ဝိနယပိဋကေ
မဟာဝဂ္ဂ-အဋ္ဌကထာ
နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ
၁။ မဟာခန္ဓကံ
ဗောဓိကထာ
ဥဘိန္နံ ပါတိမောက္ခာနံ, သင်္ဂီတိသမနန္တရံ၊
သင်္ဂါယိံသု မဟာထေရာ, ခန္ဓကံ ခန္ဓကောဝိဒါ။
ယံ တဿ ဒါနိ သမ္ပတ္တော, ယသ္မာ သံဝဏ္ဏနာက္ကမော၊
တသ္မာ ဟောတိ အယံ တဿ, အနုတ္တာနတ္ထဝဏ္ဏနာ။
ပဒဘာဇနိယေ အတ္ထာ, ယေဟိ ယေသံ ပကာသိတာ၊
တေ စေ ပုန ဝဒေယျာမ, ပရိယောသာနံ ကဒါ ဘဝေ။
ဥတ္တာနာ စေဝ ယေ အတ္ထာ, တေသံ သံဝဏ္ဏနာယ ကိံ၊
အဓိပ္ပါယာနုသန္ဓီဟိ, ဗျဉ္ဇနေန စ ယေ ပန။
အနုတ္တာနာ န တေ ယသ္မာ, သက္ကာ ဉာတုံ အဝဏ္ဏိတာ၊
တေသံယေဝ အယံ တသ္မာ, ဟောတိ သံဝဏ္ဏနာနယောတိ။
֍ ဋီ ၁။ တေန သမယေန ဗုဒ္ဓေါ ဘဂဝါ ဥရုဝေလာယံ ဝိဟရတိ နဇ္ဇာ နေရဉ္ဇရာယ တီရေ ဗောဓိရုက္ခမူလေ ပဌမာဘိသမ္ဗုဒ္ဓေါတိ ဧတ္ထ ကိဉ္စာပိ ‘‘တေန သမယေန ဗုဒ္ဓေါ ဘဂဝါ ဝေရဉ္ဇာယ’’န္တိအာဒီသု ဝိယ ကရဏဝစနေ ဝိသေသကာရဏံ နတ္ထိ, ဝိနယံ ပတွာ ပန ကရဏဝစနေနေဝ အယမဘိလာပေါ အာရောပိတောတိ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ အာရုဠှာဘိလာပဝသေနေဝေတံ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧသ နယော အညေသုပိ ဣတော ပရေသု ဧဝရူပေသု။
ကိံ ပနေတဿ ဝစနေ ပယောဇနန္တိ? ပဗ္ဗဇ္ဇာဒီနံ ဝိနယကမ္မာနံ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ နိဒါနဒဿနံ။ ယာ ဟိ ဘဂဝတာ ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ဣမေဟိ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၃၄။) [သျ]တီဟိ သရဏဂမနေဟိ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ဥပသမ္ပဒ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၃၄) ဧဝံ ပဗ္ဗဇ္ဇာ စေဝ ဥပသမ္ပဒါ စ အနုညာတာ, ယာနိ စ ရာဇဂဟာဒီသု ဥပဇ္ဈာယဥပဇ္ဈာယဝတ္တအာစရိယအာစရိယဝတ္တာဒီနိ အနုညာတာနိ, တာနိ အဘိသမ္ဗောဓိံ ပတွာ သတ္တသတ္တာဟံ ဗောဓိမဏ္ဍေ ဝီတိနာမေတွာ ဗာရာဏသိယံ ဓမ္မစက္ကံ ပဝတ္တေတွာ ဣမိနာ အနုက္ကမေန ဣဒဉ္စိဒဉ္စ ဌာနံ ပတွာ ဣမသ္မိဉ္စ ဣမသ္မိဉ္စ ဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တာနီတိ ဧဝမေတေသံ ပဗ္ဗဇ္ဇာဒီနံ ဝိနယကမ္မာနံ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ နိဒါနဒဿနံ ဧတဿ ဝစနေ ပယောဇနန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
တတ္ထ ဥရုဝေလာယန္တိ မဟာဝေလာယံ၊ မဟန္တေ ဝါလိကရာသိမှီတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ ‘‘ဥရူ’’တိ ဝါလိကာ ဝုစ္စတိ၊ ‘‘ဝေလာ’’တိ မရိယာဒါ၊ ဝေလာတိက္ကမနဟေတု အာဟဋာ ဥရု ဥရုဝေလာတိ ဧဝမ္ပေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အတီတေ ကိရ အနုပ္ပန္နေ ဗုဒ္ဓေ ဒသသဟဿကုလပုတ္တာ တာပသပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ တသ္မိံ ပဒေသေ ဝိဟရန္တာ ဧကဒိဝသံ သန္နိပတိတွာ ကတိကဝတ္တံ အကံသု – ‘‘ကာယကမ္မဝစီကမ္မာနိ နာမ ပရေသမ္ပိ ပါကဋာနိ ဟောန္တိ, မနောကမ္မံ ပန အပါကဋံ၊ တသ္မာ ယော ကာမဝိတက္ကံ ဝါ ဗျာပါဒဝိတက္ကံ ဝါ ဝိဟိံသာဝိတက္ကံ ဝါ ဝိတက္ကေတိ, တဿ အညော စောဒကော နာမ နတ္ထိ, သော အတ္တနာဝ အတ္တာနံ စောဒေတွာ ပတ္တပုဋေန ဝါလိကံ အာဟရိတွာ ဣမသ္မိံ ဌာနေ အာကိရတု, ဣဒမဿ ဒဏ္ဍကမ္မ’’န္တိ။ တတော ပဋ္ဌာယ ယော တာဒိသံ ဝိတက္ကံ ဝိတက္ကေတိ, သော တတ္ထ ပတ္တပုဋေန ဝါလိကံ အာကိရတိ။ ဧဝံ တတ္ထ အနုက္ကမေန မဟာဝါလိကရာသိ ဇာတော, တတော နံ ပစ္ဆိမာ ဇနတာ ပရိက္ခိပိတွာ စေတိယဋ္ဌာနမကာသိ။ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ – ‘‘ဥရုဝေလာယန္တိ မဟာဝေလာယံ၊ မဟန္တေ ဝါလိကရာသိမှီတိ အတ္ထော’’တိ။ တမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ – ‘‘အထ ဝါ ဥရူတိ ဝါလိကာ ဝုစ္စတိ၊ ဝေလာတိ မရိယာဒါ၊ ဝေလာတိက္ကမနဟေတု အာဟဋာ ဥရု ဥရုဝေလာတိ ဧဝမ္ပေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော’’တိ။
ဗောဓိရုက္ခမူလေတိ ဗောဓိ ဝုစ္စတိ စတူသု မဂ္ဂေသု ဉာဏံ၊ တံ ဗောဓိံ ဘဂဝါ ဧတ္ထ ပတ္တောတိ ရုက္ခောပိ ‘‘ဗောဓိရုက္ခော’’တွေဝ နာမံ လဘိ, တဿ ဗောဓိရုက္ခဿ မူလေ ဗောဓိရုက္ခမူလေ။ ပဌမာဘိသမ္ဗုဒ္ဓေါတိ ပဌမံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓေါ၊ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဟုတွာ သဗ္ဗပဌမံယေဝါတိ အတ္ထော။ ဧကပလ္လင်္ကေနာတိ သကိမ္ပိ အနုဋ္ဌဟိတွာ ယထာအာဘုဇိတေန ဧကေနေဝ ပလ္လင်္ကေန။ ဝိမုတ္တိသုခပဋိသံဝေဒီတိ ဝိမုတ္တိသုခံ ဖလသမာပတ္တိသုခံ ပဋိသံဝေဒယမာနော။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၃၅။) [သျ]ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒန္တိ ပစ္စယာကာရံ။ ပစ္စယာကာရော ဟိ အညမညံ ပဋိစ္စ သဟိတေ ဓမ္မေ ဥပ္ပါဒေတီတိ ‘‘ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒေါ’’တိ ဝုစ္စတိ။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ။ ဝိတ္ထာရော ပန သဗ္ဗာကာရသမ္ပန္နံ ဝိနိစ္ဆယံ ဣစ္ဆန္တေန ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂတော ဂဟေတဗ္ဗော။ အနုလောမပဋိလောမန္တိ အနုလောမဉ္စ ပဋိလောမဉ္စ။ တတ္ထ ‘‘အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ’’တိအာဒိနာ နယေန ဝုတ္တော အဝိဇ္ဇာဒိကော ပစ္စယာကာရော အတ္တနာ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စကရဏတော ‘‘အနုလောမော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ‘‘အဝိဇ္ဇာယ တွေဝ အသေသဝိရာဂနိရောဓာ သင်္ခါရနိရောဓော’’တိအာဒိနာ နယေန ဝုတ္တော သွေဝ အနုပ္ပါဒနိရောဓေန နိရုဇ္ဈမာနော တံ ကိစ္စံ န ကရောတီတိ တဿ အကရဏတော ‘‘ပဋိလောမော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ပုရိမနယေန ဝါ ဝုတ္တော ပဝတ္တိယာ အနုလောမော, ဣတရော တဿာ ပဋိလောမောတိ ဧဝမ္ပေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အာဒိတော ပန ပဋ္ဌာယ ယာဝ အန္တံ, အန္တတော စ ပဋ္ဌာယ ယာဝ အာဒိံ ပါပေတွာ အဝုတ္တတ္တာ ဣတော အညေနတ္ထေန အနုလောမပဋိလောမတာ န ယုဇ္ဇတိ။
မနသာကာသီတိ မနသိ အကာသိ။ တတ္ထ ယထာ အနုလောမံ မနသိ အကာသိ, ဣဒံ တာဝ ဒဿေတုံ ‘‘အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အဝိဇ္ဇာ စ သာ ပစ္စယော စာတိ အဝိဇ္ဇာပစ္စယော။ တသ္မာ အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ သမ္ဘဝန္တီတိ ဣမိနာ နယေန သဗ္ဗပဒေသု အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ။ ဝိတ္ထာရော ပန သဗ္ဗာကာရသမ္ပန္နံ ဝိနိစ္ဆယံ ဣစ္ဆန္တေန ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂတောဝ ဂဟေတဗ္ဗော။
ယထာ ပန ပဋိလောမံ မနသိ အကာသိ, ဣဒံ ဒဿေတုံ အဝိဇ္ဇာယ တွေဝ အသေသဝိရာဂနိရောဓာ သင်္ခါရနိရောဓောတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အဝိဇ္ဇာယ တွေဝါတိ အဝိဇ္ဇာယ တု ဧဝ။ အသေသဝိရာဂနိရောဓာတိ ဝိရာဂသင်္ခါတေန မဂ္ဂေန အသေသနိရောဓာ။ သင်္ခါရနိရောဓောတိ သင်္ခါရာနံ အနုပ္ပါဒနိရောဓော ဟောတိ။ ဧဝံ နိရုဒ္ဓါနံ ပန သင်္ခါရာနံ နိရောဓာ ဝိညာဏံ နိရုဒ္ဓံ, ဝိညာဏာဒီနဉ္စ နိရောဓာ နာမရူပါဒီနိ နိရုဒ္ဓါနိယေဝ ဟောန္တီတိ ဒဿေတုံ သင်္ခါရနိရောဓာ ဝိညာဏနိရောဓောတိအာဒီနိ ဝတွာ ဧဝမေတဿ ကေဝလဿ ဒုက္ခက္ခန္ဓဿ နိရောဓော ဟောတီတိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ကေဝလဿာတိ သကလဿ၊ သုဒ္ဓဿ ဝါ သတ္တဝိရဟိတဿာတိ အတ္ထော။ ဒုက္ခက္ခန္ဓဿာတိ ဒုက္ခရာသိဿ။ နိရောဓော ဟောတီတိ အနုပ္ပါဒေါ ဟောတိ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၃၆။) [သျ]ဧတမတ္ထံ ဝိဒိတွာတိ ယွာယံ ‘‘အဝိဇ္ဇာဒိဝသေန သင်္ခါရာဒိကဿ ဒုက္ခက္ခန္ဓဿ သမုဒယော စ အဝိဇ္ဇာနိရောဓာဒိဝသေန စ နိရောဓော ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တော, သဗ္ဗာကာရေန ဧတမတ္ထံ ဝိဒိတွာ။ တာယံ ဝေလာယန္တိ တာယံ တဿ အတ္ထဿ ဝိဒိတဝေလာယံ။ ဣမံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသီတိ ဣမံ တသ္မိံ ဝိဒိတေ အတ္ထေ ဟေတုနော စ ဟေတုသမုပ္ပန္နဓမ္မဿ စ ပဇာနနာယ အာနုဘာဝဒီပကံ ‘‘ယဒါ ဟဝေ ပါတုဘဝန္တီ’’တိအာဒိကံ သောမနဿယုတ္တဉာဏသမုဋ္ဌာနံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ, အတ္တမနဝါစံ နိစ္ဆာရေသီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။
တဿတ္ထော – ယဒါ ဟဝေတိ ယသ္မိံ ဘဝေ ကာလေ။ ပါတုဘဝန္တီတိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ဓမ္မာတိ အနုလောမပစ္စယာကာရပဋိဝေဓသာဓကာ ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မာ။ အထ ဝါ ပါတုဘဝန္တီတိ ပကာသန္တိ၊ အဘိသမယဝသေန ဗျတ္တာ ပါကဋာ ဟောန္တိ။ ဓမ္မာတိ စတုအရိယသစ္စဓမ္မာ။ အာတာပေါ ဝုစ္စတိ ကိလေသသန္တာပနဋ္ဌေန ဝီရိယံ၊ အာတာပိနောတိ သမ္မပ္ပဓာနဝီရိယဝတော။ ဈာယတောတိ အာရမ္မဏူပနိဇ္ဈာနလက္ခဏေန စ လက္ခဏူပနိဇ္ဈာနလက္ခဏေန စ ဈာနေန ဈာယန္တဿ။ ဗြာဟ္မဏဿာတိ ဗာဟိတပါပဿ ခီဏာသဝဿ။ အထဿ ကင်္ခါ ဝပယန္တီတိ အထဿ ဧဝံ ပါတုဘူတဓမ္မဿ ကင်္ခါ ဝပယန္တိ။ သဗ္ဗာတိ ယာ ဧတာ ‘‘ကော နု ခေါ ဘန္တေ ဖုသတီတိ၊ နော ကလ္လော ပဉှောတိ ဘဂဝါ အဝေါစာ’’တိအာဒိနာ, တထာ ‘‘ကတမံ နု ခေါ ဘန္တေ ဇရာမရဏံ၊ ကဿ စ ပနိဒံ ဇရာမရဏန္တိ၊ နော ကလ္လော ပဉှောတိ ဘဂဝါ အဝေါစာ’’တိအာဒိနာ စ နယေန ပစ္စယာကာရေ ကင်္ခါ ဝုတ္တာ, ယာ စ ပစ္စယာကာရဿေဝ အပ္ပဋိဝိဒ္ဓတ္တာ ‘‘အဟောသိံ နု ခေါ အဟံ အတီတမဒ္ဓါန’’န္တိအာဒိကာ သောဠသ ကင်္ခါ အာဂတာ, တာ သဗ္ဗာ ဝပယန္တိ အပဂစ္ဆန္တိ နိရုဇ္ဈန္တိ။ ကသ္မာ? ယတော ပဇာနာတိ သဟေတုဓမ္မန္တိ ယသ္မာ အဝိဇ္ဇာဒိကေန ဟေတုနာ သဟေတုကံ ဣမံ သင်္ခါရာဒိံ ကေဝလံ ဒုက္ခက္ခန္ဓဓမ္မံ ပဇာနာတိ အညာတိ ပဋိဝိဇ္ဈတီတိ။
֍ ဋီ ၂။ ဒုတိယဝါရေ – ဣမံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသီတိ ဣမံ တသ္မိံ ဝိဒိတေ အတ္ထေ ‘‘အဝိဇ္ဇာယ တွေဝ အသေသဝိရာဂနိရောဓာ သင်္ခါရနိရောဓော’’တိ ဧဝံ ပကာသိတဿ နိဗ္ဗာနသင်္ခါတဿ ပစ္စယက္ခယဿ အဝဗောဓာနုဘာဝဒီပကံ ဝုတ္တပ္ပကာရံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသီတိ အတ္ထော။ တတြာယံ သင်္ခေပတ္ထော – ယသ္မာ ပစ္စယာနံ ခယသင်္ခါတံ နိဗ္ဗာနံ အဝေဒိ အညာသိ ပဋိဝိဇ္ဈိ, တသ္မာ ယဒါဿ အာတာပိနော
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၃၇။) [သျ]ဈာယတော ဗြာဟ္မဏဿ ဝုတ္တပ္ပကာရာ ဓမ္မာ ပါတုဘဝန္တိ, အထဿ ယာ နိဗ္ဗာနဿ အဝိဒိတတ္တာ ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ, တာ သဗ္ဗာပိ ကင်္ခါ ဝပယန္တီတိ။
֍ ဋီ ၃။ တတိယဝါရေ – ဣမံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသီတိ ဣမံ ယေန မဂ္ဂေန သော ဒုက္ခက္ခန္ဓဿ သမုဒယနိရောဓသင်္ခါတော အတ္ထော ကိစ္စဝသေန စ အာရမ္မဏကိရိယာယ စ ဝိဒိတော, တဿ အရိယမဂ္ဂဿ အာနုဘာဝဒီပကံ ဝုတ္တပ္ပကာရံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသီတိ အတ္ထော။ တတြာပါယံ သင်္ခေပတ္ထော – ယဒါ ဟဝေ ပါတုဘဝန္တိ ဓမ္မာ အာတာပိနော ဈာယတော ဗြာဟ္မဏဿ, တဒါ သော ဗြာဟ္မဏော တေဟိ ဝါ ဥပ္ပန္နေဟိ ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မေဟိ, ယဿ ဝါ အရိယမဂ္ဂဿ စတုသစ္စဓမ္မာ ပါတုဘူတာ, တေန အရိယမဂ္ဂေန ဝိဓူပယံ တိဋ္ဌတိ မာရသေနံ ‘‘ကာမာ တေ ပဌမာ သေနာ’’တိအာဒိနာ နယေန ဝုတ္တပ္ပကာရံ မာရသေနံ ဝိဓူပယန္တော ဝိဓမေန္တော ဝိဒ္ဓံသေန္တော တိဋ္ဌတိ။ ကထံ? သူရိယောဝ ဩဘာသယမန္တလိက္ခံ, ယထာ သူရိယော အဗ္ဘုဂ္ဂတော အတ္တနော ပဘာယ အန္တလိက္ခံ ဩဘာသေန္တောဝ အန္ဓကာရံ ဝိဓမေန္တော တိဋ္ဌတိ, ဧဝံ သောပိ ဗြာဟ္မဏော တေဟိ ဓမ္မေဟိ တေန ဝါ မဂ္ဂေန သစ္စာနိ ပဋိဝိဇ္ဈန္တောဝ မာရသေနံ ဝိဓူပယန္တော တိဋ္ဌတီတိ။
ဧဝမေတ္ထ ပဌမံ ဥဒါနံ ပစ္စယာကာရပစ္စဝေက္ခဏဝသေန, ဒုတိယံ နိဗ္ဗာနပစ္စဝေက္ခဏဝသေန, တတိယံ မဂ္ဂပစ္စဝေက္ခဏဝသေန ဥပ္ပန္နန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဥဒါနေ ပန ‘‘ရတ္တိယာ ပဌမံ ယာမံ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒံ အနုလောမံ, ဒုတိယံ ယာမံ ပဋိလောမံ, တတိယံ ယာမံ အနုလောမပဋိလောမ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ တံ သတ္တာဟဿ အစ္စယေန ‘‘သွေ အာသနာ ဝုဋ္ဌဟိဿာမီ’’တိ ရတ္တိံ ဥပ္ပါဒိတမနသိကာရံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တဒါ ဟိ ဘဂဝါ ယဿ ပစ္စယာကာရပဇာနနဿ စ ပစ္စယက္ခယာဓိဂမဿ စ အာနုဘာဝဒီပိကာ ပုရိမာ ဒွေ ဥဒါနဂါထာ, တဿ ဝသေန ဧကေကမေဝ ကောဋ္ဌာသံ ပဌမယာမဉ္စ မဇ္ဈိမယာမဉ္စ မနသာကာသိ, ဣဓ ပန ပါဋိပဒရတ္တိယာ ဧဝံ မနသာကာသိ။ ဘဂဝါ ဟိ ဝိသာခပုဏ္ဏမာယ ရတ္တိယာ ပဌမယာမေ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ အနုဿရိ, မဇ္ဈိမယာမေ ဒိဗ္ဗစက္ခုံ ဝိသောဓေသိ, ပစ္ဆိမယာမေ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒံ အနုလောမပဋိလောမံ မနသိ ကတွာ ‘‘ဣဒါနိ အရုဏော ဥဂ္ဂမိဿတီ’’တိ သဗ္ဗညုတံ ပါပုဏိ။ သဗ္ဗညုတပ္ပတ္တိသမနန္တရမေဝ စ အရုဏော ဥဂ္ဂစ္ဆိ။ တတော တံ ဒိဝသံ တေနေဝ ပလ္လင်္ကေန ဝီတိနာမေတွာ သမ္ပတ္တာယ ပါဋိပဒရတ္တိယာ တီသု ယာမေသု ဧဝံ မနသိ ကတွာ ဣမာနိ ဥဒါနာနိ ဥဒါနေသိ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၃၈။) [သျ]ဣတိ ပါဋိပဒရတ္တိယာ ဧဝံ မနသိ ကတွာ တံ ‘‘ဗောဓိရုက္ခမူလေ သတ္တာဟံ ဧကပလ္လင်္ကေန နိသီဒီ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တသတ္တာဟံ တတ္ထေဝ ဝီတိနာမေသိ။
ဗောဓိကထာ နိဋ္ဌိတာ။
အဇပါလကထာ
֍ ဋီ ၄။ အထ ခေါ ဘဂဝါ သတ္တာဟဿ အစ္စယေန တမှာ သမာဓိမှာ ဝုဋ္ဌဟိတွာ ဗောဓိရုက္ခမူလာ ယေန အဇပါလနိဂြောဓော တေနုပသင်္ကမီတိ ဧတ္ထ န ဘဂဝါ တမှာ သမာဓိမှာ ဝုဋ္ဌဟိတွာ အနန္တရမေဝ ဗောဓိရုက္ခမူလာ ယေန အဇပါလနိဂြောဓော တေနုပသင်္ကမိ။ ယထာ ပန ‘‘ဘုတွာ သယတီ’’တိ ဝုတ္တေ န ‘‘ဟတ္ထေ အဓောဝိတွာ မုခံ အဝိက္ခာလေတွာ သယနသမီပံ အဂန္တွာ အညံ ကိဉ္စိ အာလာပသလ္လာပံ အကတွာ သယတိ’’စ္စေဝ ဝုတ္တံ ဟောတိ, ဘောဇနတော ပန ပစ္ဆာ သယတိ, န နသယတီတိ ဣဒမေဝတ္ထ ဒီပိတံ ဟောတိ။ ဧဝမိဓာပိ ‘‘န တမှာ သမာဓိမှာ ဝုဋ္ဌဟိတွာ အနန္တရမေဝ ပက္ကာမီ’’တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ, ဝုဋ္ဌာနတော စ ပန ပစ္ဆာ ပက္ကာမိ, န နပက္ကာမီတိ ဣဒမေဝေတ္ထ ဒီပိတံ ဟောတိ။
အနန္တရံ ပန အပက္ကမိတွာ ဘဂဝါ ကိံ အကာသီတိ? အပရာနိပိ တီဏိ သတ္တာဟာနိ ဗောဓိသမီပေယေဝ ဝီတိနာမေသိ။ တတြာယံ အနုပုဗ္ဗိကထာ – ဘဂဝတိ ကိရ ဗုဒ္ဓတ္တံ ပတွာ သတ္တာဟံ ဧကပလ္လင်္ကေန နိသိန္နေ ‘‘န ဘဂဝါ ဝုဋ္ဌာတိ၊ ကိံ နု ခေါ အညေပိ ဗုဒ္ဓတ္တကရာ ဓမ္မာ အတ္ထီ’’တိ ဧကစ္စာနံ ဒေဝတာနံ ကင်္ခါ ဥဒပါဒိ။ အထ ဘဂဝါ အဋ္ဌမေ ဒိဝသေ သမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာယ ဒေဝတာနံ ကင်္ခံ ဉတွာ ကင်္ခါဝိဓမနတ္ထံ အာကာသေ ဥပ္ပတိတွာ ယမကပါဋိဟာရိယံ ဒဿေတွာ တာသံ ကင်္ခံ ဝိဓမိတွာ ပလ္လင်္ကတော ဤသကံ ပါစီနနိဿိတေ ဥတ္တရဒိသာဘာဂေ ဌတွာ စတ္တာရိ အသင်္ချေယျာနိ ကပ္ပသတသဟဿဉ္စ ဥပစိတာနံ ပါရမီနံ ဗလာဓိဂမနဋ္ဌာနံ ပလ္လင်္ကံ ဗောဓိရုက္ခဉ္စ အနိမိသေဟိ အက္ခီဟိ ဩလောကယမာနော သတ္တာဟံ ဝီတိနာမေသိ, တံ ဌာနံ အနိမိသစေတိယံ နာမ ဇာတံ။ အထ ပလ္လင်္ကဿ စ ဌိတဋ္ဌာနဿ စ အန္တရာ ပုရတ္ထိမတော စ ပစ္ဆိမတော စ အာယတေ ရတနစင်္ကမေ စင်္ကမန္တော သတ္တာဟံ ဝီတိနာမေသိ, တံ ဌာနံ ရတနစင်္ကမစေတိယံ နာမ ဇာတံ။ တတော ပစ္ဆိမဒိသာဘာဂေ ဒေဝတာ ရတနဃရံ မာပယိံသု။ တတ္ထ ပလ္လင်္ကေန နိသီဒိတွာ အဘိဓမ္မပိဋကံ ဝိသေသတော စေတ္ထ အနန္တနယံ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၃၉။) [သျ]သမန္တပဋ္ဌာနံ ဝိစိနန္တော သတ္တာဟံ ဝီတိနာမေသိ, တံ ဌာနံ ရတနဃရစေတိယံ နာမ ဇာတံ။
ဧဝံ ဗောဓိသမီပေယေဝ စတ္တာရိ သတ္တာဟာနိ ဝီတိနာမေတွာ ပဉ္စမေ သတ္တာဟေ ဗောဓိရုက္ခမူလာ ယေန အဇပါလနိဂြောဓော တေနုပသင်္ကမိ။ တဿ ကိရ နိဂြောဓဿ ဆာယာယ အဇပါလကာ ဂန္တွာ နိသီဒန္တိ၊ တေနဿ အဇပါလနိဂြောဓောတွေဝ နာမံ ဥဒပါဒိ။ သတ္တာဟံ ဝိမုတ္တိသုခပဋိသံဝေဒီတိ တတြာပိ ဓမ္မံ ဝိစိနန္တောယေဝ ဝိမုတ္တိသုခံ ပဋိသံဝေဒေန္တော နိသီဒိ။ ဗောဓိတော ပုရတ္ထိမဒိသာဘာဂေ ဧသ ရုက္ခော ဟောတိ။ ဧဝံ နိသိန္နေ စ ပနေတ္ထ ဘဂဝတိ ဧကော ဗြာဟ္မဏော ဂန္တွာ ပဉှံ ပုစ္ဆိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အထ ခေါ အညတရော’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ဟုံဟုင်္ကဇာတိကောတိ သော ကိရ ဒိဋ္ဌမင်္ဂလိကော နာမ, မာနဝသေန ကောဓဝသေန စ ‘‘ဟုံဟု’’န္တိ ကရောန္တော ဝိစရတိ, တသ္မာ ‘‘ဟုံဟုင်္ကဇာတိကော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ‘‘ဟုဟုက္ကဇာတိကော’’တိပိ ပဌန္တိ။
ဧတမတ္ထံ ဝိဒိတွာတိ ဧတံ တေန ဝုတ္တဿ ဝစနဿ သိခါပတ္တမတ္ထံ ဝိဒိတွာ တာယံ ဝေလာယံ ဣမံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ။ တဿတ္ထော – ယော ဗာဟိတပါပဓမ္မတာယ ဗြာဟ္မဏော န ဒိဋ္ဌမင်္ဂလိကတာယ, ဟုံဟုင်္ကာရကဘာဝါဒိပါပဓမ္မယုတ္တော ဟုတွာ ကေဝလံ ဇာတိမတ္တကေန ဗြဟ္မညံ ပဋိဇာနာတိ, သော ဗြာဟ္မဏော ဗာဟိတပါပဓမ္မတ္တာ ဟုံဟုင်္ကာရပ္ပဟာနေန နိဟုံဟုင်္ကော, ရာဂါဒိကသာဝါဘာဝေန နိက္ကသာဝေါ, ဘာဝနာနုယောဂယုတ္တစိတ္တတာယ ယတတ္တော, သီလသံဝရေန ဝါ သညတစိတ္တတာယ ယတတ္တော, စတုမဂ္ဂဉာဏသင်္ခါတေဟိ ဝေဒေဟိ အန္တံ, ဝေဒါနံ ဝါ အန္တံ ဂတတ္တာ ဝေဒန္တဂူ, မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယဿ ဝုသိတတ္တာ ဝုသိတဗြဟ္မစရိယော။ ဓမ္မေန ဗြဟ္မဝါဒံ ဝဒေယျ, ‘‘ဗြာဟ္မဏော, အဟ’’န္တိ ဧတံ ဝါဒံ ဓမ္မေန ဝဒေယျ, ယဿ သကလေ လောကသန္နိဝါသေ ကုဟိဉ္စိ ဧကာရမ္မဏေပိ ရာဂုဿဒေါ ဒေါသုဿဒေါ မောဟုဿဒေါ မာနုဿဒေါ ဒိဋ္ဌုဿဒေါတိ ဣမေ ဥဿဒါ နတ္ထီတိ။
အဇပါလကထာ နိဋ္ဌိတာ။
မုစလိန္ဒကထာ
֍ ဋီ ၅။ အကာလမေဃောတိ အသမ္ပတ္တေ ဝဿကာလေ ဥပ္ပန္နမေဃော။ အယံ ပန ဂိမှာနံ ပစ္ဆိမေ မာသေ ဥဒပါဒိ။ သတ္တာဟဝဒ္ဒလိကာတိ တသ္မိံ ဥပ္ပန္နေ သတ္တာဟံ အဝိစ္ဆိန္နဝုဋ္ဌိကာ အဟောသိ။ သီတဝါတဒုဒ္ဒိနီတိ သာ စ ပန
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၄၀။) [သျ]သတ္တာဟဝဒ္ဒလိကာ ဥဒကဖုသိတသမ္မိဿေန သီတဝါတေန သမန္တာ ပရိဗ္ဘမန္တေန ဒူသိတဒိဝသတ္တာ သီတဝါတဒုဒ္ဒိနီ နာမ အဟောသိ။ အထ ခေါ မုစလိန္ဒော နာဂရာဇာတိ တဿေဝ မုစလိန္ဒရုက္ခဿ သမီပေ ပေါက္ခရဏိယာ နိဗ္ဗတ္တော မဟာနုဘာဝေါ နာဂရာဇာ။ သတ္တက္ခတ္တုံ ဘောဂေဟိ ပရိက္ခိပိတွာတိ ဧဝံ ဘောဂေဟိ ပရိက္ခိပိတွာ ဥပရိမုဒ္ဓနိ မဟန္တံ ဖဏံ ကရိတွာဝ ဌိတေ၊ တသ္မိံ တဿ ပရိက္ခေပဗ္ဘန္တရံ လောဟပါသာဒေ ဘဏ္ဍာဂါရဂဗ္ဘပ္ပမာဏံ အဟောသိ, တသ္မာ ဘဂဝါ နိဝါတေ ပိဟိတဒွါရဝါတပါနေ ကူဋာဂါရေ နိသိန္နော ဝိယ ဇာတော။ မာ ဘဂဝန္တံ သီတန္တိအာဒိ တဿ တထာ ကရိတွာ ဌာနကာရဏပရိဒီပနံ။ သော ဟိ ‘‘မာ ဘဂဝန္တံ သီတံ ဗာဓယိတ္ထ, မာ ဥဏှံ, မာ ဍံသာဒိသမ္ဖဿော ဗာဓယိတ္ထာ’’တိ တထာ ကရိတွာ အဋ္ဌာသိ။ တတ္ထ ကိဉ္စာပိ သတ္တာဟဝဒ္ဒလိကာယ ဥဏှမေဝ နတ္ထိ, သစေ ပန အန္တရန္တရာ မေဃော ဝိဂစ္ဆေယျ ဥဏှံ ဘဝေယျ, တမ္ပိ နံ မာ ဗာဓယိတ္ထာတိ ဧဝံ တဿ စိန္တေတုံ ယုတ္တံ။ ဝိဒ္ဓန္တိ ဥဗ္ဗိဒ္ဓံ၊ မေဃဝိဂမေန ဒူရီဘူတန္တိ အတ္ထော။ ဝိဂတဝလာဟကန္တိ အပဂတမေဃံ။ ဒေဝန္တိ အာကာသံ။ သကဝဏ္ဏန္တိ အတ္တနော ရူပံ။
သုခေါ ဝိဝေကောတိ နိဗ္ဗာနသင်္ခါတော ဥပဓိဝိဝေကော သုခေါ။ တုဋ္ဌဿာတိ စတုမဂ္ဂဉာဏသန္တောသေန သန္တုဋ္ဌဿ။ သုတဓမ္မဿာတိ ပကာသိတဓမ္မဿ။ ပဿတောတိ တံ ဝိဝေကံ ယံ ဝါ ကိဉ္စိ ပဿိတဗ္ဗံ နာမ, တံ သဗ္ဗံ အတ္တနော ဝီရိယဗလာဓိဂတေန ဉာဏစက္ခုနာ ပဿန္တဿ။ အဗျာပဇ္ဇန္တိ အကုပ္ပနဘာဝေါ၊ ဧတေန မေတ္တာပုဗ္ဗဘာဂေါ ဒဿိတော။ ပါဏဘူတေသု သံယမောတိ သတ္တေသု စ သံယမော၊ အဝိဟိံသနဘာဝေါ သုခေါတိ အတ္ထော။ ဧတေန ကရုဏာပုဗ္ဗဘာဂေါ ဒဿိတော။ သုခါ ဝိရာဂတာ လောကေတိ ဝီတရာဂတာပိ သုခါတိ ဒီပေတိ။ ကာမာနံ သမတိက္ကမောတိ ယာ ‘‘ကာမာနံ သမတိက္ကမော’’တိ ဝုစ္စတိ၊ သာ ဝိရာဂတာပိ သုခါတိ အတ္ထော။ ဧတေန အနာဂါမိမဂ္ဂေါ ကထိတော။ အသ္မိမာနဿ ယော ဝိနယောတိ ဣမိနာ ပန အရဟတ္တံ ကထိတံ၊ အရဟတ္တဉှိ အသ္မိမာနဿ ‘‘ပဿဒ္ဓိဝိနယော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဣတော ပရဉ္စ သုခံ နာမ နတ္ထိ, တေနာဟ ‘‘ဧတံ ဝေ ပရမံ သုခ’’န္တိ။
မုစလိန္ဒကထာ နိဋ္ဌိတာ။
ရာဇာယတနကထာ
֍ ဋီ ၆။ မုစလိန္ဒမူလာတိ မဟာဗောဓိတော ပါစီနကောဏေ ဌိတမုစလိန္ဒရုက္ခမူလာ။ ရာဇာယတနန္တိ ဒက္ခိဏဒိသာဘာဂေ ဌိတံ ရာဇာယတနရုက္ခံ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၄၁။) [သျ]ဥပသင်္ကမိ။ တေန ခေါ ပန သမယေနာတိ ကတရေန သမယေန။ ဘဂဝတော ကိရ ရာဇာယတနမူလေ သတ္တာဟံ ဧကပလ္လင်္ကေန နိသိန္နဿ သမာဓိတော ဝုဋ္ဌာနဒိဝသေ အရုဏုဂ္ဂမနဝေလာယမေဝ ‘‘ဘောဇနကိစ္စေန ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ ဉတွာ သက္ကော ဒေဝရာဇာ ဩသဓဟရီတကံ ဥပနေသိ။ ဘဂဝါ တံ ပရိဘုဉ္ဇိ, ပရိဘုတ္တမတ္တဿေဝ သရီရကိစ္စံ အဟောသိ။ သက္ကော မုခေါဒကံ အဒါသိ။ ဘဂဝါ မုခံ ဓောဝိတွာ တသ္မိံယေဝ ရုက္ခမူလေ နိသီဒိ။ ဧဝံ ဥဂ္ဂတေ အရုဏမှိ နိသိန္နေ ဘဂဝတိ။
တေန ခေါ ပန သမယေန တပုဿဘလ္လိကာ ဝါဏိဇာတိ တပုဿော စ ဘလ္လိကော စာတိ ဒွေ ဘာတရော ဝါဏိဇာ။ ဥက္ကလာတိ ဥက္ကလဇနပဒတော။ တံ ဒေသန္တိ ယသ္မိံ ဒေသေ ဘဂဝါ ဝိဟရတိ။ ကတရသ္မိဉ္စ ဒေသေ ဘဂဝါ ဝိဟရတိ? မဇ္ဈိမဒေသေ။ တသ္မာ မဇ္ဈိမဒေသံ ဂန္တုံ အဒ္ဓါနမဂ္ဂပ္ပဋိပန္နာ ဟောန္တီတိ အယမေတ္ထ အတ္ထော။ ဉာတိသာလောဟိတာ ဒေဝတာတိ တေသံ ဉာတိဘူတပုဗ္ဗာ ဒေဝတာ။ ဧတဒဝေါစာတိ သာ ကိရ နေသံ သဗ္ဗသကဋာနိ အပ္ပဝတ္တီနိ အကာသိ။ တတော တေ ကိံ ဣဒန္တိ မဂ္ဂဒေဝတာနံ ဗလိံ အကံသု။ တေသံ ဗလိကမ္မကာလေ သာ ဒေဝတာ ဒိဿမာနေနေဝ ကာယေန ဧတံ အဝေါစ။ မန္ထေန စ မဓုပိဏ္ဍိကာယ စာတိ အဗဒ္ဓသတ္တုနာ စ သပ္ပိမဓုဖာဏိတာဒီဟိ ယောဇေတွာ ဗဒ္ဓသတ္တုနာ စ။ ပတိမာနေထာတိ ဥပဋ္ဌဟထ။ တံ ဝေါတိ တံ ပတိမာနနံ တုမှာကံ ဘဝိဿတိ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယ။ ယံ အမှာကန္တိ ယံ ပဋိဂ္ဂဟဏံ အမှာကံ အဿ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယ။ ဘဂဝတော ဧတဒဟောသီတိ ယော ကိရဿ ပဓာနာနုယောဂကာလေ ပတ္တော အဟောသိ, သော သုဇာတာယ ပါယာသံ ဒါတုံ အာဂစ္ဆန္တိယာ ဧဝ အန္တရဓာယိ။ တေနဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘ပတ္တော မေ နတ္ထိ, ပုရိမကာပိ စ န ခေါ တထာဂတာ ဟတ္ထေသု ပဋိဂ္ဂဏှန္တိ, ကိမှိ နု ခေါ အဟံ ပဋိဂ္ဂဏှေယျံ မန္ထဉ္စ မဓုပိဏ္ဍကဉ္စာ’’တိ။
ပရိဝိတက္ကမညာယာတိ ဣတော ပုဗ္ဗေဝ ဘဂဝတော သုဇာတာယ ဒိန္နဘောဇနံယေဝ ဩဇာနုပ္ပဗန္ဓနဝသေန အဋ္ဌာသိ, ဧတ္တကံ ကာလံ နေဝ ဇိဃစ္ဆာ န ပိပါသာ န ကာယဒုဗ္ဗလျံ အဟောသိ။ ဣဒါနိ ပနဿ အာဟာရံ ပဋိဂ္ဂဟေတုကာမတာယ ‘‘န ခေါ တထာဂတာ’’တိအာဒိနာ နယေန ပရိဝိတက္ကော
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၄၂။) [သျ]ဥဒပါဒိ။ တံ ဧဝံ ဥပ္ပန္နံ အတ္တနော စေတသာ ဘဂဝတော စေတောပရိဝိတက္ကမညာယ။ စတုဒ္ဒိသာတိ စတူဟိ ဒိသာဟိ။ သေလမယေ ပတ္တေတိ မုဂ္ဂဝဏ္ဏသေလမယေ ပတ္တေ။ ဣဒံယေဝ ဘဂဝါ ပဋိဂ္ဂဟေသိ, တေယေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ စတ္တာရော ပန မဟာရာဇာနော ပဌမံ ဣန္ဒနီလမဏိမယေ ပတ္တေ ဥပနာမေသုံ, န တေ ဘဂဝါ အဂ္ဂဟေသိ။ တတော ဣမေ စတ္တာရောပိ မုဂ္ဂဝဏ္ဏသိလာမယေ ပတ္တေ ဥပနာမေသုံ, ဘဂဝါ စတ္တာရောပိ ပတ္တေ အဂ္ဂဟေသိ တေသံ ပသာဒါနုရက္ခဏတ္ထာယ, နော မဟိစ္ဆတာယ။ ဂဟေတွာ စ ပန စတ္တာရောပိ ယထာ ဧကောဝ ပတ္တော ဟောတိ တထာ အဓိဋ္ဌဟိ, စတုန္နမ္ပိ ဧကသဒိသော ပုညဝိပါကော အဟောသိ။ ဧဝံ ဧကံ ကတွာ အဓိဋ္ဌိတေ ပဋိဂ္ဂဟေသိ ဘဂဝါ ပစ္စဂ္ဃေ သေလမယေ ပတ္တေ မန္ထဉ္စ မဓုပိဏ္ဍိကဉ္စ။ ပစ္စဂ္ဃေတိ ပစ္စဂ္ဃသ္မိံ၊ ပါဋေက္ကံ မဟဂ္ဃသ္မိန္တိ အတ္ထော။ အထ ဝါ ပစ္စဂ္ဃေတိ အဘိနဝေ အဗ္ဘုဏှေ၊ တင်္ခဏေ နိဗ္ဗတ္တသ္မိန္တိ အတ္ထော။ ဒွေ ဝါစာ ဧတေသံ အဟေသုန္တိ ဒွေဝါစိကာ။ အထ ဝါ ဒွီဟိ ဝါစာဟိ ဥပါသကဘာဝံ ပတ္တာတိ အတ္ထော။ တေ ဧဝံ ဥပါသကဘာဝံ ပဋိဝေဒေတွာ ဘဂဝန္တံ အာဟံသု – ‘‘ကဿ ဒါနိ ဘန္တေ အမှေဟိ အဇ္ဇ ပဋ္ဌာယ အဘိဝါဒနပစ္စုဋ္ဌာနံ ကာတဗ္ဗ’’န္တိ? အထ ဘဂဝါ သီသံ ပရာမသိ, ကေသာ ဟတ္ထေ လဂ္ဂိံသု။ တေ တေသံ အဒါသိ ‘‘ဣမေ တုမှေ ပရိဟရထာ’’တိ။ တေ ကေသဓာတုယော လဘိတွာ အမတေနေဝ အဘိသိတ္တာ ဟဋ္ဌတုဋ္ဌာ ဘဂဝန္တံ ဝန္ဒိတွာ ပက္ကမိံသု။
ရာဇာယတနကထာ နိဋ္ဌိတာ။
ဗြဟ္မယာစနကထာ
֍ ဋီ ၇။ အထ ခေါ ဘဂဝါ သတ္တာဟဿ အစ္စယေန တမှာ သမာဓိမှာ ဝုဋ္ဌဟိတွာ ဝုတ္တပ္ပကာရမေတံ သဗ္ဗံ ကိစ္စံ နိဋ္ဌာပေတွာ ရာဇာယတနမူလာ ပုနပိ ယေန အဇပါလနိဂြောဓော တေနုပသင်္ကမိ။ ပရိဝိတက္ကော ဥဒပါဒီတိ တသ္မိံ နိသိန္နမတ္တဿေဝ သဗ္ဗဗုဒ္ဓါနံ အာစိဏ္ဏသမာစိဏ္ဏော အယံ စေတသော ပရိဝိတက္ကော ဥဒပါဒိ။ ကသ္မာ ပနာယံ သဗ္ဗဗုဒ္ဓါနံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ? ဓမ္မဿ မဟန္တဘာဝံ ဂရုဘာဝံ ဘာရိယဘာဝံ ပစ္စဝေက္ခဏာယ ဗြဟ္မုနာ ယာစိတေ ဒေသေတုကာမတာယ စ။ ဇာနန္တိ ဟိ ဗုဒ္ဓါ ‘‘ဧဝံ ပရိဝိတက္ကိတေ ဗြဟ္မာ အာဂန္တွာ ဓမ္မဒေသနံ ယာစိဿတိ, တတော သတ္တာ ဓမ္မေ ဂါရဝံ ဥပ္ပါဒေဿန္တိ, ဗြဟ္မဂရုကော ဟိ လောကသန္နိဝါသော’’တိ။ ဣတိ ဣမေဟိ ဒွီဟိ ကာရဏေဟိ အယံ ဝိတက္ကော ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၄၃။) [သျ]တတ္ထ အဓိဂတော ခေါ မျာယန္တိ အဓိဂတော ခေါ မေ အယံ။ အာလယရာမာတိ သတ္တာ ပဉ္စ ကာမဂုဏေ အလ္လီယန္တိ, တသ္မာ တေ ‘‘အာလယာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ တေဟိ အာလယေဟိ ရမန္တီတိ အာလယရာမာ။ အာလယေသု ရတာတိ အာလယရတာ။ အာလယေသု သုဋ္ဌုမုဒိတာတိ အာလယသမ္မုဒိတာ။ ယဒိဒန္တိ နိပါတော။ တဿ ဌာနံ သန္ဓာယ ‘‘ယံ ဣဒ’’န္တိ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒံ သန္ဓာယ ‘‘ယော အယ’’န္တိ ဧဝမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဣဒပ္ပစ္စယတာပဋိစ္စသမုပ္ပါဒေါတိ ဣမေသံ ပစ္စယာ ဣဒပ္ပစ္စယာ, ဣဒပ္ပစ္စယာဝ ဣဒပ္ပစ္စယတာ, ဣဒပ္ပစ္စယတာ စ သာ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒေါ စာတိ ဣဒပ္ပစ္စယတာပဋိစ္စသမုပ္ပါဒေါ။ သော မမဿ ကိလမထောတိ ယာ အဇာနန္တာနံ ဒေသနာ နာမ, သော မမ ကိလမထော အဿ၊ သာ မမ ဝိဟေသာ အဿာတိ အတ္ထော။ ဘဂဝန္တန္တိ ဘဂဝတော။ အနစ္ဆရိယာတိ အနု အစ္ဆရိယာ။ ပဋိဘံသူတိ ပဋိဘာနသင်္ခါတဿ ဉာဏဿ ဂေါစရာ အဟေသုံ, ပရိဝိတက္ကယိတဗ္ဗဘာဝံ ပါပုဏိံသု။
ဟလန္တိ ဧတ္ထ ဟကာရော နိပါတမတ္တော၊ အလန္တိ အတ္ထော။ ပကာသိတုန္တိ ဒေသိတုံ။ အလံ ဒါနိ မေ ဣမံ ကိစ္ဆေန အဓိဂတံ ဓမ္မံ ဒေသေတုန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပဋိသောတဂါမိန္တိ ပဋိသောတံ ဝုစ္စတိ နိဗ္ဗာနံ၊ နိဗ္ဗာနဂါမိန္တိ အတ္ထော။ ရာဂရတ္တာတိ ကာမရာဂဘဝရာဂဒိဋ္ဌိရာဂေန ရတ္တာ။ န ဒက္ခန္တီတိ န ပဿိဿန္တိ။ တမောခန္ဓေန အာဝုဋာတိ အဝိဇ္ဇာရာသိနာ အဇ္ဈောတ္ထဋာ။ အပ္ပေါဿုက္ကတာယာတိ နိရုဿုက္ကဘာဝေန၊ အဒေသေတုကာမတာယာတိ အတ္ထော။
֍ ဋီ ၈။ ယတြ ဟိ နာမာတိ ယသ္မိံ နာမ လောကေ။ ဘဂဝတော ပုရတော ပါတုရဟောသီတိ ဓမ္မဒေသနာယာစနတ္ထံ ဒသသု စက္ကဝါဠသဟဿေသု မဟာဗြဟ္မာနော ဂဟေတွာ အာဂမ္မ ဘဂဝတော ပုရတော ပါတုရဟောသိ။ အပ္ပရဇက္ခဇာတိကာတိ ပညာမယေ အက္ခိမှိ အပ္ပံ ရာဂဒေါသမောဟရဇံ ဧတေသံ ဧဝံသဘာဝါတိ အပ္ပရဇက္ခဇာတိကာ။ ဘဝိဿန္တိ ဓမ္မဿ အညာတာရောတိ ပဋိဝိဇ္ဈိတာရော။
ပါတုရဟောသီတိ ပါတုဘဝိ။ သမလေဟိ စိန္တိတောတိ ရာဂါဒီဟိ မလေဟိ သမလေဟိ ဆဟိ သတ္ထာရေဟိ စိန္တိတော။ အပါပုရေတန္တိ ဝိဝရ ဧတံ။ အမတဿ ဒွါရန္တိ အမတဿ နိဗ္ဗာနဿ ဒွါရဘူတံ အရိယမဂ္ဂံ။ သုဏန္တု ဓမ္မံ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၄၄။) [သျ]ဝိမလေနာနုဗုဒ္ဓန္တိ ဣမေ သတ္တာ ရာဂါဒိမလာနံ အဘာဝတော ဝိမလေန သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန အနုဗုဒ္ဓံ စတုသစ္စဓမ္မံ သုဏန္တု။
သေလေ ယထာ ပဗ္ဗတမုဒ္ဓနိဋ္ဌိတောတိ သေလမယေ ဧကဂ္ဃနေ ပဗ္ဗတမုဒ္ဓနိ ယထာဌိတောဝ ယထာ စက္ခုမာ ပုရိသော သမန္တတော ဇနတံ ပဿေယျ, တွမ္ပိ သုမေဓ သုန္ဒရပည သဗ္ဗညုတညာဏေန သမန္တစက္ခု ဘဂဝါ ဓမ္မမယံ ပညာမယံ ပါသာဒမာရုယှ သယံ အပေတသောကော သောကာဝတိဏ္ဏံ ဇာတိဇရာဘိဘူတဉ္စ ဇနတံ အဝေက္ခဿု ဥပဓာရယ။
ဥဋ္ဌေဟီတိ ဘဂဝတော ဓမ္မဒေသနတ္ထံ စာရိကစရဏံ ယာစန္တော ဘဏတိ။ ဝီရာတိအာဒီသု ဘဂဝါ ဝီရိယဝန္တတာယ ဝီရော။ ဒေဝပုတ္တမစ္စုကိလေသာဘိသင်္ခါရမာရာနံ ဝိဇိတတ္တာ ဝိဇိတသင်္ဂါမော။ ဇာတိကန္တာရာဒိနိတ္ထရဏသမတ္ထတာယ သတ္ထဝါဟော။ ကာမစ္ဆန္ဒဣဏဿ အဘာဝတော အဏဏော။
֍ ဋီ ၉။ အဇ္ဈေသနန္တိ ယာစနံ။ ဗုဒ္ဓစက္ခုနာတိ ဣန္ဒြိယပရောပရိယတ္တဉာဏေန စ အာသယာနုသယဉာဏေန စ။ ဣမေသဉှိ ဒွိန္နံ ဉာဏာနံ ဗုဒ္ဓစက္ခူတိ နာမံ။ အပ္ပရဇက္ခာတိ ပညာစက္ခုမှိ ရာဂါဒိရဇံ အပ္ပံ ယေသံ, တေ အပ္ပရဇက္ခာ။ ယေသံ တံ မဟန္တံ တေ မဟာရဇက္ခာ။ ယေသံ သဒ္ဓါဒီနိ ဣန္ဒြိယာနိ တိက္ခာနိ တေ တိက္ခိန္ဒြိယာ။ ယေသံ တာနိ မုဒူနိ တေ မုဒိန္ဒြိယာ။ ယေသံ တေယေဝ သဒ္ဓါဒယော အာကာရာ သုန္ဒရာ တေ သွာကာရာ။ ယေသံ တေယေဝ သဒ္ဓါဒယော အာကာရာ အသုန္ဒရာ တေ ဒွါကာရာ။ ယေ ကထိတကာရဏံ သလ္လက္ခေန္တိ, သုခေန သက္ကာ ဟောန္တိ ဝိညာပေတုံ တေ သုဝိညာပယာ။ ယေ ပရလောကဉ္စ ဝဇ္ဇဉ္စ ဘယတော ပဿန္တိ တေ ပရလောကဝဇ္ဇဘယဒဿာဝိနော။ ဥပ္ပလိနိယန္တိ ဥပ္ပလဝနေ။ ဣတရေသုပိ ဧသေဝ နယော။ အန္တောနိမုဂ္ဂပေါသီနီတိ ယာနိ ဥဒကဿ အန္တော နိမုဂ္ဂါနေဝ ပေါသယန္တိ။ သမောဒကံ ဌိတာနီတိ ဥဒကေန သမံ ဌိတာနိ။ ဥဒကံ အစ္စုဂ္ဂမ္မ ဌိတာနီတိ ဥဒကံ အတိက္ကမိတွာ ဌိတာနိ။
အပါရုတာတိ ဝိဝဋာ။ အမတဿ ဒွါရာတိ အရိယမဂ္ဂေါ။ သော ဟိ အမတသင်္ခါတဿ နိဗ္ဗာနဿ ဒွါရံ။ ပမုဉ္စန္တု သဒ္ဓန္တိ သဗ္ဗေ အတ္တနော သဒ္ဓံ ပမုဉ္စန္တု။ ပစ္ဆိမပဒဒွယေ အယမတ္ထော, အဟဉှိ အတ္တနော ပဂုဏံ သုပ္ပဝတ္တိမ္ပိ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၄၅။) [သျ]ဣမံ ပဏီတံ ဥတ္တမံ ဓမ္မံ ကာယဝါစာကိလမထသညီ ဟုတွာ မနုဇေသု ဒေဝမနုဿေသု န ဘာသိန္တိ။
ဗြဟ္မယာစနကထာ နိဋ္ဌိတာ။
ပဉ္စဝဂ္ဂိယကထာ
֍ ဋီ ၁၀။ ပဏ္ဍိတောတိ ပဏ္ဍိစ္စေန သမန္နာဂတော။ ဗျတ္တောတိ ဝေယျတ္တိယေန သမန္နာဂတော။ မေဓာဝီတိ ဌာနုပ္ပတ္တိယာ ပညာယ သမန္နာဂတော။ အပ္ပရဇက္ခဇာတိကောတိ သမာပတ္တိယာ ဝိက္ခမ္ဘိတတ္တာ နိက္ကိလေသဇာတိကော ဝိသုဒ္ဓသတ္တော။ အာဇာနိဿတီတိ သလ္လက္ခေဿတိ ပဋိဝိဇ္ဈိဿတိ။ ဘဂဝတောပိ ခေါ ဉာဏံ ဥဒပါဒီတိ သဗ္ဗညုတညာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇိ ‘‘ဣတော သတ္တမဒိဝသမတ္ထကေ ကာလံကတွာ အာကိဉ္စညာယတနေ နိဗ္ဗတ္တော’’တိ။ မဟာဇာနိယောတိ သတ္တဒိဝသဗ္ဘန္တရေ ပတ္တဗ္ဗမဂ္ဂဖလတော ပရိဟီနတ္တာ မဟတီ ဇာနိ အဿာတိ မဟာဇာနိယော အက္ခဏေ နိဗ္ဗတ္တတ္တာ။ အဘိဒေါသကာလံကတောတိ ဟိယျော ကာလံကတော, သောပိ နေဝသညာနာသညာယတနေ နိဗ္ဗတ္တောတိ အဒ္ဒသ။ ဗဟူကာရာတိ ဗဟူပကာရာ။ ပဓာနပဟိတတ္တံ ဥပဋ္ဌဟိံသူတိ ပဓာနတ္ထာယ ပေသိတတ္တဘာဝံ မုခေါဒကဒါနာဒိနာ ဥပဋ္ဌဟိံသု။
֍ ဋီ ၁၁။ အန္တရာ စ ဂယံ အန္တရာ စ ဗောဓိန္တိ ဥပကော ဗောဓိမဏ္ဍဿ စ ဂယာယ စ အန္တရေ ဘဂဝန္တံ အဒ္ဒသ။ အဒ္ဓါနမဂ္ဂပ္ပဋိပန္နန္တိ အဒ္ဓါနမဂ္ဂံ ပဋိပန္နံ။
သဗ္ဗာဘိဘူတိ သဗ္ဗံ တေဘူမကဓမ္မံ အဘိဘဝိတွာ ဌိတော။ သဗ္ဗဝိဒူတိ သဗ္ဗံ စတုဘူမကဓမ္မံ အဝေဒိံ အညာသိံ။ သဗ္ဗေသု ဓမ္မေသု အနူပလိတ္တောတိ သဗ္ဗေသု တေဘူမကဓမ္မေသု ကိလေသလေပေန အလိတ္တော။ သဗ္ဗဉ္ဇဟောတိ သဗ္ဗံ တေဘူမကဓမ္မံ ဇဟိတွာ ဌိတော။ တဏှက္ခယေ ဝိမုတ္တောတိ တဏှက္ခယေ နိဗ္ဗာနေ အာရမ္မဏတော ဝိမုတ္တော။ သယံ အဘိညာယာတိ သဗ္ဗံ စတုဘူမကဓမ္မံ အတ္တနာဝ ဇာနိတွာ။ ကမုဒ္ဒိသေယျန္တိ ကံ အညံ ‘‘အယံ မေ အာစရိယော’’တိ ဥဒ္ဒိသေယျံ။
န မေ အာစရိယော အတ္ထီတိ လောကုတ္တရဓမ္မေ မယှံ အာစရိယော နာမ နတ္ထိ။ နတ္ထိ မေ ပဋိပုဂ္ဂလောတိ မယှံ ပဋိဘာဂပုဂ္ဂလော နာမ နတ္ထိ။ သီတိဘူတောတိ သဗ္ဗကိလေသဂ္ဂိနိဗ္ဗာပနေန သီတိဘူတော။ ကိလေသာနံယေဝ နိဗ္ဗုတတ္တာ နိဗ္ဗုတော။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၄၆။) [သျ]ကာသီနံ ပုရန္တိ ကာသိရဋ္ဌေ နဂရံ။ အာဟဉ္ဆံ အမတဒုန္ဒုဘိန္တိ ဓမ္မစက္ကပ္ပဋိလာဘာယ အမတဘေရိံ ပဟရိဿာမီတိ ဂစ္ဆာမိ။
အရဟသိ အနန္တဇိနောတိ အနန္တဇိနော ဘဝိတုံ ယုတ္တော။ ဟုပေယျပါဝုသောတိ အာဝုသော ဧဝမ္ပိ နာမ ဘဝေယျ။ သီသံ ဩကမ္ပေတွာတိ သီသံ စာလေတွာ။
֍ ဋီ ၁၂။ သဏ္ဌပေသုန္တိ ကတိကံ အကံသု။ ဗာဟုလ္လိကောတိ စီဝရဗာဟုလ္လာဒီနံ အတ္ထာယ ပဋိပန္နော။ ပဓာနဝိဗ္ဘန္တောတိ ပဓာနတော ဝိဗ္ဘန္တော ဘဋ္ဌော ပရိဟီနော။ အာဝတ္တော ဗာဟုလ္လာယာတိ စီဝရာဒိဗဟုလဘာဝတ္ထာယ အာဝတ္တော။ ဩဒဟထ ဘိက္ခဝေ သောတန္တိ ဥပနေထ ဘိက္ခဝေ သောတံ၊ သောတိန္ဒြိယံ ဓမ္မသဝနတ္ထံ အဘိမုခံ ကရောထာတိ အတ္ထော။ အမတမဓိဂတန္တိ အမတံ နိဗ္ဗာနံ မယာ အဓိဂတန္တိ ဒဿေတိ။ ဣရိယာယာတိ ဒုက္ကရဣရိယာယ။ ပဋိပဒါယာတိ ဒုက္ကရပဋိပဒါယ။ အဘိဇာနာထ မေ နောတိ အဘိဇာနာထ နု မေ သမနုပဿထ။ ဧဝရူပံ ဘာသိတမေတန္တိ ဧတံ ဧဝရူပံ ဝါကျံ ဘာသိတန္တိ အတ္ထော။ အသက္ခိ ခေါ ဘဂဝါ ပဉ္စဝဂ္ဂိယေ ဘိက္ခူ သညာပေတုန္တိ ‘‘အဟံ ဗုဒ္ဓေါ’’တိ ဇာနာပေတုံ အသက္ခိ။
֍ ဋီ ၁၃။ စက္ခုကရဏီတိ ပညာစက္ခုံ သန္ဓာယာဟ။ ဣတော ပရံ သဗ္ဗံ ပဒတ္ထတော ဥတ္တာနမေဝ။ အဓိပ္ပါယာနုသန္ဓိယောဇနာဒိဘေဒတော ပန ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣတော ပဋ္ဌာယ ဟိ အတိဝိတ္ထာရဘီရုကဿ မဟာဇနဿ စိတ္တံ အနုရက္ခန္တာ သုတ္တန္တကထံ အဝဏ္ဏယိတွာ ဝိနယကထံယေဝ ဝဏ္ဏယိဿာမ။
֍ ဋီ ၁၈။ သာဝ တဿ အာယသ္မတော ဥပသမ္ပဒါ အဟောသီတိ အာသာဠှီပုဏ္ဏမာယ အဋ္ဌာရသဟိ ဒေဝတာကောဋီဟိ သဒ္ဓိံ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌိတဿ ‘‘ဧဟိ ဘိက္ခူ’’တိ ဘဂဝတော ဝစနေန အဘိနိပ္ဖန္နာ သာဝ တဿ အာယသ္မတော ဧဟိဘိက္ခူပသမ္ပဒါ အဟောသိ။
֍ ဋီ ၁၉။ အထ ခေါ အာယသ္မတော စ ဝပ္ပဿာတိ အာဒိမှိ ဝပ္ပတ္ထေရဿ ပါဋိပဒဒိဝသေ ဓမ္မစက္ခုံ ဥဒပါဒိ, ဘဒ္ဒိယတ္ထေရဿ ဒုတိယဒိဝသေ, မဟာနာမတ္ထေရဿ တတိယဒိဝသေ, အဿဇိတ္ထေရဿ စတုတ္ထိယန္တိ။ ဣမေသဉ္စ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၄၇။) [သျ]ပန ဘိက္ခူနံ ကမ္မဋ္ဌာနေသု ဥပ္ပန္နမလဝိသောဓနတ္ထံ ဘဂဝါ အန္တောဝိဟာရေယေဝ အဟောသိ။ ဥပ္ပန္နေ ဥပ္ပန္နေ ကမ္မဋ္ဌာနမလေ အာကာသေန ဂန္တွာ မလံ ဝိနောဒေသိ။ ပက္ခဿ ပန ပဉ္စမိယံ သဗ္ဗေ တေ ဧကတော သန္နိပါတေတွာ အနတ္တသုတ္တေန ဩဝဒိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အထ ခေါ ဘဂဝါ ပဉ္စဝဂ္ဂိယေ’’တိအာဒိ။
֍ ဋီ ၂၄။ တေန ခေါ ပန သမယေန ဆ လောကေ အရဟန္တော ဟောန္တီတိ ပဉ္စမိယာ ပက္ခဿ လောကသ္မိံ ဆ မနုဿာ အရဟန္တော ဟောန္တီတိ အတ္ထော။
ပဉ္စဝဂ္ဂိယကထာ နိဋ္ဌိတာ။
ပဗ္ဗဇ္ဇာကထာ
֍ ဋီ ၃၁။ ပုဗ္ဗာနုပုဗ္ဗကာနန္တိ ပဝေဏိဝသေန ပေါရာဏာနုပေါရာဏာနန္တိ အတ္ထော။ တေန ခေါ ပန သမယေန ဧကသဋ္ဌိ လောကေ အရဟန္တော ဟောန္တီတိ ပုရိမာ ဆ ဣမေ စ ပဉ္စပညာသာတိ အန္တောဝဿမှိယေဝ ဧကသဋ္ဌိ မနုဿာ အရဟန္တော ဟောန္တီတိ အတ္ထော။
တတြ ယသအာဒီနံ ကုလပုတ္တာနံ အယံ ပုဗ္ဗယောဂေါ – အတီတေ ကိရ ပဉ္စပညာသဇနာ သဟာယကာ ဝဂ္ဂဗန္ဓေန ပုညာနိ ကရောန္တာ အနာထသရီရာနိ ပဋိဇဂ္ဂန္တာ ဝိစရန္တိ, တေ ဧကဒိဝသံ ဂဗ္ဘိနိံ ဣတ္ထိံ ကာလံကတံ ဒိသွာ ‘‘ဈာပေဿာမာ’’တိ သုသာနံ နီဟရိံသု။ တေသု ပဉ္စ ဇနေ ‘‘တုမှေ ဈာပေထာ’’တိ သုသာနေ ဌပေတွာ သေသာ ဂါမံ ပဝိဋ္ဌာ။ ယသော ဒါရကော တံ သရီရံ ဝိဇ္ဈိတွာ ပရိဝတ္တေတွာ စ ဈာပယမာနော အသုဘသညံ ပဋိလဘိ။ သော ဣတရေသမ္ပိ စတုန္နံ ဇနာနံ ‘‘ပဿထ ဘော ဣမံ အသုစိံ ပဋိကူလ္လ’န္တိ ဒဿေသိ။ တေပိ တတ္ထ အသုဘသညံ ပဋိလဘိံသု။ တေ ပဉ္စပိ ဇနာ ဂါမံ ဂန္တွာ သေသသဟာယကာနံ ကထယိံသု။ ယသော ပန ဒါရကော ဂေဟမ္ပိ ဂန္တွာ မာတာပိတူန္နဉ္စ ဘရိယာယ စ ကထေသိ။ တေ သဗ္ဗေပိ အသုဘံ ဘာဝယိံသု။ အယမေတေသံ ပုဗ္ဗယောဂေါ။ တေနာယသ္မတော ယသဿ နာဋကဇနေသု သုသာနသညာယေဝ ဥပ္ပဇ္ဇိ, တာယေဝ စ ဥပနိဿယသမ္ပတ္တိယာ သဗ္ဗေသံ ဝိသေသာဓိဂမော နိဗ္ဗတ္တီတိ။
အထ ခေါ ဘဂဝါ ဘိက္ခူ အာမန္တေသီတိ ဘဂဝါ ယာဝ ပစ္ဆိမကတ္တိကပုဏ္ဏမာ, တာဝ ဗာရာဏသိယံ ဝိဟရန္တော ဧကဒိဝသံ တေ ခီဏာသဝေ သဋ္ဌိ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၄၈။) [သျ]֍ ဋီ ၃၂။ ဒိဗ္ဗာ နာမ ဒိဗ္ဗေသု ဝိသယေသု လောဘပါသာ။ မာနုသာ နာမ မာနုသကေသု ဝိသယေသု လောဘပါသာ။ မာ ဧကေန ဒွေတိ ဧကေန မဂ္ဂေန ဒွေ မာ အဂမိတ္ထ။ အဿဝနတာတိ အဿဝနတာယ။ ပရိဟာယန္တီတိ အနဓိဂတံ နာဓိဂစ္ဆန္တာ ဝိသေသာဓိဂမတော ပရိဟာယန္တိ။
֍ ဋီ ၃၃။ အန္တကာတိ လာမက ဟီနသတ္တ။ အန္တလိက္ခစရောတိ ရာဂပါသံ သန္ဓာယာဟ။ တဉှိ သော ‘‘အန္တလိက္ခစရော’’တိ မန္တွာ အာဟ။
֍ ဋီ ၃၄။ နာနာဒိသာ နာနာဇနပဒါတိ နာနာဒိသတော စ နာနာဇနပဒတော စ။ အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ တုမှေဝ ဒါနိ တာသု တာသု ဒိသာသု တေသု တေသု ဇနပဒေသု ပဗ္ဗာဇေထာတိအာဒိမှိ ပဗ္ဗဇ္ဇာပေက္ခံ ကုလပုတ္တံ ပဗ္ဗာဇေန္တေန ယေ ပရတော ‘‘န ဘိက္ခဝေ ပဉ္စဟိ အာဗာဓေဟိ ဖုဋ္ဌော ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော’’တိအာဒိံ ကတွာ ယာဝ ‘‘န အန္ဓမူဂဗဓိရော ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော’’တိ ဧဝံ ပဋိက္ခိတ္တာ ပုဂ္ဂလာ, တေ ဝဇ္ဇေတွာ ပဗ္ဗဇ္ဇာဒေါသဝိရဟိတော ပုဂ္ဂလော ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ သောပိ စ မာတာပိတူဟိ အနုညာတောယေဝ။ တဿ အနုဇာနနလက္ခဏံ ‘‘န ဘိက္ခဝေ အနနုညာတော မာတာပိတူဟိ ပုတ္တော ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော, ယော ပဗ္ဗာဇေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ ဧတသ္မိံ သုတ္တေ ဝဏ္ဏယိဿာမ။
ဧဝံ ပဗ္ဗဇ္ဇာဒေါသဝိရဟိတံ မာတာပိတူဟိ အနုညာတံ ပဗ္ဗာဇေန္တေနာပိ စ သစေ အစ္ဆိန္နကေသော ဟောတိ, ဧကသီမာယ စ အညေပိ ဘိက္ခူ အတ္ထိ, ကေသစ္ဆေဒနတ္ထာယ ဘဏ္ဍုကမ္မံ အာပုစ္ဆိတဗ္ဗံ။ တဿ အာပုစ္ဆနာကာရံ ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, သံဃံ အပလောကေတုံ ဘဏ္ဍုကမ္မာယာ’’တိ ဧတ္ထ ဝဏ္ဏယိဿာမ။ သစေ ဩကာသော ဟောတိ, သယံ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ သစေ ဥဒ္ဒေသပရိပုစ္ဆာဒီဟိ ဗျာဝဋော ဟောတိ, ဩကာသံ န လဘတိ, ဧကော ဒဟရဘိက္ခု ဝတ္တဗ္ဗော ‘‘ဧတံ ပဗ္ဗာဇေဟီ’’တိ။ အဝုတ္တောပိ စေ ဒဟရဘိက္ခု ဥပဇ္ဈာယံ ဥဒ္ဒိဿ ပဗ္ဗာဇေတိ, ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ဒဟရဘိက္ခု နတ္ထိ, သာမဏေရောပိ ဝတ္တဗ္ဗော ‘‘ဧတံ ခဏ္ဍသီမံ နေတွာ ပဗ္ဗာဇေတွာ ကာသာယာနိ အစ္ဆာဒေတွာ ဧဟီ’’တိ။ သရဏာနိ ပန သယံ ဒါတဗ္ဗာနိ။ ဧဝံ ဘိက္ခုနာဝ ပဗ္ဗဇိတော ဟောတိ။ ပုရိသဉှိ ဘိက္ခုတော အညော ပဗ္ဗာဇေတုံ န လဘတိ, မာတုဂါမံ ဘိက္ခုနိတော အညော။ သာမဏေရော ပန သာမဏေရီ ဝါ အာဏတ္တိယာ ကာသာယာနိ ဒါတုံ လဘတိ။ ကေသောရောပနံ ယေန ကေနစိ ကတံ သုကတံ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၄၉။) [သျ]သစေ ပန ဘဗ္ဗရူပေါ ဟောတိ သဟေတုကော ဉာတော ယသဿီ ကုလပုတ္တော, ဩကာသံ ကတွာပိ သယမေဝ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ ‘‘မတ္တိကာမုဋ္ဌိံ ဂဟေတွာ နှာယိတွာ ကေသေ တေမေတွာ အာဂစ္ဆာဟီ’’တိ စ ပန န ဝိဿဇ္ဇေတဗ္ဗော။ ပဗ္ဗဇိတုကာမာနဉှိ ပဌမံ ဗလဝဥဿာဟော ဟောတိ, ပစ္ဆာ ပန ကာသာယာနိ စ ကေသဟရဏသတ္ထကဉ္စ ဒိသွာ ဥတြသန္တိ, ဧတ္တောယေဝ ပလာယန္တိ, တသ္မာ သယမေဝ နဟာနတိတ္ထံ နေတွာ သစေ နာတိဒဟရော ဟောတိ, ‘‘နဟာဟီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။ ကေသာ ပနဿ သယမေဝ မတ္တိကံ ဂဟေတွာ ဓောဝိတဗ္ဗာ။ ဒဟရကုမာရကော ပန သယံ ဥဒကံ ဩတရိတွာ ဂေါမယမတ္တိကာဟိ ဃံသိတွာ နဟာပေတဗ္ဗော။ သစေပိဿ ကစ္ဆု ဝါ ပိဠကာ ဝါ ဟောန္တိ, ယထာ မာတာ ပုတ္တံ န ဇိဂုစ္ဆတိ, ဧဝမေဝ အဇိဂုစ္ဆန္တေန သာဓုကံ ဟတ္ထပါဒသီသာနိ ဃံသိတွာ နဟာပေတဗ္ဗော။ ကသ္မာ? ဧတ္တကေန ဟိ ဥပကာရေန ကုလပုတ္တာ အာစရိယုပဇ္ဈာယေသု စ သာသနေ စ ဗလဝသိနေဟာ တိဗ္ဗဂါရဝါ အနိဝတ္တိဓမ္မာ ဟောန္တိ, ဥပ္ပန္နံ အနဘိရတိံ ဝိနောဒေတွာ ထေရဘာဝံ ပါပုဏန္တိ, ကတညူ ကတဝေဒိနော ဟောန္တိ။
ဧဝံ နဟာပနကာလေ ပန ကေသမဿုံ ဩရောပနကာလေ ဝါ ‘‘တွံ ဉာတော ယသဿီ, ဣဒါနိ မယံ တံ နိဿာယ ပစ္စယေဟိ န ကိလမိဿာမာ’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗော, အညာပိ အနိယျာနိကကထာ န ကထေတဗ္ဗာ။ အထ ခွဿ ‘‘အာဝုသော, သုဋ္ဌု ဥပဓာရေဟိ သတိံ ဥပဋ္ဌာပေဟီ’’တိ ဝတွာ တစပဉ္စကကမ္မဋ္ဌာနံ အာစိက္ခိတဗ္ဗံ, အာစိက္ခန္တေန စ ဝဏ္ဏသဏ္ဌာနဂန္ဓာသယောကာသဝသေန အသုစိဇေဂုစ္ဆပဋိကူလဘာဝံ နိဇ္ဇီဝနိဿတ္တဘာဝံ ဝါ ပါကဋံ ကရောန္တေန အာစိက္ခိတဗ္ဗံ။ သစေ ဟိ သော ပုဗ္ဗေ မဒ္ဒိတသင်္ခါရော ဟောတိ ဘာဝိတဘာဝနော, ကဏ္ဋကဝေဓာပေက္ခော ဝိယ ပရိပက္ကဂဏ္ဍော, သူရိယုဂ္ဂမနာပေက္ခံ ဝိယ စ ပရိဏတပဒုမံ, အထဿ အာရဒ္ဓမတ္တေ ကမ္မဋ္ဌာနမနသိကာရေ ဣန္ဒာသနိ ဝိယ ပဗ္ဗတေ ကိလေသပဗ္ဗတေ စုဏ္ဏယမာနံယေဝ ဉာဏံ ပဝတ္တတိ, ခုရဂ္ဂေယေဝ အရဟတ္တံ ပါပုဏာတိ။ ယေ ဟိ ကေစိ ခုရဂ္ဂေ အရဟတ္တံ ပတ္တာ, သဗ္ဗေ တေ ဧဝရူပံ သဝနံ လဘိတွာ ကလျာဏမိတ္တေန အာစရိယေန ဒိန္နနယံ နိဿာယ နော အနိဿာယ။ တသ္မာဿ အာဒိတောဝ ဧဝရူပီ ကထာ ကထေတဗ္ဗာတိ။
ကေသေသု ပန ဩရောပိတေသု ဟလိဒ္ဒိစုဏ္ဏေန ဝါ ဂန္ဓစုဏ္ဏေန ဝါ သီသဉ္စ သရီရဉ္စ ဥဗ္ဗဋ္ဋေတွာ ဂိဟိဂန္ဓံ အပနေတွာ ကာသာယာနိ တိက္ခတ္တုံ ဝါ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၅၀။) [သျ]ဒွိက္ခတ္တုံ ဝါ သကိံ ဝါ ပဋိဂ္ဂါဟေတဗ္ဗော။ အထာပိဿ ဟတ္ထေ အဒတွာ အာစရိယော ဝါ ဥပဇ္ဈာယော ဝါ သယမေဝ အစ္ဆာဒေတိ, ဝဋ္ဋတိ။ သစေပိ အညံ ဒဟရံ ဝါ သာမဏေရံ ဝါ ဥပါသကံ ဝါ အာဏာပေတိ ‘‘အာဝုသော, ဧတာနိ ကာသာယာနိ ဂဟေတွာ ဧတံ အစ္ဆာဒေဟီ’’တိ တံယေဝ ဝါ အာဏာပေတိ ‘‘ဧတာနိ ဂဟေတွာ အစ္ဆာဒေဟီ’’တိ သဗ္ဗံ ဝဋ္ဋတိ။ သဗ္ဗံ တေန ဘိက္ခုနာဝ ဒိန္နံ ဟောတိ။
ယံ ပန နိဝါသနံ ဝါ ပါရုပနံ ဝါ အနာဏတ္တိယာ နိဝါသေတိ ဝါ ပါရုပတိ ဝါ, တံ အပနေတွာ ပုန ဒါတဗ္ဗံ။ ဘိက္ခုနာ ဟိ သဟတ္ထေန ဝါ အာဏတ္တိယာ ဝါ ဒိန္နမေဝ ကာသာဝံ ဝဋ္ဋတိ, အဒိန္နံ န ဝဋ္ဋတိ, သစေပိ တဿေဝ သန္တကံ ဟောတိ, ကော ပန ဝါဒေါ ဥပဇ္ဈာယမူလကေ! အယံ ‘‘ပဌမံ ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒါပေတွာ ဧကံသံ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ကာရာပေတွာ’’တိ ဧတ္ထ ဝိနိစ္ဆယော။
ဘိက္ခူနံ ပါဒေ ဝန္ဒာပေတွာတိ ယေ တတ္ထ သန္နိပတိတာ ဘိက္ခူ, တေသံ ပါဒေ ဝန္ဒာပေတွာ၊ အထ သရဏဂ္ဂဟဏတ္ထံ ဥက္ကုဋိကံ နိသီဒါပေတွာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဏှာပေတွာ ဧဝံ ဝဒေဟီတိ ဝတ္တဗ္ဗော။ ‘‘ယမဟံ ဝဒါမိ, တံ ဝဒေဟီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။ အထဿ ဥပဇ္ဈာယေန ဝါ အာစရိယေန ဝါ ‘‘ဗုဒ္ဓံ သရဏံ ဂစ္ဆာမီ’’တိအာဒိနာ နယေန သရဏာနိ ဒါတဗ္ဗာနိ ယထာဝုတ္တပဋိပါဋိယာဝ န ဥပ္ပဋိပါဋိယာ။ သစေ ဟိ ဧကပဒမ္ပိ ဧကက္ခရမ္ပိ ဥပ္ပဋိပါဋိယာ ဒေတိ, ဗုဒ္ဓံ သရဏံယေဝ ဝါ တိက္ခတ္တုံ ဒတွာ ပုန ဣတရေသု ဧကေကံ တိက္ခတ္တုံ ဒေတိ, အဒိန္နာနိ ဟောန္တိ သရဏာနိ။
ဣမဉ္စ ပန သရဏဂမနူပသမ္ပဒံ ပဋိက္ခိပိတွာ အနုညာတဥပသမ္ပဒါ ဧကတော သုဒ္ဓိယာ ဝဋ္ဋတိ။ သာမဏေရပဗ္ဗဇ္ဇာ ပန ဥဘတောသုဒ္ဓိယာဝ ဝဋ္ဋတိ, နော ဧကတော သုဒ္ဓိယာ။ တသ္မာ ဥပသမ္ပဒါယ သစေ အာစရိယော ဉတ္တိဒေါသဉ္စေဝ ကမ္မဝါစာဒေါသဉ္စ ဝဇ္ဇေတွာ ကမ္မံ ကရောတိ, သုကတံ ဟောတိ။ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ ပန ဣမာနိ တီဏိ သရဏာနိ ဗုကာရဓကာရာဒီနံ ဗျဉ္ဇနာနံ ဌာနကရဏသမ္ပဒံ အဟာပေန္တေနေဝ အာစရိယေနပိ အန္တေဝါသိကေနပိ ဝတ္တဗ္ဗာနိ။ သစေ အာစရိယော ဝတ္တုံ သက္ကောတိ, အန္တေဝါသိကော န သက္ကောတိ၊ အန္တေဝါသိကော ဝါ သက္ကောတိ, အာစရိယော န သက္ကောတိ၊ ဥဘောပိ ဝါ န သက္ကောန္တိ, န ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန ဥဘောပိ သက္ကောန္တိ, ဝဋ္ဋတိ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၅၁။) [သျ]ဣမာနိ စ ပန ဒဒမာနေန ‘‘ဗုဒ္ဓံ သရဏံ ဂစ္ဆာမီ’’တိ ဧဝံ ဧကသမ္ဗန္ဓာနိ အနုနာသိကန္တာနိ ဝါ ကတွာ ဒါတဗ္ဗာနိ, ‘‘ဗုဒ္ဓံ သရဏံ ဂစ္ဆာမီ’’တိ ဧဝံ ဝိစ္ဆိန္ဒိတွာ မကာရန္တာနိ ဝါ ကတွာ ဒါတဗ္ဗာနိ။ အန္ဓကဋ္ဌကထာယံ နာမံ သာဝေတွာ ‘‘အဟံ ဘန္တေ ဗုဒ္ဓရက္ခိတော ယာဝဇီဝံ ဗုဒ္ဓံ သရဏံ ဂစ္ဆာမီ’’တိ ဝုတ္တံ, တံ ဧကအဋ္ဌကထာယမ္ပိ နတ္ထိ, ပါဠိယမ္ပိ န ဝုတ္တံ, တေသံ ရုစိမတ္တမေဝ, တသ္မာ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ န ဟိ တထာ အဝဒန္တဿ သရဏံ ကုပ္ပတီတိ။
အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ ဣမေဟိ တီဟိ သရဏဂမနေဟိ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ဥပသမ္ပဒန္တိ ဣမေဟိ ဗုဒ္ဓံ သရဏံ ဂစ္ဆာမီတိအာဒီဟိ ဧဝံ တိက္ခတ္တုံ ဥဘတောသုဒ္ဓိယာ ဝုတ္တေဟိ တီဟိ သရဏဂမနေဟိ ပဗ္ဗဇ္ဇဉ္စေဝ ဥပသမ္ပဒဉ္စ အနုဇာနာမီတိ အတ္ထော။ တတ္ထ ယသ္မာ ဥပသမ္ပဒါ ပရတော ပဋိက္ခိတ္တာ, တသ္မာ သာ ဧတရဟိ သရဏမတ္တေနေဝ န ရုဟတိ။ ပဗ္ဗဇ္ဇာ ပန ယသ္မာ ပရတော ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ဣမေဟိ တီဟိ သရဏဂမနေဟိ သာမဏေရပဗ္ဗဇ္ဇ’’န္တိ အနုညာတာ ဧဝ, တသ္မာ သာ ဧတရဟိပိ သရဏမတ္တေနေဝ ရုဟတိ။ ဧတ္တာဝတာ ဟိ သာမဏေရဘူမိယံ ပတိဋ္ဌိတော ဟောတိ။
သစေ ပနေသ မတိမာ ဟောတိ ပဏ္ဍိတဇာတိကော, အထဿ တသ္မိံယေဝ ဌာနေ သိက္ခာပဒါနိ ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗာနိ။ ကထံ? ယထာ ဘဂဝတာ ဥဒ္ဒိဋ္ဌာနိ။ ဝုတ္တဉှေတံ –
‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, သာမဏေရာနံ ဒသ သိက္ခာပဒါနိ, တေသု စ သာမဏေရေဟိ သိက္ခိတုံ။ ပါဏာတိပါတာ ဝေရမဏီ, အဒိန္နာဒါနာ ဝေရမဏီ, အဗြဟ္မစရိယာ ဝေရမဏီ, မုသာဝါဒါ ဝေရမဏီ, သုရာမေရယမဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာနာ ဝေရမဏီ, ဝိကာလဘောဇနာ ဝေရမဏီ, နစ္စဂီတဝါဒိတဝိသူကဒဿနာ ဝေရမဏီ, မာလာဂန္ဓဝိလေပနဓာရဏမဏ္ဍနဝိဘူသနဋ္ဌာနာ ဝေရမဏီ, ဥစ္စာသယနမဟာသယနာ ဝေရမဏီ, ဇာတရူပရဇတပဋိဂ္ဂဟဏာ ဝေရမဏီ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၀၆)။
အန္ဓကဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘အဟံ, ဘန္တေ, ဣတ္ထန္နာမော ယာဝဇီဝံ ပါဏာတိပါတာ ဝေရမဏိသိက္ခာပဒံ
သမာဒိယာမီ’’တိ ဧဝံ သရဏဒါနံ ဝိယ သိက္ခာပဒဒါနမ္ပိ ဝုတ္တံ, တံ နေဝ ပါဠိယံ န အဋ္ဌကထာသု အတ္ထိ, တသ္မာ ယထာပါဠိယာဝ ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗာနိ။ ပဗ္ဗဇ္ဇာ ဟိ သရဏဂမနေဟေဝ သိဒ္ဓါ, သိက္ခာပဒါနိ ပန ကေဝလံ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၅၂။) [သျ]သိက္ခာပရိပူရဏတ္ထံ ဇာနိတဗ္ဗာနိ။ တသ္မာ တာနိ ပါဠိယံ အာဂတနယေန ဥဂ္ဂဟေတုံ အသက္ကောန္တဿ ယာယ ကာယစိ ဘာသာယ အတ္ထဝသေနပိ အာစိက္ခိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ယာဝ ပန အတ္တနာ သိက္ခိတဗ္ဗသိက္ခာပဒါနိ န ဇာနာတိ, သံဃာဋိပတ္တစီဝရဓာရဏဋ္ဌာနနိသဇ္ဇာဒီသု ပါနဘောဇနာဒိဝိဓိမှိ စ န ကုသလော ဟောတိ, တာဝ ဘောဇနသာလံ ဝါ သလာကဘာဇနဋ္ဌာနံ ဝါ အညံ ဝါ တထာရူပဋ္ဌာနံ န ပေသေတဗ္ဗော, သန္တိကာဝစရောယေဝ ကာတဗ္ဗော, ဗာလဒါရကော ဝိယ ပဋိဇဂ္ဂိတဗ္ဗော, သဗ္ဗမဿ ကပ္ပိယာကပ္ပိယံ အာစိက္ခိတဗ္ဗံ, နိဝါသနပါရုပနာဒီသု အာဘိသမာစာရိကေသု ဝိနေတဗ္ဗော။ တေနာပိ ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ဒသဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတံ သာမဏေရံ နာသေတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၁၀၈) ဧဝံ ပရတော ဝုတ္တာနိ ဒသ နာသနင်္ဂါနိ အာရကာ ပရိဝဇ္ဇေတွာ အာဘိသမာစာရိကံ ပရိပူရေန္တေန ဒသဝိဓေ သီလေ သာဓုကံ သိက္ခိတဗ္ဗန္တိ။
ပဗ္ဗဇ္ဇာကထာ နိဋ္ဌိတာ။
ဒုတိယမာရကထာ
֍ ဋီ ၃၅။ မယှံ ခေါ ဘိက္ခဝေတိ မယာ ခေါတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ ယော မယှံ ယောနိသော မနသိကာရော, တေန ဟေတုနာတိ အတ္ထော။ ပုန အနုပ္ပတ္တာတိ ဧတ္ထ ဝိဘတ္တိံ ပရိဏာမေတွာ မယာတိ ဝတ္တဗ္ဗံ။
ဒုတိယမာရကထာ နိဋ္ဌိတာ။
ဘဒ္ဒဝဂ္ဂိယကထာ
֍ ဋီ ၃၆။ ဘဒ္ဒဝဂ္ဂိယာတိ တေ ကိရ ရာဇကုမာရာ ရူပေန စ စိတ္တေန စ ဘဒ္ဒကာ ဝဂ္ဂဗန္ဓေန စ ဝိစရန္တိ, တသ္မာ ‘‘ဘဒ္ဒဝဂ္ဂိယာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ တေန ဟိ ဝေါတိ ဧတ္ထ ဝေါကာရော နိပါတမတ္တော။ ဓမ္မစက္ခုံ ဥဒပါဒီတိ ကေသဉ္စိ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေါ, ကေသဉ္စိ သကဒါဂါမိမဂ္ဂေါ, ကေသဉ္စိ အနာဂါမိမဂ္ဂေါ ဥဒပါဒိ။ တယောပိ ဟိ ဧတေ မဂ္ဂါ ‘‘ဓမ္မစက္ခူ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ တေ ကိရ တုဏ္ဍိလဇာတကေ တိံသဓုတ္တာ အဟေသုံ, အထ တုဏ္ဍိလောဝါဒံ သုတွာ ပဉ္စသီလာနိ ရက္ခိံသု၊ ဣဒံ နေသံ ပုဗ္ဗကမ္မံ။
ဘဒ္ဒဝဂ္ဂိယကထာ နိဋ္ဌိတာ။
ဥရုဝေလပါဋိဟာရိယကထာ
֍ ဋီ ၃၇။ ပမုခေါတိ ပုဗ္ဗင်္ဂမော။ ပါမောက္ခောတိ ဥတ္တမော ဝိသုဒ္ဓပညော။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၅၃။) [သျ]֍ ဋီ ၃၈။ အနုပဟစ္စာတိ အဝိနာသေတွာ။ တေဇသာ တေဇန္တိ အတ္တနော တေဇေန နာဂဿ တေဇံ။ ပရိယာဒိယေယျန္တိ အဘိဘဝေယျံ, ဝိနာသေယျံ ဝါတိ။ မက္ခန္တိ ကောဓံ။ နတွေဝ စ ခေါ အရဟာ ယထာ အဟန္တိ အတ္တာနံ ‘‘အရဟာ အဟ’’န္တိ မညမာနော ဝဒတိ။
֍ ဋီ ၃၉။ နေရဉ္ဇရာယံ ဘဂဝါတိအာဒိကာ ဂါထာယော ပစ္ဆာ ပက္ခိတ္တာ။
၄၄-၉။ ဝိဿဇ္ဇေယျန္တိ သုက္ခာပနတ္ထာယ ပသာရေတွာ ဌပေယျန္တိ အတ္ထော။ ‘‘ဘန္တေ အာဟရ ဟတ္ထ’’န္တိ ဧဝံ ဝဒန္တော ဝိယ ဩဏတောတိ အာဟရဟတ္ထော။ ဥယျောဇေတွာတိ ဝိဿဇ္ဇေတွာ။ မန္ဒာမုခိယောတိ အဂ္ဂိဘာဇနာနိ ဝုစ္စန္တိ။
֍ ဋီ ၅၁။ စိရပဋိကာတိ စိရကာလတော ပဋ္ဌာယ။
֍ ဋီ ၅၂။ ကေသမိဿန္တိအာဒီသု ကေသာ ဧဝ ကေသမိဿံ။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ ခါရိကာဇန္တိ ခါရိဘာရော။
ဥရုဝေလပါဋိဟာရိယကထာ နိဋ္ဌိတာ။
ဗိမ္ဗိသာရသမာဂမကထာ
֍ ဋီ ၅၅။ လဋ္ဌိဝနေတိ တာလုယျာနေ။ သုပ္ပတိဋ္ဌေ စေတိယေတိ အညတရသ္မိံ ဝဋရုက္ခေ၊ တဿ ကိရေတံ နာမံ။ ဒွါဒသနဟုတေဟီတိ ဧတ္ထ ဧကံ နဟုတံ ဒသသဟဿာနိ။ အဇ္ဈဘာသီတိ တေသံ ကင်္ခါစ္ဆေဒနတ္ထံ အဘာသိ။
ကိသကောဝဒါနောတိ တာပသစရိယာယ ကိသသရီရတ္တာ ‘‘ကိသကော’’တိ လဒ္ဓနာမာနံ တာပသာနံ ဩဝါဒကော အနုသာသကော သမာနောတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ သယံ ကိသကော တာပသော သမာနော ဝဒါနော စ အညေ ဩဝဒန္တော အနုသာသန္တောတိပိ အတ္ထော။ ကထံ ပဟီနန္တိ ကေန ကာရဏေန ပဟီနံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ‘‘တွံ ဥရုဝေလဝါသိအဂ္ဂိပရိစာရကာနံ တာပသာနံ သယံ ဩဝါဒါစရိယော သမာနော ကိံ ဒိသွာ ပဟာသိ, ပုစ္ဆာမိ တံ ဧတမတ္ထံ ကေန ကာရဏေန တဝ အဂ္ဂိဟုတ္တံ ပဟီန’’န္တိ။
ဒုတိယဂါထာယ အယမတ္ထော – ဧတေ ရူပါဒိကေ ကာမေ ဣတ္ထိယော စ ယညာ အဘိဝဒန္တိ, သွာဟံ ဧတံ သဗ္ဗမ္ပိ ရူပါဒိကံ ကာမပ္ပဘေဒံ ခန္ဓုပဓီသု မလန္တိ ဉတွာ ယသ္မာ ဣမေ ယိဋ္ဌဟုတပ္ပဘေဒါ ယညာ မလမေဝ ဝဒန္တိ, တသ္မာ န ယိဋ္ဌေ န ဟုတေ အရဉ္ဇိံ၊ ယိဋ္ဌေ ဝါ ဟုတေ ဝါ နာဘိရမိန္တိ အတ္ထော။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၅၄။) [သျ]တတိယဂါထာယ – အထ ကောစရဟီတိ အထ ကွစရဟိ။ သေသံ ဥတ္တာနမေဝ။
စတုတ္ထဂါထာယ – ပဒန္တိ နိဗ္ဗာနပဒံ။ သန္တသဘာဝတာယ သန္တံ။ ဥပဓီနံ အဘာဝေန အနုပဓိကံ။ ရာဂကိဉ္စနာဒီနံ အဘာဝေန အကိဉ္စနံ။ တီသု ဘဝေသု အလဂ္ဂတာယ ယံ ကာမဘဝံ ယညာ ဝဒန္တိ, တသ္မိမ္ပိ ကာမဘဝေ အသတ္တံ။ ဇာတိဇရာမရဏာနံ အဘာဝေန အနညထာဘာဝိံ။ အတ္တနာ ဘာဝိတေန မဂ္ဂေနေဝ အဓိဂန္တဗ္ဗံ, န အညေန ကေနစိ အဓိဂမေတဗ္ဗန္တိ အနညနေယျံ။ ယသ္မာ ဤဒိသံ ပဒမဒ္ဒသံ, တသ္မာ န ယိဋ္ဌေ န ဟုတေ အရဉ္ဇိံ။ တေန ကိံ ဒဿေတိ? ယော အဟံ ဒေဝမနုဿလောကသမ္ပတ္တိသာဓကေ န ယိဋ္ဌေ န ဟုတေ အရဉ္ဇိံ, သော ကိံ ဝက္ခာမိ ‘‘ဧတ္ထ နာမ မေ ဒေဝမနုဿလောကေ ရတော မနော’’တိ။
֍ ဋီ ၅၆။ ဧဝံ သဗ္ဗလောကေ အနဘိရတိဘာဝံ ပကာသေတွာ အထ ခေါ အာယသ္မာ ဥရုဝေလကဿပေါ ‘‘သာဝကောဟမသ္မီ’’တိ ဧဝံ ဘဂဝတော သာဝကဘာဝံ ပကာသေသိ။ တဉ္စ ခေါ အာကာသေ ဝိဝိဓာနိ ပါဋိဟာရိယာနိ ဒဿေတွာ။ ဓမ္မစက္ခုန္တိ သောတာပတ္တိမဂ္ဂဉာဏံ။
֍ ဋီ ၅၇။ အဿာသကာတိ အာသီသနာ၊ ပတ္ထနာတိ အတ္ထော။ ဧသာဟံ ဘန္တေတိ ဧတ္ထ ပန ကိဉ္စာပိ မဂ္ဂပ္ပဋိဝေဓေနေဝဿ သိဒ္ဓံ သရဏဂမနံ, တတ္ထ ပန နိစ္ဆယဂမနမေဝ ဂတော, ဣဒါနိ ဝါစာယ အတ္တသန္နိယျာတနံ ကရောတိ။ မဂ္ဂဝသေနေဝါယံ နိယတသရဏတံ ပတ္တော, တံ ပရေသံ ဝါစာယ ပါကဋံ ကရောန္တော ပဏိပါတဂမနဉ္စ ဂစ္ဆန္တော ဧဝံ ဝဒတိ။
֍ ဋီ ၅၈။ သိင်္ဂီနိက္ခသဝဏ္ဏောတိ သိင်္ဂီသုဝဏ္ဏနိက္ခေန သမာနဝဏ္ဏော။ ဒသဝါသောတိ ဒသသု အရိယဝါသေသု ဝုတ္ထဝါသော။ ဒသဓမ္မဝိဒူတိ ဒသကမ္မပထဝိဒူ။ ဒသဘိ စုပေတောတိ ဒသဟိ အသေက္ခေဟိ အင်္ဂေဟိ ဥပေတော။ သဗ္ဗဓိဒန္တောတိ သဗ္ဗေသု ဒန္တော၊ ဘဂဝတော ဟိ စက္ခုအာဒီသု ကိဉ္စိ အဒန္တံ နာမ နတ္ထိ။
֍ ဋီ ၅၉။ ဘဂဝန္တံ ဘုတ္တာဝိံ ဩနီတပတ္တပါဏိံ ဧကမန္တံ နိသီဒီတိ ဘဂဝန္တံ ဘုတ္တဝန္တံ ပတ္တတော စ အပနီတပါဏိံ သလ္လက္ခေတွာ ဧကသ္မိံ ပဒေသေ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၅၅။) [သျ]နိသီဒီတိ အတ္ထော။ အတ္ထိကာနန္တိ ဗုဒ္ဓါဘိဝါဒနဂမနေန စ ဓမ္မသဝနေန စ အတ္ထိကာနံ။ အဘိက္ကမနီယန္တိ အဘိဂန္တုံ သက္ကုဏေယျံ။ အပ္ပါကိဏ္ဏန္တိ အနာကိဏ္ဏံ။ အပ္ပသဒ္ဒန္တိ ဝစနသဒ္ဒေန အပ္ပသဒ္ဒံ။ အပ္ပနိဂ္ဃေါသန္တိ နဂရနိဂ္ဃေါသသဒ္ဒေန အပ္ပနိဂ္ဃေါသံ။ ဝိဇနဝါတန္တိ အနုသဉ္စရဏဇနဿ သရီရဝါတေန ဝိရဟိတံ။ ‘‘ဝိဇနဝါဒ’’န္တိပိ ပါဌော၊ အန္တော ဇနဝါဒေန ရဟိတန္တိ အတ္ထော။ ‘‘ဝိဇနပါတ’’န္တိပိ ပါဌော၊ ဇနသဉ္စာရဝိရဟိတန္တိ အတ္ထော။ မနုဿရာဟသေယျကန္တိ မနုဿာနံ ရဟဿကိရိယဋ္ဌာနိယံ။ ပဋိသလ္လာနသာရုပ္ပန္တိ ဝိဝေကာနုရူပံ။
ဝိမ္ဗိသာရသမာဂမကထာ နိဋ္ဌိတာ။
သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနပဗ္ဗဇ္ဇာကထာ
֍ ဋီ ၆၀။ သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနာတိ သာရိပုတ္တော စ မောဂ္ဂလ္လာနော စ။ တေဟိ ကတိကာ ကတာ ဟောတိ ‘‘ယော ပဌမံ အမတံ အဓိဂစ္ဆတိ, သော အာရောစေတူ’’တိ တေ ကိရ ဥဘောပိ ဂိဟိကာလေ ဥပတိဿော ကောလိတောတိ ဧဝံ ပညာယမာနနာမာ အဍ္ဎတေယျသတမာဏဝကပရိဝါရာ ဂိရဂ္ဂသမဇ္ဇံ အဂမံသု။ တတြ နေသံ မဟာဇနံ ဒိသွာ ဧတဒဟောသိ – ‘‘အယံ နာမ ဧဝံ မဟာသတ္တနိကာယော အပ္ပတ္တေ ဝဿသတေ မရဏမုခေ ပတိဿတီ’’တိ။ အထ ဥဘောပိ ဥဋ္ဌိတာယ ပရိသာယ အညမညံ ပုစ္ဆိတွာ ဧကဇ္ဈာသယာ ပစ္စုပဋ္ဌိတမရဏသညာ သမ္မန္တယိံသု ‘‘သမ္မ မရဏေ သတိ အမတေနာပိ ဘဝိတဗ္ဗံ, ဟန္ဒ မယံ အမတံ ပရိယေသာမာ’’တိ အမတပရိယေသနတ္ထံ သဉ္စယဿ ဆန္နပရိဗ္ဗာဇကဿ သန္တိကေ သပရိသာ ပဗ္ဗဇိတွာ ကတိပါဟေနေဝ တဿ ဉာဏဝိသယေ ပါရံ ဂန္တွာ အမတံ အပဿန္တာ ပုစ္ဆိံသု ‘‘ကိံ နု ခေါ, အာစရိယ, အညောပေတ္ထ သာရော အတ္ထီ’’တိ? ‘‘နတ္ထာဝုသော, ဧတ္တကမေဝ ဣဒ’’န္တိ စ သုတွာ ‘‘တုစ္ဆံ ဣဒံ အာဝုသော နိဿာရံ, ယော ဒါနိ အမှေသု ပဌမံ အမတံ အဓိဂစ္ဆတိ, သော ဣတရဿ အာရောစေတူ’’တိ ကတိကံ အကံသု။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘တေဟိ ကတိကာ ကတာ ဟောတီ’’တိအာဒိ။
ပါသာဒိကေန အဘိက္ကန္တေနာတိအာဒီသု ဣတ္ထမ္ဘူတလက္ခဏေ ကရဏဝစနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အတ္ထိကေဟိ ဥပညာတံ မဂ္ဂန္တိ ဧတံ အနုဗန္ဓနဿ ကာရဏဝစနံ၊ ဣဒဉှိ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ‘‘ယံနူနာဟံ ဣမံ ဘိက္ခုံ ပိဋ္ဌိတော ပိဋ္ဌိတော အနုဗန္ဓေယျံ,
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၅၆။) [သျ]ကသ္မာ? ယသ္မာ ဣဒံ ပိဋ္ဌိတော ပိဋ္ဌိတော အနုဗန္ဓနံ နာမ အတ္ထိကေဟိ ဥပညာတံ မဂ္ဂံ ဉာတော စေဝ ဥပဂတော စ မဂ္ဂေါ’’တိ အတ္ထော။ အထ ဝါ အတ္ထိကေဟိ အမှေဟိ ‘‘မရဏေ သတိ အမတေနာပိ ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ ဧဝံ ကေဝလံ အတ္ထီတိ ဥပညာတံ နိဗ္ဗာနံ နာမ, တံ မဂ္ဂန္တော ပရိယေသန္တောတိ ဧဝမ္ပေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။
ပိဏ္ဍပါတံ အာဒါယ ပဋိက္ကမီတိ သုဒိန္နကဏ္ဍေ ဝုတ္တပ္ပကာရံ အညတရံ ကုဋ္ဋမူလံ ဥပသင်္ကမိတွာ နိသီဒိ။ သာရိပုတ္တောပိ ခေါ ‘‘အကာလော ခေါ တာဝ ပဉှံ ပုစ္ဆိတု’’န္တိ ကာလံ အာဂမယမာနော ဧကမန္တံ ဌတွာ ဝတ္တပဋိပတ္တိပူရဏတ္ထံ ကတဘတ္တကိစ္စဿ ထေရဿ အတ္တနော ကမဏ္ဍလုတော ဥဒကံ ဒတွာ ဓောတဟတ္ထပါဒေန ထေရေန သဒ္ဓိံ ပဋိသန္ထာရံ ကတွာ ပဉှံ ပုစ္ဆိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အထ ခေါ သာရိပုတ္တော ပရိဗ္ဗာဇကော’’တိအာဒိ။ န တာဟံ သက္ကောမီတိ န တေ အဟံ သက္ကောမိ။ ဧတ္ထ စ ပဋိသမ္ဘိဒါပ္ပတ္တော ထေရော န ဧတ္တကံ န သက္ကောတိ။ အထ ခေါ ဣမဿ ဓမ္မဂါရဝံ ဥပ္ပါဒေဿာမီတိ သဗ္ဗာကာရေန ဗုဒ္ဓဝိသယေ အဝိသယဘာဝံ ဂဟေတွာ ဧဝမာဟ။
ယေ ဓမ္မာ ဟေတုပ္ပဘဝါတိ ဟေတုပ္ပဘဝါ နာမ ပဉ္စက္ခန္ဓာ၊ တေနဿ ဒုက္ခသစ္စံ ဒဿေတိ။ တေသံ ဟေတုံ တထာဂတော အာဟာတိ တေသံ ဟေတု နာမ သမုဒယသစ္စံ၊ တဉ္စ တထာဂတော အာဟာတိ ဒဿေတိ။ တေသဉ္စ ယော နိရောဓောတိ တေသံ ဥဘိန္နမ္ပိ သစ္စာနံ ယော အပ္ပဝတ္တိနိရောဓော၊ တဉ္စ တထာဂတော အာဟာတိ အတ္ထော။ တေနဿ နိရောဓသစ္စံ ဒဿေတိ။ မဂ္ဂသစ္စံ ပနေတ္ထ သရူပတော အဒဿိတမ္ပိ နယတော ဒဿိတံ ဟောတိ, နိရောဓေ ဟိ ဝုတ္တေ တဿ သမ္ပာပကော မဂ္ဂေါ ဝုတ္တောဝ ဟောတိ။ အထ ဝါ တေသဉ္စ ယော နိရောဓောတိ ဧတ္ထ တေသံ ယော နိရောဓော စ နိရောဓုပါယော စာတိ ဧဝံ ဒွေပိ သစ္စာနိ ဒဿိတာနိ ဟောန္တီတိ။ ဣဒါနိ တမေဝတ္ထံ ပဋိပါဒေန္တော အာဟ – ‘‘ဧဝံဝါဒီ မဟာသမဏော’’တိ။
ဧသေဝ ဓမ္မော ယဒိ တာဝဒေဝါတိ သစေပိ ဣတော ဥတ္တရိ နတ္ထိ, ဧတ္တကမေဝ ဣဒံ သောတာပတ္တိဖလမတ္တမေဝ ပတ္တဗ္ဗံ, တထာပိ ဧသော ဧဝ ဓမ္မောတိ အတ္ထော။ ပစ္စဗျတ္ထ ပဒမသောကန္တိ ယံ မယံ ပရိယေသမာနာ ဝိစရာမ, တံ ပဒမသောကံ ပဋိဝိဒ္ဓါတ္ထ တုမှေ၊ ပတ္တံ တံ တုမှေဟီတိ အတ္ထော။ အဒိဋ္ဌံ အဗ္ဘတီတံ ဗဟုကေဟိ ကပ္ပနဟုတေဟီတိ အမှေဟိ နာမ ဣဒံ ပဒံ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၅၇။) [သျ]ဗဟုကေဟိ ကပ္ပနဟုတေဟိ အဒိဋ္ဌမေဝ အဗ္ဘတီတံ၊ ဣတိ တဿ ပဒဿ အဒိဋ္ဌဘာဝေန ဒီဃရတ္တံ အတ္တနော မဟာဇာနိဘာဝံ ဒီပေတိ။
֍ ဋီ ၆၂။ ဂမ္ဘီရေ ဉာဏဝိသယေတိ ဂမ္ဘီရေ စေဝ ဂမ္ဘီရဿ စ ဉာဏဿ ဝိသယဘူတေ။ အနုတ္တရေ ဥပဓိသင်္ခယေတိ နိဗ္ဗာနေ။ ဝိမုတ္တေတိ တဒါရမ္မဏာယ ဝိမုတ္တိယာ ဝိမုတ္တေ။ ဗျာကာသီတိ ‘‘ဧတံ မေ သာဝကယုဂံ ဘဝိဿတိ အဂ္ဂံ ဘဒ္ဒယုဂ’’န္တိ ဝဒန္တော သာဝကပါရမိညာဏေ ဗျာကာသိ။ သာဝ တေသံ အာယသ္မန္တာနံ ဥပသမ္ပဒါ အဟောသီတိ သာ ဧဟိဘိက္ခူပသမ္ပဒါယေဝ တေသံ ဥပသမ္ပဒါ အဟောသိ။ ဧဝံ ဥပသမ္ပန္နေသု စ တေသု မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရော သတ္တဟိ ဒိဝသေဟိ အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌိတော, သာရိပုတ္တတ္ထေရော အဍ္ဎမာသေန။
အတီတေ ကိရ အနောမဒဿီ နာမ ဗုဒ္ဓေါ လောကေ ဥဒပါဒိ။ တဿ သရဒေါ နာမ တာပသော သကေ အဿမေ နာနာပုပ္ဖေဟိ မဏ္ဍပံ ကတွာ ပုပ္ဖါသနေယေဝ ဘဂဝန္တံ နိသီဒါပေတွာ ဘိက္ခုသံဃဿာပိ တထေဝ မဏ္ဍပံ ကတွာ ပုပ္ဖါသနာနိ ပညပေတွာ အဂ္ဂသာဝကဘာဝံ ပတ္ထေသိ။ ပတ္ထယိတွာ စ သိရီဝဍ္ဎဿ နာမ သေဋ္ဌိနော ပေသေသိ ‘‘မယာ အဂ္ဂသာဝကဋ္ဌာနံ ပတ္ထိတံ, တွမ္ပိ အာဂန္တွာ ဧကံ ဌာနံ ပတ္ထေဟီ’’တိ။ သေဋ္ဌိ နီလုပ္ပလမဏ္ဍပံ ကတွာ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခံ ဘိက္ခုသံဃံ, တတ္ထ ဘောဇေတွာ ဒုတိယသာဝကဘာဝံ ပတ္ထေသိ။ တေသု သရဒတာပသော သာရိပုတ္တတ္ထေရော ဇာတော, သိရီဝဍ္ဎော မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရောတိ ဣဒံ နေသံ ပုဗ္ဗကမ္မံ။
֍ ဋီ ၆၃။ အပုတ္တကတာယာတိအာဒီသု ယေသံ ပုတ္တာ ပဗ္ဗဇန္တိ, တေသံ အပုတ္တကတာယ။ ယာသံ ပတီ ပဗ္ဗဇန္တိ, တာသံ ဝေဓဗျာယ ဝိဓဝါဘာဝါယ။ ဥဘယေနာပိ ကုလုပစ္ဆေဒါယ။ သဉ္စယာနီတိ သဉ္စယဿ အန္တေဝါသိကာနိ။ မဂဓာနံ ဂိရိဗ္ဗဇန္တိ မဂဓာနံ ဇနပဒဿ ဂိရိဗ္ဗဇံ နဂရံ။ မဟာဝီရာတိ မဟာဝီရိယဝန္တော။ နယမာနာနန္တိ နယမာနေသု။ ဘုမ္မတ္ထေ သာမိဝစနံ, ဥပယောဂတ္ထေ ဝါ။ ကာ ဥသူယာ ဝိဇာနတန္တိ ဓမ္မေန နယန္တီတိ ဧဝံ ဝိဇာနန္တာနံ ကာ ဣဿာ။
သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနပဗ္ဗဇ္ဇာကထာ နိဋ္ဌိတာ။
ဥပဇ္ဈာယဝတ္တကထာ
