ဝိနယပိဋကေ
သာရတ္ထဒီပနီ-ဋီကာ (တတိယော ဘာဂေါ)
နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ
၅။ ပါစိတ္တိယကဏ္ဍံ
၁။ မုသာဝါဒဝဂ္ဂေါ
၁။ မုသာဝါဒသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၁။ မုသာဝါဒဝဂ္ဂဿ ပဌမသိက္ခာပဒေ ခုဒ္ဒကာနန္တိ ဧတ္ထ ‘‘ခုဒ္ဒက-သဒ္ဒေါ ဗဟု-သဒ္ဒပရိယာယော။ ဗဟုဘာဝတော ဣမာနိ ခုဒ္ဒကာနိ နာမ ဇာတာနီ’’တိ ဝဒန္တိ။ တတ္ထာတိ တေသု နဝသု ဝဂ္ဂေသု, တေသု ဝါ ခုဒ္ဒကေသု။ ကာရဏေန ကာရဏန္တရပဋိစ္ဆာဒနမေဝ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘ရူပံ အနိစ္စ’’န္တိအာဒိမာဟ။ ရူပံ အနိစ္စန္တိ ပဋိဇာနိတွာ တတ္ထ ကာရဏံ ဝဒန္တော ‘‘ဇာနိတဗ္ဗတော’’တိ အာဟ။ ‘‘ယဒိ ဧဝံ နိဗ္ဗာနဿပိ အနိစ္စတာ အာပဇ္ဇတီ’’တိ ပရေန ဝုတ္တော တံ ကာရဏံ ပဋိစ္ဆာဒေတုံ ပုန ‘‘ဇာတိဓမ္မတော’’တိ အညံ ကာရဏံ ဝဒတိ။
‘‘သမ္ပဇာနံ မုသာ ဘာသတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ သမ္ပဇာန မုသာ ဘာသတီတိ အနုနာသိကလောပေန နိဒ္ဒေသောတိ အာဟ ‘‘ဇာနန္တော မုသာ ဘာသတီ’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၂။ ဇာနိတွာ ဇာနန္တဿ စ မုသာ ဘဏနေတိ ပုဗ္ဗဘာဂေပိ ဇာနိတွာ ဝစနက္ခဏေပိ ဇာနန္တဿ မုသာ ဘဏနေ။ ဘဏနဉ္စ နာမ ဣဓ အဘူတဿ ဝါ ဘူတတံ ဘူတဿ ဝါ အဘူတတံ ကတွာ ကာယေန ဝါ ဝါစာယ ဝါ ဝိညာပနပယောဂေါ။ သမ္ပဇာနမုသာဝါဒေတိ စ နိမိတ္တတ္ထေ ဘုမ္မဝစနံ,
(သာရတ္ထ၊၃၊၂။)တသ္မာ ယော သမ္ပဇာန မုသာ ဝဒတိ, တဿ တံနိမိတ္တံ တံဟေတု တပ္ပစ္စယာ ပါစိတ္တိယံ ဟောတီတိ ဧဝမေတ္ထ အညေသု စ ဤဒိသေသု အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။
֍ ဋ္ဌ ၃။ ဝိသံဝါဒေန္တိ ဧတေနာတိ ဝိသံဝါဒနံ, ဝဉ္စနာဓိပ္ပါယဝသပ္ပဝတ္တံ စိတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘ဝိသံဝါဒနစိတ္တံ ပုရတော ကတွာ ဝဒန္တဿာ’’တိ။ ဝဒတိ ဧတာယာတိ ဝါစာ, ဝစနသမုဋ္ဌာပိကာ စေတနာ။ တေနာဟ ‘‘မိစ္ဆာဝါစာ…ပေ… စေတနာ’’တိ။ ပဘေဒဂတာ ဝါစာတိ အနေကဘေဒဘိန္နာ။ ဧဝံ ပဌမပဒေန သုဒ္ဓစေတနာ…ပေ… ကထိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာတိ ဣမိနာ ဣမံ ဒီပေတိ – သုဒ္ဓစေတနာ ဝါ သုဒ္ဓသဒ္ဒေါ ဝါ သုဒ္ဓဝိညတ္တိ ဝါ မုသာဝါဒေါ နာမ န ဟောတိ, ဝိညတ္တိယာ သဒ္ဒေန စ သဟိတာ တံသမုဋ္ဌာပိကာ စေတနာ မုသာဝါဒေါတိ။ စက္ခုဝသေန အဂ္ဂဟိတာရမ္မဏန္တိ စက္ခုသန္နိဿိတေန ဝိညာဏေန အဂ္ဂဟိတမာရမ္မဏံ။ ဃာနာဒီနံ တိဏ္ဏံ ဣန္ဒြိယာနံ သမ္ပတ္တဝိသယဂ္ဂါဟကတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘တီဟိ ဣန္ဒြိယေဟိ ဧကာဗဒ္ဓံ ဝိယ ကတွာ’’တိ။ ‘‘ဓနုနာ ဝိဇ္ဈတီ’’တိအာဒီသု ဝိယ ‘‘စက္ခုနာ ဒိဋ္ဌ’’န္တိ အယံ ဝေါဟာရော လောကေ ပါကဋောတိ အာဟ ‘‘ဩဠာရိကေနေဝ နယေနာ’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၁၁။ အဝီမံသိတွာတိ အနုပပရိက္ခိတွာ။ အနုပဓာရေတွာတိ အဝိနိစ္ဆိနိတွာ။ ဇဠတ္တာတိ အညာဏတာယ။ ဒါရုသကဋံ ယောဇေတွာ ဂတောတိ ဒါရုသကဋံ ယောဇေတွာ တတ္ထ နိသီဒိတွာ ဂတောတိ အဓိပ္ပါယော။ ဂတော ဘဝိဿတီတိ တထေဝ သန္နိဋ္ဌာနံ ကတွာ ဝုတ္တတ္တာ မုသာဝါဒေါ ဇာတော။ ကေစိ ပန ‘‘ကေဠိံ ကုရုမာနောတိ ဝုတ္တတ္တာ ဧဝံ ဝဒန္တော ဒုဗ္ဘာသိတံ အာပဇ္ဇတီ’’တိ ဝဒန္တိ, တံ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဇာတိအာဒီဟိယေဝ ဟိ ဒသဟိ အက္ကောသဝတ္ထူဟိ ဒဝကမျတာယ ဝဒန္တဿ ဒုဗ္ဘာသိတံ ဝုတ္တံ။ ဝုတ္တဉှေတံ –
‘‘ဟီနုက္ကဋ္ဌေဟိ ဥက္ကဋ္ဌံ, ဟီနံ ဝါ ဇာတိအာဒိဟိ၊
ဥဇုံ ဝါညာပဒေသေန, ဝဒေ ဒုဗ္ဘာသိတံ ဒဝါ’’တိ။
စိတ္တေန ထောကတရဘာဝံယေဝ အဂ္ဂဟေတွာ ဗဟုဘာဝံယေဝ ဂဟေတွာ ဝုတ္တတ္တာ ‘‘ဂါမော ဧကတေလော’’တိအာဒိနာပိ မုသာဝါဒေါ ဇာတော။ စာရေသုန္တိ ဥပနေသုံ။ ဝိသံဝါဒနပုရေက္ခာရတာ, ဝိသံဝါဒနစိတ္တေန ယမတ္ထံ ဝတ္တုကာမော, တဿ ပုဂ္ဂလဿ ဝိညာပနပယောဂေါ စာတိ ဣမာနေတ္ထ ဒွေ
(သာရတ္ထ၊၃၊၃။)အင်္ဂါနိ။ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မာရောစနတ္ထံ မုသာ ဘဏန္တဿ ပါရာဇိကံ, အမူလကေန ပါရာဇိကေန အနုဒ္ဓံသနတ္ထံ သံဃာဒိသေသော, သံဃာဒိသေသေန အနုဒ္ဓံသနတ္ထံ ပါစိတ္တိယံ, အာစာရဝိပတ္တိယာ ဒုက္ကဋံ, ‘‘ယော တေ ဝိဟာရေ ဝသတီ’’တိအာဒိပရိယာယေန ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မာရောစနတ္ထံ ပဋိဝိဇာနန္တဿ မုသာ ဘဏိတေ ထုလ္လစ္စယံ, အပ္ပဋိဝိဇာနန္တဿ ဒုက္ကဋံ, ကေဝလံ မုသာ ဘဏန္တဿ ဣဓ ပါစိတ္တိယံ ဝုတ္တံ။
မုသာဝါဒသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၂။ ဩမသဝါဒသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၁၂။ ဒုတိယေ ကဏ္ဏကဋုကတာယ အမနာပံ ဝဒန္တာ ကဏ္ဏေသု ဝိဇ္ဈန္တာ ဝိယ ဟောန္တီတိ အာဟ ‘‘ဩမသန္တီတိ ဩဝိဇ္ဈန္တီ’’တိ။ ပဓံသေန္တီတိ အဘိဘဝန္တိ။
֍ ဋ္ဌ ၁၃။ ဗောဓိသတ္တော တေန သမယေန ဟောတီတိ တေန သမယေန ဗောဓိသတ္တော နန္ဒိဝိသာလော နာမ အဟောသီတိ အတ္ထော။ အတီတတ္ထေ ဝတ္တမာနဝစနံ, ကိရိယာကာလဝစနိစ္ဆာယ ဝါ ဝတ္တမာနပ္ပယောဂေါ သဒ္ဒန္တရသန္နိဓာနေန ဘူတတာဝဂမော သိယာတိ။ ပစ္စေသီတိ ‘‘အမနာပံ ဣဒ’’န္တိ အညာသိ။ ဟေဋ္ဌာရုက္ခေ ဒတွာတိ ဥပတ္ထမ္ဘကေ ဒတွာ။ ပုဗ္ဗေ ပတိဋ္ဌိတာရပ္ပဒေသံ ပုန အရေ ပတ္တေတိ ပုဗ္ဗေ ဥဇုကံ ဟေဋ္ဌာမုခံ ပတိဋ္ဌိတအရဿ ဘူမိပ္ပဒေသံ ပုန တသ္မိံယေဝ အရေ ပရိဝတ္တေတွာ ဟေဋ္ဌာမုခဘာဝေန သမ္ပတ္တေ, ပဌမံ ဘူမိယံ ပတိဋ္ဌိတနေမိပ္ပဒေသေ ပရိဝတ္တေတွာ ပုန ဘူမိယံ ပတိဋ္ဌိတေတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သိထိလကရဏန္တိ သိထိလကိရိယာ။
֍ ဋ္ဌ ၁၅။ ပုဗ္ဗေတိ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိယံ။ တစ္ဆကကမ္မန္တိ ဝဍ္ဎကီကမ္မံ။ ကောဋ္ဋကကမ္မန္တိ ဝါ ပါသာဏကောဋ္ဋကကမ္မံ။ ဟတ္ထမုဒ္ဒါဂဏနာတိ အင်္ဂုလိသင်္ကောစေနေဝ ဂဏနာ။ ပါဒသိကမိလက္ခကာဒယော ဝိယ နဝန္တဝသေန ဂဏနာ အစ္ဆိဒ္ဒကဂဏနာ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန သင်္ကလနပဋုပ္ပါဒနဝေါက္လနဘာဂဟာရာဒိဝသေန ပဝတ္တာ ပိဏ္ဍဂဏနာ ဂဟိတာ။ ယဿ သာ ပဂုဏာ ဟောတိ, သော ရုက္ခမ္ပိ ဒိသွာ ‘‘ဧတ္တကာနိ ဧတ္ထ ပဏ္ဏာနီ’’တိ ဇာနာတိ။ ယဘ မေထုနေတိ ဝစနတော ယ-ကာရ ဘ-ကာရေ ဧကတော ယောဇိတေ အသဒ္ဓမ္မဝစနံ ဟောတိ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၄။)֍ * ၁၆-၂၆။ အာပတ္တိယာ ကာရေတဗ္ဗောတိ ပါစိတ္တိယေန ကာရေတဗ္ဗော ဥပသဂ္ဂါဒိမတ္တဝိသိဋ္ဌာနံ အတိစဏ္ဍာလာဒိပဒါနံ ပါဠိယံ အာဂတေသုယေဝ သင်္ဂဟိတတ္တာ။ စောရောသီတိအာဒီနံ ပန ကေနစိ ပရိယာယေန ပါဠိယံ အနာဂတတ္တာ ဒုက္ကဋံ ဝုတ္တံ။ ဟသာဓိပ္ပါယတာတိ ပုရိမပဒဿ အတ္ထဝိဝရဏံ။ ပါဠိယံ အဝုတ္တေပိ ‘‘ဇာတိအာဒီဟိ အက္ကောသဝတ္ထူဟိ ပရမ္မုခါ အက္ကောသန္တဿ ဝတ္ထူနံ အနညဘာဝတော ယထာ ဒုက္ကဋံ, တထာ ဒဝကမျတာယ ပရမ္မုခါ ဝဒန္တဿပိ ဒုဗ္ဘာသိတမေဝါ’’တိ အာစရိယာ ဝဒန္တိ။ သဗ္ဗသတ္တာတိ ဧတ္ထ ဝစနတ္ထဝိဇာနနပကတိကာ တိရစ္ဆာနဂတာပိ ဂဟေတဗ္ဗာ။
֍ ဋ္ဌ ၃၅။ အနုသာသနိပုရေက္ခာရတာယ ဌတွာ ဝဒန္တဿ စိတ္တဿ လဟုပရိဝတ္တိဘာဝတော အန္တရာ ကောပေ ဥပ္ပန္နေပိ အနာပတ္တိ။ ယံ အက္ကောသတိ, တဿ ဥပသမ္ပန္နတာ, အနညာပဒေသေန ဇာတိအာဒီဟိ အက္ကောသနံ, ‘‘မံ အက္ကောသတီ’’တိ ဇာနနာ, အတ္ထပုရေက္ခာရတာဒီနံ အဘာဝတာတိ ဣမာနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။
ဩမသဝါဒသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၃။ ပေသုညသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၃၆။ တတိယေ ဘဏ္ဍနံ ဇာတံ ဧတေသန္တိ ဘဏ္ဍနဇာတာ။ သမ္မန္တနန္တိ ရဟော သံသန္ဒနံ။ ဟတ္ထပရာမာသာဒိဝသေန မတ္ထကံ ပတ္တော ကလဟော ဇာတော ဧတေသန္တိ ကလဟဇာတာ။ အနာပတ္တိဂါမိကံ ဝိရုဒ္ဓဝါဒဘူတံ ဝိဝါဒံ အာပန္နာတိ ဝိဝါဒါပန္နာ။ ဝိဂ္ဂဟသံဝတ္တနိကာ ကထာ ဝိဂ္ဂါဟိကကထာ။ ပိသတီတိ ပိသုဏာ, ဝါစာ, သမဂ္ဂေ သတ္တေ အဝယဝဘူတေ ဝဂ္ဂေ ဘိန္နေ ကရောတီတိ အတ္ထော။ ပိသုဏာ ဧဝ ပေသုညံ။ တာယ ဝါစာယ ဝါ သမန္နာဂတော ပိသုဏော, တဿ ကမ္မံ ပေသုညံ။ ပိယဘာဝဿ သုညကရဏဝါစန္တိ ဣမိနာ ပန ‘‘ပိယသုညကရဏတော ပိသုဏာ’’တိ နိရုတ္တိနယေန အတ္ထံ ဝဒတိ။
ဣဓာပိ ‘‘ဒသဟာကာရေဟိ ပေသုညံ ဥပသံဟရတီ’’တိ ဝစနတော ဒသဝိဓအက္ကောသဝတ္ထုဝသေနေဝ ပေသုညံ ဥပသံဟရန္တဿ ပါစိတ္တိယံ။ ပါဠိမုတ္တကာနံ စောရောတိအာဒီနံ ဝသေန ပန ဒုက္ကဋမေဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၅။)‘‘အနက္ကောသဝတ္ထုဘူတံ ပန ပေသုညကရံ တဿ ကိရိယံ ဝစနံ ဝါ ပိယကမျတာယ ဥပသံဟရန္တဿ ကိဉ္စာပိ ဣမိနာ သိက္ခာပဒေန အာပတ္တိ န ဒိဿတိ, တထာပိ ဒုက္ကဋေနေတ္ထ ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝဒန္တိ။ ဇာတိအာဒီဟိ အနညာပဒေသေန အက္ကောသန္တဿ ဘိက္ခုနော သုတွာ ဘိက္ခုဿ ဥပသံဟရဏံ, ပိယကမျတာဘေဒါဓိပ္ပါယေသု အညတရတာ, တဿ ဝိဇာနနာတိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။
ပေသုညသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၄။ ပဒသောဓမ္မသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၄၅။ စတုတ္ထေ ဧကတောတိ အနုပသမ္ပန္နေန သဒ္ဓိံ။ ပုရိမဗျဉ္ဇနေန သဒိသံ ပစ္ဆာဗျဉ္ဇနန္တိ ‘‘ရူပံ အနိစ္စ’’န္တိ ဧတ္ထ အနိစ္စ-သဒ္ဒေန သဒိသံ ‘‘ဝေဒနာ အနိစ္စာ’’တိ ဧတ္ထ အနိစ္စ-သဒ္ဒံ ဝဒတိ။ အက္ခရသမူဟောတိ အဝိဘတ္တိကော အက္ခရသမူဟော။ အက္ခရာနုဗျဉ္ဇနသမူဟော ပဒန္တိ ဝိဘတ္တိအန္တံ ပဒမာဟ။ ဝိဘတ္တိအန္တမေဝ ပဒံ ဂဟေတွာ ‘‘ပဌမပဒံ ပဒမေဝ, ဒုတိယံ အနုပဒ’’န္တိ ဝုတ္တံ။
ဧကံ ပဒန္တိ ဂါထာပဒံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ပဒဂဏနာယာတိ ဂါထာပဒဂဏနာယ။ အပါပုဏိတွာတိ သဒ္ဓိံ အကထေတွာ။ ရုန္တိ ဩပါတေတီတိ ဧတ္ထ အနုနာသိကော အာဂမဝသေန ဝုတ္တော, သံယောဂပုဗ္ဗဿ ရဿတ္တံ ကတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တေနာဟ ‘‘ရူ-ကာရမတ္တမေဝါ’’တိ။ ဧတ္ထ စ ‘‘ရူပံ အနိစ္စန္တိ ဘဏ သာမဏေရာ’’တိ ဝုစ္စမာနော သစေ ရူ-ကာရံ အဝတွာ ရု-ဣတိ ရဿံ ကတွာ ဝဒတိ, အညံ ဘဏိတံ နာမ ဟောတိ, တသ္မာ အနာပတ္တိ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ‘‘ဝေဒနာ အနိစ္စာ’’တိ ဧတ္ထာပိ အနိစ္စ-သဒ္ဒမတ္တေနေဝ အာပတ္တိ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧသ နယောတိ ဧကမေဝက္ခရံ ဝတွာ ဌာနံ။ ‘‘မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာ ဓမ္မာ’’တိ ဝုစ္စမာနော ဟိ မ-ကာရမတ္တမေဝ ဝတွာ တိဋ္ဌတိ။ ‘‘ဧဝံ မေ သုတ’’န္တိအာဒိသုတ္တံ ဘဏာပိယမာနော ဧ-ကာရံ ဝတွာ တိဋ္ဌတိ စေ, အနွက္ခရေန ပါစိတ္တိယံ, အပရိပုဏ္ဏပဒံ ဝတွာ ဌိတေ အနုဗျဉ္ဇနေန။ ပဒေသု ဧကံ ပဌမပဒံ ဝိရဇ္ဈတိ, ဒုတိယေန အနုပဒေန ပါစိတ္တိယံ။
အနင်္ဂဏသုတ္တံ (မ။ နိ။ ၁။၅၇ အာဒယော) သမ္မာဒိဋ္ဌိသုတ္တံ (မ။ နိ။ ၁။၈၉ အာဒယော) မဟာဝေဒလ္လဉ္စ (မ။ နိ။ ၁။၄၄၉ အာဒယော) ဓမ္မသေနာပတိနာ ဘာသိတံ, အနုမာနသုတ္တံ (မ။ နိ။ ၁။၁၈၁ အာဒယော) မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရေန, စူဠဝေဒလ္လသုတ္တံ (မ။ နိ။ ၁။၄၆၀ အာဒယော)
(သာရတ္ထ၊၃၊၆။)ဓမ္မဒိန္နာယ ထေရိယာ ဘာသိတံ။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓဘာသိတမ္ပိ ဗုဒ္ဓဘာသိတေယေဝ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆတိ။ အဋ္ဌကထာနိဿိတောတိ ပုဗ္ဗေ မဂဓဘာသာယ ဝုတ္တံ ဓမ္မသင်္ဂဟာရုဠှံ အဋ္ဌကထံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ဣဒါနိပိ ‘‘ယထာပိ ဒီပိကော နာမ, နိလီယိတွာ ဂဏှတေ မိဂေ’’တိ (မိ။ ပ။ ၆။၁။၅) ဧဝမာဒိကံ သင်္ဂဟာရုဠှံ အဋ္ဌကထာဝစနံ ဂဟေတဗ္ဗန္တိ ဝဒန္တိ။ ပါဠိနိဿိတောတိ ‘‘မက္ကဋီ ဝဇ္ဇိပုတ္တာ စာ’’တိဧဝမာဒိနာ (ပါရာ။ ၆၆) ပါဠိယံယေဝ အာဂတော။ ဝိဝဋ္ဋူပနိဿိတန္တိ နိဗ္ဗာနုပနိဿိတံ။ ဝိဝဋ္ဋနိဿိတံ ပန သာမညတော ဂဟေတဗ္ဗန္တိ အာဟ ‘‘ကိဉ္စာပီ’’တိအာဒိ။ ထေရဿာတိ နာဂသေနတ္ထေရဿ။ မဂ္ဂကထာဒီနိ ပကရဏာနိ။ ‘‘အက္ခရေန ဝါစေတိ, အက္ခရက္ခရေ အာပတ္တိ ပါစိတ္တိယဿာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘အက္ခရာယ ဝါစေတိ, အက္ခရက္ခရာယ အာပတ္တိ ပါစိတ္တိယဿာ’’တိ ပါဠိယံ ဝုတ္တံ။
֍ ဋ္ဌ ၄၈။ အနုပသမ္ပန္နေန သဒ္ဓိံ ဂဏှန္တဿ အနာပတ္တီတိ အနုပသမ္ပန္နေန သဟ နိသီဒိတွာ ဥဒ္ဒေသံ ဂဏှန္တဿ အနာပတ္တိ ဝုတ္တာ။ ဒဟရဘိက္ခု နိသိန္နော…ပေ… ဘဏတော အနာပတ္တီတိ ဧတ္ထ ဒွီသုပိ ဌိတေသု နိသိန္နေသု ဝါ ဥပသမ္ပန္နဿ ဘဏာမီတိ ဘဏန္တဿ အနာပတ္တိယေဝ။ ဥပစာရံ မုဉ္စိတွာတိ ပရိသပရိယန္တတော ဒွါဒသဟတ္ထံ မုဉ္စိတွာ။ ‘‘နိသိန္နေ ဝါစေမီ’’တိ ဘဏန္တဿပိ ဥပစာရံ မုဉ္စိတွာ နိသိန္နတ္တာ အနာပတ္တိ။ သစေ ပန ဒူရေ နိသိန္နမ္ပိ ဝါစေမီတိ ဝိသုံ သလ္လက္ခေတွာ ဘဏတိ, အာပတ္တိယေဝ။ ဧကော ပါဒေါ န အာဂစ္ဆတီတိ ပုဗ္ဗေ ပဂုဏောယေဝ ပစ္ဆာ အသရန္တဿ န အာဂစ္ဆတိ, တံ ‘‘ဧဝံ ဘဏာဟီ’’တိ ဧကတော ဘဏန္တဿ အနာပတ္တိ။ ဩပါတေတီတိ သဒ္ဓိံ ကထေတိ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ အနုပသမ္ပန္နတာ, ဝုတ္တလက္ခဏဓမ္မံ ပဒသော ဝါစနတာ, ဧကတော ဘဏနဉ္စာတိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။
ပဒသောဓမ္မသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၅။ သဟသေယျသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
֍ * ၄၉-၅၀။ ပဉ္စမေ ဝိကူဇမာနာတိ နိတ္ထုနန္တာ။ ကာကစ္ဆမာနာတိ ရောဒန္တာ။ တတြိဒံ ဝတ္ထုနိဒဿနံ ဝါ။ တေန နု ခေါ ပါတိတန္တိ ပုစ္ဆာဝသေန ကထိတတ္တာ နတ္ထိ မုသာဝါဒေါ။ ကေစိ ပန ‘‘သန္ဒေဟဝသေန ဝစနံ မုသာ
(သာရတ္ထ၊၃၊၇။)နာမ န ဟောတိ, တသ္မာ ဧဝံ ဝုတ္တ’’န္တိ ဝဒန္တိ။ သန္တိကံ အဂန္တွာတိ ‘‘ယံ ဧတေသံ န ကပ္ပတိ, တံ တေသမ္ပိ န ကပ္ပတီ’’တိ အဓိပ္ပါယေန အဂန္တွာ။
֍ ဋ္ဌ ၅၁။ ဒိရတ္တတိရတ္တန္တိ ဧတ္ထ ဝစနသိလိဋ္ဌတာမတ္တေန ဒိရတ္တ-ဂ္ဂဟဏံ ကတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တိရတ္တဉှိ သဟဝါသေ လဗ္ဘမာနေ ဒိရတ္တေ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထီတိ ဒိရတ္တဂ္ဂဟဏံ ဝိသုံ န ယောဇေတိ။ တေနေဝါဟ ‘‘ဥတ္တရိဒိရတ္တတိရတ္တန္တိ ဘဂဝါ သာမဏေရာနံ သင်္ဂဟကရဏတ္ထာယ တိရတ္တပရိဟာရံ အဒါသီ’’တိ။ နိရန္တရံ တိရတ္တဒဿနတ္ထံ ဝါ ဒိရတ္တဂ္ဂဟဏံ ကတံ။ ကေဝလဉှိ တိရတ္တန္တိ ဝုတ္တေ အညတ္ထ ဝါသေန အန္တရိကမ္ပိ တိရတ္တံ ဂဏှေယျ, ဒိရတ္တဝိသိဋ္ဌံ ပန တိရတ္တံ ဝုစ္စမာနံ တေန အနန္တရိကမေဝ တိရတ္တံ ဒီပေတိ။ သယနံ သေယျာ, သယန္တိ ဧတ္ထာတိပိ သေယျာတိ အာဟ ‘‘ကာယပ္ပသာရဏသင်္ခါတ’’န္တိအာဒိ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ဥဘယမ္ပိ ပရိဂ္ဂဟိတံ, တသ္မာ။ ပဉ္စဟိ ဆဒနေဟီတိ ဣဋ္ဌကသိလာသုဓာတိဏပဏ္ဏသင်္ခအာတေဟိ ပဉ္စဟိ ဆဒနေဟိ။ ဝါစုဂ္ဂတဝသေနာတိ ပဂုဏဝသေန။ ဒိယဍ္ဎဟတ္ထုဗ္ဗေဓော ဝဍ္ဎကီဟတ္ထေန ဂဟေတဗ္ဗော။ ဧကူပစာရောတိ ဝဠဉ္ဇနဒွါရဿ ဧကတ္တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ သတဂဗ္ဘံ ဝါ စတုဿာလံ ဧကူပစာရံ ဟောတီတိ သမ္ဗန္ဓော။
ဥပရိမတလေန သဒ္ဓိံ အသမ္ဗဒ္ဓဘိတ္တိကဿာတိ ဣဒံ တုလာယ အဗ္ဘန္တရေ သယိတွာ ပုန တေနေဝ သုသိရေန နိက္ခမိတွာ ဘိတ္တိအန္တရေန ဟေဋ္ဌိမတလံ ပဝိသိတုံ ယောဂ္ဂေပိ ဥပရိမတလေန အသမ္ဗဒ္ဓဘိတ္တိကေ သေနာသနေ အနာပတ္တိယာ ဝုတ္တာယ တထာ ပဝိသိတုံ အသက္ကုဏေယျေ သမ္ဗဒ္ဓဘိတ္တိကေ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထီတိ ဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ, န ပန သမ္ဗဒ္ဓဘိတ္တိကေ အာပတ္တီတိ ဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ဟေဋ္ဌာပါသာဒေ သယိတဘိက္ခုဿ အနာပတ္တီတိ ဣဒမ္ပိ တာဒိသေ သေနာသနေ ဟေဋ္ဌိမတလေ သယိတဿေဝ အာပတ္တိပ္ပသင်္ကာ သိယာတိ တံနိဝါရဏတ္ထံ ဝုတ္တံ, န ပန ဥပရိမတလေ သယိတဿ အာပတ္တီတိ ဒဿနတ္ထံ။ နာနူပစာရေတိ ယတ္ထ ဗဟိ နိဿေဏိံ ကတွာ ဥပရိမတလံ အာရောဟန္တိ, တာဒိသံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဥပရိမတလေပိ အာကာသင်္ဂဏေ နိပဇ္ဇန္တဿ အာပတ္တိယာ အဘာဝတော ‘‘ဆဒနဗ္ဘန္တရေ’’တိ ဝုတ္တံ။
သဘာသင်္ခေပေနာတိ သဘာကာရေန။ အဍ္ဎကုဋ္ဋကေ သေနာသနေတိ ဧတ္ထ ‘‘အဍ္ဎကုဋ္ဋကံ နာမ ယတ္ထ ဧကံ ပဿံ မုဉ္စိတွာ တီသု ပဿေသု ဘိတ္တိယော
(သာရတ္ထ၊၃၊၈။)ဗဒ္ဓါ ဟောန္တိ, ယတ္ထ ဝါ ဧကသ္မိံ ပဿေ ဘိတ္တိံ ဥဋ္ဌာပေတွာ ဥဘောသု ပဿေသု ဥပဍ္ဎံ ဥပဍ္ဎံ ကတွာ ဘိတ္တိယော ဥဋ္ဌာပေန္တိ, တာဒိသံ သေနာသန’’န္တိ တီသုပိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ ဂဏ္ဌိပဒေ ပန ‘‘အဍ္ဎကုဋ္ဋကေတိ ဆဒနံ အဍ္ဎေန အသမ္ပတ္တကုဋ္ဋကေ’’တိ ဝုတ္တံ, တမ္ပိ နော န ယုတ္တံ။ ‘‘ဝါဠသံဃာဋော နာမ ထမ္ဘာနံ ဥပရိ ဝါဠရူပေဟိ ကတသံဃာဋော ဝုစ္စတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ပရိက္ခေပဿ ဗဟိဂတေတိ ဧတ္ထ ယသ္မိံ ပဿေ ပရိက္ခေပေါ နတ္ထိ, တတ္ထာပိ ပရိက္ခေပါရဟပ္ပဒေသတော ဗဟိဂတေ အနာပတ္တိယေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အပရိစ္ဆိန္နဂဗ္ဘူပစာရေတိ ဧတ္ထ မဇ္ဈေ ဝိဝဋင်္ဂဏဝန္တာသု ပမုခမဟာစတုဿာလာသု ယထာ အာကာသင်္ဂဏံ အနောတရိတွာ ပမုခေနေဝ ဂန္တွာ သဗ္ဗဂဗ္ဘေ ပဝိသိတုံ န သက္ကာ ဟောတိ, ဧဝံ ဧကေကဂဗ္ဘဿ ဒွီသု ပဿေသု ကုဋ္ဋံ နီဟရိတွာ ကတံ ပရိစ္ဆိန္နဂဗ္ဘူပစာရံ နာမ, ဣဒံ ပန တာဒိသံ န ဟောတီတိ ‘‘အပရိစ္ဆိန္နဂဗ္ဘူပစာရေ’’တိ ဝုတ္တံ။ သဗ္ဗဂဗ္ဘေ ပဝိသန္တီတိ ဂဗ္ဘူပစာရဿ အပရိစ္ဆိန္နတ္တာ အာကာသင်္ဂဏံ အနောတရိတွာ ပမုခေနေဝ ဂန္တွာ တံ တံ ဂဗ္ဘံ ပဝိသန္တိ။ အထ ကုတော တဿ ပရိက္ခေပေါယေဝ သဗ္ဗပရိစ္ဆန္နတ္တာတိ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ဂဗ္ဘပရိက္ခေပေါယေဝ ဟိဿ ပရိက္ခေပေါ’’တိ။ ဣဒဉ္စ သမန္တာ ဂဗ္ဘဘိတ္တိယော သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ စတုဿာလဝသေန သန္နိဝိဋ္ဌေပိ သေနာသနေ ဂဗ္ဘပမုခံ ဝိသုံ အပရိက္ခိတ္တမ္ပိ သမန္တာ ဌိတဂဗ္ဘဘိတ္တီနံ ဝသေန ပရိက္ခိတ္တံ နာမ ဟောတိ။
‘‘နနု စ ‘အပရိက္ခိတ္တေ ပမုခေ အနာပတ္တီ’တိ အန္ဓကဋ္ဌကထာယံ အဝိသေသေန ဝုတ္တံ, တသ္မာ စတုဿာလဝသေန သန္နိဝိဋ္ဌေပိ သေနာသနေ ဝိသုံ အပရိက္ခိတ္တေ ပမုခေ အနာပတ္တိယေဝါ’’တိ ယော ဝဒေယျ, တဿ ဝါဒပရိမောစနတ္ထံ ဣဒံ ဝုတ္တံ ‘‘ယံ ပန…ပေ… ပါဋေက္ကသန္နိဝေသာ ဧကစ္ဆဒနာ ဂဗ္ဘပါဠိယော သန္ဓာယ ဝုတ္တ’’န္တိ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ‘‘အပရိက္ခိတ္တေ ပမုခေ အနာပတ္တီတိ ယံ ဝုတ္တံ, တံ န စတုဿာလဝသေန သန္နိဝိဋ္ဌာ ဂဗ္ဘပါဠိယော သန္ဓာယ ဝုတ္တံ, ကိဉ္စရဟိ ဝိသုံ သန္နိဝိဋ္ဌံ ဧကမေဝ ဂဗ္ဘပါဠိံ သန္ဓာယ။ တာဒိသာယ ဟိ ဂဗ္ဘပါဠိယာ အပရိက္ခိတ္တေ ပမုခေ အနာပတ္တိ, န စတုဿာလဝသေန သန္နိဝိဋ္ဌာယာ’’တိ။ ဧကာယ စ ဂဗ္ဘပါဠိယာ တဿ တဿ ဂဗ္ဘဿ ဥပစာရံ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ အန္တမသော ဥဘောသု ပဿေသု ခုဒ္ဒကဘိတ္တီနံ ဥဋ္ဌာပနမတ္တေနပိ ပမုခံ ပရိက္ခိတ္တံ နာမ ဟောတိ, စတုဿာလဝသေန သန္နိဝိဋ္ဌာသု ပန ဂဗ္ဘပါဠီသု ဥဘောသု ပဿေသု ဂဗ္ဘဘိတ္တီနံ ဝသေနပိ ပမုခံ ပရိက္ခိတ္တံ နာမ ဟောတိ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၉။)တသ္မာ ယံ ဣမိနာ လက္ခဏေန ပရိက္ခိတ္တံ ပမုခံ, တတ္ထ အာပတ္တိ, ဣတရတ္ထ အနာပတ္တီတိ ဣဒမေတ္ထ သန္နိဋ္ဌာနံ။
ဣဒါနိ ‘‘အပရိက္ခိတ္တေ ပမုခေ အနာပတ္တီ’’တိ ဝတွာ တဿေဝ ဝစနဿ အဓိပ္ပါယံ ပကာသေန္တေန ယံ ဝုတ္တံ ‘‘ဘူမိယံ ဝိနာ ဇဂတိယာ ပမုခံ သန္ဓာယ ကထိတ’’န္တိ, တဿ အယုတ္တတာဝိဘာဝနတ္ထံ ‘‘ယဉ္စ တတ္ထာ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ ဘူမိယံ ဝိနာ ဇဂတိယာ ပမုခံ သန္ဓာယ ကထိတန္တိ ဟိ ဣမဿ ဝစနဿ အယမဓိပ္ပါယော – ‘‘အပရိက္ခိတ္တေ ပမုခေ အနာပတ္တီ’’တိ ယံ ဝုတ္တံ, တံ ဝိနာ ဝတ္ထုံ ဘူမိယံ ကတဂေဟဿ ပမုခံ သန္ဓာယ ကထိတံ။ သစေ ပန ဥစ္စဝတ္ထုကံ ပမုခံ ဟောတိ, ပရိက္ခိတ္တသင်္ချံ န ဂစ္ဆတီတိ။ တေနေဝါဟ ‘‘ဒသဟတ္ထုဗ္ဗေဓာပိ ဟိ ဇဂတိ ပရိက္ခေပသင်္ချံ န ဂစ္ဆတီ’’တိ။ ဟေဋ္ဌာပိ ဣဒမေဝ မနသိ သန္နိဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘ဥစ္စဝတ္ထုကံ စေပိ ဟောတိ, ပမုခေ သယိတော ဂဗ္ဘေ သယိတာနံ အာပတ္တိံ န ကရောတီ’’တိ။ တတ္ထာတိ အန္ဓကဋ္ဌကထာယံ။ ဇဂတိယာ ပမာဏံ ဝတွာတိ ‘‘သစေ ဇဂတိယာ ဩတရိတွာ ဘူမိယံ သယိတော, ဇဂတိယာ ဥပရိ သယိတံ န ပဿတီ’’တိ ဧဝံ ဇဂတိယာ ဥဗ္ဗေဓေန ပမာဏံ ဝတွာ။ ဧကသာလာဒီသု ဥဇုကမေဝ ဒီဃံ ကတွာ သန္နိဝေသိတော ပါသာဒေါ ဧကသာလသန္နိဝေသော။ ဒွိသာလသန္နိဝေသာဒယောပိ ဝုတ္တာနုသာရတော ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သာလပ္ပဘေဒဒီပနမေဝ စေတ္ထ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တတော ဝိသေသော။
မဇ္ဈေပါကာရံ ကရောန္တီတိ ဧတ္ထာပိ ပရိက္ခေပဿ ဟေဋ္ဌိမပရိစ္ဆေဒေန ဒိယဍ္ဎဟတ္ထုဗ္ဗေဓတ္တာ ဒိယဍ္ဎဟတ္ထံ စေပိ မဇ္ဈေ ပါကာရံ ကရောန္တိ, နာနူပစာရမေဝ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ န ဟိ ဆိဒ္ဒေန ဂေဟံ ဧကူပစာရံ နာမ ဟောတီတိ ဧတ္ထ သစေ ဥဗ္ဗေဓေန ဒိယဍ္ဎဟတ္ထဗ္ဘန္တရေ မနုဿာနံ သဉ္စာရပ္ပဟောနကံ ဆိဒ္ဒံ ဟောတိ, တမ္ပိ ဒွါရမေဝါတိ ဧကူပစာရံ ဟောတိ။ ကိံ ပရိက္ခေပေါဝိဒ္ဓသ္တောတိ ပမုခဿ ပရိက္ခေပံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ သဗ္ဗတ္ထ ပဉ္စန္နံယေဝ ဆဒနာနံ အာဂတတ္တာ ဝဒတိ ‘‘ပဉ္စန္နံ အညတရေန ဆဒနေန ဆန္နာ’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၅၃။ ပါဠိယံ ‘‘သေယျာ နာမ သဗ္ဗစ္ဆန္နာ သဗ္ဗပရိစ္ဆန္နာ ယေဘုယျေနစ္ဆန္နာ ယေဘုယျေနပရိစ္ဆန္နာ’’တိ ဝဒန္တေန ယေဘုယျေနစ္ဆန္နယေဘုယျေနပရိစ္ဆန္နသေနာသနံ ပါစိတ္တိယဿ အဝသာနံ ဝိယ ကတွာ ဒဿိတံ, ‘‘ဥပဍ္ဎစ္ဆန္နေ ဥပဍ္ဎပရိစ္ဆန္နေ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ ဝဒန္တေန စ ဥပဍ္ဎစ္ဆန္နဥပဍ္ဎပရိစ္ဆန္နသေနာသနံ ဒုက္ကဋဿ အာဒိံ ကတွာ ဒဿိတံ, ဥဘိန္နမန္တရာ ကေန
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၀။)ဘဝိတဗ္ဗံ ပါစိတ္တိယေန, ဥဒါဟု ဒုက္ကဋေနာတိ? လောကဝဇ္ဇသိက္ခာပဒဿေဝ အနဝသေသံ ကတွာ ပညာပနတော ဣမဿ စ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇတ္တာ ယေဘုယျေနစ္ဆန္နယေဘုယျေနပရိစ္ဆန္နဿ ဥပဍ္ဎစ္ဆန္နဥပဍ္ဎပရိစ္ဆန္နဿ စ အန္တရာ ပါစိတ္တိယံ အနိဝါရိတမေဝ, တသ္မာ ဝိနယဝိနိစ္ဆယေ စ ဂရုကေယေဝ ဌာတဗ္ဗတ္တာ အဋ္ဌကထာယမ္ပိ ပါစိတ္တိယမေဝ ဒဿိတံ။ သတ္တ ပါစိတ္တိယာနီတိ ပါဠိယံ ဝုတ္တပါစိတ္တိယံ သာမညတော ဧကတ္တေန ဂဟေတွာ ဝုတ္တံ။ ဝိသုံ ပန ဂယှမာနေ ‘‘သဗ္ဗစ္ဆန္နေ သဗ္ဗပရိစ္ဆန္နေ ပါစိတ္တိယံ, ယေဘုယျေနစ္ဆန္နေ ယေဘုယျေနပရိစ္ဆန္နေ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ အဋ္ဌေဝ ပါစိတ္တိယာနိ ဟောန္တိ။
သေနမ္ဗမဏ္ဍပဝဏ္ဏံ ဟောတီတိ သီဟဠဒီပေ ကိရ ဥစ္စဝတ္ထုကော သဗ္ဗစ္ဆန္နော သဗ္ဗအပရိစ္ဆန္နော ဧဝံနာမကော သန္နိပါတမဏ္ဍပေါ အတ္ထိ, တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ ယဒိ ဇဂတိပရိက္ခေပသင်္ချံ ဂစ္ဆတိ, ဥစ္စဝတ္ထုကတ္တာ မဏ္ဍပဿ သဗ္ဗအပရိစ္ဆန္နတာ န ယုဇ္ဇတီတိ အာဟ ‘‘ဣမိနာပေတံ ဝေဒိတဗ္ဗ’’န္တိအာဒိ။ စူဠကစ္ဆန္နာဒီနိ စေတ္ထ ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ – ယဿ စတူသု ဘာဂေသု ဧကော ဆန္နော, သေသာ အစ္ဆန္နာ, ဣဒံ စူဠကစ္ဆန္နံ။ ယဿ တီသု ဘာဂေသု ဒွေ ဆန္နာ, ဧကော အစ္ဆန္နော, ဣဒံ ယေဘုယျေနစ္ဆန္နံ။ ယဿ ဒွီသု ဘာဂေသု ဧကော ဆန္နော, ဧကော အစ္ဆန္နော, ဣဒံ ဥပဍ္ဎစ္ဆန္နံ နာမ သေနာသနံ။ စူဠကပရိစ္ဆန္နာဒီနိပိ ဣမိနာဝ နယေန ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ သေသံ ဥတ္တာနမေဝ။ ပါစိတ္တိယဝတ္ထုကသေနာသနံ, တတ္ထ တတ္ထ အနုပသမ္ပန္နေန သဟ နိပဇ္ဇနံ, စတုတ္ထဒိဝသေ သူရိယတ္ထင်္ဂမနန္တိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။
သဟသေယျသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၆။ ဒုတိယသဟသေယျသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၅၅။ ဆဋ္ဌေ ‘‘ပဌမသိက္ခာပဒေ ‘ဘိက္ခုံ ဌပေတွာ အဝသေသော အနုပသမ္ပန္နော နာမာ’တိ ဝုတ္တတ္တာ ‘မာတုဂါမောပိ အနုပသမ္ပန္နဂ္ဂဟဏေန ဂဟိတောယေဝါ’တိ စတုတ္ထဒိဝသေ မာတုဂါမေန သဒ္ဓိံ သယန္တဿ ဒွီဟိ သိက္ခာပဒေဟိ ဒွေ ပါစိတ္တိယာနိ ဟောန္တီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ဂဏ္ဌိပဒေသု ပန တီသုပိ ‘‘ဣမသ္မိံ သိက္ခာပဒေ မာတုဂါမဿ ဝိသုံ ဝုစ္စမာနတ္တာ ပဌမသိက္ခာပဒေ ‘ဘိက္ခုံ ဌပေတွာ အဝသေသော အနုပသမ္ပန္နော နာမာ’တိ ပုရိသဿေဝ ဂဟဏံ အနုစ္ဆဝိက’’န္တိ ဝုတ္တံ, တဒေဝ စ ယုတ္တတရံ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၁။)ယဉ္စ ဣဓ ‘‘ပဌမဒိဝသေပီတိ ပိ-သဒ္ဒေန စတုတ္ထဒိဝသေပီတိ ဝုတ္တံ ဟောတီ’’တိ ကာရဏံ ဝဒန္တိ, တမ္ပိ အကာရဏံ ပိ-သဒ္ဒေါ သမ္ပိဏ္ဍနတ္ထောယေဝါတိ နိယမာဘာဝတော အဝဓာရဏတ္ထဿ စ သမ္ဘဝတော။ သမ္ဘာဝနေ ဝါ ပိ-သဒ္ဒေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တေန ဣဓ ပဌမဒိဝသေပိ တာဝ အာပတ္တိ, ဒုတိယာဒိဒိဝသေ ကိမေဝ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ ဣမမတ္ထံ ဒီပေတိ။ သမ္ပိဏ္ဍနတ္ထေပိ ပိ-သဒ္ဒေ ဂယှမာနေ ဣမိနာဝ သိက္ခာပဒေန အာပဇ္ဇိတဗ္ဗာပတ္တိယာ အညသ္မိမ္ပိ ဒိဝသေ အာပဇ္ဇနံ ဒီပေတိ, န ပဌမသိက္ခာပဒေန အာပဇ္ဇိတဗ္ဗာပတ္တိယာတိ အကာရဏမေဝ တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ‘‘မတိတ္ထီ ပါရာဇိကဝတ္ထုဘူတာပိ အနုပါဒိန္နပက္ခေ ဌိတတ္တာ သဟသေယျာပတ္တိံ န ဇနေတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ‘‘အတ္ထင်္ဂတေ သူရိယေ မာတုဂါမေ နိပန္နေ ဘိက္ခု နိပဇ္ဇတီ’’တိ ဝစနတော ဒိဝါ သယန္တဿ သဟသေယျာပတ္တိ န ဟောတိယေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ပါစိတ္တိယဝတ္ထုကသေနာသနံ, တတ္ထ မာတုဂါမေန သဟ နိပဇ္ဇနံ, သူရိယတ္ထင်္ဂမနန္တိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။
ဒုတိယသဟသေယျသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၇။ ဓမ္မဒေသနာသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
֍ * ၆၀-၆၄။ သတ္တမေ ဃရံ နယတီတိ ဃရဏီ, ဃရနာယိကာ။ တေနာဟ ‘‘ဃရသာမိနီ’’တိ။ သုဏှာတိ သုဏိသာ။ န ယက္ခေနာတိအာဒီနံ ‘‘အညတြာ’’တိ ဣမိနာ သမ္ဗန္ဓော။ ပုရိသဝိဂ္ဂဟံ ဂဟေတွာ ဌိတေန ယက္ခေန ဝါ ပေတေန ဝါ တိရစ္ဆာနေန ဝါ သဒ္ဓိံ ဌိတာယပိ ဒေသေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ အက္ခရာယ ဒေသေတီတိ ဧတ္ထ ‘‘ဆပ္ပဉ္စဝါစတော ဥတ္တရိ ‘ဣမံ ပဒံ ဘာသိဿာမီ’တိ ဧကမ္ပိ အက္ခရံ ဝတွာ တိဋ္ဌတိ, အာပတ္တိယေဝါ’’တိ ဝဒန္တိ။
֍ ဋ္ဌ ၆၆။ ‘‘ဧကော ဂါထာပါဒေါတိ ဣဒံ ဂါထာဗန္ဓမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ, အညတ္ထ ပန ဝိဘတ္တိအန္တပဒမေဝ ဂဟေတဗ္ဗ’’န္တိ ဝဒန္တိ။ ‘‘အဋ္ဌကထံ ဓမ္မပဒံ ဇာတကာဒိဝတ္ထုံ ဝါတိ ဣမိနာပိ ပေါရာဏံ သင်္ဂီတိအာရုဠှမေဝ အဋ္ဌကထာဒိ ဝုတ္တ’’န္တိ ဝဒန္တိ။ အဋ္ဌကထာဒိပါဌံ ဌပေတွာ ဒမိဠာဒိဘာသန္တရေန ယထာရုစိ ကထေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ပဒသောဓမ္မေ ဝုတ္တပ္ပဘေဒေါတိ ဣမိနာ အညတ္ထ အနာပတ္တီတိ ဒီပေတိ။ ဥဋ္ဌဟိတွာ ပုန နိသီဒိတွာတိ ဣရိယာပထပရိဝတ္တနနယေန
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၂။)နာနာဣရိယာပထေနပိ အနာပတ္တီတိ ဒီပေတိ။ သဗ္ဗံ စေပိ ဒီဃနိကာယံ ကထေတီတိ ယာဝ န နိဋ္ဌာတိ, တာဝ ပုနဒိဝသေပိ ကထေတိ။
ဒုတိယဿ ဝိညူပုရိသဿ အဂ္ဂဟဏံ အကိရိယာ။ မာတုဂါမေန သဒ္ဓိံ ဌိတဿ စ ဝိညူပုရိသဿ စ ဥပစာရော အနိယတေသု ဝုတ္တနယေနေဝ ဂဟေတဗ္ဗော။ သေသံ ဥတ္တာနမေဝ။ ဝုတ္တလက္ခဏဿ ဓမ္မဿ ဆန္နံ ဝါစာနံ ဥပရိ ဒေသနာ, ဝုတ္တလက္ခဏော မာတုဂါမော, ဣရိယာပထပအဝတ္တနာဘာဝေါ, ဝိညူပုရိသာဘာဝေါ, အပဉှဝိဿဇ္ဇနာတိ ဣမာနိ ပနေတ္ထ ပဉ္စ အင်္ဂါနိ။
ဓမ္မဒေသနာသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၈။ ဘူတာရောစနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၇၇။ အဋ္ဌမေ အန္တရာတိ ပရိနိဗ္ဗာနသမယတော အညသ္မိံ ကာလေ။ အတိကဍ္ဎိယမာနေနာတိ ‘‘ဝဒထ, ဘန္တေ, ကိံ တုမှေဟိ အဓိဂတ’’န္တိ ဧဝံ နိပ္ပီဠိယမာနေန။ အနတိကဍ္ဎိယမာနေနပိ ပုစ္ဆိတေ ဝါ အပုစ္ဆိတေ ဝါ တထာရူပေ ကာရဏေ သတိ အာရောစေတုံ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ တေနေဝ အညတရေန ဒဟရဘိက္ခုနာ ဥပဝဒိတော အညတရော ထေရော ‘‘အာဝုသော, ဥပရိမဂ္ဂတ္ထာယ ဝါယာမံ မာ အကာသိ, ခီဏာသဝေါ တယာ ဥပဝဒိတော’’တိ အာဟ။ ထေရေန စ ‘‘အတ္ထိ တေ, အာဝုသော, ဣမသ္မိံ သာသနေ ပတိဋ္ဌာ’’တိ ဝုတ္တော ဒဟရဘိက္ခု ‘‘အာမ, ဘန္တေ, သောတာပန္နော အဟ’’န္တိ အဝေါစ။ ‘‘ကာရကော အယ’’န္တိ ဉတွာပိ ပဋိပတ္တိယာ အမောဃဘာဝဒဿနေန သမုတ္တေဇနာယ သမ္ပဟံသနာယ စ အရိယာ အတ္တာနံ ပကာသေန္တိယေဝ။ သုတပရိယတ္တိသီလဂုဏန္တိ သုတဂုဏံ ပရိယတ္တိဂုဏံ သီလဂုဏဉ္စ။ ဥမ္မတ္တကဿ ဣဓ အဝစနေ ကာရဏံ ဝဒန္တေန ခိတ္တစိတ္တဝေဒနဋ္ဋာနမ္ပိ အဝစနေ ကာရဏံ ဝုတ္တမေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဣတိ-သဒ္ဒေန ဝါ အာဒိအတ္ထေန ခိတ္တစိတ္တဝေဒနဋ္ဋေ သင်္ဂဏှာတိ။ တေနေဝ ဝဒတိ ‘‘စိတ္တက္ခေပဿ ဝါ အဘာဝါ’’တိ။ ဒိဋ္ဌိသမ္ပန္နာနန္တိ မဂ္ဂဖလဒိဋ္ဌိယာ သမန္နာဂတာနံ။ အရိယာနမေဝ ဟိ ဥမ္မတ္တကာဒိဘာဝေါ နတ္ထိ။ ဈာနလာဘိနော ပန တသ္မိံ သတိ ဈာနာ ပရိဟာယန္တိ, တသ္မာ တေသံ အဘူတာရောစနပစ္စယာ အနာပတ္တိ ဝတ္တဗ္ဗာ, န ဘူတာရောစနပစ္စယာ။ တေနေဝါဟ ‘‘ဘူတာရောစနပစ္စယာ အနာပတ္တိ န ဝတ္တဗ္ဗာ’’တိ။
ပုဗ္ဗေ အဝုတ္တေဟီတိ စတုတ္ထပါရာဇိကေ အဝုတ္တေဟိ။ ဣဒဉ္စ သိက္ခာပဒံ ပဏ္ဏတ္တိအဇာနနဝသေန အစိတ္တကသမုဋ္ဌာနံ ဟောတိ။ အရိယာ စေတ္ထ ပဏ္ဏတ္တိံ
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၃။)ဇာနန္တာ ဝီတိက္ကမံ န ကရောန္တိ, ပုထုဇ္ဇနာ ပန ပဏ္ဏတ္တိံ ဇာနိတွာပိ ဝီတိက္ကမံ ကရောန္တိ, တေ စ သတ္ထုနော အာဏာဝီတိက္ကမစေတနာယ ဗလဝအကုသလဘာဝတော ဈာနာ ပရိဟာယန္တီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ, ဥက္ကဋ္ဌပရိစ္ဆေဒေန အရိယပုဂ္ဂလေ ဧဝ သန္ဓာယ ‘‘ကုသလာဗျာကတစိတ္တေဟိ ဒွိစိတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ပဏ္ဏတ္တိံ အဇာနန္တာ ပန ဈာနလာဘီ ပုထုဇ္ဇနာ ဝတ္ထုမှိ လောဘဝသေန အကုသလစိတ္တေနပိ န အာရောစေန္တီတိ နတ္ထိ။ ဣဓ ဒုက္ခဝေဒနာယ အဘာဝတော ‘‘ဒွိဝေဒန’’န္တိ ဣမဿ အနုရူပံ ကတွာ ဒွိစိတ္တန္တိ ဣဒံ ဝုတ္တန္တိ ဧဝံ ဝါ ဧတ္ထ အဓိပ္ပါယော ဂဟေတဗ္ဗော။ သေသံ ဥတ္တာနမေဝ။ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မဿ ဘူတတာ, အနုပသမ္ပန္နဿ အာရောစနံ, တင်္ခဏဝိဇာနနာ, အနညပ္ပဒေသောတိ ဣမာနိ ပနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။
ဘူတာရောစနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၉။ ဒုဋ္ဌုလ္လာရောစနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၇၈။ နဝမေ ဒုဋ္ဌုလ္လသဒ္ဒတ္ထဒဿနတ္ထန္တိ ဒုဋ္ဌုလ္လသဒ္ဒဿ အတ္ထဒဿနတ္ထံ။ အတ္ထေ ဟိ ဒဿိတေ သဒ္ဒေါပိ ‘‘အယံ ဧတေသု အတ္ထေသု ဝတ္တတီ’’တိ ဒဿိတောယေဝ ဟောတိ။ ‘‘ယံ ယံ ဒုဋ္ဌုလ္လသဒ္ဒေန အဘိဓီယတိ, တံ သဗ္ဗံ ဒဿေတုံ ပါရာဇိကာနိ ဝုတ္တာနီ’’တိ အယဉှေတ္ထ အဓိပ္ပါယော။ တတြာယံ ဝိစာရဏာတိ တတြ ပါဠိယံ အယံ ဝိစာရဏာ, တတြ ပါဠိအဋ္ဌကထာသု ဝါ အယံ ဝိစာရဏာ။ တတ္ထ ဘဝေယျာတိ တတ္ထ ကဿစိ ဝိမတိ ဧဝံ ဘဝေယျ။ အနုပသမ္ပန္နဿ ဒုဋ္ဌုလ္လာရောစနေ ဝိယ ဒုက္ကဋေန ဘဝိတဗ္ဗန္တိ အာဟ ‘‘ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇတီ’’တိ။ အက္ကောသန္တောပိ ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇေယျာတိ ဩမသဝါဒေန ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇေယျ။ အဓိပ္ပါယံ အဇာနန္တေနပိ အဋ္ဌကထာစရိယာနံ ဝစနေယေဝ ဌာတဗ္ဗန္တိ ဒီပနတ္ထံ ‘‘အဋ္ဌကထာစရိယာဝ ဧတ္ထ ပမာဏ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ပုနပိ အဋ္ဌကထာဝစနမေဝ ဥပပတ္တိတော ဒဠှံ ကတွာ ပတိဋ္ဌပေန္တော ‘‘ဣမိနာပိ စေတ’’န္တိအာဒိမာဟ။
֍ ဋ္ဌ ၈၀။ ‘‘အညတြ ဘိက္ခုသမ္မုတိယာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ သမ္မုတိ အတ္ထီတိ ဂဟေတဗ္ဗာတိ အာဟ ‘‘ဣဓ ဝုတ္တတ္တာယေဝါ’’တိအာဒိ။
֍ ဋ္ဌ ၈၂။ အာဒိတော ပဉ္စ သိက္ခာပဒါနီတိ ပါဏာတိပါတာဒီနိ ပဉ္စ သိက္ခာပဒါနိ။ ‘‘သေသာနီတိ ဝိကာလဘောဇနာဒီနိ ပဉ္စာ’’တိ ဝဒန္တိ။ ကေစိ
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၄။)ပန ‘‘အာဒိတော ပဋ္ဌာယ ပဉ္စ သိက္ခာပဒါနီတိ သုက္ကဝိဿဋ္ဌိအာဒီနိ ပဉ္စာ’’တိ ဝဒန္တိ, တံ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ ပါဏာတိပါတာဒီနိ ဟိ ဒသေဝ သိက္ခာပဒါနိ သာမဏေရာနံ ပညတ္တာနိ။ ဝုတ္တဉှေတံ –
‘‘အထ ခေါ သာမဏေရာနံ ဧတဒဟောသိ ‘ကတိ နု ခေါ အမှာကံ သိက္ခာပဒါနိ, ကတ္ထ စ အမှေဟိ သိက္ခိတဗ္ဗ’န္တိ? ဘဂဝတော ဧတမတ္ထံ အာရောစေသုံ။ အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, သာမဏေရာနံ ဒသ သိက္ခာပဒါနိ, တေသု စ သာမဏေရေဟိ သိက္ခိတုံ, ပါဏာတိပါတာ ဝေရမဏီ အဒိန္နာဒါနာ ဝေရမဏီ’’တိအာဒိ (မဟာဝ။ ၁၀၆)။
တေသံ ပညတ္တေသုယေဝ သိက္ခာပဒေသု ဒုဋ္ဌုလ္လာဒုဋ္ဌုလ္လဝိစာရဏာ ကာတဗ္ဗာ, န စ သုက္ကဝိဿဋ္ဌိအာဒီနိ ဝိသုံ တေသံ ပညတ္တာနိ အတ္ထီတိ။ အထ ဘိက္ခုနော ဒုဋ္ဌုလ္လသင်္ခါတာနိ သုက္ကဝိဿဋ္ဌိအာဒီနိ အနုပသမ္ပန္နဿ ကိံ နာမ ဟောန္တီတိ အာဟ ‘‘သုက္ကဝိဿဋ္ဌိ…ပေ… အဇ္ဈာစာရော နာမာတိ ဝုတ္တ’’န္တိ။ ဣမိနာပိ စေတံ သိဒ္ဓံ ‘‘အနုပသမ္ပန္နဿ သုက္ကဝိဿဋ္ဌိအာဒိ ဒုဋ္ဌုလ္လံ နာမ န ဟောတီ’’တိ။ အဇ္ဈာစာရော နာမာတိ ဟိ ဝဒန္တော အနုပသမ္ပန္နဿ သုက္ကဝိဿဋ္ဌိအာဒိ ကေဝလံ အဇ္ဈာစာရော နာမ ဟောတိ, န ပန ဒုဋ္ဌုလ္လော နာမ အဇ္ဈာစာရောတိ ဒီပေတိ။ ‘‘အဇ္ဈာစာရော နာမာတိ စ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တတ္တာ အကတ္တဗ္ဗရူပတ္တာ စ အနုပသမ္ပန္နဿ သုက္ကဝိဿဋ္ဌိအာဒီနိ ဒဏ္ဍကမ္မဝတ္ထုပက္ခံ ဘဇန္တိ, တာနိ စ အညဿ အနုပသမ္ပန္နဿ အဝဏ္ဏကာမတာယ အာရောစေန္တော ဘိက္ခု ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ဣဓ ပန အနုပသမ္ပန္နဂ္ဂဟဏေန သာမဏေရသာမဏေရီသိက္ခမာနာနံ ဂဟဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ အန္တိမဝတ္ထုံ အနဇ္ဈာပန္နဿ ဘိက္ခုနော သဝတ္ထုကော သံဃာဒိသေသော, အနုပသမ္ပန္နဿ အာရောစနံ, ဘိက္ခုသမ္မုတိယာ အဘာဝေါတိ ဣမာနိ ပနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။
ဒုဋ္ဌုလ္လာရောစနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၁၀။ ပထဝီခဏနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
֍ * ၈၄-၈၆။ ဒသမေ ဧကိန္ဒြိယန္တိ ‘‘ကာယိန္ဒြိယံ အတ္ထီ’’တိ မညမာနာ ဝဒန္တိ။ မုဋ္ဌိပ္ပမာဏာတိ မုဋ္ဌိနာ သင်္ဂဟေတဗ္ဗပ္ပမာဏာ။ ဧတ္ထ ကိဉ္စာပိ ယေဘုယျပံသုံ
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၅။)အပ္ပပံသုဉ္စ ပထဝိံ ဝတွာ ဥပဍ္ဎပံသုကာ ပထဝီ န ဝုတ္တာ, တထာပိ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇသိက္ခာပဒေသု သာဝသေသပညတ္တိယာပိ သမ္ဘဝတော ဥပဍ္ဎပံသုကာယပိ ပထဝိယာ ပါစိတ္တိယမေဝါတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ကေစိ ပန ‘‘သဗ္ဗစ္ဆန္နာဒီသု ဥပဍ္ဎေ ဒုက္ကဋဿ ဝုတ္တတ္တာ ဣဓာပိ ဒုက္ကဋံ ယုတ္တ’’န္တိ ဝဒန္တိ, တံ န ယုတ္တံ ပါစိတ္တိယဝတ္ထုကဉ္စ အနာပတ္တိဝတ္ထုကဉ္စ ဒုဝိဓံ ပထဝိံ ဌပေတွာ အညိဿာ ဒုက္ကဋဝတ္ထုကာယ တတိယာယ ပထဝိယာ အဘာဝတော။ ဒွေယေဝ ဟိ ပထဝိယော ဝုတ္တာ ‘‘ဇာတာ စ ပထဝီ အဇာတာ စ ပထဝီ’’တိ။ တသ္မာ ဒွီသု အညတရာယ ပထဝိယာ ဘဝိတဗ္ဗံ, ဝိနယဝိနိစ္ဆယေ စ သမ္ပတ္တေ ဂရုကေယေဝ ဌာတဗ္ဗတ္တာ န သက္ကာ ဧတ္ထ အနာပတ္တိယာ ဘဝိတုံ။ သဗ္ဗစ္ဆန္နာဒီသု ပန ဥပဍ္ဎေ ဒုက္ကဋံ ယုတ္တံ တတ္ထ တာဒိသဿ ဒုက္ကဋဝတ္ထုနော သဗ္ဘာဝါ။
‘‘ပေါက္ခရဏိံ ခဏာ’’တိ ဝဒတိ, ဝဋ္ဋတီတိ ‘‘ဣမသ္မိံ ဩကာသေ’’တိ အနိယမေတွာ ဝုတ္တတ္တာ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘ဣမံ ဝလ္လိံ ခဏာ’’တိ ဝုတ္တေပိ ပထဝီခဏနံ သန္ဓာယ ပဝတ္တဝေါဟာရတ္တာ ဣမိနာဝ သိက္ခာပဒေန အာပတ္တိ, န ဘူတဂါမပါတဗျတာယ။ ကုဋေဟီတိ ဃဋေဟိ။ တနုကကဒ္ဒမောတိ ဥဒကမိဿကကဒ္ဒမော။ သော စ ဥဒကဂတိကတ္တာ ဝဋ္ဋတိ။ ဩမကစာတုမာသန္တိ ဦနစာတုမာသံ။ ဩဝဋ္ဌန္တိ ဒေဝေန ဩဝဋ္ဌံ။ အကတပဗ္ဘာရေတိ အဝဠဉ္ဇနဋ္ဌာနဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ တာဒိသေ ဟိ ဝမ္မိကဿ သဗ္ဘာဝေါတိ။ မူသိကုက္ကုရံ နာမ မူသိကာဟိ ခဏိတွာ ဗဟိ ကတပံသုရာသိ။ ဧသေဝ နယောတိ ဩမကစာတုမာသဩဝဋ္ဌောယေဝ ဝဋ္ဋတီတိ အတ္ထော။
ဧကဒိဝသမ္ပိ န ဝဋ္ဋတီတိ ဩဝဋ္ဌဧကဒိဝသာတိက္ကန္တောပိ ဝိကောပေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘ဟေဋ္ဌာဘူမိသမ္ဗန္ဓေပိ စ ဂေါကဏ္ဋကေ ဘူမိတော ဆိန္ဒိတွာ ဥဒ္ဓံ ဌိတတ္တာ အစ္စုဂ္ဂတမတ္ထကတော ဆိန္ဒိတွာ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ သကဋ္ဌာနေ အတိဋ္ဌမာနံ ကတွာ ပါဒေဟိ မဒ္ဒိတွာ ဆိန္ဒိတွာ အာလောဠိတကဒ္ဒမမ္ပိ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ တတောတိ တတော ပုရာဏသေနာသနတော။ ဣဋ္ဌကံ ဂဏှာမီတိအာဒိ သုဒ္ဓစိတ္တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဥဒကေနာတိ ဥဇုကံ အာကာသတောယေဝ ပတနကဥဒကေန။ ‘‘သစေ ပန အညတ္ထ ပဟရိတွာ ပတိတေန ဥဒကေန တေမိတံ ဟောတိ, ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ဥစ္စာလေတွာတိ ဥက္ခိပိတွာ။ တေန အပဒေသေနာတိ တေန လေသေန။
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၆။)֍ * ၈၇-၈၈။ အဝိသယတ္တာ အနာပတ္တီတိ ဧတ္ထ သစေပိ နိဗ္ဗာပေတုံ သက္ကာ ဟောတိ, ပဌမံ သုဒ္ဓစိတ္တေန ဒိန္နတ္တာ ‘‘ဒဟတူ’’တိ သလ္လက္ခေတွာပိ တိဋ္ဌတိ, အနာပတ္တိ။ ဩဝဋ္ဌံ ဆန္နန္တိ ပဌမံ ဩဝဋ္ဌံ ပစ္ဆာ ဆန္နံ။ သေသံ ဥတ္တာနမေဝ။ ဇာတပထဝီ, ပထဝီသညိတာ, ခဏနခဏာပနာနံ အညတရန္တိ ဣမာနိ ပနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။
ပထဝီခဏနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
နိဋ္ဌိတော မုသာဝါဒဝဂ္ဂေါ ပဌမော။
၂။ ဘူတဂါမဝဂ္ဂေါ
၁။ ဘူတဂါမသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၈၉။ သေနာသနဝဂ္ဂဿ ပဌမေ နိဂ္ဂဟေတုံ အသက္ကောန္တောတိ သန္ဓာရေတုံ အသက္ကောန္တော။ ဣမိနာ ပန ဝစနေန ဒါရကဿ တတ္ထ ဥပနီတဘာဝေါ တေန စ ဒိဋ္ဌဘာဝေါ ဝုတ္တောယေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တေန ဟိ ဘိက္ခုနာ တံ ရုက္ခံ ဆိန္ဒိတုံ အာရဒ္ဓေ တတ္ထ နိဗ္ဗတ္တာ ဧကာ တရုဏပုတ္တာ ဒေဝဓီတာ ပုတ္တံ အင်္ကေနာဒါယ ဌိတာ တံ ယာစိ ‘‘မာ မေ သာမိ ဝိမာနံ ဆိန္ဒိ, န သက္ခိဿာမိ ပုတ္တကံ အာဒါယ အနာဝါသာ ဝိစရိတု’’န္တိ။ သော ‘‘အဟံ အညတ္ထ ဤဒိသံ ရုက္ခံ န လဘိဿာမီ’’တိ တဿာ ဝစနံ နာဒိယိ။ သာ ‘‘ဣမမ္ပိ တာဝ ဒါရကံ ဩလောကေတွာ ဩရမိဿတီ’’တိ ပုတ္တံ ရုက္ခသာခါယ ဌပေသိ။ သော ဘိက္ခု ဥက္ခိတ္တံ ဖရသုံ သန္ဓာရေတုံ အသက္ကောန္တော ဒါရကဿ ဗာဟံ ဆိန္ဒိ။ ဧဝဉ္စ သယိတော ဝိမာနေ သယိတော နာမ ဟောတီတိ ကတွာ ဝုတ္တံ ‘‘ရုက္ခဋ္ဌကဒိဗ္ဗဝိမာနေ နိပန္နဿာ’’တိ။
ရုက္ခဋ္ဌကဒိဗ္ဗဝိမာနေတိ စ သာခဋ္ဌကဝိမာနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ရုက္ခဿ ဥပရိ နိဗ္ဗတ္တဉှိ ဝိမာနံ ရုက္ခပဋိဗဒ္ဓတ္တာ ‘‘ရုက္ခဋ္ဌကဝိမာန’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ သာခဋ္ဌကဝိမာနံ ပန သဗ္ဗသာခါသန္နိဿိတံ ဟုတွာ တိဋ္ဌတိ။ တတ္ထ ယံ ရုက္ခဋ္ဌကဝိမာနံ ဟောတိ, တံ ယာဝ ရုက္ခဿ မူလမတ္တမ္ပိ တိဋ္ဌတိ, တာဝ န နဿတိ။ သာခဋ္ဌကဝိမာနံ ပန သာခါသု ဘိဇ္ဇမာနာသု တတ္ထ တတ္ထေဝ ဘိဇ္ဇိတွာ သဗ္ဗသာခါသု ဘိန္နာသု သဗ္ဗံ ဘိဇ္ဇတိ, ဣဒမ္ပိ စ ဝိမာနံ သာခဋ္ဌကံ, တသ္မာ ရုက္ခေ ဆိန္နေ တံ ဝိမာနံ သဗ္ဗသော ဝိနဋ္ဌံ, တေနေဝ သာ ဒေဝတာ ဘဂဝတော သန္တိကာ လဒ္ဓေ အညသ္မိံ ဝိမာနေ ဝသိ။ ဗာဟုံ ထနမူလေယေဝ ဆိန္ဒီတိ အံသေန
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၇။)သဒ္ဓိံ ဗာဟံ ဆိန္ဒိ။ ဣမိနာ စ ရုက္ခဒေဝတာနံ ဂတ္တာနိ ဆိဇ္ဇန္တိ, န စာတုမဟာရာဇိကာဒီနံ ဝိယ အစ္ဆေဇ္ဇာနီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ရုက္ခဓမ္မေတိ ရုက္ခပကတိယံ, ရုက္ခသဘာဝေတိ အတ္ထော။ ရုက္ခာနံ ဝိယ ဆေဒနာဒီသု အကုပ္ပနဉှိ ရုက္ခဓမ္မော နာမ။
ဥပ္ပတိတန္တိ ဥပ္ပန္နံ။ ဘန္တန္တိ ဓာဝန္တံ။ ဝါရယေတိ နိဂ္ဂဏှေယျ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယထာ နာမ ဆေကော သာရထိ အတိဝေဂေန ဓာဝန္တံ ရထံ နိဂ္ဂဟေတွာ ယထိစ္ဆကံ ပေသေတိ, ဧဝံ ယော ပုဂ္ဂလော ဥပ္ပန္နံ ကောဓံ ဝါရယေ နိဂ္ဂဏှိတုံ သက္ကောတိ, တမဟံ သာရထိံ ဗြူမိ။ ဣတရော ပန ရာဇဥပရာဇာဒီနံ ရထသာရထိဇနော ရသ္မိဂ္ဂါဟော နာမ ဟောတိ, န ဥတ္တမသာရထီတိ။
ဒုတိယဂါထာယ ပန အယမတ္ထော – ယောတိ (သု။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁) ယော ယာဒိသော ခတ္တိယကုလာ ဝါ ပဗ္ဗဇိတော ဗြာဟ္မဏကုလာ ဝါ ပဗ္ဗဇိတော နဝေါ ဝါ မဇ္ဈိမော ဝါ ထေရော ဝါ။ ဥပ္ပတိတန္တိ ဥဒ္ဓမုဒ္ဓံ ပတိတံ, ဂတံ ပဝတ္တန္တိ အတ္ထော, ဥပ္ပန္နန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ကောဓန္တိ ‘‘အနတ္ထံ မေ စရတီတိ အာဃာတော ဇာယတီ’’တိအာဒိနာ (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၄၀၊ အ။ နိ။ ၉။၂၉) နယေန သုတ္တေ ဝုတ္တာနံ နဝန္နံ, ‘‘အတ္ထံ မေ န စရတီ’’တိအာဒီနဉ္စ တပ္ပဋိပက္ခတော သိဒ္ဓါနံ နဝန္နမေဝါတိ အဋ္ဌာရသန္နံ ခါဏုကဏ္ဋကာဒိနာ အဋ္ဌာနေန သဒ္ဓိံ ဧကူနဝီသတိယာ အာဃာတဝတ္ထူနံ အညတရာဃာတဝတ္ထုသမ္ဘဝံ အာဃာတံ။ ဝိသဋန္တိ ဝိတ္ထတံ။ သပ္ပဝိသန္တိ သပ္ပဿ ဝိသံ။ ဣဝါတိ ဩပမ္မဝစနံ။ ဣ-ကာရလောပံ ကတွာ ဝ-ဣစ္စေဝ ဝုတ္တံ။ ဩသဓေဟီတိ အဂဒေဟိ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယထာ ဝိသတိကိစ္ဆကော ဝေဇ္ဇော သပ္ပေန ဒဋ္ဌော သဗ္ဗံ ကာယံ ဖရိတွာ ဌိတံ ဝိသဋံ သပ္ပဝိသံ မူလခန္ဓတစပတ္တပုပ္ဖါဒီနံ အညတရေဟိ, နာနာဘေသဇ္ဇေဟိ ပယောဇေတွာ ကတေဟိ ဝါ ဩသဓေဟိ ခိပ္ပမေဝ ဝိနေယျ, ဧဝမေဝ ယော ယထာဝုတ္တေန အာဃာတဝတ္ထုနာ ဥပ္ပတိတံ စိတ္တသန္တာနံ ဗျာပေတွာ ဌိတံ ကောဓံ ဝိနယနုပါယေသု တဒင်္ဂဝိနယာဒီသု ယေန ကေနစိ ဥပါယေန ဝိနေတိ နာဓိဝါသေတိ ပဇဟတိ ဝိနောဒေတိ ဗျန္တိံ ကရောတိ, သော ဘိက္ခု ဇဟာတိ ဩရပါရံ။ သော ဧဝံ ကောဓံ ဝိနေန္တော ဘိက္ခု ယသ္မာ ကောဓော တတိယမဂ္ဂေန သဗ္ဗသော ပဟီယတိ, တသ္မာ ဩရပါရသညိတာနိ ပဉ္စောရမ္ဘာဂိယသံယောဇနာနိ ဇဟာတီတိ။ အဝိသေသေန ဟိ ပါရန္တိ တီရဿ နာမံ, တသ္မာ ဩရာနိ စ တာနိ သံသာရသာဂရဿ ပါရဘူတာနိ စာတိ ကတွာ ‘‘ဩရပါရ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၈။)အထ ဝါ ယော ဥပ္ပတိတံ ဝိနေတိ ကောဓံ ဝိသဋံ သပ္ပဝိသံဝ ဩသဓေဟိ, သော တတိယမဂ္ဂေန သဗ္ဗသော ကောဓံ ဝိနေတွာ အနာဂါမိဖလေ ဌိတော ဘိက္ခု ဇဟာတိ ဩရပါရံ။ တတ္ထ ဩရန္တိ သကတ္တဘာဝေါ။ ပါရန္တိ ပရတ္တဘာဝေါ။ ဩရံ ဝါ ဆ အဇ္ဈတ္တိကာနိ အာယတနာနိ, ပါရံ ဆ ဗာဟိရာယတနာနိ။ တထာ ဩရံ မနုဿလောကော, ပါရံ ဒေဝလောကော။ ဩရံ ကာမဓာတု, ပါရံ ရူပါရူပဓာတု။ ဩရံ ကာမရူပဘဝေါ, ပါရံ အရူပဘဝေါ။ ဩရံ အတ္တဘာဝေါ, ပါရံ အတ္တဘာဝသုခုပကရဏာနိ။ ဧဝမေတသ္မိံ ဩရပါရေ စတုတ္ထမဂ္ဂေန ဆန္ဒရာဂံ ပဇဟန္တော ‘‘ဇဟာတိ ဩရပါရ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ဧတ္ထ စ ကိဉ္စာပိ အနာဂါမိနော ကာမရာဂဿ ပဟီနတ္တာ ဣဓတ္တဘာဝါဒီသု ဆန္ဒရာဂေါ ဧဝ နတ္ထိ, အပိစ ခေါ ပနဿ ဝဏ္ဏပ္ပကာသနတ္ထံ သဗ္ဗမေတံ ဩရပါရဘေဒံ သင်္ဂဟေတွာ တတ္ထ ဆန္ဒရာဂပ္ပဟာနေန ‘‘ဇဟာတိ ဩရပါရ’’န္တိ ဝုတ္တံ။
ဣဒါနိ တဿတ္ထဿ ဝိဘာဝနတ္ထာယ ဥပမံ အာဟ ‘‘ဥရဂေါ ဇိဏ္ဏမိဝတ္တစံ ပုရာဏ’’န္တိ။ တတ္ထ ဥရေန ဂစ္ဆတီတိ ဥရဂေါ, သပ္ပဿေတံ အဓိဝစနံ။ သော ဒုဝိဓော ကာမရူပီ စ အကာမရူပီ စ။ ကာမရူပီပိ ဒုဝိဓော ဇလဇော ထလဇော စ။ ဇလဇော ဇလေ ဧဝ ကာမရူပံ လဘတိ, န ထလေ သင်္ခပါလဇာတကေ (ဇာ။ ၂။၁၇။၁၄၃ အာဒယော) သင်္ခပါလနာဂရာဇာ ဝိယ။ ထလဇော ထလေ ဧဝ, န ဇလေ။ သော ဇဇ္ဇရဘာဝေန ဇိဏ္ဏံ, စိရကာလတာယ ပုရာဏဉ္စာတိ သင်္ခံ ဂတံ တစံ ဇဟန္တော စတုဗ္ဗိဓေန ဇဟတိ သဇာတိယံ ဌိတော ဇိဂုစ္ဆန္တော နိဿာယ ထာမေနာတိ။ သဇာတိ နာမ သပ္ပဇာတိ ဒီဃတ္တဘာဝေါ။ ဥရဂါ ဟိ ပဉ္စသု ဌာနေသု သဇာတိံ နာတိဝတ္တန္တိ ဥပပတ္တိယံ စုတိယံ ဝိဿဋ္ဌနိဒ္ဒေါက္ကမနေ သဇာတိယာ မေထုနပဋိသေဝနေ ဇိဏ္ဏတစာပနယနေ စာတိ။ တသ္မာ ယဒါ တစံ ဇဟတိ, တဒါ သဇာတိယံယေဝ ဌတွာ ဇဟတိ။ သဇာတိယံ ဌိတောပိ စ ဇိဂုစ္ဆန္တော ဇဟတိ။ ဇိဂုစ္ဆန္တော နာမ ယဒါ ဥပဍ္ဎဋ္ဌာနေ မုတ္တော ဟောတိ, ဥပဍ္ဎဋ္ဌာနေ အမုတ္တော ဩလမ္ဗတိ, တဒါ နံ အဋ္ဋီယန္တော ဇဟတိ, ဧဝံ ဇိဂုစ္ဆန္တောပိ စ ဒဏ္ဍန္တရံ ဝါ မူလန္တရံ ဝါ ပါသာဏန္တရံ ဝါ နိဿာယ ဇဟတိ။ နိဿာယ ဇဟန္တောပိ စ ထာမံ ဇနေတွာ ဥဿာဟံ ကရိတွာ ဝီရိယေန ဝင်္ကံ နင်္ဂုဋ္ဌံ ကတွာ ပဿသန္တောဝ ဖဏံ ကရိတွာ ဇဟတိ။ ဧဝံ ဇဟိတွာ ယေနကာမံ ပက္ကမတိ။
ဧဝမေဝ အယမ္ပိ ဘိက္ခု ဩရပါရံ ဇဟိတုကာမော စတုဗ္ဗိဓေန ဇဟတိ သဇာတိယံ ဌိတော ဇိဂုစ္ဆန္တော နိဿာယ ထာမေနာတိ။ သဇာတိ နာမ ဘိက္ခုနော ‘‘အရိယာယ ဇာတိယာ ဇာတော’’တိ (မ။ နိ။ ၂။၃၅၁) ဝစနတော သီလံ။ တေနေဝါဟ ‘‘သီလေ
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၉။)ပတိဋ္ဌာယ နရော သပညော’’တိ (သံ။ နိ။ ၁။၂၃, ၁၉၂)။ ဧဝမေတိဿံ သဇာတိယံ ဌိတော ဘိက္ခု တံ သကတ္တဘာဝါဒိဘေဒံ ဩရပါရံ ဇိဏ္ဏပုရာဏတ္တစမိဝ တံ ဒုက္ခံ ဇနေန္တံ တတ္ထ တတ္ထ အာဒီနဝဒဿနေန ဇိဂုစ္ဆန္တော ကလျာဏမိတ္တေ နိဿာယ အဓိမတ္တသမ္မာဝါယာမသင်္ခါတံ ထာမံ ဇနေတွာ ‘‘ဒိဝသံ စင်္ကမေန နိသဇ္ဇာယ အာဝရဏီယေဟိ ဓမ္မေဟိ စိတ္တံ ပရိသောဓေတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၃။၁၆၊ ၄။၃၇) ဝုတ္တနယေန ရတ္တိန္ဒိဝံ ဆဓာ ဝိဘဇိတွာ ဃဋေန္တော ဝါယမန္တော ဥရဂေါ ဝိယ ဝင်္ကံ နင်္ဂုဋ္ဌံ ပလ္လင်္ကံ အာဘုဇိတွာ ဥရဂေါ ဝိယ ပဿသန္တော အယမ္ပိ အသိထိလပရက္ကမတာယ ဝါယမန္တော ဥရဂေါဝ ဖဏံ ကရိတွာ အယမ္ပိ ဉာဏဝိပ္ဖါရံ ဇနေတွာ ဥရဂေါဝ တစံ ဩရပါရံ ဇဟတိ, ဇဟိတွာ စ ဥရဂေါ ဝိယ ဩဟိတတစော ယေနကာမံ ပက္ကမတိ, အယမ္ပိ ဩဟိတဘာရော အနုပါဒိသေသနိဗ္ဗာနဓာတုဒိသံ ပက္ကမတီတိ။
֍ ဋ္ဌ ၉၀။ ဘဝန္တီတိ ဣမိနာ ဝိရုဠှမူလေ နီလဘာဝံ အာပဇ္ဇိတွာ ဝဍ္ဎမာနကေ တရုဏဂစ္ဆေ ဒဿေတိ။ အဟုဝုန္တိ ဣမိနာ ပန ဝဍ္ဎိတွာ ဌိတေ မဟန္တေ ရုက္ခဂစ္ဆာဒိကေ ဒဿေတိ။ ဘဝန္တီတိ ဣမဿ ဝိဝရဏံ ‘‘ဇာယန္တိ ဝဍ္ဎန္တီ’’တိ, အဟုဝုန္တိ ဣမဿ ‘‘ဇာတာ ဝဍ္ဎိတာ’’တိ။ ရာသီတိ သုဒ္ဓဋ္ဌကဓမ္မသမူဟော။ ဘူတာနန္တိ တထာလဒ္ဓသမညာနံ အဋ္ဌဓမ္မာနံ။ ‘‘ဘူတာနံ ဂါမော’’တိ ဝုတ္တေပိ အဝယဝဝိနိမုတ္တဿ သမုဒါယဿ အဘာဝတော ဘူတသညိတာ တေယေဝ တိဏရုက္ခလတာဒယော ဂယှန္တိ။ ‘‘ဘူမိယံ ပတိဋ္ဌဟိတွာ ဟရိတဘာဝမာပန္နာ ရုက္ခဂစ္ဆာဒယော ဒေဝတာဟိ ပရိဂ္ဂယှန္တိ, တသ္မာ ဘူတာနံ နိဝါသဋ္ဌာနတာယ ဘူတာနံ ဂါမော’’တိပိ ဝဒန္တိ။ ရုက္ခာဒီနန္တိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဩသဓိဂစ္ဆလတာဒယော ဝေဒိတဗ္ဗာ။
နနု စ ရုက္ခာဒယော စိတ္တရဟိတတာယ န ဇီဝါ, စိတ္တရဟိတတာ စ ပရိပ္ဖန္ဒာဘာဝတော ဆိန္နေပိ ရုဟနတော ဝိသဒိသဇာတိကဘာဝတော စတုယောနိအပရိယာပန္နတော စ ဝေဒိတဗ္ဗာ, ဝုဍ္ဎိ ပန ပဝါဠသိလာလဝဏာနမ္ပိ ဝိဇ္ဇတီတိ န တေသံ ဇီဝဘာဝေ ကာရဏံ, ဝိသယဂ္ဂဟဏဉ္စ နေသံ ပရိကပ္ပနာမတ္တံ သုပနံ ဝိယ စိဉ္စာဒီနံ, တထာ ဒေါဟဠာဒယော, တတ္ထ ကသ္မာ ဘူတဂါမဿ ဆေဒနာဒိပစ္စယာ ပါစိတ္တိယံ ဝုတ္တန္တိ? သမဏသာရုပ္ပတော
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၀။)တံနိဝါသသတ္တာနုရက္ခဏတော စ။ တေနေဝါဟ ‘‘ဇီဝသညိနော ဟိ မောဃပုရိသာ မနုဿာ ရုက္ခသ္မိ’’န္တိအာဒိ။
֍ ဋ္ဌ ၉၁။ ‘‘မူလေ ဇာယန္တီ’’တိအာဒီသု အတ္ထော ဥပရိ အတ္တနာ ဝုစ္စမာနပ္ပကာရေန သီဟဠဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တောတိ အာဟ ‘‘ဧဝံ သန္တေပိ…ပေ… န သမေန္တီ’’တိ။ ဝိဇာတ-သဒ္ဒေါ ဣဓ ဝိ-သဒ္ဒလောပံ ကတွာ နိဒ္ဒိဋ္ဌောတိ အာဟ ‘‘ဝိဇာတာနီ’’တိ။ ဝိဇာတ-သဒ္ဒေါ စ ‘‘ဝိဇာတာ ဣတ္ထီ’’တိအာဒီသု ဝိယ ပသူတဝစနောတိ အာဟ ‘‘ပသူတာနီ’’တိ။ ပသူတိ စ နာမေတ္ထ နိဗ္ဗတ္တပဏ္ဏမူလတာတိ အာဟ ‘‘နိဗ္ဗတ္တပဏ္ဏမူလာနီ’’တိ။ ဣမိနာ ဣမံ ဒီပေတိ ‘‘နိဗ္ဗတ္တပဏ္ဏမူလာနိ ဗီဇာနိ ဘူတဂါမသင်္ခမေဝ ဂစ္ဆန္တိ, တေသု စ ဝတ္တမာနော ဗီဇဇာတ-သဒ္ဒေါ ရုဠှီဝသေန ရုက္ခာဒီသုပိ ဝတ္တတီ’’တိ။ ပုရိမသ္မိံ အတ္ထဝိကပ္ပေ ပန ဗီဇေဟိ ဇာတာနံ ရုက္ခလတာဒီနံယေဝ ဘူတဂါမတာ ဝုတ္တာ။
တာနိ ဒဿေန္တောတိ တာနိ ဗီဇာနိ ဒဿေန္တော။ မူလဗီဇန္တိအာဒီသု မူလမေဝ ဗီဇံ မူလဗီဇံ။ သေသေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဖဠုဗီဇန္တိ ပဗ္ဗဗီဇံ။ ပစ္စယန္တရသမဝါယေ သဒိသဖလုပ္ပတ္တိယာ ဝိသေသကာရဏဘာဝတော ဝိရုဟနသမတ္ထေ သာရဖလေ နိရုဠှော ဗီဇ-သဒ္ဒေါ။ တဒတ္ထသံသိဒ္ဓိယာ မူလာဒီသုပိ ကေသုစိ ပဝတ္တတီတိ မူလာဒိတော နိဝတ္တနတ္ထံ ဧကေန ဗီဇသဒ္ဒေန ဝိသေသေတွာ ဝုတ္တံ ‘‘ဗီဇဗီဇ’’န္တိ ‘‘ရူပရူပံ, ဒုက္ခဒုက္ခ’’န္တိ စ ယထာ။ ဗီဇတော နိဗ္ဗတ္တေန ဗီဇံ ဒဿိတန္တိ ကာရိယောပစာရေန ကာရဏံ ဒဿိတန္တိ ဒီပေတိ။
֍ ဋ္ဌ ၉၂။ ဗီဇေ ဗီဇသညီတိ ဧတ္ထ ကာရဏူပစာရေန ကာရိယံ ဝုတ္တန္တိ ဒဿေန္တော ‘‘တတ္ထ ယထာ’’တိအာဒိမာဟ။ ဘူတဂါမပရိမောစနံ ကတွာတိ ဘူတဂါမတော မောစေတွာ, ဝိယောဇေတွာတိ အတ္ထော။ ယံ ဗီဇံ ဘူတဂါမော နာမ ဟောတီတိ ဗီဇာနိ စ တာနိ ဇာတာနိ စာတိ ဝုတ္တမတ္ထံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ တတ္ထ ယံ ဗီဇန္တိ ယံ နိဗ္ဗတ္တပဏ္ဏမူလံ ဗီဇံ။ တသ္မိံ ဗီဇေတိ တသ္မိံ ဘူတဂါမသညိတေ ဗီဇေ။ ဧတ္ထ စ ဗီဇဇာတ-သဒ္ဒဿ ဝိယ ရုဠှီဝသေန ရုက္ခာဒီသု ဗီဇ-သဒ္ဒဿပိ ပဝတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ယထာရုတန္တိ ယထာပါဠိ။
ယတ္ထ ကတ္ထစီတိ မူလေ အဂ္ဂေ မဇ္ဈေ ဝါ။ သဉ္စိစ္စ ဥက္ခိပိတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ဧတ္ထ သစေပိ သရီရေ လဂ္ဂဘာဝံ ဇာနန္တောဝ ဥဒကတော ဥဋ္ဌဟတိ, ‘‘တံ ဥဒ္ဓရိဿာမီ’’တိ သညာယ အဘာဝတော ဝဋ္ဋတိ။ ဥပ္ပါဋိတာနီတိ ဥဒ္ဓဋာနိ။ ဗီဇဂါမေ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆန္တီတိ ဘူတဂါမတော ပရိမောစိတတ္တာ ဝုတ္တံ။ အနန္တက-ဂ္ဂဟဏေန သာသပမတ္တိကာ ဂဟိတာ။ နာမဉှေတံ တဿာ
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၁။)သေဝါလဇာတိယာ။ မူလပဏ္ဏာနံ အသမ္ပုဏ္ဏတ္တာ ‘‘အသမ္ပုဏ္ဏဘူတဂါမော နာမာ’’တိ ဝုတ္တံ။ အဘူတဂါမမူလတ္တာတိ ဧတ္ထ ဘူတဂါမော မူလံ ကာရဏံ ဧတဿာတိ ဘူတဂါမမူလော, ဘူတဂါမဿ ဝါ မူလံ ကာရဏန္တိ ဘူတဂါမမူလံ။ ဗီဇဂါမော ဟိ နာမ ဘူတဂါမတော သမ္ဘဝတိ, ဘူတဂါမဿ စ ကာရဏံ ဟောတိ, အယံ ပန တာဒိသော န ဟောတီတိ ‘‘အဘူတဂါမမူလတ္တာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတြဋ္ဌကတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘သော ဗီဇဂါမေန သင်္ဂဟိတော’’တိ။ ဣဒဉ္စ ‘‘အဘူတဂါမမူလတ္တာ’’တိ ဧတ္ထ ပဌမံ ဝုတ္တအတ္ထသမ္ဘဝတော ဝုတ္တံ။ ကိဉ္စာပိ ဟိ တာလနာဠိကေရာဒီနံ ခါဏု ဥဒ္ဓံ အဝဍ္ဎနတော ဘူတဂါမဿ ကာရဏံ န ဟောတိ, တထာပိ ဘူတဂါမသင်္ချုပဂတနိဗ္ဗတ္တပဏ္ဏမူလဗီဇတော သမ္ဘူတတ္တာ ဘူတဂါမတော ဥပ္ပန္နော နာမ ဟောတီတိ ဗီဇဂါမေန သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆတိ။
‘‘အင်္ကုရေ ဟရိတေ’’တိ ဝတွာ တမေဝ ဝိဘာဝေတိ ‘‘နီလပဏ္ဏဝဏ္ဏေ ဇာတေ’’တိ, နီလပဏ္ဏဿ ဝဏ္ဏသဒိသေ ဝဏ္ဏေ ဇာတေတိ အတ္ထော။ ‘‘နီလဝဏ္ဏေ ဇာတေ’’တိ ဝါ ပါဌော ဂဟေတဗ္ဗော။ အမူလကဘူတဂါမေ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆတီတိ နာဠိကေရဿ အာဝေဏိကံ ကတွာ ဝဒတိ။ ‘‘ပါနီယဃဋာဒီနံ ဗဟိ သေဝါလော ဥဒကေ အဋ္ဌိတတ္တာ ဗီဇဂါမာနုလောမတ္တာ စ ဒုက္ကဋဝတ္ထူ’’တိ ဝဒန္တိ။ ကဏ္ဏကမ္ပိ အဗ္ဗောဟာရိကမေဝါတိ နီလဝဏ္ဏမ္ပိ အဗ္ဗောဟာရိကမေဝ။ သေလေယျကံ နာမ သိလာယ သမ္ဘူတာ ဧကာ သုဂန္ဓဇာတိ။ ‘‘ရုက္ခတ္တစံ ဝိကောပေတီတိ ဝုတ္တတ္တာ ရုက္ခေ ဇာတံ ယံ ကိဉ္စိ ဆတ္တကံ ရုက္ခတ္တစံ အဝိကောပေတွာ မတ္ထကတော ဆိန္ဒိတွာ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ရုက္ခတော မုစ္စိတွာ တိဋ္ဌတီတိ ဧတ္ထ ‘‘ယဒိပိ ကိဉ္စိမတ္တံ ရုက္ခေ အလ္လီနာ ဟုတွာ တိဋ္ဌတိ, ရုက္ခတော ဂယှမာနော ပန ရုက္ခစ္ဆဝိံ န ဝိကောပေတိ, ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ အလ္လရုက္ခတော န ဝဋ္ဋတီတိ ဧတ္ထာပိ ရုက္ခတ္တစံ အဝိကောပေတွာ မတ္ထကတော တစ္ဆေတွာ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဟတ္ထကုက္ကုစ္စေနာတိ ဟတ္ထာနံ အသံယတဘာဝေန, ဟတ္ထစာပလ္လေနာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပါနီယံ န ဝါသေတဗ္ဗန္တိ ဣဒံ အတ္တနော အတ္ထာယ နာမိတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ကေဝလံ အနုပသမ္ပန္နဿ အတ္ထာယ နာမိတေ ပန ပစ္ဆာ တတော လဘိတွာ န ဝါသေတဗ္ဗန္တိ နတ္ထိ။ ‘‘ယေသံ ရုက္ခာနံ သာခါ ရုဟတီတိ ဝုတ္တတ္တာ ယေသံ သာခါ န ရုဟတိ, တတ္ထ ကပ္ပိယကရဏကိစ္စံ နတ္ထီ’’တိ ဝဒန္တိ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၂။)֍ ဋ္ဌ ၉၃။ ပဉ္စဟိ သမဏကပ္ပေဟီတိ ပဉ္စဟိ သမဏဝေါဟာရေဟိ။ ကိဉ္စာပိ ဟိ ဗီဇာနံ အဂ္ဂိနာ ဖုဋ္ဌမတ္တေန နခါဒီဟိ ဝိလိခနမတ္တေန စ အဝိရုဠှီဓမ္မတာ န ဟောတိ, တထာပိ ဧဝံ ကတေယေဝ သမဏာနံ ကပ္ပတီတိ အဂ္ဂိပရိဇိတာဒယော သမဏဝေါဟာရာ နာမ ဇာတာ, တသ္မာ တေဟိ သမဏဝေါဟာရေဟိ ကရဏဘူတေဟိ ဖလံ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ အနုဇာနာမီတိ အဓိပ္ပါယော။ အဗီဇနိဗ္ဗဋ္ဋဗီဇာနိပိ သမဏာနံ ကပ္ပန္တီတိ ပညတ္တပဏ္ဏတ္တိဘာဝတော သမဏဝေါဟာရာဣစ္စေဝ သင်္ခံ ဂတာနိ။ အထ ဝါ အဂ္ဂိပရိဇိတာဒီနံ ပဉ္စန္နံ ကပ္ပိယဘာဝတောယေဝ ပဉ္စဟိ သမဏကပ္ပိယဘာဝသင်္ခါတေဟိ ကာရဏေဟိ ဖလံ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ အနုဇာနာမီတိ ဧဝမေတ္ထ အဓိပ္ပါယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အဂ္ဂိပရိဇိတန္တိအာဒီသု ‘‘ပရိစိတ’’န္တိပိ ပဌန္တိ။ အဗီဇံ နာမ တရုဏမ္ဗဖလာဒိ။ နိဗ္ဗဋ္ဋဗီဇံ နာမ အမ္ဗပနသာဒိ, ယံ ဗီဇံ နိဗ္ဗဋ္ဋေတွာ ဝိသုံ ကတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ သက္ကာ ဟောတိ။ ‘‘ကပ္ပိယ’’န္တိ ဝတွာဝ ကာတဗ္ဗန္တိ ယော ကပ္ပိယံ ကရောတိ, တေန ကတ္တဗ္ဗာကာရဿေဝ ဝုတ္တတ္တာ ဘိက္ခုနာ အဝုတ္တေပိ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီတိ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ ပုန ‘‘ကပ္ပိယံ ကာရေတဗ္ဗ’’န္တိ ကာရာပနဿ ပဌမမေဝ ကထိတတ္တာ ဘိက္ခုနာ ‘‘ကပ္ပိယံ ကရောဟီ’’တိ ဝုတ္တေယေဝ အနုပသမ္ပန္နေန ‘‘ကပ္ပိယ’’န္တိ ဝတွာ အဂ္ဂိပရိဇိတာဒိ ကာတဗ္ဗန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ‘‘ကပ္ပိယန္တိ ဝစနံ ပန ယာယ ကာယစိ ဘာသာယ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ‘‘ကပ္ပိယန္တိ ဝတွာဝ ကာတဗ္ဗ’’န္တိ ဝစနတော ပဌမံ ‘‘ကပ္ပိယ’’န္တိ ဝတွာ ပစ္ဆာ အဂ္ဂိအာဒိနာ ဖုသနာဒိ ကာတဗ္ဗန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ‘‘ပဌမံ အဂ္ဂိံ နိက္ခိပိတွာ နခါဒိနာ ဝါ ဝိဇ္ဈိတွာ တံ အနုဒ္ဓရိတွာဝ ‘ကပ္ပိယ’န္တိ ဝတ္တုမ္ပိ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒန္တိ။
ဧကသ္မိံ ဗီဇေ ဝါတိအာဒီသု ‘‘ဧကံယေဝ ကာရေမီတိ အဓိပ္ပါယေ သတိပိ ဧကာဗဒ္ဓတ္တာ သဗ္ဗံ ကတမေဝ ဟောတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ဒါရုံ ဝိဇ္ဈတီတိ ဧတ္ထ ‘‘ဇာနိတွာပိ ဝိဇ္ဈတိ ဝါ ဝိဇ္ဈာပေတိ ဝါ, ဝဋ္ဋတိယေဝါ’’တိ ဝဒန္တိ။ ဘတ္တသိတ္ထေ ဝိဇ္ဈတီတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ ‘‘တံ ဝိဇ္ဈတိ, န ဝဋ္ဋတီတိ ရဇ္ဇုအာဒီနံ ဘာဇနဂတိကတ္တာ’’တိ ဝဒန္တိ။ မရိစပက္ကာဒီဟိ မိဿေတွာတိ ဧတ္ထ ဘတ္တသိတ္ထသမ္ဗန္ဓဝသေန ဧကာဗဒ္ဓတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ, န ဖလာနံယေဝ အညမညံ သမ္ဗန္ဓဝသေန။ ဘိန္ဒာပေတွာ ကပ္ပိယံ ကာရာပေတဗ္ဗန္တိ ဗီဇတော မုတ္တဿ ကဋာဟဿ ဘာဇနဂတိကတ္တာ ဝုတ္တံ။
နိက္ခာမေတုန္တိ တံ ဘိက္ခုံ နိက္ခာမေတုံ။ ‘‘သစေ ဧတဿ အနုလောမ’’န္တိ သေနာသနရက္ခဏတ္ထာယ အနုညာတမ္ပိ ပဋဂ္ဂိဒါနာဒိံ အတ္တနာပိ ကာတုံ
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၃။)ဝဋ္ဋတီတိ ဧတ္တကေနေဝ ဣဒမ္ပိ ဧတဿ အနုလောမန္တိ ဧဝမဓိပ္ပါယော သိယာ။ ပဋဂ္ဂိဒါနံ ပရိတ္တကရဏဉ္စ အတ္တနော ပရဿ ဝါ သေနာသနရက္ခဏတ္ထာယ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ တသ္မာ သစေ တဿ သုတ္တဿ ဧတံ အနုလောမံ သိယာ, အတ္တနော န ဝဋ္ဋတိ, အညဿ ဝဋ္ဋတီတိ အယံ ဝိသေသော ကုတော လဗ္ဘတီတိ အာဟ ‘‘အတ္တနော န ဝဋ္ဋတိ…ပေ… န သက္ကာ လဒ္ဓု’’န္တိ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ ဘူတဂါမော, ဘူတဂါမသညိတာ, ဝိကောပနံ ဝါ ဝိကောပါပနံ ဝါတိ ဣမာနိ ပနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။
ဘူတဂါမသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၂။ အညဝါဒကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
֍ * ၉၄-၉၈။ ဒုတိယေ အညံ ဝစနန္တိ ယံ စောဒကေန စုဒိတကဿ ဒေါသဝိဘာဝနဝစနံ ဝုတ္တံ, တံ တတော အညေနေဝ ဝစနေန ပဋိစရတိ။ အထ ဝါ အညေနညံ ပဋိစရတီတိ အညေန ကာရဏေန အညံ ကာရဏံ ပဋိစရတီတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော, ယံ စောဒကေန စုဒိတကဿ ဒေါသဝိဘာဝနကာရဏံ ဝုတ္တံ, တတော အညေန စောဒနာယ အမူလကဘာဝဒီပကေန ကာရဏေန ပဋိစရတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပဋိစရတီတိ စ ပဋိစ္ဆာဒနဝသေန စရတိ, ပဝတ္တတီတိ အတ္ထော။ ပဋိစ္ဆာဒနတ္ထော ဧဝ ဝါ စရတိ-သဒ္ဒေါ အနေကတ္ထတ္တာ ဓာတူနံ။ တေနာဟ ‘‘ပဋိစ္ဆာဒေတီ’’တိ။ ကော အာပန္နောတိအာဒိနာ ပါဠိယံ စောဒနံ အဝိဿဇ္ဇေတွာ ဝိက္ခေပါပဇ္ဇနဝသေန အညေန အညံ ပဋိစရဏံ ဒဿိတံ။ အပရမ္ပိ ပန စောဒနံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ဗဟိဒ္ဓါ ကထာအပနာမဝသေန ပဝတ္တံ ပါဠိမုတ္တကံ အညေနညံ ပဋိစရဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ‘‘ဣတ္ထန္နာမံ အာပတ္တိံ အာပန္နောသီ’’တိ ပုဋ္ဌော ‘‘ပါဋလိပုတ္တံ ဂတောမှီ’’တိ ဝတွာ ပုန ‘‘န တဝ ပါဋလိပုတ္တဂမနံ ပုစ္ဆာမ, အာပတ္တိံ ပုစ္ဆာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘တတော ရာဇဂဟံ ဂတောမှီ’’တိ ဝတွာ ‘‘ရာဇဂဟံ ဝါ ယာဟိ ဗြာဟ္မဏဂဟံ ဝါ, အာပတ္တိံ အာပန္နောသီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘တတ္ထ မေ သူကရမံသံ လဒ္ဓ’’န္တိအာဒီနိ ဝတွာဝ ကထံ ဗဟိဒ္ဓါ ဝိက္ခိပန္တောပိ ဟိ ‘‘အညေနညံ ပဋိစရတိ’’စ္စေဝ သင်္ခံ ဂစ္ဆတိ။
ယဒေတံ အညေန အညံ ပဋိစရဏဝသေန ပဝတ္တဝစနံ, တဒေဝ ပုစ္ဆိတမတ္ထံ ဌပေတွာ အညံ ဝဒတီတိ အညဝါဒကန္တိ အာဟ ‘‘အညေနညံ ပဋိစရဏဿေတံ နာမ’’န္တိ။ တုဏှီဘူတဿေတံ နာမန္တိ တုဏှီဘာဝဿေတံ နာမံ, အယမေဝ ဝါ ပါဌော။ အညဝါဒကံ အာရောပေတူတိ အညဝါဒကကမ္မံ အာရောပေတု,
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၄။)အညဝါဒကတ္တံ ဝါ ဣဒါနိ ကရိယမာနေန ကမ္မေန အာရောပေတူတိ အတ္ထော။ ဝိဟေသကံ အာရောပေတူတိ ဧတ္ထာပိ ဝိဟေသကကမ္မံ ဝိဟေသကဘာဝံ ဝါ အာရောပေတူတိ ဧဝမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။
အနာရောပိတေ အညဝါဒကေ ဝုတ္တဒုက္ကဋံ ပါဠိယံ အာဂတအညေနညံပဋိစရဏဝသေန ယုဇ္ဇတိ။ အဋ္ဌကထာယံ အာဂတေန ပန ပါဠိမုတ္တကအညေနညံပဋိစရဏဝသေန အနာရောပိတေ အညဝါဒကေ မုသာဝါဒေန ပါစိတ္တိယံ, အာရောပိတေ ဣမိနာဝ ပါစိတ္တိယန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ကေစိ ပန ‘‘အာရောပိတေ အညဝါဒကေ မုသာဝါဒေန ဣမိနာ စ ပါစိတ္တိယဒွယံ ဟောတီ’’တိ ဝဒန္တိ, တံ ဝီမံသိတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ယာ သာ အာဒိကမ္မိကဿ အနာပတ္တိ ဝုတ္တာ, သာပိ ပါဠိယံ အာဂတအညေနညံပဋိစရဏဝသေန ဝုတ္တာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ, ဣမိနာ သိက္ခာပဒေန အနာပတ္တိဒဿနတ္ထံ ဝါ။ သေသံ ဥတ္တာနမေဝ။ ဓမ္မကမ္မေန အာရောပိတတာ, အာပတ္တိယာ ဝါ ဝတ္ထုနာ ဝါ အနုယုဉ္ဇိယမာနတာ, ဆာဒေတုကာမတာယ အညေနညံ ပဋိစရဏံ ဝါ တုဏှီဘာဝေါ ဝါတိ ဣမာနိ ပနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။
အညဝါဒကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၃။ ဥဇ္ဈာပနကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၁၀၃။ တတိယေ ဓာတုပါဌေ ဈေ-သဒ္ဒေါ စိန္တာယံ ပဌိတောတိ အာဟ ‘‘လာမကတော ဝါ စိန္တာပေန္တီ’’တိအာဒိ။ အယမေဝ စ အနေကတ္ထတ္တာ ဓာတူနံ ဩလောကနတ္ထောပိ ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ‘‘အက္ခရာယ ဝါစေတီ’’တိအာဒီသု (ပါစိ။ ၄၆) ဝိယ ‘‘ဆန္ဒာယာ’’တိ လိင်္ဂဝိပလ္လာသဝသေန ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ဆန္ဒေနာ’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၁၀၅။ ယေန ဝစနေနာတိ ယေန ‘‘ဆန္ဒာယ ဣတ္ထန္နာမော ဣဒံ နာမ ကရောတီ’’တိအာဒိဝစနေန။ ယေန စ ခိယျန္တီတိ ယေန ‘‘ဆန္ဒာယ ဣတ္ထန္နာမော’’တိအာဒိဝစနေန တတ္ထ တတ္ထ ဘိက္ခူနံ သဝနူပစာရေ ဌတွာ အဝဏ္ဏံ ပကာသေန္တိ။
֍ ဋ္ဌ ၁၀၆။ အညံ အနုပသမ္ပန္နံ ဥဇ္ဈာပေတီတိ အညေန အနုပသမ္ပန္နေန ဥဇ္ဈာပေတိ။ တဿ ဝါ တံ သန္တိကေ ခိယျတီတိ တဿ အနုပသမ္ပန္နဿ
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၅။)သန္တိကေ တံ သံဃေန သမ္မတံ ဥပသမ္ပန္နံ ခိယျတိ, အဝဏ္ဏံ ဝဒန္တော ဝါ ပကာသေတိ။ အနုပသမ္ပန္နံ သံဃေန သမ္မတန္တိ ဧတ္ထ သမ္မတပုဗ္ဗော သမ္မတောတိ ဝုတ္တော။ တေနာဟ ‘‘ကိဉ္စာပီ’’တိအာဒိ။ ယသ္မာ ဥဇ္ဈာပနံ ခိယျနဉ္စ မုသာဝါဒဝသေနေဝ ပဝတ္တံ, တသ္မာ အာဒိကမ္မိကဿ အနာပတ္တီတိ ပါစိတ္တိယဋ္ဌာနေ ဒုက္ကဋဋ္ဌာနေ စ ဣမိနာဝ အနာပတ္တိဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ဥဇ္ဈာပေန္တဿ ခိယျန္တဿ စ ဧကက္ခဏေ ဒွေ ဒွေ အာပတ္တိယော ဟောန္တီတိ အာပန္နံ။ အထ ဝါ ဤဒိသံ သိက္ခာပဒံ မုသာဝါဒတော ပဌမံ ပညတ္တန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ ဓမ္မကမ္မေန သမ္မတတာ, ဥပသမ္ပန္နတာ, အဂတိဂမနာဘာဝေါ, တဿ အဝဏ္ဏကာမတာ, ယဿ သန္တိကေ ဝဒတိ, တဿ ဥပသမ္ပန္နတာ, ဥဇ္ဈာပနံ ဝါ ခိယျနံ ဝါတိ ဣမာနိ ပနေတ္ထ ဆ အင်္ဂါနိ။
ဥဇ္ဈာပနကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၄။ ပဌမသေနာသနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
֍ * ၁၀၈-၁၁၀။ စတုတ္ထေ ဟိမဝဿေနာတိ ဟိမမေဝ ဝုတ္တံ။ အပညာတေတိ အပ္ပတီတေ, အပ္ပသိဒ္ဓေတိ အတ္ထော။ ‘‘မဏ္ဍပေ ဝါ ရုက္ခမူလေ ဝါတိ ဝစနတော ဝိဝဋင်္ဂဏေပိ နိက္ခိပိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ တီသုပိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ ဂေါစရပ္ပသုတာတိ ဂေါစရဋ္ဌာနံ ပဋိပန္နာ။ ‘‘အဋ္ဌ မာသေ’’တိ ဣမိနာ ဝဿာနံ စာတုမာသံ စေပိ ဒေဝေါ န ဝဿတိ, ပဋိက္ခိတ္တမေဝါတိ အာဟ ‘‘အဋ္ဌ မာသေတိ ဝစနတော…ပေ… နိက္ခိပိတုံ န ဝဋ္ဋတိယေဝါ’’တိ။ တတ္ထ စတ္တာရော မာသေတိ ဝဿာနဿ စတ္တာရော မာသေ။ အဝဿိကသင်္ကေတေတိ ဣမိနာ အနုညာတေပိ အဋ္ဌ မာသေ ယတ္ထ ဟေမန္တေ ဒေဝေါ ဝဿတိ, တတ္ထ အပရေပိ စတ္တာရော မာသာ ပဋိက္ခိတ္တာတိ အာဟ ‘‘အဝဿိကသင်္ကေတေတိ ဝစနတော’’တိအာဒိ။ ဣမိနာ ဣမံ ဒီပေတိ ‘‘ယသ္မိံ ဒေသေ ဟေမန္တေ ဒေဝေါ ဝဿတိ, တတ္ထ အဋ္ဌ မာသေ ပဋိက္ခိပိတွာ စတ္တာရော မာသာ အနုညာတာ။ ယတ္ထ ပန ဝဿာနေယေဝ ဝဿတိ, တတ္ထ စတ္တာရော မာသေ ပဋိက္ခိပိတွာ အဋ္ဌ မာသာ အနုညာတာ’’တိ။
ဣမိနာဝ နယေန မဇ္ဈိမပဒေသေ ယတ္ထ ဟေမန္တေ ဟိမဝဿံ ဝဿတိ, တတ္ထာပိ အဋ္ဌေဝ မာသာ ပဋိက္ခိတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တသ္မာ ဝဿာနကာလေ ပကတိအဇ္ဈောကာသေ ဩဝဿကမဏ္ဍပေ ရုက္ခမူလေ စ သန္ထရိတုံ န ဝဋ္ဋတိ, ဟေမန္တကာလေ ပကတိအဇ္ဈောကာသေ ဩဝဿကမဏ္ဍပါဒီသုပိ ဝဋ္ဋတိ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၆။)တဉ္စ ခေါ ယတ္ထ ဟိမဝဿေန သေနာသနံ န တေမတိ, ဂိမှကာလေပိ ပကတိအဇ္ဈောကာသာဒီသု ဝဋ္ဋတိယေဝ, တဉ္စ ခေါ အကာလမေဃာဒဿနေ, ကာကာဒီနံ နိဗဒ္ဓဝါသရုက္ခမူလေ ပန ကဒါစိပိ န ဝဋ္ဋတီတိ ဧဝမေတ္ထ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။
ဣမဉ္စ ပန အတ္ထဝိသေသံ ဂဟေတွာ ဘဂဝတာ ပဌမမေဝ သိက္ခာပဒံ ပညတ္တန္တိ ဝိသုံ အနုပညတ္တိ န ဝုတ္တာ။ တေနေဝ ဟိ မာတိကာဋ္ဌကထာယံ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ ပဌမသေနာသနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) ဝုတ္တံ ‘‘ဣတိ ယတ္ထ စ ယဒါ စ သန္ထရိတုံ န ဝဋ္ဋတိ, တံ သဗ္ဗမိဓ အဇ္ဈောကာသသင်္ခမေဝ ဂတ’’န္တိ။ အထ ဝါ အဝိသေသေန အဇ္ဈောကာသေ သန္ထရဏသန္ထရာပနာနိ ပဋိက္ခိပိတွာ ‘‘ဤဒိသေ ကာလေ ဤဒိသေ စ ပဒေသေ ဌပေထာ’’တိ အနုဇာနနမတ္တေနေဝ အလန္တိ န သိက္ခာပဒေ ဝိသုံ အနုပညတ္တိ ဥဒ္ဓဋာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ပရိဝါရေ (ပရိ။ ၆၅-၆၇) ပန ဣမဿေဝ သိက္ခာပဒဿ အနုရူပဝသေန ပညတ္တတ္တာ ‘‘ဧကာ အနုပညတ္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။
နဝဝါယိမော သီဃံ န နဿတီတိ အာဟ ‘‘နဝဝါယိမော ဝါ’’တိ။ ဩနဒ္ဓကောတိ စမ္မေန ဩနဒ္ဓေါ။ ဥက္ကဋ္ဌအဗ္ဘောကာသိကောတိ ဣဒံ တဿ ပရိဝိတက္ကဒဿနမတ္တံ, ဥက္ကဋ္ဌအဗ္ဘောကာသိကဿ ပန စီဝရကုဋိ န ဝဋ္ဋတီတိ နတ္ထိ။ ကာယာနုဂတိကတ္တာတိ ဘိက္ခုနော တတ္ထေဝ သန္နိဟိတဘာဝံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဣမိနာ စ တသ္မိံယေဝ ကာလေ အနာပတ္တိ ဝုတ္တာ, စီဝရကုဋိတော နိက္ခမိတွာ ပန အညတ္ထ ဂစ္ဆန္တဿ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသန္တဿပိ အာပတ္တိယေဝ။ ‘‘ယသ္မာ ပန ဒါယကေဟိ ဒါနကာလေယေဝ သဟဿဂ္ဃနကမ္ပိ ကမ္ဗလံ ‘ပါဒပုဉ္ဆနိံ ကတွာ ပရိဘုဉ္ဇထာ’တိ ဒိန္နံ တထေဝ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ, တသ္မာ ‘ဣမံ မဉ္စပီဌာဒိသေနာသနံ အဗ္ဘောကာသေပိ ယထာသုခံ ပရိဘုဉ္ဇထာ’တိ ဒါယကေဟိ ဒိန္နံ စေ, သဗ္ဗသ္မိမ္ပိ ကာလေ အဗ္ဘောကာသေ နိက္ခိပိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ပေသေတွာ ဂန္တဗ္ဗန္တိ ဧတ္ထ ‘‘ယော ဘိက္ခု ဣမံ ဌာနံ အာဂန္တွာ ဝသတိ, တဿ ဒေထာ’’တိ ဝတွာ ပေသေတဗ္ဗံ။
ဝလာဟကာနံ အနုဋ္ဌိတဘာဝံ သလ္လက္ခေတွာတိ ဣမိနာ စ ဂိမှာနေပိ မေဃေ ဥဋ္ဌိတေ မဉ္စပီဌာဒိံ ယံကိဉ္စိ သေနာသနံ အဇ္ဈောကာသေ နိက္ခိပိတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ဒီပိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ‘‘ပါဒဋ္ဌာနာဘိမုခါတိ နိသီဒန္တာနံ ပါဒပတနဋ္ဌာနာဘိမုခ’’န္တိ ကေစိ။ ‘‘သမ္မဇ္ဇန္တဿ ပါဒဋ္ဌာနာဘိမုခ’’န္တိ အပရေ။ ‘‘ဗဟိ ဝါလုကာယ အဂမနနိမိတ္တံ ပါဒဋ္ဌာနာဘိမုခါ ဝါလိကာ ဟရိတဗ္ဗာတိ ဝုတ္တ’’န္တိ
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၇။)ဧကေ။ ကစဝရံ ဟတ္ထေဟိ ဂဟေတွာ ဗဟိ ဆဋ္ဋေတဗ္ဗန္တိ ဣမိနာ ကစဝရံ ဆဍ္ဍေဿာမီတိ ဝါလိကာ န ဆဍ္ဍေတဗ္ဗာတိ ဒီပေတိ။
֍ ဋ္ဌ ၁၁၁။ အန္တော သံဝေဌေတွာ ဗဒ္ဓန္တိ ဧရကပတ္တာဒီဟိ ဝေဏိံ ကတွာ တာယ ဝေဏိယာ ဥဘောသု ပဿေသု ဝိတ္ထတဋ္ဌာနေသု ဗဟုံ ဝေဌေတွာ တတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ မဇ္ဈဋ္ဌာနံ, တာဝ အန္တော အာကဍ္ဎနဝသေန ဝေဌေတွာ မဇ္ဈေ သင်္ခိပိတွာ တိရိယံ တတ္ထ တတ္ထ ဗန္ဓိတွာ ကတံ။ ကပ္ပံ လဘိတွာတိ ဂစ္ဆာတိ ဝုတ္တဝစနေန ကပ္ပံ လဘိတွာ။ ထေရဿ ဟိ အာဏတ္တိယာ ဂစ္ဆန္တဿ အနာပတ္တိ။ ပုရိမနယေနေဝါတိ ‘‘နိသီဒိတွာ သယံ ဂစ္ဆန္တော’’တိအာဒိနာ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေနေဝ။ အညတ္ထ ဂစ္ဆတီတိ တံ မဂ္ဂံ အတိက္ကမိတွာ အညတ္ထ ဂစ္ဆတိ။ လေဍ္ဍုပါတုပစာရတော ဗဟိ ဌိတတ္တာ ‘‘ပါဒုဒ္ဓါရေန ကာရေတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တံ, အညတ္ထ ဂစ္ဆန္တဿ ပဌမပါဒုဒ္ဓါရေ ဒုက္ကဋံ, ဒုတိယပါဒုဒ္ဓါရေ ပါစိတ္တိယန္တိ အတ္ထော။ ပါကတိကံ အကတွာတိ အပ္ပဋိသာမေတွာ။ အန္တရသန္နိပါတေတိ အန္တရန္တရာ သန္နိပါတေ။
အာဝါသိကာနံယေဝ ပလိဗောဓောတိ ဧတ္ထ အာဂန္တုကေဟိ အာဂန္တွာ ကိဉ္စိ အဝတွာ တတ္ထ နိသိန္နေပိ အာဝါသိကာနံယေဝ ပလိဗောဓောတိ အဓိပ္ပါယော။ မဟာပစ္စရိဝါဒေ ပန ‘‘အညေသု အာဂန္တွာ နိသိန္နေသူ’’တိ ဣဒံ အမှာကန္တိ ဝတွာ ဝါ အဝတွာ ဝါ နိသိန္နေသူတိ အဓိပ္ပါယော။ မဟာအဋ္ဌကထာဝါဒေ ‘‘အာပတ္တီ’’တိ ပါစိတ္တိယမေဝ ဝုတ္တံ။ မဟာပစ္စရိယံ ပန သန္ထရဏသန္ထရာပနေ သတိ ပါစိတ္တိယေန ဘဝိတဗ္ဗန္တိ အနာဏတ္တိယာ ပညတ္တတ္တာ ဒုက္ကဋံ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဣဒံ ဥဿာရကဿ, ဣဒံ ဓမ္မကထိကဿာ’’တိ ဝိသုံ ပညတ္တတ္တာ အနာဏတ္တိယာ ပညတ္တေပိ ပါစိတ္တိယေနေဝ ဘဝိတဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပါယေန ‘‘တသ္မိံ အာဂန္တွာ နိသိန္နေ တဿ ပလိဗောဓော’’တိ ဝုတ္တံ။ ကေစိ ပန ဝဒန္တိ ‘‘အနာဏတ္တိယာ ပညတ္တေပိ ဓမ္မကထိကဿ အနုဋ္ဌာပနီယတ္တာ ပါစိတ္တိယေန ဘဝိတဗ္ဗံ, အာဂန္တုကဿ ပန ပစ္ဆာ အာဂတေဟိ ဝုဍ္ဎတရေဟိ ဥဋ္ဌာပေတဗ္ဗတ္တာ ဒုက္ကဋံ ဝုတ္တ’’န္တိ။
֍ ဋ္ဌ ၁၁၂။ ဘူမိယံ အတ္ထရိတဗ္ဗာတိ စိမိလိကာယ သတိ တဿာ ဥပရိ, အသတိ သုဒ္ဓဘူမိယံ အတ္ထရိတဗ္ဗာ။ သီဟစမ္မာဒီနံ ပရိဟရဏေယေဝ ပဋိက္ခေပေါ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ဣမိနာ –
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၈။)‘‘န, ဘိက္ခဝေ, မဟာစမ္မာနိ ဓာရေတဗ္ဗာနိ သီဟစမ္မံ ဗျဂ္ဃစမ္မံ ဒီပိစမ္မံ, ယော ဓာရေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၅၅) –
ဧဝံ ဝုတ္တာယ ခန္ဓကပါဠိယာ အဓိပ္ပါယံ ဝိဘာဝေတိ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ‘‘အန္တောပိ မဉ္စေ ပညတ္တာနိ ဟောန္တိ, ဗဟိပိ မဉ္စေ ပညတ္တာနိ ဟောန္တီ’’တိ ဣမသ္မိံ ဝတ္ထုသ္မိံ သိက္ခာပဒဿ ပညတ္တတ္တာ မဉ္စပီဌေသု အတ္ထရိတွာ ပရိဘောဂေါယေဝ ပဋိက္ခိတ္တော, ဘူမတ္ထရဏဝသေန ပရိဘောဂေါ ပန အပ္ပဋိက္ခိတ္တောတိ။ ယဒိ ဧဝံ ‘‘ပရိဟရဏေယေဝ ပဋိက္ခေပေါ’’တိ ဣဒံ ကသ္မာ ဝုတ္တန္တိ? ယထာ ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, သဗ္ဗံ ပါသာဒပရိဘောဂ’’န္တိ (စူဠဝ။ ၃၂၀) ဝစနတော ပုဂ္ဂလိကေပိ သေနာသနေ သေနာသနပရိဘောဂဝသေန နိယမိတံ သုဝဏ္ဏဃဋာဒိကံ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋမာနမ္ပိ ကေဝလံ အတ္တနော သန္တကံ ကတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ န ဝဋ္ဋတိ, ဧဝမိဒံ ဘူမတ္ထရဏဝသေန ပရိဘုဉ္ဇိယမာနမ္ပိ အတ္တနော သန္တကံ ကတွာ တံ တံ ဝိဟာရံ ဟရိတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ဒဿနတ္ထံ ‘‘ပရိဟရဏေယေဝ ပဋိက္ခေပေါ ဝေဒိတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တံ။ ဒါရုမယပီဌန္တိ ဖလကမယမေဝ ပီဌံ ဝုတ္တံ။ ပါဒကထလိကန္တိ အဓောတပါဒဋ္ဌပနကံ။ အဇ္ဈောကာသေ ရဇနံ ပစိတွာ…ပေ… ပဋိသာမေတဗ္ဗန္တိ ဧတ္ထ ထေဝေ အသတိ ရဇနကမ္မေ နိဋ္ဌိတေ ပဋိသာမေတဗ္ဗံ။
֍ ဋ္ဌ ၁၁၃။ ‘‘ဘိက္ခု ဝါ သာမဏေရော ဝါ အာရာမိကော ဝါ လဇ္ဇီ ဟောတီတိ ဝုတ္တတ္တာ အလဇ္ဇိံ အာပုစ္ဆိတွာ ဂန္တုံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ဩတာပေန္တော ဂစ္ဆတီတိ ဧတ္ထ ‘‘ကိဉ္စာပိ ‘ဧတ္တကံ ဒူရံ ဂန္တဗ္ဗ’န္တိ ပရိစ္ဆေဒေါ နတ္ထိ, တထာပိ လေဍ္ဍုပါတံ အတိက္ကမ္မ နာတိဒူရံ ဂန္တဗ္ဗ’’န္တိ ဝဒန္တိ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ မဉ္စာဒီနံ သံဃိကတာ, ဝုတ္တလက္ခဏေ ဒေသေ သန္ထရဏံ ဝါ သန္ထရာပနံ ဝါ, အပလိဗုဒ္ဓတာ, အာပဒါယ အဘာဝေါ, လေဍ္ဍုပါတာတိက္ကမောတိ ဣမာနိ ပနေတ္ထ ပဉ္စ အင်္ဂါနိ။
မာတိကာဋ္ဌကထာယံ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ ပဌမသေနာသနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) ပန အနာပုစ္ဆံ ဝါ ဂစ္ဆေယျာတိ ဧတ္ထ ‘‘ယော ဘိက္ခု ဝါ သာမဏေရော ဝါ အာရာမိကော ဝါ လဇ္ဇီ ဟောတိ, အတ္တနော ပလိဗောဓံ ဝိယ မညတိ, တထာရူပံ အနာပုစ္ဆိတွာ တံ သေနာသနံ တဿ အနိယျာတေတွာ နိရပေက္ခော ဂစ္ဆတိ, ထာမမဇ္ဈိမဿ ပုရိသဿ လေဍ္ဍုပါတံ အတိက္ကမေယျ, ဧကေန ပါဒေန လေဍ္ဍုပါတာတိက္ကမေ ဒုက္ကဋံ, ဒုတိယပါဒါတိက္ကမေ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ ဝတွာ အင်္ဂေသုပိ နိရပေက္ခတာယ သဒ္ဓိံ ဆ
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၉။)အင်္ဂါနိ ဝုတ္တာနိ။ ပါဠိယံ ပန အဋ္ဌကထာယဉ္စ ‘‘နိရပေက္ခော ဂစ္ဆတီ’’တိ အယံ ဝိသေသော န ဒိဿတိ။ ‘‘ဩတာပေန္တော ဂစ္ဆတီ’’တိ စ ဩတာပနဝိသယေ ဧဝ သာပေက္ခဂမနေ အနာပတ္တိ ဝုတ္တာ။ ယဒိ အညတ္ထာပိ သာပေက္ခဂမနေ အနာပတ္တိ သိယာ, ‘‘အနာပတ္တိ သာပေက္ခော ဂစ္ဆတီ’’တိ အဝိသေသေန ဝတ္တဗ္ဗံ ဘဝေယျ, တသ္မာ ဝီမံသိတွာ ယုတ္တတရံ ဂဟေတဗ္ဗန္တိ။
ပဌမသေနာသနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၅။ ဒုတိယသေနာသနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၁၁၆။ ဒုတိယသေနာသနသိက္ခာပဒေ ဧတ္တကမေဝ ဝုတ္တန္တိ အဋ္ဌကထာသု ဝုတ္တံ။ ‘‘ဣဒဉ္စ အဋ္ဌကထာသု တထာဝုတ္တဘာဝဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ, အညမ္ပိ တာဒိသံ မဉ္စပီဌေသု အတ္ထရိတံ ပစ္စတ္ထရဏမေဝါ’’တိ တီသုပိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ မာတိကာဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ပစ္စတ္ထရဏံ နာမ ပါဝါရော ကောဇဝေါတိ ဧတ္တကမေဝါ’’တိ နိယမေတွာ ဝုတ္တံ, တသ္မာ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ ဣမိနာ န သမေတိ, ဝီမံသိတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။ သေနာသနတောတိ သဗ္ဗပစ္ဆိမသေနာသနတော။ ယော ကောစီတိ တဿ ဉာတကော ဝါ အညာတကော ဝါ ယော ကောစိ။
֍ ဋ္ဌ ၁၁၇။ ပရိဝေဏန္တိ ဧကေကဿ ဝိဟာရဿ ပရိက္ခေပဗ္ဘန္တရံ။ ကုရုန္ဒဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ သဝိသေသံ ကတွာ ဒဿေတုံ ‘‘ကိဉ္စာပိ ဝုတ္တော’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ ‘‘အပရိစ္ဆန္နေ မဏ္ဍပေ’’တိ ဝိသုံ ယောဇေတဗ္ဗံ။ တေနေဝ မာတိကာဋ္ဌကထာယံ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ ဒုတိယသေနာသနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) ‘‘အပရိစ္ဆန္နမဏ္ဍပေ ဝါ ပရိစ္ဆန္နေ ဝါပိ ဗဟူနံ သန္နိပါတဘူတေ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဘောဇနသာလာယမ္ပိ အယံ ဝိသေသော လဗ္ဘတိယေဝ။ ဝတ္တဗ္ဗံ နတ္ထီတိ ဝိသေသေတွာ ကိဉ္စိ ဝတ္တဗ္ဗံ နတ္ထိ။ ပလုဇ္ဇတီတိ ဝိနဿတိ။ နဿေယျာတိ စောရာဒီဟိ ဝိနဿေယျ။
֍ ဋ္ဌ ၁၁၈။ ယေန မဉ္စံ ဝါ ပီဌံ ဝါ ဝိနန္တိ, တံ မဉ္စပီဌကဝါနံ။ သိလုစ္စယလေဏန္တိ သိလုစ္စယေ လေဏံ, ပဗ္ဗတဂုဟာတိ အတ္ထော။ ‘‘သေနာသနံ ဥပစိကာဟိ ခါယိတ’’န္တိ ဣမသ္မိံ ဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တတ္တာ ဝတ္ထုအနုရူပဝသေန အဋ္ဌကထာယံ ဥပစိကာသင်္ကာယ အဘာဝေ အနာပတ္တိ ဝုတ္တာ။ ဝတ္တက္ခန္ဓကေ ဂမိကဝတ္တံ
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၀။)ပညပေန္တေန ‘‘သေနာသနံ အာပုစ္ဆိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ ကေဝလံ ဣတိကတ္တဗ္ဗာကာရမတ္တဒဿနတ္ထံ ‘‘အာပုစ္ဆနံ ပန ဝတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တံ, န ပန ဝတ္တဘေဒေန ဒုက္ကဋန္တိ ဒဿနတ္ထံ။ တေနေဝ အန္ဓကဋ္ဌကထာယံ ‘‘သေနာသနံ အာပုစ္ဆိတဗ္ဗ’’န္တိ ဧတ္ထ ‘‘ယံ ပါသာဏပိဋ္ဌိယံ ဝါ ပါသာဏတ္ထမ္ဘေသု ဝါ ကတသေနာသနံ ယတ္ထ ဥပစိကာ နာရောဟန္တိ, တံ အနာပုစ္ဆန္တဿပိ အနာပတ္တီ’’တိ ဝက္ခတိ, တသ္မာ ယံ ဝုတ္တံ ဂဏ္ဌိပဒေ ‘‘တာဒိသေ သေနာသနေ အနာပုစ္ဆာ ဂစ္ဆန္တဿ ပါစိတ္တိယံ နတ္ထိ, ဂမိကဝတ္တဝသေန ပန အနာပုစ္ဆာ ဂစ္ဆတော ဝတ္တဘေဒေါ ဟောတိ, တသ္မာ ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇတီ’’တိ, တံ န ဂဟေတဗ္ဗံ။
ပစ္ဆိမဿ အာဘောဂေန မုတ္တိ နတ္ထီတိ တဿ ပစ္ဆတော ဂစ္ဆန္တဿ အညဿ အဘာဝတော ဝုတ္တံ။ ဧကံ ဝါ ပေသေတွာ အာပုစ္ဆိတဗ္ဗန္တိ ဧတ္ထ ဂမနစိတ္တဿ ဥပ္ပန္နဋ္ဌာနတော အနာပုစ္ဆိတွာ ဂစ္ဆတော ဒုတိယပါဒုဒ္ဓါရေ ပါစိတ္တိယံ။ ကိဉ္စာပိ မဉ္စံ ဝါ ပီဌံ ဝါ အဇ္ဈောကာသေ နိက္ခိပိတွာ ဂစ္ဆန္တဿ ဣဓ ဝိသုံ အာပတ္တိ န ဝုတ္တာ, တထာပိ အကာလေ အဇ္ဈောကာသေ မဉ္စပီဌာနိ ပညပေတွာ ဂစ္ဆန္တဿ လေဍ္ဍုပါတာတိက္ကမေ ပုရိမသိက္ခာပဒေန ပါစိတ္တိယံ, ပရိက္ခေပါတိက္ကမေ ဣမိနာ ဒုက္ကဋန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ‘‘မဏ္ဍပေ ဝါ ရုက္ခမူလေ ဝါ’’တိ ဣမိနာ အဇ္ဈောကာသောပိ သင်္ဂဟိတောယေဝါတိ တတ္ထာပိ ဒုက္ကဋံ ဣဓ ဝုတ္တမေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သေယျံ ပန အဇ္ဈောကာသေ သန္ထရိတွာ ဂစ္ဆန္တဿ ဥဘယေနပိ ဒုက္ကဋမေဝ။ ‘‘သံဃိကေ ဝိဟာရေ သံဃိကံယေဝ သေယျံ သန္ထရိတွာ ပက္ကမန္တဿ ပါစိတ္တိယံ ဝုတ္တန္တိ ဥဘောသု ဧကေကသ္မိံ သံဃိကေ ဒုက္ကဋ’’န္တိ ဝဒန္တိ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ ဝုတ္တလက္ခဏသေယျာ, တဿာ သံဃိကတာ, ဝုတ္တလက္ခဏေ ဝိဟာရေ သန္ထရဏံ ဝါ သန္ထရာပနံ ဝါ, အပလိဗုဒ္ဓတာ, အာပဒါယ အဘာဝေါ, အနပေက္ခဿ ဒိသာပက္ကမနံ, ဥပစာရသီမာတိက္ကမောတိ ဣမာနိ ပနေတ္ထ သတ္တ အင်္ဂါနိ။
ဒုတိယသေနာသနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၆။ အနုပခဇ္ဇသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
֍ * ၁၁၉-၁၂၁။ ဆဋ္ဌေ အနုပဝိသိတွာတိ သမီပံ ပဝိသိတွာ။ ဗဟူပကာရတံ ဂုဏဝိသိဋ္ဌတဉ္စ သလ္လက္ခေန္တောတိ ဘဏ္ဍာဂါရိကဿ ဗဟူပကာရတံ ဓမ္မကထိကာဒီနံ ဂုဏဝိသိဋ္ဌတဉ္စ သလ္လက္ခေန္တော။ သမန္တာ ဒိယဍ္ဎော ဟတ္ထောတိ မဇ္ဈေ ပညတ္တမဉ္စပီဌံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၁။)֍ ဋ္ဌ ၁၂၂။ ဥပစာရံ ဌပေတွာတိ ဝုတ္တလက္ခဏံ ဥပစာရံ ဌပေတွာ။ ဧကဝိဟာရေတိ ဧကသ္မိံ သေနာသနေ။ ဧကပရိဝေဏေတိ တဿ ဝိဟာရဿ ပရိက္ခေပဗ္ဘန္တရေ။ ‘‘ဂိလာနော ပဝိသတီတိအာဒီသု အနာပတ္တိကာရဏသဗ္ဘာဝတော ဂိလာနာဒိတာယ ပဝိသိဿာမီတိ ဥပစာရံ ပဝိသန္တဿ သတိပိ သမ္ဗာဓေတုကာမတာယ အနာပတ္တိ ဝုတ္တာယေဝါ’’တိ တီသုပိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ ဧဝဉ္စ သတိ အဂိလာနာဒိဘာဝေါပိ ဝိသုံ အင်္ဂေသု ဝတ္တဗ္ဗော သိယာ, မာတိကာဋ္ဌကထာယံ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ အနုပခဇ္ဇသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) ပန ‘‘သံဃိကဝိဟာရတာ, အနုဋ္ဌာပနီယဘာဝဇာနနံ, သမ္ဗာဓေတုကာမတာ, ဥပစာရေ နိသီဒနံ ဝါ နိပဇ္ဇနံ ဝါတိ ဣမာနိ ပနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနီ’’တိ ဧတ္တကမေဝ ဝုတ္တံ, တသ္မာ ဝီမံသိတဗ္ဗံ။
အနုပခဇ္ဇသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၇။ နိက္ကဍ္ဎနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၁၂၆။ သတ္တမေ ကောဋ္ဌကာနီတိ ဒွါရကောဋ္ဌကာနိ။ ‘‘နိက္ခမာတိ ဝစနံ သုတွာပိ အတ္တနော ရုစိယာ နိက္ခမတိ, အနာပတ္တီ’’တိ ဝဒန္တိ။
֍ ဋ္ဌ ၁၂၈။ အလဇ္ဇိံ နိက္ကဍ္ဎတီတိအာဒီသု ပဌမံ အလဇ္ဇီအာဒိဘာဝေန နိက္ကဍ္ဎိဿာမီတိ စိန္တေတွာ နိက္ကဍ္ဎန္တဿ စိတ္တဿ လဟုပရိဝတ္တိတာယ ကောပေ ဥပ္ပန္နေပိ အနာပတ္တိ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ သံဃိကဝိဟာရော, ဥပသမ္ပန္နဿ ဘဏ္ဍနကာရကဘာဝါဒိဝိနိမုတ္တတာ, ကောပေန နိက္ကဍ္ဎနံ ဝါ နိက္ကဍ္ဎာပနံ ဝါတိ ဣမာနိ ပနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။
နိက္ကဍ္ဎနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၈။ ဝေဟာသကုဋိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
֍ * ၁၂၉-၁၃၁။ အဋ္ဌမေ ဥပရိမတလေ ပဒရာနံ အသန္ထရိတတ္တာ ‘‘ဥပရိအစ္ဆန္နတလာယာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေနေဝါတိ အနုပခဇ္ဇသိက္ခာပဒေ ဝုတ္တနယေနေဝ။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝ။ သံဃိကော ဝိဟာရော, အသီသဃဋ္ဋာ
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၂။)ဝေဟာသကုဋိ, ဟေဋ္ဌာ သပရိဘောဂတာ, အပဋာဏိဒိန္နေ အာဟစ္စပါဒကေ နိသီဒနံ ဝါ နိပဇ္ဇနံ ဝါတိ ဣမာနိ ပနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။
ဝေဟာသကုဋိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၉။ မဟလ္လကဝိဟာရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၁၃၅။ နဝမေ ‘‘မဟလ္လကော နာမ ဝိဟာရော သသာမိကော’’တိ ဝုတ္တတ္တာ သညာစိကာယ ကုဋိယာ အနာပတ္တိ။ ‘‘အဍ္ဎတေယျဟတ္ထမ္ပီ’’တိ ဥက္ကဋ္ဌပရိစ္ဆေဒေန ဝုတ္တဝစနံ ပါဠိယာ သမေတီတိ အာဟ ‘‘တံ သုဝုတ္တ’’န္တိ။ ‘‘ပါဠိယံ အဋ္ဌကထာယဉ္စ ဥက္ကဋ္ဌပရိစ္ဆေဒေန အဍ္ဎတေယျဟတ္ထပ္ပမာဏဿ ဩကာသဿ ဒဿိတတ္တာ ကဝါဋံ အဍ္ဎတေယျဟတ္ထဝိတ္ထာရတော ဦနကံ ဝါ ဟောတု အဓိကံ ဝါ, အဍ္ဎတေယျဟတ္ထပ္ပမာဏံယေဝ ဩကာသော’’တိ ဝဒန္တိ။
ယဿ ဝေမဇ္ဈေတိ ယဿ ဝိဟာရဿ ဝေမဇ္ဈေ။ သာ အပရိပူရဥပစာရာပိ ဟောတီတိ ဝိဝရိယမာနံ ကဝါဋံ ယံ ဘိတ္တိံ အာဟနတိ, သာ သမန္တာ ကဝါဋဝိတ္ထာရပ္ပမာဏဥပစာရရဟိတာပိ ဟောတီတိ အတ္ထော။ အာလောကံ သန္ဓေတိ ပိဓေတီတိ အာလောကသန္ဓိ။ ‘‘ပုနပ္ပုနံ ဆာဒါပေသိ, ပုနပ္ပုနံ လိမ္ပာပေသီတိ ဣမသ္မိံ ဝတ္ထုသ္မိံ ဥပ္ပန္နဒေါသေန သိက္ခာပဒဿ ပညတ္တတ္တာ လေပံ အနုဇာနန္တေန စ ဒွါရဗန္ဓဿ သမန္တာ အဍ္ဎတေယျဟတ္ထပ္ပမာဏေယေဝ ပဒေသေ ပုနပ္ပုနံ လေပဿ အနုညာတတ္တာ တတော အညတ္ထ ပုနပ္ပုနံ လိမ္ပေန္တဿ ဝါ လိမ္ပာပေန္တဿ ဝါ ဘိတ္တိယံ မတ္တိကာယ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စံ နိဋ္ဌာပေတွာ ပုန စတုတ္ထလေပေ ဒိန္နေ ပါစိတ္တိယေန ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝဒန္တိ။ ဂဏ္ဌိပဒေသု ပန တီသုပိ ‘‘ပုနပ္ပုနံ လေပဒါနဿ ဝုတ္တပ္ပမာဏတော အညတ္ထ ပဋိက္ခိတ္တမတ္တံ ဌပေတွာ ပါစိတ္တိယဿ အဝုတ္တတ္တာ ဒုက္ကဋံ အနုရူပ’’န္တိ ဝုတ္တံ။
အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗန္တိ သံဝိဓာတဗ္ဗံ။ အပ္ပဟရိတေတိ ဧတ္ထ အပ္ပ-သဒ္ဒေါ ‘‘အပ္ပိစ္ဆော’’တိအာဒီသု ဝိယ အဘာဝတ္ထောတိ အာဟ ‘‘အဟရိတေ’’တိ။ ပတနောကာသောတိ ပတနောကာသတ္တာ တတြ ဌိတဿ ဘိက္ခုနော ဥပရိ ပတေယျာတိ အဓိပ္ပါယော။ သစေ ဟရိတေ ဌိတော အဓိဋ္ဌေတိ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာတိ ဝစနေန ဣမမတ္ထံ ဒီပေတိ – သစေ ဝိဟာရဿ သမန္တာ ဝုတ္တပ္ပမာဏေ ပရိစ္ဆေဒေ ပုဗ္ဗဏ္ဏာဒီနိ န သန္တိ, တတ္ထ ဝိဟာရော ကာရေတဗ္ဗော။ ယတ္ထ ပန သန္တိ, တတ္ထ ကာရာပေန္တဿ ဒုက္ကဋန္တိ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၃။)֍ ဋ္ဌ ၁၃၆။ ဧကေကံ မဂ္ဂံ ဥဇုကမေဝ ဥဋ္ဌပေတွာ ဆာဒနံ မဂ္ဂေန ဆာဒနံ နာမ ဟောတီတိ ဒဿေတုံ ‘‘မဂ္ဂေန ဆာဒေန္တဿာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဣမိနာ ပန နယေန သဗ္ဗသ္မိံ ဝိဟာရေ ဧကဝါရံ ဆာဒိတေ တံ ဆဒနံ ဧကမဂ္ဂန္တိ ဂဟေတွာ ‘‘ဒွေ မဂ္ဂေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ပရိယာယေန ဆာဒနေပိ ဣမိနာဝ နယေန ယောဇေတဗ္ဗ’’န္တိ တီသုပိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ, တံ ‘‘ပုနပ္ပုနံ ဆာဒါပေသီ’’တိ ဣမာယ ပါဠိယာ ‘‘သဗ္ဗမ္ပိ စေတံ ဆဒနံ ဆဒနူပရိ ဝေဒိတဗ္ဗ’’န္တိ ဣမိနာ အဋ္ဌကထာဝစနေန စ သမေတိ, တသ္မာ ဒွေ မဂ္ဂေ အဓိဋ္ဌဟိတွာ တတိယာယ မဂ္ဂံ အာဏာပေတွာ ပက္ကမိတဗ္ဗန္တိ ဧတ္ထ ဒွေ ဆဒနာနိ အဓိဋ္ဌဟိတွာ တတိယံ ဆဒနံ ‘‘ဧဝံ ဆာဒေဟီ’’တိ အာဏာပေတွာ ပက္ကမိတဗ္ဗန္တိ ဧဝမတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။
ကေစိ ပန ‘‘ပဌမံ တာဝ ဧကဝါရံ အပရိသေသံ ဆာဒေတွာ ပုန ဆဒနဒဏ္ဍကေ ဗန္ဓိတွာ ဒုတိယဝါရံ တထေဝ ဆာဒေတဗ္ဗံ, တတိယဝါရစတုတ္ထဝါရေ သမ္ပတ္တေ ဒွေ မဂ္ဂေ အဓိဋ္ဌဟိတွာ အာဏာပေတွာ ပက္ကမိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝဒန္တိ။ အပရေ ပန ‘‘ပဌမဝါရေယေဝ တယောပိ မဂ္ဂေ အဓိဋ္ဌာတုံ ဝဋ္ဋတိ, စတုတ္ထတော ပဋ္ဌာယ အာပတ္တိ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ ဝဒန္တိ။ တဒုဘယမ္ပိ ပါဠိယာ အဋ္ဌကထာယ စ န သမေတိ။ တတိယာယ မဂ္ဂန္တိ ဧတ္ထ တတိယာယာတိ ဥပယောဂတ္ထေ သမ္ပဒါနဝစနံ, တတိယံ မဂ္ဂန္တိ အတ္ထော။ တိဏ္ဏံ မဂ္ဂါနန္တိ မဂ္ဂဝသေန ဆာဒိတာနံ တိဏ္ဏံ ဆဒနာနံ။ တိဏ္ဏံ ပရိယာယာနန္တိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ စတုတ္ထေ မဂ္ဂေ ဝါ ပရိယာယေ ဝါတိ စ တထာ ဆာဒေန္တာနံ စတုတ္ထံ ဆာဒနမေဝ ဝုတ္တံ။ သေသံ ဥတ္တာနမေဝ။ မဟလ္လကဝိဟာရတာ, အတ္တနော ဝါသာဂါရတာ, ဥတ္တရိ အဓိဋ္ဌာနန္တိ ဣမာနိ ပနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။
မဟလ္လကဝိဟာရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၁၀။ သပ္ပါဏကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၁၄၀။ ဒသမေ ဣမဿ သိက္ခာပဒဿ ‘‘သိဉ္စေယျ ဝါ သိဉ္စာပေယျ ဝါ’’တိ ဗာဟိရပရိဘောဂဝသေန ပဌမံ ပညတ္တတ္တာ ‘‘သပ္ပါဏကံ ဥဒကံ ပရိဘုဉ္ဇေယျာ’’တိ သိက္ခာပဒံ အတ္တနော နဟာနပါနာဒိပရိဘောဂဝသေန ပညတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တသ္မိံ ဝါ ပဌမံ ပညတ္တေပိ အတ္တနော ပရိဘောဂဝသေနေဝ
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၄။)ပညတ္တတ္တာ ပုန ဣမံ သိက္ခာပဒံ ဗာဟိရပရိဘောဂဝသေနေဝ ပညတ္တန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။
သပ္ပါဏကသညိဿ ‘‘ပရိဘောဂေန ပါဏကာ မရိဿန္တီ’’တိ ပုဗ္ဗဘာဂေ ဇာနန္တဿပိ သိဉ္စနသိဉ္စာပနံ ‘‘ပဒီပေ နိပတိတွာ ပဋင်္ဂါဒိပါဏကာ မရိဿန္တီ’’တိ ဇာနန္တဿ ပဒီပုဇ္ဇလနံ ဝိယ ဝိနာပိ ဝဓကစေတနာယ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇ’’န္တိ။ သေသံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။ ဥဒကဿ သပ္ပါဏကတာ, ‘‘သိဉ္စနေန ပါဏကာ မရိဿန္တီ’’တိ ဇာနနံ, တာဒိသမေဝ စ ဥဒကံ, ဝိနာ ဝဓကစေတနာယ ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေန တိဏာဒီနံ သိဉ္စနန္တိ ဣမာနိ ပနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။
သပ္ပါဏကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
နိဋ္ဌိတော သေနာသနဝဂ္ဂေါ ဒုတိယော။
ဘူတဂါမဝဂ္ဂေါတိပိ ဣမဿေဝ နာမံ။
၃။ ဩဝါဒဝဂ္ဂေါ
၁။ ဩဝါဒသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၁၄၄။ ဘိက္ခုနိဝဂ္ဂဿ ပဌမသိက္ခာပဒေ ကထာနုသာရေနာတိ ‘‘သော ထေရော ကိံသီလော ကိံသမာစာရော ကတရကုလာ ပဗ္ဗဇိတော’’တိအာဒိနာ ပုစ္ဆန္တာနံ ပုစ္ဆာကထာနုသာရေန။ ကထေတုံ ဝဋ္ဋန္တီတိ နိရာမိသေနေဝ စိတ္တေန ကထေတုံ ဝဋ္ဋန္တိ။ အနိယျာနိကတ္တာ သဂ္ဂမောက္ခမဂ္ဂါနံ တိရစ္ဆာနဘူတာ ကထာ တိရစ္ဆာနကထာတိ အာဟ ‘‘သဂ္ဂမဂ္ဂဂမနေပီ’’တိအာဒိ။ အပိ-သဒ္ဒေန ပဂေဝ မောက္ခမဂ္ဂဂမနေတိ ဒီပေတိ။ တိရစ္ဆာနဘူတန္တိ တိရောကရဏဘူတံ, ဗာဓိကန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ လဒ္ဓါသေဝနာ ဟိ တိရစ္ဆာနကထာ သဂ္ဂမောက္ခာနံ ဗာဓိကာဝ ဟောတိ။ သမိဒ္ဓေါတိ ပရိပုဏ္ဏော။ သဟိတတ္ထောတိ ယုတ္တတ္ထော။ အတ္ထဂမ္ဘီရတာဒိယောဂတော ဂမ္ဘီရော။ ဗဟုရသောတိ အတ္ထရသာဒိဗဟုရသော။ လက္ခဏပဋိဝေဓသံယုတ္တောတိ အနိစ္စာဒိလက္ခဏပဋိဝေဓရသအာဝဟနတော လက္ခဏပဋိဝေဓသံယုတ္တော။
֍ * ၁၄၅-၁၄၇။ ပရတောတိ ပရတ္ထ, ဥတ္တရိန္တိ အတ္ထော။ ကရောန္တောဝါတိ ပရိဗာဟိရေ ကရောန္တောယေဝ။ ပါတိမောက္ခောတိ စာရိတ္တဝါရိတ္တပ္ပဘေဒံ
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၅။)သိက္ခာပဒသီလံ။ တဉှိ ယော နံ ပါတိ ရက္ခတိ, တံ မောက္ခေတိ မောစေတိ အာပါယိကာဒီဟိ ဒုက္ခေဟိ, တသ္မာ ‘‘ပါတိမောက္ခ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ သံဝရဏံ သံဝရော, ကာယဝစီဒွါရာနံ ပိဒဟနံ။ ယေန ဟိ တေ သံဝုတာ ပိဟိတာ ဟောန္တိ, သော သံဝရော, ကာယိကဝါစသိကဿ အဝီတိက္ကမဿေတံ နာမံ။ ပါတိမောက္ခသံဝရေန သံဝုတောတိ ပါတိမောက္ခသံဝရေန ပိဟိတကာယဝစီဒွါရော။ တထာဘူတော စ ယသ္မာ တေန သမင်္ဂီ နာမ ဟောတိ, တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘သမန္နာဂတော’’တိ။ ဝတ္တတီတိ အတ္တဘာဝံ ပဝတ္တေတိ။ ဝိဟရတီတိ ဣမိနာ ပါတိမောက္ခသံဝရသီလေ ဌိတဿ ဘိက္ခုနော ဣရိယာပထဝိဟာရော ဒဿိတော။
သင်္ခေပတော ဝုတ္တမတ္ထံ ဝိတ္ထာရတော ပါဠိယာ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘ဝုတ္တဉှေတ’’န္တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ ဝိဘင်္ဂေတိ ဈာနဝိဘင်္ဂေ။ သီလံ ပတိဋ္ဌာတိအာဒီနိ ပါတိမောက္ခဿေဝ ဝေဝစနာနိ။ တတ္ထ (ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၅၁၁) သီလန္တိ ကာမဉ္စေတံ သဟ ကမ္မဝါစာပရိယောသာနေန ဣဇ္ဈနကဿ ပါတိမောက္ခဿေဝ ဝေဝစနံ, ဧဝံ သန္တေပိ ဓမ္မတော ဧတံ သီလံ နာမ ပါဏာတိပါတာဒီဟိ ဝါ ဝိရမန္တဿ ဝတ္တပဋိပတ္တိံ ဝါ ပူရေန္တဿ စေတနာဒယော ဓမ္မာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ယသ္မာ ပန ပါတိမောက္ခသီလေန ဘိက္ခု သာသနေ ပတိဋ္ဌာတိ နာမ, တသ္မာ တံ ‘‘ပတိဋ္ဌာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ပတိဋ္ဌဟတိ ဝါ ဧတ္ထ ဘိက္ခု, ကုသလဓမ္မာ ဧဝ ဝါ ဧတ္ထ ပတိဋ္ဌဟန္တီတိ ပတိဋ္ဌာ။ အယမတ္ထော ‘‘သီလေ ပတိဋ္ဌာယ နရော သပညော’’တိ (သံ။ နိ။ ၁။၂၃, ၁၉၂) စ ‘‘ပတိဋ္ဌာ, မဟာရာဇ, သီလံ သဗ္ဗေသံ ကုသလာနံ ဓမ္မာန’’န္တိ (မိ။ ပ။ ၂။၁။၉) စ ‘‘သီလေ ပတိဋ္ဌိတဿ ခေါ, မဟာရာဇ, သဗ္ဗေ ကုသလာ ဓမ္မာ န ပရိဟာယန္တီ’’တိ စ အာဒိသုတ္တဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗော။
တဒေတံ ပုဗ္ဗုပ္ပတ္တိအတ္ထေန အာဒိ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –
‘‘တသ္မာတိဟ တွံ, ဥတ္တိယ, အာဒိမေဝ ဝိသောဓေဟိ ကုသလေသု ဓမ္မေသု။ ကော စာဒိ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ? သီလဉ္စ သုဝိသုဒ္ဓံ ဒိဋ္ဌိ စ ဥဇုကာ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၃၈၂)။
ယထာ ဟိ နဂရဝဍ္ဎကီ နဂရံ မာပေတုကာမော ပဌမံ နဂရဋ္ဌာနံ သောဓေတိ, တတော အပရဘာဂေ ဝီထိစတုက္ကသိင်္ဃာဋကာဒိပရိစ္ဆေဒေန ဝိဘဇိတွာ နဂရံ မာပေတိ, ဧဝမေဝ ယောဂါဝစရော အာဒိမှိ သီလံ သောဓေတိ, တတော
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၆။)အပရဘာဂေ သမာဓိဝိပဿနာမဂ္ဂဖလနိဗ္ဗာနာနိ သစ္ဆိကရောတိ။ ယထာ ဝါ ပန ရဇကော ပဌမံ တီဟိ ခါရေဟိ ဝတ္ထံ ဓောဝိတွာ ပရိသုဒ္ဓေ ဝတ္ထေ ယဒိစ္ဆကံ ရင်္ဂဇာတံ ဥပနေတိ, ယထာ ဝါ ပန ဆေကော စိတ္တကာရော ရူပံ လိခိတုကာမော အာဒိတော ဘိတ္တိပရိကမ္မံ ကရောတိ, တတော အပရဘာဂေ ရူပံ သမုဋ္ဌာပေတိ, ဧဝမေဝ ယောဂါဝစရော အာဒိတောဝ သီလံ ဝိသောဓေတွာ အပရဘာဂေ သမထဝိပဿနာဒယော ဓမ္မေ သစ္ဆိကရောတိ။ တသ္မာ သီလံ ‘‘အာဒီ’’တိ ဝုတ္တံ။
တဒေတံ စရဏသရိက္ခတာယ စရဏံ။ ‘‘စရဏာ’’တိ ပါဒါ ဝုစ္စန္တိ။ ယထာ ဟိ ဆိန္နစရဏဿ ပုရိသဿ ဒိသံဂမနာဘိသင်္ခါရော န ဇာယတိ, ပရိပုဏ္ဏပါဒဿေဝ ဇာယတိ, ဧဝမေဝ ယဿ သီလံ ဘိန္နံ ဟောတိ ခဏ္ဍံ အပရိပုဏ္ဏံ, တဿ နိဗ္ဗာနဂမနာယ ဉာဏဂမနံ န သမ္ပဇ္ဇတိ။ ယဿ ပန တံ အဘိန္နံ ဟောတိ အခဏ္ဍံ ပရိပုဏ္ဏံ, တဿ နိဗ္ဗာနဂမနာယ ဉာဏဂမနံ သမ္ပဇ္ဇတိ။ တသ္မာ သီလံ ‘‘စရဏ’’န္တိ ဝုတ္တံ။
တဒေတံ သံယမနဝသေန သံယမော, သံဝရဏဝသေန သံဝရောတိ ဥဘယေနပိ သီလသံယမော စေဝ သီလသံဝရော စ ကထိတော။ ဝစနတ္ထော ပနေတ္ထ သံယမေတိ ဝီတိက္ကမဝိပ္ဖန္ဒနံ, ပုဂ္ဂလံ ဝါ သံယမေတိ ဝီတိက္ကမဝသေန တဿ ဝိပ္ဖန္ဒိတုံ န ဒေတီတိ သံယမော, ဝီတိက္ကမဿ ပဝေသနဒွါရံ သံဝရတိ ပိဒဟတီတိ သံဝရော။ မောက္ခန္တိ ဥတ္တမံ မုခဘူတံ ဝါ။ ယထာ ဟိ သတ္တာနံ စတုဗ္ဗိဓော အာဟာရော မုခေန ပဝိသိတွာ အင်္ဂမင်္ဂါနိ ဖရတိ, ဧဝံ ယောဂိနောပိ စတုဘူမကကုသလံ သီလမုခေန ပဝိသိတွာ အတ္ထသိဒ္ဓိံ သမ္ပာဒေတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘မောက္ခ’’န္တိ။ ပမုခေ သာဓူတိ ပမောက္ခံ, ပုဗ္ဗင်္ဂမံ သေဋ္ဌံ ပဓာနန္တိ အတ္ထော။ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ သမာပတ္တိယာတိ စတုဘူမကကုသလာနံ ပဋိလာဘတ္ထာယ ပမောက္ခံ ပုဗ္ဗင်္ဂမံ သေဋ္ဌံ ပဓာနန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
ကာယိကော အဝီတိက္ကမောတိ တိဝိဓံ ကာယသုစရိတံ။ ဝါစသိကောတိ စတုဗ္ဗိဓံ ဝစီသုစရိတံ။ ကာယိကဝါစသိကောတိ တဒုဘယံ။ ဣမိနာ အာဇီဝဋ္ဌမကသီလံ ပရိယာဒါယ ဒဿေတိ။ သံဝုတောတိ ပိဟိတော, သံဝုတိန္ဒြိယော ပိဟိတိန္ဒြိယောတိ အတ္ထော။ ယထာ ဟိ သံဝုတဒွါရံ ဂေဟံ ‘‘သံဝုတဂေဟံ ပိဟိတဂေဟ’’န္တိ ဝုစ္စတိ, ဧဝမိဓ သံဝုတိန္ဒြိယော ‘‘သံဝုတော’’တိ ဝုတ္တော။ ပါတိမောက္ခသံဝရေနာတိ ပါတိမောက္ခသင်္ခါတေန သံဝရေန။ ဥပေတောတိအာဒီနိ သဗ္ဗာနိ အညမညဝေဝစနာနိ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၇။)ဣရိယတီတိအာဒီဟိ သတ္တဟိပိ ပဒေဟိ ပါတိမောက္ခသံဝရသီလေ ဌိတဿ ဘိက္ခုနော ဣရိယာပထဝိဟာရော ကထိတော။ တတ္ထ ဣရိယတီတိ စတုန္နံ ဣရိယာပထာနံ အညတရသမင်္ဂိဘာဝတော ဣရိယတိ။ တေဟိ ဣရိယာပထစတုက္ကေဟိ ကာယသကဋဝတ္တနေန ဝတ္တတိ။ ဧကံ ဣရိယာပထဒုက္ခံ အပရေန ဣရိယာပထေန ဝိစ္ဆိန္ဒိတွာ စိရဋ္ဌိတိဘာဝေန သရီရရက္ခဏတော ပါလေတိ။ ဧကသ္မိံ ဣရိယာပထေ အသဏ္ဌဟိတွာ သဗ္ဗဣရိယာပထေ ဝတ္တနတော ယပေတိ။ တေန တေန ဣရိယာပထေန တထာ တထာ ကာယဿ ယာပနတော ယာပေတိ။ စိရကာလဝတ္တာပနတော စရတိ။ ဣရိယာပထေန ဣရိယာပထံ ဝိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဇီဝိတဟရဏတော ဝိဟရတိ။
မိစ္ဆာဇီဝပဋိသေဓကေနာတိ –
‘‘ဣဓေကစ္စော ဝေဠုဒါနေန ဝါ ပတ္တဒါနေန ဝါ ပုပ္ဖ ဖလ သိနာနဒန္တကဋ္ဌဒါနေန ဝါ စာဋုကမျတာယ ဝါ မုဂ္ဂသူပျတာယ ဝါ ပါရိဘဋယတာယ ဝါ ဇင်္ဃပေသနိကေန ဝါ အညတရညတရေန ဝါ ဗုဒ္ဓပဋိကုဋ္ဌေန မိစ္ဆာအာဇီဝေန ဇီဝိကံ ကပ္ပေတိ, အယံ ဝုစ္စတိ အနာစာရော’’တိ (ဝိဘ။ ၅၁၃) –
ဧဝံ ဝုတ္တအနာစာရသင်္ခါတမိစ္ဆာဇီဝပဋိပက္ခေန။
န ဝေဠုဒါနာဒိနာ အာစာရေနာတိ –
‘‘ဣဓေကစ္စော န ဝေဠုဒါနေန န ပတ္တ န ပုပ္ဖ န ဖလ န သိနာန န ဒန္တကဋ္ဌ န စာဋုကမျတာယ န မုဂ္ဂသူပျတာယ န ပါရိဘဋယတာယ န ဇင်္ဃပေသနိကေန န အညတရညတရေန ဗုဒ္ဓပဋိကုဋ္ဌေန မိစ္ဆာအာဇီဝေန ဇီဝိကံ ကပ္ပေတိ, အယံ ဝုစ္စတိ အာစာရော’’တိ (ဝိဘ။ ၅၁၃) –
ဧဝံ ဝုတ္တေန န ဝေဠုဒါနာဒိနာ အာစာရေန။
ဝေသိယာဒိအဂေါစရံ ပဟာယာတိ –
‘‘ဣဓေကစ္စော ဝေသိယဂေါစရော ဝါ ဟောတိ ဝိဓဝ ထုလ္လကုမာရိ ပဏ္ဍက ဘိက္ခုနိ ပါနာဂါရဂေါစရော ဝါ, သံသဋ္ဌော ဝိဟရတိ ရာဇူဟိ ရာဇမဟာမတ္တေဟိ တိတ္ထိယေဟိ တိတ္ထိယသာဝကေဟိ အနနုလောမိကေန သံသဂ္ဂေန, ယာနိ ပန တာနိ ကုလာနိ
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၈။)အဿဒ္ဓါနိ အပ္ပသန္နာနိ အနောပါနဘူတာနိ အက္ကောသကပရိဘာသကာနိ အနတ္ထကာမာနိ အဟိတကာမာနိ အဖာသုကကာမာနိ အယောဂက္ခေမကာမာနိ ဘိက္ခူနံ ဘိက္ခုနီနံ ဥပါသကာနံ ဥပါသိကာနံ, တထာရူပါနိ ကုလာနိ သေဝတိ ဘဇတိ ပယိရုပါသတိ, အယံ ဝုစ္စတိ အဂေါစရော’’တိ (ဝိဘ။ ၅၁၄) –
ဧဝမာဂတံ ဝေသိယာဒိအဂေါစရံ ပဟာယ။
သဒ္ဓါသမ္ပန္နကုလာဒိနာတိ ဧတ္ထ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဥပနိဿယဂေါစရာဒိံ သင်္ဂဏှာတိ။ တိဝိဓော ဟိ ဂေါစရော ဥပနိဿယဂေါစရော အာရက္ခဂေါစရော ဥပနိဗန္ဓဂေါစရောတိ။ ကတမော ဥပနိဿယဂေါစရော? ဒသကထာဝတ္ထုဂုဏသမန္နာဂတော ကလျာဏမိတ္တော, ယံ နိဿာယ အသုတံ သုဏာတိ, သုတံ ပရိယောဒပေတိ, ကင်္ခံ ဝိတရတိ, ဒိဋ္ဌိံ ဥဇုံ ကရောတိ, စိတ္တံ ပသာဒေတိ။ ယဿ ဝါ ပန အနုသိက္ခမာနော သဒ္ဓါယ ဝဍ္ဎတိ, သီလေန သုတေန စာဂေန ပညာယ ဝဍ္ဎတိ, အယံ ဥပနိဿယဂေါစရော။ ကတမော အာရက္ခဂေါစရော? ဣဓ ဘိက္ခု အန္တရဃရံ ပဝိဋ္ဌော ဝီထိံ ပဋိပန္နော ဩက္ခိတ္တစက္ခု ယုဂမတ္တဒဿာဝီ သံဝုတော ဂစ္ဆတိ, န ဟတ္ထိံ ဩလောကေန္တော, န အဿံ, န ရထံ, န ပတ္တိံ, န ဣတ္ထိံ, န ပုရိသံ ဩလောကေန္တော, န ဥဒ္ဓံ ဩလောကေန္တော, န အဓော ဩလောကေန္တော, န ဒိသာဝိဒိသံ ဝိပေက္ခမာနော ဂစ္ဆတိ, အယံ အာရက္ခဂေါစရော။ ကတမော ဥပနိဗန္ဓဂေါစရော? စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ, ယတ္ထ စိတ္တံ ဥပနိဗန္ဓတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ ‘‘ကော စ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခုနော ဂေါစရော သကော ပေတ္တိကော ဝိသယော? ယဒိဒံ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၃၇၂), အယံ ဥပနိဗန္ဓဂေါစရော။ ဣတိ အယံ တိဝိဓော ဂေါစရော ဣဓ အာဒိ-သဒ္ဒေန သင်္ဂဟိတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။
အပ္ပမတ္တကေသု ဝဇ္ဇေသူတိ အသဉ္စိစ္စ အာပန္နသေခိယအကုသလစိတ္တုပ္ပါဒါဒိဘေဒေသု ဝဇ္ဇေသု။ ဘယတော ဒဿနသီလောတိ ပရမာဏုမတ္တံ ဝဇ္ဇံ အဋ္ဌသဋ္ဌိယောဇနသတသဟဿုဗ္ဗေဓသိနေရုပဗ္ဗတသဒိသံ ကတွာ ဒဿနသဘာဝေါ, သဗ္ဗလဟုကံ ဝါ ဒုဗ္ဘာသိတမတ္တံ ပါရာဇိကသဒိသံ ကတွာ ဒဿနသဘာဝေါ။ သမ္မာ အာဒါယာတိ သမ္မဒေဝ သက္ကစ္စံ သဗ္ဗသော ဝါ အာဒိယိတွာ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၉။)ဝဋ္ဋဒုက္ခနိဿရဏတ္ထိကေဟိ သောတဗ္ဗတော သုတံ, ပရိယတ္တိဓမ္မော။ တံ ဓာရေတီတိ သုတဓရော, သုတဿ အာဓာရဘူတော။ ယဿ ဟိ ဣတော ဂဟိတံ ဧတ္တော ပလာယတိ, ဆိဒ္ဒဃဋေ ဥဒကံ ဝိယ န တိဋ္ဌတိ, ပရိသမဇ္ဈေ ဧကံ သုတ္တံ ဝါ ဇာတကံ ဝါ ကထေတုံ ဝါ ဝါစေတုံ ဝါ န သက္ကောတိ, အယံ န သုတဓရော နာမ။ ယဿ ပန ဥဂ္ဂဟိတံ ဗုဒ္ဓဝစနံ ဥဂ္ဂဟိတကာလသဒိသမေဝ ဟောတိ, ဒသပိ ဝီသတိပိ ဝဿာနိ သဇ္ဈာယံ အကရောန္တဿ န နဿတိ, အယံ သုတဓရော နာမ။ တေနေဝါဟ ‘‘ယဒဿ တ’’န္တိအာဒိ။ ဧကပဒမ္ပိ ဧကက္ခရမ္ပိ အဝိနဋ္ဌံ ဟုတွာ သန္နိစိယတီတိ သန္နိစယော, သုတံ သန္နိစယော ဧတသ္မိန္တိ သုတသန္နိစယောတိ အာဟ ‘‘သုတံ သန္နိစိတံ အသ္မိန္တိ သုတသန္နိစယော’’တိ။ ယဿ ဟိ သုတံ ဟဒယမဉ္ဇုသာယံ သန္နိစိတံ သိလာယ လေခါ ဝိယ သုဝဏ္ဏဃဋေ ပက္ခိတ္တာ သီဟဝသာ ဝိယ စ သာဓု တိဋ္ဌတိ, အယံ သုတသန္နိစယော နာမ။ တေနာဟ ‘‘ဧတေန…ပေ… အဝိနာသံ ဒဿေတီ’’တိ။
ဓာတာတိ ပဂုဏာ ဝါစုဂ္ဂတာ။ ဧကဿ ဟိ ဥဂ္ဂဟိတဗုဒ္ဓဝစနံ နိစ္စကာလိကံ န ဟောတိ, ‘‘အသုကသုတ္တံ ဝါ ဇာတကံ ဝါ ကထေဟီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘သဇ္ဈာယိတွာ အညေဟိ သံသန္ဒိတွာ ပရိပုစ္ဆာဝသေန အတ္ထံ ဩဂါဟိတွာ ဇာနိဿာမီ’’တိ ဝဒတိ။ ဧကဿ ပဂုဏံ ပဗန္ဓဝိစ္ဆေဒါဘာဝတော ဂင်္ဂါသောတသဒိသံ ဘဝင်္ဂသောတသဒိသဉ္စ အကိတ္တိမံ သုခပ္ပဝတ္တိ ဟောတိ, ‘‘အသုကသုတ္တံ ဝါ ဇာတကံ ဝါ ကထေဟီ’’တိ ဝုတ္တေ ဥဒ္ဓရိတွာ တမေဝ ကထေတိ။ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘ဓာတာ’’တိ။ ဝါစာယ ပဂုဏာ ကတာတိ သုတ္တဒသကဝဂ္ဂဒသကပဏ္ဏာသဒသကဝသေန ဝါစာယ သဇ္ဈာယိတာ, ဒသ သုတ္တာနိ ဂတာနိ, ဒသ ဝဂ္ဂါနိ ဂတာနီတိအာဒိနာ သလ္လက္ခေတွာ ဝါစာယ သဇ္ဈာယိတာတိ အတ္ထော။ သုတ္တေကဒေသဿ ဟိ သုတ္တမတ္တဿ စ ဝစသာ ပရိစယော ဣဓ နာဓိပ္ပေတော, အထ ခေါ ဝဂ္ဂါဒိဝသေနေဝ။ မနသာ အနုပေက္ခိတာတိ မနသာ အနု အနု ပေက္ခိတာ, ဘာဂသော နိဇ္ဈာယိတာ စိန္တိတာတိ အတ္ထော။ အာဝဇ္ဇန္တဿာတိ ဝါစာယ သဇ္ဈာယိတုံ ဗုဒ္ဓဝစနံ မနသာ စိန္တေန္တဿ။ သုဋ္ဌု ပဋိဝိဒ္ဓါတိ နိဇ္ဇဋံ နိဂ္ဂုမ္ဗံ ကတွာ သုဋ္ဌု ယာထာဝတော ပဋိဝိဒ္ဓါ။
ဒွေ မာတိကာတိ ဘိက္ခုမာတိကာ ဘိက္ခုနီမာတိကာ စ။ ဝါစုဂ္ဂတာတိ ပုရိမဿေဝ ဝေဝစနံ။ တိဿော အနုမောဒနာတိ သံဃဘတ္တေ ဒါနာနိသံသပဋိသံယုတ္တအနုမောဒနာ, ဝိဟာရာဒိမင်္ဂလေ မင်္ဂလသုတ္တာဒိအနုမောဒနာ, မတကဘတ္တာဒိအဝမင်္ဂလေ တိရောကုဋ္ဋာဒိအနုမောဒနာတိ ဣမာ တိဿော
(သာရတ္ထ၊၃၊၄၀။)အနုမောဒနာ။ ကမ္မာကမ္မဝိနိစ္ဆယောတိ ပရိဝါရာဝသာနေ ကမ္မဝဂ္ဂေ ဝုတ္တဝိနိစ္ဆယော။ ‘‘ဝိပဿနာဝသေန ဥဂ္ဂဏှန္တေန စတုဓာတုဝဝတ္ထာနမုခေန ဥဂ္ဂဟေတဗ္ဗ’’န္တိ တီသုပိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ စတူသု ဒိသာသု အပ္ပဋိဟတတ္တာ စတဿော ဒိသာ ဧတဿာတိ စတုဒ္ဒိသော, စတုဒ္ဒိသောယေဝ စာတုဒ္ဒိသော, စတဿော ဝါ ဒိသာ အရဟတိ, စတူသု ဝါ ဒိသာသု သာဓူတိ စာတုဒ္ဒိသော။
အဘိဝိနယေတိ သကလေ ဝိနယပိဋကေ။ ဝိနေတုန္တိ သိက္ခာပေတုံ။ ‘‘ဒွေ ဝိဘင်္ဂါ ပဂုဏာ ဝါစုဂ္ဂတာ ကာတဗ္ဗာတိ ဣဒံ ပရိပုစ္ဆာဝသေန ဥဂ္ဂဟဏမ္ပိ သန္ဓာယ ဝုတ္တ’’န္တိ ဝဒန္တိ။ ဧကဿ ပမုဋ္ဌံ, ဣတရဿ ပဂုဏံ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘တီဟိ ဇနေဟိ သဒ္ဓိံ ပရိဝတ္တနက္ခမာ ကာတဗ္ဗာ’’တိ။ အဘိဓမ္မေတိ နာမရူပပရိစ္ဆေဒေ။ ဟေဋ္ဌိမာ ဝါ တယော ဝဂ္ဂါတိ မဟာဝဂ္ဂတော ဟေဋ္ဌာ သဂါထကဝဂ္ဂေါ နိဒါနဝဂ္ဂေါ ခန္ဓကဝဂ္ဂေါတိ ဣမေ တယော ဝဂ္ဂါ။ ‘‘ဓမ္မပဒမ္ပိ သဟ ဝတ္ထုနာ ဥဂ္ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ မဟာပစ္စရိယံ ဝုတ္တတ္တာ ဇာတကဘာဏကေန သာဋ္ဌကထံ ဇာတကံ ဥဂ္ဂဟေတွာပိ ဓမ္မပဒမ္ပိ သဟ ဝတ္ထုနာ ဥဂ္ဂဟေတဗ္ဗမေဝ။
ကလျာဏာ သုန္ဒရာ ပရိမဏ္ဍလပဒဗျဉ္ဇနာ ဝါစာ အဿာတိ ကလျာဏဝါစော။ တေနာဟ ‘‘သိထိလဓနိတာဒီနံ…ပေ… ဝါစာယ သမန္နာဂတော’’တိ။ တတ္ထ ပရိမဏ္ဍလပဒဗျဉ္ဇနာယာတိ ဌာနကရဏသမ္ပတ္တိယာ သိက္ခာသမ္ပတ္တိယာ စ ကတ္ထစိပိ အနူနတာယ ပရိမဏ္ဍလပဒါနိ ဗျဉ္ဇနာနိ အက္ခရာနိ ဧတိဿာတိ ပရိမဏ္ဍလပဒဗျဉ္ဇနာ, ပဒမေဝ ဝါ အတ္ထဿ ဗျဉ္ဇနတော ပဒဗျဉ္ဇနံ, တံ အက္ခရပါရိပူရိံ ကတွာ သိထိလဓနိတာဒိဒသဝိဓံ ဗျဉ္ဇနဗုဒ္ဓိံ အပရိဟာပေတွာ ဝုတ္တံ ပရိမဏ္ဍလံ နာမ ဟောတိ။ အက္ခရပါရိပူရိယာ ဟိ ပဒဗျဉ္ဇနဿ ပရိမဏ္ဍလတာ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘သိထိလဓနိတာဒီနံ ယထာဝိဓာနဝစနေနာ’’တိ, ပရိမဏ္ဍလံ ပဒဗျဉ္ဇနံ ဧတိဿာတိ ပရိမဏ္ဍလပဒဗျဉ္ဇနာ။ အထ ဝါ ပဇ္ဇတိ ဉာယတိ အတ္ထော ဧတေနာတိ ပဒံ, နာမာဒိ။ ယထာဓိပ္ပေတမတ္ထံ ဗျဉ္ဇေတီတိ ဗျဉ္ဇနံ, ဝါကျံ။ တေသံ ပရိပုဏ္ဏတာယ ပရိမဏ္ဍလပဒဗျဉ္ဇနာ။
အပိစ ယော ဘိက္ခု ပရိသတိ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော သုတ္တံ ဝါ ဇာတကံ ဝါ နိက္ခိပိတွာ အညံ ဥပါရမ္ဘကရံ သုတ္တံ အာဟရတိ, တဿ ဥပမံ ကထေတိ, တဒတ္ထံ ဩတာရေတိ, ဧဝံ ဣဒံ ဂဟေတွာ ဧတ္ထ ခိပန္တော ဧကပဿေနေဝ ပရိဟရန္တော ကာလံ ဉတွာ ဝုဋ္ဌဟတိ, နိက္ခိတ္တသုတ္တံ ပန နိက္ခိတ္တမတ္တမေဝ ဟောတိ, တဿ ကထာ အပရိမဏ္ဍလာ နာမ ဟောတိ အတ္ထဿ အပရိပုဏ္ဏဘာဝတော။ ယော ပန သုတ္တံ ဝါ ဇာတကံ ဝါ နိက္ခိပိတွာ ဗဟိ ဧကပဒမ္ပိ
(သာရတ္ထ၊၃၊၄၁။)အဂန္တွာ ယထာနိက္ခိတ္တဿ သုတ္တဿ အတ္ထသံဝဏ္ဏနာဝသေနေဝ သုတ္တန္တရမ္ပိ အာနေန္တော ပါဠိယာ အနုသန္ဓိဉ္စ ပုဗ္ဗာပရဉ္စ အပေက္ခန္တော အာစရိယေဟိ ဒိန္နနယေ ဌတွာ တုလိကာယ ပရိစ္ဆိန္ဒန္တော ဝိယ တံ တံ အတ္ထံ သုဝဝတ္ထိတံ ကတွာ ဒဿေန္တော ဂမ္ဘီရမာတိကာယ ဥဒကံ ပေသေန္တော ဝိယ ဂမ္ဘီရမတ္ထံ ဂမေန္တော ဝဂ္ဂိဟာရိဂတိယာ ပဒေ ပဒံ ကောဋ္ဋေန္တော သိန္ဓဝါဇာနီယော ဝိယ ဧကံယေဝ ပဒံ အနေကေဟိ ပရိယာယေဟိ ပုနပ္ပုနံ သံဝဏ္ဏန္တော ဂစ္ဆတိ, တဿ ကထာ ပရိမဏ္ဍလာ နာမ ဟောတိ ဓမ္မတော အတ္ထတော အနုသန္ဓိတော ပုဗ္ဗာပရတော အာစရိယုဂ္ဂဟတောတိ သဗ္ဗသော ပရိပုဏ္ဏဘာဝတော။ ဧဝရူပမ္ပိ ကထံ သန္ဓာယ ‘‘ပရိမဏ္ဍလပဒဗျဉ္ဇနာယာ’’တိ ဝုတ္တံ။
ဂုဏပရိပုဏ္ဏဘာဝေန ပုရေ ဘဝါတိ ပေါရီ, တဿ ဘိက္ခုနော တေနေတံ ဘာသိတဗ္ဗံ အတ္ထဿ ဂုဏပရိပုဏ္ဏဘာဝေန ပုရေ ပုဏ္ဏဘာဝေ ဘဝါတိ အတ္ထော။ ပုရေ ဝါ ဘဝတ္တာ ပေါရိယာ နာဂရိကိတ္ထိယာ သုခုမာလတ္တနေန သဒိသာတိ ပေါရီ, ပုရေ သံဝဍ္ဎနာရီ ဝိယ သုကုမာရာတိ အတ္ထော။ ပုရဿ ဧသာတိပိ ပေါရီ, ပုရဿ ဧသာတိ နဂရဝါသီနံ ကထာတိ အတ္ထော။ နဂရဝါသိနော ဟိ ယုတ္တကထာ ဟောန္တိ ပိတိမတ္တံ ‘‘ပိတာ’’တိ, ဘာတိမတ္တံ ‘‘ဘာတာ’’တိ ဝဒန္တိ။ ဧဝရူပီ ဟိ ကထာ ဗဟုနော ဇနဿ ကန္တာ ဟောတိ မနာပါ, တာယ ပေါရိယာ။
ဝိဿဋ္ဌာယာတိ ပိတ္တသေမှာဒီဟိ အပလိဗုဒ္ဓါယ သန္ဒိဋ္ဌဝိလမ္ဗိတာဒိဒေါသရဟိတာယ။ အထ ဝါ နာတိသီဃံ နာတိသဏိကံ နိရန္တရံ ဧကရသဉ္စ ကတွာ ပရိသာယ အဇ္ဈာသယာနုရူပံ ဓမ္မံ ကထေန္တဿ ဝါစာ ဝိဿဋ္ဌာ နာမ။ ယော ဟိ ဘိက္ခု ဓမ္မံ ကထေန္တော သုတ္တံ ဝါ ဇာတကံ ဝါ အာရဘိတွာ အာရဒ္ဓကာလတော ပဋ္ဌာယ တုရိတတုရိတော အရဏိံ မန္ထေန္တော ဝိယ ဥဏှခါဒနီယံ ခါဒန္တော ဝိယ ပါဠိယာ အနုသန္ဓိပုဗ္ဗာပရေသု ဂဟိတံ ဂဟိတမေဝ, အဂ္ဂဟိတံ အဂ္ဂဟိတမေဝ ကတွာ ပုရာဏပဏ္ဏန္တရေသု စရမာနံ ဂေါဓံ ဥဋ္ဌာပေန္တော ဝိယ တတ္ထ တတ္ထ ပဟရန္တော ဩသာပေတွာ ဥဋ္ဌာယ ဂစ္ဆတိ။ ပုရာဏပဏ္ဏန္တရေသု ဟိ ပရိပါတိယမာနာ ဂေါဓာ ကဒါစိ ဒိဿတိ ကဒါစိ န ဒိဿတိ, ဧဝမေကစ္စဿ အတ္ထဝဏ္ဏနာ ကတ္ထစိ ဒိဿတိ ကတ္ထစိ န ဒိဿတိ။ ယောပိ ဓမ္မံ ကထေန္တော ကာလေန သီဃံ, ကာလေန သဏိကံ, ကာလေန မန္ဒံ, ကာလေန မဟာသဒ္ဒံ, ကာလေန ခုဒ္ဒကသဒ္ဒံ ကရောတိ, ယထာ
(သာရတ္ထ၊၃၊၄၂။)နိဇ္ဈာမတဏှိကပေတဿ မုခတော နိစ္ဆရဏကအဂ္ဂိ ကာလေန ဇလတိ ကာလေန နိဗ္ဗာယတိ, ဧဝံ ပေတဓမ္မကထိကော နာမ ဟောတိ, ပရိသာယ ဥဋ္ဌာတုကာမာယ ပုန အာရဘတိ။ ယောပိ ကထေန္တော တတ္ထ တတ္ထ ဝိတ္ထာယတိ, အပ္ပဋိဘာနတာယ အာပဇ္ဇတိ, ကေနစိ ရောဂေန နိတ္ထုနန္တော ဝိယ ကန္ဒန္တော ဝိယ ကထေတိ, ဣမေသံ သဗ္ဗေသမ္ပိ ကထာ ဝိဿဋ္ဌာ နာမ န ဟောတိ သုခေန အပ္ပဝတ္တဘာဝတော။ ယော ပန သုတ္တံ အာဟရိတွာ အာစရိယေဟိ ဒိန္နနယေ ဌိတော အာစရိယုဂ္ဂဟံ အမုဉ္စန္တော ယထာ စ အာစရိယာ တံ တံ သုတ္တံ သံဝဏ္ဏေသုံ, တေနေဝ နယေန သံဝဏ္ဏေန္တော နာတိသီဃံ နာတိသဏိကန္တိအာဒိနာ ဝုတ္တနယေန ကထာပဗန္ဓံ အဝိစ္ဆိန္နံ ကတွာ နဒီသောတော ဝိယ ပဝတ္တေတိ, အာကာသဂင်္ဂါတော ဘဿမာနဥဒကံ ဝိယ နိရန္တရကထံ ပဝတ္တေတိ, တဿ ကထာ ဝိဿဋ္ဌာ နာမ ဟောတိ။ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘ဝိဿဋ္ဌာယာ’’တိ။
အနေလဂဠာယာတိ ဧလဂဠဝိရဟိတာယ။ ကဿစိ ဟိ ကထေန္တဿ ဧလံ ဂဠတိ, လာလာ ပဂ္ဃရတိ, ခေဠဖုသိတာနိ ဝါ နိက္ခမန္တိ, တဿ ဝါစာ ဧလဂဠာ နာမ ဟောတိ, တဗ္ဗိပရီတာယာတိ အတ္ထော။ အတ္ထဿ ဝိညာပနိယာတိ အာဒိမဇ္ဈပရိယောသာနံ ပါကဋံ ကတွာ ဘာသိတတ္ထဿ ဝိညာပနသမတ္ထတာယ အတ္ထဉာပနေ သာဓနာယ။
ဝါစာဝ ကရဏန္တိ ဝါက္ကရဏံ, ဥဒါဟာရဃောသော။ ကလျာဏံ မဓုရံ ဝါက္ကရဏံ အဿာတိ ကလျာဏဝါက္ကရဏော။ တေနေဝါဟ ‘‘မဓုရဿရော’’တိ။ ဟီဠေတီတိ အဝဇာနာတိ။ မာတုဂါမောတိ သမ္ဗန္ဓော။ မနံ အပါယတိ ဝဍ္ဎေတီတိ မနာပေါ။ တေနာဟ ‘‘မနဝဍ္ဎနကော’’တိ။ ဝဋ္ဋဘယေန တဇ္ဇေတွာတိ ယောဗ္ဗနမဒါဒိမတ္တာ ဘိက္ခုနိယော သံသာရဘယေန တာသေတွာ။ ဂိဟိကာလေတိ အတ္တနော ဂိဟိကာလေ။ ဘိက္ခုနိယာ မေထုနေန ဘိက္ခုနီဒူသကော ဟောတီတိ ဘိက္ခုနိယာ ကာယသံသဂ္ဂမေဝ ဝဒတိ။ သိက္ခမာနာသာမဏေရီသု ပန မေထုနေနပိ ဘိက္ခုနီဒူသကော န ဟောတီတိ အာဟ ‘‘သိက္ခမာနာသာမဏေရီသု မေထုနဓမ္မ’’န္တိ။ ‘‘ကာသာယဝတ္ထဝသနာယာ’’တိ ဝစနတော ဒုဿီလာသု ဘိက္ခုနီသိက္ခမာနာသာမဏေရီသု ဂရုဓမ္မံ အဇ္ဈာပန္နပုဗ္ဗော ပဋိက္ခိတ္တောယေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တဿာ ဘိက္ခုနိယာ အဘာဝေပိ ယာ ယာ တဿာ ဝစနံ အဿောသုံ, တာ တာ တထေဝ မညန္တီတိ အာဟ ‘‘မာတုဂါမော ဟီ’’တိအာဒိ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၄၃။)ဣဒါနိ အဋ္ဌ အင်္ဂါနိ သမောဓာနေတွာ ဒဿေတုံ ‘‘ဧတ္ထ စာ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ ဣမေဟိ ပန အဋ္ဌဟင်္ဂေဟိ အသမန္နာဂတံ ဉတ္တိစတုတ္ထေန ကမ္မေန သမ္မန္နေန္တော ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇတိ, ဘိက္ခု ပန သမ္မတောယေဝ ဟောတိ။
֍ ဋ္ဌ ၁၄၈။ ဂရုကေဟီတိ ဂရုကာတဗ္ဗေဟိ။ ဧကတောဥပသမ္ပန္နာယာတိ ဥပယောဂတ္ထေ ဘုမ္မဝစနံ။ ‘‘ဩဝဒတီ’’တိ ဝါ ဣမဿ ‘‘ဝဒတီ’’တိ အတ္ထေ သတိ သမ္ပဒါနဝစနမ္ပိ ယုဇ္ဇတိ။ ဘိက္ခူနံ သန္တိကေ ဥပသမ္ပန္နာ နာမ ပရိဝတ္တလိင်္ဂါ ဝါ ပဉ္စသတသာကိယာနိယော ဝါ။
֍ ဋ္ဌ ၁၄၉။ အာသနံ ပညပေတွာတိ ဧတ္ထ ‘‘သစေ ဘူမိ မနာပါ ဟောတိ, အာသနံ အပညာပေတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတီ’’တိ တီသုပိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ မာတုဂါမဂ္ဂဟဏေန ဘိက္ခုနီပိ သင်္ဂဟိတာတိ အာဟ ‘‘ဓမ္မဒေသနာပတ္တိမောစနတ္ထ’’န္တိ။ သမ္မတဿ ဘိက္ခုနော သန္တိကံ ပါဋိပဒေ ဩဝါဒတ္ထာယ သဗ္ဗာဟိ ဘိက္ခုနီဟိ အာဂန္တဗ္ဗတော ‘‘သမဂ္ဂါတ္ထ ဘဂိနိယော’’တိ ဣမိနာ သဗ္ဗာသံ အာဂမနံ ပုစ္ဆတီတိ အာဟ ‘‘သဗ္ဗာ အာဂတာတ္ထာ’’တိ။ ဂိလာနာသု အနာဂတာသုပိ ဂိလာနာနံ အနာဂမနဿ အနုညာတတ္တာ အာဂန္တုံ သမတ္ထာဟိ စ သဗ္ဗာဟိ အာဂတတ္တာ ‘‘သမဂ္ဂါမှယျာ’’တိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ အန္တောဂါမေ ဝါတိအာဒီသု ယတ္ထ ပဉ္စ အင်္ဂါနိ ဘူမိယံ ပတိဋ္ဌာပေတွာ ဝန္ဒိတုံ န သက္ကာ ဟောတိ, တတ္ထ ဌိတာယ ဧဝ ကာယံ ပုရတော နာမေတွာ ‘‘ဝန္ဒာမိ အယျာ’’တိ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂယှ ဂန္တုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ အန္တရဃရန္တိ ကတ္ထစိ နဂရဒွါရဿ ဗဟိဣန္ဒခီလတော ပဋ္ဌာယ အန္တောဂါမော ဝုစ္စတိ, ကတ္ထစိ ဃရုမ္မာရတော ပဋ္ဌာယ အန္တောဂေဟံ။ ဣဓ ပန ‘‘အန္တောဂါမေ ဝါ’’တိ ဝိသုံ ဝုတ္တတ္တာ ‘‘အန္တရဃရေ ဝါ’’တိ အန္တောဂေဟံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယတ္ထ ကတ္ထစီတိ အန္တောဂါမာဒီသု ယတ္ထ ကတ္ထစိ။
ဝဋ္ဋတီတိ ‘‘ဝသထ အယျေ, မယံ ဘိက္ခူ အာနေဿာမာ’’တိ ဝုတ္တဝစနံ သဒ္ဒဟန္တီဟိ ဝသိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ န နိမန္တိတာ ဟုတွာ ဂန္တုကာမာတိ မနုဿေဟိ နိမန္တိတာ ဟုတွာ ဂန္တုကာမာ န ဟောန္တီတိ အတ္ထော, တတ္ထေဝ ဝဿံ ဥပဂန္တုကာမာ ဟောန္တီတိ အဓိပ္ပါယော။ ယတောတိ ဘိက္ခုနုပဿယတော။ ယာစိတွာတိ ‘‘တုမှေဟိ အာနီတဩဝါဒေနေဝ မယမ္ပိ ဝသိဿာမာ’’တိ ယာစိတွာ။ တတ္ထာတိ တသ္မိံ ဘိက္ခုနုပဿယေ။ အာဂတာနံ သန္တိကေ ဩဝါဒေန ဝသိတဗ္ဗန္တိ ပစ္ဆိမိကာယ ဝဿံ ဝသိတဗ္ဗံ။ အဘိက္ခုကာဝါသေ ဝသန္တိယာ အာပတ္တီတိ စောဒနာမုခေန သာမညတော အာပတ္တိပ္ပသင်္ဂံ ဝဒတိ, န ပန
(သာရတ္ထ၊၃၊၄၄။)တဿာ အာပတ္တိ။ ဝဿစ္ဆေဒံ ကတွာ ဂစ္ဆန္တိယာပိ အာပတ္တီတိ ဝဿာနုပဂမမူလံ အာပတ္တိံ ဝဒတိ။ ဣတရာယ အာပတ္တိယာ အနာပတ္တိကာရဏသဗ္ဘာဝတော ‘‘သာ ရက္ခိတဗ္ဗာ’’တိ ဝုတ္တံ, သာ ဝဿာနုပဂမမူလာ အာပတ္တိ ရက္ခိတဗ္ဗာတိ အတ္ထော, အဘိက္ခုကေပိ အာဝါသေ ဤဒိသာသု အာပဒါသု ဝဿံ ဥပဂန္တဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပါယော။ တေနာဟ ‘‘အာပဒါသု ဟိ…ပေ… အနာပတ္တိ ဝုတ္တာ’’တိ။ ဣတရာယ ပန အာပတ္တိယာ အနာပတ္တိ, ကာရဏေ အသတိ ပစ္ဆိမိကာယပိ ဝဿံ န ဥပဂန္တဗ္ဗံ။ သန္တေသု ဟိ ဘိက္ခူသု ဝဿံ အနုပဂစ္ဆန္တိယာ အာပတ္တိ။ တတ္ထ ဂန္တွာ ပဝါရေတဗ္ဗန္တိ ဧတ္ထ အပဝါရေန္တီနံ အာပတ္တိသမ္ဘဝတော။ သစေ ဒူရေပိ ဘိက္ခူနံ ဝသနဋ္ဌာနံ ဟောတိ, သက္ကာ စ ဟောတိ နဝမိယံ ဂန္တွာ ပဝါရေတုံ, တတ္ထ ဂန္တွာ ပဝါရေတဗ္ဗံ။ သစေ ပန နဝမိယံ နိက္ခမိတွာ သမ္ပာပုဏိတုံ န သက္ကာ ဟောတိ, အဂစ္ဆန္တီနံ အနာပတ္တိ။
ဥပေါသထဿ ပုစ္ဆနံ ဥပေါသထပုစ္ဆာ, သာယေဝ က-ပ္ပစ္စယံ ရဿတ္တဉ္စ ကတွာ ဥပေါသထပုစ္ဆကန္တိ ဝုတ္တာတိ အာဟ ‘‘ဥပေါသထပုစ္ဆန’’န္တိ။ ဥပေါသထော ပုစ္ဆိတဗ္ဗောတိ ‘‘ကဒါ, အယျ, ဥပေါသထော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗော။ ဘိက္ခုနာပိ ‘‘သွေ, ဘဂိနိ, ဥပေါသထော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဘိက္ခူ ကဒါစိ ကေနစိ ကာရဏေန ပန္နရသိကံ ဝါ စာတုဒ္ဒသီဥပေါသထံ, စာတုဒ္ဒသိကံ ဝါ ပန္နရသီဥပေါသထံ ကရောန္တိ, ယသ္မိဉ္စ ဒိဝသေ ဘိက္ခူဟိ ဥပေါသထော ကတော, တသ္မိံယေဝ ဘိက္ခုနီဟိပိ ဥပေါသထော ကာတဗ္ဗောတိ အဓိပ္ပါယေန ‘‘ပက္ခဿ တေရသိယံယေဝ ဂန္တွာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ ပုစ္ဆိတေန ဘိက္ခုနာ သစေ စာတုဒ္ဒသိယံ ဥပေါသထံ ကရောန္တိ, ‘‘စာတုဒ္ဒသိကော ဘဂိနီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ သစေ ပန ပန္နရသိယံ ကရောန္တိ, ‘‘ပန္နရသိကော ဘဂိနီ’’တိ အာစိက္ခိတဗ္ဗံ။ ဩဝါဒတ္ထာယာတိ ဩဝါဒယာစနတ္ထာယ။ ပါဋိပဒဒိဝသတော ပန ပဋ္ဌာယ ဓမ္မသဝနတ္ထာယ ဂန္တဗ္ဗန္တိ ပါဋိပဒဒိဝသေ ဩဝါဒဂ္ဂဟဏတ္ထာယ ဒုတိယဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ အန္တရန္တရာ ဓမ္မသဝနတ္ထာယ ဂန္တဗ္ဗံ။ ဩဝါဒဂ္ဂဟဏမ္ပိ ဟိ ‘‘ဓမ္မသဝနမေဝါ’’တိ အဘေဒေန ဝုတ္တံ။ နိရန္တရံ ဝိဟာရံ ဥပသင်္ကမိံသူတိ ယေဘုယျေန ဥပသင်္ကမနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဝုတ္တဉှေတန္တိအာဒိနာ ယထာနုသိဋ္ဌံ ပဋိပဇ္ဇိဿာမာတိ သဗ္ဗာသံယေဝ ဘိက္ခုနီနံ ဥပသင်္ကမနဒီပနတ္ထံ ပါဠိ နိဒဿိတာ။ ဩဝါဒံ ဂစ္ဆတီတိ ဩဝါဒံ ယာစိတုံ ဂစ္ဆတိ။ ဒွေ တိဿောတိ ဒွီဟိ တီဟိ။ ကရဏတ္ထေ စေတံ ပစ္စတ္တဝစနံ။
ပါသာဒိကေနာတိ ပသာဒဇနကေန နိဒ္ဒေါသေန ကာယကမ္မာဒိနာ။ သမ္ပာဒေတူတိ တိဝိဓံ သိက္ခံ သမ္ပာဒေတု။ သစေ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသကံယေဝ
(သာရတ္ထ၊၃၊၄၅။)ဒိသွာ တာဟိ ဘိက္ခုနီဟိ ဩဝါဒေါ ယာစိတော ဘဝေယျ, တေန ကိံ ကာတဗ္ဗန္တိ? ဥပေါသထဂ္ဂေ သန္နိပတိတေ ဘိက္ခုသံဃေ ပုဗ္ဗကိစ္စဝသေန ‘‘အတ္ထိ ကာစိ ဘိက္ခုနိယော ဩဝါဒံ ယာစမာနာ’’တိ ပုစ္ဆိယမာနေ ‘‘ဧဝံ ဝဒေဟီ’’တိ ဩဝါဒပဋိဂ္ဂါဟကေန ဝတ္တဗ္ဗဝစနံ အညေန ဘိက္ခုနာ ကထာပေတွာ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသကေန ဝတ္တဗ္ဗဝစနံ အတ္တနာ ဝတွာ ပုန သယမေဝ ဂန္တွာ ဘိက္ခုနီနံ အာရောစေတဗ္ဗံ, အညေန ဝါ ဘိက္ခုနာ တသ္မိံ ဒိဝသေ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသာပေတဗ္ဗံ။ ဧတံ ဝုတ္တန္တိ ‘‘တာဟီ’’တိ ဧတံ ဗဟုဝစနံ ဝုတ္တံ။
ဧကာ ဘိက္ခုနီ ဝါတိ ဣဒံ ဗဟူဟိ ဘိက္ခုနုပဿယေဟိ ဧကာယ ဧဝ ဘိက္ခုနိယာ သာသနပဋိဂ္ဂဟဏံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ, န ပန ဒုတိယိကာယ အဘာဝံ သန္ဓာယ။ ဗဟူဟိ ဘိက္ခုနုပဿယေဟီတိ အန္တရာမဂ္ဂေ ဝါ တသ္မိံယေဝ ဝါ ဂါမေ ဗဟူဟိ ဘိက္ခုနုပဿယေဟိ။ ‘‘ဘိက္ခုနိသံဃော စ အယျ ဘိက္ခုနိယော စ ဘိက္ခုနီ စာ’’တိ ဣမိနာ နာနာဥပဿယေဟိ သာသနံ ဂဟေတွာ အာဂတဘိက္ခုနိယာ ဝတ္တဗ္ဗဝစနံ ဒဿေတိ။ ဣဒဉ္စ ဧကေန ပကာရေန မုခမတ္တနိဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ, တသ္မိံ တသ္မိံ ပန ဘိက္ခုနုပဿယေ ဘိက္ခုနီနံ ပမာဏံ သလ္လက္ခေတွာ တဒနုရူပေန နယေန ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဘိက္ခုသံဃဿ အယျာနံ အယျဿာတိ ဣဒံ သင်္ခိပိတွာ ဝုတ္တံ။
ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသကေနပီတိ ဣဒံ သံဃုပေါသထဝသေနေဝ ဒဿိတံ။ ယတ္ထ ပန တိဏ္ဏံ ဒွိန္နံ ဝါ ဝသနဋ္ဌာနေ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသော နတ္ထိ, တတ္ထာပိ ဉတ္တိဌပနကေန ဣတရေန ဝါ ဘိက္ခုနာ ဣမိနာဝ နယေန ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဧကပုဂ္ဂလေနပိ ဥပေါသထဒိဝသေ ဩဝါဒယာစနံ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ပါဋိပဒေ အာဂတာနံ ဘိက္ခုနီနံ ‘‘နတ္ထိ ကောစီ’’တိအာဒိ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ။ သစေ သယမေဝ, ‘‘သမ္မတော အဟ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဣမံ ဝိဓိံ အဇာနန္တော ဣဓ ဗာလောတိ အဓိပ္ပေတော။
֍ ဋ္ဌ ၁၅၀။ အဓမ္မကမ္မေ အဓမ္မကမ္မသညီ ဝဂ္ဂံ ဘိက္ခုနိသံဃံ ဝဂ္ဂသညီ ဩဝဒတိ, အာပတ္တိ ပါစိတ္တိယဿာတိအာဒီသု ဝိဇ္ဇမာနေသုပိ ဝဂ္ဂါဒိဘာဝနိမိတ္တေသု ဒုက္ကဋေသု အဓမ္မကမ္မမူလကံ ပါစိတ္တိယမေဝ ပါဠိယံ သဗ္ဗတ္ထ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘အဓမ္မကမ္မေ ဒွိန္နံ နဝကာနံ ဝသေန အဋ္ဌာရသ ပါစိတ္တိယာနီ’’တိ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ အသမ္မတတာ, ဘိက္ခုနိယာ ပရိပုဏ္ဏူပသမ္ပန္နတာ, ဩဝါဒဝသေန အဋ္ဌဂရုဓမ္မဘဏနန္တိ ဣမာနိ ပနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။
ဩဝါဒသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၄၆။)၂။ အတ္ထင်္ဂတသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၁၅၃။ ဒုတိယေ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ သာတစ္စကိရိယာယာတိ ပုဗ္ဗဘာဂပ္ပဋိပတ္တိဝသေန ဝုတ္တံ။ မုနာတီတိ ဇာနာတိ။ တေန ဉာဏေနာတိ တေန အရဟတ္တဖလပညာသင်္ခါတေန ဉာဏေန။ ပထေသူတိ ဥပါယမဂ္ဂေသု။ အရဟတော ပရိနိဋ္ဌိတသိက္ခတ္တာ အာဟ ‘‘ဣဒဉ္စ…ပေ… ဝုတ္တ’’န္တိ။ အထ ဝါ ‘‘အပ္ပမဇ္ဇတော သိက္ခတော’’တိ ဣမေသံ ပဒါနံ ဟေတုအတ္ထတာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ, တသ္မာ အပ္ပမဇ္ဇနဟေတု သိက္ခနဟေတု စ အဓိစေတသောတိ အတ္ထော။ သောကာတိ စိတ္တသန္တာပါ။ ဧတ္ထ စ အဓိစေတသောတိ ဣမိနာ အဓိစိတ္တသိက္ခာ, အပ္ပမဇ္ဇတောတိ ဣမိနာ အဓိသီလသိက္ခာ, မုနိနော မောနပထေသု သိက္ခတောတိ ဧတေဟိ အဓိပညာသိက္ခာ, မုနိနောတိ ဝါ ဧတေန အဓိပညာသိက္ခာ, မောနပထေသု သိက္ခတောတိ ဧတေန တာသံ လောကုတ္တရသိက္ခာနံ ပုဗ္ဗဘာဂပ္ပဋိပဒါ, သောကာ န ဘဝန္တီတိအာဒီဟိ သိက္ခာပါရိပူရိယာ အာနိသံသာ ပကာသိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
ကောကနုဒန္တိ ပဒုမဝိသေသနံ ယထာ ‘‘ကောကာသယ’’န္တိ, တံ ကိရ ဗဟုပတ္တံ ဝဏ္ဏသမ္ပန္နံ အတိဝိယ သုဂန္ဓဉ္စ ဟောတိ။ ‘‘ကောကနုဒံ နာမ သေတပဒုမ’’န္တိပိ ဝဒန္တိ။ ပါတောတိ ပဂေဝ။ အယဉှေတ္ထ အတ္ထော – ယထာ ကောကနုဒသင်္ခါတံ ပဒုမံ ပါတော သူရိယုဂ္ဂမနဝေလာယံ ဖုလ္လံ ဝိကသိတံ အဝီတဂန္ဓံ သိယာ ဝိရောစမာနံ, ဧဝံ သရီရဂန္ဓေန ဂုဏဂန္ဓေန စ သုဂန္ဓံ သရဒကာလေ အန္တလိက္ခေ အာဒိစ္စမိဝ အတ္တနော တေဇသာ တပန္တံ အင်္ဂေဟိ နိစ္ဆရဏဇုတိတာယ အင်္ဂီရသံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ ပဿာတိ။
အဘဗ္ဗောတိ ပဋိပတ္တိသာရမိဒံ သာသနံ, ပဋိပတ္တိ စ ပရိယတ္တိမူလိကာ, တွဉ္စ ပရိယတ္တိံ ဥဂ္ဂဟေတုံ အသမတ္ထော, တသ္မာ အဘဗ္ဗောတိ အဓိပ္ပါယော။ သုဒ္ဓံ ပိလောတိကခဏ္ဍန္တိ ဣဒ္ဓိယာ အဘိသင်္ခတံ ပရိသုဒ္ဓံ စောဠခဏ္ဍံ။ တဒါ ကိရ ဘဂဝါ ‘‘န သဇ္ဈာယံ ကာတုံ အသက္ကောန္တော မမ သာသနေ အဘဗ္ဗော နာမ ဟောတိ, မာ သောစိ ဘိက္ခူ’’တိ တံ ဗာဟာယံ ဂဟေတွာ ဝိဟာရံ ပဝိသိတွာ ဣဒ္ဓိယာ ပိလောတိကခဏ္ဍံ အဘိနိမ္မိနိတွာ ‘‘ဟန္ဒ, ဘိက္ခု, ဣမံ ပရိမဇ္ဇန္တော ‘ရဇောဟရဏံ ရဇောဟရဏ’န္တိ ပုနပ္ပုနံ သဇ္ဈာယံ ကရောဟီ’’တိ ဝတွာ အဒါသိ တတ္ထ ပုဗ္ဗေကတာဓိကာရတ္တာ။
သော ကိရ ပုဗ္ဗေ ရာဇာ ဟုတွာ နဂရံ ပဒက္ခိဏံ ကရောန္တော နလာဋတော သေဒေ မုစ္စန္တေ ပရိသုဒ္ဓေန သာဋကေန နလာဋံ ပုဉ္ဆိ, သာဋကော ကိလိဋ္ဌော
(သာရတ္ထ၊၃၊၄၇။)အဟောသိ။ သော ‘‘ဣမံ သရီရံ နိဿာယ ဧဝရူပေါ ပရိသုဒ္ဓသာဋကော ပကတိံ ဇဟိတွာ ကိလိဋ္ဌော ဇာတော, အနိစ္စာ ဝတ သင်္ခါရာ’’တိ အနိစ္စသညံ ပဋိလဘတိ, တေန ကာရဏေနဿ ရဇောဟရဏမေဝ ပစ္စယော ဇာတော။ ရဇံ ဟရတီတိ ရဇောဟရဏံ။ သံဝေဂံ ပဋိလဘိတွာတိ အသုဘသညံ အနိစ္စသညဉ္စ ဥပဋ္ဌပေန္တော သံဝေဂံ ပဋိလဘိတွာ။ သော ဟိ ယောနိသော ဥမ္မဇ္ဇန္တော ‘‘ပရိသုဒ္ဓံ ဝတ္ထံ, နတ္ထေတ္ထ ဒေါသော, အတ္တဘာဝဿ ပနာယံ ဒေါသော’’တိ အသုဘသညံ အနိစ္စသညဉ္စ ပဋိလဘိတွာ နာမရူပပရိဂ္ဂဟာဒိနာ ပဉ္စသု ခန္ဓေသု ဉာဏံ ဩတာရေတွာ ကလာပသမ္မသနာဒိက္ကမေန ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ ဥဒယဗ္ဗယဉာဏာဒိပအပါဋိယာ ဝိပဿနံ အနုလောမဂေါတြဘုသမီပံ ပါပေသိ။ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘ဝိပဿနံ အာရဘီ’’တိ။ ဩဘာသဂါထံ အဘာသီတိ ဩဘာသဝိဿဇ္ဇနပုဗ္ဗကဘာသိတဂါထာ ဩဘာသဂါထာ, တံ အဘာသီတိ အတ္ထော။
ဧတ္ထ စ ‘‘အဓိစေတသောတိ ဣမံ ဩဘာသဂါထံ အဘာသီ’’တိ ဣဓေဝ ဝုတ္တံ။ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၃၈၆) ပန ဓမ္မပဒဋ္ဌကထာယံ (ဓ။ ပ။ အဋ္ဌ။ ၁။စူဠပန္ထကတ္ထေရဝတ္ထု) ထေရဂါထာသံဝဏ္ဏနာယဉ္စ (ထေရဂါ။ အဋ္ဌ။ ၂။၅၆၆) –
‘‘ရာဂေါ ရဇော န စ ပန ရေဏု ဝုစ္စတိ၊
ရာဂဿေတံ အဓိဝစနံ ရဇောတိ၊
ဧတံ ရဇံ ဝိပ္ပဇဟိတွာ ပဏ္ဍိတာ၊
ဝိဟရန္တိ တေ ဝိဂတရဇဿ သာသနေ။
‘‘ဒေါသော…ပေ… သာသနေ။
‘‘မောဟော ရဇော န စ ပန ရေဏု ဝုစ္စတိ၊
မောဟဿေတံ အဓိဝစနံ ရဇောတိ၊
ဧတံ ရဇံ ဝိပ္ပဇဟိတွာ ပဏ္ဍိတာ၊
ဝိဟရန္တိ တေ ဝိဂတရဇဿ သာသနေတိ။ –
ဣမာ တိဿော ဩဘာသဂါထာ အဘာသီ’’တိ ဝုတ္တံ။ အဓိစေတသောတိ စ အယံ စူဠပန္ထကတ္ထေရဿ ဥဒါနဂါထာတိ ဣမိဿာယေဝ ပါဠိယာ အာဂတံ။ ထေရဂါထာယံ ပန စူဠပန္ထကတ္ထေရဿ ဥဒါနဂါထာသု အယံ အနာရုဠှာ, ‘‘ဧကုဒါနိယတ္ထေရဿ ပန အယံ ဥဒါနဂါထာ’’တိ (ထေရဂါ။ အဋ္ဌ။ ၁။ဧကုဒါနိယတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ) တတ္ထ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ သန္တေပိ ဣမိဿာ ပါဠိယာ အဋ္ဌကထာယ စ ဧဝမာဂတတ္တာ စူဠပန္ထကတ္ထေရဿပိ
(သာရတ္ထ၊၃၊၄၈။)အယံ ဥဒါနဂါထာ ဩဘာသဂါထာဝသေန စ ဘဂဝတာ ဘာသိတာတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ အရဟတ္တံ ပါပုဏီတိ အဘိညာပဋိသမ္ဘိဒါပရိဝါရံ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ အဘဗ္ဗော တွန္တိအာဒိဝစနတော အနုကမ္ပာဝသေန သဒ္ဓိဝိဟာရိကာဒိံ သံဃိကဝိဟာရာ နိက္ကဍ္ဎာပေန္တဿ အနာပတ္တိ ဝိယ ဒိဿတိ။ အဘဗ္ဗော ဟိ ထေရော သဉ္စိစ္စ တံ ကာတုံ, နိက္ကဍ္ဎနသိက္ခာပဒေ ဝါ အပညတ္တေ ထေရေန ဧဝံ ကတန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။
֍ ဋ္ဌ ၁၅၆။ ဩဝဒန္တဿ ပါစိတ္တိယန္တိ အတ္ထင်္ဂတေ သူရိယေ ဂရုဓမ္မေဟိ ဝါ အညေန ဝါ ဓမ္မေနေဝ ဩဝဒန္တဿ သမ္မတဿပိ ပါစိတ္တိယံ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ အတ္ထင်္ဂတသူရိယတာ, ပရိပုဏ္ဏူပသမ္ပန္နတာ, ဩဝဒနန္တိ ဣမာနိ ပနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။
အတ္ထင်္ဂတသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၃။ ဘိက္ခုနုပဿယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၁၆၂။ တတိယံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။ ဥပဿယူပဂမနံ, ပရိပုဏ္ဏူပသမ္ပန္နတာ, သမယာဘာဝေါ, ဂရုဓမ္မေဟိ ဩဝဒနန္တိ ဣမာနိ ပနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။
ဘိက္ခုနုပဿယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၄။ အာမိသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၁၆၄။ စတုတ္ထေ ‘‘ဥပသမ္ပန္နံ…ပေ… ဘိက္ခုနောဝါဒက’’န္တိ ဣမေသံ ‘‘မင်္ကုကတ္တုကာမော’’တိ ဣမိနာ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘အဝဏ္ဏံ ကတ္တုကာမော အယသံ ကတ္တုကာမော’’တိ ဣမေသံ ပန ဝသေန ‘‘ဥပသမ္ပန္န’’န္တိအာဒီသု ‘‘ဥပသမ္ပန္နဿာ’’တိ ဝိဘတ္တိဝိပရိဏာမော ကာတဗ္ဗောတိ ဣမမတ္ထံ သန္ဓာယ ‘‘ဥဇ္ဈာပနကေ ဝုတ္တနယေနေဝတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘စီဝရဟေတု ဩဝဒတီ’’တိအာဒိနာ ဘဏန္တဿ ဧကေကသ္မိံ ဝစနေ နိဋ္ဌိတေ ပါစိတ္တိယံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ‘‘ဥပသမ္ပန္နံ သံဃေန အသမ္မတ’’န္တိ ပါဠိဝစနတော ‘‘သမ္မတေန ဝါ သံဃေန ဝါ ဘာရံ ကတွာ ဌပိတော’’တိ အဋ္ဌကထာဝစနတော စ အဋ္ဌဟိ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတော သမ္မတေန ဝါ ဝိပ္ပဝသိတုကာမေန ‘‘ယာဝါဟံ အာဂမိဿာမိ,
(သာရတ္ထ၊၃၊၄၉။)တာဝ တေ ဘာရော ဟောတူ’’တိ ယာစိတွာ ဌပိတော တဿာဘာဝတော သံဃေန ဝါ တထေဝ ဘာရံ ကတွာ ဌပိတော အဋ္ဌဟိ ဂရုဓမ္မေဟိ အညေန ဝါ ဓမ္မေန ဩဝဒိတုံ လဘတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တသ္မာ ‘‘ယော ပန, ဘိက္ခု, အသမ္မတော ဘိက္ခုနိယော ဩဝဒေယျ, ပါစိတ္တိယ’’န္တိ ဣဒံ ပဂေဝ ဘာရံ ကတွာ အဋ္ဌပိတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။
֍ ဋ္ဌ ၁၆၈။ အနာပတ္တိ ပကတိယာ စီဝရဟေတု…ပေ… ဩဝဒန္တံ ဘဏတီတိ ဧတ္ထ အာမိသဟေတု ဩဝဒန္တံ ‘‘အာမိသဟေတု ဩဝဒတီ’’တိ သညာယ ဧဝံ ဘဏန္တဿ အနာပတ္တိ, ‘‘န အာမိသဟေတု ဩဝဒတီ’’တိ သညိနော ပန ဒုက္ကဋံ, န အာမိသဟေတု ဩဝဒန္တံ ပန ‘‘အာမိသဟေတု ဩဝဒတီ’’တိ သညာယ ဘဏန္တဿပိ အနာပတ္တိ သစိတ္တကတ္တာ သိက္ခာပဒဿ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ ဥပသမ္ပန္နတာ, ဓမ္မေန လဒ္ဓသမ္မုတိတာ, အနာမိသန္တရတာ, အဝဏ္ဏကာမတာယ ဧဝံ ဘဏနန္တိ ဣမာနိ ပနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။
အာမိသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ဋ္ဌ ၁၆၉။ ပဉ္စမံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။
၆။ စီဝရသိဗ္ဗာပနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၁၇၅။ ဆဋ္ဌေ သစေ သာ ဘိက္ခုနီ တံ စီဝရံ အာဒိတောဝ ပါရုပေယျ, အညာ ဘိက္ခုနိယော ဒိသွာ ဥဇ္ဈာပေယျုံ, တတော မဟာဇနော ပဿိတုံ န လဘတီတိ မညမာနော ‘‘ယထာသံဟဋံ ဟရိတွာ နိက္ခိပိတွာ’’တိအာဒိမာဟ။
֍ ဋ္ဌ ၁၇၆။ နီဟရတီတိ သကိံ နီဟရတိ။ ယေပိ တေသံ နိဿိတကာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ကထိနဝတ္တန္တိ ‘‘သဗြဟ္မစာရီနံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဣတိကတ္တဗ္ဗတာဝသေန သူစိကမ္မကရဏံ။ အာစရိယုပဇ္ဈာယာနံ ဒုက္ကဋန္တိ အကပ္ပိယသမာဒါနဝသေန ဒုက္ကဋံ။ ဝဉ္စေတွာတိ ‘‘တဝ ဉာတိကာယာ’’တိ အဝတွာ ‘‘ဧကိဿာ ဘိက္ခုနိယာ’’တိ ဧတ္တကမေဝ ဝတွာ။ ‘‘ဧကိဿာ ဘိက္ခုနိယာ’’တိ သုတွာ တေ အညာတိကသညိနော ဘဝေယျုန္တိ အာဟ ‘‘အကပ္ပိယေ
(သာရတ္ထ၊၃၊၅၀။)နိယောဇိတတ္တာ’’တိ။ ‘‘ဣဒံ တေ မာတု စီဝရ’’န္တိအာဒီနိ အဝတွာပိ ‘‘ဣဒံ စီဝရံ သိဗ္ဗေဟီ’’တိ သုဒ္ဓစိတ္တေန သိဗ္ဗာပေန္တဿပိ အနာပတ္တိ။
֍ ဋ္ဌ ၁၇၉။ ဥပါဟနတ္ထဝိကာဒိန္တိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ယံ စီဝရံ နိဝါသေတုံ ဝါ ပါရုပိတုံ ဝါ န သက္ကာ ဟောတိ, တမ္ပိ သင်္ဂဏှာတိ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ အညာတိကာယ ဘိက္ခုနိယာ သန္တကတာ, နိဝါသနပါရုပနူပဂတာ, ဝုတ္တနယေန သိဗ္ဗနံ ဝါ သိဗ္ဗာပနံ ဝါတိ ဣမာနိ ပနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။
စီဝရသိဗ္ဗာပနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၇။ သံဝိဒဟနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၁၈၁။ သတ္တမေ ‘‘ပစ္ဆာ ဂစ္ဆန္တီနံ စောရာ အစ္ဆိန္ဒိံသူ’’တိ ဧတ္ထ ‘‘ပတ္တစီဝရ’’န္တိ ပါဌသေသောတိ အာဟ ‘‘ပစ္ဆာ ဂစ္ဆန္တီနံ ပတ္တစီဝရ’’န္တိ။ တာ ဘိက္ခုနိယောတိ ပစ္ဆာ ဂစ္ဆန္တိယော ဘိက္ခုနိယော။ ‘‘ပစ္ဆာ ဂစ္ဆန္တီန’’န္တိ စ ဝိဘတ္တိဝိပရိဏာမေနေတ္ထ သမ္ဗန္ဓော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပါဠိယံ ‘‘ဂစ္ဆာမ ဘဂိနိ, ဂစ္ဆာမ အယျာ’’တိ ဘိက္ခုပုဗ္ဗကံ သံဝိဓာနံ ဝုတ္တံ, ‘‘ဂစ္ဆာမ အယျ, ဂစ္ဆာမ ဘဂိနီ’’တိ ဘိက္ခုနီပုဗ္ဗကံ။ ဧကဒ္ဓါနမဂ္ဂန္တိ ဧကံ အဒ္ဓါနသင်္ခါတံ မဂ္ဂံ, ဧကတော ဝါ အဒ္ဓါနမဂ္ဂံ။ ဟိယျောတိ သုဝေ။ ပရေတိ တတိယဒိဝသေ။
֍ * ၁၈၂-၁၈၃။ ဒွိဓာ ဝုတ္တပ္ပကာရောတိ ပါဒဂမနဝသေန ပက္ခဂမနဝသေန ဝါတိ ဒွိဓာ ဝုတ္တပ္ပဘေဒေါ။ စတုန္နံ မဂ္ဂါနံ သမ္ဗန္ဓဋ္ဌာနံ စတုက္ကံ, တိဏ္ဏံ မဂ္ဂါနံ သမ္ဗန္ဓဋ္ဌာနံ သိင်္ဃာဋကံ။ ‘‘ဂါမန္တရေ ဂါမန္တရေ’’တိ ဧတ္ထ အညော ဂါမော ဂါမန္တရန္တိ အာဟ ‘‘နိက္ခမနေ အနာပတ္တိ…ပေ… ဘိက္ခုနော ပါစိတ္တိယ’’န္တိ။ ‘‘သံဝိဓာယာ’’တိ ပါဠိယံ အဝိသေသေန ဝုတ္တတ္တာ ‘‘နေဝ ပါဠိယာ သမေတီ’’တိ ဝုတ္တံ, ‘‘ဧတ္ထန္တရေ သံဝိဒဟိတေပိ ဘိက္ခုနော ဒုက္ကဋ’’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ ‘‘န သေသအဋ္ဌကထာယ သမေတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ အဒ္ဓယောဇနံ အတိက္ကမန္တဿာတိ အသတိ ဂါမေ အဒ္ဓယောဇနံ အတိက္ကမန္တဿ။ ယတ္ထ ဟိ အဒ္ဓယောဇနဗ္ဘန္တရေ အညော ဂါမော န ဟောတိ, တံ ဣဓ အဂါမကံ အရညန္တိ အဓိပ္ပေတံ, အဒ္ဓယောဇနဗ္ဘန္တရေ ပန ဂါမေ သတိ ဂါမန္တရဂဏနာယ ဧဝ အာပတ္တိ။
֍ ဋ္ဌ ၁၈၅။ ရဋ္ဌဘေဒေတိ ရဋ္ဌဝိလောပေ။ စက္ကသမာရုဠှာတိ ဣရိယာပထစက္ကံ သကဋစက္ကံ ဝါ သမာရုဠှာ။ သေသံ ဥတ္တာနမေဝ။ ဒွိန္နမ္ပိ သံဝိဒဟိတွာ
(သာရတ္ထ၊၃၊၅၁။)မဂ္ဂပ္ပဋိပတ္တိ, အဝိသင်္ကေတံ, သမယာဘာဝေါ, အနာပဒါ, ဂါမန္တရောက္ကမနံ ဝါ အဒ္ဓယောဇနာတိက္ကမော ဝါတိ ဣမာနိ ပနေတ္ထ ပဉ္စ အင်္ဂါနိ။ ဧကတောဥပသမ္ပန္နာဒီဟိ သဒ္ဓိံ ဂစ္ဆန္တဿ ပန မာတုဂါမသိက္ခာပဒေန အာပတ္တိ။
သံဝိဒဟနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၈။ နာဝါဘိရုဟနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၁၈၈။ အဋ္ဌမေ လောကဿာဒမိတ္တသန္ထဝဝသေန ကီဠာပုရေက္ခာရာ သံဝိဒဟိတွာတိ အယံ ဝိသေသော ‘‘ဧဝမိမေ…ပေ… ဘိက္ခုနီဟိ သဒ္ဓိံ နာဝါယ ကီဠန္တီ’’တိ ဣမိနာ ‘‘ဥဒ္ဓံဂါမိနိံ ဝါ အဓောဂါမိနိံ ဝါ’’တိ ဣမိနာ စ သိဒ္ဓေါ။
֍ ဋ္ဌ ၁၈၉။ နဒိယာ ကုတော ဂါမန္တရန္တိ အာဟ ‘‘ယဿာ နဒိယာ’’တိအာဒိ။ ‘‘တဿာ သဂါမကတီရပဿေန…ပေ… အဒ္ဓယောဇနဂဏနာယာတိ ဧကေကပဿေနေဝ ဂမနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တတ္တာ တာဒိသိကာယ နဒိယာ မဇ္ဈေန ဂစ္ဆန္တဿ ဂါမန္တရဂဏနာယ အဒ္ဓယောဇနဂဏနာယ စ အာပတ္တီ’’တိ ဝဒန္တိ။ သဗ္ဗအဋ္ဌကထာသူတိအာဒိနာ အတ္တနာ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ သမတ္ထေတိ။ ‘‘ကီဠာပုရေက္ခာရတာယ ဘိက္ခုနိယာ သဒ္ဓိံ သံဝိဓာယ နာဝံ အဘိရုဟန္တဿ နဒိယံယေဝ ပါစိတ္တိယဿ ဝုတ္တတ္တာ ဝါပိသမုဒ္ဒါဒီသု ကီဠာပုရေက္ခာရတာယ ဒုက္ကဋမေဝ, န ပါစိတ္တိယ’’န္တိ ဝဒန္တိ။ ‘‘လောကဿာဒမိတ္တသန္ထဝဝသေန ကီဠာပုရေက္ခာရာ သံဝိဒဟိတွာ’’တိ ဝစနတော ကေစိ ‘‘ဣမံ သိက္ခာပဒံ အကုသလစိတ္တံ လောကဝဇ္ဇ’’န္တိ ဝဒန္တိ, တံ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ ကီဠာပုရေက္ခာရတာယ ဟိ အဘိရုဟိတွာပိ ဂါမန္တရောက္ကမနေ အဒ္ဓယောဇနာတိက္ကမေ ဝါ ကုသလာဗျာကတစိတ္တသမင်္ဂီပိ ဟုတွာ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ။ ယဒိ ဟိ သော သံဝေဂံ ပဋိလဘိတွာ အရဟတ္တံ ဝါ သစ္ဆိကရေယျ, နိဒ္ဒံ ဝါ ဩက္ကမေယျ, ကမ္မဋ္ဌာနံ ဝါ မနသိ ကရောန္တော ဂစ္ဆေယျ, ကုတော တဿ အကုသလစိတ္တသမင်္ဂိတာ, ယေနိဒံ သိက္ခာပဒံ အကုသလစိတ္တံ လောကဝဇ္ဇန္တိ ဝုစ္စတိ, တသ္မာ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇံ တိစိတ္တန္တိ သိဒ္ဓံ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။
နာဝါဘိရုဟနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၅၂။)၉။ ပရိပါစိတသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၁၉၄။ နဝမေ ပဋိယာဒိတန္တိ ဘိက္ခူနံ အတ္ထာယ သမ္ပာဒိတံ။ ဉာတကာ ဝါ ဟောန္တိ ပဝါရိတာ ဝါတိ ဧတ္ထ သစေပိ ဘိက္ခုနော အညာတကာ အပ္ပဝါရိတာ စ သိယုံ, ဘိက္ခုနိယာ ဉာတကာ ပဝါရိတာ စေ, ဝဋ္ဋတိ။
֍ ဋ္ဌ ၁၉၇။ ပါပဘိက္ခူနံ ပက္ခုပစ္ဆေဒါယ ဣဒံ ပညတ္တံ, တသ္မာ ပဉ္စဘောဇနေယေဝ အာပတ္တိ ဝုတ္တာ။ ပဉ္စ ဘောဇနာနိ ဌပေတွာ သဗ္ဗတ္ထ အနာပတ္တီတိ ဣဒံ ပန ဣမိနာ သိက္ခာပဒေန အနာပတ္တိဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ဝိညတ္တိယာ ဥပ္ပန္နံ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ ဟိ အညတ္ထ ဝုတ္တနယေန ဒုက္ကဋံ။ သေသံ ဥတ္တာနမေဝ။ ဘိက္ခုနိပရိပါစိတဘာဝေါ, ဇာနနံ, ဂိဟိသမာရမ္ဘာဘာဝေါ, ဩဒနာဒီနံ အညတရတာ, တဿ အဇ္ဈောဟရဏန္တိ ဣမာနိ ပနေတ္ထ ပဉ္စ အင်္ဂါနိ။
ပရိပါစိတသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၁၀။ ရဟောနိသဇ္ဇသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၁၉၈။ ဒသမေ ဥပနန္ဒဿ စတုတ္ထသိက္ခာပဒေနာတိ အပ္ပဋိစ္ဆန္နေ မာတုဂါမေန သဒ္ဓိံ ရဟောနိသဇ္ဇသိက္ခာပဒံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ကိဉ္စာပိ တံ အစေလကဝဂ္ဂေ ပဉ္စမသိက္ခာပဒံ ဟောတိ, ဥပနန္ဒတ္ထေရံ အာရဗ္ဘ ပညတ္တေသု ပန စတုတ္ထဘာဝတော ‘‘ဥပနန္ဒဿ စတုတ္ထသိက္ခာပဒေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ စတုတ္ထသိက္ခာပဒဿ ဝတ္ထုတော ဣမဿ သိက္ခာပဒဿ ဝတ္ထုနော ပဌမံ ဥပ္ပန္နတ္တာ ဣဒံ သိက္ခာပဒံ ပဌမံ ပညတ္တံ။ ဣမိနာ စ သိက္ခာပဒေန ကေဝလံ ဘိက္ခုနိယာ ဧဝ ရဟောနိသဇ္ဇာယ အာပတ္တိ ပညတ္တာ, ဥပရိ မာတုဂါမေန သဒ္ဓိံ ရဟောနိသဇ္ဇာယ အာပတ္တိ ဝိသုံ ပညတ္တာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။
ရဟောနိသဇ္ဇသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
နိဋ္ဌိတော ဘိက္ခုနိဝဂ္ဂေါ တတိယော။
(သာရတ္ထ၊၃၊၅၃။)၄။ ဘောဇနဝဂ္ဂေါ
၁။ အာဝသထပိဏ္ဍသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၂၀၆။ ဘောဇနဝဂ္ဂဿ ပဌမသိက္ခာပဒေ အဒ္ဓယောဇနံ ဝါ ယောဇနံ ဝါ ဂန္တုံ သက္ကောတီတိ ဧတ္ထ တတ္တကံ ဂန္တုံ သက္ကောန္တဿပိ တာဝတကံ ဂန္တွာ အလဒ္ဓဘိက္ခဿ ဣတော ဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဣမေသံယေဝါတိ ဣမေသံ ပါသဏ္ဍာနံယေဝ။ ဧတ္တကာနန္တိ ဣမသ္မိံ ပါသဏ္ဍေ ဧတ္တကာနံ။ ဧကဒိဝသံ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗန္တိ ဧကဒိဝသံ သကိံယေဝ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ ‘‘ဧကဒိဝသံ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝစနတော ပန ဧကသ္မိံ ဒိဝသေ ပုနပ္ပုနံ ဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ ပုန အာဒိတော ပဋ္ဌာယ ဘုဉ္ဇိတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ဣမိနာ ပဌမံ ဘုတ္တဋ္ဌာနေသု ပုန ဧကသ္မိမ္ပိ ဌာနေ ဘုဉ္ဇိတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ဒဿေတိ။
֍ ဋ္ဌ ၂၀၈။ ‘‘ဂစ္ဆန္တော ဝါ အာဂစ္ဆန္တော ဝါတိ ဣဒံ အဒ္ဓယောဇနဝသေန ဂဟေတဗ္ဗ’’န္တိ ဝဒန္တိ။ အန္တရာမဂ္ဂေ ဂတဋ္ဌာနေတိ ဧကဿေဝ သန္တကံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ‘‘အာဂစ္ဆန္တေပိ ဧသေဝ နယော’’တိ သင်္ခေပေန ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ဝိဘာဝေန္တော ‘‘ဂန္တွာ ပစ္စာဂစ္ဆန္တော’’တိအာဒိမာဟ။ အာပတ္တိဋ္ဌာနေယေဝ ပုန ဘုဉ္ဇန္တဿ အနာပတ္တိ ဝတ္တဗ္ဗာတိ ဂမနေ အာဂမနေ စ ပဌမံ ဘောဇနံ အဝတွာ အန္တရာမဂ္ဂေ ဧကဒိဝသံ ဂတဋ္ဌာနေ စ ဧကဒိဝသန္တိ ပုနပ္ပုနံ ဘောဇနမေဝ ဒဿိတံ, ဂမနဒိဝသေ ပန အာဂမနဒိဝသေ စ ‘‘ဂမိဿာမိ အာဂမိဿာမီ’’တိ ဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ သုဒ္ဓစိတ္တေန ပုနပ္ပုနံ ဘုဉ္ဇန္တဿပိ ပုနပ္ပုနံ ဘောဇနေ အနာပတ္တိ။ အညဿတ္ထာယ ဥဒ္ဒိသိတွာ ပညတ္တံ ဘိက္ခုနော ဂဟေတုမေဝ န ဝဋ္ဋတီတိ အာဟ ‘‘ဘိက္ခူနံယေဝ အတ္ထာယာ’’တိ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ အာဝသထပိဏ္ဍတာ, အဂိလာနတာ, အနုဝသိတွာ ဘောဇနန္တိ ဣမာနိ ပနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။
အာဝသထပိဏ္ဍသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၂။ ဂဏဘောဇနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၂၀၉။ ဒုတိယေ အဘိမာရေတိ အဘိဂန္တွာ ဘဂဝတော မာရဏတ္ထာယ နိယောဇိတေ ဓနုဒ္ဓရေ။ ဂုဠှပဋိစ္ဆန္နောတိ အပါကဋော။ ပဝိဇ္ဈီတိ ဝိဿဇ္ဇေသိ။ နနု ရာဇာနမ္ပိ မာရာပေသီတိ ဝစနတော ဣဒံ သိက္ခာပဒံ အဇာတသတ္တုနော ကာလေ ပညတ္တန္တိ သိဒ္ဓံ, ဧဝဉ္စ သတိ ပရတော အနုပညတ္တိယံ –
(သာရတ္ထ၊၃၊၅၄။)‘‘တေန ခေါ ပန သမယေန ရညော မာဂဓဿ သေနိယဿ ဗိမ္ဗိသာရဿ ဉာတိသာလောဟိတော အာဇီဝကေသု ပဗ္ဗဇိတော ဟောတိ။ အထ ခေါ သော အာဇီဝကော ယေန ရာဇာ မာဂဓော သေနိယော ဗိမ္ဗိသာရော တေနုပသင်္ကမိ, ဥပသင်္ကမိတွာ ရာဇာနံ မာဂဓံ သေနိယံ ဗိမ္ဗိသာရံ ဧတဒဝေါစ…ပေ… ကုက္ကုစ္စာယန္တာ နာဓိဝါသေန္တီ’’တိ –
ဣဒံ ကသ္မာ ဝုတ္တန္တိ? သော ကိရ အာဇီဝကော တံ ဒါနံ ဒေန္တော ဗိမ္ဗိသာရကာလတော ပဋ္ဌာယ အဒါသိ, ပစ္ဆာ အဇာတသတ္တုကာလေ သိက္ခာပဒပညတ္တိတော ပဋ္ဌာယ ဘိက္ခူ ကုက္ကုစ္စာယန္တာ တံ ဒါနံ န ပဋိဂ္ဂဏှိံသု, တသ္မာ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ တံ ဝတ္ထု ဒဿိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ‘‘အထ ခေါ သော အာဇီဝကော ဘိက္ခူနံ သန္တိကေ ဒူတံ ပါဟေသီ’’တိ ဣဒဉ္စ တတော ပဘုတိ သော အာဇီဝကော အန္တရန္တရာ ဘိက္ခူ နိမန္တေတွာ ဒါနံ ဒေန္တော အဇာတသတ္တုကာလေ သိက္ခာပဒေ ပညတ္တေ ယံ ဘိက္ခူနံ သန္တိကေ ဒူတံ ပါဟေသိ, တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။
֍ ဋ္ဌ ၂၁၅။ အညမညဝိသိဋ္ဌတ္တာ ဝိသဒိသံ ရဇ္ဇံ ဝိရဇ္ဇံ, တတော အာဂတာ, တတ္ထ ဝါ ဇာတာ, ဘဝါတိ ဝါ ဝေရဇ္ဇာ, တေ ဧဝ ဝေရဇ္ဇကာ။ တေ ပန ယသ္မာ ဂေါတ္တစရဏာဒိဝိဘာဂေန နာနပ္ပကာရာ, တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘နာနာဝေရဇ္ဇကေ’’တိ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန နာနာဝိဓေဟိ အညရဇ္ဇေဟိ အာဂတေတိ ရဇ္ဇာနံယေဝ ဝသေန နာနပ္ပကာရတာ ဝုတ္တာ။
֍ * ၂၁၇-၂၁၈။ ဣမဿ သိက္ခာပဒဿ ဝိညတ္တိံ ကတွာ ဘုဉ္ဇနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တတ္တာ ဝိညတ္တိတော ဂဏဘောဇနံ ဝတ္ထုဝသေနေဝ ပါကဋန္တိ တံ အဝတွာ ‘‘ဂဏဘောဇနံ နာမ ယတ္ထ…ပေ… နိမန္တိတာ ဘုဉ္ဇန္တီ’’တိ နိမန္တနဝသေနေဝ ပဒဘာဇနေ ဂဏဘောဇနံ ဝုတ္တံ။ ‘‘ကိဉ္စိ ပန သိက္ခာပဒံ ဝတ္ထုအနနုရူပမ္ပိ သိယာတိ ပဒဘာဇနေ ဝုတ္တနယေန နိမန္တနဝသေနေဝ ဂဏဘောဇနံ ဟောတီတိ ကေသဉ္စိ အာသင်္ကာ ဘဝေယျာ’’တိ တံနိဝတ္တနတ္ထံ ‘‘တံ ပနေတံ ဂဏဘောဇနံ ဒွီဟာကာရေဟိ ပသဝတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ပဉ္စန္နံ ဘောဇနာနံ နာမံ ဂဟေတွာတိ ဧတ္ထ ‘‘ဘောဇနံ ဂဏှထာတိ ဝုတ္တေပိ ဂဏဘောဇနံ ဟောတိယေဝါ’’တိ ဝဒန္တိ။ ‘‘ဟေဋ္ဌာ အဒ္ဓါနဂမနဝတ္ထုသ္မိံ နာဝါဘိရုဟနဝတ္ထုသ္မိဉ္စ ‘ဣဓေဝ, ဘန္တေ, ဘုဉ္ဇထာ’တိ ဝုတ္တေ ယသ္မာ ကုက္ကုစ္စာယန္တာ န ပဋိဂ္ဂဏှိံသု, တသ္မာ ‘ဘုဉ္ဇထာ’တိ
(သာရတ္ထ၊၃၊၅၅။)ဝုတ္တေပိ ဂဏဘောဇနံ န ဟောတိယေဝါ’’တိ တီသုပိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ ‘‘ပဉ္စန္နံ ဘောဇနာနံ နာမံ ဂဟေတွာ နိမန္တေတီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ပန ‘‘ဩဒနံ ဘုဉ္ဇထာ’’တိ ဝါ ‘‘ဘတ္တံ ဘုဉ္ဇထာ’’တိ ဝါ ဘောဇနနာမံ ဂဟေတွာဝ ဝုတ္တေ ဂဏဘောဇနံ ဟောတိ, န အညထာ။ ‘‘ဣဓေဝ, ဘန္တေ, ဘုဉ္ဇထာ’’တိ ဧတ္ထာပိ ‘‘ဩဒန’’န္တိ ဝါ ‘‘ဘတ္တ’’န္တိ ဝါ ဝတွာဝ တေ ဧဝံ နိမန္တေသုန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဂဏဝသေန ဝါ နိမန္တိတတ္တာ တေ ဘိက္ခူ အပကတညုတာယ ကုက္ကုစ္စာယန္တာ န ပဋိဂ္ဂဏှိံသူတိ အယံ အမှာကံ ခန္တိ, ဝီမံသိတွာ ယုတ္တတရံ ဂဟေတဗ္ဗံ။
ဧကတော ဂဏှန္တီတိ ဧတ္ထ အညမညဿ ဒွါဒသဟတ္ထံ အမုဉ္စိတွာ ဌိတာ ဧကတော ဂဏှန္တိ နာမာတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ‘‘အမှာကံ စတုန္နမ္ပိ ဘတ္တံ ဒေဟီတိ ဝါ ဝိညာပေယျု’’န္တိ ဝစနတော ဟေဋ္ဌာ ‘‘တွံ ဧကဿ ဘိက္ခုနော ဘတ္တံ ဒေဟိ, တွံ ဒွိန္နန္တိ ဧဝံ ဝိညာပေတွာ’’တိ ဝစနတော စ အတ္တနော အတ္ထာယ အညေဟိ ဝိညတ္တမ္ပိ သာဒိယန္တဿ ဂဏဘောဇနံ ဟောတိယေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧဝံ ဝိညတ္တိတော ပသဝတီတိ ဧတ္ထ ဝိညတ္တိယာ သတိ ဂဏှန္တဿ ဧကတော ဟုတွာ ဂဟဏေ ဣမိနာ သိက္ခာပဒေန အာပတ္တိ, ဝိသုံ ဂဟဏေ ပဏီတဘောဇနသူပေါဒနဝိညတ္တီဟိ အာပတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
ဝိစာရေတီတိ ပဉ္စခဏ္ဍာဒိဝသေန သံဝိဒဟတိ။ ဃဋ္ဋေတီတိ အနုဝါတံ ဆိန္ဒိတွာ ဟတ္ထေန ဒဏ္ဍကေန ဝါ ဃဋ္ဋေတိ။ သုတ္တံ ကရောတီတိ သုတ္တံ ဝဋ္ဋေတိ။ ဝလေတီတိ ဒဏ္ဍကေ ဝါ ဟတ္ထေ ဝါ အာဝဋ္ဋေတိ။ ‘‘အဘိနဝဿေဝ စီဝရဿ ကရဏံ ဣဓ စီဝရကမ္မံ နာမ, ပုရာဏစီဝရေ သူစိကမ္မံ နာမ န ဟောတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ‘‘စတုတ္ထေ အာဂတေ န ယာပေန္တီတိ ဝစနတော သစေ အညော ကောစိ အာဂစ္ဆန္တော နတ္ထိ, စတ္တာရောယေဝ စ တတ္ထ နိသိန္နာ ယာပေတုံ န သက္ကောန္တိ, န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒန္တိ။
֍ ဋ္ဌ ၂၂၀။ ဂဏဘောဇနာပတ္တိဇနကနိမန္တနဘာဝတော ‘‘အကပ္ပိယနိမန္တန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ သမ္ပဝေသေတွာတိ နိသီဒါပေတွာ။ ဂဏော ဘိဇ္ဇတီတိ ဂဏော အာပတ္တိံ န အာပဇ္ဇတီတိ အဓိပ္ပါယော။ ‘‘ယတ္ထ စတ္တာရော ဘိက္ခူ…ပေ… ဘုဉ္ဇန္တီ’’တိ ဣမာယ ပါဠိယာ သံသန္ဒနတော ‘‘ဣတရေသံ ပန ဂဏပူရကော ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ အဝိသေသေနာတိ ‘‘ဂိလာနော ဝါ စီဝရကာရကော ဝါ’’တိ အဝိသေသေတွာ သဗ္ဗသာဓာရဏဝစနေန။ တသ္မာတိ အဝိသေသိတတ္တာ။ ဘုတွာ ဂတေသူတိ ဧတ္ထ အဂတေသုပိ ဘောဇနကိစ္စေ နိဋ္ဌိတေ ဂဏှိတုံ
(သာရတ္ထ၊၃၊၅၆။)ဝဋ္ဋတိ။ တာနိ စ တေဟိ ဧကတော န ဂဟိတာနီတိ ယေဟိ ဘောဇနေဟိ ဝိသင်္ကေတော နတ္ထိ, တာနိ ဘောဇနာနိ တေဟိ ဘိက္ခူဟိ ဧကတော န ဂဟိတာနိ ဧကေန ပစ္ဆာ ဂဟိတတ္တာ။ မဟာထေရေတိ ဘိက္ခူ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဒူတဿ ပုန ပဋိပထံ အာဂန္တွာ ‘‘ဘတ္တံ ဂဏှထာ’’တိ ဝစနဘယေန ‘‘ဂါမဒွါရေ အဋ္ဌတွာဝါ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တတ္ထ ဂန္တွာတိ အန္တရဝီထိအာဒီသု တတ္ထ တတ္ထ ဌိတာနံ သန္တိကံ ဂန္တွာ။ ဘိက္ခူနံ အတ္ထာယ ဃရဒွါရေ ဌပေတွာ ဒိယျမာနေပိ ဧသေဝ နယော။ နိဝတ္တထာတိ ဝုတ္တပဒေ နိဝတ္တိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ‘‘နိဝတ္တထာ’’တိ ဝိစ္ဆိန္ဒိတွာ ပစ္ဆာ ‘‘ဘတ္တံ ဂဏှထာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ဝဋ္ဋတိ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ ဂဏဘောဇနတာ, သမယာဘာဝေါ, အဇ္ဈောဟရဏန္တိ ဣမာနိ ပနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။
ဂဏဘောဇနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၃။ ပရမ္ပရဘောဇနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၂၂၁။ တတိယေ ကုလပဋိပါဋိယာ အဗ္ဗောစ္ဆိန္နံ ကတွာ နိရန္တရံ ဒိယျမာနတ္တာ ‘‘ဘတ္တပဋိပါဋိ အဋ္ဌိတာ ဟောတီ’’တိ ပါဠိယံ ဝုတ္တံ, အန္တရာ အဋ္ဌတွာ နိရန္တရံ ပဝတ္တာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဥပစာရဝသေနာတိ ဝေါဟာရဝသေန။ န ဟိ သော ဗဒရမတ္တမေဝ ဒေတိ, ဥပစာရဝသေန ပန ဧဝံ ဝဒတိ။ ဗဒရစုဏ္ဏသက္ခရာဒီဟိ ပယောဇိတံ ‘‘ဗဒရသာဠဝ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။
֍ ဋ္ဌ ၂၂၆။ ဝိကပ္ပနာဝသေနေဝ တံ ဘတ္တံ အသန္တံ နာမ ဟောတီတိ အနုပညတ္တိဝသေန ဝိကပ္ပနံ အဋ္ဌပေတွာ ယထာပညတ္တံ သိက္ခာပဒမေဝ ဌပိတံ။ ပရိဝါရေ ပန ဝိကပ္ပနာယ အနုဇာနနမ္ပိ အနုပညတ္တိသမာနန္တိ ကတွာ ‘‘စတဿော အနုပညတ္တိယော’’တိ ဝုတ္တံ။ မဟာပစ္စရိအာဒီသု ဝုတ္တနယံ ပစ္ဆာ ဝဒန္တော ပါဠိယာ သံသန္ဒနတော ပရမ္မုခါဝိကပ္ပနမေဝ ပတိဋ္ဌာပေသိ။ ကေစိ ပန ‘‘တဒါ အတ္တနော သန္တိကေ ဌပေတွာ ဘဂဝန္တံ အညဿ အဘာဝတော ထေရော သမ္မုခါဝိကပ္ပနံ နာကာသိ, ဘဂဝတာ စ ဝိသုံ သမ္မုခါဝိကပ္ပနာ န ဝုတ္တာ, တထာပိ သမ္မုခါဝိကပ္ပနာပိ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ တေနေဝ မာတိကာအဋ္ဌကထာယမ္ပိ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ ပရမ္ပရဘောဇနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) ‘‘ယော ဘိက္ခု ပဉ္စသု သဟဓမ္မိကေသု အညတရဿ ‘မယှံ ဘတ္တပစ္စာသံ တုယှံ ဒမ္မီ’တိ ဝါ ‘ဝိကပ္ပေမီ’တိ ဝါ ဧဝံ သမ္မုခါ ဝါ ‘ဣတ္ထန္နာမဿ
(သာရတ္ထ၊၃၊၅၇။)ဒမ္မီ’တိ ဝါ ‘ဝိကပ္ပေမီ’တိ ဝါ ဧဝံ ပရမ္မုခါ ဝါ ပဌမနိမန္တနံ အဝိကပ္ပေတွာ ပစ္ဆာ နိမန္တိတကုလေ လဒ္ဓဘိက္ခတော ဧကသိတ္ထမ္ပိ အဇ္ဈောဟရတိ, ပါစိတ္တိယ’’န္တိ ဝုတ္တံ။
֍ ဋ္ဌ ၂၂၉။ ပဉ္စဟိ ဘောဇနေဟိ နိမန္တိတဿ ယေန ယေန ပဌမံ နိမန္တိတော, တဿ တဿ ဘောဇနတော ဥပ္ပဋိပါဋိယာ အဝိကပ္ပေတွာ ဝါ ပရဿ ပရဿ ဘောဇနံ ပရမ္ပရဘောဇနန္တိ အာဟ ‘‘သစေ ပန မူလနိမန္တနံ ဟေဋ္ဌာ ဟောတိ, ပစ္ဆိမံ ပစ္ဆိမံ ဥပရိ, တံ ဥပရိတော ပဋ္ဌာယ ဘုဉ္ဇန္တဿ အာပတ္တီ’’တိ။ ဟတ္ထံ အန္တော ပဝေသေတွာ သဗ္ဗဟေဋ္ဌိမံ ဂဏှန္တဿ မဇ္ဈေ ဌိတမ္ပိ အန္တောဟတ္ထဂတံ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ဟတ္ထံ ပန…ပေ… ယထာ တထာ ဝါ ဘုဉ္ဇန္တဿ အနာပတ္တီ’’တိ။ ခီရဿ ရသဿ စ ဘတ္တေန အမိဿံ ဟုတွာ ဥပရိ ဌိတတ္တာ ‘‘ခီရံ ဝါ ရသံ ဝါ ပိဝတော အနာပတ္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။
မဟာဥပါသကောတိ ဂေဟသာမိကော။ ‘‘မဟာအဋ္ဌကထာယံ ‘အာပတ္တီ’တိ ဝစနေန ကုရုန္ဒိယံ ‘ဝဋ္ဋတီ’တိ ဝစနံ ဝိရုဒ္ဓံ ဝိယ ဒိဿတိ, ဒွိန္နမ္ပိ အဓိပ္ပါယော မဟာပစ္စရိယံ ဝိဘာဝိတော’’တိ မဟာဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ သဗ္ဗေ နိမန္တေန္တီတိ အကပ္ပိယနိမန္တနေန နိမန္တေန္တိ။ ‘‘ပရမ္ပရဘောဇနံ နာမ ပဉ္စန္နံ ဘောဇနာနံ အညတရေန ဘောဇနေန နိမန္တိတော, တံ ဌပေတွာ အညံ ပဉ္စန္နံ ဘောဇနာနံ အညတရံ ဘောဇနံ ဘုဉ္ဇတိ, ဧတံ ပရမ္ပရဘောဇနံ နာမာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ သတိပိ ဘိက္ခာစရိယာယ ပဌမံ လဒ္ဓဘာဝေ ‘‘ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ လဒ္ဓဘတ္တံ ဘုဉ္ဇတိ, အာပတ္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။ အဝိကပ္ပဝသေန ‘‘ဝစီကမ္မ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ ပရမ္ပရဘောဇနတာ, သမယာဘာဝေါ, အဇ္ဈောဟရဏန္တိ ဣမာနိ ပနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။
ပရမ္ပရဘောဇနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၄။ ကာဏမာတာသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
֍ * ၂၃၀-၂၃၁။ စတုတ္ထေ ကာဏာယ မာတာတိ ကာဏာတိ လဒ္ဓနာမာယ ဒါရိကာယ မာတာ။ ကသ္မာ ပနေသာ ကာဏာ နာမ ဇာတာတိ အာဟ ‘‘သာ ကိရဿာ’’တိအာဒိ။ ဣမိဿာ ဒဟရကာလေ မာတာပိတရော သိနေဟဝသေန ‘‘အမ္မ ကာဏေ, အမ္မ ကာဏေ’’တိ ဝေါဟရိံသု, သာ တဒုပါဒါယ ကာဏာ နာမ ဇာတာ, တဿာ စ မာတာ ‘‘ကာဏမာတာ’’တိ ပါကဋာ
(သာရတ္ထ၊၃၊၅၈။)အဟောသီတိ ဧဝမေတ္ထ ကာရဏံ ဝဒန္တိ။ ပဋိယာလောကန္တိ ပစ္ဆိမံ ဒိသံ, ပစ္စာဒိစ္စန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။
֍ ဋ္ဌ ၂၃၃။ ပူဝဂဏနာယ ပါစိတ္တိယန္တိ မုခဝဋ္ဋိယာ ဟေဋ္ဌိမလေခတော ဥပရိဋ္ဌိတပူဝဂဏနာယ ပါစိတ္တိယံ။ ‘‘ဒွတ္တိပတ္တပူရာ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗာ’’တိ ဟိ ဝစနတော မုခဝဋ္ဋိယာ ဟေဋ္ဌိမလေခံ အနတိက္ကန္တေ ဒွေ ဝါ တယော ဝါ ပတ္တပူရေ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။
