ္ပတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တသ္မာယေဝ ဟိ ‘‘သတ္တာဟကာလိကေန, ဘိက္ခဝေ, ယာဝဇီဝိကံ တဒဟုပဋိဂ္ဂဟိတ’’န္တိ အဝတွာ ‘‘ပဋိဂ္ဂဟိတံ သတ္တာဟံ ကပ္ပတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ကာလယာမသတ္တာဟာတိက္ကမေသု စေတ္ထ ဝိကာလဘောဇန သန္နိဓိဘေသဇ္ဇသိက္ခာပဒါနံ ဝသေန အာပတ္တိယော ဝေဒိတဗ္ဗာ, ဣမေသု ပန စတူသု
(ကင်္ခါ၊၂၂၇။)ကာလိကေသု ယာဝကာလိကံ ယာမကာလိကန္တိ ဣမမေဝ ဒွယံ အန္တောဝုဋ္ဌဉ္စေဝ သန္နိဓိကာရကဉ္စ, သတ္တာဟကာလိကံ ယာဝဇီဝိကဉ္စ အကပ္ပိယကုဋိယံ နိက္ခိပိတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ, သန္နိဓိမ္ပိ န ဇနေတိ။ အကပ္ပိယကုဋိယံ အန္တောဝုဋ္ဌေန ပန တေန သဒ္ဓိံ ဣတရဒွယံ တဒဟုပဋိဂ္ဂဟိတမ္ပိ န ဝဋ္ဋတိ, မုခသန္နိဓိ နာမ ဟောတိ, မဟာပစ္စရိယံ ပန အန္တောဝုဋ္ဌံ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ နာမမတ္တမေဝ နာနာကရဏံ, အာပတ္တိ ပန ဒုက္ကဋမေဝ။ တတ္ထ အကပ္ပိယကုဋိ နာမ သံဃဿ ဝါ ဥပသမ္ပန္နပုဂ္ဂလဿ ဝါ သန္တကံ ဝသနတ္ထာယ ကတဂေဟံ, တတ္ထ သဟသေယျပ္ပဟောနကေ ပဒေသေ ဝုဋ္ဌံ ယာဝကာလိကဉ္စ ယာမကာလိကဉ္စ သံဃိကံ ဝါ ဥပသမ္ပန္နပုဂ္ဂလဿ ဝါ သန္တကံ အန္တောဝုဋ္ဌံ နာမ ဟောတိ, တတ္ထ ပက္ကံ အန္တောပက္ကံ နာမ, ယတ္ထ ကတ္ထစိ ပန သယံ ပက္ကံ သာမံ ပက္ကံ နာမ, တံ သဗ္ဗံ အနဇ္ဈောဟရဏီယံ။ တေန တေန သဒ္ဓိံ သံသဋ္ဌမ္ပိ တံဂတိကမေဝ, သဗ္ဗံ အဇ္ဈောဟရန္တဿ ဒုက္ကဋံ။ တသ္မာ အန္တောဝုဋ္ဌအန္တောပက္ကမောစနတ္ထံ ဘဂဝတာ စတဿော ကပ္ပိယဘူမိယော (မဟာဝ။ ၂၉၅) အနုညာတာ, တာသံ ဝိနိစ္ဆယော သမန္တပါသာဒိကာယံ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၉၅) ဝုတ္တော။ ယတ္ထ ပနေတာ န သန္တိ, တတ္ထ အနုပသမ္ပန္နဿ သန္တကံ ကတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သာမံ ပါကမ္ပိ ပုနပါကံ ဝဋ္ဋတိ, အသန္နိဓိကာရကေ သန္နိဓိကာရကသညိနော, ဝေမတိကဿ ဝါ ဒုက္ကဋံ။ အသန္နိဓိကာရကသညိနော, ယာဝကာလိကာဒီနိ တီဏိ နိဒဟိတွာ သကံ သကံ ကာလံ အနတိက္ကမိတွာ, ယာဝဇီဝိကံ သဒါပိ သတိ ပစ္စယေ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ, ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ အာမိသံ, သန္နိဓိဘာဝေါ, တဿ အဇ္ဈောဟရဏန္တိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ ဧဠကလောမသဒိသာနေဝါတိ။
သန္နိဓိကာရကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၉။ ပဏီတဘောဇနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
နဝမေ ပဏီတဘောဇနာနီတိ ပဏီတသံသဋ္ဌာနိ သတ္တဓညနိဗ္ဗတ္တာနိ ဘောဇနာနိ။ ယထာ ဟိ အာဇညယုတ္တော ရထော ‘အာဇညရထော’တိ ဝုစ္စတိ, ဧဝမိဓာပိ ပဏီတသံသဋ္ဌာနိ ဘောဇနာနိ ပဏီတဘောဇနာနီတိ။ ယေဟိ ပန ပဏီတေဟိ သံသဋ္ဌာနိ, တာနိ ‘ပဏီတဘောဇနာနီ’တိ ဝုစ္စန္တိ, တေသံ ပဘေဒဒဿနတ္ထံ သေယျထိဒံ သပ္ပိ နဝနီတန္တိအာဒိမာဟ, တတ္ထ သပ္ပိအာဒီနိ
(ကင်္ခါ၊၂၂၈။)ဘေသဇ္ဇသိက္ခာပဒေ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ ဘေသဇ္ဇသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) ဝုတ္တလက္ခဏေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ မစ္ဆာဒီသု ပန သဗ္ဗောပိ ‘ဩဒကော’တိ (ပါစိ။ ၂၆၀) ဝုတ္တလက္ခဏော မစ္ဆော မစ္ဆောယေဝ။ ယေသံ ပန မံသံ ကပ္ပတိ, တေသံ မံသဉ္စ ခီရဒဓီနိ စ ဣဓာဓိပ္ပေတာနိ။ ဧဝရူပါနိ ပဏီတဘောဇနာနီတိ ယာနိ ဧတေဟိ သပ္ပိအာဒီဟိ သံသဋ္ဌတ္တာ ‘ပဏီတဘောဇနာနီ’တိ ဝုစ္စန္တိ, တထာရူပါနိ ပဏီတဘောဇနာနိ။ အဂိလာနောတိ ယဿ တေဟိ ဝိနာပိ ဖာသု ဟောတိ။ အတ္တနော အတ္ထာယ ဝိညာပေတွာတိ ဧတ္ထ ပန ယော အဂိလာနော သုဒ္ဓါနိ သပ္ပိအာဒီနိ ဘေသဇ္ဇတ္ထာယ ဝိညာပေတိ, သော မဟာနာမသိက္ခာပဒေန (ပါစိ။ ၃၀၃) ကာရေတဗ္ဗော, မစ္ဆာဒီနိ စတ္တာရိ ဝိညာပေန္တော သူပေါဒနဝိညတ္တိယာ (ပါစိ။ ၆၁၂-၆၁၃) ကာရေတဗ္ဗော, သပ္ပိအာဒီဟိ သံသဋ္ဌဘောဇနာနိ ဝိညာပေန္တော ဣမိနာ ကာရေတဗ္ဗော။ တတြာယံ ဝိနိစ္ဆယော – ‘‘သပ္ပိနာ ဘတ္တံ ဒေဟိ, သပ္ပိံ အာကိရိတွာ ဒေဟိ, သပ္ပိမိဿကံ ကတွာ ဒေဟိ, သဟ သပ္ပိနာ ဒေဟိ, သပ္ပိဉ္စ ဘတ္တဉ္စ ဒေဟီ’’တိ ဧဝံ ဝိညာပေန္တဿ တာဝ ဝိညတ္တိယာ ဒုက္ကဋံ, ပဋိဂ္ဂဟဏေ ဒုက္ကဋံ, အဇ္ဈောဟရဏေ အဇ္ဈောဟရဏေ ပါစိတ္တိယံ။ ‘‘သပ္ပိဘတ္တံ ဒေဟီ’’တိ ဝုတ္တေ ပန ယသ္မာ သာလိဘတ္တံ ဝိယ သပ္ပိဘတ္တံ နာမ နတ္ထိ, တသ္မာ သူပေါဒနဝိညတ္တိယာ ဒုက္ကဋမေဝ ဟောတိ။ သစေ ပန ‘‘သပ္ပိနာ ဘတ္တံ ဒေဟီ’’တိ ဝုတ္တေ ဘတ္တံ ဒတွာ ‘‘သပ္ပိံ ကတွာ ဘုဉ္ဇာဟီ’’တိ နဝနီတခီရာဒီနိ ဝါ ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ ဝါ ဒေတိ ‘‘ဣမိနာ သပ္ပိံ ဂဟေတွာ ဘုဉ္ဇာဟီ’’တိ, ယထာဝတ္ထုကမေဝ။ ‘‘ဂေါသပ္ပိနာ ဘတ္တံ ဒေဟီ’’တိ ဝုတ္တေ ပန ဂေါသပ္ပိံ ဝါ ဒေတု, တသ္မိံ အသတိ ပုရိမနယေန နဝနီတာဒီနိ ဝါ, ဂါဝိံယေဝ ဝါ ဒေတု ‘‘ဣတော သပ္ပိနာ ဘုဉ္ဇာဟီ’’တိ, ယထာဝတ္ထုကမေဝ။ သစေ ပန ‘‘ဂေါသပ္ပိနာ ဒေဟီ’’တိ ယာစိတော အဇိကာသပ္ပိအာဒီဟိ ဒေတိ, ဝိသင်္ကေတံ။ ဧဝဉှိ သတိ အညံ ယာစိတေန အညံ ဒိန္နံ နာမ ဟောတိ, တသ္မာ အနာပတ္တိ, ဧသ နယော ‘‘အဇိကာသပ္ပိနာ ဒေဟီ’’တိအာဒီသုပိ။ ‘‘ကပ္ပိယသပ္ပိနာ ဒေဟီ’’တိ ဝုတ္တေ အကပ္ပိယသပ္ပိနာ ဒေတိ, ဝိသင်္ကေတမေဝ။ ‘‘အကပ္ပိယသပ္ပိနာ ဒေဟီ’’တိ ဝုတ္တေ အကပ္ပိယသပ္ပိနာဝ ဒေတိ, ပဋိဂ္ဂဟဏေပိ ပရိဘောဂေပိ ဒုက္ကဋမေဝ။ ဣမိနာ နယေန သဗ္ဗပဒေသု ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သစေ ပန သဗ္ဗေဟိပိ သပ္ပိအာဒီဟိ ဧကဋ္ဌာနေ ဝါ နာနာဋ္ဌာနေ ဝါ ဝိညာပေတွာ ပဋိလဒ္ဓံ ဧကတော သမ္ဘိန္နရသံ ကတွာ တတော ကုသဂ္ဂေန ဧကဗိန္ဒုမ္ပိ အဇ္ဈောဟရတိ, နဝ ပါစိတ္တိယာနိ။
(ကင်္ခါ၊၂၂၉။)သာဝတ္ထိယံ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယေ ဘိက္ခူ အာရဗ္ဘ ပဏီတဘောဇနဝိညတ္တိဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, ‘‘အဂိလာနော’’တိ အယမေတ္ထ အနုပညတ္တိ, အသာဓာရဏပညတ္တိ, အနာဏတ္တိကံ, တိကပါစိတ္တိယံ, ဂိလာနဿ အဂိလာနသညိနော, ဝေမတိကဿ ဝါ ဒုက္ကဋံ။ ဂိလာနသညိဿ, ဂိလာနကာလေ ဝိညာပေတွာ အဂိလာနဿ ဘုဉ္ဇတော, ဂိလာနဿ သေသကေ, ဉာတကပ္ပဝါရိတဋ္ဌာနတော, အညဿတ္ထာယ ဝိညတ္တေ, အတ္တနော ဓနေန ဂဟိတေ, ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ ပဏီတဘောဇနတာ, အဂိလာနတာ, ကတဝိညတ္တိယာ ပဋိလာဘော, အဇ္ဈောဟရဏန္တိ ဣမာနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။ အဒ္ဓါနသမုဋ္ဌာနံ, ကိရိယံ, နောသညာဝိမောက္ခံ, အစိတ္တကံ, ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇံ, ကာယကမ္မံ, ဝစီကမ္မံ, တိစိတ္တံ, တိဝေဒနန္တိ။
ပဏီတဘောဇနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၁၀။ ဒန္တပေါနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဒသမေ အဒိန္နန္တိ ကာယေန ဝါ ကာယပ္ပဋိဗဒ္ဓေန ဝါ ဂဏှန္တဿ ဟတ္ထပါသေ ဌတွာ ကာယကာယပ္ပဋိဗဒ္ဓနိဿဂ္ဂိယာနံ အညတရေန န ဒိန္နံ, အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတကဿေတံ နာမံ။ အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတကဉှိ ဘိက္ခုနော အတ္တနော သန္တကမ္ပိ အဇ္ဈောဟရိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ပဋိဂ္ဂဟိတံ အန္တမသော ဝိဿာသိကသန္တကမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ, တဿ လက္ခဏံ ဝုတ္တဝိပလ္လာသေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သစေ ဟိ ယော ကောစိ အနုပသမ္ပန္နော အန္တမသော တိရစ္ဆာနောပိ ဘိက္ခုဿ ဝါ ဘိက္ခုနိယာ ဝါ ဟတ္ထပါသေ ဌိတော ကာယာဒီနံ အညတရေန ဒေတိ, တဉ္စေ ဘိက္ခုနာ ယေန ကေနစိ သရီရာဝယဝေန ဝါ, တပ္ပဋိဗဒ္ဓေန ဝါ, သံဟာရိမေန စ အန္တမသော မဉ္စေနာပိ, ဓာရေတုံ သမတ္ထေန စ အန္တမသော အတတ္ထဇာတကရုက္ခပဏ္ဏေနာပိ, သူစိယာ ပရာမဋ္ဌမတ္တေနာပိ ပဋိဂ္ဂဟိတံ, ပဋိဂ္ဂဟိတမေဝ ဟောတိ။ ပဋိဗဒ္ဓပ္ပဋိဗဒ္ဓံ နာမ ဣဓ နတ္ထိ, ယမ္ပိ နတ္ထုကရဏိယာ ဒိယျမာနံ နာသိကာယ, အကလ္လကော ဝါ မုခေန ပဋိဂ္ဂဏှာတိ, သဗ္ဗံ ဝဋ္ဋတိ, အာဘောဂမတ္တမေဝ ဟေတ္ထ ပမာဏံ။ ပုဗ္ဗာဘောဂေ စ သတိ ပစ္ဆာ နိဒ္ဒါယန္တဿ ပတ္တေ ဒိန္နမ္ပိ ဟတ္ထပါသေ သတိ ပဋိဂ္ဂဟိတမေဝ ဟောတိ။ ယမ္ပိ ‘‘ပတ္တေန ပဋိဂ္ဂဏှိဿာမီ’’တိ နိသိန္နဿေဝ ဟတ္ထေ ပတတိ, တံ ဝဋ္ဋတိယေဝ။
(ကင်္ခါ၊၂၃၀။)အဘိဟဋဘာဇနတော ပတိတရဇမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ, တတ္ထ ဌိတနိသိန္နနိပန္နာနံ ပဝါရဏာသိက္ခာပဒေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဟတ္ထပါသော ဝေဒိတဗ္ဗော။
သစေ ပန ဒါယကပ္ပဋိဂ္ဂါဟကေသု ဧကော အာကာသေ ဟောတိ, ဧကော ဘူမိယံ, ဘူမဋ္ဌဿ သီသေန အာကာသဋ္ဌဿ စ ဌပေတွာ ဒါတုံ ဝါ ဂဟေတုံ ဝါ ပသာရိတဟတ္ထံ ယံ အာသန္နတရံ အင်္ဂံ, တဿ ဩရိမန္တေန ဟတ္ထပါသပ္ပမာဏံ ပရိစ္ဆိန္ဒိတဗ္ဗံ။ သစေပိ ဧကော ကူပေ ဟောတိ, ဧကော ကူပတဋေ, ဧကော ဝါ ရုက္ခေ, ဧကော ပထဝိယံ, ဝုတ္တနယေနေဝ ဟတ္ထပါသပ္ပမာဏံ ပရိစ္ဆိန္ဒိတဗ္ဗံ။ တသ္မိံ ဌတွာ သစေပိ ဒွေ တယော ဝါ သာမဏေရာ ယံ မဇ္ဈိမော ပုရိသော ဥက္ခိပိတုံ သက္ကောတိ, ဧဝရူပံ ဘာရံ ပဝဋ္ဋေန္တာ ဘိက္ခုနော ဘူမိယံ ဌပိတဟတ္ထံ အာရောပေန္တိ, ဥက္ခိပိတွာ ဝါ ဘိက္ခုနော ပသာရိတဟတ္ထေ ဧကဒေသေနာပိ ဌပေန္တိ, တံ ပဋိဂ္ဂဟိတမေဝ ဟောတိ။ ယံ ပန ပိဏ္ဍာယ စရန္တဿ ပတ္တေ ရဇံ ပတတိ, တံ အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတမေဝ ဟောတိ, တသ္မာ ပဋိဂ္ဂဟေတွာဝ ဘိက္ခာ ဂဏှိတဗ္ဗာ။ အပ္ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဂဏှန္တဿ ဝိနယဒုက္ကဋံ, တံ ပန ပုန ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဘုဉ္ဇန္တဿ အနာပတ္တိ။ သစေ ‘‘ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဒေထာ’’တိ ဝုတ္တေ ဝစနံ အဿုတွာ ဝါ အနာဒိယိတွာ ဝါ ဘိက္ခံ ဒေန္တိယေဝ, ဝိနယဒုက္ကဋာ မုစ္စတိ, ပုန ပဋိဂ္ဂဟေတွာ အညာ ဘိက္ခာ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗာ။ သစေ မဟာဝါတော တတော တတော ရဇံ ပါတေတိ, န သက္ကာ ဟောတိ ဘိက္ခံ ဂဟေတုံ, ‘‘အနုပသမ္ပန္နဿ ဒဿာမီ’’တိ သုဒ္ဓစိတ္တေန အာဘောဂံ ကတွာ ဂဏှိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ တံ အနုပသမ္ပန္နဿ ဒတွာ ပုန တေန ဒိန္နံ ဝါ တဿ ဝိဿာသေန ဝါ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အဿုခေဠသိင်္ဃာဏိကာဒီသု ယံ ဌာနတော စဝိတွာ ဟတ္ထေ ဝါ ပတ္တေ ဝါ ပတတိ, တံ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ, အင်္ဂလဂ္ဂံ ပဋိဂ္ဂဟိတမေဝ။ ပတန္တမ္ပိ ဝေါစ္ဆိန္နဉ္စေ အန္တရာ န ဂဟေတဗ္ဗံ, ဥဂ္ဂဟိတကံ နာမ ဟောတိ, တံ ပစ္ဆာ ပဋိဂ္ဂဟိတမ္ပိ န ဝဋ္ဋတိ။ ယံ ပန ဘေသဇ္ဇံ ဝါ မူလဖလံ ဝါ မာတာဒီနံ အတ္ထာယ ဂဟေတွာ ဆာယတ္ထာယ ဝါ ဖလိနိသာခံ ဥက္ခိပိတွာ ဂစ္ဆတိ, တတော ယံ ဣစ္ဆတိ, တံ ပုန ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ယော ပန တတ္ထ ဇာတကဖလိနိသာခါယ ဝါ ဝလ္လိယာ ဝါ ဂဟေတွာ စာလေတိ။ တဿ တတော လဒ္ဓံ ဖလံ န ဝဋ္ဋတိ, ဒုရုပစိဏ္ဏဒုက္ကဋဉ္စ အာပဇ္ဇတိ, အညဿ တံ ဝဋ္ဋတိ, ဖလိရုက္ခံ ပန အပဿယိတုံ ဝါ အာလမ္ဗိတုံ ဝါ ဝဋ္ဋတိ, ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဌပိတေ ယံ အညံ အင်္ကုရာဒိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, ပဋိဂ္ဂဟိတမေဝ တံ။ ယာဝ ဟိ ဟတ္ထတော မုတ္တေ နိရပေက္ခော န ဟောတိ, နိရပေက္ခတာယ ဝါ ဟတ္ထတော
(ကင်္ခါ၊၂၃၁။)န မုစ္စတိ, တာဝ န ပဋိဂ္ဂဟဏံ ဝိဇဟတိ, အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ, ဝိတ္ထာရော ပန သမန္တပါသာဒိကာယံ ဝုတ္တော။
မုခဒွါရန္တိ ဂလနာဠိကံ။ မုခေန ဝါ ဟိ ပဝိဋ္ဌံ ဟောတု, နာသိကာယ ဝါ, ဂလေန အဇ္ဈောဟရဏီယတာယ သဗ္ဗမ္ပိ တံ မုခဒွါရံ ပဝေသိတမေဝ ဟောတိ။ အာဟာရန္တိ ယံကိဉ္စိ ယာဝကာလိကံ ဝါ ယာမကာလိကံ ဝါ သတ္တာဟကာလိကံ ဝါ ယာဝဇီဝိကံ ဝါ။ သဗ္ဗဉှေတံ အဇ္ဈောဟရဏီယတ္တာ ‘အာဟာရော’တိ ဝုစ္စတိ, တတ္ထ သဗ္ဗမ္ပိ ဓညံ ဝါ ဓညာနုလောမံ ဝါ တာလနာဠိကေရပနသလဗုဇအလာဗုကုမ္ဘဏ္ဍပုဿဖလတိပုသဖလဧဠာလုကသင်္ခါတံ နဝဝိဓံ မဟာဖလဉ္စေဝ အပရဏ္ဏဉ္စ, ယဉ္စညံ ဝနမူလပတ္တပုပ္ဖဖလာဒိ အာဟာရတ္ထံ ဖရတိ, တံ သဗ္ဗံ ယာဝ မဇ္ဈနှိကကာလော, တာဝ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗတော ယာဝကာလိကံ နာမ။ အမ္ဗပါနံ ဇမ္ဗုပါနံ စောစပါနံ မောစပါနံ မဓုကပါနံ မုဒ္ဒိကပါနံ သာလူကပါနံ ဖာရုသကပါနန္တိ ဣမာနိ အဋ္ဌ ပါနာနိ, ယာနိ စ တေသံ အနုလောမာနိ ဝေတ္တတိန္တိဏိကမာတုလုင်္ဂကပိဋ္ဌကောသမ္ဗကရမန္ဒာဒိခုဒ္ဒကဖလပါနာနိ, ဧတာနိ သဗ္ဗာနိ အနုပသမ္ပန္နေဟိ သီတောဒကေန မဒ္ဒိတွာ ကတာနိ အာဒိစ္စပါကာနိ ဝါ ယာဝ ရတ္တိယာ ပစ္ဆိမယာမံ နိဒဟိတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗတော ယာမကာလိကာနိ နာမ။ အဝသေသေသု အနုညာတဖလပတ္တပုပ္ဖရသေသုပိ ဧသေဝ နယော။ သပ္ပိအာဒီနိ ပဉ္စ ဘေသဇ္ဇာနိ သတ္တာဟံ နိဒဟိတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗတော သတ္တာဟကာလိကာနိ နာမ။ ဣဒံ ပန ယာဝကာလိကာဒိတ္တယံ ကာလဝိမုတ္တဉ္စ ဥဒကံ ဌပေတွာ အဝသေသမူလဖလာဖလာဒိ ယံ နေဝ ခါဒနီယတ္ထံ န ဘောဇနီယတ္ထံ ဖရတိ, တံ ယာဝဇီဝံ နိဒဟိတွာ သတိ ပစ္စယေ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗတော ယာဝဇီဝိကံ နာမ။ အာဟရေယျာတိ ပဝေသေယျ။ အညတြ ဥဒကဒန္တပေါနာတိ ဣဒံ အနာဟာရေပိ ဥဒကေ အာဟာရသညာယ, ဒန္တပေါနေ စ ‘‘မုခဒွါရံ အာဟဋံ ဣဒ’’န္တိ သညာယ ကုက္ကုစ္စာယန္တာနံ ကုက္ကုစ္စဝိနောဒနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ဥဒကဉှိ ယထာသုခံ ပါတုံ, ဒန္တကဋ္ဌဉ္စ ဒန္တပေါနပရိဘောဂေန ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဌပေတွာ ပန ဣဒံ ဒွယံ အဝသေသံ အဇ္ဈောဟရဏတ္ထာယ ဂဏှတော ဂဟဏေ ဒုက္ကဋံ, အဇ္ဈောဟာရေ အဇ္ဈောဟာရေ ပါစိတ္တိယံ, သစေပိ ဒန္တကဋ္ဌရသော အဇာနန္တဿ အန္တော ပဝိသတိ, ပါစိတ္တိယမေဝ။
ဝေသာလိယံ အညတရံ ဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ အဒိန္နံ အာဟာရံ အာဟရဏဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, ‘‘အညတြ ဥဒကဒန္တပေါနာ’’တိ အယမေတ္ထ အနုပညတ္တိ,
(ကင်္ခါ၊၂၃၂။)သာဓာရဏပညတ္တိ, အနာဏတ္တိကံ, တိကပါစိတ္တိယံ, ပဋိဂ္ဂဟိတကေ အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတသညိနော, ဝေမတိကဿ ဝါ ဒုက္ကဋံ။ ပဋိဂ္ဂဟိတသညိဿ, ဥဒကဒန္တပေါနေ, စတ္တာရိ မဟာဝိကဋာနိ သတိ ပစ္စယေ အသတိ ကပ္ပိယကာရကေ သာမံ ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ, ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ ဧတ္ထ ဒုဗ္ဗစောပိ အသမတ္ထောပိ ကပ္ပိယကာရကော အသန္တပက္ခေယေဝ တိဋ္ဌတိ, ဆာရိကာယ အသတိ သုက္ခဒါရုံ ဈာပေတွာ, တသ္မိဉ္စ အသတိ အလ္လဒါရုံ ရုက္ခတော ဆိန္ဒိတွာပိ ကာတုံ, မတ္တိကတ္ထာယ စ ပထဝိံ ခဏိတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ, ဣဒံ ပန စတုဗ္ဗိဓမ္ပိ မဟာဝိကဋံ ကာလောဒိဿံ နာမ သပ္ပဒဋ္ဌက္ခဏေယေဝ သာမံ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ, အညဒါ ပဋိဂ္ဂါဟာပေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတကတာ, အနနုညာတတာ, ဓူမာဒိအဗ္ဗောဟာရိကာဘာဝေါ, အဇ္ဈောဟရဏန္တိ ဣမာနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ ဧဠကလောမသဒိသာနီတိ။
ဒန္တပေါနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ဘောဇနဝဂ္ဂေါ စတုတ္ထော။
၅။ အစေလကဝဂ္ဂေါ
֍ ၁။ အစေလကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
အစေလကဝဂ္ဂဿ ပဌမေ ဧတေသံ အစေလကာဒီနံ အညတိတ္ထိယာနံ ယံကိဉ္စိ အာမိသံ ဧကပ္ပယောဂေန ဒေန္တဿ ဧကံ ပါစိတ္တိယံ, အဝစ္ဆိန္ဒိတွာ အဝစ္ဆိန္ဒိတွာ ဒေန္တဿ ပယောဂေ ပယောဂေ ပါစိတ္တိယံ။
ဝေသာလိယံ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ အာရဗ္ဘ ပရိဗ္ဗာဇိကာယ ဒွေ ပူဝေ ဒါနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, အသာဓာရဏပညတ္တိ, အနာဏတ္တိကံ, တိကပါစိတ္တိယံ, ဥဒကဒန္တပေါနံ ဒေန္တဿ, အတိတ္ထိယေ တိတ္ထိယသညိဿ, ဝေမတိကဿ စ ဒုက္ကဋံ။ အတိတ္ထိယေ အတိတ္ထိယသညိဿ, အနုပသမ္ပန္နေန ဒါပေန္တဿ, တေသံ သန္တိကေ ဘာဇနံ နိက္ခိပိတွာ ‘‘ဣဒံ ဂဏှထာ’’တိ ဘဏန္တဿ, တေသံ ဝါ နိက္ခိတ္တဘာဇနေ ဒေန္တဿ, ဗာဟိရလေပံ ဒေန္တဿ, ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ အညတိတ္ထိယတာ, အနနုညာတတာ, အဇ္ဈောဟရဏီယံ အဇ္ဈောဟရဏတ္ထာယ သဟတ္ထာ အနိက္ခိတ္တဘာဇနေ ဒါနန္တိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ ဧဠကလောမသဒိသာနီတိ။
အစေလကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(ကင်္ခါ၊၂၃၃။)֍ ၂။ ဥယျောဇနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဒုတိယေ ဒါပေတွာ ဝါ အဒါပေတွာ ဝါတိ ယံကိဉ္စိ အာမိသံ ဒါပေတွာ ဝါ န ဒါပေတွာ ဝါ။ ဥယျောဇေယျာတိ မာတုဂါမေန သဒ္ဓိံ ဟသနကီဠနရဟောနိသဇ္ဇာဒီနိ ကတ္တုကာမော ‘ဂစ္ဆာ’တိအာဒီနိ ဝတွာ ဥယျောဇေယျ။ ဧတဒေဝါတိ ဧတံ အနာစာရမေဝ ပစ္စယံ ကရိတွာ, န အညံ ပတိရူပံ ကာရဏံ။ ပါစိတ္တိယန္တိ ဥယျောဇနမတ္တေ တာဝ ဒုက္ကဋံ, ယဒါ ပနဿ သော ဒဿနူပစာရံ ဝါ သဝနူပစာရံ ဝါ ဧကေန ပါဒေန ဝိဇဟတိ, အပရံ ဒုက္ကဋံ, ဒုတိယေန ဝိဇဟိတေ ပါစိတ္တိယံ။ ဧတ္ထ စ ဒဿနူပစာရဿ အဇ္ဈောကာသေ ဌတွာ ဒွါဒသဟတ္ထပ္ပမာဏံ, တထာ သဝနူပစာရဿ။ သစေ ပန အန္တရာ ကုဋ္ဋဒွါရပါကာရာဒယော ဟောန္တိ, တေဟိ အန္တရိတဘာဝေါယေဝ ဥပစာရာတိက္ကမော။
သာဝတ္ထိယံ ဥပနန္ဒံ အာရဗ္ဘ ဥယျောဇနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, သာဓာရဏပညတ္တိ, ဥယျောဇနာဏတ္တိကာယ သာဏတ္တိကံ, တိကပါစိတ္တိယံ, အနုပသမ္ပန္နေ တိကဒုက္ကဋံ, ဥဘိန္နမ္ပိ ကလိသာသနာရောပနေ ဒုက္ကဋမေဝ, ‘‘ဥဘော ဧကတော န ယာပေဿာမာ’’တိ ဧဝမာဒီဟိ ပတိရူပကာရဏေဟိ ဥယျောဇေန္တဿ, ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ အနာစာရံ အာစရိတုကာမတာ, တဒတ္ထမေဝ ဥပသမ္ပန္နဿ ဥယျောဇနံ, ဧဝံ ဥယျောဇိတဿ ဥပစာရာတိက္ကမောတိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ အဒိန္နာဒါနသဒိသာနီတိ။
ဥယျောဇနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၃။ သဘောဇနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
တတိယေ သဟ ဥဘောဟိ ဇနေဟီတိ သဘောဇနံ, တသ္မိံ သဘောဇနေ။ အထ ဝါ သဘောဇနေတိ သဘောဂေ, ရာဂပရိယုဋ္ဌိတပုရိသဿ ဟိ ဣတ္ထီ ဘောဂေါ, ဣတ္ထိယာ စ ပုရိသော, တေနေဝဿ ပဒဘာဇနေ ‘‘ဣတ္ထီ စေဝ ဟောတိ, ပုရိသော စာ’’တိအာဒိ (ပါစိ။ ၂၈၁) ဝုတ္တံ။ အနုပခဇ္ဇ နိသဇ္ဇံ ကပ္ပေယျာတိ အနုပဝိသိတွာ နိသီဒေယျ, ယံ တသ္မိံ ကုလေ သယနိဃရံ, တဿ မဟာစတုဿာလာဒီသု ကတဿ မဟလ္လကဿ ပိဋ္ဌသံဃာဋတော ဟတ္ထပါသံ ဝိဇဟိတွာ အန္တောသယနဿ အာသန္နေ ဌာနေ, ခုဒ္ဒကဿ ဝါ ဝေမဇ္ဈံ အတိက္ကမိတွာ နိသီဒေယျာတိ အတ္ထော, ဧဝံ နိသိန္နဿ ပါစိတ္တိယံ။
(ကင်္ခါ၊၂၃၄။)သာဝတ္ထိယံ ဥပနန္ဒံ အာရဗ္ဘ အနုပခဇ္ဇ နိသဇ္ဇနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, သာဓာရဏပညတ္တိ, အနာဏတ္တိကံ, တိကပါစိတ္တိယံ, အသယနိဃရေ သယနိဃရသညိနော, ဝေမတိကဿ ဝါ ဒုက္ကဋံ။ နသယနိဃရသညိဿ, ဝုတ္တလက္ခဏံ ပဒေသံ အနတိက္ကမိတွာ နိသိန္နဿ, ဘိက္ခုသ္မိံ ဒုတိယကေ သတိ, ဥဘောသု နိက္ခန္တေသု ဝါ, ဝီတရာဂေသု ဝါ နိသီဒန္တဿ, ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ အဝီတရာဂဇာယမ္ပတိကာနံ သန္နိဟိတတာ, သယနိဃရတာ, ဒုတိယဿ ဘိက္ခုနော အဘာဝေါ, အနုပခဇ္ဇ နိသီဒနန္တိ ဣမာနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ ပဌမပါရာဇိကသဒိသာနီတိ။
သဘောဇနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၄-၅။ ရဟောပဋိစ္ဆန္န-ရဟောနိသဇ္ဇသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
စတုတ္ထပဉ္စမာနိ သာဝတ္ထိယံ ဥပနန္ဒံ အာရဗ္ဘ ပဋိစ္ဆန္နာသနေ စ, ရဟော စ နိသဇ္ဇနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တာနိ, သာဓာရဏပညတ္တိယော, ဧတေသမ္ပိ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ ပဌမပါရာဇိကသဒိသာနေဝ။ သေသော ကထာနယော အနိယတဒွယေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။
ရဟောပဋိစ္ဆန္န-ရဟောနိသဇ္ဇသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၆။ စာရိတ္တသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဆဋ္ဌေ နိမန္တိတောတိ ပဉ္စန္နံ ဘောဇနာနံ အညတရေန နိမန္တိတော။ သဘတ္တော သမာနောတိ တေနေဝ နိမန္တနဘတ္တေန သဘတ္တော သမာနော။ သန္တံ ဘိက္ခုံ အနာပုစ္ဆာတိ အန္တောဥပစာရသီမာယ ဒဿနူပစာရေ ဘိက္ခုံ ဒိသွာ ယံ သက္ကာ ဟောတိ ပကတိဝစနေန အာပုစ္ဆိတုံ, တာဒိသံ ‘‘အဟံ ဣတ္ထန္နာမဿ ဃရံ ဂစ္ဆာမီ’’တိ ဝါ ‘‘စာရိတ္တံ အာပဇ္ဇာမီ’’တိ ဝါ ဤဒိသေန ဝစနေန အနာပုစ္ဆိတွာ။ ပုရေဘတ္တံ ဝါ ပစ္ဆာဘတ္တံ ဝါတိ ယေန ဘတ္တေန နိမန္တိတော, တသ္မိံ ဘုတ္တေ ဝါ အဘုတ္တေ ဝါ။ ကုလေသု စာရိတ္တံ အာပဇ္ဇေယျာတိ ယသ္မိံ ကုလေ နိမန္တိတော, တတော အညာနိ ကုလာနိ ပဝိသေယျ။ အညတြ သမယာ ပါစိတ္တိယန္တိ သစေ သော ဘိက္ခု ဝုတ္တလက္ခဏံ ဒုဝိဓမ္ပိ သမယံ ဌပေတွာ
(ကင်္ခါ၊၂၃၅။)အဝီတိဝတ္တေ မဇ္ဈနှိကေ အညံ ကုလံ ပဝိသတိ, အထဿ ဃရူပစာရောက္ကမနေ ဒုက္ကဋံ, ပဌမပါဒေန ဥမ္မာရံ အတိက္ကမန္တဿ အပရမ္ပိ ဒုက္ကဋံ, ဒုတိယပါဒေန အတိက္ကမေ ပါစိတ္တိယံ။
ရာဇဂဟေ ဥပနန္ဒံ အာရဗ္ဘ စာရိတ္တာပဇ္ဇနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, ‘‘သန္တံ ဘိက္ခုံ, အနာပုစ္ဆာ, ပုရေဘတ္တံ ပစ္ဆာဘတ္တံ, အညတြ သမယာ’’တိ အယမေတ္ထ စတုဗ္ဗိဓာ အနုပညတ္တိ, သာဓာရဏပညတ္တိ, အနာဏတ္တိကံ, တိကပါစိတ္တိယံ, အနိမန္တိတေ နိမန္တိတသညိဿ, ဝေမတိကဿ ဝါ ဒုက္ကဋံ။ တသ္မိံ အနိမန္တိတသညိဿ, သမယေ သန္တံ ဘိက္ခုံ အာပုစ္ဆိတွာ, အသန္တံ ဘိက္ခုံ အနာပုစ္ဆိတွာ ပဝိသတော, အညဿ ဃရေန ဝါ ဃရူပစာရေန ဝါ မဂ္ဂေါ ဟောတိ, တေန ဂစ္ဆတော, အန္တရာရာမဘိက္ခုနုပဿယတိတ္ထိယသေယျပဋိက္ကမနဘတ္တိယဃရာနိ ဂစ္ဆတော, အာပဒါသု, ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ ပဉ္စန္နံ ဘောဇနာနံ အညတရေန နိမန္တနသာဒိယနံ, သန္တံ ဘိက္ခုံ အနာပုစ္ဆနာ, ဘတ္တိယဃရတော အညဃရပ္ပဝိသနံ, မဇ္ဈနှိကာနတိက္ကမော, သမယဿ ဝါ အာပဒါနံ ဝါ အဘာဝေါတိ ဣမာနေတ္ထ ပဉ္စ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ ပဌမကထိနသဒိသာနေဝ, ဣဒံ ပန ကိရိယာကိရိယန္တိ။
စာရိတ္တသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၇။ မဟာနာမသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
သတ္တမေ စတုမာသပ္ပစ္စယပဝါရဏာတိ စတ္တာရော မာသေ ဂိလာနပ္ပစ္စယပဝါရဏာ, သဗ္ဗဉ္စေတံ ဝတ္ထုဝသေန ဝုတ္တံ။ အယံ ပနေတ္ထ အတ္ထော – စတုမာသပဝါရဏာ ဝါ ဟောတု, ပုနပဝါရဏာ ဝါ, နိစ္စပဝါရဏာ ဝါ, သဗ္ဗာပိ သာဒိတဗ္ဗာ, ‘‘ဣဒါနိ မမ ရောဂေါ နတ္ထီ’’တိ န ပဋိက္ခိပိတဗ္ဗာ, ‘‘ရောဂေ ပန သတိ ဝိညာပေဿာမီ’’တိ အဓိဝါသေတဗ္ဗာတိ။ တတော စေ ဥတ္တရိ သာဒိယေယျာတိ ဧတ္ထ သစေ တတ္ထ ရတ္တီဟိ ဝါ ဘေသဇ္ဇေဟိ ဝါ ပရိစ္ဆေဒေါ ကတော ဟောတိ ‘‘ဧတ္တကာယေဝ ရတ္တိယော, ဧတ္တကာနိ ဝါ ဘေသဇ္ဇာနိ ဝိညာပေတဗ္ဗာနီ’’တိ, အထ တတော ရတ္တိပရိယန္တတော ဝါ ဘေသဇ္ဇပရိယန္တတော ဝါ ဥတ္တရိ, န ဘေသဇ္ဇကရဏီယေန ဝါ ဘေသဇ္ဇံ, အညဘေသဇ္ဇကရဏီယေန ဝါ အညံ ဘေသဇ္ဇံ ဝိညာပေန္တဿ ပါစိတ္တိယံ။
(ကင်္ခါ၊၂၃၆။)သက္ကေသု ဆဗ္ဗဂ္ဂိယေ အာရဗ္ဘ ဘေသဇ္ဇဝိညာပနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, သာဓာရဏပညတ္တိ, အနာဏတ္တိကံ, တိကပါစိတ္တိယံ, နတတုတ္တရိ တတုတ္တရိသညိနော, ဝေမတိကဿ ဝါ ဒုက္ကဋံ။ နတတုတ္တရိ နတတုတ္တရိသညိဿ, ယေဟိ ဘေသဇ္ဇေဟိ ပဝါရိတော, တတော အညေဟိ ဝါ အဓိကတရေဟိ ဝါ အတ္ထေ သတိ, ယာသု စ ရတ္တီသု ပဝါရိတော, တာ အတိက္ကမိတွာပိ အတ္ထေ သတိ ယထာဘူတံ အာစိက္ခိတွာ ဝိညာပေန္တဿ, ယေ စ ဉာတကေ ဝါ ပုဂ္ဂလိကပ္ပဝါရဏာယ ပဝါရိတေ ဝါ အပရိယန္တပဝါရဏာယ ဝါ ပဝါရိတေ, အညဿ ဝါ အတ္ထာယ, အတ္တနော ဝါ ဓနေန ဝိညာပေန္တိ, တေသံ, ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ သံဃပဝါရဏတာ, တတော ဘေသဇ္ဇဝိညတ္တိ, အဂိလာနတာ, ပရိယန္တာတိက္ကမောတိ ဣမာနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ သဉ္စရိတ္တသဒိသာနီတိ။
မဟာနာမသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၈။ ဥယျုတ္တသေနာသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
အဋ္ဌမေ ဥယျုတ္တန္တိ ကတဥယျောဂံ, ဂါမတော နိက္ခန္တန္တိ အတ္ထော။ သေနန္တိ စတုရင်္ဂိနိံ။ အညတြ တထာရူပပ္ပစ္စယာတိ တထာရူပေ ကာရဏေ အသတိ ကေဝလံ သေနံ ဒဿနတ္ထာယ ဂစ္ဆတော ပဒေ ပဒေ ဒုက္ကဋံ, ဒဿနူပစာရေ ဌတွာ ပဿတော ပါစိတ္တိယံ။ ဒဿနူပစာရော နာမ ယတ္ထ ဌိတော ပဿတိ, တံ ပန ဝိဇဟိတွာ ပုနပ္ပုနံ ပဿတော ပယောဂေ ပယောဂေ ပါစိတ္တိယံ။
သာဝတ္ထိယံ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယေ အာရဗ္ဘ သေနာဒဿနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, ‘‘အညတြ တထာရူပပ္ပစ္စယာ’’တိ အယမေတ္ထ အနုပညတ္တိ, သာဓာရဏပညတ္တိ, အနာဏတ္တိကံ, တိကပါစိတ္တိယံ, ဟတ္ထိအာဒီသု ဧကမေကံ ဒဿနာယ ဂမနေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဒုက္ကဋံ, တထာ အနုယျုတ္တေ ဥယျုတ္တသညိနော, ဝေမတိကဿ စ ဒုက္ကဋံ။ အနုယျုတ္တသညိနော ပန, အာရာမေ ဌတွာ အတ္တနော ဌိတောကာသံ အာဂတံ, ပဋိပထံ အာဂစ္ဆန္တဉ္စ ပဿတော, တထာရူပပ္ပစ္စယေ, အာပဒါသု, ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ ဥယျုတ္တသေနံ ဒဿနတ္ထာယ ဂမနံ, အနုညာတောကာသတော အညတြ ဒဿနံ, တထာရူပပ္ပစ္စယဿ အာပဒါယ ဝါ အဘာဝေါတိ ဣမာနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ ဧဠကလောမသဒိသာနိ, ဣဒံ ပန လောကဝဇ္ဇံ, အကုသလစိတ္တံ, တိဝေဒနန္တိ။
ဥယျုတ္တသေနာသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(ကင်္ခါ၊၂၃၇။)֍ ၉။ သေနာဝါသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
နဝမေ တတော စေ ဥတ္တရီတိ တိရတ္တတော ဥတ္တရိ စတုတ္ထဒိဝသေ အတ္ထင်္ဂတေ သူရိယေ သေနာယ တိဋ္ဌတု ဝါ နိသီဒတု ဝါ သယတု ဝါ, သစေပိ အာကာသေ ဣဒ္ဓိယာ ကဉ္စိ ဣရိယာပထံ ကပ္ပေတိ, ပါစိတ္တိယမေဝ။
သာဝတ္ထိယံ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယေ အာရဗ္ဘ အတိရေကတိရတ္တံ သေနာယ ဝသနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, သာဓာရဏပညတ္တိ, အနာဏတ္တိကံ, တိကပါစိတ္တိယံ, ဦနကတိရတ္တေ အတိရေကသညိနော, ဝေမတိကဿ ဝါ ဒုက္ကဋံ။ ဦနကသညိဿ, တတိယာယ ရတ္တိယာ ပုရာရုဏာ နိက္ခမိတွာ ပုန ဝသတော, ဂိလာနဿ ဝါ ဂိလာနကရဏီယေန ဝါ ဝသတော, ပဋိသေနာရုဒ္ဓါယ သေနာယ, ကေနစိ ပလိဗုဒ္ဓဿ, အာပဒါသု, ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ တိရတ္တာတိက္ကမော, သေနာယ သူရိယဿ အတ္ထင်္ဂမော, ဂိလာနတာဒီနံ အဘာဝေါတိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ ဧဠကလောမသဒိသာနေဝါတိ။
သေနာဝါသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၁၀။ ဥယျောဓိကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဒသမေ ဥဂ္ဂန္တွာ ဥဂ္ဂန္တွာ ဧတ္ထ ယုဇ္ဈန္တီတိ ဥယျောဓိကံ, သမ္ပဟာရဋ္ဌာနဿေတံ နာမံ။ ဗလဿ အဂ္ဂံ ဇာနန္တိ ဧတ္ထာတိ ဗလဂ္ဂံ, ဗလဂဏနဋ္ဌာနန္တိ အတ္ထော။ သေနာယ ဝိယူဟံ သေနာဗျူဟံ, သေနာနိဝေသဿေတံ နာမံ။ အနီကဿ ဒဿနံ အနီကဒဿနံ။ အနီကံ နာမ ‘‘ဒွါဒသပုရိသော ဟတ္ထီ, တိပုရိသော အဿော, စတုပ္ပုရိသော ရထော’’တိဣမိနာ (ပါစိ။ ၃၁၄) လက္ခဏေန တယော ဟတ္ထီ ပစ္ဆိမကံ ဟတ္ထာနီကံ, အဿာနီကရထာနီကေသုပိ ဧသေဝ နယော။ စတ္တာရော ပန အာဝုဓဟတ္ထာ ပုရိသာ ပစ္ဆိမကံ ပတ္တာနီကံ။ ဧတေသု ယံကိဉ္စိ ဒဿနာယ ဂစ္ဆတော ပဒေ ပဒေ ဒုက္ကဋံ, ဒဿနူပစာရေ ဌတွာ ပဿတော ပါစိတ္တိယံ, ဥပစာရံ ပန ဝိဇဟိတွာ ပုနပ္ပုနံ ပဿတော ပယောဂေ ပယောဂေ ပါစိတ္တိယံ။ သေသံ ဥယျုတ္တသေနာသိက္ခာပဒေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ, အာပတ္တိဘေဒေါ ပနေတ္ထ နတ္ထေဝါတိ။
ဥယျောဓိကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
အစေလကဝဂ္ဂေါ ပဉ္စမော။
(ကင်္ခါ၊၂၃၈။)၆။ သုရာပါနဝဂ္ဂေါ
֍ ၁။ သုရာပါနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
သုရာပါနဝဂ္ဂဿ ပဌမေ သုရာမေရယပါနေတိ ဧတ္ထ ပိဋ္ဌာဒီဟိ ကတံ မဇ္ဇံ သုရာ, ပုပ္ဖါဒီဟိ ကတော အာသဝေါ မေရယံ, တဒုဘယမ္ပိ ဗီဇတော ပဋ္ဌာယ ကုသဂ္ဂေနာပိ ပိဝတော ပယောဂေ ပယောဂေ ပါစိတ္တိယံ။
ကောသမ္ဗိယံ သာဂတတ္ထေရံ အာရဗ္ဘ မဇ္ဇပိဝနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, သာဓာရဏပညတ္တိ, အနာဏတ္တိကံ, တိကပါစိတ္တိယံ, အမဇ္ဇေ မဇ္ဇသညိဿ, ဝေမတိကဿ ဝါ ဒုက္ကဋံ။ အမဇ္ဇသညိဿ, အမဇ္ဇံ မဇ္ဇဝဏ္ဏဂန္ဓရသံ လောဏသောဝီရကံ ဝါ သုတ္တံ ဝါ ပိဝတော, ဝါသဂ္ဂါဟာပနတ္ထံ ဤသကံ မဇ္ဇံ ပက္ခိပိတွာ သူပါဒီနိ ပစန္တိ, တေသု သူပသမ္ပာကာဒီသု, အာမလကရသာဒီဟိ အမဇ္ဇံ မဇ္ဇသဒိသံ အရိဋ္ဌံ ကရောန္တိ, တံ ပိဝတော, ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ မဇ္ဇဘာဝေါ, တဿ ပါနဉ္စာတိ ဣမာနေတ္ထ ဒွေ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ ဧဠကလောမသဒိသာနိ, ဣဒံ ပန လောကဝဇ္ဇံ, အကုသလစိတ္တံ, တိဝေဒနန္တိ။
သုရာပါနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၂။ အင်္ဂုလိပတောဒကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဒုတိယေ အင်္ဂုလိပတောဒကေတိ အင်္ဂုလီဟိ ဥပကစ္ဆကာဒိဃဋ္ဋနံ ဝုစ္စတိ, အပိစ ယေန ကေနစိ သရီရာဝယဝေန ဟသာဓိပ္ပါယဿ ဥပသမ္ပန္နံ ဖုသတော ပါစိတ္တိယံ။
သာဝတ္ထိယံ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယေ အာရဗ္ဘ အင်္ဂုလိပတောဒကေန ဟသနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, သာဓာရဏပညတ္တိ, အနာဏတ္တိကံ, တိကပါစိတ္တိယံ, အနုပသမ္ပန္နေ တိကဒုက္ကဋံ, ဣဓ ပန ဘိက္ခုနီပိ ဘိက္ခုဿ, ဘိက္ခု စ ဘိက္ခုနိယာ အနုပသမ္ပန္နော ဧဝ, ကာယပ္ပဋိဗဒ္ဓါဒီသု သဗ္ဗတ္ထ ဒုက္ကဋမေဝ။ န ဟသနာဓိပ္ပါယဿ, သတိ ကရဏီယေ အာမသတော, ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ ဟသာဓိပ္ပါယတာ, ဥပသမ္ပန္နဿ ကာယေန ကာယာမသနန္တိ ဣမာနေတ္ထ ဒွေ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ ပဌမပါရာဇိကသဒိသာနေဝါတိ။
အင်္ဂုလိပတောဒကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(ကင်္ခါ၊၂၃၉။)֍ ၃။ ဟသဓမ္မသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
တတိယေ ဥဒကေ ဟသဓမ္မေတိ ဥဒကကီဠာ ဝုစ္စတိ။ တသ္မာ ယော ဘိက္ခု ဥပရိဂေါပ္ဖကေ ဥဒကေယေဝ ဂစ္ဆန္တော ဟသာဓိပ္ပါယော နိမုဇ္ဇတိ ဝါ ဥမ္မုဇ္ဇတိ ဝါ, တဿ နိမုဇ္ဇနာဒီနံ အတ္ထာယ ဩတရန္တဿ ဟတ္ထဝါရေ ပဒဝါရေ ဒုက္ကဋံ, နိမုဇ္ဇနုမ္မုဇ္ဇနေသု ပယောဂေ ပယောဂေ ပါစိတ္တိယံ, နိမုဇ္ဇိတွာ အန္တောဥဒကေယေဝ ဂစ္ဆန္တဿ ဟတ္ထဝါရပဒဝါရေသု, တရန္တဿ ဝါ ယေန ယေန အင်္ဂေန တရတိ, တဿ တဿ ပယောဂေ ပယောဂေ ပါစိတ္တိယံ။
သာဝတ္ထိယံ သတ္တရသဝဂ္ဂိယေ ဘိက္ခူ အာရဗ္ဘ ဥဒကေ ကီဠနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, သာဓာရဏပညတ္တိ, အနာဏတ္တိကံ, တိကပါစိတ္တိယံ, ဥဒကေ အဟသဓမ္မေ ဟသဓမ္မသညိနော, ဝေမတိကဿ ဝါ ဒုက္ကဋံ, တထာ နာဝါယ ကီဠတော ဟတ္ထေန ဝါ ပါဒေန ဝါ ကဋ္ဌေန ဝါ ကထလာယ ဝါ ဥဒကံ ပဟရတော, ဘာဇနဂတံ ဥဒကံ ဝါ ကဉ္ဇိကာဒီနိ ဝါ စိက္ခလ္လံ ဝါ ခိပနကီဠာယ ကီဠတော ဒုက္ကဋံ။ အတ္ထဇောတကံ ပန အက္ခရံ ဆိန္ဒိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ န ဟသာဓိပ္ပါယဿ, သတိ ကရဏီယေ ဩတရိတွာ နိမုဇ္ဇနာဒီနိ ကရောန္တဿ, ပါရံ ဂစ္ဆတော, အာပဒါသု, ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ ဥပရိဂေါပ္ဖကတာ, ဟသာဓိပ္ပါယေန ကီဠနန္တိ ဣမာနေတ္ထ ဒွေ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ ပဌမပါရာဇိကသဒိသာနီတိ။
ဟသဓမ္မသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၄။ အနာဒရိယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
စတုတ္ထေ အနာဒရိယေတိ ပုဂ္ဂလဿ ဝါ ဓမ္မဿ ဝါ အနာဒရကရဏေ။ တသ္မာ ယော ဘိက္ခု ဥပသမ္ပန္နေန ပညတ္တေန ဝုစ္စမာနော တဿ ဝါ ဝစနံ အကတ္တုကာမတာယ, တံ ဝါ ဓမ္မံ အသိက္ခိတုကာမတာယ အနာဒရိယံ ကရောတိ, တဿ တသ္မိံ အနာဒရိယေ ပါစိတ္တိယံ။
ကောသမ္ဗိယံ ဆန္နတ္ထေရံ အာရဗ္ဘ အနာဒရိယကရဏဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, သာဓာရဏပညတ္တိ, အနာဏတ္တိကံ, တိကပါစိတ္တိယံ, အနုပသမ္ပန္နေ တိကဒုက္ကဋံ, ဥပသမ္ပန္နေန ဝါ အနုပသမ္ပန္နေန ဝါ ‘‘ဣဒံ န သလ္လေခါယ သံဝတ္တတီ’’တိ
(ကင်္ခါ၊၂၄၀။)အာဒိနာ နယေန အပညတ္တေန ဝုစ္စမာနဿ အနာဒရိယေပိ ဒုက္ကဋမေဝ။ ပဝေဏိအာဂတံ ပန ဥဂ္ဂဟံ ဂဟေတွာ ‘‘ဧဝံ အမှာကံ အာစရိယာနံ ဥဂ္ဂဟော ပရိပုစ္ဆာ’’တိ (ပါစိ။ ၃၄၄) ဘဏန္တဿ, ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ ဥပသမ္ပန္နဿ ပညတ္တေန ဝစနံ, အနာဒရိယကရဏန္တိ ဣမာနေတ္ထ ဒွေ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ အဒိန္နာဒါနသဒိသာနိ, ဣဒံ ပန ဒုက္ခဝေဒနန္တိ။
အနာဒရိယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၅။ ဘိံသာပနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ပဉ္စမေ ဘိံသာပေယျာတိ ဘိံသာပနတ္ထံ ရူပါဒီနိ ဥပသံဟရေယျ, ဘယာနကကထံ ဝါ ကထေယျ။ သော ပန ဘာယတု ဝါ, မာ ဝါ, ဣတရဿ ပါစိတ္တိယံ။
သာဝတ္ထိယံ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယေ ဘိက္ခူ အာရဗ္ဘ ဘိံသာပနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, သာဓာရဏပညတ္တိ, အနာဏတ္တိကံ, တိကပါစိတ္တိယံ။ အနုပသမ္ပန္နေ တိကဒုက္ကဋံ, န ဘိံသာပေတုကာမဿ တထာ ကရောတော, ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ ဥပသမ္ပန္နတာ, တဿ ဒဿနသဝနဝိသယေ ဘိံသာပေတုကာမတာယ ဝါယာမနန္တိ ဣမာနေတ္ထ ဒွေ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ အနန္တရသိက္ခာပဒသဒိသာနေဝါတိ။
ဘိံသာပနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၆။ ဇောတိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဆဋ္ဌေ ဝိသိဗ္ဗနာပေက္ခောတိ တပ္ပိတုကာမော။ သမာဒဟေယျာတိ ဇာလေယျ, အညတြ တထာရူပပ္ပစ္စယာတိ ပဒီပုဇ္ဇာလနံ ဝါ ပတ္တပစနာဒီသု ဇောတိကရဏံ ဝါတိ ဧဝရူပံ ပစ္စယံ ဝိနာ။ တတြာယံ ဝိနိစ္ဆယော – သယံ သမာဒဟန္တဿ အရဏိသဏ္ဌာပနတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ဇာလာ န ဥဋ္ဌဟတိ, တာဝ သဗ္ဗပ္ပယောဂေသု ဒုက္ကဋံ, ဇာလုဋ္ဌာနေ ပါစိတ္တိယံ။ သမာဒဟာပေန္တဿ အာဏတ္တိယာ ဒုက္ကဋံ, သကိံ အာဏတ္တေန ဗဟုမ္ပိ သမာဒဟိတေ ဧကမေဝ ပါစိတ္တိယံ။
(ကင်္ခါ၊၂၄၁။)ဘဂ္ဂေသု သမ္ဗဟုလေ ဘိက္ခူ အာရဗ္ဘ ဇောတိံ သမာဒဟိတွာ ဝိသိဗ္ဗနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, ‘‘အဂိလာနော, အညတြ တထာရူပပ္ပစ္စယာ’’တိ ဣမာနေတ္ထ ဒွေ အနုပညတ္တိယော, သာဓာရဏပညတ္တိ, သာဏတ္တိကံ, တိကပါစိတ္တိယံ, ဂိလာနဿ အဂိလာနသညိနော, ဝေမတိကဿ ဝါ ဒုက္ကဋံ, တထာ ပဋိလာတံ ဥက္ခိပန္တဿ, တဉ္စ အဝိဇ္ဈာတံ ဥက္ခိပိတွာ ယထာဌာနေ ဌပေန္တဿ။ ဝိဇ္ဈာတံ ပန ဇာလယတော ပါစိတ္တိယမေဝ။ ဂိလာနဿ ဂိလာနသညိဿ, အညေန ကတံ ဝါ ဝီတစ္စိတင်္ဂါရံ ဝါ ဝိသိဗ္ဗေန္တဿ, ပဒီပဇောတိကဇန္တာဃရာဒိကေ တထာရူပပ္ပစ္စယေ, အာပဒါသု, ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ အဂိလာနတာ, အနုညာတကာရဏာဘာဝေါ, ဝိသိဗ္ဗေတုကာမတာ, သမာဒဟနန္တိ ဣမာနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ သဉ္စရိတ္တေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာနီတိ။
ဇောတိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၇။ နဟာနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
သတ္တမေ နဟာယေယျာတိ ယော ဘိက္ခု မဇ္ဈိမဒေသေ နဟာနဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ အဒ္ဓမာသေ အပုဏ္ဏေ အညတြ သမယာ ‘‘နဟာယိဿာမီ’’တိ စုဏ္ဏံ ဝါ မတ္တိကံ ဝါ အဘိသင်္ခရောတိ, တဿ တတော ပဋ္ဌာယ သဗ္ဗပ္ပယောဂေသု ဒုက္ကဋံ, နဟာနပရိယောသာနေ ပါစိတ္တိယံ။ သမယေသု ပရိဝေဏသမ္မဇ္ဇနမတ္တမ္ပိ ကမ္မသမယော, အဒ္ဓယောဇနံ ဂန္တုကာမဿ, ဂစ္ဆတော, ဂတဿ ဝါ အဒ္ဓါနဂမနသမယော, သရဇေန ဝါတေန ဩကိဏ္ဏဿ ဒွီသု ဝါ တီသု ဝါ ဥဒကဖုသိတေသု ကာယေ ပတိတေသု ဝါတဝုဋ္ဌိသမယောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သေသံ ဥတ္တာနမေဝ။