၆၄-၅။ အနုပဇ္ဈာယကာတိ ဝဇ္ဇာဝဇ္ဇံ ဥပနိဇ္ဈာယကေန ဂရုနာ ဝိရဟိတာ။ အနာကပ္ပသမ္ပန္နာတိ န အာကပ္ပေန သမ္ပန္နာ၊ သမဏသာရုပ္ပါစာရဝိရဟိတာတိ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၅၈။) [သျ]အတ္ထော။ ဥပရိဘောဇနေတိ ဘောဇနဿ ဥပရိ။ ဥတ္တိဋ္ဌပတ္တန္တိ ပိဏ္ဍာယ စရဏကပတ္တံ။ တသ္မိဉှိ မနုဿာ ဥစ္ဆိဋ္ဌသညိနော, တသ္မာ ဥတ္တိဋ္ဌပတ္တန္တိ ဝုတ္တံ။ အထ ဝါ ဥဋ္ဌဟိတွာ ပတ္တံ ဥပနာမေန္တီတိ ဧဝမ္ပေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ ဥပဇ္ဈာယန္တိ ဥပဇ္ဈာယံ ဂဟေတုံ အနုဇာနာမီတိ အတ္ထော။ ပုတ္တစိတ္တံ ဥပဋ္ဌပေဿတီတိ ပုတ္တော မေ အယန္တိ ဧဝံ ဂေဟဿိတပေမဝသေန စိတ္တံ ဥပဋ္ဌပေဿတိ။ ဧသ နယော ဒုတိယပဒေပိ။ သဂါရဝါ သပ္ပတိဿာတိ ဂရုဘာဝဉ္စေဝ ဇေဋ္ဌကဘာဝဉ္စ ဥပဋ္ဌပေတွာ။ သဘာဂဝုတ္တိနောတိ သဘာဂဇီဝိကာ။ သာဟူတိ ဝါတိအာဒီနိ ပဉ္စ ပဒါနိ ဥပဇ္ဈာယဘာဝသမ္ပဋိစ္ဆနဝေဝစနာနိ။ ကာယေန ဝိညာပေတီတိ ဧဝံ သဒ္ဓိဝိဟာရိကေန ‘‘ဥပဇ္ဈာယော မေ ဘန္တေ ဟောဟီ’’တိ တိက္ခတ္တုံ ဝုတ္တေ သစေ ဥပဇ္ဈာယော ‘‘သာဟူ’’တိအာဒီသု ပဉ္စသု ပဒေသု ယဿ ကဿစိ ပဒဿ ဝသေန ကာယေန ဝါ ဝါစာယ ဝါ ကာယဝါစာဟိ ဝါ ‘‘ဂဟိတော တယာ ဥပဇ္ဈာယော’’တိ ဥပဇ္ဈာယဂ္ဂဟဏံ ဝိညာပေတိ, ဂဟိတော ဟောတိ ဥပဇ္ဈာယော။ ဣဒမေဝ ဟိ ဧတ္ထ ဥပဇ္ဈာယဂ္ဂဟဏံ, ယဒိဒံ ဥပဇ္ဈာယဿ ဣမေသု ပဉ္စသု ပဒေသု ယဿ ကဿစိ ပဒဿ ဝါစာယ ဝါ သာဝနံ ကာယေန ဝါ အတ္ထဝိညာပနန္တိ။ ကေစိ ပန သာဓူတိ သမ္ပဋိစ္ဆနံ သန္ဓာယ ဝဒန္တိ။ န တံ ပမာဏံ, အာယာစနဒါနမတ္တေန ဟိ ဂဟိတော ဟောတိ ဥပဇ္ဈာယော, န ဧတ္ထ သမ္ပဋိစ္ဆနံ အင်္ဂံ။ သဒ္ဓိဝိဟာရိကေနာပိ န ကေဝလံ ဣမိနာ မေ ပဒေန ဥပဇ္ဈာယော ဂဟိတောတိ ဉာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘အဇ္ဇတဂ္ဂေ ဒါနိ ထေရော မယှံ ဘာရော, အဟမ္ပိ ထေရဿ ဘာရော’’တိ ဣဒမ္ပိ ဉာတုံ ဝဋ္ဋတိ။
֍ ဋီ ၆၆။ တတြာယံ သမ္မာဝတ္တနာတိ ယံ ဝုတ္တံ သမ္မာ ဝတ္တိတဗ္ဗန္တိ, တတြ အယံ သမ္မာဝတ္တနာ။ ကာလဿေဝ ဥဋ္ဌာယ ဥပါဟနာ ဩမုဉ္စိတွာတိ သစဿ ပစ္စူသကာလေ စင်္ကမနတ္ထာယ ဝါ ဓောတပါဒပရိဟရဏတ္ထာယ ဝါ ပဋိမုက္ကာ ဥပါဟနာ ပါဒဂတာ ဟောန္တိ, တာ ကာလဿေဝ ဥဋ္ဌာယ အပနေတွာ။ ဒန္တကဋ္ဌံ ဒါတဗ္ဗန္တိ မဟန္တံ မဇ္ဈိမံ ခုဒ္ဒကန္တိ တီဏိ ဒန္တကဋ္ဌာနိ ဥပနေတွာ တတော ယံ တီဏိ ဒိဝသာနိ ဂဏှာတိ, စတုတ္ထဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ တာဒိသမေဝ ဒါတဗ္ဗံ။ သစေ အနိယမံ ကတွာ ယံ ဝါ တံ ဝါ ဂဏှာတိ, အထ ယာဒိသံ လဘတိ တာဒိသံ ဒါတဗ္ဗံ။
မုခေါဒကံ ဒါတဗ္ဗန္တိ သီတဉ္စ ဥဏှဉ္စ ဥဒကံ ဥပနေတွာ တတော ယံ တီဏိ ဒိဝသာနိ ဝဠဉ္ဇေတိ, စတုတ္ထဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ တာဒိသမေဝ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၅၉။) [သျ]မုခဓောဝနောဒကံ ဒါတဗ္ဗံ။ သစေ အနိယမံ ကတွာ ယံ ဝါ တံ ဝါ ဂဏှာတိ, အထ ယာဒိသံ လဘတိ တာဒိသံ ဒါတဗ္ဗံ။ သစေ ဒုဝိဓမ္ပိ ဝဠဉ္ဇေတိ, ဒုဝိဓမ္ပိ ဥပနေတဗ္ဗံ။ ဥဒကံ မုခဓောဝနဋ္ဌာနေ ဌပေတွာ ဝစ္စကုဋိတော ပဋ္ဌာယ သမ္မဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ ထေရေ ဝစ္စကုဋိံ ဂတေ ပရိဝေဏံ သမ္မဇ္ဇိတဗ္ဗံ၊ ဧဝံ ပရိဝေဏံ အသုညံ ဟောတိ။ ထေရေ ဝစ္စကုဋိတော အနိက္ခန္တေယေဝ အာသနံ ပညပေတဗ္ဗံ။ သရီရကိစ္စံ ကတွာ အာဂန္တွာ တသ္မိံ နိသိန္နဿ ‘‘သစေ ယာဂု ဟောတီ’’တိအာဒိနာ နယေန ဝုတ္တဝတ္တံ ကာတဗ္ဗံ။ ဥက္လာပေါတိ ကေနစိ ကစဝရေန သင်္ကိဏ္ဏော, သစေ ပန အညော ကစဝရော နတ္ထိ, ဥဒကဖုသိတာနေဝ ဟောန္တိ, ဟတ္ထေနပိ ပမဇ္ဇိတဗ္ဗော။
သဂုဏံ ကတွာတိ ဒွေ စီဝရာနိ ဧကတော ကတွာ, တာ ဧကတော ကတာ ဒွေပိ သံဃာဋိယော ဒါတဗ္ဗာ။ သဗ္ဗဉှိ စီဝရံ သံဃဋိတတ္တာ ‘‘သံဃာဋီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘သံဃာဋိယော ဒါတဗ္ဗာ’’တိ။ နာတိဒူရေ ဂန္တဗ္ဗံ နာစ္စာသန္နေတိ ဧတ္ထ သစေ ဥပဇ္ဈာယံ နိဝတ္တိတွာ ဩလောကေန္တံ ဧကေန ဝါ ဒွီဟိ ဝါ ပဒဝီတိဟာရေဟိ သမ္ပာပုဏာတိ, ဧတ္တာဝတာ နာတိဒူရေ နာစ္စာသန္နေ ဂတော ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ပတ္တပရိယာပန္နံ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗန္တိ သစေ ဥပဇ္ဈာယေန ဘိက္ခာစာရေ ယာဂုယာ ဝါ ဘတ္တေ ဝါ လဒ္ဓေ ပတ္တော ဥဏှော ဝါ ဘာရိကော ဝါ ဟောတိ, အတ္တနော ပတ္တံ တဿ ဒတွာ သော ပတ္တော ဂဟေတဗ္ဗောတိ အတ္ထော။ န ဥပဇ္ဈာယဿ ဘဏမာနဿ အန္တရန္တရာ ကထာ ဩပါတေတဗ္ဗာတိ အန္တရဃရေ ဝါ အညတြ ဝါ ဘဏမာနဿ အနိဋ္ဌိတေ တဿ ဝစနေ အညာ ကထာ န သမုဋ္ဌာပေတဗ္ဗာ။ ဣတော ပဋ္ဌာယ စ ပန ယတ္ထ ယတ္ထ နကာရေန ပဋိသေဓော ကရိယတိ, သဗ္ဗတ္ထ ဒုက္ကဋာပတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အယဉှိ ခန္ဓကဓမ္မတာ။ အာပတ္တိသာမန္တာ ဘဏမာနောတိ ပဒသောဓမ္မဒုဋ္ဌုလ္လာဒိဝသေန အာပတ္တိယာ အာသန္နဝါစံ ဘဏမာနော။ နိဝါရေတဗ္ဗောတိ ‘‘ကိံ ဘန္တေ ဤဒိသံ နာမ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ, အာပတ္တိ န ဟောတီ’’တိ ဧဝံ ပုစ္ဆန္တေန ဝိယ ဝါရေတဗ္ဗော။ ဝါရေဿာမီတိ ပန ကတွာ ‘‘မဟလ္လက, မာ ဧဝံ ဘဏာ’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗော။
ပဌမတရံ အာဂန္တွာတိ သစေ အာသန္နေ ဂါမော ဟောတိ, ဝိဟာရေ ဝါ ဂိလာနော ဘိက္ခု ဟောတိ, ဂါမတော ပဌမတရံ အာဂန္တဗ္ဗံ။ သစေ ဒူရေ ဂါမော ဟောတိ, ဥပဇ္ဈာယေန သဒ္ဓိံ အာဂစ္ဆန္တော နတ္ထိ, တေနေဝ သဒ္ဓိံ ဂါမတော နိက္ခမိတွာ စီဝရေန ပတ္တံ ဝေဌေတွာ အန္တရာမဂ္ဂတော ပဌမတရံ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၆၀။) [သျ]အာဂန္တဗ္ဗံ။ ဧဝံ နိဝတ္တန္တေန ပဌမတရံ အာဂန္တွာ အာသနပညာပနာဒိ သဗ္ဗံ ကိစ္စံ ကာတဗ္ဗံ။ သိန္နံ ဟောတီတိ တိန္တံ သေဒဂ္ဂဟိတံ။ စတုရင်္ဂုလံ ကဏ္ဏံ ဥဿာရေတွာတိ ကဏ္ဏံ စတုရင်္ဂုလပ္ပမာဏံ အတိရေကံ ကတွာ ဧဝံ စီဝရံ သံဟရိတဗ္ဗံ။ ကိံ ကာရဏာ? မာ မဇ္ဈေ ဘင်္ဂေါ အဟောသီတိ။ သမံ ကတွာ သံဟရိတဿ ဟိ မဇ္ဈေ ဘင်္ဂေါ ဟောတိ, တတော နိစ္စံ ဘိဇ္ဇမာနံ ဒုဗ္ဗလံ ဟောတိ တံ နိဝါရဏတ္ထမေတံ ဝုတ္တံ။ တသ္မာ ယထာ အဇ္ဇ ဘင်္ဂဋ္ဌာနေယေဝ သွေ န ဘိဇ္ဇတိ, တထာ ဒိဝသေ ဒိဝသေ စတုရင်္ဂုလံ ဥဿာရေတွာ သံဟရိတဗ္ဗံ။ ဩဘောဂေ ကာယဗန္ဓနံ ကာတဗ္ဗန္တိ ကာယဗန္ဓနံ သံဟရိတွာ စီဝရဘောဂေ ပက္ခိပိတွာ ဌပေတဗ္ဗံ။
သစေ ပိဏ္ဍပါတော ဟောတီတိ ဧတ္ထ ယော ဂါမေယေဝ ဝါ အန္တရဃရေ ဝါ ပဋိက္ကမနေ ဝါ ဘုဉ္ဇိတွာ အာဂစ္ဆတိ, ပိဏ္ဍံ ဝါ န လဘတိ, တဿ ပိဏ္ဍပါတော န ဟောတိ, ဂါမေ အဘုတ္တဿ ပန လဒ္ဓဘိက္ခဿ ဝါ ဟောတိ၊ တသ္မာ ‘‘သစေ ပိဏ္ဍပါတော ဟောတီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သစေပိ တဿ န ဟောတိ, ဘုဉ္ဇိတုကာမော စ ဟောတိ, ဥဒကံ ဒတွာ အတ္တနာ လဒ္ဓတောပိ ပိဏ္ဍပါတော ဥပနေတဗ္ဗော။ ပါနီယေန ပုစ္ဆိတဗ္ဗောတိ ဘုဉ္ဇမာနော တိက္ခတ္တုံ ‘‘ပါနီယံ ဘန္တေ အာဟရိယတူ’’တိ ပါနီယေန ပုစ္ဆိတဗ္ဗော။ သစေ ကာလော အတ္ထိ, ဥပဇ္ဈာယေ ဘုတ္တေ သယံ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ သစေ ဥပကဋ္ဌော ကာလော, ပါနီယံ ဥပဇ္ဈာယဿ သန္တိကေ ဌပေတွာ သယမ္ပိ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။
အနန္တရဟိတာယာတိ တဋ္ဋိကဓမ္မခဏ္ဍာဒီသု ယေန ကေနစိ အနတ္ထတာယ ပံသုသက္ခရမိဿာယ ဘူမိယာ ပတ္ထော န ဌပေတဗ္ဗောတိ အတ္ထော။ သစေ ပန ကာဠဝဏ္ဏကတာ ဝါ သုဓာဗဒ္ဓါ ဝါ ဟောတိ နိရဇမတ္တိကာ, တထာရူပါယ ဘူမိယာ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဓောတဝါလိကာယပိ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ပံသုရဇသက္ခရာဒီသု န ဝဋ္ဋတိ။ တတြ ပန ပဏ္ဏံ ဝါ အာဓာရကံ ဝါ ဌပေတွာ တတြ နိက္ခိပိတဗ္ဗော။ ပါရတော အန္တံ ဩရတော ဘောဂန္တိ ဣဒံ စီဝရဝံသာဒီနံ ဟေဋ္ဌာ ဟတ္ထံ ပဝေသေတွာ အဘိမုခေန ဟတ္ထေန သဏိကံ နိက္ခိပနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ အန္တေ ပန ဂဟေတွာ ဘောဂေန စီဝရဝံသာဒီနံ ဥပရိ နိက္ခိပန္တဿ ဘိတ္တိယံ ဘောဂေါ ပဋိဟညတိ, တသ္မာ တထာ န ကာတဗ္ဗံ။
စုဏ္ဏံ သန္နေတဗ္ဗန္တိ နှာနစုဏ္ဏံ ဥဒကေန တေမေတွာ ပိဏ္ဍိ ကာတဗ္ဗာ။ ဧကမန္တံ နိက္ခိပိတဗ္ဗန္တိ ဧကသ္မိံ နိဒ္ဓူမေ ဌာနေ ဌပေတဗ္ဗံ။ ဇန္တာဃရေ ပရိကမ္မံ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၆၁။) [သျ]နာမ အင်္ဂါရမတ္တိကဥဏှောဒကဒါနာဒိကံ သဗ္ဗံ ကိစ္စံ။ ဥဒကေပိ ပရိကမ္မန္တိ အင်္ဂပစ္စင်္ဂဃံသနာဒိကံ သဗ္ဗံ ကိစ္စံ။ ပါနီယေန ပုစ္ဆိတဗ္ဗောတိ ဇန္တာဃရေ ဥဏှသန္တာပေန ပိပါသာ ဟောတိ, တသ္မာ ပုစ္ဆိတဗ္ဗော။
သစေ ဥဿဟတီတိ သစေ ပဟောတိ၊ န ကေနစိ ဂေလညေန အဘိဘူတော ဟောတိ၊ အဂိလာနေန ဟိ သဒ္ဓိဝိဟာရိကေန သဋ္ဌိဝဿေနာပိ သဗ္ဗံ ဥပဇ္ဈာယဝတ္တံ ကာတဗ္ဗံ, အနာဒရေန အကရောန္တဿ ဝတ္တဘေဒေ ဒုက္ကဋံ။ နကာရပဋိသံယုတ္တေသု ပန ပဒေသု ဂိလာနဿာပိ ပဋိက္ခိတ္တကိရိယံ ကရောန္တဿ ဒုက္ကဋမေဝ။ အပ္ပဋိဃံသန္တေနာတိ ဘူမိယံ အပ္ပဋိဃံသန္တေန။ ကဝါဋပိဋ္ဌန္တိ ကဝါဋဉ္စ ပိဋ္ဌသံဃာတဉ္စ အစ္ဆုပန္တေန။ သန္တာနကန္တိ ယံကိဉ္စိ ကီဋကုလာဝကမက္ကဋကသုတ္တာဒိ။ ဥလ္လောကာ ပဌမံ ဩဟာရေတဗ္ဗန္တိ ဥလ္လောကတော ပဌမံ ဥလ္လောကံ အာဒိံကတွာ အဝဟရိတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ အာလောကသန္ဓိကဏ္ဏဘာဂါတိ အာလောကသန္ဓိဘာဂါ စ ကဏ္ဏဘာဂါ စ အန္တရဗာဟိရဝါတပါနကဝါဋကာနိ စ ဂဗ္ဘဿ စ စတ္တာရော ကောဏာ ပမဇ္ဇိတဗ္ဗာတိ အတ္ထော။
ယထာပညတ္တံ ပညပေတဗ္ဗန္တိ ယထာ ပဌမံ ပညတ္တံ အဟောသိ, တထေဝ ပညပေတဗ္ဗံ။ ဧတဒတ္ထမေဝ ဟိ ယထာပညတ္တံ သလ္လက္ခေတွာ နီဟရိတွာ ဧကမန္တံ နိက္ခိပိတဗ္ဗန္တိ ပုရိမဝတ္တံ ပညတ္တံ။ သစေ ပန ပဌမံ အဇာနန္တေန ကေနစိ ပညတ္တံ အဟောသိ, သမန္တတော ဘိတ္တိံ ဒွင်္ဂုလမတ္တေန ဝါ တိဝင်္ဂုလမတ္တေန ဝါ မောစေတွာ ပညပေတဗ္ဗံ။ ဣဒဉှိ ပညာပနဝတ္တံ။ သစေ ကဋသာရကော ဟောတိ အတိမဟန္တော စ, ဆိန္ဒိတွာ ကောဋိံ နိဝတ္တေတွာ ဗန္ဓိတွာ ပညပေတဗ္ဗော။ သစေ ကောဋိံ နိဝတ္တေတွာ ဗန္ဓိတုံ န ဇာနာတိ, န ဆိန္ဒိတဗ္ဗော။ ပုရတ္ထိမာ ဝါတပါနာ ထကေတဗ္ဗာတိ ပုရတ္ထိမာယ ဝါတပါနာ ထကေတဗ္ဗာ။ ဧဝံ သေသာပိ ဝါတပါနာ ထကေတဗ္ဗာ။
ဝူပကာသေတဗ္ဗောတိ အညတ္ထ နေတဗ္ဗော။ ဝူပကာသာပေတဗ္ဗောတိ အညော ဘိက္ခု ဝတ္တဗ္ဗော ‘‘ထေရံ ဂဟေတွာ အညတ္ထ ဂစ္ဆာ’’တိ ဝိဝေစေတဗ္ဗန္တိ ဝိဿဇ္ဇာပေတဗ္ဗံ။ ဝိဝေစာပေတဗ္ဗန္တိ အညော ဝတ္တဗ္ဗော ‘‘ထေရံ ဒိဋ္ဌိဂတံ ဝိဿဇ္ဇာပေဟီ’’တိ။ ဥဿုက္ကံ ကာတဗ္ဗန္တိ ပရိဝါသဒါနတ္ထံ သော သော ဘိက္ခု ဥပသင်္ကမိတွာ ယာစိတဗ္ဗော။ သစေ အတ္တနာ ပဋိဗလော ဟောတိ, အတ္တနာဝ ဒါတဗ္ဗော။ နော စေ ပဋိဗလော ဟောတိ, အညေန ဒါပေတဗ္ဗော။ ကိန္တိ နု ခေါတိ ကေန နု ခေါ ဥပါယေန။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ လဟုကာယ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၆၂။) [သျ]ဝါ ပရိဏာမေယျာတိ ဥက္ခေပနီယံ အကတွာ တဇ္ဇနီယံ ဝါ နိယဿံ ဝါ ကရေယျာတိ အတ္ထော။ တေန ဟိ ‘‘ဥပဇ္ဈာယဿ ဥက္ခေပနီယကမ္မံ ကတ္တုကာမော သံဃော’’တိ ဉတွာ ဧကမေကံ ဘိက္ခုံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘မာ ဘန္တေ အမှာကံ ဥပဇ္ဈာယဿ ကမ္မံ ကရိတ္ထာ’’တိ ယာစိတဗ္ဗာ။ သစေ ကရောန္တိယေဝ, ‘‘တဇ္ဇနီယံ ဝါ နိယဿံ ဝါ ကရောထာ’’တိ ယာစိတဗ္ဗာ။ သစေ ကရောန္တိယေဝ, အထ ဥပဇ္ဈာယော ‘‘သမ္မာ ဝတ္တထ ဘန္တေ’’တိ ယာစိတဗ္ဗော။ ဣတိ တံ သမ္မာ ဝတ္တာပေတွာ ‘‘ပဋိပ္ပဿမ္ဘေထ ဘန္တေ ကမ္မ’’န္တိ ဘိက္ခူ ယာစိတဗ္ဗာ။
သမ္ပရိဝတ္တကံ သမ္ပရိဝတ္တကန္တိ သမ္ပရိဝတ္တေတွာ သမ္ပရိဝတ္တေတွာ။ န စ အစ္ဆိန္နေ ထေဝေ ပက္ကမိတဗ္ဗန္တိ ယဒိ အပ္ပမတ္တကမ္ပိ ရဇနံ ဂဠတိ, န တာဝ ပက္ကမိတဗ္ဗံ။ န ဥပဇ္ဈာယံ အနာပုစ္ဆာ ဧကစ္စဿ ပတ္တော ဒါတဗ္ဗောတိအာဒိ သဗ္ဗံ ဥပဇ္ဈာယဿ ဝိသဘာဂပုဂ္ဂလဝသေန ကထိတံ။ န ဥပဇ္ဈာယံ အနာပုစ္ဆာ ဂါမော ပဝိသိတဗ္ဗောတိ ပိဏ္ဍာယ ဝါ အညေန ဝါ ကရဏီယေန ပဝိသိတုကာမေန အာပုစ္ဆိတွာဝ ပဝိသိတဗ္ဗော။ သစေ ဥပဇ္ဈာယော ကာလဿေဝ ဝုဋ္ဌာယ ဒူရံ ဘိက္ခာစာရံ ဂန္တုကာမော ဟောတိ, ‘‘ဒဟရာ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသန္တူ’’တိ ဝတွာ ဂန္တဗ္ဗံ။ အဝတွာ ဂတေ ပရိဝေဏံ ဂန္တွာ ဥပဇ္ဈာယံ အပဿန္တေန ဂါမံ ပဝိသိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ဂါမံ ပဝိသန္တောပိ ပဿတိ, ဒိဋ္ဌဋ္ဌာနတော ပဋ္ဌာယ အာပုစ္ဆိတုံယေဝ ဝဋ္ဋတိ။
န သုသာနံ ဂန္တဗ္ဗန္တိ ဝါသတ္ထာယ ဝါ ဒဿနတ္ထာယ ဝါ န ဂန္တဗ္ဗံ။ န ဒိသာ ပက္ကမိတဗ္ဗာတိ ဧတ္ထ ပက္ကမိတုကာမေန ကမ္မံ အာစိက္ခိတွာ ယာဝတတိယံ ယာစိတဗ္ဗော။ သစေ အနုဇာနာတိ, သာဓု၊ နော စေ အနုဇာနာတိ, တံ နိဿာယ ဝသတော စဿ ဥဒ္ဒေသော ဝါ ပရိပုစ္ဆာ ဝါ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဝါ န သမ္ပဇ္ဇတိ, ဥပဇ္ဈာယော ဗာလော ဟောတိ အဗျတ္တော, ကေဝလံ အတ္တနော သန္တိကေ ဝသာပေတုကာမတာယ ဧဝ ဂန္တုံ န ဒေတိ, ဧဝရူပေ နိဝါရေန္တေပိ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဝုဋ္ဌာနမဿ အာဂမေတဗ္ဗန္တိ ဂေလညတော ဝုဋ္ဌာနံ အဿ အာဂမေတဗ္ဗံ၊ န ကတ္ထစိ ဂန္တဗ္ဗံ။ သစေ အညော ဘိက္ခု ဥပဋ္ဌာကော အတ္ထိ, ဘေသဇ္ဇံ ပရိယေသိတွာ တဿ ဟတ္ထေ ဒတွာ ‘‘ဘန္တေ အယံ ဥပဋ္ဌဟိဿတီ’’တိ ဝတွာ ဂန္တဗ္ဗံ။
ဥပဇ္ဈာယဝတ္တကထာ နိဋ္ဌိတာ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၆၃။) [သျ]သဒ္ဓိဝိဟာရိကဝတ္တကထာ
֍ ဋီ ၆၇။ ဥပဇ္ဈာယေန သဒ္ဓိဝိဟာရိကမှိ သမ္မာဝတ္တနာယံ – သင်္ဂဟေတဗ္ဗော အနုဂ္ဂဟေတဗ္ဗောတိ ဥဒ္ဒေသာဒီဟိဿ သင်္ဂဟော စ အနုဂ္ဂဟော စ ကတ္တဗ္ဗော။ တတ္ထ ဥဒ္ဒေသောတိ ပါဠိဝါစနံ။ ပရိပုစ္ဆာတိ ပါဠိယာ အတ္ထဝဏ္ဏနာ။ ဩဝါဒေါတိ အနောတိဏ္ဏေ ဝတ္ထုသ္မိံ ‘‘ဣဒံ ကရောဟိ, ဣဒံ မာ ကရိတ္ထာ’’တိ ဝစနံ။ အနုသာသနီတိ ဩတိဏ္ဏေ ဝတ္ထုသ္မိံ။ အပိ စ ဩတိဏ္ဏေ ဝါ အနောတိဏ္ဏေ ဝါ ပဌမံ ဝစနံ ဩဝါဒေါ၊ ပုနပ္ပုနံ ဝစနံ အနုသာသနီတိ။ သစေ ဥပဇ္ဈာယဿ ပတ္တော ဟောတီတိ သစေ အတိရေကပတ္တော ဟောတိ။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ ပရိက္ခာရောတိ အညောပိ သမဏပရိက္ခာရော။ ဣဓ ဥဿုက္ကံ နာမ ဓမ္မိကေန နယေန ဥပ္ပဇ္ဇမာနဥပါယပရိယေသနံ။ ဣတော ပရံ ဒန္တကဋ္ဌဒါနံ အာဒိံ ကတွာ အာစမနကုမ္ဘိယာ ဥဒကာသိဉ္စနပရိယောသာနံ ဝတ္တံ ဂိလာနဿေဝ သဒ္ဓိဝိဟာရိကဿ ကာတဗ္ဗံ။ အနဘိရတိဝူပကာသနာဒိ ပန အဂိလာနဿာပိ ကတ္တဗ္ဗမေဝ။ စီဝရံ ရဇန္တေနာတိ ‘‘ဧဝံ ရဇေယျာသီ’’တိ ဥပဇ္ဈာယတော ဥပါယံ သုတွာ ရဇန္တေန။ သေသံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
သဒ္ဓိဝိဟာရိကဝတ္တကထာ နိဋ္ဌိတာ။
နသမ္မာဝတ္တနာဒိကထာ
֍ ဋီ ၆၈။ န သမ္မာ ဝတ္တန္တီတိ ယထာပညတ္တံ ဥပဇ္ဈာယဝတ္တံ န ပူရေန္တိ။ ယော န သမ္မာ ဝတ္တေယျာတိ ယော ယထာပညတ္တံ ဝတ္တံ န ပူရေယျ၊ သော ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇတီတိ အတ္ထော။ ပဏာမေတဗ္ဗောတိ အပသာဒေတဗ္ဗော။ န အဓိမတ္တံ ပေမံ ဟောတီတိ ဥပဇ္ဈာယမှိ အဓိမတ္တံ ဂေဟဿိတပေမံ န ဟောတိ။ နာဓိမတ္တာ ဘာဝနာ ဟောတီတိ အဓိမတ္တာ မေတ္တာဘာဝနာ န ဟောတိ၊ ဝုတ္တပဋိပက္ခနယေန သုက္ကပက္ခော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အလံ ပဏာမေတုန္တိ ယုတ္တော ပဏာမေတုံ။
အပ္ပဏာမေန္တော ဥပဇ္ဈာယော သာတိသာရော ဟောတီတိ သဒေါသော ဟောတိ, အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ န သမ္မာ ဝတ္တန္တော ပဏာမေတဗ္ဗောဝ။ န သမ္မာဝတ္တနာယ စ ယာဝ စီဝရရဇနံ တာဝ ဝတ္တေ အကရိယမာနေ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၆၄။) [သျ]ဥပဇ္ဈာယဿ ပရိဟာနိ ဟောတိ။ တသ္မာ တံ အကရောန္တဿ နိဿယမုတ္တကဿာပိ အမုတ္တကဿာပိ အာပတ္တိယေဝ။ ဧကစ္စဿ ပတ္တဒါနတော ပဋ္ဌာယ အမုတ္တကနိဿယဿေဝ အာပတ္တိ။
သဒ္ဓိဝိဟာရိကာ သမ္မာ ဝတ္တန္တိ, ဥပဇ္ဈာယော သမ္မာ န ဝတ္တတိ, ဥပဇ္ဈာယဿ အာပတ္တိ။ ဥပဇ္ဈာယော သမ္မာ ဝတ္တတိ, သဒ္ဓိဝိဟာရိကာ သမ္မာ န ဝတ္တန္တိ, တေသံ အာပတ္တိ။ ဥပဇ္ဈာယေ ဝတ္တံ သာဒိယန္တေ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာ ဗဟုကာပိ ဟောန္တိ, သဗ္ဗေသံ အာပတ္တိ။ သစေ ဥပဇ္ဈာယော ‘‘မယှံ ဥပဋ္ဌာကော အတ္ထိ, တုမှေ အတ္တနော သဇ္ဈာယမနသိကာရာဒီသု ယောဂံ ကရောထာ’’တိ ဝဒတိ, သဒ္ဓိဝိဟာရိကာနံ အနာပတ္တိ။ သစေ ဥပဇ္ဈာယော သာဒိယနံ ဝါ အသာဒိယနံ ဝါ န ဇာနာတိ, ဗာလော ဟောတိ, သဒ္ဓိဝိဟာရိကာ ဗဟုကာ။ တေသု ဧကော ဝတ္တသမ္ပန္နော ဘိက္ခု ‘‘ဥပဇ္ဈာယဿ ကိစ္စံ အဟံ ကရိဿာမိ, တုမှေ အပ္ပေါဿုက္ကာ ဝိဟရထာ’’တိ ဧဝဉ္စေ အတ္တနော ဘာရံ ကတွာ ဣတရေ ဝိဿဇ္ဇေတိ, တဿ ဘာရကရဏတော ပဋ္ဌာယ တေသံ အနာပတ္တိ။
နသမ္မာဝတ္တနာဒိကထာ နိဋ္ဌိတာ။
ရာဓဗြာဟ္မဏဝတ္ထုကထာ
֍ ဋီ ၆၉။ ရာဓဗြာဟ္မဏဝတ္ထုသ္မိံ – ကိဉ္စာပိ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ဘဂဝတာ ဗာရာဏသိယံ တီဟိ သရဏဂမနေဟိ အနုညာတံ ပဗ္ဗဇ္ဇဉ္စေဝ ဥပသမ္ပဒဉ္စ ဇာနာတိ, ဘဂဝါ ပန တံ လဟုကံ ဥပသမ္ပဒံ ပဋိက္ခိပိတွာ ဉတ္တိစတုတ္ထကမ္မေန ဂရုကံ ကတွာ ဥပသမ္ပဒံ အနုညာတုကာမော။ အထဿ ထေရော အဇ္ဈာသယံ ဝိဒိတွာ ‘‘ကထာဟံ ဘန္တေ တံ ဗြာဟ္မဏံ ပဗ္ဗာဇေမိ ဥပသမ္ပာဒေမီ’’တိ အာဟ။ ဗုဒ္ဓါနဉှိ ပရိသာ အဇ္ဈာသယကုသလာ ဟောန္တိ, အယဉ္စ ဗုဒ္ဓပရိသာယ အဂ္ဂေါ။
ဗျတ္တေန ဘိက္ခုနာ ပဋိဗလေနာတိ ဧတ္ထ ဗျတ္တော နာမ ယဿ သာဋ္ဌကထံ ဝိနယပိဋကံ ဝါစုဂ္ဂတံ ပဝတ္တတိ, တသ္မိံ အသတိ ယဿ အန္တမသော ဣဒံ ဉတ္တိစတုတ္ထကမ္မဝါစာမတ္တမ္ပိ သုဂ္ဂဟိတံ ဟောတိ, ဝါစုဂ္ဂတံ ပဝတ္တတိ, အယမ္ပိ ဣမသ္မိံ အတ္ထေ ဗျတ္တော။ ယော ပန ကာသသောသသေမှာဒိနာ ဝါ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၆၅။) [သျ]ဂေလညေန ဩဋ္ဌဒန္တဇိဝှါဒီနံ ဝါ အသမ္ပတ္တိယာ ပရိယတ္တိယံ ဝါ အကတပရိစယတ္တာ န သက္ကောတိ ပရိမဏ္ဍလေဟိ ပဒဗျဉ္ဇနေဟိ ကမ္မဝါစံ သာဝေတုံ, ဗျဉ္ဇနံ ဝါ ပဒံ ဝါ ဟာပေတိ, အညထာ ဝါ ဝတ္တဗ္ဗံ အညထာ ဝဒတိ, အယံ အပ္ပဋိဗလော။ တဗ္ဗိပရီတော ဣမသ္မိံ အတ္ထေ ‘‘ပဋိဗလော’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သံဃော ဉာပေတဗ္ဗောတိ သံဃော ဇာနာပေတဗ္ဗော။ တတော ပရံ ယံ သံဃော ဇာနာပေတဗ္ဗော, တံ ဒဿေတုံ ‘‘သုဏာတု မေ ဘန္တေ’’တိအာဒိမာဟ။
֍ ဋီ ၇၁။ ဥပသမ္ပန္နသမနန္တရာတိ ဥပသမ္ပန္နော ဟုတွာ သမနန္တရာ။ အနာစာရံ အာစရတီတိ ပဏ္ဏတ္တိဝီတိက္ကမံ ကရောတိ။ ဥလ္လုမ္ပတု မန္တိ ဥဒ္ဓရတု မံ, အကုသလာ ဝုဋ္ဌာပေတွာ ကုသလေ ပတိဋ္ဌပေတု၊ သာမဏေရဘာဝါ ဝါ ဥဒ္ဓရိတွာ ဘိက္ခုဘာဝေ ပတိဋ္ဌာပေတူတိ။ အနုကမ္ပံ ဥပါဒါယာတိ အနုဒ္ဒယံ ပဋိစ္စ၊ မယိ အနုကပ္ပံ ကတွာတိ အတ္ထော။
֍ ဋီ ၇၃။ အဋ္ဌိတာ ဟောတီတိ နိစ္စပ္ပဝတ္တိနီ ဟောတိ။ စတ္တာရော နိဿယေတိ စတ္တာရော ပစ္စယေ။ ယသ္မာ စတ္တာရော ပစ္စယေ နိဿာယ အတ္တဘာဝေါ ပဝတ္တတိ, တသ္မာ တေ နိဿယာတိ ဝုစ္စန္တိ။
ရာဓဗြာဟ္မဏဝတ္ထုကထာ နိဋ္ဌိတာ။
အာစရိယဝတ္တကထာ
֍ ဋီ ၇၅။ ကိန္တာယံ ဘိက္ခု ဟောတီတိ ကိံ တေ အယံ ဘိက္ခု ဟောတိ။ အညေဟိ ဩဝဒိယော အနုသာသိယောတိ အညေဟိ ဩဝဒိတဗ္ဗော စေဝ အနုသာသိတဗ္ဗော စ။ ဗာဟုလ္လာယ အာဝတ္တော ယဒိဒံ ဂဏဗန္ဓိကန္တိ ဂဏဗန္ဓော ဧတဿ ဗာဟုလ္လဿ အတ္ထီတိ ဂဏဗန္ဓိကံ, ဗာဟုလ္လံ။ ယံ ဣဒံ ဂဏဗန္ဓိကံ နာမ ဗာဟုလ္လံ, တဒတ္ထာယ အတိလဟုံ တွံ အာပန္နောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။
֍ ဋီ ၇၆။ အဗျတ္တာတိ ပညာဝေယျတ္တိယေန ဝိရဟိတာ။ အညတ္တရောပိ အညတိတ္ထိယပုဗ္ဗောတိ ပသူရော ပရိဗ္ဗာဇကော။ သော ကိရ ‘‘ဓမ္မံ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၆၆။) [သျ]ထေနေဿာမီ’’တိ ဥဒါယိတ္ထေရဿ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိတွာ တေန သဟဓမ္မိကံ ဝုစ္စမာနော တဿ ဝါဒံ အာရောပေသိ။ အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ ဗျတ္တေန ဘိက္ခုနာတိအာဒိမှိ ဗျတ္တော ပုဗ္ဗေ ဘိက္ခုနောဝါဒကဝဏ္ဏနာယံ ဝုတ္တလက္ခဏောယေဝ။ ယော ပန အန္တေဝါသိနော ဝါ သဒ္ဓိဝိဟာရိကဿ ဝါ ဂိလာနဿ သက္ကောတိ ဥပဋ္ဌာနာဒီနိ ကာတုံ, အယံ ဣဓ ပဋိဗလောတိ အဓိပ္ပေတော။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –
‘‘ပဉ္စဟုပါလိ, အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာ ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗံ, နိဿယော ဒါတဗ္ဗော, သာမဏေရော ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗော။ ကတမေဟိ ပဉ္စဟိ? ပဋိဗလော ဟောတိ အန္တေဝါသိံ ဝါ သဒ္ဓိဝိဟာရိံ ဝါ ဂိလာနံ ဥပဋ္ဌာတုံ ဝါ ဥပဋ္ဌာပေတုံ ဝါ, အနဘိရတံ ဝူပကာသေတုံ ဝါ ဝူပကာသာပေတုံ ဝါ, ဥပ္ပန္နံ ကုက္ကုစ္စံ ဓမ္မတော ဝိနောဒေတုံ, အဘိဓမ္မေ ဝိနေတုံ, အဘိဝိနယေ ဝိနေတူ’’န္တိ (ပရိ။ ၄၁၈)။
֍ ဋီ ၇၇။ ပက္ခသင်္ကန္တေသူတိ တိတ္ထိယပက္ခသင်္ကန္တေသု။ အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ အာစရိယန္တိ အာစာရသမာစာရသိက္ခာပနကံ အာစရိယံ အနုဇာနာမိ။ အာစရိယော ဘိက္ခဝေ အန္တေဝါသိကမှီတိအာဒိ သဗ္ဗံ ‘‘ဥပဇ္ဈာယော ဘိက္ခဝေ သဒ္ဓိဝိဟာရိကမှီ’’တိအာဒိနာ နယေန ဝုတ္တဝသေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ နာမမတ္တမေဝ ဟိ ဧတ္ထ နာနံ။
အာစရိယဝတ္တကထာ နိဋ္ဌိတာ။
ပဏာမနာခမနာကထာ
֍ ဋီ ၈၀။ အန္တေဝါသိကာ အာစရိယေသု န သမ္မာ ဝတ္တန္တီတိ ဧတ္ထ ပန ယံ ပုဗ္ဗေ ‘‘နသမ္မာဝတ္တနာယ စ ယာဝ စီဝရရဇနံ, တာဝ ဝတ္တေ အကရိယမာနေ ဥပဇ္ဈာယဿ ပရိဟာနိ ဟောတိ, တသ္မာ တံ အကရောန္တဿ နိဿယမုတ္တကဿာပိ အမုတ္တကဿာပိ အာပတ္တိယေဝါ’’တိ စ, ‘‘ဧကစ္စဿ ပတ္တဒါနတော ပဋ္ဌာယ အမုတ္တကနိဿယဿေဝ အာပတ္တီ’’တိ စ လက္ခဏံ ဝုတ္တံ, န တေနေဝ လက္ခဏေန နိဿယန္တေဝါသိကဿ အာပတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ နိဿယန္တေဝါသိကေန ဟိ ယာဝ အာစရိယံ နိဿာယ ဝသတိ, တာဝ သဗ္ဗံ အာစရိယဝတ္တံ ကာတဗ္ဗံ။ ပဗ္ဗဇ္ဇာဥပသမ္ပဒါဓမ္မန္တေဝါသိကေဟိ ပန
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၆၇။) [သျ]နိဿယမုတ္တကေဟိပိ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ စီဝရရဇနံ, တာဝ ဝတ္တံ ကာတဗ္ဗံ၊ အနာပုစ္ဆိတွာ ပတ္တဒါနာဒိမှိ ပန ဧတေသံ အနာပတ္တိ။ ဧတေသု စ ပဗ္ဗဇ္ဇန္တေဝါသိကော စ ဥပသမ္ပဒန္တေဝါသိကော စ အာစရိယဿ ယာဝဇီဝံ ဘာရော။ နိဿယန္တေဝါသိကော စ ဓမ္မန္တေဝါသိကော စ ယာဝ သမီပေ ဝသန္တိ, တာဝဒေဝ။ တသ္မာ အာစရိယေနာပိ တေသု သမ္မာ ဝတ္တိတဗ္ဗံ။ အာစရိယန္တေဝါသိကေသု ဟိ ယော ယော န သမ္မာ ဝတ္တတိ, တဿ တဿ အာပတ္တိ။
ပဏာမနာခမနာကထာ နိဋ္ဌိတာ။
နိဿယပဋိပ္ပဿဒ္ဓိကထာ
֍ ဋီ ၈၃။ ဥပဇ္ဈာယမှာ နိဿယပဋိပ္ပဿဒ္ဓီသု – ဥပဇ္ဈာယော ပက္ကန္တော ဝါတိအာဒီသု အယံ ဝိနိစ္ဆယော – ပက္ကန္တောတိ တမှာ အာဝါသာ ဝိပ္ပဝသိတုကာမော ပက္ကန္တော ဒိသံ ဂတော။ ဧဝံ ဂတေ စ ပန တသ္မိံ သစေ ဝိဟာရေ နိဿယဒါယကော အတ္ထိ, ယဿ သန္တိကေ အညဒါပိ နိဿယော ဝါ ဂဟိတပုဗ္ဗော ဟောတိ, ယော ဝါ ဧကသမ္ဘောဂပရိဘောဂေါ, တဿ သန္တိကေ နိဿယော ဂဟေတဗ္ဗော, ဧကဒိဝသမ္ပိ ပရိဟာရော နတ္ထိ။ သစေ တာဒိသော နတ္ထိ, အညော လဇ္ဇီ ပေသလော အတ္ထိ, တဿ လဇ္ဇီပေသလဘာဝံ ဇာနန္တေန တဒဟေဝ နိဿယော ယာစိတဗ္ဗော။ သစေ ဒေတိ, ဣစ္စေတံ ကုသလံ။ အထ ပန ‘‘တုမှာကံ ဥပဇ္ဈာယော လဟုံ အာဂမိဿတီ’’တိ ပုစ္ဆတိ, ဥပဇ္ဈာယေန စ တထာ ဝုတ္တံ, ‘‘အာမ, ဘန္တေ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ သစေ ဝဒတိ ‘‘တေန ဟိ ဥပဇ္ဈာယဿ အာဂမနံ အာဂမေထာ’’တိ ဝဋ္ဋတိ။ အထ ပနဿ ပကတိယာ ပေသလဘာဝံ န ဇာနာတိ, စတ္တာရိ ပဉ္စ ဒိဝသာနိ တဿ ဘိက္ခုနော သဘာဂတံ ဩလောကေတွာ ဩကာသံ ကာရေတွာ နိဿယော ဂဟေတဗ္ဗော။
သစေ ပန ဝိဟာရေ နိဿယဒါယကော နတ္ထိ, ဥပဇ္ဈာယော စ ‘‘အဟံ ကတိပါဟေန အာဂမိဿာမိ, မာ ဥက္ကဏ္ဌိတ္ထာ’’တိ ဝတွာ ဂတော, ယာဝ အာဂမနာ ပရိဟာရော လဗ္ဘတိ။ အထာပိ နံ တတ္ထ မနုဿာ ပရိစ္ဆိန္နကာလတော ဥတ္တရိပိ ပဉ္စ ဝါ ဒသ ဝါ ဒိဝသာနိ ဝါသေန္တိယေဝ, တေန ဝိဟာရံ ပဝတ္တိ ပေသေတဗ္ဗာ ‘‘ဒဟရာ မာ ဥက္ကဏ္ဌန္တု, အဟံ အသုကဒိဝသံ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၆၈။) [သျ]နာမ အာဂမိဿာမီ’’တိ။ ဧဝမ္ပိ ပရိဟာရော လဗ္ဘတိ။ အထ အာဂစ္ဆတော အန္တရာမဂ္ဂေ နဒီပူရေန ဝါ စောရာဒီဟိ ဝါ ဥပဒ္ဒဝေါ ဟောတိ, ထေရော ဥဒကောသက္ကနံ ဝါ အာဂမေတိ, သဟာယေ ဝါ ပရိယေသတိ, တဉ္စေ ပဝတ္တိံ ဒဟရာ သုဏန္တိ, ယာဝ အာဂမနာ ပရိဟာရော လဗ္ဘတိ။ သစေ ပန သော ‘‘ဣဓေဝါဟံ ဝသိဿာမီ’’တိ ပဟိဏတိ, ပရိဟာရော နတ္ထိ။ ယတ္ထ နိဿယော လဗ္ဘတိ, တတ္ထ ဂန္တဗ္ဗံ။
ဝိဗ္ဘန္တေ ပန ကာလင်္ကတေ ပက္ခသင်္ကန္တေ ဝါ ဧကဒိဝသမ္ပိ ပရိဟာရော နတ္ထိ။ ယတ္ထ နိဿယော လဗ္ဘတိ, တတ္ထ ဂန္တဗ္ဗံ။ အာဏတ္တီတိ ပန နိဿယပဏာမနာ ဝုစ္စတိ။ တသ္မာ ‘‘ပဏာမေမိ တ’’န္တိ ဝါ ‘‘မာ ဣဓ ပဋိက္ကမီ’’တိ ဝါ ‘‘နီဟရ တေ ပတ္တစီဝရ’’န္တိ ဝါ ‘‘နာဟံ တယာ ဥပဋ္ဌာတဗ္ဗော’’တိ ဝါတိ ဣမိနာ ပါဠိနယေန ‘‘မာ မံ ဂါမပ္ပဝေသနံ အာပုစ္ဆီ’’တိအာဒိနာ ပါဠိမုတ္တကနယေန ဝါ ယော နိဿယပဏာမနာယ ပဏာမိတော ဟောတိ, တေန ဥပဇ္ဈာယော ခမာပေတဗ္ဗော။
သစေ အာဒိတောဝ န ခမတိ, ဒဏ္ဍကမ္မံ အာဟရိတွာ တိက္ခတ္တုံ တာဝ သယမေဝ ခမာပေတဗ္ဗော။ နော စေ ခမတိ, တသ္မိံ ဝိဟာရေ မဟာထေရေ ဂဟေတွာ ခမာပေတဗ္ဗော။ နော စေ ခမတိ, သာမန္တဝိဟာရေ ဘိက္ခူ ဂဟေတွာ ခမာပေတဗ္ဗော။ သစေ ဧဝမ္ပိ န ခမတိ, အညတ္ထ ဂန္တွာ ဥပဇ္ဈာယဿ သဘာဂါနံ သန္တိကေ ဝသိတဗ္ဗံ ‘‘အပ္ပေဝ နာမ သဘာဂါနံ မေ သန္တိကေ ဝသတီတိ ဉတွာပိ ခမေယျာ’’တိ။ သစေ ဧဝမ္ပိ န ခမတိ, တတြေဝ ဝသိတဗ္ဗံ။ တတြ စေ ဒုဗ္ဘိက္ခာဒိဒေါသေန န သက္ကာ ဟောတိ ဝသိတုံ, တံယေဝ ဝိဟာရံ အာဂန္တွာ အညဿ သန္တိကေ နိဿယံ ဂဟေတွာ ဝသိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အယမာဏတ္တိယံ ဝိနိစ္ဆယော။
အာစရိယမှာ နိဿယပဋိပ္ပဿဒ္ဓီသု အာစရိယော ပက္ကန္တော ဝါ ဟောတီတိ ဧတ္ထ ကောစိ အာစရိယော အာပုစ္ဆိတွာ ပက္ကမတိ, ကောစိ အနာပုစ္ဆိတွာ။ အန္တေဝါသိကောပိ ဧဝမေဝ။ တတြ သစေ အန္တေဝါသိကော အာစရိယံ အာပုစ္ဆတိ ‘‘အသုကံ နာမ ဘန္တေ ဌာနံ ဂန္တုံ ဣစ္ဆာမိ ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေနာ’’တိ, အာစရိယေန စ ‘‘ကဒါ ဂမိဿသီ’’တိ ဝုတ္တော ‘‘သာယနှေ ဝါ ရတ္တိံ ဝါ ဥဋ္ဌဟိတွာ ဂမိဿာမီ’’တိ ဝဒတိ, အာစရိယောပိ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆတိ, တင်္ခဏညေဝ နိဿယော ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၆၉။) [သျ]သစေ ပန ‘‘ဘန္တေ အသုကံ နာမ ဌာနံ ဂန္တုကာမောမှီ’’တိ ဝုတ္တေ အာစရိယော ‘‘အသုကသ္မိံ နာမ ဂါမေ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ပစ္ဆာ ဇာနိဿသီ’’တိ ဝဒတိ, သော စ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆတိ, တတော စေ ဂတော, သုဂတော။ သစေ ပန န ဂစ္ဆတိ, နိဿယော န ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ အထာပိ ‘‘ဂစ္ဆာမီ’’တိ ဝုတ္တေ အာစရိယေန ‘‘မာ တာဝ ဂစ္ဆ, ရတ္တိံ မန္တေတွာ ဇာနိဿာမာ’’တိ ဝုတ္တော မန္တေတွာ ဂစ္ဆတိ, သုဂတော။ နော စေ ဂစ္ဆတိ, နိဿယော န ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ အာစရိယံ အနာပုစ္ဆာ ပက္ကမန္တဿ ပန ဥပစာရသီမာတိက္ကမေ နိဿယော ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ အန္တောဥပစာရသီမတော ပဋိနိဝတ္တန္တဿ န ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။
သစေ ပန အာစရိယော အန္တေဝါသိကံ အာပုစ္ဆတိ ‘‘အာဝုသော အသုကံ နာမ ဌာနံ ဂမိဿာမီ’’တိ, အန္တေဝါသိကေန စ ‘‘ကဒါ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘သာယနှေ ဝါ ရတ္တိဘာဂေ ဝါ’’တိ ဝဒတိ, အန္တေဝါသိကောပိ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆတိ, တင်္ခဏညေဝ နိဿယော ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။
သစေ ပန အာစရိယော ‘‘သွေ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ဂမိဿာမီ’’တိ ဝဒတိ, ဣတရော စ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆတိ, ဧကဒိဝသံ တာဝ နိဿယော န ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ, ပုနဒိဝသေ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓေါ ဟောတိ။ ‘‘အသုကသ္မိံ နာမ ဂါမေ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ဇာနိဿာမိ မမ ဂမနံ ဝါ အဂမနံ ဝါ’’တိ ဝတွာ သစေ န ဂစ္ဆတိ, နိဿယော န ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ အထာပိ ‘‘ဂစ္ဆာမီ’’တိ ဝုတ္တေ အန္တေဝါသိကေန ‘‘မာ တာဝ ဂစ္ဆထ, ရတ္တိံ မန္တေတွာ ဇာနိဿထာ’’တိ ဝုတ္တော မန္တေတွာပိ န ဂစ္ဆတိ, နိဿယော န ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။
သစေ ဥဘောပိ အာစရိယန္တေဝါသိကာ ကေနစိ ကရဏီယေန ဗဟိသီမံ ဂစ္ဆန္တိ, တတော စေ အာစရိယော ဂမိယစိတ္တေ ဥပ္ပန္နေ အနာပုစ္ဆာဝ ဂန္တွာ ဒွိန္နံ လေဍ္ဍုပါတာနံ အန္တောယေဝ နိဝတ္တတိ, နိဿယော န ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ သစေ ဒွေ လေဍ္ဍုပါတေ အတိက္ကမိတွာ နိဝတ္တတိ, ပဋိပ္ပဿဒ္ဓေါ ဟောတိ။ အာစရိယုပဇ္ဈာယာ ဒွေ လေဍ္ဍုပါတေ အတိက္ကမ္မ အညသ္မိံ ဝိဟာရေ ဝသန္တိ, နိဿယော ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။
အာစရိယေ ဝိဗ္ဘန္တေ ကာလင်္ကတေ ပက္ခသင်္ကန္တေ စ တင်္ခဏညေဝ ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ အာဏတ္တိယံ ပန သစေပိ အာစရိယော မုဉ္စိတုကာမောဝ ဟုတွာ နိဿယပဏာမနာယ ပဏာမေတိ, အန္တေဝါသိကော စ ‘‘ကိဉ္စာပိ မံ အာစရိယော ပဏာမေတိ, အထ ခေါ ဟဒယေန မုဒုကော’’တိ သာလယောဝ ဟောတိ, နိဿယော န ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိယေဝ။ သစေပိ အာစရိယော သာလယော,
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၇၀။) [သျ]အန္တေဝါသိကော နိရာလယော, ‘‘န ဒါနိ ဣမံ နိဿာယ ဝသိဿာမီ’’တိ ဓုရံ နိက္ခိပတိ, ဧဝမ္ပိ န ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ ဥဘိန္နံ သာလယဘာဝေ ပန န ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိယေဝ။ ဥဘိန္နံ ဓုရနိက္ခေပေန ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ ပဏာမိတေန ဒဏ္ဍကမ္မံ အာဟရိတွာ တိက္ခတ္တုံ ခမာပေတဗ္ဗော။ နော စေ ခမတိ, ဥပဇ္ဈာယေ ဝုတ္တနယေန ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။
ဥပဇ္ဈာယေန ဝါ သမောဓာနဂတောတိ ဧတ္ထ ဒဿနသဝနဝသေန သမောဓာနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သစေ ဟိ အာစရိယံ နိဿာယ ဝသန္တော သဒ္ဓိဝိဟာရိကော ဧကဝိဟာရေ စေတိယံ ဝါ ဝန္ဒန္တံ ဧကဂါမေ ပိဏ္ဍာယ ဝါ စရန္တံ ဥပဇ္ဈာယံ ပဿတိ, နိဿယော ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ ဥပဇ္ဈာယော ပဿတိ, သဒ္ဓိဝိဟာရိကော ပန န ပဿတိ, န ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ မဂ္ဂပ္ပဋိပန္နံ ဝါ အာကာသေန ဝါ ဂစ္ဆန္တံ ဥပဇ္ဈာယံ ဒိသွာ ဒူရတ္တာ ဘိက္ခူတိ ဇာနာတိ, ဥပဇ္ဈာယောတိ န ဇာနာတိ, န ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ သစေ ဇာနာတိ, ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ ဥပရိပါသာဒေ ဥပဇ္ဈာယော ဝသတိ, ဟေဋ္ဌာ သဒ္ဓိဝိဟာရိကော, တံ အဒိသွာဝ ယာဂုံ ပိဝိတွာ ပက္ကမတိ, အာသနသာလာယ ဝါ နိသိန္နံ အဒိသွာဝ ဧကမန္တေ ဘုဉ္ဇိတွာ ပက္ကမတိ, ဓမ္မဿဝနမဏ္ဍပေ ဝါ နိသိန္နမ္ပိ တံ အဒိသွာဝ ဓမ္မံ သုတွာ ပက္ကမတိ, နိဿယော န ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ ဧဝံ တာဝ ဒဿနဝသေန သမောဓာနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
သဝနဝသေန ပန သစေ ဥပဇ္ဈာယဿ ဝိဟာရေ ဝါ အန္တရဃရေ ဝါ ဓမ္မံ ကထေန္တဿ အနုမောဒနံ ဝါ ကရောန္တဿ သဒ္ဒံ သုတွာ ‘‘ဥပဇ္ဈာယဿ မေ သဒ္ဒေါ’’တိ သဉ္ဇာနာတိ, နိဿယော ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ အသဉ္ဇာနန္တဿ န ပဋိပ္ပဿမ္ဘတီတိ အယံ သမောဓာနေ ဝိနိစ္ဆယော။
နိဿယပဋိပ္ပဿဒ္ဓိကထာ နိဋ္ဌိတာ။
ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗပဉ္စကကထာ
֍ ဋီ ၈၄။ ဣဒါနိ ယံ ပုဗ္ဗေ ‘‘အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ ဗျတ္တေန ဘိက္ခုနာ ပဋိဗလေန ဒသဝဿေန ဝါ အတိရေကဒသဝဿေန ဝါ ဥပသမ္ပာဒေတုံ, နိဿယံ ဒါတု’’န္တိ သင်္ခေပတော ဥပဇ္ဈာယာစရိယာနံ လက္ခဏံ ဝုတ္တံ, တံ ဝိတ္ထာရတော ဒဿေတုံ ‘‘ပဉ္စဟိ, ဘိက္ခဝေ, အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတေနာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ပဉ္စဟိ အင်္ဂေဟီတိ ပဉ္စဟိ အဂုဏင်္ဂေဟိ။ သော ဟိ သီလက္ခန္ဓာဒီဟိ အသမန္နာဂတတ္တာဝ အဂုဏင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတော ဟောတိ။ န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗန္တိ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၇၁။) [သျ]ဥပဇ္ဈာယေန ဟုတွာ န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗံ။ န နိဿယော ဒါတဗ္ဗောတိ အာစရိယေန ဟုတွာ နိဿယော န ဒါတဗ္ဗော။ ဧတ္ထ စ န အသေက္ခေန သီလက္ခန္ဓေနာတိ စ အတ္တနာ န အသေက္ခေနာတိ စ အဿဒ္ဓေါတိ စ အာဒီသု တီသု ပဉ္စကေသု အယုတ္တဝသေန ပဋိက္ခေပေါ ကတော, န အာပတ္တိအင်္ဂဝသေန။ ယော ဟိ အသေက္ခေဟိ သီလက္ခန္ဓာဒီဟိ အသမန္နာဂတော ပရေ စ တတ္ထ သမာဒပေတုံ အသက္ကောန္တော အဿဒ္ဓိယာဒိဒေါသယုတ္တောဝ ဟုတွာ ပရိသံ ပရိဟရတိ, တဿ ပရိသာ သီလာဒီဟိ ပရိဟာယတိယေဝ, န ဝဍ္ဎတိ။ တသ္မာ တေန န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗန္တိအာဒိ အယုတ္တဝသေန ဝုတ္တံ, န အာပတ္တိအင်္ဂဝသေန။ န ဟိ ခီဏာသဝဿေဝ ဥပဇ္ဈာယာစရိယဘာဝေါ ဘဂဝတာ အနုညာတော။ ယဒိ တဿေဝ အနုညာတော အဘဝိဿ, ‘‘သစေ ဥပဇ္ဈာယဿ အနဘိရတိ ဥပ္ပန္နာ ဟောတီ’’တိအာဒိံ န ဝဒေယျ။ ယသ္မာ ပန ခီဏာသဝဿ ပရိသာ သီလာဒီဟိ န ပရိဟာယတိ, တသ္မာ ‘‘ပဉ္စဟိ ဘိက္ခဝေ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာ ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။
အဓိသီလေ သီလဝိပန္နောတိအာဒီသု ပါရာဇိကဉ္စ သံဃာဒိသေသဉ္စ အာပန္နော အဓိသီလေ သီလဝိပန္နော နာမ။ ဣတရေ ပဉ္စာပတ္တိက္ခန္ဓေ အာပန္နော အဇ္ဈာစာရေ အာစာရဝိပန္နော နာမ။ သမ္မာဒိဋ္ဌိံ ပဟာယ အန္တဂ္ဂါဟိကာယ ဒိဋ္ဌိယာ သမန္နာဂတော အတိဒိဋ္ဌိယာ ဒိဋ္ဌိဝိပန္နော နာမ။ ယတ္တကံ သုတံ ပရိသံ ပရိဟရန္တဿ ဣစ္ဆိတဗ္ဗံ, တေန ဝိရဟိတတ္တာ အပ္ပဿုတော။ ယံ တေန ဇာနိတဗ္ဗံ အာပတ္တာဒိ, တဿ အဇာနနတော ဒုပ္ပညော။ ဣမသ္မိံ ပဉ္စကေ ပုရိမာနိ တီဏိ ပဒါနိ အယုတ္တဝသေန ဝုတ္တာနိ, ပစ္ဆိမာနိ ဒွေ အာပတ္တိအင်္ဂဝသေန။
အာပတ္တိံ န ဇာနာတီတိ ‘‘ဣဒံ နာမ မယာ ကတ’’န္တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဣမံ နာမ အာပတ္တိံ အယံ အာပန္နော’’တိ န ဇာနာတိ။ ဝုဋ္ဌာနံ န ဇာနာတီတိ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိတော ဝါ ဒေသနာဂါမိနိတော ဝါ အာပတ္တိတော ဧဝံ နာမ ဝုဋ္ဌာနံ ဟောတီတိ န ဇာနာတိ။ ဣမသ္မိံ ပဉ္စကေ ပုရိမာနိ ဒွေ ပဒါနိ အယုတ္တဝသေန ဝုတ္တာနိ, ပစ္ဆိမာနိ တီဏိ အာပတ္တိအင်္ဂဝသေန။
အာဘိသမာစာရိကာယ သိက္ခာယာတိ ခန္ဓကဝတ္တေ ဝိနေတုံ န ပဋိဗလော ဟောတီတိ အတ္ထော။ အာဒိဗြဟ္မစရိယကာယာတိ သေက္ခပဏ္ဏတ္တိယံ ဝိနေတုံ န ပဋိဗလောတိ အတ္ထော။ အဘိဓမ္မေတိ နာမရူပပရိစ္ဆေဒေ ဝိနေတုံ န ပဋိဗလောတိ အတ္ထော။ အဘိဝိနယေတိ သကလေ ဝိနယပိဋကေ ဝိနေတုံ န ပဋိဗလောတိ အတ္ထော။ ဝိနေတုံ န ပဋိဗလောတိ စ သဗ္ဗတ္ထ သိက္ခာပေတုံ န
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၇၂။) [သျ]သက္ကောတီတိ အတ္ထော။ ဓမ္မတော ဝိဝေစေတုန္တိ ဓမ္မေန ကာရဏေန ဝိဿဇ္ဇာပေတုံ။ ဣမသ္မိ ပဉ္စကေ သဗ္ဗပဒေသု အာပတ္တိ။ အာပတ္တိံ န ဇာနာတီတိအာဒိပဉ္စကသ္မိမ္ပိ သဗ္ဗပဒေသု အာပတ္တိ။ ဦနဒသဝဿပရိယောသာနပဉ္စကေပိ ဧသေဝ နယော။ ဣတိ အာဒိတော တယော ပဉ္စကာ, စတုတ္ထေ တီဏိ ပဒါနိ, ပဉ္စမေ ဒွေ ပဒါနီတိ သဗ္ဗေပိ စတ္တာရော ပဉ္စကာ အယုတ္တဝသေန ဝုတ္တာ။ စတုတ္ထပဉ္စကေ ဒွေ ပဒါနိ, ပဉ္စမေ တီဏိ, ဆဋ္ဌသတ္တမအဋ္ဌမာ တယော ပဉ္စကာတိ သဗ္ဗေပိ စတ္တာရော ပဉ္စကာ အာပတ္တိအင်္ဂဝသေန ဝုတ္တာ၊ သုက္ကပက္ခေ အဋ္ဌသု အနာပတ္တိယေဝါတိ။
ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗပဉ္စကကထာ နိဋ္ဌိတာ။
ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗဆက္ကကထာ
֍ ဋီ ၈၅။ ဆက္ကေသု ဦနဒသဝဿပဒံ ဝိသေသော, တံ သဗ္ဗတ္ထ အာပတ္တိကရံ။ သေသံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တတ္ထ ဥဘယာနိ ခေါ ပနဿ ပါတိမောက္ခာနိ ဝိတ္ထာရေန န သွာဂတာနိ ဟောန္တီတိ ဥဘတောဝိဘင်္ဂဝသေန န သွာဂတာနိ။ န သုဝိဘတ္တာနီတိ မာတိကာဝိဘင်္ဂဝသေန။ န သုပ္ပဝတ္တီနီတိ ဝါစုဂ္ဂတဝသေန။ န သုဝိနိစ္ဆိတာနိ သုတ္တသော အနုဗျဉ္ဇနသောတိ မာတိကာတော စ ဝိဘင်္ဂတော စ န သုဋ္ဌု ဝိနိစ္ဆိတာနိ။
ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗဆက္ကကထာ နိဋ္ဌိတာ။
အညတိတ္ထိယပုဗ္ဗဝတ္ထုကထာ
֍ ဋီ ၈၆။ အညတိတ္ထိယပုဗ္ဗဝတ္ထုသ္မိံ – ယော တာဝ အယံ ပသူရော, သော တိတ္ထိယပက္ကန္တကတ္တာ န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော။ ယော ပန အညောပိ နယိဓ ပဗ္ဗဇိတပုဗ္ဗော အာဂစ္ဆတိ, တသ္မိံ ယံ ကတ္တဗ္ဗံ တံ ဒဿေတုံ ‘‘ယော သော ဘိက္ခဝေ အညောပီ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ တဿ စတ္တာရော မာသေ ပရိဝါသော ဒါတဗ္ဗောတိ အယံ တိတ္ထိယပရိဝါသော နာမ၊ အပ္ပဋိစ္ဆန္နပရိဝါသောတိပိ ဝုစ္စတိ။ အယံ ပန နဂ္ဂပရိဗ္ဗာဇကဿေဝ အာဇီဝကဿ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၇၃။) [သျ]ဝါ အစေလကဿ ဝါ ဒါတဗ္ဗော။ သစေ သောပိ သာဋကံ ဝါ ဝါဠကမ္ဗလာဒီနံ အညတရံ တိတ္ထိယဒ္ဓဇံ ဝါ နိဝါသေတွာ အာဂစ္ဆတိ, နာဿ ပရိဝါသော ဒါတဗ္ဗော။ အညဿ ပန တာပသပဏ္ဍရင်္ဂါဒိကဿ န ဒါတဗ္ဗောဝ။
ပဌမံ ကေသမဿုန္တိအာဒိနာ တဿ အာဒိတောဝ သာမဏေရပဗ္ဗဇ္ဇံ ဒဿေတိ။ ဧဝံ ပဗ္ဗာဇေန္တေဟိ ပန တသ္မိံ သံဃမဇ္ဈေ နိသိန္နေယေဝ ‘‘တွံ ပဗ္ဗာဇေဟိ, တွံ အာစရိယော ဟောဟိ, တွံ ဥပဇ္ဈာယော ဟောဟီ’’တိ ထေရာ ဘိက္ခူ န ဝတ္တဗ္ဗာ။ ဧဝံ ဝုတ္တာ ဟိ သစေ တဿ အာစရိယုပဇ္ဈာယဘာဝေန ဇိဂုစ္ဆန္တာ န သမ္ပဋိစ္ဆန္တိ, အထ သော ‘‘နယိမေ မယှံ သဒ္ဒဟန္တီ’’တိ ကုဇ္ဈိတွာပိ ဂစ္ဆေယျ။ တသ္မာ တံ ဧကမန္တံ နေတွာ တဿ အာစရိယုပဇ္ဈာယာ ပရိယေသိတဗ္ဗာ။
֍ ဋီ ၈၇။ ဧဝံ ခေါ ဘိက္ခဝေ အညတိတ္ထိယပုဗ္ဗော အာရာဓကော ဟောတိ, ဧဝံ အနာရာဓကောတိ အယမဿ ပရိဝါသဝတ္တဒဿနတ္ထံ မာတိကာ။ ကထဉ္စ ဘိက္ခဝေတိအာဒိ တဿေဝ ဝိဘင်္ဂေါ။ တတ္ထ အတိကာလေန ဂါမံ ပဝိသတီတိ ဘိက္ခူနံ ဝတ္တကရဏဝေလာယမေဝ ဂါမံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသတိ။ အတိဒိဝါ ပဋိက္ကမတီတိ ကုလဃရေသု ဣတ္ထိပုရိသဒါရကဒါရိကာဒီဟိ သဒ္ဓိံ ဂေဟဿိတကထံ ကထေန္တော တတ္ထေဝ ဘုဉ္ဇိတွာ ဘိက္ခူသု ပတ္တစီဝရံ ပဋိသာမေတွာ ဥဒ္ဒေသပရိပုစ္ဆာဒီနိ ဝါ ကရောန္တေသု ပဋိသလ္လီနေသု ဝါ အာဂစ္ဆတိ၊ န ဥပဇ္ဈာယဝတ္တံ နာစရိယဝတ္တံ ကရောတိ, အညဒတ္ထု ဝသနဋ္ဌာနံ ပဝိသိတွာ နိဒ္ဒါယတိ။ ဧဝမ္ပိ ဘိက္ခဝေ အညတိတ္ထိယပုဗ္ဗော အနာရာဓကော ဟောတီတိ ဧဝမ္ပိ ကရောန္တော ပရိဝါသဝတ္တဿ သမ္ပာဒကော ပူရကော န ဟောတိ။
ဝေသိယာဂေါစရော ဝါတိအာဒီသု ဝေသိယာတိ အာမိသကိဉ္စိက္ခသမ္ပဒါနာဒိနာ သုလဘဇ္ဈာစာရာ ရူပူပဇီဝိကာ ဣတ္ထိယော။ ဝိဓဝါတိ မတပတိကာ ဝါ ပဝုတ္ထပတိကာ ဝါ ဣတ္ထိယော၊ တာ ယေန ကေနစိ သဒ္ဓိံ မိတ္တဘာဝံ ပတ္ထေန္တိ။ ထုလ္လကုမာရိကာတိ ယောဗ္ဗန္နပ္ပတ္တာ ယောဗ္ဗန္နာတီတာ ဝါ ကုမာရိယော၊ တာ ပုရိသာဓိပ္ပါယာဝ ဝိစရန္တိ, ယေန ကေနစိ သဒ္ဓိံ မိတ္တဘာဝံ ပတ္ထေန္တိ။ ပဏ္ဍကာတိ ဥဿန္နကိလေသာ အဝူပသန္တပရိဠာဟာ နပုံသကာ၊ တေ ပရိဠာဟဝေဂါဘိဘူတာ ယေန ကေနစိ သဒ္ဓိံ မိတ္တဘာဝံ ပတ္ထေန္တိ။ ဘိက္ခုနိယောတိ သမာနပဗ္ဗဇ္ဇာ ဣတ္ထိယော၊ တာဟိ သဒ္ဓိံ ခိပ္ပမေဝ ဝိဿာသော ဟောတိ, တတော သီလံ ဘိဇ္ဇတိ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၇၄။) [သျ]တတ္ထ ဝေသိယာနံ ကုလေသု ကုလုပကော ဟုတွာ ပိဏ္ဍပါတစရိယာဒီဟိ ဝါ အပဒိသိတွာ သိနေဟသန္ထဝဇာတေန ဟဒယေန အဘိဏှဒဿနသလ္လာပကာမတာယ တာသံ သန္တိကံ ဥပသင်္ကမန္တော ‘‘ဝေသိယာဂေါစရော’’တိ ဝုစ္စတိ, သော နစိရဿေဝ ‘‘အသုကဝေသိယာ သဒ္ဓိံ ဂတော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတံ ပါပုဏာတိ။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ သစေ ပန ဝေသိယာဒယော သလာကဘတ္တာဒီနိ ဒေန္တိ, ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ ဂန္တွာ သဒ္ဓိံယေဝ ဘုဉ္ဇိတွာ ဝါ ဂဟေတွာ ဝါ အာဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဂိလာနာ ဘိက္ခုနိယော ဩဝဒိတုံ ဝါ ဓမ္မံ ဝါ ဒေသေတုံ ဥဒ္ဒေသပရိပုစ္ဆာဒီနိ ဝါ ဒါတုံ ဂစ္ဆန္တေဟိ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ ယော ပန တထာ အာဂန္တွာ မိတ္တသန္ထဝဝသေန ဂစ္ဆတိ, အယံ အနာရာဓကော ဟောတိ။
ဥစ္စာဝစာနိ ကရဏီယာနီတိ မဟန္တခုဒ္ဒကာနိ ကမ္မာနိ။ တတ္ထ ဃဏ္ဋိံ ပဟရိတွာ သမဂ္ဂေန သံဃေန သန္နိပတိတွာ ကတ္တဗ္ဗာနိ စေတိယမဟာပါသာဒပဋိသင်္ခရဏာဒီနိ ကမ္မာနိ ဥစ္စာနိ နာမ။ စီဝရဓောဝနရဇနာဒီနိ ခန္ဓကပရိယာပန္နာနိ စ အဂ္ဂိသာလဝတ္တာဒီနိ အာဘိသမာစာရိကာနိ အဝစာနိ နာမ။ တတ္ထ န ဒက္ခော ဟောတီတိ တေသု ကမ္မေသု ဆေကော သုသိက္ခိတော န ဟောတိ။ န အနလသောတိ ဥဋ္ဌာနဝီရိယသမ္ပန္နော န ဟောတိ၊ ‘‘ဘိက္ခုသံဃဿ ကမ္မံ အတ္ထီ’’တိ သုတွာ ပဂေဝ ဘတ္တကိစ္စံ ကတွာ ဂဗ္ဘန္တရံ ပဝိသိတွာ ယာဝဒတ္ထံ သုပိတွာ သာယံ နိက္ခမတိ။ တတြုပါယာယာတိ တေသု ကမ္မေသု ဥပါယဘူတာယ။ ဝီမံသာယာတိ ဌာနုပ္ပတ္တိကဝီမံသာယ။ ‘‘ဣဒမေဝံ ကတ္တဗ္ဗံ, ဣဒမေဝံ န ကတ္တဗ္ဗ’’န္တိ တသ္မိံယေဝ ခဏေ ဥပ္ပန္နပညာယ သမန္နာဂတော န ဟောတိ။ န အလံ ကာတုံ န အလံ သံဝိဓာတုန္တိ သဟတ္ထာပိ ကာတုံ သမတ္ထော န ဟောတိ၊ ‘‘ဂဏှထ ဘန္တေ, ဂဏှ ဒဟရ, ဂဏှ သာမဏေရ, သစေ တုမှေ ဝါ န ကရိဿထ, အမှေ ဝါ န ကရိဿာမ, ကော ဒါနိ ဣမံ ကရိဿတီ’’တိ ဧဝံ ဥဿာဟံ ဇနေတွာ သံဝိဓာတုံ အညမညံ ကာရေတုမ္ပိ သမတ္ထော န ဟောတိ။ ဘိက္ခူဟိ ‘‘ကမ္မံ ကရိဿာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ကိဉ္စိ ရောဂံ အပဒိသတိ, ဘိက္ခူနံ ကမ္မံ ကရောန္တာနံ သမီပေနေဝ ဝိစရတိ, သီသမေဝ ဒဿေတိ, အယမ္ပိ အနာရာဓကော ဟောတိ။
န တိဗ္ဗစ္ဆန္ဒော ဟောတီတိ ဗလဝစ္ဆန္ဒော န ဟောတိ။ ဥဒ္ဒေသေတိ ပါဠိပရိယာပုဏနေ။ ပရိပုစ္ဆာယာတိ အတ္ထသဝနေ။ အဓိသီလေတိ ပါတိမောက္ခသီလေ။ အဓိစိတ္တေတိ လောကိယသမာဓိဘာဝနာယ။ အဓိပညာယာတိ လောကုတ္တရမဂ္ဂဘာဝနာယ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၇၅။) [သျ]သင်္ကန္တော ဟောတီတိ ဣဓာဂတော ဟောတိ။ တဿ သတ္ထုနောတိ တဿ တိတ္ထာယတနသာမိကဿ။ တဿ ဒိဋ္ဌိယာတိ တဿ သန္တကာယ လဒ္ဓိယာ။ ဣဒါနိ သာယေဝ လဒ္ဓိ ယသ္မာ တဿ တိတ္ထကရဿ ခမတိ စေဝ ရုစ္စတိ စ ‘‘ဣဒမေဝ သစ္စ’’န္တိ စ ဒဠှဂ္ဂါဟေန ဂဟိတာ၊ တသ္မာ တဿ ခန္တိ ရုစိ အာဒါယောတိ ဝုစ္စတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘တဿ ခန္တိယာ တဿ ရုစိယာ တဿ အာဒါယဿာ’’တိ။ အဝဏ္ဏေ ဘညမာနေတိ ဂရဟာယ ဘညမာနာယ။ အနဘိရဒ္ဓေါတိ အပရိပုဏ္ဏသင်္ကပ္ပေါ၊ နော ပဂ္ဂဟိတစိတ္တော။ ဥဒဂ္ဂေါတိ အဗ္ဘုန္နတကာယစိတ္တော။ ဣဒံ ဘိက္ခဝေ သံဃာတနိကံ အညတိတ္ထိယပုဗ္ဗဿ အနာရာဓနီယသ္မိန္တိ ဘိက္ခဝေ ယမိဒံ တဿ သတ္ထုနော တဿေဝ စ လဒ္ဓိယာ အဝဏ္ဏေ ဘညမာနေ ‘‘ကိံ ဣမေ ပရံ ဂရဟန္တီ’’တိ ကာယဝစီဝိကာရနိဗ္ဗတ္တကံ အနတ္တမနတ္တံ, ဗုဒ္ဓါဒီနဉ္စ အဝဏ္ဏေ ဘညမာနေ အတ္တမနတ္တံ, ယဉ္စ တဿေဝ သတ္ထုနော တဿေဝ စ လဒ္ဓိယာ ဝဏ္ဏေ ဘညမာနေ အတ္တမနတ္တံ, ဗုဒ္ဓါဒီနဉ္စ ဝဏ္ဏဘဏနေ အနတ္တမနတ္တံ, ဣဒံ အညတိတ္ထိယပုဗ္ဗဿ အနာရာဓနီယသ္မိံ သံဃာတနိကံ, အနာရာဓကေ ပရိဝါသဝတ္တံ အပူရကေ ကမ္မေ ဣဒံ လိင်္ဂံ, ဣဒံ လက္ခဏံ, ဣဒမစလပ္ပမာဏန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဧဝံ အနာရာဓကော ခေါ ဘိက္ခဝေ အညတိတ္ထိယပုဗ္ဗော အာဂတော န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗောတိ ဣတော ဧကေနပိ အင်္ဂေန သမန္နာဂတော န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော။ သုက္ကပက္ခေ သဗ္ဗံ ဝုတ္တဝိပလ္လာသေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။
ဧဝံ အာရာဓကော ခေါ ဘိက္ခဝေတိ ဧဝံ နာတိကာလေန ဂါမပ္ပဝေသနာ နာတိဒိဝါ ပဋိက္ကမနံ, န ဝေသိယာဒိဂေါစရတာ, သဗြဟ္မစာရီနံ ကိစ္စေသု ဒက္ခတာဒိ, ဥဒ္ဒေသာဒီသု တိဗ္ဗစ္ဆန္ဒတာ, တိတ္ထိယာနံ အဝဏ္ဏဘဏနေ အတ္တမနတာ, ဗုဒ္ဓါဒီနံ အဝဏ္ဏဘဏနေ အနတ္တမနတာ, တိတ္ထိယာနံ ဝဏ္ဏဘဏနေ အနတ္တမနတာ, ဗုဒ္ဓါဒီနံ ဝဏ္ဏဘဏနေ အတ္တမနတာတိ ဣမေသံ အဋ္ဌန္နံ တိတ္ထိယဝတ္တာနံ ပရိပူရဏေန အာရာဓကော ပရိတောသကော ဘိက္ခူနံ အညတိတ္ထိယပုဗ္ဗော အာဂတော ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော။
သစေ ပန ဥပသမ္ပဒမာဠကေပိ ဧကံ ဝတ္တံ ဘိန္ဒတိ, ပုန စတ္တာရော မာသေ ပရိဝသိတဗ္ဗံ။ ယထာ ပန ဘိန္နသိက္ခာယ သိက္ခမာနာယ ပုန သိက္ခာပဒါနိ စ သိက္ခာသမ္မုတိ စ ဒိယျတိ, ဧဝံ နယိမဿ ကိဉ္စိ ပုန ဒါတဗ္ဗမတ္ထိ။ ပုဗ္ဗေ ဒိန္နပရိဝါသောယေဝ ဟိ တဿ ပရိဝါသော။ တသ္မာ ပုန စတ္တာရော မာသေ ပရိဝသိတဗ္ဗံ။ သစေ ပရိဝသန္တော အန္တရာ အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော နိဗ္ဗတ္တေတိ,
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၇၆။) [သျ]လောကိယဓမ္မော နာမ ကုပ္ပနသဘာဝေါ, န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော။ စတ္တာရော မာသေ ပူရိတဝတ္တောဝ ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော။ သစေ ပန ပရိဝသန္တော စတ္တာရိ မဟာဘူတာနိ ပရိဂ္ဂဏှတိ, ဥပါဒါရူပါနိ ပရိစ္ဆိန္ဒတိ, နာမရူပံ ဝဝတ္ထပေတိ, တိလက္ခဏံ အာရောပေတွာ ဝိပဿနံ အာရဘတိ, လောကိယဓမ္မော နာမ ကုပ္ပနသဘာဝေါ, နေဝ ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော။ သစေ ပန ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ သောတာပတ္တိမဂ္ဂံ ပဋိလဘတိ, ပရိပုဏ္ဏံယေဝ ဟောတိ ဝတ္တံ။ သမူဟတာနိ သဗ္ဗဒိဋ္ဌိဂတာနိ အဗ္ဗုဠှံ ဝိစိကိစ္ဆာသလ္လံ တံဒိဝသမေဝ ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော။ သစေပိ တိတ္ထိယလိင်္ဂေ ဌိတော သောတာပန္နော ဟောတိ, ပရိဝါသကိစ္စံ နတ္ထိ, တဒဟေဝ ပဗ္ဗာဇေတွာ ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော။
ဥပဇ္ဈာယမူလကံ စီဝရံ ပရိယေသိတဗ္ဗန္တိ ဥပဇ္ဈာယံ ဣဿရံ ကတွာ တဿ စီဝရံ ပရိယေသိတဗ္ဗံ။ ပတ္တမ္ပိ တထေဝ။ တသ္မာ ယဒိ ဥပဇ္ဈာယဿ ပတ္တစီဝရံ အတ္ထိ, ‘‘ဣမဿ ဒေဟီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။ အထ နတ္ထိ, အညေ ဒါတုကာမာ ဟောန္တိ, တေဟိပိ ဥပဇ္ဈာယဿေဝ ဒါတဗ္ဗံ ‘‘ဣဒံ တုမှာကံ ကတွာ ဣမဿ ဒေထာ’’တိ။ ကသ္မာ? တိတ္ထိယာ နာမ ဝိလောမာ ဟောန္တိ ‘‘သံဃေန မေ ပတ္တစီဝရံ ဒိန္နံ, ကိံ မယှံ တုမှေသု အာယတ္တ’’န္တိ ဝတွာ ဩဝါဒါနုသာသနိံ န ကရေယျုံ, ဥပဇ္ဈာယေန ပန အာယတ္တဇီဝိကတ္တာ တဿ ဝစနကရော ဘဝိဿတိ။ တေနဿ ‘‘ဥပဇ္ဈာယမူလကံ စီဝရံ ပရိယေသိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဘဏ္ဍုကမ္မာယာတိ ကေသောရောပနတ္ထံ။ ဘဏ္ဍုကမ္မကထာ ပရတော အာဂမိဿတိ။
အဂ္ဂိကာတိ အဂ္ဂိပရိစရဏကာ။ ဇဋိလကာတိ တာပသာ။ ဧတေ ဘိက္ခဝေ ကိရိယဝါဒိနောတိ ဧတေ ကိရိယံ န ပဋိဗာဟန္တိ, ‘‘အတ္ထိ ကမ္မံ, အတ္ထိ ကမ္မဝိပါကော’’တိ ဧဝံဒိဋ္ဌိကာ။ သဗ္ဗဗုဒ္ဓါ ဟိ နေက္ခမ္မပါရမိံ ပူရယမာနာ ဧတဒေဝ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ ပူရေသုံ, မယာပိ တထေဝ ပူရိတာ, န ဧတေသံ သာသနေ ပဗ္ဗဇ္ဇာ ဝိလောမာ, တသ္မာ ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗာ, န တေသံ ပရိဝါသော ဒါတဗ္ဗောတိ။ ဣမာဟံ ဘိက္ခဝေ ဉာတီနံ အာဝေဏိကံ ပရိဟာရံ ဒမ္မီတိ ဣမံ အဟံ တေသံ ပါဋေက္ကံ ဩဒိဿကံ ပရိဟာရံ ဒဒါမိ။ ကသ္မာ ဧဝမာဟ? တေ ဟိ တိတ္ထာယတနေ ပဗ္ဗဇိတာပိ သာသနဿ အဝဏ္ဏကာမာ န ဟောန္တိ, အမှာကံ ဉာတိသေဋ္ဌဿ သာသနန္တိ ဝဏ္ဏဝါဒိနောဝ ဟောန္တိ, တသ္မာ ဧဝမာဟာတိ။
အညတိတ္ထိယပုဗ္ဗဝတ္ထုကထာ နိဋ္ဌိတာ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၇၇။) [သျ]ပဉ္စာဗာဓဝတ္ထုကထာ
֍ ဋီ ၈၈။ မဂဓေသု ပဉ္စ အာဗာဓာ ဥဿန္နာ ဟောန္တီတိ မဂဓနာမကေ ဇနပဒေ မနုဿာနဉ္စ အမနုဿာနဉ္စ ပဉ္စ ရောဂါ ဥဿန္နာ ဝုဍ္ဎိပ္ပတ္တာ ဖာတိပ္ပတ္တာ ဟောန္တိ။ ဇီဝကကောမာရဘစ္စကထာ စီဝရက္ခန္ဓကေ အာဝိဘဝိဿတိ။ န ဘိက္ခဝေ ပဉ္စဟိ အာဗာဓေဟိ ဖုဋ္ဌော ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗောတိ ယေ တေ ကုဋ္ဌာဒယော ပဉ္စ အာဗာဓာ ဥဿန္နာ, တေဟိ ဖုဋ္ဌော အဘိဘူတော န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။
တတ္ထ ကုဋ္ဌန္တိ ရတ္တကုဋ္ဌံ ဝါ ဟောတု ကာဠကုဋ္ဌံ ဝါ, ယံကိဉ္စိ ကိဋိဘဒဒ္ဒုကစ္ဆုအာဒိပ္ပဘေဒမ္ပိ သဗ္ဗံ ကုဋ္ဌမေဝါတိ ဝုတ္တံ။ တဉ္စေ နခပိဋ္ဌိပ္ပမာဏမ္ပိ ဝဍ္ဎနကပက္ခေ ဌိတံ ဟောတိ, န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ သစေ ပန နိဝါသနပါရုပနေဟိ ပကတိပဋိစ္ဆန္နေ ဌာနေ နခပိဋ္ဌိပ္ပမာဏံ အဝဍ္ဎနကပက္ခေ ဌိတံ ဟောတိ, ဝဋ္ဋတိ။ မုခေ ပန ဟတ္ထပါဒပိဋ္ဌေသု ဝါ သစေပိ အဝဍ္ဎနကပက္ခေ ဌိတံ နခပိဋ္ဌိတော စ ခုဒ္ဒကတရမ္ပိ, န ဝဋ္ဋတိယေဝါတိ ကုရုန္ဒိယံ ဝုတ္တံ။ တိကိစ္ဆာပေတွာ ပဗ္ဗာဇေန္တေနာပိ ပကတိဝဏ္ဏေ ဇာတေယေဝ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ ဂေါဓာပိဋ္ဌိသဒိသစုဏ္ဏဩကိရဏကသရီရမ္ပိ ပဗ္ဗာဇေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။
ဂဏ္ဍောတိ မေဒဂဏ္ဍော ဝါ ဟောတု အညော ဝါ ယော ကောစိ ကောလဋ္ဌိမတ္တကောပိ စေ ဝဍ္ဎနကပက္ခေ ဌိတော ဂဏ္ဍော ဟောတိ, န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ ပဋိစ္ဆန္နဋ္ဌာနေ ပန ကောလဋ္ဌိမတ္တေ အဝဍ္ဎနကပက္ခေ ဌိတော ဝဋ္ဋတိ။ မုခါဒိကေ အပ္ပဋိစ္ဆန္နဋ္ဌာနေ အဝဍ္ဎနကပက္ခေ ဌိတောပိ န ဝဋ္ဋတိ။ တိကိစ္ဆာပေတွာ ပဗ္ဗာဇေန္တေနာပိ သရီရံ သဉ္ဆဝိံ ကာရေတွာဝ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ ဥဏ္ဏိဂဏ္ဍာ နာမ ဟောန္တိ ဂေါထနာ ဝိယ အင်္ဂုလိကာ ဝိယ စ တတ္ထ တတ္ထ လမ္ဗန္တိ, ဧတေပိ ဂဏ္ဍာယေဝ။ တေသု သတိ ပဗ္ဗာဇေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဒဟရကာလေ ခီရပိဠကာ ယောဗ္ဗန္နကာလေ စ မုခေ ခရပိဠကာ နာမ ဟောန္တိ, မဟလ္လကကာလေ နဿန္တိ, န တာ ဂဏ္ဍသင်္ချံ ဂစ္ဆန္တိ, တာသု သတိ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အညေ ပန သရီရေ ခရပိဠကာ နာမ အပရာ ပဒုမကဏ္ဏိကာ နာမ ဟောန္တိ, အညာ သာသပဗီဇကာ နာမ သာသပမတ္တာ ဧဝ သကလသရီရံ ဖရန္တိ, တာ သဗ္ဗာ ကုဋ္ဌဇာတိကာ ဧဝ။ တာသု သတိ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၇၈။) [သျ]ကိလာသောတိ န ဘိဇ္ဇနကံ န ပဂ္ဃရဏကံ ပဒုမပုဏ္ဍရီကပတ္တဝဏ္ဏံ ကုဋ္ဌံ, ယေန ဂုန္နံ ဝိယ သဗလံ သရီရံ ဟောတိ, တသ္မိံ ကုဋ္ဌေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သောသောတိ သောသဗျာဓိ၊ တသ္မိံ သတိ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ အပမာရောတိ ပိတ္တုမ္မာရော ဝါ ယက္ခုမ္မာရော ဝါ၊ တတ္ထ ပုဗ္ဗဝေရိကေန အမနုဿေန ဂဟိတော ဒုတ္တိကိစ္ဆော ဟောတိ။ အပ္ပမတ္တကေပိ ပန အပမာရေ သတိ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။
ပဉ္စာဗာဓဝတ္ထုကထာ နိဋ္ဌိတာ။
ရာဇဘဋဝတ္ထုကထာ
֍ ဋီ ၉၀။ ရာဇဘဋဝတ္ထုသ္မိံ – ပစ္စန္တံ ဥစ္စိနထာတိ ပစ္စန္တံ ဝဍ္ဎေထ။ စောရေ ပလာပေတွာ စောရဘယေန ဝုဋ္ဌိတေ ဂါမေ အာဝါသာပေတွာ အာရက္ခံ ဒတွာ ကသိကမ္မာဒီနိ ပဝတ္တာပေထာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ရာဇာ ပန သောတာပန္နတ္တာ ‘‘စောရေ ဃာတေထ, ဟနထာ’’တိ န အာဏာပေတိ။ ဥပဇ္ဈာယဿ ဒေဝ သီသံ ဆိန္ဒိတဗ္ဗန္တိအာဒိ သဗ္ဗံ ‘‘ပဗ္ဗဇ္ဇာယ ဥပဇ္ဈာယော သေဋ္ဌော, တတော အာစရိယော, တတော ဂဏော’’တိ စိန္တေတွာ ဣဒံ ဝေါဟာရေ အဍ္ဍဝိနိစ္ဆယေ အာဂတန္တိ အာဟံသု။ န ဘိက္ခဝေ ရာဇဘဋော ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗောတိ ဧတ္ထ အမစ္စော ဝါ ဟောတု မဟာမတ္တော ဝါ သေဝကော ဝါ ကိဉ္စိ ဌာနန္တရံ ပတ္တော ဝါ အပ္ပတ္တော ဝါ, ယော ကောစိ ရညော ဘတ္တဝေတနဘဋော, သဗ္ဗော ရာဇဘဋောတိ သင်္ချံ ဂစ္ဆတိ, သော န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ တဿ ပန ပုတ္တနတ္တဘာတုကာ ယေ ရာဇတော ဘတ္တဝေတနံ န ဂဏှန္တိ, တေ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ယော ပန ရာဇတော လဒ္ဓံ နိဗဒ္ဓဘောဂံ ဝါ မာသသံဝစ္ဆရပရိဗ္ဗယံ ဝါ ရညောယေဝ နိယျာတေတိ, ပုတ္တဘာတုကေ ဝါ တံ ဌာနံ သမ္ပဋိစ္ဆာပေတွာ ရာဇာနံ ‘‘န ဒါနာဟံ ဒေဝဿ ဘဋော’’တိ အာပုစ္ဆတိ, ယေန ဝါ ယံ ကမ္မကာရဏာ ဝေတနံ ဂဟိတံ, တံ ကမ္မံ ကတံ ဟောတိ, ယော ဝါ ပဗ္ဗဇဿူတိ ရညာ အနုညာတော ဟောတိ, တမ္ပိ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။
ရာဇဘဋဝတ္ထုကထာ နိဋ္ဌိတာ။
စောရဝတ္ထုကထာ
֍ ဋီ ၉၁။ စောရဝတ္ထူသု – မနုဿာ ပဿိတွာတိ ယေဟိ ဂိဟိကာလေ ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗော ယေ စ ‘‘အယံ သော’’တိ အညေသံ သုဏန္တိ, တေ ပဿိတွာ ဥဗ္ဗိဇ္ဇန္တိပိ…ပေ…
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၇၉။) [သျ]ဒွါရမ္ပိ ထကေန္တိ။ ယေ ပန န ဇာနန္တိ, တေသံ ဃရေသု ဘိက္ခံ လဘတိ။ န ဘိက္ခဝေတိ ဘဂဝါ သယံ ဓမ္မဿာမီ, တသ္မာ အာယတိံ အကရဏတ္ထာယ ဘိက္ခူနံ သိက္ခာပဒံ ပညပေန္တော ဧဝမာဟ။ တတ္ထ ဓဇံ ဗန္ဓိတွာ ဝိယ ဝိစရတီတိ ဓဇဗန္ဓော။ မူလဒေဝါဒယော ဝိယ လောကေ ပါကဋောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တသ္မာ ယော ဂါမဃာတံ ဝါ ပန္ထဒုဟနံ ဝါ နဂရေ သန္ဓိစ္ဆေဒါဒိကမ္မံ ဝါ ကရောန္တော ဝိစရတိ, ပညာယတိ စ ‘‘အသုကော နာမ ဣဒံ ဣဒံ ကရောတီ’’တိ, သော န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ ယော ပန ရာဇပုတ္တော ရဇ္ဇံ ပတ္ထေန္တော ဂါမဃာတာဒီနိ ကရောတိ, သော ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ ရာဇာနော ဟိ တသ္မိံ ပဗ္ဗဇိတေ တုဿန္တိ, သစေ ပန န တုဿန္တိ, န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ ပုဗ္ဗေ မဟာဇနေ ပါကဋော စောရော ပစ္ဆာ စောရကမ္မံ ပဟာယ ပဉ္စသီလာဒီနိ သမာဒိယတိ, တဉ္စေ မနုဿာ ဧဝံ ဇာနန္တိ, ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ ယေ ပန အမ္ဗလဗုဇာဒိစောရကာ သန္ဓိစ္ဆေဒါဒိစောရာ ဧဝ ဝါ အဒိဿမာနာ ထေယျံ ကရောန္တိ, ပစ္ဆာပိ ဣမိနာ နာမ ဣဒံ ကတန္တိ န ပညာယန္တိ, တေပိ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။
֍ ဋီ ၉၂။ ကာရံ ဘိန္ဒိတွာတိ အဋ္ဋဗန္ဓနာဒိံ ဘိန္ဒိတွာ။ အဘယူဝရာတိ ဧတ္ထ ဘယေန ဥပရမန္တီတိ ဘယူဝရာ, ဧတေ ပန လဒ္ဓါဘယတ္တာ န ဘယူဝရာတိ အဘယူဝရာ၊ ပကာရဿ စေတ္ထ ဝကာရော ကတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ န ဘိက္ခဝေ ကာရဘေဒကော ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗောတိ ကာရော ဝုစ္စတိ ဗန္ဓနာဂါရံ။ ဣဓ ပန အန္ဒုဗန္ဓနံ ဝါ ဟောတု သင်္ခလိကဗန္ဓနံ ဝါ ရဇ္ဇုဗန္ဓနံ ဝါ ဂါမဗန္ဓနံ ဝါ နိဂမဗန္ဓနံ ဝါ နဂရဗန္ဓနံ ဝါ ပုရိသဂုတ္တိ ဝါ ဇနပဒဗန္ဓနံ ဝါ ဒီပဗန္ဓနံ ဝါ, ယော ဧတေသု ယံကိဉ္စိ ဗန္ဓနံ ဘိန္ဒိတွာ ဝါ ဆိန္ဒိတွာ ဝါ မုဉ္စိတွာ ဝါ ဝိဝရိတွာ ဝါ ပဿမာနာနံ ဝါ အပဿမာနာနံ ဝါ ပလာယတိ, သော ကာရဘေဒကောတိ သင်္ချံ ဂစ္ဆတိ။ တသ္မာ ဤဒိသော ကာရဘေဒကော စောရော ဒီပဗန္ဓနံ ဘိန္ဒိတွာ ဒီပန္တရံ ဂတောပိ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ ယော ပန န စောရော, ကေဝလံ ဟတ္ထကမ္မံ အကရောန္တော ‘‘ဧဝံ နော အပလာယန္တော ကရိဿတီ’’တိ ရာဇယုတ္တာဒီဟိ ဗဒ္ဓေါ, သော ကာရံ ဘိန္ဒိတွာ ပလာတောပိ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ ယော ပန ဂါမနိဂမပဋ္ဋနာဒီနိ ကေဏိယာ ဂဟေတွာ တံ အသမ္ပာဒေန္တော ဗန္ဓနာဂါရံ ပဝေသိတော ဟောတိ, သော ပလာယိတွာ အာဂတော န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ ယောပိ ကသိကမ္မာဒီဟိ ဓနံ သမ္ပာဒေတွာ ဇီဝန္တော ‘‘နိဓာနံ ဣမိနာ လဒ္ဓ’’န္တိ ပေသုညံ ဥပသံဟရိတွာ ကေနစိ ဗန္ဓာပိတော ဟောတိ, တံ တတ္ထေဝ ပဗ္ဗာဇေတုံ န ဝဋ္ဋတိ, ပလာယိတွာ ဂတံ ပန ဂတဋ္ဌာနေ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၈၀။) [သျ]֍ ဋီ ၉၃။ န ဘိက္ခဝေ လိခိတကောတိ ဧတ္ထ လိခိတကော နာမ န ကေဝလံ ‘‘ယတ္ထ ပဿတိ တတ္ထ ဟန္တဗ္ဗော’’တိ, အထ ခေါ ယော ကောစိ စောရိကံ ဝါ အညံ ဝါ ဂရုံ ရာဇာပရာဓံ ကတွာ ပလာတော, ရာဇာ စ နံ ပဏ္ဏေ ဝါ ပေါတ္ထကေ ဝါ ‘‘ဣတ္ထန္နာမော ယတ္ထ ဒိဿတိ, တတ္ထ ဂဟေတွာ မာရေတဗ္ဗော’’တိ ဝါ ‘‘ဟတ္ထပါဒါနိဿ ဆိန္ဒိတဗ္ဗာနီ’’တိ ဝါ ‘‘ဧတ္တကံ နာမ ဒဏ္ဍံ အာဟရာပေတဗ္ဗော’’တိ ဝါ လိခါပေတိ, အယံ လိခိတကော နာမ, သော န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။
֍ ဋီ ၉၄။ ကသာဟတော ကတဒဏ္ဍကမ္မောတိ ဧတ္ထ ယော ဝစနပေသနာဒီနိ အကရောန္တော ဟညတိ, န သော ကတဒဏ္ဍကမ္မော။ ယော ပန ကေဏိယာ ဝါ အညထာ ဝါ ကိဉ္စိ ဂဟေတွာ ခါဒိတွာ ပုန ဒါတုံ အသက္ကောန္တော ‘‘အယမေဝ တေ ဒဏ္ဍော ဟောတူ’’တိ ကသာဟိ ဟညတိ, အယံ ကသာဟတော ကတဒဏ္ဍကမ္မော။ သော စ ကသာဟိ ဝါ ဟတော ဟောတု အဒ္ဓဒဏ္ဍကာဒီနံ ဝါ အညတရေန, ယာဝ အလ္လဝဏော ဟောတိ, တာဝ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ ဝဏေ ပန ပါကတိကေ ကတွာ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ သစေ ပန ဇာဏူဟိ ဝါ ကပ္ပရေဟိ ဝါ နာဠိကေရပါသာဏာဒီဟိ ဝါ ဃာတေတွာ မုတ္တော ဟောတိ, သရီရေ စဿ ဂဏ္ဌိယော ပညာယန္တိ, န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ ဖာသုကံ ကတွာ ဧဝ ဂဏ္ဌီသု သန္နိသိန္နာသု ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။
֍ ဋီ ၉၅။ လက္ခဏာဟတော ကတဒဏ္ဍကမ္မောတိ ဧတ္ထ ကတဒဏ္ဍကမ္မဘာဝေါ ပုရိမနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယဿ ပန နလာဋေ ဝါ ဦရုအာဒီသု ဝါ တတ္တေန လောဟေန လက္ခဏံ အာဟတံ ဟောတိ, သော သစေ ဘုဇိဿော ယာဝ အလ္လဝဏော ဟောတိ, တာဝ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ သစေပိဿ ဝဏာ ရုဠှာ ဟောန္တိ, ဆဝိယာ သမပရိစ္ဆေဒါ, လက္ခဏံ န ပညာယတိ, တိမဏ္ဍလဝတ္ထဿ ဥတ္တရာသင်္ဂေ ကတေ ပဋိစ္ဆန္နောကာသေ စေ ဟောတိ, ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ, အပ္ပဋိစ္ဆန္နောကာသေ စေ န ဝဋ္ဋတိ။
စောရဝတ္ထုကထာ နိဋ္ဌိတာ။
ဣဏာယိကဝတ္ထုကထာ
֍ ဋီ ၉၆။ န ဘိက္ခဝေ ဣဏာယိကောတိ ဧတ္ထ ဣဏာယိကော နာမ ယဿ ပိတိပိတာမဟေဟိ ဝါ ဣဏံ ဂဟိတံ ဟောတိ, သယံ ဝါ ဣဏံ ဂဟိတံ ဟောတိ, ယံ ဝါ အာထပေတွာ မာတာပိတူဟိ ကိဉ္စိ ဂဟိတံ ဟောတိ, သော
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၈၁။) [သျ]တံ ဣဏံ ပရေသံ ဓာရေတီတိ ဣဏာယိကော။ ယံ ပန အညေ ဉာတကာ အာထပေတွာ ကိဉ္စိ ဂဏှန္တိ, သော န ဣဏာယိကော။ န ဟိ တေ တံ အာထပေတုံ ဣဿရာ, တသ္မာ တံ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ, ဣတရံ န ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပနဿ ဉာတိသာလောဟိတာ ‘‘မယံ ဒဿာမ, ပဗ္ဗာဇေထ န’’န္တိ ဣဏံ အတ္တနော ဘာရံ ကရောန္တိ, အညော ဝါ ကောစိ တဿ အာစာရသမ္ပတ္တိံ ဒိသွာ ‘‘ပဗ္ဗာဇေထ နံ, အဟံ ဣဏံ ဒဿာမီ’’တိ ဝဒတိ, ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ တေသု အသတိ ဘိက္ခုနာ တထာရူပဿ ဥပဋ္ဌာကဿာပိ အာရောစေတဗ္ဗံ ‘‘သဟေတုကော သတ္တော ဣဏပလိဗောဓေန န ပဗ္ဗဇတီ’’တိ။ သစေ သော ပဋိပဇ္ဇတိ, ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ သစေပိ အတ္တနော ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ အတ္ထိ, ‘‘ဧတံ ဒဿာမီ’’တိ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ သစေ ပန နေဝ ဉာတကာဒယော ပဋိပဇ္ဇန္တိ, န အတ္တနော ဓနံ အတ္ထိ, ‘‘ပဗ္ဗာဇေတွာ ဘိက္ခာယ စရိတွာ မောစေဿာမီ’’တိ ပဗ္ဗာဇေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပဗ္ဗာဇေတိ ဒုက္ကဋံ။ ပလာတောပိ အာနေတွာ ဒါတဗ္ဗော။ နော စေ ဒေတိ, သဗ္ဗံ ဣဏံ ဂီဝါ ဟောတိ။ အဇာနိတွာ ပဗ္ဗာဇယတော အနာပတ္တိ။ ပဿန္တေန ပန အာနေတွာ ဣဏသာမိကာနံ ဒဿေတဗ္ဗော။ အပဿန္တဿ ဂီဝါ န ဟောတိ။
သစေ ဣဏာယိကော အညံ ဒေသံ ဂန္တွာ ပုစ္ဆိယမာနောပိ ‘‘နာဟံ ကဿစိ ကိဉ္စိ ဓာရေမီ’’တိ ဝတွာ ပဗ္ဗဇတိ, ဣဏသာမိကော စ တံ ပရိယေသန္တော တတ္ထ ဂစ္ဆတိ, ဒဟရော တံ ဒိသွာ ပလာယတိ, သော စ ထေရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘အယံ ဘန္တေ ကေန ပဗ္ဗာဇိတော, မမ ဧတ္တကံ နာမ ဓနံ ဂဟေတွာ ပလာတော’’တိ ဝဒတိ, ထေရေန ဝတ္တဗ္ဗံ ‘‘မယာ ဥပါသက ‘အဏဏော အဟ’န္တိ ဝဒန္တော ပဗ္ဗာဇိတော, ကိံ ဒါနိ ကရောမိ, ပဿ မေ ပတ္တစီဝရမတ္တ’’န္တိ အယံ တတ္ထ သာမီစိ။ ပလာတေ ပန ဂီဝါ န ဟောတိ။