֍ ဋ္ဌ ၂၃၅။ အဋ္ဌကထာသု ပန…ပေ… ဝုတ္တန္တိ ဣဒံ အဋ္ဌကထာသု တထာ အာဂတဘာဝမတ္တဒီပနတ္ထံ ဝုတ္တံ, န ပန တဿ ဝါဒဿ ပတိဋ္ဌာပနတ္ထံ။ အဋ္ဌကထာသု ဝုတ္တဉှိ ပါဠိယာ န သမေတိ။ တတုတ္တရိဂဟဏေ အနာပတ္တိဒဿနတ္ထဉှိ ‘‘ဉာတကာနံ ပဝါရိတာန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ အညထာ ‘‘အနာပတ္တိ ဒွတ္တိပတ္တပူရေ ပဋိဂ္ဂဏှာတီ’’တိ ဣမိနာဝ ပမာဏယုတ္တဂ္ဂဟဏေ အနာပတ္တိသိဒ္ဓိတော ‘‘ဉာတကာနံ ပဝါရိတာန’’န္တိ ဝိသုံ န ဝတ္တဗ္ဗံ။ ယဒိ ဧဝံ ‘‘တံ ပါဠိယာ န သမေတီ’’တိ ကသ္မာ န ဝုတ္တန္တိ? ဟေဋ္ဌာ တတုတ္တရိသိက္ခာပဒေ ဝုတ္တနယေနေဝ သက္ကာ ဝိညာတုန္တိ န ဝုတ္တံ။ ဝုတ္တဉှိ တတ္ထ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၅၂၆) ‘‘အဋ္ဌကထာသု ပန ဉာတကပဝါရိတဋ္ဌာနေ ပကတိယာဝ ဗဟုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ, အစ္ဆိန္နကာရဏာ ပမာဏမေဝ ဝဋ္ဋတီတိ ဝုတ္တံ, တံ ပါဠိယာ န သမေတီ’’တိ။ ‘‘အပါထေယျာဒိအတ္ထာယ ပဋိယာဒိတ’’န္တိ သညာယ ဂဏှန္တဿပိ အာပတ္တိယေဝ အစိတ္တကတ္တာ သိက္ခာပဒဿ။ အတ္တနောယေဝ ဂဟဏတ္ထံ ‘‘ဣမဿ ဟတ္ထေ ဒေဟီ’’တိ ဝစနေနပိ အာပဇ္ဇနတော ‘‘ဝစီကမ္မ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ သေသံ ဥတ္တာနမေဝ။ ဝုတ္တလက္ခဏပူဝမန္ထတာ, အသေသကတာ, အပဋိပ္ပဿဒ္ဓဂမနတာ, န ဉာတကာဒိတာ, အတိရေကပဋိဂ္ဂဟဏန္တိ ဣမာနိ ပနေတ္ထ ပဉ္စ အင်္ဂါနိ။
ကာဏမာတာသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၅။ ပဌမပဝါရဏာသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၂၃၆။ ပဉ္စမေ ဘုတ္တာဝီတိ ဘုတ္တာဝိနော ဘုတ္တဝန္တော, ကတဘတ္တကိစ္စာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပဝါရိတာတိ ဧတ္ထ စတူသု ပဝါရဏာသု ယာဝဒတ္ထပဝါရဏာ ပဋိက္ခေပပဝါရဏာ စ လဗ္ဘတီတိ အာဟ ‘‘ဗြာဟ္မဏေန…ပေ… ပဋိက္ခေပပဝါရဏာယ ပဝါရိတာ’’တိ။ စတုဗ္ဗိဓာ ဟိ ပဝါရဏာ ဝဿံဝုတ္ထပဝါရဏာ,
(သာရတ္ထ၊၃၊၅၉။)ပစ္စယပဝါရဏာ, ပဋိက္ခေပပဝါရဏာ, ယာဝဒတ္ထပဝါရဏာတိ။ တတ္ထ ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ဝဿံဝုတ္ထာနံ ဘိက္ခူနံ တီဟိ ဌာနေဟိ ပဝါရေတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၀၉) အယံ ဝဿံဝုတ္ထပဝါရဏာ။ ပကာရေဟိ ဒိဋ္ဌာဒီဟိ ဝါရေတိ သံဃာဒိကေ ဘဇာပေတိ ဘတ္တေ ကရောတိ ဧတာယာတိ ပဝါရဏာ, အာပတ္တိဝိသောဓနာယ အတ္တဝေါဿဂ္ဂေါကာသဒါနံ။ သာ ပန ယသ္မာ ယေဘုယျေန ဝဿံဝုတ္ထေဟိ ကာတဗ္ဗာ ဝုတ္တာ, တသ္မာ ‘‘ဝဿံဝုတ္ထပဝါရဏာ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ‘‘ဣစ္ဆာမဟံ, ဘန္တေ, သံဃံ စာတုမာသံ ဘေသဇ္ဇေန ပဝါရေတု’’န္တိ (ပါစိ။ ၃၀၃) စ, ‘‘အညတြ ပုန ပဝါရဏာယ အညတြ နိစ္စပဝါရဏာယာ’’တိ (ပါစိ။ ၃၀၆) စ အယံ ပစ္စယပဝါရဏာ ပဝါရေတိ ပစ္စယေ ဣစ္ဆာပေတိ ဧတာယာတိ ကတွာ, စီဝရာဒီဟိ ဥပနိမန္တနာယေတံ အဓိဝစနံ။ ‘‘ပဝါရိတော နာမ အသနံ ပညာယတိ, ဘောဇနံ ပညာယတိ, ဟတ္ထပါသေ ဌိတော အဘိဟရတိ, ပဋိက္ခေပေါ ပညာယတိ, ဧသော ပဝါရိတော နာမာ’’တိ (ပါစိ။ ၂၃၉) အယံ ပဋိက္ခေပပဝါရဏာ။ ဝိပ္ပကတဘောဇနတာဒိပဉ္စင်္ဂသဟိတော ဘောဇနပဋိက္ခေပေါယေဝ ဟေတ္ထ ပကာရယုတ္တာ ဝါရဏာတိ ပဝါရဏာ။ ‘‘ပဏီတေန ခါဒနီယေန ဘောဇနီယေန သဟတ္ထာ သန္တပ္ပေသိ သမ္ပဝါရေသီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၃၆၃) အယံ ယာဝဒတ္ထပဝါရဏာ။ ယာဝဒတ္ထံ ဘောဇနဿ ပဝါရဏာ ယာဝဒတ္ထပဝါရဏာ။
֍ ဋ္ဌ ၂၃၇။ တိ-ကာရံ အဝတွာ…ပေ… ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဣဒံ ဝတ္တဗ္ဗာကာရဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ‘‘တိ-ကာရေ ပန ဝုတ္တေပိ အကတံ နာမ န ဟောတီ’’တိ တီသုပိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။
֍ * ၂၃၈-၂၃၉။ ပဝါရိတောတိ ပဋိက္ခေပိတော။ ယော ဟိ ဘုဉ္ဇန္တော ပရိဝေသကေန ဥပနီတံ ဘောဇနံ အနိစ္ဆန္တော ပဋိက္ခိပတိ, သော တေန ပဝါရိတော ပဋိက္ခေပိတော နာမ ဟောတိ။ ဗျဉ္ဇနံ ပန အနာဒိယိတွာ အတ္ထမတ္တမေဝ ဒဿေတုံ ‘‘ကတပဝါရဏော ကတပဋိက္ခေပေါ’’တိ ဝုတ္တံ။ ယသ္မာ ‘‘အသန’’န္တိ ဣမိနာဝ ပဒေန ‘‘ဘုတ္တာဝီ’’တိ ဣမဿ အတ္ထော ဝုတ္တော, တသ္မာ န တဿ ကိဉ္စိ ပယောဇနံ ဝိသုံ ဥပလဗ္ဘတိ။ ယဒိ ဟိ ဥပလဗ္ဘေယျ, ပဝါရဏာ ဆဠင်္ဂသမန္နာဂတာ အာပဇ္ဇေယျာတိ မနသိ ကတွာ ပဉ္စသမန္နာဂတတ္တံယေဝ ဒဿေတုံ ‘‘ဝုတ္တမ္ပိ စေတ’’န္တိအာဒိနာ ပါဠိံ အာဟရတိ။ ကေစိ ပန ‘‘ဟတ္ထပါသေ ဌိတော အဘိဟရတီ’’တိ ဧကမေဝ အင်္ဂံ ကတွာ ‘‘စတုရင်္ဂသမန္နာဂတာ ပဝါရဏာ’’တိပိ ဝဒန္တိ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၆၀။)အမ္ဗိလပါယာသာဒီသူတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ခီရပါယာသာဒိံ သင်္ဂဏှာတိ။ တတ္ထ အမ္ဗိလပါယာသဂ္ဂဟဏေန တက္ကာဒိအမ္ဗိလသံယုတ္တာ ဃနယာဂု ဝုတ္တာ။ ခီရပါယာသဂ္ဂဟဏေန ခီရသံယုတ္တာ ယာဂု သင်္ဂယှတိ။ ပဝါရဏံ န ဇနေတီတိ အနတိရိတ္တဘောဇနာပတ္တိနိဗန္ဓနံ ပဋိက္ခေပံ န သာဓေတိ။ ကတောပိ ပဋိက္ခေပေါ အနတိရိတ္တဘောဇနာပတ္တိနိဗန္ဓနော န ဟောတီတိ အကတဋ္ဌာနေယေဝ တိဋ္ဌတီတိ အာဟ ‘‘ပဝါရဏံ န ဇနေတီ’’တိ။ ‘‘ယာဂု-သဒ္ဒဿ ပဝါရဏဇနကယာဂုယာပိ သာဓာရဏတ္တာ ‘ယာဂုံ ဂဏှထာ’တိ ဝုတ္တေပိ ပဝါရဏာ ဟောတီတိ ပဝါရဏံ ဇနေတိယေဝါတိ ဝုတ္တ’’န္တိ တီသုပိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ, တံ ပရတော တတ္ထေဝ ‘‘ဘတ္တမိဿကံ ယာဂုံ အာဟရိတွာ’’တိ ဧတ္ထ ဝုတ္တကာရဏေန န သမေတိ။ ဝုတ္တဉှိ တတ္ထ ‘‘ဟေဋ္ဌာ အယာဂုကေ နိမန္တနေ ဥဒကကဉ္ဇိကခီရာဒီဟိ သဒ္ဓိံ မဒ္ဒိတံ ဘတ္တမေဝ သန္ဓာယ ‘ယာဂုံ ဂဏှထာ’တိ ဝုတ္တတ္တာ ပဝါရဏာ ဟောတိ, ‘ဘတ္တမိဿကံ ယာဂုံ အာဟရိတွာ’တိ ဧတ္ထ ပန ဝိသုံ ယာဂုယာ ဝိဇ္ဇမာနတ္တာ ပဝါရဏာ န ဟောတီ’’တိ။ တသ္မာ တတ္ထ ဝုတ္တနယေနေဝ ခီရာဒီဟိ သံမဒ္ဒိတံ ဘတ္တမေဝ သန္ဓာယ ‘‘ယာဂုံ ဂဏှထာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ယာဂုယာ စ တတ္ထ အဘာဝတော ပဝါရဏာ ဟောတီတိ ဧဝမေတ္ထ ကာရဏံ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဧဝဉှိ သတိ ပရတော ‘‘ယေနာပုစ္ဆိတော, တဿ အတ္ထိတာယာ’’တိ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တကာရဏေနပိ သံသန္ဒတိ, အညထာ ဂဏ္ဌိပဒေသုယေဝ ပုဗ္ဗာပရဝိရောဓော အာပဇ္ဇတိ။ အဋ္ဌကထာဝစနေန စ န သမေတိ။ သစေ…ပေ… ပညာယတီတိ ဣမိနာ ဝုတ္တပ္ပမာဏဿ မစ္ဆမံသခဏ္ဍဿ နဟာရုနော ဝါ သဗ္ဘာဝမတ္တံ ဒဿေတိ။ တာဟီတိ ပုထုကာဟိ။
သာလိဝီဟိယဝေဟိ ကတသတ္တူတိ ယေဘုယျနယေန ဝုတ္တံ, သတ္တ ဓညာနိ ပန ဘဇ္ဇိတွာ ကတောပိ သတ္တုယေဝ။ တေနေဝါဟ ‘‘ကင်္ဂုဝရက…ပေ… သတ္တုသင်္ဂဟမေဝ ဂစ္ဆတီ’’တိ။ သတ္တုမောဒကောတိ သတ္တုယော ပိဏ္ဍေတွာ ကတော အပက္ကော သတ္တုဂုဠော။ ပဉ္စန္နံ ဘောဇနာနံ အညတရဝသေန ဝိပ္ပကတဘောဇနဘာဝဿ ဥပစ္ဆိန္နတ္တာ ‘‘မုခေ သာသပမတ္တမ္ပိ…ပေ… န ပဝါရေတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘အကပ္ပိယမံသံ ပဋိက္ခိပတိ, န ပဝါရေတီ’’တိ ဝစနတော သစေ သံဃိကံ လာဘံ အတ္တနော အပါပုဏန္တံ ဇာနိတွာ ဝါ အဇာနိတွာ ဝါ ပဋိက္ခိပတိ, န ပဝါရေတိ ပဋိက္ခိပိတဗ္ဗဿေဝ ပဋိက္ခိတ္တတ္တာ။ အလဇ္ဇိသန္တကံ ပဋိက္ခိပန္တောပိ န ပဝါရေတိ။ အဝတ္ထုတာယာတိ အနတိရိတ္တာပတ္တိသာဓိကာယ ပဝါရဏာယ အဝတ္ထုဘာဝတော။ ဧတေန ပဋိက္ခိပိတဗ္ဗဿေဝ ပဋိက္ခိတ္တဘာဝံ
(သာရတ္ထ၊၃၊၆၁။)ဒီပေတိ။ ယဉှိ ပဋိက္ခိပိတဗ္ဗံ ဟောတိ, တဿ ပဋိက္ခေပေါ အာပတ္တိအင်္ဂံ န ဟောတီတိ တံ ‘‘ပဝါရဏာယ အဝတ္ထူ’’တိ ဝုစ္စတိ။
ဥပနာမေတီတိ ဣမိနာ ကာယာဘိဟာရံ ဒဿေတိ။ ဟတ္ထပါသတော ဗဟိ ဌိတဿ သတိပိ ဒါတုကာမာဘိဟာရေ ပဋိက္ခိပန္တဿ ဒူရဘာဝေနေဝ ပဝါရဏာယ အဘာဝတော ထေရဿပိ ဒူရဘာဝမတ္တံ ဂဟေတွာ ပဝါရဏာယ အဘာဝံ ဒဿေန္တော ‘‘ထေရဿ ဒူရဘာဝတော’’တိ အာဟ, န ပန ထေရဿ အဘိဟာရသဗ္ဘာဝတော။ သစေပိ ဂဟေတွာ ဂတော ဟတ္ထပါသေ ဌိတော ဟောတိ, ကိဉ္စိ ပန အဝတွာ အာဓာရကဋ္ဌာနေ ဌိတတ္တာ အဘိဟာရော နာမ န ဟောတီတိ ‘‘ဒူတဿ စ အနဘိဟရဏတော’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဂဟေတွာ ဂတေန ‘ဘတ္တံ ဂဏှထာ’တိ ဝုတ္တေ အဘိဟာရော နာမ ဟောတီတိ ‘သစေ ပန ဂဟေတွာ အာဂတော ဘိက္ခု…ပေ… ပဝါရဏာ ဟောတီ’တိ ဝုတ္တ’’န္တိ တီသုပိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ ကေစိ ပန ‘‘ပတ္တံ ကိဉ္စိ ဥပနာမေတွာ ‘ဣမံ ဘတ္တံ ဂဏှထာ’တိ ဝုတ္တန္တိ ဂဟေတဗ္ဗ’’န္တိ ဝဒန္တိ, တံ ယုတ္တံ ဝိယ ဒိဿတိ ဝါစာဘိဟာရဿ ဣဓ အနဓိပ္ပေတတ္တာ။
ပရိဝေသနာယာတိ ဘတ္တဂ္ဂေ။ အဘိဟဋာဝ ဟောတီတိ ပရိဝေသကေနေဝ အဘိဟဋာ ဟောတိ။ တတော ဒါတုကာမတာယ ဂဏှန္တံ ပဋိက္ခိပန္တဿ ပဝါရဏာ ဟောတီတိ ဧတ္ထ အဂဏှန္တမ္ပိ ပဋိက္ခိပတော ပဝါရဏာ ဟောတိယေဝ။ ကသ္မာ? ဒါတုကာမတာယ အဘိဟဋတ္တာ။ ‘‘တသ္မာ သာ အဘိဟဋာဝ ဟောတီ’’တိ ဟိ ဝုတ္တံ။ တေနေဝ တီသုပိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ‘‘ဒါတုကာမာဘိဟာရေ သတိ ကေဝလံ ‘ဒဿာမီ’တိ ဂဟဏမေဝ အဘိဟာရော နာမ န ဟောတိ, ‘ဒဿာမီ’တိ ဂဏှန္တေပိ အဂဏှန္တေပိ ဒါတုကာမာဘိဟာရောဝ အဘိဟာရော နာမ ဟောတိ, တသ္မာ ဂဟဏသမယေ ဝါ အဂ္ဂဟဏသမယေ ဝါ တံ ပဋိက္ခိပတော ပဝါရဏာ ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဣဒါနိ အသတိ တဿ ဒါတုကာမာဘိဟာရေ ဂဟဏသမယေပိ ပဋိက္ခိပတော ပဝါရဏာ န ဟောတီတိ ဒဿေတုံ ‘‘သစေ ပနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။
‘‘ရသံ ဂဏှထာ’’တိ အပဝါရဏဇနကဿ နာမံ ဂဟေတွာ ဝုတ္တတ္တာ ‘‘တံ သုတွာ ပဋိက္ခိပတော ပဝါရဏာ နတ္ထီ’’တိ ဝုတ္တံ။ မစ္ဆရသံ မံသရသန္တိ ဧတ္ထ ပန န ကေဝလံ မစ္ဆဿ ရသံ မစ္ဆရသမိစ္စေဝ ဝိညာယတိ, အထ ခေါ မစ္ဆော စ မစ္ဆရသဉ္စ မစ္ဆရသန္တိ ဧဝံ ပဝါရဏဇနကသာဓာရဏနာမဝသေနပိ
(သာရတ္ထ၊၃၊၆၂။)ဝိညာယမာနတ္တာ တံ ပဋိက္ခိပတော ပဝါရဏာဝ ဟောတိ။ ပရတော မစ္ဆသူပန္တိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ ‘‘ဣဒံ ဂဏှထာ’’တိ ဝုတ္တေပီတိ ဧတ္ထ ဧဝံ အဝတွာပိ ပဝါရဏပဟောနကံ ယံကိဉ္စိ အဘိဟဋံ ပဋိက္ခိပတော ပဝါရဏာ ဟောတိယေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ကရမ္ဗကောတိ မိဿကာဓိဝစနမေတံ။ ယဉှိ အညေနညေန မိဿေတွာ ကရောန္တိ, သော ‘‘ကရမ္ဗကော’’တိ ဝုစ္စတိ။ သော သစေပိ မံသေန မိဿေတွာ ကတောဝ ဟောတိ, ‘‘ကရမ္ဗကံ ဂဏှထာ’’တိ အပဝါရဏာရဟဿ နာမေန ဝုတ္တတ္တာ ပဋိက္ခိပတော ပဝါရဏာ န ဟောတိ။ ‘‘မံသကရမ္ဗကံ ဂဏှထာ’’တိ ဝုတ္တေ ပန မံသမိဿကံ ဂဏှထာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ, တသ္မာ ပဝါရဏာဝ ဟောတိ။
‘‘ဥဒ္ဒိဿကတ’’န္တိ မညမာနောတိ ဧတ္ထ ‘‘ဝတ္ထုနော ကပ္ပိယတ္တာ အကပ္ပိယသညာယ ပဋိက္ခိပတောပိ အစိတ္တကတ္တာ ဣမဿ သိက္ခာပဒဿ ပဝါရဏာ ဟောတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ‘‘ဟေဋ္ဌာ အယာဂုကေ နိမန္တနေ ဥဒကကဉ္ဇိကခီရာဒီဟိ သဒ္ဓိံ မဒ္ဒိတံ ဘတ္တမေဝ သန္ဓာယ ‘ယာဂုံ ဂဏှထာ’တိ ဝုတ္တတ္တာ ပဝါရဏာ ဟောတိ, ‘ဘတ္တမိဿကံ ယာဂုံ အာဟရိတွာ’တိ ဧတ္ထ ပန ဝိသုံ ယာဂုယာ ဝိဇ္ဇမာနတ္တာ ပဝါရဏာ န ဟောတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ အယမေတ္ထ အဓိပ္ပါယောတိ ‘‘ယေနာပုစ္ဆိတော’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ကာရဏံ ပနေတ္ထ ဒုဒ္ဒသန္တိ ဧတ္ထ ဧကေ တာဝ ဝဒန္တိ ‘‘ယသ္မာ ယာဂုမိဿကံ နာမ ဘတ္တမေဝ န ဟောတိ, ခီရာဒိကမ္ပိ ဟောတိယေဝ, တသ္မာ ကရမ္ဗကေ ဝိယ ပဝါရဏာယ န ဘဝိတဗ္ဗံ။ ဧဝဉ္စ သတိ ယာဂု ဗဟုတရာ ဝါ ဟောတိ သမသမာ ဝါ, န ပဝါရေတိ။ ‘ယာဂု မန္ဒာ, ဘတ္တံ ဗဟုတရံ, ပဝါရေတီ’တိ ဧတ္ထ ကာရဏံ ဒုဒ္ဒသ’’န္တိ။ ကေစိ ပန ဝဒန္တိ ‘‘ယာဂုမိဿကံ နာမ ဘတ္တံ, တသ္မာ တံ ပဋိက္ခိပတော ပဝါရဏာယ ဧဝ ဘဝိတဗ္ဗံ။ ဧဝဉ္စ သတိ ‘ဣဓ ပဝါရဏာ ဟောတိ န ဟောတီ’တိ ဧတ္ထ ကာရဏံ ဒုဒ္ဒသ’’န္တိ။
ယထာ စေတ္ထ ကာရဏံ ဒုဒ္ဒသံ, ဧဝံ ပရတော ‘‘မိဿကံ ဂဏှထာ’’တိ ဧတ္ထာပိ ကာရဏံ ဒုဒ္ဒသမေဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ န ဟိ ပဝါရဏပ္ပဟောနကဿ အပ္ပဗဟုဘာဝေါ ပဝါရဏာယ ဘာဝါဘာဝနိမိတ္တံ, ကိဉ္စရဟိ ပဝါရဏဇနကဿ နာမဂ္ဂဟဏမေဝေတ္ထ ပမာဏံ, တသ္မာ ‘‘ဣဒဉ္စ ကရမ္ဗကေန န သမာနေတဗ္ဗ’’န္တိအာဒိနာ ယမ္ပိ ကာရဏံ ဝုတ္တံ, တမ္ပိ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တေန သံသန္ဒိယမာနံ န သမေတိ။ ယဒိ ဟိ ‘‘မိဿက’’န္တိ ဘတ္တမိဿကေယေဝ ရုဠှံ သိယာ, ဧဝံ သတိ ယထာ ‘‘ဘတ္တမိဿကံ ဂဏှထာ’’တိ ဝုတ္တေ ဘတ္တံ ဗဟုတရံ ဝါ သမံ ဝါ အပ္ပတရံ ဝါ ဟောတိ, ပဝါရေတိယေဝ, ဧဝံ ‘‘မိဿကံ ဂဏှထာ’’တိ ဝုတ္တေပိ
(သာရတ္ထ၊၃၊၆၃။)အပ္ပတရေပိ ဘတ္တေ ပဝါရဏာယ ဘဝိတဗ္ဗံ မိဿကန္တိ ဘတ္တမိဿကေယေဝ ရုဠှတ္တာ။ တထာ ဟိ ‘‘မိဿကန္တိ ဘတ္တမိဿကေယေဝ ရုဠှဝေါဟာရတ္တာ ဣဒံ ပန ‘ဘတ္တမိဿကမေဝါ’တိ ဝုတ္တ’’န္တိ တီသုပိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ အထ ‘‘မိဿက’’န္တိ ဘတ္တမိဿကေ ရုဠှံ န ဟောတိ, မိဿကဘတ္တံ ပန သန္ဓာယ ‘‘မိဿကံ ဂဏှထာ’’တိ ဝုတ္တန္တိ။ ဧဝမ္ပိ ယထာ အယာဂုကေ နိမန္တနေ ခီရာဒီဟိ သဒ္ဓိံ မဒ္ဒိတံ ဘတ္တမေဝ သန္ဓာယ ‘‘ယာဂုံ ဂဏှထာ’’တိ ဝုတ္တေ ပဝါရဏာ ဟောတိ, ဧဝမိဓာပိ မိဿကဘတ္တမေဝ သန္ဓာယ ‘‘မိဿကံ ဂဏှထာ’’တိ ဝုတ္တေ ဘတ္တံ အပ္ပံ ဝါ ဟောတု ဗဟု ဝါ, ပဝါရဏာ ဧဝ သိယာ။ တသ္မာ ‘‘မိဿက’’န္တိ ဘတ္တမိဿကေ ရုဠှံ ဝါ ဟောတု သန္ဓာယဘာသိတံ ဝါ, ဥဘယတ္ထာပိ ပုဗ္ဗေနာပရံ န သမေတီတိ ကိမေတ္ထ ကာရဏစိန္တာယ, ဤဒိသေသု ပန ဌာနေသု အဋ္ဌကထာပမာဏေနေဝ ဂန္တဗ္ဗန္တိ အယံ အမှာကံ ခန္တိ။
‘‘ဝိသုံ ကတွာ ဒေတီတိ ဘတ္တဿ ဥပရိ ဌိတံ ရသာဒိံ ဝိသုံ ဂဟေတွာ ဒေတီ’’တိ တီသုပိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ ကေနစိ ပန ‘‘ယထာ ဘတ္တသိတ္ထံ န ပတတိ, တထာ ဂါဠှံ ဟတ္ထေန ပီဠေတွာ ပရိဿာဝေတွာ ဒေတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တထာပိ ကာရဏံ န ဒိဿတိ။ ယထာ ဟိ ဘတ္တမိဿကံ ယာဂုံ အာဟရိတွာ ‘‘ယာဂုံ ဂဏှထာ’’တိ ဝတွာ ယာဂုမိဿကံ ဘတ္တမ္ပိ ဒေန္တံ ပဋိက္ခိပတော ပဝါရဏာ န ဟောတိ, ဧဝမိဓာပိ ဗဟုခီရရသာဒီသု ဘတ္တေသု ‘‘ခီရံ ဂဏှထာ’’တိအာဒီနိ ဝတွာ ခီရာဒီနိ ဝါ ဒေတု ခီရာဒိမိဿကဘတ္တံ ဝါ, ဥဘယထာပိ ပဝါရဏာယ န ဘဝိတဗ္ဗံ, တသ္မာ ‘‘ဝိသုံ ကတွာ ဒေတီ’’တိ တေနာကာရေန ဒေန္တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ, န ပန ဘတ္တမိဿကံ ကတွာ ဒိယျမာနံ ပဋိက္ခိပတော ပဝါရဏာ ဟောတီတိ ဒဿနတ္ထန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ယဒိ ပန ဘတ္တမိဿကံ ကတွာ ဒိယျမာနေ ပဝါရဏာ ဟောတီတိ အဓိပ္ပါယေန အဋ္ဌကထာယံ ‘‘ဝိသုံ ကတွာ ဒေတီ’’တိ ဝုတ္တံ, ဧဝံ သတိ အဋ္ဌကထာယေဝေတ္ထ ပမာဏန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ, န ပန ကာရဏန္တရံ ဂဝေသိတဗ္ဗံ။
သစေ ဥက္ကုဋိကံ နိသိန္နော ပါဒေ အမုဉ္စိတွာပိ ဘူမိယံ နိသီဒတိ, ဣရိယာပထံ ဝိကောပေန္တော နာမ ဟောတီတိ ဥက္ကုဋိကာသနံ အဝိကောပေတွာဝ သုခေန နိသီဒိတုံ ‘‘တဿ ပန ဟေဋ္ဌာ…ပေ… နိသီဒနကံ ဒါတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘အာသနံ အစာလေတွာတိ ပီဌေ ဖုဋ္ဌောကာသတော အာနိသဒမံသံ အမောစေတွာ, အနုဋ္ဌဟိတွာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ, အဒိန္နာဒါနေ ဝိယ ဌာနာစာဝနံ န ဂဟေတဗ္ဗ’’န္တိ တီသုပိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၆၄။)အကပ္ပိယကတန္တိ ဧတ္ထ အကပ္ပိယကတဿေဝ အနတိရိတ္တဘာဝတော ကပ္ပိယံ အကာရာပေတွာ တသ္မိံ ပတ္တေ ပက္ခိတ္တမူလဖလာဒိယေဝ အတိရိတ္တံ န ဟောတိ, သေသံ ပန ပတ္တပရိယာပန္နံ အတိရိတ္တမေဝ ဟောတိ, ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ တံ ပန မူလဖလာဒိံ ပရိဘုဉ္ဇိတုကာမေန တတော နီဟရိတွာ ကပ္ပိယံ ကာရာပေတွာ အညသ္မိံ ဘာဇနေ ဌပေတွာ အတိရိတ္တံ ကာရာပေတွာ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။
သော ပုန ကာတုံ န လဘတီတိ တသ္မိံယေဝ ဘာဇနေ ကရိယမာနံ ပဌမံ ကတေန သဒ္ဓိံ ကတံ ဟောတီတိ ပုန သောယေဝ ကာတုံ န လဘတိ, အညော လဘတိ။ အညသ္မိံ ပန ဘာဇနေ တေန ဝါ အညေန ဝါ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ တေနာဟ ‘‘ယေန အကတံ, တေန ကာတဗ္ဗံ။ ယဉ္စ အကတံ, တံ ကာတဗ္ဗ’’န္တိ။ တေနပီတိ ဧတ္ထ ပိ-သဒ္ဒေါ န ကေဝလံ အညေန ဝါတိ ဣမမတ္ထံ ဒီပေတိ။ ဧဝံ ကတန္တိ အညသ္မိံ ဘာဇနေ ကတံ။ ပေသေတွာတိ အနုပသမ္ပန္နဿ ဟတ္ထေ ပေသေတွာ။ ဣမဿ ဝိနယကမ္မဘာဝတော ‘‘အနုပသမ္ပန္နဿ ဟတ္ထေ ဌိတံ န ကာရေတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ။
သစေ ပန အာမိသသံသဋ္ဌာနီတိ ဧတ္ထ သစေ မုခဂတေနပိ အနတိရိတ္တေန အာမိသေန သံသဋ္ဌာနိ ဟောန္တိ, ပါစိတ္တိယမေဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တသ္မာ ပဝါရိတေန ဘောဇနံ အတိရိတ္တံ ကာရာပေတွာ ဘုဉ္ဇန္တေနပိ ယထာ အကတေန မိဿံ န ဟောတိ, ဧဝံ မုခဉ္စ ဟတ္ထဉ္စ သုဒ္ဓံ ကတွာ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ ကိဉ္စာပိ အပ္ပဝါရိတဿ ပုရေဘတ္တံ ယာမကာလိကာဒီနိ အာဟာရတ္ထာယ ပရိဘုဉ္ဇတောပိ အနာပတ္တိ, ပဝါရိတဿ ပန ပဝါရဏမူလကံ ဒုက္ကဋံ ဟောတိယေဝါတိ ‘‘ယာမကာလိကံ…ပေ… အဇ္ဈောဟာရေ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ ပါဠိယံ ဝုတ္တံ။
֍ ဋ္ဌ ၂၄၁။ ကာယေန ဘုဉ္ဇနတော ဝါစာယ အာဏာပေတွာ အတိရိတ္တံ အကာရာပနတော စ အာပဇ္ဇတီတိ ‘‘ကာယဝါစတော’’တိ ဝုတ္တံ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ ပဝါရိတဘာဝေါ, အာမိသဿ အနတိရိတ္တတာ, ကာလေ အဇ္ဈောဟရဏန္တိ ဣမာနိ ပနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။
ပဌမပဝါရဏာသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၆၅။)၆။ ဒုတိယပဝါရဏာသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၂၄၃။ ဆဋ္ဌေ သာဓာရဏမေဝါတိ ‘‘ဟန္ဒ ဘိက္ခု ခါဒ ဝါ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တပဝါရဏာယ သာဓာရဏံ။ ‘‘ဘုတ္တသ္မိံ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ မာတိကာယံ ဝုတ္တတ္တာ ဘောဇနပရိယောသာနေ အာပတ္တိ, န အဇ္ဈောဟာရေ အဇ္ဈောဟာရေ။ အဘိဟဋ္ဌုံ ပဝါရေတိ, အာပတ္တိ ပါစိတ္တိယဿာတိ ဣဒဉ္စ ဘောဇနပရိယောသာနံယေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ ပဝါရိတတာ, ပဝါရိတသညိတာ, အာသာဒနာပေက္ခတာ, အနတိရိတ္တေန အဘိဟဋ္ဌုံ ပဝါရဏာ, ဘောဇနပရိယောသာနန္တိ ဣမာနိ ပနေတ္ထ ပဉ္စ အင်္ဂါနိ။
ဒုတိယပဝါရဏာသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၇။ ဝိကာလဘောဇနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၂၄၇။ သတ္တမေ အဂ္ဂသမဇ္ဇောတိ ဥတ္တမံ နစ္စံ။ တံ ကိရ ပဗ္ဗတမတ္ထကေ ဌတွာ ဧကံ ဒေဝတံ ဥဒ္ဒိဿ ကရောန္တိ။ နဋာနံ နာဋကာနိ နဋနာဋကာနိ, သီတာဟရဏာဒီနိ။ အပညတ္တေ သိက္ခာပဒေတိ ဦနဝီသတိဝဿသိက္ခာပဒေ အပညတ္တေ။ အဒံသူတိ ‘‘ဝိဟာရံ နေတွာ ခါဒိဿထာ’’တိ အဒံသု။
֍ * ၂၄၈-၂၄၉။ မူလကမူလာဒီနိ ဥပဒေသတောယေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ န ဟိ တာနိ ပရိယာယန္တရေန ဝုစ္စမာနာနိပိ သက္ကာ ဝိညာတုံ။ ပရိယာယန္တရေပိ ဟိ ဝုစ္စမာနေ တံ တံ နာမံ အဇာနန္တာနံ သမ္မောဟောယေဝ သိယာ, တသ္မာ တတ္ထ န ကိဉ္စိ ဝက္ခာမ။ ခါဒနီယတ္ထန္တိ ခါဒနီယေန ကတ္တဗ္ဗကိစ္စံ။ နေဝ ဖရန္တီတိ န နိပ္ဖါဒေန္တိ။ တေသု တေသု ဇနပဒေသူတိ ဧတ္ထ ‘‘ဧကသ္မိံ ဇနပဒေ အာဟာရကိစ္စံ သာဓေန္တံ သေသဇနပဒေသုပိ န ကပ္ပတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ရုက္ခဝလ္လိအာဒီနန္တိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တမေဝ သမ္ပိဏ္ဍေတွာ ဝုတ္တံ။ အန္တောပထဝီဂတောတိ သာလကလျာဏီခန္ဓံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ သဗ္ဗကပ္ပိယာနီတိ မူလခန္ဓတစပတ္တာဒိဝသေန သဗ္ဗသော ကပ္ပိယာနိ။ တေသမ္ပိ နာမဝသေန န သက္ကာ ပရိယန္တံ ဒဿေတုန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ အစ္ဆိဝါဒီနံ အပရိပက္ကာနေဝ ဖလာနိ ယာဝဇီဝိကာနီတိ ဒဿေတုံ ‘‘အပရိပက္ကာနီ’’တိ ဝုတ္တံ။
ဟရီတကာဒီနံ အဋ္ဌီနီတိ ဧတ္ထ မိဉ္ဇံ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ ဌိတကပါလာနိ ယာဝဇီဝိကာနီတိ အာစရိယာ။ မိဉ္ဇမ္ပိ ယာဝဇီဝိကန္တိ ဧကေ။ ဟိင်္ဂူတိ ဟိင်္ဂုရုက္ခတော ပဂ္ဃရိတနိယျာသော။ ဟိင်္ဂုဇတုအာဒယောပိ ဟိင်္ဂုဝိကတိယော ဧဝ။ တတ္ထ
(သာရတ္ထ၊၃၊၆၆။)ဟိင်္ဂုဇတု နာမ ဟိင်္ဂုရုက္ခဿ ဒဏ္ဍပတ္တာနိ ပစိတွာ ကတနိယျာသော, ဟိင်္ဂုသိပါဋိကံ နာမ ဟိင်္ဂုပတ္တာနိ ပစိတွာ ကတနိယျာသော။ ‘‘အညေန မိဿေတွာ ကတော’’တိပိ ဝဒန္တိ။ တကန္တိ အဂ္ဂကောဋိယာ နိက္ခန္တသိလေသော။ တကပတ္တိန္တိ ပတ္တတော နိက္ခန္တသိလေသော။ တကပဏ္ဏိန္တိ ပလာသေ ဘဇ္ဇိတွာ ကတသိလေသော။ ‘‘ဒဏ္ဍတော နိက္ခန္တသိလေသော တိပိ ဝဒန္တိ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ ဝိကာလတာ, ယာဝကာလိကတာ, အဇ္ဈောဟရဏန္တိ ဣမာနိ ပနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။
ဝိကာလဘောဇနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၈။ သန္နိဓိကာရကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
֍ * ၂၅၂-၃။ အဋ္ဌမေ တာဒိသန္တိ အသူပဗျဉ္ဇနံ။ ယံကိဉ္စိ ယာဝကာလိကံ ဝါ ယာမကာလိကံ ဝါတိ ဧတ္ထ ‘‘ယာမကာလိက’’န္တိ ဣမိနာ န ကေဝလံ ယာဝကာလိကေ ဧဝ သန္နိဓိပစ္စယာ ပါစိတ္တိယံ, အထ ခေါ ယာမကာလိကေပီတိ ဒဿေတိ။ နနု စ ယာမကာလိကံ နေဝ ခါဒနီယေသု အန္တောဂဓံ, န ဘောဇနီယေသု။ တေနေဝ ပဒဘာဇနီယေ ‘‘ခါဒနီယံ နာမ ပဉ္စ ဘောဇနာနိ ယာမကာလိကံ သတ္တာဟကာလိကံ ယာဝဇီဝိကံ ဌပေတွာ အဝသေသံ ခါဒနီယံ နာမ။ ဘောဇနီယံ နာမ ပဉ္စ ဘောဇနာနီ’’တိ ဝုတ္တံ, ‘‘ယော ပန ဘိက္ခု သန္နိဓိကာရကံ ခါဒနီယံ ဝါ ဘောဇနီယံ ဝါ ခါဒေယျ ဝါ ဘုဉ္ဇေယျ ဝါ, ပါစိတ္တိယ’’န္တိ စ ဝုတ္တံ, တသ္မာ ယာမကာလိကေ ပါစိတ္တိယေန ဘဝိတဗ္ဗန္တိ ကထံ ဝိညာယတီတိ? ဝုစ္စတေ – ပဒဘာဇနေ ခါဒနီယ-သဒ္ဒဿ အတ္ထဒဿနတ္ထံ ‘‘ယာမကာလိကံ ဌပေတွာ’’တိ ဝုတ္တံ, န ပန သန္နိဓိပစ္စယာ အနာပတ္တိဒဿနတ္ထံ။ ခါဒိတဗ္ဗဉှိ ယံကိဉ္စိ ခါဒနီယန္တိ အဓိပ္ပေတံ, န စ ယာမကာလိကေသု ကိဉ္စိ ခါဒိတဗ္ဗံ အတ္ထိ ပါတဗျဘာဝတော။ တသ္မာ ကိဉ္စာပိ ယာမကာလိကံ ခါဒနီယဘောဇနီယေဟိ န သင်္ဂဟိတံ, တထာပိ အနာပတ္တိံ ဒဿေန္တေန ‘‘အနာပတ္တိ ယာမကာလိကံ ယာမေ နိဒဟိတွာ ဘုဉ္ဇတီ’’တိ ဝစနတော ယာမာတိက္ကမေ သန္နိဓိပစ္စယာ ပါစိတ္တိယေန ဘဝိတဗ္ဗန္တိ ဝိညာယတိ။ ‘‘ယာမကာလိကေန, ဘိက္ခဝေ, သတ္တာဟကာလိကံ ယာဝဇီဝိကံ တဒဟုပဋိဂ္ဂဟိတံ ယာမေ ကပ္ပတိ, ယာမာတိက္ကန္တေ န ကပ္ပတီ’’တိ (မဟာဝ။ ၃၀၅)
(သာရတ္ထ၊၃၊၆၇။)ဣမိနာပိ စာယမတ္ထော သိဒ္ဓေါ။ တေနေဝ ဘဂဝတော အဓိပ္ပါယညူဟိ အဋ္ဌကထာစရိယေဟိ ယာမကာလိကေ ပါစိတ္တိယမေဝ ဝုတ္တံ။
ပဋိဂ္ဂဟဏေတိ ဂဟဏမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ပဋိဂ္ဂဟိတမေဝ ဟိ တံ, ပုန ပဋိဂ္ဂဟဏကိစ္စံ နတ္ထိ။ တေနေဝ ‘‘အဇ္ဈောဟရိတုကာမတာယ ဂဏှန္တဿ ပဋိဂ္ဂဟဏေ’’တိ ဝုတ္တံ။ မာတိကာဋ္ဌကထာယံ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ သန္နိဓိကာရကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) ပန ‘‘အဇ္ဈောဟရိဿာမီတိ ဂဏှန္တဿ ပဋိဂ္ဂဟဏေ’’ဣစ္စေဝ ဝုတ္တံ။ ယန္တိ ယံ ပတ္တံ။ သန္ဒိဿတီတိ ယာဂုယာ ဥပရိ သန္ဒိဿတိ။ တေလဝဏ္ဏေ ပတ္တေ သတိပိ နိသ္နေဟဘာဝေ အင်္ဂုလိယာ ဃံသန္တဿ ဝဏ္ဏဝသေနေဝ လေခါ ပညာယတိ, တသ္မာ တတ္ထ အနာပတ္တီတိ ဒဿနတ္ထံ ‘‘သာ အဗ္ဗောဟာရိကာ’’တိ ဝုတ္တံ။ သယံ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ အပရိစ္စတ္တမေဝ ဟိ ဒုတိယဒိဝသေ န ဝဋ္ဋတီတိ ဧတ္ထ ပဋိဂ္ဂဟဏေ အနပေက္ခဝိဿဇ္ဇနေန အနုပသမ္ပန္နဿ နိရပေက္ခဒါနေန ဝါ ဝိဇဟိတပဋိဂ္ဂဟဏံ ပရိစ္စတ္တမေဝ ဟောတီတိ ‘‘အပရိစ္စတ္တ’’န္တိ ဣမိနာ ဥဘယထာပိ အဝိဇဟိတပဋိဂ္ဂဟဏမေဝ ဝုတ္တံ။ တသ္မာ ယံ ပရဿ ပရိစ္စဇိတွာ အဒိန္နမ္ပိ သစေ ပဋိဂ္ဂဟဏေ နိရပေက္ခဝိဿဇ္ဇနေန ဝိဇဟိတပဋိဂ္ဂဟဏံ ဟောတိ, တမ္ပိ ဒုတိယဒိဝသေ ဝဋ္ဋတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
ယဒိ ဧဝံ ‘‘ပတ္တော ဒုဒ္ဓေါတော ဟောတီ’’တိအာဒီသု ကသ္မာ အာပတ္တိ ဝုတ္တာတိ? ‘‘ပဋိဂ္ဂဟဏံ အဝိဿဇ္ဇေတွာဝ သယံ ဝါ အညေန ဝါ တုစ္ဆံ ကတွာ န သမ္မာ ဓောဝိတွာ နိဋ္ဌာပိတေ ပတ္တေ လဂ္ဂမ္ပိ အဝိဇဟိတပဋိဂ္ဂဟဏမေဝ ဟောတီတိ တတ္ထ အာပတ္တီ’’တိ တီသုပိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ ကေစိ ပန ‘‘သာမဏေရာနံ ပရိစ္စဇန္တီတိ ဣမသ္မိံ အဓိကာရေ ဌတွာ ‘အပရိစ္စတ္တမေဝါ’တိ ဝုတ္တတ္တာ အနုပသမ္ပန္နဿ ပရိစ္စတ္တမေဝ ဝဋ္ဋတိ, အပရိစ္စတ္တံ န ဝဋ္ဋတီတိ အာပန္နံ, တသ္မာ နိရာလယဘာဝေန ပဋိဂ္ဂဟဏေ ဝိဇဟိတေပိ အနုပသမ္ပန္နဿ အပရိစ္စတ္တံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒန္တိ, တံ ယုတ္တံ ဝိယ န ဒိဿတိ။ ယဒဂ္ဂေန ဟိ ပဋိဂ္ဂဟဏံ ဝိဇဟတိ, တဒဂ္ဂေန သန္နိဓိမ္ပိ န ကရောတိ ဝိဇဟိတပဋိဂ္ဂဟဏဿ အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတသဒိသတ္တာ။ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ နိဒဟိတေယေဝ စ သန္နိဓိပစ္စယာ အာပတ္တိ ဝုတ္တာ။ ‘‘ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဧကရတ္တံ ဝီတိနာမိတဿေတံ အဓိဝစန’’န္တိ ဟိ ဝုတ္တံ။
ပါဠိယံ ‘‘သတ္တာဟကာလိကံ ယာဝဇီဝိကံ အာဟာရတ္ထာယ ပဋိဂ္ဂဏှာတိ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိအာဒိနာ သန္နိဟိတေသု သတ္တာဟကာလိကယာဝဇီဝိကေသု ပုရေဘတ္တမ္ပိ အာဟာရတ္ထာယ အဇ္ဈောဟရဏေပိ ဒုက္ကဋဿ
(သာရတ္ထ၊၃၊၆၈။)ဝုတ္တတ္တာ ယာမကာလိကေပိ အာဟာရတ္ထာယ အဇ္ဈောဟရဏေ ဝိသုံ ဒုက္ကဋေနပိ ဘဝိတဗ္ဗန္တိ အာဟ ‘‘အာဟာရတ္ထာယ အဇ္ဈောဟရတော ဒုက္ကဋေန သဒ္ဓိံ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ။ ပကတိအာမိသေတိ ဩဒနာဒိကပ္ပိယာမိသေ။ ယာမကာလိကံ သတိ ပစ္စယေ သာမိသေန မုခေန အဇ္ဈောဟရတော ဒွေတိ ဟိယျော ပဋိဂ္ဂဟိတယာမကာလိကံ အဇ္ဇ ပုရေဘတ္တံ သာမိသေန မုခေန ဘုဉ္ဇတော သန္နိဟိတယာမကာလိကပစ္စယာ ဧကံ ပါစိတ္တိယံ, သန္နိဟိတေန သံသဋ္ဌအာမိသပစ္စယာ ဧကန္တိ ဒွေ ပါစိတ္တိယာနိ။ ဝိကပ္ပဒွယေပီတိ သာမိသေန နိရာမိသေနာတိ ဝုတ္တဝိဓာနဒွယေ။ ဒုက္ကဋံ ဝဍ္ဎတီတိ အာဟာရတ္ထာယ အဇ္ဈောဟရဏပစ္စယာ ဒုက္ကဋံ ဝဍ္ဎတိ။ ထုလ္လစ္စယဉ္စ ဒုက္ကဋဉ္စ ဝဍ္ဎတီတိ မနုဿမံသေ ထုလ္လစ္စယံ, သေသအကပ္ပိယမံသေသု ဒုက္ကဋံ ဝဍ္ဎတိ။
֍ ဋ္ဌ ၂၅၅။ ပဋိဂ္ဂဟဏပစ္စယာ တာဝ ဒုက္ကဋန္တိ ဧတ္ထ သန္နိဟိတတ္တာ ပုရေဘတ္တမ္ပိ ဒုက္ကဋမေဝ။ သတိ ပစ္စယေ ပန သန္နိဟိတမ္ပိ သတ္တာဟကာလိကံ ယာဝဇီဝိကံ ဘေသဇ္ဇတ္ထာယ ဂဏှန္တဿ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ စ အနာပတ္တိယေဝ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ ယာဝကာလိကယာမကာလိကတာ, သန္နိဓိဘာဝေါ, တဿ အဇ္ဈောဟရဏန္တိ ဣမာနိ ပနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။
သန္နိဓိကာရကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၉။ ပဏီတဘောဇနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
֍ * ၂၅၇-၂၅၉။ နဝမေ ပဏီတသံသဋ္ဌာနိ ဘောဇနာနိ ပဏီတဘောဇနာနိ။ ယထာ ဟိ အာဇညယုတ္တော ရထော ‘‘အာဇညရထော’’တိ ဝုစ္စတိ, ဧဝမိဓာပိ ပဏီတသံသဋ္ဌာနိ သတ္တဓညနိဗ္ဗတ္တာနိ ဘောဇနာနိ ‘‘ပဏီတဘောဇနာနီ’’တိ ဝုတ္တာနိ။ ယေဟိ ပန ပဏီတေဟိ သံသဋ္ဌာနိ, တာနိ ‘‘ပဏီတဘောဇနာနီ’’တိ ဝုစ္စန္တိ, တေသံ ပဘေဒဒဿနတ္ထံ ‘‘သေယျထိဒံ, သပ္ပိ နဝနီတ’’န္တိအာဒိ ပါဠိယံ ဝုတ္တံ။ ‘‘ယေသံ မံသံ ကပ္ပတီ’’တိ ဣဒဉ္စ ပါစိတ္တိယဝတ္ထုပရိစ္ဆေဒဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ, န ပန ကပ္ပိယဝတ္ထုပရိစ္ဆေဒဒဿနတ္ထံ။ န ဟိ အကပ္ပိယမံသသတ္တာနံ သပ္ပိအာဒီနိ န ကပ္ပန္တိ။ ဧကဉှိ မနုဿဝသာတေလံ ဌပေတွာ သဗ္ဗေသံ ခီရသပ္ပိနဝနီတဝသာတေလေသု အကပ္ပိယံ နာမ နတ္ထိ။ သပ္ပိဘတ္တန္တိ ဧတ္ထ ကိဉ္စာပိ သပ္ပိသံသဋ္ဌံ ဘတ္တံ သပ္ပိဘတ္တံ, သပ္ပိ စ ဘတ္တဉ္စ သပ္ပိဘတ္တန္တိပိ ဝိညာယတိ, အဋ္ဌကထာသု ပန ‘‘သာလိဘတ္တံ ဝိယ သပ္ပိဘတ္တံ နာမ နတ္ထီ’’တိ ကာရဏံ ဝတွာ ဒုက္ကဋဿေဝ
(သာရတ္ထ၊၃၊၆၉။)ဒဠှတရံ ကတွာ ဝုတ္တတ္တာ န သက္ကာ အညံ ဝတ္တုံ။ အဋ္ဌကထာစရိယာ ဧဝ ဟိ ဤဒိသေသု ဌာနေသု ပမာဏံ။
မူလန္တိ ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ အနာပတ္တီတိ ဝိသင်္ကေတတ္တာ သဗ္ဗာဟိယေဝ အာပတ္တီဟိ အနာပတ္တိ။ ကေစိ ပန ‘‘ပါစိတ္တိယေနေဝ အနာပတ္တိ ဝုတ္တာ, သူပေါဒနဝိညတ္တိဒုက္ကဋံ ပန ဟောတိယေဝါ’’တိ ဝဒန္တိ, တံ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ ကပ္ပိယသပ္ပိနာ အကပ္ပိယသပ္ပိနာတိ စ ဣဒံ ကပ္ပိယာကပ္ပိယမံသာနံ ဝသေန ဝုတ္တံ, တသ္မာ ကပ္ပိယမံသသပ္ပိနာ အကပ္ပိယမံသသပ္ပိနာတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ နာနာဝတ္ထုကာနီတိ သပ္ပိနဝနီတာဒီနံ ဝသေန ဝုတ္တံ။
֍ ဋ္ဌ ၂၆၁။ မဟာနာမသိက္ခာပဒေန ကာရေတဗ္ဗောတိ ဧတ္ထ –
‘‘အဂိလာနေန ဘိက္ခုနာ စတုမာသပစ္စယပဝါရဏာ သာဒိတဗ္ဗာ အညတြ ပုနပဝါရဏာယ အညတြ နိစ္စပဝါရဏာယ, တတော စေ ဥတ္တရိ သာဒိယေယျ, ပါစိတ္တိယ’’န္တိ (ပါစိ။ ၃၀၆) –
ဣဒံ မဟာနာမသိက္ခာပဒံ နာမ။ ဣမိနာ စ သိက္ခာပဒေန သံဃဝသေန ဂိလာနပစ္စယပဝါရဏာယ ပဝါရိတဋ္ဌာနေ သစေ တတ္ထ ရတ္တီဟိ ဝါ ဘေသဇ္ဇေဟိ ဝါ ပရိစ္ဆေဒေါ ကတော ဟောတိ, ဧတ္တကာယေဝ ရတ္တိယော ဧတ္တကာနိ ဝါ ဘေသဇ္ဇာနိ ဝိညာပေတဗ္ဗာနီတိ။ အထ တတော ရတ္တိပရိယန္တတော ဝါ ဘေသဇ္ဇပရိယန္တတော ဝါ ဥတ္တရိ န ဘေသဇ္ဇကရဏီယေန ဝါ ဘေသဇ္ဇံ အညဘေသဇ္ဇကရဏီယေန ဝါ အညံ ဘေသဇ္ဇံ ဝိညာပေန္တဿ ပါစိတ္တိယံ ဝုတ္တံ။ တသ္မာ အဂိလာနော ဂိလာနသညီ ဟုတွာ ပဉ္စ ဘေသဇ္ဇာနိ ဝိညာပေန္တော န ဘေသဇ္ဇကရဏီယေန ဘေသဇ္ဇံ ဝိညာပေန္တော နာမ ဟောတီတိ ‘‘မဟာနာမသိက္ခာပဒေန ကာရေတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧတာနိ ပါဋိဒေသနီယဝတ္ထူနီတိ ပါဠိယံ အာဂတသပ္ပိအာဒီနိ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ပါဠိယံ အနာဂတာနိ ပန အကပ္ပိယသပ္ပိအာဒီနိ ဘိက္ခုနီနမ္ပိ ဒုက္ကဋဝတ္ထူနီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သူပေါဒနဝိညတ္တိယန္တိ ဘိက္ခူနံ ပါစိတ္တိယဝတ္ထူနိ ဘိက္ခုနီနံ ပါဋိဒေသနီယဝတ္ထူနိ စ ဌပေတွာ အဝသေသဝိညတ္တိံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ ပဏီတဘောဇနတာ, အဂိလာနတာ, အကတဝိညတ္တိယာ ပဋိလာဘော, အဇ္ဈောဟရဏန္တိ ဣမာနိ ပနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။
ပဏီတဘောဇနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၇၀။)၁၀။ ဒန္တပေါနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၂၆၃။ ဒသမေ အယျဝေါသာဋိတကာနီတိ ပိတုပိဏ္ဍဿေတံ အဓိဝစနံ။ ဥမ္မာရေတိ သုသာနေ ကတဂေဟဿ အတ္တနော ဂေဟဿ ဝါ ဥမ္မာရေ။ ဃနဗဒ္ဓေါတိ ဃနမံသေန သမ္ဗဒ္ဓေါ, ကထိနသံဟတသရီရောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။
֍ ဋ္ဌ ၂၆၄။ မုခဒွါရန္တိ ဂလနာဠိကံ။ အာဟာရန္တိ အဇ္ဈောဟရိတဗ္ဗံ ယံကိဉ္စိ ယာဝကာလိကာဒိံ။ အာဟရေယျာတိ မုခဒွါရံ ပဝေသေယျ။ မုခေန ဝါ ပဝိဋ္ဌံ ဟောတု နာသိကာယ ဝါ, ဂလေန အဇ္ဈောဟရဏီယတ္တာ သဗ္ဗမ္ပိ တံ မုခဒွါရံ ပဝေသိတမေဝ ဟောတိ။ ယသ္မာ ပန တေ ဘိက္ခူ အနာဟာရေပိ ဥဒကေ အာဟာရသညာယ ဒန္တပေါနေ စ မုခဒွါရံ အာဟဋံ ဣဒန္တိ သညာယ ကုက္ကုစ္စာယိံသု, တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘တေ ဘိက္ခူ အဒိန္နံ…ပေ… သမ္မာ အတ္ထံ အသလ္လက္ခေတွာ ကုက္ကုစ္စာယိံသူ’’တိ။ ဥဒကဉှိ ယထာသုခံ ပါတုံ ဒန္တကဋ္ဌဉ္စ ဒန္တပေါနပရိဘောဂေန ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ, တဿ ပန ရသံ ဂိလိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ သစေပိ ဒန္တကဋ္ဌရသော အဇာနန္တဿ အန္တော ပဝိသတိ, ပါစိတ္တိယမေဝ။ အနဇ္ဈောဟရန္တေန ပန ဒန္တကဋ္ဌံ ဝါ ဟောတု အညံ ဝါ, ကိဉ္စိ မုခေ ပက္ခိပိတုံ ဝဋ္ဋတိ။
֍ ဋ္ဌ ၂၆၅။ အကလ္လကောတိ ဂိလာနော သဟတ္ထာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ အသက္ကောန္တော မုခေန ပဋိဂ္ဂဏှာတိ။ ဥစ္စာရဏမတ္တန္တိ ဥက္ခိပနမတ္တံ။ ဧကဒေသေနပီတိ အင်္ဂုလိယာပိ ဖုဋ္ဌမတ္တေန။ တံ စေ ပဋိဂ္ဂဏှာတိ, သဗ္ဗံ ပဋိဂ္ဂဟိတမေဝါတိ ဝေဏုကောဋိယာ ဗန္ဓိတွာ ဌပိတတ္တာ။ သစေပိ ဘူမိယံ ဌိတမေဝ ဃဋံ ဒါယကေန ဟတ္ထပါသေ ဌတွာ ဃဋံ ဒဿာမီတိ ဒိန္နဝေဏုကောဋိဂ္ဂဟဏဝသေန ပဋိဂ္ဂဏှာတိ, ဥဘယကောဋိဗဒ္ဓံ သဗ္ဗမ္ပိ ပဋိဂ္ဂဟိတမေဝ ဟောတိ။ ဘိက္ခုဿ အတ္ထာယ အပီဠေတွာ ပကတိယာ ပီဠိယမာနဥစ္ဆုရသံ သန္ဓာယ ‘‘ဂဏှထာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ‘‘အဘိဟာရော န ပညာယတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဟတ္ထပါသေ ဌိတဿ ပန ဘိက္ခုဿ အတ္ထာယ ပီဠိယမာနာ ဥစ္ဆုတော ပဂ္ဃရန္တံ ရသံ ဂဏှိတုံ ဝဋ္ဋတိ, ဒေါဏိကာယ သယံ ပဂ္ဃရန္တံ ဥစ္ဆုရသံ မဇ္ဈေ အာဝရိတွာ အာဝရိတွာ ဝိဿဇ္ဇိတမ္ပိ ဂဏှိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ကတ္ထစိ အဋ္ဌကထာသု။
အသံဟာရိမေတိ ထာမမဇ္ဈိမေန ပုရိသေန အသံဟာရိယေ။ ‘‘တိန္တိဏိကာဒိပဏ္ဏေသူ’’တိ ဝစနတော သာခါသု ပဋိဂ္ဂဟဏံ ရုဟတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ပုဉ္ဆိတွာ ပဋိဂ္ဂဟေတွာတိ ဧတ္ထ ‘‘ပုဉ္ဆိတေ ပဋိဂ္ဂဟဏကိစ္စံ နတ္ထိ, တသ္မာ ပုဉ္ဆိတွာ
(သာရတ္ထ၊၃၊၇၁။)ဂဟေတွာတိ ဧဝမတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော’’တိ ဝဒန္တိ။ ပုဉ္ဆိတွာ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဝါတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ပတ္တေ ပတိတရဇနစုဏ္ဏဉှိ အဗ္ဘန္တရပရိဘောဂတ္ထာယ အပရိဟဋဘာဝတော ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ပုဗ္ဗာဘောဂဿ အနုရူပေန ‘‘အနုပသမ္ပန္နဿ ဒတွာ…ပေ… ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ယသ္မာ ပန တံ ‘‘အညဿ ဒဿာမီ’’တိ စိတ္တုပ္ပါဒမတ္တေန ပရသန္တကံ နာမ န ဟောတိ, တသ္မာ တဿ အဒတွာပိ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။
ဘိက္ခုဿ ဒေတီတိ အညဿ ဘိက္ခုဿ ဒေတိ။ ကဉ္ဇိကန္တိ ခီရရသာဒိံ ယံကိဉ္စိ ဒြဝံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဟတ္ထတော မောစေတွာ ပုန ဂဏှာတိ, ဥဂ္ဂဟိတကံ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ဟတ္ထတော အမောစေန္တေနေဝါ’’တိ။ အာလုလေန္တာနန္တိ အာလောလေန္တာနံ, အယမေဝ ဝါ ပါဌော။ အာဟရိတွာ ဘူမိယံ ဌပိတတ္တာ အဘိဟာရော နတ္ထီတိ အာဟ ‘‘ပတ္တော ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗော’’တိ။ ပဌမတရံ ဥဠုင်္ကတော ထေဝါ ပတ္တေ ပတန္တီတိ ဧတ္ထ ‘‘ယထာ ပဌမတရံ ပတိတထေဝေ ဒေါသော နတ္ထိ, တထာ အာကိရိတွာ အပနေန္တာနံ ပစ္ဆာ ပတိတထေဝေပိ အဘိဟဋတ္တာ နေဝတ္ထိ ဒေါသော’’တိ ဝဒန္တိ။ စရုကေနာတိ ခုဒ္ဒကဘာဇနေန။ မုခဝဋ္ဋိယာပိ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ မုခဝဋ္ဋိံ ဥက္ခိပိတွာ ဟတ္ထေ ဖုသာပိတေ ဂဏှိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ကေစီတိ အဘယဂိရိဝါသိနော။ ဧသ နယောတိ ကာယပဋိဗဒ္ဓပဋိဗဒ္ဓမ္ပိ ကာယပဋိဗဒ္ဓမေဝါတိ အယံ နယော။ တထာ စ တတ္ထ ကာယပဋိဗဒ္ဓေ တံပဋိဗဒ္ဓေ စ ထုလ္လစ္စယမေဝ ဝုတ္တံ။
တေနာတိ ယဿ ဘိက္ခုနော သန္တိကံ ဂတံ, တေန။ တသ္မာတိ ယသ္မာ မူလဋ္ဌဿေဝ ပရိဘောဂေါ အနုညာတော, တသ္မာ။ တံ ဒိဝသံ ဟတ္ထေန ဂဟေတွာ ဒုတိယဒိဝသေ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ ဥဂ္ဂဟိတကပဋိဂ္ဂဟိတံ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘အနာမသိတွာ’’တိ။ အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတတ္တာ ‘‘သန္နိဓိပစ္စယာ အနာပတ္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။ အပ္ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ အဒိန္နမုခဒွါရာပတ္တိ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ပန ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗ’’န္တိ။ ‘‘တံ ဒိဝသံ…ပေ… န တတော ပရ’’န္တိ ဝစနတော တံ ဒိဝသံ ဟတ္ထေန ဂဟေတွာ ဝါ အဂ္ဂဟေတွာ ဝါ ဌပိတံ ဒုတိယဒိဝသေ အပ္ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ အဒိန္နမုခဒွါရာပတ္တိ ဟောတိ, ဟတ္ထေန ဂဟေတွာ ဌပိတံ ဒုတိယဒိဝသေ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ ပန ဥဂ္ဂဟိတကပဋိဂ္ဂဟိတံ ဟောတိ။ အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတမေဝ ဟိ ဟတ္ထေန ဂဟေတွာ ဌပိတံ။ ‘‘သာမံ ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတု’’န္တိ ဟိ ဝစနတော အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတဿေဝ တသ္မိံ ဒိဝသေ ပရိဘောဂေါ အနုညာတော။ တသ္မာ ယံ ဝုတ္တံ ဂဏ္ဌိပဒေ ‘‘တံ ဒိယျမာနံ ပတတီတိ ဧတ္ထ ယထာ ဂဏဘောဇနာဒီသု
(သာရတ္ထ၊၃၊၇၂။)ဂိလာနာဒီနံ ကုက္ကုစ္စာယန္တာနံ ဂဏဘောဇနံ အနုညာတံ, ဧဝမိဓာပိ ဘဂဝတာ ပဋိဂ္ဂဟိတမေဝ ကုက္ကုစ္စဝိနောဒနတ္ထံ အနုညာတ’’န္တိ, တံ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ ‘‘တံ ဒိယျမာနံ ပတတီ’’တိ အဝိသေသေန ဝုတ္တတ္တာ စတူသုပိ ကာလိကေသု အယံ နယော ဝေဒိတဗ္ဗော။
သတ္ထကေနာတိ ပဋိဂ္ဂဟိတသတ္ထကေန။ ကသ္မာ ပနေတ္ထ ဥဂ္ဂဟိတပစ္စယာ သန္နိဓိပစ္စယာ ဝါ ဒေါသော န သိယာတိ အာဟ ‘‘န ဟိ တံ ပရိဘောဂတ္ထာယ ပရိဟရန္တီ’’တိ။ ဣမိနာဝ ဗာဟိရပရိဘောဂတ္ထံ သာမံ ဂဟေတွာ အနုပသမ္ပန္နေန ဒိန္နံ ဝါ ဂဟေတွာ ပရိဟရိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဒီပေတိ။ တသ္မာ ပတ္တသမ္မက္ခနာဒိအတ္ထံ သာမံ ဂဟေတွာ ပရိဟဋတေလာဒိံ သစေ ပရိဘုဉ္ဇိတုကာမော ဟောတိ, ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ အနာပတ္တိ။ အဗ္ဘန္တရပရိဘောဂတ္ထံ ပန သာမံ ဂဟိတံ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ ဥဂ္ဂဟိတကပဋိဂ္ဂဟိတံ ဟောတိ, အပ္ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ အဒိန္နမုခဒွါရာပတ္တိ ဟောတိ, အဗ္ဘန္တရပရိဘောဂတ္ထမေဝ အနုပသမ္ပန္နေန ဒိန္နံ ဂဟေတွာ ပရိဟရန္တဿ သိင်္ဂီလောဏကပ္ပေါ ဝိယ သန္နိဓိပစ္စယာ အာပတ္တိ ဟောတိ။ ကေစိ ပန ‘‘ထာမမဇ္ဈိမဿ ပုရိသဿ ဥစ္စာရဏမတ္တံ ဟောတီတိအာဒိနာ ဝုတ္တပဉ္စင်္ဂသမ္ပတ္တိယာ ပဋိဂ္ဂဟဏဿ ရုဟနတော ဗာဟိရပရိဘောဂတ္ထမ္ပိ သစေ အနုပသမ္ပန္နေန ဒိန္နံ ဂဏှာတိ, ပဋိဂ္ဂဟိတမေဝါ’’တိ ဝဒန္တိ။ ဧဝံ သတိ ဣဓ ဗာဟိရပရိဘောဂတ္ထံ အနုပသမ္ပန္နေန ဒိန္နံ ဂဟေတွာ ပရိဟရန္တဿ သန္နိဓိပစ္စယာ အာပတ္တိ ဝတ္တဗ္ဗာ သိယာ, ‘‘န ဟိ တံ ပရိဘောဂတ္ထာယ ပရိဟရန္တီ’’တိ စ န ဝတ္တဗ္ဗံ, တသ္မာ ဗာဟိရပရိဘောဂတ္ထံ ဂဟိတံ ပဋိဂ္ဂဟိတံ နာမ န ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယဒိ ဧဝံ ပဉ္စသု ပဋိဂ္ဂဟဏင်္ဂေသု ‘‘ပရိဘောဂတ္ထာယာ’’တိ ဝိသေသနံ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ? န ဝတ္တဗ္ဗံ။ ပဋိဂ္ဂဟဏဉှိ ပရိဘောဂတ္ထမေဝ ဟောတီတိ ‘‘ပရိဘောဂတ္ထာယာ’’တိ ဝိသုံ အဝတွာ ‘‘တဉ္စေ ဘိက္ခု ကာယေန ဝါ ကာယပဋိဗဒ္ဓေန ဝါ ပဋိဂ္ဂဏှာတီ’’တိ ဧတ္တကမေဝ ဝုတ္တံ။ အပရေ ပန ‘‘သတိပိ ပဋိဂ္ဂဟဏေ ‘န ဟိ တံ ပရိဘောဂတ္ထာယ ပရိဟရန္တီ’တိ ဣဓ အပရိဘောဂတ္ထာယ ပရိဟရဏေ အနာပတ္တိ ဝုတ္တာ’’တိ ဝဒန္တိ။ ဥဒုက္ခလမုသလာနိ ခိယျန္တီတိ ဧတ္ထ ဥဒုက္ခလမုသလာနံ ခယေန ပိသိတကောဋ္ဋိတဘေသဇ္ဇေသု သစေ အာဂန္တုကဝဏ္ဏော ပညာယတိ, န ဝဋ္ဋတိ။
သုဒ္ဓံ ဥဒကံ ဟောတီတိ ရုက္ခသာခါဒီဟိ ဂဠိတွာ ပတနဥဒကံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ပတ္တော ဝါဿ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗောတိ ဧတ္ထာပိ ပတ္တဂတံ ဆုပိတွာ ဒေန္တဿ
(သာရတ္ထ၊၃၊၇၃။)ဟတ္ထလဂ္ဂေန အာမိသေန ဒေါသာဘာဝတ္ထံ ပတ္တပဋိဂ္ဂဟဏန္တိ အဗ္ဘန္တရပရိဘောဂတ္ထမေဝ ပဋိဂ္ဂဟဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယံ သာမဏေရဿ ပတ္တေ ပတတိ…ပေ… ပဋိဂ္ဂဟဏံ န ဝိဇဟတီတိ ဧတ္ထ ပုနပ္ပုနံ ဂဏှန္တဿ အတ္တနော ပတ္တေ ပက္ခိတ္တမေဝ ‘‘အတ္တနော သန္တက’’န္တိ သန္နိဋ္ဌာနကရဏတော ဟတ္ထဂတံ ပဋိဂ္ဂဟဏံ န ဝိဇဟတိ, ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဒိန္နံ ပန ဂဏှန္တဿ ဂဟဏသမယေယေဝ ‘‘အတ္တနော သန္တက’’န္တိ သန္နိဋ္ဌာနဿ ကတတ္တာ ဟတ္ထဂတံ ပဋိဂ္ဂဟဏံ ဝိဇဟတိ။ ကေသဉ္စိ အတ္ထာယ ဩဒနံ ပက္ခိပတီတိ ဧတ္ထ အနုပသမ္ပန္နဿ အတ္ထာယ ပက္ခိပန္တေပိ ‘‘အာဂန္တွာ ဂဏှိဿတီ’’တိ သယမေဝ ပက္ခိပိတွာ ဌပနတော ပဋိဂ္ဂဟဏံ န ဝိဇဟတိ, အနုပသမ္ပန္နဿ ဟတ္ထေ ပက္ခိတ္တံ ပန အနုပသမ္ပန္နေနေဝ ဌပိတံ နာမ ဟောတီတိ ပဋိဂ္ဂဟဏံ ဝိဇဟတိ ပရိစ္စတ္တဘာဝတော။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘သာမဏေရ…ပေ… ပရိစ္စတ္တတ္တာ’’တိ။
ပဋိဂ္ဂဟဏူပဂံ ဘာရံ နာမ ထာမမဇ္ဈိမဿ ပုရိသဿ ဥက္ခေပါရဟံ။ ကိဉ္စာပိ အဝိဿဇ္ဇေတွာဝ အညေန ဟတ္ထေန ပိဒဟန္တဿ ဒေါသော နတ္ထိ, တထာပိ န ပိဒဟိတဗ္ဗန္တိ အဋ္ဌကထာပမာဏေနေဝ ဂဟေတဗ္ဗံ။ မစ္ဆိကဝါရဏတ္ထန္တိ ဧတ္ထ ‘‘သစေပိ သာခါယ လဂ္ဂရဇံ ပတ္တေ ပတတိ, သုခေန ပရိဘုဉ္ဇိတုံ သက္ကာတိ သာခါယ ပဋိဂ္ဂဟိတတ္တာ အဗ္ဘန္တရပရိဘောဂတ္ထမေဝိဓ ပဋိဂ္ဂဟဏန္တိ မူလပဋိဂ္ဂဟဏမေဝ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ အပရေ ပန ‘‘မစ္ဆိကဝါရဏတ္ထန္တိ ဧတ္ထ ဝစနမတ္တံ ဂဟေတွာ ဗာဟိရပရိဘောဂတ္ထံ ဂဟိတ’’န္တိ ဝဒန္တိ။ တသ္မိမ္ပိ အသတီတိ စာဋိယာ ဝါ ကုဏ္ဍကေ ဝါ အသတိ။ အနုပသမ္ပန္နံ ဂါဟာပေတွာတိ တံယေဝ အဇ္ဈောဟရဏီယဘဏ္ဍံ အနုပသမ္ပန္နေန ဂါဟာပေတွာ။ ထေရဿ ပတ္တံ အနုထေရဿာတိ ထေရဿ ပတ္တံ အတ္တနာ ဂဟေတွာ အနုထေရဿ ဒေတိ။ တုယှံ ယာဂုံ မယှံ ဒေဟီတိ ဧတ္ထ ဧဝံ ဝတွာ သာမဏေရဿ ပတ္တံ ဂဟေတွာ အတ္တနောပိ ပတ္တံ တဿ ဒေတိ။ ဧတ္ထ ပနာတိ ပဏ္ဍိတော သာမဏေရောတိအာဒိပတ္တပရိဝတ္တနကထာယ။ ကာရဏံ ဥပပရိက္ခိတဗ္ဗန္တိ ယထာ မာတုအာဒီနံ တေလာဒီနိ ဟရန္တော တထာရူပေ ကိစ္စေ အနုပသမ္ပန္နေန အပရိဝတ္တေတွာဝ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ လဘတိ, ဧဝမိဓ ပတ္တပရိဝတ္တနံ အကတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ န လဘတီတိ ဧတ္ထ ကာရဏံ ဝီမံသိတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။
ဧတ္ထ ပန ‘‘သာမဏေရေဟိ ဂဟိတတဏ္ဍုလေသု ပရိက္ခီဏေသု အဝဿံ အမှာကံ သာမဏေရာ သင်္ဂဟံ ကရောန္တီတိ ဝိတက္ကုပ္ပတ္တိ သမ္ဘဝတိ, တသ္မာ တံ ပရိဝတ္တေတွာဝ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ မာတာပိတူနံ အတ္ထာယ ပန ဆာယတ္ထာယ ဝါ
(သာရတ္ထ၊၃၊၇၄။)ဂဟဏေ ပရိဘောဂါသာ နတ္ထိ, တသ္မာ တံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ကာရဏံ ဝဒန္တိ။ တေနေဝ အာစရိယဗုဒ္ဓဒတ္တတ္ထေရေနပိ ဝုတ္တံ –
‘‘မာတာပိတူနမတ္ထာယ, တေလာဒိဟရတောပိ စ၊
သာခံ ဆာယာဒိအတ္ထာယ, ဣမေသံ န ဝိသေသတိ။
‘‘တသ္မာ ဟိဿ ဝိသေသဿ, စိန္တေတဗ္ဗံ တု ကာရဏံ၊
တဿ သာလယဘာဝံ တု, ဝိသေသံ တက္ကယာမ တ’’န္တိ။
ဣဒမေဝေတ္ထ ယုတ္တတရံ အဝဿံ တထာဝိဓဝိတက္ကုပ္ပတ္တိယာ သမ္ဘဝတော။ န သက္ကာ ဟိ ဧတ္ထ ဝိတက္ကံ သောဓေတုန္တိ။ မာတာဒီနံ အတ္ထာယ ဟရဏေ ပန နာဝဿံ တထာဝိဓဝိတက္ကုပ္ပတ္တီတိ သက္ကာ ဝိတက္ကံ သောဓေတုံ။ ယတ္ထ ဟိ ဝိတက္ကံ သောဓေတုံ သက္ကာ, တတ္ထ နေဝတ္ထိ ဒေါသော။ တေနေဝ ဝက္ခတိ ‘‘သစေ ပန သက္ကောတိ ဝိတက္ကံ သောဓေတုံ, တတော လဒ္ဓံ ခါဒိတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။
နိစ္စာလေတုံ န သက္ကောတီတိ နိစ္စာလေတွာ သက္ခရာ အပနေတုံ န သက္ကောတိ။ အာဓာရကေ ပတ္တော ဌပိတော ဟောတီတိ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗပတ္တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ စာလေတီတိ ဝိနာ ကာရဏံ စာလေတိ။ သတိပိ ကာရဏေ ဘိက္ခူနံ ပရိဘောဂါရဟံ စာလေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ကိဉ္စာပိ ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, အမနုဿိကာဗာဓေ အာမကမံသံ အာမကလောဟိတ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၆၄) တာဒိသေ အာဗာဓေ အတ္တနော အတ္ထာယ အာမကမံသပဋိဂ္ဂဟဏံ အနုညာတံ, ‘‘အာမကမံသပဋိဂ္ဂဟဏာ ပဋိဝိရတော ဟောတီ’’တိ စ သာမညတော ပဋိက္ခိတ္တံ, တထာပိ အတ္တနော အညဿ ဝါ ဘိက္ခုနော အတ္ထာယ အဂ္ဂဟိတတ္တာ ‘‘သီဟဝိဃာသာဒိံ…ပေ… ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ သက္ကောတိ ဝိတက္ကံ သောဓေတုန္တိ မယှမ္ပိ ဒေတီတိ ဝိတက္ကဿ အနုပ္ပန္နဘာဝံ သလ္လက္ခေတုံ သက္ကောတိ, သာမဏေရဿ ဒဿာမီတိ သုဒ္ဓစိတ္တေန မယာ ဂဟိတန္တိ ဝါ သလ္လက္ခေတုံ သက္ကောတိ။
သစေ ပန မူလေပိ ပဋိဂ္ဂဟိတံ ဟောတီတိ ဧတ္ထ ‘‘ဂဟေတွာ ဂတေ မယှမ္ပိ ဒဒေယျုန္တိ သညာယ သစေ ပဋိဂ္ဂဟိတံ ဟောတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ကောဋ္ဌာသေ ကရောတီတိ ဘိက္ခုသာမဏေရာ စ အတ္တနော အတ္တနော အဘိရုစိတံ ကောဋ္ဌာသံ ဂဏှန္တူတိ သဗ္ဗေသံ သမကေ ကောဋ္ဌာသေ ကရောတိ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၇၅။)ဂဟိတာဝသေသန္တိ သာမဏေရေဟိ ဂဟိတကောဋ္ဌာသတော အဝသေသံ။ ဂဏှိတွာတိ ‘‘မယှံ ဣဒံ ဂဏှိဿာမီ’’တိ ဂဟေတွာ။ ဣဓ ဂဟိတာဝသေသံ နာမ တေန ဂဏှိတွာ ပုန ဌပိတံ။ ပဋိဂ္ဂဟေတွာတိ တဒဟု ပဋိဂ္ဂဟေတွာ။ တေနေဝ ‘‘ယာဝကာလိကေန ယာဝဇီဝိကသံသဂ္ဂေ ဒေါသော နတ္ထီ’’တိ ဝုတ္တံ။ သစေ ပန ပုရိမဒိဝသေ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဌပိတာ ဟောတိ, သာမိသေန မုခေန တဿာ ဝဋ္ဋိယာ ဓူမံ ပိဝိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ သမုဒ္ဒေါဒကေနာတိ အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတသမုဒ္ဒေါဒကေန။ ယသ္မာ ကတကဋ္ဌိ ဥဒကံ ပသာဒေတွာ ဝိသုံ တိဋ္ဌတိ, တသ္မာ ‘‘အဗ္ဗောဟာရိက’’န္တိ ဝုတ္တံ။ လဂ္ဂတီတိ မုခေ ဟတ္ထေ စ ဥဒကေ သုက္ခေ သေတဝဏ္ဏံ ဒဿေန္တံ လဂ္ဂတိ။ ပါနီယံ ဂဟေတွာတိ အတ္တနောယေဝ အတ္ထာယ ဂဟေတွာ။ သစေ ပန ပီတာဝသေသံ တတ္ထေဝ အာကိရိဿာမီတိ ဂဏှာတိ, ပုန ပဋိဂ္ဂဟဏကိစ္စံ နတ္ထိ။ ဝိက္ခမ္ဘေတွာတိ ဝိယူဟိတွာ, အပနေတွာတိ အတ္ထော။
မဟာဘူတေသူတိ သရီရနိဿိတေသု မဟာဘူတေသု။ ပတတီတိ ဝိစ္ဆိန္ဒိတွာ ပတတိ။ ဝိစ္ဆိန္ဒိတွာ ပတိတမေဝ ဟိ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ, န ဣတရံ။ အလ္လဒါရုံ ရုက္ခတော ဆိန္ဒိတွာပိ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဧတ္ထ မတ္တိကတ္ထာယ ပထဝိံ ခဏိတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သပ္ပဒဋ္ဌက္ခဏေယေဝ ဝဋ္ဋတီတိ အသတိ ကပ္ပိယကာရကေ သာမံ ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ, အညဒါ ပဋိဂ္ဂဟာပေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတတာ, အနနုညာတတာ, ဓူမာဒိအဗ္ဗောဟာရိကာဘာဝေါ, အဇ္ဈောဟရဏန္တိ ဣမာနိ ပနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။
ဒန္တပေါနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
နိဋ္ဌိတော ဘောဇနဝဂ္ဂေါ စတုတ္ထော။
၅။ အစေလကဝဂ္ဂေါ
၁။ အစေလကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၂၇၃။ အစေလကဝဂ္ဂဿ ပဌမသိက္ခာပဒေ တေသန္တိ တိတ္ထိယာနံ။ တတ္ထာတိ ဘာဇနေ။ ဣတောတိ ပတ္တတော။ သစေ တိတ္ထိယော ဝဒတီတိ ‘‘ပဌမမေဝ မံ သန္ဓာယ အဘိဟရိတွာ ဌပိတံ မယှံ သန္တကံ ဟောတိ, ဣမသ္မိံ ဘာဇနေ အာကိရထာ’’တိ ဝဒတိ, ဝဋ္ဋတိ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ အညတိတ္ထိယတာ,
(သာရတ္ထ၊၃၊၇၆။)အဇ္ဈောဟရဏီယတာ, အဇ္ဈောဟရဏတ္ထာယ သဟတ္ထာ အနိက္ခိတ္တဘာဇနေ ဒါနန္တိ ဣမာနိ ပနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။
အစေလကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၂။ ဥယျောဇနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၂၇၄။ ဒုတိယံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။ အနာစာရံ အာစရိတုကာမတာ, တဒတ္ထမေဝ ဥပသမ္ပန္နဿ ဥယျောဇနာ, ဧဝံ ဥယျောဇေန္တဿ ဥပစာရာတိက္ကမောတိ ဣမာနိ ပနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။
ဥယျောဇနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၃။ သဘောဇနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၂၈၀။ တတိယေ ပိဋ္ဌသံဃာဋောတိ ဒွါရဗာဟာယေတံ အဓိဝစနံ။ ခုဒ္ဒကံ နာမ သယနိဃရံ ဝိတ္ထာရတော ပဉ္စဟတ္ထပ္ပမာဏံ ဟောတိ, တဿ စ မဇ္ဈိမဋ္ဌာနံ ပိဋ္ဌသံဃာဋတော အဍ္ဎတေယျဟတ္ထပ္ပမာဏမေဝ ဟောတိ, တသ္မာ တာဒိသေ သယနိဃရေ ပိဋ္ဌသံဃာဋတော ဟတ္ထပါသံ ဝိဇဟိတွာ နိသိန္နော ပိဋ္ဌိဝံသံ အတိက္ကမိတွာ နိသိန္နော နာမ ဟောတိ။ ဧဝံ နိသိန္နော စ မဇ္ဈံ အတိက္ကမိတွာ နိသိန္နော နာမ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ဣမိနာ မဇ္ဈာတိက္ကမံ ဒဿေတီ’’တိ။ ယထာ ဝါ တထာ ဝါ ကတဿာတိ ပိဋ္ဌိဝံသံ အာရောပေတွာ ဝါ အနာရောပေတွာ ဝါ ကတဿ။ သစိတ္တကန္တိ အနုပဝိသိတွာ နိသီဒနစိတ္တေန သစိတ္တကံ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ ပရိယုဋ္ဌိတရာဂဇာယမ္ပတိကာနံ သန္နိဟိတတာ, သယနိဃရတာ, ဒုတိယဿ ဘိက္ခုနော အဘာဝေါ, အနုပခဇ္ဇ နိသီဒနန္တိ ဣမာနိ ပနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။
သဘောဇနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ * ၂၈၄-၂၈၉။ စတုတ္ထပဉ္စမေသု နတ္ထိ ကိဉ္စိ ဝတ္တဗ္ဗံ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၇၇။)၆။ စာရိတ္တသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၂၉၈။ ဆဋ္ဌေ ပကတိဝစနေနာတိ ဧတ္ထ ယံ ဒွါဒသဟတ္ထဗ္ဘန္တရေ ဌိတေန သောတုံ သက္ကာ ဘဝေယျ, တံ ပကတိဝစနံ နာမ။ အာပုစ္ဆိတဗ္ဗောတိ ‘‘အဟံ ဣတ္ထန္နာမဿ ဃရံ ဂစ္ဆာမီ’’တိ ဝါ ‘‘စာရိတ္တံ အာပဇ္ဇာမီ’’တိ ဝါ ဤဒိသေန ဝစနေန အာပုစ္ဆိတဗ္ဗော။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ ပဉ္စန္နံ ဘောဇနာနံ အညတရေန နိမန္တနသာဒိယနံ, သန္တံ ဘိက္ခုံ အနာပုစ္ဆနာ, ဘတ္တိယဃရတော အညဃရပ္ပဝေသနံ, မဇ္ဈနှိကာနတိက္ကမော, သမယဿ ဝါ အာပဒါနံ ဝါ အဘာဝေါတိ ဣမာနိ ပနေတ္ထ ပဉ္စ အင်္ဂါနိ။
စာရိတ္တသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၇။ မဟာနာမသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၃၀၃။ သတ္တမေ မဟာနာမော နာမာတိ အနုရုဒ္ဓတ္ထေရဿ ဘာတာ ဘဂဝတော စူဠပိတု ပုတ္တော။ သုဒ္ဓေါဒနော သက္ကောဒနော သုက္ကောဒနော ဓောတောဒနော အမိတောဒနောတိ ဣမေ ဟိ ပဉ္စ ဇနာ ဘာတရော။ အမိတာ နာမ ဒေဝီ တေသံ ဘဂိနီ, တိဿတ္ထေရော တဿာ ပုတ္တော။ တထာဂတော စ နန္ဒတ္ထေရော စ သုဒ္ဓေါဒနဿ ပုတ္တာ, မဟာနာမော စ အနုရုဒ္ဓတ္ထေရော စ သုက္ကောဒနဿ, အာနန္ဒတ္ထေရော အမိတောဒနဿ။ သော ဘဂဝတော ကနိဋ္ဌော, မဟာနာမော မဟလ္လကတရော သကဒါဂါမီ အရိယသာဝကော။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘မဟာနာမော နာမ…ပေ… အရိယသာဝကော’’တိ။
֍ * ၃၀၅-၃၀၆။ ပါဠိယံ အဇ္ဇဏှောတိ အဇ္ဇ ဧကဒိဝသန္တိ အတ္ထော, ‘‘အဇ္ဇနော’’တိ ဝါ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော, နော အမှာကံ။ ကာလံ အာဟရိဿထာတိ သွေ ဟရိဿထ။ တတော စေ ဥတ္တရိ သာဒိယေယျာတိ သစေ တတ္ထ ရတ္တီဟိ ဝါ ဘေသဇ္ဇေဟိ ဝါ ပရိစ္ဆေဒေါ ကတော ဟောတိ ‘‘ဧတ္တကာယေဝ ဝါ ရတ္တိယော ဧတ္တကာနိ ဝါ ဘေသဇ္ဇာနိ ဝိညာပေတဗ္ဗာနီ’’တိ, တတော ရတ္တိပရိယန္တတော ဝါ ဘေသဇ္ဇပရိယန္တတော ဝါ ဥတ္တရိ ဝိညာပေန္တော သာဒိယေယျ။ ‘‘ဣမေဟိ တယာ ဘေသဇ္ဇေဟိ ပဝါရိတမှ, အမှာကဉ္စ ဣမိနာဝ ဘေသဇ္ဇေန အတ္ထော’’တိ အာစိက္ခိတွာ ဝိညာပေတုမ္ပိ ဂိလာနောဝ လဘတိ။
֍ ဋ္ဌ ၃၁၀။ ယသ္မာ သံဃပဝါရဏာယမေဝါယံ ဝိဓိ, တသ္မာ ‘‘ယေ အတ္တနော ပုဂ္ဂလိကာယ ပဝါရဏာယ ပဝါရိတာ’’တိ ဝုတ္တံ။ သေသံ ဥတ္တာနမေဝ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၇၈။)သံဃပဝါရဏတာ, ဘေသဇ္ဇဝိညတ္တိ, အဂိလာနတာ, ပရိယန္တာတိက္ကမောတိ ဣမာနိ ပနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။
မဟာနာမသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၈။ ဥယျုတ္တသေနာသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၃၁၁။ အဋ္ဌမံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။ ဥယျုတ္တသေနာ, ဒဿနတ္ထာယ ဂမနံ, အနုညာတောကာသတော အညတြ ဒဿနံ, တထာရူပပစ္စယဿ အာပဒါယ ဝါ အဘာဝေါတိ ဣမာနိ ပနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။
ဥယျုတ္တသေနာသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၉။ သေနာဝါသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၃၁၇။ နဝမသိက္ခာပဒမ္ပိ ဥတ္တာနမေဝ။ တိရတ္တာတိက္ကမော, သေနာယ သူရိယဿ အတ္ထင်္ဂမော, ဂိလာနတာဒီနံ အဘာဝေါတိ ဣမာနိ ပနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။
သေနာဝါသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၁၀။ ဥယျောဓိကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၃၂၂။ ဒသမေ ကတိ တေ လက္ခာနိ လဒ္ဓါနီတိ တဝ သရပ္ပဟာရဿ လက္ခဏဘူတာ ကိတ္တကာ ဇနာ တယာ လဒ္ဓါတိ အတ္ထော, ကိတ္တကာ တယာ ဝိဒ္ဓါတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ ဥယျောဓိကာဒိဒဿနတ္ထာယ ဂမနံ, အနုညာတောကာသတော အညတြ ဒဿနံ, တထာရူပပစ္စယဿ အာပဒါယ ဝါ အဘာဝေါတိ ဣမာနိ ပနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။
ဥယျောဓိကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
နိဋ္ဌိတော အစေလကဝဂ္ဂေါ ပဉ္စမော။
(သာရတ္ထ၊၃၊၇၉။)၆။ သုရာပါနဝဂ္ဂေါ
၁။ သုရာပါနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
֍ * ၃၂၆-၃၂၈။ သုရာပါနဝဂ္ဂဿ ပဌမသိက္ခာပဒေ ဝတိယာတိ ဂါမပရိက္ခေပဝတိယာ။ ပါဠိယံ ပိဋ္ဌသုရာဒီသု ပိဋ္ဌံ ဘာဇနေ ပက္ခိပိတွာ တဇ္ဇံ ဥဒကံ ဒတွာ မဒ္ဒိတွာ ကတာ ပိဋ္ဌသုရာ။ ဧဝံ ပူဝေ ဩဒနေ စ ဘာဇနေ ပက္ခိပိတွာ တဇ္ဇံ ဥဒကံ ဒတွာ မဒ္ဒိတွာ ကတာ ပူဝသုရာ ဩဒနသုရာတိ စ ဝုစ္စတိ။ ‘‘ကိဏ္ဏာ’’တိ ပန တဿာ သုရာယ ဗီဇံ ဝုစ္စတိ။ ယေ သုရာမောဒကာတိပိ ဝုစ္စန္တိ, တေ ပက္ခိပိတွာ ကတာ ကိဏ္ဏပက္ခိတ္တာ။ ဟရီတကီသာသပါဒိနာနာသမ္ဘာရေဟိ သံယောဇိတာ သမ္ဘာရသံယုတ္တာ။
မဓုကတာလနာဠိကေရာဒိပုပ္ဖရသော စိရပရိဝါသိတော ပုပ္ဖါသဝေါ။ ပနသာဒိဖလရသော ဖလာသဝေါ။ မုဒ္ဒိကာရသော မဓွာသဝေါ။ ဥစ္ဆုရသော ဂုဠာသဝေါ။ ဟရီတကာမလကကဋုကဘဏ္ဍာဒိနာနာသမ္ဘာရာနံ ရသော စိရပရိဝါသိတော သမ္ဘာရသံယုတ္တော။ ဗီဇတော ပဋ္ဌာယာတိ သမ္ဘာရေ ပဋိယာဒေတွာ စာဋိယံ ပက္ခိတ္တကာလတော, တာလနာဠိကေရာဒီနံ ပုပ္ဖရသဿ ဂဟိတအဘိနဝကာလတောယေဝ စ ပဋ္ဌာယ။
֍ ဋ္ဌ ၃၂၉။ လောဏသောဝီရကံ သုတ္တဉ္စ အနေကေဟိ ဘေသဇ္ဇေဟိ အဘိသင်္ခတော အမဇ္ဇဘူတော အာသဝဝိသေသော။ ဝါသဂ္ဂါဟာပနတ္ထန္တိ သုဂန္ဓိဘာဝဂ္ဂါဟာပနတ္ထံ။ အစိတ္တကံ လောကဝဇ္ဇန္တိ ဧတ္ထ ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ, တံ ပဌမပါရာဇိကဝဏ္ဏနာယံ ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ မဇ္ဇဘာဝေါ, တဿ ပါနဉ္စာတိ ဣမာနိ ပနေတ္ထ ဒွေ အင်္ဂါနိ။
သုရာပါနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၂။ အင်္ဂုလိပတောဒကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၃၃၀။ ဒုတိယေ ဘိက္ခုနီပိ အနုပသမ္ပန္နဋ္ဌာနေ ဌိတာတိ ဧတ္ထ ဘိက္ခုပိ ဘိက္ခုနိယာ အနုပသမ္ပန္နဋ္ဌာနေ ဌိတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ ဟသာဓိပ္ပါယတာ, ဥပသမ္ပန္နဿ ကာယေန ကာယာမသနန္တိ ဣမာနိ ပနေတ္ထ ဒွေ အင်္ဂါနိ။
အင်္ဂုလိပတောဒကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၈၀။)၃။ ဟသဓမ္မသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၃၃၅။ တတိယံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။ ဥပရိဂေါပ္ဖကတာ, ဟသာဓိပ္ပါယေန ကီဠနန္တိ ဣမာနိ ပနေတ္ထ ဒွေ အင်္ဂါနိ။
ဟသဓမ္မသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၄။ အနာဒရိယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၃၄၄။ စတုတ္ထေ ဂါရယှော အာစရိယုဂ္ဂဟော န ဂဟေတဗ္ဗောတိ ယသ္မာ ဥစ္ဆုရသော သတ္တာဟကာလိကော, တဿ ကသဋော ယာဝဇီဝိကော, ဒွိန္နံယေဝ သမဝါယော ဥစ္ဆုယဋ္ဌိ, တသ္မာ ဝိကာလေ ဥစ္ဆုယဋ္ဌိံ ခါဒိတုံ ဝဋ္ဋတိ ဂုဠဟရီတကံ ဝိယာတိ ဧဝမာဒိကော ဂါရယှာစရိယဝါဒေါ န ဂဟေတဗ္ဗော။ လောကဝဇ္ဇေ အာစရိယုဂ္ဂဟော န ဝဋ္ဋတီတိ လောကဝဇ္ဇသိက္ခာပဒေ အာပတ္တိဋ္ဌာနေ ယော အာစရိယဝါဒေါ, သော န ဂဟေတဗ္ဗော, လောကဝဇ္ဇံ အတိက္ကမိတွာ ‘‘ဣဒံ အမှာကံ အာစရိယုဂ္ဂဟော’’တိ ဝဒန္တဿ ဥဂ္ဂဟော န ဝဋ္ဋတီတိ အဓိပ္ပါယော။ သုတ္တာနုလောမံ နာမ အဋ္ဌကထာ။ ပဝေဏိယာ အာဂတသမောဓာနံ ဂစ္ဆတီတိ ‘‘ပဝေဏိယာ အာဂတော အာစရိယုဂ္ဂဟောဝ ဂဟေတဗ္ဗော’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တေ မဟာအဋ္ဌကထာဝါဒေယေဝ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆတီတိ အဓိပ္ပါယော။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ ဥပသမ္ပန္နဿ ပညတ္တေန ဝစနံ, အနာဒရိယကရဏန္တိ ဣမာနိ ပနေတ္ထ ဒွေ အင်္ဂါနိ။
အနာဒရိယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၅။ ဘိံသာပနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၃၄၅။ ပဉ္စမံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။ ဥပသမ္ပန္နတာ, တဿ ဒဿနသဝနဝိသယေ ဘိံသာပေတုကာမတာယ ဝါယမနန္တိ ဣမာနိ ပနေတ္ထ ဒွေ အင်္ဂါနိ။
ဘိံသာပနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၈၁။)၆။ ဇောတိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၃၅၀။ ဆဋ္ဌေ ဘဂ္ဂါ နာမ ဇနပဒိနော ရာဇကုမာရာ, တေသံ နိဝါသော ဧကောပိ ဇနပဒေါ ရုဠှီသဒ္ဒေန ‘‘ဘဂ္ဂါ’’တိ ဝုစ္စတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဘဂ္ဂါတိ ဇနပဒဿ နာမ’’န္တိ။ သုသုမာရဂိရေတိ ဧဝံနာမကေ နဂရေ။ တဿ ကိရ နဂရဿ မာပနတ္ထံ ဝတ္ထုဝိဇ္ဇာစရိယေန နဂရဋ္ဌာနဿ ပရိဂ္ဂဏှနဒိဝသေ အဝိဒူရေ သုသုမာရော သဒ္ဒမကာသိ ဂိရံ နိစ္ဆာရေသိ။ အထ အနန္တရာယေန နဂရေ မာပိတေ တမေဝ သုသုမာရဂိရဏံ သုဘနိမိတ္တံ ကတွာ သုသုမာရဂိရံတွေဝဿ နာမံ အကံသု။ ကေစိ ပန ‘‘သုသုမာရသဏ္ဌာနတ္တာ သုသုမာရော နာမ ဧကော ဂိရိ, သော တဿ နဂရဿ သမီပေ, တသ္မာ တံ သုသုမာရဂိရိ ဧတဿ အတ္ထီတိ ‘သုသုမာရဂိရီ’တိ ဝုစ္စတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ တထာ ဝါ ဟောတု အညထာ ဝါ, နာမမေတံ တဿ နဂရဿာတိ အာဟ ‘‘သုသုမာရဂိရန္တိ နဂရဿ နာမ’’န္တိ။ ဘေသကဠာတိ ဃမ္ပဏ္ဍနာမကော ဂစ္ဆဝိသေသော။ ကေစိ ‘‘သေတရုက္ခော’’တိပိ ဝဒန္တိ။ တေသံ ဗဟုလတာယ ပန တံ ဝနံ ဘေသကဠာဝနန္တေွဝ ပညာယိတ္ထ။ ‘‘ဘေသဂဠာဝနေ’’တိပိ ပါဌော။ ‘‘ဘေသော နာမ ဧကော ယက္ခော အယုတ္တကာရီ, တဿ တတော ဂဠိတဋ္ဌာနတာယ တံ ဝနံ ဘေသဂဠာဝနံ နာမ ဇာတ’’န္တိ ဟိ ကေစိ။
֍ ဋ္ဌ ၃၅၂။ ဇောတိကရဏေတိ အဂ္ဂိကရဏေ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ အဂိလာနတာ, အနုညာတကရဏာဘာဝေါ, ဝိသိဗ္ဗေတုကာမတာ, သမာဒဟနန္တိ ဣမာနိ ပနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။
ဇောတိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၇။ နဟာနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၃၅၇။ သတ္တမသိက္ခာပဒဿ ပါဠိယံ အသမ္ဘိန္နေနာတိ အမက္ခိတေန, အနဋ္ဌေနာတိ အတ္ထော။ ဩရေနဒ္ဓမာသံ နဟာယေယျာတိ နဟာတဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ အဒ္ဓမာသေ အပရိပုဏ္ဏေ နဟာယေယျ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ မဇ္ဈိမဒေသော, ဦနကဒ္ဓမာသေ နဟာနံ, သမယာနံ ဝါ နဒီပါရဂမနဿ ဝါ အာပဒါနံ ဝါ အဘာဝေါတိ ဣမာနိ ပနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။
နဟာနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၈၂။)၈။ ဒုဗ္ဗဏ္ဏကရဏသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၃၆၈။ အဋ္ဌမေ ‘‘စမ္မကာရနီလံ နာမ ပကတိနီလ’’န္တိ တီသုပိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ ဂဏ္ဌိပဒေ ပန ‘‘စမ္မကာရာ ဥဒကေ တိပုမလံ အယဂူထဉ္စ ပက္ခိပိတွာ စမ္မံ ကာဠံ ကရောန္တိ, တံ စမ္မကာရနီလ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ ဝုတ္တပ္ပကာရဿ စီဝရဿ အကတကပ္ပတာ, အနဋ္ဌစီဝရာဒိတာ, နိဝါသနံ ဝါ ပါရုပနံ ဝါတိ ဣမာနိ ပနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။
ဒုဗ္ဗဏ္ဏကရဏသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၉။ ဝိကပ္ပနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၃၇၄။ နဝမေ အပစ္စုဒ္ဓါရဏန္တိ ‘‘မယှံ သန္တကံ ပရိဘုဉ္ဇ ဝါ ဝိဿဇ္ဇေဟိ ဝါ’’တိအာဒိနာ အကတပစ္စုဒ္ဓါရံ။ ယေန ဝိနယကမ္မံ ကတန္တိ ယေန သဒ္ဓိံ ဝိနယကမ္မံ ကတံ။ တိံသကဝဏ္ဏနာယန္တိ နိဿဂ္ဂိယဝဏ္ဏနာယံ။ ပရိဘောဂေန ကာယကမ္မံ, အပစ္စုဒ္ဓါရာပနေန ဝစီကမ္မံ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ သာမံ ဝိကပ္ပိတဿ အပစ္စုဒ္ဓါရော, ဝိကပ္ပနုပဂစီဝရတာ, ပရိဘောဂေါတိ ဣမာနိ ပနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။
ဝိကပ္ပနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၁၀။ စီဝရအပနိဓာနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၃၇၇။ ဒသမံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။ ဥပသမ္ပန္နဿ သန္တကာနံ ပတ္တာဒီနံ အပနိဓာနံ, ဝိဟေသေတုကာမတာ ဝါ ဟသာဓိပ္ပါယတာ ဝါတိ ဣမာနိ ပနေတ္ထ ဒွေ အင်္ဂါနိ။
စီဝရအပနိဓာနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
နိဋ္ဌိတော သုရာပါနဝဂ္ဂေါ ဆဋ္ဌော။
(သာရတ္ထ၊၃၊၈၃။)၇။ သပ္ပါဏကဝဂ္ဂေါ
၁။ သဉ္စိစ္စသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၃၈၂။ သပ္ပါဏကဝဂ္ဂဿ ပဌမသိက္ခာပဒေ ဥသုံ သရံ အဿတိ ခိပတီတိ ဣဿာသော, ဓနုသိပ္ပကုသလောတိ အာဟ ‘‘ဓနုဂ္ဂဟာစရိယော’’တိ။ ပဋိသတ္တုဝိဓမနတ္ထံ ဓနုံ ဂဏှန္တီတိ ဓနုဂ္ဂဟာ, တေသံ အာစရိယော ဓနုဂ္ဂဟာစရိယော။ အပ္ပမတ္တေန ဝတ္တံ ကာတဗ္ဗန္တိ ယထာ တေ ပါဏာ န မရန္တိ, ဧဝံ သူပဋ္ဌိတဿတိနာ သေနာသနေ ဝတ္တံ ကာတဗ္ဗံ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ အင်္ဂါနိပိ မနုဿဝိဂ္ဂဟေ ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗာနီတိ။
သဉ္စိစ္စသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၂။ သပ္ပါဏကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၃၈၇။ ဒုတိယေ ဥဒကသဏ္ဌာနကပ္ပဒေသေတိ ယတ္ထ ဘူမိဘာဂေ ဥဒကံ နိက္ခိတ္တံ သန္တိဋ္ဌတိ, န သဟသာ ပရိက္ခယံ ဂစ္ဆတိ, တာဒိသေ ပဒေသေ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ အင်္ဂါနိ သိဉ္စနသိက္ခာပဒေ ဝုတ္တနယာနေဝ။
သပ္ပါဏကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၃။ ဥက္ကောဋနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၃၉၂။ တတိယေ ယထာပတိဋ္ဌိတဘာဝေန ပတိဋ္ဌာတုံ န ဒေန္တီတိ တေသံ ပဝတ္တိအာကာရဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ယံ ပန ဓမ္မေန အဓိကရဏံ နိဟတံ, တံ သုနိဟတမေဝ။ သစေ ဝိပ္ပကတေ ကမ္မေ ပဋိက္ကောသတိ, တံ သညာပေတွာဝ ကာတဗ္ဗံ။ ဣတရထာ ကမ္မဉ္စ ကုပ္ပတိ, ကာရကာနဉ္စ အာပတ္တိ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ ယထာဓမ္မံ နိဟတဘာဝေါ, ဇာနနာ, ဥက္ကောဋနာတိ ဣမာနိ ပနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။
ဥက္ကောဋနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၈၄။)၄။ ဒုဋ္ဌုလ္လသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၃၉၉။ စတုတ္ထေ တဿေဝါတိ ယော အာပန္နော, တဿေဝ။ အာရောစေတီတိ ပဋိစ္ဆာဒနတ္ထမေဝ မာ ကဿစိ အာရောစေသီတိ ဝဒတိ။ ဝတ္ထုပုဂ္ဂလောတိ အာပန္နပုဂ္ဂလော။ ယေနဿ အာရောစိတန္တိ ယေန ဒုတိယေန အဿ တတိယဿ အာရောစိတံ။ ကောဋိ ဆိန္နာ ဟောတီတိ ယသ္မာ ပဋိစ္ဆာဒနပစ္စယာ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇိတွာဝ ဒုတိယေန တတိယဿ အာရောစိတံ, တသ္မာ တပ္ပစ္စယာ ပုန တေန အာပဇ္ဇိတဗ္ဗာပတ္တိယာ အဘာဝတော အာပတ္တိယာ ကောဋိ ဆိန္နာ နာမ ဟောတိ။
֍ ဋ္ဌ ၄၀၀။ ‘‘အနုပသမ္ပန္နဿ သုက္ကဝိဿဋ္ဌိ စ ကာယသံသဂ္ဂေါ စာတိ အယံ ဒုဋ္ဌုလ္လအဇ္ဈာစာရော နာမာ’’တိ ဣဒံ ဒုဋ္ဌုလ္လာရောစနသိက္ခာပဒဋ္ဌကထာယ န သမေတိ။ ဝုတ္တဉှိ တတ္ထ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၈၂) ‘‘အနုပသမ္ပန္နဿ ဒုဋ္ဌုလ္လံ ဝါ အဒုဋ္ဌုလ္လံ ဝါ အဇ္ဈာစာရန္တိ ဧတ္ထ အာဒိတော ပဉ္စ သိက္ခာပဒါနိ ဒုဋ္ဌုလ္လော နာမ အဇ္ဈာစာရော, သေသာနိ အဒုဋ္ဌုလ္လော, သုက္ကဝိဿဋ္ဌိကာယသံသဂ္ဂဒုဋ္ဌုလ္လအတ္တကာမာ ပနဿ အဇ္ဈာစာရော နာမာ’’တိ။ ‘‘အာရောစနေ အနုပသမ္ပန္နဿ ဒုဋ္ဌုလ္လံ အညထာ အဓိပ္ပေတံ, ပဋိစ္ဆာဒနေ အညထာ’’တိ ဧတ္ထာပိ ဝိသေသကာရဏံ န ဒိဿတိ, တသ္မာ အဋ္ဌကထာယ ပုဗ္ဗေနာပရံ န သမေတိ။ အဝိရောဓံ ဣစ္ဆန္တေန ပန ဝီမံသိတဗ္ဗမေတ္ထ ကာရဏံ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ ဥပသမ္ပန္နဿ ဒုဋ္ဌုလ္လာပတ္တိဇာနနံ, ပဋိစ္ဆာဒေတုကာမတာယ နာရောစေဿာမီတိ ဓုရနိက္ခေပေါတိ ဣမာနိ ပနေတ္ထ ဒွေ အင်္ဂါနိ။
ဒုဋ္ဌုလ္လသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၅။ ဦနဝီသတိဝဿသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၄၀၂။ ပဉ္စမေ ရူပသုတ္တန္တိ ဟေရညိကာနံ သုတ္တံ။ ဒုရုတ္တာနန္တိ အက္ကောသဝသေန ဒုရုတ္တာနံ, ဒုရုတ္တတ္တာယေဝ ဒုရာဂတာနံ။ ဝစနပထာနန္တိ ဧတ္ထ ဝစနမေဝ တဒတ္ထံ ဉာတုကာမာနံ ဉာပေတုကာမာနဉ္စ ပထောတိ ဝစနပထော။ ဒုက္ခမာနန္တိ ဒုက္ခေန ခမိတဗ္ဗာနံ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၈၅။)֍ ဋ္ဌ ၄၀၄။ ဂဗ္ဘေ သယိတကာလေန သဒ္ဓိံ ဝီသတိမံ ဝဿံ အဿာတိ ဂဗ္ဘဝီသော။ ဟာယနဝဍ္ဎနန္တိ ဂဗ္ဘမာသေသု အဓိကေသု ဥတ္တရိဟာယနံ, ဦနေသု ဝဍ္ဎနန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧကူနဝီသတိဝဿန္တိ ဒွါဒသမာသေ မာတုကုစ္ဆိသ္မိံ ဝသိတွာ မဟာပဝါရဏာယ ဇာတကာလတော ပဋ္ဌာယ ဧကူနဝီသတိဝဿံ။ ပါဋိပဒဒိဝသေတိ ပစ္ဆိမိကာယ ဝဿူပဂမနဒိဝသေ။ ‘‘တိံသရတ္တိဒိဝေါ မာသော’’တိ (အ။ နိ။ ၃။၇၁၊ ၈။၄၃၊ ဝိဘ။ ၁၀၂၃) ဝစနတော ‘‘စတ္တာရော မာသာ ပရိဟာယန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဝဿံ ဥက္ကဍ္ဎန္တီတိ ဝဿံ ဥဒ္ဓံ ကဍ္ဎန္တိ, တတိယေ သံဝစ္ဆရေ ဧကမာသံ အဓိကမာသဝသေန ပရိစ္စဇန္တာ ဝဿံ ဥဒ္ဓံ ကဍ္ဎန္တီတိ အတ္ထော, တသ္မာ တတိယော သံဝစ္ဆရော တေရသမာသိကော ဟောတိ, သံဝစ္ဆရဿ ပန ဒွါဒသမာသိကတ္တာ အဋ္ဌာရသသု ဝဿေသု အဓိကမာသေ ဝိသုံ ဂဟေတွာ ‘‘ဆ မာသာ ဝဍ္ဎန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတောတိ ဆမာသတော။ နိက္ကင်္ခါ ဟုတွာတိ အဓိကမာသေဟိ သဒ္ဓိံ ပရိပုဏ္ဏဝီသတိဝဿတ္တာ နိဗ္ဗေမတိကာ ဟုတွာ။ ယံ ပန ဝုတ္တံ တီသု ဂဏ္ဌိပဒေသု ‘‘အဋ္ဌာရသန္နံယေဝ ဝဿာနံ အဓိကမာသေ ဂဟေတွာ ဂဏိတတ္တာ သေသဝဿဒွယဿပိ အဓိကာနိ ဒိဝသာနိ ဟောန္တေဝ, တာနိ အဓိကဒိဝသာနိ သန္ဓာယ ‘နိက္ကင်္ခါ ဟုတွာ’တိ ဝုတ္တ’’န္တိ, တံ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ န ဟိ ဒွီသု ဝဿေသု အဓိကဒိဝသာနိ နာမ ဝိသုံ ဥပလဗ္ဘန္တိ တတိယေ ဝဿေ ဝဿုက္ကဍ္ဎနဝသေန အဓိကမာသေ ပရိစ္စတ္တေယေဝ အတိရေကမာသသမ္ဘဝတော။ တသ္မာ ဒွီသု ဝဿေသု အတိရေကဒိဝသာနိ နာမ ဝိသုံ န သမ္ဘဝန္တိ။
နနု စ ‘‘တေ ဒွေ မာသေ ဂဟေတွာ ဝီသတိဝဿာနိ ပရိပုဏ္ဏာနိ ဟောန္တီ’’တိ ကသ္မာ ဝုတ္တံ, ဧကူနဝီသတိဝဿမှိ ပုန အပရသ္မိံ ဝဿေ ပက္ခိတ္တေ ဝီသတိဝဿာနိ ပရိပုဏ္ဏာနိ ဟောန္တီတိ အာဟ ‘‘ဧတ္ထ ပန…ပေ… ဝုတ္တ’’န္တိ။ အနေကတ္ထတ္တာ နိပါတာနံ ပန-သဒ္ဒေါ ဟိ-သဒ္ဒတ္ထေ, ဧတ္ထ ဟီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဣဒဉှိ ဝုတ္တဿေဝတ္ထဿ သမတ္ထနဝသေန ဝုတ္တံ။ ဣမိနာ စ ဣမံ ဒီပေတိ ‘‘ယံ ဝုတ္တံ ‘ဧကူနဝီသတိဝဿံ သာမဏေရံ နိက္ခမနီယပုဏ္ဏမာသိံ အတိက္ကမ္မ ပါဋိပဒဒိဝသေ ဥပသမ္ပာဒေန္တီ’တိ, တတ္ထ ဂဗ္ဘမာသေပိ အဂ္ဂဟေတွာ ဒွီဟိ မာသေဟိ အပရိပုဏ္ဏဝီသတိဝဿံ သန္ဓာယ ‘ဧကူနဝီသတိဝဿ’န္တိ ဝုတ္တံ, တသ္မာ အဓိကမာသေသု ဒွီသု ဂဟိတေသု ဝီသတိဝဿာနိ ပရိပုဏ္ဏာနိ နာမ ဟောန္တီ’’တိ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ဂဗ္ဘမာသာပိ ဂဏနူပဂါ ဟောန္တိ, တသ္မာ။ ဧကဝီသတိဝဿော ဟောတီတိ ဇာတဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ဝီသတိဝဿော သမာနော ဂဗ္ဘမာသေဟိ သဒ္ဓိံ ဧကဝီသတိဝဿော ဟောတိ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၈၆။)֍ ဋ္ဌ ၄၀၆။ အညံ ဥပသမ္ပာဒေတီတိ ဥပဇ္ဈာယော ကမ္မဝါစာစရိယော ဝါ ဟုတွာ ဥပသမ္ပာဒေတိ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ ဦနဝီသတိဝဿတာ, ဦနကသညိတာ, ဥပသမ္ပာဒနန္တိ ဣမာနိ ပနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။
ဦနဝီသတိဝဿသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၆။ ထေယျသတ္ထသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၄၀၇။ ဆဋ္ဌသိက္ခာပဒံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။ ထေယျသတ္ထကဘာဝေါ, ဇာနနံ, သံဝိဓာနံ, အဝိသင်္ကေတေန ဂမနန္တိ ဣမာနိ ပနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။
ထေယျသတ္ထသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ဋ္ဌ ၄၁၂။ သတ္တမေ နတ္ထိ ကိဉ္စိ ဝတ္တဗ္ဗံ။
၈။ အရိဋ္ဌသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၄၁၇။ အဋ္ဌမေ ဗာဓယိံသူတိ ဟနိံသု။ တံတံသမ္ပတ္တိယာ ဝိဗန္ဓနဝသေန သတ္တသန္တာနဿ အန္တရေ ဝေမဇ္ဈေ ဧတိ အာဂစ္ဆတီတိ အန္တရာယော, ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာဒိအနတ္ထော။ အနတိက္ကမနဋ္ဌေန တသ္မိံ အန္တရာယေ နိယုတ္တာ, အန္တရာယံ ဝါ ဖလံ အရဟန္တိ, အန္တရာယဿ ဝါ ကရဏသီလာတိ အန္တရာယိကာ။ တေနာဟ ‘‘အန္တရာယံ ကရောန္တီတိ အန္တရာယိကာ’’တိ။ အာနန္တရိယဓမ္မာတိ အာနန္တရိကသဘာဝါ စေတနာဓမ္မာ။ တတြာယံ ဝစနတ္ထော – စုတိအနန္တရဖလံ အနန္တရံ နာမ, တသ္မိံ အနန္တရေ နိယုတ္တာ, တံနိဗ္ဗတ္တနေန အနန္တရကရဏသီလာ, အနန္တရပ္ပယောဇနာတိ ဝါ အာနန္တရိကာ, တေ ဧဝ အာနန္တရိယာတိ ဝုတ္တာ။ ကမ္မာနိ ဧဝ အန္တရာယိကာတိ ကမ္မန္တရာယိကာ။ မောက္ခဿေဝ အန္တရာယံ ကရောတိ, န သဂ္ဂဿာတိ မိစ္ဆာစာရလက္ခဏာဘာဝတော ဝုတ္တံ။ န ဟိ ဘိက္ခုနိယာ ဓမ္မရက္ခိတဘာဝေါ အတ္ထိ။ ပါကတိကဘိက္ခုနီဝသေန စေတံ ဝုတ္တံ။ အရိယာယ ပန ပဝတ္တံ အပါယသံဝတ္တနိကမေဝ, နန္ဒမာဏဝကော စေတ္ထ နိဒဿနံ။ ဥဘိန္နံ သမာနစ္ဆန္ဒတာဝသေန ဝါ န
(သာရတ္ထ၊၃၊၈၇။)သဂ္ဂန္တရာယိကတာ, မောက္ခန္တရာယိကတာ ပန မောက္ခတ္ထာယ ပဋိပတ္တိယာ ဝိဒူသနတော။ အဘိဘဝိတွာ ပန ပဝတ္တိယံ သဂ္ဂန္တရာယိကတာပိ န သက္ကာ နိဝါရေတုန္တိ။
အဟေတုကဒိဋ္ဌိအကိရိယဒိဋ္ဌိနတ္ထိကဒိဋ္ဌိယောဝ နိယတဘာဝံ ပတ္တာ နိယတမိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဓမ္မာ။ ပဋိသန္ဓိဓမ္မာတိ ပဋိသန္ဓိစိတ္တုပ္ပါဒမာဟ။ ပဏ္ဍကာဒိဂ္ဂဟဏဉ္စေတ္ထ နိဒဿနမတ္တံ သဗ္ဗာယပိ အဟေတုကပဋိသန္ဓိယာ ဝိပါကန္တရာယိကဘာဝတော။ ယာဟိ အရိယေ ဥပဝဒတိ, တာ စေတနာ အရိယူပဝါဒါ ဇာတာ။ တတော ပရန္တိ ခမာပနတော ဥပရိ။ ယံ ပနေတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗံ, တံ ဒိဗ္ဗစက္ခုကထာယံ ဝုတ္တမေဝ။ သဉ္စိစ္စ အာပန္နာ အာပတ္တိယောတိ သဉ္စိစ္စ ဝီတိက္ကန္တာ သတ္တ အာပတ္တိက္ခန္ဓာ။ သဉ္စိစ္စ ဝီတိက္ကန္တဉှိ အန္တမသော ဒုက္ကဋဒုဗ္ဘာသိတမ္ပိ သဂ္ဂမဂ္ဂဖလာနံ အန္တရာယံ ကရောတိ။ ယာဝ ဘိက္ခုဘာဝံ ပဋိဇာနာတိ ပါရာဇိကံ အာပန္နော, န ဝုဋ္ဌာတိ သေသဂရုကာပတ္တိံ အာပန္နော, န ဒေသေတိ လဟုကာပတ္တိံ အာပန္နော။
အယံ ဘိက္ခူတိ အရိဋ္ဌော ဘိက္ခု။ ရသေန ရသံ သံသန္ဒိတွာတိ အနဝဇ္ဇေန ပစ္စယပရိဘုဉ္ဇနရသေန သာဝဇ္ဇကာမဂုဏပရိဘောဂရသံ သမာနေတွာ။ ယောနိသော ပစ္စဝေက္ခဏေန နတ္ထိ ဧတ္ထ ဆန္ဒရာဂေါတိ နိစ္ဆန္ဒရာဂေါ, ပစ္စယပရိဘောဂေါ။ ဥပနေန္တော ဝိယာတိ ဗန္ဓနံ ဥပနေန္တော ဝိယ။ ‘‘ဃဋေန္တော ဝိယာ’’တိပိ ပါဌော။ ဥပသံဟရန္တော ဝိယာတိ သဒိသတံ ဥပသံဟရန္တော ဝိယ ဧကန္တသာဝဇ္ဇေ အနဝဇ္ဇဘာဝပက္ခေပနတော။ ပါပကန္တိ လာမကဋ္ဌေန ဒုဂ္ဂတိသမ္ပာပနဋ္ဌေန စ ပါပကံ။ မဟာသမုဒ္ဒံ ဗန္ဓန္တေန ဝိယာတိ သေတုကရဏဝသေန မဟာသာဂရံ ဗန္ဓန္တေန ဝိယ။ သဗ္ဗညုတညာဏေန သဒ္ဓိံ ပဋိဝိရုဇ္ဈန္တောတိ သဗ္ဗညုတညာဏေန ‘‘သာဝဇ္ဇ’’န္တိ ဒိဋ္ဌံ ‘‘အနဝဇ္ဇ’’န္တိ ဂဟဏေန တေန သဟ ပဋိဝိရုဇ္ဈန္တော။ အာဏာစက္ကေတိ ပဌမပါရာဇိကသိက္ခာပဒသင်္ခါတေ, ‘‘အဗြဟ္မစရိယံ ပဟာယာ’’တိအာဒိဒေသနာသင်္ခါတေ စ အာဏာစက္ကေ။
အဋ္ဌိကင်္ကလံ နာမ ဥရဋ္ဌိ ဝါ ပိဋ္ဌိကဏ္ဋကံ ဝါ သီသဋ္ဌိ ဝါ။ တဉှိ နိမ္မံသတ္တာ ‘‘ကင်္ကလ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ဝိဂတမံသာယ ဟိ အဋ္ဌိသင်္ခလိကာယ ဧကဋ္ဌိမှိ ဝါ ကင်္ကလ-သဒ္ဒေါ နိရုဠှော။ အနုဒဟနဋ္ဌေနာတိ အနုပါယပဋိပတ္တိယာ သမ္ပတိ အာယတိဉ္စ အနုဒဟနဋ္ဌေန။ မဟာဘိတာပနဋ္ဌေန အနဝဋ္ဌိတသဘာဝတာယ,
(သာရတ္ထ၊၃၊၈၈။)ဣတ္တရပစ္စုပဋ္ဌာနဋ္ဌေန မုဟုတ္တကရဏီယတာယ, တာဝကာလိကဋ္ဌေန ပရေဟိ အဘိဘဝနတာယ, သဗ္ဗင်္ဂပစ္စင်္ဂပလိဘဉ္ဇနဋ္ဌေန ဘေဒနာဒိအဓိကရဏဘာဝေန, ဥဂ္ဃါဋသဒိသတာယ အဓိကုဋ္ဋနဋ္ဌေန, အဝဏေ ဝဏံ ဥပ္ပါဒေတွာ အန္တော အနုပဝိသနဘာဝတာယ ဝိနိဝိဇ္ဈနဋ္ဌေန, ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကအနတ္ထနိမိတ္တတာယ သာသင်္ကသပ္ပဋိဘယဋ္ဌေန။
ပါဠိယံ ‘‘ထာမသာ ပရာမာသာ’’တိအာဒီသု ဧဝမတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ထာမသာတိ ဒိဋ္ဌိထာမေန, တဿာ ဒိဋ္ဌိယာ ထာမဂတဘာဝေနာတိ အတ္ထော။ ပရာမာသာတိ ဒိဋ္ဌိပရာမာသေန, ဒိဋ္ဌိသင်္ခါတပရာမာသေနာတိ အတ္ထော။ ဒိဋ္ဌိယေဝ ဟိ ဓမ္မသဘာဝံ အတိက္ကမိတွာ ပရတော အာမသနေန ပရာမာသော။ အဘိနိဝိဿာတိ တဏှာဘိနိဝေသပုဗ္ဗင်္ဂမေန ဒိဋ္ဌာဘိနိဝေသေန ‘‘ဣဒမေတ္ထ သစ္စ’’န္တိ အဘိနိဝိသိတွာ။ ဝေါဟရတီတိ ကထေတိ။ ယတော စ ခေါ တေ ဘိက္ခူတိ ယဒါ တေ ဘိက္ခူ။ ဧဝံဗျာခေါ အဟံ, ဘန္တေ, ဘဂဝတာတိ ဣဒံ ဧသ အတ္တနော လဒ္ဓိံ နိဂူဟိတုကာမတာယ နတ္ထီတိ ဝတ္တုကာမောပိ ဘဂဝတော အာနုဘာဝေန သမ္ပဋိစ္ဆတိ။ ဗုဒ္ဓါနံ ကိရ သမ္မုခါ ဒွေ ကထာ ကထေတုံ သမတ္ထော နာမ နတ္ထိ။ ကဿ နု ခေါ နာမ တွံ မောဃပုရိသာတိ တွံ မောဃပုရိသ ကဿ ခတ္တိယဿ ဝါ ဗြာဟ္မဏဿ ဝါ ဝေဿဿ ဝါ သုဒ္ဒဿ ဝါ ဂဟဋ္ဌဿ ဝါ ပဗ္ဗဇိတဿ ဝါ ဒေဝဿ ဝါ မနုဿဿ ဝါ မယာ ဧဝံ ဓမ္မံ ဒေသိတံ အာဇာနာသိ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ ဓမ္မကမ္မတာ, သမနုဘာသနာ, အပ္ပဋိနိဿဇ္ဇနန္တိ ဣမာနိ ပနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။
အရိဋ္ဌသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၉။ ဥက္ခိတ္တသမ္ဘောဂသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၄၂၄။ နဝမေ ပယောဂဂဏနာယာတိ ဒါနဂ္ဂဟဏပ္ပယောဂဂဏနာယ။ သံဝါသေ ကမ္မပရိယောသာနဝသေန, သဟသေယျာယ ဧကသ္မိံ နိပန္နေ ဣတရဿ နိပဇ္ဇနပယောဂဝသေန အာပတ္တိပရိစ္ဆေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧတ္ထ စ ပဒဘာဇနေ ‘‘ဧကစ္ဆန္နေ’’တိ အဝိသေသေန ဝုတ္တတ္တာ နာနူပစာရေပိ ဧကစ္ဆန္နေ နိပဇ္ဇန္တဿ အာပတ္တိ။ တေနေဝ မာတိကာဋ္ဌကထာယံ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ ဥက္ခိတ္တသမ္ဘောဂသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) ဝုတ္တံ
(သာရတ္ထ၊၃၊၈၉။)‘‘သဟ ဝါ သေယျံ ကပ္ပေယျာတိ နာနူပစာရေပိ ဧကစ္ဆန္နေ နိပဇ္ဇေယျာ’’တိ။ ပဏ္ဏတ္တိံ အဇာနန္တေန အရဟတာပိ ကိရိယာဗျာကတစိတ္တေန အာပဇ္ဇိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တိစိတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ယံ ပန ကေနစိ ဝုတ္တံ ‘‘တိစိတ္တန္တိ ဧတ္ထ ဝိပါကာဗျာကတစိတ္တေန သဟ ဝါ သေယျံ ကပ္ပေယျာတိ ဧဝမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော, အညထာ သစိတ္တကတ္တာ သိက္ခာပဒဿ ကိရိယာဗျာကတံ သန္ဓာယ န ယုဇ္ဇတီ’’တိ, တံ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ န ဟိ သစိတ္တကသိက္ခာပဒဝီတိက္ကမော အရဟတော န သမ္ဘဝတိ။ တေနေဝ ပထဝီခဏနာဒီသု သစိတ္တကသိက္ခာပဒေသု တိစိတ္တမေဝ ဝုတ္တံ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ အကတာနုဓမ္မတာ, ဇာနနာ, သမ္ဘောဂါဒိကရဏန္တိ ဣမာနိ ပနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။
ဥက္ခိတ္တသမ္ဘောဂသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၁၀။ ကဏ္ဋကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၄၂၈။ ဒသမေ ပိရေတိ နိပါတပဒံ။ သမ္ဗောဓနေ ဝတ္တမာနံ ပရ-သဒ္ဒေန သမာနတ္ထံ ဝဒန္တီတိ အာဟ ‘‘ပရ အမာမကာ’’တိ, အမှာကံ အနဇ္ဈတ္တိကဘူတာတိ အတ္ထော။ ပိရေတိ ဝါ ‘‘ပရတော’’တိ ဣမိနာ သမာနတ္ထံ နိပါတပဒံ, တသ္မာ စရ ပိရေတိ ပရတော ဂစ္ဆ, မာ ဣဓ တိဋ္ဌာတိ ဧဝမ္ပေတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သေသမေတ္ထ ပုရိမသိက္ခာပဒဒွယေ ဝုတ္တနယမေဝ။
ကဏ္ဋကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
နိဋ္ဌိတော သပ္ပါဏကဝဂ္ဂေါ သတ္တမော။
၈။ သဟဓမ္မိကဝဂ္ဂေါ
၁။ သဟဓမ္မိကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၄၃၄။ သဟဓမ္မိကဝဂ္ဂဿ ပဌမသိက္ခာပဒေ ဝါစာယ ဝါစာယ အာပတ္တီတိ အနာဒရိယဘယာ လေသေန ဧဝံ ဝဒန္တဿ အာပတ္တိ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ ဥပသမ္ပန္နဿ ပညတ္တေန ဝစနံ, အသိက္ခိတုကာမတာယ ဧဝံ ဝစနန္တိ ဣမာနိ ပနေတ္ထ ဒွေ အင်္ဂါနိ။
သဟဓမ္မိကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၉၀။)၂။ ဝိလေခနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၄၃၈။ ဒုတိယေ ဝိနယဿ ပရိယာပုဏနံ ဝိနယပရိယတ္တီတိ အာဟ ‘‘ဝိနယံ ပရိယာပုဏန္တာန’’န္တိအာဒိ။ သုဂုတ္တောတိ ယထာ ကရဏ္ဍကေ ပက္ခိတ္တမဏိက္ခန္ဓော ဝိယ န နဿတိ ဝိပတ္တိံ န ပါပုဏာတိ, ဧဝံ သုဋ္ဌု ဂေါပိတော။ သုရက္ခိတောတိ တဿေဝ ပရိယာယဝစနံ။ ယထာ ဟိ ကိလေသစောရေဟိ အဝိလုမ္ပနီယော ဟောတိ, ဧဝံ သဗ္ဗဒါ သူပဋ္ဌိတဿတိတာယ သုဋ္ဌု ရက္ခိတော။ ကုက္ကုစ္စပကတာနန္တိ ကပ္ပိယာကပ္ပိယံ နိဿာယ ဥပ္ပန္နကုက္ကုစ္စေန အဘိဘူတာနံ။ သာရဇ္ဇနံ သာရဒေါ, ဗျာမောဟဘယံ။ ဝိဂတော သာရဒေါ ဧတဿာတိ ဝိသာရဒေါ။ သဟဓမ္မေနာတိ သကာရဏေန ဝစနေန။ သုနိဂ္ဂဟိတံ နိဂ္ဂဏှာတီတိ ယထာ န ပုန သီသံ ဥက္ခိပန္တိ, အထ ခေါ အပ္ပဋိဘာနာ မင်္ကုဘူတာယေဝ ဟောန္တိ, ဧဝံ သုဋ္ဌု နိဂ္ဂဏှာတိ။
အလဇ္ဇိတာတိ ယ-ကာရလောပေန နိဒ္ဒေသော, အလဇ္ဇိတာယာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အညာဏတာတိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ မန္ဒော မောမူဟောတိ အညာဏဘာဝေန မန္ဒော, အဝိသယတော မောမူဟော, မဟာမူဠှောတိ အတ္ထော။
အတ္တပစ္စတ္ထိကာတိ အတ္တနော ပစ္စတ္ထိကာ။ ဝဇ္ဇိပုတ္တကာ ဒသဝတ္ထုဒီပကာ။ ပရူပဟာရအညာဏကင်္ခါပရဝိတာရဏာဒိဝါဒါတိ ဧတ္ထ ယေ အရဟတ္တံ ပဋိဇာနန္တာနံ အပ္ပတ္တေ ပတ္တသညီနံ အဓိမာနိကာနံ ကုဟကာနံ ဝါ အရဟတ္တံ ပဋိဇာနန္တာနံ သုက္ကဝိဿဋ္ဌိံ ဒိသွာ မာရကာယိကာ ဒေဝတာ ‘‘အရဟတော အသုစိံ ဥပသံဟရန္တီ’’တိ မညန္တိ သေယျထာပိ ပုဗ္ဗသေလိယာ အပရသေလိယာ စ, တေ ပရူပဟာရဝါဒါ။ ယေသံ ပန အရဟတော ဣတ္ထိပုရိသာဒီနံ နာမဂေါတ္တာဒီသု ဉာဏပ္ပဝတ္တိယာ အဘာဝေန အတ္ထိ အရဟတော အညာဏံ, တတ္ထေဝ သန္နိဋ္ဌာနာဘာဝေန အတ္ထိ အရဟတော ကင်္ခါ, ယသ္မာ စဿ တာနိ ဝတ္ထူနိ ပရေ ဝိတာရေန္တိ ပကာသေန္တိ အာစိက္ခန္တိ, တသ္မာ အတ္ထိ အရဟတော ပရဝိတာရဏာတိ ဣမာ တိဿော လဒ္ဓိယော သေယျထာပိ ဧတရဟိ ပုဗ္ဗသေလိယာနံ, တေ အညာဏကင်္ခါပရဝိတာရဏဝါဒါ။ နိဂ္ဂဟော ပန နေသံ ကထာဝတ္ထုပ္ပကရဏေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။
စတ္တာရော မဂ္ဂါ စ ဖလာနိ စာတိ ဥက္ကဋ္ဌနိဒ္ဒေသဝသေန ဝုတ္တံ, စတဿော ပဋိသမ္ဘိဒါ တိဿော ဝိဇ္ဇာ ဆ အဘိညာတိ အယမ္ပိ အဓိဂမသဒ္ဓမ္မောယေဝ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၉၁။)စ-ကာရော ဝါ အဝုတ္တသမ္ပိဏ္ဍနတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ကေစိ ထေရာတိ ဓမ္မကထိကာ။ အာဟံသူတိ ပံသုကူလိကတ္ထေရာ ဧဝံ အာဟံသု။
ကဒါ ပနာယံ ကထာ ဥဒပါဒီတိ? အယဉှေတ္ထ အနုပုဗ္ဗိကထာ (အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၁၃၀) – ဣမသ္မိံ ကိရ ဒီပေ စဏ္ဍာလတိဿမဟာဘယေ သက္ကော ဒေဝရာဇာ မဟာဥဠုမ္ပံ မာပေတွာ ဘိက္ခူနံ အာရောစာပေသိ ‘‘မဟန္တံ ဘယံ ဘဝိဿတိ, န သမ္မာ ဒေဝေါ ဝဿိဿတိ, ဘိက္ခူ ပစ္စယေဟိ ကိလမန္တာ ပရိယတ္တိံ သန္ဓာရေတုံ န သက္ခိဿန္တိ, ပရတီရံ ဂန္တွာ အယျေဟိ ဇီဝိတံ ရက္ခိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဣမံ မဟာဥဠုမ္ပံ အာရုယှ ဂစ္ဆထ ဘန္တေ, ယေသံ ဧတ္ထ နိသဇ္ဇဋ္ဌာနံ နပ္ပဟောတိ, တေ ကဋ္ဌခဏ္ဍေပိ ဥရံ ဌပေတွာ ဂစ္ဆန္တု, သဗ္ဗေသံ ဘယံ န ဘဝိဿတီ’’တိ။ တဒါ သမုဒ္ဒတီရံ ပတွာ သဋ္ဌိ ဘိက္ခူ ကတိကံ ကတွာ ‘‘အမှာကံ ဧတ္ထ ဂမနကိစ္စံ နတ္ထိ, မယံ ဣဓေဝ ဟုတွာ တေပိဋကံ ရက္ခိဿာမာ’’တိ တတော နိဝတ္တိတွာ ဒက္ခိဏမလယဇနပဒံ ဂန္တွာ ကန္ဒမူလပဏ္ဏေဟိ ဇီဝိကံ ကပ္ပေန္တာ ဝသိံသု, ကာယေ ဝဟန္တေ နိသီဒိတွာ သဇ္ဈာယံ ကရောန္တိ, အဝဟန္တေ ဝါလိကံ ဥဿာရေတွာ ပရိဝါရေတွာ သီသာနိ ဧကဋ္ဌာနေ ကတွာ ပရိယတ္တိံ သမ္မသန္တိ။ ဣမိနာ နိယာမေန ဒွါဒသ သံဝစ္ဆရာနိ သာဋ္ဌကထံ တေပိဋကံ ပရိပုဏ္ဏံ ကတွာ ဓာရယိံသု။
ဘယေ ဝူပသန္တေ သတ္တသတာ ဘိက္ခူ အတ္တနော ဂတဋ္ဌာနေ သာဋ္ဌကထေ တေပိဋကေ ဧကက္ခရမ္ပိ ဧကဗျဉ္ဇနမ္ပိ အဝိနာသေတွာ ဣမမေဝ ဒီပမာဂမ္မ ကလ္လဂါမဇနပဒေ မဏ္ဍလာရာမဝိဟာရံ ပဝိသိံသု။ ထေရာနံ အာဂတပဝတ္တိံ သုတွာ ဣမသ္မိံ ဒီပေ ဩဟီနာ သဋ္ဌိ ဘိက္ခူ ‘‘ထေရေ ပဿိဿာမာ’’တိ ဂန္တွာ ထေရေဟိ သဒ္ဓိံ တေပိဋကံ သောဓေန္တာ ဧကက္ခရမ္ပိ ဧကဗျဉ္ဇနမ္ပိ အသမေန္တံ နာမ န ပဿိံသု။ တသ္မိံ ဌာနေ ထေရာနံ အယံ ကထာ ဥဒပါဒိ ‘‘ပရိယတ္တိ နု ခေါ သာသနဿ မူလံ, ဥဒါဟု ပဋိပတ္တီ’’တိ။ ပံသုကူလိကတ္ထေရာ ‘‘ပဋိပတ္တိ မူလ’’န္တိ အာဟံသု, ဓမ္မကထိကာ ‘‘ပရိယတ္တီ’’တိ။ အထ နေ ထေရာ ‘‘တုမှာကံ ဒွိန္နမ္ပိ ဇနာနံ ဝစနမတ္တေနေဝ န သက္ကာ ဝိညာတုံ, ဇိနဘာသိတံ သုတ္တံ အာဟရထာ’’တိ အာဟံသု။ သုတ္တံ အာဟရိတုံ န ဘာရောတိ –
‘‘ဣမေ စ, သုဘဒ္ဒ, ဘိက္ခူ သမ္မာ ဝိဟရေယျုံ, အသုညော လောကော အရဟန္တေဟိ အဿာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၂၁၄)။ ‘‘ပဋိပတ္တိမူလကံ, မဟာရာဇ,
(သာရတ္ထ၊၃၊၉၂။)သတ္ထုသာသနံ, ပဋိပတ္တိသာရကံ, မဟာရာဇ, သတ္ထုသာသနံ, ပဋိပတ္တိ တိဋ္ဌန္တီ တိဋ္ဌတီ’’တိ (မိ။ ပ။ ၄။၁။၇) –
သုတ္တံ အာဟရိံသု။
ဣမံ သုတ္တံ သုတွာ ဓမ္မကထိကာ အတ္တနော ဝါဒဋ္ဌပနတ္ထာယ ဣမံ သုတ္တံ အာဟရိံသု –
‘‘ယာဝ တိဋ္ဌန္တိ သုတ္တန္တာ, ဝိနယော ယာဝ ဒိပ္ပတိ၊
တာဝ ဒက္ခန္တိ အာလောကံ, သူရိယေ အဗ္ဘုဋ္ဌိတေ ယထာ။
‘‘သုတ္တန္တေသု အသန္တေသု, ပမုဋ္ဌေ ဝိနယမှိ စ၊
တမော ဘဝိဿတိ လောကေ, သူရိယေ အတ္ထင်္ဂတေ ယထာ။
‘‘သုတ္တန္တေ ရက္ခိတေ သန္တေ, ပဋိပတ္တိ ဟောတိ ရက္ခိတာ၊
ပဋိပတ္တိယံ ဌိတော ဓီရော, ယောဂက္ခေမာ န ဓံသတီ’’တိ။
ဣမသ္မိံ သုတ္တေ အာဟဋေ ပံသုကူလိကတ္ထေရာ တုဏှီ အဟေသုံ။ ဓမ္မကထိကတ္ထေရာနံယေဝ ဝစနံ ပုရတော အဟောသိ။ ယထာ ဟိ ဂဝသတဿ ဂဝသဟဿဿ ဝါ အန္တရေ ပဝေဏိပါလိကာယ ဓေနုယာ အသတိ သော ဝံသော သာ ပဝေဏီ န ဃဋီယတိ, ဧဝမေဝ အာရဒ္ဓဝိပဿကာနံ ဘိက္ခူနံ သတေပိ သဟဿေပိ ဝိဇ္ဇမာနေ ပရိယတ္တိယာ အသတိ အရိယမဂ္ဂပဋိဝေဓော နာမ န ဟောတိ။ ယထာ စ နိဓိကုမ္ဘိယာ ဇာနနတ္ထာယ ပါသာဏပိဋ္ဌေ အက္ခရေသု ဥပနိဗဒ္ဓေသု ယာဝ အက္ခရာနိ ဓရန္တိ, တာဝ နိဓိကုမ္ဘီ နဋ္ဌာ နာမ န ဟောတိ, ဧဝမေဝ ပရိယတ္တိယာ ဓရမာနာယ သာသနံ အန္တရဟိတံ နာမ န ဟောတီတိ။ တဿာဓေယျောတိ တဿာယတ္တော။
֍ ဋ္ဌ ၄၃၉။ သော ပနာတိ သော ပါတိမောက္ခော။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ ဂရဟိတုကာမတာ, ဥပသမ္ပန္နဿ သန္တိကေ သိက္ခာပဒဝိဝဏ္ဏနဉ္စာတိ ဣမာနိ ပနေတ္ထ ဒွေ အင်္ဂါနိ။
ဝိလေခနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၉၃။)၃။ မောဟနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၄၄၃။ တတိယံ ဥတ္တာနမေဝ။ မောဟာရောပနံ, မောဟေတုကာမတာ, ဝုတ္တနယေန သုတဘာဝေါ, မောဟနန္တိ ဣမာနိ ပနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။
မောဟနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၄။ ပဟာရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၄၅၂။ စတုတ္ထေ ရတ္တစိတ္တောတိ ကာယသံသဂ္ဂရာဂေန ရတ္တစိတ္တော။ သစေ ပန မေထုနရာဂေန ရတ္တော ပဟာရံ ဒေတိ, ဒုက္ကဋမေဝ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ ကုပိတတာ, န မောက္ခာဓိပ္ပါယတာ, ဥပသမ္ပန္နဿ ပဟာရဒါနန္တိ ဣမာနိ ပနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။
ပဟာရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၅။ တလသတ္တိကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၄၅၇။ ပဉ္စမေ န ပဟရိတုကာမတာယ ဒိန္နတ္တာ ဒုက္ကဋန္တိ ဧတ္ထ ပဟရိတုကာမတာယ ပဟဋေ ပုရိမသိက္ခာပဒေန ပါစိတ္တိယံ, ဥစ္စာရေတုကာမတာယ ကေဝလံ ဥဂ္ဂိရဏမတ္တေ ကတေ ဣမိနာ ပါစိတ္တိယံ။ ဣမိနာ ပန ဝိရဇ္ဈိတွာ ပဟာရော ဒိန္နော, တသ္မာ ဒုက္ကဋံ။ ကိမိဒံ ဒုက္ကဋံ ပဟာရပစ္စယာ, ဥဒါဟု ဥဂ္ဂိရဏပစ္စယာတိ? တတ္ထ ကေစိ တာဝ ဝဒန္တိ ‘‘ပဟာရပစ္စယာ ဧဝ ဒုက္ကဋံ, ဥဂ္ဂိရဏပစ္စယာ ပါစိတ္တိယန္တိ သဒုက္ကဋံ ပါစိတ္တိယံ ယုဇ္ဇတိ။ ပုရိမဉှိ ဥဂ္ဂိရဏံ, ပစ္ဆာ ပဟာရော, န စ ပစ္ဆာ ပဟာရံ နိဿာယ ပုရိမံ ဥဂ္ဂိရဏံ အနာပတ္တိဝတ္ထုကံ ဘဝိတုမရဟတီ’’တိ။
မယံ ပနေတ္ထ ဧဝံ တက္ကယာမ ‘‘ဥဂ္ဂိရဏဿ အတ္တနော သဘာဝေနေဝ အသဏ္ဌိတတ္တာ တပ္ပစ္စယာ ပါစိတ္တိယေန န ဘဝိတဗ္ဗံ, အသုဒ္ဓစိတ္တေန ကတပယောဂတ္တာ ပန န သက္ကာ ဧတ္ထ အနာပတ္တိယာ ဘဝိတုန္တိ ဒုက္ကဋံ ဝုတ္တံ။ ‘န ပဟရိတုကာမတာယ ဒိန္နတ္တာ’တိ ဣမိနာ စ ပဟာရပစ္စယာ ပုရိမသိက္ခာပဒေန ပါစိတ္တိယာသမ္ဘဝေ ကာရဏံ ဝုတ္တံ, န ပန ပဟာရပစ္စယာ ဒုက္ကဋသမ္ဘဝေ။ န ဟိ အပဟရိတုကာမတာယ ပဟာရေ
(သာရတ္ထ၊၃၊၉၄။)ဒိန္နေ ပုရိမသိက္ခာပဒေန ပဟာရပစ္စယာ ပါစိတ္တိယေန ဒုက္ကဋေန ဝါ ဘဝိတုံ ယုတ္တ’’န္တိ။ ‘‘တိရစ္ဆာနာဒီနံ အသုစိကရဏာဒိံ ဒိသွာ ကုဇ္ဈိတွာပိ ဥဂ္ဂိရန္တဿ မောက္ခာဓိပ္ပါယော ဧဝါ’’တိ ဝဒန္တိ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ ကုပိတတာ, န မောက္ခာဓိပ္ပါယတာ, ဥပသမ္ပန္နဿ တလသတ္တိဥဂ္ဂိရဏန္တိ ဣမာနိ ပနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။
တလသတ္တိကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၆။ အမူလကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၄၅၉။ ဆဋ္ဌံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။ ဥပသမ္ပန္နတာ, သံဃာဒိသေသဿ အမူလကတာ, အနုဒ္ဓံသနာ, တင်္ခဏဝိဇာနနာတိ ဣမာနိ ပနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။
အမူလကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၇။ သဉ္စိစ္စသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၄၆၄။ သတ္တမမ္ပိ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။ ဥပသမ္ပန္နတာ, အဖာသုကာမတာ, ကုက္ကုစ္စုပ္ပါဒနန္တိ ဣမာနိ ပနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။
သဉ္စိစ္စသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၈။ ဥပဿုတိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၄၇၁။ အဋ္ဌမေ သုတိသမီပန္တိ သဒ္ဒသမီပံ။ သုယျတီတိ ဟိ သုတိ, သဒ္ဒဿေတံ အဓိဝစနံ။ တဿ သမီပံ ဥပဿုတိ, သဒ္ဒသမီပန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဂဏ္ဌိပဒေသု စ သုယျတီတိ သုတီတိ သဒ္ဒေါဝ ဝုတ္တော။ ယတ္ထ ပန ဌိတေန သက္ကာ ဟောတိ သဒ္ဒံ သောတုံ, တတ္ထ တိဋ္ဌန္တော သဒ္ဒသမီပေ ဌိတော နာမ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ယတ္ထ ဌတွာ’’တိအာဒိ။ ကေစိ ပန ‘‘သုဏာတိ ဧတ္ထာတိ သုတိ။ ယတ္ထ ဌိတော သုဏာတိ, တဿ ဌာနဿေတံ နာမံ။ တဿ သမီပံ ဥပဿုတီ’’တိ ဝဒန္တိ, ဧဝံ ပန ဂယှမာနေ ယသ္မိံ ဌာနေ ဌိတော သုဏာတိ,
(သာရတ္ထ၊၃၊၉၅။)တဿ အာသန္နေ အညသ္မိံ ပဒေသေ တိဋ္ဌတီတိ အာပဇ္ဇတိ။ အဋ္ဌကထာယဉ္စ ဥပဿုတိ-သဒ္ဒဿေဝ အတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘ယတ္ထ ဌတွာ သက္ကာ ဟောတိ, တေသံ ဝစနံ သောတု’’န္တိ ဝုတ္တံ, န သုတိ-သဒ္ဒဿ။ တသ္မာ ပုဗ္ဗနယောဝေတ္ထ ပသတ္ထတရော။ အထ ဝါ ဥပေစ္စ သုယျတိ ဧတ္ထာတိ ဥပဿုတိ, ဌာနံ။ ယံ ဌာနံ ဥပဂတေန သက္ကာ ဟောတိ ကထေန္တာနံ သဒ္ဒံ သောတုံ, တတ္ထာတိ ဧဝမတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ မန္တေန္တန္တိ ဘုမ္မတ္ထေ ဥပယောဂဝစနန္တိ အာဟ ‘‘မန္တယမာနေ’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၄၇၃။ ဧကပရိစ္ဆေဒါနီတိ ‘‘သိယာ ကိရိယံ, သိယာ အကိရိယ’’န္တိ ဣမိနာ နယေန ဧကပရိစ္ဆေဒါနိ။ ဣမာနိ ဟိ တီဏိ သိက္ခာပဒါနိ ကဒါစိ ကိရိယတော သမုဋ္ဌဟန္တိ, ကဒါစိ အကိရိယတော, န ဧကက္ခဏေယေဝ ကိရိယာကိရိယတော သမုဋ္ဌဟန္တိ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ ဥပသမ္ပန္နတာ, စောဒနာဓိပ္ပါယော, သဝနန္တိ ဣမာနိ ပနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။
ဥပဿုတိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၉။ ကမ္မပဋိဗာဟနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၄၇၄။ နဝမံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။ ဓမ္မကမ္မတာ, ဓမ္မကမ္မန္တိ သညာ, ဆန္ဒံ ဒတွာ ခိယျနန္တိ ဣမာနိ ပနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။
ကမ္မပဋိဗာဟနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၁၀။ ဆန္ဒံ အဒတွာ ဂမနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၄၇၉။ ဒသမံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။ ဝိနိစ္ဆယကထာယ ပဝတ္တမာနတာ, ဓမ္မကမ္မတာ, ဓမ္မကမ္မသညိတာ, သမာနသီမာယံ ဌိတတာ, သမာနသံဝါသကတာ, ကောပေတုကာမတာယ ဟတ္ထပါသဝိဇဟနန္တိ ဣမာနိ ပနေတ္ထ ဆ အင်္ဂါနိ။
ဆန္ဒံ အဒတွာ ဂမနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၉၆။)၁၁။ ဒုဗ္ဗလသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၄၈၄။ ဧကာဒသမမ္ပိ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။ ဥပသမ္ပန္နတာ, ဓမ္မေန လဒ္ဓသမ္မုတိတာ, သံဃေန သဒ္ဓိံ ဝိကပ္ပနုပဂစီဝရဒါနံ, ပစ္ဆာ ခီယိတုကာမတာယ ခိယျနာတိ ဣမာနိ ပနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။
ဒုဗ္ဗလသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ဋ္ဌ ၄၈၉။ ဒွါဒသမေ နတ္ထိ ကိဉ္စိ ဝတ္တဗ္ဗံ။
နိဋ္ဌိတော သဟဓမ္မိကဝဂ္ဂေါ အဋ္ဌမော။
၉။ ရာဇဝဂ္ဂေါ
၁။ အန္တေပုရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
֍ * ၄၉၇-၄၉၉။ ရာဇဝဂ္ဂဿ ပဌမသိက္ခာပဒေ အဋ္ဌကထာယံ သဗ္ဗံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။ ပါဠိယံ ပန အယမနုတ္တာနပဒတ္ထော။ ကတံ ဝါ ကရိဿန္တိ ဝါတိ မေထုနဝီတိက္ကမနံ ကတံ ဝါ ကရိဿန္တိ ဝါ။ ဣမေသန္တိ ပဒံ ဝိဘတ္တိဝိပရိဏာမံ ကတွာ ဥဘယတ္ထ ယောဇေတဗ္ဗံ ‘‘ဣမေဟိ ကတံ ဣမေ ကရိဿန္တီ’’တိ။ ရတနန္တိ မဏိရတနာဒီသု ယံကိဉ္စိ။ ဥဘတောတိ ဒွီဟိ ပက္ခေဟိ။ ‘‘ဥဘတော သုဇာတော’’တိ ဧတ္တကေ ဝုတ္တေ ယေဟိ ကေဟိစိ ဒွီဟိ ဘာဂေဟိ သုဇာတတာ ဝိညာယေယျ, သုဇာတ-သဒ္ဒေါ စ ‘‘သုဇာတော စာရုဒဿနော’’တိအာဒီသု အာရောဟသမ္ပတ္တိပရိယာယောတိ ဇာတိဝသေနေဝ သုဇာတတံ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘မာတိတော စ ပိတိတော စာ’’တိ ဝုတ္တံ။ အနောရသပုတ္တဝသေနပိ လောကေ မာတုပိတုသမညာ ဒိဿတိ, ဣဓ ပန သာ ဩရသပုတ္တဝသေနေဝ ဣစ္ဆိတာတိ ဒဿေတုံ ‘‘သံသုဒ္ဓဂဟဏိကော’’တိ ဝုတ္တံ။ ဂဗ္ဘံ ဂဏှာတိ ဓာရေတီတိ ဂဟဏီ, ဂဗ္ဘာသယသညိတော မာတုကုစ္ဆိပ္ပဒေသော။ သံသုဒ္ဓါ ဂဟဏီ အဿာတိ သံသုဒ္ဓဂဟဏိကော, သံသုဒ္ဓါ တဿ မာတုကုစ္ဆီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ‘‘သမဝေပါကိနိယာ ဂဟဏိယာ’’တိ ဧတ္ထ ပန ယထာဘုတ္တဿ အာဟာရဿ ဝိပါစနဝသေန ဂဏှနတော အဆဍ္ဍနတော ကမ္မဇတေဇောဓာတု ‘‘ဂဟဏီ’’တိ ဝုစ္စတိ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၉၇။)ယာဝ သတ္တမာ ပိတာမဟယုဂါတိ ဧတ္ထ ပိတု ပိတာ ပိတာမဟော, ပိတာမဟဿ ယုဂံ ပိတာမဟယုဂံ။ ‘‘ယုဂ’’န္တိ အာယုပ္ပမာဏံ ဝုစ္စတိ။ အဘိလာပမတ္တမေဝ စေတံ, အတ္ထတော ပန ပိတာမဟောယေဝ ပိတာမဟယုဂံ။ ပိတာ စ မာတာ စ ပိတရော, ပိတူနံ ပိတရော ပိတာမဟာ, တေသံ ယုဂေါ ပိတာမဟယုဂေါ, တသ္မာ ယာဝ သတ္တမာ ပိတာမဟယုဂါ, ပိတာမဟဒွန္ဒာတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဧဝဉှိ ပိတာမဟဂ္ဂဟဏေနေဝ မာတာမဟောပိ ဂဟိတော ဟောတိ။ ယုဂ-သဒ္ဒေါ စေတ္ထ ဧကသေသေန ဒဋ္ဌဗ္ဗော ယုဂေါ စ ယုဂေါ စ ယုဂေါတိ။ ဧဝဉှိ တတ္ထ တတ္ထ ဒွန္ဒံ ဂဟိတမေဝ ဟောတိ, တသ္မာ တတော ဥဒ္ဓံ သဗ္ဗေပိ ပုဗ္ဗပုရိသာ ပိတာမဟယုဂဂ္ဂဟဏေနေဝ ဂဟိတာ။ ဧဝံ ယာဝ သတ္တမော ပိတာမဟယုဂေါ, တာဝ သံသုဒ္ဓဂဟဏိကော။
အက္ခိတ္တောတိ ‘‘အပနေထ ဧတံ, ကိံ ဣမိနာ’’တိ ဧဝံ အက္ခိတ္တော အနဝက္ခိတ္တော။ အနုပကုဋ္ဌောတိ န ဥပကုဋ္ဌော, န အက္ကောသံ ဝါ နိန္ဒံ ဝါ ပတ္တပုဗ္ဗော။ ကေန ကာရဏေနာတိ အာဟ ‘‘ဇာတိဝါဒေနာ’’တိ။ ဧတ္ထ စ ‘‘ဥဘတော…ပေ… ပိတာမဟယုဂါ’’တိ ဧတေန တဿ ယောနိဒေါသာဘာဝေါ ဒဿိတော သံသုဒ္ဓဂဟဏိကဘာဝကိတ္တနတော, ‘‘အက္ခိတ္တော’’တိ ဣမိနာ ကိရိယာပရာဓာဘာဝေါ။ ကိရိယာပရာဓေန ဟိ သတ္တာ ခေပံ ပါပုဏန္တိ။ ‘‘အနုပကုဋ္ဌော’’တိ ဣမိနာ အယုတ္တသံသဂ္ဂါဘာဝေါ။ အယုတ္တသံသဂ္ဂဉှိ ပဋိစ္စ သတ္တာ အက္ကောသံ လဘန္တိ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ ခတ္တိယတာ, အဘိသိတ္တတာ, ဥဘိန္နမ္ပိ သယနိဃရတော အနိက္ခန္တတာ, အပ္ပဋိသံဝိဒိတတာ, ဣန္ဒခီလာတိက္ကမောတိ ဣမာနိ ပနေတ္ထ ပဉ္စ အင်္ဂါနိ။
အန္တေပုရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၂။ ရတနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၅၀၂။ ဒုတိယေ မဟာလတံ နာမာတိ ပတိကုလံ ဂစ္ဆန္တိယာ ကိရ တဿာ ပိတာ မဟာလတာပိဠန္ဓနံ နာမ ကာရာပေသိ။ တသ္မိံ ပိဠန္ဓနေ စတဿော ဝဇိရနာဠိယော တတ္ထ တတ္ထ အပ္ပေတဗ္ဗဋ္ဌာနေ အပ္ပနဝသေန ဝိနိယောဂံ အဂမံသု, မုတ္တာနံ ဧကာဒသ နာဠိယော, ပဝါဠဿ ဒွါဝီသတိ နာဠိယော, မဏီနံ တေတ္တိံသ နာဠိယော။ ဣတိ ဧတေဟိ စ အညေဟိ စ ဝေဠုရိယလောဟိတင်္ကမသာရဂလ္လာဒီဟိ သတ္တဝဏ္ဏေဟိ စ ရတနေဟိ နိဋ္ဌာနံ
(သာရတ္ထ၊၃၊၉၈။)အဂမာသိ။ တံ သီသေ ပဋိမုက္ကံ ယာဝ ပါဒပိဋ္ဌိယာ ဘဿတိ, ပဉ္စန္နံ ဟတ္ထီနံ ဗလံ ဓာရယမာနာဝ ဣတ္ထီ နံ ဓာရေတုံ သက္ကောတိ။ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။
֍ ဋ္ဌ ၅၀၆။ အာဝသထဿ ပန သုပ္ပပါတော ဝါ မုသလပါတော ဝါ ဥပစာရော နာမာတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ အာဝသထောတိ စေတ္ထ အန္တောအာရာမေ ဝါ ဟောတု အညတ္ထ ဝါ, အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနံ ဝုစ္စတိ။ ဆန္ဒေနပိ ဘယေနပီတိ ဝဍ္ဎကီအာဒီသု ဆန္ဒေန, ရာဇဝလ္လဘေသု ဘယေန။ တမေဝ ဘိက္ခုံ အာသင်္ကန္တီတိ ဝိဿရိတွာ ဂမနကာလေ အတ္တနော ပစ္ဆတော အညဿာဘာဝါ အာသင်္ကန္တိ။ ပတိရူပံ နာမ ရတနသမ္မတေ ပံသုကူလဂ္ဂဟဏံ ဝါ ရတနေ နိရုဿုက္ကဂမနံ ဝါ။ ယဒိ ဟိ တံ ရတနသမ္မတံ အာမာသံ စေ, ‘‘နတ္ထိ ဧတဿ သာမီ’’တိ ပံသုကူလံ ဂဟေဿတိ။ အနာမာသံ စေ, ‘‘နတ္ထိ ဧတဿ သာမီ’’တိ ပံသုကူလဆိန္နပလိဗောဓော နိရပေက္ခော ဂမိဿတိ။ သမာဒပေတွာတိ အညံ သမာဒပေတွာ, ‘‘ဥဒ္ဒိဿ အရိယာ တိဋ္ဌန္တိ, ဧသာ အရိယာနယာစနာ’’တိ (ဇာ။ ၁။၇။၅၉) ဝုတ္တနယေန ယာစိတွာတိ အတ္ထော။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ အနနုညာတကရဏံ, ပရသန္တကတာ, ဝိဿာသဂ္ဂါဟပံသုကူလသညာနံ အဘာဝေါ, ဥဂ္ဂဟဏံ ဝါ ဥဂ္ဂဟာပနံ ဝါတိ ဣမာနိ ပနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။
ရတနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၃။ ဝိကာလဂါမပ္ပဝိသနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၅၀၈။ တတိယေ အရိယမဂ္ဂဿာတိ ဧတ္ထ သဂ္ဂမဂ္ဂေါပိ သင်္ဂဟေတဗ္ဗော။ အနိယျာနိကတ္တာ သဂ္ဂမောက္ခမဂ္ဂါနံ တိရစ္ဆာနဘူတာ ဟိ ကထာ တိရစ္ဆာနကထာ။ တိရစ္ဆာနဘူတန္တိ တိရောကရဏဘူတံ ဝိဗန္ဓနဘူတံ။ ရာဇပဋိသံယုတ္တံ ကထန္တိ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၇၊ မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၂၂၃၊ သံ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၅။၁၀၈၀၊ အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၁၀။၆၉-၇၀) ရာဇာနံ အာရဗ္ဘ ‘‘မဟာသမ္မတော မန္ဓာတာ ဓမ္မာသောကော ဧဝံမဟာနုဘာဝေါ’’တိအာဒိနာ နယေန ပဝတ္တကထံ။ ဧတ္ထ စ ‘‘အသုကော ရာဇာ အဘိရူပေါ ဒဿနီယော’’တိအာဒိနာ နယေန ဂေဟဿိတကထာဝ တိရစ္ဆာနကထာ ဟောတိ။ ‘‘သောပိ နာမ ဧဝံမဟာနုဘာဝေါ ခယံ ဂတော’’တိ ဧဝံ ပဝတ္တာ ပန အနိစ္စတာပဋိသံယုတ္တာ ကမ္မဋ္ဌာနဘာဝေ တိဋ္ဌတိ။ စောရေသုပိ ‘‘မူလဒေဝေါ ဧဝံမဟာနုဘာဝေါ, မေဃမာလော
(သာရတ္ထ၊၃၊၉၉။)ဧဝံမဟာနုဘာဝေါ’’တိ တေသံ ကမ္မံ ပဋိစ္စ ‘‘အဟော သူရာ’’တိ ဂေဟဿိတကထာဝ တိရစ္ဆာနကထာ။ ယုဒ္ဓေပိ ဘရတယုဒ္ဓါဒီသု ‘‘အသုကေန အသုကော ဧဝံ မာရိတော ဧဝံ ဝိဒ္ဓေါ’’တိ ကာမဿာဒဝသေနေဝ ကထာ တိရစ္ဆာနကထာ။ ‘‘တေပိ နာမ ခယံ ဂတာ’’တိ ဧဝံ ပဝတ္တာ ပန သဗ္ဗတ္ထ ကမ္မဋ္ဌာနမေဝ ဟောတိ။
အပိစ အန္နာဒီသု ‘‘ဧဝံ ဝဏ္ဏဝန္တံ ဂန္ဓဝန္တံ ရသဝန္တံ ဖဿသမ္ပန္နံ ခါဒိမှ ဘုဉ္ဇိမှ ပိဝိမှ ပရိဘုဉ္ဇိမှာ’’တိ ကာမဿာဒဝသေန ကထေတုံ န ဝဋ္ဋတိ, သာတ္ထကံ ပန ကတွာ ‘‘ပုဗ္ဗေ ဧဝံ ဝဏ္ဏာဒိသမ္ပန္နံ အန္နံ ပါနံ ဝတ္ထံ သယနံ မာလာဂန္ဓံ သီလဝန္တာနံ အဒမှ, စေတိယပူဇံ အကရိမှာ’’တိ ကထေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဉာတိကထာဒီသုပိ ‘‘အမှာကံ ဉာတကာ သူရာ သမတ္ထာ’’တိ ဝါ ‘‘ပုဗ္ဗေ မယံ ဧဝံ ဝိစိတြေဟိ ယာနေဟိ ဝိစရိမှာ’’တိ ဝါ အဿာဒဝသေန ဝတ္တုံ န ဝဋ္ဋတိ, သာတ္ထကံ ပန ကတွာ ‘‘တေပိ နော ဉာတကာ ခယံ ဂတာ’’တိ ဝါ ‘‘ပုဗ္ဗေ မယံ ဧဝရူပါ ဥပါဟနာ သံဃဿ အဒမှာ’’တိ ဝါ ကထေတဗ္ဗံ။ ဂါမကထာပိ သုနိဝိဋ္ဌဒုန္နိဝိဋ္ဌသုဘိက္ခဒုဗ္ဘိက္ခာဒိဝသေန ဝါ ‘‘အသုကဂါမဝါသိနော သူရာ သမတ္ထာ’’တိ ဝါ ဧဝံ အဿာဒဝသေန န ဝဋ္ဋတိ, သာတ္ထကံ ပန ကတွာ ‘‘သဒ္ဓါ ပသန္နာ’’တိ ဝါ ‘‘ခယဝယံ ဂတာ’’တိ ဝါ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ နိဂမနဂရဇနပဒကထာသုပိ ဧသေဝ နယော။
ဣတ္ထိကထာပိ ဝဏ္ဏသဏ္ဌာနာဒီနိ ပဋိစ္စ အဿာဒဝသေန န ဝဋ္ဋတိ, ‘‘သဒ္ဓါ ပသန္နာ, ခယံ ဂတာ’’တိ ဧဝံ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ သူရကထာပိ ‘‘နန္ဒိမိတ္တော နာမ ယောဓော သူရော အဟောသီ’’တိ အဿာဒဝသေန န ဝဋ္ဋတိ, ‘‘သဒ္ဓေါ အဟောသိ, ခယံ ဂတော’’တိ ဧဝမေဝ ဝဋ္ဋတိ။ ဝိသိခါကထာပိ ‘‘အသုကာ ဝိသိခါ သုနိဝိဋ္ဌာ ဒုန္နိဝိဋ္ဌာ သူရာ သမတ္ထာ’’တိ အဿာဒဝသေနေဝ န ဝဋ္ဋတိ, ‘‘သဒ္ဓါ ပသန္နာ, ခယံ ဂတာ’’ဣစ္စေဝ ဝဋ္ဋတိ။
ကုမ္ဘဋ္ဌာနကထာတိ ကုဋဋ္ဌာနကထာ ဥဒကတိတ္ထကထာ ဝုစ္စတိ, ကုမ္ဘဒါသီကထာ ဝါ။ သာပိ ‘‘ပါသာဒိကာ နစ္စိတုံ ဂါယိတုံ ဆေကာ’’တိ အဿာဒဝသေန န ဝဋ္ဋတိ, ‘‘သဒ္ဓါ ပသန္နာ’’တိအာဒိနာ နယေနေဝ ဝဋ္ဋတိ။ ပုဗ္ဗပေတကထာတိ အတီတဉာတိကထာ။ တတ္ထ ဝတ္တမာနဉာတိကထာသဒိသောဝ ဝိနိစ္ဆယော။
နာနတ္တကထာတိ ပုရိမပစ္ဆိမကထာဝိမုတ္တာ အဝသေသာ နာနာသဘာဝါ နိရတ္ထကကထာ။ လောကက္ခာယိကာတိ ‘‘အယံ လောကော ကေန နိမ္မိတော,
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၀၀။)အသုကေန ပဇာပတိနာ ဗြဟ္မုနာ ဣဿရေန ဝါ နိမ္မိတော, ကာကော သေတော အဋ္ဌီနံ သေတတ္တာ, ဗကာ ရတ္တာ လောဟိတဿ ရတ္တတ္တာ’’တိ ဧဝမာဒိကာ လောကာယတဝိတဏ္ဍသလ္လာပကထာ။ ဥပ္ပတ္တိဌိတိသံဟာရာဒိဝသေန လောကံ အက္ခာယတီတိ လောကက္ခာယိကာ။ သမုဒ္ဒက္ခာယိကာ နာမ ကသ္မာ သမုဒ္ဒေါ သာဂရော, သာဂရဿ ရညော ပုတ္တေဟိ ခတတ္တာ သာဂရော။ ခတော အမှေဟီတိ ဟတ္ထမုဒ္ဒါယ နိဝေဒိတတ္တာ သမုဒ္ဒေါတိ ဧဝမာဒိကာ နိရတ္ထကာ သမုဒ္ဒက္ခာယိကကထာ။
ဣတိ ဘဝေါ ဣတိ အဘဝေါတိ ယံ ဝါ တံ ဝါ နိရတ္ထကကာရဏံ ဝတွာ ပဝတ္တိတကထာ ဣတိဘဝါဘဝကထာ။ ဧတ္ထ စ ဘဝေါတိ သဿတံ, အဘဝေါတိ ဥစ္ဆေဒံ။ ဘဝေါတိ ဝုဒ္ဓိ, အဘဝေါတိ ဟာနိ။ ဘဝေါတိ ကာမသုခံ, အဘဝေါတိ အတ္တကိလမထော။ ဣတိ ဣမာယ ဆဗ္ဗိဓာယ ဣတိဘဝါဘဝကထာယ သဒ္ဓိံ ဗာတ္တိံသ တိရစ္ဆာနကထာ နာမ ဟောတိ။ အထ ဝါ ပါဠိယံ သရူပတော အနာဂတာပိ အရညပဗ္ဗတနဒီဒီပကထာ ဣတိ-သဒ္ဒေန သင်္ဂဟေတွာ ဆတ္တိံသ တိရစ္ဆာနကထာတိ ဝုစ္စတိ။ ဣတိ ဝါတိ ဟိ ဧတ္ထ ဣတိ-သဒ္ဒေါ ပကာရတ္ထေ, ဝါ-သဒ္ဒေါ ဝိကပ္ပတ္ထေ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ‘‘ဧဝံပကာရံ ဣတော အညံ ဝါ တာဒိသံ နိရတ္ထကကထံ ကထေန္တီ’’တိ။ အာဒိအတ္ထေ ဝါ ဣတိ-သဒ္ဒေါ ‘‘ဣတိ ဝါ ဣတိ ဧဝရူပါ နစ္စဂီတဝါဒိတဝိသူကဒဿနာ ပဋိဝိရတော’’တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၁။၁၀, ၁၉၄) ဝိယ, ဧဝမာဒိံ အညမ္ပိ တာဒိသံ ကထံ ကထေန္တီတိ အတ္ထော။
֍ ဋ္ဌ ၅၁၂။ အပရိက္ခိတ္တဿ ဂါမဿ ဥပစာရော အဒိန္နာဒါနေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ဣမိနာ ဒုတိယလေဍ္ဍုပါတော ဣဓ ဥပစာရောတိ ဒဿေတိ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ သန္တံ ဘိက္ခုံ အနာပုစ္ဆနာ, အနုညာတကာရဏာဘာဝေါ, ဝိကာလေ ဂါမပ္ပဝိသနန္တိ ဣမာနိ ပနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။
ဝိကာလဂါမပ္ပဝိသနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၄။ သူစိဃရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၅၁၇။ စတုတ္ထေ တံ အဿ အတ္ထီတိ ပဌမံ ဘိန္ဒိတွာ ပစ္ဆာ ဒေသေတဗ္ဗတ္တာ တံ ဘေဒနကံ တဿ ပါစိတ္တိယဿ အတ္ထီတိ ဘေဒနကံ, ပါစိတ္တိယံ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၀၁။)အဿတ္ထိအတ္ထေ အ-ကာရပစ္စယော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဝါသိဇဋေတိ ဝါသိဒဏ္ဍကေ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ သူစိဃရတာ, အဋ္ဌိမယာဒိတာ, အတ္တနော အတ္ထာယ ကရဏံ ဝါ ကာရာပေတွာ ဝါ ပဋိလာဘောတိ ဣမာနိ ပနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။
သူစိဃရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၅။ မဉ္စပီဌသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၅၂၂။ ပဉ္စမေ ဆေဒနကံ ဝုတ္တနယမေဝါတိ ဆေဒနမေဝ ဆေဒနကံ, တံ တဿ အတ္ထီတိ ဆေဒနကန္တိ ဣမမတ္ထံ အတိဒိဿတိ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ ပမာဏာတိက္ကန္တမဉ္စပီဌတာ, အတ္တနော အတ္ထာယ ကရဏံ ဝါ ကာရာပေတွာ ဝါ ပဋိလာဘောတိ ဣမာနိ ပနေတ္ထ ဒွေ အင်္ဂါနိ။
မဉ္စပီဌသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၆။ တူလောနဒ္ဓသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၅၂၆။ ဆဋ္ဌေ တူလံ ပက္ခိပိတွာတိ ဟေဋ္ဌာ စိမိလိကံ ပတ္ထရိတွာ တဿ ဥပရိ တူလံ ပက္ခိပိတွာတိ အတ္ထော။ ပေါဋကိတူလန္တိ ဧရကတူလာဒိ ယံကိဉ္စိ တိဏဇာတီနံ တူလံ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ တူလောနဒ္ဓမဉ္စပီဌတာ, အတ္တနော အတ္ထာယ ကရဏံ ဝါ ကာရာပေတွာ ဝါ ပဋိလာဘောတိ ဣမာနိ ပနေတ္ထ ဒွေ အင်္ဂါနိ။ အတ္တနာ ကာရာပိတဿ ဟိ ပဋိလာဘမတ္တေနေဝ ပါစိတ္တိယံ။ တေနေဝ ပဒဘာဇနေ ‘‘ပဋိလာဘေန ဥဒ္ဒါလေတွာ ပါစိတ္တိယံ ဒေသေတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ကေနစိ ပန ‘‘ပဋိလာဘေန ဥဒ္ဒါလေတွာ ပါစိတ္တိယံ ဒေသေတဗ္ဗန္တိ ဧတ္ထ ကိဉ္စာပိ ပဋိလာဘမတ္တေနေဝ ပါစိတ္တိယံ ဝိယ ဒိဿတိ, ပရိဘောဂေယေဝ အာပတ္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ‘အညေန ကတံ ပဋိလဘိတွာ ပရိဘုဉ္ဇတိ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’တိ ဝစနံ ဧတ္ထ သာဓက’’န္တိ ဝုတ္တံ, တံ တဿ မတိမတ္တံ။ န ဟိ ‘‘အညေန ကတံ ပဋိလဘိတွာ ပရိဘုဉ္ဇတိ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ ဣဒံ အတ္တနာ ကာရာပိတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ, ကရဏကာရာပနပစ္စယာ စ ဣမိနာ သိက္ခာပဒေန ပါစိတ္တိယံ ဝုတ္တံ, န ပရိဘောဂပစ္စယာ။ ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, တူလောနဒ္ဓံ မဉ္စံ ဝါ ပီဌံ ဝါ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ, ယော ပရိဘုဉ္ဇေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ ဟိ
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၀၂။)ခန္ဓကေ ဝုတ္တတ္တာ အတ္တနာ ဝါ ကတံ ဟောတု အညေန ဝါ, ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ ပရိဘောဂပစ္စယာ ဒုက္ကဋမေဝ, န ပါစိတ္တိယံ။
တူလောနဒ္ဓသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၇။ နိသီဒနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၅၃၁။ သတ္တမေ ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ, တံ နိသီဒနသန္ထတသိက္ခာပဒေ ဝုတ္တမေဝ။ နိသီဒနဿ ပမာဏာတိက္ကန္တတာ, အတ္တနော အတ္ထာယ ကရဏံ ဝါ ကာရာပေတွာ ဝါ ပဋိလာဘောတိ ဣမာနိ ပနေတ္ထ ဒွေ အင်္ဂါနိ။
နိသီဒနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ * ၅၃၇-၅၄၂။ အဋ္ဌမနဝမဒသမေသု နတ္ထိ ဝတ္တဗ္ဗံ, အင်္ဂါနိပိ သတ္တမေဝ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။
နိဋ္ဌိတော ရာဇဝဂ္ဂေါ နဝမော။
ဣတိ သမန္တပါသာဒိကာယ ဝိနယဋ္ဌကထာယ သာရတ္ထဒီပနိယံ
ခုဒ္ဒကဝဏ္ဏနာ သမတ္တာ။
ပါစိတ္တိယကဏ္ဍံ နိဋ္ဌိတံ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၀၃။)၆။ ပါဋိဒေသနီယကဏ္ဍံ
ပါဋိဒေသနီယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၅၅၂။ ပါဋိဒေသနီယေသု ပဌမေ ‘‘ဂါရယှံ အာဝုသောတိအာဒိ ပဋိဒေသေတဗ္ဗာကာရဒဿန’’န္တိ ဝစနတော ပါဠိယံ အာဂတနယေနေဝ အာပတ္တိ ဒေသေတဗ္ဗာ။ အသပ္ပါယန္တိ သဂ္ဂမောက္ခာနံ အဟိတံ အနနုကူလံ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ ပရိပုဏ္ဏူပသမ္ပန္နတာ, အညာတိကတာ, အန္တရဃရေ ဌိတာယ ဟတ္ထတော သဟတ္ထာ ပဋိဂ္ဂဟဏံ, ယာဝကာလိကတာ, အဇ္ဈောဟရဏန္တိ ဣမာနိ ပနေတ္ထ ပဉ္စ အင်္ဂါနိ။
֍ * ၅၅၇-၅၆၂။ ဒုတိယတတိယစတုတ္ထေသု နတ္ထိ ဝတ္တဗ္ဗံ, အင်္ဂေသု ပန ဒုတိယေ ပရိပုဏ္ဏူပသမ္ပန္နတာ, ပဉ္စဘောဇနတာ, အန္တရဃရေ ဌိတာယ အနုညာတပ္ပကာရတော အညထာ ဝေါသာသနာ, အနိဝါရဏာ, အဇ္ဈောဟာရောတိ ဣမာနိ ပဉ္စ အင်္ဂါနိ။
တတိယေ သေက္ခသမ္မတတာ, ပုဗ္ဗေ အနိမန္တိတတာ, အဂိလာနတာ, ဃရူပစာရောက္ကမနံ, ဌပေတွာ နိစ္စဘတ္တာဒီနိ အညံ အာမိသံ ဂဟေတွာ ဘုဉ္ဇနန္တိ ဣမာနိ ပဉ္စ အင်္ဂါနိ။
စတုတ္ထေ ယထာဝုတ္တအာရညကသေနာသနတာ, ယာဝကာလိကဿ အတတ္ထဇာတကတာ, အဂိလာနတာ, အဂိလာနာဝသေသကတာ, အပ္ပဋိသံဝိဒိတတာ, အဇ္ဈာရာမေ ပဋိဂ္ဂဟဏံ, အဇ္ဈောဟရဏန္တိ ဣမာနိ သတ္တ အင်္ဂါနိ။
ပါဋိဒေသနီယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ပါဋိဒေသနီယကဏ္ဍံ နိဋ္ဌိတံ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၀၄။)၇။ သေခိယကဏ္ဍံ
၁။ ပရိမဏ္ဍလဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ
သေခိယေသု သိက္ခိတသိက္ခေနာတိ စတူဟိ မဂ္ဂေဟိ တိဿော သိက္ခာ သိက္ခိတွာ ဌိတေန, သဗ္ဗသော ပရိနိဋ္ဌိတကိစ္စေနာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တာဒိနာတိ အဋ္ဌဟိ လောကဓမ္မေဟိ အကမ္ပိယဋ္ဌေန တာဒိနာ။
֍ ဋ္ဌ ၅၇၆။ သိက္ခာ ကရဏီယာတိ ‘‘ဧဝံ နိဝါသေဿာမီ’’တိ အာရာမေပိ အန္တရဃရေပိ သဗ္ဗတ္ထ သိက္ခာ ကတ္တဗ္ဗာ။ ဧတ္ထ စ ယသ္မာ ဝတ္တက္ခန္ဓကေ ဝုတ္တဝတ္တာနိပိ သိက္ခိတဗ္ဗတ္တာ သေခိယာနေဝ ဟောန္တိ, တသ္မာ ပါရာဇိကာဒီသု ဝိယ ပရိစ္ဆေဒေါ န ကတော, စာရိတ္တနယဒဿနတ္ထဉ္စ ‘‘ယော ပန ဘိက္ခု ဩလမ္ဗေန္တော နိဝါသေယျ, ဒုက္ကဋ’’န္တိ ဧဝံ အာပတ္တိနာမေန အဝတွာ ‘‘သိက္ခာ ကရဏီယာ’’တိ ဧဝံ သဗ္ဗသိက္ခာပဒေသု ပါဠိ အာရောပိတာ။ ပဒဘာဇနေ ပန ‘‘အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ သဗ္ဗတ္ထ အနာဒရိယကရဏေ ဒုက္ကဋံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဝုတ္တန္တိ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ။ ယသ္မာ အဋ္ဌင်္ဂုလမတ္တံ ဩတာရေတွာ နိဝတ္ထမေဝ နိသိန္နဿ စတုရင်္ဂုလမတ္တံ ဟောတိ, တသ္မာ ဥဘောပေတေ အဋ္ဌကထာဝါဒါ ဧကပရိစ္ဆေဒါ။ တေ သဗ္ဗေတိ နိဝါသနဒေါသာ။
တံ ပနာတိ တံ အနာဒရိယံ။ ကိဉ္စာပိ ကုရုန္ဒိဝါဒံ ပစ္ဆာ ဝဒန္တေန ‘‘ပရိမဏ္ဍလံ နိဝါသေတုံ အဇာနန္တဿ အနာပတ္တီ’’တိ အယမတ္ထော ပတိဋ္ဌာပိတော, တထာပိ နိဝါသနဝတ္တံ သာဓုကံ ဥဂ္ဂဟေတဗ္ဗမေဝ။ သဉ္စိစ္စ အနုဂ္ဂဏှန္တဿ အနာဒရိယံ သိယာ။ တေနေဝ မာတိကာဋ္ဌကထာယံ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ ပရိမဏ္ဍလသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) ဝုတ္တံ ‘‘အဇာနန္တဿာတိ ပရိမဏ္ဍလံ နိဝါသေတုံ အဇာနန္တဿ အနာပတ္တိ, အပိစ နိဝါသနဝတ္တံ ဥဂ္ဂဟေတဗ္ဗ’’န္တိ။
သစိတ္တကန္တိ ဝတ္ထုဝိဇာနနစိတ္တေန ပဏ္ဏတ္တိဝိဇာနနစိတ္တေန စ သစိတ္တကံ ‘‘အနာဒရိယံ ပဋိစ္စာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ။ ‘‘ပါဏာတိပါတာဒိ ဝိယ နိဝါသနဒေါသော လောကဂရဟိတော န ဟောတီတိ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇ’’န္တိ ဖုဿဒေဝတ္ထေရော အာဟ။ ဥပတိဿတ္ထေရော ပန ‘‘ယသ္မာ အနာဒရိယဝသေနေဝ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗတ္တာ ကေဝလံ အကုသလမေဝ, တဉ္စ ပကတိယာ ဝဇ္ဇံ, သဉ္စိစ္စ
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၀၅။)ဝီတိက္ကမနဉ္စ ဒေါမနဿိတဿေဝ ဟောတိ, တသ္မာ လောကဝဇ္ဇံ အကုသလစိတ္တံ ဒုက္ခဝေဒန’’န္တိ အာဟ။ အနာဒရိယံ, အနာပတ္တိကာရဏာဘာဝေါ, အပရိမဏ္ဍလနိဝါသနန္တိ ဣမာနိ ပနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။ ယထာ စေတ္ထ, ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ ပုရိမာနိ ဒွေ တတ္ထ တတ္ထ ဝုတ္တပဋိပက္ခကရဏဉ္စာတိ တီဏိယေဝ ဟောန္တိ။
֍ ဋ္ဌ ၅၇၇။ ဒုတိယာဒီသု အနေကပ္ပကာရံ ဂိဟိပါရုတန္တိ သေတပဋပါရုတံ ပရိဗ္ဗာဇကပါရုတံ ဧကသာဋကပါရုတန္တိအာဒိ အနေကပ္ပဘေဒံ ဂိဟိပါရုတံ။ တဿတ္ထော ခန္ဓကေယေဝ အာဝိ ဘဝိဿတိ။ ဝိဟာရေပီတိ ဗုဒ္ဓုပဋ္ဌာနာဒိကာလံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။
֍ ဋ္ဌ ၅၇၈။ ‘‘သုပ္ပဋိစ္ဆန္နော’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ‘‘သသီသံ ပါရုတော သဗ္ဗထာ သုပ္ပဋိစ္ဆန္နတ္တာ သုပ္ပဋိစ္ဆန္နော နာမ ဟောတီ’’တိ ယဿ သိယာ, တံ သန္ဓာယာဟ ‘‘န သသီသံ ပါရုတေနာ’’တိအာဒိ။
֍ ဋ္ဌ ၅၈၂။ ဧကသ္မိံ ပန ဌာနေ ဌတွာတိ ဧတ္ထ ‘‘ဂစ္ဆန္တောပိ ပရိဿယာဘာဝံ ဩလောကေတုံ လဘတိယေဝ, တထာ ဂါမေ ပူဇ’’န္တိ တီသုပိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။
ပရိမဏ္ဍလဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၂။ ဥဇ္ဇဂ္ဃိကဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၅၈၆။ ဒုတိယဝဂ္ဂေ ဟသနီယသ္မိံ ဝတ္ထုသ္မိန္တိ ဟာသဇနကေ ကာရဏေ။
ဥဇ္ဇဂ္ဃိကဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၃။ ခမ္ဘကတဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၆၀၃။ တတိယဝဂ္ဂေ ပတ္တေ သညာ ပတ္တသညာ, သာ အဿ အတ္ထီတိ ပတ္တသညီ, အတ္တနော ဘာဇနေ ဥပနိဗန္ဓသညီ ဟုတွာတိ အတ္ထော။ ဗျဉ္ဇနံ ပန အနာဒိယိတွာ အတ္ထမတ္တမေဝ ဒဿေတုံ ‘‘ပတ္တေ သညံ ကတွာ’’တိ ဝုတ္တံ။
֍ ဋ္ဌ ၆၀၄။ ဩလောဏီတိ ဧကာ ဗျဉ္ဇနဝိကတိ။ ‘‘ယော ကောစိ သုဒ္ဓေါ ကဉ္ဇိကတက္ကာဒိရသဩ’’တိ ကေစိ။ သာကသူပေယျ-ဂ္ဂဟဏေန ယာ ကာစိ
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၀၆။)သူပေယျသာကေဟိ ကတာ ဗျဉ္ဇနဝိကတိ ဝုတ္တာ။ မံသရသာဒီနီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန အဝသေသာ သဗ္ဗာပိ ဗျဉ္ဇနဝိကတိ သင်္ဂဟိတာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တေနေဝ မာတိကာဋ္ဌကထာယံ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ သမသူပကပဋိဂ္ဂဟဏသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) ဝုတ္တံ ‘‘ဌပေတွာ ပန သူပံ အဝသေသာ သဗ္ဗာပိ သူပေယျာ ဗျဉ္ဇနဝိကတိ ရသရသော နာမ ဟောတီ’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၆၀၅။ သမပုဏ္ဏန္တိ အဓိဋ္ဌာနုပဂဿ ပတ္တဿ အန္တောမုခဝဋ္ဋိလေခံ အနတိက္ကာမေတွာ ရစိတံ။ သမဘရိတန္တိ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ ဖလာဖလာဒီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဩဒနာဒိမ္ပိ သင်္ဂဏှာတိ။ ဟေဋ္ဌာ ဩရောဟတီတိ သမန္တာ ဩကာသသဗ္ဘာဝတော စာလိယမာနံ ဟေဋ္ဌာ ဘဿတိ။ မတ္ထကေ ထူပီကတံ ပူဝမေဝ ဝဋံသကသဒိသတ္တာ ‘‘ပူဝဝဋံသက’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ပုပ္ဖဝဋံသကာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။
ယသ္မာ ‘‘သမတိတ္တိကော ပိဏ္ဍပါတော ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗော’’တိ ဝစနံ ပိဏ္ဍပါတော သမ္ပုဏ္ဏော ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗောတိ ဒီပေတိ, တသ္မာ အတ္တနော ဟတ္ထဂတေ ပတ္တေ ပိဏ္ဍပါတော ဒိယျမာနော ထူပီကတောပိ စေ ဟောတိ, ဝဋ္ဋတီတိ ဒီပေတိ။ ‘‘ထူပီကတံ ပိဏ္ဍပါတံ ပဋိဂ္ဂဏှာတိ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ ဟိ ဝစနံ ပဌမံ ထူပီကတံ ပိဏ္ဍပါတံ ပစ္ဆာ ပဋိဂ္ဂဏှတော အာပတ္တီတိ ဒီပေတိ။ ‘‘ပတ္တေ ပဋိဂ္ဂဏှတော စ ထူပီကတံ ဟောတိ, ဝဋ္ဋတိ အထူပီကတဿ ပဋိဂ္ဂဟိတတ္တာ, ပယောဂေါ ပန နတ္ထိ အညတြ ပုဗ္ဗဒေသာ’’တိ ကေနစိ ဝုတ္တံ, တံ န သာရတော ပစ္စေတဗ္ဗံ။ ‘‘န ထူပီကတံ ပိဏ္ဍပါတံ ပဋိဂ္ဂဏှာတီ’’တိ ဝစနံ ပဌမံ ထူပီကတဿေဝ ပစ္ဆာ ပဋိဂ္ဂဏှနံ ဒီပေတိ။ န ဟိ ဟတ္ထဂတေပိ ပတ္တေ ဒိယျမာနံ ထူပီကတံ ဂဏှန္တော ထူပီကတံ ပိဏ္ဍပါတံ ပဋိဂ္ဂဏှန္တော နာမ န ဟောတိ, န စ တေန သမတိတ္တိကော ပိဏ္ဍပါတော ပဋိဂ္ဂဟိတောတိ သက္ကာ ဝိညာတုံ။ ‘‘ထူပီကတ’’န္တိ စ ဘာဝနပုံသကနိဒ္ဒေသေ ဂယှမာနေ အယမတ္ထော သုဋ္ဌုတရံ ပါကဋောယေဝါတိ။
ခမ္ဘကတဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၄။ သက္ကစ္စဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၆၀၈။ စတုတ္ထဝဂ္ဂေ သပဒါနန္တိ ဧတ္ထ ဒါနံ ဝုစ္စတိ အဝခဏ္ဍနံ, အပေတံ ဒါနတော အပဒါနံ, အနဝခဏ္ဍနန္တိ အတ္ထော။ သဟ အပဒါနေန သပဒါနံ,
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၀၇။)အဝခဏ္ဍနဝိရဟိတံ, အနုပဋိပါဋိယာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တေနာဟ ‘‘တတ္ထ တတ္ထ ဩဓိံ အကတွာ အနုပဋိပါဋိယာ’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၆၁၁။ ယသ္မိံ သမယေ ‘‘ပါဏော န ဟန္တဗ္ဗော’’တိ ရာဇာနော ဘေရိံ စရာပေန္တိ, အယံ မာဃာတသမယော နာမ။ ဣဓ အနာပတ္တိယံ ဂိလာနော န အာဂတော, တသ္မာ ဂိလာနဿပိ အာပတ္တိ။ သူပေါဒနဝိညတ္တိသိက္ခာပဒေ အသဉ္စိစ္စ အဿတိယာတိ ဧတ္ထ ‘‘မုခေ ပက္ခိပိတွာ ပုန ဝိပ္ပဋိသာရီ ဟုတွာ ဆဍ္ဍေန္တဿ အရုစိယာ ပဝိသန္တေ ‘အသဉ္စိစ္စာ’တိ ဝုစ္စတိ, ဝိညတ္တိမ္ပိ အဝိညတ္တိမ္ပိ ဧတသ္မိံ ဌာနေ ဌိတံ သဟသာ ဂဟေတွာ ဘုဉ္ဇန္တေ ‘အဿတိယာ’တိ ဝုစ္စတီ’’တိ တီသုပိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။
֍ * ၆၁၄-၆၁၅။ ဥဇ္ဈာနေ သညာ ဥဇ္ဈာနသညာ, သာ အဿ အတ္ထီတိ ဥဇ္ဈာနသညီ။ ‘‘မယူရဏ္ဍံ အတိမဟန္တ’’န္တိ ဝစနတော မယူရဏ္ဍပ္ပမာဏော ကဗဠော န ဝဋ္ဋတိ။ ကေစိ ပန ‘‘မယူရဏ္ဍတော မဟန္တော န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒန္တိ, တံ န ဂဟေတဗ္ဗံ, ‘‘နာတိမဟန္တ’’န္တိ စ အတိမဟန္တဿေဝ ပဋိက္ခိတ္တတ္တာ ခုဒ္ဒကေ အာပတ္တိ န ဒိဿတိ။ ‘‘မယူရဏ္ဍံ အတိမဟန္တံ, ကုက္ကုဋဏ္ဍံ အတိခုဒ္ဒကံ, တေသံ ဝေမဇ္ဈပ္ပမာဏော’’တိ ဣမိနာ ပန သာရုပ္ပဝသေန ခုဒ္ဒကမ္ပိ ပဋိက္ခိပိတွာ ပရိစ္ဆေဒေါ န ဒဿိတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
သက္ကစ္စဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၅။ ကဗဠဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၆၁၈။ ပဉ္စမဝဂ္ဂေ သဗ္ဗံ ဟတ္ထန္တိ ဧတ္ထ ဟတ္ထ-သဒ္ဒေါ တဒေကဒေသေသု အင်္ဂုလီသု ဒဋ္ဌဗ္ဗော ‘‘ဟတ္ထမုဒ္ဒါ’’တိအာဒီသု ဝိယ, သမုဒါယေ ပဝတ္တဝေါဟာရဿ အဝယဝေပိ ဝတ္တနတော ဧကင်္ဂုလိမ္ပိ မုခေ ပက္ခိပိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။
ကဗဠဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၆။ သုရုသုရုဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၆၂၇။ ဆဋ္ဌဝဂ္ဂေ သီတီကတောတိ သီတဋ္ဋော, သီတပီဠိတောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သိလကဗုဒ္ဓေါတိ ပရိဟာသဝစနမေတံ။ သိလကဉှိ ကဉ္စိ ဒိသွာ ‘‘ဗုဒ္ဓေါ အယ’’န္တိ ဝေါဟရန္တိ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၀၈။)֍ ဋ္ဌ ၆၃၄။ ဝိလီဝစ္ဆတ္တန္တိ ဝေဏုဝိလီဝေဟိ ကတံ ဆတ္တံ။ တတ္ထဇာတကဒဏ္ဍကေန ကတန္တိ တာလပဏ္ဏံ သဟ ဒဏ္ဍကေန ဆိန္ဒိတွာ တမေဝ ဆတ္တဒဏ္ဍံ ကရောန္တိ ဂေါပါလကာဒယော ဝိယ, တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ ဆတ္တပါဒုကာယ ဝါ ဌိတံ ဟောတီတိ ဧတ္ထ ဆတ္တပါဒုကာ ဝုစ္စတိ ဆတ္တာဓာရော။ ယသ္မိံ ဆတ္တံ အပတမာနံ ကတွာ ဌပေန္တိ, တာဒိသိကာယ ဆတ္တပါဒုကာယ ဌိတံ ဆတ္တံ ‘‘ဆတ္တ’’န္တိ အဇ္ဈာဟရိတဗ္ဗံ။ ‘‘ဆတ္တံ ဆတ္တပါဒုကာယ ဌိတ’’န္တိပိ ပဌန္တိ, တတ္ထာပိ အယမေဝတ္ထော။
֍ ဋ္ဌ ၆၃၇။ စာပေါတိ မဇ္ဈေ ဝင်္ကာ ကာစဒဏ္ဍသဒိသာ ဓနုဝိကတိ။ ကောဒဏ္ဍောတိ ဝဋ္ဋလဒဏ္ဍာ ဓနုဝိကတိ။ ပဋိမုက္ကန္တိ ပဝေသိတံ လဂ္ဂိတံ။
သုရုသုရုဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၇။ ပါဒုကဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၆၄၇။ သတ္တမဝဂ္ဂေ ပဋိစ္ဆန္နော ဟုတွာတိ သော ကိရ ရတ္တိဘာဂေ ဥယျာနံ ဂန္တွာ အမ္ဗံ အဘိရုဟိတွာ သာခါယ သာခံ အမ္ဗံ ဩလောကေန္တော ဝိစရိ။ တဿ တထာ ကရောန္တဿေဝ ရတ္တိ ဝိဘာယိ။ သော စိန္တေသိ ‘‘သစေ ဣဒါနိ ဩတရိတွာ ဂမိဿာမိ, ဒိသွာ မံ စောရောတိ ဂဟေဿန္တိ, ရတ္တိဘာဂေ ဂမိဿာမီ’’တိ။ အထေကံ ဝိဋပံ အဘိရုဟိတွာ နိလီနော အစ္ဆိ။ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ သော ရုက္ခတော ဩတရန္တော ဧကံ ဩလမ္ဗိနိသာခံ ဂဟေတွာ တေသံ ဥဘိန္နမ္ပိ အန္တရေ ပတိဋ္ဌာသိ။ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘တေသံ ဒွိန္နမ္ပိ အန္တရာ ရုက္ခတော ပတိတော’’တိ။ ပါဠိယာ အတ္ထံ န ဇာနန္တီတိ အတ္တနော ဂဟဏဿ အတ္ထံ န ဇာနန္တိ။
ဇာတကပါဠိယံ (ဇာ။ ၁။၄။၃၃) ပန အယံ ဂါထာ –
‘‘သဗ္ဗမိဒံ စရိမံ ကတံ, ဥဘော ဓမ္မံ န ပဿရေ၊
ဥဘော ပကတိယာ စုတာ, ယော စာယံ မန္တေဇ္ဈာပေတိ၊
ယော စ မန္တံ အဓီယတီ’’တိ။ –
ဧဝမာဂတာ။ တဿာယမတ္ထော (ဇာ။ အဋ္ဌ။ ၃။၄။၃၃) – သဗ္ဗမိဒံ စရိမံ ကတန္တိ ယံ အမှေဟိ တီဟိ ဇနေဟိ ကတံ, သဗ္ဗမိဒံ ကိစ္စံ လာမကံ နိမ္မရိယာဒံ အဓမ္မိကံ။ ဧဝံ
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၀၉။)အတ္တနော စောရဘာဝံ တေသဉ္စ မန္တေသု အဂါရဝံ ဂရဟိတွာ ပုန ဣတရေ ဒွေယေဝ ဂရဟန္တော ‘‘ဥဘော ဓမ္မံ န ပဿရေ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဥဘောတိ ဣမေ ဒွေပိ ဇနာ ဂရုကာရာရဟံ ပေါရာဏကဓမ္မံ န ပဿန္တိ, တတောဝ ဓမ္မပကတိတော စုတာ။ ဓမ္မော ဟိ ပဌမုပ္ပတ္တိဝသေန ပကတိ နာမ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –
‘‘ဓမ္မော ဟဝေ ပါတုရဟောသိ ပုဗ္ဗေ,
ပစ္ဆာ အဓမ္မော ဥဒပါဒိ လောကေ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၁၁။၂၈)၊
ယော စာယန္တိ ယော စ အယံ နီစေ နိသီဒိတွာ မန္တေ အဇ္ဈာပေတိ, ယော စ ဥစ္စေ နိသီဒိတွာ အဓီယတီတိ။
သာလီနန္တိ အယံ ဂါထာပိ –
‘‘သာလီနံ ဩဒနံ ဘုဉ္ဇေ, သုစိံ မံသူပသေစနံ၊
တသ္မာ ဧတံ န သေဝါမိ, ဓမ္မံ ဣသီဟိ သေဝိတ’’န္တိ။ (ဇာ။ ၁။၄။၃၄) –
ဧဝံ ဇာတကေ အာဂတာ။ တတ္ထ သုစိန္တိ ပဏ္ဍရံ ပရိသုဒ္ဓံ။ မံသူပသေစနန္တိ နာနပ္ပကာရာယ မံသဝိကတိယာ သိတ္တံ ဘုဉ္ဇေ, ဘုဉ္ဇာမီတိ အတ္ထော။ သေသံ ပါကဋမေဝ။
ဓိရတ္ထူတိ ဓိ အတ္ထု, နိန္ဒာ ဘဝတူတိ အတ္ထော, ဂရဟာမ တံ မယန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ လဒ္ဓလာဘောတိ ဓနလာဘံ ယသလာဘဉ္စ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ဝိနိပါတနဟေတုနာတိ ဝိနိပါတနဿ ဟေတုဘာဝေန။ ဝုတ္တိ နာမ ဟောတီတိ ယထာဝုတ္တော ဒုဝိဓောပိ လာဘော အပါယသံဝတ္တနိကတာယ သမ္ပရာယေ ဝိနိပါတနဟေတုဘာဝေန ပဝတ္တနတော သမ္ပတိ အဓမ္မစရဏေန ပဝတ္တနတော စ ဝုတ္တိ နာမ ဟောတီတိ အတ္ထော။ ဧဝရူပါ ယာ ဝုတ္တီတိ ဧဝရူပါ ဓနလာဘယသလာဘသင်္ခါတာ ယာ ဝုတ္တိ။ အဓမ္မစရဏေန ဝါတိ ဝါ-သဒ္ဒေါ သမ္ပိဏ္ဍနတ္ထော။ တွန္တိ ဥပယောဂတ္ထေ ပစ္စတ္တဝစနံ, တံ ဣစ္စေဝ ဝါ ပါဌော။ အသ္မာတိ ပါသာဏာဓိဝစနမေတံ။
ပါဒုကဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
သေသံ ဥတ္တာနမေဝ။
သေခိယကဏ္ဍံ နိဋ္ဌိတံ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၁၀။)အဓိကရဏသမထေသု ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ, တံ အဋ္ဌကထာယံ အာဂတဋ္ဌာနေယေဝ ဒဿယိဿာမ။
ဣတိ သမန္တပါသာဒိကာယ ဝိနယဋ္ဌကထာယ သာရတ္ထဒီပနိယံ
ဘိက္ခုဝိဘင်္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
မဟာဝိဘင်္ဂေါ နိဋ္ဌိတော။
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၁၁။)၁။ ပါရာဇိကကဏ္ဍံ (ဘိက္ခုနီဝိဘင်္ဂဝဏ္ဏနာ)
နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ
၁။ ပဌမပါရာဇိကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
ဘိက္ခုနီဝိဘင်္ဂဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၆၅၆။ ဘိက္ခုနီဝိဘင်္ဂေ ယောတိ ယော ဘိက္ခုနီနံ ဝိဘင်္ဂေါ။ မိဂါရနတ္တာတိ မဇ္ဈပဒလောပေနေတံ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘မိဂါရမာတုယာ ပန နတ္တာ ဟောတီ’’တိ။ မိဂါရမာတာတိ ဝိသာခါယေတံ အဓိဝစနံ။ နဝကမ္မာဓိဋ္ဌာယိကန္တိ နဝကမ္မသံဝိဓာယိကံ။ ဗျဉ္ဇနာနံ ပဋိဝိဇ္ဈိတဗ္ဗော အာကာရော နာတိဂမ္ဘီရော, ယထာသုတံ ဓာရဏမေဝ တတ္ထ ကရဏီယန္တိ သတိယာ ဗျာပါရော အဓိကော, ပညာ တတ္ထ ဂုဏီဘူတာတိ ဝုတ္တံ ‘‘သတိပုဗ္ဗင်္ဂမာယ ပညာယာ’’တိ။ သတိ ပုဗ္ဗင်္ဂမာ ဧတိဿာတိ သတိပုဗ္ဗင်္ဂမာ။ ပုဗ္ဗင်္ဂမတာ စေတ္ထ ပဓာနဘာဝေါ ‘‘မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာ’’တိအာဒီသု ဝိယ။ အတ္ထဂ္ဂဟဏေ ပန ပညာယ ဗျာပါရော အဓိကော ပဋိဝိဇ္ဈိတဗ္ဗဿ အတ္ထဿ အတိဂမ္ဘီရတ္တာတိ အာဟ ‘‘ပညာပုဗ္ဗင်္ဂမာယ သတိယာ’’တိ။ အာလသိယဝိရဟိတာတိ ကောသဇ္ဇရဟိတာ။ ယထာ အညာ ကုသီတာ နိသိန္နဋ္ဌာနေ နိသိန္နာဝ ဟောန္တိ, ဌိတဋ္ဌာနေ ဌိတာဝ, ဧဝံ အဟုတွာ ဝိပ္ဖါရိကေန စိတ္တေန သဗ္ဗကိစ္စံ နိပ္ဖါဒေတိ။
သဗ္ဗာ ဘိက္ခုနိယော သတ္ထုလဒ္ဓူပသမ္ပဒါ သံဃတော လဒ္ဓူပသမ္ပဒါတိ ဒုဝိဓာ။ ဂရုဓမ္မပအဂ္ဂဟဏေန ဟိ လဒ္ဓူပသမ္ပဒါ မဟာပဇာပတိဂေါတမီ သတ္ထုသန္တိကာဝ လဒ္ဓူပသမ္ပဒတ္တာ သတ္ထုလဒ္ဓူပသမ္ပဒါ နာမ။ သေသာ သဗ္ဗာပိ သံဃတော လဒ္ဓူပသမ္ပဒါ။ တာပိ ဧကတောဥပသမ္ပန္နာ ဥဘတောဥပသမ္ပန္နာတိ ဒုဝိဓာ။ တတ္ထ ယာ တာ မဟာပဇာပတိဂေါတမိယာ သဒ္ဓိံ နိက္ခန္တာ ပဉ္စသတာ သာကိယာနိယော, တာ ဧကတောဥပသမ္ပန္နာ ဘိက္ခုသံဃတော ဧဝ လဒ္ဓူပသမ္ပဒတ္တာ, ဣတရာ ဥဘတောဥပသမ္ပန္နာ ဥဘတောသံဃေ ဥပသမ္ပန္နတ္တာ။ ဧဟိဘိက္ခုနီဘာဝေန ဥပသမ္ပန္နာ ပန ဘိက္ခုနိယော န သန္တိ တာသံ
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၁၂။)တထာ ဥပသမ္ပဒါယ အဘာဝတော။ ယဒိ ဧဝံ ‘‘ဧဟိ ဘိက္ခုနီ’’တိ ဣဓ ကသ္မာ ဝုတ္တန္တိ? ဒေသနာယ သောတပတိတဘာဝတော။ အယဉှိ သောတပတိတတာ နာမ ကတ္ထစိ လဗ္ဘမာနဿပိ အဂ္ဂဟဏေန ဟောတိ, ယထာ အဘိဓမ္မေ မနောဓာတုနိဒ္ဒေသေ (ဓ။ သ။ ၁၆၀-၁၆၁) လဗ္ဘမာနမ္ပိ ဈာနင်္ဂံ ပဉ္စဝိညာဏသောတေ ပတိတာယ န ဥဒ္ဓဋံ ကတ္ထစိ ဒေသနာယ အသမ္ဘဝတော, ယထာ တတ္ထေဝ ဝတ္ထုနိဒ္ဒေသေ (ဓ။ သ။ ၉၈၄ အာဒယော) ဟဒယဝတ္ထု။ ကတ္ထစိ အလဗ္ဘမာနဿပိ ဂဟဏဝသေန ယထာဌိတကပ္ပီနိဒ္ဒေသေ။ ယထာဟ –
‘‘ကတမော စ ပုဂ္ဂလော ဌိတကပ္ပီ? အယဉ္စ ပုဂ္ဂလော သောတာပတ္တိဖလသစ္ဆိကိရိယာယ ပဋိပန္နော အဿ, ကပ္ပဿ စ ဥဍ္ဍယှနဝေလာ အဿ, နေဝ တာဝ ကပ္ပေါ ဥဍ္ဍယှေယျ, ယာဝါယံ ပုဂ္ဂလော န သောတာပတ္တိဖလံ သစ္ဆိကရေယျာ’’တိ (ပု။ ပ။ ၁၇)။
ဧဝမိဓာပိ အလဗ္ဘမာနဂဟဏဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ပရိကပ္ပဝစနဉှေတံ ‘‘သစေ ဘဂဝါ ဘိက္ခုနီဘာဝယောဂျံ ကဉ္စိ မာတုဂါမံ ‘ဧဟိ ဘိက္ခုနီ’တိ ဝဒေယျ, ဧဝံ ဘိက္ခုနီဘာဝေါ သိယာ’’တိ။
ကသ္မာ ပန ဘဂဝါ ဧဝံ န ကထေသီတိ? တထာ ကတာဓိကာရာနံ အဘာဝတော။ ယေ ပန ‘‘အနာသန္နာသန္နိဟိတဘာဝတော’’တိ ကာရဏံ ဝတွာ ‘‘ဘိက္ခူ ဧဝ ဟိ သတ္ထု အာသန္နစာရိနော သဒါ သန္နိဟိတာ စ ဟောန္တိ, တသ္မာ တေ ဧဝ ‘ဧဟိဘိက္ခူ’တိ ဝတ္တဗ္ဗတံ အရဟန္တိ, န ဘိက္ခုနိယော’’တိ ဝဒန္တိ, တံ တေသံ မတိမတ္တံ သတ္ထု အာသန္နဒူရဘာဝဿ ဘဗ္ဗာဘဗ္ဗဘာဝသိဒ္ဓတ္တာ။ ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ –
‘‘သံဃာဋိကဏ္ဏေ စေပိ မေ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဂဟေတွာ ပိဋ္ဌိတော ပိဋ္ဌိတော အနုဗန္ဓော အဿ ပါဒေ ပါဒံ နိက္ခိပန္တော, သော စ ဟောတိ အဘိဇ္ဈာလု ကာမေသု တိဗ္ဗသာရာဂေါ ဗျာပန္နစိတ္တော ပဒုဋ္ဌမနသင်္ကပ္ပေါ မုဋ္ဌဿတိ အသမ္ပဇာနော အသမာဟိတော ဝိဗ္ဘန္တစိတ္တော ပါကတိန္ဒြိယော, အထ ခေါ သော အာရကာဝ မယှံ, အဟဉ္စ တဿ။ တံ ကိဿ ဟေတု? ဓမ္မဉှိ သော, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု န ပဿတိ, ဓမ္မံ အပဿန္တော န မံ ပဿတိ။ ယောဇနသတေ စေပိ သော, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဝိဟရေယျ, သော စ ဟောတိ အနဘိဇ္ဈာလု ကာမေသု န တိဗ္ဗသာရာဂေါ အဗျာပန္နစိတ္တော အပ္ပဒုဋ္ဌမနသင်္ကပ္ပေါ
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၁၃။)ဥပဋ္ဌိတဿတိ သမ္ပဇာနော သမာဟိတော ဧကဂ္ဂစိတ္တော သံဝုတိန္ဒြိယော, အထ ခေါ သော သန္တိကေဝ မယှံ, အဟဉ္စ တဿ။ တံ ကိဿ ဟေတု? ဓမ္မဉှိ သော, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ပဿတိ, ဓမ္မံ ပဿန္တော မံ ပဿတီ’’တိ (ဣတိဝု။ ၉၂)။
တသ္မာ အကာရဏံ ဒေသတော သတ္ထု အာသန္နာနာသန္နတာ။ အကတာဓိကာရတာယ ပန ဘိက္ခုနီနံ ဧဟိဘိက္ခုနူပသမ္ပဒါယ အယောဂျတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
ယဒိ ဧဝံ ယံ တံ ထေရီဂါထာသု ဘဒ္ဒါယ ကုဏ္ဍလကေသာယ ဝုတ္တံ –
‘‘နိဟစ္စ ဇာဏုံ ဝန္ဒိတွာ, သမ္မုခါ အဉ္ဇလိံ အကံ၊
ဧဟိ ဘဒ္ဒေတိ မံ အဝစ, သာ မေ အာသူပသမ္ပဒါ’’တိ။ (ထေရီဂါ။ ၁၀၉)၊
တထာ အပဒါနေပိ –
‘‘အာယာစိတော တဒါ အာဟ, ဧဟိ ဘဒ္ဒေတိ နာယကော၊
တဒါဟံ ဥပသမ္ပန္နာ, ပရိတ္တံ တောယမဒ္ဒသ’’န္တိ။ (အပ။ ထေရီ ၂။၃။၄၄)၊
တံ ကထန္တိ? နယိဒံ ဧဟိဘိက္ခုနီဘာဝေန ဥပသမ္ပဒံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ, ဥပသမ္ပဒါယ ပန ဟေတုဘာဝတော ‘‘ယာ သတ္ထု အာဏတ္တိ, သာ မေ အာသူပသမ္ပဒါ’’တိ ဝုတ္တာ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ အဋ္ဌကထာယံ (ထေရီဂါ။ အဋ္ဌ။ ၁၁၁) ‘‘ဧဟိ ဘဒ္ဒေ ဘိက္ခုနုပဿယံ ဂန္တွာ ဘိက္ခုနီနံ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇ ဥပသမ္ပဇ္ဇဿူတိ မံ အဝစ အာဏာပေသိ, သာ သတ္ထု အာဏာ မယှံ ဥပသမ္ပဒါယ ကာရဏတ္တာ ဥပသမ္ပဒါ အာသိ အဟောသီ’’တိ။ အပဒါနဂါထာယမ္ပိ ဧဝမေဝ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ တသ္မာ ဘိက္ခုနီနံ ဧဟိဘိက္ခုနူပသမ္ပဒါ နတ္ထိယေဝါတိ နိဋ္ဌမေတ္ထ ဂန္တဗ္ဗံ။ ယထာ စေတံ သောတပတိတဝသေန ‘‘ဧဟိ ဘိက္ခုနီ’’တိ ဝုတ္တံ, ဧဝံ ‘‘တီဟိ သရဏဂမနေဟိ ဥပသမ္ပန္နာတိ ဘိက္ခုနီ’’တိ ဣဒမ္ပိ သောတပတိတဝသေနေဝ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ သရဏဂမနူပသမ္ပဒါယပိ ဘိက္ခုနီနံ အသမ္ဘဝတော။
֍ ဋ္ဌ ၆၅၉။ ဘိက္ခုဝိဘင်္ဂေ ‘‘ကာယသံသဂ္ဂံ သာဒိယေယျာ’’တိ အဝတွာ ‘‘သမာပဇ္ဇေယျာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ‘‘ဘိက္ခု အာပတ္တိယာ န ကာရေတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တံ။ တဗ္ဗဟုလနယေနာတိ ကိရိယာသမုဋ္ဌာနဿေဝ ဗဟုလဘာဝတော။ ဒိဿတိ ဟိ တဗ္ဗဟုလနယေန တဗ္ဗောဟာရော ယထာ ‘‘ဗြာဟ္မဏဂါမော’’တိ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၁၄။)ဗြာဟ္မဏဂါမေပိ ဟိ အန္တမသော ရဇကာဒီနိ ပဉ္စ ကုလာနိ သန္တိ။ သာတိ ကိရိယာသမုဋ္ဌာနတာ။
֍ ဋ္ဌ ၆၆၂။ တထေဝါတိ ကာယသံသဂ္ဂရာဂေန အဝဿုတောယေဝါတိ အတ္ထော။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။
ပဌမပါရာဇိကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၂။ ဒုတိယပါရာဇိကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၆၆၆။ ဒုတိယေ ‘‘ကိဿ ပန တွံ အယျေ ဇာနံ ပါရာဇိကံ ဓမ္မံ အဇ္ဈာပန္န’’န္တိ ဝစနတော ‘‘ဥဒ္ဒိဋ္ဌာ ခေါ အယျာယော အဋ္ဌ ပါရာဇိကာ ဓမ္မာ’’တိအာဒိဝစနတော စ ဘိက္ခုနီဝိဘင်္ဂံ ပတွာ သာဓာရဏာနိ သိက္ခာပဒါနိ ဘိက္ခူနံ ဥပ္ပန္နဝတ္ထုသ္မိံယေဝ ‘‘ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဆန္ဒသော မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝေယျ, အန္တမသော တိရစ္ဆာနဂတေနပိ, ပါရာဇိကာ ဟောတိ အသံဝါသာ’’တိအာဒိနာ နယေန သဝိသေသမ္ပိ အဝိသေသမ္ပိ မာတိကံ ဌပေတွာ အနုက္ကမေန ပဒဘာဇနံ အာပတ္တိဘေဒံ တိကစ္ဆေဒံ အနာပတ္တိဝါရဉ္စ အနဝသေသံ ဝတွာ ဝိတ္ထာရေသိ။ သင်္ဂီတိကာရကေဟိ ပန အသာဓာရဏပညတ္တိယောယေဝ ဣဓ ဝိတ္ထာရိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
အထ ဥပရိမေသု ဒွီသု အပညတ္တေသု အဋ္ဌန္နံ ပါရာဇိကာနံ အညတရန္တိ ဣဒံ ဝစနံ န ယုဇ္ဇတီတိ အာဟ ‘‘ဣဒဉ္စ ပါရာဇိကံ ပစ္ဆာ ပညတ္တ’’န္တိအာဒိ။ ယဒိ ဧဝံ ဣမသ္မိံ ဩကာသေ ကသ္မာ ဌပိတန္တိ အာဟ ‘‘ပုရိမေန ပန သဒ္ဓိံ ယုဂဠတ္တာ’’တိအာဒိ, ပုရိမေန သဒ္ဓိံ ဧကသမ္ဗန္ဓဘာဝတော ဣဓ ဝုတ္တန္တိ အဓိပ္ပါယော။ ‘‘အဋ္ဌန္နံ ပါရာဇိကာနံ အညတရ’’န္တိ ဝစနတော စ ဝဇ္ဇပဋိစ္ဆာဒိကံ ယာ ပဋိစ္ဆာဒေတိ, သာပိ ဝဇ္ဇပဋိစ္ဆာဒိကာယေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ကိဉ္စာပိ ဝဇ္ဇပဋိစ္ဆာဒနံ ပေမဝသေန ဟောတိ, တထာပိ သိက္ခာပဒဝီတိက္ကမစိတ္တံ ဒေါမနဿိတမေဝ ဟောတီတိ ကတွာ ‘‘ဒုက္ခဝေဒန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။
ဒုတိယပါရာဇိကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၁၅။)֍ ဋ္ဌ ၆၆၈။ တတိယံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။
၄။ စတုတ္ထပါရာဇိကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၆၇၅။ စတုတ္ထေ လောကဿာဒမိတ္တသန္ထဝဝသေနာတိ လောကဿာဒသင်္ခါတဿ မိတ္တသန္ထဝဿ ဝသေန။ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ပရိယာယန္တရေန ဝိဘာဝေတုံ ‘‘ကာယသံသဂ္ဂရာဂေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။
တိဿိတ္ထိယော မေထုနံ တံ န သေဝေတိ (ပရိ။ အဋ္ဌ။ ၄၈၁) ယာ တိဿော ဣတ္ထိယော ဝုတ္တာ, တာသုပိ ယံ တံ မေထုနံ နာမ, တံ န သေဝတိ။ တယော ပုရိသေတိ တယော ပုရိသေပိ ဥပဂန္တွာ မေထုနံ န သေဝတိ။ တယော စ အနရိယပဏ္ဍကေတိ ဥဘတောဗျဉ္ဇနသင်္ခါတေ တယော အနရိယေ, တယော စ ပဏ္ဍကေတိ ဣမေပိ ဆ ဇနေ ဥပဂန္တွာ မေထုနံ န သေဝတိ။ န စာစရေ မေထုနံ ဗျဉ္ဇနသ္မိန္တိ အနုလောမပါရာဇိကဝသေနပိ အတ္တနော နိမိတ္တေ မေထုနံ နာစရတိ။ ဆေဇ္ဇံ သိယာ မေထုနဓမ္မပစ္စယာတိ သိယာ မေထုနဓမ္မပစ္စယာ ပါရာဇိကန္တိ အယံ ပဉှော အဋ္ဌဝတ္ထုကံဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တော။ တဿာ ဟိ မေထုနဓမ္မဿ ပုဗ္ဗဘာဂကာယသံသဂ္ဂံ အာပဇ္ဇိတုံ ဝါယမန္တိယာ မေထုနဓမ္မပစ္စယာ ဆေဇ္ဇံ ဟောတိ။ ဆေဒေါယေဝ ဆေဇ္ဇံ။
မေထုနဓမ္မဿ ပုဗ္ဗဘာဂတ္တာတိ ဣမိနာ မေထုနဓမ္မဿ ပုဗ္ဗဘာဂဘူတော ကာယသံသဂ္ဂေါယေဝ တတ္ထ မေထုနဓမ္မ-သဒ္ဒေန ဝုတ္တော, န ဒွယံဒွယသမာပတ္တီတိ ဒီပေတိ။ ဝဏ္ဏာဝဏ္ဏောတိ ဒွီဟိ သုက္ကဝိဿဋ္ဌိ ဝုတ္တာ။ ဂမနုပ္ပါဒနန္တိ သဉ္စရိတ္တံ။ သဗ္ဗပဒေသူတိ ‘‘သံဃာဋိကဏ္ဏဂ္ဂဟဏံ သာဒိယေယျာ’’တိအာဒီသု။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ ကာယသံသဂ္ဂရာဂေါ, သဥဿာဟတာ, အဋ္ဌမဿ ဝတ္ထုဿ ပူရဏန္တိ ဣမာနိ ပနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။
စတုတ္ထပါရာဇိကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ဘိက္ခုနီဝိဘင်္ဂေ ပါရာဇိကကဏ္ဍဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ပါရာဇိကကဏ္ဍံ နိဋ္ဌိတံ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၁၆။)၂။ သံဃာဒိသေသကဏ္ဍံ (ဘိက္ခုနီဝိဘင်္ဂဝဏ္ဏနာ)
၁။ ပဌမသံဃာဒိသေသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၆၇၉။ သံဃာဒိသေသကဏ္ဍဿ ပဌမသိက္ခာပဒေ ဒွီသု ဇနေသူတိ အဍ္ဍကာရကေသု ဒွီသု ဇနေသု။ ယော ကောစီတိ တေသုယေဝ ဒွီသု ယော ကောစိ, အညော ဝါ တေဟိ အာဏတ္တော။ ဒုတိယဿ အာရောစေတီတိ ဧတ္ထာပိ ဒွီသု ဇနေသု ယဿ ကဿစိ ဒုတိယဿ ကထံ ယော ကောစိ အာရောစေတီတိ ဧဝမတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗောတိ အာဟ ‘‘ဒုတိယဿ အာရောစေတီတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော’’တိ။ ဂတိဂတန္တိ စိရကာလပဝတ္တံ။
အာပတ္တီတိ အာပဇ္ဇနံ။ သဟ ဝတ္ထုဇ္ဈာစာရာတိ ဝတ္ထုဝီတိက္ကမေန သဟ။ သဟယောဂေ ကရဏဝစနပ္ပသင်္ဂေ ဣဒံ နိဿက္ကဝစနံ။ ယန္တိ ယံ ဓမ္မံ။ နိဿာရေတီတိ အာပန္နံ ဘိက္ခုနိသံဃမှာ နိဿာရေတိ။ ဟေတုမှိ စာယံ ကတ္တုဝေါဟာရော။ နိဿာရဏဟေတုဘူတော ဟိ ဓမ္မော နိဿာရဏီယောတိ ဝုတ္တော။ ဂီဝါယေဝ ဟောတိ, န ပါရာဇိကံ အနာဏတ္တိယာ ဂဟိတတ္တာ။ ယထာ ဒါသဒါသီဝါပီအာဒီနိ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ န ဝဋ္ဋတိ, ဧဝံ တေသံ အတ္ထာယ အဍ္ဍကရဏမ္ပိ န ဝဋ္ဋတီတိ အာဟ ‘‘အယံ အကပ္ပိယအဍ္ဍော နာမ, န ဝဋ္ဋတီ’’တိ။
ဧတ္ထ စ သစေ အဓိကရဏဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ ‘‘အမှာကံ ဧသော ဒါသော, ဒါသီ, ဝါပီ, ခေတ္တံ, အာရာမော, အာရာမဝတ္ထု, ဂါဝေါ, အဇာ, ကုက္ကုဋာ’’တိအာဒိနာ ဝေါဟရတိ, အကပ္ပိယံ။ ‘‘အယံ အမှာကံ အာရာမိကော, အယံ ဝါပီ ဣတ္ထန္နာမေန သံဃဿ ဘဏ္ဍဓောဝနတ္ထာယ ဒိန္နာ, ဣတော ခေတ္တတော အာရာမတော ဥပ္ပဇ္ဇနကစတုပစ္စယာ ဣတော ဂါဝိတော မဟိံသိတော အဇာတော ဥပ္ပဇ္ဇနကဂေါရသာ ဣတ္ထန္နာမေန သံဃဿ ဒိန္နာတိ ပုစ္ဆိတေ ဝါ အပုစ္ဆိတေ ဝါ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ အနာကဍ္ဎိတာယ အဍ္ဍကရဏံ, အဍ္ဍပရိယောသာနန္တိ ဣမာနိ ပနေတ္ထ ဒွေ အင်္ဂါနိ။
ပဌမသံဃာဒိသေသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၁၇။)၂။ ဒုတိယသံဃာဒိသေသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၆၈၃။ ဒုတိယေ မလ္လဂဏဘဋိပုတ္တဂဏာဒိကန္တိအာဒီသု မလ္လဂဏော နာမ နာရာယနဘတ္တိကော တတ္ထ တတ္ထ ပါနီယဋ္ဌပနပေါက္ခရဏီခဏနာဒိပုညကမ္မကာရကော ဂဏော, ဘဋိပုတ္တဂဏော နာမ ကုမာရဘတ္တိကဂဏော။ ဓမ္မဂဏောတိ သာသနဘတ္တိဂဏော အနေကပ္ပကာရပုညကမ္မကာရကဂဏော ဝုစ္စတိ။ ဂန္ဓိကသေဏီတိ အနေကပ္ပကာရသုဂန္ဓိဝိကတိကာရကော ဂဏော။ ဒုဿိကသေဏီတိ ပေသကာရကဂဏော။ ကပ္ပဂတိကန္တိ ကပ္ပိယဘာဝံ ဂတံ။
ဝုဋ္ဌာပေန္တိယာတိ ဥပသမ္ပာဒေန္တိယာ။ ‘‘စောရိံ ဝုတ္တနယေန အနာပုစ္ဆာ ပဗ္ဗာဇေန္တိယာ ဒုက္ကဋ’’န္တိ ဝဒန္တိ။ ပဏ္ဏတ္တိံ အဇာနန္တာ အရိယာပိ ဝုဋ္ဌာပေန္တီတိ ဝါ ကမ္မဝါစာပရိယောသာနေ အာပတ္တိက္ခဏေ ဝိပါကာဗျာကတသမင်္ဂိတာဝသေန ဝါ ‘‘တိစိတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ စောရိတာ, စောရိသညာ, အညတြ အနုညာတကာရဏာ ဝုဋ္ဌာပနန္တိ ဣမာနိ ပနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။
ဒုတိယသံဃာဒိသေသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၃။ တတိယသံဃာဒိသေသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၆၉၂။ တတိယေ ပရိက္ခေပံ အတိက္ကာမေန္တိယာတိ သကဂါမတော အညဿ ဂါမဿ ပရိက္ခေပံ အတိက္ကာမေန္တိယာ။ ‘‘ဂါမန္တရံ ဂစ္ဆေယျာ’’တိ ဟိ ဝစနတော အညဿ ဂါမဿ ပရိက္ခေပံ အတိက္ကာမေန္တိယာ ဧဝ အာပတ္တိ, န သကဂါမဿ။ အညော ဟိ ဂါမော ဂါမန္တရံ။ အပရိက္ခိတ္တဿ ဂါမဿ ဥပစာရန္တိ ဧတ္ထ ဥပစာရ-သဒ္ဒေန ဃရူပစာရတော ပဌမလေဍ္ဍုပါတသင်္ခါတံ ပရိက္ခေပါရဟဋ္ဌာနံ ဂဟိတံ, န တတော ဒုတိယလေဍ္ဍုပါတသင်္ခါတော ဥပစာရောတိ အာဟ ‘‘ပရိက္ခေပါရဟဋ္ဌာန’’န္တိ။ တေနေဝ ပါဠိယံ ‘‘ဥပစာရံ အတိက္ကာမေန္တိယာ’’တိ ဝုတ္တံ။ အညထာ ယထာ ဝိကာလဂါမပ္ပဝိသနသိက္ခာပဒေ ‘‘ပရိက္ခိတ္တဿ ဂါမဿ ပရိက္ခေပံ အတိက္ကမန္တဿ, အပရိက္ခိတ္တဿ ဂါမဿ ဥပစာရံ ဩက္ကမန္တဿာ’’တိ (ပါစိ။ ၅၁၃) ဝုတ္တံ, ဧဝမိဓာပိ ‘‘ပရိက္ခိတ္တဿ ဂါမဿ ပရိက္ခေပံ အတိက္ကာမေန္တိယာ အပရိက္ခိတ္တဿ ဂါမဿ ဥပစာရံ ဩက္ကမန္တိယာ’’တိ ဝဒေယျ။ သင်္ခေပတော ဝုတ္တမတ္ထံ ဝိဘဇိတွာ ဒဿေန္တော ‘‘အပိစေတ္ထာ’’တိအာဒိမာဟ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၁၈။)ဝိဟာရဿ စတုဂါမသာဓာရဏတ္တာတိ ဣမိနာ ‘‘ဝိဟာရတော ဧကံ ဂါမံ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဧတ္ထ ကာရဏမာဟ။ ဝိဟာရဿ စတုဂါမသာဓာရဏတ္တာယေဝ ဟိ စတူသု ဂါမေသု ယံကိဉ္စိ ဧကံ ဂါမံ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ။
ယတ္ထာတိ ယဿံ နဒိယံ။ ‘‘ပဌမံ ပါဒံ ဥတ္တာရေန္တိယာ အာပတ္တိ ထုလ္လစ္စယဿ, ဒုတိယံ ပါဒံ ဥတ္တာရေန္တိယာ အာပတ္တိ သံဃာဒိသေသဿာ’’တိ ဝစနတော နဒိံ ဩတရိတွာ ပဒသာ ဥတ္တရန္တိယာ ဧဝ အာပတ္တီတိ အာဟ ‘‘သေတုနာ ဂစ္ဆတိ, အနာပတ္တီ’’တိအာဒိ။ ပရတီရမေဝ အက္ကမန္တိယာ အနာပတ္တီတိ နဒိံ အနောတရိတွာ ယာနနာဝါဒီသု အညတရေန ဂန္တွာ ပရတီရမေဝ အက္ကမန္တိယာ အနာပတ္တိ။ ဥဘယတီရေသု ဝိစရန္တိ, ဝဋ္ဋတီတိ ဣဒံ အသတိပိ နဒီပါရဂမနေ ဥပရိ ဝက္ခမာနဿ ဝိနိစ္ဆယဿ ဖလမတ္တဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဩရိမတီရမေဝ အာဂစ္ဆတိ, အာပတ္တီတိ ပရတီရံ ဂန္တုကာမတာယ ဩတိဏ္ဏတ္တာ ဝုတ္တံ။ တမေဝ တီရန္တိ တမေဝ ဩရိမတီရံ။ အနာပတ္တီတိ ပရတီရံ ဂန္တုကာမတာယ အဘာဝတော အနာပတ္တိ။
တာဒိသေ အရညေတိ ‘‘ဗဟိဣန္ဒခီလာ သဗ္ဗမေတံ အရည’’န္တိ (ဝိဘ။ ၅၂၉) ဧဝံ ဝုတ္တလက္ခဏေ အရညေ။ အထ တာဒိသဿေဝ အရညဿ ဂဟိတဘာဝေါ ကထံ ဝိညာယတီတိ အာဟ ‘‘တေနေဝါ’’တိအာဒိ။ ဣမိနာ ဟိ အဋ္ဌကထာဝစနေန ဤဒိသေပိ ဂါမသမီပေ ဒဿနူပစာရေ ဝိဇဟိတေ သတိပိ သဝနူပစာရေ အာပတ္တိ ဟောတီတိ ဝိညာယတိ။ မဂ္ဂမူဠှာ ဥစ္စာသဒ္ဒံ ကရောန္တီတိ အာဟ ‘‘မဂ္ဂမူဠှသဒ္ဒေန ဝိယာ’’တိ။ သဒ္ဒါယန္တိယာတိ သဒ္ဒံ ကရောန္တိယာ။ ပုရိမာယောတိ ပုရေတရံ ဂစ္ဆန္တိယော။ အညံ မဂ္ဂံ ဂဏှာတီတိ မဂ္ဂမူဠှတ္တာ, န ဩဟာတုံ, တသ္မာ ဒွိန္နမ္ပိ အနာပတ္တိ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ အနန္တရာယေန ဧကဘာဝေါ, ဂါမန္တရဂမနာဒီသု အညတရတာပဇ္ဇနံ, အာပဒါယ အဘာဝေါတိ ဣမာနိ ပနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။
တတိယသံဃာဒိသေသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၄။ စတုတ္ထသံဃာဒိသေသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၆၉၄။ စတုတ္ထေ ကာရကဂဏဿာတိ ဥက္ခေပနီယကမ္မကာရကဂဏဿ။ တေစတ္တာလီသပ္ပဘေဒံ ဝတ္တံ ခန္ဓကေ အာဝိ ဘဝိဿတိ။ နေတ္ထာရဝတ္တေတိ
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၁၉။)နိတ္ထရဏဟေတုမှိ ဝတ္တေ။ သေသံ ဥတ္တာနမေဝ။ ဓမ္မေန ကမ္မေန ဥက္ခိတ္တတာ, အညတြ အနုညာတကာရဏာ ဩသာရဏန္တိ ဣမာနိ ပနေတ္ထ ဒွေ အင်္ဂါနိ။
စတုတ္ထသံဃာဒိသေသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၅။ ပဉ္စမသံဃာဒိသေသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၇၀၁။ ပဉ္စမေ ဧတံ န ဝုတ္တန္တိ ‘‘ဘိက္ခုနိယာ အဝဿုတဘာဝေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော’’တိ ဧတံ နိယမနံ န ဝုတ္တံ။ တန္တိ တံ နိယမေတွာ အဝစနံ။ ပါဠိယာ သမေတီတိ ‘‘ဧကတော အဝဿုတေ’’တိ အဝိသေသေတွာ ဝုတ္တပါဠိယာ ‘‘အနဝဿုတောတိ ဇာနန္တီ ပဋိဂ္ဂဏှာတီ’’တိ ဣမာယ စ ပါဠိယာ သမေတိ။ ယဒိ ဟိ ပုဂ္ဂလဿ အဝဿုတဘာဝေါ နပ္ပမာဏံ, ကိံ ‘‘အနဝဿုတောတိ ဇာနန္တီ’’တိ ဣမိနာ ဝစနေန, ‘‘အနာပတ္တိ ဥဘတောအနဝဿုတာ ဟောန္တိ, အနဝဿုတာ ပဋိဂ္ဂဏှာတီ’’တိ ဧတ္တကမေဝ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ။ ‘‘ဥဘတောအနဝဿုတာ ဟောန္တိ, အနဝဿုတောတိ ဇာနန္တီ ပဋိဂ္ဂဏှာတီ’’တိ ဣမဿ စ အနာပတ္တိဝါရဿ အယမတ္ထော။ ဥဘော စေ အနဝဿုတာ, သဗ္ဗထာပိ အနာပတ္တိ။ အထ ဘိက္ခုနီ အနဝဿုတာ သမာနာ အဝဿုတမ္ပိ ‘‘အနဝဿုတော’’တိ သညာယ တဿ ဟတ္ထတော ပဋိဂ္ဂဏှာတိ, ဧဝမ္ပိ အနာပတ္တိ။ အထ သယံ အနဝဿုတာပိ အညံ အနဝဿုတံ ဝါ အဝဿုတံ ဝါ ‘‘အဝဿုတော’’တိ ဇာနာတိ, ဒုက္ကဋမေဝ။ ဝုတ္တဉှေတံ အနန္တရသိက္ခာပဒေ ‘‘ကိဿ တွံ အယျေ န ပဋိဂ္ဂဏှာသီတိ။ အဝဿုတာ အယျေတိ။ တွံ ပန အယျေ အဝဿုတာတိ။ နာဟံ အယျေ အဝဿုတာ’’တိ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ ဥဒကဒန္တပေါနတော အညံ အဇ္ဈောဟရဏီယံ, ဥဘတောအဝဿုတတာ, သဟတ္ထာ ဂဟဏံ, အဇ္ဈောဟရဏန္တိ ဣမာနိ ပနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။
ပဉ္စမသံဃာဒိသေသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၆။ ဆဋ္ဌသံဃာဒိသေသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၇၀၅။ ဆဋ္ဌေ ပရိဝါရဂါထာယ အယမတ္ထော။ န ဒေတိ န ပဋိဂ္ဂဏှာတီတိ (ပရိ။ အဋ္ဌ။ ၄၈၁) န ဥယျောဇိကာ ဒေတိ, နာပိ ဥယျောဇိတာ တဿာ ဟတ္ထတော
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၂၀။)ဂဏှာတိ။ ပဋိဂ္ဂဟော တေန န ဝိဇ္ဇတီတိ တေနေဝ ကာရဏေန ဥယျောဇိကာယ ဟတ္ထတော ဥယျောဇိတာယ ပဋိဂ္ဂဟော န ဝိဇ္ဇတိ။ အာပဇ္ဇတိ ဂရုကန္တိ ဧဝံ သန္တေပိ အဝဿုတဿ ဟတ္ထတော ပိဏ္ဍဂ္ဂဟဏေ ဥယျောဇေန္တီ သံဃာဒိသေသာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ။ တဉ္စ ပရိဘောဂပစ္စယာတိ တဉ္စ ပန အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇမာနာ တဿာ ဥယျောဇိတာယ ပရိဘောဂပစ္စယာ အာပဇ္ဇတိ။ တဿာ ဟိ ဘောဇနပရိယောသာနေ ဥယျောဇိကာယ သံဃာဒိသေသော ဟောတိ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ မနုဿပုရိသတာ, အညတြ အနုညာတကာရဏာ ခါဒနီယံ ဘောဇနီယံ ဂဟေတွာ ဘုဉ္ဇာတိ ဥယျောဇနာ, တေန ဝစနေန ဂဟေတွာ ဣတရိဿာ ဘောဇနပရိယောသာနန္တိ ဣမာနိ ပနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။
ဆဋ္ဌသံဃာဒိသေသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၇။ သတ္တမသံဃာဒိသေသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၇၀၉။ သတ္တမေ ကိန္နုမာဝ သမဏိယောတိ ကိံ နု ဣမာ ဧဝ သမဏိယော။ တာသာဟန္တိ တာသံ အဟံ။ သေသံ ဥတ္တာနမေဝ။
သတ္တမသံဃာဒိသေသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ဋ္ဌ ၇၁၅။ အဋ္ဌမံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။
၉။ နဝမသံဃာဒိသေသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၇၂၁။ နဝမေ ဝဇ္ဇပ္ပဋိစ္ဆာဒိကာတိ ခုဒ္ဒါနုခုဒ္ဒကဝဇ္ဇဿ ပဋိစ္ဆာဒိကာ။ သမနုဘာသနကမ္မကာလေ စေတ္ထ ဒွေ တိဿော ဧကတော သမနုဘာသိတဗ္ဗာ။
နဝမသံဃာဒိသေသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ဘိက္ခုနီဝိဘင်္ဂေ သံဃာဒိသေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
သံဃာဒိသေသကဏ္ဍံ နိဋ္ဌိတံ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၂၁။)၃။ နိဿဂ္ဂိယကဏ္ဍံ (ဘိက္ခုနီဝိဘင်္ဂဝဏ္ဏနာ)
֍ ဋ္ဌ ၇၃၃။ နိဿဂ္ဂိယေသု ပဌမံ ဥတ္တာနမေဝ။
֍ ဋ္ဌ ၇၄၀။ ဒုတိယေ ‘‘အယျာယ ဒမ္မီတိ ဧဝံ ပဋိလဒ္ဓန္တိ နိဿဋ္ဌပဋိလဒ္ဓံ။ တေနေဝ မာတိကာဋ္ဌကထာယမ္ပိ ‘‘နိဿဋ္ဌံ ပဋိလဘိတွာပိ ယထာဒါနေယေဝ ဥပနေတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ယထာဒါနေယေဝ ဥပနေတဗ္ဗန္တိ ယထာ ဒါယကေန ဒိန္နံ, တထာ ဥပနေတဗ္ဗံ, အကာလစီဝရပက္ခေယေဝ ဌပေတဗ္ဗန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဧတ္ထ စ ဘာဇာပိတာယ လဒ္ဓစီဝရမေဝ နိဿဂ္ဂိယံ ဟောတိ, တံ ဝိနယကမ္မံ ကတွာပိ အတ္တနာ န လဘတိ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ အကာလစီဝရတာ, တထာသညိတာ, ကာလစီဝရန္တိ အဓိဋ္ဌာယ လေသေန ဘာဇာပနံ, ပဋိလာဘောတိ ဣမာနိ ပနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။
֍ ဋ္ဌ ၇၄၃။ တတိယေ မေတန္တိ မေ ဧတံ။ သကသညာယ ဂဟိတတ္တာ ပါစိတ္တိယံ ဒုက္ကဋဉ္စ ဝုတ္တံ။ ဣတရထာ ဘဏ္ဍဂ္ဃေန ကာရေတဗ္ဗံ။ ဥပသမ္ပန္နတာ, ပရိဝတ္တိတစီဝရဿ ဝိကပ္ပနုပဂတာ, သကသညာယ အစ္ဆိန္ဒနံ ဝါ အစ္ဆိန္ဒာပနံ ဝါတိ ဣမာနိ ပနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။
֍ * ၇၄၈-၇၅၂။ စတုတ္ထေ အာဟဋသပ္ပိံ ဒတွာတိ အတ္တနော ဒတွာ။ ယမကံ ပစိတဗ္ဗန္တိ သပ္ပိဉ္စ တေလဉ္စ ဧကတော ကတွာ ပစိတဗ္ဗံ။ လေသေန ဂဟေတုကာမတာ, အညဿ ဝိညာပနံ, ပဋိလာဘောတိ ဣမာနိ ပနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။
֍ ဋ္ဌ ၇၅၃။ ပဉ္စမေ သာတိ ထုလ္လနန္ဒာ။ အယန္တိ အယံ သိက္ခမာနာ။ စေတာပေတွာတိ ဇာနာပေတွာ ဣစ္စေဝ အတ္ထောတိ ဣဓ ဝုတ္တံ, မာတိကာဋ္ဌကထာယံ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ အညစေတာပနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) ပန ‘‘အညံ စေတာပေတွာတိ အတ္တနော ကပ္ပိယဘဏ္ဍေန ဣဒံ နာမ အာဟရာတိ အညံ ပရိဝတ္တာပေတွာ’’တိ ဝုတ္တံ, တသ္မာ ‘‘စေတာပေတွာ’’တိ ဣမဿ ပရိဝတ္တာပေတွာတိပိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အညံ စေတာပေယျာတိ ‘‘ဧဝံ မေ ဣဒံ ဒတွာ အညမ္ပိ အာဟရိဿတီ’’တိ မညမာနာ ‘‘န မေ ဣမိနာ အတ္ထော, ဣဒံ နာမ မေ အာဟရာ’’တိ တတော အညံ စေတာပေယျ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၂၂။)֍ ဋ္ဌ ၇၅၈။ ဆဋ္ဌေ ဓမ္မကိစ္စန္တိ ပုညကမ္မံ။ ပါဝါရိကဿာတိ ဒုဿဝါဏိဇကဿ။ ယာယ စေတာပိတံ, တဿာယေဝ နိဿဂ္ဂိယံ နိဿဋ္ဌပဋိလာဘော စ, တသ္မာ တာယ ဘိက္ခုနိယာ နိဿဋ္ဌံ ပဋိလဘိတွာ ယထာဒါနေ ဥပနေတဗ္ဗံ, န အတ္တနာ ဂဟေတဗ္ဗံ။ အညဿတ္ထာယာတိ စီဝရာဒီသု အညတရဿတ္ထာယ။ အညုဒ္ဒိသိကေနာတိ ပုရိမဿေဝတ္ထဒီပနံ။ ပရိက္ခာရေနာတိ ကပ္ပိယဘဏ္ဍေန။