ရာဇဂဟေ သမ္ဗဟုလေ ဘိက္ခူ အာရဗ္ဘ န မတ္တံ ဇာနိတွာ နဟာယနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, ‘‘အညတြ သမယာ’’တိ အယမေတ္ထ ဆဗ္ဗိဓာ အနုပညတ္တိ, သာဓာရဏပညတ္တိ, အနာဏတ္တိကံ, တိကပါစိတ္တိယံ, အတိရေကဒ္ဓမာသေ ဦနကသညိနော, ဝေမတိကဿ ဝါ ဒုက္ကဋံ။ အတိရေကသညိဿ, သမယေ ဝါ နဟာယန္တဿ, ယော ဝါ နဒီပါရံ ဂစ္ဆန္တော ဝါလုကံ ဥက္ကိရိတွာ ကတအာဝါဋေသုပိ နဟာယတိ, တဿ, ပစ္စန္တိမေ ဇနပဒေ သဗ္ဗေသံ, အာပဒါသု, ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ မဇ္ဈိမဒေသော, ဦနကဒ္ဓမာသေ နဟာနံ, သမယာနံ ဝါ နဒီပါရဂမနဿ
(ကင်္ခါ၊၂၄၂။)ဝါ အာပဒါနံ ဝါ အဘာဝေါတိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ ဧဠကလောမသဒိသာနေဝါတိ။
နဟာနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၈။ ဒုဗ္ဗဏ္ဏကရဏသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
အဋ္ဌမေ အလဘီတိ လဘော, လဘော ဧဝ လာဘော, ကိံ အလဘိ? စီဝရံ, ကီဒိသံ? နဝံ, ဣတိ ‘‘နဝစီဝရလာဘေနာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ အနုနာသိကလောပံ အကတွာ နဝံစီဝရလာဘေနာတိ ဝုတ္တံ, ပဋိလဒ္ဓနဝစီဝရေနာတိ အတ္ထော။ မဇ္ဈေ ဌိတပဒဒွယေ ပနာတိ နိပါတမတ္တံ။ ဘိက္ခုနာတိ ယေန လဒ္ဓံ, တဿ နိဒဿနံ, သေသံ ပဒတ္ထတော ဥတ္တာနမေဝ။ အယံ ပနေတ္ထ ဝိနိစ္ဆယော – နိဝါသနပါရုပနုပဂံ စီဝရံ လဘိတွာ တဿ နိဋ္ဌိတရဇနဿ ယသ္မိံ ဝါ တသ္မိံ ဝါ ပဒေသေ ကံသနီလေန ဝါ ပတ္တနီလေန ဝါ ကဒ္ဒမေန ဝါ ယေန ကေနစိ ကာဠကေန ဝါ မောရက္ခိမဏ္ဍလမင်္ဂုလပိဋ္ဌီနံ အညတရပ္ပမာဏံ ကပ္ပဗိန္ဒုံ အာဒိယိတွာ တံ စီဝရံ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ, အနာဒိယိတွာ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ ပါစိတ္တိယံ။
သာဝတ္ထိယံ သမ္ဗဟုလေ ဘိက္ခူ အာရဗ္ဘ အတ္တနော စီဝရအဇာနနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, သာဓာရဏပညတ္တိ, အနာဏတ္တိကံ, တိကပါစိတ္တိယံ, အာဒိန္နေ အနာဒိန္နသညိနော, ဝေမတိကဿ ဝါ ဒုက္ကဋံ။ အာဒိန္နသညိဿ, ကပ္ပေ နဋ္ဌေ, ကပ္ပကတောကာသေ ဇိဏ္ဏေ, ကပ္ပကတေန အကပ္ပကတေ သံသိဗ္ဗိတေ, ပစ္ဆာ အာရောပိတေသု အဂ္ဂဠအနုဝါတပရိဘဏ္ဍေသု တံ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ, ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ ဝုတ္တပ္ပကာရဿ စီဝရဿ အကတကပ္ပကတာ, န နဋ္ဌစီဝရာဒိတာ, နိဝါသနံ ဝါ ပါရုပနံ ဝါတိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ ဧဠကလောမသဒိသာနိ, ဣဒံ ပန ကိရိယာကိရိယန္တိ။
ဒုဗ္ဗဏ္ဏကရဏသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၉။ ဝိကပ္ပနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
နဝမေ ဝိကပ္ပေတွာတိ ဧတ္ထ ဒွေ ဝိကပ္ပနာ သမ္မုခါဝိကပ္ပနာ ပရမ္မုခါဝိကပ္ပနာ စ။ ကထံ သမ္မုခါဝိကပ္ပနာ ဟောတိ? စီဝရာနံ ဧကဗဟုဘာဝံ
(ကင်္ခါ၊၂၄၃။)သန္နိဟိတာသန္နိဟိတဘာဝဉ္စ ဉတွာ ‘ဣမံ စီဝရ’န္တိ ဝါ ‘ဣမာနိ စီဝရာနီ’တိ ဝါ ‘ဧတံ စီဝရ’န္တိ ဝါ ‘ဧတာနိ စီဝရာနီ’တိ ဝါ ဝတွာ ‘တုယှံ ဝိကပ္ပေမီ’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ, အယမေကာ သမ္မုခါဝိကပ္ပနာ။ ဧတ္တာဝတာ နိဓေတုံ ဝဋ္ဋတိ, ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ပန ဝိဿဇ္ဇေတုံ ဝါ အဓိဋ္ဌာတုံ ဝါ န ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘မယှံ သန္တကံ, မယှံ သန္တကာနိ ပရိဘုဉ္ဇ ဝါ ဝိဿဇ္ဇေဟိ ဝါ ယထာပစ္စယံ ကရောဟီ’’တိ (ပါစိ။ ၃၇၄) ဧဝံ ပန ဝုတ္တေ ပစ္စုဒ္ဓါရော နာမ ဟောတိ, တတော ပဘုတိ ပရိဘောဂါဒယောပိ ဝဋ္ဋန္တိ။ အပရော နယော, တထေဝ စီဝရာနံ ဧကဗဟုဘာဝံ သန္နိဟိတာသန္နိဟိတဘာဝဉ္စ ဉတွာ တဿေဝ ဘိက္ခုနော သန္တိကေ ‘ဣမံ စီဝရ’န္တိ ဝါ ‘ဣမာနိ စီဝရာနီ’တိ ဝါ ‘ဧတံ စီဝရ’န္တိ ဝါ ‘ဧတာနိ စီဝရာနီ’တိ ဝါ ဝတွာ ပဉ္စသု သဟဓမ္မိကေသု အညတရဿ အတ္တနာ အဘိရုစိတဿ ယဿ ကဿစိ နာမံ ဂဟေတွာ ‘‘တိဿဿ ဘိက္ခုနော ဝိကပ္ပေမီ’’တိ ဝါ ‘‘တိဿာယ ဘိက္ခုနိယာ, သိက္ခမာနာယ, သာမဏေရဿ, တိဿာယ သာမဏေရိယာ ဝိကပ္ပေမီ’’တိ ဝါ ဝတ္တဗ္ဗံ, အယံ အပရာပိ သမ္မုခါဝိကပ္ပနာ။ ဧတ္တာဝတာ နိဓေတုံ ဝဋ္ဋတိ, ပရိဘောဂါဒီသု ဧကမ္ပိ န ဝဋ္ဋတိ။ တေန ပန ဘိက္ခုနာ ‘‘တိဿဿ ဘိက္ခုနော သန္တကံ…ပေ… တိဿာယ သာမဏေရိယာ သန္တကံ ပရိဘုဉ္ဇ ဝါ ဝိဿဇ္ဇေဟိ ဝါ ယထာပစ္စယံ ကရောဟီ’’တိ ဝုတ္တေ ပစ္စုဒ္ဓါရော နာမ ဟောတိ, တတော ပဘုတိ ပရိဘောဂါဒယောပိ ဝဋ္ဋန္တိ။
ကထံ ပရမ္မုခါဝိကပ္ပနာ ဟောတိ? စီဝရာနံ တထေဝ ဧကဗဟုဘာဝံ သန္နိဟိတာသန္နိဟိတဘာဝဉ္စ ဉတွာ ‘ဣမံ စီဝရ’န္တိ ဝါ ‘ဣမာနိ စီဝရာနီ’တိ ဝါ ‘ဧတံ စီဝရ’န္တိ ဝါ ‘ဧတာနိ စီဝရာနီ’တိ ဝါ ဝတွာ ‘‘တုယှံ ဝိကပ္ပနတ္ထာယ ဒမ္မီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ တေန ဝတ္တဗ္ဗော ‘‘ကော တေ မိတ္တော ဝါ သန္ဒိဋ္ဌော ဝါ’’တိ။ တတော ဣတရေန ပုရိမနယေနေဝ ‘တိဿော ဘိက္ခူ’တိ ဝါ…ပေ… ‘တိဿာ သာမဏေရီ’တိ ဝါ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ပုန တေန ဘိက္ခုနာ ‘‘အဟံ တိဿဿ ဘိက္ခုနော ဒမ္မီ’’တိ ဝါ…ပေ… ‘‘တိဿာယ သာမဏေရိယာ ဒမ္မီ’’တိ ဝါ ဝတ္တဗ္ဗံ, အယံ ပရမ္မုခါဝိကပ္ပနာ။ ဧတ္တာဝတာ နိဓေတုံ ဝဋ္ဋတိ, ပရိဘောဂါဒီသု ဧကမ္ပိ န ဝဋ္ဋတိ။ တေန ပန ဘိက္ခုနာ ဒုတိယသမ္မုခါဝိကပ္ပနာယံ ဝုတ္တနယေနေဝ ‘‘ဣတ္ထန္နာမဿ သန္တကံ ပရိဘုဉ္ဇ ဝါ ဝိဿဇ္ဇေဟိ ဝါ ယထာပစ္စယံ ကရောဟီ’’တိ ဝုတ္တေ ပစ္စုဒ္ဓါရော နာမ ဟောတိ, တတော ပဘုတိ ပရိဘောဂါဒယောပိ ဝဋ္ဋန္တီတိ။ ပတ္တဝိကပ္ပနာယမ္ပိ ဧသေဝ နယော။ ဣတိ ဣမာသု ဒွီသု ဝိကပ္ပနာသု ယာယ ကာယစိ ဝိကပ္ပနာယ ပဉ္စသု သဟဓမ္မိကေသု ယဿ ကဿစိ စီဝရံ ဝိကပ္ပေတွာ
(ကင်္ခါ၊၂၄၄။)ဝုတ္တနယေန အကတပ္ပစ္စုဒ္ဓါရံ ဝါ ယေန ဝိနယကမ္မံ ကတံ, တဿ ဝါ ဝိဿာသေန အဂ္ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ ပါစိတ္တိယံ။
သာဝတ္ထိယံ ဥပနန္ဒံ အာရဗ္ဘ အပ္ပစ္စုဒ္ဓါရဏံ ပရိဘုဉ္ဇနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, သာဓာရဏပညတ္တိ, အနာဏတ္တိကံ, တိကပါစိတ္တိယံ, တံ ပန အဓိဋ္ဌဟန္တဿ ဝါ ဝိဿဇ္ဇေန္တဿ ဝါ ဒုက္ကဋံ, တထာ ပစ္စုဒ္ဓါရဏေ အပ္ပစ္စုဒ္ဓါရဏသညိဿ ဝေမတိကဿ ဝါ။ ပစ္စုဒ္ဓါရဏသညိဿ ပန ဝိဿာသေန ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ, ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ သာမံ ဝိကပ္ပိတဿ အပ္ပစ္စုဒ္ဓါရော, ဝိကပ္ပနုပဂစီဝရတာ, ပရိဘောဂေါတိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ ပဌမကထိနသဒိသာနေဝ, ဣဒံ ပန ကိရိယာကိရိယန္တိ။
ဝိကပ္ပနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၁၀။ အပနိဓာနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဒသမေ ပတ္တန္တိ အဓိဋ္ဌာနုပဂံ။ စီဝရန္တိ ဝိကပ္ပနုပဂံ။ နိသီဒနံ နာမ သဒသံ ဝုစ္စတိ။ သူစိဃရံ နာမ သသူစိကံ ဝါ အသူစိကံ ဝါ။ ကာယဗန္ဓနံ နာမ ပဋ္ဋိကာ ဝါ သူကရန္တကံ ဝါ။ အပနိဓေယျာတိ အပနေတွာ နိဒဟေယျ။ ဟသာပေက္ခောတိ ဟသာဓိပ္ပါယော။ ပါစိတ္တိယန္တိ သယံ အပနိဓေန္တဿ ပါစိတ္တိယံ, အညံ အာဏာပေန္တဿ အာဏတ္တိယာ ဒုက္ကဋံ, တေန အပနိဟိတေ ဣတရဿ ပါစိတ္တိယံ။
သာဝတ္ထိယံ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယေ အာရဗ္ဘ အပနိဓာနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, သာဓာရဏပညတ္တိ, သာဏတ္တိကံ, တိကပါစိတ္တိယံ, အနုပသမ္ပန္နေ တိကဒုက္ကဋံ, ဝုတ္တပ္ပကာရာနိ ပန ပတ္တာဒီနိ ဌပေတွာ အညံ ပရိက္ခာရံ ဥပသမ္ပန္နဿ ဝါ အနုပသမ္ပန္နဿ ဝါ သန္တကံ အပနိဓေန္တဿ ဒုက္ကဋမေဝ။ ဒုန္နိက္ခိတ္တံ ပဋိသာမေန္တဿ, ‘‘ဓမ္မကထံ ကတွာ ဒဿာမီ’’တိ ပဋိသာမေန္တဿ, ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ ဥပသမ္ပန္နဿ သန္တကာနံ ပတ္တာဒီနံ အပနိဓာနံ, ဝိဟေသေတုကာမတာ ဝါ ဟသာဓိပ္ပါယတာ ဝါတိ ဣမာနေတ္ထ ဒွေ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ အဒိန္နာဒါနသဒိသာနီတိ။
အပနိဓာနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
သုရာပါနဝဂ္ဂေါ ဆဋ္ဌော။
(ကင်္ခါ၊၂၄၅။)၇။ သပ္ပါဏကဝဂ္ဂေါ
֍ ၁။ သဉ္စိစ္စသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
သပ္ပါဏကဝဂ္ဂဿ ပဌမေ ပါဏောတိ တိရစ္ဆာနဂတပါဏော အဓိပ္ပေတော။ တံ ခုဒ္ဒကမ္ပိ မဟန္တမ္ပိ မာရေန္တဿ ပါစိတ္တိယမေဝ, မဟန္တေ ပန ဥပက္ကမမဟန္တတာယ အကုသလံ မဟန္တံ ဟောတိ။
သာဝတ္ထိယံ ဥဒါယိတ္ထေရံ အာရဗ္ဘ ပါဏံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, သာဓာရဏပညတ္တိ, သာဏတ္တိကံ, ပါဏေ ဝေမတိကဿ, အပါဏေ ပါဏသညိနော, ဝေမတိကဿ ဝါ ဒုက္ကဋံ။ အပါဏသညိဿ, အသဉ္စိစ္စ, အဇာနန္တဿ, နမရဏာဓိပ္ပါယဿ, ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ သေသံ မနုဿဝိဂ္ဂဟေ ဝုတ္တနယမေဝါတိ။
သဉ္စိစ္စသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၂။ သပ္ပါဏကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဒုတိယေ သပ္ပါဏကန္တိ ယေ ပါဏကာ ပရိဘောဂေန မရန္တိ, တေဟိ သပ္ပါဏကံ, တာဒိသဉှိ ဇာနံ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ ပယောဂေ ပယောဂေ ပါစိတ္တိယံ။
သာဝတ္ထိယံ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယေ အာရဗ္ဘ ဇာနံ သပ္ပါဏကံ ဥဒကံ ပရိဘုဉ္ဇနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, သေသမေတ္ထ သိဉ္စနသိက္ခာပဒေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ။
သပ္ပါဏကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၃။ ဥက္ကောဋနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
တတိယေ ယထာဓမ္မန္တိ ယော ယဿ အဓိကရဏဿ ဝူပသမာယ ဓမ္မော ဝုတ္တော, တေနေဝ ဓမ္မေန။ နိဟတာဓိကရဏန္တိ နိဟတံ အဓိကရဏံ, သမထက္ခန္ဓကေ (စူဠဝ။ ၁၈၅ အာဒယော) သတ္ထာရာ ဝုတ္တဓမ္မေနေဝ ဝူပသမိတန္တိ အတ္ထော, ဝူပသမနနယံ ပနဿ အဓိကရဏသမထေသု ဒဿယိဿာမ။ ပုနကမ္မာယ ဥက္ကောဋေယျာတိ တဿ တဿ ဘိက္ခုနော သန္တိကံ ဂန္တွာ ‘‘အကတံ ကမ္မ’’န္တိအာဒီနိ (ပါစိ။ ၃၉၄) ဝဒန္တော ပုနကရဏတ္ထာယ ဥစ္စာလေယျ။ ယထာဌိတဘာဝေန ပတိဋ္ဌာတုံ န ဒဒေယျ, တဿေဝံ ကရောန္တဿ ပါစိတ္တိယံ။ ယံ ပန ဓမ္မေန အဓိကရဏံ
(ကင်္ခါ၊၂၄၆။)နိဟတံ, တံ သုနိဟတမေဝ။ သစေ ဝိပ္ပကတေ ကမ္မေ ပဋိက္ကောသတိ, တံ သညာပေတွာ ကာတဗ္ဗံ။ ဣတရထာ ကမ္မဉ္စ ကုပ္ပတိ, ကာရကာနဉ္စ အာပတ္တိ။
သာဝတ္ထိယံ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယေ ဘိက္ခူ အာရဗ္ဘ ဥက္ကောဋနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, သာဓာရဏပညတ္တိ, အနာဏတ္တိကံ, ဓမ္မကမ္မေ ဝေမတိကဿ, အဓမ္မကမ္မေ ဓမ္မကမ္မသညိနော, ဝေမတိကဿ ဝါ ဒုက္ကဋံ။ ဥဘယေသု အဓမ္မကမ္မသညိဿ, ‘‘အဓမ္မေန ဝါ ဝဂ္ဂေန ဝါ အကမ္မာရဟဿ ဝါ ကမ္မံ ကတ’’န္တိ ဇာနန္တဿ, ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ ယထာဓမ္မံ နိဟတဘာဝေါ, ဇာနနာ, ဥက္ကောဋနာတိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ အဒိန္နာဒါနသဒိသာနိ, ဣဒံ ပန ဒုက္ခဝေဒနန္တိ။
ဥက္ကောဋနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၄။ ဒုဋ္ဌုလ္လသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
စတုတ္ထေ ဒုဋ္ဌုလ္လန္တိ သံဃာဒိသေသံ အဓိပ္ပေတံ, တံ ယေန ကေနစိ ဥပါယေန ဉတွာ ပဋိစ္ဆာဒေန္တဿ ပါစိတ္တိယံ။ သစေပိ ‘‘န ဒါနိ နံ ကဿစိ ဘိက္ခုနော အာရောစေဿာမီ’’တိ ဓုရံ နိက္ခိပိတွာ ပစ္ဆာ အာရောစေတိ, ပါစိတ္တိယံ, အာပဇ္ဇိတွာဝ အာရောစေဿတိ။ သစေ ပန ဧဝံ ဓုရံ နိက္ခိပိတွာ ပဋိစ္ဆာဒနတ္ထမေဝ အညဿ အာရောစေတိ, သောပိ အညဿာတိ ဧတေနုပါယေန သမဏသတမ္ပိ အာပဇ္ဇတိယေဝ တာဝ, ယာဝ ကောဋိ န ဆိဇ္ဇတိ။ ကထံ ပန ကောဋိ ဆိဇ္ဇတိ? သစေ ဟိ အာပန္နော ဧကဿ အာရောစေတိ, သောပိ အညဿ အာရောစေတိ, သော နိဝတ္တိတွာ ယေနဿ အာရောစိတံ, တဿေဝ အာရောစေတိ, ဧဝံ တတိယေန ပုဂ္ဂလေန ဒုတိယဿ အာရောစိတေ ကောဋိ ဆိန္နာ ဟောတိ။
သာဝတ္ထိယံ အညတရံ ဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ဒုဋ္ဌုလ္လာပတ္တိပဋိစ္ဆာဒနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, အသာဓာရဏပညတ္တိ, အနာဏတ္တိကံ, ဒုဋ္ဌုလ္လာယ အာပတ္တိယာ အာဒိပဒေ ပါစိတ္တိယံ, ဣတရေသု ဒွီသု ဒုက္ကဋံ, အဒုဋ္ဌုလ္လာယ တိကဒုက္ကဋံ, အနုပသမ္ပန္နဿ ဒုဋ္ဌုလ္လေ ဝါ အဒုဋ္ဌုလ္လေ ဝါ အဇ္ဈာစာရေ ဒုက္ကဋမေဝ။ ‘‘သံဃဿ ဘဏ္ဍနာဒီနိ ဘဝိဿန္တီ’’တိ (ပါစိ။ ၄၀၁) ဝါ ‘‘အယံ ကက္ခဠော ဖရုသော ဇီဝိတန္တရာယံ ဝါ ဗြဟ္မစရိယန္တရာယံ ဝါ ကရိဿတီ’’တိ ဝါ အနာရောစေန္တဿ, ပတိရူပံ ဘိက္ခုံ
(ကင်္ခါ၊၂၄၇။)အပဿတော, န ဆာဒေတုကာမဿ, ‘‘ပညာယိဿတိ သကေန ကမ္မေနာ’’တိ အနာရောစေန္တဿ, ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ ဥပသမ္ပန္နဿ ဒုဋ္ဌုလ္လာပတ္တိဇာနနံ, ‘‘ပဋိစ္ဆာဒေတုကာမတာယ နာရောစေဿာမီ’’တိ ဓုရနိက္ခေပေါတိ ဣမာနေတ္ထ ဒွေ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ သမနုဘာသနသအသာနေဝါတိ။
ဒုဋ္ဌုလ္လသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၅။ ဦနဝီသတိဝဿသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ပဉ္စမေ ဦနဝီသတိဝဿန္တိ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏတော ပဋ္ဌာယ အပရိပုဏ္ဏဝီသတိဝဿံ။ ဥပသမ္ပာဒေယျာတိ ဥပဇ္ဈာယော ဟုတွာ ဥပသမ္ပာဒေယျ။ သော စ ပုဂ္ဂလော အနုပသမ္ပန္နောတိ ဇာနန္တေနာပိ အဇာနန္တေနာပိ ဥပသမ္ပာဒိတော အနုပသမ္ပန္နောဝ။ သစေ ပန သော ဒသဝဿစ္စယေန အညံ ဥပသမ္ပာဒေတိ, တဉ္စေ မုဉ္စိတွာ ဂဏော ပူရတိ, သူပသမ္ပန္နော။ သောပိ ယာဝ န ဇာနာတိ, တာဝ တဿ နေဝ သဂ္ဂန္တရာယော န မောက္ခန္တရာယော, ဉတွာ ပန ပုန ဥပသမ္ပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ တေ စ ဘိက္ခူ ဂါရယှာတိ ဌပေတွာ ဥပဇ္ဈာယံ အဝသေသာ ဂါရယှာ ဟောန္တိ, သဗ္ဗေ ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇန္တိ။ ဣဒံ တသ္မိံ ပါစိတ္တိယန္တိ ယော ပန ဥပဇ္ဈာယော ဟုတွာ ဥပသမ္ပာဒေတိ, တသ္မိံယေဝ ပုဂ္ဂလေ ဣဒံ ပါစိတ္တိယံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တသ္မာ ယော ‘‘ဧဝံ ဥပသမ္ပာဒေဿာမီ’’တိ ဂဏံ ဝါ အာစရိယံ ဝါ ပတ္တံ ဝါ စီဝရံ ဝါ ပရိယေသတိ, သီမံ ဝါ သမ္မန္နတိ (ပါစိ။ ၄၀၄), ဥဒကုက္ခေပံ ဝါ ပရိစ္ဆိန္ဒတိ, သော ဧတေသု သဗ္ဗကိစ္စေသု ဉတ္တိယာ, ဒွီသု စ ကမ္မဝါစာသု ဒုက္ကဋာနိ အာပဇ္ဇိတွာ ကမ္မဝါစာပရိယောသာနေ ပါစိတ္တိယံ အာပဇ္ဇတိ။
ရာဇဂဟေ သမ္ဗဟုလေ ဘိက္ခူ အာရဗ္ဘ ဦနဝီသတိဝဿံ ဥပသမ္ပာဒနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, အသာဓာရဏပညတ္တိ, အနာဏတ္တိကံ, ဦနဝီသတိဝဿေ ဝေမတိကဿ, ပရိပုဏ္ဏဝီသတိဝဿေ ဦနကသညိနော, ဝေမတိကဿ စ ဒုက္ကဋံ။ ဥဘယတ္ထ ပရိပုဏ္ဏသညိဿ, ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ ဦနဝီသတိဝဿတာ, ဦနကသညိတာ, ဥပသမ္ပာဒနန္တိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ အဒိန္နာဒါနသဒိသာနိ, ဣဒံ ပန ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇံ, တိစိတ္တံ, တိဝေဒနန္တိ။
ဦနဝီသတိဝဿသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(ကင်္ခါ၊၂၄၈။)֍ ၆။ ထေယျသတ္ထသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဆဋ္ဌေ ယေ ရာဇာနံ ဝါ ဝဉ္စေတွာ သုင်္ကံ ဝါ ပရိဟရိတုကာမာ စောရာ ကတကမ္မာ စေဝ အကတကမ္မာ စ မဂ္ဂပ္ပဋိပန္နာ, တေသု ဣဓ ထေယျသတ္ထသညိနော တဿ ထေယျသတ္ထဘာဝံ ဉတွာ တေန သဒ္ဓိံ သံဝိဓာယ ဂစ္ဆန္တဿ သံဝိဓာနေ စ ဂမနေ စ ဩဝါဒဝဂ္ဂေ ဝုတ္တနယေန အာပတ္တိဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။
သာဝတ္ထိယံ အညတရံ ဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ထေယျသတ္ထေန သဒ္ဓိံ သံဝိဓာယ ဧကဒ္ဓါနမဂ္ဂံ ပဋိပဇ္ဇနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, သာဓာရဏပညတ္တိ, အနာဏတ္တိကံ, မနုဿေသု အသံဝိဒဟန္တေသု သယမေဝ သံဝိဒဟိတွာ ဂစ္ဆန္တဿ, ထေယျသတ္ထေ ဝေမတိကဿ, အထေယျသတ္ထေ ထေယျသတ္ထသညိနော, ဝေမတိကဿ စ ဒုက္ကဋံ။ အထေယျသတ္ထသညိဿ, အသံဝိဒဟိတွာ ဝါ ကာလဝိသင်္ကေတေန ဝါ, အာပဒါသု ဝါ, ဂစ္ဆန္တဿ, ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ ထေယျသတ္ထဘာဝေါ, ဇာနနံ, သံဝိဓာနံ, အဝိသင်္ကေတေန ဂမနန္တိ ဣမာနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။ ထေယျသတ္ထသမုဋ္ဌာနံ, ကိရိယံ, သညာဝိမောက္ခံ, သစိတ္တကံ, ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇံ, ကာယကမ္မံ, ဝစီကမ္မံ, တိစိတ္တံ, တိဝေဒနန္တိ။
ထေယျသတ္ထသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၇။ သံဝိဓာနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
သတ္တမေ သာဝတ္ထိယံ အညတရံ ဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ မာတုဂါမေန သဒ္ဓိံ ဧကဒ္ဓါနမဂ္ဂံ ပဋိပဇ္ဇနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, သေသမေတ္ထ ဘိက္ခုနိယာ သဒ္ဓိံ သံဝိဓာနသိက္ခာပဒေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ။
သံဝိဓာနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၈။ အရိဋ္ဌသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
အဋ္ဌမေ သဂ္ဂမောက္ခာနံ အန္တရာယံ ကရောန္တီတိ အန္တရာယိကာ, တေ ကမ္မကိလေသဝိပါကဥပဝါဒပညတ္တိဝီတိက္ကမနဝသေန ပဉ္စဝိဓာ။ တေသု
(ကင်္ခါ၊၂၄၉။)မုဒုကာနံ အတ္ထရဏာဒီနံ ဖဿော ဝိယ ဣတ္ထိသမ္ဖဿောပိ ဝဋ္ဋတီတိ မေထုနဝီတိက္ကမနေ ဒေါသံ အဒိသွာ ပညတ္တိဝီတိက္ကမန္တရာယိကေ သန္ဓာယ ‘‘ယေမေ အန္တရာယိကာ ဓမ္မာ ဝုတ္တာ ဘဂဝတာ, တေ ပဋိသေဝတော နာလံ အန္တရာယာယာ’’တိ ဝုတ္တံ။ အနေကပရိယာယေနာတိ ‘‘အဋ္ဌိကင်္ကလူပမာ ကာမာ’’တိအာဒီဟိ (မ။ နိ။ ၂။၄၂၊ ပါစိ။ ၄၁၇၊ စူဠနိ။ ခဂ္ဂဝိသာဏသုတ္တနိဒ္ဒေသ ၁၄၇) နေကေဟိ ကာရဏေဟိ။ သော ဘိက္ခု ဘိက္ခူဟီတိ ယေ ပဿန္တိ ဝါ သုဏန္တိ ဝါ, တေဟိ တိက္ခတ္တုံ ဧဝံ ဝတ္တဗ္ဗော ‘‘မာ အာယသ္မာ ဧဝံ အဝစ…ပေ… အလဉ္စ ပန တေ ပဋိသေဝတော အန္တရာယာယာ’’တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ အပ္ပဋိနိဿဇ္ဇန္တဿ ဒုက္ကဋံ, သုတွာ အဝဒန္တာနမ္ပိ ဒုက္ကဋံ။ ပုန သံဃမဇ္ဈမ္ပိ အာကဍ္ဎိတွာ တထေဝ ဝတ္တဗ္ဗော, တတြာပိ တဿ အပ္ပဋိနိဿဇ္ဇနေ, ဣတရေသဉ္စ အဝစနေ ဒုက္ကဋမေဝ။ ဧဝမ္ပိ အပ္ပဋိနိဿဇ္ဇန္တော ပုန ဉတ္တိစတုတ္ထေန ကမ္မေန ယာဝတတိယံ သမနုဘာသိတဗ္ဗော, အထဿ အပ္ပဋိနိဿဇ္ဇတော ပုန ဉတ္တိယာ စ ဒွီဟိ စ ကမ္မဝါစာဟိ ဒုက္ကဋံ, ကမ္မဝါစာပရိယောသာနေ ပါစိတ္တိယံ။
သာဝတ္ထိယံ အရိဋ္ဌံ အာရဗ္ဘ ပါပိကာယ ဒိဋ္ဌိယာ အပ္ပဋိနိဿဇ္ဇနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, သာဓာရဏပညတ္တိ, အနာဏတ္တိကံ, တိကပါစိတ္တိယံ, အဓမ္မကမ္မေ တိကဒုက္ကဋံ။ အသမနုဘာသိယမာနဿ, ပဋိနိဿဇ္ဇန္တဿ, ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ ဓမ္မကမ္မတာ, သမနုဘာသနာ, အပ္ပဋိနိဿဇ္ဇနန္တိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ သမနုဘာသနသဒိသာနေဝါတိ။
အရိဋ္ဌသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၉။ ဥက္ခိတ္တသမ္ဘောဂသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
နဝမေ တထာဝါဒိနာတိ ‘‘တထာဟံ ဘဂဝတာ ဓမ္မ’’န္တိအာဒိဝါဒိနာ။ အကတာနုဓမ္မေနာတိ အနုဓမ္မော ဝုစ္စတိ အာပတ္တိယာ အဒဿနေ ဝါ အပ္ပဋိကမ္မေ ဝါ ပါပိကာယ ဒိဋ္ဌိယာ အပ္ပဋိနိဿဂ္ဂေ ဝါ ဓမ္မေန ဝိနယေန ဥက္ခိတ္တကဿ အနုလောမဝတ္တံ ဒိသွာ ကတဩသာရဏာ, သော ဩသာရဏသင်္ခါတော အနုဓမ္မော ယဿ န ကတော, အယံ အကတာနုဓမ္မော နာမ, တာဒိသေန သဒ္ဓိန္တိ အတ္ထော။ သမ္ဘုဉ္ဇေယျ ဝါတိ အာမိသသမ္ဘောဂံ ဝါ ဓမ္မသမ္ဘောဂံ ဝါ ကရေယျ။ သံဝသေယျ ဝါတိ ဥပေါသထာဒိကံ သံဃကမ္မံ
(ကင်္ခါ၊၂၅၀။)ကရေယျ။ သဟ ဝါ သေယျံ ကပ္ပေယျာတိ နာနူပစာရေပိ ဧကစ္ဆန္နေ နိပဇ္ဇေယျ။ တတ္ထ အာမိသပရိဘောဂေ ဧကပ္ပယောဂေန ဗဟူပိ ဒဒတော ဝါ ဂဏှတော ဝါ ဧကံ ပါစိတ္တိယံ, ဝိစ္ဆိန္ဒနေ သတိ ပယောဂေ ပယောဂေ ပါစိတ္တိယံ။ ဓမ္မသမ္ဘောဂေ ပဒါဒီဟိ ဥဒ္ဒိသန္တဿ ဝါ ဥဒ္ဒိသာပေန္တဿ ဝါ ပဒသောဓမ္မေ ဝုတ္တနယေန, သံဝါသေ ကမ္မပရိယောသာနဝသေန, သဟသေယျာယ ဧကသ္မိံ နိပန္နေ ဣတရဿ နိပဇ္ဇနပ္ပယောဂဝသေန အာပတ္တိပရိစ္ဆေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။
သာဝတ္ထိယံ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယေ အာရဗ္ဘ အရိဋ္ဌေန ဘိက္ခုနာ သဒ္ဓိံ သမ္ဘုဉ္ဇနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, သာဓာရဏပညတ္တိ, အနာဏတ္တိကံ, ဥက္ခိတ္တကေ ဝေမတိကဿ, အနုက္ခိတ္တကေ ဥက္ခိတ္တကသညိနော စေဝ ဝေမတိကဿ စ ဒုက္ကဋံ။ ဥဘောသု အနုက္ခိတ္တကသညိဿ, ‘‘ဩသာရိတော’’တိ ဝါ ‘‘တံ ဒိဋ္ဌိံ ပဋိနိဿဋ္ဌော’’တိ ဝါ ဇာနန္တဿ, ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ အကတာနုဓမ္မတာ, ဇာနနာ, သမ္ဘောဂါဒိကရဏန္တိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ အဒိန္နာဒါနသဒိသာနိ, ဣဒံ ပန ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇံ, တိစိတ္တံ, တိဝေဒနန္တိ။
ဥက္ခိတ္တသမ္ဘောဂသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၁၀။ ကဏ္ဋကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဒသမေ သမဏုဒ္ဒေသောတိ သာမဏေရော။ စရာတိ ဂစ္ဆ။ ပိရေတိ ပရ အမာမက။ ဝိနဿာတိ နဿ, ယတ္ထ တံ န ပဿာမ, တတ္ထ ဂစ္ဆာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တထာနာသိတန္တိဧတ္ထ သံဝါသနာသနာ လိင်္ဂနာသနာ ဒဏ္ဍကမ္မနာသနာတိ တိဿော နာသနာ။ တတ္ထ အာပတ္တိယာ အဒဿနာဒီသု ဥက္ခေပနာ သံဝါသနာသနာ နာမ။ ဒူသကော နာသေတဗ္ဗော (ပါရာ။ ၆၆), မေတ္တိယံ ဘိက္ခုနိံ နာသေထာတိ (စူဠဝ။ ၁၉၃၊ ပါရာ။ ၃၈၄) အယံ လိင်္ဂနာသနာ နာမ။ ‘‘အဇ္ဇတဂ္ဂေ တေ, အာဝုသော သမဏုဒ္ဒေသ, န စေဝ သော ဘဂဝါ သတ္ထာ အပဒိသိတဗ္ဗော’’တိ (ပါစိ။ ၄၂၉) အယံ ဒဏ္ဍကမ္မနာသနာ နာမ, အယံ ဣဓာဓိပ္ပေတာ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘တထာနာသိတ’’န္တိ။ ဥပလာပေယျာတိ ‘‘ပတ္တံ ဝါ စီဝရံ ဝါ ဥဒ္ဒေသံ ဝါ ပရိပုစ္ဆံ ဝါ ဒဿာမီ’’တိ သင်္ဂဏှေယျ။ ဥပဋ္ဌာပေယျာတိ စုဏ္ဏမတ္တိကာဒီနိ သာဒိယန္တော
(ကင်္ခါ၊၂၅၁။)တေန အတ္တနော ဥပဋ္ဌာနံ ကာရာပေယျ။ သမ္ဘောဂသဟသေယျာ အနန္တရသိက္ခာပဒေ ဝုတ္တနယာ ဧဝ, တသ္မာ အာပတ္တိပရိစ္ဆေဒေါပေတ္ထ တသ္မိံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။
သာဝတ္ထိယံ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယေ ဘိက္ခူ အာရဗ္ဘ ကဏ္ဋကသမဏုဒ္ဒေသဥပလာပနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, သေသံ အရိဋ္ဌသိက္ခာပဒေ ဝုတ္တသဒိသမေဝါတိ။
ကဏ္ဋကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
သပ္ပါဏကဝဂ္ဂေါ သတ္တမော။
၈။ သဟဓမ္မိကဝဂ္ဂေါ
֍ ၁။ သဟဓမ္မိကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
သဟဓမ္မိကဝဂ္ဂဿ ပဌမေ သဟဓမ္မိကံ ဝုစ္စမာနောတိ ဣမဿတ္ထော ဒုဗ္ဗစသိက္ခာပဒေ ဝုတ္တော။ ဧတသ္မိံ သိက္ခာပဒေတိ ဧတသ္မိံ သိက္ခာပဒေ ယံ ဝုတ္တံ, တံ န တာဝ သိက္ခိဿာမီတိ အတ္ထော။ ပါစိတ္တိယန္တိ ဧတ္ထ ပန အနာဒရိယဘယာ လေသေန ဧဝံ ဝဒန္တဿ ဝါစာယ ဝါစာယ ပါစိတ္တိယံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သိက္ခမာနေနာတိ ဩဝါဒံ သိရသာ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ သိက္ခိတုကာမေနေဝ ဟုတွာ။ အညာတဗ္ဗန္တိ အာဇာနိတဗ္ဗံ။ ပရိပုစ္ဆိတဗ္ဗန္တိ ‘‘ဣမဿ ကော အတ္ထော’’တိ ပရိပုစ္ဆိတဗ္ဗံ။ ပရိပဉှိတဗ္ဗန္တိ စိန္တေတဗ္ဗံ တုလယိတဗ္ဗံ။
ကောသမ္ဗိယံ ဆန္နတ္ထေရံ အာရဗ္ဘ ဧဝံ ဘဏနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, သာဓာရဏပညတ္တိ, အနာဏတ္တိကံ, တိကပါစိတ္တိယံ, အနုပသမ္ပန္နေ တိကဒုက္ကဋံ, ဥဘောဟိပိ ‘‘ဣဒံ န သလ္လေခါယာ’’တိအာဒိနာ (ပါစိ။ ၄၃၆) နယေနေဝ အပ္ပညတ္တေန ဝုစ္စမာနဿာပိ ဧဝံ ဝဒတော ဒုက္ကဋမေဝ။ ‘‘ဇာနိဿာမိ သိက္ခိဿာမီ’’တိ ဘဏန္တဿ, ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ ဥပသမ္ပန္နဿ ပညတ္တေန ဝစနံ, အသိက္ခိတုကာမတာယ ဧဝံ ဝစနန္တိ ဣမာနေတ္ထ ဒွေ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ အဒိန္နာဒါနသဒိသာနိ, ဣဒံ ပန ဒုက္ခဝေဒနန္တိ။
သဟဓမ္မိကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(ကင်္ခါ၊၂၅၂။)֍ ၂။ ဝိလေခနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဒုတိယေ ဥဒ္ဒိဿမာနေတိ အာစရိယေန အန္တေဝါသိကဿ ဝုစ္စမာနေ ဝါ သဇ္ဈာယဝသေန ပရိဝတ္တိယမာနေ ဝါ။ ခုဒ္ဒါနုခုဒ္ဒကေဟီတိ ခုဒ္ဒကေဟိ စ အနုခုဒ္ဒကေဟိ စ။ ယာဝဒေဝါတိ တေသံ သံဝတ္တနမရိယာဒပရိစ္ဆေဒဝစနံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ဧတာနိ ဟိ ယေ ဥဒ္ဒိသန္တိ ဝါ ဥဒ္ဒိသာပေန္တိ ဝါ သဇ္ဈာယန္တိ ဝါ, တေသံ တာဝ သံဝတ္တန္တိ, ယာဝ ‘‘ကပ္ပတိ နု ခေါ, န ကပ္ပတိ နု ခေါ’’တိ ကုက္ကုစ္စဝိပ္ပဋိသာရော, ဝိဟေသာ, ဝိစိကိစ္ဆာ မနောဝိလေခါ စ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိယေဝ။ အထ ဝါ ယာဝဒေဝါတိ အတိသယဝဝတ္ထာပနံ။ တဿ ‘သံဝတ္တန္တီ’တိဣမိနာ သမ္ဗန္ဓော, ကုက္ကုစ္စာယ ဝိဟေသာယ ဝိလေခါယ အတိဝိယ သံဝတ္တန္တိယေဝါတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သိက္ခာပဒဝိဝဏ္ဏကေတိ ဧဝံ သိက္ခာပဒါနံ ဝိဝဏ္ဏကေ ဂရဟဏေ ပါစိတ္တိယံ ဟောတီတိ အတ္ထော။
သာဝတ္ထိယံ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယေ အာရဗ္ဘ ဝိနယဝိဝဏ္ဏနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, သာဓာရဏပညတ္တိ, အနာဏတ္တိကံ, တိကပါစိတ္တိယံ, အနုပသမ္ပန္နဿ ဝိဝဏ္ဏနေ တိကဒုက္ကဋံ, ဥဘိန္နမ္ပိ အညဓမ္မဝိဝဏ္ဏနေ ဒုက္ကဋမေဝ။ န ဝိဝဏ္ဏေတုကာမဿ, ‘‘ဣင်္ဃ တာဝ သုတ္တန္တေ ဝါ ဂါထာယော ဝါ အဘိဓမ္မံ ဝါ ပရိယာပုဏဿု, ပစ္ဆာပိ ဝိနယံ ပရိယာပုဏိဿသီ’’တိ ဘဏတော, ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ ဂရဟိတုကာမတာ စ, ဥပသမ္ပန္နဿ သန္တိကေ သိက္ခာပဒဝိဝဏ္ဏနဉ္စာတိ ဣမာနေတ္ထ ဒွေ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ အဒိန္နာဒါနသဒိသာနိ, ဣဒံ ပန ဒုက္ခဝေဒနန္တိ။
ဝိလေခနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၃။ မောဟနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
တတိယေ အနွဍ္ဎမာသန္တိ အနုပဋိပါဋိယာ အဒ္ဓမာသေ အဒ္ဓမာသေ။ ဥဒ္ဒိဿမာနေတိ ဥပေါသထဝသေန ဥဒ္ဒိသိယမာနေ။ ယဉ္စ တတ္ထ အာပတ္တိံ အာပန္နောတိ ယံ သော အနာစာရံ အာစရိတွာ အညာဏကေန အာပန္နဘာဝံ ဇာနာပေတုကာမော ဧဝမာဟ, တသ္မိံ အနာစာရေ ယံ အာပတ္တိံ အာပန္နော။ တဉ္စ ယထာဓမ္မော ကာရေတဗ္ဗောတိ အညာဏကေန အာပန္နတ္တာ မောက္ခော နတ္ထိ, ယထာ ပန ဓမ္မော စ ဝိနယော စ ဌိတော, တထာ တံ အာပတ္တိံ ကာရေတဗ္ဗော, ဒေသနာဂါမိနိယာ ဒေသာပေတဗ္ဗော, ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိယာ
(ကင်္ခါ၊၂၅၃။)ဝုဋ္ဌာပေတဗ္ဗောတိ အတ္ထော။ ဥတ္တရိ စဿ မောဟော အာရောပေတဗ္ဗောတိ ယထာဓမ္မကရဏတော စ ဥတ္တရိ ‘‘တဿ တေ, အာဝုသော’’တိအာဒိဝစနေဟိ နိန္ဒိတွာ တဿ ပုဂ္ဂလဿ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မေန မောဟော အာရောပေတဗ္ဗော။ ဣဒံ တသ္မိံ မောဟနကေ ပါစိတ္တိယန္တိ ယော ဧဝံ အာရောပိတေ မောဟေ ပုန မောဟေတိ, တသ္မိံ မောဟနကေ ပုဂ္ဂလေ ဣဒံ ပါစိတ္တိယံ ဝေဒိတဗ္ဗံ, န အနာရောပိတေ မောဟေတိ အတ္ထော။
သာဝတ္ထိယံ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယေ အာရဗ္ဘ မောဟနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, သာဓာရဏပညတ္တိ, အနာဏတ္တိကံ, တိကပါစိတ္တိယံ, အဓမ္မကမ္မေ တိကဒုက္ကဋံ, အနာရောပိတေ မောဟေ ဒုက္ကဋမေဝ။ ယေန န ဝိတ္ထာရေန သုတံ, ဦနကဒွတ္တိက္ခတ္တုံ ဝါ ဝိတ္ထာရေန သုတံ, ယေ စ န မောဟေတုကာမာ တေသံ, ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ မောဟာရောပနံ, မောဟေတုကာမတာ, ဝုတ္တနယေန သုတဘာဝေါ, မောဟနန္တိ ဣမာနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ အဒိန္နာဒါနသဒိသာနိ, ဣဒံ ပန ဒုက္ခဝေဒနန္တိ။
မောဟနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၄။ ပဟာရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
စတုတ္ထေ ပဟာရံ ဒဒေယျာတိ ဧတ္ထ ပဟရိတုကာမတာယ ပဟာရေ ဒိန္နေ သစေပိ မရတိ, ပါစိတ္တိယမေဝ။
သာဝတ္ထိယံ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယေ အာရဗ္ဘ ပဟာရဒါနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, သာဓာရဏပညတ္တိ, အနာဏတ္တိကံ, တိကပါစိတ္တိယံ, အနုပသမ္ပန္နေ တိကဒုက္ကဋံ, ဝိရူပကရဏာဓိပ္ပါယေန ပန ဥပသမ္ပန္နဿပိ ကဏ္ဏာဒိစ္ဆေဒနေ ဒုက္ကဋမေဝ။ ကေနစိ ဝိဟေဌိယမာနဿ ပန မောက္ခာဓိပ္ပါယဿ, ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ ကုပိတတာ, န မောက္ခာဓိပ္ပါယတာ, ဥပသမ္ပန္နဿ ပဟာရဒါနန္တိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ ပဌမပါရာဇိကသဒိသာနိ, ဣဒံ ပန ဒုက္ခဝေဒနန္တိ။
ပဟာရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၅။ တလသတ္တိကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ပဉ္စမေ တလသတ္တိကံ ဥဂ္ဂိရေယျာတိ ပဟာရဒါနာကာရံ ဒဿေန္တော ကာယံ ဝါ ကာယပ္ပဋိဗဒ္ဓံ ဝါ ဥစ္စာရေယျ။ ဧတ္ထ စ ဥဂ္ဂိရဏပစ္စယာ ပါစိတ္တိယံ။ သစေ
(ကင်္ခါ၊၂၅၄။)ပန ဥဂ္ဂိရိတွာ ဝိရဒ္ဓေါ ပဟာရံ ဒေတိ, န ပဟရိတုကာမတာယ ဒိန္နတ္တာ ဒုက္ကဋမေဝ, တေန ပဟာရေန ဟတ္ထာဒီသု ယံကိဉ္စိ ဘိဇ္ဇတိ, ဒုက္ကဋမေဝ။ သေသမေတ္ထ သဗ္ဗံ ပုရိမသိက္ခာပဒေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ။
တလသတ္တိကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၆။ အမူလကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဆဋ္ဌေ အမူလကေနာတိ ဒိဋ္ဌာဒိမူလဝိရဟိတေန။ အနုဒ္ဓံသေယျာတိ စောဒေယျ ဝါ စောဒါပေယျ ဝါ။ ပါစိတ္တိယန္တိ သစေ စုဒိတကော တင်္ခဏညေဝ ‘‘စောဒေတိ မ’’န္တိ ဇာနာတိ, စောဒကဿ ပါစိတ္တိယံ။
သာဝတ္ထိယံ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယေ အာရဗ္ဘ အမူလကေန သံဃာဒိသေသေန အနုဒ္ဓံသနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, သာဓာရဏပညတ္တိ, သာဏတ္တိကံ, တိကပါစိတ္တိယံ, အာစာရဝိပတ္တိယာ ဝါ ဒိဋ္ဌိဝိပတ္တိယာ ဝါ အနုဒ္ဓံသနေ ဒုက္ကဋံ, အနုပသမ္ပန္နေ တိကဒုက္ကဋံ။ တထာသညိဿ, ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ ဥပသမ္ပန္နတာ, သံဃာဒိသေသဿ အမူလကတာ, အနုဒ္ဓံသနာ, တင်္ခဏဝိဇာနနာတိ ဣမာနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ အဒိန္နာဒါနသဒိသာနိ, ဣဒံ ပန ဒုက္ခဝေဒနန္တိ။
အမူလကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၇။ သဉ္စိစ္စသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
သတ္တမေ ကုက္ကုစ္စံ ဥပဒဟေယျာတိ ‘‘ဦနဝီသတိဝဿော တွံ မညေ’’တိအာဒီနိ (ပါစိ။ ၄၆၆) ဘဏန္တော ဥပ္ပါဒေယျ။ ဧဝံ အညသ္မိံ ဥပ္ပါဒနပစ္စယေ အသတိ သဉ္စိစ္စ ဥပ္ပါဒေန္တဿ ဝါစာယ ဝါစာယ ပါစိတ္တိယံ။
သာဝတ္ထိယံ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယေ အာရဗ္ဘ ကုက္ကုစ္စဥပ္ပါဒနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, သာဓာရဏပညတ္တိ, အနာဏတ္တိကံ, တိကပါစိတ္တိယံ, အနုပသမ္ပန္နေ တိကဒုက္ကဋံ။ နဥပ္ပါဒေတုကာမဿ, ကေဝလံ ဟိတေသိတာယ တထာ ဝဒန္တဿ, ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ ဥပသမ္ပန္နတာ, အဖာသုကာမတာ, ကုက္ကုစ္စုပ္ပါဒနန္တိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ အနန္တရသဒိသာနေဝါတိ။
သဉ္စိစ္စသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(ကင်္ခါ၊၂၅၅။)֍ ၈။ ဥပဿုတိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
အဋ္ဌမေ ဝိဝါဒါပန္နာနန္တိ ဘဏ္ဍနကလဟေဟိ ဝိဝဍ္ဎိတံ ဝိဝါဒါဓိကရဏံ အာပန္နာနံ။ ဥပဿုတိန္တိ သုတိသမီပံ, ယတ္ထ ဌတွာ သက္ကာ ဟောတိ တေသံ ဝစနံ သောတုံ, တတ္ထ တိဋ္ဌေယျာတိ အတ္ထော။ ‘‘တတ္ထ သောဿာမီ’’တိ စောဒေတုကာမတာယ ဂစ္ဆတော ပဒေ ပဒေ ဒုက္ကဋံ, တုရိတဂမနေပိ ဩဟီယမာနေပိ ဧသေဝ နယော။ ယတ္ထ ပန ဌိတော သုဏာတိ, တတ္ထ ဌိတဿ ပါစိတ္တိယံ, အတ္တနော ဌိတောကာသံ အာဂန္တွာ တေသု မန္တယမာနေသုပိ ဥက္ကာသိတွာ, ‘‘အဟံ ဧတ္ထာ’’တိ ဝါ ဝတွာ ဇာနာပေတဗ္ဗံ, ဧဝံ အကရောန္တဿာပိ သဝနေ ပါစိတ္တိယမေဝ။
သာဝတ္ထိယံ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယေ အာရဗ္ဘ ဥပဿုတိဋ္ဌာနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, သာဓာရဏပညတ္တိ, အနာဏတ္တိကံ, တိကပါစိတ္တိယံ, အနုပသမ္ပန္နေ တိကဒုက္ကဋံ, ‘‘ဣမေသံ သုတွာ ဩရမိဿာမိ ဝိရမိဿာမိ ဝူပသမိဿာမိ အတ္တာနံ ပရိမောစေဿာမီ’’တိ (ပါစိ။ ၄၇၃) ဂစ္ဆတော, ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ ဥပသမ္ပန္နတာ, စောဒနာဓိပ္ပါယော, သဝနန္တိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။ ထေယျသတ္ထသမုဋ္ဌာနံ ဣဒံ ပန သိယာ ကိရိယံ, သိယာ အကိရိယံ, သညာဝိမောက္ခံ, သစိတ္တကံ, လောကဝဇ္ဇံ, ကာယကမ္မံ, ဝစီကမ္မံ, အကုသလစိတ္တံ, ဒုက္ခဝေဒနန္တိ။
ဥပဿုတိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၉။ ကမ္မပ္ပဋိဗာဟနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
နဝမေ ဓမ္မိကာနံ ကမ္မာနန္တိ ဓမ္မေန ဝိနယေန သတ္ထုသာသနေန ကတာနံ အပလောကနကမ္မံ ဉတ္တိကမ္မံ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မံ ဉတ္တိစတုတ္ထကမ္မန္တိ ဣမေသံ စတုန္နံ ကမ္မာနံ။ တတြာယံ သင်္ခေပတော ကမ္မဝိနိစ္ဆယော – တတြ အပလောကနကမ္မံ နာမ သမဂ္ဂဿ သံဃဿ အနုမတိယာ တံ တံ ဝတ္ထုံ ကိတ္တေတွာ ‘‘ရုစ္စတိ သံဃဿာ’’တိ တိက္ခတ္တုံ သာဝေတွာ ကတ္တဗ္ဗံ ကမ္မံ ဝုစ္စတိ။ သမဂ္ဂဿေဝ ပန သံဃဿ အနုမတိယာ ဧကာယ ဉတ္တိယာ ကတ္တဗ္ဗံ ကမ္မံ ဉတ္တိကမ္မံ နာမ။ ဧကာယ ဉတ္တိယာ စေဝ အနုဿာဝနာယ စ ကတ္တဗ္ဗံ ကမ္မံ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မံ နာမ။
(ကင်္ခါ၊၂၅၆။)ဧကာယ ပန ဉတ္တိယာ တီဟိ စ အနုဿာဝနာဟိ ကတ္တဗ္ဗံ ကမ္မံ ဉတ္တိစတုတ္ထကမ္မံ နာမ။
တေသု အပလောကနကမ္မံ (ပရိ။ ၄၉၆၊ ပရိ။ အဋ္ဌ။ ၄၉၅-၄၉၆) ပဉ္စ ဌာနာနိ ဂစ္ဆတိ ဩသာရဏံ နိဿာရဏံ ဘဏ္ဍုကမ္မံ ဗြဟ္မဒဏ္ဍံ ကမ္မလက္ခဏန္တိ။ တတ္ထ ကဏ္ဋကသာမဏေရဿ နာသနာ ဝိယ နိဿာရဏာ, တာဒိသံယေဝ သမ္မာဝတ္တန္တံ ဒိသွာ ပဝေသနာ ‘ဩသာရဏာ’တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ပဗ္ဗဇ္ဇာပေက္ခဿ ကေသစ္ဆေဒနာပုစ္ဆနံ ဘဏ္ဍုကမ္မံ (မဟာဝ။ ၉၈) နာမ။ မုခရဿ ဘိက္ခုနော ဘိက္ခူ ဒုရုတ္တဝစနေဟိ ဃဋ္ဋေန္တဿ ‘‘ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု မုခရော ဘိက္ခူ ဒုရုတ္တဝစနေဟိ ဃဋ္ဋေန္တော ဝိဟရတိ, သော ဘိက္ခု ယံ ဣစ္ဆေယျ, တံ ဝဒေယျ, ဘိက္ခူဟိ ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု နေဝ ဝတ္တဗ္ဗော, န ဩဝါဒါနုသာသနိံ ကတ္တဗ္ဗော, န ဩဝဒိတဗ္ဗော’’တိ ‘‘သံဃံ, ဘန္တေ, ပုစ္ဆာမိ ‘ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော ဗြဟ္မဒဏ္ဍဿ ဒါနံ ရုစ္စတိ သံဃဿာ’တိ, ဒုတိယမ္ပိ ပုစ္ဆာမိ, တတိယမ္ပိ ပုစ္ဆာမိ ‘ဣတ္ထန္နာမဿ, ဘန္တေ, ဘိက္ခုနော ဗြဟ္မဒဏ္ဍဿ ဒါနံ ရုစ္စတိ သံဃဿာ’’’တိ ဧဝံ ကတ္တဗ္ဗံ ကမ္မံ ဗြဟ္မဒဏ္ဍံ (စူဠဝ။ ၄၄၅) နာမ။ ယံ ပန ဘဂဝတာ ဘိက္ခုနီနံ ဦရုံ ဝိဝရိတွာ ဒဿနာဒိဝတ္ထူသု ‘‘အဝန္ဒိယော သော, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဘိက္ခုနိသံဃေန ကာတဗ္ဗော’’တိ (စူဠဝ။ ၄၁၁) ဧဝံ အဝန္ဒိယကမ္မံ အနုညာတံ, ယံ ဘိက္ခုနီဟိ ‘‘အယျေ, အသုကော နာမ အယျော ဘိက္ခုနီနံ အပ္ပသာဒနီယံ ဒဿေတိ, ဧတဿ အယျဿ အဝန္ဒိယကရဏံ ‘ရုစ္စတိ ဘိက္ခုနိသံဃဿာ’’’တိ ဧဝံ ဥပဿယေ နိသိန္နာဟေဝ ဘိက္ခုနီဟိ ကတ္တဗ္ဗံ, ဧဝရူပံ ကမ္မံ ယသ္မာ တဿ ကမ္မံယေဝ လက္ခဏံ န ဩသာရဏာဒီနိ, တသ္မာ ကမ္မလက္ခဏန္တိ ဝုစ္စတိ။ ဣဒဉ္စ ကမ္မလက္ခဏံ နာမ ဘိက္ခုနိမူလကံ ပညတ္တံ, အပိစ ဘိက္ခူနမ္ပိ လဗ္ဘတိ, တသ္မာ ဘိက္ခူဟိပိ အစ္ဆိန္နစီဝရကာဒီနံ စီဝရာဒီနိ ဝါ ဒေန္တေဟိ, ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗာနိ အပနေတဗ္ဗာနိပိ ဝတ္ထူနိ ပရိဘုဉ္ဇန္တေဟိ ဝါ, အပနေန္တေဟိ ဝါ, တထာရူပံ ဝါ ဓမ္မိကံ ကတိကံ ကရောန္တေဟိ တိက္ခတ္တုံ သာဝေတွာ အပလောကနကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ, သဗ္ဗဉှေတံ ကမ္မလက္ခဏမေဝ ပဝိသတိ, ဣတိ အပလောကနကမ္မံ ပဉ္စ ဌာနာနိ ဂစ္ဆတိ။