သစေ ပန နံ ထေရဿ သမ္မုခါဝ ဒိသွာ ‘‘အယံ မမ ဣဏာယိကော’’တိ ဝဒတိ, ‘‘တဝ ဣဏာယိကံ တွမေဝ ဇာနာဟီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။ ဧဝမ္ပိ ဂီဝါ န ဟောတိ။ သစေပိ သော ‘‘ပဗ္ဗဇိတော အယံ ဣဒါနိ ကုဟိံ ဂမိဿတီ’’တိ ဝဒတိ, ထေရေန ‘‘တွံယေဝ ဇာနာဟီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။ ဧဝမ္ပိဿ ပလာတေ ဂီဝါ န ဟောတိ။ သစေ ပန ထေရော ‘‘ကုဟိံ ဒါနိ အယံ ဂမိဿတိ, ဣဓေဝ အစ္ဆတူ’’တိ ဝဒတိ, သော စေ ပလာယတိ, ဂီဝါ ဟောတိ။ သစေ သော သဟေတုကသတ္တော ဟောတိ ဝတ္တသမ္ပန္နော, ထေရေန ‘‘ဤဒိသော အယ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဣဏသာမိကော စေ ‘‘သာဓူ’’တိ ဝိဿဇ္ဇေတိ, ဣစ္စေတံ ကုသလံ။ သစေ ပန ‘‘ဥပဍ္ဎုပဍ္ဎံ ဒေထာ’’တိ ဝဒတိ, ဒါတဗ္ဗံ။ အပရေန သမယေန အတိအာရာဓကော ဟောတိ, ‘‘သဗ္ဗံ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၈၂။) [သျ]ဒေထာ’’တိ ဝုတ္တေပိ ဒါတဗ္ဗမေဝ။ သစေ ပန ဥဒ္ဒေသပရိပုစ္ဆာဒီသု ကုသလော ဟောတိ ဗဟူပကာရော ဘိက္ခူနံ, ဘိက္ခာစာရဝတ္တေန ပရိယေသိတွာပိ ဣဏံ ဒါတဗ္ဗမေဝါတိ။
ဣဏာယိကဝတ္ထုကထာ နိဋ္ဌိတာ။
ဒါသဝတ္ထုကထာ
֍ ဋီ ၉၇။ န ဘိက္ခဝေ ဒါသောတိ ဧတ္ထ စတ္တာရော ဒါသာ – အန္တောဇာတော, ဓနက္ကီတော, ကရမရာနီတော, သာမံ ဒါသဗျံ ဥပဂတောတိ။ တတ္ထ အန္တောဇာတော နာမ ဇာတိဒါသော ဃရဒါသိယာ ပုတ္တော။ ဓနက္ကီတော နာမ မာတာပိတူနံ သန္တိကာ ပုတ္တော ဝါ သာမိကာနံ သန္တိကာ ဒါသော ဝါ ဓနံ ဒတွာ ဒါသစာရိတ္တံ အာရောပေတွာ ကီတော။ ဧတေ ဒွေပိ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗာ။ ပဗ္ဗာဇေန္တေန တတ္ထ တတ္ထ စာရိတ္တဝသေန အဒါသံ ကတွာ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗာ။
ကရမရာနီတော နာမ တိရောရဋ္ဌံ ဝိလောပံ ဝါ ကတွာ ဥပလာပေတွာ ဝါ တိရောရဋ္ဌတော ဘုဇိဿမာနုသကာနိ အာဟရန္တိ, အန္တောရဋ္ဌေယေဝ ဝါ ကတာပရာဓံ ကိဉ္စိ ဂါမံ ရာဇာ ‘‘ဝိလုမ္ပထာ’’တိ အာဏာပေတိ, တတော မာနုသကာနိပိ အာဟရန္တိ။ တတ္ထ သဗ္ဗေ ပုရိသာ ဒါသာ, ဣတ္ထိယော ဒါသိယော။ ဧဝရူပေါ ကရမရာနီတော ဒါသော ယေဟိ အာနီတော, တေသံ သန္တိကေ ဝသန္တော ဝါ ဗန္ဓနာဂါရေ ဗဒ္ဓေါ ဝါ ပုရိသေဟိ ရက္ခိယမာနော ဝါ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ ပလာယိတွာ ပန ဂတော, ဂတဋ္ဌာနေ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ ရညာ တုဋ္ဌေန ‘‘ကရမရာနီတကေ မုဉ္စထာ’’တိ ဝတွာ ဝါ သဗ္ဗသာဓာရဏေန ဝါ နယေန ဗန္ဓနာ မောက္ခေ ကတေ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗောဝ။
သာမံ ဒါသဗျံ ဥပဂတော နာမ ဇီဝိတဟေတု ဝါ အာရက္ခဟေတု ဝါ ‘‘အဟံ တေ ဒါသော’’တိ သယမေဝ ဒါသဘာဝံ ဥပဂတော။ ရာဇူနံ ဟတ္ထိအဿဂေါမဟိံသဂေါပကာဒယော ဝိယ, တာဒိသော ဒါသော န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ ရညော ဝဏ္ဏဒါသီနံ ပုတ္တာ ဟောန္တိ အမစ္စပုတ္တသဒိသာ, တေပိ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗာ။ ဘုဇိဿိတ္ထိယော အသံယတာ ဝဏ္ဏဒါသီဟိ သဒ္ဓိံ ဝိစရန္တိ, တာသံ ပုတ္တေ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ သယမေဝ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၈၃။) [သျ]ပဏ္ဏံ အာရောပေန္တိ, န ဝဋ္ဋတိ။ ဘဋိပုတ္တကဂဏာဒီနံ ဒါသာပိ တေဟိ အဒိန္နာ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗာ။ ဝိဟာရေသု ရာဇူဟိ အာရာမိကဒါသာ နာမ ဒိန္နာ ဟောန္တိ, တေပိ ပဗ္ဗာဇေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဘုဇိဿေ ပန ကတွာ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ မဟာပစ္စရိယံ ‘‘အန္တောဇာတဓနက္ကီတကေ အာနေတွာ ဘိက္ခုသံဃဿ အာရာမိကေ ဒေမာတိ ဒေန္တိ, တက္ကံ သီသေ အာသိတ္တကသဒိသာဝ ဟောန္တိ, တေ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ကုရုန္ဒိယံ ပန ‘‘အာရာမိကံ ဒေမာတိ ကပ္ပိယဝေါဟာရေန ဒေန္တိ, ယေန ကေနစိ ဝေါဟာရေန ဒိန္နော ဟောတု, နေဝ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တံ။ ဒုဂ္ဂတမနုဿာ သံဃံ နိဿာယ ဇီဝိဿာမာတိ ဝိဟာရေ ကပ္ပိယကာရကာ ဟောန္တိ, ဧတေပိ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ယဿ မာတာပိတရော ဒါသာ, မာတာ ဧဝ ဝါ ဒါသီ, ပိတာ အဒါသော, တံ ပဗ္ဗာဇေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ယဿ ပန မာတာ အဒါသီ, ပိတာ ဒါသော, တံ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဘိက္ခုဿ ဉာတကာ ဝါ ဥပဋ္ဌာကာ ဝါ ဒါသံ ဒေန္တိ ‘‘ဣမံ ပဗ္ဗာဇေထ, တုမှာကံ ဝေယျာဝစ္စံ ကရိဿတီ’’တိ အတ္တနောဝါဿ ဒါသော အတ္ထိ, ဘုဇိဿော ကတောဝ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ သာမိကာ ဒါသံ ဒေန္တိ ‘‘ဣမံ ပဗ္ဗာဇေထ, သစေ အဘိရမိဿတိ, အဒါသော ဝိဗ္ဘမိဿတိ စေ, အမှာကံ ဒါသောဝ ဘဝိဿတီတိ အယံ တာဝကာလိကော နာမ, တံ ပဗ္ဗာဇေတုံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ကုရုန္ဒိယံ ဝုတ္တံ။ နိဿာမိကဒါသော ဟောတိ, သောပိ ဘုဇိဿော ကတောဝ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ အဇာနန္တော ပဗ္ဗာဇေတွာ ဝါ ဥပသမ္ပာဒေတွာ ဝါ ပစ္ဆာ ဇာနာတိ, ဘုဇိဿံ ကာတုမေဝ ဝဋ္ဋတိ။
ဣမဿ စ အတ္ထဿ ပကာသနတ္ထံ ဣဒံ ဝတ္ထုံ ဝဒန္တိ – ဧကာ ကိရ ကုလဒါသီ ဧကေန သဒ္ဓိံ အနုရာဓပုရာ ပလာယိတွာ ရောဟဏေ ဝသမာနာ ပုတ္တံ ပဋိလဘိ, သော ပဗ္ဗဇိတွာ ဥပသမ္ပန္နကာလေ လဇ္ဇီ ကုက္ကုစ္စကော အဟောသိ။ အထေကဒိဝသံ မာတရံ ပုစ္ဆိ – ‘‘ကိံ ဥပါသိကေ တုမှာကံ ဘာတာ ဝါ ဘဂိနီ ဝါ နတ္ထိ, န ကဉ္စိ ဉာတကံ ပဿာမီ’’တိ။ ‘‘တာတ, အဟံ အနုရာဓပုရေ ကုလဒါသီ, တဝ ပိတရာ သဒ္ဓိံ ပလာယိတွာ ဣဓ ဝသာမီ’’တိ။ သီလဝါ ဘိက္ခု ‘‘အသုဒ္ဓါ ကိရ မေ ပဗ္ဗဇ္ဇာ’’တိ သံဝေဂံ လဘိတွာ မာတရံ တဿ ကုလဿ နာမဂေါတ္တံ ပုစ္ဆိတွာ အနုရာဓပုရံ အာဂမ္မ တဿ ကုလဿ ဃရဒွါရေ အဋ္ဌာသိ။ ‘‘အတိစ္ဆထ ဘန္တေ’’တိ ဝုတ္တေပိ နာတိက္ကမိ, တေ အာဂန္တွာ ‘‘ကိံ ဘန္တေ’’တိ ပုစ္ဆိံသု။ ‘‘တုမှာကံ ဣတ္ထန္နာမာ ဒါသီ ပလာတာ အတ္ထီ’’တိ? အတ္ထိ ဘန္တေ။ အဟံ တဿာ ပုတ္တော, သစေ မံ တုမှေ အနုဇာနာထ, ပဗ္ဗဇ္ဇံ လဘာမိ, တုမှေ မယှံ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၈၄။) [သျ]သာမိကာတိ။ တေ ဟဋ္ဌတုဋ္ဌာ ဟုတွာ ‘‘သုဒ္ဓါ ဘန္တေ တုမှာကံ ပဗ္ဗဇ္ဇာ’’တိ တံ ဘုဇိဿံ ကတွာ မဟာဝိဟာရေ ဝသာပေသုံ စတူဟိ ပစ္စယေဟိ ပဋိဇဂ္ဂန္တာ။ ထေရော တံ ကုလံ နိဿာယ ဝသမာနောယေဝ အရဟတ္တံ ပါပုဏီတိ။
ဒါသဝတ္ထုကထာ နိဋ္ဌိတာ။
ကမ္မာရဘဏ္ဍုဝတ္ထာဒိကထာ
၉၈-၉။ ကမ္မာရဘဏ္ဍူတိ တုလာဓာရမုဏ္ဍကော သုဝဏ္ဏကာရပုတ္တော, ပဉ္စသိခေါ တရုဏဒါရကောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သံဃံ အပလောကေတုံ ဘဏ္ဍုကမ္မာယာတိ သံဃံ ဘဏ္ဍုကမ္မတ္ထာယ အာပုစ္ဆိတုံ အနုဇာနာမီတိ အတ္ထော။ တတြာယံ အာပုစ္ဆနဝိဓိ – သီမာပရိယာပန္နေ ဘိက္ခူ သန္နိပါတေတွာ ပဗ္ဗဇ္ဇာပေက္ခံ တတ္ထ နေတွာ ‘‘သံဃံ ဘန္တေ ဣမဿ ဒါရကဿ ဘဏ္ဍုကမ္မံ အာပုစ္ဆာမီ’’တိ တိက္ခတ္တုံ ဝါ ဒွိက္ခတ္တုံ ဝါ သကိံ ဝါ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဧတ္ထ စ ‘‘ဣမဿ ဒါရကဿ ဘဏ္ဍုကမ္မံ အာပုစ္ဆာမီ’’တိပိ ‘‘ဣမဿ သမဏကရဏံ အာပုစ္ဆာမီ’’တိပိ ‘‘ဣမဿ ပဗ္ဗာဇနံ အာပုစ္ဆာမီ’’တိပိ ‘‘အယံ သမဏော ဟောတုကာမော’’တိပိ ‘‘အယံ ပဗ္ဗဇိတုကာမော’’တိပိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိယေဝ။
သစေ သဘာဂဋ္ဌာနံ ဟောတိ, ဒသ ဝါ ဝီသံ ဝါ တိံသံ ဝါ ဘိက္ခူ ဝသန္တီတိ ပရိစ္ဆေဒေါ ပညာယတိ, တေသံ ဌိတောကာသံ ဝါ နိသိန္နောကာသံ ဝါ ဂန္တွာပိ ပုရိမနယေနေဝ အာပုစ္ဆိတဗ္ဗံ။ ပဗ္ဗဇ္ဇာပေက္ခံ ဝိနာဝ ဒဟရဘိက္ခူ ဝါ သာမဏေရေ ဝါ ပေသေတွာပိ ‘‘ဧကော ဘန္တေ ပဗ္ဗဇ္ဇာပေက္ခော အတ္ထိ တဿ ဘဏ္ဍုကမ္မံ အာပုစ္ဆာမာ’’တိအာဒိနာ နယေန အာပုစ္ဆာပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။
သစေ ကေစိ ဘိက္ခူ သေနာသနံ ဝါ ဂုမ္ဗာဒီနိ ဝါ ပဝိသိတွာ နိဒ္ဒါယန္တိ ဝါ သမဏဓမ္မံ ဝါ ကရောန္တိ, အာပုစ္ဆကာ စ ပရိယေသန္တာပိ အဒိသွာ ‘‘သဗ္ဗေ အာပုစ္ဆိတာ အမှေဟီ’’တိ သညိနော ဟောန္တိ, ပဗ္ဗဇ္ဇာ နာမ လဟုကံ ကမ္မံ, တသ္မာ ပဗ္ဗဇိတော သုပဗ္ဗဇိတောဝ ပဗ္ဗာဇေန္တဿာပိ အနာပတ္တိ။
သစေ ပန မဟာဝိဟာရော ဟောတိ အနေကဘိက္ခုသဟဿာဝါသော, သဗ္ဗေ ဘိက္ခူ သန္နိပါတေတုမ္ပိ ဒုက္ကရံ, ပဂေဝ ပဋိပါဋိယာ အာပုစ္ဆိတုံ, ခဏ္ဍသီမာယံ ဝါ ဌတွာ နဒီသမုဒ္ဒါဒီနိ ဝါ ဂန္တွာ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ ယော ပန နဝမုဏ္ဍော ဝါ ဟောတိ ဝိဗ္ဘန္တကော ဝါ နိဂဏ္ဌာဒီသု အညတရော ဝါ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၈၅။) [သျ]ဒွင်္ဂုလကေသော ဝါ ဦနဒွင်္ဂုလကေသော ဝါ, တဿ ကေသစ္ဆေဒနကိစ္စံ နတ္ထိ, တသ္မာ ဘဏ္ဍုကမ္မံ အနာပုစ္ဆိတွာပိ တာဒိသံ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဒွင်္ဂုလာတိရိတ္တကေသော ပန ယော ဟောတိ အန္တမသော ဧကသိခါမတ္တဓရောပိ, သော ဘဏ္ဍုကမ္မံ အာပုစ္ဆိတွာဝ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ ဥပါလိဝတ္ထု မဟာဝိဘင်္ဂေ ဝုတ္တနယမေဝ။
֍ ဋီ ၁၀၀။ အဟိဝါတကရောဂေနာတိ မာရိဗျာဓိနာ၊ ယတြ ဟိ သော ရောဂေါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, တံ ကုလံ ဒွိပဒစတုပ္ပဒံ သဗ္ဗံ နဿတိ, ယော ဘိတ္တိံ ဝါ ဆဒနံ ဝါ ဘိန္ဒိတွာ ပလာယတိ, တိရောဂါမာဒိဂတော ဝါ ဟောတိ, သော မုစ္စတိ။ တထာ စေတ္ထ ပိတာပုတ္တာ မုစ္စိံသု။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ပိတာပုတ္တကာ သေသာ ဟောန္တီ’’တိ။
ကာကုဍ္ဍေပကန္တိ ယော ဝါမဟတ္ထေန လေဍ္ဍုံ ဂဟေတွာ နိသိန္နော သက္ကောတိ အာဂတာဂတေ ကာကေ ဥဍ္ဍာပေတွာ ပုရတော နိက္ခိတ္တံ ဘတ္တံ ဘုဉ္ဇိတုံ, အယံ ကာကုဍ္ဍေပကော နာမ, တံ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။
֍ ဋီ ၁၀၂။ ဣတ္တရောတိ အပ္ပမတ္တကော၊ ကတိပါဟမေဝ ဝါသော ဘဝိဿတီတိ အတ္ထော။
֍ ဋီ ၁၀၃။ ဩဂဏေနာတိ ပရိဟီနဂဏေန၊ အပ္ပမတ္တကေန ဘိက္ခုသံဃေနာတိ အတ္ထော။ အဗျတ္တေန ယာဝဇီဝန္တိ ဧတ္ထ သစာယံ ဝုဍ္ဎတရံ အာစရိယံ န လဘတိ, ဥပသမ္ပဒါယ သဋ္ဌိဝဿော ဝါ သတ္တတိဝဿော ဝါ ဟောတု, နဝကတရဿာပိ ဗျတ္တဿ သန္တိကေ ဥက္ကုဋိကံ နိသီဒိတွာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတွာ ‘‘အာစရိယော မေ အာဝုသော ဟောဟိ, အာယသ္မတော နိဿာယ ဝစ္ဆာမီ’’တိ ဧဝံ တိက္ခတ္တုံ ဝတွာ နိဿယော ဂဟေတဗ္ဗောဝ။ ဂါမပ္ပဝေသနံ အာပုစ္ဆန္တေနာပိ ဥက္ကုဋိကံ နိသီဒိတွာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတွာ ဂါမပ္ပဝေသနံ အာပုစ္ဆာမိ အာစရိယာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဧသ နယော သဗ္ဗအာပုစ္ဆနေသု။ ပဉ္စကဆက္ကေသု စေတ္ထ ယတ္တကံ သုတံ နိဿယမုတ္တကဿ ဣစ္ဆိတဗ္ဗံ, တံ ဘိက္ခုနောဝါဒကဝဏ္ဏနာယံ ဝုတ္တံ။ တဿ နတ္ထိတာယ စ အပ္ပဿုတော၊ အတ္ထိတာယ စ ဗဟုဿုတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သေသံ ဝုတ္တနယေနေဝ။
ကမ္မာရဘဏ္ဍုဝတ္ထာဒိကထာ နိဋ္ဌိတာ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၈၆။) [သျ]ရာဟုလဝတ္ထုကထာ
֍ ဋီ ၁၀၅။ ယေန ကပိလဝတ္ထု တေန စာရိကံ ပက္ကာမီတိ ဧတ္ထ အယံ အနုပုဗ္ဗိကထာ။ သုဒ္ဓေါဒနမဟာရာဇာ ကိရ ဗောဓိသတ္တဿ အဘိနိက္ခမနဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ‘‘မမ ပုတ္တော ဗုဒ္ဓေါ ဘဝိဿာမီတိ နိက္ခန္တော, ဇာတော နု ခေါ ဗုဒ္ဓေါ’’တိ ပဝတ္တိသဝနတ္ထံ ဩဟိတသောတောဝ ဝိဟရတိ။ သော ဘဂဝတော ပဓာနစရိယဉ္စ သမ္ဗောဓိဉ္စ ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနာဒီနိ စ သုဏန္တော ‘‘ဣဒါနိ ကိရ မေ ပုတ္တော ရာဇဂဟံ ဥပနိဿာယ ဝိဟရတီ’’တိ သုတွာ ဧကံ အမစ္စံ အာဏာပေသိ – ‘‘အဟံ တာတ ဝုဍ္ဎော မဟလ္လကော, သာဓု မေ ဇီဝန္တဿေဝ ပုတ္တံ ဒဿေဟီ’’တိ။ သော ‘‘သာဓူ’’တိ ပဋိဿုဏိတွာ ပုရိသသဟဿပရိဝါရော ရာဇဂဟံ ဂန္တွာ ဘဂဝတော ပါဒေ ဝန္ဒိတွာ နိသီဒိ။ အထဿ ဘဂဝါ ဓမ္မကထံ ကထေသိ, သော ပသီဒိတွာ ပဗ္ဗဇ္ဇဉ္စေဝ ဥပသမ္ပဒဉ္စ ယာစိ။ တတော နံ ဘဂဝါ ဧဟိဘိက္ခူပသမ္ပဒါယ ဥပသမ္ပာဒေသိ, သော သပရိသော အရဟတ္တံ ပတွာ တတ္ထေဝ ဖလသမာပတ္တိသုခံ အနုဘဝမာနော ဝိဟာသိ။ ရာဇာ တေနေဝ ဥပါယေန အပရေပိ အဋ္ဌ ဒူတေ ပဟိဏိ, တေပိ သဗ္ဗေ သပရိသာ တထေဝ အရဟတ္တံ ပတွာ တတ္ထေဝ ဝိဟရိံသု။ ‘‘ဣမိနာ နာမ ကာရဏေန တေ နာဂစ္ဆန္တီ’’တိ ရညော ကောစိ ပဝတ္တိမတ္တမ္ပိ အာရောစေန္တော နတ္ထိ။
အထ ရာဇာ ဗောဓိသတ္တေန သဒ္ဓိံ ဧကဒိဝသံဇာတံ ကာဠုဒါယိံ နာမ အမစ္စံ ပဟိဏိတုကာမော ပုရိမနယေနေဝ ယာစိ, သော ‘‘သစေ အဟံ ပဗ္ဗဇိတုံ လဘာမိ, ဒဿေဿာမီ’’တိ အာဟ။ တံ ရာဇာ ‘‘ပဗ္ဗဇိတွာပိ မေ ပုတ္တံ ဒဿေဟီ’’တိ ပဟိဏိ၊ သောပိ ပုရိသသဟဿပရိဝါရော ဂန္တွာ တထေဝ သပရိဝါရော အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ သော ဧကဒိဝသံ သမ္ဘတေသု သဗ္ဗသဿေသု ဝိဿဋ္ဌကမ္မန္တေသု ဇနပဒမနုဿေသု ပုပ္ဖိတေသု ထလဇဇလဇပုပ္ဖေသု ပဋိပဇ္ဇနက္ခမေ မဂ္ဂေ ဘဂဝန္တံ ဝန္ဒိတွာ သဋ္ဌိမတ္တာဟိ ဂါထာဟိ ဂမနဝဏ္ဏံ ဝဏ္ဏေသိ။ ဘဂဝါ ‘‘ကိမေတ’’န္တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ဘန္တေ တုမှာကံ ပိတာ သုဒ္ဓေါဒနမဟာရာဇာ မဟလ္လကောမှိ, ဇီဝန္တဿေဝ မေ ပုတ္တံ ဒဿေဟီ’’တိ မံ ပေသေသိ, သာဓု ဘန္တေ ဘဂဝါ ဉာတကာနံ သင်္ဂဟံ ကရောတု, ကာလော စာရိကံ ပက္ကမိတုန္တိ။ တေန ဟိ သံဃဿ အာရောစေဟိ, ‘‘ဘိက္ခူ ဂမိယဝတ္တံ ပူရေဿန္တီ’’တိ။ ‘‘သာဓု ဘန္တေ’’တိ ထေရော တထာ အကာသိ။ ဘဂဝါ အင်္ဂမဂဓဝါသီနံ ကုလပုတ္တာနံ ဒသဟိ သဟဿေဟိ ကပိလဝတ္ထုဝါသီနံ ဒသဟီတိ သဗ္ဗေဟေဝ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၈၇။) [သျ]ဝီသတိသဟဿေဟိ ခီဏာသဝေဟိ ပရိဝုတော ရာဇဂဟာ နိက္ခမိတွာ ရာဇဂဟတော သဋ္ဌိယောဇနိကံ ကပိလဝတ္ထုံ ဒိဝသေ ဒိဝသေ ယောဇနံ ဂစ္ဆန္တော ဒွီဟိ မာသေဟိ ပါပုဏိဿာမီတိ အတုရိတစာရိကံ ပက္ကာမိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ယေန ကပိလဝတ္ထု တေန စာရိကံ ပက္ကာမီ’’တိ။
ဧဝံ ပက္ကန္တေ စ ဘဂဝတိ ဥဒါယိတ္ထေရော နိက္ခန္တဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ သုဒ္ဓေါဒနမဟာရာဇဿ ဂေဟေ ဘတ္တကိစ္စံ ကရောတိ။ ရာဇာ ထေရံ ပရိဝိသိတွာ ပတ္တံ ဂန္ဓစုဏ္ဏေန ဥဗ္ဗဋ္ဋေတွာ ဥတ္တမဘောဇနဿ ပူရေတွာ ‘‘ဘဂဝတော ဒေဟီ’’တိ ထေရဿ ဟတ္ထေ ဌပေတိ။ ထေရောပိ တထေဝ ကရောတိ။ ဣတိ ဘဂဝါ အန္တရာမဂ္ဂေ ရညောယေဝ ပိဏ္ဍပါတံ ပရိဘုဉ္ဇိ။ ထေရောပိ စ ဘတ္တကိစ္စာဝသာနေ ဒိဝသေ ဒိဝသေ ရညော အာရောစေတိ ‘‘အဇ္ဇ ဘဂဝါ ဧတ္တကံ အာဂတော’’တိ, ဗုဒ္ဓဂုဏပဋိသံယုတ္တာယ စ ကထာယ သာကိယာနံ ဘဂဝတိ သဒ္ဓံ ဥပ္ပါဒေသိ။ တေနေဝ နံ ဘဂဝါ ‘‘ဧတဒဂ္ဂံ, ဘိက္ခဝေ, မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ ကုလပ္ပသာဒကာနံ ယဒိဒံ ကာဠုဒါယီ’’တိ ဧတဒဂ္ဂေ ဌပေသိ။
သာကိယာပိ ခေါ အနုပ္ပတ္တေ ဘဂဝတိ ‘‘အမှာကံ ဉာတိသေဋ္ဌံ ပဿိဿာမာ’’တိ သန္နိပတိတွာ ဘဂဝတော ဝသနဋ္ဌာနံ ဝီမံသမာနာ နိဂြောဓသက္ကဿ အာရာမော ရမဏီယောတိ သလ္လက္ခေတွာ တတ္ထ သဗ္ဗံ ပဋိဇဂ္ဂနဝိဓိံ ကာရေတွာ ဂန္ဓပုပ္ဖါဒိဟတ္ထာ ပစ္စုဂ္ဂမနံ ကရောန္တာ သဗ္ဗာလင်္ကာရပဋိမဏ္ဍိတေ ဒဟရဒဟရေ နာဂရိကဒါရကေ စ ဒါရိကာယော စ ပဌမံ ပဟိဏိံသု, တတော ရာဇကုမာရေ စ ရာဇကုမာရိကာယော စ တေသံ အနန္တရာ သာမံ ဂန္တွာ ဂန္ဓပုပ္ဖစုဏ္ဏာဒီဟိ ပူဇယမာနာ ဘဂဝန္တံ ဂဟေတွာ နိဂြောဓာရာမမေဝ အဂမံသု။ တတြ ဘဂဝါ ဝီသတိသဟဿခီဏာသဝပရိဝုတော ပညတ္တဝရဗုဒ္ဓါသနေ နိသီဒိ။ သာကိယာ မာနဇာတိကာ မာနထဒ္ဓါ, တေ ‘‘သိဒ္ဓတ္ထကုမာရော အမှေဟိ ဒဟရတရောဝ အမှာကံ ကနိဋ္ဌော, ဘာဂိနေယျော, ပုတ္တော, နတ္တာ’’တိ စိန္တေတွာ ဒဟရဒဟရေ ရာဇကုမာရေ အာဟံသု – ‘‘တုမှေ ဝန္ဒထ, မယံ တုမှာကံ ပိဋ္ဌိတော နိသီဒိဿာမာ’’တိ။
တေသု ဧဝံ နိသိန္နေသု ဘဂဝါ တေသံ အဇ္ဈာသယံ ဩလောကေတွာ ‘‘န မံ ဉာတီ ဝန္ဒန္တိ, ဟန္ဒ နေ ဝန္ဒာပယိဿာမီ’’တိ အဘိညာပါဒကံ စတုတ္ထဇ္ဈာနံ သမာပဇ္ဇိတွာ ဝုဋ္ဌာယ ဣဒ္ဓိယာ အာကာသံ အဗ္ဘုဂ္ဂန္တွာ တေသံ သီသေ ပါဒပံသုံ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၈၈။) [သျ]ဩကိရမာနော ဝိယ ကဏ္ဍမ္ဗမူလေ ယမကပါဋိဟာရိယသဒိသံ ပါဋိဟာရိယမကာသိ။ ရာဇာ တံ အစ္ဆရိယံ ဒိသွာ အာဟ – ‘‘ဘဂဝါ တုမှာကံ မင်္ဂလဒိဝသေ ဗြာဟ္မဏဿ ဝန္ဒနတ္ထံ ဥပနီတာနံ ပါဒေ ဝေါ ပရိဝတ္တိတွာ ဗြာဟ္မဏဿ မတ္ထကေ ပတိဋ္ဌိတေ ဒိသွာပိ အဟံ တုမှေ ဝန္ဒိံ, အယံ မေ ပဌမဝန္ဒနာ။ ဝပ္ပမင်္ဂလဒိဝသေ ဇမ္ဗုစ္ဆာယာယ သိရိသယနေ နိပန္နာနံ ဝေါ ဇမ္ဗုစ္ဆာယာယ အပရိဝတ္တနံ ဒိသွာပိ ပါဒေ ဝန္ဒိံ, အယံ မေ ဒုတိယဝန္ဒနာ။ ဣဒါနိ ဣမံ အဒိဋ္ဌပုဗ္ဗံ ပါဋိဟာရိယံ ဒိသွာပိ တုမှာကံ ပါဒေ ဝန္ဒာမိ, အယံ မေ တတိယဝန္ဒနာ’’တိ။
သုဒ္ဓေါဒနမဟာရာဇေန ပန ဝန္ဒိတေ ဘဂဝတိ အဝန္ဒိတွာ ဌိတော နာမ ဧကသာကိယောပိ နာဟောသိ, သဗ္ဗေယေဝ ဝန္ဒိံသု။ ဣတိ ဘဂဝါ ဉာတယော ဝန္ဒာပေတွာ အာကာသတော ဩရုယှ ပညတ္တေ အာသနေ နိသီဒိ။ နိသိန္နေ ဘဂဝတိ သိခါပ္ပတ္တော ဉာတိသမာဂမော အဟောသိ, သဗ္ဗေ ဧကဂ္ဂါ သန္နိပတိံသု။ တတော မဟာမေဃော ပေါက္ခရဝဿံ ဝဿိ, တမ္ဗဝဏ္ဏမုဒကံ ဟေဋ္ဌာ ဝိရဝန္တံ ဂစ္ဆတိ။ ကဿစိ သရီရေ ဧကဗိန္ဒုမတ္တမ္ပိ န ပတတိ, တံ ဒိသွာ သဗ္ဗေ အစ္ဆရိယဗ္ဘုတဇာတာ အဟေသုံ။ ဘဂဝါ ‘‘န ဣဒါနေဝ မယှံ ဉာတိသမာဂမေ ပေါက္ခရဝဿံ ဝဿတိ, အတီတေပိ ဝဿီ’’တိ ဣမိဿာ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိယာ ဝေဿန္တရဇာတကံ ကထေသိ။ ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ သဗ္ဗေ ဥဋ္ဌာယ ဝန္ဒိတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ပက္ကမိံသု။ ဧကောပိ ရာဇာ ဝါ ရာဇမဟာမတ္တော ဝါ ‘‘သွေ အမှာကံ ဘိက္ခံ ဂဏှထာ’’တိ ဝတွာ ဂတော နာမ နတ္ထိ။
ဘဂဝါ ဒုတိယဒိဝသေ ဝီသတိဘိက္ခုသဟဿပရိဝါရော ကပိလဝတ္ထုံ ပိဏ္ဍာယ ပါဝိသိ, န ကောစိ ပစ္စုဂ္ဂန္တွာ နိမန္တေသိ ဝါ ပတ္တံ ဝါ အဂ္ဂဟေသိ။ ဘဂဝါ ဣန္ဒခီလေ ဌိတော အာဝဇ္ဇေသိ – ‘‘ကထံ နု ခေါ ပုဗ္ဗေ ဗုဒ္ဓါ ကုလနဂရေ ပိဏ္ဍာယ စရိံသု, ကိံ ဥပ္ပဋိပါဋိယာ ဣဿရဇနာနံ ဃရာနိ အဂမံသု, ဥဒါဟု သပဒါနစာရိကံ စရိံသူ’’တိ။ တတော ဧကဗုဒ္ဓဿပိ ဥပ္ပဋိပါဋိယာ ဂမနံ အဒိသွာ ‘‘မယာပိ ဣဒါနိ အယမေဝ ဝံသော အယံ ပဝေဏီ ပဂ္ဂဟေတဗ္ဗာ, အာယတိဉ္စ မေ သာဝကာပိ မမေဝ အနုသိက္ခန္တာ ပိဏ္ဍစာရိယဝတ္တံ ပူရေဿန္တီ’’တိ ကောဋိယံ နိဝိဋ္ဌဂေဟတော ပဋ္ဌာယ သပဒါနံ ပိဏ္ဍာယ စရတိ။ ‘‘အယျော ကိရ သိဒ္ဓတ္ထကုမာရော ပိဏ္ဍာယ စရတီ’’တိ စတုဘူမကာဒီသု ပါသာဒေသု သီဟပဉ္ဇရံ ဝိဝရိတွာ မဟာဇနော ဒဿနဗျာဝဋော အဟောသိ။ ရာဟုလမာတာပိ ဒေဝီ ‘‘အယျပုတ္တော ကိရ ဣမသ္မိံယေဝ နဂရေ မဟတာ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၈၉။) [သျ]ရာဇာနုဘာဝေန သုဝဏ္ဏသိဝိကာဒီဟိ ဝိစရိတွာ ဣဒါနိ ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ ကာသာယဝတ္ထဝသနော ကပါလဟတ္ထော ပိဏ္ဍာယ စရတိ, ‘‘သောဘတိ နု ခေါ နော ဝါ’’တိ သီဟပဉ္ဇရံ ဝိဝရိတွာ ဩလောကယမာနာ ဘဂဝန္တံ နာနာဝိရာဂသမုဇ္ဇလာယ သရီရပ္ပဘာယ နဂရဝီထိယော ဩဘာသေတွာ ဗုဒ္ဓသိရိယာ ဝိရောစမာနံ ဒိသွာ ဥဏှီသတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ပါဒတလာ နရသီဟဂါထာဟိ နာမ အဋ္ဌဟိ ဂါထာဟိ အဘိတ္ထဝိတွာ ရညော သန္တိကံ ဂန္တွာ ‘‘တုမှာကံ ပုတ္တော ပိဏ္ဍာယ စရတီ’’တိ ရညော အာရောစေသိ။ ရာဇာ သံဝိဂ္ဂဟဒယော ဟတ္ထေန သာဋကံ သဏ္ဌာပယမာနော တုရိတတုရိတံ နိက္ခမိတွာ ဝေဂေန ဂန္တွာ ဘဂဝတော ပုရတော ဌတွာ အာဟ – ‘‘ကိံ ဘန္တေ အမှေ လဇ္ဇာပေထ, ကိမတ္ထံ ပိဏ္ဍာယ စရထ, ကိံ ဧတ္တကာနံ ဘိက္ခူနံ န သက္ကာ ဘတ္တံ လဒ္ဓုန္တိ ဧဝံသညိနော အဟုဝတ္ထာ’’တိ။ ဝံသစာရိတ္တမေတံ မဟာရာဇ အမှာကန္တိ။ နနု ဘန္တေ အမှာကံ မဟာသမ္မတခတ္တိယဝံသော နာမ ဝံသော, တတ္ထ စ ဧကခတ္တိယောပိ ဘိက္ခာစာရော နာမ နတ္ထီတိ။ အယံ မဟာရာဇ ဝံသော နာမ တဝ ဝံသော, အမှာကံ ပန ဗုဒ္ဓဝံသော ဝံသော နာမ, သဗ္ဗဗုဒ္ဓါ စ ပိဏ္ဍစာရိကာ အဟေသုန္တိ အန္တရဝီထိယံ ဌိတောဝ –
‘‘ဥတ္တိဋ္ဌေ နပ္ပမဇ္ဇေယျ, ဓမ္မံ သုစရိတံ စရေ၊
ဓမ္မစာရီ သုခံ သေတိ, အသ္မိံ လောကေ ပရမှိ စာ’’တိ။
ဣမံ ဂါထမာဟ။ ဂါထာပရိယောသာနေ ရာဇာ သောတာပတ္တိဖလံ သစ္ဆာကာသိ။
‘‘ဓမ္မံ စရေ သုစရိတံ, န နံ ဒုစ္စရိတံ စရေ၊
ဓမ္မစာရီ သုခံ သေတိ, အသ္မိံ လောကေ ပရမှိ စာ’’တိ။
ဣမံ ပန ဂါထံ သုတွာ သကဒါဂါမိဖလေ ပတိဋ္ဌာသိ, ဓမ္မပါလဇာတကံ သုတွာ အနာဂါမိဖလေ ပတိဋ္ဌာသိ, မရဏသမယေ သေတစ္ဆတ္တဿ ဟေဋ္ဌာ သိရိသယနေ နိပန္နောယေဝ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ အရညဝါသေန ပဓာနာနုယောဂကိစ္စံ ရညော နာဟောသိ။
သောတာပတ္တိဖလဉ္စ သစ္ဆိကတွာ ဧဝ ပန ဘဂဝတော ပတ္တံ ဂဟေတွာ သပရိသံ ဘဂဝန္တံ မဟာပါသာဒံ အာရောပေတွာ ပဏီတေန ခါဒနီယေန ဘောဇနီယေန ပရိဝိသိ။ ဘတ္တကိစ္စာဝသာနေ သဗ္ဗံ ဣတ္ထာဂါရံ အာဂန္တွာ ဘဂဝန္တံ ဝန္ဒိ ဌပေတွာ ရာဟုလမာတရံ။ သာ ပန ‘‘ဂစ္ဆ အယျပုတ္တံ ဝန္ဒာဟီ’’တိ ပရိဇနေန ဝုစ္စမာနာပိ ‘‘သစေ မယှံ ဂုဏော အတ္ထိ, သယမေဝ အယျပုတ္တော
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၉၀။) [သျ]အာဂမိဿတိ, အာဂတံ နံ ဝန္ဒိဿာမီ’’တိ ဝတွာ န အဂမာသိ။ အထ ဘဂဝါ ရာဇာနံ ပတ္တံ ဂါဟာပေတွာ ဒွီဟိ အဂ္ဂသာဝကေဟိ သဒ္ဓိံ ရာဇဓီတာယ သိရိဂဗ္ဘံ ဂန္တွာ ‘‘ရာဇဓီတာ ယထာရုစိယာ ဝန္ဒမာနာ န ကိဉ္စိ ဝတ္တဗ္ဗာ’’တိ ဝတွာ ပညတ္တေ အာသနေ နိသီဒိ။ သာ ဝေဂေန အာဂန္တွာ ဂေါပ္ဖကေသု ဂဟေတွာ ပါဒပိဋ္ဌိယံ သီသံ ပရိဝတ္တေတွာ ပရိဝတ္တေတွာ ယထာဇ္ဈာသယံ ဝန္ဒိ။
ရာဇာ ရာဇဓီတာယ ဘဂဝတိ သိနေဟဗဟုမာနာဒိဂုဏသမ္ပတ္တိံ ကထေသိ။ ဘဂဝါ ‘‘အနစ္ဆရိယံ မဟာရာဇ ယံ ဣဒါနိ ပရိပက္ကေ ဉာဏေ တယာ ရက္ခိယမာနာ ရာဇဓီတာ အတ္တာနံ ရက္ခိ, သာ ပုဗ္ဗေ အနာရက္ခာ ပဗ္ဗတပါဒေ ဝိစရမာနာ အပရိပက္ကေ ဉာဏေ အတ္တာနံ ရက္ခီ’’တိ ဝတွာ စန္ဒကိန္နရီဇာတကံ ကထေသိ။
တံဒိဝသမေဝ စ နန္ဒရာဇကုမာရဿ ကေသဝိဿဇ္ဇနံ ပဋ္ဋဗန္ဓော ဃရမင်္ဂလံ အာဝါဟမင်္ဂလံ ဆတ္တမင်္ဂလန္တိ ပဉ္စ မဟာမင်္ဂလာနိ ဟောန္တိ။ ဘဂဝါ နန္ဒံ ပတ္တံ ဂါဟာပေတွာ မင်္ဂလံ ဝတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ပက္ကာမိ။ ဇနပဒကလျာဏီ ကုမာရံ ဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ ‘‘တုဝဋံ ခေါ အယျပုတ္တ အာဂစ္ဆေယျာသီ’’တိ ဝတွာ ဂီဝံ ပသာရေတွာ ဩလောကေသိ။ သောပိ ဘဂဝန္တံ ‘‘ပတ္တံ ဂဏှထာ’’တိ ဝတ္တုံ အဝိသဟမာနော ဝိဟာရံယေဝ အဂမာသိ။ တံ အနိစ္ဆမာနံယေဝ ဘဂဝါ ပဗ္ဗာဇေသိ။ ဣတိ ဘဂဝါ ကပိလပုရံ အာဂန္တွာ ဒုတိယဒိဝသေ နန္ဒံ ပဗ္ဗာဇေသိ။
သတ္တမေ ဒိဝသေ ရာဟုလမာတာ ကုမာရံ အလင်္ကရိတွာ ဘဂဝတော သန္တိကံ ပေသေသိ – ‘‘ပဿ တာတ ဧတံ ဝီသတိသဟဿသမဏပရိဝုတံ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏံ ဗြဟ္မရူပဝဏ္ဏံ သမဏံ, အယံ တေ ပိတာ, ဧတဿ မဟန္တာ နိဓယော အဟေသုံ, တျဿ နိက္ခမနတော ပဋ္ဌာယ န ပဿာမ, ဂစ္ဆ နံ ဒါယဇ္ဇံ ယာစ, အဟံ တာတ ကုမာရော ဆတ္တံ ဥဿာပေတွာ စက္ကဝတ္တီ ဘဝိဿာမိ, ဓနေန မေ အတ္ထော, ဓနံ မေ ဒေဟိ, သာမိကော ဟိ ပုတ္တော ပိတုသန္တကဿာ’’တိ။ ရာဟုလကုမာရော ဘဂဝတော သန္တိကံ ဂန္တွာဝ ပိတုသိနေဟံ ပဋိလဘိတွာ ဟဋ္ဌစိတ္တော ‘‘သုခါ တေ သမဏ ဆာယာ’’တိ ဝတွာ အညမ္ပိ ဗဟုံ အတ္တနော အနုရူပံ ဝဒန္တော အဋ္ဌာသိ။ ဘဂဝါ ကတဘတ္တကိစ္စော အနုမောဒနံ ကတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ပက္ကာမိ။ ကုမာရောပိ ‘‘ဒါယဇ္ဇံ မေ သမဏ ဒေဟိ, ဒါယဇ္ဇံ မေ သမဏ ဒေဟီ’’တိ ဘဂဝန္တံ အနုဗန္ဓိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အနုပုဗ္ဗေန စာရိကံ စရမာနော ယေန ကပိလဝတ္ထု…ပေ… ဒါယဇ္ဇံ မေ သမဏ ဒေဟီ’’တိ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၉၁။) [သျ]အထ ခေါ ဘဂဝါ အာယသ္မန္တံ သာရိပုတ္တံ အာမန္တေသီတိ ဘဂဝါ ကုမာရံ န နိဝတ္တာပေသိ, ပရိဇနောပိ ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံ ဂစ္ဆန္တံ နိဝတ္တေတုံ န ဝိသဟတိ။ အထ အာရာမံ ဂန္တွာ ‘‘ယံ အယံ ပိတုသန္တကံ ဓနံ ဣစ္ဆတိ, တံ ဝဋ္ဋာနုဂတံ သဝိဃာတကံ, ဟန္ဒဿ ဗောဓိမဏ္ဍေ ပဋိလဒ္ဓံ သတ္တဝိဓံ အရိယဓနံ ဒေမိ, လောကုတ္တရဒါယဇ္ဇဿ နံ သာမိကံ ကရောမီ’’တိ အာယသ္မန္တံ သာရိပုတ္တံ အာမန္တေသိ။ အာမန္တေတွာ စ ပနာဟ – ‘‘တေန ဟိ တွံ သာရိပုတ္တ ရာဟုလကုမာရံ ပဗ္ဗာဇေဟီ’’တိ။ ယသ္မာ အယံ ဒါယဇ္ဇံ ယာစတိ, တသ္မာ နံ လောကုတ္တရဒါယဇ္ဇပဋိလာဘာယ ပဗ္ဗာဇေဟီတိ အတ္ထော။
ဣဒါနိ ယာ သာ ဘဂဝတာ ဗာရာဏသိယံ တီဟိ သရဏဂမနေဟိ ပဗ္ဗဇ္ဇာ စ ဥပသမ္ပဒါ စ အနုညာတာ, တတော ယသ္မာ ဥပသမ္ပဒံ ပဋိက္ခိပိတွာ ဂရုဘာဝေ ဌပေတွာ ဉတ္တိစတုတ္ထေန ကမ္မေန ဥပသမ္ပဒါ အနုညာတာ, ပဗ္ဗဇ္ဇာ ပန နေဝ ပဋိက္ခိတ္တာ, န ပုန အနုညာတာ, တသ္မာ အနာဂတေ ဘိက္ခူနံ ဝိမတိ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတိ – ‘‘အယံ ပဗ္ဗဇ္ဇာ နာမ ပုဗ္ဗေ ဥပသမ္ပဒါသဒိသာ, ကိံ နု ခေါ ဣဒါနိပိ ဥပသမ္ပဒါ ဝိယ ကမ္မဝါစာယ ဧဝ ကတ္တဗ္ဗာ, ဥဒါဟု သရဏဂမနေဟီ’’တိ။ ဣမဉ္စ ပနတ္ထံ ဝိဒိတွာ ဘဂဝါ ပုန တီဟိ သရဏဂမနေဟိ သာမဏေရပဗ္ဗဇ္ဇံ အနုဇာနိတုကာမော, တသ္မာ ဓမ္မသေနာပတိ တံ ဘဂဝတော အဇ္ဈာသယံ ဝိဒိတွာ ဘဂဝန္တံ ပုန ပဗ္ဗဇ္ဇံ အနုဇာနာပေတုကာမော အာဟ – ‘‘ကထာဟံ ဘန္တေ ရာဟုလကုမာရံ ပဗ္ဗာဇေမီ’’တိ။
အထ ခေါ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ရာဟုလကုမာရံ ပဗ္ဗာဇေသီတိ ကုမာရဿ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရော ကေသေ ဆိန္ဒိတွာ ကာသာယာနိ ဒတွာ သရဏာနိ အဒါသိ။ မဟာကဿပတ္ထေရော ဩဝါဒါစရိယော အဟောသိ။ ယသ္မာ ပန ဥပဇ္ဈာယမူလကာ ပဗ္ဗဇ္ဇာ စ ဥပသမ္ပဒါ စ, ဥပဇ္ဈာယောဝ တတ္ထ ဣဿရော, န အာစရိယော, တသ္မာ ဝုတ္တံ – ‘‘အထ ခေါ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ရာဟုလကုမာရံ ပဗ္ဗာဇေသီ’’တိ။
ဧဝံ ‘‘ကုမာရော ပဗ္ဗဇိတော’’တိ သုတွာ ဥပ္ပန္နသံဝေဂေန ဟဒယေန အထ ခေါ သုဒ္ဓေါဒနော သက္ကောတိ သဗ္ဗံ ဝတ္တဗ္ဗံ။ တတ္ထ ယသ္မာ ဥဉ္ဆာစရိယာယ ဇီဝတော ပဗ္ဗဇိတဿ အဝိသေသေန ‘‘ဝရံ ယာစာမီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ယာစဿူ’’တိ ဝစနံ အပ္ပတိရူပံ, န စ ဗုဒ္ဓါနံ အာစိဏ္ဏံ, တသ္မာ ‘‘အတိက္ကန္တဝရာ ခေါ ဂေါတမ တထာဂတာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ယဉ္စ ဘန္တေ ကပ္ပတိ ယဉ္စ အနဝဇ္ဇန္တိ ယံ တုမှာကဉ္စေဝ ဒါတုံ ကပ္ပတိ, အနဝဇ္ဇဉ္စ ဟောတိ, မမ စ သမ္ပဋိစ္ဆနပစ္စယာ ဝိညူဟိ န ဂရဟိတဗ္ဗံ, တံ ယာစာမီတိ အတ္ထော။ တထာ နန္ဒေ အဓိ မတ္တံ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၉၂။) [သျ]ရာဟုလေတိ ယထေဝ ကိရ ဗောဓိသတ္တံ ဧဝံ နန္ဒမ္ပိ ရာဟုလမ္ပိ မင်္ဂလဒိဝသေ နေမိတ္တကာ ‘‘စက္ကဝတ္တီ ဘဝိဿတီ’’တိ ဗျာကရိံသု။ အထ ရာဇာ ‘‘ပုတ္တဿ စက္ကဝတ္တိသိရိံ ပဿိဿာမီ’’တိ ဥဿာဟဇာတော ဘဂဝတော ပဗ္ဗဇ္ဇာယ မဟန္တံ ဣစ္ဆာဝိဃာတံ ပါပုဏိ။ တတော ‘‘နန္ဒဿ စက္ကဝတ္တိသိရိံ ပဿိဿာမီ’’တိ ဥဿာဟံ ဇနေသိ, တမ္ပိ ဘဂဝါ ပဗ္ဗာဇေသိ။ ဣတိ တမ္ပိ ဒုက္ခံ အဓိဝါသေတွာ ‘‘ဣဒါနိ ရာဟုလဿ စက္ကဝတ္တိသိရိံ ပဿိဿာမီ’’တိ ဥဿာဟံ ဇနေသိ, တမ္ပိ ဘဂဝါ ပဗ္ဗာဇေသိ။ တေနဿ ‘‘ဣဒါနိ ကုလဝံသောပိ ပစ္ဆိန္နော, ကုတော စက္ကဝတ္တိသိရီ’’တိ အဓိကတရံ ဒုက္ခံ ဥပ္ပဇ္ဇိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘တထာ နန္ဒေ အဓိမတ္တံ ရာဟုလေ’’တိ။ ရညော ပန ဣတော ပစ္ဆာ အနာဂါမိဖလပ္ပတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
သာဓု ဘန္တေ အယျာတိ ဣဒံ ကသ္မာ အာဟ? သော ကိရ စိန္တေသိ – ‘‘ယတြ ဟိ နာမ အဟမ္ပိ ဗုဒ္ဓမာမကော ဓမ္မမာမကော သံဃမာမကော သမာနော အတ္တနော ပိယတရပုတ္တေ ပဗ္ဗာဇိယမာနေ ဉာတိဝိယောဂဒုက္ခံ အဓိဝါသေတုံ န သက္ကောမိ, အညေ ဇနာ ပုတ္တနတ္တကေသု ပဗ္ဗာဇိတေသု ကထံ အဓိဝါသေဿန္တိ, တသ္မာ အညေသမ္ပိ တာဝ ဧဝရူပံ ဒုက္ခံ မာ အဟောသီ’’တိ အာဟ။ ဘဂဝါ ‘‘သာသနေ နိယျာနိကကာရဏံ ရာဇာ ဝဒတီ’’တိ ဓမ္မကထံ ကတွာ ‘‘န ဘိက္ခဝေ အနနုညာတော မာတာပိတူဟိ ပုတ္တော ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော’’တိ သိက္ခာပဒံ ပညပေသိ။
တတ္ထ မာတာပိတူဟီတိ ဇနနိဇနကေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ သစေ ဒွေ အတ္ထိ, ဒွေပိ အာပုစ္ဆိတဗ္ဗာ။ သစေ ပိတာ မတော မာတာ ဝါ, ယော ဇီဝတိ သော အာပုစ္ဆိတဗ္ဗော။ ပဗ္ဗဇိတာပိ အာပုစ္ဆိတဗ္ဗာဝ။ အာပုစ္ဆန္တေန သယံ ဝါ ဂန္တွာ အာပုစ္ဆိတဗ္ဗံ, အညော ဝါ ပေသေတဗ္ဗော, သော ဧဝ ဝါ ပေသေတဗ္ဗော ‘‘ဂစ္ဆ မာတာပိတရော အာပုစ္ဆိတွာ ဧဟီ’’တိ။ သစေ ‘‘အနုညာတောမှီ’’တိ ဝဒတိ, သဒ္ဒဟန္တေန ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ ပိတာ သယံ ပဗ္ဗဇိတော ပုတ္တမ္ပိ ပဗ္ဗာဇေတုကာမော ဟောတိ, မာတရံ အာပုစ္ဆိတွာဝ ပဗ္ဗာဇေတု။ မာတာ ဝါ ဓီတရံ ပဗ္ဗာဇေတုကာမာ, ပိတရံ အာပုစ္ဆိတွာဝ ပဗ္ဗာဇေတု။ ပိတာ ပုတ္တဒါရေန အနတ္ထိကော ပလာယိ, မာတာ ‘‘ဣမံ ပဗ္ဗာဇေထာ’’တိ ပုတ္တံ ဘိက္ခူနံ ဒေတိ, ‘‘ပိတာဿ ကုဟိ’’န္တိ ဝုတ္တေ ‘‘စိတ္တကေဠိယံ ကီဠိတုံ ပလာတော’’တိ ဝဒတိ, တံ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ မာတာ ကေနစိ ပုရိသေန သဒ္ဓိံ ပလာတာ ဟောတိ, ပိတာ ပန ‘‘ပဗ္ဗာဇေထာ’’တိ ဒေတိ, ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ ပိတာ ဝိပ္ပဝုတ္ထော ဟောတိ, မာတာ ပုတ္တံ ‘‘ပဗ္ဗာဇေထာ’’တိ အနုဇာနာတိ,
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၉၃။) [သျ]‘‘ပိတာ တဿ ကုဟိ’’န္တိ ဝုတ္တေ ‘‘ကိံ တုမှာကံ ပိတရာ, အဟံ ဇာနိဿာမီ’’တိ ဝဒတိ, ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ကုရုန္ဒိယံ ဝုတ္တံ။
မာတာပိတရော မတာ, ဒါရကော စူဠမာတာဒီနံ သန္တိကေ သံဝဒ္ဓေါ, တသ္မိံ ပဗ္ဗာဇိယမာနေ ဉာတကာ ကလဟံ ဝါ ကရောန္တိ, ခိယျန္တိ ဝါ, တသ္မာ ဝိဝါဒုပစ္ဆေဒနတ္ထံ အာပုစ္ဆိတွာဝ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ အနာပုစ္ဆာ ပဗ္ဗာဇေန္တဿ ပန အာပတ္တိ နတ္ထိ။ ဒဟရကာလေ ဂဟေတွာ ပေါသနကာ မာတာပိတရော နာမ ဟောန္တိ, တေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ပုတ္တော အတ္တာနံ နိဿာယ ဇီဝတိ, န မာတာပိတရော။ သစေပိ ရာဇာ ဟောတိ, အာပုစ္ဆိတွာဝ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ မာတာပိတူဟိ အနုညာတော ပဗ္ဗဇိတွာ ပုန ဝိဗ္ဘမတိ, သစေပိ သတက္ခတ္တုံ ပဗ္ဗဇိတွာ ဝိဗ္ဘမတိ, အာဂတာဂတကာလေ ပုနပ္ပုနံ အာပုစ္ဆိတွာဝ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ သစေ ဧဝံ ဝဒန္တိ – ‘‘အယံ ဝိဗ္ဘမိတွာ ဂေဟံ အာဂတော အမှာကံ ကမ္မံ န ကရောတိ, ပဗ္ဗဇိတွာ တုမှာကံ ဝတ္တံ န ပူရေတိ, နတ္ထိ ဣမဿာပုစ္ဆနကိစ္စံ, အာဂတာဂတံ ပဗ္ဗာဇေယျာထာ’’တိ ဧဝံ နိဿဋ္ဌံ ပုန အနာပုစ္ဆာပိ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။
ယောပိ ဒဟရကာလေယေဝ ‘‘အယံ တုမှာကံ ဒိန္နော, ယဒါ ဣစ္ဆထ, တဒါ ပဗ္ဗာဇေယျာထာ’’တိ ဧဝံ ဒိန္နော ဟောတိ, သောပိ အာဂတာဂတော ပုန အနာပုစ္ဆာဝ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ ယံ ပန ဒဟရကာလေယေဝ ‘‘ဣမံ ဘန္တေ ပဗ္ဗာဇေယျာထာ’’တိ အနုဇာနိတွာ ပစ္ဆာ ဝုဍ္ဎိပ္ပတ္တကာလေ နာနုဇာနန္တိ, အယံ န အနာပုစ္ဆာ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ ဧကော မာတာပိတူဟိ သဒ္ဓိံ ဘဏ္ဍိတွာ ‘‘ပဗ္ဗာဇေထ မ’’န္တိ အာဂစ္ဆတိ, ‘‘အာပုစ္ဆိတွာ ဧဟီ’’တိ စ ဝုတ္တော ‘‘နာဟံ ဂစ္ဆာမိ, သစေ မံ န ပဗ္ဗာဇေထ, ဝိဟာရံ ဝါ ဈာပေမိ, သတ္ထေန ဝါ တုမှေ ပဟရာမိ, တုမှာကံ ဉာတကဥပဋ္ဌာကာနံ ဝါ အာရာမစ္ဆေဒနာဒီဟိ အနတ္ထံ ဥပ္ပါဒေမိ, ရုက္ခာ ဝါ ပတိတွာ မရာမိ, စောရမဇ္ဈံ ဝါ ပဝိသာမိ, ဒေသန္တရံ ဝါ ဂစ္ဆာမီ’’တိ ဝဒတိ, တံ ဇီဝဿေဝ ရက္ခဏတ္ထာယ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပနဿ မာတာပိတရော အာဂန္တွာ ‘‘ကသ္မာ အမှာကံ ပုတ္တံ ပဗ္ဗာဇယိတ္ထာ’’တိ ဝဒန္တိ, တေသံ တမတ္ထံ အာရောစေတွာ ‘‘ရက္ခဏတ္ထာယ နံ ပဗ္ဗာဇယိမှ, ပညာယထ တုမှေ ပုတ္တေနာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗာ။ ‘‘ရုက္ခာ ပတိဿာမီ’’တိ အာရုဟိတွာ ပန ဟတ္ထပါဒေ မုဉ္စန္တံ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိယေဝ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၉၄။) [သျ]ဧကောပိ ဝိဒေသံ ဂန္တွာ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ယာစတိ, အာပုစ္ဆိတွာ စေ ဂတော, ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ နော စေ ဒဟရဘိက္ခုံ ပေသေတွာ အာပုစ္ဆာပေတွာ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော, အတိဒူရဉ္စေ ဟောတိ၊ ပဗ္ဗာဇေတွာပိ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ ပေသေတွာ ဒဿေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ကုရုန္ဒိယံ ပန ဝုတ္တံ – ‘‘သစေ ဒူရံ ဟောတိ မဂ္ဂေါ စ မဟာကန္တာရော, ‘ဂန္တွာ အာပုစ္ဆိဿာမာ’တိ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ သစေ ပန မာတာပိတူနံ ဗဟူ ပုတ္တာ ဟောန္တိ, ဧဝဉ္စ ဝဒန္တိ – ‘‘ဘန္တေ ဧတေသံ ဒါရကာနံ ယံ ဣစ္ဆထ, တံ ပဗ္ဗာဇေယျာထာ’’တိ။ ဒါရကေ ဝီမံသိတွာ ယံ ဣစ္ဆတိ, သော ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ သစေပိ သကလေန ကုလေန ဝါ ဂါမေန ဝါ အနုညာတံ ဟောတိ ‘‘ဘန္တေ ဣမသ္မိံ ကုလေ ဝါ ဂါမေ ဝါ ယံ ဣစ္ဆထ, တံ ပဗ္ဗာဇေယျာထာ’’တိ။ ယံ ဣစ္ဆတိ, သော ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗောတိ။
ယာဝတကေ ဝါ ပန ဥဿဟတီတိ ယတ္တကေ သက္ကောတိ။
ရာဟုလဝတ္ထုကထာ နိဋ္ဌိတာ။
သိက္ခာပဒဒဏ္ဍကမ္မဝတ္ထုကထာ
֍ ဋီ ၁၀၆။ ဒသသု သိက္ခာပဒေသု ပုရိမာနံ ပဉ္စန္နံ အတိက္ကမော နာသနဝတ္ထု, ပစ္ဆိမာနံ အတိက္ကမော ဒဏ္ဍကမ္မဝတ္ထု။
֍ ဋီ ၁၀၇။ အပ္ပတိဿာတိ ဘိက္ခူ ဇေဋ္ဌကဋ္ဌာနေ ဣဿရိယဋ္ဌာနေ န ဌပေန္တိ။ အသဘာဂဝုတ္တိကာတိ သမာနဇီဝိကာ န ဘဝန္တိ, ဝိသဘာဂဇီဝိကာတိ အတ္ထော။ အလာဘာယ ပရိသက္ကတီတိ ယထာ လာဘံ န လဘန္တိ၊ ဧဝံ ပရက္ကမတိ။ အနတ္ထာယာတိ ဥပဒ္ဒဝါယ။ အဝါသာယာတိ ‘‘ကိန္တိ ဣမသ္မိံ အာဝါသေ န ဝသေယျု’’န္တိ ပရက္ကမတိ။ အက္ကောသတိ ပရိဘာသတီတိ အက္ကောသတိ စေဝ ဘယဒဿနေန စ တဇ္ဇေတိ။ ဘေဒေတီတိ ပေသုညံ ဥပသံဟရိတွာ ဘေဒေတိ။ အာဝရဏံ ကာတုန္တိ ‘‘မာ ဣဓ ပဝိသာ’’တိ နိဝါရဏံ ကာတုံ။ ယတ္ထ ဝါ ဝသတိ ယတ္ထ ဝါ ပဋိက္ကမတီတိ ယတ္ထ ဝသတိ ဝါ ပဝိသတိ ဝါ၊ ဥဘယေနာပိ အတ္တနော ပရိဝေဏဉ္စ ဝဿဂ္ဂေန ပတ္တသေနာသနဉ္စ ဝုတ္တံ။
မုခဒွါရိကံ အာဟာရံ အာဝရဏံ ကရောန္တီတိ ‘‘အဇ္ဇ မာ ခါဒ, မာ ဘုဉ္ဇာ’’တိ ဧဝံ နိဝါရေန္တိ။ န ဘိက္ခဝေ မုခဒွါရိကော အာဟာရော အာဝရဏံ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၉၅။) [သျ]ကာတဗ္ဗောတိ ဧတ္ထ ‘‘မာ ခါဒ, မာ ဘုဉ္ဇာ’’တိ ဝဒတောပိ ‘‘အာဟာရံ နိဝါရေဿာမီ’’တိ ပတ္တစီဝရံ အန္တော နိက္ခိပတောပိ သဗ္ဗပယောဂေသု ဒုက္ကဋံ။ အနာစာရဿ ပန ဒုဗ္ဗစသာမဏေရဿ ဒဏ္ဍကမ္မံ ကတွာ ယာဂုံ ဝါ ဘတ္တံ ဝါ ပတ္တစီဝရံ ဝါ ဒဿေတွာ ‘‘ဧတ္တကေ နာမ ဒဏ္ဍကမ္မေ အာဟဋေ ဣဒံ လစ္ဆသီ’’တိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဘဂဝတာ ဟိ အာဝရဏမေဝ ဒဏ္ဍကမ္မံ ဝုတ္တံ။ ဓမ္မသင်္ဂါဟကတ္ထေရေဟိ ပန အပရာဓာနုရူပံ ဥဒကဒါရုဝါလိကာဒီနံ အာဟရာပနမ္ပိ ကာတဗ္ဗန္တိ ဝုတ္တံ, တသ္မာ တမ္ပိ ကာတဗ္ဗံ။ တဉ္စ ခေါ ‘‘ဩရမိဿတိ ဝိရမိဿတီ’’တိ အနုကမ္ပာယ, န ‘‘နဿိဿတိ ဝိဗ္ဘမိဿတီ’’တိအာဒိနယပ္ပဝတ္တေန ပါပဇ္ဈာသယေန ‘‘ဒဏ္ဍကမ္မံ ကရောမီ’’တိ စ ဥဏှပါသာဏေ ဝါ နိပဇ္ဇာပေတုံ ပါသာဏိဋ္ဌကာဒီနိ ဝါ သီသေ နိက္ခိပါပေတုံ ဥဒကံ ဝါ ပဝေသေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။
သိက္ခာပဒဒဏ္ဍကမ္မဝတ္ထုကထာ နိဋ္ဌိတာ။
အနာပုစ္ဆာဝရဏဝတ္ထုအာဒိကထာ
֍ ဋီ ၁၀၈။ န ဘိက္ခဝေ ဥပဇ္ဈာယံ အနာပုစ္ဆာတိ ဧတ္ထ ‘‘တုမှာကံ သာမဏေရဿ အယံ နာမ အပရာဓော, ဒဏ္ဍကမ္မမဿ ကရောထာ’’တိ တိက္ခတ္တုံ ဝုတ္တေ, သစေ ဥပဇ္ဈာယော ဒဏ္ဍကမ္မံ န ကရောတိ, သယံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေပိ အာဒိတောဝ ဥပဇ္ဈာယော ဝဒတိ ‘‘မယှံ သာမဏေရာနံ ဒေါသေ သတိ တုမှေ ဒဏ္ဍကမ္မံ ကရောထာ’’တိ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ ယထာ စ သာမဏေရာနံ ဧဝံ သဒ္ဓိဝိဟာရိကန္တေဝါသိကာနမ္ပိ ဒဏ္ဍကမ္မံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။
အပလာဠေန္တီတိ ‘‘တုမှာကံ ပတ္တံ ဒဿာမ, စီဝရံ ဒဿာမာ’’တိ အတ္တနော ဥပဋ္ဌာနကရဏတ္ထံ သင်္ဂဏှန္တိ။ န ဘိက္ခဝေ အညဿ ပရိသာ အပလာဠေတဗ္ဗာတိ ဧတ္ထ သာမဏေရာ ဝါ ဟောန္တု ဥပသမ္ပန္နာ ဝါ, အန္တမသော ဒုဿီလဘိက္ခုဿာပိ ပရဿ ပရိသဘူတေ ဘိန္ဒိတွာ ဂဏှိတုံ န ဝဋ္ဋတိ, အာဒီနဝံ ပန ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ ‘‘တယာ နှာယိတုံ အာဂတေန ဂူထမက္ခနံ ဝိယ ကတံ ဒုဿီလံ နိဿာယ ဝိဟရန္တေနာ’’တိ။ သစေ သော သယမေဝ ဇာနိတွာ ဥပဇ္ဈံ ဝါ နိဿယံ ဝါ ယာစတိ, ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ။
အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ ဒသဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတံ သာမဏေရံ နာသေတုန္တိ ဧတ္ထ ကဏ္ဋကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာယံ ဝုတ္တာသု တီသု နာသနာသု လိင်္ဂနာသနာဝ အဓိပ္ပေတာ, တသ္မာ ယော ပါဏာတိပါတာဒီသု ဧကမ္ပိ ကမ္မံ ကရောတိ, သော လိင်္ဂနာသနာယ နာသေတဗ္ဗော။ ယထာ စ ဘိက္ခူနံ ပါဏာတိပါတာဒီသု နာနာအာပတ္တိယော ဟောန္တိ, န တထာ သာမဏေရာနံ။ သာမဏေရော ဟိ ကုန္ထကိပိလ္လိကမ္ပိ မာရေတွာ မင်္ဂုရဏ္ဍကမ္ပိ ဘိန္ဒိတွာ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၉၆။) [သျ]နာသေတဗ္ဗတံယေဝ ပါပုဏာတိ, တာဝဒေဝဿ သရဏဂမနာနိ စ ဥပဇ္ဈာယဂ္ဂဟဏဉ္စ သေနာသနဂ္ဂါဟော စ ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ, သံဃလာဘံ န လဘတိ, လိင်္ဂမတ္တမေဝ ဧကံ အဝသိဋ္ဌံ ဟောတိ။ သော သစေ အာကိဏ္ဏဒေါသောဝ ဟောတိ, အာယတိံ သံဝရေ န တိဋ္ဌတိ, နိက္ကဍ္ဎိတဗ္ဗော။ အထ သဟသာ ဝိရဇ္ဈိတွာ ‘‘ဒုဋ္ဌု မယာ ကတ’’န္တိ ပုန သံဝရေ ဌာတုကာမော ဟောတိ, လိင်္ဂနာသနကိစ္စံ နတ္ထိ။ ယထာနိဝတ္ထပါရုတဿေဝ သရဏာနိ ဒါတဗ္ဗာနိ, ဥပဇ္ဈာယော ဒါတဗ္ဗော, သိက္ခာပဒါနိ ပန သရဏဂမနေနေဝ ဣဇ္ဈန္တိ။ သာမဏေရာနဉှိ သရဏဂမနံ ဘိက္ခူနံ ဥပသမ္ပဒကမ္မဝါစာသဒိသံ, တသ္မာ ဘိက္ခူနံ ဝိယ စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလံ, ဣမိနာပိ ဒသသီလာနိ သမာဒိန္နာနေဝ ဟောန္တိ, ဧဝံ သန္တေပိ ဒဠှီကရဏတ္ထံ အာယတိံ သံဝရေ ပတိဋ္ဌာပနတ္ထံ ပုန ဒါတဗ္ဗာနိ။ သစေ ပုရိမိကာယ ပုန သရဏာနိ ဂဟိတာနိ, ပစ္ဆိမိကာယ ဝဿာဝါသိကံ လစ္ဆတိ။ သစေ ပစ္ဆိမိကာယ ဂဟိတာနိ, သံဃေန အပလောကေတွာ လာဘော ဒါတဗ္ဗော။
အဒိန္နာဒါနေ တိဏသလာကမတ္တေနာပိ ဝတ္ထုနာ, အဗြဟ္မစရိယေ တီသု မဂ္ဂေသု ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဝိပ္ပဋိပတ္တိယာ, မုသာဝါဒေ ဟဿာဓိပ္ပါယတာယပိ မုသာ ဘဏိတေ အဿမဏော ဟောတိ, နာသေတဗ္ဗတံ အာပဇ္ဇတိ။ မဇ္ဇပါနေ ပန ဘိက္ခုနော အဇာနိတွာပိ ဗီဇတော ပဋ္ဌာယ မဇ္ဇံ ပိဝန္တဿ ပါစိတ္တိယံ။ သာမဏေရော ဇာနိတွာ ပိဝန္တော သီလဘေဒံ အာပဇ္ဇတိ, န အဇာနိတွာ။ ယာနိ ပနဿ ဣတရာနိ ပဉ္စ သိက္ခာပဒါနိ, တေသု ဘိန္နေသု န နာသေတဗ္ဗော, ဒဏ္ဍကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ။ သိက္ခာပဒေ ပန ပုန ဒိန္နေပိ အဒိန္နေပိ ဝဋ္ဋတိ။ ဒဏ္ဍကမ္မေန ပန ပီဠေတွာ အာယတိံ သံဝရေ ဌပနတ္ထာယ ဒါတဗ္ဗမေဝ။ သာမဏေရာနံ မဇ္ဇပါနံ သစိတ္တကံ ပါရာဇိကဝတ္ထု, အယံ ဝိသေသော။
အဝဏ္ဏဘာသနေ ပန အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါတိအာဒီနံ ပဋိပက္ခဝသေန ဗုဒ္ဓဿ ဝါ, သွာက္ခာတောတိအာဒီနံ ပဋိပက္ခဝသေန ဓမ္မဿ ဝါ, သုပ္ပဋိပန္နောတိအာဒီနံ ပဋိပက္ခဝသေန သံဃဿ ဝါ အဝဏ္ဏံ ဘာသန္တော ရတနတ္တယံ နိန္ဒန္တော ဂရဟန္တော အာစရိယုပဇ္ဈာယာဒီဟိ ‘‘မာ ဧဝံ အဝစာ’’တိ အဝဏ္ဏဘာသနေ အာဒီနဝံ ဒဿေတွာ နိဝါရေတဗ္ဗော။ သစေ ယာဝတတိယံ ဝုစ္စမာနော န ဩရမတိ, ကဏ္ဋကနာသနာယ နာသေတဗ္ဗောတိ ကုရုန္ဒိယံ ဝုတ္တံ။ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘သစေ ဧဝံ ဝုစ္စမာနော တံ လဒ္ဓိံ နိဿဇ္ဇတိ, ဒဏ္ဍကမ္မံ ကာရေတွာ အစ္စယံ ဒေသာပေတဗ္ဗော။ သစေ န နိဿဇ္ဇတိ, တထေဝ အာဒါယ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၉၇။) [သျ]ပဂ္ဂယှ တိဋ္ဌတိ, လိင်္ဂနာသနာယ နာသေတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တံ, တံ ယုတ္တံ။ အယမေဝ ဟိ နာသနာ ဣဓ အဓိပ္ပေတာတိ။
မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကေပိ ဧသေဝ နယော။ သဿတုစ္ဆေဒါနဉှိ အညတရဒိဋ္ဌိကော သစေ အာစရိယာဒီဟိ ဩဝဒိယမာနော နိဿဇ္ဇတိ, ဒဏ္ဍကမ္မံ ကာရေတွာ အစ္စယံ ဒေသာပေတဗ္ဗော။ အပ္ပဋိနိဿဇ္ဇန္တောဝ နာသေတဗ္ဗောတိ။ ဘိက္ခုနိဒူသကော စေတ္ထ ကာမံ အဗြဟ္မစာရိဂ္ဂဟဏေန ဂဟိတောဝ အဗြဟ္မစာရိံ ပန အာယတိံ သံဝရေ ဌာတုကာမံ သရဏာနိ ဒတွာ ဥပသမ္ပာဒေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဘိက္ခုနိဒူသကော အာယတိံ သံဝရေ ဌာတုကာမောပိ ပဗ္ဗဇ္ဇမ္ပိ န လဘတိ, ပဂေဝ ဥပသမ္ပဒန္တိ ဧတမတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘ဘိက္ခုနိဒူသကော’’တိ ဣဒံ ဝိသုံ ဒသမံ အင်္ဂံ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
အနာပုစ္ဆာဝရဏဝတ္ထုအာဒိကထာ နိဋ္ဌိတာ။
ပဏ္ဍကဝတ္ထုကထာ
֍ ဋီ ၁၀၉။ ဒဟရေ ဒဟရေတိ တရုဏေ တရုဏေ။ မောဠိဂလ္လေတိ ထူလသရီရေ။ ဟတ္ထိဘဏ္ဍေ အဿဘဏ္ဍေတိ ဟတ္ထိဂေါပကေ စ အဿဂေါပကေ စ။
ပဏ္ဍကော ဘိက္ခဝေတိ ဧတ္ထ အာသိတ္တပဏ္ဍကော ဥသူယပဏ္ဍကော ဩပက္ကမိကပဏ္ဍကော ပက္ခပဏ္ဍကော နပုံသကပဏ္ဍကောတိ ပဉ္စ ပဏ္ဍကာ။ တတ္ထ ယဿ ပရေသံ အင်္ဂဇာတံ မုခေန ဂဟေတွာ အသုစိနာ အာသိတ္တဿ ပရိဠာဟော ဝူပသမ္မတိ, အယံ အာသိတ္တပဏ္ဍကော။ ယဿ ပရေသံ အဇ္ဈာစာရံ ပဿတော ဥသူယာယ ဥပ္ပန္နာယ ပရိဠာဟော ဝူပသမ္မတိ, အယံ ဥသူယပဏ္ဍကော။ ယဿ ဥပက္ကမေန ဗီဇာနိ အပနီတာနိ, အယံ ဩပက္ကမိကပဏ္ဍကော။ ဧကစ္စော ပန အကုသလဝိပါကာနုဘာဝေန ကာဠပက္ခေ ပဏ္ဍကော ဟောတိ, ဇုဏှပက္ခေ ပနဿ ပရိဠာဟော ဝူပသမ္မတိ, အယံ ပက္ခပဏ္ဍကော။ ယော ပန ပဋိသန္ဓိယံယေဝ အဘာဝကော ဥပ္ပန္နော, အယံ နပုံသကပဏ္ဍကောတိ။ တေသု အာသိတ္တပဏ္ဍကဿ စ ဥသူယပဏ္ဍကဿ စ ပဗ္ဗဇ္ဇာ န ဝါရိတာ, ဣတရေသံ တိဏ္ဏံ ဝါရိတာ။ တေသုပိ ပက္ခပဏ္ဍကဿ ယသ္မိံ ပက္ခေ ပဏ္ဍကော ဟောတိ, တသ္မိံယေဝဿ ပက္ခေ ပဗ္ဗဇ္ဇာ ဝါရိတာတိ ကုရုန္ဒိယံ ဝုတ္တံ။ ယဿ စေတ္ထ ပဗ္ဗဇ္ဇာ ဝါရိတာ, တံ သန္ဓာယ ဣဒံ ဝုတ္တံ – ‘‘အနုပသမ္ပန္နော န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော ဥပသမ္ပန္နော နာသေတဗ္ဗော’’တိ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၉၈။) [သျ]သောပိ လိင်္ဂနာသနေနေဝ နာသေတဗ္ဗော။ ဣတော ပရံ ‘‘နာသေတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တေသုပိ ဧသေဝ နယော။
ပဏ္ဍဝတ္ထုကထာ နိဋ္ဌိတာ။
ထေယျသံဝါသကဝတ္ထုကထာ
֍ ဋီ ၁၁၀။ ပုရာဏကုလပုတ္တောတိ ပုရာဏဿ အနုက္ကမေန ပါရိဇုညံ ပတ္တဿ ကုလဿ ပုတ္တော။ မာတိပက္ခပိတိပက္ခတော ကောလညာ ခီဏာ ဝိနဋ္ဌာ မတာ အဿာတိ ခီဏကောလညော။ အနဓိဂတန္တိ အပ္ပတ္တံ။ ဖာတိံကာတုန္တိ ဝဍ္ဎေတုံ။ ဣင်္ဃာတိ ဥယျောဇနတ္ထေ နိပါတော။ အနုယုဉ္ဇိယမာနောတိ ဧကမန္တံ နေတွာ ကေသမဿုဩရောပနကာသာယပဋိဂ္ဂဟဏသရဏဂမနဥပဇ္ဈာယဂ္ဂဟဏကမ္မဝါစာနိဿယဓမ္မေ ပုစ္ဆိယမာနော။ ဧတမတ္ထံ အာရောစေသီတိ ဧတံ သယံ ပဗ္ဗဇိတဘာဝံ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ အာစိက္ခိ။
ထေယျသံဝါသကော ဘိက္ခဝေတိ ဧတ္ထ တယော ထေယျသံဝါသကာ – လိင်္ဂတ္ထေနကော, သံဝါသတ္ထေနကော, ဥဘယတ္ထေနကောတိ။ တတ္ထ ယော သယံ ပဗ္ဗဇိတွာ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ န ဘိက္ခုဝဿာနိ ဂဏေတိ, န ယထာဝုဍ္ဎံ ဝန္ဒနံ သာဒိယတိ, န အာသနေန ပဋိဗာဟတိ, န ဥပေါသထပဝါရဏာဒီသု သန္ဒိဿတိ, အယံ လိင်္ဂမတ္တဿေဝ ထေနိတတ္တာ လိင်္ဂတ္ထေနကော နာမ။
ယော ပန ဘိက္ခူဟိ ပဗ္ဗာဇိတော သာမဏေရော သမာနောပိ ဝိဒေသံ ဂန္တွာ ‘‘အဟံ ဒသဝဿော ဝါ ဝီသတိဝဿော ဝါ’’တိ မုသာ ဝတွာ ဘိက္ခုဝဿာနိ ဂဏေတိ, ယထာဝုဍ္ဎံ ဝန္ဒနံ သာဒိယတိ, အာသနေန ပဋိဗာဟတိ, ဥပေါသထပဝါရဏာဒီသု သန္ဒိဿတိ, အယံ သံဝါသမတ္တဿေဝ ထေနိတတ္တာ သံဝါသတ္ထေနကော နာမ။ ဘိက္ခုဝဿဂဏနာဒိကော ဟိ သဗ္ဗောပိ ကိရိယဘေဒေါ ဣမသ္မိံ အတ္ထေ ‘‘သံဝါသော’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ ‘‘န မံ ကောစိ ဇာနာတီ’’တိ ဧဝံ ပဋိပဇ္ဇန္တေပိ ဧသေဝ နယော။
ယော ပန သယံ ပဗ္ဗဇိတွာ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ဘိက္ခုဝဿာနိ ဂဏေတိ, ယထာဝုဍ္ဎံ ဝန္ဒနံ သာဒိယတိ, အာသနေန ပဋိဗာဟတိ, ဥပေါသထပဝါရဏာဒီသု သန္ဒိဿတိ, အယံ လိင်္ဂဿ စေဝ သံဝါသဿ စ ထေနိတတ္တာ ဥဘယတ္ထေနကော နာမ။ အယံ တိဝိဓောပိ ထေယျသံဝါသကော အနုပသမ္ပန္နော န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော, ဥပသမ္ပန္နော နာသေတဗ္ဗော, ပုန ပဗ္ဗဇ္ဇံ ယာစန္တောပိ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၉၉။) [သျ]ဧတ္ထ စ အသမ္မောဟတ္ထံ ဣဒံ ပကိဏ္ဏကံ ဝေဒိတဗ္ဗံ –
‘‘ရာဇဒုဗ္ဘိက္ခကန္တာရ-ရောဂဝေရိဘယေဟိ ဝါ၊
စီဝရာဟရဏတ္ထံ ဝါ, လိင်္ဂံ အာဒိယတီဓ ယော။
သံဝါသံ နာဓိဝါသေတိ, ယာဝ သော သုဒ္ဓမာနသော၊
ထေယျသံဝါသကော နာမ, တာဝ ဧသ န ဝုစ္စတီ’’တိ။
တတြာယံ ဝိတ္ထာရနယော – ဣဓေကစ္စဿ ရာဇာ ကုဒ္ဓေါ ဟောတိ, သော ‘‘ဧဝံ မေ သောတ္ထိ ဘဝိဿတီ’’တိ သယမေဝ လိင်္ဂံ ဂဟေတွာ ပလာယတိ။ တံ ဒိသွာ ရညော အာရောစေန္တိ။ ရာဇာ ‘‘သစေ ပဗ္ဗဇိတော, န တံ လဗ္ဘာ ကိဉ္စိ ကာတု’’န္တိ တသ္မိံ ကောဓံ ပဋိဝိနေတိ, သော ‘‘ဝူပသန္တံ မေ ရာဇဘယ’’န္တိ သံဃမဇ္ဈံ အနောသရိတွာဝ ဂိဟိလိင်္ဂံ ဂဟေတွာ အာဂတော ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ အထာပိ ‘‘သာသနံ နိဿာယ မယာ ဇီဝိတံ လဒ္ဓံ, ဟန္ဒ ဒါနိ အဟံ ပဗ္ဗဇာမီ’’တိ ဥပ္ပန္နသံဝေဂေါ တေနေဝ လိင်္ဂေန အာဂန္တွာ အာဂန္တုကဝတ္တံ န သာဒိယတိ, ဘိက္ခူဟိ ပုဋ္ဌော ဝါ အပုဋ္ဌော ဝါ ယထာဘူတမတ္တာနံ အာဝိကတွာ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ယာစတိ, လိင်္ဂံ အပနေတွာ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ သစေ ပန ဝတ္တံ သာဒိယတိ, ပဗ္ဗဇိတာလယံ ဒဿေတိ, သဗ္ဗံ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တံ ဝဿဂဏနာဒိဘေဒံ ဝိဓိံ ပဋိပဇ္ဇတိ, အယံ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။
ဣဓ ပနေကစ္စော ဒုဗ္ဘိက္ခေ ဇီဝိတုံ အသက္ကောန္တော သယမေဝ လိင်္ဂံ ဂဟေတွာ သဗ္ဗပါသဏ္ဍိယဘတ္တာနိ ဘုဉ္ဇန္တော ဒုဗ္ဘိက္ခေ ဝီတိဝတ္တေ သံဃမဇ္ဈံ အနောသရိတွာဝ ဂိဟိလိင်္ဂံ ဂဟေတွာ အာဂတောတိ သဗ္ဗံ ပုရိမသဒိသမေဝ။
အပရော မဟာကန္တာရံ နိတ္ထရိတုကာမော ဟောတိ, သတ္ထဝါဟော စ ပဗ္ဗဇိတေ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆတိ။ သော ‘‘ဧဝံ မံ သတ္ထဝါဟော ဂဟေတွာ ဂမိဿတီ’’တိ သယမေဝ လိင်္ဂံ ဂဟေတွာ သတ္ထဝါဟေန သဒ္ဓိံ ကန္တာရံ နိတ္ထရိတွာ ခေမန္တံ ပတွာ သံဃမဇ္ဈံ အနောသရိတွာဝ ဂိဟိလိင်္ဂံ ဂဟေတွာ အာဂတောတိ သဗ္ဗံ ပုရိမသဒိသမေဝ။
အပရော ရောဂဘယေ ဥပ္ပန္နေ ဇီဝိတုံ အသက္ကောန္တော သယမေဝ လိင်္ဂံ ဂဟေတွာ သဗ္ဗပါသဏ္ဍိယဘတ္တာနိ ဘုဉ္ဇန္တော ရောဂဘယေ ဝူပသန္တေ သံဃ-
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၀၀။) [သျ]မဇ္ဈံ အနောသရိတွာဝ ဂိဟိလိင်္ဂံ ဂဟေတွာ အာဂတောတိ သဗ္ဗံ ပုရိမသဒိသမေဝ။
အပရဿ ဧကော ဝေရိကော ကုဒ္ဓေါ ဟောတိ, ဃာတေတုကာမော နံ ဝိစရတိ, သော ‘‘ဧဝံ မေ သောတ္ထိ ဘဝိဿတီ’’တိ သယမေဝ လိင်္ဂံ ဂဟေတွာ ပလာယတိ။ ဝေရိကော ‘‘ကုဟိံ သော’’တိ ပရိယေသန္တော ‘‘ပဗ္ဗဇိတွာ ပလာတော’’တိ သုတွာ ‘‘သစေ ပဗ္ဗဇိတော, န တံ လဗ္ဘာ ကိဉ္စိ ကာတု’’န္တိ တသ္မိံ ကောဓံ ပဋိဝိနေတိ။ သော ‘‘ဝူပသန္တံ မေ ဝေရိဘယ’’န္တိ သံဃမဇ္ဈံ အနောသရိတွာဝ ဂိဟိလိင်္ဂံ ဂဟေတွာ အာဂတောတိ သဗ္ဗံ ပုရိမသဒိသမေဝ။
အပရော ဉာတိကုလံ ဂန္တွာ သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ ဂိဟိ ဟုတွာ ‘‘ဣမာနိ စီဝရာနိ ဣဓ ဝိနဿိဿန္တိ, သစေပိ ဣမာနိ ဂဟေတွာ ဝိဟာရံ ဂမိဿာမိ, အန္တရာမဂ္ဂေ မံ ‘စောရော’တိ ဂဟေဿန္တိ, ယံနူနာဟံ ကာယပရိဟာရိယာနိ ကတွာ ဂစ္ဆေယျ’’န္တိ စီဝရာဟရဏတ္ထံ နိဝါသေတွာ စ ပါရုပိတွာ စ ဝိဟာရံ ဂစ္ဆတိ။ တံ ဒူရတောဝ အာဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ သာမဏေရာ စ ဒဟရာ စ အဗ္ဘုဂ္ဂစ္ဆန္တိ, ဝတ္တံ ဒဿေန္တိ။ သော န သာဒိယတိ, ယထာဘူတမတ္တာနံ အာဝိကရောတိ။ သစေ ဘိက္ခူ ‘‘န ဒါနိ မယံ တံ မုဉ္စိဿာမာ’’တိ ဗလက္ကာရေန ပဗ္ဗာဇေတုကာမာ ဟောန္တိ, ကာသာယာနိ အပနေတွာ ပုန ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ သစေ ပန ‘‘နယိမေ မမ ဟီနာယာဝတ္တဘာဝံ ဇာနန္တီ’’တိ တံယေဝ ဘိက္ခုဘာဝံ ပဋိဇာနိတွာ သဗ္ဗံ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တံ ဝဿဂဏနာဒိဘေဒံ ဝိဓိံ ပဋိပဇ္ဇတိ, အယံ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။
အပရော မဟာသာမဏေရော ဉာတိကုလံ ဂန္တွာ ဥပ္ပဗ္ဗဇိတွာ ကမ္မန္တာနုဋ္ဌာနေန ဥဗ္ဗာဠှော ဟုတွာ ပုန ‘‘ဒါနိ အဟံ သမဏောဝ ဘဝိဿာမိ, ထေရောပိ မေ ဥပ္ပဗ္ဗဇိတဘာဝံ န ဇာနာတီ’’တိ တဒေဝ ပတ္တစီဝရံ အာဒါယ ဝိဟာရံ အာဂစ္ဆတိ, နာပိ တမတ္ထံ ဘိက္ခူနံ အာရောစေတိ, သာမဏေရဘာဝံ ပဋိဇာနာတိ, အယံ ထေယျသံဝါသကောယေဝ ပဗ္ဗဇ္ဇံ န လဘတိ။ သစေပိဿ လိင်္ဂဂ္ဂဟဏကာလေ ဧဝံ ဟောတိ, ‘‘နာဟံ ကဿစိ အာရောစေဿာမီ’’တိ ဝိဟာရဉ္စ ဂတော အာရောစေတိ, ဂဟဏေနေဝ ထေယျသံဝါသကော။ အထာပိဿ ‘‘ဂဟဏကာလေ အာစိက္ခိဿာမီ’’တိ စိတ္တံ ဥပ္ပန္နံ ဟောတိ, ဝိဟာရဉ္စ ဂန္တွာ ‘‘ကုဟိံ တွံ အာဝုသော ဂတော’’တိ ဝုတ္တော ‘‘န ဒါနိ မံ ဣမေ ဇာနန္တီ’’တိ ဝဉ္စေတွာ နာစိက္ခတိ, ‘‘နာစိက္ခိဿာမီ’’တိ သဟ ဓုရနိက္ခေပေန အယမ္ပိ ထေယျသံဝါသကောဝ။ သစေ ပနဿ ဂဟဏကာလေပိ ‘‘အာစိက္ခိဿာမီ’’တိ စိတ္တံ ဥပ္ပန္နံ ဟောတိ, ဝိဟာရံ ဂန္တွာပိ အာစိက္ခတိ, အယံ ပုန ပဗ္ဗဇ္ဇံ လဘတိ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၀၁။) [သျ]အပရော ဒဟရသာမဏေရော မဟန္တော ဝါ ပန အဗျတ္တော, သော ပုရိမနယေနေဝ ဥပ္ပဗ္ဗဇိတွာ ဃရေ ဝစ္ဆကရက္ခဏာဒီနိ ကမ္မာနိ ကာတုံ န ဣစ္ဆတိ, တမေနံ ဉာတကာ တာနိယေဝ ကာသာယာနိ အစ္ဆာဒေတွာ ထာလကံ ဝါ ပတ္တံ ဝါ ဟတ္ထေ ဒတွာ ‘‘ဂစ္ဆ သမဏောဝ ဟောဟီ’’တိ ဃရာ နီဟရန္တိ။ သော ဝိဟာရံ ဂစ္ဆတိ, နေဝ နံ ဘိက္ခူ ဇာနန္တိ ‘‘အယံ ဥပ္ပဗ္ဗဇိတွာ ပုန သယမေဝ ပဗ္ဗဇိတော’’တိ, နာပိ သယံ ဇာနာတိ, ‘‘ယော ဧဝံ ပဗ္ဗဇတိ, သော ထေယျသံဝါသကော နာမ ဟောတီ’’တိ။ သစေ တံ ပရိပုဏ္ဏဝဿံ ဥပသမ္ပာဒေန္တိ, သူပသမ္ပန္နော။ သစေ ပန အနုပသမ္ပန္နကာလေယေဝ ဝိနယဝိနိစ္ဆယေ ဝတ္တမာနေ သုဏာတိ, ‘‘ယော ဧဝံ ပဗ္ဗဇတိ, သော ထေယျသံဝါသကော နာမ ဟောတီ’’တိ။ တေန ‘‘မယာ ဧဝံ ကတ’’န္တိ ဘိက္ခူနံ အာစိက္ခိတဗ္ဗံ, ဧဝံ ပုန ပဗ္ဗဇ္ဇံ လဘတိ။ သစေ ‘‘န ဒါနိ မံ ကောစိ ဇာနာတီ’’တိ နာရောစေတိ, ဓုရံ နိက္ခိတ္တမတ္တေ ထေယျသံဝါသကော။
ဘိက္ခု သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ လိင်္ဂံ အနပနေတွာ ဒုဿီလကမ္မံ ကတွာ ဝါ အကတွာ ဝါ ပုန သဗ္ဗံ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တံ ဝဿဂဏနာဒိဘေဒံ ဝိဓိံ ပဋိပဇ္ဇတိ, ထေယျသံဝါသကော ဟောတိ။ သိက္ခံ အပ္ပစ္စက္ခာယ သလိင်္ဂေ ဌိတော မေထုနံ ပဋိသေဝိတွာ ဝဿဂဏနာဒိဘေဒံ ဝိဓိံ အာပဇ္ဇန္တော ထေယျသံဝါသကော န ဟောတိ, ပဗ္ဗဇ္ဇာမတ္တံ လဘတိ။ အန္ဓကဋ္ဌကထာယံ ပန ဧသော ထေယျသံဝါသကောတိ ဝုတ္တံ, တံ န ဂဟေတဗ္ဗံ။
ဧကော ဘိက္ခု ကာသာယေ သဥဿာဟောဝ ဩဒါတံ နိဝါသေတွာ မေထုနံ ပဋိသေဝိတွာ ပုန ကာသာယာနိ နိဝါသေတွာ ဝဿဂဏနာဒိဘေဒံ သဗ္ဗံ ဝိဓိံ အာပဇ္ဇတိ, အယမ္ပိ ထေယျသံဝါသကော န ဟောတိ, ပဗ္ဗဇ္ဇာမတ္တံ လဘတိ။ သစေ ပန ကာသာယေ ဓုရံ နိက္ခိပိတွာ ဩဒါတံ နိဝါသေတွာ မေထုနံ ပဋိသေဝိတွာ ပုန ကာသာယာနိ နိဝါသေတွာ ဝဿဂဏနာဒိဘေဒံ သဗ္ဗံ ဝိဓိံ အာပဇ္ဇတိ, ထေယျသံဝါသကော ဟောတိ။
သာမဏေရော သလိင်္ဂေ ဌိတော မေထုနာဒိအဿမဏကရဏဓမ္မံ အာပဇ္ဇိတွာပိ ထေယျသံဝါသကော န ဟောတိ။ သစေပိ ကာသာယေ သဥဿာဟောဝ ကာသာယာနိ အပနေတွာ မေထုနံ ပဋိသေဝိတွာ ပုန ကာသာယာနိ နိဝါသေတိ, နေဝ ထေယျသံဝါသကော ဟောတိ။ သစေ ပန ကာသာယေ ဓုရံ နိက္ခိပိတွာ နဂ္ဂေါ ဝါ ဩဒါတနိဝတ္ထော ဝါ မေထုနသေဝနာဒီဟိ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၀၂။) [သျ]အဿမဏော ဟုတွာ ကာသာယံ နိဝါသေတိ, ထေယျသံဝါသကော ဟောတိ။ သစေပိ ဂိဟိဘာဝံ ပတ္ထယမာနော ကာသာဝံ ဩဝဋ္ဋိကံ ဝါ ကတွာ အညေန ဝါ အာကာရေန ဂိဟိနိဝါသနေန နိဝါသေတိ ‘‘သောဘတိ နု ခေါ မေ ဂိဟိလိင်္ဂံ, န သောဘတီ’’တိ ဝီမံသနတ္ထံ, ရက္ခတိ တာဝ။ ‘‘သောဘတီ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ပန ပုန လိင်္ဂံ သာဒိယန္တော ထေယျသံဝါသကော ဟောတိ။ ဩဒါတံ နိဝါသေတွာ ဝီမံသနသမ္ပဋိစ္ဆနေသုပိ ဧသေဝ နယော။
သစေ ပန နိဝတ္ထကာသာယဿ ဥပရိ ဩဒါတံ နိဝါသေတွာ ဝီမံသတိ ဝါ သမ္ပဋိစ္ဆတိ ဝါ, ရက္ခတိယေဝ။ ဘိက္ခုနိယာပိ ဧသေဝ နယော။ သာပိ ဟိ ဂိဟိဘာဝံ ပတ္ထယမာနာ သစေ ကာသာယံ ဂိဟိနိဝါသနံ နိဝါသေတိ, ‘‘သောဘတိ နု ခေါ မေ ဂိဟိလိင်္ဂံ, န သောဘတီ’’တိ ဝီမံသနတ္ထံ, ရက္ခတိ တာဝ။ သစေ ‘‘သောဘတီ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆတိ, န ရက္ခတိ။ ဩဒါတံ နိဝါသေတွာ ဝီမံသနသမ္ပဋိစ္ဆနေသုပိ ဧသေဝ နယော။ နိဝတ္ထကာသာယဿ ပန ဥပရိ ဩဒါတံ နိဝါသေတွာ ဝီမံသတု ဝါ သမ္ပဋိစ္ဆတု ဝါ, ရက္ခတိယေဝ။
သစေ ကောစိ ဝုဍ္ဎပဗ္ဗဇိတော ဝဿာနိ အဂဏေတွာ ပါဠိယမ္ပိ အဋ္ဌတွာ ဧကပဿေနာဂန္တွာ မဟာပေဠာဒီသု ကဋစ္ဆုနာ ဥက္ခိတ္တေ ဘတ္တပိဏ္ဍေ ပတ္တံ ဥပနာမေတွာ သေနော ဝိယ မံသပေသိံ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆတိ, ထေယျသံဝါသကော န ဟောတိ။ ဘိက္ခုဝဿာနိ ပန ဂဏေတွာ ဂဏှန္တော ထေယျသံဝါသကော ဟောတိ။
သယံ သာမဏေရောဝ သာမဏေရပဋိပါဋိယာ ကူဋဝဿာနိ ဂဏေတွာ ဂဏှန္တော ထေယျသံဝါသကော န ဟောတိ။ ဘိက္ခု ဘိက္ခုပဋိပါဋိယာ ကူဋဝဿာနိ ဂဏေတွာ ဂဏှန္တော ဘဏ္ဍဂ္ဃေန ကာရေတဗ္ဗောတိ။
ထေယျသံဝါသကဝတ္ထုကထာ နိဋ္ဌိတာ။
တိတ္ထိယပက္ကန္တကကထာ
တိတ္ထိယပက္ကန္တကော ဘိက္ခဝေတိ ဧတ္ထ ပန တိတ္ထိယေသု ပက္ကန္တော ပဝိဋ္ဌောတိ တိတ္ထိယပက္ကန္တကော။ သော န ကေဝလံ န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော, အထ ခေါ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗောပိ။ တတြာယံ ဝိနိစ္ဆယော – ဥပသမ္ပန္နော ဘိက္ခု တိတ္ထိယော ဘဝိဿာမီတိ သလိင်္ဂေနေဝ တေသံ ဥပဿယံ ဂစ္ဆတိ, ပဒဝါရေ ပဒဝါရေ ဒုက္ကဋံ။ တေသံ လိင်္ဂေ အာဒိန္နမတ္တေ တိတ္ထိယပက္ကန္တကော ဟောတိ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၀၃။) [သျ]ယောပိ သယမေဝ ‘‘တိတ္ထိယော ဘဝိဿာမီ’’တိ ကုသစီရာဒီနိ နိဝါသေတိ, တိတ္ထိယပက္ကန္တကော ဟောတိယေဝ။ ယော ပန နဂ္ဂေါ နှာယန္တော အတ္တာနံ ဩလောကေတွာ ‘‘သောဘတိ မေ အာဇီဝကဘာဝေါ, အာဇီဝကော ဘဝိဿာမီ’’တိ ကာသာယာနိ အနာဒါယ နဂ္ဂေါဝ အာဇီဝကာနံ ဥပဿယံ ဂစ္ဆတိ, ပဒဝါရေ ပဒဝါရေ ဒုက္ကဋံ။ သစေ ပနဿ အန္တရာမဂ္ဂေ ဟိရောတ္တပ္ပံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, ဒုက္ကဋာနိ ဒေသေတွာ မုစ္စတိ။ တေသံ ဥပဿယံ ဂန္တွာပိ တေဟိ ဝါ ဩဝဒိတော အတ္တနာ ဝါ ‘‘ဣမေသံ ပဗ္ဗဇ္ဇာ အတိဒုက္ခာ’’တိ နိဝတ္တန္တောပိ မုစ္စတိယေဝ။
သစေ ပန ‘‘ကိံ တုမှာကံ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ ဥက္ကဋ္ဌ’’န္တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ကေသမဿုလုဉ္စနာဒီနီ’’တိ ဝုတ္တော ဧကကေသမ္ပိ လုဉ္စာပေတိ, ဥက္ကုဋိကပ္ပဓာနာဒီနိ ဝါ ဝတ္တာနိ အာဒိယတိ, မောရပိဉ္ဆာဒီနိ ဝါ နိဝါသေတိ, တေသံ လိင်္ဂံ ဂဏှာတိ, ‘‘အယံ ပဗ္ဗဇ္ဇာ သေဋ္ဌာ’’တိ သေဋ္ဌဘာဝံ ဝါ ဥပဂစ္ဆတိ, န မုစ္စတိ, တိတ္ထိယပက္ကန္တကော ဟောတိ။ သစေ ပန ‘‘သောဘတိ နု ခေါ မေ တိတ္ထိယပဗ္ဗဇ္ဇာ, နနု ခေါ သောဘတီ’’တိ ဝီမံသနတ္ထံ ကုသစီရာဒီနိ ဝါ နိဝါသေတိ, ဇဋံ ဝါ ဗန္ဓတိ, ခါရိကာဇံ ဝါ အာဒိယတိ, ယာဝ န သမ္ပဋိစ္ဆတိ, တာဝ နံ လဒ္ဓိ ရက္ခတိ, သမ္ပဋိစ္ဆိတမတ္တေ တိတ္ထိယပက္ကန္တကော ဟောတိ။ အစ္ဆိန္နစီဝရော ပန ကုသစီရာဒီနိ နိဝါသေန္တော ရာဇဘယာဒီဟိ ဝါ တိတ္ထိယလိင်္ဂံ ဂဏှန္တော လဒ္ဓိယာ အဘာဝေန နေဝ တိတ္ထိယပက္ကန္တကော ဟောတိ။
အယဉ္စ တိတ္ထိယပက္ကန္တကော နာမ ဥပသမ္ပန္နဘိက္ခုနာ ကထိတော, တသ္မာ သာမဏေရော သလိင်္ဂေန တိတ္ထာယတနံ ဂတောပိ ပုန ပဗ္ဗဇ္ဇဉ္စ ဥပသမ္ပဒဉ္စ လဘတီတိ ကုရုန္ဒိယံ ဝုတ္တံ။ ပုရိမော ပန ထေယျသံဝါသကော အနုပသမ္ပန္နေန ကထိတော၊ တသ္မာ ဥပသမ္ပန္နော ကူဋဝဿံ ဂဏေန္တောပိ အဿမဏော န ဟောတိ။ လိင်္ဂေ သဥဿာဟော ပါရာဇိကံ အာပဇ္ဇိတွာ ဘိက္ခုဝဿာဒီနိ ဂဏေန္တောပိ ထေယျသံဝါသကော န ဟောတီတိ။
တိတ္ထိယပက္ကန္တကကထာ နိဋ္ဌိတာ။
တိရစ္ဆာနဂတဝတ္ထုကထာ
֍ ဋီ ၁၁၁။ နာဂယောနိယာ အဋ္ဋီယတီတိ ဧတ္ထ ကိဉ္စာပိ သော ပဝတ္တိယံ ကုသလဝိပါကေန ဒေဝသမ္ပတ္တိသဒိသံ ဣဿရိယသမ္ပတ္တိံ အနုဘောတိ,
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၀၄။) [သျ]အကုသလဝိပါကပဋိသန္ဓိကဿ ပန တဿ သဇာတိယာ မေထုနပဋိသေဝနေ စ ဝိဿဋ္ဌနိဒ္ဒေါက္ကမနေ စ နာဂသရီရံ ပါတုဘဝတိ ဥဒကသဉ္စာရိကံ မဏ္ဍူကဘက္ခံ, တသ္မာ သော တာယ နာဂယောနိယာ အဋ္ဋီယတိ။ ဟရာယတီတိ လဇ္ဇတိ။ ဇိဂုစ္ဆတီတိ အတ္တဘာဝံ ဇိဂုစ္ဆတိ။ တဿ ဘိက္ခုနော နိက္ခန္တေတိ တသ္မိံ ဘိက္ခုသ္မိံ နိက္ခန္တေ။ အထ ဝါ တဿ ဘိက္ခုနော နိက္ခမနေတိ အတ္ထော။ ဝိဿဋ္ဌော နိဒ္ဒံ ဩက္ကမီတိ တသ္မိံ အနိက္ခန္တေ ဝိဿရဘယေန သတိံ အဝိဿဇ္ဇိတွာ ကပိမိဒ္ဓဝသေနေဝ နိဒ္ဒါယန္တော နိက္ခန္တေ သတိံ ဝိဿဇ္ဇိတွာ ဝိဿဋ္ဌော နိရာသင်္ကော မဟာနိဒ္ဒံ ပဋိပဇ္ဇိ။ ဝိဿရမကာသီတိ ဘယဝသေန သမဏသညံ ပဟာယ ဝိရူပံ မဟာသဒ္ဒမကာသိ။
တုမှေ ခေါတ္ထာတိ တုမှေ ခေါ အတ္ထ၊ အကာရဿ လောပံ ကတွာ ဝုတ္တံ။ တုမှေ ခေါ နာဂါ ဈာနဝိပဿနာမဂ္ဂဖလာနံ အဘဗ္ဗတ္တာ ဣမသ္မိံ ဓမ္မဝိနယေ အဝိရုဠှိဓမ္မာ အတ္ထ, ဝိရုဠှိဓမ္မာ န ဘဝထာတိ အယမေတ္ထ သင်္ခေပတ္ထော။ သဇာတိယာတိ နာဂိယာ ဧဝ။ ယဒါ ပန မနုဿိတ္ထိအာဒိဘေဒါယ အညဇာတိယာ ပဋိသေဝတိ, တဒါ ဒေဝပုတ္တော ဝိယ ဟောတိ။ ဧတ္ထ စ ပဝတ္တိယံ အဘိဏှံ သဘာဝပါတုကမ္မဒဿနဝသေန ‘‘ဒွေ ပစ္စယာ’’တိ ဝုတ္တံ။ နာဂဿ ပန ပဉ္စသု ကာလေသု သဘာဝပါတုကမ္မံ ဟောတိ – ပဋိသန္ဓိကာလေ, တစဇဟနကာလေ, သဇာတိယာ မေထုနကာလေ, ဝိဿဋ္ဌနိဒ္ဒေါက္ကမနကာလေ, စုတိကာလေတိ။
တိရစ္ဆာနဂတော ဘိက္ခဝေတိ ဧတ္ထ နာဂေါ ဝါ ဟောတု သုပဏ္ဏမာဏဝကာဒီနံ ဝါ အညတရော, အန္တမသော သက္ကံ ဒေဝရာဇာနံ ဥပါဒါယ ယော ကောစိ အမနုဿဇာတိယော, သဗ္ဗောဝ ဣမသ္မိံ အတ္ထေ တိရစ္ဆာနဂတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သော နေဝ ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော, န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော, ဥပသမ္ပန္နောပိ နာသေတဗ္ဗောတိ။
တိရစ္ဆာနဂတဝတ္ထုကထာ နိဋ္ဌိတာ။
မာတုဃာတကာဒိဝတ္ထုကထာ
֍ ဋီ ၁၁၂။ မာတုဃာတကာဒိဝတ္ထူသု – နိက္ခန္တိံ ကရေယျန္တိ နိက္ခမနံ နိဂ္ဂမနံ အပဝါဟနံ ကရေယျန္တိ အတ္ထော။ မာတုဃာတကော ဘိက္ခဝေတိ ဧတ္ထ ယေန
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၀၅။) [သျ]မနုဿိတ္ထိဘူတာ ဇနိကာ မာတာ သယမ္ပိ မနုဿဇာတိကေနေဝ သတာ သဉ္စိစ္စ ဇီဝိတာ ဝေါရောပိတာ, အယံ အာနန္တရိယေန မာတုဃာတကကမ္မေန မာတုဃာတကော, ဧတဿ ပဗ္ဗဇ္ဇာ စ ဥပသမ္ပဒါ စ ပဋိက္ခိတ္တာ။ ယေန ပန မနုဿိတ္ထိဘူတာပိ အဇနိကာ ပေါသာဝနိကာ မာတာ ဝါ မဟာမာတာ ဝါ စူဠမာတာ ဝါ ဇနိကာပိ ဝါ န မနုဿိတ္ထိဘူတာ မာတာ ဃာတိတာ, တဿ ပဗ္ဗဇ္ဇာ န ဝါရိတာ, န စ အာနန္တရိကော ဟောတိ။ ယေန သယံ တိရစ္ဆာနဘူတေန မနုဿိတ္ထိဘူတာ မာတာ ဃာတိတာ, သောပိ အာနန္တရိကော န ဟောတိ, တိရစ္ဆာနဂတတ္တာ ပနဿ ပဗ္ဗဇ္ဇာ ပဋိက္ခိတ္တာ။ သေသံ ဥတ္တာနမေဝ။ ပိတုဃာတကေပိ ဧသေဝ နယော။ သစေပိ ဟိ ဝေသိယာ ပုတ္တော ဟောတိ, ‘‘အယံ မေ ပိတာ’’တိ န ဇာနာတိ, ယဿ သမ္ဘဝေန နိဗ္ဗတ္တော, သော စေ အနေန ဃာတိတော, ပိတုဃာတကောတွေဝ သင်္ချံ ဂစ္ဆတိ, အာနန္တရိယဉ္စ ဖုသတိ။