֍ ဋ္ဌ ၇၆၄။ သတ္တမေ သယံ ယာစိတကေနာတိ သယံ ယာစိတကေနာပီတိ အတ္ထော။ တေနေဝ ပါဠိယံ ‘‘တေန စ ပရိက္ခာရေန သယမ္ပိ ယာစိတွာ’’တိ ဝုတ္တံ, တတောယေဝ မာတိကာဋ္ဌကထာယံ ‘‘သညာစိကေနာတိ သယံ ယာစိတကေနာပီ’’တိ အတ္ထော ဝုတ္တော။
֍ * ၇၆၈-၇၇၃။ အဋ္ဌမနဝမဒသမာနိ ဥတ္တာနတ္ထာနေဝ။
֍ ဋ္ဌ ၇၈၄။ ဧကာဒသမေ ယသ္မာ ပဝါရိတဋ္ဌာနေ ဝိညတ္တိ နာမ န ပဋိသေဓေတဗ္ဗာ, တသ္မာ ဘဂဝါ ဓမ္မနိမန္တနဝသေန ပဝါရိတဋ္ဌာနေ ‘‘ဝဒေယျာသိ ယေနတ္ထော’’တိ ဝုတ္တာယ ‘‘စတုက္ကံသပရမံ ဝိညာပေတဗ္ဗ’’န္တိ ပရိစ္ဆေဒံ ဒဿေတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တေနေဝ မာတိကာဋ္ဌကထာယံ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ ဂရုပါဝုရဏသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) ‘‘စေတာပေတဗ္ဗန္တိ ဌပေတွာ သဟဓမ္မိကေ စ ဉာတကပဝါရိတေ စ အညေန ကိသ္မိဉ္စိဒေဝ ဂုဏေ ပရိတုဋ္ဌေန ဝဒေယျာသိ ယေနတ္ထောတိ ဝုတ္တာယ ဝိညာပေတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ။
֍ ဋ္ဌ ၇၈၈။ ဒွါဒသမံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။
ဘိက္ခုနီဝိဘင်္ဂေ နိဿဂ္ဂိယပါစိတ္တိယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
နိဿဂ္ဂိယကဏ္ဍံ နိဋ္ဌိတံ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၂၃။)၄။ ပါစိတ္တိယကဏ္ဍံ (ဘိက္ခုနီဝိဘင်္ဂဝဏ္ဏနာ)
၁။ လသုဏဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ
֍ * ၇၉၃-၇၉၇။ ပါစိတ္တိယေသု လသုဏဝဂ္ဂဿ ပဌမေ ဇာတိံ သရတီတိ ဇာတိဿရော။ သဘာဝေနေဝါတိ သူပသမ္ပာကာဒိံ ဝိနာဝ။ ဗဒရသာဠဝံ နာမ ဗဒရဖလာနိ သုက္ခာပေတွာ စုဏ္ဏေတွာ ကတ္တဗ္ဗာ ခါဒနီယဝိကတိ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ အာမကလသုဏဉ္စေဝ အဇ္ဈောဟရဏဉ္စာတိ ဣမာနိ ပနေတ္ထ ဒွေ အင်္ဂါနိ။
֍ * ၇၉၈-၈၀၂။ ဒုတိယတတိယစတုတ္ထာနိ ဥတ္တာနတ္ထာနေဝ။
֍ ဋ္ဌ ၈၁၂။ ပဉ္စမေ ဒွိန္နံ ပဗ္ဗာနံ ဥပရီတိ ဧတ္ထ ဒွိန္နံ အင်္ဂုလီနံ သဟ ပဝေသနေ ဧကေကာယ အင်္ဂုလိယာ ဧကေကံ ပဗ္ဗံ ကတွာ ဒွိန္နံ ပဗ္ဗာနံ ဥပရိ။ ဧကင်္ဂုလိပဝေသနေ ဒွိန္နံ ပဗ္ဗာနံ ဥပရိ န ဝဋ္ဋတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ မဟာပစ္စရိယမ္ပိ အယမေဝ နယော ဒဿိတော။ ဥဒကသုဒ္ဓိပစ္စယေန ပန သတိပိ ဖဿသာဒိယနေ ယထာဝုတ္တပရိစ္ဆေဒေ အနာပတ္တိ။
֍ * ၈၁၅-၈၁၇။ ဆဋ္ဌေ အာသုမ္ဘိတွာတိ ပါတေတွာ။ ဒဓိမတ္ထူတိ ဒဓိမဏ္ဍံ ဒဓိမှိ ပသန္နောဒကံ။ ဘုဉ္ဇန္တဿ ဘိက္ခုနော ဟတ္ထပါသေ ဌာနံ, ပါနီယဿ ဝါ ဝိဓူပနဿ ဝါ ဂဟဏန္တိ ဣမာနိ ပနေတ္ထ ဒွေ အင်္ဂါနိ။
֍ ဋ္ဌ ၈၂၂။ သတ္တမေ ‘‘ပဋိဂ္ဂဏှာတိ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ ဣဒံ ပုဗ္ဗပယောဂဒုက္ကဋဿ နိဒဿနမတ္တန္တိ အာဟ ‘‘န ကေဝလံ ပဋိဂ္ဂဟဏေယေဝ ဟောတီ’’တိအာဒိ။ ပမာဏန္တိ ပါစိတ္တိယာပတ္တိယာ ပမာဏံ။ ဣမေဟိယေဝ ဒွီဟိ ပါစိတ္တိယံ ဟောတိ, နာညေဟိ ဘဇ္ဇနာဒီဟီတိ အတ္ထော။ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ဝိတ္ထာရတော ဒဿေတုံ ‘‘တသ္မာ’’တိအာဒိမာဟ။ တံ ပုဗ္ဗာပရဝိရုဒ္ဓန္တိ ပုနပိ ဝုတ္တန္တိ ဝုတ္တဝါဒံ သန္ဓာယာဟ။ အညာယ ဝိညတ္တိယာ လဒ္ဓမ္ပိ ဟိ အနာဏတ္တိယာ ဝိညတ္တိယာ ဣမိဿာ အဝိညတ္တိယာ လဒ္ဓပက္ခံ ဘဇတိ, တသ္မာ ဟေဋ္ဌာ အဝိညတ္တိယာ လဒ္ဓေ ကရဏကာရာပနေသု ဝိသေသံ အဝတွာ ဣဓ ဝိသေသဝစနံ ပုဗ္ဗာပရဝိရုဒ္ဓံ။ ယဒိ စေတ္ထ ကရဏေ ပါစိတ္တိယံ, ကာရာပနေပိ ပါစိတ္တိယေနေဝ ဘဝိတဗ္ဗံ။ အထ ကာရာပနေ ဒုက္ကဋံ, ကရဏေပိ ဒုက္ကဋေနေဝ ဘဝိတဗ္ဗံ။ န ဟိ ကရဏေ ဝါ ကာရာပနေ ဝါ ဝိသေသော အတ္ထိ, တသ္မာ အညာယ
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၂၄။)ဝိညတ္တိယာ လဒ္ဓံ သယံ ဘဇ္ဇနာဒီနိ ကတွာပိ ကာရာပေတွာပိ ဘုဉ္ဇန္တိယာ ဒုက္ကဋမေဝါတိ ဣဒမေတ္ထ သန္နိဋ္ဌာနံ။ အဝိသေသေန ဝုတ္တန္တိ ကရဏကာရာပနာနံ သာမညတော ဝုတ္တံ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ သတ္တန္နံ ဓညာနံ အညတရဿ ဝိညာပနံ ဝါ ဝိညာပါပနံ ဝါ, ပဋိလာဘော, ဘဇ္ဇနာဒီနိ ကတွာ ဝါ ကာရေတွာ ဝါ အဇ္ဈောဟရဏန္တိ ဣမာနိ ပနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။
֍ ဋ္ဌ ၈၂၄။ အဋ္ဌမေ နိဗ္ဗိဋ္ဌောတိ ပတိဋ္ဌာပိတော။ ကေဏီတိ ရညော ဒါတဗ္ဗဿ အာယဿေတံ အဓိဝစနံ။ ဌာနန္တရန္တိ ဂါမဇနပဒါဒိဌာနန္တရံ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ ဥစ္စာရာဒိဘာဝေါ, အနဝလောကနံ, ဝဠဉ္ဇနဋ္ဌာနံ, တိရောကုဋ္ဋပါကာရတာ, ဆဍ္ဍနံ ဝါ ဆဍ္ဍာပနံ ဝါတိ ဣမာနိ ပနေတ္ထ ပဉ္စ အင်္ဂါနိ။
֍ ဋ္ဌ ၈၃၀။ နဝမေ သဗ္ဗေသန္တိ ဘိက္ခုဿ ဘိက္ခုနိယာ စ။ ဣဓ ခေတ္တပါလကာ အာရာမာဒိဂေါပကာ စ သာမိကာ ဧဝ။
֍ ဋ္ဌ ၈၃၆။ ဒသမေ ဧကပယောဂေနာတိ ဧကဒိသာဝလောကနပယောဂေန။ တေသံယေဝါတိ ယေသံ နစ္စံ ပဿတိ။ ကိဉ္စာပိ သယံ နစ္စနာဒီသု ပါစိတ္တိယံ ပါဠိယံ န ဝုတ္တံ, တထာပိ အဋ္ဌကထာပမာဏေန ဂဟေတဗ္ဗန္တိ ဒဿေတုံ ‘‘သဗ္ဗအဋ္ဌကထာသု ဝုတ္တ’’န္တိ အာဟ။ ‘‘အာရာမေ ဌတွာတိ န ကေဝလံ ဌတွာ, တတော တတော ဂန္တွာပိ သဗ္ဗိရိယာပထေဟိ လဘတိ, ‘အာရာမေ ဌိတာ’တိ ပန အာရာမပရိယာပန္နဘာဝဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ဣတရထာ နိသိန္နာပိ န လဘေယျာ’’တိ တီသုပိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ နစ္စာဒီနံ အညတရတာ, အညတြ အနုညာတကာရဏာ ဂမနံ, ဒဿနံ ဝါ သဝနံ ဝါတိ ဣမာနိ ပနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။
လသုဏဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၂။ အန္ဓကာရဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၈၄၁။ အန္ဓကာရဝဂ္ဂဿ ပဌမေ ဒါနေ ဝါ ပူဇာယ ဝါတိ ဒါနနိမိတ္တံ ဝါ ပူဇာနိမိတ္တံ ဝါ။ မန္တေတီတိ ကထေတိ။ ရတ္တန္ဓကာရတာ, ပုရိသဿ ဟတ္ထပါသေ ဌာနံ ဝါ သလ္လပနံ ဝါ, သဟာယာဘာဝေါ, ရဟောပေက္ခတာတိ ဣမာနိ ပနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။
֍ * ၈၄၂-၈၄၆။ ဒုတိယတတိယစတုတ္ထာနိ ဥတ္တာနတ္ထာနေဝ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၂၅။)֍ * ၈၅၆-၈၅၇။ ပဉ္စမေ အနောဝဿကံ အတိက္ကာမေန္တိယာတိ ဆန္နဿ အန္တော နိသီဒိတွာ ပက္ကမန္တိံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဥပစာရော ဒွါဒသဟတ္ထော’’တိ ဝဒန္တိ။ ပလ္လင်္ကဿ အနောကာသေတိ ဦရုဗဒ္ဓါသနဿ အနောကာသေ အပ္ပဟောန္တေ။ ပုရေဘတ္တတာ, အန္တရဃရေ နိသဇ္ဇာ, အာသနဿ ပလ္လင်္ကောကာသတာ, အညတြ အနုညာတကာရဏာ အနာပုစ္ဆနံ, ဝုတ္တပရိစ္ဆေဒါတိက္ကမောတိ ဣမာနိ ပနေတ္ထ ပဉ္စ အင်္ဂါနိ။
֍ * ၈၅၉-၈၆၄။ ဆဋ္ဌသတ္တမာဒီနိ ဥတ္တာနတ္ထာနေဝ။
အန္ဓကာရဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၃။ နဂ္ဂဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ
֍ * ၈၈၃-၈၈၇။ နဂ္ဂဝဂ္ဂဿ ပဌမဒုတိယာနိ ဥတ္တာနတ္ထာနေဝ။
֍ ဋ္ဌ ၈၉၃။ တတိယေ ဝိသိဗ္ဗေတွာတိ ဒုဿိဗ္ဗိတံ ပုန သိဗ္ဗနတ္ထာယ ဝိသိဗ္ဗေတွာ ဝိဇဋေတွာ။ အညတြ စတူဟပဉ္စာဟာတိ ဝိသိဗ္ဗိတဒိဝသတော ပဉ္စ ဒိဝသေ အတိက္ကမိတွာ။ နိဝါသနပါဝုရဏူပဂစီဝရတာ, ဥပသမ္ပန္နာယ သန္တကတာ, သိဗ္ဗနတ္ထာယ ဝိသိဗ္ဗနံ ဝါ ဝိသိဗ္ဗာပနံ ဝါ, အညတြ အနုညာတကာရဏာ ပဉ္စာဟာတိက္ကမော, ဓုရနိက္ခေပေါတိ ဣမာနိ ပနေတ္ထ ပဉ္စ အင်္ဂါနိ။
֍ ဋ္ဌ ၈၉၈။ စတုတ္ထေ ပဉ္စန္နံ စီဝရာနန္တိ တိစီဝရံ ဥဒကသာဋိကာ သင်္ကစ္စိကာတိ ဣမေသံ ပဉ္စန္နံ စီဝရာနံ။ ပဉ္စန္နံ စီဝရာနံ အညတရတာ, ပဉ္စာဟာတိက္ကမော, အနုညာတကာရဏာဘာဝေါ, အပရိဝတ္တနန္တိ ဣမာနိ ပနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။
֍ ဋ္ဌ ၉၀၂။ ပဉ္စမံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။
֍ ဋ္ဌ ၉၀၇။ ဆဋ္ဌေ စီဝရလာဘန္တိ လဘိတဗ္ဗစီဝရံ။ ဝိကပ္ပနုပဂပစ္ဆိမတာ, သံဃဿ ပရိဏတဘာဝေါ, ဝိနာ အာနိသံသဒဿနေန အန္တရာယကရဏန္တိ ဣမာနိ ပနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။
֍ ဋ္ဌ ၉၁၁။ သတ္တမံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၂၆။)֍ ဋ္ဌ ၉၁၆။ အဋ္ဌမေ ကုမ္ဘထူဏံ နာမ ကုမ္ဘသဒ္ဒေါ, တေန စရန္တိ ကီဠန္တိ, တံ ဝါ သိပ္ပံ ဧတေသန္တိ ကုမ္ဘထူဏိကာ။ တေနာဟ ‘‘ဃဋကေန ကီဠနကာ’’တိ။ ဒီဃနိကာယဋ္ဌကထာယံ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၃) ပန ‘‘ကုမ္ဘထူဏံ နာမ စတုရဿအမ္ဗဏကတာဠ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ စတုရဿအမ္ဗဏကတာဠံ နာမ ရုက္ခသာရဒန္တာဒီသု ယေန ကေနစိ စတုရဿအမ္ဗဏံ ကတွာ စတူသု ပဿေသု စမ္မေန ဩနန္ဓိတွာ ကတဝါဒိတဘဏ္ဍံ။ ဗိမ္ဗိသကန္တိပိ တဿေဝ ဝေဝစနံ, တံ ဝါဒေန္တိ, တံ ဝါ သိပ္ပံ ဧတေသန္တိ ကုမ္ဘထူဏိကာ။ တေနာဟ ‘‘ဗိမ္ဗိသကဝါဒကာတိပိ ဝဒန္တီ’’တိ။ သမဏစီဝရတာ, ဌပေတွာ သဟဓမ္မိကေ မာတာပိတရော စ အညေသံ ဒါနံ, အတာဝကာလိကတာတိ ဣမာနိ ပနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။
֍ ဋ္ဌ ၉၂၇။ ဒသမေ ဓမ္မိကံ ကထိနုဒ္ဓါရန္တိ သဗ္ဗာသံ ဘိက္ခုနီနံ အကာလစီဝရံ ဒါတုကာမေန ဥပါသကေန ယတ္တကော အတ္ထာရမူလကော အာနိသံသော, တတော အဓိကံ ဝါ သမကံ ဝါ ဒတွာ ယာစိတကေန သမဂ္ဂေန ဘိက္ခုနိသံဃေန ယံ ကထိနံ ဉတ္တိဒုတိယေန ကမ္မေန အန္တရာ ဥဒ္ဓရီယတိ, တဿ သော ဥဒ္ဓါရော ဓမ္မိကောတိ ဝုစ္စတိ, ဧဝရူပံ ကထိနုဒ္ဓါရန္တိ အတ္ထော။ သေသံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။
နဂ္ဂဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ဋ္ဌ ၉၃၂။ တုဝဋ္ဋဝဂ္ဂေ သဗ္ဗံ ဥတ္တာနမေဝ။
၅။ စိတ္တာဂါရဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၉၇၈။ စိတ္တာဂါရဝဂ္ဂဿ ပဌမေ ကီဠနဥပဝနန္တိ အန္တောနဂရေ ဌိတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ, ကီဠနုယျာနန္တိ ဗဟိနဂရေ ဌိတံ သန္ဓာယ။ ပါဋေက္ကာ အာပတ္တိယောတိ ဂီဝါယ ပရိဝဋ္ဋနပ္ပယောဂဂဏနာယ အာပတ္တိယော, န ဥမ္မီလနဂဏနာယ။ ‘‘အဇ္ဈာရာမေ ရာဇာဂါရာဒီနိ ကရောန္တိ, တာနိ ပဿန္တိယာ အနာပတ္တီ’’တိ ဝစနတော ‘‘အန္တောအာရာမေ တတ္ထ တတ္ထ ဂန္တွာ နစ္စာဒီနိ ပဿိတုံ လဘတီ’’တိပိ သိဒ္ဓံ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၂၇။)֍ ဋ္ဌ ၉၈၂။ ဒုတိယာဒီနိ ဥတ္တာနတ္ထာနေဝ။
֍ ဋ္ဌ ၁၀၁၅။ နဝမေ ဟတ္ထိအာဒီသု သိပ္ပ-သဒ္ဒေါ ပစ္စေကံ ယောဇေတဗ္ဗော, တထာ အာထဗ္ဗဏာဒီသု မန္တ-သဒ္ဒေါ။ တတ္ထ အာထဗ္ဗဏမန္တော နာမ အာထဗ္ဗဏဝေဒဝိဟိတော ပရူပဃာတကရော မန္တော, ခီလနမန္တော နာမ ဒါရုသာရခီလံ မန္တေတွာ ပထဝိယံ ပဝေသေတွာ မာရဏမန္တော, အဂဒပ္ပယောဂေါ ဝိသယောဇနံ။ နာဂမဏ္ဍလန္တိ သပ္ပါနံ ပဝေသနိဝါရဏတ္ထံ မဏ္ဍလဗဒ္ဓမန္တော။
֍ ဋ္ဌ ၁၀၁၈။ ဒသမံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။
စိတ္တာဂါရဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ဋ္ဌ ၁၀၂၁။ အာရာမဝဂ္ဂေ သဗ္ဗံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။
֍ ဋ္ဌ ၁၀၆၇။ ဂဗ္ဘိနိဝဂ္ဂေပိ သဗ္ဗံ သုဝိညေယျမေဝ။
၈။ ကုမာရိဘူတဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၁၁၁၉။ ကုမာရိဘူတဝဂ္ဂဿ ပဌမေ သဗ္ဗပဌမာ ဒွေ မဟာသိက္ခမာနာတိ ဂဗ္ဘိနိဝဂ္ဂေ သဗ္ဗပဌမံ ဝုတ္တာ ဒွေ သိက္ခမာနာ။ သိက္ခမာနာ ဣစ္စေဝ ဝတ္တဗ္ဗာတိ သမ္မုတိကမ္မာဒီသု ဧဝံ ဝတ္တဗ္ဗာ။ ဂိဟိဂတာတိ ဝါ ကုမာရိဘူတာတိ ဝါ န ဝတ္တဗ္ဗာတိ သစေ ဝဒန္တိ, ကမ္မံ ကုပ္ပတီတိ အဓိပ္ပါယော။ ဣတော ပရံ နဝမပရိယောသာနံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။
֍ ဋ္ဌ ၁၁၆၃။ ဒသမေ အပုဗ္ဗသမုဋ္ဌာနသီသန္တိ ပဌမပါရာဇိကသမုဋ္ဌာနာဒီသု တေရသသု သမုဋ္ဌာနေသု အနနုညာတသမုဋ္ဌာနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တဉှိ ဣတော ပုဗ္ဗေ တာဒိသဿ သမုဋ္ဌာနသီသဿ အနာဂတတ္တာ ‘‘အပုဗ္ဗသမုဋ္ဌာနသီသ’’န္တိ ဝုတ္တံ။
֍ ဋ္ဌ ၁၁၆၆။ ဧကာဒသမာဒီနိ ဥတ္တာနတ္ထာနေဝ။
ကုမာရိဘူတဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၂၈။)၉။ ဆတ္တုပါဟနဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၁၂၁၄။ ဆတ္တုပါဟနဝဂ္ဂဿ ဧကာဒသမေ ဥပစာရံ သန္ဓာယာတိ သမန္တာ ဒွါဒသဟတ္ထုပစာရံ သန္ဓာယ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။
ဆတ္တုပါဟနဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ဂိရဂ္ဂသမဇ္ဇာဒီနိ အစိတ္တကာနိ လောကဝဇ္ဇာနီတိ ဝုတ္တတ္တာ နစ္စန္တိ ဝါ ဝဏ္ဏကန္တိ ဝါ အဇာနိတွာဝ ပဿန္တိယာ ဝါ နဟာယန္တိယာ ဝါ အာပတ္တိသမ္ဘဝတော ဝတ္ထုအဇာနနစိတ္တေန အစိတ္တကာနိ, နစ္စန္တိ ဝါ ဝဏ္ဏကန္တိ ဝါ ဇာနိတွာ ပဿန္တိယာ ဝါ နဟာယန္တိယာ ဝါ အကုသလေနေဝ အာပဇ္ဇနတော လောကဝဇ္ဇာနီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ စောရီဝုဋ္ဌာပနာဒီနိ စောရီတိအာဒိနာ ဝတ္ထုံ ဇာနိတွာ ကရဏေ ဧဝ အာပတ္တိသမ္ဘဝတော သစိတ္တကာနိ, ဥပသမ္ပဒါဒီနံ ဧကန္တအကုသလစိတ္တေနေဝ အကတ္တဗ္ဗတ္တာ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇာနိ။ ‘‘ဣဓ သစိတ္တကာစိတ္တကတာ ပဏ္ဏတ္တိဇာနနာဇာနနတာယ အဂ္ဂဟေတွာ ဝတ္ထုဇာနနာဇာနနတာယ ဂဟေတဗ္ဗာ’’တိ တီသုပိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။
ဘိက္ခုနီဝိဘင်္ဂေ ခုဒ္ဒကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ပါစိတ္တိယကဏ္ဍံ နိဋ္ဌိတံ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၂၉။)၅။ ပါဋိဒေသနီယကဏ္ဍံ (ဘိက္ခုနီဝိဘင်္ဂဝဏ္ဏနာ)
ပါဋိဒေသနီယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၁၂၂၈။ ပါဋိဒေသနီယာ နာမ ယေ အဋ္ဌ ဓမ္မာ သင်္ခေပေနေဝ သင်္ဂဟံ အာရုဠှာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ပါဠိဝိနိမုတ္တကေသူတိ ပါဠိယံ အနာဂတေသု သပ္ပိအာဒီသု။
ပါဋိဒေသနီယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ပါဋိဒေသနီယကဏ္ဍံ နိဋ္ဌိတံ။
ယေ ပန ပဉ္စသတ္တတိ သေခိယာ ဓမ္မာ ဥဒ္ဒိဋ္ဌာ, ယေ စ တေသံ အနန္တရာ သတ္တာဓိကရဏဝှယာ ဓမ္မာ ဥဒ္ဒိဋ္ဌာတိ သမ္ဗန္ဓော။ တတ္ထ တေသန္တိ တေသံ သေခိယာနံ။ သတ္တာဓိကရဏဝှယာတိ သတ္တာဓိကရဏသမထသင်္ခါတာ။ တံ အတ္ထဝိနိစ္ဆယံ တာဒိသံယေဝ ယသ္မာ ဝိဒူ ဝဒန္တီတိ အတ္ထော။
ယထာ နိဋ္ဌိတာတိ သမ္ဗန္ဓော။ သဗ္ဗာသဝပဟံ မဂ္ဂန္တိ သဗ္ဗာသဝဝိဃာတကံ အရဟတ္တမဂ္ဂံ ပတွာ သသန္တာနေ ဥပ္ပါဒေတွာ။ ပဿန္တု နိဗ္ဗုတိန္တိ မဂ္ဂဉာဏလောစနေန နိဗ္ဗာနံ သစ္ဆိကရောန္တု, ပပ္ပေါန္တူတိ ဝါ ပါဌော။ တတ္ထ နိဗ္ဗုတိန္တိ ခန္ဓပရိနိဗ္ဗာနံ ဂဟေတဗ္ဗံ။
ဣတိ သမန္တပါသာဒိကာယ ဝိနယဋ္ဌကထာယ သာရတ္ထဒီပနိယံ။
ဘိက္ခုနီဝိဘင်္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ဥဘတောဝိဘင်္ဂဋ္ဌကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ပါစိတ္တိယဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၃၀။) (သာရတ္ထ၊၃၊၁၃၁။)မဟာဝဂ္ဂ-ဋီကာ
နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ
၁။ မဟာခန္ဓကံ
ဗောဓိကထာဝဏ္ဏနာ
ဣဒါနိ ဥဘတောဝိဘင်္ဂါနန္တရံ သင်္ဂဟမာရောပိတဿ မဟာဝဂ္ဂစူဠဝဂ္ဂသင်္ဂဟိတဿ ခန္ဓကဿ အတ္ထသံဝဏ္ဏနံ အာရဘိတုကာမော ‘‘ဥဘိန္နံ ပါတိမောက္ခာန’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဥဘိန္နံ ပါတိမောက္ခာနန္တိ ဥဘိန္နံ ပါတိမောက္ခဝိဘင်္ဂါနံ။ ပါတိမောက္ခဂ္ဂဟဏေန ဟေတ္ထ တေသံ ဝိဘင်္ဂေါ အဘေဒေန ဂဟိတော။ ယံ ခန္ဓကံ သင်္ဂါယိံသူတိ သမ္ဗန္ဓော။ ခန္ဓာနံ သမူဟော ခန္ဓကော, ခန္ဓာနံ ဝါ ပကာသနတော ဒီပနတော ခန္ဓကော။ ‘‘ခန္ဓာ’’တိ စေတ္ထ ပဗ္ဗဇ္ဇုပသမ္ပဒါဒိဝိနယကမ္မသင်္ခါတာ စာရိတ္တဝါရိတ္တသိက္ခာပဒသင်္ခါတာ စ ပညတ္တိယော အဓိပ္ပေတာ။ ပဗ္ဗဇ္ဇာဒီနိ ဟိ ဘဂဝတာ ပညတ္တတ္တာ ‘‘ပညတ္တိယော’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ ပညတ္တိယဉ္စ ခန္ဓသဒ္ဒေါ ဒိဿတိ ‘‘ဒါရုက္ခန္ဓော အဂ္ဂိက္ခန္ဓော’’တိအာဒီသု ဝိယ။ အပိစ ဘာဂရာသဋ္ဌတာပေတ္ထ ယုဇ္ဇတိယေဝ တာသံ ပညတ္တီနံ ဘာဂတော ရာသိတော စ ဝိဘတ္တတ္တာ။ ခန္ဓကောဝိဒါတိ ပညတ္တိဘာဂရာသဋ္ဌဝသေန ခန္ဓဋ္ဌေ ကောဝိဒါ။
ပဒဘာဇနီယေ ယေသံ ပဒါနံ အတ္ထာ ယေဟိ အဋ္ဌကထာနယေဟိ ပကာသိတာတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ တေ စေ ပုန ဝဒေယျာမာတိ တေ စေ အဋ္ဌကထာနယေ ပုနပိ ဝဒေယျာမ။ အထ ဝါ ပဒဘာဇနီယေ ယေသံ ပဒါနံ ယေ အတ္ထာ ဟေဋ္ဌာ ပကာသိတာ, တေ စေ အတ္ထေ ပုန ဝဒေယျာမာတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဣမသ္မိံ ပက္ခေ ဟိ-သဒ္ဒေါ ပဒပူရဏေ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ပရိယောသာနန္တိ သံဝဏ္ဏနာပရိယောသာနံ။ ဥတ္တာနာ စေဝ ယေ အတ္ထာတိ ယေ အတ္ထာ ပုဗ္ဗေ အပကာသိတာပိ ဥတ္တာနာ အဂမ္ဘီရာ။
֍ ဋ္ဌ ၁။ ဝိသေသကာရဏံ နတ္ထီတိ ‘‘ယေန သမယေန အာယသ္မတော သာရိပုတ္တတ္ထေရဿ သိက္ခာပဒပညတ္တိယာစနဟေတုဘူတော ပရိဝိတက္ကော ဥဒပါဒိ,
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၃၂။)တေန သမယေနာ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တကာရဏံ ဝိယ ဣဓ ဝိသေသကာရဏံ နတ္ထိ။ အယမဘိလာပေါတိ ‘‘တေန သမယေနာ’’တိ အယမဘိလာပေါ။ ကိံ ပနေတဿ ဝစနေ ပယောဇနန္တိ ယဒိ ဝိသေသကာရဏံ နတ္ထိ, ဧတဿ ဝစနေ ကိံ ပယောဇနန္တိ အဓိပ္ပါယော။ နိဒါနဒဿနံ ပယောဇနန္တိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ တမေဝ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘ယာ ဟိ ဘဂဝတာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။
မဟာဝေလာ ဝိယ မဟာဝေလာ, ဝိပုလဝါလုကပုဉ္ဇတာယ မဟန္တော ဝေလာတဋော ဝိယာတိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘မဟန္တေ ဝါလိကရာသိမှီတိ အတ္ထော’’တိ။ ဥရု မရု သိကတာ ဝါလုကာ ဝဏ္ဏု ဝါလိကာတိ ဣမေ သဒ္ဒါ သမာနတ္ထာ, ဗျဉ္ဇနမေဝ နာနံ။ တေနာဟ ‘‘ဥရူတိ ဝါလိကာ ဝုစ္စတီ’’တိ။
ဣတော ပဋ္ဌာယ စ –
ယသ္မာ သုတ္တန္တပါဠီနံ, အတ္ထော သင်္ခေပဝဏ္ဏိတော၊
တသ္မာ မယံ ကရိဿာမ, တာသံ အတ္ထဿ ဒီပနံ။
နဇ္ဇာတိ (ဥဒါ။ အဋ္ဌ။ ၁) နဒတိ သန္ဒတီတိ နဒီ, တဿာ နဇ္ဇာ, နဒိယာ နိန္နဂါယာတိ အတ္ထော။ နေရဉ္ဇရာယာတိ ‘‘နေလဉ္ဇလာယာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ လ-ကာရဿ ရ-ကာရံ ကတွာ ‘‘နေရဉ္ဇရာယာ’’တိ ဝုတ္တံ, ကဒ္ဒမသေဝါလပဏကာဒိဒေါသရဟိတသလိလာယာတိ အတ္ထော။ ကေစိ ‘‘နီလံဇလာယာတိ ဝတ္တဗ္ဗေ နေရဉ္ဇရာယာတိ ဝုတ္တ’’န္တိ ဝဒန္တိ, နာမမေဝ ဝါ ဧတံ တဿာ နဒိယာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တဿာ နဒိယာ တီရေ ယတ္ထ ဘဂဝါ ဝိဟာသိ, တံ ဒဿေတုံ ‘‘ဗောဓိရုက္ခမူလေ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဗောဓိ ဝုစ္စတိ စတူသု မဂ္ဂေသု ဉာဏ’’န္တိ (စူဠဝ။ ခဂ္ဂဝိသာဏသုတ္တနိဒ္ဒေသ ၁၂၁) ဧတ္ထ မဂ္ဂဉာဏံ ဗောဓီတိ ဝုတ္တံ, ‘‘ပပ္ပေါတိ ဗောဓိံ ဝရဘူရိမေဓသော’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၂၁၇) ဧတ္ထ သဗ္ဗညုတညာဏံ။ တဒုဘယမ္ပိ ဗောဓိံ ဘဂဝါ ဧတ္ထ ပတ္တောတိ ရုက္ခောပိ ‘‘ဗောဓိရုက္ခော’’တွေဝ နာမံ လဘိ။ အထ ဝါ သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂေ ဗုဇ္ဈတီတိ ဘဂဝါ ဗောဓိ။ တေန ဗုဇ္ဈန္တေန သန္နိဿိတတ္တာ သော ရုက္ခော ‘‘ဗောဓိရုက္ခော’’တိ နာမံ လဘိ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ဧကဒေသေနေဝ အတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘ဗောဓိ ဝုစ္စတိ စတူသု မဂ္ဂေသု ဉာဏ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ မူလေတိ သမီပေ။ ပဌမာဘိသမ္ဗုဒ္ဓေါတိ အနုနာသိကလောပေနာယံ နိဒ္ဒေသောတိ အာဟ ‘‘ပဌမံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓေါ’’တိ။ ပဌမန္တိ စ ဘာဝနပုံသကနိဒ္ဒေသော, တသ္မာ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဟုတွာ သဗ္ဗပဌမံ ဗောဓိရုက္ခမူလေ ဝိဟရတီတိ ဧဝမေတ္ထ သမ္ဗန္ဓော ဝေဒိတဗ္ဗော။
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၃၃။)အထ ခေါ ဘဂဝါတိ ဧတ္ထ အထာတိ တသ္မိံ သမယေတိ ဧဝမတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော အနေကတ္ထတ္တာ နိပါတာနံ, ယသ္မိံ သမယေ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဟုတွာ ဗောဓိရုက္ခမူလေ ဝိဟရတိ, တသ္မိံ သမယေတိ အတ္ထော။ တေနေဝ ဥဒါနပါဠိယံ (ဥဒါ။ ၂) ‘‘တေန ခေါ ပန သမယေန ဘဂဝါ သတ္တာဟံ ဧကပလ္လင်္ကေန နိသိန္နော ဟောတိ ဝိမုတ္တိသုခပဋိသံဝေဒီ’’တိ ဝုတ္တံ။ အထာတိ ဝါ ပစ္ဆာတိ ဣမသ္မိံ အတ္ထေ နိပါတော, တသ္မာ အဘိသမ္ဗောဓိတော ပစ္ဆာတိ ဧဝမတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ ခေါတိ ပဒပူရဏေ နိပါတော။ သတ္တ အဟာနိ သတ္တာဟံ။ အစ္စန္တသံယောဂေ စေတံ ဥပယောဂဝစနံ။ ယသ္မာ ဘဂဝါ တံ သတ္တာဟံ နိရန္တရတာယ အစ္စန္တမေဝ ဖလသမာပတ္တိသုခေန ဝိဟာသိ, တသ္မာ ‘‘သတ္တာဟ’’န္တိ အစ္စန္တသံယောဂဝသေန ဥပယောဂဝစနံ ဝုတ္တံ။ ဧကပလ္လင်္ကေနာတိ ဝိသာခပုဏ္ဏမာယ အနတ္ထင်္ဂတေယေဝ သူရိယေ အပရာဇိတပလ္လင်္ကဝသေန ဝဇိရာသနေ နိသိန္နကာလတော ပဋ္ဌာယ သကိမ္ပိ အနုဋ္ဌဟိတွာ ယထာဘုဇိတေန ဧကေနေဝ ပလ္လင်္ကေန။
ဝိမုတ္တိသုခပဋိသံဝေဒီတိ ဧတ္ထ တဒင်္ဂဝိက္ခမ္ဘနသမုစ္ဆေဒပဋိပ္ပဿဒ္ဓိနိဿရဏဝိမုတ္တီသု ပဉ္စသု ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိဝိမုတ္တိသင်္ခါတာ ဘဂဝတော ဖလဝိမုတ္တိ အဓိပ္ပေတာတိ အာဟ ‘‘ဝိမုတ္တိသုခံ ဖလသမာပတ္တိသုခံ ပဋိသံဝေဒယမာနော’’တိ။ ဝိမုတ္တီတိ စ ဥပက္ကိလေသေဟိ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိဝသေန စိတ္တဿ ဝိမုတ္တဘာဝေါ, စိတ္တမေဝ ဝါ တထာ ဝိမုတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တာယ ဝိမုတ္တိယာ ဇာတံ, သမ္ပယုတ္တံ ဝါ သုခံ ဝိမုတ္တိသုခံ။ ‘‘ယာယံ, ဘန္တေ, ဥပေက္ခာ သန္တေ သုခေ ဝုတ္တာ ဘဂဝတာ’’တိ (မ။ နိ။ ၂။၈၈) ဝစနတော ဥပေက္ခာပိ စေတ္ထ သုခမိစ္စေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ သမ္မောဟဝိနောဒနိယံ (ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၂၃၂) ‘‘ဥပေက္ခာ ပန သန္တတ္တာ, သုခမိစ္စေဝ ဘာသိတာ’’တိ။ ဘဂဝါ ဟိ စတုတ္ထဇ္ဈာနိကံ အရဟတ္တဖလသမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇတိ, န ဣတရံ။ အထ ဝါ ‘‘တေသံ ဝူပသမော သုခေါ’’တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၂။၂၂၁, ၂၇၂) ယထာ သင်္ခါရဒုက္ခဝူပသမော ‘‘သုခေါ’’တိ ဝုစ္စတိ, ဧဝံ သကလကိလေသဒုက္ခူပသမဘာဝတော အဂ္ဂဖလေ လဗ္ဘမာနာ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိဝိမုတ္တိ ဧဝ ဣဓ ‘‘သုခ’’န္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
အထာတိ အဓိကာရတ္ထေ နိပါတော, ခေါတိ ပဒပူရဏေ။ တေသု အဓိကာရတ္ထေန ‘‘အထာ’’တိ ဣမိနာ ဝိမုတ္တိသုခပဋိသံဝေဒနတော အညံ အဓိကာရံ ဒဿေတိ။ ကော ပနေသောတိ? ပဋိစ္စသမဥပ္ပါဒမနသိကာရော။ ရတ္တိယာတိ အဝယဝသမ္ဗန္ဓေ သာမိဝစနံ။ ပဌမန္တိ အစ္စန္တသံယောဂတ္ထေ
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၃၄။)ဥပယောဂဝစနံ။ ဘဂဝါ ဟိ တဿာ ရတ္တိယာ သကလမ္ပိ ပဌမံ ယာမံ တေနေဝ မနသိကာရေန ယုတ္တော အဟောသီတိ။
ပစ္စယာကာရန္တိ အဝိဇ္ဇာဒိပစ္စယဓမ္မံ။ ပဋိစ္စာတိ ပဋိမုခံ ဂန္တွာ, ကာရဏသာမဂ္ဂိံ အပဋိက္ခိပိတွာတိ အတ္ထော။ ပဋိမုခဂမနဉ္စ ပစ္စယဿ ကာရဏသာမဂ္ဂိယာ အင်္ဂဘာဝေန ဖလဿ ဥပ္ပါဒနမေဝ။ အပဋိက္ခိပိတွာတိ ပန ဝိနာ တာယ ကာရဏသာမဂ္ဂိယာ အင်္ဂဘာဝံ အဂန္တွာ သယမေဝ န ဥပ္ပါဒေတီတိ အတ္ထော။ ဧတေန ကာရဏဗဟုတာ ဒဿိတာ။ အဝိဇ္ဇာဒိဧကေကဟေတုသီသေန ဟိ ဟေတုသမူဟော နိဒ္ဒိဋ္ဌော။ သဟိတေတိ သမုဒိတေ, အဝိနိဗ္ဘုတ္တေတိ အတ္ထော။ အဝိဇ္ဇာဒိကော ဟိ ပစ္စယဓမ္မော သဟိတေယေဝ အညမညံ အဝိနိဗ္ဘောဂဝုတ္တိဓမ္မေ ဥပ္ပါဒေတိ။ ဣမိနာ ပစ္စယုပ္ပန္နဓမ္မဗဟုတာ ဒဿိတာ။ ဥဘယေနပိ ‘‘ဧကံ န ဧကတော’’တိအာဒိနယော (ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၂၂၆ သင်္ခါရပဒနိဒ္ဒေသ၊ ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၆၁၇) ဒီပိတော ဟောတိ။ ဧကတော ဟိ ကာရဏတော န ဣဓ ကိဉ္စိ ဧကံ ဖလမတ္ထိ, န အနေကံ, နာပိ အနေကေဟိ ကာရဏေဟိ ဧကံ, အနေကေဟိ ပန ကာရဏေဟိ အနေကမေဝ ဟောတိ။ တထာ ဟိ အနေကေဟိ ဥတုပထဝီဗီဇသလိလသင်္ခါတေဟိ ကာရဏေဟိ အနေကမေဝ ရူပဂန္ဓရသာဒိအင်္ကုရသင်္ခါတံ ဖလမုပ္ပဇ္ဇမာနံ ဒိဿတိ။ ယံ ပနေတံ ‘‘အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ, သင်္ခါရပစ္စယာ ဝိညာဏ’’န္တိ ဧကေကဟေတုဖလဒီပနံ ကတံ, တတ္ထ ပယောဇနံ န ဝိဇ္ဇတိ။
ဘဂဝါ ဟိ ကတ္ထစိ ပဓာနတ္တာ ကတ္ထစိ ပါကဋတ္တာ ကတ္ထစိ အသာဓာရဏတ္တာ ဒေသနာဝိလာသဿ စ ဝေနေယျာနဉ္စ အနုရူပတော ဧကမေဝ ဟေတုံ ဝါ ဖလံ ဝါ ဒီပေတိ။ ‘‘ဖဿပစ္စယာ ဝေဒနာ’’တိ ဟိ ဧကမေဝ ဟေတုံ ဖလဉ္စာဟ။ ဖဿော ဟိ ဝေဒနာယ ပဓာနဟေတု ယထာဖဿံ ဝေဒနာဝဝတ္ထာနတော။ ဝေဒနာ စ ဖဿဿ ပဓာနဖလံ ယထာဝေဒနံ ဖဿဝဝတ္ထာနတော။ ‘‘သေမှသမုဋ္ဌာနာ အာဗာဓာ’’တိ (မဟာနိ။ ၅) ပါကဋတ္တာ ဧကံ ဟေတုံ အာဟ။ ပါကဋော ဟိ ဧတ္ထ သေမှော, န ကမ္မာဒယော။ ‘‘ယေ ကေစိ, ဘိက္ခဝေ, အကုသလာ ဓမ္မာ, သဗ္ဗေတေ အယောနိသောမနသိကာရမူလကာ’’တိ အသာဓာရဏတ္တာ ဧကံ ဟေတုံ အာဟ။ အသာဓာရဏော ဟိ အယောနိသောမနသိကာရော အကုသလာနံ, သာဓာရဏာနိ ဝတ္ထာရမ္မဏာဒီနီတိ။ တသ္မာ အဝိဇ္ဇာ တာဝေတ္ထ ဝိဇ္ဇမာနေသုပိ အညေသု ဝတ္ထာရမ္မဏသဟဇာတဓမ္မာဒီသု သင်္ခါရကာရဏေသု ‘‘အဿာဒါနုပဿိနော တဏှာ ပဝဍ္ဎတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၂။၅၂) စ ‘‘အဝိဇ္ဇာသမုဒယာ
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၃၅။)အာသဝသမုဒယော’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၁၀၄) စ ဝစနတော အညေသမ္ပိ တဏှာဒီနံ သင်္ခါရဟေတူနံ ဟေတူတိ ပဓာနတ္တာ, ‘‘အဝိဒွါ, ဘိက္ခဝေ, အဝိဇ္ဇာဂတော ပုညာဘိသင်္ခါရမ္ပိ အဘိသင်္ခရောတီ’’တိ ပါကဋတ္တာ အသာဓာရဏတ္တာ စ သင်္ခါရာနံ ဟေတုဘာဝေန ဒီပိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ ဧကေကဟေတုဖလဒီပနေ ယထာသမ္ဘဝံ နယော နေတဗ္ဗော။ တေနာဟု ပေါရာဏာ –
‘‘ဧကံ န ဧကတော ဣဓ, နာနေကမနေကတောပိ နော ဧကံ၊
ဖလမတ္ထိ အတ္ထိ ပန ဧက-ဟေတုဖလဒီပနေ အတ္ထော’’တိ။
ပစ္စေတုမရဟတီတိ ပဋိစ္စော။ ယော ဟိ နံ ပစ္စေတိ အဘိသမေတိ, တဿ အစ္စန္တမေဝ ဒုက္ခဝူပသမာယ သံဝတ္တတိ။ သမ္မာ သဟ စ ဥပ္ပါဒေတီတိ သမုပ္ပါဒေါ။ ပစ္စယဓမ္မော ဟိ အတ္တနော ဖလံ ဥပ္ပါဒေန္တော သမ္ပုဏ္ဏမေဝ ဥပ္ပါဒေတိ, န ဝိကလံ။ ယေ စ ဓမ္မေ ဥပ္ပါဒေတိ, တေ သဗ္ဗေ သဟေဝ ဥပ္ပါဒေတိ, န ဧကေကံ။ ဣတိ ပဋိစ္စော စ သော သမုပ္ပါဒေါ စာတိ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒေါတိ ဧဝမ္ပေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဝိတ္ထာရောတိ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒပဒဝဏ္ဏနာပပဉ္စော။ မယမ္ပိ တံ အတိပပဉ္စဘယာ ဣဓ န ဒဿယိဿာမ, ဧဝံ ပရတော ဝက္ခမာနမ္ပိ ဝိတ္ထာရံ။ အနုလောမပဋိလောမန္တိ ဘာဝနပုံသကနိဒ္ဒေသော ‘‘ဝိသမံ စန္ဒိမသူရိယာ ပရိဝတ္တန္တီ’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၄။၇၀) ဝိယ။ သွေဝါတိ သော ဧဝ ပစ္စယာကာရော။ ပုရိမနယေန ဝါ ဝုတ္တောတိ ‘‘အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ’’တိအာဒိနာ နယေန ဝုတ္တော ပစ္စယာကာရော။ ပဝတ္တိယာတိ သံသာရပ္ပဝတ္တိယာ။ မနသိ အကာသီတိ ယော ယော ပစ္စယဓမ္မော ယဿ ယဿ ပစ္စယုပ္ပန္နဓမ္မဿ ယထာ ယထာ ဟေတုပစ္စယာဒိနာ ပစ္စယဘာဝေန ပစ္စယော ဟောတိ, တံ သဗ္ဗံ အဝိပရီတံ အပရိဟာပေတွာ အနဝသေသတော ပစ္စဝေက္ခဏဝသေန စိတ္တေ အကာသီတိ အတ္ထော။
အဝိဇ္ဇာပစ္စယာတိအာဒီသု (ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၂၂၅၊ ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၅၈၆-၅၈၇၊ ဥဒါ။ အဋ္ဌ။ ၁) အဝိန္ဒိယံ ကာယဒုစ္စရိတာဒိံ ဝိန္ဒတီတိ အဝိဇ္ဇာ, ဝိန္ဒိယံ ကာယသုစရိတာဒိံ န ဝိန္ဒတီတိ အဝိဇ္ဇာ, ဓမ္မာနံ အဝိပရီတသဘာဝံ အဝိဒိတံ ကရောတီတိ အဝိဇ္ဇာ, အန္တဝိရဟိတေ သံသာရေ ဘဝါဒီသု သတ္တေ ဇဝါပေတီတိ အဝိဇ္ဇာ, အဝိဇ္ဇမာနေသု ဇဝတိ, ဝိဇ္ဇမာနေသု န ဇဝတီတိ အဝိဇ္ဇာ, ဝိဇ္ဇာပဋိပက္ခာတိ ဝါ အဝိဇ္ဇာ။ သာ ‘‘ဒုက္ခေ အညာဏ’’န္တိအာဒိနာ စတုဗ္ဗိဓာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ပဋိစ္စ နံ န ဝိနာ ဖလံ ဧတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ စေဝ ပဝတ္တတိ စာတိ ပစ္စယော, ဥပကာရဋ္ဌော ဝါ ပစ္စယော။ အဝိဇ္ဇာ စ သာ ပစ္စယော စာတိ
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၃၆။)အဝိဇ္ဇာပစ္စယော, တသ္မာ အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ။ သင်္ခရောန္တီတိ သင်္ခါရာ, လောကိယာ ကုသလာကုသလစေတနာ။ တေ ပုညာပုညာနေဉ္စာဘိသင်္ခါရဝသေန တိဝိဓာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဝိဇာနာတီတိ ဝိညာဏံ, တံ လောကိယဝိပါကဝိညာဏဝသေန ဗာတ္တိံသဝိဓံ။ နမတီတိ နာမံ, ဝေဒနာဒိက္ခန္ဓတ္တယံ။ ရုပ္ပတီတိ ရူပံ, ဘူတရူပံ စက္ခာဒိဥပါဒါရူပဉ္စ။ အာယတန္တိ, အာယတဉ္စ သံသာရဒုက္ခံ နယတီတိ အာယတနံ။ ဖုသတီတိ ဖဿော။ ဝေဒယတီတိ ဝေဒနာ။ ဣဒမ္ပိ ဒွယံ ဒွါရဝသေန ဆဗ္ဗိဓံ, ဝိပါကဝသေန ဂဟဏေ ဗာတ္တိံသဝိဓံ။ တဿတိ ပရိတဿတီတိ တဏှာ, သာ ကာမတဏှာဒိဝသေန သင်္ခေပတော တိဝိဓာ, ဝိတ္ထာရတော အဋ္ဌသတဝိဓာ စ။ ဥပါဒိယတီတိ ဥပါဒါနံ, တံ ကာမုပါဒါနာဒိဝသဧန စတုဗ္ဗိဓံ။
ဘဝတိ ဘာဝယတိ စာတိ ဘဝေါ, သော ကမ္မောပပတ္တိဘေဒတော ဒုဝိဓော။ ဇနနံ ဇာတိ။ ဇီရဏံ ဇရာ။ မရန္တိ တေနာတိ မရဏံ။ သောစနံ သောကော။ ပရိဒေဝနံ ပရိဒေဝေါ။ ဒုက္ခယတီတိ ဒုက္ခံ။ ဥပ္ပါဒဋ္ဌိတိဝသေန ဒွေဓာ ခနတီတိ ဝါ ဒုက္ခံ။ ဒုမ္မနဿ ဘာဝေါ ဒေါမနဿံ။ ဘုသော အာယာသော ဥပါယာသော။ သမ္ဘဝန္တီတိ နိဗ္ဗတ္တန္တိ။ န ကေဝလဉ္စ သောကာဒီဟေဝ, အထ ခေါ သဗ္ဗပဒေဟိ ‘‘သမ္ဘဝန္တီ’’တိ ပဒဿ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။ ဧဝဉှိ အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ သမ္ဘဝန္တီတိ ပစ္စယပစ္စယုပ္ပန္နဝဝတ္ထာနံ ဒဿိတံ ဟောတိ။ တေနေဝါဟ ‘‘အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ သမ္ဘဝန္တီတိ ဣမိနာ နယေန သဗ္ဗပဒေသု အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော’’တိ။ ဧဝမေတဿ…ပေ… သမုဒယော ဟောတီတိ ဧတ္ထ ပန အယမတ္ထော။ ဧဝန္တိ နိဒ္ဒိဋ္ဌနယနိဒဿနံ။ တေန အဝိဇ္ဇာဒီဟေဝ ကာရဏေဟိ, န ဣဿရနိမ္မာနာဒီဟီတိ ဒဿေတိ။ ဧတဿာတိ ယထာဝုတ္တဿ။ ကေဝလဿာတိ အသမ္မိဿဿ, သကလဿ ဝါ။ ဒုက္ခက္ခန္ဓဿာတိ ဒုက္ခသမူဟဿ, န သတ္တဿ နာပိ သုဘသုခါဒီနံ။ သမုဒယော ဟောတီတိ နိဗ္ဗတ္တိ သမ္ဘဝတိ။
အစ္စန္တမေဝ သင်္ခါရေဟိ ဝိရဇ္ဇတိ ဧတေနာတိ ဝိရာဂေါ, အရိယမဂ္ဂေါတိ အာဟ ‘‘ဝိရာဂသင်္ခါတေန မဂ္ဂေနာ’’တိ။ အသေသံ နိရောဓာ အသေသနိရောဓာ, အသေသေတွာ နိဿေသေတွာ နိရောဓာ သမုစ္ဆိန္ဒနာ အနုသယပ္ပဟာနဝသေန အဂ္ဂမဂ္ဂေန အဝိဇ္ဇာယ အစ္စန္တသမုဂ္ဃါတတောတိ အတ္ထော။ ယဒိပိ ဟေဋ္ဌိမမဂ္ဂေဟိပိ ပဟီယမာနာ အဝိဇ္ဇာ အစ္စန္တသမုဂ္ဃါတဝသေနေဝ ပဟီယတိ, တထာပိ န အနဝသေသတော ပဟီယတိ။ အပါယဂမနီယာ ဟိ အဝိဇ္ဇာ ပဌမမဂ္ဂေန ပဟီယတိ, တထာ သကိဒေဝ ဣမသ္မိံ လောကေ သဗ္ဗတ္ထ စ အနရိယဘူမိယံ ဥပပတ္တိယာ ပစ္စယဘူတာ အဝိဇ္ဇာ ယထာက္ကမံ ဒုတိယတတိယမဂ္ဂေဟိ ပဟီယတိ, န ဣတရာတိ, အရဟတ္တမဂ္ဂေနေဝ ပန သာ
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၃၇။)အနဝသေသံ ပဟီယတီတိ။ အနုပ္ပါဒနိရောဓော ဟောတီတိ သဗ္ဗေသံ သင်္ခါရာနံ အနဝသေသံ အနုပ္ပါဒနိရောဓော ဟောတိ။ ဟေဋ္ဌိမေန ဟိ မဂ္ဂတ္တယေန ကေစိ သင်္ခါရာ နိရုဇ္ဈန္တိ, ကေစိ န နိရုဇ္ဈန္တိ အဝိဇ္ဇာယ သာဝသေသနိရောဓာ, အဂ္ဂမဂ္ဂေန ပနဿာ အနဝသေသနိရောဓာ န ကေစိ သင်္ခါရာ န နိရုဇ္ဈန္တီတိ။ ဧဝံ နိရုဒ္ဓါနန္တိ ဧဝံ အနုပ္ပါဒနိရောဓေန နိရုဒ္ဓါနံ။ ကေဝလ-သဒ္ဒေါ နိရဝသေသဝါစကော စ ဟောတိ ‘‘ကေဝလာ အင်္ဂမဂဓာ’’တိအာဒီသု။ အသမ္မိဿဝါစကော စ ‘‘ကေဝလာ သာလယော’’တိအာဒီသု။ တသ္မာ ဥဘယထာပိ အတ္ထံ ဝဒတိ ‘‘သကလဿ, သုဒ္ဓဿ ဝါ’’တိ။ တတ္ထ သကလဿာတိ အနဝသေသဿ သဗ္ဗဘဝါဒိဂတဿ။ သတ္တဝိရဟိတဿာတိ ပရပရိကပ္ပိတဇီဝရဟိတဿ။
အပိစေတ္ထ ကိဉ္စာပိ ‘‘အဝိဇ္ဇာနိရောဓာ သင်္ခါရနိရောဓော, သင်္ခါရနိရောဓာ ဝိညာဏနိရောဓော’’တိ ဧတ္တာဝတာပိ သကလဿ ဒုက္ခက္ခန္ဓဿ အနဝသေသတော နိရောဓော ဝုတ္တော ဟောတိ, တထာပိ ယထာ အနုလောမေ ယဿ ယဿ ပစ္စယဓမ္မဿ အတ္ထိတာယ ယော ယော ပစ္စယုပ္ပန္နဓမ္မော န နိရုဇ္ဈတိ ပဝတ္တတိ ဧဝါတိ ဣမဿ အတ္ထဿ ဒဿနတ္ထံ ‘‘အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ…ပေ… သမုဒယော ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ တပ္ပဋိပက္ခတော တဿ တဿ ပစ္စယဿ အဘာဝေ သော သော ပစ္စယုပ္ပန္နဓမ္မော နိရုဇ္ဈတိ န ပဝတ္တတီတိ ဒဿနတ္ထံ ဣဓ ‘‘အဝိဇ္ဇာနိရောဓာ သင်္ခါရနိရောဓော, သင်္ခါရနိရောဓာ ဝိညာဏနိရောဓော, ဝိညာဏနိရောဓာ နာမရူပနိရောဓော…ပေ… ဒုက္ခက္ခန္ဓဿ နိရောဓော ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တံ, န ပန အနုလောမေ ဝိယ ကာလတ္တယပရိယာပန္နဿ ဒုက္ခက္ခန္ဓဿ နိရောဓဒဿနတ္ထံ။ အနာဂတဿေဝ ဟိ အရိယမဂ္ဂဘာဝနာယ အသတိ ဥပ္ပဇ္ဇနာရဟဿ ဒုက္ခက္ခန္ဓဿ အရိယမဂ္ဂဘာဝနာယ နိရောဓော ဣစ္ဆိတောတိ အယမ္ပိ ဝိသေသော ဝေဒိတဗ္ဗော။
ယဒါ ဟဝေတိ ဧတ္ထ ဟဝေတိ ဗျတ္တန္တိ ဣမသ္မိံ အတ္ထေ နိပါတော။ ကေစိ ပန ‘‘ဟဝေတိ အာဟဝေ ယုဒ္ဓေ’’တိ အတ္ထံ ဝဒန္တိ, ‘‘ယောဓေထ မာရံ ပညာဝုဓေနာ’’တိ (ဓ။ ပ။ ၄၀) ဟိ ဝစနတော ကိလေသမာရေန ယုဇ္ဈနသမယေတိ တေသံ အဓိပ္ပါယော။ အာရမ္မဏူပနိဇ္ဈာနလက္ခဏေနာတိ အာရမ္မဏူပနိဇ္ဈာနသဘာဝေန။ လက္ခဏူပနိဇ္ဈာနလက္ခဏေနာတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ တတ္ထ အာရမ္မဏူပနိဇ္ဈာနံ နာမ အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော ကသိဏာရမ္မဏဿ ဥပနိဇ္ဈာယနတော။ လက္ခဏူပနိဇ္ဈာနံ နာမ ဝိပဿနာမဂ္ဂဖလာနိ။ ဝိပဿနာ ဟိ တီဏိ လက္ခဏာနိ ဥပနိဇ္ဈာယတီတိ လက္ခဏူပနိဇ္ဈာနံ,
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၃၈။)မဂ္ဂေါ ဝိပဿနာယ အာဂတကိစ္စံ သာဓေတီတိ လက္ခဏူပနိဇ္ဈာနံ, ဖလံ တထလက္ခဏံ နိရောဓသစ္စံ ဥပနိဇ္ဈာယတီတိ လက္ခဏူပနိဇ္ဈာနံ။ နော ကလ္လော ပဉှောတိ အယုတ္တော ပဉှော, ဒုပ္ပဉှော ဧသောတိ အတ္ထော။ အာဒိသဒ္ဒေန –
‘‘ဖုသတီတိ အဟံ န ဝဒါမိ။ ဖုသတီတိ စာဟံ ဝဒေယျံ, တတြဿ ကလ္လော ပဉှော ‘ကော နု ခေါ, ဘန္တေ, ဖုသတီ’တိ? ဧဝဉ္စာဟံ န ဝဒါမိ, ဧဝံ မံ အဝဒန္တံ ယော ဧဝံ ပုစ္ဆေယျ ‘ကိံပစ္စယာ နု ခေါ, ဘန္တေ, ဖဿော’တိ, ဧသ ကလ္လော ပဉှော။ တတြ ကလ္လံ ဝေယျာကရဏံ ‘သဠာယတနပစ္စယာ ဖဿော, ဖဿပစ္စယာ ဝေဒနာ’တိ။ ကော နု ခေါ, ဘန္တေ, ဝေဒယတီတိ? နော ကလ္လော ပဉှောတိ ဘဂဝါ အဝေါစ, ဝေဒယတီတိ အဟံ န ဝဒါမိ, ဝေဒယတီတိ စာဟံ ဝဒေယျံ, တတြဿ ကလ္လော ပဉှော ‘ကော နု ခေါ, ဘန္တေ, ဝေဒယတီ’တိ? ဧဝဉ္စာဟံ န ဝဒါမိ။ ဧဝံ မံ အဝဒန္တံ ယော ဧဝံ ပုစ္ဆေယျ ‘ကိံပစ္စယာ နု ခေါ, ဘန္တေ, ဝေဒနာ’တိ, ဧသ ကလ္လော ပဉှော။ တတြ ကလ္လံ ဝေယျာကရဏံ ‘ဖဿပစ္စယာ ဝေဒနာ, ဝေဒနာပစ္စယာ တဏှာ’’’တိ (သံ။ နိ။ ၂။၁၂) –
ဧဝမာဒိံ ပါဠိသေသံ သင်္ဂဏှာတိ။
အာဒိနာ စ နယေနာတိ ဧတ္ထ အာဒိ-သဒ္ဒေန ပန ‘‘ကတမာ နု ခေါ, ဘန္တေ, ဇာတိ, ကဿ စ ပနာယံ ဇာတီတိ။ ‘နော ကလ္လော ပဉှော’တိ ဘဂဝါ အဝေါစာ’’တိ ဧဝမာဒိံ သင်္ဂဏှာတိ။ နနု စေတ္ထ ‘‘ကတမံ နု ခေါ, ဘန္တေ, ဇရာမရဏ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၂။၃၅) ဣဒံ သုပုစ္ဆိတန္တိ? ကိဉ္စာပိ သုပုစ္ဆိတံ, ယထာ ပန သတသဟဿဂ္ဃနကေ သုဝဏ္ဏထာလကေ ဝဍ္ဎိတဿ သုဘောဇနဿ မတ္ထကေ အာမလကမတ္တေ ဂူထပိဏ္ဍေ ဌပိတေ သဗ္ဗံ ဘောဇနံ ဒုဗ္ဘောဇနံ ဟောတိ ဆဍ္ဍေတဗ္ဗံ, ဧဝမေဝ ‘‘ကဿ စ ပနိဒံ ဇရာမရဏ’’န္တိ ဣမိနာ သတ္တူပလဒ္ဓိဝါဒပဒေန ဂူထပိဏ္ဍေန တံ ဘောဇနံ ဒုဗ္ဘောဇနံ ဝိယ အယမ္ပိ သဗ္ဗော ဒုပ္ပဉှော ဇာတောတိ။
သောဠသ ကင်္ခါတိ ‘‘အဟောသိံ နု ခေါ အဟံ အတီတမဒ္ဓါနံ, န နု ခေါ အဟောသိံ, ကိံ နု ခေါ အဟောသိံ, ကထံ နု ခေါ အဟောသိံ, ကိံ ဟုတွာ ကိံ အဟောသိံ နု ခေါ အဟံ အတီတမဒ္ဓါနံ, ဘဝိဿာမိ နု ခေါ အဟံ အနာဂတမဒ္ဓါနံ, န နု ခေါ ဘဝိဿာမိ, ကိံ နု ခေါ ဘဝိဿာမိ, ကထံ နု ခေါ ဘဝိဿာမိ, ကိံ ဟုတွာ ကိံ ဘဝိဿာမိ နု ခေါ အဟံ အနာဂတမဒ္ဓါနံ,
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၃၉။)အဟံ နု ခေါသ္မိ, နော နု ခေါသ္မိ, ကိံ နု ခေါသ္မိ, ကထံ နု ခေါသ္မိ, အယံ နု ခေါ သတ္တော ကုတော အာဂတော, သော ကုဟိံ ဂါမီ ဘဝိဿတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၂။၂၀၊ မ။ နိ။ ၁။၁၈) ဧဝမာဂတာ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နဝိသယာ သောဠသဝိဓာ ကင်္ခါ။
တတ္ထ (မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၈၊ သံ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၂။၂၀) အဟောသိံ နု ခေါ, န နု ခေါတိ သဿတာကာရဉ္စ အဓိစ္စသမုပ္ပတ္တိအာကာရဉ္စ နိဿာယ အတီတေ အတ္တနော ဝိဇ္ဇမာနတဉ္စ အဝိဇ္ဇမာနတဉ္စ ကင်္ခတိ, ကိံ ကာရဏန္တိ န ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဥမ္မတ္တကော ဝိယ ဟိ ဗာလပုထုဇ္ဇနော ယထာ တထာ ဝါ ပဝတ္တတိ။ အပိစ အယောနိသောမနသိကာရောယေဝေတ္ထ ကာရဏံ။ ဧဝံ အယောနိသောမနသိကာရဿ ပန ကိံ ကာရဏန္တိ? သွေဝ ပုထုဇ္ဇနဘာဝေါ အရိယာနံ အဒဿနာဒီနိ ဝါ။ နနု စ ပုထုဇ္ဇနောပိ ယောနိသော မနသိ ကရောတီတိ။ ကော ဝါ ဧဝမာဟ ‘‘န မနသိ ကရောတီ’’တိ။ န ပန တတ္ထ ပုထုဇ္ဇနဘာဝေါ ကာရဏံ, သဒ္ဓမ္မသဝနကလျာဏမိတ္တာဒီနိ တတ္ထ ကာရဏာနိ။ န ဟိ မစ္ဆမံသာဒီနိ အတ္တနော ပကတိယာ သုဂန္ဓာနိ, အဘိသင်္ခါရပစ္စယာ ပန သုဂန္ဓာနိပိ ဟောန္တိ။
ကိံ နု ခေါ အဟောသိန္တိ ဇာတိလိင်္ဂုပပတ္တိယော နိဿာယ ‘‘ခတ္တိယော နု ခေါ အဟောသိံ, ဗြာဟ္မဏဝေဿသုဒ္ဒဂဟဋ္ဌပဗ္ဗဇိတဒေဝမနုဿာနံ အညတရော’’တိ ကင်္ခတိ။
ကထံ နု ခေါတိ သဏ္ဌာနာကာရံ နိဿာယ ‘‘ဒီဃော နု ခေါ အဟောသိံ, ရဿဩဒါတကဏှပ္ပမာဏိကအပ္ပမာဏိကာဒီနံ အညတရော’’တိ ကင်္ခတိ။ ကေစိ ပန ‘‘ဣဿရနိမ္မာနာဒိံ နိဿာယ ‘ကေန နု ခေါ ကာရဏေန အဟောသိ’န္တိ ဟေတုတော ကင်္ခတီ’’တိ ဝဒန္တိ။
ကိံ ဟုတွာ ကိံ အဟောသိန္တိ ဇာတိအာဒီနိ နိဿာယ ‘‘ခတ္တိယော ဟုတွာ နု ခေါ ဗြာဟ္မဏော အဟောသိံ…ပေ… ဒေဝေါ ဟုတွာ မနုဿော’’တိ အတ္တနော ပရမ္ပရံ ကင်္ခတိ။ သဗ္ဗတ္ထေဝ ပန အဒ္ဓါနန္တိ ကာလာဓိဝစနမေတံ, တဉ္စ ဘုမ္မတ္ထေ ဥပယောဂဝစနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။
ဘဝိဿာမိ နု ခေါ, န နု ခေါတိ သဿတာကာရဉ္စ ဥစ္ဆေဒါကာရဉ္စ နိဿာယ အနာဂတေ အတ္တနော ဝိဇ္ဇမာနတဉ္စ အဝိဇ္ဇမာနတဉ္စ ကင်္ခတိ။ သေသမေတ္ထ ဝုတ္တနယမေဝ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၄၀။)အဟံ နု ခေါသ္မီတိ အတ္တနော အတ္ထိဘာဝံ ကင်္ခတိ။ ယုတ္တံ ပနေတန္တိ? ယုတ္တံ အယုတ္တန္တိ ကာ ဧတ္ထ စိန္တာ။ အပိစေတ္ထ ဣဒံ ဝတ္ထုမ္ပိ ဥဒါဟရန္တိ, စူဠမာတာယ ကိရ ပုတ္တော မုဏ္ဍော, မဟာမာတာယ ပုတ္တော အမုဏ္ဍော။ တံ သုတ္တံ မုဏ္ဍေသုံ။ သော ဥဋ္ဌာယ ‘‘အဟံ နု ခေါ စူဠမာတာယ ပုတ္တော’’တိ စိန္တေသိ။ ဧဝံ ‘‘အဟံ နု ခေါသ္မီ’’တိ ကင်္ခါ ဟောတိ။
နော နု ခေါသ္မီတိ အတ္တနော နတ္ထိဘာဝံ ကင်္ခတိ။ တတြာပိ ဣဒံ ဝတ္ထု – ဧကော ကိရ မစ္ဆေ ဂဏှန္တော ဥဒကေ စိရဋ္ဌာနေန သီတိဘူတံ အတ္တနော ဦရုံ ‘‘မစ္ဆော’’တိ စိန္တေတွာ ပဟရိ။ အပရော သုသာနပဿေ ခေတ္တံ ရက္ခန္တော ဘီတော သင်္ကုဋိတော သယိ။ သော ပဋိဗုဇ္ဈိတွာ အတ္တနော ဇဏ္ဏုကာနိ ‘‘ဒွေ ယက္ခာ’’တိ စိန္တေတွာ ပဟရိ, ဧဝံ ‘‘နော နု ခေါသ္မီ’’တိ ကင်္ခတိ။
ကိံ နု ခေါသ္မီတိ ခတ္တိယောဝ သမာနော အတ္တနော ခတ္တိယဘာဝံ ကင်္ခတိ ကဏ္ဏော ဝိယ သူတပုတ္တသညီ။ ဧသ နယော သေသေသု။ ဒေဝေါ ပန သမာနော ဒေဝဘာဝံ အဇာနန္တော နာမ နတ္ထိ။ သောပိ ပန ‘‘အဟံ ရူပီ နု ခေါ အရူပီ နု ခေါ’’တိအာဒိနာ နယေန ကင်္ခတိ။ ခတ္တိယာဒယော ကသ္မာ န ဇာနန္တီတိ စေ? အပ္ပစ္စက္ခာ တေသံ တတ္ထ တတ္ထ ကုလေ ဥပ္ပတ္တိ။ ဂဟဋ္ဌာပိ စ ပါတလိကာဒယော ပဗ္ဗဇိတသညိနော။ ပဗ္ဗဇိတာပိ ‘‘ကုပ္ပံ နု ခေါ မေ ကမ္မ’’န္တိအာဒိနာ နယေန ဂဟဋ္ဌသညိနော။ မနုဿာပိ စ ဧကစ္စေ ရာဇာနော ဝိယ အတ္တနိ ဒေဝသညိနော ဟောန္တိ။
ကထံ နု ခေါသ္မီတိ ဝုတ္တနယမေဝ။ ကေဝလဉှေတ္ထ အဗ္ဘန္တရေ ဇီဝေါ နာမ အတ္ထီတိ ဂဟေတွာ တဿ သဏ္ဌာနာကာရံ နိဿာယ ‘‘ဒီဃော နု ခေါသ္မိ, ရဿစတုရဿဆဠံသအဋ္ဌံသသောဠသံသာဒီနံ အညတရပ္ပကာရော’’တိ ကင်္ခန္တော ‘‘ကထံ နု ခေါသ္မီ’’တိ ကင်္ခတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သရီရသဏ္ဌာနံ ပန ပစ္စုပ္ပန္နံ အဇာနန္တော နာမ နတ္ထိ။
ကုတော အာဂတော, သော ကုဟိံ ဂါမီ ဘဝိဿတီတိ အတ္တဘာဝဿ အာဂတိဂတိဋ္ဌာနံ ကင်္ခတိ။
ဝပယန္တီတိ ဝိအပယန္တိ, ဣကာရလောပေနာယံ နိဒ္ဒေသော။ ဗျပယန္တီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တေနာဟ ‘‘ဝပယန္တိ အပဂစ္ဆန္တီ’’တိ။ အပဂမနဉ္စ အနုပ္ပတ္တိနိရောဓဝသေနာတိ အာဟ ‘‘နိရုဇ္ဈန္တီ’’တိ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၄၁။)֍ ဋ္ဌ ၃။ ကဒါ ပနဿ ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မာ စတုသစ္စဓမ္မာ ဝါ ပါတုဘဝန္တိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ ပကာသန္တီတိ? ဝိပဿနာမဂ္ဂဉာဏေသု ပဝတ္တမာနေသု။ တတ္ထ ဝိပဿနာဉာဏေ တာဝ ဝိပဿနာဉာဏသမ္ပယုတ္တာ သတိအာဒယော ဝိပဿနာဉာဏဉ္စ ယထာရဟံ အတ္တနော အတ္တနော ဝိသယေသု တဒင်္ဂပ္ပဟာနဝသေန သုဘသညာဒိကေ ပဇဟန္တာ ကာယာနုပဿနာဒိဝသေန ဝိသုံ ဝိသုံ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ မဂ္ဂက္ခဏေ ပန တေ နိဗ္ဗာနမာလမ္ဗိတွာ သမုစ္ဆေဒဝသေန ပဋိပက္ခေ ပဇဟန္တာ စတူသုပိ အရိယသစ္စေသု အသမ္မောဟပဋိဝေဓသာဓနဝသေန သကိဒေဝ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ဧဝံ တာဝေတ္ထ ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မာနံ ဥပ္ပဇ္ဇနဋ္ဌေန ပါတုဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အရိယသစ္စဓမ္မာနံ ပန လောကိယာနံ ဝိပဿနာက္ခဏေ ဝိပဿနာယ အာရမ္မဏကရဏဝသေန လောကုတ္တရာနံ တဒဓိမုတ္တတာဝသေန မဂ္ဂက္ခဏေ နိရောဓသစ္စဿ အာရမ္မဏာဘိသမယဝသေန သဗ္ဗေသမ္ပိ ကိစ္စာဘိသမယဝသေန ပါကဋဘာဝတော ပကာသနဋ္ဌေန ပါတုဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။
ဣတိ ဘဂဝါ သတိပိ သဗ္ဗာကာရေန သဗ္ဗဓမ္မာနံ အတ္တနော ဉာဏဿ ပါကဋဘာဝေ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒမုခေန ဝိပဿနာဘိနိဝေသဿ ကတတ္တာ နိပုဏဂမ္ဘီရသုဒုဒ္ဒသတာယ ပစ္စယာကာရဿ တံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ဥပ္ပန္နဗလဝသောမနဿော ပဋိပက္ခသမုစ္ဆေဒဝိဘာဝနေန သဒ္ဓိံ အတ္တနော တဒဘိသမယာနုဘာဝဒီပကမေဝေတ္ထ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ။
‘‘ကာမာ တေ ပဌမာ သေနာ’’တိအာဒိနာ နယေန ဝုတ္တပ္ပကာရံ မာရသေနန္တိ –
‘‘ကာမာ တေ ပဌမာ သေနာ, ဒုတိယာ အရတိ ဝုစ္စတိ၊
တတိယာ ခုပ္ပိပါသာ တေ, စတုတ္ထီ တဏှာ ပဝုစ္စတိ။
‘‘ပဉ္စမီ ထိနမိဒ္ဓံ တေ, ဆဋ္ဌာ ဘီရူ ပဝုစ္စတိ၊
သတ္တမီ ဝိစိကိစ္ဆာ တေ, မက္ခော ထမ္ဘော စ အဋ္ဌမာ။
‘‘လာဘော သိလောကော သက္ကာရော, မိစ္ဆာလဒ္ဓေါ စ ယော ယသော၊
ယော စတ္တာနံ သမုက္ကံသေ, ပရေ စ အဝဇာနတိ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၄၂။)‘‘ဧသာ နမုစိ တေ သေနာ, ကဏှဿာဘိပ္ပဟာရိနီ၊
န နံ အသူရော ဇိနာတိ, ဇေတွာ စ လဘတေ သုခ’’န္တိ။ (သု။ နိ။ ၄၃၈-၄၄၁၊ မဟာနိ။ ၂၈) –
ဣမိနာ နယေန ဝုတ္တပ္ပကာရံ မာရသေနံ။
တတ္ထ (သု။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၄၃၉-၄၁၊ မဟာနိ။ အဋ္ဌ။ ၂၈) ယသ္မာ အာဒိတောဝ အဂါရိယဘူတေ သတ္တေ ဝတ္ထုကာမေသု ကိလေသကာမာ မောဟယန္တိ, တေ အဘိဘုယျ အနဂါရိယဘာဝံ ဥပဂတာနံ ပန္တေသု ဝါ သေနာသနေသု အညတရညတရေသု ဝါ အဓိကုသလေသု ဓမ္မေသု အရတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ ‘‘ပဗ္ဗဇိတေန ခေါ, အာဝုသော, အဘိရတိ ဒုက္ကရာ’’တိ (သံ။ နိ။ ၄။၃၃၁)။ တတော တေ ပရပဋိဗဒ္ဓဇီဝိကတ္တာ ခုပ္ပိပါသာ ဗာဓတိ, တာယ ဗာဓိတာနံ ပရိယေသန တဏှာ စိတ္တံ ကိလမယတိ, အထ နေသံ ကိလန္တစိတ္တာနံ ထိနမိဒ္ဓံ ဩက္ကမတိ, တတော ဝိသေသမနဓိဂစ္ဆန္တာနံ ဒုရဘိသမ္ဘဝေသု အရညဝနပတ္ထေသု သေနာသနေသု ဝိဟရတံ ဥတြာသသညိတာ ဘီရု ဇာယတိ, တေသံ ဥဿင်္ကိတပရိသင်္ကိတာနံ ဒီဃရတ္တံ ဝိဝေကရသမနဿာဒယမာနာနံ ဝိဟရတံ ‘‘န သိယာ နု ခေါ ဧသ မဂ္ဂေါ’’တိ ပဋိပတ္တိယံ ဝိစိကိစ္ဆာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, တံ ဝိနောဒေတွာ ဝိဟရတံ အပ္ပမတ္တကေန ဝိသေသာဓိဂမေန မာနမက္ခထမ္ဘာ ဇာယန္တိ, တေပိ ဝိနောဒေတွာ ဝိဟရတံ တတော အဓိကတရံ ဝိသေသာဓိဂမံ နိဿာယ လာဘသက္ကာရသိလောကာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ, လာဘာဒိမုစ္ဆိတာ ဓမ္မပတိရူပကာနိ ပကာသေန္တာ မိစ္ဆာယသံ အဓိဂန္တွာ တတ္ထ ဌိတာ ဇာတိအာဒီဟိ အတ္တာနံ ဥက္ကံသေန္တိ ပရံ ဝမ္ဘေန္တိ, တသ္မာ ကာမာဒီနံ ပဌမသေနာဒိဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။
ဧဝမေတံ ဒသဝိဓံ သေနံ ဥဒ္ဒိသိတွာ ယသ္မာ သာ ကဏှဓမ္မသမန္နာဂတတ္တာ ကဏှဿ နမုစိနော ဥပကာရာယ သံဝတ္တတိ, တသ္မာ နံ ‘‘တဝ သေနာ’’တိ နိဒ္ဒိသန္တေန ‘‘ဧသာ နမုစိ တေ သေနာ, ကဏှဿာဘိပ္ပဟာရိနီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အဘိပ္ပဟာရိနီတိ သမဏဗြာဟ္မဏာနံ ဃာတနီ နိပ္ပေါထနီ, အန္တရာယကရီတိ အတ္ထော။ န နံ အသူရော ဇိနာတိ, ဇေတွာ စ လဘတေ သုခန္တိ ဧဝံ တဝ သေနံ အသူရော ကာယေ စ ဇီဝိတေ စ သာပေက္ခော ပုရိသော န ဇိနာတိ, သူရော ပန ဇိနာတိ, ဇေတွာ စ မဂ္ဂသုခံ ဖလသုခဉ္စ အဓိဂစ္ဆတီတိ အတ္ထော။ သောပိ ဗြာဟ္မဏောတိ သောပိ ခီဏာသဝဗြာဟ္မဏော။
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၄၃။)ဣဒါနိ ‘‘တေန ခေါ ပန သမယေန ဘဂဝါ သတ္တာဟံ ဧကပလ္လင်္ကေန နိသိန္နော ဟောတိ ဝိမုတ္တိသုခပဋိသံဝေဒီ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ တဿ သတ္တာဟဿ အစ္စယေန တမှာ သမာဓိမှာ ဝုဋ္ဌဟိတွာ ရတ္တိယာ ပဌမံ ယာမံ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒံ အနုလောမံ သာဓုကံ မနသာကာသိ။ ရတ္တိယာ မဇ္ဈိမံ ယာမံ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒံ ပဋိလောမံ သာဓုကံ မနသာကာသိ။ ရတ္တိယာ ပစ္ဆိမံ ယာမံ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒံ အနုလောမပဋိလောမံ သာဓုကံ မနသာကာသီ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တာယ ဥဒါနပါဠိယာ (ဥဒါ။ ၁) ဣမိဿာ စ ခန္ဓကပါဠိယာ အဝိရောဓံ ဒဿေတုံ ‘‘ဥဒါနေ ပနာ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ ဧတ္ထ တဿ ဝသေနာတိ တဿ ပစ္စယာကာရပဇာနနဿ ပစ္စယက္ခယာဓိဂမဿ စ ဝသေန။ ဧကေကမေဝ ကောဋ္ဌာသန္တိ အနုလောမပဋိလောမေသု ဧကေကမေဝ ကောဋ္ဌာသံ။ ပါဋိပဒရတ္တိယာ ဧဝံ မနသာကာသီတိ ရတ္တိယာ တီသုပိ ယာမေသု အနုလောမပဋိလောမံယေဝ မနသာကာသိ။ ဘဂဝါ ကိရ ဌပေတွာ ရတနဃရသတ္တာဟံ သေသေသု ဆသု သတ္တာဟေသု အန္တရန္တရာ ဓမ္မံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ယေဘုယျေန ဝိမုတ္တိသုခပဋိသံဝေဒီ ဝိဟာသိ, ရတနဃရသတ္တာဟေ ပန အဘိဓမ္မပဝိစယဝသေနေဝ ဝိဟာသိ။ တသ္မာ အန္တရန္တရာ ဓမ္မပစ္စဝေက္ခဏဝသေန ဥပ္ပါဒိတမနသိကာရေသု ပါဋိပဒရတ္တိယာ ဥပ္ပါဒိတံ မနသိကာရံ သန္ဓာယ ဣမိဿံ ခန္ဓကပါဠိယံ ဧဝံ ဝုတ္တန္တိ အဓိပ္ပါယော။
ဗောဓိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
အဇပါလကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၄။ တဿ သတ္တာဟဿ အစ္စယေနာတိ ပလ္လင်္ကသတ္တာဟဿ အပဂမနေန။ တမှာ သမာဓိမှာ ဝုဋ္ဌဟိတွာတိ တတော အရဟတ္တဖလသမာပတ္တိသမာဓိတော ယထာကာလပရိစ္ဆေဒံ ဝုဋ္ဌဟိတွာ။ အညေပိ ဗုဒ္ဓတ္တကရာတိ ဝိသာခပုဏ္ဏမိတော ပဋ္ဌာယ ရတ္တိန္ဒိဝံ ဧဝံ နိစ္စသမာဟိတဘာဝဟေတုဘူတာနံ ဗုဒ္ဓဂုဏာနံ ဥပရိ အညေပိ ဗုဒ္ဓတ္တသာဓကာ။ ‘‘အယံ ဗုဒ္ဓေါ’’တိ ဗုဒ္ဓဘာဝဿ ပရေသံ ဝိဘာဝနာ ဓမ္မာ ကိံ နု ခေါ သန္တီတိ ယောဇနာ။ ဧကစ္စာနံ ဒေဝတာနန္တိ ယာ အဓိဂတမဂ္ဂါ သစ္ဆိကတနိရောဓာ ဧကပဒေသေန ဗုဒ္ဓဂုဏေ ဇာနန္တိ, တာ ဌပေတွာ တဒညာသံ ဒေဝတာနံ။ အနိမိသေဟီတိ
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၄၄။)ဓမ္မပီတိဝိပ္ဖါရဝသေန ပသာဒဝိဘာဝနိစ္စလဒလတာယ နိမေသရဟိတေဟိ။ ရတနစင်္ကမေတိ ဒေဝတာဟိ မာပိတေ ရတနမယစင်္ကမေ။ ‘‘ရတနဘူတာနံ သတ္တန္နံ ပကရဏာနံ တတ္ထ စ အနုတ္တရဿ ဓမ္မရတနဿ သမ္မသနေန တံ ဌာနံ ရတနဃရစေတိယံ နာမ ဇာတ’’န္တိပိ ဝဒန္တိ။ တေနေဝ အဋ္ဌသာလိနိယံ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနကထာ) ‘‘ရတနဃရံ နာမ န ရတနမယံ ဂေဟံ, သတ္တန္နံ ပန ပကရဏာနံ သမ္မသိတဋ္ဌာနံ ရတနဃရန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ။
ကသ္မာ ပနာယံ အဇပါလနိဂြောဓော နာမ ဇာတောတိ အာဟ ‘‘တဿ ကိရာ’’တိအာဒိ။ ကေစိ ပန ‘‘ယသ္မာ တတ္ထ ဝေဒေ သဇ္ဈာယိတုံ အသမတ္ထာ မဟလ္လကဗြာဟ္မဏာ ပါကာရပရိက္ခေပယုတ္တာနိ နိဝေသနာနိ ကတွာ သဗ္ဗေ ဝသိံသု, တသ္မာဿ ‘အဇပါလနိဂြောဓော’တိ နာမံ ဇာတ’’န္တိ ဝဒန္တိ။ တတြာယံ ဝစနတ္ထော – န ဇပန္တီတိ အဇပါ, မန္တာနံ အနဇ္ဈာယကာတိ အတ္ထော။ အဇပါ လန္တိ အာဒိယန္တိ နိဝါသံ ဧတ္ထာတိ အဇပါလောတိ။ အပရေ ပန ဝဒန္တိ ‘‘ယသ္မာ မဇ္ဈနှိကေ သမယေ အန္တော ပဝိဋ္ဌေ အဇေ အတ္တနော ဆာယာယ ပါလေတိ ရက္ခတိ, တသ္မာ ‘အဇပါလော’တိဿ နာမံ ရုဠှ’’န္တိ။ သဗ္ဗထာပိ နာမမေတံ တဿ ရုက္ခဿ။
ဝိမုတ္တိသုခံ ပဋိသံဝေဒေန္တောတိ ဓမ္မံ ဝိစိနန္တောယေဝ အန္တရန္တရာ ဝိမုတ္တိသုခဉ္စ ပဋိသံဝေဒေန္တော။ ‘‘ဓမ္မံ ဝိစိနန္တော ဝိမုတ္တိသုခဉ္စ ပဋိသံဝေဒေန္တော’’တိ ဧဝံ ဝါ ဧတ္ထ ပါဌော ဂဟေတဗ္ဗော။ ဥဒါနဋ္ဌကထာယမ္ပိ (ဥဒါ။ အဋ္ဌ။ ၄) ဟိ အယမေဝ ပါဌော။ ဓမ္မံ ဝိစိနန္တော စေတ္ထ ဧဝံ အဘိဓမ္မေ နယမဂ္ဂံ သမ္မသိ ပဌမံ ဓမ္မသင်္ဂဏီပကရဏံ နာမ, တတော ဝိဘင်္ဂပ္ပကရဏံ, ဓာတုကထာပကရဏံ, ပုဂ္ဂလပညတ္တိပ္ပကရဏံ, ကထာဝတ္ထုံ နာမ, ယမကံ နာမ, တတော မဟာပကရဏံ ပဋ္ဌာနံ နာမာတိ။ တတ္ထဿ သဏှသုခုမဋ္ဌာနမှိ စိတ္တေ ဩတိဏ္ဏေ ပီတိ ဥပ္ပဇ္ဇိ, ပီတိယာ ဥပ္ပန္နာယ လောဟိတံ ပသီဒိ, လောဟိတေ ပသန္နေ ဆဝိ ပသီဒိ, ဆဝိယာ ပသန္နာယ ပုရတ္ထိမကာယတော ကူဋာဂါရာဒိပ္ပမာဏာ ရသ္မိယော ဥဋ္ဌဟိတွာ အာကာသေ ပက္ခန္ဒံ ဆဒ္ဒန္တနာဂကုလံ ဝိယ ပါစီနဒိသာယ အနန္တာနိ စက္ကဝါဠာနိ ပက္ခန္ဒာ။ ပစ္ဆိမကာယတော ဥဋ္ဌဟိတွာ ပစ္ဆိမဒိသာယ, ဒက္ခိဏံသကူဋတော ဥဋ္ဌဟိတွာ ဒက္ခိဏဒိသာယ, ဝါမံသကူဋတော ဥဋ္ဌဟိတွာ ဥတ္တရဒိသာယ အနန္တာနိ စက္ကဝါဠာနိ ပက္ခန္ဒာ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၄၅။)ပါဒတလေဟိ ပဝါဠင်္ကုရဝဏ္ဏာ ရသ္မိယော နိက္ခမိတွာ မဟာပထဝိံ ဝိနိဗ္ဗိဇ္ဈ ဥဒကံ ဒွိဓာ ဘိန္ဒိတွာ ဝါတက္ခန္ဓံ ပဒါလေတွာ အဇဋာကာသံ ပက္ခန္ဒာ။ သီသတော သံပရိဝတ္တိယမာနံ မဏိဒါမံ ဝိယ နီလဝဏ္ဏရသ္မိဝဋ္ဋိ ဥဋ္ဌဟိတွာ ဆ ဒေဝလောကေ ဝိနိဝိဇ္ဈိတွာ နဝ ဗြဟ္မလောကေ အတိက္ကမ္မ အဇဋာကာသံ ပက္ခန္ဒာ။ တသ္မိံ ဒိဝသေ အပရိမာဏေသု စက္ကဝါဠေသု အပရိမာဏာ သတ္တာ သဗ္ဗေ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏာဝ အဟေသုံ။ တံ ဒိဝသဉ္စ ပန ဘဂဝတော သရီရာ နိက္ခန္တာ ယာဝဇ္ဇဒိဝသာပိ ကိရ တာ ရသ္မိယော အနန္တလောကဓာတုယော ဂစ္ဆန္တိယေဝ။ န ကေဝလဉ္စ ဣမသ္မိံယေဝ သတ္တာဟေ ဓမ္မံ ဝိစိနန္တဿ သရီရတော ရသ္မိယော နိက္ခမိံသု, အထ ခေါ ရတနဃရသတ္တာဟေပိ ပဋ္ဌာနံ သမ္မသန္တဿ ဧဝမေဝ သရီရတော ရသ္မိယော နိက္ခန္တာ ဧဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
ဝုတ္တဉှေတံ အဋ္ဌသာလိနိယံ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနကထာ) –
‘‘ဣမေသု စ ဧကဝီသတိယာ ဒိဝသေသု ဧကဒိဝသေပိ သတ္ထု သရီရတော ရသ္မိယော န နိက္ခန္တာ, စတုတ္ထေ ပန သတ္တာဟေ ပစ္ဆိမုတ္တရာယ ဒိသာယ ရတနဃရေ နိသီဒိ။ တတ္ထ ဓမ္မသင်္ဂဏိံ သမ္မသန္တဿပိ သရီရတော ရသ္မိယော န နိက္ခန္တာ။ ဝိဘင်္ဂပ္ပကရဏံ, ဓာတုကထံ, ပုဂ္ဂလပညတ္တိံ, ကထာဝတ္ထုပ္ပကရဏံ, ယမကပ္ပကရဏံ သမ္မသန္တဿပိ ရသ္မိယော န နိက္ခန္တာ။ ယဒါ ပန မဟာပကရဏံ ဩရုယှ ‘ဟေတုပစ္စယော အာရမ္မဏပစ္စယော…ပေ… အဝိဂတပစ္စယော’တိ သမ္မသနံ အာရဘိ, အထဿ စတုဝီသတိသမန္တပဋ္ဌာနံ သမ္မသန္တဿ ဧကန္တတော သဗ္ဗညုတညာဏံ မဟာပကရဏေ ဩကာသံ လဘိ။ ယထာ ဟိ တိမိရပိင်္ဂလမဟာမစ္ဆော စတုရာသီတိယောဇနသဟဿဂမ္ဘီရေ မဟာသမုဒ္ဒေယေဝ ဩကာသံ လဘတိ, ဧဝမေဝ သဗ္ဗညုတညာဏံ ဧကန္တတော မဟာပကရဏေယေဝ ဩကာသံ လဘိ။
‘‘သတ္ထု ဧဝံ လဒ္ဓေါကာသေန သဗ္ဗညုတညာဏေန ယထာသုခံ သဏှသုခုမဓမ္မံ သမ္မသန္တဿ သရီရတော နီလပီတလောဟိတောဒါတမဉ္ဇိဋ္ဌပဘဿရဝသေန ဆဗ္ဗဏ္ဏရသ္မိယော နိက္ခမိံသု။ ကေသမဿူဟိ စေဝ အက္ခီနဉ္စ နီလဋ္ဌာနေဟိ နီလရသ္မိယော နိက္ခမိံသု, ယာသံ ဝသေန ဂဂနတလံ အဉ္ဇနစုဏ္ဏသမောကိဏ္ဏံ ဝိယ ဥမာပုပ္ဖနီလုပ္ပလဒလသဉ္ဆန္နံ ဝိယ ဝီတိပတန္တမဏိတာလဝဏ္ဋံ ဝိယ
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၄၆။)သမ္ပသာရိတမေစကပဋံ ဝိယ စ အဟောသိ။ ဆဝိတော စေဝ အက္ခီနဉ္စ ပီတဋ္ဌာနေဟိ ပီတရသ္မိယော နိက္ခမိံသု, ယာသံ ဝသေန ဒိသာဘာဂါ သုဝဏ္ဏရသနိသိဉ္စမာနာ ဝိယ သုဝဏ္ဏပဋပသာရိတာ ဝိယ ကုင်္ကုမစုဏ္ဏကဏိကာရပုပ္ဖသမ္ပရိကိဏ္ဏာ ဝိယ စ ဝိရောစိံသု။ မံသလောဟိတေဟိ စေဝ အက္ခီနဉ္စ ရတ္တဋ္ဌာနေဟိ လောဟိတရသ္မိယော နိက္ခမိံသု, ယာသံ ဝသေန ဒိသာဘာဂါ စီနပိဋ္ဌစုဏ္ဏရဉ္ဇိတာ ဝိယ သုပက္ကလာခါရသနိသိဉ္စမာနာ ဝိယ ရတ္တကမ္ဗလပရိက္ခိတ္တာ ဝိယ ဇယသုမနပါရိဗဒ္ဓကဗန္ဓုဇီဝကကုသုမသမ္ပရိကိဏ္ဏာ ဝိယ စ ဝိရောစိံသု။ အဋ္ဌီဟိ စေဝ ဒန္တေဟိ စ အက္ခီနဉ္စ သေတဋ္ဌာနေဟိ ဩဒါတရသ္မိယော နိက္ခမိံသု, ယာသံ ဝသေန ဒိသာဘာဂါ ရဇတကုဋေဟိ အာသိဉ္စမာနခီရဓာရာသမ္ပရိကိဏ္ဏာ ဝိယ ပသာရိတရဇတပဋဝိတာနာ ဝိယ ဝီတိပတန္တရဇတတာလဝဏ္ဋာ ဝိယ ကုန္ဒကုမုဒသိန္ဓုဝါရသုမနမလ္လိကာဒိကုသုမသဉ္ဆန္နာ ဝိယ စ ဝိရောစိံသု။ မဉ္ဇိဋ္ဌပဘဿရာ ပန တမှာ တမှာ သရီရပ္ပဒေသာ နိက္ခမိံသု။ ဣတိ တာ ဆဗ္ဗဏ္ဏရသ္မိယော နိက္ခမိတွာ ဃနမဟာပထဝိံ ဂဏှိံသု။
‘‘စတုနဟုတာဓိကဒွိယောဇနသတသဟဿဗဟလာ မဟာပထဝီ နိဒ္ဓန္တသုဝဏ္ဏပိဏ္ဍိ ဝိယ အဟောသိ။ ပထဝိံ ဘိန္ဒိတွာ ဟေဋ္ဌာ ဥဒကံ ဂဏှိံသု။ ပထဝီသန္ဓာရကံ အဋ္ဌနဟုတာဓိကစတုယောဇနသတသဟဿဗဟလံ ဥဒကံ သုဝဏ္ဏကလသေဟိ အာသိဉ္စမာနဝိလီနသုဝဏ္ဏံ ဝိယ အဟောသိ။ ဥဒကံ ဝိနိဝိဇ္ဈိတွာ ဝါတံ အဂ္ဂဟေသုံ။ ဆန္နဝုတာဓိကနဝယောဇနသတသဟဿဗဟလော ဝါတော သမုဿိတသုဝဏ္ဏက္ခန္ဓော ဝိယ အဟောသိ။ ဝါတံ ဝိနိဝိဇ္ဈိတွာ ဟေဋ္ဌာ အဇဋာကာသံ ပက္ခန္ဒိံသု။ ဥပရိဘာဂေန ဥဂ္ဂန္တွာပိ စတုမဟာရာဇိကေ ဂဏှိံသု။ တေ ဝိနိဝိဇ္ဈိတွာ တာဝတိံသေ, တတော ယာမေ, တတော တုသိတေ, တတော နိမ္မာနရတီ, တတော ပရနိမ္မိတဝသဝတ္တီ, တတော နဝ ဗြဟ္မလောကေ, တတော ဝေဟပ္ဖလေ, တတော ပဉ္စ သုဒ္ဓါဝါသေ ဝိနိဝိဇ္ဈိတွာ စတ္တာရော အာရုပ္ပေ ဂဏှိံသု။ စတ္တာရော စ အာရုပ္ပေ ဝိနိဝိဇ္ဈိတွာ အဇဋာကာသံ ပက္ခန္ဒိံသု။
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၄၇။)‘‘တိရိယဘာဂေဟိ အနန္တာ လောကဓာတုယော ပက္ခန္ဒိံသု, ဧတ္တကေ ဌာနေ စန္ဒမှိ စန္ဒပ္ပဘာ နတ္ထိ, သူရိယေ သူရိယပ္ပဘာ နတ္ထိ, တာရကရူပေသု တာရကရူပပ္ပဘာ နတ္ထိ, ဒေဝတာနံ ဥယျာနဝိမာနကပ္ပရုက္ခေသု သရီရေ အာဘရဏေသူတိ သဗ္ဗတ္ထ ပဘာ နတ္ထိ။ တိသဟဿိမဟာသဟဿိလောကဓာတုယာ အာလောကဖရဏသမတ္ထော မဟာဗြဟ္မာပိ သူရိယုဂ္ဂမနေ ခဇ္ဇောပနကော ဝိယ အဟောသိ, စန္ဒသူရိယတာရကရူပဒေဝတုယျာနဝိမာနကပ္ပရုက္ခာနံ ပရိစ္ဆေဒမတ္တကမေဝ ပညာယိတ္ထ။ ဧတ္တကံ ဌာနံ ဗုဒ္ဓရသ္မီဟိယေဝ အဇ္ဈောတ္ထဋံ အဟောသိ။ အယဉ္စ နေဝ ဗုဒ္ဓါနံ အဓိဋ္ဌာနိဒ္ဓိ, န ဘာဝနာမယိဒ္ဓိ။ သဏှသုခုမဓမ္မံ ပန သမ္မသတော လောကနာထဿ လောဟိတံ ပသီဒိ, ဝတ္ထုရူပံ ပသီဒိ, ဆဝိဝဏ္ဏော ပသီဒိ။ စိတ္တသမုဋ္ဌာနာ ဝဏ္ဏဓာတု သမန္တာ အသီတိဟတ္ထမတ္တေ ပဒေသေ နိစ္စလာ အဋ္ဌာသီ’’တိ။
ဧဝံ နိသိန္နေတိ တမှာ သမာဓိမှာ ဝုဋ္ဌဟိတွာ နိသိန္နေ။ ဧကော ဗြာဟ္မဏောတိ နာမဂေါတ္တဝသေန အနဘိညာတော အပါကဋော ဧကော ဗြာဟ္မဏော။ ‘‘ဟုံ ဟု’’န္တိ ကရောန္တော ဝိစရတီတိ သဗ္ဗံ အစောက္ခဇာတိကံ ပဿိတွာ ဇိဂုစ္ဆန္တော ‘‘ဟုံ ဟု’’န္တိ ကရောန္တော ဝိစရတိ။ ဧတဒဝေါစာတိ (ဥဒါ။ အဋ္ဌ။ ၄) ဧတံ ဣဒါနိ ဝတ္တဗ္ဗံ ‘‘ကိတ္တာဝတာ နု ခေါ’’တိအာဒိဝစနံ အဝေါစ။ တတ္ထ ကိတ္တာဝတာတိ ကိတ္တကေန ပမာဏေန။ နု-တိ သံသယတ္ထေ နိပါတော, ခေါ-တိ ပဒပူရဏေ။ ဘော-တိ ဗြာဟ္မဏာနံ ဇာတိသမုဒါဂတံ အာလပနံ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ ‘‘ဘောဝါဒိ နာမ သော ဟောတိ, သစေ ဟောတိ သကိဉ္စနော’’တိ (ဓ။ ပ။ ၃၉၆၊ သု။ နိ။ ၆၂၅)။ ဂေါတမာတိ ဘဂဝန္တံ ဂေါတ္တေန အာလပတိ။ ကထံ ပနာယံ ဗြာဟ္မဏော သမ္ပတိ သမာဂတော ဘဂဝတော ဂေါတ္တံ ဇာနာတီတိ? နာယံ သမ္ပတိ သမာဂတော, ဆဗ္ဗဿာနိ ပဓာနကရဏကာလေ ဥပဋ္ဌဟန္တေဟိ ပဉ္စဝဂ္ဂိယေဟိ သဒ္ဓိံ စရမာနော အပရဘာဂေ တံ ဝတံ ဆဍ္ဍေတွာ ဥရုဝေလာယံ သေနနိဂမေ ဧကော အဒုတိယော ဟုတွာ ပိဏ္ဍာယ စရမာနောပိ တေန ဗြာဟ္မဏေန ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗော စေဝ သလ္လပိတပုဗ္ဗော စ, တေန သော ပုဗ္ဗေ ပဉ္စဝဂ္ဂိယေဟိ ဂယှမာနံ ဘဂဝတော ဂေါတ္တံ အနုဿရန္တော ‘‘ဘော ဂေါတမာ’’တိ ဘဂဝန္တံ ဂေါတ္တေန အာလပတိ။ ယတော ပဋ္ဌာယ ဝါ ဘဂဝါ မဟာဘိနိက္ခမနံ နိက္ခန္တော အနောမာနဒီတီရေ ပဗ္ဗဇိ, တတော ပဘုတိ
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၄၈။)‘‘သမဏော ဂေါတမော’’တိ စန္ဒော ဝိယ သူရိယော ဝိယ ပါကဋော ပညာတော ဟောတိ, န စ တဿ ဂေါတ္တဇာနနေ ကာရဏံ ဂဝေသိတဗ္ဗံ။ ဗြာဟ္မဏကရဏာတိ ဗြာဟ္မဏံ ကရောန္တီတိ ဗြာဟ္မဏကရဏာ, ဗြာဟ္မဏဘာဝကရာတိ အတ္ထော။ ဧတ္ထ စ ‘‘ကိတ္တာဝတာ’’တိ ဧတေန ယေဟိ ဓမ္မေဟိ ဗြာဟ္မဏော ဟောတိ, တေသံ ဓမ္မာနံ ပရိမာဏံ ပုစ္ဆတိ။ ‘‘ကတမေ’’တိ ပန ဣမိနာ တေသံ သရူပံ ပုစ္ဆတိ။
ဥဒါနံ ဥဒါနေသီတိ ‘‘ယော ဗြာဟ္မဏော’’တိအာဒိကံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ, န ပန တဿ ဗြာဟ္မဏဿ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ ကသ္မာ? ဓမ္မဒေသနာယ အဘာဇနဘာဝတော။ တထာ ဟိ တဿ ဗြာဟ္မဏဿ ဣမံ ဂါထံ သုတွာ န သစ္စာဘိသမယော အဟောသိ။ ယထာ စ ဣမဿ, ဧဝံ ဥပကဿ အာဇီဝကဿ ဗုဒ္ဓဂုဏပ္ပကာသနံ သုတွာ။ ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနတော ဟိ ပုဗ္ဗဘာဂေ ဘဂဝတာ ဘာသိတံ ပရေသံ သုဏန္တာနမ္ပိ တပုဿဘလ္လိကာနံ သရဏဒါနံ ဝိယ ဝါသနာဘာဂိယမေဝ ဇာတံ, န အသေက္ခဘာဂိယံ ဝါ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယံ ဝါ။ ဧသာ ဟိ ဓမ္မတာတိ။ ဝေဒေဟိ ဝါ အန္တန္တိ ဧတ္ထ အန္တံ နာမ သဗ္ဗသင်္ခါရပရိယောသာနံ နိဗ္ဗာနံ။ ဣမေ ဥဿဒါ နတ္ထီတိ သဗ္ဗသော ဣမေ ပဟီနတ္တာ န သန္တိ။
အဇပါလကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
မုစလိန္ဒကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၅။ မုစလိန္ဒမူလေတိ (ဥဒါ။ အဋ္ဌ။ ၁၁) ဧတ္ထ မုစလိန္ဒော ဝုစ္စတိ နီပရုက္ခော, ယော ‘‘နိစုလော’’တိပိ ဝုစ္စတိ, တဿ သမီပေတိ အတ္ထော။ ကေစိ ပန ‘‘မုစလောတိ တဿ ရုက္ခဿ နာမံ, ဝနဇေဋ္ဌကတာယ ပန မုစလိန္ဒောတိ ဝုတ္တ’’န္တိ ဝဒန္တိ။ ဥဒပါဒီတိ သကလစက္ကဝါဠဂဗ္ဘံ ပူရေန္တော မဟာမေဃော ဥဒပါဒိ။ ဧဝရူပေါ ကိရ မေဃော ဒွီသုယေဝ ကာလေသု ဝဿတိ စက္ကဝတ္တိမှိ ဝါ ဥပ္ပန္နေ ဗုဒ္ဓေ ဝါ, ဣဓ ဗုဒ္ဓုပ္ပါဒကာလေ ဥဒပါဒိ။ ပေါက္ခရဏိယာ နိဗ္ဗတ္တောတိ ပေါက္ခရဏိယာ ဟေဋ္ဌာ နာဂဘဝနံ အတ္ထိ, တတ္ထ နိဗ္ဗတ္တော။ သကဘဝနာတိ အတ္တနော နာဂဘဝနတော။ ဧဝံ ဘောဂေဟိ ပရိက္ခိပိတွာတိ သတ္တ ဝါရေ အတ္တနော သရီရဘောဂေဟိ ဘဂဝတော ကာယံ ပရိဝါရေတွာ။ ဥပရိမုဒ္ဓနိ မဟန္တံ
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၄၉။)ဖဏံ ဝိဟစ္စာတိ ဘဂဝတော မုဒ္ဓပ္ပဒေသဿ ဥပရိ အတ္တနော မဟန္တံ ဖဏံ ပသာရေတွာ။ ‘‘ဖဏံ ကရိတွာ’’တိပိ ပါဌော, သောယေဝတ္ထော။
တဿ ကိရ နာဂရာဇဿ ဧတဒဟောသိ ‘‘ဘဂဝါ စ မယှံ ဘဝနသမီပေ ရုက္ခမူလေ နိသိန္နော, အယဉ္စ သတ္တာဟဝဒ္ဒလိကာ ဝတ္တတိ, ဝါသာဂါရမဿ လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ သော သတ္တရတနမယံ ပါသာဒံ နိမ္မိနိတုံ သက္ကောန္တောပိ ‘‘ဧဝံ ကတေ ကာယသာရော ဂဟိတော န ဘဝိဿတိ, ဒသဗလဿ ကာယဝေယျာဝစ္စံ ကရိဿာမီ’’တိ မဟန္တံ အတ္တဘာဝံ ကတွာ သတ္ထာရံ သတ္တက္ခတ္တုံ ဘောဂေဟိ ပရိက္ခိပိတွာ ဥပရိ ဖဏံ ဓာရေသိ။ ‘‘တဿ ပရိက္ခေပဗ္ဘန္တရံ လောဟပါသာဒေ ဘဏ္ဍာဂါရဂဗ္ဘပ္ပမာဏံ အဟောသီ’’တိ ဣဓ ဝုတ္တံ။ မဇ္ဈိမဋ္ဌကထာယံ (မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၂၈၄) ပန –
‘‘ပရိက္ခေပဿ အန္တော ဩကာသော ဟေဋ္ဌာ လောဟပါသာဒပ္ပမာဏော အဟောသိ, ‘ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတေန ဣရိယာပထေန သတ္ထာ ဝိဟရိဿတီ’တိ နာဂရာဇဿ အဇ္ဈာသယော အဟောသိ, တသ္မာ ဧဝံ မဟန္တံ ဩကာသံ ပရိက္ခိပိ, မဇ္ဈေ ရတနပလ္လင်္ကော ပညတ္တော ဟောတိ, ဥပရိ သုဝဏ္ဏတာရကဝိစိတ္တံ သမောသရိတဂန္ဓဒါမကုသုမစေလဝိတာနံ အဟောသိ, စတူသု ကောဏေသု ဂန္ဓတေလေန ဒီပါ ဇလိတာ, စတူသု ဒိသာသု ဝိဝရိတွာ စန္ဒနကရဏ္ဍကာ ဌပိတာ’’တိ –
ဝုတ္တံ။ ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတေန ဣရိယာပထေန ဝိဟရိဿတီတိ စ နာဂရာဇဿ အဇ္ဈာသယမတ္တမေတံ, ဘဂဝါ ပန ယထာနိသိန္နောဝ သတ္တာဟံ ဝီတိနာမေသိ။
ကိဉ္စာပိ…ပေ… စိန္တေတုံ ယုတ္တန္တိ ဧတ္ထ ကေစိ ဝဒန္တိ ‘‘ဥဏှဂ္ဂဟဏံ ဘောဂပရိက္ခေပဿ ဝိပုလဘာဝကရဏေ ကာရဏကိတ္တနံ။ ခုဒ္ဒကေ ဟိ တသ္မိံ ဘဂဝန္တံ နာဂရာဇဿ သရီရသမ္ဘူတာ ဥသ္မာ ဗာဓေယျ, ဝိပုလဘာဝကရဏေန ပန တာဒိသံ မာ ဥဏှံ ဗာဓယိတ္ထာ’’တိ။ သဥပသဂ္ဂပဒဿ အတ္ထော ဥပသဂ္ဂေန ဝိနာပိ ဝိညာယတီတိ အာဟ ‘‘ဝိဒ္ဓန္တိ ဥဗ္ဗိဒ္ဓ’’န္တိ, သာ စဿ ဥဗ္ဗိဒ္ဓတာ ဥပက္ကိလေသဝိဂမေန ဒူရဘာဝေန ဥပဋ္ဌာနန္တိ အာဟ ‘‘မေဃဝိဂမေန ဒူရီဘူတ’’န္တိ။ ဣန္ဒနီလမဏိ ဝိယ ဒိဗ္ဗတိ ဇောတတီတိ ဒေဝေါ, အာကာသော။ ဝိဒိတွာတိ ‘‘ဣဒါနိ ဝိဂတဝလာဟကော အာကာသော, နတ္ထိ ဘဂဝတော သီတာဒိဥပဒ္ဒဝေါ’’တိ ဉတွာ။ ဝိနိဝေဌေတွာတိ အပနေတွာ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၅၀။)အတ္တနော ရူပန္တိ အတ္တနော နာဂရူပံ။ ပဋိသံဟရိတွာတိ အန္တရဓာပေတွာ။ မာဏဝကဝဏ္ဏန္တိ ကုမာရကရူပံ။
ဧတမတ္ထံ ဝိဒိတွာတိ ‘‘ဝိဝေကသုခပဋိသံဝေဒိနော ယတ္ထ ကတ္ထစိ သုခမေဝ ဟောတီ’’တိ ဧတံ အတ္ထံ သဗ္ဗာကာရေန ဇာနိတွာ။ ဣမံ ဥဒါနန္တိ ဣမံ ဝိဝေကသုခါနုဘာဝဒီပကံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ။ သုတဓမ္မဿာတိ ဝိဿုတဓမ္မဿ။ တေနာဟ ‘‘ပကာသိတဓမ္မဿာ’’တိ။ အကုပ္ပနဘာဝေါတိ အကုပ္ပနသဘာဝေါ။
မုစလိန္ဒကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ရာဇာယတနကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၆။ ဩသဓဟရီတကံ ဥပနေသီတိ န ကေဝလံ ဩသဓဟရီတကမေဝ, ဒန္တကဋ္ဌမ္ပိ ဥပနေသိ။ ပစ္စဂ္ဃေတိ ဧတ္ထ ပုရိမံ အတ္ထဝိကပ္ပံ ကေစိ န ဣစ္ဆန္တိ, တေနေဝ အာစရိယဓမ္မပါလတ္ထေရေန ဝုတ္တံ ‘‘ပစ္စဂ္ဃေတိ အဘိနဝေ။ ပစ္စေကံ မဟဂ္ဃတာယ ပစ္စဂ္ဃေတိ ကေစိ, တံ န သုန္ဒရံ။ န ဟိ ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝန္တော မဟဂ္ဃံ ပဋိဂ္ဂဏှန္တိ ပရိဘုဉ္ဇန္တိ ဝါ’’တိ။
ရာဇာယတနကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ဗြဟ္မယာစနကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၇။ အာစိဏ္ဏသမာစိဏ္ဏောတိ အာစရိတော စေဝ အာစရန္တေဟိ စ သမ္မဒေဝ အာစရိတောတိ အတ္ထော။ ဧတေန အယံ ပရိဝိတက္ကော သဗ္ဗဗုဒ္ဓါနံ ပဌမာဘိသမ္ဗောဓိယံ ဥပ္ပဇ္ဇတေဝါတိ အယမေတ္ထ ဓမ္မတာတိ ဒဿေတိ။ ဂမ္ဘီရောပိ ဓမ္မော ပဋိပက္ခဝိဓမနေန သုပါကဋော ဘဝေယျ, ပဋိပက္ခဝိဓမနံ ပန သမ္မာပဋိပတ္တိပဋိဗဒ္ဓံ, သာ သဒ္ဓမ္မသဝနာဓီနာ, တံ သတ္ထရိ ဓမ္မေ စ ပသာဒါယတ္တံ။ သော ဝိသေသတော လောကေ သမ္ဘာဝနီယဿ ဂရုကာတဗ္ဗဿ အဘိပတ္ထနာဟေတုကောတိ ပရမ္ပရာယ သတ္တာနံ ဓမ္မသမ္ပဋိပတ္တိယာ ဗြဟ္မုနော ယာစနာနိမိတ္တန္တိ တံ ဒဿေန္တော ‘‘ဗြဟ္မုနာ ယာစိတေ ဒေသေတုကာမတာယာ’’တိအာဒိမာဟ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၅၁။)အဓိဂတောတိ ပဋိဝိဒ္ဓေါ, သယမ္ဘူဉာဏေန ‘‘ဣဒံ ဒုက္ခ’’န္တိအာဒိနာ ယထာဘူတံ အဝဗုဒ္ဓေါတိ အတ္ထော။ ဓမ္မောတိ စတုသစ္စဓမ္မော တဗ္ဗိနိမုတ္တဿ ပဋိဝိဇ္ဈိတဗ္ဗဓမ္မဿ အဘာဝတော။ ဂမ္ဘီရောတိ မဟာသမုဒ္ဒေါ ဝိယ မကသတုဏ္ဍသူစိယာ အညတြ သမုပစိတပရိပက္ကဉာဏသမ္ဘာရေဟိ အညေသံ ဉာဏေန အလဗ္ဘနေယျပတိဋ္ဌော။ ဂမ္ဘီရတ္တာဝ ဒုဒ္ဒသော ဒုက္ခေန ဒဋ္ဌဗ္ဗော, န သက္ကာ သုခေန ဒဋ္ဌုံ။ ယော ဟိ အလဗ္ဘနေယျပတိဋ္ဌော, သော ဩဂါဟိတုံ အသက္ကုဏေယျတာယ သရူပတော စ ဝိသေသတော စ သုခေန ပဿိတုံ န သက္ကာ, အထ ခေါ ကိစ္ဆေန ကေနစိ ကဒါစိဒေဝ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဒုဒ္ဒသတ္တာဝ ဒုရနုဗောဓော ဒုက္ခေန အဝဗုဇ္ဈိတဗ္ဗော, န သက္ကာ သုခေန အဝဗုဇ္ဈိတုံ။ ယဉှိ ဒဋ္ဌုမေဝ န သက္ကာ, တဿ ဩဂါဟေတွာ အနုဗုဇ္ဈနေ ကထာ ဧဝ နတ္ထိ အဝဗောဓဿ ဒုက္ကရဘာဝတော။ ဣမသ္မိံ ဌာနေ ‘‘တံ ကိံ မညထ, ဘိက္ခဝေ, ကတမံ နု ခေါ ဒုက္ကရတရံ ဝါ ဒုရဘိသမ္ဘဝတရံ ဝါ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၁၁၁၅) သုတ္တပဒံ ဝတ္တဗ္ဗံ။
သန္တောတိ အနုပသန္တသဘာဝါနံ ကိလေသာနံ သင်္ခါရာနဉ္စ အဘာဝတော ဝူပသန္တသဗ္ဗပရိဠာဟတာယ သန္တော နိဗ္ဗုတော, သန္တာရမ္မဏတာယ ဝါ သန္တော။ ဧတ္ထ စ နိရောဓသစ္စံ သန္တံ အာရမ္မဏန္တိ သန္တာရမ္မဏံ, မဂ္ဂသစ္စံ သန္တံ သန္တာရမ္မဏဉ္စာတိ သန္တာရမ္မဏံ။ ပဓာနဘာဝံ နီတောတိ ပဏီတော။ အထ ဝါ ပဏီတောတိ အတိတ္တိကရဏဋ္ဌေန အတပ္ပကော သာဒုရသဘောဇနံ ဝိယ။ သန္တပဏီတဘာဝေနေဝ စေတ္ထ အသေစနကတာယ အတပ္ပကတာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ဣဒဉှိ ဒွယံ လောကုတ္တရမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ အတက္ကာဝစရောတိ ဥတ္တမဉာဏဝိသယတ္တာ တက္ကေန အဝစရိတဗ္ဗော ဩဂါဟိတဗ္ဗော န ဟောတိ, ဉာဏေနေဝ အဝစရိတဗ္ဗော။ တတော ဧဝ နိပုဏဉာဏဂေါစရတာယ သဏှသုခုမသဘာဝတ္တာ စ နိပုဏော သဏှော။ ပဏ္ဍိတဝေဒနီယောတိ ဗာလာနံ အဝိသယတ္တာ သမ္မာပဋိပဒံ ပဋိပန္နေဟိ ပဏ္ဍိတေဟိ ဧဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။
အလ္လီယန္တိ အဘိရမိတဗ္ဗဋ္ဌေန သေဝိယန္တီတိ အာလယာ, ပဉ္စ ကာမဂုဏာတိ အာဟ ‘‘သတ္တာ ပဉ္စကာမဂုဏေ အလ္လီယန္တိ, တသ္မာ တေ အာလယာတိ ဝုစ္စန္တီ’’တိ။ တတ္ထ ပဉ္စကာမဂုဏေ အလ္လီယန္တီတိ ပဉ္စကာမဂုဏေ သေဝန္တီတိ အတ္ထော။ တေတိ ပဉ္စ ကာမဂုဏာ။ ရမန္တီတိ ရတိံ ဝိန္ဒန္တိ ကီဠန္တိ လဠန္တိ။ အာလီယန္တိ အဘိရမဏဝသေန သေဝန္တီတိ အာလယာ, အဋ္ဌသတံ တဏှာဝိစရိတာနိ, တေဟိ အာလယေဟိ ရမန္တီတိ အာလယရာမာတိ ဧဝမ္ပေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဣမေ ဟိ သတ္တာ ယထာ ကာမဂုဏေ, ဧဝံ ရာဂမ္ပိ
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၅၂။)အဿာဒေန္တိ အဘိနန္ဒန္တိယေဝ။ ယထေဝ ဟိ သုသဇ္ဇိတပုပ္ဖဖလဘရိတရုက္ခာဒိသမ္ပန္နံ ဥယျာနံ ပဝိဋ္ဌော ရာဇာ တာယ တာယ သမ္ပတ္တိယာ ရမတိ, သမ္မုဒိတော အာမောဒိတပမောဒိတော ဟောတိ, န ဥက္ကဏ္ဌတိ, သာယမ္ပိ နိက္ခမိတုံ န ဣစ္ဆတိ, ဧဝမိမေဟိ ကာမာလယတဏှာလယေဟိ သတ္တာ ရမန္တိ, သံသာရဝဋ္ဋေ သမ္မောဒိတာ အနုက္ကဏ္ဌိတာ ဝသန္တိ။ တေန နေသံ ဘဂဝါ ဒုဝိဓမ္ပိ အာလယံ ဥယျာနဘူမိံ ဝိယ ဒဿေန္တော ‘‘အာလယရာမာ’’တိအာဒိမာဟ။ ရတာတိ နိရတာ။ သုဋ္ဌု မုဒိတာတိ အတိဝိယ မုဒိတာ အနုက္ကဏ္ဌနတော။
ဌာနံ သန္ဓာယာတိ ဌာနသဒ္ဒံ သန္ဓာယ။ အတ္ထတော ပန ဌာနန္တိ စ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒေါ ဧဝ အဓိပ္ပေတော။ တိဋ္ဌတိ ဧတ္ထ ဖလံ တဒါယတ္တဝုတ္တိတာယာတိ ဌာနံ, သင်္ခါရာဒီနံ ပစ္စယဘူတာ အဝိဇ္ဇာဒယော။ ဣမေသံ သင်္ခါရာဒီနံ ပစ္စယာတိ ဣဒပ္ပစ္စယာ, အဝိဇ္ဇာဒယောဝ။ ဣဒပ္ပစ္စယာ ဧဝ ဣဒပ္ပစ္စယတာ ယထာ ဒေဝေါ ဧဝ ဒေဝတာ။ ဣဒပ္ပစ္စယာနံ ဝါ အဝိဇ္ဇာဒီနံ အတ္တနော ဖလံ ပဋိစ္စ ပစ္စယဘာဝေါ ဥပ္ပါဒနသမတ္ထတာ ဣဒပ္ပစ္စယတာ။ တေန သမတ္ထပစ္စယလက္ခဏော ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒေါ ဒဿိတော ဟောတိ။ ပဋိစ္စ သမုပ္ပဇ္ဇတိ ဖလံ ဧတသ္မာတိ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒေါ။ ပဒဒွယေနပိ ဓမ္မာနံ ပစ္စယဋ္ဌော ဧဝ ဝိဘာဝိတော။ သင်္ခါရာဒိပစ္စယာနဉှိ အဝိဇ္ဇာဒီနံ ဧတံ အဓိဝစနံ ဣဒပ္ပစ္စယတာပဋိစ္စသမုပ္ပါဒေါတိ။ သဗ္ဗသင်္ခါရသမထောတိအာဒိ သဗ္ဗံ အတ္ထတော နိဗ္ဗာနမေဝ။ ယသ္မာ ဟိ တံ အာဂမ္မ ပဋိစ္စ အရိယမဂ္ဂဿ အာရမ္မဏပစ္စယဘာဝဟေတု သဗ္ဗသင်္ခါရဝိပ္ဖန္ဒိတာနိ သမ္မန္တိ ဝူပသမ္မန္တိ, တသ္မာ ‘‘သဗ္ဗသင်္ခါရသမထော’’တိ ဝုစ္စတိ။ သဗ္ဗသင်္ခတဝိသံယုတ္တေ ဟိ နိဗ္ဗာနေ သင်္ခါရဝူပသမပရိယာယော ဉာယာဂတောယေဝါတိ။ ဣဒံ ပနေတ္ထ နိဗ္ဗစနံ – သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ သမ္မန္တိ ဧတ္ထာတိ သဗ္ဗသင်္ခါရသမထောတိ။
ယသ္မာ စ တံ အာဂမ္မ သဗ္ဗေ ဥပဓယော ပဋိနိဿဋ္ဌာ သမုစ္ဆေဒဝသေန ပရိစ္စတ္တာ ဟောန္တိ, အဋ္ဌသတပ္ပဘေဒါ သဗ္ဗာပိ တဏှာ ခီယန္တိ, သဗ္ဗေ ကိလေသရာဂါ ဝိရဇ္ဇန္တိ, ဇရာမရဏာဒိဘေဒံ သဗ္ဗံ ဝဋ္ဋဒုက္ခံ နိရုဇ္ဈတိ, တသ္မာ ‘‘သဗ္ဗူပဓိပဋိနိဿဂ္ဂေါ တဏှာက္ခယော ဝိရာဂေါ နိရောဓော’’တိ ဝုစ္စတိ, ယာ ပနေသာ တဏှာ တေန တေန ဘဝေန ဘဝန္တရံ ဘဝနိကန္တိဘာဝေန ဝိနတိ သံသိဗ္ဗတိ, ဖလေန ဝါ သဒ္ဓိံ ကမ္မံ ဝိနတိ သံသိဗ္ဗတီတိ ကတွာ ဝါနန္တိ ဝုစ္စတိ, တတော နိက္ခန္တံ ဝါနတောတိ နိဗ္ဗာနံ။ ကိလမထောတိ ကာယကိလမထော။ ဝိဟေသာပိ ကာယဝိဟေသာယေဝ, စိတ္တေ ပန ဥဘယမ္ပေတံ ဗုဒ္ဓါနံ နတ္ထိ ဗောဓိမူလေယေဝ သမုစ္ဆိန္နတ္တာ။ ဧတ္ထ စ
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၅၃။)စိရနိသဇ္ဇာစိရဘာသနေဟိ ပိဋ္ဌိအာဂိလာယနတာလုဂလသောသာဒိဝသေန ကာယကိလမထော စေဝ ကာယဝိဟေသာ စ ဝေဒိတဗ္ဗာ, သာ စ ခေါ ဒေသနာယ အတ္ထံ အဇာနန္တာနဉ္စ အပ္ပဋိပဇ္ဇန္တာနဉ္စ ဝသေန။ ဇာနန္တာနံ ပန ပဋိပဇ္ဇန္တာနဉ္စ ဒေသနာယ ကာယပရိဿမောပိ သတ္ထု အပရိဿမောဝ, တေနာဟ ဘဂဝါ ‘‘န စ မံ ဓမ္မာဓိကရဏံ ဝိဟေသေတီ’’တိ။ တေနေဝ ဝုတ္တံ ‘‘ယာ အဇာနန္တာနံ ဒေသနာ နာမ, သော မမ ကိလမထော အဿာ’’တိ။
အပိဿူတိ သမ္ပိဏ္ဍနတ္ထေ နိပါတော။ သော န ကေဝလံ ဧတဒဟောသိ, ဣမာပိ ဂါထာ ပဋိဘံသူတိ ဒီပေတိ။ ဘဂဝန္တန္တိ ပဋိသဒ္ဒယောဂေန သာမိအတ္ထေ ဥပယောဂဝစနန္တိ အာဟ ‘‘ဘဂဝတော’’တိ။ ဝုဒ္ဓိပ္ပတ္တာ အစ္ဆရိယာ ဝါ အနစ္ဆရိယာ။ ဝုဒ္ဓိအတ္ထောပိ ဟိ အ-ကာရော ဟောတိ ယထာ ‘‘အသေက္ခာ ဓမ္မာ’’တိ။ ကပ္ပါနံ စတ္တာရိ အသင်္ချေယျာနိ သတသဟဿဉ္စ သဒေဝကဿ လောကဿ ဓမ္မသံဝိဘာဂကရဏတ္ထမေဝ ပါရမိယော ပူရေတွာ ဣဒါနိ သမဓိဂတဓမ္မရဇ္ဇဿ တတ္ထ အပ္ပေါဿုက္ကတာပတ္တိဒီပနတ္တာ ဂါထာတ္ထဿ အနုအစ္ဆရိယတာ တဿ ဝုဒ္ဓိပ္ပတ္တိ စ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အတ္ထဒွါရေန ဟိ ဂါထာနံ အနစ္ဆရိယတာ။ ဂေါစရာ အဟေသုန္တိ ဥပဋ္ဌဟံသု, ဥပဋ္ဌာနဉ္စ ဝိတက္ကယိတဗ္ဗတာတိ အာဟ ‘‘ပရိဝိတက္ကယိတဗ္ဗဘာဝံ ပါပုဏိံသူ’’တိ။
ကိစ္ဆေနာတိ န ဒုက္ခပ္ပဋိပဒါယ။ ဗုဒ္ဓါနဉှိ စတ္တာရောပိ မဂ္ဂါ သုခပ္ပဋိပဒါဝ ဟောန္တိ။ ပါရမီပူရဏကာလေ ပန သရာဂသဒေါသသမောဟဿေဝ သတော အာဂတာဂတာနံ ယာစကာနံ အလင်္ကတပ္ပဋိယတ္တံ သီသံ ကန္တိတွာ ဂလလောဟိတံ နီဟရိတွာ သုအဉ္ဇိတာနိ အက္ခီနိ ဥပ္ပါဋေတွာ ကုလဝံသပ္ပဒီပံ ပုတ္တံ မနာပစာရိနိံ ဘရိယန္တိ ဧဝမာဒီနိ ဒေန္တဿ အညာနိ စ ခန္တိဝါဒိသဒိသေသု အတ္တဘာဝေသု ဆေဇ္ဇဘေဇ္ဇာဒီနိ ပါပုဏန္တဿ အာဂမနီယပဋိပဒံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ ဟ-ဣတိ ဝါ ဗျတ္တန္တိ ဧတသ္မိံ အတ္ထေ နိပါတော။ ဧကံသတ္ထေတိ ကေစိ။ ဟ ဗျတ္တံ ဧကံသေန ဝါ အလံ နိပ္ပယောဇနံ ဧဝံ ကိစ္ဆေန အဓိဂတံ ဓမ္မံ ဒေသေတုန္တိ ယောဇနာ။ ဟလန္တိ ဝါ အလန္တိ ဣမိနာ သမာနတ္ထံ ပဒံ ‘‘ဟလန္တိ ဝဒါမီ’’တိအာဒီသု ဝိယ။ ‘‘ပကာသိတ’’န္တိပိ ပဌန္တိ, ဒေသိတန္တိ အတ္ထော။ ဧဝံ ကိစ္ဆေန အဓိဂတဿ ဓမ္မဿ အလံ ဒေသိတံ ပရိယတ္တံ ဒေသိတံ, ကော အတ္ထော ဒေသိတေနာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ရာဂဒေါသပရေတေဟီတိ ရာဂဒေါသဖုဋ္ဌေဟိ, ဖုဋ္ဌဝိသေန ဝိယ သပ္ပေန ရာဂေန ဒေါသေန စ သမ္ဖုဋ္ဌေဟိ
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၅၄။)အဘိဘူတေဟီတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ ရာဂဒေါသပရေတေဟီတိ ရာဂဒေါသာနုဂတေဟိ, ရာဂေန စ ဒေါသေန စ အနုဗန္ဓေဟီတိ အတ္ထော။
ပဋိသောတဂါမိန္တိ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၆၅၊ မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၂၈၁၊ သံ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၁၇၂) နိစ္စဂါဟာဒီနံ ပဋိသောတံ အနိစ္စံ ဒုက္ခမနတ္တာ အသုဘန္တိ ဧဝံ ဂတံ ပဝတ္တံ စတုသစ္စဓမ္မန္တိ အတ္ထော။ ရာဂရတ္တာတိ ကာမရာဂေန ဘဝရာဂေန ဒိဋ္ဌိရာဂေန စ ရတ္တာ။ န ဒက္ခန္တီတိ အနိစ္စံ ဒုက္ခမနတ္တာ အသုဘန္တိ ဣမိနာ သဘာဝေန န ပဿိဿန္တိ, တေ အပဿန္တေ ကော သက္ခိဿတိ အနိစ္စန္တိအာဒိနာ သဘာဝေန ယာထာဝတော ဓမ္မံ ဇာနာပေတုန္တိ အဓိပ္ပါယော။ ရာဂဒေါသပရေတတာပိ နေသံ သမ္မုဠှဘာဝေနေဝါတိ အာဟ ‘‘တမောခန္ဓေန အာဝုဋာ’’တိ, အဝိဇ္ဇာရာသိနာ အဇ္ဈောတ္ထဋာတိ အတ္ထော။
အပ္ပေါဿုက္ကတာယ စိတ္တံ နမတီတိ ကသ္မာ ပနဿ ဧဝံ စိတ္တံ နမိ, နနု ဧသ ‘‘မုတ္တောဟံ မောစေဿာမိ, တိဏ္ဏောဟံ တာရေဿာမိ,
ကိံ မေ အညာတဝေသေန, ဓမ္မံ သစ္ဆိကတေနိဓ၊
သဗ္ဗညုတံ ပါပုဏိတွာ, တာရယိဿံ သဒေဝက’’န္တိ။ (ဗု။ ဝံ။ ၂။၅၅) –
ပတ္ထနံ ကတွာ ပါရမိယော ပူရေတွာ သဗ္ဗညုတံ ပတ္တောတိ? သစ္စမေဝ, တဒေဝ ပစ္စဝေက္ခဏာနုဘာဝေန ပနဿ ဧဝံ စိတ္တံ နမိ။ တဿ ဟိ သဗ္ဗညုတံ ပတွာ သတ္တာနံ ကိလေသဂဟနတံ ဓမ္မဿ စ ဂမ္ဘီရတံ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ သတ္တာနံ ကိလေသဂဟနတာ စ ဓမ္မဂမ္ဘီရတာ စ သဗ္ဗာကာရေန ပါကဋာ ဇာတာ။ အထဿ ‘‘ဣမေ သတ္တာ ကဉ္ဇိယပုဏ္ဏလာဗု ဝိယ တက္ကဘရိတစာဋိ ဝိယ ဝသာတေလပီတပိလောတိကာ ဝိယ အဉ္ဇနမက္ခိတဟတ္ထော ဝိယ စ ကိလေသဘရိတာ အတိသံကိလိဋ္ဌာ ရာဂရတ္တာ ဒေါသဒုဋ္ဌာ မောဟမုဠှာ, တေ ကိံ နာမ ပဋိဝိဇ္ဈိဿန္တီ’’တိ စိန္တယတော ကိလေသဂဟနပစ္စဝေက္ခဏာနုဘာဝေနပိ ဧဝံ စိတ္တံ နမိ။
‘‘အယံ ဓမ္မော ပထဝီသန္ဓာရကဥဒကက္ခန္ဓော ဝိယ ဂမ္ဘီရော, ပဗ္ဗတေန ပဋိစ္ဆာဒေတွာ ဌပိတော သာသပေါ ဝိယ ဒုဒ္ဒသော, သတဓာ ဘိန္နဿ ဝါလဿ ကောဋိ ဝိယ အဏု။ မယာ ဟိ ဣမံ ဓမ္မံ ပဋိဝိဇ္ဈိတုံ ဝါယမန္တေန အဒိန္နံ ဒါနံ နာမ နတ္ထိ, အရက္ခိတံ သီလံ နာမ နတ္ထိ, အပရိပူရိတာ ကာစိ ပါရမီ နာမ နတ္ထိ, တဿ မေ နိရုဿာဟံ ဝိယ မာရဗလံ ဝိဓမန္တဿပိ
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၅၅။)ပထဝီ န ကမ္ပိတ္ထ, ပဌမယာမေ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ အနုဿရန္တဿပိ န ကမ္ပိတ္ထ, မဇ္ဈိမယာမေ ဒိဗ္ဗစက္ခုံ ဝိသောဓေန္တဿပိ န ကမ္ပိတ္ထ, ပစ္ဆိမယာမေ ပန ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒံ ပဋိဝိဇ္ဈန္တဿေဝ မေ ဒသသဟဿိလောကဓာတု ကမ္ပိတ္ထ။ ဣတိ မာဒိသေနပိ တိက္ခဉာဏေန ကိစ္ဆေနေဝါယံ ဓမ္မော ပဋိဝိဒ္ဓေါ, တံ လောကိယမဟာဇနာ ကထံ ပဋိဝိဇ္ဈိဿန္တီ’’တိ ဓမ္မဂမ္ဘီရတာယ ပစ္စဝေက္ခဏာနုဘာဝေနပိ ဧဝံ စိတ္တံ နမီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
အပိစ ဗြဟ္မုနာ ယာစိတေ ဒေသေတုကာမတာယပိဿ ဧဝံ စိတ္တံ နမိ။ ဇာနာတိ ဟိ ဘဂဝါ ‘‘မမ အပ္ပေါဿုက္ကတာယ စိတ္တေ နမမာနေ မဟာဗြဟ္မာ ဓမ္မဒေသနံ ယာစိဿတိ, ဣမေ စ သတ္တာ ဗြဟ္မဂရုကာ, တေ ‘သတ္ထာ ကိရ ဓမ္မံ န ဒေသေတုကာမော အဟောသိ, အထ နံ မဟာဗြဟ္မာ ယာစိတွာ ဒေသာပေတိ, သန္တော ဝတ ဘော ဓမ္မော ပဏီတော’တိ မညမာနာ သုဿူသိဿန္တီ’’တိ။ ဣဒမ္ပိဿ ကာရဏံ ပဋိစ္စ အပ္ပေါဿုက္ကတာယ စိတ္တံ နမိ, နော ဓမ္မဒေသနာယာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
֍ ဋ္ဌ ၈။ သဟမ္ပတိဿာတိ သော ကိရ ကဿပဿ ဘဂဝတော သာသနေ သဟကော နာမ ထေရော ပဌမဇ္ဈာနံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ ပဌမဇ္ဈာနဘူမိယံ ကပ္ပါယုကဗြဟ္မာ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တော, တတြ နံ သဟမ္ပတိ ဗြဟ္မာတိ သဉ္ဇာနန္တိ။ တံ သန္ဓာယာဟ ‘‘ဗြဟ္မုနော သဟမ္ပတိဿာ’’တိ။ နဿတိ ဝတာတိ သော ကိရ ဣမံ သဒ္ဒံ တထာ နိစ္ဆာရေတိ, ယထာ ဒသသဟဿိလောကဓာတုဗြဟ္မာနော သုတွာ သဗ္ဗေ သန္နိပတိံသု။ အပ္ပရဇက္ခဇာတိကာတိ ပညာမယေ အက္ခိမှိ အပ္ပံ ပရိတ္တံ ရာဂဒေါသမောဟရဇံ ဧတေသံ ဧဝံသဘာဝါတိ အပ္ပရဇက္ခဇာတိကာ။ အပ္ပံ ရာဂါဒိရဇံ ယေသံ တေ သဘာဝါ အပ္ပရဇက္ခဇာတိကာတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အဿဝနတာတိ ‘‘သယံ အဘိညာ’’တိအာဒီသု ဝိယ ကရဏတ္ထေ ပစ္စတ္တဝစနံ, အဿဝနတာယာတိ အတ္ထော။ ဘဝိဿန္တီတိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ဒသပုညကိရိယဝသေန ကတာဓိကာရာ ပရိပါကဂတပဒုမာနိ ဝိယ သူရိယရသ္မိသမ္ဖဿံ ဓမ္မဒေသနံယေဝ အာကင်္ခမာနာ စတုပ္ပဒိကဂါထာဝသာနေ အရိယဘူမိံ ဩက္ကမနာရဟာ န ဧကော, န ဒွေ, အနေကသတသဟဿာ ဓမ္မဿ အညာတာရော ဘဝိဿန္တီတိ ဒဿေတိ။
ပါတုရဟောသီတိ ပါတုဘဝိ။ သမလေဟိ စိန္တိတောတိ သမလေဟိ ပူရဏကဿပါဒီဟိ ဆဟိ သတ္ထာရေဟိ စိန္တိတော။ တေ ဟိ ပုရေတရံ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ သကလဇမ္ဗုဒီပေ ကဏ္ဋကေ ပတ္ထရမာနာ ဝိယ ဝိသံ သိဉ္စမာနာ
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၅၆။)ဝိယ စ သမလံ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဓမ္မံ ဒေသယိံသု။ တေ ကိရ ဗုဒ္ဓကောလာဟလာနုဿဝေန သဉ္ဇာတကုတူဟလာ လောကံ ဝဉ္စေတွာ ကောဟညေ ဌတွာ သဗ္ဗညုတံ ပဋိဇာနန္တာ ယံ ကိဉ္စိ အဓမ္မံယေဝ ဓမ္မောတိ ဒီပေသုံ။ အပါပုရေတန္တိ ဝိဝရ ဧတံ။ အမတဿ ဒွါရန္တိ အမတဿ နိဗ္ဗာနဿ ဒွါရဘူတံ အရိယမဂ္ဂံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ဧတံ ကဿပဿ ဘဂဝတော သာသနန္တရဓာနတော ပဘုတိ ပိဟိတံ နိဗ္ဗာနနဂရဿ မဟာဒွါရံ အရိယမဂ္ဂံ သဒ္ဓမ္မဒေသနာဟတ္ထေန အပါပုရ ဝိဝရ ဥဂ္ဃါဋေဟီတိ။ သုဏန္တု ဓမ္မံ ဝိမလေနာနုဗုဒ္ဓန္တိ ဣမေ သတ္တာ ရာဂါဒိမလာနံ အဘာဝတော ဝိမလေန သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန အနုဗုဒ္ဓံ စတုသစ္စဓမ္မံ သုဏန္တု တာဝ ဘဂဝါတိ ယာစတိ။
သေလပဗ္ဗတော ဥစ္စော ဟောတိ ထိရော စ, န ပံသုပဗ္ဗတော မိဿကပဗ္ဗတော ဝါတိ အာဟ ‘‘သေလေ ယထာ ပဗ္ဗတမုဒ္ဓနိဋ္ဌိတော’’တိ။ တဿတ္ထော ‘‘သေလမယေ ဧကဂ္ဃနေ ပဗ္ဗတမုဒ္ဓနိ ယထာဌိတောဝ။ န ဟိ တတ္ထ ဌိတဿ ဒဿနတ္ထံ ဂီဝုက္ခိပနပသာရဏာဒိကိစ္စံ အတ္ထီ’’တိ။ တထူပမန္တိ တပ္ပဋိဘာဂံ သေလပဗ္ဗတူပမံ။ ဓမ္မမယံ ပါသာဒန္တိ လောကုတ္တရဓမ္မမာဟ။ သော ဟိ သဗ္ဗသော ပသာဒါဝဟော သဗ္ဗဓမ္မေ အတိက္ကမ္မ အဗ္ဘုဂ္ဂတဋ္ဌေန ပါသာဒသဒိသော စ, ပညာပရိယာယော ဝါ ဣဓ ဓမ္မ-သဒ္ဒေါ။ ပညာ ဟိ အဗ္ဘုဂ္ဂတဋ္ဌေန ပါသာဒေါတိ အဘိဓမ္မေ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ။ တထာ စာဟ –
‘‘ပညာပါသာဒမာရုယှ, အသောကော သောကိနိံ ပဇံ၊
ပဗ္ဗတဋ္ဌောဝ ဘူမဋ္ဌေ, ဓီရော ဗာလေ အဝေက္ခတီ’’တိ။ (ဓ။ ပ။ ၂၈)၊
အယံ ပနေတ္ထ သင်္ခေပတ္ထော – ယထာ သေလပဗ္ဗတမုဒ္ဓနိ ယထာဌိတောဝ စက္ခုမာ ပုရိသော သမန္တတော ဇနတံ ပဿေယျ, တထာ တွမ္ပိ သုမေဓ သုန္ဒရပည သဗ္ဗညုတညာဏေန သမန္တစက္ခု ဘဂဝါ ဓမ္မမယံ ပညာမယံ ပါသာဒမာရုယှ သယံ အပေတသောကော သောကာဝတိဏ္ဏံ ဇာတိဇရာဘိဘူတံ ဇနတံ အဝေက္ခဿု ဥပဓာရယ ဥပပရိက္ခာတိ။ အယံ ပနေတ္ထ အဓိပ္ပါယော – ယထာ ဟိ ပဗ္ဗတပါဒေ သမန္တာ မဟန္တံ ခေတ္တံ ကတွာ တတ္ထ ကေဒါရပါဠီသု ကုဋိကာယော ကတွာ ရတ္တိံ အဂ္ဂိံ ဇာလေယျုံ, စတုရင်္ဂသမန္နာဂတဉ္စ အန္ဓကာရံ အဿ, အထ တဿ ပဗ္ဗတဿ မတ္ထကေ ဌတွာ စက္ခုမတော ပုရိသဿ ဘူမိံ ဩလောကယတော နေဝ ခေတ္တံ, န ကေဒါရပါဠိယော, န ကုဋိယော, န တတ္ထ သယိတမနုဿာ ပညာယေယျုံ အနုဇ္ဇလဘာဝတော, ကုဋိကာသု ပန
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၅၇။)အဂ္ဂိဇာလာမတ္တမေဝ ပညာယေယျ ဥဇ္ဇလဘာဝတော, ဧဝံ ဓမ္မပါသာဒံ အာရုယှ သတ္တနိကာယံ ဩလောကယတော တထာဂတဿ ယေ တေ အကတကလျာဏာ သတ္တာ, တေ ဧကဝိဟာရေ ဒက္ခိဏဇာဏုပဿေ နိသိန္နာပိ ဗုဒ္ဓစက္ခုဿ အာပါထံ နာဂစ္ဆန္တိ ဉာဏဂ္ဂိနာ အနုဇ္ဇလဘာဝတော အနုဠာရဘာဝတော စ, ရတ္တိံ ခိတ္တာ သရာ ဝိယ ဟောန္တိ။ ယေ ပန ကတကလျာဏာ ဝေနေယျပုဂ္ဂလာ, တေ ဧဝဿ ဒူရေပိ ဌိတာ အာပါထမာဂစ္ဆန္တိ ပရိပက္ကဉာဏဂ္ဂိတာယ သမုဇ္ဇလဘာဝတော ဥဠာရသန္တာနတာယ စ, သော အဂ္ဂိ ဝိယ ဟိမဝန္တပဗ္ဗတော ဝိယ စ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –
‘‘ဒူရေ သန္တော ပကာသေန္တိ, ဟိမဝန္တောဝ ပဗ္ဗတော၊
အသန္တေတ္ထ န ဒိဿန္တိ, ရတ္တိံ ခိတ္တာ ယထာ သရာ’’တိ။ (ဓ။ ပ။ ၃၀၄)၊
ဥဋ္ဌေဟီတိ ဘဂဝတော ဓမ္မဒေသနတ္ထံ စာရိကစရဏံ ယာစန္တော ဘဏတိ။ ဥဋ္ဌေဟီတိ ဝါ ဓမ္မဒေသနာယ အပ္ပေါဿုက္ကတာသင်္ခါတသင်္ကောစာပတ္တိတော ကိလာသုဘာဝတော ဥဋ္ဌဟ။ ဝီရာတိအာဒီသု ဘဂဝါ သာတိသယစတုဗ္ဗိဓသမ္မပ္ပဓာနဝီရိယဝန္တတာယ ဝီရော, ဒေဝပုတ္တမစ္စုကိလေသာဘိသင်္ခါရာနံ ဝိဇိတတ္တာ ဝိဇိတသင်္ဂါမော, ဇာတိကန္တာရာဒိတော ဝေနေယျသတ္ထံ ဝါဟနသမတ္ထတာယ နိဗ္ဗာနသင်္ခါတံ ခေမပ္ပဒေသံ သမ္ပာပနသမတ္ထတာယ သတ္ထဝါဟော, ကာမစ္ဆန္ဒဣဏဿ အဘာဝတော အဏဏောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယော ဟိ ပရေသံ ဣဏံ ဂဟေတွာ ဝိနာသေတိ, သော တေဟိ ‘‘ဣဏံ ဒေဟီ’’တိ တဇ္ဇမာနောပိ ဖရုသံ ဝုစ္စမာနောပိ ဝမ္ဘမာနောပိ ဝဓိယမာနောပိ ကိဉ္စိ ပဋိပ္ပဟရိတုံ န သက္ကောတိ, သဗ္ဗံ တိတိက္ခတိ။ တိတိက္ခကာရဏဉှိဿ တံ ဣဏံ ဟောတိ, ဧဝမေဝ ယော ယမှိ ကာမစ္ဆန္ဒေန ရဇ္ဇတိ, တဏှာဂဟဏေန တံ ဝတ္ထုံ ဂဏှာတိ, သော တေန ဖရုသံ ဝုစ္စမာနောပိ ဝမ္ဘမာနောပိ ဝဓိယမာနောပိ ကိဉ္စိ ပဋိပ္ပဟရိတုံ န သက္ကောတိ, သဗ္ဗံ တိတိက္ခတိ။ တိတိက္ခကာရဏဉှိဿ သော ကာမစ္ဆန္ဒော ဟောတိ ဃရသာမိကေဟိ ဝိဟေဌိယမာနာနံ ဣတ္ထီနံ ဝိယ။ ကသ္မာ? ဣဏသဒိသတ္တာ ကာမစ္ဆန္ဒဿ။
֍ ဋ္ဌ ၉။ အဇ္ဈေသနန္တိ ဂရုဋ္ဌာနီယံ ပယိရုပါသိတွာ ဂရုတရံ ပယောဇနံ ဥဒ္ဒိဿ အဘိပတ္ထနာ အဇ္ဈေသနာ, သာပိ အတ္ထတော ယာစနာ ဧဝ။ ဗုဒ္ဓစက္ခုနာတိ ဣန္ဒြိယပရောပရိယတ္တဉာဏေန စ အာသယာနုသယဉာဏေန စ။ ဣမေသဉှိ ဒွိန္နံ ဉာဏာနံ ဗုဒ္ဓစက္ခူတိ နာမံ, သဗ္ဗညုတညာဏဿ သမန္တစက္ခူတိ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၅၈။)ဟေဋ္ဌိမာနံ တိဏ္ဏံ မဂ္ဂဉာဏာနံ ဓမ္မစက္ခူတိ။ အပ္ပရဇက္ခေတိအာဒီသု ယေသံ ဝုတ္တနယေနေဝ ပညာစက္ခုမှိ ရာဂါဒိရဇံ အပ္ပံ, တေ အပ္ပရဇက္ခာ။ ယေသံ တံ မဟန္တံ, တေ မဟာရဇက္ခာ။ ယေသံ သဒ္ဓါဒီနိ ဣန္ဒြိယာနိ တိက္ခာနိ, တေ တိက္ခိန္ဒြိယာ။ ယေသံ တာနိ မုဒူနိ, တေ မုဒိန္ဒြိယာ။ ယေသံ တေယေဝ သဒ္ဓါဒယော အာကာရာ သုန္ဒရာ, တေ သွာကာရာ။ ယေ ကထိတကာရဏံ သလ္လက္ခေန္တိ, သုခေန သက္ကာ ဟောန္တိ ဝိညာပေတုံ, တေ သုဝိညာပယာ။ ယေ ပရလောကဉ္စေဝ ဝဇ္ဇဉ္စ ဘယတော ပဿန္တိ, တေ ပရလောကဝဇ္ဇဘယဒဿာဝိနော နာမ။
ဥပ္ပလာနိ ဧတ္ထ သန္တီတိ ဥပ္ပလိနီ, ဂစ္ဆောပိ ဇလာသယောပိ, ဣဓ ပန ဇလာသယော အဓိပ္ပေတော, တသ္မာ ဥပ္ပလိနိယန္တိ ဥပ္ပလဝနေတိ ဧဝမတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ ဣတော ပရေသုပိ ဧသေဝ နယော။ အန္တောနိမုဂ္ဂပေါသီနီတိ ယာနိ ဥဒကဿ အန္တော နိမုဂ္ဂါနေဝ ဟုတွာ ပုဿန္တိ ဝဍ္ဎန္တိ, တာနိ အန္တောနိမုဂ္ဂပေါသီနိ။ ဥဒကံ အစ္စုဂ္ဂမ္မ တိဋ္ဌန္တီတိ ဥဒကံ အတိက္ကမိတွာ တိဋ္ဌန္တိ။ တတ္ထ ယာနိ အစ္စုဂ္ဂမ္မ ဌိတာနိ သူရိယရသ္မိသမ္ဖဿံ အာဂမယမာနာနိ, တာနိ အဇ္ဇ ပုပ္ဖနကာနိ။ ယာနိ သမောဒကံ ဌိတာနိ, တာနိ သွေ ပုပ္ဖနကာနိ။ ယာနိ ဥဒကာ အနုဂ္ဂတာနိ အန္တောနိမုဂ္ဂပေါသီနိ, တာနိ တတိယဒိဝသေ ပုပ္ဖနကာနိ။ ဥဒကာ ပန အနုဂ္ဂတာနိ အညာနိပိ သရောဂဥပ္ပလာဒီနိ နာမ အတ္ထိ, ယာနိ နေဝ ပုပ္ဖိဿန္တိ မစ္ဆကစ္ဆပဘက္ခာနေဝ ဘဝိဿန္တိ, တာနိ ပါဠိံ နာရုဠှာနိ, အာဟရိတွာ ပန ဒီပေတဗ္ဗာနီတိ အဋ္ဌကထာယံ ပကာသိတာနိ။ ယထေဝ ဟိ တာနိ စတုဗ္ဗိဓာနိ ပုပ္ဖါနိ, ဧဝမေဝ ဥဂ္ဃဋိတညူ ဝိပဉ္စိတညူ နေယျော ပဒပရမောတိ စတ္တာရော ပုဂ္ဂလာ။
တတ္ထ ယဿ ပုဂ္ဂလဿ သဟ ဥဒါဟဋဝေလာယ ဓမ္မာဘိသမယော ဟောတိ, အယံ ‘‘စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ’’တိအာဒိနာ နယေန သင်္ခိတ္တေန မာတိကာယ ဌပိယမာနာယ ဒေသနာနုသာရေန ဉာဏံ ပေသေတွာ အရဟတ္တံ ဂဏှိတုံ သမတ္ထော ပုဂ္ဂလော ဥဂ္ဃဋိတညူတိ ဝုစ္စတိ။ ယဿ ပုဂ္ဂလဿ သင်္ခိတ္တေန ဘာသိတဿ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထေ ဝိဘဇိယမာနေ ဓမ္မာဘိသမယော ဟောတိ, အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော ဝိပဉ္စိတညူ။ ယဿ ပုဂ္ဂလဿ ဥဒ္ဒေသတော ပရိပုစ္ဆတော ယောနိသော မနသိကရောတော ကလျာဏမိတ္တေ သေဝတော ဘဇတော ပယိရုပါသတော အနုပုဗ္ဗေန ဓမ္မာဘိသမယော ဟောတိ, အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော နေယျော။ ယဿ ပုဂ္ဂလဿ ဗဟုမ္ပိ သုဏတော ဗဟုမ္ပိ ဘဏတော ဗဟုမ္ပိ
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၅၉။)ဓာရယတော ဗဟုမ္ပိ ဝါစယတော န တာယ ဇာတိယာ ဓမ္မာဘိသမယော ဟောတိ, တေန အတ္တဘာဝေန မဂ္ဂံ ဝါ ဖလံ ဝါ အန္တမသော ဈာနံ ဝါ ဝိပဿနံ ဝါ နိဗ္ဗတ္တေတုံ န သက္ကောတိ, အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော ပဒပရမော။ တတ္ထ ဘဂဝါ ဥပ္ပလဝနာဒိသဒိသံ ဒသသဟဿိလောကဓာတုံ ဩလောကေန္တော အဇ္ဇ ပုပ္ဖနကာနိ ဝိယ ဥဂ္ဃဋိတညူ, သွေ ပုပ္ဖနကာနိ ဝိယ ဝိပဉ္စိတညူ, တတိယဒိဝသေ ပုပ္ဖနကာနိ ဝိယ နေယျေ, မစ္ဆကစ္ဆပဘက္ခပုပ္ဖါနိ ဝိယ ပဒပရမေ စ အဒ္ဒသ, ပဿန္တော စ ‘‘ဧတ္တကာ အပ္ပရဇက္ခာ, ဧတ္တကာ မဟာရဇက္ခာ, တတြာပိ ဧတ္တကာ ဥဂ္ဃဋိတညူ’’တိ ဧဝံ သဗ္ဗာကာရတောဝ အဒ္ဒသ။
တတ္ထ တိဏ္ဏံ ပုဂ္ဂလာနံ ဣမသ္မိညေဝ အတ္တဘာဝေ ဘဂဝတော ဓမ္မဒေသနာ အတ္ထံ သာဓေတိ။ ပဒပရမာနံ အနာဂတတ္ထာယ ဝါသနာ ဟောတိ။ အထ ဘဂဝါ ဣမေသံ စတုန္နံ ပုဂ္ဂလာနံ အတ္ထာဝဟံ ဓမ္မဒေသနံ ဝိဒိတွာ ဒေသေတုကမျတံ ဥပ္ပါဒေတွာ ပုန သဗ္ဗေပိ တီသု ဘဝေသု သတ္တေ ဘဗ္ဗာဘဗ္ဗဝသေန ဒွေ ကောဋ္ဌာသေ အကာသိ။ ယေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘ယေ တေ သတ္တာ ကမ္မာဝရဏေန သမန္နာဂတာ ဝိပါကာဝရဏေန သမန္နာဂတာ ကိလေသာဝရဏေန သမန္နာဂတာ အဿဒ္ဓါ အစ္ဆန္ဒိကာ ဒုပ္ပညာ အဘဗ္ဗာ နိယာမံ ဩက္ကမိတုံ ကုသလေသု ဓမ္မေသု သမ္မတ္တံ, ဣမေ တေ သတ္တာ အဘဗ္ဗာ။ ကတမေ တေ သတ္တာ ဘဗ္ဗာ? ယေ တေ သတ္တာ န ကမ္မာဝရဏေန…ပေ… ဣမေ တေ သတ္တာ ဘဗ္ဗာ’’တိ (ဝိဘ။ ၈၂၆-၈၂၇)။ တတ္ထ သဗ္ဗေပိ အဘဗ္ဗပုဂ္ဂလေ ပဟာယ ဘဗ္ဗပုဂ္ဂလေယေဝ ဉာဏေန ပရိဂ္ဂဟေတွာ ‘‘ဧတ္တကာ ရာဂစရိတာ, ဧတ္တကာ ဒေါသ, မောဟ, ဝိတက္က, သဒ္ဓါ, ဗုဒ္ဓိစရိတာ’’တိ ဆ ကောဋ္ဌာသေ အကာသိ, ဧဝံ ကတွာ ဓမ္မံ ဒေသေဿာမီတိ စိန္တေသိ။ ဧတ္ထ စ အပ္ပရဇက္ခာဒိဘဗ္ဗာဒိဝသေန အာဝဇ္ဇေန္တဿ ဘဂဝတော တေ သတ္တာ ပုဉ္ဇပုဉ္ဇာဝ ဟုတွာ ဥပဋ္ဌဟန္တိ, န ဧကေကာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။
ပစ္စဘာသီတိ ပတိအဘာသိ။ အပါရုတာတိ ဝိဝဋာ။ အမတဿ ဒွါရာတိ အရိယမဂ္ဂေါ။ သော ဟိ အမတသင်္ခါတဿ နိဗ္ဗာနဿ ဒွါရံ, သော မယာ ဝိဝရိတွာ ဌပိတော မဟာကရုဏူပနိဿယေန သယမ္ဘူဉာဏေန အဓိဂတတ္တာတိ ဒဿေတိ။ ‘‘အပါရုတံ တေသံ အမတဿ ဒွါရ’’န္တိ ကေစိ ပဌန္တိ။ ပမုဉ္စန္တု သဒ္ဓန္တိ သဗ္ဗေ အတ္တနော သဒ္ဓံ မုဉ္စန္တု ဝိဿဇ္ဇေန္တု ပဝေဒေန္တု, မယာ ဒေသိတေ ဓမ္မေ မယိ စ အတ္တနော သဒ္ဒဟနာကာရံ ဥဋ္ဌာပေန္တူတိ အတ္ထော။ ပစ္ဆိမပဒဒွယေ အယမတ္ထော – အဟဉှိ အတ္တနော ပဂုဏံ သုပ္ပဝတ္တိတမ္ပိ ဣမံ
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၆၀။)ပဏီတံ ဥတ္တမံ ဓမ္မံ ကာယဝါစာကိလမထသညီ ဟုတွာ န ဘာသိံ, န ဘာသိဿာမီတိ စိန္တေသိံ, ဣဒါနိ ပန သဗ္ဗော ဇနော သဒ္ဓါဘာဇနံ ဥပနေတု, ပူရေဿာမိ နေသံ သင်္ကပ္ပန္တိ။ အန္တရဓာယီတိ သတ္ထာရံ ဂန္ဓမာလာဒီဟိ ပူဇေတွာ အန္တရဟိတော, သကဋ္ဌာနမေဝ ဂတောတိ အတ္ထော။ သတ္ထုသန္တိကဉှိ ဥပဂတာနံ ဒေဝါနံ ဗြဟ္မာနဉ္စ တဿ ပုရတော အန္တရဓာနံ နာမ သကဋ္ဌာနဂမနမေဝ။
ဗြဟ္မယာစနကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ပဉ္စဝဂ္ဂိယကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၁၀။ ဧတဒဟောသီတိ ဧတံ အဟောသိ, ‘‘ကဿ နု ခေါ အဟံ ပဌမံ ဓမ္မံ ဒေသေယျ’’န္တိ အယံ ဓမ္မဒေသနာပဋိသံယုတ္တော ဝိတက္ကော ဥဒပါဒီတိ အတ္ထော။ အာဠာရောတိ တဿ နာမံ။ ဒီဃပိင်္ဂလော ကိရေသ။ သော ဟိ တုင်္ဂသရီရတာယ ဒီဃော, ပိင်္ဂလစက္ခုတာယ ပိင်္ဂလော, တေနဿ ‘‘အာဠာရော’’တိ နာမံ အဟောသိ။ ကာလာမောတိ ဂေါတ္တံ။ ပဏ္ဍိတောတိ (မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၂၈၄) ပဏ္ဍိစ္စေန သမန္နာဂတော, သမာပတ္တိပဋိလာဘသံသိဒ္ဓေန အဓိဂမဗာဟုသစ္စသင်္ခါတေန ပဏ္ဍိတဘာဝေန သမန္နာဂတောတိ အတ္ထော။ ဗျတ္တောတိ ဝေယျတ္တိယေန သမန္နာဂတော, သမာပတ္တိပဋိလာဘပစ္စယေန ပါရိဟာရိကပညာသင်္ခါတေန ဗျတ္တဘာဝေန သမန္နာဂတောတိ အတ္ထော။ မေဓာဝီတိ ဌာနုပ္ပတ္တိယာ ပညာယ သမန္နာဂတော။ အထ ဝါ မေဓာဝီတိ တိဟေတုကပဋိသန္ဓိပညာသင်္ခါတာယ တံတံဣတိကတ္တဗ္ဗတာပညာသင်္ခါတာယ စ မေဓာယ သမန္နာဂတောတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အပ္ပရဇက္ခဇာတိကောတိ သမာပတ္တိယာ ဝိက္ခမ္ဘိတတ္တာ နိက္ကိလေသဇာတိကော ဝိသုဒ္ဓသတ္တော။ အာဇာနိဿတီတိ သလ္လက္ခေဿတိ ပဋိဝိဇ္ဈိဿတိ။
ဘဂဝတောပိ ခေါ ဉာဏံ ဥဒပါဒီတိ ဘဂဝတောပိ သဗ္ဗညုတညာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇိ။ ဘဂဝါ ကိရ ဒေဝတာယ ကထိတေနေဝ နိဋ္ဌံ အဂန္တွာ သယမ္ပိ သဗ္ဗညုတညာဏေန ဩလောကေန္တော ဣတော သတ္တမဒိဝသမတ္ထကေ ကာလံ ကတွာ အာကိဉ္စညာယတနေ နိဗ္ဗတ္တောတိ အဒ္ဒသ။ တံ သန္ဓာယာဟ ‘‘ဘဂဝတောပိ ခေါ ဉာဏံ ဥဒပါဒီ’’တိ။ မဟာဇာနိယောတိ သတ္တဒိဝသဗ္ဘန္တရေ
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၆၁။)ပတ္တဗ္ဗမဂ္ဂဖလတော ပရိဟီနတ္တာ မဟတီ ဇာနိ ပရိဟာနိ အဿာတိ မဟာဇာနိယော။ အက္ခဏေ နိဗ္ဗတ္တတ္ထာ ဣဓ ဓမ္မဒေသနဋ္ဌာနံ အာဂမနပါဒါပိ နတ္ထိ, အထာဟံ တတ္ထ ဂစ္ဆေယျံ, ဂန္တွာ ဒေသိယမာနံ ဓမ္မမ္ပိဿ သောတုံ သောတပသာဒေါပိ နတ္ထိ, ဧဝံ မဟာဇာနိယော ဇာတောတိ ဒဿေတိ။ ကိံ ပန ဘဂဝတာ တံ အတ္တနော ဗုဒ္ဓါနုဘာဝေန ဓမ္မံ ဉာပေတုံ န သက္ကာတိ? အာမ န သက္ကာ, န ဟိ ပရတောဃောသမန္တရေန သာဝကာနံ ဓမ္မာဘိသမယော သမ္ဘဝတိ, အညထာ ဣတရပစ္စယရဟိတဿပိ ဓမ္မာဘိသမယေန ဘဝိတဗ္ဗံ, န စ တံ အတ္ထိ။ ဝုတ္တဉှေတံ – ‘‘ဒွေမေ, ဘိက္ခဝေ, ပစ္စယာ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ ဥပ္ပါဒါယ ပရတော စ ဃောသော အဇ္ဈတ္တဉ္စ ယောနိသောမနသိကာရော’’တိ (အ။ နိ။ ၂။၁၂၇)။
ဥဒကောတိ တဿ နာမံ, ရာမဿ ပန ပုတ္တတာယ ရာမပုတ္တော။ အဘိဒေါသကာလကတောတိ အဍ္ဎရတ္တေ ကာလကတော။ ဘဂဝတောပိ ခေါ ဉာဏံ ဥဒပါဒီတိ ဣဓာပိ ကိရ ဘဂဝါ ဒေဝတာယ ကထိတဝစနေန သန္နိဋ္ဌာနံ အကတွာ သဗ္ဗညုတညာဏေန ဩလောကေန္တော ‘‘ဟိယျော အဍ္ဎရတ္တေ ကာလံ ကတွာ ဥဒကော ရာမပုတ္တော နေဝသညာနာသညာယတနေ နိဗ္ဗတ္တော’’တိ အဒ္ဒသ, တသ္မာ ဧဝံ ဝုတ္တံ။ သေသံ ပုရိမသဒိသမေဝ။
ဗဟူပကာရာတိ ဗဟုဥပကာရာ။ ပဓာနပဟိတတ္တံ ဥပဋ္ဌဟိံသူတိ ပဓာနတ္ထာယ ပေသိတတ္တဘာဝံ ဝသနဋ္ဌာနေ ပရိဝေဏသမ္မဇ္ဇနေန ပတ္တစီဝရံ ဂဟေတွာ အနုဗန္ဓနေန မုခေါဒကဒန္တကဋ္ဌဒါနာဒိနာ စ ဥပဋ္ဌဟိံသု။ ကေ ပနေတေ ပဉ္စဝဂ္ဂိယာ နာမ? ယေ တေ –
ရာမော ဓဇော လက္ခဏော စာပိ မန္တီ၊
ကောဏ္ဍညော စ ဘောဇော သုယာမော သုဒတ္တော၊
ဧတေ တဒါ အဋ္ဌ အဟေသုံ ဗြာဟ္မဏာ၊
ဆဠင်္ဂဝါ မန္တံ ဝိယာကရိံသူတိ။ (မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၂၈၄၊ ဇာ။ အဋ္ဌ။ ၁။နိဒါနကထာ၊ အပ။ အဋ္ဌ။ ၁။အဝိဒူရေနိဒါနကထာ)၊
ဗောဓိသတ္တဿ ဇာတကာလေ သုပိနပဋိဂ္ဂါဟကာ စေဝ လက္ခဏပဋိဂ္ဂါဟကာ စ အဋ္ဌ ဗြာဟ္မဏာ။ တေသု တယော ဒွေဓာ ဗျာကရိံသု ‘‘ဣမေဟိ လက္ခဏေဟိ သမန္နာဂတော အဂါရံ အဇ္ဈာဝသမာနော ရာဇာ ဟောဟိတိ စက္ကဝတ္တီ, ပဗ္ဗဇမာနော ဗုဒ္ဓေါ’’တိ။ ပဉ္စ ဗြာဟ္မဏာ ဧကံသဗျာကရဏာ
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၆၂။)အဟေသုံ ‘‘ဣမေဟိ လက္ခဏေဟိ သမန္နာဂတော အဂါရေ န တိဋ္ဌတိ, ဗုဒ္ဓေါဝ ဟောတီ’’တိ။ တေသု ပုရိမာ တယော ယထာမန္တပဒံ ဂတာ။ ဧတေ ဟိ လက္ခဏမန္တသင်္ခါတဝေဒဝစနာနုရူပံ ပဋိပန္နာ ဒွေ ဂတိယော ဘဝန္တိ အနညာတိ ဝုတ္တနိယာမေန နိစ္ဆိနိတုံ အသက္ကောန္တာ ဝုတ္တမေဝ ပဋိပဇ္ဇိံသု, န မဟာပုရိသဿ ဗုဒ္ဓဘာဝပ္ပတ္တိံ ပစ္စာသီသိံသု။ ဣမေ ပန ကောဏ္ဍညာဒယော ပဉ္စ ‘‘ဧကံသတော ဗုဒ္ဓေါ ဘဝိဿတီ’’တိ ဇာတနိစ္ဆယတ္တာ မန္တပဒံ အတိက္ကန္တာ။ တေ အတ္တနာ လဒ္ဓံ တုဋ္ဌိဒါနံ ဉာတကာနံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ‘‘အယံ မဟာပုရိသော အဂါရေ န အဇ္ဈာဝသိဿတိ, ဧကန္တေန ဗုဒ္ဓေါ ဘဝိဿတီ’’တိ နိဗ္ဗေမတိကာ ဗောဓိသတ္တံ ဥဒ္ဒိဿ သမဏပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတာ, တေသံ ပုတ္တာတိပိ ဝဒန္တိ, တံ အဋ္ဌကထာယံ ပဋိက္ခိတ္တံ။ ဧတေ ကိရ ဒဟရကာလေဝ ဗဟူ မန္တေ ဇာနိံသု, တသ္မာ နေ ဗြာဟ္မဏာ အာစရိယဋ္ဌာနေ ဌပယိံသု။ တေ ‘‘ပစ္ဆာ အမှေဟိ ပုတ္တဒါရဇဋံ ဆိန္ဒိတွာ န သက္ကာ ဘဝိဿတိ ပဗ္ဗဇိတု’’န္တိ ဒဟရကာလေယေဝ ပဗ္ဗဇိတွာ ရမဏီယာနိ သေနာသနာနိ ပရိဘုဉ္ဇန္တာ ဝိစရိံသု။ ကာလေန ကာလံ ပန ‘‘ကိံ ဘော မဟာပုရိသော မဟာဘိနိက္ခမနံ နိက္ခန္တော’’တိ ပုစ္ဆန္တိ။ မနုဿာ ‘‘ကုဟိံ တုမှေ မဟာပုရိသံ ပဿိဿထ, တီသု ပါသာဒေသု ဝိဝိဓနာဋကမဇ္ဈေ ဒေဝေါ ဝိယ သမ္ပတ္တိံ အနုဘောတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ တေ သုတွာ ‘‘န တာဝ မဟာပုရိသဿ ဉာဏံ ပရိပါကံ ဂစ္ဆတီ’’တိ အပ္ပေါဿုက္ကာ ဝိဟရိံသုယေဝ။
ကသ္မာ ပနေတ္ထ ဘဂဝါ ‘‘ဗဟုကာရာ ခေါ မေ ပဉ္စဝဂ္ဂိယာ’’တိ အာဟ။ ကိံ ဥပကာရကာနံယေဝ ဧသ ဓမ္မံ ဒေသေတိ, အနုပကာရကာနံ န ဒေသေတီတိ? နော န ဒေသေတိ။ ပရိစယဝသေန ဟေသ အာဠာရဉ္စေဝ ကာလာမံ ဥဒကဉ္စ ရာမပုတ္တံ ဩလောကေသိ။ ဧတသ္မိံ ပန ဗုဒ္ဓက္ခေတ္တေ ဌပေတွာ အညာသိကောဏ္ဍညံ အညော ပဌမံ ဓမ္မံ သစ္ဆိကာတုံ သမတ္ထော နာမ နတ္ထိ။ ကသ္မာ? တထာဝိဓဥပနိဿယတ္တာ။ ပုဗ္ဗေ ကိရ ပုညကရဏကာလေ ဒွေ ဘာတရော အဟေသုံ။ တေ စ ဧကတော သဿံ အကံသု။ တတ္ထ ဇေဋ္ဌဿ ‘‘ဧကသ္မိံ သဿေ နဝ ဝါရေ အဂ္ဂသဿဒါနံ မယာ ဒါတဗ္ဗ’’န္တိ အဟောသိ။ သော ဝပ္ပကာလေ ဗီဇဂ္ဂံ နာမ ဒတွာ ဂဗ္ဘကာလေ ကနိဋ္ဌေန သဒ္ဓိံ မန္တေသိ ‘‘ဂဗ္ဘကာလေ ဂဗ္ဘံ ဖာလေတွာ ဒဿာမီ’’တိ။ ကနိဋ္ဌော ‘‘တရုဏသဿံ နာသေတုကာမောသီ’’တိ အာဟ။ ဇေဋ္ဌော ကနိဋ္ဌဿ အနနုဝတ္တနဘာဝံ ဉတွာ ခေတ္တံ ဝိဘဇိတွာ အတ္တနော ကောဋ္ဌာသတော ဂဗ္ဘံ ဖာလေတွာ ခီရံ နီဟရိတွာ သပ္ပိဖာဏိတေန ယောဇေတွာ အဒါသိ, ပုထုကကာလေ ပုထုကံ ကာရေတွာ
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၆၃။)အဒါသိ, လာယနေ လာယနဂ္ဂံ, ဝေဏိကရဏေ ဝေဏဂ္ဂံ, ဝေဏိယော ပုရိသဘာရဝသေန ဗန္ဓိတွာ ကလာပကရဏေ ကလာပဂ္ဂံ, ခလေ ကလာပါနံ ဌပနဒိဝသေ ခလဂ္ဂံ, မဒ္ဒိတွာ ဝီဟီနံ ရာသိကရဏဒိဝသေ ခလဘဏ္ဍဂ္ဂံ, ကောဋ္ဌာဂါရေ ဓညဿ ပက္ခိပနဒိဝသေ ကောဋ္ဌဂ္ဂန္တိ ဧဝံ ဧကသ္မိံ သဿေ နဝ ဝါရေ အဂ္ဂဒါနံ အဒါသိ။ ကနိဋ္ဌော ပန ခလတော ဓညံ ဥဒ္ဓရိတွာ ဂဟဏဒိဝသေ အဒါသိ။ တေသု ဇေဋ္ဌော အညာသိကောဏ္ဍညတ္ထေရော ဇာတော, ကနိဋ္ဌော သုဘဒ္ဒပရိဗ္ဗာဇကော။ ဣတိ ဧကသ္မိံ သဿေ နဝန္နံ အဂ္ဂဒါနာနံ ဒိန္နတ္တာ ဌပေတွာ ထေရံ အညော ပဌမံ ဓမ္မံ သစ္ဆိကာတုံ သမတ္ထော နာမ နတ္ထိ။ ‘‘နဝန္နံ အဂ္ဂဒါနာနံ ဒိန္နတ္တာ’’တိ ဣဒဉ္စ တဿ ရတ္တညူနံ အဂ္ဂဘာဝတ္ထာယ ကတာဘိနီဟာရာနုရူပံ ပဝတ္တိတသာဝကပါရမိယာ စိဏ္ဏန္တေ ပဝတ္တိတတ္တာ ဝုတ္တံ။ တိဏ္ဏမ္ပိ ဟိ ဗောဓိသတ္တာနံ တံတံပါရမိယာ သိခါပ္ပတ္တကာလေ ပဝတ္တိတံ ပုညံ အပုညံ ဝါ ဂရုတရဝိပါကမေဝ ဟောတိ, ဓမ္မဿ စ သဗ္ဗပဌမံ သစ္ဆိကိရိယာယ ဝိနာ ကထံ ရတ္တညူနံ အဂ္ဂဘာဝသိဒ္ဓီတိ? ‘‘ဗဟုကာရာ ခေါ မေ ပဉ္စဝဂ္ဂိယာ’’တိ ဣဒံ ပန ဥပကာရာနုဿရဏမတ္တကေနေဝ ဝုတ္တံ။
ဣသိပတနေ မိဂဒါယေတိ တသ္မိံ ကိရ ပဒေသေ အနုပ္ပန္နေ ဗုဒ္ဓေ ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓါ ဂန္ဓမာဒနပဗ္ဗတေ သတ္တာဟံ နိရောဓသမာပတ္တိယာ ဝီတိနာမေတွာ နိရောဓာ ဝုဋ္ဌာယ နာဂလတာဒန္တကဋ္ဌံ ခါဒိတွာ အနောတတ္တဒဟေ မုခံ ဓောဝိတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ အာကာသေန အာဂန္တွာ နိပတန္တိ။ တတ္ထ စီဝရံ ပါရုပိတွာ နဂရေ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ကတဘတ္တကိစ္စာ ဂမနကာလေပိ တတောယေဝ ဥပ္ပတိတွာ ဂစ္ဆန္တိ။ ဣတိ ဣသယော ဧတ္ထ နိပတန္တိ ဥပ္ပတန္တိ စာတိ တံ ဌာနံ ‘‘ဣသိပတန’’န္တိ သင်္ခံ ဂတံ, မိဂါနံ ပန အဘယတ္ထာယ ဒိန္နတ္တာ ‘‘မိဂဒါယော’’တိ ဝုစ္စတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဣသိပတနေ မိဂဒါယေ’’တိ။ အညေ ဗုဒ္ဓါ ပဌမံ ဓမ္မဒေသနတ္ထာယ ဂစ္ဆန္တာ အာကာသေန ဂန္တွာ တတ္ထေဝ ဩတရန္တိ, အမှာကံ ပန ဘဂဝါ ဥပကဿ အာဇီဝကဿ ဥပနိဿယံ ဒိသွာ ‘‘ဥပကော ဣမံ အဒ္ဓါနံ ပဋိပန္နော, သော မံ ဒိသွာ သလ္လပိတွာ ဂမိဿတိ, အထ ပုန နိဗ္ဗိန္နော အာဂမ္မ အရဟတ္တံ သစ္ဆိကရိဿတီ’’တိ ဉတွာ အဋ္ဌာရသယောဇနံ မဂ္ဂံ ပဒသာဝ အဂမာသိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ယေန ဗာရာဏသီ, တေန စာရိကံ ပက္ကာမီ’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၁၁။ အန္တရာ စ ဂယံ အန္တရာ စ ဗောဓိန္တိ ဂယာယ စ ဗောဓိဿ စ ဝိဝရေ တိဂါဝုတန္တရေ ဌာနေ။ ဗောဓိမဏ္ဍတော ဟိ ဂယာ တီဏိ ဂါဝုတာနိ,
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၆၄။)ဗာရာဏသီ အဋ္ဌာရသ ယောဇနာနိ။ ဥပကော ဗောဓိမဏ္ဍဿ စ ဂယာယ စ အန္တရေ ဘဂဝန္တံ အဒ္ဒသ။ အန္တရာ-သဒ္ဒေန ပန ယုတ္တတ္တာ ဥပယောဂဝစနံ ကတံ။ ဤဒိသေသု စ ဌာနေသု အက္ခရစိန္တကာ ‘‘အန္တရာ ဂါမဉ္စ နဒိဉ္စ ယာတီ’’တိ ဧဝံ ဧကမေဝ အန္တရာ-သဒ္ဒံ ပယုဇ္ဇန္တိ, သော ဒုတိယပဒေနပိ ယောဇေတဗ္ဗော ဟောတိ, အယောဇိယမာနေ ဥပယောဂဝစနံ န ပါပုဏာတိ သာမိဝစနဿ ပသင်္ဂေ အန္တရာ-သဒ္ဒယောဂေန ဥပယောဂဝစနဿ ဣစ္ဆိတတ္တာ။ ဣဓ ပန ယောဇေတွာ ဧဝ ဝုတ္တော။ အဒ္ဓါနမဂ္ဂန္တိ အဒ္ဓါနသင်္ခါတံ မဂ္ဂံ, ဒီဃမဂ္ဂန္တိ အတ္ထော။ အဒ္ဓါနဂမနသမယဿ ဝိဘင်္ဂေ ‘‘အဒ္ဓယောဇနံ ဂစ္ဆိဿာမီတိ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗ’’န္တိအာဒိဝစနတော (ပါစိ။ ၂၁၈) အဒ္ဓယောဇနမ္ပိ အဒ္ဓါနမဂ္ဂေါ ဟောတိ။ ဗောဓိမဏ္ဍတော ပန ဂယာ တိဂါဝုတံ။ ဝိပ္ပသန္နာနီတိ သုဋ္ဌု ပသန္နာနိ။ ဣန္ဒြိယာနီတိ မနစ္ဆဋ္ဌာနိ ဣန္ဒြိယာနိ။ ပရိသုဒ္ဓေါတိ နိဒ္ဒေါသော။ ပရိယောဒါတောတိ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ နိရုပက္ကိလေသတာယေဝ ဟိ ဧသ ‘‘ပရိယောဒါတော’’တိ ဝုတ္တော, န သေတဘာဝေန။ ဧတဿ ပရိယောဒါတတံ ဒိသွာဝ ဣန္ဒြိယာနံ ဝိပ္ပသန္နတံ အညာသိ, နယဂ္ဂါဟီပညာ ကိရေသာ တဿ အာဇီဝကဿ။
သဗ္ဗာဘိဘူတိ သဗ္ဗံ တေဘူမကဓမ္မံ အဘိဘဝိတွာ ဌိတော။ သဗ္ဗဝိဒူတိ သဗ္ဗံ စတုဘူမကဓမ္မံ အဝေဒိံ အညာသိံ သဗ္ဗသော ဉေယျာဝရဏဿ ပဟီနတ္တာ။ သဗ္ဗေသု ဓမ္မေသု အနူပလိတ္တောတိ သဗ္ဗေသု တေဘူမကဓမ္မေသု ရဇ္ဇနဒုဿနမုယှနာဒိနာ ကိလေသလေပေန အလိတ္တော။ သဗ္ဗဉ္ဇဟောတိ သဗ္ဗံ တေဘူမကဓမ္မံ ဇဟိတွာ ဌိတော။ အပ္ပဟာတဗ္ဗမ္ပိ ဟိ ကုသလာဗျာကတံ တပ္ပဋိဗဒ္ဓကိလေသပ္ပဟာနေန ပဟီနတ္တာ န ဟောတီတိ ဇဟိတမေဝ ဟောတိ။ တဏှက္ခယေ ဝိမုတ္တောတိ တဏှက္ခယေ နိဗ္ဗာနေ အာရမ္မဏကရဏဝသေန ဝိမုတ္တော။ သယံ အဘိညာယာတိ သဗ္ဗံ စတုဘူမကဓမ္မံ အတ္တနာဝ ဇာနိတွာ။ ကမုဒ္ဒိသေယျန္တိ ကံ အညံ ‘‘အယံ မေ အာစရိယော’’တိ ဥဒ္ဒိသေယျံ။
န မေ အာစရိယော အတ္ထီတိ လောကုတ္တရဓမ္မေ မယှံ အာစရိယော နာမ နတ္ထိ။ ကိဉ္စာပိ ဟိ လောကိယဓမ္မာနမ္ပိ ယာဒိသော လောကနာထဿ အဓိဂမော, န တာဒိသော အဓိဂမော ပရူပဒေသော အတ္ထိ, လောကုတ္တရဓမ္မေ ပနဿ လေသောပိ နတ္ထိ။ နတ္ထိ မေ ပဋိပုဂ္ဂလောတိ မယှံ သီလာဒီဟိ ဂုဏေဟိ ပဋိနိဓိဘူတော ပုဂ္ဂလော နာမ နတ္ထိ။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါတိ ဟေတုနာ နယေန စတ္တာရိ သစ္စာနိ သယံ ဗုဒ္ဓေါ။ သီတိဘူတောတိ သဗ္ဗကိလေသဂ္ဂိနိဗ္ဗာပနေန သီတိဘူတော, ကိလေသာနံ ယေဝ နိဗ္ဗုတတ္တာ နိဗ္ဗုတော။
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၆၅။)ကာသိနံ ပုရန္တိ ကာသိရဋ္ဌေ နဂရံ။ အာဟဉ္ဆန္တိ အာဟနိဿာမိ။ အမတဒုန္ဒုဘိန္တိ ဝေနေယျာနံ အမတာဓိဂမာယ ဥဂ္ဃေါသနာဒိံ ကတွာ သတ္ထု ဓမ္မဒေသနာ ‘‘အမတဒုန္ဒုဘီ’’တိ ဝုတ္တာ, ဓမ္မစက္ကပဋိလာဘာယ တံ အမတဘေရိံ ပဟရိဿာမီတိ ဂစ္ဆာမီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။
အရဟသိ အနန္တဇိနောတိ အနန္တဇိနောပိ ဘဝိတုံ ယုတ္တောတိ အတ္ထော။ အနန္တဉာဏော ဇိတကိလေသောတိ အနန္တဇိနော။ ဟုပေယျပါဝုသောတိ အာဝုသော ဧဝမ္ပိ နာမ ဘဝေယျ, ဧဝံဝိဓေ နာမ ရူပရတနေ ဤဒိသေန ဉာဏေန ဘဝိတဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပါယော။ အယဉှိဿ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ ပစ္စယော ဇာတော။ ကတာဓိကာရော ဟေသ။ တထာ ဟိ ဘဂဝါ တေန သမာဂမနတ္ထံ ပဒသာဝ တံ မဂ္ဂံ ပဋိပဇ္ဇိ။ ပက္ကာမီတိ ဝင်္ကဟာရဇနပဒံ နာမ အဂမာသိ။
တတ္ထေကံ မိဂလုဒ္ဒကဂါမကံ နိဿာယ ဝါသံ ကပ္ပေသိ, ဇေဋ္ဌကလုဒ္ဒကော တံ ဥပဋ္ဌာသိ။ တသ္မိဉ္စ ဇနပဒေ စဏ္ဍာ မက္ခိကာ ဟောန္တိ။ အထ နံ ဧကာယ စာဋိယာ ဝသာပေသုံ။ မိဂလုဒ္ဒကော ဒူရံ မိဂဝံ ဂစ္ဆန္တော ‘‘အမှာကံ အရဟန္တေ မာ ပမဇ္ဇီ’’တိ စာပံ နာမ ဓီတရံ အာဏာပေတွာ အဂမာသိ သဒ္ဓိံ ပုတ္တဘာတုကေဟိ။ သာ စဿ ဓီတာ ဒဿနီယာ ဟောတိ ကောဋ္ဌာသသမ္ပန္နာ။ ဒုတိယဒိဝသေ ဥပကော ဃရံ အာဂတော တံ ဒါရိကံ သဗ္ဗံ ဥပစာရံ ကတွာ ပရိဝိသိတုံ ဥပဂတံ ဒိသွာ ရာဂေန အဘိဘူတော ဘုဉ္ဇိတုမ္ပိ အသက္ကောန္တော ဘာဇနေန ဘတ္တံ အာဒါယ ဝသနဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ ဘတ္တံ ဧကမန္တံ နိက္ခိပိတွာ ‘‘သစေ စာပံ လဘာမိ, ဇီဝါမိ။ နော စေ, မရာမီ’’တိ နိရာဟာရော သယိ။ သတ္တမေ ဒိဝသေ မာဂဝိကော အာဂန္တွာ ဓီတရံ ဥပကဿ ပဝတ္တိံ ပုစ္ဆိ။ သာ ‘‘ဧကဒိဝသမေဝ အာဂန္တွာ ပုန နာဂတပုဗ္ဗော’’တိ အာဟ။
မာဂဝိကော အာဂတဝေသေနေဝ နံ ဥပသင်္ကမိတွာ ပုစ္ဆိဿာမီတိ တင်္ခဏံယေဝ ဂန္တွာ ‘‘ကိံ, ဘန္တေ, အဖာသုက’’န္တိ ပါဒေ ပရာမသန္တော ပုစ္ဆိ။ ဥပကော နိတ္ထုနန္တော ပရိဝတ္တတိယေဝ။ သော ‘‘ဝဒ ဘန္တေ, ယံ မယာ သက္ကာ ကာတုံ, သဗ္ဗံ ကရိဿာမီ’’တိ အာဟ။ ဥပကော ‘‘သစေ စာပံ လဘာမိ, ဇီဝါမိ, နော စေ, မယှမေဝ မရဏံ သေယျော’’တိ အာဟ။ ဇာနာသိ ကိရ, ဘန္တေ, ကိဉ္စိ သိပ္ပန္တိ? န ဇာနာမီတိ။ န, ဘန္တေ, ကိဉ္စိ သိပ္ပံ အဇာနန္တေန သက္ကာ ဃရာဝါသံ အဓိဋ္ဌာတုန္တိ။ သော အာဟ ‘‘နာဟံ ကိဉ္စိ သိပ္ပံ ဇာနာမိ,
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၆၆။)အပိစ တုမှာကံ မံသဟာရကော ဘဝိဿာမိ, မံသဉ္စ ဝိက္ကိဏိဿာမီ’’တိ။ မာဂဝိကော ‘‘အမှာကမ္ပိ ဧတဒေဝ ရုစ္စတီ’’တိ ဥတ္တရသာဋကံ ဒတွာ ဃရံ အာနေတွာ ဓီတရံ အဒါသိ။ တေသံ သံဝါသမနွာယ ပုတ္တော ဝိဇာယိ, ‘‘သုဘဒ္ဒေါ’’တိဿ နာမံ အကံသု။ စာပါ တဿ ရောဒနကာလေ ‘‘မံသဟာရကဿ ပုတ္တ မိဂလုဒ္ဒကဿ ပုတ္တ မာ ရောဒိ မာ ရောဒီ’’တိအာဒီနိ ဝဒမာနာ ပုတ္တတောသနဂီတေန ဥပကံ ဥပ္ပဏ္ဍေသိ။ ‘‘ဘဒ္ဒေ တွံ မံ အနာထောတိ မညသိ, အတ္ထိ မေ အနန္တဇိနော နာမ သဟာယော, တဿာဟံ သန္တိကံ ဂမိဿာမီ’’တိ အာဟ။ စာပါ ‘‘ဧဝမယံ အဋ္ဋီယတီ’’တိ ဉတွာ ပုနပ္ပုနံ ကထေသိ။ သော ဧကဒိဝသံ အနာရောစေတွာဝ မဇ္ဈိမဒေသာဘိမုခေါ ပက္ကာမိ။
ဘဂဝါ စ တေန သမယေန သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ, အထ ခေါ ဘဂဝါ ပဋိကစ္စေဝ ဘိက္ခူ အာဏာပေသိ ‘‘ယော, ဘိက္ခဝေ, အနန္တဇိနောတိ ပုစ္ဆမာနော အာဂစ္ဆတိ, တဿ မံ ဒဿေယျာထာ’’တိ။ ဥပကောပိ ခေါ ‘‘ကုဟိံ အနန္တဇိနော ဝသတီ’’တိ ပုစ္ဆန္တော အနုပုဗ္ဗေန သာဝတ္ထိံ အာဂန္တွာ ဝိဟာရမဇ္ဈေ ဌတွာ ‘‘ကုဟိံ အနန္တဇိနော’’တိ ပုစ္ဆိ။ တံ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော သန္တိကံ နယိံသု။ သော စ ဘဂဝန္တံ ဒိသွာ ‘‘သဉ္ဇာနာထ မံ ဘဂဝါ’’တိ အာဟ။ အာမ ဥပက သဉ္ဇာနာမိ, ကုဟိံ ပန တွံ ဝသိတ္ထာတိ။ ဝင်္ကဟာရဇနပဒေ, ဘန္တေတိ။ ဥပက မဟလ္လကောသိ ဇာတော, ပဗ္ဗဇိတုံ သက္ခိဿသီတိ။ ပဗ္ဗဇိဿာမိ, ဘန္တေတိ။ ဘဂဝါ ပဗ္ဗာဇေတွာ တဿ ကမ္မဋ္ဌာနံ အဒါသိ။ သော ကမ္မဋ္ဌာနေ ကမ္မံ ကရောန္တော အနာဂါမိဖလေ ပတိဋ္ဌာယ ကာလံ ကတွာ အဝိဟေသု နိဗ္ဗတ္တော, နိဗ္ဗတ္တိက္ခဏေယေဝ စ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ အဝိဟေ နိဗ္ဗတ္တမတ္တာ ဟိ သတ္တ ဇနာ အရဟတ္တံ ပါပုဏိံသု, တေသံ သော အညတရော။ ဝုတ္တဉှေတံ –
‘‘အဝိဟံ ဥပပန္နာသေ, ဝိမုတ္တာ သတ္တ ဘိက္ခဝေါ၊
ရာဂဒေါသပရိက္ခီဏာ, တိဏ္ဏာ လောကေ ဝိသတ္တိကံ။
‘‘ဥပကော ပလဂဏ္ဍော စ, ပုက္ကုသာတိ စ တေ တယော၊
ဘဒ္ဒိယော ခဏ္ဍဒေဝေါ စ, ဗာဟုရဂ္ဂိ စ သင်္ဂိယော၊
တေ ဟိတွာ မာနုသံ ဒေဟံ, ဒိဗ္ဗယောဂံ ဥပစ္စဂု’’န္တိ။ (သံ။ နိ။ ၁။၅၀, ၁၀၅)၊
֍ ဋ္ဌ ၁၂။ သဏ္ဌပေသုန္တိ ‘‘နေဝ အဘိဝါဒေတဗ္ဗော’’တိအာဒိနာ ကတိကံ အကံသု။ ဗာဟုလ္လိကောတိ စီဝရဗာဟုလ္လာဒီနံ အတ္ထာယ ပဋိပန္နော။
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၆၇။)ပဓာနဝိဗ္ဘန္တောတိ ပဓာနတော ပုဗ္ဗေ အနုဋ္ဌိတဒုက္ကရစရဏတော ဝိဗ္ဘန္တော ဘဋ္ဌော ပရိဟီနော။ အာဝတ္တော ဗာဟုလ္လာယာတိ စီဝရာဒိဗဟုဘာဝတ္ထာယ အာဝတ္တော။ အပိစ ခေါ အာသနံ ဌပေတဗ္ဗန္တိ အပိစ ခေါ ပနဿ ဥစ္စကုလေ နိဗ္ဗတ္တဿ အာသနမတ္တံ ဌပေတဗ္ဗန္တိ ဝဒိံသု။ အသဏ္ဌဟန္တာတိ ဗုဒ္ဓါနုဘာဝေန ဗုဒ္ဓတေဇေန အဘိဘူတာ အတ္တနော ကတိကာယ ဌာတုံ အသက္ကောန္တာ။ နာမေန စ အာဝုသောဝါဒေန စ သမုဒါစရန္တီတိ ‘‘ဂေါတမာ’’တိ စ ‘‘အာဝုသော’’တိ စ ဝဒန္တိ, ‘‘အာဝုသော ဂေါတမ, မယံ ဥရုဝေလာယံ ပဓာနကာလေ တုယှံ ပတ္တစီဝရံ ဂဟေတွာ ဝိစရိမှ, မုခေါဒကံ ဒန္တကဋ္ဌံ အဒမှ, ဝုတ္ထပရိဝေဏံ သမ္မဇ္ဇိမှ, ပစ္ဆာ တေ ကော ဝတ္တပဋိပတ္တိံ အကာသိ, ကစ္စိ အမှေသု ပက္ကန္တေသု န စိန္တယိတ္ထာ’’တိ ဧဝရူပံ ကထံ ကထေန္တီတိ အတ္ထော။
န စိရဿေဝါတိ အစိရေနေဝ။ ကုလပုတ္တာတိ ဒုဝိဓာ ကုလပုတ္တာ ဇာတိကုလပုတ္တာ အာစာရကုလပုတ္တာ စ, ဧတေ ပန ဥဘယထာပိ ကုလပုတ္တာယေဝ။ အဂါရသ္မာတိ ဃရာ။ အဂါရာယ ဟိတံ အဂါရိယံ, ကသိဂေါရက္ခာဒိ ကုဋုမ္ဗပေါသနကမ္မံ ဝုစ္စတိ။ နတ္ထိ ဧတ္ထ အဂါရိယန္တိ အနဂါရိယံ။ ပဗ္ဗဇ္ဇာယေတံ အဓိဝစနံ။ ပဗ္ဗဇန္တီတိ ဥပဂစ္ဆန္တိ ဥပသင်္ကမန္တိ။ တဒနုတ္တရန္တိ တံ အနုတ္တရံ။ ဗြဟ္မစရိယပရိယောသာနန္တိ မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယဿ ပရိယောသာနံ, အရဟတ္တဖလန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တဿ ဟိ အတ္ထာယ ကုလပုတ္တာ ပဗ္ဗဇန္တိ။ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေတိ တသ္မိံယေဝ အတ္တဘာဝေ။ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာတိ အတ္တနောယေဝ ပညာယ ပစ္စက္ခံ ကတွာ, အပရပ္ပစ္စယံ ကတွာတိ အတ္ထော။ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရိဿထာတိ ပါပုဏိတွာ သမ္ပာဒေတွာ ဝိဟရိဿထ။
ဣရိယာယာတိ ဒုက္ကရဣရိယာယ။ ပဋိပဒါယာတိ ဒုက္ကရပဋိပတ္တိယာ။ ဒုက္ကရကာရိကာယာတိ ပသတပသတမုဂ္ဂယူသာဒိအာဟရဏာဒိနာ ဒုက္ကရကရဏေန။ ဥတ္တရိ မနုဿဓမ္မာတိ မနုဿဓမ္မတော ဥပရိ။ အလံ အရိယံ ကာတုန္တိ အလမရိယော, အရိယဘာဝါယ သမတ္ထောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ, ဉာဏဒဿနမေဝ ဉာဏဒဿနဝိသေသော, အလမရိယော စ သော ဉာဏဒဿနဝိသေသော စာတိ အလမရိယဉာဏဒဿနဝိသေသော။ ဉာဏဒဿနန္တိ စ ဒိဗ္ဗစက္ခုပိ ဝိပဿနာပိ မဂ္ဂေါပိ ဖလမ္ပိ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏမ္ပိ သဗ္ဗညုတညာဏမ္ပိ ဝုစ္စတိ။ ‘‘အပ္ပမတ္တော သမာနော ဉာဏဒဿနံ အာရာဓေတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၃၁၁) ဟိ ဧတ္ထ ဒိဗ္ဗစက္ခု ဉာဏဒဿနံ နာမ။ ‘‘ဉာဏဒဿနာယ စိတ္တံ အဘိနီဟရတိ အဘိနိန္နာမေတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၂၃၅)
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၆၈။)ဧတ္ထ ဝိပဿနာဉာဏံ။ ‘‘အဘဗ္ဗာ တေ ဉာဏဒဿနာယ အနုတ္တရာယ သမ္ဗောဓာယာ’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၁၉၆) ဧတ္ထ မဂ္ဂေါ။ ‘‘အယမညော ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မာ အလမရိယဉာဏဒဿနဝိသေသော အဓိဂတော ဖာသုဝိဟာရော’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၃၂၈) ဧတ္ထ ဖလံ။ ‘‘ဉာဏဉ္စ ပန မေ ဒဿနံ ဥဒပါဒိ ‘အကုပ္ပါ မေ စေတောဝိမုတ္တိ, အယမန္တိမာ ဇာတိ, နတ္ထိ ဒါနိ ပုနဗ္ဘဝေါ’’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၁၀၈၁၊ မဟာဝ။ ၁၆) ဧတ္ထ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏံ။ ‘‘ဉာဏဉ္စ ပန မေ ဒဿနံ ဥဒပါဒိ ‘သတ္တာဟကာလကတော အာဠာရော ကာလာမော’’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၂၈၄၊ ၂။၃၄၀၊ မဟာဝ။ ၁၀) ဧတ္ထ သဗ္ဗညုတညာဏံ။ ဣဓ ပန သဗ္ဗညုတညာဏပဒဋ္ဌာနော အရိယမဂ္ဂေါ သဗ္ဗညုတညာဏမေဝ ဝါ အဓိပ္ပေတံ။
အဘိဇာနာထ မေ နောတိ အဘိဇာနာထ နု မေ။ ဧဝရူပံ ပဘာဝိတမေတန္တိ ဧတ္ထ ဧဝရူပံ ဝါကျဘေဒန္တိ အတ္ထော, အပိ နု အဟံ ဥရုဝေလာယံ ပဓာနေ တုမှာကံ သင်္ဂဏှနတ္ထံ အနုက္ကဏ္ဌနတ္ထံ ရတ္တိံ ဝါ ဒိဝါ ဝါ အာဂန္တွာ ‘‘အာဝုသော, မယံ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဂမိဿာမာတိ မာ ဝိတက္ကယိတ္ထ, မယှံ ဩဘာသော ဝါ ကမ္မဋ္ဌာနနိမိတ္တံ ဝါ ပညာယတီ’’တိ ဧဝရူပံ ကဉ္စိ ဝစနဘေဒံ အကာသိန္တိ အဓိပ္ပါယော။ တေ ဧကပဒေနေဝ သတိံ လဘိတွာ ဥပ္ပန္နဂါရဝါ ‘‘အဒ္ဓါ ဧသ ဗုဒ္ဓေါ ဇာတော’’တိ သဒ္ဒဟိတွာ ‘‘နော ဟေတံ ဘန္တေ’’တိ အာဟံသု။ အသက္ခိ ခေါ ဘဂဝါ ပဉ္စဝဂ္ဂိယေ ဘိက္ခူ သညာပေတုန္တိ ဘဂဝါ ပဉ္စဝဂ္ဂိယေ ဘိက္ခူ ‘‘ဗုဒ္ဓေါ အဟ’’န္တိ ဇာနာပေတုံ အသက္ခိ။ အညာ စိတ္တံ ဥပဋ္ဌာပေသုန္တိ အညာယ အရဟတ္တပ္ပတ္တိယာ စိတ္တံ ဥပဋ္ဌပေသုံ အဘိနီဟရိံသု။
ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၁၃။ ဒွေမေ, ဘိက္ခဝေ, အန္တာတိ ဒွေ ဣမေ, ဘိက္ခဝေ, ကောဋ္ဌာသာ, ဒွေ ဘာဂါတိ အတ္ထော။ ဘာဂဝစနော ဟေတ္ထ အန္တ-သဒ္ဒေါ ‘‘ပုဗ္ဗန္တေ ဉာဏံ အပရန္တေ ဉာဏ’’န္တိအာဒီသု (ဓ။ သ။ ၁၀၆၃) ဝိယ။ ဣမဿ ပန ပဒဿ ဥစ္စာရဏသမကာလံ ပဝတ္တနိဂ္ဃေါသော ဗုဒ္ဓါနုဘာဝေန ဟေဋ္ဌာ အဝီစိံ ဥပရိ ဘဝဂ္ဂံ ပတွာ ဒသသဟဿိလောကဓာတုံ ဖရိတွာ အဋ္ဌာသိ။ တသ္မိံယေဝ သမယေ ပရိပက္ကကုသလမူလာ သစ္စာဘိသမ္ဗောဓာယ ကတာဓိကာရာ အဋ္ဌာရသကောဋိသင်္ခါ ဗြဟ္မာနော သမာဂစ္ဆိံသု။ ပစ္ဆိမဒိသာယ သူရိယော အတ္ထမေတိ, ပါစီနဒိသာယ အာသာဠှနက္ခတ္တေန ယုတ္တော ပုဏ္ဏစန္ဒော ဥဂ္ဂစ္ဆတိ။ တသ္မိံ သမယေ
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၆၉။)ဘဂဝါ ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနသုတ္တံ အာရဘန္တော ‘‘ဒွေမေ, ဘိက္ခဝေ, အန္တာ’’တိအာဒိမာဟ။
တတ္ထ ပဗ္ဗဇိတေနာတိ ဂိဟိဗန္ဓနံ ဆေတွာ ပဗ္ဗဇ္ဇုပဂတေန။ န သေဝိတဗ္ဗာတိ န ဝဠဉ္ဇေတဗ္ဗာ နာနုယုဉ္ဇိတဗ္ဗာ။ ယော စာယံ ကာမေသု ကာမသုခလ္လိကာနုယောဂေါတိ ယော စ အယံ ဝတ္ထုကာမေသု ကိလေသကာမသုခဿ အနုယောဂေါ, ကိလေသကာမသံယုတ္တဿ သုခဿ အနုဂတောတိ အတ္ထော။ ဟီနောတိ လာမကော။ ဂမ္မောတိ ဂါမဝါသီနံ သန္တကော တေဟိ သေဝိတဗ္ဗတာယ။ ပေါထုဇ္ဇနိကောတိ ပုထုဇ္ဇနေန အန္ဓဗာလဇနေန အာစိဏ္ဏော။ အနရိယောတိ န အရိယော န ဝိသုဒ္ဓေါ န ဥတ္တမော, န ဝါ အရိယာနံ သန္တကော။ အနတ္ထသံဟိတောတိ န အတ္ထသံဟိတော, ဟိတသုခါဝဟကာရဏံ အနိဿိတောတိ အတ္ထော။ အတ္တကိလမထာနုယောဂေါတိ အတ္တနော ကိလမထဿ အနုယောဂေါ, ဒုက္ခကရဏံ ဒုက္ခုပ္ပါဒနန္တိ အတ္ထော။ ဒုက္ခောတိ ကဏ္ဋကာပဿယသေယျာဒီဟိ အတ္တဗာဓနေဟိ ဒုက္ခာဝဟော။ မဇ္ဈိမာ ပဋိပဒါတိ အရိယမဂ္ဂံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ မဂ္ဂေါ ဟိ ကာမသုခလ္လိကာနုယောဂေါ ဧကော အန္တော, အတ္တကိလမထာနုယောဂေါ ဧကော အန္တော, ဧတေ ဒွေ အန္တေ န ဥပေတိ န ဥပဂစ္ဆတိ, ဝိမုတ္တော ဧတေဟိ အန္တေဟိ, တသ္မာ ‘‘မဇ္ဈိမာ ပဋိပဒါ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဧတေသံ မဇ္ဈေ ဘဝတ္တာ မဇ္ဈိမာ, ဝဋ္ဋဒုက္ခနိဿရဏတ္ထိကေဟိ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗတော စ ပဋိပဒါတိ, တထာ လောဘော ဧကော အန္တော, ဒေါသော ဧကော အန္တော။ သဿတံ ဧကံ အန္တံ, ဥစ္ဆေဒေါ ဧကော အန္တောတိ ပုရိမနယေနေဝ ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗံ။
စက္ခုကရဏီတိအာဒီဟိ တမေဝ ပဋိပဒံ ထောမေတိ။ ပညာစက္ခုံ ကရောတီတိ စက္ခုကရဏီ။ သာ ဟိ စတုန္နံ သစ္စာနံ ဒဿနာယ သံဝတ္တတိ ပရိညာဘိသမယာဒိဘေဒဿ ဒဿနဿ ပဝတ္တနဋ္ဌေနာတိ ‘‘စက္ခုကရဏီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ တယိဒံ သတိပိ ပဋိပဒါယ အနညတ္တေ အဝယဝဝသေန သိဇ္ဈမာနော အတ္ထော သမုဒါယေန ကတော နာမ ဟောတီတိ ဥပစာရဝသေန ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဒုတိယပဒံ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ ဥပသမာယာတိ ကိလေသုပသမတ္ထာယ။ အဘိညာယာတိ စတုန္နံ သစ္စာနံ အဘိဇာနနတ္ထာယ။ သမ္ဗောဓာယာတိ တေသံယေဝ သမ္ဗုဇ္ဈနတ္ထာယ။ နိဗ္ဗာနာယာတိ နိဗ္ဗာနသစ္ဆိကိရိယာယ။ အထ ဝါ နိဗ္ဗာနာယာတိ အနုပါဒိသေသနိဗ္ဗာနာယ။ ‘‘ဥပသမာယာ’’တိ ဟိ ဣမိနာ သဥပါဒိသေသနိဗ္ဗာနံ ဂဟိတံ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၇၀။)ဣဒါနိ တံ မဇ္ဈိမပ္ပဋိပဒံ သရူပတော ဒဿေတုကာမော ‘‘ကတမာ စ သာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘အယမေဝါ’’တိအာဒိနာ နယေန ဝိဿဇ္ဇေသိ။ တတ္ထ အယမေဝါတိ အဝဓာရဏဝစနံ အညဿ နိဗ္ဗာနဂါမိမဂ္ဂဿ အတ္ထိဘာဝပဋိသေဓနတ္ထံ။ သတ္တာပဋိက္ခေပေါ ဟိ ဣဓ ပဋိသေဓနံ အလဗ္ဘမာနတ္တာ အညဿ မဂ္ဂဿ။ အရိယောတိ ကိလေသာနံ အာရကတ္တာ အရိယော နိရုတ္တိနယေန။ အရိပဟာနာယ သံဝတ္တတီတိပိ အရိယော အရယော ပါပဓမ္မာ ယန္တိ အပဂစ္ဆန္တိ ဧတေနာတိ ကတွာ။ အရိယေန ဘဂဝတာ ဒေသိတတ္တာ အရိယဿ အယန္တိပိ အရိယော, အရိယဘာဝပ္ပဋိလာဘာယ သံဝတ္တတီတိပိ အရိယော။ ဧတ္ထ ပန အရိယကရော အရိယောတိပိ ဥတ္တရပဒလောပေန အရိယ-သဒ္ဒသိဒ္ဓိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အဋ္ဌဟိ အင်္ဂေဟိ ဥပေတတ္တာ အဋ္ဌင်္ဂိကော။ မဂ္ဂင်္ဂသမုဒါယေ ဟိ မဂ္ဂဝေါဟာရော, သမုဒါယော စ သမုဒါယီဟိ သမန္နာဂတော နာမ ဟောတိ။ အယံ ပနေတ္ထ ဝစနတ္ထော – အတ္တနော အဝယဝဘူတာနိ အဋ္ဌင်္ဂါနိ ဧတဿ သန္တီတိ အဋ္ဌင်္ဂိကောတိ။ ပရမတ္ထတော ပန အင်္ဂါနိယေဝ မဂ္ဂေါ ပဉ္စင်္ဂိကတူရိယာဒီနိ ဝိယ, န စ အင်္ဂဝိနိမုတ္တော ဆဠင်္ဂေါ ဝေဒေါ ဝိယ။ ကိလေသေ မာရေန္တော ဂစ္ဆတီတိ မဂ္ဂေါ နိရုတ္တိနယေန, နိဗ္ဗာနံ မဂ္ဂတိ ဂဝေသတီတိ ဝါ မဂ္ဂေါ။ အရိယမဂ္ဂေါ ဟိ နိဗ္ဗာနံ အာရမ္မဏံ ကရောန္တော ဂဝေသန္တော ဝိယ ဟောတိ။ နိဗ္ဗာနတ္ထိကေဟိ မဂ္ဂီယတီတိ ဝါ မဂ္ဂေါ ဝိဝဋ္ဋူပနိဿယပုညကရဏတော ပဋ္ဌာယ တဒတ္ထပဋိပတ္တိတော။ ဂမ္မတိ ဝါ တေဟိ ပဋိပဇ္ဇီယတီတိ မဂ္ဂေါ။ ဧတ္ထ ပန အာဒိအန္တဝိပရိယာယေန သဒ္ဒသိဒ္ဓိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
သေယျထိဒန္တိ နိပါတော, တဿ ကတမော သော ဣတိ စေတိ အတ္ထော, ကတမာနိ ဝါ တာနိ အဋ္ဌင်္ဂါနီတိ။ သဗ္ဗလိင်္ဂဝိဘတ္တိဝစနသာဓာရဏော ဟိ အယံ နိပါတော။ ဧကမေကမ္ပိ အင်္ဂံ မဂ္ဂေါယေဝ။ ယထာဟ ‘‘သမ္မာဒိဋ္ဌိ မဂ္ဂေါ စေဝ ဟေတု စာ’’တိ (ဓ။ သ။ ၁၀၃၉)။ ပေါရာဏာပိ ဘဏန္တိ ‘‘ဒဿနမဂ္ဂေါ သမ္မာဒိဋ္ဌိ, အဘိနိရောပနမဂ္ဂေါ သမ္မာသင်္ကပ္ပေါ…ပေ… အဝိက္ခေပမဂ္ဂေါ သမ္မာသမာဓီ’’တိ။ နနု စ အင်္ဂါနိ သမုဒိတာနိ မဂ္ဂေါ အန္တမသော သတ္တင်္ဂဝိကလဿ အရိယမဂ္ဂဿ အဘာဝတောတိ? သစ္စမေတံ သစ္စသမ္ပဋိဝေဓေ, မဂ္ဂပ္ပစ္စယတာယ ပန ယထာသကံ ကိစ္စကရဏေန ပစ္စေကမ္ပိ တာနိ မဂ္ဂေါယေဝ, အညထာ သမုဒိတာနမ္ပိ တေသံ မဂ္ဂကိစ္စံ န သမ္ဘဝေယျာတိ။ သမ္မာဒိဋ္ဌိအာဒီသု သမ္မာ ပဿတီတိ သမ္မာဒိဋ္ဌိ, သမ္မာ သင်္ကပ္ပေတိ
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၇၁။)သမ္ပယုတ္တဓမ္မေ နိဗ္ဗာနသင်္ခါတေ အာရမ္မဏေ အဘိနိရောပေတီတိ သမ္မာသင်္ကပ္ပေါ, သမ္မာ ဝဒတိ ဧတာယာတိ သမ္မာဝါစာ, သမ္မာ ကရောတိ ဧတေနာတိ သမ္မာကမ္မံ, တဒေဝ သမ္မာကမ္မန္တော, သမ္မာ အာဇီဝတိ ဧတေနာတိ သမ္မာအာဇီဝေါ, သမ္မာ ဝါယမတိ ဥဿဟတီတိ သမ္မာဝါယာမော, သမ္မာ သရတိ အနုဿရတီတိ သမ္မာသတိ, သမ္မာ သမာဓိယတိ စိတ္တံ ဧတေနာတိ သမ္မာသမာဓီတိ ဧဝံ နိဗ္ဗစနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣဒါနိ အယံ ခေါ သာ ဘိက္ခဝေတိ တမေဝ ပဋိပဒံ နိဂမေန္တော အာဟ။ တဿတ္ထော – ယွာယံ စတ္တာရောပိ လောကုတ္တရမဂ္ဂေ ဧကတော ကတွာ ကထိတော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ, အယံ ခေါ သာ ဘိက္ခဝေ…ပေ… နိဗ္ဗာနာယ သံဝတ္တတီတိ။
֍ ဋ္ဌ ၁၄။ ဧဝံ မဇ္ဈိမပဋိပဒံ သရူပတော ဒဿေတွာ ဣဒါနိ စတ္တာရိ အရိယသစ္စာနိ ဒဿေတုံ ‘‘ဣဒံ ခေါ ပန, ဘိက္ခဝေ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၅၃၀) ဒုက္ခန္တိ ဧတ္ထ ဒု-ဣတိ အယံ သဒ္ဒေါ ကုစ္ဆိတေ ဒိဿတိ။ ကုစ္ဆိတဉှိ ပုတ္တံ ‘‘ဒုပုတ္တော’’တိ ဝဒန္တိ, ခံ-သဒ္ဒေါ ပန တုစ္ဆေ။ တုစ္ဆဉှိ အာကာသံ ‘‘ခ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ဣဒဉ္စ ပဌမသစ္စံ ကုစ္ဆိတံ အနေကဥပဒ္ဒဝါဓိဋ္ဌာနတော, တုစ္ဆံ ဗာလဇနပရိကပ္ပိတဓုဝသုဘသုခတ္တဘာဝဝိရဟိတတော, တသ္မာ ကုစ္ဆိတတ္တာ တုစ္ဆတ္တာ စ ‘‘ဒုက္ခ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ယသ္မာ ပနေတံ ဗုဒ္ဓါဒယော အရိယာ ပဋိဝိဇ္ဈန္တိ, တသ္မာ ‘‘အရိယသစ္စ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ အရိယပဋိဝိဇ္ဈိတဗ္ဗဉှိ သစ္စံ ပုရိမပဒေ ဥတ္တရပဒလောပေန ‘‘အရိယသစ္စ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ အရိယဿ တထာဂတဿ သစ္စန္တိပိ အရိယသစ္စံ။ တထာဂတေန ဟိ သယံ အဓိဂတတ္တာ ပဝေဒိတတ္တာ တတော ဧဝ စ အညေဟိ အဓိဂမနီယတ္တာ တံ တဿ ဟောတီတိ။ အထ ဝါ ဧတဿ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓတ္တာ အရိယဘာဝသိဒ္ဓိတော အရိယသာဓကံ သစ္စန္တိပိ အရိယသစ္စံ ပုဗ္ဗေ ဝိယ ဥတ္တရပဒလောပေန။ အဝိတထဘာဝေန ဝါ အရဏီယတ္တာ အဓိဂန္တဗ္ဗတ္တာ အရိယံ သစ္စန္တိပိ အရိယသစ္စံ။ သစ္စတ္ထံ ပန စတုန္နမ္ပိ သစ္စာနံ ပရတော ဧကဇ္ဈံ ဒဿယိဿာမ။
ဣဒါနိ တံ ဒုက္ခံ အရိယသစ္စံ သရူပတော ဒဿေတုံ ‘‘ဇာတိပိ ဒုက္ခာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတြာယံ ဇာတိ-သဒ္ဒေါ အနေကတ္ထော။ တထာ ဟေသ ‘‘ဧကမ္ပိ ဇာတိံ ဒွေပိ ဇာတိယော’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၃၁၊ မ။ နိ။ ၁။၁၄၈) ဧတ္ထ ဘဝေ အာဂတော။ ‘‘အတ္ထိ, ဝိသာခေ, နိဂဏ္ဌာ နာမ သမဏဇာတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၃။၇၁) ဧတ္ထ နိကာယေ။ ‘‘ဇာတိ ဒွီဟိ ခန္ဓေဟိ သင်္ဂဟိတာ’’တိ (ဓာတု။ ၇၁) ဧတ္ထ သင်္ခတလက္ခဏေ။ ‘‘ယံ မာတုကုစ္ဆိသ္မိံ ပဌမံ
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၇၂။)စိတ္တံ ဥပ္ပန္နံ ပဌမံ ဝိညာဏံ ပါတုဘူတံ, တဒုပါဒါယ သာဝဿ ဇာတီ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၂၄) ဧတ္ထ ပဋိသန္ဓိယံ။ ‘‘သမ္ပတိဇာတော, အာနန္ဒ, ဗောဓိသတ္တော’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၁၊ မ။ နိ။ ၃။၂၀၇) ဧတ္ထ ပသူတိယံ။ ‘‘အက္ခိတ္တော အနုပကုဋ္ဌော ဇာတိဝါဒေနာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၃၀၃) ဧတ္ထ ကုလေ။ သွာယမိဓ ဂဗ္ဘသေယျကာနံ ပဋိသန္ဓိတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ မာတုကုစ္ဆိမှာ နိက္ခမနံ, တာဝ ပဝတ္တေသု ခန္ဓေသု, ဣတရေသံ ပဋိသန္ဓိက္ခဏေသွေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အယမ္ပိ စ ပရိယာယကထာဝ, နိပ္ပရိယာယတော ပန တတ္ထ တတ္ထ နိဗ္ဗတ္တမာနာနံ သတ္တာနံ ယေ ခန္ဓာ ပါတုဘဝန္တိ, တေသံ ပဌမပါတုဘာဝေါ ဇာတိ နာမ။
ကသ္မာ ပနေသာ ဒုက္ခာတိ စေ? အနေကေသံ ဒုက္ခာနံ ဝတ္ထုဘာဝတော။ အနေကာနိ ဟိ ဒုက္ခာနိ။ သေယျထိဒံ – ဒုက္ခဒုက္ခံ ဝိပရိဏာမဒုက္ခံ သင်္ခါရဒုက္ခံ ပဋိစ္ဆန္နဒုက္ခံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နဒုက္ခံ ပရိယာယဒုက္ခံ နိပ္ပရိယာယဒုက္ခန္တိ။ တတ္ထ ကာယိကစေတသိကာ ဒုက္ခာ ဝေဒနာ သဘာဝတော စ နာမတော စ ဒုက္ခတ္တာ ဒုက္ခဒုက္ခန္တိ ဝုစ္စတိ။ သုခါ ဝေဒနာ ဝိပရိဏာမဒုက္ခုပ္ပတ္တိဟေတုတော ဝိပရိဏာမဒုက္ခံ။ ဥပေက္ခာ ဝေဒနာ စေဝ သေသာ စ တေဘူမကာ သင်္ခါရာ ဥဒယဗ္ဗယပီဠိတတ္တာ သင်္ခါရဒုက္ခံ။ ကဏ္ဏသူလဒန္တသူလရာဂဇပရိဠာဟဒေါသဇပရိဠာဟာဒိကာယိကစေတသိကာ အာဗာဓာ ပုစ္ဆိတွာ ဇာနိတဗ္ဗတော ဥပက္ကမဿ စ အပါကဋဘာဝတော ပဋိစ္ဆန္နဒုက္ခံ။ ဒွတ္တိံသကမ္မကာရဏာဒိသမုဋ္ဌာနော အာဗာဓော အပုစ္ဆိတွာဝ ဇာနိတဗ္ဗတော ဥပက္ကမဿ စ ပါကဋဘာဝတော အပ္ပဋိစ္ဆန္နဒုက္ခံ။ ဌပေတွာ ဒုက္ခဒုက္ခံ သေသဒုက္ခံ သစ္စဝိဘင်္ဂေ အာဂတံ ဇာတိအာဒိ သဗ္ဗမ္ပိ တဿ တဿ ဒုက္ခဿ ဝတ္ထုဘာဝတော ပရိယာယဒုက္ခံ။ ဒုက္ခဒုက္ခံ ပန နိပ္ပရိယာယဒုက္ခန္တိ ဝုစ္စတိ။ တတြာယံ ဇာတိ ယံ တံ ဗာလပဏ္ဍိတသုတ္တာဒီသု (မ။ နိ။ ၃။၂၄၆ အာဒယော) ဘဂဝတာပိ ဥပမာဝသေန ပကာသိတံ အာပါယိကံ ဒုက္ခံ, ယဉ္စ သုဂတိယမ္ပိ မနုဿလောကေ ဂဗ္ဘောက္ကန္တိမူလကာဒိဘေဒံ ဒုက္ခံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, တဿ ဝတ္ထုဘာဝတော ဒုက္ခာ။ တေနာဟု ပေါရာဏာ –
တတ္ထဂ္ဂိဒါဟာဒိကမပ္ပသယှံ၊
လဘေထ ဒုက္ခံ န ကုဟိံ ပတိဋ္ဌံ၊
ဣစ္စာဟ ဒုက္ခာတိ မုနီဓ ဇာတိံ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၇၃။)ဒဏ္ဍာဘိဃာတာဒိဘဝံ အနေကံ၊
ယံ တံ ကထံ တတ္ထ ဘဝေယျ ဇာတိံ၊
ဝိနာ တဟိံ ဇာတိ တတောပိ ဒုက္ခာ။
‘‘ပေတေသု ဒုက္ခံ ပန ခုပ္ပိပါသာ-
ဝါတာတပါဒိပ္ပဘဝံ ဝိစိတ္တံ၊
ယသ္မာ အဇာတဿ န တတ္ထ အတ္ထိ၊
တသ္မာပိ ဒုက္ခံ မုနိ ဇာတိမာဟ။
‘‘တိဗ္ဗန္ဓကာရေ စ အသယှ သီတေ၊
လောကန္တရေ ယံ အသုရေသု ဒုက္ခံ၊
န တံ ဘဝေ တတ္ထ န စဿ ဇာတိ၊
ယတော အယံ ဇာတိ တတောပိ ဒုက္ခာ။
‘‘ယဉ္စာပိ ဂူထနရကေ ဝိယ မာတု ဂဗ္ဘေ၊
သတ္တော ဝသံ စိရမတော ဗဟိ နိက္ခမဉ္စ၊
ပပ္ပေါတိ ဒုက္ခမတိဃောရမိဒမ္ပိ နတ္ထိ၊
ဇာတိံ ဝိနာ ဣတိပိ ဇာတိ အယဉှိ ဒုက္ခာ။
‘‘ကိံ ဘာသိတေန ဗဟုနာ နနု ယံ ကုဟိဉ္စိ၊
အတ္ထီဓ ကိဉ္စိဒပိ ဒုက္ခမိဒံ ကဒါစိ၊
နေဝတ္ထိ ဇာတိဝိရဟေန ယတော မဟေသိ၊
ဒုက္ခာတိ သဗ္ဗပဌမံ ဣမမာဟ ဇာတိ’’န္တိ။ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၅၄၁၊ ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၁၉၁၊ မဟာနိ။ အဋ္ဌ။ ၅၊ ပဋိ။ မ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၃၂-၃၃)၊
ဇရာပိ ဒုက္ခာတိ ဧတ္ထ ပန ဒုဝိဓာ ဇရာ သင်္ခတလက္ခဏဉ္စ ခဏ္ဍိစ္စာဒိသမ္မတော သန္တတိယံ ဧကဘဝပရိယာပန္နက္ခန္ဓပုရာဏဘာဝေါ စ, သာ ဣဓ အဓိပ္ပေတာ။ သာ ပနေသာ ဇရာ သင်္ခါရဒုက္ခဘာဝတော စေဝ ဒုက္ခဝတ္ထုတော စ ဒုက္ခာ။ ယဉှိ အင်္ဂပစ္စင်္ဂသိထိလဘာဝဣန္ဒြိယဝိကာရဝိရူပတာယောဗ္ဗနဝိနာသဝီရိယာဝိသာဒသတိမတိဝိပ္ပဝါသပရပရိဘဝါဒိအနေကပစ္စယံ ကာယိကစေတသိကံ ဒုက္ခမုပ္ပဇ္ဇတိ, ဇရာ တဿ ဝတ္ထု။ တေနာဟု ပေါရာဏာ –
‘‘အင်္ဂါနံ သိထိလီဘာဝါ, ဣန္ဒြိယာနံ ဝိကာရတော၊
ယောဗ္ဗနဿ ဝိနာသေန, ဗလဿ ဥပဃာတတော။
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၇၄။)‘‘ဝိပ္ပဝါသာ သတာဒီနံ, ပုတ္တဒါရေဟိ အတ္တနော၊
အပ္ပသာဒနီယတော စေဝ, ဘိယျော ဗာလတ္တပတ္တိယာ။
‘‘ပပ္ပေါတိ ဒုက္ခံ ယံ မစ္စော, ကာယိကံ မာနသံ တထာ၊
သဗ္ဗမေတံ ဇရာဟေတု, ယသ္မာ တသ္မာ ဇရာ ဒုခါ’’တိ။ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၅၄၂၊ ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၁၉၂၊ မဟာနိ။ အဋ္ဌ။ ၅၊ ပဋိ။ မ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၃၂-၃၃)၊
ဗျာဓိပိ ဒုက္ခောတိ ဣဒံ ပဒံ ဝိဘင်္ဂေ ဒုက္ခသစ္စနိဒ္ဒေသပါဠိယံ န အာဂတံ, တေနေဝ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေပိ ဒုက္ခသစ္စနိဒ္ဒေသေ တံ န ဥဒ္ဓဋံ, ဓမ္မစက္ကပဝတ္တနသုတ္တန္တပါဠိယံယေဝ ပန ဥပလဗ္ဘတိ, တသ္မာ တတ္ထေဝိမဿ ဝစနေ အညတ္ထ စ အဝစနေ ကာရဏံ ဝီမံသိတဗ္ဗံ။
မရဏမ္ပိ ဒုက္ခန္တိ ဧတ္ထာပိ ဒုဝိဓံ မရဏံ သင်္ခတလက္ခဏဉ္စ။ ယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘ဇရာမရဏံ ဒွီဟိ ခန္ဓေဟိ သင်္ဂဟိတ’’န္တိ (ဓာတု။ ၇၁)။ ဧကဘဝပရိယာပန္နဇီဝိတိန္ဒြိယပ္ပဗန္ဓဝိစ္ဆေဒေါ စ။ ယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘နိစ္စံ မရဏတော ဘယ’’န္တိ (သု။ နိ။ ၅၈၁၊ ဇာ။ ၁။၁၁။၈၈), တံ ဣဓ အဓိပ္ပေတံ။ ဇာတိပစ္စယမရဏံ ဥပက္ကမမရဏံ သရသမရဏံ အာယုက္ခယမရဏံ ပုညက္ခယမရဏန္တိပိ တဿေဝ နာမံ။ တယိဒံ ဒုက္ခဿ ဝတ္ထုဘာဝတော ဒုက္ခန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တေနာဟု ပေါရာဏာ –
‘‘ပါပဿ ပါပကမ္မာဒိ-နိမိတ္တမနုပဿတော၊
ဘဒ္ဒဿာပသဟန္တဿ, ဝိယောဂံ ပိယဝတ္ထုကံ၊
မီယမာနဿ ယံ ဒုက္ခံ, မာနသံ အဝိသေသတော။
‘‘သဗ္ဗေသဉ္စာပိ ယံ သန္ဓိ-ဗန္ဓနစ္ဆေဒနာဒိကံ၊
ဝိတုဇ္ဇမာနမမ္မာနံ, ဟောတိ ဒုက္ခံ သရီရဇံ။
‘‘အသယှမပ္ပဋိကာရံ, ဒုက္ခဿေတဿိဒံ ယတော၊
မရဏံ ဝတ္ထု တေနေတံ, ဒုက္ခမိစ္စေဝ ဘာသိတ’’န္တိ။ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၅၄၃၊ ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၁၉၃၊ မဟာနိ။ အဋ္ဌ။ ၅၊ ပဋိ။ မ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၃၂-၃၃)၊
ဣမသ္မိဉ္စ ဌာနေ ‘‘သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသာပိ ဒုက္ခာ’’တိ ဝိဘင်္ဂေ ဒုက္ခသစ္စနိဒ္ဒေသေ အာဂတံ, ဣဓ ပန တံ နတ္ထိ, တတ္ထာပိ ကာရဏံ ပရိယေသိတဗ္ဗံ။
အပ္ပိယေဟိ သမ္ပယောဂေါ ဒုက္ခောတိ ဧတ္ထ အပ္ပိယသမ္ပယောဂေါ နာမ အမနာပေဟိ သတ္တသင်္ခါရေဟိ သမောဓာနံ။ သောပိ ဒုက္ခဝတ္ထုတော ဒုက္ခော။ တေနာဟု ပေါရာဏာ –
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၇၅။)‘‘ဒိသွာဝ အပ္ပိယေ ဒုက္ခံ, ပဌမံ ဟောတိ စေတသိ၊
တဒုပက္ကမသမ္ဘူတ-မထ ကာယေ ယတော ဣဓ။
‘‘တတော ဒုက္ခဒွယဿာပိ, ဝတ္ထုတော သော မဟေသိနာ၊
ဒုက္ခော ဝုတ္တောတိ ဝိညေယျော, အပ္ပိယေဟိ သမာဂမော’’တိ။
ပိယေဟိ ဝိပ္ပယောဂေါ ဒုက္ခောတိ ဧတ္ထ ပန ပိယဝိပ္ပယောဂေါ နာမ မနာပေဟိ သတ္တသင်္ခါရေဟိ ဝိနာဘာဝေါ။ သောပိ သောကဒုက္ခဿ ဝတ္ထုတော ဒုက္ခော။ တေနာဟု ပေါရာဏာ –
‘‘ဉာတိဓနာဒိဝိယောဂါ၊
သောကသရသမပ္ပိတာ ဝိတုဇ္ဇန္တိ၊
ဒုက္ခောတိ မတော ပိယဝိပ္ပယောဂေါ’’တိ။
ယမ္ပိစ္ဆံ န လဘတီတိ ဧတ္ထ ‘‘အဟော ဝတ မယံ န ဇာတိဓမ္မာ အဿာမာ’’တိအာဒီသု အလဗ္ဘနေယျဝတ္ထူသု ဣစ္ဆာဝ ‘‘ယမ္ပိစ္ဆံ န လဘတိ, တမ္ပိ ဒုက္ခ’’န္တိ ဝုတ္တာ, သာပိ ဒုက္ခဝတ္ထုတော ဒုက္ခာ။ တေနာဟု ပေါရာဏာ –
‘‘တံ တံ ပတ္ထယမာနာနံ, တဿ တဿ အလာဘတော၊
ယံ ဝိဃာတမယံ ဒုက္ခံ, သတ္တာနံ ဣဓ ဇာယတိ။
‘‘အလဗ္ဘနေယျဝတ္ထူနံ, ပတ္ထနာ တဿ ကာရဏံ၊
ယသ္မာ တသ္မာ ဇိနော ဒုက္ခံ, ဣစ္ဆိတာလာဘမဗြဝီ’’တိ။
သံခိတ္တေန ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓာ ဒုက္ခာတိ ဧတ္ထ ပန ယသ္မာ ဣန္ဓနမိဝ ပါဝကော, လက္ခမိဝ ပဟရဏာနိ, ဂေါရူပံ ဝိယ ဍံသမကသာဒယော, ခေတ္တမိဝ လာယကာ, ဂါမံ ဝိယ ဂါမဃာတကာ, ဥပါဒါနက္ခန္ဓပဉ္စကမေဝ ဇာတိအာဒယော နာနပ္ပကာရေဟိ ဝိဗာဓေန္တာ တိဏလတာဒီနိ ဝိယ ဘူမိယံ, ပုပ္ဖဖလပလ္လဝါနိ ဝိယ ရုက္ခေသု ဥပါဒါနက္ခန္ဓေသုယေဝ နိဗ္ဗတ္တန္တိ, ဥပါဒါနက္ခန္ဓာနဉ္စ အာဒိဒုက္ခံ ဇာတိ, မဇ္ဈေဒုက္ခံ ဇရာ, ပရိယောသာနဒုက္ခံ မရဏံ, မနောရထဝိဃာတပ္ပတ္တာနဉ္စ ဣစ္ဆာဝိဃာတဒုက္ခံ ဣစ္ဆိတာလာဘောတိ ဧဝံ နာနပ္ပကာရတော ဥပပရိက္ခိယမာနာ ဥပါဒါနက္ခန္ဓာဝ ဒုက္ခာတိ ယဒေတံ ဧကမေကံ ဒဿေတွာ ဝုစ္စမာနံ အနေကေဟိပိ ကပ္ပေဟိ န သက္ကာ အနဝသေသတော ဝတ္တုံ, တသ္မာ တံ သဗ္ဗမ္ပိ ဒုက္ခံ ဧကဇလဗိန္ဒုမှိ သကလသမုဒ္ဒဇလရသံ ဝိယ ယေသု ကေသုစိ ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓေသု သင်္ခိပိတွာ ဒဿေတုံ
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၇၆။)‘‘သံခိတ္တေန ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓာ ဒုက္ခာ’’တိ ဘဂဝါ အဝေါစ။ တေနာဟု ပေါရာဏာ –
‘‘ဇာတိပ္ပဘုတိကံ ဒုက္ခံ, ယံ ဝုတ္တမိဓ တာဒိနာ၊
အဝုတ္တံ ယဉ္စ တံ သဗ္ဗံ, ဝိနာ ဧတေ န ဝိဇ္ဇတိ။
‘‘ယသ္မာ တသ္မာ ဥပါဒါန-က္ခန္ဓာ သင်္ခေပတော ဣမေ၊
ဒုက္ခာတိ ဝုတ္တာ ဒုက္ခန္တ-ဒေသကေန မဟေသိနာ’’တိ။
ဧဝံ သရူပတော ဒုက္ခသစ္စံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ သမုဒယသစ္စံ ဒဿေတုံ ‘‘ဣဒံ ခေါ ပန, ဘိက္ခဝေ, ဒုက္ခသမုဒယ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သံ-ဣတိ အယံ သဒ္ဒေါ ‘‘သမာဂမော သမေတ’’န္တိအာဒီသု သံယောဂံ ဒီပေတိ, ဥ-ဣတိ အယံ ‘‘ဥပ္ပန္နံ ဥဒိတ’’န္တိအာဒီသု ဥပ္ပတ္တိံ။ အယ-သဒ္ဒေါ ပန ကာရဏံ ဒီပေတိ။ ဣဒဉ္စာပိ ဒုတိယသစ္စံ အဝသေသပစ္စယသမာယောဂေ သတိ ဒုက္ခဿုပ္ပတ္တိကာရဏန္တိ ဒုက္ခဿ သံယောဂေ ဥပ္ပတ္တိကာရဏတ္တာ ‘‘ဒုက္ခသမုဒယ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ယာယံ တဏှာတိ ယာ အယံ တဏှာ။ ပေါနောဗ္ဘဝိကာတိ ပုနဗ္ဘဝကရဏံ ပုနဗ္ဘဝေါ ဥတ္တရပဒလောပေန, ပုနဗ္ဘဝေါ သီလမေတိဿာတိ ပေါနောဗ္ဘဝိကာ။ နန္ဒီရာဂေန သဟဂတာတိ နန္ဒီရာဂသဟဂတာ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ ‘‘နန္ဒနတော ရဇ္ဇနတော စ နန္ဒီရာဂဘာဝံ သဗ္ဗာသု အဝတ္ထာသု အပ္ပစ္စက္ခာယ ဝုတ္တိယာ နန္ဒီရာဂသဟဂတာ’’တိ။ တတြတတြာဘိနန္ဒိနီတိ ယတြ ယတြ အတ္တဘာဝေါ နိဗ္ဗတ္တတိ, တတြတတြာဘိနန္ဒိနီ။
သေယျထိဒန္တိ နိပါတော, တဿ သာ ကတမာတိ စေတိ အယမတ္ထော။ ရူပတဏှာဒိဘေဒေန ဆဗ္ဗိဓာယေဝ တဏှာ ပဝတ္တိအာကာရဘေဒတော ကာမတဏှာဒိဝသေန တိဝိဓာ ဝုတ္တာ။ ရူပတဏှာယေဝ ဟိ ယဒါ စက္ခုဿ အာပါထမာဂတံ ရူပါရမ္မဏံ ကာမဿာဒဝသေန အဿာဒယမာနာ ပဝတ္တတိ, တဒါ ကာမတဏှာ နာမ ဟောတိ။ ယဒါ တဒေဝါရမ္မဏံ ဓုဝံ သဿတန္တိ ပဝတ္တာယ သဿတဒိဋ္ဌိယာ သဒ္ဓိံ ပဝတ္တတိ, တဒါ ဘဝတဏှာ နာမ ဟောတိ။ သဿတဒိဋ္ဌိသဟဂတော ဟိ ရာဂေါ ‘‘ဘဝတဏှာ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ယဒါ ပန တဒေဝါရမ္မဏံ ဥစ္ဆိဇ္ဇတိ ဝိနဿတီတိ ပဝတ္တာယ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိယာ သဒ္ဓိံ ပဝတ္တတိ, တဒါ ဝိဘဝတဏှာ နာမ ဟောတိ။ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိသဟဂတော ဟိ ရာဂေါ ‘‘ဝိဘဝတဏှာ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဧသ နယော သဒ္ဒတဏှာဒီသုပိ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၇၇။)ကသ္မာ ပနေတ္ထ တဏှာဝ သမုဒယသစ္စံ ဝုတ္တာတိ? ဝိသေသဟေတုဘာဝတော။ အဝိဇ္ဇာ ဟိ ဘဝေသု အာဒီနဝံ ပဋိစ္ဆာဒေန္တီ ဒိဋ္ဌိအာဒိဥပါဒါနဉ္စ တတ္ထ တတ္ထ အဘိနိဝိသမာနံ တဏှံ အဘိဝဍ္ဎေတိ, ဒေါသာဒယောပိ ကမ္မဿ ကာရဏံ ဟောန္တိ, တဏှာ ပန တံတံဘဝယောနိဂတိဝိညာဏဋ္ဌိတိသတ္တာအာဝါသသတ္တနိကာယကုလဘောဂိဿရိယာဒိဝိစိတ္တတံ အဘိပတ္ထေန္တီ ကမ္မဝိစိတ္တတာယ ဥပနိဿယတံ ကမ္မဿ စ သဟာယဘာဝံ ဥပဂစ္ဆန္တီ ဘဝါဒိဝိစိတ္တတံ နိယမေတိ, တသ္မာ ဒုက္ခဿ ဝိသေသဟေတုဘာဝတော အညေသုပိ အဝိဇ္ဇာဥပါဒါနကမ္မာဒီသု သုတ္တေ အဘိဓမ္မေ စ အဝသေသကိလေသာကုသလမူလာဒီသု ဝုတ္တေသု ဒုက္ခဟေတူသု ဝိဇ္ဇမာနေသု တဏှာဝ ‘‘သမုဒယသစ္စ’’န္တိ ဝုတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
ဣဒါနိ ဒုက္ခနိရောဓံ အရိယသစ္စံ ဒဿေတုံ ‘‘ဣဒံ ခေါ ပန, ဘိက္ခဝေ, ဒုက္ခနိရောဓ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ယသ္မာ နိ-သဒ္ဒေါ အဘာဝံ, ရောဓ-သဒ္ဒေါ စ စာရကံ ဒီပေတိ, တသ္မာ အဘာဝေါ ဧတ္ထ သံသာရစာရကသင်္ခါတဿ ဒုက္ခရောဓဿ သဗ္ဗဂတိသုညတ္တာ, သမဓိဂတေ ဝါ တသ္မိံ သံသာရစာရကသင်္ခါတဿ ဒုက္ခရောဓဿ အဘာဝေါ ဟောတိ တပ္ပဋိပက္ခတ္တာတိပိ ‘‘ဒုက္ခနိရောဓ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ဒုက္ခဿ ဝါ အနုပ္ပါဒနိရောဓပစ္စယတ္တာ ဒုက္ခနိရောဓံ။ ဒုက္ခနိရောဓံ ဒဿေန္တေန စေတ္ထ ‘‘ယော တဿာယေဝ တဏှာယာ’’တိအာဒိနာ နယေန သမုဒယနိရောဓော ဝုတ္တော, သော ကသ္မာ ဝုတ္တောတိ စေ? သမုဒယနိရောဓေန ဒုက္ခနိရောဓော။ ဗျာဓိနိမိတ္တဝူပသမေန ဗျာဓိဝူပသမော ဝိယ ဟိ ဟေတုနိရောဓေန ဖလနိရောဓော, တသ္မာ သမုဒယနိရောဓေနေဝ ဒုက္ခံ နိရုဇ္ဈတိ, န အညထာ။ တေနာဟ –
‘‘ယထာပိ မူလေ အနုပဒ္ဒဝေ ဒဠှေ၊
ဆိန္နောပိ ရုက္ခော ပုနရေဝ ရူဟတိ၊
ဧဝမ္ပိ တဏှာနုသယေ အနူဟတေ၊
နိဗ္ဗတ္တတီ ဒုက္ခမိဒံ ပုနပ္ပုန’’န္တိ။ (ဓ။ ပ။ ၃၃၈)၊
ဣတိ ယသ္မာ သမုဒယနိရောဓေနေဝ ဒုက္ခံ နိရုဇ္ဈတိ, တသ္မာ ဘဂဝါ ဒုက္ခနိရောဓံ ဒဿေန္တော သမုဒယနိရောဓေန ဒေသေသိ။ သီဟသမာနဝုတ္တိနော ဟိ တထာဂတာ။ တေ ဒုက္ခံ နိရောဓေန္တာ ဒုက္ခနိရောဓဉ္စ ဒေသေန္တာ ဟေတုမှိ ပဋိပဇ္ဇန္တိ, န ဖလေ။ ယထာ ဟိ သီဟော ယေနတ္တနိ သရော ခိတ္တော, တတ္ထေဝ
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၇၈။)အတ္တနော ဗလံ ဒဿေတိ, န သရေ, တထာ ဗုဒ္ဓါနံ ကာရဏေ ပဋိပတ္တိ, န ဖလေ။ တိတ္ထိယာ ပန သုဝါနဝုတ္တိနော။ တေ ဒုက္ခံ နိရောဓေန္တာ ဒုက္ခနိရောဓဉ္စ ဒေသေန္တာ အတ္တကိလမထာနုယောဂဒေသနာဒီဟိ ဖလေ ပဋိပဇ္ဇန္တိ, န ဟေတုမှိ။ ယထာ ဟိ သုနခါ ကေနစိ လေဍ္ဍုပ္ပဟာရေ ဒိန္နေ ဘုဿန္တာ လေဍ္ဍုံ ခါဒန္တိ, န ပဟာရဒါယကေ ဥဋ္ဌဟန္တိ, ဧဝံ အညတိတ္ထိယာ ဒုက္ခံ နိရောဓေတုကာမာ ကာယခေဒမနုယုဇ္ဇန္တိ, န ကိလေသနိရောဓနံ, ဧဝံ တာဝ ဒုက္ခနိရောဓဿ သမုဒယနိရောဓဝသေန ဒေသနာယ ပယောဇနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
အယံ ပနေတ္ထ အတ္ထော။ တဿာယေဝ တဏှာယာတိ တဿာ ‘‘ပေါနောဗ္ဘဝိကာ’’တိ ဝတွာ ကာမတဏှာဒိဝသေန ဝိဘတ္တတဏှာယ။ ဝိရာဂေါ ဝုစ္စတိ မဂ္ဂေါ။ ‘‘ဝိရာဂါ ဝိမုစ္စတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၂၄၅၊ သံ။ နိ။ ၃။၁၂, ၅၉) ဟိ ဝုတ္တံ။ ဝိရာဂေန နိရောဓော ဝိရာဂနိရောဓော, အနုသယသမုဂ္ဃါတတော အသေသော ဝိရာဂနိရောဓော အသေသဝိရာဂနိရောဓော။ အထ ဝါ ဝိရာဂေါတိ ပဟာနံ ဝုစ္စတိ, တသ္မာ အနုသယသမုဂ္ဃါတတော အသေသော ဝိရာဂေါ အသေသော နိရောဓောတိ ဧဝမ္ပေတ္ထ ယောဇနာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ, အတ္ထတော ပန သဗ္ဗာနေဝ ဧတာနိ နိဗ္ဗာနဿ ဝေဝစနာနိ။ ပရမတ္ထတော ဟိ ဒုက္ခနိရောဓော အရိယသစ္စန္တိ နိဗ္ဗာနံ ဝုစ္စတိ။ ယသ္မာ ပန တံ အာဂမ္မ တဏှာ ဝိရဇ္ဇတိ စေဝ နိရုဇ္ဈတိ စ, တသ္မာ ‘‘ဝိရာဂေါ’’တိ စ ‘‘နိရောဓော’’တိ စ ဝုစ္စတိ။ ယသ္မာ စ တဒေဝ အာဂမ္မ တဿာ စာဂါဒယော ဟောန္တိ, ကာမဂုဏာလယာဒီသု စေတ္ထ ဧကောပိ အာလယော နတ္ထိ, တသ္မာ စာဂေါ ပဋိနိဿဂ္ဂေါ မုတ္တိ အနာလယောတိ ဝုစ္စတိ။
ဣဒါနိ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနိပဋိပဒါအရိယသစ္စံ ဒဿေတုံ ‘‘ဣဒံ ခေါ ပန, ဘိက္ခဝေ, ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ’’တိအာဒိမာဟ။ ယသ္မာ ပနေတံ အရိယသစ္စံ ဒုက္ခနိရောဓံ ဂစ္ဆတိ အာရမ္မဏဝသဧန တဒဘိမုခဘူတတ္တာ, ပဋိပဒါ စ ဟောတိ ဒုက္ခနိရောဓပ္ပတ္တိယာ, တသ္မာ ‘‘ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ’’တိ ဝုစ္စတိ။ သေသမေတ္ထ ဝုတ္တနယမေဝ။ ကော ပန နေသံ ဒုက္ခာဒီနံ သစ္စဋ္ဌောတိ? ယော ပညာစက္ခုနာ ဥပပရိက္ခိယမာနာနံ မာယာဝ ဝိပရီတော, မရီစိဝ ဝိသံဝါဒကော, တိတ္ထိယာနံ အတ္တာ ဝိယ အနုပလဗ္ဘသဘာဝေါ စ န ဟောတိ, အထ ခေါ ဗာဓနပ္ပဘဝသန္တိနိယျာနပ္ပကာရေန တစ္ဆာဝိပရီတဘူတဘာဝေန အရိယဉာဏဿ ဂေါစရော ဟောတိယေဝ, ဧသ အဂ္ဂိလက္ခဏံ ဝိယ လောကပကတိ ဝိယ စ တစ္ဆာဝိပရီတဘူတဘာဝေါ သစ္စဋ္ဌောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧတ္ထ စ အဂ္ဂိလက္ခဏံ နာမ ဥဏှတ္တံ။ တဉှိ ကတ္ထစိ ကဋ္ဌာဒိဥပါဒါနဘေဒေ ဝိသံဝါဒကံ
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၇၉။)ဝိပရီတံ အဘူတံ ဝါ ကဒါစိပိ န ဟောတိ, ‘‘ဇာတိဓမ္မာ ဇရာဓမ္မာ, အထော မရဏဓမ္မိနော’’တိ (အ။ နိ။ ၅။၅၇) ဧဝံ ဝုတ္တဇာတိအာဒိကာ လောကပကတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ‘‘ဧကစ္စာနံ တိရစ္ဆာနာနံ တိရိယံ ဒီဃတာ, မနုဿာဒီနံ ဥဒ္ဓံ ဒီဃတာ, ဝုဒ္ဓိနိဋ္ဌပ္ပတ္တာနံ ပုန အဝဍ္ဎနန္တိ ဧဝမာဒိကာ စ လောကပကတီ’’တိ ဝဒန္တိ။
အပိစ –
နာဗာဓကံ ယတော ဒုက္ခံ, ဒုက္ခာ အညံ န ဗာဓကံ၊
ဗာဓကတ္တနိယာမေန, တတော သစ္စမိဒံ မတံ။
တံ ဝိနာ နာညတော ဒုက္ခံ, န ဟောတိ န စ တံ တတော၊
ဒုက္ခဟေတုနိယာမေန, ဣတိ သစ္စံ ဝိသတ္တိကာ။
နာညာ နိဗ္ဗာနတော သန္တိ, သန္တံ န စ န တံ ယတော၊
သန္တဘာဝနိယာမေန, တတော သစ္စမိဒံ မတံ။
မဂ္ဂါ အညံ န နိယျာနံ, အနိယျာနော န စာပိ သော၊
တစ္ဆနိယျာနဘာဝတ္တာ, ဣတိ သော သစ္စသမ္မတော။
ဣတိ တစ္ဆာဝိပလ္လာသ-ဘူတဘာဝံ စတူသုပိ၊
ဒုက္ခာဒီသွဝိသေသေန, သစ္စဋ္ဌံ အာဟု ပဏ္ဍိတာတိ။ (ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၁၈၉)၊
֍ ဋ္ဌ ၁၅။ ပုဗ္ဗေ အနနုဿုတေသူတိ ဣတော ပုဗ္ဗေ ‘‘ဣဒံ ဒုက္ခ’’န္တိအာဒိနာ န အနုဿုတေသု အဿုတပုဗ္ဗေသု စတုသစ္စဓမ္မေသု။ စက္ခုန္တိအာဒီနိ ဉာဏဝေဝစနာနေဝ။ ဉာဏမေဝ ဟေတ္ထ ပစ္စက္ခတော ဒဿနဋ္ဌေန စက္ခု ဝိယာတိ စက္ခု, ဉာဏဋ္ဌေန ဉာဏံ, ပကာရတော ဇာနနဋ္ဌေန ပညာ, ပဋိဝိဇ္ဈနဋ္ဌေန ဝိဇ္ဇာ, သစ္စပ္ပဋိစ္ဆာဒကဿ မောဟန္ဓကာရဿ ဝိဓမနတော ဩဘာသနဋ္ဌေန အာလောကောတိ ဝုတ္တံ။ တံ ပနေတံ စတူသု သစ္စေသု လောကိယလောကုတ္တရမိဿကံ နိဒ္ဒိဋ္ဌန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
֍ ဋ္ဌ ၁၆။ ယာဝကီဝဉ္စာတိ ယတ္တကံ ကာလံ။ တိပရိဝဋ္ဋန္တိ သစ္စဉာဏကိစ္စဉာဏကတဉာဏသင်္ခါတာနံ တိဏ္ဏံ ပရိဝဋ္ဋာနံ ဝသေန တိပရိဝဋ္ဋံ။ သစ္စဉာဏာဒိဝသေန ဟိ တယော ပရိဝဋ္ဋာ ဧတဿာတိ တိပရိဝဋ္ဋန္တိ ဝုစ္စတိ ဉာဏဒဿနံ။ ဧတ္ထ စ ‘‘ဣဒံ ဒုက္ခံ အရိယသစ္စံ, ဣဒံ ဒုက္ခသမုဒယ’’န္တိ ဧဝံ စတူသု သစ္စေသု ယထာဘူတဉာဏံ သစ္စဉာဏံ နာမ။ တေသုယေဝ
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၈၀။)‘‘ပရိညေယျံ ပဟာတဗ္ဗံ သစ္ဆိကာတဗ္ဗံ ဘာဝေတဗ္ဗ’’န္တိ ဧဝံ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စဇာနနဉာဏံ ကိစ္စဉာဏံ နာမ။ ‘‘ပရိညာတံ ပဟီနံ သစ္ဆိကတံ ဘာဝိတ’’န္တိ ဧဝံ တဿ ကတဘာဝဇာနနဉာဏံ ကတဉာဏံ နာမ။ ဒွါဒသာကာရန္တိ တေသံယေဝ ဧကေကသ္မိံ သစ္စေ တိဏ္ဏံ တိဏ္ဏံ အာကာရာနံ ဝသေန ဒွါဒသာကာရံ။ ဉာဏဒဿနန္တိ ဧတေသံ တိပရိဝဋ္ဋာနံ ဒွါဒသန္နံ အာကာရာနံ ဝသေန ဥပ္ပန္နဉာဏသင်္ခါတံ ဒဿနံ။
အနုတ္တရံ သမ္မာသမ္ဗောဓိန္တိ ဥတ္တရဝိရဟိတံ သဗ္ဗသေဋ္ဌံ သမ္မာ သာမဉ္စ ဗောဓိံ။ အထ ဝါ ပသတ္ထံ သုန္ဒရဉ္စ ဗောဓိံ။ ဗောဓီတိ စ ဘဂဝတော အရဟတ္တမဂ္ဂေါ ဣဓာဓိပ္ပေတော။ သာဝကာနံ အရဟတ္တမဂ္ဂေါ အနုတ္တရာ ဗောဓိ ဟောတိ, န ဟောတီတိ? န ဟောတိ။ ကသ္မာ? အသဗ္ဗဂုဏဒါယကတ္တာ။ တေသဉှိ ကဿစိ အရဟတ္တမဂ္ဂေါ အရဟတ္တဖလမေဝ ဒေတိ, ကဿစိ တိဿော ဝိဇ္ဇာ, ကဿစိ ဆ အဘိညာ, ကဿစိ စတဿော ပဋိသမ္ဘိဒါ, ကဿစိ သာဝကပါရမီဉာဏံ။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနမ္ပိ ပစ္စေကဗောဓိဉာဏမေဝ ဒေတိ, ဗုဒ္ဓါနံ ပန သဗ္ဗဂုဏသမ္ပတ္တိံ ဒေတိ အဘိသေကော ဝိယ ရညော သဗ္ဗလောကိဿရိယဘာဝံ။ တသ္မာ အညဿ ကဿစိပိ အနုတ္တရာ ဗောဓိ န ဟောတီတိ။ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓေါတိ ပစ္စညာသိန္တိ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓေါ အဟံ ပတ္တော ပဋိဝိဇ္ဈိတွာ ဌိတောတိ ဧဝံ ပဋိဇာနိံ။ ဉာဏဉ္စ ပန မေ ဒဿနံ ဥဒပါဒီတိ အဓိဂတဂုဏာနံ ယာထာဝတော ဒဿနသမတ္ထံ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏဉ္စ ပန မေ ဥဒပါဒိ။ အကုပ္ပါ မေ ဝိမုတ္တီတိ အယံ မယှံ အရဟတ္တဖလဝိမုတ္တိ အကုပ္ပါ ပဋိပက္ခေဟိ န ကောပေတဗ္ဗာတိ ဧဝံ ဉာဏံ ဥဒပါဒိ။ တတ္ထ ဒွီဟာကာရေဟိ အကုပ္ပတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ မဂ္ဂသင်္ခါတကာရဏတော စ အာရမ္မဏတော စ။ သာ ဟိ စတူဟိ မဂ္ဂေဟိ သမုစ္ဆိန္နကိလေသာနံ ပုန အနိဝတ္တနတာယ ကာရဏတောပိ အကုပ္ပါ, အကုပ္ပဓမ္မံ နိဗ္ဗာနံ အာရမ္မဏံ ကတွာ ပဝတ္တတာယ အာရမ္မဏတောပိ အကုပ္ပါ အနာကုပ္ပါရမ္မဏာနံ လောကိယသမာပတ္တီနံ တဒဘာဝတော။ အန္တိမာတိ ပစ္ဆိမာ။ နတ္ထိ ဒါနိ ပုနဗ္ဘဝေါတိ ဣဒါနိ ပုန အညော ဘဝေါ နာမ နတ္ထီတိ။
ဣမသ္မိဉ္စ ပန ဝေယျာကရဏသ္မိန္တိ ဣမသ္မိံ နိဂ္ဂါထကေ သုတ္တေ။ နိဂ္ဂါထကဉှိ သုတ္တံ ပုစ္ဆာဝိဿဇ္ဇနသဟိတံ ‘‘ဝေယျာကရဏ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ဘညမာနေတိ ဘဏိယမာနေ, ဒေသိယမာနေတိ အတ္ထော။ ဝိရဇန္တိ အပါယဂမနီယရာဂရဇာဒီနံ ဝိဂမေန ဝိရဇံ။ ဝီတမလန္တိ အနဝသေသဒိဋ္ဌိဝိစိကိစ္ဆာမလာပဂမေန
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၈၁။)ဝီတမလံ။ ပဌမမဂ္ဂဝဇ္ဈကိလေသရဇာဘာဝေန ဝါ ဝိရဇံ, ပဉ္စဝိဓဒုဿီလျမလာပဂမေန ဝီတမလံ။ ဓမ္မစက္ခုန္တိ ဗြဟ္မာယုသုတ္တေ (မ။ နိ။ ၂။၃၈၃ အာဒယော) ဟေဋ္ဌိမာ တယော မဂ္ဂါ ဝုတ္တာ, စူဠရာဟုလောဝါဒေ (မ။ နိ။ ၃။၄၁၆ အာဒယော) အာသဝက္ခယော, ဣဓ ပန သောတာပတ္တိမဂ္ဂေါ အဓိပ္ပေတော။ စတုသစ္စသင်္ခါတေသု ဓမ္မေသု တေသံ ဒဿနဋ္ဌေန စက္ခူတိ ဓမ္မစက္ခု, ဟေဋ္ဌိမေသု ဝါ တီသု မဂ္ဂဓမ္မေသု ဧကံ သောတာပတ္တိမဂ္ဂသင်္ခါတံ စက္ခူတိ ဓမ္မစက္ခု, သမထဝိပဿနာဓမ္မနိဗ္ဗတ္တတာယ သီလာဒိတိဝိဓဓမ္မက္ခန္ဓဘူတတာယ ဝါ ဓမ္မမယံ စက္ခူတိပိ ဓမ္မစက္ခု, တဿ ဥပ္ပတ္တိအာကာရဒဿနတ္ထံ ‘‘ယံ ကိဉ္စိ သမုဒယဓမ္မံ, သဗ္ဗံ တံ နိရောဓဓမ္မ’’န္တိ အာဟ။ နနု စ မဂ္ဂဉာဏံ အသင်္ခတဓမ္မာရမ္မဏံ, န သင်္ခတဓမ္မာရမ္မဏန္တိ? သစ္စမေတံ, ယသ္မာ တံ နိရောဓံ အာရမ္မဏံ ကတွာ ကိစ္စဝသေန သဗ္ဗသင်္ခတံ အသမ္မောဟပ္ပဋိဝေဓဝသေန ပဋိဝိဇ္ဈန္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, တသ္မာ တထာ ဝုတ္တံ။
֍ ဋ္ဌ ၁၇။ ဓမ္မစက္ကေတိ ပဋိဝေဓဉာဏဉ္စေဝ ဒေသနာဉာဏဉ္စ ပဝတ္တနဋ္ဌေန စက္ကန္တိ ဓမ္မစက္ကံ။ ဗောဓိပလ္လင်္ကေ နိသိန္နဿ ဟိ စတူသု သစ္စေသု ဥပ္ပန္နံ ဒွါဒသာကာရံ ပဋိဝေဓဉာဏမ္ပိ, ဣသိပတနေ နိသိန္နဿ ဒွါဒသာကာရာယ သစ္စဒေသနာယ ပဝတ္တကံ ဒေသနာဉာဏမ္ပိ ဓမ္မစက္ကံ နာမ။ ဥဘယမ္ပိ ဟေတံ ဒသဗလဿ ဥရေ ပဝတ္တဉာဏမေဝ။ တဒုဘယံ ဣမာယ ဒေသနာယ ပကာသေန္တေန ဘဂဝတာ ဓမ္မစက္ကံ ပဝတ္တိတံ နာမ။ တံ ပနေတံ ဓမ္မစက္ကံ ယာဝ အညာသိကောဏ္ဍညတ္ထေရော အဋ္ဌာရသဟိ ဗြဟ္မကောဋီဟိ သဒ္ဓိံ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌာတိ, တာဝ ဘဂဝါ ပဝတ္တေတိ နာမ ပဝတ္တနကိစ္စဿ အနိဋ္ဌိတတ္တာ။ ပတိဋ္ဌိတေ ပဝတ္တိတံ နာမ ကဿပသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ သာသနန္တရဓာနတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ဗုဒ္ဓုပ္ပါဒေါ, ဧတ္တကံ ကာလံ အပ္ပဝတ္တပုဗ္ဗဿ ပဝတ္တိတတ္တာ။ တံ သန္ဓာယ ‘‘ပဝတ္တိတေ စ ပန ဘဂဝတာ ဓမ္မစက္ကေ ဘုမ္မာ ဒေဝါ သဒ္ဒမနုဿာဝေသု’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဘုမ္မာတိ ဘူမဋ္ဌကဒေဝတာ။ သဒ္ဒမနုဿာဝေသုန္တိ ဧကပ္ပဟာရေနေဝ သာဓုကာရံ ဒတွာ ‘‘ဧတံ ဘဂဝတာ’’တိအာဒီနိ ဝဒန္တာ အနုဿာဝယိံသု။ ဩဘာသောတိ သဗ္ဗညုတညာဏာနုဘာဝေန ပဝတ္တော စိတ္တပစ္စယဥတုသမုဋ္ဌာနော ဩဘာသော။ သော ဟိ တဒါ ဒေဝါနံ ဒေဝါနုဘာဝံ အတိက္ကမိတွာ ဝိရောစိတ္ထ။ အညာသိ ဝတ ဘော ကောဏ္ဍညောတိ ဣမဿပိ ဥဒါနဿ ဥဒါဟရဏဃောသော ဒသသဟဿိလောကဓာတုံ ဖရိတွာ အဋ္ဌာသိ။ ဘဂဝတော ဟိ ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနဿ အာရမ္ဘေ ဝိယ ပရိသမာပနေပိ အတိဝိယ ဥဠာရတမံ ပီတိသောမနဿံ ဥဒပါဒိ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၈၂။)֍ ဋ္ဌ ၁၈။ ဒိဋ္ဌော အရိယသစ္စဓမ္မော ဧတေနာတိ ဒိဋ္ဌဓမ္မော။ ဧသ နယော သေသပဒေသုပိ။ ဧတ္ထ စ ဒဿနံ နာမ ဉာဏဒဿနတော အညမ္ပိ အတ္ထီတိ တံနိဝတ္တနတ္ထံ ‘‘ပတ္တဓမ္မော’’တိ ဝုတ္တံ။ ပတ္တိ စ ဉာဏသမ္ပတ္တိတော အညာပိ ဝိဇ္ဇတီတိ တတော ဝိသေသနတ္ထံ ‘‘ဝိဒိတဓမ္မော’’တိ ဝုတ္တံ။ သာ ပနေသာ ဝိဒိတဓမ္မတာ ဧကဒေသတောပိ ဟောတီတိ နိပ္ပဒေသတော ဝိဒိတဘာဝံ ဒဿေတုံ ‘‘ပရိယောဂါဠှဓမ္မော’’တိ ဝုတ္တံ။ တေနဿ သစ္စာဘိသမ္ဗောဓိံယေဝ ဒီပေတိ။ မဂ္ဂဉာဏဉှိ ဧကာဘိသမယဝသေန ပရိညာဒိကိစ္စံ သာဓေန္တံ နိပ္ပဒေသေန စတုသစ္စဓမ္မံ သမန္တတော ဩဂါဠှံ နာမ ဟောတိ။ သပ္ပဋိဘယကန္တာရသဒိသာ သောဠသဝတ္ထုကာ အဋ္ဌဝတ္ထုကာ စ တိဏ္ဏာ ဝိစိကိစ္ဆာ အနေနာတိ တိဏ္ဏဝိစိကိစ္ဆော။ ပဝတ္တိအာဒီသု ‘‘ဧဝံ နုခေါ န နုခေါ’’တိ ဧဝံ ပဝတ္တိကာ ဝိဂတာ သမုစ္ဆိန္နာ ကထံကထာ အဿာတိ ဝိဂတကထံကထော။ ဝေသာရဇ္ဇပ္ပတ္တောတိ သာရဇ္ဇကရာနံ ပါပဓမ္မာနံ ပဟီနတ္တာ တပ္ပဋိပက္ခေသု စ သီလာဒီသု ဂုဏေသု သုပ္ပတိဋ္ဌိတတ္တာ ဝိသာရဒဘာဝံ ဝေယျတ္တိယံ ပတ္တော အဓိဂတော။ သွာယံ ဝေသာရဇ္ဇပ္ပတ္တိသုပ္ပတိဋ္ဌိတဘာဝေါ ကတ္ထာတိ အာဟ ‘‘သတ္ထုသာသနေ’’တိ။ အတ္တနာ ပစ္စက္ခတော အဓိဂတတ္တာ န ပရံ ပစ္စေတိ, ပရဿ သဒ္ဓါယ ဧတ္ထ နပ္ပဝတ္တတိ, န တဿ ပရော ပစ္စေတဗ္ဗော အတ္ထီတိ အပရပ္ပစ္စယော။
လဘေယျာဟန္တိ လဘေယျံ အဟံ, အာယာစနဝစနမေတံ။ ဧဟီတိ အာယာစိတာနံ ပဗ္ဗဇ္ဇူပသမ္ပဒါနံ အနုမတဘာဝပ္ပကာသနဝစနံ, တသ္မာ ဧဟိ သမ္ပဋိစ္ဆာဟိ ယထာယာစိတံ ပဗ္ဗဇ္ဇူပသမ္ပဒဝိသေသန္တိ အတ္ထော။ ဣတိ-သဒ္ဒေါ တဿ ဧဟိဘိက္ခူပသမ္ပဒါပဋိလာဘနိမိတ္တဝစနပရိယောသာနဒဿနော။ တဒဝသာနော ဟိ တဿ ဘိက္ခုဘာဝေါ။ တေနေဝါဟ ‘‘ဧဟိ ဘိက္ခူတိ ဘဂဝတော ဝစနေန အဘိနိပ္ဖန္နာ သာဝ တဿ အာယသ္မတော ဧဟိဘိက္ခူပသမ္ပဒါ အဟောသီ’’တိ။ စရ ဗြဟ္မစရိယန္တိ ဥပရိမဂ္ဂတ္တယသင်္ခါတံ ဗြဟ္မစရိယံ သမဓိဂစ္ဆ။ ကိမတ္ထံ? သမ္မာ ဒုက္ခဿ အန္တကိရိယာယ။ ဣဓာပိ ‘‘အဝေါစာ’’တိ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။ ‘‘နဝ ကောဋိသဟဿာနီ’’တိအာဒိနာ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၂၀၊ ပဋိ။ မ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၃၇) ဝုတ္တပ္ပဘေဒါနံ အနေကသဟဿာနံ သံဝရဝိနယာနံ သမာဒိယိတွာ ဝတ္တနေန ဥပရိဘူတာ အဂ္ဂဘူတာ သမ္ပဒါတိ ဥပသမ္ပဒါ။
֍ ဋ္ဌ ၁၉။ နီဟာရဘတ္တောတိ နီဟဋဘတ္တော, ဂါမတော ဘိက္ခံ နီဟရိတွာ ဘိက္ခူဟိ ဒိန္နဘတ္တောတိ အတ္ထော။ ဘဂဝါ ဟိ ဒဟရကုမာရကေ ဝိယ တေ
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၈၃။)ဘိက္ခူ ပရိဟရန္တော ပါဋိပဒဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ပိဏ္ဍပါတတ္ထာယပိ ဂါမံ အပဝိသိတွာ အန္တောဝိဟာရေယေဝ ဝသိ။
ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