ဉတ္တိကမ္မံ ပန နဝ ဌာနာနိ ဂစ္ဆတိ ဩသာရဏံ နိဿာရဏံ ဥပေါသထံ ပဝါရဏံ သမ္မုတိံ ဒါနံ ပဋိဂ္ဂဟံ ပစ္စုက္ကဍ္ဎနံ ကမ္မလက္ခဏန္တိ။ တတ္ထ ‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော, ဣတ္ထန္နာမော ဣတ္ထန္နာမဿ အာယသ္မတော ဥပသမ္ပဒါပေက္ခော, အနုသိဋ္ဌော သော မယာ, ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လံ, ဣတ္ထန္နာမော
(ကင်္ခါ၊၂၅၇။)အာဂစ္ဆေယျ, ‘အာဂစ္ဆာဟီ’တိ ဝတ္တဗ္ဗော’’တိ (မဟာဝ။ ၁၂၆) ဧဝံ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခဿ ဩသာရဏာ ဩသာရဏာ နာမ။ ‘‘သုဏန္တု မေ အာယသ္မန္တာ, အယံ ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု ဓမ္မကထိကော, ဣမဿ နေဝ သုတ္တံ အာဂစ္ဆတိ, နော သုတ္တဝိဘင်္ဂေါ, သော အတ္ထံ အသလ္လက္ခေတွာ ဗျဉ္ဇနစ္ဆာယာယ အတ္ထံ ပဋိဗာဟတိ, ယဒါယသ္မန္တာနံ ပတ္တကလ္လံ, ဣတ္ထန္နာမံ ဘိက္ခုံ ဝုဋ္ဌာပေတွာ အဝသေသာ ဣမံ အဓိကရဏံ ဝူပသမေယျာမာ’’တိ ဧဝံ ဥဗ္ဘာဟိကဝိနိစ္ဆယေ (စူဠဝ။ ၂၃၃) ဓမ္မကထိကဿ ဘိက္ခုနော နိဿာရဏာ နိဿာရဏာ နာမ။ ‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော, အဇ္ဇုပေါသထော…ပေ… ဥပေါသထံ ကရေယျာ’’တိ ဧဝံ ဥပေါသထကမ္မဝသေန ဌပိတာ ဉတ္တိ ဥပေါသထော နာမ။ ‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော, အဇ္ဇ ပဝါရဏာ ပန္နရသီ, ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လံ, သံဃော ပဝါရေယျာ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၁၀) ဧဝံ ပဝါရဏာကမ္မဝသေန ဌပိတာ ဉတ္တိ ပဝါရဏာ နာမ။ ‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော, ဣတ္ထန္နာမော ဣတ္ထန္နာမဿ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခော, ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လံ, အဟံ ဣတ္ထန္နာမံ အနုသာသေယျ’’န္တိ, ‘‘ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လံ, ဣတ္ထန္နာမော ဣတ္ထန္နာမံ အနုသာသေယျာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၂၆) ဧဝံ အတ္တာနံ ဝါ ပရံ ဝါ သမ္မန္နိတုံ ဌပိတာ ဉတ္တိ သမ္မုတိ နာမ။ ‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော, ဣမံ စီဝရံ ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော နိဿဂ္ဂိယံ သံဃဿ နိဿဋ္ဌံ, ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လံ, သံဃော ဣမံ စီဝရံ ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော ဒဒေယျာ’’တိ (ပါရာ။ ၄၆၄) ဧဝံ နိဿဋ္ဌစီဝရပတ္တာဒီနံ ဒါနံ ဒါနံ နာမ။ ‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော, အယံ ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု အာပတ္တိံ သရတိ ဝိဝရတိ ဥတ္တာနိံ ကရောတိ ဒေသေတိ, ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လံ, အဟံ ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော အာပတ္တိံ ပဋိဂ္ဂဏှေယျ’’န္တိ, တေန ဝတ္တဗ္ဗော ‘ပဿသီ’တိ, ‘အာမ, ပဿာမီ’တိ, ‘‘အာယတိံ သံဝရေယျာသီ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၃၉) ဧဝံ အာပတ္တိပ္ပဋိဂ္ဂဟော ပဋိဂ္ဂဟော နာမ။ ‘‘သုဏန္တု မေ အာယသ္မန္တာ အာဝါသိကာ, ယဒါယသ္မန္တာနံ ပတ္တကလ္လံ, ဣဒါနိ ဥပေါသထံ ကရေယျာမ, ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသေယျာမ, အာဂမေ ကာလေ ပဝါရေယျာမာ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၄၀) ဧဝံ ကတပ္ပဝါရဏပ္ပစ္စုက္ကဍ္ဎနာ ပစ္စုက္ကဍ္ဎနာ နာမ။ တိဏဝတ္တာရကသမထေ (စူဠဝ။ ၂၁၂) သဗ္ဗသင်္ဂါဟိကဉတ္တိ, ဧကေကသ္မိံ ပက္ခေ ဧကေကာ ဉတ္တိ စာတိ တိဿောပိ ဉတ္တိယော ကမ္မလက္ခဏံ နာမ။ ဣတိ ဉတ္တိကမ္မံ နဝ ဌာနာနိ ဂစ္ဆတိ။
(ကင်္ခါ၊၂၅၈။)ဉတ္တိဒုတိယကမ္မံ သတ္တ ဌာနာနိ ဂစ္ဆတိ ဩသာရဏံ နိဿာရဏံ သမ္မုတိံ ဒါနံ ဥဒ္ဓါရံ ဒေသနံ ကမ္မလက္ခဏန္တိ။ တတ္ထ ဘိက္ခူနံ အလာဘာယ ပရိသက္ကနာဒိကေဟိ အဋ္ဌဟိ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတဿ ဥပါသကဿ သံဃေန အသမ္ဘောဂကရဏတ္ထံ ပတ္တနိက္ကုဇ္ဇနဝသေန နိဿာရဏာ နိဿာရဏာ နာမ။ တဿေဝ သမ္မာဝတ္တန္တဿ ပတ္တုက္ကုဇ္ဇနဝသေန ဩသာရဏာ စ ဝေဒိတဗ္ဗာ, သာ ခုဒ္ဒကက္ခန္ဓကေ ဝဍ္ဎလိစ္ဆဝိဝတ္ထုသ္မိံ (စူဠဝ။ ၂၆၅-၂၆၆) ဝုတ္တာ။ သီမာသမ္မုတိ တိစီဝရေန အဝိပ္ပဝါသသမ္မုတိသန္ထတသမ္မုတိဘတ္တုဒ္ဒေသကသေနာသနဂ္ဂါဟာပကဘဏ္ဍာဂါရိကစီဝရပ္ပဋိဂ္ဂါဟကယာဂုဘာဇကဖလဘာဇကခဇ္ဇဘာဇကအပ္ပမတ္တကဝိဿဇ္ဇကသာဋိယဂ္ဂါဟပကပတ္တဂ္ဂါဟာပကအာရာမိကပေသကသာမဏေရပေသကသမ္မုတီတိ ဧတာသံ သမ္မုတီနံ ဝသေန သမ္မုတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ကထိနစီဝရမတကစီဝရဒါနဝသေန ဒါနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ကထိနုဒ္ဓါရဝသေန ဥဒ္ဓါရော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ကုဋိဝတ္ထုဝိဟာရဝတ္ထုဒေသနာဝသေန ဒေသနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ယာ ပန တိဏဝတ္ထာရကသမထေ (စူဠဝ။ ၂၁၂ အာဒယော) ဧကသ္မိံ ပက္ခေ ဧကာ, ဧကသ္မိံ ပက္ခေ ဧကာတိ ဒွေ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မဝါစာ ဝုတ္တာ, ယာ စ မောဟာရောပနာဒီသု ကမ္မဝါစာ (ပါစိ။ ၄၄၆) ဝုတ္တာ, တာသံ ဝသေန ကမ္မလက္ခဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ, ဣတိ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မံ သတ္တ ဌာနာနိ ဂစ္ဆတိ။
ဉတ္တိစတုတ္ထကမ္မမ္ပိ သတ္တေဝ ဌာနာနိ ဂစ္ဆတိ ဩသာရဏံ နိဿာရဏံ သမ္မုတိံ ဒါနံ နိဂ္ဂဟံ သမနုဘာသနံ ကမ္မလက္ခဏန္တိ။ တတ္ထ တဇ္ဇနီယကမ္မာဒီနံ (စူဠဝ။ ၁ အာဒယော) သတ္တန္နံ ကမ္မာနံ ဝသေန နိဿာရဏာ, တေသံယေဝ ကမ္မာနံ ပဋိပ္ပဿမ္ဘနဝသေန ဩသာရဏာ စ ဝေဒိတဗ္ဗာ, ဘိက္ခုနောဝါဒကသမ္မုတိဝသေန (ပါစိ။ ၁၄၆-၁၄၇) သမ္မုတိ, ပရိဝါသဒါန(စဦဠဝ။ ၁၀၂) မာနတ္တဒါနဝသေန (စူဠဝ။ ၁၀၅) ဒါနံ, မူလာယပဋိကဿနဝသေန (စူဠဝ။ ၁၁၀) နိဂ္ဂဟော, ဥက္ခိတ္တာနုဝတ္တိကာ, အဋ္ဌ ယာဝတတိယကာ, အရိဋ္ဌော (ပါစိ။ ၄၁၇), စဏ္ဍကာဠီ (ပါစိ။ ၇၀၉) စာတိ ဣမေ တေ ယာဝတတိယကာတိ ဣမာသံ ဧကာဒသန္နံ သမနုဘာသနာနံ ဝသေန သမနုဘာသနာ, ဥပသမ္ပဒါကမ္မအဗ္ဘာနကမ္မဝသေန ကမ္မလက္ခဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣတိ ဉတ္တိစတုတ္ထကမ္မံ သတ္တ ဌာနာနိ ဂစ္ဆတိ။
ဣမေသု ပန စတူသု ကမ္မေသု အပလောကနကမ္မံ အပလောကေတွာဝ ကာတဗ္ဗံ, ဉတ္တိကမ္မာဒိဝသေန န ကာတဗ္ဗံ။ ဉတ္တိကမ္မမ္ပိ ဧကံ ဉတ္တိံ ဌပေတွာဝ ကာတဗ္ဗံ, အပလောကနကမ္မာဒိဝသေန န ကာတဗ္ဗံ။ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မံ ပန
(ကင်္ခါ၊၂၅၉။)အပလောကေတွာ ကာတဗ္ဗမ္ပိ အတ္ထိ အကာတဗ္ဗမ္ပိ, တတ္ထ သီမာသမ္မုတိ သီမာသမူဟနနံ (မဟာဝ။ ၁၃၉-၁၄၀, ၁၄၄ အာဒယော) ကထိနစီဝရဒါနံ ကထိနုဒ္ဓါရော ကုဋိဝတ္ထုဒေသနာ ဝိဟာရဝတ္ထုဒေသနာတိ ဣမာနိ ဆ ကမ္မာနိ ဂရုကာနိ အပလောကေတွာ ကာတုံ န ဝဋ္ဋန္တိ, ဉတ္တိဒုတိယကမ္မဝါစံ သာဝေတွာဝ ကာတဗ္ဗာနိ။ အဝသေသာ တေရသ သမ္မုတိယော သေနာသနဂ္ဂါဟာပကမတကစီဝရဒါနသမ္မုတိယော စာတိ ဧတာနိ လဟုကမ္မာနိ အပလောကေတွာပိ ကာတုံ ဝဋ္ဋန္တိ, ဉတ္တိကမ္မာဒိဝသေန ပန န ကာတဗ္ဗာနေဝ။ ဉတ္တိစတုတ္ထကမ္မမ္ပိ သကလက္ခဏေနေဝ ကာတဗ္ဗံ, န သေသကမ္မဝသေန။ ဧဝံ အတ္တနော အတ္တနော လက္ခဏေနေဝ ဝတ္ထုဉတ္တိအနုဿာဝနာသီမာပရိသာသမ္ပတ္တိယာ ကတာနိ ဧတာနိ ကမ္မာနိ ဓမ္မေန ဝိနယေန သတ္ထုသာသနေန ကတတ္တာ ဓမ္မော ဧတေသု အတ္ထီတိ ဓမ္မိကာနိ နာမ ဟောန္တိ, ဣတိ ဧတေသံ ဓမ္မိကာနံ ကမ္မာနံ ဆန္ဒံ ဒတွာ ပစ္ဆာ ခီယနဓမ္မံ အာပဇ္ဇန္တဿ ဝါစာယ ဝါစာယ ပါစိတ္တိယံ။
သာဝတ္ထိယံ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယေ အာရဗ္ဘ ခီယနဓမ္မာပဇ္ဇနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, သာဓာရဏပညတ္တိ, အနာဏတ္တိကံ, ဓမ္မကမ္မေ ဝေမတိကဿ, အဓမ္မကမ္မေ ဓမ္မကမ္မသညိနော, ဝေမတိကဿ စ ဒုက္ကဋံ။ အဓမ္မကမ္မသညိဿ, ‘‘အဓမ္မေန ဝါ ဝဂ္ဂေန ဝါ နကမ္မာရဟဿ ဝါ ကမ္မံ ကရောန္တီ’’တိ ဉတွာ ခီယန္တဿ, ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ ဓမ္မကမ္မတာ, ဓမ္မကမ္မသညိတာ, ဆန္ဒံ ဒတွာ ခီယနန္တိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ အဒိန္နာဒါနသဒိသာနေဝ, ဣဒံ ပန ဒုက္ခဝေဒနန္တိ။
ကမ္မပ္ပဋိဗာဟနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၁၀။ ဆန္ဒံအဒတွာဂမနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဒသမေ ဝိနိစ္ဆယကထာယာတိ ယာဝ အာရောစိတံ ဝတ္ထု အဝိနိစ္ဆိကံ, ဉတ္တိံ ဝါ ဌပေတွာ ကမ္မဝါစာ အနိဋ္ဌာပိတာ, တာဝ ဝိနိစ္ဆယကထာ ဝတ္တမာနာ နာမ ဟောတိ။ ယော ဘိက္ခု ဧတသ္မိံ အန္တရေ ကမ္မံ ကောပေတုကာမတာယ ပရိသာယ ဟတ္ထပါသံ ဝိဇဟတိ, တဿ ဝိဇဟနေ ဒုက္ကဋံ, ဝိဇဟိတေ ပါစိတ္တိယံ။
သာဝတ္ထိယံ အညတရံ ဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ဆန္ဒံ အဒတွာ ပက္ကမနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, သာဓာရဏပညတ္တိ, အနာဏတ္တိကံ, ဓမ္မကမ္မေ ဝေမတိကဿ,
(ကင်္ခါ၊၂၆၀။)အဓမ္မကမ္မေ ဓမ္မကမ္မသညိနော, ဝေမတိကဿ စ ဒုက္ကဋံ။ အဓမ္မကမ္မသညိဿ ပန, ယော စ ‘‘သံဃဿ ဘဏ္ဍနာဒီနိ ဝါ ဘဝိဿန္တိ, အဓမ္မေန ဝါ ဝဂ္ဂေန ဝါ နကမ္မာရဟဿ ဝါ ကမ္မံ ကရိဿန္တီ’’တိ (ပါစိ။ ၄၈၃) ဉတွာ, ဂိလာနော ဝါ ဟုတွာ, ဂိလာနဿ ဝါ ကရဏီယေန, ဥစ္စာရာဒီဟိ ဝါ ပီဠိတော, န စ ကမ္မံ ကောပေတုကာမော ‘‘ပုန ပစ္စာဂမိဿာမီ’’တိ ဂစ္ဆတိ, တဿ, ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ ဝိနိစ္ဆယကထာယ ဝတ္တမာနတာ, ဓမ္မကမ္မတာ, ဓမ္မကမ္မသညိတာ, သမာနသီမာယံ ဌိတတာ, သမာနသံဝါသကတာ, ကောပေတုကာမတာယ ဟတ္ထပါသဝိဇဟနန္တိ ဣမာနေတ္ထ ဆ အင်္ဂါနိ။ သမနုဘာသနသမုဋ္ဌာနံ, ကိရိယာကိရိယံ, သညာဝိမောက္ခံ, သစိတ္တကံ, လောကဝဇ္ဇံ, ကာယကမ္မံ, ဝစီကမ္မံ, အကုသလစိတ္တံ, ဒုက္ခဝေဒနန္တိ။
ဆန္ဒံအဒတွာဂမနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၁၁။ ဒုဗ္ဗလသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဧကာဒသမေ သမဂ္ဂေန သံဃေနာတိ သမာနသံဝါသကေန သမာနသီမာယံ ဌိတေန သံဃေန သဒ္ဓိံ စီဝရံ ဒတွာ။ ယထာသန္ထုတန္တိ ယော ယော မိတ္တသန္ဒိဋ္ဌသမ္ဘတ္တဝသေန သန္ထုတော, တဿ တဿာတိ အတ္ထော။ ပါစိတ္တိယန္တိ ဧဝံ သံဃေန သဒ္ဓိံ သယမေဝ သေနာသနပညာပနာဒိဝသေန သမ္မတဿ ဘိက္ခုနော စီဝရံ ဒတွာ ပစ္ဆာ ခီယန္တဿ ဝါစာယ ဝါစာယ ပါစိတ္တိယံ။
ရာဇဂဟေ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယေ အာရဗ္ဘ စီဝရံ ဒတွာ ပစ္ဆာ ခီယနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, သာဓာရဏပညတ္တိ, အနာဏတ္တိကံ, ဓမ္မကမ္မေ တိကပါစိတ္တိယံ, စီဝရံ ဌပေတွာ အညံ ဝိဿဇ္ဇိယဝေဘင်္ဂိယံ ပရိက္ခာရံ ဒတွာ ပစ္ဆာခီယန္တဿ ဒုက္ကဋံ, ဝိဿဇ္ဇိယဝေဘင်္ဂိယော နာမ ဌပေတွာ ပဉ္စ ဂရုဘဏ္ဍာနိ အဝသေသော။ ရာသိဝသေန ဟိ ပဉ္စ ဂရုဘဏ္ဍာနိ ဝုတ္တာနိ, တတ္ထ အာရာမော အာရာမဝတ္ထူတိ ဧကံ, ဝိဟာရော ဝိဟာရဝတ္ထူတိ ဒုတိယံ, မဉ္စော ပီဌံ ဘိသိ ဗိမ္ဗောဟနန္တိ တတိယံ, လောဟကုမ္ဘီ လောဟဘာဏကံ လောဟဝါရကော လောဟကဋာဟံ ဝါသိ ပရသု ကုဌာရီ ကုဒါလော နိခါဒနန္တိ စတုတ္ထံ, ဝလ္လိ ဝေဠု မုဉ္ဇံ ပဗ္ဗဇံ တိဏံ
(ကင်္ခါ၊၂၆၁။)မတ္တိကာ ဒါရုဘဏ္ဍံ မတ္တိကာဘဏ္ဍန္တိ ပဉ္စမံ။ ဧတာနိ ဟိ ပဉ္စ သံဃသန္တကာနိ နေဝ သံဃဿ, န ဂဏပုဂ္ဂလာနံ ဝိဿဇ္ဇေတုံ ဝါ ဝိဘဇိတုံ ဝါ ဝဋ္ဋန္တိ, ဝိဿဇ္ဇိတဝိဘတ္တာနိပိ သံဃိကာနေဝ ဟောန္တိ။ ထာဝရေန ပန ထာဝရံ, ဣတရေန စ အကပ္ပိယေန မဟဂ္ဃကပ္ပိယေန ဝါ ဣတရံ သံဃဿ ဥပကာရံ သလ္လက္ခေတွာ ကပ္ပိယပရိဝတ္တနေန ပရိဝတ္တေတုံ ဝဋ္ဋတိ, ဝရသေနာသနာဒီနံ သံရက္ခဏတ္ထံ လာမကာနိ ဝိဿဇ္ဇေတုံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုဉ္စ ဝဋ္ဋတိ။ ဧတ္ထ စ ပုရိမေသု တီသု ရာသီသု အဂရုဘဏ္ဍံ နာမ ကိဉ္စိ နတ္ထိ, စတုတ္ထေ လောဟကုမ္ဘီ အရဉ္ဇရသဏ္ဌာနံ လောဟဘာဏကံ လောဟကဋာဟန္တိ ဣမာနိ တီဏိ အန္တမသော ပသတမတ္တဥဒကဂ္ဂဏှနကာနိပိ ဂရုဘဏ္ဍာနိ။ လောဟဝါရကော ပန ကာဠလောဟတမ္ဗလောဟကံသလောဟဝဋ္ဋလောဟာနံ ယေန ကေနစိ ကတော သီဟဠဒီပေ ပါဒဂ္ဂဏှနကော ဘာဇေတဗ္ဗော, ပါဒေါ စ နာမ မဂဓနာဠိယာ ပဉ္စနာဠိမတ္တံ ဂဏှာတိ, တတော အတိရေကံ ဂရုဘဏ္ဍံ, ဣမာနိ တာဝ ပါဠိယံ အာဂတာနိ လောဟဘာဇနာနိ။
ပါဠိယံ ပန အနာဂတာနိပိ ဘိင်္ဂါရပဋိဂ္ဂဟဥဠုင်္ကဒဗ္ဗိကဋစ္ဆုပါတိ တဋ္ဋကသရကသမုဂ္ဂအင်္ဂါရကပလ္လဓူမကဋစ္ဆုအာဒီနိ ခုဒ္ဒကာနိပိ ဂရုဘဏ္ဍာနေဝ, အယပတ္တော အယထာလကံ တမ္ဗလောဟထာလကန္တိ ဣမာနိ ပန ဘာဇနီယာနိ, ကံသလောဟဝဋ္ဋလောဟဘာဇနဝိကတိ သံဃိကပရိဘောဂေန ဝါ ဂိဟိဝိကဋာ ဝါ ဝဋ္ဋတိ, ပုဂ္ဂလိကပရိဘောဂေန န ဝဋ္ဋတိ။ ဌပေတွာ ပန တံ ဘာဇနဝိကတိံ အညသ္မိမ္ပိ ကပ္ပိယလောဟဘဏ္ဍေ အဉ္ဇနီ အဉ္ဇနိသလာကာ နတ္ထုဒါနံ ကဏ္ဏမလဟရဏီ သူစိ ခုဒ္ဒကော ပိပ္ဖလိကော ခုဒ္ဒကံ အာရကဏ္ဋကံ ကုဉ္စိကာ တာဠံ ကတ္တရယဋ္ဌိ ဝေဓကော ဘိန္ဒိဝါလကော ယထာတထာဃနကတလောဟံဝိပ္ပကတလောဟဘဏ္ဍဉ္စ သဗ္ဗံ ဘာဇနီယံ။ ဓူမနေတ္တဖာလဒီပရုက္ခဒီပကပလ္လိကဩလမ္ဗကဒီပဣတ္ထိပုရိသတိရစ္ဆာနရူပကာနိ ပန အညာနိ ဝါ ဘိတ္တိစ္ဆဒနကဝါဋာဒီသု ဥပနေတဗ္ဗာနိ, အန္တမသော လောဟခိလကံ ဥပါဒါယ သဗ္ဗာနိပိ လောဟဘဏ္ဍာနိ ဂရုဘဏ္ဍာနိယေဝ, အတ္တနာ လဒ္ဓါနိ ပရိဟရိတွာပိ ပုဂ္ဂလိကပရိဘောဂေန န ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗာနိ, သံဃိကပရိဘောဂေန ဝါ ဂိဟိဝိကဋာနိ ဝါ ဝဋ္ဋန္တိ, တိပုဘဏ္ဍေပိ ဧသေဝ နယော။ ခီရပါသာဏမယာနိ တဋ္ဋကသရကာဒီနိ ဂရုဘဏ္ဍာနိယေဝ။
(ကင်္ခါ၊၂၆၂။)ဃဋကော ပန တေလဘာဇနံ ဝါ ပါဒဂ္ဂဏှနကတော အတိရေကမေဝ ဂရုဘဏ္ဍံ, သုဝဏ္ဏရဇတအာရကူဋဇာတိဖလိကဘာဇနာနိ ဂိဟိဝိကဋာနိပိ န ဝဋ္ဋန္တိ။ သေနာသနပရိဘောဂေ ပန အာမာသမ္ပိ အနာမာသမ္ပိ သဗ္ဗံ ဝဋ္ဋတိ။
ဝါသိယာဒီသု ပန ယာယ ဝါသိယာ ဒန္တကဋ္ဌစ္ဆေဒနဥစ္ဆုတစ္ဆနမတ္တတော အညံ မဟာကမ္မံ ကာတုံ န သက္ကာ, အယံ ဘာဇနီယာ။ သေသာ ယေန ကေနစိ အာကာရေန ကတာ ဂရုဘဏ္ဍံ, ပရသု ပန အန္တမသော ဝေဇ္ဇာနံ သိရာဝေဓကောပိ ဂရုဘဏ္ဍမေဝ, တထာ ကုဌာရီ။ ယာ ပန အာဝုဓသင်္ခေပေန ကတာ, အယံ အနာမာသာ, ကုဒါလော ဒဏ္ဍဗန္ဓနိခါဒနံ ဝါ အဂရုဘဏ္ဍံ နာမ နတ္ထိ။ သမ္မုဉ္ဇနိဒဏ္ဍခဏနကံ ပန အဒဏ္ဍကံ ဖလမတ္တကမေဝ, ယံ သက္ကာ သိပါဋိကာယ ပက္ခိပိတွာ ပရိဟရိတုံ, တံ ဘာဇနီယံ။ သိခရမ္ပိ နိခါဒနေနေဝ သင်္ဂဟိတံ, ယေဟိ မနုဿေဟိ ဝိဟာရေ ဝါသိအာဒီနိ ဒိန္နာနိ ဟောန္တိ, တေ စေ ဃရေ ဒဍ္ဎေ ဝါ ဝိလုတ္တေ ဝါ ‘‘ဒေထ နော, ဘန္တေ, ဥပက္ခရေ, ပုန အာဟရိဿာမာ’’တိ ဝဒန္တိ, ဒါတဗ္ဗာ။ သစေ ဟရန္တိ, န ဝါရေတဗ္ဗာ, အနာဟရန္တာပိ န စောဒေတဗ္ဗာ။
ကမ္မာရတဋ္ဋကာရစုန္ဒကာရနဠကာရမဏိကာရပတ္တဗန္ဓကာနံ အဓိကရဏိမုဋ္ဌိသဏ္ဍာသတုလာဒီနိ သဗ္ဗာနိ လောဟမယာနိ ဥပကရဏာနိ သံဃေ ဒိန္နကာလတော ပဋ္ဌာယ ဂရုဘဏ္ဍာနိ။ တိပုကောဋ္ဋကသုဝဏ္ဏကာရစမ္မကာရဥပကရဏေသုပိ ဧသေဝ နယော။ အယံ ပန ဝိသေသော, တိပုကောဋ္ဋကဥပကရဏေသု တိပုစ္ဆေဒနကသတ္ထကံ, သုဝဏ္ဏကာရဥပကရဏေသု သုဝဏ္ဏစ္ဆေဒနကသတ္ထကံ, စမ္မကာရဥပကရဏေသု ကတပရိကမ္မစမ္မစ္ဆေဒနခုဒ္ဒကသတ္ထန္တိ ဣမာနိ ဘာဇနီယာနိ။ နှာပိတတုန္နကာရဥပကရဏေသုပိ ဌပေတွာ မဟာကတ္တရိံ မဟာသဏ္ဍာသံ မဟာပိပ္ဖလိကဉ္စ သဗ္ဗံ ဝဋ္ဋတိ, ဣတရာနိ ဂရုဘဏ္ဍာနိ။
ဝလ္လိအာဒီသု ဝေတ္တဝလ္လိအာဒိကာ ယာ ကာစိ အဍ္ဎဗာဟုပ္ပမာဏာ ဝလ္လိ သံဃဿ ဒိန္နာ ဝါ တတ္ထဇာတကာ ဝါ ရက္ခိတဂေါပိတာဝ ဂရုဘဏ္ဍံ, သာ သံဃကမ္မေ စ စေတိယကမ္မေ စ ကတေ သစေ အတိရေကာ ဟောတိ, ပုဂ္ဂလိကကမ္မေပိ ဥပနေတုံ ဝဋ္ဋတိ, သုတ္တမကစိဝါကနာဠိကေရဟီရစမ္မမယာ ရဇ္ဇုကာ ဝါ ယောတ္တာနိ ဝါ ဝါကေ စ နာဠိကေရဟီရေ စ ဝဋ္ဋေတွာ ကတာ ဧကဝဋ္ဋာ ဝါ ဒွိဝဋ္ဋာ ဝါ သံဃဿ သန္တကာ ဂရုဘဏ္ဍံ။ သုတ္တံ ပန အဝဋ္ဋေတွာ ဒိန္နံ မကစိဝါကနာဠိကေရဟီရာ စ ဘာဇနီယာ။ ယေဟိ
(ကင်္ခါ၊၂၆၃။)ပနေတာနိ ရဇ္ဇုကာဒီနိ ဒိန္နာနိ ဟောန္တိ, တေ အတ္တနော ကရဏီယေန ဟရန္တာ န ဝါရေတဗ္ဗာ။
ယော ကောစိ အဋ္ဌင်္ဂုလသူစိဒဏ္ဍကမတ္တောပိ ဝေဠု သံဃဿ ဒိန္နော ဝါ တတ္ထဇာတကော ဝါ ရက္ခိတဂေါပိတော ဂရုဘဏ္ဍံ, သောပိ သံဃဿ ကမ္မေ စ စေတိယကမ္မေ စ ကတေ အတိရေကော ပုဂ္ဂလိကကမ္မေ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ပါဒဂ္ဂဏှနကတေလနာဠိ ပန ကတ္တရယဋ္ဌိ ဥပါဟနဒဏ္ဍကော ဆတ္တဒဏ္ဍော ဆတ္တသလာကာတိ ဣဒမေတ္ထ ဘာဇနီယဘဏ္ဍံ, ဒဍ္ဎဂေဟမနုဿာ ဂဏှိတွာ ဂစ္ဆန္တာ န ဝါရေတဗ္ဗာ။
မုဉ္ဇဉ္စ ပဗ္ဗဇဉ္စ အဝသေသဉ္စ ဆဒနတိဏံ မုဋ္ဌိပ္ပမာဏမ္ပိ ဆဒနတိဏသင်္ခေပဂတေသု တာလပဏ္ဏာဒီသု ယံကိဉ္စိ ဧကပဏ္ဏမ္ပိ သံဃဿ ဒိန္နံ ဝါ တတ္ထဇာတကံ ဝါ ဗဟိအာရာမေ သံဃိကေ တိဏဝတ္ထုသ္မိံ ဇာတကံ ဝါ ရက္ခိတဂေါပိတံ ဂရုဘဏ္ဍံ, တမ္ပိ သံဃကမ္မေ စ စေတိယကမ္မေ စ ကတေ အတိရေကံ ပုဂ္ဂလိကကမ္မေ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဒဍ္ဎဂေဟမနုဿာ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆန္တာ န ဝါရေတဗ္ဗာ, အဋ္ဌင်္ဂုလပ္ပမာဏောပိ ရိတ္တကပေါတ္ထကော ဂရုဘဏ္ဍမေဝ။
မတ္တိကာ ပကတိမတ္တိကာ ဝါ ဟောတု ပဉ္စဝဏ္ဏာ ဝါ သုဓာ ဝါ သဇ္ဇုရသကင်္ဂုဋ္ဌသိလေသာဒီသု ဝါ ယံကိဉ္စိ ဒုလ္လဘဋ္ဌာနေ အာနေတွာ ဝါ ဒိန္နံ တတ္ထဇာတကံ ဝါ ရက္ခိတဂေါပိတံ တာလပက္ကမတ္တံ ဂရုဘဏ္ဍံ ဟောတိ, တမ္ပိ သံဃကမ္မေ စ စေတိယကမ္မေ စ ကတေ အတိရေကံ ပုဂ္ဂလိကကမ္မေ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဟိင်္ဂုဟိင်္ဂုလကဟရိတာလမနောသိလဉ္ဇနာဒီနိ ပန ဘာဇနီယာနိ။
ဒါရုဘဏ္ဍေ ယော ကောစိ ဝေဠုမှိ ဝုတ္တပ္ပမာဏော ဒါရုဘဏ္ဍကော သံဃဿ ဒိန္နော ဝါ တတ္ထဇာတကော ဝါ ရက္ခိတဂေါပိတော ဂရုဘဏ္ဍံ, အပိ စ သဗ္ဗာပိ ဒါရုဝေဠုစမ္မပါသာဏာဒိဝိကတိ ဒါရုဘဏ္ဍေန သင်္ဂဟိတာ, တတ္ထ မဉ္စပီဌေဟိ အသင်္ဂဟိတာနိ အာသန္ဒိကာဒီနိ အန္တမသော စောဠေန ဝါ ပလာလေဟိ ဝါ ပဏ္ဏေဟိ ဝါ ကတပီဌံ ဥပါဒါယ သဗ္ဗာနိ အာသနာနိ။
ဝင်္ကဖလကံ ဒီဃဖလကံ စီဝရဓောဝနဖလကံ ဃဋ္ဋနဖလကံ ဃဋ္ဋနမုဂ္ဂရော ဒန္တကဋ္ဌစ္ဆေဒနဂဏ္ဌိကာ ဒဏ္ဍမုဂ္ဂရော နာဝါ အမ္ဗဏံ ရဇနဒေါဏိ ဥဒကပဋိစ္ဆကော ဒါရုမယော ဝါ ဒန္တမယော ဝါ ဝေဠုမယော ဝါ သပါဒကောပိ အပါဒကောပိ သမုဂ္ဂေါ မဉ္ဇူသာ ပါဒဂ္ဂဏှနကတော အတိရေကပ္ပမာဏော ကရဏ္ဍော ဥဒကဒေါဏိ ဥဒကကဋာဟံ ဥဠုင်္ကော ကဋစ္ဆုပါနီယသရာဝံ
(ကင်္ခါ၊၂၆၄။)ပါနီယသင်္ခေါတိ ဧတေသု ယံကိဉ္စိ သံဃေ ဒိန္နံ ဂရုဘဏ္ဍံ။ သင်္ခထာလကံ ပန ဘာဇနီယံ, တထာ ဒါရုမယော ဥဒကတုမ္ဗော။
ပါဒကထလိကမဏ္ဍလံ ဒါရုမယံ ဝါ ဟောတု စောဠပဏ္ဏာဒိမယံ ဝါ သဗ္ဗံ ဂရုဘဏ္ဍံ။ အာဓာရကော ပတ္တပိဓာနံ တာလဝဏ္ဋံ ဗီဇနီ စင်္ကောဋကံ ပစ္ဆိ ယဋ္ဌိသမ္မုဉ္ဇနီ မုဋ္ဌိသမ္မုဉ္ဇနီတိ ဧတေသုပိ ယံကိဉ္စိ ခုဒ္ဒကံ ဝါ မဟန္တံ ဝါ ဒါရုဝေဠုပဏ္ဏစမ္မာဒီသု ယေန ကေနစိ ကတံ ဂရုဘဏ္ဍမေဝ။
ထမ္ဘတုလာသောပါနဖလကာဒီသု ယံကိဉ္စိ ဒါရုမယံ ဝါ ပါသာဏမယံ ဝါ ဂေဟသမ္ဘာရူပဂံ ယော ကောစိ ကဋသာရကော ယံကိဉ္စိ ဘူမတ္ထရဏံ ယံကိဉ္စိ အကပ္ပိယစမ္မံ, သဗ္ဗံ သံဃိကံ ဂရုဘဏ္ဍံ, ဘူမတ္ထရဏံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဧဠကစမ္မံ ပန ပစ္စတ္ထရဏဂတိကံ ဟောတိ, တမ္ပိ ဂရုဘဏ္ဍမေဝ, ကပ္ပိယစမ္မာနိ ဘာဇနီယာနိ, ကုရုန္ဒိယံ ပန သဗ္ဗံ မဉ္စပ္ပမာဏံ စမ္မံ ဂရုဘဏ္ဍန္တိ ဝုတ္တံ။
ဥဒုက္ခလံ မုသလံ သုပ္ပံ နိသဒံ နိသဒပေါတော ပါသာဏဒေါဏိ ပါသာဏကဋာဟံ သဗ္ဗံ ကသိဘဏ္ဍမ္ပိ ဂရုဘဏ္ဍံ, သဗ္ဗံ စက္ကယုတ္တယာနံ ဂရုဘဏ္ဍမေဝ။ မဉ္စပီဌာနံ ပါဒါ စ အဋနိယော စ ဝါသိပရသုအာဒီနံ ဒဏ္ဍာ စာတိ ဧတေသု ယံကိဉ္စိ အနိဋ္ဌိတံ ဘာဇနီယံ, တစ္ဆိတမဋ္ဌံ ပန ဂရုဘဏ္ဍံ ဟောတိ, အနုညာတဝါသိယာ ဒဏ္ဍော ဆတ္တံ မုဋ္ဌိပဏ္ဏံ ကတ္တရယဋ္ဌိ ဥပါဟနာ အရဏိသဟိတံ ဓမ္မကရဏော ပါဒဂ္ဂဏှနကတော အနတိရိတ္တံ အာမလကတုမ္ဗံ အာမလကဃဋော လာဗုကတုမ္ဗံ လာဗုကဃဋော ဝိသာဏတုမ္ဗန္တိ သဗ္ဗမေတံ ဘာဇနီယံ, တတော ပရံ ဂရုဘဏ္ဍံ။
ဟတ္ထိဒန္တော ဝါ ယံကိဉ္စိ ဝိသာဏံ ဝါ အတစ္ဆိတံ ယထာဂတမေဝ ဘာဇနီယံ, တေဟိ ကတမဉ္စပီဌပါဒါဒီသု ပုရိမသဒိသောဝ ဝိနိစ္ဆယော။ တစ္ဆိတနိဋ္ဌိတောပိ ဟိင်္ဂုကရဏ္ဍကော အဉ္ဇနိကရဏ္ဍကော ဂဏ္ဌိကာ ဝိဓော အဉ္ဇနီ အဉ္ဇနိသလာကာ ဥဒကပုဉ္ဆနီတိ ဣဒံ သဗ္ဗံ ဘာဇနီယမေဝ။
မတ္တိကာဘဏ္ဍေ သဗ္ဗံ မနုဿာနံ ဥပဘောဂပရိဘောဂံ ဃဋပိဌရာဒိကုလာလဘာဇနံ, ပတ္တကဋာဟံ အင်္ဂါရကဋာဟံ ဓူမဒါနကံ ဒီပရုက္ခကော ဒီပကပလ္လိကာ စယနိဋ္ဌကာ ဆဒနိဋ္ဌကာ ထုပိကာတိ သဗ္ဗံ ဂရုဘဏ္ဍံ, ဧတေသု ပန ဝုတ္တနယေသု ဂရုဘဏ္ဍေသု ယံကိဉ္စိ ဝေဠုအာဒိံ အတ္တနော အတ္ထာယ ဂဏှန္တေန သမကံ ဝါ အတိရေကံ ဝါ ဖာတိကမ္မံ ကတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။
(ကင်္ခါ၊၂၆၅။)ပါဒဂ္ဂဏှနကတော အနတိရိတ္တပ္ပမာဏော ပန ဃဋကော ပတ္တော ထာလကံ ကဉ္စနကော ကုဏ္ဍိကာတိ ဣဒမေတ္ထ ဘာဇနီယံ, ယထာ စ မတ္တိကာဘဏ္ဍေ ဧဝံ လောဟဘဏ္ဍေပိ ကုဏ္ဍိကာ ဘာဇနီယကောဋ္ဌာသမေဝ ဘဇတိ။ ဣတိ ယံ ဘာဇနီယံ ဝိဿဇ္ဇနီယမ္ပိ တံ ဧဝံ ဝိဿဇ္ဇိယဝေဘင်္ဂိယသင်္ခါတံ အညံ ပရိက္ခာရံ ဒတွာ ခီယန္တဿ ဒုက္ကဋံ, ဣတရံ ပန ဒါတုမေဝ န ဝဋ္ဋတိ။ ဣဿရဝတာယ ဒေန္တော ထုလ္လစ္စယံ အာပဇ္ဇတိ, ထေယျစိတ္တေန ဂဏှန္တော ဘဏ္ဍံ အဂ္ဃါပေတွာ ကာရေတဗ္ဗော။ ယထာ စ အညံ ပရိက္ခာရံ ဒတွာ ခီယန္တဿ ဒုက္ကဋံ, တထာ သံဃေန အသမ္မတဿ စီဝရံ ဝါ အညံ ဝါ ပရိက္ခာရံ ဒတွာ ခီယန္တဿ ဒုက္ကဋမေဝ, အနုပသမ္ပန္နေ သဗ္ဗတ္ထ တိကဒုက္ကဋံ။ ပကတိယာ ပန ဆန္ဒာဒိဝသေန (ပါစိ။ ၄၈၈) ကရောန္တံ ဒိသွာ ‘‘ကော အတ္ထော တဿ ဒိန္နေန, လဒ္ဓါပိ ဝိနိပါတေဿတိ, န သမ္မာ ဥပနေဿတီ’’တိ ခီယန္တဿ, ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ ဥပသမ္ပန္နတာ, ဓမ္မေန လဒ္ဓသမ္မုတိတာ, သံဃေန သဒ္ဓိံ ဝိကပ္ပနုပဂစီဝရဒါနံ, ပစ္ဆာ ခီယိတုကာမတာယ ခီယနာတိ ဣမာနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ အဒိန္နာဒါနသဒိသာနိ, ဣဒံ ပန ဒုက္ခဝေဒနန္တိ။
ဒုဗ္ဗလသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၁၂။ ပရိဏာမနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဒွါဒသမေ သဗ္ဗံ တိံသကကဏ္ဍေ ပရိဏာမနသိက္ခာပဒေ ဝုတ္တနယမေဝ။ အယမေဝ ဟိ ဝိသေသော, တတ္ထ အတ္တနော ပရိဏာမိတတ္တာ နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ, ဣဓ ပုဂ္ဂလဿ ပရိဏာမိတတ္တာ သုဒ္ဓိကပါစိတ္တိယန္တိ။
ပရိဏာမနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
သဟဓမ္မိကဝဂ္ဂေါ အဋ္ဌမော။
၉။ ရတနဝဂ္ဂေါ
֍ ၁။ အန္တေပုရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ရတနဝဂ္ဂဿ ပဌမေ ခတ္တိယဿာတိ ခတ္တိယဇာတိကဿ, မုဒ္ဓါဘိသိတ္တဿာတိ ခတ္တိယာဘိသေကေန မုဒ္ဓနိ အဘိသိတ္တဿ။ အနိက္ခန္တော ရာဇာ
(ကင်္ခါ၊၂၆၆။)ဣတောတိ အနိက္ခန္တရာဇကံ, တသ္မိံ အနိက္ခန္တရာဇကေ, သယနိဃရေတိ အတ္ထော။ ရတနံ ဝုစ္စတိ မဟေသီ, နိဂ္ဂတန္တိ နိက္ခန္တံ, အနိဂ္ဂတံ ရတနံ ဣတောတိ အနိဂ္ဂတရတနကံ, တသ္မိံ အနိဂ္ဂတရတနကေ, သယနိဃရေတိ အတ္ထော။ ဣန္ဒခီလံ အတိက္ကမေယျာတိ ဧတ္ထ အတ္တနော အာဂတဘာဝံ အဇာနာပေတွာ သယနိဃရဿ ဥမ္မာရံ ပဌမံ ပါဒံ အတိက္ကာမေန္တဿ ဒုက္ကဋံ, ဒုတိယံ ပါစိတ္တိယံ။
သာဝတ္ထိယံ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ အာရဗ္ဘ ရညော အန္တေပုရပ္ပဝိသနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, အသာဓာရဏပညတ္တိ, အနာဏတ္တိကံ, တိကပါစိတ္တိယံ, ပဋိသံဝိဒိတေ အပ္ပဋိသံဝိဒိတသညိနော, ဝေမတိကဿ စ ဒုက္ကဋံ။ ပဋိသံဝိဒိတသညိဿ, န ခတ္တိယဿ ဝါ, န ခတ္တိယာဘိသေကေန အဘိသိတ္တဿ ဝါ, ဥဘောသု ဝါ, ဥဘိန္နံ ဝါ အညတရသ္မိံ နိက္ခန္တေ သယနိဃရံ ပဝိသန္တဿ, အသယနိဃရေ, ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ ခတ္တိယတာ, အဘိသိတ္တတာ, ဥဘိန္နမ္ပိ သယနိဃရတော အနိက္ခန္တတာ, အပ္ပဋိသံဝိဒိတတာ, ဣန္ဒခီလာတိက္ကမောတိ ဣမာနေတ္ထ ပဉ္စ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ ပဌမကထိနသဒိသာနိ, ဣဒံ ပန ကိရိယာကိရိယန္တိ။
အန္တေပုရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၂။ ရတနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဒုတိယေ ရတနန္တိ မုတ္တာဒိဒသဝိဓံ။ ရတနသမ္မတန္တိ ယံကိဉ္စိ မနုဿာနံ ဥပဘောဂပရိဘောဂံ။ အဇ္ဈာရာမေ ဝါတိ ပရိက္ခိတ္တဿ အန္တောပဋိက္ခေပေ အပရိက္ခိတ္တဿ ဒွိန္နံ လေဍ္ဍုပါတာနံ အန္တော။ အဇ္ဈာဝသထေတိ ပရိက္ခိတ္တဿ အန္တောပဋိက္ခေပေ, အပရိက္ခိတ္တဿ မုသလပါတဗ္ဘန္တရေ။ အယံ ပနေတ္ထ ဝိနိစ္ဆယော – ဇာတရူပရဇတံ အတ္တနော အတ္ထာယ ဥဂ္ဂဏှန္တဿ ဝါ ဥဂ္ဂဏှာပေန္တဿ ဝါ နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။ သံဃဂဏပုဂ္ဂလစေတိယနဝကမ္မာနံ အတ္ထာယ ဒုက္ကဋံ, အဝသေသေ မုတ္တာဒိရတနေ သဗ္ဗေသမ္ပိ အတ္ထာယ ဒုက္ကဋမေဝ။ ကပ္ပိယဝတ္ထုံ ဝါ အကပ္ပိယဝတ္ထုံ ဝါ အန္တမသော မာတုသန္တကမ္ပိ ဘဏ္ဍာဂါရိကသီသေန ပဋိသာမေန္တဿ ပါစိတ္တိယံ, တာဒိသံ ပန အတ္တနော သန္တကံ ကတွာ ပဋိသာမေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘ဣဒံ ပဋိသာမေထာ’’တိ ဝုတ္တေ ပန
(ကင်္ခါ၊၂၆၇။)‘‘န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ပဋိက္ခိပိတဗ္ဗံ။ သစေ ကုပိတာ ပါတေတွာ ဂစ္ဆန္တိ, ပလိဗောဓော နာမ ဟောတိ, ပဋိသာမေတဗ္ဗံ။ ဝိဟာရေ ကမ္မံ ကရောန္တာ ဝဍ္ဎကီအာဒယော ဝါ ရာဇဝလ္လဘာ ဝါ ‘‘ယံကိဉ္စိ ဥပကရဏံ ဝါ သယနဘဏ္ဍံ ဝါ ပဋိသာမေတွာ ဒေထာ’’တိ ဝဒန္တိ, ဆန္ဒေနပိ ဘယေနပိ န ကာတဗ္ဗမေဝ, ဂုတ္တဋ္ဌာနံ ပန ဒဿေတုံ ဝဋ္ဋတိ။
အဇ္ဈာရာမအဇ္ဈာဝသထေသုပိ ယာဒိသေ ဌာနေ ‘‘ဘိက္ခူဟိ ဝါ သာမဏေရေဟိ ဝါ ဂဟိတံ ဘဝိဿတီ’’တိ အာသင်္ကာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, တာဒိသေယေဝ ဌာနေ ဥဂ္ဂဟေတွာ ဝါ ဥဂ္ဂဟာပေတွာ ဝါ သညာဏံ ကတွာ နိက္ခိပိတဗ္ဗံ, ‘‘ယဿ ဘဏ္ဍံ နဋ္ဌံ, သော အာဂစ္ဆတူ’’တိ စ အာစိက္ခိတဗ္ဗံ။ အထ ယော အာဂစ္ဆတိ, သော ‘‘ကီဒိသံ တေ ဘဏ္ဍံ နဋ္ဌ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗော, သစေ သညာဏေန သမ္ပာဒေတိ, ဒါတဗ္ဗံ။ နော စေ, ‘ဝိစိနာဟီ’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။ တမှာ အာဝါသာ ပက္ကမန္တေန ပတိရူပါနံ ဘိက္ခူနံ ဟတ္ထေ, တေသု အသတိ ပတိရူပါနံ ဂဟပတိကာနံ ဟတ္ထေ နိက္ခိပိတွာ ပက္ကမိတဗ္ဗံ။ ယော ပန နေဝ ပက္ကမတိ, န သာမိကံ ပဿတိ, တေန ထာဝရံ သေနာသနံ ဝါ စေတိယံ ဝါ ပေါက္ခရဏိံ ဝါ ကာရေတဗ္ဗော။ သစေ ဒီဃဿ အဒ္ဓုနော အစ္စယေန သာမိကော အာဂစ္ဆတိ, တံ ဒဿေတွာ ‘အနုမောဒါဟီ’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။ သစေ နာနုမောဒတိ, ‘‘ဒေဟိ မေ ဓန’’န္တိ စောဒေတိ, သမာဒပေတွာ ဒါတဗ္ဗံ။
သာဝတ္ထိယံ အညတရံ ဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ရတနဥဂ္ဂဏှနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, ‘‘အညတြ အဇ္ဈာရာမာ ဝါ, အဇ္ဈာဝသထာ ဝါ’’တိ အယမေတ္ထ ဒုဝိဓာ အနုပညတ္တိ, သာဓာရဏပညတ္တိ, သာဏတ္တိကံ, အနုညာတဋ္ဌာနေ အနာဒရိယေန ဥဂ္ဂဟေတွာ အနိက္ခိပန္တဿ ဒုက္ကဋံ။ အနုညာတဋ္ဌာနေ ဂဟေတွာ နိက္ခိပန္တဿ, ယံ ဟောတိ အာမာသံ ရတနသမ္မတံ, တံ ဝိဿာသံ ဝါ တာဝကာလိကံ ဝါ ဥဂ္ဂဏှန္တဿ, ပံသုကူလသညာယ ဂဏှတော, ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ အနနုညာတကရဏံ, ပရသန္တကတာ, ဝိဿာသဂ္ဂါဟပံသုကူလသညာနံ အဘာဝေါ, ဥဂ္ဂဟဏံ ဝါ ဥဂ္ဂဟာပနံ ဝါတိ ဣမာနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ သဉ္စရိတ္တသဒိသာနီတိ။
ရတနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(ကင်္ခါ၊၂၆၈။)֍ ၃။ ဝိကာလဂါမပ္ပဝေသနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
တတိယေ သန္တံ ဘိက္ခုံ အနာပုစ္ဆာတိ ဣဒံ စာရိတ္တေ ဝုတ္တနယမေဝ။ ဝိကာလေတိ မဇ္ဈနှိကာတိက္ကမတော ပဋ္ဌာယ အန္တောအရုဏေ, ဧတသ္မိံ အန္တရေ ‘‘ဝိကာလေ ဂါမပ္ပဝေသနံ အာပုစ္ဆာမီ’’တိ ဝါ, ‘‘ဂါမံ ပဝိသိဿာမီ’’တိ ဝါ အနာပုစ္ဆိတွာ အသတိ တထာရူပေ အစ္စာယိကေ ကရဏီယေ ပရိက္ခိတ္တဿ ဂါမဿ ပရိက္ခေပံ အတိက္ကမန္တဿ, အပရိက္ခိတ္တဿ ဥပစာရံ ဩက္ကမန္တဿ ပဌမပါဒေ ဒုက္ကဋံ, ဒုတိယပါဒေ ပါစိတ္တိယံ။ သစေပိ သမ္ဗဟုလာ ကေနစိ ကမ္မေန ဂါမံ ပဝိသန္တိ, သဗ္ဗေဟိ အညမညံ အာပုစ္ဆိတဗ္ဗံ။ ‘‘တသ္မိံ ဂါမေ တံ ကမ္မံ န သမ္ပဇ္ဇတီ’’တိ အညံ ဂါမံ ဂစ္ဆန္တာနံ ပုန အာပုစ္ဆနကိစ္စံ နတ္ထိ။ သစေ ပန ဥဿာဟံ ပဋိပ္ပဿမ္ဘေတွာ ဝိဟာရံ ဂစ္ဆန္တာ အန္တရာ အညံ ဂါမံ ပဝိသိတုကာမာ ဟောန္တိ, အာပုစ္ဆိတဗ္ဗမေဝ။ ကုလဃရေ ဝါ အာသနသာလာယံ ဝါ ဘတ္တကိစ္စံ ကတွာ တေလဘိက္ခာယ ဝါ သပ္ပိဘိက္ခာယ ဝါ စရိတုကာမေန သစေ ပဿေ ဘိက္ခု အတ္ထိ, အာပုစ္ဆိတဗ္ဗော, အသန္တေ ‘နတ္ထီ’တိ ဂန္တဗ္ဗံ။ ဝီထိံ ဩတရိတွာ ပန ဘိက္ခုံ ဒိသွာပိ အာပုစ္ဆနကိစ္စံ နတ္ထိ။ ယော ပန ဂါမမဇ္ဈေန မဂ္ဂေါ ဟောတိ, သစေ တေန ဂစ္ဆန္တဿ ‘‘တေလာဒီနံ အတ္ထာယ စရိဿာမီ’’တိ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, ပဿေ ဘိက္ခုံ ဒိသွာ အာပုစ္ဆိတဗ္ဗံ။ မဂ္ဂါ အနောက္ကမ္မ စရန္တဿ ပန အာပုစ္ဆနကိစ္စံ နတ္ထိ, ဩက္ကမန္တဿ ဝုတ္တနယေနေဝ ပါစိတ္တိယံ။
သာဝတ္ထိယံ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယေ အာရဗ္ဘ ဝိကာလေ ဂါမပ္ပဝေသနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, ‘‘သန္တံ ဘိက္ခု’’န္တိ စ ‘‘အနာပုစ္ဆာ’’တိ စ ‘‘အညတြ တထာရူပါ အစ္စာယိကာ ကရဏီယာ’’တိ စ ဣမာ ပနေတ္ထ တိဿော အနုပညတ္တိယော, အသာဓာရဏပညတ္တိ, အနာဏတ္တိကံ, တိကပါစိတ္တိယံ, ကာလေ ဝိကာလသညိနော, ဝေမတိကဿ စ ဒုက္ကဋံ။ ကာလသညိနော ပန, ယော စ အစ္စာယိကေ ဝါ ကရဏီယေ, သန္တံ ဝါ အာပုစ္ဆိတွာ, အသန္တံ ဝါ အနာပုစ္ဆိတွာ ပဝိသတိ, အန္တရာရာမဘိက္ခုနုပဿယတိတ္ထိယသေယျပဋိက္ကမနေသု ဝါ အညတရံ ဂစ္ဆတိ, တဿ, ဂါမေန မဂ္ဂေါ ဟောတိ, တေန ဂစ္ဆတော, အာပဒါသု, ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ သန္တံ ဘိက္ခုံ အနာပုစ္ဆတာ, အနုညာတကာရဏာဘာဝေါ, ဝိကာလေ ဂါမပ္ပဝိသနန္တိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ ကထိနသဒိသာနေဝ, ဣဒံ ပန ကိရိယာကိရိယန္တိ။
ဝိကာလဂါမပ္ပဝေသနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(ကင်္ခါ၊၂၆၉။)֍ ၄။ သူစိဃရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
စတုတ္ထေ ဘေဒနမေဝ ဘေဒနကံ, တံ အဿ အတ္ထီတိ ဘေဒနကံ။ တသ္မာ ဧဝရူပေ သူစိဃရေ ကရဏကာရာပနေသု ဒုက္ကဋံ, ပဋိလာဘေန ပန တံ ဘိန္ဒိတွာ ပါစိတ္တိယံ ဒေသေတဗ္ဗံ။
သက္ကေသု သမ္ဗဟုလေ ဘိက္ခူ အာရဗ္ဘ ဗဟုသူစိဃရဝိညာပနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, သာဓာရဏပညတ္တိ, သာဏတ္တိကံ, အတ္တနာ ဝိပ္ပကတံ အတ္တနာ ဝါ, ပရေဟိ ဝါ, ပရေဟိ ဝိပ္ပကတမ္ပိ အတ္တနာ ဝါ, ပရေဟိ ဝါ ပရိယောသာပေတွာ လဘန္တဿ စတုက္ကပါစိတ္တိယံ။ အညဿတ္ထာယ ကရဏကာရာပနေသု, အညေန ကတံ ပဋိလဘိတွာ ပရိဘုဉ္ဇနေ ဒုက္ကဋံ။ ဂဏ္ဌိကေ အရဏိကေ ဝိဓေ အဉ္ဇနိယာ အဉ္ဇနိသလာကာယ ဝါသိဇဋေ ဥဒကပုဉ္ဆနိယာတိ ဧတေသု ယံကိဉ္စိ အဋ္ဌိအာဒီဟိ ကရောန္တဿ, ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ သူစိဃရတာ, အဋ္ဌိမယာဒိတာ, အတ္တနော အတ္ထာယ ကရဏံ ဝါ ကာရာပေတွာ ဝါ ပဋိလာဘောတိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ သဉ္စရိတ္တသဒိသာနီတိ။
သူစိဃရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၅။ မဉ္စပီဌသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ပဉ္စမေ မဉ္စန္တိ မသာရကာဒီသု အညတရံ။ ပီဌမ္ပိ တာဒိသမေဝ, တံ ပန မဉ္စော ဝိယ အတိဒီဃံ, အာသန္ဒိကော ဝိယ စ သမံ စတုရဿံ န ဟောတိ။ ဆေဒနကံ ဘေဒနကသဒိသမေဝ။
သာဝတ္ထိယံ ဥပနန္ဒံ အာရဗ္ဘ ဥစ္စေ မဉ္စေ သယနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, ပမာဏိကံ ကရောန္တဿ, ပမာဏာတိက္ကန္တံ လဘိတွာ ဆိန္ဒိတွာ ယထာ ပမာဏမေဝ ဥပရိ ဒိဿတိ, ဧဝံ နိခဏိတွာ ဝါ, ဥတ္တာနံ ဝါ ကတွာ, အဋ္ဋကံ ဝါ ဗန္ဓိတွာ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ, ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ ပမာဏာတိက္ကန္တမဉ္စပီဌတာ, အတ္တနော အတ္ထာယ ကရဏံ ဝါ ကာရာပေတွာ ဝါ ပဋိလာဘောတိ ဣမာနေတ္ထ ဒွေ အင်္ဂါနိ။ သေသံ သဗ္ဗံ သူစိဃရသိက္ခာပဒသဒိသမေဝါတိ။
မဉ္စပီဌသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(ကင်္ခါ၊၂၇၀။)֍ ၆။ တူလောနဒ္ဓသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဆဋ္ဌေ တူလံ ဩနဒ္ဓမေတ္ထာတိ တူလောနဒ္ဓံ, စိမိလိကံ ပတ္ထရိတွာ တူလံ ပက္ခိပိတွာ ဥပရိ စိမိလိကာယ ဩနဒ္ဓန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဥဒ္ဒါလနကံ ဘေဒနကသဒိသမေဝ။
သာဝတ္ထိယံ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယေ အာရဗ္ဘ တူလောနဒ္ဓကာရာပနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, အာယောဂေ ကာယဗန္ဓနေ အံသဗဒ္ဓကေ ပတ္တတ္ထဝိကာယ ပရိဿာဝနေ ဗိမ္ဗောဟနေ, အညေန ကတံ တူလောနဒ္ဓံ ပဋိလဘိတွာ ဥဒ္ဒါလေတွာ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ, ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ ဗိမ္ဗောဟနဉ္စေတ္ထ သီသပ္ပမာဏမေဝ ဝဋ္ဋတိ, သီသပ္ပမာဏံ နာမ ယဿ ဝိတ္ထာရတော တီသု ကောဏေသု ဒွိန္နံ အန္တရံ ဝိဒတ္ထိစတုရင်္ဂုလံ ဟောတိ, မဇ္ဈေ မုဋ္ဌိရတနံ, ဒီဃတော ဒိယဍ္ဎရတနံ ဝါ ဒွိရတနံ ဝါ။ တူလောနဒ္ဓမဉ္စပီဌတာ, အတ္တနော အတ္ထာယ ကရဏံ ဝါ ကာရာပေတွာ ဝါ ပဋိလာဘောတိ ဣမာနေတ္ထ ဒွေ အင်္ဂါနိ။ သေသံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ။
တူလောနဒ္ဓသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၇။ နိသီဒနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
သတ္တမေ နိသီဒနန္တိ သန္ထတသဒိသံ သန္ထရိတွာ ဧကသ္မိံ အန္တေ သုဂတဝိဒတ္ထိပ္ပမာဏံ ဒွီသု ဌာနေသု ဖာလေတွာ ကတာဟိ တီဟိ ဒသာဟိ ယုတ္တဿ ပရိက္ခာရဿေတံ နာမံ။
သာဝတ္ထိယံ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယေ အာရဗ္ဘ အပ္ပမာဏိကာနိ နိသီဒနာနိ ဓာရဏဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, ‘‘ဒသာ ဝိဒတ္ထီ’’တိ အယမေတ္ထ အနုပညတ္တိ, အသာဓာရဏပညတ္တိ, ပမာဏိကံ ဝါ ဦနကံ ဝါ ကရောန္တဿ, အညေန ကတံ ပမာဏာတိက္ကန္တံ ပဋိလဘိတွာ ဆိန္ဒိတွာ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ, ဝိတာနာဒီသု ယံကိဉ္စိ ကရောန္တဿ, ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ နိသီဒနဿ ပမာဏာတိက္ကန္တတာ, အတ္တနော အတ္ထာယ ကရဏံ ဝါ ကာရာပေတွာ ဝါ ပဋိလာဘောတိ ဣမာနေတ္ထ ဒွေ အင်္ဂါနိ။ သေသံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ။
နိသီဒနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(ကင်္ခါ၊၂၇၁။)֍ ၈။ ကဏ္ဍုပ္ပဋိစ္ဆာဒိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
အဋ္ဌမေ ကဏ္ဍုပ္ပဋိစ္ဆာဒိန္တိ အဓောနာဘိဥဗ္ဘဇာဏုမဏ္ဍလံ ကဏ္ဍုပီဠကအဿာဝထုလ္လကစ္ဆာဗာဓာနံ ပဋိစ္ဆာဒနတ္ထံ အနုညာတံ စီဝရံ။
သာဝတ္ထိယံ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယေ အာရဗ္ဘ အပ္ပမာဏိကာယော ကဏ္ဍုပ္ပဋိစ္ဆာဒိကာယော ဓာရဏဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, သာဓာရဏပညတ္တိ, သေသံ နိသီဒနေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ။
ကဏ္ဍုပ္ပဋိစ္ဆာဒိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၉။ ဝဿိကသာဋိကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
နဝမေ သာဝတ္ထိယံ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယေ အာရဗ္ဘ အပ္ပမာဏိကာယော ဝဿိကသာဋိကာယော ဓာရဏဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, သေသမေတ္ထ ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ, တံ နိသီဒနေ ဝုတ္တနယမေဝါတိ။
ဝဿိကသာဋိကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၁၀။ နန္ဒသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဒသမေ သာဝတ္ထိယံ အာယသ္မန္တံ နန္ဒံ အာရဗ္ဘ သုဂတစီဝရပ္ပမာဏံ စီဝရံ ဓာရဏဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, သာဓာရဏပညတ္တိ, သေသံ နိသီဒနေ ဝုတ္တနယမေဝါတိ။
နန္ဒသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ရတနဝဂ္ဂေါ နဝမော။
ကင်္ခါဝိတရဏိယာ ပါတိမောက္ခဝဏ္ဏနာယ
သုဒ္ဓပါစိတ္တိယဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(ကင်္ခါ၊၂၇၂။)ပါဋိဒေသနီယကဏ္ဍော