֍ ဋီ ၁၁၄။ အရဟန္တဃာတကောပိ မနုဿအရဟန္တဝသေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ မနုဿဇာတိယဉှိ အန္တမသော အပဗ္ဗဇိတမ္ပိ ခီဏာသဝံ ဒါရကံ ဒါရိကံ ဝါ သဉ္စိစ္စ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေန္တော အရဟန္တဃာတကောဝ ဟောတိ, အာနန္တရိယဉ္စ ဖုသတိ, ပဗ္ဗဇ္ဇာ စဿ ဝါရိတာ။ အမနုဿဇာတိကံ ပန အရဟန္တံ မနုဿဇာတိကံ ဝါ အဝသေသံ အရိယပုဂ္ဂလံ ဃာတေတွာ အာနန္တရိယော န ဟောတိ, ပဗ္ဗဇ္ဇာပိဿ န ဝါရိတာ, ကမ္မံ ပန ဗလဝံ ဟောတိ။ တိရစ္ဆာနော မနုဿအရဟန္တမ္ပိ ဃာတေတွာ အာနန္တရိယော န ဟောတိ, ကမ္မံ ပန ဘာရိယန္တိ အယမေတ္ထ ဝိနိစ္ဆယော။ တေ ဝဓာယ ဩနီယန္တီတိ ဝဓတ္ထာယ ဩနီယန္တိ, မာရေတုံ နီယန္တီတိ အတ္ထော။ ယံ ပန ပါဠိယံ ‘‘သစာ စ မယ’’န္တိ ဝုတ္တံ, တဿ သစေ မယန္တိ အယမေဝတ္ထော။ ‘‘သစေ’’တိ ဟိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဧတ္ထ ‘‘သစာ စ’’ ဣတိ အယံ နိပါတော ဝုတ္တော။ ‘‘သစေ စ’’ ဣစ္စေဝ ဝါ ပါဌော။ တတ္ထ သစေတိ သမ္ဘာဝနတ္ထေ နိပါတော၊ စ ဣတိ ပဒပူရဏမတ္တေ။ ‘‘သစဇ္ဇ မယ’’န္တိပိ ပါဌော။ တဿ သစေ အဇ္ဇ မယန္တိ အတ္ထော။
֍ ဋီ ၁၁၅။ ဘိက္ခုနိဒူသကော ဘိက္ခဝေတိ ဧတ္ထ ယော ပကတတ္တံ ဘိက္ခုနိံ တိဏ္ဏံ မဂ္ဂါနံ အညတရသ္မိံ ဒူသေတိ, အယံ ဘိက္ခုနိဒူသကော နာမ။ ဧတဿ ပဗ္ဗဇ္ဇာ စ ဥပသမ္ပဒါ စ ဝါရိတာ။ ယော ပန ကာယသံသဂ္ဂေန သီလဝိနာသံ ပါပေတိ, တဿ ပဗ္ဗဇ္ဇာ စ ဥပသမ္ပဒါ စ န ဝါရိတာ။ ဗလက္ကာရေန ဩဒါတဝတ္ထဝသနံ ကတွာ အနိစ္ဆမာနံယေဝ ဒူသေန္တောပိ ဘိက္ခုနိဒူသကောယေဝ။ ဗလက္ကာရေန ပန ဩဒါတဝတ္ထဝသနံ ကတွာ ဣစ္ဆမာနံ ဒူသေန္တော
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၀၆။) [သျ]ဘိက္ခုနိဒူသကော န ဟောတိ။ ကသ္မာ? ယသ္မာ ဂိဟိဘာဝေ သမ္ပဋိစ္ဆိတမတ္တေယေဝ သာ အဘိက္ခုနီ ဟောတိ။ သကိံ သီလဝိပန္နံ ပန ပစ္ဆာ ဒူသေန္တော သိက္ခမာနာသာမဏေရီသု စ ဝိပ္ပဋိပဇ္ဇန္တော နေဝ ဘိက္ခုနိဒူသကော ဟောတိ, ပဗ္ဗဇ္ဇမ္ပိ ဥပသမ္ပဒမ္ပိ လဘတိ။
သံဃဘေဒကော ဘိက္ခဝေတိ ဧတ္ထ ယော ဒေဝဒတ္တော ဝိယ သာသနံ ဥဒ္ဓမ္မံ ဥဗ္ဗိနယံ ကတွာ စတုန္နံ ကမ္မာနံ အညတရဝသေန သံဃံ ဘိန္ဒတိ, အယံ သံဃဘေဒကော နာမ။ ဧတဿ ပဗ္ဗဇ္ဇာ စ ဥပသမ္ပဒါ စ ဝါရိတာ။
လောဟိတုပ္ပါဒကော ဘိက္ခဝေတိ ဧတ္ထာပိ ယော ဒေဝဒတ္တော ဝိယ ဒုဋ္ဌစိတ္တေန ဝဓကစိတ္တေန တထာဂတဿ ဇီဝမာနကသရီရေ ခုဒ္ဒကမက္ခိကာယ ပိဝနကမတ္တမ္ပိ လောဟိတံ ဥပ္ပါဒေတိ, အယံ လောဟိတုပ္ပါဒကော နာမ။ ဧတဿ ပဗ္ဗဇ္ဇာ စ ဥပသမ္ပဒါ စ ဝါရိတာ။ ယော ပန ရောဂဝူပသမနတ္ထံ ဇီဝကော ဝိယ သတ္ထေန ဖာလေတွာ ပူတိမံသဉ္စ လောဟိတဉ္စ နီဟရိတွာ ဖာသုံ ကရောတိ, ဗဟုံ သော ပုညံ ပသဝတီတိ။
မာတုဃာတကာဒိဝတ္ထုကထာ နိဋ္ဌိတာ။
ဥဘတောဗျဉ္ဇနကဝတ္ထုကထာ
֍ ဋီ ၁၁၆။ ဥဘတောဗျဉ္ဇနကော ဘိက္ခဝေတိ ဣတ္ထိနိမိတ္တုပ္ပါဒနကမ္မတော စ ပုရိသနိမိတ္တုပ္ပါဒနကမ္မတော စ ဥဘတော ဗျဉ္ဇနမဿ အတ္ထီတိ ဥဘတောဗျဉ္ဇနကော။ ကရောတီတိ ပုရိသနိမိတ္တေန ဣတ္ထီသု မေထုနဝီတိက္ကမံ ကရောတိ။ ကာရာပေတီတိ ပရံ သမာဒပေတွာ အတ္တနော ဣတ္ထိနိမိတ္တေ ကာရာပေတိ, သော ဒုဝိဓော ဟောတိ – ဣတ္ထိဥဘတောဗျဉ္ဇနကော, ပုရိသဥဘတောဗျဉ္ဇနကောတိ။
တတ္ထ ဣတ္ထိဥဘတောဗျဉ္ဇနကဿ ဣတ္ထိနိမိတ္တံ ပါကဋံ ဟောတိ, ပုရိသနိမိတ္တံ ပဋိစ္ဆန္နံ။ ပုရိသဥဘတောဗျဉ္ဇနကဿ ပုရိသနိမိတ္တံ ပါကဋံ, ဣတ္ထိနိမိတ္တံ ပဋိစ္ဆန္နံ။ ဣတ္ထိဥဘတောဗျဉ္ဇနကဿ ဣတ္ထီသု ပုရိသတ္တံ ကရောန္တဿ ဣတ္ထိနိမိတ္တံ ပဋိစ္ဆန္နံ ဟောတိ, ပုရိသနိမိတ္တံ ပါကဋံ ဟောတိ။ ပုရိသဥဘတောဗျဉ္ဇနကဿ ပုရိသာနံ ဣတ္ထိဘာဝံ ဥပဂစ္ဆန္တဿ ပုရိသနိမိတ္တံ ပဋိစ္ဆန္နံ ဟောတိ, ဣတ္ထိနိမိတ္တံ ပါကဋံ ဟောတိ။ ဣတ္ထိဥဘတောဗျဉ္ဇနကော သယဉ္စ ဂဗ္ဘံ ဂဏှာတိ, ပရဉ္စ ဂဏှာပေတိ။ ပုရိသဥဘတောဗျဉ္ဇနကော ပန သယံ န ဂဏှာတိ, ပရံ ဂဏှာပေတီတိ, ဣဒမေတေသံ နာနာကရဏံ။ ကုရုန္ဒိယံ ပန ဝုတ္တံ – ‘‘ယဒိ ပဋိသန္ဓိယံ ပုရိသလိင်္ဂံ ပဝတ္တေ ဣတ္ထိလိင်္ဂံ နိဗ္ဗတ္တတိ, ယဒိ ပဋိသန္ဓိယံ ဣတ္ထိလိင်္ဂံ ပဝတ္တေ ပုရိသလိင်္ဂံ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၀၇။) [သျ]နိဗ္ဗတ္တတီ’’တိ။ တတ္ထ ဝိစာရဏက္ကမော ဝိတ္ထာရတော အဋ္ဌသာလိနိယာ ဓမ္မသင်္ဂဟဋ္ဌကထာယ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣမဿ ပန ဒုဝိဓဿာပိ ဥဘတောဗျဉ္ဇနကဿ နေဝ ပဗ္ဗဇ္ဇာ အတ္ထိ, န ဥပသမ္ပဒါတိ ဣဒမိဓ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
ဥဘတောဗျဇ္ဇနကဝတ္ထုကထာ နိဋ္ဌိတာ။
အနုပဇ္ဈာယကာဒိဝတ္ထုကထာ
֍ ဋီ ၁၁၇။ တေန ခေါ ပန သမယေနာတိ ယေန သမယေန ဘဂဝတာ သိက္ခာပဒံ အပညတ္တံ ဟောတိ, တေန သမယေန။ အနုပဇ္ဈာယကန္တိ ဥပဇ္ဈံ အဂါဟာပေတွာ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ ဥပဇ္ဈာယဝိရဟိတံ။ ဧဝံ ဥပသမ္ပန္နာ နေဝ ဓမ္မတော န အာမိသတော သင်္ဂဟံ လဘန္တိ, တေ ပရိဟာယန္တိယေဝ, န ဝဍ္ဎန္တိ။ န ဘိက္ခဝေ အနုပဇ္ဈာယကောတိ ဥပဇ္ဈံ အဂါဟာပေတွာ နိရုပဇ္ဈာယကော န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော။ ယော ဥပသမ္ပာဒေယျ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာတိ သိက္ခာပဒပညတ္တိတော ပဋ္ဌာယ ဧဝံ ဥပသမ္ပာဒေန္တဿ အာပတ္တိ ဟောတိ၊ ကမ္မံ ပန န ကုပ္ပတိ။ ကေစိ ကုပ္ပတီတိ ဝဒန္တိ, တံ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ သံဃေန ဥပဇ္ဈာယေနာတိအာဒီသုပိ ဥဘတောဗျဉ္ဇနကုပဇ္ဈာယပရိယောသာနေသု ဧသေဝ နယော။
အနုပဇ္ဈာယကာဒိဝတ္ထုကထာ နိဋ္ဌိတာ။
အပတ္တကာဒိဝတ္ထုကထာ
֍ ဋီ ၁၁၈။ ဟတ္ထေသု ပိဏ္ဍာယ စရန္တီတိ ယော ဟတ္ထေသု ပိဏ္ဍော လဗ္ဘတိ, တဒတ္ထာယ စရန္တိ။ သေယျထာပိ တိတ္ထိယာတိ ယထာ အာဇီဝကနာမကာ တိတ္ထိယာ၊ သူပဗျဉ္ဇနေဟိ မိဿေတွာ ဟတ္ထေသု ဌပိတပိဏ္ဍမေဝ ဟိ တေ ဘုဉ္ဇန္တိ။ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာတိ ဧဝံ ဥပသမ္ပာဒေန္တဿေဝ အာပတ္တိ ဟောတိ, ကမ္မံ ပန န ကုပ္ပတိ။ အစီဝရကာဒိဝတ္ထူသုပိ ဧသေဝ နယော။
ယာစိတကေနာတိ ‘‘ယာဝ ဥပသမ္ပဒံ ကရောမ, တာဝ ဒေထာ’’တိ ယာစိတွာ ဂဟိတေန၊ တာဝကာလိကေနာတိ အတ္ထော။ ဤဒိသေန ဟိ ပတ္တေန ဝါ စီဝရေန ဝါ ပတ္တစီဝရေန ဝါ ဥပသမ္ပာဒေန္တဿေဝ အာပတ္တိ ဟောတိ, ကမ္မံ ပန န ကုပ္ပတိ, တသ္မာ ပရိပုဏ္ဏပတ္တစီဝရောဝ ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော။ သစေ တဿ နတ္ထိ, အာစရိယုပဇ္ဈာယာ စဿ ဒါတုကာမာ ဟောန္တိ, အညေ ဝါ ဘိက္ခူ နိရပေက္ခေဟိ နိဿဇ္ဇိတွာ အဓိဋ္ဌာနုပဂံ ပတ္တစီဝရံ ဒါတဗ္ဗံ။ ပဗ္ဗဇ္ဇာပေက္ခံ ပန ပဏ္ဍုပလာသံ ယာစိတကေနာပိ ပတ္တစီဝရေန ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ, သဘာဂဋ္ဌာနေ ဝိဿာသေန ဂဟေတွာပိ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။
သစေ ပန အပက္ကံ ပတ္တံ စီဝရူပဂါနိ စ ဝတ္ထာနိ ဂဟေတွာ အာဂတော ဟောတိ, ယာဝ ပတ္တော ပစ္စတိ, စီဝရာနိ စ ကရိယန္တိ, တာဝ ဝိဟာရေ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၀၈။) [သျ]ဝသန္တဿ အနာမဋ္ဌပိဏ္ဍပါတံ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ, ထာလကေ ဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ, ပုရေဘတ္တံ သာမဏေရဘာဂသမကော အာမိသဘာဂေါ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သေနာသနဂ္ဂါဟော ပန သလာကဘတ္တဥဒ္ဒေသဘတ္တနိမန္တနာဒီနိ စ န ဝဋ္ဋန္တိ။ ပစ္ဆာဘတ္တမ္ပိ သာမဏေရဘာဂသမော တေလမဓုဖာဏိတာဒိဘေသဇ္ဇဘာဂေါ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ဂိလာနော ဟောတိ, ဘေသဇ္ဇမဿ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ, သာမဏေရဿ ဝိယ စ သဗ္ဗံ ပဋိဇဂ္ဂနကမ္မန္တိ။
အပတ္တကာဒိဝတ္ထုကထာ နိဋ္ဌိတာ။
ဟတ္ထစ္ဆိန္နာဒိဝတ္ထုကထာ
֍ ဋီ ၁၁၉။ ဟတ္ထစ္ဆိန္နာဒိဝတ္ထူသု – ဟတ္ထစ္ဆိန္နောတိ ယဿ ဟတ္ထတလေ ဝါ မဏိဗန္ဓေ ဝါ ကပ္ပရေ ဝါ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဧကော ဝါ ဒွေ ဝါ ဟတ္ထာ ဆိန္နာ ဟောန္တိ။ ပါဒစ္ဆိန္နောတိ ယဿ အဂ္ဂပါဒေ ဝါ ဂေါပ္ဖကေသု ဝါ ဇင်္ဃာယ ဝါ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဧကော ဝါ ဒွေ ဝါ ပါဒါ ဆိန္နာ ဟောန္တိ။ ဟတ္ထပါဒစ္ဆိန္နောတိ ယဿ ဝုတ္တပ္ပကာရေနေဝ စတူသု ဟတ္ထပါဒေသု ဒွေ ဝါ တယော ဝါ သဗ္ဗေ ဝါ ဟတ္ထပါဒါ ဆိန္နာ ဟောန္တိ။ ကဏ္ဏစ္ဆိန္နောတိ ယဿ ကဏ္ဏမူလေ ဝါ ကဏ္ဏသက္ခလိကာယ ဝါ ဧကော ဝါ ဒွေ ဝါ ကဏ္ဏာ ဆိန္နာ ဟောန္တိ။ ယဿ ပန ကဏ္ဏာဝိဒ္ဓေ ဆိဇ္ဇန္တိ, သက္ကာ စ ဟောတိ သံဃာဋေတုံ, သော ကဏ္ဏံ သံဃာဋေတွာ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ နာသစ္ဆိန္နောတိ ယဿ အဇပဒကေ ဝါ အဂ္ဂေ ဝါ ဧကပုဋေ ဝါ ယတ္ထ ကတ္ထစိ နာသာ ဆိန္နာ ဟောတိ။ ယဿ ပန နာသိကာ သက္ကာ ဟောတိ သန္ဓေတုံ, သော တံ ဖာသုကံ ကတွာ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ ကဏ္ဏနာသစ္ဆိန္နော ဥဘယဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ အင်္ဂုလိစ္ဆိန္နောတိ ယဿ နခသေသံ အဒဿေတွာ ဧကာ ဝါ ဗဟူ ဝါ အင်္ဂုလိယော ဆိန္နာ ဟောန္တိ။ ယဿ ပန သုတ္တတန္တုမတ္တမ္ပိ နခသေသံ ပညာယတိ, တံ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အဠစ္ဆိန္နောတိ ယဿ စတူသု အင်္ဂုဋ္ဌကေသု အင်္ဂုလိယံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဧကော ဝါ ဗဟူ ဝါ အင်္ဂုဋ္ဌကာ ဆိန္နာ ဟောန္တိ။ ကဏ္ဍရစ္ဆိန္နောတိ ယဿ ကဏ္ဍရနာမကာ မဟာနှာရူ ပုရတော ဝါ ပစ္ဆတော ဝါ ဆိန္နာ ဟောန္တိ၊ ယေသု ဧကဿပိ ဆိန္နတ္တာ အဂ္ဂပါဒေန ဝါ စင်္ကမတိ, မူလေန ဝါ စင်္ကမတိ, န ဝါ ပါဒံ ပတိဋ္ဌာပေတုံ သက္ကောတိ။
ဖဏဟတ္ထကောတိ ယဿ ဝဂ္ဂုလိပက္ခကာ ဝိယ အင်္ဂုလိယော သမ္ဗဒ္ဓါ ဟောန္တိ၊ ဧတံ ပဗ္ဗာဇေတုကာမေန အင်္ဂုလန္တရိကာယော ဖာလေတွာ သဗ္ဗံ အန္တရစမ္မံ အပနေတွာ ဖာသုကံ ကတွာ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ ယဿပိ ဆ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၀၉။) [သျ]အင်္ဂုလိယော ဟောန္တိ, တံ ပဗ္ဗာဇေတုကာမေန အဓိကအင်္ဂုလိံ ဆိန္ဒိတွာ ဖာသုကံ ကတွာ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။
ခုဇ္ဇောတိ ယော ဥရဿ ဝါ ပိဋ္ဌိယာ ဝါ ပဿဿ ဝါ နိက္ခန္တတ္တာ ခုဇ္ဇသရီရော။ ယဿ ပန ကိဉ္စိ ကိဉ္စိ အင်္ဂပစ္စင်္ဂံ ဤသကံ ဝင်္ကံ, တံ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ မဟာပုရိသော ဧဝ ဟိ ဗြဟ္မုဇ္ဇုဂတ္တော, အဝသေသော သတ္တော အခုဇ္ဇော နာမ နတ္ထိ။
ဝါမနောတိ ဇင်္ဃဝါမနော ဝါ ကဋိဝါမနော ဝါ ဥဘယဝါမနော ဝါ။ ဇင်္ဃဝါမနဿ ကဋိတော ပဋ္ဌာယ ဟေဋ္ဌိမကာယော ရဿော ဟောတိ, ဥပရိမကာယော ပရိပုဏ္ဏော။ ကဋိဝါမနဿ ကဋိတော ပဋ္ဌာယ ဥပရိမကာယော ရဿော ဟောတိ, ဟေဋ္ဌိမကာယော ပရိပုဏ္ဏော။ ဥဘယဝါမနဿ ဥဘောပိ ကာယာ ရဿာ ဟောန္တိ, ယေသံ ရဿတ္တာ ဘူတာနံ ဝိယ ပရိဝဋုမော မဟာကုစ္ဆိဃဋသဒိသော အတ္တဘာဝေါ ဟောတိ, တံ တိဝိဓမ္ပိ ပဗ္ဗာဇေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။
ဂလဂဏ္ဍီတိ ယဿ ကုမ္ဘဏ္ဍံ ဝိယ ဂလေ ဂဏ္ဍော ဟောတိ။ ဒေသနာမတ္တမေဝ စေတံ, ယသ္မိံ ကိသ္မိဉ္စိ ပန ပဒေသေ ဂဏ္ဍေ သတိ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ တတ္ထ ဝိနိစ္ဆယော – ‘‘န ဘိက္ခဝေ ပဉ္စဟိ အာဗာဓေဟိ ဖုဋ္ဌော ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော’’တိ ဧတ္ထ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ လက္ခဏာဟတကသာဟတလိခိတကေသု ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ, တံ ‘‘န ဘိက္ခဝေ လက္ခဏာဟတော’’တိအာဒီသု ဝုတ္တမေဝ။
သီပဒီတိ ဘာရပါဒေါ ဝုစ္စတိ။ ယဿ ပါဒေါ ထူလော ဟောတိ သဉ္ဇာတပိဠကော ခရော, သော န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ ယဿ ပန န တာဝ ခရဘာဝံ ဂဏှာတိ, သက္ကာ ဟောတိ ဥပနာဟံ ဗန္ဓိတွာ ဥဒကအာဝါဋေ ပဝေသေတွာ ဥဒကဝါလိကာယ ပူရေတွာ ယထာ သိရာ ပညာယန္တိ, ဇင်္ဃာ စ တေလနာဠိကာ ဝိယ ဟောတိ, ဧဝံ မိလာပေတုံ သက္ကာ, တဿ ပါဒံ ဤဒိသံ ကတွာ တံ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပုန ဝဍ္ဎတိ, ဥပသမ္ပာဒေန္တေနာပိ တထာ ကတွာဝ ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော။
ပါပရောဂီတိ အရိသဘဂန္ဒရပိတ္တသေမှကာသသောသာဒီသု ယေန ကေနစိ ရောဂေန နိစ္စာတုရော အတေကိစ္ဆရောဂေါ ဇေဂုစ္ဆော အမနာပေါ၊ အယံ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။
ပရိသဒူသကောတိ ယော အတ္တနော ဝိရူပတာယ ပရိသံ ဒူသေတိ၊ အတိဒီဃော ဝါ ဟောတိ အညေသံ သီသပ္ပမာဏနာဘိပ္ပဒေသော,
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၁၀။) [သျ]အတိရဿော ဝါ ဥဘယဝါမနဘူတရူပံ ဝိယ, အတိကာဠော ဝါ ဈာပိတခေတ္တေ ခါဏုကော ဝိယ, အစ္စောဒါတော ဝါ ဒဓိတက္ကာဒီဟိ ပမဇ္ဇိတမဋ္ဌတမ္ဗလောဟဝဏ္ဏော, အတိကိသော ဝါ မန္ဒမံသလောဟိတော အဋ္ဌိသိရာစမ္မသရီရော ဝိယ, အတိထူလော ဝါ ဘာရိယမံသော, မဟောဒရော ဝါ မဟာဘူတသဒိသော, အတိမဟန္တသီသော ဝါ ပစ္ဆိံ သီသေ ကတွာ ဌိတော ဝိယ, အတိခုဒ္ဒကသီသော ဝါ သရီရဿ အနနုရူပေန အတိခုဒ္ဒကေန သီသေန သမန္နာဂတော, ကူဋကူဋသီသော ဝါ တာလဖလပိဏ္ဍိသဒိသေန သီသေန သမန္နာဂတော, သိခရသီသော ဝါ ဥဒ္ဓံ အနုပုဗ္ဗတနုကေန သီသေန သမန္နာဂတော, နာဠိသီသော ဝါ မဟာဝေဠုပဗ္ဗသဒိသေန သီသေန သမန္နာဂတော, ကပ္ပသီသော ဝါ ပဗ္ဘာရသီသော ဝါ စတူသု ပဿေသု ယေန ကေနစိ ပဿေန ဩဏတေန သီသေန သမန္နာဂတော, ဝဏသီသော ဝါ ပူတိသီသော ဝါ ကဏ္ဏိကကေသော ဝါ ပါဏကေဟိ ခါယိတကေဒါရေ သဿသဒိသေဟိ တဟိံ တဟိံ ဥဋ္ဌိတေဟိ ကေသေဟိ သမန္နာဂတော, နိလ္လောမသီသော ဝါ ထူလထဒ္ဓကေသော ဝါ တာလဟီရသဒိသေဟိ ကေသေဟိ သမန္နာဂတော, ဇာတိပလိတေဟိ ပဏ္ဍရသီသော ဝါ ပကတိတမ္ဗကေသော ဝါ အာဒိတ္တေဟိ ဝိယ ကေသေဟိ သမန္နာဂတော, အာဝဋ္ဋသီသော ဝါ ဂုန္နံ သရီရေ အာဝဋ္ဋသဒိသေဟိ ဥဒ္ဓဂ္ဂေဟိ ကေသာဝဋ္ဋေဟိ သမန္နာဂတော, သီသလောမေဟိ သဒ္ဓိံ ဧကာဗဒ္ဓဘမုကလောမော ဝါ ဇာလဗဒ္ဓေန ဝိယ နလာဋေန သမန္နာဂတော။
သမ္ဗဒ္ဓဘမုကော ဝါ နိလ္လောမဘမုကော ဝါ မက္ကဋဘမုကော ဝါ အတိမဟန္တက္ခိ ဝါ အတိခုဒ္ဒကက္ခိ ဝါ မဟိံသစမ္မေ ဝါသိကောဏေန ပဟရိတွာ ကတဆိဒ္ဒသဒိသေဟိ အက္ခီဟိ သမန္နာဂတော, ဝိသမက္ခိ ဝါ ဧကေန မဟန္တေန ဧကေန ခုဒ္ဒကေန အက္ခိနာ သမန္နာဂတော, ဝိသမစက္ကလော ဝါ ဧကေန ဥဒ္ဓံ ဧကေန အဓောတိ ဧဝံ ဝိသမဇာတေဟိ အက္ခိစက္ကလေဟိ သမန္နာဂတော, ကေကရော ဝါ ဂမ္ဘီရက္ခိ ဝါ ယဿ ဂမ္ဘီရေ ဥဒပါနေ ဥဒကတာရကာ ဝိယ အက္ခိတာရကာ ပညာယန္တိ၊ နိက္ခန္တက္ခိ ဝါ ယဿ ကက္ကဋကဿေဝ အက္ခိတာရကာ နိက္ခန္တာ ဟောန္တိ၊ ဟတ္ထိကဏ္ဏော ဝါ မဟတီဟိ ကဏ္ဏသက္ခလိကာဟိ သမန္နာဂတော, မူသိကကဏ္ဏော ဝါ ဇဋုကကဏ္ဏော ဝါ ခုဒ္ဒိကာဟိ ကဏ္ဏသက္ခလိကာဟိ သမန္နာဂတော, ဆိဒ္ဒမတ္တကဏ္ဏော ဝါ ယဿ ဝိနာ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၁၁။) [သျ]ကဏ္ဏသက္ခလိကာဟိ ကဏ္ဏဆိဒ္ဒမတ္တမေဝ ဟောတိ၊ အဝိဒ္ဓကဏ္ဏော ဝါ ယောနကဇာတိကော ပန ပရိသဒူသကော န ဟောတိ၊ သဘာဝေါယေဝ ဟိ သော တဿ ကဏ္ဏဘဂန္ဒရိကော ဝါ နိစ္စပူတိနာ ကဏ္ဏေန သမန္နာဂတော, ဂဏ္ဍကဏ္ဏော ဝါ သဒါပဂ္ဃရိတပုဗ္ဗေန ကဏ္ဏေန သမန္နာဂတော, ဋင်္ကိတကဏ္ဏော ဝါ ဂေါဘတ္တနာဠိကာယ အဂ္ဂသဒိသေဟိ ကဏ္ဏေဟိ သမန္နာဂတော, အတိပိင်္ဂလက္ခိ ဝါ မဓုပိင်္ဂလံ ပန ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ နိပ္ပခုမက္ခိ ဝါ အဿုပဂ္ဃရဏက္ခိ ဝါ ပုပ္ဖိတက္ခိ ဝါ အက္ခိပါကေန သမန္နာဂတက္ခိ ဝါ။
အတိမဟန္တနာသိကော ဝါ အတိခုဒ္ဒကနာသိကော ဝါ စိပိဋနာသိကော ဝါ မဇ္ဈေ အပ္ပတိဋ္ဌဟိတွာ ဧကပဿေ ဌိတဝင်္ကနာသိကော ဝါ, ဒီဃနာသိကော ဝါ သုကတုဏ္ဍသဒိသာယ ဇိဝှါယ လေဟိတုံ သက္ကုဏေယျာယ နာသိကာယ သမန္နာဂတော, နိစ္စပဂ္ဃရိတသိင်္ဃာဏိကနာသော ဝါ။
မဟာမုခေါ ဝါ ယဿ ပဋင်္ဂမဏ္ဍူကဿေဝ မုခနိမိတ္တံယေဝ မဟန္တံ ဟောတိ, မုခံ ပန လာဗုသဒိသံ အတိခုဒ္ဒကံ, ဘိန္နမုခေါ ဝါ ဝင်္ကမုခေါ ဝါ မဟာဩဋ္ဌော ဝါ ဥက္ခလိမုခဝဋ္ဋိသဒိသေဟိ ဩဋ္ဌေဟိ သမန္နာဂတော, တနုကဩဋ္ဌော ဝါ ဘေရိစမ္မသဒိသေဟိ ဒန္တေ ပိဒဟိတုံ အသမတ္ထေဟိ ဩဋ္ဌေဟိ သမန္နာဂတော, မဟာဓရောဋ္ဌော ဝါ တနုကဥတ္တရောဋ္ဌော ဝါ တနုကအဓရောဋ္ဌော ဝါ မဟာဥတ္တရောဋ္ဌော ဝါ ဩဋ္ဌဆိန္နကော ဝါ ဧဠမုခေါ ဝါ ဥပ္ပက္ကမုခေါ ဝါ သင်္ခတုဏ္ဍကော ဝါ ဗဟိသေတေဟိ အန္တော အတိရတ္တေဟိ ဩဋ္ဌေဟိ သမန္နာဂတော, ဒုဂ္ဂန္ဓကုဏပမုခေါ ဝါ။
မဟာဒန္တော ဝါ အဋ္ဌကဒန္တသဒိသေဟိ ဒန္တေဟိ သမန္နာဂတော အသုရဒန္တော ဝါ ဟေဋ္ဌာ ဝါ ဥပရိ ဝါ ဗဟိနိက္ခန္တဒန္တော, ယဿ ပန သက္ကာ ဟောတိ ဩဋ္ဌေဟိ ပိဒဟိတုံ ကထေန္တဿေဝ ပညာယတိ နော အကထေန္တဿ, တံ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ပူတိဒန္တော ဝါ နိဒ္ဒန္တော ဝါ ယဿ ပန ဒန္တန္တရေ ကလန္ဒကဒန္တော ဝိယ သုခုမဒန္တော ဟောတိ, တံ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။
မဟာဟနုကော ဝါ ဂေါဟနုသဒိသေန ဟနုနာ သမန္နာဂတော, ဒီဃဟနုကော ဝါ စိပိဋဟနုကော ဝါ အန္တောပဝိဋ္ဌေန ဝိယ အတိရဿေန ဟနုကေန သမန္နာဂတော, ဘိန္နဟနုကော ဝါ ဝင်္ကဟနုကော ဝါ နိမ္မဿုဒါဌိကော ဝါ ဘိက္ခုနိသဒိသမုခေါ ဒီဃဂလော ဝါ ဗကဂလသဒိသေန ဂလေန သမန္နာဂတော, ရဿဂလော ဝါ အန္တောပဝိဋ္ဌေန ဝိယ ဂလေန သမန္နာဂတော, ဘိန္နဂလော ဝါ ဘဋ္ဌအံသကူဋော ဝါ အဟတ္ထော ဝါ ဧကဟတ္ထော ဝါ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၁၂။) [သျ]အတိရဿဟတ္ထော ဝါ အတိဒီဃဟတ္ထော ဝါ ဘိန္နဥရော ဝါ ဘိန္နပိဋ္ဌိ ဝါ ကစ္ဆုဂတ္တော ဝါ ကဏ္ဍုဂတ္တော ဝါ ဒဒ္ဒုဂတ္တော ဝါ ဂေါဓာဂတ္တော ဝါ, ယဿ ဂေါဓာယ ဝိယ ဂတ္တတော စုဏ္ဏာနိ ပတန္တိ, သဗ္ဗဉ္စေတံ ဝိရူပကရဏံ သန္ဓာယ ဝိတ္ထာရိကဝသေန ဝုတ္တံ။ ဝိနိစ္ဆယော ပနေတ္ထ ‘‘န ဘိက္ခဝေ ပဉ္စဟိ အာဗာဓေဟီ’’တိ ဧတ္ထ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။
ဘဋ္ဌကဋိကော ဝါ မဟာအာနိသဒေါ ဝါ ဥဒ္ဓနကူဋသဒိသေဟိ အာနိသဒမံသေဟိ အစ္စုဂ္ဂတေဟိ သမန္နာဂတော, မဟာဦရုကော ဝါ ဝါတဏ္ဍိကော ဝါ မဟာဇာဏုကော ဝါ သံဃဋ္ဋနဇာဏုကော ဝါ ဒီဃဇင်္ဃော ဝါ ယဋ္ဌိသဒိသဇင်္ဃော ဝိကဋော ဝါ ပဏှော ဝါ ဥဗ္ဗဒ္ဓပိဏ္ဍိကော ဝါ, သော ဒုဝိဓော ဟေဋ္ဌာ ဩရုဠှာဟိ ဝါ ဥပရိ အာရုဠှာဟိ ဝါ မဟတီဟိ ဇင်္ဃပိဏ္ဍိကာဟိ သမန္နာဂတော, မဟာဇင်္ဃော ဝါ ထူလဇင်္ဃပိဏ္ဍိကော ဝါ မဟာပါဒေါ ဝါ မဟာပဏှိ ဝါ ပိဋ္ဌိကပါဒေါ ဝါ ပါဒဝေမဇ္ဈတော ဥဋ္ဌိတဇင်္ဃော ဝင်္ကပါဒေါ ဝါ သော ဒုဝိဓော – အန္တော ဝါ ဗဟိ ဝါ ပရိဝတ္တပါဒေါ ဂဏ္ဌိကင်္ဂုလိ ဝါ သိင်္ဂိဝေရဖဏသဒိသာဟိ အင်္ဂုလီဟိ သမန္နာဂတော, အန္ဓနခေါ ဝါ ကာဠဝဏ္ဏေဟိ ပူတိနခေဟိ သမန္နာဂတော, သဗ္ဗောပိ ဧသ ပရိသဒူသကော။ ဧဝရူပေါ ပရိသဒူသကော န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။
ကာဏောတိ ပသန္နန္ဓော ဝါ ဟောတု ပုပ္ဖါဒီဟိ ဝါ ဥပဟတပသာဒေါ။ ယော ဒွီဟိ ဝါ ဧကေန ဝါ အက္ခိနာ န ပဿတိ, သော န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ မဟာပစ္စရိယံ ပန ဧကက္ခိကာဏော ကာဏောတိ ဝုတ္တော, ဒွိအက္ခိကာဏော အန္ဓေန သင်္ဂဟိတော။ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ဇစ္စန္ဓော အန္ဓောတိ ဝုတ္တော, တသ္မာ ဥဘယမ္ပိ ပရိယာယေန ယုဇ္ဇတိ။ ကုဏီတိ ဟတ္ထကုဏီ ဝါ ပါဒကုဏီ ဝါ အင်္ဂုလိကုဏီ ဝါ၊ ယဿ ဧတေသု ဟတ္ထာဒီသု ယံကိဉ္စိ ဝင်္ကံ ပညာယတိ, သော ကုဏီ နာမ။ ခဉ္ဇောတိ နတဇာဏုကော ဝါ ဘိန္နဇင်္ဃော ဝါ မဇ္ဈေ သင်္ကုဋိတပါဒတ္တာ ကုဏ္ဍပါဒကော ဝါ ပိဋ္ဌိပါဒမဇ္ဈေန စင်္ကမန္တော အဂ္ဂေ သင်္ကုဋိတပါဒတ္တာ ကုဏ္ဍပါဒကော ဝါ ပိဋ္ဌိပါဒဂ္ဂေန စင်္ကမန္တော အဂ္ဂပါဒေနေဝ စင်္ကမနခဉ္ဇော ဝါ ပဏှိကာယ စင်္ကမနခဉ္ဇော ဝါ ပါဒဿ ဗာဟိရန္တေန စင်္ကမနခဉ္ဇော ဝါ ပါဒဿ အဗ္ဘန္တရန္တေန စင်္ကမနခဉ္ဇော ဝါ ဂေါပ္ဖကာနံ ဥပရိ ဘဂ္ဂတ္တာ သကလေန ပိဋ္ဌိပါဒေန စင်္ကမနခဉ္ဇော ဝါ၊ သဗ္ဗောပေသ ခဉ္ဇောယေဝ, သော န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၁၃။) [သျ]ပက္ခဟတောတိ ယဿ ဧကော ဟတ္ထော ဝါ ပါဒေါ ဝါ အဍ္ဎသရီရံ ဝါ သုခံ န ဝဟတိ။ ဆိန္နိရိယာပထောတိ ပီဌသပ္ပိ ဝုစ္စတိ။ ဇရာဒုဗ္ဗလောတိ ဇိဏ္ဏဘာဝေန ဒုဗ္ဗလော အတ္တနော စီဝရရဇနာဒိကမ္မံ ကာတုမ္ပိ အသမတ္ထော။ ယော ပန မဟလ္လကောပိ ဗလဝါ ဟောတိ, အတ္တာနံ ပဋိဇဂ္ဂိတုံ သက္ကောတိ, သော ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ အန္ဓောတိ ဇစ္စန္ဓော ဝုစ္စတိ။ မူဂေါတိ ယဿ ဝစီဘေဒေါ နပ္ပဝတ္တတိ၊ ယဿာပိ ပဝတ္တတိ, သရဏဂမနံ ပန ပရိပုဏ္ဏံ ဘာသိတုံ န သက္ကောတိ, တာဒိသံ မမ္မနမ္ပိ ပဗ္ဗာဇေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ယော ပန သရဏဂမနမတ္တံ ပရိပုဏ္ဏံ ဘာသိတုံ သက္ကောတိ, တံ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။
ဗဓိရောတိ ယော သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ န သုဏာတိ။ ယော ပန မဟာသဒ္ဒံ သုဏာတိ, တံ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အန္ဓမူဂါဒယော ဥဘယဒေါသဝသေန ဝုတ္တာ။ ယေသဉ္စ ပဗ္ဗဇ္ဇာ ပဋိက္ခိတ္တာ, ဥပသမ္ပဒါပိ တေသံ ပဋိက္ခိတ္တာဝ။ သစေ ပန တေ သံဃော ဥပသမ္ပာဒေတိ, သဗ္ဗေပိ ဟတ္ထစ္ဆိန္နာဒယော သူပသမ္ပန္နာ, ကာရကသံဃော ပန အာစရိယုပဇ္ဈာယာ စ အာပတ္တိတော န မုစ္စန္တိ။ ဝက္ခတိ စ – ‘‘အတ္ထိ ဘိက္ခဝေ ပုဂ္ဂလော အပ္ပတ္တော ဩသာရဏံ, တဉ္စေ သံဃော ဩသာရေတိ, ဧကစ္စော သုဩသာရိတော, ဧကစ္စော ဒုဩသာရိတော’’တိ တဿတ္ထော အာဂတဋ္ဌာနေယေဝ အာဝိ ဘဝိဿတီတိ။
ဟတ္ထစ္ဆိန္နာဒိဝတ္ထုကထာ နိဋ္ဌိတာ။
အလဇ္ဇီနိဿယဝတ္ထုကထာ
֍ ဋီ ၁၂၀။ အလဇ္ဇီနံ နိဿာယ ဝသန္တီတိ ဥပယောဂတ္ထေ သာမိဝစနံ၊ အလဇ္ဇိပုဂ္ဂလေ နိဿာယ ဝသန္တီတိ အတ္ထော။ ယာဝ ဘိက္ခုသဘာဂတံ ဇာနာမီတိ နိဿယဒါယကဿ ဘိက္ခုနော ဘိက္ခူဟိ သဘာဂတံ လဇ္ဇိဘာဝံ ယာဝ ဇာနာမီတိ အတ္ထော။ တသ္မာ နဝံ ဌာနံ ဂတေန ‘‘ဧဟိ ဘိက္ခု, နိဿယံ ဂဏှာဟီ’’တိ ဝုစ္စမာနေနာပိ စတူဟပဉ္စာဟံ နိဿယဒါယကဿ လဇ္ဇိဘာဝံ ဥပပရိက္ခိတွာ နိဿယော ဂဟေတဗ္ဗော။
သစေ ‘‘ထေရော လဇ္ဇီ’’တိ ဘိက္ခူနံ သန္တိကေ သုတွာ အာဂတဒိဝသေယေဝ ဂဟေတုကာမော ဟောတိ, ထေရော ပန ‘‘အာဂမေဟိ တာဝ, ဝသန္တော ဇာနိဿသီ’’တိ ကတိပါဟံ အာစာရံ ဥပပရိက္ခိတွာ နိဿယံ ဒေတိ, ဝဋ္ဋတိ။ ပကတိယာ နိဿယဂ္ဂဟဏဋ္ဌာနံ ဂတေန တဒဟေဝ ဂဟေတဗ္ဗော, ဧကဒိဝသမ္ပိ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၁၄။) [သျ]ပရိဟာရော နတ္ထိ။ သစေ ပဌမယာမေ အာစရိယဿ ဩကာသော နတ္ထိ, ဩကာသံ အလဘန္တော ‘‘ပစ္စူသသမယေ ဂဟေဿာမီ’’တိ သယတိ, အရုဏံ ဥဂ္ဂတမ္ပိ န ဇာနာတိ, အနာပတ္တိ။ သစေ ပန ‘‘ဂဏှိဿာမီ’’တိ အာဘောဂံ အကတွာ သယတိ, အရုဏုဂ္ဂမနေ ဒုက္ကဋံ။ အဂတပုဗ္ဗံ ဌာနံ ဂတေန ဒွေ တီဏိ ဒိဝသာနိ ဝသိတွာ ဂန္တုကာမေန အနိဿိတေန ဝသိတဗ္ဗံ။ ‘‘သတ္တာဟံ ဝသိဿာမီ’’တိ အာလယံ ကရောန္တေန ပန နိဿယော ဂဟေတဗ္ဗော။ သစေ ထေရော ‘‘ကိံ သတ္တာဟံ ဝသန္တဿ နိဿယေနာ’’တိ ဝဒတိ, ပဋိက္ခိတ္တကာလတော ပဋ္ဌာယ လဒ္ဓပရိဟာရော ဟောတိ။
အလဇ္ဇီနိဿယဝတ္ထုကထာ နိဋ္ဌိတာ။
ဂမိကာဒိနိဿယဝတ္ထုကထာ
֍ ဋီ ၁၂၁။ နိဿယကရဏီယောတိ ကရဏီယနိဿယော, ကရဏီယော မယာ နိဿယော၊ ဂဟေတဗ္ဗောတိ အတ္ထော။ နိဿယံ အလဘမာနေနာတိ အတ္တနာ သဒ္ဓိံ အဒ္ဓါနမဂ္ဂပ္ပဋိပန္နေသု နိဿယဒါယကေ အသတိ နိဿယံ န လဘတိ နာမ။ ဧဝံ အလဘန္တေန အနိဿိတေန ဗဟူနိပိ ဒိဝသာနိ ဂန္တဗ္ဗံ။ သစေ ပုဗ္ဗေပိ နိဿယံ ဂဟေတွာ ဝုတ္ထပုဗ္ဗံ ကဉ္စိ အာဝါသံ ပဝိသတိ, ဧကရတ္တံ ဝသန္တေနာပိ နိဿယော ဂဟေတဗ္ဗော။ အန္တရာမဂ္ဂေ ဝိဿမန္တော ဝါ သတ္ထံ ပရိယေသန္တော ဝါ ကတိပါဟံ ဝသတိ, အနာပတ္တိ။ အန္တောဝဿေ ပန နိဗဒ္ဓဝါသံ ဝသိတဗ္ဗံ, နိဿယော စ ဂဟေတဗ္ဗော။ နာဝါယ ဂစ္ဆန္တဿ ပန ဝဿာနေ အာဂတေပိ နိဿယံ အလဘန္တဿ အနာပတ္တိ။
ယာစိယမာနေနာတိ တေန ဂိလာနေန ယာစိယမာနေန အနိဿိတေန ဝသိတဗ္ဗံ။ သစေ ‘‘ယာစာဟိ မ’’န္တိ ဝုစ္စမာနောပိ ဂိလာနော မာနေန န ယာစတိ, ဂန္တဗ္ဗံ။
ဖာသု ဟောတီတိ သမထဝိပဿနာနံ ပဋိလာဘဝသေန ဖာသု ဟောတိ။ ဣမဉှိ ပရိဟာရံ နေဝ သောတာပန္နော န သကဒါဂါမီ အနာဂါမီ အရဟန္တော လဘန္တိ၊ န ထာမဂတဿ သမာဓိနော ဝါ ဝိပဿနာယ ဝါ လာဘီ, ဝိဿဋ္ဌကမ္မဋ္ဌာနေ ပန ဗာလပုထုဇ္ဇနေ ကထာဝ နတ္ထိ။ ယဿ ခေါ ပန သမထော ဝါ ဝိပဿနာ ဝါ တရုဏော ဟောတိ, အယံ ဣမံ ပရိဟာရံ လဘတိ, ပဝါရဏသင်္ဂဟောပိ ဧတဿေဝ အနုညာတော။ တသ္မာ ဣမိနာ ပုဂ္ဂလေန အာစရိယေ ပဝါရေတွာ ဂတေပိ ‘‘ယဒါ ပတိရူပေါ နိဿယဒါယကော အာဂစ္ဆိဿတိ, တဿ နိဿာယ ဝသိဿာမီ’’တိ အာဘောဂံ ကတွာ ပုန
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၁၅။) [သျ]ယာဝ အာသာဠှီပုဏ္ဏမာ, တာဝ အနိဿိတေန ဝတ္ထုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန အာသာဠှီမာသေ အာစရိယော နာဂစ္ဆတိ, ယတ္ထ နိဿယော လဗ္ဘတိ, တတ္ထ ဂန္တဗ္ဗံ။
֍ ဋီ ၁၂၂။ ဂေါတ္တေနပိ အနုဿာဝေတုန္တိ မဟာကဿပဿ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခောတိ ဧဝံ ဂေါတ္တံ ဝတွာ အနုဿာဝေတုံ အနုဇာနာမီတိ အတ္ထော။
֍ ဋီ ၁၂၃။ ဒွေ ဧကာနုဿာဝနေတိ ဒွေ ဧကတော အနုဿာဝနေ၊ ဧကေန ဧကဿ အညေန ဣတရဿာတိ ဧဝံ ဒွီဟိ ဝါ အာစရိယေဟိ ဧကေန ဝါ ဧကက္ခဏေ ကမ္မဝါစံ အနုဿာဝေန္တေဟိ ဥပသမ္ပာဒေတုံ အနုဇာနာမီတိ အတ္ထော။
ဒွေ တယော ဧကာနုဿာဝနေ ကာတုံ တဉ္စ ခေါ ဧကေန ဥပဇ္ဈာယေနာတိ ဒွေ ဝါ တယော ဝါ ဇနေ ပုရိမနယေနေဝ ဧကတော အနုဿာဝနေ ကာတုံ အနုဇာနာမိ၊ တဉ္စ ခေါ အနုဿာဝနကိရိယံ ဧကေန ဥပဇ္ဈာယေန အနုဇာနာမီတိ အတ္ထော။ တသ္မာ ဧကေန အာစရိယေန ဒွေ ဝါ တယော ဝါ အနုဿာဝေတဗ္ဗာ။ ဒွီဟိ ဝါ တီဟိ ဝါ အာစရိယေဟိ ဝိသုံ ဝိသုံ ဧကေန ဧကဿာတိ ဧဝံ ဧကပ္ပဟာရေနေဝ ဒွေ တိဿော ဝါ ကမ္မဝါစာ ကာတဗ္ဗာ။ သစေ ပန နာနာစရိယာ နာနုပဇ္ဈာယာ ဟောန္တိ, တိဿတ္ထေရော သုမနတ္ထေရဿ သဒ္ဓိဝိဟာရိကံ, သုမနတ္ထေရော တိဿတ္ထေရဿ သဒ္ဓိဝိဟာရိကံ အနုဿာဝေတိ, အညမညဉ္စ ဂဏပူရကာ ဟောန္တိ, ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန နာနာဥပဇ္ဈာယာ ဟောန္တိ, ဧကော အာစရိယော ဟောတိ, ‘‘နတွေဝ နာနုပဇ္ဈာယေနာ’’တိ ပဋိက္ခိတ္တတ္တာ န ဝဋ္ဋတိ။ ဣဒံ သန္ဓာယ ဟိ ဧသ ပဋိက္ခေပေါ။
ဂမိကာဒိနိဿယဝတ္ထုကထာ နိဋ္ဌိတာ။
ဥပသမ္ပဒါဝိဓိကထာ
֍ ဋီ ၁၂၆။ ပဌမံ ဥပဇ္ဈံ ဂါဟာပေတဗ္ဗောတိ ဧတ္ထ ဝဇ္ဇာဝဇ္ဇံ ဥပနိဇ္ဈာယတီတိ ဥပဇ္ဈာ, တံ ဥပဇ္ဈံ၊ ‘‘ဥပဇ္ဈာယော မေ ဘန္တေ ဟောဟီ’’တိ ဧဝံ ဝဒါပေတွာ ဂါဟာပေတဗ္ဗော။ ဝိတ္ထာယန္တီတိ ဝိတ္ထဒ္ဓဂတ္တာ ဟောန္တိ။ ယံ ဇာတန္တိ ယံ တဝ သရီရေ ဇာတံ နိဗ္ဗတ္တံ ဝိဇ္ဇမာနံ, တံ သံဃမဇ္ဈေ ပုစ္ဆန္တေ သန္တံ အတ္ထီတိ ဝတ္တဗ္ဗန္တိအာဒိ။ ဥလ္လုမ္ပတု မန္တိ ဥဒ္ဓရတု မံ။
ဥပသမ္ပဒါဝိဓိကထာ နိဋ္ဌိတာ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၁၆။) [သျ]စတ္တာရောနိဿယာဒိကထာ
֍ ဋီ ၁၂၈။ တာဝဒေဝါတိ ဥပသမ္ပန္နသမနန္တရမေဝ။ ဆာယာ မေတဗ္ဗာတိ ဧကပေါရိသာ ဝါ ဒွိပေါရိသာ ဝါတိ ဆာယာ မေတဗ္ဗာ။ ဥတုပ္ပမာဏံ အာစိက္ခိတဗ္ဗန္တိ ‘‘ဝဿာနော ဟေမန္တော ဂိမှော’’တိ ဧဝံ ဥတုပ္ပမာဏံ အာစိက္ခိတဗ္ဗံ။ ဧတ္ထ စ ဥတုယေဝ ဥတုပ္ပမာဏံ။ သစေ ဝဿာနာဒယော အပရိပုဏ္ဏာ ဟောန္တိ, ယတ္တကေဟိ ဒိဝသေဟိ ယဿ ယော ဥတု အပရိပုဏ္ဏော, တေ ဒိဝသေ သလ္လက္ခေတွာ သော ဒိဝသဘာဂေါ အာစိက္ခိတဗ္ဗော။ အထ ဝါ ‘‘အယံ နာမ ဥတု, သော စ ခေါ ပရိပုဏ္ဏော ဝါ အပရိပုဏ္ဏော ဝါ’’တိ ဧဝံ ဥတုပ္ပမာဏံ အာစိက္ခိတဗ္ဗံ။ ‘‘ပုဗ္ဗဏှော ဝါ သာယနှော ဝါ’’တိ ဧဝံ ဒိဝသဘာဂေါ အာစိက္ခိတဗ္ဗော။ သင်္ဂီတီတိ ဣဒမေဝ သဗ္ဗံ ဧကတော ကတွာ ‘‘တွံ ကိံ လဘသိ, ကာ တေ ဆာယာ, ကိံ ဥတုပ္ပမာဏံ, ကော ဒိဝသဘာဂေါ’’တိ ပုဋ္ဌော ‘‘ဣဒံ နာမ လဘာမိ – ဝဿံ ဝါ ဟေမန္တံ ဝါ ဂိမှံ ဝါ, အယံ မေ ဆာယာ, ဣဒံ ဥတုပ္ပမာဏံ, အယံ ဒိဝသဘာဂေါတိ ဝဒေယျာသီ’’တိ ဧဝံ အာစိက္ခိတဗ္ဗံ။
֍ ဋီ ၁၂၉။ ဩဟာယာတိ ဆဍ္ဍေတွာ။ ဒုတိယံ ဒါတုန္တိ ဥပသမ္ပဒမာဠကတော ပရိဝေဏံ ဂစ္ဆန္တဿ ဒုတိယကံ ဒါတုံ အနုဇာနာမိ, စတ္တာရိ စ အကရဏီယာနိ အာစိက္ခိတုန္တိ အတ္ထော။ ပဏ္ဍုပလာသောတိ ပဏ္ဍုဝဏ္ဏော ပတ္တော။ ဗန္ဓနာ ပဝုတ္တောတိ ဝဏ္ဋတော ပတိတော။ အဘဗ္ဗော ဟရိတတ္ထာယာတိ ပုန ဟရိတော ဘဝိတုံ အဘဗ္ဗော။ ပုထုသိလာတိ မဟာသိလာ။
֍ ဋီ ၁၃၀။ အလဗ္ဘမာနာယ သာမဂ္ဂိယာ အနာပတ္တိ သမ္ဘောဂေ သံဝါသေတိ ယာဝ တဿ ဥက္ခေပနီယကမ္မကရဏတ္ထာယ သာမဂ္ဂီ န လဗ္ဘတိ, တာဝ တေန သဒ္ဓိံ သမ္ဘောဂေ စ ဥပေါသထပဝါရဏာဒိကရဏဘေဒေ သံဝါသေ စ အနာပတ္တီတိ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ မဟာဝိဘင်္ဂေ ဝုတ္တာနုသာရေန သုဝိညေယျတ္တာ ပါကဋမေဝါတိ။
စတ္တာရောနိဿယာဒိကထာ နိဋ္ဌိတာ။
သမန္တပါသာဒိကာယ ဝိနယသံဝဏ္ဏနာယ
ဒွါသတ္တတိအဓိကဝတ္ထုသတပဋိမဏ္ဍိတဿ မဟာခန္ဓကဿ
အတ္ထဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
မဟာခန္ဓကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၁၇။) [သျ]၂။ ဥပေါသထက္ခန္ဓကံ
သန္နိပါတာနုဇာနနာဒိကထာ
֍ ဋီ ၁၃၂။ ဥပေါသထက္ခန္ဓကေ – အညတိတ္ထိယာတိ ဧတ္ထ တိတ္ထံ ဝုစ္စတိ လဒ္ဓိ၊ အညံ တိတ္ထံ အညတိတ္ထံ၊ အညတိတ္ထံ ဧတေသံ အတ္ထီတိ အညတိတ္ထိယာ၊ ဣတော အညလဒ္ဓိကာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဓမ္မံ ဘာသန္တီတိ ယံ တေသံ ကတ္တဗ္ဗာကတ္တဗ္ဗံ, တံ ကထေန္တိ။ တေ လဘန္တီတိ တေ မနုဿာ လဘန္တိ။ မူဂသူကရာတိ ထူလသရီရသူကရာ။
֍ ဋီ ၁၃၅။ အနဇ္ဈာပန္နော ဝါ ဟောတိ အာပဇ္ဇိတွာ ဝါ ဝုဋ္ဌိတောတိ ဧတ္ထ ယံ အာပတ္တိံ ဘိက္ခု အနဇ္ဈာပန္နော ဝါ ဟောတိ, အာပဇ္ဇိတွာ ဝါ ဝုဋ္ဌိတော, အယံ အသန္တီ နာမ အာပတ္တီတိ ဧဝမတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သမ္ပဇာနမုသာဝါဒေ ကိံ ဟောတီတိ ယွာယံ သမ္ပဇာနမုသာဝါဒေါ အဿ ဟောတီတိ ဝုတ္တော, သော အာပတ္တိတော ကိံ ဟောတိ, ကတရာ အာပတ္တိ ဟောတီတိ အတ္ထော။ ဒုက္ကဋံ ဟောတီတိ ဒုက္ကဋာပတ္တိ ဟောတိ၊ သာ စ ခေါ န မုသာဝါဒလက္ခဏေန၊ ဘဂဝတော ပန ဝစနေန ဝစီဒွါရေ အကိရိယသမုဋ္ဌာနာ အာပတ္တိ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဝက္ခတိ ဟိ –
‘‘အနာလပန္တော မနုဇေန ကေနစိ,
ဝါစာဂိရံ နော စ ပရေ ဘဏေယျ၊
အာပဇ္ဇေယျ ဝါစသိကံ န ကာယိကံ,
ပဉှာ မေသာ ကုသလေဟိ စိန္တိတာ’’တိ။ (ပရိ။ ၄၇၉)၊
အန္တရာယိကောတိ အန္တရာယကရော။ ကိဿ ဖာသု ဟောတီတိ ကိမတ္ထာယ ဖာသု ဟောတိ။ ပဌမဿ ဈာနဿ အဓိဂမာယာတိ ပဌမဿ ဈာနဿ အဓိဂမနတ္ထာယ တဿ ဘိက္ခုနော ဖာသု ဟောတိ သုခံ ဟောတိ။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ ဣတိ ဘဂဝါ ဥဒ္ဒေသတော စ နိဒ္ဒေသတော စ ပဌမံ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသံ ဒဿေသိ။
֍ ဋီ ၁၃၆။ ဒေဝသိကန္တိ ဒိဝသေ ဒိဝသေ။ စာတုဒ္ဒသေ ဝါ ပန္နရသေ ဝါတိ ဧကဿ ဥတုနော တတိယေ စ သတ္တမေ စ ပက္ခေ ဒွိက္ခတ္တုံ စာတုဒ္ဒသေ အဝသေသေ ဆက္ခတ္တုံ ပန္နရသေ၊ အယံ တာဝ ဧကော အတ္ထော။ အယံ ပန
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၁၈။) [သျ]ပကတိစာရိတ္တဝသေန ဝုတ္တော ‘‘သကိံ ပက္ခဿ စာတုဒ္ဒသေ ဝါ ပန္နရသေ ဝါ’’တိ ဝစနတော ပန တထာရူပေ ပစ္စယေ သတိ ယသ္မိံ တသ္မိံ စာတုဒ္ဒသေ ဝါ ပန္နရသေ ဝါ ဥဒ္ဒိသိတုံ ဝဋ္ဋတိ, အာဝါသိကာနံ ဘိက္ခူနံ စာတုဒ္ဒသော ဟောတိ, အာဂန္တုကာနံ ပန္နရသော။ သစေ အာဝါသိကာ ဗဟုတရာ ဟောန္တိ, အာဂန္တုကေဟိ အာဝါသိကာနံ အနုဝတ္တိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝစနတောပိ စေတံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
သီမာနုဇာနနကထာ
֍ ဋီ ၁၃၈။ ပဌမံ နိမိတ္တာ ကိတ္တေတဗ္ဗာတိ ဝိနယဓရေန ပုစ္ဆိတဗ္ဗံ ‘‘ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ ကိံ နိမိတ္တ’’န္တိ? ပဗ္ဗတော ဘန္တေတိ။ ပုန ဝိနယဓရေန ‘‘ဧသော ပဗ္ဗတော နိမိတ္တ’’န္တိ ဧဝံ နိမိတ္တံ ကိတ္တေတဗ္ဗံ။ ‘‘ဧတံ ပဗ္ဗတံ နိမိတ္တံ ကရောမ, ကရိဿာမ, နိမိတ္တံ ကတော, နိမိတ္တံ ဟောတု, ဟောတိ ဘဝိဿတီ’’တိ ဧဝံ ပန ကိတ္တေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ပါသာဏာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ပုရတ္ထိမာယ အနုဒိသာယ, ဒက္ခိဏာယ ဒိသာယ, ဒက္ခိဏာယ အနုဒိသာယ, ပစ္ဆိမာယ ဒိသာယ, ပစ္ဆိမာယ အနုဒိသာယ, ဥတ္တရာယ ဒိသာယ, ဥတ္တရာယ အနုဒိသာယ, ကိံ နိမိတ္တံ? ဥဒကံ ဘန္တေ။ ဧတံ ဥဒကံ နိမိတ္တန္တိ ဧတ္ထ ပန အဋ္ဌတွာ ပုန ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ ကိံ နိမိတ္တံ။ ပဗ္ဗတော ဘန္တေ။ ဧသော ပဗ္ဗတော နိမိတ္တန္တိ ဧဝံ ပဌမံ ကိတ္တိတနိမိတ္တံ ကိတ္တေတွာဝ ဌပေတဗ္ဗံ။ ဧဝဉှိ နိမိတ္တေန နိမိတ္တံ ဃဋိတံ ဟောတိ။ ဧဝံ နိမိတ္တာနိ ကိတ္တေတွာ အထာနန္တရံ ဝုတ္တာယ ကမ္မဝါစာယ သီမာ သမ္မန္နိတဗ္ဗာ။ ကမ္မဝါစာပရိယောသာနေ နိမိတ္တာနံ အန္တော သီမာ ဟောတိ, နိမိတ္တာနိ သီမတော ဗဟိ ဟောန္တိ။ တတ္ထ နိမိတ္တာနိ သကိံ ကိတ္တိတာနိပိ ကိတ္တိတာနေဝ ဟောန္တိ။ အန္ဓကဋ္ဌကထာယံ ပန တိက္ခတ္တုံ သီမမဏ္ဍလံ သမ္ဗန္ဓန္တေန နိမိတ္တံ ကိတ္တေတဗ္ဗန္တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ပဗ္ဗတော ဘန္တေတိ…ပေ… ဥဒကံ ဘန္တေ’’တိ ဧဝံ ပန ဥပသမ္ပန္နော ဝါ အာစိက္ခတု အနုပသမ္ပန္နော ဝါ ဝဋ္ဋတိယေဝ။
ဣဒါနိ ပဗ္ဗတနိမိတ္တာဒီသု ဧဝံ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော – တိဝိဓော ပဗ္ဗတော, သုဒ္ဓပံသုပဗ္ဗတော, သုဒ္ဓပါသာဏပဗ္ဗတော, ဥဘယမိဿကောတိ။ သော တိဝိဓောပိ ဝဋ္ဋတိ။ ဝါလိကရာသိ ပန န ဝဋ္ဋတိ။ ဣတရောပိ ဟတ္ထိပ္ပမာဏတော ဩမကတရော န ဝဋ္ဋတိ။ ဟတ္ထိပ္ပမာဏတော ပန ပဋ္ဌာယ သိနေရုပ္ပမာဏောပိ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ စတူသု ဒိသာသု စတ္တာရော တီသု ဝါ တယော ပဗ္ဗတာ ဟောန္တိ, စတူဟိ ဝါ တီဟိ ဝါ ပဗ္ဗတနိမိတ္တေဟိ ဧဝ သမ္မန္နိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဒွီဟိ ပန နိမိတ္တေဟိ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၁၉။) [သျ]ဧကေန ဝါ သမ္မန္နိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဣတော ပရေသု ပါသာဏနိမိတ္တာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ တသ္မာ ပဗ္ဗတနိမိတ္တံ ကရောန္တေန ပုစ္ဆိတဗ္ဗံ ‘‘ဧကာဗဒ္ဓေါ န ဧကာဗဒ္ဓေါ’’တိ။ သစေ ဧကာဗဒ္ဓေါ ဟောတိ, န ကာတဗ္ဗော။ တဉှိ စတူသု ဝါ အဋ္ဌသု ဝါ ဒိသာသု ကိတ္တေန္တေနာပိ ဧကမေဝ နိမိတ္တံ ကိတ္တိတံ ဟောတိ, တသ္မာ ယော ဧဝံ စက္ကသဏ္ဌာနေန ဝိဟာရံ ပရိက္ခိပိတွာ ဌိတော ပဗ္ဗတော, တံ ဧကဒိသာယ ကိတ္တေတွာ အညာသု ဒိသာသု တံ ဗဟိဒ္ဓါ ကတွာ အန္တော အညာနိ နိမိတ္တာနိ ကိတ္တေတဗ္ဗာနိ။
သစေ ပဗ္ဗတဿ တတိယဘာဂံ ဝါ ဥပဍ္ဎံ ဝါ အန္တောသီမာယ ကတ္တုကာမာ ဟောန္တိ, ပဗ္ဗတံ အကိတ္တေတွာ ယတ္တကံ ပဒေသံ အန္တော ကတ္တုကာမာ, တဿ ပရတော တသ္မိံယေဝ ပဗ္ဗတေ ဇာတရုက္ခဝမ္မိကာဒီသု အညတရံ နိမိတ္တံ ကိတ္တေတဗ္ဗံ။ သစေ ဧကယောဇနဒွိယောဇနပ္ပမာဏံ သဗ္ဗံ ပဗ္ဗတံ အန္တော ကတ္တုကာမာ ဟောန္တိ, ပဗ္ဗတဿ ပရတော ဘူမိယံ ဇာတရုက္ခဝမ္မိကာဒီနိ နိမိတ္တာနိ ကိတ္တေတဗ္ဗာနိ။
ပါသာဏနိမိတ္တေ – အယဂုဠောပိ ပါသာဏသင်္ချမေဝ ဂစ္ဆတိ, တသ္မာ ယော ကောစိ ပါသာဏော ဝဋ္ဋတိ။ ပမာဏတော ပန ဟတ္ထိပ္ပမာဏော ပဗ္ဗတသင်္ချံ ဂတော, တသ္မာ သော န ဝဋ္ဋတိ။ မဟာဂေါဏမဟာမဟိံသပ္ပမာဏော ပန ဝဋ္ဋတိ။ ဟေဋ္ဌိမပရိစ္ဆေဒေန ဒွတ္တိံသပလဂုဠပိဏ္ဍပရိမာဏော ဝဋ္ဋတိ။ တတော ခုဒ္ဒကတရော ဣဋ္ဌကာ ဝါ မဟန္တီပိ န ဝဋ္ဋတိ။ အနိမိတ္တုပဂပါသာဏရာသိပိ န ဝဋ္ဋတိ, ပဂေဝ ပံသုဝါလိကရာသိ။ ဘူမိသမော ခလမဏ္ဍလသဒိသော ပိဋ္ဌိပါသာဏော ဝါ ဘူမိတော ခါဏုကော ဝိယ ဥဋ္ဌိတပါသာဏော ဝါ ဟောတိ, သောပိ ပမာဏုပဂေါ စေ ဝဋ္ဋတိ။ ပိဋ္ဌိပါသာဏော အတိမဟန္တောပိ ပါသာဏသင်္ချမေဝ ဂစ္ဆတိ, တသ္မာ သစေ မဟတော ပိဋ္ဌိပါသာဏဿ ဧကပ္ပဒေသံ အန္တောသီမာယ ကတ္တုကာမာ ဟောန္တိ, တံ အကိတ္တေတွာ တဿုပရိ အညော ပါသာဏော ကိတ္တေတဗ္ဗော။ သစေ ပိဋ္ဌိပါသာဏုပရိ ဝိဟာရံ ကရောန္တိ, ဝိဟာရမဇ္ဈေန ဝါ ပိဋ္ဌိပါသာဏော ဝိနိဝိဇ္ဈိတွာ ဂစ္ဆတိ, ဧဝရူပေါ ပိဋ္ဌိပါသာဏော န ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ဟိ တံ ကိတ္တေန္တိ, နိမိတ္တဿ ဥပရိ ဝိဟာရော ဟောတိ, နိမိတ္တဉ္စ နာမ ဗဟိသီမာယ ဟောတိ, ဝိဟာရောပိ ဗဟိသီမာယံ အာပဇ္ဇတိ။ ဝိဟာရံ ပရိက္ခိပိတွာ ဌိတပိဋ္ဌိပါသာဏော ဧကတ္ထ ကိတ္တေတွာ အညတ္ထ န ကိတ္တေတဗ္ဗော။
ဝနနိမိတ္တေ – တိဏဝနံ ဝါ တစသာရတာလနာဠိကေရာဒိရုက္ခဝနံ ဝါ န ဝဋ္ဋတိ။ အန္တောသာရာနံ ပန သာကသာလာဒီနံ အန္တောသာရမိဿကာနံ ဝါ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၂၀။) [သျ]ရုက္ခာနံ ဝနံ ဝဋ္ဋတိ, တဉ္စ ခေါ ဟေဋ္ဌိမပရိစ္ဆေဒေန စတုပဉ္စရုက္ခမတ္တမ္ပိ တတော ဩရံ န ဝဋ္ဋတိ, ပရံ ယောဇနသတိကမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန ဝနမဇ္ဈေ ဝိဟာရံ ကရောန္တိ, ဝနံ န ကိတ္တေတဗ္ဗံ။ ဧကဒေသံ အန္တောသီမာယ ကတ္တုကာမေဟိပိ ဝနံ အကိတ္တေတွာ တတ္ထ ရုက္ခပါသာဏာဒယော ကိတ္တေတဗ္ဗာ။ ဝိဟာရံ ပရိက္ခိပိတွာ ဌိတဝနံ ဧကတ္ထ ကိတ္တေတွာ အညတ္ထ န ကိတ္တေတဗ္ဗံ။
ရုက္ခနိမိတ္တေ – တစသာရော တာလနာဠိကေရာဒိရုက္ခော န ဝဋ္ဋတိ, အန္တောသာရော ဇီဝမာနကော အန္တမသော ဥဗ္ဗေဓတော အဋ္ဌင်္ဂုလော ပရိဏာဟတော သူစိဒဏ္ဍကပ္ပမာဏောပိ ဝဋ္ဋတိ, တတော ဩရံ န ဝဋ္ဋတိ, ပရံ ဒွါဒသယောဇနော သုပ္ပတိဋ္ဌိတနိဂြောဓောပိ ဝဋ္ဋတိ။ ဝံသနဠကသရာဝါဒီသု ဗီဇံ ရောပေတွာ ဝဍ္ဎာပိတော ပမာဏုပဂေါပိ န ဝဋ္ဋတိ။ တတော အပနေတွာ ပန တင်္ခဏမ္ပိ ဘူမိယံ ရောပေတွာ ကောဋ္ဌကံ ကတွာ ဥဒကံ အာသိဉ္စိတွာ ကိတ္တေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ နဝမူလသာခါနိဂ္ဂမနံ အကာရဏံ။ ခန္ဓံ ဆိန္ဒိတွာ ရောပိတေ ပန ဧတံ ယုဇ္ဇတိ။ ကိတ္တေန္တေန စ ‘‘ရုက္ခော’’တိပိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ, ‘‘သာကရုက္ခောတိပိ သာလရုက္ခော’’တိပိ။ ဧကာဗဒ္ဓံ ပန သုပ္ပတိဋ္ဌိတနိဂြောဓသဒိသံ ဧကတ္ထ ကိတ္တေတွာ အညတ္ထ ကိတ္တေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။
မဂ္ဂနိမိတ္တေ – အရညခေတ္တနဒီတဠာကမဂ္ဂါဒယော န ဝဋ္ဋန္တိ, ဇင်္ဃမဂ္ဂေါ ဝါ သကဋမဂ္ဂေါ ဝါ ဝဋ္ဋတိ, ယော နိဗ္ဗိဇ္ဈိတွာ ဒွေ တီဏိ ဂါမန္တရာနိ ဂစ္ဆတိ။ ယော ပန ဇင်္ဃမဂ္ဂေါ သကဋမဂ္ဂတော ဩက္ကမိတွာ ပုန သကဋမဂ္ဂမေဝ ဩတရတိ, ယေ ဝါ ဇင်္ဃမဂ္ဂသကဋမဂ္ဂါ အဝဠဉ္ဇာ, တေ န ဝဋ္ဋန္တိ။ ဇင်္ဃသတ္ထသကဋသတ္ထေဟိ ဝဠဉ္ဇိယမာနာယေဝ ဝဋ္ဋန္တိ။ သစေ ဒွေ မဂ္ဂါ နိက္ခမိတွာ ပစ္ဆာ သကဋဓုရမိဝ ဧကီဘဝန္တိ, ဒွိဓာ ဘိန္နဋ္ဌာနေ ဝါ သမ္ဗန္ဓဋ္ဌာနေ ဝါ သကိံ ကိတ္တေတွာ ပုန န ကိတ္တေတဗ္ဗာ, ဧကာဗဒ္ဓနိမိတ္တဉှေတံ ဟောတိ။
သစေ ဝိဟာရံ ပရိက္ခိပိတွာ စတ္တာရော မဂ္ဂါ စတူသု ဒိသာသု ဂစ္ဆန္တိ, မဇ္ဈေ ဧကံ ကိတ္တေတွာ အပရံ ကိတ္တေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဧကာဗဒ္ဓနိမိတ္တဉှေတံ ဟောတိ။ ကောဏံ နိဗ္ဗိဇ္ဈိတွာ ဂတမဂ္ဂံ ပန ပရဘာဂေ ကိတ္တေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဝိဟာရမဇ္ဈေန နိဗ္ဗိဇ္ဈိတွာ ဂတမဂ္ဂေါ ပန န ကိတ္တေတဗ္ဗော။ ကိတ္တိတေ နိမိတ္တဿ ဥပရိ ဝိဟာရော ဟောတိ။ သစေ သကဋမဂ္ဂဿ အန္တိမစက္ကမဂ္ဂံ နိမိတ္တံ ကရောန္တိ, မဂ္ဂေါ ဗဟိသီမာယ ဟောတိ။ သစေ ဗာဟိရစက္ကမဂ္ဂံ နိမိတ္တံ ကရောန္တိ, ဗာဟိရစက္ကမဂ္ဂေါဝ ဗဟိသီမာယ ဟောတိ, သေသံ အန္တောသီမံ ဘဇတိ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၂၁။) [သျ]မဂ္ဂံ ကိတ္တေန္တေန ‘‘မဂ္ဂေါ ပန္ထော ပထော ပဇ္ဇော’’တိ ဒသသု ယေန ကေနစိ နာမေန ကိတ္တေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ပရိခါသဏ္ဌာနေန ဝိဟာရံ ပရိက္ခိပိတွာ ဂတမဂ္ဂေါ ဧကတ္ထ ကိတ္တေတွာ အညတ္ထ ကိတ္တေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။
ဝမ္မိကနိမိတ္တေ – ဟေဋ္ဌိမပရိစ္ဆေဒေန တံ ဒိဝသံ ဇာတော အဋ္ဌင်္ဂုလုဗ္ဗေဓော ဂေါဝိသာဏပ္ပမာဏောပိ ဝမ္မိကော ဝဋ္ဋတိ, တတော ဩရံ န ဝဋ္ဋတိ, ပရံ ဟိမဝန္တပဗ္ဗတသဒိသောပိ ဝဋ္ဋတိ။ ဝိဟာရံ ပရိက္ခိပိတွာ ဌိတံ ပန ဧကာဗဒ္ဓံ ဧကတ္ထ ကိတ္တေတွာ အညတ္ထ ကိတ္တေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။
နဒီနိမိတ္တေ – ယဿာ ဓမ္မိကာနံ ရာဇူနံ ကာလေ အနွဒ္ဓမာသံ အနုဒသာဟံ အနုပဉ္စာဟန္တိ ဧဝံ အနတိက္ကမိတွာ ဒေဝေ ဝဿန္တေ ဝလာဟကေသု ဝိဂတမတ္တေသု သောတံ ပစ္ဆိဇ္ဇတိ, အယံ နဒီသင်္ချံ န ဂစ္ဆတိ။ ယဿာ ပန ဤဒိသေ သုဝုဋ္ဌိကာလေ ဝဿာနဿ စာတုမာသေ သောတံ န ပစ္ဆိဇ္ဇတိ, တိမဏ္ဍလံ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဥတ္တရန္တိယာ ဘိက္ခုနိယာ အန္တရဝါသကော တေမိယတိ, အယံ နဒီသင်္ချံ ဂစ္ဆတိ, သီမံ ဗန္ဓန္တာနံ နိမိတ္တံ ဟောတိ။ ဘိက္ခုနိယာ နဒီပါရဂမနေပိ ဥပေါသထာဒိသံဃကမ္မကရဏေပိ နဒီပါရသီမသမ္မန္နနေပိ အယမေဝ နဒီ။
ယာ ပန မဂ္ဂေါ ဝိယ သကဋဓုရသဏ္ဌာနေန ဝါ ပရိခါသဏ္ဌာနေန ဝါ ဝိဟာရံ ပရိက္ခိပိတွာ ဂတာ, တံ ဧကတ္ထ ကိတ္တေတွာ အညတ္ထ ကိတ္တေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဝိဟာရဿ စတူသု ဒိသာသု အညမညံ ဝိနိဗ္ဗိဇ္ဈိတွာ ဂတေ နဒိစတုက္ကေပိ ဧသေဝ နယော။ အသမ္မိဿနဒိယော ပန စတဿောပိ ကိတ္တေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ဝတိံ ကရောန္တော ဝိယ ရုက္ခပါဒေ နိခဏိတွာ ဝလ္လိပလာလာဒီဟိ နဒိသောတံ ရုမ္ဘန္တိ, ဥဒကဉ္စ အဇ္ဈောတ္ထရိတွာ အာဝရဏံ ပဝတ္တတိယေဝ, နိမိတ္တံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ယထာ ပန ဥဒကံ နပ္ပဝတ္တတိ, ဧဝံ သေတုမှိ ကတေ အပ္ပဝတ္တမာနာ နဒီ နိမိတ္တံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ပဝတ္တနဋ္ဌာနေ နဒိနိမိတ္တံ, အပ္ပဝတ္တနဋ္ဌာနေ ဥဒကနိမိတ္တံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။
ယာ ပန ဒုဗ္ဗုဋ္ဌိကာလေ ဝါ ဂိမှေ ဝါ နိရုဒကဘာဝေန နပ္ပဝတ္တတိ, သာ ဝဋ္ဋတိ။ မဟာနဒိတော ဥဒကမာတိကံ နီဟရန္တိ, သာ ကုန္နဒိသဒိသာ ဟုတွာ တီဏိ သဿာနိ သမ္ပာဒေန္တီ နိစ္စံ ပဝတ္တတိ, ကိဉ္စာပိ ပဝတ္တတိ, နိမိတ္တံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ယာ ပန မူလေ မဟာနဒိတော နိဂ္ဂတာပိ ကာလန္တရေန တေနေဝ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၂၂။) [သျ]နိဂ္ဂတမဂ္ဂေန နဒိံ ဘိန္ဒိတွာ သယဉ္စ ဂစ္ဆတိ, ဂစ္ဆန္တီ ပရတော သုသုမာရာဒိသမာကိဏ္ဏာ နာဝါဒီဟိ သဉ္စရိတဗ္ဗာ နဒီ ဟောတိ, တံ နိမိတ္တံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။
ဥဒကနိမိတ္တေ – နိရုဒကေ ဌာနေ နာဝါယ ဝါ စာဋိအာဒီသု ဝါ ဥဒကံ ပူရေတွာ ဥဒကနိမိတ္တံ ကိတ္တေတုံ န ဝဋ္ဋတိ, ဘူမိဂတမေဝ ဝဋ္ဋတိ။ တဉ္စ ခေါ အပ္ပဝတ္တနဥဒကံ အာဝါဋပေါက္ခရဏိတဠာကဇာတဿရလောဏိသမုဒ္ဒါဒီသု ဌိတံ, အဋ္ဌိတံ ပန ဩဃနဒိဥဒကဝါဟကမာတိကာဒီသု ဥဒကံ န ဝဋ္ဋတိ။ အန္ဓကဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ဂမ္ဘီရေသု အာဝါဋာဒီသု ဥက္ခေပိမံ ဥဒကံ နိမိတ္တံ န ကာတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ, တံ ဒုဝုတ္တံ အတ္တနောမတိမတ္တမေဝ။ ဌိတံ ပန အန္တမသော သူကရခတာယပိ ဂါမဒါရကာနံ ကီဠနဝါပိယမ္ပိ တင်္ခဏညေဝ ပထဝိယံ အာဝါဋကံ ကတွာ ကုဋေဟိ အာဟရိတွာ ပူရိတဥဒကမ္ပိ သစေ ယာဝ ကမ္မဝါစာပရိယောသာနာ တိဋ္ဌတိ, အပ္ပံ ဝါ ဟောတု ဗဟု ဝါ, ဝဋ္ဋတိ။ တသ္မိံ ပန ဌာနေ နိမိတ္တသညာကရဏတ္ထံ ပါသာဏဝါလိကာပံသုအာဒိရာသိ ဝါ ပါသာဏတ္ထမ္ဘော ဝါ ဒါရုတ္ထမ္ဘော ဝါ ကာတဗ္ဗော။ တံ ကာတုဉ္စ ကာရေတုဉ္စ ဘိက္ခုဿ ဝဋ္ဋတိ။ လာဘသီမာယံ ပန န ဝဋ္ဋတိ။ သမာနသံဝါသကသီမာ ကဿစိ ပီဠနံ န ကရောတိ, ကေဝလံ ဘိက္ခူနံ ဝိနယကမ္မမေဝ သာဓေတိ, တသ္မာ ဧတ္ထ ဝဋ္ဋတိ။
ဣမေဟိ စ အဋ္ဌဟိ နိမိတ္တေဟိ အသမ္မိဿေဟိပိ အညမညံ သမ္မိဿေဟိပိ သီမံ သမ္မန္နိတုံ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ သာ ဧဝံ သမ္မန္နိတွာ ဗဇ္ဈမာနာ ဧကေန ဒွီဟိ ဝါ နိမိတ္တေဟိ အဗဒ္ဓါ ဟောတိ, တီဏိ ပန အာဒိံ ကတွာ ဝုတ္တပ္ပကာရာနံ နိမိတ္တာနံ သတေနာပိ ဗဒ္ဓါ ဟောတိ။ သာ တီဟိ သိင်္ဃာဋကသဏ္ဌာနာ ဟောတိ, စတူဟိ စတုရဿာ ဝါ သိင်္ဃာဋကအဍ္ဎစန္ဒမုဒိင်္ဂါဒိသဏ္ဌာနာ ဝါ, တတော အဓိကေဟိ နာနာသဏ္ဌာနာ။ တံ ဗန္ဓိတုကာမေဟိ သာမန္တဝိဟာရေသု ဘိက္ခူ တဿ တဿ ဝိဟာရဿ သီမာပရိစ္ဆေဒံ ပုစ္ဆိတွာ, ဗဒ္ဓသီမဝိဟာရာနံ သီမာယ သီမန္တရိကံ, အဗဒ္ဓသီမဝိဟာရာနံ သီမာယ ဥပစာရံ ဌပေတွာ ဒိသာစာရိကဘိက္ခူနံ နိဿဉ္စာရသမယေ သစေ ဧကသ္မိံ ဂါမခေတ္တေ သီမံ ဗန္ဓိတုကာမာ, ယေ တတ္ထ ဗဒ္ဓသီမဝိဟာရာ, တေသု ဘိက္ခူနံ ‘‘မယံ အဇ္ဇ သီမံ ဗန္ဓိဿာမ, တုမှေ သကသီမာပရိစ္ဆေဒတော မာ နိက္ခမိတ္ထာ’’တိ ပေသေတဗ္ဗံ။ ယေ အဗဒ္ဓသီမဝိဟာရာ, တေသု ဘိက္ခူ ဧကဇ္ဈံ သန္နိပါတေတဗ္ဗာ, ဆန္ဒာရဟာနံ ဆန္ဒော အာဟရာပေတဗ္ဗော။ သစေ အညာနိပိ ဂါမက္ခေတ္တာနိ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၂၃။) [သျ]အန္တောကာတုကာမာ, တေသု ဂါမေသု ယေ ဘိက္ခူ ဝသန္တိ, တေဟိပိ အာဂန္တဗ္ဗံ။ အနာဂစ္ဆန္တာနံ ဆန္ဒော အာဟရိတဗ္ဗောတိ မဟာသုမတ္ထေရော အာဟ။ မဟာပဒုမတ္ထေရော ပန ‘‘နာနာဂါမခေတ္တာနိ နာမ ပါဋေက္ကံ ဗဒ္ဓသီမာသဒိသာနိ, န တတော ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိ အာဂစ္ဆတိ။ အန္တောနိမိတ္တဂတေဟိ ပန ဘိက္ခူဟိ အာဂန္တဗ္ဗ’’န္တိ ဝတွာ ပုန အာဟ – ‘‘သမာနသံဝါသကသီမာသမ္မန္နနကာလေ အာဂမနမ္ပိ အနာဂမနမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ အဝိပ္ပဝါသသီမာသမ္မန္နနကာလေ ပန အန္တောနိမိတ္တဂတေဟိ အာဂန္တဗ္ဗံ, အနာဂစ္ဆန္တာနံ ဆန္ဒော အာဟရိတဗ္ဗော’’တိ။
ဧဝံ သန္နိပတိတေသု ပန ဘိက္ခူသု ဆန္ဒာရဟာနံ ဆန္ဒေ အာဟဋေ တေသု တေသု မဂ္ဂေသု နဒီတိတ္ထဂါမဒွါရာဒီသု စ အာဂန္တုကဘိက္ခူနံ သီဃံ သီဃံ ဟတ္ထပါသာနယနတ္ထဉ္စ ဗဟိသီမာကရဏတ္ထဉ္စ အာရာမိကေ စေဝ သမဏုဒ္ဒေသေ စ ဌပေတွာ ဘေရိသညံ ဝါ သင်္ခသညံ ဝါ ကတွာ နိမိတ္တကိတ္တနာနန္တရံ ဝုတ္တာယ ‘‘သုဏာတု မေ ဘန္တေ သံဃော’’တိအာဒိကာယ ကမ္မဝါစာယ သီမာ ဗန္ဓိတဗ္ဗာ။ ကမ္မဝါစာပရိယောသာနေယေဝ နိမိတ္တာနိ ဗဟိ ကတွာ ဟေဋ္ဌာ ပထဝိသန္ဓာရကံ ဥဒကံ ပရိယန္တံ ကတွာ သီမာ ဂတာ ဟောတိ။
ဣမံ ပန သမာနသံဝါသကသီမံ သမ္မန္နန္တေဟိ ပဗ္ဗဇ္ဇုပသမ္ပဒါဒီနံ သံဃကမ္မာနံ သုခကရဏတ္ထံ ပဌမံ ခဏ္ဍသီမာ ဗန္ဓိတဗ္ဗာ။ တံ ပန ဗန္ဓန္တေဟိ ဝတ္တံ ဇာနိတဗ္ဗံ။ သစေ ဟိ ဗောဓိစေတိယဘတ္တသာလာဒီနိ သဗ္ဗဝတ္ထူနိ ပတိဋ္ဌာပေတွာ ကတဝိဟာရေ ဗန္ဓန္တိ, ဝိဟာရမဇ္ဈေ ဗဟူနံ သမောသရဏဋ္ဌာနေ အဗန္ဓိတွာ ဝိဟာရပစ္စန္တေ ဝိဝိတ္တောကာသေ ဗန္ဓိတဗ္ဗာ။ အကတဝိဟာရေ ဗန္ဓန္တေဟိ ဗောဓိစေတိယာဒီနံ သဗ္ဗဝတ္ထူနံ ဌာနံ သလ္လက္ခေတွာ ယထာ ပတိဋ္ဌိတေသု ဝတ္ထူသု ဝိဟာရပစ္စန္တေ ဝိဝိတ္တောကာသေ ဟောတိ, ဧဝံ ဗန္ဓိတဗ္ဗာ။ သာ ဟေဋ္ဌိမပရိစ္ဆေဒေန သစေ ဧကဝီသတိ ဘိက္ခူ ဂဏှာတိ, ဝဋ္ဋတိ။ တတော ဩရံ န ဝဋ္ဋတိ, ပရံ ဘိက္ခုသဟဿံ ဂဏှန္တီပိ ဝဋ္ဋတိ။ တံ ဗန္ဓန္တေဟိ သီမာမာဠကဿ သမန္တာ နိမိတ္တုပဂါ ပါသာဏာ ဌပေတဗ္ဗာ, န ခဏ္ဍသီမာယ ဌိတေဟိ မဟာသီမာ ဗန္ဓိတဗ္ဗာ, န မဟာသီမာယ ဌိတေဟိ ခဏ္ဍသီမာ, ခဏ္ဍသီမာယမေဝ ပန ဌတွာ ခဏ္ဍသီမာ ဗန္ဓိတဗ္ဗာ, မဟာသီမာယမေဝ ဌတွာ မဟာသီမာ။
တတြာယံ ဗန္ဓနဝိဓိ – သမန္တာ ‘‘ဧသော ပါသာဏော နိမိတ္တ’’န္တိ ဧဝံ နိမိတ္တာနိ ကိတ္တေတွာ ကမ္မဝါစာယ သီမာ သမ္မန္နိတဗ္ဗာ။ အထ တဿာ ဧဝ ဒဠှီကမ္မတ္ထံ အဝိပ္ပဝါသကမ္မဝါစာ ကာတဗ္ဗာ။ ဧဝဉှိ သီမံ သမူဟနိဿာမာတိ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၂၄။) [သျ]အာဂတာ သမူဟနိတုံ န သက္ခိဿန္တိ။ သီမံ သမ္မန္နိတွာ ဗဟိသီမန္တရိကပါသာဏာ ဌပေတဗ္ဗာ။ သီမန္တရိကာ ပစ္ဆိမကောဋိယာ ဧကရတနပ္ပမာဏာ ဝဋ္ဋတိ။ ဝိဒတ္ထိပ္ပမာဏာပိ ဝဋ္ဋတီတိ ကုရုန္ဒိယံ, စတုရင်္ဂုလပ္ပမာဏာပိ ဝဋ္ဋတီတိ မဟာပစ္စရိယံ ဝုတ္တံ။ သစေ ပန ဝိဟာရော မဟာ ဟောတိ, ဒွေပိ တိဿောပိ တတုတ္တရိပိ ခဏ္ဍသီမာယော ဗန္ဓိတဗ္ဗာ။
ဧဝံ ခဏ္ဍသီမံ သမ္မန္နိတွာ မဟာသီမာသမ္မုတိကာလေ ခဏ္ဍသီမတော နိက္ခမိတွာ မဟာသီမာယ ဌတွာ သမန္တာ အနုပရိယာယန္တေဟိ သီမန္တရိကပါသာဏာ ကိတ္တေတဗ္ဗာ။ တတော အဝသေသနိမိတ္တာနိ ကိတ္တေတွာ ဟတ္ထပါသံ အဝိဇဟန္တေဟိ ကမ္မဝါစာယ သမာနသံဝါသကသီမံ သမ္မန္နိတွာ တဿာ ဒဠှီကမ္မတ္ထံ အဝိပ္ပဝါသကမ္မဝါစာပိ ကာတဗ္ဗာ။ ဧဝဉှိ ‘‘သီမံ သမူဟနိဿာမာ’’တိ အာဂတာ သမူဟနိတုံ န သက္ခိဿန္တိ။ သစေ ပန ခဏ္ဍသီမာယ နိမိတ္တာနိ ကိတ္တေတွာ တတော သီမန္တရိကာယ နိမိတ္တာနိ ကိတ္တေတွာ မဟာသီမာယ နိမိတ္တာနိ ကိတ္တေန္တိ, ဧဝံ တီသု ဌာနေသု နိမိတ္တာနိ ကိတ္တေတွာ ယံ သီမံ ဣစ္ဆန္တိ, တံ ပဌမံ ဗန္ဓိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဧဝံ သန္တေပိ ယထာဝုတ္တေနယေန ခဏ္ဍသီမတောဝ ပဋ္ဌာယ ဗန္ဓိတဗ္ဗာ။ ဧဝံ ဗဒ္ဓါသု ပန သီမာသု ခဏ္ဍသီမာယ ဌိတာ ဘိက္ခူ မဟာသီမာယ ကမ္မံ ကရောန္တာနံ န ကောပေန္တိ, မဟာသီမာယ ဝါ ဌိတာ ခဏ္ဍသီမာယ ကမ္မံ ကရောန္တာနံ သီမန္တရိကာယ ပန ဌိတာ ဥဘိန္နမ္ပိ န ကောပေန္တိ။ ဂါမခေတ္တေ ဌတွာ ကမ္မံ ကရောန္တာနံ ပန သီမန္တရိကာယ ဌိတာ ကောပေန္တိ။ သီမန္တရိကာ ဟိ ဂါမခေတ္တံ ဘဇတိ။
သီမာ စ နာမေသာ န ကေဝလံ ပထဝိတလေယေဝ ဗဒ္ဓါ ဗဒ္ဓါ နာမ ဟောတိ။ အထ ခေါ ပိဋ္ဌိပါသာဏေပိ ကုဋိဂေဟေပိ လေဏေပိ ပါသာဒေပိ ပဗ္ဗတမတ္ထကေပိ ဗဒ္ဓါ ဗဒ္ဓါယေဝ ဟောတိ။ တတ္ထ ပိဋ္ဌိပါသာဏေ ဗန္ဓန္တေဟိ ပါသာဏပိဋ္ဌိယံ ရာဇိံ ဝါ ကောဋ္ဋေတွာ ဥဒုက္ခလံ ဝါ ခဏိတွာ နိမိတ္တံ န ကာတဗ္ဗံ, နိမိတ္တုပဂပါသာဏေ ဌပေတွာ နိမိတ္တာနိ ကိတ္တေတဗ္ဗာနိ။ ကမ္မဝါစာပရိယောသာနေ သီမာ ပထဝိသန္ဓာရကံ ဥဒကံ ပရိယန္တံ ကတွာ ဩတရတိ။ နိမိတ္တပါသာဏာ ယထာဌာနေ န တိဋ္ဌန္တိ, တသ္မာ သမန္တတော ရာဇိ ဝါ ဥဋ္ဌာပေတဗ္ဗာ, စတူသု ဝါ ကောဏေသု ပါသာဏာ ဝိဇ္ဈိတဗ္ဗာ, ‘‘အယံ သီမာပရိစ္ဆေဒေါ’’တိ ဝတွာ အက္ခရာနိ ဝါ ဆိန္ဒိတဗ္ဗာနိ။ ကေစိ ဥသူယကာ သီမံ ဈာပေဿာမာတိ အဂ္ဂိံ ဒေန္တိ, ပါသာဏာဝ ဈာယန္တိ, န သီမာ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၂၅။) [သျ]ကုဋိဂေဟေပိ ဗန္ဓန္တေဟိ ဘိတ္တိံ အကိတ္တေတွာ ဧကဝီသတိယာ ဘိက္ခူနံ ဩကာသဋ္ဌာနံ အန္တော ကရိတွာ ပါသာဏနိမိတ္တာနိ ဌပေတွာ သီမာ သမ္မန္နိတဗ္ဗာ, အန္တောကုဋ္ဋမေဝ သီမာ ဟောတိ။ သစေ အန္တောကုဋ္ဋေ ဧကဝီသတိယာ ဘိက္ခူနံ ဩကာသော နတ္ထိ, ပမုခေ နိမိတ္တပါသာဏေ ဌပေတွာ သမ္မန္နိတဗ္ဗာ။ သစေ ဧဝမ္ပိ နပ္ပဟောတိ, ဗဟိနိဗ္ဗောဒကပတနဋ္ဌာနေပိ နိမိတ္တာနိ ဌပေတွာ သမ္မန္နိတဗ္ဗာ။ ဧဝံ သမ္မတာယ ပန သဗ္ဗံ ကုဋိဂေဟံ သီမဋ္ဌမေဝ ဟောတိ။
စတုဘိတ္တိယလေဏေပိ ဗန္ဓန္တေဟိ ကုဋ္ဋံ အကိတ္တေတွာ ပါသာဏာဝ ကိတ္တေတဗ္ဗာ။ သစေ အန္တော ဩကာသော နတ္ထိ, ပမုခေပိ နိမိတ္တာနိ ဌပေတဗ္ဗာနိ။ သစေ နပ္ပဟောတိ, ဗဟိ နိဗ္ဗောဒကပတနဋ္ဌာနေပိ နိမိတ္တပါသာဏေ ဌပေတွာ နိမိတ္တာနိ ကိတ္တေတွာ သီမာ သမ္မန္နိတဗ္ဗာ။ ဧဝံ လေဏဿ အန္တော စ ဗဟိ စ သီမာ ဟောတိ။
ဥပရိပါသာဒေပိ ဘိတ္တိံ အကိတ္တေတွာ အန္တော ပါသာဏေ ဌပေတွာ သီမာ သမ္မန္နိတဗ္ဗာ။ သစေ နပ္ပဟောတိ, ပမုခေပိ ပါသာဏေ ဌပေတွာ သမ္မန္နိတဗ္ဗာ။ ဧဝံ သမ္မတာ ဥပရိပါသာဒေယေဝ ဟောတိ, ဟေဋ္ဌာ န ဩတရတိ။ သစေ ပန ဗဟူသု ထမ္ဘေသု တုလာနံ ဥပရိ ကတပါသာဒဿ ဟေဋ္ဌိမတလေ ကုဋ္ဋော ယထာ နိမိတ္တာနံ အန္တော ဟောတိ, ဧဝံ ဥဋ္ဌဟိတွာ တုလာရုက္ခေဟိ ဧကသမ္ဗဒ္ဓေါ ဌိတော, ဟေဋ္ဌာပိ ဩတရတိ။ ဧကထမ္ဘပါသာဒဿ ပန ဥပရိမတလေ ဗဒ္ဓါ သီမာ သစေ ထမ္ဘမတ္ထကေ ဧကဝီသတိယာ ဘိက္ခူနံ ဩကာသော ဟောတိ, ဟေဋ္ဌာ ဩတရတိ။ သစေ ပါသာဒဘိတ္တိတော နိဂ္ဂတေသု နိယျူဟကာဒီသု ပါသာဏေ ဌပေတွာ သီမံ ဗန္ဓန္တိ, ပါသာဒဘိတ္တိ အန္တောသီမာယံ ဟောတိ။ ဟေဋ္ဌာ ပနဿာ ဩတရဏာနောတရဏံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဟေဋ္ဌာပါသာဒေ ကိတ္တေန္တေဟိပိ ဘိတ္တိ စ ရုက္ခတ္ထမ္ဘာ စ န ကိတ္တေတဗ္ဗာ။ ဘိတ္တိလဂ္ဂေ ပန ပါသာဏတ္ထမ္ဘေ ကိတ္တေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဧဝံ ကိတ္တိတာ သီမာ ဟေဋ္ဌာ ပါသာဒဿ ပရိယန္တထမ္ဘာနံ အန္တောယေဝ ဟောတိ။ သစေ ပန ဟေဋ္ဌာပါသာဒဿ ကုဍ္ဍော ဥပရိမတလေန သမ္ဗဒ္ဓေါ ဟောတိ, ဥပရိပါသာဒမ္ပိ အဘိရုဟတိ။ သစေ ပါသာဒဿ ဗဟိ နိဗ္ဗောဒကပတနဋ္ဌာနေ နိမိတ္တာနိ ကရောန္တိ, သဗ္ဗော ပါသာဒေါ သီမဋ္ဌော ဟောတိ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၂၆။) [သျ]ပဗ္ဗတမတ္ထကေ တလံ ဟောတိ ဧကဝီသတိယာ ဘိက္ခူနံ ဩကာသာရဟံ, တတ္ထ ပိဋ္ဌိပါသာဏေ ဝိယ သီမံ ဗန္ဓန္တိ။ ဟေဋ္ဌာပဗ္ဗတေပိ တေနေဝ ပရိစ္ဆေဒေန သီမာ ဩတရတိ။ တာလမူလကပဗ္ဗတေပိ ဥပရိ သီမာ ဗဒ္ဓါ ဟေဋ္ဌာ ဩတရတေဝ။ ယော ပန ဝိတာနသဏ္ဌာနော ဟောတိ, ဥပရိ ဧကဝီသတိယာ ဘိက္ခူနံ ဩကာသော အတ္ထိ, ဟေဋ္ဌာ နတ္ထိ, တဿ ဥပရိ ဗဒ္ဓါ သီမာ ဟေဋ္ဌာ န ဩတရတိ။ ဧဝံ မုဒိင်္ဂသဏ္ဌာနော ဝါ ဟောတု ပဏဝသဏ္ဌာနော ဝါ, ယဿ ဟေဋ္ဌာ ဝါ မဇ္ဈေ ဝါ သီမပ္ပမာဏံ နတ္ထိ, တဿုပရိ ဗဒ္ဓါ သီမာ ဟေဋ္ဌာ နေဝ ဩတရတိ။ ယဿ ပန ဒွေ ကူဋာနိ အာသန္နေ ဌိတာနိ, ဧကဿပိ ဥပရိ သီမပ္ပမာဏံ နပ္ပဟောတိ, တဿ ကူဋန္တရံ စိနိတွာ ဝါ ပူရေတွာ ဝါ ဧကာဗဒ္ဓံ ကတွာ ဥပရိ သီမာ သမ္မန္နိတဗ္ဗာ။
ဧကော သပ္ပဖဏသဒိသော ပဗ္ဗတော, တဿုပရိ သီမပ္ပမာဏဿ အတ္ထိတာယ သီမံ ဗန္ဓန္တိ, တဿ စေ ဟေဋ္ဌာ အာကာသပဗ္ဘာရံ ဟောတိ, သီမာ န ဩတရတိ။ သစေ ပနဿ ဝေမဇ္ဈေ သီမပ္ပမာဏော သုသိရပါသာဏော ဟောတိ, ဩတရတိ။ သော စ ပါသာဏော သီမဋ္ဌောယေဝ ဟောတိ။ အထာပိဿ ဟေဋ္ဌာ လေဏဿ ကုဋ္ဋော အဂ္ဂကောဋိံ အာဟစ္စ တိဋ္ဌတိ, ဩတရတိ, ဟေဋ္ဌာ စ ဥပရိ စ သီမာယေဝ ဟောတိ။ သစေ ပန ဟေဋ္ဌာ ဥပရိမဿ သီမာပရိစ္ဆေဒဿ ပါရတော အန္တော-လေဏံ ဟောတိ, ဗဟိ သီမာ န ဩတရတိ။ အထာပိ ဥပရိမဿ သီမာပရိစ္ဆေဒဿ ဩရတော ဗဟိလေဏံ ဟောတိ, အန္တော သီမာ န ဩတရတိ။ အထာပိ ဥပရိ သီမာယ ပရိစ္ဆေဒေါ ခုဒ္ဒကော, ဟေဋ္ဌာ လေဏံ မဟန္တံ သီမာပရိစ္ဆေဒမတိက္ကမိတွာ ဌိတံ, သီမာ ဥပရိယေဝ ဟောတိ, ဟေဋ္ဌာ န ဩတရတိ။ ယဒိ ပန လေဏံ ခုဒ္ဒကံ သဗ္ဗပစ္ဆိမသီမာပရိမာဏံ, ဥပရိ သီမာ မဟတီ တံ အဇ္ဈောတ္ထရိတွာ ဌိတာ, သီမာ ဩတရတိ။ အထ လေဏံ အတိခုဒ္ဒကံ သီမပ္ပမာဏံ န ဟောတိ, သီမာ ဥပရိယေဝ ဟောတိ, ဟေဋ္ဌာ န ဩတရတိ။ သစေ တတော ဥပဍ္ဎံ ဘိဇ္ဇိတွာ ပတတိ, သီမပ္ပမာဏံ စေပိ ဟောတိ, ဗဟိ ပတိတံ အသီမာ။ အပတိတံ ပန ယဒိ သီမပ္ပမာဏံ, သီမာ ဟောတိယေဝ။
ခဏ္ဍသီမာ နီစဝတ္ထုကာ ဟောတိ, တံ ပူရေတွာ ဥစ္စဝတ္ထုကံ ကရောန္တိ, သီမာယေဝ။ သီမာယ ဂေဟံ ကရောန္တိ, သီမဋ္ဌကမေဝ ဟောတိ။ သီမာယ ပေါက္ခရဏိံ ခဏန္တိ, သီမာယေဝ။ ဩဃော သီမာမဏ္ဍလံ ဩတ္ထရိတွာ ဂစ္ဆတိ, သီမာမာဠကေ အဋ္ဋံ ဗန္ဓိတွာ ကမ္မံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သီမာယ ဟေဋ္ဌာ ဥမင်္ဂနဒီ ဟောတိ, ဣဒ္ဓိမာ ဘိက္ခု တတ္ထ နိသီဒတိ, သစေ သာ နဒီ ပဌမံ ဂတာ, သီမာ ပစ္ဆာ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၂၇။) [သျ]ဗဒ္ဓါ, ကမ္မံ န ကောပေတိ။ အထ ပဌမံ သီမာ ဗဒ္ဓါ, ပစ္ဆာ နဒီ ဂတာ, ကမ္မံ ကောပေတိ။ ဟေဋ္ဌာပထဝိတလေ ဌိတော ပန ကောပေတိယေဝ။
သီမာမာဠကေ ဝဋရုက္ခော ဟောတိ, တဿ သာခါ ဝါ တတော နိဂ္ဂတပါရောဟော ဝါ မဟာသီမာယ ပထဝိတလံ ဝါ တတ္ထဇာတရုက္ခာဒီနိ ဝါ အာဟစ္စ တိဋ္ဌတိ, မဟာသီမံ သောဓေတွာ ဝါ ကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ, တေ ဝါ သာခါပါရောဟာ ဆိန္ဒိတွာ ဗဟိဋ္ဌကာ ကာတဗ္ဗာ။ အနာဟစ္စ ဌိတသာခါဒီသု အာရုဠှဘိက္ခု ဟတ္ထပါသံ အာနေတဗ္ဗော။ ဧဝံ မဟာသီမာယ ဇာတရုက္ခဿ သာခါ ဝါ ပါရောဟော ဝါ ဝုတ္တနယေနေဝ သီမာမာဠကေ ပတိဋ္ဌာတိ, ဝုတ္တနယေနေဝ သီမံ သောဓေတွာ ဝါ ကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ, တေ ဝါ သာခါပါရောဟာ ဆိန္ဒိတွာ ဗဟိဋ္ဌကာ ကာတဗ္ဗာ။
သစေ သီမာမာဠကေ ကမ္မေ ကရိယမာနေ ကောစိ ဘိက္ခု သီမာမာဠကဿ အန္တော ပဝိသိတွာ ဝေဟာသဋ္ဌိတသာခါယ နိသီဒတိ, ပါဒါ ဝါဿ ဘူမိဂတာ ဟောန္တိ, နိဝါသနပါရုပနံ ဝါ ဘူမိံ ဖုသတိ, ကမ္မံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ပါဒေ ပန နိဝါသနပါရုပနဉ္စ ဥက္ခိပါပေတွာ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဣဒဉ္စ လက္ခဏံ ပုရိမနယေပိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အယံ ပန ဝိသေသော – တတြ ဥက္ခိပါပေတွာ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ, ဟတ္ထပါသမေဝ အာနေတဗ္ဗော။ သစေ အန္တောသီမတော ပဗ္ဗတော အဗ္ဘုဂစ္ဆတိ, တတြဋ္ဌော ဘိက္ခု ဟတ္ထပါသံ အာနေတဗ္ဗော။ ဣဒ္ဓိယာ အန္တောပဗ္ဗတံ ပဝိဋ္ဌေပိ ဧသေဝ နယော။ ဗဇ္ဈမာနာ ဧဝ ဟိ သီမာ ပမာဏရဟိတံ ပဒေသံ န ဩတရတိ။ ဗဒ္ဓသီမာယ ဇာတံ ယံကိဉ္စိ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဧကသမ္ဗဒ္ဓေန ဂတံ သီမာသင်္ချမေဝ ဂစ္ဆတီတိ။
֍ ဋီ ၁၄၀။ တိယောဇနပရမန္တိ ဧတ္ထ တိယောဇနံ ပရမံ ပမာဏမေတိဿာတိ တိယောဇနပရမာ၊ တံ တိယောဇနပရမံ။ သမ္မန္နန္တေန ပန မဇ္ဈေ ဌတွာ ယထာ စတူသုပိ ဒိသာသု ဒိယဍ္ဎဒိယဍ္ဎယောဇနံ ဟောတိ, ဧဝံ သမ္မန္နိတဗ္ဗာ။ သစေ ပန မဇ္ဈေ ဌတွာ ဧကေကဒိသတော တိယောဇနံ ကရောန္တိ, ဆယောဇနံ ဟောတီတိ န ဝဋ္ဋတိ။ စတုရဿံ ဝါ တိကောဏံ ဝါ သမ္မန္နန္တေန ယထာ ကောဏတော ကောဏံ တိယောဇနံ ဟောတိ, ဧဝံ သမ္မန္နိတဗ္ဗာ။ သစေ ဟိ ယေန ကေနစိ ပရိယန္တေန ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ တိယောဇနံ အတိက္ကာမေတိ, အာပတ္တိဉ္စ အာပဇ္ဇတိ သီမာ စ အသီမာ ဟောတိ။
နဒီပါရန္တိ ဧတ္ထ ပါရယတီတိ ပါရာ။ ကိံ ပါရယတိ? နဒိံ။ နဒိယာ ပါရာ နဒီပါရာ, တံ နဒီပါရံ၊ နဒိံ အဇ္ဈောတ္ထရမာနန္တိ အတ္ထော။ ဧတ္ထ စ နဒိယာ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၂၈။) [သျ]လက္ခဏံ နဒီနိမိတ္တေ ဝုတ္တနယမေဝ။ ယတ္ထဿ ဓုဝနာဝါ ဝါတိ ယတ္ထ နဒိယာ သီမာဗန္ဓနဋ္ဌာနဂတေသု တိတ္ထေသု နိစ္စသဉ္စရဏနာဝါ အဿ, ယာ သဗ္ဗန္တိမေန ပရိစ္ဆေဒေန ပါဇနပုရိသေန သဒ္ဓိံ တယော ဇနေ ဝဟတိ။ သစေ ပန သာ နာဝါ ဥဒ္ဓံ ဝါ အဓော ဝါ ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေန ပုန အာဂမနတ္ထာယ နီတာ, စောရေဟိ ဝါ ဟဋာ, အဝဿံ လဗ္ဘနေယျာ, ယာ ပန ဝါတေန ဝါ ဆိန္နဗန္ဓနာ ဝီစီဟိ နဒိမဇ္ဈံ နီတာ အဝဿံ အာဟရိတဗ္ဗာ, ပုန ဓုဝနာဝါဝ ဟောတိ။ ဥဒကေ ဩဂတေ ထလံ ဥဿာရိတာပိ သုဓာကသဋာဒီဟိ ပူရေတွာ ဌပိတာပိ ဓုဝနာဝါဝ။ သစေ ဘိန္နာ ဝါ ဝိသင်္ခတပဒရာ ဝါ န ဝဋ္ဋတိ။ မဟာပဒုမတ္ထေရော ပနာဟ – ‘‘သစေပိ တာဝကာလိကံ နာဝံ အာနေတွာ သီမာဗန္ဓနဋ္ဌာနေ ဌပေတွာ နိမိတ္တာနိ ကိတ္တေန္တိ, ဓုဝနာဝါဝ ဟောတီ’’တိ။ တတြ မဟာသုမတ္ထေရော အာဟ – ‘‘နိမိတ္တံ ဝါ သီမာ ဝါ ကမ္မဝါစာယ ဂစ္ဆတိ န နာဝါယ။ ဘဂဝတာ စ ဓုဝနာဝါ အနုညာတာ, တသ္မာ နိဗဒ္ဓနာဝါယေဝ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။
ဓုဝသေတု ဝါတိ ယတ္ထ ရုက္ခသံဃာဋမယော ဝါ ပဒရဗဒ္ဓေါ ဝါ ဇင်္ဃသတ္ထသေတု ဝါ ဟတ္ထိဿာဒီနံ သဉ္စရဏယောဂ္ဂေါ မဟာသေတု ဝါ အတ္ထိ၊ အန္တမသော တင်္ခဏညေဝ ရုက္ခံ ဆိန္ဒိတွာ မနုဿာနံ သဉ္စရဏယောဂ္ဂေါ ဧကပဒိကသေတုပိ ဓုဝသေတုတွေဝ သင်္ချံ ဂစ္ဆတိ။ သစေ ပန ဥပရိ ဗဒ္ဓါနိ ဝေတ္တလတာဒီနိ ဟတ္ထေန ဂဟေတွာပိ န သက္ကာ ဟောတိ တေန သဉ္စရိတုံ, န ဝဋ္ဋတိ။
ဧဝရူပံ နဒီပါရသီမံ သမ္မန္နိတုန္တိ ယတ္ထာယံ ဝုတ္တပ္ပကာရာ ဓုဝနာဝါ ဝါ ဓုဝသေတု ဝါ အဘိမုခတိတ္ထေယေဝ အတ္ထိ, ဧဝရူပံ နဒီပါရသီမံ သမ္မန္နိတုံ အနုဇာနာမီတိ အတ္ထော။ သစေ ဓုဝနာဝါ ဝါ ဓုဝသေတု ဝါ အဘိမုခတိတ္ထေ နတ္ထိ, ဤသကံ ဥဒ္ဓံ အဘိရုဟိတွာ အဓော ဝါ ဩရောဟိတွာ အတ္ထိ, ဧဝမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ ကရဝီကတိဿတ္ထေရော ပန ‘‘ဂါဝုတမတ္တဗ္ဘန္တရေပိ ဝဋ္ဋတီ’’တိ အာဟ။
ဣမဉ္စ ပန နဒီပါရသီမံ သမ္မန္နန္တေန ဧကသ္မိံ တီရေ ဌတွာ ဥပရိသောတေ နဒီတီရေ နိမိတ္တံ ကိတ္တေတွာ တတော ပဋ္ဌာယ အတ္တာနံ ပရိက္ခိပန္တေန ယတ္တကံ ပရိစ္ဆေဒံ ဣစ္ဆတိ, တဿ ပရိယောသာနေ အဓောသောတေပိ နဒီတီရေ နိမိတ္တံ ကိတ္တေတွာ ပရတီရေ သမ္မုခဋ္ဌာနေ နဒီတီရေ နိမိတ္တံ ကိတ္တေတဗ္ဗံ။ တတော ပဋ္ဌာယ ယတ္တကံ ပရိစ္ဆေဒံ ဣစ္ဆတိ, တဿ ဝသေန ယာဝ ဥပရိသောတေ ပဌမကိတ္တိတနိမိတ္တဿ သမ္မုခါ နဒီတီရေ နိမိတ္တံ, တာဝ ကိတ္တေတွာ ပစ္စာဟရိတွာ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၂၉။) [သျ]ပဌမကိတ္တိတနိမိတ္တေန သဒ္ဓိံ ဃဋေတဗ္ဗံ။ အထ သဗ္ဗနိမိတ္တာနံ အန္တော ဌိတေ ဘိက္ခူ ဟတ္ထပါသဂတေ ကတွာ ကမ္မဝါစာယ သီမာ သမ္မန္နိတဗ္ဗာ။ နဒိယံ ဌိတာ အနာဂတာပိ ကမ္မံ န ကောပေန္တိ။ သမ္မုတိပရိယောသာနေ ဌပေတွာ နဒိံ နိမိတ္တာနံ အန္တော ပါရတီရေ စ ဩရိမတီရေ စ ဧကသီမာ ဟောတိ။ နဒီ ပန ဗဒ္ဓသီမာသင်္ချံ န ဂစ္ဆတိ, ဝိသုံ နဒိသီမာ ဧဝ ဟိ သာ။
သစေ အန္တောနဒိယံ ဒီပကော ဟောတိ, တံ အန္တောသီမာယ ကာတုကာမေန ပုရိမနယေနေဝ အတ္တနာ ဌိတတီရေ နိမိတ္တာနိ ကိတ္တေတွာ ဒီပကဿ ဩရိမန္တေ စ ပါရိမန္တေ စ နိမိတ္တံ ကိတ္တေတဗ္ဗံ။ အထ ပရတီရေ နဒိယာ ဩရိမတီရေ နိမိတ္တဿ သမ္မုခဋ္ဌာနေ နိမိတ္တံ ကိတ္တေတွာ တတော ပဋ္ဌာယ ပုရိမနယေနေဝ ယာဝ ဥပရိသောတေ ပဌမကိတ္တိတနိမိတ္တဿ သမ္မုခါ နိမိတ္တံ, တာဝ ကိတ္တေတဗ္ဗံ။ အထ ဒီပကဿ ပါရိမန္တေ စ ဩရိမန္တေ စ နိမိတ္တံ ကိတ္တေတွာ ပစ္စာဟရိတွာ ပဌမကိတ္တိတနိမိတ္တေန သဒ္ဓိံ ဃဋေတဗ္ဗံ။ အထ ဒွီသု တီရေသု ဒီပကေ စ ဘိက္ခူ သဗ္ဗေဝ ဟတ္ထပါသဂတေ ကတွာ ကမ္မဝါစာယ သီမာ သမ္မန္နိတဗ္ဗာ။ နဒိယံ ဌိတာ အနာဂစ္ဆန္တာပိ ကမ္မံ န ကောပေန္တိ။ သမ္မုတိပရိယောသာနေ ဌပေတွာ နဒိံ နိမိတ္တာနံ အန္တော တီရဒွယဉ္စ ဒီပကော စ ဧကသီမာ ဟောတိ, နဒီ ပန နဒိသီမာယေဝ။