အနတ္တလက္ခဏသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၂၀။ အာမန္တေသီတိ အာသာဠှီပုဏ္ဏမဒိဝသေ ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနတော ပဋ္ဌာယ အနုက္ကမေန သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌိတေ အညာသိကောဏ္ဍညပ္ပမုခေ ပဉ္စဝဂ္ဂိယေ ‘‘ဣဒါနိ တေသံ အာသဝက္ခယာယ ဓမ္မံ ဒေသေဿာမီ’’တိ ပဉ္စမိယာ ပက္ခဿ အာမန္တေသိ။ အနတ္တာတိ အဝသဝတ္တနဋ္ဌေန အသာမိကဋ္ဌေန သုညတဋ္ဌေန အတ္တပဋိက္ခေပဋ္ဌေနာတိ ဧဝံ စတူဟိ ကာရဏေဟိ အနတ္တာ။ တတ္ထ ‘‘ဥပ္ပန္နံ ရူပံ ဌိတိံ မာ ပါပုဏာတု, ဌာနပ္ပတ္တံ မာ ဇီရတု, ဇရပ္ပတ္တံ မာ ဘိဇ္ဇတု, ဥဒယဗ္ဗယေဟိ မာ ကိလမယတူ’’တိ န ဧတ္ထ ကဿစိ ဝသီဘာဝေါ အတ္ထိ, သွာယမဿ အဝသဝတ္တနဋ္ဌော။ သာမိဘူတဿ ကဿစိ အဘာဝေါ အသာမိကဋ္ဌော။ နိဝါသီကာရကဝေဒကအဓိဋ္ဌာယကဝိရဟေန တတော သုညတာ သုညတဋ္ဌော။ ပရပရိကပ္ပိတအတ္တသဘာဝါဘာဝေါ ဧဝ အတ္တပဋိက္ခေပဋ္ဌော။ ဣဒါနိ အနတ္တတံယေဝ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘ရူပဉ္စ ဟိဒံ ဘိက္ခဝေ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အတ္တာ အဘဝိဿာတိ ကာရကော ဝေဒကော သယံဝသီတိ ဧဝံဘူတော အတ္တာ အဘဝိဿာတိ အဓိပ္ပါယော။ ဧဝဉှိ သတိ ရူပဿ အာဗာဓာယ သံဝတ္တနံ အယုဇ္ဇမာနကံ သိယာ။ ကာမဉ္စေတ္ထ ‘‘ယသ္မာ စ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ရူပံ အနတ္တာ, တသ္မာ ရူပံ အာဗာဓာယ သံဝတ္တတီ’’တိ ရူပဿ အနတ္တတာယ ဒုက္ခတာ ဝိဘာဝိတာ ဝိယ ဒိဿတိ, တထာပိ ‘‘ယသ္မာ ရူပံ အာဗာဓာယ သံဝတ္တတိ, တသ္မာ အနတ္တာ’’တိ ပါကဋာယ သာဗာဓတာယ ရူပဿ အတ္တသာရာဘာဝေါ ဝိဘာဝိတော, တတော ဧဝ စ ‘‘န စ လဗ္ဘတိ ရူပေ ‘ဧဝံ မေ ရူပံ ဟောတု, ဧဝံ မေ ရူပံ မာ အဟောသီ’တိ’’ ရူပေ ကဿစိ အနိဿရတာ တဿ စ အဝသဝတ္တနာကာရော ဒဿိတော။ ဝေဒနာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။
֍ ဋ္ဌ ၂၁။ တံ ကိံမညထ ဘိက္ခဝေတိ ဣဒံ ကသ္မာ အာရဒ္ဓံ? ဧတ္တကေန ဌာနေန အနတ္တလက္ခဏမေဝ ကထိတံ, န အနိစ္စဒုက္ခလက္ခဏာနိ, ဣဒါနိ တာနိ
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၈၄။)ဒဿေတွာ သမောဓာနေတွာ တီဏိပိ လက္ခဏာနိ ဒဿေတုံ ဣဒမာရဒ္ဓန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အနိစ္စံ ဘန္တေတိ ဘန္တေ ယသ္မာ ဟုတွာ န ဟောတိ, တသ္မာ အနိစ္စံ။ ယသ္မာ ပုဗ္ဗေ အသန္တံ ပစ္စယသမဝါယေန ဟုတွာ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ပုန ဘင်္ဂုပဂမနေန န ဟောတိ, တသ္မာ န နိစ္စန္တိ အနိစ္စံ, အဒ္ဓုဝန္တိ အဓိပ္ပါယော။ အထ ဝါ ဥပ္ပါဒဝယဝန္တတာယ တာဝကာလိကတာယ ဝိပရိဏာမကောဋိယာ နိစ္စပ္ပဋိက္ခေပတောတိ ဣမေဟိပိ ကာရဏေဟိ အနိစ္စံ။ ဧတ္ထ ခဏေ ခဏေ ဥပ္ပဇ္ဇနဝသေန နိရုဇ္ဈနဝသေန စ ပဝတ္တနတော ဥပ္ပါဒဝယဝန္တတာ။ တင်္ခဏိကတာယ တာဝကာလိကတာ။ ဝိပရိဏာမဝန္တတာယ ဝိပရိဏာမကောဋိ။ ရူပဉှိ ဥပ္ပါဒါဒိဝိကာရာပဇ္ဇနေန ဝိပရိဏာမန္တံ ဝိနာသံ ပါပုဏာတိ။ နိစ္စသဘာဝါဘာဝေါ ဧဝ နိစ္စပဋိက္ခေပေါ။ အနိစ္စာ ဟိ ဓမ္မာ, တေနေဝ အတ္တနော အနိစ္စဘာဝေန အတ္ထတော နိစ္စတံ ပဋိက္ခိပန္တိ နာမ။
ဒုက္ခံ ဘန္တေတိ ဘန္တေ ပဋိပီဠနာကာရေန ဒုက္ခံ။ ဥပ္ပါဒဇရာဘင်္ဂဝသေန ဟိ ရူပဿ နိရန္တရံ ဗာဓတိ, ပဋိပီဠနာကာရေနဿ ဒုက္ခတာ။ အထ ဝါ သန္တာပဋ္ဌေန ဒုက္ခမဋ္ဌေန ဒုက္ခဝတ္ထုကဋ္ဌေန သုခပဋိက္ခေပဋ္ဌေန စာတိ စတူဟိ ကာရဏေဟိ ဒုက္ခံ။ ဧတ္ထ စ သန္တာပေါ နာမ ဒုက္ခဒုက္ခတာဒိဝသေန သန္တာပနံ ပရိဒဟနံ။ တတော ဧဝဿ ဒုဿဟတာယ ဒုက္ခမတာ။ တိဿန္နံ ဒုက္ခတာနံ သံသာရဒုက္ခဿ စ အဓိဋ္ဌာနတာယ ဒုက္ခဝတ္ထုကတာ။ သုခသဘာဝါဘာဝေါ ဧဝ သုခပဋိက္ခေပေါ။ ဝိပရိဏာမဓမ္မန္တိ ဇရာယ မရဏေန စ ဝိပရိဏာမသဘာဝံ။ ကလ္လံ နူတိ ယုတ္တံ နု။ တန္တိ ဧဝံ အနိစ္စံ ဒုက္ခံ ဝိပရိဏာမဓမ္မံ ရူပံ။ ဧတံ မမာတိ တဏှာဂါဟော မမင်္ကာရဘာဝတော။ ဧသောဟမသ္မီတိ မာနဂါဟော အဟင်္ကာရဘာဝတော။ ဧသော မေ အတ္တာတိ ဒိဋ္ဌိဂါဟော အတ္တဘာဝဝိပလ္လာသဂ္ဂါဟတော။ တဏှာဂါဟော စေတ္ထ အဋ္ဌသတတဏှာဝိစရိတဝသေန, မာနဂါဟော နဝဝိဓမာနဝသေန, ဒိဋ္ဌိဂါဟော ဒွါသဋ္ဌိဒိဋ္ဌိဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣမေသံ တိဏ္ဏံ တဏှာမာနဒိဋ္ဌိဂါဟာနံ ဝသေန ယုတ္တံ နု တံ သမနုပဿိတုန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။
ဣတိ ဘဂဝါ အနိစ္စဒုက္ခဝသေန အနတ္တလက္ခဏံယေဝ ဒဿေသိ။ ဘဂဝါ ဟိ ကတ္ထစိ အနိစ္စဝသေန အနတ္တတံ ဒဿေတိ, ကတ္ထစိ ဒုက္ခဝသေန, ကတ္ထစိ ဥဘယဝသေန။ တထာ ဟိ ‘‘စက္ခု အတ္တာတိ ယော ဝဒေယျ, တံ န ဥပပဇ္ဇတိ, စက္ခုဿ ဥပ္ပါဒေါပိ ဝယောပိ ပညာယတိ။ ယဿ ခေါ ပန ဥပ္ပါဒေါပိ ဝယောပိ ပညာယတိ, ‘အတ္တာ မေ ဥပ္ပဇ္ဇတိ စေဝ ဝေတိ စာ’တိ ဣစ္စဿ ဧဝမာဂတံ ဟောတိ, တသ္မာ တံ န ဥပပဇ္ဇတိ။ ‘စက္ခု
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၈၅။)အတ္တာ’တိ ယော ဝဒေယျ, ဣတိ စက္ခု အနတ္တာ’’တိ ဣမသ္မိဉ္စ ဆဆက္ကသုတ္တေ (မ။ နိ။ ၃။၄၂၂) အနိစ္စဝသေန အနတ္တတံ ဒဿေသိ။ ‘‘ရူပဉ္စ ဟိဒံ, ဘိက္ခဝေ, အတ္တာ အဘဝိဿ…ပေ… ဧဝံ မေ ရူပံ မာ အဟောသီ’’တိ ဣမသ္မိံယေဝ အနတ္တလက္ခဏသုတ္တေ ဒုက္ခဝသေန အနတ္တတံ ဒဿေသိ။ ‘‘ရူပံ, ဘိက္ခဝေ, အနိစ္စံ, ယဒနိစ္စံ တံ ဒုက္ခံ, ယံ ဒုက္ခံ တဒနတ္တာ, ယဒနတ္တာ, တံ ‘နေတံ မမ, နေသောဟမသ္မိ, န မေ သော အတ္တာ’တိ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒဋ္ဌဗ္ဗ’’န္တိ ဣမသ္မိံ အရဟန္တသုတ္တေ (သံ။ နိ။ ၃။၇၆-၇၇) ဥဘယဝသေန အနတ္တတံ ဒဿေသိ။ ကသ္မာ? အနိစ္စံ ဒုက္ခဉ္စ ပါကဋံ, အနတ္တာ အပါကဋံ။ ပရိဘောဂဘာဇနာဒီသု ဟိ ဘိန္နေသု ‘‘အဟော အနိစ္စ’’န္တိ ဝဒန္တိ, ‘‘အဟော အနတ္တာ’’တိ ပန ဝတ္တာ နာမ နတ္ထိ။ သရီရေ ဂဏ္ဍပိဠကာသု ဝါ ဥဋ္ဌိတာသု ကဏ္ဋကေန ဝါ ဝိဒ္ဓါ ‘‘အဟော ဒုက္ခ’’န္တိ ဝဒန္တိ, ‘‘အဟော အနတ္တာ’’တိ ပန ဝတ္တာ နာမ နတ္ထိ။ ကသ္မာ? ဣဒဉှိ အနတ္တလက္ခဏံ နာမ အဝိဘူတံ ဒုဒ္ဒသံ ဒုပ္ပညာပနံ။ တထာ ဟိ သရဘင်္ဂါဒယောပိ သတ္ထာရော နာဒ္ဒသံသု, ကုတော ပညာပနာ, တေန နံ ဘဂဝါ အနိစ္စဝသေန ဝါ ဒုက္ခဝသေန ဝါ ဥဘယဝသေန ဝါ ဒဿေသိ။ တယိဒံ ဣမသ္မိမ္ပိ တေပရိဝဋ္ဋေ အနိစ္စဒုက္ခဝသေနေဝ ဒဿိတံ။ ဝေဒနာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။
֍ ဋ္ဌ ၂၂။ တသ္မာတိဟာတိ တသ္မာ ဣစ္စေဝ ဝုတ္တံ။ တိ-ကာရ ဟ-ကာရာ နိပါတာ, ယသ္မာ ဣမေ ပဉ္စက္ခန္ဓာ အနိစ္စာ ဒုက္ခာ အနတ္တာ, တသ္မာတိ အတ္ထော။ ယံ ကိဉ္စီတိ အနဝသေသပရိယာဒါနမေတံ။ ယန္တိ ဟိ သာမညေန အနိယမဒဿနံ, ကိဉ္စီတိ ပကာရတော ဘေဒံ အာမသိတွာ အနိယမဒဿနံ။ ဥဘယေနပိ အတီတံ ဝါ…ပေ… သန္တိကေ ဝါ အပ္ပံ ဝါ ဗဟုံ ဝါ ယာဒိသံ ဝါ တာဒိသံ ဝါ နပုံသကနိဒ္ဒေသာရဟံ သဗ္ဗံ ဗျာပေတွာ သင်္ဂဏှာတိ, တသ္မာ အနဝသေသပရိယာဒါနမေတံ ‘‘ယံ ကိဉ္စီ’’တိ။ ဧဝဉ္စ သတိ အညေသုပိ နပုံသကနိဒ္ဒေသာရဟေသု ပသင်္ဂံ ဒိသွာ တတ္ထ အဓိပ္ပေတတ္ထံ အဓိစ္စ ပဝတ္တနတော အတိပ္ပသင်္ဂဿ နိယမနတ္ထံ ‘‘ရူပ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ ပဒဒွယေနပိ ရူပဿ အသေသပရိဂ္ဂဟော ကတော ဟောတိ။ အထဿ အတီတာဒိဝိဘာဂံ အာရဘတိ ‘‘အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္န’’န္တိအာဒိနာ။ တဉှိ ကိဉ္စိ အတီတံ ကိဉ္စိ အနာဂတာဒိဘေဒန္တိ။ ဧသ နယော ဝေဒနာဒီသုပိ။
တတ္ထ ရူပံ တာဝ အဒ္ဓါသန္တတိသမယခဏဝသေန စတုဓာ အတီတံ နာမ ဟောတိ, တထာ အနာဂတပစ္စုပ္ပန္နံ။ တတ္ထ အဒ္ဓါဝသေန တာဝ ဧကဿ
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၈၆။)ဧကသ္မိံ ဘဝေ ပဋိသန္ဓိတော ပုဗ္ဗေ အတီတံ, စုတိတော ဥဒ္ဓမနာဂတံ, ဥဘိန္နမန္တရေ ပစ္စုပ္ပန္နံ။ သန္တတိဝသေန သဘာဂေကဥတုသမုဋ္ဌာနဧကာဟာရသမဥဋ္ဌာနဉ္စ ပုဗ္ဗာပရိယဝသေန ဝတ္တမာနမ္ပိ ပစ္စုပ္ပန္နံ, တတော ပုဗ္ဗေ ဝိသဘာဂဥတုအာဟာရသမုဋ္ဌာနံ အတီတံ, ပစ္ဆာ အနာဂတံ။ စိတ္တဇံ ဧကဝီထိဧကဇဝနဧကသမာပတ္တိသမုဋ္ဌာနံ ပစ္စုပ္ပန္နံ, တတော ပုဗ္ဗေ အတီတံ, ပစ္ဆာ အနာဂတံ။ ကမ္မသမုဋ္ဌာနဿ ပါဋိယေက္ကံ သန္တတိဝသေန အတီတာဒိဘေဒေါ နတ္ထိ။ တေသံယေဝ ပန ဥတုအာဟာရစိတ္တသမုဋ္ဌာနာနံ ဥပတ္ထမ္ဘကဝသေန တဿ အတီတာဒိဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သမယဝသေန ဧကမုဟုတ္တပုဗ္ဗဏှသာယနှရတ္တိဒိဝါဒီသု သမယေသု သန္တာနဝသေန ပဝတ္တမာနံ တံတံသမယဝန္တံ ရူပံ ပစ္စုပ္ပန္နံ နာမ, တတော ပုဗ္ဗေ အတီတံ, ပစ္ဆာ အနာဂတံ။ ခဏဝသေန ဥပ္ပါဒါဒိက္ခဏတ္တယပရိယာပန္နံ ပစ္စုပ္ပန္နံ, တတော ပုဗ္ဗေ အတီတံ, ပစ္ဆာ အနာဂတံ, ဣဒမေဝေတ္ထ နိပ္ပရိယာယံ, သေသာ ပရိယာယကထာ။
အဇ္ဈတ္တံ ဝါ ဗဟိဒ္ဓါ ဝါတိ စက္ခာဒိပဉ္စဝိဓံ ရူပံ အတ္တဘာဝံ အဓိကိစ္စ ပဝတ္တတ္တာ အဇ္ဈတ္တံ, သေသံ တတော ဗာဟိရတ္တာ ဗဟိဒ္ဓါ။ အပိစ နိယကဇ္ဈတ္တမ္ပိ ဣဓ အဇ္ဈတ္တံ, ပရပုဂ္ဂလိကမ္ပိ စ ဗဟိဒ္ဓါတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဩဠာရိကံ ဝါ သုခုမံ ဝါတိ စက္ခာဒီနိ နဝ, အာပေါဓာတုဝဇ္ဇာ တိဿော ဓာတုယော စာတိ ဒွါဒသဝိဓံ ရူပံ ဃဋ္ဋနဝသေန ဂဟေတဗ္ဗတော ဩဠာရိကံ, သေသံ တတော ဝိပရီတတ္တာ သုခုမံ။ ဟီနံ ဝါ ပဏီတံ ဝါတိ ဧတ္ထ ဟီနပဏီတဘာဝေါ ပရိယာယတော နိပ္ပရိယာယတော စ။ တတ္ထ အကနိဋ္ဌာနံ ရူပတော သုဒဿီနံ ရူပံ ဟီနံ, တဒေဝ သုဒဿာနံ ရူပတော ပဏီတံ။ ဧဝံ ယာဝ နရကသတ္တာနံ ရူပံ, တာဝ ပရိယာယတော ဟီနပဏီတတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ နိပ္ပရိယာယတော ပန ယံ အာရမ္မဏံ ကတွာ အကုသလဝိပါကဝိညာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, တံ ဟီနံ အနိဋ္ဌဘာဝတော။ ယံ ပန အာရမ္မဏံ ကတွာ ကုသလဝိပါကဝိညာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, တံ ပဏီတံ ဣဋ္ဌဘာဝတော။ ယထာ ဟိ အကုသလဝိပါကော သယံ အနိဋ္ဌော အနိဋ္ဌေ ဧဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, န ဣဋ္ဌေ, ဧဝံ ကုသလဝိပါကောပိ သယံ ဣဋ္ဌော ဣဋ္ဌေယေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, န အနိဋ္ဌေ။ ယံ ဒူရေ သန္တိကေ ဝါတိ ယံ သုခုမံ, တဒေဝ ဒုပ္ပဋိဝိဇ္ဈသဘာဝတ္တာ ဒူရေ, ဣတရံ သုပ္ပဋိဝိဇ္ဈသဘာဝတ္တာ သန္တိကေ။ အပိစေတ္ထ ဩကာသတောပိ ဥပါဒါယုပါဒါယ ဒူရသန္တိကတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တံ သဗ္ဗန္တိ တံ အတီတာဒီဟိ ပဒေဟိ ဝိသုံ နိဒ္ဒိဋ္ဌံ သဗ္ဗံ ရူပံ။ သမ္မပ္ပညာယ ဒဋ္ဌဗ္ဗန္တိ သဟဝိပဿနာယ မဂ္ဂပညာယ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၈၇။)ယာ ကာစိ ဝေဒနာတိအာဒီသု ပန သန္တတိဝသေန စ ခဏဝသေန စ ဝေဒနာယ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတ္ထ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၄၉၇ အာဒယော) သန္တတိဝသေန ဧကဝီထိဧကဇဝနဧကသမာပတ္တိပရိယာပန္နာ ဧကဝိဓဝိသယသမာယောဂပ္ပဝတ္တာ စ ဒိဝသမ္ပိ ဗုဒ္ဓရူပံ ပဿန္တဿ ဓမ္မံ သုဏန္တဿ ပဝတ္တသဒ္ဓါဒိသဟိတဝေဒနာ ပစ္စုပ္ပန္နာ, တတော ပုဗ္ဗေ အတီတာ, ပစ္ဆာ အနာဂတာ။ ခဏဝသေန ခဏတ္တယပရိယာပန္နာ ပစ္စုပ္ပန္နာ, တတော ပုဗ္ဗေ အတီတာ, ပစ္ဆာ အနာဂတာ။ အဇ္ဈတ္တဗဟိဒ္ဓါဘေဒေါ နိယကဇ္ဈတ္တဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဩဠာရိကသုခုမဘေဒေါ ‘‘အကုသလာ ဝေဒနာ ဩဠာရိကာ, ကုသလာဗျာကတာ ဝေဒနာ သုခုမာ’’တိအာဒိနာ နယေန ဝိဘင်္ဂေ (ဝိဘ။ ၁၁) ဝုတ္တေန ဇာတိသဘာဝပုဂ္ဂလလောကိယလောကုတ္တရဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဇာတိဝသေန တာဝ အကုသလဝေဒနာ သာဝဇ္ဇကိရိယဟေတုတော ကိလေသသန္တာပသဘာဝတော စ အဝူပသန္တဝုတ္တီတိ ကုသလဝေဒနာယ ဩဠာရိကာ, သဗျာပါရတော သဥဿာဟတော သဝိပါကတော ကိလေသသန္တာပသဘာဝတော သာဝဇ္ဇတော စ ဝိပါကာဗျာကတာယ ဩဠာရိကာ, သဝိပါကတော ကိလေသသန္တာပသဘာဝတော သဗျာပဇ္ဇတော သာဝဇ္ဇတော စ ကိရိယာဗျာကတာယ ဩဠာရိကာ, ကုသလာဗျာကတာ ပန ဝုတ္တဝိပရိယာယတော အကုသလာယ သုခုမာ။ ဒွေပိ ကုသလာကုသလဝေဒနာ သဗျာပါရတော သဥဿာဟတော သဝိပါကတော စ ယထာယောဂံ ဒုဝိဓာယပိ အဗျာကတာယ ဩဠာရိကာ, ဝုတ္တဝိပရိယာယေန ဒုဝိဓာပိ အဗျာကတာ တာဟိ သုခုမာ။ ဧဝံ တာဝ ဇာတိဝသေန ဩဠာရိကသုခုမတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
သဘာဝဝသေန ပန ဒုက္ခဝေဒနာ နိရဿာဒတော သဝိပ္ဖါရတော ဥဗ္ဗေဇနီယတော အဘိဘဝနတော စ ဣတရာဟိ ဒွီဟိ ဩဠာရိကာ, ဣတရာ ပန ဒွေ သာတတော သန္တတော ပဏီတတော မနာပတော မဇ္ဈတ္တတော စ ယထာယောဂံ ဒုက္ခာယ သုခုမာ။ ဥဘော ပန သုခဒုက္ခာ သဝိပ္ဖါရတော ခေါဘကရဏတော ပါကဋတော စ အဒုက္ခမသုခါယ ဩဠာရိကာ, သာ ဝုတ္တဝိပရိယာယေန တဒုဘယတော သုခုမာ။ ဧဝံ သဘာဝဝသေန ဩဠာရိကသုခုမတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ပုဂ္ဂလဝသေန ပန အသမာပန္နဿ ဝေဒနာ နာနာရမ္မဏဝိက္ခိတ္တဘာဝတော သမာပန္နဿ ဝေဒနာယ ဩဠာရိကာ, ဝိပရိယာယေန ဣတရာ သုခုမာ။ ဧဝံ ပုဂ္ဂလဝသေန ဩဠာရိကသုခုမတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ လောကိယလောကုတ္တရဝသေန ပန သာသဝါ ဝေဒနာ လောကိယာ။ သာ
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၈၈။)အာသဝုပ္ပတ္တိဟေတုတော ဩဃနိယတော ယောဂနိယတော ဂန္ထနိယတော နီဝရဏိယတော ဥပါဒါနိယတော သံကိလေသိကတော ပုထုဇ္ဇနသာဓာရဏတော စ အနာသဝါယ ဩဠာရိကာ, သာ ဝိပရိယာယေန သာသဝါယ သုခုမာ။ ဧဝံ လောကိယလောကုတ္တရဝသေန ဩဠာရိကသုခုမတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
တတ္ထ ဇာတိအာဒိဝသေန သမ္ဘေဒေါ ပရိဟရိတဗ္ဗော။ အကုသလဝိပါကကာယဝိညာဏသမ္ပယုတ္တာ ဟိ ဝေဒနာ ဇာတိဝသေန အဗျာကတတ္တာ သုခုမာပိ သမာနာ သဘာဝါဒိဝသေန ဩဠာရိကာ ဟောတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ ‘‘အဗျာကတာ ဝေဒနာ သုခုမာ, ဒုက္ခာ ဝေဒနာ ဩဠာရိကာ။ အသမာပန္နဿ ဝေဒနာ ဩဠာရိကာ, သာသဝါ ဝေဒနာ ဩဠာရိကာ’’တိ (ဝိဘ။ ၁၁)။ ယထာ စ ဒုက္ခဝေဒနာ, ဧဝံ သုခါဒယောပိ ဇာတိဝသေန ဩဠာရိကာ, သဘာဝါဒိဝသေန သုခုမာ ဟောန္တိ။ တသ္မာ ယထာ ဇာတိအာဒိဝသေန သမ္ဘေဒေါ န ဟောတိ, တထာ ဝေဒနာနံ ဩဠာရိကသုခုမတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သေယျထိဒံ – အဗျာကတာ ဇာတိဝသေန ကုသလာကုသလာဟိ သုခုမာ။ န တတ္ထ ‘‘ကတမာ အဗျာကတာ, ကိံ ဒုက္ခာ, ကိံ သုခါ, ကိံ သမာပန္နဿ, ကိံ အသမာပန္နဿ, ကိံ သာသဝါ, ကိံ အနာသဝါ’’တိ ဧဝံ သဘာဝါဒိဘေဒေါ ပရာမသိတဗ္ဗော။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။
အပိစ ‘‘တံ တံ ဝါ ပန ဝေဒနံ ဥပါဒါယုပါဒါယ ဝေဒနာ ဩဠာရိကာ သုခုမာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ’’တိ ဝစနတော အကုသလာဒီသုပိ လောဘသဟဂတာယ ဒေါသသဟဂတဝေဒနာ အဂ္ဂိ ဝိယ အတ္တနော နိဿယဒဟနတော ဩဠာရိကာ, လောဘသဟဂတာ သုခုမာ။ ဒေါသသဟဂတာပိ နိယတာ ဩဠာရိကာ, အနိယတာ သုခုမာ။ နိယတာပိ ကပ္ပဋ္ဌိတိကာ ဩဠာရိကာ, ဣတရာ သုခုမာ။ ကပ္ပဋ္ဌိတိကာသုပိ အသင်္ခါရိကာ ဩဠာရိကာ, ဣတရာ သုခုမာ။ လောဘသဟဂတာ ပန ဒိဋ္ဌိသမ္ပယုတ္တာ ဩဠာရိကာ, ဣတရာ သုခုမာ။ သာပိ နိယတာ ကပ္ပဋ္ဌိတိကာ အသင်္ခါရိကာ ဩဠာရိကာ, ဣတရာ သုခုမာ, အဝိသေသေန အကုသလာ ဗဟုဝိပါကာ ဩဠာရိကာ, အပ္ပဝိပါကာ သုခုမာ။ ကုသလာ ပန အပ္ပဝိပါကာ ဩဠာရိကာ, ဗဟုဝိပါကာ သုခုမာ။
အပိစ ကာမာဝစရကုသလာ ဩဠာရိကာ, ရူပါဝစရာ သုခုမာ, တတော အရူပါဝစရာ, တတော လောကုတ္တရာ။ ကာမာဝစရာ စ ဒါနမယာ ဩဠာရိကာ, သီလမယာ သုခုမာ, တတော ဘာဝနာမယာ။ ဘာဝနာမယာပိ ဒုဟေတုကာ
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၈၉။)ဩဠာရိကာ, တိဟေတုကာ သုခုမာ။ တိဟေတုကာပိ သသင်္ခါရိကာ ဩဠာရိကာ, အသင်္ခါရိကာ သုခုမာ။ ရူပါဝစရာ ပဌမဇ္ဈာနိကာ ဩဠာရိကာ…ပေ… ပဉ္စမဇ္ဈာနိကာ သုခုမာဝ။ အရူပါဝစရာ အာကာသာနဉ္စာယတနသမ္ပယုတ္တာ ဩဠာရိကာ…ပေ… နေဝသညာနာသညာယတနသမ္ပယုတ္တာ သုခုမာဝ။ လောကုတ္တရာ စ သောတာပတ္တိမဂ္ဂသမ္ပယုတ္တာ ဩဠာရိကာ…ပေ… အရဟတ္တမဂ္ဂသမ္ပယုတ္တာ သုခုမာဝ။ ဧသ နယော တံတံဘူမိဝိပါကကိရိယဝေဒနာသု ဒုက္ခာဒိအသမာပန္နာဒိသာသဝါဒိဝသေန ဝုတ္တဝေဒနာသု စ။
ဩကာသဝသေန စာပိ နိရယေ ဒုက္ခာ ဩဠာရိကာ, တိရစ္ဆာနယောနိယံ သုခုမာ…ပေ… ပရနိမ္မိတဝသဝတ္တီ သုခုမာဝ။ ယထာ စ ဒုက္ခာ, ဧဝံ သုခါပိ သဗ္ဗတ္ထ ယထာနုရူပံ ယောဇေတဗ္ဗာ။ ဝတ္ထုဝသေန စာပိ ဟီနဝတ္ထုကာ ယာ ကာစိ ဝေဒနာ ဩဠာရိကာ, ပဏီတဝတ္ထုကာ သုခုမာ။ ဟီနပ္ပဏီတဘေဒေ ယာ ဩဠာရိကာ, သာ ဟီနာ။ ယာ စ သုခုမာ, သာ ပဏီတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဒူရပဒံ ပန အကုသလာ ဝေဒနာ ကုသလာဗျာကတာဟိ ဝေဒနာဟိ ဒူရေ, သန္တိကပဒံ အကုသလာ ဝေဒနာ အကုသလာယ ဝေဒနာယ သန္တိကေတိအာဒိနာ နယေန ဝိဘတ္တံ။ တသ္မာ အကုသလာ ဝေဒနာ ဝိသဘာဂတော အသံသဋ္ဌတော အသရိက္ခတော စ ကုသလာဗျာကတာဟိ ဒူရေ, တထာ ကုသလာဗျာကတာ အကုသလာယ။ ဧသ နယော သဗ္ဗဝါရေသု။ အကုသလာ ပန ဝေဒနာ သဘာဂတော စ သံသဋ္ဌတော စ သရိက္ခတော စ အကုသလာယ သန္တိကေတိ။ တံတံဝေဒနာသမ္ပယုတ္တာနံ ပန သညာဒီနမ္ပိ ဧဝမေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
֍ ဋ္ဌ ၂၃။ သုတဝါတိ အာဂမာဓိဂမသင်္ခါတေန ဗာဟုသစ္စေန သမန္နာဂတတ္တာ သုတဝါ။ နိဗ္ဗိန္ဒတီတိ ဥက္ကဏ္ဌတိ။ ဧတ္ထ စ နိဗ္ဗိဒါတိ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနီဝိပဿနာ အဓိပ္ပေတာ။ နိဗ္ဗိန္ဒံ ဝိရဇ္ဇတီတိ ဧတ္ထ ဝိရာဂဝသေန စတ္တာရော မဂ္ဂါ ကထိတာ။ ဝိရာဂါ ဝိမုစ္စတီတိ ဝိရာဂေန မဂ္ဂေနေဝ ဟေတုဘူတေန ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိဝိမုတ္တိဝသေန ဝိမုစ္စတိ။ ဣမိနာ စတ္တာရိ သာမညဖလာနိ ကထိတာနိ။ ဝိမုတ္တသ္မိံ ဝိမုတ္တမိတိ ဉာဏံ ဟောတီတိ ဣမိနာ ပန ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏံ ကထိတံ။ ခီဏာ ဇာတီတိအာဒီဟိ တဿ ဘူမိ။ တေန ဟိ ဉာဏေန အရိယသာဝကော ပစ္စဝေက္ခန္တော ‘‘ခီဏာ ဇာတီ’’တိအာဒီနိ ပဇာနာတိ။ ကတမာ ပနဿ ဇာတိ ခီဏာ, ကထဉ္စ နံ ပဇာနာတီတိ? န တာဝဿ အတီတာ ဇာတိ ခီဏာ ပုဗ္ဗေဝ ခီဏတ္တာ, န အနာဂတာ အနာဂတေ ဝါယာမာဘာဝတော, န ပစ္စုပ္ပန္နာ။ ယာ ပန မဂ္ဂဿ အဘာဝိတတ္တာ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ ဧကစတုပဉ္စဝေါကာရဘဝေသု ဧကစတုပဉ္စက္ခန္ဓပ္ပဘေဒါ ဇာတိ, သာ မဂ္ဂဿ ဘာဝိတတ္တာ
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၉၀။)အနုပ္ပါဒဓမ္မတံ အာပဇ္ဇနေန ခီဏာ, တံ သော မဂ္ဂဘာဝနာယ ပဟီနကိလေသေ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ကိလေသာဘာဝေ ဝိဇ္ဇမာနမ္ပိ ကမ္မံ အာယတိံ အပ္ပဋိသန္ဓိကံ ဟောတီတိ ဇာနန္တော ပဇာနာတိ။
ဝုသိတန္တိ ဝုတ္ထံ ပရိဝုတ္ထံ, ကတံ စရိတံ နိဋ္ဌိတန္တိ အတ္ထော။ ဗြဟ္မစရိယန္တိ မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယံ။ ပုထုဇ္ဇနကလျာဏကေန ဟိ သဒ္ဓိံ သတ္တ သေက္ခာ မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယံ ဝသန္တိ နာမ, ခီဏာသဝေါ ဝုတ္ထဝါသော, တသ္မာ အရိယသာဝကော အတ္တနော ဗြဟ္မစရိယဝါသံ ပစ္စဝေက္ခန္တော ‘‘ဝုသိတံ ဗြဟ္မစရိယ’’န္တိ ပဇာနာတိ။ ကတံ ကရဏီယန္တိ စတူသု သစ္စေသု စတူဟိ မဂ္ဂေဟိ ပရိညာပဟာနသစ္ဆိကိရိယာဘာဝနာဝသေန သောဠသဝိဓမ္ပိ ကိစ္စံ နိဋ္ဌာပိတန္တိ အတ္ထော။ ပုထုဇ္ဇနကလျာဏကာဒယော ဟိ တံ ကိစ္စံ ကရောန္တိ, ခီဏာသဝေါ ကတကရဏီယော။ တသ္မာ အရိယသာဝကော အတ္တနော ကရဏီယံ ပစ္စဝေက္ခန္တော ‘‘ကတံ ကရဏီယ’’န္တိ ပဇာနာတိ။ နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာတိ ဣဒါနိ ပုန ဣတ္ထဘာဝါယ ဧဝံသောဠသကိစ္စဘာဝါယ, ကိလေသက္ခယာယ ဝါ မဂ္ဂဘာဝနာကိစ္စံ မေ နတ္ထီတိ ပဇာနာတိ။ အထ ဝါ ဣတ္ထတ္တာယာတိ ဣတ္ထဘာဝါ ဣမသ္မာ ဧဝံပကာရာ ဣဒါနိ ဝတ္တမာနက္ခန္ဓသန္တာနာ အပရံ ခန္ဓသန္တာနံ မယှံ နတ္ထိ, ဣမေ ပန ပဉ္စက္ခန္ဓာ ပရိညာတာ တိဋ္ဌန္တိ ဆိန္နမူလကာ ရုက္ခာ ဝိယ။ တေ စရိမကဝိညာဏနိရောဓေန အနုပါဒါနော ဝိယ ဇာတဝေဒေါ နိဗ္ဗာယိဿန္တီတိ ပဇာနာတိ။
֍ ဋ္ဌ ၂၄။ အတ္တမနာ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော ဘာသိတံ အဘိနန္ဒုန္တိ တေ ဘိက္ခူ သကမနာ တုဋ္ဌမနာ, ပီတိသောမနဿေဟိ ဝါ သမတ္တမနာ ဟုတွာ ကရဝီကရုတမဉ္ဇုနာ ကဏ္ဏသုခေန ပဏ္ဍိတဇနဟဒယာနံ အမတာဘိသေကသဒိသေန ဗြဟ္မဿရေန ဘာသတော ဘဂဝတော ဝစနံ သုကထိတံ သုလပိတံ ‘‘ဧဝမေတံ ဘဂဝါ, ဧဝမေတံ သုဂတာ’’တိ မတ္ထကေန သမ္ပဋိစ္ဆန္တာ အနုမောဒိံသု စေဝ သမ္ပဋိစ္ဆိံသု စာတိ အတ္ထော။ အယဉှိ အဘိနန္ဒ-သဒ္ဒေါ ‘‘အဘိနန္ဒတိ အဘိဝဒတီ’’တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၃။၅၊ ၄။၁၁၄, ၁၁၈) တဏှာယပိ အာဂတော။ ‘‘အန္နမေဝါဘိနန္ဒန္တိ, ဥဘယေ ဒေဝမာနုသာ’’တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၁။၄၃) ဥပဂမနေပိ။
‘‘စိရပ္ပဝါသိံ ပုရိသံ, ဒူရတော သောတ္ထိမာဂတံ၊
ဉာတိမိတ္တာ သုဟဇ္ဇာ စ, အဘိနန္ဒန္တိ အာဂတ’’န္တိ။ (ဓ။ ပ။ ၂၁၉၊ ဝိ။ ဝ။ ၈၆၁) –
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၉၁။)အာဒီသု သမ္ပဋိစ္ဆနေပိ။ ‘‘အဘိနန္ဒိတွာ အနုမောဒိတွာ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၂၀၅) အနုမောဒနေပိ။ သွာယမိဓ အနုမောဒနသမ္ပဋိစ္ဆနေသု ယုဇ္ဇတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အနုမောဒိံသု စေဝ သမ္ပဋိစ္ဆိံသု စာ’’တိ။ အနုပါဒါယ အာသဝေဟိ စိတ္တာနိ ဝိမုစ္စိံသူတိ အနုပ္ပါဒနိရောဓေန နိရုဇ္ဈမာနေဟိ အာသဝေဟိ အနုပါဒါယ အဂ္ဂဟေတွာ ကဉ္စိ ဓမ္မံ ‘‘အဟံ မမာ’’တိ အနာဒိယိတွာဝ စိတ္တာနိ ဝိမုစ္စိံသု။ ဆ အရဟန္တောတိ ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံ ဆ ဇနာ အရဟန္တော။ အညေသံ ပန ဒေဝဗြဟ္မာနမ္ပိ အရဟတ္တပ္ပတ္တိသမ္ဘဝတော ဣဒံ မနုဿအရဟန္တေယေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ဆ မနုဿာ အရဟန္တော ဟောန္တီ’’တိ။
အနတ္တလက္ခဏသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ပဉ္စဝဂ္ဂိယကထာ နိဋ္ဌိတာ။
ယသဿ ပဗ္ဗဇ္ဇာကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၂၅။ ဣဒါနိ ယသဿ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ဒဿေတုံ ‘‘တေန ခေါ ပန သမယေနာ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတြာယံ အနုတ္တာနပဒဝဏ္ဏနာ – ဟေမန္တိကောတိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၄၂၊ အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၃။၃၉) ယတ္ထ သုခံ ဟောတိ ဟေမန္တကာလေ ဝသိတုံ, အယံ ဟေမန္တိကော။ ဣတရေသုပိ ဧသေဝ နယော။ အယံ ပနေတ္ထ ဝစနတ္ထော – ဟေမန္တေ ဝါသော ဟေမန္တံ ဥတ္တရပဒလောပေန, ဟေမန္တံ အရဟတီတိ ဟေမန္တိကော။ ဣတရေသုပိ ဧသေဝ နယော။ တတ္ထ ဝဿိကော ပါသာဒေါ နာတိဥစ္စော ဟောတိ နာတိနီစော, ဒွါရဝါတပါနာနိပိဿ နာတိဗဟူနိ နာတိတနူနိ, ဘူမတ္ထရဏပစ္စတ္ထရဏခဇ္ဇဘောဇ္ဇာနိပေတ္ထ မိဿကာနေဝ ဝဋ္ဋန္တိ။ ဟေမန္တိကေ ထမ္ဘာပိ ဘိတ္တိယောပိ နီစာ ဟောန္တိ, ဒွါရဝါတပါနာနိ တနုကာနိ သုခုမဆိဒ္ဒါနိ, ဥဏှပ္ပဝေသနတ္ထာယ ဘိတ္တိနိယျူဟာနိ ဟရိယန္တိ, ဘူမတ္ထရဏပစ္စတ္ထရဏနိဝါသနပါရုပနာနိ ပနေတ္ထ ဥဏှဝိကိရိယာနိ ကမ္ဗလာဒီနိ ဝဋ္ဋန္တိ, ခဇ္ဇဘောဇ္ဇံ သိနိဒ္ဓံ ကဋုကသန္နိဿိတဉ္စ။ ဂိမှိကေ ထမ္ဘာပိ ဘိတ္တိယောပိ ဥစ္စာ ဟောန္တိ, ဒွါရဝါတပါနာနိ ပနေတ္ထ ဗဟူနိ ဝိပုလဇာတာနိ ဟောန္တိ, ဘူမတ္ထရဏာနိ သီတဝိကိရိယာနိ ဒုကူလမယာနိ ဝဋ္ဋန္တိ, ခဇ္ဇဘောဇ္ဇာနိ မဓုရရသသီတဝိကိရိယာနိ, ဝါတပါနသမီပေသု စေတ္ထ နဝါ စာဋိယော ဌပေတွာ ဥဒကဿ ပူရေတွာ နီလုပ္ပလာဒီဟိ သဉ္ဆာဒေန္တိ, တေသု တေသု ပဒေသေသု ဥဒကယန္တာနိ ကရောန္တိ, ယေဟိ ဒေဝေ ဝဿန္တေ ဝိယ ဥဒကဓာရာ နိက္ခမန္တိ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၉၂။)နိပ္ပုရိသေဟီတိ ပုရိသဝိရဟိတေဟိ။ န ကေဝလဉ္စေတ္ထ တူရိယာနေဝ နိပ္ပုရိသာနိ, သဗ္ဗဋ္ဌာနာနိပိ နိပ္ပုရိသာနေဝ။ ဒေါဝါရိကာပိ ဣတ္ထိယောဝ, နဟာပနာဒိပရိကမ္မကရာပိ ဣတ္ထိယောဝ။ ပိတာ ကိရ ‘‘တထာရူပံ ဣဿရိယသုခသမ္ပတ္တိံ အနုဘဝမာနဿ ပုရိသံ ဒိသွာ ပရိသင်္ကာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, သာ မေ ပုတ္တဿ မာ အဟောသီ’’တိ သဗ္ဗကိစ္စေသု ဣတ္ထိယောဝ ဌပါပေသိ။ ပဉ္စဟိ ကာမဂုဏေဟီတိ ရူပသဒ္ဒါဒီဟိ ပဉ္စဟိ ကာမကောဋ္ဌာသေဟိ။ သမပ္ပိတဿာတိ သမ္မာ အပ္ပိတဿ, ဥပေတဿာတိ အတ္ထော။ သမင်္ဂီဘူတဿာတိ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ ပရိစာရယမာနဿာတိ ပရိတော စာရယမာနဿ, တသ္မိံ တသ္မိံ ကာမဂုဏေ ဣန္ဒြိယာနိ စာရယမာနဿာတိ အတ္ထော။ အာဠမ္ဗရန္တိ ပဏဝံ။ ဝိကေသိကန္တိ မုတ္တကေသံ, ဝိပ္ပကိဏ္ဏကေသန္တိ အတ္ထော။ ဝိက္ခေဠိကန္တိ ဝိဿန္ဒမာနလာလံ။ ဝိပ္ပလပန္တိယောတိ ဝိရုဒ္ဓံ ပလပန္တိယော ဝါ ရုဒန္တိယော ဝါ။ သုသာနံ မညေတိ အာမကသုသာနံ ဝိယ အဒ္ဒသ သကံ ပရိဇနန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဥဒါနံ ဥဒါနေသီတိ သံဝေဂဝသေန ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ, သံဝေဂဝသပ္ပဝတ္တံ ဝါစံ နိစ္ဆာရေသီတိ အတ္ထော။
֍ ဋ္ဌ ၂၆။ ဣဒံ ခေါ ယသာတိ ဘဂဝါ နိဗ္ဗာနံ သန္ဓာယာဟ။ တဉှိ တဏှာဒီဟိ ကိလေသေဟိ အနုပဒ္ဒုတံ အနုပဿဋ္ဌဉ္စ။ အနုပုဗ္ဗိံ ကထန္တိ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၇၅၊ မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၆၉) ဒါနာနန္တရံ သီလံ, သီလာနန္တရံ သဂ္ဂံ, သဂ္ဂါနန္တရံ မဂ္ဂန္တိ ဧဝမနုပဋိပါဋိကထံ။ တတ္ထ ဒါနကထာ နာမ ‘‘ဣဒံ ဒါနံ နာမ သုခါနံ နိဒါနံ, သမ္ပတ္တီနံ မူလံ, ဘောဂါနံ ပတိဋ္ဌာ, ဝိသမဂတဿ တာဏံ လေဏံ ဂတိ ပရာယဏံ, ဣဓလောကပရလောကေသု ဒါနသဒိသော အဝဿယော ပတိဋ္ဌာ အာရမ္မဏံ တာဏံ လေဏံ ဂတိ ပရာယဏံ နတ္ထိ။ ဣဒဉှိ အဝဿယဋ္ဌေန ရတနမယသီဟာသနသဒိသံ, ပတိဋ္ဌာနဋ္ဌေန မဟာပထဝီသဒိသံ, အာရမ္မဏဋ္ဌေန အာလမ္ဗနရဇ္ဇုသဒိသံ, ဣဒဉှိ ဒုက္ခနိတ္ထရဏဋ္ဌေန နာဝါ, သမဿာသနဋ္ဌေန သင်္ဂါမသူရော, ဘယပရိတ္တာဏဋ္ဌေန သုသင်္ခတနဂရံ, မစ္ဆေရမလာဒီဟိ အနုပလိတ္တဋ္ဌေန ပဒုမံ, တေသံ နိဒဟနဋ္ဌေန အဂ္ဂိ, ဒုရာသဒဋ္ဌေန အာသီဝိသော, အသန္တာသနဋ္ဌေန သီဟော, ဗလဝန္တဋ္ဌေန ဟတ္ထီ, အဘိမင်္ဂလသမ္မတဋ္ဌေန သေတဥသဘော, ခေမန္တဘူမိသမ္ပာပနဋ္ဌေန ဝလာဟကော အဿရာဇာ။ ဒါနံ နာမေတံ မယာ ဂတမဂ္ဂေါ, မယှေဝေသော ဝံသော, မယာ ဒသ ပါရမိယော ပူရေန္တေန ဝေလာမမဟာယညာ မဟာဂေါဝိန္ဒမဟာယညာ မဟာသုဒဿနမဟာယညာ ဝေဿန္တရမဟာယညာတိ အနေကေ မဟာယညာ ပဝတ္တိတာ, သသဘူတေန
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၉၃။)ဇလိတေ အဂ္ဂိက္ခန္ဓေ အတ္တာနံ နိယျာတေန္တေန သမ္ပတ္တယာစကာနံ စိတ္တံ ဂဟိတံ။ ဒါနဉှိ လောကေ သက္ကသမ္ပတ္တိံ ဒေတိ, မာရသမ္ပတ္တိံ ဗြဟ္မသမ္ပတ္တိံ စက္ကဝတ္တိသမ္ပတ္တိံ သာဝကပါရမိဉာဏံ ပစ္စေကဗောဓိဉာဏံ အဘိသမ္ဗောဓိဉာဏံ ဒေတီ’’တိ ဧဝမာဒိနာ ဒါနဂုဏပ္ပဋိသံယုတ္တကထာ။
ယသ္မာ ပန ဒါနံ ဒဒန္တော သီလံ သမာဒါတုံ သက္ကောတိ, တသ္မာ တဒနန္တရံ သီလကထံ ကထေသိ။ ဒါနဉှိ နာမ ဒက္ခိဏေယျေသု ဟိတဇ္ဈာသယေန ပူဇနဇ္ဈာသယေန ဝါ အတ္တနော သန္တကဿ ပရေသံ ပရိစ္စဇနံ, တသ္မာ ဒါယကော သတ္တေသု ဧကန္တဟိတဇ္ဈာသယော ပုရိသပုဂ္ဂလော, ပရေသံ ဝါ သန္တကံ ဟရတီတိ အဋ္ဌာနမေတံ။ တသ္မာ ဒါနံ ဒဒန္တော သီလံ သမာဒါတုံ သက္ကောတီတိ ဒါနာနန္တရံ သီလံ ဝုတ္တံ။ အပိစ ဒါနကထာ တာဝ ပစုရဇနေသုပိ ပဝတ္တိယာ သဗ္ဗသာဓာရဏတ္တာ သုကရတ္တာ သီလေ ပတိဋ္ဌာနဿ ဥပါယဘာဝတော စ အာဒိတော ကထိတာ။ ပရိစ္စာဂသီလော ဟိ ပုဂ္ဂလော ပရိဂ္ဂဟဝတ္ထူသု နိဿင်္ဂဘာဝတော သုခေနေဝ သီလာနိ သမာဒိယတိ, တတ္ထ စ သုပ္ပတိဋ္ဌိတော ဟောတိ။ သီလေန ဒါယကပဋိဂ္ဂါဟကဝိသုဒ္ဓိတော ပရာနုဂ္ဂဟံ ဝတွာ ပရပီဠာနိဝတ္တိဝစနတော ကိရိယဓမ္မံ ဝတွာ အကိရိယဓမ္မဝစနတော ဘောဂယသသမ္ပတ္တိဟေတုံ ဝတွာ ဘဝသမ္ပတ္တိဟေတုဝစနတော စ ဒါနကထာနန္တရံ သီလကထာ ကထိတာ။
သီလကထာ နာမ ‘‘သီလံ နာမေတံ အဝဿယော ပတိဋ္ဌာ အာရမ္မဏံ တာဏံ လေဏံ ဂတိ ပရာယဏံ။ သီလံ နာမေတံ မမ ဝံသော, အဟံ သင်္ခပါလနာဂရာဇကာလေ ဘူရိဒတ္တနာဂရာဇကာလေ စမ္ပေယျနာဂရာဇကာလေ သီလဝရာဇကာလေ မာတုပေါသကဟတ္ထိရာဇကာလေ ဆဒ္ဒန္တဟတ္ထိရာဇကာလေတိ အနန္တေသု အတ္တဘာဝေသု သီလံ ပရိပူရေသိံ။ ဣဓလောကပရလောကသမ္ပတ္တီနဉှိ သီလသဒိသော အဝဿယော သီလသဒိသာ ပတိဋ္ဌာ အာရမ္မဏံ တာဏံ လေဏံ ဂတိ ပရာယဏံ နတ္ထိ, သီလာလင်္ကာရသဒိသော အလင်္ကာရော နတ္ထိ, သီလပုပ္ဖသဒိသံ ပုပ္ဖံ နတ္ထိ, သီလဂန္ဓသဒိသော ဂန္ဓော နတ္ထိ။ သီလာလင်္ကာရေန ဟိ အလင်္ကတံ သီလကုသုမပိဠန္ဓနံ သီလဂန္ဓာနုလိတ္တံ သဒေဝကောပိ လောကော ဩလောကေန္တော တိတ္တိံ န ဂစ္ဆတီ’’တိ ဧဝမာဒိသီလဂုဏပ္ပဋိသံယုတ္တကထာ။
ဣဒံ ပန သီလံ နိဿာယ အယံ သဂ္ဂေါ လဗ္ဘတီတိ ဒဿနတ္ထံ သီလာနန္တရံ သဂ္ဂကထံ ကထေသိ။ သဂ္ဂကထာ နာမ ‘‘အယံ သဂ္ဂေါ နာမ ဣဋ္ဌော ကန္တော
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၉၄။)မနာပေါ, နိစ္စမေတ္ထ ကီဠာ, နိစ္စံ သမ္ပတ္တိယော လဗ္ဘန္တိ, စာတုမဟာရာဇိကာ ဒေဝါ နဝုတိဝဿသတသဟဿာနိ ဒိဗ္ဗသုခံ ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိံ ပဋိလဘန္တိ, တာဝတိံသာ တိဿော စ ဝဿကောဋိယော သဋ္ဌိ စ ဝဿသတသဟဿာနီ’’တိ ဧဝမာဒိသဂ္ဂဂုဏပဋိသံယုတ္တကထာ။ သဂ္ဂသမ္ပတ္တိံ ကထယန္တာနဉှိ ဗုဒ္ဓါနံ မုခံ နပ္ပဟောတိ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ ‘‘အနေကပရိယာယေန ခေါ အဟံ, ဘိက္ခဝေ, သဂ္ဂကထံ ကထေယျ’’န္တိအာဒိ။
ဧဝံ သဂ္ဂကထာယ ပလောဘေတွာ ပုန ဟတ္ထိံ အလင်္ကရိတွာ တဿ သောဏ္ဍံ ဆိန္ဒန္တော ဝိယ အယမ္ပိ သဂ္ဂေါ အနိစ္စော အဒ္ဓုဝေါ, န ဧတ္ထ ဆန္ဒရာဂေါ ကာတဗ္ဗောတိ ဒဿနတ္ထံ ‘‘အပ္ပဿာဒါ ကာမာ ဗဟုဒုက္ခာ ဗဟုပါယာသာ, အာဒီနဝေါ ဧတ္ထ ဘိယျော’’တိအာဒိနာ (မ။ နိ။ ၁။၁၇၇၊ ပါစိ။ ၄၁၇) နယေန ကာမာနံ အာဒီနဝံ ဩကာရံ သံကိလေသံ ကထေသိ။ တတ္ထ အာဒီနဝေါတိ ဒေါသော, အနိစ္စတာဒိနာ အပ္ပဿာဒတာဒိနာ စ ဒူသိတဘာဝေါတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ အာဒီနံ ဝါတိ ပဝတ္တတီတိ အာဒီနဝေါ, ပရမကပဏတာ။ တထာ စ ကာမာ ယထာဘူတံ ပစ္စဝေက္ခန္တာနံ ပစ္စုပတိဋ္ဌန္တိ။ ဩကာရောတိ လာမကဘာဝေါ နိဟီနဘာဝေါ အသေဋ္ဌေဟိ သေဝိတဗ္ဗတာ သေဋ္ဌေဟိ န သေဝိတဗ္ဗတာ စ။ သံကိလေသောတိ တေဟိ သတ္တာနံ သံကိလိဿနံ, ဝိဗာဓေတဗ္ဗတာ ဥပတာပေတဗ္ဗတာတိ အတ္ထော။
ဧဝံ ကာမာဒီနဝေန တဇ္ဇေတွာ နေက္ခမ္မေ အာနိသံသံ ပကာသေသိ။ ယတ္တကာ စ ကာမေသု အာဒီနဝါ, ပဋိပက္ခတော တတ္တကာဝ နေက္ခမ္မေ အာနိသံသာ။ အပိစ ‘‘နေက္ခမ္မံ နာမေတံ အသမ္ဗာဓံ အသံကိလိဋ္ဌံ, နိက္ခန္တံ ကာမေဟိ, နိက္ခန္တံ ကာမသညာယ, နိက္ခန္တံ ကာမဝိတက္ကေဟိ, နိက္ခန္တံ ကာမပရိဠာဟေဟိ, နိက္ခန္တံ ဗျာပါရတော’’တိအာဒိနာ နယေန နေက္ခမ္မေ အာနိသံသံ ပကာသေသိ, ပဗ္ဗဇ္ဇာယ ဈာနာဒီသု စ ဂုဏေ ဝိဘာဝေသိ ဝဏ္ဏေသိ။ ဧတ္ထ စ သဂ္ဂံ ကထေတွာ သွာယံ သဂ္ဂေါ ရာဂါဒီဟိ ဥပက္ကိလိဋ္ဌော, သဗ္ဗထာပိ အနုပက္ကိလိဋ္ဌော အရိယမဂ္ဂေါတိ ဒဿနတ္ထံ သဂ္ဂါနန္တရံ မဂ္ဂေါ ကထေတဗ္ဗော။ မဂ္ဂဉ္စ ကထေန္တေန တဒဓိဂမုပါယသန္ဒဿနတ္ထံ သဂ္ဂပရိယာပန္နာပိ ပဂေဝ ဣတရေ သဗ္ဗေပိ ကာမာ နာမ ဗဟွာဒီနဝါ အနိစ္စာ အဒ္ဓုဝါ ဝိပရိဏာမဓမ္မာတိ ကာမာနံ အာဒီနဝေါ, ဟီနာ ဂမ္မာ ပေါထုဇ္ဇနိကာ အနရိယာ အနတ္ထသဉှိတာတိ တေသံ ဩကာရော လာမကဘာဝေါ, သဗ္ဗေပိ ဘဝါ ကိလေသာနံ ဝတ္ထုဘူတာတိ တတ္ထ သံကိလေသော, သဗ္ဗသံကိလေသဝိပ္ပမုတ္တံ နိဗ္ဗာနန္တိ နေက္ခမ္မေ
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၉၅။)အာနိသံသော စ ကထေတဗ္ဗောတိ ကာမေသု အာဒီနဝေါ ဩကာရော သံကိလေသော နေက္ခမ္မေ စ အာနိသံသော ပကာသိတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။
ကလ္လစိတ္တန္တိ ကမ္မနိယစိတ္တံ, ဟေဋ္ဌာ ပဝတ္တိတဒေသနာယ အဿဒ္ဓိယာဒီနံ စိတ္တဒေါသာနံ ဝိဂတတ္တာ ဥပရိဒေသနာယ ဘာဇနဘာဝူပဂမနေန ကမ္မက္ခမစိတ္တန္တိ အတ္ထော။ အဿဒ္ဓိယာဒယော ဝါ ယသ္မာ စိတ္တဿ ရောဂဘူတာ တဒါ တဿ ဝိဂတာ, တသ္မာ ကလ္လစိတ္တံ အရောဂစိတ္တန္တိ အတ္ထော။ ဒိဋ္ဌိမာနာဒိကိလေသဝိဂမေန မုဒုစိတ္တံ, ကာမစ္ဆန္ဒာဒိဝိဂမေန ဝိနီဝရဏစိတ္တံ, သမ္မာပဋိပတ္တိယံ ဥဠာရပီတိပါမောဇ္ဇယောဂေန ဥဒဂ္ဂစိတ္တံ။ တတ္ထ သဒ္ဓါသမ္ပတ္တိယာ ပသန္နစိတ္တံ ယဒါ ဘဂဝါ အညာသီတိ သမ္ဗန္ဓော။ အထ ဝါ ကလ္လစိတ္တန္တိ ကာမစ္ဆန္ဒဝိဂမေန အရောဂစိတ္တံ။ မုဒုစိတ္တန္တိ ဗျာပါဒဝိဂမေန မေတ္တာဝသေန အကဌိနစိတ္တံ။ ဝိနီဝရဏစိတ္တန္တိ ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စဝိဂမေန ဝိက္ခေပဿ ဝိဂတတ္တာ တေန အပိဟိတစိတ္တံ။ ဥဒဂ္ဂစိတ္တန္တိ ထိနမိဒ္ဓဝိဂမေန သမ္ပဂ္ဂဟဝသေန အလီနစိတ္တံ။ ပသန္နစိတ္တန္တိ ဝိစိကိစ္ဆာဝိဂမေန သမ္မာပဋိပတ္တိယံ အဓိမုတ္တစိတ္တန္တိ ဧဝမ္ပေတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သာမုက္ကံသိကာတိ သာမံ ဥက္ကံသိကာ, အတ္တနာယေဝ ဥဒ္ဓရိတွာ ဂဟိတာ, သယမ္ဘူဉာဏေန ဒိဋ္ဌာ အသာဓာရဏာ အညေသန္တိ အတ္ထော။ ကာ စ ပန သာတိ? အရိယသစ္စဒေသနာ။ တေနေဝါဟ ‘‘ဒုက္ခံ သမုဒယံ နိရောဓံ မဂ္ဂ’’န္တိ။
သေယျထာပီတိအာဒိနာ ဥပမာဝသေန တဿ ကိလေသပ္ပဟာနံ အရိယမဂ္ဂုပ္ပါဒဉ္စ ဒဿေတိ။ အပဂတကာဠကန္တိ ဝိဂတကာဠကံ။ သမ္မဒေဝါတိ သုဋ္ဌု ဧဝ။ ရဇနန္တိ နီလပီတာဒိရင်္ဂဇာတံ။ ပဋိဂ္ဂဏှေယျာတိ ဂဏှေယျ, ပဘဿရံ ဘဝေယျ။ တသ္မိံယေဝ အာသနေတိ တဿံယေဝ နိသဇ္ဇာယံ။ ဧတေနဿ လဟုဝိပဿကတာ တိက္ခပညတာ သုခပဋိပဒခိပ္ပါဘိညတာ စ ဒဿိတာ ဟောတိ။ ဝိရဇန္တိအာဒိ ဝုတ္တနယမေဝ။ တတြိဒံ ဥပမာသံသန္ဒနံ – ဝတ္ထံ ဝိယ စိတ္တံ, ဝတ္ထဿ အာဂန္တုကမလေဟိ ကိလိဋ္ဌဘာဝေါ ဝိယ စိတ္တဿ ရာဂါဒိမလေဟိ သံကိလိဋ္ဌဘာဝေါ, ဓောဝနသိလာ ဝိယ အနုပုဗ္ဗိကထာ, ဥဒကံ ဝိယ သဒ္ဓါ, ဥဒကေန တေမေတွာ တေမေတွာ ဦသဂေါမယဆာရိကခါရကေဟိ ကာဠကပဒေသေ သမ္မဒ္ဒိတွာ ဝတ္ထဿ ဓောဝနပယောဂေါ ဝိယ သဒ္ဓါသိနေဟေန တေမေတွာ တေမေတွာ သတိသမာဓိပညာဟိ ဒေါသေ သိထိလေ ကတွာ သီလသုတာဒိဝိဓိနာ စိတ္တဿ သောဓနေ ဝီရိယာရမ္ဘော, တေန ပယောဂေန ဝတ္ထေ ကာဠကာပဂမော ဝိယ ဝီရိယာရမ္ဘေန ကိလေသဝိက္ခမ္ဘနံ,
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၉၆။)ရင်္ဂဇာတံ ဝိယ အရိယမဂ္ဂေါ, တေန သုဒ္ဓဿ ဝတ္ထဿ ပဘဿရဘာဝေါ ဝိယ ဝိက္ခမ္ဘိတကိလေသဿ စိတ္တဿ မဂ္ဂေန ပရိယောဒပနန္တိ။
֍ ဋ္ဌ ၂၇။ အဿဒူတေတိ အာရုဠှအဿေ ဒူတေ။ ဣဒ္ဓါဘိသင်္ခါရန္တိ ဣဒ္ဓိကိရိယံ။ အဘိသင်္ခရေသီတိ အဘိသင်္ခရိ, အကာသီတိ အတ္ထော။ ကိမတ္ထန္တိ စေ? ဥဘိန္နံ ပဋိလဘိတဗ္ဗဝိသေသန္တရာယနိသေဓနတ္ထံ။ ယဒိ ဟိ သော ပုတ္တံ ပဿေယျ, ပုတ္တဿပိ အရဟတ္တပ္ပတ္တိ သေဋ္ဌိဿပိ ဓမ္မစက္ခုပဋိလာဘော န သိယာ။ အဒိဋ္ဌသစ္စောပိ ဟိ ‘‘ဒေဟိ တေ မာတုယာ ဇီဝိတ’’န္တိ ယာစန္တော ကထဉှိ နာမ ဝိက္ခေပံ ပဋိဗာဟိတွာ ဘဂဝတော ဓမ္မဒေသနာနုသာရေန ဉာဏံ ပေသေတွာ ဓမ္မစက္ခုံ ပဋိလဘေယျ, ယသော စ ဧဝံ တေန ယာစိယမာနော ကထံ တံ ဝိက္ခေပံ ပဋိဗာဟိတွာ အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌဟေယျ။
ဧတဒဝေါစာတိ ဘဂဝတော ဓမ္မဒေသနံ အဗ္ဘနုမောဒမာနော ဧတံ ‘‘အဘိက္ကန္တံ ဘန္တေ’’တိအာဒိဝစနံ အဝေါစ။ အဘိက္ကန္တ-သဒ္ဒေါ စာယမိဓ အဗ္ဘနုမောဒနေ, တသ္မာ သာဓု သာဓု ဘန္တေတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။
‘‘ဘယေ ကောဓေ ပသံသာယံ, တုရိတေ ကောတူဟလစ္ဆရေ၊
ဟာသေ သောကေ ပသာဒေ စ, ကရေ အာမေဍိတံ ဗုဓော’’တိ။ –
ဣမိနာဝ လက္ခဏေန ဣဓ ပသာဒဝသေန ပသံသာဝသေန စာယံ ဒွိက္ခတ္တုံ ဝုတ္တောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သေယျထာပီတိအာဒိနာ စတူဟိ ဥပမာဟိ ဘဂဝတော ဒေသနံ ထောမေတိ။ တတ္ထ နိက္ကုဇ္ဇိတန္တိ အဓောမုခဌပိတံ, ဟေဋ္ဌာမုခဇာတံ ဝါ။ ဥက္ကုဇ္ဇေယျာတိ ဥပရိမုခံ ကရေယျ။ ပဋိစ္ဆန္နန္တိ တိဏပဏ္ဏာဒိဆာဒိတံ။ ဝိဝရေယျာတိ ဥဂ္ဃါဋေယျ။ မူဠှဿာတိ ဒိသာမူဠှဿ။ မဂ္ဂံ အာစိက္ခေယျာတိ ဟတ္ထေ ဂဟေတွာ ‘‘ဧသ မဂ္ဂေါ’’တိ ဝဒေယျ။ အန္ဓကာရေတိ ကာဠပက္ခစာတုဒ္ဒသီ အဍ္ဎရတ္တိ ဃနဝနသဏ္ဍမေဃပဋလေဟိ စတုရင်္ဂတမေ။
ဧဝံ ဒေသနံ ထောမေတွာ ဣမာယ ဒေသနာယ ရတနတ္တယေ ပသန္နစိတ္တော ပသန္နာကာရံ ကရောန္တော ‘‘ဧသာဟ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဧသာဟန္တိ ဧသော အဟံ။ ဥပါသကံ မံ ဘဂဝါ ဓာရေတူတိ မံ ဘဂဝါ ‘‘ဥပါသကော အယ’’န္တိ ဧဝံ ဓာရေတု, ဇာနာတူတိ အတ္ထော။ အဇ္ဇတဂ္ဂေတိ ဧတ္ထာယံ အဂ္ဂ-သဒ္ဒေါ အာဒိအတ္ထေ, တသ္မာ အဇ္ဇတဂ္ဂေတိ အဇ္ဇတံ အာဒိံ
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၉၇။)ကတွာတိ ဧဝမတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အဇ္ဇတန္တိ အဇ္ဇဘာဝံ။ ‘‘အဇ္ဇဒဂ္ဂေ’’တိ ဝါ ပါဌော, ဒ-ကာရော ပဒသန္ဓိကရော, အဇ္ဇ အဂ္ဂံ ကတွာတိ အတ္ထော။ ပါဏုပေတန္တိ ပါဏေဟိ ဥပေတံ။ ယာဝ မေ ဇီဝိတံ ပဝတ္တတိ, တာဝ ဥပေတံ, အနညသတ္ထုကံ တီဟိ သရဏဂမနေဟိ သရဏံ ဂတံ ဥပါသကံ ကပ္ပိယကာရကံ မံ ဘဂဝါ ဓာရေတု ဇာနာတု။ အဟဉှိ သစေပိ မေ တိခိဏေန အသိနာ သီသံ ဆိန္ဒေယျ, နေဝ ဗုဒ္ဓံ ‘‘န ဗုဒ္ဓေါ’’တိ ဝါ, ဓမ္မံ ‘‘န ဓမ္မော’’တိ ဝါ, သံဃံ ‘‘န သံဃော’’တိ ဝါ ဝဒေယျန္တိ ဧဝံ အတ္တသန္နိယျာတနေန သရဏံ အဂမာသိ။ ဧဝံ ‘‘အဘိက္ကန္တ’’န္တိအာဒီနံ အနုတ္တာနပဒတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော, ဝိတ္ထာရော ပန ဟေဋ္ဌာ ဝေရဉ္ဇကဏ္ဍဝဏ္ဏနာယံ အာဂတောယေဝါတိ ဣဓ န ဒဿိတော။
֍ ဋ္ဌ ၂၈။ ဘူမိံ ပစ္စဝေက္ခန္တဿာတိ အတ္တနာ ဒိဋ္ဌမတ္ထံ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ။ ဣဒ္ဓါဘိသင်္ခါရံ ပဋိပ္ပဿမ္ဘေသီတိ ယထာ တံ သေဋ္ဌိ ဂဟပတိ တတ္ထ နိသိန္နောဝ ယသံ ကုလပုတ္တံ ပဿတိ, တထာ အဓိဋ္ဌာသီတိ အတ္ထော။ အဓိဝါသေတူတိ သမ္ပဋိစ္ဆတု။ အဇ္ဇတနာယာတိ ယံ မေ တုမှေသု သက္ကာရံ ကရောတော အဇ္ဇ ဘဝိဿတိ ပုညဉ္စ ပီတိပါမောဇ္ဇဉ္စ, တဒတ္ထာယ။ အဓိဝါသေသိ ဘဂဝါ တုဏှီဘာဝေနာတိ ဘဂဝါ ကာယင်္ဂံ ဝါ ဝါစင်္ဂံ ဝါ အစောပေတွာ အဗ္ဘန္တရေယေဝ ခန္တိံ ကရောန္တော တုဏှီဘာဝေန အဓိဝါသေသိ, သေဋ္ဌိဿ အနုဂ္ဂဟတ္ထံ မနသာဝ သမ္ပဋိစ္ဆီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ‘‘ဧဟိ ဘိက္ခူ’’တိ ဘဂဝါ အဝေါစာတိ တဿ ကိရ ဣဒ္ဓိမယပတ္တစီဝရဿ ဥပနိဿယံ ဩလောကေန္တော အနေကာသု ဇာတီသု စီဝရာဒိအဋ္ဌပရိက္ခာရဒါနံ ဒိသွာ ‘‘ဧဟိ ဘိက္ခူ’’တိ အဝေါစ။ သော တာဝဒေဝ ဘဏ္ဍု ကာသာဝဝသနော အဋ္ဌဟိ ဘိက္ခုပရိက္ခာရေဟိ သရီရေ ပဋိမုက္ကေဟေဝ ဝဿသဋ္ဌိကတ္ထေရော ဝိယ ဘဂဝန္တံ နမဿမာနောဝ နိသီဒိ။ ယော ဟိ စီဝရာဒိကေ အဋ္ဌ ပရိက္ခာရေ ပတ္တစီဝရမေဝ ဝါ သောတာပန္နာဒိအရိယဿ ပုထုဇ္ဇနဿေဝ ဝါ သီလသမ္ပန္နဿ ဒတွာ ‘‘ဣဒံ ပရိက္ခာရဒါနံ အနာဂတေ ဧဟိဘိက္ခုဘာဝါယ ပစ္စယော ဟောတူ’’တိ ပတ္ထနံ ပဋ္ဌပေတိ, တဿ တံ သတိ အဓိကာရသမ္ပတ္တိယံ ဗုဒ္ဓါနံ သမ္မုခီဘာဝေ ဣဒ္ဓိမယပရိက္ခာရလာဘာယ သံဝတ္တတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
֍ ဋ္ဌ ၂၉။ ပဏီတေနာတိ ဥတ္တမေန။ သဟတ္ထာတိ သဟတ္ထေန။ သန္တပ္ပေတွာတိ သုဋ္ဌု တပ္ပေတွာ, ပရိပုဏ္ဏံ သုဟိတံ ယာဝဒတ္ထံ ကတွာ။ သမ္ပဝါရေတွာတိ သုဋ္ဌု ပဝါရေတွာ, အလံ အလန္တိ ဟတ္ထသညာယ ပဋိက္ခိပါပေတွာ။ ဘုတ္တာဝိန္တိ
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၉၈။)ဘုတ္တဝန္တံ။ ဩနီတပတ္တပါဏိန္တိ ပတ္တတော ဩနီတပါဏိံ, အပနီတဟတ္ထန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ‘‘ဩနိတ္တပတ္တပါဏိ’’န္တိပိ ပါဌော, တဿတ္ထော – ဩနိတ္တံ နာနာဘူတံ ဝိနာဘူတံ ပတ္တံ ပါဏိတော အဿာတိ ဩနိတ္တပတ္တပါဏိ, တံ ဩနိတ္တပတ္တပါဏိံ, ဟတ္ထေ စ ပတ္တဉ္စ ဓောဝိတွာ ဧကမန္တံ ပတ္တံ နိက္ခိပိတွာ နိသိန္နန္တိ အတ္ထော။ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသူတိ ဘဂဝန္တံ ဧဝံဘူတံ ဉတွာ ဧကသ္မိံ ဩကာသေ နိသီဒိံသူတိ အတ္ထော။ ဓမ္မိယာ ကထာယာတိအာဒီသု တင်္ခဏာနုရူပါယ ဓမ္မိယာ ကထာယ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကအတ္ထံ သန္ဒဿေတွာ ကုသလေ စ ဓမ္မေ သမာဒပေတွာ တတ္ထ စ နံ သမုတ္တေဇေတွာ သဥဿာဟံ ကတွာ တာယ စ သဥဿာဟတာယ အညေဟိ စ ဝိဇ္ဇမာနဂုဏေဟိ သမ္ပဟံသေတွာ ဓမ္မရတနဝဿံ ဝဿိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ပက္ကာမိ။
ယသဿ ပဗ္ဗဇ္ဇာကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
စတုဂိဟိသဟာယပဗ္ဗဇ္ဇာကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၃၀။ ဣဒါနိ တဿ သဟာယာနံ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ဒဿေန္တော ‘‘အဿောသုံ ခေါ’’တိအာဒိမာဟ။ တတြာယံ အနုတ္တာနပဒဝဏ္ဏနာ – သေဋ္ဌိနော စ အနုသေဋ္ဌိနော စ ယေသံ ကုလာနံ တာနိ သေဋ္ဌာနုသေဋ္ဌီနိ ကုလာနိ, တေသံ သေဋ္ဌာနုသေဋ္ဌီနံ ကုလာနံ, ပဝေဏိဝသေန အာဂတေဟိ သေဋ္ဌီဟိ စ အနုသေဋ္ဌီဟိ စ သမန္နာဂတာနံ ကုလာနန္တိ အတ္ထော။ ဝိမလောတိအာဒီနိ တေသံ ပုတ္တာနံ နာမာနိ။ ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာတိ ကေသဉ္စ မဿုဉ္စ ဩရောပေတွာ။ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနီတိ ကသာယရသပီတာနိ ဗြဟ္မစရိယံ စရန္တာနံ အနုစ္ဆဝိကာနိ ဝတ္ထာနိ။ ဩရကောတိ ဦနကော လာမကော။ သေသမေတ္ထ ဝုတ္တနယမေဝ။
စတုဂိဟိသဟာယပဗ္ဗဇ္ဇာကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ပညာသဂိဟိသဟာယပဗ္ဗဇ္ဇာကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၃၁။ ပညာသမတ္တာနံ ဂိဟိသဟာယာနံ ပဗ္ဗဇ္ဇာယပိ ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ, တံ ဝုတ္တမေဝ။ ဣမေသံ ပန သဗ္ဗေသံ ပုဗ္ဗယောဂေါ ဝတ္တဗ္ဗောတိ တံ ဒဿေတုံ
(သာရတ္ထ၊၃၊၁၉၉။)‘‘ယသအာဒီနံ ကုလပုတ္တာနံ အယံ ပုဗ္ဗယောဂေါ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဝဂ္ဂဗန္ဓနေနာတိ ဂဏဗန္ဓနေန, ဧကီဘူတာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အနာထသရီရာနီတိ အနာထာနိ မတကဠေဝရာနိ။ ပဋိဇဂ္ဂန္တာတိ ဗဟိ နီဟရိတွာ ဈာပေန္တာ။
ပညာသဂိဟိသဟာယပဗ္ဗဇ္ဇာကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
မာရကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၃၂။ ဣဒါနိ သရဏဂမနူပသမ္ပဒံ ဒဿေတုံ ‘‘အထ ခေါ ဘဂဝါ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတြာယံ အနုပုဗ္ဗပဒဝဏ္ဏနာ (သံ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၁၄၁) – မုတ္တာဟန္တိ မုတ္တော အဟံ။ စာရိကန္တိ အနုပုဗ္ဗဂမနစာရိကံ, ဂါမနိဂမရာဇဓာနီသု အနုက္ကမေန ဂမနသင်္ခါတံ စာရိကန္တိ အတ္ထော။ စရထာတိ ဒိဝသံ ယောဇနပရမံ ဂစ္ဆန္တာ စရထ။ မာ ဧကေန ဒွေ အဂမိတ္ထာတိ ဧကေန မဂ္ဂေန ဒွီသု ဂတေသု ဧကသ္မိံ ဓမ္မံ ဒေသေန္တေ ဧကေန တုဏှီဘူတေန ဌာတဗ္ဗံ ဟောတိ, တသ္မာ ဧဝမာဟ။ အာဒိကလျာဏန္တိ အာဒိမှိ ကလျာဏံ သုန္ဒရံ ဘဒ္ဒကံ, တထာ မဇ္ဈပရိယောသာနေသု။ အာဒိမဇ္ဈပရိယောသာနဉ္စ နာမေတံ သာသနဿ စ ဒေသနာယ စ ဝသေန ဒုဗ္ဗိဓံ။ တတ္ထ သာသနဿ သီလံ အာဒိ, သမထဝိပဿနာမဂ္ဂါ မဇ္ဈံ, ဖလနိဗ္ဗာနာနိ ပရိယောသာနံ။ သီလသမာဓယော ဝါ အာဒိ, ဝိပဿနာမဂ္ဂါ မဇ္ဈံ, ဖလနိဗ္ဗာနာနိ ပရိယောသာနံ။ သီလသမာဓိဝိပဿနာ ဝါ အာဒိ, မဂ္ဂေါ မဇ္ဈံ, ဖလနိဗ္ဗာနာနိ ပရိယောသာနံ။ ဒေသနာယ ပန စတုပ္ပဒိကဂါထာယ တာဝ ပဌမပါဒေါ အာဒိ, ဒုတိယတတိယာ မဇ္ဈံ, စတုတ္ထော ပရိယောသာနံ။ ပဉ္စပဒဆပ္ပဒါနံ ပဌမပါဒေါ အာဒိ, အဝသာနပါဒေါ ပရိယောသာနံ, သေသာ မဇ္ဈံ။ ဧကာနုသန္ဓိကဿ သုတ္တဿ နိဒါနံ အာဒိ, ဣဒမဝေါစာတိ ပရိယောသာနံ, သေသံ မဇ္ဈံ။ အနေကာနုသန္ဓိကဿ သုတ္တဿ မဇ္ဈေ ဗဟုကမ္ပိ အနုသန္ဓိ မဇ္ဈမေဝ, နိဒါနံ အာဒိ, ဣဒမဝေါစာတိ ပရိယောသာနံ။ သာတ္ထန္တိ သာတ္ထကံ ကတွာ ဒေသေထ။ သဗျဉ္ဇနန္တိ ဗျဉ္ဇနေဟိ စေဝ ပဒေဟိ စ ပရိပူရံ ကတွာ ဒေသေထ။ ကေဝလပရိပုဏ္ဏန္တိ သကလပရိပုဏ္ဏံ။ ပရိသုဒ္ဓန္တိ နိရုပက္ကိလေသံ။ ဗြဟ္မစရိယန္တိ သိက္ခတ္တယသင်္ဂဟံ သာသနဗြဟ္မစရိယံ။ ပကာသေထာတိ အာဝိ ကရောထ။
အပ္ပရဇက္ခဇာတိကာတိ ပညာစက္ခုမှိ အပ္ပကိလေသရဇသဘာဝါ, ဒုကူလသာဏိယာ ပဋိစ္ဆန္နာ ဝိယ စတုပ္ပဒိကဂါထာပရိယောသာနေ အရဟတ္တံ ပတ္တုံ
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၀၀။)သမတ္ထာ သတ္တာ သန္တီတိ အတ္ထော။ ပရိဟာယန္တီတိ အလာဘပရိဟာနိယာ ဓမ္မတော ပရိဟာယန္တိ။ တေနေဝါဟ ‘‘အနဓိဂတံ နာဓိဂစ္ဆန္တာ ဝိသေသာဓိဂမတော ပရိဟာယန္တီ’’တိ။ သေနာနိဂမောတိ သေနာယ နိဂမော။ ပဌမကပ္ပိကာနံ ကိရ တသ္မိံ ဌာနေ သေနာနိဝေသော အဟောသိ, တသ္မာ သော ပဒေသော ‘‘သေနာနိဂမော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ‘‘သေနာနိဂါမော’’တိပိ ပါဌော, သေနာနိ နာမ သုဇာတာယ ပိတာ, တဿ ဂါမောတိ အတ္ထော။ တေနုပသင်္ကမိဿာမီတိ နာဟံ တုမှေ ဥယျောဇေတွာ ပရိဝေဏာဒီနိ ကာရေတွာ ဥပဋ္ဌာကာဒီဟိ ပရိစရိယမာနော ဝိဟရိဿာမိ, တိဏ္ဏံ ပန ဇဋိလာနံ အဍ္ဎုဍ္ဎာနိ ပါဋိဟာရိယသဟဿာနိ ဒဿေတွာ ဓမ္မမေဝ ဒေသေတုံ ဥပသင်္ကမိဿာမိ။
֍ ဋ္ဌ ၃၃။ မာရော ပါပိမာတိ အတ္တနော ဝိသယံ အတိက္ကမိတုံ ပဋိပန္နေ သတ္တေ မာရေတီတိ မာရော, ပရေ ပါပေ နိယောဇေတိ, သယံ ဝါ ပါပေ နိယုတ္တောတိ ပါပိမာ။ အညာနိပိဿ ကဏှော အဓိပတိ ဝသဝတ္တီ အန္တကော နမုစိ ပမတ္တဗန္ဓူတိအာဒီနိ ဗဟူနိ နာမာနိ, ဣဓ ပန နာမဒွယမေဝ ဂဟိတံ။ ဥပသင်္ကမီတိ ‘‘အယံ သမဏော ဂေါတမော မဟာယုဒ္ဓံ ဝိစာရေန္တော ဝိယ ‘မာ ဧကေန ဒွေ အဂမိတ္ထ, ဓမ္မံ ဒေသေထာ’တိ သဋ္ဌိ ဇနေ ဥယျောဇေတိ, ဣမသ္မိံ ပန ဧကသ္မိမ္ပိ ဓမ္မံ ဒေသေန္တေ မယှံ စိတ္တဿ သာတံ နတ္ထိ, ဧဝံ ဗဟူသု ဒေသေန္တေသု ကုတော ဘဝိဿတိ, ပဋိဗာဟာမိ န’’န္တိ စိန္တေတွာ ဥပသင်္ကမိ။
သဗ္ဗပါသေဟီတိ သဗ္ဗေဟိ ကိလေသပါသေဟိ။ ယေ ဒိဗ္ဗာ ယေ စ မာနုသာတိ ယေ ဒိဗ္ဗကာမဂုဏသင်္ခါတာ မာနုသကကာမဂုဏသင်္ခါတာ စ ကိလေသပါသာ နာမ အတ္ထိ, သဗ္ဗေဟိ တေဟိ တွံ ဗဒ္ဓေါတိ ဝဒတိ။ မဟာဗန္ဓနဗဒ္ဓေါတိ မဟတာ ကိလေသဗန္ဓနေန ဗဒ္ဓေါ, မဟတိ ဝါ ဗန္ဓနေ ဗဒ္ဓေါ, ကိလေသဗန္ဓနဿ ဌာနဘူတေ ဘဝစာရကေ ဗဒ္ဓေါတိ အတ္ထော။ န မေ သမဏ မောက္ခသီတိ သမဏ တွံ မမ ဝိသယတော န မုစ္စိဿသိ။ ‘‘န မေ သမဏ မောက္ခသီ’’တိ စ ဣဒံ မာရော ‘‘မုတ္တာဟံ, ဘိက္ခဝေ, သဗ္ဗပါသေဟီ’’တိ ဘဂဝတော ဝစနံ အသဒ္ဒဟန္တော ဝဒတိ, သဒ္ဒဟန္တောပိ ဝါ ‘‘ဧဝမယံ ပရေသံ သတ္တာနံ မောက္ခာယ ဥဿာဟံ န ကရေယျာ’’တိ သန္တဇ္ဇေန္တော ကောဟညေ ဌတွာ ဝဒတိ။
နိဟတောတိ တွံ မယာ နိဟတော, နိဗ္ဗိသေဝနဘာဝံ ဂမိတော ပရာဇိတောတိ အတ္ထော။ အန္တလိက္ခေ စရန္တေ ပဉ္စာဘိညေပိ ဗန္ဓတီတိ အန္တလိက္ခစရော။ ရာဂပါသော ဟိ အန္တလိက္ခစရေသုပိ ကိစ္စသာဓနတော
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၀၁။)‘‘အန္တလိက္ခစရော’’တိ ဝုစ္စတိ, တေနေဝ နံ မာရောပိ အန္တလိက္ခစရောတိ မညတိ။ မနသိ ဇာတောတိ မာနသော, မနသမ္ပယုတ္တောတိ အတ္ထော။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။
မာရကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ပဗ္ဗဇ္ဇူပသမ္ပဒါကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၃၄။ ‘‘အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ’’တိအာဒိကာယ ပန ပါဠိယာ ယော ပဗ္ဗဇ္ဇူပသမ္ပဒါဝိနိစ္ဆယော ဝတ္တဗ္ဗော, တံ ဝိတ္ထာရတော ဒဿေတုံ ‘‘ပဗ္ဗဇ္ဇာပေက္ခံ ကုလပုတ္တံ ပဗ္ဗာဇေန္တေနာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ယေ ပုဂ္ဂလာ ပဋိက္ခိတ္တာတိ သမ္ဗန္ဓော။ သယံ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗောတိ ကေသစ္ဆေဒနာဒီနိ သယံ ကရောန္တေန ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ ကေသစ္ဆေဒနံ ကာသာယစ္ဆာဒနံ သရဏဒါနန္တိ ဟိ ဣမာနိ တီဏိ ကရောန္တော ‘‘ပဗ္ဗာဇေတီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဧတေသု ဧကံ ဒွေ ဝါပိ ကရောန္တော တထာ ဝေါဟရီယတိယေဝ, တသ္မာ ဧတံ ပဗ္ဗာဇေဟီတိ ကေသစ္ဆေဒနံ ကာသာယစ္ဆာဒနဉ္စ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဥပဇ္ဈာယံ ဥဒ္ဒိဿ ပဗ္ဗာဇေတီတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ ခဏ္ဍသီမံ နေတွာတိ ဘဏ္ဍုကမ္မာရောစနပရိဟရဏတ္ထံ ဝုတ္တံ။ တေန သဘိက္ခုကေ ဝိဟာရေ အညမ္ပိ ‘‘ဧတဿ ကေသေ ဆိန္ဒာ’’တိ ဝတ္တုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ပဗ္ဗာဇေတွာတိ ကေသစ္ဆေဒနံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ဘိက္ခုတော အညော ပဗ္ဗာဇေတုံ န လဘတီတိ သရဏဒါနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တေနေဝါဟ ‘‘သာမဏေရော ပနာ’’တိအာဒိ။ ဘဗ္ဗရူပေါတိ ဘဗ္ဗသဘာဝေါ။ တမေဝတ္ထံ ပရိယာယန္တရေန ဝိဘာဝေတိ ‘‘သဟေတုကော’’တိ။ ဉာတောတိ ပါကဋော။ ယသဿီတိ ပရိဝါရသမ္ပတ္တိယာ သမန္နာဂတော။
ဝဏ္ဏသဏ္ဌာနဂန္ဓာသယောကာသဝသေန အသုစိဇေဂုစ္ဆပဋိကူလဘာဝံ ပါကဋံ ကရောန္တေနာတိ သမ္ဗန္ဓော။ တတ္ထ ကေသာ နာမေတေ ဝဏ္ဏတောပိ ပဋိကူလာ, သဏ္ဌာနတောပိ ဂန္ဓတောပိ အာသယတောပိ ဩကာသတောပိ ပဋိကူလာ။ မနုညေပိ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၁၈၃၊ ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၃၅၆၊ သာရတ္ထ။ ဋီ။ ပါရာဇိကကဏ္ဍ ၂။၁၆၂) ဟိ ယာဂုပတ္တေ ဝါ ဘတ္တပတ္တေ ဝါ ကေသဝဏ္ဏံ ကိဉ္စိ ဒိသွာ ‘‘ကေသမိဿကမိဒံ, ဟရထ န’’န္တိ ဇိဂုစ္ဆန္တိ, ဧဝံ ကေသာ ဝဏ္ဏတော ပဋိကူလာ။ ရတ္တိံ ဘုဉ္ဇန္တာပိ ကေသသဏ္ဌာနံ အက္ကဝါကံ ဝါ မကစိဝါကံ ဝါ
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၀၂။)ဆုပိတွာ တထေဝ ဇိဂုစ္ဆန္တိ, ဧဝံ သဏ္ဌာနတော ပဋိကူလာ။ တေလမက္ခနပုပ္ဖဓူမာဒိသင်္ခါရဝိရဟိတာနဉ္စ ကေသာနံ ဂန္ဓော ပရမဇေဂုစ္ဆော ဟောတိ, တတော ဇေဂုစ္ဆတရော အဂ္ဂိမှိ ပက္ခိတ္တာနံ။ ကေသာ ဟိ ဝဏ္ဏသဏ္ဌာနတော အပ္ပဋိကူလာပိ သိယုံ, ဂန္ဓေန ပန ပဋိကူလာယေဝ။ ယထာ ဟိ ဒဟရဿ ကုမာရကဿ ဝစ္စံ ဝဏ္ဏတော ဟလိဒ္ဒိဝဏ္ဏံ, သဏ္ဌာနတောပိ ဟလိဒ္ဒိပိဏ္ဍိသဏ္ဌာနံ။ သင်္ကာရဋ္ဌာနေ ဆဍ္ဍိတဉ္စ ဥဒ္ဓုမာတကကာဠသုနခသရီရံ ဝဏ္ဏတော တာလပက္ကဝဏ္ဏံ, သဏ္ဌာနတော ဝဋ္ဋေတွာ ဝိဿဋ္ဌမုဒိင်္ဂသဏ္ဌာနံ, ဒါဌာပိဿ သုမနမကုဠသဒိသာ, တံ ဥဘယမ္ပိ ဝဏ္ဏသဏ္ဌာနတော သိယာ အပ္ပဋိကူလံ, ဂန္ဓေန ပန ပဋိကူလမေဝ, ဧဝံ ကေသာပိ သိယုံ ဝဏ္ဏသဏ္ဌာနတော အပ္ပဋိကူလာ, ဂန္ဓေန ပန ပဋိကူလာယေဝါတိ။ ယထာ ပန အသုစိဋ္ဌာနေ ဂါမနိဿန္ဒေန ဇာတာနိ သူပေယျပဏ္ဏာနိ နာဂရိကမနုဿာနံ ဇေဂုစ္ဆာနိ ဟောန္တိ အပရိဘောဂါနိ, ဧဝံ ကေသာပိ ပုဗ္ဗလောဟိတမုတ္တကရီသပိတ္တသေမှာဒိနိဿန္ဒေန ဇာတတ္တာ ပရမဇေဂုစ္ဆာတိ ဧဝံ အာသယတော ပဋိကူလာ။ ဣမေ စ ကေသာ နာမ ဂူထရာသိမှိ ဥဋ္ဌိတကဏ္ဏကံ ဝိယ ဧကတိံသကောဋ္ဌာသရာသိမှိ ဇာတာ, တေ သုသာနသင်္ကာရဋ္ဌာနာဒီသု ဇာတသာကံ ဝိယ ပရိခါဒီသု ဇာတကမလကုဝလယာဒိပုပ္ဖံ ဝိယ စ အသုစိဋ္ဌာနေ ဇာတတ္တာ ပရမဇေဂုစ္ဆာတိ ဧဝံ ဩကာသတော ပဋိကူလာတိအာဒိနာ နယေန တစပဉ္စကဿ ဝဏ္ဏာဒိဝသေန ပဋိကူလဘာဝံ ပကာသေန္တေနာတိ အတ္ထော။
နိဇ္ဇီဝနိဿတ္တဘာဝံ ဝါ ပါကဋံ ကရောန္တေနာတိ ဣမေ ကေသာ နာမ သီသကဋာဟပလိဝေဌနစမ္မေ ဇာတာ။ တတ္ထ ယထာ ဝမ္မိကမတ္ထကေ ဇာတေသု ကုန္ထတိဏေသု န ဝမ္မိကမတ္ထကော ဇာနာတိ ‘‘မယိ ကုန္ထတိဏာနိ ဇာတာနီ’’တိ, နာပိ ကုန္ထတိဏာနိ ဇာနန္တိ ‘‘မယံ ဝမ္မိကမတ္ထကေ ဇာတာနီ’’တိ, ဧဝမေဝ န သီသကဋာဟပလိဝေဌနစမ္မံ ဇာနာတိ ‘‘မယိ ကေသာ ဇာတာ’’တိ, နာပိ ကေသာ ဇာနန္တိ ‘‘မယံ သီသကဋာဟပလိဝေဌနစမ္မေ ဇာတာ’’တိ။ အညမညံ အာဘောဂပစ္စဝေက္ခဏရဟိတာ ဧတေ ဓမ္မာ။ ဣတိ ကေသာ နာမ ဣမသ္မိံ သရီရေ ပါဋိယေက္ကော ကောဋ္ဌာသော အစေတနော အဗျာကတော သုညော နိဿတ္တော ထဒ္ဓေါ ပထဝီဓာတူတိအာဒိနာ နယေန နိဇ္ဇီဝနိဿတ္တဘာဝံ ပကာသေန္တေန။ ပုဗ္ဗေတိ ပုရိမဗုဒ္ဓါနံ သန္တိကေ။ မဒ္ဒိတသင်္ခါရောတိ နာမရူပဝဝတ္ထာနေန စေဝ ပစ္စယပရိဂ္ဂဟဝသေန စ ဉာဏေန ပရိမဒ္ဒိတသင်္ခါရော။ ဘာဝိတဘာဝနောတိ ကလာပသမ္မသနာဒိနာ သဗ္ဗသော ကုသလဘာဝနာယ ပူရဏေန ဘာဝိတဘာဝနော။
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၀၃။)အဒိန္နံ န ဝဋ္ဋတီတိ ဧတ္ထ ပဗ္ဗဇ္ဇာ န ရုဟတီတိ ဝဒန္တိ။ အနုညာတဥပသမ္ပဒါတိ ဉတ္တိစတုတ္ထကမ္မေန အနုညာတဥပသမ္ပဒါ။ ဌာနကရဏသမ္ပဒန္တိ ဧတ္ထ ဥရာဒီနိ ဌာနာနိ, သံဝုတာဒီနိ ကရဏာနီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ အနုနာသိကန္တံ ကတွာ ဒါနကာလေ အန္တရာ ဝိစ္ဆေဒံ အကတွာ ဒါတဗ္ဗာနီတိ ဒဿေတုံ ‘‘ဧကသမ္ဗန္ဓာနီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဝိစ္ဆိန္ဒိတွာတိ မ-ကာရန္တံ ကတွာ ဒါနသမယေ ဝိစ္ဆေဒံ ကတွာ။ သဗ္ဗမဿ ကပ္ပိယာကပ္ပိယံ အာစိက္ခိတဗ္ဗန္တိ ဒသသိက္ခာပဒဝိနိမုတ္တံ ပရာမာသာပရာမာသာဒိဘေဒံ ကပ္ပိယာကပ္ပိယံ အာစိက္ခိတဗ္ဗံ။ အာဘိသမာစာရိကေသု ဝိနေတဗ္ဗောတိ ဣမိနာ သေခိယဥပဇ္ဈာယဝတ္တာဒိအာဘိသမာစာရိကသီလမနေန ပူရေတဗ္ဗံ, တတ္ထ စ ကတ္တဗ္ဗဿ အကရဏေ အကတ္တဗ္ဗဿ စ ကရဏေ ဒဏ္ဍကမ္မာရဟော ဟောတီတိ ဒီပေတိ။
ပဗ္ဗဇ္ဇူပသမ္ပဒါကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ဒုတိယမာရကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၃၅။ အထ ခေါ ဘဂဝါ ဝဿံဝုဋ္ဌောတိအာဒိကာယ ပန ပါဠိယာ အယံ အပုဗ္ဗပဒဝဏ္ဏနာ။ ယောနိသောမနသိကာရာတိ ဥပါယမနသိကာရေန, အနိစ္စာဒီသု အနိစ္စာဒိတော မနသိကရဏေနာတိ အတ္ထော။ ယောနိသော သမ္မပ္ပဓာနာတိ ဥပါယဝီရိယေန, အနုပ္ပန္နာကုသလာနုပ္ပါဒနာဒိဝိဓိနာ ပဝတ္တဝီရိယေနာတိ အတ္ထော။ ဝိမုတ္တီတိ ဥက္ကဋ္ဌနိဒ္ဒေသေန အရဟတ္တဖလဝိမုတ္တိ ဝုတ္တာ။ အဇ္ဈဘာသီတိ ‘‘အယံ အတ္တနာ ဝီရိယံ ကတွာ အရဟတ္တံ ပတွာပိ န တုဿတိ, ဣဒါနိ အညေသမ္ပိ ‘ပါပုဏာထာ’တိ ဥဿာဟံ ကရောတိ, ပဋိဗာဟေဿာမိ န’’န္တိ စိန္တေတွာ အဘာသိ။ မာရပါသေနာတိ ကိလေသပါသေန။ သေသမေတ္ထ ဝုတ္တနယမေဝ။
ဒုတိယမာရကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ဘဒ္ဒဝဂ္ဂိယကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၃၆။ တိံသဘဒ္ဒဝဂ္ဂိယဝတ္ထုမှိ ယထာဘိရန္တံ ဝိဟရိတွာတိ ယထာအဇ္ဈာသယံ ဝိဟရိတွာ။ ဗုဒ္ဓါနဉှိ ဧကသ္မိံ ဌာနေ ဝသန္တာနံ ဆာယူဒကာဒီနံ ဝိပတ္တိံ ဝါ အဖာသုကသေနာသနံ ဝါ မနုဿာနံ အဿဒ္ဓါဒိဘာဝံ ဝါ
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၀၄။)အာဂမ္မ အနဘိရတိ နာမ နတ္ထိ, တေသံ သမ္ပတ္တိယာ ‘‘ဣဓ ဖာသုံ ဝိဟရာမာ’’တိ အဘိရမိတွာ စိရဝိဟာရောပိ နတ္ထိ။ ယတ္ထ ပန တထာဂတေ ဝိဟရန္တေ သတ္တာ သရဏေသု ဝါ တီသု ပတိဋ္ဌဟန္တိ, သီလာနိ ဝါ သမာဒိယန္တိ, ပဗ္ဗဇန္တိ ဝါ, သောတာပတ္တိမဂ္ဂါဒီနံ ဝါ ပရေသံ ဥပနိဿယော ဟောတိ, တတ္ထ ဗုဒ္ဓါ သတ္တေ တာသု သမ္ပတ္တီသု ပတိဋ္ဌာပနအဇ္ဈာသယေန ဝသန္တိ, တာသံ အဘာဝေ ပက္ကမန္တိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ယထာအဇ္ဈာသယံ ဝိဟရိတွာ’’တိ။ အဇ္ဈောဂါဟေတွာတိ ပဝိသိတွာ။ တိံသမတ္တာတိ တိံသပမာဏာ။ သေသမေတ္ထ ဝုတ္တနယမေဝ။
ဘဒ္ဒဝဂ္ဂိယကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ဥရုဝေလပါဋိဟာရိယကထာဝဏ္ဏနာ
֍ * ၃၇-၃၈။ ဥရုဝေလကဿပဝတ္ထုမှိ ဇဋိလောတိ ဇဋာဓရော။ ဇဋာ အဿ အတ္ထီတိ ဟိ ဇဋိလော။ နေတီတိ နာယကော, သာမံ ဝိနေတိ အတ္တနော လဒ္ဓိံ သိက္ခာပေတီတိ ဝိနာယကော။ သစေ တေ ကဿပ အဂရူတိ ကဿပ သစေ တုယှံ ဘာရိယံ အဖာသုကံ ကိဉ္စိ နတ္ထိ။ အဂျာဂါရေတိ အဂ္ဂိသာလာယံ။ ဥဘိန္နံ သဇောတိဘူတာနန္တိ ဥဘောသု သဇောတိဘူတေသု ပဇ္ဇလိတေသု။ ယတြ ဟိ နာမာတိ ယော နာမ။
֍ ဋ္ဌ ၃၉။ အဇ္ဇဏှောတိ အဇ္ဇ ဧကဒိဝသံ။ အဂ္ဂိသာလမှီတိ အဂျာဂါရေ။ သုမနမနသောတိ သုန္ဒရစိတ္တသင်္ခါတမနော။ တေဇောဓာတူသု ကုသလောတိ တေဇောကသိဏသမာပတ္တီသု ကုသလော။ ဥဒိစ္ဆရေတိ ဥလ္လောကေသုံ, ပရိဝါရေသုန္တိ ဝါ အတ္ထော။ ပတ္တမှိ ဩဒဟိတွာတိ ပတ္တေ ပက္ခိပိတွာ။ ဓုဝဘတ္တေနာတိ နိစ္စဘတ္တေန။
֍ ဋ္ဌ ၄၀။ အဘိက္ကန္တာယ ရတ္တိယာတိ ဧတ္ထ အဘိက္ကန္တ-သဒ္ဒေါ ခယေ ဝတ္တတိ, တေန ပရိက္ခီဏာယရတ္တိယာတိ အတ္ထော။ ဧတေ ဟိ စတ္တာရော မဟာရာဇာနော မဇ္ဈိမယာမသမနန္တရေ အာဂတာ။ နိယာမော ကိရေသ ဒေဝတာနံ, ယဒိဒံ ဗုဒ္ဓါနံ ဝါ ဗုဒ္ဓသာဝကာနံ ဝါ ဥပဋ္ဌာနံ အာဂစ္ဆန္တာ မဇ္ဈိမယာမသမနန္တရေ အာဂစ္ဆန္တိ။ အဘိက္ကန္တဝဏ္ဏာတိ အဘိရူပဆဝိဝဏ္ဏာ, ဣဋ္ဌဝဏ္ဏာ မနာပဝဏ္ဏာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဒေဝတာ ဟိ မနုဿလောကံ အာဂစ္ဆမာနာ ပကတိဝဏ္ဏံ
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၀၅။)ပကတိဣဒ္ဓိံ ဇဟိတွာ ဩဠာရိကံ အတ္တဘာဝံ ကတွာ အတိရေကဝဏ္ဏဝတ္ထာလင်္ကာရကာယာဒီဟိ ဩဘာသံ မုဉ္စမာနာဒိဝသေန စ ဒိဗ္ဗံ ဣဒ္ဓါနုဘာဝဉ္စ နိမ္မိနိတွာ နဋသမဇ္ဇာဒီနိ ဂစ္ဆန္တာ မနုဿာ ဝိယ အဘိသင်္ခတေန ကာယေန အာဂစ္ဆန္တိ။ တတ္ထ ကာမာဝစရာ အနဘိသင်္ခတေနပိ အာဂန္တုံ သက္ကောန္တိ ဩဠာရိကရူပတ္တာ။ တထာ ဟိ တေ ကဗဠီကာရာဟာရဘက္ခာ, ရူပါဝစရာ ပန အနဘိသင်္ခတေန ကာယေန အာဂန္တုံ န သက္ကောန္တိ သုခုမတရရူပတ္တာ။ တေသဉှိ အတိသုခုမောဝ အတ္တဘာဝေါ, န တေန ဣရိယာပထကပ္ပနံ ဟောတိ။ တသ္မာ ဗြဟ္မလောကေပိ ဗြဟ္မာနော ယေဘုယျေန နိမ္မိတရူပေနေဝ ပဝတ္တန္တိ။ မူလပဋိသန္ဓိရူပဉှိ နေသံ အတိဝိယ သုခုမမဟာရူပံ, ကေဝလံ တံ စိတ္တုပ္ပါဒဿ နိဿယာဓိဋ္ဌာနဘူတံ သဏ္ဌာနဝန္တံ ဟုတွာ တိဋ္ဌတိ။
ကေဝလကပ္ပန္တိ ဧတ္ထ ကေဝလ-သဒ္ဒဿ အနဝသေသတ္တံ အတ္ထော, ကပ္ပ-သဒ္ဒဿ သမန္တဘာဝေါ, တသ္မာ ကေဝလကပ္ပံ ဝနသဏ္ဍန္တိ အနဝသေသံ သမန္တတော ဝနသဏ္ဍန္တိ အတ္ထော။ အနဝသေသံ ဖရိတုံ သမတ္ထဿပိ ဟိ ဩဘာသဿ ကေနစိ ကာရဏေန ဧကဒေသဖရဏမ္ပိ သိယာ, အယံ ပန သဗ္ဗသော ဖရတီတိ ဒဿေတုံ သမန္တတ္ထော ကပ္ပ-သဒ္ဒေါ ဂဟိတော။ အထ ဝါ ဤသံ အသမတ္ထံ ကေဝလကပ္ပံ။ ဘဂဝတော ပဘာယ အနောဘာသိတမေဝ ဟိ ပဒေသံ ဒေဝတာ အတ္တနော ပဘာယ ဩဘာသေန္တိ။ န ဟိ ဘဂဝတော ပဘာ ကာယစိ ပဘာယ အဘိဘူယတိ, သူရိယာဒီနမ္ပိ ပန ပဘံ သာ အဘိဘုယျ တိဋ္ဌတီတိ။ ဩဘာသေတွာတိ ဝတ္ထာလင်္ကာရသရီရသမုဋ္ဌိတာယ အာဘာယ ဖရိတွာ, စန္ဒော ဝိယ သူရိယော ဝိယ စ ဧကောဘာသံ ဧကပဇ္ဇောတံ ကရိတွာတိ အတ္ထော။ ဒေဝတာနဉှိ သရီရာဘာ ဒသဒွါဒသယောဇနမတ္တဋ္ဌာနံ တတော ဘိယျောပိ ဖရိတွာ တိဋ္ဌတိ, တထာ ဝတ္ထာဘရဏာဒီသု သမုဋ္ဌိတာ ပဘာ။ စတုဒ္ဒိသာတိ စတူသု ဒိသာသု။ ယတြ ဟိ နာမာတိ ယံ နာမ။
֍ ဋ္ဌ ၄၃။ အင်္ဂမဂဓာတိ ဥဘော အင်္ဂမဂဓရဋ္ဌဝါသိနော။ ဣဒ္ဓိပါဋိဟာရိယန္တိ ဣဒ္ဓိဘူတံ ပါဋိဟာရိယံ, န အာဒေသနာနုသာသနီပါဋိဟာရိယန္တိ အတ္ထော။ တိဝိဓဉှိ ပါဋိဟာရိယံ ဣဒ္ဓိပါဋိဟာရိယံ အာဒေသနာပါဋိဟာရိယံ အနုသာသနီပါဋိဟာရိယန္တိ။ တတ္ထ ‘‘ဣဓ ဘိက္ခု ဧကောပိ ဟုတွာ ဗဟုဓာ ဟောတိ, ဗဟုဓာပိ ဟုတွာ ဧကော ဟောတိ အာဝိဘာဝံ တိရောဘာဝ’’န္တိအာဒိနယပ္ပဝတ္တံ (ဒီ။ နိ။ ၁။၂၃၈-၂၃၉၊ မ။ နိ။ ၁။၁၄၇၊ သံ။ နိ။ ၂။၇၀၊ ၅။၈၃၄)
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၀၆။)ဣဒ္ဓိဝိဓမေဝ ဣဒ္ဓိပါဋိဟာရိယံ။ ‘‘ဣဓ ဘိက္ခု ပရသတ္တာနံ ပရပုဂ္ဂလာနံ စိတ္တမ္ပိ အာဒိသတိ, စေတသိကမ္ပိ အာဒိသတိ, ဝိတက္ကိတမ္ပိ အာဒိသတိ, ဝိစာရိတမ္ပိ အာဒိသတိ ‘ဧဝမ္ပိ တေ မနော, ဣတ္ထမ္ပိ တေ မနော’’’တိအာဒိနယပ္ပဝတ္တံ (ပဋိ။ မ။ ၃။၃၀) ပရဿ စိတ္တံ ဉတွာ ကထနံ အာဒေသနာပါဋိဟာရိယံ။ ‘‘ဣဓ ဘိက္ခု ဧဝမနုသာသတိ ‘ဧဝံ ဝိတက္ကေထ, မာ ဧဝံ ဝိတက္ကယိတ္ထ, ဧဝံ မနသိ ကရောထ, မာ ဧဝံ မာနသာ ကရိတ္ထ, ဣဒံ ပဇဟထ, ဣဒံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရထာ’’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၃။၃၀) ဧဝမာဒိနယပ္ပဝတ္တာ သာဝကာနံ ဗုဒ္ဓါနဉ္စ သဗ္ဗကာလံ ဒေသေတဗ္ဗဓမ္မဒေသနာ အနုသာသနီပါဋိဟာရိယံ။
တတ္ထ (ဥဒါ။ အဋ္ဌ။ ၁) ပါဋိဟာရိယပဒဿ ဝစနတ္ထံ ပဋိပက္ခဟရဏတော ရာဂါဒိကိလေသာပနယနတော ပါဋိဟာရိယန္တိ ဝဒန္တိ။ ဘဂဝတော ပန ပဋိပက္ခာ ရာဂါဒယော န သန္တိ ယေ ဟရိတဗ္ဗာ, ပုထုဇ္ဇနာနမ္ပိ ဝိဂတူပက္ကိလေသေ အဋ္ဌဂုဏသမန္နာဂတေ စိတ္တေ ဟတပဋိပက္ခေ ဣဒ္ဓိဝိဓံ ဝတ္တတိ, တသ္မာ တတ္ထ ပဝတ္တဝေါဟာရေန စ န သက္ကာ ဣဓ ပါဋိဟာရိယန္တိ ဝတ္တုံ။ သစေ ပန မဟာကာရုဏိကဿ ဘဂဝတော ဝေနေယျဂတာ စ ကိလေသာ ပဋိပက္ခာ, တေသံ ဟရဏတော ပါဋိဟာရိယန္တိ ဝုတ္တံ, ဧဝံ သတိ ယုတ္တမေတံ။ အထ ဝါ ဘဂဝတော စ သာသနဿ စ ပဋိပက္ခာ တိတ္ထိယာ, တေသံ ဟရဏတော ပါဋိဟာရိယံ။ တေ ဟိ ဒိဋ္ဌိဟရဏဝသေန ဒိဋ္ဌိပ္ပကာသနေ အသမတ္ထဘာဝေန စ ဣဒ္ဓိအာဒေသနာနုသာသနီဟိ ဟရိတာ အပနီတာ ဟောန္တီတိ။ ပဋီတိ ဝါ အယံ သဒ္ဒေါ ပစ္ဆာတိ ဧတဿ အတ္ထံ ဗောဓေတိ ‘‘တသ္မိံ ပဋိပဝိဋ္ဌမှိ, အညော အာဂဉ္ဆိ ဗြာဟ္မဏော’’တိအာဒီသု (စူဠနိ။ ဝတ္ထုဂါထာ ၄) ဝိယ, တသ္မာ သမာဟိတေ စိတ္တေ ဝိဂတူပက္ကိလေသေန ကတကိစ္စေန ပစ္ဆာ ဟရိတဗ္ဗံ ပဝတ္တေတဗ္ဗန္တိ ပဋိဟာရိယံ, အတ္တနော ဝါ ဥပက္ကိလေသေသု စတုတ္ထဇ္ဈာနမဂ္ဂေဟိ ဟရိတေသု ပစ္ဆာ ဟရဏံ ပဋိဟာရိယံ, ဣဒ္ဓိအာဒေသနာနုသာသနိယော စ ဝိဂတူပက္ကိလေသေန ကတကိစ္စေန သတ္တဟိတတ္ထံ ပုန ပဝတ္တေတဗ္ဗာ, ဟရိတေသု စ အတ္တနော ဥပက္ကိလေသေသု ပရသတ္တာနံ ဥပက္ကိလေသဟရဏာနိ ဟောန္တီတိ ပဋိဟာရိယာနိ ဘဝန္တိ, ပဋိဟာရိယမေဝ ပါဋိဟာရိယံ။ ပဋိဟာရိယေ ဝါ ဣဒ္ဓိအာဒေသနာနုသာသနီသမုဒါယေ ဘဝံ ဧကေကံ ပါဋိဟာရိယန္တိ ဝုစ္စတိ။ ပဋိဟာရိယံ ဝါ စတုတ္ထဇ္ဈာနံ မဂ္ဂေါ စ ပဋိပက္ခဟရဏတော, တတ္ထ ဇာတံ နိမိတ္တဘူတေ, တတော ဝါ အာဂတန္တိ ပါဋိဟာရိယံ။ သွာတနာယာတိ သွေ ဒါတဗ္ဗဿ အတ္ထာယ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၀၇။)֍ ဋ္ဌ ၄၄။ ပံသုကူလံ ဥပ္ပန္နံ ဟောတီတိ ပရိယေသမာနဿ ပဋိလာဘဝသေန ဥပ္ပန္နံ ဟောတိ။ ဝိစိတ္တပါဋိဟာရိယဒဿနတ္ထာဝ သာ ပရိယေသနာ။ ယသ္မာ ပါဏိနာ ဖုဋ္ဌမတ္တေ သာ ပေါက္ခရဏီ နိမ္မိတာ အဟောသိ, တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘ပါဏိနာ ပေါက္ခရဏိံ ခဏိတွာ’’တိ။
֍ * ၄၆-၄၉။ ဇဋိလာတိ တာပသာ။ တေ ဟိ ဇဋာဓာရိတာယ ဣဓ ‘‘ဇဋိလာ’’တိ ဝုတ္တာ။ အန္တရဋ္ဌကာသု ဟိမပါတသမယေတိ ဟေမန္တဿ ဥတုနော အဗ္ဘန္တရဘူတေ မာဃမာသဿ အဝသာနေ စတဿော, ဖဂ္ဂုဏမာသဿ အာဒိမှိ စတဿောတိ ဧဝံ ဥဘိန္နမန္တရေ အဋ္ဌရတ္တီသု ဟိမပတနကာလေ။ နေရဉ္ဇရာယ ဥမ္မုဇ္ဇန္တီတိ ကေစိ တသ္မိံ တိတ္ထသမ္မတေ ဥဒကေ ပဌမံ နိမုဂ္ဂသကလသရီရာ တတော ဥမ္မုဇ္ဇန္တာ ဝုဋ္ဌဟန္တိ ဥပ္ပိလဝန္တိ။ နိမုဇ္ဇန္တီတိ သသီသံ ဥဒကေ ဩသီဒန္တိ။ ဥမ္မုဇ္ဇနနိမုဇ္ဇနမ္ပိ ကရောန္တီတိ ပုနပ္ပုနံ ဥမ္မုဇ္ဇနနိမုဇ္ဇနာနိပိ ကရောန္တိ။ တတ္ထ ဟိ ကေစိ ‘‘ဧကုမ္မုဇ္ဇနေနေဝ ပါပသုဒ္ဓိ ဟောတီ’’တိ ဧဝံဒိဋ္ဌိကာ, တေ ဥမ္မုဇ္ဇနမေဝ ကတွာ ဂစ္ဆန္တိ။ ဥမ္မုဇ္ဇနံ ပန နိမုဇ္ဇနမန္တရေန နတ္ထီတိ အဝိနာဘာဝတော နိမုဇ္ဇနမ္ပိ တေ ကရောန္တိယေဝ။ ယေပိ ‘‘ဧကနိမုဇ္ဇနေနေဝ ပါပသုဒ္ဓိ ဟောတီ’’တိ ဧဝံဒိဋ္ဌိကာ, တေပိ ဧကဝါရမေဝ နိမုဇ္ဇိတွာ ဝုတ္တနယေနေဝ အဝိနာဘာဝတော ဥမ္မုဇ္ဇနမ္ပိ ကတွာ ပက္ကမန္တိ။ အပရေ ‘‘ပုနပ္ပုနံ ဥမ္မုဇ္ဇနနိမုဇ္ဇနာနိ ကတွာ နဟာတေ ပါပသုဒ္ဓိ ဟောတီ’’တိ ဧဝံဒိဋ္ဌိကာ, တေ ကာလေန ကာလံ ဥမ္မုဇ္ဇနနိမုဇ္ဇနာနိ ကရောန္တိ။ တေ သဗ္ဗေပိ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘ဥမ္မုဇ္ဇန္တိပိ နိမုဇ္ဇန္တိပိ ဥမ္မုဇ္ဇနနိမုဇ္ဇနမ္ပိ ကရောန္တီ’’တိ။ ဧတ္ထ စ ကိဉ္စာပိ နိမုဇ္ဇနပုဗ္ဗကံ ဥမ္မုဇ္ဇနံ, နိမုဇ္ဇနမေဝ ပန ကရောန္တာ ကတိပယာ, ဥမ္မုဇ္ဇနံ တဒုဘယဉ္စ ကရောန္တာ ဗဟူတိ တေသံ ယေဘုယျဘာဝဒဿနတ္ထံ ဥမ္မုဇ္ဇနံ ပဌမံ ဝုတ္တံ။
֍ * ၅၀-၅၁။ ဥဒကဝါဟကောတိ ဥဒကောဃော။ ရေဏုဟတာယာတိ ရဇောဂတာယ, ရဇောကိဏ္ဏာယာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ နေဝ စ ခေါ တွံ ကဿပ အရဟာတိ ဧတေန တဒါ ကဿပဿ အသေက္ခဘာဝံ ပဋိက္ခိပတိ, နာပိ အရဟတ္တမဂ္ဂသမာပန္နောတိ ဧတေန သေက္ခဘာဝံ။ ဥဘယေနပိဿ အနရိယဘာဝမေဝ ဒီပေတိ။ သာပိ တေ ပဋိပဒါ နတ္ထိ, ယာယ တွံ အရဟာ ဝါ အဿသိ အရဟတ္တမဂ္ဂံ ဝါ သမာပန္နောတိ ဣမိနာ ပနဿ ကလျာဏပုထုဇ္ဇနဘာဝမ္ပိ ပဋိက္ခိပတိ။ တတ္ထ ပဋိပဒါတိ သီလဝိသုဒ္ဓိအာဒယော ဆ ဝိသုဒ္ဓိယော။ ပဋိပဇ္ဇတိ ဧတာယ အရိယမဂ္ဂေါတိ ပဋိပဒါ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၀၈။)အဿသီတိ ဘဝေယျာသိ။ စိရပဋိကာတိ စိရကာလတော ပဋ္ဌာယ, နာဂဒမနတော ပဋ္ဌာယာတိ အတ္ထော။ ခါရိကာဇမိဿန္တိ ဧတ္ထ ခါရီတိ အရဏီကမဏ္ဍလုသူစိအာဒယော တာပသပရိက္ခာရာ, တံ ဟရဏကာဇံ ခါရိကာဇံ။ အဂ္ဂိဟုတမိဿန္တိ ဒဗ္ဗိအာဒိအဂ္ဂိပူဇောပကရဏံ။
֍ * ၅၂-၅၃။ ဥပသဂ္ဂေါတိ ဥပဒ္ဒဝေါ။ ဣဒါနိ အဍ္ဎုဍ္ဎာနိ ပါဋိဟာရိယသဟဿာနိ ဧကတော ဂဏေတွာ ဒဿေတုံ ‘‘ဘဂဝတော အဓိဋ္ဌာနေန ပဉ္စ ကဋ္ဌသတာနိ န ဖာလိယိံသူ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ နာဂဒမနာဒီနိ ပန သောဠသ ပါဋိဟာရိယာနိ ဣဓ န ဂဏိတာနိ, တေဟိ သဒ္ဓိံ သောဠသာတိရေကအဍ္ဎုဍ္ဎပါဋိဟာရိယသဟဿာနီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
အာဒိတ္တပရိယာယသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၅၄။ ဣဒါနိ တဿ ဘိက္ခုသဟဿဿ အာဒိတ္တပရိယာယဒေသနာယ အရဟတ္တပ္ပတ္တိံ ဒဿေတုံ ‘‘အထ ခေါ ဘဂဝါ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ ဂယာယံ ဝိဟရတိ ဂယာသီသေတိ ဂယာနာမိကာယ နဒိယာ အဝိဒူရေ ဘဝတ္တာ ဂါမော ဂယာ နာမ, တဿံ ဂယာယံ ဝိဟရတိ။ သမီပတ္ထေ စေတံ ဘုမ္မဝစနံ။ ဂယာဂါမဿ ဟိ အဝိဒူရေ ဂယာတိ ဧကာ ပေါက္ခရဏီပိ အတ္ထိ နဒီပိ ဂယာသီသနာမကော ဟတ္ထိကုမ္ဘသဒိသော ပိဋ္ဌိပါသာဏောပိ။ ယတ္ထ ဘိက္ခုသဟဿဿ ဩကာသော ပဟောတိ, ဘဂဝါ တတ္ထ ဝိဟရတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဂယာသီသေ’’တိ, ဂယာဂါမဿ အာသန္နေ ဂယာသီသနာမကေ ပိဋ္ဌိပါသာဏေ ဝိဟရတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဘိက္ခူ အာမန္တေသီတိ တေသံ သပ္ပါယဓမ္မဒေသနံ ဝိစိနိတွာ တံ ဒေသေဿာမီတိ အာမန္တေသိ။ ဘဂဝါ ဟိ တံ ဣဒ္ဓိမယပတ္တစီဝရဓရံ သမဏသဟဿံ အာဒါယ ဂယာသီသံ ဂန္တွာ တေန ပရိဝါရိတော နိသီဒိတွာ ‘‘ကတရာ နု ခေါ ဧတေသံ ဓမ္မကထာ သပ္ပါယာ’’တိ စိန္တေန္တော ‘‘ဣမေ သာယံ ပါတံ အဂ္ဂိံ ပရိစရန္တိ, ဣမေသံ ဒွါဒသာယတနာနိ အာဒိတ္တာနိ သမ္ပဇ္ဇလိတာနိ ဝိယ ကတွာ ဒဿေဿာမိ, ဧဝံ ဣမေ အရဟတ္တံ ပါပုဏိတုံ သက္ခိဿန္တီ’’တိ သန္နိဋ္ဌာနမကာသိ။ အထ နေသံ တထာ ဒေသေတုံ ‘‘သဗ္ဗံ, ဘိက္ခဝေ, အာဒိတ္တ’’န္တိအာဒိနာ ဣမံ အာဒိတ္တပရိယာယံ အဘာသိ။
တတ္ထ (သံ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၄။၂၃) သဗ္ဗံ နာမ စတုဗ္ဗိဓံ သဗ္ဗသဗ္ဗံ အာယတနသဗ္ဗံ သက္ကာယသဗ္ဗံ ပဒေသသဗ္ဗန္တိ။ တတ္ထ –
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၀၉။)‘‘န တဿ အဒ္ဒိဋ္ဌမိဓတ္ထိ ကိဉ္စိ၊
အထော အဝိညာတမဇာနိတဗ္ဗံ၊
သဗ္ဗံ အဘိညာသိ ယဒတ္ထိ နေယျံ၊
တထာဂတော တေန သမန္တစက္ခူ’’တိ (မဟာနိ။ ၁၅၆၊ စူဠနိ။ ဓောတကမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသ ၃၂၊ ပဋိ။ မ။ ၁။၁၂၁) –
ဣဒံ သဗ္ဗသဗ္ဗံ နာမ။ ‘‘သဗ္ဗံ ဝေါ, ဘိက္ခဝေ, ဒေသေဿာမိ, တံ သုဏာထာ’’တိ (သံ။ နိ။ ၄။၂၃) ဣဒံ အာယတနသဗ္ဗံ နာမ။ ‘‘သဗ္ဗဓမ္မမူလပရိယာယံ ဝေါ, ဘိက္ခဝေ, ဒေသေဿာမီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၁) ဣဒံ သက္ကာယသဗ္ဗံ နာမ။ ‘‘သဗ္ဗဓမ္မေသု ဝါ ပဌမသမန္နာဟာရော ဥပ္ပဇ္ဇတိ စိတ္တံ မနော မာနသံ တဇ္ဇာ မနောဝိညာဏဓာတူ’’တိ ဣဒံ ပဒေသသဗ္ဗံ နာမ။ ဣတိ ပဉ္စာရမ္မဏမတ္တံ ပဒေသသဗ္ဗံ, တေဘူမကာ ဓမ္မာ သက္ကာယသဗ္ဗံ, စတုဘူမကာ ဓမ္မာ အာယတနသဗ္ဗံ, ယံ ကိဉ္စိ နေယျံ သဗ္ဗသဗ္ဗံ။ ပဒေသသဗ္ဗံ သက္ကာယသဗ္ဗံ န ပါပုဏာတိ တဿ တေဘူမကဓမ္မေသုပိ ဧကဒေသဿ အသင်္ဂဏှနတော။ သက္ကာယသဗ္ဗံ အာယတနသဗ္ဗံ န ပါပုဏာတိ လောကုတ္တရဓမ္မာနံ အသင်္ဂဏှနတော။ အာယတနသဗ္ဗံ သဗ္ဗသဗ္ဗံ န ပါပုဏာတိ။ ကသ္မာ? ယသ္မာ အာယတနသဗ္ဗေန စတုဘူမကဓမ္မာဝ ပရိဂ္ဂဟိတာ, န လက္ခဏပညတ္တိယောတိ။ ဣမသ္မိံ ပန သုတ္တေ အာယတနသဗ္ဗံ အဓိပ္ပေတံ, တတ္ထာပိ ဣဓ ဝိပဿနုပဂဓမ္မာဝ ဂဟေတဗ္ဗာ။
စက္ခူတိ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၅၉၆၊ သံ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၄။၁) ဒွေ စက္ခူနိ ဉာဏစက္ခု စေဝ မံသစက္ခု စ။ တတ္ထ ဉာဏစက္ခု ပဉ္စဝိဓံ ဗုဒ္ဓစက္ခု ဓမ္မစက္ခု သမန္တစက္ခု ဒိဗ္ဗစက္ခု ပညာစက္ခူတိ။ တေသု ဗုဒ္ဓစက္ခု နာမ အာသယာနုသယဉာဏဉ္စေဝ ဣန္ဒြိယပရောပရိယတ္တဉာဏဉ္စ, ယံ ‘‘ဗုဒ္ဓစက္ခုနာ လောကံ ဝေါလောကေန္တော’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၆၉၊ မ။ နိ။ ၁။၂၈၃) အာဂတံ။ ဓမ္မစက္ခု နာမ ဟေဋ္ဌိမာ တယော မဂ္ဂါ တီဏိ စ ဖလာနိ, ယံ ‘‘ဝိရဇံ ဝီတမလံ ဓမ္မစက္ခုံ ဥဒပါဒီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၃၅၅၊ သံ။ နိ။ ၅။၁၀၈၁) အာဂတံ။ သမန္တစက္ခု နာမ သဗ္ဗညုတညာဏံ, ယံ ‘‘ပါသာဒမာရုယှ သမန္တစက္ခူ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၇၀၊ မ။ နိ။ ၁။၂၈၂) အာဂတံ။ ဒိဗ္ဗစက္ခု နာမ အာလောကဝဍ္ဎနေန ဥပ္ပန္နဉာဏံ, ယံ ‘‘ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ ဝိသုဒ္ဓေနာ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၁၄၈, ၂၈၄) အာဂတံ။ ပညာစက္ခု နာမ စတုသစ္စပရိစ္ဆေဒကဉာဏံ, ယံ ‘‘စက္ခုံ ဥဒပါဒီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၁၀၈၁၊ မဟာဝ။ ၁၅) အာဂတံ။ မံသစက္ခုပိ ဒုဝိဓံ သသမ္ဘာရစက္ခု ပသာဒစက္ခူတိ။ တေသု ယွာယံ အက္ခိကူပကေ အက္ခိပဋလေဟိ ပရိဝါရိတော မံသပိဏ္ဍော, ယတ္ထ စတဿော ဓာတုယော ဝဏ္ဏဂန္ဓရသောဇာ သမ္ဘဝေါ
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၁၀။)ဇီဝိတံ ဘာဝေါ စက္ခုပ္ပသာဒေါ ကာယပ္ပသာဒေါတိ သင်္ခေပတော တေရသ သမ္ဘာရာ ဟောန္တိ, ဝိတ္ထာရတော ပန စတဿော ဓာတုယော ဝဏ္ဏဂန္ဓရသောဇာ သမ္ဘဝေါတိ ဣမေ နဝ စတုသမုဋ္ဌာနဝသေန ဆတ္တိံသ, ဇီဝိတံ ဘာဝေါ စက္ခုပ္ပသာဒေါ ကာယပ္ပသာဒေါတိ ဣမေ ကမ္မသမုဋ္ဌာနာ တာဝ စတ္တာရောတိ စတ္တာလီသ သမ္ဘာရာ ဟောန္တိ, ဣဒံ သသမ္ဘာရစက္ခု နာမ။ ယံ ပနေတ္ထ သေတမဏ္ဍလပရိစ္ဆိန္နေန ကဏှမဏ္ဍလေန ပရိဝါရိတေ ဒိဋ္ဌိမဏ္ဍလေ သန္နိဝိဋ္ဌံ ရူပဒဿနသမတ္ထံ ပသာဒမတ္တံ, ဣဒံ ပသာဒစက္ခု နာမ။ တဿ တတော ပရေသဉ္စ သောတာဒီနံ ဝိတ္ထာရကထာ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၄၃၆) ဝုတ္တာဝ။
တတ္ထ ယဒိဒံ ပသာဒစက္ခု, တဉ္စ ဂဟေတွာ ဘဂဝါ ‘‘စက္ခု အာဒိတ္တ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အာဒိတ္တန္တိ ပဒိတ္တံ, သမ္ပဇ္ဇလိတံ ဧကာဒသဟိ အဂ္ဂီဟိ ဧကဇာလီဘူတန္တိ အတ္ထော။ စက္ခုသန္နိဿိတံ ဝိညာဏံ စက္ခုဝိညာဏံ, စက္ခုဿ ဝါ ကာရဏဘူတဿ ဝိညာဏံ စက္ခုဝိညာဏံ။ ကာမံ ရူပါလောကမနသိကာရာဒယောပိ တဿ ဝိညာဏဿ ကာရဏံ, တေ ပန သာဓာရဏကာရဏံ, စက္ခု အသာဓာရဏန္တိ အသာဓာရဏကာရဏေနာယံ နိဒ္ဒေသော ယထာ ‘‘ယဝင်္ကုရော’’တိ။ သောတဝိညာဏာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ စက္ခုသန္နိဿိတော ဖဿော စက္ခုသမ္ဖဿော, စက္ခုဝိညာဏသမ္ပယုတ္တဖဿဿေတံ အဓိဝစနံ။ သောတသမ္ဖဿာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ စက္ခုသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတန္တိ စက္ခုသမ္ဖဿံ မူလပစ္စယံ ကတွာ ဥပ္ပန္နာ သမ္ပဋိစ္ဆနသန္တီရဏဝေါဋ္ဌဗ္ဗနဇဝနဝေဒနာ။ စက္ခုဝိညာဏသမ္ပယုတ္တာယ ပန ဝေဒနာယ စက္ခုသမ္ဖဿဿ ပစ္စယဘာဝေ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထိ။ စက္ခုသမ္ဖဿော ဟိ သဟဇာတာယ ဝေဒနာယ သဟဇာတာဒိဝသေန, အသဟဇာတာယ ဥပနိဿယာဒိဝသေန ပစ္စယော ဟောတိ။ တေနေဝ ‘‘စက္ခုသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ’’တိ ဝုတ္တံ။ သောတဒွါရဝေဒနာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဧတ္ထ ပန မနောတိ ဘဝင်္ဂစိတ္တံ မနောဒွါရဿ အဓိပ္ပေတတ္တာ။ ဓမ္မာတိ ဓမ္မာရမ္မဏံ။ မနောဝိညာဏန္တိ သဟာဝဇ္ဇနကံ ဇဝနံ။ မနောသမ္ဖဿောတိ ဘဝင်္ဂသဟဇာတော ဖဿော။ ဝေဒယိတန္တိ အာဝဇ္ဇနဝေဒနာယ သဒ္ဓိံ ဇဝနဝေဒနာ။ ဘဝင်္ဂသမ္ပယုတ္တာယ ပန ဝေဒနာယ ဂဟဏေ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထိ။ အာဝဇ္ဇနံ ဝါ ဘဝင်္ဂတော အမောစေတွာ မနောတိ သာဝဇ္ဇနံ ဘဝင်္ဂံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဓမ္မာတိ ဓမ္မာရမ္မဏမေဝ။ မနောဝိညာဏန္တိ ဇဝနဝိညာဏံ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၁၁။)မနောသမ္ဖဿောတိ ဘဝင်္ဂါဝဇ္ဇနသဟဇာတော ဖဿော။ ဝေဒယိတန္တိ ဇဝနသဟဇာတာ ဝေဒနာ, ဘဝင်္ဂါဝဇ္ဇနသဟဇာတာပိ ဝဋ္ဋတိယေဝ။
ရာဂဂ္ဂိနာတိအာဒီသု ရာဂေါဝ အနုဒဟနဋ္ဌေန အဂ္ဂီတိ ရာဂဂ္ဂိ။ ရာဂေါ ဟိ တိခိဏံ ဟုတွာ ဥပ္ပဇ္ဇမာနော သတ္တေ အနုဒဟတိ ဈာပေတိ, တသ္မာ ‘‘အဂ္ဂီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဣတရေသုပိ ဒွီသု ဧသေဝ နယော။ တတြိမာနိ ဝတ္ထူနိ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၃၀၅၊ ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၉၂၄) – ဧကာ ဒဟရဘိက္ခုနီ စိတ္တလပဗ္ဗတဝိဟာရေ ဥပေါသထာဂါရံ ဂန္တွာ ဒွါရပါလရူပံ ဩလောကယမာနာ ဌိတာ။ အထဿာ အန္တော ရာဂေါ တိခိဏတရော ဟုတွာ ဥပ္ပန္နော, တသ္မာ တံသမုဋ္ဌာနာ တေဇောဓာတု အတိဝိယ တိခိဏဘာဝေန သဒ္ဓိံ အတ္တနာ သဟဇာတဓမ္မေဟိ ဟဒယပဒေသံ ဈာပေသိ ယထာ တံ ဗာဟိရာ တေဇောဓာတု သန္နိဿယံ, တေန သာ ဘိက္ခုနီ ဈာယိတွာ ကာလမကာသိ။ ဘိက္ခုနိယော ဂစ္ဆမာနာ ‘‘အယံ ဒဟရာ ဌိတာ, ပက္ကောသထ န’’န္တိ အာဟံသု။ ဧကာ ဂန္တွာ ‘‘ကသ္မာ ဌိတာသီ’’တိ ဟတ္ထေ ဂဏှိ။ ဂဟိတမတ္တာ ပရိဝတ္တိတွာ ပပတာ။ ဣဒံ တာဝ ရာဂဿ အနုဒဟနတာယ ဝတ္ထု။
ဒေါသဿ ပန အနုဒဟနတာယ မနောပဒေါသိကာ ဒေဝါ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ တေသု (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၄၇-၄၈) ကိရ ဧကော ဒေဝပုတ္တော ‘‘နက္ခတ္တံ ကီဠိဿာမီ’’တိ သပရိဝါရော ရထေန ဝီထိံ ပဋိပဇ္ဇတိ။ အထညော နိက္ခမန္တော တံ ပုရတော ဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ ‘‘ဘော အယံ ကပဏော အဒိဋ္ဌပုဗ္ဗံ ဝိယ ဧတံ ဒိသွာ ပီတိယာ ဥဒ္ဓုမာတော ဝိယ ဘိဇ္ဇမာနော ဝိယ စ ဂစ္ဆတီ’’တိ ကုဇ္ဈတိ။ ပုရတော ဂစ္ဆန္တောပိ နိဝတ္တိတွာ တံ ကုဒ္ဓံ ဒိသွာ ကုဒ္ဓါ နာမ သုဝိဇာနာ ဟောန္တီတိ ကုဒ္ဓဘာဝမဿ ဉတွာ ‘‘တွံ ကုဒ္ဓေါ မယှံ ကိံ ကရိဿသိ, အယံ သမ္ပတ္တိ မယာ ဒါနသီလာဒီနံ ဝသေန လဒ္ဓါ, န တုယှံ ဝသေနာ’’တိ ပဋိကုဇ္ဈတိ။ ဧကသ္မိဉှိ ကုဒ္ဓေ ဣတရော အကုဒ္ဓေါ ရက္ခတိ။ ကုဒ္ဓဿ ဟိ သော ကောဓော ဣတရသ္မိံ အကုဇ္ဈန္တေ အနုပါဒါနော ဧကဝါရမေဝ ဥပ္ပတ္တိယာ အနာသေဝနော စာဝေတုံ န သက္ကောတိ, ဥဒကံ ပတွာ အဂ္ဂိ ဝိယ နိဗ္ဗာယတိ, တသ္မာ အကုဒ္ဓေါ တံ စဝနတော ရက္ခတိ။ ဥဘောသု ပန ကုဒ္ဓေသု ဧကဿ ကောဓော ဣတရဿ ပစ္စယော ဟောတိ, တဿပိ ကောဓော ဣတရဿ ပစ္စယော ဟောတီတိ ဥဘော ကန္ဒန္တာနံယေဝ ဩရောဓာနံ စဝန္တိ။ ဥဘောသု ဟိ ကုဒ္ဓေသု ဘိယျော ဘိယျော အညမညမှိ ပရိဝဍ္ဎနဝသေန တိခိဏသမုဒါစာရော
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၁၂။)နိဿယဒဟနရသော ကောဓော ဥပ္ပဇ္ဇမာနော ဟဒယဝတ္ထုံ နိဒ္ဒဟန္တော အစ္စန္တသုခုမာလံ ကရဇကာယံ ဝိနာသေတိ, တတော သကလောပိ အတ္တဘာဝေါ အန္တရဓာယတိ။ ဣဒံ ဒေါသဿ အနုဒဟနတာယ ဝတ္ထု။
မောဟဿ ပန အနုဒဟနတာယ ခိဍ္ဍာပဒေါသိကာ ဒေဝါ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ မောဟဝသေန ဟိ တေသံ သတိသမ္မောသော ဟောတိ, တသ္မာ ခိဍ္ဍာဝသေန အာဟာရကာလံ အတိဝတ္တေတွာ ကာလံ ကရောန္တိ။ တေ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၄၅-၄၆) ကိရ ပုညဝိသေသာဓိဂတေန မဟန္တေန အတ္တနော သိရိဝိဘဝေန နက္ခတ္တံ ကီဠန္တာ တာယ သမ္ပတ္တိမဟန္တတာယ ‘‘အာဟာရံ ပရိဘုဉ္ဇိမှ, န ပရိဘုဉ္ဇိမှာ’’တိပိ န ဇာနန္တိ။ အထ ဧကာဟာရာတိက္ကမနတော ပဋ္ဌာယ နိရန္တရံ ခါဒန္တာပိ ပိဝန္တာပိ စဝန္တိယေဝ န တိဋ္ဌန္တိ။ ကသ္မာ? ကမ္မဇတေဇဿ ဗလဝတာယ။ မနုဿာနဉှိ ကမ္မဇတေဇော မန္ဒော, ကရဇကာယော ဗလဝါ။ တေသံ တေဇဿ မန္ဒတာယ ကရဇကာယဿ ဗလဝတာယ သတ္တာဟမ္ပိ အတိက္ကမိတွာ ဥဏှောဒကအစ္ဆယာဂုအာဒီဟိ သက္ကာ ဝတ္ထုံ ဥပတ္ထမ္ဘေတုံ။ ဒေဝါနံ ပန တေဇော ဗလဝါ ဟောတိ ဥဠာရပုညနိဗ္ဗတ္တတ္တာ ဥဠာရဂရုသိနိဒ္ဓသုဓာဟာရဇိရဏတော စ, ကရဇံ မန္ဒံ မုဒုသုခုမာလဘာဝတော။ တေနေဝ ဟိ ဘဂဝါ ဣန္ဒသာလဂုဟာယံ ပကတိပထဝိယံ ပတိဋ္ဌာတုံ အသက္ကောန္တံ သက္ကံ ဒေဝရာဇာနံ ‘‘ဩဠာရိကကာယံ အဓိဋ္ဌာဟီ’’တိ အာဟ, တသ္မာ တေ ဧကံ အာဟာရဝေလံ အတိက္ကမိတွာ သဏ္ဌာတုံ န သက္ကောန္တိ။ ယထာ နာမ ဂိမှာနံ မဇ္ဈနှိကေ တတ္တပါသာဏေ ဌပိတံ ပဒုမံ ဝါ ဥပ္ပလံ ဝါ သာယနှသမယေ ဃဋသတေနပိ သိဉ္စိယမာနံ ပါကတိကံ န ဟောတိ ဝိနဿတိယေဝ, ဧဝမေဝ ပစ္ဆာ နိရန္တရံ ခါဒန္တာပိ ပိဝန္တာပိ စဝန္တိယေဝ န တိဋ္ဌန္တိ။
ကော ပန တေသံ အာဟာရော, ကာ အာဟာရဝေလာတိ? သဗ္ဗေသမ္ပိ ကာမာဝစရဒေဝါနံ သုဓာ အာဟာရော, သော ဟေဋ္ဌိမေဟိ ဟေဋ္ဌိမေဟိ ဥပရိမာနံ ဥပရိမာနံ ပဏီတတမော ဟောတိ။ တံ ယထာသကံ ဒိဝသဝသေန ဒိဝသေ ဒိဝသေ ဘုဉ္ဇန္တိ။ ကေစိ ပန ‘‘ဗိဠာရပဒပ္ပမာဏံ သုဓာဟာရံ ဘုဉ္ဇန္တိ။ သော ဇိဝှါယ ဌပိတမတ္တော ယာဝ ကေသဂ္ဂနခဂ္ဂါ ကာယံ ဖရတိ, တေသံယေဝ ဒိဝသဝသေန သတ္တဒိဝသံ ယာပနသမတ္ထောဝ ဟောတီ’’တိ ဝဒန္တိ။
ကေ ပန တေ ခိဍ္ဍာပဒေါသိကာ နာမ ဒေဝါတိ? ဣမေ နာမာတိ အဋ္ဌကထာယံ ဝိစာရဏာ နတ္ထိ, ‘‘ကမ္မဇတေဇော ဗလဝါ ဟောတိ, ကရဇံ မန္ဒ’’န္တိ
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၁၃။)အဝိသေသေန ဝုတ္တတ္တာ ပန ယေ ကေစိ ကဗဠီကာရာဟာရူပဇီဝိနော ဧဝံ ကရောန္တိ, တေ ဧဝံ စဝန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ကေစိ ပနာဟု ‘‘နိမ္မာနရတိပရနိမ္မိတဝသဝတ္တိနော တေ ဒေဝါ။ ခိဍ္ဍာယ ပဒုဿနမတ္တေနေဝ ဟေတေ ခိဍ္ဍာပဒေါသိကာတိ ဝုတ္တာ’’တိ။ မနောပဒေါသိကာ ပန စာတုမဟာရာဇိကာတိ အဋ္ဌကထာယမေဝ ဝုတ္တံ။ ကေစိ ပန ‘‘ခိဍ္ဍာပဒေါသိကာပိ စာတုမဟာရာဇိကာယေဝါ’’တိ ဝဒန္တိ။ ဧဝံ တာဝ ရာဂါဒယော တယော အနုဒဟနဋ္ဌေန ‘‘အဂ္ဂီ’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဇာတိအာဒိတ္တယံ ပန နာနပ္ပကာရဒုက္ခဝတ္ထုဘာဝေန အနုဒဟနတော အဂ္ဂိ။ သောကာဒီနံ အနုဒဟနတာ ပါကဋာယေဝ။ သေသမေတ္ထ ဝုတ္တနယမေဝ။ ဣတိ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ ဒုက္ခလက္ခဏံ ကထိတံ စက္ခာဒီနံ ဧကာဒသဟိ အဂ္ဂီဟိ အာဒိတ္တဘာဝေန ဒုက္ခမတာယ ဒုက္ခဘာဝဿ ကထိတတ္တာ။
အာဒိတ္တပရိယာယသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ဥရုဝေလပါဋိဟာရိယကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ဗိမ္ဗိသာရသမာဂမကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၅၅။ ဣဒါနိ ‘‘အထ ခေါ ဘဂဝါ ဂယာသီသေ ယထာဘိရန္တံ ဝိဟရိတွာ’’တိအာဒီသု ယာ သာ အနုတ္တာနပဒဝဏ္ဏနာ, တံ ဒဿေတုံ ‘‘လဋ္ဌိဝနေတိ တာလုယျာနေ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ တာလုယျာနေတိ တာလရုက္ခာနံ ဗဟုဘာဝတော ဧဝံလဒ္ဓနာမေ ဥယျာနေ။ အပ္ပေကစ္စေ ယေန ဘဂဝါ တေနဉ္ဇလိံ ပဏာမေတွာတိအာဒီသု အဉ္ဇလိံ ပဏာမေတွာတိ ယေ ဥဘတောပက္ခိကာ, တေ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ တေ ကိရ ဧဝံ စိန္တယိံသု ‘‘သစေ နော မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကာ စောဒေဿန္တိ ‘ကသ္မာ တုမှေ သမဏံ ဂေါတမံ ဝန္ဒိတ္ထာ’တိ, တေသံ ‘ကိံ အဉ္ဇလိမတ္တကရဏေနပိ ဝန္ဒိတံ ဟောတီ’တိ ဝက္ခာမ။ သစေ နော သမ္မာဒိဋ္ဌိကာ စောဒေဿန္တိ ‘ကသ္မာ ဘဂဝန္တံ န ဝန္ဒိတ္ထာ’တိ, ‘ကိံ သီသေန ဘူမိံ ပဟရန္တေနေဝ ဝန္ဒိတံ ဟောတိ, နနု အဉ္ဇလိကမ္မမ္ပိ ဝန္ဒနာ ဧဝါ’တိ ဝက္ခာမာ’’တိ။ နာမဂေါတ္တံ သာဝေတွာတိ ‘‘ဘော ဂေါတမ, အဟံ အသုကဿ ပုတ္တော ဒတ္တော နာမ မိတ္တော နာမ ဣဓ အာဂတော’’တိ ဝဒန္တာ နာမံ သာဝေန္တိ နာမ, ‘‘ဘော ဂေါတမ, အဟံ ဝါသေဋ္ဌော နာမ ကစ္စာနော နာမ ဣဓာဂတော’’တိ ဝဒန္တာ ဂေါတ္တံ သာဝေန္တိ နာမ။ ဧတေ ကိရ ဒလိဒ္ဒါ ဇိဏ္ဏကုလပုတ္တာ ပရိသမဇ္ဈေ နာမဂေါတ္တဝသေန ပါကဋာ ဘဝိဿာမာတိ
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၁၄။)ဧဝံ အကံသု။ ယေ ပန တုဏှီဘူတာ နိသီဒိံသု, တေ ကေရာဋိကာ စေဝ အန္ဓဗာလာ စ။ တတ္ထ ကေရာဋိကာ ‘‘ဧကံ ဒွေ ကထာသလ္လာပေ ကရောန္တေ ဝိဿာသိကော ဟောတိ, အထ ဝိဿာသေ သတိ ဧကံ ဒွေ ဘိက္ခာ အဒါတုံ န ယုတ္တ’’န္တိ တတော အတ္တာနံ မောစေန္တာ တုဏှီ နိသီဒန္တိ။ အန္ဓဗာလာ အညာဏတာယေဝ အဝက္ခိတ္တာ မတ္တိကာပိဏ္ဍော ဝိယ ယတ္ထ ကတ္ထစိ တုဏှီဘူတာ နိသီဒန္တိ။
ကိသကောဝဒါနောတိ ဧတ္ထ ကိသကာနံ ဩဝဒါနော ကိသကောဝဒါနောတိ ဣမံ တာဝ အတ္ထဝိကပ္ပံ ဒဿေတုံ ‘‘တာပသစရိယာယ ကိသသရီရတ္တာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အဂ္ဂိဟုတ္တန္တိ အဂ္ဂိပရိစရဏံ။ ရူပါဒယောဝ ဣဓ ကာမနီယဋ္ဌေန ‘‘ကာမာ’’တိ ဝုတ္တာတိ အာဟ ‘‘ဧတေ ရူပါဒယော ကာမေ’’တိ။ ယညာ အဘိဝဒန္တီတိ ယာဂဟေတု ဣဇ္ဈန္တီတိ ဝဒန္တိ။ ဥပဓီသူတိ ဧတ္ထ စတ္တာရော ဥပဓီ ကာမုပဓိ ခန္ဓုပဓိ ကိလေသုပဓိ အဘိသင်္ခါရုပဓီတိ။ ကာမာပိ ဟိ ‘‘ယံ ပဉ္စ ကာမဂုဏေ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ သုခံ သောမနဿံ, အယံ ကာမာနံ အဿာဒေါ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၁၆၇) ဧဝံ ဝုတ္တဿ သုခဿ အဓိဋ္ဌာနဘာဝတော ဥပဓီယတိ ဧတ္ထ သုခန္တိ ဣမိနာ ဝစနတ္ထေန ‘‘ဥပဓီ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ ခန္ဓာပိ ခန္ဓမူလကဿ ဒုက္ခဿ အဓိဋ္ဌာနဘာဝတော, ကိလေသာပိ အပါယဒုက္ခဿ အဓိဋ္ဌာနဘာဝတော, အဘိသင်္ခါရာပိ ဘဝဒုက္ခဿ အဓိဋ္ဌာနဘာဝတော ‘‘ဥပဓီ’’တိ ဝုစ္စန္တိ, တေသု ခန္ဓုပဓိ ဣဓာဓိပ္ပေတောတိ အာဟ ‘‘ခန္ဓုပဓီသု မလန္တိ ဉတွာ’’တိ။ ယညာ မလမေဝ ဝဒန္တီတိ ယာဂဟေတု မလမေဝ ဣဇ္ဈတီတိ ဝဒန္တိ။ ယိဋ္ဌေတိ မဟာယာဂေ။ ဟုတေတိ ဒိဝသေ ဒိဝသေ ကတ္တဗ္ဗအဂ္ဂိပရိစရဏေ။ ကာမဘဝေ အသတ္တန္တိ ကာမဘဝေ အလဂ္ဂံ, တဗ္ဗိနိမုတ္တန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။
֍ * ၅၇-၅၈။ အာသီသနာတိ ပတ္ထနာ။ ဒိဗ္ဗသုဝဏ္ဏေသုပိ သိင်္ဂီသုဝဏ္ဏဿ သဗ္ဗသေဋ္ဌတ္တာ ‘‘သိင်္ဂီနိက္ခသဝဏ္ဏော’’တိ ဝုတ္တံ။ ယထေဝ ဟိ မနုဿပရိဘောဂေ သုဝဏ္ဏေ ယုတ္တိကတံ ဟီနံ, တတော ရသဝိဒ္ဓံ သေဋ္ဌံ, ရသဝိဒ္ဓတော အာကရုပ္ပန္နံ, တတော ယံ ကိဉ္စိ ဒိဗ္ဗံ သေဋ္ဌံ, ဧဝံ ဒိဗ္ဗသုဝဏ္ဏေသုပိ စာမီကရတော သာတကုမ္ဘံ, သာတကုမ္ဘတော ဇမ္ဗုနဒံ, ဇမ္ဗုနဒတော သိင်္ဂီသုဝဏ္ဏံ, တသ္မာ တံ သဗ္ဗသေဋ္ဌံ။ သိင်္ဂီနိက္ခန္တိ စ နိက္ခပရိမာဏေန သိင်္ဂီသုဝဏ္ဏေန ကတံ သုဝဏ္ဏပဋ္ဋံ။ ဦနကနိက္ခေန ကတဉှိ ဃဋ္ဋနမဇ္ဇနက္ခမံ န ဟောတိ, အတိရေကေန ကတံ ဃဋ္ဋနမဇ္ဇနံ ခမတိ, ဝဏ္ဏဝန္တံ ပန န ဟောတိ, ဖရုသဓာတုကံ ခါယတိ, နိက္ခေန ကတံ ဃဋ္ဋနမဇ္ဇနဉ္စေဝ ခမတိ ဝဏ္ဏဝန္တဉ္စ ဟောတိ။ နိက္ခံ ပန ဝီသတိသုဝဏ္ဏန္တိ
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၁၅။)ကေစိ။ ပဉ္စဝီသတိသုဝဏ္ဏန္တိ အပရေ။ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘နိက္ခံ နာမ ပဉ္စသုဝဏ္ဏာ’’တိ ဝုတ္တံ။ သုဝဏ္ဏော နာမ စတုဓရဏန္တိ ဝဒန္တိ။
ဒသသု အရိယဝါသေသု ဝုတ္ထဝါသောတိ –
‘‘ဣဓ, (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၄၈၊ အ။ နိ။ ၁၀။၂၀) ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ပဉ္စင်္ဂဝိပ္ပဟီနော ဟောတိ ဆဠင်္ဂသမန္နာဂတော ဧကာရက္ခော စတုရာပဿေနော ပနုဏ္ဏပစ္စေကသစ္စော သမဝယသဋ္ဌေသနော အနာဝိလသင်္ကပ္ပေါ ပဿဒ္ဓကာယသင်္ခါရော သုဝိမုတ္တစိတ္တော သုဝိမုတ္တပညော။
‘‘ကထဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ပဉ္စင်္ဂဝိပ္ပဟီနော ဟောတိ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခုနော ကာမစ္ဆန္ဒော ပဟီနော ဟောတိ, ဗျာပါဒေါ ပဟီနော ဟောတိ, ထိနမိဒ္ဓံ ပဟီနံ ဟောတိ, ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စံ ပဟီနံ ဟောတိ, ဝိစိကိစ္ဆာ ပဟီနာ ဟောတိ။ ဧဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ပဉ္စင်္ဂဝိပ္ပဟီနော ဟောတိ။
‘‘ကထဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဆဠင်္ဂသမန္နာဂတော ဟောတိ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာ နေဝ သုမနော ဟောတိ န ဒုမ္မနော, ဥပေက္ခကော ဝိဟရတိ သတော သမ္ပဇာနော။ သောတေန သဒ္ဒံ သုတွာ…ပေ… ဃာနေန ဂန္ဓံ ဃာယိတွာ… ဇိဝှါယ ရသံ သာယိတွာ… ကာယေန ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ ဖုသိတွာ… မနသာ ဓမ္မံ ဝိညာယ နေဝ သုမနော ဟောတိ န ဒုမ္မနော, ဥပေက္ခကော ဝိဟရတိ သတော သမ္ပဇာနော။ ဧဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဆဠင်္ဂသမန္နာဂတော ဟောတိ။
‘‘ကထဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဧကာရက္ခော ဟောတိ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု သတာရက္ခေန စေတသာ သမန္နာဂတော ဟောတိ။ ဧဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဧကာရက္ခော ဟောတိ။
‘‘ကထဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု စတုရာပဿေနော ဟောတိ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု သင်္ခါယေကံ ပဋိသေဝတိ, သင်္ခါယေကံ အဓိဝါသေတိ, သင်္ခါယေကံ ပရိဝဇ္ဇေတိ, သင်္ခါယေကံ ဝိနောဒေတိ။ ဧဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု စတုရာပဿေနော ဟောတိ။
‘‘ကထဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ပနုဏ္ဏပစ္စေကသစ္စော ဟောတိ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ယာနိ တာနိ ပုထုသမဏဗြာဟ္မဏာနံ
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၁၆။)ပုထုပစ္စေကသစ္စာနိ, သဗ္ဗာနိ တာနိ နုဏ္ဏာနိ ဟောန္တိ ပနုဏ္ဏာနိ စတ္တာနိ ဝန္တာနိ မုတ္တာနိ ပဟီနာနိ ပဋိနိဿဋ္ဌာနိ။ ဧဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ပနုဏ္ဏပစ္စေကသစ္စော ဟောတိ။
‘‘ကထဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု သမဝယသဋ္ဌေသနော ဟောတိ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခုနော ကာမေသနာ ပဟီနာ ဟောတိ, ဘဝေသနာ ပဟီနာ ဟောတိ, ဗြဟ္မစရိယေသနာ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓါ။ ဧဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု သမဝယသဋ္ဌေသနော ဟောတိ။
‘‘ကထဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု အနာဝိလသင်္ကပ္ပေါ ဟောတိ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခုနော ကာမသင်္ကပ္ပေါ ပဟီနော ဟောတိ, ဗျာပါဒသင်္ကပ္ပေါ ပဟီနော ဟောတိ, ဝိဟိံသာသင်္ကပ္ပေါ ပဟီနော ဟောတိ။ ဧဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု အနာဝိလသင်္ကပ္ပေါ ဟောတိ။
‘‘ကထဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ပဿဒ္ဓကာယသင်္ခါရော ဟောတိ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု သုခဿ စ ပဟာနာ ဒုက္ခဿ စ ပဟာနာ ပုဗ္ဗေဝ သောမနဿဒေါမနဿာနံ အတ္ထင်္ဂမာ အဒုက္ခမသုခံ ဥပေက္ခာသတိပါရိသုဒ္ဓိံ စတုတ္ထံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ ဧဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ပဿဒ္ဓကာယသင်္ခါရော ဟောတိ။
‘‘ကထဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု သုဝိမုတ္တစိတ္တော ဟောတိ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခုနော ရာဂါစိတ္တံ ဝိမုတ္တံ ဟောတိ, ဒေါသာ စိတ္တံ ဝိမုတ္တံ ဟောတိ, မောဟာ စိတ္တံ ဝိမုတ္တံ ဟောတိ။ ဧဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု သုဝိမုတ္တစိတ္တော ဟောတိ။
‘‘ကထဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု သုဝိမုတ္တပညော ဟောတိ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ‘ရာဂေါ မေ ပဟီနော ဥစ္ဆိန္နမူလော တာလာဝတ္ထုကတော အနဘာဝံကတော အာယတိံ အနုပ္ပါဒဓမ္မော’တိ ပဇာနာတိ, ‘ဒေါသော မေ ပဟီနော…ပေ… မောဟော မေ ပဟီနော ဥစ္ဆိန္နမူလော တာလာဝတ္ထုကတော အနဘာဝံကတော အာယတိံ အနုပ္ပါဒဓမ္မော’တိ ပဇာနာတိ။ ဧဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု သုဝိမုတ္တပညော ဟောတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၄၈၊ အ။ နိ။ ၁၀။၂၀) –
ဧဝမာဂတေသု ဒသသု အရိယဝါသေသု ဝုတ္ထဝါသော။
တတ္ထ ဝသန္တိ ဧတ္ထာတိ ဝါသာ, အရိယာနံ ဧဝ ဝါသာတိ အရိယဝါသာ အနရိယာနံ တာဒိသာနံ ဝါသာနံ အသမ္ဘဝတော။ အရိယာတိ စေတ္ထ
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၁၇။)ဥက္ကဋ္ဌနိဒ္ဒေသေန ခီဏာသဝါ ဂဟိတာ။ ဧကာရက္ခောတိ ဧကာ သတိသင်္ခါတာ အာရက္ခာ ဧတဿာတိ ဧကာရက္ခော။ ခီဏာသဝဿ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၃၄၈၊ အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၁၀။၂၀) ဟိ တီသု ဒွါရေသု သဗ္ဗကာလေ သတိ အာရက္ခကိစ္စံ သာဓေတိ။ တေနေဝဿ စရတော စ တိဋ္ဌတော စ သုတ္တဿ စ ဇာဂရဿ စ သတတံ သမိတံ ဉာဏဒဿနံ ပစ္စုပဋ္ဌိတံ ဟောတီတိ ဝုစ္စတိ။
စတုရာပဿေနောတိ စတ္တာရိ အပဿေနာနိ အပဿယာ ဧတဿာတိ စတုရာပဿေနော။ သင်္ခါယာတိ ဉာဏေန (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၃၀၈)။ ပဋိသေဝတီတိ ဉာဏေန ဉတွာ သေဝိတဗ္ဗယုတ္တကမေဝ သေဝတိ။ တဿ ဝိတ္ထာရော ‘‘ပဋိသင်္ခါ ယောနိသော စီဝရံ ပရိဘုဉ္ဇတီ’’တိအာဒိနာ (မ။ နိ။ ၁။၂၃၊ အ။ နိ။ ၆။၅၈) နယေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ သင်္ခါယေကံ အဓိဝါသေတီတိ ဉာဏေန ဉတွာ အဓိဝါသေတဗ္ဗယုတ္တကမေဝ အဓိဝါသေတိ။ ဝိတ္ထာရော ပနေတ္ထ ‘‘ပဋိသင်္ခါ ယောနိသော ခမော ဟောတိ သီတဿာ’’တိအာဒိနာ (မ။ နိ။ ၁။၂၄) နယေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပရိဝဇ္ဇေတီတိ ဉာဏေန ဉတွာ ပရိဝဇ္ဇေတဗ္ဗယုတ္တကမေဝ ပရိဝဇ္ဇေတိ။ တဿ ဝိတ္ထာရော ‘‘ပဋိသင်္ခါ ယောနိသော စဏ္ဍံ ဟတ္ထိံ ပရိဝဇ္ဇေတီ’’တိအာဒိနာ နယေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဝိနောဒေတီတိ ဉာဏေန ဉတွာ ဝိနောဒေတဗ္ဗမေဝ ဝိနောဒေတိ နုဒတိ နီဟရတိ အန္တော ဝသိတုံ န ဒေတိ။ တဿ ဝိတ္ထာရော ‘‘ဥပ္ပန္နံ ကာမဝိတက္ကံ နာဓိဝါသေတီ’’တိအာဒိနာ နယေန ဝေဒိတဗ္ဗော။
ပနုဏ္ဏပစ္စေကသစ္စောတိ (အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၄။၃၈၊ ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၃၄၈) ‘‘ဣဒမေဝ ဒဿနံ သစ္စံ, ဣဒမေဝ သစ္စ’’န္တိ ဧဝံ ပါဋိယေက္ကံ ဂဟိတတ္တာ ပစ္စေကသင်္ခါတာနိ ဒိဋ္ဌိသစ္စာနိ ပနုဏ္ဏာနိ နီဟဋာနိ ပဟီနာနိ အဿာတိ ပနုဏ္ဏပစ္စေကသစ္စော။ ပုထုသမဏဗြာဟ္မဏာနန္တိ ဗဟူနံ သမဏဗြာဟ္မဏာနံ။ ဧတ္ထ စ သမဏာတိ ပဗ္ဗဇ္ဇုပဂတာ။ ဗြာဟ္မဏာတိ ဘောဝါဒိနော။ ပုထုပစ္စေကသစ္စာနီတိ ဗဟူနိ ပါဋေက္ကသစ္စာနိ, ‘‘ဣဒမေဝ ဒဿနံ သစ္စံ, ဣဒမေဝ သစ္စ’’န္တိ ပါဋိယေက္ကံ ဂဟိတာနိ ဗဟူနိ သစ္စာနီတိ အတ္ထော။ နုဏ္ဏာနီတိ နီဟဋာနိ။ ပနုဏ္ဏာနီတိ သုဋ္ဌု နီဟတာနိ။ စတ္တာနီတိ ဝိဿဋ္ဌာနိ။ ဝန္တာနီတိ ဝမိတာနိ။ မုတ္တာနီတိ ဆိန္နဗန္ဓနာနိ ကတာနိ။ ပဟီနာနီတိ ပဇဟိတာနိ။ ပဋိနိဿဋ္ဌာနီတိ ယထာ န ပုန စိတ္တံ အာရောဟန္တိ, ဧဝံ ပဋိဝိဿဇ္ဇိတာနိ။ သဗ္ဗာနေဝ စေတာနိ အရိယမဂ္ဂါဓိဂမတော ပုဗ္ဗေ ဂဟိတဿ ဒိဋ္ဌိဂ္ဂါဟဿ ဝိဿဋ္ဌဘာဝဝေဝစနာနိ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၁၈။)သမဝယသဋ္ဌေသနောတိ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၃၄၈၊ အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၁၀။၂၀) ဧတ္ထ အဝယာတိ အနူနာ။ သဋ္ဌာတိ နိဿဋ္ဌာ။ သမ္မာ အဝယာ သဋ္ဌာ ဧသနာ အဿာတိ သမဝယသဋ္ဌေသနော, သမ္မာ ဝိဿဋ္ဌသဗ္ဗဧသနောတိ အတ္ထော။ ‘‘ရာဂါ စိတ္တံ ဝိမုတ္တ’’န္တိအာဒီဟိ မဂ္ဂဿ ကိစ္စနိပ္ဖတ္တိ ကထိတာ ရာဂါဒီနံ ပဟီနဘာဝဒီပနတော။ ‘‘ရာဂေါ မေ ပဟီနော’’တိအာဒီဟိ ပစ္စဝေက္ခဏာမုခေန အရိယဖလံ ကထိတံ။ အဓိဂတေ ဟိ အဂ္ဂဖလေ သဗ္ဗသော ရာဂါဒီနံ အနုပ္ပါဒဓမ္မတံ ပဇာနာတိ, တဉ္စ ပဇာနနံ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏန္တိ။ တတ္ထ ပဉ္စင်္ဂဝိပ္ပဟာနပစ္စေကသစ္စာပနောဒနဧသနာသမဝယသဇ္ဇနာနိ ‘‘သင်္ခါယေကံ ပဋိသေဝတိ အဓိဝါသေတိ ပရိဝဇ္ဇေတိ ဝိနောဒေတီ’’တိ ဝုတ္တေသု အပဿေနေသု ဝိနောဒနာ စ မဂ္ဂကိစ္စာနေဝ, ဣတရေ စ မဂ္ဂေနေဝ သမိဇ္ဈန္တိ။
ဒသဗလောတိ ကာယဗလသင်္ခါတာနိ ဉာဏဗလသင်္ခါတာနိ စ ဒသ ဗလာနိ ဧတဿာတိ ဒသဗလော။ ဒုဝိဓဉှိ တထာဂတဿ ဗလံ ကာယဗလံ ဉာဏဗလဉ္စ။ တေသု ကာယဗလံ ဟတ္ထိကုလာနုသာရေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဝုတ္တဉှေတံ ပေါရာဏေဟိ –
‘‘ကာဠာဝကဉ္စ ဂင်္ဂေယျံ, ပဏ္ဍရံ တမ္ဗပိင်္ဂလံ၊
ဂန္ဓမင်္ဂလဟေမဉ္စ, ဥပေါသထဆဒ္ဒန္တိမေ ဒသာ’’တိ။ (မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၄၈၊ သံ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၂။၂၂၊ အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၁၀။၂၁၊ ဝိဘ။ အဋ္ဌ ၇၆၊ ဥဒါ။ အဋ္ဌ။ ၇၅၊ ဗု။ ဝံ။ အဋ္ဌ။ ၁။၃၉၊ ပဋိ။ မ။ အဋ္ဌ။ ၂။၂။၄၄၊ စူဠနိ။ အဋ္ဌ။ ၈၁)၊
ဣမာနိ ဟိ ဒသ ဟတ္ထိကုလာနိ။ တတ္ထ ကာဠာဝကန္တိ ပကတိဟတ္ထိကုလံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယံ ဒသန္နံ ပုရိသာနံ ကာယဗလံ, တံ ဧကဿ ကာဠာဝကဿ ဟတ္ထိနော။ ယံ ဒသန္နံ ကာဠာဝကာနံ ဗလံ, တံ ဧကဿ ဂင်္ဂေယျဿ။ ယံ ဒသန္နံ ဂင်္ဂေယျာနံ, တံ ဧကဿ ပဏ္ဍရဿ။ ယံ ဒသန္နံ ပဏ္ဍရာနံ, တံ ဧကဿ တမ္ဗဿ။ ယံ ဒသန္နံ တမ္ဗာနံ, တံ ဧကဿ ပိင်္ဂလဿ။ ယံ ဒသန္နံ ပိင်္ဂလာနံ, တံ ဧကဿ ဂန္ဓဟတ္ထိနော။ ယံ ဒသန္နံ ဂန္ဓဟတ္ထီနံ, တံ ဧကဿ မင်္ဂလဿ။ ယံ ဒသန္နံ မင်္ဂလာနံ, တံ ဧကဿ ဟေမဝတဿ။ ယံ ဒသန္နံ ဟေမဝတာနံ, တံ ဧကဿ ဥပေါသထဿ။ ယံ ဒသန္နံ ဥပေါသထာနံ, တံ ဧကဿ ဆဒ္ဒန္တဿ။ ယံ ဒသန္နံ ဆဒ္ဒန္တာနံ, တံ ဧကဿ တထာဂတဿ ကာယဗလံ။ နာရာယနသံဃာတဗလန္တိပိ ဣဒမေဝ ဝုစ္စတိ။ တတ္ထ နာရာ ဝုစ္စန္တိ ရသ္မိယော, တာ ဗဟူ နာနာဝိဓာ တတော ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ နာရာယနံ, ဝဇိရံ, တသ္မာ ဝဇိရသံဃာတဗလန္တိ အတ္ထော။ တဒေတံ ပကတိဟတ္ထိဂဏနာယ ဟတ္ထီနံ ကောဋိသဟဿာနံ, ပုရိသဂဏနာယ
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၁၉။)ဒသန္နံ ပုရိသကောဋိသဟဿာနံ ဗလံ ဟောတိ။ ဣဒံ တာဝ တထာဂတဿ ကာယဗလံ။
ဉာဏဗလံ ပန ပါဠိယံ အာဂတမေဝ။ တတြာယံ ပါဠိ (မ။ နိ။ ၁။၁၄၈၊ အ။ နိ။ ၁၀။၂၁) –
‘‘ဒသ ခေါ ပနိမာနိ, သာရိပုတ္တ, တထာဂတဿ တထာဂတဗလာနိ, ယေဟိ ဗလေဟိ သမန္နာဂတော တထာဂတော အာသဘံ ဌာနံ ပဋိဇာနာတိ, ပရိသာသု သီဟနာဒံ နဒတိ, ဗြဟ္မစက္ကံ ပဝတ္တေတိ။ ကတမာနိ ဒသ? ဣဓ, သာရိပုတ္တ, တထာဂတော ဌာနဉ္စ ဌာနတော အဋ္ဌာနဉ္စ အဋ္ဌာနတော ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ, ယမ္ပိ, သာရိပုတ္တ, တထာဂတော ဌာနဉ္စ ဌာနတော အဋ္ဌာနဉ္စ အဋ္ဌာနတော ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။ ဣဒမ္ပိ, သာရိပုတ္တ, တထာဂတဿ တထာဂတဗလံ ဟောတိ, ယံ ဗလံ အာဂမ္မ တထာဂတော အာသဘံ ဌာနံ ပဋိဇာနာတိ, ပရိသာသု သီဟနာဒံ နဒတိ, ဗြဟ္မစက္ကံ ပဝတ္တေတိ။ (၁)
‘‘ပုန စပရံ, သာရိပုတ္တ, တထာဂတော အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နာနံ ကမ္မသမာဒါနာနံ ဌာနသော ဟေတုသော ဝိပါကံ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ…ပေ…။ (၂)
‘‘ပုန စပရံ, သာရိပုတ္တ, တထာဂတော သဗ္ဗတ္ထဂါမိနိံ ပဋိပဒံ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ…ပေ…။ (၃)
‘‘ပုန စပရံ, သာရိပုတ္တ, တထာဂတော အနေကဓာတုံ နာနာဓာတုံ လောကံ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ…ပေ…။ (၄)
‘‘ပုန စပရံ, သာရိပုတ္တ, တထာဂတော သတ္တာနံ နာနာဓိမုတ္တိကတံ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ…ပေ…။ (၅)
‘‘ပုန စပရံ, သာရိပုတ္တ, တထာဂတော ပရသတ္တာနံ ပရပုဂ္ဂလာနံ ဣန္ဒြိယပရောပရိယတ္တံ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ…ပေ…။ (၆)
‘‘ပုန စပရံ, သာရိပုတ္တ, တထာဂတော ဈာနဝိမောက္ခသမာဓိသမာပတ္တီနံ သံကိလေသံ ဝေါဒါနံ ဝုဋ္ဌာနံ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ…ပေ…။ (၇)
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၂၀။)‘‘ပုန စပရံ, သာရိပုတ္တ, တထာဂတော အနေကဝိဟိတံ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ အနုဿရတိ။ သေယျထိဒံ? ဧကမ္ပိ ဇာတိံ ဒွေပိ ဇာတိယော…ပေ… ဣတိ သာကာရံ သဥဒ္ဒေသံ အနေကဝိဟိတံ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ အနုဿရတိ…ပေ…။ (၈)
‘‘ပုန စပရံ, သာရိပုတ္တ, တထာဂတော ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ ဝိသုဒ္ဓေန အတိက္ကန္တမာနုသကေန သတ္တေ ပဿတိ စဝမာနေ ဥပပဇ္ဇမာနေ ဟီနေ ပဏီတေ သုဝဏ္ဏေ ဒုဗ္ဗဏ္ဏေ သုဂတေ ဒုဂ္ဂတေ, ယထာကမ္မူပဂေ သတ္တေ ပဇာနာတိ…ပေ…။ (၉)
‘‘ပုန စပရံ, သာရိပုတ္တ, တထာဂတော အာသဝါနံ ခယာ အနာသဝံ စေတောဝိမုတ္တိံ ပညာဝိမုတ္တိံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ…ပေ… ဣဒမ္ပိ, သာရိပုတ္တ, တထာဂတဿ တထာဂတဗလံ ဟောတိ, ယံ ဗလံ အာဂမ္မ တထာဂတော အာသဘံ ဌာနံ ပဋိဇာနာတိ, ပရိသာသု သီဟနာဒံ နဒတိ, ဗြဟ္မစက္ကံ ပဝတ္တေတိ။ ဣမာနိ ခေါ, သာရိပုတ္တ, ဒသ တထာဂတဿ တထာဂတဗလာနီ’’တိ။ (၁၀)
တတ္ထ (မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၄၈၊ အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၁၀။၂၁၊ ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၇၆၀) ဌာနဉ္စ ဌာနတောတိ ကာရဏဉ္စ ကာရဏတော။ ‘‘ယေ ယေ ဓမ္မာ ယေသံ ယေသံ ဓမ္မာနံ ဟေတူ ပစ္စယာ ဥပ္ပါဒါယ, တံ တံ ဌာနံ။ ယေ ယေ ဓမ္မာ ယေသံ ယေသံ ဓမ္မာနံ န ဟေတူ န ပစ္စယာ ဥပ္ပါဒါယ, တံ တံ အဋ္ဌာန’’န္တိ ပဇာနန္တော ဌာနဉ္စ ဌာနတော အဋ္ဌာနဉ္စ အဋ္ဌာနတော ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။ ယမ္ပီတိ ယေန ဉာဏေန။
ကမ္မသမာဒါနာနန္တိ သမာဒိယိတွာ ကတာနံ ကုသလာကုသလကမ္မာနံ, ကမ္မမေဝ ဝါ ကမ္မသမာဒါနံ။ ဌာနသော ဟေတုသောတိ ပစ္စယတော စေဝ ဟေတုတော စ။ တတ္ထ ဂတိဥပဓိကာလပယောဂါ ဝိပါကဿ ဌာနံ, ကမ္မံ ဟေတု။
သဗ္ဗတ္ထဂါမိနိန္တိ သဗ္ဗဂတိဂါမိနိဉ္စ အဂတိဂါမိနိဉ္စ။ ပဋိပဒန္တိ မဂ္ဂံ။ ယထာဘူတံ ပဇာနာတီတိ ဗဟူသုပိ မနုဿေသု ဧကမေဝ ပါဏံ ဃာတေန္တေသု ကာမံ သဗ္ဗေသမ္ပိ စေတနာ တဿေဝေကဿ ဇီဝိတိန္ဒြိယာရမ္မဏာ, တံ ပန ကမ္မံ တေသံ နာနာကာရံ။ တေသု ဟိ ဧကော အာဒရေန ဆန္ဒဇာတော ကရောတိ, ဧကော ‘‘ဧဟိ တွမ္ပိ ကရောဟီ’’တိ ပရေဟိ နိပ္ပီဠိတော ကရောတိ, ဧကော
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၂၁။)သမာနစ္ဆန္ဒော ဝိယ ဟုတွာ အပ္ပဋိဗာဟိယမာနော ဝိစရတိ, တသ္မာ တေသု ဧကော တေနေဝ ကမ္မေန နိရယေ နိဗ္ဗတ္တတိ, ဧကော တိရစ္ဆာနယောနိယံ, ဧကော ပေတ္တိဝိသယေ။ တံ တထာဂတော အာယူဟနက္ခဏေယေဝ ‘‘ဣမိနာ နီဟာရေန အာယူဟိတတ္တာ ဧသ နိရယေ နိဗ္ဗတ္တိဿတိ, ဧသ တိရစ္ဆာနယောနိယံ, ဧသ ပေတ္တိဝိသယေ’’တိ ဇာနာတိ။ နိရယေ နိဗ္ဗတ္တမာနမ္ပိ ‘‘ဧသ မဟာနိရယေ နိဗ္ဗတ္တိဿတိ, ဧသ ဥဿဒနိရယေ’’တိ ဇာနာတိ။ တိရစ္ဆာနယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တမာနမ္ပိ ‘‘ဧသ အပါဒကော ဘဝိဿတိ, ဧသ ဒွိပါဒကော, ဧသ စတုပ္ပါဒေါ, ဧသ ဗဟုပ္ပါဒေါ’’တိ ဇာနာတိ။ ပေတ္တိဝိသယေ နိဗ္ဗတ္တမာနမ္ပိ ‘‘ဧသ နိဇ္ဈာမတဏှိကော ဘဝိဿတိ, ဧသ ခုပ္ပိပါသိကော, ဧသ ပရဒတ္တူပဇီဝီ’’တိ ဇာနာတိ။ တေသု စ ကမ္မေသု ‘‘ဣဒံ ကမ္မံ ပဋိသန္ဓိံ အာကဍ္ဎိဿတိ, ဧတံ အညေန ဒိန္နာယ ပဋိသန္ဓိယာ ဥပဓိဝေပက္ကံ ဘဝိဿတီ’’တိ ဇာနာတိ။
တထာ သကလဂါမဝါသိကေသု ဧကတော ပိဏ္ဍပါတံ ဒဒမာနေသု ကာမံ သဗ္ဗေသမ္ပိ စေတနာ ပိဏ္ဍပါတာရမ္မဏာဝ, တံ ပန ကမ္မံ တေသံ နာနာကာရံ။ တေသု ဟိ ဧကော အာဒရေန ကရောတီတိ သဗ္ဗံ ပုရိမသဒိသံ။ တသ္မာ တေသု စ ကေစိ ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တန္တိ, ကေစိ မနုဿလောကေ။ တံ တထာဂတော အာယူဟနက္ခဏေယေဝ ဇာနာတိ။ ‘‘ဣမိနာ နီဟာရေန အာယူဟိတတ္တာ ဧသ မနုဿလောကေ နိဗ္ဗတ္တိဿတိ, ဧသ ဒေဝလောကေ, တတ္ထာပိ ဧသ ခတ္တိယကုလေ, ဧသ ဗြာဟ္မဏကုလေ, ဧသ ဝေဿကုလေ, ဧသ သုဒ္ဒကုလေ, ဧသ ပရနိမ္မိတဝသဝတ္တီသု, ဧသ နိမ္မာနရတီသု, ဧသ တုသိတေသု, ဧသ ယာမေသု, ဧသ တာဝတိံသေသု, ဧသ စာတုမဟာရာဇိကေသု, ဧသ ဘုမ္မဒေဝေသူ’’တိအာဒိနာ တတ္ထ တတ္ထ ဟီနပဏီတသုဝဏ္ဏဒုဗ္ဗဏ္ဏအပ္ပပရိဝါရမဟာပရိဝါရတာဒိဘေဒံ တံ တံ ဝိသေသံ အာယူဟနက္ခဏေယေဝ ဇာနာတိ။
တထာ ဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေန္တေသုယေဝ ‘‘ဣမိနာ နီဟာရေန ဧသ ကိဉ္စိ သလ္လက္ခေတုံ န သက္ခိဿတိ, ဧသ မဟာဘူတမတ္တမေဝ ဝဝတ္ထပေဿတိ, ဧသ ရူပပရိဂ္ဂဟေ ဧဝ ဌဿတိ, ဧသ အရူပပရိဂ္ဂဟေယေဝ, ဧသ နာမရူပပရိဂ္ဂဟေယေဝ, ဧသ ပစ္စယပရိဂ္ဂဟေယေဝ, ဧသ လက္ခဏာရမ္မဏိကဝိပဿနာယမေဝ, ဧသ ပဌမဖလေယေဝ, ဧသ ဒုတိယဖလေ ဧဝ, ဧသ တတိယဖလေ ဧဝ, ဧသ အရဟတ္တံ ပါပုဏိဿတီ’’တိ ဇာနာတိ။ ကသိဏပရိကမ္မံ ကရောန္တေသုပိ ‘‘ဣမဿ ပရိကမ္မမတ္တမေဝ ဘဝိဿတိ, ဧသ နိမိတ္တံ ဥပ္ပါဒေဿတိ, ဧသ အပ္ပနံ ဧဝ ပါပုဏိဿတိ, ဧသ ဈာနံ ပါဒကံ ကတွာ ဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေတွာ အရဟတ္တံ ဂဏှိဿတီ’’တိ ဇာနာတိ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၂၂။)အနေကဓာတုန္တိ စက္ခုဓာတုအာဒီဟိ, ကာမဓာတုအာဒီဟိ ဝါ ဓာတူဟိ ဗဟုဓာတုံ။ နာနာဓာတုန္တိ တာသံယေဝ ဓာတူနံ ဝိလက္ခဏတ္တာ နာနပ္ပကာရဓာတုံ။ လောကန္တိ ခန္ဓာယတနဓာတုလောကံ။ ယထာဘူတံ ပဇာနာတီတိ တာသံ ဓာတူနံ အဝိပရီတတော သဘာဝံ ပဋိဝိဇ္ဈတိ။
နာနာဓိမုတ္တိကတန္တိ ဟီနာဒီဟိ အဓိမုတ္တီဟိ နာနာဓိမုတ္တိကဘာဝံ။ ပရသတ္တာနန္တိ ပဓာနသတ္တာနံ။ ပရပုဂ္ဂလာနန္တိ တတော ပရေသံ ဟီနသတ္တာနံ။ ဧကတ္ထမေဝ ဝါ ဧတံ ပဒဒွယံ, ဝေနေယျဝသေန ပန ဒွေဓာ ဝုတ္တံ။ ဣန္ဒြိယပရောပရိယတ္တန္တိ သဒ္ဓါဒီနံ ဣန္ဒြိယာနံ ပရဘာဝဉ္စ အပရဘာဝဉ္စ, ဝုဒ္ဓိဉ္စ ဟာနိဉ္စာတိ အတ္ထော။
ဈာနဝိမောက္ခသမာဓိသမာပတ္တီနန္တိ ပဌမာဒီနံ စတုန္နံ ဈာနာနံ, ‘‘ရူပီ ရူပါနိ ပဿတီ’’တိအာဒီနံ အဋ္ဌန္နံ ဝိမောက္ခာနံ, သဝိတက္ကသဝိစာရာဒီနံ တိဏ္ဏံ သမာဓီနံ, ပဌမဇ္ဈာနသမာပတ္တိအာဒီနဉ္စ နဝန္နံ အနုပုဗ္ဗသမာပတ္တီနံ။ သံကိလေသန္တိ ဟာနဘာဂိယဓမ္မံ။ ဝေါဒါနန္တိ ဝိသေသဘာဂိယဓမ္မံ။ ဝုဋ္ဌာနန္တိ ‘‘ဝေါဒါနမ္ပိ ဝုဋ္ဌာနံ, တမှာ တမှာ သမာဓိမှာ ဝုဋ္ဌာနမ္ပိ ဝုဋ္ဌာန’’န္တိ (ဝိဘ။ ၈၂၈) ဧဝံ ဝုတ္တံ ပဂုဏဇ္ဈာနဉ္စေဝ ဘဝင်္ဂဖလသမာပတ္တိယော စ။ ဟေဋ္ဌိမံ ဟေဋ္ဌိမဉှိ ပဂုဏဇ္ဈာနံ ဥပရိမဿ ဥပရိမဿ ပဒဋ္ဌာနံ ဟောတိ, တသ္မာ ‘‘ဝေါဒါနမ္ပိ ဝုဋ္ဌာန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဘဝင်္ဂေန သဗ္ဗဈာနေဟိ ဝုဋ္ဌာနံ ဟောတိ, ဖလသမာပတ္တိယာ နိရောဓသမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာနံ ဟောတိ။ တမေတံ သန္ဓာယ ‘‘တမှာ တမှာ သမာဓိမှာ ဝုဋ္ဌာနမ္ပိ ဝုဋ္ဌာန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ သဗ္ဗဉာဏာနဉ္စ ဝိတ္ထာရကထာယ ဝိနိစ္ဆယော သမ္မောဟဝိနောဒနိယံ ဝိဘင်္ဂဋ္ဌကထာယံ (ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၇၆၀) ဝုတ္တော။ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဒိဗ္ဗစက္ခုအာသဝက္ခယဉာဏကထာ ပန ဝေရဉ္ဇကဏ္ဍေ (ပါရာ။ ၁၂) ဝိတ္ထာရိတာယေဝ။
ဣမာနိ ခေါ သာရိပုတ္တာတိ ယာနိ ပုဗ္ဗေ ‘‘ဒသ ခေါ ပနိမာနိ, သာရိပုတ္တ, တထာဂတဿ တထာဂတဗလာနီ’’တိ အဝေါစံ, ဣမာနိ တာနီတိ အပ္ပနံ ကရောတိ။ တတ္ထ ပရဝါဒိကထာ ဟောတိ ‘‘ဒသဗလဉာဏံ နာမ ပါဋိယေက္ကံ နတ္ထိ, သဗ္ဗညုတညာဏဿေဝါယံ ပဘေဒေါ’’တိ, တံ န တထာ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အညမေဝ ဟိ ဒသဗလဉာဏံ, အညံ သဗ္ဗညုတညာဏံ။ ဒသဗလဉာဏံ သကသကကိစ္စမေဝ ဇာနာတိ, သဗ္ဗညုတညာဏံ တမ္ပိ တတော အဝသေသမ္ပိ ပဇာနာတိ။ ဒသဗလဉာဏေသု ဟိ ပဌမံ ကာရဏာကာရဏမေဝ ဇာနာတိ, ဒုတိယံ ကမ္မန္တရဝိပါကန္တရမေဝ, တတိယံ ကမ္မပရိစ္ဆေဒမေဝ, စတုတ္ထံ
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၂၃။)ဓာတုနာနတ္တကာရဏမေဝ, ပဉ္စမံ သတ္တာနံ အဇ္ဈာသယာဓိမုတ္တိမေဝ, ဆဋ္ဌံ ဣန္ဒြိယာနံ တိက္ခမုဒုဘာဝမေဝ, သတ္တမံ ဈာနာဒီဟိ သဒ္ဓိံ တေသံ သံကိလေသာဒိမေဝ, အဋ္ဌမံ ပုဗ္ဗေနိဝုတ္ထက္ခန္ဓသန္တတိမေဝ, နဝမံ သတ္တာနံ စုတိပဋိသန္ဓိမေဝ, ဒသမံ သစ္စပရိစ္ဆေဒမေဝ။ သဗ္ဗညုတညာဏံ ပန ဧတေဟိ ဇာနိတဗ္ဗဉ္စ တတော ဥတ္တရိဉ္စ ပဇာနာတိ, ဧတေသံ ပန ကိစ္စံ န သဗ္ဗံ ကရောတိ။ တဉှိ ဈာနံ ဟုတွာ အပ္ပေတုံ န သက္ကောတိ, ဣဒ္ဓိ ဟုတွာ ဝိကုဗ္ဗိတုံ န သက္ကောတိ, မဂ္ဂေါ ဟုတွာ ကိလေသေ ခေပေတုံ န သက္ကောတိ။ ဣတိ ယထာဝုတ္တကာယဗလေန စေဝ ဉာဏဗလေန စ သမန္နာဂတတ္တာ ဘဂဝါ ‘‘ဒသဗလော’’တိ ဝုစ္စတိ။
ဒသဟိ အသေက္ခေဟိ အင်္ဂေဟိ ဥပေတောတိ ‘‘အသေက္ခာ သမ္မာဒိဋ္ဌိ, အသေက္ခော သမ္မာသင်္ကပ္ပေါ, အသေက္ခာ သမ္မာဝါစာ, အသေက္ခော သမ္မာကမ္မန္တော, အသေက္ခော သမ္မာအာဇီဝေါ, အသေက္ခော သမ္မာဝါယာမော, အသေက္ခာ သမ္မာသတိ, အသေက္ခော သမ္မာသမာဓိ, အသေက္ခံ သမ္မာဉာဏံ, အသေက္ခာ သမ္မာဝိမုတ္တီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၄၈, ၃၆၀) ဧဝံ ဝုတ္တေဟိ ဒသဟိ အသေက္ခဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော။ အသေက္ခာ သမ္မာဒိဋ္ဌိအာဒယော စ သဗ္ဗေ ဖလသမ္ပယုတ္တဓမ္မာ ဧဝ။ ဧတ္ထ စ သမ္မာဒိဋ္ဌိ သမ္မာဉာဏန္တိ ဒွီသု ဌာနေသု ပညာဝ ကထိတာ ‘‘သမ္မာ ဒဿနဋ္ဌေန သမ္မာဒိဋ္ဌိ, သမ္မာ ပဇာနနဋ္ဌေန သမ္မာဉာဏ’’န္တိ။ အတ္ထိ ဟိ ဒဿနဇာနနာနံ ဝိသယေ ပဝတ္တိအာကာရဝိသေသော။ သမ္မာဝိမုတ္တီတိ ဣမိနာ ပန ပဒေန ဝုတ္တာဝသေသာ ဖလသမာပတ္တိသဟဂတဓမ္မာ သင်္ဂဟိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အရိယဖလသမ္ပယုတ္တဓမ္မာပိ ဟိ သဗ္ဗသော ပဋိပက္ခတော ဝိမုတ္တတံ ဥပါဒါယ ဝိမုတ္တီတိ ဝတ္တဗ္ဗတံ လဘန္တိ။
֍ ဋ္ဌ ၅၉။ ဝစနသဒ္ဒေန အပ္ပသဒ္ဒန္တိ အာရာမုပစာရေန ဂစ္ဆတော အဒ္ဓိကဇနဿပိ ဝစနသဒ္ဒေန အပ္ပသဒ္ဒံ။ နဂရနိဂ္ဃေါသသဒ္ဒေနာတိ အဝိဘာဝိတတ္ထေန နဂရေ မနုဿာနံ နိဂ္ဃေါသသဒ္ဒေန။ မနုဿေဟိ သမာဂမ္မ ဧကဇ္ဈံ ပဝတ္တိတသဒ္ဒေါ ဟိ နိဂ္ဃေါသော။ အနုသဉ္စရဏဇနဿာတိ အန္တောသဉ္စာရိနော ဇနဿ။ မနုဿာနံ ရဟဿကိရိယဋ္ဌာနိယန္တိ မနုဿာနံ ရဟဿကရဏဿ ယုတ္တံ အနုစ္ဆဝိကံ။ ဝိဝေကာနုရူပန္တိ ဧကီဘာဝဿ အနုရူပံ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။
ဗိမ္ဗိသာရသမာဂမကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၂၄။)သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနပဗ္ဗဇ္ဇာကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၆၀။ ဣဒါနိ ‘‘တေန ခေါ ပန သမယေန သဉ္စယော ပရိဗ္ဗာဇကော’’တိအာဒီသု အပုဗ္ဗပဒဝဏ္ဏနံ ဒဿေန္တော ‘‘သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သာရီဗြာဟ္မဏိယာ ပုတ္တော သာရိပုတ္တော, မောဂ္ဂလ္လီဗြာဟ္မဏိယာ ပုတ္တော မောဂ္ဂလ္လာနော။ အမှာကံ ကိရ (အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၁၈၉-၁၉၀၊ ဓ။ ပ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၀ သာရိပုတ္တတ္ထေရဝတ္ထု) ဘဂဝတော နိဗ္ဗတ္တိတော ပုရေတရမေဝ သာရိပုတ္တော ရာဇဂဟနဂရဿ အဝိဒူရေ ဥပတိဿဂါမေ သာရီဗြာဟ္မဏိယာ နာမ ကုစ္ဆိယံ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှိ။ တံဒိဝသမေဝဿ သဟာယောပိ ရာဇဂဟဿေဝ အဝိဒူရေ ကောလိတဂါမေ မောဂ္ဂလ္လီဗြာဟ္မဏိယာ ကုစ္ဆိယံ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှိ။ တာနိ ကိရ ဒွေပိ ကုလာနိ ယာဝ သတ္တမာ ကုလပရိဝဋ္ဋာ အာဗဒ္ဓပဋိဗဒ္ဓသဟာယာနေဝ။ တေသံ ဒွိန္နံ ဧကဒိဝသမေဝ ဂဗ္ဘပရိဟာရံ အဒံသု။ ဒသမာသစ္စယေန ဇာတာနမ္ပိ တေသံ ဆသဋ္ဌိ ဓာတိယော ဥပနယိံသု။ နာမဂ္ဂဟဏဒိဝသေ သာရီဗြာဟ္မဏိယာ ပုတ္တဿ ဥပတိဿဂါမေ ဇေဋ္ဌကုလဿ ပုတ္တတ္တာ ‘‘ဥပတိဿော’’တိ နာမံ အကံသု, ဣတရဿ ကောလိတဂါမေ ဇေဋ္ဌကုလဿ ပုတ္တတ္တာ ‘‘ကောလိတော’’တိ နာမံ အကံသု။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဂိဟိကာလေ ဥပတိဿော ကောလိတောတိ ဧဝံ ပညာယမာနနာမာ’’တိ။
အဍ္ဎတေယျသတမာဏဝကပရိဝါရာတိ ဧတ္ထ ပဉ္စပဉ္စသတမာဏဝကပရိဝါရာတိပိ ဝဒန္တိ။ ဝုတ္တဉှေတံ အင်္ဂုတ္တရနိကာယဋ္ဌကထာယံ (အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၁၈၉-၁၉၀) –
‘‘ဥပတိဿမာဏဝကဿ ကီဠနတ္ထာယ နဒိံ ဝါ ဥယျာနံ ဝါ ဂမနကာလေ ပဉ္စ သုဝဏ္ဏသိဝိကာသတာနိ ပရိဝါရာနိ ဟောန္တိ, ကောလိတမာဏဝကဿ ပဉ္စ အာဇညရထသတာနိ။ ဒွေပိ ဇနာ ပဉ္စပဉ္စမာဏဝကသတပရိဝါရာ ဟောန္တီ’’တိ။
ရာဇဂဟေ စ အနုသံဝစ္ဆရံ ဂိရဂ္ဂသမဇ္ဇံ နာမ ဟောတိ။ တေသံ ဒွိန္နမ္ပိ ဧကဋ္ဌာနေယေဝ မဉ္စကံ ဗန္ဓန္တိ။ ဒွေပိ ဧကတောဝ နိသီဒိတွာ သမဇ္ဇံ ပဿိတွာ ဟသိတဗ္ဗဋ္ဌာနေ ဟသန္တိ, သံဝေဂဋ္ဌာနေ သံဝိဇ္ဇန္တိ, ဒါယံ ဒါတုံ ယုတ္တဋ္ဌာနေ ဒါယံ ဒေန္တိ။ တေသံ ဣမိနာဝ နိယာမေန ဧကဒိဝသံ သမဇ္ဇံ ပဿန္တာနံ ပရိပါကဂတတ္တာ ဉာဏဿ ပုရိမဒိဝသေသု ဝိယ ဟသိတဗ္ဗဋ္ဌာနေ ဟာသော ဝါ သံဝေဂဋ္ဌာနေ သံဝိဇ္ဇနံ ဝါ ဒါယံ ဒါတုံ ယုတ္တဋ္ဌာနေ ဒါယဒါနံ ဝါ နာဟောသိ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၂၅။)ဒွေပိ ပန ဇနာ ဧဝံ စိန္တယိံသု ‘‘ကိံ ဧတ္ထ ဩလောကေတဗ္ဗံ အတ္ထိ, သဗ္ဗေပိမေ အပ္ပတ္တေ ဝဿသတေ အပဏ္ဏတ္တိကဘာဝံ ဂမိဿန္တိ, အမှေဟိ ပန ဧကံ မောက္ခဓမ္မံ ဂဝေသိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ အာရမ္မဏံ ဂဟေတွာ နိသီဒိံသု။ တတော ကောလိတော ဥပတိဿံ အာဟ ‘‘သမ္မ ဥပတိဿ, န တွံ အညဒိဝသေသု ဝိယ ဟဋ္ဌပဟဋ္ဌော, အနတ္တမနဓာတုကောသိ, ကိံ တေ သလ္လက္ခိတ’’န္တိ။ ‘‘သမ္မ ကောလိတ, ဧတေသံ ဩလောကနေ သာရော နတ္ထိ, နိရတ္ထကမေတံ, အတ္တနော မောက္ခဓမ္မံ ဂဝေသိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဣဒံ စိန္တယန္တော နိသိန္နောမှီတိ။ တွံ ပန ကသ္မာ အနတ္တမနောတိ။ သောပိ တထေဝ အာဟ။ အထဿ အတ္တနာ သဒ္ဓိံ ဧကဇ္ဈာသယတံ ဉတွာ ဥပတိဿော ဧဝမာဟ ‘‘အမှာကံ ဥဘိန္နံ သုစိန္တိတံ, မောက္ခဓမ္မံ ပန ဂဝေသန္တေဟိ ဧကာ ပဗ္ဗဇ္ဇာ လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတိ, ကဿ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇာမာ’’တိ။
တေန ခေါ ပန သမယေန သဉ္စယော ပရိဗ္ဗာဇကော ရာဇဂဟေ ပဋိဝသတိ မဟတိယာ ပရိဗ္ဗာဇကပရိသာယ သဒ္ဓိံ။ တေ ‘‘တဿ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိဿာမာ’’တိ ပဉ္စဟိ မာဏဝကသတေဟိ သဒ္ဓိံ သဉ္စယဿ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိံသု။ တေသံ ပဗ္ဗဇိတကာလတော ပဋ္ဌာယ သဉ္စယော အတိရေကလာဘဂ္ဂယသဂ္ဂပ္ပတ္တော အဟောသိ။ တေ ကတိပါဟေနေဝ သဗ္ဗံ သဉ္စယဿ သမယံ ပရိမဒ္ဒိတွာ ‘‘အာစရိယ, တုမှာကံ ဇာနနသမယော ဧတ္တကောဝ, ဥဒါဟု ဥတ္တရိပိ အတ္ထီ’’တိ ပုစ္ဆိံသု။ သဉ္စယော ‘‘ဧတ္တကောဝ, သဗ္ဗံ တုမှေဟိ ဉာတ’’န္တိ အာဟ။ တဿ ကထံ သုတွာ စိန္တယိံသု ‘‘ဧဝံ သတိ ဣမဿ သန္တိကေ ဗြဟ္မစရိယဝါသော နိရတ္ထကော, မယံ မောက္ခဓမ္မံ ဂဝေသိတုံ နိက္ခန္တာ, သော ဣမဿ သန္တိကေ ဥပ္ပါဒေတုံ န သက္ကာ, မဟာ ခေါ ပန ဇမ္ဗုဒီပေါ, ဂါမနိဂမရာဇဓာနိယော စရန္တာ အဝဿံ မောက္ခဓမ္မဒေသကံ အာစရိယံ လဘိဿာမာ’’တိ။ တေ တတော ပဋ္ဌာယ ‘‘ယတ္ထ ယတ္ထ ပဏ္ဍိတာ သမဏဗြာဟ္မဏာ အတ္ထီ’’တိ သုဏန္တိ, တတ္ထ တတ္ထ ဂန္တွာ ပဉှသာကစ္ဆံ ကရောန္တိ, တေဟိ ပုဋ္ဌံ ပဉှံ အညော ကထေတုံ သမတ္ထော နာမ နတ္ထိ, တေ ပန တေသံ ပဉှံ ဝိဿဇ္ဇေန္တိ။ ဧဝံ သကလဇမ္ဗုဒီပံ ပရိဂ္ဂဏှိတွာ နိဝတ္တိတွာ သကဋ္ဌာနမေဝ အာဂန္တွာ ‘‘သမ္မ ကောလိတ, ယော ပဌမံ အမတံ အဓိဂစ္ဆတိ, သော အာရောစေတူ’’တိ ကတိကံ အကံသု။ ဣမမေဝ ဝတ္ထုံ သင်္ခိပိတွာ ဒဿေန္တော ‘‘တတြ နေသံ မဟာဇနံ ဒိသွာ…ပေ… ကတိကံ အကံသူ’’တိ အာဟ။
တတ္ထ ဆန္နပရိဗ္ဗာဇကဿာတိ သေတပဋဓရဿ ပရိဗ္ဗာဇကဿ။ တေန နာယံ နဂ္ဂပရိဗ္ဗာဇကောတိ ဒဿေတိ။ ပါသာဒိကေန အဘိက္ကန္တေနာတိအာဒီသု ပါသာဒိကေနာတိ ပသာဒါဝဟေန သာရုပ္ပေန သမဏာနုစ္ဆဝိကေန။
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၂၆။)အဘိက္ကန္တေနာတိ ဂမနေန။ ပဋိက္ကန္တေနာတိ နိဝတ္တနေန။ အာလောကိတေနာတိ ပုရတော ဒဿနေန။ ဝိလောကိတေနာတိ ဣတော စိတော ဒဿနေန။ သမိဉ္ဇိတေနာတိ ပဗ္ဗသင်္ကောစနေန။ ပသာရိတေနာတိ တေသံယေဝ ပသာရဏေန။ သဗ္ဗတ္ထ ဣတ္ထမ္ဘူတလက္ခဏေ ကရဏဝစနံ, တသ္မာ သတိသမ္ပဇညကေဟိ ဝဘိသင်္ခတတ္တာ ပါသာဒိကအဘိက္ကန္တပဋိက္ကန္တအာလောကိတဝိလောကိတသမိဉ္ဇိတပသာရိတော ဟုတွာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဩက္ခိတ္တစက္ခူတိ ဟေဋ္ဌာခိတ္တစက္ခု။ ဣရိယာပထသမ္ပန္နောတိ တာယ ပါသာဒိကအဘိက္ကန္တာဒိတာယ သမ္ပန္နဣရိယာပထော။ အတ္ထိကေဟိ ဥပညာတန္တိ ‘‘မရဏေ သတိ အမတေနပိ ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ ဧဝံ အနုမာနဉာဏေန ‘‘အတ္ထီ’’တိ ဥပဂတံ နိဗ္ဗာနံ နာမ, တံ မဂ္ဂန္တော ပရိယေသန္တော ယန္နူနာဟံ ဣမံ ဘိက္ခုံ ပိဋ္ဌိတော ပိဋ္ဌိတော အနုဗန္ဓေယျန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ သုဒိန္နကဏ္ဍေ ဝုတ္တပ္ပကာရန္တိ ‘‘ဒါနပတီနံ ဃရေသု သာလာ ဟောန္တိ, အာသနာနိ စေတ္ထ ပညတ္တာနိ ဟောန္တိ, ဥပဋ္ဌာပိတံ ဥဒကကဉ္ဇိယံ, တတ္ထ ပဗ္ဗဇိတာ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ နိသီဒိတွာ ဘုဉ္ဇန္တိ။ သစေ ဣစ္ဆန္တိ, ဒါနပတီနမ္ပိ သန္တကံ ဂဏှန္တိ, တသ္မာ တမ္ပိ အညတရဿ ကုလဿ ဤဒိသာယ သာလာယ အညတရံ ကုဋ္ဋမူလန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗ’’န္တိ ဧဝံ ဝုတ္တပ္ပကာရံ။
အပ္ပံ ဝါ ဗဟုံ ဝါ ဘာသဿူတိ ပရိဗ္ဗာဇကော ‘‘အဟံ ဥပတိဿော နာမ, တွံ ယထာသတ္တိယာ အပ္ပံ ဝါ ဗဟုံ ဝါ ပါဝဒ, ဧတံ နယသတေန နယသဟဿေန ပဋိဝိဇ္ဈိတုံ မယှံ ဘာရော’’တိ စိန္တေတွာ ဧဝမာဟ။ နိရောဓော စ နိရောဓုပါယော စ ဧကဒေသသရူပေကသေသနယေန ‘‘နိရောဓော’’တိ ဝုတ္တောတိ ဒဿေန္တော ‘‘အထ ဝါ’’တိအာဒိမာဟ။ ပဋိပါဒေန္တောတိ နိဂမေန္တော။ ဣမံ ဓမ္မပရိယာယံ သုတွာ ဝိရဇံ ဝီတမလံ ဓမ္မစက္ခုံ ဥဒပါဒီတိ ဧတ္ထ ပရိဗ္ဗာဇကော ပဌမပဒဒွယမေဝ သုတွာ သဟဿနယသမ္ပန္နေ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။ ဣတရပဒဒွယံ သောတာပန္နကာလေ နိဋ္ဌာသီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
ဗဟုကေဟိ ကပ္ပနဟုတေဟီတိ ဧတ္ထ ဒသ ဒသကာနိ သတံ, ဒသ သတာနိ သဟဿံ, သဟဿာနံ သတံ သတသဟဿံ, သတသဟဿာနံ သတံ ကောဋိ, ကောဋိသတသဟဿာနံ သတံ ပကောဋိ, ပကောဋိသတသဟဿာနံ သတံ ကောဋိပကောဋိ, ကောဋိပကောဋိသတသဟဿာနံ သတံ ဧကနဟုတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၂၇။)֍ ဋ္ဌ ၆၁။ အထ ခေါ သာရိပုတ္တော ပရိဗ္ဗာဇကော ယေန မောဂ္ဂလ္လာနော ပရိဗ္ဗာဇကော တေနုပသင်္ကမီတိ (အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၁၈၉-၁၉၀၊ ဓ။ ပ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၀ သာရိပုတ္တတ္ထေရဝတ္ထု) သောတာပန္နော ဟုတွာ ဥပရိဝိသေသေ အပ္ပဝတ္တန္တေ ‘‘ဘဝိဿတိ ဧတ္ထ ကာရဏ’’န္တိ သလ္လက္ခေတွာ ထေရံ အာဟ ‘‘ဘန္တေ, မာ ဥပရိ ဓမ္မဒေသနံ ဝဍ္ဎယိတ္ထ, ဧတ္တကမေဝ ဟောတု, ကဟံ အမှာကံ သတ္ထာ ဝသတီ’’တိ။ ဝေဠုဝနေ ပရိဗ္ဗာဇကာတိ။ ‘‘ဘန္တေ, တုမှေ ပုရတော ယာထ, မယှံ ဧကော သဟာယကော အတ္ထိ, အမှေဟိ စ အညမညံ ကတိကာ ကတာ ‘ယော ပဌမံ အမတံ အဓိဂစ္ဆတိ, သော အာရောစေတူ’တိ, အဟံ တံ ပဋိညံ မောစေတွာ သဟာယကံ ဂဟေတွာ တုမှာကံ ဂတမဂ္ဂေနေဝ သတ္ထု သန္တိကံ အာဂမိဿာမီ’’တိ ပဉ္စပတိဋ္ဌိတေန ထေရဿ ပါဒေသု နိပတိတွာ တိက္ခတ္တုံ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ထေရံ ဥယျောဇေတွာ ပရိဗ္ဗာဇကာရာမာဘိမုခေါ အဂမာသိ။
֍ ဋ္ဌ ၆၂။ သာရိပုတ္တံ ပရိဗ္ဗာဇကံ ဧတဒဝေါစာတိ ‘‘အဇ္ဇ မယှံ သဟာယဿ မုခဝဏ္ဏော န အညဒိဝသေသု ဝိယ, အဒ္ဓါ အနေန အမတံ အဓိဂတံ ဘဝိဿတီ’’တိ အမတာဓိဂမံ ပုစ္ဆန္တော ဧတဒဝေါစ။ သောပိဿ ‘‘အာမာဝုသော, အမတံ အဓိဂတ’’န္တိ ပဋိဇာနိတွာ သဗ္ဗံ ပဝတ္တိံ အာရောစေတွာ တမေဝ ဂါထံ အဘာသိ။ ဂါထာပရိယောသာနေ မောဂ္ဂလ္လာနော ပရိဗ္ဗာဇကော သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အထ ခေါ မောဂ္ဂလ္လာနဿ ပရိဗ္ဗာဇကဿ…ပေ… ဓမ္မစက္ခုံ ဥဒပါဒီ’’တိ။ ဂစ္ဆာမ မယံ, အာဝုသော, ဘဂဝတော သန္တိကေတိ ‘‘ကဟံ သမ္မ သတ္ထာ ဝသတီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဝေဠုဝနေ ကိရ သမ္မ, ဧဝံ နော အာစရိယေန အဿဇိတ္ထေရေန ကထိတ’’န္တိ ဝုတ္တေ ဧဝမာဟ။
သာရိပုတ္တတ္ထေရော စ နာမေသ သဒါပိ အာစရိယပူဇကောဝ, တသ္မာ သဟာယံ မောဂ္ဂလ္လာနံ ပရိဗ္ဗာဇကံ ဧဝမာဟ ‘‘အမှေဟိ အဓိဂတံ အမတံ အမှာကံ အာစရိယဿ သဉ္စယပရိဗ္ဗာဇကဿပိ ကထေဿာမ, ဗုဇ္ဈမာနော ပဋိဝိဇ္ဈိဿတိ, အပ္ပဋိဝိဇ္ဈန္တော အမှာကံ သဒ္ဒဟိတွာ သတ္ထု သန္တိကံ ဂမိဿတိ, ဗုဒ္ဓါနံ ဒေသနံ သုတွာ မဂ္ဂဖလပ္ပဋိဝေဓံ ကရိဿတီ’’တိ။ တတော ဒွေပိ ဇနာ သဉ္စယဿ သန္တိကံ အဂမံသု။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အထ ခေါ သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနာ ယေန သဉ္စယော ပရိဗ္ဗာဇကော တေနုပသင်္ကမိံသူ’’တိ။ ဥပသင်္ကမိတွာ စ ‘‘အာစရိယ, တွံ ကိံ ကရောသိ, လောကေ
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၂၈။)ဗုဒ္ဓေါ ဥပ္ပန္နော, သွာက္ခာတော ဓမ္မော, သုပ္ပဋိပန္နော သံဃော, အာယာမ ဒသဗလံ ပဿိဿာမာ’’တိ။ သော ‘‘ကိံ ဝဒထ တာတာ’’တိ တေပိ ဝါရေတွာ လာဘဂ္ဂယသဂ္ဂပ္ပဝတ္တိမေဝ နေသံ ဒီပေတိ။ တေ ‘‘အမှာကံ ဧဝရူပေါ အန္တေဝါသိကဝါသော နိစ္စမေဝ ဟောတု, တုမှာကံ ပန ဂမနံ ဝါ အဂမနံ ဝါ ဇာနာထာ’’တိ အာဟံသု။ သဉ္စယော ‘‘ဣမေ ဧတ္တကံ ဇာနန္တာ မမ ဝစနံ န ကရိဿန္တီ’’တိ ဉတွာ ‘‘ဂစ္ဆထ တုမှေ တာတာ, အဟံ မဟလ္လကကာလေ အန္တေဝါသိကဝါသံ ဝသိတုံ န သက္ကောမီ’’တိ အာဟ။ တေ အနေကေဟိပိ ကာရဏသတေဟိ တံ ဗောဓေတုံ အသက္ကောန္တာ အတ္တနော ဩဝါဒေ ဝတ္တမာနံ ဇနံ အာဒါယ ဝေဠုဝနံ အဂမံသု။ ပဉ္စသု အန္တေဝါသိကသတေသု အဍ္ဎတေယျသတာ နိဝတ္တိံသု, အဍ္ဎတေယျသတာ တေဟိ သဒ္ဓိံ အဂမံသု။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အထ ခေါ သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနာ တာနိ အဍ္ဎတေယျာနိ ပရိဗ္ဗာဇကသတာနိ အာဒါယ ယေန ဝေဠုဝနံ တေနုပသင်္ကမိံသူ’’တိ။
ဝိမုတ္တေတိ ယထာဝုတ္တလက္ခဏေ နိဗ္ဗာနေ တဒါရမ္မဏာယ ဖလဝိမုတ္တိယာ အဓိမုတ္တေ နေ သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနေ ဗျာကာသီတိ သမ္ဗန္ဓော။
ဧဝံ ဗျာကရိတွာ စ သတ္ထာ စတုပရိသမဇ္ဈေ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော နေသံ ပရိသာယ စရိယဝသေန ဓမ္မဒေသနံ ဝဍ္ဎေသိ, ဌပေတွာ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကေ သဗ္ဗေပိ အဍ္ဎတေယျသတာ ပရိဗ္ဗာဇကာ အရဟတ္တံ ပါပုဏိံသု။ သတ္ထာ ‘‘ဧထ ဘိက္ခဝေါ’’တိ ဟတ္ထံ ပသာရေသိ, သဗ္ဗေသံ ကေသမဿု အန္တရဓာယိ, ဣဒ္ဓိမယပတ္တစီဝရံ ကာယပဋိဗဒ္ဓံ အဟောသိ။ အဂ္ဂသာဝကာနမ္ပိ ဣဒ္ဓိမယပတ္တစီဝရံ အာဂတံ, ဥပရိမဂ္ဂတ္တယကိစ္စံ ပန န နိဋ္ဌာတိ။ ကသ္မာ? သာဝကပါရမီဉာဏဿ မဟန္တတာယ။ အထာယသ္မာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော ပဗ္ဗဇိတဒိဝသတော သတ္တမေ ဒိဝသေ မဂဓရဋ္ဌေ ကလ္လဝါဠဂါမကံ ဥပနိဿာယ သမဏဓမ္မံ ကရောန္တော ထိနမိဒ္ဓံ ဩက္ကမန္တော သတ္ထာရာ သံဝေဇိတော ထိနမိဒ္ဓံ ဝိနောဒေတွာ တထာဂတေန ဒိန္နံ ဓာတုကမ္မဋ္ဌာနံ သုဏန္တောဝ ဥပရိမဂ္ဂတ္တယကိစ္စံ နိဋ္ဌာပေတွာ သာဝကပါရမီဉာဏဿ မတ္ထကံ ပတ္တော။ သာရိပုတ္တတ္ထေရောပိ ပဗ္ဗဇိတဒိဝသတော အဒ္ဓမာသံ အတိက္ကမိတွာ သတ္ထာရာ သဒ္ဓိံ တမေဝ ရာဇဂဟံ ဥပနိဿာယ သူကရခတလေဏေ ဝိဟရန္တော အတ္တနော ဘာဂိနေယျဿ ဒီဃနခပရိဗ္ဗာဇကဿ ဝေဒနာပရိဂ္ဂဟသုတ္တန္တေ ဒေသိယမာနေ သုတ္တာနုသာရေန ဉာဏံ ပေသေတွာ ပရဿ ဝဍ္ဎိတဘတ္တံ ဘုဉ္ဇန္တော ဝိယ သာဝကပါရမီဉာဏဿ မတ္ထကံ ပတ္တော။ တေနေဝါဟ ‘‘မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရော သတ္တဟိ ဒိဝသေဟိ အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌိတော, သာရိပုတ္တတ္ထေရော အဒ္ဓမာသေနာ’’တိ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၂၉။)ယဒိပိ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရော န စိရဿေဝ အရဟတ္တံ ပတ္တော, ဓမ္မသေနာပတိ တတော စိရေန, ဧဝံ သန္တေပိ သာရိပုတ္တတ္ထေရောဝ မဟာပညတရော။ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရော ဟိ သာဝကာနံ သမ္မသနစာရံ ယဋ္ဌိကောဋိယာ ဥပ္ပီဠေန္တော ဝိယ ဧကဒေသမေဝ သမ္မသန္တော သတ္တ ဒိဝသေ ဝါယမိတွာ အရဟတ္တံ ပတ္တော။ သာရိပုတ္တတ္ထေရော ဌပေတွာ ဗုဒ္ဓါနံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနဉ္စ သမ္မသနစာရံ သာဝကာနံ သမ္မသနစာရံ နိပ္ပဒေသံ သမ္မသိ, ဧဝံ သမ္မသန္တော အဒ္ဓမာသံ ဝါယမိ။ ဥက္ကံသဂတဿ သာဝကာနံ သမ္မသနစာရဿ နိပ္ပဒေသေန ပဝတ္တိယမာနတ္တာ သာဝကပါရမီဉာဏဿ စ တထာ ပရိပါစေတဗ္ဗတ္တာ။ ယထာ ဟိ ပုရိသော ‘‘ဝေဏုယဋ္ဌိံ ဂဏှိဿာမီ’’တိ မဟာဇဋံ ဝေဏုံ ဒိသွာ ‘‘ဇဋံ ဆိန္ဒန္တဿ ပပဉ္စော ဘဝိဿတီ’’တိ အန္တရေန ဟတ္ထံ ပဝေသေတွာ သမ္ပတ္တမေဝ ယဋ္ဌိံ မူလေ စ အဂ္ဂေ စ ဆိန္ဒိတွာ အာဒါယ ပက္ကမေယျ, သော ကိဉ္စာပိ ပဌမတရံ ဂစ္ဆတိ, ယဋ္ဌိံ ပန သာရံ ဝါ ဥဇုံ ဝါ န လဘတိ။ အပရော တထာရူပမေဝ ဝေဏုံ ဒိသွာ သစေ သမ္ပတ္တယဋ္ဌိံ ဂဏှိဿာမိ, သာရံ ဝါ ဥဇုံ ဝါ န လဘိဿာမီတိ ကစ္ဆံ ဗန္ဓိတွာ မဟန္တေန သတ္ထေန ဝေဏုဇဋံ ဆိန္ဒိတွာ သာရာ စေဝ ဥဇူ စ ယဋ္ဌိယော ဥစ္စိနိတွာ အာဒါယ ပက္ကမေယျ, အယံ ကိဉ္စာပိ ပစ္ဆာ ဂစ္ဆတိ, ယဋ္ဌိယော ပန သာရာ စေဝ ဥဇူ စ လဘတိ, ဧဝံသမ္ပဒမိဒံ ဣမေသံ ဒွိန္နံ ထေရာနံ ပဓာနံ။
သမ္မသနစာရော စ နာမေတ္ထ ဝိပဿနာဘူမိ ဝေဒိတဗ္ဗာ သမ္မသနံ စရတိ ဧတ္ထာတိ သမ္မသနစာရောတိ ကတွာ။ တတ္ထ ဗုဒ္ဓါနံ သမ္မသနစာရော ဒသသဟဿလောကဓာတုယံ သတ္တသန္တာနဂတာ အနိန္ဒြိယဗဒ္ဓါ စ သင်္ခါရာတိ ဝဒန္တိ။ ကောဋိသတသဟဿစက္ကဝါဠေသူတိ အပရေ။ တထာ ဟိ အတ္တနိယဝသေန ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒနယံ ဩတရိတွာ ဆတ္တိံသကောဋိသတသဟဿမုခေန ဗုဒ္ဓါနံ မဟာဝဇိရဉာဏံ ပဝတ္တံ။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနံ သသန္တာနဂတေဟိ သဒ္ဓိံ မဇ္ဈိမဒေသဝါသီသတ္တသန္တာနဂတာ အနိန္ဒြိယဗဒ္ဓါ စ သင်္ခါရာ သမ္မသနစာရောတိ ဝဒန္တိ။ ဇမ္ဗုဒီပဝါသီသန္တာနဂတာတိ ကေစိ။ သသန္တာနဂတေ သဗ္ဗဓမ္မေ ပရသန္တာနဂတေ စ သန္တာနဝိဘာဂံ အကတွာ ဗဟိဒ္ဓါဘာဝသာမညတော သမ္မသနံ, အယံ သာဝကာနံ သမ္မသနစာရော။ မောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရော ပန ဗဟိဒ္ဓါ ဓမ္မေပိ သသန္တာနဝိဘာဂေန ကေစိ ကေစိ ဥဒ္ဓရိတွာ သမ္မသိ, တဉ္စ ခေါ ဉာဏေန ဖုဋ္ဌမတ္တံ ကတွာ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ယဋ္ဌိကောဋိယာ ဥပ္ပီဠေန္တော ဝိယ ဧကဒေသမေဝ သမ္မသန္တော’’တိ။ တတ္ထ ဉာဏေန နာမ ယာဝတာ နေယျံ ဝတ္တိတဗ္ဗံ, တာဝတာ အဝတ္တနတော ‘‘ယဋ္ဌိကောဋိယာ
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၃၀။)ဥပ္ပီဠေန္တော ဝိယာ’’တိ ဝုတ္တံ, အနုပဒဓမ္မဝိပဿနာယ အဘာဝတော ‘‘ဧကဒေသမေဝ သမ္မသန္တော’’တိ ဝုတ္တံ။ ဓမ္မသေနာပတိနောပိ ယထာဝုတ္တသာဝကာနံ ဝိပဿနာယ ဘူမိယေဝ သမ္မသနစာရော။ တတ္ထ ပန ထေရော သာတိသယံ နိရဝသေသံ အနုပဒဉ္စ သမ္မာ ဝိပဿိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘သာဝကာနံ သမ္မသနစာရံ နိပ္ပဒေသံ သမ္မသီ’’တိ။
ဧတ္ထ စ သုက္ခဝိပဿကာ လောကိယာဘိညပ္ပတ္တာ ပကတိသာဝကာ မဟာသာဝကာ အဂ္ဂသာဝကာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါတိ ဆသု ဇနေသု သုက္ခဝိပဿကာနံ ဈာနာဘိညာဟိ အနဓိဂတပညာနေပုညတ္တာ အန္ဓာနံ ဝိယ ဣစ္ဆိတပဒေသောက္ကမနံ ဝိပဿနာကာလေ ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတဓမ္မဘာဝနာ နတ္ထိ, တေ ယထာပရိဂ္ဂဟိတဓမ္မမတ္တေယေဝ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေန္တိ။ လောကိယာဘိညပ္ပတ္တာ ပန ပကတိသာဝကာ ယေန မုခေန ဝိပဿနံ အာရဘန္တိ, တတော အညေနပိ ဝိပဿနံ ဝိတ္ထာရိကံ ကာတုံ သက္ကောန္တိ ဝိပုလဉာဏတ္တာ။ မဟာသာဝကာ အဘိနီဟာရသမ္ပန္နတ္တာ တတော သာတိသယံ ဝိပဿနံ ဝိတ္ထာရိကံ ကာတုံ သက္ကောန္တိ။ အဂ္ဂသာဝကေသု ဒုတိယော အဘိနီဟာရသမ္ပတ္တိယာ သမာဓာနဿ သာတိသယတ္တာ ဝိပဿနံ တတောပိ ဝိတ္ထာရိကံ ကရောတိ။ ပဌမော ပန တတောပိ မဟာပညတာယ သာဝကေဟိ အသာဓာရဏံ ကတွာ ဝိပဿနံ ဝိတ္ထာရိကံ ကရောတိ။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ တေဟိပိ မဟာဘိနီဟာရတာယ အတ္တနော အဘိနီဟာရာနုရူပံ တတောပိ ဝိတ္ထာရိကံ ဝိပဿနံ ကရောန္တိ။ ဗုဒ္ဓါနံ သမ္မဒေဝ ပရိပူရိတပညာပါရမီပဘာဝိတာ သဗ္ဗညုတညာဏာဓိဂမဿ အနုရူပါ ယထာ နာမ ကတဝါလဝေဓပရိစယေန သရဘင်္ဂသဒိသေန ဓနုဂ္ဂဟေန ခိတ္တော သရော အန္တရာ ရုက္ခလတာဒီသု အသဇ္ဇမာနော လက္ခေယေဝ ပတတိ, န သဇ္ဇတိ န ဝိရဇ္ဇတိ, ဧဝံ အန္တရာ အသဇ္ဇမာနာ အဝိရဇ္ဇမာနာ ဝိပဿနာ သမ္မသနီယဓမ္မေသု ယာထာဝတော နာနာနယေဟိ ပဝတ္တတိ, ယံ ‘‘မဟာဝဇိရဉာဏ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။
ဧတေသု စ သုက္ခဝိပဿကာနံ ဝိပဿနာစာရော ခဇ္ဇောတပ္ပဘာသဒိသော, အဘိညပ္ပတ္တပကတိသာဝကာနံ ဒီပပ္ပဘာသဒိသော, မဟာသာဝကာနံ ဥက္ကာပ္ပဘာသဒိသော, အဂ္ဂသာဝကာနံ ဩသဓိတာရကပ္ပဘာသဒိသော, ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနံ စန္ဒပ္ပဘာသဒိသော, သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါနံ ရသ္မိသဟဿပဋိမဏ္ဍိတသရဒသူရိယမဏ္ဍလသဒိသော ဟုတွာ ဥပဋ္ဌာတိ။ တထာ သုက္ခဝိပဿကာနံ ဝိပဿနာစာရော
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၃၁။)အန္ဓာနံ ယဋ္ဌိကောဋိယာ ဂမနသဒိသော, လောကိယာဘိညပ္ပတ္တပကတိသာဝကာနံ ဒဏ္ဍကသေတုဂမနသဒိသော, မဟာသာဝကာနံ ဇင်္ဃသေတုဂမနသဒိသော, အဂ္ဂသာဝကာနံ သကဋသေတုဂမနသဒိသော, ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနံ မဟာဇင်္ဃမဂ္ဂဂမနသဒိသော, သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါနံ မဟာသကဋမဂ္ဂဂမနသဒိသော။ တထာ ဗုဒ္ဓါနံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနဉ္စ ဝိပဿနာ စိန္တာမယဉာဏသံဝဍ္ဎိတတ္တာ သယမ္ဘူဉာဏဘူတာ, ဣတရေသံ သုတမယဉာဏသံဝဍ္ဎိတတ္တာ ပရောပဒေသသမ္ဘူတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
ဣဒါနိ ဥဘိန္နမ္ပိ ထေရာနံ ပုဗ္ဗယောဂံ ဒဿေတုံ ‘‘အတီတေ ကိရာ’’တိအာဒိမာဟ။ တံ သဗ္ဗံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။
֍ ဋ္ဌ ၆၃။ ဂိရိဗ္ဗဇနဂရန္တိ သမန္တာ ပဗ္ဗတပရိက္ခိတ္တံ ဝဇသဒိသံ ဟုတွာ တိဋ္ဌတီတိ ဂိရိဗ္ဗဇန္တိ ဧဝံလဒ္ဓနာမံ ရာဇဂဟနဂရံ။ ဥသူယနကိရိယာယ ကမ္မဘာဝံ သန္ဓာယ ‘‘ဥပယောဂတ္ထေ ဝါ’’တိ ဝုတ္တံ။
သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနပဗ္ဗဇ္ဇာကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ဥပဇ္ဈာယဝတ္တကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၆၄။ ဝဇ္ဇာဝဇ္ဇံ ဥပနိဇ္ဈာယတီတိ ဥပဇ္ဈာယော, နတ္ထိ ဥပဇ္ဈာယော ဧတေသန္တိ အနုပဇ္ဈာယကာ။ တေနာဟ ‘‘ဝဇ္ဇာဝဇ္ဇံ ဥပနိဇ္ဈာယကေန ဂရုနာ ဝိရဟိတာ’’တိ။ တတ္ထ ဝဇ္ဇာဝဇ္ဇန္တိ ခုဒ္ဒကံ မဟန္တဉ္စ ဝဇ္ဇံ။ ဝုဒ္ဓိအတ္ထော ဟိ အယမကာရော ‘‘ဖလာဖလ’’န္တိအာဒီသု ဝိယ။ ဥတ္တိဋ္ဌပတ္တန္တိ ဧတ္ထ ဥစ္ဆိဋ္ဌ-သဒ္ဒသမာနတ္ထော ဥတ္တိဋ္ဌ-သဒ္ဒေါ။ တေနေဝါဟ ‘‘တသ္မိဉှိ မနုဿာ ဥစ္ဆိဋ္ဌသညိနော, တသ္မာ ဥတ္တိဋ္ဌပတ္တန္တိ ဝုတ္တ’’န္တိ။ ပိဏ္ဍာယ စရဏကပတ္တန္တိ ဣမိနာ ပန ပတ္တဿ သရူပဒဿနမုခေန ဥစ္ဆိဋ္ဌကပ္ပနာယ ကာရဏံ ဝိဘာဝိတံ။ တသ္မိန္တိ တသ္မိံ ပိဏ္ဍာယ စရဏကပတ္တေ။
֍ ဋ္ဌ ၆၅။ သဂါရဝါ သပ္ပတိဿာတိ ဧတ္ထ ဂရုဘာဝေါ ဂါရဝံ, ပါသာဏစ္ဆတ္တံ ဝိယ ဂရုကရဏီယတာ။ သဟ ဂါရဝေနာတိ သဂါရဝါ။ ဂရုနာ ကိသ္မိဉ္စိ ဝုတ္တေ ဂါရဝဝသေန ပတိဿဝနံ ပတိဿော, ပတိဿဝဘူတံ တံသဘာဂဉ္စ ယံကိဉ္စိ ဂါရဝန္တိ အတ္ထော။ သဟ ပတိဿေနာတိ သပ္ပတိဿာ, ဩဝါဒံ သမ္ပဋိစ္ဆန္တာတိ
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၃၂။)အတ္ထော။ ပတိဿီယတီတိ ဝါ ပတိဿော, ဂရုကာတဗ္ဗော။ တေန သဟ ပတိဿေနာတိ သပ္ပတိဿာ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ဗျဉ္ဇနဝိစာရံ အကတွာ အတ္ထမတ္တမေဝ ဒဿေတုံ ‘‘ဂရုကဘာဝဉ္စေဝ ဇေဋ္ဌကဘာဝဉ္စ ဥပဋ္ဌပေတွာ’’တိ ဝုတ္တံ။ သာဟူတိ သာဓု။ လဟူတိ အဂရု, မမ တုယှံ ဥပဇ္ဈာယဘာဝေ ဘာရိယံ နာမ နတ္ထီတိ အတ္ထော။ ဩပါယိကန္တိ ဥပါယပဋိသံယုတ္တံ တေ ဥပဇ္ဈာယဂ္ဂဟဏံ ဣမိနာ ဥပါယေန တွံ မေ ဣတော ပဋ္ဌာယ ဘာရော ဇာတောသီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပတိရူပန္တိ အနုရူပံ တဝ ဥပဇ္ဈာယဂ္ဂဟဏန္တိ အတ္ထော။ ပါသာဒိကေနာတိ ပသာဒါဝဟေန ကာယဝစီပယောဂေန။ သမ္ပာဒေဟီတိ တိဝိဓသိက္ခံ နိပ္ဖါဒေဟီတိ အတ္ထော။ ကာယေန ဝါတိ ဟတ္ထမုဒ္ဒါဒိံ ဒဿေန္တော ကာယေန ဝါ ဝိညာပေတိ။ ဂဟိတော တယာ…ပေ… ဝိညာပေတီတိ ‘‘သာဟူ’’တိအာဒီသု ဧကံ ဝဒန္တောယေဝ ဣမမတ္ထံ ဝိညာပေတီတိ ဝုစ္စတိ။ တေနေဝါဟ ‘‘ဣဒမေဝ ဟီ’’တိအာဒိ။ သာဓူတိ သမ္ပဋိစ္ဆနံ သန္ဓာယာတိ ဥပဇ္ဈာယေန ‘‘သာဟူ’’တိ ဝုတ္တေ သဒ္ဓိဝိဟာရိကဿ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆနဝစနံ သန္ဓာယ။ ကသ္မာ နပ္ပမာဏန္တိ အာဟ ‘‘အာယာစနဒါနမတ္တေန ဟီ’’တိအာဒိ, သဒ္ဓိဝိဟာရိကဿ ‘‘ဥပဇ္ဈာယော မေ, ဘန္တေ, ဟောဟီ’’တိ အာယာစနမတ္တေန, ဥပဇ္ဈာယဿ စ ‘‘သာဟူ’’တိအာဒိနာ ဒါနဝစနမတ္တေနာတိ အတ္ထော။ န ဧတ္ထ သမ္ပဋိစ္ဆနံ အင်္ဂန္တိ သဒ္ဓိဝိဟာရိကဿ သမ္ပဋိစ္ဆနဝစနံ ဧတ္ထ ဥပဇ္ဈာယဂ္ဂဟဏေ အင်္ဂံ န ဟောတိ။
֍ ဋ္ဌ ၆၆။ သမ္မာဝတ္တနာတိ သမ္မာပဝတ္တိ။ အဿာတိ သဒ္ဓိဝိဟာရိကဿ။ တာဒိသမေဝ မုခဓောဝနောဒကံ ဒါတဗ္ဗန္တိ ဥတုမှိ သရီရသဘာဝေ စ ဧကာကာရေ တာဒိသမေဝ ဒါတဗ္ဗံ။ ဒွေ စီဝရာနီတိ ပါရုပနံ သံဃာဋိဉ္စ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ယဒိ ဧဝံ ‘‘သံဃာဋိယော’’တိ ကသ္မာ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘သဗ္ဗဉှိ စီဝရံ သံဃဋိတတ္တာ သံဃာဋီတိ ဝုစ္စတီ’’တိ။ ပဒဝီတိဟာရေဟီတိ ဧတ္ထ ပဒံ ဝီတိဟရတိ ဧတ္ထာတိ ပဒဝီတိဟာရော, ပဒဝီတိဟရဏဋ္ဌာနံ ဒူတဝိလမ္ဗိတံ အကတွာ သမဂမနေ ဒွိန္နံ ပဒါနံ အန္တရေ မုဋ္ဌိရတနမတ္တံ။ ပဒါနံ ဝါ ဝီတိဟရဏံ အဘိမုခံ ဟရိတွာ နိက္ခေပေါ ပဒဝီတိဟာရောတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဣတော ပဋ္ဌာယာတိ ‘‘န ဥပဇ္ဈာယဿ ဘဏမာနဿာ’’တိ ဧတ္ထ ဝုတ္တ န-ကာရတော ပဋ္ဌာယ။ သဗ္ဗတ္ထ ဒုက္ကဋာပတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာတိ ‘‘ဤဒိသေသု ဂိလာနောပိ န မုစ္စတီ’’တိ ဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ အညမ္ပိ ဟိ ယထာဝုတ္တံ ဥပဇ္ဈာယဝတ္တံ အနာဒရိယေန အကရောန္တဿ အဂိလာနဿ ဝတ္တဘေဒေ သဗ္ဗတ္ထ ဒုက္ကဋမေဝ။ တေနေဝ ဝက္ခတိ ‘‘အဂိလာနေန ဟိ သဒ္ဓိဝိဟာရိကေန သဋ္ဌိဝဿေနပိ သဗ္ဗံ
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၃၃။)ဥပဇ္ဈာယဝတ္တံ ကာတဗ္ဗံ, အနာဒရေန အကရောန္တဿ ဝတ္တဘေဒေ ဒုက္ကဋံ။ န-ကာရပဋိသံယုတ္တေသု ပန ပဒေသု ဂိလာနဿပိ ပဋိက္ခိတ္တကိရိယံ ကရောန္တဿ ဒုက္ကဋမေဝါ’’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၆၄)။ အာပတ္တိယာ အာသန္နဝါစန္တိ အာပတ္တိဇနကမေဝ ဝစနံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ယာယ ဟိ ဝါစာယ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ, သာ ဝါစာ တဿာ အာပတ္တိယာ အာသန္နာတိ ဝုစ္စတိ။
စီဝရေန ပတ္တံ ဝေဌေတွာတိ ဧတ္ထ ‘‘ဥတ္တရာသင်္ဂဿ ဧကေန ကဏ္ဏေန ဝေဌေတွာ’’တိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ ဂါမေတိ ဂါမပရိယာပန္နေ တာဒိသေ ကိသ္မိဉ္စိ ပဒေသေ။ အန္တရဃရေတိ အန္တောဂေဟေ။ ပဋိက္ကမနေတိ အာသနသာလာယံ။ တိက္ခတ္တုံ ပါနီယေန ပုစ္ဆိတဗ္ဗောတိ သမ္ဗန္ဓော, အာဒိမှိ မဇ္ဈေ အန္တေတိ ဧဝံ တိက္ခတ္တုံ ပုစ္ဆိတဗ္ဗောတိ အတ္ထော။ ဥပကဋ္ဌောတိ အာသန္နော။ ဓောတဝါလိကာယာတိ နိရဇာယ ပရိသုဒ္ဓဝါလိကာယ။ သစေ ပဟောတီတိ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ဝိဘာဝေတိ ‘‘န ကေနစိ ဂေလညေန အဘိဘူတော ဟောတီ’’တိ။ ပရိဝေဏံ ဂန္တွာတိ ဥပဇ္ဈာယဿ ပရိဝေဏံ ဂန္တွာ။
ဥပဇ္ဈာယဝတ္တကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ဋ္ဌ ၆၇။ သဒ္ဓိဝိဟာရိကဝတ္တကထာ ဥတ္တာနတ္ထာယေဝ။
နသမ္မာဝတ္တနာဒိကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၆၈။ နသမ္မာဝတ္တနာဒိကထာယံ ဂေဟဿိတပေမန္တိ ‘‘ပိတာ မေ အယ’’န္တိ ဧဝံ ဥပ္ပန္နပေမံ။ ဥပဇ္ဈာယမှိ ပိတုစိတ္တုပဋ္ဌာနမေဝ ဟိ ဣဓ ဂေဟဿိတပေမံ နာမ။ န ဟိ ဣဒံ အကုသလပက္ခိယံ ဂေဟဿိတပေမံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ပဋိဝိဒ္ဓသစ္စာနံ ပဟီနာနုဂေဓာနံ တဒသမ္ဘဝတော, န စ ဘဂဝါ ဘိက္ခူ သံကိလေသေ နိယောဇေတိ, ဂေဟဿိတပေမသဒိသတ္တာ ပန ပေမမုခေန မေတ္တာသိနေဟော ဣဓ ဝုတ္တောတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ‘‘တေသု ဧကော ဝတ္တသမ္ပန္နော ဘိက္ခု…ပေ… တေသံ အနာပတ္တီ’’တိ ဝစနတော သစေ ဧကော ဝတ္တသမ္ပန္နော ဘိက္ခု ‘‘ဘန္တေ, တုမှေ အပ္ပေါဿုက္ကာ ဟောထ, အဟံ တုမှာကံ သဒ္ဓိဝိဟာရိကံ အန္တေဝါသိကံ ဝါ ဂိလာနံ ဥပဋ္ဌဟိဿာမိ, ဩဝဒိတဗ္ဗံ ဩဝဒိဿာမိ, ဣတိ ကရဏီယေသု ဥဿုက္ကံ အာပဇ္ဇိဿာမီ’’တိ ဝဒတိ, တေ ဧဝ ဝါ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာဒယော ‘‘ဘန္တေ, တုမှေ ကေဝလံ အပ္ပေါဿုက္ကာ ဟောထာ’’တိ ဝဒန္တိ, ဝတ္တံ ဝါ န
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၃၄။)သာဒိယန္တိ, တတော ပဋ္ဌာယ အာစရိယုပဇ္ဈာယာနံ အနာပတ္တီတိ ဝဒန္တိ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။
နသမ္မာဝတ္တနာဒိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ရာဓဗြာဟ္မဏဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၆၉။ ရာဓဗြာဟ္မဏဝတ္ထုမှိ ကိသော အဟောသီတိ ခါဒိတုံ ဝါ ဘုဉ္ဇိတုံ ဝါ အသက္ကောန္တော တနုကော အဟောသိ အပ္ပမံသလောဟိတော။ ဥပ္ပဏ္ဍုပ္ပဏ္ဍုကဇာတောတိ သဉ္ဇာတုပ္ပဏ္ဍုပ္ပဏ္ဍုကဘာဝေါ ပဏ္ဍုပလာသပ္ပဋိဘာဂေါ။ ဓမနိသန္ထတဂတ္တောတိ ပရိယာဒိန္နမံသလောဟိတတ္တာ သိရာဇာလေနေဝ သန္ထရိတဂတ္တော။ အဓိကာရန္တိ အဓိကိရိယံ, သက္ကာရန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ကတံ ဇာနန္တီတိ ကတညုနော, ကတံ ပါကဋံ ကတွာ ဇာနန္တီတိ ကတဝေဒိနော။ ကိံ ပန ထေရော ဘဂဝတာ ဗာရာဏသိယံ တီဟိ သရဏဂမနေဟိ အနုညာတံ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ဥပသမ္ပဒဉ္စ န ဇာနာတီတိ? နော န ဇာနာတိ။ ယဒိ ဧဝံ ‘‘ကထာဟံ, ဘန္တေ, တံ ဗြာဟ္မဏံ ပဗ္ဗာဇေမိ ဥပသမ္ပာဒေမီ’’တိ ကသ္မာ အာဟာတိ ဣမံ အနုယောဂံ သန္ဓာယာဟ ‘‘ကိဉ္စာပိ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော’’တိအာဒိ။ ပရိမဏ္ဍလေဟီတိ ပရိပုဏ္ဏေဟိ။ အညထာ ဝါ ဝတ္တဗ္ဗံ အညထာ ဝဒတီတိ ‘‘ဘန္တေ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ ‘‘ဗန္ဓေ’’တိ ဝဒတိ။
֍ * ၇၁-၇၃။ သမနန္တရာတိ အနန္တရံ။ ပဏ္ဏတ္တိဝီတိက္ကမံ ကရောတီတိ သိက္ခာပဒဝီတိက္ကမံ ကရောတိ။ အတ္တဘာဝပရိဟရဏတ္ထံ နိဿီယန္တီတိ နိဿယာ, ပိဏ္ဍိယာလောပဘောဇနာဒိကာ စတ္တာရော ပစ္စယာ။ တတ္ထ ပိဏ္ဍိယာလောပဘောဇနန္တိ ဇင်္ဃပိဏ္ဍိယဗလေန စရိတွာ အာလောပမတ္တံ လဒ္ဓဘောဇနံ။ အတိရေကလာဘောတိ ‘‘ပိဏ္ဍိယာလောပဘောဇနံ နိဿာယာ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တဘိက္ခာဟာရလာဘတော အဓိကလာဘော သံဃဘတ္တာဒိ။ တတ္ထ သကလဿ သံဃဿ ဒါတဗ္ဗဘတ္တံ သံဃဘတ္တံ။ ကတိပယေ ဘိက္ခူ ဥဒ္ဒိသိတွာ ဒါတဗ္ဗဘတ္တံ ဥဒ္ဒေသဘတ္တံ။ နိမန္တေတွာ ဒါတဗ္ဗဘတ္တံ နိမန္တနံ။ သလာကံ ဂါဟာပေတွာ ဒါတဗ္ဗဘတ္တံ သလာကဘတ္တံ။ ဧကသ္မိံ ပက္ခေ ဧကဒိဝသံ ဒါတဗ္ဗဘတ္တံ ပက္ခိကံ။ ဥပေါသထေ ဒါတဗ္ဗဘတ္တံ ဥပေါသထိကံ။ ပါဋိပဒဒိဝသေ ဒါတဗ္ဗဘတ္တံ ပါဋိပဒိကံ။ ဝိတ္ထာရကထာ နေသံ သေနာသနက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာယံ အာဝိ ဘဝိဿတိ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၃၅။)ဝိဟာရောတိ ပါကာရပရိစ္ဆိန္နော သကလော အာဝါသော။ အဍ္ဎယောဂေါတိ ဒီဃပါသာဒေါ။ ဂရုဠသဏ္ဌာနပါသာဒေါတိပိ ဝဒန္တိ။ ပါသာဒေါတိ စတုရဿပါသာဒေါ။ ဟမ္မိယန္တိ မုဏ္ဍစ္ဆဒနပါသာဒေါ။ အပရေ ပန ဘဏန္တိ ‘‘ဝိဟာရော နာမ ဒီဃမုခပါသာဒေါ, အဍ္ဎယောဂေါ ဧကပဿစ္ဆဒနကသေနာသနံ, တဿ ကိရ ဧကပဿေ ဘိတ္တိ ဥစ္စတရာ ဟောတိ, ဣတရပဿေ နီစာ, တေန တံ ဧကပဿစ္ဆဒနကံ ဟောတိ, ပါသာဒေါ အာယတစတုရဿပါသာဒေါ, ဟမ္မိယံ မုဏ္ဍစ္ဆဒနံ စန္ဒိကင်္ဂဏယုတ္တ’’န္တိ။ ဂုဟာတိ ပဗ္ဗတဂုဟာ။ ပူတိမုတ္တန္တိ ယံ ကိဉ္စိ မုတ္တံ။ ယထာ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏောပိ ကာယော ‘‘ပူတိကာယော’’တိ ဝုစ္စတိ, ဧဝံ အဘိနဝမ္ပိ မုတ္တံ ပူတိမုတ္တမေဝ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။
ရာဓဗြာဟ္မဏဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
အာစရိယဝတ္တကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၇၅။ ဥပသေနဝတ္ထုမှိ အာစိဏ္ဏန္တိ စရိတံ ဝတ္တံ အနုဓမ္မတာ။ ကစ္စိ ဘိက္ခု ခမနီယန္တိ ဘိက္ခု ကစ္စိ တုယှံ ဣဒံ စတုစက္ကံ နဝဒွါရံ သရီရယန္တံ ခမနီယံ သက္ကာ ခမိတုံ သဟိတုံ ပရိဟရိတုံ, န ကိဉ္စိ ဒုက္ခံ ဥပ္ပါဒေတီတိ။ ကစ္စိ ယာပနီယန္တိ ကစ္စိ သဗ္ဗကိစ္စေသု ယာပေတုံ သက္ကာ, န ကိဉ္စိ အန္တရာယံ ဒဿေတီတိ။ ဇာနန္တာပိ တထာဂတာတိဧဝမာဒိ ယံ ပရတော ‘‘ကတိ ဝဿောသိ တွံ ဘိက္ခူ’’တိအာဒိနာ ပုစ္ဆိ, တဿ ပရိဟာရဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ တတြာယံ သင်္ခေပတ္ထော – တထာဂတာ နာမ ဇာနန္တာပိ သစေ တာဒိသံ ပုစ္ဆာကာရဏံ ဟောတိ, ပုစ္ဆန္တိ။ သစေ ပန တာဒိသံ ပုစ္ဆာကာရဏံ နတ္ထိ, ဇာနန္တာပိ န ပုစ္ဆန္တိ။ ယသ္မာ ပန ဗုဒ္ဓါနံ အဇာနနံ နာမ နတ္ထိ, တသ္မာ ‘‘အဇာနန္တာပီ’’တိ န ဝုတ္တံ။ ကာလံ ဝိဒိတွာ ပုစ္ဆန္တီတိ သစေ တဿာ ပုစ္ဆာယ သော ကာလော ဟောတိ, ဧဝံ တံ ကာလံ ဝိဒိတွာ ပုစ္ဆန္တိ။ သစေ န ဟောတိ, ဧဝမ္ပိ ကာလံ ဝိဒိတွာဝ န ပုစ္ဆန္တိ။ ဧဝံ ပုစ္ဆန္တာပိ စ အတ္ထသံဟိတံ တထာဂတာ ပုစ္ဆန္တိ, ယံ အတ္ထနိဿိတံ ကာရဏနိဿိတံ, တဒေဝ ပုစ္ဆန္တိ, နော အနတ္ထသံဟိတံ။ ကသ္မာ? ယသ္မာ အနတ္ထသံဟိတေ သေတုဃာတော တထာဂတာနံ။ သေတု ဝုစ္စတိ မဂ္ဂေါ, မဂ္ဂေနေဝ တာဒိသဿ ဝစနဿ ဃာတော သမုစ္ဆေဒေါတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။
ဣဒါနိ အတ္ထသံဟိတန္တိ ဧတ္ထ ယံ အတ္ထနိဿိတံ ဝစနံ တထာဂတာ ပုစ္ဆန္တိ, တံ ဒဿေန္တော ‘‘ဒွီဟိ အာကာရေဟီ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အာကာရေဟီတိ
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၃၆။)ကာရဏေဟိ။ ဓမ္မံ ဝါ ဒေသေဿာမာတိ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိယုတ္တံ သုတ္တံ ဝါ ပုဗ္ဗစရိတကာရဏယုတ္တံ ဇာတကံ ဝါ ကထယိဿာမ။ သာဝကာနံ ဝါ သိက္ခာပဒံ ပညပေဿာမာတိ သာဝကာနံ ဝါ တာယ ပုစ္ဆာယ ဝီတိက္ကမံ ပါကဋံ ကတွာ ဂရုကံ ဝါ လဟုကံ ဝါ သိက္ခာပဒံ ပညပေဿာမ အာဏံ ဌပေဿာမ။ အတိလဟုန္တိ အတိသီဃံ။
֍ ဋ္ဌ ၇၆။ အညတိတ္ထိယဝတ္ထုမှိ အညတိတ္ထိယပုဗ္ဗောတိ ပုဗ္ဗေ အညတိတ္ထိယော ဘူတောတိ အညတိတ္ထိယပုဗ္ဗော။ ဧတ္ထ (အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၃။၆၂) စ တိတ္ထံ ဇာနိတဗ္ဗံ, တိတ္ထကရော ဇာနိတဗ္ဗော, တိတ္ထိယာ ဇာနိတဗ္ဗာ, တိတ္ထိယသာဝကာ ဇာနိတဗ္ဗာ။ တတ္ထ တိတ္ထံ နာမ ဒွါသဋ္ဌိ ဒိဋ္ဌိယော။ ဧတ္ထ ဟိ သတ္တာ တရန္တိ ဥပ္ပိလဝန္တိ ဥမ္မုဇ္ဇနိမုဇ္ဇံ ကရောန္တိ, တသ္မာ ‘‘တိတ္ထ’’န္တိ ဝုစ္စန္တိ။ တာသံ ဒိဋ္ဌီနံ ဥပ္ပါဒေတာ တိတ္ထကရော နာမ ပူရဏကဿပါဒိကော။ တဿ လဒ္ဓိံ ဂဟေတွာ ပဗ္ဗဇိတာ တိတ္ထိယာ နာမ။ တေ ဟိ တိတ္ထေ ဇာတာတိ တိတ္ထိယာ, ယထာဝုတ္တံ ဝါ ဒိဋ္ဌိဂတသင်္ခါတံ တိတ္ထံ ဧတေသံ အတ္ထီတိ တိတ္ထိကာ, တိတ္ထိကာ ဧဝ တိတ္ထိယာ။ တေသံ ပစ္စယဒါယကာ တိတ္ထိယသာဝကာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သဟဓမ္မိကံ ဝုစ္စမာနောတိ သဟဓမ္မိကေန ဝုစ္စမာနော, ကရဏတ္ထေ ဥပယောဂဝစနံ။ ပဉ္စဟိ သဟဓမ္မိကေဟိ သိက္ခိတဗ္ဗတ္တာ, တေသံ ဝါ သန္တကတ္တာ ‘‘သဟဓမ္မိက’’န္တိ လဒ္ဓနာမေန ဗုဒ္ဓပညတ္တေန သိက္ခာပဒေန ဝုစ္စမာနောတိ အတ္ထော။ ပသူရောတိ တဿ နာမံ။ ပရိဗ္ဗာဇကောတိ ဂိဟိဗန္ဓနံ ပဟာယ ပဗ္ဗဇ္ဇုပဂတော။
တံယေဝ တိတ္ထာယတနန္တိ ဧတ္ထ ဒွါသဋ္ဌိဒိဋ္ဌိသင်္ခါတံ တိတ္ထမေဝ အာယတနန္တိ တိတ္ထာယတနံ, တိတ္ထံ ဝါ ဧတေသံ အတ္ထီတိ တိတ္ထိနော, တိတ္ထိယာ, တေသံ အာယတနန္တိပိ တိတ္ထာယတနံ။ အာယတနန္တိ စ ‘‘အဿာနံ ကမ္ဗောဇော အာယတနံ, ဂုန္နံ ဒက္ခိဏပထော အာယတန’’န္တိ ဧတ္ထ သဉ္ဇာတိဋ္ဌာနံ အာယတနံ နာမ။
‘‘မနောရမေ အာယတနေ, သေဝန္တိ နံ ဝိဟင်္ဂမာ၊
ဆာယံ ဆာယတ္ထိနော ယန္တိ, ဖလတ္ထံ ဖလဘောဇိနော’’တိ။ (အ။ နိ။ ၅။၃၈) –
ဧတ္ထ သမောသရဏဋ္ဌာနံ။ ‘‘ပဉ္စိမာနိ, ဘိက္ခဝေ, ဝိမုတ္တာယတနာနီ’’တိ (အ။ နိ။ ၅။၂၆) ဧတ္ထ ကာရဏံ, တံ ဣဓ သဗ္ဗမ္ပိ လဗ္ဘတိ။ သဗ္ဗေပိ ဟိ ဒိဋ္ဌိဂတိကာ သဉ္ဇာယမာနာ ဣမာသုယေဝ ဒွါသဋ္ဌိယာ ဒိဋ္ဌီသု သဉ္ဇာယန္တိ, သမောသရမာနာပိ ဧတာသုယေဝ သမောသရန္တိ သန္နိပတန္တိ, ဒိဋ္ဌိဂတိကဘာဝေ စ နေသံ ဣမာယေဝ ဒွါသဋ္ဌိ
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၃၇။)ဒိဋ္ဌိယော ကာရဏံ, တသ္မာ ယထာဝုတ္တံ တိတ္ထမေဝ သဉ္ဇာတိအာဒိနာ အတ္ထေန အာယတနန္တိ တိတ္ထာယတနံ, တေနေဝတ္ထေန တိတ္ထီနံ အာယတနန္တိပိ တိတ္ထာယတနံ။
အာယသ္မတော နိဿာယ ဝစ္ဆာမီတိ ဧတ္ထ အာယသ္မတောတိ ဥပယောဂတ္ထေ သာမိဝစနံ, အာယသ္မန္တံ နိဿာယ ဝသိဿာမီတိ အတ္ထော။ ဗျတ္တော…ပေ… ဝုတ္တလက္ခဏောယေဝါတိ ပရိသုပဋ္ဌာပကဗဟုဿုတံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ပဉ္စဟုပါလိ အင်္ဂေဟီတိအာဒီသု ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ, တံ ပရတော အာဝိ ဘဝိဿတိ။
အာစရိယဝတ္တကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ပဏာမနာခမာပနာကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၈၀။ ယံ ပုဗ္ဗေ လက္ခဏံ ဝုတ္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော, ‘‘တေနေဝ လက္ခဏေန နိဿယန္တေဝါသိကဿ အာပတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ’’တိ ပေါတ္ထကေသု ပါဌော ဒိဿတိ, ‘‘န တေနေဝ လက္ခဏေန နိဿယန္တေဝါသိကဿ အာပတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ’’တိ ဧဝံ ပနေတ္ထ ပါဌော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သဒ္ဓိဝိဟာရိကဿ ဝုတ္တလက္ခဏေန နိဿယန္တေဝါသိကဿ အာပတ္တိ န ဝေဒိတဗ္ဗာတိ ဧဝံ ပနေတ္ထ အတ္ထောပိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အညထာ ‘‘နိဿယန္တေဝါသိကေန ဟိ ယာဝ အာစရိယံ နိဿာယ ဝသတိ, တာဝ သဗ္ဗံ အာစရိယဝတ္တံ ကာတဗ္ဗ’’န္တိ ဣဒံ ဝိရုဇ္ဈေယျ။ ဣဒဉှိ ဝစနံ နိဿယန္တေဝါသိကဿ အမုတ္တနိဿယဿေဝ ဝတ္တံ အကရောန္တဿ အာပတ္တီတိ ဒီပေတိ။ တသ္မာ သဒ္ဓိဝိဟာရိကဿ ယထာဝုတ္တဝတ္တံ အကရောန္တဿ နိဿယမုတ္တကဿ အမုတ္တကဿပိ အာပတ္တိ, နိဿယန္တေဝါသိကဿ ပန အမုတ္တနိဿယဿေဝ အာပတ္တီတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ တေနေဝ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေပိ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၄၁) ဉာတိပလိဗောဓကထာယံ –
‘‘ဉာတီတိ ဝိဟာရေ အာစရိယုပဇ္ဈာယသဒ္ဓိဝိဟာရိကအန္တေဝါသိကသမာနုပဇ္ဈာယကသမာနာစရိယကာ, ဃရေ မာတာ ပိတာ ဘဂိနီ ဘာတာတိ ဧဝမာဒိကာ။ တေ ဂိလာနာ ဣမဿ ပလိဗောဓာ ဟောန္တိ, တသ္မာ သော ပလိဗောဓော ဥပဋ္ဌဟိတွာ တေသံ ပါကတိကကရဏေန ဥပစ္ဆိန္ဒိတဗ္ဗော။ တတ္ထ ဥပဇ္ဈာယော တာဝ ဂိလာနော သစေ လဟုံ န ဝုဋ္ဌာတိ, ယာဝဇီဝံ ပဋိဇဂ္ဂိတဗ္ဗော။
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၃၈။)တထာ ပဗ္ဗဇ္ဇာစရိယော ဥပသမ္ပဒါစရိယော သဒ္ဓိဝိဟာရိကော ဥပသမ္ပာဒိတပဗ္ဗာဇိတအန္တေဝါသိကသမာနုပဇ္ဈာယကာ စ။ နိဿယာစရိယ ဥဒ္ဒေသာစရိယ နိဿယန္တေဝါသိက ဥဒ္ဒေသန္တေဝါသိကသမာနာစရိယကာ ပန ယာဝ နိဿယဥဒ္ဒေသာ အနုပစ္ဆိန္နာ, တာဝ ပဋိဇဂ္ဂိတဗ္ဗာ’’တိ –
ဝိဘာဂေန ဝုတ္တံ။ အယဉ္စ ဝိဘာဂေါ ‘‘တေနေဝ လက္ခဏေန နိဿယန္တေဝါသိကဿ အာပတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ’’တိ ဧဝံ ပါဌေ သတိ န ယုဇ္ဇေယျ။ အယဉှိ ပါဌော သဒ္ဓိဝိဟာရိကဿ ဝိယ နိဿယန္တေဝါသိကဿပိ ယထာဝုတ္တဝတ္တံ အကရောန္တဿ နိဿယမုတ္တကဿ အမုတ္တကဿပိ အာပတ္တီတိ ဣမမတ္ထံ ဒီပေတိ, တသ္မာ ဝုတ္တနယေနေဝေတ္ထ ပါဌော ဂဟေတဗ္ဗော။
ပဗ္ဗဇ္ဇဥပသမ္ပဒဓမ္မန္တေဝါသိကေဟိ ပန…ပေ… တာဝ ဝတ္တံ ကာတဗ္ဗန္တိ ပဗ္ဗဇ္ဇာစရိယဥပသမ္ပဒါစရိယဓမ္မာစရိယာနံ
ဧတေဟိ ယထာဝုတ္တဝတ္တံ ကာတဗ္ဗံ။ တတ္ထ ယေန သိက္ခာပဒါနိ ဒိန္နာနိ, အယံ ပဗ္ဗဇ္ဇာစရိယော။ ယေန ဥပသမ္ပဒကမ္မဝါစာ ဝုတ္တာ, အယံ ဥပသမ္ပဒါစရိယော။ ယော ဥဒ္ဒေသံ ပရိပုစ္ဆံ ဝါ ဒေတိ, အယံ ဓမ္မာစရိယောတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။
ပဏာမနာခမာပနာကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
နိဿယပဋိပ္ပဿဒ္ဓိကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၈၃။ နိဿယပဋိပ္ပဿဒ္ဓိကထာယံ ဒိသံ ဂတောတိ ပုန အာဂန္တုကာမော အနာဂန္တုကာမော ဝါ ဟုတွာ ဝါသတ္ထာယ ကဉ္စိ ဒိသံ ဂတော။ ဘိက္ခုနော သဘာဂတန္တိ ပေသလဘာဝံ။ ဩလောကေတွာတိ ဥပပရိက္ခိတွာ။ ဝိဗ္ဘန္တေ…ပေ… တတ္ထ ဂန္တဗ္ဗန္တိ ဧတ္ထ သစေ ကေနစိ ကရဏီယေန တဒဟေဝ ဂန္တုံ အသက္ကောန္တော ကတိပါဟေန ဂမိဿာမီတိ ဂမနေ သဥဿာဟော ဟောတိ, ရက္ခတီတိ ဝဒန္တိ။ မာ ဣဓ ပဋိက္ကမီတိ မာ ဣဓ ပဝိသိ။ တတြေဝ ဝသိတဗ္ဗန္တိ တတ္ထေဝ နိဿယံ ဂဟေတွာ ဝသိတဗ္ဗံ။ တံယေဝ ဝိဟာရံ…ပေ… ဝသိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဧတ္ထ ဥပဇ္ဈာယေန ပရိစ္စတ္တတ္တာ ဥပဇ္ဈာယသမောဓာနပရိဟာရော နတ္ထိ, တသ္မာ ဥပဇ္ဈာယေန သမောဓာနဂတဿပိ အာစရိယဿ သန္တိကေ ဂဟိတနိဿယော န ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၃၉။)အာစရိယမှာ နိဿယပဋိပ္ပဿဒ္ဓီသု အာစရိယော ပက္ကန္တော ဝါ ဟောတီတိ ဧတ္ထ ‘‘ပက္ကန္တောတိ ဒိသံ ဂတော’’တိအာဒိနာ ဥပဇ္ဈာယဿ ပက္ကမနေ ယော ဝိနိစ္ဆယော ဝုတ္တော, သော တတ္ထ ဝုတ္တနယေနေဝ ဣဓာပိ သက္ကာ ဝိညာတုန္တိ တံ အဝတွာ ‘‘ကောစိ အာစရိယော အာပုစ္ဆိတွာ ပက္ကမတီ’’တိအာဒိနာ အညောယေဝ နယော အာရဒ္ဓေါ, အယဉ္စ နယော ဥပဇ္ဈာယပက္ကမနေပိ ဝေဒိတဗ္ဗောယေဝ။ ဤဒိသေသု ဟိ ဌာနေသု ဧကတ္ထ ဝုတ္တလက္ခဏံ အညတ္ထာပိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သစေ ဒွေ လေဍ္ဍုပါတေ အတိက္ကမိတွာ နိဝတ္တတိ, ပဋိပ္ပဿဒ္ဓေါ ဟောတီတိ ဧတ္ထ ဧတ္တာဝတာ ဒိသာပက္ကန္တော နာမ ဟောတီတိ အန္တေဝါသိကေ အနိက္ခိတ္တဓုရေပိ နိဿယော ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ အာစရိယုပဇ္ဈာယာ ဒွေ လေဍ္ဍုပါတေ အတိက္ကမ္မ အညသ္မိံ ဝိဟာရေ ဝသန္တီတိ ဗဟိဥပစာရသီမာယံ အန္တေဝါသိကသဒ္ဓိဝိဟာရိကာနံ ဝသနဋ္ဌာနတော ဒွေ လေဍ္ဍုပါတေ အတိက္ကမ္မ အညသ္မိံ သေနာသနေ ဝသန္တိ, အန္တောဥပစာရသီမာယံ ပန ဒွေ လေဍ္ဍုပါတေ အတိက္ကမိတွာပိ ဝသတော နိဿယော န ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ ‘‘သစေပိ အာစရိယော မုဉ္စိတုကာမောဝ ဟုတွာ နိဿယပဏာမနာယ ပဏာမေတီ’’တိအာဒိ သဗ္ဗံ ဥပဇ္ဈာယဿ အာဏတ္တိယမ္ပိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။
နိဿယပဋိပ္ပဿဒ္ဓိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗပဉ္စကကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၈၄။ ပဉ္စဟိ, ဘိက္ခဝေ, အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတေနာတိအာဒီသု န သာမဏေရော ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗောတိ ဥပဇ္ဈာယေန ဟုတွာ သာမဏေရော န ဂဟေတဗ္ဗော။ အယမတ္ထော အင်္ဂုတ္တရနိကာယဋ္ဌကထာယံ (အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၅။၂၅၁-၂၅၃) ဝုတ္တောယေဝ။