֍ ၁။ ပဌမပါဋိဒေသနီယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ပါဋိဒေသနီယေသု ပဌမေ အန္တရဃရံ ပဝိဋ္ဌာယာတိ ဝစနတော သစေ တဿာ အန္တရာရာမာဒီသု ဌတွာပိ ဒဒမာနာယ ဟတ္ထတော သယံ ရထိယာဗျူဟသိင်္ဃာဋကဃရာနံ အညတရသ္မိံ ဌိတောပိ ဂဏှာတိ, ဒေါသော နတ္ထိ။ တဿာ ပန ရထိယာဒီသု ဌတွာ ဒဒမာနာယ, ရထိယာဒီသု ဝါ, အန္တရာရာမာဒီသု ဝါ ဌတွာပိ ယံကိဉ္စိ အာမိသံ အဇ္ဈောဟရဏတ္ထာယ ဂဏှတော ပဋိဂ္ဂဟဏေ ဒုက္ကဋံ, အဇ္ဈောဟာရေ အဇ္ဈောဟာရေ ပါဋိဒေသနီယံ။ တဿ ဒေသေတဗ္ဗာကာရော ဂါရယှံ အာဝုသောတိအာဒိနာ နယေန သိက္ခာပဒေ ဒဿိတောယေဝ။
သာဝတ္ထိယံ အညတရံ ဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ အညာတိကာယ ဘိက္ခုနိယာ အန္တရဃရံ ပဝိဋ္ဌာယ ဟတ္ထတော အာမိသံ ပဋိဂ္ဂဟဏဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, အသာဓာရဏပညတ္တိ, အနာဏတ္တိကံ, ယထာ စေတံ, တထာ သေသာနိပိ, တိကပါဋိဒေသနီယံ, ယာမကာလိကာဒီသု ပဋိဂ္ဂဟဏေပိ အဇ္ဈောဟရဏေပိ ဒုက္ကဋံ, ဧကတောဥပသမ္ပန္နာယ ယာဝကာလိကေပိ တထေဝ, ဉာတိကာယ အညာတိကသညိဝေမတိကာနမ္ပိ ဧသေဝ နယော။ ဉာတိကသညိနော ပန, ဉာတိကာယ ဝါ ဒါပေန္တိယာ, ဥပနိက္ခိပိတွာ ဝါ ဒဒမာနာယ, ယာ စ အန္တရာရာမဘိက္ခုနုပဿယတိတ္ထိယသေယျပဋိက္ကမနေသု ဌတွာ ဂါမတော ဗဟိ နီဟရိတွာ, ယာမကာလိကာဒီနိ ဝါ ‘‘သတိ ပစ္စယေ ပရိဘုဉ္ဇာ’’တိ ဒေတိ, တဿ, သိက္ခမာနသာမဏေရီနဉ္စ ဟတ္ထတော ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ, ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ ပရိပုဏ္ဏူပသမ္ပန္နတာ, အညာတိကတာ, အန္တရဃရေ ဌိတာယ ဟတ္ထတော သဟတ္ထာ ပဋိဂ္ဂဟဏံ, ယာဝကာလိကတာ, အဇ္ဈောဟရဏန္တိ ဣမာနေတ္ထ ပဉ္စ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ ဧဠကလောမသဒိသာနီတိ။
ပဌမပါဋိဒေသနီယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၂။ ဒုတိယပါဋိဒေသနီယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဒုတိယေ ဣဓ သူပန္တိအာဒိ ဝေါသာသနာကာရဒဿနံ။ အပသက္က တာဝ ဘဂိနီတိအာဒိ အပသာဒေတဗ္ဗာကာရဒဿနံ။ တတြာယံ ဝိနိစ္ဆယော –
(ကင်္ခါ၊၂၇၃။)ဧကေနာပိ ဘိက္ခုနာ အနပသာဒိတေ အဇ္ဈောဟရဏတ္ထာယ အာမိသံ ဂဏှန္တာနံ ပဋိဂ္ဂဟဏေ ဒုက္ကဋံ, အဇ္ဈောဟာရေ အဇ္ဈောဟာရေ ပါဋိဒေသနီယန္တိ။
ရာဇဂဟေ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယေ အာရဗ္ဘ ဘိက္ခုနိယာ ဝေါသာသန္တိယာ နနိဝါရဏဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, တိကပါဋိဒေသနီယံ, ဧကတောဥပသမ္ပန္နာယ ဝေါသာသန္တိယာ နနိဝါရေန္တဿ ဒုက္ကဋံ, တထာ အနုပသမ္ပန္နာယ ဥပသမ္ပန္နသညိနော ဝေမတိကဿ စ။ အနုပသမ္ပန္နသညိနော, ပန ယော စ အတ္တနော ဝါ ဘတ္တံ ဒါပေန္တိယာ, အညေသံ ဝါ ဘတ္တံ ဒေန္တိယာ, ယံ ဝါ န ဒိန္နံ, တံ ဒါပေန္တိယာ, ယတ္ထ ဝါ န ဒိန္နံ, တတ္ထ, သဗ္ဗေသံ ဝါ သမကံ ဒါပေန္တိယာ, သိက္ခမာနာယ ဝါ သာမဏေရိယာ ဝါ ဝေါသာသန္တိယာ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဘုဉ္ဇတိ, တဿ, ပဉ္စ ဘောဇနာနိ ဌပေတွာ သဗ္ဗတ္ထ, ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ ပရိပုဏ္ဏူပသမ္ပန္နတာ, ပဉ္စဘောဇနတာ, အန္တရဃရေ အနုညာတပကာရတော အညထာ ဝေါသာသနာ, အနိဝါရဏာ, အဇ္ဈောဟရဏန္တိ ဣမာနေတ္ထ ပဉ္စ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ ကထိနသဒိသာနီတိ။
ဒုတိယပါဋိဒေသနီယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၃။ တတိယပါဋိဒေသနီယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
တတိယေ သေက္ခသမ္မတာနီတိ လဒ္ဓသေက္ခသမ္မုတိကာနိ။ ပုဗ္ဗေ အနိမန္တိတောတိ ဃရူပစာရောက္ကမနတော ပဌမတရံ ဥပစာရံ အနောက္ကမန္တေယေဝ ပုဗ္ဗေ အနိမန္တိတော။ အဂိလာနော နာမ ယော သက္ကောတိ ပိဏ္ဍာယ စရိတုံ။ ပါဋိဒေသနီယန္တိ ဃရူပစာရံ ဩက္ကမိတွာ အာမိသံ ဂဏှန္တဿ ပဋိဂ္ဂဟဏေ တာဝ ဒုက္ကဋံ, တံ ဂဟေတွာ ယတ္ထကတ္ထစိ ဘုဉ္ဇန္တဿ အဇ္ဈောဟာရေ အဇ္ဈောဟာရေ ပါဋိဒေသနီယန္တိ။
သာဝတ္ထိယံ သမ္ဗဟုလေ ဘိက္ခူ အာရဗ္ဘ န မတ္တံ ဇာနိတွာ ပဋိဂ္ဂဟဏဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, ‘‘ပုဗ္ဗေ အနိမန္တိတော, အဂိလာနော’’တိ ဣမာ ပနေတ္ထ ဒွေ အနုပညတ္တိယော, တိကပါဋိဒေသနီယံ, ယာမကာလိကာဒီသု ပဋိဂ္ဂဟဏေပိ အဇ္ဈောဟာရေပိ ဒုက္ကဋံ, တထာ အသေက္ခသမ္မတေ သေက္ခသမ္မတသညိနော ဝေမတိကဿ စ။ အသေက္ခသမ္မတသညိနော, ပန ယော စ ပုဗ္ဗေ နိမန္တိတော
(ကင်္ခါ၊၂၇၄။)ဝါ ဂိလာနော ဝါ အညဿ ဝါ တေသံ ဃရေ ပညတ္တံ ဘိက္ခံ ဂဏှာတိ, ယဿ စ ဃရတော နီဟရိတွာ, အာသနသာလာဒီသု ဝါ ဘိက္ခုံ အဒိသွာ ပဌမံယေဝ နီဟရိတွာ, ဒွါရမူလေ ဝါ ဌပိတံ ဒေန္တိ, တဿ တံ ဘုဉ္ဇန္တဿ, နိစ္စဘတ္တကေ, သလာကဘတ္တေ, ပက္ခိကေ, ဥပေါသထိကေ, ပါဋိပဒိကေ, ယာမကာလိကာဒိံ ‘‘သတိ ပစ္စယေ ပရိဘုဉ္ဇာ’’တိ ဒိန္နံ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ, ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ သေက္ခသမ္မတတာ, ပုဗ္ဗေ အနိမန္တိတတာ, အဂိလာနတာ, ဃရူပစာရောက္ကမနံ, ဌပေတွာ နိစ္စဘတ္တကာဒီနိ အညံ အာမိသံ ဂဟေတွာ ဘုဉ္ဇနန္တိ ဣမာနေတ္ထ ပဉ္စ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ ဧဠကလောမသဒိသာနီတိ။
တတိယပါဋိဒေသနီယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၄။ စတုတ္ထပါဋိဒေသနီယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
စတုတ္ထေ ယာနိ ခေါ ပန တာနိ အာရညကာနီတိအာဒိ စီဝရဝိပ္ပဝါသသိက္ခာပဒေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ပုဗ္ဗေ အပ္ပဋိသံဝိဒိတန္တိ ဧတ္ထ ယံ ဣတ္ထိယာ ဝါ ပုရိသေန ဝါ ဂဟဋ္ဌေန ဝါ ပဗ္ဗဇိတေန ဝါ အာရာမံ ဝါ အာရာမူပစာရံ ဝါ ပဝိသိတွာ ‘‘ဣတ္ထန္နာမဿ, ဘန္တေ, ကုလဿ ခါဒနီယံ ဝါ ဘောဇနီယံ ဝါ အာဟရိယိဿတီ’’တိ (ပါစိ။ ၅၇၃) အာရောစိတံ, တံ ပစ္ဆာ ယထာအာရောစိတမေဝ ဝါ အာဟရိယတု, တဿ ပရိဝါရံ ကတွာ အညံ ဝါ တေန သဒ္ဓိံ ဗဟုကမ္ပိ, ‘‘ဣတ္ထန္နာမံ ကုလံ ပဋိသံဝိဒိတံ ကတွာ ခါဒနီယံ ဝါ ဘောဇနီယံ ဝါ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆတီ’’တိ သုတွာ အညာနိ ဝါ ကုလာနိ တေဟိ သဒ္ဓိံ အာဟရန္တု, တံ သဗ္ဗံ ပဋိသံဝိဒိတံ နာမ။ ယံ ပန ဧဝံ အနာရောစိတံ အနာဟဋဉ္စ, တံ အပ္ပဋိသံဝိဒိတံ နာမ။ အဂိလာနော နာမ ယော သက္ကောတိ ပိဏ္ဍာယ ဂန္တုံ။ ပါဋိဒေသနီယန္တိ ဧဝရူပံ အန္တမသော အာရာမမဇ္ဈေန ဂစ္ဆန္တေဟိ အဒ္ဓိကေဟိ ဒိန္နမ္ပိ အာရာမေ ဝါ အာရာမူပစာရေ ဝါ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ အဇ္ဈောဟရန္တဿ ပဋိဂ္ဂဟဏေ ဒုက္ကဋံ, အဇ္ဈောဟာရေ အဇ္ဈောဟာရေ ပါဋိဒေသနီယန္တိ။
သက္ကေသု သမ္ဗဟုလေ ဘိက္ခူ အာရဗ္ဘ အာရာမေ စောရေ ပဋိဝသန္တေ အနာရောစနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, ‘‘အဂိလာနော’’တိ အယမေတ္ထ ဧကာ အနုပညတ္တိ,
(ကင်္ခါ၊၂၇၅။)တိကပါဋိဒေသနီယံ, ယာမကာလိကာဒီသု အာဟာရတ္ထာယ ပဋိဂ္ဂဟဏေပိ အဇ္ဈောဟာရေပိ ဒုက္ကဋမေဝ, တထာ ပဋိသံဝိဒိတေ အပ္ပဋိသံဝိဒိတသညိနော ဝေမတိကဿ စ, ပဋိသံဝိဒိတသညိနော, ပန ဂိလာနဿ, ယော စ ပဋိသံဝိဒိတံ ကတွာ အာဟဋံ ဝါ ဂိလာနာဝသေသကံ ဝါ ဗဟာရာမေ ဝါ ပဋိဂ္ဂဟိတံ, တတ္ထဇာတကမေဝ ဝါ မူလဖလာဒိံ, ယာမကာလိကာဒီသု ဝါ ယံကိဉ္စိ ‘‘သတိ ပစ္စယေ ပရိဘုဉ္ဇာ’’တိ လဒ္ဓံ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ, ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ ယထာဝုတ္တအာရညကသေနာသနတာ, ယာဝကာလိကဿ အတတ္ထဇာတကတာ, အဂိလာနတာ, အဂိလာနာဝသေသကတာ, အပ္ပဋိသံဝိဒိတတာ, အဇ္ဈာရာမေ ပဋိဂ္ဂဟဏံ, အဇ္ဈောဟရဏန္တိ ဣမာနေတ္ထ သတ္တ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ ကထိနသဒိသာနေဝ, ဣဒံ ပန ကိရိယာကိရိယန္တိ။
စတုတ္ထပါဋိဒေသနီယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ကင်္ခါဝိတရဏိယာ ပါတိမောက္ခဝဏ္ဏနာယ
ပါဋိဒေသနီယဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(ကင်္ခါ၊၂၇၆။)သေခိယကဏ္ဍော
֍ ၁။ ပရိမဏ္ဍလသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
သေခိယေသု ပဌမေ ပရိမဏ္ဍလန္တိ သမန္တတော မဏ္ဍလံ။ သိက္ခာ ကရဏီယာတိ ‘‘ဧဝံ နိဝါသေဿာမီ’’တိ အာရာမေပိ အန္တရဃရေပိ သဗ္ဗတ္ထ သိက္ခာ ကာတဗ္ဗာ, ဧတ္ထ စ ယသ္မာ ဝတ္တက္ခန္ဓကေ ဝုတ္တဝတ္တာနိပိ သိက္ခိတဗ္ဗတ္တာ သေခိယာနေဝ ဟောန္တိ, တသ္မာ ပါရာဇိကာဒီသု ဝိယ ပရိစ္ဆေဒေါ န ကတော။ စာရိတ္တဝိနယဒဿနတ္ထဉ္စ ‘‘ယော ပန ဘိက္ခု ဩလမ္ဗေန္တော နိဝါသေယျ, ဒုက္ကဋ’’န္တိ ဧဝံ အာပတ္တိနာမေန အဝတွာ ‘‘သိက္ခာ ကရဏီယာ’’တိ ဧဝံ သဗ္ဗသိက္ခာပဒေသု ပါဠိ အာရောပိတာ, ပဒဘာဇနေ (ပါစိ။ ၅၇၆) ပန ‘‘အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ သဗ္ဗတ္ထ အနာဒရိယကရဏေ ဒုက္ကဋံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
ဣဒါနိ ပရိမဏ္ဍလန္တိ ဧတ္ထ နာဘိမဏ္ဍလံ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ ဇာဏုမဏ္ဍလဿ ဟေဋ္ဌာ ဇင်္ဃဋ္ဌိကတော ပဋ္ဌာယ အဋ္ဌင်္ဂုလမတ္တံ နိဝါသနံ ဩတာရေတွာ နိဝါသေန္တေန ပရိမဏ္ဍလံ နိဝတ္ထံ နာမ ဟောတိ, ဧဝံ အနိဝါသေတွာ အနာဒရိယေန ပုရတော ဝါ ပစ္ဆတော ဝါ ဩလမ္ဗေတွာ နိဝါသေန္တဿ ဒုက္ကဋံ။ န ကေဝလဉ္စ တဿေဝ, ယေ စညေ ‘‘တေန ခေါ ပန သမယေန ဆဗ္ဗဂ္ဂိယာ ဂိဟိနိဝတ္ထံ နိဝါသေန္တိ, ဟတ္ထိသောဏ္ဍကံ မစ္ဆဝါလကံ စတုက္ကဏ္ဏကံ တာလဝဏ္ဋကံ သတဝလိကံ နိဝါသေန္တိ, သံဝလ္လိယံ နိဝါသေန္တီ’’တိ ခန္ဓကေ (စူဠဝ။ ၂၈၀) နိဝါသနဒေါသာ ဝုတ္တာ, တထာ နိဝါသေန္တဿပိ ဒုက္ကဋမေဝ။
တတ္ထ ဟတ္ထိသောဏ္ဍကံ နာမ နာဘိမူလတော ဟတ္ထိသောဏ္ဍသဏ္ဌာနံ ဩလမ္ဗကံ ကတွာ နိဝတ္ထံ စောဠိကဣတ္ထီနံ နိဝါသနံ ဝိယ။ မစ္ဆဝါလကံ နာမ ဧကတောဒသန္တံ ဧကတော ပါသန္တံ ဩလမ္ဗေတွာ နိဝတ္ထံ။ စတုက္ကဏ္ဏကံ နာမ ဥပရိ ဒွေ, ဟေဋ္ဌတော ဒွေတိ ဧဝံ စတ္တာရော ကဏ္ဏေ ဒဿေတွာ နိဝတ္ထံ။ တာလဝဏ္ဋကံ နာမ တာလဝဏ္ဋာကာရေန သာဋကံ ဩလမ္ဗေတွာ နိဝတ္ထံ။ သတဝလိကံ နာမ ဒီဃသာဋကံ အနေကက္ခတ္တုံ ဩဘုဇိတွာ ဩဝဋ္ဋိကံ ကရောန္တေန နိဝတ္ထံ, ဝါမဒက္ခိဏပဿေသု ဝါ နိရန္တရံ ဝလိယော ဒဿေတွာ နိဝတ္ထံ။ သစေ ပန ဇာဏုတော ပဋ္ဌာယ ဧကာ ဝါ ဒွေ ဝါ ဝလိယော ပညာယန္တိ, ဝဋ္ဋတိ။
(ကင်္ခါ၊၂၇၇။)သံဝလ္လိယန္တိ မလ္လကမ္မကာရာဒီဟိ ဝိယ ကစ္ဆံ ဗန္ဓိတွာ နိဝတ္ထံ။ ဧဝံ နိဝါသေတုံ ဂိလာနဿာပိ မဂ္ဂပ္ပဋိပန္နဿာပိ န ဝဋ္ဋတိ။ ယမ္ပိ မဂ္ဂံ ဂစ္ဆန္တာ ဧကံ ဝါ ဒွေ ဝါ ကဏ္ဏေ ဥက္ခိပိတွာ အန္တရဝါသကဿ ဥပရိ လဂ္ဂန္တိ, အန္တော ဝါ ဧကံ ကာသာဝံ တထာ နိဝါသေတွာ ဗဟိ အပရံ နိဝါသေန္တိ, သဗ္ဗံ န ဝဋ္ဋတိ။
ဂိလာနော ပန အန္တောကာသာဝဿ ဩဝဋ္ဋိကံ ဒဿေတွာ အပရံ ဥပရိ နိဝါသေတုံ လဘတိ, အဂိလာနေန ဒွေ နိဝါသေန္တေန သဂုဏံ ကတွာ နိဝါသေတဗ္ဗာနိ။ ဣတိ ဣမံ ခန္ဓကေ ပဋိက္ခိတ္တဉ္စ ဩလမ္ဗကဉ္စ သဗ္ဗံ ဝိဝဇ္ဇေတွာ ဝုတ္တလက္ခဏသမ္ပန္နံ နိဗ္ဗိကာရံ ပရိမဏ္ဍလံ နိဝါသေတဗ္ဗံ, တထာ အနိဝါသေတွာ ယံကိဉ္စိ ဝိကာရံ ကရောန္တဿ ဒုက္ကဋံ။
‘‘နိဒါနံ ပုဂ္ဂလံ ဝတ္ထု’’န္တိအာဒိကေ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ ပဌမပါရာဇိကဝဏ္ဏနာ ) ပန ဝိနိစ္ဆယေ သုရုသုရုကာရကံ ကောသမ္ဗိယံ ပညတ္တံ, သာမိသေန ဟတ္ထေန ပါနီယထာလကသသိတ္ထကပတ္တဓောဝနပဋိသံယုတ္တဒွယံ ဘဂ္ဂေသု သမ္ဗဟုလေ ဘိက္ခူ အာရဗ္ဘ, သေသာနိ သဗ္ဗာနေဝ သာဝတ္ထိယံ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယေ အာရဗ္ဘ ဩလမ္ဗေတွာ နိဝါသနာဒိဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တာနိ။ သူပေါဒနဝိညတ္တိယံ ဓမ္မဒေသနာဒီသု စ ဂိလာနဝသေန ဧကာ အနုပညတ္တိ, သဗ္ဗာနိ သာဓာရဏပညတ္တိယော, အနာဏတ္တိကာနိ, သဗ္ဗေသု ဒုက္ကဋမေဝ, အညော အာပတ္တိဘေဒေါ နတ္ထိ, ဝိပတ္တိဝိစာရဏာ ဝုတ္တာယေဝ, သမုဋ္ဌာနာဒီနိ သဗ္ဗေသံ အဝသာနေ ဒဿယိဿာမ။ အနာပတ္တိမတ္တံ ပန အင်္ဂဉ္စ သဗ္ဗတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗံ, တယိဒံ ဝုစ္စတိ။ ဣမသ္မိံ တာဝ သိက္ခာပဒေ အသဉ္စိစ္စ, အဿတိယာ, အဇာနန္တဿ, ဂိလာနဿ, အာပဒါသု, ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။
တတ္ထ အသဉ္စိစ္စာတိ ‘‘အပရိမဏ္ဍလံ နိဝါသေဿာမီ’’တိ ဧဝံ အသဉ္စိစ္စ, အထ ခေါ ‘‘ပရိမဏ္ဍလံယေဝ နိဝါသေဿာမီ’’တိ ဝိရဇ္ဈိတွာ အပရိမဏ္ဍလံ နိဝါသေန္တဿ အနာပတ္တိ။ အဿတိယာတိ အညာဝိဟိတဿာပိ တထာ နိဝါသေန္တဿ အနာပတ္တိ။ အဇာနန္တဿာတိ ပရိမဏ္ဍလံ နိဝါသေတုံ အဇာနန္တဿ အနာပတ္တိ, အပိစ နိဝါသနဝတ္တံ ဥဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ။ ယော ပန သုက္ခဇင်္ဃော ဝါ ဟောတိ မဟာပိဏ္ဍိကမံသော ဝါ, တဿ သာရုပ္ပတ္ထာယ အဋ္ဌင်္ဂုလာဓိကမ္ပိ ဩတာရေတွာ နိဝါသေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဂိလာနဿာတိ ယဿ ဇင်္ဃာယ ဝါ ပါဒေ ဝါ ဝဏော ဟောတိ, တဿ ဥက္ခိပိတွာ ဝါ ဩတာရေတွာ ဝါ နိဝါသေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အာပဒါသူတိ ဝါဠာ ဝါ စောရာ ဝါ အနုဗန္ဓန္တိ, ဧဝရူပါသု အာပဒါသု
(ကင်္ခါ၊၂၇၈။)အနာပတ္တိ။ ဥမ္မတ္တကာဒယော ဝုတ္တနယာ ဧဝ။ အနာဒရိယံ, အနာပတ္တိကာရဏာဘာဝေါ, အပရိမဏ္ဍလနိဝါသနန္တိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။ ယထာ စေတ္ထ, ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ ပုရိမာနိ ဒွေ တတ္ထ တတ္ထ ဝုတ္တပ္ပဋိပက္ခကရဏဉ္စာတိ တီဏိယေဝ ဟောန္တိ, တသ္မာ ဣတော ပရံ တာနိပိ အဝတွာ အနာပတ္တိမတ္တမေဝ ဝက္ခာမာတိ။
֍ ၂။ ဒုတိယပရိမဏ္ဍလသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဒုတိယေ ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, ဂိဟိပါရုတံ ပါရုပိတဗ္ဗ’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၈၀) ဧဝံ ပဋိက္ခိတ္တံ ဂိဟိပါရုတံ အပါရုပိတွာ ဥဘော ကဏ္ဏေ သမံ ကတွာ ပါရုပနံ ပရိမဏ္ဍလပါရုပနံ နာမ, တတ္ထ ယံကိဉ္စိ သေတပဋပါရုတံ ပရိဗ္ဗာဇကပါရုတံ ဧကသာဋကပါရုတံ သုရာသောဏ္ဍပါရုတံ အန္တေပုရိကပါရုတံ မဟာဇေဋ္ဌပါရုတံ ကုဋိပ္ပဝေသကပါရုတံ ဗြာဟ္မဏပါရုတံ ပါဠိကာရကပါရုတန္တိ ဧဝမာဒိ ပရိမဏ္ဍလလက္ခဏတော အညထာ ပါရုတံ, သဗ္ဗမေတံ ဂိဟိပါရုတံ နာမ။ တသ္မာ ယထာ သေတပဋာ အဍ္ဎပါလကနိဂဏ္ဌာ ပါရုပန္တိ, ယထာ စ ဧကစ္စေ ပရိဗ္ဗာဇကာ ဥရံ ဝိဝရိတွာ ဒွီသု အံသကူဋေသု ပါဝုရဏံ ဌပေန္တိ, ယထာ စ ဧကသာဋကာ မနုဿာ နိဝတ္ထသာဋကဿ ဧကေန အန္တေန ပိဋ္ဌိံ ပါရုပိတွာ ဥဘော ကဏ္ဏေ ဥဘောသု အံသကူဋေသု ဌပေန္တိ, ယထာ စ သုရာသောဏ္ဍာဒယော သာဋကေန ဂီဝံ ပရိက္ခိပိတွာ ဥဘော အန္တေ ဥရေ ဝါ ဩလမ္ဗေန္တိ, ပိဋ္ဌိယံ ဝါ ခိပန္တိ, ယထာ စ အန္တေပုရိကာယော အက္ခိတာရကမတ္တံ ဒဿေတွာ ဩဂုဏ္ဌိတံ ပါရုပန္တိ, ယထာ စ မဟာဇေဋ္ဌာ ဒီဃသာဋကံ နိဝါသေတွာ တဿေဝ ဧကေနန္တေန သကလသရီရံ ပါရုပန္တိ, ယထာ စ ကဿကာ ခေတ္တကုဋိံ ပဝိသန္တာ သာဋကံ ပလိဝေဌေတွာ ဥပကစ္ဆကေ ပက္ခိပိတွာ တဿေဝ ဧကေနန္တေန သရီရံ ပါရုပန္တိ, ယထာ စ ဗြာဟ္မဏာ ဥဘိန္နံ ဥပကစ္ဆကာနံ အန္တရေ သာဋကံ ပဝေသေတွာ အံသကူဋေသု ပက္ခိပန္တိ, ယထာ စ ပါဠိကာရကော ဘိက္ခု ဧကံသပါရုပနေန ပါရုတံ ဝါမဗာဟုံ ဝိဝရိတွာ စီဝရံ အံသကူဋေ အာရောပေတိ, ဧဝံ အပါရုပိတွာ သဗ္ဗေပိ ဧတေ, အညေ စ ဧဝရူပေ ပါရုပနဒေါသေ ဝဇ္ဇေတွာ နိဗ္ဗိကာရံ ပရိမဏ္ဍလံ ပါရုပိတဗ္ဗံ။ တထာ အပါရုပိတွာ အာရာမေ ဝါ အန္တရဃရေ ဝါ အနာဒရေန ယံကိဉ္စိ ဝိကာရံ ကရောန္တဿ ဒုက္ကဋံ, အနာပတ္တိ ပုရိမသဒိသာယေဝ, ယထာ စေတ္ထ, ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ။ ယတ္ထ ပန ဝိသေသော ဘဝိဿတိ, တတ္ထ ဝက္ခာမာတိ။
(ကင်္ခါ၊၂၇၉။)֍ ၃-၄။ သုပ္ပဋိစ္ဆန္နသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
တတိယေ သုပ္ပဋိစ္ဆန္နောတိ သုဋ္ဌု ပဋိစ္ဆန္နော, ဂဏ္ဌိကံ ပဋိမုဉ္စိတွာ အနုဝါတန္တေန ဂီဝံ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ ဥဘော ကဏ္ဏေ သမံ ကတွာ ပဋိသံဃရိတွာ ယာဝ မဏိဗန္ဓံ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ အန္တရဃရေ ဂမိဿာမီတိ အတ္ထော, တထာ အကတွာ ပန ဇာဏုံ ဝါ ဥရံ ဝါ ဝိဝရိတွာ ဂစ္ဆန္တဿ ဒုက္ကဋံ။
စတုတ္ထေ ဂလဝါဋကတော ပဋ္ဌာယ သီသံ, မဏိဗန္ဓတော ပဋ္ဌာယ ဟတ္ထေ, ပိဏ္ဍိကမံသတော ပဋ္ဌာယ ပါဒေ ဝိဝရိတွာ သေသံ ဆာဒေတွာ နိသိန္နော သုပ္ပဋိစ္ဆန္နော နာမ ဟောတိ, ဧတ္ထ ပန ဝါသူပဂတဿ အနာပတ္တိ။
֍ ၅-၆။ သုသံဝုတသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ပဉ္စမေ သုသံဝုတောတိ ဟတ္ထံ ဝါ ပါဒံ ဝါ အကီဠာပေန္တော သုဝိနီတောတိ အတ္ထော။ ဆဋ္ဌေပိ ဧသေဝ နယော။
֍ ၇-၈။ ဩက္ခိတ္တစက္ခုသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
သတ္တမေ ဩက္ခိတ္တစက္ခူတိ ဟေဋ္ဌာ ခိတ္တစက္ခု ဟုတွာ ပုရတော ယုဂမတ္တံ ဘူမိဘာဂံ ပေက္ခမာနော, ဧကသ္မိံ ပန ဌာနေ ဌတွာ ဟတ္ထိအဿာဒိပရိဿယာဘာဝံ ဩလောကေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အဋ္ဌမေပိ ဧသေဝ နယော။
֍ ၉-၁၀။ ဥက္ခိတ္တကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
နဝမေ ဥက္ခိတ္တကာယာတိ ဥက္ခေပေန, ဣတ္ထမ္ဘူတလက္ခဏေ ကရဏဝစနံ, ဧကတော ဝါ ဥဘတော ဝါ ဥက္ခိတ္တစီဝရော ဟုတွာတိ အတ္ထော, အန္တော ဣန္ဒခီလတော ပဋ္ဌာယ ဧဝံ န ဂန္တဗ္ဗံ။
ဒသမေ နိသိန္နကာလေ ဓမကရဏံ နီဟရန္တေနာပိ စီဝရံ အနုက္ခိပိတွာဝ နီဟရိတဗ္ဗံ, ဝါသူပဂတဿ ပန အနာပတ္တိ။
֍ ၁၁-၁၂။ ဥဇ္ဇဂ္ဃိကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဧကာဒသမေ ဥဇ္ဇဂ္ဃိကာယာတိ မဟာဟသိတံ ဟသန္တောတိ အတ္ထော။ ဣဓာပိ ဟိ ဣတ္ထမ္ဘူတလက္ခဏေယေဝ ကရဏဝစနံ။
ဒွါဒသမေပိ ဧသေဝ နယော။ ဥဘယတ္ထ ဟသနီယသ္မိံ ဝတ္ထုသ္မိံ မိဟိတမတ္တံ ကရောန္တဿ အနာပတ္တိ။
(ကင်္ခါ၊၂၈၀။)֍ ၁၃-၁၄။ ဥစ္စသဒ္ဒသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
တေရသမေ အပ္ပသဒ္ဒေါတိ န ဥစ္စာသဒ္ဒမဟာသဒ္ဒေါ ဟုတွာ။ စုဒ္ဒသမေပိ ဧသေဝ နယော။ အယံ ပနေတ္ထ အပ္ပသဒ္ဒတာပရိစ္ဆေဒေါ – သစေ ဒွါဒသဟတ္ထေ ဂေဟေ အာဒိမှိ သံဃတ္ထေရော, မဇ္ဈေ ဒုတိယတ္ထေရော, အန္တေ တတိယတ္ထေရောတိ ဧဝံ နိသိန္နေသု ယံ သံဃတ္ထေရော ဒုတိယတ္ထေရေန သဒ္ဓိံ မန္တေတိ, ဒုတိယတ္ထေရော စ တဿ သဒ္ဒံ သုဏာတိ, ကထဉ္စ ဝဝတ္ထပေတိ။ တတိယတ္ထေရော ပန သဒ္ဒမေဝ သုဏာတိ, ကထံ န ဝဝတ္ထပေတိ, ဧတ္တာဝတာ အပ္ပသဒ္ဒေါ ဟောတိ။ သစေ ပန တတိယတ္ထေရော ကထဉ္စ ဝဝတ္ထပေတိ, မဟာသဒ္ဒေါ နာမ ဟောတိ။
֍ ၁၅…ပေ…၂၀။ ကာယပ္ပစာလကာဒိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဣတော ပရေသု ဆသု ကာယပ္ပစာလကန္တိ ကာယံ စာလေတွာ စာလေတွာ, ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ တသ္မာ ကာယာဒီနိ ပဂ္ဂဟေတွာ နိစ္စလာနိ ဥဇုကာနိ ဌပေတွာ ဂန္တဗ္ဗဉ္စေဝ နိသီဒိတဗ္ဗဉ္စ, နိသီဒနပ္ပဋိသံယုတ္တေသု တီသု ဝါသူပဂတဿ အနာပတ္တိ။
֍ ၂၁-၂၂။ ခမ္ဘကတသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဧကဝီသဒွါဝီသေသု ခမ္ဘကတောတိ ကဋိယံ ဟတ္ထံ ဌပေတွာ ကတခမ္ဘော။
֍ ၂၃-၂၄။ ဩဂုဏ္ဌိတသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
တေဝီသစတုဝီသေသု ဩဂုဏ္ဌိတောတိ သသီသံ ပါရုတော။
֍ ၂၅။ ဥက္ကုဋိကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ပဉ္စဝီသေ ဥက္ကုဋိကာ ဝုစ္စတိ ပဏှိယော ဥက္ခိပိတွာ အဂ္ဂပါဒေဟေဝ, အဂ္ဂပါဒေ ဝါ ဥက္ခိပိတွာ ပဏှီဟိယေဝ ဘူမိယံ ဖုသန္တဿ ဂမနံ, ကရဏဝစနံ ပနေတ္ထ ဝုတ္တလက္ခဏမေဝ။
(ကင်္ခါ၊၂၈၁။)֍ ၂၆။ ပလ္လတ္ထိကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဆဗ္ဗီသေ န ပလ္လတ္ထိကာယာတိ ဟတ္ထပလ္လတ္ထိကာယ ဝါ ဒုဿပလ္လတ္ထိကာယ ဝါ န နိသီဒိတဗ္ဗံ။ အနာဒရေန နိသီဒန္တဿ ဒုက္ကဋံ, ဝါသူပဂတဿ ပန ဣဓာပိ ပုရိမေသု စ ဒွါဝီသစတုဝီသေသု အနာပတ္တိ။
ဆဗ္ဗီသတိသာရုပ္ပသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၂၇။ သက္ကစ္စပဋိဂ္ဂဟဏသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဘောဇနပ္ပဋိသံယုတ္တေသု ပဌမေ သက္ကစ္စန္တိ သတိံ ဥပဋ္ဌာပေတွာ။
֍ ၂၈။ ပတ္တသညီပဋိဂ္ဂဟဏသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဒုတိယေ ပတ္တေ သညာ ပတ္တသညာ, သာ အဿ အတ္ထီတိ ပတ္တသညီ, အတ္တနော ဘာဇနေ ဥပနိဗဒ္ဓသညီ ဟုတွာတိ အတ္ထော။
֍ ၂၉။ သမသူပကပဋိဂ္ဂဟဏသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
တတိယေ သမသူပကော နာမ ယတ္ထ မုဂ္ဂမာသေဟိ ဝါ ကုလတ္ထာဒီဟိ ဝါ ကတော ဟတ္ထဟာရိယော သူပေါ ဘတ္တဿ စတုတ္ထဘာဂပ္ပမာဏော ဟောတိ, တတော ဟိ အဓိကံ ဂဏှန္တဿ ဒုက္ကဋံ။ ဌပေတွာ ပန သူပံ အဝသေသာ သဗ္ဗာပိ သူပေယျဗျဉ္ဇနဝိကတိ ရသရသော နာမ ဟောတိ, တသ္မိံ ရသရသေ, ဉာတကာနံ ဝါ ပဝါရိတာနံ ဝါ အညဿတ္ထာယ ဝါ အတ္တနော ဓနေန ဝါ ဣဓ အနာပတ္တိ။
֍ ၃၀…ပေ…၃၂။ သမတိတ္တိကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
စတုတ္ထေ သမတိတ္တိကန္တိ သမပုဏ္ဏံ သမဘရိတံ အဓိဋ္ဌာနုပဂပတ္တဿ အန္တောမုခဝဋ္ဋိလေခံ အနတိက္ကမိတွာ ရစိတံ။ ပိဏ္ဍပါတန္တိ ယံကိဉ္စိ ယာဝကာလိကံ။ အနဓိဋ္ဌာနုပဂေ ပန ယာဝကာလိကံ ယာမကာလိကာဒီနိ စ ယတ္ထကတ္ထစိ ထူပီကတာနိပိ ဝဋ္ဋန္တိ, ယံ ပန ဒွီသု ပတ္တေသု ဂဟေတွာ ဧကံ ပူရေတွာ ဝိဟာရံ ဟရတိ, ယံ ဝါ ပက္ခိပိယမာနံ ပူဝဥစ္ဆုက္ခဏ္ဍဖလာဖလာဒိ ဟေဋ္ဌာ ဩရောဟတိ, တက္ကောလဝဋံသကာဒယော ဝါ ဥပရိ ဌပေတွာ ဒိယျန္တိ, ယဉ္စ ပဏ္ဏေ ဝါ ထာလကေ ဝါ ပက္ခိပိတွာ ပတ္တမတ္ထကေ ဌပိတံ ဟောတိ, န တံ ထူပီကတံ နာမ, တသ္မာ တံ သဗ္ဗံ ဝဋ္ဋတိ။ ဣဓ ပန ဂိလာနဿာပိ အနာပတ္တိ နတ္ထိ, တသ္မာ တေနပိ
(ကင်္ခါ၊၂၈၂။)သမတိတ္တိကောယေဝ ဂဟေတဗ္ဗော။ သဗ္ဗတ္ထ ပန ပဋိဂ္ဂဟေတုမေဝ န ဝဋ္ဋတိ, ပဋိဂ္ဂဟိတံ ပန သုပ္ပဋိဂ္ဂဟိတံ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ပဉ္စမဆဋ္ဌာနိ ဝုတ္တနယာနေဝ။
֍ ၃၃-၃၄။ သပဒါနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
သတ္တမေ သပဒါနန္တိ တတ္ထ တတ္ထ ဩဓိံ အကတွာ အနုပဋိပါဋိယာ။ ယော ပန အညေသံ ဝါ ဒေန္တော, အညဘာဇနေ ဝါ အာကိရန္တော တတော တတော ဩမသတိ, တဿ, ဥတ္တရိဘင်္ဂဉ္စ ဥပ္ပဋိပါဋိယာ ဂဏှန္တဿာပိ ဣဓ အနာပတ္တိ။ အဋ္ဌမံ ဝုတ္တနယမေဝ။
֍ ၃၅။ ထူပကတသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
နဝမေ ထူပကတောတိ မတ္ထကတော ဝေမဇ္ဈတောတိ အတ္ထော။ ယော ပန ပရိတ္တကေ သေသေ ဧကတော သင်္ကဍ္ဎိတွာ ဩမဒ္ဒိတွာ ဘုဉ္ဇတိ, တဿာပိ အနာပတ္တိ။
֍ ၃၆။ ဩဒနပ္ပဋိစ္ဆာဒနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဒသမေ ယဿ ဘတ္တသာမိကာ မာဃာတသမယာဒီသု ဗျဉ္ဇနံ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ ဒေန္တိ, ယော စ န ဘိယျောကမျတာယ ပဋိစ္ဆာဒေတိ, တေသံ အနာပတ္တိ, ဂိလာနဿ ပန အနာဂတတ္တာ အာပတ္တိယေဝ။
֍ ၃၇။ သူပေါဒနဝိညတ္တိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဧကာဒသမေ ဉာတကာနံ ဝါ ပဝါရိတာနံ ဝါ အညဿတ္ထာယ အတ္တနော ဓနေနာတိ ဣဒံ အနာပတ္တိယံ အဓိကံ။
֍ ၃၈။ ဥဇ္ဈာနသညီသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဒွါဒသမေ ဥဇ္ဈာနေ သညာ ဥဇ္ဈာနသညာ, သာ အဿ အတ္ထီတိ ဥဇ္ဈာနသညီ။ ဣဓာပိ ဂိလာနော န မုစ္စတိ, ‘‘ဒဿာမီ’’တိ ဝါ, ‘‘ဒါပေဿာမီ’’တိ ဝါ ဩလောကေန္တဿ ပန, န ဥဇ္ဈာနသညိဿ စ အနာပတ္တိ။
֍ ၃၉။ ကဗဠသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
တေရသမေ နာတိမဟန္တန္တိ မယူရဏ္ဍံ အတိမဟန္တံ, ကုက္ကုဋဏ္ဍံ အတိခုဒ္ဒကံ, တေသံ ဝေမဇ္ဈပ္ပမာဏံ။ မူလခါဒနီယာဒိဘေဒေ ပန သဗ္ဗခဇ္ဇကေ ဖလာဖလေ စ အနာပတ္တိ။
(ကင်္ခါ၊၂၈၃။)֍ ၄၀။ အာလောပသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
စုဒ္ဒသမေ ပရိမဏ္ဍလန္တိ အဒီဃံ။ ဣဓ ပန ခဇ္ဇကဖလာဖလေဟိ သဒ္ဓိံ ဥတ္တရိဘင်္ဂေပိ အနာပတ္တိ။
֍ ၄၁-၄၂။ အနာဟဋသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ပန္နရသမေ အနာဟဋေတိ အနာဟရိတေ, မုခဒွါရံ အသမ္ပတ္တေတိ အတ္ထော။ သောဠသမေ သဗ္ဗဟတ္ထန္တိ သကလံ ဟတ္ထံ။
֍ ၄၃။ သကဗဠသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
သတ္တရသမေ သကဗဠေနာတိ ဧတ္ထ ယတ္တကေန ဝစနံ အပရိပုဏ္ဏံ ဟောတိ, တတ္တကေ သတိ ကထေန္တဿ အာပတ္တိ။ ယော ပန ဓမ္မံ ကထေန္တော ဟရိဋကာဒီနိ မုခေ ပက္ခိပိတွာ ကထေတိ, ယတ္တကေန ဝစနံ အပရိပုဏ္ဏံ န ဟောတိ, တတ္တကေ မုခမှိ သတိ ဝဋ္ဋတိ။
֍ ၄၄။ ပိဏ္ဍုက္ခေပကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
အဋ္ဌာရသမေ ပိဏ္ဍုက္ခေပကန္တိ ပိဏ္ဍံ ဥက္ခိပိတွာ ဥက္ခိပိတွာ, ဣဓာပိ ခဇ္ဇကဖလာဖလေသု အနာပတ္တိ။
֍ ၄၅။ ကဗဠာဝစ္ဆေဒကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဧကူနဝီသတိမေ ကဗဠာဝစ္ဆေဒကန္တိ ကဗဠံ အဝစ္ဆိန္ဒိတွာ အဝစ္ဆိန္ဒိတွာ, ဣဓ ခဇ္ဇကဖလာဖလေဟိ သဒ္ဓိံ ဥတ္တရိဘင်္ဂေပိ အနာပတ္တိ။
֍ ၄၆။ အဝဂဏ္ဍကာရကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဝီသတိမေ အဝဂဏ္ဍကာရကန္တိ မက္ကဋော ဝိယ ဂဏ္ဍေ ကတွာ ကတွာ, ဣဓ ဖလာဖလမတ္တကေ အနာပတ္တိ။
֍ ၄၇။ ဟတ္ထနိဒ္ဓုနကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဧကဝီသတိမေ ဟတ္ထနိဒ္ဓုနကန္တိ ဟတ္ထံ နိဒ္ဓုနိတွာ နိဒ္ဓုနိတွာ, အနာပတ္တိယံ ပနေတ္ထ ‘‘ကစဝရံ ဆဍ္ဍေန္တော ဟတ္ထံ နိဒ္ဓုနာတီ’’တိ (ပါစိ။ ၆၂၃) ဣဒံ အဓိကံ။
(ကင်္ခါ၊၂၈၄။)֍ ၄၈။ သိတ္ထာဝကာရကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဒွါဝီသတိမေ သိတ္ထာဝကာရကန္တိ သိတ္ထာနိ အဝကိရိတွာ အဝကိရိတွာ, ဣဓာပိ ‘‘ကစဝရံ ဆဍ္ဍေန္တော သိတ္ထံ ဆဍ္ဍယတီ’’တိ (ပါစိ။ ၆၂၃) ဣဒံ အနာပတ္တိယံ အဓိကံ။
֍ ၄၉။ ဇိဝှါနိစ္ဆာရကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
တေဝီသတိမေ ဇိဝှါနိစ္ဆာရကန္တိ ဇိဝှံ နိစ္ဆာရေတွာ နိစ္ဆာရေတွာ။
֍ ၅၀-၅၁။ စပုစပုကာရကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
စတုဝီသတိမေ စပုစပုကာရကန္တိ စပု စပူတိ ဧဝံ သဒ္ဒံ ကတွာ ကတွာ။ ပဉ္စဝီသတိမေပိ ဧသေဝ နယော။
֍ ၅၂…ပေ…၅၄။ ဟတ္ထနိလ္လေဟကာဒိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဆဗ္ဗီသတိမေ ဟတ္ထနိလ္လေဟကန္တိ ဟတ္ထံ နိလ္လေဟိတွာ နိလ္လေဟိတွာ။ ဘုဉ္ဇန္တေန ဟိ အင်္ဂုလိမတ္တမ္ပိ နိလ္လေဟိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဃနယာဂုဖာဏိတပါယာသာဒိကေ ပန အင်္ဂုလီဟိ ဂဟေတွာ အင်္ဂုလိယော မုခေ ပဝေသေတွာ ဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ, သတ္တဝီသတိမအဋ္ဌဝီသတိမေသုပိ ဧသေဝ နယော။ တသ္မာ ဧကင်္ဂုလိယာပိ ပတ္တော န နိလ္လေဟိတဗ္ဗော, ဧကဩဋ္ဌောပိ စ ဇိဝှါယ န နိလ္လေဟိတဗ္ဗော, ဩဋ္ဌမံသေဟိ ဧဝ ပန ဂဟေတွာ အန္တော ပဝေသေတုံ ဝဋ္ဋတိ။
֍ ၅၅။ သာမိသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဧကူနတိံသတိမေ န သာမိသေနာတိ ဧတံ ပဋိကူလဝသေန ပဋိက္ခိတ္တံ, တသ္မာ သံဃိကမ္ပိ ပုဂ္ဂလိကမ္ပိ ဂိဟိသန္တကမ္ပိ အတ္တနော သန္တကမ္ပိ သင်္ခေါပိ သရာဝကမ္ပိ ထာလကမ္ပိ န ဂဟေတဗ္ဗမေဝ, ဂဏှန္တဿ ဒုက္ကဋံ။ သစေ ပန ဟတ္ထဿ ဧကဒေသော အာမိသမက္ခိတော န ဟောတိ, တေန ပဒေသေန ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ, ဣဓ ‘‘ဓောဝိဿာမီတိ ဝါ, ဓောဝါပေဿာမီတိ ဝါ ပဋိဂ္ဂဏှာတီ’’တိ (ပါစိ။ ၆၃၁) ဣဒံ အနာပတ္တိယံ အဓိကံ။
֍ ၅၆။ သသိတ္ထကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
တိံသတိမေ ‘‘ဥဒ္ဓရိတွာ ဝါ ဘိန္ဒိတွာ ဝါ ပဋိဂ္ဂဟေ ဝါ နီဟရိတွာ ဝါ ဆဍ္ဍေတီ’’တိ ဣဒံ အနာပတ္တိယံ အဓိကံ။ တတ္ထ ဥဒ္ဓရိတွာ ဝါတိ သိတ္ထာနိ
(ကင်္ခါ၊၂၈၅။)ဥဒကတော ဥဒ္ဓရိတွာ, ဧကသ္မိံ ဌာနေ ရာသိံ ကတွာ ဥဒကံ ဆဍ္ဍေတိ။ ဘိန္ဒိတွာ ဝါတိ သိတ္ထာနိ ဘိန္ဒိတွာ ဥဒကဂတိကာနိ ကတွာ ဆဍ္ဍေတိ။ ပဋိဂ္ဂဟေ ဝါတိ ပဋိဂ္ဂဟေန ပဋိစ္ဆန္တာနံ ပဋိဂ္ဂဟေ ဆဍ္ဍေတိ။ နီဟရိတွာတိ ဗဟိ နီဟရိတွာ ဆဍ္ဍေတိ, ဧဝံ ဆဍ္ဍေန္တဿ အနာပတ္တိ။
တိံသဘောဇနပ္ပဋိသံယုတ္တသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၅၇။ ဆတ္တပါဏိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဓမ္မဒေသနာပဋိသံယုတ္တေသု ပဌမေ ယံကိဉ္စိ ဆတ္တံ ပါဏိမှိ အဿာတိ ဆတ္တပါဏိ။ သော တံ ဆတ္တံ ယတ္ထကတ္ထစိ သရီရာဝယဝေ ဌပေတွာပိ ယာဝ ဟတ္ထေန န မုဉ္စတိ, တာဝဿ ဓမ္မံ ဒေသေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပနဿ အညော ဆတ္တံ ဓာရေတိ, ပဿေ ဝါ ဌိတံ ဟောတိ, ဟတ္ထတော အပဂတမတ္တေ ဆတ္တပါဏိ နာမ န ဟောတိ, တဿ ဒေသေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဓမ္မပရိစ္ဆေဒေါ စေတ္ထ ပဒသောဓမ္မေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။
၅၈-၅၉။ ဒဏ္ဍပါဏိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဒုတိယေ ဒဏ္ဍော နာမ မဇ္ဈိမဿ ပုရိသဿ စတုဟတ္ထပ္ပမာဏော, ဒဏ္ဍပါဏိဘာဝေါ ပနဿ ဆတ္တပါဏိမှိ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတိယေပိ ဧသေဝ နယော။ အသိံ သန္နဟိတွာ ဌိတောပိ ဟိ သတ္ထပါဏိသင်္ချံ န ဂစ္ဆတိ။
֍ ၆၀။ အာဝုဓပါဏိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
စတုတ္ထေ သဗ္ဗာပိ ဓနုဝိကတိ သဒ္ဓိံ သရဝိကတိယာ အာဝုဓန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ, တသ္မာ သဒ္ဓိံ ဝါ သရေန ဓနုံ ဂဟေတွာ, သုဒ္ဓဓနုံ ဝါ သုဒ္ဓသရံ ဝါ သဇိယဓနုံ ဝါ နိဇ္ဇိယဓနုံ ဝါ ဂဟေတွာ ဌိတဿ ဝါ နိသိန္နဿ ဝါ ဓမ္မံ ဒေသေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပနဿ ဓနု ခန္ဓေပိ ပဋိမုက္ကံ ဟောတိ, ယာဝ န ဂဏှာတိ, တာဝ ဝဋ္ဋတိ။
֍ ၆၁-၆၂။ ပါဒုကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ပဉ္စမေ ပါဒုကာရုဠှဿာတိ ဆတ္တဒဏ္ဍကေ အင်္ဂုလန္တရိကံ အပ္ပဝေသေတွာ ကေဝလံ အက္ကန္တဿ ဝါ, ပဝေသေတွာ ဌာနဝသေန ပဋိမုက္ကဿ ဝါ။ ဆဋ္ဌေပိ
(ကင်္ခါ၊၂၈၆။)ဧသေဝ နယော။ ဣဓ ပန ယွာယံ ပဏှိကဗန္ဓံ ဩမုဉ္စိတွာ ဌာနဝသေန ‘‘ဩမုက္ကော’’တိ ဝုစ္စတိ, တဿာပိ န ဝဋ္ဋတိ။
֍ ၆၃။ ယာနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
သတ္တမေ သစေပိ ဒွီဟိ ဇနေဟိ ဟတ္ထသံဃာဋေန ဂဟိတော, သာဋကေ ဝါ ဌပေတွာ ဝံသေန ဝယှတိ, အယုတ္တေ ဝါ ဝယှာဒိကေ ယာနေ ဝိသင်္ခရိတွာ ဝါ ဌပိတေ စက္ကမတ္တေပိ နိသိန္နော ဟောတိ, ယာနဂတောတွေဝ သင်္ခံ ဂစ္ဆတိ။ သစေ ပန ဒွေပိ ဧကယာနေ နိသိန္နာ ဟောန္တိ, ဝဋ္ဋတိ။ ဝိသုံ နိသိန္နေသုပိ ဥစ္စေ ယာနေ နိသိန္နေန နီစေ နိသိန္နဿ ဒေသေတုံ ဝဋ္ဋတိ, သမပ္ပမာဏေပိ ဝဋ္ဋတိ, တထာ ပုရိမေ နိသိန္နေန ပစ္ဆိမေ နိသိန္နဿ။ ပစ္ဆိမေ ပန ဥစ္စတရေပိ နိသိန္နေန ဒေသေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။
֍ ၆၄။ သယနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
အဋ္ဌမေ သယနဂတဿာတိ အန္တမသော ကဋသာရကေပိ ပကတိဘူမိယမ္ပိ နိပန္နဿ ဥစ္စေပိ မဉ္စေ ဝါ ပီဌေ ဝါ ဘူမိပ္ပဒေသေ ဝါ ဌိတေန နိသိန္နေန ဝါ ဒေသေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ သယနဂတေန ပန သယနဂတဿ ဥစ္စတရေ ဝါ သမပ္ပမာဏေ ဝါ နိပန္နေန ဒေသေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ နိပန္နေန ပန ဌိတဿ ဝါ နိသိန္နဿ ဝါ နိပန္နဿ ဝါ, နိသိန္နေန စ ဌိတဿ ဝါ နိသိန္နဿ ဝါ, ဌိတေန ဌိတဿေဝ ဝဋ္ဋတိ။
֍ ၆၅။ ပလ္လတ္ထိကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
နဝမေ ဟတ္ထပလ္လတ္ထိကာဒီသု ယာယ ကာယစိ နိသိန္နဿ ဒေသေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။
֍ ၆၆။ ဝေဌိတသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဒသမေ ဝေဌိတသီသဿာတိ ဒုဿဝေဌေန ဝါ မောဠိအာဒီဟိ ဝါ ယထာ ကေသန္တော န ဒိဿတိ, ဧဝံ ဝေဌိတသီသဿ, တေနေဝဿ အနာပတ္တိယံ ‘‘ကေသန္တံ ဝိဝရာပေတွာ ဒေသေတီ’’တိ (ပါစိ။ ၆၄၃) ဝုတ္တံ။
֍ ၆၇။ ဩဂုဏ္ဌိတသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဧကာဒသမေ ဩဂုဏ္ဌိတသီသဿာတိ သသီသံ ပါရုတဿ, အနာပတ္တိယံ ပနေတ္ထ ‘‘သီသံ ဝိဝရာပေတွာ ဒေသေတီ’’တိ (ပါစိ။ ၆၄၄) အဓိကံ။
(ကင်္ခါ၊၂၈၇။)֍ ၆၈။ ဆမာသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဒွါဒသမေ ဆမာယံ နိသီဒိတွာတိ ဘူမိယံ နိသီဒိတွာ။ အာသနေတိ အန္တမသော ဝတ္ထမ္ပိ တိဏာနိပိ သန္ထရိတွာ နိသိန္နဿ။
֍ ၆၉။ နီစာသနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
တေရသမေ ဥစ္စေ အာသနေတိ အန္တမသော ဘူမိပ္ပဒေသေပိ ဥန္နတပ္ပဒေသေ နိသိန္နဿ။
֍ ၇၀။ ဌိတသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
စုဒ္ဒသမေ န ဌိတော နိသိန္နဿာတိ သစေ ထေရဿ ဥပဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ ဌိတံ ဒဟရံ အာသနေ နိသိန္နော မဟာထေရော ပဉှံ ပုစ္ဆတိ, န ကထေတဗ္ဗံ။ ဂါရဝေန ပန ထေရံ ‘‘ဥဋ္ဌဟိတွာ ပုစ္ဆာ’’တိ ဝတ္တုံ န သက္ကာ, တသ္မာ ‘‘ပဿေ ဌိတဿ ဘိက္ခုနော ကထေဿာမီ’’တိ ကထေတုံ ဝဋ္ဋတိ။
֍ ၇၁။ ပစ္ဆတောဂမနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ပန္နရသမေ သစေ ပုရတော ဂစ္ဆန္တော ပဉှံ ပုစ္ဆတိ, တဿ တံ အကထေတွာ ‘‘ပစ္ဆိမဿ ဘိက္ခုနော ကထေဿာမီ’’တိ ကထေတဗ္ဗံ။ သဒ္ဓိံ ဥဂ္ဂဟိတဓမ္မံ ပန သဇ္ဈာယိတုံ, သမဓုရေန ဝါ ဂစ္ဆန္တဿ ကထေတုံ ဝဋ္ဋတိ။
֍ ၇၂။ ဥပ္ပထေနဂမနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
သောဠသမေ န ဥပ္ပထေနာတိ ဧတ္ထ သစေ ဒွေပိ သကဋမဂ္ဂသ္မိံ ဧကေကစက္ကပထေန ဝါ ဥပ္ပထေန ဝါ သမဓုရံ ဂစ္ဆန္တိ, ဝဋ္ဋတိ။
֍ ၇၃။ ဌိတောဥစ္စာရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
သတ္တရသမေ ‘‘အသဉ္စိစ္စာ’’တိ အနာပတ္တိယံ သစေ ပဋိစ္ဆန္နဋ္ဌာနံ ဂစ္ဆန္တဿ သဟသာ ဥစ္စာရော ဝါ ပဿာဝေါ ဝါ နိက္ခမတိ, အသဉ္စိစ္စ ကတော နာမ ဟောတိ။
֍ ၇၄။ ဟရိတေဥစ္စာရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
အဋ္ဌာရသမေ ယမ္ပိ ဇီဝမာနရုက္ခဿ မူလံ ပထဝိယံ ဒိဿမာနံ ဂစ္ဆတိ, သာခါ ဝါ ဘူမိလဂ္ဂါ ဂစ္ဆတိ, သဗ္ဗံ ဟရိတသင်္ခါတမေဝ။ ခန္ဓေ နိသီဒိတွာ ပန
(ကင်္ခါ၊၂၈၈။)အပ္ပဟရိတဋ္ဌာနေ ပါတေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ အပ္ပဟရိတဋ္ဌာနံ ဩလောကေန္တဿေဝ သဟသာ နိက္ခမတိ, ဂိလာနဋ္ဌာနေ ဌိတော ဟောတိ, ‘‘အပ္ပဟရိတေ ကတော ဟရိတံ ဩတ္ထရတီ’’တိ (ပါစိ။ ၆၅၂) ဣဒမေတ္ထ အနာပတ္တိယံ အဓိကံ။ တတ္ထ သစေပိ အပ္ပဟရိတံ အလဘန္တေန တိဏဏ္ဍုပကံ ဝါ ပလလဏ္ဍုပကံ ဝါ ဌပေတွာ ကတော ပစ္ဆာ ဟရိတံ ဩတ္ထရတိ, ဝဋ္ဋတိယေဝ။ ခေဠေန စေတ္ထ သိင်္ဃာဏိကာပိ သင်္ဂဟိတာ။
֍ ၇၅။ ဥဒကေဥစ္စာရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဧကူနဝီသတိမေ န ဥဒကေတိ ဧတံ ပရိဘောဂဥဒကမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ, ဝစ္စကုဋိသမုဒ္ဒါဒိဥဒကေသု ပန အပရိဘောဂေသု အနာပတ္တိ။ ဒေဝေ ဝဿန္တေ သမန္တတော ဥဒကောဃေ ဇာတေ အနုဒကဋ္ဌာနံ အလဘန္တေန ဥဒကေ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ, ဣဓာပိ ‘‘ထလေ ကတော ဥဒကံ ဩတ္ထရတီ’’တိ (ပါစိ။ ၆၅၄) ဣဒံ အနာပတ္တိယံ အဓိကံ, သေသံ သဗ္ဗသိက္ခာပဒေသု ဥတ္တာနမေဝ။
သမုဋ္ဌာနာဒိဒီပနတ္ထာယ ပနေတ္ထ ဣဒံ ပကိဏ္ဏကံ – ဥဇ္ဇဂ္ဃိကဥစ္စာသဒ္ဒပ္ပဋိသံယုတ္တာနိ စတ္တာရိ, သကဗဠေန မုခေန ဗျာဟရဏံ ဧကံ, ဆမာနီစာသနနိသိန္နဌိတပစ္ဆတောဂမနဥပ္ပထဂမနပ္ပဋိသံယုတ္တာနိ ပဉ္စာတိ ဣမာနိ ဒသ သိက္ခာပဒါနိ သမနုဘာသနသမုဋ္ဌာနာနိ, ဧကေကမေတ္ထ ကိရိယံ, သညာဝိမောက္ခံ, သစိတ္တကံ, လောကဝဇ္ဇံ, ကာယကမ္မံ, ဝစီကမ္မံ, အကုသလစိတ္တံ, ဒုက္ခဝေဒနံ။ သူပေါဒနဝိညတ္တိသိက္ခာပဒံ ထေယျသတ္ထသမုဋ္ဌာနံ, ကိရိယံ, သညာဝိမောက္ခံ, သစိတ္တကံ, လောကဝဇ္ဇံ, ကာယကမ္မံ, ဝစီကမ္မံ, အကုသလစိတ္တံ, ဒုက္ခဝေဒနံ။ ဆတ္တပါဏိဒဏ္ဍပါဏိသတ္ထပါဏိအာဝုဓပါဏိပါဒုကာဥပါဟနယာနသယနပလ္လတ္ထိကဝေဌိတဩဂုဏ္ဌိတနာမကာနိ ဧကာဒသ ဓမ္မဒေသနာသမုဋ္ဌာနာနိ, ကိရိယာကိရိယာနိ, သညာဝိမောက္ခာနိ, သစိတ္တကာနိ, လောကဝဇ္ဇာနိ, ဝစီကမ္မာနိ, အကုသလစိတ္တာနိ, ဒုက္ခဝေဒနာနိ။ သေသာနိ တေပဏ္ဏာသ ပဌမပါရာဇိကသမဥဋ္ဌာနာဒိဘေဒါနီတိ။
ဧကူနဝီသတိဓမ္မဒေသနာပဋိသံယုတ္တသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ကင်္ခါဝိတရဏိယာ ပါတိမောက္ခဝဏ္ဏနာယ
သေခိယဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(ကင်္ခါ၊၂၈၉။)အဓိကရဏသမထဝဏ္ဏနာ
အဓိကရဏသမထေသု သတ္တာတိ တေသံ ဂဏနပရိစ္ဆေဒေါ။ အဓိကရဏာနိ သမေန္တိ ဝူပသမေန္တီတိ အဓိကရဏသမထာ။ ဥဒ္ဒေသံ အာဂစ္ဆန္တီတိ အာပတ္တာဓိကရဏသင်္ခါတာသု စ အဝသေသာဓိကရဏတ္တယပစ္စယာသု စ အာပတ္တီသု ပရိသုဒ္ဓဘာဝံ ပုစ္ဆနတ္ထံ ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗတံ အာဂစ္ဆန္တိ။ ဥပ္ပန္နုပ္ပန္နာနန္တိ ဥပ္ပန္နာနံ ဥပ္ပန္နာနံ။ အဓိကရဏာနန္တိ ဝိဝါဒါဓိကရဏံ အနုဝါဒါဓိကရဏံ အာပတ္တာဓိကရဏံ ကိစ္စာဓိကရဏန္တိ ဣမေသံ စတုန္နံ။ သမထာယ ဝူပသမာယာတိ သမနတ္ထဉ္စေဝ ဝူပသမနတ္ထဉ္စ သမ္မုခါဝိနယော ဒါတဗ္ဗော…ပေ… တိဏဝတ္ထာရကောတိ ဣမေ သတ္တ သမထာ ဒါတဗ္ဗာ။ တတြာယံ ဝိနိစ္ဆယော – အဓိကရဏေသု တာဝ ‘‘ဓမ္မော’’တိ ဝါ, ‘‘အဓမ္မော’’တိ ဝါ အဋ္ဌာရသဟိ ဝတ္ထူဟိ ဝိဝဒန္တာနံ ဘိက္ခူနံ ယော ဝိဝါဒေါ, ဣဒံ ဝိဝါဒါဓိကရဏံ နာမ။ သီလဝိပတ္တိယာ ဝါ အာစာရဒိဋ္ဌိအာဇီဝဝိပတ္တိယာ ဝါ အနုဝဒန္တာနံ ယော အနုဝါဒေါ ဥပဝဒနာ စေဝ စောဒနာ စ, ဣဒံ အနုဝါဒါဓိကရဏံ နာမ။ မာတိကာယ အာဂတာ ပဉ္စ, ဝိဘင်္ဂေ ဒွေတိ သတ္တပိ အာပတ္တိက္ခန္ဓာ အာပတ္တာဓိကရဏံ, နာမ။ ယံ သံဃဿ အပလောကနာဒီနံ စတုန္နံ ကမ္မာနံ ကရဏံ, ဣဒံ ကိစ္စာဓိကရဏံ နာမ။