သစေ ပန ဒီပကော ဝိဟာရသီမာပရိစ္ဆေဒတော ဥဒ္ဓံ ဝါ အဓော ဝါ အဓိကတရော ဟောတိ, အထ ဝိဟာရသီမာပရိစ္ဆေဒနိမိတ္တဿ ဥဇုကမေဝ သမ္မုခိဘူတေ ဒီပကဿ သောရိမန္တေ နိမိတ္တံ ကိတ္တေတွာ တတော ပဋ္ဌာယ ဒီပကသိခရံ ပရိက္ခိပန္တောန ပုန ဒီပကဿ သောရိမန္တေ နိမိတ္တသမ္မုခေ ပါရိမန္တေ နိမိတ္တံ ကိတ္တေတဗ္ဗံ။ တတော ပရံ ပုရိမနယေနေဝ ပါရတီရေ သမ္မုခနိမီတ္တမာဒိံကတွာ ပါရတီရနိမိတ္တာနိ စ ဒီပကဿ ပါရိမန္တသောရိမန္တနိမိတ္တာနိ စ ကိတ္တေတွာ ပဌမကိတ္တိတနိမိတ္တေန သဒ္ဓိံ ဃဋနာ ကာတဗ္ဗာ။ ဧဝံ ကိတ္တေတွာ သမ္မတာ သီမာ ပဗ္ဗတသဏ္ဍာနာ ဟောတိ။
သစေ ပန ဒီပကော ဝိဟာရသီမာပရိစ္ဆေဒတော ဥဒ္ဓမ္ပိ အဓောပိ အဓိကတရော ဟောတိ။ ပုရိမနယေနေဝ ဒီပကဿ ဥဘောပိ သီခရာနိ ပရိက္ခိပိတွာ နိမိတ္တာနိ ကိတ္တေန္တေန နိမိတ္တဃဋနာ ကာတဗ္ဗာ။ ဧဝံ ကိတ္တေတွာ သမ္မတာ သီမာ မုဒိင်္ဂသဏ္ဌာနာ ဟောတိ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၃၀။) [သျ]သစေ ဒီပကော ဝိဟာရသီမာပရိစ္ဆေဒဿ အန္တော ခုဒ္ဒကော ဟောတိ, သဗ္ဗပဌမနယေန ဒီပကေ နိမိတ္တာနိ ကိတ္တေတဗ္ဗာနိ။ ဧဝံ ကိတ္တေတွာ သမ္မတာ သီမာ ပဏဝသဏ္ဌာနာ ဟောတိ။
သီမာနုဇာနနကထာ နိဋ္ဌိတာ။
ဥပေါသထာဂါရာဒိကထာ
֍ ဋီ ၁၄၁။ အနုပရိဝေဏိယန္တိ ဧကသီမမဟာဝိဟာရေ တသ္မိံ တသ္မိံ ပရိဝေဏေ။ အသင်္ကေတေနာတိ သင်္ကေတံ အကတွာ။ ဧကံ သမူဟနိတွာတိ ကမ္မဝါစာယ သမူဟနိတွာ။
֍ ဋီ ၁၄၂။ ယတော ပါတိမောက္ခံ သုဏာတီတိ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဘိက္ခူနံ ဟတ္ထပါသေ နိသိန္နော ယသ္မာ ပါတိမောက္ခံ သုဏာတိ၊ ကတောဝဿ ဥပေါသထောတိ အတ္ထော။ ဣဒဉ္စ ဝတ္ထုဝသေန ဝုတ္တံ, ဟတ္ထပါသေ နိသိန္နဿ ပန အသုဏန္တဿာပိ ကတောဝ ဟောတိ ဥပေါသထော။ နိမိတ္တာ ကိတ္တေတဗ္ဗာတိ ဥပေါသထပမုခဿ ခုဒ္ဒကာနိ ဝါ မဟန္တာနိ ဝါ ပါသာဏဣဋ္ဌကဒါရုခဏ္ဍဒဏ္ဍကာဒီနိ ယာနိ ကာနိစိ နိမိတ္တာနိ အဗ္ဘောကာသေ ဝါ မာဠကာဒီသု ဝါ ယတ္ထ ကတ္ထစိ သညံ ကတွာ ကိတ္တေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အထ ဝါ နိမိတ္တာ ကိတ္တေတဗ္ဗာတိ နိမိတ္တုပဂါ ဝါ အနိမိတ္တုပဂါ ဝါ ပရိစ္ဆေဒဇာနနတ္ထံ ကိတ္တေတဗ္ဗာ။
ထေရေဟိ ဘိက္ခူဟိ ပဌမတရံ သန္နိပတိတုန္တိ ဧတ္ထ သစေ မဟာထေရော ပဌမတရံ န အာဂစ္ဆတိ, ဒုက္ကဋံ။ သဗ္ဗေဟေဝ ဧကဇ္ဈံ သန္နိပတိတွာ ဥပေါသထော ကာတဗ္ဗောတိ ဧတ္ထ သစေ ပေါရာဏကော အာဝါသော မဇ္ဈေ ဝိဟာရဿ ဟောတိ, ပဟောတိ စေတ္ထ ဘိက္ခူနံ နိသဇ္ဇဋ္ဌာနံ, တတ္ထ သန္နိပတိတွာ ဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော။ သစေ ပေါရာဏကော ပရိဒုဗ္ဗလော စေဝ သမ္ဗာဓော စ အညော ပစ္ဆာ ဥဋ္ဌိတာဝါသော အသမ္ဗာဓော, တတ္ထ ဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော။
ယတ္ထ ဝါ ပန ထေရော ဘိက္ခု ဝိဟရတီတိ ဧတ္ထာပိ သစေ ထေရဿ ဝိဟာရော သဗ္ဗေသံ ပဟောတိ, ဖာသုကော ဟောတိ, တတ္ထ ဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော။ သစေ ပန သော ပစ္စန္တေ ဝိသမပ္ပဒေသေ ဟောတိ, ထေရဿ ဝတ္တဗ္ဗံ – ‘‘ဘန္တေ, တုမှာကံ ဝိဟာရော အဖာသုကဒေသော, နတ္ထိ ဧတ္ထ သဗ္ဗေသံ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၃၁။) [သျ]ဩကာသော, အသုကသ္မိံ နာမ အာဝါသေ ဩကာသော အတ္ထိ, တတ္ထ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ သစေ ထေရော နာဂစ္ဆတိ, တဿ ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိံ အာနေတွာ သဗ္ဗေသံ ပဟောနကေ ဖာသုကဋ္ဌာနေ ဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော။
အဝိပ္ပဝါသသီမာနုဇာနနကထာ
֍ ဋီ ၁၄၃။ အန္ဓကဝိန္ဒာတိ ရာဇဂဟတော ဂါဝုတတ္တယေ အန္ဓကဝိန္ဒံ နာမ, တံ ဥပနိဿာယ ထေရော ဝသတိ၊ တတော ရာဇဂဟံ ဥပေါသထံ အာဂစ္ဆန္တော။ ရာဇဂဟဉှိ ပရိက္ခိပိတွာ အဋ္ဌာရသ မဟာဝိဟာရာ သဗ္ဗေ ဧကသီမာ, ဓမ္မသေနာပတိနာ နေသံ သီမာ ဗဒ္ဓါ, တသ္မာ ဝေဠုဝနေ သံဃဿ သာမဂ္ဂီဒါနတ္ထံ အာဂစ္ဆန္တောတိ အတ္ထော။ နဒိံ တရန္တောတိ သိပ္ပိနိယံ နာမ နဒိံ အတိက္ကမန္တော။ မနံ ဝုဠှော အဟောသီတိ ဤသကံ အပ္ပတ္တဝုဠှဘာဝေါ အဟောသိ။ သာ ကိရ နဒီ ဂိဇ္ဈကူဋတော ဩတရိတွာ စဏ္ဍေန သောတေန ဝဟတိ။ တတ္ထ ဝေဂေန အာဂစ္ဆန္တံ ဥဒကံ အမနသိကရောန္တော ထေရော မနံ ဝုဠှော အဟောသိ, န ပန ဝုဠှော, ဥဒကဗ္ဘာဟတာနိဿ စီဝရာနိ အလ္လာနိ ဇာတာနိ။
֍ ဋီ ၁၄၄။ သမ္မတာ သာ သီမာ သံဃေန တိစီဝရေန အဝိပ္ပဝါသာ ဌပေတွာ ဂါမဉ္စ ဂါမူပစာရဉ္စာတိ ဣမိဿာ ကမ္မဝါစာယ ဥပ္ပန္နကာလတော ပဋ္ဌာယ ဘိက္ခူနံ ပုရိမကမ္မဝါစာ န ဝဋ္ဋတိ။ အယမေဝ ဟိ ထာဝရာ ဟောတိ။ ဘိက္ခုနီနံ ပန အယံ န ဝဋ္ဋတိ, ပုရိမာယေဝ ဝဋ္ဋတိ။ ကသ္မာ? ဘိက္ခုနိသံဃော ဟိ အန္တောဂါမေ ဝသတိ။ ယဒိ ဧဝံ သိယာ, သော ဧတာယ ကမ္မဝါစာယ တိစီဝရပရိဟာရံ န လဘေယျ, အတ္ထိ စဿ ပရိဟာရော, တသ္မာ ပုရိမာယေဝ ဝဋ္ဋတိ။ ဘိက္ခုနိသံဃဿ ဟိ ဒွေပိ သီမာယော လဗ္ဘန္တိ။ တတ္ထ ဘိက္ခူနံ သီမံ အဇ္ဈောတ္ထရိတွာပိ တဿာ အန္တောပိ ဘိက္ခုနီနံ သီမံ သမ္မန္နိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဘိက္ခူနမ္ပိ ဘိက္ခုနိသီမာယ ဧသေဝ နယော။ န ဟိ တေ အညမညဿ ကမ္မေ ဂဏပူရကာ ဟောန္တိ, န ကမ္မဝါစံ ဝဂ္ဂံ ကရောန္တိ။ ဧတ္ထ စ နိဂမနဂရာနမ္ပိ ဂါမေနေဝ သင်္ဂဟော ဝေဒိတဗ္ဗော။
ဂါမူပစာရောတိ ပရိက္ခိတ္တဿ ပရိက္ခေပေါ, အပရိက္ခိတ္တဿ ပရိက္ခေပေါကာသော။ တေသု အဓိဋ္ဌိတတေစီဝရိကော ဘိက္ခု ပရိဟာရံ န လဘတိ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၃၂။) [သျ]ဣတိ ဘိက္ခူနံ အဝိပ္ပဝါသသီမာ ဂါမဉ္စ ဂါမူပစာရဉ္စ န ဩတ္ထရတိ, သမာနသံဝါသကသီမာဝ ဩတ္ထရတိ။ သမာနသံဝါသကသီမာ စေတ္ထ အတ္တနော ဓမ္မတာယ ဂစ္ဆတိ။ အဝိပ္ပဝါသသီမာ ပန ယတ္ထ သမာနသံဝါသကသီမာ, တတ္ထေဝ ဂစ္ဆတိ။ န ဟိ တဿာ ဝိသုံ နိမိတ္တကိတ္တနံ အတ္ထိ, တတ္ထ သစေ အဝိပ္ပဝါသာယ သမ္မုတိကာလေ ဂါမော အတ္ထိ, တံ သာ န ဩတ္ထရတိ။ သစေ ပန သမ္မတာယ သီမာယ ပစ္ဆာ ဂါမော နိဝိသတိ, သောပိ သီမာသင်္ချမေဝ ဂစ္ဆတိ။ ယထာ စ ပစ္ဆာ နိဝိဋ္ဌော, ဧဝံ ပဌမံ နိဝိဋ္ဌဿ ပစ္ဆာ ဝဍ္ဎိတပ္ပဒေသောပိ သီမာသင်္ချမေဝ ဂစ္ဆတိ။ သစေပိ သီမာသမ္မုတိကာလေ ဂေဟာနိ ကတာနိ, ပဝိသိဿာမာတိ အာလယောပိ အတ္ထိ, မနုဿာ ပန အပ္ပဝိဋ္ဌာ, ပေါရာဏကဂါမံ ဝါ သဂေဟမေဝ ဆဍ္ဍေတွာ အညတ္ထ ဂတာ, အဂါမောယေဝ ဧသ, သီမာ ဩတ္ထရတိ။ သစေ ပန ဧကမ္ပိ ကုလံ ပဝိဋ္ဌံ ဝါ အာဂတံ ဝါ အတ္ထိ, ဂါမောယေဝ သီမာ န ဩတ္ထရတိ။
ဧဝဉ္စ ပန ဘိက္ခဝေ တိစီဝရေန အဝိပ္ပဝါသော သမူဟန္တဗ္ဗောတိ ဧတ္ထ သမူဟနန္တေန ဘိက္ခုနာ ဝတ္တံ ဇာနိတဗ္ဗံ။ တတြိဒံ ဝတ္တံ – ခဏ္ဍသီမာယ ဌတွာ အဝိပ္ပဝါသသီမာ န သမူဟန္တဗ္ဗာ, တထာ အဝိပ္ပဝါသသီမာယ ဌတွာ ခဏ္ဍသီမာပိ။ ခဏ္ဍသီမာယံ ပန ဌိတေန ခဏ္ဍသီမာဝ သမူဟနိတဗ္ဗာ, တထာ ဣတရာယ ဌိတေန ဣတရာ။ သီမံ နာမ ဒွီဟိ ကာရဏေဟိ သမူဟနန္တိ ပကတိယာ ခုဒ္ဒကံ ပုန အာဝါသဝဍ္ဎနတ္ထာယ မဟတိံ ဝါ ကာတုံ၊ ပကတိယာ မဟတိံ ပုန အညေသံ ဝိဟာရောကာသဒါနတ္ထာယ ခုဒ္ဒကံ ဝါ ကာတုံ။ တတ္ထ သစေ ခဏ္ဍသီမဉ္စ အဝိပ္ပဝါသသီမဉ္စ ဇာနန္တိ, သမူဟနိတုဉ္စေဝ ဗန္ဓိတုဉ္စ သက္ခိဿန္တိ။ ခဏ္ဍသီမံ ပန ဇာနန္တာ အဝိပ္ပဝါသံ အဇာနန္တာပိ သမူဟနိတုဉ္စေဝ ဗန္ဓိတုဉ္စ သက္ခိဿန္တိ။ ခဏ္ဍသီမံ အဇာနန္တာ အဝိပ္ပဝါသံယေဝ ဇာနန္တာ စေတိယင်္ဂဏဗောဓိယင်္ဂဏဥပေါသထာဂါရာဒီသု နိရာသင်္ကဋ္ဌာနေသု ဌတွာ အပ္ပေဝ နာမ သမူဟနိတုံ သက္ခိဿန္တိ, ပဋိဗန္ဓိတုံ ပန န သက္ခိဿန္တေဝ။ သစေ ဗန္ဓေယျုံ, သီမာသမ္ဘေဒံ ကတွာ ဝိဟာရံ အဝိဟာရံ ကရေယျုံ, တသ္မာ န သမူဟနိတဗ္ဗာ။ ယေ ပန ဥဘောပိ န ဇာနန္တိ, တေနေဝ သမူဟနိတုံ န ဗန္ဓိတုံ သက္ခိဿန္တိ။ အယဉှိ သီမာ နာမ ကမ္မဝါစာယ ဝါ အသီမာ ဟောတိ သာသနန္တရဓာနေန ဝါ, န စ သက္ကာ သီမံ အဇာနန္တေဟိ ကမ္မဝါစာ ကာတုံ, တသ္မာ န သမူဟနိတဗ္ဗာ။ သာဓုကံ ပန ဉတွာယေဝ သမူဟနိတဗ္ဗာ စ ဗန္ဓိတဗ္ဗာ စာတိ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၃၃။) [သျ]ဂါမသီမာဒိကထာ
֍ ဋီ ၁၄၇။ ဧဝံ ဗဒ္ဓသီမာဝသေန သမာနသံဝါသဉ္စ ဧကူပေါသထဘာဝဉ္စ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ အဗဒ္ဓသီမေသုပိ ဩကာသေသု တံ ဒဿေန္တော ‘‘အသမ္မတာယ, ဘိက္ခဝေ, သီမာယ အဋ္ဌပိတာယာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အဋ္ဌပိတာယာတိ အပရိစ္ဆိန္နာယ။ ဂါမဂ္ဂဟဏေန စေတ္ထ နဂရမ္ပိ ဂဟိတမေဝ ဟောတိ။ တတ္ထ ယတ္တကေ ပဒေသေ တဿ ဂါမဿ ဘောဇကာ ဗလိံ လဘန္တိ, သော ပဒေသော အပ္ပေါ ဝါ ဟောတု မဟန္တော ဝါ, ဂါမသီမာတွေဝ သင်္ချံ ဂစ္ဆတိ။ နဂရနိဂမသီမာသုပိ ဧသေဝ နယော။ ယမ္ပိ ဧကသ္မိံယေဝ ဂါမခေတ္တေ ဧကံ ပဒေသံ ‘‘အယံ ဝိသုံ ဂါမော ဟောတူ’’တိ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ရာဇာ ကဿစိ ဒေတိ, သောပိ ဝိသုံဂါမသီမာ ဟောတိယေဝ။ တသ္မာ သာ စ ဣတရာ စ ပကတိဂါမနဂရနိဂမသီမာ ဗဒ္ဓသီမာသဒိသာယေဝ ဟောန္တိ, ကေဝလံ ပန တိစီဝရဝိပ္ပဝါသပရိဟာရံ န လဘန္တိ။
ဧဝံ ဂါမန္တဝါသီနံ သီမာပရိစ္ဆေဒံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ အာရညကာနံ သီမာပရိစ္ဆေဒံ ဒဿေန္တော ‘‘အဂါမကေ စေ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အဂါမကေ စေတိ ဂါမနိဂမနဂရသီမာဟိ အပရိစ္ဆိန္နေ အဋဝိပ္ပဒေသေ။ အထ ဝါ အဂါမကေ စေတိ ဝိဇ္ဈာဋဝိသဒိသေ အရညေ ဘိက္ခု ဝသတိ, အထဿ ဌိတောကာသတော သမန္တာ သတ္တဗ္ဘန္တရာ သမာနသံဝါသကသီမာတိ အတ္ထော။ အယံ သီမာ တိစီဝရဝိပ္ပဝါသပရိဟာရမ္ပိ လဘတိ။ တတ္ထ ဧကံ အဗ္ဘန္တရံ အဋ္ဌဝီသတိ ဟတ္ထပ္ပမာဏံ ဟောတိ။ မဇ္ဈေ ဌိတဿ သမန္တာ သတ္တဗ္ဘန္တရာ ဝိနိဗ္ဗေဓေန စုဒ္ဒသ ဟောန္တိ။ သစေ ဒွေ သံဃာ ဝိသုံ ဝိနယကမ္မာနိ ကရောန္တိ, ဒွိန္နံ သတ္တဗ္ဘန္တရာနံ အန္တရေ အညံ ဧကံ သတ္တဗ္ဘန္တရံ ဥပစာရတ္ထာယ ဌပေတဗ္ဗံ။ သေသာ သတ္တဗ္ဘန္တရသီမကထာ မဟာဝိဘင်္ဂေ ဥဒေါသိတသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာယံ ဝုတ္တနယေန ဂဟေတဗ္ဗာ။
သဗ္ဗာ ဘိက္ခဝေ နဒီ အသီမာတိ ယာ ကာစိ နဒီလက္ခဏပ္ပတ္တာ နဒီ နိမိတ္တာနိ ကိတ္တေတွာ ‘‘ဧတံ ဗဒ္ဓသီမံ ကရောမာ’’တိ ကတာပိ အသီမာဝ ဟောတိ, သာ ပန အတ္တနော သဘာဝေနေဝ ဗဒ္ဓသီမာသဒိသာ, သဗ္ဗမေတ္ထ သံဃကမ္မံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သမုဒ္ဒဇာတဿရေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဧတ္ထ စ ဇာတဿရော နာမ ယေန ကေနစိ ခဏိတွာ အကတော သယံဇာတသောဗ္ဘော သမန္တတော အာဂတေန ဥဒကေန ပူရိတော တိဋ္ဌတိ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၃၄။) [သျ]ဧဝံ နဒီသမုဒ္ဒဇာတဿရာနံ ဗဒ္ဓသီမာဘာဝံ ပဋိက္ခိပိတွာ ပုန တတ္ထ အဗဒ္ဓသီမာပအစ္ဆေဒံ ဒဿေန္တော ‘‘နဒိယာ ဝါ ဘိက္ခဝေ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ယံ မဇ္ဈိမဿ ပုရိသဿ သမန္တာ ဥဒကုက္ခေပါတိ ယံ ဌာနံ မဇ္ဈိမဿ ပုရိသဿ သမန္တတော ဥဒကုက္ခေပေန ပရိစ္ဆိန္နံ။ ကထံ ပန ဥဒကံ ဥက္ခိပိတဗ္ဗံ? ယထာ အက္ခဓုတ္တာ ဒါရုဂုဠံ ခိပန္တိ, ဧဝံ ဥဒကံ ဝါ ဝါလိကံ ဝါ ဟတ္ထေန ဂဟေတွာ ထာမမဇ္ဈိမေန ပုရိသေန သဗ္ဗထာမေန ခိပိတဗ္ဗံ။ ယတ္ထ ဧဝံ ခိတ္တံ ဥဒကံ ဝါ ဝါလိကာ ဝါ ပတတိ, အယမေကော ဥဒကုက္ခေပေါ။ တဿ အန္တော ဟတ္ထပါသံ ဝိဇဟိတွာ ဌိတော ကမ္မံ ကောပေတိ။ ယာဝ ပရိသာ ဝဍ္ဎတိ, တာဝ သီမာပိ ဝဍ္ဎတိ။ ပရိသပရိယန္တတော ဥဒကုက္ခေပေါယေဝ ပမာဏံ။ ဇာတဿရသမုဒ္ဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။
ဧတ္ထ စ သစေ နဒီ နာတိဒီဃာ ဟောတိ, ပဘဝတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ မုခဒွါရာ သဗ္ဗတ္ထ သံဃော နိသီဒတိ, ဥဒကုက္ခေပသီမာကမ္မံ နတ္ထိ, သကလာပိ နဒီ ဧတေသံယေဝ ဘိက္ခူနံ ပဟောတိ။ ယံ ပန မဟာသုမတ္ထေရေန ဝုတ္တံ ‘‘ယောဇနံ ပဝတ္တမာနာယေဝ နဒီ, တတြာပိ ဥပရိ အဒ္ဓယောဇနံ ပဟာယ ဟေဋ္ဌာ အဒ္ဓယောဇနေ ကမ္မံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ, တံ မဟာပဒုမတ္ထေရေနေဝ ပဋိက္ခိတ္တံ။ ဘဂဝတာ ဟိ ‘‘တိမဏ္ဍလံ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဥတ္တရန္တိယာ ဘိက္ခုနိယာ အန္တရဝါသကော တေမိယတီ’’တိ ဣဒံ နဒိယာ ပမာဏံ ဝုတ္တံ, န ယောဇနံ ဝါ အဒ္ဓယောဇနံ ဝါ။ တသ္မာ ယာ ဣမဿ သုတ္တဿ ဝသေန ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တလက္ခဏာ နဒီ, တဿာ ပဘဝတော ပဋ္ဌာယ သံဃကမ္မံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီတိ။ သစေ ပနေတ္ထ ဗဟူ ဘိက္ခူ ဝိသုံ ဝိသုံ ကမ္မံ ကရောန္တိ, သဗ္ဗေဟိ အတ္တနော စ အညေသဉ္စ ဥဒကုက္ခေပပရိစ္ဆေဒဿ အန္တရာ အညော ဥဒကုက္ခေပေါ သီမန္တရိကတ္ထာယ ဌပေတဗ္ဗော။ တတော အဓိကံ ဝဋ္ဋတိယေဝ, ဦနကံ ပန န ဝဋ္ဋတီတိ ဝုတ္တံ။ ဇာတဿရသမုဒ္ဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။
နဒိယာ ပန ကမ္မံ ကရိဿာမာတိ ဂတေဟိ သစေ နဒီ ပရိပုဏ္ဏာ ဟောတိ သမတိတ္တိကာ, ဥဒကသာဋိကံ နိဝါသေတွာပိ အန္တောနဒိယံယေဝ ကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ။ သစေ န သက္ကောန္တိ, နာဝါယပိ ဌတွာ ကာတဗ္ဗံ။ ဂစ္ဆန္တိယာ ပန နာဝါယ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ကသ္မာ? ဥဒကုက္ခေပမတ္တမေဝ ဟိ သီမာ, တံ နာဝါ သီဃမေဝ အတိက္ကာမေတိ။ ဧဝံ သတိ အညိဿာ သီမာယ ဉတ္တိ အညိဿာ အနုသာဝနာ ဟောတိ, တသ္မာ နာဝံ အရိတ္တေန ဝါ ဌပေတွာ ပါသာဏေ ဝါ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၃၅။) [သျ]လမ္ဗိတွာ အန္တောနဒိယံ ဇာတရုက္ခေ ဝါ ဗန္ဓိတွာ ကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ။ အန္တောနဒိယံ ဗဒ္ဓအဋ္ဋကေပိ အန္တောနဒိယံ ဇာတရုက္ခေပိ ဌိတေဟိ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။
သစေ ပန ရုက္ခဿ သာခါ ဝါ တတော နိက္ခန္တပါရောဟော ဝါ ဗဟိနဒီတီရေ ဝိဟာရသီမာယ ဝါ ဂါမသီမာယ ဝါ ပတိဋ္ဌိတော, သီမံ ဝါ သောဓေတွာ သာခံ ဝါ ဆိန္ဒိတွာ ကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ။ ဗဟိနဒီတီရေ ဇာတရုက္ခဿ အန္တောနဒိယံ ပဝိဋ္ဌသာခါယ ဝါ ပါရောဟေ ဝါ နာဝံ ဗန္ဓိတွာ ကမ္မံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ကရောန္တေဟိ သီမာ ဝါ သောဓေတဗ္ဗာ, ဆိန္ဒိတွာ ဝါဿ ဗဟိပတိဋ္ဌိတဘာဝေါ နာသေတဗ္ဗော။ နဒီတီရေ ပန ခါဏုကံ ကောဋ္ဋေတွာ တတ္ထ ဗဒ္ဓနာဝါယ န ဝဋ္ဋတိယေဝ။
နဒိယံ သေတုံ ကရောန္တိ, သစေ အန္တောနဒိယံယေဝ သေတု ဝါ သေတုပါဒါ ဝါ, သေတုမှိ ဌိတေဟိ ကမ္မံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန သေတု ဝါ သေတုပါဒါ ဝါ ဗဟိတီရေ ပတိဋ္ဌိတာ, ကမ္မံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ, သီမံ သောဓေတွာ ကာတဗ္ဗံ။ အထ သေတုပါဒါ အန္တော, သေတု ပန ဥဘိန္နမ္ပိ တီရာနံ ဥပရိအာကာသေ ဌိတော, ဝဋ္ဋတိ။ အန္တောနဒိယံ ပါသာဏော ဝါ ဒီပကော ဝါ ဟောတိ, တဿ ယတ္တကံ ပဒေသံ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တပ္ပကာရေ ပကတိဝဿကာလေ ဝဿာနဿ စတူသု မာသေသု ဥဒကံ ဩတ္ထရတိ, သော နဒီသင်္ချမေဝ ဂစ္ဆတိ။ အတိဝုဋ္ဌိကာလေ ပန ဩဃေန ဩတ္ထဋောကာသော န ဂဟေတဗ္ဗော, သော ဟိ ဂါမသီမာသင်္ချမေဝ ဂစ္ဆတိ။
နဒိတော မာတိကံ နီဟရန္တာ နဒိယံ အာဝရဏံ ကရောန္တိ, တဉ္စေ ဩတ္ထရိတွာ ဝါ ဝိနိဗ္ဗိဇ္ဈိတွာ ဝါ ဥဒကံ ဂစ္ဆတိ, သဗ္ဗတ္ထ ပဝတ္တနဋ္ဌာနေ ကမ္မံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန အာဝရဏေန ဝါ ကောဋ္ဋကဗန္ဓနေန ဝါ သောတံ ပစ္ဆိဇ္ဇတိ, ဥဒကံ နပ္ပဝတ္တတိ, အပ္ပဝတ္တနဋ္ဌာနေ ကမ္မံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ အာဝရဏမတ္ထကေပိ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ကောစိ အာဝရဏပ္ပဒေသော ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တပါသာဏဒီပကပ္ပဒေသော ဝိယ ဥဒကေန အဇ္ဈောတ္ထရိယတိ, တတ္ထ ဝဋ္ဋတိ။ သော ဟိ နဒီသင်္ချမေဝ ဂစ္ဆတိ။ နဒိံ ဝိနာသေတွာ တဠာကံ ကရောန္တိ, ဟေဋ္ဌာ ပါဠိ ဗဒ္ဓါ, ဥဒကံ အာဂန္တွာ တဠာကံ ပူရေတွာ တိဋ္ဌတိ, ဧတ္ထ ကမ္မံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဥပရိ ပဝတ္တနဋ္ဌာနေ ဟေဋ္ဌာ စ ဆဍ္ဍိတမောဒကံ နဒိံ ဩတ္ထရိတွာ သန္ဒနဋ္ဌာနတော ပဋ္ဌာယ ဝဋ္ဋတိ။ ဒေဝေ အဝဿန္တေ ဟေမန္တဂိမှေသု ဝါ သုက္ခနဒိယာပိ ဝဋ္ဋတိ။ နဒိတော နီဟဋမာတိကာယ န ဝဋ္ဋတိ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၃၆။) [သျ]သစေ သာ ကာလန္တရေန ဘိဇ္ဇိတွာ နဒီ ဟောတိ, ဝဋ္ဋတိ။ ကာစိ နဒီ ကာလန္တရေန ဥပ္ပတိတွာ ဂါမနိဂမသီမံ ဩတ္ထရိတွာ ပဝတ္တတိ, နဒီယေဝ ဟောတိ, ကမ္မံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန ဝိဟာရသီမံ ဩတ္ထရတိ, ဝိဟာရသီမာတွေဝ သင်္ချံ ဂစ္ဆတိ။
သမုဒ္ဒေပိ ကမ္မံ ကရောန္တေဟိ ယံ ပဒေသံ ဥဒ္ဓံ ဝဍ္ဎနဥဒကံ ဝါ ပကတိဝီစိ ဝါ ဝေဂေန အာဂန္တွာ ဩတ္ထရတိ, တတ္ထ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ယသ္မိံ ပန ပဒေသေ ပကတိဝီစိယော ဩတ္ထရိတွာ သဏ္ဌဟန္တိ, သော ဥဒကန္တတော ပဋ္ဌာယ အန္တောသမုဒ္ဒေါ နာမ, တတ္ထ ဌိတေဟိ ကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ။ သစေ ဦမိဝေဂေါ ဗာဓတိ, နာဝါယ ဝါ အဋ္ဋကေ ဝါ ဌတွာ ကာတဗ္ဗံ။ တေသု ဝိနိစ္ဆယော နဒိယံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သမုဒ္ဒေ ပိဋ္ဌိပါသာဏော ဟောတိ, တံ ကဒါစိ ဦမိယော အာဂန္တွာ ဩတ္ထရန္တိ, ကဒါစိ န ဩတ္ထရန္တိ, တတ္ထ ကမ္မံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ, သော ဟိ ဂါမသီမာသင်္ချမေဝ ဂစ္ဆတိ။ သစေ ပန ဝီစီသု အာဂတာသုပိ အနာဂတာသုပိ ပကတိဥဒကေနေဝ ဩတ္ထရိယတိ, ဝဋ္ဋတိ။ ဒီပကော ဝါ ပဗ္ဗတော ဝါ ဟောတိ, သော စေ ဒူရေ ဟောတိ မစ္ဆဗန္ဓာနံ အဂမနပထေ, အရညသီမာသင်္ချမေဝ ဂစ္ဆတိ။ တေသံ ဂမနပရိယန္တဿ ဩရတော ပန ဂါမသီမာသင်္ချံ ဂစ္ဆတိ။ တတ္ထ ဂါမသီမံ အသောဓေတွာ ကမ္မံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ သမုဒ္ဒေါ ဂါမသီမံ ဝါ နိဂမသီမံ ဝါ ဩတ္ထရိတွာ တိဋ္ဌတိ, သမုဒ္ဒေါဝ ဟောတိ, တတ္ထ ကမ္မံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန ဝိဟာရသီမံ ဩတ္ထရတိ, ဝိဟာရသီမာတွေဝ သင်္ချံ ဂစ္ဆတိ။
ဇာတဿရေ ကမ္မံ ကရောန္တေဟိပိ ယတ္ထ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တပ္ပကာရေ ဝဿကာလေ ဝဿေ ပစ္ဆိန္နမတ္တေ ပိဝိတုံ ဝါ ဟတ္ထပါဒေ ဝါ ဓောဝိတုံ ဥဒကံ န ဟောတိ, သုက္ခတိ, အယံ န ဇာတဿရော, ဂါမခေတ္တသင်္ချမေဝ ဂစ္ဆတိ, တတ္ထ ကမ္မံ န ကာတဗ္ဗံ။ ယတ္ထ ပန ဝုတ္တပ္ပကာရေ ဝဿကာလေ ဥဒကံ သန္တိဋ္ဌတိ, အယမေဝ ဇာတဿရော။ တဿ ယတ္တကေ ပဒေသေ ဝဿာနံ စာတုမာသေ ဥဒကံ တိဋ္ဌတိ, တတ္ထ ကမ္မံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ဂမ္ဘီရံ ဥဒကံ, အဋ္ဋကံ ဗန္ဓိတွာ တတ္ထ ဌိတေဟိပိ ဇာတဿရဿ အန္တော ဇာတရုက္ခမှိ ဗဒ္ဓအဋ္ဋကေပိ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ပိဋ္ဌိပါသာဏဒီပကေသု ပနေတ္ထ နဒိယံ ဝုတ္တသဒိသောဝ ဝိနိစ္ဆယော။ သမဝဿဒေဝကာလေ ပဟောနကဇာတဿရော ပန သစေပိ ဒုဗ္ဗုဋ္ဌိကာလေ ဝါ ဂိမှဟေမန္တေသု ဝါ သုက္ခတိ, နိရုဒကော ဟောတိ, တတ္ထ သံဃကမ္မံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ယံ အန္ဓကဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ ‘‘သဗ္ဗော ဇာတဿရော သုက္ခော
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၃၇။) [သျ]အနောဒကော, ဂါမခေတ္တံယေဝ ဘဇတီ’’တိ, တံ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ သစေ ပနေတ္ထ ဥဒကတ္ထာယ အာဝါဋံ ဝါ ပေါက္ခရဏီအာဒီနိ ဝါ ခဏန္တိ, တံ ဌာနံ အဇာတဿရော ဟောတိ, ဂါမသီမာသင်္ချံ ဂစ္ဆတိ။ လာဗုတိပုသကာဒိဝပ္ပေ ကတေပိ ဧသေဝ နယော။
သစေ ပန တံ ပူရေတွာ ထလံ ဝါ ကရောန္တိ, ဧကသ္မိံ ဒိသာဘာဂေ ပါဠိံ ဗန္ဓိတွာ သဗ္ဗမေဝ တံ မဟာတဠာကံ ဝါ ကရောန္တိ, သဗ္ဗောပိ အဇာတဿရော ဟောတိ, ဂါမသီမာသင်္ချမေဝ ဂစ္ဆတိ။ လောဏီပိ ဇာတဿရသင်္ချမေဝ ဂစ္ဆတိ။ ဝဿိကေ စတ္တာရော မာသေ ဥဒကဋ္ဌာနောကာသေ ကမ္မံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီတိ။
֍ ဋီ ၁၄၈။ သီမာယ သီမံ သမ္ဘိန္ဒန္တီတိ အတ္တနော သီမာယ ပရေသံ ဗဒ္ဓသီမံ သမ္ဘိန္ဒန္တိ။ သစေ ဟိ ပေါရာဏကဿ ဝိဟာရဿ ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ အမ္ဗော စေဝ ဇမ္ဗူ စာတိ ဒွေ ရုက္ခာ အညမညံ သံသဋ္ဌဝိဋပါ ဟောန္တိ, တေသု အမ္ဗဿ ပစ္ဆိမဒိသာဘာဂေ ဇမ္ဗူ။ ဝိဟာရသီမာ စ ဇမ္ဗုံ အန္တော ကတွာ အမ္ဗံ ကိတ္တေတွာ ဗဒ္ဓါ ဟောတိ, အထ ပစ္ဆာ တဿ ဝိဟာရဿ ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ ဝိဟာရံ ကတွာ သီမံ ဗန္ဓန္တာ တံ အမ္ဗံ အန္တော ကတွာ ဇမ္ဗုံ ကိတ္တေတွာ ဗန္ဓန္တိ, သီမာယ သီမာ သမ္ဘိန္နာ ဟောတိ။ ဧဝံ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယာ အကံသု, တေနာဟ – ‘‘သီမာယ သီမံ သမ္ဘိန္ဒန္တီ’’တိ။
သီမာယ သီမံ အဇ္ဈောတ္ထရန္တီတိ အတ္တနော သီမာယ ပရေသံ ဗဒ္ဓသီမံ အဇ္ဈောတ္ထရန္တိ၊
ပရေသံ ဗဒ္ဓသီမံ သကလံ ဝါ တဿာ ပဒေသံ ဝါ အန္တော ကတွာ အတ္တနော သီမံ ဗန္ဓန္တိ။ သီမန္တရိကံ ဌပေတွာ သီမံ သမ္မန္နိတုန္တိ ဧတ္ထ သစေ ပဌမတရံ ကတဿ ဝိဟာရဿ သီမာ အသမ္မတာ ဟောတိ, သီမာယ ဥပစာရော ဌပေတဗ္ဗော။ သစေ သမ္မတာ ဟောတိ, ပစ္ဆိမကောဋိယာ ဟတ္ထမတ္တာ သီမန္တရိကာ ဌပေတဗ္ဗာ။ ကုရုန္ဒိယံ ဝိဒတ္ထိမတ္တမ္ပိ, မဟာပစ္စရိယံ စတုရင်္ဂုလမတ္တမ္ပိ ဝဋ္ဋတီတိ ဝုတ္တံ။ ဧကရုက္ခောပိ စ ဒွိန္နံ သီမာနံ နိမိတ္တံ ဟောတိ, သော ပန ဝဍ္ဎန္တော သီမာသင်္ကရံ ကရောတိ, တသ္မာ န ကာတဗ္ဗော။
ဥပေါသထဘေဒါဒိကထာ
֍ ဋီ ၁၄၉။ စာတုဒ္ဒသိကော စ ပန္နရသိကော စာတိ ဧတ္ထ စာတုဒ္ဒသိကဿ ပုဗ္ဗကိစ္စေ ‘‘အဇ္ဇုပေါသထော စာတုဒ္ဒသော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၃၈။) [သျ]အဓမ္မေန ဝဂ္ဂန္တိအာဒီသု သစေ ဧကသ္မိံ ဝိဟာရေ စတူသု ဘိက္ခူသု ဝသန္တေသု ဧကဿ ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိံ အာဟရိတွာ တယော ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထံ ကရောန္တိ, တီသု ဝါ ဝသန္တေသု ဧကဿ ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိံ အာဟရိတွာ ဒွေ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသန္တိ, အဓမ္မေန ဝဂ္ဂံ ဥပေါသထကမ္မံ ဟောတိ။ သစေ ပန စတ္တာရောပိ သန္နိပတိတွာ ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထံ ကရောန္တိ, တယော ဝါ ဒွေ ဝါ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသန္တိ, အဓမ္မေန သမဂ္ဂံ နာမ ဟောတိ။ သစေ စတူသု ဇနေသု ဧကဿ ပါရိသုဒ္ဓိံ အာဟရိတွာ တယော ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသန္တိ, တီသု ဝါ ဇနေသု ဧကဿ ပါရိသုဒ္ဓိံ အာဟရိတွာ ဒွေ ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထံ ကရောန္တိ, ဓမ္မေန ဝဂ္ဂံ နာမ ဟောတိ။ သစေ ပန စတ္တာရော ဧကတ္ထ ဝသန္တာ သဗ္ဗေဝ သန္နိပတိတွာ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသန္တိ, တယော ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထံ ကရောန္တိ, ဒွေ အညမညံ ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထံ ကရောန္တိ, ဓမ္မေန သမဂ္ဂံ နာမ ဟောတီတိ။
ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသကထာ
֍ ဋီ ၁၅၀။ နိဒါနံ ဥဒ္ဒိသိတွာ အဝသေသံ သုတေန သာဝေတဗ္ဗန္တိ ‘‘သုဏာတု မေ ဘန္တေ သံဃော…ပေ… အာဝိကတာ ဟိဿ ဖာသု ဟောတီ’’တိ ဣမံ နိဒါနံ ဥဒ္ဒိသိတွာ ‘‘ဥဒ္ဒိဋ္ဌံ ခေါ အာယသ္မန္တော နိဒါနံ, တတ္ထာယသ္မန္တေ ပုစ္ဆာမိ – ကစ္စိတ္ထ ပရိသုဒ္ဓါ, ဒုတိယမ္ပိ ပုစ္ဆာမိ…ပေ… ဧဝမေတံ ဓာရယာမီတိ။ သုတာ ခေါ ပနာယသ္မန္တေဟိ စတ္တာရော ပါရာဇိကာ ဓမ္မာ…ပေ… အဝိဝဒမာနေဟိ သိက္ခိတဗ္ဗ’’န္တိ ဧဝံ အဝသေသံ သုတေန သာဝေတဗ္ဗံ။ ဧတေန နယေန သေသာပိ စတ္တာရော ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
သဝရဘယန္တိ အဋဝိမနုဿဘယံ။ ရာဇန္တရာယောတိအာဒီသု သစေ ဘိက္ခူသု ‘‘ဥပေါသထံ ကရိဿာမာ’’တိ နိသိန္နေသု ရာဇာ အာဂစ္ဆတိ, အယံ ရာဇန္တရာယော။ စောရာ အာဂစ္ဆန္တိ, အယံ စောရန္တရာယော။ ဒဝဒါဟော ဝါ အာဂစ္ဆတိ, အာဝါသေ ဝါ အဂ္ဂိ ဥဋ္ဌဟတိ, အယံ အဂ္ဂန္တရာယော။ မေဃော ဝါ ဥဋ္ဌေတိ, ဩဃော ဝါ အာဂစ္ဆတိ, အယံ ဥဒကန္တရာယော။ ဗဟူ မနုဿာ အာဂစ္ဆန္တိ, အယံ မနုဿန္တရာယော။ ဘိက္ခုံ ယက္ခော ဂဏှာတိ, အယံ အမနုဿန္တရာယော။ ဗျဂ္ဃါဒယော စဏ္ဍမိဂါ အာဂစ္ဆန္တိ, အယံ ဝါဠန္တရာယော။ ဘိက္ခုံ သပ္ပါဒယော ဍံသန္တိ, အယံ သရီသပန္တရာယော။ ဘိက္ခု ဂိလာနော ဝါ ဟောတိ, ကာလံ ဝါ ကရောတိ, ဝေရိနော ဝါ တံ မာရေတုကာမာ ဂဏှန္တိ,
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၃၉။) [သျ]အယံ ဇီဝိတန္တရာယော။ မနုဿာ ဧကံ ဝါ ဗဟူ ဝါ ဘိက္ခူ ဗြဟ္မစရိယာ စာဝေတုကာမာ ဂဏှန္တိ, အယံ ဗြဟ္မစရိယန္တရာယော။ ဧဝရူပေသု အန္တရာယေသု သံခိတ္တေန ပါတိမောက္ခော ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗော, ပဌမော ဝါ ဥဒ္ဒေသော ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗော, အာဒိမှိ ဒွေ တယော စတ္တာရော ဝါ။ ဧတ္ထ စ ဒုတိယာဒီသု ဥဒ္ဒေသေသု ယသ္မိံ အပရိယောသိတေ အန္တရာယော ဟောတိ, သောပိ သုတေနေဝ သာဝေတဗ္ဗော။
အနဇ္ဈိဋ္ဌာတိ အနာဏတ္တာ အယာစိတာ ဝါ။ အဇ္ဈေသနာ စေတ္ထ သံဃေန သမ္မတဓမ္မဇ္ဈေသကာယတ္တာ ဝါ သံဃတ္ထေရာယတ္တာ ဝါ, တသ္မိံ ဓမ္မဇ္ဈေသကေ အသတိ သံဃတ္ထေရံ အာပုစ္ဆိတွာ ဝါ တေန ယာစိတော ဝါ ဘာသိတုံ လဘတိ။ သံဃတ္ထေရေနာပိ သစေ ဝိဟာရေ ဗဟူ ဓမ္မကထိကာ ဟောန္တိ, ဝါရပဋိပါဋိယာ ဝတ္တဗ္ဗာ – ‘‘တွံ ဓမ္မံ ဘဏ, ဓမ္မံ ကထေဟိ, ဓမ္မဒါနံ ဒေဟီ’’တိ ဝါ ဝုတ္တေန တီဟိပိ ဝိဓီဟိ ဓမ္မော ဘာသိတဗ္ဗော။ ‘‘ဩသာရေဟီ’’တိ ဝုတ္တော ပန ဩသာရေတုမေဝ လဘတိ, ‘‘ကထေဟီ’’တိ ဝုတ္တော ကထေတုမေဝ, ‘‘သရဘညံ ဘဏာဟီ’’တိ ဝုတ္တော သရဘညမေဝ။ သံဃတ္ထေရောပိ စ ဥစ္စတရေ အာသနေ နိသိန္နော ယာစိတုံ န လဘတိ။ သစေ ဥပဇ္ဈာယော စေဝ သဒ္ဓိဝိဟာရိကော စ ဟောန္တိ, ဥပဇ္ဈာယော စ နံ ဥစ္စာသနေ နိသိန္နော ‘‘ဘဏာဟီ’’တိ ဝဒတိ, သဇ္ဈာယံ အဓိဋ္ဌဟိတွာ ဘဏိတဗ္ဗံ။ သစေ ပနေတ္ထ ဒဟရာ ဘိက္ခူ ဟောန္တိ, တေသံ ‘‘ဘဏာမီ’’တိ ဘဏိတဗ္ဗံ။
သစေ ဝိဟာရေ သံဃတ္ထေရော အတ္တနောယေဝ နိဿိတကေ ဘဏာပေတိ, အညေ မဓုရဘာဏကေပိ နာဇ္ဈေသတိ, သော အညေဟိ ဝတ္တဗ္ဗော – ‘‘ဘန္တေ အသုကံ နာမ ဘဏာပေမာ’’တိ။ သစေ ‘‘ဘဏာပေထာ’’တိ ဝါ ဝဒတိ, တုဏှီ ဝါ ဟောတိ, ဘဏာပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန ပဋိဗာဟတိ, န ဘဏာပေတဗ္ဗံ။ ယဒိ အနာဂတေယေဝ သံဃတ္ထေရေ ဓမ္မသဝနံ အာရဒ္ဓံ, ပုန အာဂတေ ဌပေတွာ အာပုစ္ဆနကိစ္စံ နတ္ထိ။ ဩသာရေတွာ ပန ကထေန္တေန အာပုစ္ဆိတွာ ဝါ အဋ္ဌပေတွာယေဝ ဝါ ကထေတဗ္ဗံ, ကထေန္တဿ ပုန အာဂတေပိ ဧသေဝ နယော။
ဥပနိသိန္နကထာယပိ သံဃတ္ထေရောဝ သာမီ, တသ္မာ တေန သယံ ဝါ ကထေတဗ္ဗံ, အညော ဝါ ဘိက္ခု ‘‘ကထေဟီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော, နော စ ခေါ ဥစ္စတရေ အာသနေ နိသိန္နေန။ မနုဿာနံ ပန ‘‘ဘဏာဟီ’’တိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ မနုဿာ အတ္တနော ဇာနနကဘိက္ခုံ အာပုစ္ဆန္တိ, တေန ထေရံ အာပုစ္ဆိတွာ ကထေတဗ္ဗံ။ သစေ သံဃတ္ထေရော ‘‘ဘန္တေ ဣမေ ပဉှံ ပုစ္ဆန္တီ’’တိ ပုဋ္ဌော
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၄၀။) [သျ]‘‘ကထေဟီ’’တိ ဝါ ဘဏတိ, တုဏှီ ဝါ ဟောတိ, ကထေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အန္တရဃရေ အနုမောဒနာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ သစေ သံဃတ္ထေရော ဝိဟာရေ ဝါ အန္တရဃရေ ဝါ ‘‘မံ အနာပုစ္ဆိတွာပိ ကထေယျာသီ’’တိ အနုဇာနာတိ, လဒ္ဓကပ္ပိယံ ဟောတိ, သဗ္ဗတ္ထ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။
သဇ္ဈာယံ ကရောန္တေနာပိ ထေရော အာပုစ္ဆိတဗ္ဗောယေဝ။ ဧကံ အာပုစ္ဆိတွာ သဇ္ဈာယန္တဿ အပရော အာဂစ္ဆတိ, ပုန အာပုစ္ဆနကိစ္စံ နတ္ထိ။ သစေ ဝိဿမိဿာမီတိ ဌပိတဿ အာဂစ္ဆတိ, ပုန အာရဘန္တေနာပိ အာပုစ္ဆိတဗ္ဗံ။ သံဃတ္ထေရေ အနာဂတေယေဝ အာရဒ္ဓံ သဇ္ဈာယန္တဿာပိ ဧသေဝ နယော။ ဧကေန သံဃတ္ထေရေန ‘‘မံ အနာပုစ္ဆာပိ ယထာသုခံ သဇ္ဈာယာဟီ’’တိ အနုညာတေ ယထာသုခံ သဇ္ဈာယိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အညသ္မိံ ပန အာဂတေ တံ အာပုစ္ဆိတွာဝ သဇ္ဈာယိတဗ္ဗံ။
֍ ဋီ ၁၅၁။ အတ္တနာ ဝါ အတ္တာနံ သမ္မန္နိတဗ္ဗံတိ အတ္တနာ ဝါ အတ္တာ သမ္မန္နိတဗ္ဗော၊ ပုစ္ဆန္တေန ပန ပရိသံ ဩလောကေတွာ သစေ အတ္တနော ဥပဒ္ဒဝေါ နတ္ထိ, ဝိနယော ပုစ္ဆိတဗ္ဗော။
֍ ဋီ ၁၅၃။ ကတေပိ ဩကာသေ ပုဂ္ဂလံ တုလယိတွာတိ ‘‘အတ္ထိ နု ခေါ မေ ဣတော ဥပဒ္ဒဝေါ, နတ္ထီ’’တိ ဧဝံ ဥပပရိက္ခိတွာ။ ပုရမှာကန္တိ ပဌမံ အမှာကံ။ ပဋိကစ္စေဝါတိ ပဌမတရမေဝ။ ပုဂ္ဂလံ တုလယိတွာ ဩကာသံ ကာတုန္တိ ‘‘ဘူတမေဝ နု ခေါ အာပတ္တိံ ဝဒတိ, အဘူတ’’န္တိ ဧဝံ ဥပပရိက္ခိတွာ ဩကာသံ ကာတုံ အနုဇာနာမီတိ အတ္ထော။
အဓမ္မကမ္မပဋိက္ကောသနာဒိကထာ
֍ ဋီ ၁၅၄။ အဓမ္မကမ္မံ ဝုတ္တနယမေဝ။ ပဋိက္ကောသိတုန္တိ ဝါရေတုံ။ ဒိဋ္ဌိမ္ပိ အာဝိကာတုန္တိ ‘‘အဓမ္မကမ္မံ ဣဒံ န မေ ခမတီ’’တိ ဧဝံ အညဿ သန္တိကေ အတ္တနော ဒိဋ္ဌိံ ပကာသေတုံ။ စတူဟိ ပဉ္စဟီတိအာဒိ တေသံ အနုပဒ္ဒဝတ္ထာယ ဝုတ္တံ။ သဉ္စိစ္စ န သာဝေန္တီတိ ယထာ န သုဏန္တိ ဧဝံ ဘဏိဿာမာတိ သဉ္စိစ္စ သဏိကံ ဥဒ္ဒိသန္တိ။
֍ ဋီ ၁၅၅။ ထေရာဓိကန္တိ ထေရာဓီနံ၊ ထေရာယတ္တံ ဘဝိတုန္တိ အတ္ထော။ ‘‘ထေရာဓေယျ’’န္တိပိ ပါဌော, တသ္မာ ထေရေန သယံ ဝါ ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ, အညော ဝါ အဇ္ဈေသိတဗ္ဗော။ အဇ္ဈေသနဝိဓာနဉ္စေတ္ထ ဓမ္မဇ္ဈေသနေ ဝုတ္တနယမေဝ။ သော
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၄၁။) [သျ]န ဇာနာတိ ဥပေါသထံ ဝါတိအာဒီသု စာတုဒ္ဒသိကပန္နရသိကဘေဒေန ဒုဝိဓံ, သံဃဥပေါသထာဒိဘေဒေန နဝဝိဓဉ္စ ဥပေါသထံ န ဇာနာတိ, စတုဗ္ဗိဓံ ဥပေါသထကမ္မံ န ဇာနာတိ, ဒုဝိဓံ ပါတိမောက္ခံ န ဇာနာတိ, နဝဝိဓံ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသံ န ဇာနာတိ။ ယော တတ္ထ ဘိက္ခု ဗျတ္တော ပဋိဗလောတိ ဧတ္ထ ကိဉ္စာပိ ဒဟရဿာပိ ဗျတ္တဿ ပါတိမောက္ခော အနုညာတော။ အထ ခေါ ဧတ္ထ အယမဓိပ္ပါယော။ သစေ ထေရဿ ပဉ္စ ဝါ စတ္တာရော ဝါ တယော ဝါ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသာ နာဂစ္ဆန္တိ၊ ဒွေ ပန အခဏ္ဍာ သုဝိသဒါ ဝါစုဂ္ဂတာ ဟောန္တိ, ထေရာယတ္တောဝ ပါတိမောက္ခာ။ သစေ ပန ဧတ္တကမ္ပိ ဝိသဒံ ကာတုံ န သက္ကောတိ, ဗျတ္တဿ ဘိက္ခုနော အာယတ္တော ဟောတိ။
သာမန္တာ အာဝါသာတိ သာမန္တံ အာဝါသံ။ သဇ္ဇုကန္တိ တဒဟေဝ အာဂမနတ္ထာယ။ နဝံ ဘိက္ခုံ အာဏာပေတုန္တိ ဧတ္ထ ယော သက္ကောတိ ဥဂ္ဂဟေတုံ, ဧဝရူပေါ အာဏာပေတဗ္ဗော, န ဗာလော။
ပက္ခဂဏနာဒိဥဂ္ဂဟဏာနုဇာနနကထာ
֍ ဋီ ၁၅၆။ ကတိမီ ဘန္တေတိ ဧတ္ထ ကတီနံ ပူရဏီတိ ကတိမီ။ ကာလဝတောတိ ကာလဿေဝ၊ ပဂေဝါတိ အတ္ထော။
֍ ဋီ ၁၅၈။ ယံ ကာလံ သရတီတိ ဧတ္ထ သာယမ္ပိ ‘‘အဇ္ဇုပေါသထော သမန္နာဟရထာ’’တိ အာရောစေတုံ ဝဋ္ဋတိ။
֍ ဋီ ၁၅၉။ ထေရေန ဘိက္ခုနာ နဝံ ဘိက္ခုံ အာဏာပေတုန္တိ ဧတ္ထာပိ ကိဉ္စိ ကမ္မံ ကရောန္တော ဝါ သဒါကာလမေဝ ဧကော ဝါ ဘာရနိတ္ထရဏကော ဝါ သရဘာဏကဓမ္မကထိကာဒီသု အညတရော ဝါ န ဥပေါသထာဂါရသမ္မဇ္ဇနတ္ထံ အာဏာပေတဗ္ဗော, အဝသေသာ ပန ဝါရေန အာဏာပေတဗ္ဗာ။ သစေ အာဏတ္တော သမ္မုဉ္ဇနိံ တာဝကာလိကမ္ပိ န လဘတိ, သာခါဘင်္ဂံ ကပ္ပိယံ ကာရေတွာ သမ္မဇ္ဇိတဗ္ဗံ, တမ္ပိ အလဘန္တဿ လဒ္ဓကပ္ပိယံ ဟောတိ။
֍ ဋီ ၁၆၀။ အာသနပညာပနာဏတ္တိယမ္ပိ ဝုတ္တနယေနေဝ အာဏာပေတဗ္ဗော။ အာဏတ္တေန စ သစေ ဥပေါသထာဂါရေ အာသနာနိ နတ္ထိ, သံဃိကာဝါသတောပိ အာဟရိတွာ ပညပေတွာ ပုန အာဟရိတဗ္ဗာနိ။ အာသနေသု အသတိ ကဋသာရကေပိ တဋ္ဋိကာယောပိ ပညပေတုံ ဝဋ္ဋတိ, တဋ္ဋိကာသုပိ အသတိ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၄၂။) [သျ]သာခါ ဘင်္ဂါနိ ကပ္ပိယံ ကာရေတွာ ပညပေတဗ္ဗာနိ, ကပ္ပိယကာရကံ အလဘန္တဿ လဒ္ဓကပ္ပိယံ ဟောတိ။
֍ ဋီ ၁၆၁။ ပဒီပကရဏေပိ ဝုတ္တနယေနေဝ အာဏာပေတဗ္ဗော။ အာဏာပေန္တေန စ ‘‘အမုကသ္မိံ နာမ ဩကာသေ တေလံ ဝါ ဝဋ္ဋိ ဝါ ကပလ္လိကာ ဝါ အတ္ထိ, တံ ဂဟေတွာ ကရောဟီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။ သစေ တေလာဒီနိ နတ္ထိ, ပရိယေသိတဗ္ဗာနိ, ပရိယေသိတွာ အလဘန္တဿ လဒ္ဓကပ္ပိယံ ဟောတိ။ အပိစ ကပါလေ အဂ္ဂိပိ ဇာလေတဗ္ဗော။
ဒိသံဂမိကာဒိဝတ္ထုကထာ
֍ ဋီ ၁၆၃။ သင်္ဂဟေတဗ္ဗောတိ ‘‘သာဓု ဘန္တေ အာဂတာတ္ထ, ဣဓ ဘိက္ခာ သုလဘာ သူပဗျဉ္ဇနံ အတ္ထိ, ဝသထ အနုက္ကဏ္ဌမာနာ’’တိ ဧဝံ ပိယဝစနေန သင်္ဂဟေတဗ္ဗော။ ပုနပ္ပုနံ တထာကရဏဝသေန အနုဂ္ဂဟေတဗ္ဗော။ ‘‘အာမ ဝသိဿာမီ’’တိ ပဋိဝစနဒါပနေန ဥပလာပေတဗ္ဗော။ အထ ဝါ စတူဟိ ပစ္စယေဟိ သင်္ဂဟေတဗ္ဗော စေဝ အနုဂ္ဂဟေတဗ္ဗော စ။ ပိယဝစနေန ဥပလာပေတဗ္ဗော, ကဏ္ဏသုခံ အာလပိတဗ္ဗောတိ အတ္ထော။ စုဏ္ဏာဒီဟိ ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗော။ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာတိ သစေ သကလောပိ သံဃော န ကရောတိ, သဗ္ဗေသံ ဒုက္ကဋံ။ ဣဓ နေဝ ထေရာ န ဒဟရာ မုစ္စန္တိ, သဗ္ဗေဟိ ဝါရေန ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗော။ အတ္တနော ဝါရေ အနုပဋ္ဌဟန္တဿ အာပတ္တိ။ တေန ပန မဟာထေရာနံ ပရိဝေဏသမ္မဇ္ဇနဒန္တကဋ္ဌဒါနာဒီနိ န သာဒိတဗ္ဗာနိ။ ဧဝမ္ပိ သတိ မဟာထေရေဟိ သာယံပါတံ ဥပဋ္ဌာနံ အာဂန္တဗ္ဗံ။ တေန ပန တေသံ အာဂမနံ ဉတွာ ပဌမတရံ မဟာထေရာနံ ဥပဋ္ဌာနံ ဂန္တဗ္ဗံ။ သစဿ သဒ္ဓိံစရာ ဘိက္ခုဥပဋ္ဌာကာ အတ္ထိ, ‘‘မယှံ ဥပဋ္ဌာကာ အတ္ထိ, တုမှေ အပ္ပေါဿုက္ကာ ဝိဟရထာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ အထာပိဿ သဒ္ဓိံစရာ နတ္ထိ, တသ္မိံယေဝ ပန ဝိဟာရေ ဧကော ဝါ ဒွေ ဝါ ဝတ္တသမ္ပန္နာ ဝဒန္တိ ‘‘မယံ ထေရဿ ကတ္တဗ္ဗံ ကရိဿာမ, အဝသေသာ ဖာသု ဝိဟရန္တူ’’တိ သဗ္ဗေသံ အနာပတ္တိ။
သော အာဝါသော ဂန္တဗ္ဗောတိ ဥပေါသထကရဏတ္ထာယ အနွဒ္ဓမာသံ ဂန္တဗ္ဗော။ သော စ ခေါ ဥတုဝဿေယေဝ, ဝဿာနေ ပန ယံ ကတ္တဗ္ဗံ, တံ ဒဿေတုံ ‘‘ဝဿံ ဝသန္တိ ဗာလာ အဗျတ္တာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ န ဘိက္ခဝေ တေဟိ ဘိက္ခူဟိ တသ္မိံ အာဝါသေ ဝဿံ ဝသိတဗ္ဗန္တိ ပုရိမိကာယ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသကေန ဝိနာ န ဝဿံ ဥပဂန္တဗ္ဗံ။ သစေ သော ဝဿူပဂတာနံ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၄၃။) [သျ]ပက္ကမတိ ဝါ, ဝိဗ္ဘမတိ ဝါ, ကာလံ ဝါ ကရောတိ, အညသ္မိံ သတိယေဝ ပစ္ဆိမိကာယ ဝသိတုံ ဝဋ္ဋတိ, အသတိ အညတ္ထ ဂန္တဗ္ဗံ, အဂစ္ဆန္တာနံ ဒုက္ကဋံ။ သစေ ပန ပစ္ဆိမိကာယ ပက္ကမတိ ဝါ ဝိဗ္ဘမတိ ဝါ ကာလံ ဝါ ကရောတိ, မာသဒွယံ ဝသိတဗ္ဗံ။
ပါရိသုဒ္ဓိဒါနကထာ
֍ ဋီ ၁၆၄။ ကာယေန ဝိညာပေတီတိ ပါရိသုဒ္ဓိဒါနံ ယေန ကေနစိ အင်္ဂပစ္စင်္ဂေန ဝိညာပေတိ ဇာနာပေတိ၊ ဝါစံ ပန နိစ္ဆာရေတုံ သက္ကောန္တော ဝါစာယ ဝိညာပေတိ၊ ဥဘယထာ သက္ကောန္တော ကာယဝါစာဟိ။ သံဃေန တတ္ထ ဂန္တွာ ဥပေါသထော ကာတဗ္ဗောတိ သစေ ဗဟူ တာဒိသာ ဂိလာနာ ဟောန္တိ, သံဃေန ပဋိပါဋိယာ ဌတွာ သဗ္ဗေ ဟတ္ထပါသေ ကာတဗ္ဗာ။ သစေ ဒူရေ ဒူရေ ဟောန္တိ, သံဃော နပ္ပဟောတိ, တံ ဒိဝသံ ဥပေါသထော န ကာတဗ္ဗော, နတွေဝ ဝဂ္ဂေန သံဃေန ဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော။
တတ္ထေဝ ပက္ကမတီတိ သံဃမဇ္ဈံ အနာဂန္တွာ တတောဝ ကတ္ထစိ ဂစ္ဆတိ။ သာမဏေရော ပဋိဇာနာတီတိ ‘‘သာမဏေရော အဟ’’န္တိ ဧဝံ ပဋိဇာနာတိ၊ ဘူတံယေဝ ဝါ သာမဏေရဘာဝံ အာရောစေတိ, ပစ္ဆာ ဝါ သာမဏေရဘူမိယံ တိဋ္ဌတီတိ အတ္ထော။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။
သံဃပ္ပတ္တော ပက္ကမတီတိ သဗ္ဗန္တိမေန ပရိစ္ဆေဒေန ဥပေါသထတ္ထာယ သန္နိပတိတာနံ စတုန္နံ ဘိက္ခူနံ ဟတ္ထပါသံ ပတွာ ပက္ကမတိ။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ ဧတ္ထ စ ဧကေန ဗဟူနမ္ပိ အာဟဋာ ပါရိသုဒ္ဓိ အာဟဋာဝ ဟောတိ။ သစေ ပန သော အန္တရာမဂ္ဂေ အညံ ဘိက္ခုံ ဒိသွာ ယေသံ အနေန ပါရိသုဒ္ဓိ ဂဟိတာ, တေသဉ္စ အတ္တနော စ ပါရိသုဒ္ဓိံ ဒေတိ, တဿေဝ ပါရိသုဒ္ဓိ အာဂစ္ဆတိ, ဣတရာ ပန ဗိလာဠသင်္ခလိကပါရိသုဒ္ဓိ နာမ ဟောတိ။ သာ န အာဂစ္ဆတိ။
သုတ္တော န အာရောစေတီတိ အာဂန္တွာ သုပတိ, ‘‘အသုကေန ပါရိသုဒ္ဓိ ဒိန္နာ’’တိ န အာရောစေတိ။ ပါရိသုဒ္ဓိဟာရကဿ အနာပတ္တီတိ ဧတ္ထ သစေ သဉ္စိစ္စ နာရောစေတိ, ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇတိ, ပါရိသုဒ္ဓိ ပန အာဟဋာဝ ဟောတိ။ အသဉ္စိစ္စ အနာရောစိတတ္တာ ပနဿ အနာပတ္တိ, ဥဘိန္နမ္ပိ စ ဥပေါသထော ကတောယေဝ ဟောတိ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၄၄။) [သျ]ဆန္ဒဒါနကထာ
֍ ဋီ ၁၆၅။ ဆန္ဒဒါနေပိ ပါရိသုဒ္ဓိဒါနေ ဝုတ္တသဒိသောယေဝ ဝိနိစ္ဆယော။ ပါရိသုဒ္ဓိံ ဒေန္တေန ဆန္ဒမ္ပိ ဒါတုန္တိ ဧတ္ထ သစေ ပါရိသုဒ္ဓိမေဝ ဒေတိ န ဆန္ဒံ, ဥပေါသထော ကတော ဟောတိ။ ယံ ပန သံဃော အညံ ကမ္မံ ကရောတိ, တံ အကတံ ဟောတိ။ ဆန္ဒမေဝ ဒေတိ န ပါရိသုဒ္ဓိံ, ဘိက္ခုသံဃဿ ဥပေါသထောပိ ကမ္မမ္ပိ ကတမေဝ ဟောတိ, ဆန္ဒဒါယကဿ ပန ဥပေါသထော အကတော ဟောတိ။ သစေပိ ကောစိ ဘိက္ခု နဒိယာ ဝါ သီမာယ ဝါ ဥပေါသထံ အဓိဋ္ဌဟိတွာ အာဂစ္ဆတိ, ‘‘ကတော မယာ ဥပေါသထော’’တိ အစ္ဆိတုံ န လဘတိ, သာမဂ္ဂီ ဝါ ဆန္ဒော ဝါ ဒါတဗ္ဗော။
֍ ဋီ ၁၆၇။ သရတိပိ ဥပေါသထံ နပိ သရတီတိ ဧကဒါ သရတိ, ဧကဒါ န သရတိ။ အတ္ထိ နေဝ သရတီတိ ယော ဧကန္တံ နေဝ သရတိ, တဿ သမ္မုတိဒါနကိစ္စံ နတ္ထိ။ အနာဂစ္ဆန္တောပိ ကမ္မံ န ကောပေတိ။
သံဃုပေါသထာဒိကထာ
֍ ဋီ ၁၆၈။ သော ဒေသော သမ္မဇ္ဇိတွာတိ တံ ဒေသံ သမ္မဇ္ဇိတွာ, ဥပယောဂတ္ထေ ပစ္စတ္တံ။ ပါနီယံ ပရိဘောဇနီယန္တိအာဒိ ပန ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။ ကသ္မာ ပနေတံ ဝုတ္တံ? ဥပေါသထဿ ပုဗ္ဗကရဏာဒိဒဿနတ္ထံ။ တေနာဟု အဋ္ဌကထာစရိယာ –
‘‘သမ္မဇ္ဇနီ ပဒီပေါ စ, ဥဒကံ အာသနေန စ၊
ဥပေါသထဿ ဧတာနိ, ပုဗ္ဗကရဏန္တိ ဝုစ္စတိ’’။
ဣတိ ဣမာနိ စတ္တာရိ ‘‘ပုဗ္ဗကရဏ’’န္တိ အက္ခာတာနိ။
‘‘ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိဥတုက္ခာနံ, ဘိက္ခုဂဏနာ စ ဩဝါဒေါ၊
ဥပေါသထဿ ဧတာနိ, ပုဗ္ဗကိစ္စန္တိ ဝုစ္စတိ။
ဣတိ ဣမာနိ ပဉ္စ ပုဗ္ဗကရဏတော ပစ္ဆာ ကတ္တဗ္ဗာနိ ‘‘ပုဗ္ဗကိစ္စ’’န္တိ အက္ခာတာနိ။
‘‘ဥပေါသထော ယာဝတိကာ စ ဘိက္ခူ ကမ္မပ္ပတ္တာ,
သဘာဂါပတ္တိယော စ န ဝိဇ္ဇန္တိ၊
ဝဇ္ဇနီယာ စ ပုဂ္ဂလာ တသ္မိံ န ဟောန္တိ,
ပတ္တကလ္လန္တိ ဝုစ္စတိ’’။
ဣတိ ဣမာနိ စတ္တာရိ ‘‘ပတ္တကလ္လ္လ’န္တိ အက္ခာတာနီတိ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၄၅။) [သျ]တေဟိ သဒ္ဓိန္တိ တေဟိ အာဂတေဟိ သဒ္ဓိံ ဧတာနိ ပုဗ္ဗကရဏာဒီနိ ကတွာ ဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော။ အဇ္ဇ မေ ဥပေါသထောတိ ဧတ္ထ သစေ ပန္နရသော ဟောတိ, ‘‘အဇ္ဇ မေ ဥပေါသထော ပန္နရသော’’တိပိ အဓိဋ္ဌာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ စာတုဒ္ဒသိကေပိ ဧသေဝ နယော။
အာပတ္တိပဋိကမ္မဝိဓိကထာ
֍ ဋီ ၁၆၉။ ဘဂဝတာ ပညတ္တံ ‘‘န သာပတ္တိကေန ဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော’’တိ ဣဒံ ‘‘ယဿ သိယာ အာပတ္တီ’’တိအာဒိဝစနေနေဝ ပါရိသုဒ္ဓိဒါနပညာပနေန စ ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထပညာပနေန စ ပညတ္တံ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣတ္ထန္နာမံ အာပတ္တိန္တိ ထုလ္လစ္စယာဒီသု ဧကိဿာ နာမံ ဂဟေတွာ ‘‘ထုလ္လစ္စယံ အာပတ္တိံ ပါစိတ္တိယံ အာပတ္တိ’’န္တိ ဧဝံ ဝတ္တဗ္ဗံ။ တံ ပဋိဒေသေမီတိ ဣဒံ ‘‘တံ တုမှမူလေ, တံ တုယှမူလေ ပဋိဒေသေမီ’’တိ ဝုတ္တေပိ သုဝုတ္တမေဝ ဟောတိ။ ပဿသီတိ ဣဒဉ္စ ‘‘ပဿသိ အာဝုသော တံ အာပတ္တိံ, ပဿထ ဘန္တေ တံ အာပတ္တိ’’န္တိ ဧဝံ ဝတ္တဗ္ဗံ။ အာမ ပဿာမီတိ ဣဒံ ပန ‘‘အာမ ဘန္တေ ပဿာမိ, အာမ အာဝုသော ပဿာမီ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တမ္ပိ သုဝုတ္တမေဝ ဟောတိ။ အာယတိံ သံဝရေယျာသီတိ ဧတ္ထ ပန သစေ ဝုဍ္ဎတရော ‘‘အာယတိံ သံဝရေယျာထာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။ ဧဝံ ဝုတ္တေန ပန ‘‘သာဓု သုဋ္ဌု သံဝရိဿာမီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ။
ယဒါ နိဗ္ဗေမတိကောတိ ဧတ္ထ သစေ ပနေသ နိဗ္ဗေမတိကော န ဟောတိ, ဝတ္ထုံ ကိတ္တေတွာဝ ဒေသေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ အန္ဓကဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ။ တတြာယံ ဒေသနာဝိဓိ – သစေ မေဃစ္ဆန္နေ သူရိယေ ‘‘ကာလော နု ခေါ နော’’တိ ဝေမတိကော ဘုဉ္ဇတိ, တေန ဘိက္ခုနာ ‘‘အဟံ ဘန္တေ ဝေမတိကော ဘုဉ္ဇိံ’’, သစေ ကာလော အတ္ထိ, ‘‘သမ္ဗဟုလာ ဒုက္ကဋာ အာပတ္တိယော အာပန္နောမှိ, နော စေ အတ္ထိ, ‘‘သမ္ဗဟုလာ ပါစိတ္တိယာ အာပန္နောမှီ’’တိ ဧဝံ ဝတ္ထုံ ကိတ္တေတွာ ‘‘အဟံ ဘန္တေ ယာ တသ္မိံ ဝတ္ထုသ္မိံ သမ္ဗဟုလာ ဒုက္ကဋာ ဝါ ပါစိတ္တိယာ ဝါ အာပတ္တိယော အာပန္နော, တာ တုမှမူလေ ပဋိဒေသေမီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဧသ နယော သဗ္ဗာပတ္တီသု။
န ဘိက္ခဝေ သဘာဂါ အာပတ္တီတိ ဧတ္ထ ယံ ဒွေပိ ဇနာ ဝိကာလဘောဇနာဒိနာ သဘာဂဝတ္ထုနာ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇန္တိ, ဧဝရူပါ ဝတ္ထုသဘာဂါ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၄၆။) [သျ]‘‘သဘာဂါ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဝိကာလဘောဇနပ္ပစ္စယာ အာပန္နံ ပန အနတိရိတ္တဘောဇနပစ္စယာ အာပန္နဿ သန္တိကေ ဒေသေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ယာပိ စာယံ ဝတ္ထုသဘာဂါ, သာပိ ဒေသိတာ သုဒေသိတာဝ။ အညံ ပန ဒေသနပစ္စယာ ဒေသကော, ပဋိဂ္ဂဟဏပ္ပစ္စယာ ပဋိဂ္ဂဟကော စာတိ ဥဘောပိ ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇန္တိ, တံ နာနာဝတ္ထုကံ ဟောတိ, တသ္မာ အညမညံ ဒေသေတုံ ဝဋ္ဋတိ။
֍ ဋီ ၁၇၀။ သာမန္တော ဘိက္ခု ဧဝမဿ ဝစနီယောတိ ဧတ္ထ သဘာဂေါယေဝ ဝတ္တဗ္ဗော။ ဝိသဘာဂဿ ဟိ ဝုစ္စမာနေ ဘဏ္ဍနကလဟသံဃဘေဒါဒီနိပိ ဟောန္တိ, တသ္မာ တဿ အဝတွာ ‘‘ဣတော ဝုဋ္ဌဟိတွာ ပဋိကရိဿာမီ’’တိ အာဘောဂံ ကတွာ ဥပေါသထော ကာတဗ္ဗောတိ အန္ဓကဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ။
အနာပတ္တိပန္နရသကာဒိကထာ
֍ ဋီ ၁၇၂။ အနာပတ္တိပန္နရသကေ – တေ န ဇာနိံသူတိ သီမံ ဩက္ကန္တာတိ ဝါ ဩက္ကမန္တီတိ ဝါတိ န ဇာနိံသု။ အထညေ အာဝါသိကာ ဘိက္ခူ အာဂစ္ဆန္တီတိ ဂါမံ ဝါ အရညံ ဝါ ကေနစိ ကရဏီယေန ဂန္တွာ တေသံ နိသိန္နဋ္ဌာနံ အာဂစ္ဆန္တိ။ ဝဂ္ဂါ သမဂ္ဂသညိနောတိ တေသံ သီမံ ဩက္ကန္တတ္တာ ဝဂ္ဂါ၊ သီမံ ဩက္ကန္တဘာဝဿ အဇာနနတော သမဂ္ဂသညိနော။
֍ ဋီ ၁၇၃။ ဝဂ္ဂါဝဂ္ဂသညိပန္နရသကေ – တေ ဇာနန္တီတိ ပဗ္ဗတေ ဝါ ထလေ ဝါ ဌိတာ သီမံ ဩက္ကန္တေ ဝါ ဩက္ကမန္တေ ဝါ ပဿန္တိ။ ဝေမတိကပန္နရသကံ ဥတ္တာနမေဝ။
֍ ဋီ ၁၇၅။ ကုက္ကုစ္စပကတပန္နရသကေ – ယထာ ဣစ္ဆာယ အဘိဘူတော ‘‘ဣစ္ဆာပကတော’’တိ ဝုစ္စတိ, ဧဝံ ပုဗ္ဗဘာဂေ သန္နိဋ္ဌာနံ ကတွာပိ ကရဏက္ခဏေ အကပ္ပိယေ အကပ္ပိယသညိတာသင်္ခါတေန ကုက္ကုစ္စေန အဘိဘူတာ ‘‘ကုက္ကုစ္စပကတာ’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
֍ ဋီ ၁၇၆။ ဘေဒပုရေက္ခာရပန္နရသကေ – အကုသလဗလဝတာယ ထုလ္လစ္စယံ ဝုတ္တံ။
သီမောက္ကန္တိကပေယျာလကထာ
֍ ဋီ ၁၇၇။ အာဝါသိကေနအာဂန္တုကပေယျာလေ – ယထာ ပုရိမေ အာဝါသိကေနအာဝါသိကပေယျာလေ ‘‘တေ န ဇာနန္တိ အထညေ အာဝါသိကာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ, ဧဝံ ‘‘တေ န ဇာနန္တိ အထညေ အာဂန္တုကာ’’တိအာဒိနာ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၄၇။) [သျ]နယေန သဗ္ဗံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အာဂန္တုကေနအာဝါသိကပေယျာလေ ပန – ယထာ ပုရိမပေယျာလေ ‘‘အာဝါသိကာ ဘိက္ခူ သန္နိပတန္တီ’’တိ အာဂတံ, ဧဝံ ‘‘အာဂန္တုကာ ဘိက္ခူ သန္နိပတန္တီ’’တိ အာနေတဗ္ဗံ။ အာဂန္တုကေနအာဂန္တုကပေယျာလေ ပန – ဥဘယပဒေသု အာဂန္တုကဝသေန ယောဇေတဗ္ဗောတိ။
֍ ဋီ ၁၇၈။ အာဝါသိကာနံ ဘိက္ခူနံ စာတုဒ္ဒသော ဟောတိ, အာဂန္တုကာနံ ပန္နရသောတိ ဧတ္ထ ယေသံ ပန္နရသော, တေ တိရောရဋ္ဌတော ဝါ အာဂတာ, အတီတံ ဝါ ဥပေါသထံ စာတုဒ္ဒသိကံ အကံသူတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အာဝါသိကာနံ အနုဝတ္တိတဗ္ဗန္တိ အာဝါသိကေဟိ ‘‘အဇ္ဇုပေါသထော စာတုဒ္ဒသော’’တိ ပုဗ္ဗကိစ္စေ ကရိယမာနေ အနုဝတ္တိတဗ္ဗံ, န ပဋိက္ကောသိတဗ္ဗံ။ န အကာမာ ဒါတဗ္ဗာတိ န အနိစ္ဆာယ ဒါတဗ္ဗာ။
လိင်္ဂါဒိဒဿနကထာ
֍ ဋီ ၁၇၉။ အာဝါသိကာကာရန္တိ အာဝါသိကာနံ အာကာရံ။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ အာကာရော နာမ ယေန တေသံ ဝတ္တသမ္ပန္နာ ဝါ န ဝါတိ အာစာရသဏ္ဌာနံ ဂယှတိ။ လိင်္ဂံ နာမ ယံ တေ တတ္ထ တတ္ထ လီနေ ဂမယတိ၊ အဒိဿမာနေပိ ဇာနာပေတီတိ အတ္ထော။ နိမိတ္တံ နာမ ယံ ဒိသွာ တေ အတ္ထီတိ ဉာယန္တိ။ ဥဒ္ဒေသော နာမ ယေန တေ ဧဝရူပပရိက္ခာရာတိ ဥဒ္ဒိသန္တိ၊ အပဒေသံ လဘန္တီတိ အတ္ထော။ သဗ္ဗမေတံ သုပညတ္တမဉ္စပီဌာဒီနဉ္စေဝ ပဒသဒ္ဒါဒီနဉ္စ အဓိဝစနံ, ယထာယောဂံ ပန ယောဇေတဗ္ဗံ။ အာဂန္တုကာကာရာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ တတ္ထ အညာတကန္တိ အညေသံ သန္တကံ။ ပါဒါနံ ဓောတံ ဥဒကနိဿေကန္တိ ပါဒါနံ ဓောတာနံ ဥဒကနိဿေကံ။ ဗဟုဝစနဿ ဧကဝစနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ‘‘ပါဒါနံ ဓောတဥဒကနိဿေက’’န္တိ ဝါ ပါဌော၊ ပါဒါနံ ဓောဝနဥဒကနိဿေကန္တိ အတ္ထော။
֍ ဋီ ၁၈၀။ နာနာသံဝါသကာဒိဝတ္ထူသု – သမာနသံဝါသကဒိဋ္ဌိန္တိ ‘‘သမာနသံဝါသကာ ဧတေ’’တိ ဒိဋ္ဌိံ။ န ပုစ္ဆန္တီတိ တေသံ လဒ္ဓိံ န ပုစ္ဆန္တိ၊ အပုစ္ဆိတွာဝ ဝတ္တပဋိဝတ္တိံ ကတွာ ဧကတော ဥပေါသထံ ကရောန္တိ။ နာဘိဝိတရန္တီတိ နာနာသံဝါသကဘာဝံ မဒ္ဒိတုံ အဘိဘဝိတုံ န သက္ကောန္တိ၊ တံ ဒိဋ္ဌိံ န နိဿဇ္ဇာပေန္တီတိ အတ္ထော။
နဂန္တဗ္ဗဂန္တဗ္ဗဝါရကထာ
֍ ဋီ ၁၈၁။ သဘိက္ခုကာ အာဝါသာတိ ယသ္မိံ အာဝါသေ ဥပေါသထကာရကာ ဘိက္ခူ အတ္ထိ, တမှာ အာဝါသာ ယံ န သက္ကောတိ တဒဟေဝ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၄၈။) [သျ]အာဂန္တုံ, သော အာဝါသော ဥပေါသထံ အကတွာ န ဂန္တဗ္ဗော။ အညတြ သံဃေနာတိ သံဃပ္ပဟောနကေဟိ ဘိက္ခူဟိ ဝိနာ။ အညတြ အန္တရာယာတိ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တံ ဒသဝိဓံ အန္တရာယံ ဝိနာ။ သဗ္ဗန္တိမေန ပန ပရိစ္ဆေဒေန အတ္တစတုတ္ထေန အန္တရာယေ ဝါ သတိ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ အနာဝါသောတိ နဝကမ္မသာလာဒိကော ယော ကောစိ ပဒေသော။ ယထာ စ အာဝါသာဒယော န ဂန္တဗ္ဗာ၊ ဧဝံ သစေ ဝိဟာရေ ဥပေါသထံ ကရောန္တိ, ဥပေါသထာဓိဋ္ဌာနတ္ထံ သီမာပိ နဒီပိ န ဂန္တဗ္ဗာ။ သစေ ပနေတ္ထ ကောစိ ဘိက္ခု ဟောတိ, တဿ သန္တိကံ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဝိဿဋ္ဌဥပေါသထာပိ အာဝါသာ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဧဝံ ဂတော အဓိဋ္ဌာတုမ္ပိ လဘတိ။ အာရညကေနာပိ ဘိက္ခုနာ ဥပေါသထဒိဝသေ ဂါမေ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ အတ္တနော ဝိဟာရမေဝ အာဂန္တဗ္ဗံ။ သစေ အညံ ဝိဟာရံ ဩက္ကမတိ, တတ္ထ ဥပေါသထံ ကတွာဝ အာဂန္တဗ္ဗံ, အကတွာ န ဝဋ္ဋတိ။
֍ ဋီ ၁၈၂။ ယံ ဇညာ သက္ကောမိ အဇ္ဇေဝ ဂန္တုန္တိ ယံ ဇာနေယျ အဇ္ဇေဝ တတ္ထ ဂန္တုံ သက္ကောမီတိ၊ ဧဝရူပေါ အာဝါသော ဂန္တဗ္ဗော။ တတ္ထ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ ဥပေါသထံ ကရောန္တေနာပိ ဟိ ဣမိနာ နေဝ ဥပေါသထန္တရာယော ကတော ဘဝိဿတီတိ။
ဝဇ္ဇနီယပုဂ္ဂလသန္ဒဿနကထာ
֍ ဋီ ၁၈၃။ ဘိက္ခုနိယာ နိသိန္နပရိသာယာတိအာဒီသု ဟတ္ထပါသုပဂမနမေဝ ပမာဏံ။ အညတြ အဝုဋ္ဌိတာယ ပရိသာယာတိ ဣဒဉှိ ပါရိဝါသိယပါရိသုဒ္ဓိဒါနံ နာမ ပရိသာယ ဝုဋ္ဌိတကာလတော ပဋ္ဌာယ န ဝဋ္ဋတိ, အဝုဋ္ဌိတာယ ပန ဝဋ္ဋတိ။ တေနာဟ – ‘‘အညတြ အဝုဋ္ဌိတာယ ပရိသာယာ’’တိ။ တဿ လက္ခဏံ ဘိက္ခုနိဝိဘင်္ဂေ ပရိဝါသိယဆန္ဒဒါနဝဏ္ဏနတော ဂဟေတဗ္ဗံ။ အနုပေါသထေတိ စာတုဒ္ဒသိကော စ ပန္နရသိကော စာတိ ဣမေ ဒွေ ဥပေါသထေ ဌပေတွာ အညသ္မိံ ဒိဝသေ။ အညတြ သံဃသာမဂ္ဂိယာတိ ယာ ကောသမ္ဗကဘိက္ခူနံ ဝိယ ဘိန္နေ သံဃေ ပုန သံဃသာမဂ္ဂီ ကရိယတိ, တထာရူပိံ သံဃသာမဂ္ဂိံ ဌပေတွာ။ တဒါ စ ‘‘သုဏာတု မေ ဘန္တေ သံဃော အဇ္ဇုပေါသထော သာမဂ္ဂီ’’တိ ဝတွာ ကာတဗ္ဗော။ ယေ ပန ကိသ္မိဉ္စိဒေဝ အပ္ပမတ္တကေ ဥပေါသထံ ဌပေတွာ ပုန သမဂ္ဂါ ဟောန္တိ, တေဟိ ဥပေါသထေယေဝ ကာတဗ္ဗောတိ။
ဥပေါသထက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၄၉။) [သျ]၃။ ဝဿူပနာယိကက္ခန္ဓကံ
ဝဿူပနာယိကာနုဇာနနကထာ
֍ ဋီ ၁၈၄။ ဝဿူပနာယိကက္ခန္ဓကေ – အပညတ္တောတိ အနနုညာတော အသံဝိဟိတော ဝါ။ တေ ဣဓ ဘိက္ခူတိ တေ ဘိက္ခူ, ဣဓသဒ္ဒေါ နိပါတမတ္တော။ သံဃာတံ အာပါဒေန္တာတိ ဝိနာသံ အာပါဒေန္တာ။ သင်္ကသာယိဿန္တီတိ အပ္ပေါဿုက္ကာ နိဗဒ္ဓဝါသံ ဝသိဿန္တိ။ သကုန္တကာတိ သကုဏာ။ ဝဿာနေ ဝဿံ ဥပဂန္တုန္တိ ဝဿာနနာမကေ တေမာသေ ဝဿံ ဥပဂန္တဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ ကတိ နု ခေါ ဝဿူပနာယိကာတိ ကတိ နု ခေါ ဝဿူပဂမနာနိ။ အပရဇ္ဇုဂတာယာတိ ဧတ္ထ အပရဇ္ဇုဂတာယ အဿာတိ အပရဇ္ဇုဂတာ, တဿာ အပရဇ္ဇုဂတာယ၊ အတိက္ကန္တာယ အပရသ္မိံ ဒိဝသေတိ အတ္ထော။ ဒုတိယနယေပိ မာသော ဂတာယ အဿာတိ မာသဂတာ, တဿာ မာသဂတာယ၊ အတိက္ကန္တာယ မာသေ ပရိပုဏ္ဏေတိ အတ္ထော။ တသ္မာ အာသာဠှီပုဏ္ဏမာယ အနန္တရေ ပါဋိပဒဒိဝသေ, အာသာဠှီပုဏ္ဏမိတော ဝါ အပရာယ ပုဏ္ဏမာယ အနန္တရေ ပါဋိပဒဒိဝသေယေဝ ဝိဟာရံ ပဋိဇဂ္ဂိတွာ ပါနီယံ ပရိဘောဇနီယံ ဥပဋ္ဌပေတွာ သဗ္ဗံ စေတိယဝန္ဒနာဒိသာမီစိကမ္မံ နိဋ္ဌာပေတွာ ‘‘ဣမသ္မိံ ဝိဟာရေ ဣမံ တေမာသံ ဝဿံ ဥပေမီ’’တိ သကိံ ဝါ ဒွတ္တိက္ခတ္တုံ ဝါ ဝါစံ နိစ္ဆာရေတွာ ဝဿံ ဥပဂန္တဗ္ဗံ။
ဝါစံ နိစ္ဆာရေတွာ ဝဿံ ဥပဂန္တဗ္ဗံ။
ဝဿာနေစာရိကာပဋိက္ခေပါဒိကထာ
၁၈၅-၆။ ယော ပက္ကမေယျာတိ ဧတ္ထ အနပေက္ခဂမနေန ဝါ အညတ္ထ အရုဏံ ဥဋ္ဌာပနေန ဝါ အာပတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ယော အတိက္ကမေယျာတိ ဧတ္ထ ဝိဟာရဂဏနာယ အာပတ္တိယော ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သစေ ဟိ တံ ဒိဝသံ ဝိဟာရသတဿ ဥပစာရံ ဩက္ကမိတွာ အတိက္ကမတိ, သတံ အာပတ္တိယော။ သစေ ပန ဝိဟာရူပစာရံ အတိက္ကမိတွာ အညဿ ဝိဟာရဿ ဥပစာရံ အနောက္ကမိတွာဝ နိဝတ္တတိ, ဧကာ ဧဝ အာပတ္တိ။ ကေနစိ အန္တရာယေန ပုရိမိကံ အနုပဂတေန ပစ္ဆိမိကာ ဥပဂန္တဗ္ဗာ။
ဝဿံ ဥက္ကဍ္ဎိတုကာမောတိ ဝဿနာမကံ ပဌမမာသံ ဥက္ကဍ္ဎိတုကာမော, သာဝဏမာသံ အကတွာ ပုန အာသာဠှီမာသမေဝ ကတ္တုကာမောတိ အတ္ထော။ အာဂမေ ဇုဏှေတိ အာဂမေ မာသေတိ အတ္ထော။ အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ ရာဇူနံ အနုဝတ္တိတုန္တိ ဧတ္ထ ဝဿုက္ကဍ္ဎနေ ဘိက္ခူနံ ကာစိ ပရိဟာနိ နာမ နတ္ထီတိ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၅၀။) [သျ]အနုဝတ္တိတုံ အနုညာတံ, တသ္မာ အညသ္မိမ္ပိ ဓမ္မိကေ ကမ္မေ အနုဝတ္တိတဗ္ဗံ။ အဓမ္မိကေ ပန န ကဿစိ အနုဝတ္တိတဗ္ဗံ။
သတ္တာဟကရဏီယာနုဇာနနကထာ
၁၈၇-၈။ သတ္တာဟကရဏီယေသု – သတ္တာဟကရဏီယေန ဂန္တုန္တိ သတ္တာဟဗ္ဘန္တရေ ယံ ကတ္တဗ္ဗံ တံ သတ္တာဟကရဏီယံ, တေန သတ္တာဟကရဏီယေန ကရဏဘူတေန ဂန္တုံ အနုဇာနာမီတိ အတ္ထော။ ပဟိတေ ဂန္တုန္တိ ဣမေဟိ သတ္တဟိ ဘိက္ခုအာဒီဟိ ဒူတေ ပဟိတေယေဝ ဂန္တုံ အနုဇာနာမီတိ အတ္ထော။ သတ္တာဟံ သန္နိဝတ္တော ကာတဗ္ဗောတိ သတ္တာဟေယေဝ သန္နိဝတ္တိတဗ္ဗော, အဋ္ဌမော အရုဏော တတ္ထေဝ န ဥဋ္ဌာပေတဗ္ဗောတိ အတ္ထော။
ဘိက္ခုနိသံဃံ ဥဒ္ဒိဿာတိ ဣတော ပဋ္ဌာယ ဝစ္စကုဋိ ဇန္တာဃရံ ဇန္တာဃရသာလာတိ ဣမာနိ တီဏိ ပရိဟီနာနိ။
֍ ဋီ ၁၈၉။ ဥဒေါသိတာဒီနိ ဥဒေါသိတသိက္ခာပဒါဒီသု ဝုတ္တာနေဝ။ ရသဝတီတိ ဘတ္တဂေဟံ ဝုစ္စတိ။ ဝါရေယျံ သဉ္စရိတ္တသိက္ခာပဒေ ဝုတ္တမေဝ။ ပုရာယံ သုတ္တန္တော ပလုဇ္ဇတီတိ ယာဝ အယံ သုတ္တန္တော န ပလုဇ္ဇတိ, ယာဝ အယံ သုတ္တန္တော န ဝိနဿတိ။ အညတရံ ဝါ ပနဿ ကိစ္စံ ဟောတိ ကရဏီယံ ဝါတိ ဧတေန ပရိသင်္ခတံ ယံကိဉ္စိ ကရဏီယံ သင်္ဂဟိတံ ဟောတိ။ သဗ္ဗတ္ထ စ ‘‘ဣစ္ဆာမိ ဒါနဉ္စ ဒါတုံ ဓမ္မဉ္စ သောတုံ ဘိက္ခူ စ ပဿိတု’’န္တိ ဣမိနာဝ ကပ္ပိယဝစနေန ပေသိတေ ဂန္တဗ္ဗံ, ဧတေသံ ဝါ ဝေဝစနေန။ ပေယျာလက္ကမော ပန ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗော, ယထာ ‘‘ဥပါသကေန သံဃံ ဥဒ္ဒိဿ ဝိဟာရာဒယော ကာရာပိတာ ဟောန္တိ, သမ္ဗဟုလေ ဘိက္ခူ ဥဒ္ဒိဿ, ဧကံ ဘိက္ခုံ ဥဒ္ဒိဿ, ဘိက္ခုနိသံဃံ ဥဒ္ဒိဿ, သမ္ဗဟုလာ ဘိက္ခုနိယော, ဧကံ ဘိက္ခုနိံ, သမ္ဗဟုလာ သိက္ခမာနာယော, ဧကံ သိက္ခမာနံ, သမ္ဗဟုလေ သာမဏေရေ, ဧကံ သာမဏေရံ, သမ္ဗဟုလာ သာမဏေရိယော, ဧကံ သာမဏေရိံ ဥဒ္ဒိဿ အတ္တနော အတ္ထာယ နိဝေသနံ ကာရာပိတံ ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ဧဝမေဝ ‘‘ဥပါသိကာယ, ဘိက္ခုနာ, ဘိက္ခုနိယာ, သိက္ခမာနာယ, သာမဏေရေန, သာမဏေရိယာ သံဃံ ဥဒ္ဒိဿာ’’တိ သဗ္ဗံ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဧတေသု သတ္တပ္ပကာရေသု ကရဏီယေသု ပဟိတေ ဂန္တဗ္ဗံ။
ပဉ္စန္နံအပ္ပဟိတေပိအနုဇာနနကထာ
֍ ဋီ ၁၉၃။ ပဉ္စန္နံ သတ္တာဟကရဏီယေနာတိ ဧတေသံ ဘိက္ခုအာဒီနံ သဟဓမ္မိကာနံ ‘‘ဂိလာနဘတ္တံ ဝါ ဂိလာနုပဋ္ဌာကဘတ္တံ ဝါ ဘေသဇ္ဇံ ဝါ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၅၁။) [သျ]ပရိယေသိဿာမိ, ပုစ္ဆိဿာမိ ဝါ, ဥပဋ္ဌဟိဿာမိ ဝါ’’တိ ဧဝမာဒိနာ ပရတော ဝိတ္ထာရေတွာ ဒဿိတေန ကာရဏေန အပ္ပဟိတေပိ ဂန္တဗ္ဗံ, ပဂေဝ ပဟိတေ။ ဘိက္ခု ဂိလာနော ဟောတိ, အနဘိရတိ ဥပ္ပန္နာ ဟောတိ, ကုက္ကုစ္စံ ဥပ္ပန္နံ ဟောတိ, ဒိဋ္ဌိဂတံ ဥပ္ပန္နံ ဟောတိ, ဂရုဓမ္မံ အဇ္ဈာပန္နော ဟောတိ ပရိဝါသာရဟော, မူလာယ ပဋိကဿနာရဟော ဟောတိ, မာနတ္တာရဟော, အဗ္ဘာနာရဟော, သံဃော ကမ္မံ ကတ္တုကာမော ဟောတိ, ကတံ ဝါ သံဃေန ကမ္မံ ဟောတီတိ ဧတေဟိ ဒသဟိ ကာရဏေဟိ ဘိက္ခုဿ သန္တိကံ ဂန္တဗ္ဗံ။ ဘိက္ခုနိယာ သန္တိကံ နဝဟိ ကာရဏေဟိ ဂန္တဗ္ဗံ, သိက္ခမာနာယ သန္တိကံ ဆဟိ – အာဒိတော စတူဟိ, သိက္ခာ ကုပ္ပိတာ ဟောတိ, ဥပသမ္ပဇ္ဇိတုကာမာ ဟောတီတိ။ သာမဏေရဿာပိ ဆဟိ – အာဒိတော စတူဟိ, ဝဿံ ပုစ္ဆိတုကာမော ဥပသမ္ပဇ္ဇိတုကာမော ဟောတီတိ။ သာမဏေရိယာ ဥပသမ္ပဒံ အပနေတွာ သိက္ခာပဒံ ဒါတုကာမော ဟောတီတိ ဣမိနာ သဒ္ဓိံ ပဉ္စဟိ။ ပရတော မာတာပိတူနံ အနုညာတဋ္ဌာနေပိ ဧသေဝ နယော။ အန္ဓကဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ယေ မာတာပိတူနံ ဥပဋ္ဌာကာ ဉာတကာ ဝါ အညာတကာ ဝါ တေသမ္ပိ အပ္ပဟိတေ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ, တံ နေဝ အဋ္ဌကထာယံ, န ပါဠိယာ ဝုတ္တံ, တသ္မာ န ဂဟေတဗ္ဗံ။
ပဟိတေယေဝအနုဇာနနကထာ
֍ ဋီ ၁၉၉။ ဘိက္ခုဂတိကောတိ ဧကသ္မိံ ဝိဟာရေ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ ဝသနကပုရိသော။ ဥန္ဒြိယတီတိ ပလုဇ္ဇတိ။ ဘဏ္ဍံ ဆေဒါပိတန္တိ ဒဗ္ဗသမ္ဘာရဘဏ္ဍံ ဆေဒါပိတံ။ အာဝဟာပေယျုန္တိ အာဟရာပေယျုံ။ ဒဇ္ဇာဟန္တိ ဒဇ္ဇေ အဟံ။ သံဃကရဏီယေနာတိ ဧတ္ထ ယံကိဉ္စိ ဥပေါသထာဂါရာဒီသု သေနာသနေသု စေတိယဆတ္တဝေဒိကာဒီသု ဝါ ကတ္တဗ္ဗံ, အန္တမသော ဘိက္ခုနော ပုဂ္ဂလိကသေနာသနမ္ပိ, သဗ္ဗံ သံဃကရဏီယမေဝ။ တသ္မာ တဿ နိပ္ဖါဒနတ္ထံ ဒဗ္ဗသမ္ဘာရာဒီနိ ဝါ အာဟရိတုံ ဝဍ္ဎကီပ္ပဘုတီနံ ဘတ္တဝေတနာဒီနိ ဝါ ဒါပေတုံ ဂန္တဗ္ဗံ။
အယံ ပနေတ္ထ ပါဠိမုတ္တကရတ္တိစ္ဆေဒဝိနိစ္ဆယော – ဓမ္မသဝနတ္ထာယ အနိမန္တိတေန ဂန္တုံ န ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ဧကသ္မိံ မဟာဝါသေ ပဌမံယေဝ ကတိကာ ကတာ ဟောတိ – ‘‘အသုကဒိဝသံ နာမ သန္နိပတိတဗ္ဗ’’န္တိ, နိမန္တိတောယေဝ နာမ ဟောတိ, ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘ဘဏ္ဍကံ ဓောဝိဿာမီ’’တိ ဂန္တုံ န ဝဋ္ဋတိ။ သစေ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၅၂။) [သျ]ပန အာစရိယုပဇ္ဈာယာ ပဟိဏန္တိ, ဝဋ္ဋတိ။ နာတိဒူရေ ဝိဟာရော ဟောတိ, တတ္ထ ဂန္တွာ အဇ္ဇေဝ အာဂမိဿာမီတိ သမ္ပာပုဏိတုံ န သက္ကောတိ, ဝဋ္ဋတိ။ ဥဒ္ဒေသပရိပုစ္ဆာဒီနံ အတ္ထာယပိ ဂန္တုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘အာစရိယံ ပဿိဿာမီ’’တိ ပန ဂန္တုံ လဘတိ။ သစေ ပန နံ အာစရိယော ‘‘အဇ္ဇ မာ ဂစ္ဆာ’’တိ ဝဒတိ, ဝဋ္ဋတိ။ ဥပဋ္ဌာကကုလံ ဝါ ဉာတိကုလံ ဝါ ဒဿနာယ ဂန္တုံ န လဘတီတိ။
အန္တရာယေအနာပတ္တိဝဿစ္ဆေဒကထာ
֍ ဋီ ၂၀၁။ ယေန ဂါမော တေန ဂန္တုန္တိအာဒီသု သစေ ဂါမော အဝိဒူရံ ဂတော ဟောတိ, တတ္ထ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ဝိဟာရမေဝ အာဂန္တွာ ဝသိတဗ္ဗံ။ သစေ ဒူရံ ဂတော, သတ္တာဟဝါရေန အရုဏော ဥဋ္ဌာပေတဗ္ဗော။ န သက္ကာ စေ ဟောတိ, တတြေဝ သဘာဂဋ္ဌာနေ ဝသိတဗ္ဗံ။ သစေ မနုဿာ ယထာပဝတ္တာနိ သလာကဘတ္တာဒီနိ ဒေန္တိ, ‘‘န မယံ တသ္မိံ ဝိဟာရေ ဝသိမှာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗာ။ ‘‘မယံ ဝိဟာရဿ ဝါ ပါသာဒဿ ဝါ န ဒေမ, တုမှာကံ ဒေမ, ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဝသိတွာ ဘုဉ္ဇထာ’’တိ ဝုတ္တေ ပန ယထာသုခံ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ, တေသံယေဝ တံ ပါပုဏာတိ။ ‘‘တုမှာကံ ဝသနဋ္ဌာနေ ပါပုဏာပေတွာ ဘုဉ္ဇထာ’’တိ ဝုတ္တေ ပန ယတ္ထ ဝသန္တိ, တတ္ထ နေတွာ ဝဿဂ္ဂေန ပါပုဏာပေတွာ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။
သစေ ပဝါရိတကာလေ ဝဿာဝါသိကံ ဒေန္တိ, ယဒိ သတ္တာဟဝါရေန အရုဏံ ဥဋ္ဌာပယိံသု, ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဆိန္နဝဿေဟိ ပန ‘‘န မယံ တတ္ထ ဝသိမှ, ဆိန္နဝဿာ မယ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ယဒိ ‘‘ယေသံ အမှာကံ သေနာသနံ ပါပိတံ, တေ ဂဏှန္တူ’’တိ ဝဒန္တိ, ဂဟေတဗ္ဗံ။ ယံ ပန ဝိဟာရေ ဥပနိက္ခိတ္တကံ မာ ဝိနဿီတိ ဣဓ အာဟဋံ စီဝရာဒိဝေဘင်္ဂိယဘဏ္ဍံ, တံ တတ္ထေဝ ဂန္တွာ အပလောကေတွာ ဘာဇေတဗ္ဗံ။ ‘‘ဣတော အယျာနံ စတ္တာရော ပစ္စယေ ဒေထာ’’တိ ကပ္ပိယကာရကာနံ ဒိန္နေ ခေတ္တဝတ္ထုအာဒိကေ တတြုပ္ပါဒေပိ ဧသေဝ နယော။ သံဃိကဉှိ ဝေဘင်္ဂိယဘဏ္ဍံ အန္တောဝိဟာရေ ဝါ ဗဟိသီမာယ ဝါ ဟောတု, ဗဟိသီမာယ ဌိတာနံ အပလောကေတွာ ဘာဇေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဥဘယတ္ထ ဌိတမ္ပိ ပန အန္တောသီမာယ ဌိတာနံ အပလောကေတွာ ဘာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိယေဝ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၅၃။) [သျ]သံဃဘေဒေအနာပတ္တိဝဿစ္ဆေဒကထာ
֍ ဋီ ၂၀၂။ သံဃော ဘိန္နောတိ ဧတ္ထ ဘိန္နေ သံဃေ ဂန္တွာ ကရဏီယံ နတ္ထိ, ယော ပန ‘‘ဘိဇ္ဇိဿတီ’’တိ အာသင်္ကိတော, တံ သန္ဓာယ ‘‘ဘိန္နော’’တိ ဝုတ္တံ။ သမ္ဗဟုလာဟိ ဘိက္ခုနီဟိ သံဃော ဘိန္နောတိ ဧတ္ထ န ဘိက္ခုနီဟိ သံဃော ဘိန္နောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဝုတ္တဉှေတံ ‘‘န ခေါ ဥပါလိ ဘိက္ခုနီ သံဃံ ဘိန္ဒတီ’’တိ။ ဧတာ ပန နိဿာယ အနုဗလံ ကတွာ ယံ သံဃံ ‘‘ဘိက္ခူ ဘိန္ဒေယျု’’န္တိ အာသင်္ကာ ဟောတိ, တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။
ဝဇာဒီသုဝဿူပဂမနကထာ
֍ ဋီ ၂၀၃။ ဝဇောတိ ဂေါပါလကာနံ နိဝါသဋ္ဌာနံ။ ယေန ဝဇောတိ ဧတ္ထ ဝဇေန သဒ္ဓိံ ဂတဿ ဝဿစ္ဆေဒေ အနာပတ္တိ။
ဥပကဋ္ဌာယာတိ အာသန္နာယ။ သတ္ထေ ဝဿံ ဥပဂန္တုန္တိ ဧတ္ထ ဝဿူပနာယိကဒိဝသေ တေန ဘိက္ခုနာ ဥပါသကာ ဝတ္တဗ္ဗာ ‘‘ကုဋိကာ လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ သစေ ကရိတွာ ဒေန္တိ, တတ္ထ ပဝိသိတွာ ‘‘ဣဓ ဝဿံ ဥပေမီ’’တိ တိက္ခတ္တုံ ဝတ္တဗ္ဗံ။ နော စေ ဒေန္တိ, သာလာသင်္ခေပေန ဌိတသကဋဿ ဟေဋ္ဌာ ဥပဂန္တဗ္ဗံ။ တမ္ပိ အလဘန္တေန အာလယော ကာတဗ္ဗော။ သတ္ထေ ပန ဝဿံ ဥပဂန္တုံ န ဝဋ္ဋတိ။ အာလယော နာမ ‘‘ဣဓ ဝဿံ ဝသိဿာမီ’’တိ စိတ္တုပ္ပါဒမတ္တံ။ သစေ မဂ္ဂပ္ပဋိပန္နေယေဝ သတ္ထေ ပဝါရဏဒိဝသော ဟောတိ, တတ္ထေဝ ပဝါရေတဗ္ဗံ။ အထ သတ္ထော အန္တောဝဿေယေဝ ဘိက္ခုနာ ပတ္ထိတဋ္ဌာနံ ပတွာ အတိက္ကမတိ, ပတ္ထိတဋ္ဌာနေ ဝသိတွာ တတ္ထ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ ပဝါရေတဗ္ဗံ။ အထာပိ သတ္ထော အန္တောဝဿေယေဝ အန္တရာ ဧကသ္မိံ ဂါမေ တိဋ္ဌတိ ဝါ ဝိပ္ပကိရတိ ဝါ, တသ္မိံယေဝ ဂါမေ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ ဝသိတွာ ပဝါရေတဗ္ဗံ, အပဝါရေတွာ တတော ပရံ ဂန္တုံ န ဝဋ္ဋတိ။