‘‘အတ္တာနမေဝ ပဌမံ, ပတိရူပေ နိဝေသယေ၊
အထညမနုသာသေယျ, န ကိလိဿေယျ ပဏ္ဍိတော’’တိ။ (ဓ။ ပ။ ၁၅၈) –
ဣမဿ အနုရူပဝသေန ပဌမံ တာဝ အတ္တသမ္ပတ္တိယံ နိယောဇေတုံ ‘‘န အသေက္ခေန သီလက္ခန္ဓေနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ, န အာပတ္တိအင်္ဂဝသေန။ တတ္ထ အသေက္ခေန သီလက္ခန္ဓေနာတိ အသေက္ခဿ သီလက္ခန္ဓော အသေက္ခော သီလက္ခန္ဓော နာမ။ အသေက္ခဿ အယန္တိ ဟိ အသေက္ခော, သီလက္ခန္ဓော။
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၄၀။)ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနသင်္ခါတဿ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏဿပိ အသေက္ခတာ ဥပပန္နာ။ အသေက္ခသီလန္တိ စ န မဂ္ဂဖလမေဝ အဓိပ္ပေတံ, အထ ခေါ ယံကိဉ္စိ အသေက္ခသန္တာနေ ပဝတ္တသီလံ လောကိယလောကုတ္တရမိဿကဿ သီလဿ ဣဓာဓိပ္ပေတတ္တာ။ သမာဓိက္ခန္ဓာဒီသုပိ ဝိမုတ္တိက္ခန္ဓပရိယောသာနေသု အယမေဝ နယော။ တသ္မာ ယထာ သီလသမာဓိပညက္ခန္ဓာ မိဿကာ အဓိပ္ပေတာ, ဧဝံ ဝိမုတ္တိက္ခန္ဓောပီတိ တဒင်္ဂဝိမုတ္တိအာဒယောပိ ဝေဒိတဗ္ဗာ, န ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိဝိမုတ္တိ ဧဝ။ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနံ ပန လောကိယမေဝ။ တေနေဝ သံယုတ္တနိကာယဋ္ဌကထာယံ (သံ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၁၃၅) ဝုတ္တံ ‘‘ပုရိမေဟိ စတူဟိ ပဒေဟိ လောကိယလောကုတ္တရသီလသမာဓိပညာဝိမုတ္တိယော ကထိတာ, ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနံ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏံ ဟောတိ, တံ လောကိယမေဝါ’’တိ။
အဿဒ္ဓေါတိအာဒီသု တီသု ဝတ္ထူသု သဒ္ဓါ ဧတဿ နတ္ထီတိ အဿဒ္ဓေါ။ သုက္ကပက္ခေ သဒ္ဒဟတီတိ သဒ္ဓေါ, သဒ္ဓါ ဝါ ဧတဿ အတ္ထီတိပိ သဒ္ဓေါ။ နတ္ထိ ဧတဿ ဟိရီတိ အဟိရိကော, အကုသလသမာပတ္တိယာ အဇိဂုစ္ဆမာနဿေတံ အဓိဝစနံ။ ဟိရီ ဧတဿ အတ္ထီတိ ဟိရိမာ။ န ဩတ္တပ္ပတီတိ အနောတ္တပ္ပီ, အကုသလသမာပတ္တိယာ န ဘာယတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တဗ္ဗိပရီတော ဩတ္တပ္ပီ။ ကုစ္ဆိတံ သီဒတီတိ ကုသီတော, ဟီနဝီရိယဿေတံ အဓိဝစနံ။ အာရဒ္ဓံ ဝီရိယံ ဧတဿာတိ အာရဒ္ဓဝီရိယော, သမ္မပ္ပဓာနယုတ္တဿေတံ အဓိဝစနံ။ မုဋ္ဌာ သတိ ဧတဿာတိ မုဋ္ဌဿတိ, နဋ္ဌဿတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဥပဋ္ဌိတာ သတိ ဧတဿာတိ ဥပဋ္ဌိတဿတိ, နိစ္စံ အာရမ္မဏာဘိမုခပ္ပဝတ္တသတိဿေတံ အဓိဝစနံ။
အဓိသီလေ သီလဝိပန္နော စ အဇ္ဈာစာရေ အာစာရဝိပန္နော စ အာပဇ္ဇိတွာ အဝုဋ္ဌိတော။ သဿတုစ္ဆေဒသင်္ခါတံ အန္တံ ဂဏှာတိ ဂါဟယတီတိ ဝါ အန္တဂ္ဂါဟိကာ, မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ။ ပုရိမာနိ ဒွေ ပဒါနီတိ ‘‘န ပဋိဗလော ဟောတိ အန္တေဝါသိံ ဝါ သဒ္ဓိဝိဟာရိံ ဝါ ဂိလာနံ ဥပဋ္ဌာတုံ ဝါ ဥပဋ္ဌာပေတုံ ဝါ, အနဘိရတံ ဝူပကာသေတုံ ဝါ ဝူပကာသာပေတုံ ဝါ’’တိ ဣမာနိ ဒွေ ပဒါနိ။
အဘိဝိသိဋ္ဌော ဥတ္တမော သမာစာရောတိ အဘိသမာစာရော, အဘိသမာစာရောဝ သိက္ခိတဗ္ဗတော သိက္ခာတိ အာဘိသမာစာရိကာ သိက္ခာ, အဘိသမာစာရံ ဝါ အာရဗ္ဘ ပညတ္တာ သိက္ခာ အာဘိသမာစာရိကာ။ မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယဿ
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၄၁။)အာဒိဘူတာတိ အာဒိဗြဟ္မစရိယကာ, ဥဘတောဝိဘင်္ဂပရိယာပန္နသိက္ခာယေတံ အဓိဝစနံ။ တေနေဝ ‘‘ဥဘတောဝိဘင်္ဂပရိယာပန္နံ အာဒိဗြဟ္မစရိယကံ, ခန္ဓကဝတ္တပရိယာပန္နံ အာဘိသမာစာရိက’’န္တိ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၁၁) ဝုတ္တံ။ တသ္မာ သေက္ခပဏ္ဏတ္တိယန္တိ ဧတ္ထ သိက္ခိတဗ္ဗတော သဗ္ဗာပိ ဥဘတောဝိဘင်္ဂပရိယာပန္နာ ပဏ္ဏတ္တီတိ ဂဟေတဗ္ဗာ။ တေနေဝ ဂဏ္ဌိပဒေပိ ဝုတ္တံ ‘‘သေက္ခပဏ္ဏတ္တိယန္တိ ပါရာဇိကမာဒိံ ကတွာ သိက္ခိတဗ္ဗသိက္ခာပဒပညတ္တိယ’’န္တိ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။
ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗပဉ္စကကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
အညတိတ္ထိယပုဗ္ဗဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၈၆။ အညတိတ္ထိယဝတ္ထုမှိ အာဇီဝကော အစေလကောတိ ဒုဝိဓော နဂ္ဂပရိဗ္ဗာဇကောတိ အာဟ ‘‘နဂ္ဂပရိဗ္ဗာဇကဿေဝ အာဇီဝကဿ ဝါ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ အာဇီဝကော ဥပရိ ဧကမေဝ ဝတ္ထံ ဥပကစ္ဆကေ ပဝေသေတွာ ပရိဒဟတိ, ဟေဋ္ဌာ နဂ္ဂေါ။ အစေလကော သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ နဂ္ဂေါယေဝ။
֍ ဋ္ဌ ၈၇။ အာမိသကိဉ္စိက္ခသမ္ပဒါနံ နာမ အပ္ပမတ္တကဿေဝ ဒေယျဓမ္မဿ အနုပ္ပဒါနံ။ ရူပူပဇီဝိကာတိ အတ္တနော ရူပံယေဝ နိဿာယ ဇီဝန္တိယော။ ဝေသိယာ ဂေါစရော မိတ္တသန္ထဝဝသေန ဥပသင်္ကမိတဗ္ဗဋ္ဌာနံ အဿာတိ ဝေသိယာဂေါစရော။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ ယောဗ္ဗနပ္ပတ္တာ ယောဗ္ဗနာတီတာ ဝါတိ ဥဘယေနပိ မဟလ္လိကာ အနိဝိဒ္ဓကုမာရိယောဝ ဝဒတိ။ ဘိက္ခုနိယော နာမ ဥဿန္နဗြဟ္မစရိယာ, တထာ ဘိက္ခူပိ။ တေသံ အညမညဝိသဘာဂဝတ္ထုဘာဝတော သန္ထဝဝသေန ဥပသင်္ကမနေ ကတိပါဟေနေဝ ဗြဟ္မစရိယန္တရာယော သိယာတိ အာဟ ‘‘တာဟိ သဒ္ဓိံ ခိပ္ပမေဝ ဝိဿာသော ဟောတိ, တတော သီလံ ဘိဇ္ဇတီ’’တိ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။
အညတိတ္ထိယပုဗ္ဗဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ပဉ္စာဗာဓဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၈၈။ ပဉ္စာဗာဓဝတ္ထုမှိ နခပိဋ္ဌိပ္ပမာဏန္တိ ဧတ္ထ ‘‘ကနိဋ္ဌင်္ဂုလိနခပိဋ္ဌိ အဓိပ္ပေတာ’’တိ တီသုပိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ ‘‘တဉ္စေ နခ ပိဋ္ဌိပ္ပမာဏမ္ပိ ဝဍ္ဎနကပက္ခေ
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၄၂။)ဌိတံ ဟောတိ, န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော’’တိ ဣမိနာ သာမညတော လက္ခဏံ ဒဿိတံ, တသ္မာ ယတ္ထ ကတ္ထစိ သရီရာဝယဝေသု နခပိဋ္ဌိပ္ပမာဏံ ဝဍ္ဎနကပက္ခေ ဌိတဉ္စေ, န ဝဋ္ဋတီတိ သိဒ္ဓံ။ ဧဝဉ္စ သတိ နခပိဋ္ဌိပ္ပမာဏမ္ပိ အဝဍ္ဎနကပက္ခေ ဌိတဉ္စေ, သဗ္ဗတ္ထ ဝဋ္ဋတီတိ အာပန္နံ, တဉ္စ န သာမညတော အဓိပ္ပေတန္တိ ပဒေသဝိသေသေယေဝ နိယမေတွာ ဒဿေန္တော ‘‘သစေ ပနာ’’တိအာဒိမာဟ။ သစေ ဟိ အဝိသေသေန နခပိဋ္ဌိပ္ပမာဏံ အဝဍ္ဎနကပက္ခေ ဌိတံ ဝဋ္ဋေယျ, ‘‘နိဝါသနပါရုပနေဟိ ပကတိပအစ္ဆန္နေ ဌာနေ’’တိ ပဒေသနိယမံ န ကရေယျ, တသ္မာ နိဝါသနပါရုပနေဟိ ပကတိပဋိစ္ဆန္နဋ္ဌာနတော အညတ္ထ နခပိဋ္ဌိပ္ပမာဏံ အဝဍ္ဎနကပက္ခေ ဌိတမ္ပိ န ဝဋ္ဋတီတိ သိဒ္ဓံ, နခပိဋ္ဌိပ္ပမာဏတော ခုဒ္ဒကတရံ ပန အဝဍ္ဎနကပက္ခေ ဝဍ္ဎနကပက္ခေ ဝါ ဌိတံ ဟောတု, ဝဋ္ဋတိ နခပိဋ္ဌိပ္ပမာဏတော ခုဒ္ဒကတရဿ ဝဍ္ဎနကပက္ခေ အဝဍ္ဎနကပက္ခေ ဝါ ဌိတဿ မုခါဒီသုယေဝ ပဋိက္ခိတ္တတ္တာ။
ဂဏ္ဍေပိ ဣမိနာဝ နယေန ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတ္ထ ပန မုခါဒီသု ကောလဋ္ဌိမတ္တတော ခုဒ္ဒကတရောပိ ဂဏ္ဍော န ဝဋ္ဋတီတိ ဝိသုံ န ဒဿိတော။ ‘‘မုခါဒိကေ အပ္ပဋိစ္ဆန္နဋ္ဌာနေ အဝဍ္ဎနကပက္ခေ ဌိတောပိ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဧတ္တကမေဝ ဟိ တတ္ထ ဝုတ္တံ, တထာပိ ကုဋ္ဌေ ဝုတ္တနယေန မုခါဒီသု ကောလဋ္ဌိပ္ပမာဏတော ခုဒ္ဒကတရောပိ ဂဏ္ဍော န ဝဋ္ဋတီတိ ဝိညာယတိ, တသ္မာ အဝဍ္ဎနကပက္ခေ ဌိတောပီတိ ဧတ္ထ ပိ-သဒ္ဒေါ အဝုတ္တသမ္ပိဏ္ဍနတ္ထော။ တေန ကောလဋ္ဌိမတ္တတော ခုဒ္ဒကတရောပိ န ဝဋ္ဋတီတိ အယမတ္ထော ဒဿိတောယေဝါတိ အယမမှာကံ ခန္တိ။ ပကတိဝဏ္ဏေ ဇာတေတိ ရောဂဟေတုကဿ ဝိကာရဝဏ္ဏဿ အဘာဝံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ကောလဋ္ဌိမတ္တကောတိ ဗဒရဋ္ဌိပ္ပမာဏော။ သုဆဝိံ ကာရေတွာတိ သဉ္ဇာတဆဝိံ ကာရေတွာ။ ‘‘သဉ္ဆဝိံ ကာရေတွာ’’တိပိ ပါဌော, ဝိဇ္ဇမာနဆဝိံ ကာရေတွာတိ အတ္ထော။ ပဒုမပုဏ္ဍရီကပတ္တဝဏ္ဏန္တိ ရတ္တပဒုမသေတပဒုမဝသေန ပဒုမပတ္တဝဏ္ဏံ။ သောသဗျာဓီတိ ခယရောဂေါ။
ပဉ္စာဗာဓဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၄၃။)ရာဇဘဋာဒိဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ
֍ * ၉၀-၉၆။ ရာဇဘဋာဒိဝတ္ထူသု အာဟံသူတိ မနုဿာ ဝဒိံသု။ တသ္မာ…ပေ… ဧဝမာဟာတိ ယသ္မာ သယံ ဓမ္မဿာမီ, တသ္မာ ဘိက္ခူဟိ အပဗ္ဗာဇိတဗ္ဗံ စောရံ အင်္ဂုလိမာလံ ပဗ္ဗာဇေတွာ အာယတိံ အကရဏတ္ထာယ ဘိက္ခူနံ သိက္ခာပဒံ ပညပေန္တော ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, ဓဇဗန္ဓော စောရော ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော, ယော ပဗ္ဗာဇေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ အာဟ။ ဥပရမန္တီတိ ဝိရမန္တိ နိဝတ္တန္တိ။ ဘိန္ဒိတွာတိ အန္ဒုဗန္ဓနံ ဘိန္ဒိတွာ။ ဆိန္ဒိတွာတိ သင်္ခလိကဗန္ဓနံ ဆိန္ဒိတွာ။ မုဉ္စိတွာတိ ရဇ္ဇုဗန္ဓနံ မုဉ္စိတွာ။ ဝိဝရိတွာတိ ဂါမဗန္ဓနာဒီသု ဂါမဒွါရာဒီနိ ဝိဝရိတွာ။ အပဿမာနာနံ ဝါ ပလာယတီတိ ပုရိသဂုတ္တိယံ ပုရိသာနံ အပဿမာနာနံ ပလာယတိ။ ဥပဍ္ဎုပဍ္ဎန္တိ ထောကံ ထောကံ။
֍ ဋ္ဌ ၉၇။ အဘိသေကာဒီသု ဗန္ဓနာဂါရာဒီနိ သောဓေန္တိ, တံ သန္ဓာယာဟ ‘‘သဗ္ဗသာဓာရဏေန ဝါ နယေနာ’’တိ။ သစေ သယမေဝ ပဏ္ဏံ အာရောပေန္တိ, န ဝဋ္ဋတီတိ တာ ဘုဇိဿိတ္ထိယော ‘‘မယမ္ပိ ဒါသိယော ဟောမာ’’တိ သယမေဝ ဒါသိပဏ္ဏံ လိခါပေန္တိ, န ဝဋ္ဋတိ။ တက္ကံ သီသေ အာသိတ္တကသဒိသာဝ ဟောန္တီတိ ယထာ အဒါသေ ကရောန္တာ တက္ကေန သီသံ ဓောဝိတွာ အဒါသံ ကရောန္တိ, ဧဝံ အာရာမိကဝစနေန ဒိန္နတ္တာ အဒါသာဝ တေတိ အဓိပ္ပါယော။ တက္ကာသိဉ္စနံ ပန သီဟဠဒီပေ စာရိတ္တန္တိ ဝဒန္တိ။ နေဝ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗောတိ ဝုတ္တန္တိ ကပ္ပိယဝစနေန ဒိန္နေပိ သံဃဿ အာရာမိကဒါသတ္တာ ဧဝံ ဝုတ္တံ။ နိဿာမိကဒါသော နာမ ယဿ သာမိကာ သပုတ္တဒါရာဒယော မတာ ဟောန္တိ, န ကောစိ တဿ ပရိဂ္ဂါဟကော, သောပိ ပဗ္ဗာဇေတုံ န ဝဋ္ဋတိ, တံ ပန အတ္တနာပိ ဘုဇိဿံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ယေ ဝါ ပန တသ္မိံ ရဋ္ဌေ သာမိနော, တေဟိပိ ကာရာပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘ဒေဝဒါသိပုတ္တံ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ တီသု ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ ဒါသဿ ပဗ္ဗဇိတွာ အတ္တနော သာမိကေ ဒိသွာ ပလာယန္တဿ အာပတ္တိ နတ္ထီတိ ဝဒန္တိ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။
ရာဇဘဋာဒိဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၄၄။)နိဿယမုစ္စနကကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၁၀၃။ နိဿယမုစ္စနကဿ ဝတ္တေသု ပဉ္စကဆက္ကေသု ပန ဥဘယာနိ ခေါ ပန…ပေ… အနုဗျဉ္ဇနသောတိ ဧတ္ထ ‘‘သဗ္ဗောပိ စာယံ ပဘေဒေါ မာတိကာဋ္ဌကထာယံ ဉာတာယံ ဉာတော ဟောတီ’’တိ တီသုပိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ အာပတ္တိံ ဇာနာတီတိအာဒီသု စ ‘‘ပါဌေ အဝတ္တမာနေပိ ‘ဣဒံ နာမ ကတွာ ဣဒံ အာပဇ္ဇတီ’တိ ဇာနာတိ စေ, ဝဋ္ဋတီ’’တိ တတ္ထေဝ ဝုတ္တံ။ တဉ္စ ခေါ ပုဗ္ဗေ ပါဌေ ပဂုဏေ ကတေတိ ဂဟေတဗ္ဗန္တိ စ အာစရိယုပဇ္ဈာယာနမ္ပိ ဧသေဝ နယောတိ စ ကေစိ ဝဒန္တိ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။
နိဿယမုစ္စနကကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ရာဟုလဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၁၀၅။ ရာဟုလဝတ္ထုမှိ တတ္ထေဝ ဝိဟရိံသူတိ သဗ္ဗေပိ တေ အရဟတ္တံ ပတ္တကာလတော ပဋ္ဌာယ အရိယာ နာမ မဇ္ဈတ္တာဝ ဟောန္တီတိ ရညော ပဟိတသာသနံ ဒသဗလဿ အနာရောစေတွာဝ တတ္ထ ဝိဟရိံသု။ ဧကဒိဝသံ ဇာတံ ကာဠုဒါယိံ နာမ အမစ္စန္တိ အယံ ကိရ (အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၂၂၅) ပဒုမုတ္တရဗုဒ္ဓကာလေ ဟံသဝတီနဂရေ ကုလဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တော သတ္ထု ဓမ္မဒေသနံ သုဏန္တော သတ္ထာရံ ဧကံ ဘိက္ခုံ ကုလပ္ပသာဒကာနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေန္တံ ဒိသွာ အဓိကာရကမ္မံ ကတွာ တံ ဌာနန္တရံ ပတ္ထေသိ။ သော ယာဝဇီဝံ ကုသလံ ကတွာ ဒေဝမနုဿေသု သံသရန္တော အမှာကံ ဗောဓိသတ္တဿ မာတုကုစ္ဆိယံ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏဒိဝသေ ကပိလဝတ္ထုသ္မိံယေဝ အမစ္စဂေဟေ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှိ။ ဇာတဒိဝသေ ဗောဓိသတ္တေန သဒ္ဓိံယေဝ ဇာတောတိ တံ ဒိဝသံယေဝ ဒုကူလစုမ္ဗဋကေ နိပဇ္ဇာပေတွာ ဗောဓိသတ္တဿ ဥပဋ္ဌာနတ္ထာယ နယိံသု။ ဗောဓိသတ္တေန ဟိ သဒ္ဓိံ ဗောဓိရုက္ခော ရာဟုလမာတာ စတဿော နိဓိကုမ္ဘိယော အာရောဟနိယဟတ္ထီ ကဏ္ဍကော ဆန္နော ကာဠုဒါယီတိ ဣမေ သတ္တ ဧကဒိဝသေ ဇာတတ္တာ သဟဇာတာ နာမ အဟေသုံ။ အထဿ နာမဂ္ဂဟဏဒိဝသေ သကလနဂရဿ ဥဒဂ္ဂစိတ္တဒိဝသေ ဇာတောတိ ဥဒါယီတွေဝ နာမံ အကံသု။ ထောကံ ကာဠဓာတုကတ္တာ ပန ကာဠုဒါယီ နာမ ဇာတော။ သော ဗောဓိသတ္တေန သဒ္ဓိံ ကုမာရကီဠံ ကီဠန္တော ဝုဒ္ဓိံ အဂမာသိ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၄၅။)‘‘အင်္ဂါရိနော ဒါနိ ဒုမာ ဘဒန္တေ၊
ဖလေသိနော ဆဒနံ ဝိပ္ပဟာယ၊
တေ အစ္စိမန္တောဝ ပဘာသယန္တိ၊
သမယော မဟာဝီရ ဘာဂီရသာနံ။ (ထေရဂါ။ ၅၂၇)
‘‘နာတိသီတံ နာတိဥဏှံ, နာတိဒုဗ္ဘိက္ခဆာတကံ၊
သဒ္ဒလာ ဟရိတာ ဘူမိ, ဧသ ကာလော မဟာမုနီ’’တိ။ –
အာဒိကာဟိ သဋ္ဌိမတ္တာဟိ ဂါထာဟိ။ ‘‘ပေါက္ခရဝဿန္တိ ပေါက္ခရပတ္တဝဏ္ဏမုဒက’’န္တိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ ပေါက္ခရပတ္တပ္ပမာဏံ မဇ္ဈေ ဥဋ္ဌဟိတွာ အနုက္ကမေန သတပဋလံ သဟဿပဋလံ ဟုတွာ ဝဿနကဝဿန္တိပိ ဝဒန္တိ။ တသ္မိံ ကိရ ဝဿန္တေ တေမေတုကာမာဝ တေမေန္တိ, န ဣတရေ။ ဧကောပိ ရာဇာ ဝါ…ပေ… ဂတော နတ္ထီတိ ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ ပက္ကန္တေသု ဉာတီသု ဧကောပိ ရာဇာ ဝါ ရာဇမဟာမတ္တော ဝါ ‘‘သွေ အမှာကံ ဘိက္ခံ ဂဏှထာ’’တိ နိမန္တေတွာ ဂတော နတ္ထိ။ ပိတာပိဿ သုဒ္ဓေါဒနမဟာရာဇာ ‘‘မယှံ ပုတ္တော မမ ဂေဟံ အနာဂန္တွာ ကဟံ ဂမိဿတီ’’တိ အနိမန္တေတွာဝ အဂမာသိ, ဂန္တွာ ပန ဂေဟေ ဝီသတိယာ ဘိက္ခုသဟဿာနံ ယာဂုအာဒီနိ ပဋိယာဒါပေတွာ အာသနာနိ ပညာပေသိ။
ကုလနဂရေတိ ဉာတိကုလဿ နဂရေ။ ဥဏှီသတော ပဋ္ဌာယာတိ သီသတော ပဋ္ဌာယ။ ဥဏှီသန္တိ ဟိ ဥဏှီသသဒိသတ္တာ ဘဂဝတော ပရိပုဏ္ဏနလာဋဿ ပရိပုဏ္ဏသီသဿ စ ဧတံ အဓိဝစနံ။ ဘဂဝတော ဟိ ဒက္ခိဏကဏ္ဏစူဠိကတော ပဋ္ဌာယ မံသပဋလံ ဥဋ္ဌဟိတွာ သကလနလာဋံ ဆာဒယမာနံ ပူရယမာနံ ဂန္တွာ ဝါမကဏ္ဏစူဠိကာယ ပတိဋ္ဌိတံ သဏှတမတာယ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏတာယ ပဘဿရတာယ ပရိပုဏ္ဏတာယ စ ရညော ဗဒ္ဓဥဏှီသပဋ္ဋော ဝိယ ဝိရောစတိ။ ဘဂဝတော ကိရ ဣမံ လက္ခဏံ ဒိသွာ ရာဇူနံ ဥဏှီသပဋ္ဋံ အကံသု။ အညေ ပန ဇနာ အပရိပုဏ္ဏသီသာ ဟောန္တိ, ကေစိ ကပ္ပသီသာ, ကေစိ ဖလသီသာ, ကေစိ အဋ္ဌိသီသာ, ကေစိ တုမ္ဗသီသာ, ကေစိ ကုမ္ဘသီသာ, ကေစိ ပဗ္ဘာရသီသာ, ဘဂဝတော ပန အာရဂ္ဂေန ဝဋ္ဋေတွာ ဌပိတံ ဝိယ သုပရိပုဏ္ဏံ ဥဒကပုဗ္ဗုဠသဒိသမ္ပိ ဟောတိ။ တေနေဝ ဥဏှီသဝေဌိတသီသသဒိသတ္တာ ဥဏှီသံ ဝိယ သဗ္ဗတ္ထ ပရိမဏ္ဍလသီသတ္တာ စ ဥဏှီသသီသောတိ ဘဂဝါ ဝုစ္စတိ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၄၆။)နရသီဟဂါထာဟိ နာမ အဋ္ဌဟိ ဂါထာဟီတိ –
‘‘သိနိဒ္ဓနီလမုဒုကုဉ္စိတကေသော၊
သူရိယနိမ္မလတလာဘိနလာဋော၊
ယုတ္တတုင်္ဂမုဒုကာယတနာသော၊
ရံသိဇာလဝိတတော နရသီဟော’’တိ။ (ဇာ။ အဋ္ဌ။ ၁။သန္တိကေနိဒါနကထာ၊ အပ။ အဋ္ဌ။ ၁။သန္တိကေနိဒါနကထာ) –
ဧဝမာဒိကာဟိ အဋ္ဌဟိ ဂါထာဟိ။ ဂဏ္ဌိပဒေသု ပန –
‘‘စက္ကဝရင်္ကိတရတ္တသုပါဒေါ၊
လက္ခဏမဏ္ဍိတအာယတပဏှိ၊
စာမရဆတ္တဝိဘူသိတပါဒေါ၊
ဧသ ဟိ တုယှ ပိတာ နရသီဟော။
လက္ခဏစိတ္တိကပုဏ္ဏသရီရော၊
လောကဟိတာယ ဂတော နရဝီရော၊
ဧသ ဟိ တုယှ ပိတာ နရသီဟော။
‘‘ပုဏ္ဏသသင်္ကနိဘော မုခဝဏ္ဏော၊
ဒေဝနရာန ပိယော နရနာဂေါ၊
မတ္တဂဇိန္ဒဝိလာသိတဂါမီ၊
ဧသ ဟိ တုယှ ပိတာ နရသီဟော။
‘‘ခတ္တိယသမ္ဘဝအဂ္ဂကုလီနော၊
ဒေဝမနုဿနမဿိတပါဒေါ၊
သီလသမာဓိပတိဋ္ဌိတစိတ္တော၊
ဧသ ဟိ တုယှ ပိတာ နရသီဟော။
‘‘အာယတယုတ္တသုသဏ္ဌိတနာသော၊
ဂေါပခုမော အဘိနီလသုနေတ္တော၊
ဣန္ဒဓနူအဘိနီလဘမူကော၊
ဧသ ဟိ တုယှ ပိတာ နရသီဟော။
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၄၇။)သီဟဟနူ မိဂရာဇသရီရော၊
ကဉ္စနသုစ္ဆဝိဥတ္တမဝဏ္ဏော၊
ဧသ ဟိ တုယှ ပိတာ နရသီဟော။
‘‘သိနိဒ္ဓသုဂမ္ဘိရမဉ္ဇုသဃောသော၊
ဟိင်္ဂုလဗန္ဓုကရတ္တသုဇိဝှေါ၊
ဝီသတိဝီသတိသေတသုဒန္တော၊
ဧသ ဟိ တုယှ ပိတာ နရသီဟော။
ကဉ္စနပဋ္ဋဝိသုဒ္ဓနလာဋော၊
ဩသဓိပဏ္ဍရသုဒ္ဓသုဥဏ္ဏော၊
ဧသ ဟိ တုယှ ပိတာ နရသီဟော။
‘‘ဂစ္ဆတိနိလပထေ ဝိယ စန္ဒော၊
တာရဂဏာပရိဝေဌိတရူပေါ၊
သာဝကမဇ္ဈဂတော သမဏိန္ဒော၊
ဧသ ဟိ တုယှ ပိတာ နရသီဟော’’တိ။ (ဇာ။ အဋ္ဌ။ ၁။သန္တိကေနိဒါနကထာ) –
ဣမာ နဝ ဂါထာယောပိ ဧတ္ထ ဒဿိတာ, တာ ပန ‘‘အဋ္ဌဟိ ဂါထာဟီ’’တိ ဝစနေန န သမေန္တိ။ ဥဏှီသတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ပါဒတလာတိ ဝုတ္တာနုက္ကမောပိ တတ္ထ န ဒိဿတိ။ ဘိက္ခာယ စရတီတိ ဘိက္ခာစာရော။
ဥတ္တိဋ္ဌေတိ ဥတ္တိဋ္ဌိတွာ ပရေသံ ဃရဒွါရေ ဌတွာ ဂဟေတဗ္ဗပိဏ္ဍေ။ နပ္ပမဇ္ဈေယျာတိ ပိဏ္ဍစာရိကဝတ္တံ ဟာပေတွာ ပဏီတဘောဇနာနိ ပရိယေသန္တော ဥတ္တိဋ္ဌေ ပမဇ္ဇတိ နာမ, သပဒါနံ ပိဏ္ဍာယ စရန္တော ပန နပ္ပမဇ္ဇတိ နာမ, ဧဝံ ကရောန္တော ဥတ္တိဋ္ဌေ နပ္ပမဇ္ဇေယျ။ ဓမ္မန္တိ အနေသနံ ပဟာယ သပဒါနံ စရန္တော တမေဝ ဘိက္ခာစရိယဓမ္မံ သုစရိတံ စရေ။ သုခံ သေတီတိ ဒေသနာမတ္တမေတံ, ဧဝံ ပနေတံ ဘိက္ခာယ စရိယဓမ္မံ စရန္တော ဓမ္မစာရီ ဣဓလောကေ စ ပရလောကေ စ စတူဟိပိ ဣရိယာပထေဟိ သုခံ ဝိဟရတီတိ အတ္ထော။
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၄၈။)ဒုတိယဂါထာယ န နံ ဒုစ္စရိတန္တိ ဝေသိယာဒိဘေဒေ အဂေါစရေ စရန္တော နံ ဘိက္ခာစရိယဓမ္မံ ဒုစ္စရိတံ စရတိ နာမ, ဧဝံ အစရိတွာ တံ ဓမ္မံ စရေ သုစရိတံ, န နံ ဒုစ္စရိတံ စရေ။ သေသမေတ္ထ ဝုတ္တတ္ထမေဝ။ ဣမံ ပန ဒုတိယဂါထံ ပိတု နိဝေသနံ ဂန္တွာ အဘာသီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တေနေဝ ထေရဂါထာသံဝဏ္ဏနာယံ (ထေရဂါ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၅၆ နန္ဒတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ) အာစရိယဓမ္မပါလတ္ထေရေန ဝုတ္တံ ‘‘ဒုတိယဒိဝသေ ပိဏ္ဍာယ ပဝိဋ္ဌော ‘ဥတ္တိဋ္ဌေ နပ္ပမဇ္ဇေယျာ’တိ ဂါထာယ ပိတရံ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌာပေတွာ နိဝေသနံ ဂန္တွာ ‘ဓမ္မံ စရေ သုစရိတ’န္တိ ဂါထာယ မဟာပဇာပတိံ သောတာပတ္တိဖလေ ရာဇာနဉ္စ သကဒါဂါမိဖလေ ပတိဋ္ဌာပေသီ’’တိ။ ဓမ္မပဒဋ္ဌကထာယမ္ပိ (ဓ။ ပ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၂ နန္ဒတ္ထေရဝတ္ထု) ဝုတ္တံ ‘‘ပုနဒိဝသေ ပိဏ္ဍာယ ပဝိဋ္ဌော ‘ဥတ္တိဋ္ဌေ နပ္ပမဇ္ဇေယျာ’တိ ဂါထာယ ပိတရံ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌာပေတွာ ‘ဓမ္မံ စရေ’တိ ဂါထာယ မဟာပဇာပတိံ သောတာပတ္တိဖလေ ရာဇာနဉ္စ သကဒါဂါမိဖလေ ပတိဋ္ဌာပေသီ’’တိ။
ဓမ္မပါလဇာတကံ သုတွာ အနာဂါမိဖလေ ပတိဋ္ဌာသီတိ ပုနေကဒိဝသံ ရာဇနိဝေသနေ ကတပါတရာသော ဧကမန္တံ နိသိန္နေန ရညာ ‘‘ဘန္တေ, တုမှာကံ ဒုက္ကရကာရိကကာလေ ဧကာ ဒေဝတာ မံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘ပုတ္တော တေ ကာလကတော’တိ အာဟ။ အဟံ တဿာ ဝစနံ အသဒ္ဒဟန္တော ‘န မယှံ ပုတ္တော ဗောဓိံ အပ္ပတွာ ကာလံ ကရောတီ’တိ ပဋိက္ခိပိန္တိ ဝုတ္တေ ဣဒါနိ ကထံ သဒ္ဒဟိဿထ, ပုဗ္ဗေပိ အဋ္ဌိကာနိ ဒဿေတွာ ‘ပုတ္တော တေ မတော’တိ ဝုတ္တေ န သဒ္ဒဟိတ္ထာ’’တိ ဣမိဿာ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိယာ မဟာဓမ္မပါလဇာတကံ ကထေသိ။ တံ သုတွာ ရာဇာ အနာဂါမိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။
ကေသဝိဿဇ္ဇနန္တိ ကုလမရိယာဒဝသေန ကေသောရောပနံ။ ပဋ္ဋဗန္ဓောတိ ယုဝရာဇပဋ္ဋဗန္ဓော။ အဘိနဝဃရပ္ပဝေသနမဟော ဃရမင်္ဂလံ, ဝိဝါဟကရဏမဟော အာဝါဟမင်္ဂလံ။ ဆတ္တမင်္ဂလန္တိ ယုဝရာဇဆတ္တမင်္ဂလံ။ ဇနပဒကလျာဏီတိ (ဥဒါ။ အဋ္ဌ။ ၂၂) ဇနပဒမှိ ကလျာဏီ ဥတ္တမာ ဆသရီရဒေါသရဟိတာ ပဉ္စကလျာဏသမန္နာဂတာ။ သာ ဟိ ယသ္မာ နာတိဒီဃာ နာတိရဿာ နာတိကိသာ နာတိထူလာ နာတိကာဠာ နာစ္စောဒါတာတိ အတိက္ကန္တာ မာနုသံ ဝဏ္ဏံ, အပ္ပတ္တာ ဒိဗ္ဗံ ဝဏ္ဏံ, တသ္မာ ဆသရီရဒေါသရဟိတာ။ ဆဝိကလျာဏံ မံသကလျာဏံ နဟာရုကလျာဏံ အဋ္ဌိကလျာဏံ ဝယကလျာဏန္တိ ဣမေဟိ ပန ပဉ္စဟိ ကလျာဏေဟိ သမန္နာဂတတ္တာ ပဉ္စကလျာဏသမန္နာဂတာ နာမ။ တဿာ ဟိ အာဂန္တုကောဘာသကိစ္စံ နတ္ထိ။ အတ္တနော သရီရောဘာသေနေဝ
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၄၉။)ဒွါဒသဟတ္ထဋ္ဌာနေ အာလောကံ ကရောတိ, ပိယင်္ဂုသာမာ ဝါ ဟောတိ သုဝဏ္ဏသာမာ ဝါ, အယမဿာ ဆဝိကလျာဏတာ။ စတ္တာရော ပနဿာ ဟတ္ထပါဒါ မုခပရိယောသာနဉ္စ လာခါရသပရိကမ္မကတံ ဝိယ ရတ္တပဝါဠရတ္တကမ္ဗလသဒိသံ ဟောတိ, အယမဿာ မံသကလျာဏတာ။ ဝီသတိ ပန နခပတ္တာနိ မံသတော အမုတ္တဋ္ဌာနေ လာခါရသပူရိတာနိ ဝိယ မုတ္တဋ္ဌာနေ ခီရဓာရာသဒိသာနိ ဟောန္တိ, အယမဿာ နဟာရုကလျာဏတာ။ ဒွတ္တိံသ ဒန္တာ သုဖုသိတာ သုဓောတဝဇိရပန္တိ ဝိယ ခါယန္တိ, အယမဿာ အဋ္ဌိကလျာဏတာ။ ဝီသတိဝဿသတိကာပိ သမာနာ သောဠသဝဿုဒ္ဒေသိကာ ဝိယ ဟောတိ နိဝလိပလိတာ, အယမဿာ ဝယကလျာဏတာ။ ဣတိ ဣမေဟိ ပဉ္စဟိ ကလျာဏေဟိ သမန္နာဂတတ္တာ ဇနပဒကလျာဏီတိ ဝုစ္စတိ။
တုဝဋန္တိ သီဃံ။ သောပိ ဘဂဝန္တံ ‘‘ပတ္တံ ဂဏှထာ’’တိ ဝတ္တုံ အဝိသဟမာနော ဝိဟာရံယေဝ အဂမာသီတိ။ သော ကိရ တထာဂတေ ဂါရဝေန ‘‘ပတ္တံ ဝေါ ဘန္တေ ဂဏှထာ’’တိ ဝတ္တုံ နာသက္ခိ။ ဧဝံ ပန စိန္တေသိ ‘‘သောပါနသီသေ ပတ္တံ ဂဏှိဿတီ’’တိ။ သတ္ထာ တသ္မိမ္ပိ ဌာနေ န ဂဏှိ။ ဣတရော ‘‘သောပါနပါဒမူလေ ဂဏှိဿတီ’’တိ စိန္တေသိ။ သတ္ထာ တတ္ထာပိ န ဂဏှိ။ ဣတရော ‘‘ရာဇင်္ဂဏေ ဂဏှိဿတီ’’တိ စိန္တေသိ။ သတ္ထာ တတ္ထာပိ န ဂဏှိ။ ကုမာရော နိဝတ္တိတုကာမော အရုစိယာ ဂစ္ဆန္တော သတ္ထု ဂါရဝေန ‘‘ပတ္တံ ဂဏှထာ’’တိ ဝတ္တုမ္ပိ အသက္ကောန္တော ‘‘ဣဓ ဂဏှိဿတိ, ဧတ္ထ ဂဏှိဿတီ’’တိ စိန္တေန္တော ဂစ္ဆတိ။ ဇနပဒကလျာဏိယာ စ ဝုတ္တဝစနံ တဿ ဟဒယေ တိရိယံ ပတိတွာ ဝိယ ဌိတံ။ နန္ဒကုမာရဉှိ အဘိသေကမင်္ဂလံ န တထာ ပီဠေသိ, ယထာ ဇနပဒကလျာဏိယာ ဝုတ္တဝစနံ, တေနဿ စိတ္တသန္တာပေါ ဗလဝါ အဟောသိ။ အထ နံ ‘‘ဣမသ္မိံ ဌာနေ နိဝတ္တိဿတိ, ဣမသ္မိံ ဌာနေ နိဝတ္တိဿတီ’’တိ စိန္တေန္တမေဝ သတ္ထာ ဝိဟာရံ နေတွာ ‘‘ပဗ္ဗဇိဿသိ နန္ဒာ’’တိ အာဟ။ သော ဗုဒ္ဓဂါရဝေန ‘‘န ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ အဝတွာ ‘‘အာမ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ အာဟ။ သတ္ထာ ‘‘တေန ဟိ နန္ဒံ ပဗ္ဗာဇေထာ’’တိ ဝတွာ ပဗ္ဗာဇေသိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အနိစ္ဆမာနံယေဝ ဘဂဝါ ပဗ္ဗာဇေသီ’’တိ။ ‘‘သတ္ထာ ကပိလပုရံ ဂန္တွာ တတိယဒိဝသေ နန္ဒံ ပဗ္ဗာဇေသီ’’တိ ဓမ္မပဒဋ္ဌကထာယံ (ဓ။ ပ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၂ နန္ဒတ္ထေရဝတ္ထု) ဝုတ္တံ, အင်္ဂုတ္တရနိကာယဋ္ဌကထာယံ (အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၂၃၀) ပန –
‘‘မဟာသတ္တောပိ သဗ္ဗညုတံ ပတွာ ပဝတ္တိတဝရဓမ္မစက္ကော လောကာနုဂ္ဂဟံ ကရောန္တော ရာဇဂဟတော ကပိလဝတ္ထုံ ဂန္တွာ
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၅၀။)ပဌမဒဿနေနေဝ ပိတရံ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌာပေသိ, ပုနဒိဝသေ ပိတု နိဝေသနံ ဂန္တွာ ရာဟုလမာတာယ ဩဝါဒံ ကတွာ သေသဇနဿပိ ဓမ္မံ ကထေသိ, ပုနဒိဝသေ နန္ဒကုမာရဿ အဘိသေကဂေဟပ္ပဝေသနအာဝါဟမင်္ဂလေသု ဝတ္တမာနေသု တဿ နိဝေသနံ ဂန္တွာ ကုမာရံ ပတ္တံ ဂါဟာပေတွာ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝိဟာရာဘိမုခေါ ပါယာသီ’’တိ –
ဝုတ္တံ, ဣဓ ပန ‘‘ဘဂဝါ ကပိလပုရံ အာဂန္တွာ ဒုတိယဒိဝသေ နန္ဒံ ပဗ္ဗာဇေသီ’’တိ ဝုတ္တံ, သဗ္ဗမ္ပေတံ အာစရိယေန တံတံဘာဏကာနံ တထာ တထာ အနုဿဝဝသေန ပရိဟရိတွာ အာဂတဘာဝတော တတ္ထ တတ္ထ တထာ တထာ ဝုတ္တန္တိ နတ္ထေတ္ထ အာစရိယဝစနေ ပုဗ္ဗာပရဝိရောဓော။
ဗြဟ္မရူပဝဏ္ဏန္တိ ဗြဟ္မရူပသမာနရူပံ။ တျဿာတိ တေ အဿ။ ဝဋ္ဋာနုဂတန္တိ ဝဋ္ဋပရိယာပန္နံ။ သဝိဃာတန္တိ ဒုက္ခသဟိတတ္တာ သဝိဃာတံ, သဒုက္ခန္တိ အတ္ထော။ သတ္တဝိဓံ အရိယဓနန္တိ –
‘‘သဒ္ဓါဓနံ သီလဓနံ, ဟိရိဩတ္တပ္ပိယံ ဓနံ၊
သုတဓနဉ္စ စာဂေါ စ, ပညာ ဝေ သတ္တမံ ဓန’’န္တိ။ (အ။ နိ။ ၇။၅-၆) –
ဧဝံ ဝုတ္တံ သတ္တဝိဓံ အရိယဓနံ။ ဥဉ္ဆာစရိယာယာတိ ဘိက္ခာစရိယာယ။ ပုတ္တသိနေဟော ဥပ္ပဇ္ဇမာနော သကလသရီရံ ခေါဘေတွာ အဋ္ဌိမိဉ္ဇံ အာဟစ္စ တိဋ္ဌတီတိ အာဟ ‘‘ပုတ္တပေမံ ဘန္တေ…ပေ… အဋ္ဌိမိဉ္ဇံ အာဟစ္စ တိဋ္ဌတီ’’တိ။ ပုတ္တသိနေဟော ဟိ ဗလဝဘာဝတော သဟဇာတပီတိဝေဂဿ သဝိပ္ဖါရတာယ တံသမုဋ္ဌာနရူပဓမ္မေဟိ ဖရဏဝသေန သကလသရီရံ အာလောဠေတွာ အဋ္ဌိမိဉ္ဇံ အာဟစ္စ တိဋ္ဌတိ။ ယတြ ဟိ နာမာတိ ယော နာမ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။
ရာဟုလဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
သိက္ခာပဒဒဏ္ဍကမ္မဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၁၀၆။ အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, သာမဏေရာနံ ဒသ သိက္ခာပဒါနီတိအာဒီသု သိက္ခိတဗ္ဗာနိ ပဒါနိ သိက္ခာပဒါနိ, သိက္ခာကောဋ္ဌာသာတိ အတ္ထော။ သိက္ခာယ ဝါ ပဒါနိ သိက္ခာပဒါနိ, အဓိသီလအဓိစိတ္တအဓိပညာသိက္ခာယ
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၅၁။)အဓိဂမုပါယာတိ အတ္ထော။ အတ္ထတော ပန ကာမာဝစရကုသလစိတ္တသမ္ပယုတ္တာ ဝိရတိယော, တံသမ္ပယုတ္တဓမ္မာ ပနေတ္ထ တဂ္ဂဟဏေနေဝ ဂဟေတဗ္ဗာ။ သရသေနေဝ ပတနသဘာဝဿ အန္တရာ ဧဝ အတိပါတနံ အတိပါတော, သဏိကံ ပတိတုံ အဒတွာ သီဃံ ပါတနန္တိ အတ္ထော။ အတိက္ကမ္မ ဝါ သတ္ထာဒီဟိ အဘိဘဝိတွာ ပါတနံ အတိပါတော, ပါဏဿ အတိပါတော ပါဏာတိပါတော, ပါဏဝဓော ပါဏဃာတောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပါဏောတိ စေတ္ထ ဝေါဟာရတော သတ္တော, ပရမတ္ထတော ဇီဝိတိန္ဒြိယံ။ တသ္မိံ ပန ပါဏေ ပါဏသညိနော ဇီဝိတိန္ဒြိယုပစ္ဆေဒကဥပက္ကမသမုဋ္ဌာပိကာ ကာယဝစီဒွါရာနံ အညတရပ္ပဝတ္တာ ဝဓကစေတနာ ပါဏာတိပါတော, တတော ပါဏာတိပါတာ။
ဝေရမဏီတိ ဝေရဟေတုတာယ ဝေရသညိတံ ပါဏာတိပါတာဒိပါပဓမ္မံ မဏတိ, ‘‘မယိ ဣဓ ဌိတာယ ကထမာဂစ္ဆသီ’’တိ ဝါ တဇ္ဇေန္တီ ဝိယ နီဟရတီတိ ဝေရမဏီ။ ဝိရမတိ ဧတာယာတိ ဝါ ဝိရမဏီတိ ဝတ္တဗ္ဗေ နိရုတ္တိနယေန ‘‘ဝေရမဏီ’’တိ ဝုတ္တံ။ အတ္ထတော ပန ဝေရမဏီတိ ကာမာဝစရကုသလစိတ္တသမ္ပယုတ္တာ ဝိရတိယော။ သာ ‘‘ပါဏာတိပါတာဒိံ ဝိရမန္တဿ ယာ တသ္မိံ သမယေ ပါဏာတိပါတာ အာရတိ ဝိရတိ ပဋိဝိရတိ ဝေရမဏီ အကိရိယာ အကရဏံ အနဇ္ဈာပတ္တိ ဝေလာနတိက္ကမော သေတုဃာတော’’တိ ဧဝမာဒိနာ နယေန ဝိဘင်္ဂေ (ဝိဘ။ ၇၀၄) ဝုတ္တာ။ ကာမဉ္စေသာ ဝေရမဏီ နာမ လောကုတ္တရာပိ အတ္ထိ, ဣဓ ပန သမာဒါနဝသပ္ပဝတ္တာ ဝိရတိ အဓိပ္ပေတာတိ လောကုတ္တရာယ ဝိရတိယာ သမာဒါနဝသေန ပဝတ္တိအသမ္ဘဝတော ကာမာဝစရကုသလစိတ္တသမ္ပယုတ္တာ ဝိရတိယော ဂဟေတဗ္ဗာ။
အဒိန္နာဒါနာ ဝေရမဏီတိအာဒီသု အဒိန္နဿ အာဒါနံ အဒိန္နာဒါနံ, ပရဿဟရဏံ, ထေယျံ စောရိကာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တတ္ထ အဒိန္နန္တိ ပရပရိဂ္ဂဟိတံ။ ယတ္ထ ပရော ယထာကာမကာရိတံ အာပဇ္ဇန္တော အဒဏ္ဍာရဟော အနုပဝဇ္ဇော စ ဟောတိ, တသ္မိံ ပန ပရပရိဂ္ဂဟိတေ ပရပရိဂ္ဂဟိတသအဉနော တဒါဒါယကဥပက္ကမသမုဋ္ဌာပိကာ ထေယျစေတနာ အဒိန္နာဒါနံ။
အဗြဟ္မစရိယံ နာမ အသေဋ္ဌစရိယံ ဒွယံဒွယသမာပတ္တိ။ သာ ဟိ ‘‘အပ္ပဿာဒါ ကာမာ ဗဟုဒုက္ခာ ဗဟုပါယာသာ, အာဒီနဝေါ ဧတ္ထ ဘိယျော’’တိအာဒိနာ (မ။ နိ။ ၁။၁၇၇၊ ၂။၄၂) ဟီဠိတတ္တာ အသေဋ္ဌာ အပ္ပသတ္ထာ စရိယာတိ ဝါ အသေဋ္ဌာနံ နိဟီနာနံ ဣတ္ထိပုရိသာနံ စရိယာတိ ဝါ အသေဋ္ဌစရိယံ, အသေဋ္ဌစရိယတ္တာ အဗြဟ္မစရိယန္တိ စ
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၅၂။)ဝုစ္စတိ, အတ္ထတော ပန အသဒ္ဓမ္မသေဝနာဓိပ္ပါယေန ကာယဒွါရပ္ပဝတ္တာ မဂ္ဂေနမဂ္ဂပ္ပဋိပတ္တိသမုဋ္ဌာပိကာ စေတနာ အဗြဟ္မစရိယံ။
မုသာတိ အဘူတံ အတစ္ဆံ ဝတ္ထု, ဝါဒေါတိ တဿ ဘူတတော တစ္ဆတော ဝိညာပနံ။ လက္ခဏတော ပန အတထံ ဝတ္ထုံ တထတော ပရံ ဝိညာပေတုကာမဿ တထာဝိညတ္တိသမုဋ္ဌာပိကာ စေတနာ မုသာဝါဒေါ မုသာ ဝဒီယတိ ဝုစ္စတိ ဧတာယာတိ ကတွာ။
သုရာမေရယမဇ္ဇပ္ပမာဒဋ္ဌာနာတိ ဧတ္ထ သုရာတိ ပူဝသုရာ ပိဋ္ဌသုရာ ဩဒနသုရာ ကိဏ္ဏပက္ခိတ္တာ သမ္ဘာရသံယုတ္တာတိ ပဉ္စ သုရာ။ မေရယန္တိ ပုပ္ဖါသဝေါ ဖလာသဝေါ မဓွာသဝေါ ဂုဠာသဝေါ သမ္ဘာရသံယုတ္တောတိ ပဉ္စ အာသဝါ။ တတ္ထ ပူဝေ ဘာဇနေ ပက္ခိပိတွာ တဇ္ဇံ ဥဒကံ ဒတွာ မဒ္ဒိတွာ ကတာ ပူဝသုရာ။ ဧဝံ သေသသုရာပိ။ ကိဏ္ဏာတိ ပန တဿာ သုရာယ ဗီဇံ ဝုစ္စတိ, ယေ သုရာမောဒကာတိ ဝုစ္စန္တိ, တေ ပက္ခိပိတွာ ကတာ ကိဏ္ဏပက္ခိတ္တာ။ ဟရီတကီသာသပါဒိနာနာသမ္ဘာရေဟိ သံယောဇိတာ သမ္ဘာရသံယုတ္တာ။ မဓုကတာလနာဠိကေရာဒိပုပ္ဖရသော စိရပရိဝါသိတော ပုပ္ဖါသဝေါ။ ပနသာဒိဖလရသော ဖလာသဝေါ။ မုဒ္ဒိကာရသော မဓွာသဝေါ။ ဥစ္ဆုရသော ဂုဠာသဝေါ။ ဟရီတကအာမလကကဋုကဘဏ္ဍာဒိနာနာသမ္ဘာရာနံ ရသော စိရပရိဝါသိတော သမ္ဘာရသံယုတ္တော။ တံ သဗ္ဗမ္ပိ မဒကရဏဝသေန မဇ္ဇံ ပိဝန္တံ မဒယတီတိ ကတွာ။ ပမာဒဋ္ဌာနန္တိ ပမာဒကာရဏံ။ ယာယ စေတနာယ တံ မဇ္ဇံ ပိဝန္တိ, တဿာ ဧတံ အဓိဝစနံ။ သုရာမေရယမဇ္ဇေ ပမာဒဋ္ဌာနံ သုရာမေရယမဇ္ဇပ္ပမာဒဋ္ဌာနံ, တသ္မာ သုရာမေရယမဇ္ဇပ္ပမာဒဋ္ဌာနာ။
ဝိကာလဘောဇနာတိ အရုဏုဂ္ဂမနတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ မဇ္ဈနှိကာ။ အယံ ဗုဒ္ဓါဒီနံ အရိယာနံ အာစိဏ္ဏသမာစိဏ္ဏော ဘောဇနဿ ကာလော နာမ, တဒညော ဝိကာလော။ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗဋ္ဌေန ဘောဇနံ, ယာဂုဘတ္တာဒိ သဗ္ဗံ ယာဝကာလိကဝတ္ထု။ ယထာ စ ‘‘ရတ္တူပရတော’’တိ (ဒီ။ ၁။၁၀, ၁၉၄၊ မ။ နိ။ ၁။၂၉၃၊ ၃။၁၄) ဧတ္ထ ရတ္တိယာ ဘောဇနံ ရတ္တီတိ ဥတ္တရပဒလောပေန ဝုစ္စတိ, ဧဝမေတ္ထ ဘောဇနဇ္ဈောဟရဏံ ဘောဇနန္တိ။ ဝိကာလေ ဘောဇနံ ဝိကာလဘောဇနံ, တတော ဝိကာလဘောဇနာ, ဝိကာလေ ယာဝကာလိကဝတ္ထုဿ အဇ္ဈောဟရဏာတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ န ဧတ္ထ ကမ္မသာဓနော ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗတ္ထဝါစကော ဘောဇနသဒ္ဒေါ, အထ ခေါ ဘာဝသာဓနော အဇ္ဈောဟရဏတ္ထဝါစကော
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၅၃။)ဂဟေတဗ္ဗော, တသ္မာ ဝိကာလေ ဘောဇနံ အဇ္ဈောဟရဏံ ဝိကာလဘောဇနံ။ ကဿ ပန အဇ္ဈောဟရဏန္တိ? ယာမကာလိကာဒီနံ အနုညာတတ္တာ ဝိကာလဘောဇန-သဒ္ဒဿ ဝါ ယာဝကာလိကဇ္ဈောဟရဏေ နိရုဠှတ္တာ ယာဝကာလိကဿာတိ ဝိညာယတိ, အတ္ထတော ပန ကာယဒွါရပ္ပဝတ္တာ ဝိကာလေ ယာဝကာလိကဇ္ဈောဟရဏစေတနာ ‘‘ဝိကာလဘောဇန’’န္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
နစ္စဂီတဝါဒိတဝိသူကဒဿနာတိ ဧတ္ထ သာသနဿ အနနုလောမတ္တာ ဝိသူကံ ပဋာဏီဘူတံ ဒဿနန္တိ ဝိသူကဒဿနံ။ နစ္စာဒီနဉှိ ဒဿနံ သဆန္ဒရာဂပ္ပဝတ္တိတော သင်္ခေပတော ‘‘သဗ္ဗပါပဿ အကရဏ’’န္တိအာဒိနယပ္ပဝတ္တံ (ဒီ။ နိ။ ၂။၉၀၊ ဓ။ ပ။ ၁၈၃) ဘဂဝတော သာသနံ န အနုလောမေတိ။ နစ္စဉ္စ ဂီတဉ္စ ဝါဒိတဉ္စ ဝိသူကဒဿနဉ္စ နစ္စဂီတဝါဒိတဝိသူကဒဿနံ။ အတ္တနာ ပယောဇိယမာနံ ပရေဟိ ပယောဇာပိယမာနဉ္စေတ္ထ နစ္စံ နစ္စဘာဝသာမညတော ပါဠိယံ ဧကေနေဝ နစ္စ-သဒ္ဒေန ဂဟိတံ, တထာ ဂီတဝါဒိတ-သဒ္ဒေဟိ ဂါယနဂါယာပနဝါဒနဝါဒါပနာနိ, တသ္မာ အတ္တနာ နစ္စနနစ္စာပနာဒိဝသေန နစ္စာ စ ဂီတာ စ ဝါဒိတာ စ အန္တမသော မယူရနစ္စာဒိဝသေနပိ ပဝတ္တာနံ နစ္စာဒီနံ ဝိသူကဘူတာ ဒဿနာ စ ဝေရမဏီတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ နစ္စာဒီနိ အတ္တနာ ပယောဇေတုံ ဝါ ပရေဟိ ပယောဇာပေတုံ ဝါ ပယုတ္တာနိ ပဿိတုံ ဝါ နေဝ ဘိက္ခူနံ န ဘိက္ခုနီနံ ဝဋ္ဋတိ။ ဒဿနေန စေတ္ထ သဝနမ္ပိ သင်္ဂဟိတံ ဝိရူပေကသေသနယေန။ ယထာ သကံ ဝိသယအာလောစနသဘာဝတာယ ဝါ ပဉ္စန္နံ ဝိညာဏာနံ သဝနကိရိယာယပိ ဒဿနသင်္ခေပသမ္ဘဝတော ‘‘ဒဿနာ’’ ဣစ္စေဝ ဝုတ္တံ။ တေနေဝ ဝုတ္တံ ‘‘ပဉ္စဟိ ဝိညာဏေဟိ န ကဉ္စိ ဓမ္မံ ပဋိဝိဇာနာတိ အညတြ အဘိနိပါတမတ္တာ’’တိ။ ဒဿနကမျတာယ ဥပသင်္ကမိတွာ ပဿတော ဧဝ စေတ္ထ ဝီတိက္ကမော ဟောတိ, ဌိတနိသိန္နသယနောကာသေ ပန အာဂတံ ဂစ္ဆန္တဿ ဝါ အာပါထဂတံ ပဿတော သိယာ သံကိလေသော, န ဝီတိက္ကမော။
မာလာဂန္ဓဝိလေပနဓာရဏမဏ္ဍနဝိဘူသနဋ္ဌာနာတိ ဧတ္ထ မာလာတိ ယံ ကိဉ္စိ ပုပ္ဖံ။ ကိဉ္စာပိ ဟိ မာလာ-သဒ္ဒေါ လောကေ ဗဒ္ဓမာလဝါစကော, သာသနေ ပန ရုဠှိယာ ပုပ္ဖေသုပိ ဝုတ္တော, တသ္မာ ယံ ကိဉ္စိ ပုပ္ဖံ ဗဒ္ဓမဗဒ္ဓံ ဝါ, တံ သဗ္ဗံ ‘‘မာလာ’’တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဂန္ဓန္တိ ဝါသစုဏ္ဏဓူမာဒိကံ ဝိလေပနတော အညံ ယံ ကိဉ္စိ ဂန္ဓဇာတံ။ ဝိလေပနန္တိ ဝိလေပနတ္ထံ ပိသိတွာ ပဋိယတ္တံ ယံ ကိဉ္စိ ဆဝိရာဂကရဏံ။ ပိဠန္ဓနံ ဓာရဏံ, ဦနဋ္ဌာနပူရဏံ မဏ္ဍနံ, ဂန္ဓဝသေန ဆဝိရာဂဝသေန စ
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၅၄။)သာဒိယနံ ဝိဘူသနံ။ တေနေဝ ဒီဃနိကာယဋ္ဌကထာယံ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၀) မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယဉ္စ (မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၂၉၃) ‘‘ပိဠန္ဓန္တော ဓာရေတိ နာမ, ဦနဋ္ဌာနံ ပူရေန္တော မဏ္ဍေတိ နာမ, ဂန္ဓဝသေန ဆဝိရာဂဝသေန စ သာဒိယန္တော ဝိဘူသေတိ နာမာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ပရမတ္ထဇောတိကာယံ ပန ခုဒ္ဒကဋ္ဌကထာယံ (ခု။ ပါ။ အဋ္ဌ။ ၂။ပစ္ဆိမပဉ္စသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) ‘‘မာလာဒီသု ဓာရဏာဒီနိ ယထာသင်္ချံ ယောဇေတဗ္ဗာနီ’’တိ ဧတ္တကမေဝ ဝုတ္တံ။ ဌာနံ ဝုစ္စတိ ကာရဏံ, တသ္မာ ယာယ ဒုဿီလျစေတနာယ တာနိ မာလာဓာရဏာဒီနိ မဟာဇနော ကရောတိ, သာ ဓာရဏမဏ္ဍနဝိဘူသနဋ္ဌာနံ။
ဥစ္စာသယနမဟာသယနာတိ ဧတ္ထ ဥစ္စာတိ ဥစ္စ-သဒ္ဒေန သမာနတ္ထံ ဧကံ သဒ္ဒန္တရံ။ သေတိ ဧတ္ထာတိ သယနံ, ဥစ္စာသယနဉ္စ မဟာသယနဉ္စ ဥစ္စာသယနမဟာသယနံ။ ဥစ္စာသယနံ ဝုစ္စတိ ပမာဏာတိက္ကန္တံ မဉ္စာဒိ။ မဟာသယနံ အကပ္ပိယတ္ထရဏေဟိ အတ္ထတံ အာသန္ဒာဒိ။ အာသနဉ္စေတ္ထ သယနေနေဝ သင်္ဂဟိတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယသ္မာ ပန အာဓာရေ ပဋိက္ခိတ္တေ တဒါဓာရာ ကိရိယာ ပဋိက္ခိတ္တာဝ ဟောတိ, တသ္မာ ‘‘ဥစ္စာသယနမဟာသယနာ’’ ဣစ္စေဝ ဝုတ္တံ, အတ္ထတော ပန တဒုပဘောဂဘူတနိသဇ္ဇာနိပဇ္ဇနေဟိ ဝိရတိ ဒဿိတာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ အထ ဝါ ဥစ္စာသယနမဟာသယနသယနာတိ ဧတသ္မိံ အတ္ထေ ဧကသေသနယေန အယံ နိဒ္ဒေသော ကတော ယထာ ‘‘နာမရူပပစ္စယာ သဠာယတန’’န္တိ, အာသနကိရိယာပုဗ္ဗကတ္တာ သယနကိရိယာယ သယနဂ္ဂဟဏေနေဝ အာသနမ္ပိ ဂဟိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
ဇာတရူပရဇတပဋိဂ္ဂဟဏာတိ ဧတ္ထ ဇာတရူပန္တိ သုဝဏ္ဏံ။ ရဇတန္တိ ကဟာပဏော လောဟမာသကော ဇတုမာသကော ဒါရုမာသကောတိ ယေ ဝေါဟာရံ ဂစ္ဆန္တိ, တဿ ဥဘယဿပိ ပဋိဂ္ဂဟဏံ ဇာတရူပရဇတပဋိဂ္ဂဟဏံ။ တိဝိဓဉ္စေတ္ထ ပဋိဂ္ဂဟဏံ ကာယေန ဝါစာယ မနသာတိ။ တတ္ထ ကာယေန ပဋိဂ္ဂဟဏံ ဥဂ္ဂဏှနံ, ဝါစာယ ပဋိဂ္ဂဟဏံ ဥဂ္ဂဟာပနံ, မနသာ ပဋိဂ္ဂဟဏံ သာဒိယနံ။ တိဝိဓမ္ပိ ပဋိဂ္ဂဟဏံ သာမညနိဒ္ဒေသေန ဧကသေသနယေန ဝါ ဂဟေတွာ ‘‘ပဋိဂ္ဂဟဏာ’’တိ ဝုတ္တံ, တသ္မာ နေဝ ဥဂ္ဂဟေတုံ န ဥဂ္ဂဟာပေတုံ န ဥပနိက္ခိတ္တံ ဝါ သာဒိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဣမာနိ ပန ဒသ သိက္ခာပဒါနိ ဂဟဋ္ဌာနမ္ပိ သာဓာရဏာနိ။ ဝုတ္တဉှေတံ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁၃) ‘‘ဥပါသကဥပါသိကာနံ နိစ္စသီလဝသေန ပဉ္စ သိက္ခာပဒါနိ, သတိ ဝါ ဥဿာဟေ ဒသ, ဥပေါသထင်္ဂဝသေန အဋ္ဌာတိ ဣဒံ ဂဟဋ္ဌသီလ’’န္တိ။ ဧတ္ထ ဟိ ဒသာတိ သာမဏေရေဟိ
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၅၅။)ရက္ခိတဗ္ဗသီလမာဟ ဃဋိကာရာဒီနံ ဝိယ။ ပရမတ္ထဇောတိကာယံ ပန ခုဒ္ဒကဋ္ဌကထာယံ (ခု။ ပါ။ အဋ္ဌ။ ၂။သာဓာရဏဝိသေသဝဝတ္ထာန) ‘‘အာဒိတော ဒွေ စတုတ္ထပဉ္စမာနိ ဥပါသကာနံ သာမဏေရာနဉ္စ သာဓာရဏာနိ နိစ္စသီလဝသေန, ဥပေါသထသီလဝသေန ပန ဥပါသကာနံ သတ္တမဋ္ဌမံ စေကံ အင်္ဂံ ကတွာ သဗ္ဗပစ္ဆိမဝဇ္ဇာနိ သဗ္ဗာနိပိ သာမဏေရေဟိ သာဓာရဏာနိ, ပစ္ဆိမံ ပန သာမဏေရာနမေဝ ဝိသေသဘူတ’’န္တိ ဝုတ္တံ, တံ ‘‘သတိ ဝါ ဥဿာဟေ ဒသာ’’တိ ဣမိနာ န သမေတိ။ နာသနဝတ္ထူတိ လိင်္ဂနာသနာယ ဝတ္ထု, အဓိဋ္ဌာနံ ကာရဏန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။
֍ ဋ္ဌ ၁၀၇။ ကိန္တီတိ ကေန နု ခေါ ဥပါယေန။ ‘‘အတ္တနော ပရိဝေဏန္တိ ဣဒံ ပုဂ္ဂလိကံ သန္ဓာယ ဝုတ္တ’’န္တိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ အယမေတ္ထ ဂဏ္ဌိပဒကာရာနံ အဓိပ္ပါယော – ‘‘ဝဿဂ္ဂေန ပတ္တသေနာသန’’န္တိ ဣမိနာ တဿ ဝဿဂ္ဂေန ပတ္တံ သံဃိကသေနာသနံ ဝုတ္တံ, ‘‘အတ္တနော ပရိဝေဏ’’န္တိ ဣမိနာပိ တဿေဝ ပုဂ္ဂလိကသေနာသနံ ဝုတ္တန္တိ။ အယံ ပနေတ္ထ အမှာကံ ခန္တိ – ‘‘ယတ္ထ ဝါ ဝသတီ’’တိ ဣမိနာ သံဃိကံ ဝါ ဟောတု ပုဂ္ဂလိကံ ဝါ, တဿ နိဗဒ္ဓဝသနကသေနာသနံ ဝုတ္တံ။ ‘‘ယတ္ထ ဝါ ပဋိက္ကမတီ’’တိ ဣမိနာ ပန ယံ အာစရိယဿ ဥပဇ္ဈာယဿ ဝါ ဝသနဋ္ဌာနံ ဥပဋ္ဌာနာဒိနိမိတ္တံ နိဗဒ္ဓံ ပဝိသတိ, တံ အာစရိယုပဇ္ဈာယာနံ ဝသနဋ္ဌာနံ ဝုတ္တံ။ တသ္မာ တဒုဘယံ ဒဿေတုံ ‘‘ဥဘယေနပိ အတ္တနော ပရိဝေဏဉ္စ ဝဿဂ္ဂေန ပတ္တသေနာသနဉ္စ ဝုတ္တ’’န္တိ အာဟ။ တတ္ထ အတ္တနော ပရိဝေဏန္တိ ဣမိနာ အာစရိယုပဇ္ဈာယာနံ ဝသနဋ္ဌာနံ ဒဿိတံ, ဝဿဂ္ဂေန ပတ္တသေနာသနန္တိ ဣမိနာ ပန တဿ ဝသနဋ္ဌာနံ။ တဒုဘယမ္ပိ သံဃိကံ ဝါ ဟောတု ပုဂ္ဂလိကံ ဝါ, အာဝရဏံ ကာတဗ္ဗမေဝါတိ။ မုခဒွါရိကန္တိ မုခဒွါရေန ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ ဒဏ္ဍကမ္မံ ကတွာတိ ဒဏ္ဍကမ္မံ ယောဇေတွာ။ ဒဏ္ဍေန္တိ ဝိနေန္တိ ဧတေနာတိ ဒဏ္ဍော, သောယေဝ ကာတဗ္ဗတ္တာ ကမ္မန္တိ ဒဏ္ဍကမ္မံ, အာဝရဏာဒိ။
သိက္ခာပဒဒဏ္ဍကမ္မဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
အနာပုစ္ဆာဝရဏဝတ္ထုအာဒိကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၁၀၈။ ဒဏ္ဍကမ္မမဿ ကရောထာတိ အဿ ဒဏ္ဍကမ္မံ ယောဇေထ အာဏာပေထ။ ဒဏ္ဍကမ္မန္တိ ဝါ နိဂ္ဂဟကမ္မံ, တသ္မာ နိဂ္ဂဟမဿ ကရောထာတိ
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၅၆။)ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ ဤဒိသေသု ဌာနေသု။ သေနာသနဂ္ဂါဟော စ ပဋိပ္ပဿမ္ဘတီတိ ဣမိနာ စ ဆိန္နဝဿော စ ဟောတီတိ ဒီပေတိ။ သစေ အာကိဏ္ဏဒေါသောဝ ဟောတိ, အာယတိံ သံဝရေ န တိဋ္ဌတိ, နိက္ကဍ္ဎိတဗ္ဗောတိ ဧတ္ထ သစေ ယာဝတတိယံ ဝုစ္စမာနော န ဩရမတိ, သံဃံ အပလောကေတွာ နာသေတဗ္ဗော။ ပုန ပဗ္ဗဇ္ဇံ ယာစမာနောပိ အပလောကေတွာ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗောတိ ဝဒန္တိ။ ပစ္ဆိမိကာယ ဝဿာဝါသိကံ လစ္ဆတီတိ ပစ္ဆိမိကာယ ပုန ဝဿံ ဥပဂတတ္တာ လစ္ဆတိ။ အပလောကေတွာ လာဘော ဒါတဗ္ဗောတိ ဆိန္နဝဿတာယ ဝုတ္တံ။ ဣတရာနိ ပဉ္စ သိက္ခာပဒါနီတိ ဝိကာလဘောဇနာဒီနိ ပဉ္စ။ အစ္စယံ ဒေသာပေတဗ္ဗောတိ ‘‘အစ္စယော မံ, ဘန္တေ, အစ္စဂမာ’’တိအာဒိနာ နယေန ဒေသာပေတဗ္ဗော။
အနာပုစ္ဆာဝရဏဝတ္ထုအာဒိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ပဏ္ဍကဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၁၀၉။ ပဏ္ဍကဝတ္ထုမှိ ‘‘ယော ကာဠပက္ခေ ဣတ္ထီ ဟောတိ, ဇုဏှပက္ခေ ပုရိသော, အယံ ပက္ခပဏ္ဍကော’’တိ ကေစိ ဝဒန္တိ, အဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ကာဠပက္ခေ ပဏ္ဍကော ဟောတိ, ဇုဏှပက္ခေ ပနဿ ပရိဠာဟော ဝူပသမ္မတီ’’တိ အပဏ္ဍကပက္ခေ ပရိဠာဟဝူပသမဿေဝ ဝုတ္တတ္တာ ပဏ္ဍကပက္ခေ ဥဿန္နပရိဠာဟတာ ပဏ္ဍကဘာဝါပတ္တီတိ ဝိညာယတိ, တသ္မာ ဣဒမေဝေတ္ထ သာရတော ပစ္စေတဗ္ဗံ။ ဣတ္ထိဘာဝေါ ပုမ္ဘာဝေါ ဝါ နတ္ထိ ဧတဿာတိ အဘာဝကော။ တသ္မိံ ယေဝဿ ပက္ခေ ပဗ္ဗဇ္ဇာ ဝါရိတာတိ ဧတ္ထ ‘‘အပဏ္ဍကပက္ခေ ပဗ္ဗာဇေတွာ ပဏ္ဍကပက္ခေ နာသေတဗ္ဗော’’တိ တီသုပိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ ကေစိ ပန ‘‘အပဏ္ဍကပက္ခေ ပဗ္ဗဇိတော သစေ ကိလေသက္ခယံ ပါပုဏာတိ, န နာသေတဗ္ဗော’’တိ ဝဒန္တိ, တံ တေသံ မတိမတ္တံ ပဏ္ဍကဿ ကိလေသက္ခယာသမ္ဘဝတော ခီဏကိလေသဿ စ ပဏ္ဍကဘာဝါနုပပတ္တိတော။ အဟေတုကပဋိသန္ဓိကထာယဉှိ အဝိသေသေန ပဏ္ဍကဿ အဟေတုကပဋိသန္ဓိတာ ဝုတ္တာ။ အာသိတ္တဥသူယပက္ခပဏ္ဍကာနဉ္စ ပဋိသန္ဓိတော ပဋ္ဌာယေဝ ပဏ္ဍကသဘာဝေါ, န ပဝတ္တိယံယေဝါတိ ဝဒန္တိ။ တေနေဝ အဟေတုကပဋိသန္ဓိနိဒ္ဒေသေ ဇစ္စန္ဓဗဓိရာဒယော ဝိယ ပဏ္ဍကော ဇာတိသဒ္ဒေန ဝိသေသေတွာ န နိဒ္ဒိဋ္ဌော။
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၅၇။)ဣဓာပိ စတုတ္ထပါရာဇိကသံဝဏ္ဏနာယံ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၂၃၃) ‘‘အဘဗ္ဗပုဂ္ဂလေ ဒဿေန္တေန ပဏ္ဍကတိရစ္ဆာနဂတဥဘတောဗျဉ္ဇနကာ တယော ဝတ္ထုဝိပန္နာ အဟေတုကပဋိသန္ဓိကာ, တေသံ သဂ္ဂေါ အဝါရိတော, မဂ္ဂေါ ပန ဝါရိတော’’တိ အဝိသေသေန ဝုတ္တံ။
ပဏ္ဍကဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ထေယျသံဝါသကဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၁၁၀။ ထေယျသံဝါသကဝတ္ထုမှိ ကောလညာတိ မာတုဝံသေ ပိတုဝံသေ စ ဇာတာ မာတာပိတုပ္ပဘုတိသဗ္ဗဉာတယော။ ထေယျာယ သံဝါသော ဧတဿာတိ ထေယျသံဝါသကော။ သော စ န သံဝါသမတ္တဿေဝ ထေနကော ဣဓာဓိပ္ပေတော, အထ ခေါ လိင်္ဂဿ တဒုဘယဿ စ ထေနကောပီတိ အာဟ ‘‘တယော ထေယျသံဝါသကာ’’တိအာဒိ။ န ယထာဝုဍ္ဎံ ဝန္ဒနံ သာဒိယတီတိ ယထာဝုဍ္ဎံ ဘိက္ခူနံ ဝါ သာမဏေရာနံ ဝါ ဝန္ဒနံ န သာဒိယတိ။ ယထာဝုဍ္ဎံ ဝန္ဒနံ သာဒိယတီတိ အတ္တနာ မုသာဝါဒံ ကတွာ ဒဿိတဝဿာနုရူပံ ယထာဝုဍ္ဎံ ဝန္ဒနံ သာဒိယတိ။ ဘိက္ခုဝဿဂဏနာဒိကောတိ ဣမိနာ န ဧကကမ္မာဒိကောဝ ဣဓ သံဝါသော နာမာတိ ဒဿေတိ။
ရာဇ…ပေ… ဘယေနာတိ ဧတ္ထ ဘယ-သဒ္ဒေါ ပစ္စေကံ ယောဇေတဗ္ဗော ‘‘ရာဇဘယေန ဒုဗ္ဘိက္ခဘယေနာ’’တိအာဒိနာ။ သံဝါသံ နာဓိဝါသေတိ, ယာဝ သော သုဒ္ဓမာနသောတိ ရာဇဘယာဒီဟိ ဂဟိတလိင်္ဂတာယ သော သုဒ္ဓမာနသော ယာဝ သံဝါသံ နာဓိဝါသေတီတိ အတ္ထော။ ယော ဟိ ရာဇဘယာဒိံ ဝိနာ ကေဝလံ ဘိက္ခူ ဝဉ္စေတွာ တေဟိ သဒ္ဓိံ သံဝသိတုကာမတာယ လိင်္ဂံ ဂဏှာတိ, သော အသုဒ္ဓစိတ္တတာယ လိင်္ဂဂ္ဂဟဏေနေဝ ထေယျသံဝါသကော နာမ ဟောတိ။ အယံ ပန တာဒိသေန အသုဒ္ဓစိတ္တေန ဘိက္ခူ ဝဉ္စေတုကာမတာယ အဘာဝတော ယာဝ သံဝါသံ နာဓိဝါသေတိ, တာဝ ထေယျသံဝါသကော နာမ န ဟောတိ။ တေနေဝ ‘‘ရာဇဘယာဒီဟိ ဂဟိတလိင်္ဂါနံ ‘ဂိဟီ မံ သမဏောတိ ဇာနန္တူ’တိ ဝဉ္စနာစိတ္တေ သတိပိ ဘိက္ခူနံ ဝဉ္စေတုကာမတာယ အဘာဝါ ဒေါသော န ဇာတော’’တိ တီသုပိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ ကေစိ ပန
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၅၈။)‘‘ဝူပသန္တဘယတာ ဣဓ သုဒ္ဓစိတ္တတာ’’တိ ဝဒန္တိ, ဧဝဉ္စ သတိ သော ဝူပသန္တဘယော ယာဝ သံဝါသံ နာဓိဝါသေတိ, တာဝ ထေယျသံဝါသကော န ဟောတီတိ အယမတ္ထော ဝိညာယတိ။ ဣမသ္မိဉ္စ အတ္ထေ ဝိညာယမာနေ အဝူပသန္တဘယဿ သံဝါသသာဒိယနေပိ ထေယျသံဝါသကတာ န ဟောတီတိ အာပဇ္ဇေယျ, န စ အဋ္ဌကထာယံ အဝူပသန္တဘယဿ သံဝါသသာဒိယနေပိ အထေယျသံဝါသကတာ ဒဿိတာ။ သဗ္ဗပါသဏ္ဍိယဘတ္တာနိ ဘုဉ္ဇန္တောတိ စ ဣမိနာ အဝူပသန္တတယေနပိ သံဝါသံ အသာဒိယန္တေနေဝ ဝသိတဗ္ဗန္တိ ဒီပေတိ။ တေနေဝ တီသုပိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ ‘‘ယသ္မာ ဝိဟာရံ အာဂန္တွာ သံဃိကံ ဂဏှန္တဿ သံဝါသံ ပရိဟရိတုံ ဒုက္ကရံ, တသ္မာ သဗ္ဗပါသဏ္ဍိယဘတ္တာနိ ဘုဉ္ဇန္တောတိ ဣဒံ ဝုတ္တ’’န္တိ, တသ္မာ ရာဇဘယာဒီဟိ ဂဟိတလိင်္ဂတာယေဝေတ္ထ သုဒ္ဓစိတ္တတာတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။
သဗ္ဗပါသဏ္ဍိယဘတ္တာနီတိ သဗ္ဗသာမယိကာနံ သာဓာရဏံ ကတွာ ဝီထိစတုက္ကာဒီသု ဌပေတွာ ဒါတဗ္ဗဘတ္တာနိ။ ကာယပရိဟာရိယာနီတိ ကာယေန ပရိဟရိတဗ္ဗာနိ။ အဗ္ဘုဂ္ဂစ္ဆန္တီတိ အဘိမုခံ ဂစ္ဆန္တိ။ ကမ္မန္တာနုဋ္ဌာနေနာတိ ကသိဂေါရက္ခာဒိကမ္မကရဏေန။ တဒေဝ ပတ္တစီဝရံ အာဒါယ ဝိဟာရံ ဂစ္ဆတီတိ စီဝရာနိ နိဝါသနပါရုပနဝသေန အာဒါယ ပတ္တဉ္စ အံသကူဋေ လဂ္ဂေတွာ ဝိဟာရံ ဂစ္ဆတိ။ နာပိ သယံ ဇာနာတီတိ ‘‘ယော ဧဝံ ပဗ္ဗဇတိ, သော ထေယျသံဝါသကော နာမ ဟောတီ’’တိ ဝါ ‘‘ဧဝံ ကာတုံ န လဘတီ’’တိ ဝါ ‘‘ဧဝံ ပဗ္ဗဇိတော သမဏော န ဟောတီ’’တိ ဝါ န ဇာနာတိ။ ယော ဧဝံ ပဗ္ဗဇတိ, သော ထေယျသံဝါသကော နာမ ဟောတီတိ ဣဒံ ပန နိဒဿနမတ္တံ။ အနုပသမ္ပန္နကာလေယေဝါတိ ဣမိနာ ဥပသမ္ပန္နကာလေ သုတွာ သစေပိ နာရောစေတိ, ထေယျသံဝါသကော န ဟောတီတိ ဒီပေတိ။
သိက္ခံ အပ္ပစ္စက္ခာယ…ပေ… ထေယျသံဝါသကော န ဟောတီတိ ဣဒံ ဘိက္ခူဟိ ဒိန္နလိင်္ဂဿ အပရိစ္စတ္တတ္တာ န လိင်္ဂထေနကော ဟောတိ, လိင်္ဂါနုရူပဿ သံဝါသဿ သာဒိတတ္တာ နာပိ သံဝါသထေနကော ဟောတီတိ ဝုတ္တံ။ ဧကော ဘိက္ခု ကာသာယေ သဥဿာဟောဝ ဩဒါတံ နိဝါသေတွာတိ ဧတ္ထာပိ ဣဒမေဝ ကာရဏံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ပရတော သာမဏေရော သလိင်္ဂေ ဌိတောတိအာဒိနာ သာမဏေရဿ ဝုတ္တဝိဓာနေသုပိ အထေယျသံဝါသကပက္ခေ အယမေဝ နယော။ ဘိက္ခုနိယာပိ ဧသေဝ နယောတိ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ‘‘သာပိ ဟိ ဂိဟိဘာဝံ ပတ္ထယမာနာ’’တိအာဒိနာ ဝိဘာဝေတိ။ ယော ကောစိ
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၅၉။)ဝုဍ္ဎပဗ္ဗဇိတောတိ သာမဏေရံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ မဟာပေဠာဒီသူတိ ဧတေန ဂိဟိသန္တကံ ဒဿိတံ။ သယံ သာမဏေရောဝ…ပေ… ထေယျသံဝါသကော န ဟောတီတိ ဧတ္ထ ကိဉ္စာပိ ထေယျသံဝါသကော န ဟောတိ, ပါရာဇိကံ ပန အာပဇ္ဇတိယေဝ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။
ထေယျသံဝါသကဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
တိတ္ထိယပက္ကန္တကကထာဝဏ္ဏနာ
တိတ္ထိယပက္ကန္တကကထာယံ တေသံ လိင်္ဂေ အာဒိန္နမတ္တေ တိတ္ထိယပက္ကန္တကော ဟောတီတိ ‘‘တိတ္ထိယော ဘဝိဿာမီ’’တိ ဂတဿ လိင်္ဂဂ္ဂဟဏေနေဝ တေသံ လဒ္ဓိပိ ဂဟိတာယေဝ ဟောတီတိ ကတွာ ဝုတ္တံ။ ကေနစိ ပန ‘‘တေသံ လိင်္ဂေ အာဒိန္နမတ္တေ လဒ္ဓိယာ ဂဟိတာယပိ အဂ္ဂဟိတာယပိ တိတ္ထိယပက္ကန္တကော ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တံ, တံ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ န ဟိ ‘‘တိတ္ထိယော ဘဝိဿာမီ’’တိ ဂတဿ လိင်္ဂသမ္ပဋိစ္ဆနတော အညံ လဒ္ဓိဂ္ဂဟဏံ နာမ အတ္ထိ။ လိင်္ဂသမ္ပဋိစ္ဆနေနေဝ ဟိ သော ဂဟိတလဒ္ဓိကော ဟောတိ။ တေနေဝ ‘‘ဝီမံသနတ္ထံ ကုသစီရာဒီနိ…ပေ… ယာဝ န သမ္ပဋိစ္ဆတိ, တာဝ တံ လဒ္ဓိ ရက္ခတိ။ သမ္ပဋိစ္ဆိတမတ္တေ တိတ္ထိယပက္ကန္တကော ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ နဂ္ဂေါဝ အာဇီဝကာနံ ဥပဿယံ ဂစ္ဆတိ, ပဒဝါရေ ပဒဝါရေ ဒုက္ကဋန္တိ ‘‘အာဇီဝကော ဘဝိဿ’’န္တိ အသုဒ္ဓစိတ္တေန ဂမနပစ္စယာ ဒုက္ကဋံ ဝုတ္တံ။ နဂ္ဂေန ဟုတွာ ဂမနပစ္စယာပိ ဒုက္ကဋာ န မုစ္စတိယေဝ။ ကူဋဝဿံ ဂဏေန္တောတိ ကူဋဝဿံ ဂဏေတွာ သံဝါသံ သာဒိယန္တောတိ အဓိပ္ပါယော။
တိတ္ထိယပက္ကန္တကကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ဋ္ဌ ၁၁၁။ တိရစ္ဆာနဂတဝတ္ထု ဥတ္တာနမေဝ။
မာတုဃာတကာဒိဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၁၁၂။ မာတုဃာတကာဒိဝတ္ထူသု အပဝါဟနန္တိ အပဂမနံ, ပတိကရဏန္တိ အတ္ထော။ ယထာ သမာနဇာတိကဿ ဝိကောပနေ ကမ္မံ ဂရုတရံ, န တထာ ဝိဇာတိကဿာတိ အာဟ ‘‘မနုဿိတ္ထိဘူတာ’’တိ။ ပုတ္တသမ္ဗန္ဓေန
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၆၀။)မာတုပိတုသမညာ, ဒတ္တကိတ္တိမာဒိဝသေနပိ ပုတ္တဝေါဟာရော လောကေ ဒိဿတိ, သော စ ခေါ ပရိယာယတောတိ နိပ္ပရိယာယသိဒ္ဓတံ ဒဿေတုံ ‘‘ဇနိကာ မာတာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ယထာ မနုဿတ္တဘာဝေ ဌိတဿေဝ ကုသလဓမ္မာနံ တိက္ခဝိသဒသူရဘာဝါပတ္တိ ယထာ တံ တိဏ္ဏမ္ပိ ဗောဓိသတ္တာနံ ဗောဓိတ္တယနိဗ္ဗတ္တိယံ, ဧဝံ မနုဿတ္တဘာဝေ ဌိတဿေဝ အကုသလဓမ္မာနမ္ပိ တိက္ခဝိသဒသူရဘာဝါပတ္တီတိ အာဟ ‘‘သယမ္ပိ မနုဿဇာတိကေနေဝါ’’တိ။ စုတိအနန္တရံ ဖလံ အနန္တရံ နာမ, တသ္မိံ အနန္တရေ နိယုတ္တံ, တံနိဗ္ဗတ္တနေန အနန္တရကရဏသီလံ, အနန္တရပယောဇနံ ဝါ အာနန္တရိယံ, တေန အာနန္တရိယေန မာတုဃာတကကမ္မေန။ ပိတုဃာတကေပိ ယေန မနုဿဘူတော ဇနကော ပိတာ သယမ္ပိ မနုဿဇာတိကေနေဝ သတာ သဉ္စိစ္စ ဇီဝိတာ ဝေါရောပိတော, အယံ အာနန္တရိယေန ပိတုဃာတကကမ္မေန ပိတုဃာတကောတိအာဒိနာ သဗ္ဗံ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ အာဟ ‘‘ပိတုဃာတကေပိ ဧသေဝ နယော’’တိ။
ပရိဝတ္တိတလိင်္ဂမ္ပိ (မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၁၂၈၊ အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၂၇၅၊ ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၈၀၉) မာတရံ ပိတရံ ဝါ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေန္တဿ အာနန္တရိယကမ္မံ ဟောတိယေဝ။ သတိပိ ဟိ လိင်္ဂပရိဝတ္တေ သော ဧဝ ဧကကမ္မနိဗ္ဗတ္တော ဘဝင်္ဂပ္ပဗန္ဓော ဇီဝိတိန္ဒြိယပ္ပဗန္ဓော စ, နာညောတိ။ ယော ပန သယံ မနုဿော တိရစ္ဆာနဘူတံ မာတရံ ဝါ ပိတရံ ဝါ, သယံ ဝါ တိရစ္ဆာနဘူတော မနုဿဘူတံ, တိရစ္ဆာနဘူတောယေဝ ဝါ တိရစ္ဆာနဘူတံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေတိ, တဿ ကမ္မံ အာနန္တရိယံ န ဟောတိ, ဘာရိယံ ပန ဟောတိ, အာနန္တရိယံ အာဟစ္စေဝ တိဋ္ဌတိ။ ဧဠကစတုက္ကံ သင်္ဂါမစတုက္ကံ စောရစတုက္ကဉ္စေတ္ထ ကထေတဗ္ဗံ။ ‘‘ဧဠကံ မာရေမီ’’တိ အဘိသန္ဓိနာပိ ဟိ ဧဠကဋ္ဌာနေ ဌိတံ မနုဿော မနုဿဘူတံ မာတရံ ဝါ ပိတရံ ဝါ မာရေန္တော အာနန္တရိယံ ဖုသတိ မရဏာဓိပ္ပါယေနေဝ အာနန္တရိယဝတ္ထုနော ဝိကောပိတတ္တာ။ ဧဠကာဘိသန္ဓိနာ ပန မာတာပိတိအအသန္ဓိနာ ဝါ ဧဠကံ မာရေန္တော အာနန္တရိယံ န ဖုသတိ အာနန္တရိယဝတ္ထုအဘာဝတော။ မာတာပိတိအဘိသန္ဓိနာ မာတာပိတရော မာရေန္တော ဖုသတေဝ။ ဧသ နယော ဣတရသ္မိမ္ပိ စတုက္ကဒွယေ။ ယထာ စ မာတာပိတူသု, ဧဝံ အရဟန္တေပိ ဧတာနိ စတုက္ကာနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ သဗ္ဗတ္ထ ဟိ ပုရိမံ အဘိသန္ဓိစိတ္တံ အပ္ပမာဏံ, ဝဓကစိတ္တံ ပန တဒါရမ္မဏံ ဇီဝိတိန္ဒြိယဉ္စ အာနန္တရိယာနာနန္တရဘာဝေ ပမာဏံ။ ကတာနန္တရိယကမ္မော စ ‘‘တဿ ကမ္မဿ ဝိပါကံ ပဋိဗာဟိဿာမီ’’တိ သကလစက္ကဝါဠံ မဟာစေတိယပ္ပမာဏေဟိ ကဉ္စနထူပေဟိ ပူရေတွာပိ သကလစက္ကဝါဠံ ပူရေတွာ
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၆၁။)နိသိန္နဿ ဘိက္ခုသံဃဿ မဟာဒါနံ ဒတွာပိ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော သံဃာဋိကဏ္ဏံ အမုဉ္စန္တော ဝိစရိတွာပိ ကာယဿ ဘေဒါ နိရယမေဝ ဥပပဇ္ဇတိ, ပဗ္ဗဇ္ဇဉ္စ န လဘတိ။
֍ ဋ္ဌ ၁၁၅။ ဣစ္ဆမာနန္တိ ဩဒါတဝတ္ထဝသနံ ဣစ္ဆမာနံ။ တေနေဝါဟ ‘‘ဂိဟိဘာဝေ သမ္ပဋိစ္ဆိတမတ္တေယေဝါ’’တိ။ သံဃဘေဒကကထာဝိတ္ထာရော ပရတော အာဝိ ဘဝိဿတိ။ စတုန္နံ ကမ္မာနန္တိ အပလောကနာဒီနံ စတုန္နံ ကမ္မာနံ။ ဒုဋ္ဌစိတ္တေနာတိ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ဝိဘာဝေတိ ‘‘ဝဓကစိတ္တေနာ’’တိ။ ဝဓကစေတနာယ ဟိ ဒူသိတစိတ္တံ ဣဓ ဒုဋ္ဌစိတ္တံ နာမ။ လောဟိတံ ဥပ္ပါဒေတီတိ ဧတ္ထ တထာဂတဿ အဘေဇ္ဇကာယတာယ ပရူပက္ကမေန စမ္မစ္ဆေဒံ ကတွာ လောဟိတပဂ္ဃရဏံ နာမ နတ္ထိ, သရီရဿ ပန အန္တောယေဝ ဧကသ္မိံ ဌာနေ လောဟိတံ သမောသရတိ, အာဃာတေန ပကုပ္ပမာနံ သဉ္စိတံ ဟောတိ။ ဒေဝဒတ္တေန ပဝိဒ္ဓသိလတော ဘိဇ္ဇိတွာ ဂတသက္ခလိကာပိ တထာဂတဿ ပါဒန္တံ ပဟရိ, ဖရသုနာ ပဟဋော ဝိယ ပါဒေါ အန္တောလောဟိတောယေဝ အဟောသိ။ ဇီဝကော ပန တထာဂတဿ ရုစိယာ သတ္ထကေန စမ္မံ ဆိန္ဒိတွာ တမှာ ဌာနာ ဒုဋ္ဌလောဟိတံ နီဟရိတွာ ဖာသုမကာသိ, တေနဿ ပုညကမ္မမေဝ အဟောသိ။ တေနာဟ ‘‘ဇီဝကော ဝိယာ’’တိအာဒိ။
အထ ယေ ပရိနိဗ္ဗုတေ တထာဂတေ စေတိယံ ဘိန္ဒန္တိ, ဗောဓိံ ဆိန္ဒန္တိ, ဓာတုမှိ ဥပက္ကမန္တိ, တေသံ ကိံ ဟောတီတိ? ဘာရိယံ ကမ္မံ ဟောတိ အာနန္တရိယသဒိသံ။ သဓာတုကံ ပန ထူပံ ဝါ ပဋိမံ ဝါ ဗာဓမာနံ ဗောဓိသာခံ ဆိန္ဒိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေပိ တတ္ထ နိလီနာ သကုဏာ စေတိယေ ဝစ္စံ ပါတေန္တိ, ဆိန္ဒိတုံ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ ပရိဘောဂစေတိယတော ဟိ သရီရစေတိယံ ဂရုတရံ။ စေတိယဝတ္ထုံ ဘိန္ဒိတွာ ဂစ္ဆန္တေ ဗောဓိမူလေပိ ဆိန္ဒိတွာ ဟရိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ယာ ပန ဗောဓိသာခါ ဗောဓိဃရံ ဗာဓတိ, တံ ဂေဟရက္ခဏတ္ထံ ဆိန္ဒိတုံ န လဘတိ။ ဗောဓိအတ္ထဉှိ ဂေဟံ, န ဂေဟတ္ထာယ ဗောဓိ။ အာသနဃရေပိ ဧသေဝ နယော။ ယသ္မိံ ပန အာသနဃရေ ဓာတု နိဟိတာ ဟောတိ, တဿ ရက္ခဏတ္ထာယ ဗောဓိသာခံ ဆိန္ဒိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဗောဓိဇဂ္ဂနတ္ထံ ဩဇောဟရဏသာခံ ဝါ ပူတိဋ္ဌာနံ ဝါ ဆိန္ဒိတုံ ဝဋ္ဋတိယေဝ, သတ္ထု ရူပကာယပဋိဇဂ္ဂနေ ဝိယ ပုညမ္ပိ ဟောတိ။
မာတုဃာတကာဒိဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၆၂။)ဥဘတောဗျဉ္ဇနကဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၁၁၆။ ဥဘတော ဗျဉ္ဇနမဿ အတ္ထီတိ ဥဘတောဗျဉ္ဇနကောတိ ဣမိနာ အသမာနာဓိကရဏဝိသယော ဗာဟိရတ္ထသမာသောယံ, ပုရိမပဒေ စ ဝိဘတ္တိအလောပေါတိ ဒဿေတိ။ ဗျဉ္ဇနန္တိ စေတ္ထ ဣတ္ထိနိမိတ္တံ ပုရိသနိမိတ္တဉ္စ အဓိပ္ပေတံ။ အထ ဥဘတောဗျဉ္ဇနကဿ ဧကမေဝ ဣန္ဒြိယံ, ဥဒါဟု ဒွေတိ? ဧကမေဝ ‘‘ယဿ ဣတ္ထိန္ဒြိယံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, တဿ ပုရိသိန္ဒြိယံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ? နော။ ယဿ ဝါ ပန ပုရိသိန္ဒြိယံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, တဿ ဣတ္ထိန္ဒြိယံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ? နော’’တိ (ယမ။ ၃။ဣန္ဒြိယယမက။၁၈၈) ဧကသ္မိံ သန္တာနေ ဣန္ဒြိယဒွယဿ ပဋိသိဒ္ဓတ္တာ, တဉ္စ ခေါ ဣတ္ထိဥဘတောဗျဉ္ဇနကဿ ဣတ္ထိန္ဒြိယံ, ပုရိသဥဘတောဗျဉ္ဇနကဿ ပုရိသိန္ဒြိယံ။ ယဒိ ဧဝံ ဒုတိယဗျဉ္ဇနကဿ အဘာဝေါ အာပဇ္ဇတိ။ ဣန္ဒြိယဉှိ ဗျဉ္ဇနကာရဏံ ဝုတ္တံ, တဉ္စ တဿ နတ္ထီတိ? ဝုစ္စတေ – န တဿ ဣန္ဒြိယံ ဒုတိယဗျဉ္ဇနကာရဏံ။ ကသ္မာ? သဒါ အဘာဝတော။ ဣတ္ထိဥဘတောဗျဉ္ဇနကဿ ဟိ ယဒါ ဣတ္ထိယာ ရာဂစိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, တဒါ ပုရိသဗျဉ္ဇနံ ပါကဋံ ဟောတိ, ဣတ္ထိဗျဉ္ဇနံ ပဋိစ္ဆန္နံ ဂုဠှံ ဟောတိ, တထာ ဣတရဿ ဣတရံ။ ယဒိ စ တေသံ ဣန္ဒြိယံ ဒုတိယဗျဉ္ဇနကာရဏံ ဘဝေယျ, သဒါပိ ဗျဉ္ဇနဒွယံ တိဋ္ဌေယျ, န ပန တိဋ္ဌတိ, တသ္မာ ဝေဒိတဗ္ဗမေတံ ‘‘န တဿ တံ ဗျဉ္ဇနကာရဏံ, ကမ္မသဟာယံ ပန ရာဂစိတ္တမေဝေတ္ထ ကာရဏ’’န္တိ။
ယသ္မာ စဿ ဧကမေဝ ဣန္ဒြိယံ ဟောတိ, တသ္မာ ဣတ္ထိဥဘတောဗျဉ္ဇနကော သယမ္ပိ ဂဗ္ဘံ ဂဏှာတိ, ပရမ္ပိ ဂဏှာပေတိ။ ပုရိသဥဘတောဗျဉ္ဇနကော ပရံ ဂဏှာပေတိ, သယံ ပန န ဂဏှာတိ။ ယဒိ ပဋိသန္ဓိယံ ပုရိသလိင်္ဂံ, ယဒိ ပဋိသန္ဓိယံ ဣတ္ထိလိင်္ဂန္တိ စ ပဋိသန္ဓိယံ လိင်္ဂသဗ္ဘာဝေါ ကုရုန္ဒိယံဝုတ္တော, သော စ အယုတ္တော။ ပဝတ္တိယံယေဝ ဟိ ဣတ္ထိလိင်္ဂါဒီနိ သမုဋ္ဌဟန္တိ, န ပဋိသန္ဓိယံ။ ပဋိသန္ဓိယံ ပန ဣန္ဒြိယမေဝ သမုဋ္ဌာတိ, န လိင်္ဂါဒီနိ။ န စ ဣန္ဒြိယမေဝ လိင်္ဂန္တိ သက္ကာ ဝတ္တုံ ဣန္ဒြိယလိင်္ဂါနံ ဘိန္နသဘာဝတ္တာ။ ဝုတ္တဉှေတံ အဋ္ဌသာလိနိယံ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၆၃၂) –
‘‘ဣတ္ထတ္တံ ဣတ္ထိဘာဝေါတိ ဥဘယံ ဧကတ္ထံ, ဣတ္ထိသဘာဝေါတိ အတ္ထော။ အယံ ကမ္မဇော ပဋိသန္ဓိသမုဋ္ဌိတော။ ဣတ္ထိလိင်္ဂါဒိ ပန ဣတ္ထိန္ဒြိယံ ပဋိစ္စ ပဝတ္တေ သမုဋ္ဌိတံ။ ယထာ ဗီဇေ သတိ ဗီဇံ ပဋိစ္စ ဗီဇပစ္စယာ ရုက္ခော ဝဍ္ဎိတွာ သာခါဝိဋပသမ္ပန္နော ဟုတွာ အာကာသံ
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၆၃။)ပူရေတွာ တိဋ္ဌတိ, ဧဝမေဝ ဣတ္ထိဘာဝသင်္ခါတေ ဣတ္ထိန္ဒြိယေ သတိ ဣတ္ထိလိင်္ဂါဒီနိ ဟောန္တိ။ ဗီဇံ ဝိယ ဟိ ဣတ္ထိန္ဒြိယံ, ဗီဇံ ပဋိစ္စ ဝဍ္ဎိတွာ အာကာသံ ပူရေတွာ ဌိတရုက္ခော ဝိယ ဣတ္ထိန္ဒြိယံ ပဋိစ္စ ဣတ္ထိလိင်္ဂါဒီနိ ပဝတ္တေ သမုဋ္ဌဟန္တိ။ တတ္ထ ဣတ္ထိန္ဒြိယံ န စက္ခုဝိညေယျံ, မနောဝိညေယျမေဝ။ ဣတ္ထိလိင်္ဂါဒီနိ စက္ခုဝိညေယျာနိပိ မနောဝိညေယျာနိပီ’’တိ။
တေနေဝါဟ ‘‘တတ္ထ ဝိစာရဏက္ကမော ဝိတ္ထာရတော အဋ္ဌသာလိနိယာ ဓမ္မသင်္ဂဟဋ္ဌကထာယ ဝေဒိတဗ္ဗော’’တိ။
ဥဘတောဗျဉ္ဇနကဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
အနုပဇ္ဈာယကာဒိဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၁၁၇။ သိက္ခာပဒံ အပညတ္တံ ဟောတီတိ ဣဓေဝ ပညတ္တံ သိက္ခာပဒံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဥပဇ္ဈံ အဂ္ဂါဟာပေတွာတိ ‘‘ဥပဇ္ဈာယော မေ, ဘန္တေ, ဟောဟီ’’တိ ဧဝံ ဥပဇ္ဈံ အဂ္ဂါဟာပေတွာ။ ကမ္မဝါစာယ ပန ဥပဇ္ဈာယကိတ္တနံ ကတံယေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အညထာ ‘‘ပုဂ္ဂလံ န ပရာမသတီ’’တိ ဝုတ္တကမ္မဝိပတ္တိသမ္ဘဝတော ကမ္မံ ကုပ္ပေယျ, တေနေဝ ‘‘ဥပဇ္ဈာယံ အကိတ္တေတွာ’’တိ အဝတွာ ‘‘ဥပဇ္ဈံ အဂ္ဂါဟာပေတွာ’’ဣစ္စေဝ ဝုတ္တံ။ ယထာ စ အပရိပုဏ္ဏပတ္တစီဝရဿ ဥပသမ္ပာဒနကာလေ ကမ္မဝါစာယ ‘‘ပရိပုဏ္ဏဿ ပတ္တစီဝရ’’န္တိ အသန္တဝတ္ထုံ ကိတ္တေတွာ ကမ္မဝါစာယ ကတာယပိ ဥပသမ္ပဒါ ရုဟတိ, ဧဝံ ‘‘အယံ ဗုဒ္ဓရက္ခိတော အာယသ္မတော ဓမ္မရက္ခိတဿ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခော’’တိ အသန္တံ ပုဂ္ဂလံ ကိတ္တေတွာ ကေဝလံ သန္တပဒနီဟာရေန ကမ္မဝါစာယ ကတာယ ဥပသမ္ပဒါ ရုဟတိယေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တေနေဝါဟ ‘‘ကမ္မံ ပန န ကုပ္ပတီ’’တိ။ ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, အနုပဇ္ဈာယကော ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော, ယော ဥပသမ္ပာဒေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ ဧတ္တကမေဝ ဝတွာ ‘‘သော စ ပုဂ္ဂလော အနုပသမ္ပန္နော’’တိ အဝုတ္တတ္တာ ကမ္မဝိပတ္တိလက္ခဏဿ စ အသမ္ဘဝတော ‘‘တံ န ဂဟေတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ပဉ္စဝဂ္ဂကရဏဉ္စေ, ဘိက္ခဝေ, ကမ္မံ ပဏ္ဍကပဉ္စမော ကမ္မံ ကရေယျ, အကမ္မံ န စ ကရဏီယ’’န္တိအာဒိဝစနတော (မဟာဝ။ ၃၉၀) ပဏ္ဍကာဒီနမ္ပိ ဥဘတောဗျဉ္ဇနကပရိယန္တာနံ ဂဏပူရကဘာဝေယေဝ ကမ္မံ ကုပ္ပတိ, န အညထာတိ အာဟ ‘‘ဥဘတောဗျဉ္ဇနကုပဇ္ဈာယပရိယောသာနေသုပိ ဧသေဝ နယော’’တိ။
အနုပဇ္ဈာယကာဒိဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၆၄။)အပတ္တကာဒိဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၁၁၈။ အညေ ဝါ ဘိက္ခူ ဒါတုကာမာ ဟောန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ အနာမဋ္ဌပိဏ္ဍပါတန္တိ အဂ္ဂဟိတအဂ္ဂံ ပိဏ္ဍပါတံ။ သာမဏေရဘာဂသမကော အာမိသဘာဂေါတိ ဧတ္ထ ကိဉ္စာပိ သာမဏေရာနံ အာမိသဘာဂဿ သမကမေဝ ဒိယျမာနတ္တာ ဝိသုံ သာမဏေရဘာဂေါ နာမ နတ္ထိ, ဟေဋ္ဌာ ဂစ္ဆန္တံ ပန ဘတ္တံ ကဒါစိ မန္ဒံ ဘဝေယျ, တသ္မာ ဥပရိ အဂ္ဂဟေတွာ သာမဏေရပါဠိယာဝ ဂဟေတွာ ဒါတဗ္ဗောတိ အဓိပ္ပါယော။ နိယတပဗ္ဗဇ္ဇဿေဝ စာယံ ဘာဂေါ ဒီယတိ။ တေနေဝ ‘‘အပက္ကံ ပတ္တ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။
အပတ္တကာဒိဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ဟတ္ထစ္ဆိန္နာဒိဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၁၁၉။ အဇပဒကေတိ အဇပဒသဏ္ဌာနေ ပဒေသေ။ ဗြဟ္မုဇုဂတ္တောတိ ဗြဟ္မာ ဝိယ ဥဇုဂတ္တော။ အဝသေသော သတ္တောတိ ဣမိနာ လက္ခဏေန ရဟိတသတ္တော။ ဧတေန ဌပေတွာ မဟာပုရိသံ စက္ကဝတ္တိဉ္စ ဣတရေ သတ္တာ ခုဇ္ဇပက္ခိကာတိ ဒဿေတိ။ ယေဘုယျေန ဟိ သတ္တာ ခန္ဓေ ကဋိယံ ဇာဏူသူတိ တီသု ဌာနေသု နမန္တိ။ တေ ကဋိယံ နမန္တာ ပစ္ဆတော နမန္တိ, ဣတရေသု ဒွီသု ဌာနေသု နမန္တာ ပုရတော နမန္တိ။ ဒီဃသရီရာ ပန ဧကေန ပဿေန ဝင်္ကာ ဟောန္တိ, ဧကေ မုခံ ဥန္နာမေတွာ နက္ခတ္တာနိ ဂဏယန္တာ ဝိယ စရန္တိ, ဧကေ အပ္ပမံသလောဟိတာ သူလသဒိသာ ဟောန္တိ, ဧကေ ပုရတော ပဗ္ဘာရာ ဟောန္တိ, ပဝေဓမာနာ ဂစ္ဆန္တိ။ ပရိဝဋုမောတိ သမန္တတော ဝဋ္ဋလော။
အဋ္ဌိသိရာစမ္မသရီရောတိ အဋ္ဌိသိရာစမ္မမတ္တသရီရော။ ကပ္ပသီသောတိ ဒွိဓာဘူတသီသော။ ကေကရောတိ တိရိယံ ပဿန္တော။ ‘‘ဥဒကတာရကာ နာမ ဥဒကပုဗ္ဗုဠ’’န္တိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ အက္ခိတာရကာတိ အက္ခိဘဏ္ဍကာ။ နိပ္ပခုမက္ခီတိ အက္ခိဒလလောမေဟိ ဝိရဟိတအက္ခိကော။ ပခုမ-သဒ္ဒေါ ဟိ လောကေ အက္ခိဒလလောမေသု နိရုဠှော။ ပဋင်္ဂမဏ္ဍူကော နာမ မဟာမုခမဏ္ဍူကော။ ဧဠမုခေါတိ နိစ္စပဂ္ဃရဏကလာလမုခေါ။ သဗ္ဗဉ္စေတန္တိ ‘‘ကစ္ဆုဂတ္တော ဝါ’’တိအာဒိံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ဝါတဏ္ဍိကောတိ အဏ္ဍကေသု ဝုဒ္ဓိရောဂေန သမန္နာဂတော။ ဝိကဋောတိ တိရိယံ ဂမနပါဒေဟိ သမန္နာဂတော, ယဿ စ
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၆၅။)စင်္ကမတော ဇာဏုကာ ဗဟိ ဂစ္ဆန္တိ။ ပဏှောတိ ပစ္ဆတော ပရိဝတ္တပါဒေဟိ သမန္နာဂတော, ယဿ စင်္ကမတော ဇာဏုကာ အန္တော ပဝိသန္တိ။
ကုဒဏ္ဍပါဒတာယ ကာရဏံ ဝိဘာဝေတိ ‘‘မဇ္ဈေ သင်္ကုဋိတပါဒတ္တာ’’တိ။ အဂ္ဂေ သင်္ကုဋိတပါဒတ္တာတိ ကုဏ္ဍပါဒတာယ ကာရဏနိဒဿနံ။ ကုဏ္ဍပါဒဿေဝ ဂမနသဘာဝံ ဝိဘာဝေတိ ‘‘ပိဋ္ဌိပါဒဂ္ဂေန စင်္ကမန္တော’’တိ။ မမ္မနန္တိ ခလိတဝစနံ။ ယော ဧကမေဝ အက္ခရံ စတုပဉ္စက္ခတ္တုံ ဝဒတိ, တဿေတံ အဓိဝစနံ။
ဟတ္ထစ္ဆိန္နာဒိဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
အလဇ္ဇီနိဿယဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၁၂၀။ နိဿယပဋိသံယုတ္တဝတ္ထူသု ဘိက္ခူဟိ သမာနော သီလာဒိဂုဏဘာဂေါ အဿာတိ ဘိက္ခုသဘာဂေါ, တဿ ဘာဝေါ ဘိက္ခုသဘာဂတာ။ ဒွေ တီဏိ ဒိဝသာနိ ဝသိတွာ ဂန္တုကာမေန အနိဿိတေန ဝသိတဗ္ဗန္တိ ဧတ္ထ ‘‘ယာဝ ဘိက္ခုသဘာဂတံ ဇာနာမီ’’တိ အာဘောဂံ ဝိနာပိ အနိဿိတေန ဝသိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ အဓိပ္ပါယော။ ဘိက္ခုသဘာဂတံ ပန ဇာနန္တော ‘‘သွေ ဂမိဿာမိ, ကိံ မေ နိဿယေနာ’’တိ အရုဏံ ဥဋ္ဌပေတုံ န လဘတိ။ ‘‘ပုရာရုဏာ ဥဋ္ဌဟိတွာဝ ဂမိဿာမီ’’တိ အာဘောဂေန သယန္တဿ သစေ အရုဏော ဥဂ္ဂစ္ဆတိ, ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘သတ္တာဟံ ဝသိဿာမီ’’တိ အာလယံ ကရောန္တေန ပန နိဿယော ဂဟေတဗ္ဗောတိ ‘‘သတ္တာဟမတ္တံ ဝသိဿာမိ, ကိံ ဘိက္ခုသဘာဂတာဇာနနေနာ’’တိ ဇာနနေ ဓုရံ နိက္ခိပိတွာ ဝသိတုံ န လဘတိ, ဘိက္ခုသဘာဂတံ ဥပပရိက္ခိတွာ နိဿယော ဂဟေတဗ္ဗောတိ အတ္ထော။
ဂမိကာဒိနိဿယဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၁၂၁။ အန္တရာမဂ္ဂေ ဝိဿမန္တော ဝါ…ပေ… အနာပတ္တီတိ အသတိ နိဿယဒါယကေ အနာပတ္တိ။ တဿ နိဿာယာတိ ပါဠိအနုရူပတော ဝုတ္တံ, တံ နိဿာယာတိ အတ္ထော။ သစေ ပန အာသာဠှီမာသေ…ပေ… တတ္ထ ဂန္တဗ္ဗန္တိ ဧတ္ထ သစေ သော ဝဿူပနာယိကာယ အာသန္နာယ ဂန္တုကာမော သုဏာတိ ‘‘အသုကော မဟာထေရော အာဂမိဿတီ’’တိ, တဉ္စေ အာဂမေတိ, ဝဋ္ဋတိ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၆၆။)အာဂမေန္တဿေဝ စေ ဝဿူပနာယိကဒိဝသော ဟောတိ, ဟောတု, ဂန္တဗ္ဗံ တတ္ထ, ယတ္ထ နိဿယဒါယကံ လဘတိ။ ကေစိ ပန ‘‘သစေ သော ဂစ္ဆန္တော ဇီဝိတန္တရာယံ ဗြဟ္မစရိယန္တရာယံ ဝါ ပဿတိ, တတ္ထေဝ ဝသိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝဒန္တိ။
ဂေါတ္တေန အနုဿာဝနာနုဇာနနကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၁၂၂။ ‘‘ဣတ္ထန္နာမော ဣတ္ထန္နာမဿ အာယသ္မတော’’တိ နာမကိတ္တနဿ အနုဿာဝနာယ အာဂတတ္တာ ‘‘နာဟံ ဥဿဟာမိ ထေရဿ နာမံ ဂဟေတု’’န္တိ ဝုတ္တံ, ‘‘အာယသ္မတော ပိပ္ပလိဿ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခော’’တိ ဧဝံ နာမံ ဂဟေတုံ န ဥဿဟာမီတိ အတ္ထော။ ‘‘ဂေါတ္တေနပိ အနုဿာဝေတု’’န္တိ ဝစနတော ယေန ဝေါဟာရေန ဝေါဟရတိ, တေန ဝဋ္ဋတီတိ သိဒ္ဓံ။ ‘‘ကောနာမော တေ ဥပဇ္ဈာယော’’တိ ပုဋ္ဌေနပိ ဂေါတ္တမေဝ နာမံ ကတွာ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ သိဒ္ဓံ ဟောတိ, တသ္မာ စတုဗ္ဗိဓေသု နာမေသု ယေန ကေနစိ နာမေန အနုဿာဝနာ ကာတဗ္ဗာတိ ဝဒန္တိ။ ဧကဿ ဗဟူနိ နာမာနိ ဟောန္တိ, တတ္ထ ဧကံ နာမံ ဉတ္တိယာ, ဧကံ အနုဿာဝနာယ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ, အတ္ထတော ဗျဉ္ဇနတော စ အဘိန္နာဟိ အနုဿာဝနာဟိ ဘဝိတဗ္ဗန္တိ။ ကိဉ္စာပိ ‘‘ဣတ္ထန္နာမော ဣတ္ထန္နာမဿ အာယသ္မတော’’တိ ပါဠိယံ ‘‘အာယသ္မတော’’တိ ပဒံ ပစ္ဆာ ဝုတ္တံ, ကမ္မဝါစာပါဠိယံ ပန ‘‘အယံ ဗုဒ္ဓရက္ခိတော အာယသ္မတော ဓမ္မရက္ခိတဿာ’’တိ ပဌမံ လိခိတန္တိ တံ ဥပ္ပဋိပါဋိယာ ဝုတ္တန္တိ န ပစ္စေတဗ္ဗံ။ ပါဠိယဉှိ ‘‘ဣတ္ထန္နာမော ဣတ္ထန္နာမဿ အာယသ္မတော’’တိ အတ္ထမတ္တံ ဒဿိတံ, တသ္မာ ပါဠိယံ အဝုတ္တောပိ ‘‘အယံ ဗုဒ္ဓရက္ခိတော အာယသ္မတော ဓမ္မရက္ခိတဿာ’’တိ ကမ္မဝါစာပါဠိယံ ပယောဂေါ ဒဿိတော။ ‘‘န မေ ဒိဋ္ဌော ဣတော ပုဗ္ဗေ ဣစ္စာယသ္မာ သာရိပုတ္တော’’တိ စ ‘‘အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော အတ္ထကုသလော’’တိ စ ပဌမံ ‘‘အာယသ္မာ’’တိ ပယောဂဿ ဒဿနတောတိ ဝဒန္တိ။ ကတ္ထစိ ‘‘အာယသ္မတော ဗုဒ္ဓရက္ခိတတ္ထေရဿာ’’တိ ဝတွာ ကတ္ထစိ ကေဝလံ ‘‘ဗုဒ္ဓရက္ခိတဿာ’’တိ သာဝေတိ, သာဝနံ ဟာပေတီတိ န ဝုစ္စတိ နာမဿ အဟာပိတတ္တာတိ ဧကေ။ သစေ ကတ္ထစိ ‘‘အာယသ္မတော ဗုဒ္ဓရက္ခိတဿာ’’တိ ဝတွာ ကတ္ထစိ ‘‘ဗုဒ္ဓရအခတဿာယသ္မတော’’တိ သာဝေတိ, ပါဌာနုရူပတ္တာ ခေတ္တမေဝ ဩတိဏ္ဏန္တိပိ ဧကေ။ ဗျဉ္ဇနဘေဒပ္ပသင်္ဂတော အနုဿာဝနာနံ တံ န ဝဋ္ဋတီတိ ဝဒန္တိ။ သစေ ပန သဗ္ဗဋ္ဌာနေပိ ဧတေနေဝ ပကာရေန ဝဒတိ, ဝဋ္ဋတိ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၆၇။)ဒွေဥပသမ္ပဒါပေက္ခာဒိဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၁၂၃။ ဧကာနုဿာဝနေတိ ဧတ္ထ ဧကတော အနုဿာဝနံ ဧတေသန္တိ ဧကာနုဿာဝနာတိ အသမာနာဓိကရဏဝိသယော ဗာဟိရတ္ထသမာသောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တေနေဝါဟ ‘‘ဒွေ ဧကတောအနုဿာဝနေ’’တိ။ တတ္ထ ဧကတောတိ ဧကက္ခဏေတိ အတ္ထော, ဝိဘတ္တိအလောပေန စာယံ နိဒ္ဒေသော။ ပုရိမနယေနေဝ ဧကတောအနုဿာဝနေ ကာတုန္တိ ‘‘ဧကေန ဧကဿ, အညေန ဣတရဿာ’’တိအာဒိနာ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေန ဒွီဟိ ဝါ တီဟိ ဝါ အာစရိယေဟိ ဧကေန ဝါ ဧကတောအနုဿာဝနေ ကာတုံ။
ဥပသမ္ပဒါဝိဓိကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၁၂၆။ ဝဇ္ဇာဝဇ္ဇံ ဥပနိဇ္ဈာယတီတိ ဥပဇ္ဈာတိ ဣမိနာ ဥပဇ္ဈာယသဒ္ဒသမာနတ္ထော ဥပဇ္ဈာသဒ္ဒေါပီတိ ဒဿေတိ။
စတ္တာရောနိဿယာဒိကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၁၃၀။ သမ္ဘောဂေတိ ဓမ္မသမ္ဘောဂေ အာမိသသမ္ဘောဂေ စ။ အနာပတ္တိ သမ္ဘောဂေ သံဝါသေတိ ဧတ္ထ စ အယမဓိပ္ပါယော – ယသ္မာ အယံ ဩသာရဏကမ္မဿ ကတတ္တာ ပကတတ္တဋ္ဌာနေ ဌိတော, တသ္မာ န ဥက္ခိတ္တကေန သဒ္ဓိံ သမ္ဘောဂါဒိပစ္စယာ ပါစိတ္တိယံ, နာပိ အလဇ္ဇိနာ သဒ္ဓိံ ပရိဘောဂပစ္စယာ ဒုက္ကဋံ အလဇ္ဇီလက္ခဏာနုပပတ္တိတော။ ယော ဟိ ဥစ္ဆုရသကသဋာနံ သတ္တာဟကာလိကယာဝဇီဝိကတ္တာ ဝဋ္ဋတိ ဝိကာလေ ဥစ္ဆု ခါဒိတုန္တိ သညံ ဥပ္ပါဒေတွာ တံ ခါဒိတွာ တပ္ပစ္စယာ ပါစိတ္တိယံ န ပဿတိ ‘‘ဝဋ္ဋတီ’’တိ တထာသညိတာယ, ယော ဝါ ပန အာပတ္တိမာပန္နဘာဝံ ပဋိဇာနိတွာ ‘‘န ပဋိကရောမီ’’တိ အဘိနိဝိသတိ, အယံ –
‘‘သဉ္စိစ္စ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ, အာပတ္တိံ ပရိဂူဟတိ၊
အဂတိဂမနဉ္စ ဂစ္ဆတိ, ဧဒိသော ဝုစ္စတိ အလဇ္ဇီပုဂ္ဂလော’’တိ။ (ပရိ။ ၃၅၉) –
ဝုတ္တလက္ခဏေ အပတနတော အလဇ္ဇီ နာမ န ဟောတိ။ တသ္မာ ယထာ ပုဗ္ဗေ ယာဝ ဥက္ခေပနီယကမ္မံ ကတံ, တာဝ တေန သဒ္ဓိံ သမ္ဘောဂေ သံဝါသေ စ အနာပတ္တိ, ဧဝမိဓာပီတိ သဗ္ဗထာ အနာပတ္တိဋ္ဌာနေယေဝ အနာပတ္တိ ဝုတ္တာတိ
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၆၈။)ဝေဒိတဗ္ဗံ။ န ဟိ ဘဂဝါ အလဇ္ဇိနာ သဒ္ဓိံ သမ္ဘောဂပစ္စယာ အာပတ္တိသမ္ဘဝေ သတိ ‘‘အနာပတ္တိ သမ္ဘောဂေ သံဝါသေ’’တိ ဝဒတိ။ တတော ယမေတ္ထ ကေနစိ ‘‘အနာပတ္တိ သမ္ဘောဂေ သံဝါသေ’’တိ ဣမိနာ ပါစိတ္တိယေန အနာပတ္တိ ဝုတ္တာ, ‘‘အလဇ္ဇီပရိဘောဂပစ္စယာ ဒုက္ကဋံ ပန အာပဇ္ဇတိယေဝါ’’တိ ဝတွာ ဗဟုဓာ ပပဉ္စိတံ, န တံ သာရတော ပစ္စေတဗ္ဗံ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။
ဣတိ သမန္တပါသာဒိကာယ ဝိနယဋ္ဌကထာယ သာရတ္ထဒီပနိယံ
မဟာခန္ဓကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၆၉။)၂။ ဥပေါသထက္ခန္ဓကံ
သန္နိပါတာနုဇာနနာဒိကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၁၃၂။ ဥပေါသထက္ခန္ဓကေ တရန္တိ ပ္လဝန္တိ ဧတ္ထ ဗာလာတိ တိတ္ထံ။ ဣတောတိ ဣမသ္မိံ သာသနေ လဒ္ဓိတော။ တံ ကထေန္တီတိ ‘‘ဣမသ္မိံ နာမ ဒိဝသေ မုဟုတ္တေ ဝါ ဣဒံ ကတ္တဗ္ဗ’’န္တိအာဒိနာ ကထေန္တိ။
֍ ဋ္ဌ ၁၃၄။ ‘‘သုဏာတု မေ ဘန္တေ’’တိအာဒီသု ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ, တံ မာတိကာဋ္ဌကထာယံ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနဝဏ္ဏနာ) ဝိတ္ထာရတော အာဂတမေဝါတိ န ဣဓ ဝိတ္ထာရယိဿာမ, အတ္ထိကေဟိ ပန တတောယေဝ ဂဟေတဗ္ဗံ။
֍ ဋ္ဌ ၁၃၅။ အာပဇ္ဇိတွာ ဝါ ဝုဋ္ဌိတောတိ ဧတ္ထ အာရောစိတာပိ အာပတ္တိ အသန္တီ နာမ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တေနေဝ မာတိကာဋ္ဌကထာယံ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနဝဏ္ဏနာ) ဝုတ္တံ ‘‘ယဿ ပန ဧဝံ အနာပန္နာ ဝါ အာပတ္တိ အာပဇ္ဇိတွာ စ ပန ဝုဋ္ဌိတာ ဝါ ဒေသိတာ ဝါ အာရောစိတာ ဝါ, တဿ သာ အာပတ္တိ အသန္တီ နာမ ဟောတီ’’တိ။ မုသာဝါဒေါ နာမ ဝစီဘေဒပစ္စယာ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘န မုသာဝါဒလက္ခဏေနာ’’တိ။ ဘဂဝတော ပန ဝစနေနာတိ သမ္ပဇာနမုသာဝါဒေ ကိံ ဟောတိ? ‘‘ဒုက္ကဋံ ဟောတီ’’တိ ဣမိနာ ဝစနေန။ ဝစီဒွါရေ အကိရိယသမုဋ္ဌာနာ အာပတ္တိ ဟောတီတိ ယသ္မာ ယဿ ဘိက္ခုနော အဓမ္မိကာယ ပဋိညာယ တုဏှီဘူတဿ နိသိန္နဿ မနောဒွါရေ အာပတ္တိ နာမ နတ္ထိ, ယသ္မာ ပန အာဝိ ကာတဗ္ဗံ န အာဝိ အကာသိ, တေနဿ ဝစီဒွါရေ အကိရိယသမုဋ္ဌာနာ အာပတ္တိ ဟောတိ။
ဝါစာတိ ဝါစာယ, ယ-ကာရလောပေနာယံ နိဒ္ဒေသော။ ကေနစိ မနုဇေန ဝါစာယ အနာလပန္တောတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဂိရံ နော စ ပရေ ဘဏေယျာတိ ‘‘ဣမေ သောဿန္တီ’’တိ ပရပုဂ္ဂလေ သန္ဓာယ သဒ္ဒမ္ပိ န နိစ္ဆာရေယျ။ အာပဇ္ဇေယျ ဝါစသိကန္တိ ဝါစတော သမုဋ္ဌိတံ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇေယျ။
အန္တရာယကရောတိ ဝိပ္ပဋိသာရဝတ္ထုတာယ ပါမောဇ္ဇာဒိသမ္ဘဝံ နိဝါရေတွာ ပဌမဇ္ဈာနာဒီနံ အဓိဂမာယ အန္တရာယကရော။ တဿ ဘိက္ခုနော ဖာသု
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၇၀။)ဟောတီတိ အဝိပ္ပဋိသာရမူလကာနံ ပါမောဇ္ဇာဒီနံ ဝသေန တဿ ဘိက္ခုနော သုခါ ပဋိပဒါ သမ္ပဇ္ဇတီတိ အတ္ထော။
သန္နိပါတာနုဇာနနာဒိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
သီမာနုဇာနနကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၁၃၈။ ဣတရောပီတိ သုဒ္ဓပံသုပဗ္ဗတာဒိံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ဟတ္ထိပ္ပမာဏော နာမ ပဗ္ဗတော ဟေဋ္ဌိမကောဋိယာ အဍ္ဎဋ္ဌမရတနုဗ္ဗေဓော။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ဧကေန န ဝဋ္ဋတိ, တသ္မာ။ ဒွတ္တိံသပလဂုဠပိဏ္ဍပ္ပမာဏတာ ထူလတာယ ဂဟေတဗ္ဗာ, န တုလဂဏနာယ။ အန္တောသာရမိဿကာနန္တိ အန္တောသာရရုက္ခေဟိ မိဿကာနံ။ သူစိဒဏ္ဍကပ္ပမာဏောတိ သီဟဠဒီပေ လေခနဒဏ္ဍပ္ပမာဏောတိ ဝဒန္တိ, သော စ ကနိဋ္ဌင်္ဂုလိပရိမာဏောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧတန္တိ နဝမူလသာခါနိဂ္ဂမနံ။ ပရဘာဂေ ကိတ္တေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဗဟိ နိက္ခမိတွာ ဌိတေသု အဋ္ဌသု မဂ္ဂေသု ဧကိဿာ ဒိသာယ ဧကံ, အပရာယ ဧကန္တိ ဧဝံ စတူသု ဌာနေသု ကိတ္တေတုံ ဝဋ္ဋတိ။
ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဥတ္တရန္တိယာ ဘိက္ခုနိယာ အန္တရဝါသကော တေမိယတီတိ သိက္ခာကရဏီယံ အာဂတလက္ခဏေန တိမဏ္ဍလံ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ အန္တရဝါသကံ အနုက္ခိပိတွာ တိတ္ထေန ဝါ အတိတ္ထေန ဝါ ဥတ္တရန္တိယာ ဘိက္ခုနိယာ ဧကဒွင်္ဂုလမတ္တမ္ပိ အန္တရဝါသကော တေမိယတိ။ ဘိက္ခုနိယာ ဧဝ ဂဟဏဉ္စေတ္ထ ဘိက္ခုနီဝိဘင်္ဂေ ဘိက္ခုနိယာ ဝသေန နဒီလက္ခဏဿ ပါဠိယံ အာဂတတ္တာ တေနေဝ နယေန ဒဿနတ္ထံ ကတံ။ သီမံ ဗန္ဓန္တာနံ နိမိတ္တံ ဟောတီတိ အယံ ဝုတ္တလက္ခဏာ နဒီ သမုဒ္ဒံ ဝါ ပဝိသတု တဠာကံ ဝါ, ပဘဝတော ပဋ္ဌာယ နိမိတ္တံ ဟောတိ။ အဇ္ဈောတ္ထရိတွာ အာဝရဏံ ပဝတ္တတိယေဝါတိ အာဝရဏံ အဇ္ဈောတ္ထရိတွာ သန္ဒတိယေဝ။ အပ္ပဝတ္တမာနာတိ အသန္ဒမာနုဒကာ။ အာဝရဏဉှိ ပတွာ နဒိယာ ယတ္တကေ ပဒေသေ ဥဒကံ အသန္ဒမာနံ သန္တိဋ္ဌတိ, တတ္ထ နဒီနိမိတ္တံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဥပရိ သန္ဒမာနဋ္ဌာနေယေဝ ဝဋ္ဋတိ, အသန္ဒမာနဋ္ဌာနေ ပန ဥဒကနိမိတ္တံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဌိတမေဝ ဟိ ဥဒကနိမိတ္တေ ဝဋ္ဋတိ, န သန္ဒမာနံ။ တေနေဝါဟ ‘‘ပဝတ္တနဋ္ဌာနေ နဒီနိမိတ္တံ, အပ္ပဝတ္တနဋ္ဌာနေ ဥဒကနိမိတ္တံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ နဒိံ ဘိန္ဒိတွာတိ မာတိကာမုခဒွါရေန နဒီကူလံ ဘိန္ဒိတွာ။ ဥက္ခေပိမန္တိ ကူပတော ဝိယ ဥက္ခိပိတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၇၁။)သိင်္ဃာဋကသဏ္ဌာနာတိ တိကောဏရစ္ဆာသဏ္ဌာနာ။ မုဒိင်္ဂသဏ္ဌာနာတိ မုဒိင်္ဂဘေရီ ဝိယ မဇ္ဈေ ဝိတ္ထတာ ဥဘောသု ကောဋီသု သင်္ကောဋိတာ ဟောတိ။ ဥပစာရံ ဌပေတွာတိ ပစ္ဆာ သီမံ ဗန္ဓန္တာနံ သီမာယ ဩကာသံ ဌပေတွာ။ အန္တောနိမိတ္တဂတေဟိ ပနာတိ ဧကဿ ဂါမဿ ဥပဍ္ဎံ အန္တော ကတ္တုကာမတာယ သတိ သဗ္ဗေသံ အာဂမနေ ပယောဇနံ နတ္ထီတိ ကတွာ ဝုတ္တံ။ အာဂန္တဗ္ဗန္တိ စ သာမီစိဝသေန ဝုတ္တံ, နာယံ နိယမော ‘‘အာဂန္တဗ္ဗမေဝါ’’တိ။ တေနေဝါဟ ‘‘အာဂမနမ္ပိ အနာဂမနမ္ပိ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ အဗဒ္ဓါယ ဟိ သီမာယ နာနာဂါမခေတ္တာနံ နာနာသီမသဘာဝတ္တာ တေသံ အနာဂမနေပိ ဝဂ္ဂကမ္မံ န ဟောတိ, တသ္မာ အနာဂမနမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ ဗဒ္ဓါယ ပန သီမာယ ဧကသီမဘာဝတော ပုန အညသ္မိံ ကမ္မေ ကရိယမာနေ အန္တော သီမဂတေဟိ အာဂန္တဗ္ဗမေဝါတိ အာဟ ‘‘အဝိပ္ပဝါသသီမာ…ပေ… အာဂန္တဗ္ဗ’’န္တိ။ နိမိတ္တကိတ္တနကာလေ အသောဓိတာယပိ သီမာယ နေဝတ္ထိ ဒေါသော နိမိတ္တကိတ္တနဿ အပလောကနာဒီသု အညတရာဘာဝတော။
ဘဏ္ဍုကမ္မာပုစ္ဆနံ သန္ဓာယ ပဗ္ဗဇ္ဇာ-ဂဟဏံ။ သုခကရဏတ္ထန္တိ သဗ္ဗေသံ သန္နိပါတနပရိဿမံ ပဟာယ အပ္ပတရေဟိ သုခကရဏတ္ထံ။ ဧကဝီသတိ ဘိက္ခူ ဂဏှာတီတိ ဝီသတိဝဂ္ဂကရဏီယပရမတ္တာ သံဃကမ္မဿ ကမ္မာရဟေန သဒ္ဓိံ ဧကဝီသတိ ဘိက္ခူ ဂဏှာတိ။ ဣဒဉ္စ နိသိန္နာနံ ဝသေန ဝုတ္တံ။ ဟေဋ္ဌိမန္တတော ဟိ ယတ္ထ ဧကဝီသတိ ဘိက္ခူ နိသီဒိတုံ သက္ကောန္တိ, တတ္တကေ ပဒေသေ သီမံ ဗန္ဓိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ န သက္ခိဿန္တီတိ အဝိပ္ပဝါသသီမာယ ဗဒ္ဓဘာဝံ အသလ္လက္ခေတွာ ‘‘သမာနသံဝါသကမေဝ သမူဟနိဿာမာ’’တိ ဝါယမန္တာ န သက္ခိဿန္တိ။ ဗဒ္ဓါယ ဟိ အဝိပ္ပဝါသသီမာယ တံ အသမူဟနိတွာ ‘‘သမာနသံဝါသကသီမံ သမူဟနိဿာမာ’’တိ ကတာယပိ ကမ္မဝါစာယ အသမူဟတာဝ ဟောတိ သီမာ။ ပဌမဉှိ အဝိပ္ပဝါသံ သမူဟနိတွာ ပစ္ဆာ သီမာ သမူဟနိတဗ္ဗာ။ ဧကရတနပ္ပမာဏာ သုဝိညေယျတရာ ဟောတီတိ ကတွာ ဝုတ္တံ ‘‘ဧကရတနပ္ပမာဏာ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ ဧကင်္ဂုလမတ္တာပိ သီမန္တရိကာ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ တတ္တကေနပိ ဟိ သီမာ အသမ္ဘိန္နာဝ ဟောတိ။
အဝသေသနိမိတ္တာနီတိ မဟာသီမာယ ဗာဟိရပဿေ နိမိတ္တာနိ။ ခဏ္ဍသီမတော ပဋ္ဌာယ ဗန္ဓနံ အာစိဏ္ဏံ, အာစိဏ္ဏကရဏေနေဝ စ သမ္မောဟော န ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ခဏ္ဍသီမတောဝ ပဋ္ဌာယ ဗန္ဓိတဗ္ဗာ’’တိ။ ကုဋိဂေဟေတိ ကုဋိဃရေ, ဘူမိဃရေတိ အတ္ထော။ ဥဒုက္ခလန္တိ ခုဒ္ဒကာဝါဋံ။ နိမိတ္တံ န ကာတဗ္ဗန္တိ တံ ရာဇိံ ဝါ ဥဒုက္ခလံ ဝါ နိမိတ္တံ န ကာတဗ္ဗံ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၇၂။)ဟေဋ္ဌာ န ဩတရတီတိ ဘိတ္တိတော ဩရံ နိမိတ္တာနိ ဌပေတွာ ကိတ္တိတတ္တာ ဟေဋ္ဌာ အာကာသပ္ပဒေသံ န ဩတရတိ။ ဟေဋ္ဌာပိ ဩတရတီတိ သစေ ဟေဋ္ဌာ အန္တောဘိတ္တိယံ ဧကဝီသတိယာ ဘိက္ခူနံ ဩကာသော ဟောတိ, ဩတရတိ။ ဩတရမာနာ စ ဥပရိသီမပ္ပမာဏေန န ဩတရတိ, သမန္တာ ဘိတ္တိပ္ပမာဏေန ဩတရတိ။ ဩတရဏာနောတရဏံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ သစေ ဟေဋ္ဌာ ဧကဝီသတိယာ ဘိက္ခူနံ ဩကာသော ဟောတိ, ဩတရတိ။ နော စေ, န ဩတရတီတိ အဓိပ္ပါယော။ သဗ္ဗော ပါသာဒေါ သီမဋ္ဌော ဟောတီတိ ဥပရိမတလေန သဒ္ဓိံ ဧကာဗဒ္ဓဘိတ္တိကော ဝါ ဟောတု မာ ဝါ, သဗ္ဗောပိ ပါသာဒေါ သီမဋ္ဌောဝ ဟောတိ။
တာလမူလကပဗ္ဗတေတိ တာလမူလသဒိသေ ပဗ္ဗတေ။ သော စ ဟေဋ္ဌာ မဟန္တော ဟုတွာ အနုပုဗ္ဗေန တနုကော ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ပဏဝသဏ္ဌာနော မဇ္ဈေ တနုကော ဟောတိ မူလေ အဂ္ဂေ စ ဝိတ္ထတော။ ဟေဋ္ဌာ ဝါ မဇ္ဈေ ဝါတိ မုဒိင်္ဂသဏ္ဌာနဿ ဟေဋ္ဌာ ပဏဝသဏ္ဌာနဿ မဇ္ဈေ။ အာကာသပဗ္ဘာရန္တိ ဘိတ္တိယာ အပရိက္ခိတ္တပဗ္ဘာရံ။ အန္တောလေဏံ ဟောတီတိ ပဗ္ဗတဿ အန္တော လေဏံ ဟောတိ။ သီမာမာဠကေတိ ခဏ္ဍသီမာမာဠကေ။ မဟာသီမံ သောဓေတွာ ဝါ ကမ္မံ ကာတဗ္ဗန္တိ မဟာသီမဂတာ ဘိက္ခူ ဟတ္ထပါသံ ဝါ အာနေတဗ္ဗာ, သီမတော ဝါ ဗဟိ ကာတဗ္ဗာတိ အဓိပ္ပါယော။ ဂဏ္ဌိပဒေသု ပန ‘‘မဟာသီမဂတေဟိ ဘိက္ခူဟိ တံ သာခံ ဝါ ပါရောဟံ ဝါ အနာမသိတွာ ဌာတဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပါယော’’တိ ဝုတ္တံ, တံ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ ပုရိမနယေပီတိ ခဏ္ဍသီမာယ ဥဋ္ဌဟိတွာ မဟာသီမာယ ဩဏတရုက္ခေပိ။ ဥက္ခိပါပေတွာ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ခဏ္ဍသီမာယ အန္တော ဌိတတ္တာ ရုက္ခဿ တတ္ထ ဌိတော ဟတ္ထပါသံယေဝ အာနေတဗ္ဗောတိ ဥက္ခိပါပေတွာ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ။
֍ ဋ္ဌ ၁၄၀။ ပါရယတီတိ အဇ္ဈောတ္ထရတိ။ ပါရာတိ သီမာပေက္ခော ဣတ္ထိလိင်္ဂနိဒ္ဒေသော။ အဿာတိ ဘဝေယျ။ ဣဓာဓိပ္ပေတနာဝါယ ပမာဏံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ယာ သဗ္ဗန္တိမေန ပရိစ္ဆေဒေန…ပေ… တယော ဇနေ ဝဟတီ’’တိ။ ဣမိနာ စ ဝုတ္တပ္ပမာဏတော ခုဒ္ဒကာ နာဝါ ဝိဇ္ဇမာနာပိ ဣဓ အသန္တပက္ခံ ဘဇတီတိ ဒီပေတိ။ အဝဿံ လဗ္ဘနေယျာ ဓုဝနာဝါဝ ဟောတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ရုက္ခံ ဆိန္ဒိတွာ ကတောတိ ပါဌသေသော။ ပရတီရေ သမ္မုခဋ္ဌာနေတိ ဩရိမတီရေ သဗ္ဗပရိယန္တနိမိတ္တဿ သမ္မုခဋ္ဌာနေ။ သဗ္ဗနိမိတ္တာနံ အန္တော ဌိတေ ဘိက္ခူ ဟတ္ထပါသဂတေ ကတွာတိ ဧတ္ထ သစေ ဧကံ ဂါမခေတ္တံ ဟောတိ, ဥဘောသု တီရေသု သဗ္ဗနိမိတ္တာနံ အန္တော ဌိတေ ဘိက္ခူ ဟတ္ထပါသဂတေ
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၇၃။)ကတွာ သမ္မန္နိတဗ္ဗာ။ နာနာဂါမက္ခေတ္တံ စေ, သမာနသံဝါသကသီမာဗန္ဓနကာလေ အနာဂန္တုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ အဝိပ္ပဝါသသီမာသမ္မုတိယံ ပန အာဂန္တဗ္ဗမေဝ။ ယသ္မာ ဥဘောသု တီရေသု နိမိတ္တကိတ္တနမတ္တေန ဒီပကော သင်္ဂဟိတော နာမ န ဟောတိ, တသ္မာ ဒီပကေပိ နိမိတ္တာနိ ဝိသုံ ကိတ္တေတဗ္ဗာနေဝါတိ အာဟ ‘‘ဒီပကဿ ဩရိမန္တေ စ ပါရိမန္တေ စ နိမိတ္တံ ကိတ္တေတဗ္ဗ’’န္တိ။ ဒီပကသိခရန္တိ ဒီပကမတ္ထကံ။ ပဗ္ဗတသဏ္ဌာနာတိ ဒီပကဿ ဧကတော အဓိကတရတ္တာ ဝုတ္တံ။
သီမာနုဇာနနကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ဥပေါသထာဂါရာဒိကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၁၄၂။ ဝတ္ထုဝသေန ဝုတ္တန္တိ ‘‘မယဉ္စမှာ အသမ္မတာယ ဘူမိယာ နိသိန္နာ ပါတိမောက္ခံ အဿုမှာ’’တိ ဝတ္ထုမှိ ပါတိမောက္ခသဝနဿ အာဂတတ္တာ ဝုတ္တံ။ ဥပေါသထပ္ပမုခံ နာမ ဥပေါသထာဂါရဿ သမ္မုခဋ္ဌာနံ။ ပါဠိယံ ‘‘ပဌမံ နိမိတ္တာ ကိတ္တေတဗ္ဗာ’’တိ ဧတ္တကမေဝ ဝတွာ သီမာသမ္မုတိယံ ဝိယ ‘‘ပဗ္ဗတနိမိတ္တံ ပါသာဏနိမိတ္တ’’န္တိအာဒိနာ ဝိသေသေတွာ နိမိတ္တာနံ အဒဿိတတ္တာ ‘‘ခုဒ္ဒကာနိ ဝါ…ပေ… ယာနိ ကာနိစိ နိမိတ္တာနီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ကိတ္တေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဣမိနာ သမ္ဗန္ဓော။
အဝိပ္ပဝါသသီမာနုဇာနနကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၁၄၄။ အဿာတိ ဘိက္ခုနိသံဃဿ။ ဒွေပိ သီမာယောတိ ပဌမံ ဝုတ္တာ အဝိပ္ပဝါသသီမာ သမာနသံဝါသကသီမာ စ။ န ကမ္မဝါစံ ဝဂ္ဂံ ကရောန္တီတိ ကမ္မဝါစံ န ဘိန္ဒန္တိ, ကမ္မံ န ကောပေန္တီတိ အဓိပ္ပါယော။ ဧတ္ထာတိ ‘‘ဌပေတွာ ဂါမဉ္စ ဂါမူပစာရဉ္စာ’’တိ ဧတ္ထ။ ဂါမဉ္စ ဂါမူပစာရဉ္စ န ဩတ္ထရတီတိ ‘‘ဌပေတွာ ဂါမဉ္စ ဂါမူပစာရဉ္စာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ။ သီမာသင်္ချမေဝ ဂစ္ဆတီတိ အဝိပ္ပဝါသသီမာသင်္ခံ ဂစ္ဆတိ။ ဧကမ္ပိ ကုလံ ပဝိဋ္ဌံ ဝါတိ အဘိနဝကတဂေဟေသု သဗ္ဗပဌမံ ဧကမ္ပိ ကုလံ ပဝိဋ္ဌံ အတ္ထိ။ အဂတံ ဝါတိ ပေါရာဏကဂါမေ အညေသု ဂေဟာနိ ဆဍ္ဍေတွာ ဂတေသု ဧကမ္ပိ ကုလံ အဂတံ အတ္ထိ။
အဝိပ္ပဝါသသီမာ န သမူဟန္တဗ္ဗာတိ မဟာသီမံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ နိရာသင်္ကဋ္ဌာနေသု ဌတွာတိ စေတိယင်္ဂဏာဒီနံ ခဏ္ဍသီမာယ အနောကာသတ္တာ ဝုတ္တံ။ ခဏ္ဍသီမဉှိ ဗန္ဓန္တာ တာဒိသံ ဌာနံ ပဟာယ အညသ္မိံ ဝိဝိတ္တေ ဩကာသေ
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၇၄။)ဗန္ဓန္တိ။ အပ္ပေဝ နာမ သမူဟနိတုံ သက္ခိဿန္တီတိ အဝိပ္ပဝါသသီမံယေဝ သမူဟနိတုံ သက္ခိဿန္တိ, န ခဏ္ဍသီမံ။ ပဋိဗန္ဓိတုံ ပန န သက္ခိဿန္တေဝါတိ ခဏ္ဍသီမာယ အညာတတ္တာ န သက္ခိဿန္တိ။ န သမူဟနိတဗ္ဗာတိ ခဏ္ဍသီမံ အဇာနန္တေဟိ န သမူဟနိတဗ္ဗာ။ ဥပေါသထဿ ဝိသုံ ဂဟိတတ္တာ အဝသေသကမ္မဝသေန သမာနသံဝါသတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
ဂါမသီမာဒိကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၁၄၇။ အပရိစ္ဆိန္နာယာတိ ဗဒ္ဓသီမာဝသေန အကတပရိစ္ဆေဒါယ။ ယေန ကေနစိ ခဏိတွာ အကတောတိ အန္တမသော တိရစ္ဆာနေနပိ ခဏိတွာ အကတော။ တဿ အန္တောဟတ္ထပါသံ ဝိဇဟိတွာ ဌိတော ကမ္မံ ကောပေတီတိ ဣမိနာ ဗဟိပရိစ္ဆေဒတော ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဌိတော ကမ္မံ န ကောပေတီတိ ဒီပေတိ။ ယံ ပန ဝုတ္တံ မာတိကာဋ္ဌကထာယံ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနဝဏ္ဏနာ) ‘‘ပရိစ္ဆေဒဗ္ဘန္တရေ ဟတ္ထပါသံ ဝိဇဟိတွာ ဌိတောပိ ပရိစ္ဆေဒတော ဗဟိ အညံ တတ္တကံယေဝ ပရိစ္ဆေဒံ အနတိက္ကမိတွာ ဌိတောပိ ကမ္မံ ကောပေတိ, ဣဒံ သဗ္ဗအဋ္ဌကထာသု သန္နိဋ္ဌာန’’န္တိ, တတ္ထ ‘‘အညံ တတ္တကံယေဝ ပရိစ္ဆေဒံ အနတိက္ကမိတွာ ဌိတောပိ ကမ္မံ ကောပေတီ’’တိ ဣဒံ နေဝ ပါဠိယံ, န အဋ္ဌကထာယံ ဥပလဗ္ဘတိ။ ယဒိ စေတံ ဒွိန္နံ သံဃာနံ ဝိသုံ ဥပေါသထာဒိကမ္မကရဏာဓိကာရေ ဝုတ္တတ္တာ ဥဒကုက္ခေပတော ဗဟိ အညံ ဥဒကုက္ခေပံ အနတိက္ကမိတွာ ဥပေါသထာဒိကရဏတ္ထံ ဌိတော သံဃော သီမာသမ္ဘေဒသမ္ဘဝတော ကမ္မံ ကောပေတီတိ ဣမိနာ အဓိပ္ပါယေန ဝုတ္တံ သိယာ, ဧဝံ သတိ ယုဇ္ဇေယျ။ တေနေဝ မာတိကာဋ္ဌကထာယ လီနတ္ထပ္ပကာသနိယံ ဝုတ္တံ ‘‘အညံ တတ္တကံယေဝ ပရိစ္ဆေဒန္တိ ဒုတိယံ ဥဒကုက္ခေပံ အနတိက္ကန္တောပိ ကောပေတိ။ ကသ္မာ? အတ္တနော ဥဒကုက္ခေပသီမာယ ပရေသံ ဥဒကုက္ခေပသီမာယ အဇ္ဈောတ္ထဋတ္တာ သီမာသမ္ဘေဒေါ ဟောတိ, တသ္မာ ကောပေတီ’’တိ။ ‘‘ဣဒံ သဗ္ဗအဋ္ဌကထာသု သန္နိဋ္ဌာန’’န္တိ စ ဣမိနာ အဓိပ္ပါယေန ဝုတ္တန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ သဗ္ဗာသုပိ အဋ္ဌကထာသု သီမာသမ္ဘေဒဿ အနိစ္ဆိတတ္တာ။ တေနေဝ ဟိ ‘‘အတ္တနော စ အညေသဉ္စ ဥဒကုက္ခေပပရိစ္ဆေဒဿ အန္တရာ အညော ဥဒကုက္ခေပေါ သီမန္တရိကတ္ထာယ ဌပေတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တံ။ အညေ ပနေတ္ထ အညထာပိ ပပဉ္စေန္တိ, တံ န ဂဟေတဗ္ဗံ။
သဗ္ဗတ္ထ သံဃော နိသီဒတီတိ ဟတ္ထပါသံ အဝိဇဟိတွာ နိသီဒတိ။ ဥဒကုက္ခေပသီမာကမ္မံ နတ္ထီတိ ယသ္မာ သဗ္ဗောပိ နဒီပဒေသော ဘိက္ခူဟိ
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၇၅။)အဇ္ဈောတ္ထဋော, တသ္မာ သမန္တတော နဒိယာ အဘာဝါ ဥဒကုက္ခေပေ ပယောဇနံ နတ္ထိ။ ဥဒကုက္ခေပပ္ပမာဏာ သီမန္တရိကာ သုဝိညေယျတရာ ဟောတိ, သီမာသမ္ဘေဒသင်္ကာ န စ သိယာတိ သာမီစိဒဿနတ္ထံ ‘‘အညော ဥဒကုက္ခေပေါ သီမန္တရိကတ္ထာယ ဌပေတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တံ။ ယတ္တကေန ပန သီမာသမ္ဘေဒေါ န ဟောတိ, တတ္တကံ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ တေနေဝါဟု ပေါရာဏာ ‘‘ယတ္တကေန သီမာသင်္ကရော န ဟောတိ, တတ္တကမ္ပိ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ ဦနကံ ပန န ဝဋ္ဋတီတိ ဣဒမ္ပိ ဥဒကုက္ခေပသီမာယ ပရိသဝသေန ဝဍ္ဎနတော သီမာသမ္ဘေဒသင်္ကာ သိယာတိ တံနိဝါရဏတ္ထမေဝ ဝုတ္တံ။
ဂစ္ဆန္တိယာ ပန နာဝါယ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ဧတ္ထ ဥဒကုက္ခေပမနတိက္ကမိတွာ ပရိဝတ္တမာနာယ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သီမံ ဝါ သောဓေတွာတိ ဧတ္ထ သီမသောဓနံ နာမ ဂါမသီမာဒီသု ဌိတာနံ ဟတ္ထပါသာနယနာဒိ။ ‘‘နဒိံ ဝိနာသေတွာ တဠာကံ ကရောန္တီ’’တိ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ဝိဘာဝေတိ ‘‘ဟေဋ္ဌာ ပါဠိ ဗဒ္ဓါ’’တိ, ဟေဋ္ဌာနဒိံ အာဝရိတွာ ပါဠိ ဗဒ္ဓါတိ အတ္ထော။ ဆဍ္ဍိတမောဒကန္တိ တဠာကရက္ခဏတ္ထံ ဧကမန္တေန ဆဍ္ဍိတမုဒကံ။ ဒေဝေ အဝဿန္တေတိ ဒုဗ္ဗုဋ္ဌိကာလေ ဝဿာနေပိ ဒေဝေ အဝဿန္တေ။ ဥပ္ပတိတွာတိ ဥတ္တရိတွာ။ ဂါမနိဂမသီမံ ဩတ္ထရိတွာ ပဝတ္တတီတိ ဝုတ္တပ္ပကာရေ ဝဿကာလေ စတ္တာရော မာသေ အဗ္ဗောစ္ဆိန္နာ ပဝတ္တတိ။ ဝိဟာရသီမန္တိ ဗဒ္ဓသီမံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။
အဂမနပထေတိ ယတ္ထ တဒဟေဝ ဂန္တွာ ပစ္စာဂန္တုံ န သက္ကာ ဟောတိ, တာဒိသေ ပဒေသေ အရညသီမာသင်္ခမေဝ ဂစ္ဆတီတိ သတ္တဗ္ဘန္တရသီမံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ တေသန္တိ မစ္ဆဗန္ဓာနံ။ ဂမနပရိယန္တဿ ဩရတောတိ ဂမနပရိယန္တဿ ဩရိမဘာဂေ ဒီပကံ ပဗ္ဗတဉ္စ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ, န သမုဒ္ဒပ္ပဒေသံ။
֍ ဋ္ဌ ၁၄၈။ သံသဋ္ဌဝိဋပါတိ ဣမိနာ အညမညဿ အာသန္နတံ ဒီပေတိ။ ဗဒ္ဓါ ဟောတီတိ ပစ္ဆိမဒိသာဘာဂေ သီမံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တဿာ ပဒေသန္တိ ယတ္ထ ဌတွာ ဘိက္ခူဟိ ကမ္မံ ကာတုံ သက္ကာ ဟောတိ, တာဒိသံ ပဒေသံ။ ယတ္ထ ပန ဌိတေဟိ ကမ္မံ ကာတုံ န သက္ကာ ဟောတိ, တာဒိသံ ပဒေသံ အန္တောကရိတွာ ဗန္ဓန္တာ သီမာယ သီမံ သမ္ဘိန္ဒန္တိ နာမ။ ဒွိန္နံ သီမာနံ နိမိတ္တံ ဟောတီတိ နိမိတ္တဿ သီမတော ဗာဟိရတ္တာ သီမာသမ္ဘေဒေါ န ဟောတီတိ ဝုတ္တံ။ သီမာသင်္ကရံ ကရောတီတိ ဝဍ္ဎိတွာ သီမပ္ပဒေသံ ပဝိဋ္ဌေ ဒွိန္နံ သီမာနံ ဂတဋ္ဌာနဿ ဒုဝိညေယျတ္တာ ဝုတ္တံ, န ပန တတ္ထ ကမ္မံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ဒဿနတ္ထံ။ န ဟိ သီမာ
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၇၆။)တတ္တကေန အသီမာ ဟောတိ, ဒွေ ပန သီမာ ပစ္ဆာ ဝဍ္ဎိတေန ရုက္ခေန အဇ္ဈောတ္ထဋတ္တာ ဧကာဗဒ္ဓါ ဟောန္တိ, တသ္မာ ဧကတ္ထ ဌတွာ ကမ္မံ ကရောန္တေဟိ ဣတရံ သောဓေတွာ ကာတဗ္ဗံ။
ဂါမသီမာဒိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ဥပေါသထဘေဒါဒိကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၁၄၉။ အဓမ္မေန ဝဂ္ဂံ ဥပေါသထကမ္မန္တိ ဧတ္ထ ယတ္ထ စတ္တာရော ဝသန္တိ, တတ္ထ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသော အနုညာတော။ ယတ္ထ ဒွေ ဝါ တယော ဝါ ဝသန္တိ, တတ္ထ ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထော။ ဣဓ ပန တထာ အကတွာ စတုန္နံ ဝသနဋ္ဌာနေ ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထဿ ကတတ္တာ တိဏ္ဏံ ဝသနဋ္ဌာနေ စ ပါတိမောက္ခဿ ဥဒ္ဒိဋ္ဌတ္တာ ‘‘အဓမ္မေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ယသ္မာ သဗ္ဗေဝ န သန္နိပတိံသု, ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိ စ သံဃမဇ္ဈံယေဝ အာဂစ္ဆတိ, န ဂဏမဇ္ဈံ, တသ္မာ ‘‘ဝဂ္ဂ’’န္တိ ဝုတ္တံ။
ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၁၅၀။ ဧဝမေတံ ဓာရယာမီတိ ‘‘သုတာ ခေါ ပနာယသ္မန္တေဟီ’’တိ ဧတ္ထ ‘‘ဧဝမေတံ ဓာရယာမီ’’တိ ဝတွာ ‘‘ဥဒ္ဒိဋ္ဌံ ခေါ အာယသ္မန္တော နိဒါနံ, သုတာ ခေါ ပနာယသ္မန္တေဟိ စတ္တာရော ပါရာဇိကာ ဓမ္မာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ တေနေဝ မာတိကာဋ္ဌကထာယံ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနဝဏ္ဏနာ) ‘‘တတ္ထာယသ္မန္တေ ပုစ္ဆာမိ ကစ္စိတ္ထ ပရိသုဒ္ဓါ, ဒုတိယမ္ပိ ပုစ္ဆာမိ…ပေ… တသ္မာ တုဏှီ, ဧဝမေတံ ဓာရယာမီတိ ဝတွာ ‘ဥဒ္ဒိဋ္ဌံ ခေါ အာယသ္မန္တော နိဒါန’န္တိအာဒိနာ နယေန အဝသေသေ သုတေန သာဝိတေ ဥဒ္ဒိဋ္ဌော ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ သုတေနာတိ သုတပဒေန။ သဝရဘယန္တိ ဝနစရကဘယံ။ တေနာဟ ‘‘အဋဝိမနုဿဘယ’’န္တိ။ ‘‘အဝသေသံ သုတေန သာဝေတဗ္ဗ’’န္တိ ဝစနတော နိဒါနုဒ္ဒေသေ အနိဋ္ဌိတေ သုတေန သာဝေတဗ္ဗံ နာမ နတ္ထီတိ အာဟ ‘‘ဒုတိယာဒီသု ဥဒ္ဒေသေသူ’’တိ။ ဥဒ္ဒိဋ္ဌဥဒ္ဒေသာပေက္ခဉှိ အဝသေသဂ္ဂဟဏံ, တသ္မာ နိဒါနေ ဥဒ္ဒိဋ္ဌေ ပါရာဇိကုဒ္ဒေသာဒီသု ယသ္မိံ ဝိပ္ပကတေ အန္တရာယော ဥပ္ပဇ္ဇတိ, တေန သဒ္ဓိံ အဝသေသံ သုတေန သာဝေတဗ္ဗံ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၇၇။)တီဟိပိ ဝိဓီဟီတိ ဩသာရဏကထနသရဘညေဟိ။ ဧတ္ထ စ အတ္ထံ ဘဏိတုကာမတာယ သုတ္တဿ ဩသာရဏာ ဩသာရဏံ နာမ။ တဿေဝ အတ္ထပ္ပကာသနာ ကထနံ နာမ။ သုတ္တဿ တဒတ္ထဿ ဝါ သရေန ဘဏနံ သရဘညံ နာမ။ သဇ္ဈာယံ အဓိဋ္ဌဟိတွာတိ ‘‘သဇ္ဈာယံ ကရောမီ’’တိ စိတ္တံ ဥပ္ပါဒေတွာ။ ဩသာရေတွာ ပန ကထေန္တေနာတိ ပဌမံ ဥဿာရေတွာ ပစ္ဆာ အတ္ထံ ကထေန္တေန။ မနုဿာနံ ပန ‘‘ဘဏာဟီ’’တိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဧတ္ထ ဥစ္စတရေ နိသိန္နေနပိ မနုဿာနံ ဘဏာဟီတိ ဝိသေသေတွာယေဝ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ, အဝိသေသေတွာ ပန န ဝဋ္ဋတိ။ သဇ္ဈာယံ ကရောန္တေနာတိ ယတ္ထ ကတ္ထစိ နိသီဒိတွာ သဇ္ဈာယံ ကရောန္တေန။ ထေရောတိ ယော ကောစိ အတ္တနာ ဝုဍ္ဎတရော။ ဧကံ အာပုစ္ဆိတွာတိ ဧကံ ဝုဍ္ဎတရံ အာပုစ္ဆိတွာ။ အပရော အာဂစ္ဆတီတိ အပရော တတောပိ ဝုဍ္ဎတရော အာဂစ္ဆတိ။
ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသကအဇ္ဈေသနာဒိကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၁၅၅။ စောဒနာဝတ္ထု နာမ ဧကံ နဂရံ။ သံဃဥပေါသထာဒိဘေဒေန နဝဝိဓန္တိ သံဃေ ဥပေါသထော ဂဏေ ဥပေါသထော ပုဂ္ဂလေ ဥပေါသထောတိ ဧဝံ ကာရကဝသေန တယော, သုတ္တုဒ္ဒေသော ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထော အဓိဋ္ဌာနုပေါသထောတိ ဧဝံ ကတ္တဗ္ဗာကာရဝသေန တယော, စာတုဒ္ဒသိကော ပန္နရသိကော သာမဂ္ဂီဥပေါသထောတိ ဧဝံ ဒိဝသဝသေန တယောတိ နဝဝိဓံ။ စတုဗ္ဗိဓံ ဥပေါသထကမ္မန္တိ အဓမ္မေန ဝဂ္ဂံ ဥပေါသထကမ္မံ, အဓမ္မေန သမဂ္ဂံ ဥပေါသထကမ္မံ, ဓမ္မေန ဝဂ္ဂံ ဥပေါသထကမ္မံ, ဓမ္မေန သမဂ္ဂံ ဥပေါသထကမ္မန္တိ ဧဝံ စတုဗ္ဗိဓမ္ပိ ဥပေါသထကမ္မံ။ ဒုဝိဓံ ပါတိမောက္ခန္တိ ဘိက္ခုပါတိမောက္ခံ ဘိက္ခုနီပါတိမောက္ခန္တိ ဒုဝိဓံ ပါတိမောက္ခံ။ နဝဝိဓံ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသန္တိ ဘိက္ခူနံ ပဉ္စ ဥဒ္ဒေသာ, ဘိက္ခုနီနံ ဌပေတွာ အနိယတုဒ္ဒေသံ အဝသေသာ စတ္တာရောတိ နဝဝိဓံ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသံ။
ပက္ခဂဏနာဒိဥဂ္ဂဟဏာနုဇာနနကထာဝဏ္ဏနာ
֍ * ၁၅၈-၁၆၁။ သမန္နာဟရထာတိ သလ္လက္ခေထ။ ပရိယေသိတဗ္ဗာနီတိ ဘိက္ခာစာရေန ပရိယေသိတဗ္ဗာနိ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၇၈။)ဒိသံဂမိကာဒိဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၁၆၃။ ဥတုဝဿေယေဝါတိ ဟေမန္တဂိမှေသုယေဝ။
ပါရိသုဒ္ဓိဒါနကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၁၆၄။ ယေန ကေနစိ အင်္ဂပစ္စင်္ဂေန ဝိညာပေတီတိ မနသာ စိန္တေတွာ ဟတ္ထပ္ပယောဂါဒိနာ ယေန ကေနစိ ဝိညာပေတိ။ သံဃော နပ္ပဟောတီတိ ဒွိန္နံ ဒွိန္နံ အန္တရာ ဟတ္ထပါသံ အဝိဇဟိတွာ ပဋိပါဋိယာ ဌာတုံ နပ္ပဟောတိ။ ဣတရာ ပန ဗိဠာလသင်္ခလိကပါရိသုဒ္ဓိ နာမာတိ ဧတ္ထ ကေစိ ဝဒန္တိ ‘‘ဗိဠာလသင်္ခလိကာ ဗဒ္ဓါဝ ဟောတိ အန္တောဂေဟေ ဧဝ သမ္ပယောဇနတ္တာ, ယထာ သာ န ကတ္ထစိ ဂစ္ဆတိ, တထာ သာပိ န ဂစ္ဆတီတိ အဓိပ္ပါယော။ ဣတရထာ ဝိသေသနံ နိရတ္ထကံ ဟောတီ’’တိ။ အပရေ ပန ‘‘ယထာ ဗဟူဟိ မနုဿေဟိ ဧကဿ ဗိဠာလဿ အတ္တနော အတ္တနော သင်္ခလိကာ ဂီဝါယ အာဗဒ္ဓါ ဗိဠာလေ ဂစ္ဆန္တေ ဂစ္ဆန္တိ အာဗဒ္ဓတ္တာ, န အညသ္မိံ ဗိဠာလေ ဂစ္ဆန္တေ ဂစ္ဆန္တိ အနာဗဒ္ဓတ္တာ, ဧဝမေဝဿ ဘိက္ခုဿ ဗဟူဟိ သင်္ခလိကသဒိသာ ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိ ဒိန္နာ, သာ တသ္မိံ ဘိက္ခုသ္မိံ ဂစ္ဆန္တေ ဂစ္ဆတိ တသ္မိံ သင်္ခလိကာ ဝိယ အာဗဒ္ဓတ္တာ, န အညသ္မိံ အနာဗဒ္ဓတ္တာ’’တိ ဝဒန္တိ။ သဗ္ဗမ္ပေတံ န သာရတော ပစ္စေတဗ္ဗံ။ အယံ ပနေတ္ထ သာရော – ယထာ သင်္ခလိကာယ ပဌမဝလယံ ဒုတိယံယေဝ ဝလယံ ပါပုဏာတိ, န တတိယံ, ဧဝမယမ္ပိ ပါရိသုဒ္ဓိဒါယကေန ယဿ ဒိန္နာ, တတော အညတ္ထ န ဂစ္ဆတီတိ သင်္ခလိကသဒိသတ္တာ ‘‘ဗိဠာလသင်္ခလိကာ’’တိ ဝုတ္တာ။ ဗိဠာလသင်္ခလိကဂဟဏဉ္စေတ္ထ ယာသံ ကာသဉ္စိ သင်္ခလိကာနံ ဥပလက္ခဏမတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။
ဆန္ဒဒါနကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၁၆၅။ ‘‘သန္တိ သံဃဿ ကရဏီယာနီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဝစနဝိပလ္လာသေန ‘‘ကရဏီယ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ တဿ သမ္မုတိဒါနကိစ္စံ နတ္ထိ။ ‘‘ဟတ္ထပါသံ အာနေတဗ္ဗောယေဝါ’’တိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။
သံဃုပေါသထာဒိကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၁၆၈။ သံဃသန္နိပါတတော ပဌမံ ကာတဗ္ဗံ ပုဗ္ဗကရဏန္တိ ဝုတ္တံ, ပုဗ္ဗကရဏတော ပစ္ဆာ ကာတဗ္ဗမ္ပိ ဥပေါသထကမ္မတော ပဌမံ ကာတဗ္ဗတ္တာ ပုဗ္ဗကိစ္စန္တိ ဝုတ္တံ။ ဥဘယမ္ပိ စေတံ ဥပေါသထကမ္မတော ပဌမံ ကတ္တဗ္ဗတ္တာ ကတ္ထစိ ပုဗ္ဗကိစ္စမိစ္စေဝ ဝေါဟရီယတိ ‘‘ကိံ သံဃဿ ပုဗ္ဗကိစ္စ’’န္တိအာဒီသု ဝိယ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၇၉။)ဥပေါသထောတိ တီသု ဥပေါသထဒိဝသေသု အညတရဒိဝသော။ တသ္မိဉှိ သတိ ဣဒံ သံဃဿ ဥပေါသထကမ္မံ ပတ္တကလ္လံ နာမ ဟောတိ, နာသတိ။ ယထာဟ ‘‘န စ, ဘိက္ခဝေ, အနုပေါသထေ ဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော’’တိ (မဟာဝ။ ၁၈၃)။ ယာဝတိကာ စ ဘိက္ခူ ကမ္မပ္ပတ္တာတိ ယတ္တကာ ဘိက္ခူ တဿ ဥပေါသထကမ္မဿ ပတ္တာ ယုတ္တာ အနုရူပါ သဗ္ဗန္တိမေန ပရိစ္ဆေဒေန စတ္တာရော ဘိက္ခူ ပကတတ္တာ, တေ စ ခေါ ဟတ္ထပါသံ အဝိဇဟိတွာ ဧကသီမာယံ ဌိတာ။ သဘာဂါပတ္တိယော စ န ဝိဇ္ဇန္တီတိ ဧတ္ထ ယံ သဗ္ဗော သံဃော ဝိကာလဘောဇနာဒိနာ သဘာဂဝတ္ထုနာ လဟုကာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ, ဧဝရူပါ ‘‘ဝတ္ထုသဘာဂါ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ ဧတာသု ဟိ အဝိဇ္ဇမာနာသု ဝိသဘာဂါသု ဝိဇ္ဇမာနာသုပိ ပတ္တကလ္လံ ဟောတိယေဝ။
ဝဇ္ဇနီယာ စ ပုဂ္ဂလာ တသ္မိံ န ဟောန္တီတိ ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, သဂဟဋ္ဌာယ ပရိသာယာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၅၄) ဝစနတော ဂဟဋ္ဌော, ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခုနိယာ နိသိန္နပရိသာယ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗ’’န္တိအာဒိနာ (မဟာဝ။ ၁၈၃) နယေန ဝုတ္တာ ဘိက္ခုနီ သိက္ခမာနာ သာမဏေရော သာမဏေရီ သိက္ခာပစ္စက္ခာတကော အန္တိမဝတ္ထုအဇ္ဈာပန္နကော အာပတ္တိယာ အဒဿနေ ဥက္ခိတ္တကော အာပတ္တိယာ အပ္ပဋိကမ္မေ ဥက္ခိတ္တကော ပါပိကာယ ဒိဋ္ဌိယာ အပ္ပဋိနိဿဂ္ဂေ ဥက္ခိတ္တကော ပဏ္ဍကော ထေယျသံဝါသကော တိတ္ထိယပက္ကန္တကော တိရစ္ဆာနဂတော မာတုဃာတကော ပိတုဃာတကော အရဟန္တဃာတကော ဘိက္ခုနီဒူသကော သံဃဘေဒကော လောဟိတုပ္ပါဒကော ဥဘတောဗျဉ္ဇနကောတိ ဣမေ ဝီသတိ စာတိ ဧကဝီသတိ ပုဂ္ဂလာ ဝဇ္ဇနီယာ နာမ, တေ ဟတ္ထပါသတော ဗဟိကရဏဝသေန ဝဇ္ဇေတဗ္ဗာ။ ဧတေသု ဟိ တိဝိဓေ ဥက္ခိတ္တကေ သတိ ဥပေါသထံ ကရောန္တော သံဃော ပါစိတ္တိယံ အာပဇ္ဇတိ, သေသေသု ဒုက္ကဋံ။ ဧတ္ထ စ တိရစ္ဆာနဂတောတိ ယဿ ဥပသမ္ပဒါ ပဋိက္ခိတ္တာ, သောဝ အဓိပ္ပေတော, တိတ္ထိယာ ဂဟဋ္ဌေနေဝ သင်္ဂဟိတာ။ ဧတေပိ ဟိ ဝဇ္ဇနီယာ။ ဧဝံ ပတ္တကလ္လံ ဣမေဟိ စတူဟိ အင်္ဂေဟိ သင်္ဂဟိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
အဇ္ဇ မေ ဥပေါသထော ပန္နရသောတိပီတိ ပိ-သဒ္ဒေန ပါဠိယံ အာဂတနယေနေဝ ‘‘အဇ္ဇ မေ ဥပေါသထော’’တိပိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဒီပေတိ။ မာတိကာဋ္ဌကထာယံ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနဝဏ္ဏနာ) ပန ‘‘အဇ္ဇ မေ ဥပေါသထော စာတုဒ္ဒသောတိ ဝါ ပန္နရသောတိ ဝါ ဝတွာ အဓိဋ္ဌာမီတိ ဝတ္တဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ။
သံဃုပေါသထာဒိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၈၀။)အာပတ္တိပဋိကမ္မဝိဓိကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၁၆၉။ နနု စ ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, သာပတ္တိကေန ဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော, ယော ကရေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ ဧဝံ သာပတ္တိကဿ ဥပေါသထကရဏေ ဝိသုံ ပညတ္တာ အာပတ္တိ န ဒိဿတိ, တသ္မာ ဘဂဝတာ ပညတ္တံ ‘‘န သာပတ္တိကေန ဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော’’တိ ဣဒံ ကသ္မာ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ယဿ သိယာ အာပတ္တိ…ပေ… ပညတ္တံ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗ’’န္တိ။ ကိဉ္စာပိ ဝိသုံ ပညတ္တာ အာပတ္တိ န ဒိဿတိ, အထ ခေါ ‘‘ယဿ သိယာ အာပတ္တိ, သော အာဝိကရေယျာ’’တိအာဒိံ ဝဒန္တေန အတ္ထတော ပညတ္တာယေဝါတိ အဓိပ္ပါယော။
ပါရိသုဒ္ဓိဒါနပညာပနေန စာတိ ဣမိနာဝ ‘‘သာပတ္တိကေန ပါရိသုဒ္ဓိပိ န ဒါတဗ္ဗာ’’တိ ဒီပိတံ ဟောတိ။ န ဟိ သာပတ္တိကော သမာနော ‘‘ပါရိသုဒ္ဓိံ ဒမ္မိ, ပါရိသုဒ္ဓိံ မေ ဟရ, ပါရိသုဒ္ဓိံ မေ အာရောစေဟီ’’တိ ဝတ္တုမရဟတိ။ တသ္မာ ပါရိသုဒ္ဓိံ ဒေန္တေန ပဌမံ သန္တီ အာပတ္တိ ဒေသေတဗ္ဗာ ‘‘အဟံ, အာဝုသော, ဣတ္ထန္နာမာယ အာပတ္တိယာ ဝေမတိကော, ယဒါ နိဗ္ဗေမတိကော ဘဝိဿာမိ, တဒါ တံ အာပတ္တိံ ပဋိကရိဿာမီ’’တိ ဝတွာ ဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော။ ‘‘ပါတိမောက္ခံ သောတဗ္ဗ’’န္တိ ဝစနတော ယာဝ နိဗ္ဗေမတိကော န ဟောတိ, တာဝ သဘာဂါပတ္တိံ ပဋိဂ္ဂဟေတုံ န လဘတိ, အညေသဉ္စ ကမ္မာနံ ပရိသုဒ္ဓေါ နာမ ဟောတိ။ ‘‘ပုန နိဗ္ဗေမတိကော ဟုတွာ ဒေသေတဗ္ဗံ န စာ’’တိ နေဝ ပါဠိယံ န အဋ္ဌကထာယံ အတ္ထိ, ဒေသိတေ ပန ဒေါသော နတ္ထိ။ ‘‘ဣတော ဝုဋ္ဌဟိတွာ ပဋိကရိဿာမီတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော’’တိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ ယထာ သဗ္ဗော သံဃော သဘာဂါပတ္တိံ အာပဇ္ဇိတွာ ‘‘သုဏာတု မေ ဘန္တေ, သံဃော…ပေ… ပဋိကရိဿတီ’’တိ ဉတ္တိံ ဌပေတွာ ဥပေါသထံ ကာတုံ လဘတိ, ဧဝံ တီဟိ ‘‘သုဏန္တု မေ အာယသ္မန္တာ, ဣမေ ဘိက္ခူ သဘာဂံ အာပတ္တိံ အာပန္နာ။ ယဒါ အညံ ဘိက္ခုံ သုဒ္ဓံ အနာပတ္တိကံ ပဿိဿန္တိ, တဒါ တဿ သန္တိကေ တံ အာပတ္တိံ ပဋိကရိဿန္တီ’’တိ ဂဏဉတ္တိံ ဌပေတွာ, ဒွီဟိ အညမညံ အာရောစေတွာ ဥပေါသထံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဧကေနပိ ‘‘ပရိသုဒ္ဓံ လဘိတွာ ပဋိကရိဿာမီ’’တိ အာဘောဂံ ကတွာ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီတိ စ ဝဒန္တိ။
အာပတ္တိပဋိကမ္မဝိဓိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၈၁။)လိင်္ဂါဒိဒဿနကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၁၇၉။ အာစာရသဏ္ဌာနန္တိ အာစာရသဏ္ဌိတိ။ အာကရီယတိ ပကာသီယတိ ဧတေနာတိ အာကာရော။ လီနံ ဂမယတိ ဗောဓေတီတိ လိင်္ဂံ။ နိမိယန္တိ ပရိစ္ဆိဇ္ဇ ဉာယန္တိ ဧတေနာတိ နိမိတ္တံ။ ဥဒ္ဒိသီယန္တိ အပဒိသီယန္တိ ဧတေနာတိ ဥဒ္ဒေသော။ ‘‘အမှာကံ ဣဒ’’န္တိ အညာတံ အဝိဒိတန္တိ အညာတကံ။ တဉ္စ အတ္ထတော ပရသန္တကံယေဝါတိ အာဟ ‘‘အညေသံ သန္တက’’န္တိ။
֍ ဋ္ဌ ၁၈၀။ နာနာသံဝါသကဘာဝန္တိ လဒ္ဓိနာနာသံဝါသကဘာဝံ။ တဿ အဘိဘဝေါ နာမ တေသံ လဒ္ဓိဝိဿဇ္ဇာပနန္တိ အာဟ ‘‘တံ ဒိဋ္ဌိံ န နိဿဇ္ဇာပေန္တီတိ အတ္ထော’’တိ။
နဂန္တဗ္ဗဂန္တဗ္ဗဝါရကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၁၈၁။ ဥပေါသထာဓိဋ္ဌာနတ္ထံ သီမာပိ နဒီပိ န ဂန္တဗ္ဗာတိ ဂရုကံ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ လဟုကဿ အကတ္တဗ္ဗတ္တာ ဝုတ္တံ။ အာရညကေနာပိ ဘိက္ခုနာတိ ဧကစာရိကေန အာရညကဘိက္ခုနာ, ယတ္ထ ဝါ သံဃပဟောနကာ ဘိက္ခူ န သန္တိ, တာဒိသေ အရညေ ဝသန္တေန။ တတ္ထ ဥပေါသထံ ကတွာဝ ဂန္တဗ္ဗန္တိ တဿ ဝသနဋ္ဌာနေ သံဃုပေါသထဿ အပ္ပဝတ္တနတော ဝုတ္တံ။ ဥပေါသထန္တရာယောတိ အတ္တနော ဥပေါသထန္တရာယော။
ဝဇ္ဇနီယပုဂ္ဂလသန္ဒဿနကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၁၈၃။ ဟတ္ထပါသုပဂမနမေဝ ပမာဏန္တိ ဘိက္ခုနီအာဒယော ဌိတာ ဝါ ဟောန္တု နိသိန္နာ ဝါ, တေသံ ဟတ္ထပါသုပဂမနမေဝ အာပတ္တိယာ ပမာဏန္တိ အဓိပ္ပါယော, တသ္မာ ဧကသီမာယမ္ပိ ဟတ္ထပါသံ ဇဟာပေတွာ ဥပေါသထံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။
ဥပေါသထက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၈၂။)၃။ ဝဿူပနာယိကက္ခန္ဓကံ
ဝဿူပနာယိကာနုဇာနနကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၁၈၄။ ဝဿူပနာယိကက္ခန္ဓကေ ဣဓ-သဒ္ဒေါ နိပါတမတ္တောတိ ဩကာသပရိဒီပနဿပိ အသမ္ဘဝတော အတ္ထန္တရဿ အဗောဓနတော ဝုတ္တံ။ အပရဇ္ဇုဂတာယ အဿာတိ ဣမိနာ အသမာနာဓိကရဏဝိသယော ဗာဟိရတ္ထသမာသောယန္တိ ဒဿေတိ။ အပရဇ္ဇူတိ အာသာဠှီပုဏ္ဏမိတော အပရံ ဒိနံ, ပါဋိပဒန္တိ အတ္ထော။ အဿာတိ အာသာဠှီပုဏ္ဏမိယာ။
ဝဿာနေ စာရိကာပဋိက္ခေပါဒိကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၁၈၅။ အနပေက္ခဂမနေန ဝါ အညတ္ထ အရုဏံ ဥဋ္ဌာပနေန ဝါ အာပတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာတိ ဧတ္ထ အနပေက္ခဂမနေန ဥပစာရာတိက္ကမေ အာပတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ, သာပေက္ခဂမနေန အညတ္ထ အရုဏုဋ္ဌာပနေန အာပတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
သတ္တာဟကရဏီယာနုဇာနနကထာဝဏ္ဏနာ
֍ * ၁၈၇-၁၈၉။ တီဏိ ပရိဟီနာနီတိ ဘိက္ခုနီနံ ဝစ္စကုဋိအာဒီနံ ပဋိက္ခိတ္တတ္တာ ပဟီနာနိ။ ဝါရေယျန္တိ အာဝါဟဝိဝါဟမင်္ဂလံ။ သုတ္တန္တောတိ အတ္တနော ပဂုဏသုတ္တန္တော။ န ပလုဇ္ဇတီတိ န ဝိနဿတိ န အန္တရဓာယတိ။
ပဟိတေယေဝ အနုဇာနနကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၁၉၉။ ဘိက္ခုဂတိကောတိ ဘိက္ခုနိဿိတကော။ သော ပန ယသ္မာ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ ဝသတိ, တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ ဝသနကပုရိသော’’တိ။ သတ္တာဟကရဏီယေန ဂန္တွာ ဗဟိဒ္ဓါ အရုဏုဋ္ဌာပနံ ရတ္တိစ္ဆေဒေါ။ အနိမန္တိတေန ဂန္တုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ဧတ္ထ အနိမန္တိတတ္တာ သတ္တာဟကိစ္စံ အဓိဋ္ဌဟိတွာ ဂစ္ဆန္တဿပိ ဝဿစ္ဆေဒေါ စေဝ ဒုက္ကဋဉ္စ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယထာဝုတ္တဉှိ ရတ္တိစ္ဆေဒကာရဏံ ဝိနာ တိရောဝိဟာရေ ဝသိတွာ အာဂစ္ဆိဿာမီတိ ဂစ္ဆတောပိ ဝဿစ္ဆေဒံ ဝဒန္တိ။ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတီတိ သတ္တာဟကရဏီယေန ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဧဝံ ဂစ္ဆန္တေန စ အန္တောဥပစာရသီမာယံ ဌိတေနေဝ ‘‘အန္တောသတ္တာဟေ အာဂစ္ဆိဿာမီ’’တိ အာဘောဂံ ကတွာ ဂန္တဗ္ဗံ။ သစေ အာဘောဂံ အကတွာ ဥပစာရသီမံ အတိက္ကမတိ, ဆိန္နဝဿောဝ ဟောတီတိ ဝဒန္တိ။ ဘဏ္ဍကန္တိ စီဝရံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ပဟိဏန္တီတိ စီဝရဓောဝနာဒိကမ္မေန ပဟိဏန္တိ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၈၃။)သမ္ပာပုဏိတုံ န သက္ကောတိ, ဝဋ္ဋတီတိ ဧတ္ထ ‘‘အဇ္ဇေဝ အာဂမိဿာမီ’’တိ သာမန္တဝိဟာရံ ဂန္တွာ ပုန အာဂစ္ဆန္တဿ အန္တရာမဂ္ဂေ သစေ အရုဏုဂ္ဂမနံ ဟောတိ, ဝဿစ္ဆေဒေါပိ န ဟောတိ, ရတ္တိစ္ဆေဒဒုက္ကဋဉ္စ နတ္ထီတိ ဝဒန္တိ။ ‘‘အာစရိယံ ပဿိဿာမီ’’တိ ပန ဂန္တုံ လဘတီတိ ‘‘အဂိလာနမ္ပိ အာစရိယံ ဥပဇ္ဈာယံ ဝါ ပဿိဿာမီ’’တိ သတ္တာဟကရဏီယေန ဂန္တုံ လဘတိ။ သစေ ပန နံ အာစရိယော ‘‘အဇ္ဇ မာ ဂစ္ဆာ’’တိ ဝဒတိ, ဝဋ္ဋတီတိ ဧဝံ သတ္တာဟကရဏီယေန ဂတံ အန္တောသတ္တာဟေယေဝ ပုန အာဂစ္ဆန္တံ သစေ အာစရိယော ဥပဇ္ဈာယော ဝါ ‘‘အဇ္ဇ မာ ဂစ္ဆာ’’တိ ဝဒတိ, ဝဋ္ဋတိ, သတ္တာဟာတိက္ကမေပိ အနာပတ္တီတိ အဓိပ္ပါယော, ဝဿစ္ဆေဒေါ ပန ဟောတိယေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ သတ္တာဟဿ ဗဟိဒ္ဓါ ဝီတိနာမိတတ္တာ။
အန္တရာယေ အနာပတ္တိဝဿစ္ဆေဒကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၂၀၁။ သစေ ဒူရံ ဂတော ဟောတိ, သတ္တာဟဝါရေန အရုဏော ဥဋ္ဌာပေတဗ္ဗောတိ ဣမိနာ ဝဿစ္ဆေဒကာရဏေ သတိ သတ္တာဟကရဏီယေန ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဒီပေတိ။
ဝဇာဒီသု ဝဿူပဂမနကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၂၀၃။ ‘‘ဣဓ ဝဿံ ဥပေမီ’’တိ တိက္ခတ္တုံ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ သတ္ထဿာဝိဟာရတ္တာ ‘‘ဣမသ္မိံ ဝိဟာရေ’’တိ အဝတွာ ‘‘ဣဓ ဝဿံ ဥပေမီ’’တိ ဧတ္တကမေဝ ဝတ္တဗ္ဗံ။ သတ္ထေ ပန ဝဿံ ဥပဂန္တုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ကုဋိကာဒီနံ အဘာဝေ ‘‘ဣဓ ဝဿံ ဥပေမီ’’တိ ဝစီဘေဒံ ကတွာ ဥပဂန္တုံ န ဝဋ္ဋတိ, အာလယကရဏမတ္တေနေဝ ဝဋ္ဋတီတိ အဓိပ္ပါယော။ ဝိပ္ပကိရတီတိ ဝိသုံ ဝိသုံ ဂစ္ဆတိ။ တီသု ဌာနေသု နတ္ထိ ဝဿစ္ဆေဒေ အာပတ္တီတိ တေဟိ သဒ္ဓိံ ဂစ္ဆန္တဿေဝ နတ္ထိ အာပတ္တိ, တေဟိ ဝိယုဇ္ဇိတွာ ဂမနေ ပန အာပတ္တိယေဝ, ပဝါရေတုဉ္စ န လဘတိ။
ဝဿံ အနုပဂန္တဗ္ဗဋ္ဌာနကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၂၀၄။ သေယျထာပိ ပိသာစိလ္လိကာတိ ဧတ္ထ ပိသာစာ ဧဝ ပိသာစိလ္လိကာ, ပိသာစဒါရကာတိပိ ဝဒန္တိ။ ပဝိသနဒွါရံ ယောဇေတွာတိ သကဝါဋဗဒ္ဓမေဝ ယောဇေတွာ။ ပဉ္စန္နံ ဆဒနာနန္တိ တိဏပဏ္ဏဣဋ္ဌကသိလာသုဓာသင်္ခါတာနံ ပဉ္စန္နံ ဆဒနာနံ။ ဣဒဉ္စ ယေဘုယျေန ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၈၄။)ရုက္ခာဒီသု ပဒရစ္ဆဒနာယပိ ကုဋိကာယ ဝဿူပဂမနဿ ဝုတ္တတ္တာ။ န, ဘိက္ခဝေ, အသေနာသနိကေန ဝဿံ ဥပဂန္တဗ္ဗန္တိ ဝစီဘေဒံ ကတွာ ဝဿူပဂမနံ သန္ဓာယေဝ ပဋိက္ခေပေါ, န အာလယကရဏဝသေန ဥပဂမနံ သန္ဓာယာတိ ဝဒန္တိ။ ပါဠိယံ ပန အဝိသေသေန ဝုတ္တတ္တာ အဋ္ဌကထာယဉ္စ ဒုတိယပါရာဇိကသံဝဏ္ဏနာယံ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၈၄) ‘‘ဝဿံ ဥပဂစ္ဆန္တေန ဟိ နာလကပဋိပဒံ ပဋိပန္နေနပိ ပဉ္စန္နံ ဆဒနာနံ အညတရေန ဆန္နေယေဝ သဒွါရဗန္ဓေ သေနာသနေ ဥပဂန္တဗ္ဗံ။ တသ္မာ ဝဿကာလေ သစေ သေနာသနံ လဘတိ, ဣစ္စေတံ ကုသလံ။ နော စေ လဘတိ, ဟတ္ထကမ္မံ ပရိယေသိတွာပိ ကာတဗ္ဗံ။ ဟတ္ထကမ္မံ အလဘန္တေန သာမမ္ပိ ကာတဗ္ဗံ, န တွေဝ အသေနာသနိကေန ဝဿံ ဥပဂန္တဗ္ဗ’’န္တိ ဒဠှံ ကတွာ ဝုတ္တတ္တာ အသေနာသနိကဿ နာဝါဒိံ ဝိနာ အညတ္ထ အာလယော န ဝဋ္ဋတီတိ အမှာကံ ခန္တိ။ နာဝါသတ္ထဝဇေသုယေဝ ဟိ ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, နာဝါယ ဝဿံ ဥပဂန္တု’’န္တိအာဒိနာ သတိ အသတိ ဝါ သေနာသနေ ဝဿူပဂမနဿ ဝိသုံ အနုညာတတ္တာ ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, အသေနာသနိကေန ဝဿံ ဥပဂန္တဗ္ဗ’’န္တိ အယံ ပဋိက္ခေပေါ တတ္ထ န လဗ္ဘတီတိ အသတိ သေနာသနေ အာလယဝသေနပိ နာဝါဒီသု ဥပဂမနံ ဝုတ္တံ။ ဋင်္ကိတမဉ္စော နာမ ဒီဃေ မဉ္စပါဒေ မဇ္ဈေ ဝိဇ္ဈိတွာ အဋနိယော ပဝေသေတွာ ကတော မဉ္စော။ တဿ ဣဒံ ဥပရိ ဣဒံ ဟေဋ္ဌာတိ နတ္ထိ, ပရိဝတ္တေတွာ အတ္ထတောပိ တာဒိသောဝ ဟောတိ, တံ သုသာနေ ဒေဝဋ္ဌာနေ စ ဌပေန္တိ, စတုန္နံ ပါသာဏာနံ ဥပရိ ပါသာဏံ အတ္ထရိတွာ ကတံ ဂေဟမ္ပိ ‘‘ဋင်္ကိတမဉ္စော’’တိ ဝုစ္စတိ။
ဝဿံ အနုပဂန္တဗ္ဗဋ္ဌာနကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
အဓမ္မိကကတိကကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၂၀၅။ တဿာ လက္ခဏံ မဟာဝိဘင်္ဂေ ဝုတ္တန္တိ စတုတ္ထပါရာဇိကသံဝဏ္ဏနာယံ ‘‘ယော ဣမမှာ အာဝါသာ ပဌမံ ပက္ကမိဿတိ, တံ မယံ အရဟာတိ ဇာနိဿာမာ’’တိ (ပါရာ။ ၂၂၈) ဧတ္ထ ဒဿိတံ အဓမ္မိကကတိကဝတ္တလက္ခဏံ သန္ဓာယ ဝဒတိ, ပရတောပိ သေနာသနက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာယံ အဓမ္မိကံ ကတိကဝတ္တံ အာဝိ ဘဝိဿတိယေဝ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၈၅။)ပဋိဿဝဒုက္ကဋာပတ္တိကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၂၀၇။ ယသ္မာ နာနာသီမာယံ ဒွီသု အာဝါသေသု ဝဿံ ဝသန္တဿ ဒုတိယေ ‘‘ဝသာမီ’’တိ စိတ္တေ ဥပ္ပန္နေ ပဌမသေနာသနဂ္ဂါဟော ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ, ပုန ပဌမေယေဝ ‘‘ဝသာမီ’’တိ စိတ္တေ ဥပ္ပန္နေ ဒုတိယော ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ, တသ္မာ ‘‘တဿ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခုနော ပုရိမိကာ စ န ပညာယတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ပဋိဿဝဿ ဝိသံဝါဒနပစ္စယာ ဟောန္တမ္ပိ ဒုက္ကဋံ သတိယေဝ ပဋိဿဝေ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘တဿ တဿ ပဋိဿဝေ ဒုက္ကဋ’’န္တိ။ တေနေဝါဟ ‘‘တဉ္စ ခေါ…ပေ… ပစ္ဆာ ဝိသံဝါဒနပစ္စယာ’’တိ။
အကရဏီယောတိ သတ္တာဟကရဏီယေန အကရဏီယော။ သကရဏီယောတိ သတ္တာဟကရဏီယေနေဝ သကရဏီယော။ ယဒိ ဧဝံ ‘‘သတ္တာဟကရဏီယေန အကရဏီယော သကရဏီယော’’တိ စ ကသ္မာ န ဝုတ္တန္တိ? ‘‘အကရဏီယော’’တိ ဝုတ္တေပိ သတ္တာဟကရဏီယေန သကရဏီယာကရဏီယတာ ဝိညာယတီတိ ကတွာ န ဝုတ္တံ။ ယဒိ ဧဝံ ပရတော ‘‘သတ္တာဟကရဏီယေန ပက္ကမတီ’’တိ ဝါရဒွယေပိ ‘‘သကရဏီယော ပက္ကမတီ’’တိ ဧတ္တကမေဝ ကသ္မာ န ဝုတ္တန္တိ? ဝုစ္စတေ – တတ္ထ ‘‘သတ္တာဟကရဏီယေနာ’’တိ အဝတွာ ‘‘သကရဏီယော ပက္ကမတီ’’တိ ဝုတ္တေ သော တံ သတ္တာဟံ ဗဟိဒ္ဓါ ဝီတိနာမေတီတိ န သက္ကာ ဝတ္တုန္တိ ‘‘သတ္တာဟကရဏီယေန ပက္ကမတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧဝဉှိ ဝုတ္တေ သတ္တာဟဿ အဓိကတတ္တာ သော တံ သတ္တာဟံ ဗဟိ ဝီတိနာမေတီတိ သက္ကာ ဝတ္တုံ။
ဧတ္ထ စ အာဒိမှိ စတ္တာရော ဝါရာ နိရပေက္ခဂမနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တာ, တတ္ထာပိ ပုရိမာ ဒွေ ဝါရာ ဝဿံ အနုပဂတဿ ဝသေန ဝုတ္တာ, ပစ္ဆိမာ ပန ဒွေ ဝါရာ ဝဿံ ဥပဂတဿ ဝသေန, တတော ပရံ ဒွေ ဝါရာ သာပေက္ခဂမနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တာ, တတ္ထာပိ ပဌမဝါရော သာပေက္ခဿပိ သတ္တာဟကရဏီယေန ဂန္တွာ တံ သတ္တာဟံ ဗဟိဒ္ဓါ ဝီတိနာမေန္တဿ ဝဿစ္ဆေဒဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တော, ဣတရော ဝုတ္တနယေနေဝ ဂန္တွာ အန္တောသတ္တာဟေ နိဝတ္တန္တဿ ဝဿစ္ဆေဒါဘာဝဒဿနတ္ထံ။ ‘‘သော သတ္တာဟံ အနာဂတာယ ပဝါရဏာယ သကရဏီယော ပက္ကမတီ’’တိ အယံ ပန ဝါရော နဝမိတော ပဋ္ဌာယ ဂန္တွာ သတ္တာဟံ ဗဟိဒ္ဓါ ဝီတိနာမေန္တဿပိ ဝဿစ္ဆေဒါဘာဝဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တော။ ဧတ္ထ စ ‘‘အကရဏီယော ပက္ကမတီ’’တိ ဒုတိယဝါရဿ အနာဂတတ္တာ နဝမိတော ပဋ္ဌာယ ဂစ္ဆန္တေနပိ သတိယေဝ ကရဏီယေ ဂန္တဗ္ဗံ, နာသတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဣမေ စ သတ္တ ဝါရာ ဗဟိဒ္ဓါ ကတဥပေါသထိကဿ ဝသေန အာဂတာ,
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၈၆။)အပရေ သတ္တ အန္တောဝိဟာရံ ဂန္တွာ ကတဥပေါသထဿ ဝသေနာတိ ဧဝံ ပုရိမိကာယ ဝသေန စုဒ္ဒသ ဝါရာ ဝုတ္တာ, တတော ပရံ ပစ္ဆိမိကာယ ဝသေန တေယေဝ စုဒ္ဒသ ဝါရာ ဝုတ္တာတိ ဧဝမေတေသံ နာနာကရဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
ဣမေဟိ ပန သဗ္ဗဝါရေဟိ ဝုတ္တမတ္ထံ သမ္ပိဏ္ဍေတွာ ဒဿေတုံ ‘‘သော တဒဟေဝ အကရဏီယောတိအာဒီသူ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ ကော ပန ဝါဒေါ ဒွီဟတီဟံ ဝသိတွာ အန္တောသတ္တာဟေ နိဝတ္တန္တဿာတိ ဝဿံ ဥပဂန္တွာ ဒွီဟတီဟံ ဝသိတွာ သတ္တာဟကရဏီယေန ဂန္တွာ အန္တောသတ္တာဟေ နိဝတ္တန္တဿ ကော ပန ဝါဒေါ, ကထာ ဧဝ နတ္ထီတိ အဓိပ္ပါယော။ အသတိယာ ပန ဝဿံ န ဥပေတီတိ ‘‘ဣမသ္မိံ ဝိဟာရေ ဣမံ တေမာသံ ဝဿံ ဥပေမီ’’တိ ဝစီဘေဒံ ကတွာ န ဥပေတိ။
ကောမုဒိယာ စာတုမာသိနိယာတိ ပစ္ဆိမကတ္တိကပုဏ္ဏမာယံ။ သာ ဟိ ကုမုဒါနံ အတ္ထိတာယ ကောမုဒီ, စတုန္နံ ဝဿိကာနံ မာသာနံ ပရိယောသာနတ္တာ ‘‘စာတုမာသိနီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ တဒါ ဟိ ကုမုဒါနိ သုပုပ္ဖိတာနိ ဟောန္တိ, တသ္မာ ကုမုဒါနံ သမူဟော, ကုမုဒါနိ ဧဝ ဝါ ကောမုဒါ, တေ ဧတ္ထ အတ္ထီတိ ‘‘ကောမုဒီ’’တိ ဝုစ္စတိ, ကုမုဒဝတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။
ပဋိဿဝဒုက္ကဋာပတ္တိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ဝဿူပနာယိကက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၈၇။)၄။ ပဝါရဏက္ခန္ဓကံ
အဖာသုကဝိဟာရကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၂၀၉။ ပဝါရဏက္ခန္ဓကေ အာဒိတော လာပေါ အာလာပေါ, ဝစနပဋိဝစနဝသေန သမံ လာပေါ သလ္လာပေါ။ ပိဏ္ဍာယ ပဋိက္ကမေယျာတိ ဂါမေ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ပစ္စာဂစ္ဆေယျ။ အဝက္ကာရပါတိံ ဓောဝိတွာ ဥပဋ္ဌာပေယျာတိ အတိရေကပိဏ္ဍပါတံ အပနေတွာ ဌပနတ္ထာယ ဧကံ သမုဂ္ဂပါတိံ ဓောဝိတွာ ဌပေယျ။ သမုဂ္ဂပါတိ နာမ သမုဂ္ဂပုဋသဒိသာ ပါတိ။ အပ္ပဟရိတေတိ အပရူဠှဟရိတေ, ယသ္မိံ ဌာနေ ပိဏ္ဍပါတဇ္ဈောတ္ထရဏေန ဝိနဿနဓမ္မာနိ တိဏာနိ နတ္ထိ, တသ္မိန္တိ အတ္ထော။ တေန နိတ္တိဏဉ္စ မဟာတိဏဂဟနဉ္စ ယတ္ထ သကဋေနပိ ဆဍ္ဍိတေ ပိဏ္ဍပါတေ တိဏာနိ န ဝိနဿန္တိ, တဉ္စ ဌာနံ ပရိဂ္ဂဟိတံ ဟောတိ။ ဘူတဂါမသိက္ခာပဒဿ ဟိ အဝိကောပနတ္ထမေတံ ဝုတ္တံ။ အပ္ပါဏကေတိ နိပ္ပါဏကေ, ပိဏ္ဍပါတဇ္ဈောတ္ထရဏေန မရိတဗ္ဗပါဏကရဟိတေ ဝါ မဟာဥဒကက္ခန္ဓေ။ ပရိတ္တောဒကေ ဧဝ ဟိ ဘတ္တပက္ခေပေန အာလုဠိတေ သုခုမပါဏကာ မရန္တိ, န မဟာတဠာကာဒီသူတိ။ ပါဏကာနုရက္ခဏတ္ထဉှိ ဧတံ ဝုတ္တံ။ ဩပိလာပေယျာတိ နိမုဇ္ဇာပေယျ။
ဝစ္စဃဋန္တိ အာစမနကုမ္ဘီ။ ရိတ္တန္တိ ရိတ္တကံ။ တုစ္ဆန္တိ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ အဝိသယှန္တိ ဥက္ခိပိတုံ အသက္ကုဏေယျံ အတိဘာရိကံ။ ဟတ္ထဝိကာရေနာတိ ဟတ္ထသညာယ။ ဟတ္ထေဟိ ဥက္ခိပနံ ဟတ္ထဝိလင်္ဃနံ။ တေနာဟ ‘‘ဟတ္ထုက္ခေပကေနာ’’တိ။ အထ ဝါ ဝိလင်္ဃေတိ ဒေသန္တရံ ပါပေတိ ဧတေနာတိ ဝိလင်္ဃကော, ဟတ္ထော ဧဝ ဝိလင်္ဃကော ဟတ္ထဝိလင်္ဃကော, တေန ဟတ္ထဝိလင်္ဃကေန, အညမညံ သံသိဗ္ဗိတဟတ္ထေနာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဒွေ ဟိ ဇနာ ဟတ္ထေန ဟတ္ထံ သံသိဗ္ဗေတွာ ဒွီသု ဟတ္ထေသု ဌပေတွာ ဥဋ္ဌပေန္တာ ဟတ္ထဝိလင်္ဃကေန ဥဋ္ဌပေန္တိ နာမ။ တိတ္ထိယသမာဒါနန္တိ တိတ္ထိယေဟိ သမာဒါတဗ္ဗံ။
အဖာသုကဝိဟာရကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၈၈။)ပဝါရဏာဘေဒကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၂၁၂။ ဒွေမာ, ဘိက္ခဝေ, ပဝါရဏာ စာတုဒ္ဒသိကာ စ ပန္နရသိကာ စာတိ ဧတ္ထ ပုရိမဝဿံဝုတ္ထာနံ ပုဗ္ဗကတ္တိကပုဏ္ဏမာ, တေသံယေဝ သစေ ဘဏ္ဍနကာရကေဟိ ဥပဒ္ဒုတာ ပဝါရဏံ ပစ္စုက္ကဍ္ဎန္တိ, အထ ကတ္တိကမာသဿ ကာဠပက္ခစာတုဒ္ဒသော ဝါ ပစ္ဆိမကတ္တိကပုဏ္ဏမာ ဝါ, ပစ္ဆိမဝဿံဝုတ္ထာနဉ္စ ပစ္ဆိမကတ္တိကပုဏ္ဏမာ ဧဝ ဝါတိ ဣမေ တယော ပဝါရဏဒိဝသာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဣဒဉ္စ ပကတိစာရိတ္တဝသေန ဝုတ္တံ, တထာရူပပစ္စယေ ပန သတိ ဒွိန္နံ ကတ္တိကပုဏ္ဏမာနံ ပုရိမေသု စာတုဒ္ဒသေသုပိ ပဝါရဏံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ, တေနေဝ မဟာဝိဟာရေ ဘိက္ခူ စာတုဒ္ဒသိယာ ပဝါရေတွာ ပန္နရသိယာ ကာယသာမဂ္ဂိံ ဒေန္တိ, စေတိယဂိရိမဟဒဿနတ္ထမ္ပိ အဋ္ဌမိယာ ဂစ္ဆန္တိ, တမ္ပိ စာတုဒ္ဒသိယံ ပဝါရေတုကာမာနညေဝ ဟောတိ။
ပဝါရဏာဒါနာနုဇာနနကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၂၁၃။ သစေ ပန ဝုဍ္ဎတရော ဟောတီတိ သစေ ပဝါရဏဒါယကော ဘိက္ခု ဝုဍ္ဎတရော ဟောတိ။ တေန စ ဘိက္ခုနာတိ ပဝါရဏဒါယကေန ဘိက္ခုနာ။
အနာပတ္တိပန္နရသကကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၂၂၂။ ပန္နရသကေသု ပဝါရိတမတ္တေတိ ပဝါရိတသမနန္တရံ။ အဝုဋ္ဌိတာယ ပရိသာယာတိ ပဝါရေတွာ ပစ္ဆာ အညမညံ ကထေန္တိယာ။ ဧကစ္စာယ ဝုဋ္ဌိတာယာတိ ဧကစ္စေသု ယထာနိသိန္နေသု ဧကစ္စေသု သကသကဋ္ဌာနံ ဂတေသု။ ပုန ပဝါရိတဗ္ဗန္တိ ပုနပိ သဗ္ဗေဟိ သမာဂန္တွာ ပဝါရေတဗ္ဗံ။ အာဂစ္ဆန္တိ သမသမာ, တေသံ သန္တိကေ ပဝါရေတဗ္ဗန္တိ ဂတေ အနာနေတွာ နိသိန္နာနညေဝ သန္တိကေ ပဝါရေတဗ္ဗံ။ သဗ္ဗာယ ဝုဋ္ဌိတာယ ပရိသာယ အာဂစ္ဆန္တိ သမသမာ, တေသံ သန္တိကေ ပဝါရေတဗ္ဗန္တိ ယဒိ သဗ္ဗေ ဝုဋ္ဌဟိတွာ ဂတာ သန္နိပါတေတုဉ္စ န သက္ကာ, ဧကစ္စေ သန္နိပါတေတွာ ပဝါရေတုံ ဝဋ္ဋတိ, ဉတ္တိံ ဌပေတွာ ကတ္တဗ္ဗသံဃကမ္မာဘာဝါ ဝဂ္ဂံ န ဟောတိ။ ဥပေါသထေပိ ဧသေဝ နယော။
ပဝါရဏာဌပနကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၂၃၇။ ‘‘နတ္ထိ ဒိန္န’’န္တိအာဒိနယပ္ပဝတ္တာ ဒသဝတ္ထုကာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ။ ‘‘ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ, န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’’တိအာဒိနာ သဿတုစ္ဆေဒသင်္ခါတံ အန္တံ ဂဏှာတီတိ အန္တဂ္ဂါဟိကာ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၈၉။)ဘဏ္ဍနကာရကဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၂၄၀။ စတုတ္ထေ ကတေ သုဏန္တီတိ စတုတ္ထေ ပန္နရသိကုပေါသထေ ကတေ အမှာကံ ပဝါရဏံ ဌပေဿန္တီတိ သုဏန္တိ။ ဧဝမ္ပိ ဒွေ စာတုဒ္ဒသိကာ ဟောန္တီတိ တတိယေန သဒ္ဓိံ ဒွေ စာတုဒ္ဒသိကာ ဟောန္တိ။
ပဝါရဏာသင်္ဂဟကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၂၄၁။ အယံ ပဝါရဏာသင်္ဂဟော ဧကဿ ဒိန္နောပိ သဗ္ဗေသံ ဒိန္နောဝ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ဧကဿပိ ဝသေန ဒါတဗ္ဗော’’တိ။ အာဂန္တုကာ တေသံ သေနာသနံ ဂဟေတုံ န လဘန္တီတိ သစေပိ သဋ္ဌိဝဿဘိက္ခူ အာဂစ္ဆန္တိ, တေသံ သေနာသနံ ဂဟေတုံ န လဘန္တိ။ ပဝါရေတွာ ပန အန္တရာပိ စာရိကံ ပက္ကမိတုံ လဘန္တီတိ ပဝါရဏာသင်္ဂဟေ ကတေ အန္တရာ ပက္ကမိတုကာမာ သံဃံ သန္နိပါတာပေတွာ ပဝါရေတုံ လဘန္တိ။ သေသမေတ္ထ ပါဠိတော အဋ္ဌကထာတော စ သုဝိညေယျမေဝ။
ပဝါရဏက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၉၀။)၅။ စမ္မက္ခန္ဓကံ
သောဏကောဠိဝိသဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၂၄၂။ စမ္မက္ခန္ဓကေ ဥဏ္ဏပါဝါရဏန္တိ ဥဏ္ဏာမယံ ပါဝါရဏံ။ ဝိဟာရပစ္ဆာယာယန္တိ ဝိဟာရပစ္စန္တေ ဆာယာယံ။ ဝိဟာရဿ ဝဍ္ဎမာနစ္ဆာယာယန္တိပိ ဝဒန္တိ။
သောဏဿ ပဗ္ဗဇ္ဇာကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၂၄၃။ သုတ္တတ္ထော ပန သုတ္တဝဏ္ဏနာတောယေဝ ဂဟေတဗ္ဗောတိ ဧတ္ထာယံ သုတ္တဝဏ္ဏနာ။ သီတဝနေတိ (အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၆။၅၅) ဧဝံနာမကေ ဝနေ။ တသ္မိံ ကိရ ပဋိပါဋိယာ ပဉ္စ စင်္ကမနသတာနိ မာပိတာနိ, တေသု ထေရော အတ္တနော သပ္ပါယံ စင်္ကမနံ ဂဟေတွာ သမဏဓမ္မံ ကရောတိ။ တဿ အာရဒ္ဓဝီရိယဿ ဟုတွာ စင်္ကမတော ပါဒတလာနိ ဘိဇ္ဇိံသု, ဇာဏူဟိ စင်္ကမတော ဇာဏုကာနိပိ ဟတ္ထတလာနိပိ ဘိဇ္ဇိံသု, ဆိဒ္ဒါနိ အဟေသုံ။ ဧဝံ အာရဒ္ဓဝီရိယော ဝိဟရန္တော ဩဘာသနိမိတ္တမတ္တကမ္ပိ ဒဿေတုံ နာသက္ခိ။ တဿ ဝီရိယေန ကိလမိတကာယဿ စင်္ကမနကောဋိယံ ပါသာဏဖလကေ နိသိန္နဿ ယော ဝိတက္ကော ဥဒပါဒိ, တံ ဒဿေတုံ ‘‘အထ ခေါ အာယသ္မတော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အာရဒ္ဓဝီရိယာတိ ပရိပုဏ္ဏပဂ္ဂဟိတဝီရိယာ။ န အနုပါဒါယ အာသဝေဟိ စိတ္တံ ဝိမုစ္စတီတိ ‘‘သစေ အဟံ ဥဂ္ဃဋိတညူ ဝါ ဝိပဉ္စိတညူ ဝါ နေယျော ဝါ, န မေ စိတ္တံ န ဝိမုစ္စေယျ, အဒ္ဓါ ပန ပဒပရမော, ယေန မေ စိတ္တံ န မုစ္စတီ’’တိ သန္နိဋ္ဌာနံ ကတွာ ‘‘သံဝိဇ္ဇန္တိ ခေါ ပနာ’’တိအာဒီနိ စိန္တေသိ။ တတ္ထ ဘောဂါတိ ဥပယောဂတ္ထေ ပစ္စတ္တံ။
ပါတုရဟောသီတိ ထေရဿ စိတ္တာစာရံ ဉတွာ ‘‘အယံ သောဏော အဇ္ဇ သီတဝနေ ပဓာနဘူမိယံ နိသိန္နော ဣမံ ဝိတက္ကံ ဝိတက္ကေတိ, ဂန္တွာဿ ဝိတက္ကံ သဟောဍ္ဎံ ဂဏှိတွာ ဝီဏောပမကမ္မဋ္ဌာနံ ကထေဿာမီ’’တိ သီတဝနေ ပါတုရဟောသိ။ ပညတ္တေ အာသနေတိ ပဓာနိကဘိက္ခူ အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနေ ဩဝဒိတုံ အာဂတဿ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော နိသီဒနတ္ထံ ယထာလာဘေန အာသနမ္ပိ ပညပေတွာဝ ပဓာနံ ကရောန္တိ, အညံ အလဘမာနာ ပုရာဏပဏ္ဏာနိ သံဃရိတွာ ဥပရိ သံဃာဋိံ ပညပေန္တိ။ ထေရောပိ အာသနံ ပညပေတွာဝ ပဓာနံ အကာသိ, တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘ပညတ္တေ အာသနေ’’တိ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၉၁။)တံ ကိံ မညသီတိ သတ္ထာ ‘‘ဣမဿ ဘိက္ခုနော အဝသေသကမ္မဋ္ဌာနေန အတ္ထော နတ္ထိ, အယံ ဂန္ဓဗ္ဗသိပ္ပေ ဆေကော စိဏ္ဏဝသီ, အတ္တနော ဝိသယေ ကထိယမာနေ ခိပ္ပမေဝ သလ္လက္ခေဿတီ’’တိ ဝီဏောပမံ ကထေတုံ ‘‘တံ ကိံ မညသီ’’တိအာဒိမာဟ။ ဝီဏာယ တန္တိဿရေ ကုသလတာ နာမ ဝီဏာယ ဝါဒနကုသလတာ, သော စ တတ္ထ ကုသလော။ မာတာပိတရော ဟိဿ ‘‘အမှာကံ ပုတ္တော အညံ သိပ္ပံ သိက္ခန္တော ကာယေန ကိလမိဿတိ, ဣဒံ ပန အာသနေ နိသိန္နေနေဝ သက္ကာ ဥဂ္ဂဏှိတု’’န္တိ ဂန္ဓဗ္ဗသိပ္ပမေဝ ဥဂ္ဂဏှာပေသုံ။ တဿ –
‘‘သတ္တ သရာ တယော ဂါမာ, မုစ္ဆနာ ဧကဝီသတိ၊
ဌာနာ ဧကူနပညာသ, ဣစ္စေတေ သရမဏ္ဍလာ’’တိ။ –
အာဒိကံ ဂန္ဓဗ္ဗသိပ္ပံ သဗ္ဗမေဝ ပဂုဏံ အဟောသိ။ အစ္စာယတာတိ အတိအာယတာ ခရမုစ္ဆနာ။ သရဝတီတိ သရသမ္ပန္နာ။ ကမ္မညာတိ ကမ္မက္ခမာ ကမ္မယောဂ္ဂါ။ အတိသိထိလာတိ မန္ဒမုစ္ဆနာ။ သမေ ဂုဏေ ပတိဋ္ဌိတာတိ မဇ္ဈိမေ သရေ ဌပေတွာ မုစ္ဆိတာ။
အစ္စာရဒ္ဓန္တိ အတိဂါဠှံ။ ဥဒ္ဓစ္စာယ သံဝတ္တတီတိ ဥဒ္ဓတဘာဝါယ သံဝတ္တတိ။ အတိလီနန္တိ အတိသိထိလံ။ ကောသဇ္ဇာယာတိ ကုသီတဘာဝတ္ထာယ။ ဝီရိယသမထံ အဓိဋ္ဌာဟီတိ ဝီရိယသမ္ပယုတ္တံ သမထံ အဓိဋ္ဌာဟိ, ဝီရိယံ သမထေန ယောဇေဟီတိ အတ္ထော။ ဣန္ဒြိယာနဉ္စ သမတံ အဓိဋ္ဌာဟီတိ သဒ္ဓါဒီနံ ဣန္ဒြိယာနံ သမတံ သမဘာဝံ အဓိဋ္ဌာဟိ။ တတ္ထ သဒ္ဓံ ပညာယ, ပညဉ္စ သဒ္ဓါယ, ဝီရိယံ သမာဓိနာ, သမာဓိဉ္စ ဝီရိယေန ယောဇယတာ ဣန္ဒြိယာနံ သမတာ အဓိဋ္ဌိတာ နာမ ဟောတိ။ သတိ ပန သဗ္ဗတ္ထိကာ, သာ သဒါပိ ဗလဝတီယေဝ ဝဋ္ဋတိ။ တဉ္စ ပန နေသံ ယောဇနာဝိဓာနံ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၆၀-၆၂) အာဂတနယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တတ္ထ စ နိမိတ္တံ ဂဏှာဟီတိ တသ္မိဉ္စ သမဘာဝေ သတိ ယေန အာဒါသေ မုခဗိမ္ဗေနေဝ နိမိတ္တေန ဥပ္ပဇ္ဇိတဗ္ဗံ, တံ သမထနိမိတ္တံ ဝိပဿနာနိမိတ္တံ မဂ္ဂနိမိတ္တံ ဖလနိမိတ္တဉ္စ ဂဏှ နိဗ္ဗတ္တေဟီတိ ဧဝမဿ သတ္ထာ အရဟတ္တေ ပက္ခိပိတွာ ကမ္မဋ္ဌာနံ ကထေသိ။
တတ္ထ စ နိမိတ္တံ အဂ္ဂဟေသီတိ သမထနိမိတ္တဉ္စ ဝိပဿနာနိမိတ္တဉ္စ အဂ္ဂဟေသိ။ ဧကောတိ အသဟာယော။ ဝူပကဋ္ဌောတိ ဝတ္ထုကာမေဟိ စ ကိလေသကာမေဟိ စ ကာယေန စေဝ စိတ္တေန စ ဝူပကဋ္ဌော။ အပ္ပမတ္တောတိ ကမ္မဋ္ဌာနေ
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၉၂။)သတိံ အဝိဇဟန္တော။ အာတာပီတိ ကာယိကစေတသိကဝီရိယာတာပေန အာတာပေါ။ အာတပ္ပတိ ကိလေသေဟီတိ အာတာပေါ, ဝီရိယံ။ ပဟိတတ္တောတိ ကာယေ စ ဇီဝိတေ စ အနပေက္ခတာယ ပေသိတတ္တော ဝိဿဋ္ဌအတ္တဘာဝေါ, နိဗ္ဗာနေ ဝါ ပေသိတစိတ္တော။ န စိရဿေဝါတိ ကမ္မဋ္ဌာနာရမ္ဘတော န စိရေနေဝ။ အညတရောတိ ဧကော။ အရဟတန္တိ ဘဂဝတော သာဝကာနံ အရဟန္တာနံ အဗ္ဘန္တရော ဧကော မဟာသာဝကော အဟောသီတိ အတ္ထော။
֍ ဋ္ဌ ၂၄၄။ ဝုသိတဝါတိ ဝုတ္ထဗြဟ္မစရိယဝါသော။ ကတကရဏီယောတိ စတူဟိ မဂ္ဂေဟိ ကတ္တဗ္ဗံ ကတွာ ဌိတော။ ဩဟိတဘာရောတိ ခန္ဓဘာရံ ကိလေသဘာရံ အဘိသင်္ခါရဘာရဉ္စ ဩတာရေတွာ ဌိတော။ အနုပ္ပတ္တသဒတ္ထောတိ သဒတ္ထော ဝုစ္စတိ အရဟတ္တံ, တံ ပတ္တောတိ အတ္ထော။ ပရိက္ခီဏဘဝသံယောဇနောတိ ခီဏဘဝဗန္ဓနော။ သမ္မဒညာ ဝိမုတ္တောတိ သမ္မာ ဟေတုနာ ကာရဏေန ဇာနိတွာ ဝိမုတ္တော။ ဆ ဌာနာနီတိ ဆ ကာရဏာနိ။ အဓိမုတ္တော ဟောတီတိ ပဋိဝိဇ္ဈိတွာ ပစ္စက္ခံ ကတွာ ဌိတော ဟောတိ။ နေက္ခမ္မာဓိမုတ္တောတိအာဒိ သဗ္ဗံ အရဟတ္တဝသေန ဝုတ္တံ။ အရဟတ္တဉှိ သဗ္ဗကိလေသေဟိ နိက္ခန္တတ္တာ နေက္ခမ္မံ, တေဟေဝ ပဝိဝိတ္တတ္တာ ပဝိဝေကော, ဗျာပဇ္ဇာဘာဝတော အဗျာပဇ္ဇံ, ဥပါဒါနဿ ခယန္တေ ဥပ္ပန္နတ္တာ ဥပါဒါနက္ခယော, တဏှာယ ခယန္တေ ဥပ္ပန္နတ္တာ တဏှက္ခယော, သမ္မောဟာဘာဝတော အသမ္မောဟောတိ စ ဝုစ္စတိ။
ကေဝလံ သဒ္ဓါမတ္တကန္တိ ပဋိဝေဓရဟိတံ ကေဝလံ ပဋိဝေဓပညာယ အသမ္မိဿံ သဒ္ဓါမတ္တကံ။ ပဋိစယန္တိ ပုနပ္ပုနံ ကရဏေန ဝဍ္ဎိံ။ ဝီတရာဂတ္တာတိ မဂ္ဂပဋိဝေဓေန ရာဂဿ ဝိဟတတ္တာယေဝ နေက္ခမ္မသင်္ခါတံ အရဟတ္တံ ပဋိဝိဇ္ဈိတွာ သစ္ဆိကတွာ ဌိတော ဟောတိ, ဖလသမာပတ္တိဝိဟာရေန ဝိဟရတိ, တန္နိန္နမာနသောယေဝ ဟောတီတိ အတ္ထော။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။
လာဘသက္ကာရသိလောကန္တိ စတုပစ္စယလာဘဉ္စ တေသံယေဝ သုကတဘာဝဉ္စ ဝဏ္ဏဘဏနဉ္စ။ နိကာမယမာနောတိ ဣစ္ဆမာနော ပတ္ထယမာနော။ ပဝိဝေကာဓိမုတ္တောတိ ‘‘ပဝိဝေကေ အဓိမုတ္တော အဟ’’န္တိ ဧဝံ အရဟတ္တံ ဗျာကရောတီတိ အတ္ထော။
သီလဗ္ဗတပရာမာသန္တိ သီလဉ္စ ဝတဉ္စ ပရာမသိတွာ ဂဟိတဂ္ဂဟဏမတ္တံ။ သာရတော ပစ္စာဂစ္ဆန္တောတိ သာရဘာဝေန ဇာနန္တော။ အဗျာပဇ္ဇာ-
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၉၃။)ဓိမုတ္တောတိ အဗျာပဇ္ဇံ အရဟတ္တံ ဗျာကရောတိ။ ဣမိနာဝ နယေန သဗ္ဗဝါရေသု အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အပိစေတ္ထ ‘‘နေက္ခမ္မာဓိမုတ္တောတိ ဣမသ္မိံယေဝ အရဟတ္တံ ကထိတံ, သေသေသု ပဉ္စသု နိဗ္ဗာန’’န္တိ ဧကေ ဝဒန္တိ။ အပရေ ‘‘အသမ္မောဟာဓိမုတ္တောတိ ဧတ္ထေဝ နိဗ္ဗာနံ ကထိတံ, သေသေသု အရဟတ္တ’’န္တိ ဝဒန္တိ။ အယံ ပနေတ္ထ သာရော – ‘‘သဗ္ဗေသွေဝေတေသု အရဟတ္တမ္ပိ နိဗ္ဗာနမ္ပိ ကထိတမေဝါတိ။
ဘုသာတိ ဗလဝန္တော ဒိဗ္ဗရူပသဒိသာ။ နေဝဿ စိတ္တံ ပရိယာဒိယန္တီတိ ဧတဿ ခီဏာသဝဿ စိတ္တံ ဂဟေတွာ ဌာတုံ န သက္ကောန္တိ။ ကိလေသာ ဟိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ စိတ္တံ ဂဏှန္တိ နာမ။ အမိဿီကတန္တိ အမိဿကတံ။ ကိလေသာ ဟိ အာရမ္မဏေန သဒ္ဓိံ စိတ္တံ မိဿံ ကရောန္တိ, တေသံ အဘာဝါ အမိဿီကတံ။ ဌိတန္တိ ပတိဋ္ဌိတံ။ အာနေဉ္ဇပ္ပတ္တန္တိ အစလနပ္ပတ္တံ။ ဝယဉ္စဿာနုပဿတီတိ တဿ စေသ စိတ္တဿ ဥပ္ပါဒမ္ပိ ဝယမ္ပိ ပဿတိ။ ဘုသာ ဝါတဝုဋ္ဌီတိ ဗလဝါ ဝါတက္ခန္ဓော။ နေဝ နံ သင်္ကမ္ပေယျာတိ ဧကဘာဂေန စာလေတုံ န သက္ကုဏေယျ။ န သမ္ပကမ္ပေယျာတိ ထူဏံ ဝိယ သဗ္ဗဘာဂတော ကမ္ပေတုံ န သက္ကုဏေယျ။ န သမ္ပဝေဓေယျာတိ ဝေဓေတွာ ပဝေဓေတွာ ပါတေတုံ န သက္ကုဏေယျ။
နေက္ခမ္မံ အဓိမုတ္တဿာတိ အရဟတ္တံ ပဋိဝိဇ္ဈိတွာ ဌိတဿ။ သေသပဒေသုပိ အရဟတ္တမေဝ ကထိတံ။ ဥပါဒါနက္ခယဿ စာတိ ဥပယောဂတ္ထေ သာမိဝစနံ။ အသမ္မောဟဉ္စ စေတသောတိ စိတ္တဿ စ အသမ္မောဟံ အဓိမုတ္တဿ။ ဒိသွာ အာယတနုပ္ပါဒန္တိ အာယတနာနံ ဥပ္ပါဒဉ္စ ဝယဉ္စ ဒိသွာ။ သမ္မာ စိတ္တံ ဝိမုစ္စတီတိ သမ္မာ ဟေတုနာ နယေန ဣမာယ ဝိပဿနာယ ပဋိပတ္တိယာ ဖလသမာပတ္တိဝသေန စိတ္တံ ဝိမုစ္စတိ, နိဗ္ဗာနာရမ္မဏေ အဓိမုစ္စတိ။ အထ ဝါ ဣမိနာ ခီဏာသဝဿ ပုဗ္ဗဘာဂပဋိပဒါ ကထိတာ။ တဿ ဟိ အာယတနုပ္ပါဒံ ဒိသွာ ဣမာယ ဝိပဿနာယ အဓိဂတဿ အရိယမဂ္ဂဿ အာနုဘာဝေန သဗ္ဗကိလေသေဟိ သမ္မာ စိတ္တံ ဝိမုစ္စတိ။ ဧဝံ တဿ သမ္မာ ဝိမုတ္တဿ…ပေ… န ဝိဇ္ဇတိ။ တတ္ထ သန္တစိတ္တဿာတိ နိဗ္ဗုတစိတ္တဿ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။
သောဏဿ ပဗ္ဗဇ္ဇာကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၉၄။)သဗ္ဗနီလိကာဒိပဋိက္ခေပကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၂၄၆။ အဒ္ဒါရိဋ္ဌကဝဏ္ဏာတိ အဘိနဝါရိဋ္ဌဖလဝဏ္ဏာ။ ဥဒကေန တိန္တကာကပတ္တဝဏ္ဏာတိပိ ဝဒန္တိ။
အဇ္ဈာရာမေ ဥပါဟနပဋိက္ခေပကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၂၄၈။ အဘိဇီဝန္တိ ဧတေနာတိ အဘိဇီဝနိကံ။ ကိန္တံ? သိပ္ပံ။ တေနာဟ ‘‘ယေန သိပ္ပေနာ’’တိအာဒိ။
ကဋ္ဌပါဒုကာဒိပဋိက္ခေပကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၂၅၁။ ဥဏ္ဏာဟိ ကတပါဒုကာတိ ဥဏ္ဏာလောမမယကမ္ဗလေဟိ, ဥဏ္ဏာလောမေဟိ ဧဝ ဝါ ကတပါဒုကာ။ န, ဘိက္ခဝေ, ဂါဝီနံ ဝိသာဏေသု ဂဟေတဗ္ဗန္တိအာဒီသု ‘‘မောက္ခာဓိပ္ပါယေန ဝိသာဏာဒီသု ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။
ယာနာဒိပဋိက္ခေပကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၂၅၃။ အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ပုရိသယုတ္တံ ဟတ္ထဝဋ္ဋကန္တိ ဧတ္ထ ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ပုရိသယုတ္တံ, အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ဟတ္ထဝဋ္ဋက’’န္တိ ဧဝံ ပစ္စေကဝါကျပရိသမာပနံ အဓိပ္ပေတန္တိ အာဟ ‘‘ပုရိသယုတ္တံ ဣတ္ထိသာရထိ ဝါ…ပေ… ပုရိသာ ဝါ, ဝဋ္ဋတိယေဝါ’’တိ။ ပီဌကသိဝိကန္တိ ပီဌကယာနံ။ ပါဋင်္ကိန္တိ အန္ဒောလိကာယေတံ အဓိဝစနံ။
ဥစ္စာသယနမဟာသယနပဋိက္ခေပကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၂၅၄။ ဝါဠရူပါနီတိ အာဟရိမာနိ ဝါဠရူပါနိ။ ‘‘အကပ္ပိယရူပါကုလော အကပ္ပိယမဉ္စော ပလ္လင်္ကော’’တိ သာရသမာသေ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဒီဃလောမကော မဟာကောဇဝေါတိ စတုရင်္ဂုလာဓိကလောမော ကာဠကောဇဝေါ။ ‘‘စတုရင်္ဂုလာဓိကာနိ ကိရ တဿ လောမာနီ’’တိ ဝစနတော စတုရင်္ဂုလတော ဟေဋ္ဌာ ဝဋ္ဋတီတိ ဝဒန္တိ။ ဝါနစိတြော ဥဏ္ဏာမယတ္ထရဏောတိ ဘိတ္တိစ္ဆေဒါဒိဝသေန ဝိစိတြော ဥဏ္ဏာမယတ္ထရဏော။ ဃနပုပ္ဖကော ဥဏ္ဏာမယတ္ထရဏောတိ ဥဏ္ဏာမယလောဟိတတ္ထရဏော။ ပကတိတူလိကာတိ ရုက္ခတူလလတာတူလပေါဋကီတူလသင်္ခါတာနံ တိဏ္ဏံ တူလာနံ အညတရပုဏ္ဏာ တူလိကာ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၉၅။)‘‘ဥဒ္ဒလောမီတိ ဥဘတောဒသံ ဥဏ္ဏာမယတ္ထရဏံ။ ဧကန္တလောမီတိ ဧကတောဒသံ ဥဏ္ဏာမယတ္ထရဏ’’န္တိ ဒီဃနိကာယဋ္ဌကထာယံ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၅) ဝုတ္တံ, သာရသမာသေ ပန ‘‘ဥဒ္ဒလောမီတိ ဧကတော ဥဂ္ဂတပုပ္ဖံ။ ဧကန္တလောမီတိ ဥဘတော ဥဂ္ဂတပုပ္ဖ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ကောသေယျကဋ္ဋိဿမယန္တိ ကောသေယျကသဋမယ’’န္တိ အာစရိယဓမ္မပါလတ္ထေရေန ဝုတ္တံ။ သုဒ္ဓကောသေယျန္တိ ရတနပရိသိဗ္ဗနရဟိတံ။ ဒီဃနိကာယဋ္ဌကထာယံ ပနေတ္ထ ‘‘ဌပေတွာ တူလိကံ သဗ္ဗာနေဝ ဂေါနကာဒီနိ ရတနပရိသိဗ္ဗိတာနိ ဝဋ္ဋန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ‘‘ဌပေတွာ တူလိက’’န္တိ ဧတေန ရတနပရိသိဗ္ဗနရဟိတာပိ တူလိကာ န ဝဋ္ဋတီတိ ဒီပေတိ။ ‘‘ရတနပရိသိဗ္ဗိတာနိ ဝဋ္ဋန္တီ’’တိ ဣမိနာ ပန ယာနိ ရတနပရိသိဗ္ဗိတာနိ, တာနိ ဘူမတ္ထရဏဝသေန ယထာနုရူပံ မဉ္စာဒီသု စ ဥပနေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဒီပိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧတ္ထ စ ဝိနယပရိယာယံ ပတွာ ဂရုကေ ဌာတဗ္ဗတ္တာ ဣဓ ဝုတ္တနယေနေဝေတ္ထ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သုတ္တန္တိကဒေသနာယံ ပန ဂဟဋ္ဌာနမ္ပိ ဝသေန ဝုတ္တတ္တာ တေသံ သင်္ဂဏှနတ္ထံ ‘‘ဌပေတွာ တူလိကံ…ပေ… ဝဋ္ဋန္တီ’’တိ ဝုတ္တန္တိ အပရေ။
အဇိနစမ္မေဟီတိ အဇိနမိဂစမ္မေဟိ။ တာနိ ကိရ စမ္မာနိ သုခုမတရာနိ, တသ္မာ ဒုပဋ္ဋတိပဋ္ဋာနိ ကတွာ သိဗ္ဗန္တိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အဇိနပဝေဏီ’’တိ။ ဥတ္တရံ ဥပရိဘာဂံ ဆာဒေတီတိ ဥတ္တရစ္ဆဒေါ, ဝိတာနံ, တဉ္စ လောဟိတဝိတာနံ ဣဓာဓိပ္ပေတန္တိ အာဟ ‘‘ဥပရိဗဒ္ဓေန ရတ္တဝိတာနေနာ’’တိ။ ‘‘ရတ္တဝိတာနေသု စ ကာသာဝံ ဝဋ္ဋတိ, ကုသုမ္ဘာဒိရတ္တမေဝ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ မဟာဥပဓာနန္တိ ပမာဏာတိက္ကန္တံ ဥပဓာနံ။ ဧတ္ထ စ ကိဉ္စာပိ ဒီဃနိကာယဋ္ဌကထာယံ (ဒီ။ နိ အဋ္ဌ။ ၁။၁၅) ‘‘အလောဟိတကာနိ ဒွေပိ ဝဋ္ဋန္တိယေဝ, တတော ဥတ္တရိ လဘိတွာ အညေသံ ဒါတဗ္ဗာနိ, ဒါတုံ အသက္ကောန္တော မဉ္စေ တိရိယံ အတ္ထရိတွာ ဥပရိ ပစ္စတ္ထရဏံ ဒတွာ နိပဇ္ဇိတုမ္ပိ လဘတီ’’တိ အဝိသေသေန ဝုတ္တံ, သေနာသနက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာယံ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၉၇) ပန ‘‘အဂိလာနဿ သီသုပဓာနဉ္စ ပါဒုပဓာနဉ္စာတိ ဒွယမေဝ ဝဋ္ဋတိ, ဂိလာနဿ ဗိမ္ဗောဟနာနိ သန္ထရိတွာ ဥပရိ ပစ္စတ္ထရဏံ ဒတွာ နိပဇ္ဇိတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ဂိလာနောယေဝ မဉ္စေ တိရိယံ အတ္ထရိတွာ နိပဇ္ဇိတုံ လဘတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
ဥစ္စာသယနမဟာသယနပဋိက္ခေပကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၉၆။)ဂိဟိဝိကတာနုညာတာဒိကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၂၅၆။ အဘိနိဿာယ နိသီဒိတုန္တိ အပဿာယ နိသီဒိတုံ။
သောဏကုဋိကဏ္ဏဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၂၅၇။ ပပတကေ ပဗ္ဗတေတိ ဧတ္ထ ‘‘ပဝတ္တေ ပဗ္ဗတေ’’တိပိ ပဌန္တိ, ပဝတ္တနာမကေ ပဗ္ဗတေတိ အတ္ထော။ သောဏော ဥပါသကောတိအာဒီသု (ဥဒါ။ အဋ္ဌ။ ၄၆) နာမေန သောဏော နာမ, တီဟိ သရဏဂမနေဟိ ဥပါသကတ္တပဋိဝေဒနေန ဥပါသကော, ကောဋိအဂ္ဃနကဿ ကဏ္ဏပိဠန္ဓနဿ ဓာရဏေန ‘‘ကောဋိကဏ္ဏော’’တိ စ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘ကုဋိကဏ္ဏော’’တိ ဧဝံ အဘိညာတော, န သုကုမာရသောဏောတိ အဓိပ္ပါယော။ အယဉှိ အာယသ္မတော မဟာကစ္စာနဿ သန္တိကေ ဓမ္မံ သုတွာ သာသနေ အဘိပ္ပသန္နော သရဏေသု စ သီလေသု စ ပတိဋ္ဌိတော ပပတကေ ပဗ္ဗတေ ဆာယူဒကသမ္ပန္နေ ဌာနေ ဝိဟာရံ ကာရေတွာ ထေရံ တတ္ထ ဝသာပေတွာ စတူဟိ ပစ္စယေဟိ ဥပဋ္ဌာတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အာယသ္မတော မဟာကစ္စာနဿ ဥပဋ္ဌာကော ဟောတီ’’တိ။
သော ကာလေန ကာလံ ထေရဿ ဥပဋ္ဌာနံ ဂစ္ဆတိ, ထေရော စဿ ဓမ္မံ ဒေသေတိ, တေန သံဝေဂဗဟုလော ဓမ္မစရိယာယံ ဥဿာဟဇာတော ဝိဟရတိ။ သော ဧကဒါ သတ္ထေန သဒ္ဓိံ ဝါဏိဇ္ဇတ္ထာယ ဥဇ္ဇေနိံ ဂစ္ဆန္တော အန္တရာမဂ္ဂေ အဋဝိယံ သတ္ထေ နိဝိဋ္ဌေ ရတ္တိယံ ဇနသမ္ဗာဓဘယေန ဧကမန္တံ အပက္ကမ္မ နိဒ္ဒံ ဥပဂဉ္ဆိ။ သတ္ထော ပစ္စူသဝေလာယံ ဥဋ္ဌာယ ဂတော, န ဧကောပိ သောဏံ ပဗောဓေသိ, သဗ္ဗေ ဝိဿရိတွာ အဂမိံသု။ သော ပဘာတာယ ရတ္တိယာ ပဗုဇ္ဈိတွာ ဥဋ္ဌာယ ကဉ္စိ အပဿန္တော သတ္ထေန ဂတမဂ္ဂံ ဂဟေတွာ သီဃံ သီဃံ ဂစ္ဆန္တော ဧကံ ဝဋရုက္ခံ ဥပဂဉ္ဆိ။ တတ္ထ အဒ္ဒသ ဧကံ မဟာကာယံ ဝိရူပဒဿနံ ဗီဘစ္ဆံ ပုရိသံ အဋ္ဌိတော မုတ္တာနိ အတ္တနော မံသာနိ သယမေဝ ခါဒန္တံ, ဒိသွာန ‘‘ကောသိ တွ’’န္တိ ပုစ္ဆိ။ ပေတောသ္မိ, ဘန္တေတိ။ ကသ္မာ ဧဝံ ကရောသီတိ? အတ္တနော ပုဗ္ဗကမ္မေနာတိ။ ကိံ ပန တံ ကမ္မန္တိ? အဟံ ပုဗ္ဗေ ဘာရုကစ္ဆနဂရဝါသီ ကူဋဝါဏိဇော ဟုတွာ ပရေသံ သန္တကံ ဝဉ္စေတွာ ခါဒိံ, သမဏေ စ ဘိက္ခာယ ဥပဂတေ ‘‘တုမှာကံ မံသံ ခါဒထာ’’တိ အက္ကောသိံ, တေန ကမ္မေန ဧတရဟိ ဣမံ ဒုက္ခံ အနုဘဝါမီတိ။ တံ သုတွာ သောဏော အတိဝိယ သံဝေဂံ ပဋိလဘိ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၉၇။)တတော ပရံ ဂစ္ဆန္တော မုခတော ပဂ္ဃရိတကာဠလောဟိတေ ဒွေ ပေတဒါရကေ ပဿိတွာ တထေဝ ပုစ္ဆိ, တေပိဿ အတ္တနော ကမ္မံ ကထေသုံ။ တေ ကိရ ဘာရုကစ္ဆနဂရေ ဒါရကကာလေ ဂန္ဓဝါဏိဇ္ဇာယ ဇီဝိကံ ကပ္ပေန္တာ အတ္တနော မာတရိ ခီဏာသဝေ နိမန္တေတွာ ဘောဇေန္တိယာ ဂေဟံ ဂန္တွာ ‘‘အမှာကံ သန္တကံ ကသ္မာ သမဏာနံ ဒေသိ, တယာ ဒိန္နံ ဘောဇနံ ဘုဉ္ဇနကသမဏာနံ မုခတော ကာဠလောဟိတံ ပဂ္ဃရတူ’’တိ အက္ကောသိံသု။ တေ တေန ကမ္မေန နိရယေ ပစ္စိတွာ တဿ ဝိပါကာဝသေသေန ပေတယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တိတွာ တဒါ ဣမံ ဒုက္ခံ အနုဘဝန္တိ။ တမ္ပိ သုတွာ သောဏော အတိဝိယ သံဝေဂဇာတော အဟောသိ။
သော ဥဇ္ဇေနိံ ဂန္တွာ တံ ကရဏီယံ တီရေတွာ ကုရရဃရံ ပစ္စာဂတော ထေရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ကတပဋိသန္ထာရော တမတ္ထံ အာရောစေသိ။ ထေရောပိဿ ပဝတ္တိနိဝတ္တီသု အာဒီနဝါနိသံသေ ဝိဘာဝေန္တော ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ သော ထေရံ ဝန္ဒိတွာ ဂေဟံ ဂတော သာယမာသံ ဘုဉ္ဇိတွာ သယနံ ဥပဂတော ထောကံယေဝ နိဒ္ဒါယိတွာ ပဗုဇ္ဈိတွာ သယနတလေ နိသဇ္ဇ ယထာသုတံ ဓမ္မံ ပစ္စဝေက္ခိတုံ အာရဒ္ဓေါ။ တဿ တံ ဓမ္မံ ပစ္စဝေက္ခတော တေ စ ပေတတ္တဘာဝေ အနုဿရတော သံသာရဒုက္ခံ အတိဝိယ ဘယာနကံ ဟုတွာ ဥပဋ္ဌာသိ, ပဗ္ဗဇ္ဇာယ စိတ္တံ နမိ။ သော ဝိဘာတာယ ရတ္တိယာ သရီရပဋိဇဂ္ဂနံ ကတွာ ထေရံ ဥပဂန္တွာ အတ္တနော အဇ္ဈာသယံ အာရောစေတွာ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ယာစိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အထ ခေါ သောဏော ဥပါသကော…ပေ… ပဗ္ဗာဇေတု မံ, ဘန္တေ, အယျော မဟာကစ္စာနော’’တိ။
တတ္ထ ယထာ ယထာတိအာဒိပဒါနံ အယံ သင်္ခေပတ္ထော – ယေန ယေန အာကာရေန အယျော မဟာကစ္စာနော ဓမ္မံ ဒေသေတိ အာစိက္ခတိ ပညပေတိ ပဋ္ဌပေတိ ဝိဝရတိ ဝိဘဇတိ ဥတ္တာနိံ ကရောတိ ပကာသေတိ, တေန တေန မေ ဥပပရိက္ခတော ဧဝံ ဟောတိ ‘‘ယဒေတံ သိက္ခတ္တယဗြဟ္မစရိယံ ဧကမ္ပိ ဒိဝသံ အခဏ္ဍံ ကတွာ စရိမကစိတ္တံ ပါပေတဗ္ဗတာယ ဧကန္တပရိပုဏ္ဏံ, ဧကဒိဝသမ္ပိ ကိလေသမလေန အမလီနံ ကတွာ စရိမကစိတ္တံ ပါပေတဗ္ဗတာယ ဧကန္တပရိသုဒ္ဓံ, သင်္ခလိခိတံ လိခိတသင်္ခသဒိသံ ဓောတသင်္ခသပ္ပဋိဘာဂံ စရိတဗ္ဗံ, ဣဒံ န သုကရံ အဂါရံ အဇ္ဈာဝသတာ အဂါရမဇ္ဈေ ဝသန္တေန ဧကန္တပရိပုဏ္ဏံ…ပေ… စရိတု’’န္တိ။
ဧဝံ အတ္တနော ပရိဝိတက္ကိတံ သောဏော ဥပါသကော ထေရဿ အာရောစေတွာ တံ ပဋိပဇ္ဇိတုကာမော ‘‘ဣစ္ဆာမဟံ ဘန္တေ’’တိအာဒိမာဟ။ ထေရော
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၉၈။)ပန ‘‘န တာဝဿ ဉာဏံ ပရိပါကံ ဂတ’’န္တိ ဥပဓာရေတွာ ဉာဏပရိပါကံ အာဂမယမာနော ‘‘ဒုက္ကရံ ခေါ’’တိအာဒိနာ ပဗ္ဗဇ္ဇာဆန္ဒံ နိဝါရေသိ။ တတ္ထ ဧကသေယျန္တိ အဒုတိယသေယျံ။ ဧတ္ထ စ သေယျာသီသေန ‘‘ဧကော တိဋ္ဌတိ, ဧကော ဂစ္ဆတိ, ဧကော နိသီဒတီ’’တိအာဒိနာ နယေန ဝုတ္တံ စတူသု ဣရိယာပထေသု ကာယဝိဝေကံ ဒီပေတိ, န ဧကိကာ ဟုတွာ သယနမတ္တံ။ ဧကဘတ္တန္တိ ‘‘ဧကဘတ္တိကော ဟောတိ ရတ္တူပရတော ဝိရတော ဝိကာလဘောဇနာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၁၀, ၁၉၄၊ မ။ နိ။ ၁။၂၉၃ အ။ နိ။ ၃။၇၁) ဧဝံ ဝုတ္တံ ဝိကာလဘောဇနာ ဝိရတိံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ဗြဟ္မစရိယန္တိ မေထုနဝိရတိဗြဟ္မစရိယံ, သိက္ခတ္တယာနုယောဂသင်္ခါတံ သာသနဗြဟ္မစရိယံ ဝါ။ ဣင်္ဃာတိ စောဒနတ္ထေ နိပါတော။ တတ္ထေဝါတိ ဂေဟေယေဝ။ ဗုဒ္ဓါနံ သာသနံ အနုယုဉ္ဇာတိ နိစ္စသီလဥပေါသထသီလနိယမာဒိဘေဒံ ပဉ္စင်္ဂံ အဋ္ဌင်္ဂံ ဒသင်္ဂဉ္စ သီလံ တဒနုရူပဉ္စ သမာဓိပညာဘာဝနံ အနုယုဉ္ဇ။ ဧတဉှိ ဥပါသကေန ပုဗ္ဗဘာဂေ အနုယုဉ္ဇိတဗ္ဗံ ဗုဒ္ဓသာသနံ နာမ။ တေနာဟ ‘‘ကာလယုတ္တံ ဧကသေယျံ ဧကဘတ္တံ ဗြဟ္မစရိယ’’န္တိ။
တတ္ထ ကာလယုတ္တန္တိ စာတုဒ္ဒသီပဉ္စဒ္ဒသီအဋ္ဌမီပါဋိဟာရိကပက္ခသင်္ခါတေန ကာလေန ယုတ္တံ, ယထာဝုတ္တကာလေ ဝါ တုယှံ အနုယုဉ္ဇန္တဿ ယုတ္တံ ပတိရူပံ သက္ကုဏေယျံ, န သဗ္ဗကာလံ သဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပါယော။ သဗ္ဗမေတံ ဉာဏဿ အပရိပက္ကတ္တာ တဿ ကာမာနံ ဒုပ္ပဟာနတာယ သမ္မာ ပဋိပတ္တိယံ ယောဂျံ ကာရာပေတုံ ဝဒတိ, န ပဗ္ဗဇ္ဇာဆန္ဒံ နိဝါရေတုံ။ ပဗ္ဗဇ္ဇာဘိသင်္ခါရောတိ ပဗ္ဗဇိတုံ အာရမ္ဘော ဥဿာဟော။ ပဋိပ္ပဿမ္ဘီတိ ဣန္ဒြိယာနံ အပရိပက္ကတ္တာ သံဝေဂဿ စ နာတိတိက္ခဘာဝတော ဝူပသမိ။ ကိဉ္စာပိ ပဋိပ္ပဿမ္ဘိ, ထေရေန ဝုတ္တဝိဓိံ ပန အနုတိဋ္ဌန္တော ကာလေန ကာလံ ထေရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ပယိရုပါသန္တော ဓမ္မံ သုဏာတိ။ တဿ ဝုတ္တနယေနေဝ ဒုတိယမ္ပိ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇိ, ထေရဿ စ အာရောစေသိ, ဒုတိယမ္ပိ ထေရော ပဋိက္ခိပိ။ တတိယဝါရေ ပန ဉာဏဿ ပရိပက္ကဘာဝံ ဉတွာ ‘‘ဣဒါနိ နံ ပဗ္ဗာဇေတုံ ကာလော’’တိ ထေရော ပဗ္ဗာဇေသိ, ပဗ္ဗဇိတဉ္စ တံ တီဏိ သံဝစ္ဆရာနိ အတိက္ကမိတွာ ဂဏံ ပရိယေသိတွာ ဥပသမ္ပာဒေသိ။ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘ဒုတိယမ္ပိ ခေါ သောဏော…ပေ… ဥပသမ္ပာဒေသီ’’တိ။
တတ္ထ အပ္ပဘိက္ခုကောတိ ကတိပယဘိက္ခုကော။ တဒါ ကိရ ဘိက္ခူ ယေဘုယျေန မဇ္ဈိမဒေသေယေဝ ဝသိံသု, တသ္မာ တတ္ထ ကတိပယာ ဧဝ
(သာရတ္ထ၊၃၊၂၉၉။)အဟေသုံ။ တေ စ ဧကသ္မိံ ဂါမေ ဧကော, ဧကသ္မိံ နိဂမေ ဒွေတိ ဧဝံ ဝိသုံ ဝိသုံ ဝသိံသု။ ကိစ္ဆေနာတိ ဒုက္ခေန။ ကသိရေနာတိ အာယာသေန။ တတော တတောတိ တသ္မာ တသ္မာ ဂါမနိဂမာဒိတော။ ထေရေန ဟိ ကတိပယေ ဘိက္ခူ အာနေတွာ အညေသု အာနီယမာနေသု ပုဗ္ဗေ အာနီတာ ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေန ပက္ကမိံသု, ကဉ္စိ ကာလံ အာဂမေတွာ ပုန တေသု အာနီယမာနေသု ဣတရေ ပက္ကမိံသု။ ဧဝံ ပုနပ္ပုနံ အာနယနေန သန္နိပါတော စိရေနေဝ အဟောသိ။ ထေရောပိ တဒါ ဧကဝိဟာရီ အဟောသိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘တိဏ္ဏံ ဝဿာနံ…ပေ… သန္နိပါတာပေတွာ’’တိ။
ဝဿံဝုတ္ထဿာတိ ဝဿံ ဥပဂန္တွာ ဝုသိတဝတော။ ဧဒိသော စ ဧဒိသော စာတိ ဧဝရူပေါ စ ဧဝရူပေါ စ။ ‘‘ဧဝရူပါယ နာမ ရူပကာယသမ္ပတ္တိယာ သမန္နာဂတော, ဧဝရူပါယ ဓမ္မကာယသမ္ပတ္တိယာ သမန္နာဂတော’’တိ သုတောယေဝ မေ သော ဘဂဝါ။ န စ မယာ သမ္မုခါ ဒိဋ္ဌောတိ ဧတ္ထ ပန ပုထုဇ္ဇနသဒ္ဓါယ ဧဝ အာယသ္မာ သောဏော ဘဂဝန္တံ ဒဋ္ဌုကာမော အဟောသိ။ အပရဘာဂေ ပန သတ္ထာရာ သဒ္ဓိံ ဧကဂန္ဓကုဋိယံ ဝသိတွာ ပစ္စူသသမယံ အဇ္ဈိဋ္ဌော သောဠသ အဋ္ဌကဝဂ္ဂိယာနိ သတ္ထု သမ္မုခါ အဋ္ဌိံ ကတွာ မနသိ ကတွာ သဗ္ဗံ စေတသာ သမန္နာဟရိတွာ အတ္ထဓမ္မပဋိသံဝေဒီ ဟုတွာ ဘဏန္တော ဓမ္မုပသဉှိတပါမောဇ္ဇာဒိမုခေန သမာဟိတော သရဘညပရိယောသာနေ ဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေတွာ သင်္ခါရေ သမ္မသန္တော အနုပုဗ္ဗေန အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ ဧတဒတ္ထမေဝ ဟိဿ ဘဂဝတာ အတ္တနာ သဒ္ဓိံ ဧကဂန္ဓကုဋိယံ ဝါသော အာဏတ္တောတိ ဝဒန္တိ။
ကေစိ ပနာဟု ‘‘န စ မယာ သမ္မုခါ ဒိဋ္ဌောတိ ဣဒံ ရူပကာယဒဿနမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ အာယသ္မာ ဟိ သောဏော ပဗ္ဗဇိတွာ ထေရဿ သန္တိကေ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ ဃဋေန္တော ဝါယမန္တော အနုပသမ္ပန္နောဝ သောတာပန္နော ဟုတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇိတွာ ‘ဥပါသကာပိ သောတာပန္နာ ဟောန္တိ, အဟမ္ပိ သောတာပန္နော, ကိမေတ္ထ စိတ္တ’န္တိ ဥပရိမဂ္ဂတ္ထာယ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ အန္တောဝဿေယေဝ ဆဠဘိညော ဟုတွာ ဝိသုဒ္ဓိပဝါရဏာယ ပဝါရေသိ။ အရိယသစ္စဒဿနေန ဘဂဝတော ဓမ္မကာယော ဒိဋ္ဌော နာမ ဟောတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ ‘ယော ခေါ, ဝက္ကလိ, ဓမ္မံ ပဿတိ, သော မံ ပဿတီ’တိ (သံ။ နိ။ ၃။၈၇)။ တသ္မာဿ ဓမ္မကာယဒဿနံ ပဂေဝ သိဒ္ဓံ, ပဝါရေတွာ ပန ရူပကာယံ ဒဋ္ဌုကာမော အဟောသီ’’တိ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၀၀။)ပါသာဒိကန္တိအာဒိပဒါနံ အတ္ထော အဋ္ဌကထာယမေဝ ဝုတ္တော။ တတ္ထ ဝိသူကာယိကဝိပ္ဖန္ဒိတာနန္တိ ပဋိပက္ခဘူတာနံ ဒိဋ္ဌိစိတ္တဝိပ္ဖန္ဒိတာနန္တိ အတ္ထော။ ပါသာဒိကန္တိ (ဥဒါ။ အဋ္ဌ။ ၁၀) ဝါ ဒွတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏအသီတိအနုဗျဉ္ဇနဗျာမပ္ပဘာကေတုမာလာလင်္ကတာယ သမန္တပါသာဒိကာယ အတ္တနော သရီရပ္ပဘာယ သမ္ပတ္တိယာ ရူပကာယဒဿနဗျာဝဋဿ ဇနဿ သဗ္ဗဘာဂတော ပသာဒါဝဟံ။ ပသာဒနီယန္တိ ဒသဗလစတုဝေသာရဇ္ဇဆအသာဓာရဏဉာဏအဋ္ဌာရသအာဝေဏိကဗုဒ္ဓဓမ္မပ္ပဘုတိအပရိမာဏဂုဏဂဏသမန္နာဂတာယ ဓမ္မကာယသမ္ပတ္တိယာ ပရိက္ခကဇနဿ ပသာဒနီယံ ပသီဒိတဗ္ဗယုတ္တံ ပသာဒကံ ဝါ။ သန္တိန္ဒြိယန္တိ စက္ခာဒိပဉ္စိန္ဒြိယလောလတာဝိဂမေန ဝူပသန္တပဉ္စိန္ဒြိယံ။ သန္တမာနသန္တိ ဆဋ္ဌဿ မနိန္ဒြိယဿ နိဗ္ဗိသေဝနဘာဝူပဂမနေန ဝူပသန္တမာနသံ။ ဥတ္တမဒမထသမထံ အနုပ္ပတ္တန္တိ လောကုတ္တရပညာဝိမုတ္တိစေတောဝိမုတ္တိသင်္ခါတံ ဥတ္တမံ ဒမထံ သမထဉ္စ အနုပ္ပတွာ အဓိဂန္တွာ ဌိတံ။ ဒန္တန္တိ သုပရိသုဒ္ဓကာယသမာစာရတာယ ဟတ္ထပါဒကုက္ကုစ္စာဘာဝတော ဒဝါဒိအဘာဝတော စ ကာယေန ဒန္တံ။ ဂုတ္တန္တိ သုပရိသုဒ္ဓဝစီသမာစာရတာယ နိရတ္ထကဝါစာဘာဝတော ရဝါဒိအဘာဝတော စ ဝါစာယ ဂုတ္တံ။ ယတိန္ဒြိယန္တိ သုပရိသုဒ္ဓမနောသမာစာရတာယ အရိယိဒ္ဓိယောဂေန အဗျာဝဋအပ္ပဋိသင်္ခုပေက္ခာဘာဝတော စ မနိန္ဒြိယဝသေန ယတိန္ဒြိယံ။ နာဂန္တိ ဆန္ဒာဒိဝသေန အဂမနတော, ပဟီနာနံ ရာဂါဒိကိလေသာနံ အပုနာဂမနတော အပစ္စာဂမနတော ကဿစိပိ အာဂုဿ သဗ္ဗထာပိ အကရဏတော, ပုနဗ္ဘဝဿ စ အဂမနတောတိ ဣမေဟိ ကာရဏေဟိ နာဂံ။ ဧတ္ထ စ ‘‘ပါသာဒိက’’န္တိ ဣမိနာ ရူပကာယေန ဘဂဝတော ပမာဏဘူတတံ ဒီပေတိ, ‘‘ပသာဒနီယ’’န္တိ ဣမိနာ ဓမ္မကာယေန။ ‘‘သန္တိန္ဒြိယ’’န္တိအာဒိနာ သေသေဟိ ပမာဏဘူတတံ ဒီပေတိ, တေန စတုပ္ပမာဏိကေ လောကသန္နိဝါသေ အနဝသေသတော သတ္တာနံ ဘဂဝတော ပမာဏဘာဝေါ ပကာသိတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧကဝိဟာရေတိ ဧကဂန္ဓကုဋိယံ။ ဂန္ဓကုဋိ ဟိ ဣဓ ‘‘ဝိဟာရော’’တိ အဓိပ္ပေတော။ ဝတ္ထုန္တိ ဝသိတုံ။