တတ္ထ ဝိဝါဒါဓိကရဏံ (စူဠဝ။ ၂၂၈) ဒွီဟိ သမထေဟိ သမ္မတိ သမ္မုခါဝိနယေန စ ယေဘုယျသိကာယ စ, သမ္မုခါဝိနယေနေဝ သမ္မမာနံ ယသ္မိံ ဝိဟာရေ ဥပ္ပန္နံ, တသ္မိံယေဝ ဝါ, အညတ္ထ ဝူပသမေတုံ ဂစ္ဆန္တာနံ အန္တရာမဂ္ဂေ ဝါ, ယတ္ထ ဂန္တွာ သံဃဿ နိယျာတိတံ, တတ္ထ သံဃေန ဝါ ဝူပသမေတုံ အသက္ကောန္တေ တတ္ထေဝ ဥဗ္ဗာဟိကာယ သမ္မတပုဂ္ဂလေဟိ ဝါ ဝိနိစ္ဆိတံ သမ္မတိ, ဧဝံ သမ္မမာနေ စ ပန တသ္မိံ ယာ သံဃသမ္မုခတာ ဓမ္မသမ္မုခတာ ဝိနယသမ္မုခတာ ပုဂ္ဂလသမ္မုခတာ အယံ သမ္မုခါဝိနယော နာမ။ တတ္ထ စ ကာရကသံဃဿ သံဃသာမဂ္ဂိဝသေန သမ္မုခီဘာဝေါ သံဃသမ္မုခတာ, သမေတဗ္ဗဿ ဝတ္ထုနော ဘူတတာ ဓမ္မသမ္မုခတာ, ယထာ တံ သမေတဗ္ဗံ, တထေဝဿ သမနံ ဝိနယသမ္မုခတာ, ယော စ ဝိဝဒတိ, ယေန စ ဝိဝဒတိ, တေသံ ဥဘိန္နံ အတ္ထပစ္စတ္ထိကာနံ သမ္မုခီဘာဝေါ ပုဂ္ဂလသမ္မုခတာ။ ဥဗ္ဗာဟိကာယ ဝူပသမနေ ပနေတ္ထ သံဃသမ္မုခတာ ပရိဟာယတိ, ဧဝံ တာဝ သမ္မုခါဝိနယေနေဝ သမ္မတိ။
(ကင်္ခါ၊၂၉၀။)သစေ ပနေဝမ္ပိ န သမ္မတိ, အထ နံ ဥဗ္ဗာဟိကာယ သမ္မတာ ဘိက္ခူ ‘‘န မယံ သက္ကောမ ဝူပသမေတု’’န္တိ သံဃဿေဝ နိယျာတေန္တိ, တတော သံဃော ပဉ္စင်္ဂသမန္နာဂတံ ဘိက္ခုံ သလာကဂ္ဂါဟာပကံ သမ္မန္နိတွာ တေန ဂုဠှကဝိဝဋ္ဋကသကဏ္ဏဇပ္ပကေသု တီသု သလာကဂ္ဂါဟေသု အညတရဝသေန သလာကံ ဂါဟေတွာ သန္နိပတိတပရိသာယ ဓမ္မဝါဒီနံ ယေဘုယျတာယ ယထာ တေ ဓမ္မဝါဒိနော ဝဒန္တိ, ဧဝံ ဝူပသန္တံ အဓိကရဏံ သမ္မုခါဝိနယေန စ ယေဘုယျသိကာယ စ ဝူပသန္တံ ဟောတိ။ တတ္ထ သမ္မုခါဝိနယော ဝုတ္တနယော ဧဝ, ယံ ပန ယေဘုယျသိကကမ္မဿ ကရဏံ။ အယံ ယေဘုယျသိကာ နာမ, ဧဝံ ဝိဝါဒါဓိကရဏံ ဒွီဟိ သမထေဟိ သမ္မတိ။
အနုဝါဒါဓိကရဏံ (စူဠဝ။ ၂၃၆) စတူဟိ သမထေဟိ သမ္မတိ သမ္မုခါဝိနယေန စ သတိဝိနယေန စ အမူဠှဝိနယေန စ တဿပါပိယသိကာယ စ။ သမ္မုခါဝိနယေနေဝ သမ္မမာနံ ယော စ အနုဝဒတိ, ယဉ္စ အနုဝဒတိ, တေသံ ဝစနံ သုတွာ သစေ ကာစိ အာပတ္တိ နတ္ထိ, ဥဘော ခမာပေတွာ, သစေ အတ္ထိ, ‘‘အယံ နာမေတ္ထ အာပတ္တီ’’တိ ဧဝံ ဝိနိစ္ဆိတံ ဝူပသမ္မတိ, တတ္ထ သမ္မုခါဝိနယလက္ခဏံ ဝုတ္တနယမေဝ။ ယဒါ ပန ခီဏာသဝဿ ဘိက္ခုနော အမူလိကာယ သီလဝိပတ္တိယာ အနုဒ္ဓံသိတဿ သတိဝိနယံ ယာစမာနဿ သံဃော ဉတ္တိစတုတ္ထေန ကမ္မေန သတိဝိနယံ ဒေတိ, တဒါ သမ္မုခါဝိနယေန စ သတိဝိနယေန စ ဝူပသန္တံ ဟောတိ, ဒိန္နေ ပန သတိဝိနယေ ပုန တသ္မိံ ပုဂ္ဂလေ ကဿစိ အနုဝါဒေါ န ရုဟတိ။ ယဒါ ဥမ္မတ္တကော ဘိက္ခု ဥမ္မာဒဝသေန ဂတေ အဿာမဏကေ အဇ္ဈာစာရေ ‘‘သရတာယသ္မာ ဧဝရူပိံ အာပတ္တိ’’န္တိ ဘိက္ခူဟိ စောဒိယမာနော ‘‘ဥမ္မတ္တကေန မေ, အာဝုသော, ဧတံ ကတံ, နာဟံ တံ သရာမီ’’တိ ဘဏန္တောပိ ဘိက္ခူဟိ စောဒိယမာနောဝ ပုန အစောဒနတ္ထာယ အမူဠှဝိနယံ ယာစတိ, သံဃော စဿ ဉတ္တိစတုတ္ထေန ကမ္မေန အမူဠှဝိနယံ ဒေတိ။ တဒါ သမ္မုခါဝိနယေန စ အမူဠှဝိနယေန စ ဝူပသန္တံ ဟောတိ, ဒိန္နေ ပန အမူဠှဝိနယေ ပုန တသ္မိံ ပုဂ္ဂလေ ကဿစိ တပ္ပစ္စယာ အနုဝါဒေါ န ရုဟတိ။
ယဒါ ပန ပါရာဇိကေန ဝါ ပါရာဇိကသာမန္တေန ဝါ စောဒိယမာနဿ အညေနညံ ပဋိစရတော ပါပုဿန္နတာယ ပါပိယဿ ပုဂ္ဂလဿ ‘‘သစာယံ အစ္ဆိန္နမူလော ဘဝိဿတိ, သမ္မာ ဝတ္တိတွာ ဩသာရဏံ လဘိဿတိ, သစေ ဆိန္နမူလော, သယမေဝဿ နာသနာ ဘဝိဿတီ’’တိ မညမာနော သံဃော
(ကင်္ခါ၊၂၉၁။)ဉတ္တိစတုတ္ထေန ကမ္မေန တဿပါပိယသိကံ ကမ္မံ ကရောတိ, တဒါ သမ္မုခါဝိနယေန စ တဿပါပိယသိကာယ စ ဝူပသန္တံ ဟောတိ, ဧဝံ အနုဝါဒါဓိကရဏံ စတူဟိ သမထေဟိ သမ္မတိ။
အာပတ္တာဓိကရဏံ (စူဠဝ။ ၂၃၉) တီဟိ သမထေဟိ သမ္မတိ သမ္မုခါဝိနယေန စ ပဋိညာတကရဏေန စ တိဏဝတ္ထာရကေန စ။ တဿ သမ္မုခါဝိနယေနေဝ ဝူပသမော နတ္ထိ, ယဒါ ပန ဧကဿ ဝါ ဘိက္ခုနော, နိဿဂ္ဂိယဝဏ္ဏနာယံ ဝုတ္တနယေန သံဃဂဏမဇ္ဈေသု ဝါ ဘိက္ခု လဟုကံ အာပတ္တိံ ဒေသေတိ, တဒါ အာပတ္တာဓိကရဏံ သမ္မုခါဝိနယေန စ ပဋိညာတကရဏေန စ ဝူပသမ္မတိ။ တတ္ထ သမ္မုခါဝိနယေ တာဝ ယော စ ဒေသေတိ, ယဿ စ ဒေသေတိ, တေသံ သမ္မုခီဘာဝေါ ပုဂ္ဂလသမ္မုခတာ, သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။ ပုဂ္ဂလဿ စ ဂဏဿ စ ဒေသနာကာလေ သံဃသမ္မုခတာ ပရိဟာယတိ။
ယာ ပနေတ္ထ ‘‘အဟံ, ဘန္တေ, ဣတ္ထန္နာမံ အာပတ္တိံ အာပန္နော’’တိ စ, ‘‘ပဿသီ’’တိ, ‘‘အာမ ပဿာမီ’’တိ စ ပဋိညာ, တာယ ‘‘အာယတိံ သံဝရေယျာသီ’’တိ ကရဏံ ပဋိညာတကရဏံ နာမ။ သံဃာဒိသေသေ ပရိဝါသာဒိယာစနာ ပဋိညာ, ပရိဝါသာဒီနံ ဒါနံ ပဋိညာတကရဏံ နာမ။ ဒွေပက္ခဇာတာ ပန ဘဏ္ဍနကာရကာ ဘိက္ခူ ဗဟုံ အဿာမဏကံ အဇ္ဈာစာရံ စရိတွာ ပုန လဇ္ဇိဓမ္မေ ဥပ္ပန္နေ ‘‘သစေ မယံ ဣမာဟိ အာပတ္တီဟိ အညမညံ ကရိဿာမ, သိယာပိ တံ အဓိကရဏံ ကက္ခဠတ္ထာယ ဝါဠတ္ထာယ သံဝတ္တေယျာ’’တိ အညမညံ အာပတ္တိယာ ကာရာပနေ ဒေါသံ ဒိသွာ ယဒါ တိဏဝတ္ထာရကကမ္မံ ကရောန္တိ, တဒါ အာပတ္တာဓိကရဏံ သမ္မုခါဝိနယေန စ တိဏဝတ္ထာရကေန စ သမ္မတိ။ တတြ ဟိ ယတ္တကာ ဟတ္ထပါသူပဂတာ ‘‘န မေတံ ခမတီ’’တိ ဧဝံ ဒိဋ္ဌာဝိကမ္မံ အကတွာ နိဒ္ဒမ္ပိ ဩက္ကမန္တာ ဟောန္တိ, သဗ္ဗေသံ ဌပေတွာ ထုလ္လဝဇ္ဇဉ္စ ဂိဟိပ္ပဋိသံယုတ္တဉ္စ သဗ္ဗာပတ္တိယော ဝုဋ္ဌဟန္တိ, ဧဝံ အာပတ္တာဓိကရဏံ တီဟိ သမထေဟိ သမ္မတိ။
ကိစ္စာဓိကရဏံ (စူဠဝ။ ၂၄၂) ဧကေန သမထေန သမ္မတိ သမ္မုခါဝိနယေနေဝ။ ဣတိ ဣမာနိ စတ္တာရိ အဓိကရဏာနိ ယထာနုရူပံ ဣမေဟိ သတ္တဟိ သမထေဟိ သမ္မန္တိ, တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဥပ္ပန္နုပ္ပန္နာနံ အဓိကရဏာနံ သမထာယ ဝူပသမာယ
(ကင်္ခါ၊၂၉၂။)သမ္မုခါဝိနယော ဒါတဗ္ဗော…ပေ… တိဏဝတ္ထာရကော’’တိ။ အယမေတ္ထ ဝိနိစ္ဆယနယော, ဝိတ္ထာရော ပန သမထက္ခန္ဓကေ အာဂတောယေဝ, ဝိနိစ္ဆယောပိဿ သမန္တပါသာဒိကာယံ ဝုတ္တော။
တတ္ထာယသ္မန္တေ ပုစ္ဆာမိ, ကစ္စိတ္ထ ပရိသုဒ္ဓါတိ တေသု သတ္တသု အဓိကရဏသမထေသု ကစ္စိတ္ထ ပရိသုဒ္ဓါ, နတ္ထိ ဝေါ ကိဉ္စိ သမထေဟိ ဝူပသမေတဗ္ဗန္တိ ပုစ္ဆာမိ, ဧတေန သဗ္ဗာပတ္တီဟိ ပရိသုဒ္ဓဘာဝေါ ပုစ္ဆိတော ဟောတိ။
ဥဒ္ဒိဋ္ဌံ ခေါ အာယသ္မန္တော နိဒါနန္တိအာဒိ နိဂမနဝစနံ။ တတ္ထ ဧတ္တကန္တိ ဧတ္တကံ သိက္ခာပဒံ။ သုတ္တာဂတန္တိ သုတ္တေ ပါတိမောက္ခေ အာဂတံ။ သုတ္တပရိယာပန္နန္တိ တတ္ထေဝ အန္တောဂဓံ။ အနွဒ္ဓမာသံ ဥဒ္ဒေသံ အာဂစ္ဆတီတိ အဒ္ဓမာသေ အဒ္ဓမာသေ ဥပေါသထဝသေန ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗတံ အာဂစ္ဆတိ။ သမဂ္ဂေဟီတိ ကာယသာမဂ္ဂိဝသေန သမဂ္ဂေဟိ။ သမ္မောဒမာနေဟီတိ စိတ္တသာမဂ္ဂိဝသေန ဧကဇ္ဈာသယတာယ သုဋ္ဌု မောဒမာနေဟိ။ အဝိဝဒမာနေဟီတိ အဋ္ဌာရသသု ဝိဝါဒဝတ္ထူသု အညတရဝသေနာပိ အဝိဝဒမာနေဟိ။ သိက္ခိတဗ္ဗန္တိ တံ တံ သိက္ခာပဒံ အဝီတိက္ကမန္တေဟိ အဓိသီလသိက္ခာ သမ္ပာဒေတဗ္ဗာ။ အန္တရန္တရာ ပန ယံ န ဝုတ္တံ, တံ သဗ္ဗံ ပုရိမေ ပုရိမေ သိက္ခာပဒေ ဝုတ္တတ္တာ စေဝ ဥတ္တာနတ္ထတ္တာ စာတိ။
အဓိကရဏသမထဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ကင်္ခါဝိတရဏိယာ ပါတိမောက္ခဝဏ္ဏနာယ
ဘိက္ခုပါတိမောက္ခဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(ကင်္ခါ၊၂၉၃။)ဘိက္ခုနီပါတိမောက္ခဝဏ္ဏနာ
နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မသမ္ဗုဒ္ဓဿ
ပါရာဇိကကဏ္ဍော
ဘိက္ခုနီနံ ဟိတတ္ထာယ, ပါတိမောက္ခံ ပကာသယိ၊
ယံ နာထော, တဿ ဒါနေသော, သမ္ပတ္တော ဝဏ္ဏနာက္ကမော။
သာဓာရဏပါရာဇိကံ
֍ ၁…ပေ…၄။ မေထုနဓမ္မသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
တတ္ထ သုဏာတု မေတိအာဒီနံ ဘိက္ခုပါတိမောက္ခဝဏ္ဏနာယံ ဝုတ္တနယေနေဝ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ကေဝလဉှိ, ဘန္တေ, အယျေတိအာဒိဝသေန တသ္မိဉ္စ ဣဓ စ အဘိလာပမတ္တမေဝ လိင်္ဂဘေဒမတ္တဉ္စ ဝိသေသော။ ယသ္မာ စ ဘိက္ခုနိယာ သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ နာမ နတ္ထိ, တသ္မာ ဘိက္ခုနီနံ ‘‘သိက္ခာသာဇီဝသမာပန္နာ သိက္ခံ အပစ္စက္ခာယ ဒုဗ္ဗလျံ အနာဝိကတွာ’’တိ အဝတွာ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဆန္ဒသော မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝေယျာတိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဆန္ဒသောတိ မေထုနရာဂပ္ပဋိသံယုတ္တေန ဆန္ဒေန စေဝ ရုစိယာ စ။ ဆန္ဒေ ပန အသတိ ဗလက္ကာရေန ပဓံသိတာယ အနာပတ္တိ, တသ္မာ ယာ ပရိပုဏ္ဏူပသမ္ပဒါ ဘိက္ခုနီ မနုဿာမနုဿတိရစ္ဆာနဇာတီသု ပုရိသဥဘတောဗျဉ္ဇနကပဏ္ဍကာနံ ယဿ ကဿစိ သဇီဝဿ ဝါ နိဇ္ဇီဝဿ ဝါ သန္ထတဿ ဝါ အသန္ထတဿ ဝါ အက္ခာယိတဿ ဝါ ယေဘုယျေန အက္ခာယိတဿ ဝါ အင်္ဂဇာတဿ အတ္တနော ဝစ္စမဂ္ဂပဿာဝမဂ္ဂမုခေသု တီသု ယတ္ထကတ္ထစိ သန္ထတေ ဝါ အသန္ထတေ ဝါ ပကတိဝါတေန အသံဖုဋ္ဌေ အလ္လောကာသေ အန္တမသော တိလဖလမတ္တမ္ပိ ပဒေသံ ဆန္ဒသော ပဝေသေတိ, ပရေန ဝါ ပဝေသိယမာနာ ပဝေသနပဝိဋ္ဌဋ္ဌိတဥဒ္ဓရဏေသု ယံကိဉ္စိ သာဒိယတိ, အယံ ပါရာဇိကာ ဟောတိ။ သေသမေတ္ထ ဣတော ပရေသု စ သာဓာရဏသိက္ခာပဒေသု ဝုတ္တနယာနုသာရေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
(ကင်္ခါ၊၂၉၄။)အသာဓာရဏပါရာဇိက
֍ ၅။ ဥဗ္ဘဇာဏုမဏ္ဍလိကာသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
အသာဓာရဏေသု ပန စတုန္နံ တာဝ ပါရာဇိကာနံ ပဌမေ အဝဿုတာတိ ကာယသံသဂ္ဂရာဂေန တိန္တာ, ကိလိန္နာတိ အတ္ထော။ ဒုတိယပဒေပိ ဧသေဝ နယော။ ပုရိသပုဂ္ဂလဿာတိ ကာယသံသဂ္ဂံ သမာပဇ္ဇိတုံ ဝိညုဿ မနုဿဇာတိကဿ ပုရိသသင်္ခါတဿ ပုဂ္ဂလဿ။ အဓက္ခကန္တိ အတ္တနော အက္ခကာနံ အဓော။ ဥဗ္ဘဇာဏုမဏ္ဍလန္တိ ဇာဏုမဏ္ဍလာနံ ဥပရိ, ဧတ္ထ စ ဥဗ္ဘကပ္ပရမ္ပိ ဥဗ္ဘဇာဏုမဏ္ဍလေနေဝ သင်္ဂဟိတံ။ အာမသနန္တိ အာမဇ္ဇနံ ဖုဋ္ဌောကာသံ အနတိက္ကမိတွာ တတ္ထေဝ သံဃဋ္ဋနံ။ ပရာမသနန္တိ ဣတော စိတော စ သဉ္စရဏံ။ ဂဟဏန္တိ ဂဟိတမတ္တံ။ ဆုပနန္တိ အသံဃဋ္ဋေတွာ ဖုဋ္ဌမတ္တံ။ ပဋိပီဠနန္တိ အင်္ဂေ ဂဟေတွာ နိပ္ပီဠနံ။ သာဒိယေယျာတိ ယာ ဘိက္ခုနီ အတ္တနော ယထာပရိစ္ဆိန္နေ ကာယေ ပုရိသဿ ဧတံ အာမသနာဒိံ သာဒိယတိ, သယံ ဝါ ပန တေန ကာယေန ပုရိသဿ ယံကိဉ္စိ ကာယပ္ပဒေသံ သာဒယမာနာ ဆုပတိ, အယံ ဥဗ္ဘဇာဏုမဏ္ဍလိကာ နာမ ပါရာဇိကာတိ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ။
‘‘နိဒါနံ ပုဂ္ဂလံ ဝတ္ထု’’န္တိအာဒိကေ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ ပဌမပါရာဇိကဝဏ္ဏနာ) တေန ဝိတ္ထာရဝိနိစ္ဆယေ ယသ္မာ သဗ္ဗာနေဝ အသာဓာရဏပညတ္တိယော ဟောန္တိ, တသ္မာ ဣတော ပဋ္ဌာယ သန္တိံ အနုပညတ္တိံ ဝတွာ သာဓာရဏပညတ္တီတိ ဝါ အသာဓာရဏပညတ္တီတိ ဝါ န ဝက္ခာမ, အာဏတ္တိယံ ယတ္ထ အာဏတ္တိ နတ္ထိ, တတ္ထ ကိဉ္စိ အဝတွာ ယတ္ထ အတ္ထိ, တတ္ထေဝ ဝက္ခာမ, ဝိပတ္တိဝိစာရဏာ ဝုတ္တာယေဝ။
အဝသေသံ ပန သဗ္ဗတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗံ, တယိဒံ ဝုစ္စတိ, ဣဒံ တာဝ သိက္ခာပဒံ သာဝတ္ထိယံ သုန္ဒရီနန္ဒံ အာရဗ္ဘ ကာယသံသဂ္ဂံ သမာပဇ္ဇနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, ဧကတောအဝဿုတေ ယထာပရိစ္ဆိန္နေန ကာယေန ပုရိသဿ ကာယံ, ဥဘတောအဝဿုတေပိ ကာယေန ကာယပ္ပဋိဗဒ္ဓံ, ယထာပရိစ္ဆိန္နကာယပ္ပဋိဗဒ္ဓေန ဝါ အဝသေသကာယေန ဝါ တဿ ကာယံ အာမသန္တိယာ ထုလ္လစ္စယံ, ယက္ခပေတပဏ္ဍကတိရစ္ဆာနဂတမနုဿဝိဂ္ဂဟာနံ ဥဘတောအဝဿုတေ ယထာပရိစ္ဆိန္နေန ကာယေန ကာယံ အာမသန္တိယာပိ ထုလ္လစ္စယံ, သစေ ပန ပုရိသဿ ကာယသံသဂ္ဂရာဂေါ နတ္ထိ, ပါရာဇိကက္ခေတ္တေပိ ထုလ္လစ္စယမေဝ။ အဝသေသေ ပန ကာယပ္ပဋိဗဒ္ဓေန ကာယပ္ပဋိဗဒ္ဓါဒိဘေဒေ, မေထုနရာဂဂေဟသိတပေမေသု စ သဗ္ဗတ္ထ ဒုက္ကဋံ။ အသဉ္စိစ္စ, အဿတိယာ, အဇာနန္တိယာ,
(ကင်္ခါ၊၂၉၅။)အသာဒိယန္တိယာ, ဥမ္မတ္တိကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ အင်္ဂါနိ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ စ ဘိက္ခုပါတိမောက္ခေ ကာယသံသဂ္ဂေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာနီတိ။
ဥဗ္ဘဇာဏုမဏ္ဍလိကာသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၆။ ဝဇ္ဇပ္ပဋိစ္ဆာဒိကာသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဒုတိယေ ဂဏဿာတိ အညာသံ ဘိက္ခုနီနံ။ ဌိတာတိ သလိင်္ဂေ ဌိတာ။ စုတာတိ ကာလင်္ကတာ။ နာသိတာတိ လိင်္ဂနာသနာယ သယံ ဝါ နဋ္ဌာ, အညေဟိ ဝါ နာသိတာ။ အဝဿဋာတိ တိတ္ထာယတနံ သင်္ကန္တာ။ ပုဗ္ဗေဝါဟံ အယျေ အညာသိန္တိ ဣဒံ တဿာ ဝစနကာလဒဿနံ, သလိင်္ဂေ ဌိတာယ ပန ပါရာဇိကဘာဝံ ဉတွာ ‘‘န ဒါနိ နံ ကဿစိ အာရောစေဿာမီ’’တိ ဓုရေ နိက္ခိတ္တမတ္တေယေဝ အယံ ဝဇ္ဇပ္ပဋိစ္ဆာဒိကာ နာမ ပါရာဇိကာ ဟောတီတိ။
သာဝတ္ထိယံ ထုလ္လနန္ဒံ အာရဗ္ဘ နေဝအတ္တနာပဋိစောဒနာ နဂဏဿ အာရောစနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, သေသမေတ္ထ သပ္ပါဏကဝဂ္ဂမှိ ဒုဋ္ဌုလ္လာပတ္တိပ္ပဋိစ္ဆာဒနသိက္ခာပဒေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တတြ ဟိ ပါစိတ္တိယံ, ဣဓ ပါရာဇိကန္တိ အယမေဝ ဝိသေသော, သေသံ တာဒိသမေဝါတိ။
ဝဇ္ဇပ္ပဋိစ္ဆာဒိကာသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၇။ ဥက္ခိတ္တာနုဝတ္တိကာသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
တတိယေ ဥက္ခိတ္တန္တိ အာပတ္တိယာ အဒဿနာဒီသု ဥက္ခိတ္တံ။ ဓမ္မေနာတိ ဘူတေန ဝတ္ထုနာ။ ဝိနယေနာတိ စောဒေတွာ သာရေတွာ။ သတ္ထုသာသနေနာတိ ဣဓာပိ စောဒေတွာ သာရေတွာ ကရဏမေဝ သတ္ထုသာသနံ နာမ။ အနာဒရန္တိ ယေန သံဃေန ဥက္ခေပနိယကမ္မံ ကတံ, တသ္မိံ ဝါ, တတ္ထ ပရိယာပန္နဂဏေ ဝါ ဧကပုဂ္ဂလေ ဝါ တသ္မိံ ဝါ ကမ္မေ အာဒရဝိရဟိတံ, သမ္မာဝတ္တနာယ အဝတ္တမာနန္တိ အတ္ထော။ အပ္ပဋိကာရန္တိ ပဋိကာရရဟိတံ, အနောသာရိတန္တိ အတ္ထော။ အကတသဟာယန္တိ ဧကကမ္မာဒိကေ သံဝါသေ သဟ အယနဘာဝေန သမာနသံဝါသကာ ဘိက္ခူ သဟာယာ နာမ, ယဿ ပန သော သံဝါသော တေဟိ သဒ္ဓိံ နတ္ထိ န တေန တေ သဟာယာ ကတာ
(ကင်္ခါ၊၂၉၆။)ဟောန္တိ, ဣတိ သော အကတသဟာယော နာမ, တံ အကတသဟာယံ, သမာနသံဝါသကဘာဝံ အနုပဂတန္တိ အတ္ထော။ တမနုဝတ္တေယျာတိ တံ ဥက္ခိတ္တကံ ဥက္ခိတ္တကဘာဝေယေဝ ဌိတံ ဘိက္ခုံ ယာ ဘိက္ခုနီ ယံဒိဋ္ဌိကော သော ဟောတိ, တာယ ဒိဋ္ဌိယာ ဂဟဏဘာဝေန အနုဝတ္တေယျ။ သာ ဘိက္ခုနီ ဘိက္ခုနီဟိ သံဃဘေဒသိက္ခာပဒါဒီသု ဝုတ္တနယေန ဝိသုံ သံဃမဇ္ဈေ စ ဝုစ္စမာနာ တံ ဝတ္ထုံ အပ္ပဋိနိဿဇ္ဇန္တီ သမနုဘာသနကမ္မပရိယောသာနေ ဥက္ခိတ္တာနုဝတ္တိကာ နာမ ပါရာဇိကာ ဟောတီတိ။
သာဝတ္ထိယံ ထုလ္လနန္ဒံ အာရဗ္ဘ ဥက္ခိတ္တာနုဝတ္တနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, ဉတ္တိယာ ဒုက္ကဋံ, ဒွီဟိ ကမ္မဝါစာဟိ ဒွေ ထုလ္လစ္စယာ, ‘‘ယဿာ နက္ခမတိ, သာ ဘာသေယျာ’’တိ ဧဝံ ယျ-ကာရပ္ပတ္တာယ တတိယကမ္မဝါစာယ ပါရာဇိကံ, အဓမ္မကမ္မေ တိကဒုက္ကဋံ, သေသံ သံဃဘေဒသိက္ခာပဒါဒီသု ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
ဥက္ခိတ္တာနုဝတ္တိကာသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၈။ အဋ္ဌဝတ္ထုကာသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
စတုတ္ထေ အဝဿုတာတိ လောကဿာဒမိတ္တသန္ထဝဝသေန ကာယသံသဂ္ဂရာဂေန တိန္တာ။ အယမေဝ ဟိ အတ္ထော သီဟဠမာတိကာဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တော, သမန္တပါသာဒိကာယံ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၆၇၅) ပနဿ ဝိစာရဏာ ကတာ, ဒုတိယပဒေပိ ဧသေဝ နယော။ ပုရိသပုဂ္ဂလဿ ဟတ္ထဂ္ဂဟဏံ ဝါတိအာဒီသု ပန ယံ ပုရိသပုဂ္ဂလေန ဟတ္ထေ ဂဟဏံ ကတံ, တံ ‘‘ပုရိသပုဂ္ဂလဿ ဟတ္ထဂ္ဂဟဏ’’န္တိ ဝုတ္တံ, ဧသေဝ နယော သံဃာဋိကဏ္ဏဂ္ဂဟဏေပိ။ ဟတ္ထဂ္ဂဟဏန္တိ ဧတ္ထ စ ယဿ ကဿစိ အပါရာဇိကက္ခေတ္တဘူတဿ အင်္ဂဿ ဂဟဏံ ဟတ္ထဂ္ဂဟဏံ, ယဿ ကဿစိ နိဝတ္ထဿ ဝါ ပါရုတဿ ဝါ ဂဟဏံ သံဃာဋိကဏ္ဏဂ္ဂဟဏံ။ သန္တိဋ္ဌေယျ ဝါတိအာဒီသု ကာယသံသဂ္ဂသင်္ခါတဿ အသဒ္ဓမ္မဿ ပဋိသေဝနတ္ထာယ ပုရိသဿ ဟတ္ထပါသေ သန္တိဋ္ဌေယျ ဝါ, တတ္ထ ဌိတာ သလ္လပေယျ ဝါ, ပုရိသေန ဝါ ‘‘ဣတ္ထန္နာမံ ဌာနံ အာဂစ္ဆာ’’တိ ဝုတ္တာ တံ သင်္ကေတံ ဂစ္ဆေယျ, တဿ ဝါ ပုရိသဿ အဗ္ဘာဂမနံ သာဒိယေယျ, ယေန ကေနစိ ဝါ ပဋိစ္ဆန္နံ
(ကင်္ခါ၊၂၉၇။)ဩကာသံ ပဝိသေယျ, ပုရိသဿ ဟတ္ထပါသေ ဌတွာ ကာယံ ဥပသံဟရေယျာတိ ဧဝမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အယမ္ပိ ပါရာဇိကာတိ ယထာ ပုရိမာယော, ဧဝံ အယမ္ပိ ဘိက္ခုနီ ဧတဿ ကာယသံသဂ္ဂသင်္ခါတဿ အသဒ္ဓမ္မဿ ပဋိသေဝနတ္ထာယ ဧတာနိ အဋ္ဌ ဝတ္ထူနိ ပဋိပါဋိယာ ဝါ ဥပ္ပဋိပါဋိယာ ဝါ ပူရေတွာ အဋ္ဌဝတ္ထုကာ နာမ ပါရာဇိကာ ဟောတီတိ။
သာဝတ္ထိယံ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယာ ဘိက္ခုနိယော အာရဗ္ဘ အဋ္ဌမံ ဝတ္ထုံ ပရိပူရဏဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, သင်္ကေတဂမနေ ပဒေ ပဒေ ဒုက္ကဋံ, ပုရိသဿ ဟတ္ထပါသံ ဩက္ကန္တမတ္တေ ထုလ္လစ္စယံ, ပုရိသဿ အဗ္ဘာဂမနသာဒယမာနေပိ ဒုက္ကဋံ။ ဟတ္ထပါသောက္ကမနေ ထုလ္လစ္စယံ, သေသေသု ဧကေကသ္မိံ ထုလ္လစ္စယမေဝ, အဋ္ဌမေ ပရိပုဏ္ဏေ ပါရာဇိကံ။ ဧကေကသ္မိံ ပန ဝတ္ထုသ္မိံ သတက္ခတ္တုမ္ပိ ဝီတိက္ကန္တေ တာ အာပတ္တိယော ဒေသေတွာ မုစ္စတိ, အပိစေတ္ထ ဂဏနူပိကာ အာပတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ, ‘‘ဣဒါနိ နာပဇ္ဇိဿာမီ’’တိ ဟိ ဓုရနိက္ခေပံ ကတွာ ဒေသိတာ ဂဏနူပိကာ, ဒေသိတဂဏနံ ဥပေတိ, ပါရာဇိကဿ အင်္ဂံ န ဟောတိ။ တသ္မာ ယာ ဧကံ အာပန္နာ ဓုရနိက္ခေပံ ကတွာ ဒေသေတွာ ပုန ကိလေသဝသေန အာပဇ္ဇတိ, ပုနပိ ဒေသေတိ, ဧဝံ အဋ္ဌမံ ပရိပူရေန္တီပိ ပါရာဇိကာ န ဟောတိ။ ယာ ပန အာပဇ္ဇိတွာ ‘‘ပုနပိ အညံ ဝတ္ထုံ အာပဇ္ဇိဿာမီ’’တိ သဥဿာဟာဝ ဒေသေတိ, တဿာ သာ အာပတ္တိ အဂဏနူပိကာ, ဒေသိတာပိ အဒေသိတာ ဟောတိ, ပါရာဇိကဿ အင်္ဂံ ဟောတိ။ အသဉ္စိစ္စ, အဿတိယာ, အဇာနန္တိယာ အသာဒိယန္တိယာ, ဥမ္မတ္တိကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ ကာယသံသဂ္ဂရာဂေါ, သဥဿာဟတာ, အဋ္ဌမဿ ဝတ္ထုဿ ပူရဏန္တိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။ သမနုဘာသနသမုဋ္ဌာနံ, ကိရိယာကိရိယံ, သညာဝိမောက္ခံ, သစိတ္တကံ, လောကဝဇ္ဇံ, ကာယကမ္မံ, ဝစီကမ္မံ, အကုသလစိတ္တံ, ဒွိဝေဒနန္တိ။
အဋ္ဌဝတ္ထုကာသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ဥဒ္ဒိဋ္ဌာ ခေါ အယျာယော အဋ္ဌ ပါရာဇိကာ ဓမ္မာတိ ဘိက္ခူ အာရဗ္ဘ ပညတ္တာ သာဓာရဏာ စတ္တာရော, ဣမေ စတ္တာရောတိ ဧဝံ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသမဂ္ဂေန အဋ္ဌ ပါရာဇိကာ ဓမ္မာ ဥဒ္ဒိဋ္ဌာတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော, သေသံ ဘိက္ခုပါတိမောက္ခဝဏ္ဏနာယံ ဝုတ္တနယမေဝါတိ။
ကင်္ခါဝိတရဏိယာ ပါတိမောက္ခဝဏ္ဏနာယ
ဘိက္ခုနိပါတိမောက္ခေ
ပါရာဇိကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(ကင်္ခါ၊၂၉၈။)သံဃာဒိသေသကဏ္ဍော
֍ ၁။ ဥဿယဝါဒိကာသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
သံဃာဒိသေသေသု ပဌမေ ဥဿယဝါဒိကာတိ မာနုဿယဝသေန ကောဓုဿယဝသေန အဍ္ဍကရဏတ္ထာယ ဝိနိစ္ဆယမဟာမတ္တာနံ သန္တိကေ ဝိဝဒမာနာ။ ဂဟပတိနာ ဝါတိအာဒီဟိ ဌပေတွာ ပဉ္စ သဟဓမ္မိကေ အဝသေသာ ဂဟဋ္ဌပဗ္ဗဇိတာ သင်္ဂဟိတာ။ အယံ ဘိက္ခုနီ ပဌမာပတ္တိကန္တိ အာဒိမှိ ပဌမံ အာပတ္တိ ဧတဿာတိ ပဌမာပတ္တိကော, ဝီတိက္ကမက္ခဏေယေဝ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗောတိ အတ္ထော, တံ ပဌမာပတ္တိကံ။ အာပန္နာတိ အဍ္ဍပရိယောသာနေ အာပန္နာ။ ဘိက္ခုနိံ သံဃတော နိဿာရေတီတိ နိဿာရဏီယော, တံ နိဿာရဏီယံ။ သံဃာဒိသေသန္တိ ဧဝံနာမကံ။
သာဝတ္ထိယံ ထုလ္လနန္ဒံ အာရဗ္ဘ ဥဿယဝါဒိကဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, သာဏတ္တိကံ, ‘‘အဍ္ဍံ ကရိဿာမီ’’တိ ယံကိဉ္စိ ဒုတိယိကံ ဝါ သက္ခိံ ဝါ သဟာယံ ဝါ ပရိယေသန္တိယာ ပရိယေသနေ ဒုက္ကဋံ, ယတ္ထ ဌိတာယ ‘‘အဍ္ဍံ ကာတုံ ဂစ္ဆာမီ’’တိ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, တတော ပဋ္ဌာယ ဂစ္ဆန္တိယာ ပဒေ ပဒေ ဒုက္ကဋံ, ယတ္ထကတ္ထစိ အန္တမသော ဘိက္ခုနုပဿယံ အာဂတေပိ ဝေါဟာရိကေ ဒိသွာ အတ္တနော ကထံ အာရောစေန္တိယာ ဒုက္ကဋံ။ ဣတရေန အတ္တနော ကထာယ အာရောစိတာယ ဘိက္ခုနိယာ ထုလ္လစ္စယံ, ပဌမံ ဣတရေန ပစ္ဆာ ဘိက္ခုနိယာ အာရောစနေပိ ဧသေဝ နယော။ သစေ ပန ဘိက္ခုနီ တံ ဝဒတိ ‘‘မမ စ တဝ စ ကထံ တွံယေဝ အာရောစေဟီ’’တိ, သော အတ္တနော ဝါ ကထံ ပဌမံ အာရောစေတု, တဿာ ဝါ, ပဌမာရောစနေ ဘိက္ခုနိယာ ဒုက္ကဋံ, ဒုတိယေ ထုလ္လစ္စယံ, တေန ဧဝံ ဝုတ္တာယ ဘိက္ခုနိယာ အာရောစနေပိ ဧသေဝ နယော။ သစေ ပန ဘိက္ခုနီ အညေန ကထာပေတိ, တတြာပိ ဧသေဝ နယော။ ယထာ ဝါ တထာ ဝါ ဟိ အာရောစိယမာနေ ပဌမာရောစနေ ဘိက္ခုနိယာ ဒုက္ကဋံ, ဒုတိယေ ထုလ္လစ္စယံ။ ဥဘိန္နံ ပန ကထံ သုတွာ ဝေါဟာရိကေဟိ ဝိနိစ္ဆယေ ကတေ အဍ္ဍပရိယောသာနံ နာမ ဟောတိ, တသ္မိံ အဍ္ဍပရိယောသာနေ ဘိက္ခုနိယာ ဇယေပိ ပရာဇယေပိ သံဃာဒိသေသော။
ယာ ပန ပစ္စတ္ထိကမနုဿေဟိ ဒူတံ ဝါ ပဟိဏိတွာ, သယံ ဝါ အာဂန္တွာ ‘‘ဧဟိ, အယျေ’’တိ အာကဍ္ဎိယမာနာ ဂစ္ဆတိ, ယာ ဝါ ဥပဿယေ အညေဟိ ကတံ အနာစာရံ အနောဒိဿ အာစိက္ခန္တီ ရက္ခံ ယာစတိ, ယာယ စ ကိဉ္စိ
(ကင်္ခါ၊၂၉၉။)အဝုတ္တာ ဝေါဟာရိကာ အညတော သုတွာ သယမေဝ အဍ္ဍံ ပရိယောသာပေန္တိ, တဿာ, ဥမ္မတ္တိကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ အညေဟိ အနာကဍ္ဎိတာယ အဍ္ဍကရဏံ, အဍ္ဍပရိယောသာနန္တိ ဣမာနေတ္ထ ဒွေ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ ပဌမကထိနသဒိသာနိ, ဣဒံ ပန ကိရိယမေဝါတိ။
ဥဿယဝါဒိကာသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၂။ စောရိဝုဋ္ဌာပိကာသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဒုတိယေ ယာယ ပဉ္စမာသဂ္ဃနကတော ပဋ္ဌာယ ယံကိဉ္စိ ပရသန္တကံ အဝဟရိတံ, အယံ စောရီ နာမ, တံ စောရိံ။ ဝဇ္ဈံ ဝိဒိတန္တိ တေန ကမ္မေန ‘‘ဝဓာရဟာ အယ’’န္တိ ဧဝံ ဝိဒိတံ။ အနပလောကေတွာတိ အနာပုစ္ဆာ။ ဂဏန္တိ မလ္လဂဏဘဋိပုတ္တဂဏာဒိကံ။ ပူဂန္တိ ဓမ္မဂဏံ။ သေဏိန္တိ ဂန္ဓိကသေဏိဒုဿိကသေဏိအာဒိကံ။ ယတ္ထ ယတ္ထ ဟိ ရာဇာနော ဂဏာဒီနံ ဂါမနိဂမေ နိယျာတေန္တိ ‘‘တုမှေဝ ဧတ္ထ အနုသာသထာ’’တိ, တတ္ထ တတ္ထ တေယေဝ ဣဿရာ ဟောန္တိ, တသ္မာ တေ သန္ဓာယ ဣဒံ ဝုတ္တံ။ ဧတ္ထ စ ရာဇာနံ ဝါ ဂဏာဒိကေ ဝါ အပလောကေတွာပိ ဘိက္ခုနိသံဃော အပလောကေတဗ္ဗောဝ။ အညတြ ကပ္ပါတိ တိတ္ထိယေသု ဝါ အညဘိက္ခုနီသု ဝါ ပဗ္ဗဇိတပုဗ္ဗာ ကပ္ပါ နာမ, တံ ဌပေတွာ အညံ ဥပသမ္ပာဒေန္တိယာ ဂဏအာစရိနီ ပတ္တစီဝရပရိယေသနေသု သီမာသမ္မုတိယာ ဉတ္တိယာ စ ဒုက္ကဋံ, ဒွီဟိ ကမ္မဝါစာဟိ ထုလ္လစ္စယံ, ကမ္မဝါစာပရိယောသာနေ သံဃာဒိသေသော။
သာဝတ္ထိယံ ထုလ္လနန္ဒံ အာရဗ္ဘ စောရိံ ဝုဋ္ဌာပနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, စောရိယာ ဝေမတိကာယ ဒုက္ကဋံ, တထာ အစောရိယာ စောရိသညာယ စေဝ ဝေမတိကာယ စ။ အစောရိသညာယ, အဇာနန္တိယာ, အပလောကေတွာ ဝုဋ္ဌာပေန္တိယာ, ကပ္ပံ ဝုဋ္ဌာပေန္တိယာ, ဥမ္မတ္တိကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ စောရိတာ, စောရိသညိတာ, အညတြ အနုညာတကာရဏာ ဝုဋ္ဌာပနန္တိ, ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။ စောရိဝုဋ္ဌာပနသမုဋ္ဌာနံ, ကိရိယာကိရိယံ, သညာဝိမောက္ခံ, သစိတ္တကံ, ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇံ, ကာယကမ္မံ, ဝစီကမ္မံ, တိစိတ္တံ, တိဝေဒနန္တိ။
စောရိဝုဋ္ဌာပိကာသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(ကင်္ခါ၊၃၀၀။)֍ ၃။ ဧကဂါမန္တရဂမနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
တတိယေ ဂါမန္တရန္တိအာဒီသု သကဂါမတော တာဝ နိက္ခမန္တိယာ အနာပတ္တိ, နိက္ခမိတွာ ပန အညံ ဂါမံ ဂစ္ဆန္တိယာ ပဒေ ပဒေ ဒုက္ကဋံ, ဧကေန ပါဒေန ဣတရဿ ဂါမဿ ပရိက္ခေပေ ဝါ ဥပစာရေ ဝါ အတိက္ကန္တေ ထုလ္လစ္စယံ, ဒုတိယေန အတိက္ကန္တမတ္တေ သံဃာဒိသေသော, တတော နိက္ခမိတွာ ပုန သကဂါမံ ပဝိသန္တိယာပိ ဧသေဝ နယော။ သစေ ပန ခဏ္ဍပါကာရေန ဝါ ဝတိစ္ဆိဒ္ဒေန ဝါ ဘိက္ခုနိဝိဟာရဘူမိံယေဝ သက္ကာ ဟောတိ ပဝိသိတုံ, ဧဝံ ပဝိသမာနာယ ကပ္ပိယဘူမိယာ ပဝိဋ္ဌာ နာမ ဟောတိ, တသ္မာ ဝဋ္ဋတိ။ ဗဟိဂါမေ ဌတွာ ယံကိဉ္စိ သကဂါမံ ဝါ ပရဂါမံ ဝါ အကပ္ပိယဘူမိံ ပဒသာ ပဝိသန္တိယာ အာပတ္တီတိ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ။
နဒိပါရဂမနေ ဝုတ္တလက္ခဏာယ နဒိယာ ဒုတိယိကံ ဝိနာ ပရတီရံ ဂစ္ဆန္တိယာ ဝါ အန္တရာနဒိယံ ဒုတိယိကာယ သဒ္ဓိံ ဘဏ္ဍိတွာ ပုန ဩရိမတီရမေဝ ပစ္စုတ္တရန္တိယာ ဝါ ပဌမပါဒံ ဥဒ္ဓရိတွာ တီရေ ဌပိတက္ခဏေ ထုလ္လစ္စယံ, ဒုတိယပါဒုဒ္ဓါရေ သံဃာဒိသေသော။ ဣဒ္ဓိသေတုယာနနာဝါဟိ ပန ပရတီရံ ဩတရိတုံ, နဟာနာဒိကာရဏေန စ ဩတိဏ္ဏာယ ဩရိမတီရံ ပဒသာပိ ပစ္စုတ္တရိတုံ ဝဋ္ဋတိ။
ရတ္တိဝိပ္ပဝါသေ ‘‘ပုရေအရုဏေယေဝ ဒုတိယိကာယ ဟတ္ထပါသံ ဩက္ကမိဿာမီ’’တိ အာဘောဂံ ဝိနာ ဧကဂဗ္ဘေပိ ဒုတိယိကာယ ဟတ္ထပါသာတိက္ကမေ ဌတွာ အရုဏံ ဥဋ္ဌာပေန္တိယာ အာပတ္တိ။
ဧကာ ဝါ ဂဏမှာတိ ဧတ္ထ ပန ဧကာ ဘိက္ခုနီပိ ဂဏောယေဝ။ ဩဟီယေယျာတိ အဝဟီယေယျ, ဒဿနူပစာရံ ဝါ သဝနူပစာရံ ဝါ ဝိဇဟေယျာတိ အတ္ထော။ တသ္မာ ဣန္ဒခီလာတိက္ကမတော ပဋ္ဌာယ ဗဟိဂါမေ ရုက္ခထမ္ဘသာဏိပါကာရာဒိအန္တရိတဘာဝေနာပိ ဒုတိယိကာယ ဒဿနူပစာရေ ဝိဇဟိတေ သစေပိ သဝနူပစာရော အတ္ထိ, အာပတ္တိယေဝ။ အဇ္ဈောကာသေ ပန ဒူရေပိ ဒဿနူပစာရော ဟောတိ, တတ္ထ မဂ္ဂမူဠှသဒ္ဒေန ဝိယ ဓမ္မဿဝနာရောစနသဒ္ဒေန ဝိယ စ ‘အယျေ’တိ သဒ္ဒါယန္တိယာ သဒ္ဒဿဝနာတိက္ကမေ အာပတ္တိယေဝ။ သစေ ပန မဂ္ဂံ ဂစ္ဆန္တီ ဩဟီယိတွာ ‘‘ဣဒါနိ ပါပုဏိဿာမီ’’တိ သဥဿာဟာ အနုဗန္ဓတိ, ဝဋ္ဋတိ။
(ကင်္ခါ၊၃၀၁။)သာဝတ္ထိယံ အညတရံ ဘိက္ခုနိံ အာရဗ္ဘ ဂါမန္တရဂမနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, ‘‘ဧကာ ဝါ နဒိပါရ’’န္တိအာဒိကာ ဧတ္ထ တိဝိဓာ အနုပညတ္တိ, ပုရေ အရုဏေ သကဂါမတော နိက္ခမိတွာ အရုဏုဂ္ဂမနကာလေ ဂါမန္တရပရိယာပန္နံ နဒိပါရံ ဩက္ကမနန္တိယာ ပန စတဿောပိ အာပတ္တိယော ဧကက္ခဏေယေဝ ဟောန္တိ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –
‘‘သိက္ခာပဒါ ဗုဒ္ဓဝရေန ဝဏ္ဏိတာ၊
သံဃာဒိသေသာ စတုရော ဘဝေယျုံ၊
အာပဇ္ဇေယျ ဧကပယောဂေန သဗ္ဗာ၊
ပဉှာ မေသာ ကုသလေဟိ စိန္တိတာ’’တိ။ (ပရိ။ ၄၇၉)၊
ဧတေနုပါယေန တိဏ္ဏံ, ဒွိန္နဉ္စ ဧကတောဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဒုတိယိကာယ ပန ပက္ကန္တာယ ဝါ ဝိဗ္ဘန္တာယ ဝါ ကာလင်္ကတာယ ဝါ ပက္ခသင်္ကန္တာယ ဝါ အာပဒါသု ဝါ ဂါမန္တရဂမနာဒီနိ ကရောန္တိယာ ဥမ္မတ္တိကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ အန္တရာယေန ဧကတောဘာဝေါ, ဂါမန္တရဂမနာဒီသု အညတရတာပဇ္ဇနံ, အာပဒါယ အဘာဝေါတိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ ပဌမပါရာဇိကသဒိသာနိ, ဣဒံ ပန ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇံ, တိစိတ္တံ, တိဝေဒနန္တိ။
ဧကဂါမန္တရဂမနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၄။ ဥက္ခိတ္တကဩသာရဏသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
စတုတ္ထေ ဥက္ခိတ္တန္တိ အာပတ္တိယာ အဒဿနာဒီသု ဥက္ခိတ္တံ။ အနညာယ ဂဏဿ ဆန္ဒန္တိ တဿေဝ ကာရကသံဃဿ ဆန္ဒံ အဇာနိတွာ။ ဩသာရေယျာတိ ဩသာရဏကမ္မံ ကရေယျ။ တဿာ ဧဝံ ကရောန္တိယာ, ဂဏပရိယေသနေ သီမာသမ္မုတိယာ ဉတ္တိယာ စ ဒုက္ကဋံ, ဒွီဟိ ကမ္မဝါစာဟိ ထုလ္လစ္စယံ, ကမ္မဝါစာပရိယောသာနေ သံဃာဒိသေသော။
သာဝတ္ထိယံ ထုလ္လနန္ဒံ အာရဗ္ဘ ဧဝံ ဩသာရဏဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, တိကသံဃာဒိသေသံ, အဓမ္မကမ္မေ တိကဒုက္ကဋံ, ကာရကသံဃံ ဝါ အာပုစ္ဆိတွာ, ဂဏဿ ဝါ ဆန္ဒံ ဇာနိတွာ, ဝတ္တေ ဝါ ဝတ္တန္တိံ, အသန္တေ ကာရကသံဃေ ဩသာရေန္တိယာ, ဥမ္မတ္တိကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ ဓမ္မကမ္မေန ဥက္ခိတ္တတာ, အညတြ
(ကင်္ခါ၊၃၀၂။)အနုညာတကာရဏာ ဩသာရဏန္တိ ဣမာနေတ္ထ ဒွေ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ သံဃဘေဒသိက္ခာပဒေ ဝုတ္တနယာနေဝ, ဣဒံ ပန ကိရိယာကိရိယန္တိ။
ဥက္ခိတ္တကဩသာရဏသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၅။ ဘောဇနပ္ပဋိဂ္ဂဟဏပဌမသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ပဉ္စမေ အဝဿုတာတိ ဆန္ဒရာဂေန တိန္တာ။ အဝဿုတဿာတိ တာဒိသဿေဝ။ ခါဒေယျ ဝါ ဘုဉ္ဇေယျ ဝါတိ ဧတ္ထ ပဋိဂ္ဂဟဏေ ထုလ္လစ္စယံ, အဇ္ဈောဟာရေ အဇ္ဈောဟာရေ သံဃာဒိသေသော။
သာဝတ္ထိယံ သုန္ဒရီနန္ဒံ အာရဗ္ဘ အဝဿုတာယ အဝဿုတဿ ဟတ္ထတော အာမိသပ္ပဋိဂ္ဂဟဏဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, ဧကတောအဝဿုတေ ပဋိဂ္ဂဟဏေ ဒုက္ကဋံ, အဇ္ဈောဟာရေ အဇ္ဈောဟာရေ ထုလ္လစ္စယံ, ယက္ခပေတပဏ္ဍကတိရစ္ဆာနဂတမနုဿဝိဂ္ဂဟာနံ ဟတ္ထတော ဥဘတောအဝဿုတေပိ သတိ ဧသေဝ နယော။ တတ္ထ ပန ဧကတောအဝဿုတေ သတိ ဒုက္ကဋံ, သဗ္ဗတ္ထ ဥဒကဒန္တပေါနဂ္ဂဟဏေပိ ပရိဘောဂေပိ ဒုက္ကဋမေဝ။ ဥဘောသု အနဝဿုတေသု, ‘‘အနဝဿုတော’’တိ ဝါ ဉတွာ ဂဏှန္တိယာ, ဥမ္မတ္တိကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ ဥဒကဒန္တပေါနတော အညံ အဇ္ဈောဟရဏီယံ, ဥဘတောအဝဿုတတာ, သဟတ္ထာ ဂဟဏံ, အဇ္ဈောဟရဏန္တိ ဣမာနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ ပဌမပါရာဇိကသဒိသာနီတိ။
ဘောဇနပ္ပဋိဂ္ဂဟဏပဌမသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၆။ ဘောဇနပ္ပဋိဂ္ဂဟဏဒုတိယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဆဋ္ဌေ ယတော တွန္တိ ယသ္မာ တွံ။ ဣင်္ဃာတိ ဥယျောဇနတ္ထေ နိပါတော။ အယမ္ပီတိ ယာ ဧဝံ ဥယျောဇေတိ, သာ ဧဝံ ဥယျောဇနေန စ တေန ဝစနေန ဣတရိဿာ ပဋိဂ္ဂဟဏေန စ ဒုက္ကဋာနိ, အဇ္ဈောဟာရဂဏနာယ ထုလ္လစ္စယာနိ စ အာပဇ္ဇိတွာ ဘောဇနပရိယောသာနေ သံဃာဒိသေသံ အာပဇ္ဇတိ။
သာဝတ္ထိယံ အညတရံ ဘိက္ခုနိံ အာရဗ္ဘ ဧဝံ ဥယျောဇနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, သာဏတ္တိကမေဝ, ပုရိသဿ ဝါ ယက္ခာဒီနံ ဝါ ဟတ္ထတော ဥဒကဒန္တပေါနပ္ပဋိဂ္ဂဟဏုယျောဇနေ စ တေသံ ပရိဘောဂေ စ ဒုက္ကဋံ, ဧသ နယော ယက္ခာဒီနံ ဟတ္ထတော အဝသေသဂ္ဂဟဏတ္ထံ ဥယျောဇနေ, တေသံ ဂဟဏေ, အဇ္ဈောဟာရေ စ။ ဘောဇနပရိယောသာနေ ပန ထုလ္လစ္စယံ။ ‘‘အနဝဿုတော’’တိ
(ကင်္ခါ၊၃၀၃။)ဉတွာ ဝါ, ‘‘ကုပိတာ န ပဋိဂ္ဂဏှတီ’’တိ ဝါ, ‘‘ကုလာနုဒ္ဒယတာယ န ပဋိဂ္ဂဏှတီ’’တိ ဝါ ဥယျောဇေန္တိယာ, ဥမ္မတ္တိကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ မနုဿပုရိသတာ, အညတြ အနုညာတကာရဏာ, ‘‘ခါဒနီယံ ဘောဇနီယံ ဂဟေတွာ ဘုဉ္ဇာ’’တိ ဥယျောဇနာ, တေန ဝစနေန ဂဟေတွာ ဣတရိဿာ ဘောဇနပရိယောသာနန္တိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ အဒိန္နာဒါနသဒိသာနီတိ။
ဘောဇနပ္ပဋိဂ္ဂဟဏဒုတိယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၇-၈-၉။ သဉ္စရိတ္တာဒိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
သတ္တမအဋ္ဌမနဝမသိက္ခာပဒါနံ သဉ္စရိတ္တာဒိတ္တယေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။
သဉ္စရိတ္တာဒိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၁၀။ သိက္ခံပစ္စာစိက္ခဏသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဒသမေ ကိံနုမာဝ သမဏိယောတိ ကိံနု ဣမာ ဧဝ သမဏိယော။ တာသာဟန္တိ တာသံ အဟံ။ ယာဝတတိယကပဒတ္ထော ဘိက္ခုပါတိမောက္ခဝဏ္ဏနာယံ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ နိဂမနဝဏ္ဏနာ), အဝသေသဝိနိစ္ဆယော စ တတ္ထေဝ သံဃဘေဒသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာယံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော, ဣဒံ ပန သာဝတ္ထိယံ စဏ္ဍကာဠိဘိက္ခုနိံ (ပါစိ။ ၇၀၉) အာရဗ္ဘ ‘‘ဗုဒ္ဓံ ပစ္စာစိက္ခာမီ’’တိအာဒိဝစနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, ဧဝံ ဝစနမေဝ စေတ္ထ စတူသု အင်္ဂေသု ပဌမံ အင်္ဂန္တိ အယံ ဝိသေသော, သေသံ တာဒိသမေဝါတိ။
သိက္ခံပစ္စာစိက္ခဏသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၁၁။ အဓိကရဏကုပိတသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဧကာဒသမေ ကိသ္မိဉ္စိဒေဝ အဓိကရဏေတိ စတုန္နံ အညတရသ္မိံ။ ပစ္စာကတာတိ ပရာဇိတာ။ ဣဒမ္ပိ သာဝတ္ထိယံ စဏ္ဍကာဠိံ အာရဗ္ဘ ‘‘ဆန္ဒဂါမိနိယော စ ဘိက္ခုနိယော’’တိအာဒိဝစနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, သေသံ ဒသမေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ။
အဓိကရဏကုပိတသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(ကင်္ခါ၊၃၀၄။)֍ ၁၂။ ပါပသမာစာရပဌမသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဒွါဒသမေ သံသဋ္ဌာတိ ပဗ္ဗဇိတာနံ အနနုလောမေန ဂိဟီနံ ကောဋ္ဋနပစနသာသနဟရဏာဒိနာ ကာယိကဝါစသိကေန မိဿီဘူတာ။ ပါပေါ ကာယိကဝါစသိကော အာစာရော ဧတာသန္တိ ပါပါစာရာ။ ပါပေါ ကိတ္တိသဒ္ဒေါ ဧတာသန္တိ ပါပသဒ္ဒါ။ ပါပေါ အာဇီဝသင်္ခါတော သိလောကော ဧတာသန္တိ ပါပသိလောကာ။ ဘိက္ခုနိသံဃဿ ဝိဟေသိကာတိ အညမညိဿာ ကမ္မေ ကရိယမာနေ ပဋိက္ကောသနေန ဝိဟေသိကာ။ ဝဇ္ဇပ္ပဋိစ္ဆာဒိကာတိ ခုဒ္ဒါနုခုဒ္ဒကဿ ဝဇ္ဇဿ ပဋိစ္ဆာဒိကာ။
သာဝတ္ထိယံ သမ္ဗဟုလာ ဘိက္ခုနိယော အာရဗ္ဘ သံသဋ္ဌဝိဟာရဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, သေသမေတ္ထာပိ ဒသမေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ, သမနုဘာသနကမ္မကာလေ ပန ဒွေတိဿော ဧကတော သမနုဘာသိတဗ္ဗာတိ။
ပါပသမာစာရပဌမသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၁၃။ ပါပသမာစာရဒုတိယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
တေရသမေ ဧဝံ ဝဒေယျာတိ တာ သမနုဘဋ္ဌာ ဘိက္ခုနိယော ဧဝံ ဝဒေယျ။ ဧဝါစာရာတိ ဧဝံအာစာရာ, ယာဒိသော တုမှာကံ အာစာရော, တာဒိသော အာစာရောတိ အတ္ထော, ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ ဥညာယာတိ အဝညာယ နီစံ ကတွာ ဇာနနာယ။ ပရိဘဝေနာတိ ‘‘ကိံ ဣမာ ကရိဿန္တီ’’တိ ဧဝံ ပရိဘဝိတွာ ဇာနနေန။ အက္ခန္တိယာတိ အသဟနတာယ, ကောဓေနာတိ အတ္ထော။ ဝေဘဿိယာတိ ဗလဝန္တဿ ဘာဝေန, အတ္တနော ဗလပ္ပကာသနေန သမုတြာသေနာတိ အတ္ထော။ ဒုဗ္ဗလျာတိ တုမှာကံ ဒုဗ္ဗလဘာဝေန, သဗ္ဗတ္ထ ဥညာယ စ ပရိဘဝေန စာတိ ဧဝံ သမုစ္စယတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဝိဝိစ္စထာတိ နာနာ ဟောထ, အနနုလောမိကံ ကာယိကဝါစသိကသံသဂ္ဂံ ပဇဟထာတိ အတ္ထော။
သာဝတ္ထိယံ ထုလ္လနန္ဒံ အာရဗ္ဘ ‘‘သံသဋ္ဌာဝ, အယျေ, တုမှေ ဝိဟရထ, မာ တုမှေ နာနာ ဝိဟရိတ္ထာ’’တိ ဥယျောဇနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, သေသမေတ္ထာပိ ဒသမေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ။
ပါပသမာစာရဒုတိယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(ကင်္ခါ၊၃၀၅။)֍ ၁၄။ သံဃဘေဒကာဒိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
သံဃဘေဒါဒီသု စတူသု ဝုတ္တနယေနေဝ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ကေဝလဉှိ ဘိက္ခုနီ သံဃံ န ဘိန္ဒတိ, ဘေဒါယ ပန ပရက္ကမတိ စေဝ အနုဝတ္တတိ စ။ ဥဒ္ဒိဋ္ဌာ ခေါ အယျာယော သတ္တရသ သံဃာဒိသေသာ ဓမ္မာတိ ဘိက္ခူ အာရဗ္ဘ ပညတ္တာ သာဓာရဏာ သတ္တ, အသာဓာရဏာ ဒသာတိ ဧဝံ သတ္တရသ။ ဥဘတောသံဃေ ပက္ခမာနတ္တံ စရိတဗ္ဗန္တိ ဘိက္ခုနိယာ ဟိ အာပတ္တိံ ဆာဒေန္တိယာပိ ပရိဝါသော နာမ နတ္ထိ, ဆာဒနပစ္စယာပိ န ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇတိ, တသ္မာ ဆာဒေတွာပိ အဆာဒေတွာပိ ဧကံ ပက္ခမာနတ္တမေဝ စရိတဗ္ဗံ။ တံ ဘိက္ခုနီဟိ အတ္တနော သီမံ သောဓေတွာ ဝိဟာရသီမာယ ဝါ, သောဓေတုံ အသက္ကောန္တီဟိ ခဏ္ဍသီမာယ ဝါ သဗ္ဗန္တိမေန ပရိစ္ဆေဒေန စတုဝဂ္ဂံ ဂဏံ သန္နိပါတာပေတွာ ဒါတဗ္ဗံ။ သစေ ဧကာ အာပတ္တိ ဟောတိ, ဧကိဿာ ဝသေန, သစေ ဒွေ ဝါ တိဿော ဝါ သမ္ဗဟုလာ ဝါ ဧကဝတ္ထုကာ ဝါ နာနာဝတ္ထုကာ ဝါ, တာသံ တာသံ ဝသေန ဘိက္ခုပါတိမောက္ခဝဏ္ဏနာယံ ဝုတ္တဝတ္ထုဂေါတ္တနာမအာပတ္တိဘေဒေသု ယံ ယံ ဣစ္ဆတိ, တံ တံ အာဒါယ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။
တတြိဒံ ပဌမာပတ္တိဝသေန မုခမတ္တနိဒဿနံ – တာယ အာပန္နာယ ဘိက္ခုနိယာ ဘိက္ခုနိသံဃံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧကံသံ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ကရိတွာ ဝုဍ္ဎာနံ ဘိက္ခုနီနံ ပါဒေ ဝန္ဒိတွာ ဥက္ကုဋိကံ နိသီဒိတွာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတွာ ဧဝမဿဝစနီယော ‘‘အဟံ, အယျေ, ဧကံ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇိံ ဥဿယဝါဒံ, သာဟံ, အယျေ, သံဃံ ဧကိဿာ အာပတ္တိယာ ဥဿယဝါဒါယ ပက္ခမာနတ္တံ ယာစာမီ’’တိ, ဧဝံ တိက္ခတ္တုံ ယာစာပေတွာ ဗျတ္တာယ ဘိက္ခုနိယာ ပဋိဗလာယ သံဃော ဉာပေတဗ္ဗော –