နာဝါယံ ဝဿံ ဥပဂစ္ဆန္တေနာပိ ကုဋိယံယေဝ ဥပဂန္တဗ္ဗံ။ ပရိယေသိတွာ အလဘန္တေန အာလယော ကာတဗ္ဗော။ သစေ အန္တောတေမာသံ နာဝါ သမုဒ္ဒေယေဝ ဟောတိ, တတ္ထေဝ ပဝါရေတဗ္ဗံ။ အထ နာဝါ ကူလံ လဘတိ, အယဉ္စ ပရတော ဂန္တုကာမော ဟောတိ, ဂန္တုံ န ဝဋ္ဋတိ။ နာဝါယ လဒ္ဓဂါမေယေဝ ဝသိတွာ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ ပဝါရေတဗ္ဗံ။ သစေပိ နာဝါ အနုတီရမေဝ အညတ္ထ ဂစ္ဆတိ, ဘိက္ခု စ ပဌမံ လဒ္ဓဂါမေယေဝ ဝသိတုကာမော, နာဝါ ဂစ္ဆတု ဘိက္ခုနာ တတ္ထေဝ ဝသိတွာ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ ပဝါရေတဗ္ဗံ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၅၄။) [သျ]ဣတိ ဝဇေ သတ္ထေ နာဝါယန္တိ တီသု ဌာနေသု နတ္ထိ ဝဿစ္ဆေဒေ အာပတ္တိ, ပဝါရေတုဉ္စ လဘတိ။ ပုရိမေသု ပန ‘‘ဝါဠေဟိ ဥဗ္ဗာဠှာ ဟောန္တီ’’တိအာဒီသု သံဃဘေဒပရိယန္တေသု ဝတ္ထူသု ကေဝလံ အနာပတ္တိ ဟောတိ, ပဝါရေတုံ ပန န လဘတိ။
֍ ဋီ ၂၀၄။ န ဘိက္ခဝေ ရုက္ခသုသိရေတိ ဧတ္ထ သုဒ္ဓေ ရုက္ခသုသိရေယေဝ န ဝဋ္ဋတိ၊ မဟန္တဿ ပန ရုက္ခသုသိရဿ အန္တော ပဒရစ္ဆဒနံ ကုဋိကံ ကတွာ ပဝိသနဒွါရံ ယောဇေတွာ ဥပဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ ရူက္ခံ ဆိန္ဒိတွာ ခါဏုကမတ္ထကေ ပဒရစ္ဆဒနံ ကုဋိကံ ကတွာပိ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ ရုက္ခဝိဋဘိယာတိ ဧတ္ထာပိ သုဒ္ဓေ ဝိဋပမတ္တေ န ဝဋ္ဋတိ။ မဟာဝိဋပေ ပန အဋ္ဋကံ ဗန္ဓိတွာ တတ္ထ ပဒရစ္ဆဒနံ ကုဋိကံ ကတွာ ဥပဂန္တဗ္ဗံ။ အသေနာသနိကေနာတိ ယဿ ပဉ္စန္နံ ဆဒနာနံ အညတရေန ဆန္နံ ယောဇိတဒွါရဗန္ဓနံ သေနာသနံ နတ္ထိ, တေန န ဥပဂန္တဗ္ဗံ။ န ဘိက္ခဝေ ဆဝကုဋိကာယန္တိ ဆဝကုဋိကာ နာမ ဋင်္ကိတမဉ္စာဒိဘေဒါ ကုဋိ, တတ္ထ ဥပဂန္တုံ န ဝဋ္ဋတိ။ သုသာနေ ပန အညံ ကုဋိကံ ကတွာ ဥပဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ န ဘိက္ခဝေ ဆတ္တေတိ ဧတ္ထာပိ စတူသု ထမ္ဘေသု ဆတ္တံ ဌပေတွာ အာဝရဏံ ကတွာ ဒွါရံ ယောဇေတွာ ဥပဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ, ဆတ္တကုဋိကာ နာမေသာ ဟောတိ။ စာဋိယာတိ ဧတ္ထာပိ မဟန္တေန ကပလ္လေန ဆတ္တေ ဝုတ္တနယေန ကုဋိံ ကတွာ ဥပဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ။
အဓမ္မိကကတိကာဒိကထာ
֍ ဋီ ၂၀၅။ ဧဝရူပါ ကတိကာတိ ဧတ္ထ အညာပိ ယာ ဤဒိသီ အဓမ္မိကာ ကတိကာ ဟောတိ, သာ န ကာတဗ္ဗာတိ အတ္ထော။ တဿာ လက္ခဏံ မဟာဝိဘင်္ဂေ ဝုတ္တံ။
၂၀၇-၈။ ပဋိဿဝေ စ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာတိ ဧတ္ထ န ကေဝလံ ‘‘ဣမံ တေမာသံ ဣဓ ဝဿံ ဝသထာ’’တိ ဧတဿေဝ ပဋိဿဝေ အာပတ္တိ, ‘‘ဣမံ တေမာသံ ဘိက္ခံ ဂဏှထ, ဥဘောပိ မယံ ဣဓ ဝဿံ ဝသိဿာမ, ဧကတော ဥဒ္ဒိသာပေဿာမာ’’တိ ဧဝမာဒိနာပိ တဿ တဿ ပဋိဿဝေ ဒုက္ကဋံ။ တဉ္စ ခေါ ပဌမံ သုဒ္ဓစိတ္တဿ ပစ္ဆာ ဝိသံဝါဒနပစ္စယာ, ပဌမမ္ပိ အသုဒ္ဓစိတ္တဿ ပန ပဋိဿဝေ ပါစိတ္တိယံ, ဝိသံဝါဒနေ ဒုက္ကဋန္တိ ပါစိတ္တိယေန သဒ္ဓိံ ဒုက္ကဋံ ယုဇ္ဇတိ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၅၅။) [သျ]သော တဒဟေဝ အကရဏီယောတိအာဒီသု သစေ ဝဿံ အနုပဂန္တွာ ဝါ ပက္ကမတိ, ဥပဂန္တွာ ဝါ သတ္တာဟံ ဗဟိဒ္ဓါ ဝီတိနာမေတိ, ပုရိမိကာ စ န ပညာယတိ, ပဋိဿဝေ စ အာပတ္တိ။ ဝဿံ ဥပဂန္တွာ ပန အရုဏံ အနုဋ္ဌာပေတွာ တဒဟေဝ သတ္တာဟကရဏီယေန ပက္ကမန္တဿာပိ အန္တောသတ္တာဟေ နိဝတ္တန္တဿ အနာပတ္တိ, ကော ပန ဝါဒေါ ဒွီဟတီဟံ ဝသိတွာ အန္တောသတ္တာဟေ နိဝတ္တန္တဿ။ ဒွီဟတီဟံ ဝသိတွာတိ ဧတ္ထာပိ နိရပေက္ခေနေဝ ဥပစာရာတိက္ကမေ ဝဿစ္ဆေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သစေ ဣဓ ဝသိဿာမီတိ အာလယော အတ္ထိ, အသတိယာ ပန ဝဿံ န ဥပေတိ, ဂဟိတသေနာသနံ သုဂ္ဂဟိတံ, ဆိန္နဝဿော န ဟောတိ, ပဝါရေတုံ လဘတိယေဝ။
သတ္တာဟံ အနာဂတာယ ပဝါရဏာယာတိ ဧတ္ထ နဝမိတော ပဋ္ဌာယ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ, အာဂစ္ဆတု ဝါ မာ ဝါ, အနာပတ္တိ။ သေသံ ဥတ္တာနမေဝါတိ။
ဝဿူပနာယိကက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၅၆။) [သျ]၄။ ပဝါရဏာက္ခန္ဓကံ
အဖာသုကဝိဟာရကထာ
֍ ဋီ ၂၀၉။ ပဝါရဏာက္ခန္ဓကေ – နေဝ အာလပေယျာမ န သလ္လပေယျာမာတိ ဧတ္ထ အာလာပေါ နာမ ပဌမဝစနံ၊ သလ္လာပေါ ပစ္ဆိမဝစနံ။ ဟတ္ထဝိလင်္ဃကေနာတိ ဟတ္ထုက္ခေပကေန။ ပသုသံဝါသန္တိ ပသူနံ ဝိယ သံဝါသံ။ ပသဝေါပိ ဟိ အတ္တနော ဥပ္ပန္နံ သုခဒုက္ခံ အညမညဿ န အာရောစေန္တိ, ပဋိသန္ထာရံ န ကရောန္တိ, တထာ ဧတေပိ န အကံသု၊ တသ္မာ နေသံ သံဝါသော ‘‘ပသုသံဝါသော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ န ဘိက္ခဝေ မူဂဗ္ဗတံ တိတ္ထိယသမာဒါနန္တိ ‘‘ဣမံ တေမာသံ န ကထေတဗ္ဗ’’န္တိ ဧဝရူပံ ဝတသမာဒါနံ န ကာတဗ္ဗံ၊ အဓမ္မကတိကာ ဟေသာ။ အညမညာနုလောမတာတိ အညမညံ ဝတ္တုံ အနုလောမဘာဝေါ။ ‘‘ဝဒန္တု မံ အာယသ္မန္တော’’တိ ဟိ ဝဒန္တံ သက္ကာ ဟောတိ ကိဉ္စိ ဝတ္တုံ၊ န ဣတရံ။ အာပတ္တိဝုဋ္ဌာနတာ ဝိနယပုရေက္ခာရတာတိ အာပတ္တီဟိ ဝုဋ္ဌာနဘာဝေါ ဝိနယံ ပုရတော ကတွာ စရဏဘာဝေါ။ ‘‘ဝဒန္တု မံ အာယသ္မန္တော’’တိ ဟိ ဧဝံ ဝဒန္တော အာပတ္တီဟိ ဝုဋ္ဌဟိဿတိ, ဝိနယဉ္စ ပုရက္ခတွာ ဝိဟရိဿတီတိ ဝုစ္စတိ။
֍ ဋီ ၂၁၀။ သုဏာတု မေ ဘန္တေ သံဃော အဇ္ဇ ပဝါရဏာ, ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လံ, သံဃော ပဝါရေယျာတိ အယံ သဗ္ဗသင်္ဂါဟိကာ နာမ ဉတ္တိ၊ ဧဝဉှိ ဝုတ္တေ တေဝါစိကံ ဒွေဝါစိကံ ဧကဝါစိကဉ္စ ပဝါရေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သမာနဝဿိကံ န ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘တေဝါစိကံ ပဝါရေယျာ’’တိ ဝုတ္တေ ပန တေဝါစိကမေဝ ဝဋ္ဋတိ, အညံ န ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘ဒွေဝါစိကံ ပဝါရေယျာ’’တိ ဝုတ္တေ ဒွေဝါစိကဉ္စ တေဝါစိကဉ္စ ဝဋ္ဋတိ, ဧကဝါစိကဉ္စ သမာနဝဿိကဉ္စ န ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘ဧကဝါစိကံ ပဝါရေယျာ’’တိ ဝုတ္တေ ပန ဧကဝါစိက-ဒွေဝါစိက-တေဝါစိကာနိ ဝဋ္ဋန္တိ, သမာနဝဿိကမေဝ န ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘သမာနဝဿိက’’န္တိ ဝုတ္တေ သဗ္ဗံ ဝဋ္ဋတိ။
֍ ဋီ ၂၁၁။ အစ္ဆန္တီတိ နိသိန္နာဝ ဟောန္တိ, န ဥဋ္ဌဟန္တိ။ တဒမန္တရာတိ တဒန္တရာ၊ တာဝတကံ ကာလန္တိ အတ္ထော။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၅၇။) [သျ]ပဝါရဏာဘေဒကထာ
֍ ဋီ ၂၁၂။ စာတုဒ္ဒသိကာ စ ပန္နရသိကာ စာတိ ဧတ္ထ စာတုဒ္ဒသိကာယ ‘‘အဇ္ဇ ပဝါရဏာ စာတုဒ္ဒသီ’’တိ ဧဝံ ပုဗ္ဗကိစ္စံ ကာတဗ္ဗံ, ပန္နရသိကာယ ‘‘အဇ္ဇ ပဝါရဏာ ပန္နရသီ’’တိ။
ပဝါရဏကမ္မေသု သစေ ဧကသ္မိံ ဝိဟာရေ ပဉ္စသု ဘိက္ခူသု ဝသန္တေသု ဧကဿ ပဝါရဏံ အာဟရိတွာ စတ္တာရော ဂဏဉတ္တိံ ဌပေတွာ ပဝါရေန္တိ, စတူသု တီသု ဝါ ဝသန္တေသု ဧကဿ ပဝါရဏံ အာဟရိတွာ တယော ဝါ ဒွေ ဝါ သံဃဉတ္တိံ ဌပေတွာ ပဝါရေန္တိ, သဗ္ဗမေတံ အဓမ္မေနဝဂ္ဂံ ပဝါရဏကမ္မံ။
သစေ ပန သဗ္ဗေပိ ပဉ္စ ဇနာ ဧကတော သန္နိပတိတွာ ဂဏဉတ္တိံ ဌပေတွာ ပဝါရေန္တိ, စတ္တာရော တယော ဝါ ဒွေ ဝါ ဝသန္တာ ဧကတော သန္နိပတိတွာ သံဃဉတ္တိံ ဌပေတွာ ပဝါရေန္တိ, သဗ္ဗမေတံ အဓမ္မေနသမဂ္ဂံ ပဝါရဏကမ္မံ။
သစေ ပဉ္စသု ဇနေသု ဧကဿ ပဝါရဏံ အာဟရိတွာ စတ္တာရော သံဃဉတ္တိံ ဌပေတွာ ပဝါရေန္တိ, စတူသု တီသု ဝါ ဧကဿ ပဝါရဏံ အာဟရိတွာ တယော ဝါ ဒွေ ဝါ ဂဏဉတ္တိံ ဌပေတွာ ပဝါရေန္တိ, သဗ္ဗမေတံ ဓမ္မေနဝဂ္ဂံ ပဝါရဏကမ္မံ။
သစေ ပန သဗ္ဗေပိ ပဉ္စ ဇနာ ဧကတော သန္နိပတိတွာ သံဃဉတ္တိံ ဌပေတွာ ပဝါရေန္တိ, စတ္တာရော ဝါ တယော ဝါ ဧကတော သန္နိပတိတွာ ဂဏဉတ္တိံ ဌပေတွာ ပဝါရေန္တိ, ဒွေ အညမညံ ပဝါရေန္တိ, ဧကကော ဝသန္တော အဓိဋ္ဌာနပဝါရဏံ ကရောတိ, သဗ္ဗမေတံ ဓမ္မေနသမဂ္ဂံ နာမ ပဝါရဏကမ္မန္တိ။
ပဝါရဏာဒါနာနုဇာနနကထာ
֍ ဋီ ၂၁၃။ ဒိန္နာ ဟောတိ ပဝါရဏာတိ ဧတ္ထ ဧဝံ ဒိန္နာယ ပဝါရဏာယ ပဝါရဏာဟာရကေန သံဃံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧဝံ ပဝါရေတဗ္ဗံ – ‘‘တိဿော ဘန္တေ ဘိက္ခု သံဃံ ပဝါရေတိ ဒိဋ္ဌေန ဝါ သုတေန ဝါ ပရိသင်္ကာယ ဝါ, ဝဒတု တံ ဘန္တေ သံဃော အနုကမ္ပံ ဥပါဒါယ, ပဿန္တော ပဋိကရိဿတိ။ ဒုတိယမ္ပိ…ပေ… တတိယမ္ပိ ဘန္တေ တိဿော ဘိက္ခု သံဃံ ပဝါရေတိ…ပေ… ပဋိကရိဿတီ’’တိ။ သစေ ပန ဝုဍ္ဎတရော ဟောတိ, ‘‘အာယသ္မာ ဘန္တေ တိဿော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ ဧဝဉှိ တေန တဿတ္ထာယ ပဝါရိတံ ဟောတီတိ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၅၈။) [သျ]ပဝါရဏံ ဒေန္တေန ဆန္ဒမ္ပိ ဒါတုန္တိ ဧတ္ထ ဆန္ဒဒါနံ ဥပေါသထက္ခန္ဓကေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣဓာပိ စ ဆန္ဒဒါနံ အဝသေသကမ္မတ္ထာယ။ တသ္မာ သစေ ပဝါရဏံ ဒေန္တော ဆန္ဒံ ဒေတိ, ဝုတ္တနယေန အာဟဋာယ ပဝါရဏာယ တေန စ ဘိက္ခုနာ သံဃေန စ ပဝါရိတမေဝ ဟောတိ။ အထ ပဝါရဏမေဝ ဒေတိ, န ဆန္ဒံ, တဿ စ ပဝါရဏာယ အာရောစိတာယ သံဃေန စ ပဝါရိတေ သဗ္ဗေသံ သုပ္ပဝါရိတံ ဟောတိ, အညံ ပန ကမ္မံ ကုပ္ပတိ။ သစေ ဆန္ဒမေဝ ဒေတိ န ပဝါရဏံ, သံဃဿ ပဝါရဏာ စ သေသကမ္မာနိ စ န ကုပ္ပန္တိ, တေန ပန ဘိက္ခုနာ အပ္ပဝါရိတံ ဟောတိ။ ပဝါရဏဒိဝသေ ပန ဗဟိသီမာယံ ပဝါရဏံ အဓိဋ္ဌဟိတွာ အာဂတေနပိ ဆန္ဒော ဒါတဗ္ဗော, တေန သံဃဿ ပဝါရဏကမ္မံ န ကုပ္ပတိ။
֍ ဋီ ၂၁၈။ အဇ္ဇ မေ ပဝါရဏာတိ ဧတ္ထ သစေ စာတုဒ္ဒသိကာ ဟောတိ, ‘‘အဇ္ဇ မေ ပဝါရဏာ စာတုဒ္ဒသီ’’တိ သစေ ပန္နရသိကာ ‘‘အဇ္ဇ မေ ပဝါရဏာ ပန္နရသီ’’တိ ဧဝံ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗံ။
֍ ဋီ ၂၁၉။ တဒဟုပဝါရဏာယ အာပတ္တိန္တိအာဒိ ဝုတ္တနယမေဝ။
အနာပတ္တိပန္နရသကာဒိကထာ
֍ ဋီ ၂၂၂။ ပုန ပဝါရေတဗ္ဗန္တိ ပုန ပုဗ္ဗကိစ္စံ ကတွာ ဉတ္တိံ ဌပေတွာ သံဃတ္ထေရတော ပဋ္ဌာယ ပဝါရေတဗ္ဗံ။ သေသံ ဥပေါသထက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာယံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
֍ ဋီ ၂၂၈။ အာဂန္တုကေဟိ အာဝါသိကာနံ အနုဝတ္တိတဗ္ဗန္တိ ‘‘အဇ္ဇ ပဝါရဏာ စာတုဒ္ဒသီ’’တိ ဧတဒေဝ ပုဗ္ဗကိစ္စံ ကာတဗ္ဗံ။ ပန္နရသိကဝါရေပိ ဧသေဝ နယော။ အာဝါသိကေဟိ နိဿီမံ ဂန္တွာ ပဝါရေတဗ္ဗန္တိ အဿာဝသာနေ အယံ ပါဠိမုတ္တကဝိနိစ္ဆယော – သစေ ပုရိမိကာယ ပဉ္စ ဘိက္ခူ ဝဿံ ဥပဂတာ, ပစ္ဆိမိကာယပိ ပဉ္စ, ပုရိမေဟိ ဉတ္တိံ ဌပေတွာ ပဝါရိတေ ပစ္ဆိမေဟိ တေသံ သန္တိကေ ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော, န ဧကသ္မိံ ဥပေါသထဂ္ဂေ ဒွေ ဉတ္တိယော ဌပေတဗ္ဗာ။ သစေပိ ပစ္ဆိမိကာယ ဥပဂတာ စတ္တာရော တယော ဒွေ ဧကော ဝါ ဟောတိ, ဧသေဝ နယော။ အထ ပုရိမိကာယ စတ္တာရော ပစ္ဆိမိကာယပိ စတ္တာရော တယော ဒွေ ဧကော ဝါ ဧသေဝ နယော။ အထာပိ ပုရိမိကာယ တယော, ပစ္ဆိမိကာယပိ တယော ဒွေ ဝါ, ဧသေဝ နယော။ ဣဒဉှေတ္ထ လက္ခဏံ – သစေ ပုရိမိကာယ ဥပဂတေဟိ ပစ္ဆိမိကာယ ဥပဂတာ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၅၉။) [သျ]ထောကတရာ စေဝ ဟောန္တိ သမသမာ စ, သံဃပဝါရဏာယ ဂဏံ ပူရေန္တိ, သံဃပဝါရဏာဝသေန ဉတ္တိ ဌပေတဗ္ဗာတိ။
သစေ ပန ပုရိမိကာယ တယော, ပစ္ဆိမိကာယ ဧကော ဟောတိ, တေန သဒ္ဓိံ တေ စတ္တာရော ဟောန္တိ, စတုန္နံ သံဃဉတ္တိံ ဌပေတွာ ပဝါရေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဂဏဉတ္တိယာ ပန သော ဂဏပူရကော ဟောတိ, တသ္မာ ဂဏဝသေန ဉတ္တိံ ဌပေတွာ ပုရိမေဟိ ပဝါရေတဗ္ဗံ။ ဣတရေန တေသံ သန္တိကေ ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော။ သစေ ပုရိမိကာယ ဒွေ ပစ္ဆိမိကာယ ဒွေ ဝါ ဧကော ဝါ ဟောတိ, ဧသေဝ နယော။ သစေ ပုရိမိကာယ ဧကော, ပစ္ဆိမိကာယပိ ဧကော ဟောတိ, ဧကေန ဧကဿ သန္တိကေ ပဝါရေတဗ္ဗံ, ဧကေန ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော။ သစေ ပန ပုရိမဝဿူပဂတေဟိ ပစ္ဆိမဝဿူပဂတာ ဧကေနပိ အဓိကတရာ ဟောန္တိ, ပဌမံ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိတွာ ပစ္ဆာ ထောကတရေဟိ တေသံ သန္တိကေ ပဝါရေတဗ္ဗံ။
ကတ္တိကစာတုမာသိနိယာ ပဝါရဏာယ ပန သစေ ပဌမံ ဝဿူပဂတေဟိ မဟာပဝါရဏာယ ပဝါရိတေဟိ ပစ္ဆာ ဥပဂတာ အဓိကတရာ ဝါ သမသမာ ဝါ ဟောန္တိ, ပဝါရဏာဉတ္တိံ ဌပေတွာ ပဝါရေတဗ္ဗံ။ တေဟိ ပဝါရိတေ ပစ္ဆာ ဣတရေဟိ ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော။ အထ မဟာပဝါရဏာယ ပဝါရိတာ ဗဟူ ဘိက္ခူ ဟောန္တိ, ပစ္ဆိမဝဿူပဂတာ ထောကတရာ ဝါ ဧကော ဝါ, ပါတိမောက္ခေ ဥဒ္ဒိဋ္ဌေ ပစ္ဆာ တေသံ သန္တိကေ တေန ပဝါရေတဗ္ဗံ။
֍ ဋီ ၂၃၃။ န စ ဘိက္ခဝေ အပ္ပဝါရဏာယ ပဝါရေတဗ္ဗံ, အညတြ သံဃသာမဂ္ဂိယာတိ ဧတ္ထ ကောသမ္ဗကသာမဂ္ဂီသဒိသာဝ သာမဂ္ဂီ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ‘‘အဇ္ဇ ပဝါရဏာ သာမဂ္ဂီ’’တိ ဧဝဉ္စေတ္ထ ပုဗ္ဗကိစ္စံ ကာတဗ္ဗံ။ ယေ ပန ကိသ္မိဉ္စိဒေဝ အပ္ပမတ္တကေ ပဝါရဏံ ဌပေတွာ သမဂ္ဂါ ဟောန္တိ, တေဟိ ပဝါရဏာယမေဝ ပဝါရဏာ ကာတဗ္ဗာ။ သာမဂ္ဂီပဝါရဏံ ကရောန္တေဟိ စ ပဌမပဝါရဏံ ဌပေတွာ ပါဋိပဒတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ကတ္တိကစာတုမာသိနီ ပုဏ္ဏမာ, ဧတ္ထန္တရေ ကာတဗ္ဗာ, တတော ပစ္ဆာ ဝါ ပုရေ ဝါ န ဝဋ္ဋတိ။
ဒွေဝါစိကာဒိပဝါရဏာကထာ
֍ ဋီ ၂၃၄။ ဒွေဝါစိကံ ပဝါရေတုန္တိ ဧတ္ထ ဉတ္တိံ ဌပေန္တေနာပိ ‘‘ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လံ သံဃော ဒွေဝါစိကံ ပဝါရေယျာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ, ဧကဝါစိကေ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၆၀။) [သျ]‘‘ဧကဝါစိကံ ပဝါရေယျာ’’တိ, သမာနဝဿိကေပိ ‘‘သမာနဝဿိကံ ပဝါရေယျာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ, ဧတ္ထ စ ဗဟူပိ သမာနဝဿာ ဧကတော ပဝါရေတုံ လဘန္တိ။
ပဝါရဏာဌပနကထာ
֍ ဋီ ၂၃၆။ ဘာသိတာယ လပိတာယ အပရိယောသိတာယာတိ ဧတ္ထ သဗ္ဗသင်္ဂါဟိကဉ္စ ပုဂ္ဂလိကဉ္စာတိ ဒုဝိဓံ ပဝါရဏာဌပနံ။ တတ္ထ သဗ္ဗသင်္ဂါဟိကေ ‘‘သုဏာတု မေ ဘန္တေ သံဃော…ပေ… သံဃော တေဝါစိကံ ပဝါရေ’’ ဣတိ သုကာရတော ယာဝ ရေကာရော, တာဝ ဘာသိတာ လပိတာ အပရိယောသိတာဝ ဟောတိ ပဝါရဏာ။ ဧတ္ထန္တရေ ဧကပဒေပိ ဌပေန္တေန ဌပိတာ ဟောတိ ပဝါရဏာ။ ‘ယျ’ကာရေ ပန ပတ္တေ ပရိယောသိတာ ဟောတိ, တသ္မာ တတော ပဋ္ဌာယ ဌပေန္တေန ဌပိတာပိ အဋ္ဌပိတာ ဟောတိ။ ပုဂ္ဂလိကဌပနေ ပန – ‘‘သံဃံ ဘန္တေ ပဝါရေမိ…ပေ… တတိယမ္ပိ ဘန္တေ သံဃံ ပဝါရေမိ ဒိဋ္ဌေန ဝါ…ပေ… ပဿန္တော ပဋီ’’တိ သင်္ကာရတော ယာဝ အယံ သဗ္ဗပစ္ဆိမော ‘ဋိ’ကာရော တာဝ ဘာသိတာ လပိတာ အပရိယောသိတာဝ ဟောတိ ပဝါရဏာ, ဧတ္ထန္တရေ ဧကပဒေပိ ဌပေန္တေန ဌပိတာ ဟောတိ ပဝါရဏာ, ‘‘ကရိဿာမီ’’တိ ဝုတ္တေ ပန ပရိယောသိတာ ဟောတိ, တသ္မာ ‘‘ကရိဿာမီ’’တိ ဧတသ္မိံ ပဒေ ပတ္တေ ဌပိတာပိ အဋ္ဌပိတာ ဟောတိ။ ဧသ နယော ဒွေဝါစိကဧကဝါစိကသမာနဝဿိကာသုပိ။ ဧတာသုပိ ဟိ ဋိကာရာဝသာနံယေဝ ဌပနခေတ္တန္တိ။
֍ ဋီ ၂၃၇။ အနုယုဉ္ဇိယမာနောတိ ‘‘ကိမှိ နံ ဌပေသီ’’တိ ပရတော ဝုတ္တနယေန ပုစ္ဆိယမာနော။ ဩမဒ္ဒိတွာတိ ဧတာနိ ‘‘အလံ ဘိက္ခု မာ ဘဏ္ဍန’’န္တိအာဒီနိ ဝစနာနိ ဝတွာ, ဝစနောမဒ္ဒနာ ဟိ ဣဓ ဩမဒ္ဒနာတိ အဓိပ္ပေတာ။ အနုဒ္ဓံသိတံ ပဋိဇာနာတီတိ ‘‘အမူလကေန ပါရာဇိကေန အနုဒ္ဓံသိတော အယံ မယာ’’တိ ဧဝံ ပဋိဇာနာတိ။ ယထာဓမ္မန္တိ သံဃာဒိသေသေန အနုဒ္ဓံသနေ ပါစိတ္တိယံ၊ ဣတရေဟိ ဒုက္ကဋံ။ နာသေတွာတိ လိင်္ဂနာသနာယ နာသေတွာ။
֍ ဋီ ၂၃၈။ သာဿ ယထာဓမ္မံ ပဋိကတာတိ ဧတ္တကမေဝ ဝတွာ ပဝါရေထာတိ ဝတ္တဗ္ဗာ, အသုကာ နာမ အာပတ္တီတိ ဣဒံ ပန န ဝတ္တဗ္ဗံ, ဧတဉှိ ကလဟဿ မုခံ ဟောတိ။
ဝတ္ထုဌပနာဒိကထာ
֍ ဋီ ၂၃၉။ ဣဒံ ဝတ္ထု ပညာယတိ န ပုဂ္ဂလောတိ ဧတ္ထ စောရာ ကိရ အရညဝိဟာရေ ပေါက္ခရဏိတော မစ္ဆေ ဂဟေတွာ ပစိတွာ ခါဒိတွာ အဂမံသု။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၆၁။) [သျ]သော တံ ဝိပ္ပကာရံ ဒိသွာ အာရာမေ ဝါ ကိဉ္စိ ဓုတ္တေန ကတံ ဝိပ္ပကာရံ ဒိသွာ ‘‘ဘိက္ခုဿ ဣမိနာ ကမ္မေန ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ သလ္လက္ခေတွာ ဧဝမာဟ။ ဝတ္ထုံ ဌပေတွာ သံဃော ပဝါရေယျာတိ ‘‘ယဒါ တံ ပုဂ္ဂလံ ဇာနိဿာမ, တဒါ နံ စောဒေဿာမ။ ဣဒါနိ ပန သံဃော ပဝါရေတူ’’တိ အယမေတ္ထ အတ္ထော။ ဣဒါနေဝ နံ ဝဒေဟီတိ သစေ ဣမိနာ ဝတ္ထုနာ ကဉ္စိ ပုဂ္ဂလံ ပရိသင်္ကသိ, ဣဒါနေဝ နံ အပဒိသာဟီတိ အတ္ထော။ သစေ အပဒိသတိ, တံ ပုဂ္ဂလံ အနုဝိဇ္ဇိတွာ ပဝါရေတဗ္ဗံ၊ နော စေ အပဒိသတိ, ဥပပရိက္ခိတွာ ဇာနိဿာမာတိ ပဝါရေတဗ္ဗံ။
အယံ ပုဂ္ဂလော ပညာယတိ န ဝတ္ထူတိ ဧတ္ထ ဧကော ဘိက္ခု မာလာဂန္ဓဝိလေပနေဟိ စေတိယံ ဝါ ပူဇေသိ, အရိဋ္ဌံ ဝါ ပိဝိ, တဿ တဒနုရူပေါ သရီရဂန္ဓော အဟောသိ၊ သော တံ ဂန္ဓံ သန္ဓာယ ‘‘ဣမဿ ဘိက္ခုနော ဧဝရူပေါ သရီရဂန္ဓော’’တိ ဝတ္ထုံ ပကာသေန္တော ဧဝမာဟ။ ပုဂ္ဂလံ ဌပေတွာ သံဃော ပဝါရေယျာတိ ဧတံ ပုဂ္ဂလံ ဌပေတွာ သံဃော ပဝါရေတု။ ဣဒါနေဝ နံ ဝဒေဟီတိ ယံ တွံ ပုဂ္ဂလံ ဌပေသိ, တဿ ပုဂ္ဂလဿ ဣဒါနေဝ ဒေါသံ ဝဒ။ သစေ အယမဿ ဒေါသောတိ ဝဒတိ, တံ ပုဂ္ဂလံ သောဓေတွာ ပဝါရေတဗ္ဗံ။ အထ နာဟံ ဇာနာမီတိ ဝဒတိ, ဥပပရိက္ခိတွာ ဇာနိဿာမာတိ ပဝါရေတဗ္ဗံ။
ဣဒံ ဝတ္ထု စ ပုဂ္ဂလော စ ပညာယတီတိ ပုရိမနယေနေဝ စောရေဟိ မစ္ဆေ ဂဟေတွာ ပစိတွာ ပရိဘုတ္တဋ္ဌာနဉ္စ ဂန္ဓာဒီဟိ နဟာနဋ္ဌာနဉ္စ ဒိသွာ ‘‘ပဗ္ဗဇိတဿ ကမ္မ’’န္တိ မညမာနော သော ဧဝမာဟ။ ဣဒါနေဝ နံ ဝဒေဟီတိ ဣဒါနေဝ တေန ဝတ္ထုနာ ပရိသင်္ကိတံ ပုဂ္ဂလံ ဝဒေဟိ၊ ဣဒံ ပန ဥဘယမ္ပိ ဒိသွာ ဒိဋ္ဌကာလတော ပဋ္ဌာယ ဝိနိစ္ဆိနိတွာဝ ပဝါရေတဗ္ဗံ။ ကလ္လံ ဝစနာယာတိ ကလ္လံ စောဒနာယ၊ စောဒေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ အတ္ထော။ ကသ္မာ? ပဝါရဏတော ပုဗ္ဗေ အဝိနိစ္ဆိတတ္တာ ပစ္ဆာ စ ဒိသွာ စောဒိတတ္တာတိ။ ဥက္ကောဋနကံ ပါစိတ္တိယန္တိ ဣဒဉှိ ဥဘယံ ပုဗ္ဗေ ပဝါရဏာယ ဒိသွာ ဝိနိစ္ဆိနိတွာဝ ဘိက္ခူ ပဝါရေန္တိ, တသ္မာ ပုန တံ ဥက္ကောဋေန္တဿ အာပတ္တိ။
ဘဏ္ဍနကာရကဝတ္ထုကထာ
֍ ဋီ ၂၄၀။ ဒွေ တယော ဥပေါသထေ စာတုဒ္ဒသိကေ ကာတုန္တိ ဧတ္ထ စတုတ္ထပဉ္စမာ ဒွေ, တတိယော ပန ပကတိယာပိ စတုဒ္ဒသိကောယေဝါတိ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၆၂။) [သျ]တသ္မာ တတိယစတုတ္ထာ ဝါ တတိယစတုတ္ထပဉ္စမာ ဝါ ဒွေ တယော စာတုဒ္ဒသိကာ ကာတဗ္ဗာ။ အထ စတုတ္ထေ ကတေ သုဏန္တိ, ပဉ္စမော စာတုဒ္ဒသိကော ကာတဗ္ဗော။ ဧဝမ္ပိ ဒွေ စာတုဒ္ဒသိကာ ဟောန္တိ။ ဧဝံ ကရောန္တာ ဘဏ္ဍနကာရကာနံ တေရသေ ဝါ စာတုဒ္ဒသေ ဝါ ဣမေ ပန္နရသီပဝါရဏံ ပဝါရေဿန္တိ။ ဧဝံ ပဝါရေန္တေဟိ စ ဗဟိသီမာယ သာမဏေရေ ဌပေတွာ ‘‘တေ အာဂစ္ဆန္တီ’’တိ သုတွာ လဟုံ လဟုံ သန္နိပတိတွာ ပဝါရေတဗ္ဗံ။ ဧတမတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘တေ စေ ဘိက္ခဝေ…ပေ… တထာ ကရောန္တူ’’တိ ဝုတ္တံ။
အသံဝိဟိတာတိ သံဝိဒဟနရဟိတာ အာဂမနဇာနနတ္ထာယ အကတသံဝိဒဟိတာ၊ အဝိညာတာဝ ဟုတွာတိ အတ္ထော။ တေသံ ဝိက္ခိတွာတိ ‘‘ကိလန္တတ္ထ မုဟုတ္တံ ဝိဿမထာ’’တိအာဒိနာ နယေန သမ္မောဟံ ကတွာတိ အတ္ထော။ နော စေ လဘေထာတိ နော စေ ဗဟိသီမံ ဂန္တုံ လဘေယျုံ၊ ဘဏ္ဍနကာရကာနံ သာမဏေရေဟိ စ ဒဟရဘိက္ခူဟိ စ နိရန္တရံ အနုဗဒ္ဓါဝ ဟောန္တိ။ အာဂမေ ဇုဏှေတိ ယံ သန္ဓာယ အာဂမေ ဇုဏှေ ပဝါရေယျာမာတိ ဉတ္တိံ ဌပေသုံ, တသ္မိံ အာဂမေ ဇုဏှေ ကောမုဒိယာ စာတုမာသိနိယာ အကာမာ ပဝါရေတဗ္ဗံ, အဝဿံ ပဝါရေတဗ္ဗံ, န ဟိ တံ အတိက္ကမိတွာ ပဝါရေတုံ လဗ္ဘတိ။ တေဟိ စေ ဘိက္ခဝေ ဘိက္ခူဟိ ပဝါရိယမာနေတိ ဧဝံ စာတုမာသိနိယာ ပဝါရိယမာနေ။
ပဝါရဏာသင်္ဂဟကထာ
֍ ဋီ ၂၄၁။ အညတရော ဖာသုဝိဟာရောတိ တရုဏသမထော ဝါ တရုဏဝိပဿနာ ဝါ။ ပရိဗာဟိရာ ဘဝိဿာမာတိ အနိဗဒ္ဓရတ္တိဋ္ဌာနဒိဝါဋ္ဌာနာဒိဘာဝေန ဘာဝနာနုယောဂံ သမ္ပာဒေတုံ အသက္ကောန္တာ ဗာဟိရာ ဘဝိဿာမ။ သဗ္ဗေဟေဝ ဧကဇ္ဈံ သန္နိပတိတဗ္ဗန္တိ ဣမိနာ ဆန္ဒဒါနံ ပဋိက္ခိပတိ။ ဘိန္နဿ ဟိ သံဃဿ သမဂ္ဂကရဏကာလေ တိဏဝတ္ထာရကသမထေ ဣမသ္မိဉ္စ ပဝါရဏာသင်္ဂဟေတိ ဣမေသု တီသု ဌာနေသု ဆန္ဒံ ဒါတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ပဝါရဏာသင်္ဂဟော နာမာယံ ဝိဿဋ္ဌကမ္မဋ္ဌာနာနံ ထာမဂတသမထဝိပဿနာနံ သောတာပန္နာဒီနဉ္စ န ဒါတဗ္ဗော။ တရုဏသမထဝိပဿနာလာဘိနော ပန သဗ္ဗေ ဝါ ဟောန္တု, ဥပဍ္ဎာ ဝါ, ဧကပုဂ္ဂလော ဝါ ဧကဿပိ ဝသေန ဒါတဗ္ဗောယေဝ။ ဒိန္နေ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၆၃။) [သျ]ပဝါရဏာသင်္ဂဟေ အန္တောဝဿေ ပရိဟာရောဝ ဟောတိ, အာဂန္တုကာ တေသံ သေနာသနံ ဂဟေတုံ န လဘန္တိ။ တေဟိပိ ဆိန္နဝဿေဟိ န ဘဝိတဗ္ဗံ, ပဝါရေတွာ ပန အန္တရာပိ စာရိကံ ပက္ကမိတုံ လဘန္တီတိ ဒဿနတ္ထံ ‘‘တေဟိ စေ ဘိက္ခဝေ’’တိအာဒိမာဟ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။
ပဝါရဏာက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၆၄။) [သျ]၅။ စမ္မက္ခန္ဓကံ
သောဏကောဠိဝိသဝတ္ထုကထာ
֍ ဋီ ၂၄၂။ စမ္မက္ခန္ဓကေ – ဣဿရိယာဓိပစ္စန္တိ ဣဿရဘာဝေန စ အဓိပတိဘာဝေန စ သမန္နာဂတံ။ ရဇ္ဇန္တိ ရာဇဘာဝံ, ရညာ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စံ ဝါ။ သောဏော နာမ ကောဠိဝိသောတိ ဧတ္ထ သောဏောတိ တဿ နာမံ၊ ကောဠိဝိသောတိ ဂေါတ္တံ။ ပါဒတလေသု လောမာနီတိ ရတ္တေသု ပါဒတလေသု သုခုမာနိ အဉ္ဇနဝဏ္ဏာနိ ကမ္မစိတ္တီကတာနိ လောမာနိ ဇာတာနိ ဟောန္တိ။ သော ကိရ ပုဗ္ဗေ အသီတိသဟဿာနံ ပုရိသာနံ ဇေဋ္ဌပုရိသော ဟုတွာ တေဟိ သဒ္ဓိံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓဿ ဝသနဋ္ဌာနေ ပဏ္ဏသာလံ ကတွာ အတ္တနော သဿိရိကံ ဥဏ္ဏပါဝါရကံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓဿ ပါဒေဟိ အက္ကမနဋ္ဌာနေ ပါဒပုဉ္ဆနိကံ ကတွာ ဌပေသိ။ တေမာသံ ပန သဗ္ဗေဝ ပစ္စေကဗုဒ္ဓံ ဥပဋ္ဌဟိံသု။ အယံ တဿ စ တေသဉ္စ အသီတိယာ ဂါမိကသဟဿာနံ ပုဗ္ဗယောဂေါ။
အသီတိဂါမိကသဟဿာနီတိ တေသု ဂါမေသု ဝသန္တာနံ ကုလပုတ္တာနံ အသီတိသဟဿာနိ။ ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေနာတိ ကေနစိ ကရဏီယေန ဝိယ၊ န ပနဿ ကိဉ္စိ ကရဏီယံ အတ္ထိ အညတြ တဿ ဒဿနာ။ ရာဇာ ကိရ တာနိပိ အသီတိကုလပုတ္တသဟဿာနိ သန္နိပါတာပေန္တော ‘‘ဧဝံ အပရိသင်္ကန္တော သောဏော အာဂမိဿတီ’’တိ သန္နိပါတာပေသိ။ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကေ အတ္ထေတိ ‘‘ကသိဝဏိဇ္ဇာဒီနိ ဓမ္မေန ကတ္တဗ္ဗာနိ, မာတာပိတရော ဓမ္မေန ပေါသိတဗ္ဗာ’’တိ ဧဝမာဒိနာ နယေန ဣဓလောကဟိတေ အတ္ထေ အနုသာသိတွာ။ သော နော ဘဂဝါတိ သော အမှာကံ ဘဂဝါ တုမှေ သမ္ပရာယိကေ အတ္ထေ အနုသာသိဿတီတိ အတ္ထော။
ဘဂဝန္တံ ပဋိဝေဒေမီတိ ဘဂဝန္တံ ဇာနာပေမိ။ ပါဋိကာယ နိမုဇ္ဇိတွာတိ သောပါနဿ ဟေဋ္ဌာ အဍ္ဎစန္ဒပါသာဏေ နိမုဇ္ဇိတွာ။ ယဿ ဒါနိ ဘန္တေ ဘဂဝါ ကာလံ မညတီတိ ယဿ တေသံ ဟိတကိရိယတ္ထဿ ဘဂဝါ ကာလံ ဇာနာတိ။ ဝိဟာရပစ္ဆာယာယန္တိ ဝိဟာရပစ္စန္တေ ဆာယာယံ။ သမန္နာဟရန္တီတိ ပသာဒဝသေန ပုနပ္ပုနံ မနသိ ကရောန္တိ။ ဘိယျောသောမတ္တာယာတိ ဘိယျောသောမတ္တာယ ပုန ဝိသိဋ္ဌတရံ ဒဿေဟီတိ အတ္ထော။ အန္တရဓာယတီတိ အဒဿနံ ဟောတိ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၆၅။) [သျ]သောဏဿ ပဗ္ဗဇ္ဇာကထာ
֍ ဋီ ၂၄၃။ လောဟိတေန ဖုဋော ဟောတီတိ လောဟိတေန မက္ခိတော ဟောတိ။ ဂဝါဃာတနန္တိ ယတ္ထ ဂါဝေါ ဟညန္တိ, တာဒိသောတိ အတ္ထော။ ကုသလော နာမ ဝီဏာယ ဝါဒနကုသလော။ ဝီဏာယ တန္တိဿရေတိ ဝီဏာယ တန္တိယာ သရေ။ အစ္စာယတာတိ အတိအာယတာ ခရမုစ္ဆိတာ။ သရဝတီတိ သရသမ္ပန္နာ။ ကမ္မညာတိ ကမ္မက္ခမာ။ အတိသိထိလာတိ မန္ဒမုစ္ဆနာ။ သမေ ဂုဏေ ပတိဋ္ဌိတာတိ မဇ္ဈိမေ သရေ ဌပေတွာ မုစ္ဆိတာ။ ဝီရိယသမတံ အဓိဋ္ဌဟာတိ ဝီရိယသမ္ပယုတ္တသမတံ အဓိဋ္ဌာဟိ, ဝီရိယံ သမထေန ယောဇေဟီတိ အတ္ထော။ ဣန္ဒြိယာနဉ္စ သမတံ ပဋိဝိဇ္ဈာတိ သဒ္ဓါဒီနံ ဣန္ဒြိယာနံ သမတံ သမဘာဝံ။ တတ္ထ သဒ္ဓံ ပညာယ, ပညဉ္စ သဒ္ဓါယ, ဝီရိယံ သမာဓိနာ, သမာဓိဉ္စ ဝီရိယေန ယောဇယမာနော ဣန္ဒြိယာနံ သမတံ ပဋိဝိဇ္ဈ။ တတ္ထ စ နိမိတ္တံ ဂဏှာဟီတိ တသ္မိံ သမထေ သတိ, ယေန အာဒါသေ မုခဗိမ္ဗေနေဝ နိမိတ္တေန ဥပ္ပဇ္ဇိတဗ္ဗံ, တံ သမထနိမိတ္တံ ဝိပဿနာနိမိတ္တံ မဂ္ဂနိမိတ္တံ ဖလနိမိတ္တဉ္စ ဂဏှာဟိ, နိဗ္ဗတ္တေဟီတိ အတ္ထော။
֍ ဋီ ၂၄၄။ အညံ ဗျာကရေယျန္တိ အရဟာ အဟန္တိ ဇာနာပေယျံ။ ဆ ဌာနာနီတိ ဆ ကာရဏာနိ။ အဓိမုတ္တော ဟောတီတိ ပဋိဝိဇ္ဈိတွာ ပစ္စက္ခံ ကတွာ ဌိတော ဟောတိ။ နေက္ခမ္မာဓိမုတ္တောတိအာဒိ သဗ္ဗံ အရဟတ္တဝသေန ဝုတ္တံ။ အရဟတ္တဉှိ သဗ္ဗကိလေသေဟိ နိက္ခန္တတ္တာ နေက္ခမ္မံ, တေဟေဝ ပဝိဝိတ္တတ္တာ ပဝိဝေကော, ဗျာပဇ္ဇာဘာဝတော အဗျာပဇ္ဇံ, ဥပါဒါနဿ ခယန္တေ ဥပ္ပန္နတ္တာ ဥပါဒါနက္ခယော, တဏှာက္ခယန္တေ ဥပ္ပန္နတ္တာ တဏှက္ခယော, သမ္မောဟာဘာဝတော အသမ္မောဟောတိ စ ဝုစ္စတိ။
ကေဝလံ သဒ္ဓါမတ္တကန္တိ ပဋိဝေဓရဟိတံ ကေဝလံ ပဋိဝေဓပညာယ အသမ္မိဿံ သဒ္ဓါမတ္တကံ။ ပဋိစယန္တိ ပုနပ္ပုနံ ကရဏေန ဝုဍ္ဎိံ။ ဝီတရာဂတ္တာတိ မဂ္ဂပ္ပဋိဝေဓေန ရာဂဿ ဝိဂတတ္တာယေဝ နေက္ခမ္မသင်္ခါတံ အရဟတ္တံ ပဋိဝိဇ္ဈိတွာ ဌိတော ဟောတိ။ ဖလသမာပတ္တိဝိဟာရေနေဝ ဝိဟရတိ, တန္နိန္နမာနသောယေဝ ဟောတီတိ အတ္ထော။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၆၆။) [သျ]လာဘသက္ကာရသိလောကန္တိ စတုပစ္စယလာဘဉ္စ တေသံယေဝ သုကတဘာဝဉ္စ ဝဏ္ဏဘဏနဉ္စ။ နိကာမယမာနောတိ ဣစ္ဆမာနော ပတ္ထယမာနော။ ပဝိဝေကာဓိမုတ္တောတိ ဝိဝေကေ အဓိမုတ္တော အဟန္တိ ဧဝံ အရဟတ္တံ ဗျာကရောတီတိ အတ္ထော။
သီလဗ္ဗတပရာမာသန္တိ သီလဉ္စ ဝတဉ္စ ပရာမသိတွာ ဂဟိတဂဟဏမတ္တံ။ သာရတော ပစ္စာဂစ္ဆန္တောတိ သာရဘာဝေန ဇာနန္တော။ အဗျာပဇ္ဇာဓိမုတ္တောတိ အဗျာပဇ္ဇံ အရဟတ္တံ ဗျာကရောတီတိ အတ္ထော။ ဣမိနာဝ နယေန သဗ္ဗဝါရေသု အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။
ဘုသာတိ ဗလဝန္တော။ နေဝဿ စိတ္တံ ပရိယာဒိယန္တီတိ ဧတဿ ခီဏာသဝဿ စိတ္တံ ဂဟေတွာ ဌာတုံ န သက္ကောန္တိ။ အမိဿီကတန္တိ အမိဿကတံ။ ကိလေသာဟိ အာရမ္မဏေန သဒ္ဓိံ စိတ္တံ မိဿံ ကရောန္တိ, တေသံ အဘာဝါ အမိဿီကတံ။ ဌိတန္တိ ပတိဋ္ဌိတံ။ အာနေဉ္ဇပ္ပတ္တန္တိ အစလနပ္ပတ္တံ။ ဝယဉ္စဿာနုပဿတီတိ တဿ စိတ္တဿ ဥပ္ပါဒမ္ပိ ဝယမ္ပိ ပဿတိ။
နေက္ခမ္မံ အဓိမုတ္တဿာတိ အရဟတ္တံ ပဋိဝိဇ္ဈိတွာ ဌိတဿ။ သေသပဒေဟိပိ အရဟတ္တမေဝ ကထိတံ။ ဥပါဒါနက္ခယဿာတိ ဥပယောဂတ္ထေ သာမိဝစနံ။ အသမ္မောဟဉ္စ စေတသောတိ စိတ္တဿ စ အသမ္မောဟံ အဓိမုတ္တဿ။ ဒိသွာ အာယတနုပ္ပါဒန္တိ အာယတနာနံ ဥပ္ပါဒဉ္စ ဝယဉ္စ ဒိသွာ။ သမ္မာ စိတ္တံ ဝိမုစ္စတီတိ သမ္မာ ဟေတုနာ နယေန ဣမာယ ဝိပဿနာယ ပဋိပတ္တိယာ ဖလသမာပတ္တိဝသေန စိတ္တံ ဝိမုစ္စတိ, နိဗ္ဗာနာရမ္မဏေ အဓိမုစ္စတိ။ သန္တစိတ္တဿာတိ နိဗ္ဗုတစိတ္တဿ။ တာဒိနောတိ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌေ အနုနယပဋိဃေဟိ အကမ္ပိယတ္တာ တာဒီ, တဿ တာဒိနော။
ဒိဂုဏာဒိဥပါဟနပဋိက္ခေပကထာ
֍ ဋီ ၂၄၅။ အညံ ဗျာကရောန္တီတိ အရဟတ္တံ ဗျာကရောန္တိ။ အတ္ထော စ ဝုတ္တောတိ ယေန အရဟာတိ ဉာယတိ, သော အတ္ထော ဝုတ္တော။ သုတ္တတ္ထော ပန သုတ္တဝဏ္ဏနတောယေဝ ဂဟေတဗ္ဗော။ အတ္တာ စ အနုပနီတောတိ အဟံ အရဟာတိ ဧဝံ ဗျဉ္ဇနဝသေန အတ္တာ န ဥပနီတော။ အထ စ ပနိဓေကစ္စေ မောဃပုရိသာတိ အညေ ပန တုစ္ဆပုရိသာ ဟသမာနာ ဝိယ အသန္တမေဝ အညံ ဝစနမတ္တေန သန္တံ ကတွာ ဗျာကရောန္တိ။ ဧကပလာသိကန္တိ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၆၇။) [သျ]ဧကပဋလံ။ အသီတိသကဋဝါဟေတိ ဧတ္ထ ဒွေ သကဋဘာရာ ဧကော ဝါဟောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သတ္တဟတ္ထိကဉ္စ အနီကန္တိ ဧတ္ထ ဆ ဟတ္ထိနိယော ဧကော စ ဟတ္ထီတိ ဣဒမေကံ အနီကံ။ ဤဒိသာနိ သတ္တ အနီကာနိ သတ္တဟတ္ထိကံ အနီကံ နာမ။ ဒိဂုဏာတိ ဒွိပဋလာ။ တိဂုဏာတိ တိပဋလာ။ ဂဏင်္ဂုဏူပါဟနာတိ စတုပဋလတော ပဋ္ဌာယ ဝုစ္စတိ။
သဗ္ဗနီလိကာဒိပဋိက္ခေပကထာ
֍ ဋီ ၂၄၆။ သဗ္ဗနီလိကာတိ သဗ္ဗာဝ နီလိကာ။ ဧသ နယော သဗ္ဗပီတိကာဒီသုပိ။ တတ္ထ စ နီလိကာ ဥမာပုပ္ဖဝဏ္ဏာ ဟောတိ, ပီတိကာ ကဏိကာရပုပ္ဖဝဏ္ဏာ, လောဟိတိကာ ဇယသုမနပုပ္ဖဝဏ္ဏာ, မဉ္ဇိဋ္ဌိကာ မဉ္ဇိဋ္ဌဝဏ္ဏာ ဧဝ, ကဏှာ အဒ္ဒါရိဋ္ဌကဝဏ္ဏာ, မဟာရင်္ဂရတ္တာ သတပဒိပိဋ္ဌိဝဏ္ဏာ, မဟာနာမရတ္တာ သမ္ဘိန္နဝဏ္ဏာ ဟောတိ ပဏ္ဍုပလာသဝဏ္ဏာ။ ကုရုန္ဒိယံ ပန ‘‘ပဒုမပုပ္ဖဝဏ္ဏာ’’တိ ဝုတ္တာ။ ဧတာသု ယံကိဉ္စိ လဘိတွာ ရဇနံ စောဠကေန ပုဉ္ဆိတွာ ဝဏ္ဏံ ဘိန္ဒိတွာ ဓာရေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အပ္ပမတ္တကေပိ ဘိန္နေ ဝဋ္ဋတိယေဝ။
နီလကဝဒ္ဓိကာတိ ယာသံ ဝဒ္ဓါယေဝ နီလာ။ ဧသေဝ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ ဧတာပိ ဝဏ္ဏဘေဒံ ကတွာ ဓာရေတဗ္ဗာ။ ခလ္လကဗဒ္ဓါတိ ပဏှိပိဓာနတ္ထံ တလေ ခလ္လကံ ဗန္ဓိတွာ ကတာ။ ပုဋဗဒ္ဓါတိ ယောနကဥပါဟနာ ဝုစ္စတိ, ယာ ယာဝဇင်္ဃတော သဗ္ဗပါဒံ ပဋိစ္ဆာဒေတိ။ ပါလိဂုဏ္ဌိမာတိ ပလိဂုဏ္ဌိတွာ ကတာ၊ ယာ ဥပရိ ပါဒမတ္တမေဝ ပဋိစ္ဆာဒေတိ, န ဇင်္ဃံ။ တူလပုဏ္ဏိကာတိ တူလပိစုနာ ပူရေတွာ ကတာ။ တိတ္တိရပတ္တိကာတိ တိတ္တိရပတ္တသဒိသာ ဝိစိတ္တဗဒ္ဓါ။ မေဏ္ဍဝိသာဏဝဒ္ဓိကာတိ ကဏ္ဏိကဋ္ဌာနေ မေဏ္ဍကသိင်္ဂသဏ္ဌာနေ ဝဒ္ဓေ ယောဇေတွာ ကတာ။ အဇဝိသာဏဝဒ္ဓိကာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဝိစ္ဆိကာဠိကာပိ တတ္ထေဝ ဝိစ္ဆိကနင်္ဂုဋ္ဌသဏ္ဌာနေ ဝဒ္ဓေ ယောဇေတွာ ကတာ။ မောရပိဉ္ဆပရိသိဗ္ဗိတာတိ တလေသု ဝါ ဝဒ္ဓေသု ဝါ မောရပိဉ္ဆေဟိ သုတ္တကသဒိသေဟိ ပရိသိဗ္ဗိတာ။ စိတြာတိ ဝိစိတြာ၊ ဧတာသု ယံကိဉ္စိ လဘိတွာ, သစေ တာနိ ခလ္လကာဒီနိ အပနေတွာ သက္ကာ ဟောန္တိ ဝဠဉ္ဇိတုံ, ဝဠဉ္ဇေတဗ္ဗာ။ တေသု ပန သတိ ဝဠဉ္ဇန္တဿ ဒုက္ကဋံ။ သီဟစမ္မပရိက္ခဋာ နာမ ပရိယန္တေသု စီဝရေ အနုဝါတံ ဝိယ သီဟစမ္မံ ယောဇေတွာ ကတာ။ လူဝကစမ္မပရိက္ခဋာတိ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၆၈။) [သျ]ပက္ခိဗိဠာလစမ္မပရိက္ခဋာ။ ဧတာသုပိ ယာ ကာစိ လဘိတွာ တံ စမ္မံ အပနေတွာ ဓာရေတဗ္ဗာ။
֍ ဋီ ၂၄၇။ ဩမုက္ကန္တိ ပဋိမုဉ္စိတွာ အပနီတံ။ နဝါတိ အပရိဘုတ္တာ။
အဇ္ဈာရာမေဥပါဟနပဋိက္ခေပကထာ
֍ ဋီ ၂၄၈။ အဘိဇီဝနိကဿာတိ ယေန သိပ္ပေန အဘိဇီဝန္တိ, ဇီဝိကံ ကပ္ပေန္တိ, တဿ ကာရဏာတိ အတ္ထော။ ဣဓ ခေါ တံ ဘိက္ခဝေတိ ဧတ္ထ တန္တိ နိပါတမတ္တံ, ဣဓ ခေါ ဘိက္ခဝေ သောဘေယျာထာတိ အတ္ထော။ ယံ တုမှေတိ ယေ တုမှေ။ အထ ဝါ ယဒိ တုမှေတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ယဒိသဒ္ဒဿ ဟိ အတ္ထေ အယံ နိပါတော။ အာစရိယေသူတိအာဒိမှိ ပဗ္ဗဇ္ဇာစရိယော, ဥပသမ္ပဒါစရိယော, နိဿယာစာရိယော, ဥဒ္ဒေသာစရိယောတိ ဣမေ စတ္တာရောပိ ဣဓ အာစရိယာ ဧဝ။ အဝဿိကဿ ဆဗ္ဗဿော အာစရိယမတ္တော။ သော ဟိ စတုဝဿကာလေ တံ နိဿာယ ဝစ္ဆတိ၊ ဧဝံ ဧကဝဿဿ သတ္တဝဿော, ဒုဝဿဿ အဋ္ဌဝဿော, တိဝဿဿ နဝဝဿော, စတုဝဿဿ ဒသဝဿော။ ဣမေပိ အာစရိယမတ္တာ ဧဝ။ ဥပဇ္ဈာယဿ သန္ဒိဋ္ဌသမ္ဘတ္တာ ပန သဟာယဘိက္ခူ, ယေ ဝါ ပန ကေစိ ဒသဟိ ဝဿေဟိ မဟန္တတရာ တေ သဗ္ဗေပိ ဥပဇ္ဈာယမတ္တာ နာမ။ ဧတ္တကေသု ဘိက္ခူသု အနုပါဟနေသု စင်္ကမန္တေသု သဥပါဟနဿ စင်္ကမတော အာပတ္တိ။
֍ ဋီ ၂၄၉။ ပါဒခီလာဗာဓော နာမ ပါဒတော ခီလသဒိသံ မံသံ နိက္ခန္တံ ဟောတိ။
֍ ဋီ ၂၅၁။ တိဏပါဒုကာတိ ယေန ကေနစိ တိဏေန ကတပါဒုကာ။ ဟိန္တာလပါဒုကာတိ ခဇ္ဇူရီပတ္တေဟိ ကတပါဒုကာ၊ ဟိန္တာလပတ္တေဟိပိ န ဝဋ္ဋတိယေဝ။ ကမလပါဒုကာတိ ကမလတိဏံ နာမ အတ္ထိ, တေန ကတပါဒုကာ၊ ဥသီရပါဒုကာတိပိ ဝဒန္တိ။ ကမ္ဗလပါဒုကာတိ ဥဏ္ဏာဟိ ကတပါဒုကာ။ အသင်္ကမနီယာတိ ဘူမိယံ သုပ္ပတိဋ္ဌိတာ နိစ္စလာ အသံဟာရိယာ။
֍ ဋီ ၂၅၂။ အင်္ဂဇာတံ ဆုပန္တီတိ အင်္ဂဇာတေနေဝ အင်္ဂဇာတံ ဆုပန္တိ။ ဩဂါဟေတွာ မာရေန္တီတိ အန္တော ဥဒကေ ဒဠှံ ဂဟေတွာ မာရေန္တိ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၆၉။) [သျ]ယာနာဒိပဋိက္ခေပကထာ
֍ ဋီ ၂၅၃။ ဣတ္ထိယုတ္တေနာတိ ဓေနုယုတ္တေန။ ပုရိသန္တရေနာတိ ပုရိသသာရထိနာ။ ပုရိသယုတ္တေနာတိ ဂေါဏယုတ္တေန။ ဣတ္ထန္တရေနာတိ ဣတ္ထိသာရထိနာ။ ဂင်္ဂါမဟိယာယာတိ ဂင်္ဂါမဟကီဠိကာယ။ ပုရိသယုတ္တံ ဟတ္ထဝဋ္ဋကန္တိ ဧတ္ထ ပုရိသယုတ္တံ ဣတ္ထိသာရထိ ဝါ ဟောတု, ပုရိသသာရထိ ဝါ ဝဋ္ဋတိ။ ဟတ္ထဝဋ္ဋကံ ပန ဣတ္ထိယော ဝါ ဝဋ္ဋေန္တု ပုရိသာ ဝါ, ဝဋ္ဋတိယေဝ။ ယာနုဂ္ဃါတေနာတိ ယာနံ အဘိရုဟန္တဿ သဗ္ဗော ကာယော စလတိ တပ္ပစ္စယာ။ သိဝိကန္တိ ပီဌကသိဝိကံ။ ပါဋင်္ကိန္တိ ဝံသေ လဂ္ဂေတွာ ကတံ ပဋပေါတလိကံ။
֍ ဋီ ၂၅၄။ ဥစ္စာသယနမဟာသယနနာနီတိ ဧတ္ထ ဥစ္စာသယနန္တိ ပမာဏာတိက္ကန္တံ မဉ္စံ။ မဟာသယနန္တိ အကပ္ပိယတ္ထရဏံ, အာသန္ဒီအာဒီသု အာသန္ဒီတိ ပမာဏာတိက္ကန္တာသနံ။ ပလ္လင်္ကောတိ ပါဒေသု ဝါဠရူပါနိ ဌပေတွာ ကတော။ ဂေါနကောတိ ဒီဃလောမကော မဟာကောဇဝေါ၊ စတုရင်္ဂုလာဓိကာနိ ကိရ တဿ လောမာနိ။ စိတ္တကာတိ ဝါနစိတြော ဥဏ္ဏာမယတ္ထရဏော။ ပဋိကာတိ ဥဏ္ဏာမယော သေတတ္ထရဏော။ ပဋလိကာတိ ဃနပုပ္ဖကော ဥဏ္ဏာမယလောဟိတတ္ထရဏော၊ ယော အာမလကပဋ္ဋောတိပိ ဝုစ္စတိ။ တူလိကာတိ ပကတိတူလိကာယေဝ။ ဝိကတိကာတိ သီဟဗျဂ္ဃါဒိရူပဝိစိတြော ဥဏ္ဏာမယတ္ထရဏော။ ဥဒ္ဒလောမီတိ ဧကတော ဥဂ္ဂတလောမံ ဥဏ္ဏာမယတ္ထရဏံ၊ ‘‘ဥဒ္ဓလောမီ’’တိပိ ပါဌော။ ဧကန္တလောမီတိ ဥဘတော ဥဂ္ဂတလောမံ ဥဏ္ဏာမယတ္ထရဏံ။ ကဋ္ဋိဿန္တိ ရတနပရိသိဗ္ဗိတံ ကောသေယျကဋ္ဋိဿမယံ ပစ္စတ္ထရဏံ။ ကောသေယျန္တိ ရတနပရိသိဗ္ဗိတံ ကောသိယသုတ္တမယံ ပစ္စတ္ထရဏံ၊ သုဒ္ဓကောသေယျံ ပန ဝဋ္ဋတိ။
ကုတ္တကန္တိ သောဠသန္နံ နာဋကိတ္ထီနံ ဌတွာ နစ္စနယောဂ္ဂံ ဥဏ္ဏာမယအတ္ထရဏံ။ ဟတ္ထတ္ထရအဿတ္ထရာတိ ဟတ္ထိအဿပိဋ္ဌီသု အတ္ထရဏကအတ္ထရဏာ ဧဝ။ ရထတ္ထရေပိ ဧသေဝ နယော။ အဇိနပ္ပဝေဏီတိ အဇိနစမ္မေဟိ မဉ္စပ္ပမာဏေန သိဗ္ဗိတွာ ကတာ ပဝေဏီ။ ကဒလီမိဂပဝရပစ္စတ္ထရဏန္တိ ကဒလီမိဂစမ္မံ နာမ အတ္ထိ, တေန ကတံ ပဝရပစ္စတ္ထရဏံ, ဥတ္တမပစ္စတ္ထရဏန္တိ အတ္ထော။ တံ ကိရ သေတဝတ္ထဿ ဥပရိ ကဒလီမိဂစမ္မံ ပတ္ထရိတွာ သိဗ္ဗိတွာ ကရောန္တိ။ သဥတ္တရစ္ဆဒန္တိ သဟ ဥတ္တရစ္ဆဒနေန၊ ဥပရိဗဒ္ဓေန ရတ္တဝိတာနေန သဒ္ဓိန္တိ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၇၀။) [သျ]အတ္ထော။ သေတဝိတာနမ္ပိ ဟေဋ္ဌာ အကပ္ပိယပစ္စတ္ထရဏေ သတိ န ဝဋ္ဋတိ, အသတိ ပန ဝဋ္ဋတိ။ ဥဘတောလောဟိတကူပဓာနန္တိ သီသူပဓာနဉ္စ ပါဒူပဓာနဉ္စာတိ မဉ္စဿ ဥဘတောလောဟိတကူပဓာနံ, ဧတံ န ကပ္ပတိ။ ယံ ပန ဧကမေဝ ဥပဓာနံ ဥဘောသု ပဿေသု ရတ္တံ ဝါ ဟောတိ, ပဒုမဝဏ္ဏံ ဝါ စိတြံ ဝါ, သစေ ပမာဏယုတ္တံ, ဝဋ္ဋတိ။ မဟာဥပဓာနံ ပန ပဋိက္ခိတ္တံ။
သဗ္ဗစမ္မပဋိက္ခေပါဒိကထာ
֍ ဋီ ၂၅၅။ ဒီပိစ္ဆာပေါတိ ဒီပိပေါတကော။ ဩဂုမ္ဖိယန္တီတိ ဘိတ္တိဒဏ္ဍကာဒီသု ဝေဌေတွာ ဗန္ဓန္တိ။
֍ ဋီ ၂၅၆။ အဘိနိသီဒိတုန္တိ အဘိနိဿာယ နိသီဒိတုံ၊ အပဿယံ ကတွာ နိသီဒိတုန္တိ အတ္ထော။ ဂိလာနေန ဘိက္ခုနာ သဥပါဟနေနာတိ ဧတ္ထ ဂိလာနော နာမ ယော န သက္ကောတိ အနုပါဟနော ဂါမံ ပဝိသိတုံ။
֍ ဋီ ၂၅၇။ ကုရရဃရေတိ ဧဝံနာမကေ နဂရေ၊ ဧတေနဿ ဂေါစရဂါမော ဝုတ္တော။ ပပတကေ ပဗ္ဗတေတိ ပပတနာမကေ ပဗ္ဗတေ၊ ဧတေနဿ နိဝါသနဋ္ဌာနံ ဝုတ္တံ။ သောဏောတိ တဿ နာမံ။ ကောဋိအဂ္ဃနကံ ပန ကဏ္ဏပိဠန္ဓနကံ ဓာရေတိ, တသ္မာ ‘‘ကုဋိကဏ္ဏော’’တိ ဝုစ္စတိ၊ ကောဋိကဏ္ဏောတိ အတ္ထော။ ပါသာဒိကန္တိ ပသာဒဇနကံ။ ပသာဒနီယန္တိ ဣဒံ တဿေဝ အတ္ထဝေဝစနံ။ ဥတ္တမဒမထသမထန္တိ ဥတ္တမံ ဒမထဉ္စ သမထဉ္စ ပညဉ္စ သမာဓိဉ္စ ကာယူပသမဉ္စ စိတ္တူပသမဉ္စာတိပိ အတ္ထော။ ဒန္တန္တိ သဗ္ဗေသံ ဝိသူကာယိကဝိပ္ဖန္ဒိတာနံ ဥပစ္ဆိန္နတ္တာ ဒန္တံ၊ ခီဏကိလေသန္တိ အတ္ထော။ ဂုတ္တန္တိ သံဝရဂုတ္တိယာ ဂုတ္တံ။ သန္တိန္ဒြိယန္တိ ယတိန္ဒြိယံ။ နာဂန္တိ အာဂုဝိရဟိတံ။ တိဏ္ဏံ မေ ဝဿာနံ အစ္စယေနာတိ မမ ပဗ္ဗဇ္ဇာဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ တိဏ္ဏံ ဝဿာနံ အစ္စယေန။ ဥပသမ္ပဒံ အလတ္ထန္တိ အဟံ ဥပသမ္ပဒံ အလဘိံ။ ကဏှုတ္တရာတိ ကဏှမတ္တိကုတ္တရာ၊ ဥပရိ ဝဍ္ဎိတကဏှမတ္တိကာတိ အတ္ထော။ ဂေါကဏ္ဋကဟတာတိ ဂုန္နံ ခုရေဟိ အက္ကန္တဘူမိတော သမုဋ္ဌိတေဟိ ဂေါကဏ္ဋကေဟိ ဥပဟတာ။ တေ ကိရ ဂေါကဏ္ဋကေ ဧကပဋလိကာ ဥပါဟနာ ရက္ခိတုံ န သက္ကောန္တိ၊ ဧဝံ ခရာ ဟောန္တိ။ ဧရဂူ, မောရဂူ, မဇ္ဇာရူ, ဇန္တူတိ ဣမာ စတဿောပိ တိဏဇာတိယော၊ ဧတေဟိ ကဋသာရကေ စ တဋ္ဋိကာယော စ ကရောန္တိ။ ဧတ္ထ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၇၁။) [သျ]ဧရဂူတိ ဧရကတိဏံ၊ တံ ဩဠာရိကံ။ မောရဂူတိဏံ တမ္ဗသီသံ မုဒုကံ သုခသမ္ဖဿံ, တေန ကတတဋ္ဋိကာ နိပဇ္ဇိတွာ ဝုဋ္ဌိတမတ္တေ ပုန ဥဒ္ဓုမာတာ ဟုတွာ တိဋ္ဌတိ။ မဇ္ဇာရုနာ သာဋကေပိ ကရောန္တိ။ ဇန္တုဿ မဏိသဒိသော ဝဏ္ဏော ဟောတိ။ သေနာသနံ ပညပေသီတိ ဘိသိံ ဝါ ကဋသာရကံ ဝါ ပညပေသိ၊ ပညပေတွာ စ ပန သောဏဿ အာရောစေတိ – ‘‘အာဝုသော သတ္ထာ တယာ သဒ္ဓိံ ဧကာဝါသေ ဝသိတုကာမော, ဂန္ဓကုဋိယံယေဝ တေ သေနာသနံ ပညတ္တ’’န္တိ။
֍ ဋီ ၂၅၈။ အယံ ခွဿ ကာလောတိ အယံ ခေါ ကာလော ဘဝေယျ။ ပရိဒဿီတိ ပရိဒဿေသိ။ ‘‘ဣဒဉ္စိဒဉ္စ ဝဒေယျာသီတိ ယံ မေ ဥပဇ္ဈာယော ဇာနာပေသိ, တဿ အယံ ကာလော ဘဝေယျ, ဟန္ဒ ဒါနိ အာရောစေမိ တံ သာသန’’န္တိ အယမေတ္ထ အဓိပ္ပါယော။
֍ ဋီ ၂၅၉။ ဝိနယဓရပဉ္စမေနာတိ အနုဿာဝနာစရိယပဉ္စမေန။ အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ သဗ္ဗပစ္စန္တိမေသု ဇနပဒေသု ဂုဏင်္ဂုဏူပါဟနန္တိ ဧတ္ထ မနုဿစမ္မံ ဌပေတွာ ယေန ကေနစိ စမ္မေန ဥပါဟနာ ဝဋ္ဋတိ။ ဥပါဟနကောသကသတ္ထကောသကကုဉ္စိကကောသကေသုပိ ဧသေဝ နယော။ စမ္မာနိ အတ္ထရဏာနီတိ ဧတ္ထ ပန ယံကိဉ္စိ ဧဠကစမ္မံ အဇစမ္မဉ္စ အတ္ထရိတွာ နိပဇ္ဇိတုံ ဝါ နိသီဒိတုံ ဝါ ဝဋ္ဋတိ။ မိဂစမ္မေ ဧဏီမိဂေါ ဝါတမိဂေါ ပသဒမိဂေါ ကုရင်္ဂမိဂေါ မိဂမာတုကော ရောဟိတမိဂေါတိ ဧတေသံယေဝ စမ္မာနိ ဝဋ္ဋန္တိ။ အညေသံ ပန –
မက္ကဋော ကာဠသီဟော စ, သရဘော ကဒလီမိဂေါ၊
ယေ စ ဝါဠမိဂါ ကေစိ, တေသံ စမ္မံ န ဝဋ္ဋတိ။
တတ္ထ ဝါဠမိဂါတိ သီဟဗျဂ္ဃအစ္ဆတရစ္ဆာ၊ န ကေဝလဉ္စ ဧတေသံယေဝ, ယေသံ ပန စမ္မံ ဝဋ္ဋတီတိ ဝုတ္တံ, တေ ဌပေတွာ အဝသေသာ အန္တမသော ဂေါမဟိံသသသဗိဠာရာဒယောပိ သဗ္ဗေ ဣမသ္မိံ အတ္ထေ ဝါဠမိဂါတွေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဧတေသဉှိ သဗ္ဗေသံ စမ္မံ န ဝဋ္ဋတိ။ န တာဝ တံ ဂဏနူပဂံ ယာဝ န ဟတ္ထံ ဂစ္ဆတီတိ ယာဝ အာဟရိတွာ ဝါ န ဒိန္နံ, တုမှာကံ ဘန္တေ စီဝရံ ဥပ္ပန္နန္တိ ပဟိဏိတွာ ဝါ နာရောစိတံ, တာဝ ဂဏနံ န ဥပေတိ။ သစေ အနဓိဋ္ဌိတံ, ဝဋ္ဋတိ၊ အဓိဋ္ဌိတဉ္စ ဂဏနံ န ဥပေတီတိ အတ္ထော။ ယဒါ ပန အာနေတွာ ဝါ ဒိန္နံ ဟောတိ, ဥပ္ပန္နန္တိ ဝါ သုတံ, တတော ပဋ္ဌာယ ဒသာဟမေဝ ပရိဟာရံ လဘတီတိ။
စမ္မက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၇၂။) [သျ]၆။ ဘေသဇ္ဇက္ခန္ဓကံ
ပဉ္စဘေသဇ္ဇာဒိကထာ
֍ ဋီ ၂၆၀။ ဘေသဇ္ဇက္ခန္ဓကေ – သာရဒိကေန အာဗာဓေနာတိ သရဒကာလေ ဥပ္ပန္နေန ပိတ္တာဗာဓေန, တသ္မိဉှိ ကာလေ ဝဿောဒကေနပိ တေမေန္တိ, ကဒ္ဒမမ္ပိ မဒ္ဒန္တိ, အန္တရန္တရာ အာတပေါပိ ခရော ဟောတိ, တေန တေသံ ပိတ္တံ ကောဋ္ဌဗ္ဘန္တရဂတံ ဟောတိ။ အာဟာရတ္ထဉ္စ ဖရေယျာတိ အာဟာရတ္ထံ သာဓေယျ။
֍ ဋီ ၂၆၁။ နစ္ဆာဒေန္တီတိ န ဇိရန္တိ, န ဝါတရောဂံ ပဋိပ္ပဿမ္ဘေတုံ သက္ကောန္တိ။ သေနေသိတာနီတိ သိနိဒ္ဓါနိ။ ဘတ္တာစ္ဆာဒကေနာတိ ဘတ္တံ အရောစိကေန။
֍ ဋီ ၂၆၂။ အစ္ဆဝသန္တိအာဒီသု နိဿဂ္ဂိယဝဏ္ဏနာယံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ကာလေ ပဋိဂ္ဂဟိတန္တိအာဒီသု မဇ္ဈနှိကေ အဝီတိဝတ္တေ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ပစိတွာ ပရိဿာဝေတွာ စာတိ အတ္ထော။ တေလပရိဘောဂေန ပရိဘုဉ္ဇိတုန္တိ သတ္တာဟကာလိကတေလပရိဘောဂေန ပရိဘုဉ္ဇိတုံ။
֍ ဋီ ၂၆၃။ မူလဘေသဇ္ဇာဒိ ဝိနိစ္ဆယောပိ ခုဒ္ဒကဝဏ္ဏနာယံ ဝုတ္တောယေဝ။ တသ္မာ ဣဓ ယံ ယံ ပုဗ္ဗေ အဝုတ္တံ တံ တဒေဝ ဝဏ္ဏယိဿာမ။ ဝစတ္တန္တိ သေတဝစံ။ နိသဒံ နိသဒပေါတကန္တိ ပိသနသိလာ စ ပိသနပေါတော စ။ ဖဂ္ဂဝန္တိ လတာဇာတိ။ နတ္တမာလန္တိ ကရဉ္ဇံ။ ဟိင်္ဂုဟိင်္ဂုဇတုဟိင်္ဂုသိပါဋိကာ ဟိင်္ဂုဇာတိယောယေဝ။ တကတကပတ္တိတကပဏ္ဏိယော လာခါဇာတိယော။
သာမုဒ္ဒန္တိ သမုဒ္ဒတီရေ ဝါလုကာ ဝိယ သန္တိဋ္ဌတိ။ ကာဠလောဏန္တိ ပကတိလောဏံ။ သိန္ဓဝန္တိ သေတဝဏ္ဏံ ပဗ္ဗတေ ဥဋ္ဌဟတိ။ ဥဗ္ဘိဒန္တိ ဘူမိတော အင်္ကုရံ ဥဋ္ဌဟတိ။ ဗိလန္တိ ဒဗ္ဗသမ္ဘာရေဟိ သဒ္ဓိံ ပစိတံ, တံ ရတ္တဝဏ္ဏံ။
၂၆၄-၆။ ကာယော ဝါ ဒုဂ္ဂန္ဓောတိ ကဿစိ အဿာဒီနံ ဝိယ ကာယဂန္ဓော ဟောတိ, တဿာပိ သိရီသကောသုမ္ဗာဒိစုဏ္ဏာနိ ဝါ ဂန္ဓစုဏ္ဏာနိ ဝါ သဗ္ဗာနိ ဝဋ္ဋန္တိ။ ဆကဏန္တိ ဂေါမယံ။ ရဇနနိပ္ပက္ကန္တိ ရဇနကသဋံ။ ပါကတိကစုဏ္ဏမ္ပိ ကောဋ္ဋေတွာ ဥဒကေန တေမေတွာ နှာယိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဧတမ္ပိ ရဇနနိပ္ပက္ကသင်္ခေပမေဝ ဂစ္ဆတိ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၇၃။) [သျ]အာမကမံသဉ္စ ခါဒိ အာမကလောဟိတဉ္စ ပိဝီတိ န တံ ဘိက္ခု ခါဒိ န ပိဝိ, အမနုဿော ခါဒိတွာ စ ပိဝိတွာ စ ပက္ကန္တော, တေန ဝုတ္တံ – ‘‘တဿ သော အမနုဿိကာဗာဓော ပဋိပ္ပဿမ္ဘီ’’တိ။
အဉ္ဇနန္တိ သဗ္ဗသင်္ဂါဟိကဝစနမေတံ။ ကာဠဉ္ဇနန္တိ ဧကာ အဉ္ဇနဇာတိ။ ရသဉ္ဇနံ နာနာသမ္ဘာရေဟိ ကတံ။ သောတဉ္ဇနန္တိ နဒီသောတာဒီသု ဥပ္ပဇ္ဇနကံ အဉ္ဇနံ။ ဂေရုကော နာမ သုဝဏ္ဏဂေရုကော။ ကပလ္လန္တိ ဒီပသိခတော ဂဟိတမသိ။ အဉ္ဇနူပပိံသနေဟီတိ အဉ္ဇနေန သဒ္ဓိံ ဧကတော ပိံသိတဗ္ဗေဟိ, န ဟိ ကိဉ္စိ အညနူပပိံသနံ န ဝဋ္ဋတိ။ စန္ဒနန္တိ လောဟိတစန္ဒနာဒိကံ ယံကိဉ္စိ။ တဂရာဒီနိ ပါကဋာနိ, အညာနိပိ နီလုပ္ပလာဒီနိ ဝဋ္ဋန္တိယေဝ။
အဋ္ဌိမယန္တိ မနုဿဋ္ဌိံ ဌပေတွာ အဝသေသအဋ္ဌိမယံ။ ဒန္တမယန္တိ ဟတ္ထိဒန္တာဒိသဗ္ဗဒန္တမယံ။ ဝိသာဏမယေပိ အကပ္ပိယံ နာမ နတ္ထိ, နဠမယာဒယော ဧကန္တကပ္ပိယာယေဝ။ သလာကဋ္ဌာနိယန္တိ ယတ္ထ သလာကံ ဩဒဟန္တိ, တံ သုသိရဒဏ္ဍကံ ဝါ ထဝိကံ ဝါ အနုဇာနာမီတိ အတ္ထော။ အံသဗဒ္ဓကောတိ အဉ္ဇနိတ္ထဝိကာယ အံသဗဒ္ဓကော။ ယမကနတ္ထုကရဏိန္တိ သမသောတာဟိ ဒွီဟိ ပနာဠိကာဟိ ဧကံ နတ္ထုကရဏိံ။
֍ ဋီ ၂၆၇။ အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ တေလပါကန္တိ ယံကိဉ္စိ ဘေသဇ္ဇပက္ခိတ္တံ သဗ္ဗံ အနုညာတမေဝ ဟောတိ။ အတိပက္ခိတ္တမဇ္ဇာနီတိ အတိဝိယ ခိတ္တမဇ္ဇာနိ၊ ဗဟုံ မဇ္ဇံ ပက္ခိပိတွာ ယောဇိတာနီတိ အတ္ထော။
အင်္ဂဝါတောတိ ဟတ္ထပါဒေ ဝါတော။ သမ္ဘာရသေဒန္တိ နာနာဝိဓပဏ္ဏဘင်္ဂသေဒံ။ မဟာသေဒန္တိ မဟန္တံ သေဒံ၊ ပေါရိသပ္ပမာဏံ အာဝါဋံ အင်္ဂါရာနံ ပူရေတွာ ပံသုဝါလိကာဒီဟိ ပိဒဟိတွာ တတ္ထ နာနာဝိဓာနိ ဝါတဟရဏပဏ္ဏာနိ သန္ထရိတွာ တေလမက္ခိတေန ဂတ္တေန တတ္ထ နိပဇ္ဇိတွာ သမ္ပရိဝတ္တန္တေန သရီရံ သေဒေတုံ အနုဇာနာမီတိ အတ္ထော။ ဘင်္ဂေါဒကန္တိ နာနာပဏ္ဏဘင်္ဂကုထိတံ ဥဒကံ၊ တေဟိ ပဏ္ဏေဟိ စ ဥဒကေန စ သိဉ္စိတွာ သိဉ္စိတွာ သေဒေတဗ္ဗော။ ဥဒကကောဋ္ဌကန္တိ ဥဒကကောဋ္ဌေ စာဋိံ ဝါ ဒေါဏိံ ဝါ ဥဏှောဒကဿ ပူရေတွာ တတ္ထ ပဝိသိတွာ သေဒကမ္မကရဏံ အနုဇာနာမီတိ အတ္ထော။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၇၄။) [သျ]ပဗ္ဗဝါတော ဟောတီတိ ပဗ္ဗေ ပဗ္ဗေ ဝါတော ဝိဇ္ဈတိ။ လောဟိတံ မောစေတုန္တိ သတ္ထကေန လောဟိတံ မောစေတုံ။ ပဇ္ဇံ အဘိသင်္ခရိတုန္တိ ယေန ဖာလိတပါဒါ ပါကတိကာ ဟောန္တိ၊ တံ နာဠိကေရာဒီသု နာနာဘေသဇ္ဇာနိ ပက္ခိပိတွာ ပဇ္ဇံ အဘိသင်္ခရိတုံ၊ ပါဒါနံ သပ္ပါယဘေသဇ္ဇံ ပစိတုန္တိ အတ္ထော။ တိလကက္ကေန အတ္ထောတိ ပိဋ္ဌေဟိ တိလေဟိ အတ္ထော။ ကဗဠိကန္တိ ဝဏမုခေ သတ္တုပိဏ္ဍံ ပက္ခိပိတုံ။ သာသပကုဍ္ဍေနာတိ သာသပပိဋ္ဌေန။ ဝဍ္ဎမံသန္တိ အဓိကမံသံ အာဏိ ဝိယ ဥဋ္ဌဟတိ။ လောဏသက္ခရိကာယ ဆိန္ဒိတုန္တိ ခုရေန ဆိန္ဒိတုံ။ ဝိကာသိကန္တိ တေလရုန္ဓနပိလောတိကံ။ သဗ္ဗံ ဝဏပဋိကမ္မန္တိ ယံကိဉ္စိ ဝဏပရိကမ္မံ နာမ အတ္ထိ၊ သဗ္ဗံ အနုဇာနာမီတိ အတ္ထော။
֍ ဋီ ၂၆၈။ သာမံ ဂဟေတွာတိ ဣဒံ န ကေဝလံ သပ္ပဒဋ္ဌဿေဝ, အညသ္မိမ္ပိ ဒဋ္ဌဝိသေ သတိ သာမံ ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ၊ အညေသု ပန ကာရဏေသု ပဋိဂ္ဂဟိတမေဝ ဝဋ္ဋတိ။ ကတော န ပုန ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗောတိ သစေ ဘူမိပ္ပတ္တော, ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗော၊ အပ္ပတ္တံ ပန ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။
֍ ဋီ ၂၆၉။ ဃရဒိန္နကာဗာဓောတိ ဝသီကရဏပါနကသမုဋ္ဌိတရောဂေါ။ သီတာလောဠိန္တိ နင်္ဂလေန ကသန္တဿ ဖာလေ လဂ္ဂမတ္တိကံ ဥဒကေန အာလောဠေတွာ ပါယေတုံ အနုဇာနာမီတိ အတ္ထော။
ဒုဋ္ဌဂဟဏိကောတိ ဝိပန္နဂဟဏိကော၊ ကိစ္ဆေန ဥစ္စာရော နိက္ခမတီတိ အတ္ထော။ အာမိသခါရန္တိ သုက္ခောဒနံ ဈာပေတွာ တာယ ဆာရိကာယ ပဂ္ဃရိတံ ခါရောဒကံ။ မုတ္တဟရီတကန္တိ ဂေါမုတ္တပရိဘာဝိတံ ဟရီတကံ။ အဘိသန္နကာယောတိ ဥဿန္နဒေါသကာယော။ အစ္ဆကဉ္ဇိယန္တိ တဏ္ဍုလောဒကမဏ္ဍော။ အကဋယုသန္တိ အသိနိဒ္ဓေါ မုဂ္ဂပစိတပါနီယော။ ကဋာကဋန္တိ သောဝ ဓောတသိနိဒ္ဓေါ။ ပဋိစ္ဆာဒနီယေနာတိ မံသရသေန။
ဂုဠာဒိအနုဇာနနကထာ
֍ ဋီ ၂၇၂။ သစေ ဘိက္ခဝေ ပက္ကာပိ မုဂ္ဂါ ဇာယန္တီတိ ပက္ကာ မုဂ္ဂါ သစေပိ ဇာယန္တိ, ယထာသုခံ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗာ။ ပက္ကတ္တာ ဟိ တေ ကပ္ပိယာ ဧဝ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၇၅။) [သျ]֍ ဋီ ၂၇၄။ အန္တောဝုတ္ထန္တိ အကပ္ပိယကုဋိယံ ဝုတ္ထံ။ သာမံ ပက္ကန္တိ ဧတ္ထ ယံကိဉ္စိ အာမိသံ ဘိက္ခုနော ပစိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ သစေပိဿ ဥဏှယာဂုယာ သုလသိပဏ္ဏာနိ ဝါ သိင်္ဂိဝေရံ ဝါ လောဏံ ဝါ ပက္ခိပန္တိ, တမ္ပိ စာလေတုံ န ဝဋ္ဋတိ, ‘‘ယာဂုံ နိဗ္ဗာပေမီ’’တိ ပန စာလေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဥတ္တဏ္ဍုလဘတ္တံ လဘိတွာပိ ပိဒဟိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန မနုဿာ ပိဒဟိတွာဝ ဒေန္တိ, ဝဋ္ဋတိ၊ ‘‘ဘတ္တံ ဝါ မာ နိဗ္ဗာယတူ’’တိ ပိဒဟိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ခီရတက္ကာဒီသု ပန သကိံ ကုထိတေသု အဂ္ဂိံ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ, ပုနပါကဿ အနုညာတတ္တာ။ ဥက္ကပိဏ္ဍကာပိ ခါဒန္တီတိ ဗိဠာမူသိကဂေါဓာမင်္ဂုသာ ခါဒန္တိ။ ဒမကာတိ ဝိဃာသာဒါ။
֍ ဋီ ၂၇၆။ တတော နီဟဋန္တိ ယတ္ထ နိမန္တိတာ ဘုဉ္ဇန္တိ, တတော နီဟဋံ။
֍ ဋီ ၂၇၈။ ဝနဋ္ဌံ ပေါက္ခရဋ္ဌန္တိ ဝနေ စေဝ ပဒုမိနိဂစ္ဆေ စ ဇာတံ။ အဗီဇန္တိ တရုဏဖလံ, ယဿ ဗီဇံ န အင်္ကုရံ ဇနေတိ။ နိဗ္ဗဋ္ဋဗီဇန္တိ ဗီဇံ နိဗ္ဗဋ္ဋေတွာ အပနေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗကံ အမ္ဗပနသာဒိ။
֍ ဋီ ၂၇၉။ ဒုရောပယော ဝဏောတိ ဒုက္ခေန ရုဟတိ, ဒုက္ခေန ပါကတိကော ဟောတီတိ အတ္ထော။ ဒုပ္ပရိဟာရံ သတ္ထန္တိ သမ္ဗာဓေ ဒုက္ခေန သတ္ထံ ပရိဟရေယျံ။ သတ္ထကမ္မံ ဝါ ဝတ္ထိကမ္မံ ဝါတိ ယထာပရိစ္ဆိန္နေ ဩကာသေ ယေန ကေနစိ သတ္ထေန ဝါ သူစိယာ ဝါ ကဏ္ဋကေန ဝါ သတ္တိကာယ ဝါ ပါသာဏသက္ခလိကာယ ဝါ နခေန ဝါ ဆိန္ဒနံ ဝါ ဖာလနံ ဝါ ဝိဇ္ဈနံ ဝါ လေခနံ ဝါ န ကာတဗ္ဗံ၊ သဗ္ဗဉှေတံ သတ္ထကမ္မမေဝ ဟောတိ။ ယေန ကေနစိ ပန စမ္မေန ဝါ ဝတ္ထေန ဝါ ဝတ္ထိပီဠနမ္ပိ န ကာတဗ္ဗံ၊ သဗ္ဗဉှေတံ ဝတ္ထိကမ္မမေဝ ဟောတိ။ ဧတ္ထ စ သမ္ဗာဓဿ သာမန္တာ ဒွင်္ဂုလာတိ ဣဒံ သတ္ထကမ္မံယေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဝတ္ထိကမ္မံ ပန သမ္ဗာဓေယေဝ ပဋိက္ခိတ္တံ။ တတ္ထ ပန ခါရံ အာဒါတုံ ယေန ကေနစိ ရဇ္ဇုကေန ဝါ ဗန္ဓိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ယဒိ တေန ဆိဇ္ဇတိ, သုစ္ဆိန္နံ။ အဏ္ဍဝုဍ္ဎိရောဂေပိ သတ္ထကမ္မံ န ဝဋ္ဋတိ, တသ္မာ အဏ္ဍံ ဖာလေတွာ ဗီဇာနိ ဥဒ္ဓရိတွာ ‘‘အရောဂံ ကရိဿာမီ’’တိ န ကတ္တဗ္ဗံ။ အဂ္ဂိတာပနဘေသဇ္ဇာလိမ္ပနေသု ပန ပဋိက္ခေပေါ နတ္ထိ။ ဝစ္စမဂ္ဂေ ဘေသဇ္ဇမက္ခိတာ အာဒါနဝဋ္ဋိ ဝါ ဝေဠုနာဠိကာ ဝါ ဝဋ္ဋတိ, ယာယ ခါရကမ္မံ ဝါ ကရောန္တိ, တေလံ ဝါ ပဝေသေန္တိ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၇၆။) [သျ]֍ ဋီ ၂၈၀။ ပဝတ္တမံသန္တိ မတဿ မံသံ။ မာဃာတောတိ တံ ဒိဝသံ န လဗ္ဘာ ကေနစိ ကိဉ္စိ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေတုံ။ ပေါတ္ထနိကန္တိ မံသစ္ဆေဒနသတ္ထကံ ဝုစ္စတိ။ ကိမ္ပိမာယာတိ ကိမ္ပိ ဣမာယ။ န ဘဂဝါ ဥဿဟတီတိ န ဘဂဝါ သက္ကောတိ။ ယတြ ဟိ နာမာတိ ယသ္မာ နာမ။ ပဋိဝေက္ခီတိ ဝီမံသိ၊ ပဋိပုစ္ဆီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အပ္ပဋိဝေက္ခိတွာတိ အပ္ပဋိပုစ္ဆိတွာ။ သစေ ပန အသုကမံသန္တိ ဇာနာတိ, ပဋိပုစ္ဆနကိစ္စံ နတ္ထိ, အဇာနန္တေန ပန ပုစ္ဆိတွာဝ ခါဒိတဗ္ဗံ။
ဟတ္ထိမံသာဒိပဋိက္ခေပကထာ
֍ ဋီ ၂၈၁။ သုနခမံသန္တိ ဧတ္ထ အရညကောကာ နာမ သုနခသဒိသာ ဟောန္တိ, တေသံ မံသံ ဝဋ္ဋတိ။ ယော ပန ဂါမသုနခိယာ ဝါ ကောကေန ကောကသုနခိယာ ဝါ ဂါမသုနခေန သံယောဂါ ဥပ္ပန္နော, တဿ မံသံ န ဝဋ္ဋတိ, သော ဟိ ဥဘယံ ဘဇတီတိ။ အဟိမံသန္တိ ကဿစိ အပါဒကဿ ဒီဃဇာတိကဿ မံသံ န ဝဋ္ဋတိ။ သီဟမံသာဒီနိ ပါကဋာနေဝ။
ဧတ္ထ စ မနုဿမံသံ သဇာတိတာယ ပဋိက္ခိတ္တံ, ဟတ္ထိအဿမံသံ ရာဇင်္ဂတာယ, သုနခမံသဉ္စ အဟိမံသဉ္စ ပဋိကူလတာယ, သီဟမံသာဒီနိ ပဉ္စ အတ္တနော အနုပဒ္ဒဝတ္ထာယာတိ။ ဣမေသံ မနုဿာဒီနံ ဒသန္နံ မံသမ္ပိ အဋ္ဌိပိ လောဟိတမ္ပိ စမ္မမ္ပိ လောမမ္ပိ သဗ္ဗံ န ဝဋ္ဋတိ, ယံကိဉ္စိ ဉတွာ ဝါ အဉတွာ ဝါ ခါဒန္တဿ အာပတ္တိယေဝ။ ယဒါ ဇာနာတိ, တဒါ ဒေသေတဗ္ဗာ။ ‘‘အပုစ္ဆိတွာ ခါဒိဿာမီ’’တိ ဂဏှတော ပဋိဂ္ဂဟဏေ ဒုက္ကဋံ, ‘‘ပုစ္ဆိတွာ ခါဒိဿာမီ’’တိ ဂဏှတော အနာပတ္တိ။ ဥဒ္ဒိဿ ကတံ ပန ဇာနိတွာ ခါဒန္တဿေဝ အာပတ္တိ, ပစ္ဆာ ဇာနန္တော အာပတ္တိယာ န ကာရေတဗ္ဗောတိ။
ယာဂုမဓုဂေါဠကာဒိကထာ
֍ ဋီ ၂၈၂။ ဧကတ္တကောတိ ဧကကော, နတ္ထိ မေ ဒုတိယောတိ အတ္ထော။ ပဟူတံ ယာဂုဉ္စ မဓုဂေါဠကဉ္စ ပဋိယာဒါပေတွာတိ သော ကိရ သတသဟဿံ ဝယံ ကတွာ ပဋိယာဒါပေသိ။ အနုမောဒနာဂါထာပရိယောသာနေ ‘‘ပတ္ထယတံ ဣစ္ဆတ’’န္တိ ပဒါနံ ‘‘အလမေဝ ဒါတု’’န္တိ ဣမိနာ သမ္ဗန္ဓော။ သစေ ပန ‘‘ပတ္ထယတာ ဣစ္ဆတာ’’တိ ပါဌော အတ္ထိ, သောယေဝ ဂဟေတဗ္ဗော။
֍ ဋီ ၂၈၃။ ဘောဇ္ဇယာဂုန္တိ ယာ ပဝါရဏံ ဇနေတိ။ ယဒဂ္ဂေနာတိ ယံ အာဒိံ ကတွာ။ သဂ္ဂါ တေ အာရဒ္ဓါတိ သဂ္ဂနိဗ္ဗတ္တကပုညံ ဥပစိတန္တိ အတ္ထော။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၇၇။) [သျ]ယထာဓမ္မော ကာရေတဗ္ဗောတိ ပရမ္ပရဘောဇနေန ကာရေတဗ္ဗော, ဘောဇ္ဇယာဂုယာ ဟိ ပဝါရဏာ ဟောတီတိ။
֍ ဋီ ၂၈၄။ နာဟံ တံ ကစ္စာနာတိ တသ္မိံ ကိရ အဝသိဋ္ဌဂုဠေ ဒေဝတာ သုခုမောဇံ ပက္ခိပိံသု, သာ အညေသံ ပရိဏာမံ န ဂစ္ဆတိ, တသ္မာ ဧဝမာဟ။ ဂိလာနဿ ဂုဠန္တိ တထာရူပေန ဗျာဓိနာ ဂိလာနဿ ပစ္ဆာဘတ္တံ ဂုဠံ အနုဇာနာမီတိ အတ္ထော။
ပါဋလိဂါမဝတ္ထုကထာ
֍ ဋီ ၂၈၅။ သဗ္ဗသန္ထရိန္တိ ယထာ သဗ္ဗံ သန္ထတံ ဟောတိ, ဧဝံ။
֍ ဋီ ၂၈၆။ သုနိဓဝဿကာရာတိ သုနိဓော စ ဝဿကာရော စ ဒွေ ဗြာဟ္မဏာ မဂဓရညော မဟာမတ္တာ မဟာမစ္စာ။ ဝဇ္ဇီနံ ပဋိဗာဟာယာတိ ဝဇ္ဇိရာဇကုလာနံ အာယမုခပစ္ဆိန္ဒနတ္ထံ။ ဝတ္ထူနီတိ ဃရဝတ္ထူနိ။ စိတ္တာနိ နမန္တိ နိဝေသနာနိ မာပေတုန္တိ တာ ကိရ ဒေဝတာ ဝတ္ထုဝိဇ္ဇာပါဌကာနံ သရီရေ အဓိမုစ္စိတွာ ဧဝံ စိတ္တာနိ နာမေန္တိ။ ကသ္မာ? အမှာကံ ယထာနုရူပံ သက္ကာရံ ကရိဿန္တီတိ အတ္ထော။ တာဝတိံသေဟီတိ လောကေ ကိရ သက္ကံ ဒေဝရာဇာနံ ဝိဿကမ္မဉ္စ ဥပါဒါယ တာဝတိံသာ ပဏ္ဍိတာတိ သဒ္ဒေါ အဗ္ဘုဂ္ဂတော, တေနေဝါဟ တာဝတိံသေဟီတိ, တာဝတိံသေဟိ သဒ္ဓိံ မန္တေတွာ ဝိယ မာပေန္တီတိ အတ္ထော။ ယာဝတာ အရိယံ အာယတနန္တိ ယတ္တကံ အရိယမနုဿာနံ ဩသရဏဋ္ဌာနံ နာမ အတ္ထိ။ ယာဝတာ ဝဏိပ္ပထောတိ ယတ္တကံ ဝါဏိဇာနံ အာဘတဘဏ္ဍဿ ရာသိဝသေနေဝ ကယဝိက္ကယဋ္ဌာနံ နာမ အတ္ထိ။ ဣဒံ အဂ္ဂနဂရန္တိ တေသံ အရိယာယတနဝဏိပ္ပထာနံ ဣဒံ အဂ္ဂနဂရံ ဘဝိဿတိ။ ပုဋဘေဒနန္တိ ပုဋဘေဒနဋ္ဌာနံ မောစနဋ္ဌာနန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အဂ္ဂိတော ဝါတိအာဒီသု သမုစ္စယတ္ထော ဝါ သဒ္ဒေါ။ တတြ ဟိ ဧကဿ ကောဋ္ဌာသဿ အဂ္ဂိတော, ဧကဿ ဥဒကတော, ဧကဿ အဗ္ဘန္တရတော, အညမညဘေဒါ အန္တရာယော ဘဝိဿတိ။ ဥဠုမ္ပန္တိ ပါရဂမနတ္ထာယ အာဏိယော အာကောဋေတွာ ကတံ။ ကုလ္လန္တိ ဝလ္လိအာဒီဟိ ဗန္ဓိတွာ ကတံ။
အဏ္ဏဝန္တိ သဗ္ဗန္တိမေန ပရိစ္ဆေဒေန ယောဇနမတ္တံ ဂမ္ဘီရဿ စ ပုထုလ္လဿ စ ဥဒကဋ္ဌာနဿေတံ အဓိဝစနံ။ သရန္တိ ဣဓ နဒီ အဓိပ္ပေတာ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ –
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၇၈။) [သျ]ယေ ဂမ္ဘီရံ ဝိတ္ထတံ တဏှာသရံ တရန္တိ, တေ အရိယမဂ္ဂသင်္ခါတံ သေတုံ ကတွာန ဝိသဇ္ဇ ပလ္လလာနိ အနာမသိတွာဝ ဥဒကဘရိတာနိ နိန္နဋ္ဌာနာနိ၊ အယံ ပန ဣဒံ အပ္ပမတ္တကံ ဥဒကံ ဥတ္တရိတုကာမောပိ ကုလ္လဉှိ ပရိဇနော ဗန္ဓတိ, ဗုဒ္ဓါ ပန ဗုဒ္ဓသာဝကာ စ ဝိနာ ဧဝ ကုလ္လေန တိဏ္ဏာ မေဓာဝိနော ဇနာတိ။
֍ ဋီ ၂၈၇။ အနနုဗောဓာတိ အဗုဇ္ဈနေန။ သန္ဓာဝိတန္တိ ဘဝတော ဘဝံ ဂမနဝသေန သန္ဓာဝိတံ။ သံသရိတန္တိ ပုနပ္ပုနံ ဂမနဝသေန သံသရိတံ။ မမဉ္စေဝ တုမှာကဉ္စာတိ မယာ စ တုမှေဟိ စ။ အထ ဝါ သန္ဓာဝိတံ သံသရိတန္တိ သန္ဓာဝနံ သံသရဏံ မမဉ္စေဝ တုမှာကဉ္စ အဟောသီတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ သံသိတန္တိ သံသရိတံ။ ဘဝနေတ္တိ သမူဟတာတိ ဘဝတော ဘဝဂမနာ သန္ဓာဝနာ တဏှာရဇ္ဇု သုဋ္ဌု ဟတာ ဆိန္နာ အပ္ပဝတ္တိကတာ။
֍ ဋီ ၂၈၉။ နီလာတိ ဣဒံ သဗ္ဗသင်္ဂါဟကံ။ နီလဝဏ္ဏာတိအာဒိ တဿေဝ ဝိဘာဂဒဿနတ္ထံ။ တတ္ထ န တေသံ ပကတိဝဏ္ဏာ နီလာ, နီလဝိလေပနာနံ ဝိစိတ္တတာဝသေနေတံ ဝုတ္တံ။ ပဋိဝဋ္ဋေသီတိ ပဟာရေသိ။ သာဟာရံ ဒဇ္ဇေယျာထာတိ သဇနပဒံ ဒဒေယျာထ။ အင်္ဂုလိံ ဖောဋေသုန္တိ အင်္ဂုလိံ စာလေသုံ။ အမ္ဗကာယာတိ ဣတ္ထိကာယ။ ဩလောကေထာတိ ပဿထ။ အပလောကေထာတိ ပုနပ္ပုနံ ပဿထ။ ဥပသံဟရထာတိ ဥပနေထ။ ဣမံ လိစ္ဆဝိပရိသံ တုမှာကံ စိတ္တေန တာဝတိံသပရိသံ ဟရထ, တာဝတိံသဿ သမကံ ကတွာ ပဿထာတိ အတ္ထော။
သီဟသေနာပတိဝတ္ထုအာဒိကထာ
֍ ဋီ ၂၉၀။ ဓမ္မဿ စ အနုဓမ္မံ ဗျာကရောန္တီတိ ဘဂဝတာ ဝုတ္တကာရဏဿ အနုကာရဏံ ကထေန္တိ။ သဟဓမ္မိကော ဝါဒါနုဝါဒေါတိ အပရေဟိ ဝုတ္တကာရဏေန သကာရဏော ဟုတွာ တုမှာကံ ဝါဒေါ ဝိညုဂရဟိတဗ္ဗံ ကာရဏံ ကောစိ အပ္ပမတ္တကောပိ ကိံ န အာဂစ္ဆတိ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ ‘‘ကိံ သဗ္ဗကာရေနာပိ တုမှာကံ ဝါဒေ ဂါရယှကာရဏံ နတ္ထီ’’တိ။ အနဗ္ဘက္ခာတုကာမာတိ အဘိဘဝိတွာ န အာစိက္ခိတုကာမာ။
֍ ဋီ ၂၉၃။ အနုဝိစ္စကာရန္တိ အနုဝိဒိတွာ စိန္တေတွာ တုလယိတွာ ကာတဗ္ဗံ ကရောဟီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဉာတမနုဿာနန္တိ လောကေ ပါကဋာနံ။ သာဓု
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၇၉။) [သျ]ဟောတီတိ သုန္ဒရံ ဟောတိ။ ပဋာကံ ပရိဟရေယျုန္တိ ပဋာကံ ဥက္ခိပိတွာ နဂရေ ဃောသန္တာ အာဟိဏ္ဍေယျုံ။ ကသ္မာ? ‘‘ဧဝံ နော အမှာကံ မဟန္တဘာဝေါ ဘဝိဿတီ’’တိ။ ဩပါနဘူတန္တိ ပဋိယတ္တဥဒပါနော ဝိယ ဌိတံ။ ကုလန္တိ နိဝေသနံ။ ဒါတဗ္ဗံ မညေယျာသီတိ မာ ဣမေသံ ဒေယျဓမ္မံ ဥပစ္ဆိန္ဒိတ္ထ, သမ္ပတ္တာနဉှိ ဒါတဗ္ဗမေဝါတိ ဩဝဒတိ။ ဩကာရောတိ အဝကာရော လာမကဘာဝေါ။ သာမုက္ကံသိကာတိ အတ္တနာယေဝ ဥဒ္ဓရိတွာ ဂဟိတာ၊ အသာဓာရဏံ အညေသန္တိ အတ္ထော။ ဥဒ္ဒိဿ ကတန္တိ ဥဒ္ဒိသိတွာ ကတံ။
֍ ဋီ ၂၉၄။ ပဋိစ္စကမ္မန္တိ အတ္တာနံ ပဋိစ္စ ကတန္တိ အတ္ထော။ အထ ဝါ ပဋိစ္စကမ္မန္တိ နိမိတ္တကမ္မဿေတံ အဓိဝစနံ, တံ ပဋိစ္စကမ္မံ ဧတ္ထ အတ္ထီတိ မံသမ္ပိ ပဋိစ္စကမ္မန္တိ ဝုတ္တံ။ ယော ဟိ ဧဝရူပံ မံသံ ပရိဘုဉ္ဇတိ, သောပိ တဿ ကမ္မဿ ဒါယာဒေါ ဟောတိ, ဝဓကဿ ဝိယ တဿာပိ ပါဏဃာတကမ္မံ ဟောတီတိ အဓိပ္ပါယော။ ဇိရိဒန္တိတိ ဇိရန္တိ အဗ္ဘာစိက္ခန္တာ န ဇိရန္တိ, အဗ္ဘက္ခာနဿ အန္တံ န ဂစ္ဆန္တီတိ အတ္ထော။ တိကောဋိပရိသုဒ္ဓကထာ သံဃဘေဒသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာယံ ဝုတ္တာ။
ကပ္ပိယဘူမိအနုဇာနနကထာ
֍ ဋီ ၂၉၅။ သကဋပရိဝဋ္ဋန္တိ သကဋေဟိ ပရိက္ခေပံ ဝိယ ကတွာ အစ္ဆန္တိ။ ပစ္စန္တိမန္တိ အဘိလာပမတ္တမေတံ ‘‘ယံ သံဃော အာကင်္ခတီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ပန ဓုရဝိဟာရောပိ သမ္မန္နိတုံ ဝဋ္ဋတိ, ကမ္မဝါစံ အဝတွာ အပလောကနေနာပိ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ ကာကောရဝသဒ္ဒန္တိ တတ္ထ တတ္ထ ပဝိဋ္ဌာနံ အာမိသခါဒနတ္ထာယ အနုပ္ပဂေယေဝ သန္နိပတိတာနံ ကာကာနံ ဩရဝသဒ္ဒံ။ ယသောဇော နာမ ကပိလသုတ္တပရိယောသာနေ ပဗ္ဗဇိတာနံ ပဉ္စန္နံ သတာနံ အဂ္ဂပုရိသော။
ဥဿာဝနန္တိကန္တိအာဒီသု ဥဿာဝနန္တိကာ တာဝ ဧဝံ ကတ္တဗ္ဗာ။ ယော ထမ္ဘာနံ ဝါ ဥပရိ ဘိတ္တိပါဒေ ဝါ နိခနိတွာ ဝိဟာရော ကရိယတိ, တဿ ဟေဋ္ဌာ ထမ္ဘပဋိစ္ဆကာ ပါသာဏာ ဘူမိဂတိကာ ဧဝ။ ပဌမထမ္ဘံ ပန ပဌမဘိတ္တိပါဒံ ဝါ ပတိဋ္ဌာပေန္တေဟိ ဗဟူဟိ သမ္ပရိဝါရေတွာ ‘‘ကပ္ပိယကုဋိံ ကရောမ, ကပ္ပိယကုဋိံ ကရောမာ’’တိ ဝါစံ နိစ္ဆာရေန္တေဟိ မနုဿေသု ဥက္ခိပိတွာ ပတိဋ္ဌာပေန္တေသု အာမသိတွာ ဝါ သယံ ဥက္ခိပိတွာ ဝါ ထမ္ဘေ ဝါ ဘိတ္တိပါဒေါ ဝါ ပတိဋ္ဌာပေတဗ္ဗော။ ကုရုန္ဒိမဟာပစ္စရီသု ပန ‘‘ကပ္ပိယကုဋိ ကပ္ပိယကုဋီ’’တိ ဝတွာ ပတိဋ္ဌာပေတဗ္ဗန္တိ ဝုတ္တံ။ အန္ဓကဋ္ဌကထာယံ ‘‘သံဃဿ ကပ္ပိယကုဋိံ အဓိဋ္ဌာမီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တံ ပန အဝတွာပိ အဋ္ဌကထာသု ဝုတ္တနယေန
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၈၀။) [သျ]ဝုတ္တေ ဒေါသော နတ္ထိ။ ဣဒံ ပနေတ္ထ သာဓာရဏလက္ခဏံ, ထမ္ဘပတိဋ္ဌာနဉ္စ ဝစနပရိယောသာနဉ္စ သမကာလံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ဟိ အနိဋ္ဌိတေ ဝစနေ ထမ္ဘော ပတိဋ္ဌာတိ, အပ္ပတိဋ္ဌိတေ ဝါ တသ္မိံ ဝစနံ နိဋ္ဌာတိ, အကတာ ဟောတိ ကပ္ပိယကုဋိ။ တေနေဝ မဟာပစ္စရိယံ ဝုတ္တံ – ‘‘ဗဟူဟိ သမ္ပရိဝါရေတွာ ဝတ္တဗ္ဗံ, အဝဿဉှိ ဧတ္ထ ဧကဿပိ ဝစနနိဋ္ဌာနဉ္စ ထမ္ဘပတိဋ္ဌာနဉ္စ ဧကတော ဘဝိဿတီ’’တိ။
ဣဋ္ဌကသိလာမတ္တိကာကုဋ္ဋိကာသု ပန ကုဋီသု ဟေဋ္ဌာ စယံ ဗန္ဓိတွာ ဝါ အဗန္ဓိတွာ ဝါ ကရောန္တု, ယတော ပဋ္ဌာယ ဘိတ္တိံ ဥဋ္ဌာပေတုကာမာ ဟောန္တိ, တံ သဗ္ဗပဌမံ ဣဋ္ဌကံ ဝါ သိလံ ဝါ မတ္တိကာပိဏ္ဍံ ဝါ ဂဟေတွာ ဝုတ္တနယေနေဝ ကပ္ပိယကုဋိ ကာတဗ္ဗာ။ ဣဋ္ဌကာဒယော ဟိ ဘိတ္တိယာ ပဌမိဋ္ဌကာဒီနံ ဟေဋ္ဌာ န ဝဋ္ဋန္တိ, ထမ္ဘာ ပန ဥပရိ ဥဂ္ဂစ္ဆန္တိ, တသ္မာ ဝဋ္ဋန္တိ။ အန္ဓကဋ္ဌကထာယံ ‘‘ထမ္ဘေဟိ ကရိယမာနေ စတူသု ကောဏေသု စတ္တာရော ထမ္ဘာ ဣဋ္ဌကာဒိကုဋ္ဋေ စတူသု ကောဏေသု ဒွေ တိဿော ဣဋ္ဌကာ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တထာ ပန အကတာယပိ ဒေါသော နတ္ထိ, အဋ္ဌကထာသု ဟိ ဝုတ္တမေဝ ပမာဏံ။
ဂေါနိသာဒိကာ ဒုဝိဓာ – အာရာမဂေါနိသာဒိကာ, ဝိဟာရဂေါနိသာဒိကာတိ။ တာသု ယတ္ထ နေဝ အာရာမော န သေနာသနာနိ ပရိက္ခိတ္တာနိ ဟောန္တိ, အယံ ‘‘အာရာမဂေါနိသာဒိကာ’’ နာမ။ ယတ္ထ သေနာသနာနိ သဗ္ဗာနိ ဝါ ဧကစ္စာနိ ဝါ ပရိက္ခိတ္တာနိ, အာရာမော အပရိက္ခိတ္တော, အယံ ‘‘ဝိဟာရဂေါနိသာဒိကာ’’ နာမ။ ဣတိ ဥဘယတြာပိ အာရာမဿ အပရိက္ခိတ္တဘာဝေါယေဝ ပမာဏံ။ အာရာမော ပန ဥပဍ္ဎပရိက္ခိတ္တောပိ ဗဟုတရံ ပရိက္ခိတ္တောပိ ပရိက္ခိတ္တောယေဝ နာမာတိ ကုရုန္ဒိမဟအာပစ္စရိယာဒီသု ဝုတ္တံ။ ဧတ္ထ ကပ္ပိယကုဋိံ လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတိ။
ဂဟပတီတိ မနုဿာ အာဝါသံ ကတွာ ‘‘ကပ္ပိယကုဋိံ ဒေမ, ပရိဘုဉ္ဇထာ’’တိ ဝဒန္တိ, ဧသာ ဂဟပတိ နာမ။ ‘‘ကပ္ပိယကုဋိံ ကာတုံ ဒေမာ’’တိ ဝုတ္တေပိ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ အန္ဓကဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ယသ္မာ ဘိက္ခုံ ဌပေတွာ သေသသဟဓမ္မိကာနံ သဗ္ဗေသဉ္စ ဒေဝမနုဿာနံ ဟတ္ထတော ပဋိဂ္ဂဟော စ သန္နိဓိ စ အန္တောဝုတ္ထဉ္စ တေသံ သန္တကံ ဘိက္ခုဿ ဝဋ္ဋတိ, တသ္မာ တေသံ ဂေဟာနိ ဝါ တေဟိ ဒိန္နာ ကပ္ပိယကုဋိ ဝါ ဂဟပတီတိ ဝုစ္စတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ပုနပိ ဝုတ္တံ – ‘‘ဘိက္ခုသံဃဿ ဝိဟာရံ ဌပေတွာ ဘိက္ခုနုပဿယော ဝါ အာရာမိကာနံ ဝါ တိတ္ထိယာနံ ဝါ ဒေဝတာနံ ဝါ နာဂါနံ ဝါ အပိ ဗြဟ္မာနံ ဝိမာနံ ကပ္ပိယကုဋိ ဟောတီ’’တိ, တံ သုဝုတ္တံ၊
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၈၁။) [သျ]သံဃသန္တကမေဝ ဟိ ဘိက္ခုသန္တကံ ဝါ ဂေဟံ ဂဟပတိကုဋိကာ န ဟောတိ။ သမ္မုတိကာ နာမ ကမ္မဝါစံ သာဝေတွာ ကတာတိ။
ယံ ဣမာသု စတူသု ကပ္ပိယဘူမီသု ဝုတ္ထံ အာမိသံ, တံ သဗ္ဗံ အန္တောဝုတ္ထသင်္ချံ န ဂစ္ဆတိ။ ဘိက္ခူနဉ္စ ဘိက္ခုနီနဉ္စ အန္တောဝုတ္ထအန္တောပက္ကမောစနတ္ထဉှိ ကပ္ပိယကုဋိယော အနုညာတာ။ ယံ ပန အကပ္ပိယဘူမိယံ သဟသေယျပ္ပဟောနကေ ဂေဟေ ဝုတ္ထံ သံဃိကံ ဝါ ပုဂ္ဂလိကံ ဝါ ဘိက္ခုဿ ဘိက္ခုနိယာ ဝါ သန္တကံ ဧကရတ္တမ္ပိ ဌပိတံ, တံ အန္တောဝုတ္ထံ၊ တတ္ထ ပက္ကဉ္စ အန္တောပက္ကံ နာမ ဟောတိ, ဧတံ န ကပ္ပတိ။ သတ္တာဟကာလိကံ ပန ယာဝဇီဝိကဉ္စ ဝဋ္ဋတိ။