֍ ဋ္ဌ ၂၅၈။ အဇ္ဈောကာသေ ဝီတိနာမေတွာတိ (ဥဒါ။ အဋ္ဌ။ ၄၆) အဇ္ဈောကာသေ နိသဇ္ဇာယ ဝီတိနာမေတွာ။ ‘‘ယသ္မာ ဘဂဝါ အာယသ္မတော သောဏဿ သမာပတ္တိသမာပဇ္ဇနေန ပဋိသန္ထာရံ ကရောန္တော သာဝကသာဓာရဏာ သဗ္ဗာ
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၀၁။)သမာပတ္တိယော အနုလောမပဋိလောမံ သမာပဇ္ဇန္တော ဗဟုဒေဝ ရတ္တိံ အဇ္ဈောကာသေ နိသဇ္ဇာယ ဝီတိနာမေတွာ ပါဒေ ပက္ခာလေတွာ ဝိဟာရံ ပါဝိသိ, တသ္မာ အာယသ္မာပိ သောဏော ဘဂဝတော အဓိပ္ပါယံ ဉတွာ တဒနုရူပံ သဗ္ဗာ တာ သမာပတ္တိယော သမာပဇ္ဇန္တော ဗဟုဒေဝ ရတ္တိံ အဇ္ဈောကာသေ နိသဇ္ဇာယ ဝီတိနာမေတွာ ပါဒေ ပက္ခာလေတွာ ဝိဟာရံ ပါဝိသီ’’တိ ကေစိ ဝဒန္တိ။ ပဝိသိတွာ စ ဘဂဝတာ အနုညာတော စီဝရံ တိရောကရဏီယံ ကတွာပိ ဘဂဝတော ပါဒပဿေ နိသဇ္ဇာယ ဝီတိနာမေသိ။ အဇ္ဈေသီတိ အာဏာပေသိ။ ပဋိဘာတု တံ ဘိက္ခု ဓမ္မော ဘာသိတုန္တိ ဘိက္ခု တုယှံ ဓမ္မော ဘာသိတုံ ဥပဋ္ဌာတု ဉာဏမုခံ အာဂစ္ဆတု, ယထာသုတံ ယထာပရိယတ္တံ ဓမ္မံ ဘဏာဟီတိ အတ္ထော။
သဗ္ဗာနေဝ အဋ္ဌကဝဂ္ဂိကာနီတိ အဋ္ဌကဝဂ္ဂဘူတာနိ ကာမသုတ္တာဒီနိ (မဟာနိ။ ၁) သောဠသ သုတ္တာနိ။ သရေန အဘာသီတိ သုတ္တုဿာရဏသရေန အဘာသိ, သရဘညဝသေန ကထေသီတိ အတ္ထော။ သရဘညပရိယောသာနေတိ ဥဿာရဏာဝသာနေ။ သုဂ္ဂဟိတာနီတိ သမ္မာ ဥဂ္ဂဟိတာနိ။ သုမနသိကတာနီတိ သုဋ္ဌု မနသိ ကတာနိ။ ဧကစ္စော ဥဂ္ဂဟဏကာလေ သမ္မာ ဥဂ္ဂဟေတွာပိ ပစ္ဆာ သဇ္ဈာယာဒိဝသေန မနသိကရဏကာလေ ဗျဉ္ဇနာနိ ဝါ မိစ္ဆာ ရောပေတိ, ပဒပစ္စာဘဋ္ဌံ ဝါ ကရောတိ, န ဧဝမယံ။ ဣမိနာ ပန သမ္မဒေဝ ယထုဂ္ဂဟိတံ မနသိ ကတာနိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘သုမနသိကတာနီတိ သုဋ္ဌု မနသိ ကတာနီ’’တိ။ သူပဓာရိတာနီတိ အတ္ထတောပိ သုဋ္ဌု ဥပဓာရိတာနိ။ အတ္ထေ ဟိ သုဋ္ဌု ဥပဓာရိတေ သက္ကာ ပါဠိ သမ္မာ ဥဿာရေတုံ။ ကလျာဏိယာပိ ဝါစာယ သမန္နာဂတောတိ သိထိလဓနိတာဒီနံ ယထာဝိဓာနံ ဝစနေန ပရိမဏ္ဍလပဒဗျဉ္ဇနာယ ပေါရိယာ ဝါစာယ သမန္နာဂတော။ ဝိဿဋ္ဌာယာတိ ဝိမုတ္တာယ။ ဧတေနဿ ဝိမုတ္တဝါဒိတံ ဒဿေတိ။ အနေလဂလာယာတိ ဧလံ ဝုစ္စတိ ဒေါသော, တံ န ပဂ္ဃရတီတိ အနေလဂလာ, တာယ နိဒ္ဒေါသာယာတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ အနေလဂလာယာတိ အနေလာယ စ အဂလာယ စ, နိဒ္ဒေါသာယ အဂလိတပဒဗျဉ္ဇနာယ အပရိဟီနပဒဗျဉ္ဇနာယာတိ အတ္ထော။ တထာ ဟိ နံ ဘဂဝါ ‘‘ဧတဒဂ္ဂံ, ဘိက္ခဝေ, မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ ကလျာဏဝါက္ကရဏာနံ ယဒိဒံ သောဏော ကုဋိကဏ္ဏော’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၁၉၈, ၂၀၆) ဧတဒဂ္ဂေ ဌပေသိ။ အတ္ထဿ ဝိညာပနိယာတိ ယထာဓိပ္ပေတံ အတ္ထံ ဉာပေတုံ သမတ္ထာယ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၀၂။)ကတိဝဿောတိ သော ကိရ မဇ္ဈိမဝယဿ တတိယေ ကောဋ္ဌာသေ ဌိတော အာကပ္ပသမ္ပန္နော စ ပရေသံ စိရတရပဗ္ဗဇိတော ဝိယ ခါယတိ။ တံ သန္ဓာယ ဘဂဝါ ပုစ္ဆီတိ ကေစိ, တံ အကာရဏံ။ ဧဝံ သန္တံ သမာဓိသုခံ အနုဘဝိတုံ ယုတ္တော, ဧတ္တကံ ကာလံ ကသ္မာ ပမာဒံ အာပန္နောသီတိ ပန အနုယုဉ္ဇိတုံ သတ္ထာ ‘‘ကတိဝဿောသီ’’တိ တံ ပုစ္ဆိ။ တေနေဝါဟ ‘‘ကိဿ ပန တွံ ဘိက္ခု ဧဝံ စိရံ အကာသီ’’တိ။ တတ္ထ ကိဿာတိ ကိံကာရဏာ။ ဧဝံ စိရံ အကာသီတိ ဧဝံ စိရာယိ, ကေန ကာရဏေန ဧဝံ စိရကာလံ ပဗ္ဗဇ္ဇံ အနုပဂန္တွာ အဂါရမဇ္ဈေ ဝသီတိ အတ္ထော။ စိရံ ဒိဋ္ဌော မေတိ စိရေန စိရကာလေန မယာ ဒိဋ္ဌော။ ကာမေသူတိ ဝတ္ထုကာမေသု ကိလေသကာမေသု စ။ အာဒီနဝေါတိ ဒေါသော။ အပိစာတိ ကာမေသု အာဒီနဝေ ကေနစိ ပကာရေန ဒိဋ္ဌေပိ န တာဝါဟံ ဃရာဝါသတော နိက္ခမိတုံ အသက္ခိံ။ ကသ္မာ? သမ္ဗာဓော ဃရာဝါသော, ဥစ္စာဝစေဟိ ကိစ္စကရဏီယေဟိ သမုပဗျူဠှော အဂါရိယဘာဝေါ။ တေနေဝါဟ ‘‘ဗဟုကိစ္စော ဗဟုကရဏီယော’’တိ။
ဧတမတ္ထံ ဝိဒိတွာတိ ကာမေသု ယထာဘူတံ အာဒီနဝဒဿိနော စိတ္တံ စိရာယိတွာပိ ဃရာဝါသေ န ပက္ခန္ဒတိ, အညဒတ္ထု ပဒုမပလာသေ ဥဒကဗိန္ဒု ဝိယ ဝိနိဝတ္တတိယေဝါတိ ဧတမတ္ထံ သဗ္ဗာကာရတော ဝိဒိတွာ။ ဣမံ ဥဒါနန္တိ ပဝတ္တိံ နိဝတ္တိဉ္စ သမ္မဒေဝ ဇာနန္တော ပဝတ္တိယံ တံနိမိတ္တေ စ န ကဒါစိပိ ရမတီတိ ဣဒမတ္ထဒီပကံ ဣမံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ။
တတ္ထ ဒိသွာ အာဒီနဝံ လောကေတိ သဗ္ဗသ္မိမ္ပိ သင်္ခါရလောကေ ‘‘အနိစ္စော ဒုက္ခော ဝိပရိဏာမဓမ္မော’’တိအာဒီနဝံ ဒေါသံ ပညာစက္ခုနာ ပဿိတွာ။ ဧတေန ဝိပဿနာစာရော ကထိတော။ ဉတွာ ဓမ္မံ နိရူပဓိန္တိ သဗ္ဗူပဓိပဋိနိဿဂ္ဂတ္တာ နိရုပဓိံ နိဗ္ဗာနဓမ္မံ ယထာဘူတံ ဉတွာ, နိဿရဏဝိဝေကာသင်္ခတာမတသဘာဝတော မဂ္ဂဉာဏေန ပဋိဝိဇ္ဈိတွာ။ ‘‘ဒိသွာ ဉတွာ’’တိ ဣမေသံ ပဒါနံ ‘‘ဃတံ ပိဝိတွာ ဗလံ ဟောတိ, သီဟံ ဒိသွာ ဘယံ ဟောတိ, ပညာယ စဿ ဒိသွာ အာသဝါ ပရိက္ခီဏာ ဟောန္တီ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၂၇၁) ဝိယ ဟေတုအတ္ထတာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ အရိယော န ရမတီ ပါပေတိ ကိလေသေဟိ အာရကတ္တာ အရိယော သပ္ပုရိသော အဏုမတ္တေပိ ပါပေ န ရမတိ။ ကသ္မာ? ပါပေ န ရမတီ သုစီတိ သုဝိသုဒ္ဓကာယသမာစာရာဒိတာယ သုစိ သုဒ္ဓပုဂ္ဂလော ရာဇဟံသော ဝိယ ဥစ္စာရဋ္ဌာနေ ပါပေ သံကိလိဋ္ဌဓမ္မေ န ရမတိ နာဘိနန္ဒတိ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၀၃။)‘‘ပါပေါ န ရမတီ သုစိ’’န္တိပိ ပါဌော, တဿတ္ထော – ပါပေါ ပုဂ္ဂလော သုစိံ အနဝဇ္ဇံ ဝေါဒါနဓမ္မံ န ရမတိ, အညဒတ္ထု ဂါမသူကရာဒယော ဝိယ ဥစ္စာရဋ္ဌာနံ အသုစိံ သံကိလေသဓမ္မံယေဝ ရမတီတိ ပဋိပက္ခတော ဒေသနံ ပရိဝတ္တေတိ။
သောဏကုဋိကဏ္ဏဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ဋ္ဌ ၂၅၉။ ကာဠသီဟောတိ ကာဠမုခဝါနရဇာတိ။ သေသမေတ္ထ ပါဠိတော အဋ္ဌကထာတော စ သုဝိညေယျမေဝါတိ။
စမ္မက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၀၄။)၆။ ဘေသဇ္ဇက္ခန္ဓကံ
ပဉ္စဘေသဇ္ဇာဒိကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၂၆၁။ ဘေသဇ္ဇက္ခန္ဓကေ နစ္ဆာဒေန္တီတိ ရုစိံ န ဥပ္ပါဒေန္တိ။
֍ ဋ္ဌ ၂၆၂။ သုသုကာတိ သမုဒ္ဒေ ဘဝါ ဧကာ မစ္ဆဇာတိ။ ကုမ္ဘီလာတိပိ ဝဒန္တိ။ သံသဋ္ဌန္တိ ပရိဿာဝိတံ။ တေလပရိဘောဂေနာတိ သတ္တာဟကာလိကပရိဘောဂံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။
֍ ဋ္ဌ ၂၆၃။ ပိဋ္ဌေဟီတိ ပိသိတေဟိ။ ဥဗ္ဘိဒံ နာမ ဦသရပံသုမယံ။
֍ ဋ္ဌ ၂၆၄။ ဆကဏန္တိ ဂေါမယံ။ ပါကတိကစုဏ္ဏံ နာမ အပက္ကကသာဝစုဏ္ဏံ။ တေန ဌပေတွာ ဂန္ဓစုဏ္ဏံ သဗ္ဗံ ဝဋ္ဋတီတိ ဝဒန္တိ။
֍ ဋ္ဌ ၂၆၅။ သုဝဏ္ဏဂေရုကောတိ သုဝဏ္ဏတုတ္ထာဒိ။ အဉ္ဇနူပပိသနန္တိ အဉ္ဇနတ္ထာယ ဥပပိသိတဗ္ဗံ ယံ ကိဉ္စိ စုဏ္ဏဇာတံ။
֍ ဋ္ဌ ၂၆၈။ သာမံ ဂဟေတွာတိ ဧတ္ထ သပ္ပဒဋ္ဌဿ အတ္ထာယ အညေန ဘိက္ခုနာ ဂဟိတမ္ပိ သာမံ ဂဟိတသင်္ခမေဝ ဂစ္ဆတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
֍ ဋ္ဌ ၂၆၉။ ဃရဒိန္နကာဗာဓော နာမ ဝသီကရဏတ္ထာယ ဃရဏိယာ ဒိန္နဘေသဇ္ဇသမုဋ္ဌိတော အာဗာဓော။ တေနာဟ ‘‘ဝသီကရဏပါဏကသမုဋ္ဌိတရောဂေါ’’တိ။ ဃရ-သဒ္ဒေါ စေတ္ထ အဘေဒေန ဃရဏိယာ ဝတ္တမာနော အဓိပ္ပေတော။ ‘‘အကဋယူသေနာတိ အနဘိသင်္ခတေန မုဂ္ဂယူသေန။ ကဋာကဋေနာတိ မုဂ္ဂေ ပစိတွာ အစာလေတွာဝ ပရိဿာဝိတေန မုဂ္ဂသူပေနာ’’တိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။
ဂုဠာဒိအနုဇာနနကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၂၇၂။ ဂုဠကရဏန္တိ ဂုဠကရဏဋ္ဌာနံ, ဥစ္ဆုသာလန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။
֍ ဋ္ဌ ၂၇၄။ အဝိဿတ္ထာတိ သာသင်္ကာ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၀၅။)֍ ဋ္ဌ ၂၇၆။ အပ္ပမတ္တကေပိ ပဝါရေန္တီတိ အပ္ပမတ္တကေပိ ဂဟိတေ ပဝါရေန္တိ, ‘‘ဗဟုမှိ ဂဟိတေ အညေသံ နပ္ပဟောတီ’’တိ မညမာနာ အပ္ပမတ္တကံ ဂဟေတွာ ပဝါရေန္တီတိ အဓိပ္ပါယော။ ပဋိသင်္ခါပိ ပဋိက္ခိပန္တီတိ ‘‘ဒိဝါ ဘောဇနတ္ထာယ ဘဝိဿတီ’’တိ သလ္လက္ခေတွာပိ ပဋိက္ခိပန္တိ။
֍ ဋ္ဌ ၂၇၉။ သမ္ဗာဓေ ဒဟနကမ္မံ ပဋိက္ခေပါဘာဝေါ ဝဋ္ဋတိ။
֍ ဋ္ဌ ၂၈၀။ ဥဘတောပသန္နာတိ ဥဘယတော ပသန္နာ။ မာဃာတောတိ ‘‘မာ ဃာတေထ ပါဏိနော’’တိ ဧဝံ မာဃာတဃောသိတဒိဝသော။
ယာဂုမဓုဂေါဠကာဒိကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၂၈၂။ မဓုဂေါဠကန္တိ သက္ကရာဒိသံယုတ္တပူဝံ။ အာယုံ ဒေတီတိ အာယုဒါနံ ဒေတိ။ ဝဏ္ဏန္တိ သရီရဝဏ္ဏံ။ သုခန္တိ ကာယိကစေတသိကသုခံ။ ဗလန္တိ သရီရထာမံ။ ပဋိဘာနန္တိ ယုတ္တမုတ္တပဋိဘာနံ။ ဝါတံ အနုလောမေတီတိ ဝါတံ အနုလောမေတွာ ဟရတိ။ ဝတ္ထိံ သောဓေတီတိ ဓမနိယော သုဒ္ဓံ ကရောတိ။ အာမာဝသေသံ ပါစေတီတိ သစေ အာမာဝသေသကံ ဟောတိ, တံ ပါစေတိ။ အနုပ္ပဝေစ္ဆတီတိ ဒေတိ။ ဝါတဉ္စ ဗျပနေတီတိ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။
֍ ဋ္ဌ ၂၈၃။ နနု စ ‘‘ပရမ္ပရဘောဇနေန ကာရေတဗ္ဗော’’တိ ကသ္မာ ဝုတ္တံ။ ပရမ္ပရဘောဇနဉှိ ပဉ္စန္နံ ဘောဇနာနံ အညတရေန နိမန္တိတဿ တံ ဌပေတွာ အညံ ပဉ္စန္နံ ဘောဇနာနံ အညတရံ ဘုဉ္ဇန္တဿ ဟောတိ, ဣမေ စ ဘိက္ခူ ဘောဇ္ဇယာဂုံ ပရိဘုဉ္ဇိံသု, ပဉ္စသု ဘောဇနေသု အညတရန္တိ အာဟ ‘‘ဘောဇ္ဇယာဂုယာ ဟိ ပဝါရဏာ ဟောတီ’’တိ။ ယသ္မာ ပဉ္စန္နံ ဘောဇနာနံ အညတရံ ပဋိက္ခိပန္တဿ ဝုတ္တာ ပဝါရဏာ ဘောဇ္ဇယာဂုံ ပဋိက္ခိပန္တဿပိ ဟောတိယေဝ, တသ္မာ ဘောဇ္ဇယာဂုပိ ဩဒနဂတိကာယေဝါတိ အဓိပ္ပါယော။
֍ ဋ္ဌ ၂၈၄။ သုခုမောဇံ ပက္ခိပိံသူတိ ‘‘ဘဂဝါ ပရိဘုဉ္ဇိဿတီ’’တိ မညမာနာ ပက္ခိပိံသု။
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၀၆။)ပါဋလိဂါမဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၂၈၅။ ပါဋလိဂါမောတိ (ဥဒါ။ အဋ္ဌ။ ၇၆) ဧဝံနာမကော မဂဓရဋ္ဌေ ဧကော ဂါမော။ တဿ ကိရ ဂါမဿ မာပနဒိဝသေ ဂါမင်္ဂဏဋ္ဌာနေ ဒွေ တယော ပါဋလင်္ကုရာ ပထဝိတော ဥဗ္ဘိဇ္ဇိတွာ နိက္ခမိံသု။ တေန တံ ‘‘ပါဋလိဂါမော’’ တွေဝ ဝေါဟရိံသု။ တဒဝသရီတိ တံ ပါဋလိဂါမံ အဝသရိ အနုပါပုဏိ။ ပါဋလိဂါမိကာတိ ပါဋလိဂါမဝါသိနော။ ဥပါသကာတိ တေ ကိရ ဘဂဝတော ပဌမဒဿနေန ကေစိ သရဏေသု စ သီလေသု စ ပတိဋ္ဌိတာ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဥပါသကာ’’တိ။ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိံသူတိ ပါဋလိဂါမေ ကိရ အဇာတသတ္တုနော လိစ္ဆဝိရာဇူနဉ္စ မနုဿာ ကာလေန ကာလံ ဂန္တွာ ဂေဟသာမိကေ ဂေဟတော နီဟရိတွာ မာသမ္ပိ အဍ္ဎမာသမ္ပိ ဝသန္တိ။ တေန ပါဋလိဂါမဝါသိနော မနုဿာ နိစ္စုပဒ္ဒုတာ ‘‘ဧတေသဉ္စေဝ အာဂတကာလေ ဝသနဋ္ဌာနံ ဘဝိဿတီတိ ဧကပဿေ ဣဿရာနံ ဘဏ္ဍပဋိသာမနဋ္ဌာနံ, ဧကပဿေ ဝသနဋ္ဌာနံ, ဧကပဿေ အာဂန္တုကာနံ အဒ္ဓိကမနုဿာနံ, ဧကပဿေ ဒလိဒ္ဒါနံ ကပဏမနုဿာနံ, ဧကပဿေ ဂိလာနာနံ ဝသနဋ္ဌာနံ ဘဝိဿတီ’’တိ သဗ္ဗေသံ အညမညံ အဃဋ္ဋေတွာ ဝသနပ္ပဟောနကံ နဂရမဇ္ဈေ မဟတိံ သာလံ ကာရေသုံ, တဿ နာမံ အာဝသထာဂါရန္တိ။ အာဂန္တွာ ဝသန္တိ ဧတ္ထ အာဂန္တုကာတိ အာဝသထော, တဒေဝ အာဂါရံ အာဝသထာဂါရံ။
တံ ဒိဝသဉ္စ တံ နိဋ္ဌာနံ အဂမာသိ။ တေ တတ္ထ ဂန္တွာ ဣဋ္ဌကကမ္မသုဓာကမ္မစိတ္တကမ္မာဒိဝသေန သုပရိနိဋ္ဌိတံ သုသဇ္ဇိတံ ဒေဝဝိမာနသဒိသံ ဒွါရကောဋ္ဌကတော ပဋ္ဌာယ ဩလောကေတွာ ‘‘ဣဒံ အာဝသထာဂါရံ အတိဝိယ မနောရမံ သဿိရိကံ, ကေန နု ခေါ ပဌမံ ပရိဘုတ္တံ အမှာကံ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယ အဿာ’’တိ စိန္တေသုံ, တသ္မိံယေဝ စ ခဏေ ‘‘ဘဂဝါ တံ ဂါမံ အနုပ္ပတ္တော’’တိ အဿောသုံ, တေန တေ ဥပ္ပန္နပီတိသောမနဿာ ‘‘အမှေဟိ ဘဂဝါ ဂန္တွာပိ အာနေတဗ္ဗော သိယာ, သော သယမေဝ အမှာကံ ဝသနဋ္ဌာနံ သမ္ပတ္တော, အဇ္ဇ မယံ ဘဂဝန္တံ ဣဓ ဝသာပေတွာ ပဌမံ ပရိဘုဉ္ဇာပေဿာမ, တထာ ဘိက္ခုသံဃံ, ဘိက္ခုသံဃေ အာဂတေ တေပိဋကံ ဗုဒ္ဓဝစနံ အာဂတမေဝ ဘဝိဿတိ, သတ္ထာရံ မင်္ဂလံ ဝဒါပေဿာမ, ဓမ္မံ ကထာပေဿာမ, ဣတိ တီဟိ ရတနေဟိ ပရိဘုတ္တေ ပစ္ဆာ အမှာကံ ပရေသဉ္စ ပရိဘောဂေါ ဘဝိဿတိ, ဧဝံ နော ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယ ဘဝိဿတီ’’တိ သန္နိဋ္ဌာနံ ကတွာ ဧတဒတ္ထမေဝ ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိံသု။ တသ္မာ ဧဝမာဟံသု ‘‘အဓိဝါသေတု နော, ဘန္တေ,
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၀၇။)ဘဂဝါ အာဝသထာဂါရ’’န္တိ။ တေနုပသင်္ကမိံသူတိ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၂၉၇-၂၉၈၊ မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၂၂) ကိဉ္စာပိ တံ ဒိဝသမေဝ ပရိနိဋ္ဌိတတ္တာ ဒေဝဝိမာနံ ဝိယ သုသဇ္ဇိတံ သုပဋိဇဂ္ဂိတံ, ဗုဒ္ဓါရဟံ ပန ကတွာ န ပညတ္တံ။ ဗုဒ္ဓါ ဟိ နာမ အရညဇ္ဈာသယာ အရညာရာမာ, အန္တောဂါမေ ဝသေယျုံ ဝါ နော ဝါ, တသ္မာ ဘဂဝတော ရုစိံ ဇာနိတွာဝ ပညပေဿာမာတိ စိန္တေတွာ တေ ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိံသု, ဣဒါနိ ဘဂဝတော ရုစိံ ဇာနိတွာ တထာ ပညာပေတုကာမာ ယေနာဝသထာဂါရံ တေနုပသင်္ကမိံသု။ သဗ္ဗသန္ထရိံ အာဝသထာဂါရံ သန္ထရိတွာတိ ဧတ္ထ သန္ထရဏံ သန္ထရိ, သဗ္ဗော သကလော သန္ထရိ ဧတ္ထာတိ သဗ္ဗသန္ထရိ။ အထ ဝါ သန္ထတန္တိ သန္ထရိ, သဗ္ဗံ သန္ထရိ သဗ္ဗသန္ထရိ, တံ သဗ္ဗသန္ထရိံ။ ဘာဝနပုံသကနိဒ္ဒေသောဝါယံ, ယထာ သဗ္ဗမေဝ သန္ထတံ ဟောတိ, ဧဝံ သန္ထရိတွာတိ အတ္ထော။ သဗ္ဗပဌမံ တာဝ ‘‘ဂေါမယံ နာမ သဗ္ဗမင်္ဂလေသု ဝဋ္ဋတီ’’တိ သုဓာပရိကမ္မကတမ္ပိ ဘူမိံ အလ္လဂေါမယေန ဩပုဉ္ဇာပေတွာ ပရိသုက္ခဘာဝံ ဉတွာ ယထာ အက္ကန္တဋ္ဌာနေ ပဒံ ပညာယတိ, ဧဝံ စာတုဇ္ဇာတိယဂန္ဓေဟိ လိမ္ပေတွာ ဥပရိ နာနာဝဏ္ဏကဋသာရကေ သန္ထရိတွာ တေသံ ဥပရိ မဟာပိဋ္ဌိကကောဇဝေ အာဒိံ ကတွာ ဟတ္ထတ္ထရဏာဒီဟိ နာနာဝဏ္ဏေဟိ အတ္ထရဏေဟိ သန္ထရိတဗ္ဗယုတ္တကံ သဗ္ဗောကာသံ သန္ထရာပေသုံ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘သဗ္ဗသန္ထရိံ အာဝသထာဂါရံ သန္ထရိတွာ’’တိ။
အာသနာနီတိ မဇ္ဈဋ္ဌာနေ တာဝ မင်္ဂလတ္ထမ္ဘံ နိဿာယ မဟာရဟံ ဗုဒ္ဓါသနံ ပညပေတွာ တတ္ထ ယံ ယံ မုဒုကဉ္စ မနောရမဉ္စ ပစ္စတ္ထရဏံ, တံ တံ အတ္ထရိတွာ ဥဘတောလောဟိတကံ မနုညဒဿနံ ဥပဓာနံ ဥပဒဟိတွာ ဥပရိ သုဝဏ္ဏရဇတတာရကဝိစိတ္တဝိတာနံ ဗန္ဓိတွာ ဂန္ဓဒါမပုပ္ဖဒါမပတ္တာဒါမာဒီဟိ အလင်္ကရိတွာ သမန္တာ ဒွါဒသဟတ္ထေ ဌာနေ ပုပ္ဖဇာလံ ကာရေတွာ တိံသဟတ္ထမတ္တံ ဌာနံ ပဋသာဏိယာ ပရိက္ခိပါပေတွာ ပစ္ဆိမဘိတ္တိံ နိဿာယ ဘိက္ခုသံဃဿ ပလ္လင်္ကပီဌအပဿယပီဌမုဏ္ဍပီဌာဒီနိ ပညပါပေတွာ ဥပရိ သေတပစ္စတ္ထရဏေဟိ ပစ္စတ္ထရာပေတွာ သာလာယ ပါစီနပဿံ အတ္တနော နိသဇ္ဇာယောဂ္ဂံ ကာရေသုံ။ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘အာသနာနိ ပညပေတွာ’’တိ။
ဥဒကမဏိကန္တိ မဟာကုစ္ဆိကံ သမေခလံ ဥဒကစာဋိံ။ ဧဝံ ဘဂဝါ ဘိက္ခုသံဃော စ ယထာရုစိယာ ဟတ္ထပါဒေ ဓောဝိဿန္တိ, မုခံ ဝိက္ခာလေဿန္တီတိ တေသု တေသု ဌာနေသု မဏိဝဏ္ဏဿ ဥဒကဿ ပူရေတွာ ဝါသတ္ထာယ
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၀၈။)နာနာပုပ္ဖါနိ စေဝ ဥဒကဝါသစုဏ္ဏာနိ စ ပက္ခိပိတွာ ကဒလိပဏ္ဏေဟိ ပိဒဟိတွာ ပတိဋ္ဌပေသုံ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဥဒကမဏိကံ ပတိဋ္ဌာပေတွာ’’တိ။
တေလပဒီပံ အာရောပေတွာတိ ရဇတသုဝဏ္ဏာဒိမယဒဏ္ဍာသု ဒဏ္ဍဒီပိကာသု ယောနကရူပကာဒီနံ ဟတ္ထေ ဌပိတသုဝဏ္ဏရဇတာဒိမယကပလ္လိကာသု စ တေလပဒီပေ ဇလယိတွာ။ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိံသူတိ ဧတ္ထ ပန တေ ပါဋလိဂါမိကဥပါသကာ န ကေဝလံ အာဝသထာဂါရမေဝ, အထ ခေါ သကလသ္မိမ္ပိ ဂါမေ ဝီထိယော သဇ္ဇာပေတွာ ဓဇေ ဥဿာပေတွာ ဂေဟဒွါရေသု ပုဏ္ဏဃဋေ စ ကဒလိအာဒယော စ ဌပါပေတွာ သကလဂါမံ ဒီပမာလာဟိ ဝိပ္ပကိဏ္ဏတာရကံ ဝိယ ကတွာ ‘‘ခီရပကေ ဒါရကေ ခီရံ ပါယေထ, ဒဟရကုမာရေ လဟုံ လဟုံ ဘောဇေတွာ သယာပေထ, ဥစ္စာသဒ္ဒံ မာ ကရိတ္ထ, အဇ္ဇ ဧကရတ္တိံ သတ္ထာ အန္တောဂါမေ ဝသိဿတိ, ဗုဒ္ဓါ နာမ အပ္ပသဒ္ဒကာမာ ဟောန္တီ’’တိ ဘေရိံ စရာပေတွာ သယံ ဒဏ္ဍဒီပိကာ အာဒါယ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိံသု။
အထ ခေါ ဘဂဝါ နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ သဒ္ဓိံ ဘိက္ခုသံဃေန ယေန အာဝသထာဂါရံ တေနုပသင်္ကမီတိ ‘‘ယဿ ဒါနိ, ဘန္တေ, ဘဂဝါ ကာလံ မညတီ’’တိ ဧဝံ ကိရ တေဟိ ကာလေ အာရောစိတေ ဘဂဝါ လာခါရသေန တိန္တရတ္တကောဝိဠာရပုပ္ဖဝဏ္ဏံ သုရတ္တံ ဒုပဋ္ဋံ ကတ္တရိယာ ပဒုမံ ကန္တေန္တော ဝိယ, သံဝိဓာယ တိမဏ္ဍလံ ပဋိစ္ဆာဒေန္တော နိဝါသေတွာ သုဝဏ္ဏပါမင်္ဂေန ပဒုမကလာပံ ပရိက္ခိပန္တော ဝိယ, ဝိဇ္ဇုလတာသဿိရိကံ ကာယဗန္ဓနံ ဗန္ဓိတွာ ရတ္တကမ္ဗလေန ဂဇကုမ္ဘံ ပရိယောနန္ဓန္တော ဝိယ, ရတနသတုဗ္ဗေဓေ သုဝဏ္ဏဂ္ဃိကေ ပဝါဠဇာလံ ခိပမာနော ဝိယ, မဟတိ သုဝဏ္ဏစေတိယေ ရတ္တကမ္ဗလကဉ္စုကံ ပဋိမုဉ္စန္တော ဝိယ, ဂစ္ဆန္တံ ပုဏ္ဏစန္ဒံ ရတ္တဝလာဟကေန ပဋိစ္ဆာဒယမာနော ဝိယ, ကဉ္စနဂိရိမတ္ထကေ သုပက္ကလာခါရသံ ပရိသိဉ္စန္တော ဝိယ, စိတ္တကူဋပဗ္ဗတမတ္ထကံ ဝိဇ္ဇုလတာဇာလေန ပရိက္ခိပန္တော ဝိယ စ သစက္ကဝါဠသိနေရုယုဂန္ဓရမဟာပထဝိံ စာလေတွာ ဂဟိတနိဂြောဓပလ္လဝသမာနဝဏ္ဏံ ရတ္တဝရပံသုကူလံ ပါရုပိတွာ ဝနဂဟနတော ကေသရသီဟော ဝိယ, ဥဒယပဗ္ဗတကူဋတော ပုဏ္ဏစန္ဒော ဝိယ, ဗာလသူရိယော ဝိယ စ အတ္တနာ နိသိန္နတရုသဏ္ဍတော နိက္ခမိ။
အထဿ ကာယတော မေဃမုခတော ဝိဇ္ဇုကလာပါ ဝိယ ရသ္မိယော နိက္ခမိတွာ သုဝဏ္ဏရသဓာရာပရိသေကပိဉ္ဇရပတ္တပုပ္ဖဖလသာခါဝိဋပေ ဝိယ
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၀၉။)သမန္တတော ရုက္ခေ ကရိံသု။ တာဝဒေဝ အတ္တနော အတ္တနော ပတ္တစီဝရမာဒါယ မဟာဘိက္ခုသံဃော ဘဂဝန္တံ ပရိဝါရေသိ။ တေ စ နံ ပရိဝါရေတွာ ဌိတဘိက္ခူ ဧဝရူပါ အဟေသုံ အပ္ပိစ္ဆာ သန္တုဋ္ဌာ ပဝိဝိတ္တာ အသံသဋ္ဌာ အာရဒ္ဓဝီရိယာ ဝတ္တာရော ဝစနက္ခမာ စောဒကာ ပါပဂရဟိနော သီလသမ္ပန္နာ သမာဓိသမ္ပန္နာ ပညာသမ္ပန္နာ ဝိမုတ္တိသမ္ပန္နာ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနသမ္ပန္နာ။ တေဟိ ပရိဝါရိတော ဘဂဝါ ရတ္တကမ္ဗလပရိက္ခိတ္တော ဝိယ သုဝဏ္ဏက္ခန္ဓော, ရတ္တပဒုမသဏ္ဍမဇ္ဈဂတာ ဝိယ သုဝဏ္ဏနာဝါ, ပဝါဠဝေဒိကာပရိက္ခိတ္တော ဝိယ သုဝဏ္ဏပါသာဒေါ ဝိရောစိတ္ထ။ မဟာကဿပပ္ပမုခါ ပန မဟာထေရာ မေဃဝဏ္ဏံ ပံသုကူလစီဝရံ ပါရုပိတွာ မဏိဝမ္မဝမ္မိတာ ဝိယ မဟာနာဂါ ပရိဝါရယိံသု ဝီတရာဂါ ဘိန္နကိလေသာ ဝိဇဋိတဇဋာ ဆိန္နဗန္ဓနာ ကုလေ ဝါ ဂဏေ ဝါ အလဂ္ဂါ။
ဣတိ ဘဂဝါ သယံ ဝီတရာဂေါ ဝီတရာဂေဟိ, ဝီတဒေါသော ဝီတဒေါသေဟိ, ဝီတမောဟော ဝီတမောဟေဟိ, နိတ္တဏှော နိတ္တဏှေဟိ, နိက္ကိလေသော နိက္ကိလေသေဟိ, သယံ ဗုဒ္ဓေါ အနုဗုဒ္ဓေဟိ ပရိဝါရိတော ပတ္တပရိဝါရိတံ ဝိယ ကေသရံ, ကေသရပရိဝါရိတာ ဝိယ ကဏ္ဏိကာ, အဋ္ဌနာဂသဟဿပရိဝါရိတော ဝိယ ဆဒ္ဒန္တော နာဂရာဇာ, နဝုတိဟံသသဟဿပရိဝါရိတော ဝိယ ဓတရဋ္ဌော ဟံသရာဇာ, သေနင်္ဂပရိဝါရိတော ဝိယ စက္ကဝတ္တီ, မရုဂဏပရိဝါရိတော ဝိယ သက္ကော ဒေဝရာဇာ, ဗြဟ္မဂဏပရိဝါရိတော ဝိယ ဟာရိတမဟာဗြဟ္မာ, တာရာဂဏပရိဝုတော ဝိယ ပုဏ္ဏစန္ဒော အသမေန ဗုဒ္ဓဝေသေန အပရိမာဏေန ဗုဒ္ဓဝိလာသေန ပါဋလိဂါမီနံ မဂ္ဂံ ပဋိပဇ္ဇိ။
အထဿ ပုရတ္ထိမကာယတော သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏာ ဃနဗုဒ္ဓရသ္မိယော ဥဋ္ဌဟိတွာ အသီတိဟတ္ထံ ဌာနံ အဂ္ဂဟေသုံ, ပစ္ဆိမကာယတော ဒက္ခိဏပဿတော ဝါမပဿတော သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏာ ဃနရသ္မိယော ဥဋ္ဌဟိတွာ အသီတိဟတ္ထံ ဌာနံ အဂ္ဂဟေသုံ, ဥပရိကေသန္တတော ပဋ္ဌာယ သဗ္ဗကေသာဝတ္တေဟိ မောရဂီဝဝဏ္ဏာ ဃနဗုဒ္ဓရသ္မိယော ဥဋ္ဌဟိတွာ ဂဂနတလေ အသီတိဟတ္ထံ ဌာနံ အဂ္ဂဟေသုံ, ဟေဋ္ဌာပါဒတလေဟိ ပဝါဠဝဏ္ဏာ ရသ္မိယော ဥဋ္ဌဟိတွာ ဃနပထဝိယံ အသီတိဟတ္ထံ ဌာနံ အဂ္ဂဟေသုံ, ဒန္တတော အက္ခီနံ သေတဋ္ဌာနတော, နခါနဉ္စ မံသဝိနိမုတ္တဋ္ဌာနတော ဩဒါတာ ဃနဗုဒ္ဓရသ္မိယော ဥဋ္ဌဟိတွာ အသီတိဟတ္ထံ ဌာနံ အဂ္ဂဟေသုံ, ရတ္တပီတဝဏ္ဏာနံ သမ္ဘိန္နဋ္ဌာနတော မဉ္ဇိဋ္ဌဝဏ္ဏာ ရသ္မိယော ဥဋ္ဌဟိတွာ အသီတိဟတ္ထံ ဌာနံ အဂ္ဂဟေသုံ, သဗ္ဗတ္ထကမေဝ ပဘဿရာ ရသ္မိယော ဥဋ္ဌဟိံသု။ ဧဝံ သမန္တာ အသီတိဟတ္ထမတ္တံ ဌာနံ ဆဗ္ဗဏ္ဏာ ဗုဒ္ဓရသ္မိယော ဝိဇ္ဇောတမာနာ
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၁၀။)ဝိပ္ဖန္ဒမာနာ ဝိဓာဝမာနာ ကဉ္စနဒဏ္ဍဒီပိကာဟိ နိစ္ဆရိတွာ အာကာသံ ပက္ခန္ဒမာနာ မဟာပဒီပဇာလာ ဝိယ, စာတုဒ္ဒီပိကမဟာမေဃတော နိက္ခန္တဝိဇ္ဇုလတာ ဝိယ စ ဒိသောဒိသံ ပက္ခန္ဒိံသု။ ယာဟိ သဗ္ဗဒိသာဘာဂါ သုဝဏ္ဏစမ္ပကပုပ္ဖေဟိ ဝိကိရိယမာနာ ဝိယ, သုဝဏ္ဏဃဋတော နိက္ခန္တသုဝဏ္ဏရသဓာရာဟိ အာသိဉ္စိယမာနာ ဝိယ, ပသာရိတသုဝဏ္ဏပဋ္ဋပရိက္ခိတ္တာ ဝိယ, ဝေရမ္ဘဝါတသမုဒ္ဓတကိံသုကကဏိကာရကိကိရာတပုပ္ဖစုဏ္ဏသမောကိဏ္ဏာ ဝိယ စီနပိဋ္ဌစုဏ္ဏသမ္ပရိရဉ္ဇိတာ ဝိယ စ ဝိရောစိံသု။
ဘဂဝတောပိ အသီတိအနုဗျဉ္ဇနဗျာမပ္ပဘာပရိက္ခေပသမုဇ္ဇလံ ဒွတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏပဋိမဏ္ဍိတံ သရီရံ အဗ္ဘမဟိကာဒိဥပက္ကိလေသဝိမုတ္တံ သမုဇ္ဇလတာရကပဘာသိတံ ဝိယ ဂဂနတလံ, ဝိကသိတံ ဝိယ ပဒုမဝနံ, သဗ္ဗပါလိဖုလ္လော ဝိယ ယောဇနသတိကော ပါရိစ္ဆတ္တကော, ပဋိပါဋိယာ ဌပိတာနံ ဒွတ္တိံသစန္ဒာနံ ဒွတ္တိံသသူရိယာနံ ဒွတ္တိံသစက္ကဝတ္တီနံ ဒွတ္တိံသဒေဝရာဇာနံ ဒွတ္တိံသမဟာဗြဟ္မာနံ သိရိယာ သိရိံ အဘိဘဝမာနံ ဝိယ ဝိရောစိတ္ထ, ယထာ တံ ဒသဟိ ပါရမီဟိ ဒသဟိ ဥပပါရမီဟိ ဒသဟိ ပရမတ္ထပါရမီဟီတိ သမ္မဒေဝ ပရိပူရိတာဟိ သမတိံသာယ ပါရမီဟိ အလင်္ကတံ ကပ္ပသတသဟဿာဓိကာနိ စတ္တာရိ အသင်္ချေယျာနိ ဒိန္နေန ဒါနေန ရက္ခိတေန သီလေန ကတေန ကလျာဏကမ္မေန ဧကသ္မိံ အတ္တဘာဝေ သမောသရိတွာ ဝိပါကံ ဒါတုံ ဩကာသံ အလဘမာနေန သမ္ဗာဓပ္ပတ္တေန ဝိယ နိဗ္ဗတ္တိတံ နာဝါသဟဿဿ ဘဏ္ဍံ ဧကံ နာဝံ အာရောပနကာလော ဝိယ, သကဋသဟဿဿ ဘဏ္ဍံ ဧကံ သကဋံ အာရောပနကာလော ဝိယ, ပဉ္စဝီသတိယာ ဂင်္ဂါနံ သမ္ဘိဇ္ဇ မုခဒွါရေ ဧကတော ရာသီဘူတကာလော ဝိယ စ အဟောသိ။
ဣမာယ ဗုဒ္ဓရသ္မိယာ ဩဘာသမာနဿပိ ဘဂဝတော ပုရတော အနေကာနိ ဒဏ္ဍဒီပိကာသဟဿာနိ ဥက္ခိပိံသု, တထာ ပစ္ဆတော ဝါမပဿေ ဒက္ခိဏပဿေ။ ဇာတိသုမနစမ္ပကဝနမာလိကာရတ္တုပ္ပလနီလုပ္ပလဗကုလသိန္ဒုဝါရာဒိပုပ္ဖါနိ စေဝ နီလပီတာဒိဝဏ္ဏသုဂန္ဓဂန္ဓစုဏ္ဏာနိ စ စာတုဒ္ဒီပိကမဟအာမေဃဝိဿဋ္ဌာ သလိလဝုဋ္ဌိယော ဝိယ ဝိပ္ပကိရိံသု။ ပဉ္စင်္ဂိကတူရိယနိဂ္ဃေါသာ စေဝ ဗုဒ္ဓဓမ္မသံဃဂုဏပဋိသံယုတ္တာ ထုတိဃောသာ စ သဗ္ဗာ ဒိသာ ပူရယမာနာ မုခရာ ဝိယ အကံသု။ ဒေဝသုပဏ္ဏနာဂယက္ခဂန္ဓဗ္ဗမနုဿာနံ အက္ခီနိ အမတပါနံ ဝိယ လဘိံသု။ ဣမသ္မိံ ပန ဌာနေ ဌတွာ ပဒသဟဿေဟိ ဂမနဝဏ္ဏံ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ တတြိဒံ မုခမတ္တံ (မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၂၂၊ ဥဒါ။ အဋ္ဌ။ ၇၆) –
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၁၁။)‘‘ဧဝံ သဗ္ဗင်္ဂသမ္ပန္နော, ကမ္ပယန္တော ဝသုန္ဓရံ၊
အဟေဌယန္တော ပါဏာနိ, ယာတိ လောကဝိနာယကော။
‘‘ဒက္ခိဏံ ပဌမံ ပါဒံ, ဥဒ္ဓရန္တော နရာသဘော၊
ဂစ္ဆန္တော သိရိသမ္ပန္နော, သောဘတေ ဒွိပဒုတ္တမော။
‘‘ဂစ္ဆတော ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌဿ, ဟေဋ္ဌာပါဒတလံ မုဒု၊
သမံ သမ္ဖုသတေ ဘူမိံ, ရဇသာနုပလိမ္ပတိ။
‘‘နိန္နံ ဌာနံ ဥန္နမတိ, ဂစ္ဆန္တေ လောကနာယကေ၊
ဥန္နတဉ္စ သမံ ဟောတိ, ပထဝီ စ အစေတနာ။
‘‘ပါသာဏာ သက္ခရာ စေဝ, ကထလာ ခါဏုကဏ္ဋကာ၊
သဗ္ဗေ မဂ္ဂါ ဝိဝဇ္ဇန္တိ, ဂစ္ဆန္တေ လောကနာယကေ။
‘‘နာတိဒူရေ ဥဒ္ဓရတိ, နာစ္စာသန္နေ စ နိက္ခိပံ၊
အဃဋ္ဋယန္တော နိယျာတိ, ဥဘော ဇာဏူ စ ဂေါပ္ဖကေ။
‘‘နာတိသီဃံ ပက္ကမတိ, သမ္ပန္နစရဏော မုနိ၊
န စာတိသဏိကံ ယာတိ, ဂစ္ဆမာနော သမာဟိတော။
‘‘ဥဒ္ဓံ အဓော တိရိယဉ္စ, ဒိသဉ္စ ဝိဒိသံ တထာ၊
န ပေက္ခမာနော သော ယာတိ, ယုဂမတ္တဉှိ ပေက္ခတိ။
‘‘နာဂဝိက္ကန္တစာရော သော, ဂမနေ သောဘတေ ဇိနော၊
စာရု ဂစ္ဆတိ လောကဂ္ဂေါ, ဟာသယန္တော သဒေဝကေ။
‘‘ဥသဘရာဇာဝ သောဘန္တော, စာတုစာရီဝ ကေသရီ၊
တောသယန္တော ဗဟူ သတ္တေ, ဂါမသေဋ္ဌံ ဥပါဂမီ’’တိ။ (မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၂၂၊ ဥဒါ။ အဋ္ဌ။ ၇၆)၊
ဝဏ္ဏကာလော နာမ ကိရေသ။ ဧဝံဝိဓေသု ကာလေသု ဘဂဝတော သရီရဝဏ္ဏေ ဝါ ဂုဏဝဏ္ဏေ ဝါ ဓမ္မကထိကဿ ထာမောယေဝ ပမာဏံ။ စုဏ္ဏိယပဒေဟိ ဂါထာဗန္ဓေဟိ ဝါ ယတ္တကံ သက္ကောတိ, တတ္တကံ ဝတ္တဗ္ဗံ, ‘‘ဒုက္ကထိတ’’န္တိ ဝါ ‘‘အတိတ္ထေန ပက္ခန္ဒော’’တိ ဝါ န ဝတ္တဗ္ဗော။ အပရိမာဏဝဏ္ဏာ ဟိ ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝန္တော, တေသံ ဗုဒ္ဓါပိ အနဝသေသတော ဝဏ္ဏံ ဝတ္တုံ အသမတ္ထာ။ သကလမ္ပိ ဟိ ကပ္ပံ ဝဒန္တာ ပရိယောသာပေတုံ န သက္ကောန္တိ, ပဂေဝ ဣတရာ ပဇာတိ။ ဣမိနာ သိရိဝိလာသေန အလင်္ကတပဋိယတ္တံ ပါဋလိဂါမံ ပဝိသိတွာ ဘဂဝါ ပသန္နစိတ္တေန ဇနေန ပုပ္ဖဂန္ဓဓူမဝါသစုဏ္ဏာဒီဟိ ပူဇိယမာနော
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၁၂။)အာဝသထာဂါရံ ပါဝိသိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အထ ခေါ ဘဂဝါ နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ သဒ္ဓိံ ဘိက္ခုသံဃေန ယေန အာဝသထာဂါရံ တေနုပသင်္ကမီ’’တိ။
ပါဒေ ပက္ခာလေတွာတိ ယဒိပိ ဘဂဝတော ပါဒေ ရဇောဇလ္လံ န ဥပလိမ္ပတိ, တေသံ ပန ဥပါသကာနံ ကုသလာဘိဝုဒ္ဓိံ အာကင်္ခန္တော ပရေသံ ဒိဋ္ဌာနုဂတိံ အာပဇ္ဇနတ္ထံ ဘဂဝါ ပါဒေ ပက္ခာလေသိ။ အပိစ ဥပါဒိန္နကသရီရံ နာမ သီတိကာတဗ္ဗမ္ပိ ဟောတီတိ တဒတ္ထမ္ပိ ဘဂဝါ နဟာနပါဒဓောဝနာနိ ကရောတိယေဝ။ ဘဂဝန္တံယေဝ ပုရက္ခတွာတိ ဘဂဝန္တံ ပုရတော ကတွာ။ တတ္ထ ဘဂဝါ ဘိက္ခူနဉ္စေဝ ဥပါသကာနဉ္စ မဇ္ဈေ နိသိန္နော ဂန္ဓောဒကေန နဟာပေတွာ ဒုကူလစုမ္ဗဋေန ဝေါဒကံ ကတွာ ဇာတိဟိင်္ဂုလကေန မဇ္ဇိတွာ ရတ္တကမ္ဗလပလိဝေဌိတေ ပီဌေ ဌပိတာ ရတ္တသုဝဏ္ဏဃနပဋိမာ ဝိယ အတိဝိယ ဝိရောစိတ္ထ။ အယံ ပနေတ္ထ ပေါရာဏာနံ ဝဏ္ဏဘဏနမဂ္ဂေါ –
‘‘ဂန္တွာန မဏ္ဍလမာဠံ, နာဂဝိက္ကန္တစာရဏော၊
ဩဘာသယန္တော လောကဂ္ဂေါ, နိသီဒိ ဝရမာသနေ။
‘‘တဟိံ နိသိန္နော နရဒမ္မသာရထိ,
ဒေဝါတိဒေဝေါ သတပုညလက္ခဏော၊
ဗုဒ္ဓါသနေ မဇ္ဈဂတော ဝိရောစတိ,
သုဝဏ္ဏနေက္ခံ ဝိယ ပဏ္ဍုကမ္ဗလေ။
‘‘နေက္ခံ ဇမ္ဗောနဒဿေဝ, နိက္ခိတ္တံ ပဏ္ဍုကမ္ဗလေ၊
ဝိရောစတိ ဝီတမလော, မဏိ ဝေရောစနော ယထာ။
‘‘မဟာသာလောဝ သမ္ဖုလ္လော, မေရုရာဇာဝလင်္ကတော၊
သုဝဏ္ဏထူပသင်္ကာသော, ပဒုမော ကောသကော ယထာ။
‘‘ဇလန္တော ဒီပရုက္ခောဝ, ပဗ္ဗတဂ္ဂေ ယထာ သိခီ၊
ဒေဝါနံ ပါရိစ္ဆတ္တောဝ, သဗ္ဗဖုလ္လော ဝိရောစထာ’’တိ။ (မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၂၂၊ ဥဒါ။ အဋ္ဌ။ ၇၆)၊
ပါဋလိဂါမိကေ ဥပါသကေ အာမန္တေသီတိ ယသ္မာ တေသု ဥပါသကေသု ဗဟူ ဇနာ သီလေ ပတိဋ္ဌိတာ, တသ္မာ ပဌမံ တာဝ သီလဝိပတ္တိယာ အာဒီနဝံ ပကာသေတွာ ပစ္ဆာ သီလသမ္ပဒါယ အာနိသံသံ ဒဿေတုံ ‘‘ပဉ္စိမေ ဂဟပတယော’’တိအာဒိနာ ဓမ္မဒေသနတ္ထံ အာမန္တေသိ။ တတ္ထ
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၁၃။)ဒုဿီလောတိ နိဿီလော (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၁၄၉၊ အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၅။၂၁၃၊ ဥဒါ။ အဋ္ဌ။ ၇၆)။ အဘာဝတ္ထော ဟေတ္ထ ဒု-သဒ္ဒေါ ‘‘ဒုပ္ပညော’’တိအာဒီသု ဝိယ။ သီလဝိပန္နောတိ ဝိပန္နသီလော ဘိန္နသံဝရော။ ဧတ္ထ စ ‘‘ဒုဿီလော’’တိ ပဒေန ပုဂ္ဂလဿ သီလာဘာဝေါ ဝုတ္တော။ သော ပနဿ သီလာဘာဝေါ ဒုဝိဓော အသမာဒါနေန ဝါ သမာဒိန္နဿ ဘေဒေန ဝါတိ။ တေသု ပုရိမော န တထာ သာဝဇ္ဇော, ယထာ ဒုတိယော သာဝဇ္ဇတရော။ ယထာဓိပ္ပေတာဒီနဝနိမိတ္တံ သီလာဘာဝံ ပုဂ္ဂလာဓိဋ္ဌာနာယ ဒေသနာယ ဒဿေတုံ ‘‘သီလဝိပန္နော’’တိ ဝုတ္တံ, တေန ‘‘ဒုဿီလော’’တိ ပဒဿ အတ္ထံ ဒဿေတိ။ ပမာဒါဓိကရဏန္တိ ပမာဒကာရဏာ။ ဣဒဉ္စ သုတ္တံ ဂဟဋ္ဌာနံ ဝသေန အာဂတံ, ပဗ္ဗဇိတာနမ္ပိ ပန လဗ္ဘတေဝ။ ဂဟဋ္ဌော ဟိ ယေန ယေန သိပ္ပဋ္ဌာနေန ဇီဝိကံ ကပ္ပေတိ ယဒိ ကသိယာ ယဒိ ဝဏိဇ္ဇာယ ယဒိ ဂေါရက္ခေန။ ပါဏာတိပါတာဒိဝသေန ပမတ္တော တံ တံ ယထာကာလံ သမ္ပာဒေတုံ န သက္ကောတိ, အထဿ ကမ္မံ ဝိနဿတိ။ မာဃာတကာလေ ပါဏာတိပါတံ ပန အဒိန္နာဒါနာဒီနိ စ ကရောန္တော ဒဏ္ဍဝသေန မဟတိံ ဘောဂဇာနိံ နိဂစ္ဆတိ။ ပဗ္ဗဇိတော ဒုဿီလော ပမာဒကာရဏာ သီလတော ဗုဒ္ဓဝစနတော ဈာနတော သတ္တအရိယဓနတော စ ဇာနိံ နိဂစ္ဆတိ။
ပါပကော ကိတ္တိသဒ္ဒေါတိ ဂဟဋ္ဌဿ ‘‘အသုကော အသုကကုလေ ဇာတော ဒုဿီလော ပါပဓမ္မော ပရိစ္စတ္တဣဓလောကပရလောကော သလာကဘတ္တမတ္တမ္ပိ န ဒေတီ’’တိ စတုပရိသမဇ္ဈေ ပါပကော ကိတ္တိသဒ္ဒေါ အဗ္ဘုဂ္ဂစ္ဆတိ။ ပဗ္ဗဇိတဿ ‘‘အသုကော နာမ သတ္ထုသာသနေ ပဗ္ဗဇိတွာ နာသက္ခိ သီလာနိ ရက္ခိတုံ, န ဗုဒ္ဓဝစနံ ဥဂ္ဂဟေတုံ, ဝေဇ္ဇကမ္မာဒီဟိ ဇီဝတိ, ဆဟိ အဂါရဝေဟိ သမန္နာဂတော’’တိ ဧဝံ ပါပကော ကိတ္တိသဒ္ဒေါ အဗ္ဘုဂ္ဂစ္ဆတိ။
အဝိသာရဒေါတိ ဂဟဋ္ဌော တာဝ ‘‘အဝဿံ ဗဟူနံ သန္နိပါတဋ္ဌာနေ ကောစိ မမ ကမ္မံ ဇာနိဿတိ, အထ မံ နိဂ္ဂဏှိဿန္တီ’’တိ ဝါ, ‘‘ရာဇကုလဿ ဝါ ဒဿန္တီ’’တိ သဘယော ဥပသင်္ကမတိ, မင်္ကုဘူတော ပတ္တက္ခန္ဓော အဓောမုခေါ နိသီဒတိ, ဝိသာရဒေါ ဟုတွာ ကထေတုံ န သက္ကောတိ။ ပဗ္ဗဇိတောပိ ‘‘ဗဟူ ဘိက္ခူ သန္နိပတိတာ, အဝဿံ ကောစိ မမ ကမ္မံ ဇာနိဿတိ, အထ မေ ဥပေါသထမ္ပိ ပဝါရဏမ္ပိ ဌပေတွာ သာမညတော စာဝေတွာ နိက္ကဍ္ဎိဿန္တီ’’တိ သဘယော ဥပသင်္ကမတိ, ဝိသာရဒေါ ဟုတွာ ကထေတုံ န သက္ကောတိ။ ဧကစ္စော ပန ဒုဿီလောပိ သမာနော ဒပ္ပိတော ဝိယ ဝဒတိ, သောပိ အဇ္ဈာသယေန မင်္ကု ဟောတိယေဝ ဝိပ္ပဋိသာရီဘာဝတော။
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၁၄။)သမ္မူဠှော ကာလံ ကရောတီတိ ဒုဿီလဿ ဟိ မရဏမဉ္စေ နိပန္နဿ ဒုဿီလျကမ္မာနံ သမာဒါယ ဝတ္တိတဋ္ဌာနာနိ အာပါထမာဂစ္ဆန္တိ။ သော ဥမ္မီလေတွာ အတ္တနော ပုတ္တဒါရာဒိဒဿနဝသေန ဣဓလောကံ ပဿတိ, နိမီလေတွာ ဂတိနိမိတ္တုပဋ္ဌာနဝသေန ပရလောကံ ပဿတိ, တဿ စတ္တာရော အပါယာ ကမ္မာနုရူပံ ဥပဋ္ဌဟန္တိ။ သတ္တိသတေန ပဟရိယမာနော ဝိယ အဂ္ဂိဇာလာယ အာလိင်္ဂိယမာနော ဝိယ စ ဟောတိ။ သော ‘‘ဝါရေထ ဝါရေထာ’’တိ ဝိရဝန္တောဝ မရတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘သမ္မူဠှော ကာလံ ကရောတီ’’တိ။
ကာယဿ ဘေဒါတိ ဥပါဒိန္နကက္ခန္ဓပရိစ္စာဂါ။ ပရံ မရဏာတိ တဒနန္တရံ အဘိနိဗ္ဗတ္တက္ခန္ဓဂ္ဂဟဏေ။ အထ ဝါ ကာယဿ ဘေဒါတိ ဇီဝိတိန္ဒြိယဿ ဥပစ္ဆေဒါ။ ပရံ မရဏာတိ စုတိတော ဥဒ္ဓံ။ အပါယန္တိအာဒိ သဗ္ဗံ နိရယဝေဝစနံ။ နိရယော ဟိ သဂ္ဂမောက္ခဟေတုဘူတာ ပုညသင်္ခါတာ အယာ အပေတတ္တာ, သုခါနံ ဝါ အာယဿ အာဂမနဿ အဘာဝါ အပါယော။ ဒုက္ခဿ ဂတိ ပဋိသရဏန္တိ ဒုဂ္ဂတိ, ဒေါသဗဟုလတာယ ဝါ ဒုဋ္ဌေန ကမ္မုနာ နိဗ္ဗတ္တာ ဂတီတိ ဒုဂ္ဂတိ။ ဝိဝသာ နိပတန္တိ ဧတ္ထ ဒုက္ကဋကာရိနောတိ ဝိနိပါတော, ဝိနဿန္တာ ဝါ ဧတ္ထ နိပတန္တိ သံဘိဇ္ဇမာနင်္ဂပစ္စင်္ဂါတိ ဝိနိပါတော။ နတ္ထိ ဧတ္ထ အဿာဒသညိတော အယောတိ နိရယော။
အထ ဝါ အပါယဂ္ဂဟဏေန တိရစ္ဆာနယောနိံ ဒီပေတိ။ တိရစ္ဆာနယောနိ ဟိ အပါယော သုဂတိတော အပေတတ္တာ, န ဒုဂ္ဂတိ မဟေသက္ခာနံ နာဂရာဇာဒီနံ သမ္ဘဝတော။ ဒုဂ္ဂတိဂ္ဂဟဏေန ပေတ္တိဝိသယံ ဒီပေတိ။ သော ဟိ အပါယော စေဝ ဒုဂ္ဂတိ စ သုဂတိတော အပေတတ္တာ ဒုက္ခဿ စ ဂတိဘူတတ္တာ, န တု ဝိနိပါတော အသုရသဒိသံ အဝိနိပတိတတ္တာ။ ပေတမဟိဒ္ဓိကာနံ ဝိမာနာနိပိ နိဗ္ဗတ္တန္တိ။ ဝိနိပါတဂ္ဂဟဏေန အသုရကာယံ ဒီပေတိ။ သော ဟိ ယထာဝုတ္တေနတ္ထေန အပါယော စေဝ ဒုဂ္ဂတိ စ သဗ္ဗသမ္ပတ္တိသမုဿယေဟိ ဝိနိပါတတ္တာ ဝိနိပါတောတိ စ ဝုစ္စတိ။ နိရယဂ္ဂဟဏေန ပန အဝီစိအာဒိကံ အနေကပ္ပကာရံ နိရယမေဝ ဒီပေတိ။ ဥပပဇ္ဇတီတိ နိဗ္ဗတ္တတိ။
အာနိသံသကထာ ဝုတ္တဝိပရိယာယေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အယံ ပန ဝိသေသော – သီလဝါတိ သမာဒါနဝသေန သီလဝါ။ သီလသမ္ပန္နောတိ ပရိသုဒ္ဓံ ပရိပုဏ္ဏဉ္စ ကတွာ သီလဿ သမ္ပာဒနေန သီလသမ္ပန္နော။ ဘောဂက္ခန္ဓန္တိ ဘောဂရာသိံ။ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကန္တိ ဧတ္ထ သုဂတိဂ္ဂဟဏေန မနုဿဂတိပိ သင်္ဂယှတိ, သဂ္ဂဂ္ဂဟဏေန ဒေဝဂတိ ဧဝ။ တတ္ထ သုန္ဒရာ ဂတီတိ သုဂတိ,
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၁၅။)ရူပါဒီဟိ ဝိသယေဟိ သုဋ္ဌု အဂ္ဂေါတိ သဂ္ဂေါ, သော သဗ္ဗောပိ လုဇ္ဇနပလုဇ္ဇနဋ္ဌေန လောကောတိ။
ပါဋလိဂါမိကေ ဥပါသကေ ဗဟုဒေဝ ရတ္တိံ ဓမ္မိယာ ကထာယာတိ အညာယပိ ပါဠိမုတ္တာယ ဓမ္မကထာယ စေဝ အာဝသထာနုမောဒနကထာယ စ။ တဒါ ဟိ ဘဂဝါ ယသ္မာ အဇာတသတ္တုနာ တတ္ထ ပါဋလိပုတ္တနဂရံ မာပေန္တေန အညာသု ဂါမနိဂမရာဇဓာနီသု ယေ သီလာစာရသမ္ပန္နာ ကုဋုမ္ဗိကာ, တေ အာနေတွာ ဓနဓညာနိ ဃရဝတ္ထုခေတ္တဝတ္ထာဒီနိ စေဝ ပရိဟာရဉ္စ ဒါပေတွာ နိဝေသိယန္တိ, တသ္မာ ပါဋလိဂါမိကာ ဥပါသကာ အာနိသံသဒဿာဝိတာယ ဝိသေသတော သီလဂရုကာတိ သဗ္ဗဂုဏာနဉ္စ သီလဿ အဓိဋ္ဌာနဘာဝတော တေသံ ပဌမံ သီလာနိသံသေ ပကာသေတွာ တတော ပရံ အာကာသဂင်္ဂံ ဩတာရေန္တော ဝိယ ပထဝေါဇံ အာကဍ္ဎန္တော ဝိယ မဟာဇမ္ဗုံ မတ္ထကေ ဂဟေတွာ စာလေန္တော ဝိယ ယောဇနပ္ပမာဏံ မဟာမဓုံ စက္ကယန္တေန ပီဠေတွာ သုမဓုရရသံ ပါယမာနော ဝိယ စ ပါဋလိဂါမိကာနံ ဥပါသကာနံ ဟိတသုခါဝဟံ ပကိဏ္ဏကကထံ ကထေန္တောပိ ‘‘အာဝါသဒါနံ နာမေတံ ဂဟပတယော မဟန္တံ ပုညံ, တုမှာကံ အာဝါသော မယာ ပရိဘုတ္တော, ဘိက္ခုသံဃေန ပရိဘုတ္တော, မယာ စ ဘိက္ခုသံဃေန စ ပရိဘုတ္တေ ဓမ္မရတနေနပိ ပရိဘုတ္တောယေဝ ဟောတိ, ဧဝံ တီဟိ ရတနေဟိ ပရိဘုတ္တေ အပရိမေယျောဝ ဝိပါကော, အပိစ အာဝါသဒါနသ္မိံ ဒိန္နေ သဗ္ဗဒါနံ ဒိန္နမေဝ ဟောတိ, ဘူမဋ္ဌကပဏ္ဏသာလာယ ဝါ သာခါမဏ္ဍပဿ ဝါ သံဃံ ဥဒ္ဒိဿ ကတဿ အာနိသံသော ပရိစ္ဆိန္ဒိတုံ န သက္ကာ။ အာဝါသဒါနာနုဘာဝေန ဟိ ဘဝေ နိဗ္ဗတ္တမာနဿပိ သမ္ပီဠိတဂဗ္ဘဝါသော နာမ န ဟောတိ, ဒွါဒသဟတ္ထော ဩဝရကော ဝိယဿ မာတုကုစ္ဆိ အသမ္ဗာဓောဝ ဟောတီ’’တိ ဧဝံ နာနာနယဝိစိတ္တံ ဗဟုံ ဓမ္မကထံ ကထေတွာ –
‘‘သီတံ ဥဏှံ ပဋိဟန္တိ, တတော ဝါဠမိဂါနိ စ၊
သရီသပေ စ မကသေ, သိသိရေ စာပိ ဝုဋ္ဌိယော။
‘‘တတော ဝါတာတပေါ ဃောရော, သဉ္ဇာတော ပဋိဟညတိ၊
လေဏတ္ထဉ္စ သုခတ္ထဉ္စ, ဈာယိတုဉ္စ ဝိပဿိတုံ။
‘‘ဝိဟာရဒါနံ သံဃဿ, အဂ္ဂံ ဗုဒ္ဓေန ဝဏ္ဏိတံ၊
တသ္မာ ဟိ ပဏ္ဍိတော ပေါသော, သမ္ပဿံ အတ္ထမတ္တနော။
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၁၆။)‘‘ဝိဟာရေ ကာရယေ ရမ္မေ, ဝါသယေတ္ထ ဗဟုဿုတေ၊
တေသံ အန္နဉ္စ ပါနဉ္စ, ဝတ္ထသေနာသနာနိ စ။
‘‘ဒဒေယျ ဥဇုဘူတေသု, ဝိပ္ပသန္နေန စေတသာ၊
တေ တဿ ဓမ္မံ ဒေသေန္တိ, သဗ္ဗဒုက္ခာပနူဒနံ၊
ယံ သော ဓမ္မံ ဣဓညာယ, ပရိနိဗ္ဗာတိ အနာသဝေါ’’တိ။ (စူဠဝ။ ၂၉၅, ၃၁၅) –
ဧဝံ အယမ္ပိ အာဝါသဒါနေ အာနိသံသော အယမ္ပိ အာဝါသဒါနေ အာနိသံသောတိ ဗဟုဒေဝ ရတ္တိံ အတိရေကဒိယဍ္ဎယာမံ အာဝါသဒါနာနိသံသံ ကထေသိ။ တတ္ထ ဣမာ ဂါထာဝ သင်္ဂဟံ အာရုဠှာ, ပကိဏ္ဏကဓမ္မဒေသနာ ပန သင်္ဂဟံ န အာရောဟတိ။ သန္ဒဿေတွာတိအာဒီနိ ဝုတ္တတ္ထာနေဝ။
အဘိက္ကန္တာတိ အတိက္ကန္တာ ဒွေ ယာမာ ဂတာ။ ယဿဒါနိ တုမှေ ကာလံ မညထာတိ ယဿ ဂမနဿ တုမှေ ကာလံ မညထ, ဂမနကာလော တုမှာကံ, ဂစ္ဆထာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ကသ္မာ ပန ဘဂဝါ တေ ဥယျောဇေသီတိ? အနုကမ္ပာယ။ တိယာမရတ္တိဉှိ နိသီဒိတွာ ဝီတိနာမေန္တာနံ တေသံ သရီရေ အာဗာဓော ဥပ္ပဇ္ဇေယျ, ဘိက္ခုသံဃောပိ စ မဟာ, တဿ သယနနိသဇ္ဇာနံ ဩကာသံ လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတိ, ဣတိ ဥဘယာနုကမ္ပာယ ဥယျောဇေသိ။
သုညာဂါရန္တိ ပါဋိယေက္ကံ သုညာဂါရံ နာမ တတ္ထ နတ္ထိ။ တေ ကိရ ဂဟပတယော တဿေဝ အာဝသထာဂါရဿ ဧကပဿေ ပဋသာဏိံ ပရိက္ခိပါပေတွာ ကပ္ပိယမဉ္စံ ပညပေတွာ တတ္ထ ကပ္ပိယပစ္စတ္ထရဏာနိ အတ္ထရိတွာ ဥပရိ သုဝဏ္ဏရဇတတာရကဂန္ဓမာလာဒိဒါမပဋိမဏ္ဍိတံ ဝိတာနံ ဗန္ဓိတွာ ဂန္ဓတေလပဒီပံ အာရောပယိံသု ‘‘အပ္ပေဝ နာမ သတ္ထာ ဓမ္မာသနတော ဝုဋ္ဌာယ ထောကံ ဝိဿမေတုကာမော ဣဓ နိပဇ္ဇေယျ, ဧဝံ နော ဣဒံ အာဝသထာဂါရံ ဘဂဝတာ စတူဟိ ဣရိယာပထေဟိ ပရိဘုတ္တံ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယ ဘဝိဿတီ’’တိ။ သတ္ထာပိ တဒေဝ သန္ဓာယ တတ္ထ သံဃာဋိံ ပညပေတွာ သီဟသေယျံ ကပ္ပေသိ။ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘သုညာဂါရံ ပါဝိသီ’’တိ။ တတ္ထ ပါဒဓောဝနဋ္ဌာနတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ဓမ္မာသနာ အဂမာသိ, ဧတ္တကေ ဌာနေ ဂမနံ နိပ္ဖန္နံ။ ဓမ္မာသနံ ပတွာ ထောကံ အဋ္ဌာသိ, ဣဒံ တတ္ထ ဌာနံ။ ဒွေ ယာမေ ဓမ္မာသနေ နိသီဒိ, ဧတ္တကေ ဌာနေ နိသဇ္ဇာ နိပ္ဖန္နာ။ ဥပါသကေ ဥယျောဇေတွာ ဓမ္မာသနတော ဩရုယှ ယထာဝုတ္တေ ဌာနေ သီဟသေယျံ
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၁၇။)ကပ္ပေသိ။ ဧတံ ဌာနံ ဘဂဝတာ စတူဟိ ဣရိယာပထေဟိ ပရိဘုတ္တံ အဟောသီတိ။
ပါဋလိဂါမဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
သုနိဓဝဿကာရဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၂၈၆။ သုနိဓဝဿကာရာတိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၁၅၃၊ ဥဒါ။ အဋ္ဌ။ ၇၆) သုနိဓော စ ဝဿကာရော စ ဒွေ ဗြာဟ္မဏာ။ မဂဓမဟာမတ္တာတိ မဂဓရညော မဟာအမစ္စာ, မဂဓရဋ္ဌေ ဝါ မဟာမတ္တာ, မဟတိယာ ဣဿရိယမတ္တာယ သမန္နာဂတာတိ မဂဓမဟာမတ္တာ။ ပါဋလိဂါမေ နဂရံ မာပေန္တီတိ ပါဋလိဂါမန္တသင်္ခါတေ ဘူမိပ္ပဒေသေ နဂရံ မာပေန္တိ, ပုဗ္ဗေ ‘‘ပါဋလိဂါမော’’တိ လဒ္ဓနာမံ ဌာနံ ဣဒါနိ နဂရံ ကတွာ မာပေန္တီတိ အတ္ထော။ ဝဇ္ဇီနံ ပဋိဗာဟာယာတိ လိစ္ဆဝိရာဇူနံ အာယမုခပစ္ဆိန္ဒနတ္ထံ။ ဝတ္ထူနီတိ ဃရဝတ္ထူနိ ဃရပတိဋ္ဌာပနဋ္ဌာနာနိ။ စိတ္တာနိ နမန္တိ နိဝေသနာနိ မာပေတုန္တိ ရညော ရာဇမဟာမတ္တာနဉ္စ နိဝေသနာနိ မာပေတုံ ဝတ္ထုဝိဇ္ဇာပါဌကာနံ စိတ္တာနိ နမန္တိ။ တေ ကိရ အတ္တနော သိပ္ပါနုဘာဝေန ဟေဋ္ဌာပထဝိယံ တိံသဟတ္ထမတ္တေ ဌာနေ ‘‘ဣဓ နာဂါနံ နိဝါသပရိဂ္ဂဟော, ဣဓ ယက္ခာနံ, ဣဓ ဘူတာနံ နိဝါသပရိဂ္ဂဟော, ဣဓ ပါသာဏော ဝါ ခါဏုကော ဝါ အတ္ထီ’’တိ ဇာနန္တိ, တေ တဒါ သိပ္ပံ ဇပ္ပိတွာ တာဒိသံ သာရမ္ဘဋ္ဌာနံ ပရိဟရိတွာ အနာရမ္ဘေ ဌာနေ တာဟိ ဝတ္ထုပရိဂ္ဂါဟိကာဟိ ဒေဝတာဟိ သဒ္ဓိံ မန္တယမာနာ ဝိယ တံတံဂေဟာနိ မာပေန္တိ။
အထ ဝါ နေသံ သရီရေ ဒေဝတာ အဓိမုစ္စိတွာ တတ္ထ တတ္ထ နိဝေသနာနိ မာပေတုံ စိတ္တံ နာမေန္တိ။ တာ စတူသု ကောဏေသု ခါဏုကေ ကောဋ္ဋေတွာ ဝတ္ထုမှိ ဂဟိတမတ္တေ ပဋိဝိဂစ္ဆန္တိ။ သဒ္ဓါနံ ကုလာနံ သဒ္ဓါ ဒေဝတာ တထာ ကရောန္တိ, အဿဒ္ဓါနံ ကုလာနံ အဿဒ္ဓါ ဒေဝတာ စ။ ကိံ ကာရဏာ? သဒ္ဓါနဉှိ ဧဝံ ဟောတိ ‘‘ဣဓ မနုဿာ နိဝေသနံ မာပေန္တာ ပဌမံ ဘိက္ခုသံဃံ နိသီဒါပေတွာ မင်္ဂလံ ဝဒါပေဿန္တိ, အထ မယံ သီလဝန္တာနံ ဒဿနံ ဓမ္မကထံ ပဉှဝိဿဇ္ဇနံ အနုမောဒနဉ္စ သောတုံ လဘိဿာမ, မနုဿာဒါနံ ဒတွာ အမှာကံ ပတ္တိံ ဒဿန္တီ’’တိ။ အဿဒ္ဓါ ဒေဝတာပိ ‘‘အတ္တနော ဣစ္ဆာနုရူပံ တေသံ ပဋိပတ္တိံ ပဿိတုံ ကထဉ္စ သောတုံ လဘိဿာမာ’’တိ တထာ ကရောန္တိ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၁၈။)တာဝတိံသေဟီတိ ယထာ ဟိ ဧကသ္မိံ ကုလေ ဧကံ ပဏ္ဍိတံ မနုဿံ, ဧကသ္မိဉ္စ ဝိဟာရေ ဧကံ ဗဟုဿုတံ ဘိက္ခုံ ဥပါဒါယ ‘‘အသုကကုလေ မနုဿာ ပဏ္ဍိတာ, အသုကဝိဟာရေ ဘိက္ခူ ဗဟုဿုတာ’’တိ သဒ္ဒေါ အဗ္ဘုဂ္ဂစ္ဆတိ, ဧဝမေဝံ သက္ကံ ဒေဝရာဇာနံ ဝိဿကမ္မဉ္စ ဒေဝပုတ္တံ ဥပါဒါယ ‘‘တာဝတိံသာ ပဏ္ဍိတာ’’တိ သဒ္ဒေါ အဗ္ဘုဂ္ဂတော။ တေနာဟ ‘‘တာဝတိံသေဟီ’’တိ။ သေယျထာပီတိအာဒိနာ ဒေဝေဟိ တာဝတိံသေဟိ သဒ္ဓိံ မန္တေတွာ ဝိယ သုနိဓဝဿကာရာ နဂရံ မာပေန္တီတိ ဒဿေတိ။
ယာဝတာ အရိယံ အာယတနန္တိ ယတ္တကံ အရိယမနုဿာနံ ဩသရဏဋ္ဌာနံ နာမ အတ္ထိ။ ယာဝတာ ဝဏိပ္ပထောတိ ယတ္တကံ ဝါဏိဇာနံ အာဟဋဘဏ္ဍဿ ရာသိဝသေနေဝ ကယဝိက္ကယဋ္ဌာနံ နာမ, ဝါဏိဇာနံ ဝသနဋ္ဌာနံ ဝါ အတ္ထိ။ ဣဒံ အဂ္ဂနဂရန္တိ တေသံ အရိယာယတနဝဏိပ္ပထာနံ ဣဒံ နဂရံ အဂ္ဂံ ဘဝိဿတိ ဇေဋ္ဌကံ ပါမောက္ခံ။ ပုဋဘေဒနန္တိ ဘဏ္ဍပုဋဘေဒနဋ္ဌာနံ, ဘဏ္ဍဂန္ထိကာနံ မောစနဋ္ဌာနန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သကလဇမ္ဗုဒီပေ အလဒ္ဓဘဏ္ဍမ္ပိ ဟိ ဣဓေဝ လဘိဿတိ, အညတ္ထ ဝိက္ကယံ အဂစ္ဆန္တမ္ပိ ဣဓ ဝိက္ကယံ ဂစ္ဆိဿတိ, တသ္မာ ဣဓေဝ ပုဋံ ဘိန္ဒိဿတီတိ အတ္ထော။ အာယန္တိ ယာနိ စတူသု ဒွါရေသု စတ္တာရိ, သဘာယံ ဧကန္တိ ဧဝံ ဒိဝသေ ဒိဝသေ ပဉ္စသတသဟဿာနိ တတ္ထ ဥဋ္ဌဟိဿန္တိ, တာနိဿ ဘာဝီနိ အာယာနိ ဒဿေတိ။ အဂ္ဂိတော ဝါတိအာဒီသု စ-ကာရတ္ထော ဝါ-သဒ္ဒေါ, အဂ္ဂိနာ စ ဥဒကေန စ မိထုဘေဒေန စ နဿိဿတီတိ အတ္ထော။ တဿ ဟိ ဧကော ကောဋ္ဌာသော အဂ္ဂိနာ နဿိဿတိ, နိဗ္ဗာပေတုမ္ပိ နံ န သက္ခိဿတိ, ဧကံ ကောဋ္ဌာသံ ဂင်္ဂါ ဂဟေတွာ ဂမိဿတိ, ဧကော ဣမိနာ အကထိတံ အမုဿ, အမုနာ အကထိတံ ဣမဿ ဝဒန္တာနံ ပိသုဏဝါစာနံ ဝသေန ဘိန္နာနံ မနုဿာနံ အညမညဘေဒေန ဝိနဿိဿတိ။
ဧဝံ ဝတွာ ဘဂဝါ ပစ္စူသကာလေ ဂင်္ဂါတီရံ ဂန္တွာ ကတမုခဓောဝနော ဘိက္ခာစာရကာလံ အာဂမယမာနော နိသီဒိ။ သုနိဓဝဿကာရာပိ ‘‘အမှာကံ ရာဇာ သမဏဿ ဂေါတမဿ ဥပဋ္ဌာကော, သော အမှေ ဥပဂတေ ပုစ္ဆိဿတိ ‘သတ္ထာ ကိရ ပါဋလိဂါမံ အဂမာသိ, ကိံ တဿ သန္တိကံ ဥပသင်္ကမိတ္ထ, န ဥပသင်္ကမိတ္ထာ’တိ, ‘ဥပသင်္ကမိမှာ’တိ စ ဝုတ္တေ ‘နိမန္တယိတ္ထ, န နိမန္တယိတ္ထာ’တိ ပုစ္ဆိဿတိ, ‘န နိမန္တယိမှာ’တိ စ ဝုတ္တေ အမှာကံ ဒေါသံ အာရောပေတွာ နိဂ္ဂဏှိဿတိ, ဣဒဉ္စာပိ မယံ အကတဋ္ဌာနေ နဂရံ မာပေမ, သမဏဿ
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၁၉။)ခေါ ပန ဂေါတမဿ ဂတဂတဋ္ဌာနေ ကာဠကဏ္ဏိသတ္တာ ပဋိက္ကမန္တိ, တံ မယံ နဂရမင်္ဂလံ ဝါစာပေဿာမာ’’တိ စိန္တေတွာ သတ္ထာရံ ဥပသင်္ကမိတွာ နိမန္တယိံသု။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အထ ခေါ သုနိဓဝဿကာရာ’’တိအာဒိ။ ပုဗ္ဗဏှသမယန္တိ ပုဗ္ဗဏှကာလေ။ နိဝါသေတွာတိ ဂါမပ္ပဝေသနနီဟာရေန နိဝါသနံ နိဝါသေတွာ ကာယဗန္ဓနံ ဗန္ဓိတွာ။ ပတ္တစီဝရမာဒါယာတိ ပတ္တဉ္စ စီဝရဉ္စ အာဒိယိတွာ ကာယပဋိဗဒ္ဓံ ကတွာ, စီဝရံ ပါရုပိတွာ ပတ္တံ ဟတ္ထေန ဂဟေတွာတိ အတ္ထော။
သီလဝန္တေတ္ထာတိ သီလဝန္တေ ဧတ္ထ အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနေ။ သညတေတိ ကာယဝါစာစိတ္တေဟိ သညတေ။ တာသံ ဒက္ခိဏမာဒိသေတိ သံဃဿ ဒိန္နေ စတ္တာရော ပစ္စယေ တာသံ ဃရဒေဝတာနံ အာဒိသေယျပတ္တိံ ဒဒေယျ။ ပူဇိတာ ပူဇယန္တီတိ ‘‘ဣမေ မနုဿာ အမှာကံ ဉာတကာပိ န ဟောန္တိ, တထာပိ နော ပတ္တိံ ဒေန္တီတိ အာရက္ခံ သုသံဝိဟိတံ ကရောထာ’’တိ သုဋ္ဌု အာရက္ခံ ကရောန္တိ။ မာနိတာ မာနယန္တီတိ ကာလာနုကာလံ ဗလိကမ္မကရဏေန မာနိတာ ‘‘ဧတေ မနုဿာ အမှာကံ ဉာတကာပိ န ဟောန္တိ, တထာပိ စတုမာသဆမာသန္တရေ နော ဗလိကမ္မံ ကရောန္တီ’’တိ မာနေန္တိ ဥပ္ပန္နပရိဿယံ ဟရန္တိ။ တတော နန္တိ တတော နံ ပဏ္ဍိတဇာတိကံ မနုဿံ။ ဩရသန္တိ ဥရေ ဌပေတွာ သံဝဍ္ဎိတံ, ယထာ မာတာ ဩရသံ ပုတ္တံ အနုကမ္ပတိ, ဥပ္ပန္နပရိဿယဟရဏတ္ထမေဝဿ ဝါယမတိ, ဧဝံ အနုကမ္ပန္တီတိ အတ္ထော။ ဘဒြာနိ ပဿတီတိ သုန္ဒရာနိ ပဿတိ။
အနုမောဒိတွာတိ တေဟိ တဒါ ပသုတပုညဿ အနုမောဒနဝသေန တေသံ ဓမ္မကထံ ကတွာ။ သုနိဓဝဿကာရာပိ ‘‘ယာ တတ္ထ ဒေဝတာ အာသုံ, တာသံ ဒက္ခိဏမာဒိသေ’’တိ ဘဂဝတော ဝစနံ သုတွာ ဒေဝတာနံ ပတ္တိံ အဒံသု။ တံ ဂေါတမဒွါရံ နာမ အဟောသီတိ တဿ နဂရဿ ယေန ဒွါရေန ဘဂဝါ နိက္ခမိ, တံ ဂေါတမဒွါရံ နာမ အဟောသိ။ ဂင်္ဂါယ ပန ဥတ္တရဏတ္ထံ အနောတိဏ္ဏတ္တာ ဂေါတမတိတ္ထံ နာမ နာဟောသိ။ ပူရာတိ ပုဏ္ဏာ။ သမတိတ္တိကာတိ တီရသမံ ဥဒကဿ တိတ္တာ ဘရိတာ။ ကာကပေယျာတိ တီရေ ဌိတကာကေဟိ ပါတုံ သက္ကုဏေယျဥဒကာ။ တီဟိပိ ပဒေဟိ ဥဘတောကူလသမံ ပရိပုဏ္ဏဘာဝမေဝ ဝဒတိ။ ဥဠုမ္ပန္တိ ပါရဂမနတ္ထာယ လဟုကေ ဒါရုဒဏ္ဍေ ဂဟေတွာ ကဝါဋဖလကေ ဝိယ အညမညသမ္ဗန္ဓေ ကာတုံ အာဏိယော ကောဋ္ဋေတွာ နာဝါသင်္ခေပေန ကတံ။ ကုလ္လန္တိ ဝေဠုနဠာဒိကေ သံဃရိတွာ ဝလ္လိအာဒီဟိ ကလာပဝသေန ဗန္ဓိတွာ ကတံ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၂၀။)ဧတမတ္ထံ ဝိဒိတွာတိ ဧတံ မဟာဇနဿ ဂင်္ဂုဒကမတ္တဿပိ ကေဝလံ တရိတုံ အသမတ္ထတံ, အတ္တနော ပန ဘိက္ခုသံဃဿ စ အတိဂမ္ဘီရဝိတ္ထတံ သံသာရမဟဏ္ဏဝံ တရိတွာ ဌိတဘာဝဉ္စ သဗ္ဗာကာရတော ဝိဒိတွာ တဒတ္ထပရိဒီပနံ ဣမံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ။ ဥဒါနဂါထာယ အတ္ထော ပန အဋ္ဌကထာယံ ဒဿိတောယေဝ။ တတ္ထ ဥဒကဋ္ဌာနဿေတံ အဓိဝစနန္တိ ယထာဝုတ္တဿ ယဿ ကဿစိ ဥဒကဋ္ဌာနဿ ဧတံ အဏ္ဏဝန္တိ အဓိဝစနံ, န သမုဒ္ဒဿေဝါတိ အဓိပ္ပါယော။ သရန္တိ ဣဓ နဒီ အဓိပ္ပေတာ သရတိ သန္ဒတီတိ ကတွာ။ ဂမ္ဘီရံ ဝိတ္ထတန္တိ အဂါဓဋ္ဌေန ဂမ္ဘီရံ, သကလလောကတ္တယဗျာပိတာယ ဝိတ္ထတံ။ ဝိသဇ္ဇာတိ အနာသဇ္ဇ အပ္ပတွာ ဧဝ ပလ္လလာနိ တေသံ အတရဏတော။ ကုလ္လဉှိ ဇနော ဗန္ဓတီတိ ကုလ္လံ ဗန္ဓိတုံ အာယာသံ အာပဇ္ဇတိ။ ဝိနာ ဧဝ ကုလ္လေနာတိ ဤဒိသံ ဥဒကံ ကုလ္လေန ဤဒိသေန ဝိနာ ဧဝ။ တိဏ္ဏာ မေဓာဝိနော ဇနာတိ အရိယမဂ္ဂဉာဏသင်္ခါတာယ မေဓာယ သမန္နာဂတတ္တာ မေဓာဝိနော ဗုဒ္ဓါ စ ဗုဒ္ဓသာဝကာ စ တိဏ္ဏာ ပရတီရေ ပတိဋ္ဌိတာ။
သုနိဓဝဿကာရဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ကောဋိဂါမေ သစ္စကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၂၈၇။ ကောဋိဂါမောတိ မဟာပနာဒဿ ရညော ပါသာဒကောဋိယံ ကတဂါမော, ပတိတဿ ပါသာဒဿ ထုပိကာယ ပတိဋ္ဌိတဋ္ဌာနေ နိဝိဋ္ဌဂါမောတိ အတ္ထော။ အရိယသစ္စာနန္တိ ယေ ပဋိဝိဇ္ဈန္တိ, တေသံ အရိယဘာဝကရာနံ သစ္စာနံ။ အနနုဗောဓာတိ အဗုဇ္ဈနေန အဇာနနေန။ အပ္ပဋိဝေဓာတိ အပ္ပဋိဝိဇ္ဈနေန။ အနုဗောဓော စေတ္ထ ပုဗ္ဗဘာဂိယဉာဏံ, ပဋိဝေဓော မဂ္ဂဉာဏေန အဘိသမယော။ တတ္ထ ယသ္မာ အနုဗောဓပုဗ္ဗကော ပဋိဝေဓော အနုဗောဓေန ဝိနာ န ဟောတိ, အနုဗောဓောပိ ဧကစ္စော ပဋိဝေဓသမ္ဗန္ဓော တဒုဘယာဘာဝဟေတုကဉ္စ ဝဋ္ဋေ သံသရဏံ, တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘အနနုဗောဓာ…ပေ… တုမှာကဉ္စာ’’တိ။ တတ္ထ သန္ဓာဝိတန္တိ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏဝသေန ဘဝတော ဘဝန္တရုပဂမနေန သန္ဓာဝိတံ။ သံသရိတန္တိ အပရာပရံ စဝနုပပဇ္ဇနဝသေန သံသရိတံ။ မမဉ္စေဝ တုမှာကဉ္စာတိ မယာ စ တုမှေဟိ စ။ အထ ဝါ သန္ဓာဝိတံ သံသရိတန္တိ သန္ဓာဝနံ သံသရဏံ မမဉ္စေဝ တုမှာကဉ္စ အဟောသီတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၂၁။)သံသိတန္တိ သံသရိတံ။ ဘဝနေတ္တိ သမူဟတာတိ ဒီဃရဇ္ဇုယာ ဗဒ္ဓသကုဏံ ဝိယ ရဇ္ဇုဟတ္ထော ပုရိသော ဒေသန္တရံ, တဏှာရဇ္ဇုယာ ဗဒ္ဓသတ္တသန္တာနံ အဘိသင်္ခါရော ဘဝန္တရံ နေတိ ဧတာယာတိ ဘဝနေတ္တိ, သာ ဘဝတော ဘဝံ နယနသမတ္ထာ တဏှာရဇ္ဇု အရိယမဂ္ဂသတ္ထေန သုဋ္ဌု ဟတာ ဆိန္နာ အပ္ပဝတ္တိကတာတိ ဘဝနေတ္တိ သမူဟတာ။
အမ္ဗပါလီဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၂၈၈။ ယာနဿ ဘူမီတိ ယတ္ထ သက္ကာ ဟောတိ ယာနံ အာရုယှ ယာနေန ဂန္တုံ, အယံ ယာနဿ ဘူမိ နာမ။ ယာနာ ပစ္စောရောဟိတွာတိ ဝိဟာရဿ ဗဟိဒွါရကောဋ္ဌကေ ယာနတော ဩရောဟိတွာ။
လိစ္ဆဝီဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၂၈၉။ နီလာတိ ဣဒံ သဗ္ဗသင်္ဂါဟကဝစနံ။ နီလဝဏ္ဏာတိအာဒိ တဿေဝ ဝိဘာဂဒဿနတ္ထံ။ တတ္ထ န တေသံ ပကတိဝဏ္ဏော နီလော, နီလဝိလေပနဝိလိတ္တတ္တာ ပနေတံ ဝုတ္တံ။ နီလဝတ္ထာတိ ပဋဒုကူလကောသေယျာဒီနိပိ နေသံ နီလာနေဝ ဟောန္တိ။ နီလာလင်္ကာရာတိ နီလမဏိအလင်္ကာရေဟိ နီလပုပ္ဖေဟိ စ အလင်္ကတာ။ တေ ကိရ အလင်္ကာရာ သုဝဏ္ဏဝိစိတ္တာပိ ဣန္ဒနီလမဏိဩဘာသေဟိ ဧကနီလာ ဝိယ ခါယန္တိ, ရထာပိ နေသံ နီလမဏိခစိတာ နီလဝတ္ထပရိက္ခိတ္တာ နီလဓဇနီလဝမ္မိကေဟိ နီလာဘရဏေဟိ နီလအဿေဟိ ယုတ္တာ, ပတောဒယဋ္ဌိယောပိ နီလာယေဝါတိ ဣမိနာ နယေန သဗ္ဗပဒေသု အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပဋိဝဋ္ဋေသီတိ ပဟရိ။ ကိဿ ဇေ အမ္ဗပါလီတိ ဇေ-တိ အာလပနံ, ဘောတိ အမ္ဗပါလိ ကိံကာရဏာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သာဟာရန္တိ ဧတ္ထ အာဟရန္တိ ဣမသ္မာ ရာဇပုရိသာ ဗလိန္တိ အာဟာရော, တဗ္ဘုတ္တဇနပဒေါ။ တေန သဟိတံ သာဟာရံ, သဇနပဒန္တိ အတ္ထော။ အင်္ဂုလိံ ဖောဋေသုန္တိ အင်္ဂုလိံ စာလေသုံ။ အမ္ဗကာယာတိ မာတုဂါမေန။ ဥပစာရဝစနဉှေတံ, ဣတ္ထီသု ယဒိဒံ အမ္ဗကာ မာတုဂါမော ဇနနိကာတိ။ ဩလောကေထာတိ ပဿထ။ အပလောကေထာတိ အပဝတ္တိတွာ ဩလောကေထ, ပုနပ္ပုနံ ပဿထာတိ အတ္ထော။ ဥပသံဟရထာတိ ဥပနေထ, ဣမံ လိစ္ဆဝီပရိသံ တုမှာကံ စိတ္တေန တာဝတိံသသဒိသံ ဥပသံဟရထ ဥပနေထ အလ္လီယာပေထ။ ယထေဝ
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၂၂။)တာဝတိံသာ အဘိရူပါ ပါသာဒိကာ နီလာဒိနာနာဝဏ္ဏာ, ဧဝမိမေ လိစ္ဆဝီရာဇာနောပီတိ တာဝတိံသေဟိ သမကေ ကတွာ ပဿထာတိ အတ္ထော။
ကသ္မာ ပန ဘဂဝါ အနေကသတေဟိ သုတ္တေဟိ စက္ခာဒီနံ ရူပါဒီသု နိမိတ္တဂ္ဂါဟံ ပဋိသေဓေတွာ ဣဓ မဟန္တေန ဥဿာဟေန နိမိတ္တဂ္ဂါဟေ နိယောဇေတီတိ? ဟိတကာမတာယ တေသံ ဘိက္ခူနံ ယထာ အာယသ္မတော နန္ဒဿ ဟိတကာမတာယ သဂ္ဂသမ္ပတ္တိဒဿနတ္ထံ။ တတြ ကိရ ဧကစ္စေ ဘိက္ခူ ဩသန္နဝီရိယာ, တေ သမ္ပတ္တိယာ ပလောဘေန္တော ‘‘အပ္ပမာဒေန သမဏဓမ္မံ ကရောန္တာနံ ဧဝရူပါ ဣဿရိယသမ္ပတ္တိ သုလဘာ’’တိ သမဏဓမ္မေ ဥဿာဟဇနနတ္ထံ အာဟ။ အထ ဝါ နယိဒံ နိမိတ္တဂ္ဂါဟေ နိယောဇနံ, ကေဝလံ ပန ‘‘ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိသဒိသာ ဧတေသံ ရာဇူနံ ဣဿရိယသမ္ပတ္တီ’’တိ အနုပုဗ္ဗိကထာယ သမ္ပတ္တိကထနံ ဝိယ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အနိစ္စလက္ခဏဝိဘာဝနတ္ထဉ္စာပိ ဧဝမာဟ။ န စိရဿေဝ ဟိ သဗ္ဗေပိမေ အဇာတသတ္တုဿ ဝသေန ဝိနာသံ ပါပုဏိဿန္တိ, အထ နေသံ ရဇ္ဇသိရိသမ္ပတ္တိံ ဒိသွာ ဌိတဘိက္ခူ ‘‘တထာရူပါယပိ နာမ သိရိသမ္ပတ္တိယာ ဝိနာသော ပညာယိဿတီ’’တိ အနိစ္စလက္ခဏံ ဘာဝေတွာ သဟ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ အရဟတ္တံ ပါပုဏိဿန္တီတိ အနိစ္စလက္ခဏဝိဘာဝနတ္ထံ အာဟ။
အဓိဝါသေတူတိ အမ္ဗပါလိယာ နိမန္တိတဘာဝံ ဉတွာပိ ကသ္မာ နိမန္တေန္တီတိ? အသဒ္ဒဟနတာယ စ ဝတ္တသီသေန စ။ သာ ဟိ ဓုတ္တာ ဣတ္ထီ အနိမန္တေတွာပိ ‘‘နိမန္တေသိ’’န္တိ ဝဒေယျာတိ တေသံ အဟောသိ။ ဓမ္မံ သုတွာ ဂမနကာလေ စ နိမန္တေတွာ ဂမနံ နာမ မနုဿာနံ ဝတ္တမေဝ။
လိစ္ဆဝီဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
သီဟသေနာပတိဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၂၉၀။ အဘိညာတာတိ (အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၈။၁၂) ဉာတာ ပညာတာ ပါကဋာ။ သန္ထာဂါရေတိ မဟာဇနဿ သန္ထမ္ဘနာဂါရေ ဝိဿမနတ္ထာယ ကတေ အဂါရေ။ သာ ကိရ သန္ထာဂါရသာလာ နဂရမဇ္ဈေ အဟောသိ, စတူသု ဒွါရေသု ဌိတာနံ ပညာယတိ, စတူဟိ ဒိသာဟိ အာဂတမနုဿာ ပဌမံ တတ္ထ ဝိဿမိတွာ ပစ္ဆာ အတ္တနော အတ္တနော ဖာသုကဋ္ဌာနံ ဂစ္ဆန္တိ။ ရာဇကုလာနံ ရဇ္ဇကိစ္စသန္ထရဏတ္ထံ
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၂၃။)ကတံ အဂါရန္တိပိ ဝဒန္တိယေဝ။ တတ္ထ ဟိ နိသီဒိတွာ လိစ္ဆဝီရာဇာနော ရဇ္ဇကိစ္စံ သန္ထရန္တိ ကရောန္တိ ဝိစာရေန္တိ။ သန္နိသိန္နာတိ တေသံ နိသီဒနတ္ထံယေဝ ပညတ္တေသု မဟာရဟပစ္စတ္ထရဏေသု သမုဿိတသေတစ္ဆတ္တေသု အာသနေသု သန္နိသိန္နာ။ အနေကပရိယာယေန ဗုဒ္ဓဿ ဝဏ္ဏံ ဘာသန္တီတိ ရာဇကုလကိစ္စဉ္စေဝ လောကတ္ထကိရိယဉ္စ ဝိစာရေတွာ အနေကေဟိ ကာရဏေဟိ ဗုဒ္ဓဿ ဝဏ္ဏံ ဘာသန္တိ။ ပဏ္ဍိတာ ဟိ တေ ရာဇာနော သဒ္ဓါသမ္ပန္နာ သောတာပန္နာပိ သကဒါဂါမိနောပိ အနာဂါမိနောပိ အရိယသာဝကာ, တေ သဗ္ဗေပိ လောကိယဇဋံ ဘိန္ဒိတွာ ဗုဒ္ဓါဒီနံ တိဏ္ဏံ ရတနာနံ ဝဏ္ဏံ ဘာသန္တိ။
တတ္ထ တိဝိဓော ဗုဒ္ဓဝဏ္ဏော နာမ စရိယဝဏ္ဏော သရီရဝဏ္ဏော ဂုဏဝဏ္ဏောတိ။ တတြိမေ ရာဇာနော စရိယာယ ဝဏ္ဏံ အာရဘိံသု – ‘‘ဒုက္ကရံ ဝတ ကတံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန ကပ္ပသတသဟဿာဓိကာနိ စတ္တာရိ အသင်္ချေယျာနိ ဒသ ပါရမိယော ဒသ ဥပပါရမိယော ဒသ ပရမတ္ထပါရမိယောတိ သမတိံသ ပါရမိယော ပူရေန္တေန ဉာတတ္ထစရိယံ လောကတ္ထစရိယံ ဗုဒ္ဓတ္ထစရိယံ မတ္ထကံ ပါပေတွာ ပဉ္စ မဟာပရိစ္စာဂေ ပရိစ္စဇန္တေနာ’’တိ အဍ္ဎစ္ဆက္ကေဟိ ဇာတကသတေဟိ ဗုဒ္ဓဝဏ္ဏံ ကထေန္တာ တုသိတဘဝနံ ပါပေတွာ ဌပယိံသု။ ဓမ္မဿ ဝဏ္ဏံ ဘာသန္တာ ပနေတေ ‘‘ဘဂဝတာ ဓမ္မော ဒေသိတော, နိကာယတော ပဉ္စ နိကာယာ ဟောန္တိ, ပိဋကတော တီဏိ ပိဋကာနိ, အင်္ဂတော နဝ အင်္ဂါနိ, ခန္ဓတော စတုရာသီတိဓမ္မက္ခန္ဓသဟဿာနီ’’တိ ကောဋ္ဌာသဝသေန ဓမ္မဂုဏံ ကထယိံသု။ သံဃဿ ဝဏ္ဏံ ဘာသန္တာ ‘‘သတ္ထု ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ ပဋိလဒ္ဓသဒ္ဓါ ကုလပုတ္တာ ဘောဂက္ခန္ဓဉ္စေဝ ဉာတိပရိဝဋ္ဋဉ္စ ပဟာယ သေတစ္ဆတ္တဥပရဇ္ဇသေနာပတိသေဋ္ဌိဘဏ္ဍာဂါရိကဋ္ဌာနန္တရာဒီနိ အဂဏယိတွာ နိက္ခမ္မ သတ္ထု ဝရသာသနေ ပဗ္ဗဇန္တိ, သေတစ္ဆတ္တံ ပဟာယ ပဗ္ဗဇိတာနံ ဘဒ္ဒိယမဟာရာဇမဟာကပ္ပိနပုက္ကုသာတိအာဒိရာဇပဗ္ဗဇိတာနံယေဝ ဗုဒ္ဓကာလေ အသီတိ သဟဿာနိ အဟေသုံ, အနေကကောဋိဓနံ ပဟာယ ပဗ္ဗဇိတာနံ ပန ယသကုလပုတ္တသောဏသေဋ္ဌိပုတ္တရဋ္ဌပါလပုတ္တာဒီနံ ပရိစ္ဆေဒေါ နတ္ထိ, ဧဝရူပါ စ ဧဝရူပါ စ ကုလပုတ္တာ သတ္ထု သာသနေ ပဗ္ဗဇန္တီ’’တိ ပဗ္ဗဇ္ဇာသင်္ခေပဝသေန သံဃဂုဏံ ကထယိံသု။
သီဟော သေနာပတီတိ ဧဝံနာမကော သေနာယ အဓိပတိ။ ဝေသာလိယဉှိ သတ္တ သဟဿာနိ သတ္တ သတာနိ သတ္တ စ ရာဇာနော, တေ သဗ္ဗေပိ သန္နိပတိတွာ သဗ္ဗေသံ မနံ ဂဟေတွာ ‘‘ရဋ္ဌံ ဝိစာရေတုံ သမတ္ထံ ဧကံ ဝိစိနထာ’’တိ ဝိစိနန္တာ သီဟရာဇကုမာရံ ဒိသွာ ‘‘အယံ သက္ခိဿတီ’’တိ သန္နိဋ္ဌာနံ ကတွာ
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၂၄။)တဿ ရတ္တမဏိဝဏ္ဏကမ္ဗလပရိယောနဒ္ဓံ သေနာပတိစ္ဆတ္တံ အဒံသု။ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘သီဟော သေနာပတီ’’တိ။ နိဂဏ္ဌသာဝကောတိ နိဂဏ္ဌဿ နာဋပုတ္တဿ ပစ္စယဒါယကော ဥပဋ္ဌာကော။ ဇမ္ဗုဒီပတလသ္မိဉှိ တယော ဇနာ နိဂဏ္ဌာနံ အဂ္ဂုပဋ္ဌာကာ – နာဠန္ဒာယံ ဥပါလိ ဂဟပတိ, ကပိလပုရေ ဝပ္ပေါ သက္ကော, ဝေသာလိယံ အယံ သီဟော သေနာပတီတိ။ နိသိန္နော ဟောတီတိ သေသရာဇူနမ္ပိ ပရိသာယ အန္တရေ အာသနာနိ ပညာပယိံသု, သီဟဿ ပန မဇ္ဈေ ဌာနေတိ တသ္မိံ ပညတ္တေ မဟာရဟေ ရာဇာသနေ နိသိန္နော ဟောတိ။ နိဿံသယန္တိ နိဗ္ဗိစိကိစ္ဆံ အဒ္ဓါ ဧကံသေန။ န ဟေတေ ယဿ ဝါ တဿ ဝါ အပ္ပေသက္ခဿ ဧဝံ အနေကသတေဟိ ကာရဏေဟိ ဝဏ္ဏံ ဘာသန္တိ။
ယေန နိဂဏ္ဌော နာဋပုတ္တော တေနုပသင်္ကမီတိ နိဂဏ္ဌော ကိရ နာဋပုတ္တော ‘‘သစာယံ သီဟော ကဿစိဒေဝ သမဏဿ ဂေါတမဿ ဝဏ္ဏံ ကထေန္တဿ သုတွာ သမဏံ ဂေါတမံ ဒဿနာယ ဥပသင်္ကမိဿတိ, မယှံ ပရိဟာနိ ဘဝိဿတီ’’တိ စိန္တေတွာ ပဌမတရံယေဝ သီဟံ သေနာပတိံ ဧတဒဝေါစ ‘‘သေနာပတိ ဣမသ္မိံ လောကေ ‘အဟံ ဗုဒ္ဓေါ အဟံ ဗုဒ္ဓေါ’တိ ဗဟူ ဝဒန္တိ, သစေ တွံ ကဉ္စိ ဒဿနာယ ဥပသင်္ကမိတုကာမော အဟောသိ, မံ ပုစ္ဆေယျာသိ, အဟံ တေ ယုတ္တဋ္ဌာနညေဝ ပေသေဿာမိ, အယုတ္တဋ္ဌာနတော နိဝါရေဿာမီ’’တိ။ သော တံ ကထံ အနုဿရိတွာ ‘‘သစေ မံ ပေသေဿတိ, ဂမိဿာမိ။ နော စေ, န ဂမိဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ ယေန နိဂဏ္ဌော နာဋပုတ္တော တေနုပသင်္ကမိ။
အထဿ ဝစနံ သုတွာ နိဂဏ္ဌော မဟာပဗ္ဗတေန ဝိယ ဗလဝသောကေန ဩတ္ထဋော ‘‘ယတ္ထ ဒါနိဿာဟံ ဂမနံ န ဣစ္ဆာမိ, တတ္ထေဝ ဂန္တုကာမော ဇာတော, ဟတောဟမသ္မီ’’တိ အနတ္တမနော ဟုတွာ ‘‘ပဋိဗာဟနုပါယမဿ ကရိဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ ‘‘ကိံ ပန တွ’’န္တိအာဒိမာဟ။ ဧဝံ ဝဒန္တော စရန္တံ ဂေါဏံ တုဏ္ဍေ ပဟရန္တော ဝိယ ဇလမာနံ ပဒီပံ နိဗ္ဗာပေန္တော ဝိယ ဘတ္တဘရိတံ ပတ္တံ နိကုဇ္ဇန္တော ဝိယ စ သီဟဿ ဥပ္ပန္နံ ပီတိံ ဝိနာသေသိ။ ဂမိကာဘိသင်္ခါရောတိ ဟတ္ထိယာနာဒီနံ ယောဇာပနဂန္ဓမာလာဒိဂ္ဂဟဏဝသေန ပဝတ္တော ပယောဂေါ။ သော ပဋိပ္ပဿမ္ဘီတိ သော ဝူပသန္တော။
ဒုတိယမ္ပိ ခေါတိ ဒုတိယဝါရမ္ပိ။ ဣမသ္မိဉ္စ ဝါရေ ဗုဒ္ဓဿ ဝဏ္ဏံ ဘာသန္တာ တုသိတဘဝနတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ မဟာဗောဓိပလ္လင်္ကာ ဒသဗလဿ ဟေဋ္ဌာ
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၂၅။)ပါဒတလေဟိ ဥပရိ ကေသဂ္ဂေဟိ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဒွတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏအသီတိအနုဗျဉ္ဇနဗျာမပ္ပဘာဝသေန သရီရဝဏ္ဏံ ကထယိံသု။ ဓမ္မဿ ဝဏ္ဏံ ဘာသန္တာ ‘‘ဧကပဒေပိ ဧကဗျဉ္ဇနေပိ အဝက္ခလိတံ နာမ နတ္ထီ’’တိ သုကထိတဝသေနေဝ ဓမ္မဂုဏံ ကထယိံသု။ သံဃဿ ဝဏ္ဏံ ဘာသန္တာ ‘‘ဧဝရူပံ ယသသိရိဝိဘဝံ ပဟာယ သတ္ထု သာသနေ ပဗ္ဗဇိတာ န ကောသဇ္ဇပကတိကာ ဟောန္တိ, တေရသသု ပန ဓုတဂုဏေသု ပရိပူရကာရိနော ဟုတွာ သတ္တသု အနုပဿနာသု ကမ္မံ ကရောန္တိ, အဋ္ဌတိံသ အာရမ္မဏဝိဘတ္တိယော ဝဠဉ္ဇေန္တီ’’တိ ပဋိပဒါဝသေန သံဃဂုဏေ ကထယိံသု။
တတိယဝါရေ ပန ဗုဒ္ဓဿ ဝဏ္ဏံ ဘာသမာနာ ‘‘ဣတိပိ သော ဘဂဝါ’’တိ သုတ္တန္တပရိယာယေနေဝ ဗုဒ္ဓဂုဏေ ကထယိံသု, ‘‘သွာက္ခာတော ဘဂဝတာ ဓမ္မော’’တိအာဒိနာ သုတ္တန္တပရိယာယေနေဝ ဓမ္မဂုဏေ, ‘‘သုပ္ပဋိပန္နော ဘဂဝတော သာဝကသံဃော’’တိအာဒိနာ သုတ္တန္တပရိယာယေနေဝ သံဃဂုဏေ စ ကထယိံသု။ တတော သီဟော စိန္တေသိ ‘‘ဣမေသံ လိစ္ဆဝီရာဇကုလာနံ တတိယဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ဗုဒ္ဓဓမ္မသံဃဂုဏေ ကထေန္တာနံ မုခံ နပ္ပဟောတိ, အဒ္ဓါ အနောမဂုဏသမန္နာဂတော သော ဘဂဝါ, ဣမံ ဒါနိ ဥပ္ပန္နံ ပီတိံ အဝိဇဟိတွာဝ အဟံ အဇ္ဇ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ ပဿိဿာမီ’’တိ။ အထဿ ‘‘ကိဉှိ မေ ကရိဿန္တိ နိဂဏ္ဌာ’’တိ ဝိတက္ကော ဥဒပါဒိ။ တတ္ထ ကိဉှိ မေ ကရိဿန္တီတိ ကိံ နာမ မယှံ နိဂဏ္ဌာ ကရိဿန္တိ။ အပလောကိတာ ဝါ အနပလောကိတာ ဝါတိ အာပုစ္ဆိတာ ဝါ အနာပုစ္ဆိတာ ဝါ။ န ဟိ မေ တေ အာပုစ္ဆိတာ ယာနဝါဟနသမ္ပတ္တိဣဿရိယယသဝိသေသံ ဒဿန္တိ, နာပိ အနာပုစ္ဆိတာ မာရေဿန္တိ, အဖလံ ဧတေသံ အာပုစ္ဆနန္တိ အဓိပ္ပါယော။
ဒိဝါ ဒိဝဿာတိ ဒိဝဿ ဒိဝါ မဇ္ဈနှိကေ အတိက္ကန္တမတ္တေ။ ဝေသာလိယာ နိယျာသီတိ ယထာ ဟိ ဂိမှကာလေ ဒေဝေ ဝုဋ္ဌေ ဥဒကံ သန္ဒမာနံ နဒိံ ဩတရိတွာ ထောကမေဝ ဂန္တွာ တိဋ္ဌတိ နပ္ပဝတ္တတိ, ဧဝံ သီဟဿ ပဌမဒိဝသေ ‘‘ဒသဗလံ ပဿိဿာမီ’’တိ ဥပ္ပန္နာယ ပီတိယာ နိဂဏ္ဌေန ပဋိဗာဟိတကာလော, ယထာ ဒုတိယဒိဝသေ ဒေဝေ ဝုဋ္ဌေ ဥဒကံ သန္ဒမာနံ နဒိံ ဩတရိတွာ ထောကံ ဂန္တွာ ဝါလိကာပုဉ္ဇံ ပဟရိတွာ အပ္ပဝတ္တံ ဟောတိ, ဧဝံ သီဟဿ ဒုတိယဒိဝသေ ‘‘ဒသဗလံ ပဿိဿာမီ’’တိ ဥပ္ပန္နာယ ပီတိယာ နိဂဏ္ဌေန ပဋိဗာဟိတကာလော, ယထာ တတိယဒိဝသေ ဒေဝေ ဝုဋ္ဌေ ဥဒကံ သန္ဒမာနံ နဒိံ ဩတရိတွာ ပုရာဏပဏ္ဏသုက္ခဒဏ္ဍကနဠကစဝရာဒီနိ ပရိကဍ္ဎန္တံ ဝါလိကာပုဉ္ဇံ ဘိန္ဒိတွာ
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၂၆။)သမုဒ္ဒနိန္နမေဝ ဟောတိ, ဧဝံ သီဟော တတိယဒိဝသေ တိဏ္ဏံ ဝတ္ထူနံ ဂုဏကထံ သုတွာ ဥပ္ပန္နေ ပီတိပါမောဇ္ဇေ ‘‘အဖလာ နိဂဏ္ဌာ, နိပ္ဖလာ နိဂဏ္ဌာ, ကိံ မေ ဣမေ ကရိဿန္တိ, ဂမိဿာမဟံ သတ္ထု သန္တိက’’န္တိ ဂမနံ အဘိနီဟရိတွာ ဝေသာလိယာ နိယျာသိ။ နိယျန္တော စ ‘‘စိရဿာဟံ ဒသဗလဿ သန္တိကံ ဂန္တုကာမော ဇာတော, န ခေါ ပန မေ ယုတ္တံ အညာတကဝေသေန ဂန္တု’’န္တိ ‘‘ယေ ကေစိ ဒသဗလဿ သန္တိကံ ဂန္တုကာမော, သဗ္ဗေ နိက္ခမန္တူ’’တိ ဃောသနံ ကာရေတွာ ပဉ္စ ရထသတာနိ ယောဇာပေတွာ ဥတ္တမရထေ ဌိတော တေဟိ စေဝ ပဉ္စဟိ ရထသတေဟိ မဟတိယာ စ ပရိသာယ ပရိဝုတော ဂန္ဓပုပ္ဖစုဏ္ဏဝါသာဒီနိ ဂါဟာပေတွာ နိယျာသိ။
ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမီတိ အာရာမံ ပဝိသန္တော ဒူရတောဝ အသီတိအနုဗျဉ္ဇနဗျာမပ္ပဘာဒွတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏာနိ ဆဗ္ဗဏ္ဏာ ဃနဗုဒ္ဓရသ္မိယော ဒိသွာ ‘‘ဧဝရူပံ နာမ ပုရိသံ ဧဝံ အာသန္နေ ဝသန္တံ ဧတ္တကံ ကာလံ နာဒ္ဒသံ, ဝဉ္စိတော ဝတမှိ, အလာဘာ ဝတ မေ’’တိ စိန္တေတွာ မဟာနိဓိံ ဒိသွာ ဒလိဒ္ဒပုရိသော ဝိယ သဉ္ဇာတပီတိပါမောဇ္ဇော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ။ ဓမ္မဿ စာနုဓမ္မံ ဗျာကရောန္တီတိ ဘောတာ ဂေါတမေန ဝုတ္တကာရဏဿ အနုကာရဏံ ကထေန္တိ။ ကာရဏဝစနော ဟေတ္ထ ဓမ္မ-သဒ္ဒေါ ‘‘ဟေတုမှိ ဉာဏံ ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒါ’’တိအာဒီသု (ဝိဘ။ ၇၂၀) ဝိယ။ ကာရဏန္တိ စေတ္ထ တထာပဝတ္တဿ သဒ္ဒဿ အတ္ထော အဓိပ္ပေတော တဿ ပဝတ္တိဟေတုဘာဝတော။ အတ္ထပ္ပယုတ္တော ဟိ သဒ္ဒပ္ပယောဂေါ။ အနုကာရဏန္တိ စ သော ဧဝံ ပရေဟိ တထာ ဝုစ္စမာနော။ သဟဓမ္မိကော ဝါဒါနုဝါဒေါတိ ပရေဟိ ဝုတ္တကာရဏေန သကာရဏော ဟုတွာ တုမှာကံ ဝါဒေါ ဝါ တတော ပရံ တဿ အနုဝါဒေါ ဝါ ကောစိ အပ္ပမတ္တကောပိ ဝိညူဟိ ဂရဟိတဗ္ဗံ ဌာနံ ကာရဏံ န အာဂစ္ဆတိ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ကိံ သဗ္ဗာကာရေနပိ တဝ ဝါဒေ ဂါရယှကာရဏံ နတ္ထီတိ။ အနဗ္ဘက္ခာတုကာမာတိ န အဘူတေန ဝတ္တုကာမာ။
֍ * ၂၉၁-၂၉၂။ အတ္ထိ သီဟ ပရိယာယောတိအာဒီနံ အတ္ထော ဝေရဉ္ဇကဏ္ဍေ အာဂတနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပရမေန အဿာသေနာတိ စတုမဂ္ဂစတုဖလသင်္ခါတေန ဥတ္တမအဿာသေန။ အဿာသာယ ဓမ္မံ ဒေသေတီတိ အဿာသနတ္ထာယ သန္ထမ္ဘနတ္ထာယ ဓမ္မံ ဒေသေတိ။ ဣတိ ဘဂဝါ အဋ္ဌဟင်္ဂေဟိ သီဟသေနာပတိဿ ဓမ္မံ ဒေသေတိ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၂၇။)֍ ဋ္ဌ ၂၉၃။ အနုဝိစ္စကာရန္တိ အနုဝိဒိတွာ စိန္တေတွာ တုလယိတွာ ကာတဗ္ဗံ ကရောဟီတိ ဝုတ္တ ဟောတိ။ သာဓု ဟောတီတိ သုန္ဒရော ဟောတိ။ တုမှာဒိသသ္မိဉှိ မံ ဒိသွာ မံ သရဏံ ဂစ္ဆန္တေ နိဂဏ္ဌံ ဒိသွာ နိဂဏ္ဌံ သရဏံ ဂစ္ဆန္တေ ‘‘ကိံ အယံ သီဟော ဒိဋ္ဌဒိဋ္ဌမေဝ သရဏံ ဂစ္ဆတီ’’တိ ဂရဟာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, တသ္မာ အနုဝိစ္စကာရော တုမှာဒိသာနံ သာဓူတိ ဒဿေတိ။ ပဋာကံ ပရိဟရေယျုန္တိ တေ ကိရ ဧဝရူပံ သာဝကံ လဘိတွာ ‘‘အသုကော နာမ ရာဇာ ဝါ ရာဇမဟာမတ္တော ဝါ သေဋ္ဌိ ဝါ အမှာကံ သရဏံ ဂတော သာဝကော ဇာတော’’တိ ပဋာကံ ဥက္ခိပိတွာ နဂရေ ဃောသေန္တာ အာဟိဏ္ဍန္တိ။ ကသ္မာ? ‘‘ဧဝံ နော မဟန္တဘာဝေါ အာဝိ ဘဝိဿတီ’’တိ စ, သစေ ပနဿ ‘‘ကိမဟံ ဧတေ သရဏံ ဂတော’’တိ ဝိပ္ပဋိသာရော ဥပ္ပဇ္ဇေယျ, တမ္ပိ သော ‘‘ဧတေသံ မေ သရဏဂတဘာဝံ ဗဟူ ဇာနန္တိ, ဒုက္ကရံ ဒါနိ ပဋိနိဝတ္တိတု’’န္တိ ဝိနောဒေတွာ န ပဋိက္ကမိဿတီတိ စ။ တေနာဟ ‘‘ပဋာကံ ပရိဟရေယျု’’န္တိ။ ဩပါနဘူတန္တိ ပဋိယတ္တဥဒပါနော ဝိယ ဌိတံ။ ကုလန္တိ တဝ နိဝေသနံ။ ဒါတဗ္ဗံ မညေယျာသီတိ ပုဗ္ဗေပိ ဒသပိ ဝီသတိပိ သဋ္ဌိပိ ဇနေ အာဂတေ ဒိသွာ နတ္ထီတိ အဝတွာ ဒေသိ, ဣဒါနိ မံ သရဏံ ဂတကာရဏမတ္တေနေဝ မာ ဣမေသံ ဒေယျဓမ္မံ ဥပစ္ဆိန္ဒိတ္ထ, သမ္ပတ္တာနဉှိ ဒါတဗ္ဗမေဝါတိ ဩဝဒတိ။ သုတံ မေ တံ ဘန္တေတိ ကုတော သုတံ? နိဂဏ္ဌာနံ သန္တိကာ။ တေ ကိရ ကုလဃရေသု ဧဝံ ပကာသေန္တိ ‘‘မယံ ယဿ ကဿစိ သမ္ပတ္တဿ ဒါတဗ္ဗန္တိ ဝဒါမ, သမဏော ပန ဂေါတမော ‘မယှမေဝ ဒါနံ ဒါတဗ္ဗံ…ပေ… န အညေသံ သာဝကာနံ ဒိန္နံ မဟပ္ဖလ’န္တိ ဧဝံ ဝဒတီ’’တိ။ တံ သန္ဓာယ အယံ ‘‘သုတံ မေ တ’’န္တိအာဒိမာဟ။
֍ ဋ္ဌ ၂၉၄။ ပဝတ္တမံသန္တိ ပကတိယာ ပဝတ္တံ ကပ္ပိယမံသံ, မူလံ ဂဟေတွာ အန္တရာပဏေ ပရိယေသာဟီတိ အဓိပ္ပါယော။ သမ္ဗဟုလာ နိဂဏ္ဌာတိ ပဉ္စသတမတ္တာ နိဂဏ္ဌာ။ ထူလံ ပသုန္တိ ထူလံ မဟာသရီရံ ဂေါကဏ္ဏမဟိံသသူကရသင်္ခါတံ ပသုံ။ ဥဒ္ဒိဿကတန္တိ အတ္တာနံ ဥဒ္ဒိသိတွာ ကတံ, မာရိတန္တိ အတ္ထော။ ပဋိစ္စကမ္မန္တိ ဧတ္ထ ကမ္မ-သဒ္ဒေါ ကမ္မသာဓနော အတီတကာလိကောတိ အာဟ ‘‘အတ္တာနံ ပဋိစ္စ ကတ’’န္တိ။ နိမိတ္တကမ္မဿေတံ အဓိဝစနံ ‘‘ပဋိစ္စ ကမ္မံ ဖုသတီ’’တိအာဒီသု (ဇာ။ ၁။၄။၇၅) ဝိယ။ နိမိတ္တကမ္မဿာတိ နိမိတ္တဘာဝေန လဒ္ဓဗ္ဗကမ္မဿ, န ကရဏကာရာပနဝသေန။ ပဋိစ္စကမ္မံ ဧတ္ထ အတ္ထီတိ မံသံ ပဋိစ္စကမ္မံ ယထာ ‘‘ဗုဒ္ဓံ ဧတဿ အတ္ထီတိ ဗုဒ္ဓေါ’’တိ။ အထ ဝါ ပဋိစ္စ ကမ္မံ
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၂၈။)ဖုသတီတိ ပါဌသေသော ဒဋ္ဌဗ္ဗော, သွာယံ ဧတံ မံသံ ပဋိစ္စ တံ ပါဏဝဓကကမ္မံ ဖုသတီတိ အတ္ထော။ တဉှိ အကုသလံ ဥပဍ္ဎံ ဒါယကဿ, ဥပဍ္ဎံ ပဋိဂ္ဂါဟကဿ ဟောတီတိ နေသံ လဒ္ဓိ။ ဥပကဏ္ဏကေတိ ကဏ္ဏမူလေ။ အလန္တိ ပဋိက္ခေပဝစနံ, ဟောတု ကိံ ဣမိနာတိ အတ္ထော။ န စ ပန တေတိ ဧတေ အာယသ္မန္တာ ဒီဃရတ္တံ အဝဏ္ဏကာမာ ဟုတွာ အဝဏ္ဏံ ဘာသန္တာပိ အဗ္ဘာစိက္ခန္တာ န ဇိရိဒန္တိ, အဗ္ဘက္ခာနဿ အန္တံ န ဂစ္ဆန္တီတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ လဇ္ဇနတ္ထေ ဣဒံ ဇိရိဒန္တီတိ ပဒံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ, န လဇ္ဇန္တီတိ အတ္ထော။
သီဟသေနာပတိဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ကပ္ပိယဘူမိအနုဇာနနကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၂၉၅။ အဘိလာပမတ္တန္တိ ဒေသနာမတ္တံ။ အာမိသခါဒနတ္ထာယာတိ တတ္ထ တတ္ထ ဆဍ္ဍိတဿ အာမိသဿ ခါဒနတ္ထာယ။ အနုပ္ပဂေယေဝါတိ ပါတောယေဝ။ ဩရဝသဒ္ဒန္တိ မဟာသဒ္ဒံ။ တံ ပန အဝတွာပီတိ အန္ဓကဋ္ဌကထာယံဝုတ္တနယေန အဝတွာပိ။ ပိ-သဒ္ဒေန တထာ ဝစနမ္ပိ အနုဇာနာတိ။ အဋ္ဌကထာသု ဝုတ္တနယေနာတိ သေသအဋ္ဌကထာသု ဝုတ္တနယေန။ ‘‘ကပ္ပိယကုဋိံ ကရောမာ’တိ ဝါ, ‘ကပ္ပိယကုဋီ’တိ ဝါ ဝုတ္တေ သာဓာရဏလက္ခဏ’’န္တိ သဗ္ဗအဋ္ဌကထာသု ဝုတ္တဥဿာဝနန္တိကာကုဋိကရဏလက္ခဏံ။ စယန္တိ အဓိဋ္ဌာနံ။ ယတော ပဋ္ဌာယာတိ ယတော ဣဋ္ဌကတော သိလတော မတ္တိကာပိဏ္ဍတော ဝါ ပဋ္ဌာယ။ ပဌမိဋ္ဌကာဒီနံ ဟေဋ္ဌာ န ဝဋ္ဋန္တီတိ ဘိတ္တိယာ ပဌမိဋ္ဌကာဒီနံ ဟေဋ္ဌာ ဘူမိယံ ပတိဋ္ဌာပိယမာနာ ဣဋ္ဌကာဒယော ဘူမိဂတိကတ္တာ ‘‘ကပ္ပိယကုဋိံ ကရောမာ’’တိ ဝတွာ ပတိဋ္ဌာပေတုံ န ဝဋ္ဋန္တိ။ ယဒိ ဧဝံ ဘူမိယံ နိခဏိတွာ ပတိဋ္ဌာပိယမာနာ ထမ္ဘာ ကသ္မာ တထာ ဝတွာ ပတိဋ္ဌာပေတုံ ဝဋ္ဋန္တီတိ အာဟ ‘‘ထမ္ဘာ ပန…ပေ… ဝဋ္ဋန္တီ’’တိ။ သံဃသန္တကမေဝါတိ ဝါသတ္ထာယ ကတံ သံဃိကသေနာသနံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ဘိက္ခုသန္တကန္တိ ဝါသတ္ထာယ ဧဝ ကတံ ဘိက္ခုဿ ပုဂ္ဂလိကသေနာသနံ။ မုခသန္နိဓီတိ ဣမိနာ အန္တောဝုတ္ထဒုက္ကဋမေဝ ဒီပိတံ။
ကပ္ပိယဘူမိအနုဇာနနကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၂၉။)ကေဏိယဇဋိလဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၃၀၀။ ယေန အာပဏံ တဒဝသရီတိအာဒီသု အာပဏန္တိ ဧကဿ နိဂမဿေတံ အဓိဝစနံ။ တသ္မိံ ကိရ နိဂမေ ဝီသတိ အာပဏမုခသဟဿာနိ ဝိဘတ္တာနိ အဟေသုံ။ ဣတိ သော အာပဏာနံ ဥဿန္နတ္တာ ‘‘အာပဏ’’န္တေွဝ သင်္ခံ ဂတော။ တဿ ပန နိဂမဿ အဝိဒူရေ နဒီတီရေ ဃနစ္ဆာယော ရမဏီယဘူမိဘာဂေါ မဟာဝနသဏ္ဍော, တသ္မိံ ဘဂဝါ ဝိဟရတိ။ ကေဏိယောတိ တဿ နာမံ။ ဇဋိလောတိ အာဟရိမဇဋာဓရော တာပသော။ သော ကိရ ဗြာဟ္မဏမဟာသာလော, ဓနရက္ခဏတ္ထာယ ပန တာပသပဗ္ဗဇ္ဇံ သမာဒါယ ရညော ပဏ္ဏာကာရံ ဒတွာ ဘူမိဘာဂံ ဂဟေတွာ တတ္ထ အဿမံ ကာရေတွာ ပဉ္စဟိ သကဋသတေဟိ ဝဏိဇ္ဇံ ပယောဇေတွာ ကုလသဟဿဿ နိဿယော ဟုတွာ ဝသတိ။ အဿမေပိ စဿ ဧကော တာလရုက္ခော ဒိဝသေ ဒိဝသေ ဧကံ သောဝဏ္ဏမယံ ဖလံ မုဉ္စတီတိ ဝဒန္တိ။ သော ဒိဝါ ကာသာဝါနိ ဓာရေတိ, ဇဋာ စ ဗန္ဓတိ, ရတ္တိံ ကာမသမ္ပတ္တိံ အနုဘဝတိ။
ပဝတ္တာရောတိ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၂၈၅၊ မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၄၂၇၊ အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၅။၁၉၂) ပဝတ္တယိတာရော, ပါဝစနဝသေန ဝတ္တာရောတိ အတ္ထော။ ယေသန္တိ ယေသံ သန္တကံ။ မန္တပဒန္တိ မန္တသဒ္ဒေ ဗဟိကတွာ ရဟော ဘာသိတဗ္ဗဋ္ဌေန မန္တာ ဧဝ တံတံအတ္ထပဋိပတ္တိဟေတုတာယ ပဒန္တိ မန္တပဒံ, ဝေဒဝစနံ။ ဂီတန္တိ အဋ္ဌကာဒီဟိ ဒသဟိ ပေါရာဏဗြာဟ္မဏေဟိ ဥဒါတ္တာနုဒါတ္တာဒိသရသမ္ပတ္တိဝသေန သဇ္ဈာယိတံ။ ပဝုတ္တန္တိ ပါဝစနဝသေန အညေသံ ဝုတ္တံ, ဝါစိတန္တိ အတ္ထော။ သမိဟိတန္တိ သမုပဗျူဠှံ ရာသိကတံ, ဣရုဝေဒယဇုဝေဒသာမဝေဒါဒိဝသေန တတ္ထာပိ ပစ္စေကံ မန္တဗြာဟ္မဏာဒိဝသေန သဇ္ဈာယနဝါစကာဒိဝသေန စ ပိဏ္ဍံ ကတွာ ဌပိတန္တိ အတ္ထော။ တဒနုဂါယန္တီတိ ဧတရဟိ ဗြာဟ္မဏာ တံ တေဟိ ပုဗ္ဗေ ဂီတံ အနုဂါယန္တိ အနုသဇ္ဈာယန္တိ။ တဒနုဘာသန္တီတိ တံ အနုဘာသန္တိ, ဣဒံ ပုရိမဿေဝ ဝေဝစနံ။ ဘာသိတမနုဘာသန္တီတိ တေဟိ ဘာသိတံ သဇ္ဈာယိတံ အနုသဇ္ဈာယန္တိ။ ဝါစိတမနုဝါစေန္တီတိ တေဟိ အညေသံ ဝါစိတံ အနုဝါစေန္တိ။ သေယျထိဒန္တိ တေ ကတမေတိ အတ္ထော။ အဋ္ဌကောတိအာဒီနိ တေသံ နာမာနိ။ တေ ကိရ ဒိဗ္ဗစက္ခုပရိဘဏ္ဍေန ယထာကမ္မူပဂဉာဏေန သတ္တာနံ ကမ္မဿကတာဒိံ
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၃၀။)ပုဗ္ဗေနိဝါသဉာဏေန အတီတကပ္ပေ ဗြာဟ္မဏာနံ မန္တဇ္ဈေနဝိဓိဉ္စ ဩလောကေတွာ ပရူပဃာတံ အကတွာ ကဿပသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော ဝဋ္ဋသန္နိဿိတေန ဝစနေန သဟ သံသန္ဒိတွာ မန္တေ ဂန္ထေသုံ။ အပရာပရေ ပန ဩက္ကာကရာဇကာလာဒီသု ဥပ္ပန္နဗြာဟ္မဏာ ပါဏာတိပါတာဒီနိ ပက္ခိပိတွာ တယော ဝေဒေ ဘိန္ဒိတွာ ဗုဒ္ဓဝစနေန သဒ္ဓိံ ဝိရုဒ္ဓေ အကံသု။ ရတ္တိဘောဇနံ ရတ္တိ, တတော ဥပရတာတိ ရတ္တူပရတာ။ အတိက္ကန္တေ မဇ္ဈနှိကေ ယာဝ သူရိယတ္ထင်္ဂမနာ ဘောဇနံ ဝိကာလဘောဇနံ နာမ, တတော ဝိရတတ္တာ ဝိရတာ ဝိကာလဘောဇနာ။ ပဋိယာဒါပေတွာတိ သပ္ပိမဓုသက္ကရာဒီဟိ စေဝ မရိစေဟိ စ သုသင်္ခတံ ပါနံ ပဋိယာဒါပေတွာ။
‘‘မဟာ ခေါ ကေဏိယ ဘိက္ခုသံဃော’’တိ ကသ္မာ ဘဂဝါ ပုနပ္ပုနံ ပဋိက္ခိပိ? တိတ္ထိယာနံ ပဋိက္ခေပပသန္နတာယ။ တိတ္ထိယာ ဟိ ‘‘အဟော ဝတာယံ အပ္ပိစ္ဆော, ယော နိမန္တိယမာနောပိ န သာဒိယတီ’’တိ ဥပနိမန္တိယမာနဿ ပဋိက္ခေပေ ပသီဒန္တီတိ ကေစိ, အကာရဏဉ္စေတံ။ နတ္ထိ ဗုဒ္ဓါနံ ပစ္စယဟေတု ဧဝရူပံ ကောဟညံ, အယံ ပန အဍ္ဎတေလသာနိ ဘိက္ခုသတာနိ ဒိသွာ ဧတ္တကာနံယေဝ ဘိက္ခံ ပဋိယာဒေဿတိ, သွေဝ သေလော ဗြာဟ္မဏော တီဟိ ပုရိသသတေဟိ သဒ္ဓိံ ပဗ္ဗဇိဿတိ, အယုတ္တံ ခေါ ပန နဝကေ အညတော ပေသေတွာ ဣမေဟေဝ သဒ္ဓိံ ဂန္တုံ, ဣမေ ဝါ အညတော ပေသေတွာ နဝကေဟိ သဒ္ဓိံ ဂန္တုံ။ အထာပိ သဗ္ဗေဝ ဂဟေတွာ ဂမိဿာမိ, ဘိက္ခာဟာရော နပ္ပဟောဿတိ။ တတော ဘိက္ခူသု ပိဏ္ဍာယ စရန္တေသု မနုဿာ ဥဇ္ဈာယိဿန္တိ ‘‘စိရဿမ္ပိ ကေဏိယော သမဏံ ဂေါတမံ နိမန္တေတွာ ယာပနမတ္တံ ဒါတုံ နာသက္ခီ’’တိ, သယဉ္စ ဝိပ္ပဋိသာရီ ဘဝိဿတိ။ ပဋိက္ခေပေ ပန ကတေ ‘‘သမဏော ဂေါတမော ပုနပ္ပုနံ ‘တွဉ္စ ဗြာဟ္မဏေသု အဘိပ္ပသန္နော’တိ ဗြာဟ္မဏာနံ နာမံ ဂဏှာတီ’’တိ စိန္တေတွာ ဗြာဟ္မဏေပိ နိမန္တေတုကာမော ဘဝိဿတိ, တတော ဗြာဟ္မဏေ ပါဋိယေက္ကံ နိမန္တေဿတိ, တေ တေန နိမန္တိတာ ဘိက္ခူ ဟုတွာ ဘုဉ္ဇိဿန္တိ, ဧဝမဿ သဒ္ဓါ အနုရက္ခိတာ ဘဝိဿတီတိ ပုနပ္ပုနံ ပဋိက္ခိပိ။ ကိဉ္စာပိ ခေါ ဘော ဂေါတမာတိ ဣမိနာ ဣဒံ ဒီပေတိ ‘‘ဘော ဂေါတမ, ကိံ ဇာတံ, ယဒိ အဟံ ဗြာဟ္မဏေသု အဘိပ္ပသန္နော, အဓိဝါသေတု ဘဝံ ဂေါတမော, အဟံ ဗြာဟ္မဏာနမ္ပိ ဒါတုံ သက္ကောမိ တုမှာကမ္ပီ’’တိ။ ဌပေတွာ ဓညဖလရသန္တိ ဧတ္ထ တဏ္ဍုလဓောဝနောဒကမ္ပိ ဓညရသောယေဝါတိ ဝဒန္တိ။ အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ဥစ္ဆုရသန္တိ ဧတ္ထ နိက္ကသဋော ဥစ္ဆုရသော သတ္တာဟကာလိကောတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၃၁။)ဣမာဟိ ဂါထာဟီတိ (မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၄၀၀) ဣမာဟိ ကေဏိယဿ စိတ္တာနုကူလာဟိ ဂါထာဟိ။ တတ္ထ အဂ္ဂိပရိစရိယံ ဝိနာ ဗြာဟ္မဏာနံ ယညာဘာဝတော ‘‘အဂ္ဂိဟုတ္တမုခါ ယညာ’’တိ ဝုတ္တံ, အဂ္ဂိဟုတ္တသေဋ္ဌာ အဂ္ဂိဇုဟနပ္ပဓာနာတိ အတ္ထော။ ဗြာဟ္မဏာ ဟိ ‘‘အဂ္ဂိမုခါ ဒေဝါ’’တိ အဂ္ဂိဇုဟနပုဗ္ဗကံ ယညံ ဝိဒဟန္တိ။ ဝေဒေ သဇ္ဈာယန္တေဟိ ပဌမံ သဇ္ဈာယိတဗ္ဗတော သာဝိတ္တီ ‘‘ဆန္ဒသော မုခ’’န္တိ ဝုတ္တာ, သာဝိတ္တီ ဝေဒဿ ပုဗ္ဗင်္ဂမာတိ အတ္ထော တံပုဗ္ဗကတ္တာ ဝေဒသဝနဿ။ မနုဿာနံ သေဋ္ဌဘာဝတော ရာဇာ ‘‘မုခ’’န္တိ ဝုတ္တော။ ဩဂါဟန္တီနံ နဒီနံ အာဓာရဘာဝတော ဂန္တဗ္ဗဋ္ဌာနဘာဝေန ပဋိသရဏတော စ သာဂရော ‘‘မုခ’’န္တိ ဝုတ္တော။ စန္ဒသမာယောဂေန ‘‘အဇ္ဇ ကတ္တိကာ, အဇ္ဇ ရောဟိဏီ’’တိ သညာယနတော နက္ခတ္တာနိ အဘိဘဝိတွာ အာလောကကရဏတော နက္ခတ္တေဟိ အတိဝိသေသသောမ္မဘာဝတော စ ‘‘နက္ခတ္တာနံ မုခံ စန္ဒော’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဒီပသိခါ အဂ္ဂိဇာလာ အသနိဝိစက္က’’န္တိ ဧဝမာဒီနံ တပန္တာနံ ဝိဇ္ဇုလတာနံ အဂ္ဂတ္တာ အာဒိစ္စော ‘‘တပတံ မုခ’’န္တိ ဝုတ္တော။ ဒက္ခိဏေယျာနံ ပန အဂ္ဂတ္တာ ဝိသေသေန တသ္မိံ သမယေ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခံ သံဃံ သန္ဓာယ ‘‘ပုညံ အာကင်္ခမာနာနံ, သံဃော ဝေ ယဇတံ မုခ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ တေန သံဃော ပုညဿ အာယမုခံ အဂ္ဂဒက္ခိဏေယျဘာဝေနာတိ ဒဿေတိ။
ကေဏိယဇဋိလဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ရောဇမလ္လဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၃၀၁။ ရောဇဝတ္ထုမှိ ဝိဟာရောတိ ဂန္ဓကုဋိံ သန္ဓာယ အာဟံသု။ အတရမာနောတိ အတုရန္တော, သဏိကံ ပဒပ္ပမာဏဋ္ဌာနေ ပဒံ နိက္ခိပန္တော ဝတ္တံ ကတွာ သုသမ္မဋ္ဌံ မုတ္တာဒလသိန္ဒုဝါရသန္ထရသဒိသံ ဝါလိကံ အဝိနာသေန္တောတိ အတ္ထော။ အာဠိန္ဒန္တိ ပမုခံ။ ဥက္ကာသိတွာတိ ဥက္ကာသိတသဒ္ဒံ ကတွာ။ အဂ္ဂဠန္တိ ကဝါဋံ။ အာကောဋေဟီတိ အဂ္ဂနခေန ဤသကံ ကုဉ္စိကဆိဒ္ဒသမီပေ ကောဋေဟီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဒွါရံ ကိရ အတိဥပရိ အမနုဿာ, အတိဟေဋ္ဌာ တိရစ္ဆာနဇာတိကာ ကောဋေန္တိ, တထာ အကောဋေတွာ မဇ္ဈေ ဆိဒ္ဒသမီပေ မနုဿာ ကောဋေန္တိ, ဣဒံ ဒွါရကောဋကဝတ္တန္တိ ဒီပေန္တာ ဝဒန္တိ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၃၂။)ဝိဝရိ ဘဂဝါ ဒွါရန္တိ န ဘဂဝါ ဥဋ္ဌာယ ဒွါရံ ဝိဝရိ, ဝိဝရတူတိ ပန ဟတ္ထံ ပသာရေသိ။ တတော ‘‘ဘဂဝါ တုမှေဟိ အနေကာသု ကပ္ပကောဋီသု ဒါနံ ဒဒမာနေဟိ န သဟတ္ထာ ဒွါရဝိဝရဏကမ္မံ ကတ’’န္တိ သယမေဝ ဒွါရံ ဝိဝဋံ။ တံ ပန ယသ္မာ ဘဂဝတော မနေန ဝိဝဋံ, တသ္မာ ‘‘ဝိဝရိ ဘဂဝါ ဒွါရ’’န္တိ ဝုတ္တံ။
ရောဇမလ္လဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ဝုဍ္ဎပဗ္ဗဇိတဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၃၀၃။ အာတုမာဝတ္ထုမှိ အညတရော ဝုဍ္ဎပဗ္ဗဇိတောတိ သုဘဒ္ဒေါ နာမ အညတရော ဘိက္ခု ဝုဍ္ဎကာလေ ပဗ္ဗဇိတတ္တာ ‘‘ဝုဍ္ဎပဗ္ဗဇိတော’’တိ ဝုတ္တော။ ဒွေ ဒါရကာတိ သာမဏေရဘူမိယံ ဌိတာ ဒွေ ပုတ္တာ။ နာဠိယာဝါပကေနာတိ နာဠိယာ စေဝ ထဝိကာယ စ။ သံဟရိံသူတိ ယသ္မာ မနုဿာ တေ ဒါရကေ မဉ္ဇုဘာဏိနေ ပဋိဘာနဝန္တေ ဒိသွာ ကာရေတုကာမာပိ အကာရေတုကာမာပိ ကာရေန္တိယေဝ, ကတကာလေ စ ‘‘ကိံ ဂဏှိဿထ တာတာ’’တိ ပုစ္ဆန္တိ။ တေ ဝဒန္တိ ‘‘န အမှာကံ အညေန ကေနစိ အတ္ထော, ပိတာ ပန နော ဘဂဝတော အာဂတကာလေ ယာဂုဒါနံ ကာတုကာမော’’တိ။ တံ သုတွာ မနုဿာ အပရိဂဏေတွာဝ ယံ တေ သက္ကောန္တိ ဟရိတုံ, သဗ္ဗံ ဒေန္တိ။ ယမ္ပိ န သက္ကောန္တိ, မနုဿေဟိ ပေသေန္တိ။ တသ္မာ တေ ဒါရကာ ဗဟုံ လောဏမ္ပိ တေလမ္ပိ သပ္ပိမ္ပိ တဏ္ဍုလမ္ပိ ခါဒနီယမ္ပိ သံဟရိံသု။
အာတုမာယံ ဝိဟရတီတိ အာတုမံ နိဿာယ ဝိဟရတိ။ ဘုသာဂါရေတိ ဘုသမယေ အဂါရကေ။ တတ္ထ ကိရ မဟန္တံ ပလာလပုဉ္ဇံ အဗ္ဘန္တရတော ပလာလံ နိက္ကဍ္ဎိတွာ သာလာသဒိသံ ပဗ္ဗဇိတာနံ ဝသနယောဂ္ဂဋ္ဌာနသဒိသံ ကတံ, တဒါ ဘဂဝါ တတ္ထ ဝသိ။ အထ ဘဂဝတိ အာတုမံ အာဂန္တွာ ဘုသာဂါရကံ ပဝိဋ္ဌေ သုဘဒ္ဒေါ သာယနှသမယံ ဂါမဒွါရံ ဂန္တွာ မနုဿေ အာမန္တေသိ ‘‘ဥပါသကာ နာဟံ တုမှာကံ သန္တိကာ အညံ ကိဉ္စိ ပစ္စာသီသာမိ, မယှံ ဒါရကေဟိ အာနီတတေလာဒီနိယေဝ သံဃဿ ပဟောန္တိ, ဟတ္ထကမ္မမတ္တံ မေ ဒေထာ’’တိ။ ကိံ, ဘန္တေ, ကရောမာတိ? ‘‘ဣဒဉ္စိဒဉ္စ ဂဏှထာ’’တိ သဗ္ဗူပကရဏာနိ ဂါဟေတွာ ဝိဟာရေ ဥဒ္ဓနာနိ ကာရေတွာ ဧကံ ကာဠကံ ကာသာဝံ နိဝါသေတွာ တာဒိသမေဝ ပါရုပိတွာ ‘‘ဣဒံ ကရောထ, ဣဒံ ကရောထာ’’တိ သဗ္ဗရတ္တိံ ဝိစာရေန္တော သတသဟဿံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၃၃။)ဘောဇ္ဇယာဂုဉ္စ မဓုဂေါဠကဉ္စ ပဋိယာဒါပေသိ။ ဘောဇ္ဇယာဂု နာမ ပဌမံ ဘုဉ္ဇိတွာ ပါတဗ္ဗယာဂု, တတ္ထ သပ္ပိမဓုဖာဏိတမစ္ဆမံသပုပ္ဖဖလရသာဒိ ယံကိဉ္စိ ခါဒနီယံ နာမ, သဗ္ဗံ ပဝိသတိ, ကီဠိတုကာမာနံ သီသမက္ခနယောဂ္ဂါ ဟောတိ သုဂန္ဓဂန္ဓာ။
အထ ဘဂဝါ ကာလဿေဝ သရီရပဋိဇဂ္ဂနံ ကတွာ ဘိက္ခုသံဃပရိဝုတော ပိဏ္ဍာယ စရိတုံ အာတုမဂါမနဂရာဘိမုခေါ ပါယာသိ။ မနုဿာ တဿ အာရောစေသုံ ‘‘ဘဂဝါ ပိဏ္ဍာယ ဂါမံ ပဝိသတိ, တယာ ကဿ ယာဂု ပဋိယာဒိတာ’’တိ။ သော ယထာနိဝတ္ထပါရုတေဟေဝ တေဟိ ကာဠကကာသာဝေဟိ ဧကေန ဟတ္ထေန ဒဗ္ဗိဉ္စ ကဋစ္ဆုဉ္စ ဂဟေတွာ ဗြဟ္မာ ဝိယ ဒက္ခိဏဇာဏုမဏ္ဍလံ ဘူမိယံ ပတိဋ္ဌာပေတွာ ဝန္ဒိတွာ ‘‘ပဋိဂ္ဂဏှာတု မေ, ဘန္တေ, ဘဂဝါ ယာဂု’’န္တိ အာဟ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အထ ခေါ သော ဝုဍ္ဎပဗ္ဗဇိတော တဿာ ရတ္တိယာ အစ္စယေန ဗဟုတရံ ယာဂုံ ပဋိယာဒါပေတွာ ဘဂဝတော ဥပနာမေသီ’’တိ။ ဇာနန္တာပိ တထာဂတာ ပုစ္ဆန္တီတိအာဒိ ဝုတ္တနယမေဝ။ ကုတာယန္တိ ကုတော အယံ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။
֍ ဋ္ဌ ၃၀၄။ ဒသဘာဂံ ဒတွာတိ ဒသမဘာဂံ ဒတွာ။ တေနေဝါဟ ‘‘ဒသ ကောဋ္ဌာသေ ကတွာ ဧကော ကောဋ္ဌာသော ဘူမိသာမိကာနံ ဒါတဗ္ဗော’’တိ။
ဝုဍ္ဎပဗ္ဗဇိတဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
စတုမဟာပဒေသကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၃၀၅။ ပရိမဒ္ဒန္တာတိ ဥပပရိက္ခန္တာ။ ပတ္တုဏ္ဏဒေသေ သဉ္ဇာတဝတ္ထံ ပတ္တုဏ္ဏံ။ ကောသေယျဝိသေသောတိ ဟိ အဘိဓာနကောသေ ဝုတ္တံ။ စီနဒေသေ သောမာရဒေသေ စ သဉ္ဇာတဝတ္ထာနိ စီနသောမာရပဋာနိ။ ပတ္တုဏ္ဏာဒီနိ တီဏိ ကောသေယျဿ အနုလောမာနိ ပါဏကေဟိ ကတသုတ္တမယတ္တာ။ ဣဒ္ဓိမယိကံ ဧဟိဘိက္ခူနံ ပုညိဒ္ဓိယာ နိဗ္ဗတ္တစီဝရံ။ တံ ခေါမာဒီနံ အညတရံ ဟောတီတိ တေသံယေဝ အနုလောမံ။ ဒေဝတာဟိ ဒိန္နစီဝရံ ဒေဝဒတ္တိယံ။ တံ ကပ္ပရုက္ခေ နိဗ္ဗတ္တံ ဇာလိနီဒေဝကညာယ အနုရုဒ္ဓတ္ထေရဿ ဒိန္နဝတ္ထသဒိသံ။ တမ္ပိ ခေါမာဒီနညေဝ အနုလောမံ ဟောတိ တေသု အညတရဘာဝတော။ ဒွေ ပဋာ ဒေသနာမေနေဝ ဝုတ္တာတိ တေသံ သရူပဒဿနပရမေတံ, နာညံ နိဝတ္တနပရံ ပတ္တုဏ္ဏပဋဿပိ ဒေသနာမေနေဝ ဝုတ္တတ္တာ။ တုမ္ဗာတိ
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၃၄။)ဘာဇနာနိ။ ဖလတုမ္ဗောတိ လာဗုအာဒိ။ ဥဒကတုမ္ဗောတိ ဥဒကုက္ခိပနကကုဋကော။ ကိလဉ္ဇစ္ဆတ္တန္တိ ဝေဠုဝိလီဝေဟိ ဝါယိတွာ ကတဆတ္တံ။ သမ္ဘိန္နရသန္တိ သမ္မိဿိတရသံ။ ပါနကံ ပဋိဂ္ဂဟိတံ ဟောတီတိ အမ္ဗပါနာဒိပါနကံ ပဋိဂ္ဂဟိတံ ဟောတိ, တံ ဝိကာလေပိ ကပ္ပတိ အသမ္ဘိန္နရသတ္တာ။ တေန တဒဟုပဋိဂ္ဂဟိတေန သဒ္ဓိန္တိ တေန သတ္တာဟကာလိကေန တဒဟုပဋိဂ္ဂဟိတေန သဒ္ဓိံ။ သေသမေတ္ထ သုဝိညေယျမေဝ။
စတုမဟာပဒေသကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ဘေသဇ္ဇက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၃၅။)၇။ ကထိနက္ခန္ဓကံ
ကထိနာနုဇာနနကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၃၀၆။ ကထိနက္ခန္ဓကေ သီသဝသေနာတိ ပဓာနင်္ဂဝသေန။ ‘‘ကထိနန္တိ ပဉ္စာနိသံသေ အန္တောကရဏသမတ္ထတာယ ထိရန္တိ အတ္ထော’’တိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ ‘‘သော နေသံ ဘဝိဿတီ’’တိ ယုဇ္ဇတီတိ ‘‘သော တုမှာက’’န္တိ အဝတွာ ‘‘နေသ’’န္တိ ဝစနံ ယုဇ္ဇတိ။ ယေ အတ္ထတကထိနာတိ န ကေဝလံ တုမှာကမေဝ, ယေ အညေပိ အတ္ထတကထိနာ, တေသမ္ပိ ဘဝိဿတီတိ အတ္ထော။ အနာမန္တေတွာ စရဏန္တိ စာရိတ္တသိက္ခာပဒေ ဝုတ္တနယေန အနာပုစ္ဆိတွာ ကုလေသု စရဏံ။ မတကစီဝရန္တိ မတဿ သန္တကံ စီဝရံ။ တတြုပ္ပါဒေန အာဘတန္တိ ဝိဟာရသန္တကေန ခေတ္တဝတ္ထုအာဒိနာ အာနီတံ။
ပဌမပဝါရဏာယ ပဝါရိတာတိ ဣဒံ ဝဿစ္ဆေဒံ အကတွာ ဝဿံဝုတ္ထဘာဝသန္ဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ အန္တရာယေန အပ္ပဝါရိတာနမ္ပိ ဝုတ္ထဝဿာနံ ကထိနတ္ထာရသမ္ဘဝတော။ တေနေဝ ‘‘အပ္ပဝါရိတာ ဝါ’’တိ အဝတွာ ‘‘ဆိန္နဝဿာ ဝါ ပစ္ဆိမိကာယ ဥပဂတာ ဝါ န လဘန္တီ’’တိ ဧတ္တကမေဝ ဝုတ္တံ။ အညသ္မိံ ဝိဟာရေ ဝုတ္ထဝဿာပိ န လဘန္တီတိ နာနာသီမာယ အညသ္မိံ ဝိဟာရေ ဝုတ္ထဝဿာ ဣမသ္မိံ ဝိဟာရေ ကထိနတ္ထာရံ န လဘန္တီတိ အတ္ထော။ ခလိမက္ခိတသာဋကောတိ အဟတဝတ္ထံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဒါနကမ္မဝါစာတိ ကထိနဒုဿဒါနကမ္မဝါစာ။ အကာတုံ န လဗ္ဘတီတိ ဣမိနာ အနာဒရိယေန အကရောန္တဿ ဒုက္ကဋန္တိ ဒီပေတိ။ ကမ္မဝါစာ ပန ဧကာယေဝ ဝဋ္ဋတီတိ ကထိနတ္ထာရသာဋကဿ ဒါနကာလေ ဝုတ္တာ ဧကာယေဝ ကမ္မဝါစာ ဝဋ္ဋတိ။ ပုန တဿ အညသ္မိံ ဝတ္ထေ ဒိယျမာနေ ကမ္မဝါစာယ ဒါတဗ္ဗကိစ္စံ နတ္ထိ, အပလောကနမေဝ အလန္တိ အဓိပ္ပါယော။
֍ ဋ္ဌ ၃၀၈။ မဟာဘူမိကန္တိ မဟာဝိသယံ, စတုဝီသတိအာကာရဝန္တတာယ မဟာဝိတ္ထာရိကန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပဉ္စကန္တိ ပဉ္စခဏ္ဍံ။ ဧသ နယော သေသေသုပိ။ ပဌမစိမိလိကာတိ ကထိနဝတ္ထတော အညာ အတ္တနော ပကတိစိမိလိကာ။ ‘‘ကုစ္ဆိစိမိလိကံ ကတွာ သိဗ္ဗိတမတ္တေနာတိ ထိရဇိဏ္ဏာနံ စိမိလိကာနံ ဧကတော ကတွာ သိဗ္ဗနဿေတံ အဓိဝစန’’န္တိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ မဟာပစ္စရိယံ
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၃၆။)ကုရုန္ဒိယဉ္စ ‘‘ဝုတ္တဝစနနိဒဿနံ ဗျဉ္ဇနေ ဧဝ ဘေဒေါ, အတ္ထေ နတ္ထီတိ ဒဿနတ္ထံ ကတ’’န္တိ ဝဒန္တိ။ ပိဋ္ဌိအနုဝါတာရောပနမတ္တေနာတိ ဒီဃတော အနုဝါတဿ အာရောပနမတ္တေန။ ကုစ္ဆိအနုဝါတာရောပနမတ္တေနာတိ ပုထုလတော အနုဝါတဿ အာရောပနမတ္တေန။ သာရုပ္ပံ ဟောတီတိ သမဏသာရုပ္ပံ ဟောတိ။ ရတ္တိနိဿဂ္ဂိယေနာတိ ရတ္တိအတိက္ကန္တေန။
ကထိနာနုဇာနနကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
အာဒါယသတ္တကာဒိကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၃၁၁။ အယန္တိ အာသာဝစ္ဆေဒိကော ကထိနုဒ္ဓါရော။ ဣဓ န ဝုတ္တောတိ ပါဠိယံ မာတိကာပဒဘာဇနေ သဝနန္တိကာနန္တရံ န ဝုတ္တော။ တတ္ထာတိ တသ္မိံ သီမာတိက္ကန္တိကေ ကထိနုဒ္ဓါရေ။ ‘‘သီမာတိက္ကန္တိကော နာမ စီဝရကာလသီမာတိက္ကန္တိကော’’တိ ကေနစိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဗဟိသီမာယံ စီဝရကာလသမယဿ အတိက္ကန္တတ္တာ သီမာတိက္ကန္တိကော’’တိ အယံ အမှာကံ ခန္တိ။ သဟုဗ္ဘာရေ ‘‘သော ကတစီဝရော’’တိ ပါဌော ဒိဿတိ, ဧဝဉ္စ သတိ စီဝရပလိဗောဓော ပဌမံ ဆိဇ္ဇတီတိ ဝိညာယတိ, ဣဓ ပန ပရိဝါရပါဠိယဉ္စ ‘‘ဒွေ ပလိဗောဓာ အပုဗ္ဗံ အစရိမံ ဆိဇ္ဇန္တီ’’တိ (ပရိ။ ၄၁၅) ဝစနတော တံ န သမေတိ, တသ္မာ ဝီမံသိတဗ္ဗမေတ္ထ ကာရဏံ။
֍ ဋ္ဌ ၃၁၂။ ‘‘သမာဒါယဝါရော အာဒါယဝါရသဒိသော, ဥပသဂ္ဂမတ္တမေတ္ထ ဝိသေသော’’တိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ ကေစိ ပန ‘‘သဗ္ဗံ အတ္တနော ပရိက္ခာရံ အနဝသေသေတွာ ပက္ကမန္တော ‘သမာဒါယ ပက္ကမတီ’တိ ဝုစ္စတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ပုန သမာဒါယဝါရေပိ တေယေဝ ဒဿိတာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဝိပ္ပကတစီဝရေ ပက္ကမနန္တိကဿ ကထိနုဒ္ဓါရဿ အသမ္ဘဝတော ‘‘ယထာသမ္ဘဝ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ပက္ကမနန္တိကော ဟိ ကထိနုဒ္ဓါရော နိဋ္ဌိတစီဝရဿေဝ ဝသေန ဝုတ္တော ‘‘ဘိက္ခု အတ္ထတကထိနော ကတစီဝရံ အာဒါယ ပက္ကမတီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ, တသ္မာ သော ဝိပ္ပကတစီဝရော န သမ္ဘဝတီတိ ဆဠေဝ ဥဗ္ဘာရာ တတ္ထ ဒဿိတာ။
တတြာယံ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ ဝါရဝိဘာဝနာ – အာဒါယဝါရာ သတ္တ, တထာ သမာဒါယဝါရာတိ ဒွေ သတ္တကဝါရာ, တတော ပက္ကမနန္တိကံ ဝဇ္ဇေတွာ ဝိပ္ပကတစီဝရဿ အာဒါယသမာဒါယဝါရဝသေန ဒွေ ဆက္ကဝါရာ, တတော
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၃၇။)ပရံ နိဋ္ဌာနသန္နိဋ္ဌာနနာသနန္တိကာနံ ဝသေန တီဏိ တိကာနိ ဒဿိတာနိ။ တတ္ထ ပဌမတ္တိကံ အန္တောသီမာယံ ‘‘ပစ္စေဿံ န ပစ္စေဿ’’န္တိ ဣမံ ဝိဓိံ အနာမသိတွာ ဗဟိသီမာယမေဝ ‘‘န ပစ္စေဿ’’န္တိ ပဝတ္တံ, တသ္မာ ပက္ကမနန္တိကသီမာတိက္ကန္တိကသဥဗ္ဘာရာ တတ္ထ န ယုဇ္ဇန္တိ။ ဒုတိယတ္တိကံ အန္တောသီမာယံ ‘‘န ပစ္စေဿ’’န္တိ ပဝတ္တံ။ တတိယတ္တိကံ အနဓိဋ္ဌိတ-ပဒေန ဝိသေသေတွာ ပဝတ္တံ, အတ္ထတော ပဌမတ္တိကေန သမေတိ။ အနဓိဋ္ဌိတေနာတိ စ ‘‘ပစ္စေဿံ န ပစ္စေဿ’’န္တိ ဧဝံ အနဓိဋ္ဌိတေန, အနိယမိတေနာတိ အတ္ထော။ တတိယတ္တိကာနန္တရံ စတုတ္ထတ္တိကံ သမ္ဘဝန္တံ အန္တောသီမာယံ ‘‘ပစ္စေဿ’’န္တိ ဝစနဝိသေသေန သမ္ဘဝတိ။ တထာ စ ယောဇိယမာနံ ဣတရေဟိ သဝနန္တိကာဒီဟိ အဝိရုဒ္ဓံ ဟောတီတိ စတုတ္ထတ္တိကံ အဟုတွာ ဆက္ကံ ဇာတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧဝံ တီဏိ တိကာနိ ဧကံ ဆက္ကဉ္စာတိ ပဌမံ ပန္နရသကံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
֍ * ၃၁၆-၃၂၀။ တတော ဣဒမေဝ ပန္နရသကံ ဥပသဂ္ဂဝိသေသေန ဒုတိယံ သမာဒါယပန္နရသကံ နာမ ကတံ။ ပုန ‘‘ဝိပ္ပကတစီဝရံ အာဒါယာ’’တိ တတိယံ ပန္နရသကံ, ‘‘သမာဒါယာ’’တိ စတုတ္ထံ ပန္နရသကံ ဒဿိတန္တိ ဧဝံ စတ္တာရိ ပန္နရသကာနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ တတ္ထ ပဌမဒုတိယေသု ပန္နရသကေသု သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ အကတစီဝရံ အဓိပ္ပေတံ, ဣတရေသု ဒွီသု ဝိပ္ပကတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တတော ပရံ ‘‘စီဝရာသာယ ပက္ကမတီ’’တိအာဒိနာ နယေန နိဋ္ဌာနသန္နိဋ္ဌာနနာသနအာသာဝစ္ဆေဒိကဝသေန ဧကော ဝါရောတိ ဣဒမေကံ စတုက္ကံ ဇာတံ, တသ္မာ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တာနိ တိကာနိ အာသာဝစ္ဆေဒိကာနိ တီဏိ စ တိကာနီတိ ဧတံ အနာသာယဒွါဒသကန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တဒနန္တရေ အာသာယဒွါဒသကေ ကိဉ္စာပိ ပဌမံ ဒွါဒသကံ လဗ္ဘတိ, တထာပိ တံ နိဗ္ဗိသေသန္တိ တမေကံ ဒွါဒသကံ အဝုတ္တသိဒ္ဓံ ကတွာ ဝိသေသတော ဒဿေတုံ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ ‘‘အန္တောသီမာယံ ပစ္စေဿ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ တံ ဒုတိယစတုက္ကေ ‘‘သော ဗဟိသီမဂတော သုဏာတီ’’တိအာဒိဝစနဿ တတိယစတုက္ကေ သဝနန္တိကာဒီနဉ္စ ဩကာသကရဏတ္ထန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣဒံ ပန ဒွါဒသကံ အနာသာယဝသေနပိ လဗ္ဘမာနံ ဣမိနာ အဝုတ္တသိဒ္ဓံ ကတွာ န ဒဿိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧဝမေတ္ထ ဒွေ ဒွါဒသကာနိ ဥဒ္ဓရိတဗ္ဗာနိ။ ကရဏီယဒွါဒသကေပိ ယထာဒဿိတံ အနာသာယဒွါဒသကံ အဝုတ္တသိဒ္ဓံ အာသာယဒွါဒသကဉ္စာတိ ဒွေ ဒွါဒသကာနိ ဥဒ္ဓရိတဗ္ဗာနိ။
֍ * ၃၂၁-၃၂၂။ ယသ္မာ ဒိသံဂမိကနဝကေ ‘‘ဒိသံဂမိကော ပက္ကမတီ’’တိ ဝစနေနေဝ ‘‘န ပစ္စေဿ’’န္တိ ဣဒံ အဝုတ္တသိဒ္ဓမေဝ, တသ္မာ တံ န ဝုတ္တံ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၃၈။)ဧတ္တာဝတာ စ အာဝါသပလိဗောဓာဘာဝေါ ဒဿိတော။ စီဝရပဋိဝီသံ အပဝိလာယမာနောတိ ဣမိနာ စီဝရပလိဗောဓသမင်္ဂိတမဿ ဒဿေတိ။ တတ္ထ စီဝရပဋိဝီသန္တိ အတ္တနော ပတ္တဗ္ဗစီဝရဘာဂံ။ အပဝိလာယမာနောတိ အာကင်္ခမာနော။ တဿ စီဝရလာဘေ သတိ ဝဿံဝုတ္ထာဝါသေ နိဋ္ဌာနသန္နိဋ္ဌာနနာသနန္တိကာနံ ဝသေန ဧကံ တိကံ, တေသံယေဝ ဝသေန အန္တရာမဂ္ဂေ ဧကံ, ဂတဋ္ဌာနေ ဧကန္တိ တိဏ္ဏံ တိကာနံ ဝသေန ဧကံ နဝကံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
֍ ဋ္ဌ ၃၂၄။ တတော ပရံ နိဋ္ဌာနသန္နိဋ္ဌာနနာသနန္တိကသီမာတိက္ကန္တိကသဥဗ္ဘာရာနံ ဝသေန ဖာသုဝိဟာရပဉ္စကံ ဝုတ္တံ။ သေသမေတ္ထ ပါဠိတော အဋ္ဌကထာတော စ သုဝိညေယျမေဝ။
အာဒါယသတ္တကာဒိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ကထိနက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၃၉။)၈။ စီဝရက္ခန္ဓကံ
ဇီဝကဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ
֍ * ၃၂၉-၃၃၀။ စီဝရက္ခန္ဓကေ ကမ္မဝိပါကန္တိ ကမ္မဇရောဂံ။ သံယမဿာတိ အာနိသံသဿ, ဥပယောဂတ္ထေ စေတံ သာမိဝစနံ။
ပဇ္ဇောတရာဇဝတ္ထုကထာဒိဝဏ္ဏနာ
֍ * ၃၃၄-၃၃၆။ ဝိစ္ဆိကဿ ဇာတောတိ တဿ ကိရ မာတုယာ ဥတုသမယေ သယနဂတာယ ဝိစ္ဆိကော နာဘိပ္ပဒေသံ အာရုဠှော, သာ တဿ သမ္ဖဿေန ဂဗ္ဘံ ဂဏှိ။ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘ဝိစ္ဆိကဿ ဇာတော’’တိ။ ဥဿန္နဒေါသောတိ သဉ္စိတပိတ္တာဒိဒေါသော။
ဝရယာစနကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၃၃၇။ ဣတရီတရေနာတိ ဣတရေန ဣတရေန။ ဣတရ-သဒ္ဒေါ ပန အနိယမဝစနော ဒွိက္ခတ္တုံ ဝုစ္စမာနော ယံကိဉ္စိ-သဒ္ဒေဟိ သမာနတ္ထော ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘အပ္ပဂ္ဃေနပိ မဟဂ္ဃေနပိ ယေန ကေနစီ’’တိ။ မဟာပိဋ္ဌိယကောဇဝန္တိ ဟတ္ထိပိဋ္ဌီသု အတ္ထရိတဗ္ဗတာယ မဟာပိဋ္ဌိယန္တိ လဒ္ဓသမညံ စတုရင်္ဂုလပုပ္ဖံ ကောဇဝံ။
ကမ္ဗလာနုဇာနနာဒိကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၃၄၀။ ဥပစာရေတိ သုသာနဿ အာသန္နေ ပဒေသေ။ ဆဍ္ဍေတွာ ဂတာတိ ကိဉ္စိ အဝတွာယေဝ ဆဍ္ဍေတွာ ဂတာ။ သော ဧဝ သာမီတိ အကတာယ ကတိကာယ ယေန ဂဟိတံ, သောဝ သာမီ။
စီဝရပဋိဂ္ဂါဟကသမ္မုတိအာဒိကထာဝဏ္ဏနာ
֍ * ၃၄၂-၃၄၃။ ဓုရဝိဟာရဋ္ဌာနေတိ ဝိဟာရဒွါရဿ သမ္မုခဋ္ဌာနေ။ ဝိဟာရမဇ္ဈေယေဝ သမ္မန္နိတဗ္ဗန္တိ သဗ္ဗေသံ ဇာနနတ္ထာယ ဝိဟာရမဇ္ဈေယေဝ နိသိန္နေဟိ သမ္မန္နိတဗ္ဗံ။ တုလာဘူတောတိ တုလာသဒိသော။ ဝဏ္ဏာဝဏ္ဏံ ကတွာတိ သဗ္ဗကောဋ္ဌာသေ အဂ္ဃတော သမကေ ကတွာ။ တေနေဝါဟ ‘‘သမေ ပဋိဝီသေ ဌပေတွာ’’တိ။ ဣဒန္တိ သာမဏေရာနံ ဥပဍ္ဎပဋိဝီသဿ ဒါနံ။ ဖာတိကမ္မန္တိ
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၄၀။)သမ္မုဉ္ဇနီဗန္ဓနာဒိဟတ္ထကမ္မံ။ ဥက္ကုဋ္ဌိံ ကရောန္တီတိ မဟာသဒ္ဒံ ကရောန္တိ။ သမပဋိဝီသော ဒါတဗ္ဗောတိ ကရိဿာမာတိ ယာစန္တာနံ ပဋိညာမတ္တေနပိ သမကောဋ္ဌာသော ဒါတဗ္ဗော။
စီဝရရဇနကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၃၄၄။ ရဇနကုမ္ဘိယာ မဇ္ဈေ ဌပေတွာတိ အန္တောရဇနကုမ္ဘိယာ မဇ္ဈေ ဌပေတွာ ဧဝံ ဝဋ္ဋာဓာရကေ အန္တောရဇနကုမ္ဘိယာ ပက္ခိတ္တေ မဇ္ဈေ ဥဒကံ တိဋ္ဌတိ, ဝဋ္ဋာဓာရကတော ဗဟိ သမန္တာ အန္တောကုမ္ဘိယံ ရဇနစ္ဆလ္လိ။ ရဇနံ ပက္ခိပိတုန္တိ ရဇနစ္ဆလ္လိံ ပက္ခိပိတုံ။
တိစီဝရာနုဇာနနကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၃၄၆။ ဥဒ္ဓသ္တေ အရုဏေတိ ဥဂ္ဂတေ အရုဏသီသေ။ နန္ဒိမုခိယာတိ တုဋ္ဌမုခိယာ။
အတိရေကစီဝရာဒိကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၃၄၈။ အစ္ဆုပေယျန္တိ ပတိဋ္ဌပေယျံ။ ဟတဝတ္ထကာနန္တိ ကာလာတီတဝတ္ထာနံ။ ဥဒ္ဓရိတွာ အလ္လီယာပနခဏ္ဍန္တိ ဒုဗ္ဗလဋ္ဌာနံ အပနေတွာ အလ္လီယာပနဝတ္ထခဏ္ဍံ။
ဝိသာခါဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ
֍ * ၃၄၉-၃၅၁။ ဝိသာခါဝတ္ထုမှိ ကလ္လကာယာတိ အကိလန္တကာယာ ပီတိသောမနဿေဟိ ဖုဋသရီရာ။ ဂတီတိ ဉာဏဂတိ ဉာဏာဓိဂမော။ အဘိသမ္ပရာယောတိ ဉာဏာဘိသမ္ပရာယော ဉာဏသဟိတော ပေစ္စဘာဝေါ။
တံ ဘဂဝါ ဗျာကရိဿတီတိ ‘‘သော ဘိက္ခု သောတာပန္နော သကဒါဂါမီ’’တိအာဒိနာ တဿ တံ ဉာဏဂတိံ, တတော ပရံ ‘‘နိယတော သမ္ဗောဓိပရာယဏော သကိဒေဝ ဣမံ လောကံ အာဂန္တွာ ဒုက္ခဿန္တံ ကရိဿတီ’’တိအာဒိနာ (သံ။ နိ။ ၅။၁၀၀၄) ဉာဏာဘိသမ္ပရာယဉ္စ အာဝိ ကရိဿတိ။ သောဝဂ္ဂိကန္တိ သဂ္ဂသံဝတ္တနိကံ။ သောကံ နုဒတိ ဝိနောဒေတီတိ သောကနုဒံ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၄၁။)နိသီဒနာဒိအနုဇာနနကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၃၅၃။ ဒုက္ခံ သုပတီတိ နာနာဝိဓသုပိနံ ပဿန္တော ဒုက္ခံ သုပတိ။ ဒုက္ခံ ပဋိဗုဇ္ဈတီတိ ပဋိဗုဇ္ဈန္တောပိ ဥတ္တသိတွာ သလောမဟံသော ဒုက္ခံ ပဋိဗုဇ္ဈတိ။
ပစ္ဆိမဝိကပ္ပနုပဂစီဝရာဒိကထာဝဏ္ဏနာ
֍ * ၃၅၉-၃၆၂။ အဋ္ဌပဒကစ္ဆန္နေန ပတ္တမုခံ သိဗ္ဗိတုန္တိ အဋ္ဌပဒဖလကာကာရေန ပတ္တမုခေ တတ္ထ တတ္ထ ဂဗ္ဘံ ဒဿေတွာ သိဗ္ဗိတုံ။ အဂ္ဂဠဂုတ္တိယေဝ ပမာဏန္တိ ဣမေဟိ စတူဟိ နိက္ခေပကာရဏေဟိ ဌပေန္တေနပိ အဂ္ဂဠဂုတ္တိဝိဟာရေယေဝ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ အဓိပ္ပါယော။
သံဃိကစီဝရုပ္ပါဒကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၃၆၃။ ပဉ္စ မာသေတိ အစ္စန္တသံယောဂေ ဥပယောဂဝစနံ။ ဝဍ္ဎိံ ပယောဇေတွာ ဌပိတဥပနိက္ခေပတောတိ ဝဿာဝါသိကတ္ထာယ ဝေယျာဝစ္စကရေဟိ ဝဍ္ဎိံ ပယောဇေတွာ ဌပိတဥပနိက္ခေပတော။ တတြုပ္ပါဒတောတိ နာဠိကေရအာရာမာဒိတတြုပ္ပါဒတော။ ‘‘ဝဿာဝါသိကလာဘဝသေန ဝါ မတကစီဝရဝသေန ဝါ တတြုပ္ပါဒဝသေန ဝါ အညေန ဝါ ကေနစိ အာကာရေန သံဃံ ဥဒ္ဒိဿ ဥပ္ပန္နစီဝရံ, သဗ္ဗံ တဿေဝ အတ္ထတကထိနဿ ပဉ္စ မာသေ, အနတ္ထတကထိနဿ ဧကံ စီဝရမာသံ ပါပုဏာတီ’’တိ အဝိသေသတော ဝတွာပိ ပုန ဝဿာဝါသိကလာဘဝသေန ဥပ္ပန္နေ လဗ္ဘမာနဝိသေသံ ဒဿေတုံ ‘‘ယံ ပန ဣဒ’’န္တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ ဣဓာတိ အဘိလာပမတ္တမေတံ။ ‘‘ဝဿံဝုတ္ထသံဃဿ ဒေမာ’’တိ ဝုတ္တေပိ သောယေဝ နယော။ အနတ္ထတကထိနဿပိ ပဉ္စ မာသေ ပါပုဏာတီတိ ဝဿာဝါသိကလာဘဝသေန ဥပ္ပန္နတ္တာ အနတ္ထတကထိနဿပိ ဝုတ္ထဝဿဿ ပဉ္စ မာသေ ပါပုဏာတိ။ ကေနစိ ပန ‘‘ဣဓ-သဒ္ဒေန နိယမိတတ္တာ’’တိ ကာရဏံ ဝုတ္တံ, တံ အကာရဏံ။ တထာ ဟိ ဣဓ-သဒ္ဒေန အနိယမေတွာပိ ‘‘ဝဿံဝုတ္ထသံဃဿ ဒေမာ’’တိ ဝါ ‘‘ဝဿာဝါသိကံ ဒေမာ’’တိ ဝါ အန္တောဟေမန္တေ ဝဿာဝါသိကလာဘဝသေန ဒိန္နံ စီဝရံ အနတ္ထတကထိနဿပိ ဝုတ္ထဝဿဿ ပဉ္စ မာသေ ပါပုဏာတိ, တေနေဝ ပရတော အဋ္ဌသု မာတိကာသု ‘‘ဝဿံဝုတ္ထသံဃဿ ဒေတီ’’တိ ဣမဿ မာတိကာပဒဿ ဝိနိစ္ဆယေ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၇၉) ‘‘စီဝရမာသတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ဟေမန္တဿ ပစ္ဆိမော ဒိဝသော, တာဝ
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၄၂။)ဝဿာဝါသိကံ ဒေမာတိ ဝုတ္တေ ကထိနံ အတ္ထတံ ဝါ ဟောတု အနတ္ထတံ ဝါ, အတီတဝဿံဝုတ္ထာနမေဝ ပါပုဏာတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတော ပရန္တိ ပဉ္စမာသတော ပရံ, ဂိမှာနဿ ပဌမဒိဝသတော ပဋ္ဌာယာတိ အတ္ထော။
‘‘ကသ္မာ? ပိဋ္ဌိသမယေ ဥပ္ပန္နတ္တာ’’တိ ဣဒံ ‘‘ဥဒါဟု အနာဂတဝဿေ’’တိ ဣမဿာနန္တရံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဂိမှာနဿ ပဌမဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ဥပ္ပန္နမေဝ ဟိ ပိဋ္ဌိသမယေ ဥပ္ပန္နတ္တာ ‘‘ကိံ အတီတဝဿေ ဣဒံ ဝဿာဝါသိက’’န္တိအာဒိနာ ပုစ္ဆိတဗ္ဗံ, တေနေဝ ပရတောပိ ဝက္ခတိ ‘‘ဂိမှာနံ ပဌမဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ဝုတ္တေ ပန မာတိကာ အာရောပေတဗ္ဗာ ‘အတီတဝဿာဝါသဿ ပဉ္စ မာသာ အတိက္ကန္တာ, အနာဂတော စာတုမာသစ္စယေန ဘဝိဿတိ, ကတရဝဿာဝါသဿ ဒေသီ’တိ။ သစေ ‘အတီတဝဿံဝုတ္ထာနံ ဒမ္မီ’တိ ဝဒတိ, တံအန္တောဝဿံဝုတ္ထာနမေဝ ပါပုဏာတီ’’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၇၉)။ ပေါတ္ထကေသု ပန ‘‘အနတ္ထတကထိနဿပိ ပဉ္စ မာသေ ပါပုဏာတီ’’တိ ဣမဿာနန္တရံ ‘‘ကသ္မာ? ပိဋ္ဌိသမယေ ဥပ္ပန္နတ္တာ’’တိ ဣဒံ လိခန္တိ, တံ န ယုဇ္ဇတိ။ န ဟိ ပိဋ္ဌိသမယေ ဥပ္ပန္နံ သန္ဓာယ ‘‘အနတ္ထတကထိနဿပိ ပဉ္စ မာသေ ပါပုဏာတီ’’တိ ဝုတ္တံ, န စ ပိဋ္ဌိသမယေ ဥပ္ပန္နံ ဝုတ္ထဝဿဿေဝ ပါပုဏာတိ, သမ္မုခီဘူတာနံ သဗ္ဗေသံ ပါပုဏာတိ, တေနေဝ ပရတော ဝက္ခတိ ‘‘အသုကဝိဟာရေ ဝဿံဝုတ္ထသံဃဿာတိ ဝဒတိ, တတြ ဝဿံဝုတ္ထာနမေဝ ယာဝ ကထိနဿုဗ္ဘာရာ ပါပုဏာတိ။ သစေ ပန ဂိမှာနံ ပဌမဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ဧဝံ ဝဒတိ, တတြ သမ္မုခီဘူတာနံ သဗ္ဗေသံ ပါပုဏာတိ။ ကသ္မာ? ပိဋ္ဌိသမယေ ဥပ္ပန္နတ္တာ’’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၇၉)။
ဌိတိကာ ပန န တိဋ္ဌတီတိ ဧတ္ထ အဋ္ဌိတာယ ဌိတိကာယ ပုန အညသ္မိံ စီဝရေ ဥပ္ပန္နေ သစေ ဧကော ဘိက္ခု အာဂစ္ဆတိ, မဇ္ဈေ ဆိန္ဒိတွာ ဒွီဟိပိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဌိတာယ ပန ဌိတိကာယ ပုန အညသ္မိံ စီဝရေ ဥပ္ပန္နေ သစေ နဝကတရော အာဂစ္ဆတိ, ဌိတိကာ ဟေဋ္ဌာ ဂစ္ဆတိ။ သစေ ဝုဍ္ဎတရော အာဂစ္ဆတိ, ဌိတိကာ ဥဒ္ဓမာရောဟတိ။ အထ အညော နတ္ထိ, ပုန အတ္တနော ပါပေတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဒုဂ္ဂဟိတာနိ ဟောန္တီတိ ဧတ္ထ သံဃိကာနေဝ ဟောန္တီတိ အဓိပ္ပါယော။ ဂဟိတမေဝ နာမာတိ ‘‘ဣမဿ ဣဒံ ပတ္တ’’န္တိ ကိဉ္စာပိ န ဝိဒိတံ, တေ ပန ဘာဂါ အတ္ထတော တေသံ ပတ္တာယေဝါတိ အဓိပ္ပါယော။ ဣတောဝါတိ ထေရာနံ ဒါတဗ္ဗတောယေဝ။
သံဃိကစီဝရုပ္ပါဒကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၄၃။)ဥပနန္ဒသကျပုတ္တဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၃၆၄။ သတ္တာဟဝါရေန အရုဏမေဝ ဥဋ္ဌာပေတီတိ ဧတံ ဝစနမတ္တမေဝ ဧကသ္မိံ ဝိဟာရေ သတ္တာဟကိစ္စာဘာဝတော။ ဣဒန္တိ ဧကာဓိပ္ပါယဒါနံ။ နာနာလာဘေဟီတိအာဒီသု နာနာ ဝိသုံ ဝိသုံ လာဘော ဧတေသူတိ နာနာလာဘာ, ဒွေ ဝိဟာရာ, တေဟိ နာနာလာဘေဟိ။ နာနာ ဝိသုံ ဝိသုံ ပါကာရာဒီဟိ ပရိစ္ဆိန္နော ဥပစာရော ဧတေသန္တိ နာနူပစာရာ, တေဟိ နာနူပစာရေဟိ။ ဧကသီမဝိဟာရေဟီတိ ဧကူပစာရသီမာယံ ဒွီဟိ ဝိဟာရေဟိ။
ဂိလာနဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၃၆၅။ ပလိပန္နောတိ နိမုဂ္ဂေါ, မက္ခိတောတိ အတ္ထော။ ဥစ္စာရေတွာတိ ဥက္ခိပိတွာ။ သမာနာစရိယကောတိ ဧတ္ထ သစေပိ ဧကဿ အာစရိယဿ ဧကော အန္တေဝါသိကော ဟောတိ, ဧကော သဒ္ဓိဝိဟာရိကော, ဧတေပိ အညမညံ သမာနာစရိယကာ ဧဝါတိ ဝဒန္တိ။
֍ ဋ္ဌ ၃၆၆။ ဘေသဇ္ဇံ ယောဇေတုံ အသမတ္ထော ဟောတီတိ ဝေဇ္ဇေန ‘‘ဣဒဉ္စိဒဉ္စ ဘေသဇ္ဇံ ဂဟေတွာ ဣမိနာ ယောဇေတွာ ဒါတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တေ တထာ ကာတုံ အသမတ္ထောတိ အတ္ထော။ နီဟာတုန္တိ နီဟရိတုံ, ဆဍ္ဍေတုန္တိ အတ္ထော။
မတသန္တကကထာဝဏ္ဏနာ
֍ * ၃၆၇-၃၆၉။ ဘိက္ခုဿ ကာလကတေတိ ဧတ္ထ ကာလကတ-သဒ္ဒေါ ဘာဝသာဓနောတိ အာဟ ‘‘ကာလကိရိယာယာ’’တိ။ တတ္ထ တတ္ထ သံဃဿာတိ တသ္မိံ တသ္မိံ ဝိဟာရေ သံဃဿ။
သံဃေ ဘိန္နေ စီဝရုပ္ပါဒကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၃၇၆။ ယတ္ထ ပန ဒက္ခိဏောဒကံ ပမာဏန္တိ ဘိက္ခူ ယသ္မိံ ရဋ္ဌေ ဒက္ခိဏောဒကပအဂ္ဂဟဏမတ္တေနပိ ဒေယျဓမ္မဿ သာမိနော ဟောန္တီတိ အဓိပ္ပါယော။ ပရသမုဒ္ဒေတိ ဇမ္ဗုဒီပေ။
֍ ဋ္ဌ ၃၇၈။ မတကစီဝရံ အဓိဋ္ဌာတီတိ ဧတ္ထ မဂ္ဂံ ဂစ္ဆန္တော တဿ ကာလကိရိယံ သုတွာ အဝိဟာရဋ္ဌာနေ စေ ဒွါဒသရတနဗ္ဘန္တရေ အညေသံ ဘိက္ခူနံ အဘာဝံ ဉတွာ ‘‘ဣဒံ စီဝရံ မယှံ ပါပုဏာတီ’’တိ အဓိဋ္ဌာတိ, သွာဓိဋ္ဌိတံ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၄၄။)အဋ္ဌစီဝရမာတိကာကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၃၇၉။ ပုဂ္ဂလာဓိဋ္ဌာနနယေန ဝုတ္တန္တိ ‘‘သီမာယဒါန’’န္တိအာဒိနာ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘သီမာယ ဒေတီ’’တိအာဒိ ပုဂ္ဂလာဓိဋ္ဌာနနယေန ဝုတ္တံ။ ပရိက္ခေပါရဟဋ္ဌာနေန ပရိစ္ဆိန္နာတိ ဣမိနာ အပရိက္ခိတ္တဿ ဝိဟာရဿ ဓုဝသန္နိပါတဋ္ဌာနာဒိတော ပဌမလေဍ္ဍုပါတဿ အန္တော ဥပစာရသီမာတိ ဒဿေတိ။ ဣဒါနိ ဒုတိယလေဍ္ဍုပါတဿ အန္တောပိ ဥပစာရသီမာယေဝါတိ ဒဿေတုံ ‘‘အပိစာ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ ဓုဝသန္နိပါတဋ္ဌာနမ္ပိ ပရိယန္တဂတမေဝ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဘိက္ခုနီနံ အာရာမပ္ပဝေသနသေနာသနာပုစ္ဆနာဒိ ပရိဝါသမာနတ္တာရောစနဝဿစ္ဆေဒနိဿယသေနာသနဂ္ဂါဟာဒိ ဝိဓာနန္တိ ဣဒံ သဗ္ဗံ ဣမိဿာယေဝ ဥပစာရသီမာယ ဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ လာဘတ္ထာယ ဌပိတသီမာ လာဘသီမာ။ သမာနသံဝါသအဝိပ္ပဝါသသီမာသု ဒိန္နဿ ဣဒံ နာနတ္တံ – ‘‘အဝိပ္ပဝါသသီမာယ ဒမ္မီ’’တိ ဒိန္နံ ဂါမဋ္ဌာနံ န ပါပုဏာတိ။ ကသ္မာ? ‘‘ဌပေတွာ ဂါမဉ္စ ဂါမူပစာရဉ္စာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ။ ‘‘သမာနသံဝါသကသီမာယ ဒမ္မီ’’တိ ဒိန္နံ ပန ဂါမေ ဌိတာနမ္ပိ ပါပုဏာတီတိ။
ဗုဒ္ဓါဓိဝုတ္ထောတိ ဗုဒ္ဓေန ဘဂဝတာ အဓိဝုတ္ထော။ ဧကသ္မိန္တိ ဧကသ္မိံ ဝိဟာရေ။ ပါကဝဋ္ဋန္တိ ဒါနဝဋ္ဋံ။ ဝတ္တတီတိ ပဝတ္တတိ။ ပံသုကူလိကာနမ္ပိ ဝဋ္ဋတီတိ ‘‘တုယှံ ဒေမာ’’တိ အဝတွာ ‘‘ဘိက္ခူနံ ဒေမ, ထေရာနံ ဒေမာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ပံသုကူလိကာနံ ဝဋ္ဋတိ။ ဝိစာရိတမေဝါတိ ဥပါဟနတ္ထဝိကာဒီနမတ္ထာယ ဝိစာရိတမေဝ။
ဥပဍ္ဎံ ဒါတဗ္ဗန္တိ ယံ ဥဘတောသံဃဿ ဒိန္နံ, တတော ဥပဍ္ဎံ ဘိက္ခူနံ, ဥပဍ္ဎံ ဘိက္ခုနီနံ ဒါတဗ္ဗံ။ သစေပိ ဧကော ဘိက္ခု ဟောတိ ဧကာ ဝါ ဘိက္ခုနီ, အန္တမသော အနုပသမ္ပန္နဿပိ ဥပဍ္ဎမေဝ ဒါတဗ္ဗံ။ ‘‘ဘိက္ခုသံဃဿ စ ဘိက္ခုနီနဉ္စ တုယှဉ္စာ’’တိ ဝုတ္တေ ပန ပုဂ္ဂလော ဝိသုံ န လဘတီတိ ဣဒံ အဋ္ဌကထာပမာဏေနေဝ ဂဟေတဗ္ဗံ။ န ဟေတ္ထ ဝိသေသကာရဏံ ဥပလဗ္ဘတိ။ တထာ ဟိ ‘‘ဥဘတောသံဃဿ စ တုယှဉ္စ ဒမ္မီ’’တိ ဝုတ္တေ သာမညဝိသေသဝစနေဟိ သင်္ဂဟိတတ္တာ ယထာ ပုဂ္ဂလော ဝိသုံ လဘတိ, ဧဝမိဓာပိ ‘‘ဘိက္ခုသံဃဿ စ တုယှဉ္စာ’’တိ သာမညဝိသေသဝစနသဗ္ဘာဝတော ဘဝိတဗ္ဗမေဝ ဝိသုံ ပုဂ္ဂလပဋိဝီသေနာတိ ဝိညာယတိ, တသ္မာ အဋ္ဌကထာဝစနမေဝေတ္ထ ပမာဏံ။ ပါပုဏနဋ္ဌာနတော ဧကမေဝ လဘတီတိ အတ္တနော ဝဿဂ္ဂေန ပတ္တဋ္ဌာနတော
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၄၅။)ဧကမေဝ ကောဋ္ဌာသံ လဘတိ။ တတ္ထ ကာရဏမာဟ ‘‘ကသ္မာ? ဘိက္ခုသံဃဂ္ဂဟဏေန ဂဟိတတ္တာ’’တိ, ဘိက္ခုသံဃဂ္ဂဟဏေနေဝ ပုဂ္ဂလဿပိ ဂဟိတတ္တာတိ အဓိပ္ပါယော။ ဘိက္ခုသံဃဿ ဟရာတိ ဝုတ္တေပိ ဟရိတဗ္ဗန္တိ ဤဒိသံ ဂိဟိဝေယျာဝစ္စံ န ဟောတီတိ ကတွာ ဝုတ္တံ။
လက္ခဏညူ ဝဒန္တီတိ ဣဒံ သန္နိဋ္ဌာနဝစနံ, အဋ္ဌကထာသု အနာဂတတ္တာ ပန ဧဝံ ဝုတ္တံ။ ဗဟိဥပစာရသီမာယံ…ပေ… သဗ္ဗေသံ ပါပုဏာတီတိ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဝုတ္ထဝဿာနံ သဗ္ဗေသံ ပါပုဏာတီတိ အဓိပ္ပါယော။ တေနေဝ မာတိကာဋ္ဌကထာယမ္ပိ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ အကာလစီဝရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) ‘‘သစေ ပန ဗဟိဥပစာရသီမာယံ ဌိတော ‘ဝဿံဝုတ္ထသံဃဿာ’တိ ဝဒတိ, ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဝုတ္ထဝဿာနံ သဗ္ဗေသံ သမ္ပတ္တာနံ ပါပုဏာတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဂဏ္ဌိပဒေသု ပန ‘‘ဝဿာဝါသဿ အနနုရူပေ ပဒေသေ ဌတွာ ဝုတ္တတ္တာ ဝဿံဝုတ္ထာနံ အဝုတ္ထာနဉ္စ သဗ္ဗေသံ ပါပုဏာတီ’’တိ ဝုတ္တံ, တံ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ န ဟိ ‘‘ဝဿံဝုတ္ထသံဃဿ ဒမ္မီ’’တိ ဝုတ္တေ အဝုတ္ထဝဿာနံ ပါပုဏာတိ။ ဧဝံ ဝဒတီတိ ‘‘ဝဿံဝုတ္ထသံဃဿ ဒမ္မီ’’တိ ဝဒတိ။ ဥဒ္ဒေသံ ဂဟေတုံ အာဂတောတိ တဿ သန္တိကေ ဥဒ္ဒေသံ အဂဟိတပုဗ္ဗဿပိ ဥဒ္ဒေသံ ဂဏှိဿာမီတိ အာဂတကာလတော ပဋ္ဌာယ အန္တေဝါသိကဘာဝူပဂမနတော ဝုတ္တံ။ သေသမေတ္ထ သုဝိညေယျမေဝ။
အဋ္ဌစီဝရမာတိကာကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
စီဝရက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၄၆။)၉။ စမ္ပေယျက္ခန္ဓကံ
ကဿပဂေါတ္တဘိက္ခုဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၃၈၀။ စမ္ပေယျက္ခန္ဓကေ စမ္ပာယန္တိ ဧဝံနာမကေ နဂရေ။ တဿ ဟိ နဂရဿ အာရာမပေါက္ခရဏီအာဒီသု တေသု တေသု ဌာနေသု စမ္ပကရုက္ခာဝ ဥဿန္နာ အဟေသုံ, တသ္မာ ‘‘စမ္ပာ’’တိ သင်္ခံ အဂမာသိ။ ဂဂ္ဂရာယ ပေါက္ခရဏိယာ တီရေတိ တဿ စမ္ပာနဂရဿ အဝိဒူရေ ဂဂ္ဂရာယ နာမ ရာဇမဟေသိယာ ခဏိတတ္တာ ‘‘ဂဂ္ဂရာ’’တိ လဒ္ဓဝေါဟာရာ ပေါက္ခရဏီ အတ္ထိ, တဿာ တီရေ သမန္တတော နီလာဒိပဉ္စဝဏ္ဏကုသုမပဋိမဏ္ဍိတံ မဟန္တံ စမ္ပကဝနံ, တသ္မိံ ဘဂဝါ ကုသုမဂန္ဓသုဂန္ဓေ စမ္ပကဝနေ ဝိဟရတိ။ တံ သန္ဓာယ ‘‘ဂဂ္ဂရာယ ပေါက္ခရဏိယာ တီရေ’’တိ ဝုတ္တံ။ တန္တိဗဒ္ဓေါတိ တန္တိ ဝုစ္စတိ ဗျာပါရော, တတ္ထ ဗဒ္ဓေါ ပသုတော ဥဿုက္ကံ အာပန္နောတိ အတ္ထော, တသ္မိံ အာဝါသေ အကတံ သေနာသနံ ကရောတိ, ဇိဏ္ဏံ ပဋိသင်္ခရောတိ, ကတေ ဣဿရော ဟောတီတိ အဓိပ္ပါယော။ တေနာဟ ‘‘တသ္မိံ အာဝါသေ ကတ္တဗ္ဗတ္တာ တန္တိပဋိဗဒ္ဓေါ’’တိ, ကတ္တဗ္ဗကမ္မေ ဥဿာဟမာပန္နောတိ အတ္ထော။
ဉတ္တိဝိပန္နကမ္မာဒိကထာဝဏ္ဏနာ
֍ * ၃၈၅-၃၈၇။ ပဋိက္ကောသန္တေသူတိ နိဝါရေန္တေသု။ ဟာပနံ ဝါ အညထာ ကရဏံ ဝါ နတ္ထီတိ ဉတ္တိကမ္မဿ ဧကာယ ဧဝ ဉတ္တိယာ ကတ္တဗ္ဗတ္တာ တတော ဟာပနံ န သမ္ဘဝတိ, အနုဿာဝနာယ အဘာဝတော ပစ္ဆာ ဉတ္တိဌပနဝသေန ဒွီဟိ ဉတ္တီဟိ ကရဏဝသေန စ အညထာ ကရဏံ နတ္ထိ။
စတုဝဂ္ဂကရဏာဒိကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၃၈၉။ ဥက္ခေပနီယကမ္မကတော ကမ္မနာနာသံဝါသကော, ဥက္ခိတ္တာနုဝတ္တကော လဒ္ဓိနာနာသံဝါသကော။
ဒွေနိဿာရဏာဒိကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၃၉၅။ အပ္ပတ္တော နိဿာရဏန္တိ ဧတ္ထ နိဿာရဏကမ္မံ နာမ ကုလဒူသကာနညေဝ အနုညာတံ, အယဉ္စ ‘‘ဗာလော ဟောတိ အဗျတ္တော’’တိအာဒိနာ နိဒ္ဒိဋ္ဌော ကုလဒူသကော န ဟောတိ, တသ္မာ ‘‘အပ္ပတ္တော’’တိ
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၄၇။)ဝုတ္တော။ ယဒိ ဧဝံ ကထံ သုနိဿာရိတော ဟောတီတိ? ဗာလအဗျတ္တတာဒိယုတ္တဿပိ ကမ္မက္ခန္ဓကေ ‘‘အာကင်္ခမာနော သံဃော ပဗ္ဗာဇနီယကမ္မံ ကရေယျာ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၇) ဝုတ္တတ္တာ။ တေနေဝါဟ ‘‘တဉ္စေသ…ပေ… တသ္မာ သုနိဿာရိတော ဟောတီ’’တိ။ တတ္ထ တန္တိ ပဗ္ဗာဇနီယကမ္မံ။ ဧသောတိ ‘‘ဗာလော’’တိအာဒိနာ နိဒ္ဒိဋ္ဌော။ အာဝေဏိကေန လက္ခဏေနာတိ ပဗ္ဗာဇနီယကမ္မဿ အာဝေဏိကဘူတေန ကုလဒူသကဘာဝလက္ခဏေန။
တဉ္စေ သံဃော နိဿာရေတိ, သုနိဿာရိတောတိ ဧတ္ထ အဓိပ္ပေတဿ ပဗ္ဗာဇနီယကမ္မဿ ဝသေန အတ္ထံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ယဒိ ‘‘တဉ္စေ သံဃော နိဿာရေတီ’’တိ တဇ္ဇနီယာဒိကမ္မဝသေန နိဿာရဏာ အဓိပ္ပေတာ, တဒါ နိဿာရဏံ သမ္ပတ္တောယေဝ တဇ္ဇနီယာဒိဝသေန သုနိဿာရိတောတိ ဗျတိရေကမုခေန အတ္ထံ ဒဿေတုံ ပုန ‘‘တဉ္စေ သံဃော နိဿာရေတီ’’တိ ဥလ္လိင်္ဂေတွာ အတ္ထော ကထိတော။ နတ္ထိ ဧတဿ အပဒါနံ အဝခဏ္ဍနံ အာပတ္တိပရိယန္တောတိ အနပဒါနော။ ဧကေကေနပိ အင်္ဂေန နိဿာရဏာ အနုညာတာတိ ကမ္မက္ခန္ဓကေ အနုညာတာ။ သေသမေတ္ထ ပါဠိတော အဋ္ဌကထာတော စ သုဝိညေယျမေဝ။
ဒွေနိဿာရဏာဒိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
စမ္ပေယျက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၄၈။)၁၀။ ကောသမ္ဗကက္ခန္ဓကံ
ကောသမ္ဗကဝိဝါဒကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၄၅၁။ ကောသမ္ဗကက္ခန္ဓကေ သစေ ဟောတိ, ဒေသေဿာမီတိ သုဗ္ဗစတာယ သိက္ခာကာမတာယ စ အာပတ္တိံ ပဿိ။ နတ္ထိ အာပတ္တီတိ အနာပတ္တိပက္ခောပိ ဧတ္ထ သမ္ဘဝတီတိ အဓိပ္ပါယေနာဟ။ သာ ပနာပတ္တိ ဧဝ။ တေနာဟ ‘‘သော တဿာ အာပတ္တိယာ အနာပတ္တိဒိဋ္ဌိ အဟောသီ’’တိ။
֍ * ၄၅၃-၄၅၄။ သမ္ဘမအတ္ထဝသေနာတိ တုရိတတ္ထဝသေန။ ‘‘အကာရဏေ တုမှေဟိ သော ဘိက္ခု ဥက္ခိတ္တော’’တိ ဝဒေယျာတိ ယသ္မာ ပုဗ္ဗေ ဝိနယဓရဿ ဝစနေန ‘‘သစေ အာပတ္တိ ဟောတိ, ဒေသေဿာမီ’’တိ အနေန ပဋိညာတံ, ဣဒါနိပိ တဿေဝ ဝစနေန ‘‘အသဉ္စိစ္စ အဿတိယာ ကတတ္တာ နတ္ထေတ္ထ အာပတ္တီ’’တိ အနာပတ္တိသညီ, တသ္မာ ‘‘အကာရဏေ တုမှေဟိ သော ဘိက္ခု ဥက္ခိတ္တော’’တိ ဥက္ခေပကေ ဘိက္ခူ ယဒိ ဝဒေယျာတိ အဓိပ္ပါယော။ ဥက္ခိတ္တာနုဝတ္တကေ ဝါ ‘‘တုမှေ အာပတ္တိံ အာပန္နာ’’တိ ဝဒေယျာတိ ယသ္မာ ဝတ္ထုဇာနနစိတ္တေနာယံ သစိတ္တကာ အာပတ္တိ, အယဉ္စ ဥဒကာဝသေသေ ဥဒကာဝသေသသညီ, တသ္မာ သာပတ္တိကဿေဝ ‘‘တုမှေ ဆန္ဒာဂတိံ ဂစ္ဆထာ’’တိ အဓိပ္ပါယေန ‘‘တုမှေ အာပတ္တိံ အာပန္နာ’’တိ ဥက္ခိတ္တာနုဝတ္တကေ ဝဒေယျ။
֍ * ၄၅၅-၄၅၆။ ကမ္မံ ကောပေတီတိ ‘‘နာနာသံဝါသကစတုတ္ထော စေ, ဘိက္ခဝေ, ကမ္မံ ကရေယျ, အကမ္မံ န စ ကရဏီယ’’န္တိအာဒိဝစနတော (မဟာဝ။ ၃၈၉) သစေ သံဃော တံ ဂဏပူရကံ ကတွာ ကမ္မံ ကရေယျ, အယံ တတ္ထ နိသိန္နောပိ တံ ကမ္မံ ကောပေတီတိ အဓိပ္ပါယော။ ဥပစာရံ မုဉ္စိတွာတိ ဧတ္ထ ဥပစာရော နာမ အညမညံ ဟတ္ထေန ပါပုဏနဋ္ဌာနံ။
֍ ဋ္ဌ ၄၅၇။ ဘဏ္ဍနဇာတာတိအာဒီသု ကလဟဿ ပုဗ္ဗဘာဂေါ ဘဏ္ဍနံ နာမ, တံ ဇာတံ ဧတေသန္တိ ဘဏ္ဍနဇာတာ, ဟတ္ထပရာမာသာဒိဝသေန မတ္ထကံ ပတ္တော ကလဟော ဇာတော ဧတေသန္တိ ကလဟဇာတာ, ဝိရုဒ္ဓဝါဒဘူတံ ဝါဒံ အာပန္နာတိ ဝိဝါဒါပန္နာ။ မုခသတ္တီဟီတိ ဝါစာသတ္တီဟိ။ ဝိတုဒန္တာတိ
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၄၉။)ဝိဇ္ဈန္တာ။ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစာတိ ‘‘ဣဓ, ဘန္တေ, ကောသမ္ဗိယံ ဘိက္ခူ ဘဏ္ဍနဇာတာ’’တိအာဒိဝစနံ အဝေါစ, တဉ္စ ခေါ နေဝ ပိယကမျတာယ, န ဘေဒါဓိပ္ပါယေန, အထ ခေါ အတ္ထကာမတာယ ဟိတကာမတာယ။ သာမဂ္ဂီကာရကော ကိရေသ ဘိက္ခု, တသ္မာဿ ဧတဒဟောသိ ‘‘ယထာ ဣမေ ဘိက္ခူ ဝိဝါဒံ အာရဒ္ဓါ, န သက္ကာ မယာ, နာပိ အညေန ဘိက္ခုနာ သမဂ္ဂေ ကာတုံ, အပ္ပေဝ နာမ သဒေဝကေ လောကေ အဂ္ဂပုဂ္ဂလော ဘဂဝါ သယံ ဝါ ဂန္တွာ အတ္တနော ဝါ သန္တိကံ ပက္ကောသာပေတွာ ဧတေသံ ဘိက္ခူနံ ခန္တိမေတ္တာပဋိသံယုတ္တံ သာရဏီယဓမ္မဒေသနံ ကထေတွာ သာမဂ္ဂိံ ကရေယျာ’’တိ အတ္ထကာမတာယ ဟိတကာမတာယ ဂန္တွာ အဝေါစ။ တသ္မာ ဧဝမာဟာတိ အတ္ထကာမတ္တာ ဧဝမာဟ, န ဘဂဝတော ဝစနံ အနာဒိယန္တော။ ယေ ပန တဒါ သတ္ထု ဝစနံ န ဂဏှိံသု, တေ ကိဉ္စိ အဝတွာ တုဏှီဘူတာ မင်္ကုဘူတာ အဋ္ဌံသု, တသ္မာ ဥဘယေသမ္ပိ သတ္ထရိ အဂါရဝပဋိပတ္တိ နာဟောသိ။
ကောသမ္ဗကဝိဝါဒကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ဒီဃာဝုဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၄၅၈။ အထ ခေါ ဘဂဝါ ဘိက္ခူ အာမန္တေသီတိအာဒီသု ဘူတပုဗ္ဗန္တိ ဣဒံ ဘဂဝါ ပထဝီဂတံ နိဓိံ ဥဒ္ဓရိတွာ ပုရတော ရာသိံ ကရောန္တော ဝိယ ဘဝပဋိစ္ဆန္နံ ပုရာဝုတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ။ အဍ္ဎောတိ ဣဿရော။ ယော ကောစိ အတ္တနော သန္တကေန ဝိဘဝေန အဍ္ဎော ဟောတိ, အယံ ပန န ကေဝလံ အဍ္ဎောယေဝ, မဟဒ္ဓနော မဟတာ အပရိမာဏသင်္ခေန ဓနေန သမန္နာဂတောတိ အာဟ ‘‘မဟဒ္ဓနော’’တိ။ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗတော ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗတော ဝိသေသတော ကာမာ ဘောဂါ နာမ, တသ္မာ ပဉ္စကာမဂုဏဝသေန မဟန္တာ ဥဠာရာ ဘောဂါ အဿာတိ မဟာဘောဂေါ။ မဟန္တံ သေနာဗလဉ္စေဝ ထာမဗလဉ္စ ဧတဿာတိ မဟဗ္ဗလော။ မဟန္တော ဟတ္ထိအဿာဒိဝါဟနော ဧတဿာတိ မဟာဝါဟနော။ မဟန္တံ ဝိဇိတံ ရဋ္ဌံ ဧတဿာတိ မဟာဝိဇိတော။ ပရိပုဏ္ဏကောသကောဋ္ဌာဂါရောတိ ကောသော ဝုစ္စတိ ဘဏ္ဍာဂါရသာရဂဗ္ဘော, ကောဋ္ဌံ ဝုစ္စတိ ဓညဿ အာဌပနဋ္ဌာနံ, ကောဋ္ဌဘူတံ အဂါရံ ကောဋ္ဌာဂါရံ, နိဒဟိတွာ ဌပိတေန ဓနေန ပရိပုဏ္ဏကောသော ဓညာနဉ္စ ပရိပုဏ္ဏကောဋ္ဌာဂါရောတိ အတ္ထော။
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၅၀။)အထ ဝါ စတုဗ္ဗိဓော ကောသော ဟတ္ထီ အဿာ ရထာ ပတ္တီတိ။ ယထာ ဟိ အသိနော တိက္ခဘာဝပရိပါလကော ပရိစ္ဆဒေါ ‘‘ကောသော’’တိ ဝုစ္စတိ, ဧဝံ ရညော တိက္ခဘာဝပရိပါလကတ္တာ စတုရင်္ဂိနီ သေနာ ‘‘ကောသော’’တိ ဝုစ္စတိ။ တိဝိဓံ ကောဋ္ဌာဂါရံ ဓနကောဋ္ဌာဂါရံ ဓညကောဋ္ဌာဂါရံ ဝတ္ထကောဋ္ဌာဂါရန္တိ။ တံ သဗ္ဗမ္ပိ ပရိပုဏ္ဏမဿာတိ ပရိပုဏ္ဏကောသကောဋ္ဌာဂါရော။ စတုရင်္ဂိနိံ သေနန္တိ ဟတ္ထိအဿရထပတ္တိသင်္ခါတေဟိ စတူဟိ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတံ သေနံ။ သန္နယှိတွာတိ စမ္မပဋိမုဉ္စနာဒီဟိ သန္နာဟံ ကာရေတွာ။ အဗ္ဘုယျာသီတိ အဘိဥယျာသိ, အဘိမုခေါ ဟုတွာ နိက္ခမီတိ အတ္ထော။ ဧကသံဃာတမ္ပီတိ ဧကပ္ပဟာရမ္ပိ။ ဓောဝနန္တိ ဓောဝနုဒကံ။ ပရိနေတွာတိ နီဟရိတွာ။ ‘‘အနတ္ထဒေါ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဒ-ကာရဿ တ-ကာရံ ကတွာ ‘‘အနတ္ထတော’’တိ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘အထ ဝါ’’တိအာဒိ။
֍ ဋ္ဌ ၄၆၄။ ဝဂ္ဂဘာဝေန ဝါ ပုထု နာနာ သဒ္ဒေါ အဿာတိ ပုထုသဒ္ဒေါ။ သမဇနောတိ ဘဏ္ဍနေ သမဇ္ဈာသယော ဇနော။ တတ္ထာတိ တသ္မိံ ဇနကာယေ။ အဟံ ဗာလောတိ န မညိတ္ထာတိ ဗာလလက္ခဏေ ဌိတောပိ ‘‘အဟံ ဗာလော’’တိ န မညိ။ ဘိယျော စာတိ အတ္တနော ဗာလဘာဝဿ အဇာနနတော ဘိယျော စ ဘဏ္ဍနဿ ဥပရိဖောဋော ဝိယ သံဃဘေဒဿ အတ္တနော ကာရဏဘာဝမ္ပိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ န မညိတ္ထ နာညာသိ။
ကလဟဝသေန ပဝတ္တဝါစာယေဝ ဂေါစရာ ဧတေသန္တိ ဝါစာဂေါစရာ။ မုခါယာမန္တိ ဝိဝဒနဝသေန မုခံ အာယာမေတွာ ဘာဏိနော။ န တံ ဇာနန္တီတိ တံ ကလဟံ န ဇာနန္တိ။ ကလဟံ ကရောန္တော စ တံ န ဇာနန္တော နာမ နတ္ထိ။ ယထာ ပန န ဇာနန္တိ, တံ ဒဿေတုံ အာဟ ‘‘ဧဝံ သာဒီနဝေါ အယ’’န္တိ, အယံ ကလဟော နာမ အတ္တနော ပရေသဉ္စ အတ္ထဟာပနတော အနတ္ထုပ္ပါဒနတော ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သမ္ပရာယေ စ သာဒီနဝေါ သဒေါသောတိ အတ္ထော။ တံ န ဇာနန္တီတိ တံ ကလဟံ န ဇာနန္တိ။ ကထံ န ဇာနန္တီတိ အာဟ ‘‘ဧဝံ သာဒီနဝေါ အယ’’န္တိ, ‘‘ဧဝံ သာဒီနဝေါ အယံ ကလဟော’’တိ ဧဝံ တံ ကလဟံ န ဇာနန္တီတိ အတ္ထော။
အက္ကောစ္ဆိ မန္တိအာဒီသု အက္ကောစ္ဆီတိ အက္ကောသိ။ အဝဓီတိ ပဟရိ။ အဇိနီတိ ကူဋသက္ခိဩတာရဏေန ဝါ ဝါဒပဋိဝါဒေန ဝါ ကရဏုတ္တရိယကရဏေန ဝါ အဇေသိ။ အဟာသီတိ မမ သန္တကံ ပတ္တာဒီသု ကိဉ္စိဒေဝ
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၅၁။)အဝဟရိ။ ယေ စ တန္တိ ယေ ကေစိ ဒေဝါ ဝါ မနုဿာ ဝါ ဂဟဋ္ဌာ ဝါ ပဗ္ဗဇိတာ ဝါ တံ ‘‘အက္ကောစ္ဆိ မ’’န္တိအာဒိဝတ္ထုကံ ကောဓံ သကဋဓုရံ ဝိယ နဒ္ဓိနာ ပူတိမစ္ဆာဒီနိ ဝိယ စ ကုသာဒီဟိ ပုနပ္ပုနံ ဝေဌေန္တာ ဥပနယှန္တိ ဥပနာဟဝသေန အနုဗန္ဓန္တိ, တေသံ သကိံ ဥပ္ပန္နံ ဝေရံ န သမ္မတီတိ အတ္ထော။
ယေ စ တံ နုပနယှန္တီတိ အဿတိယာ အမနသိကာရဝသေန ဝါ ကမ္မပစ္စဝေက္ခဏာဒိဝသေန ဝါ ယေ တံ အက္ကောသာဒိဝတ္ထုကံ ကောဓံ ‘‘တယာပိ ကောစိ နိဒ္ဒေါသော ပုရိမဘဝေ အက္ကုဋ္ဌော ဘဝိဿတိ, ပဟဋော ဘဝိဿတိ, ကူဋသက္ခိံ ဩတာရေတွာ ဇိတော ဘဝိဿတိ, ကဿစိ တေ ပသယှ ကိဉ္စိ အစ္ဆိန္နံ ဘဝိဿတိ, တသ္မာ နိဒ္ဒေါသော ဟုတွာပိ အက္ကောသာဒီနိ ပါပုဏာသီ’’တိ ဧဝံ န ဥပနယှန္တိ, တေသု ပမာဒေန ဥပ္ပန္နမ္ပိ ဝေရံ ဣမိနာ အနုပနယှနေန နိရိန္ဓနော ဝိယ ဇာတဝေဒေါ ဥပသမ္မတိ။
န ဟိ ဝေရေန ဝေရာနီတိ ယထာ ဟိ ခေဠသိင်္ဃာဏိကာဒိအသုစိမက္ခိတံ ဌာနံ တေဟေဝ အသုစီဟိ ဓောဝန္တော သုဒ္ဓံ နိဂ္ဂန္ဓံ ကာတုံ န သက္ကောတိ, အထ ခေါ တံ ဌာနံ ဘိယျောသော မတ္တာယ အသုဒ္ဓတရဉ္စ ဒုဂ္ဂန္ဓတရဉ္စ ဟောတိ, ဧဝမေဝ အက္ကောသန္တံ ပစ္စက္ကောသန္တော ပဟရန္တံ ပဋိပဟရန္တော ဝေရေန ဝေရံ ဝူပသမေတုံ န သက္ကောတိ, အထ ခေါ ဘိယျော ဝေရမေဝ ကရောတိ။ ဣတိ ဝေရာနိ နာမ ဝေရေန ကိသ္မိဉ္စိပိ ကာလေ န သမ္မန္တိ, အထ ခေါ ဝဍ္ဎန္တိယေဝ။ အဝေရေန စ သမ္မန္တီတိ ယထာ ပန တာနိ ခေဠာဒီနိ အသုစီနိ ဝိပ္ပသန္နေန ဥဒကေန ဓောဝိယမာနာနိ နဿန္တိ, တံ ဌာနံ သုဒ္ဓံ ဟောတိ နိဂ္ဂန္ဓံ, ဧဝမေဝ အဝေရေန ခန္တိမေတ္တောဒကေန ယောနိသောမနသိကာရေန ပဋိသင်္ခါနေန ပစ္စဝေက္ခဏေန ဝေရာနိ ဝူပသမ္မန္တိ ပဋိပ္ပဿမ္ဘန္တိ အဘာဝံ ဂစ္ဆန္တိ။ ဧသ ဓမ္မော သနန္တနောတိ ဧသ အဝေရေန ဝေရူပသမနသင်္ခါတော ပေါရာဏကော ဓမ္မော သဗ္ဗေသံ ဗုဒ္ဓပစ္စေကဗုဒ္ဓခီဏာသဝါနံ ဂတမဂ္ဂေါ။
န ဇာနန္တီတိ အနိစ္စသညံ န ပစ္စုပဋ္ဌာပေန္တီတိ အဓိပ္ပါယော။ တတော သမ္မန္တိ မေဓဂါတိ တတော တသ္မာ ကာရဏာ မေဓဂါ ကလဟာ သမ္မန္တိ ဝူပသမံ ဂစ္ဆန္တိ။ ကထံ တေ သမ္မန္တီတိ အာဟ ‘‘ဧဝဉှီ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ဧဝဉှိ တေ ဇာနန္တာတိ တေ ပဏ္ဍိတာ ‘‘မယံ မစ္စုသမီပံ ဂစ္ဆာမာ’’တိ ဧဝံ ဇာနန္တာ ယောနိသောမနသိကာရံ ဥပ္ပါဒေတွာ မေဓဂါနံ ကလဟာနံ
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၅၂။)ဝူပသမာယ ပဋိပဇ္ဇန္တိ, အထ နေသံ တာယ ပဋိပတ္တိယာ တေ မေဓဂါ သမ္မန္တီတိ အဓိပ္ပါယော။
တေသမ္ပိ ဟောတိ သင်္ဂတီတိ ယေ မာတာပိတူနံ အဋ္ဌီနိ ဆိန္ဒန္တိ, ပါဏေ ဟရန္တိ, ဂဝါဒီနိ စ ပသယှ ဂဏှန္တိ, ဧဝံ ရဋ္ဌံ ဝိလုမ္ပမာနာနံ တေသမ္ပိ သင်္ဂတိ ဟောတိ, ကိမင်္ဂံ ပန တုမှာကံ န သိယာတိ အဓိပ္ပါယော။
ဝဏ္ဏာဝဏ္ဏဒီပနတ္ထံ ဝုတ္တာတိ ‘‘ဗာလသဟာယတာယ ဣမေ ဘိက္ခူ ကလဟပသုတာ, ပဏ္ဍိတသဟာယာနံ ပန ဣဒံ န သိယာ’’တိ ပဏ္ဍိတသဟာယဿ ဗာလသဟာယဿ စ ဝဏ္ဏာဝဏ္ဏဒီပနတ္ထံ ဝုတ္တာ။ နိပကန္တိ နေပက္ကပညာယ သမန္နာဂတံ။ သာဓုဝိဟာရိ ဓီရန္တိ ဘဒ္ဒကဝိဟာရိံ ပဏ္ဍိတံ။ ပါကဋပရိဿယေ စ ပဋိစ္ဆန္နပရိဿယေ စ အဘိဘဝိတွာတိ သီဟဗျဂ္ဃါဒယော ပါကဋပရိဿယေ စ ရာဂဘယဒေါသဘယာဒယော ပဋိစ္ဆန္နပရိဿယေ စာတိ သဗ္ဗေဝ ပရိဿယေ အဘိဘဝိတွာ။
ဧကကာ စရိံသူတိ ‘‘ဣဒံ ရဇ္ဇံ နာမ မဟန္တံ ပမာဒဋ္ဌာနံ, ကိံ အမှာကံ ရဇ္ဇေန ကာရိတေနာ’’တိ ရဋ္ဌံ ပဟာယ တတော မဟာအရညံ ပဝိသိတွာ တာပသပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ စတူသု ဣရိယာပထေသု ဧကကာ စရိံသူတိ အတ္ထော။
ဧကဿ စရိတံ သေယျောတိ ပဗ္ဗဇိတဿ ပဗ္ဗဇိတကာလတော ပဋ္ဌာယ ဧကီဘာဝါဘိရတဿ ဧကကဿေဝ စရိတံ သေယျောတိ အတ္ထော။ နတ္ထိ ဗာလေ သဟာယတာတိ စူဠသီလံ မဇ္ဈိမသီလံ မဟာသီလံ ဒသ ကထာဝတ္ထူနိ တေရသ ဓုတဂုဏာ ဝိပဿနာဉာဏံ စတ္တာရော မဂ္ဂါ စတ္တာရိ ဖလာနိ တိဿော ဝိဇ္ဇာ ဆ အဘိညာ အမတမဟာနိဗ္ဗာနန္တိ အယံ သဟာယတာ နာမ, သာ ဗာလံ နိဿာယ အဓိဂန္တုံ န သက္ကာတိ နတ္ထိ ဗာလေ သဟာယတာ။ မာတင်္ဂေါ အရညေ မာတင်္ဂရညေတိ သရလောပေန သန္ဓိ။ ‘‘မာတင်္ဂရညော’’တိပိ ပါဌော, အရညကော မာတင်္ဂေါ ဝိယာတိ အတ္ထော။ မာတင်္ဂ-သဒ္ဒေနေဝ ဟတ္ထိဘာဝဿ ဝုတ္တတ္တာ နာဂဝစနံ တဿ မဟတ္တဝိဘာဝနတ္ထန္တိ အာဟ ‘‘နာဂေါတိ မဟန္တာဓိဝစနမေတ’’န္တိ။ မဟန္တပရိယာယော ဟိ နာဂ-သဒ္ဒေါ ဟောတိ ‘‘ဧတံ နာဂဿ နာဂေန, ဤသာဒန္တဿ ဟတ္ထိနော’’တိအာဒီသု (ဥဒါ။ ၃၅)။
ဒီဃာဝုဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၅၃။)ဗာလကလောဏကဂမနကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၄၆၅။ ဗာလကလောဏကာရဂါမောတိ ဥပါလိဂဟပတိဿ ဧဝံနာမကော ဘောဂဂါမော။ တေနုပသင်္ကမီတိ ဓမ္မသေနာပတိမဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရေသု ဝါ အသီတိမဟာသာဝကေသု ဝါ အန္တမသော ဓမ္မဘဏ္ဍာဂါရိကံ အာနန္ဒတ္ထေရမ္ပိ ကဉ္စိ အနာမန္တေတွာ သယမေဝ ပတ္တစီဝရမာဒါယ အနီကနိဿဋော ဟတ္ထီ ဝိယ ယူထနိဿဋော ကာဠသီဟော ဝိယ ဝါတစ္ဆိန္နော ဝလာဟကော ဝိယ စ ဧကကောဝ ဥပသင်္ကမိ။ ကသ္မာ ဥပသင်္ကမိ? ဂဏေ ကိရဿ အာဒီနဝံ ဒိသွာ ဧကဝိဟာရိံ ဘိက္ခုံ ပဿိတုကာမတာ ဥဒပါဒိ, တသ္မာ သီတာဒိပီဠိတော ဥဏှာဒိံ ပတ္ထယမာနော ဝိယ ဥပသင်္ကမိ။ အထ ဝါ ဘဂဝတာ သော အာဒီနဝေါ ပဂေဝ ပရိညာတော, န တေန သတ္ထာ နိဗ္ဗိန္နော, တသ္မိံ ပန အန္တောဝဿေ ကေစိ ဗုဒ္ဓဝေနေယျာ နာဟေသုံ, တေန အညတ္ထ ဂမနံ တေသံ ဘိက္ခူနံ ဒမနုပါယောတိ ပါလိလေယျကံ ဥဒ္ဒိဿ ဂစ္ဆန္တော ဧကဝိဟာရိံ အာယသ္မန္တံ ဘဂုံ သမ္ပဟံသေတုံ တတ္ထ ဂတော။ ဧဝံ ဂတေ စ သတ္ထရိ ပဉ္စသတာ ဘိက္ခူ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ အာဟံသု ‘‘အာဝုသော အာနန္ဒ သတ္ထာ ဧကကောဝ ဂတော, မယံ အနုဗန္ဓိဿာမာ’’တိ။ ‘‘အာဝုသော, ယဒါ ဘဂဝါ သာမံ သေနာသနံ သံသာမေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ အနာမန္တေတွာ ဥပဋ္ဌာကေ အနပလောကေတွာ ဘိက္ခုသံဃံ အဒုတိယော ဂစ္ဆတိ, တဒါ ဧကစာရိကံ စရိတုံ ဘဂဝတော အဇ္ဈာသယော, သာဝကေန နာမ သတ္ထု အဇ္ဈာသယာနုရူပံ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ, တသ္မာ န ဣမေသု ဒိဝသေသု ဘဂဝါ အနုဂန္တဗ္ဗော’’တိ နိဝါရေသိ, သယမ္ပိ နာနုဂဉ္ဆိ။ ဓမ္မိယာ ကထာယာတိ ဧကီဘာဝေ အာနိသံသပဋိသံယုတ္တာယ ဓမ္မကထာယ။
ဗာလကလောဏကဂမနကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ပါစီနဝံသဒါယဂမနကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၄၆၆။ ယေန ပါစီနဝံသဒါယောတိ တတ္ထ ကသ္မာ ဥပသင်္ကမိ? ယထာ နာမ ဇိဃစ္ဆိတဿ ဘောဇနေ, ပိပါသိတဿ ပါနီယေ, သီတေန ဖုဋ္ဌဿ ဥဏှေ, ဥဏှေန ဖုဋ္ဌဿ သီတေ, ဒုက္ခိတဿ သုခေ အဘိရုစိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, ဧဝမေဝ ဘဂဝတော ကောသမ္ဗကေ ဘိက္ခူ အညမညံ ဝိဝါဒါပန္နေ အသမဂ္ဂဝါသံ ဝသန္တေ,
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၅၄။)သမဂ္ဂဝါသံ ဝသန္တေ အာဝဇ္ဇေန္တဿ ဣမေ တယော ကုလပုတ္တာ အာပါထမာဂမိံသု, အထ နေသံ ပဂ္ဂဏှိတုကာမော ဥပသင်္ကမိ ‘‘ဧဝါယံ ပဋိပတ္တိအနုက္ကမေန ကောသမ္ဗကာနံ ဘိက္ခူနံ ဝိနယနူပါယော ဟောတီ’’တိ။ ဝိဟရန္တီတိ သာမဂ္ဂိရသံ အနုဘဝမာနာ ဝိဟရန္တိ။
ဒါယပါလောတိ (မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၃၂၅) အရညပါလော။ သော အရညံ ယထာ ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတပ္ပဒေသေန မနုဿာ ပဝိသိတွာ တတ္ထ ပုပ္ဖံ ဝါ ဖလံ ဝါ နိယျာသံ ဝါ ဒဗ္ဗသမ္ဘာရံ ဝါ န ဟရန္တိ, ဧဝံ ဝတိယာ ပရိက္ခိတ္တဿ အရညဿ ယောဇိတေ ဒွါရေ နိသီဒိတွာ အရညံ ရက္ခတိ, တသ္မာ ‘‘ဒါယပါလော’’တိ ဝုတ္တော။ အတ္တကာမရူပါ ဝိဟရန္တီတိ အတ္တနော ဟိတံ ကာမယမာနသဘာဝါ ဟုတွာ ဝိဟရန္တိ။ ယော ဟိ ဣမသ္မိံ သာသနေ ပဗ္ဗဇိတွာပိ ဝေဇ္ဇကမ္မဒူတကမ္မပဟိဏဂမနာဒီနံ ဝသေန ဧကဝီသတိအနေသနာဟိ ဇီဝိကံ ကပ္ပေတိ, အယံ န အတ္တကာမရူပေါ နာမ။ ယော ပန ဣမသ္မိံ သာသနေ ပဗ္ဗဇိတွာ ဧကဝီသတိအနေသနံ ပဟာယ စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလေ ပတိဋ္ဌာယ ဗုဒ္ဓဝစနံ ဥဂ္ဂဏှိတွာ သပ္ပါယဓုတင်္ဂံ အဓိဋ္ဌာယ အဋ္ဌတိံသာယ အာရမ္မဏေသု စိတ္တရုစိယံ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ ဂါမန္တံ ပဟာယ အရညံ ပဝိသိတွာ သမာပတ္တိယော နိဗ္ဗတ္တေတွာ ဝိပဿနာယ ကမ္မံ ကုရုမာနော ဝိစရတိ, အယံ အတ္တကာမော နာမ။ တေပိ တယော ကုလပုတ္တာ ဧဝရူပါ အဟေသုံ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အတ္တကာမရူပါ ဝိဟရန္တီ’’တိ။
မာ တေသံ အဖာသုမကာသီတိ တေသံ အဖာသုကံ မာ အကာသီတိ ဘဂဝန္တံ ဝါရေသိ။ ဧဝံ ကိရဿ အဟောသိ ‘‘ဣမေ ကုလပုတ္တာ သမဂ္ဂါ ဝိဟရန္တိ, ဧကစ္စဿ စ ဂတဋ္ဌာနေ ဘဏ္ဍနကလဟဝိဝါဒါ ဝတ္တန္တိ, တိခိဏသိင်္ဂေါ စဏ္ဍဂေါဏော ဝိယ ဩဝိဇ္ဈန္တော ဝိစရတိ, အထေကမဂ္ဂေန ဒွိန္နံ ဂမနံ န ဟောတိ, ကဒါစိ အယမ္ပိ ဧဝံ ကရောန္တော ဣမေသံ ကုလပုတ္တာနံ သမဂ္ဂဝါသံ ဘိန္ဒေယျ, ပါသာဒိကော စ ပနေသ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏော ရသဂိဒ္ဓေါ မညေ, ဂတကာလတော ပဋ္ဌာယ ပဏီတဒါယကာနံ အတ္တနော ဥပဋ္ဌာကာနံ ဝဏ္ဏကထနာဒီဟိ ဣမေသံ ကုလပုတ္တာနံ အပ္ပမာဒဝိဟာရံ ဘိန္ဒေယျ, ဝသနဋ္ဌာနာနိ စာပိ ဧတေသံ ကုလပုတ္တာနံ နိဗဒ္ဓါနိ ပရိစ္ဆိန္နာနိ တိဿောဝ ပဏ္ဏသာလာ တယော စင်္ကမာ တီဏိ ဒိဝါဋ္ဌာနာနိ တီဏိ မဉ္စပီဌာနိ, အယံ ပန သမဏော မဟာကာယော ဝုဍ္ဎတရော မညေ ဘဝိဿတိ, သော အကာလေ ဣမေ ကုလပုတ္တေ သေနာသနာ ဝုဋ္ဌပေဿတိ, ဧဝံ သဗ္ဗထာပိ ဧတေသံ အဖာသု ဘဝိဿတီ’’တိ။ တံ အနိစ္ဆန္တော ‘‘မာ တေသံ အဖာသုမကာသီ’’တိ ဘဂဝန္တံ ဝါရေတိ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၅၅။)ကိံ ပနေသ ဇာနန္တော ဝါရေသိ အဇာနန္တောတိ? အဇာနန္တော။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဟိ နာမ ယဒါ အနေကဘိက္ခုသဟဿပရိဝါရော ဗျာမပ္ပဘာယ အသီတိအနုဗျဉ္ဇနေဟိ ဒွတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏသိရိယာ စ ဗုဒ္ဓါနုဘာဝံ ဒဿေန္တော ဝိစရတိ, တဒါ ‘‘ကော ဧသော’’တိ အပုစ္ဆိတွာဝ ဇာနိတဗ္ဗော ဟောတိ။ တဒါ ပန ဘဂဝါ ‘‘မာဿု ကောစိ မမ ဗုဒ္ဓါနုဘာဝံ အညာသီ’’တိ တထာရူပေန ဣဒ္ဓါဘိသင်္ခါရေန သဗ္ဗမ္ပိ တံ ဗုဒ္ဓါနုဘာဝံ စီဝရဂဗ္ဘေန ဝိယ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ ဝလာဟကဂဗ္ဘေန ပဋိစ္ဆန္နော ပုဏ္ဏစန္ဒော ဝိယ သယမေဝ ပတ္တစီဝရမာဒါယ အညာတကဝေသေန အဂမာသိ။ ဣတိ တံ အဇာနန္တောဝ ဒါယပါလော ဝါရေသိ။
ဧတဒဝေါစာတိ ထေရော ကိရ ‘‘မာ သမဏာ’’တိ ဒါယပါလဿ ကထံ သုတွာ စိန္တေသိ ‘‘မယံ တယော ဇနာ ဣဓ ဝိဟရာမ, အညော ပဗ္ဗဇိတော နာမ နတ္ထိ, အယဉ္စ ဒါယပါလော ပဗ္ဗဇိတေန ဝိယ သဒ္ဓိံ ကထေတိ, ကော နု ခေါ ဘဝိဿတီ’’တိ ဒိဝါဋ္ဌာနတော ဥဋ္ဌာယ ဒွါရေ ဌတွာ မဂ္ဂံ ဩလောကေန္တော ဘဂဝန္တံ အဒ္ဒသ။ ဘဂဝါပိ ထေရဿ သဟ ဒဿနေနေဝ သရီရောဘာသံ မုဉ္စိ, အသီတိအနုဗျဉ္ဇနဝိရာဇိတာ ဗျာမပ္ပဘာ ပသာရိတသုဝဏ္ဏပဋော ဝိယ ဝိရောစိတ္ထ။ ထေရော ‘‘အယံ ဒါယပါလော ဖဏကတအာသီဝိသံ ဂီဝါယ ဂဟေတုံ ဟတ္ထံ ပသာရေန္တော ဝိယ လောကေ အဂ္ဂပုဂ္ဂလေန သဒ္ဓိံ ကထေန္တောဝ န ဇာနာတိ, အညတရဘိက္ခုနာ ဝိယ သဒ္ဓိံ ကထေတီ’’တိ နိဝါရေန္တော ဧတံ ‘‘မာဝုသော, ဒါယပါလာ’’တိအာဒိဝစနံ အဝေါစ။
တေနုပသင်္ကမီတိ ကသ္မာ ဘဂဝတော ပစ္စုဂ္ဂမနံ အကတွာဝ ဥပသင်္ကမိ? ဧဝံ ကိရဿ အဟောသိ ‘‘မယံ တယော ဇနာ သမဂ္ဂဝါသံ ဝသာမ, သစာဟံ ဧကကောဝ ပစ္စုဂ္ဂမနံ ကရိဿာမိ, သမဂ္ဂဝါသော နာမ န ဘဝိဿတိ, ပိယမိတ္တေ ဂဟေတွာဝ ပစ္စုဂ္ဂမနံ ကရိဿာမိ။ ယထာ စ ဘဂဝါ မယှံ ပိယော, ဧဝံ သဟာယာနမ္ပိ မေ ပိယော’’တိ တေဟိ သဒ္ဓိံ ပစ္စုဂ္ဂမနံ ကာတုကာမော သယံ အကတွာ ဥပသင်္ကမိ။ ကေစိ ပန ‘‘တေသံ ထေရာနံ ပဏ္ဏသာလဒွါရေ စင်္ကမနကောဋိယာ ဘဂဝတော အာဂမနမဂ္ဂေါ ဟောတိ, တသ္မာ ထေရော တေသံ သညံ ဒဒမာနောဝ ဂတော’’တိ ဝဒန္တိ။ အဘိက္ကမထာတိ ဣတော အာဂစ္ဆထ။ ပါဒေ ပက္ခာလေသီတိ ဝိကသိတပဒုမသန္နိဘေဟိ ဇာလဟတ္ထေဟိ မဏိဝဏ္ဏံ ဥဒကံ ဂဟေတွာ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏေသု ပိဋ္ဌိပါဒေသု ဥဒကံ အာသိဉ္စိတွာ ပါဒေန ပါဒံ ဃံသေန္တော ပက္ခာလေသိ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၅၆။)ဗုဒ္ဓါနံ ကာယေ ရဇောဇလ္လံ နာမ န ဥပလိမ္ပတိ, ကသ္မာ ပက္ခာလေသီတိ? သရီရဿ ဥတုဂ္ဂဟဏတ္ထံ တေသဉ္စ စိတ္တသမ္ပဟံသနတ္ထံ။ အမှေဟိ အဘိဟဋေန ဥဒကေန ဘဂဝါ ပါဒေ ပက္ခာလေသိ, ပရိဘောဂံ အကာသီတိ တေသံ ဘိက္ခူနံ ဗလဝသောမနဿဝသေန စိတ္တံ ပီဏိတံ ဟောတိ, တသ္မာ ပက္ခာလေသိ။
အာယသ္မန္တံ အနုရုဒ္ဓံ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစာတိ သော ကိရ တေသံ ဝုဍ္ဎတရော, တဿ သင်္ဂဟေ ကတေ သေသာနံ ကတောဝ ဟောတီတိ ထေရညေဝ ဧတံ ‘‘ကစ္စိ ဝေါ အနုရုဒ္ဓါ’’တိအာဒိဝစနံ အဝေါစ။ အနုရုဒ္ဓါတိ ဝါ ဧကသေသနယေန ဝုတ္တံ ဝိရူပေကသေသဿပိ ဣစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ, ဧဝဉ္စ ကတွာ ဗဟုဝစနနိဒ္ဒေသော စ သမတ္ထိတော ဟောတိ။ ကစ္စီတိ ပုစ္ဆနတ္ထေ နိပါတော။ ဝေါတိ သာမိဝစနံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ကစ္စိ အနုရုဒ္ဓါ တုမှာကံ ခမနီယံ, ဣရိယာပထော ဝေါ ခမတိ, ကစ္စိ ယာပနီယံ, ကစ္စိ ဝေါ ဇီဝိတံ ယာပေတိ ဃဋိယတိ, ကစ္စိ ပိဏ္ဍကေန န ကိလမထ, ကစ္စိ တုမှာကံ သုလဘပိဏ္ဍံ, သမ္ပတ္တေ ဝေါ ဒိသွာ မနုဿာ ဥဠုင်္ကယာဂုံ ဝါ ကဋစ္ဆုဘိက္ခံ ဝါ ဒါတဗ္ဗံ မညန္တီတိ ဘိက္ခာစာရဝတ္တံ ပုစ္ဆတိ။ ကသ္မာ? ယသ္မာ ပစ္စယေန အကိလမန္တေန သက္ကာ သမဏဓမ္မော ကာတုံ, ဝတ္တမေဝ ဝါ ဧတံ ပဗ္ဗဇိတာနံ။
အထ တေန ပဋိဝစနေ ဒိန္နေ ‘‘အနုရုဒ္ဓါ တုမှေ ရာဇပဗ္ဗဇိတာ မဟာပုညာ, မနုဿာ တုမှာကံ အရညေ ဝသန္တာနံ အဒတွာ ကဿ အညဿ ဒါတဗ္ဗံ မညိဿန္တိ, တုမှေ ပန ဧတံ ဘုဉ္ဇိတွာ ကိံ နု ခေါ မိဂပေါတကာ ဝိယ အညမညံ ဃဋ္ဋေန္တာ ဝိဟရထ, ဥဒါဟု သာမဂ္ဂိဘာဝေါ ဝေါ အတ္ထီ’’တိ သာမဂ္ဂိရသံ ပုစ္ဆန္တော ‘‘ကစ္စိ ပန ဝေါ အနုရုဒ္ဓါ သမဂ္ဂါ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ခီရောဒကီဘူတာတိ ယထာ ခီရဉ္စ ဥဒကဉ္စ အညမညံ သံသန္ဒတိ, ဝိသုံ န ဟောတိ, ဧကတ္တံ ဝိယ ဥပေတိ, ကစ္စိ ဧဝံ သာမဂ္ဂိဝသေန ဧကတ္တုပဂတစိတ္တုပ္ပါဒါ ဝိဟရထာတိ ပုစ္ဆတိ။ ပိယစက္ခူဟီတိ မေတ္တစိတ္တံ ပစ္စုပဋ္ဌာပေတွာ ဩလောကနတော ပိယဘာဝဒီပကာနိ စက္ခူနိ ပိယစက္ခူနိ နာမ, ‘‘ကစ္စိ တထာရူပေဟိ စက္ခူဟိ အညမညံ ပဿန္တာ ဝိဟရထာ’’တိ ပုစ္ဆတိ။ တဂ္ဃါတိ ဧကံသတ္ထေ နိပါတော, ဧကံသေန မယံ ဘန္တေတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ယထာ ကထံ ပနာတိ ဧတ္ထ ယထာတိ နိပါတမတ္တံ, ကထန္တိ ကာရဏပုစ္ဆာ, ကထံ ပန တုမှေ ဧဝံ ဝိဟရထ, ကေန ကာရဏေန ဝိဟရထ, တံ မေ ကာရဏံ ဗြူဟီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၅၇။)မေတ္တံ ကာယကမ္မန္တိ မေတ္တစိတ္တဝသေန ပဝတ္တံ ကာယကမ္မံ။ အာဝိ စေဝ ရဟော စာတိ သမ္မုခါ စေဝ ပရမ္မုခါ စ။ ဣတရေသုပိ ဧသေဝ နယော။ တတ္ထ သမ္မုခါ ကာယဝစီကမ္မာနိ သဟဝါသေ လဗ္ဘန္တိ, ဣတရာနိ ဝိပ္ပဝါသေ, မနောကမ္မံ သဗ္ဗတ္ထ လဗ္ဘတိ။ ယဉှိ သဟေဝ ဝသန္တေသု ဧကေန မဉ္စပီဌံ ဝါ ဒါရုဘဏ္ဍံ ဝါ မတ္တိကာဘဏ္ဍံ ဝါ ဗဟိ ဒုန္နိက္ခိတ္တံ ဟောတိ, တံ ဒိသွာ ‘‘ကေနိဒံ ဝဠဉ္ဇိတ’’န္တိ အဝညံ အကတွာ အတ္တနာ ဒုန္နိက္ခိတ္တံ ဝိယ ဂဟေတွာ ပဋိသာမေန္တဿ ပဋိဇဂ္ဂိတဗ္ဗယုတ္တံ ဝါ ပန ဌာနံ ပဋိဇဂ္ဂန္တဿ သမ္မုခါ မေတ္တံ ကာယကမ္မံ နာမ ဟောတိ။ ဧကသ္မိံ ပက္ကန္တေ တေန ဒုန္နိက္ခိတ္တံ သေနာသနပရိက္ခာရံ တထေဝ နိက္ခိပန္တဿ ပဋိဇဂ္ဂိတဗ္ဗယုတ္တံ ဝါ ပန ဌာနံ ပဋိဇဂ္ဂန္တဿ ပရမ္မုခါ မေတ္တံ ကာယကမ္မံ နာမ ဟောတိ။ သဟဝသန္တဿ ပန ထေရေဟိ သဒ္ဓိံ မဓုရံ သမ္မောဒနီယကထံ ပဋိသန္ထာရကထံ သာရဏီယကထံ ဓမ္မကထံ သရဘညံ သာကစ္ဆံ ပဉှပုစ္ဆနံ ပဉှဝိဿဇ္ဇနန္တိ ဧဝမာဒိကရဏေ သမ္မုခါ မေတ္တံ ဝစီကမ္မံ နာမ ဟောတိ။ ထေရေသု ပန ပက္ကန္တေသု ‘‘မယှံ ပိယသဟာယော နန္ဒိယတ္ထေရော ကိမိလတ္ထေရော ဧဝံ သီလသမ္ပန္နော ဧဝံ အာစာရသမ္ပန္နော’’တိအာဒိဂုဏကထနေ ပရမ္မုခါ မေတ္တံ ဝစီကမ္မံ နာမ ဟောတိ။ ‘‘မယှံ ပိယမိတ္တော နန္ဒိယတ္ထေရော ကိမိလတ္ထေရော အဝေရော ဟောတု အဗျာပဇ္ဇော သုခီ’’တိ ဧဝံ သမန္နာဟရတော ပန သမ္မုခါပိ ပရမ္မုခါပိ မေတ္တံ မနောကမ္မံ ဟောတိယေဝ။
နာနာ ဟိ ခေါ နော ဘန္တေ ကာယာတိ အယဉှိ ကာယော ပိဋ္ဌံ ဝိယ မတ္တိကာ ဝိယ စ ဩမဒ္ဒိတွာ ဧကတော ကာတုံ န သက္ကာ။ ဧကဉ္စ ပန မညေ စိတ္တန္တိ စိတ္တံ ပန နော အတ္တနော ဝိယ အညမညဿ ဟိတဘာဝေန အဝိရောဓဘာဝေန ဘေဒါဘာဝေန သမဂ္ဂဘာဝေန ဧကမေဝါတိ ဒဿေတိ။ ကထံ ပနေတေ သကံ စိတ္တံ နိက္ခိပိတွာ ဣတရေသံ စိတ္တဝသေန ဝတ္တိံသူတိ? ဧကဿ ပတ္တေ မလံ ဥဋ္ဌဟတိ, ဧကဿ စီဝရံ ကိလိဋ္ဌံ ဟောတိ, ဧကဿ ပရိဘဏ္ဍကမ္မံ ဟောတိ။ တတ္ထ ယဿ ပတ္တေ မလံ ဥဋ္ဌိတံ, တေန ‘‘မမာဝုသော ပတ္တေ မလံ ဥဋ္ဌိတံ, ပစိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တေ ဣတရေ ‘‘မယှံ စီဝရံ ကိလိဋ္ဌံ ဓောဝိတဗ္ဗံ, မယှံ ပရိဘဏ္ဍံ ကာတဗ္ဗ’’န္တိ အဝတွာ အရညံ ပဝိသိတွာ ဒါရူနိ အာဟရိတွာ ဘိန္ဒိတွာ ပတ္တကဋာဟေ ဗဟလတနုမတ္တိကာဟိ လေပံ ကတွာ ပတ္တံ ပစိတွာ တတော ပရံ စီဝရံ ဝါ ဓောဝန္တိ, ပရိဘဏ္ဍံ ဝါ ကရောန္တိ။ ‘‘မမာဝုသော စီဝရံ ကိလိဋ္ဌံ, ဓောဝိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ‘‘မမ ပဏ္ဏသာလာ ဥက္လာပါ, ပရိဘဏ္ဍံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ပဌမတရံ အာရောစိတေပိ ဧသေဝ နယော။
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၅၈။)ဣဒါနိ တေသံ အပ္ပမာဒလက္ခဏံ ပုစ္ဆန္တော ‘‘ကစ္စိ ပန ဝေါ အနုရုဒ္ဓါ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဝေါတိ နိပါတမတ္တံ, ပစ္စတ္တဝစနံ ဝါ, ကစ္စိ တုမှေတိ အတ္ထော။ အမှာကန္တိ အမှေသု တီသု ဇနေသု။ ပိဏ္ဍာယ ပဋိက္ကမတီတိ ဂါမေ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ပစ္စာဂစ္ဆတိ။ အဝက္ကာရပါတိန္တိ အတိရေကပိဏ္ဍပါတံ အပနေတွာ ဌပနတ္ထာယ ဧကံ သမုဂ္ဂပါတိံ ဓောဝိတွာ ဌပေတိ။ ယော ပစ္ဆာတိ တေ ကိရ ထေရာ န ဧကတောဝ ဘိက္ခာစာရံ ပဝိသန္တိ။ ဖလသမာပတ္တိရတာ ဟေတေ ပါတောဝ သရီရပဋိဇဂ္ဂနံ ကတွာ ဝတ္တပဋိပတ္တိံ ပူရေတွာ သေနာသနံ ပဝိသိတွာ ကာလပရိစ္ဆေဒံ ကတွာ ဖလသမာပတ္တိံ အပ္ပေတွာ နိသီဒန္တိ။ တေသု ယော ပဌမတရံ နိသိန္နော အတ္တနော ကာလပရိစ္ဆေဒဝသေန ပဌမတရံ ဥဋ္ဌာတိ, သော ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ပဋိနိဝတ္တော ဘတ္တကိစ္စဋ္ဌာနံ အာဂန္တွာ ဇာနာတိ ‘‘ဒွေ ဘိက္ခူ ပစ္ဆတော, အဟံ ပဌမတရံ အာဂတော’’တိ။ အထ ပတ္တံ ပိဒဟိတွာ အာသနပညာပနာဒီနိ ကတွာ ယဒိ ပတ္တေ ပဋိဝီသမတ္တမေဝ ဟောတိ, နိသီဒိတွာ ဘုဉ္ဇတိ, ယဒိ အတိရေကံ ဟောတိ, အဝက္ကာရပါတိယံ ပက္ခိပိတွာ ပါတိံ ပိဓာယ ဘုဉ္ဇတိ, ကတဘတ္တကိစ္စော ပတ္တံ ဓောဝိတွာ ဝေါဒကံ ကတွာ ထဝိကာယ ဩသာပေတွာ ပတ္တစီဝရံ ဂဟေတွာ အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနံ ပဝိသတိ။
ဒုတိယောပိ အာဂန္တွာဝ ဇာနာတိ ‘‘ဧကော ပဌမံ အာဂတော, ဧကော ပစ္ဆတော’’တိ။ သော သစေ ပတ္တေ ဘတ္တံ ပမာဏမေဝ ဟောတိ, ဘုဉ္ဇတိ။ သစေ မန္ဒံ, အဝက္ကာရပါတိတော ဂဟေတွာ ဘုဉ္ဇတိ။ သစေ အတိရေကံ ဟောတိ, အဝက္ကာရပါတိယံ ပက္ခိပိတွာ ပမာဏမေဝ ဘုဉ္ဇိတွာ ပုရိမတ္ထေရော ဝိယ ဝသနဋ္ဌာနံ ပဝိသတိ။ တတိယောပိ အာဂန္တွာဝ ဇာနာတိ ‘‘ဒွေ ပဌမံ အာဂတာ, အဟံ ပစ္ဆိမော’’တိ။ သောပိ ဒုတိယတ္ထေရော ဝိယ ဘုဉ္ဇိတွာ ကတဘတ္တကိစ္စော ပတ္တံ ဓောဝိတွာ ဝေါဒကံ ကတွာ ထဝိကာယ ဩသာပေတွာ အာသနာနိ ဥက္ခိပိတွာ ပဋိသာမေတိ, ပါနီယဃဋေ ဝါ ပရိဘောဇနီယဃဋေ ဝါ အဝသေသဥဒကံ ဆဍ္ဍေတွာ ဃဋေ နိကုဇ္ဇိတွာ အဝက္ကာရပါတိယံ သစေ အဝသေသဘတ္တံ ဟောတိ, တံ ဝုတ္တနယေန ဇဟိတွာ ပါတိံ ဓောဝိတွာ ပဋိသာမေတိ, ဘတ္တဂ္ဂံ သမ္မဇ္ဇတိ, သော ကစဝရံ ဆဍ္ဍေတွာ သမ္မဇ္ဇနိံ ဥက္ခိပိတွာ ဥပစိကာဟိ မုတ္တဋ္ဌာနေ ဌပေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ဝသနဋ္ဌာနံ ပဝိသတိ။ ဣဒံ ထေရာနံ ဗဟိဝိဟာရေ အရညေ ဘတ္တကိစ္စကရဏဋ္ဌာနေ ဘောဇနသာလာယ ဝတ္တံ။ ဣဒံ သန္ဓာယ ‘‘ယော ပစ္ဆာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၅၉။)ယော ပဿတီတိအာဒိ ပန နေသံ အန္တောဝိဟာရေ ဝတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တတ္ထ ဝစ္စဃဋန္တိ အာစမနကုမ္ဘိံ။ ရိတ္တန္တိ ရိတ္တကံ။ တုစ္ဆန္တိ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ အဝိသယှန္တိ ဥက္ခိပိတုံ အသက္ကုဏေယျံ အတိဘာရိယံ။ ဟတ္ထဝိကာရေနာတိ ဟတ္ထသညာယ။ တေ ကိရ ပါနီယဃဋာဒီသု ယံကိဉ္စိ တုစ္ဆကံ ဂဟေတွာ ပေါက္ခရဏိံ ဂန္တွာ အန္တော စ ဗဟိ စ ဓောဝိတွာ ဥဒကံ ပရိဿာဝေတွာ တီရေ ဌပေတွာ အညံ ဘိက္ခုံ ဟတ္ထဝိကာရေန အာမန္တေန္တိ, ဩဒိဿ ဝါ အနောဒိဿ ဝါ သဒ္ဒံ န ကရောန္တိ။ ကသ္မာ ဩဒိဿ န ကရောန္တိ? တဉှိ ဘိက္ခုံ သဒ္ဒေါ ဗာဓေယျာတိ။ ကသ္မာ အနောဒိဿ န ကရောန္တိ? အနောဒိဿ သဒ္ဒေ ဒိန္နေ ‘‘အဟံ ပုရေ, အဟံ ပုရေ’’တိ ဒွေပိ နိက္ခမေယျုံ။ တတော ဒွီဟိ ကတ္တဗ္ဗကမ္မေ တတိယဿ ကမ္မစ္ဆေဒေါ ဘဝေယျ။ သံယတပဒသဒ္ဒေါ ပန ဟုတွာ အပရဿ ဘိက္ခုနော ဒိဝါဋ္ဌာနသန္တိကံ ဂန္တွာ တေန ဒိဋ္ဌဘာဝံ ဉတွာ ဟတ္ထသညံ ကရောတိ, တာယ သညာယ ဣတရော အာဂစ္ဆတိ, တတော ဒွေ ဇနာ ဟတ္ထေန ဟတ္ထံ သံသိဗ္ဗန္တာ ဒွီသု ဟတ္ထေသု ဌပေတွာ ဥဋ္ဌာပေန္တိ။ တံ သန္ဓာယာဟ ‘‘ဟတ္ထဝိကာရေန ဒုတိယံ အာမန္တေတွာ ဟတ္ထဝိလင်္ဃကေန ဥပဋ္ဌာပေမာ’’တိ။
ပဉ္စာဟိကံ ခေါ ပနာတိ စာတုဒ္ဒသေ ပန္နရသေ အဋ္ဌမိယန္တိ ဣဒံ တာဝ ပကတိဓမ္မဿဝနမေဝ, တံ အခဏ္ဍံ ကတွာ ပဉ္စမေ ပဉ္စမေ ဒိဝသေ ဒွေ ထေရာ နာတိဝိကာလေ နဟာယိတွာ အနုရုဒ္ဓတ္ထေရဿ ဝသနဋ္ဌာနံ ဂစ္ဆန္တိ။ တတ္ထ တယောပိ နိသီဒိတွာ တိဏ္ဏံ ပိဋကာနံ အညတရသ္မိံ အညမညံ ပဉှံ ပုစ္ဆန္တိ, အညမညံ ဝိဿဇ္ဇေန္တိ။ တေသံ ဧဝံ ကရောန္တာနံယေဝ အရုဏံ ဥဂ္ဂစ္ဆတိ။ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ ဧတ္တာဝတာ ထေရေန ဘဂဝတာ အပ္ပမာဒလက္ခဏံ ပုစ္ဆိတေန ပမာဒဋ္ဌာနေသုယေဝ အပ္ပမာဒလက္ခဏံ ဝိဿဇ္ဇိတံ ဟောတိ။ အညေသဉှိ ဘိက္ခူနံ ဘိက္ခာစာရပဝိသနကာလော နိက္ခမနကာလော နိဝါသနပရိဝတ္တနံ စီဝရပါရုပနံ အန္တောဂါမေ ပိဏ္ဍာယ စရဏံ ဓမ္မကထနံ အနုမောဒနံ အန္တောဂါမတော နိက္ခမိတွာ ဘတ္တကိစ္စကရဏံ ပတ္တဓောဝနံ ပတ္တဩသာပနံ ပတ္တစီဝရပဋိသာမနန္တိ ပပဉ္စကရဏဋ္ဌာနာနိ ဧတာနိ။ တသ္မာ ထေရော ‘‘အမှာကံ ဧတ္တကံ ဌာနံ မုဉ္စိတွာ ဝိဿဋ္ဌကထာပဝတ္တနေန ကမ္မဋ္ဌာနေ ပမဇ္ဇနဋ္ဌာနာနိ, တတ္ထာပိ မယံ, ဘန္တေ, ကမ္မဋ္ဌာနဝိရုဒ္ဓံ န ပဋိပဇ္ဇာမာ’’တိ အညေသံ ပမာဒဋ္ဌာနေသုယေဝ သိခါပ္ပတ္တံ အတ္တနော အပ္ပမာဒလက္ခဏံ ဝိဿဇ္ဇေသိ။ ဣမိနာဝ ဧတာနိ ဌာနာနိ မုဉ္စိတွာ အညတ္ထ ဝိဟာရသမာပတ္တီနံ အဝဠဉ္ဇနဝသေန ပမာဒကာလော နာမ အမှာကံ နတ္ထီတိ ဒီပေတိ။
ပါစီနဝံသဒါယဂမနကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၆၀။)ပါလိလေယျကဂမနကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၄၆၇။ ဓမ္မိယာ ကထာယာတိ သမဂ္ဂဝါသေ အာနိသံသပဋိသံယုတ္တာယ ဓမ္မကထာယ။ အနုပုဗ္ဗေန (ဥဒါ။ အဋ္ဌ။ ၃၅) စာရိကံ စရမာနောတိ အနုက္ကမေန ဂါမနိဂမပဋိပါဋိယာ စာရိကံ စရမာနော။ ယေန ပါလိလေယျကံ တဒဝသရီတိ ဧကကောဝ ယေန ပါလိလေယျကဂါမော, တံ အဝသရိ။ ပါလိလေယျကဂါမဝါသိနောပိ ပစ္စုဂ္ဂန္တွာ ဘဂဝတော ဒါနံ ဒတွာ ပါလိလေယျကဂါမဿ အဝိဒူရေ ရက္ခိတဝနသဏ္ဍော နာမ အတ္ထိ, တတ္ထ ဘဂဝတော ပဏ္ဏသာလံ ကတွာ ‘‘ဧတ္ထ ဘဂဝါ ဝသတူ’’တိ ယာစိတွာ ဝါသယိံသု။ ဘဒ္ဒသာလောတိ ပန တတ္ထေကော မနာပေါ လဋ္ဌိကော သာလရုက္ခော။ ဘဂဝါ တံ ဂါမံ ဥပနိဿာယ ဝနသဏ္ဍေ ပဏ္ဏသာလာယ သမီပေ တသ္မိံ ရုက္ခမူလေ ဝိဟာသိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ပါလိလေယျကေ ဝိဟရတိ ရက္ခိတဝနသဏ္ဍေ ဘဒ္ဒသာလမူလေ’’တိ။
အထ ခေါ ဘဂဝတော ရဟောဂတဿာတိအာဒိ ဘဂဝတော ဝိဝေကသုခပစ္စဝေက္ခဏဒဿနံ။ အာကိဏ္ဏော န ဖာသု ဝိဟာသိန္တိ သမ္ဗာဓပ္ပတ္တော အာကိဏ္ဏော ဝိဟာသိံ။ ကိံ ပန ဘဂဝတော သမ္ဗာဓော အတ္ထိ သံသဂ္ဂေါ ဝါတိ? နတ္ထိ။ န ဟိ ကောစိ ဘဂဝန္တံ အနိစ္ဆာယ ဥပသင်္ကမိတုံ သက္ကောတိ။ ဒုရာသဒါ ဟိ ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝန္တော သဗ္ဗတ္ထ စ အနုပလိတ္တာ, ဟိတေသိတာယ ပန သတ္တေသု အနုကမ္ပံ ဥပါဒါယ ‘‘မုတ္တော မောစေဿာမီ’’တိ ပဋိညာနုရူပံ စတုရောဃနိတ္ထရဏတ္ထံ အဋ္ဌန္နံ ပရိသာနံ အတ္တနော သန္တိကံ ကာလေန ကာလံ ဥပသင်္ကမနံ အဓိဝါသေတိ, သယဉ္စ မဟာကရုဏာသမုဿာဟိတော ကာလညူ ဟုတွာ တတ္ထ ဥပသင်္ကမီတိ ဣဒံ သဗ္ဗဗုဒ္ဓါနံ အာစိဏ္ဏံ။ နာယမိဓ အာကိဏ္ဏဝိဟာရော အဓိပ္ပေတော, ဣဓ ပန တေဟိ ကလဟကာရကေဟိ ကောသမ္ဗကဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ ဧကဝိဟာရေ ဝါသံ ဝိဟာသိ, တဒါ ဝိနေတဗ္ဗာဘာဝတော အာကိဏ္ဏဝိဟာရံ ကတွာ ဝုတ္တံ ‘‘အဟံ ခေါ ပုဗ္ဗေ အာကိဏ္ဏော န ဖာသု ဝိဟာသိ’’န္တိ။ တေနေဝါဟ ‘‘တေဟိ ကောသမ္ဗကေဟိ ဘိက္ခူဟိ ဘဏ္ဍနကာရကေဟီ’’တိအာဒိ။
ဒဟရပေါတကေဟီတိ ဒဟရေဟိ ဟတ္ထိပေါတကေဟိ, ယေ ဘိင်္ကာတိပိ ဝုစ္စန္တိ။ တေဟီတိ ဟတ္ထိအာဒီဟိ။ ကဒ္ဒမောဒကာနီတိ ကဒ္ဒမမိဿာနိ ဥဒကာနိ။ ဩဂါဟာတိ ဧတ္ထ ‘‘ဩဂါဟ’’န္တိပိ ပါဠိ။ အဿာတိ ဟတ္ထိနာဂဿ။ ဥပနိဃံသန္တိယောတိ ဃဋ္ဋေန္တိယော။ ဥပနိဃံသိယမာနောပိ အတ္တနော
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၆၁။)ဥဠာရဘာဝေန န ကုဇ္ဈတိ, တေန တာ ဃံသန္တိယေဝ။ ဝူပကဋ္ဌောတိ ဝူပကဋ္ဌော ဒူရီဘူတော။
ယူထာတိ ဟတ္ထိဃဋာယ။ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမီတိ သော ကိရ ဟတ္ထိနာဂေါ ယူထဝါသေ ဥက္ကဏ္ဌိတော တံ ဝနသဏ္ဍံ ပဝိဋ္ဌော။ တတ္ထ ဘဂဝန္တံ ဒိသွာ ဃဋသဟဿေန နိဗ္ဗာပိတသန္တာပေါ ဝိယ နိဗ္ဗုတော ဟုတွာ ပသန္နစိတ္တော ဘဂဝတော သန္တိကေ အဋ္ဌာသိ, တတော ပဋ္ဌာယ ဝတ္တသီသေ ဌတွာ ဘဒ္ဒသာလဿ ပဏ္ဏသာလာယ စ သမန္တတော အပ္ပဟရိတံ ကတွာ သာခါဘင်္ဂေန သမ္မဇ္ဇတိ, ဘဂဝတော မုခဓောဝနံ ဒေတိ, နဟာနောဒကံ အာဟရတိ, ဒန္တကဋ္ဌံ ဒေတိ, အရညတော မဓုရာနိ ဖလာဖလာနိ အာဟရိတွာ သတ္ထု ဥပနေတိ။ သတ္ထာ တာနိ ပရိဘုဉ္ဇတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘သောဏ္ဍာယ ဘဂဝတော ပါနီယံ ပရိဘောဇနီယံ ဥပဋ္ဌာပေတီ’’တိအာဒိ။ သော ကိရ သောဏ္ဍာယ ဒါရူနိ အာဟရိတွာ အညမညံ ဃံသိတွာ အဂ္ဂိံ ဥဋ္ဌာပေတွာ ဒါရူနိ ဇာလာပေတွာ တတ္ထ ပါသာဏခဏ္ဍာနိ တာပေတွာ တာနိ ဒဏ္ဍကေဟိ ဝဋ္ဋေတွာ သောဏ္ဍိယံ ခိပိတွာ ဥဒကဿ တတ္တဘာဝံ ဉတွာ ဘဂဝတော သန္တိကံ ဥပဂန္တွာ တိဋ္ဌတိ။ ဘဂဝါ ‘‘ဟတ္ထိနာဂေါ မမ နဟာနံ ဣစ္ဆတီ’’တိ တတ္ထ ဂန္တွာ နဟာနကိစ္စံ ကရောတိ။ ပါနီယေပိ ဧသေဝ နယော။ တသ္မိံ ပန သီတလေ ဇာတေ ဥပသင်္ကမတိ။ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘သောဏ္ဍာယ ဘဂဝတော ပါနီယံ ပရိဘောဇနီယံ ဥပဋ္ဌာပေတီ’’တိ။
အတ္တနော စ ပဝိဝေကံ ဝိဒိတွာတိ ကေဟိစိ အနာကိဏ္ဏဘာဝလဒ္ဓံ ကာယဝိဝေကံ ဇာနိတွာ။ ဣတရေ ပန ဝိဝေကာ ဘဂဝတော သဗ္ဗကာလံ ဝိဇ္ဇန္တိယေဝ။ ဣမံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသီတိ ဣမံ အတ္တနော ဟတ္ထိနာဂဿ စ ဝိဝေကာဘိရတိယာ သမာနဇ္ဈာသယဘာဝဒီပနံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ။
ဂါထာယ ပန ဧဝမတ္ထယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ (ဥဒါ။ အဋ္ဌ။ ၃၅) – ဧတံ ဤသာဒန္တဿ ရထဤသာသဒိသဒန္တဿ ဟတ္ထိနာဂဿ စိတ္တံ နာဂေန ဗုဒ္ဓနာဂဿ စိတ္တေန သမေတိ သံသန္ဒတိ။ ကထံ သမေတိ စေ? ယဒေကော ရမတီ ဝနေ, ယသ္မာ ဗုဒ္ဓနာဂေါ ‘‘အဟံ ခေါ ပုဗ္ဗေ အာကိဏ္ဏော ဝိဟာသိ’’န္တိ ပုရိမံ အာကိဏ္ဏဝိဟာရံ ဇိဂုစ္ဆိတွာ ဝိဝေကံ ဥပဗြူဟယမာနော ဣဒါနိ ယထာ ဧကော အဒုတိယော ဝနေ အရညေ ရမတိ အဘိရမတိ, ဧဝံ အယမ္ပိ ဟတ္ထိနာဂေါ
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၆၂။)ပုဗ္ဗေ အတ္တနော ဟတ္ထိအာဒီဟိ အာကိဏ္ဏဝိဟာရံ ဇိဂုစ္ဆိတွာ ဣဒါနိ ဧကော အသဟာယော ဝနေ ဧကဝိဟာရံ ရမတိ အဘိနန္ဒတိ, တသ္မာဿ စိတ္တံ နာဂေန သမေတိ, တဿ စိတ္တေန သမေတီတိ ကတွာ ဧကီဘာဝရတိယာ ဧကသဒိသံ ဟောတီတိ အတ္ထော။
ပါလိလေယျကဂမနကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
အဋ္ဌာရသဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၄၇၃။ ယော ပဋိဗာဟေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာတိ ဧတ္ထ ယော သေနာသနာရဟဿ သေနာသနံ ပဋိဗာဟတိ, တဿေဝ အာပတ္တိ။ ကလဟကာရကာဒီနံ ပနေတ္ထ ‘‘ဩကာသော နတ္ထီ’’တိအာဒိကံ သံဃဿ ကတိကံ အာရောစေတွာ န ပညပေန္တဿ ‘‘အဟံ ဝုဍ္ဎော’’တိ ပသယှ အတ္တနာဝ အတ္တနော ပညပေတွာ ဂဏှန္တံ ‘‘ယုတ္တိယာ ဂဏှထာ’’တိ ဝတွာ ဝါရေန္တဿ စ နတ္ထိ အာပတ္တိ။ ‘‘ဘဏ္ဍနကာရကံ နိက္ကဍ္ဎတီတိ ဝစနတော ကုလဒူသကဿ ပဗ္ဗာဇနီယကမ္မာနုညာယ စ ဣဓ ကလဟဝူပသမနတ္ထံ အာဂတာနံ ကောသမ္ဗကာနမ္ပိ ‘ယထာဝုဍ္ဎ’န္တိ အဝတွာ ‘ဝိဝိတ္တေ အသတိ ဝိဝိတ္တံ ကတွာပိ ဒါတဗ္ဗ’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ ဝိဝိတ္တံ ကတွာ ဒေန္တံ ပဋိဗာဟန္တဿေဝ အာပတ္တီ’’တိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။
ဥပါလိသံဃသာမဂ္ဂီပုစ္ဆာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၄၇၆။ န မူလာ မူလံ ဂန္တွာတိ မူလတော မူလံ အဂန္တွာ။ အတ္ထတော အပဂတာတိ သာမဂ္ဂိသင်္ခါတအတ္ထတော အပဂတာ။
֍ ဋ္ဌ ၄၇၇။ ယေန နံ ပစ္စတ္ထိကာ ဝဒေယျုံ, တံ န ဟိ ဟောတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ အနပဂတန္တိ ကာရဏတော အနပေတံ, သကာရဏန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။
ဥသူယာယာတိ ဣမိနာ ဒေါသာဂတိဂမနဿ သင်္ဂဟိတတ္တာ ‘‘အဂတိဂမနေနာ’’တိ အဝသေသအဂတိဂမနံ ဒဿိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အဋ္ဌဟိ ဒူတင်္ဂေဟီတိ ‘‘သောတာ စ ဟောတိ သာဝေတာ စ ဥဂ္ဂဟေတာ စ ဓာရေတာ စ
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၆၃။)ဝိညာပေတာ စ ကုသလော စ သဟိတာသဟိတဒဿနော စ အကလဟကာရကော စာ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တေဟိ အဋ္ဌဟိ ဒူတင်္ဂေဟိ။ သေသမေတ္ထ ပါဠိတော အဋ္ဌကထာတော စ သုဝိညေယျမေဝ။
ကောသမ္ဗကက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ဣတိ သမန္တပါသာဒိကာယ ဝိနယဋ္ဌကထာယ သာရတ္ထဒီပနိယံ
မဟာဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၆၄။) (သာရတ္ထ၊၃၊၃၆၅။)စူဠဝဂ္ဂ-ဋီကာ
နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ
၁။ ကမ္မက္ခန္ဓကံ
တဇ္ဇနီယကမ္မကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၁။ စူဠဝဂ္ဂဿ ပဌမေ ကမ္မက္ခန္ဓကေ တာဝ ‘‘ယဋ္ဌိံ ပဝေသယ, ကုန္တေ ပဝေသယာ’’တိအာဒီသု ဝိယ သဟစရဏဉာယေန ‘‘မဉ္စာ ဥက္ကုဋ္ဌိံ ကရောန္တီ’’တိအာဒီသု ဝိယ နိဿိတေသု နိဿယဝေါဟာရဝသေန ဝါ ပဏ္ဍုကလောဟိတကနိဿိတာ ပဏ္ဍုကလောဟိတကသဒ္ဒေန ဝုတ္တာတိ အာဟ ‘‘တေသံ နိဿိတကာပိ ပဏ္ဍုကလောဟိတကာတွေဝ ပညာယန္တီ’’တိ။ ပဋိဝဒထာတိ ပဋိဝစနံ ဒေထ။
အဓမ္မကမ္မဒွါဒသကကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၄။ တီဟိ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတန္တိ ပစ္စေကံ သမုဒိတေဟိ ဝါ တီဟိ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတံ။ န ဟိ တိဏ္ဏံ ဧဝ အင်္ဂါနံ သမောဓာနေန အဓမ္မကမ္မံ ဟောတိ, ဧကေနပိ ဟောတိယေဝ။ ‘‘အပ္ပဋိညာယ ကတံ ဟောတီတိ လဇ္ဇိံ သန္ဓာယ ဝုတ္တ’’န္တိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ကထိတံ။
နနု စ ‘‘အဒေသနာဂါမိနိယာ အာပတ္တိယာ ကတံ ဟောတီ’’တိ ဣဒံ ပရတော ‘‘တီဟိ, ဘိက္ခဝေ, အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတဿ ဘိက္ခုနော အာကင်္ခမာနော သံဃော တဇ္ဇနီယကမ္မံ ကရေယျ, အဓိသီလေ သီလဝိပန္နော ဟောတီ’’တိ ဣမိနာ ဝိရုဇ္ဈတိ။ အဒေသနာဂါမိနိံ အာပန္နော ဟိ ‘‘အဓိသီလေ သီလဝိပန္နော’’တိ ဝုစ္စတီတိ? တတ္ထ ကေစိ ဝဒန္တိ ‘‘တဇ္ဇနီယကမ္မဿ ဟိ ဝိသေသေန ဘဏ္ဍနကာရကတ္တံ အင်္ဂ’န္တိ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ, တံ ပါဠိယာ အာဂတနိဒါနေန သမေတိ, တသ္မာ သဗ္ဗတိကေသုပိ ဘဏ္ဍနံ အာရောပေတွာ ဘဏ္ဍနပစ္စယာ အာပန္နာပတ္တိဝသေန ဣဒံ ကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ။ တသ္မာ ‘အဓိသီလေ သီလဝိပန္နော’တိ
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၆၆။)ဧတ္ထာပိ ပုဗ္ဗဘာဂေ ဝါ ပရဘာဂေ ဝါ စောဒနာသာရဏာဒိကာလေ ဘဏ္ဍနပစ္စယာ အာပန္နာပတ္တိဝသေနေဝ ကာတဗ္ဗံ, န ကေဝလံ သံဃာဒိသေသပစ္စယာ ကာတဗ္ဗ’’န္တိ။ အပရေ ပန ဝဒန္တိ ‘‘အဒေသနာဂါမိနိယာတိ ဣဒံ ပါရာဇိကာပတ္တိံယေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ, န သံဃာဒိသေသံ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ‘အဒေသနာဂါမိနိယာတိ ပါရာဇိကာပတ္တိယာ ဝါ သံဃာဒိသေသာပတ္တိယာ ဝါ’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ သံဃာဒိသေသာပတ္တိယာ ဝါတိ အတ္ထုဒ္ဓါရဝသေန ဝုတ္တံ, ‘အဓိသီလေ သီလဝိပန္နော’တိ စ ဣဒံ သံဃာဒိသေသံယေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ, န ပါရာဇိကံ။ တသ္မာ ပါရာဇိကာပတ္တိပစ္စယာ န တဇ္ဇနီယကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ ပယောဇနာဘာဝါ, သံဃာဒိသေသပစ္စယာ ကာတဗ္ဗန္တိ အယမတ္ထော သိဒ္ဓေါ ဟောတိ။ သုက္ကပက္ခေ ‘ဒေသနာဂါမိနိယာ အာပတ္တိယာ ကတံ ဟောတီ’တိ ဣမိနာ ဝိရုဇ္ဈတီတိ စေ? န ဧကေန ပရိယာယေန သံဃာဒိသေသဿပိ ဒေသနာဂါမိနီဝေါဟာရသမ္ဘဝတော’’တိ, တံ ယုတ္တံ ဝိယ ဒိဿတိ။
နပ္ပဋိပ္ပဿမ္ဘေတဗ္ဗအဋ္ဌာရသကကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၈။ လောမံ ပါတေန္တီတိအာဒိ သမ္မာဝတ္တနာယ ပရိယာယဝစနံ။