‘‘သုဏာတု မေ, အယျေ, သံဃော, အယံ ဣတ္ထန္နာမာ ဘိက္ခုနီ ဧကံ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇိံ ဥဿယဝါဒံ, သာ သံဃံ ဧကိဿာ အာပတ္တိယာ ဥဿယဝါဒါယ ပက္ခမာနတ္တံ ယာစတိ, ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လံ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမာယ ဘိက္ခုနိယာ ဧကိဿာ အာပတ္တိယာ ဥဿယဝါဒါယ ပက္ခမာနတ္တံ ဒဒေယျ, ဧသာ ဉတ္တိ။
‘‘သုဏာတု မေ, အယျေ, သံဃော, အယံ ဣတ္ထန္နာမာ ဘိက္ခုနီ…ပေ… ဒုတိယမ္ပိ…ပေ… တတိယမ္ပိ ဧတမတ္ထံ ဝဒါမိ, သုဏာတု မေ, အယျေ, သံဃော…ပေ… သာ ဘာသေယျ။ ဒိန္နံ သံဃေန ဣတ္ထန္နာမာယ ဘိက္ခုနိယာ ဧကိဿာ
(ကင်္ခါ၊၃၀၆။)အာပတ္တိယာ ဥဿယဝါဒါယ ပက္ခမာနတ္တံ။ ခမတိ သံဃဿ, တသ္မာ တုဏှီ, ဧဝမေတံ ဓာရယာမီ’’တိ။
ကမ္မဝါစာပရိယောသာနေ ‘‘ဝတ္တံ သမာဒိယာမိ, မာနတ္တံ သမာဒိယာမီ’’တိ သမာဒိယိတွာ သံဃဿ အာရောစေတွာ နိက္ခိတ္တဝတ္တေန တာဝ ဝသိတုကာမာယ တတ္ထေဝ သံဃမဇ္ဈေ ဝါ ပက္ကန္တာသု ဘိက္ခုနီသု ဧကဘိက္ခုနိယာ ဝါ ဒုတိယိကာယ ဝါ သန္တိကေ ‘‘ဝတ္တံ နိက္ခိပါမိ, မာနတ္တံ နိက္ခိပါမီ’’တိ နိက္ခိပိတဗ္ဗံ။ အညိဿာ ပန အာဂန္တုကာယ သန္တိကေ အာရောစေတွာ နိက္ခိပိတဗ္ဗံ, နိက္ခိတ္တကာလတော ပဋ္ဌာယ ပကတတ္တဋ္ဌာနေ တိဋ္ဌတိ, တတော ပုရေအရုဏေယေဝ စတူဟိ ဘိက္ခုနီဟိ တံ ဘိက္ခုနိံ ဂဟေတွာ ဂါမူပစာရတော စ ဘိက္ခူနံ ဝိဟာရူပစာရတော စ ဒွေ လေဍ္ဍုပါတေ အတိက္ကမိတွာ မဟာမဂ္ဂါ ဩက္ကမ္မ ဂုမ္ဗဝတိအာဒီဟိ ပဋိစ္ဆန္နေ ဩကာသေ နိသီဒိတဗ္ဗံ။ စတူဟိ ဘိက္ခူဟိပိ တတ္ထ ဂန္တဗ္ဗံ, ဂန္တွာ ဘိက္ခုနီနံ အဝိဒူရေ ဝိသုံ နိသီဒိတဗ္ဗံ။ အထ တာယ ဘိက္ခုနိယာ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝတ္တံ သမာဒိယိတွာ ဘိက္ခုနိသံဃဿ တာဝ ဧဝံ အာရောစေတဗ္ဗံ –
‘‘အဟံ, အယျေ, ဧကံ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇိံ ဥဿယဝါဒံ, သာဟံ သံဃံ ဧကိဿာ အာပတ္တိယာ ဥဿယဝါဒါယ ပက္ခမာနတ္တံ ယာစိံ, တဿာ မေ သံဃော ဧကိဿာ အာပတ္တိယာ ဥဿယဝါဒါယ ပက္ခမာနတ္တံ အဒါသိ, သာဟံ မာနတ္တံ စရာမိ, ဝေဒယာမဟံ, အယျေ, ‘ဝေဒယတီ’တိ မံ သံဃော ဓာရေတူ’’တိ။
တတော ဘိက္ခုသံဃဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ဧဝံ အာရောစေတဗ္ဗံ ‘‘အဟံ, အယျာ, ဧကံ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇိံ…ပေ… ဝေဒယာမဟံ, အယျာ, ‘ဝေဒယတီ’တိ မံ သံဃော ဓာရေတူ’’တိ။ အာရောစေတွာ ဘိက္ခုနိသံဃဿေဝ သန္တိကေ နိသီဒိတဗ္ဗံ, တတော ပဋ္ဌာယ ဘိက္ခူသု ဝါ, ဒုတိယိကံ ဌပေတွာ ဘိက္ခုနီသု ဝါ ပက္ကန္တာသုပိ ဥဘတောသံဃေ မာနတ္တံ စိဏ္ဏမေဝ ဟောတိ။ ယာဝ အရုဏံ န ဥဋ္ဌဟတိ, တာဝ ယံ ပဌမံ ပဿတိ ဘိက္ခုံ ဝါ ဘိက္ခုနိံ ဝါ, တဿာ အာရောစေတဗ္ဗံ။ ဥဋ္ဌိတေ အရုဏေ ဝတ္တံ နိက္ခိပိတွာ ဥပဿယံ ဂန္တဗ္ဗံ, ဧဝံ ပဉ္စဒသ အရုဏာ ဂဟေတဗ္ဗာ။
အနိက္ခိတ္တဝတ္တာယ ပန အာဂန္တုကေသု အသတိ စတုန္နံ ဘိက္ခူနဉ္စ ဘိက္ခုနီနဉ္စ ဒေဝသိကံ အာရောစေတွာ, အာဂန္တုကေသု သတိ သဗ္ဗေသမ္ပိ အာဂန္တုကာနံ
(ကင်္ခါ၊၃၀၇။)အာရောစေန္တိယာ ပဉ္စဒသ ဒိဝသာနိ ပါရိဝါသိကက္ခန္ဓကေ (စူဠဝ။ ၇၅ အာဒယော) ဝုတ္တနယေနေဝ သမ္မာ ဝတ္တိတဗ္ဗန္တိ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ, ဝိတ္ထာရော ပန သမန္တပါသာဒိကာယံ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၇၅ အာဒယော) ဝုတ္တော, စိဏ္ဏမာနတ္တာယ ဘိက္ခုနိယာတိ ယဒါ ဧဝံ စိဏ္ဏမာနတ္တာ ဘိက္ခုနီ ဟောတိ, အထဿာ ယတ္ထ သိယာ ဝီသတိဂဏော ဘိက္ခုနိသံဃောတိ ဝုတ္တနယေနေဝ အဗ္ဘာနကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ, သေသံ ဥတ္တာနမေဝါတိ။
ကင်္ခါဝိတရဏိယာ ပါတိမောက္ခဝဏ္ဏနာယ
ဘိက္ခုနိပါတိမောက္ခေ
သံဃာဒိသေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(ကင်္ခါ၊၃၀၈။)နိဿဂ္ဂိယကဏ္ဍော
֍ ၁။ ပတ္တသန္နိစယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
နိဿဂ္ဂိယေသု အာဒိဝဂ္ဂဿ တာဝ ပဌမေ ပတ္တသန္နိစယံ ကရေယျာတိ ပတ္တသန္နိဓိံ ကရေယျ, ဧကာဟံ အနဓိဋ္ဌဟိတွာ ဝါ အဝိကပ္ပေတွာ ဝါ အဓိဋ္ဌာနုပဂံ ပတ္တံ ဌပေယျာတိ အတ္ထော။
သာဝတ္ထိယံ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယာ ဘိက္ခုနိယော အာရဗ္ဘ ပတ္တသန္နိစယဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, သေသကထာမဂ္ဂေါ ဘိက္ခုပါတိမောက္ခဝဏ္ဏနာယံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော, တတြ ဟိ ဒသာဟာတိက္ကမေ အာပတ္တိ, ဣဓ ဧကာဟာတိက္ကမေတိ ဧတ္တကမေဝ တဿ စ ဣမဿ စ နာနာကရဏံ, သေသံ တာဒိသမေဝါတိ။
ပတ္တသန္နိစယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၂။ အကာလစီဝရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဒုတိယေ အကာလစီဝရန္တိ အတ္ထတေ ကထိနေ ကထိနမာသေဟိ, အနတ္ထတေ စီဝရမာသတော အညသ္မိံ ကာလေ ဥပ္ပန္နံ, ယံ ဝါ ပန ကာလေပိ အာဒိဿ ဒိန္နံ။ အာဒိဿ ဒိန္နံ နာမ ‘‘သမ္ပတ္တာ ဘာဇေန္တူ’’တိ ဝတွာ ဝါ, ‘‘ဣဒံ ဂဏဿ, ဣဒံ တုမှာကံ ဒမ္မီ’’တိ ဝတွာ ဝါ, ဒါတုကာမတာယ ပါဒမူလေ ဌပေတွာ ဝါ ဒိန္နံ။ ဣစ္စေတံ အကာလစီဝရံ ‘‘ကာလစီဝရ’’န္တိ အဓိဋ္ဌဟိတွာ ဘာဇာပေန္တိယာ ပယောဂေ ဒုက္ကဋံ, ယံ အတ္တနာ လဒ္ဓံ, တံ နိဿဂ္ဂိယံ ဟောတိ။ နိဿဋ္ဌံ ပဋိလဘိတွာပိ ယထာဒါနေယေဝ ဥပနေတဗ္ဗံ, အညသ္မိမ္ပိ ဧဝရူပေ သိက္ခာပဒေ ဧသေဝ နယော။
သာဝတ္ထိယံ ထုလ္လနန္ဒံ အာရဗ္ဘ အကာလစီဝရံ ‘‘ကာလစီဝရ’’န္တိ အဓိဋ္ဌဟိတွာ ဘာဇနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, အကာလစီဝရေ ဝေမတိကာယ, ကာလစီဝရေ အကာလစီဝရသညာယ စေဝ ဝေမတိကာယ စ ဒုက္ကဋံ။ ဥဘောသု ကာလစီဝရသညာယ, ဥမ္မတ္တိကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ အကာလစီဝရတာ, တထာသညိတာ, ‘‘ကာလစီဝရ’’န္တိ အဓိဋ္ဌာယ လေသေန ဘာဇာပနံ, ပဋိလာဘောတိ ဣမာနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ အဒိန္နာဒါနသဒိသာနီတိ။
အကာလစီဝရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(ကင်္ခါ၊၃၀၉။)֍ ၃။ စီဝရပရိဝတ္တနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
တတိယေ ဟန္ဒာတိ ဂဏှ။ အစ္ဆိန္ဒေယျာတိ သယံ အစ္ဆိန္ဒန္တိယာ ဗန္ဓိတွာ ဌပိတေသု ဗဟူသုပိ ဧကာပတ္တိ, ဣတရေသု ဝတ္ထုဂဏနာယ အာပတ္တိယော။ အစ္ဆိန္ဒာပနေ ပန ဧကာယ အာဏတ္တိယာ ဗဟူသု အစ္ဆိန္နေသုပိ ဧကာဝါပတ္တိ။
သာဝတ္ထိယံ ထုလ္လနန္ဒံ အာရဗ္ဘ စီဝရံ ပရိဝတ္တေတွာ အစ္ဆိန္ဒနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, သာဏတ္တိကံ, တိကပါစိတ္တိယံ, အညသ္မိံ ပရိက္ခာရေ တိကဒုက္ကဋံ, အနုပသမ္ပန္နာယ စီဝရေပိ တိကဒုက္ကဋမေဝ။ ယာ ပန တာယ ဝါ ဒိယျမာနံ, တဿာ ဝါ ဝိဿာသံ ဂဏှာတိ, တဿာ, ဥမ္မတ္တိကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ ဥပသမ္ပန္နတာ, ပရိဝတ္တိတစီဝရဿ ဝိကပ္ပနုပဂတာ, သကသညာယ အစ္ဆိန္ဒနံ ဝါ အစ္ဆိန္ဒာပနံ ဝါတိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ အဒိန္နာဒါနသဒိသာနိ, ဣဒံ ပန ဒုက္ခဝေဒနန္တိ။
စီဝရပရိဝတ္တနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၄။ အညဝိညာပနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
စတုတ္ထေ ဝိညာပေတွာတိ ဇာနာပေတွာ, ‘‘ဣဒံ နာမ အာဟရာ’’တိ ယာစိတွာ ဝါ။ အညံ ဝိညာပေယျာတိ ယံ ပုဗ္ဗေ ‘‘ကိန္တေ, အယျေ, အဖာသု, ကိံ အာဟရိယတူ’’တိ ဝုတ္တာယ ဝိညာပိတံ, တံ ပဋိက္ခိပိတွာ တဉ္စေဝ အညဉ္စ ဂဟေတုကာမာ တတော အညံ ဝိညာပေယျ, တဿာ ဝိညတ္တိယာ ဒုက္ကဋံ, ပဋိလာဘေန နိဿဂ္ဂိယံ ဟောတိ။
သာဝတ္ထိယံ ထုလ္လနန္ဒံ အာရဗ္ဘ အညံ ဝိညာပေတွာ အညံ ဝိညာပနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, တိကပါစိတ္တိယံ, အနညေ ဒွိကဒုက္ကဋံ။ အနညေ အနညသညာယ ပန, တသ္မိံ အပ္ပဟောန္တေ ပုန တညေဝ, အညေနပိ အတ္ထေ သတိ တေန သဒ္ဓိံ အညဉ္စ, ယဉ္စ ဝိညတ္တံ, တတော စေ အညံ သမဂ္ဃတရံ ဟောတိ, ဣမံ အာနိသံသံ ဒဿေတွာ သုဒ္ဓံ အညမေဝ စ ဝိညာပေန္တိယာ, ဥမ္မတ္တိကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ လေသေန ဂဟေတုကာမတာ, အညဿ ဝိညာပနံ, ပဋိလာဘောတိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ သဉ္စရိတ္တသဒိသာနီတိ။
အညဝိညာပနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(ကင်္ခါ၊၃၁၀။)֍ ၅။ အညစေတာပနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ပဉ္စမေ အညံ စေတာပေတွာတိ အတ္တနော ကပ္ပိယဘဏ္ဍေန ‘‘ဣဒံ နာမ အာဟရာ’’တိ အညံ ပရိဝတ္တာပေတွာ။ အညံ စေတာပေယျာတိ ‘‘ဧဝံ မေ ဣဒံ ဒတွာ အညမ္ပိ အာဟရိဿတီ’’တိ မညမာနာ ‘‘န မေ ဣမိနာ အတ္ထော, ဣဒံ နာမ မေ အာဟရာ’’တိ တတော အညံ စေတာပေယျ။ တဿာ စေတာပနပ္ပယောဂေ ဒုက္ကဋံ, ပဋိလာဘေန တေန ဝါ အညေန ဝါ မူလေန အာဟဋံ နိဿဂ္ဂိယံ ဟောတိ, သေသံ စတုတ္ထသဒိသမေဝါတိ။
အညစေတာပနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၆။ ပဌမသံဃိကစေတာပနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဆဋ္ဌေ အညဒတ္ထိကေနာတိ အညဿတ္ထာယ ဒိန္နေန။ အညုဒ္ဒိသိကေနာတိ အညံ ဥဒ္ဒိသိတွာ ဒိန္နေန။ သံဃိကေနာတိ သံဃဿ ပရိစ္စတ္တေန။ ပရိက္ခာရေနာတိ ကပ္ပိယဘဏ္ဍေန။ အညံ စေတာပေယျာတိ ‘‘ဣဒံ နာမ ပရိဘုဉ္ဇေယျာထာ’’တိ ယံ ဥဒ္ဒိသိတွာ နိယမေတွာ ယော ပရိက္ခာရော ဒိန္နော, တတော အညံ ပရိဝတ္တာပေယျ, တဿာ ပယောဂေ ဒုက္ကဋံ, ပဋိလာဘေန နိဿဂ္ဂိယံ။
သာဝတ္ထိယံ သမ္ဗဟုလာ ဘိက္ခုနိယော အာရဗ္ဘ တာဒိသေန ပရိက္ခာရေန အညံ စေတာပနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, တိကပါစိတ္တိယံ, အနညဒတ္ထိကေ ဒွိကဒုက္ကဋံ။ တသ္မိံ ပန အနညဒတ္ထိကသညာယ, သေသကံ ဥပနေန္တိယာ, ‘‘တုမှေဟိ ဧတဒတ္ထာယ ဒိန္နော, အမှာကဉ္စ ဣမိနာ နာမ အတ္ထော’’တိ သာမိကေ အပလောကေတွာ ဥပနေန္တိယာ, ယဒါ ဘိက္ခုနိယော ဝိဟာရမ္ပိ ဆဍ္ဍေတွာ ပက္ကမန္တိ, ဧဝရူပါသု အာပဒါသု ဥပနေန္တီနံ, ဥမ္မတ္တိကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ သေသံ စတုတ္ထသဒိသမေဝါတိ။
ပဌမသံဃိကစေတာပနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၇။ ဒုတိယသံဃိကစေတာပနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
သတ္တမေ သညာစိကေနာတိ သယံ ယာစိတကေနာပိ။ ဧတဒေဝေတ္ထ နာနာကရဏံ, သေသံ ဆဋ္ဌသဒိသမေဝါတိ။
ဒုတိယသံဃိကစေတာပနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(ကင်္ခါ၊၃၁၁။)֍ ၈။ ပဌမဂဏိကစေတာပနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
အဋ္ဌမေ မဟာဇနိကေနာတိ ဂဏဿ ပရိစ္စတ္တေန, ဣဒမေတ္ထ ဆဋ္ဌတော နာနာကရဏံ။
ပဌမဂဏိကစေတာပနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၉။ ဒုတိယဂဏိကစေတာပနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
နဝမေ သညာစိကေနာတိ ဣဒံ အဋ္ဌမတော အတိရိတ္တံ, သေသံ ဒွီသုပိ ဆဋ္ဌသိက္ခာပဒသဒိသမေဝါတိ။
ဒုတိယဂဏိကစေတာပနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၁၀။ ပုဂ္ဂလိကစေတာပနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဒသမေ ပုဂ္ဂလိကေနာတိ ဧကဘိက္ခုနိယာ ပရိစ္စတ္တေန။ သညာစိကေနာတိ သယံ ယာစိတကေန စ။ အညံ စေတာပေယျာတိ ယံ ဥဒ္ဒိသိတွာ ဒိန္နံ, တတော အညံ စေတာပေန္တိယာ ပယောဂေ ဒုက္ကဋံ, ပဋိလာဘေန နိဿဂ္ဂိယံ ဟောတိ။
သာဝတ္ထိယံ ထုလ္လနန္ဒံ အာရဗ္ဘ တာဒိသေန ပရိက္ခာရေန အညံ စေတာပနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, သေသံ ဆဋ္ဌသဒိသမေဝါတိ။
ပုဂ္ဂလိကစေတာပနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ပတ္တဝဂ္ဂေါ ပဌမော။
֍ ၁၁။ ဂရုပါဝုရဏသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဒုတိယဿ ပဌမေ ဂရုပါဝုရဏန္တိ သီတကာလေ ပါဝုရဏံ။ စတုက္ကံသပရမန္တိ ကံသော နာမ စတုက္ကဟာပဏိကော ဟောတိ, တသ္မာ သောဠသကဟာပဏဂ္ဃနကံ။ စေတာပေတဗ္ဗန္တိ ဌပေတွာ သဟဓမ္မိကေ စ ဉာတကပ္ပဝါရိတေ စ အညေန ကိသ္မိဉ္စိဒေဝ ဂုဏေ ပရိတုဋ္ဌေန ‘‘ဝဒေထာယျေ, ယေနတ္ထော’’တိ ဝုတ္တာယ ဝိညာပေတဗ္ဗံ။ တတော စေ ဥတ္တရီတိ တတုတ္တရိ ဝိညာပေန္တိယာ ဒုက္ကဋံ, ပဋိလဒ္ဓံ နိဿဂ္ဂိယံ ဟောတိ။
(ကင်္ခါ၊၃၁၂။)သာဝတ္ထိယံ ထုလ္လနန္ဒံ အာရဗ္ဘ ရာဇာနံ ကမ္ဗလံ ဝိညာပနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, တိကပါစိတ္တိယံ, ဦနကစတုက္ကံသေ ဒွိကဒုက္ကဋံ။ တသ္မိံ ပန ဦနကသညာယ, စတုက္ကံသပရမံ စေတာပေန္တိယာ, ဉာတကပ္ပဝါရိတေ ဝါ, အညဿ ဝါ အတ္ထာယ, အတ္တနော ဝါ ဓနေန, မဟဂ္ဃံ စေတာပေန္တံ အပ္ပဂ္ဃံ စေတာပေန္တိယာ, ဥမ္မတ္တိကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ ဂရုပါဝုရဏတာ, အတိရေကစတုက္ကံသတာ, အနနုညာတဋ္ဌာနေ ဝိညတ္တိ, ပဋိလာဘောတိ ဣမာနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ သဉ္စရိတ္တသဒိသာနီတိ။
ဂရုပါဝုရဏသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၁၂။ လဟုပါဝုရဏသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဒုတိယေ လဟုပါဝုရဏန္တိ ဥဏှကာလေ ပါဝုရဏံ။ အဍ္ဎတေယျကံသပရမန္တိ ဒသကဟာပဏဂ္ဃနကံ, သေသံ ပဌမသဒိသမေဝါတိ။
လဟုပါဝုရဏသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ဣတော ပရာနိ ဣမသ္မိံ ဝဂ္ဂေ အဋ္ဌ, တတိယဝဂ္ဂေ ဒသာတိ ဣမာနိ အဋ္ဌာရသ သိက္ခာပဒါနိ ဘိက္ခုပါတိမောက္ခဝဏ္ဏနာယံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာနီတိ။
ဇာတရူပဝဂ္ဂေါ တတိယော။
ဥဒ္ဒိဋ္ဌာ ခေါ အယျာယော တိံသ နိဿဂ္ဂိယာ ပါစိတ္တိယာ ဓမ္မာတိ ဘိက္ခူ အာရဗ္ဘ ပညတ္တာ သာဓာရဏာ အဋ္ဌာရသ, အသာဓာရဏာ ဒွါဒသာတိ ဧဝံ တိံသ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။
ကင်္ခါဝိတရဏိယာ ပါတိမောက္ခဝဏ္ဏနာယ ဘိက္ခုနိပါတိမောက္ခေ
နိဿဂ္ဂိယပါစိတ္တိယဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(ကင်္ခါ၊၃၁၃။)ပါစိတ္တိယကဏ္ဍော
၁။ လသုဏဝဂ္ဂေါ
֍ ၁။ လသုဏသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ပါစိတ္တိယေသု လသုဏဝဂ္ဂဿ တာဝ ပဌမေ လသုဏန္တိ မဂဓရဋ္ဌေ ဇာတံ အာမကံ ဘဏ္ဍိကလသုဏမေဝ, န ဧကဒွိတိမိဉ္ဇကံ။ တဉှိ ‘‘ခါဒိဿာမီ’’တိ ပဋိဂ္ဂဏှန္တိယာ ဒုက္ကဋံ, အဇ္ဈောဟာရေ အဇ္ဈောဟာရေ ပါစိတ္တိယံ။
သာဝတ္ထိယံ ထုလ္လနန္ဒံ အာရဗ္ဘ လသုဏံ ဟရာပနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, တိကပါစိတ္တိယံ, အလသုဏေ ဒွိကဒုက္ကဋံ။ တသ္မိံ ပန အလသုဏသညာယ, ပလဏ္ဍုကေ, ဘဉ္ဇနကေ, ဟရိတကေ, စာပလသုဏေ, သူပသမ္ပာကေ, မံသသမ္ပာကေ, တေလသမ္ပာကေ, သာဠဝေ, ဥတ္တရိဘင်္ဂေ, ဥမ္မတ္တိကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ အာမကလသုဏဉ္စေဝ, အဇ္ဈောဟရဏဉ္စာတိ ဣမာနေတ္ထ ဒွေ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ ဧဠကလောမသဒိသာနီတိ။
လသုဏသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၂။ သမ္ဗာဓလောမသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဒုတိယေ သမ္ဗာဓေတိ ပဋိစ္ဆန္နောကာသေ, ဥပကစ္ဆကေသု စ မုတ္တကရဏေ စာတိ အတ္ထော။ သံဟရာပေယျာတိ ဧတ္ထ ခုရသဏ္ဍာသကတ္တရိအာဒီသု ယေန ကေနစိ သံဟရာပေန္တိယာ ပယောဂဂဏနာယ ပါစိတ္တိယံ, န လောမဂဏနာယ။
သာဝတ္ထိယံ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယာ ဘိက္ခုနိယော အာရဗ္ဘ သမ္ဗာဓေ လောမံ သံဟရာပနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, အတ္တနော အတ္ထာယ အညံ အာဏာပေန္တိယာ သာဏတ္တိကံ, အာပတ္တိဘေဒေါနတ္ထိ။ အာဗာဓပစ္စယာ, ဥမ္မတ္တိကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ အာဗာဓာဘာဝေါ, သမ္ဗာဓေ လောမသံဟရဏန္တိ ဣမာနေတ္ထ ဒွေ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ ဘိက္ခုနိယာ သဒ္ဓိံ ဧကဒ္ဓါနမဂ္ဂဂမနသိက္ခာပဒသဒိသာနီတိ။
သမ္ဗာဓလောမသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(ကင်္ခါ၊၃၁၄။)֍ ၃။ တလဃာတကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
တတိယေ တလဃာတကေတိ အန္တမသော ဥပ္ပလကေသရေနာပိ မုတ္တကရဏဿ တလဃာတနေ မုတ္တကရဏမှိ ပဟာရဒါနေ ပါစိတ္တိယန္တိ အတ္ထော။
သာဝတ္ထိယံ ဒွေ ဘိက္ခုနိယော အာရဗ္ဘ တလဃာတကရဏဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, ပုရိမနယေနေဝ သာဏတ္တိကံ, အာပတ္တိဘေဒေါ နတ္ထိ။ ဣတော ပရံ ပန ယတ္ထ နတ္ထိ, တတ္ထ အဝတွာဝ ဂမိဿာမ။ အာဗာဓပစ္စယာ ဂဏ္ဍံ ဝါ ဝဏံ ဝါ ပဟရန္တိယာ, ဥမ္မတ္တိကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ အာဗာဓာဘာဝေါ, မုတ္တကရဏေ ပဟာရဒါနံ, ဖဿသာဒိယနန္တိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ ပဌမပါရာဇိကသဒိသာနီတိ။
တလဃာတကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၄။ ဇတုမဋ္ဌကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
စတုတ္ထေ ဇတုမဋ္ဌကေတိ ဇတုနာ ကတေ မဋ္ဌဒဏ္ဍကေ။ ဝတ္ထုဝသေနေတံ ဝုတ္တံ, ကာမရာဂေန ပန ဥပ္ပလကေသရမ္ပိ ပဝေသေန္တိယာ အာပတ္တိ။
သာဝတ္ထိယံ အညတရံ ဘိက္ခုနိံ အာရဗ္ဘ ဇတုမဋ္ဌကသာဒိယနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, သေသံ တတိယသဒိသမေဝါတိ။
ဇတုမဋ္ဌကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၅။ ဥဒကသုဒ္ဓိကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ပဉ္စမေ ဥဒကသုဒ္ဓိကန္တိ မုတ္တကရဏဿ ဓောဝနံ။ အာဒိယမာနာယာတိ ကရောန္တိယာ။ ဒွင်္ဂုလပဗ္ဗပရမံ အာဒါတဗ္ဗန္တိ ဒွီသု အင်္ဂုလီသု ဧကေကံ ကတွာ ဒွင်္ဂုလပဗ္ဗပရမံ အာဒါတဗ္ဗံ။ တံ အတိက္ကာမေန္တိယာတိ သစေ ဓောဝနကာလေ ရာဂဝသေန ဝိတ္ထာရတော တတိယာယ အင်္ဂုလိယာ အဂ္ဂပဗ္ဗံ, ဂမ္ဘီရတော ဧကိဿာဝ အင်္ဂုလိယာ တတိယပဗ္ဗံ ပဝေသေတိ ပါစိတ္တိယံ။
သက္ကေသု အညတရံ ဘိက္ခုနိံ အာရဗ္ဘ အတိဂမ္ဘီရံ ဥဒကသုဒ္ဓိကံ အာဒိယနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, တိကပါစိတ္တိယံ, ဦနကဒွင်္ဂုလပဗ္ဗေ ဒွိကဒုက္ကဋံ။ တသ္မိံ
(ကင်္ခါ၊၃၁၅။)ပန ဦနကသညာယ, ဒွင်္ဂုလပဗ္ဗပရမံ အာဒိယန္တိယာ, အာဗာဓပစ္စယာ အတိရေကမ္ပိ, ဥမ္မတ္တိကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ, သေသံ တတိယသဒိသမေဝါတိ။
ဥဒကသုဒ္ဓိကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၆။ ဥပတိဋ္ဌနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဆဋ္ဌေ ဘုဉ္ဇန္တဿာတိ ပဉ္စန္နံ ဘောဇနာနံ အညတရံ ဘုဉ္ဇတော။ ပါနီယေနာတိ သုဒ္ဓေန ဝါ ဥဒကေန, တက္ကာဒီသု ဝါ အညတရေန။ ဝိဓူပနေနာတိ ယာယ ကာယစိ ဗီဇနိယာ။ ဥပတိဋ္ဌေယျာတိ ယာ ဧတေသု ဒွီသု အညတရံ ဂဟေတွာ ဟတ္ထပါသေ တိဋ္ဌတိ, တဿာ ပါစိတ္တိယံ။
သာဝတ္ထိယံ အညတရံ ဘိက္ခုနိံ အာရဗ္ဘ ဘုဉ္ဇန္တဿ ဧဝံ တိဋ္ဌနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, တိကပါစိတ္တိယံ, ဟတ္ထပါသံ ဝိဇဟိတွာ ခါဒနီယံ ခါဒန္တဿ ဥပတိဋ္ဌန္တိယာ ဒုက္ကဋံ, အနုပသမ္ပန္နေ တိကဒုက္ကဋံ။ ‘‘ဣမံ ပိဝထ, ဣမိနာ ဗီဇထာ’’တိ ဧဝံ ဒေန္တိယာ ဝါ, ဒါပေန္တိယာ ဝါ, အနုပသမ္ပန္နံ ဝါ ဥပတိဋ္ဌာပနတ္ထံ အာဏာပေန္တိယာ, ဥမ္မတ္တိကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ ဘုဉ္ဇန္တဿ ဘိက္ခုနော ဟတ္ထပါသေ ဌာနံ, ပါနီယဿ ဝါ ဝိဓူပနဿ ဝါ ဂဟဏန္တိ ဣမာနေတ္ထ ဒွေ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ ဧဠကလောမသဒိသာနီတိ။
ဥပတိဋ္ဌနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၇။ အာမကဓညသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
သတ္တမေ ဝိညတွာတိ အန္တမသော မာတရမ္ပိ ယာစိတွာ။ ဘုဉ္ဇေယျာတိ အဇ္ဈောဟရေယျ။ ဧတ္ထ စ ဝိညတ္တိ စေဝ ဘောဇနဉ္စ ပမာဏံ, တသ္မာ သယံ ဝိညတွာ အညာယ ဘဇ္ဇနာဒီနိ ကာရာပေတွာ ဝါ, အညာယ ဝိညာပေတွာ သယံ ဘဇ္ဇနာဒီနိ ကတွာ ဝါ ပဋိဂ္ဂဟဏတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ဒန္တေဟိ သံခါဒနံ, တာဝ ပုဗ္ဗပ္ပယောဂေသု ဒုက္ကဋာနိ, အဇ္ဈောဟာရေ အဇ္ဈောဟာရေ ပါစိတ္တိယံ။
သာဝတ္ထိယံ သမ္ဗဟုလာ ဘိက္ခုနိယော အာရဗ္ဘ အာမကဓညံ ဝိညာပနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, သယံ ဝါ အညာယ ဝါ အဝိညတ္တိယာ လဒ္ဓံ ဘဇ္ဇနာဒီနိ
(ကင်္ခါ၊၃၁၆။)ကတွာ ဝါ ကာရေတွာ ဝါ ဘုဉ္ဇန္တိယာ ဒုက္ကဋံ, အညာယ ဝိညတ္တိယာ လဒ္ဓံ ပန သယံ ဘဇ္ဇနာဒီနိ ကတွာပိ ကာရေတွာပိ ဘုဉ္ဇန္တိယာ ဒုက္ကဋမေဝ။ အာဗာဓေ သတိ သေဒကမ္မာဒီနံ အတ္ထာယ ဝိညာပေန္တိယာ, အဝိညတ္တိယာ လဗ္ဘမာနံ နဝကမ္မတ္ထာယ သမ္ပဋိစ္ဆန္တိယာ, ဉာတကပ္ပဝါရိတဋ္ဌာနေ မုဂ္ဂမာသာဒိအပရဏ္ဏံ ဝိညာပေန္တိယာ, ဥမ္မတ္တိကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ သတ္တန္နံ ဓညာနံ အညတရဿ ဝိညာပနံ ဝါ ဝိညာပါပနံ ဝါ, ပဋိလာဘော, ဘဇ္ဇနာဒီနိ ကတွာ ဝါ ကာရေတွာ ဝါ အဇ္ဈောဟရဏန္တိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ အဒ္ဓါနမဂ္ဂသိက္ခာပဒသဒိသာနီတိ။
အာမကဓညသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၈။ ပဌမဥစ္စာရဆဍ္ဍနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
အဋ္ဌမေ သင်္ကာရန္တိ ကစဝရံ။ ဝိဃာသန္တိ ယံကိဉ္စိ ပရိဘုတ္တာဝသေသံ ဥစ္ဆိဋ္ဌောဒကမ္ပိ ဒန္တကဋ္ဌမ္ပိ, အဋ္ဌိကစလကေသု ပန ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထိ။ တိရောကုဋ္ဋေ ဝါ တိရောပါကာရေ ဝါတိ ယဿကဿစိ ကုဋ္ဋဿ ဝါ ပါကာရဿ ဝါ ပရတော။ ဆဍ္ဍေယျ ဝါ ဆဍ္ဍာပေယျ ဝါတိ သဗ္ဗာနိပေတာနိ ဧကတော ဆဍ္ဍေန္တိယာ ဧကပ္ပယောဂေ ဧကာပတ္တိ, သကိံ အာဏတ္တိယာ ဗဟုကေပိ ဆဍ္ဍိတေ ဧကာဝ။
သာဝတ္ထိယံ အညတရံ ဘိက္ခုနိံ အာရဗ္ဘ ဥစ္စာရံ တိရောကုဋ္ဋေ ဆဍ္ဍနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, သာဏတ္တိကံ, ဘိက္ခုဿ ဒုက္ကဋံ, ဩလောကေတွာ ဝါ အဝလဉ္ဇေ ဝါ ဆဍ္ဍေန္တိယာ, ဥမ္မတ္တိကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ ဥစ္စာရာဒိဘာဝေါ, အနောလောကနံ, ဝလဉ္ဇနဋ္ဌာနံ, တိရောကုဋ္ဋတိရောပါကာရတာ, ဆဍ္ဍနံ ဝါ ဆဍ္ဍာပနံ ဝါတိ ဣမာနေတ္ထ ပဉ္စ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ သဉ္စရိတ္တသဒိသာနိ, ဣဒံ ပန ကိရိယာကိရိယန္တိ။
ပဌမဥစ္စာရဆဍ္ဍနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၉။ ဒုတိယဥစ္စာရဆဍ္ဍနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
နဝမေ ဟရိတေတိ ခေတ္တေ ဝါ နာဠိကေရာဒိအာရာမေ ဝါ ယတ္ထကတ္ထစိ ရောပိမဟရိတဋ္ဌာနေ။ တာနိ ဝတ္ထူနိ ဆဍ္ဍေန္တိယာ ဝါ ဆဍ္ဍာပေန္တိယာ ဝါ
(ကင်္ခါ၊၃၁၇။)ပုရိမနယေနေဝ အာပတ္တိ, တာဒိသေ ဌာနေ နိသီဒိတွာ အန္တမသော ဥဒကံ ပိဝိတွာ မတ္ထကစ္ဆိန္နံ နာဠိကေရမ္ပိ ဆဍ္ဍေန္တိယာ အာပတ္တိယေဝ။
သာဝတ္ထိယံ သမ္ဗဟုလာ ဘိက္ခုနိယော အာရဗ္ဘ ဥစ္စာရာဒီနိ ဟရိတေ ဆဍ္ဍနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, သာဏတ္တိကံ, တိကပါစိတ္တိယံ, ဘိက္ခုနော ဒုက္ကဋံ, ဘိက္ခုနိယာပိ နိက္ခိတ္တဗီဇေ ခေတ္တေ ယာဝ အင်္ကုရော န ဥဋ္ဌဟတိ, တာဝ ဒုက္ကဋံ, အဟရိတေ ဒွိကဒုက္ကဋံ။ တသ္မိံ ပန အဟရိတသညာယ ဆဍ္ဍိတခေတ္တေ ဝါ, သာမိကေ အပလောကေတွာ ဝါ ဆဍ္ဍေန္တိယာ, ဥမ္မတ္တိကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ သေသံ အဋ္ဌမသဒိသမေဝါတိ။
ဒုတိယဥစ္စာရဆဍ္ဍနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၁၀။ နစ္စဂီတသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဒသမေ နစ္စန္တိ အန္တမသော မောရနစ္စမ္ပိ။ ဂီတန္တိ အန္တမသော ဓမ္မဘာဏကဂီတမ္ပိ။ ဝါဒိတန္တိ အန္တမသော ဥဒကဘေရိဝါဒိတမ္ပိ။ ဒဿနာယာတိ ဧတေသု ယံကိဉ္စိ ဒဿနာယ ဂစ္ဆန္တိယာ ပဒေ ပဒေ ဒုက္ကဋံ, ယတ္ထ ဌိတာ ပဿတိ ဝါ သုဏာတိ ဝါ, ဧကပ္ပယောဂေ ဧကာပတ္တိ, တံ တံ ဒိသံ ဩလောကေန္တိယာ ပယောဂေ ပယောဂေ အာပတ္တိ။
ရာဇဂဟေ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယာ ဘိက္ခုနိယော အာရဗ္ဘ နစ္စာဒီနိ ဒဿနာယ ဂမနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, သယံ တာနိ ဝတ္ထူနိ ကရောန္တိယာ, အညံ ဝါ အာဏာပေန္တိယာ, ‘‘စေတိယဿ ဥပဟာရံ ဒေထာ’’တိ ဤဒိသေန ပရိယာယေန ဝါ ဘဏန္တိယာ, ‘‘စေတိယဿ ဥပဟာရံ ကရောမာ’’တိ ဝါ ဝုတ္တေ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆန္တိယာ စ ပါစိတ္တိယမေဝါတိ သဗ္ဗအဋ္ဌကထာသု (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၈၃၅-၈၃၇) ဝုတ္တံ, ဘိက္ခုနော သဗ္ဗတ္ထ ဒုက္ကဋံ။ ‘‘တုမှာကံ စေတိယဿ ဥပဋ္ဌာနံ ကရောမာ’’တိ ဝုတ္တေ ပန ‘‘ဥပဋ္ဌာနကရဏံ နာမ သုန္ဒရ’’န္တိ ဤဒိသံ ပရိယာယံ ဘဏန္တိယာ, အာရာမေ ဌတွာ ပဿန္တိယာ ဝါ သုဏန္တိယာ ဝါ, တထာ အတ္တနော ဌိတောကာသံ အာဂန္တွာ ပယောဇိတံ ပဋိပထံ ဂစ္ဆန္တိယာ သမ္မုခီဘူတံ သလာကဘတ္တာဒိကေ သတိ ကရဏီယေ ဂန္တွာ, အာပဒါသု ဝါ သမဇ္ဇဋ္ဌာနံ ပဝိသိတွာပိ ပဿန္တိယာ ဝါ သုဏန္တိယာ ဝါ, ဥမ္မတ္တိကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ နစ္စာဒီနံ အညတရတာ, အညတြ အနုညာတကာရဏာ ဂမနံ, ဒဿနံ ဝါ
(ကင်္ခါ၊၃၁၈။)သဝနံ ဝါတိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ ဧဠကလောမသဒိသာနိ, ဣဒံ ပန လောကဝဇ္ဇံ, အကုသလစိတ္တံ, တိဝေဒနန္တိ။
နစ္စဂီတသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
လသုဏဝဂ္ဂေါ ပဌမော။
၂။ ရတ္တန္ဓကာရဝဂ္ဂေါ
֍ ၁။ ရတ္တန္ဓကာရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
အန္ဓကာရဝဂ္ဂဿ ပဌမေ ရတ္တန္ဓကာရေတိ ရတ္တိအန္ဓကာရေ။ အပ္ပဒီပေတိ ပဇ္ဇောတစန္ဒသူရိယအဂ္ဂီသု ဧကေကေနာပိ အနောဘာသိတေ။ ပုရိသေနာတိ သန္တိဋ္ဌိတုံ သလ္လပိတုဉ္စ ဝိညုနာ မနုဿပုရိသေန သဒ္ဓိံ။ သန္တိဋ္ဌေယျ ဝါတိ ဟတ္ထပါသေ ဌိတမတ္တာယ ပါစိတ္တိယံ။ သလ္လပေယျာတိ တတ္ထ ဌတွာ ဂေဟသိတကထံ ကထေန္တိယာပိ ပါစိတ္တိယမေဝ။
သာဝတ္ထိယံ အညတရံ ဘိက္ခုနိံ အာရဗ္ဘ ဧဝံ သန္တိဋ္ဌနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, ပုရိသဿ ဟတ္ထပါသံ ဝိဇဟိတွာ, ယက္ခာဒီနံ ဟတ္ထပါသံ အဝိဇဟိတွာပိ သန္တိဋ္ဌန္တိယာ, သလ္လပေန္တိယာ ဝါ ဒုက္ကဋံ, ယံကိဉ္စိ ဝိညုံ ဒုတိယံ ဂဟေတွာ ဧဝံ ကရောန္တိယာ, အရဟောပေက္ခာယ, အညဝိဟိတာယ, ဥမ္မတ္တိကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ ရတ္တန္ဓကာရတာ, ပုရိသဿ ဟတ္ထပါသေ ဌာနံ ဝါ သလ္လပနံ ဝါ, သဟာယာဘာဝေါ, ရဟောပေက္ခတာတိ ဣမာနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။ ထေယျသတ္ထသမုဋ္ဌာနံ, ကိရိယံ, သညာဝိမောက္ခံ, သစိတ္တကံ, လောကဝဇ္ဇံ, ကာယကမ္မံ, ဝစီကမ္မံ, အကုသလစိတ္တံ, တိဝေဒနန္တိ။
ရတ္တန္ဓကာရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၂။ ပဋိစ္ဆန္နောကာသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဒုတိယေ ပဋိစ္ဆန္နေ ဩကာသေတိ ကုဋ္ဋာဒီသု ယေန ကေနစိ ပဋိစ္ဆန္နေ, ဣဒမေဝေတ္ထ နာနတ္တံ။
ပဋိစ္ဆန္နောကာသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(ကင်္ခါ၊၃၁၉။)֍ ၃။ အဇ္ဈောကာသသလ္လပနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
တတိယေ အဇ္ဈောကာသေတိ နာနံ, သေသံ ဥဘယတ္ထာပိ ပဌမသဒိသမေဝါတိ။
အဇ္ဈောကာသသလ္လပနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၄။ ဒုတိယိကဥယျောဇနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
စတုတ္ထေ ရထိကာယာတိ ရစ္ဆာယံ။ ဗျူဟေတိ အနိဝိဒ္ဓရစ္ဆာယံ။ သိင်္ဃာဋကေတိ စစ္စရေ။ နိကဏ္ဏိကံ ဝါ ဇပ္ပေယျာတိ ကဏ္ဏမူလေ ကိဉ္စိ ဇပ္ပေယျ။ ဥယျောဇေယျာတိ အနာစာရံ စရိတုကာမတာယ ‘‘ဂစ္ဆ တွ’’န္တိ ဒုတိယိကံ ဥယျောဇေယျ။ ပါစိတ္တိယန္တိ ပုရိမနယေနေဝ တာဝ သန္တိဋ္ဌနာဒီသု တီဏိ ပါစိတ္တိယာနိ, ဥယျောဇေန္တိယာ ပန ဥယျောဇနေ စ ဟတ္ထပါသဝိဇဟနေ စ ဒုက္ကဋံ, ဝိဇဟိတေ ပါစိတ္တိယံ။
သာဝတ္ထိယံ ထုလ္လနန္ဒံ အာရဗ္ဘ ဧဝံ သန္တိဋ္ဌနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, သေသံ ပုရိမတ္တယသဒိသမေဝ။ အနာပတ္တိယံ ပန ‘‘န အနာစာရံ အာစရိတုကာမာ, သတိ ကရဏီယေ ဒုတိယိကံ ဘိက္ခုနိံ ဥယျောဇေတီ’’တိ (ပါစိ။ ၈၅၂) ဧတ္တကံ အဓိကန္တိ။
ဒုတိယိကဥယျောဇနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၅။ အနာပုစ္ဆာပက္ကမနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ပဉ္စမေ ပုရေဘတ္တန္တိ အရုဏုဂ္ဂမနံ ဥပါဒါယ ယာဝ မဇ္ဈနှိကံ။ အာသနေတိ ပလ္လင်္ကဿောကာသဘူတေ။ သာမိကေ အနာပုစ္ဆာတိ တသ္မိံ ကုလေ ယံကိဉ္စိ ဝိညုံ မနုဿံ အနာပုစ္ဆာ။ ပက္ကမေယျာတိ ဧတ္ထ ဆန္နဿ အန္တော နိသီဒိတွာ အနောဝဿကံ အဇ္ဈောကာသေ ဥပစာရံ အတိက္ကာမေန္တိယာ ပဌမပါဒေ ဒုက္ကဋံ, ဒုတိယေ ပါစိတ္တိယံ။
သာဝတ္ထိယံ အညတရံ ဘိက္ခုနိံ အာရဗ္ဘ အနာပုစ္ဆာ ပက္ကမနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, တိကပါစိတ္တိယံ, ပလ္လင်္ကဿ အနောကာသေ ဒုက္ကဋံ, တထာ
(ကင်္ခါ၊၃၂၀။)အာပုစ္ဆိတေ အနာပုစ္ဆိတသညာယ စေဝ ဝေမတိကာယ စ။ အာပုစ္ဆိတသညာယ ပန, အသံဟာရိမေ, ဂိလာနာယ, အာပဒါသု, ဥမ္မတ္တိကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ ပုရေဘတ္တတာ, အန္တရဃရေ နိသဇ္ဇာ, အာသနဿ ပလ္လင်္ကောကာသတာ, အညတြ အနုညာတကာရဏာ အနာပုစ္ဆနံ, ဝုတ္တပရိစ္ဆေဒါတိက္ကမောတိ ဣမာနေတ္ထ ပဉ္စ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ ကထိနသဒိသာနိ, ဣဒံ ပန ကိရိယာကိရိယန္တိ။
အနာပုစ္ဆာပက္ကမနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၆။ အနာပုစ္ဆာအဘိနိသီဒနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဆဋ္ဌေ ပစ္ဆာဘတ္တန္တိ မဇ္ဈနှိကေ ဝီတိဝတ္တေ ယာဝ သူရိယဿ အတ္ထင်္ဂမာ။ အဘိနိသီဒေယျ ဝါတိ အာဒိမှိ နိသီဒိတွာ ဂစ္ဆန္တိယာ ဧကာ အာပတ္တိ, အနိသီဒိတွာ နိပဇ္ဇိတွာဝ ဂစ္ဆန္တိယာပိ ဧကာ, နိသီဒိတွာ နိပဇ္ဇန္တိယာ ဒွေ။
သာဝတ္ထိယံ ထုလ္လနန္ဒံ အာရဗ္ဘ အာသနေ အဘိနိသီဒနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, သေသံ ပဉ္စမသဒိသမေဝ။ ယထာ ပန တတ္ထ အသံဟာရိမေ, ဧဝမိဓ ဓုဝပညတ္တေ အနာပတ္တီတိ။
အနာပုစ္ဆာအဘိနိသီဒနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၇။ အနာပုစ္ဆာသန္ထရဏသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
သတ္တမေ ဝိကာလေတိ အတ္ထင်္ဂတေ သူရိယေ။ သေယျန္တိ အန္တမသော ပဏ္ဏသန္ထာရမ္ပိ, သေသံ ဆဋ္ဌသဒိသမေဝ။
ဣဒံ ပန သာဝတ္ထိယံ သမ္ဗဟုလာ ဘိက္ခုနိယော အာရဗ္ဘ ဝိကာလေ ကုလာနိ ဥပသင်္ကမိတွာ သာမိကေ အနာပုစ္ဆိတွာ သေယျံ သန္ထရိတွာ အဘိနိသီဒနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, အနာပတ္တိယဉ္စေတ္ထ ဓုဝပညတ္တံ နာမ နတ္ထီတိ။
အနာပုစ္ဆာသန္ထရဏသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(ကင်္ခါ၊၃၂၁။)֍ ၈။ ပရဥဇ္ဈာပနကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
အဋ္ဌမေ ဒုဂ္ဂဟိတေန ဒူပဓာရိတေနာတိ ယံ ဝုတ္တံ, တတော အညထာ ဂဟိတေန စ ဥပဓာရိတေန စ။ ပရန္တိ ‘‘အဟံ ကိရယျေ အယျံ န သက္ကစ္စံ ဥပဋ္ဌဟာမီ’’တိအာဒိနာ (ပါစိ။ ၈၆၉) နယေန ဥပသမ္ပန္နံ ဥဇ္ဈာပေန္တိယာ ပါစိတ္တိယံ။
သာဝတ္ထိယံ အညတရံ ဘိက္ခုနိံ အာရဗ္ဘ ဧဝံ ပရံ ဥဇ္ဈာပနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, တိကပါစိတ္တိယံ, အနုပသမ္ပန္နာယ တိကဒုက္ကဋံ, ဥမ္မတ္တိကာဒီနံယေဝ အနာပတ္တိ။ ဒုဂ္ဂဟိတတာ, ဥဇ္ဈာပနံ, ယံ ဥဇ္ဈာပေတိ, တဿာ ဥပသမ္ပန္နတာတိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ အဒိန္နာဒါနသဒိသာနိ, ဣဒံ ပန ဒုက္ခဝေဒနန္တိ။
ပရဥဇ္ဈာပနကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၉။ ပရအဘိသပနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
နဝမေ အဘိသပေယျာတိ သပထံ ကရေယျ။ တတ္ထ ‘‘နိရယေ ဥပပဇ္ဇာမိ, နိရယေ ဥပပဇ္ဇတူ’’တိဧဝမာဒီနိ ဝဒမာနာ နိရယေန အဘိသပတိ နာမ, အက္ကောသတီတိ အတ္ထော။ ‘‘ဂိဟိနီ ဟောမိ, ဂိဟိနီ ဟောတူ’’တိဧဝမာဒီနိ ဝဒမာနာ ဗြဟ္မစရိယေန။ တဿာ ဝါစာယ ဝါစာယ ပါစိတ္တိယံ။
သာဝတ္ထိယံ စဏ္ဍကာဠိံ အာရဗ္ဘ ဧဝံ အဘိသပနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, တိကပါစိတ္တိယံ, အနုပသမ္ပန္နာယ တိကဒုက္ကဋံ, တိရစ္ဆာနယောနိယာ ဝါ ပေတ္တိဝိသယေန ဝါ မနုဿဒေါဘဂ္ဂေန ဝါ အဘိသပနေ ဒုက္ကဋံ။ အတ္ထဓမ္မာနုသာသနိပုရေက္ခာရာနံ ဥမ္မတ္တိကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ နိရယေန ဝါ ဗြဟ္မစရိယေန ဝါ အဘိသပနံ, ဥပသမ္ပန္နတာ, အတ္ထဓမ္မပုရေက္ခာရာဒီနံ အဘာဝေါတိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ အဋ္ဌမသဒိသာနေဝါတိ။
ပရအဘိသပနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၁၀။ ရောဒနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဒသမေ ဝဓိတွာတိ ဟတ္ထာဒီဟိ ပဟရိတွာ, ဥဘယံ ကရောန္တိယာဝ ပါစိတ္တိယံ။
(ကင်္ခါ၊၃၂၂။)သာဝတ္ထိယံ စဏ္ဍကာဠိံ အာရဗ္ဘ အတ္တာနံ ဝဓိတွာ ရောဒနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, ကေဝလံ ဝဓန္တိယာ ဝါ ရောဒန္တိယာ ဝါ ဒုက္ကဋမေဝ။ ဉာတိရောဂဘောဂဗျသနေဟိ ဖုဋ္ဌာယ ကေဝလံ ရောဒန္တိယာ ဧဝ န ဝဓန္တိယာ, ဥမ္မတ္တိကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ အတ္တာနံ ဝဓနဉ္စေဝ, ရောဒနဉ္စာတိ ဣမာနေတ္ထ ဒွေ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ သမနုဘာသနသဒိသာနိ, ဣဒံ ပန ကိရိယမေဝါတိ။
ရောဒနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ရတ္တန္ဓကာရဝဂ္ဂေါ ဒုတိယော။
၃။ နဂ္ဂဝဂ္ဂေါ
֍ ၁။ နဂ္ဂသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
နဂ္ဂဝဂ္ဂဿ ပဌမေ နဂ္ဂါတိ အနိဝတ္ထာ ဝါ အပါရုတာ ဝါ။ ဧဝဉှိ နဟာယန္တိယာ သဗ္ဗပ္ပယောဂေသု ဒုက္ကဋံ, နဟာနပရိယောသာနေ ပါစိတ္တိယံ။
သာဝတ္ထိယံ သမ္ဗဟုလာ ဘိက္ခုနိယော အာရဗ္ဘ ဧဝံ နဟာနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, ဥဒကသာဋိကစီဝရေ အစ္ဆိန္နေ ဝါ နဋ္ဌေ ဝါ, ‘‘မဟဂ္ဃံ ဣဒံ ဒိသွာ စောရာပိ ဟရေယျု’’န္တိ ဧဝရူပါသု အာပဒါသု ဝါ နဟာယန္တိယာ, ဥမ္မတ္တိကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ နဂ္ဂတာ, အနုညာတကာရဏာဘာဝေါ, နဟာနပရိယောသာနန္တိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ ဧဠကလောမသဒိသာနီတိ။
နဂ္ဂသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၂။ ဥဒကသာဋိကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဒုတိယေ သာဝတ္ထိယံ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယာ ဘိက္ခုနိယော အာရဗ္ဘ အပ္ပမာဏိကာယော ဥဒကသာဋိကာယော ဓာရဏဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, သေသမေတ္ထ သဗ္ဗံ ရတနဝဂ္ဂေ နိသီဒနသိက္ခာပဒေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ။
ဥဒကသာဋိကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၃။ စီဝရသိဗ္ဗနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
တတိယေ ဝိသိဗ္ဗေတွာတိ ဒုဿိဗ္ဗိတံ ပုနသိဗ္ဗနတ္ထာယ ဝိသိဗ္ဗေတွာ။ အနန္တရာယိကိနီတိ ဒသသု အန္တရာယေသု ဧကေကသ္မိမ္ပိ အသတိ။ အညတြ
(ကင်္ခါ၊၃၂၃။)စတူဟပဉ္စာဟာတိ ဝိသိဗ္ဗိတဒိဝသတော ပဉ္စ ဒိဝသေ အတိက္ကာမေတွာ ‘‘နေဝ သိဗ္ဗိဿာမိ, န သိဗ္ဗာပနာယ ဥဿုက္ကံ ကရိဿာမီ’’တိ ဓုရံ နိက္ခိတ္တမတ္တေ ပါစိတ္တိယံ။
သာဝတ္ထိယံ ထုလ္လနန္ဒံ အာရဗ္ဘ စီဝရံ ဝိသိဗ္ဗေတွာ န သိဗ္ဗနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, တိကပါစိတ္တိယံ, အနုပသမ္ပန္နာယ တိကဒုက္ကဋံ, တထာ ဥဘိန္နမ္ပိ အညသ္မိံ ပရိက္ခာရေ။ ယာ ပန အန္တရာယိကိနီ ဝါ ဟောတိ, ပရိယေသိတွာ ဝါ ကိဉ္စိ န လဘတိ, ကရောန္တီ ဝါ ပဉ္စာဟံ အတိက္ကာမေတိ, တဿာ စ, ဂိလာနာယ စ, အာပဒါသု စ, ဥမ္မတ္တိကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ နိဝါသနပါရုပနုပဂစီဝရတာ, ဥပသမ္ပန္နာယ သန္တကတာ, သိဗ္ဗနတ္ထာယ ဝိသိဗ္ဗနံ ဝါ ဝိသိဗ္ဗာပနံ ဝါ, အညတြ အနုညာတကာရဏာ ပဉ္စာဟာတိက္ကမော, ဓုရနိက္ခေပေါတိ ဣမာနေတ္ထ ပဉ္စ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ သမနုဘာသနသဒိသာနီတိ။
စီဝရသိဗ္ဗနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၄။ သံဃာဋိစာရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
စတုတ္ထေ ပဉ္စ အဟာနိ ပဉ္စာဟံ, ပဉ္စာဟမေဝ ပဉ္စာဟိကံ။ သံဃာဋီနံ စာရော သံဃာဋိစာရော, ပရိဘောဂဝသေန ဝါ ဩတာပနဝသေန ဝါ သံဃဋိတဋ္ဌေန ‘သံဃာဋီ’တိ လဒ္ဓနာမံ တိစီဝရံ, ဥဒကသာဋိကာ, သံကစ္စိကာတိ ဣမေသံ ပဉ္စန္နံ စီဝရာနံ ပရိဝတ္တနန္တိ အတ္ထော။ အတိက္ကာမေယျ ပါစိတ္တိယန္တိ ဆဋ္ဌေ အရုဏုဂ္ဂမနေ ဧကသ္မိံ စီဝရေ ဝုတ္တနယေန အပရိဝတ္တိတေ ဧကာ အာပတ္တိ, ပဉ္စသု ပဉ္စ။