တတြာယံ ဝိနိစ္ဆယော – သာမဏေရော ဘိက္ခုဿ တဏ္ဍုလာဒိကံ အာမိသံ အာဟရိတွာ ကပ္ပိယကုဋိယံ နိက္ခိပိတွာ ပုနဒိဝသေ ပစိတွာ ဒေတိ, အန္တောဝုတ္ထံ န ဟောတိ။ တတ္ထ အကပ္ပိယကုဋိယံ နိက္ခိတ္တသပ္ပိအာဒီသု ယံကိဉ္စိ ပက္ခိပိတွာ ဒေတိ, မုခသန္နိဓိ နာမ ဟောတိ။ မဟာပစ္စရိယံ ပန ‘‘အန္တောဝုတ္ထံ ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ နာမမတ္တမေဝ နာနာကရဏံ။ ဘိက္ခု အကပ္ပိယကုဋိယံ ဌပိတသပ္ပိဉ္စ ယာဝဇီဝိကပဏ္ဏဉ္စ ဧကတော ပစိတွာ ပရိဘုဉ္ဇတိ, သတ္တာဟံ နိရာမိသံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ အာမိသသံသဋ္ဌံ ကတွာ ပရိဘုဉ္ဇတိ, အန္တောဝုတ္ထဉ္စေဝ သာမံပါကဉ္စ ဟောတိ။ ဧတေနုပါယေန သဗ္ဗသံသဂ္ဂါ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
ဣမာ ပန ကပ္ပိယကုဋိယော ကဒါ ဇဟိတဝတ္ထုကာ ဟောန္တိ? ဥဿာဝနန္တိကာ တာဝ ယာ ထမ္ဘာနံ ဥပရိ ဘိတ္တိပါဒေ ဝါ နိခဏိတွာ ကတာ, သာ သဗ္ဗေသု ထမ္ဘေသု စ ဘိတ္တိပါဒေသု စ အပနီတေသု ဇဟိတဝတ္ထုကာ ဟောတိ။ သစေ ပန ထမ္ဘေ ဝါ ဘိတ္တိပါဒေ ဝါ ပရိဝတ္တေန္တိ, ယော ယော ဌိတော တတ္ထ တတ္ထ ပတိဋ္ဌာတိ, သဗ္ဗေသုပိ ပရိဝတ္တိတေသု အဇဟိတဝတ္ထုကာဝ ဟောတိ။ ဣဋ္ဌကာဒီဟိ ကတာ စယဿ ဥပရိ ဘိတ္တိအတ္ထာယ ဌပိတံ ဣဋ္ဌကံ ဝါ သိလံ ဝါ မတ္တိကာပိဏ္ဍံ ဝါ အာဒိံကတွာ ဝိနာသိတကာလေ ဇဟိတဝတ္ထုကာ ဟောတိ။ ယေဟိ ပန ဣဋ္ဌကာဒီဟိ အဓိဋ္ဌိတာ, တေသု အပနီတေသုပိ တဒညာသု ပတိဋ္ဌိတာသု အဇဟိတဝတ္ထုကာဝ ဟောတိ။
ဂေါနိသာဒိကာ ပါကာရာဒီဟိ ပရိက္ခေပေ ကတေ ဇဟိတဝတ္ထုကာ ဟောတိ။ ပုန တသ္မိံ အာရာမေ ကပ္ပိယကုဋိ လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန ပုနပိ ပါကာရာဒယော တတ္ထ တတ္ထ ခဏ္ဍာ ဟောန္တိ, တတော တတော ဂါဝေါ ပဝိသန္တိ, ပုန ကပ္ပိယကုဋိ ဟောတိ။ ဣတရာ ပန ဒွေ ဂေါပါနသီမတ္တံ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၈၂။) [သျ]ဌပေတွာ သဗ္ဗသ္မိံ ဆဒနေ ဝိနဋ္ဌေ ဇဟိတဝတ္ထုကာ ဟောန္တိ။ သစေ ဂေါပါနသီနံ ဥပရိ ဧကမ္ပိ ပက္ခပါသကမဏ္ဍလံ အတ္ထိ, ရက္ခတိ။
ယတြ ပနိမာ စတဿောပိ ကပ္ပိယဘူမိယော နတ္ထိ, တတ္ထ ကိံ ကာတဗ္ဗံ? အနုပသမ္ပန္နဿ ဒတွာ တဿ သန္တကံ ကတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ တတြိဒံ ဝတ္ထု – ကရဝိကတိဿတ္ထေရော ကိရ ဝိနယဓရပါမောက္ခော မဟာသီဝတ္ထေရဿ သန္တိကံ အဂမာသိ။ သော ဒီပါလောကေန သပ္ပိကုမ္ဘံ ပဿိတွာ ‘‘ဘန္တေ ကိမေတ’’န္တိ ပုစ္ဆိ။ ထေရော ‘‘အာဝုသော ဂါမတော သပ္ပိကုမ္ဘော အာဘတော, လူခဒိဝသေ သပ္ပိနာ ဘုဉ္ဇနတ္ထာယာ’’တိ အာဟ။ တတော နံ တိဿတ္ထေရော ‘‘န ဝဋ္ဋတိ ဘန္တေ’’တိ အာဟ။ ထေရော ပုနဒိဝသေ ပမုခေ နိက္ခိပါပေသိ။ တိဿတ္ထေရော ပုန ဧကဒိဝသေ အာဂတော တံ ဒိသွာ တထေဝ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဘန္တေ သဟသေယျပ္ပဟောနကဋ္ဌာနေ ဌပေတုံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ အာဟ။ ထေရော ပုနဒိဝသေ ဗဟိ နီဟရာပေတွာ နိက္ခိပါပေသိ, တံ စောရာ ဟရိံသု။ သော ပုန ဧကဒိဝသံ အာဂတံ တိဿတ္ထေရံ အာဟ – ‘‘အာဝုသော တယာ ‘န ဝဋ္ဋတီ’တိ ဝုတ္တော သော ကုမ္ဘော ဗဟိ နိက္ခိတ္တော စောရေဟိ အဝဟတော’’တိ။ တတော နံ တိဿတ္ထေရော အာဟ – ‘‘နနု ဘန္တေ အနုပသမ္ပန္နဿ ဒါတဗ္ဗော အဿ, အနုပသမ္ပန္နဿ ဟိ ဒတွာ တဿ သန္တကံ ကတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။
၂၉၆-၉။ မေဏ္ဍကဝတ္ထု ဥတ္တာနမေဝ။ အပိ စေတ္ထ အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ ပဉ္စ ဂေါရသေတိ ဣမေ ပဉ္စ ဂေါရသေ ဝိသုံ ပရိဘောဂေန ပရိဘုဉ္ဇိတုမ္ပိ အနုဇာနာမီတိ အတ္ထော။ ပါထေယျံ ပရိယေသိတုန္တိ ဧတ္ထ သစေ ကေစိ သယမေဝ ဉတွာ ဒေန္တိ, ဣစ္စေတံ ကုသလံ၊ နော စေ ဒေန္တိ, ဉာတိပဝါရိတဋ္ဌာနတော ဝါ ဘိက္ခာစာရဝတ္တေန ဝါ ပရိယေသိတဗ္ဗံ။ တထာ အလဘန္တေန အညာတိကအပဝါရိတဋ္ဌာနတော ယာစိတွာပိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဧကဒိဝသေန ဂမနီယေ မဂ္ဂေ ဧကဘတ္တတ္ထာယ ပရိယေသိတဗ္ဗံ။ ဒီဃေ အဒ္ဓါနေ ယတ္တကေန ကန္တာရံ နိတ္ထရတိ, တတ္တကံ ပရိယေသိတဗ္ဗံ။
ကေဏိယဇဋိလဝတ္ထုကထာ
֍ ဋီ ၃၀၀။ ကာဇေဟိ ဂါဟာပေတွာတိ ပဉ္စဟိ ကာဇသတေဟိ သုသင်္ခတဿ ဗဒရပါနဿ ကုဋသဟဿံ ဂါဟာပေတွာ။ ဧတသ္မိံ နိဒါနေ ဧတသ္မိံ ပကရဏေ ဓမ္မိံ ကထံ ကတွာတိ ‘‘သာဓု ဘိက္ခဝေ ပါနံ အပိဝန္တာ သမဏဿ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၈၃။) [သျ]ဂေါတမဿ သာဝကာ ပစ္စယဗာဟုလ္လိကာတိ ဝါဒံ န ဥပ္ပါဒယိတ္ထ, မယိ စ ဂါရဝံ အကတ္ထ, မမ စ တုမှေသု ဂါရဝံ ဇနယိတ္ထ, ဣတိ ဝေါ အဟံ ဣမိနာ ကာရဏေန သုဋ္ဌု ပသန္နော’’တိအာဒိနာ နယေန ဓမ္မိံ ကထံ ကတွာ အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ အဋ္ဌ ပါနာနီတိအာဒိမာဟ။
တတ္ထ အမ္ဗပါနန္တိ အာမေဟိ ဝါ ပက္ကေဟိ ဝါ အမ္ဗေဟိ ကတပါနံ။ တတ္ထ အာမေဟိ ကရောန္တေန အမ္ဗတရုဏာနိ ဘိန္ဒိတွာ ဥဒကေ ပက္ခိပိတွာ အာတပေ အာဒိစ္စပါကေန ပစိတွာ ပရိဿာဝေတွာ တဒဟုပဋိဂ္ဂဟိတေဟိ မဓုသက္ကရကပ္ပူရာဒီဟိ ယောဇေတွာ ကာတဗ္ဗံ။ ဧဝံ ကတံ ပုရေဘတ္တမေဝ ကပ္ပတိ။ အနုပသမ္ပန္နေဟိ ကတံ လဘိတွာ ပန ပုရေဘတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟိတံ ပုရေဘတ္တံ သာမိသပရိဘောဂေနာပိ ဝဋ္ဋတိ, ပစ္ဆာဘတ္တံ နိရာမိသပရိဘောဂေန ယာဝ အရုဏုဂ္ဂမနာ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ ဧသ နယော သဗ္ဗပါနေသု။
တေသု ပန ဇမ္ဗုပါနန္တိ ဇမ္ဗုဖလေဟိ ကတပါနံ။ စောစပါနန္တိ အဋ္ဌိကေဟိ ကဒလိဖလေဟိ ကတပါနံ။ မောစပါနန္တိ အနဋ္ဌိကေဟိ ကဒလိဖလေဟိ ကတပါနံ။ မဓုကပါနန္တိ မဓုကာနံ ဇာတိရသေန ကတပါနံ၊ တံ ပန ဥဒကသမ္ဘိန္နံ ဝဋ္ဋတိ, သုဒ္ဓံ န ဝဋ္ဋတိ။ မုဒ္ဒိကပါနန္တိ မုဒ္ဒိကာ ဥဒကေ မဒ္ဒိတွာ အမ္ဗပါနံ ဝိယ ကတပါနံ။ သာလူကပါနန္တိ ရတ္တုပ္ပလနီလုပ္ပလာဒီနံ သာလူကေ မဒ္ဒိတွာ ကတပါနံ။ ဖာရုသကပါနန္တိ ဖာရုသကဖလေဟိ အမ္ဗပါနံ ဝိယ ကတပါနံ။ ဣမာနိ အဋ္ဌ ပါနာနိ သီတာနိပိ အာဒိစ္စပါကာနိပိ ဝဋ္ဋန္တိ, အဂ္ဂိပါကာနိ န ဝဋ္ဋန္တိ။ ဓညဖလရသန္တိ သတ္တန္နံ ဓညာနံ ဖလရသံ။ ဍာကရသန္တိ ပက္ကဍာကရသံ။ ယာဝကာလိကပတ္တာနဉှိ ပုရေဘတ္တံယေဝ ရသော ကပ္ပတိ။ ယာဝဇီဝိကာနံ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဌပိတသပ္ပိအာဒီဟိ သဒ္ဓိံ ပက္ကာနံ သတ္တာဟံ ကပ္ပတိ။ သစေ ပန သုဒ္ဓဥဒကေန ပစတိ, ယာဝဇီဝမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ ခီရာဒီဟိ ပန သဒ္ဓိံ ပစိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ အညေဟိ ပက္ကမ္ပိ ဍာကရသသင်္ချမေဝ ဂစ္ဆတိ။ ကုရုန္ဒိယံ ပန ‘‘ယာဝကာလိကပတ္တာနမ္ပိ သီတောဒကေန မဒ္ဒိတွာ ကတရသော ဝါ အာဒိစ္စပါကော ဝါ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဌပေတွာ မဓုကပုပ္ဖရသန္တိ ဧတ္ထ မဓုကပုပ္ဖရသော အဂ္ဂိပါကော ဝါ ဟောတု အာဒိစ္စပါကော ဝါ, ပစ္ဆာဘတ္တံ န ဝဋ္ဋတိ။ ပုရေဘတ္တမ္ပိ ယံ ပါနံ ဂဟေတွာ မဇ္ဇံ ကရောန္တိ, သော အာဒိတော ပဋ္ဌာယ န ဝဋ္ဋတိ။ မဓုကပုပ္ဖံ ပန အလ္လံ ဝါ သုက္ခံ ဝါ ဘဇ္ဇိတံ ဝါ တေန ကတဖာဏိတံ ဝါ ယတော ပဋ္ဌာယ မဇ္ဇံ န ကရောန္တိ, တံ သဗ္ဗံ ပုရေဘတ္တံ ဝဋ္ဋတိ။ ဥစ္ဆုရသော နိကသဋော ပစ္ဆာဘတ္တံ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၈၄။) [သျ]ဝဋ္ဋတိ။ ဣတိ ပါနာနိ အနုဇာနန္တေန ဣမေပိ စတ္တာရော ရသာ အနုညာတာတိ။ အဂ္ဂိဟုတ္တမုခါ ယညာတိအာဒီသု အဂ္ဂိဟုတံ သေဋ္ဌံ, အဂ္ဂိဟုတံ မုခန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။
ရောဇမလ္လာဒိဝတ္ထုကထာ
၃၀၁-၂။ ရောဇဝတ္ထု ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။ တတ္ထ သင်္ကရံ အကံသူတိ ကတိကံ အကံသု။ ဥဠာရံ ခေါ တေ ဣဒန္တိ သုန္ဒရံ ခေါ တေ ဣဒံ။ နာဟံ ဘန္တေ အာနန္ဒ ဗဟုကတောတိ နာဟံ ဗုဒ္ဓါဒိဂတပသာဒဗဟုမာနေန ဣဓာဂတောတိ ဒဿေတိ။ သဗ္ဗဉ္စ ဍာကန္တိ သပ္ပိအာဒီဟိ ပက္ကံ ဝါ အပက္ကံ ဝါ ယံကိဉ္စိ ဍာကံ။ ပိဋ္ဌခါဒနီယန္တိ ပိဋ္ဌမယံ ခါဒနီယံ၊ ရောဇော ကိရ ဣဒံ ဥဘယမ္ပိ သတသဟဿံ ဝယံ ကတွာ ပဋိယာဒါပေသိ။
֍ ဋီ ၃၀၃။ မဉ္ဇုကာတိ မဓုရဝစနာ။ ပဋိဘာနေယျကာတိ သကေ သိပ္ပေ ပဋိဘာနသမ္ပန္နာ။ ဒက္ခာတိ ဆေကာ, အနလသာ ဝါ။ ပရိယောဒါတသိပ္ပါတိ နိဒ္ဒေါသသိပ္ပါ။ နာဠိယာဝါပကေနာတိ နာဠိယာ စ အာဝါပကေန စ။ အာဝါပကော နာမ ယတ္ထ လဒ္ဓံ လဒ္ဓံ အာဝပန္တိ, ပက္ခိပန္တီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ န စ ဘိက္ခဝေ နဟာပိတပုဗ္ဗေန ခုရဘဏ္ဍန္တိ ဧတ္ထ ဂဟေတွာ ပရိဟရိတုမေဝ န ဝဋ္ဋတိ, အညဿ သန္တကေန ကေသေ ဆေဒေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ဝေတနံ ဂဟေတွာ ဆိန္ဒတိ, န ဝဋ္ဋတိ။ ယော အနဟာပိတပုဗ္ဗော တဿ ပရိဟရိတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ, တံ ဝါ အညံ ဝါ ဂဟေတွာ ကေသေ ဆေဒေတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။
֍ ဋီ ၃၀၄။ ဘာဂံ ဒတွာတိ ဒသမဘာဂံ ဒတွာ၊ ဣဒံ ကိရ ဇမ္ဗုဒီပေ ပေါရာဏကစာရိတ္တံ, တသ္မာ ဒသကောဋ္ဌာသေ ကတွာ ဧကော ကောဋ္ဌာသော ဘူမိသာမိကာနံ ဒါတဗ္ဗော။
စတုမဟာပဒေသကထာ
֍ ဋီ ၃၀၅။ ယံ ဘိက္ခဝေ မယာ ဣဒံ န ကပ္ပတီတိ ဣမေ စတ္တာရော မဟာပဒေသေ ဘဂဝါ ဘိက္ခူနံ နယဂ္ဂဟဏတ္ထာယ အာဟ။ တတ္ထ ဓမ္မသင်္ဂါဟကတ္ထေရာ သုတ္တံ ဂဟေတွာ ပရိမဒ္ဒန္တာ ဣဒံ အဒ္ဒသံသု။ ဌပေတွာ ဓညဖလရသန္တိ သတ္တဓညရသာနိ ပစ္ဆာဘတ္တံ န ကပ္ပန္တီတိ ပဋိက္ခိတ္တာနိ။ တာလနာဠိကေရပနသလဗုဇအလာဗုကုမ္ဘဏ္ဍပုဿဖလတိပုသဖလဧဠာလုကာနိ, နဝ မဟာဖလာနိ သဗ္ဗဉ္စ အပရဏ္ဏံ, ဓညဂတိကမေဝ။ တံ ကိဉ္စာပိ န ပဋိက္ခိတ္တံ, အထ ခေါ အကပ္ပိယံ အနုလောမေတိ, တသ္မာ ပစ္ဆာဘတ္တံ န ကပ္ပတိ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၈၅။) [သျ]အဋ္ဌ ပါနာနိ အနုညာတာနိ။ အဝသေသာနိ ဝေတ္တတိန္တိဏိကမာတုလုင်္ဂကပိတ္ထကောသမ္ဗကရမန္ဒာဒိခုဒ္ဒကဖလပါနာနိ အဋ္ဌပါနဂတိကာနေဝ, တာနိ ကိဉ္စာပိ န အနုညာတာနိ, အထ ခေါ ကပ္ပိယံ အနုလောမေန္တိ, တသ္မာ ကပ္ပန္တိ။ ဌပေတွာ ဟိ သာနုလောမံ ဓညဖလရသံ အညံ ဖလပါနံ နာမ အကပ္ပိယံ နတ္ထိ, သဗ္ဗံ ယာမကာလိကံယေဝါတိ ကုရုန္ဒိယံ ဝုတ္တံ။
ဘဂဝတာ ဆ စီဝရာနိ အနုညာတာနိ။ ဓမ္မသင်္ဂါဟကတ္ထေရေဟိ တေသံ အနုလောမာနိ ဒုကူလံ, ပတ္တုဏ္ဏံ, စီနပဋ္ဋံ, သောမာရပဋ္ဋံ, ဣဒ္ဓိမယိကံ, ဒေဝဒတ္တိယန္တိ အပရာနိ ဆ အနုညာတာနိ။ တတ္ထ ‘‘ပတ္တုဏ္ဏ’’န္တိ ပတ္တုဏ္ဏဒေသေ ပါဏကေဟိ သဉ္ဇာတဝတ္ထံ။ ဒွေ ပဋာ ဒေသနာမေနေဝ ဝုတ္တာ။ တာနိ တီဏိ ကောသေယျဿာနုလောမာနိ။ ဒုကူလံ သာဏဿ, ဣတရာနိ ဒွေ ကပ္ပါသိကဿ ဝါ သဗ္ဗေသံ ဝါ။
ဘဂဝတာ ဧကာဒသ ပတ္တေ ပဋိက္ခိပိတွာ ဒွေ ပတ္တာ အနုညာတာ – လောဟပတ္တော စေဝ မတ္တိကာပတ္တော စ။ လောဟထာလကံ, မတ္တိကာထာလကံ, တမ္ဗလောဟထာလကန္တိ တေသံယေဝ အနုလောမာနိ။ ဘဂဝတာ တယော တုမ္ဗာ အနုညာတာ – လောဟတုမ္ဗော, ကဋ္ဌတုမ္ဗော, ဖလတုမ္ဗောတိ။ ကုဏ္ဍိကာ, ကဉ္စနကော, ဥဒကတုမ္ဗောတိ တေသံယေဝ အနုလောမာနိ။ ကုရုန္ဒိယံ ပန ‘‘ပါနီယသင်္ခပါနီယသရာဝကာနိ ဧတေသံ အနုလောမာနီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ပဋ္ဋိကာ, သူကရန္တန္တိ ဒွေ ကာယဗန္ဓနာနိ အနုညာတာနိ, ဒုဿပဋ္ဋေန ရဇ္ဇုကေန စ ကတကာယဗန္ဓနာနိ တေသံ အနုလောမာနိ။ သေတစ္ဆတ္တံ, ကိလဉ္ဇစ္ဆတ္တံ, ပဏ္ဏစ္ဆတ္တန္တိ တီဏိ ဆတ္တာနိ အနုညာတာနိ။ ဧကပဏ္ဏစ္ဆတ္တံ တေသံယေဝ အနုလောမန္တိ ဣမိနာ နယေန ပါဠိဉ္စ အဋ္ဌကထဉ္စ အနုပေက္ခိတွာ အညာနိပိ ကပ္ပိယာကပ္ပိယာနံ အနုလောမာနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။
တဒဟုပဋိဂ္ဂဟိတံ ကာလေ ကပ္ပတီတိအာဒိ သဗ္ဗံ သမ္ဘိန္နရသံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ သစေ ဟိ ဆလ္လိမ္ပိ အနပနေတွာ သကလေနေဝ နာဠိကေရဖလေန သဒ္ဓိံ ပါနကံ ပဋိဂ္ဂဟိတံ ဟောတိ, နာဠိကေရံ အပနေတွာ တံ ဝိကာလေပိ ကပ္ပတိ။ ဥပရိ သပ္ပိပိဏ္ဍံ ဌပေတွာ သီတလပါယာသံ ဒေန္တိ, ယံ ပါယာသေန အသံသဋ္ဌံ သပ္ပိ, တံ အပနေတွာ သတ္တာဟံ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဗဒ္ဓမဓုဖာဏိတာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ တက္ကောလဇာတိဖလာဒီဟိ အလင်္ကရိတွာ ပိဏ္ဍပါတံ ဒေန္တိ, တာနိ ဥဒ္ဓရိတွာ ဓောဝိတွာ ယာဝဇီဝံ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗာနိ။ ယာဂုယံ ပက္ခိပိတွာ ဒိန္နသိင်္ဂိဝေရာဒီသုပိ တေလာဒီသု ပက္ခိပိတွာ ဒိန္နလဋ္ဌိမဓုကာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဧဝံ ယံ ယံ အသမ္ဘိန္နရသံ ဟောတိ, တံ တံ ဧကတော ပဋိဂ္ဂဟိတမ္ပိ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၈၆။) [သျ]ယထာ သုဒ္ဓံ ဟောတိ, တထာ ဓောဝိတွာ ဝါ တစ္ဆေတွာ ဝါ တဿ တဿ ကာလဝသေန ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။
သစေ ပန သမ္ဘိန္နရသံ ဟောတိ သံသဋ္ဌံ, န ဝဋ္ဋတိ။ ယာဝကာလိကဉှိ အတ္တနာ သဒ္ဓိံ သမ္ဘိန္နရသာနိ တီဏိပိ ယာမကာလိကာဒီနိ အတ္တနော သဘာဝံ ဥပနေတိ, ယာမကာလိကံ ဒွေပိ သတ္တာဟကာလိကာဒီနိ အတ္တနော သဘာဝံ ဥပနေတိ, သတ္တာဟကာလိကမ္ပိ အတ္တနာ သဒ္ဓိံ သံသဋ္ဌံ ယာဝဇီဝိကံ အတ္တနော သဘာဝညေဝ ဥပနေတိ၊ တသ္မာ တေန တဒဟုပဋိဂ္ဂဟိတေန သဒ္ဓိံ တဒဟုပဋိဂ္ဂဟိတံ ဝါ ပုရေပဋိဂ္ဂဟိတံ ဝါ ယာဝဇီဝိကံ သတ္တာဟံ ကပ္ပတိ ဒွီဟပဋိဂ္ဂဟိတေန ဆာဟံ, တီဟပဋိဂ္ဂဟိတေန ပဉ္စာဟံ…ပေ… သတ္တာဟပဋိဂ္ဂဟိတေန တဒဟေဝ ကပ္ပတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တသ္မာယေဝ ဟိ ‘‘သတ္တာဟကာလိကေန ဘိက္ခဝေ ယာဝဇီဝိကံ တဒဟုပဋိဂ္ဂဟိတ’’န္တိ အဝတွာ ‘‘ပဋိဂ္ဂဟိတံ သတ္တာဟံ ကပ္ပတီ’’တိ ဝုတ္တံ။
ကာလယာမသတ္တာဟာတိက္ကမေသု စေတ္ထ ဝိကာလဘောဇနသန္နိဓိဘေသဇ္ဇသိက္ခာပဒါနံ ဝသေန အာပတ္တိယော ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဣမေသု စ ပန စတူသု ကာလိကေသု ယာဝကာလိကံ ယာမကာလိကန္တိ ဣဒမေဝ ဒွယံ အန္တောဝုတ္ထကဉ္စေဝ သန္နိဓိကာရကဉ္စ ဟောတိ, သတ္တာဟကာလိကဉ္စ ယာဝဇီဝိကဉ္စ အကပ္ပိယကုဋိယံ နိက္ခိပိတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ, သန္နိဓိမ္ပိ န ဇနေတီတိ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။
ဘေသဇ္ဇက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၈၇။) [သျ]၇။ ကထိနက္ခန္ဓကံ
ကထိနာနုဇာနနကထာ
֍ ဋီ ၃၀၆။ ကထိနက္ခန္ဓကေ – ပါဝေယျကာတိ ပါဝေယျရဋ္ဌဝါသိနော။ ပါဝေယျံ နာမ ကောသလေသု ပစ္ဆိမဒိသာဘာဂေ ရဋ္ဌံ၊ တတ္ထ ဝါသိနောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ကောသလရညော ဧကပိတုကဘာတူနံ ဘဒ္ဒဝဂ္ဂိယတ္ထေရာနံ ဧတံ အဓိဝစနံ။ တေသု သဗ္ဗဇေဋ္ဌကော အနာဂါမီ, သဗ္ဗပစ္ဆိမကော သောတာပန္နော, ဧကောပိ အရဟာ ဝါ ပုထုဇ္ဇနော ဝါ နတ္ထိ။ အာရညိကာတိ ဓုတင်္ဂသမာဒါနဝသေန အာရညိကာ၊ န အရညဝါသမတ္တေန။ ပိဏ္ဍပါတိကာဒိဘာဝေပိ တေသံ ဧသေဝ နယော။ သီသဝသေန စေတံ ဝုတ္တံ။ ဣမေ ပန တေရသာပိ ဓုတင်္ဂါနိ သမာဒါယေဝ ဝတ္တန္တိ။ ဥဒကသင်္ဂဟေတိ ဥဒကေန သင်္ဂဟိတေ ဃဋိတေ သံသဋ္ဌေ၊ ထလေ စ နိန္နေ စ ဧကောဒကီဘူတေတိ အတ္ထော။
ဥဒကစိက္ခလ္လေတိ အက္ကန္တအက္ကန္တဋ္ဌာနေ ဥဒကစိက္ခလ္လော ဥဋ္ဌဟိတွာ ယာဝ အာနိသဒါ ပဟရတိ, ဤဒိသေ စိက္ခလ္လေတိ အတ္ထော။ ဩကပုဏ္ဏေဟီတိ ဥဒကပုဏ္ဏေဟိ။ တေသံ ကိရ စီဝရာနိ ဃနာနိ, တေသု ပတိတံ ဥဒကံ န ပဂ္ဃရတိ ဃနတ္တာ ပုဋဗဒ္ဓံ ဝိယ တိဋ္ဌတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဩကပုဏ္ဏေဟိ စီဝရေဟီ’’တိ။ ‘‘ဩဃပုဏ္ဏေဟီ’’တိပိ ပါဌော။
အဝိဝဒမာနာ ဝဿံ ဝသိမှာတိ ဧတ္ထ အာဂန္တုကဋ္ဌာနေ သေနာသနဖာသုတာယ အဘာဝေန စ ဘဂဝတော ဒဿနာလာဘေန ဥက္ကဏ္ဌိတတာယ စ တေ ဘိက္ခူ ဖာသုံ န ဝသိံသု, တသ္မာ ‘‘အဝိဝဒမာနာ ဖာသုကံ ဝဿံ ဝသိမှာ’’တိ နာဝေါစုံ။ ဓမ္မိံ ကထံ ကတွာတိ ဘဂဝါ တေသံ ဘိက္ခူနံ အနမတဂ္ဂိယကထံ ကထေသိ။ တေ သဗ္ဗေပိ ကထာပရိယောသာနေ အရဟတ္တံ ပါပုဏိတွာ နိသိန္နဋ္ဌာနတောယေဝ အာကာသေ ဥပ္ပတိတွာ အဂမံသု, တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ – ‘‘ဓမ္မိံ ကထံ ကတွာ’’တိ။ တတော ဘဂဝါ ‘‘သစေ ကထိနတ္ထာရော ပညတ္တော အဘဝိဿ, ဧတေ ဘိက္ခူ ဧကံ စီဝရံ ဌပေတွာ သန္တရုတ္တရေန အာဂစ္ဆန္တာ န ဧဝံ ကိလန္တာ အဿု, ကထိနတ္ထာရော စ နာမေသ သဗ္ဗဗုဒ္ဓေဟိ အနုညာတော’’တိ စိန္တေတွာ ကထိနတ္ထာရံ အနုဇာနိတုကာမော ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ, အာမန္တေတွာ စ ပန ‘‘အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ’’တိအာဒိမာဟ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၈၈။) [သျ]တတ္ထ အတ္ထတကထိနာနံ ဝေါတိ နိပါတမတ္တံ ဝေါကာရော၊ အတ္ထတကထိနာနန္တိ အတ္ထော။ ဧဝဉှိ သတိ ပရတော ‘‘သော နေသံ ဘဝိဿတီ’’တိ ယုဇ္ဇတိ။ အထ ဝါ ဝေါတိ သာမိဝစနမေဝေတံ။ သော နေသန္တိ ဧတ္ထ ပန သော စီဝရုပ္ပါဒေါ ယေ အတ္ထတကထိနာ, တေသံ ဘဝိဿတီတိ အတ္ထော။
တတ္ထ အနာမန္တစာရောတိ ယာဝ ကထိနံ န ဥဒ္ဓရိယတိ, တာဝ အနာမန္တေတွာ စရဏံ ကပ္ပိဿတိ, စာရိတ္တသိက္ခာပဒေန အနာပတ္တိ ဘဝိဿတီတိ အတ္ထော။ အသမာဒါနစာရောတိ တိစီဝရံ အသမာဒါယ စရဏံ၊ စီဝရဝိပ္ပဝါသော ကပ္ပိဿတီတိ အတ္ထော။ ဂဏဘောဇနန္တိ ဂဏဘောဇနမ္ပိ ကပ္ပိဿတိ။ ယာဝဒတ္ထစီဝရန္တိ ယာဝတ္တကေန စီဝရေန အတ္ထော, တာဝတ္တကံ အနဓိဋ္ဌိတံ အဝိကပ္ပိတံ ကပ္ပိဿတီတိ အတ္ထော။ ယော စ တတ္ထ စီဝရုပ္ပါဒေါတိ တတ္ထ ကထိနတ္ထတသီမာယံ မတကစီဝရံ ဝါ ဟောတု သံဃံ ဥဒ္ဒိဿ ဒိန္နံ ဝါ သံဃိကေန တတြုပ္ပါဒေန အာဘတံ ဝါ, ယေန ကေနစိ အာကာရေန ယံ သံဃိကစီဝရံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, တံ တေသံ ဘဝိဿတီတိ အတ္ထော။
ဧဝဉ္စ ပန ဘိက္ခဝေ ကထိနံ အတ္ထရိတဗ္ဗန္တိ ဧတ္ထ ကထိနတ္ထာရံ ကေ လဘန္တိ, ကေ န လဘန္တီတိ? ဂဏနဝသေန တာဝ ပစ္ဆိမကောဋိယာ ပဉ္စ ဇနာ လဘန္တိ, ဥဒ္ဓံ သတသဟဿမ္ပိ, ပဉ္စန္နံ ဟေဋ္ဌာ န လဘန္တိ။ ဝုတ္ထဝဿဝသေန ပုရိမိကာယ ဝဿံ ဥပဂန္တွာ ပဌမပဝါရဏာယ ပဝါရိတာ လဘန္တိ, ဆိန္နဝဿာ ဝါ ပစ္ဆိမိကာယ ဥပဂတာ ဝါ န လဘန္တိ, အညသ္မိံ ဝိဟာရေ ဝုတ္ထဝဿာပိ န လဘန္တီတိ မဟာပစ္စရိယံ ဝုတ္တံ။ ပုရိမိကာယ ဥပဂတာနံ ပန သဗ္ဗေ ဂဏပူရကာ ဟောန္တိ, အာနိသံသံ န လဘန္တိ, အာနိသံသော ဣတရေသံယေဝ ဟောတိ။ သစေ ပုရိမိကာယ ဥပဂတာ စတ္တာရော ဝါ ဟောန္တိ တယော ဝါ ဒွေ ဝါ ဧကော ဝါ, ဣတရေ ဂဏပူရကေ ကတွာ ကထိနံ အတ္ထရိတဗ္ဗံ။ အထ စတ္တာရော ဘိက္ခူ ဥပဂတာ, ဧကော ပရိပုဏ္ဏဝဿော သာမဏေရော, သော စေ ပစ္ဆိမိကာယ ဥပသမ္ပဇ္ဇတိ, ဂဏပူရကော စေဝ ဟောတိ, အာနိသံသဉ္စ လဘတိ။ တယော ဘိက္ခူ ဒွေ သာမဏေရာ, ဒွေ ဘိက္ခူ တယော သာမဏေရာ, ဧကော ဘိက္ခု စတ္တာရော သာမဏေရာတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ သစေ ပုရိမိကာယ ဥပဂတာ ကထိနတ္ထာရကုသလာ န ဟောန္တိ, အတ္ထာရကုသလာ ခန္ဓကဘာဏကထေရာ ပရိယေသိတွာ အာနေတဗ္ဗာ။ ကမ္မဝါစံ သာဝေတွာ ကထိနံ အတ္ထရာပေတွာ ဒါနဉ္စ ဘုဉ္ဇိတွာ ဂမိဿန္တိ။ အာနိသံသော ပန ဣတရေသံယေဝ ဟောတိ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၈၉။) [သျ]ကထိနံ ကေန ဒိန္နံ ဝဋ္ဋတိ? ယေန ကေနစိ ဒေဝေန ဝါ မနုဿေန ဝါ ပဉ္စန္နံ ဝါ သဟဓမ္မိကာနံ အညတရေန ဒိန္နံ ဝဋ္ဋတိ။ ကထိနဒါယကဿ ဝတ္တံ အတ္ထိ, သစေ သော တံ အဇာနန္တော ပုစ္ဆတိ – ‘‘ဘန္တေ ကထံ ကထိနံ ဒါတဗ္ဗ’’န္တိ တဿ ဧဝံ အာစိက္ခိတဗ္ဗံ – ‘‘တိဏ္ဏံ စီဝရာနံ အညတရပ္ပဟောနကံ သူရိယုဂ္ဂမနသမယေ ဝတ္ထံ ‘ကထိနစီဝရံ ဒေမာ’တိ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ, တဿ ပရိကမ္မတ္ထံ ဧတ္တကာ နာမ သူစိယော, ဧတ္တကံ သုတ္တံ, ဧတ္တကံ ရဇနံ, ပရိကမ္မံ ကရောန္တာနံ ဧတ္တကာနံ ဘိက္ခူနံ ယာဂုဘတ္တဉ္စ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။
ကထိနတ္ထာရကေနာပိ ဓမ္မေန သမေန ဥပ္ပန္နံ ကထိနံ အတ္ထရန္တေန ဝတ္တံ ဇာနိတဗ္ဗံ။ တန္တဝါယဂေဟတော ဟိ အာဘတသန္တာနေနေဝ ခလိမက္ခိတသာဋကော န ဝဋ္ဋတိ, မလီနသာဋကောပိ န ဝဋ္ဋတိ, တသ္မာ ကထိနတ္ထာရသာဋကံ လဘိတွာ သုဋ္ဌု ဓောဝိတွာ သူစိအာဒီနိ စီဝရကမ္မူပကရဏာနိ သဇ္ဇေတွာ ဗဟူဟိ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ တဒဟေဝ သိဗ္ဗိတွာ နိဋ္ဌိတသူစိကမ္မံ ရဇိတွာ ကပ္ပဗိန္ဒုံ ဒတွာ ကထိနံ အတ္ထရိတဗ္ဗံ။ သစေ တသ္မိံ အနတ္ထတေယေဝ အညံ ကထိနသာဋကံ အာဟရတိ, အညာနိ စ ဗဟူနိ ကထိနာနိသံသဝတ္ထာနိ ဒေတိ, ယော အာနိသံသံ ဗဟုံ ဒေတိ, တဿ သန္တကေနေဝ အတ္ထရိတဗ္ဗံ။ ဣတရော ယထာ တထာ ဩဝဒိတွာ သညာပေတဗ္ဗော။
ကထိနံ ပန ကေန အတ္ထရိတဗ္ဗံ? ယဿ သံဃော ကထိနစီဝရံ ဒေတိ။ သံဃေန ပန ကဿ ဒါတဗ္ဗံ? ယော ဇိဏ္ဏစီဝရော ဟောတိ။ သစေ ဗဟူ ဇိဏ္ဏစီဝရာ ဟောန္တိ, ဝုဍ္ဎဿ ဒါတဗ္ဗံ။ ဝုဍ္ဎေသုပိ ယော မဟာပရိသော တဒဟေဝ စီဝရံ ကတွာ အတ္ထရိတုံ သက္ကောတိ, တဿ ဒါတဗ္ဗံ။ သစေ ဝုဍ္ဎော န သက္ကောတိ နဝကတရော သက္ကောတိ, တဿ ဒါတဗ္ဗံ။ အပိစ သံဃေန မဟာထေရဿ သင်္ဂဟံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ, တသ္မာ ‘‘တုမှေ ဘန္တေ ဂဏှထ, မယံ ကတွာ ဒဿာမာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ တီသု စီဝရေသု ယံ ဇိဏ္ဏံ ဟောတိ, တဒတ္ထာယ ဒါတဗ္ဗံ။ ပကတိယာ ဒုပဋ္ဋစီဝရဿ ဒုပဋ္ဋတ္ထာယေဝ ဒါတဗ္ဗံ။ သစေပိဿ ဧကပဋ္ဋစီဝရံ ဃနံ ဟောတိ, ကထိနသာဋကော စ ပေလဝေါ, သာရုပ္ပတ္ထာယ ဒုပဋ္ဋပ္ပဟောနကမေဝ ဒါတဗ္ဗံ, ‘‘အဟံ အလဘန္တော ဧကပဋ္ဋံ ပါရုပါမီ’’တိ ဝဒန္တဿာပိ ဒုပဋ္ဋံ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ယော ပန လောဘပကတိကော ဟောတိ, တဿ န ဒါတဗ္ဗံ။ တေနာပိ ‘‘ကထိနံ အတ္ထရိတွာ ပစ္ဆာ သိဗ္ဗိတွာ ဒွေ စီဝရာနိ ကရိဿာမီ’’တိ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ ယဿ ပန ဒီယတိ, တဿ ယေန ဝိဓိနာ ဒါတဗ္ဗံ,
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၉၀။) [သျ]တံ ဒဿေတုံ ‘‘ဧဝဉ္စ ပန ဘိက္ခဝေ ကထိနံ အတ္ထရိတဗ္ဗ’’န္တိ အာရဘိတွာ သုဏာတု မေ ဘန္တေတိအာဒိကာ ဒါနကမ္မဝါစာ တာဝ ဝုတ္တာ။
ဧဝံ ဒိန္နေ ပန ကထိနေ သစေ တံ ကထိနဒုဿံ နိဋ္ဌိတပရိကမ္မမေဝ ဟောတိ, ဣစ္စေတံ ကုသလံ။ နော စေ နိဋ္ဌိတပရိကမ္မံ ဟောတိ, ‘‘အဟံ ထေရော’’တိ ဝါ ‘‘ဗဟုဿုတော’’တိ ဝါ ဧကေနာပိ အကာတုံ န လဗ္ဘတိ, သဗ္ဗေဟေဝ သန္နိပတိတွာ ဓောဝနသိဗ္ဗနရဇနာနိ နိဋ္ဌာပေတဗ္ဗာနိ။ ဣဒဉှိ ကထိနဝတ္တံ နာမ ဗုဒ္ဓပ္ပသတ္ထံ။ အတီတေ ပဒုမုတ္တရောပိ ဘဂဝါ ကထိနဝတ္တံ အကာသိ။ တဿ ကိရ အဂ္ဂသာဝကော သုဇာတတ္ထေရော နာမ ကထိနံ ဂဏှိ, တံ သတ္ထာ အဋ္ဌသဋ္ဌိယာ ဘိက္ခုသတသဟဿေဟိ သဒ္ဓိံ နိသီဒိတွာ အကာသိ။
ကတပရိယောသိတံ ပန ကထိနံ ဂဟေတွာ အတ္ထာရကေန ဘိက္ခုနာ ‘‘သစေ သံဃာဋိယာ ကထိနံ အတ္ထရိတုကာမော ဟောတိ, ပေါရာဏိကာ သံဃာဋိ ပစ္စုဒ္ဓရိတဗ္ဗာ, နဝါ သံဃာဋိ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗာ။ ‘ဣမာယ သံဃာဋိယာ ကထိနံ အတ္ထရာမီ’တိ ဝါစာ ဘိန္ဒိတဗ္ဗာ’’တိအာဒိနာ ပရိဝါရေ ဝုတ္တဝိဓာနေန ကထိနံ အတ္ထရိတဗ္ဗံ။ အတ္ထရိတွာ စ ပန ‘‘တေန ကထိနတ္ထာရကေန ဘိက္ခုနာ သံဃံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧကံသံ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ကရိတွာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတွာ ဧဝမဿ ဝစနီယော – ‘အတ္ထတံ ဘန္တေ သံဃဿ ကထိနံ, ဓမ္မိကော ကထိနတ္ထာရော, အနုမောဒထာ’တိ တေဟိ အနုမောဒကေဟိ ဘိက္ခူဟိ ဧကံသံ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ကရိတွာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတွာ ဧဝမဿ ဝစနီယော – ‘အတ္ထတံ အာဝုသော သံဃဿ ကထိနံ, ဓမ္မိကော ကထိနတ္ထာရော, အနုမောဒါမာ’’တိ ဧဝမာဒိနာ ပရိဝါရေ ဝုတ္တဝိဓာနေနေဝ အနုမောဒါပေတဗ္ဗံ, ဣတရေဟိ စ အနုမောဒိတဗ္ဗံ။ ဧဝံ သဗ္ဗေသံ အတ္ထတံ ဟောတိ ကထိနံ။ ဝုတ္တဉှေတံ ပရိဝါရေ ‘‘ဒွိန္နံ ပုဂ္ဂလာနံ အတ္ထတံ ဟောတိ ကထိနံ – အတ္ထာရကဿ စ အနုမောဒကဿ စာ’’တိ (ပရိ။ ၄၀၃)။ ပုနပိ ဝုတ္တံ – ‘‘န သံဃော ကထိနံ အတ္ထရတိ, န ဂဏော ကထိနံ အတ္ထရတိ, ပုဂ္ဂလော ကထိနံ အတ္ထရတိ, သံဃဿ အနုမောဒနာ ဂဏဿ အနုမောဒနာ ပုဂ္ဂလဿ အတ္ထာရာ သံဃဿ အတ္ထတံ ဟောတိ ကထိနံ, ဂဏဿ အတ္ထတံ ဟောတိ ကထိနံ, ပုဂ္ဂလဿ အတ္ထတံ ဟောတိ ကထိနံ’’တိ (ပရိ။ ၄၁၄)။
ဧဝံ အတ္ထတေ ပန ကထိနေ သစေ ကထိနစီဝရေန သဒ္ဓိံ အာဘတံ အာနိသံသံ ဒါယကာ ‘‘ယေန အမှာကံ ကထိနံ ဂဟိတံ, တဿေဝ ဒေမာ’’တိ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၉၁။) [သျ]ဒေန္တိ, ဘိက္ခုသံဃော အနိဿရော။ အထ အဝိစာရေတွာဝ ဒတွာ ဂစ္ဆန္တိ, ဘိက္ခုသံဃော ဣဿရော။ တသ္မာ သစေ ကထိနတ္ထာရကဿ သေသစီဝရာနိပိ ဒုဗ္ဗလာနိ ဟောန္တိ, သံဃေန အပလောကေတွာ တေသမ္ပိ အတ္ထာယ ဝတ္ထာနိ ဒါတဗ္ဗာနိ။ ကမ္မဝါစာ ပန ဧကာယေဝ ဝဋ္ဋတိ။ အဝသေသေ ကထိနာနိသံသေ ဗလဝဝတ္ထာနိ ဝဿာဝါသိကဋ္ဌိတိကာယ ဒါတဗ္ဗာနိ, ဌိတိကာယ အဘာဝေ ထေရာသနတော ပဋ္ဌာယ ဒါတဗ္ဗာနိ, ဂရုဘဏ္ဍံ န ဘာဇေတဗ္ဗံ။ သစေ ပန ဧကသီမာယ ဗဟူ ဝိဟာရာ ဟောန္တိ, သဗ္ဗေ ဘိက္ခူ သန္နိပါတေတွာ ဧကတ္ထ ကထိနံ အတ္ထရိတဗ္ဗံ, ဝိသုံ ဝိသုံ အတ္ထရိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။
֍ ဋီ ၃၀၈။ ဣဒါနိ ယထာ စ ကထိနံ အတ္ထတံ ဟောတိ, ယထာ စ အနတ္ထတံ, တံ ဝိဓိံ ဝိတ္ထာရတော ဒဿေတုံ ဧဝဉ္စ ပန ဘိက္ခဝေ အတ္ထတံ ဟောတိ ကထိနံ ဧဝံ အနတ္ထတန္တိ ဝတွာ အကရဏီယဉ္စေဝ မဟာဘူမိကဉ္စ အနတ္ထတလက္ခဏံ တာဝ ဒဿေန္တော န ဥလ္လိခိတမတ္တေနာတိအာဒိကေ စတုဝီသတိ အာကာရေ ဒဿေသိ။ တတော ပရံ အတ္ထတလက္ခဏံ ဒဿေန္တော အဟတေန အတ္ထတန္တိအာဒိကေ သတ္တရသ အာကာရေ ဒဿေသိ။ ပရိဝါရေပိ ဟိ ‘‘စတုဝီသတိယာ အာကာရေဟိ အနတ္ထတံ ဟောတိ ကထိနံ, သတ္တရသဟိ အာကာရေဟိ အတ္ထတံ ဟောတိ ကထိန’’န္တိ ဣဒမေဝ လက္ခဏံ ဝုတ္တံ။
တတ္ထ ဥလ္လိခိတမတ္တေနာတိ ဒီဃတော စ ပုထုလတော စ ပမာဏဂ္ဂဟဏမတ္တေန။ ပမာဏဉှိ ဂဏှန္တော တဿ တဿ ပဒေသဿ သဉ္ဇာနနတ္ထံ နခါဒီဟိ ဝါ ပရိစ္ဆေဒံ ဒဿေန္တော ဥလ္လိခတိ, နလာဋာဒီသု ဝါ ဃံသတိ, တသ္မာ တံ ပမာဏဂ္ဂဟဏံ ‘‘ဥလ္လိခိတမတ္တ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ဓောဝနမတ္တေနာတိ ကထိနဒုဿဓောဝနမတ္တေန။ စီဝရဝိစာရဏမတ္တေနာတိ ‘‘ပဉ္စကံ ဝါ သတ္တကံ ဝါ နဝကံ ဝါ ဧကာဒသကံ ဝါ ဟောတူ’’တိ ဧဝံ ဝိစာရိတမတ္တေန။ ဆေဒနမတ္တေနာတိ ယထာဝိစာရိတဿ ဝတ္ထဿ ဆေဒနမတ္တေန။ ဗန္ဓနမတ္တေနာတိ မောဃသုတ္တကာရောပနမတ္တေန။ ဩဝဋ္ဋိယကရဏမတ္တေနာတိ မောဃသုတ္တကာနုသာရေန ဒီဃသိဗ္ဗိတမတ္တေန။ ကဏ္ဍုသကရဏမတ္တေနာတိ မုဒ္ဓိယပတ္တဗန္ဓနမတ္တေန။ ဒဠှီကမ္မကရဏမတ္တေနာတိ ဒွေ စိမိလိကာယော ဧကတော ကတွာ သိဗ္ဗိတမတ္တေန။ အထ ဝါ ပဌမစိမိလိကာ ဃဋေတွာ ဌပိတာ ဟောတိ, ကထိနသာဋကံ တဿာ ကုစ္ဆိစိမိလိကံ ကတွာ သိဗ္ဗိတမတ္တေနာတိပိ အတ္ထော။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၉၂။) [သျ]မဟာပစ္စရိယံ ‘‘ပကတိစီဝရဿ ဥပဿယဒါနေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ကုရုန္ဒိယံ ပန ‘‘ပကတိပတ္တဗဒ္ဓစီဝရံ ဒုပဋ္ဋံ ကာတုံ ကုစ္ဆိစိမိလိကံ အလ္လိယာပနမတ္တေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ အနုဝါတကရဏမတ္တေနာတိ ပိဋ္ဌိအနုဝါတာရောပနမတ္တေန။ ပရိဘဏ္ဍကရဏမတ္တေနာတိ ကုစ္ဆိအနဥဝါတာရောပနမတ္တေန။ ဩဝဒ္ဓေယျကရဏမတ္တေနာတိ အာဂန္တုကပတ္တာရောပနမတ္တေန။ ကထိနစီဝရတော ဝါ ပတ္တံ ဂဟေတွာ အညသ္မိံ အကထိနစီဝရေ ပတ္တာရောပနမတ္တေန။
ကမ္ဗလမဒ္ဒနမတ္တေနာတိ ဧကဝါရံယေဝ ရဇနေ ပက္ခိတ္တေန ဒန္တဝဏ္ဏေန ပဏ္ဍုပလာသဝဏ္ဏေန ဝါ။ သစေ ပန သကိံ ဝါ ဒွိက္ခတ္တုံ ဝါ ရတ္တမ္ပိ သာရုပ္ပံ ဟောတိ, ဝဋ္ဋတိ။ နိမိတ္တကတေနာတိ ‘‘ဣမိနာ ဒုဿေန ကထိနံ အတ္ထရိဿာမီ’’တိ ဧဝံ နိမိတ္တကတေန။ ဧတ္တကမေဝ ဟိ ပရိဝါရေ ဝုတ္တံ။ အဋ္ဌကထာသု ပန ‘‘အယံ သာဋကော သုန္ဒရော, သက္ကာ ဣမိနာ ကထိနံ အတ္ထရိတု’န္တိ ဧဝံ နိမိတ္တကမ္မံ ကတွာ လဒ္ဓေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ပရိကထာကတေနာတိ ‘‘ကထိနံ နာမ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ, ကထိနဒါယကော ဗဟုံ ပုညံ ပသဝတီ’’တိ ဧဝံ ပရိကထာယ ဥပ္ပါဒိတေန။ ကထိနံ နာမ အတိဥက္ကဋ္ဌံ ဝဋ္ဋတိ, မာတရမ္ပိ ဝိညာပေတုံ န ဝဋ္ဋတိ, အာကာသတော ဩတိဏ္ဏသဒိသမေဝ ဝဋ္ဋတီတိ။ ကုက္ကုကတေနာတိ တာဝကာလိကေန။ သန္နိဓိကတေနာတိ ဧတ္ထ ဒုဝိဓော သန္နိဓိ ကရဏသန္နိဓိ စ နိစယသန္နိဓိ စ။ တတ္ထ တဒဟေဝ အကတွာ ဌပေတွာ ကရဏံ ကရဏသန္နိဓိ။ သံဃော အဇ္ဇ ကထိနဒုဿံ လဘိတွာ ပုနဒိဝသေ ဒေတိ, အယံ နိစယသန္နိဓိ။
နိဿဂ္ဂိယေနာတိ ရတ္တိနိဿဂ္ဂိယေန။ ပရိဝါရေပိ ဝုတ္တံ – ‘‘နိဿဂ္ဂိယံ နာမ ကရိယမာနေ အရုဏံ ဥဋ္ဌဟတီ’’တိ။ အကပ္ပကတေနာတိ အနာဒိန္နကပ္ပဗိန္ဒုနာ။ အညတြ သံဃာဋိယာတိအာဒီသု ဌပေတွာ သံဃာဋိဥတ္တရာသင်္ဂအန္တရဝါသကေ အညေန ပစ္စတ္ထရဏာဒိနာ အတ္ထတံ အနတ္ထတံ ဟောတီတိ။ အညတြ ပဉ္စကေန ဝါ အတိရေကပဉ္စကေန ဝါတိ ပဉ္စ ဝါ အတိရေကာနိ ဝါ ခဏ္ဍာနိ ကတွာ မဟာမဏ္ဍလအဍ္ဎမဏ္ဍလာနိ ဒဿေတွာ ကတေနေဝ ဝဋ္ဋတိ။ ဧဝဉှိ သမဏ္ဍလိကတံ ဟောတိ, တံ ဌပေတွာ အညေန အစ္ဆိန္နကေန ဝါ ဒွတ္တိစတုခဏ္ဍေန ဝါ န ဝဋ္ဋတိ။ အညတြ ပုဂ္ဂလဿ အတ္ထာရာတိ ပုဂ္ဂလဿ အတ္ထာရံ ဌပေတွာ န အညေန သံဃဿ ဝါ ဂဏဿ ဝါ အတ္ထာရေန အတ္ထတံ ဟောတိ။ နိဿီမဋ္ဌော အနုမောဒတီတိ ဗဟိဥပစာရသီမာယ ဌိတော အနုမောဒတိ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၉၃။) [သျ]֍ ဋီ ၃၀၉။ အဟတေနာတိ အပရိဘုတ္တေန။ အဟတကပ္ပေနာတိ အဟတသဒိသေန ဧကဝါရံ ဝါ ဒွိက္ခတ္တုံ ဝါ ဓောတေန။ ပိလောတိကာယာတိ ဟတဝတ္ထကသာဋကေန။ ပံသုကူလေနာတိ တေဝီသတိယာ ခေတ္တေသု ဥပ္ပန္နပံသုကူလေန။ ပံသုကူလိကဘိက္ခုနာ စောဠကဘိက္ခံ အာဟိဏ္ဍိတွာ လဒ္ဓစောဠကေဟိ ကတစီဝရေနာတိပိ ကုရုန္ဒိမဟာပစ္စရီသု ဝုတ္တံ။ ပါပဏိကေနာတိ အာပဏဒွါရေ ပတိတပိလောတိကံ ဂဟေတွာ ကထိနတ္ထာယ ဒေတိ, တေနာပိ ဝဋ္ဋတီတိ အတ္ထော။ သေသံ ဝုတ္တဝိပလ္လာသေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣမသ္မိံ ပန ဌာနေ ‘‘သဟ ကထိနဿ အတ္ထာရာ ကတိ ဓမ္မာ ဇာယန္တီ’’တိအာဒိ ဗဟုအဋ္ဌကထာသု ဝုတ္တံ, တံ သဗ္ဗံ ပရိဝါရေ ပါဠိအာရူဠှမေဝ, တသ္မာ တတ္ထ အာဂတနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ န ဟိ တေန ဣဓ အဝုစ္စမာနေန ကထိနတ္ထာရကဿ ကိဉ္စိ ပရိဟာယတိ။
֍ ဋီ ၃၁၀။ ဧဝံ ကထိနတ္ထာရံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ဥဗ္ဘာရံ ဒဿေတုံ ကထဉ္စ ဘိက္ခဝေ ဥဗ္ဘတံ ဟောတိ ကထိနန္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ မာတိကာတိ မာတရော၊ ဇနေတ္တိယောတိ အတ္ထော။ ကထိနုဗ္ဘာရဉှိ ဧတာ အဋ္ဌ ဇနေတ္တိယော။ တာသု ပက္ကမနံ အန္တော အဿာတိ ပက္ကမနန္တိကာ။ ဧဝံ သေသာပိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
အာဒါယသတ္တကကထာ
֍ ဋီ ၃၁၁။ န ပစ္စေဿန္တိ န ပုန အာဂမိဿံ။ ဧတသ္မိံ ပန ပက္ကမနန္တိကေ ကထိနုဒ္ဓါရေ ပဌမံ စီဝရပလိဗောဓော ဆိဇ္ဇတိ, ပစ္ဆာ အာဝါသပလိဗောဓော။ ဧဝံ ပက္ကမတော ဟိ စီဝရပလိဗောဓော အန္တောသီမာယမေဝ ဆိဇ္ဇတိ, အာဝါသပလိဗောဓော သီမာတိက္ကမေ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ ပရိဝါရေ –
‘‘ပက္ကမနန္တိကော ကထိနုဒ္ဓါရော, ဝုတ္တော အာဒိစ္စဗန္ဓုနာ၊
ဧတဉ္စ တာဟံ ဝိဿဇ္ဇိဿံ, စီဝရပလိဗောဓော ပဌမံ ဆိဇ္ဇတိ၊
ပစ္ဆာ အာဝါသပလိဗောဓော ဆိဇ္ဇတီ’’တိ။ (ပရိ။ ၄၁၅)၊
စီဝရံ အာဒါယာတိ အကတစီဝရံ အာဒါယ။ ဗဟိသီမဂတဿာတိ အညံ သာမန္တဝိဟာရံ ဂတဿ။ ဧဝံ ဟောတီတိ တသ္မိံ ဝိဟာရေ သေနာသနဖာသုကံ ဝါ သဟာယသမ္ပတ္တိံ ဝါ ဒိသွာ ဧဝံ ဟောတိ။ ဧတသ္မိံ ပန နိဋ္ဌာနန္တိကေ ကထိနုဒ္ဓါရေ အာဝါသပလိဗောဓော ပဌမံ ဆိဇ္ဇတိ, သော ဟိ ‘‘န ပစ္စေဿ’’န္တိ စိတ္တေ ဥပ္ပန္နမတ္တေယေဝ ဆိဇ္ဇတိ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၉၄။) [သျ]‘‘နိဋ္ဌာနန္တိကော ကထိနုဒ္ဓါရော, ဝုတ္တော အာဒိစ္စဗန္ဓုနာ၊
ဧတဉ္စ တာဟံ ဝိဿဇ္ဇိဿံ, အာဝါသပလိဗောဓော ပဌမံ ဆိဇ္ဇတိ၊
စီဝရေ နိဋ္ဌိတေ စီဝရပလိဗောဓော ဆိဇ္ဇတီ’’တိ။
ဧတေန နယေန သေသမာတိကာဝိဘဇနေပိ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အယံ ပန ဝိသေသော – ‘‘သန္နိဋ္ဌာနန္တိကေ ဒွေပိ ပလိဗောဓာ နေဝိမံ စီဝရံ ကာရေဿံ, န ပစ္စေဿန္တိ စိတ္တေ ဥပ္ပန္နမတ္တေယေဝ ဧကတော ဆိဇ္ဇန္တီတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ –
‘‘သန္နိဋ္ဌာနန္တိကော ကထိနုဒ္ဓါရော, ဝုတ္တော အာဒိစ္စဗန္ဓုနာ၊
ဧတဉ္စ တာဟံ ဝိဿဇ္ဇိဿံ, ဒွေ ပလိဗောဓာ အပုဗ္ဗံ အစရိမံ ဆိဇ္ဇန္တီ’’တိ။
ဧဝံ သဗ္ဗကထိနုဒ္ဓါရေသု ပလိဗောဓုပစ္ဆေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သော ပန ယသ္မာ ဣမိနာ စ ဝုတ္တနယေန ပရိဝါရေ စ အာဂတဘာဝေန သက္ကာ ဇာနိတုံ, တသ္မာ ဝိတ္ထာရတော န ဝုတ္တော။ အယံ ပနေတ္ထ သင်္ခေပေါ – နာသနန္တိကေ အာဝါသပလိဗောဓော ပဌမံ ဆိဇ္ဇတိ, စီဝရေ နဋ္ဌေ စီဝရပလိဗောဓော ဆိဇ္ဇတိ။ ယသ္မာ စီဝရေ နဋ္ဌေ စီဝရပလိဗောဓော ဆိဇ္ဇတိ, တသ္မာ ‘‘နာသနန္တိကော’’တိ ဝုတ္တံ။
သဝနန္တိကေ စီဝရပလိဗောဓော ပဌမံ ဆိဇ္ဇတိ, တသ္မာ တဿ သဟ သဝနေန အာဝါသပလိဗောဓော ဆိဇ္ဇတိ။
အာသာဝစ္ဆေဒိကေ အာဝါသပလိဗောဓော ပဌမံ ဆိဇ္ဇတိ။ စီဝရာသာယ ဥပစ္ဆိန္နာယ စီဝရပလိဗောဓော ဆိဇ္ဇတိ။ အယံ ပန ယသ္မာ ‘‘အနာသာယ လဘတိ၊ အာသာယ န လဘတိ၊ တဿ ဧဝံ ဟောတိ ‘ဣဓေဝိမံ စီဝရံ ကာရေဿံ, န ပစ္စေဿ’’’န္တိအာဒိနာ နယေန ဣတရေဟိ ဥဒ္ဓါရေဟိ သဒ္ဓိံ ဝေါမိဿကဒေသနော အနေကပ္ပဘေဒေါ ဟောတိ, တသ္မာ ပရတော ဝိသုံ ဝိတ္ထာရေတွာ ဝုတ္တော, ဣဓ န ဝုတ္တော။ ဣဓ ပန သဝနန္တိကဿ အနန္တရံ သီမာတိက္ကန္တိကော ဝုတ္တော။ တတ္ထ စီဝရပလိဗောဓော ပဌမံ ဆိဇ္ဇတိ, တဿ ဗဟိသီမေ အာဝါသပလိဗောဓော ဆိဇ္ဇတိ။ သဟုဗ္ဘာရေ ဒွေ ပလိဗောဓာ အပုဗ္ဗံ အစရိမံ ဆိဇ္ဇန္တီတိ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၉၅။) [သျ]၃၁၆-၃၂၅။ ဧဝံ အာဒါယဝါရေ သတ္တကထိနုဒ္ဓါရေ ဒဿေတွာ ပုန သမာဒါယဝါရေပိ ဝိပ္ပကတစီဝရဿ အာဒါယသမာဒါယဝါရေသုပိ ယထာသမ္ဘဝံ တေယေဝ ဒဿိတာ။ တတော ပရံ အန္တောသီမာယံ ‘‘ပစ္စေဿံ န ပစ္စေဿ’’န္တိ ဣမံ ဝိဓိံ အနာမသိတွာဝ ‘‘န ပစ္စေဿ’’န္တိ ဣမမေဝ အာမသိတွာ အနဓိဋ္ဌိတေနာ’’တိအာဒိနာ နယေန စ ယေ ယေ ယုဇ္ဇန္တိ, တေ တေ ဒဿိတာ။ တတော ပရံ ‘‘စီဝရာသာယ ပက္ကမတီ’’တိအာဒိနာ နယေန ဣတရေဟိ သဒ္ဓိံ ဝေါမိဿကနယေန အနေကက္ခတ္တုံ အာသာဝစ္ဆေဒိကံ ဒဿေတွာ ပုန ဒိသံဂမိယဝသေန စ ဖာသုဝိဟာရိကဝသေန စ နိဋ္ဌာနန္တိကေသု ယုဇ္ဇမာနာ ကထိနုဒ္ဓါရာ ဒဿိတာ။ ဧဝံ ပဘေဒတော ကထိနုဒ္ဓါရံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ယေ တေန တေန ကထိနုဒ္ဓါရေန ပလိဗောဓာ ဆိဇ္ဇန္တီတိ ဝုတ္တာ, တေသံ ပဋိပက္ခေ ဒဿေန္တော ဒွေမေ ဘိက္ခဝေ ကထိနဿ ပလိဗောဓာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ စတ္တေနာတိ ယေန စိတ္တေန သော အာဝါသော စတ္တော ဟောတိ, တံ စတ္တံ နာမ, တေန စတ္တေန။ ဝန္တမုတ္တေသုပိ ဧသေဝ နယော။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။
ကထိနက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၉၆။) [သျ]၈။ စီဝရက္ခန္ဓကံ
ဇီဝကဝတ္ထုကထာ
֍ ဋီ ၃၂၆။ စီဝရက္ခန္ဓကေ – ပဒက္ခိဏာတိ ဆေကာ ကုသလာ။ အဘိသဋာတိ အဘိဂတာ။ ကေဟိ အဘိဂတာတိ? အတ္ထိကေဟိ အတ္ထိကေဟိ မနုဿေဟိ၊ ကရဏတ္ထေ ပန သာမိဝစနံ ကတွာ ‘‘အတ္ထိကာနံ အတ္ထိကာနံ မနုဿာန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ပညာသာယ စ ရတ္တိံ ဂစ္ဆတီတိ ပညာသ ကဟာပဏေ ဂဟေတွာ ရတ္တိံ ဂစ္ဆတိ။ နေဂမောတိ ကုဋုမ္ဗိယဂဏော။
֍ ဋီ ၃၂၇။ သာလဝတိံ ကုမာရိံ ဂဏိကံ ဝုဋ္ဌာပေသီတိ နာဂရာ ဒွေ သတသဟဿာနိ, ရာဇာ သတသဟဿန္တိ တီဏိ သတသဟဿာနိ, အညဉ္စ အာရာမုယျာနဝါဟနာဒိပရိစ္ဆေဒံ ဒတွာ ဝုဋ္ဌာပေသုံ၊ ဂဏိကဋ္ဌာနေ ဌပေသုန္တိ အတ္ထော။ ပဋိသတေန စ ရတ္တိံ ဂစ္ဆတီတိ ရတ္တိံ ပဋိသတေန ဂစ္ဆတိ။ ဂိလာနံ ပဋိဝေဒေယျန္တိ ဂိလာနဘာဝံ ဇာနာပေယျံ။ ကတ္တရသုပ္ပေတိ ဇိဏ္ဏသုပ္ပေ။
֍ ဋီ ၃၂၈။ ကာ မေ ဒေဝ မာတာ, ကော ပိတာတိ ကသ္မာ ပုစ္ဆိ? တံ ကိရ အညေ ရာဇဒါရကာ ကီဠန္တာ ကလဟေ ဥဋ္ဌိတေ ‘‘နိမ္မာတိကော နိပ္ပိတိကော’’တိ ဝဒန္တိ။ ယထာ စ အညေသံ ဒါရကာနံ ဆဏာဒီသု စုဠမာတာမဟာမာတာဒယော ကိဉ္စိ ပဏ္ဏာကာရံ ပေသေန္တိ, တထာ တဿ န ကောစိ ကိဉ္စိ ပေသေတိ။ ဣတိ သော တံ သဗ္ဗံ စိန္တေတွာ ‘‘နိမ္မာတိကောယေဝ နု ခေါ အဟ’’န္တိ ဇာနနတ္ထံ ‘‘ကာ မေ ဒေဝ မာတာ, ကော ပိတာ’’တိ ပုစ္ဆိ။
ယန္နူနာဟံ သိပ္ပံ သိက္ခေယျန္တိ ယံနူန အဟံ ဝေဇ္ဇသိပ္ပံ သိက္ခေယျန္တိ စိန္တေသိ။ တဿ ကိရ ဧတဒဟောသိ – ‘‘ဣမာနိ ခေါ ဟတ္ထိအဿသိပ္ပါဒီနိ ပရူပဃာတပဋိသံယုတ္တာနိ, ဝေဇ္ဇသိပ္ပံ မေတ္တာပုဗ္ဗဘာဂံ သတ္တာနံ ဟိတပဋိသံယုတ္တ’’န္တိ။ တသ္မာ ဝေဇ္ဇသိပ္ပမေဝ သန္ဓာယ ‘‘ယံနူနာဟံ သိပ္ပံ သိက္ခေယျ’’န္တိ စိန္တေသိ။ အပိစာယံ ဣတော ကပ္ပသတသဟဿဿ ဥပရိ ပဒုမုတ္တရဿ ဘဂဝတော ဥပဋ္ဌာကံ ‘‘ဗုဒ္ဓုပဋ္ဌာကော အယ’’န္တိ စတုပရိသန္တရေ ပတ္ထတဂုဏံ ဝေဇ္ဇံ ဒိသွာ ‘‘အဟော ဝတာဟမ္ပိ ဧဝရူပံ ဌာနန္တရံ ပါပုဏေယျ’’န္တိ စိန္တေတွာ သတ္တာဟံ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ သံဃဿ ဒါနံ ဒတွာ ဘဂဝန္တံ ဝန္ဒိတွာ ‘‘အဟမ္ပိ ဘဂဝါ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၉၇။) [သျ]တုမှာကံ ဥပဋ္ဌာကော အသုကဝေဇ္ဇော ဝိယ အနာဂတေ ဗုဒ္ဓုပဋ္ဌာကော ဘဝေယျ’’န္တိ ပတ္ထနမကာသိ။ တာယ ပုရိမပတ္ထနာယ စောဒိယမာနောပေသ ဝေဇ္ဇသိပ္ပမေဝ သန္ဓာယ ‘‘ယံနူနာဟံ သိပ္ပံ သိက္ခေယျ’’န္တိ စိန္တေသိ။
֍ ဋီ ၃၂၉။ ဒိသာပါမောက္ခောတိ သဗ္ဗဒိသာသု ဝိဒိတော ပါကဋော ပဓာနော ဝါတိ အတ္ထော။ တသ္မိဉ္စ သမယေ တက္ကသီလတော ဝါဏိဇာ အဘယရာဇကုမာရံ ဒဿနာယ အဂမံသု။ တေ ဇီဝကော ‘‘ကုတော တုမှေ အာဂတာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘တက္ကသီလတော’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘အတ္ထိ တတ္ထ ဝေဇ္ဇသိပ္ပါစရိယော’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘အာမ ကုမာရ, တက္ကသီလာယံ ဒိသာပါမောက္ခော ဝေဇ္ဇော ပဋိဝသတီ’’တိ သုတွာ ‘‘တေန ဟိ ယဒါ ဂစ္ဆထ, မယှံ အာရောစေယျာထာ’’တိ အာဟ။ တေ တထာ အကံသု။ သော ပိတရံ အနာပုစ္ဆာ တေဟိ သဒ္ဓိံ တက္ကသီလံ အဂမာသိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အဘယံ ရာဇကုမာရံ အနာပုစ္ဆာ’’တိအာဒိ။
ဣစ္ဆာမဟံ အာစရိယ သိပ္ပံ သိက္ခိတုန္တိ တံ ကိရ ဥပသင်္ကမန္တံ ဒိသွာ သော ဝေဇ္ဇော ‘‘ကောသိ တွံ တာတာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ သော ‘‘ဗိမ္ဗိသာရမဟာရာဇဿ နတ္တာ အဘယကုမာရဿ ပုတ္တောမှီ’’တိ အာဟ။ ‘‘ကသ္မာ ပန တွမသိ တာတ ဣဓာဂတော’’တိ, တတော သော ‘‘တုမှာကံ သန္တိကေ သိပ္ပံ သိက္ခိတု’’န္တိ ဝတွာ ဣစ္ဆာမဟံ အာစရိယ သိပ္ပံ သိက္ခိတုန္တိ အာဟ။ ဗဟုဉ္စ ဂဏှာတီတိ ယထာ အညေ ခတ္တိယကုမာရာဒယော အာစရိယဿ ဓနံ ဒတွာ ကိဉ္စိ ကမ္မံ အကတွာ သိက္ခန္တိယေဝ, န သော ဧဝံ။ သော ပန ကိဉ္စိ ဓနံ အဒတွာ ဓမ္မန္တေဝါသိကောဝ ဟုတွာ ဧကံ ကာလံ ဥပဇ္ဈာယဿ ကမ္မံ ကရောတိ, ဧကံ ကာလံ သိက္ခတိ။ ဧဝံ သန္တေပိ အဘိနီဟာရသမ္ပန္နော ကုလပုတ္တော အတ္တနော မေဓာဝိတာယ ဗဟုဉ္စ ဂဏှာတိ, လဟုဉ္စ ဂဏှာတိ, သုဋ္ဌု စ ဥပဓာရေတိ, ဂဟိတဉ္စဿ န သမ္မုဿတိ။
သတ္တ စ မေ ဝဿာနိ အဓီယန္တဿ နယိမဿ သိပ္ပဿ အန္တော ပညာယတီတိ ဧတ္ထ အယံ ကိရ ဇီဝကော ယတ္တကံ အာစရိယော ဇာနာတိ, ယံ အညေ သောဠသဟိ ဝဿေဟိ ဥဂ္ဂဏှန္တိ, တံ သဗ္ဗံ သတ္တဟိ ဝဿေဟိ ဥဂ္ဂဟေသိ။ သက္ကဿ ပန ဒေဝရညော ဧတဒဟောသိ – ‘‘အယံ ဗုဒ္ဓါနံ ဥပဋ္ဌာကော အဂ္ဂဝိဿာသကော ဘဝိဿတိ, ဟန္ဒ နံ ဘေသဇ္ဇယောဇနံ သိက္ခာပေမီ’’တိ အာစရိယဿ သရီရေ အဇ္ဈာဝသိတွာ ယထာ ဌပေတွာ ကမ္မဝိပါကံ အဝသေသရောဂံ ဧကေနေဝ ဘေသဇ္ဇယောဂေန တိကိစ္ဆိတုံ သက္ကောတိ, တထာ နံ ဘေသဇ္ဇယောဇနံ သိက္ခာပေသိ။ သော ပန ‘‘အာစရိယဿ သန္တိကေ သိက္ခာမီ’’တိ မညတိ, တသ္မာ ‘‘သမတ္ထော ဣဒါနိ ဇီဝကော
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၉၈။) [သျ]တိကိစ္ဆိတု’’န္တိ သက္ကေန ဝိဿဋ္ဌမတ္တေ ဧဝံ စိန္တေတွာ အာစရိယံ ပုစ္ဆိ။ အာစရိယော ပန ‘‘န ဣမိနာ မမာနုဘာဝေန ဥဂ္ဂဟိတံ, ဒေဝတာနုဘာဝေန ဥဂ္ဂဟိတ’’န္တိ ဉတွာဝ တေန ဟိ ဘဏေတိအာဒိမာဟ။ သမန္တာ ယောဇနံ အာဟိဏ္ဍန္တောတိ ဒိဝသေ ဒိဝသေ ဧကေကေန ဒွါရေန နိက္ခမိတွာ စတ္တာရော ဒိဝသေ အာဟိဏ္ဍန္တော။ ပရိတ္တံ ပါထေယျံ ပါဒါသီတိ အပ္ပမတ္တကံ အဒါသိ။ ကသ္မာ? တဿ ကိရ ဧတဒဟောသိ – ‘‘အယံ မဟာကုလဿ ပုတ္တော ဂတမတ္တောယေဝ ပိတိပိတာမဟာနံ သန္တိကာ မဟာသက္ကာရံ လဘိဿတိ, တတော မယှံ ဝါ သိပ္ပဿ ဝါ ဂုဏံ န ဇာနိဿတိ, အန္တရာမဂ္ဂေ ပန ခီဏပါထေယျော သိပ္ပံ ပယောဇေတွာ အဝဿံ မယှဉ္စ သိပ္ပဿ စ ဂုဏံ ဇာနိဿတီ’’တိ ပရိတ္တံ ဒါပေသိ။
သေဋ္ဌိဘရိယာဒိဝတ္ထုကထာ
֍ ဋီ ၃၃၀။ ပသတေနာတိ ဧကဟတ္ထပုဋေန။ ပိစုနာတိ ကပ္ပါသပဋလေန။ ယတြဟိ နာမာတိ ယာ နာမ။ ကိမ္ပိမာယန္တိ ကိမ္ပိ မေ အယံ။ ဥပဇာနာမေတဿ သံယမဿာတိ ကတဿ စ ရောဂူပသမဿ စ ဥပကာရံ ဇာနာမာတိ အဓိပ္ပါယော။
֍ ဋီ ၃၃၁။ သဗ္ဗာလင်္ကာရံ တုယှံ ဟောတူတိ ရာဇာ ကိရ ‘‘သစေ ဣမံ ဂဏှိဿတိ, ပမာဏယုတ္တေ ဌာနေ နံ ဌပေဿာမိ။ သစေ န ဂဏှိဿတိ, အဗ္ဘန္တရိကံ နံ ဝိဿာသကံ ကရိဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ ဧဝမာဟ။ အဘယကုမာရဿာပိ နာဋကာနမ္ပိ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇိ ‘‘အဟော ဝတ န ဂဏှေယျာ’’တိ။ သောပိ တေသံ စိတ္တံ ဉတွာ ဝိယ ‘‘ဣဒံ မေ ဒေဝ အယျိကာနံ အာဘရဏံ, နယိဒံ မယှံ ဂဏှိတုံ ပတိရူပ’’န္တိ ဝတွာ အလံ ဒေဝါတိအာဒိမာဟ။ အဓိကာရံ မေ ဒေဝေါ သရတူတိ ကတဿ ဥပကာရံ မေ ဒေဝေါ သရတူတိ အတ္ထော။ ရာဇာ ပသန္နော သဗ္ဗာကာရသမ္ပန္နံ ဂေဟဉ္စ အမ္ဗဝနုယျာနဉ္စ အနုသံဝစ္ဆရံ သတသဟဿဥဋ္ဌာနကံ ဂါမဉ္စ မဟာသက္ကာရဉ္စ ဒတွာ တေန ဟိ ဘဏေတိအာဒိမာဟ။
ရာဇဂဟသေဋ္ဌိဝတ္ထုကထာ
֍ ဋီ ၃၃၂။ သက္ခိဿသိ ပန တွံ ဂဟပတီတိ ကသ္မာ အာဟ? ဣရိယာပထသမ္ပရိဝတ္တနေန ကိရ မတ္ထလုင်္ဂံ န သဏ္ဌာတိ, အဿ စ တီဟိ သတ္တာဟေဟိ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၉၉။) [သျ]နိစ္စလဿ နိပန္နဿ မတ္ထလုင်္ဂံ သဏ္ဌဟိဿတီတိ ဉတွာ အပ္ပေဝ နာမ သတ္တသတ္တမာသေ ပဋိဇာနိတွာ သတ္တသတ္တဒိဝသေပိ နိပဇ္ဇေယျာတိ နံ ဧဝမာဟ။ တေနေဝ ပရတော ဝုတ္တံ ‘‘အပိ စ ပဋိကစ္စေဝ မယာ ဉာတော’’တိ။ သီသစ္ဆဝိံ ဥပ္ပါဋေတွာတိ သီသစမ္မံ အပနေတွာ။ သိဗ္ဗိနိံ ဝိနာမေတွာတိ သိဗ္ဗိနိံ ဝိဝရိတွာ။ နာဟံ အာစရိယ သက္ကောမီတိ တဿ ကိရ သရီရေ မဟာဍာဟော ဥပ္ပဇ္ဇိ, တသ္မာ ဧဝမာဟ။ တီဟိ သတ္တာဟေဟီတိ တီဟိ ပဿေဟိ ဧကေကေန သတ္တာဟေန။
֍ ဋီ ၃၃၃။ ဇနံ ဥဿာရေတွာတိ ဇနံ နီဟရာပေတွာ။
ပဇ္ဇောတရာဇဝတ္ထုကထာ
֍ ဋီ ၃၃၄။ ဇေဂုစ္ဆံ မေ သပ္ပီတိ အယံ ကိရ ရာဇာ ဝိစ္ဆိကဿ ဇာတော, ဝိစ္ဆိကဝိသပဋိဃာတာယ စ သပ္ပိ ဘေသဇ္ဇံ ဟောတိ ဝိစ္ဆိကာနံ ပဋိကူလံ, တသ္မာ ဧဝမာဟ။ ဥဒ္ဒေကံ ဒဿတီတိ ဥဂ္ဂါရံ ဒဿတိ။ ပညာသ ယောဇနိကာ ဟောတီတိ ပညာသ ယောဇနာနိ ဂန္တုံ သမတ္ထာ ဟောတိ။ န ကေဝလဉ္စဿ ရညော ဟတ္ထိနီယေဝ, နာဠာဂိရိ နာမ ဟတ္ထီ ယောဇနသတံ ဂစ္ဆတိ, စေလကဏ္ဏော စ မုဉ္စကေသော စာတိ ဒွေ အဿာ ဝီသယောဇနသတံ ဂစ္ဆန္တိ, ကာကော ဒါသော သဋ္ဌိယောဇနာနိ ဂစ္ဆတိ။
ဧကဿ ကိရ ကုလပုတ္တဿ အနုပ္ပန္နေ ဗုဒ္ဓေ ဧကဒိဝသံ ဘုဉ္ဇိတုံ နိသိန္နဿ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေါ ဒွါရေ ဌတွာ အဂမာသိ, တဿေကော ပုရိသော ‘‘ပစ္စေကဗုဒ္ဓေါ အာဂန္တွာ ဂတော’’တိ အာရောစေသိ။ သော သုတွာ ‘‘ဂစ္ဆ, ဝေဂေန ပတ္တံ အာဟရာ’’တိ အာဟရာပေတွာ အတ္တနော သဇ္ဇိတံ ဘတ္တံ သဗ္ဗံ ဒတွာ ပေသေသိ။ ဣတရော တံ အာဟရိတွာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓဿ ဟတ္ထေ ဌပေတွာ ‘‘အဟံ ဘန္တေ တုမှာကံ ကတေန ဣမိနာ ကာယဝေယျာဝတိကေန ယတ္ထ ယတ္ထ နိဗ္ဗတ္တောပိ ဝါဟနသမ္ပန္နော ဟောမီ’’တိ ပတ္ထနံ အကာသိ။ သော အယံ ဧတရဟိ ပဇ္ဇောတော နာမ ရာဇာ ဇာတော, တာယ ပတ္ထနာယ အယံ ဝါဟနသမ္ပတ္တိ။
သပ္ပိံ ပါယေတွာတိ သပ္ပိဉ္စ ပါယေတွာ၊ ပရိစာရိကာနဉ္စ အာဟာရာစာရေ ဝိဓိံ အာစိက္ခိတွာ။ နခေန ဘေသဇ္ဇံ ဩလုမ္ပေတွာတိ နခေန ဘေသဇ္ဇံ ဩဒဟိတွာ၊ ပက္ခိပိတွာတိ အတ္ထော။ နိစ္ဆာရေသီတိ ဝိရေစေသိ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၄၀၀။) [သျ]သိဝေယျကဒုဿယုဂကထာ
֍ ဋီ ၃၃၅။ သိဝေယျကံ နာမ ဥတ္တရကုရူသု သိဝထိကံ အဝမင်္ဂလဝတ္ထံ။ တတ္ထ ကိရ မနုဿာ မတံ တေန ဝတ္ထေန ဝေဌေတွာ နိက္ခိပန္တိ, တံ ‘‘မံသပေသီ’’တိ သလ္လက္ခေတွာ ဟတ္ထိသောဏ္ဍကသကုဏာ ဥက္ခိပိတွာ ဟိမဝန္တကူဋေ ဌပေတွာ ဝတ္ထံ အပနေတွာ ခါဒန္တိ။ အထ ဝနစရကာ ဝတ္ထံ ဒိသွာ ရညော အာဟရန္တိ။ ဧဝမိဒံ ပဇ္ဇောတေန လဒ္ဓံ။ သိဝိရဋ္ဌေ ကုသလာ ဣတ္ထိယော တီဟိ အံသူဟိ သုတ္တံ ကန္တန္တိ, တေန သုတ္တေန ဝါယိတဝတ္ထံ ဧတန္တိပိ ဝဒန္တိ။
သမတ္တိံသဝိရေစနကထာ
֍ ဋီ ၃၃၆။ သိနေဟေထာတိ ကိံ ပန ဘဂဝတော ကာယော လူခေါတိ န လူခေါ? ဘဂဝတော ဟိ အာဟာရေ သဒါ ဒေဝတာ ဒိဗ္ဗောဇံ ပက္ခိပန္တိ, သိနေဟပါနံ ပန သဗ္ဗတ္ထ ဒေါသေ တေမေတိ, သိရာ မုဒုကာ ကရောတိ, တေနာယံ ဧဝမာဟ။ တီဏိ ဥပ္ပလဟတ္ထာနီတိ ဧကံ ဩဠာရိကဒေါသဟရဏတ္ထံ, ဧကံ မဇ္ဈိမဒေါသဟရဏတ္ထံ, ဧကံ သုခုမဒေါသဟရဏတ္ထံ။ နစိရဿေဝ ပကတတ္တော အဟောသီတိ ဧဝံ ပကတတ္တေ ပန ကာယေ နာဂရာ ဒါနံ သမ္ပာဒေသုံ။ ဇီဝကော အာဂန္တွာ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဘဂဝါ အဇ္ဇ နာဂရာ တုမှာကံ ဒါနံ ဒါတုကာမာ, မာ အန္တောဂါမံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသထာ’’တိ။ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရော စိန္တေသိ – ‘‘ကုတော နု ခေါ အဇ္ဇ ဘဂဝတော ပဌမံ ပိဏ္ဍပါတော လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ တတော စိန္တေသိ – ‘‘သောဏော သေဋ္ဌိပုတ္တော ခေတ္တပရိကမ္မတော ပဋ္ဌာယ အညေဟိ အသာဓာရဏာနံ ခီရောဒကသေစနသံဝဒ္ဓါနံ ဂန္ဓသာလီနံ ဩဒနံ ဘုဉ္ဇတိ, တတော ဘဂဝတော ပိဏ္ဍပါတံ အာဟရိဿာမီ’’တိ ဣဒ္ဓိယာ ဂန္တွာ တဿ ပါသာဒတလေ အတ္တာနံ ဒဿေသိ။ သော ထေရဿ ပတ္တံ ဂဟေတွာ ပဏီတံ ပိဏ္ဍပါတံ အဒါသိ။ ထေရဿ စ ဂမနာကာရံ ဒိသွာ ‘‘ဘုဉ္ဇထ ဘန္တေ’’တိ အာဟ။ ထေရော တမတ္ထံ အာရောစေသိ ‘‘ဘုဉ္ဇထ ဘန္တေ, အဟံ အညံ ဘဂဝတော ဒဿာမီ’’တိ ထေရံ ဘောဇေတွာ ဂန္ဓေဟိ ပတ္တံ ဥဗ္ဗဋ္ဋေတွာ ပိဏ္ဍပါတဿ ပူရေတွာ အဒါသိ, တံ ထေရော အာဟရိတွာ ဘဂဝတော အဒါသိ။
ရာဇာပိ ခေါ ဗိမ္ဗိသာရော ‘‘အဇ္ဇ ဘဂဝါ ကိံ ဘုဉ္ဇိဿတီ’’တိ ဝိဟာရံ အာဂန္တွာ ပဝိသမာနောဝ ပိဏ္ဍပါတဂန္ဓံ ဃာယိတွာ ဘုဉ္ဇိတုကာမော အဟောသိ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၄၀၁။) [သျ]ဘဂဝတော ဒွီသုယေဝ ပိဏ္ဍပါတေသု ဘာဇနဂတေသု ဒေဝတာ ဩဇံ ပက္ခိပိံသု – ယဉ္စ သုဇာတာ အဒါသိ၊ ယဉ္စ ပရိနိဗ္ဗာနကာလေ စုန္ဒော ကမ္မာရပုတ္တော၊ အညေသု ကဗဠေ ကဗဠေ ပက္ခိပိံသု, တသ္မာ ဘဂဝါ ရညော ဣစ္ဆံ ဇာနိတွာ အပက္ခိတ္တောဇမေဝ ထောကံ ပိဏ္ဍပါတံ ရညော ဒါပေသိ။ သော ပရိဘုဉ္ဇိတွာ ပုစ္ဆိ – ‘‘ကိံ ဘန္တေ, ဥတ္တရကုရုတော အာဘတံ ဘောဇန’’န္တိ? ‘‘န မဟာရာဇ, ဥတ္တရကုရုတော၊ အပိစ ခေါ တဝေဝ ရဋ္ဌဝါသိနော ဂဟပတိပုတ္တဿ ဘောဇနံ ဧတ’’န္တိ ဝတွာ သောဏဿ သမ္ပတ္တိံ အာစိက္ခိ။ တံ သုတွာ ရာဇာ သောဏံ ဒဋ္ဌုကာမော ဟုတွာ စမ္မက္ခန္ဓကေ ဝုတ္တနယေန အသီတိယာ ကုလပုတ္တသဟဿေဟိ သဒ္ဓိံ သောဏဿ အာဂမနံ အကာသိ။ တေ ဘဂဝတော ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ သောတာပန္နာ ဇာတာ။ သောဏော ပန ပဗ္ဗဇိတွာ အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌိတော။ ဘဂဝါပိ ဧတဒတ္ထမေဝ ရညော ပိဏ္ဍပါတံ ဒါပေသိ။
ဝရယာစနကထာ
֍ ဋီ ၃၃၇။ ဧဝံ ကတဘတ္တကိစ္စေ ဘဂဝတိ အထ ခေါ ဇီဝကော ကောမာရဘစ္စော တံ သိဝေယျကံ ဒုဿယုဂံ အာဒါယ…ပေ… ဧတဒဝေါစ။ အတိက္ကန္တဝရာတိ ဧတ္ထ ဝိနိစ္ဆယော မဟာခန္ဓကေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဘဂဝါ ဘန္တေ ပံသုကူလိကော ဘိက္ခုသံဃော စာတိ ဘဂဝတော ဟိ ဗုဒ္ဓတ္တံ ပတ္တတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ဣဒံ ဝတ္ထံ, ဧတ္ထန္တရေ ဝီသတိ ဝဿာနိ န ကောစိ ဂဟပတိစီဝရံ သာဒိယိ, သဗ္ဗေ ပံသုကူလိကာဝ အဟေသုံ။ တေနာယံ ဧဝမာဟ။ ဂဟပတိစီဝရန္တိ ဂဟပတီဟိ ဒိန္နစီဝရံ။ ဓမ္မိယာ ကထာယာတိ ဝတ္ထဒါနာနိသံသပဋိသံယုတ္တာယ ကထာယ။ ဣတရီတရေနာပီတိ အပ္ပဂ္ဃေနပိ မဟဂ္ဃေနပိ၊ ယေန ကေနစီတိ အတ္ထော။ ပါဝါရောတိ သလောမကော ကပ္ပါသာဒိဘေဒေါ။ အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ ကောဇဝန္တိ ဧတ္ထ ပကတိကောဇဝမေဝ ဝဋ္ဋတိ, မဟာပိဋ္ဌိယကောဇဝံ န ဝဋ္ဋတိ။ မဟာပိဋ္ဌိယကောဇဝန္တိ ဥဏ္ဏာမယော ပါဝါရသဒိသော ကောဇဝေါ။
ကမ္ဗလာနုဇာနနာဒိကထာ
֍ ဋီ ၃၃၈။ ကာသိရာဇာတိ ကာသီနံ ရာဇာ၊ ပသေနဒိဿ ဧကပိတိကဘာတာ ဧသ။ အဍ္ဎကာသိယန္တိ ဧတ္ထ ကာသီတိ သဟဿံ ဝုစ္စတိ တံ အဂ္ဃနကော
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၄၀၂။) [သျ]ကာသိယော။ အယံ ပန ပဉ္စသတာနိ အဂ္ဃတိ, တသ္မာ ‘‘အဍ္ဎကာသိယော’’တိ ဝုတ္တော။ တေနေဝါဟ – ‘‘ဥပဍ္ဎကာသီနံ ခမမာန’’န္တိ။
֍ ဋီ ၃၃၉။ ဥစ္စာဝစာနီတိ သုန္ဒရာနိ စ အသုန္ဒရာနိ စ။ ဘင်္ဂံ နာမ ခေါမာဒီဟိ ပဉ္စဟိ သုတ္တေဟိ မိဿေတွာ ကတံ၊ ဝါကမယမေဝါတိပိ ဝဒန္တိ။
֍ ဋီ ၃၄၀။ ဧကံယေဝ ဘဂဝတာ စီဝရံ အနုညာတံ န ဒွေတိ တေ ကိရ ဣတရီတရေန စီဝရေနာတိ ဧတဿ ‘‘ဂဟပတိကေန ဝါ ပံသုကူလေန ဝါ’’တိ ဧဝံ အတ္ထံ သလ္လက္ခိံသု။ နာဂမေသုန္တိ ယာဝ တေ သုသာနတော အာဂစ္ဆန္တိ, တာဝ တေ န အစ္ဆိံသု၊ ပက္ကမိံသုယေဝ။ နာကာမာ ဘာဂံ ဒါတုန္တိ န အနိစ္ဆာယ ဒါတုံ၊ ယဒိ ပန ဣစ္ဆန္တိ, ဒါတဗ္ဗော။ အာဂမေသုန္တိ ဥပစာရေ အစ္ဆိံသု။ တေနာဟ ဘဂဝါ အာဟ – ‘‘အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ အာဂမေန္တာနံ အကာမာ ဘာဂံ ဒါတု’’န္တိ။ ယဒိ ပန မနုဿာ ‘‘ဣဓာဂတာ ဧဝ ဂဏှန္တူ’’တိ ဒေန္တိ, သညာဏံ ဝါ ကတွာ ဂစ္ဆန္တိ ‘‘သမ္ပတ္တာ ဂဏှန္တူ’’တိ သမ္ပတ္တာနံ သဗ္ဗေသမ္ပိ ပါပုဏန္တိ။ သစေ ဆဍ္ဍေတွာ ဂတာ, ယေန ဂဟိတံ, သော ဧဝ သာမီ။ သဒိသာ သုသာနံ ဩက္ကမိံသူတိ သဗ္ဗေ သမံ ဩက္ကမိံသု၊ ဧကဒိသာယ ဝါ ဩက္ကမိံသူတိပိ အတ္ထော။ တေ ကတိကံ ကတွာတိ လဒ္ဓံ ပံသုကူလံ သဗ္ဗေ ဘာဇေတွာ ဂဏှိဿာမာတိ ဗဟိမေဝ ကတိကံ ကတွာ။
֍ ဋီ ၃၄၂။ စီဝရပဋိဂ္ဂါဟကန္တိ ယော ဂဟပတိကေဟိ သံဃဿ ဒီယမာနံ စီဝရံ ဂဏှာတိ။ ယော န ဆန္ဒာဂတိံ ဂစ္ဆေယျာတိအာဒီသု စီဝရပဋိဂ္ဂါဟကေသု ပစ္ဆာ အာဂတာနမ္ပိ အတ္တနော ဉာတကာဒီနံ ပဌမတရံ ပဋိဂ္ဂဏှန္တော ဝါ ဧကစ္စသ္မိံ ပေမံ ဒဿေတွာ ဂဏှန္တော ဝါ လောဘပကတိကတာယ အတ္တနော ပရိဏာမေန္တော ဝါ ဆန္ဒာဂတိံ ဂစ္ဆတိ နာမ။ ပဌမတရံ အာဂတဿာပိ ကောဓဝသေန ပစ္ဆာ ဂဏှန္တော ဝါ ဒုဂ္ဂတမနုဿေသု အဝမညံ ကတွာ ဂဏှန္တော ဝါ ‘‘ကိံ ဝေါ ဃရေ ဌပနောကာသော နတ္ထိ, တုမှာကံ သန္တကံ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆထာ’’တိ ဧဝံ သံဃဿ လာဘန္တရာယံ ကရောန္တော ဝါ ဒေါသာဂတိံ ဂစ္ဆတိ နာမ။ ယော ပန မုဋ္ဌဿတိ အသမ္ပဇာနော, အယံ မောဟာဂတိံ ဂစ္ဆတိ နာမ။ ပစ္ဆာ အာဂတာနမ္ပိ ဣဿရာနမ္ပိ ဘယေန ပဌမတရံ ပဋိဂ္ဂဏှန္တော ဝါ ‘‘စီဝရပဋိဂ္ဂါဟကဋ္ဌာနံ နာမေတံ ဘာရိယ’’န္တိ သန္တသန္တော ဝါ ဘယာဂတိံ ဂစ္ဆတိ နာမ။ ‘‘မယာ ဣဒဉ္စိဒဉ္စ ဂဟိတံ, ဣဒဉ္စိံဒဉ္စ န ဂဟိတ’’န္တိ ဧဝံ ဇာနန္တော ဂဟိတာဂဟိတံ ဇာနာတိ နာမ။ တသ္မာ ယော န ဆန္ဒာဂတိအာဒိဝသေန ဂစ္ဆတိ, ဉာတကအညာတကအဍ္ဎဒုဂ္ဂတေသု ဝိသေသံ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၄၀၃။) [သျ]အကတွာ အာဂတပအပါဋိယာ ဂဏှာတိ, သီလာစာရပဋိပတ္တိယုတ္တော ဟောတိ, သတိမာ မေဓာဝီ ဗဟုဿုတော, သက္ကောတိ ဒါယကာနံ ဝိဿဋ္ဌဝါစာယ ပရိမဏ္ဍလေဟိ ပဒဗျဉ္ဇနေဟိ အနုမောဒနံ ကရောန္တော ပသာဒံ ဇနေတုံ, ဧဝရူပေါ သမ္မန္နိတဗ္ဗော။
ဧဝဉ္စ ပန ဘိက္ခဝေ သမ္မန္နိတဗ္ဗောတိ ဧတ္ထ ပန ဧတာယ ယထာဝုတ္တာယ ကမ္မဝါစာယပိ အပလောကနေနာပိ အန္တောဝိဟာရေ သဗ္ဗသံဃမဇ္ဈေပိ ခဏ္ဍသီမာယပိ သမ္မန္နိတုံ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ ဧဝံ သမ္မတေန စ ဝိဟာရပစ္စန္တေ ဝါ ပဓာနဃရေ ဝါ န အစ္ဆိတဗ္ဗံ။ ယတ္ထ ပန အာဂတာဂတာ မနုဿာ သုခံ ပဿန္တိ, တာဒိသေ ဓုရဝိဟာရဋ္ဌာနေ ဗီဇနိံ ပဿေ ဌပေတွာ သုနိဝတ္ထေန သုပါရုတေန နိသီဒိတဗ္ဗန္တိ။
တတ္ထေဝ ဥဇ္ဈိတွာတိ ‘‘ပဋိဂ္ဂဟဏမေဝ အမှာကံ ဘာရော’’တိ ဝတွာ ဂဟိတဋ္ဌာနေယေဝ ဆဍ္ဍေတွာ ဂစ္ဆန္တိ။ စီဝရနိဒဟကန္တိ စီဝရပဋိသာမကံ။ ယော န ဆန္ဒာဂတိံ ဂစ္ဆေယျာတိအာဒီသု စေတ္ထ ဣတော ပရဉ္စ သဗ္ဗတ္ထ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သမ္မုတိဝိနိစ္ဆယောပိ ကထိတာနုသာရေနေဝ ဇာနိတဗ္ဗော။
ဘဏ္ဍာဂါရသမ္မုတိအာဒိကထာ
֍ ဋီ ၃၄၃။ ဝိဟာရံ ဝါတိအာဒီသု ယော အာရာမမဇ္ဈေ အာရာမိကသာမဏေရာဒီဟိ အဝိဝိတ္တော သဗ္ဗေသံ သမောသရဏဋ္ဌာနေ ဝိဟာရော ဝါ အဍ္ဎယောဂေါ ဝါ ဟောတိ, သော သမ္မန္နိတဗ္ဗော။ ပစ္စန္တသေနာသနံ ပန န သမ္မန္နိတဗ္ဗံ။ ဣဒံ ပန ဘဏ္ဍာဂါရံ ခဏ္ဍသီမံ ဂန္တွာ ခဏ္ဍသီမာယ နိသိန္နေဟိ သမ္မန္နိတုံ န ဝဋ္ဋတိ, ဝိဟာရမဇ္ဈေယေဝ သမ္မန္နိတဗ္ဗံ။
ဂုတ္တာဂုတ္တဉ္စ ဇာနေယျာတိ ဧတ္ထ ယဿ တာဝ ဆဒနာဒီသု ကောစိ ဒေါသော နတ္ထိ, တံ ဂုတ္တံ။ ယဿ ပန ဆဒနတိဏံ ဝါ ဆဒနိဋ္ဌကာ ဝါ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ပတိတာ, ယေန ဩဝဿတိ ဝါ, မူသိကာဒီနံ ဝါ ပဝေသော ဟောတိ, ဘိတ္တိအာဒီသု ဝါ ကတ္ထစိ ဆိဒ္ဒံ ဟောတိ, ဥပစိကာ ဝါ ဥဋ္ဌဟန္တိ, တံ သဗ္ဗံ အဂုတ္တံ နာမ။ တံ သလ္လက္ခေတွာ ပဋိသင်္ခရိတဗ္ဗံ။ သီတသမယေ ဒွါရဉ္စ ဝါတပါနဉ္စ သုပိဟိတံ ကာတဗ္ဗံ, သီတေန ဟိ စီဝရာနိ ကဏ္ဏကိတာနိ ဟောန္တိ။ ဥဏှသမယေ အန္တရန္တရာ ဝါတပ္ပဝေသနတ္ထံ ဝိဝရိတဗ္ဗံ။ ဧဝံ ကရောန္တော ဟိ ဂုတ္တာဂုတ္တံ ဇာနာတိ နာမ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၄၀၄။) [သျ]ဣမေဟိ ပန စီဝရပဋိဂ္ဂါဟကာဒီဟိ တီဟိပိ အတ္တနော ဝတ္တံ ဇာနိတဗ္ဗံ။ တတ္ထ စီဝရပဋိဂ္ဂါဟကေန တာဝ ယံ ယံ မနုဿာ ‘‘ကာလစီဝရ’’န္တိ ဝါ ‘‘အကာလစီဝရ’’န္တိ ဝါ ‘‘အစ္စေကစီဝရ’’န္တိ ဝါ ‘‘ဝဿိကသာဋိက’’န္တိ ဝါ ‘‘နိသီဒန’’န္တိ ဝါ ‘‘ပစ္စတ္ထရဏ’’န္တိ ဝါ ‘‘မုခပုဉ္ဆနစောဠ’’န္တိ ဝါ ဒေန္တိ, တံ သဗ္ဗံ ဧကရာသိံ ကတွာ မိဿေတွာ န ဂဏှိတဗ္ဗံ, ဝိသုံ ဝိသုံ ကတွာဝ ဂဏှိတွာ စီဝရနိဒဟကဿ တထေဝ အာစိက္ခိတွာ ဒါတဗ္ဗံ။ စီဝရနိဒဟကေနာပိ ဘဏ္ဍာဂါရိကဿ ဒဒမာနေန ဣဒံ ကာလစီဝရံ…ပေ… ဣဒံ မုခပုဉ္ဆနစောဠန္တိ အာစိက္ခိတွာဝ ဒါတဗ္ဗံ။ ဘဏ္ဍာဂါရိကေနာပိ တထေဝ ဝိသုံ ဝိသုံ ဝိယ သညာဏံ ကတွာ ဌပေတဗ္ဗံ။ တတော သံဃေန ‘‘ကာလစီဝရံ အာဟရာ’’တိ ဝုတ္တေ ကာလစီဝရမေဝ ဒါတဗ္ဗံ…ပေ… မုခပုဉ္ဆနစောဠကံ အာဟရာတိ ဝုတ္တေ တဒေဝ ဒါတဗ္ဗံ။
ဣတိ ဘဂဝတာ စီဝရပဋိဂ္ဂါဟကော အနုညာတော, စီဝရနိဒဟကော အနုညာတော, ဘဏ္ဍာဂါရံ အနုညာတံ, ဘဏ္ဍာဂါရိကော အနုညာတော, န ဗာဟုလိကတာယ န အသန္တုဋ္ဌိယာ၊ အပိစ ခေါ သံဃဿာနုဂ္ဂဟာယ။ သစေ ဟိ အာဟဋာဟဋံ ဂဟေတွာ ဘိက္ခူ ဘာဇေယျုံ, နေဝ အာဟဋံ န အနာဟဋံ န ဒိန္နံ နာဒိန္နံ န လဒ္ဓံ နာလဒ္ဓံ ဇာနေယျုံ, အာဟဋာဟဋံ ထေရာသနေ ဝါ ဒဒေယျုံ, ခဏ္ဍာခဏ္ဍံ ဝါ ဆိန္ဒိတွာ ဂဏှေယျုံ၊ ဧဝံ သတိ အယုတ္တပရိဘောဂေါ စ ဟောတိ, န စ သဗ္ဗေသံ သင်္ဂဟော ကတော ဟောတိ။ ဘဏ္ဍာဂါရေ ပန စီဝရံ ဌပေတွာ ဥဿန္နကာလေ ဧကေကဿ ဘိက္ခုနော တိစီဝရံ ဝါ ဒွေ ဒွေ ဝါ ဧကေကံ ဝါ စီဝရံ ဒဿန္တိ, လဒ္ဓါလဒ္ဓံ ဇာနိဿန္တိ, အလဒ္ဓဘာဝံ ဉတွာ သင်္ဂဟံ ကာတုံ မညိဿန္တီတိ။
န ဘိက္ခဝေ ဘဏ္ဍာဂါရိကော ဝုဋ္ဌာပေတဗ္ဗောတိ ဧတ္ထ အညေပိ အဝုဋ္ဌာပနီယာ ဇာနိတဗ္ဗာ။ စတ္တာရော ဟိ န ဝုဋ္ဌာပေတဗ္ဗာ – ဝုဍ္ဎတရော, ဘဏ္ဍာဂါရိကော, ဂိလာနော, သံဃတော လဒ္ဓသေနာသနောတိ။ တတ္ထ ဝုဍ္ဎတရော အတ္တနော ဝုဍ္ဎတာယ နဝကတရေန န ဝုဋ္ဌာပေတဗ္ဗော, ဘဏ္ဍာဂါရိကော သံဃေန သမ္မန္နိတွာ ဘဏ္ဍာဂါရဿ ဒိန္နတာယ, ဂိလာနော အတ္တနော ဂိလာနတာယ, သံဃော ပန ဗဟုဿုတဿ ဥဒ္ဒေသပရိပုစ္ဆာဒီဟိ ဗဟုပကာရဿ ဘာရနိတ္ထာရကဿ ဖာသုကံ အာဝါသံ အနုဋ္ဌာပနီယံ ကတွာ ဒေတိ, တသ္မာ သော ဥပကာရတာယ စ သံဃတော လဒ္ဓတာယ စ န ဝုဋ္ဌာပေတဗ္ဗောတိ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၄၀၅။) [သျ]ဥဿန္နံ ဟောတီတိ ဗဟု ရာသိကတံ ဟောတိ, ဘဏ္ဍာဂါရံ န ဂဏှာတိ။ သမ္မုခီဘူတေနာတိ အန္တောဥပစာရသီမာယံ ဌိတေန။ ဘာဇေတုန္တိ ကာလံ ဃောသေတွာ ပဋိပါဋိယာ ဘာဇေတုံ။ ကောလာဟလံ အကာသီတိ ‘‘အမှာကံ အာစရိယဿ ဒေထ, ဥပဇ္ဈာယဿ ဒေထာ’’တိ ဧဝံ မဟာသဒ္ဒံ အကာသိ။ စီဝရဘာဇနကင်္ဂေသု သဘာဂါနံ ဘိက္ခူနံ အပါပုဏန္တမ္ပိ မဟဂ္ဃံ စီဝရံ ဒေန္တော ဆန္ဒာဂတိံ ဂစ္ဆတိ နာမ။ အညေသံ ဝုဍ္ဎတရာနံ ပါပုဏန္တမ္ပိ မဟဂ္ဃံ စီဝရံ အဒတွာ အပ္ပဂ္ဃံ ဒေန္တော ဒေါသာဂတိံ ဂစ္ဆတိ နာမ။ မောဟမူဠှော စီဝရဒါနဝတ္တံ အဇာနန္တော မောဟာဂတိံ ဂစ္ဆတိ နာမ။ မုခရာနံ နဝကာနမ္ပိ ဘယေန အပါပုဏန္တမေဝ မဟဂ္ဃံ စီဝရံ ဒေန္တော ဘယာဂတိံ ဂစ္ဆတိ နာမ။ ယော ဧဝံ န ဂစ္ဆတိ, သဗ္ဗေသံ တုလာဘူတော ပမာဏဘူတော မဇ္ဈတ္တော ဟောတိ, သော သမ္မန္နိတဗ္ဗော။ ဘာဇိတာဘာဇိတန္တိ ‘‘ဧတ္တကာနိ ဝတ္ထာနိ ဘာဇိတာနိ, ဧတ္တကာနိ အဘာဇိတာနီ’’တိ ဇာနန္တော ‘‘ဘာဇိတာဘာဇိတဉ္စ ဇာနေယျာ’’တိ ဝုစ္စတိ။
ဥစ္စိနိတွာတိ ‘‘ဣဒံ ထူလံ, ဣဒံ သဏှံ, ဣဒံ ဃနံ, ဣဒံ တနုကံ, ဣဒံ ပရိဘုတ္တံ, ဣဒံ အပရိဘုတ္တံ, ဣဒံ ဒီဃတော ဧတ္တကံ ပုထုလတော ဧတ္တက’’န္တိ ဧဝံ ဝတ္ထာနိ ဝိစိနိတွာ။ တုလယိတွာတိ ‘‘ဣဒံ ဧတ္တကံ အဂ္ဃတိ, ဣဒံ ဧတ္တက’’န္တိ ဧဝံ အဂ္ဃပရိစ္ဆေဒံ ကတွာ။ ဝဏ္ဏာဝဏ္ဏံ ကတွာတိ သစေ သဗ္ဗေသံ ဧကေကမေဝ ဒသဂ္ဃနကံ ပါပုဏာတိ, ဣစ္စေတံ ကုသလံ၊ နော စေ ပါပုဏာတိ, ယံ နဝ ဝါ အဋ္ဌ ဝါ အဂ္ဃတိ, တံ အညေန ဧကအဂ္ဃနကေန စ ဒွိအဂ္ဃနကေန စ သဒ္ဓိံ ဗန္ဓိတွာ ဧတေန ဥပါယေန သမေ ပဋိဝီသေ ဌပေတွာတိ အတ္ထော။ ဘိက္ခူ ဂဏေတွာ ဝဂ္ဂံ ဗန္ဓိတွာတိ သစေ ဧကေကဿ ဒိယမာနေ ဒိဝသော နပ္ပဟောတိ, ဒသ ဒသ ဘိက္ခူ ဂဏေတွာ ဒသ ဒသ စီဝရပဋိဝီသေ ဧကဝဂ္ဂံ ဗန္ဓိတွာ ဧကံ ဘဏ္ဍိကံ ကတွာ ဧဝံ စီဝရပဋိဝီသံ ဌပေတုံ အနုဇာနာမီတိ အတ္ထော။ ဧဝံ ဌပိတေသု စီဝရပဋိဝီသေသု ကုသော ပါတေတဗ္ဗော။ တေဟိပိ ဘိက္ခူဟိ ပုန ကုသပါတံ ကတွာ ဘာဇေတဗ္ဗံ။
သာမဏေရာနံ ဥပဍ္ဎပဋိဝီသန္တိ ဧတ္ထ ယေ သာမဏေရာ အတ္တိဿရာ ဘိက္ခုသံဃဿ ကတ္တဗ္ဗကမ္မံ န ကရောန္တိ, ဥဒ္ဒေသပရိပုစ္ဆာသု ယုတ္တာ အာစရိယုပဇ္ဈာယာနံယေဝ ဝတ္တပဋိပတ္တိံ ကရောန္တိ, အညေသံ န ကရောန္တိ, ဧတေသံယေဝ ဥပဍ္ဎဘာဂေါ ဒါတဗ္ဗော။ ယေ ပန ပုရေဘတ္တဉ္စ ပစ္ဆာဘတ္တဉ္စ ဘိက္ခုသံဃဿေဝ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စံ ကရောန္တိ, တေသံ သမကော ဒါတဗ္ဗော။ ဣဒဉ္စ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၄၀၆။) [သျ]ပိဋ္ဌိသမယေ ဥပ္ပန္နေန ဘဏ္ဍာဂါရေ ဌပိတေန အကာလစီဝရေနေဝ ကထိတံ။ ကာလစီဝရံ ပန သမကမေဝ ဒါတဗ္ဗံ။ တတြုပ္ပါဒဝဿာဝါသိကံ သမ္မုဉ္ဇနီဗန္ဓနာဒိ သံဃဿ ဖာတိကမ္မံ ကတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဧတဉှေတ္ထ သဗ္ဗေသံ ဝတ္တံ။ ဘဏ္ဍာဂါရိကစီဝရေပိ သစေ သာမဏေရာ အာဂန္တွာ ‘‘ဘန္တေ မယံ ယာဂုံ ပစာမ, ဘတ္တံ ပစာမ, ခဇ္ဇကံ ပစာမ, အပ္ပဟရိတကံ ကရောမ, ဒန္တကဋ္ဌံ အာဟရာမ, ရင်္ဂဆလ္လိံ ကပ္ပိယံ ကတွာ ဒေမ, ကိံ အမှေဟိ န ကတံ နာမာ’’တိ ဥက္ကုဋ္ဌိံ ကရောန္တိ, သမဘာဂေါဝ ဒါတဗ္ဗော။ ဧတံ ယေ စ ဝိရဇ္ဈိတွာ ကရောန္တိ, ယေသဉ္စ ကရဏဘာဝေါ န ပညာယတိ, တေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ကုရုန္ဒိယံ ပန ‘‘သစေ သာမဏေရာ ‘ကသ္မာ မယံ ဘန္တေ သံဃကမ္မံ န ကရောမ, ကရိဿာမာ’တိ ယာစန္တိ, သမပဋိဝီသော ဒါတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တံ။
ဥတ္တရိတုကာမောတိ နဒိံ ဝါ ကန္တာရံ ဝါ ဥတ္တရိတုကာမော၊ သတ္ထံ လဘိတွာ ဒိသာ ပက္ကမိတုကာမောတိ အတ္ထော။ သကံ ဘာဂံ ဒါတုန္တိ ဣဒံ ဘဏ္ဍာဂါရတော စီဝရာနိ နီဟရိတွာ ပုဉ္ဇေ ကတေ ဃဏ္ဋိယာ ပဟဋာယ ဘိက္ခုသံဃေ သန္နိပတိတေ သတ္ထံ လဘိတွာ ဂန္တုကာမော ‘‘သတ္ထတော မာ ပရိဟာယီ’’တိ ဧတမတ္ထံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တသ္မာ အနီဟတေသု ဝါ စီဝရေသု အပ္ပဟဋာယ ဝါ ဃဏ္ဋိယာ အသန္နိပတိတေ ဝါ သံဃေ ဒါတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ စီဝရေသု ပန နီဟတေသု ဃဏ္ဋိံ ပဟရိတွာ ဘိက္ခုသံဃေ သန္နိပတိတေ စီဝရဘာဇကေန ‘‘ဣမဿ ဘိက္ခုနော ကောဋ္ဌာသေန ဧတ္တကေန ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ တက္ကေတွာ နယဂ္ဂါဟေန စီဝရံ ဒါတဗ္ဗံ။ တုလာယ တုလိတမိဝ ဟိ သမသမံ ဒါတုံ န သက္ကာ, တသ္မာ ဦနံ ဝါ ဟောတု အဓိကံ ဝါ, ဧဝံ တက္ကေန နယေန ဒိန္နံ သုဒိန္နံ။ နေဝ ဦနကံ ပုန ဒါတဗ္ဗံ, နာတိရိတ္တံ ပဋိဂ္ဂဏှိတဗ္ဗန္တိ။
အတိရေကဘာဂေနာတိ ဒသ ဘိက္ခူ ဟောန္တိ, သာဋကာပိ ဒသေဝ, တေသု ဧကော ဒွါဒသ အဂ္ဃတိ, သေသာ ဒသဂ္ဃနကာ။ သဗ္ဗေသု ဒသဂ္ဃနကဝသေန ကုသေ ပါတိတေ ယဿ ဘိက္ခုနော ဒွါဒသဂ္ဃနကော ကုသော ပါတိတော, သော ‘‘ဧတ္တကေန မမ စီဝရံ ပဟောတီ’’တိ တေန အတိရေကဘာဂေန ဂန္တုကာမော ဟောတိ။ ဘိက္ခူ ‘‘အတိရေကံ အာဝုသော သံဃဿ သန္တက’’န္တိ ဝဒန္တိ, တံ သုတွာ ဘဂဝါ ‘‘သံဃိကေ စ ဂဏသန္တကေ စ အပ္ပကံ နာမ နတ္ထိ, သဗ္ဗတ္ထ သံယမော ကာတဗ္ဗော, ဂဏှန္တေနာပိ ကုက္ကုစ္စာယိတဗ္ဗ’’န္တိ ဒဿေတုံ ‘‘အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ အနုက္ခေပေ ဒိန္နေ’’တိ အာဟ။ တတ္ထ အနုက္ခေပေါ နာမ ယံကိဉ္စိ အနုက္ခိပိတဗ္ဗံ အနုပ္ပဒါတဗ္ဗံ ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ၊