နိယဿကမ္မကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၁၁။ နိယဿကမ္မေ ‘‘နိဿာယ တေ ဝတ္ထဗ္ဗန္တိ ဂရုနိဿယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ, န ဣတရ’’န္တိ ကေနစိ လိခိတံ။ ဂဏ္ဌိပဒေ ပန ‘‘နိယဿကမ္မံ ယသ္မာ ဗာလဝသေန ကရီယတိ, တသ္မာ နိဿာယ ဝတ္ထဗ္ဗန္တိ နိဿယံ ဂါဟာပေတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တံ, ဝီမံသိတွာ ယုတ္တတရံ ဂဟေတဗ္ဗံ။ အပိဿူတိ ဧတ္ထ သုဣတိ နိပါတမတ္တံ, ဘိက္ခူ အပိ နိစ္စဗျာဝဋာ ဟောန္တီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။
ပဗ္ဗာဇနီယကမ္မကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၂၉။ ပဗ္ဗာဇနီယကမ္မေ တေန ဟိ, ဘိက္ခဝေ, သံဃော ပဗ္ဗာဇနီယကမ္မံ ပဋိပ္ပဿမ္ဘေတူတိ ဣဒံ တေသု ဝိဗ္ဘမန္တေသုပိ ပက္ကမန္တေသုပိ သမ္မာဝတ္တန္တေယေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။
ပဋိသာရဏီယကမ္မကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၃၃။ သုဓမ္မဝတ္ထုသ္မိံ မစ္ဆိကာသဏ္ဍေတိ ဧဝံနာမကေ နဂရေ။ တတ္ထ ကိရ (ဓ။ ပ။ အဋ္ဌ။ ၁။၇၂ စိတ္တဂဟပတိဝတ္ထု) စိတ္တော ဂဟပတိ ပဉ္စဝဂ္ဂိယာနံ အဗ္ဘန္တရံ မဟာနာမတ္ထေရံ ပိဏ္ဍာယ စရမာနံ
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၆၇။)ဒိသွာ တဿ ဣရိယာပထေ ပသီဒိတွာ ပတ္တံ အာဒါယ ဂေဟံ ပဝေသေတွာ ဘောဇေတွာ ဘတ္တကိစ္စာဝသာနေ ဓမ္မကထံ သုဏန္တော သောတာပတ္တိဖလံ ပတွာ အစလသဒ္ဓေါ ဟုတွာ အမ္ဗာဋကဝနံ နာမ အတ္တနော ဥယျာနံ သံဃာရာမံ ကာတုကာမော ထေရဿ ဟတ္ထေ ဥဒကံ ပါတေတွာ နိယျာတေသိ။ တသ္မိံ ခဏေ ‘‘ပတိဋ္ဌိတံ ဗုဒ္ဓသာသန’’န္တိ ဥဒကပရိယန္တံ ကတွာ မဟာပထဝီ ကမ္ပိ, မဟာသေဋ္ဌိ ဥယျာနေ မဟာဝိဟာရံ ကာရေသိ။ တတ္ထာယံ သုဓမ္မော ဘိက္ခု အာဝါသိကော အဟောသိ။ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘အာယသ္မာ သုဓမ္မော မစ္ဆိကာသဏ္ဍေ စိတ္တဿ ဂဟပတိနော အာဝါသိကော ဟောတီ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ဓုဝဘတ္တိကောတိ နိစ္စဘတ္တိကော။
အပရေန သမယေန စိတ္တဿ ဂုဏကထံ သုတွာ ဘိက္ခုသဟဿေန သဒ္ဓိံ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ တဿ သင်္ဂဟံ ကတ္တုကာမာ မစ္ဆိကာသဏ္ဍံ အဂမံသု။ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘တေန ခေါ ပန သမယေန သမ္ဗဟုလာ ထေရာ’’တိအာဒိ။ စိတ္တော ဂဟပတိ တေသံ အာဂမနံ သုတွာ အဒ္ဓယောဇနမတ္တံ ပစ္စုဂ္ဂန္တွာ တေ အာဒါယ အတ္တနော ဝိဟာရံ ပဝေသေတွာ အာဂန္တုကဝတ္တံ ကတွာ ‘‘ဘန္တေ, ထောကံ ဓမ္မကထံ သောတုကာမောမှီ’’တိ ဓမ္မသေနာပတိံ ယာစိ။ အထ နံ ထေရော ‘‘ဥပါသက, အဒ္ဓါနေနာမှာ ကိလန္တရူပါ, အပိစ ထောကံ သုဏာဟီ’’တိ တဿ ဓမ္မကထံ ကထေသိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဧကမန္တံ နိသိန္နံ ခေါ စိတ္တံ ဂဟပတိံ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ဓမ္မိယာ ကထာယ သန္ဒဿေသီ’’တိအာဒိ။ သော ထေရဿ ဓမ္မကထံ သုဏန္တောဝ အနာဂါမိဖလံ ပါပုဏိ။
֍ ဋ္ဌ ၄၁။ နာသက္ခိ စိတ္တံ ဂဟပတိံ ခမာပေတုန္တိ သော တတ္ထ ဂန္တွာ ‘‘ဂဟပတိ, မယှမေဝ သော ဒေါသော, ခမာဟိ မေ’’တိ ဝတွာပိ ‘‘နာဟံ ခမာမီ’’တိ တေန ပဋိက္ခိတ္တော မင်္ကုဘူတော တံ ခမာပေတုံ နာသက္ခိ။ ပုနဒေဝ သတ္ထု သန္တိကံ ပစ္စာဂမာသိ။ သတ္ထာ ‘‘နာဿ ဥပါသကော ခမိဿတီ’’တိ ဇာနန္တောပိ ‘‘မာနထဒ္ဓေါ ဧသ တိံသယောဇနံ ဂန္တွာဝ ပစ္စာဂစ္ဆတူ’’တိ ခမနုပါယံ အနာစိက္ခိတွာဝ ဥယျောဇေသိ။ အထဿ ပုန အာဂတကာလေ နိဟတမာနဿ အနုဒူတံ ဒတွာ ‘‘ဂစ္ဆ, ဣမိနာ သဒ္ဓိံ ဂန္တွာ ဥပါသကံ ခမာပေဟီ’’တိ ဝတွာ ‘‘သမဏေန နာမ ‘မယှံ ဝိဟာရော, မယှံ နိဝါသဋ္ဌာနံ, မယှံ ဥပါသကော, မယှံ ဥပါသိကာ’တိ မာနံ ဝါ ဣဿံ ဝါ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဧဝံ ကရောန္တဿ ဟိ ဣစ္ဆာမာနာဒယော ကိလေသာ ဝဍ္ဎန္တီ’’တိ ဩဝဒန္တော –
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၆၈။)‘‘အသန္တံ ဘာဝနမိစ္ဆေယျ, ပုရေက္ခာရဉ္စ ဘိက္ခုသု၊
အာဝါသေသု စ ဣဿရိယံ, ပူဇာ ပရကုလေသု စ။
‘‘မမေဝ ကတ မညန္တု, ဂိဟီ ပဗ္ဗဇိတာ ဥဘော၊
မမေဝါတိဝသာ အဿု, ကိစ္စာကိစ္စေသု ကိသ္မိစိ၊
ဣတိ ဗာလဿ သင်္ကပ္ပေါ, ဣစ္ဆာ မာနော စ ဝဍ္ဎတီ’’တိ။ (ဓ။ ပ။ ၇၃-၇၄) –
ဓမ္မပဒေ ဣမာ ဂါထာ အဘာသိ။
သုဓမ္မတ္ထေရောပိ ဣမံ ဩဝါဒံ သုတွာ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ တေန အနုဒူတေန ဘိက္ခုနာ သဒ္ဓိံ ဂန္တွာ ဥပါသကဿ စက္ခုပထေ အာပတ္တိံ ပဋိကရိတွာ ဥပါသကံ ခမာပေသိ။ သော ဥပါသကေန ‘‘ခမာမဟံ ဘန္တေ, သစေ မယှံ ဒေါသော အတ္ထိ, ခမထ မေ’’တိ ပဋိခမာပိတော သတ္ထာရာ ဒိန္နဩဝါဒေ ဌတွာ ကတိပါဟေနေဝ သဟ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။
အာပတ္တိယာ အဒဿနေ ဥက္ခေပနီယကမ္မကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၅၀။ တဿာ အဒဿနေယေဝ ကမ္မံ ကာတဗ္ဗန္တိ တဿာ အဒဿနေယေဝ ဥက္ခေပနီယကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ။ တဇ္ဇနီယာဒိကမ္မံ ပန အာပတ္တိံ အာရောပေတွာ တဿာ အဒဿနေ အပ္ပဋိကမ္မေ ဝါ ဘဏ္ဍနကာရကာဒိအင်္ဂေဟိ ကာတဗ္ဗံ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။
ကမ္မက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၆၉။)၂။ ပါရိဝါသိကက္ခန္ဓကံ
ပါရိဝါသိကဝတ္တကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၇၅။ ပါရိဝါသိကက္ခန္ဓကေ နဝကတရံ ပါရိဝါသိကန္တိ အတ္တနော နဝကတရံ ပါရိဝါသိကံ။ ပါရိဝါသိကဿ ဟိ အတ္တနော နဝကတရံ ပါရိဝါသိကံ ဌပေတွာ အညေ မူလာယပဋိကဿနာရဟမာနတ္တာရဟမာနတ္တစာရိကအဗ္ဘာနာရဟာပိ ပကတတ္တဋ္ဌာနေယေဝ တိဋ္ဌန္တိ။ တေနာဟ ‘‘အန္တမသော မူလာယပအကဿနာရဟာဒီနမ္ပီ’’တိ။ ပါဒေ ဃံသေန္တိ ဧတေနာတိ ပါဒဃံသနံ, သက္ခရကထလာဒိ။ ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, တိဿော ပါဒဃံသနိယော သက္ခရံ ကထလံ သမုဒ္ဒဖေဏက’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၆၉) ဟိ ဝုတ္တံ။ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာဒီနမ္ပိ သာဒိယန္တဿာတိ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာနမ္ပိ အဘိဝါဒနာဒိံ သာဒိယန္တဿ။ ‘‘မာ မံ ဂါမပ္ပဝေသနံ အာပုစ္ဆထာ’’တိ ဝုတ္တေ အနာပုစ္ဆာပိ ဂါမံ ပဝိသိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ယော ယော ဝုဍ္ဎောတိ ပါရိဝါသိကေသု ဘိက္ခူသု ယော ယော ဝုဍ္ဎော။ နဝကတရဿ သာဒိတုန္တိ ပါရိဝါသိကနဝကတရဿ အဘိဝါဒနာဒိံ သာဒိတုံ။
တတ္ထေဝါတိ သံဃနဝကဋ္ဌာနေယေဝ။ အတ္တနော ပါဠိယာ ပဝါရေတဗ္ဗန္တိ အတ္တနော ဝဿဂ္ဂေန ပတ္တပါဠိယာ ပဝါရေတဗ္ဗံ, န ပန သဗ္ဗေသု ပဝါရိတေသူတိ အတ္ထော။ ယဒိ ပန န ဂဏှာတိ န ဝိဿဇ္ဇေတီတိ ယဒိ ပုရိမဒိဝသေ အတ္တနော န ဂဏှာတိ ဂဟေတွာ စ န ဝိဿဇ္ဇေတိ။ စတုဿာလဘတ္တန္တိ ဘောဇနသာလာယံ ပဋိပါဋိယာ ဒိယျမာနဘတ္တံ။ ဟတ္ထပါသေ ဌိတေနာတိ ဒါယကဿ ဟတ္ထပါသေ ဌိတေန။
֍ ဋ္ဌ ၇၆။ အညော သာမဏေရော န ဂဟေတဗ္ဗောတိ ဥပဇ္ဈာယေန ဟုတွာ အညော သာမဏေရော န ဂဟေတဗ္ဗော။ ဥပဇ္ဈံ ဒတွာ ဂဟိတသာမဏေရာပီတိ ပကတတ္တကာလေ ဥပဇ္ဈံ ဒတွာ ဂဟိတသာမဏေရာပိ။ လဒ္ဓသမ္မုတိကေန အာဏတ္တောပိ ဂရုဓမ္မေဟိ အညေဟိ ဝါ ဩဝဒိတုံ လဘတီတိ အာဟ ‘‘ပဋိဗလဿ ဝါ ဘိက္ခုဿ ဘာရော ကာတဗ္ဗော’’တိ။ အာဂတာ ဘိက္ခုနိယော ဝတ္တဗ္ဗာတိ သမ္ဗန္ဓော။ သဝစနီယန္တိ သဒေါသံ။ ဇေဋ္ဌကဋ္ဌာနံ န ကာတဗ္ဗန္တိ ပဓာနဋ္ဌာနံ န ကာတဗ္ဗံ။ ကိံ တန္တိ အာဟ ‘‘ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသကေန ဝါ’’တိအာဒိ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၇၀။)ရဇေဟိ ဟတာ ဥပဟတာ ဘူမိ ဧတိဿာတိ ရဇောဟတဘူမိ, ရဇောကိဏ္ဏဘူမီတိ အတ္ထော။ ပစ္စယန္တိ ဝဿာဝါသိကလာဘံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဧကပဿေ ဌတွာတိ ပါဠိံ ဝိဟာယ ဘိက္ခူနံ ပစ္ဆတော ဌတွာ။ သေနာသနံ န လဘတီတိ သေယျာပရိယန္တဘာဂိတာယ ဝဿဂ္ဂေန ဂဏှိတုံ န လဘတိ။ အဿာတိ ဘဝေယျ။ ‘‘အာဂန္တုကေန အာရောစေတဗ္ဗံ, အာဂန္တုကဿ အာရောစေတဗ္ဗ’’န္တိ အဝိသေသေန ဝုတ္တတ္တာ သစေ ဒွေ ပါရိဝါသိကာ ဂတဋ္ဌာနေ အညမညံ ပဿန္တိ, ဥဘောဟိပိ အညမညဿ အာရောစေတဗ္ဗံ။ ယထာ ဗဟိ ဒိသွာ အာရောစိတဿ ဘိက္ခုနော ဝိဟာရံ အာဂတေ ပုန အာရောစနကိစ္စံ နတ္ထိ, ဧဝံ အညံ ဝိဟာရံ ဂတေနပိ တတ္ထ ပုဗ္ဗေ အာရောစိတဿ ပုန အာရောစနကိစ္စံ နတ္ထီတိ ဝဒန္တိ။
֍ ဋ္ဌ ၈၁။ အဝိသေသေနာတိ ပါရိဝါသိကဿ ဥက္ခိတ္တကဿ စ အဝိသေသေန။ ဩဗဒ္ဓန္တိ ပလိဗုဒ္ဓံ။
֍ ဋ္ဌ ၈၃။ သဟဝါသောတိ ဝုတ္တပ္ပကာရေ ဆန္နေ ပကတတ္တေန ဘိက္ခုနာ သဒ္ဓိံ သယနမေဝ အဓိပ္ပေတံ, န သေသဣရိယာပထကပ္ပနံ။ သေသမေတ္ထ သုဝိညေယျမေဝ။
ပါရိဝါသိကက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၇၁။)၃။ သမုစ္စယက္ခန္ဓကံ
သုက္ကဝိဿဋ္ဌိကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၉၇။ သမုစ္စယက္ခန္ဓကေ ဝုတ္တနယေန ဝတ္တံ သမာဒါတဗ္ဗန္တိ ပါရိဝါသိကက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာယံ ဝုတ္တနယေန ဒွီဟိ ပဒေဟိ ဧကေန ဝါ သမာဒါတဗ္ဗံ။ ဝေဒိယာမီတိ စိတ္တေန သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ သုခံ အနုဘဝါမိ, န တပ္ပစ္စယာ အဟံ ဒုက္ခိတောတိ အဓိပ္ပါယော။ ဝုတ္တနယေနေဝ သံဃမဇ္ဈေ နိက္ခိပိတဗ္ဗန္တိ ပါရိဝါသိကက္ခန္ဓကေ ဝုတ္တနယေန ‘‘မာနတ္တံ နိက္ခိပါမိ, ဝတ္တံ နိက္ခိပါမီ’’တိ ဣမေဟိ ဒွီဟိ ဧကေန ဝါ နိက္ခိပိတဗ္ဗံ။ တဿ အာရောစေတွာ နိက္ခိပိတဗ္ဗန္တိ အနာရောစနေန ဝတ္တဘေဒဒုက္ကဋပရိမောစနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ဒွေ လေဍ္ဍုပါတေ အတိက္ကမိတွာတိ ဘိက္ခူနံ သဇ္ဈာယနသဒ္ဒသဝနူပစာရဝိဇဟနတ္ထံ ဝုတ္တံ, မဟာမဂ္ဂတော ဩက္ကမ္မာတိ မဂ္ဂပ္ပဋိပန္နဘိက္ခူနံ ဥပစာရဝိဇဟနတ္ထံ, ဂုမ္ဗေန ဝါ ဝတိယာ ဝါ ပဋိစ္ဆန္နဋ္ဌာနေတိ ဒဿနူပစာရဝိဇဟနတ္ထံ။ အနိက္ခိတ္တဝတ္တေန အန္တောဥပစာရဂတာနံ သဗ္ဗေသမ္ပိ အာရောစေတဗ္ဗတ္တာ ‘‘အယံ နိက္ခိတ္တဝတ္တဿ ပရိဟာရော’’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ နိက္ခိတ္တဝတ္တဿာတိ ဝတ္တံ နိက္ခိပိတွာ ပရိဝသန္တဿာတိ အတ္ထော။ အယံ ပနေတ္ထ ထေရဿ အဓိပ္ပါယော – ဝတ္တံ နိက္ခိပိတွာ ပရိဝသန္တဿ ဥပစာရဂတာနံ သဗ္ဗေသံ အာရောစနကိစ္စံ နတ္ထိ, ဒိဋ္ဌရူပါနံ သုတသဒ္ဒါနံ အာရောစေတဗ္ဗံ, အဒိဋ္ဌအသုတာနမ္ပိ အန္တောဒွါဒသဟတ္ထဂတာနံ အာရောစေတဗ္ဗံ။ ဣဒံ ဝတ္တံ နိက္ခိပိတွာ ပရိဝသန္တဿ လက္ခဏန္တိ။
ပရိဝါသကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၁၀၂။ ‘‘သတိယေဝ အန္တရာယေ အန္တရာယိကသညီ ဆာဒေတိ, အစ္ဆန္နာ ဟောတိ။ အန္တရာယိကဿ ပန အနန္တရာယိကသညာယ ဆာဒယတော အစ္ဆန္နာဝါ’’တိပိ ပါဌော။ အဝေရီတိ ဟိတကာမော။ ဥဒ္ဓသ္တေ အရုဏေတိ ဥဋ္ဌိတေ အရုဏေ။ သုဒ္ဓဿ သန္တိကေတိ သဘာဂသံဃာဒိသေသံ အနာပန္နဿ သန္တိကေ။ ဝတ္ထုန္တိ အသုစိမောစနာဒိဝီတိက္ကမံ။
သုက္ကဝိဿဋ္ဌီတိ ဝတ္ထု စေဝ ဂေါတ္တဉ္စာတိ သုက္ကဝိဿဋ္ဌီတိ ဣဒံ အသုစိမောစနလက္ခဏဿ ဝီတိက္ကမဿ ပကာသနတော ဝတ္ထု စေဝ ဟောတိ, သဇာတိယသာဓာရဏဝိဇာတိယဝိနိဝတ္တသဘာဝါယ သုက္ကဝိဿဋ္ဌိယာ ဧဝ ပကာသနတော ဂေါတ္တဉ္စ ဟောတီတိ အတ္ထော။ ဂံ တာယတီတိ ဟိ ဂေါတ္တံ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၇၂။)သံဃာဒိသေသောတိ နာမဉ္စေဝ အာပတ္တိ စာတိ သံဃာဒိသေသောတိ တေန တေန ဝီတိက္ကမေန အာပန္နဿ အာပတ္တိနိကာယဿ နာမပ္ပကာသနတော နာမဉ္စေဝ ဟောတိ အာပတ္တိသဘာဂတ္တာ အာပတ္တိ စ။
တဒနုရူပံ ကမ္မဝါစံ ကတွာ မာနတ္တံ ဒါတဗ္ဗန္တိ –
‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော, အယံ ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု ဧကံ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇိ သဉ္စေတနိကံ သုက္ကဝိဿဋ္ဌိံ ဧကာဟပဋိစ္ဆန္နံ, သော သံဃံ ဧကိဿာ အာပတ္တိယာ သဉ္စေတနိကာယ သုက္ကဝိဿဋ္ဌိယာ ဧကာဟပဋိစ္ဆန္နာယ ဧကာဟပရိဝါသံ ယာစိ။ သံဃော ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော ဧကိဿာ အာပတ္တိယာ သဉ္စေတနိကာယ သုက္ကဝိဿဋ္ဌိယာ ဧကာဟပဋိစ္ဆန္နာယ ဧကာဟပရိဝါသံ အဒါသိ။ သော ပရိဝုတ္ထပရိဝါသော။ အယံ ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု ဧကံ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇိ သဉ္စေတနိကံ သုက္ကဝိဿဋ္ဌိံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နံ, သော သံဃံ တာသံ အာပတ္တီနံ သဉ္စေတနိကာနံ သုက္ကဝိဿဋ္ဌီနံ ပဋိစ္ဆန္နာယ စ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာယ စ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ ယာစတိ။ ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လံ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော ဒွိန္နံ အာပတ္တီနံ သဉ္စေတနိကာနံ သုက္ကဝိဿဋ္ဌီနံ ပဋိစ္ဆန္နာယ စ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာယ စ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ ဒဒေယျ, ဧသာ ဉတ္တိ။
သုဏာတု မေ, ဘန္တေ…ပေ… သော ပရိဝုတ္ထပရိဝါသော။ အယံ ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု ဧကံ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇိ သဉ္စေတနိကံ သုက္ကဝိဿဋ္ဌိံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နံ, သော သံဃံ တာသံ…ပေ… ယာစတိ။ သံဃော ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော ဒွိန္နံ အာပတ္တီနံ သဉ္စေတနိကာနံ သုက္ကဝိဿဋ္ဌီနံ ပဋိစ္ဆန္နာယ စ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာယ စ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ ဒေတိ။ ယဿာယသ္မတော ခမတိ ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော ဒွိန္နံ အာပတ္တီနံ သဉ္စေတနိကာနံ သုက္ကဝိဿဋ္ဌီနံ ပဋိစ္ဆန္နာယ စ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာယ စ ဆာရတ္တံ မာနတ္တဿ ဒါနံ, သော တုဏှဿ။ ယဿ နက္ခမတိ, သော ဘာသေယျ။
ဒုတိယမ္ပိ ဧတမတ္ထံ ဝဒါမိ…ပေ… တတိယမ္ပိ ဧတမတ္ထံ ဝဒါမိ…ပေ…
ဒိန္နံ သံဃေန ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော ဒွိန္နံ အာပတ္တီနံ သဉ္စေတနိကာနံ သုက္ကဝိဿဋ္ဌီနံ ပဋိစ္ဆန္နာယ စ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာယ စ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ, ခမတိ သံဃဿ, တသ္မာ တုဏှီ။ ဧဝမေတံ ဓာရယာမီတိ –
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၇၃။)ဧဝံ ကမ္မဝါစံ ကတွာ မာနတ္တံ ဒါတဗ္ဗံ။ စိဏ္ဏမာနတ္တဿ စ ဣမိနာဝ နယေန ကမ္မဝါစံ ယောဇေတွာ အဗ္ဘာနံ ကာတဗ္ဗံ။
အညသ္မိန္တိ သုဒ္ဓန္တပရိဝါသဝသေန အာပတ္တိဝုဋ္ဌာနတော အညသ္မိံ။ ဒသသတံ အာပတ္တိယော ရတ္တိသတံ ဆာဒယိတွာတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။
ပရိဝါသကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
အတ္တနော သီမံ သောဓေတွာ ဝိဟာရသီမာယာတိ ဝိဟာရေ ဗဒ္ဓသီမမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဝိဟာရူပစာရတောပိ ဒွေ လေဍ္ဍုပါတာ အတိက္ကမိတဗ္ဗာတိ ဘိက္ခုဝိဟာရံ သန္ဓာယ ဝဒတိ ဂါမူပစာရာတိက္ကမေနေဝ ဘိက္ခုနီဝိဟာရူပစာရာတိက္ကမဿ သိဒ္ဓတ္တာ။ ဝိဟာရဿ စာတိ ဘိက္ခုဝိဟာရဿ။ ဂါမဿာတိ န ဝုတ္တန္တိ ဂါမဿ ဥပစာရံ မုဉ္စိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ န ဝုတ္တံ, တသ္မာ ဂါမူပစာရေပိ ဝဋ္ဋတီတိ အဓိပ္ပါယော။
တတ္ထေဝ ဌာနံ ပစ္စာသီသန္တီတိ ဘိက္ခူနံ ဌာနံ ပစ္စာသီသန္တိ။ ပရိဝါသဝတ္တာဒီနန္တိ ပရိဝါသနိဿယပဋိပ္ပဿဒ္ဓိအာဒီနံ။ ယုတ္တတရံ ဒိဿတီတိ ဣမိနာ အနိက္ခိတ္တဝတ္တဘိက္ခုနာ ဝိယ ဘိက္ခုနိယာပိ အန္တောဥပစာရသီမဂတာနံယေဝ အာရောစေတဗ္ဗံ, န ဂါမေ ဌိတာနမ္ပိ ဂန္တွာ အာရောစေတဗ္ဗန္တိ ဒီပေတိ။ တသ္မိံ ဂါမေတိ ယသ္မိံ ဂါမေ ဘိက္ခုနုပဿယော ဟောတိ, တသ္မိံ ဂါမေ။ ဗဟိ ဥပစာရသီမာယ ဌတွာတိ ဥပစာရသီမတော ဗဟိ ဌတွာ။ သမ္မန္နိတွာ ဒါတဗ္ဗာတိ ဧတ္ထ သမ္မန္နိတွာ ဒိန္နာယ သဟဝါသေပိ ရတ္တိစ္ဆေဒေါ န ဟောတိ။
ပဋိစ္ဆန္နပရိဝါသကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၁၀၈။ ဝိသုံ မာနတ္တံ စရိတဗ္ဗန္တိ မူလာယပဋိကဿနံ အကတွာ ဝိသုံ ကမ္မဝါစာယ မာနတ္တံ ဂဟေတွာ စရိတဗ္ဗံ။
သုက္ကဝိဿဋ္ဌိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၇၄။)အဂ္ဃသမောဓာနပရိဝါသကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၁၃၄။ ဧကာပတ္တိမူလကန္တိ ‘‘ဧကာ အာပတ္တိ ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာ, ဧကာ အာပတ္တိ ဒွီဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တနယံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ အာပတ္တိဝဍ္ဎနကန္တိ ‘‘ဧကာ အာပတ္တိ ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာ, ဒွေ အာပတ္တိယော ဒွီဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တံ အာပတ္တိဝဍ္ဎနကနယံ သန္ဓာယ။
ဒွေဘိက္ခုဝါရဧကာဒသကာဒိကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၁၈၁။ ထုလ္လစ္စယာဒီဟိ မိဿကန္တိ ဧကဝတ္ထုမှိ ပုဗ္ဗဘာဂေ အာပန္နထုလ္လစ္စယဒုက္ကဋေဟိ မိဿကံ။ မက္ခဓမ္မော နာမ ဆာဒေတုကာမတာ။
֍ ဋ္ဌ ၁၈၂။ သမ္ဗဟုလာ သံဃာဒိသေသာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇတိ ပရိမာဏမ္ပီတိအာဒိ ဇာတိဝသေနေကဝစနံ, ဘာဝနပုံသကနိဒ္ဒေသော ဝါ။ သေသမေတ္ထ ပါဠိတော အဋ္ဌကထာတော စ သုဝိညေယျမေဝ။
သမုစ္စယက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၇၅။)၄။ သမထက္ခန္ဓကံ
သမ္မုခါဝိနယကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၁၈၇။ သမထက္ခန္ဓကေ သညာပေတီတိ ဧတ္ထ သံ-သဒ္ဒူပပဒေါ ဉာ-သဒ္ဒေါ တောသနဝိသိဋ္ဌေ အဝဗောဓနေ ဝတ္တတီတိ အာဟ ‘‘ပရိတောသေတွာ ဇာနာပေတီ’’တိ။
သတိဝိနယာဒိကထာဝဏ္ဏနာ
֍ * ၁၉၅-၂၀၀။ ဒေသနာမတ္တမေဝေတန္တိ ‘‘ပဉ္စိမာနီ’’တိ ဧတံ ဒေသနာမတ္တံ။ သတိဝေပုလ္လပ္ပတ္တဿ ခီဏာသဝဿ ဒါတဗ္ဗော ဝိနယော သတိဝိနယော။ အမူဠှဿ ဒါတဗ္ဗော ဝိနယော အမူဠှဝိနယော။ ပဋိညာတေန ကရဏံ ပဋိညာတကရဏံ။
֍ ဋ္ဌ ၂၁၂။ တိဏဝတ္ထာရကသဒိသတ္တာတိ တံသဒိသတာယ တဗ္ဗောဟာရောတိ ဒဿေတိ ယထာ ‘‘ဧသ ဗြဟ္မဒတ္တော’’တိ။
အဓိကရဏကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၂၁၆။ ဝိဝါဒါဓိကရဏဿ ကိံ မူလန္တိအာဒီသု ဝိဝါဒမူလာနီတိ ဝိဝါဒဿ မူလာနိ။ ကောဓနောတိ ကုဇ္ဈနလက္ခဏေန ကောဓေန သမန္နာဂတော။ ဥပနာဟီတိ ဝေရအပ္ပဋိနိဿဂ္ဂလက္ခဏေန ဥပနာဟေန သမန္နာဂတော။ အဂါရဝေါတိ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၃၂၃၊ မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၄၄) ဂါရဝဝိရဟိတော။ အပ္ပတိဿောတိ အပ္ပတိဿယော အနီစဝုတ္တိ။ ဧတ္ထ ပန ယော ဘိက္ခု သတ္ထရိ ဓရမာနေ တီသု ကာလေသု ဥပဋ္ဌာနံ န ယာတိ, သတ္ထရိ အနုပါဟနေ စင်္ကမန္တေ သဥပါဟနော စင်္ကမတိ, နီစေ စင်္ကမေ စင်္ကမန္တေ ဥစ္စေ စင်္ကမတိ, ဟေဋ္ဌာ ဝသန္တေ ဥပရိ ဝသတိ, သတ္ထု ဒဿနဋ္ဌာနေ ဥဘော အံသေ ပါရုပတိ, ဆတ္တံ ဓာရေတိ, ဥပါဟနံ ဓာရေတိ, နဟာယတိ, ဥစ္စာရံ ဝါ ပဿာဝံ ဝါ ကရောတိ, ပရိနိဗ္ဗုတေ ဝါ ပန စေတိယံ ဝန္ဒိတုံ န ဂစ္ဆတိ, စေတိယဿ ပညာယနဋ္ဌာနေ သတ္ထုဒဿနဋ္ဌာနေ ဝုတ္တံ သဗ္ဗံ ကရောတိ, အညေဟိ စ ဘိက္ခူဟိ ‘‘ကသ္မာ ဧဝံ ကရောသိ, န ဣဒံ ဝဋ္ဋတိ, သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ နာမ လဇ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘တုဏှီ ဟောဟိ, ဗုဒ္ဓေါ ဗုဒ္ဓေါတိ ဝဒသိ, ကိံ ဗုဒ္ဓေါ နာမာ’’တိ ဘဏတိ, အယံ သတ္ထရိ အဂါရဝေါ နာမ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၇၆။)ယော ပန ဓမ္မသဝနေ သံဃုဋ္ဌေ သက္ကစ္စံ န ဂစ္ဆတိ, သက္ကစ္စံ ဓမ္မံ န သုဏာတိ, နိဒ္ဒါယတိ ဝါ သလ္လပန္တော ဝါ နိသီဒတိ, သက္ကစ္စံ န ဂဏှာတိ န ဝါစေတိ, ‘‘ကိံ ဓမ္မေ အဂါရဝံ ကရောသီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘တုဏှီ ဟောဟိ, ဓမ္မော ဓမ္မောတိ ဝဒသိ, ကိံ ဓမ္မော နာမာ’’တိ ဝဒတိ, အယံ ဓမ္မေ အဂါရဝေါ နာမ။ ယော ပန ထေရေန ဘိက္ခုနာ အနဇ္ဈိဋ္ဌော ဓမ္မံ ဒေသေတိ ဥဒ္ဒိသတိ ပဉှံ ကထေတိ, ဝုဍ္ဎေ ဘိက္ခူ ဃဋ္ဋေန္တော ဂစ္ဆတိ တိဋ္ဌတိ နိသီဒတိ, ဒုဿပလ္လတ္ထိကံ ဝါ ဟတ္ထပလ္လတ္ထိကံ ဝါ ကရောတိ, သံဃမဇ္ဈေ ဥဘော အံသေ ပါရုပတိ, ဆတ္တုပါဟနံ ဓာရေတိ, ‘‘ဘိက္ခုသံဃဿ လဇ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တေပိ ‘‘တုဏှီ ဟောဟိ, သံဃော သံဃောတိ ဝဒသိ, ကိံ သံဃော, မိဂသံဃော အဇသံဃော’’တိအာဒီနိ ဝဒတိ, အယံ သံဃေ အဂါရဝေါ နာမ။ ဧကဘိက္ခုသ္မိမ္ပိ ဟိ အဂါရဝေ ကတေ သံဃေ ကတောယေဝ ဟောတိ။ တိဿော သိက္ခာ ပန အပူရယမာနော သိက္ခာယ န ပရိပူရကာရီ နာမ။
အဟိတာယ ဒုက္ခာယ ဒေဝမနုဿာနန္တိ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၃၂၅၊ မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၄၂၊ အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၆။၃၆) ဧကသ္မိံ ဝိဟာရေ ဒွိန္နံ ဘိက္ခူနံ ဥပ္ပန္နဝိဝါဒေါ ကထံ ဒေဝမနုဿာနံ အဟိတာယ ဒုက္ခာယ သံဝတ္တတိ? ကောသမ္ဗကက္ခန္ဓကေ ဝိယ ဟိ ဒွီသု ဘိက္ခူသု ဝိဝါဒံ အာပန္နေသု တသ္မိံ ဝိဟာရေ တေသံ အန္တေဝါသိကာ ဝိဝဒန္တိ, တေသံ ဩဝါဒံ ဂဏှန္တော ဘိက္ခုနိသံဃော ဝိဝဒတိ, တတော တေသံ ဥပဋ္ဌာကာ ဝိဝဒန္တိ, အထ မနုဿာနံ အာရက္ခဒေဝတာ ဒွေ ကောဋ္ဌာသာ ဟောန္တိ။ တတ္ထ ဓမ္မဝါဒီနံ အာရက္ခဒေဝတာ ဓမ္မဝါဒိနိယော ဟောန္တိ, အဓမ္မဝါဒီနံ အဓမ္မဝါဒိနိယော။ တတော အာရက္ခဒေဝတာနံ မိတ္တာ ဘုမ္မဒေဝတာ ဘိဇ္ဇန္တိ။ ဧဝံ ပရမ္ပရာယ ယာဝ ဗြဟ္မလောကာ ဌပေတွာ အရိယသာဝကေ သဗ္ဗေ ဒေဝမနုဿာ ဒွေ ကောဋ္ဌာသာ ဟောန္တိ။ ဓမ္မဝါဒီဟိ ပန အဓမ္မဝါဒိနောဝ ဗဟုတရာ ဟောန္တိ။ တတော ‘‘ယံ ဗဟုကေဟိ ဂဟိတံ, တံ တစ္ဆ’’န္တိ ဓမ္မံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ဗဟုတရာ အဓမ္မံ ဂဏှန္တိ။ တေ အဓမ္မံ ပုရက္ခတွာ ဝိဟရန္တာ အပါယေသု နိဗ္ဗတ္တန္တိ။ ဧဝံ ဧကသ္မိံ ဝိဟာရေ ဒွိန္နံ ဘိက္ခူနံ ဥပ္ပန္နော ဝိဝါဒေါ ဗဟူနံ အဟိတာယ ဒုက္ခာယ ဟောတိ။ အဇ္ဈတ္တံ ဝါတိ အတ္တနိ ဝါ အတ္တနော ပရိသာယ ဝါ။ ဗဟိဒ္ဓါ ဝါတိ ပရသ္မိံ ဝါ ပရဿ ပရိသာယ ဝါ။ အာယတိံ အနဝဿဝါယာတိ အာယတိံ အနုပ္ပါဒါယ။
မက္ခီတိ ပရေသံ ဂုဏမက္ခနလက္ခဏေန မက္ခေန သမန္နာဂတော။ ပဠာသီတိ ယုဂဂ္ဂါဟလက္ခဏေန ပဠာသေန သမန္နာဂတော။ ဣဿုကီတိ ပရသက္ကာရာဒီနံ
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၇၇။)ဣဿာယနလက္ခဏာယ ဣဿာယ သမန္နာဂတော။ မစ္ဆရီတိ အာဝါသမစ္ဆရိယာဒီဟိ သမန္နာဂတော။ သဌောတိ ကေရာဋိကော။ မာယာဝီတိ ကတပါပပဋိစ္ဆာဒကော။ ပါပိစ္ဆောတိ အသန္တသမ္ဘာဝနိစ္ဆကော ဒုဿီလော။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌီတိ နတ္ထိကဝါဒီ အဟေတုကဝါဒီ အကိရိယဝါဒီ။ သန္ဒိဋ္ဌိပရာမာသီတိ သယံ ဒိဋ္ဌမေဝ ပရာမသတိ ဂဏှာတိ။ အာဓာနဂ္ဂါဟီတိ ဒဠှဂ္ဂါဟီ။ ဒုပ္ပဋိနိဿဂ္ဂီတိ န သက္ကာ ဟောတိ ဂဟိတံ နိဿဇ္ဇာပေတုံ။ ဧတ္ထ စ ကောဓနော ဟောတိ ဥပနာဟီတိအာဒိနာ ပုဂ္ဂလာဓိဋ္ဌာနနယေန ကောဓူပနာဟာဒယော အကုသလဓမ္မာ ဝိဝါဒမူလာနီတိ ဒဿိတာနိ, တထာ ဒုဋ္ဌစိတ္တာ ဝိဝဒန္တီတိအာဒိနာ လောဘဒေါသမောဟာ။ အဒုဋ္ဌစိတ္တာ ဝိဝဒန္တီတိအာဒိနာ စ အလောဘာဒယော ဝိဝါဒမူလာနီတိ ဒဿိတာနိ။
֍ ဋ္ဌ ၂၁၇။ ဒုဗ္ဗဏ္ဏောတိ ပံသုပိသာစကော ဝိယ ဈာမခါဏုဝဏ္ဏော။ ဒုဒ္ဒဿိကောတိ ဝိဇာတမာတုယာပိ အမနာပဒဿနော။ ဩကောဋိမကောတိ လကုဏ္ဍကော။ ကာဏောတိ ဧကက္ခိကာဏော ဝါ ဥဘယက္ခိကာဏော ဝါ။ ကုဏီတိ ဧကဟတ္ထကုဏီ ဝါ ဥဘယဟတ္ထကုဏီ ဝါ။ ခဉ္ဇောတိ ဧကပါဒခဉ္ဇော ဝါ ဥဘယပါဒခဉ္ဇော ဝါ။ ပက္ခဟတောတိ ဟတပက္ခော ပီဌသပ္ပီ။
֍ ဋ္ဌ ၂၂၀။ ဝိဝါဒါဓိကရဏံ ကုသလံ အကုသလံ အဗျာကတန္တိ ဝိဝါဒါဓိကရဏံ ကိံ ကုသလံ အကုသလံ ဥဒါဟု အဗျာကတန္တိ ပုစ္ဆတိ။ ဝိဝါဒါဓိကရဏံ သိယာ ကုသလန္တိအာဒိ ဝိဿဇ္ဇနံ။ ဧသ နယော သေသေသုပိ။ ဝိဝဒန္တိ ဧတေနာတိ ဝိဝါဒေါတိ အာဟ ‘‘ယေန ဝိဝဒန္တိ, သော စိတ္တုပ္ပါဒေါ ဝိဝါဒေါ’’တိ။ ကထံ ပန သော စိတ္တုပ္ပါဒေါ အဓိကရဏံ နာမာတိ အာဟ ‘‘သမထေဟိ စ အဓိကရဏီယတာယ အဓိကရဏ’’န္တိ, သမထေဟိ သမေတဗ္ဗတာယ အဓိကရဏန္တိ အတ္ထော။ ဝိဝါဒဟေတုဘူတဿ ဟိ စိတ္တုပ္ပါဒဿ ဝူပသမေန တပ္ပဘဝဿ သဒ္ဒဿပိ ဝူပသမော ဟောတီတိ စိတ္တုပ္ပါဒဿ သမထေဟိ အဓိကရဏီယတာ ပရိယာယော သမ္ဘဝတိ။
֍ ဋ္ဌ ၂၂၂။ အာပတ္တာဓိကရဏံ သိယာ အကုသလံ သိယာ အဗျာကတန္တိ အယံ ဝိကပ္ပေါ ပညတ္တိဝဇ္ဇံယေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တော, န လောကဝဇ္ဇန္တိ ဒဿေတုံ ‘‘သန္ဓာယဘာသိတဝသေနာ’’တိအာဒိမာဟ။ ကသ္မာ ပနေတ္ထ သန္ဓာယဘာသိတဝသေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗောတိ အာဟ ‘‘ယသ္မိံ ဟီ’’တိအာဒိ။ ပထဝီခဏနာဒိကေတိ ဧတ္ထ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဘူတဂါမပါတဗျတာဒိပညတ္တိဝဇ္ဇံ
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၇၈။)သိက္ခာပဒံ သင်္ဂဏှာတိ။ ယော ဝိနယေ အပကတညုတာယ ဝတ္တသီသေန သမ္မုဉ္ဇနိအာဒိနာ ပထဝီခဏနာဒီနိ ကရောတိ, တဒါ တဿုပ္ပန္နစိတ္တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘ကုသလစိတ္တံ အင်္ဂံ ဟောတီ’’တိ။ အင်္ဂံ ဟောတီတိ စ ဝတ္တသီသေန ကရောန္တဿပိ ‘‘ဣမံ ပထဝိံ ခဏာမီ’’တိအာဒိနာ ဝီတိက္ကမဇာနနဝသေန ပဝတ္တတ္တာ တံ ကုသလစိတ္တံ အာပတ္တာဓိကရဏံ, ကုသလစိတ္တံ အာပတ္တိယာ ကာရဏံ ဟောတီတိ အတ္ထော။ န ဟိ ဝီတိက္ကမံ အဇာနန္တဿ ပထဝီခဏနာဒီသု အာပတ္တိ သမ္ဘဝတိ။ တသ္မိံ သတီတိ တသ္မိံ ကုသလစိတ္တေ အာပတ္တိဘာဝေန ဂဟိတေ သတီတိ အဓိပ္ပါယော။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ကုသလစိတ္တေ အာပတ္တိဘာဝေန ဂဟိတေ သတိ ‘‘နတ္ထိ အာပတ္တာဓိကရဏံ ကုသလ’’န္တိ န သက္ကာ ဝတ္တုံ, တသ္မာ။ နယိဒံ အင်္ဂပ္ပဟောနကစိတ္တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ ‘‘အာပတ္တာဓိကရဏံ သိယာ အကုသလံ သိယာ အဗျာကတံ, နတ္ထိ အာပတ္တာဓိကရဏံ ကုသလ’’န္တိ ဣဒံ အာပတ္တိသမုဋ္ဌာပကဘာဝေန အင်္ဂပ္ပဟောနကံ အာပတ္တိယာ ကာရဏဘူတံ စိတ္တံ သန္ဓာယ န ဝုတ္တံ။ ကိံ ပန သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ဣဒံ ပနာ’’တိအာဒိ။ ဘိက္ခုမှိ ကမ္မဋ္ဌာနဂတစိတ္တေန နိပန္နေ နိဒ္ဒါယန္တေ ဝါ မာတုဂါမော စေ သေယျံ ကပ္ပေတိ, တသ္မိံ ခဏေ သေယျာကာရေန ဝတ္တမာနရူပမေဝ အာပတ္တိ, န ကုသလာဒိဝသပ္ပဝတ္တံ စိတ္တန္တိ အာဟ ‘‘အသဉ္စိစ္စ…ပေ… သဟသေယျာဒိဝသေန အာပဇ္ဇတော (ပရိ။ ၃၂၃ အတ္ထတော သမာနံ) အဗျာကတံ ဟောတီ’’တိ။ တသ္မိဉှိ ခဏေ ဥဋ္ဌာတဗ္ဗေ ဇာတေ အနုဋ္ဌာနတော တဒါကာရပဝတ္တော ရူပက္ခန္ဓောဝ အာပတ္တိ။
‘‘အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇန္တော ကုသလစိတ္တော ဝါ အာပဇ္ဇတိ အကုသလာဗျာကတစိတ္တော ဝါ’’တိ ဝစနတော ကုသလမ္ပိ အာပတ္တာဓိကရဏံ သိယာတိ စေ? န။ ယော ဟိ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတီတိ ဝုစ္စတိ, သော တီသု စိတ္တေသု အညတရစိတ္တသမင်္ဂီ ဟုတွာ အာပဇ္ဇတိ, န အညထာတိ ဒဿနတ္ထံ ‘‘ကုသလစိတ္တော ဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အယဉှေတ္ထ အတ္ထော – ပထဝီခဏနာဒီသု ကုသလစိတ္တက္ခဏေ ဝီတိက္ကမာဒိဝသေန ပဝတ္တရူပသမ္ဘဝတော ကုသလစိတ္တော ဝါ တထာပဝတ္တရူပသင်္ခါတံ အဗျာကတာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ, တထာ အဗျာကတစိတ္တော ဝါ အဗျာကတရူပသင်္ခါတံ အဗျာကတာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ။ ပါဏာတိပါတာဒိံ အကုသလစိတ္တော ဝါ အကုသလာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ, ရူပံ ပနေတ္ထ အဗ္ဗောဟာရိကံ။ သုပိနန္တေ စ ပါဏာတိပါတာဒိံ ကရောန္တော သဟသေယျာဒိဝသေန အာပဇ္ဇိတဗ္ဗာပတ္တိံ အာပဇ္ဇန္တော အကုသလစိတ္တော အဗျာကတာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတီတိ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၇၉။)ကုသလစိတ္တံ အာပဇ္ဇေယျာတိ ဧဠကလောမံ ဂဟေတွာ ကမ္မဋ္ဌာနမနသိကာရေန တိယောဇနံ အတိက္ကမန္တဿ ပညတ္တိံ အဇာနိတွာ ပဒသော ဓမ္မံ ဝါစေန္တဿ စ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗာပတ္တိယာ ကုသလစိတ္တံ အာပဇ္ဇေယျ။ န စ တတ္ထ ဝိဇ္ဇမာနမ္ပိ ကုသလစိတ္တံ အာပတ္တိယာ အင်္ဂန္တိ တသ္မိံ ဝိဇ္ဇမာနမ္ပိ ကုသလစိတ္တံ အာပတ္တိယာ အင်္ဂံ န ဟောတိ, သယံ အာပတ္တိ န ဟောတီတိ အတ္ထော။ စလိတပ္ပဝတ္တာနန္တိ စလိတာနံ ပဝတ္တာနဉ္စ။ စလိတော ကာယော, ပဝတ္တာ ဝါစာ။ အညတရမေဝ အင်္ဂန္တိ ကာယဝါစာနံ အညတရမေဝ အာပတ္တီတိ အတ္ထော။ တဉ္စ ရူပက္ခန္ဓပရိယာပန္နတ္တာ အဗျာကတန္တိ ဣမိနာ အဗျာကတမာပတ္တာဓိကရဏံ, နာညန္တိ ဒဿေတိ။
ယဒိ ဧဝံ ‘‘သာပတ္တိကဿ, ဘိက္ခဝေ, နိရယံ ဝါ ဝဒါမိ တိရစ္ဆာနယောနိံ ဝါ’’တိ ဝစနတော အဗျာကတဿပိ ဝိပါကဓမ္မတာ အာပဇ္ဇေယျာတိ? နာပဇ္ဇေယျ။ အသဉ္စိစ္စ အာပန္နာ ဟိ အာပတ္တိယော ယာဝ သော န ဇာနာတိ, တာဝ အနန္တရာယကရာ, ဇာနိတွာ ဆာဒေန္တော ပန ဆာဒနပ္ပစ္စယာ အညံ ဒုက္ကဋသင်္ခါတံ အကုသလမာပတ္တာဓိကရဏမာပဇ္ဇတိ, တဉ္စ အကုသလသဘာဝတ္တာ သဂ္ဂမောက္ခာနံ အန္တရာယကရဏန္တိ သာပတ္တိကဿ အပါယဂါမိတာ ဝုတ္တာ။ အဗျာကတံ ပန အာပတ္တာဓိကရဏံ အဝိပါကဓမ္မမေဝါတိ နိဋ္ဌမေတ္ထ ဂန္တဗ္ဗံ။ တေနေဝ ပေါရာဏဂဏ္ဌိပဒေသုပိ ‘‘ပုထုဇ္ဇနော ကလျာဏပုထုဇ္ဇနော သေက္ခော အရဟာတိ စတ္တာရော ပုဂ္ဂလေ ဒဿေတွာ တေသု အရဟတော အာပတ္တာဓိကရဏံ အဗျာကတမေဝ, တထာ သေက္ခာနံ, တထာ ကလျာဏပုထုဇ္ဇနဿ အသဉ္စိစ္စ ဝီတိက္ကမကာလေ အဗျာကတမေဝ။ ဣတရဿ အကုသလမ္ပိ ဟောတိ အဗျာကတမ္ပိ။ ယသ္မာ စဿ သဉ္စိစ္စ ဝီတိက္ကမကာလေ အကုသလမေဝ ဟောတိ, တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘နတ္ထိ အာပတ္တာဓိကရဏံ ကုသလ’န္တိ။ သဗ္ဗတ္ထ ဧဝံ အဗျာကတန္တိ ဝိပါကာဘာဝမတ္တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တ’’န္တိ လိခိတံ။ ယဉ္စ အာပတ္တာဓိကရဏံ အကုသလံ, တမ္ပိ ဒေသိတံ ဝုဋ္ဌိတံ ဝါ အနန္တရာယကရံ။ ယထာ ဟိ အရိယူပဝါဒကမ္မံ အကုသလမ္ပိ သမာနံ အစ္စယံ ဒေသေတွာ ခမာပနေန ပယောဂသမ္ပတ္တိပဋိဗာဟိတတ္တာ အဝိပါကဓမ္မတံ အာပန္နံ အဟောသိကမ္မံ ဟောတိ, ဧဝမိဒမ္ပိ ဒေသိတံ ဝုဋ္ဌိတံ ဝါ ပယောဂသမ္ပတ္တိပဋိဗာဟိတတ္တာ အဝိပါကဓမ္မတာယ အဟောသိကမ္မဘာဝေန အနန္တရာယကရံ ဇာတံ။ တေနေဝ ‘‘သာပတ္တိကဿ, ဘိက္ခဝေ, နိရယံ ဝါ ဝဒါမိ တိရစ္ဆာနယောနိံ ဝါ’’တိ သာပတ္တိကဿေဝ အပါယဂါမိတာ ဝုတ္တာ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၈၀။)အဓိကရဏဝူပသမနသမထကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၂၂၈။ ဝိဝါဒသင်္ခါတေ အတ္ထေ ပစ္စတ္ထိကာ အတ္ထပစ္စတ္ထိကာ။
֍ ဋ္ဌ ၂၂၉။ သမ္မုခါဝိနယသ္မိန္တိ သမ္မုခါဝိနယဘာဝေ။
֍ ဋ္ဌ ၂၃၁။ ဥဗ္ဗာဟိကာယ ခီယနကေ ပါစိတ္တိ န ဝုတ္တာ တတ္ထ ဆန္ဒဒါနဿ နတ္ထိတာယ။
֍ ဋ္ဌ ၂၃၆။ တဿ ခေါ တန္တိ ဧတ္ထ ခေါ တန္တိ နိပါတမတ္တံ။
֍ ဋ္ဌ ၂၃၈။ ‘‘ကာ စ တတ္ထ တဿပါပိယသိကာယာ’’တိ ပေါတ္ထကေသု လိခန္တိ။ ‘‘ကာ စ တဿပါပိယသိကာ’’တိ ဧဝံ ပနေတ္ထ ပါဌော ဝေဒိတဗ္ဗော။
֍ ဋ္ဌ ၂၄၂။ ကိစ္စာဓိကရဏံ ဧကေန သမထေန သမ္မတီတိ ဧတ္ထ ‘‘ကိစ္စမေဝ ကိစ္စာဓိကရဏ’’န္တိ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၃၈၅-၈၆) ဝစနတော အပလောကနကမ္မာဒီနမေတံ အဓိဝစနံ။ တံ ဝိဝါဒါဓိကရဏာဒီနိ ဝိယ သမထေဟိ သမေတဗ္ဗံ န ဟောတိ, ကိန္တု သမ္မုခါဝိနယေန သမ္ပဇ္ဇတိ, တသ္မာ သမ္မတီတိ ဧတ္ထ သမ္ပဇ္ဇတီတိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ သေသမေတ္ထ သုဝိညေယျမေဝ။
သမထက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၈၁။)၅။ ခုဒ္ဒကဝတ္ထုက္ခန္ဓကံ
ခုဒ္ဒကဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၂၄၃။ ခုဒ္ဒကဝတ္ထုက္ခန္ဓကေ အဋ္ဌပဒါကာရေနာတိ အဋ္ဌပဒဖလကာကာရေန, ဇူတဖလကသဒိသန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ မလ္လကမူလသဏ္ဌာနေနာတိ ခေဠမလ္လကမူလသဏ္ဌာနေန။
֍ ဋ္ဌ ၂၄၅။ မုတ္တောလမ္ဗကာဒီနန္တိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ကုဏ္ဍလာဒိံ သင်္ဂဏှာတိ။ ပလမ္ဗကသုတ္တန္တိ ယညောပစိတာကာရေန ဩလမ္ဗကသုတ္တံ။
֍ ဋ္ဌ ၂၄၆။ စိက္ကလေနာတိ သိလေသေန။
֍ ဋ္ဌ ၂၄၈။ သာဓုဂီတန္တိ အနိစ္စတာဒိပဋိသံယုတ္တဂီတံ။
֍ ဋ္ဌ ၂၄၉။ စတုရဿေန ဝတ္တေနာတိ ပရိပုဏ္ဏေန ဥစ္စာရဏဝတ္တေန။ တရင်္ဂဝတ္တာဒီနံ ဥစ္စာရဏဝိဓာနာနိ နဋ္ဌပ္ပယောဂါနိ။ ဗာဟိရလောမိန္တိ ဘာဝနပုံသကနိဒ္ဒေသော, ယထာ တဿ ဥဏ္ဏပါဝါရဿ ဗဟိဒ္ဓါ လောမာနိ ဒိဿန္တိ, တထာ ဓာရေန္တဿ ဒုက္ကဋန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။
֍ ဋ္ဌ ၂၅၁။ ဣမာနိ စတ္တာရိ အဟိရာဇကုလာနီတိ (အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၄။၆၇) ဣဒံ ဒဋ္ဌဝိသေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ယေ ဟိ ကေစိ ဒဋ္ဌဝိသာ, သဗ္ဗေ တေ ဣမေသံ စတုန္နံ အဟိရာဇကုလာနံ အဗ္ဘန္တရဂတာဝ ဟောန္တိ။ အတ္တဂုတ္တိယာတိ အတ္တနော ဂုတ္တတ္ထာယ။ အတ္တရက္ခာယာတိ အတ္တနော ရက္ခဏတ္ထာယ။ အတ္တပရိတ္တံကာတုန္တိ အတ္တနော ပရိတ္တာဏတ္ထာယ အတ္တပရိတ္တံ နာမ ကာတုံ အနုဇာနာမီတိ အတ္ထော။
ဣဒါနိ ယထာ တံ ပရိတ္တံ ကာတဗ္ဗံ, တံ ဒဿေတုံ ‘‘ဧဝဉ္စ ပန ဘိက္ခဝေ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ (ဇာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၂။၁၀၅) ဝိရူပက္ခေဟီတိ ဝိရူပက္ခနာဂကုလေဟိ။ သေသေသုပိ ဧသေဝ နယော။ သဟယောဂေ စေတံ ကရဏဝစနံ, ဧတေဟိ သဟ မယှံ မိတ္တဘာဝေါတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ အပါဒကေဟီတိ အပါဒကသတ္တေဟိ။ သေသေသုပိ ဧသေဝ နယော။ သဗ္ဗေ သတ္တာတိ ဣတော ပုဗ္ဗေ ဧတ္တကေန
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၈၂။)ဌာနေန ဩဒိဿကမေတ္တံ ကထေတွာ ဣဒါနိ အနောဒိဿကမေတ္တံ ကထေတုံ ဣဒမာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ သတ္တာ ပါဏာ ဘူတာတိ သဗ္ဗာနေတာနိ ပုဂ္ဂလဝေဝစနာနေဝ။ ဘဒြာနိ ပဿန္တူတိ ဘဒြာနိ အာရမ္မဏာနိ ပဿန္တု။ မာ ကဉ္စိ ပါပမာဂမာတိ ကဉ္စိ သတ္တံ ပါပကံ လာမကံ မာ အာဂစ္ဆတု။
အပ္ပမာဏော ဗုဒ္ဓေါတိ ဧတ္ထ ဗုဒ္ဓေါတိ ဗုဒ္ဓဂုဏာ ဝေဒိတဗ္ဗာ, တေ ဟိ အပ္ပမာဏာ နာမ။ သေသဒွယေသုပိ ဧသေဝ နယော, ပမာဏဝန္တာနီတိ ဂုဏပ္ပမာဏေန ယုတ္တာနိ။ ဥဏ္ဏနာဘီတိ လောမသနာဘိကော မက္ကဋကော။ သရဗူတိ ဃရဂေါဠိကာ။ ကတာ မေ ရက္ခာ ကတံ မေ ပရိတ္တန္တိ မယာ ဧတ္တကဿ ဇနဿ ရက္ခာ စ ပရိတ္တာဏဉ္စ ကတံ။ ပဋိက္ကမန္တု ဘူတာနီတိ သဗ္ဗေပိ မေ ကတပရိတ္တာဏာ သတ္တာ အပဂစ္ဆန္တု, မာ မံ ဝိဟေဌယိံသူတိ အတ္ထော။ သောဟန္တိ ယဿ မမ ဧတေဟိ သဗ္ဗေဟိပိ မေတ္တံ, သော အဟံ ဘဂဝတော နမော ကရောမိ, ဝိပဿီအာဒီနဉ္စ သတ္တန္နံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါနံ နမော ကရောမီတိ သမ္ဗန္ဓော။
အညမှိ ဆေတဗ္ဗမှီတိ ရာဂါနုသယံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ တာဒိသံ ဝါ ဒုက္ခန္တိ မုဋ္ဌိအာဒီဟိ ဒုက္ခံ ဥပ္ပါဒေန္တဿ။
֍ ဋ္ဌ ၂၅၂။ ဇာလာနိ ပရိက္ခိပါပေတွာတိ ပရိဿယမောစနတ္ထဉ္စေဝ ပမာဒေန ဂဠိတာနံ အာဘရဏာဒီနံ ရက္ခဏတ္ထဉ္စ ဇာလာနိ ကရဏ္ဍကာကာရေန ပရိက္ခိပါပေတွာ။ စန္ဒနဂဏ္ဌိ အာဂန္တွာ ဇာလေ လဂ္ဂါတိ ဧကော ကိရ ရတ္တစန္ဒနရုက္ခော ဂင်္ဂါယ ဥပရိတီရေ ဇာတော ဂင်္ဂေါဒကေန ဓောတမူလော ပတိတွာ တတ္ထ တတ္ထ ပါသာဏေသု သမ္ဘိဇ္ဇမာနော ဝိပ္ပကိရိ။ တတော ဧကာ ဃဋပ္ပမာဏာ ဃဋိကာ ပါသာဏေသု ဃံသိယမာနာ ဥဒကဦမီဟိ ပေါထိယမာနာ မဋ္ဌာ ဟုတွာ အနုပုဗ္ဗေန ဝုယှမာနာ သေဝါလပရိယောနဒ္ဓါ အာဂန္တွာ တသ္မိံ ဇာလေ လဂ္ဂိ။ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ လေခန္တိ လိခိတဂဟိတံ စုဏ္ဏံ။ ဥဍ္ဍိတွာတိ ဝေဠုပရမ္ပရာယ ဥဒ္ဓံ ပါပေတွာ, ဥဋ္ဌာပေတွာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဩဟရတူတိ ဣဒ္ဓိယာ ဩတာရေတွာ ဂဏှတု။
ပူရဏကဿပါဒယော ဆ သတ္ထာရော။ တတ္ထ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၅၁-၁၅၂၊ မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၃၁၂) ပူရဏောတိ တဿ သတ္ထုပဋိညဿ နာမံ။ ကဿပေါတိ ဂေါတ္တံ။ သော ကိရ အညတရဿ ကုလဿ ဧကူနဒါသသတံ ပူရယမာနော ဇာတော။ တေနဿ ‘‘ပူရဏော’’တိ နာမံ အကံသု။ မင်္ဂလဒါသတ္တာ စဿ ကတံ ‘‘ဒုက္ကဋ’’န္တိ ဝတ္တာ နတ္ထိ, အကတံ ဝါ ‘‘န
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၈၃။)ကတ’’န္တိ။ သော ‘‘ကိမဟံ ဧတ္ထ ဝသာမီ’’တိ ပလာယိ။ အထဿ စောရာ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆိန္ဒိံသု။ သော ပဏ္ဏေန ဝါ တိဏေန ဝါ ပဋိစ္ဆာဒေတုမ္ပိ အဇာနန္တော ဇာတရူပေနေဝ ဧကံ ဂါမံ ပါဝိသိ။ မနုဿာ တံ ဒိသွာ ‘‘အယံ သမဏော အရဟာ အပ္ပိစ္ဆော, နတ္ထိ ဣမိနာ သဒိသော’’တိ ပူဝဘတ္တာဒီနိ ဂဟေတွာ ဥပသင်္ကမန္တိ။ သော ‘‘မယှံ သာဋကံ အနိဝတ္ထဘာဝေန ဣဒံ ဥပ္ပန္န’’န္တိ တတော ပဋ္ဌာယ သာဋကံ လဘိတွာပိ န နိဝါသေသိ, တဒေဝ ပဗ္ဗဇ္ဇံ အဂ္ဂဟေသိ။ တဿ သန္တိကေ အညေပိ အညေပီတိ ပဉ္စသတာ မနုဿာ ပဗ္ဗဇိံသု။ ဧဝမယံ ဂဏာစရိယော ဟုတွာ ‘‘သတ္ထာ’’တိ လောကေ ပါကဋော အဟောသိ။
မက္ခလီတိ တဿ နာမံ။ ဂေါသာလာယ ဇာတတ္တာ ဂေါသာလောတိ ဒုတိယနာမံ။ တံ ကိရ သကဒ္ဒမာယ ဘူမိယာ တေလဃဋံ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆန္တံ ‘‘တာတ မာ ခလီ’’တိ သာမိကော အာဟ။ သော ပမာဒေန ခလိတွာ ပတိတွာ သာမိကဿ ဘယေန ပလာယိတုံ အာရဒ္ဓေါ။ သာမိကော ဥပဓာဝိတွာ သာဋကကဏ္ဏေ အဂ္ဂဟေသိ, သော သာဋကံ ဆဍ္ဍေတွာ အစေလကော ဟုတွာ ပလာယိ။ သေသံ ပူရဏသဒိသမေဝ။
အဇိတောတိ တဿ နာမံ။ ကေသကမ္ဗလံ ဓာရေတီတိ ကေသကမ္ဗလော။ ဣတိ နာမဒွယံ သံသန္ဒိတွာ ‘‘အဇိတော ကေသကမ္ဗလော’’တိ ဝုစ္စတိ။ တတ္ထ ကေသကမ္ဗလော နာမ မနုဿာနံ ကေသေဟိ ကတကမ္ဗလော။ တတော ပဋိကိဋ္ဌတရံ ဝတ္ထံ နာမ နတ္ထိ။ ယထာဟ ‘‘သေယျထာပိ, ဘိက္ခဝေ, ယာနိ ကာနိစိ တန္တာဝုတာနံ ဝတ္ထာနံ, ကေသကမ္ဗလော တေသံ ပဋိကိဋ္ဌော အက္ခာယတိ။ ကေသကမ္ဗလော, ဘိက္ခဝေ, သီတေ သီတော ဥဏှေ ဥဏှော ဒုဗ္ဗဏ္ဏော ဒုဂ္ဂန္ဓော ဒုက္ခသမ္ဖဿော’’တိ (အ။ နိ။ ၃။၁၃၈)။
ပကုဓောတိ တဿ နာမံ။ ကစ္စာယနောတိ ဂေါတ္တံ။ ဣတိ နာမဂေါတ္တံ သံသန္ဒိတွာ ‘‘ပကုဓော ကစ္စာယနော’’တိ ဝုစ္စတိ။ သီတူဒကပဋိက္ခိတ္တကော ဧသ, ဝစ္စံ ကတွာပိ ဥဒကကိစ္စံ န ကရောတိ, ဥဏှောဒကံ ဝါ ကဉ္ဇိယံ ဝါ လဘိတွာ ကရောတိ, နဒိံ ဝါ မဂ္ဂေါဒကံ ဝါ အတိက္ကမ္မ ‘‘သီလံ မေ ဘိန္န’’န္တိ ဝါလိကထူပံ ကတွာ သီလံ အဓိဋ္ဌာယ ဂစ္ဆတိ။ ဧဝရူပနိဿိရိကလဒ္ဓိကော ဧသ။
သဉ္စယောတိ တဿ နာမံ။ ဗေလဋ္ဌဿ ပုတ္တော ဗေလဋ္ဌပုတ္တော။ ‘‘အမှာကံ ဂဏ္ဌနကိလေသော ပလိဗုန္ဓနကိလေသော နတ္ထိ, ကိလေသဂဏ္ဌိရဟိတာ
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၈၄။)မယ’’န္တိ ဧဝံဝါဒိတာယ လဒ္ဓနာမဝသေန နိဂဏ္ဌော။ နာဋဿ ပုတ္တောတိ နာဋပုတ္တော။
ပိဏ္ဍောလဘာရဒွါဇောတိ (ဥဒါ။ အဋ္ဌ။ ၃၆) ပိဏ္ဍံ ဥလမာနော ပရိယေသမာနော ပဗ္ဗဇိတောတိ ပိဏ္ဍောလော။ သော ကိရ ပရိဇိဏ္ဏဘောဂေါ ဗြာဟ္မဏော ဟုတွာ မဟန္တံ ဘိက္ခုသံဃဿ လာဘသက္ကာရံ ဒိသွာ ပိဏ္ဍတ္ထာယ နိက္ခမိတွာ ပဗ္ဗဇိတော။ သော မဟန္တံ ကပလ္လပတ္တံ ‘‘ပတ္တ’’န္တိ ဂဟေတွာ စရတိ, ကပလ္လပူရံ ယာဂုံ ပိဝတိ, ဘတ္တံ ဘုဉ္ဇတိ, ပူဝခဇ္ဇကဉ္စ ခါဒတိ။ အထဿ မဟဂ္ဃသဘာဝံ သတ္ထု အာရောစယိံသု။ သတ္ထာ တဿ ပတ္တတ္ထဝိကံ နာနုဇာနိ။ ထေရော ဟေဋ္ဌာမဉ္စေ ပတ္တံ နိကုဇ္ဇိတွာ ဌပေတိ။ သော ဌပေန္တောပိ ဃံသေန္တောဝ ပဏာမေတွာ ဌပေတိ, ဂဏှန္တောပိ ဃံသေန္တောဝ အာကဍ္ဎိတွာ ဂဏှာတိ။ တံ ဂစ္ဆန္တေ ဂစ္ဆန္တေ ကာလေ ဃံသနေန ပရိက္ခီဏံ နာဠိကောဒနမတ္တဿေဝ ဂဏှနကံ ဇာတံ။ တတော သတ္ထု အာရောစေသုံ။ အထဿ သတ္ထာ ပတ္တတ္ထဝိကံ အနုဇာနိ။ ထေရော အပရေန သမယေန ဣန္ဒြိယဘာဝနံ ဘာဝေန္တော အဂ္ဂဖလေ အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌာသိ။ ဣတိ သော ပုဗ္ဗေ သဝိသေသံ ပိဏ္ဍတ္ထာယ ဥလတီတိ ပိဏ္ဍောလော။ ဂေါတ္တေန ပန ဘာရဒွါဇောတိ ဥဘယံ ဧကတော ကတွာ ‘‘ပိဏ္ဍောလဘာရဒွါဇော’’တိ ဝုစ္စတိ။
‘‘အထ ခေါ အာယသ္မာ ပိဏ္ဍောလဘာရဒွါဇော…ပေ… ဧတဒဝေါစာ’’တိ ကသ္မာ ဧဝမာဟံသု? သော ကိရ (ဓ။ ပ။ အဋ္ဌ။ ၂။၁၈၀ ဒေဝေါရောဟဏဝတ္ထု) သေဋ္ဌိ နေဝ သမ္မာဒိဋ္ဌိ, န မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ, မဇ္ဈတ္တဓာတုကော။ သော စိန္တေသိ ‘‘မယှံ ဂေဟေ စန္ဒနံ ဗဟု, ကိံ နု ခေါ ဣမိနာ ကရိဿာမီ’’တိ။ အထဿ ဧတဒဟောသိ ‘‘ဣမသ္မိံ လောကေ ‘မယံ အရဟန္တော, မယံ အရဟန္တော’တိ ဝတ္တာရော ဗဟူ, အဟံ ဧကံ အရဟန္တမ္ပိ န ဇာနာမိ, ဂေဟေ ဘမံ ယောဇေတွာ ပတ္တံ လိခါပေတွာ သိက္ကာယ ဌပေတွာ ဝေဠုပရမ္ပရာယ သဋ္ဌိဟတ္ထမတ္တေ အာကာသေ ဩလမ္ဗာပေတွာ ‘သစေ အရဟာ အတ္ထိ, အာကာသေနာဂန္တွာ ဂဏှာတူ’တိ ဝက္ခာမိ။ ယော တံ ဂဟေဿတိ, တဿ သပုတ္တဒါရော သရဏံ ဂမိဿာမီ’’တိ။ သော စိန္တိတနိယာမေနေဝ ပတ္တံ လိခါပေတွာ ဝေဠုပရမ္ပရာယ ဥဿာပေတွာ ‘‘ယော ဣမသ္မိံ လောကေ အရဟာ, သော အာကာသေန အာဂန္တွာ ဣမံ ပတ္တံ ဂဏှာတူ’’တိ အာဟ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၈၅။)တဒါ ဆ သတ္ထာရော ‘‘အမှာကံ ဧသ အနုစ္ဆဝိကော, အမှာကမေဝ နံ ဒေဟီ’’တိ ဝဒိံသု။ သော ‘‘အာကာသေနာဂန္တွာ ဂဏှထာ’’တိ အာဟ။ ဆဋ္ဌေ ဒိဝသေ နိဂဏ္ဌော နာဋပုတ္တော အန္တေဝါသိကေ ပေသေသိ ‘‘ဂစ္ဆထ သေဋ္ဌိံ ဧဝံ ဝဒေထ ‘အမှာကံ အာစရိယဿေဝ အနုစ္ဆဝိကော, မာ အပ္ပမတ္တကဿ ကာရဏာ အာကာသေန အာဂမနံ ကရိ, ဒေဟိ ကိရ တေ ပတ္တ’န္တိ’’။ တေ ဂန္တွာ သေဋ္ဌိံ တထာ ဝဒိံသု။ သေဋ္ဌိ ‘‘အာကာသေနာဂန္တွာ ဂဏှိတုံ သမတ္ထောဝ ဂဏှာတူ’’တိ အာဟ။ နာဋပုတ္တော သယံ ဂန္တုကာမော ဟုတွာ အန္တေဝါသိကာနံ သညံ အဒါသိ ‘‘အဟံ ဧကံ ဟတ္ထဉ္စ ပါဒဉ္စ ဥက္ခိပိတွာ ဥပ္ပတိတုကာမော ဝိယ ဘဝိဿာမိ, တုမှေ မံ ‘အာစရိယ ကိံ ကရောထ, ဒါရုမယပတ္တဿ ကာရဏာ ပဋိစ္ဆန္နံ အရဟတ္တဂုဏံ မဟာဇနဿ မာ ဒဿယိတ္ထာ’တိ ဝတွာ မံ ဟတ္ထေသု စ ပါဒေသု စ ဂဟေတွာ အာကဍ္ဎန္တာ ဘူမိယံ ပါတေယျာထာ’’တိ။ သော တတ္ထ ဂန္တွာ သေဋ္ဌိံ အာဟ ‘‘မဟာသေဋ္ဌိ အယံ ပတ္တော အညေသံ နာနုစ္ဆဝိကော, မာ တေ အပ္ပမတ္တကဿ ကာရဏာ မမ အာကာသေ ဥပ္ပတနံ ရုစ္စိ, ဒေဟိ မေ ပတ္တ’’န္တိ။ ဘန္တေ, အာကာသေန ဥပ္ပတိတွာဝ ဂဏှထာတိ။ တတော နာဋပုတ္တော ‘‘တေန ဟိ အပေထ အပေထာ’’တိ အန္တေဝါသိကေ အပနေတွာ ‘‘အာကာသေ ဥပ္ပတိဿာမီ’’တိ ဧကံ ဟတ္ထဉ္စ ပါဒဉ္စ ဥက္ခိပိ။ အထ နံ အန္တေဝါသိကာ ‘‘အာစရိယ, ကိံ နာမေတံ ကရောထ, ဆဝဿ ဒါရုမယပတ္တဿ ကာရဏာ ပဋိစ္ဆန္နဂုဏေန တုမှေဟိ မဟာဇနဿ ဒဿိတေန ကော အတ္ထော’’တိ တံ ဟတ္ထပါဒေသု ဂဟေတွာ အာကဍ္ဎိတွာ ဘူမိယံ ပါတေသုံ။ သော သေဋ္ဌိံ အာဟ ‘‘မဟာသေဋ္ဌိ, ဣမေ မေ ဥပ္ပတိတုံ န ဒေန္တိ, ဒေဟိ မေ ပတ္တ’’န္တိ။ ဥပ္ပတိတွာဝ ဂဏှထ ဘန္တေတိ။ ဧဝံ တိတ္ထိယာ ဆ ဒိဝသာနိ ဝါယမိတွာပိ ပတ္တံ န လဘိံသုယေဝ။
အထ သတ္တမေ ဒိဝသေ အာယသ္မတော စ မောဂ္ဂလ္လာနဿ အာယသ္မတော စ ပိဏ္ဍောလဘာရဒွါဇဿ ‘‘ရာဇဂဟေ ပိဏ္ဍာယ စရိဿာမာ’’တိ ဂန္တွာ ဧကသ္မိံ ပိဋ္ဌိပါသာဏေ ဌတွာ စီဝရံ ပါရုပနကာလေ ဓုတ္တကာ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ ‘‘ဟမ္ဘော ပုဗ္ဗေ ဆ သတ္ထာရော ‘မယံ အရဟန္တာမှာ’တိ ဝိစရိံသု, ရာဇဂဟသေဋ္ဌိနော ပန အဇ္ဇ သတ္တမော ဒိဝသော ပတ္တံ ဥဿာပေတွာ ဌပယတော ‘သစေ အရဟာ အတ္ထိ, အာကာသေနာဂန္တွာ ဂဏှာတူ’တိ ဝဒန္တဿ, ဧကောပိ ‘အဟံ အရဟာ’တိ အာကာသေ ဥပ္ပတန္တော နတ္ထိ, အဇ္ဇ နော လောကေ အရဟန္တာနံ နတ္ထိဘာဝေါ ဉာတော’’တိ။ တံ ကထံ သုတွာ အာယသ္မာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော အာယသ္မန္တံ
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၈၆။)ပိဏ္ဍောလဘာရဒွါဇံ အာဟ ‘‘သုတံ တေ, အာဝုသော ဘာရဒွါဇ, ဣမေသံ ဝစနံ, ဣမေ ဗုဒ္ဓသာသနံ ပရိဂ္ဂဏှန္တာ ဝိယ ဝဒန္တိ, တွဉ္စ မဟိဒ္ဓိကော မဟာနုဘာဝေါ, ဂစ္ဆေတံ ပတ္တံ အာကာသေန ဂန္တွာ ဂဏှာဟီ’’တိ။ ‘‘အာဝုသော မောဂ္ဂလ္လာန, တွံ ‘ဣဒ္ဓိမန္တာနံ အဂ္ဂေါ’တိ ပါကဋော, တွံ ဧတံ ဂဏှ, တယိ ပန အဂ္ဂဏှန္တေ အဟံ ဂဏှိဿာမီ’’တိ အာဟ။ အထ အာယသ္မာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော ‘‘ဂဏှာဝုသော’’တိ အာဟ။ ဣတိ တေ လောကဿ အရဟန္တေဟိ အသုညဘာဝဒဿနတ္ထံ ဧဝမာဟံသု။
တိက္ခတ္တုံ ရာဇဂဟံ အနုပရိယာယီတိ တိက္ခတ္တုံ ရာဇဂဟံ အနုဂန္တွာ ပရိဗ္ဘမိ။ ‘‘သတ္တက္ခတ္တု’’န္တိပိ ဝဒန္တိ။ ထေရော ကိရ အဘိညာပါဒကံ ဈာနံ သမာပဇ္ဇိတွာ ဥဋ္ဌာယ တိဂါဝုတံ ပိဋ္ဌိပါသာဏံ အန္တန္တေန ပရိစ္ဆိန္ဒန္တော တူလပိစု ဝိယ အာကာသေ ဥဋ္ဌာပေတွာ ရာဇဂဟနဂရဿ ဥပရိ သတ္တက္ခတ္တုံ အနုပရိယာယိ။ သော တိဂါဝုတပ္ပမာဏဿ နဂရဿ အပိဓာနံ ဝိယ ပညာယိ။ နဂရဝါသိနော ‘‘ပါသာဏော နော အဝတ္ထရိတွာ ဂဏှာတီ’’တိ ဘီတာ သုပ္ပါဒီနိ မတ္ထကေ ကတွာ တတ္ထ တတ္ထ နိလီယိံသု။ သတ္တမေ ဝါရေ ထေရော ပိဋ္ဌိပါသာဏံ ဘိန္ဒိတွာ အတ္တာနံ ဒဿေတိ။ မဟာဇနော ထေရံ ဒိသွာ ‘‘ဘန္တေ ပိဏ္ဍောလဘာရဒွါဇ, တဝ ပါသာဏံ ဂါဠှံ ကတွာ ဂဏှ, မာ နော သဗ္ဗေ နာသယီ’’တိ အာဟ။ ထေရော ပါသာဏံ ပါဒန္တေန ခိပိတွာ ဝိဿဇ္ဇေသိ။ သော ဂန္တွာ ယထာဌာနေယေဝ ပတိဋ္ဌာသိ။ ထေရော သေဋ္ဌိဿ ဂေဟမတ္ထကေ အဋ္ဌာသိ။ တံ ဒိသွာ သေဋ္ဌိ ဥရေန နိပဇ္ဇိတွာ ‘‘ဩတရ သာမီ’’တိ ဝတွာ အာကာသတော ဩတိဏ္ဏံ ထေရံ နိသီဒါပေတွာ ပတ္တံ ဂဟေတွာ စတုမဓုရပုဏ္ဏံ ကတွာ ထေရဿ အဒါသိ။ ထေရော ပတ္တံ ဂဟေတွာ ဝိဟာရာဘိမုခေါ ပါယာသိ။ အထဿ ယေ အရညဂတာ ပါဋိဟာရိယံ နာဒ္ဒသံသု, တေ သန္နိပတိတွာ ‘‘ဘန္တေ, အမှာကမ္ပိ ပါဋိဟာရိယံ ဒဿေဟီ’’တိ ထေရံ အနုဗန္ဓိံသု။ သော တေသံ တေသံ ပါဋိဟာရိယံ ဒဿေန္တော ဝိဟာရံ အဂမာသိ။ သတ္ထာ တံ အနုဗန္ဓိတွာ ဥန္နာဒေန္တဿ မဟာဇနဿ သဒ္ဒံ သုတွာ ‘‘အာနန္ဒ, ကဿေသော သဒ္ဒေါ’’တိ ပုစ္ဆိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အဿောသိ ခေါ ဘဂဝါ…ပေ… ကိံ နု ခေါ သော, အာနန္ဒ, ဥစ္စာသဒ္ဒေါ မဟာသဒ္ဒေါ’’တိ။
ဝိကုဗ္ဗနိဒ္ဓိယာ ပါဋိဟာရိယံ ပဋိက္ခိတ္တန္တိ ဧတ္ထ ဝိကုဗ္ဗနိဒ္ဓိ နာမ ‘‘သော ပကတိဝဏ္ဏံ ဝိဇဟိတွာ ကုမာရကဝဏ္ဏံ ဝါ ဒဿေတိ နာဂဝဏ္ဏံ ဝါ, ဝိဝိဓမ္ပိ သေနာဗျူဟံ ဒဿေတီ’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၃။၁၃) ဧဝမာဂတာ ပကတိဝဏ္ဏဝိဇဟနဝိကာရဝသေန
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၈၇။)ပဝတ္တာ ဣဒ္ဓိ။ အဓိဋ္ဌာနိဒ္ဓိ ပန ‘‘ပကတိယာ ဧကော ဗဟုကံ အာဝဇ္ဇတိ သတံ ဝါ သဟဿံ ဝါ သတသဟဿံ ဝါ, အာဝဇ္ဇိတွာ ဉာဏေန အဓိဋ္ဌာတိ ‘ဗဟုကော ဟောမီ’’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၃။၁၀ ဒသဣဒ္ဓိနိဒ္ဒေသ) ဧဝံ ဝိဘဇိတွာ ဒဿိတာ အဓိဋ္ဌာနဝသေန နိပ္ဖန္နာ ဣဒ္ဓိ။
֍ * ၂၅၃-၂၅၄။ န အစ္ဆုပိယန္တီတိ န သုဖဿိတာနိ ဟောန္တိ။ ရူပကာကိဏ္ဏာနီတိ ဣတ္ထိရူပါဒီဟိ အာကိဏ္ဏာနိ။ ဘူမိအာဓာရကေတိ ဝလယာဓာရကေ။ ဒါရုအာဓာရကဒဏ္ဍာဓာရကေသူတိ ဧကဒါရုနာ ကတအာဓာရကေ ဗဟူဟိ ဒဏ္ဍကေဟိ ကတအာဓာရကေ ဝါတိ အတ္ထော, တီဟိ ဒဏ္ဍေဟိ ကတော ပန န ဝဋ္ဋတိ။ ဘူမိယံ ပန နိက္ကုဇ္ဇိတွာ ဧကမေဝ ဌပေတဗ္ဗန္တိ ဧတ္ထ ဒွေ ဌပေန္တေန ဥပရိ ဌပိတပတ္တံ ဧကေန ပဿေန ဘူမိယံ ဖုသာပေတွာ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဝဒန္တိ။ အာလိန္ဒကမိဍ္ဎိကာဒီနန္တိ ပမုခမိဍ္ဎိကာနံ။ ပရိဝတ္တိတွာ တတ္ထေဝ ပတိဋ္ဌာတီတိ ဧတ္ထ ‘‘ပရိဝတ္တိတွာ တတိယဝါရေ တတ္ထေဝ မိဍ္ဎိယာ ပတိဋ္ဌာတီ’’တိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ ပရိဘဏ္ဍံ နာမ ဂေဟဿ ဗဟိ ကုဋ္ဋပါဒဿ ထိရဘာဝတ္ထံ ကတာ တနုကမိဍ္ဎိကာ ဝုစ္စတိ။ တနုကမိဍ္ဎိကာယာတိ ခုဒ္ဒကမိဍ္ဎိကာယ။ မိဍ္ဎန္တေပိ အာဓာရကေ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, အာဓာရက’’န္တိ ဟိ ဝစနတော မိဍ္ဎာဒီသု ယတ္ထ ကတ္ထစိ အာဓာရကံ ဌပေတွာ တတ္ထ ပတ္တံ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတိ အာဓာရကေ ဌပနောကာသဿ အနိယမိတတ္တာတိ ဝဒန္တိ။ ‘‘ပတ္တမာဠော နာမ ဝဋ္ဋေတွာ ပတ္တာနံ အဂမနတ္ထံ ဝဋ္ဋံ ဝါ စတုရဿံ ဝါ ဣဋ္ဌကာဒီဟိ ပရိက္ခိပိတွာ ကတော’’တိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။
֍ ဋ္ဌ ၂၅၅။ ဃဋိကန္တိ ဥပရိ ယောဇိတံ အဂ္ဂဠံ။ တာဝကာလိကံ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ သကိဒေဝ ဂဟေတွာ တေန အာမိသံ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ ဆဍ္ဍေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ အဓိပ္ပါယော။ ဃဋိကဋာဟေတိ ဘာဇနကပါလေ။ အဘုံ မေတိ ဧတ္ထ ဘဝတီတိ ဘူ, ဝဍ္ဎိ။ န ဘူတိ အဘူ, အဝဍ္ဎိ။ ဘယဝသေန ပန သာ ဣတ္ထီ ‘‘အဘု’’န္တိ အာဟ, ဝိနာသော မယှန္တိ အတ္ထော။ ဆဝသီသဿ ပတ္တန္တိ ဆဝသီသမယံ ပတ္တံ။ ပကတိဝိကာရသမ္ဗန္ဓေ စေတံ သာမိဝစနံ, အဘေဒေပိ ဝါ ဘေဒူပစာရေနာယံ ဝေါဟာရော ‘‘သိလာပုတ္တကဿ သရီရ’’န္တိအာဒီသု ဝိယ။
စဗ္ဗေတွာတိ ခါဒိတွာ။ ဧကံ ဥဒကဂဏ္ဍုသံ ဂဟေတွာတိ ဝါမဟတ္ထေနေဝ ပတ္တံ ဥက္ခိပိတွာ မုခေန ဂဏ္ဍုသံ ဂဟေတွာ။ ဥစ္ဆိဋ္ဌဟတ္ထေနာတိ သာမိသေန ဟတ္ထေန။ ဧတ္တာဝတာတိ ဧကဂဏ္ဍုသဂဟဏမတ္တေန။ လုဉ္စိတွာတိ တတော
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၈၈။)မံသံ ဥဒ္ဓရိတွာ။ ဧတေသု သဗ္ဗေသု ပဏ္ဏတ္တိံ ဇာနာတု ဝါ မာ ဝါ, အာပတ္တိယေဝ။
֍ ဋ္ဌ ၂၅၆။ ကိဏ္ဏစုဏ္ဏေနာတိ သုရာကိဏ္ဏစုဏ္ဏေန။ ‘‘အနုဝါတံ ပရိဘဏ္ဍန္တိ ကိလဉ္ဇာဒီသု ကရောန္တီ’’တိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ ဗိဒလကန္တိ ဒုဂုဏကရဏသင်္ခါတဿ ကိရိယာဝိသေသဿ အဓိဝစနံ။ ကဿ ဒုဂုဏကရဏံ? ယေန ကိလဉ္ဇာဒိနာ မဟန္တံ ကထိနံ အတ္ထတံ, တဿ။ တဉှိ ဒဏ္ဍကထိနပ္ပမာဏေန ပရိယန္တေ သံဟရိတွာ ဒုဂုဏံ ကာတဗ္ဗံ။ ပဋိဂ္ဂဟန္တိ အင်္ဂုလိကဉ္စုကံ။
֍ * ၂၅၇-၂၅၉။ ပါတိ နာမ ပဋိဂ္ဂဟဏသဏ္ဌာနေန ကတော ဘာဇနဝိသေသော။ န သမ္မတီတိ နပ္ပဟောတိ။
֍ * ၂၆၀-၂၆၂။ နီစဝတ္ထုကံ စိနိတုန္တိ ဗဟိကုဋ္ဋဿ သမန္တတော နီစဝတ္ထုကံ ကတွာ စိနိတုံ။ အရဟဋဃဋိယန္တံ နာမ သကဋစက္ကသဏ္ဌာနံ အရေ အရေ ဃဋိကာနိ ဗန္ဓိတွာ ဧကေန ဒွီဟိ ဝါ ပရိဗ္ဘမိယမာနံ ယန္တံ။
֍ ဋ္ဌ ၂၆၃။ အာဝိဒ္ဓပက္ခပါသကန္တိ ကဏ္ဏိကမဏ္ဍလဿ သမန္တာ ဌပိတပက္ခပါသကံ။ မဏ္ဍလေတိ ကဏ္ဏိကမဏ္ဍလေ။ ပက္ခပါသကေ ဌပေတွာတိ သမန္တာ ပက္ခပါသကဖလကာနိ ဌပေတွာ။
֍ ဋ္ဌ ၂၆၄။ ‘‘နမတကံ သန္ထတသဒိသ’’န္တိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ စမ္မခဏ္ဍပရိဟာရေန ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗန္တိ အနဓိဋ္ဌဟိတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ ဧတ္ထေဝ ပဝိဋ္ဌာနီတိ မဠောရိကာယ ဧဝ အန္တောဂဓာနိ။ ပုဗ္ဗေ ပတ္တသင်္ဂေါပနတ္ထံ အာဓာရကော အနုညာတော, ဣဒါနိ ဘုဉ္ဇနတ္ထံ။
֍ ဋ္ဌ ၂၆၅။ နိက္ကုဇ္ဇိတဗ္ဗောတိ တေန ဒိန္နဿ ဒေယျဓမ္မဿ အပ္ပဋိဂ္ဂဟဏတ္ထံ ပတ္တနိက္ကုဇ္ဇနကမ္မဝါစာယ နိက္ကုဇ္ဇိတဗ္ဗော, န အဓောမုခဌပနေန။ တေနေဝါဟ ‘‘ဧဝဉ္စ ပန, ဘိက္ခဝေ, နိက္ကုဇ္ဇိတဗ္ဗော’’တိအာဒိ။ အလာဘာယာတိ စတုန္နံ ပစ္စယာနံ အလာဘတ္ထာယ။ အနတ္ထာယာတိ ဥပဒ္ဒဝါယ အဝဍ္ဎိယာ။
֍ ဋ္ဌ ၂၆၆။ ပသာဒေဿာမာတိ အာယာစိဿာမ။ ဧတဒဝေါစာတိ ‘‘အပ္ပတိရူပံ မယာ ကတံ, ဘဂဝါ ပန မဟန္တေပိ အဂုဏေ အစိန္တေတွာ မယှံ အစ္စယံ ပဋိဂ္ဂဏှိဿတီ’’တိ မညမာနော ဧတံ ‘‘အစ္စယော မံ ဘန္တေ’’တိအာဒိဝစနံ
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၈၉။)အဝေါစ။ တတ္ထ ဉာယပဋိပတ္တိံ အတိစ္စ ဧတိ ပဝတ္တတီတိ အစ္စယော, အပရာဓော။ မံ အစ္စဂမာတိ မံ အတိက္ကမ္မ အဘိဘဝိတွာ ပဝတ္တော။ ပုရိသေန မဒ္ဒိတွာ အဘိဘဝိတွာ ပဝတ္တိတောပိ ဟိ အပရာဓော အတ္ထတော ပုရိသံ အတိစ္စ အဘိဘဝိတွာ ပဝတ္တော နာမ ဟောတိ။ ပဋိဂ္ဂဏှာတူတိ ခမတု။ အာယတိံ သံဝရာယာတိ အနာဂတေ သံဝရဏတ္ထာယ ပုန ဧဝရူပဿ အပရာဓဿ ဒေါသဿ ခလိတဿ အကရဏတ္ထာယ။ တဂ္ဃါတိ ဧကံသေန။ ယထာဓမ္မံ ပဋိကရောသီတိ ယထာ ဓမ္မော ဌိတော, တထေဝ ကရောသိ, ခမာပေသီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တံ တေ မယံ ပဋိဂ္ဂဏှာမာတိ တံ တဝ အပရာဓံ မယံ ခမာမ။ ဝုဍ္ဎိ ဟေသာ, အာဝုသော ဝဍ္ဎ, အရိယဿ ဝိနယေတိ ဧသာ, အာဝုသော ဝဍ္ဎ, အရိယဿ ဝိနယေ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော သာသနေ ဝုဍ္ဎိ နာမ။ ကတမာ? အစ္စယံ အစ္စယတော ဒိသွာ ယထာဓမ္မံ ပဋိကရိတွာ အာယတိံ သံဝရာပဇ္ဇနာ။ ဒေသနံ ပန ပုဂ္ဂလာဓိဋ္ဌာနံ ကရောန္တော ‘‘ယော အစ္စယံ အစ္စယတော ဒိသွာ ယထာဓမ္မံ ပဋိကရောတိ, အာယတိံ သံဝရံ အာပဇ္ဇတီ’’တိ အာဟ။
֍ ဋ္ဌ ၂၆၈။ ဗောဓိရာဇကုမာရဝတ္ထုမှိ (မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၃၂၄ အာဒယော) ကောကနဒေါတိ ကောကနဒံ ဝုစ္စတိ ပဒုမံ, သော စ မင်္ဂလပါသာဒေါ ဩလောကနပဒုမံ ဒဿေတွာ ကတော, တသ္မာ ‘‘ကောကနဒေါ’’တိ သင်္ခံ လဘိ။ ယာဝ ပစ္ဆိမသောပါနကဠေဝရာတိ ဧတ္ထ ပစ္ဆိမသောပါနကဠေဝရန္တိ ပဌမသောပါနဖလကံ ဝုတ္တံ တဿ သဗ္ဗပစ္ဆာ ဒုဿေန သန္ထတတ္တာ။ ဥပရိမသောပါနဖလကတော ပဋ္ဌာယ ဟိ သောပါနံ သန္ထတံ။ အဒ္ဒသာ ခေါတိ ဩလောကနတ္ထံယေဝ ဒွါရကောဋ္ဌကေ ဌိတော အဒ္ဒသ။
ဘဂဝါ တုဏှီ အဟောသီတိ ‘‘ကိဿ နု ခေါ အတ္ထာယ ရာဇကုမာရေန အယံ မဟာသက္ကာရော ကတော’’တိ အာဝဇ္ဇေန္တော ပုတ္တပတ္ထနာယ ကတဘာဝံ အညာသိ။ သော ဟိ ရာဇပုတ္တော အပုတ္တကော။ သုတဉ္စာနေန အဟောသိ ‘‘ဗုဒ္ဓါနံ ကိရ အဓိကာရံ ကတွာ မနသာ ဣစ္ဆိတံ လဘန္တီ’’တိ။ သော ‘‘သစာဟံ ပုတ္တံ လဘိဿာမိ, သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဣမံ စေလပဋိကံ အက္ကမိဿတိ။ နော စေ လဘိဿာမိ, န အက္ကမိဿတီ’’တိ ပတ္ထနံ ကတွာ သန္ထရာပေသိ။ အထ ဘဂဝါ ‘‘နိဗ္ဗတ္တိဿတိ နု ခေါ ဧတဿ ပုတ္တော’’တိ အာဝဇ္ဇေတွာ ‘‘န နိဗ္ဗတ္တိဿတီ’’တိ အဒ္ဒသ။ ပုဗ္ဗေ ကိရ သော ဧကသ္မိံ ဒီပေ
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၉၀။)ဝသမာနော သမာနစ္ဆန္ဒေန သကုဏပေါတကေ ခါဒိ။ သစဿ မာတုဂါမော ပုညဝါ ဘဝေယျ, ပုတ္တံ လဘေယျ။ ဥဘောဟိ ပန သမာနစ္ဆန္ဒေဟိ ဟုတွာ ပါပကမ္မံ ကတံ, တေနဿ ပုတ္တော န နိဗ္ဗတ္တိဿတီတိ အညာသိ။ ဒုဿေ ပန အက္ကန္တေ ‘‘ဗုဒ္ဓါနံ အဓိကာရံ ကတွာ ပတ္ထိတံ လဘန္တီတိ လောကေ အနုဿဝေါ, မယာ စ မဟာအဓိကာရော ကတော, န စ ပုတ္တံ လဘာမိ, တုစ္ဆံ ဣဒံ ဝစန’’န္တိ မိစ္ဆာဂဟဏံ ဂဏှေယျ။ တိတ္ထိယာပိ ‘‘နတ္ထိ သမဏာနံ အကတ္တဗ္ဗံ နာမ, စေလပဋိကံ မဒ္ဒန္တာ အာဟိဏ္ဍန္တီ’’တိ ဥဇ္ဈာယေယျုံ။ ဧတရဟိ စ အက္ကမန္တေသု ဗဟူ ဘိက္ခူ ပရစိတ္တဝိဒုနော, တေ ဘဗ္ဗတံ ဇာနိတွာ အက္ကမိဿန္တိ, အဘဗ္ဗတံ ဇာနိတွာ န အက္ကမိဿန္တိ။ အနာဂတေ ပန ဥပနိဿယော မန္ဒော ဘဝိဿတိ, အနာဂတံ န ဇာနိဿန္တိ, တေသု အက္ကမန္တေသု သစေ ပတ္ထိတံ ဣဇ္ဈိဿတိ, ဣစ္စေတံ ကုသလံ။ နော စေ ဣဇ္ဈိဿတိ, ‘‘ပုဗ္ဗေ ဘိက္ခုသံဃဿ အဓိကာရံ ကတွာ ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတံ လဘန္တိ, ဣဒါနိ န လဘန္တိ, တေယေဝ မညေ ဘိက္ခူ ပဋိပတ္တိပူရကာ အဟေသုံ, ဣမေ ပန ပဋိပတ္တိံ ပူရေတုံ န သက္ကောန္တီ’’တိ မနုဿာ ဝိပ္ပဋိသာရိနော ဘဝိဿန္တီတိ ဣမေဟိ တီဟိ ကာရဏေဟိ ဘဂဝါ အက္ကမိတုံ အနိစ္ဆန္တော တုဏှီ အဟောသိ။ ပစ္ဆိမံ ဇနတံ တထာဂတော အနုကမ္ပတီတိ ဣဒံ ပန ထေရော ဝုတ္တေသု ကာရဏေသု တတိယံ ကာရဏံ သန္ဓာယာဟ။ မင်္ဂလံ ဣစ္ဆန္တီတိ မင်္ဂလိကာ။
֍ ဋ္ဌ ၂၆၉။ ဗီဇနိန္တိ စတုရဿဗီဇနိံ။ တာလဝဏ္ဋန္တိ တာလပတ္တာဒီဟိ ကတံ မဏ္ဍလိကဗီဇနိံ။
֍ * ၂၇၀-၂၇၅။ ‘‘ဧကပဏ္ဏစ္ဆတ္တံ နာမ တာလပတ္တ’’န္တိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ ကမ္မသတေနာတိ ဧတ္ထ သတ-သဒ္ဒေါ အနေကပရိယာယော, အနေကေန ကမ္မေနာတိ အတ္ထော, မဟတာ ဥဿာဟေနာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ရုဓီတိ ခုဒ္ဒကဝဏံ။
֍ ဋ္ဌ ၂၇၈။ ‘‘အကာယဗန္ဓနေန သဉ္စိစ္စ အသဉ္စိစ္စ ဝါ ဂါမပ္ပဝေသနေ အာပတ္တိ။ သရိတဋ္ဌာနတော ဗန္ဓိတွာ ပဝိသိတဗ္ဗံ နိဝတ္တိတဗ္ဗံ ဝါ’’တိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ မုရဇဝဋ္ဋိသဏ္ဌာနံ ဝေဌေတွာ ကတန္တိ ဗဟူ ရဇ္ဇုကေ ဧကတော ကတွာ နာနာဝဏ္ဏေဟိ သုတ္တေဟိ ဝေဌေတွာ မုရဇဝဋ္ဋိသဒိသံ ကတံ။ တေနေဝ ဒုတိယပါရာဇိကဝဏ္ဏနာယံ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၈၅ ပါဠိမုတ္တကဝိနိစ္ဆယ) ဝုတ္တံ ‘‘ဗဟူ ရဇ္ဇုကေ ဧကတော ကတွာ
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၉၁။)ဧကေန နိရန္တရံ ဝေဌေတွာ ကတံ ဗဟုရဇ္ဇုကန္တိ န ဝတ္တဗ္ဗံ, တံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ တတ္ထ ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ, တံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တမေဝ။ မုဒ္ဒိကကာယဗန္ဓနံ နာမ စတုရဿံ အကတွာ သဇ္ဇိတံ။ ပါမင်္ဂဒသာ စတုရဿာ။ မုဒိင်္ဂသဏ္ဌာနေနာတိ ဝရကသီသာကာရေန။ ပါသန္တောတိ ဒသာမူလံ။
֍ * ၂၈၀-၂၈၂။ မုဏ္ဍဝဋ္ဋီတိ မလ္လကမ္မကရာဒယော။ ပမာဏင်္ဂုလေနာတိ ဝဍ္ဎကီအင်္ဂုလံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ သေသမေတ္ထ ပါဠိတော အဋ္ဌကထာတော စ သုဝိညေယျမေဝ။
ခုဒ္ဒကဝတ္ထုက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၉၂။)၆။ သေနာသနက္ခန္ဓကံ
ဝိဟာရာနုဇာနနကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၂၉၄။ သေနာသနက္ခန္ဓကေ သေနာသနံ အပညတ္တံ ဟောတီတိ ဝိဟာရသေနာသနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ စတုဗ္ဗိဓဉှိ (မ။ နိ။ အဋ္ဋ။ ၁။၂၉၆) သေနာသနံ ဝိဟာရသေနာသနံ မဉ္စပီဌသေနာသနံ သန္ထတသေနာသနံ ဩကာသသေနာသနန္တိ။ တတ္ထ ‘‘မဉ္စောပိ သေနာသနံ, ပီဌမ္ပိ ဘိသိပိ ဗိမ္ဗောဟနမ္ပိ ဝိဟာရောပိ အဍ္ဎယောဂေါပိ ပါသာဒေါပိ ဟမ္မိယမ္ပိ ဂုဟာပိ အဋ္ဋောပိ မာဠောပိ လေဏမ္ပိ ဝေဠုဂုမ္ဗောပိ ရုက္ခမူလမ္ပိ မဏ္ဍပေါပိ သေနာသနံ။ ယတ္ထ ဝါ ပန ဘိက္ခူ ပဋိက္ကမန္တိ, သဗ္ဗမေတံ သေနာသန’’န္တိ (ဝိဘ။ ၅၂၇) ဝစနတော ဝိဟာရော အဍ္ဎယောဂေါ ပါသာဒေါ ဟမ္မိယံ ဂုဟာတိ ဣဒံ ဝိဟာရသေနာသနံ နာမ။ မဉ္စော ပီဌံ ဘိသိ ဗိမ္ဗောဟနန္တိ ဣဒံ မဉ္စပီဌသေနာသနံ နာမ။ စိမိလိကာ စမ္မခဏ္ဍော တိဏသန္ထာရော ပဏ္ဏသန္ထာရောတိ ဣဒံ သန္ထတသေနာသနံ နာမ။ ယတ္ထ ဝါ ပန ဘိက္ခူ ပဋိက္ကမန္တီတိ ဣဒံ ဩကာသသေနာသနံ နာမ။
ရုက္ခမူလေတိအာဒီသု ရုက္ခမူလသေနာသနံ နာမ ယံကိဉ္စိ သန္ဒစ္ဆာယံ ဝိဝိတ္တံ ရုက္ခမူလံ။ ပဗ္ဗတော နာမ သေလော။ တတ္ထ ဟိ ဥဒကသောဏ္ဍီသု ဥဒကကိစ္စံ ကတွာ သီတာယ ရုက္ခစ္ဆာယာယ နိသိန္နာ နာနာဒိသာသု ခါယမာနာသု သီတေန ဝါတေန ဗီဇိယမာနာ သမဏဓမ္မံ ကရောန္တိ။ ကန္ဒရေတိ ကံ ဝုစ္စတိ ဥဒကံ, တေန ဒါရိတော ဥဒကေန ဘိန္နော ပဗ္ဗတပ္ပဒေသော ကန္ဒရံ။ ယံ ‘‘နိတမ္ဗ’’န္တိပိ ‘‘နဒီကုဉ္ဇ’’န္တိပိ ဝဒန္တိ။ တတ္ထ ဟိ ရဇတပဋ္ဋသဒိသာ ဝါလိကာ ဟောတိ, မတ္ထကေ မဏိဝိတာနံ ဝိယ ဝနဂဟနံ, မဏိက္ခန္ဓသဒိသံ ဥဒကံ သန္ဒတိ, ဧဝရူပံ ကန္ဒရံ ဩရုယှ ပါနီယံ ပိဝိတွာ ဂတ္တာနိ သီတံ ကတွာ ဝါလိကံ ဥဿာပေတွာ ပံသုကူလစီဝရံ ပညပေတွာ တတ္ထ နိသိန္နာ တေ ဘိက္ခူ သမဏဓမ္မံ ကရောန္တိ။ ဂိရိဂုဟာ နာမ ဒွိန္နံ ပဗ္ဗတာနံ အန္တရာ, ဧကသ္မိံယေဝ ဝါ ဥမင်္ဂသဒိသံ မဟာဝိဝရံ။
‘‘ဝနပတ္ထန္တိ ဒူရာနမေတံ သေနာသနာနံ အဓိဝစန’’န္တိအာဒိဝစနတော (ဝိဘ။ ၅၃၁) ယတ္ထ န ကသန္တိ န ဝပန္တိ, တာဒိသံ မနုဿာနံ ဥပစာရဋ္ဌာနံ အတိက္ကမိတွာ ဌိတံ အရညကသေနာသနံ ‘‘ဝနပတ္ထ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ အဇ္ဈောကာသော နာမ
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၉၃။)ကေနစိ အစ္ဆန္နော ပဒေသော။ အာကင်္ခမာနာ ပနေတ္ထ စီဝရကုဋိံ ကတွာ ဝသန္တိ။ ပလာလပုဉ္ဇေတိ ပလာလရာသိမှိ။ မဟာပလာလပုဉ္ဇတော ဟိ ပလာလံ နိက္ကဍ္ဎိတွာ ပဗ္ဘာရလေဏသဒိသေ အာလယေ ကရောန္တိ, ဂစ္ဆဂုမ္ဗာဒီနမ္ပိ ဥပရိ ပလာလံ ပရိက္ခိပိတွာ ဟေဋ္ဌာ နိသိန္နာ သမဏဓမ္မံ ကရောန္တိ, တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ ပဉ္စ လေဏာနီတိ ပဉ္စ လီယနဋ္ဌာနာနိ။ နိလီယန္တိ ဧတ္ထ ဘိက္ခူတိ လေဏာနိ, ဝိဟာရာဒီနမေတံ အဓိဝစနံ။ သုပဏ္ဏဝင်္ကဂေဟန္တိ ဂရုဠပက္ခသဏ္ဌာနေန ကတဂေဟံ။
֍ ဋ္ဌ ၂၉၅။ အနုမောဒနဂါထာသု သီတန္တိ အဇ္ဈတ္တဓာတုက္ခောဘဝသေန ဝါ ဗဟိဒ္ဓဥတုဝိပရိဏာမဝသဧန ဝါ ဥပ္ပဇ္ဇနကသီတံ။ ဥဏှန္တိ အဂ္ဂိသန္တာပံ, တဿ ဝနဒါဟာဒီသု ဝါ သမ္ဘဝေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ပဋိဟန္တီတိ ဗာဓတိ။ ယထာ တဒုဘယဝသေန ကာယစိတ္တာနံ ဗာဓနံ န ဟောတိ, ဧဝံ ကရောတိ။ သီတုဏှဗ္ဘာဟတေ ဟိ သရီရေ ဝိက္ခိတ္တစိတ္တော ဘိက္ခု ယောနိသော ပဒဟိတုံ န သက္ကောတိ။ ဝါဠမိဂါနီတိ သီဟဗျဂ္ဃါဒိဝါဠမိဂေ။ ဂုတ္တသေနာသနဉှိ ပဝိသိတွာ ဒွါရံ ပိဓာယ နိသိန္နဿ တေ ပရိဿယာ န ဟောန္တိ။ သရီသပေတိ ယေ ကေစိ သရန္တေ ဂစ္ဆန္တေ ဒီဃဇာတိကေ။ မကသေတိ နိဒဿနမတ္တမေတံ, ဍံသာဒီနမ္ပိ ဧတေနေဝ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ သိသိရေတိ သိသိရကာလဝသေန သတ္တာဟဝဒ္ဓလိကာဒိဝသေန စ ဥပ္ပန္နေ သိသိရသမ္ဖဿေ။ ဝုဋ္ဌိယောတိ ယဒါ တဒါ ဥပ္ပန္နာ ဝဿဝုဋ္ဌိယော။
ဝါတာတပေါ ဃောရောတိ ရုက္ခဂစ္ဆာဒီနံ ဥမ္မူလဘဉ္ဇနာဒိဝသေန ပဝတ္တိယာ ဃောရော သရဇအရဇာဒိဘေဒေါ ဝါတော စေဝ ဂိမှပရိဠာဟသမယေသု ဥပ္ပတ္တိယာ ဃောရော သူရိယာတပေါ စ ပဋိဟညတိ ပဋိဗာဟီယတိ။ လေဏတ္ထန္တိ နာနာရမ္မဏတော စိတ္တံ နိဝတ္တေတွာ ပဋိသလ္လာနာရာမတ္ထံ။ သုခတ္ထန္တိ ဝုတ္တပရိဿယာဘာဝေန ဖာသုဝိဟာရတ္ထံ။ ဈာယိတုန္တိ အဋ္ဌတိံသာရမ္မဏေသု ယတ္ထ ကတ္ထစိ စိတ္တံ ဥပနိဇ္ဈာယိတုံ။ ဝိပဿိတုန္တိ အနိစ္စာဒိတော သင်္ခါရေ သမ္မသိတုံ။
ဝိဟာရေတိ ပတိဿယေ။ ကာရယေတိ ကာရာပေယျ။ ရမ္မေတိ မနောရမေ နိဝါသသုခေ။ ဝါသယေတ္ထ ဗဟုဿုတေတိ ကာရေတွာ ပန ဧတ္ထ ဝိဟာရေသု ဗဟုဿုတေ သီလဝန္တေ ကလျာဏဓမ္မေ နိဝါသေယျ။ တေ နိဝါသေန္တော ပန တေသံ ဗဟုဿုတာနံ ယထာ ပစ္စယေဟိ ကိလမထော န ဟောတိ, ဧဝံ
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၉၄။)အန္နဉ္စ ပါနဉ္စ ဝတ္ထသေနာသနာနိ စ ဒဒေယျ ဥဇုဘူတေသု အဇ္ဈာသယသမ္ပန္နေသု ကမ္မဖလာနံ ရတနတ္တယဂုဏာနဉ္စ သဒ္ဒဟနေန ဝိပ္ပသန္နေန စေတသာ။
ဣဒါနိ ဂဟဋ္ဌပဗ္ဗဇိတာနံ အညမညုပကာရိတံ ဒဿေတုံ ‘‘တေ တဿာ’’တိ ဂါထမာဟ။ တတ္ထ တေတိ တေ ဗဟုဿုတာ။ တဿာတိ ဥပါသကဿ။ ဓမ္မံ ဒေသေန္တီတိ သကလဝဋ္ဋဒုက္ခာပနူဒနံ သဒ္ဓမ္မံ ဒေသေန္တိ။ ယံ သော ဓမ္မံ ဣဓညာယာတိ သော ပုဂ္ဂလော ယံ သဒ္ဓမ္မံ ဣမသ္မိံ သာသနေ သမ္မာ ပဋိပဇ္ဇနေန ဇာနိတွာ အဂ္ဂမဂ္ဂါဓိဂမေန အနာသဝေါ ဟုတွာ ပရိနိဗ္ဗာယတိ။
သော စ သဗ္ဗဒဒေါ ဟောတီတိ အာဝါသဒါနသ္မိံ ဒိန္နေ သဗ္ဗဒါနံ ဒိန္နမေဝ ဟောတီတိ ကတွာ ဝုတ္တံ။ တထာ ဟိ (သံ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၄၂) ဒွေ တယော ဂါမေ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ကိဉ္စိ အလဒ္ဓါ အာဂတဿပိ ဆာယူဒကသမ္ပန္နံ အာရာမံ ပဝိသိတွာ နဟာယိတွာ ပတိဿယေ မုဟုတ္တံ နိပဇ္ဇိတွာ ဥဋ္ဌာယ နိသိန္နဿ ကာယေ ဗလံ အာဟရိတွာ ပက္ခိတ္တံ ဝိယ ဟောတိ, ဗဟိ ဝိစရန္တဿ စ ကာယေ ဝဏ္ဏဓာတု ဝါတာတပေဟိ ကိလမတိ, ပတိဿယံ ပဝိသိတွာ ဒွါရံ ပိဓာယ မုဟုတ္တံ နိပန္နဿ ဝိသဘာဂသန္တတိ ဝူပသမ္မတိ, သဘာဂသန္တတိ ပတိဋ္ဌာတိ, ဝဏ္ဏဓာတု အာဟရိတွာ ပက္ခိတ္တာ ဝိယ ဟောတိ, ဗဟိ ဝိစရန္တဿ စ ပါဒေ ကဏ္ဋကော ဝိဇ္ဈတိ, ခါဏု ပဟရတိ, သရီသပါဒိပရိဿယာ စေဝ စောရဘယဉ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, ပတိဿယံ ပဝိသိတွာ ဒွါရံ ပိဓာယ နိပန္နဿ သဗ္ဗေ ပရိဿယာ န ဟောန္တိ, သဇ္ဈာယန္တဿ ဓမ္မပီတိသုခံ, ကမ္မဋ္ဌာနံ မနသိကရောန္တဿ ဥပသမသုခဉ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဗဟိဒ္ဓါဝိက္ခေပါဘာဝတော, ဗဟိ ဝိစရန္တဿ စ သေဒါ မုစ္စန္တိ, အက္ခီနိ ဖန္ဒန္တိ, သေနာသနံ ပဝိသနက္ခဏေ မဉ္စပီဌာနိ န ပညာယန္တိ, မုဟုတ္တံ နိသိန္နဿ ပန အက္ခိပသာဒေါ အာဟရိတွာ ပက္ခိတ္တော ဝိယ ဟောတိ, ဒွါရဝါတပါနမဉ္စပီဌာဒီနိ ပညာယန္တိ, ဧတသ္မိဉ္စ အာဝါသေ ဝသန္တံ ဒိသွာ မနုဿာ စတူဟိ ပစ္စယေဟိ သက္ကစ္စံ ဥပဋ္ဌဟန္တိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘သော စ သဗ္ဗဒဒေါ ဟောတိ, ယော ဒဒါတိ ဥပဿယ’’န္တိ။
֍ ဋ္ဌ ၂၉၆။ အာဝိဉ္ဆနစ္ဆိဒ္ဒန္တိ ယတ္ထ အင်္ဂုလိံ ပဝေသေတွာ ဒွါရံ အာကဍ္ဎန္တာ ဒွါရဗာဟံ ဖုသာပေန္တိ, တဿေတံ အဓိဝစနံ။ အာဝိဉ္ဆနရဇ္ဇုန္တိ ကဝါဋေယေဝ ဆိဒ္ဒံ ကတွာ တတ္ထ ပဝေသေတွာ ယေန ရဇ္ဇုကေန ကဍ္ဎန္တာ ဒွါရံ ဖုသာပေန္တိ, တံ အာဝိဉ္ဆနရဇ္ဇုကံ။ သေနာသနပရိဘောဂေ အကပ္ပိယစမ္မံ နာမ
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၉၅။)နတ္ထီတိ ဒဿနတ္ထံ ‘‘သစေပိ ဒီပိနင်္ဂုဋ္ဌေန ကတာ ဟောတိ, ဝဋ္ဋတိယေဝါ’’တိ ဝုတ္တံ။ စေတိယေ ဝေဒိကာသဒိသန္တိ ဝါတပါနဗာဟာသု စေတိယေ ဝေဒိကာယ ဝိယ ပဋ္ဋိကာဒီဟိ ဒဿေတွာ ကတံ။ ထမ္ဘကဝါတပါနံ နာမ တိရိယံ ဒါရူနိ အဒတွာ ဥဇုကံ ဌိတေဟိ ဧဝ ဝေဏုသလာကာဒီဟိ ကတံ။
ဝိဟာရာနုဇာနနကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
မဉ္စပီဌာဒိအနုဇာနနကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၂၉၇။ ပေါဋကိတူလန္တိ ဧရကတိဏတူလံ။ ပေါဋကိဂဟဏဉ္စေတ္ထ တိဏဇာတီနံ နိဒဿနမတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ယေသံ ကေသဉ္စိ တိဏဇာတိကာန’’န္တိ။ ပဉ္စဝိဓံ ဥဏ္ဏာဒိတူလမ္ပိ ဝဋ္ဋတီတိ ဧတ္ထာပိ ‘‘ဗိမ္ဗောဟနေ’’တိ အာနေတွာ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။ ‘‘တူလပူရိတံ ဘိသိံ အပဿယိတုံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ကေစိ ဝဒန္တိ, ဝဋ္ဋတီတိ အပရေ။ ဥပဒဟန္တီတိ ဌပေန္တိ။ သီသပ္ပမာဏန္တိ ယတ္ထ ဂလဝါဋကတော ပဋ္ဌာယ သဗ္ဗသီသံ ဥပဒဟန္တိ, တံ သီသပ္ပမာဏံ။ တဉ္စ ဥက္ကဋ္ဌပရိစ္ဆေဒတော တိရိယံ မုဋ္ဌိရတနံ ဟောတီတိ ဒဿေတုံ ‘‘ယဿ ဝိတ္ထာရတော တီသု ကဏ္ဏေသူ’’တိအာဒိမာဟ။ မဇ္ဈဋ္ဌာနံ မုဋ္ဌိရတနံ ဟောတီတိ ဗိမ္ဗောဟနဿ မဇ္ဈဋ္ဌာနံ တိရိယတော မုဋ္ဌိရတနပ္ပမာဏံ ဟောတိ။ မသူရကေတိ စမ္မမယဘိသိယံ။ ဖုသိတာနိ ဒါတုန္တိ သညာကရဏတ္ထံ ဗိန္ဒူနိ ဒါတုံ။
֍ ဋ္ဌ ၂၉၈။ န နိဗန္ဓတီတိ အနိဗန္ဓနီယော, န အလ္လီယတီတိ အတ္ထော။ ပဋိဗာဟေတွာတိ မဋ္ဌံ ကတွာ။
ဣဋ္ဌကာစယာဒိအနုဇာနနကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၃၀၀။ ရုက္ခံ ဝိဇ္ဈိတွာတိ ရုက္ခဒါရုံ ဝိဇ္ဈိတွာ။ ခါဏုကေ အာကောဋေတွာတိ ဒွေ ဒွေ ခါဏုကေ အာကောဋေတွာ။ တံ အာဟရိမံ ဘိတ္တိပါဒန္တိ ဝုတ္တနယေန ခါဏုကေ အာကောဋေတွာ ကတံယေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဘူမိယံ ပတိဋ္ဌာပေတုန္တိ မူလေန ဘူမိယံ ပတိဋ္ဌာပေတွာ ဘိတ္တိပါဒဿ ဥပတ္ထမ္ဘနဝသေန ဥဿာပေတွာ ခါဏုကေဟိ ဘိတ္တိပါဒံ ဥဿာပေတွာ ဌပေတုန္တိ အဓိပ္ပါယော။ ဥဘတော ကုဋ္ဋံ နီဟရိတွာ ကတပဒေသဿာတိ ယထာ
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၉၆။)အန္တောဒွါရသမီပေ နိသိန္နေဟိ ဥဇုကံ ဗဟိ ဩလောကေတုံ န သက္ကာ ဟောတိ, ဧဝံ ဥဘောဟိ ပဿေဟိ ကုဋ္ဋံ နီဟရိတွာ အဘိမုခေ ဘိတ္တိံ ဥပဋ္ဌပေတွာ ကတပဒေသဿ။ သမန္တာ ပရိယာဂါရောတိ သမန္တတော အာဝိဒ္ဓပမုခံ။ ဥဂ္ဃါဋနကိဋိကန္တိ ဒဏ္ဍေဟိ ဥက္ခိပိတွာ ဌပနကပဒရကိဋိကံ။
အနာထပိဏ္ဍိကဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၃၀၄။ အနာထပိဏ္ဍိကသေဋ္ဌိဝတ္ထုမှိ (သံ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၂၄၂) ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေနာတိ ဝါဏိဇ္ဇကမ္မံ အဓိပ္ပေတံ။ အနာထပိဏ္ဍိကော ကိရ ရာဇဂဟသေဋ္ဌိ စ အညမညံ ဘဂိနိပတိကာ ဟောန္တိ။ ယဒါ ရာဇဂဟေ ဥဋ္ဌာနကဘဏ္ဍံ သမဂ္ဃံ ဟောတိ, တဒါ ရာဇဂဟသေဋ္ဌိ တံ ဂဟေတွာ သကဋသတေဟိ သာဝတ္ထိံ ဂန္တွာ ယောဇနမတ္တေ ဌိတော အတ္တနော အာဂတဘာဝံ ဇာနာပေတိ။ အနာထပိဏ္ဍိကော ပစ္စုဂ္ဂန္တွာ တဿ မဟာသက္ကာရံ ကတွာ ဧကံ ယာနံ အာရောပေတွာ သာဝတ္ထိံ ပဝိသတိ။ သော သစေ ဘဏ္ဍံ လဟုကံ ဝိက္ကီယတိ, ဝိက္ကိဏာတိ။ နော စေ, ဘဂိနိဃရေ ဌပေတွာ ပက္ကမတိ။ အနာထပိဏ္ဍိကောပိ တထေဝ ကရောတိ။ သွာယံ တဒါပိ တေနေဝ ကရဏီယေန အဂမာသိ။ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။
တံ ဒိဝသံ ပန ရာဇဂဟသေဋ္ဌိ ယောဇနမတ္တေ ဌိတေန အနာထပိဏ္ဍိကေန အာဂတဘာဝဇာနနတ္ထံ ပေသိတံ ပဏ္ဏံ န သုဏိ, ဓမ္မဿဝနတ္ထာယ ဝိဟာရံ အဂမာသိ။ သော ဓမ္မကထံ သုတွာ သွာတနာယ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခံ ဘိက္ခုသံဃံ နိမန္တေတွာ အတ္တနော ဃရေ ဥဒ္ဓနခဏာပနဒါရုဖာလနာဒီနိ ကာရေသိ။ အနာထပိဏ္ဍိကောပိ ‘‘ဣဒါနိ မယှံ ပစ္စုဂ္ဂမနံ ကရိဿတိ, ဣဒါနိ ကရိဿတီ’’တိ ဃရဒွါရေပိ ပစ္စုဂ္ဂမနံ အလဘိတွာ အန္တောဃရံ ပဝိဋ္ဌော ပဋိသန္ထာရမ္ပိ န ဗဟုံ အလတ္ထ။ ‘‘ကိံ မဟာသေဋ္ဌိ ကုသလံ ဒါရကရူပါနံ, နသိ မဂ္ဂေ ကိလန္တော’’တိ ဧတ္တကောဝ ပဋိသန္ထာရော အဟောသိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အထ ခေါ အနာထပိဏ္ဍိကဿ ဂဟပတိဿ ဧတဒဟောသီ’’တိအာဒိ။
ဗုဒ္ဓေါတိ တွံ ဂဟပတိ ဝဒေသီတိ တဿ ကိရ မုခတော ဗုဒ္ဓသဒ္ဒံ သုတွာ အနာထပိဏ္ဍိကော ပဉ္စဝဏ္ဏံ ပီတိံ ပဋိလဘတိ, သာ တဿ သီသေ ဥဋ္ဌဟိတွာ ယာဝ ပါဒပိဋ္ဌိယာ, ပါဒပိဋ္ဌိယာ ဥဋ္ဌာယ ယာဝ သီသာ ဂစ္ဆတိ, ဥဘတော ဥဋ္ဌာယ မဇ္ဈေ ဩသရတိ, မဇ္ဈေ ဥဋ္ဌာယ ဥဘတော ဂစ္ဆတိ။ သော ပီတိယာ နိရန္တရံ ဖုဋော ‘‘ဗုဒ္ဓေါတိ တွံ ဂဟပတိ ဝဒေသီ’’တိ ဧဝံ တိက္ခတ္တုံ ပုစ္ဆိ။ အကာလော ခေါ, ဂဟပတိ, ဣမံ ကာလံ တံ
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၉၇။)ဘဂဝန္တံ ဒဿနာယ ဥပသင်္ကမိတုန္တိ ‘‘ဗုဒ္ဓါ နာမ ဒုရာသဒါ အာသီဝိသသဒိသာ ဟောန္တိ, သတ္ထာ စ သိဝထိကာယ သမီပေ ဝသတိ, န သက္ကာ တတ္ထ ဣမာယ ဝေလာယ ဣမိနာ ဂန္တု’’န္တိ မညမာနော ဧဝမာဟ။ ဗုဒ္ဓဂတာယ သတိယာ နိပဇ္ဇီတိ အညံ ကိဉ္စိ အစိန္တေတွာ ဗုဒ္ဓဂတာယ ဧဝ သတိယာ နိပဇ္ဇိ။ တံ ဒိဝသံ ကိရဿ ဘဏ္ဍသကဋေသု ဝါ ဥပဋ္ဌာကေသု ဝါ စိတ္တမ္ပိ နုပ္ပဇ္ဇိ, သာယမာသမ္ပိ န အကာသိ။ သတ္တဘူမိကံ ပန ပါသာဒံ အာရုယှ သုပညတ္တာလင်္ကတဝရသယနေ ‘‘ဗုဒ္ဓေါ ဗုဒ္ဓေါ’’တိ သဇ္ဈာယံ ကရောန္တောဝ နိပဇ္ဇိတွာ နိဒ္ဒံ ဩက္ကမိ။ တိက္ခတ္တုံ ဝုဋ္ဌာသိ ပဘာတံ မညမာနောတိ ပဌမယာမေ တာဝ ဝီတိဝတ္တေ ဥဋ္ဌာယ ဗုဒ္ဓံ အနုဿရိ, အထဿ ဗလဝပ္ပသာဒေါ ဥဒပါဒိ, ပီတိအာလောကော အဟောသိ, သဗ္ဗတမံ ဝိဂစ္ဆိ, ဒီပသဟဿုဇ္ဇလနံ ဝိယ စန္ဒုဋ္ဌာနသူရိယုဋ္ဌာနံ ဝိယ စ ဇာတံ။ သော ‘‘ပမာဒံ အာပန္နောမှိ, ဝဉ္စိတောမှိ, သူရိယော ဥဂ္ဂတော’’တိ ဥဋ္ဌာယ အာကာသတလေ ဌတွာ စန္ဒံ ဩလောကေတွာ ‘‘ဧကောဝ ယာမော ဂတော, အညေ ဒွေ အတ္ထီ’’တိ ပုန ပဝိသိတွာ နိပဇ္ဇိ, ဧတေနုပါယေန မဇ္ဈိမယာမာဝသာနေပိ ပစ္ဆိမယာမာဝသာနေပိ တိက္ခတ္တုံ ဥဋ္ဌာသိ။ ပစ္ဆိမယာမာဝသာနေ ပန ဗလဝပစ္စူသေယေဝ ဥဋ္ဌာယ အာကာသတလံ အာဂန္တွာ မဟာဒွါရာဘိမုခေါ အဟောသိ, သတ္တဘူမိကဒွါရံ သယမေဝ ဝိဝဋံ အဟောသိ, ပါသာဒါ ဩရုယှ အန္တရဝီထိံ ပဋိပဇ္ဇိ။
֍ ဋ္ဌ ၃၀၅။ အမနုဿာတိ အဓိဂတဝိသေသာ ဒေဝတာ။ တထာ ဟိ တာ သေဋ္ဌိဿ ဘာဝိနိသမ္ပတ္တိံ ပစ္စက္ခတော သမ္ပဿမာနာ ‘‘အယံ မဟာသေဋ္ဌိ ‘ဗုဒ္ဓုပဋ္ဌာနံ ဂမိဿာမီ’တိ နိက္ခန္တော ပဌမဒဿနေနေဝ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌာယ တိဏ္ဏံ ရတနာနံ အဂ္ဂုပဋ္ဌာကော ဟုတွာ အသဒိသံ သံဃာရာမံ ကတွာ စာတုဒ္ဒိသဿ အရိယသံဃဿ အနာဝဋဒွါရော ဘဝိဿတိ, န ယုတ္တမဿ ဒွါရံ ပိဒဟိတု’’န္တိ စိန္တေတွာ ဒွါရံ ဝိဝရိံသု။ အန္တရဓာယီတိ ရာဇဂဟံ ကိရ အာကိဏ္ဏမနုဿံ, အန္တောနဂရေ နဝ ကောဋိယော ဗဟိနဂရေ နဝါတိ တံ ဥပနိဿာယ အဋ္ဌာရသ မနုဿကောဋိယော ဝသန္တိ။ အဝေလာယ မတမနုဿေ ဗဟိ နီဟရိတုံ အသက္ကောန္တာ အဋ္ဋာလကေ ဌတွာ ဗဟိဒွါရေ ခိပန္တိ။ မဟာသေဋ္ဌိ နဂရတော ဗဟိ နိက္ခန္တမတ္တောဝ အလ္လသရီရံ ပါဒေန အက္ကမိ, အပရမ္ပိ ပိဋ္ဌိပါဒေန ပဟရိ, မက္ခိကာ ဥပ္ပတိတွာ ပကိရိံသု, ဒုဂ္ဂန္ဓော နာသာပုဋံ အဘိဟနိ, ဗုဒ္ဓပ္ပသာဒေါ တနုတ္တံ ဂတော။ တေနဿ အာလောကော အန္တရဓာယိ အန္ဓကာရော ပါတုရဟောသိ ပီတိဝေဂဿ တနုဘာဝေ တံသမုဋ္ဌိတရူပါနံ
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၉၈။)ပရိဒုဗ္ဗလဘာဝတော။ သဒ္ဒမနုဿာဝေသီတိ ‘‘သေဋ္ဌိဿ ဥဿာဟံ ဇနေဿာမီ’’တိ သုဝဏ္ဏကိင်္ကိဏိကံ ဃဋ္ဋေန္တော ဝိယ မဓုရဿရေန သဒ္ဒံ အနုဿာဝေသိ။
သတံ ကညာသဟဿာနီတိ ပုရိမပဒါနိပိ ဣမိနာဝ သဟဿ-ပဒေန သဒ္ဓိံ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗာနိ။ ယထေဝ ဟိ သတံ ကညာသဟဿာနိ, ဧဝံ သတံ သဟဿာနိ ဟတ္ထီ, သတံ သဟဿာနိ အဿာ, သတံ သဟဿာနိ ရထာတိ အယမေတ္ထ အတ္ထော, ဣတိ ဧကေကံ သတသဟဿံ ဒီပိတံ ဟောတိ။ ပဒဝီတိဟာရဿာတိ ပဒံ ဝီတိဟရတိ ဧတ္ထာတိ ပဒဝီတိဟာရော။ သော ဒုတဝိလမ္ဗိတံ အကတွာ သမဂမနေ ဒွိန္နံ ပဒါနံ အန္တရေ မုဋ္ဌိရတနမတ္တံ။ ကလံ နာဂ္ဃန္တိ သောဠသိန္တိ တံ ဧကံ ပဒဝီတိဟာရံ သောဠသ ဘာဂေ ကတွာ တတော ဧကော ကောဋ္ဌာသော ပုန သောဠသဓာ, တတော ဧကော သောဠသဓာတိ ဧဝံ သောဠသ ဝါရေ သောဠသဓာ ဘိန္နဿ ဧကော ကောဋ္ဌာသော သောဠသီ ကလာ နာမ, တံ သောဠသိံ ကလံ ဧတာနိ စတ္တာရိ သတသဟဿာနိ န အဂ္ဃန္တိ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – သတံ ဟတ္ထိသဟဿာနိ သတံ အဿသဟဿာနိ သတံ ရထသဟဿာနိ သတံ ကညာသဟဿာနိ, တာ စ ခေါ အာမုက္ကမဏိကုဏ္ဍလာ သကလဇမ္ဗုဒီပရာဇဓီတရောဝါတိ ဣမသ္မာ ဧတ္တကာ လာဘာ ဝိဟာရံ ဂစ္ဆန္တဿ တသ္မိံ သောဠသိကလာသင်္ခါတေ ပဒေသေ လင်္ဃနသာဓနဝသေန ပဝတ္တစေတနာဝ ဥတ္တရိတရာတိ။ ပဒံ ဝါ ဝီတိဟရတိ ဧတေနာတိ ပဒဝီတိဟာရော, တထာပဝတ္တာ ကုသလစေတနာ, တဿာ ဖလံ သောဠသဓာ ကတွာတိ စ ဝဒန္တိ။ ဣဒံ ပန ဝိဟာရဂမနံ ကဿ ဝသေန ဂဟိတန္တိ? ဝိဟာရံ ဂန္တွာ အနန္တရာယေန သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟန္တဿ ဝသေန ဂဟိတံ။ ‘‘ဂန္ဓမာလာဒီဟိ ပူဇံ ကရိဿာမိ, စေတိယံ ဝန္ဒိဿာမိ, ဓမ္မံ သောဿာမိ, ဒီပပူဇံ ကရိဿာမိ, သံဃံ နိမန္တေတွာ ဒါနံ ဒဿာမိ, သိက္ခာပဒေသု ဝါ သရဏေသု ဝါ ပတိဋ္ဌဟိဿာမီ’’တိ ဂစ္ဆတောပိ ဝသေန ဝဋ္ဋတိယေဝ။
အန္ဓကာရော အန္တရဓာယီတိ သော ကိရ စိန္တေသိ ‘‘အဟံ ဧကကောတိ သညံ ကရောမိ, အမနုဿာ စ မေ အနုဂါမိနော သဟာယာ အတ္ထိ, ကသ္မာ ဘာယာမီ’’တိ သူရော အဟောသိ။ အထဿ ဗလဝါ ဗုဒ္ဓပ္ပသာဒေါ ဥဒပါဒိ, တသ္မာ အန္ဓကာရော အန္တရဓာယိ။ သေသဝါရေသုပိ ဧသေဝ နယော။ အာလောကော ပါတုရဟောသီတိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု စိရကာလပရိစယသမ္ဘူတဿ ဗလဝတော ပသာဒဿ ဝသေန ဥပ္ပန္နာယ ဥဠာရာယ ဗုဒ္ဓါရမ္မဏာယ ပီတိယာ
(သာရတ္ထ၊၃၊၃၉၉။)သမုဋ္ဌာပိတော ဝိပဿနောဘာသသဒိသော သာတိသယော စိတ္တပစ္စယဥတုသမုဋ္ဌာနော အာလောကော ပါတုရဟောသိ။ ဒေဝတာဟိ ကတောတိပိ ဝဒန္တိ, ပုရိမောယေဝေတ္ထ ယုတ္တတရော။ ဧဟိ သုဒတ္တာတိ သော ကိရ သေဋ္ဌိ ဂစ္ဆမာနောဝ စိန္တေသိ ‘‘ဣမသ္မိံ လောကေ ဗဟူ ပူရဏကဿပါဒယော တိတ္ထိယာ ‘မယံ ဗုဒ္ဓါ, မယံ ဗုဒ္ဓါ’တိ ဝဒန္တိ, ကထံ နု ခေါ အဟံ သတ္ထု ဗုဒ္ဓဘာဝံ ဇာနေယျ’’န္တိ။ အထဿ ဧတဒဟောသိ ‘‘မယှံ ဂုဏဝသေန ဥပ္ပန္နံ နာမံ မဟာဇနော ဇာနာတိ, ကုလဒတ္တိယံ ပန မေ နာမံ အညတြ မယာ န ကောစိ ဇာနာတိ, သစေ ဗုဒ္ဓေါ ဘဝိဿတိ, ကုလဒတ္တိကနာမေန မံ အာလပိဿတီ’’တိ။ သတ္ထာ တဿ စိတ္တံ ဉတွာ ဧဝမာဟ။
ပရိနိဗ္ဗုတောတိ ကိလေသပရိနိဗ္ဗာနေန ပရိနိဗ္ဗုတော။ အာသတ္တိယောတိ ရူပါဒီသု အာသဉ္ဇနဋ္ဌေန အာသတ္တိယော, တဏှာယော။ သန္တိန္တိ ကိလေသဝူပသမံ။ ပပ္ပုယျာတိ အဂ္ဂမဂ္ဂေန ပတွာ။ သေသမေတ္ထ ပါဠိအနုသာရေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယဉ္စေတ္ထ အနုတ္တာနမတ္ထံ, တံ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တမေဝ။
֍ ဋ္ဌ ၃၀၆။ ဝယမေဝ ဝေယျာယိကန္တိ အာဟ ‘‘ဝေယျာယိကန္တိ ဝယကရဏံ ဝုစ္စတီ’’တိ။
အနာထပိဏ္ဍိကဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
အဂ္ဂါသနာဒိအနုဇာနနကထာဝဏ္ဏနာ
֍ * ၃၁၀-၃၁၁။ ဒက္ခိဏောဒကန္တိ အဂ္ဂတော ဥပနီယမာနံ ဒက္ခိဏောဒကံ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ ဘိက္ခူ အာမန္တေသီတိ (ဇာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၃၆ တိတ္တိရဇာတကဝဏ္ဏနာ) တေဟိ ဘိက္ခူဟိ အတ္တနော အတ္တနော ရုစိဝသေန အဂ္ဂါသနာဒိရဟာနံ ကထိတကာလေ ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, မယှံ သာသနေ အဂ္ဂါသနာဒီနိ ပတွာ ခတ္တိယကုလာ ပဗ္ဗဇိတော ပမာဏံ, န ဗြာဟ္မဏကုလာ, န ဂဟပတိကုလာ ပဗ္ဗဇိတော, န ဝိနယဓရော, န သုတ္တန္တိကော, န အာဘိဓမ္မိကော, န ပဌမဇ္ဈာနာဒိလာဘိနော, န သောတာပန္နာဒယော ပမာဏံ, အထ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဣမသ္မိံ သာသနေ ယထာဝုဍ္ဎံ အဘိဝါဒနံ ပစ္စုဋ္ဌာနံ အဉ္ဇလိကမ္မံ သာမီစိကမ္မံ ကတ္တဗ္ဗံ, အဂ္ဂါသနံ အဂ္ဂေါဒကံ အဂ္ဂပိဏ္ဍော လဒ္ဓဗ္ဗော, ဣဒမေတ္ထ ပမာဏံ, တသ္မာ ဝုဍ္ဎတရော ဘိက္ခု ဧတေသံ အနုစ္ဆဝိကော။ ဣဒါနိ ခေါ ပန, ဘိက္ခဝေ, သာရိပုတ္တော မယှံ အဂ္ဂသာဝကော
(သာရတ္ထ၊၃၊၄၀၀။)အနုဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တကော မမာနန္တရသေနာသနံ လဒ္ဓုံ အရဟတိ။ သော ဣမံ ရတ္တိံ သေနာသနံ အလဘန္တော ရုက္ခမူလေ ဝီတိနာမေသိ။ တုမှေ ဣဒါနေဝ ဧဝံ အဂါရဝါ အပ္ပတိဿာ, ဂစ္ဆန္တေ ဂစ္ဆန္တေ ကာလေ ကိန္တိ ကတွာ ဝိဟရိဿထာ’’တိ ဝတွာ အထ နေသံ ဩဝါဒဒါနတ္ထာယ ‘‘ပုဗ္ဗေ, ဘိက္ခဝေ, တိရစ္ဆာနဂတာပိ ‘န ခေါ ပနေတံ အမှာကံ ပတိရူပံ, ယံ မယံ အညမညံ အဂါရဝါ အပ္ပတိဿာ အသဘာဂဝုတ္တိနော ဝိဟရေယျာမ, အမှေသု မဟလ္လကတရံ ဇာနိတွာ တဿ အဘိဝါဒနာဒီနိ ကရိဿာမာ’တိ သာဓုကံ ဝီမံသိတွာ ‘အယံ မဟလ္လကော’တိ ဉတွာ တဿ အဘိဝါဒနာဒီနိ ကတွာ ဒေဝပထံ ပူရယမာနာ ဂတာ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိတွာ ဒဿေတုံ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ။
ယေ ဝုဍ္ဎမပစာယန္တီတိ ဇာတိဝုဍ္ဎော ဝယောဝုဍ္ဎော ဂုဏဝုဍ္ဎောတိ တယော ဝုဍ္ဎာ။ တေသု ဇာတိသမ္ပန္နော ဇာတိဝုဍ္ဎော နာမ, ဝယေ ဌိတော ဝယောဝုဍ္ဎော နာမ, ဂုဏသမ္ပန္နော ဂုဏဝုဍ္ဎော နာမ။ တေသု ဂုဏသမ္ပန္နော ဝယောဝုဍ္ဎော ဣမသ္မိံ ဌာနေ ဝုဍ္ဎောတိ အဓိပ္ပေတော။ အပစာယန္တီတိ ဇေဋ္ဌာပစာယိကကမ္မေန ပူဇေန္တိ။ ဓမ္မဿ ကောဝိဒါတိ ဇေဋ္ဌာပစာယနဓမ္မဿ ကောဝိဒါ ကုသလာ။ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေတိ ဣမသ္မိံယေဝ အတ္တဘာဝေ။ ပါသံသာတိ ပသံသာရဟာ။ သမ္ပရာယေ စ သုဂ္ဂတီတိ သမ္ပရေတဗ္ဗေ ဣမံ လောကံ ဟိတွာ ဂန္တဗ္ဗေ ပရလောကေပိ တေသံ သုဂတိယေဝ ဟောတီတိ အတ္ထော။ အယံ ပနေတ္ထ ပိဏ္ဍတ္ထော – ဘိက္ခဝေ, ခတ္တိယာ ဝါ ဟောန္တု ဗြာဟ္မဏာ ဝါ ဝေဿာ ဝါ သုဒ္ဒါ ဝါ ဂဟဋ္ဌာ ဝါ ပဗ္ဗဇိတာ ဝါ တိရစ္ဆာနဂတာ ဝါ, ယေ ကေစိ သတ္တာ ဇေဋ္ဌာပစိတိကမ္မေ ဆေကာ ကုသလာ ဂုဏသမ္ပန္နာနံ ဝယောဝုဍ္ဎာနံ အပစိတိံ ကရောန္တိ, တေ ဣမသ္မိဉ္စ အတ္တဘာဝေ ဇေဋ္ဌာပစိတိကာရကာတိ ပသံသံ ဝဏ္ဏနံ ထောမနံ လဘန္တိ, ကာယဿ စ ဘေဒါ သဂ္ဂေ နိဗ္ဗတ္တန္တီတိ။
အဂ္ဂါသနာဒိအနုဇာနနကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
အာသနပ္ပဋိဗာဟနာဒိကထာဝဏ္ဏနာ
֍ * ၃၁၃-၄။ ဥဒ္ဒိဿကတန္တိ ဂိဟီဟိ သံဃံ ဥဒ္ဒိဿ ကတံ။ ဂိဟိဝိကတန္တိ ဂိဟီဟိ ကတံ ပညတ္တံ, ဂိဟိသန္တကန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အတိသမီပံ အဂန္တွာတိ ဘိက္ခူနံ အာသန္နတရံ ဌာနံ အဂန္တွာ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၄၀၁။)သေနာသနဂ္ဂါဟာပကသမ္မုတိကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၃၁၈။ ပစ္စယေနေဝ ဟိ တံ ပဋိဇဂ္ဂနံ လဘိဿတီတိ တသ္မိံ သေနာသနေ မဟာထေရာ တဿ ပစ္စယဿ ကာရဏာ အညတ္ထ အဂန္တွာ ဝသန္တာယေဝ နံ ပဋိဇဂ္ဂိဿန္တီတိ အတ္ထော။ ဥဗ္ဘဏ္ဍိကာ ဘဝိဿန္တီတိ ဥက္ခိတ္တဘဏ္ဍာ ဘဝိဿန္တိ, အတ္တနော အတ္တနော ပရိက္ခာရေ ဂဟေတွာ တတ္ထ တတ္ထ ဝိစရိဿန္တီတိ အတ္ထော။ ဒီဃသာလာတိ စင်္ကမနသာလာ။ မဏ္ဍလမာဠော ဥပဋ္ဌာနသာလာ။ အနုဒဟတီတိ ပီဠေတိ။ ဇမ္ဗုဒီပေ ပနာတိ အရိယဒေသေ ဘိက္ခူ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တေ ကိရ တထာ ပညာပေန္တိ။ န ဂေါစရဂါမော ဃဋ္ဋေတဗ္ဗောတိ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ဝိဘာဝေတိ ‘‘န တတ္ထ မနုဿာ ဝတ္တဗ္ဗာ’’တိအာဒိနာ။ ဝိတက္ကံ ဆိန္ဒိတွာတိ ‘‘ဣမိနာ နီဟာရေန ဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ နိဝါရေတွာ ပစ္စယေ ဒဿန္တီ’’တိ ဧဝရူပံ ဝိတက္ကံ အနုပ္ပါဒေတွာ။ တေသု စေ ဧကောတိ တေသု မနုဿေသု ဧကော ပဏ္ဍိတပုရိသော။ ဘဏ္ဍပဋိစ္ဆာဒနန္တိ ပဋိစ္ဆာဒနကဘဏ္ဍံ, သရီရပဋိစ္ဆာဒနံ စီဝရန္တိ အတ္ထော။
ပဋိဇဂ္ဂိတဗ္ဗာနီတိ သမ္မဇ္ဇနာဒီဟိ ပဋိဇဂ္ဂိတဗ္ဗာနိ။ မုဏ္ဍဝေဒိကာယာတိ စေတိယဿ ဟမ္မိယဝေဒိကာယ။ ဟမ္မိယဝေဒိကာတိ စ စေတိယဿ ဥပရိ စတုရဿဝေဒိယော ဝုစ္စတိ။ ပဋိက္ကမ္မာတိ ဝိဟာရတော အပသက္ကိတွာ။ ဥပနိက္ခေပန္တိ ခေတ္တံ ဝါ နာဠိကေရာဒိအာရာမံ ဝါ ကဟာပဏာဒီနိ ဝါ အာရာမိကာဒီနံ နိယျာတေတွာ ‘‘ဣတော ဥပ္ပန္နာ ဝဍ္ဎိ ဝဿာဝါသိကတ္ထာယ ဟောတူ’’တိ ဒိန္နံ။ ဝတ္တံ ကတွာတိ တသ္မိံ သေနာသနေ ကတ္တဗ္ဗဝတ္တံ ကတွာ။
ပုဂ္ဂလဝသေနေဝ ကာတဗ္ဗန္တိ ပရတော ဝက္ခမာနနယေန ‘‘ဘိက္ခူ စီဝရေန ကိလမန္တိ, ဧတ္တကံ နာမ တဏ္ဍုလဘာဂံ ဘိက္ခူနံ စီဝရံ ကာတုံ ရုစ္စတီ’’တိအာဒိနာ ပုဂ္ဂလပရာမာသဝသေနေဝ ကာတဗ္ဗံ, ‘‘သံဃော စီဝရေန ကိလမတီ’’တိအာဒိနာ ပန သံဃပရာမာသဝသေန န ကာတဗ္ဗံ။ စီဝရပစ္စယန္တိ စီဝရသင်္ခါတံ ပစ္စယံ။ ဝုတ္တန္တိ မဟာအဋ္ဌကထာယံဝုတ္တံ။ ကသ္မာ ဧဝံ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ဧဝဉှိ နဝကော ဝုဍ္ဎတရဿ, ဝုဍ္ဎော စ နဝကဿ ဂါဟေဿတီ’’တိ, ယသ္မာ အတ္တနာဝ အတ္တနော ပါပေတုံ န သက္ကာ, တသ္မာ ဒွီသု သမ္မတေသု နဝကော ဝုဍ္ဎတရဿ, ဝုဍ္ဎော စ နဝကဿာတိ ဥဘော အညမညံ ဂါဟေဿန္တီတိ အဓိပ္ပါယော။ သမ္မတသေနာသနဂ္ဂါဟာပကဿ အာဏတ္တိယာ အညေန ဂါဟိတေပိ ဂါဟော ရုဟတိယေဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အဋ္ဌပိ သောဠသပိ
(သာရတ္ထ၊၃၊၄၀၂။)ဇနေ သမ္မန္နိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ကိံ ဝိသုံ ဝိသုံ သမ္မန္နိတုံ ဝဋ္ဋတိ, ဥဒါဟု ဧကတောတိ? ဧကတောပိ ဝဋ္ဋတိ။ နိဂ္ဂဟကမ္မမေဝ ဟိ သံဃော သံဃဿ န ကရောတိ, သမ္မုတိဒါနံ ပန ဗဟူနမ္ပိ ဧကတော ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ, တေနေဝ သတ္တသတိကက္ခန္ဓကေ ဥဗ္ဗာဟိကသမ္မုတိယံ အဋ္ဌပိ ဇနာ ဧကတော သမ္မတာတိ။
မဂ္ဂေါတိ မဂ္ဂေ ကတဒီဃသာလာ။ ပေါက္ခရဏီတိ နဟာယန္တာနံ ပေါက္ခရဏိယံ ကတသာလာ။ ရုက္ခမူလာဒယော ဆန္နာ ကဝါဋဗဒ္ဓါဝ သေနာသနံ။ ဝိဇဋေတွာတိ ဝိယောဇေတွာ, ဝိသုံ ဝိသုံ ကတွာတိ အတ္ထော။ အာဝါသေသူတိ သေနာသနေသု။ ပက္ခိပိတွာတိ ဧတ္ထ ပက္ခိပနံ နာမ တေသု ဝသန္တာနံ ဣတော ဥပ္ပန္နဝဿာဝါသိကဒါနံ။ ပဝိသိတဗ္ဗန္တိ အညေဟိ ဘိက္ခူဟိ တသ္မိံ မဟာလာဘေ ပရိဝေဏေ ဝသိတွာ စေတိယေ ဝတ္တံ ကတွာဝ လာဘော ဂဟေတဗ္ဗောတိ အဓိပ္ပါယော။
ပစ္စယံ ဝိဿဇ္ဇေတီတိ စီဝရပစ္စယံ နာဓိဝါသေတိ။ အယမ္ပီတိ တေန ဝိဿဋ္ဌပစ္စယောပိ။ ဥပနိဗန္ဓိတွာ ဂါဟေတဗ္ဗန္တိ ‘‘ဣမသ္မိံ ရုက္ခေ ဝါ မဏ္ဍပေ ဝါ ဝသိတွာ စေတိယေ ဝတ္တံ ကတွာ ဂဏှထာ’’တိ ဧဝံ ဥပနိဗန္ဓိတွာ ဂါဟေတဗ္ဗံ။ ‘‘ကတ္ထ နု ခေါ ဝသိဿာမိ, ကတ္ထ ဝသန္တဿ ဖာသု ဘဝိဿတိ, ကတ္ထ ဝါ ပစ္စယော ဘဝိဿတီ’’တိ ဧဝံ ဥပ္ပန္နေန ဝိတက္ကေန စရတီတိ ဝိတက္ကစာရိကော။ အရညဝိဟာရေသု ပရိဿယဝိဇာနနတ္ထံ ဣစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ပဉ္စ ပဉ္စ ဥက္ကာ ကောဋ္ဋေတဗ္ဗာ’’တိ ဝုတ္တံ။
ဝတ္တန္တိ ကတိကဝတ္တံ။ တိဝိဓမ္ပီတိ ပရိယတ္တိပဋိပတ္တိပဋိဝေဓဝသေန တိဝိဓမ္ပိ။ သောဓေတွာ ပဗ္ဗာဇေထာတိ ဘဗ္ဗေ အာစာရကုလပုတ္တေ ဥပပရိက္ခိတွာ ပဗ္ဗာဇေထ။ ဒသဝတ္ထုကကထာ နာမ အပ္ပိစ္ဆကထာ သန္တုဋ္ဌိကထာ ပဝိဝေကကထာ အသံသဂ္ဂကထာ ဝီရိယာရမ္ဘကထာ သီလကထာ သမာဓိကထာ ပညာကထာ ဝိမုတ္တိကထာ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနကထာ။
ဝိဂ္ဂဟသံဝတ္တနိကဝစနံ ဝိဂ္ဂါဟိကံ။ စတုရာရက္ခံ အဟာပေန္တာတိ ဗုဒ္ဓါနုဿတိ မေတ္တာ အသုဘံ မရဏဿတီတိ ဣမံ စတုရာရက္ခံ အပရိဟာပေန္တာ။ ဒန္တကဋ္ဌခါဒနဝတ္တံ အာစိက္ခိတဗ္ဗန္တိ ဧတ္ထ ဒန္တကဋ္ဌခါဒနဝတ္တံ ယော ဒေဝသိကံ သံဃမဇ္ဈေ ဩသရတိ, တေန သာမဏေရာဒီဟိ အာဟရိတွာ ဘိက္ခူနံ ယထာသုခံ ပရိဘုဉ္ဇနတ္ထာယ ဒန္တကဋ္ဌမာဠကေ နိက္ခိတ္တေသု ဒန္တကဋ္ဌေသု ဒိဝသေ ဒိဝသေ ဧကမေဝ ဒန္တကဋ္ဌံ ဂဟေတဗ္ဗံ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၄၀၃။)ယော ပန ဒေဝသိကံ န ဩသရတိ, ပဓာနဃရေ ဝသိတွာ ဓမ္မဿဝနေ ဝါ ဥပေါသထဂ္ဂေ ဝါ ဒိဿတိ, တေန ပမာဏံ သလ္လက္ခေတွာ စတ္တာရိ ပဉ္စ ဒန္တကဋ္ဌာနိ အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနေ ဌပေတွာ ခါဒိတဗ္ဗာနိ။ တေသု ခီဏေသု သစေ ပုနပိ ဒန္တကဋ္ဌမာဠကေ ဗဟူနိ ဟောန္တိယေဝ, ပုနပိ အာဟရိတွာ ခါဒိတဗ္ဗာနိ။ ယဒိ ပန ပမာဏံ အသလ္လက္ခေတွာ အာဟရတိ, တေသု အခီဏေသုယေဝ မာဠကေ ခီယတိ, တတော ကေစိ ထေရာ ‘‘ယေဟိ ဂဟိတာနိ, တေ ပဋိဟရန္တူ’’တိ ဝဒေယျုံ, ကေစိ ‘‘ခါဒန္တု, ပုန သာမဏေရာ အာဟရိဿန္တီ’’တိ။ တသ္မာ ဝိဝါဒပရိဟာရတ္ထံ ပမာဏံ သလ္လက္ခေတဗ္ဗံ။ ဂဟဏေ ပန ဒေါသော နတ္ထိ, မဂ္ဂံ ဂစ္ဆန္တေနပိ ဧကံ ဝါ ဒွေ ဝါ ထဝိကာယ ပက္ခိပိတွာ ဂန္တဗ္ဗန္တိ။ ဘိက္ခာစာရဝတ္တံ ဝတ္တက္ခန္ဓကေ ပိဏ္ဍစာရိကဝတ္တေ အာဝိ ဘဝိဿတိ။
ပတ္တဋ္ဌာနေတိ ဝဿဂ္ဂေန အာဂန္တုကဘိက္ခုနော ပတ္တဋ္ဌာနေ။ တေသံ ဆိန္နဝဿတ္တာ ‘‘သာဒိယန္တာပိ ဟိ တေ နေဝ ဝဿာဝါသိကဿ သာမိနော’’တိ ဝုတ္တံ, ပဌမံယေဝ ကတိကာယ ကတတ္တာ ခီယန္တာပိ စ အာဝါသိကာ နေဝ အဒါတုံ လဘန္တီတိ ဝုတ္တံ။ ဘတိနိဝိဋ္ဌန္တိ ဘတိံ ကတွာ ဝိယ နိဝိဋ္ဌံ ပရိယိဋ္ဌံ။ သံဃိကံ ပန အပလောကနကမ္မံ ကတွာ ဂါဟိတန္တိ တတြုပ္ပါဒံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ပစ္စယဝသေန ဂါဟိတန္တိ ဒါယကာနံ ဝဿာဝါသိကပစ္စယဝသေန ဂါဟိတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဝဿံဝုတ္ထော ဘိက္ခု ဝိဗ္ဘမတိ, သံဃဿေဝေတ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၃၇၄-၃၇၅) ဝစနတော ‘‘ဂတဋ္ဌာနေ…ပေ… သံဃိကံ ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ မနုဿေတိ ဒါယကမနုဿေ။ ဝရဘာဂံ သာမဏေရဿာတိ ပဌမဘာဂဿ ဂါဟိတတ္တာ ဝုတ္တံ။
သေနာသနဂ္ဂါဟာပကသမ္မုတိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ဥပနန္ဒဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၃၁၉။ ယံ တယာ တတ္ထ သေနာသနံ ဂဟိတံ…ပေ… ဣဓ မုတ္တံ ဟောတီတိ ယံ တယာ တတ္ထ ဂါမကာဝါသေ ပစ္ဆာ သေနာသနံ ဂဟိတံ, တံ တေ ဂဏှန္တေနေဝ ဣဓ သာဝတ္ထိယံ ပဌမဂဟိတသေနာသနံ မုတ္တံ ဟောတိ။ ဣဓ
(သာရတ္ထ၊၃၊၄၀၄။)ဒါနာဟံ …ပေ… တတြာပိ မုတ္တန္တိ ‘‘ဣဒါနာဟံ, အာဝုသော, ဣမသ္မိံ ဂါမကာဝါသေ ဂဟိတသေနာသနံ မုဉ္စာမီ’’တိ ဝဒန္တေန တတြာပိ ဂါမကာဝါသေ ဂဟိတသေနာသနံ မုတ္တံ။
֍ ဋ္ဌ ၃၂၀။ ဒီဃာသနံ နာမ မဉ္စပီဌဝိနိမုတ္တံ ယံ ကိဉ္စိ ဧကတော သုခံ နိသီဒိတုံ ပဟောတိ။ ဟတ္ထိမှိ နခေါ အဿာတိ ဟတ္ထိနခေါ။ ‘‘ပါသာဒဿ နခေါ နာမ ဟေဋ္ဌိမပရိစ္ဆေဒေါ, သော စ ဟတ္ထိကုမ္ဘေ ပတိဋ္ဌိတော’’တိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ ဂိဟိဝိကတနီဟာရေန လဗ္ဘန္တီတိ ဂိဟိဝိကတနီဟာရေန ပရိဘုဉ္ဇိတုံ လဗ္ဘန္တိ, တေဟိ အတ္ထရိတွာ ဒိန္နာနေဝ နိသီဒိတုံ လဗ္ဘန္တိ, န သယံ အတ္ထတာနိ အတ္ထရာပိတာနိ ဝါ။
အဝိဿဇ္ဇိယဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၃၂၁။ အရဉ္ဇရောတိ ဗဟုဥဒကဂဏှနကာ မဟာစာဋိ။ ဇလံ ဂဏှိတုံ အလန္တိ အရဉ္ဇရော။ ‘‘ဝဋ္ဋစာဋိ ဝိယ ဟုတွာ ထောကံ ဒီဃမုခေါ မဇ္ဈေ ပရိစ္ဆေဒံ ဒဿေတွာ ကတော’’တိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ ပဉ္စနိမ္မလလောစနောတိ မံသဒိဗ္ဗဓမ္မဗုဒ္ဓသမန္တစက္ခုဝသေန ပဉ္စလောစနော။
ထာဝရေန စ ထာဝရံ ဂရုဘဏ္ဍေန စ ဂရုဘဏ္ဍန္တိ ဧတ္ထ ပဉ္စသု ကောဋ္ဌာသေသု ပုရိမဒွယံ ထာဝရံ, ပစ္ဆိမတ္တယံ ဂရုဘဏ္ဍန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဇာနာပေတွာတိ ဘိက္ခုသံဃံ ဇာနာပေတွာ။ ကပ္ပိယမဉ္စာ သမ္ပဋိစ္ဆိတဗ္ဗာတိ ‘‘သံဃဿ ဒေမာ’’တိ ဒိန္နံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ သစေ ပန ‘‘ဝိဟာရဿ ဒေမာ’’တိ ဝဒန္တိ, သုဝဏ္ဏရဇတမယာဒိအကပ္ပိယမဉ္စေပိ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ န ကေဝလံ…ပေ… ပရိဝတ္တေတုံ ဝဋ္ဋန္တီတိ ဣမိနာ အထာဝရေန ထာဝရမ္ပိ အထာဝရမ္ပိ ပရိဝတ္တေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဒဿေတိ။ ထာဝရေန အထာဝရမေဝ ဟိ ပရိဝတ္တေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ အကပ္ပိယံ ဝါ မဟဂ္ဃံ ကပ္ပိယံ ဝါတိ ဧတ္ထ အကပ္ပိယံ နာမ သုဝဏ္ဏမယမဉ္စာဒိ အကပ္ပိယဘိသိဗိမ္ဗောဟနာနိ စ။ မဟဂ္ဃံ ကပ္ပိယံ နာမ ဒန္တမယမဉ္စာဒိ ပါဝါရာဒိကပ္ပိယအတ္ထရဏာဒီနိ စ။
ပါရိဟာရိယံ န ဝဋ္ဋတီတိ အတ္တနော သန္တကံ ဝိယ ဂဟေတွာ ပရိဟရိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘ဂိဟိဝိကတနီဟာရေနေဝ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗ’’န္တိ ဣမိနာ သစေ အာရာမိကာဒယော ပဋိသာမေတွာ ပဋိဒေန္တိ, ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဒဿေတိ။ ‘‘ပဏ္ဏသူစိ နာမ လေခနီ’’တိ မဟာဂဏ္ဌိပဒေ ဝုတ္တံ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၄၀၅။)‘‘အဍ္ဎဗာဟူတိ ကပ္ပရတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ အံသကူဋ’’န္တိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ အဍ္ဎဗာဟု နာမ ဝိဒတ္ထိစတုရင်္ဂုလန္တိပိ ဝဒန္တိ။ တတ္ထဇာတကာတိ သံဃိကဘူမိယံ ဇာတာ။ အဋ္ဌင်္ဂုလသူစိဒဏ္ဍမတ္တောတိ ဒီဃတော အဋ္ဌင်္ဂုလမတ္တော ပရိဏာဟတော ပဏ္ဏသူစိဒဏ္ဍမတ္တော။ မုဉ္ဇပဗ္ဗဇာနံယေဝ ပါဠိယံ ဝိသုံ အာဂတတ္တာ ‘‘မုဉ္ဇံ ပဗ္ဗဇဉ္စ ဌပေတွာ’’တိ ဝုတ္တံ။ အဋ္ဌင်္ဂုလပ္ပမာဏောတိ ဒီဃတော အဋ္ဌင်္ဂုလပ္ပမာဏော။ ဃဋ္ဋနဖလကံ နာမ ယတ္ထ ဌပေတွာ ရဇိတစီဝရံ ဟတ္ထေန ဃဋ္ဋေန္တိ။ ဃဋ္ဋနမုဂ္ဂရော နာမ အနုဝါတာဒိဃဋ္ဋနတ္ထံ ကတောတိ ဝဒန္တိ။ အမ္ဗဏန္တိ ဖလကေဟိ ပေါက္ခရဏီသဒိသံ ကတပါနီယဘာဇနံ။ ရဇနဒေါဏီတိ ယတ္ထ ပက္ကရဇနံ အာကိရိတွာ ဌပေန္တိ။ ဘူမတ္ထရဏံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီတိ အကပ္ပိယစမ္မံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ပစ္စတ္ထရဏဂတိကန္တိ ဣမိနာ မဉ္စပီဌေပိ အတ္ထရိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဒီပေတိ။ ပါဝါရာဒိပစ္စတ္ထရဏမ္ပိ ဂရုဘဏ္ဍန္တိ ဧကေ, နောတိ အပရေ, ဝီမံသိတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။ မုဋ္ဌိပဏ္ဏန္တိ တာလပဏ္ဏံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။
နဝကမ္မဒါနကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၃၂၃။ ကိဉ္စိဒေဝ သမာဒပေတွာ ကာရေဿတီတိ သာမိကောယေဝ ကဉ္စိ ဘိက္ခုံ သမာဒပေတွာ ကာရေဿတိ။ ဥတုကာလေ ပဋိဗာဟိတုံ န လဘတီတိ ဟေမန္တဂိမှေသု အညေ သမ္ပတ္တဘိက္ခူ ပဋိဗာဟိတုံ န လဘတိ။ တိဘာဂန္တိ တတိယဘာဂံ။ သစေ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာနံ ဒါတုကာမော ဟောတီတိ သစေ သော သံဃဿ ဘဏ္ဍကဌပနဋ္ဌာနံ ဝါ နဝကာနံ ဝါ ဝသနဋ္ဌာနံ ဒါတုံ န ဣစ္ဆတိ, အတ္တနော သဒ္ဓိဝိဟာရိကာနညေဝ ဒါတုကာမော ဟောတီတိ အတ္ထော။ ဧတဉှိ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာနံ ဒါတုံ လဘတီတိ ဧတံ တတိယဘာဂံ ဥပဍ္ဎဘာဂံ ဝါ ဒါတုံ လဘတိ။ အကတဋ္ဌာနေတိ သေနာသနတော ဗဟိ စယာဒီနံ အကတဋ္ဌာနေ။ ဗဟိကုဋ္ဋေတိ ကုဋ္ဋတော ဗဟိ။
အညတြပရိဘောဂပဋိက္ခေပါဒိကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၃၂၄။ စက္ကလိကန္တိ ကမ္ဗလာဒီဟိ ဝေဌေတွာ စက္ကသဏ္ဌာနေန ပါဒပုဉ္ဆနယောဂ္ဂံ ကတံ။ ပရိဘဏ္ဍကတာ ဘူမိ နာမ သဏှမတ္တိကာဟိ ကတာ ကာဠဝဏ္ဏာဒိဘူမိ။ သေနာသနံ မဉ္စပီဌာဒိ။ တထေဝ ဝဠဉ္ဇေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ အညေဟိ အာဝါသိကဘိက္ခူဟိ ပရိဘုတ္တနီဟာရေန ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘နေဝါသိကာ ပကတိယာ အနတ္ထတာယ ဘူမိယာ ဌပေန္တိ စေ, တေသမ္ပိ အနာပတ္တိယေဝါ’’တိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ ဒွါရမ္ပီတိအာဒိနာ ဝုတ္တဒွါရဝါတပါနာဒယော အပရိကမ္မကတာပိ န အပဿယိတဗ္ဗာ။ လောမေသူတိ လောမေသု ဖုသန္တေသု။
(သာရတ္ထ၊၃၊၄၀၆။)သံဃဘတ္တာဒိအနုဇာနနကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၃၂၅။ ဥဒ္ဒေသဘတ္တံ နိမန္တနန္တိ ဣမံ ဝေါဟာရံ ပတ္တာနီတိ ဧတ္ထ ဣတိ-သဒ္ဒေါ အာဒိအတ္ထော, ‘‘ဥဒ္ဒေသဘတ္တံ နိမန္တန’’န္တိအာဒိဝေါဟာရံ ပတ္တာနီတိ အယမေတ္ထ အတ္ထော။ တမ္ပိ အန္တော ကတွာတိ အာယတိံ ဘိက္ခူနံ ကုက္ကုစ္စဝိနောဒနတ္ထာယ တမ္ပိ သံဃဘတ္တံ အန္တော ကတွာ။
ဥဒ္ဒေသဘတ္တကထာဝဏ္ဏနာ
အတ္တနော ဝိဟာရဒွါရေတိ ဝိဟာရဿ ဒွါရကောဋ္ဌကသမီပံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဘောဇနသာလာယာတိ ဘတ္တုဒ္ဒေသဋ္ဌာနဘူတာယ ဘောဇနသာလာယ။ ‘‘ဒိန္နံ ပနာ’’တိ ဝတွာ ယထာ သော ဒါယကော ဒေတိ, တံ ဝိဓိံ ဒဿေတုံ ‘‘သံဃတော ဘန္တေ’’တိအာဒိမာဟ။ အန္တရဃရေတိ အန္တောဂေဟေ။ အန္တောဥပစာရဂတာနန္တိ ဧတ္ထ ဂါမဒွါရဝီထိစတုက္ကေသု ဒွါဒသဟတ္ထဗ္ဘန္တရံ အန္တောဥပစာရော နာမ။ အန္တရဃရဿ ဥပစာရေ ပန လဗ္ဘမာနဝိသေသံ ဒဿေတုံ ‘‘ဃရူပစာရော စေတ္ထာ’’တိအာဒိမာဟ။ ဧကဝဠဉ္ဇန္တိ ဧကေန ဒွါရေန ဝဠဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ နာနာနိဝေသနေသူတိ နာနာကုလဿ နိဝေသနေသု။ လဇ္ဇီ ပေသလော အဂတိဂမနံ ဝဇ္ဇေတွာ မေဓာဝီ စ ဥပပရိက္ခိတွာ ဥဒ္ဒိသိဿတီတိ အာဟ ‘‘ပေသလော လဇ္ဇီ မေဓာဝီ ဣစ္ဆိတဗ္ဗော’’တိ။ နိသိန္နဿပိ နိဒ္ဒါယန္တဿပီတိ အနာဒရေ သာမိဝစနံ။ တိစီဝရပရိဝါရန္တိ ဧတ္ထ ‘‘ဥဒကပတ္တလာဘီ ဝိယ အညောပိ ဥဒ္ဒေသဘတ္တံ အလဘိတွာ ဝတ္ထာဒိမနေကပ္ပကာရကံ လဘတိ စေ, တဿေဝ တ’’န္တိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ အတ္တနော ရုစိဝသေန ယံ ကိဉ္စိ ဝတွာ အာဟရိတုံ ဝိဿဇ္ဇိတတ္တာ ဝိဿဋ္ဌဒူတော နာမ။ ယံ ဣစ္ဆတီတိ ‘‘ဥဒ္ဒေသပတ္တံ ဒေထာ’’တိအာဒီနိ ဝဒန္တော ယံ ဣစ္ဆတိ။ ပုစ္ဆာသဘာဂေနာတိ ပုစ္ဆာသဒိသေန။
‘‘ဧကာ ကူဋဋ္ဌိတိကာ နာမ ဟောတီ’’တိ ဝတွာ တမေဝ ဌိတိကံ ဝိဘာဝေန္တော ‘‘ရညော ဝါ ဟီ’’တိအာဒိမာဟ။ အညေဟိ ဥဒ္ဒေသဘတ္တေဟိ အမိဿေတွာ ဝိသုံယေဝ ဌိတိကာယ ဂဟေတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဧကစာရိကဘတ္တာနီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ထေယျာယ ဟရန္တီတိ ပတ္တဟာရကာ ဟရန္တိ။ ဂီဝါ ဟောတီတိ အာဏာပကဿ ဂီဝါ ဟောတိ။ ‘‘မနုဿာနံ ဝစနံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဂစ္ဆန္တီတိ ‘‘မနုဿာနံ ဝစနံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ တေန ဘိက္ခုနာ ဝုတ္တာ ဂစ္ဆန္တိ။ အကတဘာဂေါ နာမာတိ အာဂန္တုကဘာဂေါ နာမ။ ‘‘သဗ္ဗော သံဃော
(သာရတ္ထ၊၃၊၄၀၇။)ပရိဘုဉ္ဇတူ’’တိ ဝုတ္တေတိ ဧတ္ထ ‘‘ပဌမမေဝ ‘သဗ္ဗံ သံဃိကံ ပတ္တံ ဒေထာ’တိ ဝတွာ ပစ္ဆာ ‘သဗ္ဗော သံဃော ပရိဘုဉ္ဇတူ’တိ အဝုတ္တေပိ ဘာဇေတွာဝ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗ’’န္တိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။
နိမန္တနဘတ္တကထာဝဏ္ဏနာ
‘‘ဧတ္တကေ ဘိက္ခူ သံဃတော ဥဒ္ဒိသိတွာ ဒေထာ’’တိအာဒီနိ အဝတွာ ‘‘ဧတ္တကာနံ ဘိက္ခူနံ ဘတ္တံ ဂဏှထာ’’တိ ဝတွာ ဒိန္နံ သံဃိကံ နိမန္တနံ နာမ။ ပိဏ္ဍပါတိကာနမ္ပိ ဝဋ္ဋတီတိ ဘိက္ခာပရိယာယေန ဝုတ္တတ္တာ ဝဋ္ဋတိ။ ပဋိပါဋိယာတိ လဒ္ဓပဋိပါဋိယာ။ ဝိစ္ဆိန္ဒိတွာတိ ‘‘ဘတ္တံ ဂဏှထာ’’တိ ပဒံ အဝတွာ။ တေနေဝါဟ ‘‘ဘတ္တန္တိ အဝဒန္တေနာ’’တိ။ အာလောပသင်္ခေပေနာတိ ဧကေကပိဏ္ဍဝသေန။ အယဉ္စ နယော နိမန္တနေယေဝ, န ဥဒ္ဒေသဘတ္တေ။ တတ္ထ ဟိ ဧကဿ ပဟောနကပ္ပမာဏံယေဝ ဘာဇေတဗ္ဗံ, တသ္မာ ဥဒ္ဒေသဘတ္တေ အာလောပဋ္ဌိတိကာ နာမ နတ္ထိ။ အစ္ဆတီတိ တိဋ္ဌတိ။ ‘‘ဧကဝါရန္တိ ယာဝ တသ္မိံ အာဝါသေ ဝသန္တိ ဘိက္ခူ, သဗ္ဗေ လဘန္တီ’’တိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ အယံ ပနေတ္ထ အဓိပ္ပါယော – ဧကဝါရန္တိ န ဧကဒိဝသံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ, ယတ္တကာ ပန ဘိက္ခူ တသ္မိံ အာဝါသေ ဝသန္တိ, တေ သဗ္ဗေ။ ဧကသ္မိံ ဒိဝသေ ဂဟိတဘိက္ခူ အညဒါ အဂ္ဂဟေတွာ ယာဝ ဧကဝါရံ သဗ္ဗေ ဘိက္ခူ ဘောဇိတာ ဟောန္တိ, တာဝ ယေ ဇာနန္တိ, တေ ဂဟေတွာ ဂန္တဗ္ဗန္တိ။
သလာကဘတ္တကထာဝဏ္ဏနာ
ဥပနိဗန္ဓိတွာတိ လိခိတွာ။ နိဂ္ဂဟေန ဒတွာတိ အနိစ္ဆန္တမ္ပိ နိဂ္ဂဟေန သမ္ပဋိစ္ဆာပေတွာ။ ဧကဂေဟဝသေနာတိ ဧကာယ ဃရပါဠိယာ ဝသေန။ ဥဒ္ဒိသိတွာတိ ‘‘တုယှဉ္စ တုယှဉ္စ ပါပုဏာတီ’’တိ ဝတွာ။ ဒူရတ္တာ နိဂ္ဂဟေတွာပိ ဝါရေန ဂါဟေတဗ္ဗဂါမော ဝါရဂါမော။ ဝိဟာရဝါရေ နိယုတ္တာ ဝိဟာရဝါရိကာ, ဝါရေန ဝိဟာရရက္ခဏကာ။ အညထတ္တန္တိ ပသာဒညထတ္တံ။ ဖာတိကမ္မမေဝ ဘဝန္တီတိ ဝိဟာရရက္ခဏတ္ထာယ သံဃေန ဒါတဗ္ဗအတိရေကလာဘာ ဟောန္တိ။ သံဃနဝကေန လဒ္ဓကာလေတိ ဒိဝသေ ဒိဝသေ ဧကေကဿ ပါပိတာနိ ဒွေ တီဏိ ဧကစာရိကဘတ္တာနိ တေနေဝ နိယာမေန အတ္တနော ပါပုဏနဋ္ဌာနေ သံဃနဝကေန လဒ္ဓကာလေ။ ယဿ ကဿစိ သမ္မုခီဘူတဿ ပါပေတွာတိ ဧတ္ထ ‘‘ယေဘုယျေန စေ ဘိက္ခူ ဗဟိသီမဂတာ ဟောန္တိ,
(သာရတ္ထ၊၃၊၄၀၈။)သမ္မုခီဘူတဿ ယဿ ကဿစိ ပါပေတဗ္ဗံ သဘာဂတ္တာ ဧကေန လဒ္ဓံ သဗ္ဗေသံ ဟောတိ, တသ္မိမ္ပိ အသတိ အတ္တနော ပါပေတွာ ဒါတဗ္ဗ’’န္တိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ ရသသလာကန္တိ ဥစ္ဆုရသသလာကံ။
‘‘သံဃတော နိရာမိသသလာကာပိ ဝိဟာရေ ပက္ကဘတ္တမ္ပိ ဝဋ္ဋတိယေဝါ’’တိ သာဓာရဏံ ကတွာ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၂၆) ဝုတ္တတ္တာ ‘‘ဧဝံ ဂါဟိတေ သာဒိတဗ္ဗံ, ဧဝံ န သာဒိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝိသေသေတွာ အဝုတ္တတ္တာ စ ဘေသဇ္ဇာဒိသလာကာယော စေတ္ထ ကိဉ္စာပိ ပိဏ္ဍပါတိကာနမ္ပိ ဝဋ္ဋန္တိ, သလာကဝသေန ဂါဟိတတ္တာ ပန န သာဒိတဗ္ဗာတိ ဧတ္ထ အဓိပ္ပါယော ဝီမံသိတဗ္ဗော။ ယဒိ ဟိ ဘေသဇ္ဇာဒိသလာကာ သလာကဝသေန ဂါဟိတာ န သာဒိတဗ္ဗာ သိယာ, သံဃတော နိရာမိသသလာကာ ဝဋ္ဋတိယေဝါတိ န ဝဒေယျ, ‘‘အတိရေကလာဘော သံဃဘတ္တံ ဥဒ္ဒေသဘတ္တ’’န္တိအာဒိဝစနတော (မဟာဝ။ ၁၂၈) ‘‘အတိရေကလာဘံ ပဋိက္ခိပါမီ’’တိ သလာကဝသေန ဂါဟေတဗ္ဗံ ဘတ္တမေဝ ပဋိက္ခိတ္တံ, န ဘေသဇ္ဇံ။ သံဃဘတ္တာဒီနိ ဟိ စုဒ္ဒသ ဘတ္တာနိယေဝ တေန န သာဒိတဗ္ဗာနီတိ ဝုတ္တာနိ, ခန္ဓကဘာဏကာနံ ဝါ မတေန ဣဓ ဧဝံ ဝုတ္တန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ အဂ္ဂတော ဒါတဗ္ဗဘိက္ခာ အဂ္ဂဘိက္ခာ။ လဒ္ဓါ ဝါ အလဒ္ဓါ ဝါတိ လဘိတွာ ဝါ အလဘိတွာ ဝါ။ နိဗဒ္ဓါယ အဂ္ဂဘိက္ခာယ အပ္ပမတ္တိကာယ ဧဝ သမ္ဘဝတော လဘိတွာပိ ပုနဒိဝသေ ဂဏှိတုံ ဝုတ္တံ။ အဂ္ဂဘိက္ခာမတ္တန္တိ ဟိ ဧတ္ထ မတ္တ-သဒ္ဒေါ ဗဟုဘာဝံ နိဝတ္တေတိ။
သလာကဘတ္တံ နာမ ဝိဟာရေယေဝ ဥဒ္ဒိသီယတိ ဝိဟာရမေဝ သန္ဓာယ ဒိယျမာနတ္တာတိ အာဟ ‘‘ဝိဟာရေ အပါပိတံ ပနာ’’တိအာဒိ။ တတြ အာသနသာလာယာတိ တသ္မိံ ဂါမေ အာသနသာလာယ။ ဝိဟာရံ အာနေတွာ ဂါဟေတဗ္ဗန္တိ တထာ ဝတွာ တသ္မိံ ဒိဝသေ ဒိန္နဘတ္တံ ဝိဟာရမေဝ အာနေတွာ ဌိတိကာယ ဂါဟေတဗ္ဗံ။ တတ္ထာတိ တသ္မိံ ဒိသာဘာဂေ။ တံ ဂဟေတွာတိ တံ ဝါရဂါမသလာကံ အတ္တနာ ဂဟေတွာ။ တေနာတိ ယော အတ္တနော ပတ္တံ ဝါရဂါမသလာကံ ဒိသံဂမိကဿ အဒါသိ, တေန။ အနတိက္ကန္တေယေဝ တသ္မိံ တဿ သလာကာ ဂါဟေတဗ္ဗာတိ ယသ္မာ ဥပစာရသီမဋ္ဌဿေဝ သလာကာ ပါပုဏာတိ, တသ္မာ တသ္မိံ ဒိသံဂမိကေ ဥပစာရသီမံ အနတိက္ကန္တေယေဝ တဿ ဒိသံဂမိကဿ ပတ္တသလာကာ အတ္တနော ပါပေတွာ ဂဟေတဗ္ဗာ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၄၀၉။)အနာဂတဒိဝသေတိ ဧတ္ထ ကထံ တေသံ ဘိက္ခူနံ အာဂတာနာဂတဘာဝေါ ဝိညာယတီတိ စေ? ယသ္မာ တတော တတော အာဂတာ ဘိက္ခူ တသ္မိံ ဂါမေ အာသနသာလာယ သန္နိပတန္တိ, တသ္မာ တေသံ အာဂတာနာဂတဘာဝေါ သက္ကာ ဝိညာတုံ။ အမှာကံ ဂေါစရဂါမေတိ သလာကဘတ္တဒါယကာနံ ဂါမေ။ ဘုဉ္ဇိတုံ အာဂစ္ဆန္တီတိ ‘‘မဟာထေရော ဧကကောဝ ဝိဟာရေ ဩဟီနော အဝဿံ သဗ္ဗသလာကာ အတ္တနော ပါပေတွာ ဌိတော’’တိ မညမာနာ အာဂစ္ဆန္တိ။
ပက္ခိကဘတ္တာဒိကထာဝဏ္ဏနာ
အဘိလက္ခိတေသု စတူသု ပက္ခဒိဝသေသု ဒါတဗ္ဗဘတ္တံ ပက္ခိကံ။ အဘိလက္ခိတေသူတိ ဧတ္ထ အဘီတိ ဥပသဂ္ဂမတ္တံ, လက္ခဏီယေသု ဣစ္စေဝ အတ္ထော, ဥပေါသထသမာဒါနဓမ္မဿဝနပူဇာသက္ကာရာဒိကရဏတ္ထံ လက္ခိတဗ္ဗေသု သလ္လက္ခေတဗ္ဗေသု ဥပလက္ခေတဗ္ဗေသူတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သွေ ပက္ခောတိ ‘‘အဇ္ဇ ပက္ခိကံ န ဂါဟေတဗ္ဗ’’န္တိ ပက္ခိကဿ အနိယမတ္တာ ဝုတ္တံ။ ‘‘သွေ အမှာကံ ဃရေ လူခဘတ္တံ ဘဝိဿတီ’’တိ ပေါတ္ထကေသု လိခန္တိ, ‘‘ပက္ခဘတ္တံ ဘဝိဿတီ’’တိ ပါဌေန ဘဝိတဗ္ဗံ။ ဥပေါသထေ ဒါတဗ္ဗံ ဘတ္တံ ဥပေါသထိကံ။ နိဗန္ဓာပိတန္တိ ‘‘အသုကဝိဟာရဿာ’’တိ နိယမိတံ။ ဂါဟေတွာ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗန္တိ တသ္မိံ သေနာသနေ ဝသန္တေဟိ ဌိတိကာယ ဂါဟေတွာ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ တဏ္ဍုလာဒီနိပေသေန္တိ…ပေ… ဝဋ္ဋတီတိ အဘိဟဋဘိက္ခတ္တာ ဝဋ္ဋတိ။ တထာ ပဋိဂ္ဂဟိတတ္တာတိ ဘိက္ခာနာမေန ပဋိဂ္ဂဟိတတ္တာ။ ပတ္တံ ပူရေတွာ ထကေတွာ ဒိန္နန္တိ ‘‘ဂုဠကဘတ္တံ ဒေမာ’’တိ ဒိန္နံ။ ဂုဠပိဏ္ဍေပိ…ပေ… ဒါတဗ္ဗောတိ ဧတ္ထ ဂုဠပိဏ္ဍံ တာလပက္ကပ္ပမာဏန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သေသမေတ္ထ သုဝိညေယျမေဝါတိ။
သေနာသနက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၄၁၀။)၇။ သံဃဘေဒကက္ခန္ဓကံ
ဆသကျပဗ္ဗဇ္ဇာကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၃၃၀။ သံဃဘေဒကက္ခန္ဓကေ အနုပိယာယန္တိအာဒီသု ‘‘အနုပိယာ နာမာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ အာကာရဿ ရဿတ္တံ အနုနာသိကဿ စ အာဂမံ ကတွာ ‘‘အနုပိယံ နာမာ’’တိ ဝုတ္တံ။ မလ္လာနန္တိ မလ္လရာဇူနံ။ န ဟေဋ္ဌာ ပါသာဒါ ဩရောဟတီတိ ဥပရိပါသာဒတော ဟေဋ္ဌိမတလံ န ဩရောဟတိ, ‘‘ဟေဋ္ဌာပါသာဒ’’န္တိပိ ပဌန္တိ။ အနုရုဒ္ဓေါ ဝါ ပဗ္ဗာဇေယျာတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဃရာဝါသတ္ထန္တိ ဃရာဝါသဿ အနုစ္ဆဝိကံ ကမ္မံ။ ဥဒကံ အဘိနေတဗ္ဗန္တိ ဥဒကံ အာဟရိတဗ္ဗံ။ နိန္နေတဗ္ဗန္တိ အာဘတမုဒကံ ပုန နီဟရိတဗ္ဗံ။ နိဒ္ဓါပေတဗ္ဗန္တိ အန္တရန္တရာ ဥဋ္ဌိတတိဏာနိ ဥဒ္ဓရိတွာ အပနေတဗ္ဗံ။ လဝါပေတဗ္ဗန္တိ ပရိပက္ကကာလေ လဝါပေတဗ္ဗံ။ ဥဗ္ဗာဟာပေတဗ္ဗန္တိ ခလမဏ္ဍလံ ဟရာပေတဗ္ဗံ။ ဥဇုံ ကာရာပေတဗ္ဗန္တိ ပုဉ္ဇံ ကာရာပေတဗ္ဗံ။ ပလာလာနိ ဥဒ္ဓရာပေတဗ္ဗာနီတိ ပလာလာနိ အပနေတဗ္ဗာနိ။ ဘုသိကာ ဥဒ္ဓရာပေတဗ္ဗာတိ ဂုန္နံ ခုရဂ္ဂေဟိ သဉ္ဆိန္နာ ဘုသသင်္ခါတာ နာဠဒဏ္ဍာ အပနေတဗ္ဗာ။ ဩပုနာပေတဗ္ဗန္တိ ဝါတမုခေ ဩပုနာပေတွာ ပလာလံ အပနေတဗ္ဗံ။ အတိဟရာပေတဗ္ဗန္တိ အန္တောကောဋ္ဌာဂါရံ ဥပနေတဗ္ဗံ။ န ကမ္မာတိ န ကမ္မာနိ။ ဃရာဝါသတ္ထေနာတိ ဥပယောဂတ္ထေ ကရဏဝစနံ။ ဥပဇာနာဟီတိ စ ဥပသဂ္ဂမတ္တော ဥပ-သဒ္ဒေါ။ တေနာဟ ‘‘ဃရာဝါသတ္ထံ ဇာနာဟီ’’တိ။ ဇာနာဟီတိ စေတ္ထ ပဋိပဇ္ဇာတိ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အကာမကာတိ အနိစ္ဆမာနာ။
֍ * ၃၃၁-၃၃၂။ ယံ န နိဝတ္တောတိ ယသ္မာ န နိဝတ္တော။ သုညာဂါရဂတောတိ (ဥဒါ။ အဋ္ဌ။ ၂၀) ‘‘ဌပေတွာ ဂါမဉ္စ ဂါမူပစာရဉ္စ အဝသေသံ အရည’’န္တိ (ပါရာ။၉၂) ဝုတ္တံ အရညံ ရုက္ခမူလဉ္စ ဌပေတွာ အညံ ပဗ္ဗတကန္ဒရာဒိ ပဗ္ဗဇိတသာရုပ္ပံ နိဝါသဋ္ဌာနံ ဇနသမ္ဗာဓာဘာဝတော ဣဓ ‘‘သုညာဂါရ’’န္တိ အဓိပ္ပေတံ။ အထ ဝါ ဈာနကဏ္ဋကာနံ သဒ္ဒါနံ အဘာဝတော ဝိဝိတ္တံ ယံ ကိဉ္စိ အဂါရမ္ပိ ‘‘သုညာဂါရ’’န္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တံ သုညာဂါရံ ဥပဂတော။ အဘိက္ခဏန္တိ ဗဟုလံ။ ဥဒါနံ ဥဒါနေသီတိ သော ဟိ အာယသ္မာ အရညေ ဒိဝါဝိဟာရံ ဥပဂတောပိ ရတ္တိဝါသူပဂတောပိ ယေဘုယျေန ဖလသမာပတ္တိသုခေန နိရောဓသမာပတ္တိသုခေန စ ဝီတိနာမေသိ,
(သာရတ္ထ၊၃၊၄၁၁။)တသ္မာ တံ သုခံ သန္ဓာယ ပုဗ္ဗေ အတ္တနာ အနုဘူတံ သဘယံ သပရိဠာဟံ ရဇ္ဇသုခံ ဇိဂုစ္ဆိတွာ ‘‘အဟော သုခံ အဟော သုခ’’န္တိ သောမနဿသဟိတဉာဏသမုဋ္ဌာနံ ပီတိသမုဂ္ဂါရံ သမုဂ္ဂိရတိ။ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစုန္တိ တေ သမ္ဗဟုလာ ဘိက္ခူ ဥလ္လုမ္ပနသဘာဝသဏ္ဌိတာ တဿ အနုဂ္ဂဏှနာဓိပ္ပါယေန ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစုံ, န ဥဇ္ဈာနဝသေန။ နိဿံသယန္တိ အသန္ဒေဟေန, ဧကန္တေနာတိ အတ္ထော။ တေ ကိရ ဘိက္ခူ ပုထုဇ္ဇနာ တဿ အာယသ္မတော ဝိဝေကသုခံ သန္ဓာယ ဥဒါနံ အဇာနန္တာ ဧဝမာဟံသု။ သမနုဿရန္တောတိ ဥက္ကဏ္ဌနဝသေန အနုဿရန္တော။
အညတရန္တိ နာမဂေါတ္တေန အပါကဋံ ဧကံ ဘိက္ခုံ။ အာမန္တေသီတိ အာဏာပေသိ တေ ဘိက္ခူ သညာပေတုကာမော။ ဧဝန္တိ ဝစနသမ္ပဋိဂ္ဂဟေ, သာဓူတိ အတ္ထော။ ဧဝံ ဘန္တေတိ ဧတ္ထ ပန ဧဝံ-သဒ္ဒေါ ပဋိညာယံ။ ‘‘အဘိက္ခဏံ ‘အဟော သုခံ အဟော သုခ’န္တိ ဣမံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသီ’’တိ ယထာ တေ ဘိက္ခူ ဝဒန္တိ, တံ ဧဝံ တထေဝါတိ အတ္တနော ဥဒါနံ ပဋိဇာနာတိ။ ‘‘ကိံ ပန တွံ ဘဒ္ဒိယာ’’တိ ကသ္မာ ဘဂဝါ ပုစ္ဆတိ, ကိံ တဿ စိတ္တံ န ဇာနာတီတိ? နော န ဇာနာတိ, တေနေဝ ပန တမတ္ထံ ဝဒါပေတွာ တေ ဘိက္ခူ သညာပေတုံ ပုစ္ဆတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ ‘‘ဇာနန္တာပိ တထာဂတာ ပုစ္ဆန္တိ, ဇာနန္တာပိ န ပုစ္ဆန္တီ’’တိအာဒိ (ပါရာ။ ၁၆, ၁၉၄)။ အတ္ထဝသန္တိ ကာရဏံ။
အန္တောပိ အန္တေပုရေတိ ဣတ္ထာဂါရဿ သဉ္စရဏဋ္ဌာနဘူတေ ရာဇဂေဟဿ အဗ္ဘန္တရေ, ယတ္ထ ရာဇာ နဟာနဘောဇနသယနာဒိံ ကပ္ပေတိ။ ရက္ခာ သုသံဝိဟိတာတိ အာရက္ခာဒိကတပုရိသေဟိ ဂုတ္တိ သုဋ္ဌု သမန္တတော ဝိဟိတာ။ ဗဟိပိ အန္တေပုရေတိ အဋ္ဋကရဏဋ္ဌာနာဒိကေ အန္တေပုရတော ဗဟိဘူတေ ရာဇဂေဟေ။ ဧဝံ ရက္ခိတော ဂေါပိတော သန္တောတိ ဧဝံ ရာဇဂေဟရာဇဓာနီရဇ္ဇဒေသေသု အန္တော ဗဟိ စ အနေကေသု ဌာနေသု အနေကသတေဟိ သုသံဝိဟိတရက္ခာဝရဏဂုတ္တိယာ မမေဝ နိဗ္ဘယတ္ထံ ဖာသုဝိဟာရတ္ထံ ရက္ခိတော ဂေါပိတော သမာနော။ ဘီတောတိအာဒီနိ ပဒါနိ အညမညဝေဝစနာနိ။ အထ ဝါ ဘီတောတိ ပရရာဇူဟိ ဘာယမာနော။ ဥဗ္ဗိဂ္ဂေါတိ သကရဇ္ဇေပိ ပကတိက္ခောဘတော ဥပ္ပဇ္ဇနကဘယုဗ္ဗေဂေန ဥဗ္ဗိဂ္ဂေါ စလိတော။ ဥဿင်္ကီတိ ‘‘ရညာ နာမ သဗ္ဗကာလံ အဝိဿတ္ထေန ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝစနတော သဗ္ဗတ္ထ အဝိဿာသနဝသေန တေသံ တေသံ ကိစ္စကရဏီယာနံ အစ္စယတော ဥပ္ပဇ္ဇနကပရိသင်္ကာယ စ ဥဒ္ဓမုဒ္ဓံ သင်္ကမာနော။ ဥတြာသီတိ ‘‘သန္တိကာဝစရေဟိပိ အဇာနန္တဿေဝ မေ
(သာရတ္ထ၊၃၊၄၁၂။)ကဒါစိ အနတ္ထော ဘဝေယျာ’’တိ ဥပ္ပန္နေန သရီရကမ္ပမ္ပိ ဥပ္ပါဒနသမတ္ထေန တာသေန ဥတြာသိ။ ‘‘ဥတြသ္တော’’တိပိ ပဌန္တိ။ ဝိဟရာမီတိ ဧဝံဘူတော ဟုတွာ ဝိဟရာမိ။
ဧတရဟီတိ ဣဒါနိ ပဗ္ဗဇိတကာလတော ပဋ္ဌာယ။ ဧကောတိ အသဟာယော။ တေန ဝိဝေကဋ္ဌကာယတံ ဒဿေတိ။ အဘီတောတိအာဒီနံ ပဒါနံ ဝုတ္တဝိပရိယာယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဘယာဒိနိမိတ္တဿ ပရိဂ္ဂဟဿ တံနိမိတ္တဿ စ ကိလေသဂဟနဿ အဘာဝေနေဝဿ အဘီတာဒိတာတိ ဧတေန စိတ္တဝိဝေကံ ဒဿေတိ။ အပ္ပေါဿုက္ကောတိ သရီရဂုတ္တိယံ နိရုဿုက္ကော။ ပန္နလောမောတိ လောမဟံသုပ္ပါဒကဿ ဆမ္ဘိတတ္တဿ အဘာဝေန အနုဂ္ဂတလောမော။ ပဒဒွယေနပိ သေရိဝိဟာရံ ဒဿေတိ။ ပရဒတ္တဝုတ္တောတိ ပရေဟိ ဒိန္နေန စီဝရာဒိနာ ဝတ္တမာနော။ ဧတေန သဗ္ဗသော သင်္ဂါဘာဝဒီပနမုခေန အနဝသေသဘယဟေတုဝိရဟံ ဒဿေတိ။ မိဂဘူတေန စေတသာတိ ဝိဿတ္ထဝိဟာရိတာယ မိဂဿ ဝိယ ဇာတေန စိတ္တေန။ မိဂေါ ဟိ အမနုဿပထေ အရညေ ဝသမာနော ဝိဿတ္ထော တိဋ္ဌတိ နိသီဒတိ နိပဇ္ဇတိ ယေနကာမဉ္စ ပက္ကမတိ အပ္ပဋိဟတစာရော, ဧဝံ အဟမ္ပိ ဝိဟရာမီတိ ဒဿေတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေန –
‘‘မိဂေါ အရညမှိ ယထာ အဗဒ္ဓေါ၊
ယေနိစ္ဆကံ ဂစ္ဆတိ ဂေါစရာယ၊
ဝိညူ နရော သေရိတ ပေက္ခမာနော၊
ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပေါ’’တိ။ (သု။ နိ။ ၃၉၊ အပ။ ထေရ ၁။၁။၉၅)၊
ဣမံ ခေါ အဟံ, ဘန္တေ, အတ္ထဝသန္တိ ဘဂဝါ ယဒိဒံ မမ ဧတရဟိ ပရမံ ဝိဝေကသုခံ ဖလသမာပတ္တိသုခံ, ဣဒမေဝ ကာရဏံ သမ္ပဿမာနော ‘‘အဟော သုခံ, အဟော သုခ’’န္တိ ဥဒါနေမိ။ ဧတမတ္ထန္တိ ဧတံ ဘဒ္ဒိယတ္ထေရဿ ပုထုဇ္ဇနဝိသယာတီတံ ဝိဝေကသုခသင်္ခါတံ အတ္ထံ သဗ္ဗာကာရတော ဝိဒိတွာ။ ဣမံ ဥဒါနန္တိ ဣမံ သဟေတုကဘယသောကဝိဂမာနုဘာဝဒီပကံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ။
ယဿန္တရတော န သန္တိ ကောပါတိ ယဿ အရိယပုဂ္ဂလဿ အန္တရတော အဗ္ဘန္တရေ အတ္တနော စိတ္တေ စိတ္တကာလုဿိယကရဏတော
(သာရတ္ထ၊၃၊၄၁၃။)စိတ္တပ္ပကောပါ ရာဂါဒယော အာဃာတဝတ္ထုအာဒိကာရဏဘေဒတော အနေကဘေဒါ ဒေါသကောပါ ဧဝ ဝါ န သန္တိ, မဂ္ဂေန ပဟီနတ္တာ န ဝိဇ္ဇန္တိ။ အယဉှိ အန္တရ-သဒ္ဒေါ ကိဉ္စာပိ ‘‘မဉ္စ တွဉ္စ ကိမန္တရ’’န္တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၁။၂၂၈) ကာရဏေ ဒိဿတိ, ‘‘အန္တရဋ္ဌကေ ဟိမပါတသမယေ’’တိအာဒီသု (မဟာဝ။ ၃၄၆) ဝေမဇ္ဈေ, ‘‘အန္တရာ စ ဇေတဝနံ အန္တရာ စ သာဝတ္ထိ’’န္တိအာဒီသု (ဥဒါ။ ၁၃, ၄၄) ဝိဝရေ, ‘‘ဘယမန္တရတော ဇာတ’’န္တိအာဒီသု (ဣတိဝု။ ၈၈၊ မဟာနိ။ ၅) စိတ္တေ, ဣဓာပိ စိတ္တေ ဧဝ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တေနေဝါဟ ‘‘ယဿ စိတ္တေ ကောပါ န သန္တီ’’တိ။
အဘဝ-သဒ္ဒဿ ဝိဘဝ-သဒ္ဒေန အတ္ထုဒ္ဓါရေ ကာရဏမာဟ ‘‘ဝိဘဝေါတိ စ အဘဝေါတိ စ အတ္ထတော ဧက’’န္တိ။ ဣတိ-သဒ္ဒေါ ပကာရဝစနောတိ အာဟ ‘‘ဣတိ အနေကပ္ပကာရာ ဘဝါဘဝတာ’’တိ။ ဝီတိဝတ္တောတိ အတိက္ကန္တော။ ဧတ္ထ စ ‘‘ယဿာ’’တိ ဣဒံ ယော ဝီတိဝတ္တောတိ ဝိဘတ္တိဝိပရိဏာမဝသေန ယောဇေတဗ္ဗံ။ တံ ဝိဂတဘယန္တိ တံ ဧဝရူပံ ယထာဝုတ္တဂုဏသမန္နာဂတံ ခီဏာသဝံ စိတ္တကောပါဘာဝတော ဣတိဘဝါဘဝသမတိက္ကမနတော စ ဘယဟေတုဝိဂမေန ဝိဂတဘယံ။ ဝိဝေကသုခေန အဂ္ဂဖလသုခေန စ သုခိံ, ဝိဂတဘယတ္တာ ဧဝ အသောကံ။ ဒေဝါ နာနုဘဝန္တိ ဒဿနာယာတိ အဓိဂတမဂ္ဂေ ဌပေတွာ သဗ္ဗေပိ ဥပပတ္တိဒေဝါ ဝါယမန္တာပိ စိတ္တစာရဒဿနဝသေန ဒဿနာယ ဒဋ္ဌုံ နာနုဘဝန္တိ န အဘိသမ္ဘုဏန္တိ န သက္ကောန္တိ, ပဂေဝ မနုဿာ။ သေက္ခာပိ ဟိ ပုထုဇ္ဇနာ ဝိယ အရဟတော စိတ္တပ္ပဝတ္တိံ န ဇာနန္တိ။ တဿ ဒဿနံ ဒေဝါနမ္ပိ ဒုလ္လဘန္တိ ဧတ္ထာပိ စိတ္တစာရဒဿနဝသေန တဿ ဒဿနံ ဒေဝါနမ္ပိ ဒုလ္လဘံ အလဗ္ဘနီယံ, ဒေဝေဟိပိ တံ ဒဿနံ န သက္ကာ ပါပုဏိတုန္တိ ဧဝမတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ အဘာဝတ္ထော ဟေတ္ထ ဒု-သဒ္ဒေါ ‘‘ဒုပ္ပညော’’တိအာဒီသု ဝိယ။
֍ ဋ္ဌ ၃၃၃။ ဘတ္တာဘိဟာရောတိ အဘိဟရိတဗ္ဗဘတ္တံ။ တဿ ပန ပမာဏံ ဒဿေတုံ ‘‘ပဉ္စ စ ထာလိပါကသတာနီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဧကော ထာလိပါကော ဒသန္နံ ပုရိသာနံ ဘတ္တံ ဂဏှာတိ။ လာဘသက္ကာရသိလောကေနာတိ ဧတ္ထ လာဘော နာမ စတုပစ္စယလာဘော။ သက္ကာရောတိ တေသံယေဝ သုကတာနံ သုသင်္ခတာနံ လာဘော။ သိလောကောတိ ဝဏ္ဏဃောသော။ မနောမယံ ကာယန္တိ ဈာနမနေန နိဗ္ဗတ္တံ ဗြဟ္မကာယံ။ ဥပပန္နောတိ ဥပဂတော။ အတ္တဘာဝပ္ပဋိလာဘောတိ သရီရပဋိလာဘော။ ဒွေ ဝါ တီဏိ ဝါ မာဂဓကာနိ
(သာရတ္ထ၊၃၊၄၁၄။)ဂါမခေတ္တာနီတိ ဧတ္ထ မာဂဓကံ ဂါမခေတ္တံ အတ္ထိ ခုဒ္ဒကံ, အတ္ထိ မဇ္ဈိမံ, အတ္ထိ မဟန္တံ။ ခုဒ္ဒကံ ဂါမခေတ္တံ ဣတော စတ္တာလီသ ဥသဘာနိ, ဧတ္တော စတ္တာလီသ ဥသဘာနီတိ ဂါဝုတံ ဟောတိ။ မဇ္ဈိမံ ဣတော ဂါဝုတံ, ဧတ္တော ဂါဝုတန္တိ အဍ္ဎယောဇနံ ဟောတိ။ မဟန္တံ ဣတော ဒိယဍ္ဎဂါဝုတံ, ဧတ္တော ဒိယဍ္ဎဂါဝုတန္တိ တိဂါဝုတံ ဟောတိ။ တေသု ခုဒ္ဒကေန ဂါမခေတ္တေန တီဏိ, ခုဒ္ဒကေန စ မဇ္ဈိမေန စ ဒွေ ဂါမခေတ္တာနိ တဿ အတ္တဘာဝေါ။ တိဂါဝုတဉှိဿ သရီရံ။ ပရိဟရိဿာမီတိ ပဋိဇဂ္ဂိဿာမိ ဂေါပယိဿာမိ။ ရက္ခဿေတန္တိ ရက္ခဿု ဧတံ။
ပဉ္စသတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၃၃၄။ သတ္ထာရောတိ ဂဏသတ္ထာရော။ နာဿဿာတိ န ဧတဿ ဘဝေယျ။ တန္တိ တံ သတ္ထာရံ။ တေနာတိ အမနာပေန။ သမုဒါစရေယျာမာတိ ကထေယျာမ။ သမ္မန္နတီတိ အမှာကံ သမ္မာနံ ကရောတိ။ တေနာဟ ‘‘သမ္မာနေတီ’’တိ, သမ္မန္နတီတိ ဝါ ပရေဟိ သမ္မာနီယတီတိ အတ္ထော။
֍ ဋ္ဌ ၃၃၅။ နာသာယ ပိတ္တံ ဘိန္ဒေယျုန္တိ အစ္ဆပိတ္တံ ဝါ မစ္ဆပိတ္တံ ဝါ နာသာပုဋေ ပက္ခိပေယျုံ။ ပရာဘဝါယာတိ အဝဍ္ဎိယာ ဝိနာသာယ။ အဿတရီတိ ဝဠဝါယ ကုစ္ဆိသ္မိံ ဂဒြဘဿဇာတာ, တံ အဿေန သဒ္ဓိံ သမ္ပယောဇေန္တိ, သာ ဂဗ္ဘံ ဂဏှိတွာ ကာလေ သမ္ပတ္တေ ဝိဇာယိတုံ န သက္ကောတိ, ပါဒေဟိ ဘူမိံ ပဟရန္တီ တိဋ္ဌတိ, အထဿာ စတ္တာရော ပါဒေ စတူသု ခါဏုကေသု ဗန္ဓိတွာ ကုစ္ဆိံ ဖာလေတွာ ပေါတကံ နီဟရန္တိ, သာ တတ္ထေဝ မရတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အတ္တဝဓာယ ဂဗ္ဘံ ဂဏှာတီ’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၃၃၉။ ပေါတ္ထနိကန္တိ ဆုရိကံ, ယံ ခရန္တိပိ ဝုစ္စတိ။
နာဠာဂိရိပေသနကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၃၄၂။ မာ ကုဉ္ဇရ နာဂမာသဒေါတိ ဘော, ကုဉ္ဇရ, ဗုဒ္ဓနာဂံ ဝဓကစိတ္တေန မာ ဥပဂစ္ဆ။ ဒုက္ခန္တိ ဒုက္ခကာရဏတ္တာ ဒုက္ခံ။ ကထံ တံ ဒုက္ခန္တိ အာဟ ‘‘န ဟိ နာဂဟတဿာ’’တိအာဒိ။ နာဂဟတဿ သုဂတိပဋိက္ခေပေန ဗုဒ္ဓနာဂဿ ဃာတော ဒုဂ္ဂတိဒုက္ခကာရဏန္တိ ဒဿေတိ။ ဣတောတိ ဣတော ဇာတိတော။ ယတောတိ ယသ္မာ။ ဣတော ပရံ ယတောတိ ဣတော ပရံ ဂစ္ဆန္တဿာတိ
(သာရတ္ထ၊၃၊၄၁၅။)ဝါ အတ္ထော။ မဒေါတိ မာနမဒေါ။ ပမာဒေါတိ ပမတ္တဘာဝေါ။ ပဋိကုဋိတောတိ သင်္ကုဋိတော။ အလက္ခိကောတိ အဟိရိကော။ ယတြ ဟိ နာမာတိ ယော နာမ။
ပဉ္စဝတ္ထုယာစနကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၃၄၃။ တိကဘောဇနန္တိ တီဟိ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗဘောဇနံ, တိဏ္ဏံ ဧကတော ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဘုဉ္ဇိတုံ ပညပေဿာမီတိ အတ္ထော။ ကောကာလိကောတိအာဒီနိ စတုန္နံ ဒေဝဒတ္တပက္ခိယာနံ ဂဏပါမောက္ခာနံ နာမာနိ။ အာယုကပ္ပန္တိ ဧကံ မဟာကပ္ပံ အသီတိဘာဂံ ကတွာ တတော ဧကဘာဂမတ္တံ ကာလံ အန္တရကပ္ပသညိတံ ကာလံ။
အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ ဧတဒဝေါစာတိ (ဥဒါ။ အဋ္ဌ။ ၄၈) ဒေဝဒတ္တော သဗ္ဗံ သံဃဘေဒဿ ပုဗ္ဗဘာဂံ နိပ္ဖါဒေတွာ ‘‘ဧကံသေနေဝ အဇ္ဇ အာဝေဏိကံ ဥပေါသထံ သံဃကမ္မဉ္စ ကရိဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ ဧတံ ‘‘အဇ္ဇတဂ္ဂေ’’တိအာဒိဝစနံ အဝေါစ။ တတ္ထ အညတြေဝ ဘဂဝတာတိ ဝိနာ ဧဝ ဘဂဝန္တံ, တံ သတ္ထာရံ အကတွာတိ အတ္ထော။ အညတြ ဘိက္ခုသံဃာ ဥပေါသထံ ကရိဿာမိ သံဃကမ္မာနိ စာတိ ဘဂဝတော ဩဝါဒကာရကံ ဘိက္ခုသံဃံ ဝိနာ မံ အနုဝတ္တန္တေဟိ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ အာဝေဏိကံ ဥပေါသထံ သံဃကမ္မာနိ စ ကရိဿာမိ။ အဇ္ဇတဂ္ဂေ, ဘန္တေ, ဒေဝဒတ္တော သံဃံ ဘိန္ဒိဿတီတိ ဘေဒကာရကာနံ သဗ္ဗေသံ ဒေဝဒတ္တေန သဇ္ဇိတတ္တာ ‘‘ဧကံသေနေဝ ဒေဝဒတ္တော အဇ္ဇ သံဃံ ဘိန္ဒိဿတီ’’တိ မညမာနော ဧဝမာဟ။ ဘိန္ဒိဿတီတိ ဒွိဓာ ကရိဿတိ။
ဧတမတ္ထံ ဝိဒိတွာတိ ဧတံ အဝီစိမဟာနိရယုပ္ပတ္တိသံဝတ္တနိယံ ကပ္ပဋ္ဌိယံ အတေကိစ္ဆံ ဒေဝဒတ္တေန နိဗ္ဗတ္တိယမာနံ သံဃဘေဒကမ္မံ သဗ္ဗာကာရတော ဝိဒိတွာ။ ဣမံ ဥဒါနန္တိ ကုသလာကုသလေသု ယထာက္ကမံ သပ္ပုရိသာသပ္ပုရိသာနံ သုကရာ ပဋိပတ္တိ, န ပန နေသံ အကုသလကုသလေသူတိ ဣဒမတ္ထဝိဘာဝနံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ။
တတ္ထ သုကရံ သာဓုနာ သာဓူတိ အတ္တနော ပရေသဉ္စ ဟိတံ သာဓေတီတိ သာဓု, သမ္မာပဋိပန္နော။ တေန သာဓုနာ သာရိပုတ္တာဒိနာ သာဝကေန ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေန သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန အညေန ဝါ လောကိယသာဓုနာ သာဓု သုန္ဒရံ ဘဒ္ဒကံ အတ္တနော ပရေသဉ္စ ဟိတသုခါဝဟံ သုကရံ သုခေန ကာတုံ သက္ကာ။ သာဓု ပါပေန ဒုက္ကရန္တိ တဒေဝ ပန ဝုတ္တလက္ခဏံ သာဓု ပါပေန
(သာရတ္ထ၊၃၊၄၁၆။)ဒေဝဒတ္တာဒိနာ ပါပပုဂ္ဂလေန ဒုက္ကရံ ကာတုံ န သက္ကာ, န သော တံ ကာတုံ သက္ကောတီတိ အတ္ထော။ ပါပံ ပါပေန သုကရန္တိ ပါပံ အသုန္ဒရံ အတ္တနော ပရေသဉ္စ အနတ္ထာဝဟံ ပါပေန ယထာဝုတ္တပါပပုဂ္ဂလေန သုကရံ သုခေန ကာတုံ သက္ကုဏေယျံ။ ပါပမရိယေဟိ ဒုက္ကရန္တိ အရိယေဟိ ပန ဗုဒ္ဓါဒီဟိ တံ ပါပံ ဒုက္ကရံ ဒုရဘိသမ္ဘဝံ။ သေတုဃာတောယေဝ ဟိ တေသံ တတ္ထာတိ ဒီပေတိ။
သံဃဘေဒကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၃၄၅။ အထ ခေါ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော အာဒေသနာပါဋိဟာရိယာနုသာသနိယာတိအာဒီသု ပရဿ စိတ္တံ ဉတွာ ကထနံ အာဒေသနာပါဋိဟာရိယံ, သာဝကာနဉ္စ ဗုဒ္ဓါနဉ္စ သတတံ ဓမ္မဒေသနံ အနုသာသနီပါဋိဟာရိယံ, ဣဒ္ဓိဝိဓံ ဣဒ္ဓိပါဋိဟာရိယံ။ တတ္ထ ဣဒ္ဓိပါဋိဟာရိယေန သဒ္ဓိံ အနုသာသနီပါဋိဟာရိယံ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရဿ အာစိဏ္ဏံ, အာဒေသနာပါဋိဟာရိယေန သဒ္ဓိံ အနုသာသနီပါဋိဟာရိယံ ဓမ္မသေနာပတိဿ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော အာဒေသနာပါဋိဟာရိယာနုသာသနိယာ ဘိက္ခူ ဓမ္မိယာ ကထာယ ဩဝဒီ’’တိအာဒိ။ တဒါ ဟိ ဒွီသု အဂ္ဂသာဝကေသု ဓမ္မသေနာပတိ တေသံ ဘိက္ခူနံ စိတ္တစာရံ ဉတွာ ဓမ္မံ ဒေသေသိ, မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရော ဝိကုဗ္ဗနံ ဒဿေတွာ ဓမ္မံ ဒေသေသိ, ပါဠိယဉ္စေတ္ထ ဒွိန္နမ္ပိ ထေရာနံ ဒေသနာယ ဓမ္မစက္ခုပဋိလာဘောဝ ဒဿိတော။ ဒီဃဘာဏကာ ပန ဧဝံ ဝဒန္တိ ‘‘ဘဂဝတာ ပေသိတေသု ဒွီသု အဂ္ဂသာဝကေသု ဓမ္မသေနာပတိ တေသံ စိတ္တစာရံ ဉတွာ ဓမ္မံ ဒေသေသိ, ထေရဿ ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ ပဉ္စသတာပိ ဘိက္ခူ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိံသု။ အထ နေသံ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရော ဝိကုဗ္ဗနံ ဒဿေတွာ ဓမ္မံ ဒေသေသိ, တံ သုတွာ သဗ္ဗေ အရဟတ္တဖလေ ပတိဋ္ဌဟိံသူ’’တိ။ ဒေဝဒတ္တံ ဥဋ္ဌာပေသီတိ ဇဏ္ဏုကေန ဟဒယမဇ္ဈေ ပဟရိတွာ ဥဋ္ဌာပေသိ။
֍ ဋ္ဌ ၃၄၆။ သရသီတိ သရော။ သုဝိက္ခာလိတန္တိ သုဋ္ဌု ဝိက္ခာလိတံ, သုဝိသောဓိတံ ကတွာတိ အတ္ထော။ သံခါဒိတွာတိ သုဋ္ဌု ခါဒိတွာ။ မဟိံ ဝိကုဗ္ဗတောတိ မဟိံ ဒန္တေဟိ ဝိလိခန္တဿ။ နဒီသု ဘိသံ ဃသာနဿာတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ နဒီတိ စေတ္ထ မဟာသရော အဓိပ္ပေတော။ ဇဂ္ဂတောတိ ဟတ္ထိယူထံ ပါလေန္တဿ။ ဘိင်္ကောဝါတိ ဟတ္ထိပေါတကော ဝိယ။ မမာနုကုဗ္ဗန္တိ မံ အနုကရောန္တော။
(သာရတ္ထ၊၃၊၄၁၇။)֍ ဋ္ဌ ၃၄၇။ ဒူတေယျန္တိ ဒူတကမ္မံ။ ဂန္တုမရဟတီတိ ဒူတေယျသင်္ခါတံ သာသနံ ဟရိတုံ ဓာရေတွာ ဟရိတုံ အရဟတိ။ သောတာတိ ယံ အဿ သာသနံ ဒေန္တိ, တဿ သောတာ။ သာဝေတာတိ တံ ဥဂ္ဂဏှိတွာ ‘‘ဣဒံ နာမ တုမှေဟိ ဝုတ္တ’’န္တိ ပဋိသာဝေတာ။ ဥဂ္ဂဟေတာတိ သုဥဂ္ဂဟိတံ ကတွာ ဥဂ္ဂဟေတာ။ ဓာရေတာတိ သုဓာရိတံ ကတွာ ဓာရေတာ။ ဝိညာတာတိ အတ္တနာ တဿ အတ္ထံ ဇာနိတာ။ ဝိညာပေတာတိ ပရံ ဝိဇာနာပေတာ။ သဟိတာသဟိတဿာတိ ‘‘ဣဒံ သဟိတံ, ဣဒံ အသဟိတ’’န္တိ ဧဝံ သဟိတာသဟိတဿ ကုသလော ဥပဂတာနုပဂတေသု ဆေကော သာသနံ အာရောစေန္တော သဟိတာသဟိတံ သလ္လက္ခေတွာ အာရောစေတိ။ န ဗျထတီတိ န ဝေဓတိ န ဆမ္ဘတိ။ ဥဂ္ဂဝါဒိနိန္တိ ဖရုသဝစနေန သမန္နာဂတံ။ ပုစ္ဆိတောတိ ပဋိညတ္ထာယ ပုစ္ဆိတော။
֍ ဋ္ဌ ၃၄၈။ အဋ္ဌဟိ, ဘိက္ခဝေ, အသဒ္ဓမ္မေဟီတိအာဒီသု အသဒ္ဓမ္မေဟီတိ (ဣတိဝု။ အဋ္ဌ။ ၈၉) အသတံ ဓမ္မေဟိ, အသန္တေဟိ ဝါ အသောဘနေဟိ ဝါ ဓမ္မေဟိ။ အဘိဘူတောတိ အဇ္ဈောတ္ထဋော။ ပရိယာဒိန္နစိတ္တောတိ ခေပိတစိတ္တော လာဘာဒိဟေတုကေန ဣစ္ဆာစာရေန မာနမဒါဒိနာ စ ခယံ ပါပိတကုသလစိတ္တော။ အထ ဝါ ပရိယာဒိန္နစိတ္တောတိ ပရိတော အာဒိန္နစိတ္တော, ဝုတ္တပ္ပကာရေန အကုသလကောဋ္ဌာသေန ယထာ ကုသလစိတ္တဿ ဥပ္ပတ္တိဝါရော န ဟောတိ, ဧဝံ သမန္တတော ဂဟိတစိတ္တသန္တာနောတိ အတ္ထော။ အပါယေ နိဗ္ဗတ္တနာရဟတာယ အာပါယိကော။ တတ္ထပိ အဝီစိသင်္ခါတေ မဟာနိရယေ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ နေရယိကော။ ဧကံ အန္တရကပ္ပံ ပရိပုဏ္ဏမေဝ ကတွာ တတ္ထ တိဋ္ဌတီတိ ကပ္ပဋ္ဌော။ အတေကိစ္ဆောတိ ဗုဒ္ဓေဟိပိ အနိဝတ္တနီယတ္တာ အဝီစိနိဗ္ဗတ္တိယာ တိကိစ္ဆာဘာဝတော အတေကိစ္ဆော, အတိကိစ္ဆနီယောတိ အတ္ထော။ လာဘေနာတိ လာဘေန ဟေတုဘူတေန။ အထ ဝါ လာဘဟေတုကေန မာနာဒိနာ။ လာဘဉှိ နိဿာယ ဣဓေကစ္စေ ပုဂ္ဂလာ ပါပိစ္ဆာ ဣစ္ဆာပကတာ ဣစ္ဆာစာရေ ဌတွာ ‘‘လာဘံ နိဗ္ဗတ္တေဿာမာ’’တိ အနေကဝိဟိတံ အနေသနံ အပ္ပတိရူပံ အာပဇ္ဇိတွာ ဣတော စုတာ အပါယေသု နိဗ္ဗတ္တန္တိ။ အပရေ ယထာလာဘံ လဘိတွာ တံနိမိတ္တံ မာနာတိမာနမဒမစ္ဆရိယာဒိဝသေန ပမာဒံ အာပဇ္ဇိတွာ ဣတော စုတာ အပါယေသု နိဗ္ဗတ္တန္တိ, အယဉ္စ တာဒိသော။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘လာဘေန, ဘိက္ခဝေ, အဘိဘူတော ပရိယာဒိန္နစိတ္တော ဒေဝဒတ္တော အာပါယိကော’’တိအာဒိ။ အသက္ကာရေနာတိ ဟီဠေတွာ ပရိဘဝိတွာ ပရေဟိ အတ္တနိ
(သာရတ္ထ၊၃၊၄၁၈။)ပဝတ္တိတေန အသက္ကာရေန, အသက္ကာရဟေတုကေန ဝါ မာနာဒိနာ။ အသန္တဂုဏသမ္ဘာဝနာဓိပ္ပါယေန ပဝတ္တာ ပါပါ ဣစ္ဆာ ဧတဿာတိ ပါပိစ္ဆော, တဿ ဘာဝေါ ပါပိစ္ဆတာ, တာယ။ ‘‘အဟံ ဗုဒ္ဓေါ ဘဝိဿာမိ, ဘိက္ခုသံဃံ ပရိဟရိဿာမီ’’တိ ဟိ တဿ ဣစ္ဆာ ဥပ္ပန္နာ။ ကောကာလိကာဒယော ပါပါ လာမကာ မိတ္တာ ဧတဿာတိ ပါပမိတ္တော, တဿ ဘာဝေါ ပါပမိတ္တတာ, တာယ။
֍ ဋ္ဌ ၃၄၉။ အဘိဘုယျာတိ အဘိဘဝိတွာ မဒ္ဒိတွာ။
֍ ဋ္ဌ ၃၅၀။ တီဟိ, ဘိက္ခဝေ, အသဒ္ဓမ္မေဟီတိအာဒိ ဝုတ္တနယမေဝ။ ဩရမတ္တကေန ဝိသေသာဓိဂမေန အန္တရာ ဝေါသာနံ အာပါဒီတိ ဧတ္ထ ပန အယမတ္ထော။ ဩရမတ္တကေနာတိ အပ္ပမတ္တကေန ဈာနာဘိညာမတ္တေန။ ဝိသေသာဓိဂမေနာတိ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မာဓိဂမေန။ အန္တရာတိ ဝေမဇ္ဈေ။ ဝေါသာနံ အာပါဒီတိ အကတကိစ္စောဝ သမာနော ‘‘ကတကိစ္စောမှီ’’တိ မညမာနော သမဏဓမ္မတော ဝိဂမံ အာပဇ္ဇိ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ဈာနာဘိညာဟိ ဥတ္တရိကရဏီယေ အဓိဂန္တဗ္ဗေ မဂ္ဂဖလေ အနဓိဂတေ သတိယေဝ တံ အနဓိဂန္တွာ သမဏဓမ္မတော ဝိဂမံ အာပဇ္ဇီတိ။ ဣတိ ဘဂဝါ ဣမိနာ သုတ္တေန ဝိသေသတော ပုထုဇ္ဇနဘာဝေ အာဒီနဝံ ပကာသေတိ ‘‘ဘာရိယော ပုထုဇ္ဇနဘာဝေါ, ယတြ ဟိ နာမ ဈာနာဘိညာပရိယောသာနာ သမ္ပတ္တိယော နိဗ္ဗတ္တေတွာပိ အနေကာနတ္ထာဝဟံ နာနာဝိဓဒုက္ခဟေတုအသန္တဂုဏသမ္ဘာဝနံ အသပ္ပုရိသသံသဂ္ဂံ အာလသိယာနုယောဂဉ္စ အဝိဇဟန္တော အဝီစိသံဝတ္တနိကံ ကပ္ပဋ္ဌိယံ အတေကိစ္ဆံ ကိဗ္ဗိသံ ပသဝတီ’’တိ။
ဂါထာသု မာတိ ပဋိသေဓေ နိပါတော။ ဇာတူတိ ဧကံသေန။ ကောစီတိ သဗ္ဗသင်္ဂါဟကဝစနံ။ လောကသ္မိန္တိ သတ္တလောကေ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ဣမသ္မိံ သတ္တလောကေ ကောစိ ပုဂ္ဂလော ဧကံသေန ပါပိစ္ဆော မာ ဟောတူတိ။ တဒမိနာပိ ဇာနာထ, ပါပိစ္ဆာနံ ယထာ ဂတီတိ ပါပိစ္ဆာနံ ပုဂ္ဂလာနံ ယထာဂတိ ယာဒိသီ နိဗ္ဗတ္တိ ယာဒိသော အဘိသမ္ပရာယောတိ ဣမိနာပိ ကာရဏေန ဇာနာထာတိ ဒေဝဒတ္တံ နိဒဿေန္တော ဧဝမာဟ။
ပဏ္ဍိတောတိ သမညာတောတိ ပရိယတ္တိဗာဟုသစ္စေန ပဏ္ဍိတောတိ ဉာတော။ ဘာဝိတတ္တောတိ သမ္မတောတိ ဈာနာဘိညာဟိ ဘာဝိတစိတ္တောတိ သမ္ဘာဝိတော။ တထာ ဟိ သော ‘‘မဟိဒ္ဓိကော ဂေါဓိပုတ္တော, မဟာနုဘာဝေါ
(သာရတ္ထ၊၃၊၄၁၉။)ဂေါဓိပုတ္တော’’တိ ဓမ္မသေနာပတိနာပိ ပသံသိတော အဟောသိ။ ဇလံဝ ယသသာ အဋ္ဌာ, ဒေဝဒတ္တောတိ ဝိဿုတောတိ အတ္တနော ကိတ္တိယာ ပရိဝါရေန စ ဇလန္တော ဝိယ ဩဘာသန္တော ဝိယ ဌိတော ဒေဝဒတ္တောတိ ဧဝံ ဝိဿုတော ပါကဋော အဟောသိ။ ‘‘မေ သုတ’’န္တိပိ ပါဌော, မယာ သုတံ သုတမတ္တံ, ကတိပါဟေနေဝ အတထာဘူတတ္တာ တဿ တံ ပဏ္ဍိစ္စာဒိသဝနမတ္တမေဝါတိ အတ္ထော။
သော ပမာဒံ အနုစိဏ္ဏော, အာသဇ္ဇ နံ တထာဂတန္တိ သော ဧဝံဘူတော ဒေဝဒတ္တော ‘‘ဗုဒ္ဓေါပိ သာကိယပုတ္တော, အဟမ္ပိ သာကိယပုတ္တော, ဗုဒ္ဓေါပိ သမဏော, အဟမ္ပိ သမဏော, ဗုဒ္ဓေါပိ ဣဒ္ဓိမာ, အဟမ္ပိ ဣဒ္ဓိမာ, ဗုဒ္ဓေါပိ ဒိဗ္ဗစက္ခုကော, ဒိဗ္ဗသောတစေတောပရိယဉာဏလာဘီ, ဗုဒ္ဓေါပိ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နေ ဓမ္မေ ဇာနာတိ, အဟမ္ပိ တေ ဇာနာမီ’’တိ အတ္တနော ပမာဏံ အဇာနိတွာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ အတ္တနာ သမသမဋ္ဌပနေန ပမာဒံ အာပဇ္ဇန္တော ‘‘ဣဒါနာဟံ ဗုဒ္ဓေါ ဘဝိဿာမိ, ဘိက္ခုသံဃံ ပရိဟရိဿာမီ’’တိ အဘိမာရပယောဇနာဒိနာ တထာဂတံ အာသဇ္ဇ အာသာဒေတွာ ဝိဟေဌေတွာ။ ‘‘ပမာဒမနုဇိဏ္ဏော’’တိပိ ပဌန္တိ။ တဿတ္ထော – ပမာဒံ ဝုတ္တနယေန ပမဇ္ဇန္တော ပမာဒံ နိဿာယ ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံ ယုဂဂ္ဂါဟစိတ္တုပ္ပါဒေန သဟေဝ ဈာနာဘိညာဟိ အနုဇိဏ္ဏော ပရိဟီနောတိ။ အဝီစိနိရယံ ပတ္တော, စတုဒွါရံ ဘယာနကန္တိ ဇာလာနံ တတ္ထ ဥပ္ပန္နသတ္တာနံ ဝါ နိရန္တရတာယ ‘‘အဝီစီ’’တိ လဒ္ဓနာမံ စတူသု ပဿေသု စတုမဟာဒွါရယောဂေန စတုဒွါရံ အတိဘယာနကံ မဟာနိရယံ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏဝသေန ပတ္တော။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ –
‘‘စတုက္ကဏ္ဏော စတုဒွါရော, ဝိဘတ္တော ဘာဂသော မိတော၊
အယောပါကာရပရိယန္တော, အယသာ ပဋိကုဇ္ဇိတော။
‘‘တဿ အယောမယာ ဘူမိ, ဇလိတာ တေဇသာ ယုတာ၊
သမန္တာ ယောဇနသတံ, ဖရိတွာ တိဋ္ဌတိ သဗ္ဗဒါ’’တိ။ (မ။ နိ။ ၃။၂၅၀, ၂၆၇၊ အ။ နိ။ ၃။၃၆)၊
အဒုဋ္ဌဿာတိ အဒုဋ္ဌစိတ္တဿ။ ဒုဗ္ဘေတိ ဒုဿေယျ။ တမေဝ ပါပံ ဖုသတီတိ တမေဝ အဒုဋ္ဌဒုဗ္ဘိံ ပါပပုဂ္ဂလံ ပါပံ နိဟီနံ ပါပဖလံ ဖုသတိ ပါပုဏာတိ အဘိဘဝတိ။ ဘေသ္မာတိ ဝိပုလဘာဝေန ဂမ္ဘီရဘာဝေန စ ဘိံသာပနော, ဘိံသာပေန္တော ဝိယ ဝိပုလဂမ္ဘီရောတိ အတ္ထော။ ဝါဒေနာတိ ဒေါသေန။ ဥပဟိံသတီတိ ဗာဓတိ အာသာဒေတိ။ ဝါဒေါ တမှိ န ရူဟတီတိ တသ္မိံ
(သာရတ္ထ၊၃၊၄၂၀။)တထာဂတေ ပရေန အာရောပိယမာနော ဒေါသော န ရုဟတိ န တိဋ္ဌတိ, ဝိသကုမ္ဘော ဝိယ သမုဒ္ဒဿ န တဿ ဝိကာရံ ဇနေတီတိ အတ္ထော။
ဧဝံ ဆဟိ ဂါထာဟိ ပါပိစ္ဆတာဒိသမန္နာဂတဿ နိရယူပဂဘာဝဒဿနေန ဒုက္ခတော အပရိမုတ္တိံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ တပ္ပဋိပက္ခဓမ္မသမန္နာဂတဿ ဒုက္ခက္ခယံ ဒဿေန္တော ‘‘တာဒိသံ မိတ္တ’’န္တိ ဩသာနဂါထမာဟ။ တဿတ္ထော – ယဿ သမ္မာ ပဋိပန္နဿ မဂ္ဂါနုဂေါ ပဋိပတ္တိမဂ္ဂံ အနုဂတော သမ္မာ ပဋိပန္နော အပ္ပိစ္ဆတာဒိဂုဏသမန္နာဂမေန သကလဿ ဝဋ္ဋဒုက္ခဿ ခယံ ပရိယောသာနံ ပါပုဏေယျ, တာဒိသံ ဗုဒ္ဓံ ဗုဒ္ဓသာဝကံ ဝါ ပဏ္ဍိတော သပ္ပညော အတ္တနော မိတ္တံ ကုဗ္ဗေထ တေန မေတ္တိံ ကရေယျ, တဉ္စ သေဝေထ တမေဝ ပယိရုပါသေယျာတိ။
ကိံ ပနေတံ သုတ္တံ ဒေဝဒတ္တဿ နိရယူပပတ္တိတော ပုဗ္ဗေ ဘာသိတံ, ဥဒါဟု ပစ္ဆာတိ? ဣတိဝုတ္တကဋ္ဌကထာယံ (ဣတိဝု။ အဋ္ဌ။ ၈၉) တာဝ –
‘‘ဒေဝဒတ္တေ ဟိ အဝီစိမဟာနိရယံ ပဝိဋ္ဌေ ဒေဝဒတ္တပက္ခိကာ အညတိတ္ထိယာ ‘သမဏေန ဂေါတမေန အဘိသပိတော ဒေဝဒတ္တော ပထဝိံ ပဝိဋ္ဌော’တိ အဗ္ဘာစိက္ခိံသု။ တံ သုတွာ သာသနေ အနဘိပ္ပသန္နာ မနုဿာ ‘သိယာ နု ခေါ ဧတဒေဝံ, ယထာ ဣမေ ဘဏန္တီ’တိ အာသင်္ကံ ဥပ္ပါဒေသုံ။ တံ ပဝတ္တိံ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော အာရောစေသုံ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ ‘န, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတာ ကဿစိ အဘိသပံ ဒေန္တိ, တသ္မာ န ဒေဝဒတ္တော မယာ အဘိသပိတော, အတ္တနော ကမ္မေနေဝ နိရယံ ပဝိဋ္ဌော’တိ ဝတွာ တေသံ မိစ္ဆာဂါဟံ ပဋိသေဓေန္တော ဣမာယ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိယာ ဣဒံ သုတ္တံ အဘာသီ’’တိ –
ဝုတ္တံ, တသ္မာ တေသံ မတေန တဿ နိရယူပပတ္တိတော ပစ္ဆာပိ ဘဂဝါ ဣဒံ သုတ္တမဘာသီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣဓ ပန တဿ နိရယူပပတ္တိတော ပဌမမေဝ ဥပ္ပန္နေ ဝတ္ထုမှိ ဘာသိတံ ပါဠိအာရုဠှန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တေနေဝ ‘‘အဝီစိနိရယံ ပတ္တော’’တိ ဣဒံ ပန အာသံသာယံ အတီတဝစနန္တိ ဝုတ္တံ, အာသံသာတိ စေတ္ထ အဝဿမ္ဘာဝိနီ အတ္ထသိဒ္ဓိ အဓိပ္ပေတာ။ အဝဿမ္ဘာဝိနိဉှိ အတ္ထသိဒ္ဓိမပေက္ခိတွာ အနာဂတမ္ပိ ဘူတံ ဝိယ ဝေါဟရန္တိ, တဉ္စ သဒ္ဒလက္ခဏာနုသာရေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။
သံဃဘေဒကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၄၂၁။)ဥပါလိပဉှကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၃၅၁။ ဥပါလိပဉှေ ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ, တံ အဋ္ဌကထာယံ ဒဿိတမေဝ။ တတ္ထ အနုနယန္တောတိ အနုဇာနာပေန္တော, ဘေဒဿ အနုရူပံ ဝါ ဗောဓေန္တော, ယထာ ဘေဒေါ ဟောတိ, ဧဝံ ဘိန္ဒိတဗ္ဗေ ဘိက္ခူ ဝိညာပေန္တောတိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘န တုမှာက’’န္တိအာဒိ။
֍ ဋ္ဌ ၃၅၂။ အဋ္ဌာရသဘေဒကရဝတ္ထုမှိ ဒသ အကုသလကမ္မပထာ သံကိလိဋ္ဌဓမ္မတာယ ဝေါဒါနဓမ္မပအပက္ခတ္တာ ‘‘အဓမ္မော’’တိ ဒဿိတာ, တထာ ဥပါဒါနာဒယော, ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မာနံ ဧကန္တာနဝဇ္ဇဘာဝတော နတ္ထိ အဓမ္မဘာဝေါ, ဘဂဝတာ ပန ဒေသိတာကာရေန ဟာပေတွာ ဝဍ္ဎေတွာ ဝါ ကထနံ ယထာဓမ္မံ အကထနန္တိ ကတွာ အဓမ္မဘာဝေါတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘တယော သတိပဋ္ဌာနာ’’တိအာဒိ။ နိယျာနိကန္တိ သပါဋိဟီရံ အပ္ပဋိဟတံ ဟုတွာ ပဝတ္တတီတိ အတ္ထော။ တထေဝါတိ ဣမိနာ ‘‘ဧဝံ အမှာက’’န္တိအာဒိနာ ဝုတ္တမတ္ထံ အာကဍ္ဎတိ။ ကာတဗ္ဗံ ကမ္မံ ဓမ္မော နာမာတိ ယထာဓမ္မံ ကရဏတော ဓမ္မော နာမ, ဣတရံ ဝုတ္တဝိပရိယာယတော အဓမ္မော နာမ။
ရာဂဝိနယော…ပေ… အယံ ဝိနယော နာမာတိ ရာဂါဒီနံ ဝိနယနတော သံဝရဏတော ပဇဟနတော ပဋိသင်္ခါနတော စ ဝိနယော နာမ, ဝုတ္တဝိပရိယာယေန ဣတရော အဝိနယော။ ဝတ္ထုသမ္ပတ္တိအာဒိဝသေန သဗ္ဗေသံ ဝိနယကမ္မာနံ အကုပ္ပတာတိ အာဟ ‘‘ဝတ္ထုသမ္ပတ္တိ…ပေ… အယံ ဝိနယော နာမာ’’တိ။ တပ္ပဋိပက္ခတော အဝိနယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ တေနာဟ ‘‘ဝတ္ထုဝိပတ္တီ’’တိအာဒိ။ ယာသံ အာပန္နဿ ပဗ္ဗဇ္ဇာ သာဝသေသာ, တာ အာပတ္တိယော သာဝသေသာ။
֍ ဋ္ဌ ၃၅၄။ အာပါယိကောတိအာဒိဂါထာသု (ဣတိဝု။ အဋ္ဌ။ ၁၈) သံဃဿ ဘေဒသင်္ခါတေ ဝဂ္ဂေ ရတောတိ ဝဂ္ဂရတော။ အဓမ္မိကတာယ အဓမ္မေ ဘေဒကရဝတ္ထုမှိ သံဃဘေဒသင်္ခါတေ ဧဝ စ အဓမ္မေ ဌိတောတိ အဓမ္မဋ္ဌော။ ယောဂက္ခေမာ ပဓံသတီတိ ဟိတတော ပရိဟာယတိ, စတူဟိပိ ယောဂေဟိ အနုပဒ္ဒုတတ္တာ ယောဂက္ခေမံ နာမ အရဟတ္တံ နိဗ္ဗာနဉ္စ, တတော ပနဿ ဓံသနေ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထိ။ ဒိဋ္ဌိသီလသာမညတော သံဃတဋ္ဌေန သံဃံ, တတော
(သာရတ္ထ၊၃၊၄၂၂။)ဧဝ ဧကကမ္မာဒိဝိဓာနယောဂေန သမဂ္ဂံ သဟိတံ ဘိန္ဒိတွာ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တလက္ခဏေန သံဃဘေဒေန ဘိန္ဒိတွာ။ ကပ္ပန္တိ အန္တရကပ္ပသင်္ခါတံ အာယုကပ္ပံ။ နိရယမှီတိ အဝီစိမဟာနိရယမှိ။
သုခါ သံဃဿ သာမဂ္ဂီတိ (ဣတိဝု။ အဋ္ဋ။ ၁၉) သုခဿ ပစ္စယဘာဝတော သာမဂ္ဂီ ‘‘သုခါ’’တိ ဝုတ္တာ ယထာ ‘‘သုခေါ ဗုဒ္ဓါနမုပ္ပါဒေါ’’တိ (ဓ။ ပ။ ၁၉၄)။ သမဂ္ဂါနဉ္စနုဂ္ဂဟောတိ သမဂ္ဂါနံ သာမဂ္ဂိအနုမောဒနေန အနုဂ္ဂဏှနံ သာမဂ္ဂိအနုရူပံ ဝါ, ယထာ တေ သာမဂ္ဂိံ န ဝိဇဟန္တိ, တထာ ဂဟဏံ ဌပနံ အနုဗလပ္ပဒါနန္တိ အတ္ထော။ သမဂ္ဂံ ကတွာနာတိ ဘိန္နံ သံဃံ သံဃရာဇိပ္ပတ္တံ ဝါ သမဂ္ဂံ သဟိတံ ကတွာ။ ကပ္ပန္တိ အာယုကပ္ပမေဝ။ သဂ္ဂမှိ မောဒတီတိ ကာမာဝစရဒေဝလောကေ အညေ ဒေဝေ ဒသဟိ ဌာနေဟိ အဘိဘဝိတွာ ဒိဗ္ဗသုခံ အနုဘဝန္တော ဣစ္ဆိတနိဗ္ဗတ္တိယာ စ မောဒတိ ပမောဒတိ လဠတိ ကီဠတိ။
֍ ဋ္ဌ ၃၅၅။ သိယာ နု ခေါ, ဘန္တေ, သံဃဘေဒကောတိအာဒိ ပါဠိအနုသာရေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ‘‘ပဉ္စဟိ, ဥပါလိ, အာကာရေဟိ သံဃော ဘိဇ္ဇတိ ကမ္မေန ဥဒ္ဒေသေန ဝေါဟရန္တော အနုဿာဝနေန သလာကဂ္ဂါဟေနာ’’တိ ဧဝံ ပရိဝါရေ (ပရိ။ ၄၅၈) အာဂတမ္ပိ သံဃဘေဒလက္ခဏံ ဣဓ ဝုတ္တေန ကိံ နာနာကရဏန္တိ ဒဿေတုံ ‘‘ပရိဝါရေ ပနာ’’တိအာဒိမာဟ။ ဧတ္ထ စ သီမဋ္ဌကသံဃေ အသန္နိပတိတေ ဝိသုံ ပရိသံ ဂဟေတွာ ကတဝေါဟာရာနုဿာဝနသလာကဂ္ဂါဟဿ ကမ္မံ ဝါ ကရောန္တဿ ဥဒ္ဒေသံ ဝါ ဥဒ္ဒိသန္တဿ ဘေဒေါ စ ဟောတိ အာနန္တရိယကမ္မဉ္စ။ သမဂ္ဂသညာယ ပန ‘‘ဝဋ္ဋတီ’’တိ သညာယ ဝါ ကရောန္တဿ ဘေဒေါဝ ဟောတိ, န အာနန္တရိယကမ္မံ။ တတော ဦနပရိသာယ ကရောန္တဿ နေဝ သံဃဘေဒေါ န အာနန္တရိယံ။ သဗ္ဗန္တိမေန ဟိ ပရိစ္ဆေဒေန နဝန္နံ ဇနာနံ ယော သံဃံ ဘိန္ဒတိ, တဿ အာနန္တရိယကမ္မံ ဟောတိ, အနုဝတ္တကာနံ အဓမ္မဝါဒီနံ မဟာသာဝဇ္ဇံ ကမ္မံ, ဓမ္မဝါဒိနော အနဝဇ္ဇာ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။
ဥပါလိပဉှကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
သံဃဘေဒကက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၄၂၃။)၈။ ဝတ္တက္ခန္ဓကံ
အာဂန္တုကဝတ္တကထာဝဏ္ဏနာ
֍ * ၃၅၆-၃၅၇။ ဝတ္တက္ခန္ဓကေ ဥပရိပိဋ္ဌိတောတိ ပိဋ္ဌိသံဃာဋဿ ဥပရိဘာဂတော, ဒွါရဗာဟဿ ဥပရိပဒေသတောတိ အတ္ထော။ ဝိဿဇ္ဇေတဗ္ဗန္တိ သုက္ခာပနတ္ထံ အာတပေ ဝိဿဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ အဘိဝါဒါပေတဗ္ဗောတိ တဿ ဝဿေ ပုစ္ဆိတေ ယဒိ ဒဟရော ဟောတိ, သယမေဝ ဝန္ဒိဿတိ, တဒါ ဣမိနာဝ ဝန္ဒာပိတော နာမ ဟောတိ။ နိလ္လောကေတဗ္ဗောတိ ဩလောကေတဗ္ဗော။ ယထာဘာဂန္တိ ပုဗ္ဗေ ပညတ္တံ ပဒေသဘာဂံ အနတိက္ကမိတွာ။ သန္တာနကန္တိ ဥဏ္ဏနာဘိသုတ္တံ။ ဥလ္လောကာတိ ဂေဟဿ ဥပရိဘာဂတော ပဋ္ဌာယ, ပဌမံ ဥပရိဘာဂေါ သမ္မဇ္ဇိတဗ္ဗောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။
အာဝါသိကဝတ္တကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၃၅၉။ မဟာအာဝါသေတိ မဟာဝိဟာရသဒိသေ မဟာအာဝါသေ။
အနုမောဒနဝတ္တကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၃၆၂။ ပဉ္စမေ နိသိန္နေတိ အနုမောဒနတ္ထာယ နိသိန္နေ။ ဥပနိသိန္နကထာ နာမ ဗဟူသု သန္နိပတိတေသု ပရိကထာကထနံ။
ဘတ္တဂ္ဂဝတ္တကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၃၆၄။ မနုဿာနံ ပရိဝိသနဋ္ဌာနန္တိ ယတ္ထ မနုဿာ သပုတ္တဒါရာ အာဝသိတွာ ဒေန္တိ။ ဟတ္ထဓောဝနဥဒကံ သန္ဓာယာတိ ဘုတ္တာဝိဿ ဘောဇနာဝသာနေ ဟတ္ထဓောဝနဥဒကံ သန္ဓာယ။ တေနေဝါဟ ‘‘အန္တရာ ပိပါသိတေန ပန…ပေ… ဟတ္ထာ န ဓောဝိတဗ္ဗာ’’တိ။ ပေါတ္ထကေသု ပန ‘‘ပါနီယံ ပိဝိတွာ ဟတ္ထာ န ဓောဝိတဗ္ဗာ’’တိ လိခန္တိ, ‘‘ဟတ္ထာ ဓောဝိတဗ္ဗာ’’တိ ပါဌေန ဘဝိတဗ္ဗန္တိ အမှာကံ ခန္တိ။ အညထာ ‘‘န တာဝ ဥဒကန္တိ ဣဒံ ဟတ္ထဓောဝနဥဒကံ သန္ဓာယ ဝုတ္တ’’န္တိ ဝတွာ ‘‘အန္တရာ ပိပါသိတေန ပနာ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တဝိသေသော န ဥပလဗ္ဘတိ။ အထ မတံ ‘‘န တာဝ ထေရေန ဥဒကံ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗန္တိ ဣဒံ ကိံ ပါနီယပဋိဂ္ဂဟဏံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ, ဥဒါဟု ဟတ္ထဓောဝနဥဒကဂ္ဂဟဏံ သန္ဓာယာတိ အာသင်္ကာနိဝတ္တနတ္ထံ ‘ဣဒံ ဟတ္ထဓောဝနဥဒကံ
(သာရတ္ထ၊၃၊၄၂၄။)သန္ဓာယ ဝုတ္တ’န္တိအာဒိ ကထိတ’’န္တိ, တဉ္စ န, တတ္ထ အာသင်္ကာယ ဧဝ အသမ္ဘဝတော။ န ဟိ ဘဂဝါ ‘‘ယာဝ အညေ န ဘုတ္တာဝိနော ဟောန္တိ, တာဝ ပါနီယံ န ပါတဗ္ဗ’’န္တိ ဝက္ခတီတိ သက္ကာ ဝိညာတုံ။ ယဒိ စေတံ ပါနီယပဋိဂ္ဂဟဏံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ, ‘‘န တာဝ ထေရေန ဥဒကံ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗ’’န္တိ ဥဒကသဒ္ဒပ္ပယောဂေါ စ န ကတ္တဗ္ဗော သိယာ, အဋ္ဌကထာယဉ္စ ‘‘ဣဒံ ဟတ္ထဓောဝနဥဒကံ သန္ဓာယ ဝုတ္တ’’န္တိ ဝတွာ တေန နိဝတ္တိတဗ္ဗမတ္ထံ ဒဿေန္တေန ‘‘အန္တရာ ပိပါသိတေန ပန ဂလေ ဝိလဂ္ဂါမိသေန ဝါ ပါနီယံ ပိဝိတဗ္ဗ’’န္တိ ဧတ္တကမေဝ ဝတ္တဗ္ဗံ, ‘‘ပါနီယံ ပိဝိတွာ ဟတ္ထာ န ဓောဝိတဗ္ဗာ’’တိ ဧဝံ ပန န ဝတ္တဗ္ဗန္တိ။ ဓုရေ နိသိန္နာ ဟောန္တီတိ ဒွါရသမီပေ နိသိန္နာ ဟောန္တိ။
ပိဏ္ဍစာရိကဝတ္တကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၃၆၆။ ပရာမသတီတိ ဂဏှာတိ။ ဌပေတိ ဝါတိ ‘‘တိဋ္ဌထ, ဘန္တေ’’တိ ဝဒန္တီ ဌပေတိ နာမ။
အာရညိကဝတ္တကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၃၆၇။ ကေနဇ္ဇ, ဘန္တေ, ယုတ္တန္တိ ကေန နက္ခတ္တေန အဇ္ဇ စန္ဒော ယုတ္တောတိ ဧဝံ ဝဒန္တေန နက္ခတ္တံ ပုစ္ဆိတံ ဟောတိ။
သေနာသနဝတ္တကထာဝဏ္ဏနာ
֍ * ၃၆၉-၃၇၀။ အင်္ဂဏေတိ အဗ္ဘောကာသေ။ န ဝုဍ္ဎံ အနာပုစ္ဆာတိ ဧတ္ထ တဿ ဩဝရကေ တဒုပစာရေ စ အာပုစ္ဆိတဗ္ဗန္တိ ဝဒန္တိ။ ဘောဇနသာလာဒီသုပိ ဧဝမေဝ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗန္တိ ဘောဇနသာလာဒီသုပိ ဥဒ္ဒေသဒါနာဒိ အာပုစ္ဆိတွာဝ ကာတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။
ဝစ္စကုဋိဝတ္တကထာဝဏ္ဏနာ
֍ * ၃၇၃-၃၇၄။ ဣဒံ အတိဝိဝဋန္တိ ဣဒံ ဌာနံ ဂုမ္ဗာဒီဟိ အပ္ပဋိစ္ဆန္နတ္တာ အတိဝိယ ပကာသနံ။ နိဗဒ္ဓဂမနတ္ထာယာတိ အတ္တနော နိဗဒ္ဓဂမနတ္ထာယ။ ပုဂ္ဂလိကဋ္ဌာနံ ဝါတိ အတ္တနော ဝိဟာရံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ သေသမေတ္ထ သုဝိညေယျမေဝ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၄၂၅။)ဣမသ္မိံ ဝတ္တက္ခန္ဓကေ အာဂတာနိ အာဂန္တုကာဝါသိကဂမိယာနုမောဒနဘတ္တဂ္ဂပိဏ္ဍစာရိကာရညိက သေနာသန ဇန္တာဃရ ဝစ္စကုဋိ ဥပဇ္ဈာစရိယ သဒ္ဓိဝိဟာရိက အန္တေဝါသိကဝတ္တာနိ စုဒ္ဒသ မဟာဝတ္တာနိ နာမ, ဣတော အညာနိ ပန ကဒါစိ တဇ္ဇနီယကမ္မကတာဒိကာလေယေဝ စရိတဗ္ဗာနိ အသီတိ ခန္ဓကဝတ္တာနီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ဂဏ္ဌိပဒေသု ပန ‘‘ဣမာနိယေဝ စုဒ္ဒသ မဟာဝတ္တာနိ အဂ္ဂဟိတဂ္ဂဟဏေန ဂဟိယမာနာနိ အသီတိ ခန္ဓကဝတ္တာအာနီ’’တိ ဝုတ္တံ, တံ န ဂဟေတဗ္ဗံ။
ဝတ္တက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၄၂၆။)၉။ ပါတိမောက္ခဋ္ဌပနက္ခန္ဓကံ
ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသယာစနကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၃၈၃။ ပါတိမောက္ခဋ္ဌပနက္ခန္ဓကေ တဒဟူတိ (ဥဒါ။ အဋ္ဌ။ ၄၅) တသ္မိံ အဟနိ တသ္မိံ ဒိဝသေ။ ဥပေါသထေတိ ဧတ္ထ ဥပဝသန္တိ ဧတ္ထာတိ ဥပေါသထော, ဥပဝသန္တီတိ သီလေန ဝါ အနသနေန ဝါ ဥပေတာ ဟုတွာ ဝသန္တီတိ အတ္ထော။ အယဉှိ ဥပေါသထ-သဒ္ဒေါ ‘‘အဋ္ဌင်္ဂသမန္နာဂတံ ဥပေါသထံ ဥပဝသာမီ’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၃။၇၁၊ ၁၀။၄၆) သီလေ အာဂတော။ ‘‘ဥပေါသထော ဝါ ပဝါရဏာ ဝါ’’တိအာဒီသု (မဟာဝ။ ၁၅၅) ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသာဒိဝိနယကမ္မေ။ ‘‘ဂေါပါလကူပေါသထော နိဂဏ္ဌူပေါသထော’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၃။၇၁) ဥပဝါသေ။ ‘‘ဥပေါသထော နာမ နာဂရာဇာ’’တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၂။၂၄၆၊ မ။ နိ။ ၃။၂၅၈) ပညတ္တိယံ။ ‘‘အဇ္ဇုပေါသထော ပန္နရသော’’တိအာဒီသု (မဟာဝ။ ၁၆၈) ဒိဝသေ။ ဣဓာပိ ဒိဝသေယေဝ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တသ္မာ တဒဟုပေါသထေတိ တသ္မိံ ဥပေါသထဒိဝသဘူတေ အဟနီတိ အတ္ထော။ နိသိန္နော ဟောတီတိ မဟာဘိက္ခုသံဃပရိဝုတော ဩဝါဒပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိတုံ ဥပါသိကာယ ရတနပါသာဒေ နိသိန္နော ဟောတိ။ နိသဇ္ဇ ပန ဘိက္ခူနံ စိတ္တာနိ ဩလောကေန္တော ဧကံ ဒုဿီလပုဂ္ဂလံ ဒိသွာ ‘‘သစာဟံ ဣမသ္မိံ ပုဂ္ဂလေ ဣဓ နိသိန္နေယေဝ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိဿာမိ, သတ္တဓာဝဿ မုဒ္ဓါ ဖလိဿတီ’’တိ တသ္မိံ အနုကမ္ပာယ တုဏှီယေဝ အဟောသိ။
အဘိက္ကန္တာတိ အတိက္ကန္တာ ပရိက္ခီဏာ။ ဥဒ္ဓသ္တေ အရုဏေတိ ဥဂ္ဂတေ အရုဏသီသေ။ နန္ဒိမုခိယာတိ တုဋ္ဌိမုခိယာ။ ဥဒ္ဓသ္တံ အရုဏန္တိ အရုဏုဂ္ဂမနံ ပတွာပိ ‘‘ဥဒ္ဒိသတု, ဘန္တေ, ဘဂဝါ ဘိက္ခူနံ ပါတိမောက္ခ’’န္တိ ထေရော ဘဂဝန္တံ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသံ ယာစိ တသ္မိံ ကာလေ ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, အနုပေါသထေ ဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော’’တိ (မဟာဝ။ ၁၈၃) သိက္ခာပဒဿ အပညတ္တတ္တာ။ အပရိသုဒ္ဓါ, အာနန္ဒ, ပရိသာတိ တိက္ခတ္တုံ ထေရေန ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသဿ ယာစိတတ္တာ အနုဒ္ဒေသဿ ကာရဏံ ကထေန္တော ‘‘အသုကပုဂ္ဂလော အပရိသုဒ္ဓေါ’’တိ အဝတွာ ‘‘အပရိသုဒ္ဓါ, အာနန္ဒ, ပရိသာ’’တိ အာဟ။ ကသ္မာ ပန ဘဂဝါ တိယာမရတ္တိံ တထာ ဝီတိနာမေသိ? တတော ပဋ္ဌာယ ဩဝါဒပါတိမောက္ခံ အနုဒ္ဒိသိတုကာမော တဿ ဝတ္ထုံ ပါကဋံ ကာတုံ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၄၂၇။)အဒ္ဒသာတိ ကထံ အဒ္ဒသ။ အတ္တနော စေတောပရိယဉာဏေန တဿံ ပရိသတိ ဘိက္ခူနံ စိတ္တာနိ ပရိဇာနန္တော တဿ ပုရိသဿ ဒုဿီလျစိတ္တံ ပဿိ။ ယသ္မာ ပန စိတ္တေ ဒိဋ္ဌေ တံသမင်္ဂီပုဂ္ဂလော ဒိဋ္ဌော နာမ ဟောတိ, တသ္မာ ‘‘အဒ္ဒသာ ခေါ အာယသ္မာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော တံ ပုဂ္ဂလံ ဒုဿီလ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ယထေဝ ဟိ အနာဂတေ သတ္တသု ဒိဝသေသု ပဝတ္တံ ပရေသံ စိတ္တံ စေတောပရိယဉာဏလာဘီ ပဇာနာတိ, ဧဝံ အတီတေပီတိ။ ဒုဿီလန္တိ နိဿီလံ, သီလဝိရဟိတန္တိ အတ္ထော။ ပါပဓမ္မန္တိ ဒုဿီလတ္တာ ဧဝ ဟီနဇ္ဈာသယတာယ လာမကသဘာဝံ။ အသုစိန္တိ အပရိသုဒ္ဓေဟိ ကာယကမ္မာဒီဟိ သမန္နာဂတတ္တာ န သုစိံ။ သင်္ကဿရသမာစာရန္တိ ကိဉ္စိဒေဝ အသာရုပ္ပံ ဒိသွာ ‘‘ဣဒံ ဣမိနာ ကတံ ဘဝိဿတီ’’တိ ဧဝံ ပရေသံ အာသင်္ကနီယတာယ သင်္ကာယ သရိတဗ္ဗသမာစာရံ။ အထ ဝါ ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေန မန္တယန္တေ ဘိက္ခူ ဒိသွာ ‘‘ကစ္စိ နု ခေါ ဣမေ မယာ ကတကမ္မံ ဇာနိတွာ မန္တေန္တီ’’တိ အတ္တနောယေဝ သင်္ကာယ သရိတဗ္ဗသမာစာရံ။ လဇ္ဇိတဗ္ဗတာယ ပဋိစ္ဆာဒေတဗ္ဗဿ ကရဏတော ပဋိစ္ဆန္နံ ကမ္မန္တံ ဧတဿာတိ ပဋိစ္ဆန္နကမ္မန္တံ။ ကုစ္ဆိတသမဏဝေသဓာရိတာယ န သမဏန္တိ အဿမဏံ။ သလာကဂ္ဂဟဏာဒီသု ‘‘ကိတ္တကာ သမဏာ’’တိ ဂဏနာယ ‘‘အဟမ္ပိ သမဏောမှီ’’တိ မိစ္ဆာပဋိညာယ သမဏပဋိညံ။ အသေဋ္ဌစာရိတာယ အဗြဟ္မစာရိံ။ အညေ ဗြဟ္မစာရိနော သုနိဝတ္ထေ သုပါရုတေ ကုသုမ္ဘကပဋဓရေ ဂါမနိဂမာဒီသု ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ဇီဝိကံ ကပ္ပေန္တေ ဒိသွာ အဗြဟ္မစာရီ သမာနော သယမ္ပိ တာဒိသေန အာကာရေန ပဋိပဇ္ဇန္တော ဥပေါသထာဒီသု စ သန္ဒိဿန္တော ‘‘အဟမ္ပိ ဗြဟ္မစာရီ’’တိ ပဋိညံ ဒေန္တော ဝိယ ဟောတီတိ ဗြဟ္မစာရိပဋိညံ။ ပူတိနာ ကမ္မေန သီလဝိပတ္တိယာ အန္တော အနုပဝိဋ္ဌတ္တာ အန္တောပူတိံ။ ဆဟိ ဒွါရေဟိ ရာဂါဒိကိလေသာဝဿဝေန တိန္တတ္တာ အဝဿုတံ။ သဉ္ဇာတရာဂါဒိကစဝရတ္တာ သီလဝန္တေဟိ ဆဍ္ဍေတဗ္ဗတ္တာ စ ကသမ္ဗုဇာတံ။ မဇ္ဈေ ဘိက္ခုသံဃဿ နိသိန္နန္တိ သံဃပရိယာပန္နော ဝိယ ဘိက္ခုသံဃဿ အန္တော နိသိန္နံ။
ဒိဋ္ဌောသီတိ ‘‘အယံ န ပကတတ္တော’’တိ ဘဂဝတာ ဒိဋ္ဌော အသိ။ ယသ္မာ စ ဧဝံ ဒိဋ္ဌော, တသ္မာ နတ္ထိ တေ တဝ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ ဧကကမ္မာဒိသံဝါသော။ ယသ္မာ ပန သော သံဝါသော တဝ နတ္ထိ, တသ္မာ ဥဋ္ဌေဟိ အာဝုသောတိ ဧဝမေတ္ထ ပဒယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တတိယမ္ပိ ခေါ သော ပုဂ္ဂလော တုဏှီ အဟောသီတိ အနေကဝါရံ ဝတွာပိ ‘‘ထေရော သယမေဝ နိဗ္ဗိန္နော ဩရမိဿတိ, ဣဒါနိ ဣမေသံ ပဋိပတ္တိံ ဇာနိဿာမီ’’တိ ဝါ အဓိပ္ပါယေန
(သာရတ္ထ၊၃၊၄၂၈။)တုဏှီ အဟောသိ။ ဗာဟာယံ ဂဟေတွာတိ ‘‘ဘဂဝတာ မယာ စ ယာထာဝတော ဒိဋ္ဌော, ယာဝတတိယံ ‘ဥဋ္ဌေဟီ’တိ စ ဝုတ္တော န ဥဋ္ဌာတိ, ဣဒါနိဿ နိက္ကဍ္ဎနကာလော, မာ သံဃဿ ဥပေါသထန္တရာယော အဟောသီ’’တိ ဗာဟာယံ အဂ္ဂဟေသိ။ ဗဟိ ဒွါရကောဋ္ဌကာ နိက္ခာမေတွာတိ ဒွါရကောဋ္ဌကာ ဒွါရသာလတော နိက္ခာမေတွာ, ဗဟီတိ ပန နိက္ခာမိတဋ္ဌာနဒဿနံ။ အထ ဝါ ဗဟိဒွါရကောဋ္ဌကာတိ ဗဟိဒွါရကောဋ္ဌကတောပိ နိက္ခာမေတွာ, န အန္တောဒွါရကောဋ္ဌကတော ဧဝ။ ဥဘယထာပိ ဝိဟာရတော ဗဟိကတွာတိ အတ္ထော။ သူစိဃဋိကံ ဒတွာတိ အဂ္ဂဠသူစိဉ္စ ဥပရိဃဋိကဉ္စ အာဒဟိတွာ, သုဋ္ဌု ကဝါဋံ ထကေတွာတိ အတ္ထော။ ယာဝ ဗာဟာဂဟဏာပိ နာမာတိ ‘‘အပရိသုဒ္ဓါ, အာနန္ဒ, ပရိသာ’’တိ ဝစနံ သုတွာ ဧဝ ဟိ တေန ပက္ကမိတဗ္ဗံ သိယာ, ဧဝံ အပက္ကမိတွာ ယာဝ ဗာဟာဂဟဏာပိ နာမ သော မောဃပုရိသော အာဂမိဿတိ, အစ္ဆရိယမိဒန္တိ ဒဿေတိ။ ဣဒဉ္စ ဂရဟဏစ္ဆရိယမေဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
မဟာသမုဒ္ဒေ အဋ္ဌစ္ဆရိယကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၃၈၄။ အဋ္ဌိမေ, ဘိက္ခဝေ, မဟာသမုဒ္ဒေတိ (ဥဒါ။ အဋ္ဌ။ ၄၅) ကော အနုသန္ဓိ? ယွာယံ အပရိသုဒ္ဓါယ ပရိသာယ ပါတိမောက္ခဿ အနုဒ္ဒေသော, သော ဣမသ္မိံ ဓမ္မဝိနယေ အစ္ဆရိယော အဗ္ဘုတော ဓမ္မောတိ တံ အပရေဟိ သတ္တဟိ အစ္ဆရိယအဗ္ဘုတဓမ္မေဟိ သဒ္ဓိံ ဝိဘဇိတွာ ဒဿေတုကာမော ပဌမံ တာဝ တေသံ ဥပမာဘာဝေန မဟာသမုဒ္ဒေ အစ္ဆရိယအဗ္ဘုတဓမ္မေ ဒဿေန္တော သတ္ထာ ‘‘အဋ္ဌိမေ, ဘိက္ခဝေ, မဟာသမုဒ္ဒေ’’တိအာဒိမာဟ။ အသုရာတိ ဒေဝါ ဝိယ န သုရန္တိ န ဤသန္တိ န ဝိရောစန္တီတိ အသုရာ။ သုရာ နာမ ဒေဝါ, တေသံ ပဋိပက္ခာတိ ဝါ အသုရာ, ဝေပစိတ္တိပဟာရာဒါဒယော။ တေသံ ဘဝနံ သိနေရုဿ ဟေဋ္ဌာဘာဂေ, တေ တတ္ထ ပဝိသန္တာ နိက္ခမန္တာ သိနေရုပါဒေ မဏ္ဍပါဒီနိ နိမ္မိနိတွာ ကီဠန္တာဝ အဘိရမန္တိ။ သာ တတ္ထ တေသံ အဘိရတိ ဣမေ ဂုဏေ ဒိသွာတိ အာဟ ‘‘ယေ ဒိသွာ ဒိသွာ အသုရာ မဟာသမုဒ္ဒေ အဘိရမန္တီ’’တိ။ တတ္ထ အဘိရမန္တီတိ ရတိံ ဝိန္ဒန္တိ, အနုက္ကဏ္ဌမာနာ ဝသန္တီတိ အတ္ထော။
အနုပုဗ္ဗနိန္နောတိအာဒီနိ သဗ္ဗာနိ အနုပဋိပါဋိယာ နိန္နဘာဝဿေဝ ဝေဝစနာနိ။ န အာယတကေနေဝ ပပါတောတိ နစ္ဆိန္နတဋမဟာသောဗ္ဘော ဝိယ
(သာရတ္ထ၊၃၊၄၂၉။)အာဒိတော ဧဝ ပပါတော။ သော ဟိ တီရဒေသတော ပဋ္ဌာယ ဧကင်္ဂုလဒွင်္ဂုလဝိဒတ္ထိရတနယဋ္ဌိဥသဘအဍ္ဎဂါဝုတဂါဝုတအဍ္ဎယောဇနယောဇနာဒိဝသေန ဂမ္ဘီရော ဟုတွာ ဂစ္ဆန္တော ဂစ္ဆန္တော သိနေရုပါဒမူလေ စတုရာသီတိယောဇနသဟဿဂမ္ဘီရော ဟုတွာ ဌိတောတိ ဒဿေတိ။
ဌိတဓမ္မောတိ ဌိတသဘာဝေါ အဝဋ္ဌိတသဘာဝေါ။ ကုဏပေနာတိ ယေန ကေနစိ ဟတ္ထိအဿာဒိကဠေဝရေန။ ဝါဟေတီတိ ဟတ္ထေန ဂဟေတွာ ဝိယ ဝီစိပ္ပဟာရေနေဝ ထလေ ခိပတိ။ ဂင်္ဂါ ယမုနာတိ အနောတတ္တဒဟဿ ဒက္ခိဏမုခတော နိက္ခန္တနဒီ ပဉ္စဓာရာ ဟုတွာ ပဝတ္တဋ္ဌာနေ ဂင်္ဂါတိအာဒိနာ ပဉ္စဓာ သင်္ခံ ဂတာ။ တတ္ထ နဒီ နိန္နဂါတိအာဒိကံ ဂေါတ္တံ, ဂင်္ဂါ ယမုနာတိအာဒိကံ နာမံ။ သဝန္တိယောတိ ယာ ကာစိ သဝမာနာ သန္ဒမာနာ ဂစ္ဆန္တိယော မဟာနဒိယော ဝါ ကုန္နဒိယော ဝါ။ အပ္ပေန္တီတိ အလ္လီယန္တိ ဩသရန္တိ။ ဓာရာတိ ဝုဋ္ဌိဓာရာ။ ပူရတ္တန္တိ ပုဏ္ဏဘာဝေါ။ မဟာသမုဒ္ဒဿ ဟိ အယံ ဓမ္မတာ – ‘‘ဣမသ္မိံ ကာလေ ဒေဝေါ မန္ဒော ဇာတော, ဇာလက္ခိပါဒီနိ အာဒါယ မစ္ဆကစ္ဆပေ ဂဏှိဿာမီ’’တိ ဝါ ‘‘ဣမသ္မိံ ကာလေ အတိမဟန္တာ ဝုဋ္ဌိ, လဘိဿာမ နု ခေါ ပိဋ္ဌိပသာရဏဋ္ဌာန’’န္တိ ဝါ န သက္ကာ ဝတ္တုံ။ ပဌမကပ္ပိကကာလတော ပဋ္ဌာယ ဟိ တီရံ ဘဿိတွာ သိနေရုမေခလံ အာဟစ္စ ဥဒကံ ဌိတံ, တတော ဧကင်္ဂုလမတ္တမ္ပိ ဥဒကံ နေဝ ဟေဋ္ဌာ ဩတရတိ, န ဥဒ္ဓံ ဥတ္တရတိ။ ဧကရသောတိ အသမ္ဘိန္နရသော။