သာဝတ္ထိယံ သမ္ဗဟုလာ ဘိက္ခုနိယော အာရဗ္ဘ စီဝရံ နိက္ခိပိတွာ သန္တရုတ္တရေန ဇနပဒစာရိကံ ပက္ကမနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, တိကပါစိတ္တိယံ, ပဉ္စာဟာနတိက္ကန္တေ ဒွိကဒုက္ကဋံ။ တသ္မိံ ပန အနတိက္ကန္တသညာယ, ပဉ္စမံ ဒိဝသံ ပဉ္စ စီဝရာနိ နိဝါသေန္တိယာ ဝါ ပါရုပန္တိယာ ဝါ ဩတာပေန္တိယာ ဝါ, ဂိလာနာယ, ‘‘ဣဒံ မေ စီဝရံ မဟဂ္ဃံ ဤဒိသေ စောရဘယေ န သက္ကာ ဓာရေတု’’န္တိ ဧဝရူပါသု အာပဒါသု, ဥမ္မတ္တိကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ ပဉ္စန္နံ စီဝရာနံ အညတရတာ, ပဉ္စာဟာတိက္ကမော, အနုညာတကာရဏာဘာဝေါ, အပရိဝတ္တနန္တိ ဣမာနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ ကထိနသဒိသာနီတိ။
သံဃာဋိစာရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(ကင်္ခါ၊၃၂၄။)֍ ၅။ စီဝရသင်္ကမနီယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ပဉ္စမေ စီဝရသင်္ကမနီယန္တိ သင်္ကမေတဗ္ဗံ စီဝရံ, အညိဿာ သန္တကံ အနာပုစ္ဆာ ဂဟိတံ ပုန ပဋိဒါတဗ္ဗံ ပဉ္စန္နံ အညတရံ စီဝရန္တိ အတ္ထော။ ဓာရေယျာတိ သစေ တံ နိဝါသေတိ ဝါ ပါရုပတိ ဝါ ပါစိတ္တိယံ။
သာဝတ္ထိယံ အညတရံ ဘိက္ခုနိံ အာရဗ္ဘ ဘိက္ခုနိယာ စီဝရံ အာဒါယ အနာပုစ္ဆာ ပါရုပနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, တိကပါစိတ္တိယံ, အနုပသမ္ပန္နာယ တိကဒုက္ကဋံ။ ယာ ပန တာယ ဝါ ဒိန္နံ, တံ ဝါ အာပုစ္ဆာ, အစ္ဆိန္နနဋ္ဌစီဝရိကာ ဝါ ဟုတွာ, ‘‘ဣဒံ မေ စီဝရံ မဟဂ္ဃံ ဤဒိသေ စောရဘယေ န သက္ကာ ဓာရေတု’’န္တိ ဧဝရူပါသု အာပဒါသု ဝါ ဓာရေတိ, တဿာ, ဥမ္မတ္တိကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ စီဝရသင်္ကမနီယတာ, ဥပသမ္ပန္နာယ သန္တကတာ, အနုညာတကာရဏာဘာဝေါ, ဓာရဏန္တိ ဣမာနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ ပဌမကထိနသဒိသာနိ, ဣဒံ ပန ကိရိယာကိရိယန္တိ။
စီဝရသင်္ကမနီယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၆။ ဂဏစီဝရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဆဋ္ဌေ ဂဏဿာတိ ဘိက္ခုနိသံဃဿ။ စီဝရလာဘန္တိ ဝိကပ္ပနုပဂမ္ပိ ပစ္ဆိမံ လဘိတဗ္ဗံ စီဝရံ။ အန္တရာယံ ကရေယျာတိ ယထာ တေ ဒါတုကာမာ န ဒေန္တိ, ဧဝံ ပရက္ကမေယျ။ ပါစိတ္တိယန္တိ သစေ တဿာ ဝစနေန တေ န ဒေန္တိ, ဘိက္ခုနိယာ ပါစိတ္တိယံ။
သာဝတ္ထိယံ ထုလ္လနန္ဒံ အာရဗ္ဘ ဂဏဿ စီဝရလာဘန္တရာယကရဏဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, အညသ္မိံ ပရိက္ခာရေ ဒုက္ကဋံ, သမ္ဗဟုလာနံ ပန ဧကဘိက္ခုနိယာ ဝါ စီဝရလာဘေပိ ဒုက္ကဋမေဝ။ ‘‘သမဂ္ဃကာလေ ဒဿထာ’’တိ ဧဝံ အာနိသံသံ ဒဿေတွာ နိဝါရေန္တိယာ, ဥမ္မတ္တိကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ ဝိကပ္ပနုပဂပစ္ဆိမတာ, သံဃဿ ပရိဏတဘာဝေါ, ဝိနာ အာနိသံသဒဿနေန အန္တရာယကရဏန္တိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ အဒိန္နာဒါနသဒိသာနီတိ။
ဂဏစီဝရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(ကင်္ခါ၊၃၂၅။)֍ ၇။ ပဋိဗာဟနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
သတ္တမေ ဓမ္မိကံ စီဝရဝိဘင်္ဂန္တိ သမဂ္ဂေန သံဃေန သန္နိပတိတွာ ကရီယမာနံ စီဝရဝိဘင်္ဂ။ ပဋိဗာဟေယျာတိ ပဋိသေဓေယျ, ဧဝံ ပဋိသေဓေန္တိယာ ပါစိတ္တိယံ။
သာဝတ္ထိယံ ထုလ္လနန္ဒံ အာရဗ္ဘ ဓမ္မိကံ စီဝရဝိဘင်္ဂံ ပဋိဗာဟနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, ဓမ္မိကေ ဝေမတိကာယ, အဓမ္မိကေ ဓမ္မိကသညာယ စေဝ ဝေမတိကာယ စ ဒုက္ကဋံ။ ဥဘယတ္ထ အဓမ္မိကသညာယ, အာနိသံသံ ဒဿေတွာ ပဋိဗာဟန္တိယာ, ဥမ္မတ္တိကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ စီဝရဝိဘင်္ဂဿ ဓမ္မိကတာ, ဓမ္မိကသညိတာ, ဝိနာ အာနိသံသေန ပဋိဗာဟနန္တိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ အဒိန္နာဒါနသဒိသာနေဝါတိ။
ပဋိဗာဟနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၈။ စီဝရဒါနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
အဋ္ဌမေ သမဏစီဝရန္တိ ကပ္ပကတံ နိဝါသနပါရုပနုပဂံ, ဧဝရူပံ ဌပေတွာ ပဉ္စ သဟဓမ္မိကေ မာတာပိတရော စ ယဿ ကဿစိ ဂဟဋ္ဌဿ ဝါ ပဗ္ဗဇိတဿ ဝါ ပရိစ္စဇိတွာ ဒေန္တိယာ ပါစိတ္တိယံ။
သာဝတ္ထိယံ ထုလ္လနန္ဒံ အာရဗ္ဘ အဂါရိကဿ သမဏစီဝရဒါနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, ဘိက္ခုနော ဒုက္ကဋံ။ မာတာပိတူနံ ပရိစ္စဇိတွာပိ, အညေသံ တာဝကာလိကမေဝ ဒေန္တိယာ, ဥမ္မတ္တိကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ သမဏစီဝရတာ, ဌပေတွာ သဟဓမ္မိကေ စ မာတာပိတရော စ အညေသံ ဒါနံ, အတာဝကာလိကတာတိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ သဉ္စရိတ္တသဒိသာနီတိ။
စီဝရဒါနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၉။ ကာလအတိက္ကမနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
နဝမေ ဒုဗ္ဗလစီဝရပစ္စာသာယာတိ ဒုဗ္ဗလာယ စီဝရပစ္စာသာယ, ‘‘သစေ သက္ကောမ ဒဿာမာ’’တိ ဧတ္တကမတ္တံ သုတွာ ဥပ္ပါဒိတာယ အာသာယာတိ
(ကင်္ခါ၊၃၂၆။)အတ္ထော။ စီဝရကာလသမယံ အတိက္ကာမေယျာတိ ဝဿံဝုဋ္ဌဘိက္ခုနီဟိ ကာလစီဝရေ ဘာဇိယမာနေ ‘‘အာဂမေယျာထ, အယျေ, အတ္ထိ သံဃဿ စီဝရပစ္စာသာ’’တိ ဝတွာ တံ စီဝရဝိဘင်္ဂံ စီဝရကာလံ အတိက္ကာမေယျ, တဿာ အနတ္ထတေ ကထိနေ ဝဿာနဿ ပစ္ဆိမမာသံ, အတ္ထတေ ကထိနေ ကထိနုဗ္ဘာရဒိဝသံ အတိက္ကာမေန္တိယာ ပါစိတ္တိယံ။
သာဝတ္ထိယံ ထုလ္လနန္ဒံ အာရဗ္ဘ ဒုဗ္ဗလစီဝရပစ္စာသာယ စီဝရကာလသမယံ အတိက္ကမနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, ဒုဗ္ဗလစီဝရေ ဝေမတိကာယ, အဒုဗ္ဗလစီဝရေ ဒုဗ္ဗလစီဝရသညာယ စေဝ ဝေမတိကာယ စ ဒုက္ကဋံ။ ဥဘယတ္ထ အဒုဗ္ဗလစီဝရသညာယ, ကိဉ္စာပိ ‘န သက္ကောမာ’တိ ဝဒန္တိ, ‘‘ဣဒါနိ ပန တေသံ ကပ္ပါသော ဝါ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတိ, သဒ္ဓေါ ဝါ ပုရိသော အာဂမိဿတိ, တသ္မိံ အာဂတေ အဒ္ဓါ ဒဿန္တီ’’တိ ဧဝံ အာနိသံသံ ဒဿေတွာ နိဝါရေန္တိယာ, ဥမ္မတ္တိကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ ဒုဗ္ဗလစီဝရတာ, ဒုဗ္ဗလသညိတာ, ဝိနာ အာနိသံသေန နိဝါရဏန္တိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ အဒိန္နာဒါနသဒိသာနီတိ။
ကာလအတိက္ကမနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၁၀။ ကထိနုဒ္ဓါရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဒသမေ ဓမ္မိကံ ကထိနုဒ္ဓါရန္တိ သဗ္ဗာသံ ဘိက္ခုနီနံ အကာလစီဝရံ ဒါတုကာမေန ဥပါသကေန ယတ္တကော အတ္ထာရမူလိကော အာနိသံသော, တတော အဓိကံ ဝါ သမကံ ဝါ ဒတွာ ယာစိတေန သမဂ္ဂေန ဘိက္ခုနိသံဃေန ယံ ကထိနံ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မေန အန္တရာ ဥဒ္ဓရီယတိ, တဿ သော ဥဒ္ဓါရော ‘ဓမ္မိကော’တိ ဝုစ္စတိ, ဧဝရူပံ ကထိနုဒ္ဓါရန္တိ အတ္ထော။ ပဋိဗာဟေယျာတိ နိဝါရေယျ, တဿ ဧဝရူပံ ကထိနုဒ္ဓါရံ နိဝါရေန္တိယာ ပါစိတ္တိယံ။
သာဝတ္ထိယံ ထုလ္လနန္ဒံ အာရဗ္ဘ ကထိနုဒ္ဓါရံ ပဋိဗာဟနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, သေသံ သတ္တမေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ။
ကထိနုဒ္ဓါရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
နဂ္ဂဝဂ္ဂေါ တတိယော။
(ကင်္ခါ၊၃၂၇။)၄။ တုဝဋ္ဋဝဂ္ဂေါ
֍ ၁။ ဧကမဉ္စတုဝဋ္ဋနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
တုဝဋ္ဋဝဂ္ဂဿ ပဌမေ တုဝဋ္ဋေယျုန္တိ နိပဇ္ဇေယျုံ။ တာသု ပန ဧကာယ ဝါ နိပန္နာယ အပရာ နိပဇ္ဇတု, ဒွေပိ ဝါ သဟေဝ နိပဇ္ဇန္တု, ဒွိန္နမ္ပိ ပါစိတ္တိယံ။
သာဝတ္ထိယံ သမ္ဗဟုလာ ဘိက္ခုနိယော အာရဗ္ဘ ဒွိန္နံ ဧကမဉ္စေ တုဝဋ္ဋနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, သစေ ပန ဧကာယ နိပန္နာယ ဧကာ နိသီဒတိ, ဥဘော ဝါ နိသီဒန္တိ, တာသံ, ဥမ္မတ္တိကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ ဧကမဉ္စတာ, ဒွိန္နံ တုဝဋ္ဋနန္တိ ဣမာနေတ္ထ ဒွေ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ ဧဠကလောမသဒိသာနီတိ။
ဧကမဉ္စတုဝဋ္ဋနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၂။ ဧကတ္ထရဏတုဝဋ္ဋနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဒုတိယေ ဧကံ အတ္ထရဏဉ္စေဝ ပါဝုရဏဉ္စ ဧတာသန္တိ ဧကတ္ထရဏပါဝုရဏာ, သံဟာရိမာနံ ပါဝါရတ္ထရဏကဋသာရကာဒီနံ ဧကံ အန္တံ အတ္ထရိတွာ ဧကံ ပါရုပိတွာ တုဝဋ္ဋေန္တီနမေတံ အဓိဝစနံ။ ပါစိတ္တိယန္တိ တံယေဝ အတ္ထရိတွာ တံ ပါရုပိတွာ နိပဇ္ဇန္တီနံ ပါစိတ္တိယံ။
သာဝတ္ထိယံ သမ္ဗဟုလာ ဘိက္ခုနိယော အာရဗ္ဘ ဧဝံ တုဝဋ္ဋနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, တိကပါစိတ္တိယံ, အတ္ထရဏေ ဝါ ပါဝုရဏေ ဝါ ဧကသ္မိံ ဒုက္ကဋံ, နာနတ္ထရဏပါဝုရဏေ ဒွိကဒုက္ကဋံ။ တသ္မိံ ပန နာနတ္ထရဏပါဝုရဏသညာယ, ဝဝတ္ထာနံ ဒဿေတွာ နိပဇ္ဇန္တိယာ, ဥမ္မတ္တိကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ သေသံ ပဌမသဒိသမေဝါတိ။
ဧကတ္ထရဏတုဝဋ္ဋနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၃။ အဖာသုကရဏသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
တတိယေ အဖာသုန္တိ ‘‘ဣမိနာ ဣမိဿာ အဖာသု ဘဝိဿတီ’’တိ အနာပုစ္ဆာ ပုရတော စင်္ကမနဋ္ဌာနနိဿဇ္ဇာဒယော ဝါ ဥဒ္ဒိသဥဒ္ဒိသာပနပရိပုစ္ဆနသဇ္ဈာယံ ဝါ ကရောန္တိယာ စင်္ကမနေ နိဝတ္တနဂဏနာယ, ဌာနာဒီသု ပယောဂဂဏနာယ, ဥဒ္ဒေသာဒီသု ပဒဂဏနာယ ပါစိတ္တိယံ။
(ကင်္ခါ၊၃၂၈။)သာဝတ္ထိယံ ထုလ္လနန္ဒံ အာရဗ္ဘ သဉ္စိစ္စ အဖာသုကရဏဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, တိကပါစိတ္တိယံ, အနုပသမ္ပန္နာယ တိကဒုက္ကဋံ, န အဖာသုကာမတာယ, အာပုစ္ဆာ ပုရတော စင်္ကမနာဒီနိ ကရောန္တိယာ, ဥမ္မတ္တိကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ ဥပသမ္ပန္နတာ, အဖာသုကာမတာ, အဖာသုကရဏံ, အနာပုစ္ဆနန္တိ ဣမာနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ အဒိန္နာဒါနသဒိသာနိ, ဣဒံ ပန ကိရိယာကိရိယံ, ဒုက္ခဝေဒနန္တိ။
အဖာသုကရဏသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၄။ နဥပဋ္ဌာပနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
စတုတ္ထေ ဒုက္ခိတန္တိ ဂိလာနံ။ သဟဇီဝိနိန္တိ သဒ္ဓိဝိဟာရိနိံ။ နေဝ ဥပဋ္ဌဟေယျာတိ တဿာ ဥပဋ္ဌာနံ သယံ ဝါ အကရောန္တိယာ, ပရေဟိ ဝါ အကာရေန္တိယာ ဓုရံ နိက္ခိတ္တမတ္တေ ပါစိတ္တိယံ။
သာဝတ္ထိယံ ထုလ္လနန္ဒံ အာရဗ္ဘ ဒုက္ခိတံ သဟဇီဝိနိံ အနုပဋ္ဌာနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, အန္တေဝါသိနိယာ ဝါ အနုပသမ္ပန္နာယ ဝါ ဒုက္ကဋံ, ဒသသု အညတရန္တရာယေ သတိ ပရိယေသိတွာ အလဘန္တိယာ, ဂိလာနာယ, အာပဒါသု, ဥမ္မတ္တိကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ ဂိလာနတာ, သဒ္ဓိဝိဟာရိတာ, အနုညာတကာရဏာဘာဝေါ, ဥပဋ္ဌာနေ ဓုရနိက္ခေပေါတိ ဣမာနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ သမနုဘာသနသဒိသာနီတိ။
နဥပဋ္ဌာပနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၅။ နိက္ကဍ္ဎနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ပဉ္စမေ ဥပဿယံ ဒတွာတိ သကဝါဋဗဒ္ဓံ အတ္တနော ပုဂ္ဂလိကဝိဟာရံ ဒတွာ။ နိက္ကဍ္ဎေယျာတိ ဗဟူနိပိ ဒွါရာနိ ဧကပ္ပယောဂေန နိက္ကဍ္ဎေန္တိယာ ဧကာ အာပတ္တိ, နာနာပယောဂေဟိ ပယောဂဂဏနာယ အာပတ္တိယော, အာဏတ္တိယမ္ပိ ဧသေဝ နယော။ သစေ ပန ‘‘ဣမဉ္စိမဉ္စ ဒွါရံ အတိက္ကာမေဟီ’’တိ အာဏာပေတိ, ဧကာယ အာဏတ္တိယာ ဧဝ ဒွါရဂဏနာယ အာပတ္တိယော။
(ကင်္ခါ၊၃၂၉။)သာဝတ္ထိယံ ထုလ္လနန္ဒံ အာရဗ္ဘ ဧတာဒိသေ ဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, တိကပါစိတ္တိယံ, အကဝါဋဗဒ္ဓတော ဒုက္ကဋံ, အနုပသမ္ပန္နာယ တိကဒုက္ကဋံ, သကဝါဋဗဒ္ဓတော ဝါ အကဝါဋဗဒ္ဓတော ဝါ ဥဘိန္နမ္ပိ ပရိက္ခာရနိက္ကဍ္ဎနေ ဒုက္ကဋမေဝ, သေသံ သံဃိကဝိဟာရနိက္ကဍ္ဎနသိက္ခာပဒေ ဝုတ္တနယမေဝါတိ။
နိက္ကဍ္ဎနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၆။ သံသဋ္ဌသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဆဋ္ဌံ ဥတ္တာနပဒတ္ထမေဝ။ သာဝတ္ထိယံ စဏ္ဍကာဠိံ အာရဗ္ဘ သံသဋ္ဌဝိဟာရဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, သေသမေတ္ထ ပဌမအရိဋ္ဌသိက္ခာပဒေ ဝုတ္တဝိနိစ္ဆယသဒိသမေဝါတိ။
သံသဋ္ဌသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၇။ အန္တောရဋ္ဌသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
သတ္တမေ အန္တောရဋ္ဌေတိ ယဿ ဝိဇိတေ ဝိဟရတိ, တဿ ရဋ္ဌေ။ အသတ္ထိကာ စာရိကန္တိ ဝိနာ သတ္ထေန ဂစ္ဆန္တိယာ, ဂါမန္တရဂဏနာယ, အဂါမကေ အရညေ အဒ္ဓယောဇနဂဏနာယ ပါစိတ္တိယံ။
သာဝတ္ထိယံ သမ္ဗဟုလာ ဘိက္ခုနိယော အာရဗ္ဘ ဝုတ္တနယေနေဝ ဒေသစာရိကံ ပက္ကမနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ။ သတ္ထေန သဟ ဂစ္ဆန္တိယာ, ခေမေ အပ္ပဋိဘယေ, အာပဒါသု, ဥမ္မတ္တိကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ အန္တောရဋ္ဌတာ, အခေမတာ, အနုညာတကာရဏာဘာဝေါ, စာရိကံ ပက္ကမနန္တိ ဣမာနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ ဧဠကလောမသဒိသာနီတိ။
အန္တောရဋ္ဌသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၈။ တိရောရဋ္ဌသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
အဋ္ဌမေ တိရောရဋ္ဌေတိ ယဿ ဝိဇိတေ ဝိဟရတိ, တံ ဌပေတွာ အညဿ ရဋ္ဌေ။ သေသံ သတ္တမေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ, နဂရံ ပနေတ္ထ ရာဇဂဟန္တိ။
တိရောရဋ္ဌသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(ကင်္ခါ၊၃၃၀။)֍ ၉။ အန္တောဝဿသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
နဝမေ အန္တောဝဿန္တိ ပုရိမံ ဝါ တေမာသံ, ပစ္ဆိမံ ဝါ တေမာသံ အဝသိတွာ တဿ ဝဿဿ အန္တောယေဝ။ ဣဓ သတ္တာဟကရဏီယေန ဝါ ကေနစိ ဥဗ္ဗဠှာယ ဝါ အာပဒါသု ဝါ ဂစ္ဆန္တိယာ ဥမ္မတ္တိကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ သေသံ အဋ္ဌမသဒိသမေဝါတိ။
အန္တောဝဿသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၁၀။ စာရိကနပက္ကမနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဒသမေ ဝဿံဝုဋ္ဌာတိ ပုရိမံ ဝါ တေမာသံ, ပစ္ဆိမံ ဝါ တေမာသံ ဝုဋ္ဌာ။ ဆပ္ပဉ္စယောဇနာနီတိ ဧတ္ထ ပဝါရေတွာ ပဉ္စ ယောဇနာနိ ဂန္တုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ, ဆသု ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထိ။ သစေ ပန တီဏိ ဂန္တွာ တေနေဝ မဂ္ဂေန ပစ္စာဂစ္ဆတိ, န ဝဋ္ဋတိ, အညေန အာဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘ဝုတ္တပ္ပမာဏံ အဒ္ဓါနံ န ဂစ္ဆိဿာမီ’’တိ ဓုရေ နိက္ခိတ္တမတ္တေ ပါစိတ္တိယံ။
ရာဇဂဟေ သမ္ဗဟုလာ ဘိက္ခုနိယော အာရဗ္ဘ ဝဿံ ဝသိတွာ စာရိကံ အပက္ကမနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ။ အန္တရာယေ သတိ, ပရိယေသိတွာ ဒုတိယိကံ ဘိက္ခုနိံ အလဘန္တိယာ, ဂိလာနာယ, အာပဒါသု, ဥမ္မတ္တိကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ ဝဿံဝုဋ္ဌတာ, အနုညာတကာရဏာဘာဝေါ, ပဉ္စယောဇနာနတိက္ကမောတိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ ပဌမပါရာဇိကသဒိသာနိ, ဣဒံ ပန အကိရိယံ, ဒုက္ခဝေဒနန္တိ။
စာရိကနပက္ကမနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
တုဝဋ္ဋဝဂ္ဂေါ စတုတ္ထော။
၅။ စိတ္တာဂါရဝဂ္ဂေါ
֍ ၁။ ရာဇာဂါရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
စိတ္တာဂါရဝဂ္ဂဿ ပဌမေ ရာဇာဂါရန္တိ ရညော ကီဠနဃရံ။ စိတ္တာဂါရန္တိ ကီဠနစိတ္တသာလံ။ အာရာမန္တိ ကီဠနဥပဝနံ။ ဥယျာနန္တိ ကီဠနုယျာနံ။ ပေါက္ခရဏိန္တိ ကီဠနပေါက္ခရဏိံ။ ဒဿနာယာတိ ‘‘ဧတေသု ယံကိဉ္စိ
(ကင်္ခါ၊၃၃၁။)ပဿိဿာမီ’’တိ ဂစ္ဆန္တိယာ ပဒေ ပဒေ ဒုက္ကဋံ, ယတ္ထ ဌတွာ ပဿတိ, တတ္ထ ပဒံ အနုဒ္ဓရိတွာ ပဉ္စာပိ ပဿန္တိယာ ဧကာဝ အာပတ္တိ။ သစေ ပန တံ တံ ဝိလောကေတွာ ပဿတိ, ဂီဝံ ပရိဝတ္တနပ္ပယောဂဂဏနာယ အာပတ္တိယော, န ဥမ္မီလနဂဏနာယ။
သာဝတ္ထိယံ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယာ ဘိက္ခုနိယော အာရဗ္ဘ စိတ္တာဂါရံ ဒဿနာယ ဂမနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, ဘိက္ခုဿ သဗ္ဗတ္ထ ဒုက္ကဋံ, အဝသေသော ဝိနိစ္ဆယော နစ္စဒဿနသိက္ခာပဒေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ။
ရာဇာဂါရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၂။ အာသန္ဒိပရိဘုဉ္ဇနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဒုတိယေ အာသန္ဒီ နာမ အတိက္ကန္တပ္ပမာဏာ ဝုစ္စတိ။ ပလ္လင်္ကော နာမ သံဟာရိမေန ဝါဠေန ကတောတိ ဝုတ္တော။ ပရိဘုဉ္ဇေယျာတိ ဧတ္ထ ပန နိသီဒနနိပဇ္ဇနပ္ပယောဂဂဏနာယ ပါစိတ္တိယံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
သာဝတ္ထိယံ သမ္ဗဟုလာ ဘိက္ခုနိယော အာရဗ္ဘ အာသန္ဒိပလ္လင်္ကပရိဘောဂဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, အာသန္ဒိယာ ပါဒေ ဆိန္ဒိတွာ, ပလ္လင်္ကဿ ဝါဠေ ဘိန္ဒိတွာ ပရိဘုဉ္ဇန္တိယာ, ဥမ္မတ္တိကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ အာသန္ဒိပလ္လင်္ကတာ, နိသီဒနံ နိပဇ္ဇနံ ဝါတိ ဣမာနေတ္ထ ဒွေ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ ဧဠကလောမသဒိသာနီတိ။
အာသန္ဒိပရိဘုဉ္ဇနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၃။ သုတ္တကန္တနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
တတိယေ သုတ္တန္တိ ဆန္နံ အညတရံ။ ကန္တေယျာတိ ဧတ္ထ ယတ္တကံ ဟတ္ထေန အဉ္ဆိတံ ဟောတိ, တသ္မိံ တက္ကမှိ ဝေဌိတေ ဧကာ အာပတ္တိ။ ဣဒဉှိ သန္ဓာယ ပဒဘာဇနီယေ (ပါစိ။ ၉၈၈) ‘‘ဥဇ္ဇဝုဇ္ဇဝေ’’တိ ဝုတ္တံ။
သာဝတ္ထိယံ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယာ ဘိက္ခုနိယော အာရဗ္ဘ သုတ္တံ ကန္တနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, ကန္တနတော ပုဗ္ဗေ ကပ္ပါသဝိစိနနံ အာဒိံ ကတွာ သဗ္ဗပ္ပယောဂေသု
(ကင်္ခါ၊၃၃၂။)ဟတ္ထဝါရဂဏနာယ ဒုက္ကဋံ။ ကန္တိတသုတ္တံ ကန္တန္တိယာ, ဥမ္မတ္တိကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ အကန္တိတတာ, ကန္တနန္တိ ဣမာနေတ္ထ ဒွေ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ ဧဠကလောမသဒိသာနီတိ။
သုတ္တကန္တနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၄။ ဂိဟိဝေယျာဝစ္စသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
စတုတ္ထေ ဂိဟိဝေယျာဝစ္စန္တိ ဂိဟီနံ ဝေယျာဝစ္စံ။ သစေပိ ဟိ မာတာပိတရော အတ္တနော ကိဉ္စိ ကမ္မံ အကာရာပေတွာ တေသံ ယာဂုပစနာဒီနိ ကရောန္တိ, ပုဗ္ဗပ္ပယောဂေသု ပယောဂဂဏနာယ ဒုက္ကဋာနိ အာပဇ္ဇိတွာ ယာဂုအာဒီသု ဘာဇနဂဏနာယ, ခါဒနီယာဒီသု ပူဝဂဏနာယ ပါစိတ္တိယံ အာပဇ္ဇတိ။
သာဝတ္ထိယံ သမ္ဗဟုလာ ဘိက္ခုနိယော အာရဗ္ဘ ဂိဟီနံ ဝေယျာဝစ္စကရဏဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, မနုဿေဟိ သံဃဿ ယာဂုပါနေ ဝါ ဘတ္တေ ဝါ စေတိယပူဇာယ ဝါ ကရီယမာနာယ တေသံ သဟာယဘာဝေန ယာဂုပစနာဒီနိ, အတ္တနော ဝေယျာဝစ္စကရဿ စ တာနိယေဝ ကရောန္တိယာ, ဥမ္မတ္တိကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ ဂိဟိဝေယျာဝစ္စကရဏံ, အနုညာတကာရဏာဘာဝေါတိ ဣမာနေတ္ထ ဒွေ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ ဧဠကလောမသဒိသာနေဝါတိ။
ဂိဟိဝေယျာဝစ္စသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၅။ အဓိကရဏသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ပဉ္စမေ အဓိကရဏန္တိ စတုန္နံ အညတရံ။ ပါစိတ္တိယန္တိ ဣဓ စီဝရသိဗ္ဗနေ ဝိယ ဓုရံ နိက္ခိတ္တမတ္တေ ပါစိတ္တိယံ, ဧကာဟမ္ပိ ပရိဟာရော နတ္ထိ။
သာဝတ္ထိယံ ထုလ္လနန္ဒံ အာရဗ္ဘ အဓိကရဏံ နဝူပသမနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, သေသမေတ္ထ စီဝရသိဗ္ဗနသိက္ခာပဒေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ။
အဓိကရဏသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(ကင်္ခါ၊၃၃၃။)֍ ၆။ ဘောဇနဒါနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဆဋ္ဌေ သဟတ္ထာတိ ကာယေန ဝါ ကာယပ္ပဋိဗဒ္ဓေန ဝါ နိဿဂ္ဂိယေန ဝါ ဌပေတွာ ပဉ္စသဟဓမ္မိကေ အဝသေသာနံ အညတြ ဥဒကဒန္တပေါနာ ယံကိဉ္စိ အဇ္ဈောဟရဏီယံ ဒဒန္တိယာ ပါစိတ္တိယံ။
သာဝတ္ထိယံ ထုလ္လနန္ဒံ အာရဗ္ဘ အဂါရိကဿ ခါဒနီယဘောဇနီယဒါနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, ဥဒကဒန္တပေါနေ ဒုက္ကဋံ။ ယာ ပန ဒါပေတိ န ဒေတိ, ဥပနိက္ခိပိတွာ ဒေတိ, ဗာဟိရလေပံ ဒေတိ, တဿာ, ဥမ္မတ္တိကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ အညတြ ဥဒကဒန္တပေါနာ အဇ္ဈောဟရဏိယံ, ဌပေတွာ ပဉ္စ သဟဓမ္မိကေ အညဿ သဟတ္ထာ ဒါနန္တိ ဣမာနေတ္ထ ဒွေ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ ဧဠကလောမသဒိသာနီတိ။
ဘောဇနဒါနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၇။ အာဝသထစီဝရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
သတ္တမေ အာဝသထစီဝရန္တိ ‘‘ဥတုနိယော ဘိက္ခုနိယော ပရိဘုဉ္ဇန္တူ’’တိ ဒိန္နစီဝရံ။ အနိဿဇ္ဇိတွာတိ စတုတ္ထေ ဒိဝသေ ဓောဝိတွာ အညိဿာ အန္တမသော သာမဏေရိယာပိ ဥတုနိယာ အဒတွာ။ ပါစိတ္တိယန္တိ ဧဝံ အနိဿဇ္ဇိတွာ ပရိဘုဉ္ဇန္တိယာ ပါစိတ္တိယံ။
သာဝတ္ထိယံ ထုလ္လနန္ဒံ အာရဗ္ဘ အာဝသထစီဝရံ အနိဿဇ္ဇိတွာ ပရိဘုဉ္ဇနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, တိကပါစိတ္တိယံ, နိဿဇ္ဇိတေ ဒွိကဒုက္ကဋံ။ တသ္မိံ ပန နိဿဇ္ဇိတသညာယ, ပုန ပရိယာယေန ဝါ, အညာသံ ဥတုနီနံ အဘာဝေန ဝါ, အစ္ဆိန္နနဋ္ဌစီဝရိကာယ ဝါ, အာပဒါသု ဝါ ပရိဘုဉ္ဇန္တိယာ, ဥမ္မတ္တိကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ အာဝသထစီဝရတာ, စတုတ္ထဒိဝသတာ, ဓောဝိတွာ အနိဿဇ္ဇနံ, အနုညာတကာရဏာဘာဝေါတိ ဣမာနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ ကထိနသဒိသာနိ, ဣဒံ ပန ကိရိယာကိရိယန္တိ။
အာဝသထစီဝရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(ကင်္ခါ၊၃၃၄။)֍ ၈။ အာဝသထဝိဟာရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
အဋ္ဌမေ အာဝသထန္တိ ကဝါဋဗဒ္ဓဝိဟာရံ။ အနိဿဇ္ဇိတွာတိ ရက္ခဏတ္ထာယ အဒတွာ, ‘‘ဣဒံ ဇဂ္ဂေယျာသီ’’တိ ဧဝံ အနာပုစ္ဆိတွာတိ အတ္ထော။ စာရိကံ ပက္ကမေယျ ပါစိတ္တိယန္တိ ဧတ္ထ သကဂါမတော အညံ ဂါမံ ဧကရတ္တိဝါသတ္ထာယပိ ပက္ကမန္တိယာ ပရိက္ခိတ္တဿ အာဝသထဿ ပရိက္ခေပံ, အပရိက္ခိတ္တဿ ဥပစာရံ ပဌမပါဒေန အတိက္ကန္တမတ္တေ ဒုက္ကဋံ, ဒုတိယေန ပါစိတ္တိယံ။
သာဝတ္ထိယံ ထုလ္လနန္ဒံ အာရဗ္ဘ အာဝသထံ အနိဿဇ္ဇိတွာ စာရိကံ ပက္ကမနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, တိကပါစိတ္တိယံ, အကဝါဋဗဒ္ဓေ ဒုက္ကဋံ, နိဿဇ္ဇိတေ ဒွိကဒုက္ကဋံ။ တသ္မိံ ပန နိဿဇ္ဇိတသညာယ, သတိ အန္တရာယေ, ပဋိဇဂ္ဂိကံ ပရိယေသိတွာ အလဘန္တိယာ, ဂိလာနာယ, အာပဒါသု, ဥမ္မတ္တိကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ သကဝါဋဗဒ္ဓတာ, ဝုတ္တနယေန ပက္ကမနံ, အနုညာတကာရဏာဘာဝေါတိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ ကထိနသဒိသာနီတိ, ဣဒံ ပန ကိရိယာကိရိယန္တိ။
အာဝသထဝိဟာရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၉။ တိရစ္ဆာနဝိဇ္ဇာပရိယာပုဏနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
နဝမေ တိရစ္ဆာနဝိဇ္ဇန္တိ ယံကိဉ္စိ ဗာဟိရကံ အနတ္ထသံဟိတံ ဟတ္ထိအဿရထဓနုထရုသိပ္ပအာထဗ္ဗဏခိလနဝသီကရဏသောသာပနမန္တာဂဒပ္ပယောဂါဒိဘေဒံ ပရူပဃာတကရံ ဝိဇ္ဇံ။ ပရိယာပုဏေယျာတိ ဧတ္ထ ယဿ ကဿစိ သန္တိကေ တံ ပဒါဒိဝသေန ပရိယာပုဏန္တိယာ ပဒဂဏနာယ စေဝ အက္ခရဂဏနာယ စ ပါစိတ္တိယန္တိ။
တိရစ္ဆာနဝိဇ္ဇာပရိယာပုဏနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၁၀။ တိရစ္ဆာနဝိဇ္ဇာဝါစနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဒသမေ ဝါစေယျာတိ ပဒံ ဝိသေသော။ ဥဘယမ္ပိ သာဝတ္ထိယံ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယာ စေဝ သမ္ဗဟုလာ ဘိက္ခုနိယော စ အာရဗ္ဘ တိရစ္ဆာနဝိဇ္ဇံ ပရိယာပုဏနဝါစနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ။ လေခေ, ဓာရဏာယ စ, ဂုတ္တတ္ထာယ စ
(ကင်္ခါ၊၃၃၅။)ယက္ခပရိတ္တနာဂမဏ္ဍလာဒိကေ သဗ္ဗပရိတ္တေ, ဥမ္မတ္တိကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ တိရစ္ဆာနဝိဇ္ဇတာ, ပရိယာပုဏနဝါစနာ, အနုညာတကာရဏာဘာဝေါတိ ဣမာနေတ္ထ ဒွီသုပိ တီဏိ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ ပဒသောဓမ္မသဒိသာနီတိ။
တိရစ္ဆာနဝိဇ္ဇာဝါစနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
စိတ္တာဂါရဝဂ္ဂေါ ပဉ္စမော။
၆။ အာရာမဝဂ္ဂေါ
֍ ၁။ အာရာမပဝိသနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
အာရာမဝဂ္ဂဿ ပဌမေ သဘိက္ခုကံ အာရာမန္တိ ယတ္ထ ဘိက္ခူ ရုက္ခမူလေပိ ဝသန္တိ, တံ ပဒေသံ။ အနာပုစ္ဆာတိ ဧတ္ထ ဘိက္ခုသာမဏေရအာရာမိကေသု ယံကိဉ္စိ အနာပုစ္ဆာ, ပရိက္ခိတ္တဿ အာရာမဿ ပရိက္ခေပံ အတိက္ကမန္တိယာ, အပရိက္ခိတ္တဿ ဥပစာရံ ဩက္ကမန္တိယာ ပဌမပါဒေ ဒုက္ကဋံ, ဒုတိယပါဒေ ပါစိတ္တိယံ။
သာဝတ္ထိယံ သမ္ဗဟုလာ ဘိက္ခုနိယော အာရဗ္ဘ အနာပုစ္ဆာ အာရာမံ ပဝိသနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, ‘‘သန္တံ ဘိက္ခုံ အနာပုစ္ဆာ’’တိ စ ‘‘ဇာနံ သဘိက္ခုက’’န္တိ စ ဣမာနေတ္ထ ဒွေ အနုပညတ္တိယော, သဘိက္ခုကေ ဝေမတိကာယ, အဘိက္ခုကေ သဘိက္ခုကသညာယ စေဝ ဝေမတိကာယ စ ဒုက္ကဋံ။ တသ္မိံ ပန ဒုဝိဓေပိ အဘိက္ခုကသညာယ, သန္တံ ဘိက္ခုံ အာပုစ္ဆာ ပဝိသန္တိယာ, ပဌမပ္ပဝိဋ္ဌာနံ ဝါ ဘိက္ခုနီနံ သီသံနုလောကိကာယ, ယတ္ထ ဝါ ဘိက္ခုနိယော သန္နိပတိတာ, တတ္ထ ‘‘တာသံ သန္တိကံ ဂစ္ဆာမီ’’တိ သညာယ, အာရာမေန ဝါ မဂ္ဂေါ ဟောတိ, တေန ဂစ္ဆန္တိယာ, အာပဒါသု, ဥမ္မတ္တိကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ သဘိက္ခုကာရာမတာ, သဘိက္ခုကသညိတာ, ဝုတ္တပရိစ္ဆေဒါတိက္ကမော, အနုညာတကာရဏာဘာဝေါတိ ဣမာနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။ သမနုဘာသနသမဥဋ္ဌာနံ, ကိရိယာကိရိယံ, သညာဝိမောက္ခံ, သစိတ္တကံ, ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇံ, ကာယကမ္မံ, ဝစီကမ္မံ, တိစိတ္တံ, တိဝေဒနန္တိ။
အာရာမပဝိသနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၂။ ဘိက္ခုအက္ကောသနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဒုတိယေ အက္ကောသေယျာတိ ဒသန္နံ အက္ကောသဝတ္ထူနံ အညတရေန သမ္မုခါ ဝါ ပရမ္မုခါ ဝါ အက္ကောသေယျ။ ပရိဘာသေယျာတိ ဘယမဿ ဥပဒံသေယျ။ ပါစိတ္တိယန္တိ တဿာ ဧဝံ ကရောန္တိယာ ပါစိတ္တိယံ။
(ကင်္ခါ၊၃၃၆။)ဝေသာလိယံ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယာ ဘိက္ခုနိယော အာရဗ္ဘ အာယသ္မန္တံ ဥပါလိံ အက္ကောသနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, တိကပါစိတ္တိယံ, အနုပသမ္ပန္နေ တိကဒုက္ကဋံ, အတ္ထဓမ္မအနုသာသနိပုရေက္ခာရာယ, ဥမ္မတ္တိကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ ဥပသမ္ပန္နတာ, အက္ကောသနပရိဘာသနံ, အတ္ထပုရေက္ခာရတာဒီနံ အဘာဝေါတိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ အဒိန္နာဒါနသဒိသာနိ, ဣဒံ ပန ဒုက္ခဝေဒနန္တိ။
ဘိက္ခုအက္ကောသနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၃။ ဂဏပရိဘာသနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
တတိယေ စဏ္ဍိကတာတိ ကုဒ္ဓါ။ ဂဏန္တိ ဘိက္ခုနိသံဃံ။ ပရိဘာသေယျာတိ ဧတ္ထ ‘‘ဗာလာ ဧတာ အဗျတ္တာ ဧတာ, နေတာ ဇာနန္တိ ကမ္မံ ဝါ ကမ္မဒေါသံ ဝါ ကမ္မသမ္ပတ္တိံ ဝါ ကမ္မဝိပတ္တိံ ဝါ’’တိ ဧဝံ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ပရိဘာသန္တိယာ ပါစိတ္တိယံ။
သာဝတ္ထိယံ ထုလ္လနန္ဒံ အာရဗ္ဘ ဂဏံ ပရိဘာသနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, သမ္ဗဟုလာ ဝါ ဧကံ ဝါ အနုပသမ္ပန္နံ ဝါ ပရိဘာသန္တိယာ ဒုက္ကဋံ။ သေသံ ဒုတိယသဒိသမေဝါတိ။
ဂဏပရိဘာသနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၄။ ပဝါရိတသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
စတုတ္ထေ ဂဏဘောဇနေ ဝုတ္တနယေန နိမန္တိတာ, ပဝါရဏာသိက္ခာပဒေ ဝုတ္တနယေန ပဝါရိတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ပါစိတ္တိယန္တိ တဿာ ပုရေဘတ္တံ ဌပေတွာ ယာဂုဉ္စေဝ သေသာနိ စ တီဏိ ကာလိကာနိ အညံ ယံကိဉ္စိ အာမိသံ အဇ္ဈောဟရဏတ္ထာယ ပဋိဂ္ဂဏှန္တိယာ ဂဟဏေ ဒုက္ကဋံ, အဇ္ဈောဟာရေ အဇ္ဈောဟာရေ ပါစိတ္တိယံ။
သာဝတ္ထိယံ သမ္ဗဟုလာ ဘိက္ခုနိယော အာရဗ္ဘ အညတြ ဘုဉ္ဇနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, တီဏိ ကာလိကာနိ အာဟာရတ္ထာယ ပဋိဂ္ဂဏှန္တိယာပိ အဇ္ဈောဟရန္တိယာပိ ဒုက္ကဋံ။ ယာ ပန နိမန္တိတာ အပ္ပဝါရိတာ ယာဂုံ ပိဝတိ, သာမိကေ
(ကင်္ခါ၊၃၃၇။)အပလောကေတွာ ဘုဉ္ဇတိ, တီဏိ ကာလိကာနိ သတိ ပစ္စယေ ပရိဘုဉ္ဇတိ, တဿာ, ဥမ္မတ္တိကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ နိမန္တိတာ ဝါ ပဝါရိတာ ဝါ တံ ဥဘယံ ဝါ, ပုရေဘတ္တံ ဝုတ္တလက္ခဏဿ အာမိသဿ အဇ္ဈောဟာရော, သာမိကာနံ အနာပုစ္ဆနန္တိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။ အဒ္ဓါနသမုဋ္ဌာနံ, နိမန္တိတာယ အနာပုစ္ဆာ ဘုဉ္ဇန္တိယာ အာပတ္တိသမ္ဘဝတော သိယာ ကိရိယာကိရိယံ, ပဝါရိတာယ ကပ္ပိယံ ကာရေတွာပိ အကာရေတွာပိ ပရိဘုဉ္ဇန္တိယာ အာပတ္တိသမ္ဘဝတော သိယာ ကိရိယံ, နောသညာဝိမောက္ခံ, အစိတ္တကံ, ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇံ ကာယကမ္မံ, ဝစီကမ္မံ, တိစိတ္တံ, တိဝေဒနန္တိ။
ပဝါရိတသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၅။ ကုလမစ္ဆရိနီသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ပဉ္စမေ ကုလေ မစ္ဆရော ကုလမစ္ဆရော, ကုလမစ္ဆရော ဧတိဿာ အတ္ထိ, ကုလံ ဝါ မစ္ဆရာယတီတိ ကုလမစ္ဆရိနီ။ အဿာတိ ယာ ဤဒိသီ ဘဝေယျ။ ပါစိတ္တိယန္တိ တဿာ ‘‘ယံ ကုလံ ဘိက္ခုနီနံ ပစ္စယေ ဒါတုကာမံ, ကထံ နာမ တတ္ထ ဘိက္ခုနိယော န ဂစ္ဆေယျု’’န္တိ ဘိက္ခုနီနံ ဝါ သန္တိကေ ကုလဿ, ‘‘ကထံ နာမ ဣမေ တာသံ ကိဉ္စိ န ဒဇ္ဇေယျု’’န္တိ ကုလဿ ဝါ သန္တိကေ ဘိက္ခုနီနံ အဝဏ္ဏံ ဘာသန္တိယာ ပါစိတ္တိယံ။
သာဝတ္ထိယံ အညတရံ ဘိက္ခုနိံ အာရဗ္ဘ ကုလမစ္ဆရာယနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ။ အမစ္ဆရာယိတွာ သန္တံယေဝ အာဒီနဝံ အာစိက္ခန္တိယာ, ဥမ္မတ္တိကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ ဘိက္ခုနီနံ အလာဘကာမတာ, ကုလဿ ဝါ သန္တိကေ ဘိက္ခုနီနံ ဘိက္ခုနီနံ ဝါ သန္တိကေ ကုလဿ အဝဏ္ဏဘဏနန္တိ ဣမာနေတ္ထ ဒွေ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ အဒိန္နာဒါနသဒိသာနိ, ဣဒံ ပန ဒုက္ခဝေဒနန္တိ။
ကုလမစ္ဆရိနီသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၆။ အဘိက္ခုကာဝါသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဆဋ္ဌေ သစေ ဘိက္ခုနုပဿယတော အဒ္ဓယောဇနဗ္ဘန္တရေ ဩဝါဒဒါယကာ ဘိက္ခူ န ဝသန္တိ, မဂ္ဂေါ ဝါ အခေမော ဟောတိ န သက္ကာ အနန္တရာယေန
(ကင်္ခါ၊၃၃၈။)ဂန္တုံ, အယံ အဘိက္ခုကော နာမ အာဝါသော။ တတ္ထ ‘‘ဝဿံ ဝသိဿာမီ’’တိ သေနာသနပညာပနပါနီယဥပဋ္ဌာပနာဒီနိ ကရောန္တိယာ ဒုက္ကဋံ, သဟ အရုဏုဂ္ဂမနာ ပါစိတ္တိယံ။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ, ဝိတ္ထာရော ပန သမန္တပါသာဒိကာယံ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၁၄၄ အာဒယော) ဝုတ္တော။
သာဝတ္ထိယံ သမ္ဗဟုလာ ဘိက္ခုနိယော အာရဗ္ဘ အဘိက္ခုကေ အာဝါသေ ဝဿံ ဝသနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, ယတ္ထ ပန ဝဿူပဂတာ ဘိက္ခူ ပက္ကန္တာ ဝါ ဟောန္တိ ဝိဗ္ဘန္တာ ဝါ ကာလင်္ကတာ ဝါ ပက္ခသင်္ကန္တာ ဝါ တတ္ထ ဝသန္တိယာ, အာပဒါသု, ဥမ္မတ္တိကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ အဘိက္ခုကာဝါသတာ, ဝဿူပဂမနံ, အရုဏုဂ္ဂမနန္တိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ ဧဠကလောမသဒိသာနေဝါတိ။
အဘိက္ခုကာဝါသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၇။ အပဝါရဏာသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
သတ္တမေ ဝဿံဝုဋ္ဌာတိ ပုရိမံ ဝါ ပစ္ဆိမံ ဝါ တေမာသံ ဝုဋ္ဌာ။ ဥဘတောသံဃေတိ ဘိက္ခုနိသံဃေ စေဝ ဘိက္ခုသံဃေ စ။ အယံ ပနေတ္ထ ဝိနိစ္ဆယကထာ – ဘိက္ခုနီဟိ စာတုဒ္ဒသေယေဝ သန္နိပတိတွာ ‘‘သုဏာတု မေ, အယျေ, သံဃော, အဇ္ဇ ပဝါရဏာ စာတုဒ္ဒသီ, ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လံ, သံဃော ပဝါရေယျာ’’တိ ဧဝံ သဗ္ဗသင်္ဂါဟိကဉတ္တိံ ဝါ, ‘‘တေဝါစိကံ ပဝါရေယျာ’’တိ ဧဝံ တေဝါစိကဉတ္တိံ ဝါ, သတိ အန္တရာယေ ‘‘ဒွေဝါစိကံ, ဧကဝါစိကံ, သမာနဝဿိကံ ပဝါရေယျာ’’တိ ဧဝံ ဒွေဝါစိကာဒိဉတ္တိံ ဝါ ဌပေတွာ သဗ္ဗသင်္ဂါဟိကဉတ္တိ စေ ဌပိတာ, ‘‘သံဃံ, အယျေ, ပဝါရေမိ ဒိဋ္ဌေန ဝါ သုတေန ဝါ ပရိသင်္ကာယ ဝါ, ဝဒန္တု မံ အယျာယော အနုကမ္ပံ ဥပါဒါယ, ပဿန္တီ ပဋိကရိဿာမီ’’တိ (စူဠဝ။ ၄၂၇) ဧဝံ သကိံ ဝါ, ‘‘ဒုတိယမ္ပိ, အယျေ, သံဃံ…ပေ… တတိယမ္ပိ, အယျေ, သံဃံ…ပေ… ပဋိကရိဿာမီ’’တိ ဧဝံ ဒွတ္တိက္ခတ္တုံ ဝါ ဝတွာ ပဋိပါဋိယာ ပဝါရေတဗ္ဗံ။ တေဝါစိကာယ ဉတ္တိယာ ဝစနံ န ဟာပေတဗ္ဗံ, ဒွေဝါစိကာဒီသု ဝဍ္ဎေတုံ ဝဋ္ဋတိ, ဟာပေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဧဝံ ဘိက္ခုနိသံဃေ ပဝါရေတွာ တတ္ထေဝ ဧကာ ဘိက္ခုနီ ဘိက္ခုနိက္ခန္ဓကေ (စူဠဝ။ ၄၂၇) ဝုတ္တေန ဉတ္တိဒုတိယကမ္မေန ဘိက္ခုနိသံဃဿတ္ထာယ ဘိက္ခုသံဃံ ပဝါရေတုံ သမ္မန္နိတဗ္ဗာ။ တာယ သမ္မတာယ ဘိက္ခုနိယာ
(ကင်္ခါ၊၃၃၉။)ပန္နရသေ ဘိက္ခုနိသံဃံ အာဒါယ ဘိက္ခုသံဃံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧကံသံ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ကရိတွာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတွာ ဧဝမဿ ဝစနီယော ‘‘ဘိက္ခုနိသံဃော အယျ ဘိက္ခုသံဃံ ပဝါရေတိ ဒိဋ္ဌေန ဝါ သုတေန ဝါ ပရိသင်္ကာယ ဝါ, ဝဒတာယျ ဘိက္ခုသံဃော ဘိက္ခုနိသံဃံ အနုကမ္ပံ ဥပါဒါယ, ပဿန္တော ပဋိကရိဿတိ, ဒုတိယမ္ပိ အယျ…ပေ… တတိယမ္ပိ အယျ…ပေ… ပဿန္တော ပဋိကရိဿတီ’’တိ ဧဝံ ပဝါရေတဗ္ဗံ။
သစေ ပဉ္စဝဂ္ဂေါ ဘိက္ခုနိသံဃော န ပူရတိ, စတူဟိ ဝါ တီဟိ ဝါ ဂဏဉတ္တိံ ဌပေတွာ, ဒွီဟိ ဝိနာ ဉတ္တိယာ အညမညံ ပဝါရေတဗ္ဗံ။ ဧကာယ ‘‘အဇ္ဇ မေ ပဝါရဏာ’’တိ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗံ။
ဝိဟာရံ ပန ဂန္တွာ ‘‘ဘိက္ခုနိယော, အယျ, ဘိက္ခုသံဃံ ပဝါရေန္တိ ဒိဋ္ဌေန ဝါ သုတေန ဝါ ပရိသင်္ကာယ ဝါ, ဝဒတာယျ ဘိက္ခုသံဃော ဘိက္ခုနိယော အနုကမ္ပံ ဥပါဒါယ, ပဿန္တိယော ပဋိကရိဿန္တီ’’တိ စ, ‘‘အဟံ, အယျ, ဘိက္ခုသံဃံ ပဝါရေမိ ဒိဋ္ဌေန ဝါ သုတေန ဝါ ပရိသင်္ကာယ ဝါ, ဝဒတု မံ, အယျ, ဘိက္ခုသံဃော အနုကမ္ပံ ဥပါဒါယ, ပဿန္တီ ပဋိကရိဿာမီ’’တိ စ ဧဝံ တိက္ခတ္တုံ ဝတ္တဗ္ဗံ။
သစေ ဘိက္ခုသံဃော န ပူရတိ, ‘‘ဘိက္ခုနိသံဃော, အယျ, အယျေ ပဝါရေတိ ဒိဋ္ဌေန ဝါ သုတေန ဝါ ပရိသင်္ကာယ ဝါ, ဝဒန္တု အယျာ ဘိက္ခုနိသံဃံ အနုကမ္ပံ ဥပါဒါယ, ပဿန္တော ပဋိကရိဿတီ’’တိ စ, ‘‘ဘိက္ခုနိသံဃော, အယျ, အယျံ ပဝါရေတိ ဒိဋ္ဌေန ဝါ သုတေန ဝါ ပရိသင်္ကာယ ဝါ, ဝဒတာယျော ဘိက္ခုနိသံဃံ အနုကမ္ပံ ဥပါဒါယ, ပဿန္တော ပဋိကရိဿတီ’’တိ စ ဧဝံ တိက္ခတ္တုံ ဝတ္တဗ္ဗံ။
ဥဘိန္နံ အပရိပူရိယာ ‘‘ဘိက္ခုနိယော, အယျာ, အယျေ ပဝါရေန္တိ ဒိဋ္ဌေန ဝါ သုတေန ဝါ ပရိသင်္ကာယ ဝါ, ဝဒန္တာယျာ ဘိက္ခုနိယော အနုကမ္ပံ ဥပါဒါယ, ပဿန္တိယော ပဋိကရိဿန္တီ’’တိ စ, ‘‘ဘိက္ခုနိယော, အယျ, အယျံ ပဝါရေန္တိ ဒိဋ္ဌေန ဝါ သုတေန ဝါ ပရိသင်္ကာယ ဝါ, ဝဒတာယျော ဘိက္ခုနိယော အနုကမ္ပံ ဥပါဒါယ, ပဿန္တိယော ပဋိကရိဿန္တီ’’တိ စ, ‘‘အဟံ, အယျာ, အယျေ ပဝါရေမိ ဒိဋ္ဌေန ဝါ သုတေန ဝါ…ပေ… ဝဒန္တု မံ, အယျာ, အနုကမ္ပံ ဥပါဒါယ, ပဿန္တီ ပဋိကရိဿာမီ’’တိ စ, ‘‘အဟံ, အယျ, အယျံ ပဝါရေမိ ဒိဋ္ဌေန ဝါ သုတေန ဝါ…ပေ… ဝဒတု မံ, အယျော, အနုကမ္ပံ ဥပါဒါယ, ပဿန္တီ ပဋိကရိဿာမီ’’တိ စ ဧဝံ တိက္ခတ္တုံ ဝတ္တဗ္ဗံ။ သဗ္ဗာဟေဝ ဟိ ဣမိနာ နယေန