မုတ္တာတိ ခုဒ္ဒကမဟန္တဝဋ္ဋဒီဃာဒိဘေဒါ အနေကဝိဓမုတ္တာ။ မဏီတိ ရတ္တနီလာဒိဘေဒေါ အနေကဝိဓော မဏိ။ ဝေဠုရိယောတိ ဝံသဝဏ္ဏသိရီသပုပ္ဖဝဏ္ဏာဒိသဏ္ဌာနတော အနေကဝိဓော။ သင်္ခေါတိ ဒက္ခိဏာဝဋ္ဋကတုမ္ဗကုစ္ဆိဓမနသင်္ခါဒိဘေဒေါ အနေကဝိဓော။ သိလာတိ သေတကာဠမုဂ္ဂဝဏ္ဏာဒိဘေဒါ အနေကဝိဓာ။ ပဝါဠမ္ပိ ခုဒ္ဒကမဟန္တရတ္တဃနရတ္တာဒိဘေဒံ အနေကဝိဓံ။ လောဟိတကော ပဒုမရာဂါဒိဘေဒေါ အနေကဝိဓော။ မသာရဂလ္လံ ကဗရမဏိ။ စိတ္တဖလိကန္တိပိ ဝဒန္တိ။ မဟတံ ဘူတာနန္တိ မဟန္တာနံ သတ္တာနံ။ တိမိ တိမိင်္ဂလော တိမိတိမိင်္ဂလောတိ တိဿော မစ္ဆဇာတိယော။ တိမိံ ဂိလနသမတ္ထော တိမိင်္ဂလော, တိမိဉ္စ တိမိင်္ဂလဉ္စ ဂိလနသမတ္ထော တိမိတိမိင်္ဂလောတိ ဝဒန္တိ။ နာဂါတိ ဦမိပိဋ္ဌိဝါသိနောပိ ဝိမာနဋ္ဌကနာဂါပိ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၄၃၀။)ဣမသ္မိံ ဓမ္မဝိနယေ အဋ္ဌစ္ဆရိယကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၃၈၅။ ဧဝမေဝ ခေါတိ ကိဉ္စာပိ သတ္ထာ ဣမသ္မိံ ဓမ္မဝိနယေ သောဠသပိ ဗာတ္တိံသပိ တတော ဘိယျောပိ အစ္ဆရိယဗ္ဘုတဓမ္မေ ဝိဘဇိတွာ ဒဿေတုံ သက္ကောတိ, ဥပမာဘာဝေန ပန ဂဟိတာနံ အဋ္ဌန္နံ အနုရူပဝသေန အဋ္ဌေဝ တေ ဥပမေတဗ္ဗဓမ္မေ ဝိဘဇိတွာ ဒဿန္တော ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဣမသ္မိံ ဓမ္မဝိနယေ အဋ္ဌ အစ္ဆရိယာ အဗ္ဘုတာ ဓမ္မာ’’တိ အာဟ။ တတ္ထ အနုပုဗ္ဗသိက္ခာယ တိဿော သိက္ခာ ဂဟိတာ, အနုပုဗ္ဗကိရိယာယ တေရသ ဓုတဓမ္မာ, အနုပုဗ္ဗပဋိပဒါယ သတ္တ အနုပဿနာ အဋ္ဌာရသ မဟာဝိပဿနာ အဋ္ဌတိံသ အာရမ္မဏဝိဘတ္တိယော သတ္တတိံသ ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မာ စ ဂဟိတာ။ န အာယတကေနေဝ အညာပဋိဝေဓောတိ မဏ္ဍူကဿ ဥပ္ပတိတွာ ဂမနံ ဝိယ အာဒိတောဝ သီလပူရဏာဒီနိ အကတွာ အရဟတ္တပဋိဝေဓော နာမ နတ္ထိ, ပဋိပါဋိယာ ပန သီလသမာဓိပညာယော ပူရေတွာဝ အရဟတ္တပ္ပတ္တီတိ အတ္ထော။
မမ သာဝကာတိ သောတာပန္နာဒိကေ အရိယပုဂ္ဂလေ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ န သံဝသတီတိ ဥပေါသထကမ္မာဒိဝသေန သံဝါသံ န ကရောတိ။ ဥက္ခိပတီတိ အပနေတိ။ အာရကာဝါတိ ဒူရေ ဧဝ။ တထာဂတပ္ပဝေဒိတေတိ တထာဂတေန ဘဂဝတာ သာဝကေသု ဒေသိတေ အက္ခာတေ ပကာသိတေ။ န တေန နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ဦနတ္တံ ဝါ ပူရတ္တံ ဝါတိ အသင်္ချေယျေပိ မဟာကပ္ပေ ဗုဒ္ဓေသု အနုပ္ပဇ္ဇန္တေသု ဧကသတ္တောပိ ပရိနိဗ္ဗာတုံ န သက္ကောတိ, တဒါပိ ‘‘တုစ္ဆာ နိဗ္ဗာနဓာတူ’’တိ န သက္ကာ ဝတ္တုံ, ဗုဒ္ဓကာလေ ပန ဧကေကသ္မိံ သမာဂမေ အသင်္ချေယျာပိ သတ္တာ အမတံ အာရာဓေန္တိ, တဒါပိ န သက္ကာ ဝတ္တုံ ‘‘ပူရာ နိဗ္ဗာနဓာတူ’’တိ။ ဝိမုတ္တိရသောတိ ကိလေသေဟိ ဝိမုစ္စနရသော။ သဗ္ဗာ ဟိ သာသနသမ္ပတ္တိ ယာဝဒေဝ အနုပါဒါယ အာသဝေဟိ စိတ္တဿ ဝိမုတ္တီတိ အတ္ထော။
ရတနာနီတိ ရတိဇနနဋ္ဌေန ရတနာနိ။ သတိပဋ္ဌာနာဒယော ဟိ ဘာဝိယမာနာ ပုဗ္ဗဘာဂေပိ အနေကဝိဓံ ပီတိပါမောဇ္ဇံ နိဗ္ဗတ္တေန္တိ, ပဂေဝ အပရဘာဂေ။ ဝုတ္တဉှေတံ –
‘‘ယတော ယတော သမ္မသတိ, ခန္ဓာနံ ဥဒယဗ္ဗယံ၊
လဘတီ ပီတိပါမောဇ္ဇံ, အမတံ တံ ဝိဇာနတ’’န္တိ။ (ဓ။ ပ။ ၃၇၄)၊
(သာရတ္ထ၊၃၊၄၃၁။)လောကိယရတနနိမိတ္တံ ပန ပီတိပါမောဇ္ဇံ န တဿ ကလဘာဂမ္ပိ အဂ္ဃတိ။ အပိစ –
စိတ္တီကတံ မဟဂ္ဃဉ္စ, အတုလံ ဒုလ္လဘဒဿနံ၊
အနောမသတ္တပရိဘောဂံ, ရတနန္တိ ပဝုစ္စတိ။ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၃၃)၊
ယဒိ စ စိတ္တီကတာဒိဘာဝေန ရတနံ နာမ ဟောတိ, သတိပဋ္ဌာနာဒီနညေဝ ဘူတော ရတနဘာဝေါ။ ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မာနဉှိ သော အာနုဘာဝေါ, ယံ သာဝကာ သာဝကပါရမီဉာဏံ, ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓါ ပစ္စေကဗောဓိဉာဏံ, သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ အဓိဂစ္ဆန္တိ အာသန္နကာရဏတ္တာ။ ပရမ္ပရကာရဏဉှိ ဒါနာဒိဥပနိဿယောတိ ဧဝံ ရတိဇနနဋ္ဌေန စိတ္တီကတာဒိအတ္ထေန စ ရတနဘာဝေါ ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မာနံ သာတိသယော။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘တတြိမာနိ ရတနာနိ, သေယျထိဒံ – စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ’’တိအာဒိ။
အာရမ္မဏေ ဩက္ကန္ဒိတွာ ဥပဋ္ဌာနဋ္ဌေန ပဋ္ဌာနံ, သတိယေဝ ပဋ္ဌာနံ သတိပဋ္ဌာနံ။ အာရမ္မဏဿ ပန ကာယာဒိဝသေန စတုဗ္ဗိဓတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ’’တိ။ တထာ ဟိ ကာယဝေဒနာစိတ္တဓမ္မေသု သုဘသုခနိစ္စအတ္တသညာနံ ပဟာနတော အသုဘဒုက္ခာနိစ္စာနတ္တဘာဝဂ္ဂဟဏတော စ နေသံ ကာယာနုပဿနာဒိဘာဝေါ ဝိဘတ္တော။
သမ္မာ ပဒဟန္တိ ဧတေန, သယံ ဝါ သမ္မာ ပဒဟတိ, ပသတ္ထံ သုန္ဒရံ ဝါ ပဒဟနန္တိ သမ္မပ္ပဓာနံ, ပုဂ္ဂလဿ ဝါ သမ္မဒေဝ ပဓာနဘာဝကရဏတော သမ္မပ္ပဓာနံ, ဝီရိယဿေတံ အဓိဝစနံ။ တမ္ပိ အနုပ္ပန္နုပ္ပန္နာနံ အကုသလာနံ အနုပ္ပါဒနပဟာနဝသေန အနုပ္ပန္နုပ္ပန္နာနံ ကုသလာနံ ဥပ္ပါဒနဌာပနဝသေန စ စတုကိစ္စသာဓကတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘စတ္တာရော သမ္မပ္ပဓာနာ’’တိ။
ဣဇ္ဈတီတိ ဣဒ္ဓိ, သမိဇ္ဈတိ နိပ္ဖဇ္ဇတီတိ အတ္ထော။ ဣဇ္ဈန္တိ တာယ ဝါ သတ္တာ ဣဒ္ဓါ ဝုဒ္ဓါ ဥက္ကံသဂတာ ဟောန္တီတိ ဣဒ္ဓိ။ ပဌမေန အတ္ထေန ဣဒ္ဓိ ဧဝ ပါဒေါ ဣဒ္ဓိပါဒေါ, ဣဒ္ဓိကောဋ္ဌာသောတိ အတ္ထော။ ဒုတိယေန အတ္ထေန ဣဒ္ဓိယာ ပါဒေါ ပတိဋ္ဌာ အဓိဂမုပါယောတိ ဣဒ္ဓိပါဒေါ။ တေန ဟိ ဥပရူပရိဝိသေသသင်္ခါတံ ဣဒ္ဓိံ ပဇ္ဇန္တိ ပါပုဏန္တိ။ သွာယံ ဣဒ္ဓိပါဒေါ ယသ္မာ ဆန္ဒာဒိကေ စတ္တာရော အဓိပတိဓမ္မေ ဓုရေ ဇေဋ္ဌကေ ကတွာ နိဗ္ဗတ္တီယတိ, တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပါဒေါ’’တိ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၄၃၂။)ပဉ္စိန္ဒြိယာနီတိ သဒ္ဓါဒီနိ ပဉ္စ ဣန္ဒြိယာနိ။ တတ္ထ အဿဒ္ဓိယံ အဘိဘဝိတွာ အဓိမောက္ခလက္ခဏေ ဣန္ဒဋ္ဌံ ကာရေတီတိ သဒ္ဓါ ဣန္ဒြိယံ။ ကောသဇ္ဇံ အဘိဘဝိတွာ ပဂ္ဂဟလက္ခဏေ, ပမာဒံ အဘိဘဝိတွာ ဥပဋ္ဌာနလက္ခဏေ, ဝိက္ခေပံ အဘိဘဝိတွာ အဝိက္ခေပလက္ခဏေ, အညာဏံ အဘိဘဝိတွာ ဒဿနလက္ခဏေ ဣန္ဒဋ္ဌံ ကာရေတီတိ ပညာ ဣန္ဒြိယံ။
တာနိယေဝ အဿဒ္ဓိယာဒီဟိ အနဘိဘဝနီယတော အကမ္ပိယဋ္ဌေန သမ္ပယုတ္တဓမ္မေသု ထိရဘာဝေန စ ဗလာနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။
သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂါတိ ဗောဓိယာ, ဗောဓိဿ ဝါ အင်္ဂါတိ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ။ ယာ ဟိ ဧသာ ဓမ္မသာမဂ္ဂီ, ယာယ လောကုတ္တရမဂ္ဂက္ခဏေ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာယ လီနုဒ္ဓစ္စပတိဋ္ဌာနာယူဟနကာမသုခတ္တကိလမထာနုယောဂဥစ္ဆေဒသဿတာဘိနိဝေသာဒီနံ အနေကေသံ ဥပဒ္ဒဝါနံ ပဋိပက္ခဘူတာယ သတိဓမ္မဝိစယဝီရိယပီတိပဿဒ္ဓိသမာဓိဥပေက္ခာသင်္ခါတာယ ဓမ္မသာမဂ္ဂိယာ အရိယသာဝကော ဗုဇ္ဈတိ ကိလေသနိဒ္ဒါယ ဥဋ္ဌဟတိ, စတ္တာရိ ဝါ အရိယသစ္စာနိ ပဋိဝိဇ္ဈတိ, နိဗ္ဗာနမေဝ ဝါ သစ္ဆိကရောတီတိ ‘‘ဗောဓီ’’တိ ဝုစ္စတိ, တဿာ ဓမ္မသာမဂ္ဂိသင်္ခါတာယ ဗောဓိယာ အင်္ဂါတိ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ ဈာနင်္ဂမဂ္ဂင်္ဂါဒယော ဝိယ။ ယောပေသ ဝုတ္တပ္ပကာရာယ ဓမ္မသာမဂ္ဂိယာ ဗုဇ္ဈတီတိ ကတွာ အရိယသာဝကော ‘‘ဗောဓီ’’တိ ဝုစ္စတိ, တဿ ဗောဓိဿ ဝါ အင်္ဂါတိပိ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ သေနင်္ဂရထင်္ဂါဒယော ဝိယ။ တေနာဟု ပေါရာဏာ ‘‘ဗုဇ္ဈနကဿ ပုဂ္ဂလဿ အင်္ဂါတိ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ’’တိ (သံ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၅။၁၈၂၊ ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၄၆၆၊ ပဋိ။ မ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၂၅), ‘‘ဗောဓာယ သံဝတ္တန္တီတိ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ’’တိအာဒိနာ (ပဋိ။ မ။ ၂။၁၇) နယေနပိ ဗောဇ္ဈင်္ဂဋ္ဌော ဝေဒိတဗ္ဗော။
အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါတိ တံတံမဂ္ဂဝဇ္ဈေဟိ ကိလေသေဟိ အာရကတ္တာ အရိယဘာဝကရတ္တာ အရိယဖလပဋိလာဘကရတ္တာ စ အရိယော။ သမ္မာဒိဋ္ဌိအာဒီနိ အဋ္ဌင်္ဂါနိ အဿ အတ္ထိ, အဋ္ဌင်္ဂါနိယေဝ ဝါ အဋ္ဌင်္ဂိကော။ မာရေန္တော ကိလေသေ ဂစ္ဆတိ, နိဗ္ဗာနတ္ထိကေဟိ ဝါ မဂ္ဂီယတိ, သယံ ဝါ နိဗ္ဗာနံ မဂ္ဂတီတိ မဂ္ဂေါတိ ဧဝမေတေသံ သတိပဋ္ဌာနာဒီနံ အတ္ထဝိဘာဂေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။
သောတာပန္နောတိ မဂ္ဂသင်္ခါတံ သောတံ အာပဇ္ဇိတွာ ပါပုဏိတွာ ဌိတော, သောတာပတ္တိဖလဋ္ဌောတိ အတ္ထော။ သောတာပတ္တိဖလသစ္ဆိကိရိယာယ ပဋိပန္နောတိ သောတာပတ္တိဖလဿ အတ္တပစ္စက္ခကရဏတ္ထာယ ပဋိပဇ္ဇမာနော
(သာရတ္ထ၊၃၊၄၃၃။)ပဌမမဂ္ဂဋ္ဌော, ယော အဋ္ဌမကောတိပိ ဝုစ္စတိ။ သကဒါဂါမီတိ သကိဒေဝ ဣမံ လောကံ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏဝသေန အာဂမနသီလော ဒုတိယဖလဋ္ဌော။ အနာဂါမီတိ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏဝသေန ကာမလောကံ အနာဂမနသီလော တတိယဖလဋ္ဌော။ ယော ပန သဒ္ဓါနုသာရီ ဓမ္မာနုသာရီ ဧကဗီဇီတိ ဧဝမာဒိကော အရိယပုဂ္ဂလဝိဘာဂေါ, သော တေသံယေဝ ဘေဒေါတိ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။
ဧတမတ္ထံ ဝိဒိတွာတိ ဧတံ အတ္တနော ဓမ္မဝိနယေ မတကုဏပသဒိသေန ဒုဿီလပုဂ္ဂလေန သဒ္ဓိံ သံဝါသာဘာဝသင်္ခါတံ အတ္ထံ ဝိဒိတွာ။ ဣမံ ဥဒါနန္တိ ဣမံ အသံဝါသာရဟသံဝါသာရဟဘာဝါနံ ကာရဏပရိဒီပနံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ။
တတ္ထ ဆန္နမတိဝဿတီတိ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇိတွာ ပဋိစ္ဆာဒေန္တော အညံ နဝံ အာပတ္တိံ
အာပဇ္ဇတိ, တတော အပရန္တိ ဧဝံ အာပတ္တိဝဿံ ကိလေသဝဿံ အတိဝိယ ဝဿတိ။ ဝိဝဋံ နာတိဝဿတီတိ အာပတ္တိံ အာပန္နော တံ အပ္ပဋိစ္ဆာဒေတွာ ဝိဝရန္တော သဗြဟ္မစာရီနံ ပကာသေန္တော ယထာဓမ္မံ ယထာဝိနယံ ပဋိကရောန္တော ဒေသေန္တော ဝုဋ္ဌဟန္တော အညံ နဝံ အာပတ္တိံ နာပဇ္ဇတိ, တေနဿ တံ ဝိဝဋံ ပုန အာပတ္တိဝဿံ ကိလေသဝဿံ န ဝဿတိ။ ယသ္မာ စ ဧတဒေဝ, တသ္မာ ဆန္နံ ဆာဒိတံ အာပတ္တိံ ဝိဝရေထ။ ဧဝံ တံ နာတိဝဿတီတိ ဧဝံ သန္တေ တံ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇနပုဂ္ဂလာနံ အတ္တဘာဝံ အတိဝိဇ္ဈိတွာ ကိလေသဝဿနေန န ဝဿတိ န တေမေတိ, ဧဝံ သော ကိလေသေဟိ အနဝဿုတော ပရိသုဒ္ဓသီလော သမာဟိတော ဟုတွာ ဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေတွာ သမ္မသန္တော အနုက္ကမေန နိဗ္ဗာနံ ပါပုဏာတီတိ အဓိပ္ပါယော။
ဣမသ္မိံ ဓမ္မဝိနယေ အဋ္ဌစ္ဆရိယကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ပါတိမောက္ခသဝနာရဟကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၃၈၆။ အထ ဘဂဝါ စိန္တေသိ ‘‘ဣဒါနိ ဘိက္ခုသံဃေ အဗ္ဗုဒေါ ဇာတော, အပရိသုဒ္ဓါ ပုဂ္ဂလာ ဥပေါသထံ အာဂစ္ဆန္တိ, န စ တထာဂတော အပရိသုဒ္ဓါယ ပရိသာယ ဥပေါသထံ ဥဒ္ဒိသတိ, အနုဒ္ဒိသန္တေ စ ဘိက္ခုသံဃဿ ဥပေါသထော ပစ္ဆိဇ္ဇတိ, ယန္နူနာဟံ ဣတော ပဋ္ဌာယ ဘိက္ခူနညေဝ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသံ အနုဇာနေယျ’’န္တိ, ဧဝံ ပန စိန္တေတွာ ဘိက္ခူနညေဝ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသံ
(သာရတ္ထ၊၃၊၄၃၄။)အနုဇာနိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အထ ခေါ ဘဂဝါ…ပေ… ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသေယျာထာ’’တိ။ တတ္ထ နဒါနာဟန္တိ န ဣဒါနိ အဟံ။ ဥပေါသထံ န ကရိဿာမိ, ပါတိမောက္ခံ န ဥဒ္ဒိသိဿာမီတိ ပစ္စေကံ န-ကာရေန သမ္ဗန္ဓော။ ဒုဝိဓံ ပါတိမောက္ခံ အာဏာပါတိမောက္ခံ ဩဝါဒပါတိမောက္ခန္တိ။ တေသု ‘‘သုဏာတု မေ ဘန္တေ’’တိအာဒိကံ အာဏာပါတိမောက္ခံ, တံ သာဝကာဝ ဥဒ္ဒိသန္တိ, န ဗုဒ္ဓါ, ယံ အနွဒ္ဓမာသံ ဥဒ္ဒိသီယတိ။ ‘‘ခန္တီ ပရမံ…ပေ… သဗ္ဗပါပဿ အကရဏံ…ပေ… အနုပဝါဒေါ အနုပဃာတော…ပေ… ဧတံ ဗုဒ္ဓါန သာသန’’န္တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၉၀၊ ဓ။ ပ။ ၁၈၃-၁၈၅) ဣမာ ပန တိဿော ဂါထာ ဩဝါဒပါတိမောက္ခံ နာမ, တံ ဗုဒ္ဓါဝ ဥဒ္ဒိသန္တိ, န သာဝကာ။ ဆန္နမ္ပိ ဝဿာနံ အစ္စယေန ဥဒ္ဒိသန္တိ။ ဒီဃာယုကဗုဒ္ဓါနဉှိ ဓရမာနကာလေ အယမေဝ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသော, အပ္ပါယုကဗုဒ္ဓါနံ ပန ပဌမဗောဓိယံယေဝ, တတော ပရံ ဣတရော, တဉ္စ ခေါ ဘိက္ခူ ဧဝ ဥဒ္ဒိသန္တိ, န ဗုဒ္ဓါ။ တသ္မာ အမှာကမ္ပိ ဘဂဝါ ဝီသတိဝဿမတ္တံ ဣမံ ဩဝါဒပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိတွာ ဣမံ အန္တရာယံ ဒိသွာ တတော ပရံ န ဥဒ္ဒိသိ။
အဋ္ဌာနန္တိ အကာရဏံ။ အနဝကာသောတိ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ ကာရဏဉှိ တိဋ္ဌတိ ဧတ္ထ ဖလံ တဒါယတ္တဝုတ္တိတာယာတိ ‘‘ဌာန’’န္တိ ဝုစ္စတိ, ဧဝံ ‘‘အဝကာသော’’တိပိ ဝုစ္စတိ။ ယန္တိ ကိရိယာပရာမသနံ။ န စ, ဘိက္ခဝေ, သာပတ္တိကေန ပါတိမောက္ခံ သောတဗ္ဗန္တိအာဒိ ပဒတ္ထတော သုဝိညေယျံ။ ဝိနိစ္ဆယတော ပနေတ္ထ ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ, တံ အဋ္ဌကထာယ ဝုတ္တမေဝ။ တတ္ထ ပုရေ ဝါ ပစ္ဆာ ဝါတိ ဉတ္တိတော ပုဗ္ဗေ ဝါ ပစ္ဆာ ဝါ။
ဓမ္မိကာဓမ္မိကပါတိမောက္ခဋ္ဌပနကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၃၈၇။ ကတဉ္စ အကတဉ္စ ဥဘယံ ဂဟေတွာတိ ယဿ ဧကန္တေန ကတာပိ အတ္ထိ, အကတာပိ အတ္ထိ, တဿ တဒုဘယံ ဂဟေတွာ။
ဓမ္မိကပါတိမောက္ခဋ္ဌပနကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၃၈၉။ ပရိသာ ဝုဋ္ဌာတီတိ ယသ္မိံ ဝတ္ထုသ္မိံ ပါတိမောက္ခံ ဌပိတံ, တံ ဝတ္ထုံ အဝိနိစ္ဆိနိတွာ ကေနစိ အန္တရာယေန ဝုဋ္ဌာတိ။
֍ ဋ္ဌ ၃၉၃။ ပစ္စာဒိယတီတိ ပတိ အာဒိယတိ, ‘‘အကတံ ကမ္မ’’န္တိအာဒိနာ ပုန အာရဘတီတိ အတ္ထော။
(သာရတ္ထ၊၃၊၄၃၅။)အတ္တာဒါနအင်္ဂကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၃၉၈။ ပရံ စောဒေတုံ အတ္တနာ အာဒါတဗ္ဗံ ဂဟေတဗ္ဗံ အဓိကရဏံ အတ္တာဒါနံ။ တေနာဟ ‘‘သာသနံ သောဓေတုကာမော’’တိအာဒိ။ ဝဿာရတ္တောတိ ဝဿကာလော။
စောဒကေန ပစ္စဝေက္ခိတဗ္ဗဓမ္မကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၃၉၉။ ပဋိမာသိတုန္တိ ပရာမသိတုံ။ ပလိဗောဓေ ဆိန္ဒိတွာ…ပေ… အဓိဂတံ မေတ္တစိတ္တန္တိ ဣမိနာ အပ္ပနာပ္ပတ္တံ မေတ္တာဘာဝနံ ဒဿေတိ။ တေနေဝါဟ ‘‘ဝိက္ခမ္ဘနဝသေန ဝိဟတာဃာတ’’န္တိ။
စောဒကေန ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗဓမ္မကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၄၀၀။ နော ဒေါသန္တရောတိ ဧတ္ထ စိတ္တပရိယာယော အန္တရ-သဒ္ဒေါတိ အာဟ ‘‘န ဒုဋ္ဌစိတ္တော ဟုတွာ’’တိ။
စောဒကစုဒိတကပဋိသံယုတ္တကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၄၀၁။ ကရုဏန္တိ အပ္ပနာပ္ပတ္တံ ကရုဏဇ္ဈာနံ။ ကရုဏာပုဗ္ဗဘာဂန္တိ ပရိကမ္မုပစာရဝသပ္ပဝတ္တံ ကရုဏံ။ မေတ္တဉ္စ မေတ္တာပုဗ္ဗဘာဂဉ္စာတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ သေသမေတ္ထ သုဝိညေယျမေဝါတိ။
ပါတိမောက္ခဋ္ဌပနက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၄၃၆။)၁၀။ ဘိက္ခုနိက္ခန္ဓကံ
မဟာပဇာပတိဂေါတမီဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၄၀၂။ ဘိက္ခုနိက္ခန္ဓကေ သက္ကေသု ဝိဟရတီတိ ပဌမဂမနေန ဂန္တွာ ဝိဟရတိ။ မဟာပဇာပတိ ဂေါတမီတိ ဧတ္ထ ဂေါတမီတိ ဂေါတ္တံ။ နာမကရဏဒိဝသေ ပနဿာ လဒ္ဓသက္ကာရာ ဗြာဟ္မဏာ လက္ခဏသမ္ပတ္တိံ ဒိသွာ ‘‘သစေ အယံ ဓီတရံ လဘိဿတိ, စက္ကဝတ္တိရညော မဟေသီ ဘဝိဿတိ။ သစေ ပုတ္တံ လဘိဿတိ, စက္ကဝတ္တိရာဇာ ဘဝိဿတီတိ ဥဘယထာပိ မဟတီယေဝဿာ ပဇာ ဘဝိဿတီ’’တိ ဗျာကရိံသု, တသ္မာ ပုတ္တပဇာယ စေဝ ဓီတုပဇာယ စ မဟန္တတာယ ‘‘မဟာပဇာပတီ’’တိ နာမံ အကံသု, ဣဓ ပန ဂေါတ္တေန သဒ္ဓိံ သံသန္ဒိတွာ ‘‘မဟာပဇာပတိ ဂေါတမီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမီတိ ဘဂဝါ ကပိလပုရံ ဂန္တွာ ပဌမမေဝ နန္ဒံ ပဗ္ဗာဇေသိ, သတ္တမေ ဒိဝသေ ရာဟုလကုမာရံ။ စုမ္ဗဋကကလဟေ ပန ဥဘယနဂရဝါသိကေသု ယုဒ္ဓတ္ထာယ နိက္ခန္တေသု သတ္ထာ ဂန္တွာ တေ ရာဇာနော သညာပေတွာ အတ္တဒဏ္ဍသုတ္တံ (သု။ နိ။ ၉၄၁ အာဒယော) ကထေသိ။ ရာဇာနော ပသီဒိတွာ အဍ္ဎတေယျသတေ အဍ္ဎတေယျသတေ ဒါရကေ အဒံသု။ တာနိ ပဉ္စ ကုမာရသတာနိ သတ္ထု သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိံသု။ အထ နေသံ ပဇာပတိယော သာသနံ ပေသေတွာ အနဘိရတိံ ဥပ္ပါဒယိံသု။ သတ္ထာ တေသံ အနဘိရတိယာ ဥပ္ပန္နဘာဝံ ဉတွာ တေ ပဉ္စသတေ ဒဟရဘိက္ခူ ကုဏာလဒဟံ နေတွာ အတ္တနော ကုဏာလကာလေ နိသိန္နပုဗ္ဗေ ပါသာဏတလေ နိသီဒိတွာ ကုဏာလဇာတကကထာယ (ဇာ။ ၂။၂၁။ကုဏာလဇာတက) တေသံ အနဘိရတိံ ဝိနောဒေတွာ သဗ္ဗေပိ တေ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌာပေသိ, ပုန မဟာဝနံ အာနေတွာ အရဟတ္တဖလေ။ တေသံ စိတ္တဇာနနတ္ထံ ပုနပိ ပဇာပတိယော သာသနံ ပဟိဏိံသု။ တေ ‘‘အဘဗ္ဗာ မယံ ဃရာဝါသဿာ’’တိ ပဋိသာသနံ ပဟိဏိံသု။ တာ ‘‘န ဒါနိ အမှာကံ ပရဃရံ ဂန္တုံ ယုတ္တံ, မဟာပဇာပတိယာ သန္တိကံ ဂန္တွာ ပဗ္ဗဇ္ဇံ အနုဇာနာပေတွာ ပဗ္ဗဇိဿာမာ’’တိ ပဉ္စသတာပိ မဟာပဇာပတိံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘အယျေ, အမှာကံ ပဗ္ဗဇ္ဇံ အနုဇာနာပေထာ’’တိ အာဟံသု။ မဟာပဇာပတိ စ တာ ဣတ္ထိယော ဂဟေတွာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ, သေတစ္ဆတ္တဿ ဟေဋ္ဌာ ရညော ပရိနိဗ္ဗုတကာလေ ဥပသင်္ကမီတိပိ ဝဒန္တိယေဝ။ ပက္ကာမီတိ ပုန ကပိလပုရမေဝ ပါဝိသိ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၄၃၇။)ယထာဘိရန္တံ ဝိဟရိတွာတိ ဗောဓနေယျသတ္တာနံ ဥပနိဿယံ ဩလောကေန္တော ယထာဇ္ဈာသယေန ဝိဟရိတွာ။ စာရိကံ ပက္ကာမီတိ မဟာဇနသင်္ဂဟံ ကရောန္တော ဥတ္တမာယ ဗုဒ္ဓသိရိယာ အနောပမေန ဗုဒ္ဓဝိလာသေန အတုရိတစာရိကံ ပက္ကာမိ။ သမ္ဗဟုလာဟိ သာကိယာနီဟိ သဒ္ဓိန္တိ အန္တောနိဝေသနသ္မိံယေဝ ဒသဗလံ ဥဒ္ဒိဿ ပဗ္ဗဇ္ဇာဝေသံ ဂဟေတွာ တာပိ ပဉ္စသတာ သာကိယာနိယော ပဗ္ဗဇ္ဇာဝေသံယေဝ ဂါဟာပေတွာ သဗ္ဗာဟိပိ တာဟိ သမ္ဗဟုလာဟိ သာကိယာနီဟိ သဒ္ဓိံ။ ပက္ကာမီတိ ဂမနံ အဘိနီဟရိ။ ဂမနာဘိနီဟရဏကာလေ ပနဿာ ‘‘သုကုမာရာ ရာဇိတ္ထိယော ပဒသာ ဂန္တုံ န သက္ခိဿန္တီ’’တိ သာကိယကောလိယရာဇာနော သုဝဏ္ဏသိဝိကာယော ဥပဋ္ဌာပယိံသု, တာ ပန ‘‘ယာနေ အာရုယှ ဂစ္ဆန္တီဟိ သတ္ထရိ အဂါရဝေါ ကတော ဟောတီ’’တိ ဧကပဏ္ဏာသယောဇနိကံ မဂ္ဂံ ပဒသာဝ ပဋိပဇ္ဇိံသု။ ရာဇာနောပိ ပုရတော စ ပစ္ဆတော စ အာရက္ခံ သံဝိဒဟာပေတွာ တဏ္ဍုလသပ္ပိတေလာဒီနံ သကဋာနိ ပူရေတွာ ‘‘ဂတဂတဋ္ဌာနေ အာဟာရံ ပဋိယာဒေထာ’’တိ ပုရိသေ ပေသယိံသု။ သူနေဟိ ပါဒေဟီတိ တာသဉှိ သုခုမာလတ္တာ ပါဒေသု ဧကော ဖောဋော ဥဋ္ဌေတိ, ဧကော ဘိဇ္ဇတိ, ဥဘော ပါဒါ ကဋကဋ္ဌိသမ္ပရိကိဏ္ဏာ ဝိယ ဟုတွာ ဥဒ္ဓုမာတာ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘သူနေဟိ ပါဒေဟီ’’တိ။ ဗဟိဒွါရကောဋ္ဌကေတိ ဒွါရကောဋ္ဌကဿ ဗဟိ။ ကသ္မာ ပနေဝံ ဌိတာတိ? ဧဝံ ကိရဿာ အဟောသိ ‘‘အဟံ တထာဂတေန အနုညာတာ သယမေဝ ပဗ္ဗဇ္ဇာဝေသံ အဂ္ဂဟေသိံ, ဧဝံ ဂဟိတဘာဝေါ စ ပန မေ သကလဇမ္ဗုဒီပေ ပါကဋော ဇာတော, သစေ သတ္ထာ ပဗ္ဗဇ္ဇံ အနုဇာနိဿတိ, ဣစ္စေတံ ကုသလံ။ သစေ နာနုဇာနိဿတိ, မဟတီ ဂရဟာ ဘဝိဿတီ’’တိ ဝိဟာရံ ပဝိသိတုံ အသက္ကောန္တီ ရောဒမာနာ အဋ္ဌာသိ။ ကိံ နု တွံ ဂေါတမီတိ ကိံ နု ရာဇကုလာနံ ဝိပတ္တိ ဥပ္ပန္နာ, ကေန နု တွံ ကာရဏေန ဧဝံ ဝိဝဏ္ဏဘာဝံ ပတ္တာ သူနေဟိ ပါဒေဟိ…ပေ… ဌိတာတိ။
အညေနပိ ပရိယာယေနာတိ အညေနပိ ကာရဏေန။ အာပါဒိကာတိ သံဝဍ္ဎိကာ, တုမှာကံ ဟတ္ထပါဒေသု ဟတ္ထပါဒကိစ္စံ အသာဓေန္တေသု ဟတ္ထေ စ ပါဒေ စ ဝဍ္ဎေတွာ ပဋိဇဂ္ဂိကာတိ အတ္ထော။ ပေါသိကာတိ ဒိဝသဿ ဒွေ တယော ဝါရေ နဟာပေတွာ ဘောဇေတွာ ပါယေတွာ တုမှေ ပေါသေသိ။ ထညံ ပါယေသီတိ နန္ဒကုမာရော ကိရ ဗောဓိသတ္တတော ကတိပါဟေနေဝ ဒဟရတရော။ တသ္မိံ ဇာတေ မဟာပဇာပတိ အတ္တနော ပုတ္တံ ဓာတီနံ
(သာရတ္ထ၊၃၊၄၃၈။)ဒတွာ သယံ ဗောဓိသတ္တဿ ဓာတိကိစ္စံ သာဓယမာနာ အတ္တနော ထညံ ပါယေသိ။ တံ သန္ဓာယ ထေရော ဧဝမာဟ။ သာဓု ဘန္တေတိ ‘‘ဗဟုကာရာ’’တိအာဒီဟိ တဿာ ဂုဏံ ကထေတွာ ပုန ပဗ္ဗဇ္ဇံ ယာစန္တော ဧဝမာဟ။
မဟာပဇာပတိဂေါတမီဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
အဋ္ဌဂရုဓမ္မကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၄၀၃။ သတ္ထာပိ ‘‘ဣတ္ထိယော နာမ ပရိတ္တသဒ္ဓါ, ဧကာယာစိတမတ္တေယေဝ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ အနုညာတာယ န မမ သာသနံ ဂရုံ ကတွာ ဂဏှိဿန္တီ’’တိ တိက္ခတ္တုံ ပဋိက္ခိပိတွာ ဣဒါနိ ဂရုံ ကတွာ ဂါဟာပေတုကာမတာယ ‘‘သစေ, အာနန္ဒ, မဟာပဇာပတိ ဂေါတမီ အဋ္ဌ ဂရုဓမ္မေ ပဋိဂ္ဂဏှာတိ, သာဝဿာ ဟောတု ဥပသမ္ပဒါ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သာဝဿာတိ သာ ဧဝ အဿာ ပဗ္ဗဇ္ဇာပိ ဥပသမ္ပဒါပိ ဟောတု။
တဒဟုပသမ္ပန္နဿာတိ တံ ဒိဝသမ္ပိ ဥပသမ္ပန္နဿ။ အဘိဝါဒနံ ပစ္စုဋ္ဌာနံ အဉ္ဇလိကမ္မံ သာမီစိကမ္မံ ကာတဗ္ဗန္တိ မာနာတိမာနံ အကတွာ ပဉ္စပတိဋ္ဌိတေန အဘိဝါဒနံ, အာသနာ ဥဋ္ဌာယ ပစ္စုဂ္ဂမနဝသေန ပစ္စုဋ္ဌာနံ, ဒသနခေ သမောဓာနေတွာ အဉ္ဇလိကမ္မံ, အာသနပညာပနဗီဇနာဒိကံ အနုစ္ဆဝိကကမ္မသင်္ခါတံ သာမီစိကမ္မဉ္စ ကတ္တဗ္ဗံ။ အဘိက္ခုကေ အာဝါသေတိ ယတ္ထ ဝသန္တိယာ အနန္တရာယေန ဩဝါဒတ္ထာယ ဥပသင်္ကမနာရဟေ ဌာနေ ဩဝါဒဒါယကော အာစရိယော နတ္ထိ, အယံ အဘိက္ခုကော အာဝါသော နာမ, ဧဝရူပေ အာဝါသေ ဝဿံ န ဥပဂန္တဗ္ဗံ။ အနွဒ္ဓမာသန္တိ အနုပေါသထိကံ။ ဩဝါဒူပသင်္ကမနန္တိ ဩဝါဒတ္ထာယ ဥပသင်္ကမနံ။ ဒိဋ္ဌေနာတိ စက္ခုနာ ဒိဋ္ဌေန။ သုတေနာတိ သောတေန သုတေန။ ပရိသင်္ကာယာတိ ဒိဋ္ဌသုတဝသေန ပရိသင်္ကိတေန။ ဂရုဓမ္မန္တိ ဂရုကံ သံဃာဒိသေသာပတ္တိံ။ ပက္ခမာနတ္တန္တိ အနူနာနိ ပန္နရသ ဒိဝသာနိ မာနတ္တံ။ ဆသု ဓမ္မေသူတိ ဝိကာလဘောဇနစ္ဆဋ္ဌေသု သိက္ခာပဒေသု။ သိက္ခိတသိက္ခာယာတိ ဧကသိက္ခမ္ပိ အခဏ္ဍံ ကတွာ ပူရိတသိက္ခာယ။
န အက္ကောသိတဗ္ဗော န ပရိဘာသိတဗ္ဗောတိ ဒသန္နံ အက္ကောသဝတ္ထူနံ အညတရေန အက္ကောသဝတ္ထုနာ န အက္ကောသိတဗ္ဗော, ဘယုပဒံသနာယ
(သာရတ္ထ၊၃၊၄၃၉။)ကာယစိ ပရိဘာသာယ န ပရိဘာသိတဗ္ဗော။ ဩဝဋော ဘိက္ခုနီနံ ဘိက္ခူသု ဝစနပထောတိ ဩဝါဒါနုသာသနိဓမ္မကထာသင်္ခါတော ဝစနပထော ဘိက္ခုနီနံ ဘိက္ခူသု ဩဝဋော ပိဟိတော, န ဘိက္ခုနိယာ ကောစိ ဘိက္ခု ဩဝဒိတဗ္ဗော ဝါ အနုသာသိတဗ္ဗော ဝါ, ‘‘ဘန္တေ ပေါရာဏကတ္ထေရာ ဣဒဉ္စိဒဉ္စ ဝတ္တံ ပူရယိံသူ’’တိ ဧဝံ ပန ပဝေဏိဝသေန ကထေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အနောဝဋော ဘိက္ခူနံ ဘိက္ခုနီသူတိ ဘိက္ခူနံ ပန ဘိက္ခုနီသု ဝစနပထော အနိဝါရိတော, ယထာရုစိယာ ဩဝဒန္တု အနုသာသန္တု ဓမ္မကထံ ကထေန္တူတိ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ, ဝိတ္ထာရတော ပနေသာ ဂရုဓမ္မကထာ မဟာဝိဘင်္ဂေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
ဣမေ ပန အဋ္ဌ ဂရုဓမ္မေ သတ္ထု သန္တိကေ ဥဂ္ဂဟေတွာ ထေရေန အတ္တနော အာရောစိယမာနေ သုတွာ မဟာပဇာပတိယာ တာဝမဟန္တံ ဒေါမနဿံ ခဏေန ပဋိပ္ပဿမ္ဘိ။ အနောတတ္တဒဟတော အာဟဋေန သီတုဒကဿ ဃဋသတေန မတ္ထကေ ပရိသိတ္တာ ဝိယ ဝိဂတပရိဠာဟာ အတ္တမနာ ဟုတွာ ဂရုဓမ္မပဋိဂ္ဂဟဏေန ဥပ္ပန္နပီတိပါမောဇ္ဇံ အာဝိ ကရောန္တီ ‘‘သေယျထာပိ, ဘန္တေ’’တိအာဒိကံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ။ တတ္ထ ဒဟရောတိ တရုဏော။ ယုဝါတိ ယောဗ္ဗညဘာဝေ ဌိတော။ မဏ္ဍနကဇာတိကောတိ အလင်္ကာရသဘာဝေါ။ တတ္ထ ကောစိ တရုဏောပိ ယုဝါ န ဟောတိ ယထာ အတိတရုဏော။ ကောစိ ယုဝါပိ မဏ္ဍနကဇာတိကော န ဟောတိ ယထာ ဥပသန္တသဘာဝေါ အာလသိယဗျသနာဒီဟိ ဝါ အဘိဘူတော, ဣဓ ပန ဒဟရော စေဝ ယုဝါ စ မဏ္ဍနကဇာတိကော စ အဓိပ္ပေတော, တသ္မာ ဧဝမာဟ။ ဥပ္ပလာဒီနိ လောကသမ္မတတ္တာ ဝုတ္တာနိ။ ဣတော ပရံ ယံ ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ, တံ တံ အဋ္ဌကထာယံ ဒဿိတမေဝ။
တတ္ထ မာတုဂါမဿ ပဗ္ဗဇိတတ္တာတိ ဣဒံ ပဉ္စဝဿသတတော ဥဒ္ဓံ အဋ္ဌတွာ ပဉ္စသုယေဝ ဝဿသတေသု သဒ္ဓမ္မဋ္ဌိတိယာ ကာရဏနိဒဿနံ။ ပဋိသမ္ဘိဒါပဘေဒပ္ပတ္တခီဏာသဝဝသေနေဝ ဝုတ္တန္တိ ဧတ္ထ ‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါပတ္တခီဏာသဝဂ္ဂဟဏေန ဈာနာနိပိ ဂဟိတာနေဝ ဟောန္တိ။ န ဟိ နိဇ္ဈာနကာနံ သဗ္ဗပ္ပကာရသမ္ပတ္တိ ဣဇ္ဈတီ’’တိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ သုက္ခဝိပဿကခီဏာသဝဝသေန ဝဿသဟဿန္တိအာဒိနာ စ ယံ ဝုတ္တံ။ တံ ခန္ဓကဘာဏကာနံ မတေန ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဒီဃနိကာယဋ္ဌကထာယံ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၁၆၁) ပန ဧဝံ ဝုတ္တံ –
(သာရတ္ထ၊၃၊၄၄၀။)‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါပတ္တေဟိ ဝဿသဟဿံ အဋ္ဌာသိ, ဆဠဘိညေဟိ ဝဿသဟဿံ, တေဝိဇ္ဇေဟိ ဝဿသဟဿံ, သုက္ခဝိပဿကေဟိ ဝဿသဟဿံ, ပါတိမောက္ခေန ဝဿသဟဿံ အဋ္ဌာသီ’’တိ။
အင်္ဂုတ္တရနိကာယဋ္ဌကထာယမ္ပိ (အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၁၃၀) –
‘‘ဗုဒ္ဓါနဉှိ ပရိနိဗ္ဗာနတော ဝဿသဟဿမေဝ ပဋိသမ္ဘိဒါ နိဗ္ဗတ္တေတုံ သက္ကောန္တိ, တတော ပရံ ဆ အဘိညာ, တတော တာပိ နိဗ္ဗတ္တေတုံ အသက္ကောန္တာ တိဿော ဝိဇ္ဇာ နိဗ္ဗတ္တေန္တိ, ဂစ္ဆန္တေ ဂစ္ဆန္တေ ကာလေ တာပိ နိဗ္ဗတ္တေတုံ အသက္ကောန္တာ သုက္ခဝိပဿကာ ဟောန္တိ။ ဧတေနေဝ ဥပါယေန အနာဂါမိနော သကဒါဂါမိနော သောတာပန္နာ’’တိ –
ဝုတ္တံ။
သံယုတ္တနိကာယဋ္ဌကထာယံ ပန (သံ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၃။၁၅၆) –
‘‘ပဌမဗောဓိယဉှိ ဘိက္ခူ ပဋိသမ္ဘိဒါပတ္တာ အဟေသုံ။ အထ ကာလေ ဂစ္ဆန္တေ ပဋိသမ္ဘိဒါ ပါပုဏိတုံ န သက္ခိံသု, ဆဠဘိညာ အဟေသုံ, တတော ဆ အဘိညာ ပတ္တုံ အသက္ကောန္တာ တိဿော ဝိဇ္ဇာ ပါပုဏိံသု။ ဣဒါနိ ကာလေ ဂစ္ဆန္တေ တိဿော ဝိဇ္ဇာ ပါပုဏိတုံ အသက္ကောန္တာ အာသဝက္ခယမတ္တံ ပါပုဏိဿန္တိ, တမ္ပိ အသက္ကောန္တာ အနာဂါမိဖလံ, တမ္ပိ အသက္ကောန္တာ သကဒါဂါမိဖလံ, တမ္ပိ အသက္ကောန္တာ သောတာပတ္တိဖလံ, ဂစ္ဆန္တေ ကာလေ သောတာပတ္တိဖလမ္ပိ ပတ္တုံ န သက္ခိဿန္တီ’’တိ –
ဝုတ္တံ။
ယသ္မာ စေတံ သဗ္ဗံ အညမညပဋိဝိရုဒ္ဓံ, တသ္မာ တေသံ တေသံ ဘာဏကာနံ မတမေဝ အာစရိယေန တတ္ထ တတ္ထ ဒဿိတန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ အညထာ ဟိ အာစရိယဿေဝ ပုဗ္ဗာပရဝိရောဓပ္ပသင်္ဂေါ သိယာတိ။
တာနိယေဝါတိ တာနိယေဝ ပဉ္စ ဝဿသဟဿာနိ။ ပရိယတ္တိမူလကံ သာသနန္တိ အာဟ ‘‘န ဟိ ပရိယတ္တိယာ အသတိ ပဋိဝေဓော အတ္ထီ’’တိအာဒိ။ ပရိယတ္တိယာ ဟိ အန္တရဟိတာယ ပဋိပတ္တိ အန္တရဓာယတိ, ပဋိပတ္တိယာ အန္တရဟိတာယ အဓိဂမော အန္တရဓာယတိ။ ကိံကာရဏာ? အယဉှိ
(သာရတ္ထ၊၃၊၄၄၁။)ပရိယတ္တိ ပဋိပတ္တိယာ ပစ္စယော ဟောတိ, ပဋိပတ္တိ အဓိဂမဿ, ဣတိ ပဋိပတ္တိတောပိ ပရိယတ္တိယေဝ ပမာဏံ။ တတ္ထ ပဋိဝေဓော စ ပဋိပတ္တိ စ ဟောတိပိ န ဟောတိပိ။ ဧကသ္မိဉှိ ကာလေ ပဋိဝေဓကရာ ဘိက္ခူ ဗဟူ ဟောန္တိ, ‘‘ဧသ ဘိက္ခု ပုထုဇ္ဇနော’’တိ အင်္ဂုလိံ ပသာရေတွာ ဒဿေတဗ္ဗော ဟောတိ, ဣမသ္မိံယေဝ ဒီပေ ဧကဝါရံ ပုထုဇ္ဇနဘိက္ခု နာမ နာဟောသိ။ ပဋိပတ္တိပူရကာပိ ကဒါစိ ဗဟူ ဟောန္တိ, ကဒါစိ အပ္ပါ, ဣတိ ပဋိဝေဓော စ ပဋိပတ္တိ စ ဟောတိပိ န ဟောတိပိ။ သာသနဋ္ဌိတိယာ ပန ပရိယတ္တိယေဝ ပမာဏံ။ ပဏ္ဍိတော ဟိ တေပိဋကံ သုတွာ ဒွေပိ ပူရေတိ။ ယထာ အမှာကံ ဗောဓိသတ္တော အာဠာရဿ သန္တိကေ ပဉ္စာဘိညာ သတ္တ စ သမာပတ္တိယော နိဗ္ဗတ္တေတွာ နေဝသညာနာသညာယတနသမာပတ္တိယာ ပရိကမ္မံ ပုစ္ဆိ, သော ‘‘န ဇာနာမီ’’တိ အာဟ, တတော ဥဒကဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ အဓိဂတဝိသေသံ သံသန္ဒိတွာ နေဝသညာနာသညာယတနဿ ပရိကမ္မံ ပုစ္ဆိ, သော အာစိက္ခိ, တဿ ဝစနသမနန္တရမေဝ မဟာသတ္တော တံ သမ္ပာဒေသိ, ဧဝမေဝ ပညဝါ ဘိက္ခု ပရိယတ္တိံ သုတွာ ဒွေပိ ပူရေတိ, တသ္မာ ပရိယတ္တိယာ ဌိတာယ သာသနံ ဌိတံ ဟောတိ။ ယထာပိ မဟတော တဠာကဿ ပါဠိယာ ထိရာယ ဥဒကံ န ဌဿတီတိ န ဝတ္တဗ္ဗံ, ဥဒကေ သတိ ပဒုမာဒီနိ ပုပ္ဖါနိ န ပုပ္ဖိဿန္တီတိ န ဝတ္တဗ္ဗံ, ဧဝမေဝ မဟာတဠာကဿ ထိရပါဠိသဒိသေ တေပိဋကေ ဗုဒ္ဓဝစနေ သတိ မဟာတဠာကေ ဥဒကသဒိသာ ပဋိပတ္တိပူရကာ ကုလပုတ္တာ နတ္ထီတိ န ဝတ္တဗ္ဗံ, တေသု သတိ မဟာတဠာကေ ပဒုမာဒီနိ ပုပ္ဖါနိ ဝိယ သောတာပန္နာဒယော အရိယပုဂ္ဂလာ နတ္ထီတိ န ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဧဝံ ဧကန္တတော ပရိယတ္တိယေဝ ပမာဏံ။
ပရိယတ္တိယာ အန္တရဟိတာယာတိ ဧတ္ထ ပရိယတ္တီတိ (အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၁၃၀) တေပိဋကံ ဗုဒ္ဓဝစနံ သာဋ္ဌကထာ ပါဠိ။ ယာဝ သာ တိဋ္ဌတိ, တာဝ ပရိယတ္တိ ပရိပုဏ္ဏာ နာမ ဟောတိ။ ဂစ္ဆန္တေ ဂစ္ဆန္တေ ကာလေ ကလိယုဂရာဇာနော အဓမ္မိကာ ဟောန္တိ, တေသု အဓမ္မိကေသု တေသမ္ပိ အမစ္စာဒယော အဓမ္မိကာ ဟောန္တိ, တတော ရဋ္ဌဇနပဒဝါသိနောတိ တေသံ အဓမ္မိကတာယ န ဒေဝေါ သမ္မာ ဝဿတိ, တတော သဿာနိ န သမ္ပဇ္ဇန္တိ, တေသု အသမ္ပဇ္ဇန္တေသု ပစ္စယဒါယကာ ဘိက္ခုသံဃဿ ပစ္စယေ ဒါတုံ န သက္ကောန္တိ, ဘိက္ခူ ပစ္စယေဟိ ကိလမန္တာ အန္တေဝါသိကေ သင်္ဂဟေတုံ န သက္ကောန္တိ။ ဂစ္ဆန္တေ ဂစ္ဆန္တေ ကာလေ ပရိယတ္တိ ပရိဟာယတိ, အတ္ထဝသေန ဓာရေတုံ န သက္ကောန္တိ,
(သာရတ္ထ၊၃၊၄၄၂။)ပါဠိဝသေနေဝ ဓာရေန္တိ။ တတော ကာလေ ဂစ္ဆန္တေ ပါဠိမ္ပိ သကလံ ဓာရေတုံ န သက္ကောန္တိ, ပဌမံ အဘိဓမ္မပိဋကံ ပရိဟာယတိ, ပရိဟာယမာနံ မတ္ထကတော ပဋ္ဌာယ ပရိဟာယတိ။ ပဌမမေဝ ဟိ မဟာပကရဏံ ပရိဟာယတိ, တသ္မိံ ပရိဟီနေ ယမကံ, ကထာဝတ္ထု, ပုဂ္ဂလပညတ္တိ, ဓာတုကထာ, ဝိဘင်္ဂေါ, ဓမ္မသင်္ဂဟောတိ။
ဧဝံ အဘိဓမ္မပိဋကေ ပရိဟီနေ မတ္ထကတော ပဋ္ဌာယ သုတ္တန္တပိဋကံ ပရိဟာယတိ။ ပဌမဉှိ အင်္ဂုတ္တရနိကာယော ပရိဟာယတိ, တသ္မိမ္ပိ ပဌမံ ဧကာဒသကနိပါတော…ပေ… တတော ဧကကနိပါတောတိ။ ဧဝံ အင်္ဂုတ္တရနိကာယေ ပရိဟီနေ မတ္ထကတော ပဋ္ဌာယ သံယုတ္တနိကာယော ပရိဟာယတိ။ ပဌမဉှိ မဟာဝဂ္ဂေါ ပရိဟာယတိ, တတော သဠာယတနဝဂ္ဂေါ, ခန္ဓကဝဂ္ဂေါ, နိဒါနဝဂ္ဂေါ, သဂါထာဝဂ္ဂေါတိ။ ဧဝံ သံယုတ္တနိကာယေ ပရိဟီနေ မတ္ထကတော ပဋ္ဌာယ မဇ္ဈိမနိကာယော ပရိဟာယတိ။ ပဌမဉှိ ဥပရိပဏ္ဏာသကော ပရိဟာယတိ, တတော မဇ္ဈိမပဏ္ဏာသကော, တတော မူလပဏ္ဏာသကောတိ။ ဧဝံ မဇ္ဈိမနိကာယေ ပရိဟီနေ မတ္ထကတော ပဋ္ဌာယ ဒီဃနိကာယော ပရိဟာယတိ။ ပဌမဉှိ ပါထိကဝဂ္ဂေါ ပရိဟာယတိ, တတော မဟာဝဂ္ဂေါ, တတော သီလက္ခန္ဓဝဂ္ဂေါတိ။ ဧဝံ ဒီဃနိကာယေ ပရိဟီနေ သုတ္တန္တပိဋကံ ပရိဟီနံ နာမ ဟောတိ။ ဝိနယပိဋကေန သဒ္ဓိံ ဇာတကမေဝ ဓာရေန္တိ။ ဝိနယပိဋကဉှိ လဇ္ဇိနော ဓာရေန္တိ, လာဘကာမာ ပန ‘‘သုတ္တန္တေ ကထိတေပိ သလ္လက္ခေန္တာ နတ္ထီ’’တိ ဇာတကမေဝ ဓာရေန္တိ။ ဂစ္ဆန္တေ ကာလေ ဇာတကမ္ပိ ဓာရေတုံ န သက္ကောန္တိ။ အထ နေသံ ပဌမံ ဝေဿန္တရဇာတကံ ပရိဟာယတိ, တတော ပဋိလောမက္ကမေန ပုဏ္ဏကဇာတကံ, မဟာနာရဒဇာတကန္တိ ပရိယောသာနေ အပဏ္ဏကဇာတကံ ပရိဟာယတိ, ဝိနယပိဋကမေဝ ဓာရေန္တိ။
ဂစ္ဆန္တေ ကာလေ တမ္ပိ မတ္ထကတော ပဋ္ဌာယ ပရိဟာယတိ။ ပဌမဉှိ ပရိဝါရော ပရိဟာယတိ, တတော ခန္ဓကော, ဘိက္ခုနီဝိဘင်္ဂေါ, မဟာဝိဘင်္ဂေါတိ အနုက္ကမေန ဥပေါသထက္ခန္ဓကမတ္တမေဝ ဓာရေန္တိ။ တဒါပိ ပရိယတ္တိ အနန္တရဟိတာဝ ဟောတိ။ ယာဝ ပန မနုဿေသု စတုပ္ပဒိကဂါထာပိ ပဝတ္တတိ, တာဝ ပရိယတ္တိ အနန္တရဟိတာဝ ဟောတိ။ ယဒါ သဒ္ဓေါ ပသန္နော ရာဇာ ဟတ္ထိက္ခန္ဓေ သုဝဏ္ဏစင်္ကောဋကမှိ သဟဿတ္ထဝိကံ ဌပါပေတွာ ‘‘ဗုဒ္ဓေဟိ ကထိတံ စတုပ္ပဒိကံ ဂါထံ ဇာနန္တော ဣမံ သဟဿံ ဂဏှတူ’’တိ နဂရေ ဘေရိံ စရာပေတွာ ဂဏှနကံ အလဘိတွာ ‘‘ဧကဝါရံ စရာပိတေ နာမံ သုဏန္တာပိ ဟောန္တိ အသုဏန္တာပီ’’တိ ယာဝတတိယံ စရာပေတွာ ဂဏှနကံ အလဘိတွာ
(သာရတ္ထ၊၃၊၄၄၃။)ရာဇပုရိသာ သဟဿတ္ထဝိကံ ပုန ရာဇကုလံ ပဝေသေန္တိ, တဒါ ပရိယတ္တိ အန္တရဟိတာ နာမ ဟောတိ။
စိရံ ပဝတ္တိဿတီတိ ပရိယတ္တိယာ အန္တရဟိတာယပိ လိင်္ဂမတ္တံ အဒ္ဓါနံ ပဝတ္တိဿတိ။ ကထံ? ဂစ္ဆန္တေ ဂစ္ဆန္တေ ဟိ ကာလေ စီဝရဂ္ဂဟဏံ ပတ္တဂ္ဂဟဏံ သမိဉ္ဇနပသာရဏံ အာလောကိတဝိလောကိတံ န ပါသာဒိကံ ဟောတိ, နိဂဏ္ဌသမဏာ ဝိယ အလာဗုပတ္တံ ဘိက္ခူ ပတ္တံ အဂ္ဂဗာဟာယ ပရိက္ခိပိတွာ အာဒါယ ဝိစရန္တိ, ဧတ္တာဝတာပိ လိင်္ဂံ အနန္တရဟိတမေဝ ဟောတိ။ ဂစ္ဆန္တေ ပန ကာလေ အဂ္ဂဗာဟတော ဩတာရေတွာ ဟတ္ထေန ဝါ သိက္ကာယ ဝါ ဩလမ္ဗေတွာ ဝိစရန္တိ, စီဝရမ္ပိ ရဇနသာရုပ္ပံ အကတွာ ဩဋ္ဌဋ္ဌိဝဏ္ဏံ ကတွာ ရဇန္တိ။ ဂစ္ဆန္တေ ကာလေ ရဇနမ္ပိ န ဟောတိ, ဒသစ္ဆိန္ဒနံ ဩဝဋ္ဋိကာဝိဇ္ဈနံ ကပ္ပမတ္တဉ္စ ကတွာ ဝဠဉ္ဇန္တိ, ပုန ဩဝဋ္ဋိကံ ဝိဇ္ဈိတွာ ကပ္ပံ န ကရောန္တိ။ တတော ဥဘယမ္ပိ အကတွာ ဒသာ ဆေတွာ ပရိဗ္ဗာဇကာ ဝိယ စရန္တိ။ ဂစ္ဆန္တေ ကာလေ ‘‘ကော ဣမိနာ အမှာကံ အတ္ထော’’တိ ခုဒ္ဒကံ ကာသာဝခဏ္ဍံ ဟတ္ထေ ဝါ ဂီဝါယံ ဝါ ဗန္ဓန္တိ, ကေသေသု ဝါ အလ္လီယာပေန္တိ, ဒါရဘရဏံ ကရောန္တာ ကသိတွာ ဝပိတွာ ဇီဝိကံ ကပ္ပေတွာ ဝိစရန္တိ, တဒါ ဒက္ခိဏံ ဒေန္တော ဇနော သံဃံ ဥဒ္ဒိဿ ဧတေသမ္ပိ ဒေတိ။ ဣဒံ သန္ဓာယ ဘဂဝတာ ဝုတ္တံ ‘‘ဘဝိဿန္တိ ခေါ ပနာနန္ဒ, အနာဂတမဒ္ဓါနံ ဂေါတြဘုနော ကာသာဝကဏ္ဌာ ဒုဿီလာ ပါပဓမ္မာ, တေသု ဒုဿီလေသု သံဃံ ဥဒ္ဒိဿ ဒါနံ ဒဿန္တိ, တဒါပါဟံ, အာနန္ဒ, သံဃဂတံ ဒက္ခိဏံ အသင်္ချေယျံ အပ္ပမေယျံ ဝဒါမီ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၃၈၀)။ တတော ဂစ္ဆန္တေ ကာလေ နာနာဝိဓာနိ ကမ္မာနိ ကရောန္တာ ‘‘ပပဉ္စော ဧသ, ကိံ ဣမိနာ အမှာက’’န္တိ ကာသာဝခဏ္ဍံ ဆိန္ဒိတွာ အရညေ ခိပန္တိ, တသ္မိံ ကာလေ လိင်္ဂံ အန္တရဟိတံ နာမ ဟောတိ။ ကဿပဒသဗလဿ ကိရ ကာလတော ပဋ္ဌာယ ယောနကာနံ သေတဝတ္ထာနိ ပါရုပိတွာ စရဏစာရိတ္တံ ဇာတံ။ ဧဝံ ပရိယတ္တိယာ အန္တရဟိတာယပိ လိင်္ဂမတ္တံ စိရံ ပဝတ္တိဿတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
အဋ္ဌဂရုဓမ္မကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၄၄၄။)ဘိက္ခုနီဥပသမ္ပန္နာနုဇာနနကထာဝဏ္ဏနာ
֍ * ၄၀၄-၄၀၅။ ယဒဂ္ဂေနာတိ ယံ ဒိဝသံ အာဒိံ ကတွာ။ တဒေဝါတိ တသ္မိညေဝ ဒိဝသေ။ အနုညတ္တိယာတိ အနုညာယ။ ဧကာဟံ, ဘန္တေ အာနန္ဒ, ဘဂဝန္တံ ဝရံ ယာစာမီတိ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ အဟံ, ဘန္တေ အာနန္ဒ, ဣမေ အဋ္ဌ ဂရုဓမ္မေ ပဋိဂ္ဂဏှာမိ ယာဝဇီဝံ အနတိက္ကမနီယေ’’တိ ပဋိဇာနိတွာ ဣဒါနိ ကသ္မာ ဝရံ ယာစတီတိ စေ? ပရူပဝါဒဝိဝဇ္ဇနတ္ထံ။ ဧဝဉှိ ကေစိ ဝဒေယျုံ ‘‘မဟာပဇာပတိယာ ပဌမံ သမ္ပဋိစ္ဆိတတ္တာ ဘိက္ခူနံ ဘိက္ခုနီနဉ္စ ယထာဝုဍ္ဎံ အဘိဝါဒနံ နာဟောသိ, သာ စေ ဝရံ ယာစေယျ, ဘဂဝါ အနုဇာနေယျာ’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၄၀၆။ သရာဂါယာတိ သရာဂဘာဝါယ ကာမရာဂဘဝရာဂပရိဗြူဟနာယ။ သညောဂါယာတိ ဝဋ္ဋေ သံယောဇနတ္ထာယ။ အာစယာယာတိ ဝဋ္ဋဿ ဝဍ္ဎနတ္ထာယ။ မဟိစ္ဆတာယာတိ မဟိစ္ဆဘာဝါယ။ အသန္တုဋ္ဌိယာတိ အသန္တုဋ္ဌိဘာဝါယ။ သင်္ဂဏိကာယာတိ ကိလေသသင်္ဂဏဂဏသင်္ဂဏဝိဟာရာယ။ ကောသဇ္ဇာယာတိ ကုသီတဘာဝါယ။ ဒုဗ္ဘရတာယာတိ ဒုပ္ပေါသတာယ။ ဝိရာဂါယာတိ သကလဝဋ္ဋတော ဝိရဇ္ဇနတ္ထာယ။ ဝိသညောဂါယာတိ ကာမရာဂါဒီဟိ ဝိသံယုဇ္ဇနတ္ထာယ။ အပစယာယာတိ သဗ္ဗဿပိ ဝဋ္ဋဿ အပစယတ္ထာယ, နိဗ္ဗာနာယာတိ အတ္ထော။ အပ္ပိစ္ဆတာယာတိ ပစ္စယပ္ပိစ္ဆတာဒိဝသေန သဗ္ဗသော ဣစ္ဆာပဂမာယ။ သန္တုဋ္ဌိယာတိ ဒွါဒသဝိဓသန္တုဋ္ဌိဘာဝါယ။ ပဝိဝေကာယာတိ ပဝိဝိတ္တဘာဝါယ ကာယဝိဝေကာဒိတဒင်္ဂဝိဝေကာဒိဝိဝေကသိဒ္ဓိယာ။ ဝီရိယာရမ္ဘာယာတိ ကာယိကဿ စေဝ စေတသိကဿ စ ဝီရိယဿ ပဂ္ဂဏှနတ္ထာယ။ သုဘရတာယာတိ သုခပေါသနတ္ထာယ။ ဧဝံ ယော ပရိယတ္တိဓမ္မော ဥဂ္ဂဟဏဓာရဏပရိပုစ္ဆာမနသိကာရဝသေန ယောနိသော ပဋိပဇ္ဇန္တဿ သရာဂါဒိဘာဝပရိဝဇ္ဇနဿ ကာရဏံ ဟုတွာ ဝိရာဂါဒိဘာဝါယ သံဝတ္တတိ, ဧကံသတော ဧသော ဓမ္မော, ဧသော ဝိနယော သမ္မဒေဝ အပါယာဒီသု အပတနဝသေန ဓာရဏတော ကိလေသာနံ ဝိနယနတော, သတ္ထု သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ဩဝါဒါနုသိဋ္ဌိဘာဝတော ဧတံ သတ္ထုသာသနန္တိ ဓာရေယျာသိ ဇာနေယျာသိ, အဝဗုဇ္ဈေယျာသီတိ အတ္ထော။ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ ပဌမဝါရေန ဝဋ္ဋံ, ဒုတိယဝါရေန ဝိဝဋ္ဋံ ကထိတံ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၄၄၅။)֍ * ၄၀၉-၄၁၀။ ဝိမာနေတွာတိ အပရဇ္ဈိတွာ။ ကမ္မပ္ပတ္တာယောပီတိ ကမ္မာရဟာပိ။ အာပတ္တိဂါမိနိယောပီတိ အာပတ္တိအာပန္နာယောပိ။ ဝုတ္တနယေနေဝ ကာရေတဗ္ဗတံ အာပဇ္ဇန္တီတိ တထာကရဏဿ ပဋိက္ခိတ္တတ္တာ ဒုက္ကဋေန ကာရေတဗ္ဗတံ အာပဇ္ဇန္တိ။
֍ * ၄၁၃-၅။ ဒွေ တိဿော ဘိက္ခုနိယောတိ ဒွီဟိ တီဟိ ဘိက္ခုနီဟိ။ န အာရောစေန္တီတိ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသကဿ န အာရောစေန္တိ။ န ပစ္စာဟရန္တီတိ ဘိက္ခုနီနံ န ပစ္စာဟရန္တိ။ ဝိသေသကန္တိ ဝတ္တဘင်္ဂံ။
֍ ဋ္ဌ ၄၂၀။ တေန စ ဘိက္ခု နိမန္တေတဗ္ဗောတိ သာမီစိဒဿနမေတံ, န ပန အနိမန္တိယာ အာပတ္တိ။
֍ ဋ္ဌ ၄၂၅။ တယော နိဿယေတိ သေနာသနနိဿယံ အပနေတွာ အပရေ တယော နိဿယေ။ ရုက္ခမူလသေနာသနဉှိ သာ န လဘတိ။
֍ ဋ္ဌ ၄၂၈။ အနုဝါဒံ ပဋ္ဌပေန္တီတိ ဣဿရိယံ ပဝတ္တေန္တိ။
֍ ဋ္ဌ ၄၃၀။ ဘိက္ခုဒူတေန ဥပသမ္ပာဒေန္တီတိ ဘိက္ခုယေဝ ဒူတော ဘိက္ခုဒူတော, တေန ဘိက္ခုဒူတေန, ဘိက္ခုဒူတံ ကတွာ ဥပသမ္ပာဒေန္တီတိ အတ္ထော။
֍ ဋ္ဌ ၄၃၁။ န သမ္မတီတိ နပ္ပဟောတိ။ နဝကမ္မန္တိ နဝကမ္မံ ကတွာ ‘‘ဧတ္တကာနိ ဝဿာနိ ဝသတူ’’တိ အပလောကေတွာ သံဃိကဘူမိဒါနံ။
֍ ဋ္ဌ ၄၃၂။ သန္နိသိန္နဂဗ္ဘာတိ ပတိဋ္ဌိတဂဗ္ဘာ။
֍ ဋ္ဌ ၄၃၄။ ပဗ္ဗဇ္ဇမ္ပိ န လဘတီတိ တိတ္ထာယတနသင်္ကန္တာယ အဘဗ္ဗဘာဝူပဂမနတော န လဘတိ။ ဣဒံ ဩဒိဿ အနုညာတံ ဝဋ္ဋတီတိ ဧကတော ဝါ ဥဘတော ဝါ အဝဿဝေ သတိပိ ဩဒိဿ အနုညာတတ္တာ ဝဋ္ဋတိ။ သေသမေတ္ထ ပါဠိတော အဋ္ဌကထာတော စ သုဝိညေယျမေဝါတိ။
ဘိက္ခုနီဥပသမ္ပန္နာနုဇာနနကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ဘိက္ခုနိက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၄၄၆။)၁၁။ ပဉ္စသတိကက္ခန္ဓကံ
֍ ဋ္ဌ ၄၃၇။ ပဉ္စသတိကက္ခန္ဓကေ ပါဝါယ ကုသိနာရန္တိ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၂၃၁) ပါဝါနဂရေ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ကုသိနာရံ ဂမိဿာမီတိ အဒ္ဓါနမဂ္ဂပ္ပဋိပန္နော။ မန္ဒာရဝပုပ္ဖံ ဂဟေတွာတိ မဟာစာဋိပ္ပမာဏံ ပုပ္ဖံ အာဂန္တုကဒဏ္ဍကေ ဌပေတွာ ဆတ္တံ ဝိယ ဂဟေတွာ။ အဒ္ဒသံ ခေါတိ အာဂစ္ဆန္တံ ဒူရတောဝ အဒ္ဒသံ။ ဒိသွာ စ ပန ‘‘ပုစ္ဆိဿာမိ နံ ဘဂဝတော ပဝတ္တိ’’န္တိ စိတ္တံ ဥပ္ပါဒေတွာ ‘‘သစေ ခေါ ပန နိသိန္နကောဝ ပုစ္ဆိဿာမိ, သတ္ထရိ အဂါရဝေါ ကတော ဘဝိဿတီ’’တိ ဥဋ္ဌဟိတွာ ဌိတဋ္ဌာနတော အပက္ကမ္မ ဆဒ္ဒန္တော နာဂရာဇာ မဏိစမ္မံ ဝိယ ဒသဗလဒတ္တိယံ မေဃဝဏ္ဏပံသုကူလစီဝရံ ပါရုပိတွာ ဒသနခသမောဓာနသမုဇ္ဇလံ အဉ္ဇလိံ သိရသ္မိံ ပတိဋ္ဌာပေတွာ သတ္ထရိ ကတေန ဂါရဝေန အာဇီဝကဿ အဘိမုခေါ ဟုတွာ ‘‘အပါဝုသော အမှာကံ သတ္ထာရံ ဇာနာသီ’’တိ အာဟ။ ကိံ ပန သတ္ထု ပရိနိဗ္ဗာနံ ဇာနန္တော ပုစ္ဆိ အဇာနန္တောတိ? အာဝဇ္ဇနပ္ပဋိဗဒ္ဓံ ခီဏာသဝါနံ ဇာနနံ။ အနာဝဇ္ဇိတတ္တာ ပနေသ အဇာနန္တော ပုစ္ဆီတိ ဧကေ။ ထေရော သမာပတ္တိဗဟုလော ရတ္တိဋ္ဌာနဒိဝါဋ္ဌာနလေဏမဏ္ဍပါဒီသု နိစ္စံ သမာပတ္တိဖလေနေဝ ယာပေတိ။ ကုလသန္တကမ္ပိ ဂါမံ ပဝိသိတွာ ဒွါရေ သမာပဇ္ဇိတွာ သမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌိတောဝ ဘိက္ခံ ဂဏှာတိ။ ထေရော ကိရ ‘‘ဣမိနာ မေ ပစ္ဆိမေန အတ္တဘာဝေန မဟာဇနာနုဂ္ဂဟံ ကရိဿာမိ, ယေ မယှံ ဘိက္ခံ ဝါ ဒေန္တိ, ဂန္ဓမာလာဒီဟိ ဝါ သက္ကာရံ ကရောန္တိ, တေသံ တံ မဟပ္ဖလံ ဟောတူ’’တိ ဧဝံ ကရောတိ။ တသ္မာ သမာပတ္တိဗဟုလတာယ န ဇာနိ။ ဣတိ အဇာနန္တောဝ ပုစ္ဆီတိ ဝဒန္တိ, တံ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ န ဟေတ္ထ အဇာနနကာရဏံ အတ္ထိ။ အဘိလက္ခိတံ သတ္ထု ပရိနိဗ္ဗာနံ အဟောသိ ဒသသဟဿိလောကဓာတုကမ္ပနာဒီဟိ နိမိတ္တေဟိ။ ထေရဿ ပန ပရိသာယ ကေဟိစိ ဘိက္ခူဟိ ဘဂဝါ ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗော, ကေဟိစိ န ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗော။ တတ္ထ ယေဟိ ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗော, တေပိ ပဿိတုကာမာဝ။ ယေဟိပိ အဒိဋ္ဌပုဗ္ဗော, တေပိ ပဿိတုကာမာဝ။ တတ္ထ ယေဟိ န ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗော, တေ အဘိဒဿနကာမတာယ ဂန္တွာ ‘‘ကုဟိံ ဘဂဝါ’’တိ ပုစ္ဆန္တာ ‘‘ပရိနိဗ္ဗုတော’’တိ သုတွာ သန္ဓာရေတုံ န သက္ခိဿန္တိ။ စီဝရံ ဆဍ္ဍေတွာ ဧကဝတ္ထာ ဝါ ဒုန္နိဝတ္ထာ ဝါ ဥရာနိ ပဋိပိသန္တာ ပရောဒိဿန္တိ။ တတ္ထ မနုဿာ ‘‘မဟာကဿပေန သဒ္ဓိံ အာဂတပံသုကူလိကာ သယမ္ပိ ဣတ္ထိယော ဝိယ ပရောဒန္တိ,
(သာရတ္ထ၊၃၊၄၄၇။)တေ ကိံ အမှေ သမဿာသေန္တီ’’တိ မယှံ ဒေါသံ ဒဿန္တိ။ ဣဒံ ပန သုညံ မဟာရညံ, ဣဓ ယထာ တထာ ရောဒန္တေသု ဒေါသော နတ္ထိ။ ပုရိမတရံ သုတွာ နာမ သောကောပိ တနုကော ဟောတီတိ ဘိက္ခူနံ သတုပ္ပါဒလာဘတ္ထံ ဇာနန္တောဝ ပုစ္ဆိ။
အဇ္ဇ သတ္တာဟပရိနိဗ္ဗုတောတိ အဇ္ဇ ဒိဝသတော ပဋိလောမတော သတ္တမေ အဟနိ ပရိနိဗ္ဗုတော။ တတော မေ ဣဒန္တိ တတော သမဏဿ ဂေါတမဿ ပရိနိဗ္ဗုတဋ္ဌာနတော။ အဝီတရာဂါတိ ပုထုဇ္ဇနာ စေဝ သောတာပန္နသကဒါဂါမိနော စ။ တေသဉှိ ဒေါမနဿံ အပ္ပဟီနံ, တသ္မာ တေပိ ဗာဟာ ပဂ္ဂယှ ကန္ဒန္တိ, ဥဘော ဟတ္ထေ သီသေ ဌပေတွာ ရောဒန္တိ။ ဆိန္နပါတံ ပပတန္တီတိ ဆိန္နာနံ ပါတော ဝိယ ဆိန္နပါတော, တံ ဆိန္နပါတံ, ဘာဝနပုံသကနိဒ္ဒေသောယံ, မဇ္ဈေ ဆိန္နာ ဝိယ ဟုတွာ ယတော ဝါ တတော ဝါ ပတန္တီတိ အတ္ထော။ အာဝဋ္ဋန္တီတိ အဘိမုခဘာဝေန ဝဋ္ဋန္တိ။ ယတ္ထ ပတိတာ, တတော ကတိပယရတနဋ္ဌာနံ ဝဋ္ဋနဝသေနေဝ ဂန္တွာ ပုန ယထာပတိတမေဝ ဌာနံ ဝဋ္ဋနဝသေန အာဂစ္ဆန္တိ။ ဝိဝဋ္ဋန္တီတိ ယတ္ထ ပတိတာ, တတော နိဝဋ္ဋန္တိ, ပတိတဋ္ဌာနတော ပရဘာဂံ ဝဋ္ဋမာနာ ဂစ္ဆန္တီတိ အတ္ထော။ အပိစ ပုရတော ဝဋ္ဋနံ အာဝဋ္ဋနံ, ပဿတော ပစ္ဆတော စ ဝဋ္ဋနံ ဝိဝဋ္ဋနံ။ တသ္မာ ဒွေ ပါဒေ ပသာရေတွာ သကိံ ပုရတော သကိံ ပစ္ဆတော သကိံ ဝါမတော သကိံ ဒက္ခိဏတော သမ္ပရိဝဋ္ဋမာနာပိ အာဝဋ္ဋန္တိ ဝိဝဋ္ဋန္တီတိ ဝုစ္စန္တိ။ ဝီတရာဂါတိ ပဟီနဒေါမနဿာ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌေသု နိဗ္ဗိကာရတာယ သိလာထမ္ဘသဒိသာ အနာဂါမိခီဏာသဝါ။ ကာမဉှိ ဒေါမနဿေ အသတိပိ ဧကစ္စော ရာဂေါ ဟောတိယေဝ, ရာဂေ ပန အသတိ ဒေါမနဿဿ အသမ္ဘဝေါယေဝ။ တဒေကဋ္ဌဘာဝတော ဟိ ရာဂပ္ပဟာနေန ပဟီနဒေါမနဿာ ဝုတ္တာ, န ခီဏာသဝါ ဧဝ။
သဗ္ဗေဟေဝ ပိယေဟီတိအာဒီသု ပိယာယိတဗ္ဗတော ပိယေဟိ မနဝဍ္ဎနတော မနာပေဟိ မာတာပိတာဘာတာဘဂိနီအာဒိကေဟိ။ နာနာဘာဝေါတိ ဇာတိယာ နာနာဘာဝေါ, ဇာတိအနုရူပဂမနေန ဝိသုံ ဘာဝေါ, အသမ္ဗဒ္ဓဘာဝေါတိ အတ္ထော။ ဝိနာဘာဝေါတိ မရဏေန ဝိနာဘာဝေါ, စုတိယာ တေနတ္တဘာဝေန အပုနပဝတ္တနတော ဝိပ္ပယောဂေါတိ အတ္ထော။ အညထာဘာဝေါတိ ဘဝေန အညထာဘာဝေါ, ဘဝန္တရဂ္ဂဟဏေန
(သာရတ္ထ၊၃၊၄၄၈။)‘‘ကာမာဝစရသတ္တော ရူပါဝစရော ဟောတီ’’တိအာဒိနာ တတ္ထာပိ ‘‘မနုဿော ဒေဝေါ ဟောတီ’’တိအာဒိနာ စ ပုရိမာကာရတော အညာကာရတာတိ အတ္ထော။ တန္တိ တသ္မာ။ ကုတေတ္ထ လဗ္ဘာတိ ကုတော ကုဟိံ ကသ္မိံ နာမ ဌာနေ ဧတ္ထ ဧတသ္မိံ ခန္ဓပ္ပဝတ္တေ ယံ တံ ဇာတံ…ပေ… မာ ပလုဇ္ဇီတိ လဒ္ဓုံ သက္ကာ, န သက္ကာ ဧဝ တာဒိသဿ ကာရဏဿ အဘာဝတော။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယသ္မာ သဗ္ဗေဟေဝ ပိယေဟိ မနာပေဟိ နာနာဘာဝေါ, တသ္မာ ဒသ ပါရမိယော ပူရေတွာပိ သမ္ဗောဓိံ ပတွာပိ ဓမ္မစက္ကံ ပဝတ္တေတွာပိ ယမကပါဋိဟာရိယံ ဒဿေတွာပိ ဒေဝေါရောဟဏံ ကတွာပိ ယံ တံ ဇာတံ ဘူတံ သင်္ခတံ ပလောကဓမ္မံ, တဉ္စ တထာဂတဿပိ သရီရံ မာ ပလုဇ္ဇီတိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ, ရောဒန္တေနပိ ကန္ဒန္တေနပိ န သက္ကာ တံ ကာရဏံ လဒ္ဓုန္တိ။
တေန ခေါ ပနာဝုသော, သမယေန သုဘဒ္ဒေါ နာမ ဝုဍ္ဎပဗ္ဗဇိတောတိအာဒီသု ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ, တံ နိဒါနဝဏ္ဏနာယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ၁။ပဌမမဟာသင်္ဂီတိကထာ) ဝုတ္တနယမေဝ။
သင်္ဂီတိနိဒါနကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ခုဒ္ဒါနုခုဒ္ဒကသိက္ခာပဒကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၄၄၁။ သမူဟနေယျာတိ အာကင်္ခမာနော သမူဟနတု, ယဒိ ဣစ္ဆတိ, သမူဟနေယျာတိ အတ္ထော။ ကသ္မာ ပန ‘‘သမူဟနထာ’’တိ ဧကံသေနေဝ အဝတွာ ‘‘အာကင်္ခမာနော သမူဟနေယျာ’’တိ ဝိကပ္ပဝစနေနေဝ ဘဂဝါ ဌပေသီတိ? မဟာကဿပဿ ဉာဏဗလဿ ဒိဋ္ဌတ္တာ။ ပဿတိ ဟိ ဘဂဝါ ‘‘သမူဟနထာတိ ဝုတ္တေပိ သင်္ဂီတိကာလေ ကဿပေါ န သမူဟနိဿတီ’’တိ, တသ္မာ ဝိကပ္ပေနေဝ ဌပေသိ။ ယဒိ အသမူဟနနံ ဒိဋ္ဌံ, တဒေဝ စ ဣစ္ဆိတံ, အထ ကသ္မာ ဘဂဝါ ‘‘အာကင်္ခမာနော သမူဟနတူ’’တိ အဝေါစာတိ? တထာရူပပုဂ္ဂလဇ္ဈာသယဝသေန။ သန္တိ ဟိ ကေစိ ခုဒ္ဒါနုခုဒ္ဒကာနိ သိက္ခာပဒါနိ သမာဒါယ ဝတ္တိတုံ အနိစ္ဆန္တာ, တေသံ တထာ အဝုစ္စမာနေ ဘဂဝတိ ဝိဃာတော ဥပ္ပဇ္ဇေယျ, တံ တေသံ ဘဝိဿတိ ဒီဃရတ္တံ အဟိတာယ ဒုက္ခာယ။ တထာ ပန ဝုတ္တေ တေသံ ဝိဃာတော န ဥပ္ပဇ္ဇေယျ, အမှာကမေဝါယံ ဒေါသော, ယတော အမှေသုယေဝ ကေစိ သမူဟနနံ န
(သာရတ္ထ၊၃၊၄၄၉။)ဣစ္ဆန္တီတိ။ ကေစိ ‘‘သကလဿ ပန သာသနဿ သံဃာယတ္တဘာဝကရဏတ္ထံ တထာ ဝုတ္တ’’န္တိ ဝဒန္တိ။ ယံ ကိဉ္စိ သတ္ထာရာ သိက္ခာပဒံ ပညတ္တံ, တံ သမဏာ သကျပုတ္တိယာ သိရသာ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ဇီဝိတံ ဝိယ ရက္ခန္တိ။ တထာ ဟိ တေ ‘‘ခုဒ္ဒါနုခုဒ္ဒကာနိ သိက္ခာပဒါနိ အာကင်္ခမာနော သံဃော သမူဟနတူ’’တိ ဝုတ္တေပိ န သမူဟနိံသု။ အညဒတ္ထု ပုရတော ဝိယ တဿ အစ္စယေပိ ရက္ခိံသုယေဝါတိ သတ္ထု သာသနဿ သံဃဿ စ မဟန္တဘာဝဒဿနတ္ထမ္ပိ တထာ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တထာ ဟိ အာယသ္မာ အာနန္ဒော အညေပိ ဝါ ဘိက္ခူ ‘‘ကတမံ ပန, ဘန္တေ, ခုဒ္ဒကံ, ကတမံ အနုခုဒ္ဒက’’န္တိ န ပုစ္ဆိံသု သမူဟနဇ္ဈာသယဿေဝ အဘာဝတော, တေနေဝ ဧကသိက္ခာပဒမ္ပိ အပရိစ္စဇိတွာ သဗ္ဗေသံ အနုဂ္ဂဟေတဗ္ဗဘာဝဒဿနတ္ထံ ‘‘စတ္တာရိ ပါရာဇိကာနိ ဌပေတွာ အဝသေသာနိ ခုဒ္ဒါနုခုဒ္ဒကာနီ’’တိအာဒိမာဟံသု။ ဧဝဉှိ ဝဒန္တေဟိ ‘‘ခုဒ္ဒါနုခုဒ္ဒကာ ဣမေ နာမာ’’တိ အဝိနိစ္ဆိတတ္တာ သဗ္ဗေသံ အနုဂ္ဂဟေတဗ္ဗဘာဝေါ ဒဿိတော ဟောတိ။
֍ ဋ္ဌ ၄၄၂။ အထ ခေါ အာယသ္မာ မဟာကဿပေါ သံဃံ ဉာပေသီတိ ဧတ္ထ ပန ကေစိ ဝဒန္တိ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန, ကတမံ ခုဒ္ဒကံ, ကတမံ အနုခုဒ္ဒကန္တိ မိလိန္ဒရညာ ပုစ္ဆိတေ ‘ဒုက္ကဋံ မဟာရာဇ, ခုဒ္ဒကံ, ဒုဗ္ဘာသိတံ အနုခုဒ္ဒက’န္တိ (မိ။ ပ။ ၄။၂။၁) ဝုတ္တတ္တာ နာဂသေနတ္ထေရော ခုဒ္ဒါနုခုဒ္ဒကံ ဇာနိ, မဟာကဿပတ္ထေရော ပန တံ အဇာနန္တော ‘သုဏာတု မေ အာဝုသော’တိအာဒိနာ ကမ္မဝါစံ သာဝေသီ’’တိ, န တံ ဧဝံ ဂဟေတဗ္ဗံ။ နာဂသေနတ္ထေရော ဟိ ပရေသံ ဝါဒပထောပစ္ဆေဒနတ္ထံ သင်္ဂီတိကာလေ ဓမ္မသင်္ဂါဟကမဟာထေရေဟိ ဂဟိတကောဋ္ဌာသေသု အန္တိမကောဋ္ဌာသမေဝ ဂဟေတွာ မိလိန္ဒရာဇာနံ သညာပေသိ, မဟာကဿပတ္ထေရော ပန ဧကသိက္ခာပဒမ္ပိ အသမူဟနိတုကာမတာယ တထာ ကမ္မဝါစံ သာဝေသိ။
တတ္ထ ဂိဟိဂတာနီတိ ဂိဟိပဋိသံယုတ္တာနီတိ ဝဒန္တိ။ ဂိဟီသု ဂတာနိ, တေဟိ ဉာတာနိ ဂိဟိဂတာနီတိ ဧဝံ ပနေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဓူမကာလော ဧတဿာတိ ဓူမကာလိကံ စိတကဓူမဝူပသမတော ပရံ အပ္ပဝတ္တနတော။ အပ္ပညတ္တန္တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၁၃၆၊ အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၇။၂၃) နဝံ အဓမ္မိကံ ကတိကဝတ္တံ ဝါ သိက္ခာပဒံ ဝါ ဗန္ဓန္တာ အပ္ပညတ္တံ ပညပေန္တိ နာမ ပုရာဏသန္ထတဝတ္ထုသ္မိံ သာဝတ္ထိယံ ဘိက္ခူ ဝိယ။ ဥဒ္ဓမ္မံ ဥဗ္ဗိနယံ သာသနံ ဒီပေန္တာ ပညတ္တံ သမုစ္ဆိန္ဒန္တိ နာမ ဝဿသတပရိနိဗ္ဗုတေ
(သာရတ္ထ၊၃၊၄၅၀။)ဘဂဝတိ ဝေသာလိကာ ဝဇ္ဇိပုတ္တကာ ဝိယ။ ခုဒ္ဒါနုခုဒ္ဒကာ ပန အာပတ္တိယော သဉ္စိစ္စ ဝီတိက္ကမန္တာ ယထာပညတ္တေသု သိက္ခာပဒေသု သမာဒါယ န ဝတ္တန္တိ နာမ အဿဇိပုနဗ္ဗသုကာ ဝိယ။ နဝံ ပန ကတိကဝတ္တံ ဝါ သိက္ခာပဒံ ဝါ အဗန္ဓန္တာ, ဓမ္မတော ဝိနယတော သာသနံ ဒီပေန္တာ, ခုဒ္ဒါနုခုဒ္ဒကမ္ပိ စ သိက္ခာပဒံ အသမူဟနန္တာ အပ္ပညတ္တံ န ပညပေန္တိ, ပညတ္တံ န သမုစ္ဆိန္ဒန္တိ, ယထာပညတ္တေသု သိက္ခာပဒေသု သမာဒါယ ဝတ္တန္တိ နာမ အာယသ္မာ ဥပသေနော ဝိယ အာယသ္မာ ယသော ကာကဏ္ဍကပုတ္တော ဝိယ စ။
֍ ဋ္ဌ ၄၄၃။ ဘဂဝတာ ဩဠာရိကေ နိမိတ္တေ ကယိရမာနေတိ ဝေသာလိံ နိဿာယ စာပါလေ စေတိယေ ဝိဟရန္တေန ဘဂဝတာ –
‘‘ရမဏီယာ, အာနန္ဒ, ဝေသာလီ, ရမဏီယံ ဥဒေနစေတိယံ, ရမဏီယံ ဂေါတမကစေတိယံ, ရမဏီယံ သတ္တမ္ဗစေတိယံ, ရမဏီယံ ဗဟုပုတ္တစေတိယံ, ရမဏီယံ သာရန္ဒဒစေတိယံ, ရမဏီယံ စာပါလစေတိယံ။ ယဿ ကဿစိ, အာနန္ဒ, စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပါဒါ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ ယာနီကတာ ဝတ္ထုကတာ အနုဋ္ဌိတာ ပရိစိတာ သုသမာရဒ္ဓါ, သော အာကင်္ခမာနော ကပ္ပံ ဝါ တိဋ္ဌေယျ ကပ္ပါဝသေသံ ဝါ။ တထာဂတဿ ခေါ ပန, အာနန္ဒ, စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပါဒါ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ ယာနီကတာ ဝတ္ထုကတာ အနုဋ္ဌိတာ ပရိစိတာ သုသမာရဒ္ဓါ, သော အာကင်္ခမာနော, အာနန္ဒ, တထာဂတော ကပ္ပံ ဝါ တိဋ္ဌေယျ ကပ္ပါဝသေသံ ဝါ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၁၆၆) –
ဧဝံ ဩဠာရိကေ နိမိတ္တေ ကယိရမာနေ။
မာရေန ပရိယုဋ္ဌိတစိတ္တောတိ မာရေန အဇ္ဈောတ္ထဋစိတ္တော။ မာရော ဟိ ယဿ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ ဒွါဒသ ဝိပလ္လာသာ အပ္ပဟီနာ, တဿ စိတ္တံ ပရိယုဋ္ဌာတိ။ ထေရဿ စ စတ္တာရော ဝိပလ္လာသာ အပ္ပဟီနာ, တေနဿ မာရော စိတ္တံ ပရိယုဋ္ဌာသိ။ သော ပန စိတ္တပရိယုဋ္ဌာနံ ကရောန္တော ကိံ ကရောတီတိ? ဘေရဝံ ရူပါရမ္မဏံ ဝါ ဒဿေတိ, သဒ္ဒါရမ္မဏံ ဝါ သာဝေတိ, တတော သတ္တာ တံ ဒိသွာ ဝါ သုတွာ ဝါ သတိံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ဝိဝဋမုခါ ဟောန္တိ, တေသံ မုခေန ဟတ္ထံ ပဝေသေတွာ ဟဒယံ မဒ္ဒတိ, တတော ဝိသညာဝ ဟုတွာ
(သာရတ္ထ၊၃၊၄၅၁။)တိဋ္ဌန္တိ။ ထေရဿ ပနေသ မုခေန ဟတ္ထံ ပဝေသေတုံ ကိံ သက္ခိဿတိ, ဘေရဝါရမ္မဏံ ပန ဒဿေသိ, တံ ဒိသွာ ထေရော နိမိတ္တောဘာသံ န ပဋိဝိဇ္ဈိ။
ခုဒ္ဒါနုခုဒ္ဒကသိက္ခာပဒကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ဗြဟ္မဒဏ္ဍကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၄၄၅။ ဥဇ္ဇဝနိကာယာတိ ပဋိသောတဂါမိနိယာ။ ရဇောဟရဏန္တိ ရဇောပုဉ္ဆနီ။ န ကုလဝံ ဂမေန္တီတိ နိရတ္ထကဝိနာသနံ န ဂမေန္တိ။ ကုစ္ဆိတော လဝေါ ကုလဝေါ, အနယဝိနာသောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ‘‘ဓမ္မဝိနယသင်္ဂီတိယာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ သင်္ဂီတိယာ ဝိနယပ္ပဓာနတ္တာ ‘‘ဝိနယသင်္ဂီတိယာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဝိနယပ္ပဓာနာ သင်္ဂီတိ ဝိနယသင်္ဂီတိ။ သေသမေတ္ထ သုဝိညေယျမေဝါတိ။
ပဉ္စသတိကက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၄၅၂။)၁၂။ သတ္တသတိကက္ခန္ဓကံ
ဒသဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၄၄၆။ သတ္တသတိကက္ခန္ဓကေ နိက္ခိတ္တမဏိသုဝဏ္ဏာတိ ရူပိယသိက္ခာပဒေနေဝ ပဋိက္ခိတ္တမဏိသုဝဏ္ဏာ။ တတ္ထ မဏိဂ္ဂဟဏေန သဗ္ဗံ ဒုက္ကဋဝတ္ထု, သုဝဏ္ဏဂ္ဂဟဏေန သဗ္ဗံ ပါစိတ္တိယဝတ္ထု ဂဟိတံ ဟောတိ။ ဘိက္ခဂ္ဂေနာတိ ဘိက္ခုဂဏနာယ။
֍ ဋ္ဌ ၄၄၇။ ဥပက္ကိလေသာတိ ဝိရောစိတုံ အဒတွာ ဥပက္ကိလိဋ္ဌဘာဝကရဏေန ဥပက္ကိလေသာ။ မဟိကာတိ ဟိမံ။ ဓူမော စ ရဇော စ ဓူမရဇော။ ဧတ္ထ ပုရိမာ တယော အသမ္ပတ္တဥပက္ကိလေသာ, ရာဟု ပန သမ္ပတ္တဥပက္ကိလေသဝသေန ကထိတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သမဏဗြာဟ္မဏာ န တပန္တိ န ဘာသန္တိ န ဝိရောစန္တီတိ ဂုဏပတာပေန န တပန္တိ ဂုဏောဘာသေန န ဘာသန္တိ ဂုဏဝိရောစနေန န ဝိရောစန္တိ။ သုရာမေရယပါနာ အပ္ပဋိဝိရတာတိ ပဉ္စဝိဓာယ သုရာယ စတုဗ္ဗိဓဿ စ မေရယဿ ပါနတော အဝိရတာ။
အဝိဇ္ဇာနိဝုဋာတိ အဝိဇ္ဇာယ နိဝါရိတာ ပိဟိတာ။ ပိယရူပါဘိနန္ဒိနောတိ ပိယရူပံ သာတရူပံ အဘိနန္ဒမာနာ တုဿမာနာ။ သာဒိယန္တီတိ ဂဏှန္တိ။ အဝိဒ္ဒသူတိ အန္ဓဗာလာ။ သရဇာတိ သကိလေသရဇာ။ မဂါတိ မိဂသဒိသာ။ တသ္မိံ တသ္မိံ ဝိသယေ ဘဝေ ဝါ နေတီတိ နေတ္တိ, တဏှာယေတံ အဓိဝစနံ။ တာယ သဟ ဝတ္တန္တီတိ သနေတ္တိကာ။
֍ ဋ္ဌ ၄၄၈။ တံ ပရိသံ ဧတဒဝေါစာတိ (သံ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၄။၃၆၂) တဿ ကိရ ဧဝံ အဟောသိ ‘‘ကုလပုတ္တာ ပဗ္ဗဇန္တာ ပုတ္တဒါရဉ္စေဝ ဇာတရူပရဇတဉ္စ ပဟာယေဝ ပဗ္ဗဇန္တိ, န စ သက္ကာ ယံ ပဟာယ ပဗ္ဗဇိတာ တံ ဧတေဟိ ဂါဟေတု’’န္တိ နယဂ္ဂါဟေ ဌတွာ ဧတံ ‘‘မာ အယျာ’’တိအာဒိဝစနံ အဝေါစ။ ဧကံသေနေတန္တိ ဧတံ ပဉ္စကာမဂုဏကပ္ပနံ ‘‘အဿမဏဓမ္မော အသကျပုတ္တိယဓမ္မော’’တိ ဧကံသေန ဓာရေယျာသိ။
တိဏန္တိ သေနာသနစ္ဆဒနတိဏံ။ ပရိယေသိတဗ္ဗန္တိ တိဏစ္ဆဒနေ ဝါ ဣဋ္ဌကစ္ဆဒနေ ဝါ ဂေဟေ ပလုဇ္ဇန္တေ ယေဟိ တံ ကာရိတံ, တေသံ သန္တိကံ
(သာရတ္ထ၊၃၊၄၅၃။)ဂန္တွာ ‘‘တုမှေဟိ ကာရိတံ သေနာသနံ ဩဝဿတိ, န သက္ကာ တတ္ထ ဝသိတု’’န္တိ အာစိက္ခိတဗ္ဗံ။ မနုဿာ သက္ကောန္တာ ကရိဿန္တိ, အသက္ကောန္တာ ‘‘တုမှေ ဝဍ္ဎကီ ဂဟေတွာ ကာရာပေထ, မယံ တေ သညာပေဿာမာ’’တိ ဝက္ခန္တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ ကာရေတွာ တေသံ အာစိက္ခိတဗ္ဗံ, မနုဿာ ဝဍ္ဎကီနံ ဒါတဗ္ဗံ ဒဿန္တိ။ သစေ အာဝါသသာမိကာ နတ္ထိ, အညေသမ္ပိ ဘိက္ခာစာရဝတ္တေန အာရောစေတွာ ကာရေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဣမံ သန္ဓာယ ‘‘ပရိယေသိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ။
ဒါရူတိ သေနာသနေ ဂေါပါနသိအာဒီသု ပလုဇ္ဇမာနေသု တဒတ္ထာယ ဒါရု ပရိယေသိတဗ္ဗံ။ သကဋန္တိ ဂိဟိဝိကဋံ ဝါ တာဝကာလိကံ ဝါ ကတွာ သကဋံ ပရိယေသိတဗ္ဗံ။ န ကေဝလဉ္စ သကဋမေဝ, အညမ္ပိ ဝါသိဖရသုကုဒါလာဒိဥပကရဏံ ဧဝံ ပရိယေသိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ပုရိသောတိ ဟတ္ထကမ္မဝသေန ပုရိသော ပရိယေသိတဗ္ဗော။ ယံ ကဉ္စိ ဟိ ပုရိသံ ‘‘ဟတ္ထကမ္မံ အာဝုသော ဒဿသီ’’တိ ဝတွာ ‘‘ဒဿာမိ ဘန္တေ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဣမသ္မိံ ဣဒဉ္စိဒဉ္စ ကရောဟီ’’တိ ယံ ဣစ္ဆတိ, တံ ကာရေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ န တွေဝါဟံ ဂါမဏိ ကေနစိ ပရိယာယေနာတိ ဇာတရူပရဇတံ ပနာဟံ ကေနစိပိ ကာရဏေန ပရိယေသိတဗ္ဗန္တိ န ဝဒါမိ။
֍ ဋ္ဌ ၄၄၉။ ပါပကံ ကတန္တိ အသုန္ဒရံ ကတံ။
֍ ဋ္ဌ ၄၅၀။ အဟောဂင်္ဂေါတိ တဿ ပဗ္ဗတဿ နာမံ။
֍ ဋ္ဌ ၄၅၁။ ပဋိကစ္စေဝ ဂစ္ဆေယျန္တိ ယတ္ထ တံ အဓိကရဏံ ဝူပသမေတုံ ဘိက္ခူ သန္နိပတန္တိ, တတ္ထ ပဌမမေဝ ဂစ္ဆေယျံ။ သမ္ဘာဝေသုန္တိ ပါပုဏိံသု။
֍ ဋ္ဌ ၄၅၂။ အလောဏကံ ဘဝိဿတီတိ အလောဏကံ ဘတ္တံ ဝါ ဗျဉ္ဇနံ ဝါ ဘဝိဿတိ။ အာသုတာတိ သဗ္ဗသမ္ဘာရသဇ္ဇိတာ။ ‘‘အသုတ္တာ’’တိ ဝါ ပါဌော။
֍ ဋ္ဌ ၄၅၃။ ဥဇ္ဇဝိံသူတိ နာဝံ အာရုယှ ပဋိသောတေန ဂစ္ဆိံသု။ ပါစီနကာတိ ပါစီနဒေသဝါသိနော။
֍ ဋ္ဌ ၄၅၄။ နနု တွံ အာဝုသော ဝုဍ္ဎော ဝီသတိဝဿောသီတိ နနု တွံ အာဝုသော ဝီသတိဝဿော, န နိဿယပဋိဗဒ္ဓေါ, ကသ္မာ တံ ထေရော ပဏာမေတီတိ ဒီပေန္တိ။ ဂရုနိဿယံ ဂဏှာမာတိ ကိဉ္စာပိ မယံ မဟလ္လကာ, ဧတံ ပန ထေရံ ဂရုံ ကတွာ ဝသိဿာမာတိ အဓိပ္ပါယော။
(သာရတ္ထ၊၃၊၄၅၄။)֍ ဋ္ဌ ၄၅၅။ မေတ္တာယ ရူပါဝစရသမာဓိမတ္တဘာဝတော ‘‘ကုလ္လကဝိဟာရေနာ’’တိ ဝုတ္တံ, ခုဒ္ဒကေန ဝိဟာရေနာတိ အတ္ထော, ခုဒ္ဒကတာ စဿ အဂမ္ဘီရဘာဝတောတိ အာဟ ‘‘ဥတ္တာနဝိဟာရေနာ’’တိ။ သုညတာဝိဟာရေနာတိ သုညတာမုခေန အဓိဂတဖလသမာပတ္တိံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။
֍ ဋ္ဌ ၄၅၇။ သုတ္တဝိဘင်္ဂေတိ ပဒဘာဇနီယေ။ တေန သဒ္ဓိန္တိ ပုရေပဋိဂ္ဂဟိတလောဏေန သဒ္ဓိံ။ န ဟိ ဧတ္ထ ယာဝဇီဝိကံ တဒဟုပဋိဂ္ဂဟိတန္တိ ‘‘ကပ္ပတိ သိင်္ဂိလောဏကပ္ပေါ’’တိ ဧတ္ထ ဝုတ္တသိင်္ဂိလောဏံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တဉှိ ပုရေ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ သိင်္ဂေန ပရိဟဋံ န တဒဟုပဋိဂ္ဂဟိတံ။ ယာဝကာလိကမေဝ တဒဟုပဋိဂ္ဂဟိတန္တိ သိင်္ဂိလောဏေန မိဿေတွာ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ အလောဏာမိသံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဥပေါသထသံယုတ္တေတိ ဥပေါသထပဋိသံယုတ္တေ, ဥပေါသထက္ခန္ဓကေတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အတိသရဏံ အတိသာရော, အတိက္ကမော။ ဝိနယဿ အတိသာရော ဝိနယာတိသာရော။ တံ ပမာဏံ ကရောန္တဿာတိ ဒသာယ သဒ္ဓိံ နိသီဒနေ ယံ ပမာဏံ ဝုတ္တံ, ဒသာယ ဝိနာ တံ ပမာဏံ ကရောန္တဿ။ သေသမေတ္ထ သုဝိညေယျမေဝ။
သတ္တသတိကက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ဒွိဝဂ္ဂသင်္ဂဟာတိ စူဠဝဂ္ဂမဟာဝဂ္ဂသင်္ခါတေဟိ ဒွီဟိ ဝဂ္ဂေဟိ သင်္ဂဟိတာ။ ဒွါဝီသတိပဘေဒနာတိ မဟာဝဂ္ဂေ ဒသ, စူဠဝဂ္ဂေ ဒွါဒသာတိ ဧဝံ ဒွါဝီသတိပ္ပဘေဒါ။ သာသနေတိ သတ္ထုသာသနေ။ ယေ ခန္ဓကာ ဝုတ္တာတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။
ဣတိ သမန္တပါသာဒိကာယ ဝိနယဋ္ဌကထာယ သာရတ္ထဒီပနိယံ
စူဠဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၄၅၅။)ပရိဝါရ-ဋီကာ
နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ
သောဠသမဟာဝါရော
ပညတ္တိဝါရဝဏ္ဏနာ
ဝိသုဒ္ဓပရိဝါရဿာတိ သဗ္ဗသော ပရိသုဒ္ဓခီဏာသဝပရိဝါရဿ။ ဓမ္မက္ခန္ဓသရီရဿာတိ သီလသမာဓိပညာဝိမုတ္တိဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနသင်္ခါတဓမ္မက္ခန္ဓသရီရဿ သာသနေတိ သမ္ဗန္ဓော။ တဿာတိ ‘‘ပရိဝါရော’’တိ ယော သင်္ဂဟံ အာရုဠှော, တဿ။ ပုဗ္ဗာဂတံ နယန္တိ ပုဗ္ဗေ အာဂတံ ဝိနိစ္ဆယံ။
֍ ဋ္ဌ ၁။ ပကတတ္ထပဋိနိဒ္ဒေသော တ-သဒ္ဒေါတိ တဿ ‘‘ဘဂဝတာ’’တိအာဒီဟိ ပဒေဟိ သမာနာဓိကရဏဘာဝေန ဝုတ္တတ္ထဿ ယာယ ဝိနယပညတ္တိယာ ဘဂဝါ ပကတော အဓိကတော သုပါကဋော စ, တံ ဝိနယပညတ္တိံ သဒ္ဓိံ ယာစနာယ အတ္ထဘာဝေန ဒဿေန္တော ‘‘ယော သော…ပေ… ဝိနယပညတ္တိံ ပညပေသီ’’တိ အာဟ။ တတ္ထ ဝိနယပညတ္တိန္တိ ဝိနယဘူတံ ပညတ္တိံ။
‘‘ဇာနတာ ပဿတာ’’တိ ဣမေသံ ပဒါနံ ဝိနယဿ အဓိကတတ္တာ တတ္ထ ဝုတ္တနယေန တာဝ အတ္ထံ ယောဇေတွာ ဣဒါနိ သုတ္တန္တနယေန ဒဿေန္တော သတိပိ ဉာဏဒဿန-သဒ္ဒါနံ ပညာဝေဝစနဘာဝေ တေန တေန ဝိသေသေန တေသံ ဝိသယဝိသေသပဝတ္တိဒဿနတ္ထံ ဝိဇ္ဇတ္တယဝသေန အဘိညာနာဝရဏဉာဏဝသေန သဗ္ဗညုတညာဏမံသစက္ခုဝသေန ပဋိဝေဓဒေသနာဉာဏဝသေန စ အတ္ထံ ယောဇေတွာ ဒဿေန္တော ‘‘အပိစာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ပုဗ္ဗေနိဝါသာဒီဟီတိ ပုဗ္ဗေနိဝါသာသဝက္ခယဉာဏေဟိ။ ပဋိဝေဓပညာယာတိ အရိယမဂ္ဂပညာယ။ ဒေသနာပညာယ ပဿတာတိ ဒေသေတဗ္ဗဓမ္မာနံ ဒေသေတဗ္ဗပ္ပကာရံ ဗောဓနေယျပုဂ္ဂလာနဉ္စ အာသယာနုသယစရိတာဓိမုတ္တိအာဒိဘေဒံ ဓမ္မံ ဒေသနာပညာယ ယာထာဝတော ပဿတာ။ အရဟတာတိ အရီနံ, အရာနဉ္စ ဟတတ္တာ, ပစ္စယာဒီနဉ္စ အရဟတ္တာ အရဟတာ။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေနာတိ သမ္မာ သာမဉ္စ သစ္စာနံ ဗုဒ္ဓတ္တာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန။ အထ ဝါ
(သာရတ္ထ၊၃၊၄၅၆။)အန္တရာယိကဓမ္မေ ဇာနတာ, နိယျာနိကဓမ္မေ ပဿတာ, ကိလေသာရီနံ ဟတတ္တာ အရဟတာ, သမ္မာ သာမံ သဗ္ဗဓမ္မာနံ ဗုဒ္ဓတ္တာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေနာတိ ဧဝံ စတုဝေသာရဇ္ဇဝသေနပေတ္ထ ယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
အပိစ ဌာနာဋ္ဌာနာဒိဝိဘာဂံ ဇာနတာ, ယထာကမ္မူပဂေ သတ္တေ ပဿတာ, သဝါသနအာသဝါနံ ဆိန္နတ္တာ အရဟတာ, အဘိညေယျာဒိဘေဒေ ဓမ္မေ အဘိညေယျာဒိတော အဝိပရီတာဝဗောဓတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန။ အထ ဝါ တီသု ကာလေသု အပ္ပဋိဟတဉာဏတာယ ဇာနတာ, ကာယကမ္မာဒိဝသေန တိဏ္ဏမ္ပိ ကမ္မာနံ ဉာဏာနုပရိဝတ္တိတော သမ္မာ ကာရိတာယ ပဿတာ, ဒဝါဒီနံ အဘာဝသာဓိကာယ ပဟာနသမ္ပဒါယ အရဟတာ, ဆန္ဒာဒီနံ အဟာနိဟေတုဘူတာယ အက္ခယပဋိဘာနသာဓိကာယ သဗ္ဗညုတာယ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေနာတိ ဧဝံ ဒသဗလအဋ္ဌာရသာဝေဏိကဗုဒ္ဓဓမ္မဝသေနပိ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။
֍ ဋ္ဌ ၂။ ပုစ္ဆာဝိဿဇ္ဇနေတိ ပုစ္ဆာယ ဝိဿဇ္ဇနေ။ ဧတ္ထာတိ ဧတသ္မိံ ပုစ္ဆာဝိဿဇ္ဇနေ။ မဇ္ဈိမဒေသေယေဝ ပညတ္တီတိ တသ္မိံယေဝ ဒေသေ ယထာဝုတ္တဝတ္ထုဝီတိက္ကမေ အာပတ္တိသမ္ဘဝတော။ ဝိနီတကထာတိ ဝိနီတဝတ္ထုကထာ, အယမေဝ ဝါ ပါဌော။
ကာယေန ပန အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတီတိ ပုဗ္ဗဘာဂေ သေဝနစိတ္တံ အင်္ဂံ ကတွာ ကာယဒွါရသင်္ခါတဝိညတ္တိံ ဇနယိတွာ ပဝတ္တစိတ္တုပ္ပါဒသင်္ခါတံ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ။ ကိဉ္စာပိ ဟိ စိတ္တေန သမုဋ္ဌာပိတာ ဝိညတ္တိ, တထာပိ စိတ္တေန အဓိပ္ပေတဿ အတ္ထဿ ကာယဝိညတ္တိယာ သာဓိတတ္တာ ‘‘ကာယဒွါရေန အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဣမမတ္ထံ သန္ဓာယာတိ အာပန္နာယ အာပတ္တိယာ အနာပတ္တိဘာဝါပါဒနဿ အသက္ကုဏေယျတာသင်္ခါတမတ္ထံ သန္ဓာယ, န ဘဏ္ဍနာဒိဝူပသမံ။
֍ ဋ္ဌ ၃။ ပေါရာဏကေဟိ မဟာထေရေဟီတိ သီဟဠဒီပဝါသီဟိ မဟာထေရေဟိ။ ဌပိတာတိ ပေါတ္ထကသင်္ဂဟာရောဟနကာလေ ဌပိတာ။ စတုတ္ထသင်္ဂီတိသဒိသာ ဟိ ပေါတ္ထကာရောဟသင်္ဂီတိ။ ဥဘတောဝိဘင်္ဂေ ဒွတ္တိံသ ဝါရာ သုဝိညေယျာဝ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၄၅၇။)သမုဋ္ဌာနသီသဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၂၅၇။ သမုဋ္ဌာနကထာယ ပန ကရုဏာသီတလဘာဝေန စန္ဒသဒိသတ္တာ ‘‘ဗုဒ္ဓစန္ဒေ’’တိ ဝုတ္တံ, ကိလေသတိမိရပဟာနတော ‘‘ဗုဒ္ဓါဒိစ္စေ’’တိ ဝုတ္တံ။ ပိဋကေ တီဏိ ဒေသယီတိ ယသ္မာ တေ ဒေသယန္တိ, တသ္မာ အင်္ဂိရသောပိ ပိဋကာနိ တီဏိ ဒေသယိ။ တာနိ ကတမာနီတိ အာဟ ‘‘သုတ္တန္တ’’န္တိအာဒိ။ မဟာဂုဏန္တိ မဟာနိသံသံ။ ဧဝံ နီယတိ သဒ္ဓမ္မော, ဝိနယော ယဒိ တိဋ္ဌတီတိ ယဒိ ဝိနယပရိယတ္တိ အနန္တရဟိတာ တိဋ္ဌတိ ပဝတ္တတိ, ဧဝံ သတိ ပဋိပတ္တိပဋိဝေဓသဒ္ဓမ္မော နီယတိ ပဝတ္တတိ။ ဝိနယပရိယတ္တိ ပန ကထံ တိဋ္ဌတီတိ အာဟ ‘‘ဥဘတောစာ’’တိအာဒိ။ ပရိဝါရေန ဂန္ထိတာ တိဋ္ဌန္တီတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ တဿေဝ ပရိဝါရဿာတိ တသ္မိံယေဝ ပရိဝါရေ။
နိယတကတန္တိ ကတနိယတံ, နိယမိတန္တိ အတ္ထော။ အညေဟိ သဒ္ဓိန္တိ သေသသိက္ခာပဒေဟိ သဒ္ဓိံ။ အသမ္ဘိန္နသမုဋ္ဌာနာနီတိ အသင်္ကရသမုဋ္ဌာနာနိ။
တသ္မာ သိက္ခေတိ ယသ္မာ ဝိနယေ သတိ သဒ္ဓမ္မော တိဋ္ဌတိ, ဝိနယော စ ပရိဝါရေန ဂန္ထိတော တိဋ္ဌတိ, ပရိဝါရေ စ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ ဒိဿန္တိ, တသ္မာ သိက္ခေယျ ပရိဝါရံ, ဥဂ္ဂဏှေယျာတိ အတ္ထော။
အာဒိမှိ တာဝ ပုရိမနယေတိ ‘‘ဆန္နံ အာပတ္တိသမုဋ္ဌာနာနံ ကတိဟိ သမုဋ္ဌာနေဟိ သမုဋ္ဌာတီတိ ဧကေန သမုဋ္ဌာနေန သမုဋ္ဌာတိ, ကာယတော စ စိတ္တတော စ သမုဋ္ဌာတီ’’တိအာဒိနာ (ပရိ။ ၁၈၇) ပညတ္တိဝါရေ သကိံ အာဂတနယံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။
֍ ဋ္ဌ ၂၅၈။ နာနုဗန္ဓေ ပဝတ္တိနိန္တိ ‘‘ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဝုဋ္ဌာပိတံ ပဝတ္တိနိံ ဒွေ ဝဿာနိ နာနုဗန္ဓေယျာ’’တိ (ပါစိ။ ၁၁၁၁) ဝုတ္တသိက္ခာပဒံ။
֍ ဋ္ဌ ၂၇၀။ အကတန္တိ အညေဟိ အမိဿီကတံ, နိယတသမုဋ္ဌာနန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၄၅၈။)အန္တရပေယျာလံ
ကတိပုစ္ဆာဝါရဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၂၇၁။ ဝေရံ မဏတီတိ ရာဂါဒိဝေရံ မဏတိ ဝိနာသေတိ။ ဧတာယာတိ ဝိရတိယာ။ နိယျာနန္တိ မဂ္ဂံ။ ကာယပါဂဗ္ဗိယန္တိ ကာယပါဂဗ္ဗိယဝသေန ပဝတ္တံ ကာယဒုစ္စရိတံ။
֍ ဋ္ဌ ၂၇၄။ သာရဏီယာတိ သရိတဗ္ဗယုတ္တာ အနုဿရဏာရဟာ အဒ္ဓါနေ အတိက္ကန္တေပိ န သမ္မုဿိတဗ္ဗာ။ မိဇ္ဇတိ သိနိယှတိ ဧတာယာတိ မေတ္တာ, မိတ္တဘာဝေါ။ မေတ္တာ ဧတဿ အတ္ထီတိ မေတ္တံ ကာယကမ္မံ, တံ ပန ယသ္မာ မေတ္တာသဟဂတစိတ္တသမုဋ္ဌာနံ, တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘မေတ္တစိတ္တေန ကတံ ကာယကမ္မ’’န္တိ။ အာဝီတိ ပကာသံ။ ပကာသဘာဝေါ စေတ္ထ ယံ ဥဒ္ဒိဿ တံ ကာယကမ္မံ ကရီယတိ, တဿ သမ္မုခဘာဝတောတိ အာဟ ‘‘သမ္မုခါ’’တိ။ ရဟောတိ အပကာသံ။ အပကာသတာ စ ယံ ဥဒ္ဒိဿ တံ ကမ္မံ ကရီယတိ, တဿ အပစ္စက္ခဘာဝတောတိ အာဟ ‘‘ပရမ္မုခါ’’တိ။ ဥဘယေဟီတိ နဝကေဟိ ထေရေဟိ စ။ ပိယံ ပိယာယိတဗ္ဗံ ကရောတီတိ ပိယကရဏော။ ဂရုံ ဂရုဋ္ဌာနိယံ ကရောတီတိ ဂရုကရဏော။ သင်္ဂဟာယာတိ သင်္ဂဟဝတ္ထုဝိသေသဘာဝတော သဗြဟ္မစာရီနံ သင်္ဂဟဏတ္ထာယ။ အဝိဝါဒါယာတိ သင်္ဂဟဝတ္ထုဘာဝတော ဧဝ န ဝိဝါဒါယ။ သတိ စ အဝိဝါဒဟေတုဘူတသင်္ဂဟကတ္တေ တေသံ ဝသေန သဗြဟ္မစာရီနံ သမဂ္ဂဘာဝေါ ဘေဒါဘာဝေါ သိဒ္ဓေါယေဝါတိ အာဟ ‘‘သမဂ္ဂဘာဝါယာ’’တိအာဒိ။
ပဂ္ဂယှ ဝစနန္တိ ကေဝလံ ‘‘ဒေဝေါ’’တိ အဝတွာ ‘‘ဒေဝတ္ထေရော’’တိ ဂုဏေဟိ ထိရဘာဝဇောတနံ ပဂ္ဂဏှိတွာ ဥစ္စံ ကတွာ ဝစနံ။ မမတ္တဗောဓနဝစနံ မမာယနဝစနံ။ ဧကန္တတိရောက္ခဿ မနောကမ္မဿ သမ္မုခတာ နာမ ဝိညတ္တိသမုဋ္ဌာပနဝသေနေဝ ဟောတိ, တဉ္စ ခေါ လောကေ ကာယကမ္မန္တိ ပါကဋံ ပညာတံ ဟတ္ထဝိကာရာဒိံ အနာမသိတွာယေဝ ဒဿေန္တော ‘‘နယနာနိ ဥမ္မီလေတွာ’’တိအာဒိမာဟ။ ကာမဉ္စေတ္ထ မေတ္တာသိနေဟသိနိဒ္ဓါနံ နယနာနံ ဥမ္မီလနာ ပသန္နေန မုခေန ဩလောကနဉ္စ မေတ္တံ ကာယကမ္မမေဝ, ယဿ ပန စိတ္တဿ ဝသေန နယနာနံ မေတ္တာသိနေဟသိနိဒ္ဓတာ မုခဿ စ ပသန္နတာ, တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘မေတ္တံ မနောကမ္မံ နာမာ’’တိ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၄၅၉။)ဣမာနိ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၁၄၁၊ မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၄၉၂၊ အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၆။၁၁) စ မေတ္တကာယကမ္မာဒီနိ ပါဠိယံ ဘိက္ခူနံ ဝသေန အာဂတာနိ ဂိဟီသုပိ လဗ္ဘန္တိယေဝ။ ဘိက္ခူနဉှိ မေတ္တစိတ္တေန အာစရိယုပဇ္ဈာယဝတ္တာဒိအာဘိသမာစာရိကဓမ္မပူရဏံ မေတ္တံ ကာယကမ္မံ နာမ။ သဗ္ဗဉ္စ အနဝဇ္ဇကာယကမ္မံ အာဘိသမာစာရိကကမ္မန္တောဂဓမေဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဂိဟီနံ စေတိယဝန္ဒနတ္ထာယ ဗောဓိဝန္ဒနတ္ထာယ သံဃနိမန္တနတ္ထာယ ဂမနံ, ဂါမံ ဝါ ပိဏ္ဍာယ ပဝိဋ္ဌေ ဘိက္ခူ ဒိသွာ ပစ္စုဂ္ဂမနံ, ပတ္တပဋိဂ္ဂဟဏံ, အာသနပညာပနံ, အနုဂမနန္တိ ဧဝမာဒိကံ မေတ္တံ ကာယကမ္မံ နာမ။ ဘိက္ခူနံ မေတ္တစိတ္တေန အာစာရပညတ္တိသိက္ခာပန ကမ္မဋ္ဌာနကထန ဓမ္မဒေသနာ ပရိပုစ္ဆန အဋ္ဌကထာကထနဝသေန ပဝတ္တိယမာနံ တေပိဋကမ္ပိ ဗုဒ္ဓဝစနံ မေတ္တံ ဝစီကမ္မံ နာမ။ ဂိဟီနံ ‘‘စေတိယဝန္ဒနတ္ထာယ ဂစ္ဆာမ, ဗောဓိဝန္ဒနတ္ထာယ ဂစ္ဆာမ, ဓမ္မဿဝနံ ကရိဿာမ, ဒီပမာလာပုပ္ဖပူဇံ ကရိဿာမ, တီဏိ သုစရိတာနိ သမာဒါယ ဝတ္တိဿာမ, သလာကဘတ္တာဒီနိ ဒဿာမ, ဝဿာဝါသိကံ ဒဿာမ, အဇ္ဇ သံဃဿ စတ္တာရော ပစ္စယေ ဒဿာမ, သံဃံ နိမန္တေတွာ ခါဒနီယာဒီနိ သံဝိဒဟထ, အာသနာနိ ပညပေထ, ပါနီယံ ဥပဋ္ဌာပေထ, သံဃံ ပစ္စုဂ္ဂန္တွာ အာနေထ, ပညတ္တာသနေ နိသီဒါပေထ, ဆန္ဒဇာတာ ဥဿာဟဇာတာ ဝေယျာဝစ္စံ ကရောထာ’’တိအာဒိကထနကာလေ မေတ္တံ ဝစီကမ္မံ နာမ။ ဘိက္ခူနံ ပါတောဝ ဥဋ္ဌာယ သရီရပဋိဇဂ္ဂနံ စေတိယင်္ဂဏဝတ္တာဒီနိ စ ကတွာ ဝိဝိတ္တာသနေ နိသီဒိတွာ ‘‘ဣမသ္မိံ ဝိဟာရေ ဘိက္ခူ သုခီ ဟောန္တု အဝေရာ အဗျာပဇ္ဇာ’’တိ စိန္တနံ မေတ္တံ မနောကမ္မံ နာမ။ ဂိဟီနံ ‘‘အယျာ သုခီ ဟောန္တု အဝေရာ အဗျာပဇ္ဇာ’’တိ စိန္တနံ မေတ္တံ မနောကမ္မံ နာမ။
လာဘာတိ စီဝရာဒယော လဒ္ဓပစ္စယာ။ ဓမ္မိကာတိ ကုဟနာဒိဘေဒံ မိစ္ဆာဇီဝံ ဝဇ္ဇေတွာ ဓမ္မေန သမေန ဘိက္ခာစရိယဝတ္တေန ဥပ္ပန္နာ။ အန္တမသော ပတ္တပရိယာပန္နမတ္တမ္ပီတိ ပစ္ဆိမကောဋိယာ ပတ္တေ ပရိယာပန္နံ ပတ္တဿ အန္တောဂတံ ဒွတ္တိကဋစ္ဆုဘိက္ခာမတ္တမ္ပိ။ ဒေယျံ ဒက္ခိဏေယျဉ္စ အပ္ပဋိဝိဘတ္တံ ကတွာ ဘုဉ္ဇတီတိ အပ္ပဋိဝိဘတ္တဘောဂီ။ ဧတ္ထ ဟိ ဒွေ ပဋိဝိဘတ္တာနိ နာမ အာမိသပဋိဝိဘတ္တံ ပုဂ္ဂလပဋိဝိဘတ္တဉ္စ။ တတ္ထ ‘‘ဧတ္တကံ ဒဿာမိ, ဧတ္တကံ န ဒဿာမီ’’တိ ဧဝံ စိတ္တေန ဝိဘဇနံ အာမိသပဋိဝိဘတ္တံ နာမ။ ‘‘အသုကဿ ဒဿာမိ, အသုကဿ န ဒဿာမီ’’တိ ဧဝံ စိတ္တေန ဝိဘဇနံ ပန ပုဂ္ဂလပဋိဝိဘတ္တံ နာမ။ တဒုဘယမ္ပိ အကတွာ ယော အပ္ပဋိဝိဘတ္တံ ဘုဉ္ဇတိ, အယံ အပ္ပဋိဝိဘတ္တဘောဂီ နာမ။ တေနာဟ ‘‘နေဝ အာမိသံ ပဋိဝိဘဇိတွာ ဘုဉ္ဇတီ’’တိအာဒိ။ အဒါတုမ္ပီတိ
(သာရတ္ထ၊၃၊၄၆၀။)ပိ-သဒ္ဒေန ဒါတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတီတိ ဒဿေတိ။ ဒါနဉှိ နာမ န ကဿစိ နိဝါရိတံ, တေန ဒုဿီလဿပိ အတ္ထိကဿ သတိ သမ္ဘဝေ ဒါတဗ္ဗံ, တဉ္စ ခေါ ကရုဏာယနဝသေန, န ဝတ္တပူရဏဝသေန။ သာရဏီယဓမ္မပူရကဿ အပ္ပဋိဝိဘတ္တဘောဂိတာယ ‘‘သဗ္ဗေသံ ဒါတဗ္ဗမေဝါ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဂိလာနာဒီနံ ပန ဩဒိဿကံ ကတွာ ဒါနံ အပ္ပဋိဝိဘာဂပက္ခိကံ ‘‘အသုကဿ န ဒဿာမီ’’တိ ပဋိက္ခေပဿ အဘာဝတော။ ဗျတိရေကပ္ပဓာနော ဟိ ပဋိဝိဘာဂေါ။ တေနာဟ ‘‘ဂိလာနဂိလာနုပဋ္ဌာက…ပေ… ဝိစေယျ ဒါတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။
သာဓာရဏဘောဂီတိ ဧတ္ထ သာဓာရဏဘောဂိနော ဣဒံ လက္ခဏံ – ယံ ယံ ပဏီတံ လဘတိ, တံ တံ နေဝ လာဘေန လာဘံ နိဇိဂီသနမုခေန ဂိဟီနံ ဒေတိ အတ္တနော အာဇီဝသုဒ္ဓိံ ရက္ခမာနော, န အတ္တနာဝ ပရိဘုဉ္ဇတိ ‘‘မယှံ အသာဓာရဏဘောဂိတာ မာ ဟောတူ’’တိ။ တံ ပဋိဂ္ဂဏှန္တော စ ‘‘သံဃေန သာဓာရဏံ ဟောတူ’’တိ ဂဟေတွာ ဃဏ္ဋိံ ပဟရိတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ သံဃသန္တကံ ဝိယ ပဿတိ။ ဣမိနာ စ တဿ လာဘဿ တီသုပိ ကာလေသု သာဓာရဏတော ဌပနံ ဒဿိတံ။ ‘‘တံ ပဋိဂ္ဂဏှန္တော စ သံဃေန သာဓာရဏံ ဟောတူ’’တိ ဣမိနာ ပဋိဂ္ဂဟဏကာလော ဒဿိတော, ‘‘ဂဟေတွာ…ပေ… ပဿတီ’’တိ ဣမိနာ ပဋိဂ္ဂဟိတကာလော။ တဒုဘယံ ပန တာဒိသေန ပုဗ္ဗဘာဂေန ဝိနာ န ဟောတီတိ အတ္ထသိဒ္ဓေါ ပုရိမကာလော။ တယိဒမ္ပိ ပဋိဂ္ဂဟဏတော ပုဗ္ဗေဝဿ ဟောတိ ‘‘သံဃေန သာဓာရဏံ ဟောတူတိ ပဋိဂ္ဂဟေဿာမီ’’တိ, ပဋိဂ္ဂဏှန္တဿ ဟောတိ ‘‘သံဃေန သာဓာရဏံ ဟောတူတိ ပဋိဂ္ဂဏှာမီ’’တိ, ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဟောတိ ‘‘သံဃေန သာဓာရဏံ ဟောတူတိ ပဋိဂ္ဂဟိတံ မယာ’’တိ ဧဝံ တိလက္ခဏသမ္ပန္နံ ကတွာ လဒ္ဓလာဘံ ဩသာနလက္ခဏံ အဝိကောပေတွာ ပရိဘုဉ္ဇန္တော သာဓာရဏဘောဂီ အပ္ပဋိဝိဘတ္တဘောဂီ စ ဟောတိ။
ဣမံ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၁၄၁၊ မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၄၉၂၊ အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၆။၁၁) ပန သာရဏီယဓမ္မံ ကော ပူရေတိ, ကော န ပူရေတိ? ဒုဿီလော တာဝ န ပူရေတိ။ န ဟိ တဿ သန္တကံ သီလဝန္တော ဂဏှန္တိ။ ပရိသုဒ္ဓသီလော ပန ဝတ္တံ အခဏ္ဍေန္တော ပူရေတိ။ တတြိဒံ ဝတ္တံ – ယော ဩဒိဿကံ ကတွာ မာတု ဝါ ပိတု ဝါ အာစရိယုပဇ္ဈာယာဒီနံ ဝါ ဒေတိ, သော ဒါတဗ္ဗံ ဒေတု, သာရဏီယဓမ္မော ပနဿ န ဟောတိ, ပလိဗောဓဇဂ္ဂနံ နာမ ဟောတိ။ သာရဏီယဓမ္မော ဟိ မုတ္တပလိဗောဓဿေဝ ဝဋ္ဋတိ။ တေန
(သာရတ္ထ၊၃၊၄၆၁။)ပန ဩဒိဿကံ ဒေန္တေန ဂိလာနဂိလာနုပဋ္ဌာကအာဂန္တုကဂမိကာနဉ္စေဝ နဝပဗ္ဗဇိတဿ စ သံဃာဋိပတ္တဂ္ဂဟဏံ အဇာနန္တဿ ဒါတဗ္ဗံ။ ဧတေသံ ဒတွာ အဝသေသံ ထေရာသနတော ပဋ္ဌာယ ထောကံ ထောကံ အဒတွာ ယော ယတ္တကံ ဂဏှာတိ, တဿ တတ္တကံ ဒါတဗ္ဗံ။ အဝသိဋ္ဌေ အသတိ ပုန ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ထေရာသနတော ပဋ္ဌာယ ယံ ယံ ပဏီတံ, တံ တံ ဒတွာ သေသံ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။
အယံ ပန သာရဏီယဓမ္မော သာရဏီယဓမ္မပူရဏဝိဓိမှိ သုသိက္ခိတာယ ပရိသာယ သုပူရော ဟောတိ။ သုသိက္ခိတာယ ဟိ ပရိသာယ ယော အညတော လဘတိ, သော န ဂဏှာတိ။ အညတော အလဘန္တောပိ ပမာဏယုတ္တမေဝ ဂဏှာတိ, န အတိရေကံ။ အယဉ္စ ပန သာရဏီယဓမ္မော ဧဝံ ပုနပ္ပုနံ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ လဒ္ဓံ လဒ္ဓံ ဒေန္တဿပိ ဒွါဒသဟိ ဝဿေဟိ ပူရတိ, န တတော ဩရံ။ သစေ ဟိ ဒွါဒသမေပိ ဝဿေ သာရဏီယဓမ္မပူရကော ပိဏ္ဍပါတပူရံ ပတ္တံ အာသနသာလာယံ ဌပေတွာ နဟာယိတုံ ဂစ္ဆတိ, သံဃတ္ထေရော စ ‘‘ကဿေသော ပတ္တော’’တိ ဝတွာ ‘‘သာရဏီယဓမ္မပူရကဿာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘အာဟရထ န’’န္တိ သဗ္ဗံ ပိဏ္ဍပါတံ ဝိစာရေတွာ ဘုဉ္ဇိတွာဝ ရိတ္တပတ္တံ ဌပေတိ။ အထ သော ဘိက္ခု ရိတ္တပတ္တံ ဒိသွာ ‘‘မယှံ အနဝသေသေတွာဝ ပရိဘုဉ္ဇိံသူ’’တိ ဒေါမနဿံ ဥပ္ပါဒေတိ, သာရဏီယဓမ္မော ဘိဇ္ဇတိ, ပုန ဒွါဒသ ဝဿာနိ ပူရေတဗ္ဗော ဟောတိ။ တိတ္ထိယပရိဝါသသဒိသော ဟေသ, သကိံ ခဏ္ဍေ ဇာတေ ပုန ပူရေတဗ္ဗောဝ။ ယော ပန ‘‘လာဘာ ဝတ မေ, သုလဒ္ဓံ ဝတ မေ, ယဿ မေ ပတ္တဂတံ အနာပုစ္ဆာဝ သဗြဟ္မစာရိနော ပရိဘုဉ္ဇန္တီ’’တိ သောမနဿံ ဇနေတိ, တဿ ပုဏ္ဏော နာမ ဟောတိ။
ဧဝံ ပူရိတသာရဏီယဓမ္မဿ ပန နေဝ ဣဿာ, န မစ္ဆရိယံ ဟောတိ, မနုဿာနံ ပိယော ဟောတိ သုလဘပစ္စယော, ပတ္တဂတမဿ ဒိယျမာနမ္ပိ န ခီယတိ, ဘာဇနီယဘဏ္ဍဋ္ဌာနေ အဂ္ဂဘဏ္ဍံ လဘတိ, ဘယေ ဝါ ဆာတကေ ဝါ သမ္ပတ္တေ ဒေဝတာ ဥဿုက္ကံ အာပဇ္ဇန္တိ။
တတြိမာနိ ဝတ္ထူနိ – လေဏဂိရိဝါသီ တိဿတ္ထေရော ကိရ မဟာခီရဂါမံ ဥပနိဿာယ ဝသတိ။ ပညာသမတ္တာ ထေရာ နာဂဒီပံ စေတိယဝန္ဒနတ္ထာယ ဂစ္ဆန္တာ ခီရဂါမေ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ကိဉ္စိ အလဒ္ဓါ နိက္ခမိံသု။ ထေရော ပဝိသန္တော တေ ဒိသွာ ပုစ္ဆိ ‘‘လဒ္ဓံ, ဘန္တေ’’တိ။ ဝိစရိမှ, အာဝုသောတိ။ သော အလဒ္ဓဘာဝံ ဉတွာ အာဟ ‘‘ဘန္တေ, ယာဝါဟံ အာဂစ္ဆာမိ, တာဝ ဣဓေဝ
(သာရတ္ထ၊၃၊၄၆၂။)ဟောထာ’’တိ။ မယံ, အာဝုသော, ပညာသ ဇနာ ပတ္တတေမနမတ္တမ္ပိ န လဘိမှာတိ။ ဘန္တေ, နေဝါသိကာ နာမ ပဋိဗလာ ဟောန္တိ, အလဘန္တာပိ ဘိက္ခာစာရမဂ္ဂသဘာဂံ ဇာနန္တီတိ။ ထေရာ အာဂမိံသု။ ထေရော ဂါမံ ပါဝိသိ။ ဓုရဂေဟေယေဝ မဟာဥပါသိကာ ခီရဘတ္တံ သဇ္ဇေတွာ ထေရံ ဩလောကယမာနာ ဌိတာ ထေရဿ ဒွါရံ သမ္ပတ္တဿေဝ ပတ္တံ ပူရေတွာ အဒါသိ။ သော တံ အာဒါယ ထေရာနံ သန္တိကံ ဂန္တွာ ‘‘ဂဏှထ, ဘန္တေ’’တိ သံဃတ္ထေရံ အာဟ။ ထေရော ‘‘အမှေဟိ ဧတ္တကေဟိ ကိဉ္စိ န လဒ္ဓံ, အယံ သီဃမေဝ ဂဟေတွာ အာဂတော, ကိံ နု ခေါ’’တိ သေသာနံ မုခံ ဩလောကေသိ။ ထေရော ဩလောကနာကာရေနေဝ ဉတွာ ‘‘ဘန္တေ, ဓမ္မေန သမေန လဒ္ဓေါ ပိဏ္ဍပါတော, နိက္ကုက္ကုစ္စာ ဂဏှထာ’’တိအာဒိတော ပဋ္ဌာယ သဗ္ဗေသံ ယာဝဒတ္ထံ ဒတွာ အတ္တနာပိ ယာဝဒတ္ထံ ဘုဉ္ဇိ။ အထ နံ ဘတ္တကိစ္စာဝသာနေ ထေရာ ပုစ္ဆိံသု ‘‘ကဒါ, အာဝုသော, လောကုတ္တရဓမ္မံ ပဋိဝိဇ္ဈီ’’တိ? နတ္ထိ မေ, ဘန္တေ, လောကုတ္တရဓမ္မောတိ။ ဈာနလာဘီသိ အာဝုသောတိ? ဧတမ္ပိ မေ, ဘန္တေ, နတ္ထီတိ။ နနု, အာဝုသော, ပါဋိဟာရိယန္တိ? သာရဏီယဓမ္မော မေ, ဘန္တေ, ပူရိတော, တဿ မေ ပူရိတကာလတော ပဋ္ဌာယ သစေပိ ဘိက္ခုသတသဟဿံ ဟောတိ, ပတ္တဂတံ န ခီယတီတိ။ သာဓု သာဓု သပ္ပုရိသ အနုစ္ဆဝိကမိဒံ တုယှန္တိ။ ဣဒံ တာဝ ပတ္တဂတံ န ခီယတီတိ ဧတ္ထ ဝတ္ထု။
အယမေဝ ပန ထေရော စေတိယပဗ္ဗတေ ဂိရိဘဏ္ဍမဟာပူဇာယ ဒါနဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ ‘‘ဣမသ္မိံ ဒါနေ ကိံ ဝရဘဏ္ဍ’’န္တိ ပုစ္ဆိ။ ဒွေ သာဋကာ, ဘန္တေတိ။ ဧတေ မယှံ ပါပုဏိဿန္တီတိ။ တံ သုတွာ အမစ္စော ရညော အာရောစေသိ ‘‘ဧကော ဒဟရော ဧဝံ ဝဒတီ’’တိ။ ‘‘ဒဟရဿ ဧဝံ စိတ္တံ, မဟာထေရာနံ ပန သုခုမာ သာဋကာ ဝဋ္ဋန္တီ’’တိ ဝတွာ ‘‘မဟာထေရာနံ ဒဿာမီ’’တိ ဌပေသိ။ တဿ ဘိက္ခုသံဃေ ပဋိပါဋိယာ ဌိတေ ဒေန္တဿ မတ္ထကေ ဌပိတာပိ တေ သာဋကာ ဟတ္ထံ နာရောဟန္တိ, အညေဝ အာရောဟန္တိ။ ဒဟရဿ ဒါနကာလေ ပန ဟတ္ထံ အာရုဠှာ။ သော တဿ ဟတ္ထေ ဌပေတွာ အမစ္စဿ မုခံ ဩလောကေတွာ ဒဟရံ နိသီဒါပေတွာ ဒါနံ ဒတွာ သံဃံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ဒဟရဿ သန္တိကေ နိသီဒိတွာ ‘‘ဘန္တေ, ဣမံ ဓမ္မံ ကဒါ ပဋိဝိဇ္ဈိတ္ထာ’’တိ အာဟ။ သော ပရိယာယေနပိ အသန္တံ အဝဒန္တော ‘‘နတ္ထိ မယှံ, မဟာရာဇ, လောကုတ္တရဓမ္မော’’တိ အာဟ။ နနု, ဘန္တေ, ပုဗ္ဗေဝ အဝစုတ္ထာတိ။ အာမ မဟာရာဇ, သာရဏီယဓမ္မပူရကော အဟံ, တဿ မေ ဓမ္မဿ ပူရိတကာလတော ပဋ္ဌာယ ဘာဇနီယဋ္ဌာနေ အဂ္ဂဘဏ္ဍံ ပါပုဏာတီတိ။ ‘‘သာဓု သာဓု ဘန္တေ, အနုစ္ဆဝိကမိဒံ
(သာရတ္ထ၊၃၊၄၆၃။)တုမှာက’’န္တိ ဝန္ဒိတွာ ပက္ကာမိ။ ဣဒံ ဘာဇနီယဋ္ဌာနေ အဂ္ဂဘဏ္ဍံ ပါပုဏာတီတိ ဧတ္ထ ဝတ္ထု။
စဏ္ဍာလတိဿဘယေန ပန ဘာတရဂါမဝါသိနော နာဂတ္ထေရိယာ အနာရောစေတွာဝ ပလာယိံသု။ ထေရီ ပစ္စူသသမယေ ‘‘အတိ ဝိယ အပ္ပနိဂ္ဃေါသော ဂါမော, ဥပဓာရေထ တာဝါ’’တိ ဒဟရဘိက္ခုနိယော အာဟ။ တာ ဂန္တွာ သဗ္ဗေသံ ဂတဘာဝံ ဉတွာ အာဂမ္မ ထေရိယာ အာရောစေသုံ။ သာ သုတွာ ‘‘မာ တုမှေ တေသံ ဂတဘာဝံ စိန္တယိတ္ထ, အတ္တနော ဥဒ္ဒေသပရိပုစ္ဆာယောနိသောမနသိကာရေသုယေဝ ယောဂံ ကရောထာ’’တိ ဝတွာ ဘိက္ခာစာရဝေလာယံ ပါရုပိတွာ အတ္တဒွါဒသမာ ဂါမဒွါရေ နိဂြောဓမူလေ အဋ္ဌာသိ။ ရုက္ခေ အဓိဝတ္ထာ ဒေဝတာ ဒွါဒသန္နမ္ပိ ဘိက္ခုနီနံ ပိဏ္ဍပါတံ ဒတွာ ‘‘အယျေ အညတ္ထ မာ ဂစ္ဆထ, နိစ္စံ ဣဓေဝ ဧထာ’’တိ အာဟ။ ထေရိယာ ပန ကနိဋ္ဌဘာတာ နာဂတ္ထေရော နာမ အတ္ထိ, သော ‘‘မဟန္တံ ဘယံ, န သက္ကာ ယာပေတုံ, ပရတီရံ ဂမိဿာမီ’’တိ အတ္တဒွါဒသမော အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနာ နိက္ခန္တော ‘‘ထေရိံ ဒိသွာ ဂမိဿာမီ’’တိ ဘာတရဂါမံ အာဂတော။ ထေရီ ‘‘ထေရာ အာဂတာ’’တိ သုတွာ တေသံ သန္တိကံ ဂန္တွာ ‘‘ကိံ အယျာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ သော တံ ပဝတ္တိံ အာစိက္ခိ။ သာ ‘‘အဇ္ဇ ဧကဒိဝသံ ဝိဟာရေ ဝသိတွာ သွေဝ ဂမိဿထာ’’တိ အာဟ။ ထေရာ ဝိဟာရံ အာဂမံသု။
ထေရီ ပုနဒိဝသေ ရုက္ခမူလေ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ထေရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘ဣမံ ပိဏ္ဍပါတံ ပရိဘုဉ္ဇထာ’’တိ အာဟ။ ထေရော ‘‘ဝဋ္ဋိဿတိ ထေရီ’’တိ ဝတွာ တုဏှီ အဋ္ဌာသိ။ ဓမ္မိကော တာတ ပိဏ္ဍပါတော, ကုက္ကုစ္စံ အကတွာ ပရိဘုဉ္ဇထာတိ။ ဝဋ္ဋိဿတိ ထေရီတိ။ သာ ပတ္တံ ဂဟေတွာ အာကာသေ ခိပိ။ ပတ္တော အာကာသေ အဋ္ဌာသိ။ ထေရော ‘‘သတ္တတာလမတ္တေ ဌိတမ္ပိ ဘိက္ခုနီဘတ္တမေဝ ထေရီ’’တိ ဝတွာ ‘‘ဘယံ နာမ သဗ္ဗကာလံ န ဟောတိ, ဘယေ ဝူပသန္တေ အရိယဝံသံ ကထယမာနော ‘ဘော ပိဏ္ဍပါတိက ဘိက္ခုနီဘတ္တံ ဘုဉ္ဇိတွာ ဝီတိနာမယိတ္ထာ’တိ စိတ္တေန အနုဝဒိယမာနော သန္ထမ္ဘိတုံ န သက္ခိဿာမိ, အပ္ပမတ္တာ ဟောထ ထေရိယော’’တိ မဂ္ဂံ အာရုဟိ။ ရုက္ခဒေဝတာပိ ‘‘သစေ ထေရော ထေရိယာ ဟတ္ထတော ပိဏ္ဍပါတံ ပရိဘုဉ္ဇိဿတိ, န နံ နိဝတ္တေဿာမိ, သစေ န ပရိဘုဉ္ဇိဿတိ, နိဝတ္တေဿာမီ’’တိ စိန္တယမာနာ ဌတွာ ထေရဿ ဂမနံ ဒိသွာ ရုက္ခာ ဩရုယှ ‘‘ပတ္တံ, ဘန္တေ, ဒေထာ’’တိ ပတ္တံ ဂဟေတွာ ထေရံ ရုက္ခမူလံယေဝ အာနေတွာ အာသနံ ပညပေတွာ ပိဏ္ဍပါတံ ဒတွာ ကတဘတ္တကိစ္စံ ပဋိညံ ကာရေတွာ ဒွါဒသ ဘိက္ခုနိယော ဒွါဒသ စ ဘိက္ခူ သတ္တ ဝဿာနိ
(သာရတ္ထ၊၃၊၄၆၄။)ဥပဋ္ဌဟိ။ ဣဒံ ဒေဝတာ ဥဿုက္ကံ အာပဇ္ဇန္တီတိ ဧတ္ထ ဝတ္ထု။ တတြ ဟိ ထေရီ သာရဏီယဓမ္မပူရိကာ အဟောသိ။
နတ္ထိ ဧတေသံ ခဏ္ဍန္တိ အခဏ္ဍာနိ, တံ ပန နေသံ ခဏ္ဍံ ဒဿေတုံ ‘‘ယဿာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဥပသမ္ပန္နသီလာနံ ဥဒ္ဒေသက္ကမေန အာဒိအန္တာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တေနာဟ ‘‘သတ္တသူ’’တိအာဒိ။ အနုပသမ္ပန္နသီလာနံ ပန သမာဒါနက္ကမေနပိ အာဒိအန္တာ လဗ္ဘန္တိ။ ပရိယန္တေ ဆိန္နသာဋကော ဝိယာတိ ဝတ္ထန္တေ ဒသန္တေ ဝါ ဆိန္နဝတ္ထံ ဝိယ။ ဝိသဒိသုဒါဟရဏဉ္စေတံ ‘‘အခဏ္ဍာနီ’’တိ ဣမဿ အဓိကတတ္တာ။ ဧဝံ သေသာနိပိ ဥဒါဟရဏာနိ။ ခဏ္ဍန္တိ ခဏ္ဍဝန္တံ, ခဏ္ဍိတံ ဝါ။ ဆိဒ္ဒန္တိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဝိသဘာဂဝဏ္ဏေန ဂါဝီ ဝိယာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဝိသဘာဂဝဏ္ဏေန ဥပဍ္ဎံ တတိယဘာဂံ ဝါ သမ္ဘိန္နဝဏ္ဏံ သဗလံ, ဝိသဘာဂဝဏ္ဏေဟေဝ ပန ဗိန္ဒူဟိ အန္တရန္တရာ ဝိမိဿံ ကမ္မာသံ။ အယံ ဣမေသံ ဝိသေသော။
ဘုဇိဿဘာဝကရဏတောတိ တဏှာဒါသဗျတော မောစေတွာ ဘုဇိဿဘာဝကရဏတော။ သီလဿ စ တဏှာဒါသဗျတော မောစနံ ဝိဝဋ္ဋူပနိဿယဘာဝါပါဒနံ, တေနဿ ဝိဝဋ္ဋူပနိဿယတာ ဒဿိတာ။ ‘‘ဘုဇိဿဘာဝကရဏတော’’တိ စ ဣမိနာ ဘုဇိဿကရာနိ ဘုဇိဿာနီတိ ဥတ္တရပဒလောပေနာယံ နိဒ္ဒေသောတိ ဒဿေတိ။ ယသ္မာ စ တံသမင်္ဂီပုဂ္ဂလော သေရီ သယံဝသီ ဘုဇိဿော နာမ ဟောတိ, တသ္မာပိ ဘုဇိဿာနိ။ သုပရိသုဒ္ဓဘာဝေန ပါသံသတ္တာ ဝိညုပသတ္ထာနိ။ အဝိညူနံ ပသံသာယ အပ္ပမာဏဘာဝတော ဝိညူဂဟဏံ ကတံ။ တဏှာဒိဋ္ဌီဟိ အပရာမဋ္ဌတ္တာတိ ‘‘ဣမိနာဟံ သီလေန ဒေဝေါ ဝါ ဘဝိဿာမိ ဒေဝညတရော ဝါ’’တိ တဏှာပရာမာသေန ‘‘ဣမိနာဟံ သီလေန ဒေဝေါ ဟုတွာ တတ္ထ နိစ္စော ဓုဝေါ သဿတော ဘဝိဿာမီ’’တိ ဒိဋ္ဌိပရာမာသေန စ အပရာမဋ္ဌတ္တာ။ အထ ဝါ ‘‘အယံ တေ သီလေသု ဒါသော’’တိ စတူသု ဝိပတ္တီသု ယံ ဝါ တံ ဝါ ဝိပတ္တိံ ဒဿေတွာ ‘‘ဣမံ နာမ တွံ အာပန္နပုဗ္ဗော’’တိ ကေနစိ ပရာမဋ္ဌုံ အနုဒ္ဓံသေတုံ အသက္ကုဏေယျတ္တာ အပရာမဋ္ဌာနီတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ သီလံ နာမ အဝိပ္ပဋိသာရာဒိပါရမ္ပရိယေန ယာဝဒေဝ သမာဓိသမ္ပာဒနတ္ထန္တိ အာဟ ‘‘သမာဓိသံဝတ္တနိကာနီ’’တိ။ သမာဓိသံဝတ္တနပ္ပယောဇနာနိ သမာဓိသံဝတ္တနိကာနိ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၄၆၅။)သမာနဘာဝေါ သာမညံ, ပရိပုဏ္ဏစတုပါရိသုဒ္ဓိဘာဝေန မဇ္ဈေ ဘိန္နသုဝဏ္ဏဿ ဝိယ ဘေဒါဘာဝတော သီလေန သာမညံ သီလသာမညံ, တံ ဂတော ဥပဂတောတိ သီလသာမညဂတော။ တေနာဟ ‘‘သမာနဘာဝူပဂတသီလော’’တိ, သီလသမ္ပတ္တိယာ သမာနဘာဝံ ဥပဂတသီလော သဘာဂဝုတ္တိကောတိ အတ္ထော။ သောတာပန္နာဒီနဉှိ သီလံ သမုဒ္ဒန္တရေပိ ဒေဝလောကေပိ ဝသန္တာနံ အညေသံ သောတာပန္နာဒီနံ သီလေန သမာနမေဝ ဟောတိ, နတ္ထိ မဂ္ဂသီလေ နာနတ္တံ။ ကာမဉှိ ပုထုဇ္ဇနာနမ္ပိ စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလေ နာနတ္တံ န သိယာ, တံ ပန န ဧကန္တိကန္တိ ဣဓ နာဓိပ္ပေတံ, မဂ္ဂသီလံ ပန ဧကန္တိကံ နိယတဘာဝတောတိ တမေဝ သန္ဓာယ ‘‘ယာနိ တာနိ သီလာနီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။
ယာယန္တိ ယာ အယံ မယှဉ္စေဝ တုမှာကဉ္စ ပစ္စက္ခဘူတာ။ ဒိဋ္ဌီတိ မဂ္ဂသမ္မာဒိဋ္ဌိ။ နိဒ္ဒေါသာတိ နိဒ္ဓုတဒေါသာ, သမုစ္ဆိန္နရာဂါဒိပါပဓမ္မာတိ အတ္ထော။ နိယျာတီတိ ဝဋ္ဋဒုက္ခတော နိဿရတိ နိဂစ္ဆတိ။ သယံ နိယန္တီယေဝ ဟိ တံမဂ္ဂသမင်္ဂီပုဂ္ဂလံ ဝဋ္ဋဒုက္ခတော နိယျာပေတီတိ ဝုစ္စတိ။ ယာ သတ္ထု အနုသိဋ္ဌိ, တံ ကရောတီတိ တက္ကရော, တဿ, ယထာနုသိဋ္ဌံ ပဋိပဇ္ဇနကဿာတိ အတ္ထော။ ဒိဋ္ဌိသာမညဂတောတိ သစ္စသမ္ပဋိဝေဓေန သမာနဒိဋ္ဌိဘာဝံ ဥပဂတော။
ကတိပုစ္ဆာဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ဆအာပတ္တိသမုဋ္ဌာနဝါရကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၂၇၆။ ပဌမေန အာပတ္တိသမုဋ္ဌာနေနာတိအာဒိ သဗ္ဗံ ဥဒ္ဒေသနိဒ္ဒေသာဒိဝသေန ပဝတ္တပါဠိံ အနုသာရေနေဝ သက္ကာ ဝိညာတုံ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၄၆၆။)သမထဘေဒံ
အဓိကရဏပရိယာယဝါရကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၂၉၃။ လောဘော ပုဗ္ဗင်္ဂမောတိအာဒီသု ပန လောဘဟေတု ဝိဝဒနတော ‘‘လောဘော ပုဗ္ဗင်္ဂမော’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ သေသေသုပိ။ ဌာနာနီတိ ကာရဏာနိ။ တိဋ္ဌန္တိ ဧတ္ထာတိ ဌာနံ။ ကေ တိဋ္ဌန္တိ? ဝိဝါဒါဓိကရဏာဒယော။ ဝသန္တိ ဧတ္ထာတိ ဝတ္ထု။ ဘဝန္တိ ဧတ္ထာတိ ဘူမိ။ ကုသလာကုသလာဗျာကတစိတ္တသမင်္ဂိနော ဝိဝဒနတော ‘‘နဝ ဟေတူ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဒွါဒသ မူလာနီတိ ‘‘ကောဓနော ဟောတိ ဥပနာဟီ’’တိအာဒီနိ ဒွါဒသ မူလာနိ။
֍ * ၂၉၄-၂၉၅။ ဣမာနေဝ ဒွါဒသ ကာယဝါစာဟိ သဒ္ဓိံ ‘‘စုဒ္ဒသ မူလာနီ’’တိ ဝုတ္တာနိ။ သတ္တ အာပတ္တိက္ခန္ဓာ ဌာနာနီတိ ဧတ္ထ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇိတွာ ပဋိစ္ဆာဒေန္တဿ ယာ အာပတ္တိ, တဿာ ပုဗ္ဗေ အာပန္နာ အာပတ္တိယော ဌာနာနီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ‘‘နတ္ထိ အာပတ္တာဓိကရဏံ ကုသလ’’န္တိ ဝစနတော အာပတ္တာဓိကရဏေ အကုသလာဗျာကတဝသေန ဆ ဟေတူ ဝုတ္တာ။ ကုသလစိတ္တံ ပန အင်္ဂံ ဟောတိ, န ဟေတု။
֍ ဋ္ဌ ၂၉၆။ စတ္တာရိ ကမ္မာနိ ဌာနာနီတိ ဧတ္ထ ‘‘ဧဝံ ကတ္တဗ္ဗ’’န္တိ ဣတိကတ္တဗ္ဗတာဒဿနဝသေန ပဝတ္တပါဠိ ကမ္မံ နာမ, ယထာဌိတပါဠိဝသေန ကရောန္တာနံ ကိရိယာ ကိစ္စာဓိကရဏံ နာမ။ ဉတ္တိဉတ္တိဒုတိယဉတ္တိစတုတ္ထကမ္မာနိ ဉတ္တိတော ဇာယန္တိ, အပလောကနကမ္မံ အပလောကနတောဝါတိ အာဟ ‘‘ဉတ္တိတော ဝါ အပလောကနတော ဝါ’’တိ။ ကိစ္စာဓိကရဏံ ဧကေန သမထေန သမ္မတိ, သမ္ပဇ္ဇတီတိ အတ္ထော။ တေဟိ သမေတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဝိဝါဒါဓိကရဏဿ သာဓာရဏာ’’တိ ဝုတ္တံ။
တဗ္ဘာဂိယဝါရကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၂၉၈။ ဝိဝါဒါဓိကရဏဿ တဗ္ဘာဂိယာတိ ဝိဝါဒါဓိကရဏဿ ဝူပသမတော တပ္ပက္ခိကာ။
သမထာ သမထဿ သာဓာရဏဝါရကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၂၉၉။ ဧကံ အဓိကရဏံ သဗ္ဗေ သမထာ ဧကတော ဟုတွာ သမေတုံ သက္ကောန္တိ န သက္ကောန္တီတိ ပုစ္ဆန္တော ‘‘သမထာ သမထဿ သာဓာရဏာ,
(သာရတ္ထ၊၃၊၄၆၇။)သမထာ သမထဿ အသာဓာရဏာ’’တိ အာဟ။ ယေဘုယျသိကာယ သမနံ သမ္မုခါဝိနယံ ဝိနာ န ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ယေဘုယျသိကာ သမ္မုခါဝိနယဿ သာဓာရဏာ’’တိ။ သတိဝိနယာဒီဟိ သမနဿ ယေဘုယျသိကာယ ကိစ္စံ နတ္ထီတိ အာဟ ‘‘သတိဝိနယဿ…ပေ… အသာဓာရဏာ’’တိ။ ဧဝံ သေသေသုပိ။ တဗ္ဘာဂိယဝါရေပိ ဧသေဝ နယော။
ဝိနယဝါရကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၃၀၂။ သဗ္ဗေသမ္ပိ သမထာနံ ဝိနယပရိယာယော လဗ္ဘတီတိ ‘‘ဝိနယော သမ္မုခါဝိနယော’’တိအာဒိနာ ဝိနယဝါရော ဥဒ္ဓဋော။ သိယာ န သမ္မုခါဝိနယောတိ ဧတ္ထ သမ္မုခါဝိနယံ ဌပေတွာ သတိဝိနယာဒယော သေသသမထာ အဓိပ္ပေတာ။ ဧသ နယော သေသေသုပိ။
ကုသလဝါရကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၃၀၃။ သံဃဿ သမ္မုခါ ပဋိညာတေ တံ ပဋိဇာနနံ သံဃသမ္မုခတာ နာမ။ တဿ ပဋိဇာနနစိတ္တံ သန္ဓာယ ‘‘သမ္မုခါဝိနယော ကုသလော’’တိအာဒိ ဝုတ္တန္တိ ဝဒန္တိ။ နတ္ထိ သမ္မုခါဝိနယော အကုသလောတိ ဓမ္မဝိနယပုဂ္ဂလသမ္မုခတာဟိ တိဝင်္ဂိကော သမ္မုခါဝိနယော ဧတေဟိ ဝိနာ နတ္ထိ။ တတ္ထ ကုသလစိတ္တေဟိ ကရဏကာလေ ကုသလော, အရဟန္တေဟိ ကရဏကာလေ အဗျာကတော။ ဧတေသံ သံဃသမ္မုခတာဒီနံ အကုသလပဋိပက္ခတ္တာ အကုသလဿ သမ္ဘဝေါ နတ္ထိ, တသ္မာ ‘‘နတ္ထိ သမ္မုခါဝိနယော အကုသလော’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ယေဘုယျသိကာ အဓမ္မဝါဒီဟိ ဝူပသမနကာလေ, ဓမ္မဝါဒီနမ္ပိ အဓမ္မဝါဒိမှိ သလာကဂ္ဂါဟာပကေ ဇာတေ အကုသလာ။ သတိဝိနယော အနရဟတော သဉ္စိစ္စ သတိဝိနယဒါနေ အကုသလော။ အမူဠှဝိနယော အနုမ္မတ္တကဿ ဒါနေ, ပဋိညာတကရဏံ မူဠှဿ အဇာနတော ပဋိညာယ ကရဏေ, တဿပါပိယသိကာ သုဒ္ဓဿ ကရဏေ, တိဏဝတ္ထာရကံ မဟာကလဟေ သဉ္စိစ္စ ကရဏေ စ အကုသလံ။ သဗ္ဗတ္ထ အရဟတော ဝသေနေဝ အဗျာကတ’’န္တိ သဗ္ဗမေတံ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။
သမထဝါရဝိဿဇ္ဇနာဝါရကထာဝဏ္ဏနာ
֍ * ၃၀၄-၃၀၅။ ယတ္ထ ယေဘုယျသိကာ လဗ္ဘတိ, တတ္ထ သမ္မုခါဝိနယော လဗ္ဘတီတိအာဒိ ပုစ္ဆာ။ ယသ္မိံ သမယေ သမ္မုခါဝိနယေန စာတိအာဒိ
(သာရတ္ထ၊၃၊၄၆၈။)တဿာ ဝိဿဇ္ဇနံ, ယသ္မိံ သမယေ သမ္မုခါဝိနယေန စ ယေဘုယျသိကာယ စ အဓိကရဏံ ဝူပသမ္မတိ, တသ္မိံ သမယေ ယတ္ထ ယေဘုယျသိကာ လဗ္ဘတိ, တတ္ထ သမ္မုခါဝိနယော လဗ္ဘတီတိ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ သမ္ဗန္ဓော။ ယတ္ထ ပဋိညာတကရဏံ လဗ္ဘတိ, တတ္ထ သမ္မုခါဝိနယော လဗ္ဘတီတိ ဧတ္ထ ဧကံ ဝါ ဒွေ ဝါ ဗဟူ ဝါ ဘိက္ခူ ‘‘ဣမံ နာမ အာပတ္တိံ အာပန္နောသီ’’တိ ပုစ္ဆိတေ သတိ ‘‘အာမာ’’တိ ပဋိဇာနနေ ဒွေပိ ပဋိညာတကရဏသမ္မုခါဝိနယာ လဗ္ဘန္တိ။ တတ္ထ ‘‘သံဃသမ္မုခတာ ဓမ္မဝိနယပုဂ္ဂလသမ္မုခတာ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တသမ္မုခါဝိနယေ သံဃဿ ပုရတော ပဋိညာတံ စေ, သံဃသမ္မုခတာ။ တတ္ထေဝ ဒေသိတံ စေ, ဓမ္မဝိနယသမ္မုခတာယောပိ လဒ္ဓါ ဟောန္တိ။ အထ ဝိဝဒန္တာ အညမညံ ပဋိဇာနန္တိ စေ, ပုဂ္ဂလသမ္မုခတာ။ တဿေဝ သန္တိကေ ဒေသိတံ စေ, ဓမ္မဝိနယသမ္မုခတာယောပိ လဒ္ဓါ ဟောန္တိ။ ဧကဿေဝ ဝါ ဧကဿ သန္တိကေ အာပတ္တိဒေသနကာလေ ‘‘ပဿသိ, ပဿာမီ’’တိ ဝုတ္တေ တတ္ထ ဓမ္မဝိနယပုဂ္ဂလသမ္မုခတာသညိတော သမ္မုခါဝိနယော စ ပဋိညာတကရဏဉ္စ လဒ္ဓံ ဟောတိ။
သံသဋ္ဌဝါရကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၃၀၆။ အဓိကရဏာနံ ဝူပသမောဝ သမထော နာမ, တသ္မာ အဓိကရဏေန ဝိနာ သမထာ နတ္ထီတိ အာဟ ‘‘မာ ဟေဝန္တိဿ ဝစနီယော…ပေ… ဝိနိဗ္ဘုဇိတွာ နာနာကရဏံ ပညာပေတု’’န္တိ။
သမထာဓိကရဏဝါရကထာဝဏ္ဏနာ
֍ * ၃၀၉-၃၁၀။ သမထာ သမထေဟိ သမ္မန္တီတိအာဒိ ပုစ္ဆာ။ သိယာ သမထာ သမထေဟိ သမ္မန္တီတိအာဒိ ဝိဿဇ္ဇနံ။ တတ္ထ သမထာ သမထေဟိ သမ္မန္တီတိ ဧတ္ထ သမ္မန္တီတိ သမ္ပဇ္ဇန္တိ, အဓိကရဏာ ဝါ ပန သမ္မန္တိ ဝူပသမံ ဂစ္ဆန္တိ, တသ္မာ ယေဘုယျသိကာ သမ္မုခါဝိနယေန သမ္မတီတိ ဧတ္ထ သမ္မုခါဝိနယေန သဒ္ဓိံ ယေဘုယျသိကာ သမ္ပဇ္ဇတိ, န သတိဝိနယာဒီဟိ သဒ္ဓိံ တေသံ တဿာ အနုပကာရတ္တာတိ ဧဝမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။
֍ ဋ္ဌ ၃၁၁။ ‘‘သမ္မုခါဝိနယော ဝိဝါဒါဓိကရဏေန သမ္မတီ’’တိ ပါဌော။ ‘‘သမ္မုခါဝိနယော န ကေနစိ သမ္မတီ’’တိ ဟိ အဝသာနေ ဝုတ္တတ္တာ
(သာရတ္ထ၊၃၊၄၆၉။)သမ္မုခါဝိနယော သယံ သမထေန ဝါ အဓိကရဏေန ဝါ သမေတဗ္ဗော န ဟောတိ။
֍ ဋ္ဌ ၃၁၃။ ဝိဝါဒါဓိကရဏံ…ပေ… ကိစ္စာဓိကရဏေန သမ္မတီတိ ဧတ္ထ ‘‘သုဏာတု မေ ဘန္တေ …ပေ… ပဌမံ သလာကံ နိက္ခိပါမီ’’တိ ဧဝံ ဝိဝါဒါဓိကရဏံ ကိစ္စာဓိကရဏေန သမ္မတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။
သမုဋ္ဌာပနဝါရကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၃၁၄။ ဝိဝါဒါဓိကရဏံ န ကတမံ အဓိကရဏံ သမုဋ္ဌာပေတီတိ ‘‘နာယံ ဓမ္မော’’တိ ဝုတ္တမတ္တေနေဝ ကိဉ္စိ အဓိကရဏံ န သမုဋ္ဌာပေတီတိ အတ္ထော။
ဘဇတိဝါရကထာဝဏ္ဏနာ
֍ * ၃၁၈-၉။ ကတမံ အဓိကရဏံ ပရိယာပန္နန္တိ ကတမာဓိကရဏပရိယာပန္နံ, အယမေဝ ဝါ ပါဌော။ ဝိဝါဒါဓိကရဏံ ဝိဝါဒါဓိကရဏံ ဘဇတီတိ ပဌမုပ္ပန္နဝိဝါဒံ ပစ္ဆာ ဥပ္ပန္နော ဘဇတိ။ ဝိဝါဒါဓိကရဏံ ဒွေ သမထေ ဘဇတီတိ ‘‘မံ ဝူပသမေတုံ သမတ္ထာ တုမှေ’’တိ ဝဒန္တံ ဝိယ ဘဇတိ။ ဒွီဟိ သမထေဟိ သင်္ဂဟိတန္တိ ‘‘မယံ တံ ဝူပသမေဿာမာ’’တိ ဝဒန္တေဟိ ဝိယ ဒွီဟိ သမထေဟိ သင်္ဂဟိတံ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၄၇၀။)ပုစ္ဆာဝိဿဇ္ဇနာဝဏ္ဏနာ
ခန္ဓကပုစ္ဆာဝါရော
֍ ဋ္ဌ ၃၂၀။ နိဒါနေန စ နိဒ္ဒေသေန စ သဒ္ဓိန္တိ ဧတ္ထ နိဒါနေနာတိ သိက္ခာပဒပညတ္တိဒေသသင်္ခါတေန နိဒါနေန။ နိဒ္ဒေသေနာတိ ပုဂ္ဂလာဒိနိဒ္ဒေသေန။ ဥဘယေနပိ တဿ တဿ သိက္ခာပဒဿ ဝတ္ထု ဒဿိတံ, တသ္မာ ဝတ္ထုနာ သဒ္ဓိံ ခန္ဓကံ ပုစ္ဆိဿာမီတိ အယမေတ္ထ အတ္ထော။ တတ္ထာတိ တသ္မိံ ဥပသမ္ပဒက္ခန္ဓကေ။ ဥတ္တမာနိ ပဒါနိ ဝုတ္တာနီတိ ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, ဦနဝီသတိဝဿော ပုဂ္ဂလော ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော’’တိအာဒိနာ (မဟာဝ။ ၉၉, ၁၂၄) နယေန ဥတ္တမပဒါနိ ဝုတ္တာနိ။ စမ္မသံယုတ္တေတိ စမ္မက္ခန္ဓကေ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၄၇၁။)ဧကုတ္တရိကနယော
ဧကကဝါရဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၃၂၁။ မူလဝိသုဒ္ဓိယာ အန္တရာပတ္တီတိ အန္တရာပတ္တိံ အာပဇ္ဇိတွာ မူလာယပဋိကဿနံ ကတွာ ဌိတေန အာပန္နာ။ ‘‘အဂ္ဃဝိသုဒ္ဓိယာ အန္တရာပတ္တီတိ သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိတွာ တာသု သဗ္ဗစိရပဋိစ္ဆန္နဝသေန အဂ္ဃသမောဓာနံ ဂဟေတွာ ဝသန္တေန အာပန္နာပတ္တီ’’တိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ သဥဿာဟေနေဝ စိတ္တေနာတိ ‘‘ပုနပိ အာပဇ္ဇိဿာမီ’’တိ သဥဿာဟေနေဝ စိတ္တေန။ ဘိက္ခုနီနံ အဋ္ဌဝတ္ထုကာယ ဝသေန စေတံ ဝုတ္တံ။ တေနေဝါဟ ‘‘အဋ္ဌမေ ဝတ္ထုသ္မိံ ဘိက္ခုနိယာ ပါရာဇိကမေဝ ဟောတီ’’တိ။ ‘‘ဓမ္မိကဿ ပဋိဿဝဿ အသစ္စာပနေ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ အဓမ္မိကပဋိဿဝဿ ဝိသံဝါဒေ ဒုက္ကဋံ န ဟောတိ။ ‘‘တုမှေ ဝိဗ္ဘမထာ’’တိ ဟိ ဝုတ္တေ သုဒ္ဓစိတ္တော ‘‘သာဓူ’’တိ ပဋိဿုဏိတွာ သစေ န ဝိဗ္ဘမတိ, အနာပတ္တိ။ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ။ ပဉ္စဒသသု ဓမ္မေသူတိ ‘‘ကာလေန ဝက္ခာမိ, နော အကာလေနာ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တပဉ္စဒသဓမ္မေသု။ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇိတုံ ဘဗ္ဗတာယ ဘဗ္ဗာပတ္တိကာ။
ဧကကဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ဒုကဝါရဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၃၂၂။ ဒုကေသု နိဒဟနေတိ အာတပေ အတိစိရံ ဌပေတွာ နိဒဟနေ။ ဝတ္ထုသဘာဂံ ဒေသေန္တော ဒေသေန္တော အာပဇ္ဇတိ, အာပန္နံ အာပတ္တိံ န ဒေသေဿာမီတိ ဓုရံ နိက္ခိပန္တော န ဒေသေန္တော အာပဇ္ဇတိ။ ရောမဇနပဒေ ဇာတံ ရောမကံ။ ပက္ကာလကန္တိ ယဝက္ခာရံ။ အနုညာတလောဏတ္တာ လောဏာနိပိ ဒုကေသု ဝုတ္တာနိ။
ဒုကဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၄၇၂။)တိကဝါရဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၃၂၃။ တိကေသု ဝစီသမ္ပယုတ္တံ ကာယကိရိယံ ကတွာတိ ကာယေန နိပစ္စကာရံ ကတွာ။ မုခါလမ္ဗရကရဏာဒိဘေဒေါတိ မုခဘေရိဝါဒနာဒိပ္ပဘေဒေါ။ ယဿ သိက္ခာပဒဿ ဝီတိက္ကမေ ကာယသမုဋ္ဌာနာ အာပတ္တိယော, တံ ကာယဒွါရေ ပညတ္တသိက္ခာပဒံ။ ဥပဃာတေတီတိ ဝိနာသေတိ။ န အာဒါတဗ္ဗန္တိ ‘‘ဣမသ္မာ ဝိဟာရာ ပရမ္ပိ မာ နိက္ခမ, ဝိနယဓရာနံ ဝါ သန္တိကံ အာဂစ္ဆ ဝိနိစ္ဆယံ ဒါတု’’န္တိ ဝုတ္တေ တဿ ဝစနံ န ဂဟေတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။
အကုသလာနိ စေဝ မူလာနိ စာတိ အကောသလ္လသမ္ဘူတဋ္ဌေန ဧကန္တာကုသလဘာဝတော အကုသလာနိ, အတ္တနာ သမ္ပယုတ္တဓမ္မာနံ သုပ္ပတိဋ္ဌိတဘာဝသာဓနတော မူလာနိ, န အကုသလဘာဝသာဓနတော။ န ဟိ မူလတော အကုသလာနံ အကုသလဘာဝေါ, ကုသလာဒီနံ ဝါ ကုသလာဒိဘာဝေါ။ တထာ စ သတိ မောမူဟစိတ္တဒွယမောဟဿ အကုသလဘာဝေါ န သိယာ။
ဒုဋ္ဌု စရိတာနီတိ ပစ္စယတော သမ္ပယုတ္တဓမ္မတော ပဝတ္တိအာကာရတော စ န သုဋ္ဌု အသမ္မာပဝတ္တိတာနိ။ ဝိရူပါနီတိ ဗီဘစ္ဆာနိ သမ္ပတိ အာယတိဉ္စ အနိဋ္ဌရူပတ္တာ။ သုဋ္ဌု စရိတာနီတိအာဒီသု ဝုတ္တဝိပရိယာယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဒွေပိ စေတေ တိကာ ပဏ္ဏတ္တိယာ ဝါ ကမ္မပထေဟိ ဝါ ကထေတဗ္ဗာ။ ပဏ္ဏတ္တိယာ တာဝ ကာယဒွါရေ ပညတ္တသိက္ခာပဒဿ ဝီတိက္ကမော ကာယဒုစ္စရိတံ, အဝီတိက္ကမော ကာယသုစရိတံ။ ဝစီဒွါရေ ပညတ္တသိက္ခာပဒဿ ဝီတိက္ကမော ဝစီဒုစ္စရိတံ, အဝီတိက္ကမော ဝစီသုစရိတံ။ ဥဘယတ္ထ ပညတ္တသိက္ခာပဒဿ ဝီတိက္ကမော မနောဒုစ္စရိတံ မနောဒွါရေ ပညတ္တသိက္ခာပဒဿ အဘာဝတော။ တယိဒံ ဒွါရဒွယေ အကိရိယသမုဋ္ဌာနာယ အာပတ္တိယာ ဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယထာဝုတ္တာယ အာပတ္တိယာ အဝီတိက္ကမောဝ မနောသုစရိတံ။ အယံ ပဏ္ဏတ္တိကထာ။
ပါဏာတိပါတာဒယော ပန တိဿော စေတနာ ကာယဒွါရေ ဝစီဒွါရေပိ ဥပ္ပန္နာ ကာယဒုစ္စရိတံ ဒွါရန္တရေ ဥပ္ပန္နဿပိ ကမ္မဿ သနာမာပရိစ္စာဂတော ယေဘုယျဝုတ္တိယာ တဗ္ဗဟုလဝုတ္တိယာ စ။ တေနာဟု အဋ္ဌကထာစရိယာ –
‘‘ဒွါရေ စရန္တိ ကမ္မာနိ, န ဒွါရာ ဒွါရစာရိနော၊
တသ္မာ ဒွါရေဟိ ကမ္မာနိ, အညမညံ ဝဝတ္ထိတာ’’တိ။ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ကာမာဝစရကုသလ ဒွါရကထာ, ကာယကမ္မဒွါရ)၊
(သာရတ္ထ၊၃၊၄၇၃။)တထာ စတဿော မုသာဝါဒါဒိစေတနာ ကာယဒွါရေပိ ဝစီဒွါရေပိ ဥပ္ပန္နာ ဝစီဒုစ္စရိတံ, အဘိဇ္ဈာ ဗျာပါဒေါ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌီတိ တယော မနောကမ္မဘူတာယ စေတနာယ သမ္ပယုတ္တဓမ္မာ မနောဒုစ္စရိတံ, ကာယဝစီကမ္မဘူတာယ ပန စေတနာယ သမ္ပယုတ္တာ အဘိဇ္ဈာဒယော တံတံပက္ခိကာ ဝါ ဟောန္တိ အဗ္ဗောဟာရိကာ ဝါ။ ပါဏာတိပါတာဒီဟိ ဝိရမန္တဿ ဥပ္ပန္နာ တိဿော စေတနာပိ ဝိရတိယောပိ ကာယသုစရိတံ ကာယိကဿ ဝီတိက္ကမဿ အကရဏဝသေန ပဝတ္တနတော။ ကာယေန ပန သိက္ခာပဒါနံ သမာဒိယမာနေ သီလဿ ကာယသုစရိတဘာဝေ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထိ။ မုသာဝါဒါဒီဟိ ဝိရမန္တဿ စတဿော စေတနာပိ ဝိရတိယောပိ ဝစီသုစရိတံ ဝါစသိကဿ ဝီတိက္ကမဿ အကရဏဝသေန ပဝတ္တနတော။ အနဘိဇ္ဈာ အဗျာပါဒေါ သမ္မာဒိဋ္ဌီတိ တယော စေတနာသမ္ပယုတ္တဓမ္မာ မနောသုစရိတန္တိ အယံ ကမ္မပထကထာ။
တိကဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
စတုက္ကဝါရဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၃၂၄။ စတုက္ကေသု အနရိယဝေါဟာရာတိ အနရိယာနံ လာမကာနံ ဝေါဟာရာ သံဝေါဟာရာ အဘိလာပဝါစာ။ အရိယဝေါဟာရာတိ အရိယာနံ သပ္ပုရိသာနံ ဝေါဟာရာ။ ဒိဋ္ဌဝါဒိတာတိ ‘‘ဒိဋ္ဌံ မယာ’’တိ ဧဝံဝါဒိတာ။ ဧတ္ထ စ တံတံသမုဋ္ဌာပကစေတနာဝသေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။
ပဌမကပ္ပိကေသု ပဌမံ ပုရိသလိင်္ဂမေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ အာဟ ‘‘ပဌမံ ဥပ္ပန္နဝသေနာ’’တိ။ ပုရိမံ ပုရိသလိင်္ဂံ ပဇဟတီတိ ယထာဝုတ္တေနတ္ထေန ပုဗ္ဗင်္ဂမဘာဝတော ပုရိမသင်္ခါတံ ပုရိသလိင်္ဂံ ဇဟတိ။ သတံ တိံသဉ္စ သိက္ခာပဒါနီတိ တိံသာဓိကာနိ သတံ သိက္ခာပဒါနိ။
ဘိက္ခုဿ စ ဘိက္ခုနိယာ စ စတူသု ပါရာဇိကေသူတိ သာဓာရဏေသုယေဝ စတူသု ပါရာဇိကေသု။ ပဌမော ပဉှောတိ ‘‘အတ္ထိ ဝတ္ထုနာနတ္တတာ, နော အာပတ္တိနာနတ္တတာ’’တိ အယံ ပဉှော။ ‘‘အတ္ထိ အာပတ္တိသဘာဂတာ, နော ဝတ္ထုသဘာဂတာ’’တိ အယံ ဣဓ ဒုတိယော နာမ။
အနာပတ္တိဝဿစ္ဆေဒဿာတိ နတ္ထိ ဧတသ္မိံ ဝဿစ္ဆေဒေ အာပတ္တီတိ အနာပတ္တိဝဿစ္ဆေဒေါ, တဿ, အနာပတ္တိကဿ ဝဿစ္ဆေဒဿာတိ အတ္ထော။
(သာရတ္ထ၊၃၊၄၇၄။)မန္တာဘာသာတိ မတိယာ ဥပပရိက္ခိတွာ ဘာသနတော အသမ္ဖပ္ပလာပဝါစာ ဣဓ ‘‘မန္တာဘာသာ’’တိ ဝုတ္တာ။
နဝမဘိက္ခုနိတော ပဋ္ဌာယ ဥပဇ္ဈာယာပိ အဘိဝါဒနာရဟာ နော ပစ္စုဋ္ဌာနာရဟာတိ ယသ္မာ ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ဘတ္တဂ္ဂေ အဋ္ဌန္နံ ဘိက္ခုနီနံ ယထာဝုဍ္ဎံ အဝသေသာနံ ယထာဂတိက’’န္တိ ဝဒန္တေန ဘဂဝတာ ဘတ္တဂ္ဂေ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ အဋ္ဌန္နံယေဝ ဘိက္ခုနီနံ ယထာဝုဍ္ဎံ အနုညာတံ, အဝသေသာနံ အာဂတပဋိပါဋိယာ, တသ္မာ နဝမဘိက္ခုနိတော ပဋ္ဌာယ သစေ ဥပဇ္ဈာယာပိ ဘိက္ခုနီ ပစ္ဆာ အာဂစ္ဆတိ, န ပစ္စုဋ္ဌာနာရဟာ, ယထာနိသိန္နာဟိယေဝ သီသံ ဥက္ခိပိတွာ အဘိဝါဒေတဗ္ဗတ္တာ အဘိဝါဒနာရဟာ။ အာဒိတော နိသိန္နာသု ပန အဋ္ဌသု ယာ အဗ္ဘန္တရိမာ အညာ ဝုဍ္ဎတရာ အာဂစ္ဆတိ, သာ အတ္တနော နဝကတရံ ဝုဋ္ဌာပေတွာ နိသီဒိတုံ လဘတိ။ တသ္မာ သာ တာဟိ အဋ္ဌဟိ ဘိက္ခုနီဟိ ပစ္စုဋ္ဌာနာရဟာ။ ယာ ပန အဋ္ဌဟိပိ နဝကတရာ, သာ သစေပိ သဋ္ဌိဝဿာ ဟောတိ, အာဂတပဋိပါဋိယာဝ နိသီဒိတုံ လဘတိ။
ဣဓ န ကပ္ပန္တီတိ ဝဒန္တောတိ ပစ္စန္တိမဇနပဒေသု ဌတွာ ‘‘ဣဓ န ကပ္ပန္တီ’’တိ ဝဒန္တော ဝိနယာတိသာရဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇတိ။ ကပ္ပိယဉှိ ‘‘န ကပ္ပတီ’’တိ ဝဒန္တော ပညတ္တံ သမုစ္ဆိန္ဒတိ နာမ။ ဣဓ ကပ္ပန္တီတိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။
စတုက္ကဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ပဉ္စကဝါရဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၃၂၅။ ပဉ္စကေသု ‘‘နိမန္တိတော သဘတ္တော သမာနော သန္တံ ဘိက္ခုံ အနာပုစ္ဆာ’’တိ (ပါစိ။ ၂၉၄-၂၉၇) ဝစနတော အကပ္ပိယနိမန္တနံ သာဒိယန္တဿေဝ အနာမန္တစာရော န ဝဋ္ဋတီတိ ‘‘ပိဏ္ဍပါတိကဿ ကပ္ပန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဂဏဘောဇနာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ အဓိဋ္ဌဟိတွာ ဘောဇနန္တိ ‘‘ဂိလာနသမယော’’တိအာဒိနာ အာဘောဂံ ကတွာ ဘောဇနံ။ အဝိကပ္ပနာတိ ‘‘မယှံ ဘတ္တပစ္စာသံ ဣတ္ထန္နာမဿ ဒမ္မီ’’တိ ဧဝံ အဝိကပ္ပနာ။
အယသတော ဝါ ဂရဟတော ဝါတိ ဧတ္ထ ပရမ္မုခါ အဂုဏဝစနံ အယသော။ သမ္မုခါ ဂရဟာ။ ဝိယသတီတိ ဗျသနံ, ဟိတသုခံ ခိပတိ ဝိဒ္ဓံသေတီတိ အတ္ထော။
(သာရတ္ထ၊၃၊၄၇၅။)ဉာတီနံ ဗျသနံ ဉာတိဗျသနံ, စောရရောဂဘယာဒီဟိ ဉာတိဝိနာသောတိ အတ္ထော။ ဘောဂါနံ ဗျသနံ ဘောဂဗျသနံ, ရာဇစောရာဒိဝသေန ဘောဂဝိနာသောတိ အတ္ထော။ ရောဂေါ ဧဝ ဗျသနံ ရောဂဗျသနံ။ ရောဂေါ ဟိ အာရောဂျံ ဗျသတိ ဝိနာသေတီတိ ဗျသနံ။ သီလဿ ဗျသနံ သီလဗျသနံ, ဒုဿီလျဿေတံ နာမံ။ သမ္မာဒိဋ္ဌိံ ဝိနာသယမာနာ ဥပ္ပန္နာ ဒိဋ္ဌိယေဝ ဗျသနံ ဒိဋ္ဌိဗျသနံ။ ဉာတိသမ္ပဒါတိ ဉာတီနံ သမ္ပဒါ ပါရိပူရိ ဗဟုဘာဝေါ။ ဘောဂသမ္ပဒါယပိ ဧသေဝ နယော။ အာရောဂျဿ သမ္ပဒါ အာရောဂျသမ္ပဒါ။ ပါရိပူရိ ဒီဃရတ္တံ အရောဂတာ။ သီလဒိဋ္ဌိသမ္ပဒါသုပိ ဧသေဝ နယော။
ဝတ္တံ ပရိစ္ဆိန္ဒီတိ တသ္မိံ ဒိဝသေ ကာတဗ္ဗဝတ္တံ နိဋ္ဌာပေသိ။ အဋ္ဌ ကပ္ပေ အနုဿရီတိအာဒိနာ တသ္မိံ ခဏေ ဈာနံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ ပုဗ္ဗေနိဝါသဉာဏံ နိဗ္ဗတ္တေသီတိ ဒီပေတိ။ ဉတ္တိယာ ကမ္မပ္ပတ္တော ဟုတွာတိ ဉတ္တိယာ ဌပိတာယ အနုဿာဝနကမ္မပ္ပတ္တော ဟုတွာတိ အတ္ထော။
မန္ဒတ္တာ မောမူဟတ္တာတိ နေဝ သမာဒါနံ ဇာနာတိ, န အာနိသံသံ, အတ္တနော ပန မန္ဒတ္တာ မောမူဟတ္တာ အညာဏေနေဝ အာရညိကော ဟောတိ။ ပါပိစ္ဆော ဣစ္ဆာပကတောတိ ‘‘အရညေ မေ ဝိဟရန္တဿ ‘အယံ အာရညိကော’တိ စတုပ္ပစ္စယသက္ကာရံ ကရိဿန္တိ, ‘အယံ ဘိက္ခု လဇ္ဇီ ပဝိဝိတ္တော’တိအာဒီဟိ စ ဂုဏေဟိ သမ္ဘာဝေဿန္တီ’’တိ ဧဝံ ပါပိကာယ ဣစ္ဆာယ ဌတွာ တာယ ဧဝ ဣစ္ဆာယ အဘိဘူတော ဟုတွာ အာရညိကော ဟောတီတိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘အရညဝါသေန ပစ္စယလာဘံ ပတ္ထယမာနော’’တိ။ ဥမ္မာဒဝသေန အရညံ ပဝိသိတွာ ဝိဟရန္တော ဥမ္မာဒါ စိတ္တက္ခေပါ အာရညိကော နာမ ဟောတိ။ ဝဏ္ဏိတန္တိ ဣဒံ အာရညိကင်္ဂံ နာမ ဗုဒ္ဓေဟိ ဗုဒ္ဓသာဝကေဟိ စ ဝဏ္ဏိတံ ပသတ္ထန္တိ အာရညိကော ဟောတိ။
ပဉ္စကဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ဆက္ကဝါရဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၃၂၆။ ဆက္ကေသု ဆဗ္ဗဿပရမတာ ဓာရေတဗ္ဗန္တိ ပဒဘာဇနံ ဒဿိတံ။ သေသံ ဥတ္တာနမေဝ။
ဆက္ကဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၄၇၆။)သတ္တကဝါရဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၃၂၇။ သတ္တကေသု ဆက္ကေ ဝုတ္တာနိယေဝ သတ္တကဝသေန ယောဇေတဗ္ဗာနီတိ ဆက္ကေ ဝုတ္တစုဒ္ဒသပရမာနိ ဒွိဓာ ကတွာ ဒွိန္နံ သတ္တကာနံ ဝသေန ယောဇေတဗ္ဗာနိ။
အာပတ္တိံ ဇာနာတီတိ အာပတ္တိံယေဝ ‘‘အာပတ္တီ’’တိ ဇာနာတိ။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။ အာဘိစေတသိကာနန္တိ ဧတ္ထ (မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၆၆) အဘိစေတောတိ ပါကတိကကာမာဝစရစိတ္တေဟိ သုန္ဒရတာယ ပဋိပက္ခတော ဝိသုဒ္ဓတ္တာ စ အဘိက္ကန္တံ ဝိသုဒ္ဓစိတ္တံ ဝုစ္စတိ, ဥပစာရဇ္ဈာနစိတ္တဿေတံ အဓိဝစနံ။ အဘိစေတသိ ဇာတာနိ အာဘိစေတသိကာနိ, အဘိစေတောသန္နိဿိတာနီတိ ဝါ အာဘိစေတသိကာနိ။ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရာနန္တိ ဒိဋ္ဌဓမ္မေ သုခဝိဟာရာနံ။ ဒိဋ္ဌဓမ္မောတိ ပစ္စက္ခော အတ္တဘာဝေါ ဝုစ္စတိ, တတ္ထ သုခဝိဟာရဘူတာနန္တိ အတ္ထော။ ရူပါဝစရဇ္ဈာနာနမေတံ အဓိဝစနံ။ တာနိ ဟိ အပ္ပေတွာ နိသိန္နာ ဈာယိနော ဣမသ္မိညေဝ အတ္တဘာဝေ အသံကိလိဋ္ဌံ နေက္ခမ္မသုခံ ဝိန္ဒန္တိ, တသ္မာ ‘‘ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရာနီ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ နိကာမလာဘီတိ နိကာမေန လာဘီ, အတ္တနော ဣစ္ဆာဝသေန လာဘီ, ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတက္ခဏေ သမာပဇ္ဇိတုံ သမတ္ထောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အကိစ္ဆလာဘီတိ သုခေနေဝ ပစ္စနီကဓမ္မေ ဝိက္ခမ္ဘေတွာ သမာပဇ္ဇိတုံ သမတ္ထောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အကသိရလာဘီတိ အကသိရာနံ လာဘီ ဝိပုလာနံ, ယထာပရိစ္ဆေဒေနေဝ ဝုဋ္ဌာတုံ သမတ္ထောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဧကစ္စော ဟိ လာဘီယေဝ ဟောတိ, န ပန သက္ကောတိ ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတက္ခဏေ သမာပဇ္ဇိတုံ။ ဧကစ္စော သက္ကောတိ တထာ သမာပဇ္ဇိတုံ, ပါရိပန္ထိကေ ပန ကိစ္ဆေန ဝိက္ခမ္ဘေတိ။ ဧကစ္စော တထာ စ သမာပဇ္ဇတိ, ပါရိပန္ထိကေ စ အကိစ္ဆေနေဝ ဝိက္ခမ္ဘေတိ, န သက္ကောတိ ကာလမာနနာဠိကယန္တံ ဝိယ ယထာပရိစ္ဆေဒေယေဝ ဝုဋ္ဌာတုံ။
အာသဝါနံ ခယာတိ အရဟတ္တမဂ္ဂေန သဗ္ဗကိလေသာနံ ခယာ။ အနာသဝန္တိ အာသဝဝိရဟိတံ။ စေတောဝိမုတ္တိံ ပညာဝိမုတ္တိန္တိ ဧတ္ထ စေတော-ဝစနေန အရဟတ္တဖလသမ္ပယုတ္တော သမာဓိ, ပညာ-ဝစနေန တံသမ္ပယုတ္တာ စ ပညာ ဝုတ္တာ။ တတ္ထ စ သမာဓိ ရာဂတော ဝိမုတ္တတ္တာ စေတောဝိမုတ္တိ, ပညာ အဝိဇ္ဇာယ ဝိမုတ္တတ္တာ ပညာဝိမုတ္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ ‘‘ယော ဟိဿ, ဘိက္ခဝေ, သမာဓိ, တဒဿ သမာဓိန္ဒြိယံ (သံ။ နိ။ ၅။၅၂၀)။ ယာ ဟိဿ, ဘိက္ခဝေ, ပညာ, တဒဿ
(သာရတ္ထ၊၃၊၄၇၇။)ပညိန္ဒြိယံ (သံ။ နိ။ ၅။၅၁၆)။ ဣတိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ရာဂဝိရာဂါ စေတောဝိမုတ္တိ အဝိဇ္ဇာဝိရာဂါ ပညာဝိမုတ္တီ’’တိ (အ။ နိ။ ၂။၃၂)။ အပိစေတ္ထ သမထဖလံ စေတောဝိမုတ္တိ, ဝိပဿနာဖလံ ပညာဝိမုတ္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာတိ။ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေတိ ဣမသ္မိံယေဝ အတ္တဘာဝေ။ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာတိ အတ္တနာယေဝ ပညာယ ပစ္စက္ခံ ကတွာ, အပရပ္ပစ္စယေန ဉတွာတိ အတ္ထော။ သုတမယဉာဏာဒိနာ ဝိယ ပရပ္ပစ္စယတံ နယဂ္ဂါဟဉ္စ မုဉ္စိတွာ ပရတောဃောသာနုဂတဘာဝနာဓိဂမဘူတာယ အတ္တနောယေဝ ပညာယ ပစ္စက္ခံ ကတွာ, န သယမ္ဘူဉာဏဘူတာယာတိ အဓိပ္ပါယော။ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတီတိ ပါပုဏိတွာ သမ္ပာဒေတွာ ဝိဟရတိ။
သတ္တကဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
အဋ္ဌကဝါရဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၃၂၈။ အဋ္ဌကေသု အဋ္ဌာနိသံသေ သမ္ပဿမာနေနာတိ –
‘‘ဣဓ ပန, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု အာပတ္တိံ အာပန္နော ဟောတိ, သော တဿာ အာပတ္တိယာ အနာပတ္တိဒိဋ္ဌိ ဟောတိ, အညေ ဘိက္ခူ တဿာ အာပတ္တိယာ အာပတ္တိဒိဋ္ဌိနော ဟောန္တိ, တေ စေ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခူ တံ ဘိက္ခုံ ဧဝံ ဇာနန္တိ ‘အယံ ခေါ အာယသ္မာ ဗဟုဿုတော အာဂတာဂမော ဓမ္မဓရော ဝိနယဓရော မာတိကာဓရော ပဏ္ဍိတော ဗျတ္တော မေဓာဝီ လဇ္ဇီ ကုက္ကုစ္စကော သိက္ခာကာမော, သစေ မယံ ဣမံ ဘိက္ခုံ အာပတ္တိယာ အဒဿနေ ဥက္ခိပိဿာမ, န မယံ ဣမိနာ ဘိက္ခုနာ သဒ္ဓိံ ဥပေါသထံ ကရိဿာမ, ဝိနာ ဣမိနာ ဘိက္ခုနာ ဥပေါသထံ ကရိဿာမ, ဘဝိဿတိ သံဃဿ တတောနိဒါနံ ဘဏ္ဍနံ ကလဟော ဝိဂ္ဂဟော ဝိဝါဒေါ သံဃဘေဒေါ သံဃရာဇိ သံဃဝဝတ္ထာနံ သံဃနာနာကရဏ’န္တိ, ဘေဒဂရုကေဟိ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခူဟိ န သော ဘိက္ခု အာပတ္တိယာ အဒဿနေ ဥက္ခိပိတဗ္ဗော’’တိ (မဟာဝ။ ၄၅၃) –
အာဒိနာ ဝုတ္တအဋ္ဌာနိသံသေ သမ္ပဿမာနေန။ တေန ဟိ သဒ္ဓိံ ဥပေါသထာဒိအကရဏံ အာဒီနဝေါ ဘေဒါယ သံဝတ္တနတော, ကရဏံ
(သာရတ္ထ၊၃၊၄၇၈။)အာနိသံသော သာမဂ္ဂိယာ သံဝတ္တနတော။ တသ္မာ ဧတေ အဋ္ဌာနိသံသေ သမ္ပဿမာနေန န သော ဘိက္ခု ဥက္ခိပိတဗ္ဗောတိ အတ္ထော။
ဒုတိယအဋ္ဌကေပိ အဋ္ဌာနိသံသေ သမ္ပဿမာနေနာတိ –
‘‘ဣဓ ပန, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု အာပတ္တိံ အာပန္နော ဟောတိ, သော တဿာ အာပတ္တိယာ အနာပတ္တိဒိဋ္ဌိ ဟောတိ, အညေ ဘိက္ခူ တဿာ အာပတ္တိယာ အာပတ္တိဒိဋ္ဌိနော ဟောန္တိ, သော စေ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု တေ ဘိက္ခူ ဧဝံ ဇာနာတိ ‘ဣမေ ခေါ အာယသ္မန္တော ဗဟုဿုတာ အာဂတာဂမာ ဓမ္မဓရာ ဝိနယဓရာ မာတိကာဓရာ ပဏ္ဍိတာ ဗျတ္တာ မေဓာဝိနော လဇ္ဇိနော ကုက္ကုစ္စကာ သိက္ခာကာမာ, နာလံ မမံ ဝါ ကာရဏာ အညေသံ ဝါ ကာရဏာ ဆန္ဒာ ဒေါသာ မောဟာ ဘယာ အဂတိံ ဂန္တုံ, သစေ မံ ဣမေ ဘိက္ခူ အာပတ္တိယာ အဒဿနေ ဥက္ခိပိဿန္တိ, န မယာ သဒ္ဓိံ ဥပေါသထံ ကရိဿန္တိ, ဝိနာ မယာ ဥပေါသထံ ကရိဿန္တိ, ဘဝိဿတိ သံဃဿ တတောနိဒါနံ ဘဏ္ဍနံ ကလဟော ဝိဂ္ဂဟော ဝိဝါဒေါ သံဃဘေဒေါ သံဃရာဇိ သံဃဝဝတ္ထာနံ သံဃနာနာကရဏ’န္တိ, ဘေဒဂရုကေန, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခုနာ ပရေသမ္ပိ သဒ္ဓါယ သာ အာပတ္တိ ဒေသေတဗ္ဗာ’’တိ (မဟာဝ။ ၄၅၃) –
အာဒိနာ ဝုတ္တအဋ္ဌာနိသံသေ သမ္ပဿမာနေနာတိ အတ္ထော။
ပါဠိယံ အာဂတေဟိ သတ္တဟီတိ ‘‘ပုဗ္ဗေဝဿ ဟောတိ ‘မုသာ ဘဏိဿ’န္တိ, ဘဏန္တဿ ဟောတိ ‘မုသာ ဘဏာမီ’တိ, ဘဏိတဿ ဟောတိ ‘မုသာ မယာ ဘဏိတ’န္တိ ဝိနိဓာယ ဒိဋ္ဌိံ, ဝိနိဓာယ ခန္တိံ, ဝိနိဓာယ ရုစိံ, ဝိနိဓာယ ဘာဝ’’န္တိ (ပါရာ။ ၂၂၀) ဧဝမာဂတေဟိ သတ္တဟိ။
အဗြဟ္မစရိယာတိ အသေဋ္ဌစရိယတော။ ရတ္တိံ န ဘုဉ္ဇေယျ ဝိကာလဘောဇနန္တိ ဥပေါသထံ ဥပဝုတ္ထော ရတ္တိဘောဇနဉ္စ ဒိဝါဝိကာလဘောဇနဉ္စ န ဘုဉ္ဇေယျ။ မဉ္စေ ဆမာယံဝ သယေထ သန္ထတေတိ ကပ္ပိယမဉ္စေ ဝါ သုဓာဒိပရိကမ္မကတာယ ဘူမိယံ ဝါ တိဏပဏ္ဏပလာလာဒီနိ သန္ထရိတွာ ကတေ သန္ထတေ ဝါ သယေထာတိ အတ္ထော။ ဧတဉှိ အဋ္ဌင်္ဂီကမာဟုပေါသထန္တိ ဧတံ ပါဏာတိပါတာဒီနိ အသမာစရန္တေန ဥပဝုတ္ထဥပေါသထံ အဋ္ဌဟိ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတတ္တာ ‘‘အဋ္ဌင်္ဂိက’’န္တိ ဝဒန္တိ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၄၇၉။)‘‘အကပ္ပိယကတံ ဟောတိ အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတက’’န္တိအာဒယော အဋ္ဌ အနတိရိတ္တာ နာမ။ သပ္ပိအာဒိ အဋ္ဌမေ အရုဏုဂ္ဂမနေ နိဿဂ္ဂိယံ ဟောတိ။ အဋ္ဌကဝသေန ယောဇေတွာ ဝေဒိတဗ္ဗာနီတိ ပုရိမာနိ အဋ္ဌ ဧကံ အဋ္ဌကံ, တတော ဧကံ အပနေတွာ သေသေသုပိ ဧကေကံ ပက္ခိပိတွာတိ ဧဝမာဒိနာ နယေန အညာနိပိ အဋ္ဌကာနိ ကာတဗ္ဗာနီတိ အတ္ထော။
အဋ္ဌကဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
နဝကဝါရဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၃၂၉။ နဝကေသု အာဃာတဝတ္ထူနီတိ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၃၄၀၊ အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၉။၂၉) အာဃာတကာရဏာနိ။ အာဃာတပဋိဝိနယာနီတိ အာဃာတဿ ပဋိဝိနယကာရဏာနိ။ တံ ကုတေတ္ထ လဗ္ဘာတိ ‘‘တံ အနတ္ထစရဏံ မာ အဟောသီ’’တိ ဧတသ္မိံ ပုဂ္ဂလေ ကုတော လဗ္ဘာ ကေန ကာရဏေန သက္ကာ လဒ္ဓုံ။ ‘‘ပရော နာမ ပရဿ အတ္တနော စိတ္တရုစိယာ အနတ္ထံ ကရောတီ’’တိ ဧဝံ စိန္တေတွာ အာဃာတံ ပဋိဝိနောဒေတိ။ အထ ဝါ သစာဟံ ပဋိက္ကောပံ ကရေယျံ, တံ ကောပကရဏံ ဧတ္ထ ပုဂ္ဂလေ ကုတော လဗ္ဘာ, ကေန ကာရဏေန လဒ္ဓဗ္ဗံ နိရတ္ထကဘာဝတောတိ အတ္ထော။ ကမ္မဿကာ ဟိ သတ္တာ, တေ ကဿ ရုစိယာ ဒုက္ခိတာ သုခိတာ ဝါ ဘဝန္တိ, တသ္မာ ကေဝလံ တသ္မိံ မယှံ ကုဇ္ဈနမတ္တမေဝါတိ အဓိပ္ပါယော။ အထ ဝါ တံ ကောပကရဏံ ဧတ္ထ ပုဂ္ဂလေ ကုတော လဗ္ဘာ ပရမတ္ထတော ကုဇ္ဈိတဗ္ဗဿ ကုဇ္ဈနကဿ စ အဘာဝတော။ သင်္ခါရမတ္တဉှေတံ ယဒိဒံ ခန္ဓပဉ္စကံ ယံ ‘‘သတ္တော’’တိ ဝုစ္စတိ, တေ စ သင်္ခါရာ ဣတ္တရကာလာ ခဏိကာ, ကဿ ကော ကုဇ္ဈတီတိ အတ္ထော။ ‘‘ကုတော လာဘာ’’တိပိ ပါဌော, သစာဟံ ဧတ္ထ ကောပံ ကရေယျံ, တသ္မိံ မေ ကောပကရဏေ ကုတော လာဘာ, လာဘာ နာမ ကေ သိယုံ အညတြ အနတ္ထုပ္ပတ္တိတောတိ အတ္ထော။ ဣမသ္မိဉ္စ အတ္ထေ တန္တိ နိပါတမတ္တမေဝ ဟောတိ။
တဏှံ ပဋိစ္စာတိ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၁၀၃၊ အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၉။၂၃) ဒွေ တဏှာ ဧသနတဏှာ ဧသိတတဏှာ စ။ ယာယ တဏှာယ အဇပထသင်္ကုပထာဒီနိ ပဋိပဇ္ဇိတွာ ဘောဂေ ဧသတိ ဂဝေသတိ, အယံ ဧသနတဏှာ နာမ။ ယာ တေသု ဧသိတေသု ဂဝေသိတေသု
(သာရတ္ထ၊၃၊၄၈၀။)ပဋိလဒ္ဓေသု တဏှာ, အယံ ဧသိတတဏှာ နာမ။ ဣဓ ဧသိတတဏှာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ပရိယေသနာတိ ရူပါဒိအာရမ္မဏပရိယေသနာ။ သာ ဟိ ဧသနတဏှာယ သတိ ဟောတိ။ လာဘောတိ ရူပါဒိအာရမ္မဏပ္ပဋိလာဘော။ သော ဟိ ပရိယေသနာယ သတိ ဟောတိ။ ဝိနိစ္ဆယော ပန ဉာဏတဏှာဒိဋ္ဌိဝိတက္ကဝသေန စတုဗ္ဗိဓော။ တတ္ထ ‘‘သုခဝိနိစ္ဆယံ ဇညာ, သုခဝိနိစ္ဆယံ ဉတွာ အဇ္ဈတ္တံ သုခမနုယုဉ္ဇေယျာ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၃၂၃) အယံ ဉာဏဝိနိစ္ဆယော။ ‘‘ဝိနိစ္ဆယောတိ ဒွေ ဝိနိစ္ဆယာ တဏှာဝိနိစ္ဆယော စ ဒိဋ္ဌိဝိနိစ္ဆယော စာ’’တိ (မဟာနိ။ ၁၀၂) ဧဝံ အာဂတာနိ အဋ္ဌသတတဏှာဝိစရိတာနိ တဏှာဝိနိစ္ဆယော။ ဒွါသဋ္ဌိ ဒိဋ္ဌိယော ဒိဋ္ဌိဝိနိစ္ဆယော။ ‘‘ဆန္ဒော ခေါ, ဒေဝါနမိန္ဒ, ဝိတက္ကနိဒါနော’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၅၈) ဣမသ္မိံ ပန သုတ္တေ ဣဓ ဝိနိစ္ဆယောတိ ဝုတ္တော ဝိတက္ကောယေဝ အာဂတော။ လာဘံ လဘိတွာ ဟိ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌံ သုန္ဒရာသုန္ဒရဉ္စ ဝိတက္ကေန ဝိနိစ္ဆိနာတိ ‘‘ဧတ္တကံ မေ ရူပါရမ္မဏတ္ထာယ ဘဝိဿတိ, ဧတ္တကံ သဒ္ဒါရမ္မဏတ္ထာယ, ဧတ္တကံ မယှံ ဘဝိဿတိ, ဧတ္တကံ ပရဿ, ဧတ္တကံ ပရိဘုဉ္ဇိဿာမိ, ဧတ္တကံ နိဒဟိဿာမီ’’တိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘လာဘံ ပဋိစ္စ ဝိနိစ္ဆယော’’တိ။
ဆန္ဒရာဂေါတိ ဧဝံ အကုသလဝိတက္ကေန ဝိတက္ကိတေ ဝတ္ထုသ္မိံ ဒုဗ္ဗလရာဂေါ စ ဗလဝရာဂေါ စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ အဇ္ဈောသာနန္တိ ‘‘အဟံ, မမ’’န္တိ ဗလဝသန္နိဋ္ဌာနံ။ ပရိဂ္ဂဟောတိ တဏှာဒိဋ္ဌိဝသေန ပရိဂ္ဂဟကရဏံ။ မစ္ဆရိယန္တိ ပရေဟိ သာဓာရဏဘာဝဿ အသဟနတာ။ တေနေဝဿ ပေါရာဏာ ဧဝံ ဝစနတ္ထံ ဝဒန္တိ ‘‘ဣဒံ အစ္ဆရိယံ မယှေဝ ဟောတု, မာ အညဿ အစ္ဆရိယံ ဟောတူတိ ပဝတ္တတ္တာ မစ္ဆရိယန္တိ ဝုစ္စတီ’’တိ။ အာရက္ခောတိ ဒွါရပိဒဟနမဉ္ဇူသာဂေါပနာဒိဝသေန သုဋ္ဌု ရက္ခဏံ။ အဓိ ကရောတီတိ အဓိကရဏံ, ကာရဏဿေတံ နာမံ။ အာရက္ခာဓိကရဏန္တိ ဘာဝနပုံသကံ, အာရက္ခဟေတူတိ အတ္ထော။ ဒဏ္ဍာဒါနာဒီသု ပရနိသေဓနတ္ထံ ဒဏ္ဍဿ အာဒါနံ ဒဏ္ဍာဒါနံ။ ဧကတောဓာရာဒိနော သတ္ထဿ အာဒါနံ သတ္ထာဒါနံ။ ကလဟောတိ ကာယကလဟောပိ ဝါစာကလဟောပိ။ ပုရိမော ပုရိမော ဝိရောဓော ဝိဂ္ဂဟော, ပစ္ဆိမော ပစ္ဆိမော ဝိဝါဒေါ။ တုဝံ တုဝန္တိ အဂါရဝဝသေန ‘‘တုဝံ တုဝ’’န္တိ ဝစနံ။
အဓိဋ္ဌိတကာလတော ပဋ္ဌာယ န ဝိကပ္ပေတဗ္ဗာနီတိ ဝိကပ္ပေန္တေန အဓိဋ္ဌာနတော ပုဗ္ဗေ ဝါ ဝိကပ္ပေတဗ္ဗံ, ဝိဇဟိတာဓိဋ္ဌာနံ ဝါ ပစ္ဆာဝိကပ္ပေတဗ္ဗံ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၄၈၁။)အဝိဇဟိတာဓိဋ္ဌာနံ ပန န ဝိကပ္ပေတဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပါယော။ ဒုက္ကဋဝသေန ဝုတ္တာနီတိ ‘‘ဝဂ္ဂံ ဘိက္ခုနိသံဃံ ဝဂ္ဂသညီ ဩဝဒတီ’’တိအာဒိနာ (ပါစိ။ ၁၅၀) နယေန အဓမ္မကမ္မေ ဒွေ နဝကာနိ ဒုက္ကဋဝသေန ဝုတ္တာနိ။
နဝကဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ဒသကဝါရဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၃၃၀။ ဒသကေသု နတ္ထိ ဒိန္နန္တိအာဒိဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗာတိ ‘‘နတ္ထိ ဒိန္နံ, နတ္ထိ ယိဋ္ဌံ, နတ္ထိ ဟုတံ, နတ္ထိ သုကတဒုက္ကဋာနံ ကမ္မာနံ ဖလံ ဝိပါကော, နတ္ထိ အယံ လောကော, နတ္ထိ ပရော လောကော, နတ္ထိ မာတာ, နတ္ထိ ပိတာ, နတ္ထိ သတ္တာ ဩပပါတိကာ, နတ္ထိ လောကေ သမဏဗြာဟ္မဏာ သမ္မဂ္ဂတာ သမ္မာပဋိပန္နာ, ယေ ဣမဉ္စ လောကံ ပရဉ္စ လောကံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ပဝေဒေန္တီ’’တိ (မ။ နိ။ ၂။၉၄, ၂၂၅၊ ၃။၉၁, ၁၁၆၊ သံ။ နိ။ ၃။၂၁၀) ဧဝမာဂတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ သဿတော လောကောတိအာဒိဝသေနာတိ ‘‘သဿတော လောကောတိ ဝါ, အသဿတော လောကောတိ ဝါ, အန္တဝါ လောကောတိ ဝါ, အနန္တဝါ လောကောတိ ဝါ, တံ ဇီဝံ တံ သရီရန္တိ ဝါ, အညံ ဇီဝံ အညံ သရီရန္တိ ဝါ, ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာတိ ဝါ, န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာတိ ဝါ, ဟောတိ စ န စ ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာတိ ဝါ, နေဝ ဟောတိ န န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာတိ ဝါ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၂၆၉) ဧဝမာဂတံ သင်္ဂဏှာတိ။
မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိအာဒယော မိစ္ဆာဝိမုတ္တိပရိယောသာနာတိ ‘‘မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ မိစ္ဆာသင်္ကပ္ပေါ မိစ္ဆာဝါစာ မိစ္ဆာကမ္မန္တော မိစ္ဆာအာဇီဝေါ မိစ္ဆာဝါယာမော မိစ္ဆာသတိ မိစ္ဆာသမာဓိ မိစ္ဆာဉာဏံ မိစ္ဆာဝိမုတ္တီ’’တိ (ဝိဘ။ ၉၇၀) ဧဝမာဂတံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ တတ္ထ မိစ္ဆာဉာဏန္တိ ပါပကိရိယာသု ဥပါယစိန္တာဝသေန ပါပကံ ကတွာ ‘‘သုကတံ မယာ’’တိ ပစ္စဝေက္ခဏာကာရေန စ ဥပ္ပန္နော မောဟော။ မိစ္ဆာဝိမုတ္တီတိ အဝိမုတ္တဿေဝ သတော ဝိမုတ္တိသညိတာ။ သမထက္ခန္ဓကေ နိဒ္ဒိဋ္ဌာတိ ‘‘ဩရမတ္တကံ အဓိကရဏံ ဟောတိ, န စ ဂတိဂတံ, န စ သရိတသာရိတ’’န္တိအာဒိနာ (စူဠဝ။ ၂၀၄) နိဒ္ဒိဋ္ဌာ။ သမထက္ခန္ဓကေ ဝုတ္တေဟိ သမန္နာဂတော
(သာရတ္ထ၊၃၊၄၈၂။)ဟောတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ မာတုရက္ခိတာဒယော ဒသ ဣတ္ထိယော။ ဓနက္ကီတာဒယော ဒသ ဘရိယာယော။
ဒသကဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ဧကာဒသကဝါရဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၃၃၁။ ဧကာဒသကေသု န ဝေါဒါယန္တီတိ န ပကာသန္တိ။ သုယုတ္တယာနသဒိသာယ ကတာယာတိ ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတကာလေ သုခေန ပဝတ္တေတဗ္ဗတ္တာ ယုတ္တယာနံ ဝိယ ကတာယ။ ယထာ ပတိဋ္ဌာ ဟောတီတိ သမ္ပတ္တီနံ ယထာ ပတိဋ္ဌာ ဟောတိ။ အနု အနု ပဝတ္တိတာယာတိ ဘာဝနာဗဟုလီကာရေဟိ အနု အနု ပဝတ္တိတာယ။
သုခံ သုပတီတိအာဒီသု (အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၁၁။၁၅၊ ဝိသုဒ္ဓိ ၁။၂၅၈) ယထာ သေသဇနာ သမ္ပရိဝတ္တမာနာ ကာကစ္ဆမာနာ ဒုက္ခံ သုပန္တိ, ဧဝံ အသုပိတွာ သုခံ သုပတိ, နိဒ္ဒံ ဩက္ကန္တောပိ သမာပတ္တိံ သမာပန္နော ဝိယ ဟောတိ။ သုခံ ပဋိဗုဇ္ဈတီတိ ယထာ အညေ နိတ္ထုနန္တာ ဝိဇမ္ဘန္တာ သမ္ပရိဝတ္တန္တာ ဒုက္ခံ ပဋိဗုဇ္ဈန္တိ, ဧဝံ အပ္ပဋိဗုဇ္ဈိတွာ ဝိကသမာနမိဝ ပဒုမံ သုခံ နိဗ္ဗိကာရံ ပဋိဗုဇ္ဈတိ။ အနုဘူတပုဗ္ဗဝသေန ဒေဝတူပသံဟာရဝသေန စဿ ဘဒ္ဒကမေဝ သုပိနံ ဟောတိ, န ပါပကန္တိ အာဟ ‘‘ပါပကမေဝ န ပဿတီ’’တိအာဒိ။ ဓာတုက္ခောဘဟေတုကမ္ပိ စဿ ဗဟုလံ ဘဒ္ဒကမေဝ သိယာ ယေဘုယျေန စိတ္တဇရူပါနုဂုဏတာယ ဥတုအာဟာရဇရူပါနံ။ တတ္ထ ပါပကမေဝ န ပဿတီတိ ယထာ အညေ အတ္တာနံ စောရေဟိ သမ္ပရိဝါရိတံ ဝိယ, ဝါဠေဟိ ဥပဒ္ဒုတံ ဝိယ, ပပါတေ ပတန္တံ ဝိယ စ ပဿန္တိ, ဧဝံ ပါပကမေဝ သုပိနံ န ပဿတိ။ ဘဒြကံ ပန ဝုဍ္ဎိကာရဏဘူတံ ပဿတီတိ စေတိယံ ဝန္ဒန္တော ဝိယ, ပူဇံ ကရောန္တော ဝိယ, ဓမ္မံ သုဏန္တော ဝိယ စ ဟောတိ။
မနုဿာနံ ပိယော ဟောတီတိ ဥရေ အာမုက္ကမုတ္တာဟာရော ဝိယ, သီသေ ပိဠန္ဓမာလာ ဝိယ စ မနုဿာနံ ပိယော ဟောတိ မနာပေါ။ အမနုဿာနံ ပိယော ဟောတီတိ ယထေဝ စ မနုဿာနံ ပိယော, ဧဝံ အမနုဿာနမ္ပိ ပိယော ဟောတိ ဝိသာခတ္ထေရော ဝိယ။ နာဿ အဂ္ဂိ ဝါ ဝိသံ ဝါ သတ္ထံ ဝါ ကမတီတိ မေတ္တာဝိဟာရိဿ ကာယေ ဥတ္တရာယ ဥပါသိကာယ ဝိယ အဂ္ဂိ ဝါ,
(သာရတ္ထ၊၃၊၄၈၃။)သံယုတ္တဘာဏကစူဠသီဝတ္ထေရဿေဝ ဝိသံ ဝါ, သံကိစ္စသာမဏေရဿေဝ သတ္ထံ ဝါ န ကမတိ န ပဝိသတိ, နာဿ ကာယံ ဝိကောပေတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဓေနုဝတ္ထုမ္ပိ စေတ္ထ ကထယန္တိ, ဧကာ ကိရ ဓေနု ဝစ္ဆကဿ ခီရဓာရံ မုဉ္စမာနာ အဋ္ဌာသိ။ ဧကော လုဒ္ဒကော ‘‘တံ ဝိဇ္ဈိဿာမီ’’တိ ဟတ္ထေန သမ္ပရိဝတ္တေတွာ ဒီဃဒဏ္ဍကံ သတ္တိံ မုဉ္စိ။ သာ တဿာ သရီရံ အာဟစ္စ တာလပဏ္ဏံ ဝိယ ဝိဝဋ္ဋမာနာ ဂတာ, နေဝ ဥပစာရဗလေန န အပ္ပနာဗလေန, ကေဝလံ ပန ဝစ္ဆကေ ဗလဝဟိတစိတ္တတာယ။ ဧဝံ မဟာနုဘာဝါ မေတ္တာ။ ခိပ္ပံ သမာဓိယတီတိ ကေနစိ ပရိပန္ထေန ပရိဟီနဇ္ဈာနဿ ဗျာပါဒဿ ဒူရသမနုဿရိတဘာဝတော ခိပ္ပမေဝ သမာဓိယတိ။ မုခဝဏ္ဏော ဝိပ္ပသီဒတီတိ ဗန္ဓနာ ပမုတ္တတာလပက္ကံ ဝိယ စဿ ဝိပ္ပသန္နဝဏ္ဏံ မုခံ ဟောတိ။ အသမ္မူဠှော ကာလံ ကရောတီတိ မေတ္တာဝိဟာရိနော သမ္မောဟမရဏံ နာမ နတ္ထိ, အသမ္မူဠှောဝ နိဒ္ဒံ ဩက္ကမန္တော ဝိယ ကာလံ ကရောတိ။
ဧကာဒသကဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ဧကုတ္တရိကနယဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ဥပေါသထာဒိပုစ္ဆာဝိဿဇ္ဇနာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၃၃၂။ ‘‘သံဃံ, ဘန္တေ, ပဝါရေမီတိအာဒိ ပဝါရဏာကထာ နာမာ’’တိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။
အတ္ထဝသပကရဏဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၃၃၄။ ပဌမပါရာဇိကဝဏ္ဏနာယမေဝ ဝုတ္တန္တိ ‘‘သံဃသုဋ္ဌုတာယာ’’တိအာဒီနံ အတ္ထဝဏ္ဏနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဒသက္ခတ္တုံ ယောဇနာယ ပဒသတံ ဝုတ္တန္တိ ဧကမူလကနယေ ဒသက္ခတ္တုံ ယောဇနာယ ကတာယ သင်္ခလိကနယေ ဝုတ္တပဒေဟိ သဒ္ဓိံ ပဒသတံ ဝုတ္တန္တိ ဧဝမတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ အညထာ ဧကမူလကေ ဧဝ နယေ န သက္ကာ ပဒသတံ လဒ္ဓုံ။ ဧကမူလကနယေဟိ ပုရိမပစ္ဆိမပဒါနိ ဧကတော ကတွာ ဧကေကသ္မိံ ဝါရေ နဝ နဝ ပဒါနိ ဝုတ္တာနီတိ ဒသက္ခတ္တုံ ယောဇနာယ နဝုတိ ပဒါနိယေဝ လဗ္ဘန္တိ။ တသ္မာ တာနိ နဝုတိ ပဒါနိ သင်္ခလိကနယေ ဗဒ္ဓစက္ကဝသေန ယောဇိတေ ဒသ ပဒါနိ လဗ္ဘန္တီတိ တေဟိ သဒ္ဓိံ ပဒသတန္တိ သက္ကာ ဝတ္တုံ။ ဣတော အညထာ ပန
(သာရတ္ထ၊၃၊၄၈၄။)ဥဘောသုပိ နယေသု ဝိသုံ ဝိသုံ အတ္ထသတံ ဓမ္မသတဉ္စ ယထာ လဗ္ဘတိ, တထာ ပဌမပါရာဇိကသံဝဏ္ဏနာယမေဝ အမှေဟိ ဒဿိတံ, တံ တတ္ထ ဝုတ္တနယေနေဝ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ပုရိမပစ္ဆိမပဒါနိ ဧကတ္တေန ဂဟေတွာ ‘‘ပဒသတ’’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ ‘‘တတ္ထ ပစ္ဆိမဿ ပစ္ဆိမဿ ပဒဿ ဝသေန အတ္ထသတံ, ပုရိမဿ ပုရိမဿ ဝသေန ဓမ္မသတ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ တသ္မိံ ပဒသတေ ‘‘သံဃသုဋ္ဌူ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တပုရိမပဒါနံ ဝသေန ဓမ္မသတံ, ‘‘သံဃဖာသူ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တပစ္ဆိမပဒါနံ ဝသေန အတ္ထသတန္တိ အဓိပ္ပါယော။
မဟာဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၄၈၅။)ပဌမဂါထာသင်္ဂဏိကံ
သတ္တနဂရေသု ပညတ္တသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၃၃၅။ အဍ္ဎုဍ္ဎသတာနီတိ တီဏိ သတာနိ ပညာသဉ္စ သိက္ခာပဒါနိ။ ဝိဂ္ဂဟန္တိ မနုဿဝိဂ္ဂဟံ။ အတိရေကန္တိ ဒသာဟပရမံ အတိရေကစီဝရံ။ ကာဠကန္တိ ‘‘သုဒ္ဓကာဠကာန’’န္တိ ဝုတ္တကာဠကံ။ ဘူတန္တိ ဘူတာရောစနံ။ ပရမ္ပရဘတ္တန္တိ ပရမ္ပရဘောဇနံ။ ဘိက္ခုနီသု စ အက္ကောသောတိ ‘‘ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဘိက္ခုံ အက္ကောသေယျ ဝါ ပရိဘာသေယျ ဝါ’’တိ (ပါစိ။ ၁၀၂၉) ဝုတ္တသိက္ခာပဒံ။ အန္တရဝါသကန္တိ အညာတိကာယ ဘိက္ခုနိယာ စီဝရပဋိဂ္ဂဏှနံ။ ရူပိယန္တိ ရူပိယသံဝေါဟာရံ။ သုတ္တန္တိ ‘‘သာမံ သုတ္တံ ဝိညာပေတွာ တန္တဝါယေဟီ’’တိ (ပါရာ။ ၆၃၇) ဝုတ္တသိက္ခာပဒံ။ ဥဇ္ဈာပနကေတိ ဥဇ္ဈာပနကေ ခိယျနကေ ပါစိတ္တိယံ။ ပါစိတပိဏ္ဍန္တိ ဘိက္ခုနီပရိပါစိတံ။ စီဝရံ ဒတွာတိ ‘‘သမဂ္ဂေန သံဃေန စီဝရံ ဒတွာ’’တိ (ပါစိ။ ၄၈၅) ဝုတ္တသိက္ခာပဒံ။ ဝေါသာသန္တီတိ ‘‘ဘိက္ခူ ပနေဝ ကုလေသု နိမန္တိတာ ဘုဉ္ဇန္တိ, တတြ စေသာ ဘိက္ခုနီ’’တိ (ပါစိ။ ၅၅၈) ဝုတ္တပါဋိဒေသနီယံ။ ဂိရဂ္ဂန္တိ ‘‘ယာ ပန ဘိက္ခုနီ နစ္စံ ဝါ ဂီတံ ဝါ’’တိ (ပါစိ။ ၈၃၄) ဝုတ္တသိက္ခာပဒံ။ စရိယာတိ ‘‘အန္တောဝဿံ စာရိကံ စရေယျာ’’တိ (ပါစိ။ ၉၇၀) စ, ‘‘ဝဿံဝုတ္ထာ စာရိကံ န ပက္ကမေယျာ’’တိ (ပါစိ။ ၉၇၄) စ ဝုတ္တသိက္ခာပဒဒွယံ။ ဆန္ဒဒါနေနာတိ ပါရိဝါသိကေန ဆန္ဒဒါနေန။
ပါရာဇိကာနိ စတ္တာရီတိ ဘိက္ခုနီနံ စတ္တာရိ ပါရာဇိကာနိ။ ကုဋီတိ ကုဋိကာရသိက္ခာပဒံ။ ကောသိယန္တိ ကောသိယမိဿကသိက္ခာပဒံ။ သေယျာတိ အနုပသမ္ပန္နေန သဟသေယျသိက္ခာပဒံ။ ခဏနေတိ ပထဝီခဏနံ။ ဂစ္ဆ ဒေဝတေတိ ဘူတဂါမသိက္ခာပဒံ။ သိဉ္စန္တိ သပ္ပါဏကဥဒကသိဉ္စနံ။ မဟာဝိဟာရောတိ မဟလ္လကဝိဟာရော။ အညန္တိ အညဝါဒကံ။ ဒွါရန္တိ ယာဝ ဒွါရကောသာ။ သဟဓမ္မောတိ သဟဓမ္မိကံ ဝုစ္စမာနော။ ပယောပါနန္တိ သုရုသုရုကာရကံ။ ဧဠကလောမာနီတိ ဧဠကလောမဓောဝါပနံ။ ပတ္တောတိ ဦနပဉ္စဗန္ဓနပတ္တော။ ဩဝါဒေါတိ ဘိက္ခုနုပဿယံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဩဝါဒေါ။ ဘေသဇ္ဇန္တိ တဒုတ္တရိဘေသဇ္ဇဝိညာပနံ။ သူစီတိ အဋ္ဌိမယာဒိသူစိဃရံ။ အာရညိကောတိ ‘‘ယာနိ ခေါ ပန တာနိ အာရညကာနိ သေနာသနာနီ’’တိအာဒိနာ (ပါစိ။ ၅၇၀)
(သာရတ္ထ၊၃၊၄၈၆။)ဝုတ္တပါဋိဒေသနီယံ။ ဩဝါဒေါတိ ‘‘ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဩဝါဒါယ ဝါ သံဝါသာယ ဝါ န ဂစ္ဆေယျာ’’တိ (ပါစိ။ ၁၀၅၅) ဝုတ္တသိက္ခာပဒံ။
ပါရာဇိကာနိ စတ္တာရီတိအာဒိနာ ဆသု နဂရေသု ပညတ္တံ ဧကတော သမ္ပိဏ္ဍိတွာ သာဝတ္ထိယာ ပညတ္တံ ဝိသုံ ဂဏေတွာ သဗ္ဗာနေဝ သိက္ခာပဒါနိ ဒွီဟိ ရာသီဟိ သင်္ဂဏှာတိ။
သတ္တနဂရေသု ပညတ္တသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
စတုဝိပတ္တိဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၃၃၆။ ဧကတိံသ ဂရုကာ နာမ ဥဘတော အဋ္ဌ ပါရာဇိကာ, ဘိက္ခူနံ တေရသ, ဘိက္ခုနီနံ ဒသ သံဃာဒိသေသာ။ အဋ္ဌေတ္ထ အနဝသေသာတိ ဧတေသု ယထာဝုတ္တဂရုကေသု သာဓာရဏာသာဓာရဏဝသေန အဋ္ဌ ပါရာဇိကာ အနဝသေသာ နာမ။
အသာဓာရဏာဒိဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၃၃၈။ ‘‘ဓောဝနဉ္စ ပဋိဂ္ဂဟော’’တိ ဂါထာ အဋ္ဌကထာစရိယာနံ။ တတ္ထ ဓောဝနဉ္စ ပဋိဂ္ဂဟောတိ အညာတိကာယ ဘိက္ခုနိယာ စီဝရဓောဝါပနံ စီဝရပဋိဂ္ဂဟဏဉ္စ။ ကောသေယျ…ပေ… ဒွေ လောမာတိ ဧဠကလောမဝဂ္ဂေ အာဒိတော သတ္တ သိက္ခာပဒါနိ ဝုတ္တာနိ။ ဝဿိကာတိ ဝဿိကသာဋိကသိက္ခာပဒံ။ အာရညကေန စာတိ သာသင်္ကသိက္ခာပဒံ ဝုတ္တံ။ ပဏီတန္တိ ပဏီတဘောဇနဝိညတ္တိ။ ဦနန္တိ ဦနဝီသတိဝဿသိက္ခာပဒံ။ နိသီဒနေ စ ယာ သိက္ခာ, ဝဿိကာ ယာ စ သာဋိကာတိ နိသီဒနဝဿိကသာဋိကာနံ ပမာဏာတိက္ကမော။
အာပတ္တိက္ခန္ဓာ စေဝ ဥပေါသထာဒီနိ စ ‘‘ပါရာဇိကသံဃာဒိသေသာ’’တိအာဒိနာ ဝိဘတ္တတ္တာ ‘‘ဝိဘတ္တိယော’’တိ ဝုတ္တာနိ။ တေဝီသတိ သံဃာဒိသေသာတိ ဘိက္ခုနီနံ အာဂတာနိ ဒသ, ဘိက္ခူနံ တေရသာတိ တေဝီသတိ။ ဒွေစတ္တာလီသ နိဿဂ္ဂိယာတိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဒွီဟိ…ပေ… ကိစ္စံ ဧကေန သမ္မတီတိ ဒွီဟိ ဝိဝါဒါဓိကရဏံ, စတူဟိ အနုဝါဒါဓိကရဏံ, တီဟိ အာပတ္တာဓိကရဏံ, ဧကေန ကိစ္စာဓိကရဏံ သမ္မတီတိ အတ္ထော။
֍ ဋ္ဌ ၃၃၉။ နိရင်္ကတောတိ သံဃမှာ အပသာရိတော။
(သာရတ္ထ၊၃၊၄၈၇။)အဓိကရဏဘေဒဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၃၄၀။ ယသ္မာ အဓိကရဏံ ဥက္ကောဋေန္တော သမထပ္ပတ္တမေဝ ဥက္ကောဋေတိ, တသ္မာ ‘‘ဝိဝါဒါဓိကရဏံ ဥက္ကောဋေန္တော ကတိ သမထေ ဥက္ကောဋေတီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။
֍ ဋ္ဌ ၃၄၁။ ပါဠိမုတ္တကဝိနိစ္ဆယေနေဝါတိ ဝိနယလက္ခဏံ ဝိနာ ကေဝလံ ဓမ္မဒေသနာမတ္တဝသေနေဝါတိ အတ္ထော။ ယေနာပိ ဝိနိစ္ဆယေနာတိ ပါဠိမုတ္တကဝိနိစ္ဆယမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ခန္ဓကတော စ ပရိဝါရတော စ သုတ္တေနာတိ ခန္ဓကပရိဝါရတော အာနီတသုတ္တေန။ နိဇ္ဈာပေန္တီတိ ပညာပေန္တိ။
֍ ဋ္ဌ ၃၄၂။ ကိစ္စံ နိဿာယ ဥပ္ပဇ္ဇနကကိစ္စာနန္တိ ပုဗ္ဗေ ကတဥက္ခေပနီယာဒိကိစ္စံ နိဿာယ ဥပ္ပဇ္ဇနကကိစ္စာနံ။ ကီဒိသာနံ? ယာဝတတိယသမနုဘာသနာဒီနံ။
֍ ဋ္ဌ ၃၄၃။ တံ ဟီတိ တံ ဝိဝါဒါဓိကရဏံ။
֍ ဋ္ဌ ၃၄၄။ အဓိကရဏေသု ယေန အဓိကရဏေန သမ္မန္တိ, တံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တန္တိ ယဒါ အဓိကရဏေဟိ သမ္မန္တိ, တဒါ ကိစ္စာဓိကရဏေနေဝ သမ္မန္တိ, န အညေဟိ အဓိကရဏေဟီတိ ဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တန္တိ အဓိပ္ပါယော။
֍ ဋ္ဌ ၃၅၃။ ‘‘သတ္တန္နံ သမထာနံ ကတမေ ဆတ္တိံသ သမုဋ္ဌာနာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာပိ ‘‘ကမ္မဿ ကိရိယာ ကရဏ’’န္တိအာဒိနာ သမ္မုခါဝိနယဿ သမုဋ္ဌာနာနိ အဝိဘဇိတွာဝ သတိဝိနယာဒီနံ ဆန္နညေဝ ဆ သမုဋ္ဌာနာနိ ဝိဘတ္တာနိ, တံ ကသ္မာတိ အာဟ ‘‘ကိဉ္စာပိ သတ္တန္နံ သမထာန’’န္တိအာဒိ။ သတိဝိနယာဒီနံ ဝိယ သံဃသမ္မုခတာဒီနံ ကိစ္စယတာ နာမ နတ္ထီတိ အာဟ ‘‘ကမ္မသင်္ဂဟာဘာဝေနာ’’တိ။
ဒုတိယဂါထာသင်္ဂဏိကဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၃၅၉။ မန္တဂ္ဂဟဏန္တိ အညမညံ သံသန္ဒနံ။ အနု အနု သန္ဓာနံ အနုသန္ဓိတန္တိ ဘာဝသာဓနော အနုသန္ဓိတသဒ္ဒေါတိ အာဟ ‘‘အနုသန္ဓိတန္တိ ကထာနုသန္ဓီ’’တိ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၄၈၈။)သင်္ဂါမဒွယဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၃၆၅။ ဌာနနိသဇ္ဇဝတ္တာဒိနိဿိတာတိ ‘‘ဧဝံ ဌာတဗ္ဗံ, ဧဝံ နိသီဒိတဗ္ဗ’’န္တိ ဧဝမာဒိကာ။ သညာဇနနတ္ထန္တိ စုဒိတကစောဒကာနံ သညုပ္ပါဒနတ္ထံ။ အနုယောဂဝတ္တံ ကထာပေတွာတိ ‘‘ကိံ အနုယောဂဝတ္တံ ဇာနာသီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ တေနေဝ ကထာပေတွာ။
֍ ဋ္ဌ ၃၇၅။ နီလာဒိဝဏ္ဏာဝဏ္ဏဝသေနာတိ နီလာဒိဝဏ္ဏဝသေန အာရောဂျတ္ထာဒိအဝဏ္ဏဝသေန စ။
ကထိနဘေဒဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၄၀၄။ ပုရေဇာတပစ္စယေ ပနေသ ဥဒ္ဒိဋ္ဌဓမ္မေသု ဧကဓမ္မမ္ပိ န လဘတီတိ ဧသ ဥဒကာဟရဏာဒိပယောဂေါ အတ္တနော ပုရေဇာတပစ္စယဘာဝေ ပုဗ္ဗကရဏဝသေန ဥဒ္ဒိဋ္ဌေသု ဓောဝနာဒိဓမ္မေသု ဧကဓမ္မမ္ပိ န လဘတိ အတ္တနော ပုရေဇာတဿ ပုဗ္ဗကရဏသင်္ဂဟိတဿ ဓမ္မဿ နတ္ထိတာယ။
֍ ဋ္ဌ ၄၁၂။ ရူပါဒီသု ဓမ္မေသူတိ ဝဏ္ဏဂန္ဓာဒီသု သုဒ္ဓဋ္ဌကဓမ္မေသု။
֍ ဋ္ဌ ၄၁၆။ ပုရိမာ ဒွေတိ ဣမသ္မိံ အဓိကာရေ ပဌမံ ဝုတ္တာ အန္တရုဗ္ဘာရသဟုဗ္ဘာရာ, န ပက္ကမနန္တိကာဒယော ဒွေ ဥဒ္ဓါရာ။
ဥပါလိပဉ္စကဝဏ္ဏနာ
֍ * ၄၂၀-၄၂၁။ ဩမဒ္ဒကာရကောတိ ဩမဒ္ဒိတွာ အဘိဘဝိတွာ ကာရကော။ ဥပတ္ထမ္ဘော န ဒါတဗ္ဗောတိ သာမဂ္ဂိဝိနာသာယ အနုဗလံ န ဒါတဗ္ဗံ။ ဒိဋ္ဌာဝိကမ္မမ္ပိ ကတွာတိ ‘‘န မေတံ ခမတီ’’တိ ဒိဋ္ဌိံ အာဝိ ကတွာပိ။
ဝေါဟာရဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၄၂၄။ ကာယပ္ပယောဂေန အာပဇ္ဇိတဗ္ဗာ ကာယပ္ပယောဂါ။ ဝစီပယောဂေန အာပဇ္ဇိတဗ္ဗာ ဝစီပယောဂါ။ နဝသု ဌာနေသူတိ ဩသာရဏာဒီသု နဝသု ဌာနေသု။ ဒွီသု ဌာနေသူတိ ဉတ္တိဒုတိယဉတ္တိစတုတ္ထကမ္မေသု။ တသ္မာတိ ယသ္မာ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တနယေန ဥဘတောဝိဘင်္ဂါ အသင်္ဂဟိတာ, တသ္မာ။ ယံ ကုရုန္ဒိယံ ဝုတ္တံ, တံ ဂဟေတဗ္ဗန္တိ သမ္ဗန္ဓော။
(သာရတ္ထ၊၃၊၄၈၉။)ဒိဋ္ဌာဝိကမ္မဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၄၂၅။ ‘‘စတူဟိ ပဉ္စဟီ’’တိ ဝစနတော ဒွီဟိ ဝါ တီဟိ ဝါ ဧကတော ဒေသေတုံ ဝဋ္ဋတိ, တတော ပရံ န ဝဋ္ဋတိ။ မာဠကသီမာယာတိ ခဏ္ဍသီမာယ။ အဝိပ္ပဝါသသီမာယာတိ မဟာသီမာယ။
မုသာဝါဒဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၄၄၄။ ပရိယာယေန ဇာနန္တဿ ဝုတ္တမုသာဝါဒေါတိ ယဿ ကဿစိ ဇာနန္တဿ ပရိယာယေန ဝုတ္တမုသာဝါဒေါတိ အတ္ထော။
֍ ဋ္ဌ ၄၄၆။ အနုယောဂေါ န ဒါတဗ္ဗောတိ တေန ဝုတ္တံ အနာဒိယိတွာ တုဏှီ ဘဝိတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။
ဘိက္ခုနောဝါဒဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၄၅၄။ ဧကူနဝီသတိဘေဒါယာတိ မဂ္ဂပစ္စဝေက္ခဏာဒိဝသေန ဧကူနဝီသတိဘေဒါယ။
အဓိကရဏဝူပသမဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၄၅၈။ ပဉ္စဟိ ကာရဏေဟီတိ ဣဒံ အတ္ထနိပ္ဖါဒနကာနိ တေသံ ပုဗ္ဗဘာဂါနိ စ ကာရဏဘာဝသာမညေန ဧကဇ္ဈံ ဂဟေတွာ ဝုတ္တံ, န ပန သဗ္ဗေသံ ပဉ္စန္နံ သမာနယောဂက္ခေမတ္တာ။ အနုဿာဝနေနာတိ ဘေဒဿ အနုရူပသာဝနေန။ ယထာ ဘေဒေါ ဟောတိ, ဧဝံ ဘိန္ဒိတဗ္ဗာနံ ဘိက္ခူနံ အတ္တနော ဝစနဿ သာဝနေန ဝိညာပနေနာတိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘နနု တုမှေ’’တိအာဒိ။ ကဏ္ဏမူလေ ဝစီဘေဒံ ကတွာတိ ဧတေန ပါကဋံ ကတွာ ဘေဒကရဝတ္ထုဒီပနံ ဝေါဟရဏံ။ တတ္ထ အတ္တနာ ဝိနိစ္ဆိတမတ္တံ ရဟဿဝသေန ဝိညာပနံ အနုဿာဝနန္တိ ဒဿေတိ။ ကမ္မမေဝ ဥဒ္ဒေသော ဝါ ပမာဏန္တိ တေဟိ သံဃဘေဒသိဒ္ဓိတော ပမာဏံ, ဣတရေ ပန တေသံ သမ္ဘာရဘူတာ။ တေနာဟ ‘‘ဝေါဟာရာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထာတိ ဝေါဟရဏေ။
ကထိနတ္ထာရဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၄၆၇။ အန္တရာ ဝုတ္တကာရဏေနာတိ ‘‘တဉှိ ဝန္ဒန္တဿ မဉ္စပါဒါဒီသုပိ နလာဋံ ပဋိဟညေယျာ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တကာရဏေန။
(သာရတ္ထ၊၃၊၄၉၀။)သမုဋ္ဌာနဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၄၇၀။ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တမေဝါတိ သဟသေယျာဒိပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇံ။ ဣတရန္တိ သစိတ္တကံ။ ဘိံသာပနာဒီနိ ကတွာတိ ဘိံသာပနာဒိနာ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇိတွာတိ အဓိပ္ပါယော။
အပရဒုတိယဂါထာသင်္ဂဏိကံ
ကာယိကာဒိအာပတ္တိဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၄၇၄။ ဝိနယေ ဂရုကာ ဝိနယဂရုကာ။ ကိဉ္စာပိ ဣဒံ ဒွီသု ဂါထာသု အာဂတံ, အညေဟိ ပန မိဿေတွာ ဝုတ္တဘာဝတော နာနာကရဏံ ပစ္စေတဗ္ဗံ။
ဒေသနာဂါမိနိယာဒိဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၄၇၅။ ဒွေ သံဝါသကဘူမိယောတိ ဧတ္ထ ဘူမီတိ အဝတ္ထာ။ အင်္ဂဟီနတာ ကာရဏဝေကလ္လဝသေနပိ ဝေဒိတဗ္ဗာတိ အာဟ ‘‘အပိစေတ္ထာ’’တိအာဒိ။ ဧသ နယောတိ ‘‘အပိစေတ္ထာ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တနယော။ ဝနပ္ပတိံ ဆိန္ဒန္တဿ ပါရာဇိကန္တိ အဒိန္နာဒါနေ ဝနပ္ပတိကထာယ အာဂတံ ပရသန္တကံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဝိဿဋ္ဌိဆဍ္ဍနေတိ သုက္ကဝိဿဋ္ဌိယာ မောစနေ။ ဒုက္ကဋာ ကတာတိ ဒုက္ကဋံ ဝုတ္တံ။ ပဌမသိက္ခာပဒမှိယေဝါတိ ဘိက္ခုနောဝါဒကဝဂ္ဂဿ ပဌမသိက္ခာပဒေယေဝ။ အာမကဓညံ ဝိညာပေတွာ ဘုဉ္ဇန္တိယာ ပုဗ္ဗပယောဂေ ဒုက္ကဋံ, အဇ္ဈောဟာရေ ပါစိတ္တိယံ။
ပါစိတ္တိယဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၄၇၆။ အဗ္ဘုဏှသီလောတိ အဘိနဝသီလော။
֍ ဋ္ဌ ၄၇၈။ အသုတ္တကန္တိ သုတ္တဝိရဟိတံ, သုတ္တတော အပနီတံ နတ္ထီတိ အတ္ထော။
(သာရတ္ထ၊၃၊၄၉၁။)သေဒမောစနဂါထာ
အဝိပ္ပဝါသာဒိပဉှဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၄၇၉။ သေဒမောစနဂါထာသု တဟိန္တိ တသ္မိံ ပုဂ္ဂလေ။ ‘‘အကပ္ပိယသမ္ဘောဂေါ နာမ မေထုနဓမ္မာဒီ’’တိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ ဧသာ ပဉှာ ကုသလေဟိ စိန္တိတာတိ လိင်္ဂဝိပလ္လာသဝသေနေတံ ဝုတ္တံ, ဧသော ပဉှော ကုသလေဟိ စိန္တိတောတိ အတ္ထော။
ဒသာတိ အဝန္ဒိယေ ဒသ။ ဧကာဒသာတိ ပဏ္ဍကာဒယော ဧကာဒသ။ ဥဗ္ဘက္ခကေ န ဝဒါမီတိ ဣမိနာ မုခေ မေထုနဓမ္မာဘာဝံ ဒီပေတိ။ အဓောနာဘိံ ဝိဝဇ္ဇိယာတိ ဣမိနာ ဝစ္စမဂ္ဂပဿာဝမဂ္ဂေသု။
ဂါမန္တရပရိယာပန္နံ နဒီပါရံ ဩက္ကန္တဘိက္ခုနိံ သန္ဓာယာတိ ဧတ္ထ နဒီ ဘိက္ခုနိယာ ဂါမပရိယာပန္နာ, ပရတီရံ ဂါမန္တရပရိယာပန္နံ။ တတ္ထ ပရတီရေ ပဌမလေဍ္ဍုပါတပ္ပမာဏော ဂါမူပစာရော နဒီပရိယန္တေန ပရိစ္ဆိန္နော, တသ္မာ ပရတီရေ ရတနမတ္တမ္ပိ အရညံ နတ္ထိ, ပရတီရဉ္စ တိဏာဒီဟိ ပဋိစ္ဆန္နတ္တာ ဒဿနူပစာရဝိရဟိတံ ကရောတိ။ တတ္ထ အတ္တနော ဂါမေ အာပတ္တိ နတ္ထိ, ပရတီရေ ပန ပဌမလေဍ္ဍုပါတသင်္ခါတေ ဂါမူပစာရေယေဝ ပါဒံ ဌပေတိ။ အန္တရေ အဘိဓမ္မေ ဝုတ္တနယေန အရညဘူတံ သကဂါမံ အတိက္ကမတိ နာမ, တသ္မာ ဂဏမှာ ဩဟီယနာ နာမ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
ဘိက္ခူနံ သန္တိကေ ဧကတောဥပသမ္ပန္နာ နာမ မဟာပဇာပတိပမုခါ ပဉ္စသတသာကိနိယော ဘိက္ခုနိယော။ မဟာပဇာပတိပိ ဟိ အာနန္ဒတ္ထေရေန ဒိန္နဩဝါဒဿ ပဋိဂ္ဂဟိတတ္တာ ဘိက္ခူနံ သန္တိကေ ဥပသမ္ပန္နာ နာမ။
ပါရာဇိကာဒိပဉှဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၄၈၀။ သဟ ဒုဿေန မေထုနဝီတိက္ကမဿ သက္ကုဏေယျတာယ ‘‘ဒုဿကုဋိအာဒီနိ သန္ဓာယာ’’တိ ဝုတ္တံ။ လိင်္ဂပရိဝတ္တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တာတိ ‘‘လိင်္ဂပရိဝတ္တေ သတိ ပဋိဂ္ဂဟဏဿ ဝိဇဟနတော သာမံ ဂဟေတွာ ဘုဉ္ဇိတုံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ လိင်္ဂပရိဝတ္တနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တာ။
֍ ဋ္ဌ ၄၈၁။ သုပ္ပတိဋ္ဌိတနိဂြောဓသဒိသန္တိ ယောဇနဒွိယောဇနာဒိပရမံ မဟာနိဂြောဓံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။
သေဒမောစနဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၄၉၂။)ပဉ္စဝဂ္ဂေါ
ကမ္မဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၄၈၃။ ကမ္မဝဂ္ဂေ ဥမ္မတ္တကဿ ဘိက္ခုနော ဥမ္မတ္တကသမ္မုတိ ဥမ္မတ္တကေ ယာစိတွာ ဂတေ အသမ္မုခါပိ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ, တတ္ထ နိသိန္နေပိ န ကုပ္ပတိ နိယမာဘာဝတော။ အသမ္မုခါ ကတေ ပန ဒေါသာဘာဝံ ဒဿေတုံ ‘‘အသမ္မုခါကတံ သုကတံ ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဒူတေန ဥပသမ္ပဒါ ပန သမ္မုခါ ကာတုံ န သက္ကာ ကမ္မဝါစာနာနတ္တသမ္ဘဝတော။ ပတ္တနိက္ကုဇ္ဇနာဒယော ဟတ္ထပါသတော အပနီတမတ္တေပိ ကာတုံ ဝဋ္ဋန္တိ။ သံဃသမ္မုခတာတိအာဒီသု ယာဝတိကာ ဘိက္ခူ ကမ္မပ္ပတ္တာ, တေ အာဂတာ ဟောန္တိ, ဆန္ဒာရဟာနံ ဆန္ဒော အာဟဋော ဟောတိ, သမ္မုခီဘူတာ န ပဋိက္ကောသန္တိ, အယံ သံဃသမ္မုခတာ။ ယေန ဓမ္မေန ယေန ဝိနယေန ယေန သတ္ထုသာသနေန သံဃော ကမ္မံ ကရောတိ, အယံ ဓမ္မသမ္မုခတာ။ တတ္ထ ဓမ္မောတိ ဘူတံ ဝတ္ထု။ ဝိနယောတိ စောဒနာ စေဝ သာရဏာ စ။ သတ္ထုသာသနံ နာမ ဉတ္တိသမ္ပဒါ စေဝ အနုဿာဝနသမ္ပဒါ စ။ ယဿ သံဃော ကမ္မံ ကရောတိ, တဿ သမ္မုခဘာဝေါ ပုဂ္ဂလသမ္မုခတာ။ ကတ္တိကမာသဿ ပဝါရဏမာသတ္တာ ‘‘ဌပေတွာ ကတ္တိကမာသ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ပစ္စုက္ကဍ္ဎိတွာ ဌပိတဒိဝသော စာတိ ကာဠပက္ခေ စာတုဒ္ဒသိံ ဝါ ပန္နရသိံ ဝါ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဒွေ စ ပုဏ္ဏမာသိယောတိ ပဌမပစ္ဆိမဝဿူပဂတာနံ ဝသေန ဝုတ္တံ။
֍ ဋ္ဌ ၄၈၅။ ဌာနကရဏာနိ သိထိလာနိ ကတွာ ဥစ္စာရေတဗ္ဗံ အက္ခရံ သိထိလံ, တာနိယေဝ ဓနိတာနိ အသိထိလာနိ ကတွာ ဥစ္စာရေတဗ္ဗံ အက္ခရံ ဓနိတံ။ ဒွိမတ္တကာလံ ဒီဃံ, ဧကမတ္တကာလံ ရဿံ။ ဒသဓာ ဗျဉ္ဇနဗုဒ္ဓိယာ ပဘေဒေါတိ ဧဝံ သိထိလာဒိဝသေန ဗျဉ္ဇနဗုဒ္ဓိယာ အက္ခရုပ္ပါဒကစိတ္တဿ ဒသပ္ပကာရေန ပဘေဒေါ။ သဗ္ဗာနိ ဟိ အက္ခရာနိ စိတ္တသမုဋ္ဌာနာနိ ယထာဓိပ္ပေတတ္ထဗျဉ္ဇနတော ဗျဉ္ဇနာနိ စ။ သံယောဂေါ ပရော ဧတသ္မာတိ သံယောဂပရော, န သံယောဂပရော အသံယောဂပရော။ အာယသ္မတော ဗုဒ္ဓရက္ခိတထေရဿ ယဿ န ခမတီတိ ဧတ္ထ တ-ကာရ န-ကာရသဟိတာကာရော အသံယောဂပရော။ ကရဏာနီတိ ကဏ္ဌာဒီနိ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၄၉၃။)֍ ဋ္ဌ ၄၈၈။ အနုက္ခိတ္တာ ပါရာဇိကံ အနာပန္နာ စ ပကတတ္တာတိ အာဟ ‘‘ပကတတ္တာ အနုက္ခိတ္တာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ အနိဿာရိတာတိ ပုရိမပဒဿေဝ ဝေဝစနံ။ ပရိသုဒ္ဓသီလာတိ ပါရာဇိကံ အနာပန္နာ။ န တေသံ ဆန္ဒော ဝါ ပါရိသုဒ္ဓိ ဝါ ဧတီတိ တီသု ဒွီသု ဝါ နိသိန္နေသု ဧကဿ ဝါ ဒွိန္နံ ဝါ ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိ အာဟဋာပိ အနာဟဋာဝ ဟောတီတိ အဓိပ္ပါယော။
အပလောကနကမ္မကထာဝဏ္ဏနာ
֍ * ၄၉၅-၄၉၆။ ကာယသမ္ဘောဂသာမဂ္ဂီတိ သဟသေယျပဋိဂ္ဂဟဏာဒိ။ သော ရတောတိ သုဘေ ရတော။ သုဋ္ဌု ဩရတောတိ ဝါ သောရတော။ နိဝါတဝုတ္တီတိ နီစဝုတ္တိ။ ပဋိသင်္ခါတိ ပဋိသင်္ခါယ ဉာဏေန ဥပပရိက္ခိတွာ။ ယံ တံ အဝန္ဒိယကမ္မံ အနုညာတန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဣမဿ အပလောကနကမ္မဿ ဌာနံ ဟောတီတိ ဧဝမ္ပိ အပလောကနကမ္မံ ပဝတ္တတီတိ အတ္ထော။ ကမ္မမေဝ လက္ခဏန္တိ ကမ္မလက္ခဏံ။ ဩသာရဏနိဿာရဏဘဏ္ဍုကမ္မာဒယော ဝိယ ကမ္မဉ္စ ဟုတွာ အညဉ္စ နာမံ န လဘတိ, ကမ္မမေဝ ဟုတွာ ဥပလက္ခီယတီတိ ‘‘ကမ္မလက္ခဏ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ဧတမ္ပိ ကမ္မလက္ခဏမေဝါတိ ဝုတ္တကမ္မလက္ခဏံ ဒဿေတုံ ‘‘အစ္ဆိန္နစီဝရဇိဏ္ဏစီဝရနဋ္ဌစီဝရာန’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဣဏပလိဗောဓမ္ပီတိ ဣဏမေဝ ပလိဗောဓော ဣဏပလိဗောဓော, တမ္ပိ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ တာဒိသံ ဘိက္ခုံ ဣဏာယိကာ ပလိဗုန္ဓန္တိ, တတြုပ္ပါဒတောပိ တဿ ဣဏံ သောဓေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ အဓိပ္ပါယော။
ဆတ္တံ ဝါ ဝေဒိကံ ဝါတိ ဧတ္ထ ဝေဒိကာတိ စေတိယဿ ဥပရိ စတုရဿစယော ဝုစ္စတိ။ ဆတ္တန္တိ တတော ဥဒ္ဓံ ဝလယာနိ ဒဿေတွာ ကတော အဂ္ဂစယော ဝုစ္စတိ။ စေတိယဿ ဥပနိက္ခေပတောတိ စေတိယေ နဝကမ္မတ္တာယ ဥပနိက္ခိတ္တတော, စေတိယသန္တကတောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အညာ ကတိကာ ကာတဗ္ဗာတိ ပုရိမကတိကာယ အသင်္ဂဟိတတ္တာ ဝုတ္တံ။ တေဟီတိ ယေသံ ပုဂ္ဂလိကဋ္ဌာနေ တိဋ္ဌန္တိ, တေဟိ။ ဒသဘာဂန္တိ ဒသမဘာဂံ။ တတ္ထာတိ တသ္မိံ ဝိဟာရေ။ မူလေတိ ပုဗ္ဗေ။ ‘‘ဣတော ပဋ္ဌာယ ဘာဇေတွာ ခါဒန္တူ’’တိ ဝစနေနေဝ ယထာသုခံ ပရိဘောဂေါ ပဋိက္ခိတ္တော ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ပုရိမကတိကာ ပဋိပ္ပဿမ္ဘတီ’’တိ။
အနုဝိစရိတွာတိ ပစ္ဆတော ပစ္ဆတော ဂန္တွာ။ အပစ္စာသီသန္တေနာတိ တေသံ သန္တိကာ
ပစ္စယံ အပစ္စာသီသန္တေန။ မူလဘာဂန္တိ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ဝိဘာဝေတိ ‘‘ဒသဘာဂမတ္တ’’န္တိ။ အကတာဝါသံ ဝါ ကတွာတိ တတော
(သာရတ္ထ၊၃၊၄၉၄။)ဥပ္ပန္နအာယေန ကတွာ။ ဇဂ္ဂိတကာလေ စ န ဝါရေတဗ္ဗာတိ ဇဂ္ဂိတာနံ ပုပ္ဖဖလဘရိတကာလေ န ဝါရေတဗ္ဗာ။ ဇဂ္ဂနကာလေတိ ဇဂ္ဂိတုံ အာရဒ္ဓကာလေ။ ဉတ္တိကမ္မဋ္ဌာနဘေဒေတိ ဉတ္တိကမ္မဿ ဌာနဘေဒေ။
ကမ္မဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
အပညတ္တေ ပညတ္တဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ
֍ ဋ္ဌ ၅၀၀။ သတ္တ အာပတ္တိက္ခန္ဓာ ပညတ္တံ နာမာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ကကုသန္ဓကောဏာဂမနကဿပါ ဧဝ သတ္တ အာပတ္တိက္ခန္ဓေ ပညပေသုံ, ဝိပဿီအာဒယော ပန ဩဝါဒပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိံသု, န သိက္ခာပဒံ ပညပေသုန္တိ အာဟ ‘‘ကကုသန္ဓဉ္စ…ပေ… အန္တရာ ကေနစိ အပညတ္တေ သိက္ခာပဒေ’’တိ။ သေသမေတ္ထ သုဝိညေယျမေဝ။
ဣတိ သမန္တပါသာဒိကာယ ဝိနယဋ္ဌကထာယ သာရတ္ထဒီပနိယံ
ပရိဝါရဋ္ဌကထာဝဏ္ဏနာ သမတ္တာ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၄၉၅။)နိဂမနကထာဝဏ္ဏနာ
အဝသာနဂါထာသု ပန အယမတ္ထော။ ဝိဘတ္တဒေသနန္တိ ဥဘတောဝိဘင်္ဂခန္ဓကပရိဝါရေဟိ ဝိဘတ္တဒေသနံ ဝိနယပိဋကန္တိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ တဿာတိ တဿ ဝိနယဿ။
တတြိဒန္တိအာဒိ ပဌမပါရာဇိကဝဏ္ဏနာယံ ဝုတ္တနယမေဝ။
သတ္ထုမဟာဗောဓိဝိဘူသိတောတိ သတ္ထုနာ ပရိဘုတ္တမဟာဗောဓိဝိဘူသိတော မဏ္ဍိတော, တဿ မဟာဝိဟာရဿ ဒက္ခိဏဘာဂေ ဥတ္တမံ ယံ ပဓာနဃရန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ တတ္ထ ပဓာနဃရန္တိ တံနာမကံ ပရိဝေဏံ။ သုစိစာရိတ္တသီလေန, ဘိက္ခုသံဃေန သေဝိတန္တိ ဣဒမ္ပိ ပဓာနဃရဝိသေသနံ။
တတ္ထာတိ တသ္မိံ ပဓာနဃရေ။ စာရုပါကာရသဉ္စိတန္တိ မနာပေန ပါကာရေန ပရိက္ခိတ္တံ။ သီတစ္ဆာယတရူပေတန္တိ ဃနနိစိတပတ္တသဉ္ဆန္နသာခါပသာခတာယ သီတစ္ဆာယေဟိ ရုက္ခေဟိ ဥပေတံ။ ဝိကသိတကမလကုဝလယပုဏ္ဍရီကသောဂန္ဓိကာဒိပုပ္ဖသဉ္ဆန္နမဓုရသီတလုဒကပုဏ္ဏတာယ သမ္ပန္နာ သလိလာသယာ အဿာတိ သမ္ပန္နသလိလာသယော။ ဥဒ္ဒိသိတွာတိ ဗုဒ္ဓသိရိံ နာမ ထေရံ နိဿာယ, တဿ အဇ္ဈေသနံ နိဿာယာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဣဒ္ဓါတိ အတ္ထဝိနိစ္ဆယာဒီဟိ ဣဒ္ဓါ ဖီတာ ပရိပုဏ္ဏာ။
သိရိနိဝါသဿာတိ သိရိယာ နိဝါသဋ္ဌာနဘူတဿ။ ဇယသံဝစ္ဆရေတိ ဇယပ္ပတ္တသံဝစ္ဆရေ။ အယန္တိ ထေရံ ဗုဒ္ဓသိရိံ ဥဒ္ဒိဿ ယာ ဝိနယဝဏ္ဏနာ အာရဒ္ဓါ, အယံ။ ဓမ္မူပသံဟိတာတိ ကုသလသန္နိဿိတာ။ ဣဒါနိ သဒေဝကဿ လောကဿ အစ္စန္တသုခါဓိဂမာယ အတ္တနော ပုညံ ပရိဏာမေန္တော ‘‘စိရဋ္ဌိတတ္ထ ဓမ္မဿာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သမာစိတန္တိ ဥပစိတံ။ သဗ္ဗဿ အာနုဘာဝေနာတိ သဗ္ဗဿ တဿ ပုညဿ တေဇေန။ သဗ္ဗေပိ ပါဏိနောတိ ကာမာဝစရာဒိဘေဒါ သဗ္ဗေ သတ္တာ။ သဒ္ဓမ္မရသသေဝိနောတိ ယထာရဟံ ဗောဓိတ္တယာဓိဂမဝသေန သဒ္ဓမ္မရသသေဝိနော ဘဝန္တု။ သေသမေတ္ထ သုဝိညေယျမေဝ။
နိဂမနကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(သာရတ္ထ၊၃၊၄၉၆။)နိဂမနကထာ
ဝိနယေ ပါဋဝတ္ထာယ, သာသနဿ စ ဝုဍ္ဎိယာ၊
ဝဏ္ဏနာ ယာ သမာရဒ္ဓါ, ဝိနယဋ္ဌကထာယ သာ။
သာရတ္ထဒီပနီ နာမ, သဗ္ဗသော ပရိနိဋ္ဌိတာ၊
တိံသသဟဿမတ္တေဟိ, ဂန္ထေဟိ ပရိမာဏတော။
အဇ္ဈေသိတော နရိန္ဒေန, သောဟံ ပရက္ကမဗာဟုနာ၊
သဒ္ဓမ္မဋ္ဌိတိကာမေန, သာသနုဇ္ဇောတကာရိနာ။
တေနေဝ ကာရိတေ ရမ္မေ, ပါသာဒသတမဏ္ဍိတေ၊
နာနာဒုမဂဏာကိဏ္ဏေ, ဘာဝနာဘိရတာလယေ။
သီတလူဒကသမ္ပန္နေ, ဝသံ ဇေတဝနေ ဣမံ၊
အတ္ထဗျဉ္ဇနသမ္ပန္နံ, အကာသိံ သုဝိနိစ္ဆယံ။
ယံ သိဒ္ဓံ ဣမိနာ ပုညံ, ယံ စညံ ပသုတံ မယာ၊
ဧတေန ပုညကမ္မေန, ဒုတိယေ အတ္တသမ္ဘဝေ။
တာဝတိံသေ ပမောဒေန္တော, သီလာစာရဂုဏေ ရတော၊
အလဂ္ဂေါ ပဉ္စကာမေသု, ပတွာန ပဌမံ ဖလံ။
အန္တိမေ အတ္တဘာဝမှိ, မေတ္တေယျံ မုနိပုင်္ဂဝံ၊
လောကဂ္ဂပုဂ္ဂလံ နာထံ, သဗ္ဗသတ္တဟိတေ ရတံ။
ဒိသွာန တဿ ဓီရဿ, သုတွာ သဒ္ဓမ္မဒေသနံ၊
အဓိဂန္တွာ ဖလံ အဂ္ဂံ, သောဘေယျံ ဇိနသာသနံ။
သဒါ ရက္ခန္တု ရာဇာနော, ဓမ္မေနေဝ ဣမံ ပဇံ၊
နိရတာ ပုညကမ္မေသု, ဇောတေန္တု ဇိနသာသနံ။
ဣမေ စ ပါဏိနော သဗ္ဗေ, သဗ္ဗဒါ နိရုပဒ္ဒဝါ၊
နိစ္စံ ကလျာဏသင်္ကပ္ပါ, ပပ္ပေါန္တု အမတံ ပဒန္တိ။
သာရတ္ထဒီပနီ နာမ ဝိနယဋီကာ နိဋ္ဌိတာ။