(ကင်္ခါ၊၃၄၀။)ဥဘတောသံဃေ ပဝါရိတာ ဟောတိ, ယာ ပန ဝဿံဝုဋ္ဌာ ‘‘ဥဘတောသံဃေ ဧဝံ န ပဝါရေဿာမီ’’တိ ဓုရံ နိက္ခိပတိ, တဿာ သဟ ဓုရနိက္ခေပေန ပါစိတ္တိယံ။
သာဝတ္ထိယံ သမ္ဗဟုလာ ဘိက္ခုနိယော အာရဗ္ဘ ဝဿံ ဝသိတွာ န ပဝါရဏာဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ။ အန္တရာယေ ပန သတိ, ပရိယေသိတွာ ဘိက္ခူ အလဘန္တိယာ, ဂိလာနာယ, အာပဒါသု, ဥမ္မတ္တိကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ ဝဿံဝုဋ္ဌတာ, န ဥဘတောသံဃေ ပဝါရဏာ, အနုညာတကာရဏာဘာဝေါတိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ သမနုဘာသနသဒိသာနီတိ။
အပဝါရဏာသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၈။ ဩဝါဒသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
အဋ္ဌမေ ဩဝါဒါယာတိ ဂရုဓမ္မဿဝနတ္ထာယ။ သံဝါသာယာတိ ဥပေါသထပုစ္ဆနတ္ထာယ စေဝ ပဝါရဏတ္ထာယ စ။ ပါစိတ္တိယန္တိ ‘‘ဧတေသံ အတ္ထာယ န ဂစ္ဆာမီ’’တိ ဓုရံ နိက္ခိတ္တမတ္တေ ပါစိတ္တိယံ။
သက္ကေသု ဆဗ္ဗဂ္ဂိယာ ဘိက္ခုနိယော အာရဗ္ဘ ဩဝါဒါယ အဂမနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ။ အန္တရာယေ ပန သတိ, ပရိယေသိတွာ ဒုတိယိကံ အလဘန္တိယာ, ဂိလာနာယ, အာပဒါသု, ဥမ္မတ္တိကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ ဩဝါဒသံဝါသာနံ အတ္ထာယ အဂမနံ, အနုညာတကာရဏာဘာဝေါတိ ဣမာနေတ္ထ ဒွေ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ ပဌမပါရာဇိကသဒိသာနိ, ဣဒံ ပန အကိရိယံ, ဒုက္ခဝေဒနန္တိ။
ဩဝါဒသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၉။ ဩဝါဒူပသင်္ကမနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
နဝမေ အနွဒ္ဓမာသန္တိ အဒ္ဓမာသေ အဒ္ဓမာသေ။ ဥပေါသထပုစ္ဆကန္တိ ဥပေါသထပုစ္ဆနံ။ ဩဝါဒူပသင်္ကမနန္တိ ဩဝါဒတ္ထာယ ဥပသင်္ကမနံ။ တံ အတိက္ကာမေန္တိယာတိ ဧတ္ထ ဘိက္ခုနီဟိ တေရသေ ဝါ စာတုဒ္ဒသေ ဝါ အာရာမံ ဂန္တွာ ‘‘အယံ ဥပေါသထော စာတုဒ္ဒသော ပန္နရသော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗံ,
(ကင်္ခါ၊၃၄၁။)ဥပေါသထဒိဝသေ နိဒါနဝဏ္ဏနာယံ ဝုတ္တနယေန ဩဝါဒူပသင်္ကမနံ ယာစိတဗ္ဗံ။ ယာ ဘိက္ခုနီ ဝုတ္တပ္ပကာရေ ကာလေ တဒုဘယံ န ကရောတိ, သာ တံ အတိက္ကာမေတိ နာမ, တဿာ ‘‘ဥပေါသထမ္ပိ န ပုစ္ဆိဿာမိ, ဩဝါဒမ္ပိ န ယာစိဿာမီ’’တိ ဓုရံ နိက္ခိတ္တမတ္တေ ပါစိတ္တိယံ။
သာဝတ္ထိယံ သမ္ဗဟုလာ ဘိက္ခုနိယော အာရဗ္ဘ ဥပေါသထဩဝါဒါနံ အပုစ္ဆနအယာစနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, အနာပတ္တိ အဋ္ဌမသဒိသာယေဝ။ ဥပေါသထောဝါဒါနံ အပုစ္ဆနအယာစနာယံ ဓုရနိက္ခေပေါ, အနုညာတကာရဏာဘာဝေါတိ ဣမာနေတ္ထ ဒွေ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ သမနုဘာသနသဒိသာနီတိ။
ဩဝါဒူပသင်္ကမနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၁၀။ ပသာခေဇာတသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဒသမေ ပသာခေတိ နာဘိယာ ဟေဋ္ဌာ ဇာဏုမဏ္ဍလာနံ ဥပရိပဒေသေ။ တတော ဟိ ယသ္မာ ရုက္ခဿ သာခါ ဝိယ ဥဘော ဦရူ ပဘိဇ္ဇိတွာ ဂတာ, တသ္မာ သော ‘‘ပသာခေါ’’တိ ဝုစ္စတိ, တသ္မိံ ပသာခေ။ ဂဏ္ဍန္တိ ယံကိဉ္စိ ဂဏ္ဍံ။ ရုဓိတန္တိ ဝဏံ။ ဘေဒါပေယျ ဝါတိအာဒီသု သစေ ‘‘ဘိန္ဒ ဖာလေဟီ’’တိ သဗ္ဗာနိ အာဏာပေတိ, သော စ တထေဝ ကရောတိ, ဆ ဒုက္ကဋာနိ ဆ စ ပါစိတ္တိယာနိ။ အထာပိ ‘‘ယံကိဉ္စိ ဧတ္ထ ကတ္တဗ္ဗံ, တံ သဗ္ဗံ ကရောဟီ’’တိ ဧဝံ အာဏာပေတိ, သော စ သဗ္ဗာနိပိ ဘေဒနာဒီနိ ကရောတိ, ဧကဝါစာယ ဆ ဒုက္ကဋာနိ ဆ စ ပါစိတ္တိယာနိ။ သစေ ပန ဘေဒနာဒီသု ဧကံယေဝ ‘‘ဣဒံ နာမ ကရောဟီ’’တိ အာဏာပေတိ, သော စ သဗ္ဗာနိ ကရောတိ။ ယံ အာဏတ္တံ, တဿေဝ ကရဏေ ပါစိတ္တိယံ။
သာဝတ္ထိယံ အညတရံ ဘိက္ခုနိံ အာရဗ္ဘ ပသာခေ ဇာတံ ဂဏ္ဍံ ပုရိသေန ဘေဒါပနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, အပလောကေတွာ ဝါ ဝိညုံ ဝါ ယံကဉ္စိ ဒုတိယိကံ ဂဟေတွာ ဧဝံ ကရောန္တိယာ, ဥမ္မတ္တိကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ ပသာခေ ဇာတတာ, အနပလောကနံ, ဒုတိယိကာဘာဝေါ, ပုရိသေန ဘေဒါဒီနံ ကာရာပနန္တိ ဣမာနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ ကထိနသဒိသာနိ, ဣဒံ ပန ကိရိယာကိရိယန္တိ။
ပသာခေဇာတသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
အာရာမဝဂ္ဂေါ ဆဋ္ဌော။
(ကင်္ခါ၊၃၄၂။)၇။ ဂဗ္ဘိနီဝဂ္ဂေါ
֍ ၁။ ဂဗ္ဘိနီသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဂဗ္ဘိနိဝဂ္ဂဿ ပဌမေ ‘‘ဂဗ္ဘိနီ’’တိ ဇာနိတွာ ဥပဇ္ဈာယာယ ဝုဋ္ဌာပေန္တိယာ ဂဏပရိယေသနာဒီသု စ ဉတ္တိကမ္မဝါစာဒွယေ စ ဒုက္ကဋံ, ကမ္မဝါစာပရိယောသာနေ ပါစိတ္တိယံ။
သာဝတ္ထိယံ သမ္ဗဟုလာ ဘိက္ခုနိယော အာရဗ္ဘ ဂဗ္ဘိနိံ ဝုဋ္ဌာပနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, ဂဗ္ဘိနိယာ ဝေမတိကာယ အဂဗ္ဘိနိယာ ဂဗ္ဘိနိသညာယ စေဝ ဝေမတိကာယ စ ဒုက္ကဋံ။ ဥဘောသု အဂဗ္ဘိနိသညာယ, ဥမ္မတ္တိကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ ဂဗ္ဘိနိတာ, ‘ဂဗ္ဘိနီ’တိ ဇာနနံ, ဝုဋ္ဌာပနန္တိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ အဒိန္နာဒါနသဒိသာနိ, ဣဒံ ပန ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇံ, တိစိတ္တံ, တိဝေဒနန္တိ။
ဂဗ္ဘိနီသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၂။ ပါယန္တီသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဒုတိယေ ပါယန္တိန္တိ ထညံ ပါယမာနံ, ယံ ပါယေတိ, တဿ မာတာ ဝါ, ဓာတိ ဝါ။ ဣဒံ ဝတ္ထုမတ္တမေဝေတ္ထ ဝိသေသော, သေသံ ပဌမသိက္ခာပဒသဒိသမေဝါတိ။
ပါယန္တီသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၃။ ပဌမသိက္ခမာနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
တတိယေ ဒွေ ဝဿာနီတိ ပဝါရဏာဝသေန ဒွေ သံဝစ္ဆရာနိ။ ဆသု ဓမ္မေသူတိ ပါဏာတိပါတာဝေရမဏိအာဒီသု ဝိကာလဘောဇနာဝေရမဏိပရိယောသာနေသု ဆသု သိက္ခာပဒေသု။ အသိက္ခိတသိက္ခန္တိ ပဒဘာဇနေ (ပါစိ။ ၁၀၇၇) ဝုတ္တနယေနေဝ အဒိန္နသိက္ခံ ဝါ ကုပိတသိက္ခံ ဝါ။ သိက္ခမာနံ ဝုဋ္ဌာပေယျာတိ တေသု ဆသု ဓမ္မေသု သိက္ခနတော, တေ ဝါ သိက္ခာသင်္ခါတေ ဓမ္မေ မာနနတော ဧဝံလဒ္ဓနာမံ အနုပသမ္ပန္နံ ဥပသမ္ပာဒေယျ။ ပါစိတ္တိယန္တိ ပဌမသိက္ခာပဒေ ဝုတ္တနယေနေဝ ကမ္မဝါစာပရိယောသာနေ ပါစိတ္တိယံ။
(ကင်္ခါ၊၃၄၃။)သာဝတ္ထိယံ သမ္ဗဟုလာ ဘိက္ခုနိယော အာရဗ္ဘ ဧဝရူပံ သိက္ခမာနံ ဝုဋ္ဌာပနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, ဓမ္မကမ္မေ တိကပါစိတ္တိယံ, အဓမ္မကမ္မေ တိကဒုက္ကဋံ။ ဒွေ ဝဿာနိ ဆသု ဓမ္မေသု သိက္ခိတသိက္ခံ သိက္ခမာနံ ဝုဋ္ဌာပေန္တိယာ, ဥမ္မတ္တိကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ ဝုတ္တနယေန အသိက္ခိတသိက္ခတာ, ဓမ္မကမ္မတာ, ကမ္မဝါစာပရိယောသာနန္တိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ ပဌမေ ဝုတ္တနယာနေဝါတိ။
ပဌမသိက္ခမာနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၄။ ဒုတိယသိက္ခမာနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
စတုတ္ထေ သံဃေန အသမ္မတန္တိ ယဿာ သံဃေန အန္တမသော ဥပသမ္ပဒါမာဠကေပိ ပဒဘာဇနေ (ပါစိ။ ၁၀၈၆) ဝုတ္တာ ဥပသမ္ပဒါသမ္မုတိ န ဒိန္နာ ဟောတိ, တံ ဣမာ ဒွေပိ မဟာသိက္ခမာနာ နာမ။ ဣဓ သံဃေန သမ္မတံ ဝုဋ္ဌာပေန္တိယာ, ဥမ္မတ္တိကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ သေသံ တတိယေ ဝုတ္တသဒိသမေဝ, ဣဒံ ပန ကိရိယာကိရိယံ ဟောတီတိ။
ဒုတိယသိက္ခမာနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၅။ ပဌမဂိဟိဂတသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ပဉ္စမေ ဂိဟိဂတန္တိ ပုရိသန္တရဂတံ, ဣဓာပိ ဣဒံ ဝတ္ထုမတ္တမေဝ ဝိသေသော။ ဦနဒွါဒသဝဿဉ္စ ပရိပုဏ္ဏသညာယ ဝုဋ္ဌာပေန္တိယာ ကိဉ္စာပိ အနာပတ္တိ, သာ ပန အနုပသမ္ပန္နာဝ ဟောတိ။ သေသံ ပဌမသိက္ခာပဒသဒိသမေဝါတိ။
ပဌမဂိဟိဂတသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၆-၇။ ဒုတိယတတိယဂိဟိဂတသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဆဋ္ဌေ သဗ္ဗံ တတိယေ ဝုတ္တနယေန။ သတ္တမေပိ သဗ္ဗံ စတုတ္ထေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ။
ဒုတိယတတိယဂိဟိဂတသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(ကင်္ခါ၊၃၄၄။)֍ ၈။ ပဌမသဟဇီဝိနိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
အဋ္ဌမေ သဟဇီဝိနိန္တိ သဒ္ဓိဝိဟာရိနိံ။ နေဝ အနုဂ္ဂဏှေယျာတိ သယံ ဥဒ္ဒေသာဒီဟိ နာနုဂ္ဂဏှေယျ။ န အနုဂ္ဂဏှာပေယျာတိ ‘‘ဣမိဿာ, အယျေ, ဥဒ္ဒေသာဒီနိ ဒေဟီ’’တိ ဧဝံ န အညာယ အနုဂ္ဂဏှာပေယျ။ ပါစိတ္တိယန္တိ ဓုရေ နိက္ခိတ္တမတ္တေ ပါစိတ္တိယံ။
သာဝတ္ထိယံ ထုလ္လနန္ဒံ အာရဗ္ဘ ဧဝရူပေ ဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, သေသမေတ္ထ တုဝဋ္ဋဝဂ္ဂေ ဒုက္ခိတသဟဇီဝိနိသိက္ခာပဒေ ဝုတ္တသဒိသမေဝါတိ။
ပဌမသဟဇီဝိနိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၉။ နာနုဗန္ဓနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
နဝမေ ဝုဋ္ဌာပိတံ ပဝတ္တိနိန္တိ ဝုဋ္ဌာပိတံ ပဝတ္တိနိံ ယာယ ဥပသမ္ပာဒိတာ, တံ ဥပဇ္ဈာယိနိန္တိ အတ္ထော။ နာနုဗန္ဓေယျာတိ စုဏ္ဏေန မတ္တိကာယ ဒန္တကဋ္ဌေန မုခေါဒကေနာတိ ဧဝံ တေန တေန ကရဏီယေန န ဥပဋ္ဌဟေယျ။ ပါစိတ္တိယန္တိ နာနုဗန္ဓိဿန္တိ ဓုရေ နိက္ခိတ္တမတ္တေ ပါစိတ္တိယံ။
သာဝတ္ထိယံ သမ္ဗဟုလာ ဘိက္ခုနိယော အာရဗ္ဘ နာနုဗန္ဓနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ။ ဗာလံ ပန အလဇ္ဇိနိံ ဝါ အနနုဗန္ဓန္တိယာ, ဂိလာနာယ, အာပဒါသု, ဥမ္မတ္တိကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ ဝုဋ္ဌာပိတပ္ပဝတ္တိနိတာ, ဒွေ ဝဿာနိ အနနုဗန္ဓနေ ဓုရနိက္ခေပေါ, အနုညာတကာရဏာဘာဝေါတိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ ပဌမပါရာဇိကသဒိသာနိ, ဣဒံ ပန အကိရိယံ, ဒုက္ခဝေဒနန္တိ။
နာနုဗန္ဓနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၁၀။ ဒုတိယသဟဇီဝိနိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဒသမေ နေဝ ဝူပကာသေယျာတိ န ဂဟေတွာ ဂစ္ဆေယျ။ န ဝူပကာသာပေယျာတိ ‘‘ဣမံ, အယျေ, ဂဟေတွာ ဂစ္ဆာဟီ’’တိ အညံ န အာဏာပေယျ။ ပါစိတ္တိယန္တိ ဓုရေ နိက္ခိတ္တမတ္တေ ပါစိတ္တိယံ။
သာဝတ္ထိယံ ထုလ္လနန္ဒံ အာရဗ္ဘ သဟဇီဝိနိယာ အဝူပကာသနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ။ သတိ ပန အန္တရာယေ, ပရိယေသိတွာ ဒုတိယိကံ အလဘန္တိယာ,
(ကင်္ခါ၊၃၄၅။)ဂိလာနာယ, အာပဒါသု, ဥမ္မတ္တိကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ သဟဇီဝိနိတာ, ဝူပကာသဝူပကာသာပနေ ဓုရနိက္ခေပေါ, အနုညာတကာရဏာဘာဝေါတိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ သမနုဘာသနသဒိသာနီတိ။
ဒုတိယသဟဇီဝိနိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ဂဗ္ဘိနီဝဂ္ဂေါ သတ္တမော။
၈။ ကုမာရိဘူတဝဂ္ဂေါ
֍ ၁-၂-၃။ ပဌမကုမာရိဘူတာဒိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ကုမာရိဘူတဝဂ္ဂဿ ပဌမဒုတိယတတိယာနိ တီဟိ ဂိဟိဂတသိက္ခာပဒေဟိ သဒိသာနေဝ။ ယာ ပန တာ သဗ္ဗပဌမာ ဒွေ မဟာသိက္ခမာနာ, တာ အတိက္ကန္တဝီသတိဝဿာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တာ ဟိ ဂိဟိဂတာ ဝါ ဟောန္တု, အဂိဟိဂတာ ဝါ, သမ္မုတိကမ္မာဒီသု ‘‘သိက္ခမာနာ’’ဣစ္စေဝ ဝတ္တဗ္ဗာ, ‘‘ဂိဟိဂတာ’’တိ ဝါ ‘‘ကုမာရိဘူတာ’’တိ ဝါ န ဝတ္တဗ္ဗာ။ ဂိဟိဂတာယ ဒသဝဿကာလေ သိက္ခာသမ္မုတိံ ဒတွာ ဒွါဒသဝဿကာလေ ဥပသမ္ပဒါ ကာတဗ္ဗာ, ဧကာဒသဝဿကာလေ ဒတွာ တေရသဝဿကာလေ ကာတဗ္ဗာ, ဒွါဒသတေရသစုဒ္ဒသပန္နရသသောဠသသတ္တရသအဋ္ဌာရသဝဿကာလေ သိက္ခာသမ္မုတိံ ဒတွာ ဝီသတိဝဿကာလေ ဥပသမ္ပဒါ ကာတဗ္ဗာ။ အဋ္ဌာရသဝဿကာလတော ပဋ္ဌာယ စ ပနာယံ ‘‘ဂိဟိဂတာ’’တိပိ ‘‘ကုမာရိဘူတာ’’တိပိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ ယာ ပနာယံ ‘‘ကုမာရိဘူတာ’’တိ ဝုတ္တာ သာမဏေရီ, သာ ‘‘ဂိဟိဂတာ’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗာ, ‘‘ကုမာရိဘူတာ’’ဣစ္စေဝ ဝတ္တဗ္ဗာ။ သိက္ခာသမ္မုတိဒါနဝသေန ပန သဗ္ဗာပိ ‘‘သိက္ခမာနာ’’တိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတီတိ။
ပဌမကုမာရိဘူတာဒိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၄။ ဦနဒွါဒသဝဿသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
စတုတ္ထေ ဦနဒွါဒသဝဿာတိ ဥပသမ္ပဒါဝသေန အပရိပုဏ္ဏဒွါဒသဝဿာ။ ပါစိတ္တိယန္တိ ဥပဇ္ဈာယာ ဟုတွာ ဝုဋ္ဌာပေန္တိယာ ဝုတ္တနယေနေဝ ဒုက္ကဋာနိ အန္တရာ, ကမ္မဝါစာပရိယောသာနေ ပါစိတ္တိယန္တိ။
ဦနဒွါဒသဝဿသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(ကင်္ခါ၊၃၄၆။)֍ ၅။ ပရိပုဏ္ဏဒွါဒသဝဿသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ပဉ္စမေ သံဃေန အသမ္မတာတိ ယဿာ သံဃေန ပဒဘာဇနေ (ပါစိ။ ၁၁၃၂) ဝုတ္တာ ဝုဋ္ဌာပနသမ္မုတိ န ဒိန္နာ။ သေသံ ဥဘယတ္ထာပိ မဟာသိက္ခမာနာသိက္ခာပဒဒွယသဒိသမေဝါတိ။
ပရိပုဏ္ဏဒွါဒသဝဿသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၆။ ခီယနဓမ္မသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဆဋ္ဌေ အလံ တာဝ တေ အယျေ ဝုဋ္ဌာပိတေနာတိ ဝုစ္စမာနာတိ ဝုဋ္ဌာပနသမ္မုတိယာ ယာစိတာယ သံဃေန ဥပပရိက္ခိပိတွာ ‘‘ယသ္မာ ဗာလာ အဗျတ္တာ စ အလဇ္ဇိနီ စ ဟောတိ, တသ္မာ အလံ တာဝ တုယှံ ဥပသမ္ပာဒိတေနာ’’တိ ဧဝံ နိဝါရီယမာနာ။ ပစ္ဆာ ခီယနဓမ္မန္တိ ပစ္ဆာ အညာသံ ဗျတ္တာနံ လဇ္ဇိနီနံ ဝုဋ္ဌာပနသမ္မုတိံ ဒိယျမာနံ ဒိသွာ ‘‘အဟမေဝ နူန ဗာလာ’’တိအာဒီနိ ဘဏမာနာ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ခီယေယျ။ ပါစိတ္တိယန္တိ ဧဝံ ခီယနဓမ္မံ အာပဇ္ဇန္တိယာ ပါစိတ္တိယံ။
သာဝတ္ထိယံ စဏ္ဍကာဠိံ အာရဗ္ဘ ဧဝံ ခီယနဓမ္မံ အာပဇ္ဇနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, ပကတိယာ ဆန္ဒာဒီနံ ဝသေန ကရောန္တီနံ ခီယန္တိယာ, ဥမ္မတ္တိကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ ဝုဋ္ဌာပနသမ္မုတိယာ ယာစနံ, ဥပပရိက္ခိတွာ န ဆန္ဒာဒိဝသေန ပဋိက္ခိတ္တာယ ‘‘သာဓူ’’တိ ပဋိဿဝေါ, ပစ္ဆာခီယနန္တိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ အဒိန္နာဒါနသဒိသာနိ, ဣဒံ ပန ဒုက္ခဝေဒနန္တိ။
ခီယနဓမ္မသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၇-၈။ သိက္ခမာနနဝုဋ္ဌာပနပဌမဒုတိယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
သတ္တမေ သာ ပစ္ဆာတိ သိက္ခမာနာယ ဥပသမ္ပဒါယ ယာစိယမာနာယ သာ ဘိက္ခုနီ ဧဝံ ဝတွာ လဒ္ဓေ စီဝရေ ပစ္ဆာ အသတိ အန္တရာယေ ‘‘နေဝ ဝုဋ္ဌာပေဿာမိ, န ဝုဋ္ဌာပနာယ ဥဿုက္ကံ ကရိဿာမီ’’တိ ဓုရံ နိက္ခိပေယျ, တဿာ သဟ ဓုရနိက္ခေပေန ပါစိတ္တိယန္တိ။ အဋ္ဌမေပိ ဧသေဝ နယော။
ဥဘယမ္ပိ သာဝတ္ထိယံ ထုလ္လနန္ဒံ အာရဗ္ဘ ဧတေသု ဝတ္ထူသု ပညတ္တံ, ဒွီသုပိ သတိ အန္တရာယေ, ပရိယေသိတွာ အလဘန္တိယာ, ဂိလာနာယ, အာပဒါသု,
(ကင်္ခါ၊၃၄၇။)ဥမ္မတ္တိကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ ဥဘယတ္ထ ‘‘ဧဝါဟံ တံ ဝုဋ္ဌာပေဿာမီ’’တိ ပဋိညာ, အာကင်္ခိတနိပ္ဖတ္တိ, ပစ္ဆာ ဓုရနိက္ခေပေါ, အနုညာတကာရဏာဘာဝေါတိ ဣမာနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ သမနုဘာသနသဒိသာနီတိ။
သိက္ခမာနနဝုဋ္ဌာပနပဌမဒုတိယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၉။ သောကာဝါသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
နဝမေ သောကာဝါသန္တိ သင်္ကေတံ ကတွာ အာဂစ္ဆမာနာ ပုရိသာနံ အန္တောသောကံ ပဝေသေတီတိ သောကာဝါသာ, တံ သောကာဝါသံ။ အထ ဝါ ဃရံ ဝိယ ဃရသာမိကာ အယမ္ပိ ပုရိသသမာဂမံ အလဘမာနာ သောကံ အာဝိသတိ, ဣတိ ယံ အာဝိသတိ, သွာဿာ အာဝါသော ဟောတီတိ သောကာဝါသာ။ တေနေဝဿ ပဒဘာဇနေ (ပါစိ။ ၁၁၆၀) ‘‘သောကာဝါသာ နာမ ပရေသံ ဒုက္ခံ ဥပ္ပါဒေတိ, သောကံ အာဝိသတီ’’တိ ဒွိဓာ အတ္ထော ဝုတ္တော။ ပါစိတ္တိယန္တိ ဧဝရူပံ ဝုဋ္ဌာပေန္တိယာ ဝုတ္တနယေနေဝ ကမ္မဝါစာပရိယောသာနေ ဥပဇ္ဈာယာယ ပါစိတ္တိယံ။
သာဝတ္ထိယံ ထုလ္လနန္ဒံ အာရဗ္ဘ ဧဝရူပံ သိက္ခမာနံ ဝုဋ္ဌာပနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ။ အဇာနန္တိယာ, ဥမ္မတ္တိကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ သောကာဝါသတာ, ဇာနနံ, ဝုဋ္ဌာပနန္တိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ ဂဗ္ဘိနိဝုဋ္ဌာပနသဒိသာနေဝါတိ။
သောကာဝါသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၁၀။ အနနုညာတသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဒသမေ မာတာပိတူဟီတိ ဝိဇာတမာတရာ စ ဇနကပိတရာ စ။ သာမိကေနာတိ ယေန ပရိဂ္ဂဟိတာ, တေန။ အနနုညာတန္တိ ဥပသမ္ပဒတ္ထာယ အနနုညာတံ။ ဒွိက္ခတ္တုဉှိ ဘိက္ခုနီဟိ အာပုစ္ဆိတဗ္ဗံ, ပဗ္ဗဇ္ဇာကာလေ စ ဥပသမ္ပဒါကာလေ စ, ဘိက္ခူနံ ပန သကိံ အာပုစ္ဆိတေပိ ဝဋ္ဋတိ။ တသ္မာ ယာ ဥပသမ္ပဒါကာလေ အနာပုစ္ဆာ ဥပသမ္ပာဒေတိ, တဿာ ဝုတ္တနယေနေဝ ပါစိတ္တိယံ။
(ကင်္ခါ၊၃၄၈။)သာဝတ္ထိယံ ထုလ္လနန္ဒံ အာရဗ္ဘ အနနုညာတဝုဋ္ဌာပနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ။ အပလောကေတွာ ဝုဋ္ဌာပေန္တိယာ, တေသံ အတ္ထိဘာဝံ အဇာနန္တိယာ, ဥမ္မတ္တိကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ အနပလောကနံ, အတ္ထိဘာဝဇာနနံ, ဝုဋ္ဌာပနန္တိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။ အနနုညာတသမုဋ္ဌာနံ, ကိရိယာကိရိယံ, နောသညာဝိမောက္ခံ, အစိတ္တကံ, ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇံ, ကာယကမ္မံ, ဝစီကမ္မံ, တိစိတ္တံ, တိဝေဒနန္တိ။
အနနုညာတသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၁၁။ ပါရိဝါသိကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဧကာဒသမေ ပါရိဝါသိကဆန္ဒဒါနေနာတိ ပါရိဝါသိယေန ဆန္ဒဒါနေန။ တတ္ထ စတုဗ္ဗိဓံ ပါရိဝါသိယံ ပရိသပါရိဝါသိယံ ရတ္တိပါရိဝါသိယံ ဆန္ဒပါရိဝါသိယံ အဇ္ဈာသယပါရိဝါသိယန္တိ။
တတ္ထ ပရိသပါရိဝါသိယံ နာမ ဘိက္ခူ ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေန သန္နိပတိတာ ဟောန္တိ, အထ မေဃော ဝါ ဥဋ္ဌဟတိ, ဥဿာရဏာ ဝါ ကရီယတိ, မနုဿာ ဝါ အဇ္ဈောတ္ထရန္တာ အာဂစ္ဆန္တိ, ဘိက္ခူ ‘‘အနောကာသာ မယံ, အညတြ ဂစ္ဆာမာ’’တိ ဆန္ဒံ အဝိဿဇ္ဇိတွာဝ ဥဋ္ဌဟန္တိ, ဣဒံ ပရိသပါရိဝါသိယံ နာမ, ကိဉ္စာပိ ပရိသပါရိဝါသိယံ, ဆန္ဒဿ ပန အဝိဿဋ္ဌတ္တာ ကမ္မံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။
ပုန ဘိက္ခူ ‘‘ဥပေါသထာဒီနိ ကရိဿာမာ’’တိ ရတ္တိံ သန္နိပတိတွာ ‘‘ယာဝ သဗ္ဗေ သန္နိပတန္တိ, တာဝ ဓမ္မံ သုဏိဿာမာ’’တိ ဧကံ အဇ္ဈေသန္တိ, တသ္မိံ ဓမ္မကထံ ကထေန္တေယေဝ အရုဏော ဥဂ္ဂစ္ဆတိ။ သစေ ‘‘စာတုဒ္ဒသိကံ ဥပေါသထံ ကရိဿာမာ’’တိ နိသိန္နာ, ‘‘ပန္နရသော’’တိ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန္နရသိကံ ကာတုံ နိသိန္နာ, ပါဋိပဒေ အနုပေါသထေ ဥပေါသထံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ အညံ ပန သံဃကိစ္စံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ, ဣဒံ ရတ္တိပါရိဝါသိယံ နာမ။
ပုန ဘိက္ခူ ‘‘ကိဉ္စိဒေဝ အဗ္ဘာနာဒိသံဃကမ္မံ ကရိဿာမာ’’တိ သန္နိသိန္နာ ဟောန္တိ, တတြေကော နက္ခတ္တပါဌကော ဘိက္ခု ဧဝံ ဝဒတိ ‘‘အဇ္ဇ နက္ခတ္တံ ဒါရုဏံ, မာ ဣဒံ ကမ္မံ ကရောထာ’’တိ။ တေ တဿ ဝစနေန ဆန္ဒံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ တတ္ထေဝ နိသိန္နာ ဟောန္တိ, အထညော အာဂန္တွာ ‘‘နက္ခတ္တံ ပတိမာနေန္တံ,
(ကင်္ခါ၊၃၄၉။)အတ္ထော ဗာလံ ဥပဇ္ဈဂါ (ဇာ။ ၁။၁။၄၉), ကိံ နက္ခတ္တေန ကရောထာ’’တိ ဝဒတိ, ဣဒံ ဆန္ဒပါရိဝါသိယဉ္စေဝ အဇ္ဈာသယပါရိဝါသိယဉ္စ။ ဧတသ္မိံ ပါရိဝါသိယေ ပုန ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိံ အနာဟရိတွာ ကမ္မံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ, ဣဒံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘ပါရိဝါသိကဆန္ဒဒါနေနာ’’တိ။ ပါစိတ္တိယန္တိ ဧဝံ ဝုဋ္ဌာပေန္တိယာ ဝုတ္တနယေနေဝ ကမ္မဝါစာပရိယောသာနေ ပါစိတ္တိယံ။
ရာဇဂဟေ ထုလ္လနန္ဒံ အာရဗ္ဘ ဧဝံ ဝုဋ္ဌာပနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ။ ဆန္ဒံ အဝိဿဇ္ဇေတွာဝ အဝုဋ္ဌိတာယ ပရိသာယ ဝုဋ္ဌာပေန္တိယာ, ဥမ္မတ္တိကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ ပါရိဝါသိကဆန္ဒဒါနတာ, ဝုဋ္ဌာပနန္တိ ဣမာနေတ္ထ ဒွေ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ ဂမ္ဘိနိသိက္ခာပဒသဒိသာနေဝါတိ။
ပါရိဝါသိကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၁၂။ အနုဝဿသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဒွါဒသမေ အနုဝဿန္တိ အနုသံဝစ္ဆရံ။ ဧဝံ ဝုဋ္ဌာပေန္တိယာပိ ဝုတ္တနယေနေဝ ပါစိတ္တိယံ။
သာဝတ္ထိယံ သမ္ဗဟုလာ ဘိက္ခုနိယော အာရဗ္ဘ အနုဝဿံ ဝုဋ္ဌာပနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ။ ဧကန္တရိကံ ဝုဋ္ဌာပေန္တိယာ, ဥမ္မတ္တိကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ အနုဝဿတာ, ဝုဋ္ဌာပနန္တိ ဣမာနေတ္ထ ဒွေ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ ဧကာဒသမေ ဝုတ္တနယာနေဝါတိ။
အနုဝဿသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၁၃။ ဧကဝဿသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
တေရသမေ ဧကန္တရိကံ ဧကံ ဝုဋ္ဌာပေန္တိယာ, ဥမ္မတ္တိကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ သေသံ ဒွါဒသမေန သဒိသမေဝါတိ။
ဧကဝဿသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ကုမာရိဘူတဝဂ္ဂေါ အဋ္ဌမော။
(ကင်္ခါ၊၃၅၀။)၉။ ဆတ္တုပါဟနဝဂ္ဂေါ
֍ ၁။ ဆတ္တုပါဟနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဆတ္တဝဂ္ဂဿ ပဌမေ ဆတ္တုပါဟနန္တိ ပဒဘာဇနေ (ပါစိ။ ၁၁၇၈-၁၁၈၂) ဝုတ္တလက္ခဏံ ဆတ္တဉ္စ ဥပါဟနာယော စ။ ဓာရေယျာတိ ပရိဘောဂဝသေန မဂ္ဂဂမနေ ဧကပ္ပယောဂေနေဝ ဒိဝသမ္ပိ ဓာရေန္တိယာ ဧကာ အာပတ္တိ။ သစေ ပန တာဒိသံ ဌာနံ ပတွာ ဆတ္တမ္ပိ အပနာမေတွာ ဥပါဟနာပိ ဩမုဉ္စိတွာ ပုနပ္ပုနံ ဓာရေတိ, ပယောဂဂဏနာယ ပါစိတ္တိယံ။
သာဝတ္ထိယံ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယာ ဘိက္ခုနိယော အာရဗ္ဘ ဆတ္တုပါဟနဓာရဏဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, ‘‘အဂိလာနာ’’တိ အယမေတ္ထ အနုပညတ္တိ, ဆတ္တဿေဝ ဥပါဟနာနံယေဝ ဝါ ဓာရဏေ ဒုက္ကဋံ, အဂိလာနာယ တိကပါစိတ္တိယံ, ဂိလာနာယ ဒွိကဒုက္ကဋံ။ ဂိလာနသညာယ ပန, အာရာမေ အာရာမူပစာရေ ဓာရေန္တိယာ, အာပဒါသု, ဥမ္မတ္တိကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ ဥဘိန္နံ ဓာရဏံ, အနုညာတကာရဏာဘာဝေါတိ ဣမာနေတ္ထ ဒွေ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ ဧဠကလောမသဒိသာနီတိ။
ဆတ္တုပါဟနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၂။ ယာနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဒုတိယေ ယာနေနာတိ ဝယှာဒိနာ။ ဧတ္ထာပိ ဩရောဟိတွာ ပုနပ္ပုနံ အဘိရုဟန္တိယာ ပယောဂဂဏနာယ ပါစိတ္တိယံ။ အနာပတ္တိယံ ‘‘အာရာမေ အာရာမူပစာရေ’’တိ နတ္ထိ, သေသံ ပဌမေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ။
ယာနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၃။ သံဃာဏိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
တတိယေ သံဃာဏိန္တိ ယံကိဉ္စိ ကဋူပဂံ။ ဓာရေယျာတိ ကဋိယံ ပဋိမုဉ္စေယျ။ ဧတ္ထာပိ ဩမုဉ္စိတွာ ဩမုဉ္စိတွာ ဓာရေန္တိယာ ပယောဂဂဏနာယ ပါစိတ္တိယံ။
သာဝတ္ထိယံ အညတရံ ဘိက္ခုနိံ အာရဗ္ဘ သံဃာဏိံ ဓာရဏဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ။ အာဗာဓပစ္စယာ ကဋိသုတ္တံ ဓာရေန္တိယာ, ဥမ္မတ္တိကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ သေသံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ, ဣဒံ ပန အကုသလစိတ္တန္တိ။
သံဃာဏိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(ကင်္ခါ၊၃၅၁။)֍ ၄။ ဣတ္ထာလင်္ကာရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
စတုတ္ထေ ဣတ္ထာလင်္ကာရန္တိ သီသူပဂါဒီသု အညတရံ ယံကိဉ္စိ ပိဠန္ဓနံ။ ဣဓ တဿ တဿ ဝသေန ဝတ္ထုဂဏနာယ အာပတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
သာဝတ္ထိယံ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယာ ဘိက္ခုနိယော အာရဗ္ဘ ဣတ္ထာလင်္ကာရံ ဓာရဏဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, အာဗာဓပစ္စယာ ကိဉ္စိဒေဝ ဓာရေန္တိယာ, ဥမ္မတ္တိကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ သေသံ ဝုတ္တသဒိသမေဝါတိ။
ဣတ္ထာလင်္ကာရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၅။ ဂန္ဓဝဏ္ဏကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ပဉ္စမေ ဂန္ဓဝဏ္ဏကေနာတိ ယေနကေနစိ ဂန္ဓေန စ ဝဏ္ဏကေန စ။ ဣဓ ဂန္ဓာဒိယောဇနတော ပဋ္ဌာယ ပုဗ္ဗပယောဂေ ဒုက္ကဋံ, နဟာနပရိယောသာနေ ပါစိတ္တိယံ။ အာဗာဓပစ္စယာ, ဥမ္မတ္တိကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ သေသံ စတုတ္ထသဒိသမေဝါတိ။
ဂန္ဓဝဏ္ဏကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၆။ ဝါသိတကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဆဋ္ဌေ ဝါသိတကေနာတိ ဂန္ဓဝါသိတကေန။ ပိညာကေနာတိ တိလပိဋ္ဌေန။ သေသံ ပဉ္စမသဒိသမေဝါတိ။
ဝါသိတကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၇။ ဘိက္ခုနိဥမ္မဒ္ဒါပနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
သတ္တမေ ဥမ္မဒ္ဒါပေယျာတိ ဥဗ္ဗဋ္ဋာပေယျ။ ပရိမဒ္ဒါပေယျာတိ သမ္ဗာဟာပေယျ။ ဧတ္ထ စ ဟတ္ထံ အမုဉ္စိတွာ ဥဗ္ဗဋ္ဋနေ ဧကာဝ အာပတ္တိ, မောစေတွာ မောစေတွာ ဥဗ္ဗဋ္ဋနေ ပယောဂဂဏနာယ အာပတ္တိယော။ သမ္ဗာဟနေပိ ဧသေဝ နယော။
(ကင်္ခါ၊၃၅၂။)သာဝတ္ထိယံ သမ္ဗဟုလာ ဘိက္ခုနိယော အာရဗ္ဘ ဘိက္ခုနိယာ ဥမ္မဒ္ဒါပနပရိမဒ္ဒါပနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, ဂိလာနာယ, အာပဒါသု, ဥမ္မတ္တိကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ ဣဓ မဂ္ဂဂမနပရိဿမောပိ ဂေလညံ, စောရဘယာဒီဟိ သရီရကမ္ပနာဒယောပိ အာပဒါ။ သေသံ စတုတ္ထေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ။
ဘိက္ခုနိဥမ္မဒ္ဒါပနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၈-၉-၁၀။ သိက္ခမာနဥမ္မဒ္ဒါပနာဒိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
အဋ္ဌမနဝမဒသမေသုပိ သိက္ခမာနာယ သာမဏေရိယာ ဂိဟိနိယာတိ ဧတ္တကမေဝ နာနံ။ သေသံ သတ္တမသဒိသမေဝါတိ။
သိက္ခမာနဥမ္မဒ္ဒါပနာဒိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၁၁။ အနာပုစ္ဆာသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဧကာဒသမေ ဘိက္ခုဿ ပုရတောတိ န အဘိမုခမေဝါတိ အတ္ထော, ဣဒံ ပန ဥပစာရံ သန္ဓာယ ကထိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တသ္မာ ဘိက္ခုဿ ဥပစာရေ အန္တမသော ဆမာယပိ ‘‘နိသီဒါမိ, အယျာ’’တိ အနာပုစ္ဆိတွာ နိသီဒန္တိယာ ပါစိတ္တိယံ။
သာဝတ္ထိယံ သမ္ဗဟုလာ ဘိက္ခုနိယော အာရဗ္ဘ အနာပုစ္ဆာ နိသီဒနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, တိကပါစိတ္တိယံ, အာပုစ္ဆိတေ ဒွိကဒုက္ကဋံ။ တသ္မိံ အာပုစ္ဆိတသညာယ, ဂိလာနာယ, အာပဒါသု, ဥမ္မတ္တိကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ ဘိက္ခုဿ အနာပုစ္ဆာ, ဥပစာရေ နိသဇ္ဇာ, အနုညာတကာရဏာဘာဝေါတိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ ကထိနသဒိသာနိ, ဣဒံ ပန ကိရိယာကိရိယန္တိ။
အနာပုစ္ဆာသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၁၂။ ပဉှာပုစ္ဆနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဒွါဒသမေ အနောကာသကတန္တိ ‘‘အသုကသ္မိံ နာမ ဌာနေ ပုစ္ဆာမီ’’တိ ဧဝံ အကတဩကာသံ, တသ္မာ သုတ္တန္တေ ဩကာသံ ကာရာပေတွာ ဝိနယံ ဝါ အဘိဓမ္မံ ဝါ ပုစ္ဆန္တိယာ ပါစိတ္တိယံ။ သေသေသုပိ ဧသေဝ နယော, သဗ္ဗသော အကာရိတေ ပန ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထိ။
(ကင်္ခါ၊၃၅၃။)သာဝတ္ထိယံ သမ္ဗဟုလာ ဘိက္ခုနိယော အာရဗ္ဘ အနောကာသကတံ ဘိက္ခုံ ပဉှံ ပုစ္ဆနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ။ တတ္ထ တတ္ထ ဩကာသံ ကာရာပေတွာ ပုစ္ဆန္တိယာ, အနောဒိဿ ဩကာသံ ကာရာပေတွာ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ပုစ္ဆန္တိယာ, ဥမ္မတ္တိကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ ဘိက္ခုဿ အနောကာသကာရာပနံ, ပဉှံ ပုစ္ဆနန္တိ ဣမာနေတ္ထ ဒွေ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ ပဒသောဓမ္မသဒိသာနိ, ဣဒံ ပန ကိရိယာကိရိယန္တိ။
ပဉှာပုစ္ဆနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၁၃။ အသံကစ္စိကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
တေရသမေ အသံကစ္စိကာတိ အဓက္ခကဥဗ္ဘနာဘိမဏ္ဍလသင်္ခါတဿ သရီရဿ ပဋိစ္ဆာဒနတ္ထံ အနုညာတသံကစ္စိကဝိရဟိတာ။ ဂါမံ ပဝိသေယျာတိ ဧတ္ထ ပရိက္ခိတ္တဿ ဂါမဿ ပရိက္ခေပံ, အပရိက္ခိတ္တဿ ဥပစာရံ အတိက္ကမန္တိယာ ဝါ ဩက္ကမန္တိယာ ဝါ ပဌမပါဒေ ဒုက္ကဋံ, ဒုတိယေ ပါစိတ္တိယံ။
သာဝတ္ထိယံ အညတရံ ဘိက္ခုနိံ အာရဗ္ဘ အသံကစ္စိကာယ ဂါမံ ပဝိသနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ။ ယဿာ ပန သံကစ္စိကစီဝရံ အစ္ဆိန္နံ ဝါ နဋ္ဌံ ဝါ, တဿာ, ဂိလာနာယ, အာပဒါသု, ဥမ္မတ္တိကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ အသံကစ္စိကတာ, ဝုတ္တပရိစ္ဆေဒါတိက္ကမော, အနုညာတကာရဏာဘာဝေါတိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ ဧဠကလောမသဒိသာနီတိ။
အသံကစ္စိကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ဆတ္တုပါဟနဝဂ္ဂေါ နဝမော။
၁၀…ပေ…၁၆။ မုသာဝါဒါဒိဝဂ္ဂေါ
မုသာဝါဒါဒိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဣတော ပရေသု မုသာဝါဒဝဂ္ဂါဒီသု သတ္တသု ဝဂ္ဂေသု ဘိက္ခုပါတိမောက္ခဝဏ္ဏနာယံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗောတိ။
သောဠသမဝဂ္ဂေါ။
(ကင်္ခါ၊၃၅၄။)ဥဒ္ဒိဋ္ဌာ ခေါ အယျာယော ဆသဋ္ဌိသတာ ပါစိတ္တိယာ ဓမ္မာတိ ဘိက္ခူ အာရဗ္ဘ ပညတ္တာ သာဓာရဏာ သတ္တတိ, အသာဓာရဏာ ဆန္နဝုတီတိ ဧဝံ ဆသဋ္ဌိသတာ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။
ကင်္ခါဝိတရဏိယာ ပါတိမောက္ခဝဏ္ဏနာယ
ဘိက္ခုနိပါတိမောက္ခေ
သုဒ္ဓပါစိတ္တိယဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
တတြာယံ သင်္ခေပတော အသာဓာရဏသိက္ခာပဒေသု သမုဋ္ဌာနဝိနိစ္ဆယော – ဂိရဂ္ဂသမဇ္ဇာ စိတ္တာဂါရသိက္ခာပဒံ သံဃာဏီ ဣတ္ထာလင်္ကာရော ဂန္ဓဝဏ္ဏကော ဝါသိတကပိညာကော ဘိက္ခုနိအာဒီဟိ ဥမ္မဒ္ဒနပရိမဒ္ဒနာတိ ဣမာနိ ဒသ သိက္ခာပဒါနိ အစိတ္တကာနိ လောကဝဇ္ဇာနိ အကုသလစိတ္တာနိ။ အယံ ပနေတ္ထ အဓိပ္ပါယော, ဝိနာပိ စိတ္တေန အာပဇ္ဇိတဗ္ဗတ္တာ အစိတ္တကာနိ, စိတ္တေ ပန သတိ အကုသလေနေဝ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗတ္တာ လောကဝဇ္ဇာနိ စေဝ အကုသလစိတ္တာနိ စာတိ။ အဝသေသာနိ သစိတ္တကာနိ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇာနေဝ။ စောရိဝုဋ္ဌာပနံ ဂါမန္တရံ အာရာမသိက္ခာပဒံ ဂဗ္ဘိနိဝဂ္ဂေ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ သတ္တ, ကုမာရိဘူတဝဂ္ဂေ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ ပဉ္စ ပုရိသာဒိသံသဋ္ဌံ ပါရိဝါသိကဆန္ဒဒါနံ အနုဝဿဝုဋ္ဌာပနံ ဧကန္တရိကဝုဋ္ဌာပနန္တိ ဣမာနိ ဧကူနဝီသတိ သိက္ခာပဒါနိ သစိတ္တကာနိ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇာနိ။ အဝသေသာနိ သစိတ္တကာနိ လောကဝဇ္ဇာနေဝါတိ။
(ကင်္ခါ၊၃၅၅။)ပါဋိဒေသနီယကဏ္ဍော
֍ ၁။ သပ္ပိဝိညာပနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ပါဋိဒေသနီယေသု ပဌမေ သပ္ပိန္တိ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တဝိနိစ္ဆယံ ပါဠိအာဂတံ (ပါစိ။ ၁၂၃၀) ဂေါသပ္ပိအာဒိမေဝ။ ဝိညာပေတွာ ဘုဉ္ဇေယျာတိ ဧတ္ထ ‘‘ဝိညတ္တိယာ ပဋိလဒ္ဓံ ဘုဉ္ဇိဿာမီ’’တိ ဂဟဏေ ဒုက္ကဋံ, ဂဟိတဿ အဇ္ဈောဟာရေ အဇ္ဈောဟာရေ ပါဋိဒေသနီယံ။
သာဝတ္ထိယံ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယာ ဘိက္ခုနိယော အာရဗ္ဘ သပ္ပိံ ဝိညာပေတွာ ဘုဉ္ဇနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, ‘‘အဂိလာနာ’’တိ အယမေတ္ထ အနုပညတ္တိ, တိကပါဋိဒေသနီယံ, ဂိလာနာယ ဒွိကဒုက္ကဋံ။ ယာ ပန ဂိလာနာ ဂိလာနသညာ, ဂိလာနကာလေ ဝါ ဝိညာပေတွာ ပစ္ဆာ အဂိလာနာ ဟုတွာ ဘုဉ္ဇတိ, ဂိလာနာယ ဝါ သေသကံ, ဉာတကပ္ပဝါရိတဋ္ဌာနတော ဝါ ဝိညတ္တံ, အညဿ ဝါ အတ္ထာယ, အတ္တနော ဝါ ဓနေန ဂဟိတံ ဘုဉ္ဇတိ, တဿာ, ဥမ္မတ္တိကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ ဝုတ္တလက္ခဏသပ္ပိတာ, အနုညာတကာရဏာဘာဝေါ, ဝိညတ္တိ, အဇ္ဈောဟာရောတိ ဣမာနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ အဒ္ဓါနသဒိသာနီတိ။
သပ္ပိဝိညာပနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ၂။ တေလဝိညာပနာဒိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဒုတိယာဒီသုပိ တေလာဒီနိ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တဝိနိစ္ဆယာနိ ပါဠိယံ (ပါစိ။ ၁၂၃၆) အာဂတာနေဝ, ပါဠိယံ အနာဂတေသု ပန အဋ္ဌသုပိ ဒုက္ကဋမေဝ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ပဌမေ ဝုတ္တသဒိသမေဝါတိ။
တေလဝိညာပနာဒိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ကင်္ခါဝိတရဏိယာ ပါတိမောက္ခဝဏ္ဏနာယ
ဘိက္ခုနိပါတိမောက္ခေ
ပါဋိဒေသနီယဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(ကင်္ခါ၊၃၅၆။)֍ ၁။ ပရိမဏ္ဍလာဒိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဣတော ပရံ ပန သေခိယာနိ စေဝ အဓိကရဏသမထာ စ သဗ္ဗပကာရတော ဘိက္ခုပါတိမောက္ခဝဏ္ဏနာယံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာတိ။
ကင်္ခါဝိတရဏိယာ ပါတိမောက္ခဝဏ္ဏနာယ
ဘိက္ခုနိပါတိမောက္ခဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
နိဂမနကထာ
ဧတ္တာဝတာ စ –
ဝဏ္ဏနံ ပါတိမောက္ခဿ, သောဏတ္ထေရေန ယာစိတော၊
ဝိနယေ ဇာတကင်္ခါနံ, ကင်္ခါဝိတရဏတ္ထိကော။
အာရဘိံ ယမဟံ သဗ္ဗံ, သီဟဠဋ္ဌကထာနယံ၊
မဟာဝိဟာရဝါသီနံ, ဝါစနာမဂ္ဂနိဿိတံ။
နိဿာယ သာ အယံ နိဋ္ဌံ, ဂတာ အာဒါယ သဗ္ဗသော၊
သဗ္ဗံ အဋ္ဌကထာသာရံ, ပါဠိယတ္ထဉ္စ ကေဝလံ။
န ဟေတ္ထ တံ ပဒံ အတ္ထိ, ယံ ဝိရုဇ္ဈေယျ ပါဠိယာ၊
မဟာဝိဟာရဝါသီနံ, ပေါရာဏဋ္ဌကထာဟိ ဝါ။
ယသ္မာ တသ္မာ အကတွာဝ, ဧတ္ထ ကင်္ခံ ဟိတေသိနာ၊
သိက္ခိတဗ္ဗာဝ သက္ကစ္စံ, ကင်္ခါဝိတရဏီ အယံ။
ယထာ စ နိဋ္ဌံ သမ္ပတ္တာ, ကင်္ခါဝိတရဏီ အယံ၊
ဒွါဝီသတိ ဘာဏဝါရပအမာဏာယ ပါဠိယာ။
ဧဝံ အနန္တရာယေန, နိဋ္ဌံ ကလျာဏနိဿိတာ၊
အစိရံ သဗ္ဗသတ္တာနံ, ယန္တု သဗ္ဗေ မနောရထာတိ။
(ကင်္ခါ၊၃၅၇။)ပရမဝိသုဒ္ဓသဒ္ဓါဗုဒ္ဓိဝီရိယပ္ပဋိမဏ္ဍိတေန သီလာစာရဇ္ဇဝမဒ္ဒဝါဒိဂုဏသမုဒယသမုဒိတေန သကသမယသမယန္တရဂဟနဇ္ဈောဂါဟဏသမတ္ထေန ပညာဝေယျတ္တိယသမန္နာဂတေန တိပိဋကပရိယတ္တိပ္ပဘေဒေ သာဋ္ဌကထေ သတ္ထုသာသနေ အပ္ပဋိဟတဉာဏပ္ပဘာဝေန မဟာဝေယျာကရဏေန ကရဏသမ္ပတ္တိဇနိတသုဝိနိဂ္ဂတမဓဥရောဒါရဝစနလာဝဏ္ဏယုတ္တေန ယုတ္တမုတ္တဝါဒိနာ ဝါဒီဝရေန မဟာကဝိနာ ပဘိန္နပဋိသမ္ဘိဒါပရိဝါရေ ဆဠဘိညာဒိပ္ပဘေဒဂုဏပ္ပဋိမဏ္ဍိတေ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မေ သုပ္ပတိဋ္ဌိတဗုဒ္ဓီနံ ထေရဝံသပ္ပဒီပါနံ ထေရာနံ မဟာဝိဟာရဝါသီနံ ဝံသာလင်္ကာရဘူတေန ဝိပုလဝိသုဒ္ဓဗုဒ္ဓိနာ ဗုဒ္ဓဃောသောတိ ဂရူဟိ ဂဟိတနာမဓေယျေန ထေရေန ကတာ အယံ ကင်္ခါဝိတရဏီ နာမ ပါတိမောက္ခဝဏ္ဏနာ –
တာဝ တိဋ္ဌတု လောကသ္မိံ, လောကနိတ္ထရဏေသိနံ၊
ဒဿေန္တီ ကုလပုတ္တာနံ, နယံ သီလဝိသုဒ္ဓိယာ။
ယာဝ ‘‘ဗုဒ္ဓေါ’’တိ နာမမ္ပိ, သုဒ္ဓစိတ္တဿ တာဒိနော၊
လောကမှိ လောကဇေဋ္ဌဿ, ပဝတ္တတိ မဟေသိနောတိ။
ကင်္ခါဝိတရဏီ-အဋ္ဌကထာ နိဋ္ဌိတာ။