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၄၀၇။) [သျ]ယတ္တကံ တဿ ပဋိဝီသေ အဓိကံ, တတ္တကေ အဂ္ဃနကေ ယသ္မိံ ကိသ္မိဉ္စိ ကပ္ပိယဘဏ္ဍေ ဒိန္နေတိ အတ္ထော။
ဝိကလကေ တောသေတွာတိ ဧတ္ထ စီဝရဝိကလကံ ပုဂ္ဂလဝိကလကန္တိ ဒွေ ဝိကလကာ။ စီဝရဝိကလကံ နာမ သဗ္ဗေသံ ပဉ္စ ပဉ္စ ဝတ္ထာနိ ပတ္တာနိ, သေသာနိပိ အတ္ထိ, ဧကေကံ ပန န ပါပုဏာတိ, ဆိန္ဒိတွာ ဒါတဗ္ဗာနိ။ ဆိန္ဒန္တေဟိ စ အဍ္ဎမဏ္ဍလာဒီနံ ဝါ ဥပါဟနတ္ထဝိကာဒီနံ ဝါ ပဟောနကာနိ ခဏ္ဍာနိ ကတွာ ဒါတဗ္ဗာနိ, ဟေဋ္ဌိမပရိစ္ဆေဒေန စတုရင်္ဂုလဝိတ္ထာရမ္ပိ အနုဝါတပ္ပဟောနကာယာမံ ခဏ္ဍံ ကတွာ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ, အပရိဘောဂံ ပန န ကာတဗ္ဗန္တိ ဧဝမေတ္ထ စီဝရဿ အပ္ပဟောနကဘာဝေါ စီဝရဝိကလကံ။ ဆိန္ဒိတွာ ဒိန္နေ ပန တံ တောသိတံ ဟောတိ, အထ ကုသပါတော ကာတဗ္ဗော။ သစေပိ ဧကဿ ဘိက္ခုနော ကောဋ္ဌာသေ ဧကံ ဝါ ဒွေ ဝါ ဝတ္ထာနိ နပ္ပဟောန္တိ, တတ္ထ အညံ သာမဏကံ ပရိက္ခာရံ ဌပေတွာ ယော တေန တုဿတိ, တဿ တံ ဘာဂံ ဒတွာ ပစ္ဆာ ကုသပါတော ကာတဗ္ဗော။ ဣဒမ္ပိ စီဝရဝိကလကန္တိ အန္ဓကဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ။
ပုဂ္ဂလဝိကလကံ နာမ ဒသ ဒသ ဘိက္ခူ ဂဏေတွာ ဝဂ္ဂံ ကရောန္တာနံ ဧကော ဝဂ္ဂေါ န ပူရတိ, အဋ္ဌ ဝါ နဝ ဝါ ဟောန္တိ, တေသံ အဋ္ဌ ဝါ နဝ ဝါ ကောဋ္ဌာသာ ‘‘တုမှေ ဣမေ ဂဟေတွာ ဝိသုံ ဘာဇေထာ’’တိ ဒါတဗ္ဗာ။ ဧဝမယံ ပုဂ္ဂလာနံ အပ္ပဟောနကဘာဝေါ ပုဂ္ဂလဝိကလကံ။ ဝိသုံ ဒိန္နေ ပန တံ တောသိတံ ဟောတိ, ဧဝံ တောသေတွာ ကုသပါတော ကာတဗ္ဗောတိ။ အထ ဝါ ဝိကလကေ တောသေတွာတိ ယော စီဝရဝိဘာဂေါ ဦနကော, တံ အညေန ပရိက္ခာရေန သမံ ကတွာ ကုသပါတော ကာတဗ္ဗော။
စီဝရရဇနကထာ
֍ ဋီ ၃၄၄။ ဆကဏေနာတိ ဂေါမယေန။ ပဏ္ဍုမတ္တိကာယာတိ တမ္ဗမတ္တိကာယ။ မူလရဇနာဒီသု ဟလိဒ္ဒိံ ဌပေတွာ သဗ္ဗံ မူလရဇနံ ဝဋ္ဋတိ။ မဉ္ဇိဋ္ဌိဉ္စ တုင်္ဂဟာရဉ္စ ဌပေတွာ သဗ္ဗံ ခန္ဓရဇနံ ဝဋ္ဋတိ။ တုင်္ဂဟာရော နာမ ဧကော သကဏ္ဋကရုက္ခော, တဿ ဟရိတာလဝဏ္ဏံ ခန္ဓရဇနံ ဟောတိ။ လောဒ္ဒဉ္စ ကဏ္ဍုလဉ္စ ဌပေတွာ သဗ္ဗံ တစရဇနံ ဝဋ္ဋတိ။ အလ္လိပတ္တံ နီလိပတ္တဉ္စ ဌပေတွာ သဗ္ဗံ ပတ္တရဇနံ ဝဋ္ဋတိ။ ဂိဟိပရိဘုတ္တံ ပန အလ္လိပတ္တေန ဧကဝါရံ ရဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ကိံသုကပုပ္ဖဉ္စ ကုသုမ္ဘပုပ္ဖဉ္စ ဌပေတွာ သဗ္ဗံ ပုပ္ဖရဇနံ ဝဋ္ဋတိ။ ဖလရဇနေ ပန န ကိဉ္စိ န ဝဋ္ဋတိ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၄၀၈။) [သျ]သီတုဒကာတိ အပက္ကရဇနံ ဝုစ္စတိ။ ဥတ္တရာဠုမ္ပန္တိ ဝဋ္ဋာဓာရကံ, ရဇနကုမ္ဘိယာ မဇ္ဈေ ဌပေတွာ တံ အာဓာရကံ ပရိက္ခိပိတွာ ရဇနံ ပက္ခိပိတုံ အနုဇာနာမီတိ အတ္ထော။ ဧဝဉှိ ကတေ ရဇနံ န ဥတ္တရတိ။ ဥဒကေ ဝါ နခပိဋ္ဌိကာယ ဝါတိ သစေ ပရိပက္ကံ ဟောတိ, ဥဒကပါတိယာ ဒိန္နော ထေဝေါ သဟသာ န ဝိသရတိ, နခပိဋ္ဌိယမ္ပိ အဝိသရန္တော တိဋ္ဌတိ။ ရဇနုဠုင်္ကန္တိ ရဇနဥဠုင်္ကံ။ ဒဏ္ဍကထာလကန္တိ တမေဝ သဒဏ္ဍကံ။ ရဇနကောလမ္ဗန္တိ ရဇနကုဏ္ဍံ။ ဩမဒ္ဒန္တီတိ သမ္မဒ္ဒန္တိ။ န စ အစ္ဆိန္နေ ထေဝေ ပက္ကမိတုန္တိ ယာဝ ရဇနဗိန္ဒု ဂဠိတံ န ဆိဇ္ဇတိ, တာဝ န အညတြ ဂန္တဗ္ဗံ။ ပတ္ထိန္နန္တိ အတိရဇိတတ္တာ ထဒ္ဓံ။ ဥဒကေ ဩသာရေတုန္တိ ဥဒကေ ပက္ခိပိတွာ ဌပေတုံ။ ရဇနေ ပန နိက္ခန္တေ တံ ဥဒကံ ဆဍ္ဍေတွာ စီဝရံ မဒ္ဒိတဗ္ဗံ။ ဒန္တကာသာဝါနီတိ ဧကံ ဝါ ဒွေ ဝါ ဝါရေ ရဇိတွာ ဒန္တဝဏ္ဏာနိ ဓာရေန္တိ။
ဆိန္နကစီဝရာနုဇာနနကထာ
֍ ဋီ ၃၄၅။ အစ္ဆိဗဒ္ဓန္တိ စတုရဿကေဒါရကဗဒ္ဓံ။ ပါဠိဗဒ္ဓန္တိ အာယာမတော စ ဝိတ္ထာရတော စ ဒီဃမရိယာဒဗဒ္ဓံ။ မရိယာဒဗဒ္ဓန္တိ အန္တရန္တရာ ရဿမရိယာဒဗဒ္ဓံ။ သိင်္ဃာဋကဗဒ္ဓန္တိ မရိယာဒါယ မရိယာဒံ ဝိနိဝိဇ္ဈိတွာ ဂတဋ္ဌာနေ သိင်္ဃာဋကဗဒ္ဓံ၊ စတုက္ကသဏ္ဌာနန္တိ အတ္ထော။ သံဝိဒဟိတုန္တိ ကာတုံ။ ဥဿဟသိ တွံ အာနန္ဒာတိ သက္ကောသိ တွံ အာနန္ဒ။ ဥဿဟာမိ ဘဂဝါတိ တုမှေဟိ ဒိန္နနယေန သက္ကောမီတိ ဒဿေတိ။ ယတြ ဟိ နာမာတိ ယော နာမ။ ကုသိမ္ပိ နာမာတိအာဒီသု ကုသီတိ အာယာမတော စ ဝိတ္ထာရတော စ အနုဝါတာဒီနံ ဒီဃပတ္တာနမေတံ အဓိဝစနံ။ အဍ္ဎကုသီတိ အန္တရန္တရာ ရဿပတ္တာနံ နာမံ။ မဏ္ဍလန္တိ ပဉ္စခဏ္ဍိကစီဝရဿ ဧကေကသ္မိံ ခဏ္ဍေ မဟာမဏ္ဍလံ။ အဍ္ဎမဏ္ဍလန္တိ ခုဒ္ဒကမဏ္ဍလံ။ ဝိဝဋ္ဋန္တိ မဏ္ဍလဉ္စ အဍ္ဎမဏ္ဍလဉ္စ ဧကတော ကတွာ သိဗ္ဗိတံ မဇ္ဈိမခဏ္ဍံ။
အနုဝိဝဋ္ဋန္တိ တဿ ဥဘောသု ပဿေသု ဒွေ ခဏ္ဍာနိ။ ဂီဝေယျကန္တိ ဂီဝါဝေဌနဋ္ဌာနေ ဒဠှီကရဏတ္ထံ အညံ သုတ္တသံသိဗ္ဗိတံ အာဂန္တုကပတ္တံ။ ဇင်္ဃေယျကန္တိ ဇင်္ဃပါပုဏနဋ္ဌာနေ တထေဝ သံသိဗ္ဗိတံ ပတ္တံ။ ဂီဝဋ္ဌာနေ စ ဇင်္ဃဋ္ဌာနေ စ ပတ္တာနမေဝေတံ နာမန္တိပိ ဝဒန္တိ။ ဗာဟန္တန္တိ အနုဝိဝဋ္ဋာနံ ဗဟိ ဧကေကံ ခဏ္ဍံ။ ဣတိ ပဉ္စခဏ္ဍိကစီဝရေနေတံ ဝိစာရိတန္တိ။ အထ ဝါ အနုဝိဝဋ္ဋန္တိ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၄၀၉။) [သျ]ဝိဝဋ္ဋဿ ဧကပဿတော ဒွိန္နံ ဧကပဿတော ဒွိန္နန္တိ စတုန္နမ္ပိ ခဏ္ဍာနမေတံ နာမံ။ ဗာဟန္တန္တိ သုပ္ပမာဏံ စီဝရံ ပါရုပန္တေန သံဟရိတွာ ဗာဟာယ ဥပရိ ဌပိတာ ဥဘော အန္တာ ဗဟိမုခါ တိဋ္ဌန္တိ, တေသံ ဧတံ နာမံ။ အယမေဝ ဟိ နယော မဟာအဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တောတိ။
တိစီဝရာနုဇာနနကထာ
֍ ဋီ ၃၄၆။ စီဝရေဟိ ဥဗ္ဘဏ္ဍိကေတိ စီဝရေဟိ ဥဗ္ဘဏ္ဍေ ကတေ၊ ယထာ ဥက္ခိတ္တဘဏ္ဍာ ဟောန္တိ ဧဝံ ကတေ၊ ဥက္ခိတ္တဘဏ္ဍိကဘာဝံ အာပါဒိတေတိ အတ္ထော။ စီဝရဘိသိန္တိ ဧတ္ထ ဘိသီတိ ဒွေ တီဏိ ဧကတော ကတွာ ဘိသိသင်္ခေပေန သံဟရိတစီဝရာနိ ဝုတ္တာနိ။ တေ ကိရ ဘိက္ခူ ‘‘ဒက္ခိဏာဂိရိတော ဘဂဝါ လဟုံ ပဋိနိဝတ္တိဿတီ’’တိ တတ္ထ ဂစ္ဆန္တာ ဇီဝကဝတ္ထုသ္မိံ လဒ္ဓစီဝရာနိ ဌပေတွာ အဂမံသု။ ဣဒါနိ ပန စိရေန အာဂမိဿတီတိ မညမာနာ အာဒါယ ပက္ကမိံသု။ အန္တရဋ္ဌကာသူတိ မာဃဿ စ ဖဂ္ဂုဏဿ စ အန္တရာ အဋ္ဌသု။ န ဘဂဝန္တံ သီတံ အဟောသီတိ ဘဂဝတော သီတံ နာဟောသိ။ ဧတဒဟောသိ ယေပိ ခေါ တေ ကုလပုတ္တာတိ န ဘဂဝါ အဇ္ဈောကာသေ အနိသီဒိတွာ ဧတမတ္ထံ န ဇာနာတိ, မဟာဇနသညာပနတ္ထံ ပန ဧဝမကာသိ။ သီတာလုကာတိ သီတပကတိကာ၊ ယေ ပကတိယာဝ သီတေန ကိလမန္တိ။ ဒိဂုဏံ သံဃာဋိန္တိ ဒုပဋ္ဋံ သံဃာဋိံ။ ဧကစ္စိယန္တိ ဧကပဋ္ဋံ။ ဣတိ ‘‘ဘဂဝါ အတ္တနာ စတူဟိ စီဝရေဟိ ယာပေတိ, အမှာကံ ပန တိစီဝရံ အနုဇာနာတီ’’တိ ဝစနဿ ဩကာသံ ဥပစ္ဆိန္ဒိတုံ ဒိဂုဏံ သံဃာဋိံ အနုဇာနာတိ, ဧကစ္စိကေ ဣတရေ။ ဧဝဉှိ နေသံ စတ္တာရိ ဘဝိဿန္တီတိ။
အတိရေကစီဝရာဒိကထာ
֍ ဋီ ၃၄၈။ အဂ္ဂဠံ အစ္ဆုပေယျန္တိ ဆိဒ္ဒဋ္ဌာနေ ပိလောတိကခဏ္ဍံ လဂ္ဂါပေယျံ။ အဟတကပ္ပါနန္တိ ဧကဝါရံ ဓောတာနံ။ ဥတုဒ္ဓဋာနန္တိ ဥတုတော ဒီဃကာလတော ဥဒ္ဓဋာနံ ဟတဝတ္ထကာနံ, ပိလောတိကာနန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပါပဏိကေတိ အန္တရာပဏတော ပတိတပိလောတိကစီဝရေ။ ဥဿာဟော ကရဏီယောတိ ပရိယေသနာ ကာတဗ္ဗာ။ ပရိစ္ဆေဒေါ ပနေတ္ထ နတ္ထိ, ပဋ္ဋသတမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ သဗ္ဗမိဒံ သာဒိယန္တဿ ဘိက္ခုနော ဝသေန ဝုတ္တံ။ အဂ္ဂဠံ တုန္နန္တိ ဧတ္ထ ဥဒ္ဓရိတွာ အလ္လီယာပနခဏ္ဍံ အဂ္ဂဠံ, သုတ္တေန သံသိဗ္ဗိတံ တုန္နံ၊ ဝဋ္ဋေတွာ ကရဏံ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၄၁၀။) [သျ]ဩဝဋ္ဋိကံ ။ ကဏ္ဍုသကံ ဝုစ္စတိ မုဒ္ဒိကာ။ ဒဠှီကမ္မန္တိ အနုဒ္ဓရိတွာဝ ဥပဿယံ ကတွာ အလ္လီယာပနကံ ဝတ္ထခဏ္ဍံ။
၃၄၉-၃၅၁။ ဝိသာခါဝတ္ထု ဥတ္တာနတ္ထံ။ တတော ပရံ ပုဗ္ဗေ ဝိနိစ္ဆိတမေဝ။ သောဝဂ္ဂိကန္တိ သဂ္ဂပ္ပတ္တဟေတုကံ။ တေနေဝါဟ ‘‘သောဝဂ္ဂိက’’န္တိ။ သောကံ အပနေတီတိ သောကနုဒံ။ အနာမယာတိ အရောဂါ။ သဂ္ဂမှိ ကာယမှီတိ သဂ္ဂေါပပန္နာ။
֍ ဋီ ၃၅၃။ ပုထုဇ္ဇနာ ကာမေသု ဝီတရာဂါတိ ဈာနလာဘိနော။
֍ ဋီ ၃၅၆။ သန္ဒိဋ္ဌောတိ ဒိဋ္ဌမတ္တကမိတ္တော။ သမ္ဘတ္တောတိ ဧကသမ္ဘောဂေါ ဒဠှမိတ္တော။ အာလပိတောတိ ‘‘မမ သန္တကံ ယံ ဣစ္ဆေယျာသိ, တံ ဂဏှာဟီ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တော။ ဧတေသု တီသု အညတရနာမေန သဒ္ဓိံ ဇီဝတိ, ဂဟိတေ အတ္တမနော ဟောတီတိ ဣမေဟိ ဂဟိတဝိဿာသော ရုဟတိ။
ပစ္ဆိမဝိကပ္ပနုပဂစီဝရာဒိကထာ
֍ ဋီ ၃၅၉။ ပံသုကူလကတောတိ ကတပံသုကူလော။ ဂရုကော ဟောတီတိ ဇိဏ္ဏဇိဏ္ဏဋ္ဌာနေ အဂ္ဂဠာရောပနေန ဂရုကော ဟောတိ။ သုတ္တလူခံ ကာတုန္တိ သုတ္တေနေဝ အဂ္ဂဠံ ကာတုန္တိ အတ္ထော။ ဝိကဏ္ဏော ဟောတီတိ သုတ္တံ အစ္ဆေတွာ အစ္ဆေတွာ သိဗ္ဗန္တာနံ ဧကော သံဃာဋိကောဏော ဒီဃော ဟောတိ။ ဝိကဏ္ဏံ ဥဒ္ဓရိတုန္တိ ဒီဃကောဏံ ဆိန္ဒိတုံ။ ဩကိရိယန္တီတိ ဆိန္နကောဏတော ဂဠန္တိ။ အနုဝါတံ ပရိဘဏ္ဍန္တိ အနုဝါတဉ္စေဝ ပရိဘဏ္ဍဉ္စ။ ပတ္တာ လုဇ္ဇန္တီတိ မဟန္တေသု ပတ္တမုခေသု ဒိန္နာနိ သုတ္တာနိ ဂဠန္တိ, တတော ပတ္တာ လုဇ္ဇန္တိ။ အဋ္ဌပဒကံ ကာတုန္တိ အဋ္ဌပဒကစ္ဆန္နေန ပတ္တမုခံ သိဗ္ဗိတုံ။
֍ ဋီ ၃၆၀။ အနွာဓိကမ္ပိ အာရောပေတုန္တိ အာဂန္တုကပတ္တမ္ပိ ဒါတုံ။ ဣဒံ ပန အပ္ပဟောနကေ အာရောပေတဗ္ဗံ။ သစေ ပဟောတိ, အာဂန္တုကပတ္တံ န ဝဋ္ဋတိ, ဆိန္ဒိတဗ္ဗမေဝ။
֍ ဋီ ၃၆၁။ န စ ဘိက္ခဝေ သဒ္ဓါဒေယျန္တိ ဧတ္ထ သေသဉာတီနံ ဒေန္တော ဝိနိပါတေတိယေဝ။ မာတာပိတရော ပန သစေ ရဇ္ဇေ ဌိတာ ပတ္ထယန္တိ, ဒါတဗ္ဗံ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၄၁၁။) [သျ]֍ ဋီ ၃၆၂။ ဂိလာနောတိ ဂိလာနတာယ ဂဟေတွာ ဂန္တုံ အသမတ္ထော။ ဝဿိကသင်္ကေတန္တိ ဝဿိကေ စတ္တာရော မာသေ။ နဒီပါရန္တိ နဒိယာ ပါရေ ဘတ္တံ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ ဟောတိ။ အဂ္ဂဠဂုတ္တိဝိဟာရောတိ သဗ္ဗေသွေဝ စေတေသု ဂိလာနဝဿိကသင်္ကေတနဒီပါရဂမနအတ္ထတကထိနဘာဝေသု အဂ္ဂဠဂုတ္တိယေဝ ပမာဏံ။ ဂုတ္တေ ဧဝ ဟိ ဝိဟာရေ ဧတေသု ကာရဏေသု နိက္ခိပိတွာ ဗဟိ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ, န အဂုတ္တေ။ အာရညကဿ ပန ဝိဟာရော န သုဂုတ္တော ဟောတိ, တေန ဘဏ္ဍုက္ခလိကာယ ပက္ခိပိတွာ ပါသာဏသုသိရ ရုက္ခသုသိရာဒီသု သုပ္ပဋိစ္ဆန္နေသု ဌပေတွာ ဂန္တဗ္ဗံ။
သံဃိကစီဝရုပ္ပါဒကထာ
֍ ဋီ ၃၆၃။ တုယှေဝ ဘိက္ခု တာနိ စီဝရာနီတိ အညတ္ထ ဂဟေတွာ ဟဋာနိပိ တုယှေဝ၊ န တေသံ အညော ကောစိ ဣဿရောတိ။ ဧဝဉ္စ ပန ဝတွာ အနာဂတေပိ နိက္ကုက္ကုစ္စာ ဂဏှိဿန္တီတိ ဒဿေတုံ ဣဓ ပနာတိအာဒိမာဟ။ တဿေဝ တာနိ စီဝရာနိ ယာဝ ကထိနဿ ဥဗ္ဘာရာတိ သစေ ဂဏပူရကေ ဘိက္ခူ လဘိတွာ ကထိနံ အတ္ထတံ ဟောတိ, ပဉ္စမာသေ၊ နော စေ အတ္ထတံ ဟောတိ, ဧကံ စီဝရမာသမေဝ။ ယံ ‘‘သံဃဿ ဒေမာ’’တိ ဝါ ဒေန္တိ, ‘‘သံဃံ ဥဒ္ဒိဿ ဒေမာ’’တိ ဝါ ဒေန္တိ, ‘‘ဝဿံဝုတ္ထသံဃဿ ဒေမာ’’တိ ဝါ ဒေန္တိ, ‘‘ဝဿာဝါသိကံ ဒေမာ’’တိ ဝါ ဒေန္တိ, သစေပိ မတကစီဝရံ အဝိဘဇိတွာ တံ ဝိဟာရံ ပဝိသန္တိ, တံ သဗ္ဗံ တဿေဝ ဘိက္ခုနော ဟောတိ။ ယမ္ပိ သော ဝဿာဝါသတ္ထာယ ဝဍ္ဎိံ ပယောဇေတွာ ဌပိတဥပနိက္ခေပတော ဝါ တတြုပ္ပါဒတော ဝါ ဝဿာဝါသိကံ ဂဏှာတိ, သဗ္ဗံ သုဂ္ဂဟိတမေဝ ဟောတိ။ ဣဒမေတ္ထ လက္ခဏံ, ယေန တေနာကာရေန သံဃဿ ဥပ္ပန္နံ ဝတ္ထံ အတ္ထတကထိနဿ ပဉ္စမာသေ, အနတ္ထတကထိနဿ ဧကံ စီဝရမာသံ ပါပုဏာတီတိ။ ယံ ပန ‘‘ဣဒံ ဣဓ ဝဿံဝုတ္ထသံဃဿ ဒေမာ’’တိ ဝါ ‘‘ဝဿာဝါသိကံ ဒေမာ’’တိ ဝါ ဝတွာ ဒိန္နံ, တံ အနတ္ထတကထိနဿာပိ ပဉ္စမာသေ ပါပုဏာတိ။ တတော ပရံ ပန ဥပ္ပန္နံ ဝဿာဝါသိကံ ပုစ္ဆိတဗ္ဗံ – ‘‘ကိံ အတီတဝဿေ ဣဒံ ဝဿာဝါသိကံ, ဥဒါဟု အနာဂတဝဿေ’’တိ! ကသ္မာ? ပိဋ္ဌိသမယေ ဥပ္ပန္နတ္တာ။
ဥတုကာလန္တိ ဝဿာနတော အညံ ကာလံ။ တာနိ စီဝရာနိ အာဒါယ သာဝတ္ထိံ ဂန္တွာတိ ဧတ္ထ တာနိ စီဝရာနိ ဂတဂတဋ္ဌာနေ သံဃိကာနေဝ ဟောန္တိ, ဘိက္ခူဟိ ဒိဋ္ဌမတ္တမေဝေတ္ထ ပမာဏံ။ တသ္မာ သစေ ကေစိ ပဋိပထံ အာဂစ္ဆန္တာ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၄၁၂။) [သျ]‘‘ကုဟိံ အာဝုသော ဂစ္ဆသီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ တမတ္ထံ သုတွာ ‘‘ကိံ အာဝုသော မယံ သံဃော န ဟောမာ’’တိ တတ္ထေဝ ဘာဇေတွာ ဂဏှန္တိ, သုဂ္ဂဟိတာနိ။ သစေပိ ဧသ မဂ္ဂါ ဩက္ကမိတွာ ကဉ္စိ ဝိဟာရံ ဝါ အာသနသာလံ ဝါ ပိဏ္ဍာယ စရန္တော ဧကံ ဂေဟမေဝ ဝါ ပဝိသတိ, တတြ စ နံ ဘိက္ခူ ဒိသွာ တမတ္ထံ ပုစ္ဆိတွာ ဘာဇေတွာ ဂဏှန္တိ, သုဂ္ဂဟိတာနေဝ။
အဓိဋ္ဌာတုန္တိ ဧတ္ထ အဓိဋ္ဌဟန္တေန ဝတ္တံ ဇာနိတဗ္ဗံ။ တေန ဟိ ဘိက္ခုနာ ဃဏ္ဋိံ ပဟရိတွာ ကာလံ ဃောသေတွာ ထောကံ အာဂမေတွာ သစေ ဃဏ္ဋိသညာယ ဝါ ကာလသညာယ ဝါ ဘိက္ခူ အာဂစ္ဆန္တိ, တေဟိ သဒ္ဓိံ ဘာဇေတဗ္ဗာနိ။ နော စေ အာဂစ္ဆန္တိ, ‘‘မယှိမာနိ စီဝရာနိ ပါပုဏန္တီ’’တိ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗာနိ။ ဧဝံ အဓိဋ္ဌိတေ သဗ္ဗာနိ တဿေဝ ဟောန္တိ, ဌိတိကာ ပန န တိဋ္ဌတိ။
သစေ ဧကေကံ ဥဒ္ဓရိတွာ ‘‘အယံ ပဌမဘာဂေါ မယှံ ပါပုဏာတိ, အယံ ဒုတိယဘာဂေါ’’တိ ဧဝံ ဂဏှာတိ, ဂဟိတာနိ စ သုဂ္ဂဟိတာနိ ဟောန္တိ, ဌိတိကာ စ တိဋ္ဌတိ။ ဧဝံ ပါပေတွာ ဂဏှန္တေနာပိ အဓိဋ္ဌိတမေဝ ဟောတိ။ သစေ ပန ဃဏ္ဋိံ ပဟရိတွာ ဝါ အပ္ပဟရိတွာ ဝါ ကာလမ္ပိ ဃောသေတွာ ဝါ အဃောသေတွာ ဝါ ‘‘အဟမေဝေတ္ထ မယှမေဝ ဣမာနိ စီဝရာနီ’’တိ ဂဏှာတိ, ဒုဂ္ဂဟိတာနိ ဟောန္တိ။ အထ ‘‘အညော ကောစိ ဣဓ နတ္ထိ, မယှံ ဧတာနိ ပါပုဏန္တီ’’တိ ဂဏှာတိ, သုဂ္ဂဟိတာနိ။
ပါတိတေ ကုသေတိ ဧကကောဋ္ဌာသေ ကုသဒဏ္ဍကေ ပါတိတမတ္တေ သစေပိ ဘိက္ခုသဟဿံ ဟောတိ, ဂဟိတမေဝ နာမ စီဝရံ။ နာကာမာ ဘာဂေါ ဒါတဗ္ဗော။ သစေ ပန အတ္တနော ရုစိယာ ဒါတုကာမာ ဟောန္တိ, ဒေန္တု။ အနုဘာဂေပိ ဧသေဝ နယော။
သစီဝရာနီတိ ‘‘ကာလစီဝရမ္ပိ သံဃဿ ဣတောဝ ဒဿာမ, ဝိသုံ သဇ္ဇိယမာနေ အတိစိရံ ဟောတီ’’တိ ခိပ္ပံယေဝ သစီဝရာနိ ဘတ္တာနိ အကံသု။ ထေရေ အာဂမ္မ ဥပ္ပန္နာနီတိ တုမှေသု ပသာဒေန ခိပ္ပံ ဥပ္ပန္နာနိ။
သံဃဿ ဒေမာတိ စီဝရာနိ ဒေန္တီတိ သကလမ္ပိ စီဝရကာလံ သဏိကံ သဏိကံ ဒေန္တိယေဝ။ ပုရိမေသု ပန ဒွီသု ဝတ္ထူသု ပစ္ဆိန္နဒါနတ္တာ အဒံသူတိ ဝုတ္တံ။ သမ္ဗဟုလာ ထေရာတိ ဝိနယဓရပါမောက္ခထေရာ။ ဣဒံ ပန ဝတ္ထုံ သဒ္ဓိံ ပုရိမေန ဒွေဘာတိကဝတ္ထုနာ ပရိနိဗ္ဗုတေ ဘဂဝတိ ဥပ္ပန္နံ, ဣမေ စ ထေရာ ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗာ တထာဂတံ, တသ္မာ ပုရိမေသု ဝတ္ထူသု တထာဂတေန ပညတ္တနယေနေဝ ကထေသုံ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၄၁၃။) [သျ]ဥပနန္ဒသကျပုတ္တဝတ္ထုကထာ
֍ ဋီ ၃၆၄။ ဂါမကာဝါသံ အဂမာသီတိ အပ္ပေဝ နာမ စီဝရာနိ ဘာဇေန္တာ မယှမ္ပိ သင်္ဂဟံ ကရေယျုန္တိ စီဝရဘာဇနကာလံ သလ္လက္ခေတွာဝ အဂမာသိ။ သာဒိယိဿသီတိ ဂဏှိဿသိ။ ဧတ္ထ စ ကိဉ္စာပိ တဿ ဘာဂေါ န ပါပုဏာတိ။ အထ ခေါ ‘‘နဂရဝါသိကော အယံ မုခရော ဓမ္မကထိကော’’တိ တေ ဘိက္ခူ ‘‘သာဒိယိဿသီ’’တိ အာဟံသု။ ယော သာဒိယေယျ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာတိ ဧတ္ထ ပန ကိဉ္စာပိ လဟုကာ အာပတ္တိ, အထ ခေါ ဂဟိတာနိ ဂဟိတဋ္ဌာနေ ဒါတဗ္ဗာနိ။ သစေပိ နဋ္ဌာနိ ဝါ ဇိဏ္ဏာနိ ဝါ ဟောန္တိ, တဿေဝ ဂီဝါ။ ဒေဟီတိ ဝုတ္တေ အဒေန္တော ဓုရနိက္ခေပေ ဘဏ္ဍဂ္ဃေန ကာရေတဗ္ဗော။
ဧကာဓိပ္ပါယန္တိ ဧကံ အဓိပ္ပါယံ၊ ဧကံ ပုဂ္ဂလပဋိဝီသမေဝ ဒေထာတိ အတ္ထော။ ဣဒါနိ ယထာ သော ဒါတဗ္ဗော, တံ ဒဿေတုံ တန္တိံ ဌပေန္တော ဣဓ ပနာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သစေ အမုတြ ဥပဍ္ဎံ အမုတြ ဥပဍ္ဎန္တိ ဧကေကသ္မိံ ဧကာဟမေကာဟံ ဝါ သတ္တာဟံ သတ္တာဟံ ဝါ သစေ ဝသတိ, ဧကေကသ္မိံ ဝိဟာရေ ယံ ဧကော ပုဂ္ဂလော လဘတိ, တတော တတော ဥပဍ္ဎံ ဥပဍ္ဎံ ဒါတဗ္ဗံ။ ဧဝံ ဧကာဓိပ္ပါယော ဒိန္နော ဟောတိ။ ယတ္ထ ဝါ ပန ဗဟုတရန္တိ သစေ ဧကသ္မိံ ဝိဟာရေ ဝသန္တော ဣတရသ္မိံ သတ္တာဟဝါရေန အရုဏမေဝ ဥဋ္ဌာပေတိ, ဧဝံ ပုရိမသ္မိံ ဗဟုတရံ ဝသတိ နာမ။ တသ္မာ တတော ဗဟုတရံ ဝသိတဝိဟာရတော တဿ ပဋိဝီသော ဒါတဗ္ဗော။ ဧဝမ္ပိ ဧကာဓိပ္ပါယော ဒိန္နော ဟောတိ။ ဣဒဉ္စ နာနာလာဘေဟိ နာနူပစာရေဟိ ဧကသီမဝိဟာရေဟိ ကထိတံ, နာနာသီမဝိဟာရေ ပန သေနာသနဂ္ဂါဟော ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ တသ္မာ တတ္ထ စီဝရပဋိဝီသော န ပါပုဏာတိ။ သေသံ ပန အာမိသဘေသဇ္ဇာဒိ သဗ္ဗံ သဗ္ဗတ္ထ အန္တောသီမဂတဿ ပါပုဏာတိ။
ဂိလာနဝတ္ထုကထာ
֍ ဋီ ၃၆၅။ မဉ္စကေ နိပါတေသုန္တိ ဧဝံ ဓောဝိတွာ အညံ ကာသာဝံ နိဝါသေတွာ မဉ္စကေ နိပဇ္ဇာပေသုံ၊ နိပဇ္ဇာပေတွာ စ ပနာယသ္မာ အာနန္ဒော မုတ္တကရီသကိလိဋ္ဌံ ကာသာဝံ ဓောဝိတွာ ဘူမိယံ ပရိဘဏ္ဍံ အကာသိ။ ယော ဘိက္ခဝေ မံ ဥပဋ္ဌဟေယျ, သော ဂိလာနံ ဥပဋ္ဌဟေယျာတိ ယော မံ ဩဝါဒါနုသာသနီကရဏေန ဥပဋ္ဌဟေယျ, သော ဂိလာနံ ဥပဋ္ဌဟေယျ၊ မမ ဩဝါဒကာရကေန ဂိလာနော ဥပဋ္ဌာတဗ္ဗောတိ အယမေဝေတ္ထ အတ္ထော။ ဘဂဝတော စ ဂိလာနဿ စ ဥပဋ္ဌာနံ ဧကသဒိသန္တိ ဧဝံ ပနေတ္ထ အတ္ထော န ဂဟေတဗ္ဗော။ သံဃေန ဥပဋ္ဌာတဗ္ဗောတိ ယဿေတေ ဥပဇ္ဈာဒယော တသ္မိံ ဝိဟာရေ နတ္ထိ, အာဂန္တုကော ဟောတိ ဧကစာရိကော ဘိက္ခု, သော သံဃဿ ဘာရော, တသ္မာ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၄၁၄။) [သျ]သံဃေန ဥပဋ္ဌာတဗ္ဗော။ နော စေ ဥပဋ္ဌဟေယျ, သကလဿ သံဃဿ အာပတ္တိ။ ဝါရံ ဌပေတွာ ဇဂ္ဂန္တေသု ပန ယော အတ္တနော ဝါရေ န ဇဂ္ဂတိ, တဿေဝ အာပတ္တိ။ သံဃတ္ထေရောပိ ဝါရကော န မုစ္စတိ။ သစေ သကလော သံဃော ဧကဿ ဘာရံ ကရောတိ, ဧကော ဝါ ဝတ္တသမ္ပန္နော ဘိက္ခု အဟမေဝ ဇဂ္ဂိဿာမီတိ ပဋိဇဂ္ဂတိ, သံဃော အာပတ္တိတော မုစ္စတိ။
֍ ဋီ ၃၆၆။ အဘိက္ကမန္တံ ဝါ အဘိက္ကမတီတိအာဒီသု ဝဍ္ဎန္တံ ဝါ အာဗာဓံ ‘‘ဣဒံ နာမ မေ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ ဝဍ္ဎတိ, ဣဒံ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ ပရိဟာယတိ, ဣဒံ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ တိဋ္ဌတီ’’တိ ယထာဘူတံ နာဝိကရောတီတိ ဧဝမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ နာလန္တိ န ပတိရူပေါ, န ယုတ္တော ဥပဋ္ဌာတုံ။ ဘေသဇ္ဇံ သံဝိဓာတုန္တိ ဘေသဇ္ဇံ ယောဇေတုံ အသမတ္ထော ဟောတိ။ အာမိသန္တရောတိ အာမိသံ အဿ အန္တရန္တိ အာမိသန္တရော။ အန္တရန္တိ ကာရဏံ ဝုစ္စတိ၊ အာမိသကာရဏာ ယာဂုဘတ္တပတ္တစီဝရာနိ ပတ္ထေန္တော ဥပဋ္ဌာတီတိ အတ္ထော။
မတသန္တကကထာ
֍ ဋီ ၃၆၇။ ကာလင်္ကတေတိ ကာလကိရိယာယ။ ဂိလာနုပဋ္ဌာကာနံ ဒါတုန္တိ ဧတ္ထ အနန္တရံ ဝုတ္တာယ ကမ္မဝါစာယ ဒိန္နမ္ပိ အပလောကေတွာ ဒိန္နမ္ပိ ဒိန္နမေဝ ဟောတိ, ဝဋ္ဋတိ။
֍ ဋီ ၃၆၉။ ယံ တတ္ထ လဟုဘဏ္ဍံ ယံ တတ္ထ ဂရုဘဏ္ဍန္တိ ဧတ္ထ လဟုဘဏ္ဍဂရုဘဏ္ဍာနံ နာနာကရဏံ ပရတော ဝဏ္ဏယိဿာမ။ ဂိလာနုပဋ္ဌာကလာဘေ ပန အယံ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ ဝိနိစ္ဆယော –
သစေ သကလေ ဘိက္ခုသံဃေ ဥပဋ္ဌဟန္တေ ကာလံ ကရောတိ, သဗ္ဗေပိ သာမိကာ။ အထ ဧကစ္စေဟိ ဝါရေ ကတေ ဧကစ္စေဟိ အကတေယေဝ ကာလံ ကရောတိ, တတ္ထ ဧကစ္စေ အာစရိယာ ဝဒန္တိ – ‘‘သဗ္ဗေပိ အတ္တနော ဝါရေ သမ္ပတ္တေ ကရေယျုံ, တသ္မာ သဗ္ဗေပိ သာမိနော’’တိ။ ဧကစ္စေ ဝဒန္တိ – ‘‘ယေဟိ ဇဂ္ဂိတော တေ ဧဝ လဘန္တိ, ဣတရေ န လဘန္တီ’’တိ။ သာမဏေရေ ကာလင်္ကတေ သစေ စီဝရံ အတ္ထိ, ဂိလာနုပဋ္ဌာကာနံ ဒါတဗ္ဗံ။ နော စေ အတ္ထိ ယံ အတ္ထိ, တံ ဒါတဗ္ဗံ။ အညသ္မိံ ပရိက္ခာရေ သတိ စီဝရဘာဂံ ကတွာ ဒါတဗ္ဗံ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၄၁၅။) [သျ]ဘိက္ခု စ သာမဏေရော စ သစေ သမံ ဥပဋ္ဌဟိံသု, သမကော ဘာဂေါ ဒါတဗ္ဗော။ အထ သာမဏေရောဝ ဥပဋ္ဌဟတိ, ဘိက္ခုဿ သံဝိဒဟနမတ္တမေဝ ဟောတိ, သာမဏေရဿ ဇေဋ္ဌကဘာဂေါ ဒါတဗ္ဗော။ သစေ သာမဏေရော ဘိက္ခုနာ အာနီတဥဒကေန ယာဂုံ ပစိတွာ ပဋိဂ္ဂါဟာပနမတ္တမေဝ ကရောတိ, ဘိက္ခု ဥပဋ္ဌဟတိ, ဘိက္ခုဿ ဇေဋ္ဌကဘာဂေါ ဒါတဗ္ဗော။
ဗဟူ ဘိက္ခူ သမဂ္ဂါ ဟုတွာ ဥပဋ္ဌဟန္တိ, သဗ္ဗေသံ သမကော ဘာဂေါ ဒါတဗ္ဗော။ ယော ပနေတ္ထ ဝိသေသေန ဥပဋ္ဌဟတိ, တဿ ဝိသေသော ကာတဗ္ဗော။ ယေန ပန ဧကဒိဝသမ္ပိ ဂိလာနုပဋ္ဌာကဝသေန ယာဂုဘတ္တံ ဝါ ပစိတွာ ဒိန္နံ, နဟာနံ ဝါ ပဋိယာဒိတံ, သောပိ ဂိလာနုပဋ္ဌာကောဝ။ ယော သမီပံ အနာဂန္တွာ ဘေသဇ္ဇတဏ္ဍုလာဒီနိ ပေသေတိ, အယံ ဂိလာနုပဋ္ဌာကော န ဟောတိ။ ယော ပရိယေသိတွာ ဂါဟာပေတွာ အာဂစ္ဆတိ, အယံ ဂိလာနုပဋ္ဌာကောဝ။
ဧကော ဝတ္တသီသေန ဇဂ္ဂတိ၊ ဧကော ပစ္စာသာယ, မတကာလေ ဥဘောပိ ပစ္စာသီသန္တိ, ဥဘိန္နမ္ပိ ဒါတဗ္ဗံ။ ဧကော ဥပဋ္ဌဟိတွာ ဂိလာနဿ ဝါ ကမ္မေန အတ္တနော ဝါ ကမ္မေန ကတ္ထစိ ဂတော ‘‘ပုန အာဂန္တွာ ဇဂ္ဂိဿာမီ’’တိ, ဧတဿပိ ဒါတဗ္ဗံ။ ဧကော စိရံ ဥပဋ္ဌဟိတွာ ‘‘ဣဒါနိ န သက္ကောမီ’’တိ ဓုရံ နိက္ခိပိတွာ ဂစ္ဆတိ, သစေပိ တံဒိဝသမေဝ ဂိလာနော ကာလံကရောတိ, ဥပဋ္ဌာကဘာဂေါ န ဒါတဗ္ဗော။
ဂိလာနုပဋ္ဌာကော နာမ ဂိဟိ ဝါ ဟောတု ပဗ္ဗဇိတော ဝါ, အန္တမသော မာတုဂါမောပိ, သဗ္ဗေ ဘာဂံ လဘန္တိ။ သစေ တဿ ဘိက္ခုနော ပတ္တစီဝရမတ္တမေဝ ဟောတိ, အညံ နတ္ထိ၊ သဗ္ဗံ ဂိလာနုပဋ္ဌာကာနံယေဝ ဒါတဗ္ဗံ။ သစေပိ သဟဿံ အဂ္ဃတိ, အညံ ပန ဗဟုမ္ပိ ပရိက္ခာရံ တေ န လဘန္တိ၊ သံဃဿေဝ ဟောတိ။ အဝသေသံ ဘဏ္ဍံ ဗဟုကဉ္စေဝ မဟဂ္ဃဉ္စ, တိစီဝရံ အပ္ပဂ္ဃံ၊ တတော ဂဟေတွာ တိစီဝရပရိက္ခာရော ဒါတဗ္ဗော။ သဗ္ဗဉ္စေတံ သံဃိကတောဝ လဗ္ဘတိ။
သစေ ပန သော ဇီဝမာနောယေဝ သဗ္ဗံ အတ္တနော ပရိက္ခာရံ နိဿဇ္ဇိတွာ ကဿစိ အဒါသိ, ကောစိ ဝါ ဝိဿာသံ အဂ္ဂဟေသိ, ယဿ ဒိန္နံ, ယေန စ ဂဟိတံ, တဿေဝ ဟောတိ။ တဿ ရုစိယာ ဧဝ ဂိလာနုပဋ္ဌာကာ လဘန္တိ, အညေသံ အဒတွာ ဒူရေ ဌပိတပရိက္ခာရာပိ တတ္ထ တတ္ထ သံဃဿေဝ ဟောန္တိ။ ဒွိန္နံ သန္တကံ ဟောတိ အဝိဘတ္တံ, ဧကသ္မိံ ကာလင်္ကတေ ဣတရော
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၄၁၆။) [သျ]သာမီ။ ဗဟူနမ္ပိ သန္တကေ ဧသေဝ နယော။ သဗ္ဗေသု မတေသု သံဃိကံ ဟောတိ။ သစေပိ အဝိဘဇိတွာ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာဒီနံ ဒေန္တိ အဒိန္နမေဝ ဟောတိ။ ဝိဘဇိတွာ ဒိန္နံ ပန သုဒိန္နံ။ တံ တေသု မတေသုပိ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာဒီနံယေဝ ဟောတိ, န သံဃဿ။
ကုသစီရာဒိပဋိက္ခေပကထာ
֍ ဋီ ၃၇၁။ ကုသစီရာဒီသု အက္ကနာဠန္တိ အက္ကနာဠမယံ။ ပေါတ္ထကောတိ မကစိမယော ဝုစ္စတိ။ သေသာနိ ပဌမပါရာဇိကဝဏ္ဏနာယံ ဝုတ္တာနိ။ တေသု ပေါတ္ထကေ ဧဝ ဒုက္ကဋံ။ သေသေသု ထုလ္လစ္စယာနီတိ။ အက္ကဒုဿကဒလိဒုဿဧရကဒုဿာနိ ပန ပေါတ္ထကဂတိကာနေဝ။
֍ ဋီ ၃၇၂။ သဗ္ဗနီလကာဒီနိ ရဇနံ ဓောဝိတွာ ပုန ရဇိတွာ ဓာရေတဗ္ဗာနိ။ န သက္ကာ စေ ဟောန္တိ ဓောဝိတုံ, ပစ္စတ္ထရဏာနိ ဝါ ကာတဗ္ဗာနိ။ ဒုပဋ္ဋစီဝရဿ ဝါ မဇ္ဈေ ဒါတဗ္ဗာနိ။ တေသံ ဝဏ္ဏနာနတ္တံ ဥပါဟနာသု ဝုတ္တနယမေဝ။ အစ္ဆိန္နဒသဒီဃဒသာနိ ဒသာ ဆိန္ဒိတွာ ဓာရေတဗ္ဗာနိ။ ကဉ္စုကံ လဘိတွာ ဖာလေတွာ ရဇိတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဝေဌနေပိ ဧသေဝ နယော။ တိရီဋကံ ပန ရုက္ခဆလ္လိမယံ၊ တံ ပါဒပုဉ္ဆနံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။
֍ ဋီ ၃၇၄။ ပတိရူပေ ဂါဟကေတိ သစေ ကောစိ ဘိက္ခု ‘‘အဟံ တဿ ဂဏှာမီ’’တိ ဂဏှာတိ, ဒါတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ ဧဝမေတေသု တေဝီသတိယာ ပုဂ္ဂလေသု သောဠသ ဇနာ န လဘန္တိ, သတ္တ ဇနာ လဘန္တီတိ။
သံဃေဘိန္နေစီဝရုပ္ပါဒကထာ
֍ ဋီ ၃၇၆။ သံဃော ဘိဇ္ဇတီတိ ဘိဇ္ဇိတွာ ကောသမ္ဗကဘိက္ခူ ဝိယ ဒွေ ကောဋ္ဌာသာ ဟောန္တိ။ ဧကသ္မိံ ပက္ခေတိ ဧကသ္မိံ ကောဋ္ဌာသေ ဒက္ခိဏောဒကဉ္စ ဂန္ဓာဒီနိ စ ဒေန္တိ, ဧကသ္မိံ စီဝရာနိ။ သံဃဿေဝေတန္တိ သကလဿ သံဃဿ ဒွိန္နမ္ပိ ကောဋ္ဌာသာနံ ဧတံ ဟောတိ, ဃဏ္ဋိံ ပဟရိတွာ ဒွီဟိပိ ပက္ခေဟိ ဧကတော ဘာဇေတဗ္ဗံ။ ပက္ခဿေဝေတန္တိ ဧဝံ ဒိန္နေ ယဿ ကောဋ္ဌာသဿ ဥဒကံ ဒိန္နံ, တဿ ဥဒကမေဝ ဟောတိ၊ ယဿ စီဝရံ ဒိန္နံ, တဿေဝ စီဝရံ။ ယတ္ထ ပန ဒက္ခိဏောဒကံ ပမာဏံ ဟောတိ, တတ္ထ ဧကော ပက္ခော
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၄၁၇။) [သျ]ဒက္ခိဏောဒကဿ လဒ္ဓတ္တာ စီဝရာနိ လဘတိ, ဧကော စီဝရာနမေဝ လဒ္ဓတ္တာတိ ဥဘောဟိပိ ဧကတော ဟုတွာ ယထာဝုဍ္ဎံ ဘာဇေတဗ္ဗံ။ ဣဒံ ကိရ ပရသမုဒ္ဒေ လက္ခဏန္တိ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ။ တသ္မိံယေဝ ပက္ခေတိ ဧတ္ထ ပန ဣတရော ပက္ခော အနိဿရောယေဝ။ စီဝရပေသနဝတ္ထူနိ ပါကဋာနေဝ။
အဋ္ဌစီဝရမာတိကာကထာ
֍ ဋီ ၃၇၉။ ဣဒါနိ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ ဝုတ္တစီဝရာနံ ပဋိလာဘခေတ္တံ ဒဿေတုံ ‘‘အဋ္ဌိမာ ဘိက္ခဝေ မာတိကာ’’တိအာဒိမာဟ။ သီမာယ ဒေတီတိအာဒိ ပုဂ္ဂလာဓိဋ္ဌာနနယေန ဝုတ္တံ။ ဧတ္ထ ပန သီမာယ ဒါနံ ဧကာ မာတိကာ, ကတိကာယ ဒါနံ ဒုတိယာ…ပေ… ပုဂ္ဂလဿ ဒါနံ အဋ္ဌမာ။ တတ္ထ သီမာယ ဒမ္မီတိ ဧဝံ သီမံ ပရာမသိတွာ ဒေန္တော သီမာယ ဒေတိ နာမ။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။
သီမာယ ဒေတိ, ယာဝတိကာ ဘိက္ခူ အန္တောသီမဂတာ တေဟိ ဘာဇေတဗ္ဗန္တိအာဒိမှိ ပန မာတိကာနိဒ္ဒေသေ သီမာယ ဒေတီတိ ဧတ္ထ တာဝ ခဏ္ဍသီမာ, ဥပစာရသီမာ, သမာနသံဝါသသီမာ, အဝိပ္ပဝါသသီမာ, လာဘသီမာ, ဂါမသီမာ, နိဂမသီမာ, နဂရသီမာ, အဗ္ဘန္တရသီမာ, ဥဒကုက္ခေပသီမာ, ဇနပဒသီမာ, ရဋ္ဌသီမာ, ရဇ္ဇသီမာ, ဒီပသီမာ, စက္ကဝါဠသီမာတိ ပန္နရသ သီမာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
တတ္ထ ခဏ္ဍသီမာ သီမာကထာယံ ဝုတ္တာဝ။ ဥပစာရသီမာ ပရိက္ခိတ္တဿ ဝိဟာရဿ ပရိက္ခေပေန အပရိက္ခိတ္တဿ ပရိက္ခေပါရဟဋ္ဌာနေန ပရိစ္ဆိန္နာ ဟောတိ။ အပိစ ဘိက္ခူနံ ဓုဝသန္နိပါတဋ္ဌာနတော ဝါ ပရိယန္တေ ဌိတဘောဇနသာလတော ဝါ နိဗဒ္ဓဝသနကအာဝါသတော ဝါ ထာမမဇ္ဈိမဿ ပုရိသဿ ဒွိန္နံ လေဍ္ဍုပါတာနံ အန္တော ဥပစာရသီမာ ဝေဒိတဗ္ဗာ, သာ ပန အာဝါသေသု ဝဍ္ဎန္တေသု ဝဍ္ဎတိ, ပရိဟာယန္တေသု ပရိဟာယတိ။ မဟာပစ္စရိယံ ပန ‘‘ဘိက္ခူသုပိ ဝဍ္ဎန္တေသု ဝဍ္ဎတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တသ္မာ သစေ ဝိဟာရေ သန္နိပတိတဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ ဧကာဗဒ္ဓါ ဟုတွာ ယောဇနသတမ္ပိ ပူရေတွာ နိသီဒန္တိ, ယောဇနသတမ္ပိ ဥပစာရသီမာဝ ဟောတိ, သဗ္ဗေသံ လာဘော ပါပုဏာတိ။ သမာနသံဝါသအဝိပ္ပဝါသသီမာဒွယမ္ပိ ဝုတ္တမေဝ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၄၁၈။) [သျ]လာဘသီမာ နာမ နေဝ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန အနုညာတာ, န ဓမ္မသင်္ဂါဟကတ္ထေရေဟိ ဌပိတာ၊ အပိစ ခေါ ရာဇရာဇမဟာမတ္တာ ဝိဟာရံ ကာရေတွာ ဂါဝုတံ ဝါ အဍ္ဎယောဇနံ ဝါ ယောဇနံ ဝါ သမန္တတော ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ‘‘အယံ အမှာကံ ဝိဟာရဿ လာဘသီမာ’’တိ နာမလိခိတကေ ထမ္ဘေ နိခဏိတွာ ‘‘ယံ ဧတ္ထန္တရေ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, သဗ္ဗံ တံ အမှာကံ ဝိဟာရဿ ဒေမာ’’တိ သီမံ ဌပေန္တိ, အယံ လာဘသီမာ နာမ။ ဂါမနိဂမနဂရအဗ္ဘန္တရဥဒကုက္ခေပသီမာပိ ဝုတ္တာ ဧဝ။ ဇနပဒသီမာ နာမ – ကာသိကောသလရဋ္ဌာဒီနံ အန္တော ဗဟူ ဇနပဒါ ဟောန္တိ, တတ္ထ ဧကေကော ဇနပဒပရိစ္ဆေဒေါ ဇနပဒသီမာ။ ရဋ္ဌသီမာ နာမ ကာသိကောသလာဒိရဋ္ဌပရိစ္ဆေဒေါ။ ရဇ္ဇသီမာ နာမ ‘‘စောဠဘောဂေါ ကေရဠဘောဂေါ’’တိ ဧဝံ ဧကေကဿ ရညော အာဏာပဝတ္တိဋ္ဌာနံ။ ဒီပသီမာ နာမ သမုဒ္ဒန္တေန ပရိစ္ဆိန္နမဟာဒီပါ စ အန္တရဒီပါ စ။ စက္ကဝါဠသီမာ နာမ စက္ကဝါဠပဗ္ဗတေနေဝ ပရိစ္ဆိန္နာ။
ဧဝမေတာသု သီမာသု ခဏ္ဍသီမာယ ကေနစိ ကမ္မေန သန္နိပတိတံ သံဃံ ဒိသွာ ‘‘ဧတ္ထေဝ သီမာယ သံဃဿ ဒေမီ’’တိ ဝုတ္တေ ယာဝတိကာ ဘိက္ခူ အန္တောခဏ္ဍသီမဂတာ, တေဟိ ဘာဇေတဗ္ဗံ။ တေသံယေဝ ဟိ တံ ပါပုဏာတိ။ အညေသံ သီမန္တရိကာယ ဝါ ဥပစာရသီမာယ ဝါ ဌိတာနမ္ပိ န ပါပုဏာတိ။ ခဏ္ဍသီမာယ ဌိတေ ပန ရုက္ခေ ဝါ ပဗ္ဗတေ ဝါ ဌိတဿ ဟေဋ္ဌာ ဝါ ပထဝီဝေမဇ္ဈဂတဿ ပါပုဏာတိယေဝ။ ‘‘ဣမိဿာ ဥပစာရသီမာယ သံဃဿ ဒမ္မီ’’တိ ဒိန္နံ ပန ခဏ္ဍသီမာသီမန္တရိကာသု ဌိတာနမ္ပိ ပါပုဏာတိ။ ‘‘သမာနသံဝါသသီမာယ ဒမ္မီ’’တိ ဒိန္နံ ပန ခဏ္ဍသီမာသီမန္တရိကာသု ဌိတာနံ န ပါပုဏာတိ။ အဝိပ္ပဝါသသီမာလာဘသီမာသု ဒိန္နံ တာသု သီမာသု အန္တောဂတာနံ ပါပုဏာတိ။ ဂါမသီမာဒီသု ဒိန္နံ တာသံ သီမာနံ အဗ္ဘန္တရေ ဗဒ္ဓသီမာယ ဌိတာနမ္ပိ ပါပုဏာတိ။ အဗ္ဘန္တရသီမာဥဒကုက္ခေပသီမာသု ဒိန္နံ တတ္ထ အန္တောဂတာနံယေဝ ပါပုဏာတိ။ ဇနပဒရဋ္ဌရဇ္ဇဒီပစက္ကဝါဠသီမာသုပိ ဂါမသီမာဒီသု ဝုတ္တသဒိသောယေဝ ဝိနိစ္ဆယော။
သစေ ပန ဇမ္ဗုဒီပေ ဌိတော ‘‘တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပေ သံဃဿ ဒမ္မီ’’တိ ဒေတိ, တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပတော ဧကောပိ ဂန္တွာ သဗ္ဗေသံ ဂဏှိတုံ လဘတိ။ သစေပိ တတြေဝ ဧကော သဘာဂဘိက္ခု သဘာဂါနံ ဘာဂံ ဂဏှာတိ, န ဝါရေတဗ္ဗော။ ဧဝံ တာဝ ယော သီမံ ပရာမသိတွာ ဒေတိ, တဿ ဒါနေ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၄၁၉။) [သျ]ယော ပန အသုကသီမာယာတိ ဝတ္တုံ န ဇာနာတိ, ကေဝလံ သီမာတိ ဝစနမတ္တမေဝ ဇာနန္တော ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ‘‘သီမာယ ဒမ္မီ’’တိ ဝါ ‘‘သီမဋ္ဌကသံဃဿ ဒမ္မီ’’တိ ဝါ ဘဏတိ, သော ပုစ္ဆိတဗ္ဗော – ‘‘သီမာ နာမ ဗဟုဝိဓာ, ကတရသီမံ သန္ဓာယ ဘဏသီ’’တိ? သစေ ဝဒတိ – ‘‘အဟံ အသုကသီမာတိ န ဇာနာမိ, သီမဋ္ဌကသံဃော ဘာဇေတွာ ဂဏှာတူ’’တိ ကတရသီမာယ ဘာဇေတဗ္ဗံ? မဟာသီဝတ္ထေရော ကိရာဟ – ‘‘အဝိပ္ပဝါသသီမာယာ’’တိ။ တတော နံ အာဟံသု – ‘‘အဝိပ္ပဝါသသီမာ နာမ တိယောဇနာပိ ဟောတိ, ဧဝံ သန္တေ တိယောဇနေ ဌိတာ လာဘံ ဂဏှိဿန္တိ, တိယောဇနေ ဌတွာ အာဂန္တုကဝတ္တံ ပူရေတွာ အာရာမံ ပဝိသိတဗ္ဗံ ဘဝိဿတိ, ဂမိကော တိယောဇနံ ဂန္တွာ သေနာသနံ အာပုစ္ဆိဿတိ, နိဿယပဋိပန္နဿ တိယောဇနာတိက္ကမေ နိဿယော ပဋိပ္ပဿမ္ဘိဿတိ, ပါရိဝါသိကေန တိယောဇနံ အတိက္ကမိတွာ အရုဏံ ဥဋ္ဌာပေတဗ္ဗံ ဘဝိဿတိ, ဘိက္ခုနိယာ တိယောဇနေ ဌတွာ အာရာမပ္ပဝေသနံ အာပုစ္ဆိတဗ္ဗံ ဘဝိဿတိ, သဗ္ဗမ္ပေတံ ဥပစာရသီမာယ ပရိစ္ဆေဒဝသေနေဝ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ တသ္မာ ဥပစာရသီမာယမေဝ ဘာဇေတဗ္ဗ’’န္တိ။
ကတိကာယာတိ သမာနလာဘကတိကာယ။ တေနေဝါဟ – ‘‘သမ္ဗဟုလာ အာဝါသာ သမာနလာဘာ ဟောန္တီ’’တိ။ တတြေဝံ ကတိကာ ကာတဗ္ဗာ, ဧကသ္မိံ ဝိဟာရေ သန္နိပတိတေဟိ ဘိက္ခူဟိ ယံ ဝိဟာရံ သင်္ဂဏှိတုကာမာ သမာနလာဘံ ကာတုံ ဣစ္ဆန္တိ, တဿ နာမံ ဂဟေတွာ အသုကော နာမ ဝိဟာရော ပေါရာဏကောတိ ဝါ ဗုဒ္ဓါဓိဝုတ္ထောတိ ဝါ အပ္ပလာဘောတိ ဝါ ယံကိဉ္စိ ကာရဏံ ဝတွာ တံ ဝိဟာရံ ဣမိနာ ဝိဟာရေန သဒ္ဓိံ ဧကလာဘံ ကာတုံ သံဃဿ ရုစ္စတီတိ တိက္ခတ္တုံ သာဝေတဗ္ဗံ။ ဧတ္တာဝတာ တသ္မိံ ဝိဟာရေ နိသိန္နောပိ ဣဓ နိသိန္နောဝ ဟောတိ, တသ္မိံ ဝိဟာရေပိ သံဃေန ဧဝမေဝ ကာတဗ္ဗံ။ ဧတ္တာဝတာ ဣဓ နိသိန္နောပိ တသ္မိံ နိသိန္နောဝ ဟောတိ။ ဧကသ္မိံ လာဘေ ဘာဇိယမာနေ ဣတရသ္မိံ ဌိတဿ ဘာဂံ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဧဝံ ဧကေန ဝိဟာရေန သဒ္ဓိံ ဗဟူပိ အာဝါသာ ဧကလာဘာ ကာတဗ္ဗာ။
ဘိက္ခာပညတ္တိယာတိ အတ္တနော ပရိစ္စာဂပညာပနဋ္ဌာနေ။ တေနေဝါဟ – ‘‘ယတ္ထ သံဃဿ ဓုဝကာရာ ကရိယန္တီ’’တိ။ တဿတ္ထော – ယသ္မိံ ဝိဟာရေ ဣမဿ စီဝရဒါယကဿ သန္တကံ သံဃဿ ပါကဝဋ္ဋံ ဝါ ဝတ္တတိ, ယသ္မိံ ဝါ ဝိဟာရေ ဘိက္ခူ အတ္တနော ဘာရံ ကတွာ သဒါ ဂေဟေ ဘောဇေတိ, ယတ္ထ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၄၂၀။) [သျ]ဝါ အနေန အာဝါသော ကာရိတော, သလာကဘတ္တာဒီနိ ဝါ နိဗဒ္ဓါနိ, ယေန ပန သကလောပိ ဝိဟာရော ပတိဋ္ဌာပိတော, တတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထိ, ဣမေ ဓုဝကာရာ နာမ။ တသ္မာ သစေ သော ‘‘ယတ္ထ မယှံ ဓုဝကာရာ ကရီယန္တိ, တတ္ထ ဒမ္မီ’’တိ ဝါ ‘‘တတ္ထ ဒေထာ’’တိ ဝါ ဘဏတိ, ဗဟူသု စေပိ ဌာနေသု ဓုဝကာရာ ဟောန္တိ, သဗ္ဗတ္ထ ဒိန္နမေဝ ဟောတိ။
သစေ ပန ဧကသ္မိံ ဝိဟာရေ ဘိက္ခူ ဗဟုတရာ ဟောန္တိ, တေဟိ ဝတ္တဗ္ဗံ – ‘‘တုမှာကံ ဓုဝကာရေ ဧကတ္ထ ဘိက္ခူ ဗဟူ ဧကတ္ထ အပ္ပကာ’’တိ။ သစေ ‘‘ဘိက္ခုဂဏနာယ ဂဏှထာ’’တိ ဘဏတိ, တထာ ဘာဇေတွာ ဂဏှိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဧတ္ထ စ ဝတ္ထဘေသဇ္ဇာဒိ အပ္ပကမ္ပိ သုခေန ဘာဇိယတိ။ ယဒိ ပန မဉ္စော ဝါ ပီဌကံ ဝါ ဧကမေဝ ဟောတိ, တံ ပုစ္ဆိတွာ ယဿ ဝါ ဝိဟာရဿ ဧကဝိဟာရေပိ ဝါ ယဿ သေနာသနဿ သော ဝိစာရေတိ, တတ္ထ ဒါတဗ္ဗံ။ သစေ ‘‘အသုကဘိက္ခု ဂဏှာတူ’’တိ ဝဒတိ, ဝဋ္ဋတိ။ အထ ‘‘မယှံ ဓုဝကာရေ ဒေထာ’’တိ ဝတွာ အဝိစာရေတွာဝ ဂစ္ဆတိ, သံဃဿာပိ ဝိစာရေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဧဝံ ပန ဝိစာရေတဗ္ဗံ – ‘‘သံဃတ္ထေရဿ ဝသနဋ္ဌာနေ ဒေထာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ သစေ တဿ သေနာသနံ ပရိပုဏ္ဏံ ဟောတိ, ယတ္ထ နပ္ပဟောတိ, တတ္ထ ဒါတဗ္ဗံ။ သစေ ဧကော ဘိက္ခု ‘‘မယှံ ဝသနဋ္ဌာနေ သေနာသနပရိဘောဂဘဏ္ဍံ နတ္ထီ’’တိ ဝဒတိ, တတ္ထ ဒါတဗ္ဗံ။
သံဃဿ ဒေတီတိ ဝိဟာရံ ပဝိသိတွာ ‘‘ဣမာနိ စီဝရာနိ သံဃဿ ဒမ္မီ’’တိ ဒေတိ။ သမ္မုခီဘူတေနာတိ ဥပစာရသီမာယ ဌိတေန သံဃေန ဃဏ္ဋိံ ပဟရိတွာ ကာလံ ဃောသေတွာ ဘာဇေတဗ္ဗံ။ သီမဋ္ဌဿ အသမ္ပတ္တဿာပိ ဘာဂံ ဂဏှန္တော န ဝါရေတဗ္ဗော။ ဝိဟာရော မဟာ ဟောတိ, ထေရာသနတော ပဋ္ဌာယ ဝတ္ထေသု ဒိယျမာနေသု အလသဇာတိကာ မဟာထေရာ ပစ္ဆာ အာဂစ္ဆန္တိ, ‘‘ဘန္တေ ဝီသတိဝဿာနံ ဒိယျတိ, တုမှာကံ ဌိတိကာ အတိက္ကန္တာ’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗာ, ဌိတိကံ ဌပေတွာ တေသံ ဒတွာ ပစ္ဆာ ဌိတိကာယ ဒါတဗ္ဗံ။
အသုကဝိဟာရေ ကိရ ဗဟုံ စီဝရံ ဥပ္ပန္နန္တိ သုတွာ ယောဇနန္တရိကဝိဟာရတောပိ ဘိက္ခူ အာဂစ္ဆန္တိ, သမ္ပတ္တသမ္ပတ္တာနံ ဌိတဋ္ဌာနတော ပဋ္ဌာယ ဒါတဗ္ဗံ။ အသမ္ပတ္တာနမ္ပိ ဥပစာရသီမံ ပဝိဋ္ဌာနံ အန္တေဝါသိကာဒီသု ဂဏှန္တေသု ဒါတဗ္ဗမေဝ။ ‘‘ဗဟိဥပစာရသီမာယ ဌိတာနံ ဒေထာ’’တိ ဝဒန္တိ, န ဒါတဗ္ဗံ။ သစေ ပန ဥပစာရသီမံ ဩက္ကန္တေဟိ ဧကာဗဒ္ဓါ ဟုတွာ အတ္တနော ဝိဟာရဒွါရေ ဝါ အန္တောဝိဟာရေယေဝ ဝါ ဟောန္တိ, ပရိသဝသေန ဝဍ္ဎိတာ နာမ ဟောတိ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၄၂၁။) [သျ]သီမာ, တသ္မာ ဒါတဗ္ဗံ။ သံဃနဝကဿ ဒိန္နေပိ ပစ္ဆာ အာဂတာနံ ဒါတဗ္ဗမေဝ။ ဒုတိယဘာဂေ ပန ထေရာသနံ အာရုဠှေ အာဂတာနံ ပဌမဘာဂေါ န ပါပုဏာတိ, ဒုတိယဘာဂတော ဝဿဂ္ဂေန ဒါတဗ္ဗံ။
ဧကသ္မိံ ဝိဟာရေ ဒသ ဘိက္ခူ ဟောန္တိ, ‘‘ဒသ ဝတ္ထာနိ သံဃဿ ဒေမာ’’တိ ဒေန္တိ, ပါဋေက္ကံ ဘာဇေတဗ္ဗာနိ။ သစေ ‘‘သဗ္ဗာနေဝ အမှာကံ ပါပုဏန္တီ’’တိ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆန္တိ, ဒုပ္ပါပိတာနိ စေဝ ဒုဂ္ဂဟိတာနိ စ ဂတဂတဋ္ဌာနေ သံဃိကာနေဝ ဟောန္တိ။ ဧကံ ပန ဥဒ္ဓရိတွာ ‘‘ဣဒံ တုမှာကံ ပါပုဏာတီ’’တိ သံဃတ္ထေရဿ ဒတွာ ‘‘သေသာနိ အမှာကံ ပါပုဏန္တီ’’တိ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။
ဧကမေဝ ဝတ္ထံ သံဃဿ ဒေမာတိ အာဟရန္တိ, အဘာဇေတွာဝ အမှာကံ ပါပုဏန္တီတိ ဂဏှန္တိ, ဒုပ္ပါပိတဉ္စေဝ ဒုဂ္ဂဟိတဉ္စ။ သတ္ထကေန ပန ဟလိဒ္ဒိအာဒိနာ ဝါ လေခံ ကတွာ ဧကံ ကောဋ္ဌာသံ ‘‘ဣမံ ဌာနံ တုမှာကံ ပါပုဏာတီ’’တိ သံဃတ္ထေရဿ ပါပေတွာ ‘‘သေသံ အမှာကံ ပါပုဏာတီ’’တိ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ယံ ပန ဝတ္ထဿေဝ ပုပ္ဖံ ဝါ ဝလိ ဝါ, တေန ပရိစ္ဆေဒံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ဧကံ တန္တံ ဥဒ္ဓရိတွာ ‘‘ဣဒံ ဌာနံ တုမှာကံ ပါပုဏာတီ’’တိ သံဃတ္ထေရဿ ဒတွာ ‘‘သေသံ အမှာကံ ပါပုဏာတီ’’တိ ဂဏှန္တိ, ဝဋ္ဋတိ။ ခဏ္ဍံ ခဏ္ဍံ ဆိန္ဒိတွာ ဘာဇိယမာနံ ဝဋ္ဋတိယေဝ။
ဧကဘိက္ခုကေ ဝိဟာရေ သံဃဿ စီဝရေသု ဥပ္ပန္နေသု သစေ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေနေဝ သော ဘိက္ခု ‘‘သဗ္ဗာနိ မယှံ ပါပုဏန္တီ’’တိ ဂဏှာတိ, သုဂ္ဂဟိတာနိ, ဌိတိကာ ပန န တိဋ္ဌတိ။ သစေ ဧကေကံ ဥဒ္ဓရိတွာ ‘‘ဣဒံ မယှံ ပါပုဏာတီ’’တိ ဂဏှာတိ, ဌိတိကာ တိဋ္ဌတိ။ တတ္ထ အဋ္ဌိတာယ ဌိတိကာယ ပုန အညသ္မိံ စီဝရေ ဥပ္ပန္နေ သစေ ဧကော ဘိက္ခု အာဂစ္ဆတိ, မဇ္ဈေ ဆိန္ဒိတွာ ဒွီဟိပိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဌိတာယ ဌိတိကာယ ပုန အညသ္မိံ စီဝရေ ဥပ္ပန္နေ သစေ နဝကတရော အာဂစ္ဆတိ, ဌိတိကာ ဟေဋ္ဌာ ဩရောဟတိ။ သစေ ဝုဍ္ဎတရော အာဂစ္ဆတိ, ဌိတိကာ ဥဒ္ဓံ အာရောဟတိ။ အထညော နတ္ထိ, ပုန အတ္တနော ပါပေတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။
‘‘သံဃဿ ဒေမာ’’တိ ဝါ ‘‘ဘိက္ခုသံဃဿ ဒေမာ’’တိ ဝါ ယေန ကေနစိ အာကာရေန သံဃံ အာမသိတွာ ဒိန္နံ ပန ပံသုကူလိကာနံ န ဝဋ္ဋတိ, ‘‘ဂဟပတိစီဝရံ ပဋိက္ခိပါမိ ပံသုကူလိကင်္ဂံ သမာဒိယာမီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ, န ပန
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၄၂၂။) [သျ]အကပ္ပိယတ္တာ။ ဘိက္ခုသံဃေန အပလောကေတွာ ဒိန္နမ္ပိ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ ယံ ပန ဘိက္ခု အတ္တနော သန္တကံ ဒေတိ, တံ ဘိက္ခုဒတ္တိယံ နာမ ဝဋ္ဋတိ, ပံသုကူလံ ပန န ဟောတိ။ ဧဝံ သန္တေပိ ဓုတင်္ဂံ န ဘိဇ္ဇတိ။ ‘‘ဘိက္ခူနံ ဒေမ, ထေရာနံ ဒေမာ’’တိ ဝုတ္တေ ပန ပံသုကူလိကာနမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘ဣဒံ ဝတ္ထံ သံဃဿ ဒေမ, ဣမိနာ ဥပါဟနတ္ထဝိကပတ္တတ္ထဝိကအာယောဂအံသဗဒ္ဓကာဒီနိ ကရောန္တူ’’တိ ဒိန္နမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။
ပတ္တတ္ထဝိကာဒီနံ အတ္ထာယ ဒိန္နာနိ ဗဟူနိပိ ဟောန္တိ, စီဝရတ္ထာယပိ ပဟောန္တိ, တတော စီဝရံ ကတွာ ပါရုပိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန သံဃော ဘာဇိတာတိရိတ္တာနိ ဝတ္ထာနိ ဆိန္ဒိတွာ ဥပါဟနတ္ထဝိကာဒီနံ အတ္ထာယ ဘာဇေတိ, တတော ဂဟေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ သာမိကေဟိ ဝိစာရိတမေဝ ဟိ ဝဋ္ဋတိ, န ဣတရံ။
‘‘ပံသုကူလိကသံဃဿ ဓမကရဏပဋာဒီနံ အတ္ထာယ ဒေမာ’’တိ ဝုတ္တေပိ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ, ပရိက္ခာရော နာမ ပံသုကူလိကာနမ္ပိ ဣစ္ဆိတဗ္ဗော။ ယံ တတ္ထ အတိရေကံ ဟောတိ, တံ စီဝရေပိ ဥပနေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သုတ္တံ သံဃဿ ဒေန္တိ, ပံသုကူလိကေဟိပိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ အယံ တာဝ ဝိဟာရံ ပဝိသိတွာ ‘‘ဣမာနိ စီဝရာနိ သံဃဿ ဒမ္မီ’’တိ ဒိန္နေသု ဝိနိစ္ဆယော။
သစေ ပန ဗဟိဥပစာရသီမာယံ အဒ္ဓါနပ္ပဋိပန္နေ ဘိက္ခူ ဒိသွာ ‘‘သံဃဿ ဒမ္မီ’’တိ သံဃတ္ထေရဿ ဝါ သံဃနဝကဿ ဝါ အာရောစေတိ, သစေပိ ယောဇနံ ဖရိတွာ ပရိသာ ဌိတာ ဟောတိ, ဧကဗဒ္ဓါ စေ, သဗ္ဗေသံ ပါပုဏာတိ။ ယေ ပန ဒွါဒသဟိ ဟတ္ထေဟိ ပရိသံ အသမ္ပတ္တာ, တေသံ န ပါပုဏာတိ။
ဥဘတောသံဃဿ ဒေတီတိ ဧတ္ထ ‘‘ဥဘတောသံဃဿ ဒမ္မီ’’တိ ဝုတ္တေပိ ‘‘ဒွိဓာ သံဃဿ ဒမ္မိ, ဒွိန္နံ သံဃာနံ ဒမ္မိ, ဘိက္ခုသံဃဿ စ ဘိက္ခုနိသံဃဿ စ ဒမ္မီ’’တိ ဝုတ္တေပိ ဥဘတောသံဃဿ ဒိန္နမေဝ ဟောတိ။ ဥပဍ္ဎံ ဒါတဗ္ဗန္တိ ဒွေဘာဂေ သမေ ကတွာ ဧကော ဒါတဗ္ဗော။ ‘‘ဥဘတောသံဃဿ စ တုယှဉ္စ ဒမ္မီ’’တိ ဝုတ္တေ သစေ ဒသ ဒသ ဘိက္ခူ စ ဘိက္ခုနိယော စ ဟောန္တိ, ဧကဝီသတိ ပဋိဝီသေ ကတွာ ဧကော ပုဂ္ဂလဿ ဒါတဗ္ဗော, ဒသ ဘိက္ခုသံဃဿ, ဒသ ဘိက္ခုနိသံဃဿ ယေန ပုဂ္ဂလိကော လဒ္ဓေါ သော သံဃတောပိ အတ္တနော ဝဿဂ္ဂေန ဂဟေတုံ လဘတိ။ ကသ္မာ? ဥဘတောသံဃဂ္ဂဟဏေန ဂဟိတတ္တာ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၄၂၃။) [သျ]‘‘ဥဘတောသံဃဿ စ စေတိယဿ စ ဒမ္မီ’’တိ ဝုတ္တေပိ ဧသေဝ နယော။ ဣဓ ပန စေတိယဿ သံဃတော ပါပုဏနကောဋ္ဌာသော နာမ နတ္ထိ, ဧကပုဂ္ဂလဿ ပတ္တကောဋ္ဌာသသမောဝ ကောဋ္ဌာသော ဟောတိ။
‘‘ဥဘတောသံဃဿ စ တုယှဉ္စ စေတိယဿ စာ’’တိ ဝုတ္တေ ပန ဒွါဝီသတိ ကောဋ္ဌာသေ ကတွာ ဒသ ဘိက္ခူနံ, ဒသ ဘိက္ခုနီနံ, ဧကော ပုဂ္ဂလဿ, ဧကော စေတိယဿ ဒါတဗ္ဗော။ တတ္ထ ပုဂ္ဂလော သံဃတောပိ အတ္တနော ဝဿဂ္ဂေန ပုန ဂဟေတုံ လဘတိ, စေတိယဿ ဧကောယေဝ။
‘‘ဘိက္ခုသံဃဿ စ ဘိက္ခုနီနဉ္စ ဒမ္မီ’’တိ ဝုတ္တေ ပန န မဇ္ဈေ ဘိန္ဒိတွာ ဒါတဗ္ဗံ, ဘိက္ခူ စ ဘိက္ခုနိယော စ ဂဏေတွာ ဒါတဗ္ဗံ။ ‘‘ဘိက္ခုသံဃဿ စ ဘိက္ခုနီနဉ္စ တုယှဉ္စာ’’တိ ဝုတ္တေ ပန ပုဂ္ဂလော ဝိသုံ န လဘတိ, ပါပုဏနဋ္ဌာနတော ဧကမေဝ လဘတိ။ ကသ္မာ? ဘိက္ခုသံဃဂ္ဂဟဏေန ဂဟိတတ္တာ။ ‘‘ဘိက္ခုသံဃဿ စ ဘိက္ခုနီနဉ္စ တုယှဉ္စ စေတိယဿ စာ’’တိ ဝုတ္တေပိ စေတိယဿ ဧကပုဂ္ဂလပဋိဝီသော လဗ္ဘတိ, ပုဂ္ဂလဿ ဝိသုံ န လဗ္ဘတိ, တသ္မာ ဧကံ စေတိယဿ ဒတွာ အဝသေသံ ဘိက္ခူ စ ဘိက္ခုနိယော စ ဂဏေတွာ ဘာဇေတဗ္ဗံ။
‘‘ဘိက္ခူနဉ္စ ဘိက္ခုနီနဉ္စ ဒမ္မီ’’တိ ဝုတ္တေပိ မဇ္ဈေ ဘိန္ဒိတွာ န ဒါတဗ္ဗံ, ပုဂ္ဂလဂဏနာယ ဧဝ ဝိဘဇိတဗ္ဗံ။ ‘‘ဘိက္ခူနဉ္စ ဘိက္ခုနီနဉ္စ တုယှဉ္စ စေတိယဿ စာ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တေပိ စေတိယဿ ဧကပုဂ္ဂလပဋိဝီသော လဗ္ဘတိ, ပုဂ္ဂလဿ ဝိသုံ နတ္ထိ, ဘိက္ခူ စ ဘိက္ခုနိယော စ ဂဏေတွာ ဧဝ ဘာဇေတဗ္ဗံ။ ယထာ စ ဘိက္ခုသံဃံ အာဒိံ ကတွာ နယော နီတော, ဧဝံ ဘိက္ခုနိသံဃံ အာဒိံ ကတွာပိ နေတဗ္ဗော။ ‘‘ဘိက္ခုသံဃဿ စ တုယှဉ္စာ’’တိ ဝုတ္တေ ပုဂ္ဂလဿ ဝိသုံ န လဗ္ဘတိ, ဝဿဂ္ဂေနေဝ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ‘‘ဘိက္ခုသံဃဿ စ စေတိယဿ စာ’’တိ ဝုတ္တေ ပန စေတိယဿ ဝိသုံ ပဋိဝီသော လဗ္ဘတိ။ ‘‘ဘိက္ခုသံဃဿ စ တုယှဉ္စ စေတိယဿ စာ’’တိ ဝုတ္တေပိ စေတိယဿေဝ လဗ္ဘတိ, န ပုဂ္ဂလဿ။
‘‘ဘိက္ခူနဉ္စ တုယှဉ္စာ’’တိ ဝုတ္တေပိ ဝိသုံ န လဗ္ဘတိ။ ‘‘ဘိက္ခူနဉ္စ စေတိယဿ စာ’’တိ ဝုတ္တေ ပန စေတိယဿ လဗ္ဘတိ။ ‘‘ဘိက္ခူနဉ္စ တုယှဉ္စ စေတိယဿ စာ’’တိ ဝုတ္တေပိ စေတိယဿေဝ ဝိသုံ လဗ္ဘတိ, န ပုဂ္ဂလဿ။ ဘိက္ခုနိသံဃံ အာဒိံ ကတွာပိ ဧဝမေဝ ယောဇေတဗ္ဗံ။
ပုဗ္ဗေ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဥဘတောသံဃဿ ဒါနံ ဒေန္တိ, ဘဂဝါ မဇ္ဈေ နိသီဒတိ, ဒက္ခိဏတော ဘိက္ခူ ဝါမတော ဘိက္ခုနိယော နိသီဒန္တိ, ဘဂဝါ ဥဘိန္နံ သံဃတ္ထေရော, တဒါ ဘဂဝါ အတ္တနာ လဒ္ဓပစ္စယေ အတ္တနာပိ ပရိဘုဉ္ဇတိ,
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၄၂၄။) [သျ]ဘိက္ခူနမ္ပိ ဒါပေတိ။ ဧတရဟိ ပန ပဏ္ဍိတမနုဿာ သဓာတုကံ ပဋိမံ ဝါ စေတိယံ ဝါ ဌပေတွာ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဥဘတောသံဃဿ ဒါနံ ဒေန္တိ။ ပဋိမာယ ဝါ စေတိယဿ ဝါ ပုရတော အာဓာရကေ ပတ္တံ ဌပေတွာ ဒက္ခိဏောဒကံ ဒတွာ ဗုဒ္ဓါနံ ဒေမာတိ, တတ္ထ ယံ ပဌမံ ခါဒနီယံ ဘောဇနီယံ ဒေန္တိ, ဝိဟာရံ ဝါ အာဟရိတွာ ဣဒံ စေတိယဿ ဒေမာတိ ပိဏ္ဍပါတဉ္စ မာလာဂန္ဓာဒီနိ စ ဒေန္တိ, တတ္ထ ကထံ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗန္တိ? မာလာဂန္ဓာဒီနိ တာဝ စေတိယေ အာရောပေတဗ္ဗာနိ, ဝတ္ထေဟိ ပဋာကာ, တေလေန ပဒီပါ ကာတဗ္ဗာ, ပိဏ္ဍပါတမဓုဖာဏိတာဒီနိ ပန ယော နိဗဒ္ဓစေတိယဇဂ္ဂကော ဟောတိ ပဗ္ဗဇိတော ဝါ ဂဟဋ္ဌော ဝါ, တဿေဝ ဒါတဗ္ဗာနိ။ နိဗဒ္ဓဇဂ္ဂကေ အသတိ အာဟဋဘတ္တံ ဌပေတွာ ဝတ္တံ ကတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဥပကဋ္ဌေ ကာလေ ဘုဉ္ဇိတွာ ပစ္ဆာပိ ဝတ္တံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိယေဝ။
မာလာဂန္ဓာဒီသု စ ယံ ကိဉ္စိ ‘‘ဣဒံ ဟရိတွာ စေတိယဿပူဇံ ကရောထာ’’တိ ဝုတ္တေ ဒူရမ္ပိ ဟရိတွာ ပူဇေတဗ္ဗံ။ ‘‘ဘိက္ခံ သံဃဿ ဟရာ’’တိ ဝုတ္တေပိ ဟရိတဗ္ဗံ။ သစေ ပန ‘‘အဟံ ပိဏ္ဍာယ စရာမိ, အာသနသာလာယ ဘိက္ခူ အတ္ထိ, တေ အာဟရိဿန္တီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဘန္တေ တုယှံယေဝ ဒမ္မီ’’တိ ဝဒတိ, ဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အထ ပန ‘‘ဘိက္ခုသံဃဿ ဒဿာမီ’’တိ ဟရန္တဿ ဂစ္ဆတော အန္တရာဝ ကာလော ဥပကဋ္ဌော ဟောတိ, အတ္တနော ပါပေတွာ ဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။
ဝဿံဝုဋ္ဌသံဃဿ ဒေတီတိ ဝိဟာရံ ပဝိသိတွာ ‘‘ဣမာနိ စီဝရာနိ ဝဿံဝုဋ္ဌသံဃဿ ဒမ္မီ’’တိ ဒေတိ။ ယာဝတိကာ ဘိက္ခူ တသ္မိံ အာဝါသေ ဝဿံဝုဋ္ဌာတိ ယတ္တကာ ဝဿစ္ဆေဒံ အကတွာ ပုရိမဝဿံဝုဋ္ဌာ, တေဟိ ဘာဇေတဗ္ဗံ, အညေသံ န ပါပုဏာတိ။ ဒိသာပက္ကန္တဿာပိ သတိ ပဋိဂ္ဂါဟကေ ယာဝ ကထိနဿုဗ္ဘာရာ ဒါတဗ္ဗံ, အနတ္ထတေ ပန ကထိနေ အန္တောဟေမန္တေ ဧဝဉ္စ ဝတွာ ဒိန္နံ, ပစ္ဆိမဝဿံဝုဋ္ဌာနမ္ပိ ပါပုဏာတီတိ လက္ခဏညူ ဝဒန္တိ။ အဋ္ဌကထာသု ပနေတံ န ဝိစာရိတံ။
သစေ ပန ဗဟိဥပစာရသီမာယံ ဌိတော ‘‘ဝဿံဝုဋ္ဌသံဃဿ ဒမ္မီ’’တိ ဝဒတိ, သမ္ပတ္တာနံ သဗ္ဗေသံ ပါပုဏာတိ။ အထ ‘‘အသုကဝိဟာရေ ဝဿံဝုဋ္ဌသံဃဿာ’’တိ ဝဒတိ, တတြ ဝဿံဝုဋ္ဌာနမေဝ ယာဝ ကထိနဿုဗ္ဘာရာ ပါပုဏာတိ။ သစေ ပန ဂိမှာနံ ပဌမဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ဧဝံ ဝဒတိ, တတြ သမ္မုခီဘူတာနံ သဗ္ဗေသံ ပါပုဏာတိ။ ကသ္မာ? ပိဋ္ဌိသမယေ ဥပ္ပန္နတ္တာ။ အန္တောဝဿေယေဝ ‘‘ဝဿံ ဝသန္တာနံ ဒမ္မီ’’တိ ဝုတ္တေ ဆိန္နဝဿာ န လဘန္တိ, ဝဿံ ဝသန္တာဝ လဘန္တိ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၄၂၅။) [သျ]စီဝရမာသေ ပန ‘‘ဝဿံ ဝသန္တာနံ ဒမ္မီ’’တိ ဝုတ္တေ ပစ္ဆိမိကာယ ဝဿူပဂတာနံယေဝ ပါပုဏာတိ, ပုရိမိကာယ ဝဿူပဂတာနဉ္စ ဆိန္နဝဿာနဉ္စ န ပါပုဏာတိ။
စီဝရမာသတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ဟေမန္တဿ ပစ္ဆိမော ဒိဝသော, တာဝ ဝဿာဝါသိကံ ဒေမာတိ ဝုတ္တေ ကထိနံ အတ္ထတံ ဝါ ဟောတု အနတ္ထတံ ဝါ အတီတဝဿံဝုဋ္ဌာနမေဝ ပါပုဏာတိ။ ဂိမှာနံ ပဌမဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ဝုတ္တေ ပန မာတိကာ အာရောပေတဗ္ဗာ – ‘‘အတီတဝဿာဝါသဿ ပဉ္စ မာသာ အတိက္ကန္တာ, အနာဂတော စတုမာသစ္စယေန ဘဝိဿတိ, ကတရဝဿာဝါသဿ ဒေတီ’’တိ? သစေ ‘‘အတီတဝဿံဝုဋ္ဌာနံ ဒမ္မီ’’တိ ဝဒတိ, တံအန္တောဝဿံဝုဋ္ဌာနမေဝ ပါပုဏာတိ, ဒိသာပက္ကန္တာနမ္ပိ သဘာဂါ ဂဏှိတုံ လဘန္တိ။
သစေ ‘‘အနာဂတေ ဝဿာဝါသိကံ ဒမ္မီ’’တိ ဝဒတိ, တံ ဌပေတွာ ဝဿူပနာယိကဒိဝသေ ဂဟေတဗ္ဗံ။ အထ ‘‘အဂုတ္တော ဝိဟာရော, စောရဘယံ အတ္ထိ, န သက္ကာ ဌပေတုံ, ဂဏှိတွာ ဝါ အာဟိဏ္ဍိတု’’န္တိ ဝုတ္တေ ‘‘သမ္ပတ္တာနံ ဒမ္မီ’’တိ ဝဒတိ, ဘာဇေတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။ သစေ ဝဒတိ ‘‘ဣတော မေ ဘန္တေ တတိယေ ဝဿေ ဝဿာဝါသိကံ န ဒိန္နံ, တံ ဒမ္မီ’’တိ, တသ္မိံ အန္တောဝဿေ ဝုဋ္ဌဘိက္ခူနံ ပါပုဏာတိ။ သစေ တေ ဒိသာ ပက္ကန္တာ, အညော ဝိဿာသိကော ဂဏှာတိ, ဒါတဗ္ဗံ။ အထ ဧကောယေဝ အဝသိဋ္ဌော, သေသာ ကာလင်္ကတာ, သဗ္ဗံ ဧကဿေဝ ပါပုဏာတိ။ သစေ ဧကောပိ နတ္ထိ, သံဃိကံ ဟောတိ, သမ္မုခီဘူတေဟိ ဘာဇေတဗ္ဗံ။
အာဒိဿ ဒေတီတိ အာဒိသိတွာ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဒေတိ၊ ယာဂုယာ ဝါတိအာဒီသု အယမတ္ထော – ယာဂုယာ ဝါ…ပေ… ဘေသဇ္ဇေ ဝါ အာဒိဿ ဒေတိ။ တတြာယံ ယောဇနာ – ဘိက္ခူ အဇ္ဇတနာယ ဝါ သွာတနာယ ဝါ ယာဂုယာ နိမန္တေတွာ တေသံ ဃရံ ပဝိဋ္ဌာနံ ယာဂုံ ဒေတိ, ယာဂုံ ဒတွာ ပီတာယ ယာဂုယာ ‘‘ဣမာနိ စီဝရာနိ, ယေဟိ မယှံ ယာဂု ပီတာ, တေသံ ဒမ္မီ’’တိ ဒေတိ, ယေဟိ နိမန္တိတေဟိ ယာဂု ပီတာ, တေသံယေဝ ပါပုဏာတိ။ ယေဟိ ပန ဘိက္ခာစာရဝတ္တေန ဃရဒွါရေန ဂစ္ဆန္တေဟိ ဝါ ဃရံ ပဝိဋ္ဌေဟိ ဝါ ယာဂု လဒ္ဓါ, ယေသံ ဝါ အာသနသာလတော ပတ္တံ အာဟရိတွာ မနုဿေဟိ နီတာ, ယေသံ ဝါ ထေရေဟိ ပေသိတာ, တေသံ န ပါပုဏာတိ။ သစေ ပန နိမန္တိတဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ အညေပိ ဗဟူ အာဂန္တွာ အန္တောဂေဟဉ္စ ဗဟိဂေဟဉ္စ ပူရေတွာ နိသိန္နာ, ဒါယကော စ ဧဝံ ဝဒတိ – ‘‘နိမန္တိတာ ဝါ ဟောန္တု အနိမန္တိတာ ဝါ, ယေသံ မယာ ယာဂု ဒိန္နာ, သဗ္ဗေသံ ဣမာနိ ဝတ္ထာနိ ဟောန္တူ’’တိ သဗ္ဗေသံ ပါပုဏန္တိ။ ယေဟိ ပန ထေရာနံ ဟတ္ထတော ယာဂု
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၄၂၆။) [သျ]လဒ္ဓါ, တေသံ န ပါပုဏန္တိ။ အထ သော ‘‘ယေဟိ မယှံ ယာဂု ပီတာ, သဗ္ဗေသံ ဟောန္တူ’’တိ ဝဒတိ, သဗ္ဗေသံ ပါပုဏန္တိ။ ဘတ္တခါဒနီယေသုပိ ဧသေဝ နယော။
စီဝရေ ဝါတိ ပုဗ္ဗေပိ ယေန ဝဿံ ဝါသေတွာ ဘိက္ခူနံ စီဝရံ ဒိန္နပုဗ္ဗံ ဟောတိ, သော စေ ဘိက္ခူ ဘောဇေတွာ ဝဒတိ – ‘‘ယေသံ မယာ ပုဗ္ဗေ စီဝရံ ဒိန္နံ, တေသံယေဝ ဣမံ စီဝရံ ဝါ သုတ္တံ ဝါ သပ္ပိမဓုဖာဏိတာဒီနိ ဝါ ဟောန္တူ’’တိ, သဗ္ဗံ တေသံယေဝ ပါပုဏာတိ။ သေနာသနေ ဝါတိ ယော မယာ ကာရိတေ ဝိဟာရေ ဝါ ပရိဝေဏေ ဝါ ဝသတိ, တဿိဒံ ဟောတူ’’တိ ဝုတ္တေ တဿေဝ ဟောတိ။ ဘေသဇ္ဇေ ဝါတိ ‘‘မယံ ကာလေန ကာလံ ထေရာနံ သပ္ပိအာဒီနိ ဘေသဇ္ဇာနိ ဒေမ, ယေဟိ တာနိ လဒ္ဓါနိ, တေသံယေဝိဒံ ဟောတူ’’တိ ဝုတ္တေ တေသံယေဝ ဟောတိ။
ပုဂ္ဂလဿ ဒေတီတိ ‘‘ဣမံ စီဝရံ ဣတ္ထန္နာမဿ ဒမ္မီ’’တိ ဧဝံ ပရမ္မုခါ ဝါ ပါဒမူလေ ဌပေတွာ ‘‘ဣမံ ဘန္တေ တုမှာကံ ဒမ္မီ’’တိ ဧဝံ သမ္မုခါ ဝါ ဒေတိ။ သစေ ပန ‘‘ဣဒံ တုမှာကဉ္စ တုမှာကံ အန္တေဝါသိကာနဉ္စ ဒမ္မီ’’တိ ဧဝံ ဝဒတိ, ထေရဿ စ အန္တေဝါသိကာနဉ္စ ပါပုဏာတိ။ ဥဒ္ဒေသံ ဂဟေတုံ အာဂတော ဂဟေတွာ ဂစ္ဆန္တော စ အတ္ထိ, တဿာပိ ပါပုဏာတိ။ ‘‘တုမှေဟိ သဒ္ဓိံ နိဗဒ္ဓစာရိကဘိက္ခူနံ ဒမ္မီ’’တိ ဝုတ္တေ ဥဒ္ဒေသန္တေဝါသိကာနံ ဝတ္တံ ကတွာ ဥဒ္ဒေသပရိပုစ္ဆာဒီနိ ဂဟေတွာ ဝိစရန္တာနံ သဗ္ဗေသံ ပါပုဏာတိ။ အယံ ပုဂ္ဂလဿ ဒေတီတိ ဣမသ္မိံ ပဒေ ဝိနိစ္ဆယော။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။
စီဝရက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၄၂၇။) [သျ]၉။ စမ္ပေယျက္ခန္ဓကံ
ကဿပဂေါတ္တဘိက္ခုဝတ္ထုကထာ
֍ ဋီ ၃၈၀။ စမ္ပေယျက္ခန္ဓကေ – ဂဂ္ဂရာယ ပေါက္ခရဏိယာ တီရေတိ ဂဂ္ဂရာနာမိကာယ ဣတ္ထိယာ ကာရိတပေါက္ခရဏိယာ တီရေ။ တန္တိဗဒ္ဓေါတိ တသ္မိံ အာဝါသေ ကတ္တဗ္ဗတာတန္တိပဋိဗဒ္ဓေါ။ ဥဿုက္ကမ္ပိ အကာသိ ယာဂုယာတိအာဒီသု မနုဿေဟိ အာဂန္တုကေသု အာဂတေသု အာစိက္ခေယျာထာတိ ဝုတ္တဋ္ဌာနေယေဝ ဥဿုက္ကံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ န အဝုတ္တဋ္ဌာနေ။ ဂစ္ဆ တွံ ဘိက္ခူတိ သတ္ထာ တဿ ဘိက္ခုနော တတ္ထေဝ သေနာသနံ သပ္ပါယန္တိ အဒ္ဒသ, တေနေဝမာဟ။
֍ ဋီ ၃၈၂။ အဓမ္မေန ဝဂ္ဂကမ္မံ ကရောန္တီတိအာဒီနံ ပရတော ပါဠိယံယေဝ နာနာကရဏံ အာဂမိဿတိ။
֍ ဋီ ၃၈၅။ အညတြာပိ ဓမ္မာ ကမ္မံ ကရောန္တီတိ အညတြာပိ ဓမ္မံ ကမ္မံ ကရောန္တိ, အယမေဝ ဝါ ပါဌော။ ဘူတေန ဝတ္ထုနာ ကတံ ဓမ္မေန ကတံ နာမ ဟောတိ, တထာ န ကရောန္တီတိ အတ္ထော။ အညတြာပိ ဝိနယာ ကမ္မံ, အညတြာပိ သတ္ထုသာသနာ ကမ္မန္တိ ဧတေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဧတ္ထ ပန ဝိနယောတိ စောဒနာ စ သာရဏာ စ။ သတ္ထုသာသနန္တိ ဉတ္တိသမ္ပဒါ အနုဿာဝနသမ္ပဒါ စ၊ တာဟိ ဝိနာ ကမ္မံ ကရောန္တီတိ အတ္ထော။ ပဋိကုဋ္ဌကတန္တိ ပဋိကုဋ္ဌဉ္စေဝ ကတဉ္စ၊ ယံ အညေသု ပဋိက္ကောသန္တေသု ကတံ တံ ပဋိကုဋ္ဌဉ္စေဝ ဟောတိ ကတဉ္စ၊ တာဒိသမ္ပိ ကမ္မံ ကရောန္တီတိ အတ္ထော။
֍ ဋီ ၃၈၇။ ဆယိမာနိ ဘိက္ခဝေ ကမ္မာနိ အဓမ္မကမ္မန္တိအာဒီသု ပန ‘‘ဓမ္မော’’တိ ပါဠိယာ အဓိဝစနံ။ တသ္မာ ယံ ယထာဝုတ္တာယ ပါဠိယာ န ကရိယတိ, တံ အဓမ္မကမ္မန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ, ဝိတ္ထာရော ပန ပါဠိယံယေဝ အာဂတော။ သော စ ခေါ ဉတ္တိဒုတိယဉတ္တိစတုတ္ထကမ္မာနံယေဝ ဝသေန။ ယသ္မာ ပန ဉတ္တိကမ္မေ ဉတ္တိဒုတိယဉတ္တိစတုတ္ထေသု ဝိယ ဟာပနံ ဝါ အညထာ ကရဏံ ဝါ နတ္ထိ, အပလောကနကမ္မဉ္စ သာဝေတွာဝ ကရိယတိ, တသ္မာ တာနိ ပါဠိယံ န ဒဿိတာနိ, တေသံ သဗ္ဗေသမ္ပိ ကမ္မာနံ ဝိနိစ္ဆယံ ပရတော ဝဏ္ဏယိဿာမ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၄၂၈။) [သျ]စတုဝဂ္ဂကရဏာဒိကထာ
֍ ဋီ ၃၈၈။ ဣဒါနိ ယဒိဒံ ဆဋ္ဌံ ဓမ္မေန သမဂ္ဂကမ္မံ နာမ, တံ ယေဟိ သံဃေဟိ ကာတဗ္ဗံ, တေသံ ပဘေဒံ ဒဿေတုံ ‘‘ပဉ္စ သံဃာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ကမ္မပ္ပတ္တောတိ ကမ္မံ ပတ္တော, ကမ္မယုတ္တော ကမ္မာရဟော၊ န ကိဉ္စိ ကမ္မံ ကာတုံ နာရဟတီတိ အတ္ထော။
֍ ဋီ ၃၈၉။ စတုဝဂ္ဂကရဏဉ္စေ ဘိက္ခဝေ ကမ္မံ ဘိက္ခုနိစတုတ္ထောတိအာဒိ ပရိသတော ကမ္မဝိပတ္တိဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဥက္ခိတ္တကဂ္ဂဟဏေန ကမ္မနာနာသံဝါသကော ဂဟိတော, နာနာသံဝါသကဂ္ဂဟဏေန လဒ္ဓိနာနာသံဝါသကော။ နာနာသီမာယ ဌိတစတုတ္ထောတိ သီမန္တရိကာယ ဝါ ဗဟိသီမာယ ဝါ ဟတ္ထပါသေ ဌိတေနာပိ သဒ္ဓိံ စတုဝဂ္ဂေါ ဟုတွာတိ အတ္ထော။
֍ ဋီ ၃၉၃။ ပါရိဝါသိကစတုတ္ထောတိအာဒိ ပရိဝါသာဒိကမ္မာနံယေဝ ပရိသတော ဝိပတ္တိဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ, တေသံ ဝိနိစ္ဆယံ ပရတော ဝဏ္ဏယိဿာမ။
֍ ဋီ ၃၉၄။ ဧကစ္စဿ ဘိက္ခဝေ သံဃမဇ္ဈေ ပဋိက္ကောသနာ ရုဟတီတိအာဒိ ပဋိကုဋ္ဌကတကမ္မဿ ကုပ္ပါကုပ္ပဘာဝဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ပကတတ္တဿာတိ အဝိပန္နသီလဿ ပါရာဇိကံ အနဇ္ဈာပန္နဿ။ အာနန္တရိကဿာတိ အတ္တနော အနန္တရံ နိသိန္နဿ။
ဒွေနိဿာရဏာဒိကထာ
֍ ဋီ ၃၉၅။ ဒွေမာ ဘိက္ခဝေ နိဿာရဏာတိအာဒိ ဝတ္ထုတော ကမ္မာနံ ကုပ္ပါကုပ္ပဘာဝဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ‘‘အပ္ပတ္တော နိဿာရဏံ, တဉ္စေ သံဃော နိဿာရေတိ, သုနိဿာရိတော’’တိ ဣဒံ ပဗ္ဗာဇနီယကမ္မံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ပဗ္ဗာဇနီယကမ္မေန ဟိ ဝိဟာရတော နိဿာရေန္တိ, တသ္မာ တံ ‘‘နိဿာရဏာ’’တိ ဝုစ္စတိ။ တဉ္စေသ ယသ္မာ ကုလဒူသကော န ဟောတိ, တသ္မာ အာဝေဏိကေန လက္ခဏေန အပ္ပတ္တော။ ယသ္မာ ပနဿ အာကင်္ခမာနော သံဃော ပဗ္ဗာဇနီယကမ္မံ ကရေယျာတိ ဝုတ္တံ, တသ္မာ သုနိဿာရိတော ဟောတိ။ တဉ္စေ သံဃော နိဿာရေတီတိ သစေ သံဃော တဇ္ဇနီယကမ္မာဒိဝသေန နိဿာရေတိ, သော ယသ္မာ တတ္ထ ‘‘တိဏ္ဏံ ဘိက္ခဝေ ဘိက္ခူနံ အာကင်္ခမာနော သံဃော တဇ္ဇနီယကမ္မံ ကရေယျ – ဧကော ဘဏ္ဍနကာရကော ဟောတိ ကလဟကာရကော ဝိဝါဒကာရကော ဘဿကာရကော သံဃေ အဓိကရဏကာရကော, ဧကော
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၄၂၉။) [သျ]ဗာလော ဟောတိ အဗျတ္တော အာပတ္တိဗဟုလော အနပဒါနော, ဧကော ဂိဟိသံသဋ္ဌော ဝိဟရတိ အနနုလောမိကေဟိ ဂိဟိသံသဂ္ဂေဟီ’’တိ (စူဠဝ။ ၃၉၅) ဧဝံ ဧကေကေနပိ အင်္ဂေန နိဿာရဏာ အနုညာတာ, တသ္မာ သုနိဿာရိတော။
֍ ဋီ ၃၉၆။ ဩသာရဏာတိ ပဝေသနာ။ တတ္ထ တဉ္စေ သံဃော ဩသာရေတီတိ ဥပသမ္ပဒကမ္မဝသေန ပဝေသေတိ။ ဒေါသာရိတောတိ ဒုဩသာရိတော။ သဟဿက္ခတ္တုမ္ပိ ဥပသမ္ပာဒိတော အနုပသမ္ပန္နောဝ ဟောတိ အာစရိယုပဇ္ဈာယာ စ သာတိသာရာ, တထာ သေသော ကာရကသံဃော, န ကောစိ အာပတ္တိတော မုစ္စတိ။ ဣတိ ဣမေ ဧကာဒသ အဘဗ္ဗပုဂ္ဂလာ ဒေါသာရိတာ။ ဟတ္ထစ္ဆိန္နာဒယော ပန ဒွတ္တိံသ သုဩသာရိတာ, ဥပသမ္ပာဒိတာ ဥပသမ္ပန္နာဝ ဟောန္တိ, န တေ လဗ္ဘာ ကိဉ္စိ ဝတ္တုံ။ အာစရိယုပဇ္ဈာယာ ပန ကာရကသံဃော စ သာတိသာရာ, န ကောစိ အာပတ္တိတော မုစ္စတိ။
֍ ဋီ ၃၉၇။ ဣဓ ပန ဘိက္ခဝေ ဘိက္ခုဿ န ဟောတိ အာပတ္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာတိအာဒိ အဘူတဝတ္ထုဝသေန အဓမ္မကမ္မံ, ဘူတဝတ္ထုဝသေန ဓမ္မကမ္မဉ္စ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ပဋိနိဿဇ္ဇိတာတိ ပဋိနိဿဇ္ဇိတဗ္ဗာ။
ဥပါလိပုစ္ဆာကထာ
֍ ဋီ ၄၀၀။ ဥပါလိပဉှေသုပိ ဝတ္ထုဝသေနေဝ ဓမ္မာဓမ္မကမ္မံ ဝိဘတ္တံ။ တတ္ထ ဒွေ နယာ – ဧကမူလကော စ ဒွိမူလကော စ။ ဧကမူလကော ဥတ္တာနောယေဝ။ ဒွိမူလကေ ယထာ သတိဝိနယော အမူဠှဝိနယေန သဒ္ဓိံ ဧကာ ပုစ္ဆာ ကတာ, ဧဝံ အမူဠှဝိနယာဒယောပိ တဿပါပိယျသိကာဒီဟိ။ အဝသာနေ ပန ဥပသမ္ပဒါရဟံ ဥပသမ္ပာဒေတီတိ ဧကမေဝ ပဒံ ဟောတိ။ ပရတော ဘိက္ခူနမ္ပိ သတိဝိနယံ အာဒိံ ကတွာ ဧကေကေန သဒ္ဓိံ သေသပဒါနိ ယောဇေတဗ္ဗာနိ။
တဇ္ဇနီယကမ္မကထာ
֍ ဋီ ၄၀၇။ ဣဓ ပန ဘိက္ခဝေ ဘိက္ခု ဘဏ္ဍနကာရကောတိအာဒိ ‘‘အဓမ္မေနဝဂ္ဂံ, အဓမ္မေနသမဂ္ဂံ၊ ဓမ္မေနဝဂ္ဂံ, ဓမ္မပတိရူပကေနဝဂ္ဂံ, ဓမ္မပတိရူပကေနသမဂ္ဂ’’န္တိ ဣမေသံ ဝသေန စက္ကံ ဗန္ဓိတွာ တဇ္ဇနီယာဒီသု သတ္တသု ကမ္မေသု ပဋိပဿဒ္ဓီသု
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၄၃၀။) [သျ]စ ဝိပတ္တိဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အနပဒါနောတိ အပဒါနဝိရဟိတော။ အပဒါနံ ဝုစ္စတိ ပရိစ္ဆေဒေါ၊ အာပတ္တိပရိစ္ဆေဒဝိရဟိတောတိ အတ္ထော။ တတော ပရံ ပဋိကုဋ္ဌကတကမ္မပ္ပဘေဒံ ဒဿေတုံ သာယေဝ ပါဠိ ‘‘အကတံ ကမ္မ’’န္တိအာဒီဟိ သံသန္ဒိတွာ ဝုတ္တာ။ တတ္ထ န ကိဉ္စိ ပါဠိအနုသာရေန န သက္ကာ ဝိဒိတုံ, တသ္မာ ဝဏ္ဏနံ န ဝိတ္ထာရယိမှာတိ။
စမ္ပေယျက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Empty Line. Go Next Line (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၄၃၁။) [သျ]၁၀။ ကောသမ္ဗကက္ခန္ဓကံ
ကောသမ္ဗကဝိဝါဒကထာ
֍ ဋီ ၄၅၁။ ကောသမ္ဗကက္ခန္ဓကေ – တံ ဘိက္ခုံ အာပတ္တိယာ အဒဿနေ ဥက္ခိပိံသူတိ ဧတ္ထ အယမနုပုဗ္ဗိကထာ – ဒွေ ကိရ ဘိက္ခူ ဧကသ္မိံ အာဝါသေ ဝသန္တိ ဝိနယဓရော စ သုတ္တန္တိကော စ။ တေသု သုတ္တန္တိကော ဘိက္ခု ဧကဒိဝသံ ဝစ္စကုဋိံ ပဝိဋ္ဌော အာစမနဥဒကာဝသေသံ ဘာဇနေ ဌပေတွာဝ နိက္ခမိ။ ဝိနယဓရော ပစ္ဆာ ပဝိဋ္ဌော တံ ဥဒကံ ဒိသွာ နိက္ခမိတွာ တံ ဘိက္ခုံ ပုစ္ဆိ – ‘‘အာဝုသော, တယာ ဣဒံ ဥဒကံ ဌပိတ’’န္တိ? ‘‘အာမာဝုသော’’တိ။ ‘‘ကိံ တွံ ဧတ္ထ အာပတ္တိဘာဝံ န ဇာနာသီ’’တိ? ‘‘အာမ, န ဇာနာမီ’’တိ။ ‘‘ဟောတိ, အာဝုသော ဧတ္ထ အာပတ္တီ’’တိ? ‘‘သစေ ဟောတိ, ဒေသိဿာမီ’’တိ။ ‘‘သစေ ပန တေ, အာဝုသော, အသဉ္စိစ္စ အသတိယာ ကတံ, နတ္ထိ အာပတ္တီ’’တိ။ သော တဿာ အာပတ္တိယာ အနာပတ္တိဒိဋ္ဌိ အဟောသိ။
ဝိနယဓရောပိ အတ္တနော နိဿိတကာနံ ‘‘အယံ သုတ္တန္တိကော အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇမာနောပိ န ဇာနာတီ’’တိ အာရောစေသိ။ တေ တဿ နိဿိတကေ ဒိသွာ ‘‘တုမှာကံ ဥပဇ္ဈာယော အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇိတွာပိ အာပတ္တိဘာဝံ န ဇာနာတီ’’တိ အာဟံသု။ တေ ဂန္တွာ အတ္တနော ဥပဇ္ဈာယဿ အာရောစေသုံ။ သော ဧဝမာဟ – ‘‘အယံ ဝိနယဓရော ပုဗ္ဗေ အနာပတ္တီ’’တိ ဝတွာ ‘‘ဣဒါနိ အာပတ္တီ’’တိ ဝဒတိ။ မုသာဝါဒီ ဧသောတိ။ တေ ဂန္တွာ ‘‘တုမှာကံ ဥပဇ္ဈာယော မုသာဝါဒီ’’တိ ဧဝံ အညမညံ ကလဟံ ဝဍ္ဎယိံသု။ တတော ဝိနယဓရော ဩကာသံ လဘိတွာ တဿ အာပတ္တိယာ အဒဿနေ ဥက္ခေပနီယကမ္မံ အကာသိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘တံ ဘိက္ခုံ အာပတ္တိယာ အဒဿနေ ဥက္ခိပိံသူ’’တိ။
֍ ဋီ ၄၅၃။ ဘိန္နော ဘိက္ခုသံဃော ဘိန္နော ဘိက္ခုသံဃောတိ ဧတ္ထ န တာဝ ဘိန္နော၊ အပိစ ခေါ ယထာ ဒေဝေ ဝုဋ္ဌေ ‘‘ဣဒါနိ သဿံ နိပ္ဖန္န’’န္တိ ဝုစ္စတိ, အဝဿဉှိ တံ နိပ္ဖဇ္ဇိဿတိ, ဧဝမေဝ ဣမိနာ ကာရဏေန အာယတိံ အဝဿံ ဘိဇ္ဇိဿတိ, သော စ ခေါ ကလဟဝသေန န သံဃဘေဒဝသေန, တသ္မာ ‘‘ဘိန္နော’’တိ ဝုတ္တံ။ သမ္ဘမအတ္ထဝသေန စေတ္ထ အာမေဍိတံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၄၃၂။) [သျ]֍ ဋီ ၄၅၄။ ဧတမတ္ထံ ဘာသိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ပက္ကာမီတိ ကသ္မာ ဧဝံ ဘာသိတွာ ပက္ကာမိ? သစေ ဟိ ဘဂဝါ ဥက္ခေပကေ ဝါ ‘‘အကာရဏေ တုမှေဟိ သော ဘိက္ခု ဥက္ခိတ္တော’’တိ ဝဒေယျ, ဥက္ခိတ္တာနုဝတ္တကေ ဝါ ‘‘တုမှေ အာပတ္တိံ အာပန္နာ’’တိ ဝဒေယျ, ‘‘ဧတေသံ ဘဂဝါ ပက္ခော, ဧတေသံ ဘဂဝါ ပက္ခော’’တိ ဝတွာ အာဃာတံ ဗန္ဓေယျုံ, တသ္မာ တန္တိမေဝ ဌပေတွာ ဧတမတ္ထံ ဘာသိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ပက္ကာမိ။
֍ ဋီ ၄၅၅။ အတ္တနာ ဝါ အတ္တာနန္တိ ဧတ္ထ ယော သံဃေန ဥက္ခေပနီယကတာနံ အဓမ္မဝါဒီနံ ပက္ခေ နိသိန္နော ‘‘တုမှေ ကိံ ဘဏထာ’’တိ တေသဉ္စ ဣတရေသဉ္စ လဒ္ဓိံ သုတွာ ‘‘ဣမေ အဓမ္မဝါဒိနော, ဣတရေ ဓမ္မဝါဒိနော’’တိ စိတ္တံ ဥပ္ပါဒေတိ, အယံ တေသံ မဇ္ဈေ နိသိန္နောဝ တေသံ နာနာသံဝါသကော ဟောတိ, ကမ္မံ ကောပေတိ, ဣတရေသမ္ပိ ဟတ္ထပါသံ အနာဂတတ္တာ ကောပေတိ။ ဧဝံ အတ္တနာ ဝါ အတ္တာနံ နာနာသံဝါသကံ ကရောတိ။ သမာနသံဝါသကန္တိ ဧတ္ထာပိ ယော အဓမ္မဝါဒီနံ ပက္ခေ နိသိန္နော ‘‘အဓမ္မဝါဒိနော ဣမေ, ဣတရေ ဓမ္မဝါဒိနော’’တိ တေသံ မဇ္ဈံ ပဝိသတိ, ယတ္ထ ဝါ တတ္ထ ဝါ ပန ပက္ခေ နိသိန္နော ‘‘ဣမေ ဓမ္မဝါဒိနော’’တိ ဂဏှာတိ, အယံ အတ္တနာ ဝါ အတ္တာနံ သမာနသံဝါသကံ ကရောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။
֍ ဋီ ၄၅၆။ ကာယကမ္မံ ဝစီကမ္မန္တိ ဧတ္ထ ကာယေန ပဟရန္တာ ကာယကမ္မံ ဥပဒံသေန္တိ, ဖရုသံ ဝဒန္တာ ဝစီကမ္မံ ဥပဒံသေန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဟတ္ထပရာမာသံ ကရောန္တီတိ ကောဓဝသေန ဟတ္ထေဟိ အညမညံ ပရာမသနံ ကရောန္တိ။ အဓမ္မိယာယမာနေတိ အဓမ္မိယာနိ ကိစ္စာနိ ကုရုမာနေ။ အသမ္မောဒိကာဝတ္တမာနာယာတိ အသမ္မောဒိကာယ ဝတ္တမာနာယ။ အယမေဝ ဝါ ပါဌော။ သမ္မောဒနကထာယ အဝတ္တမာနာယာတိ အတ္ထော။ ဧတ္တာဝတာ န အညမညန္တိ ဧတ္ထ ဒွေ ပန္တိယော ကတွာ ဥပစာရံ မုဉ္စိတွာ နိသီဒိတဗ္ဗံ, ဓမ္မိယာယမာနေ ပန သမ္မောဒိကာယ ဝတ္တမာနာယ အာသနန္တရိကာယ နိသီဒိတဗ္ဗံ, ဧကေကံ အာသနံ အန္တရံ ကတွာ နိသီဒိတဗ္ဗံ။
၄၅၇-၄၅၈။ မာ ဘဏ္ဍနန္တိအာဒီသု ‘‘အကတ္ထာ’’တိ ပါဌသေသံ ဂဟေတွာ ‘‘မာ ဘဏ္ဍနံ အကတ္ထာ’’တိ ဧဝမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အဓမ္မဝါဒီတိ ဥက္ခိတ္တာနုဝတ္တကေသု အညတရော။ အယံ ပန ဘိက္ခု ဘဂဝတော အတ္ထကာမော, အယံ ကိရဿ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၄၃၃။) [သျ]အဓိပ္ပါယော ‘‘ဣမေ ဘိက္ခူ ကောဓာဘိဘူတာ သတ္ထု ဝစနံ န ဂဏှန္တိ, မာ ဘဂဝါ ဧတေ ဩဝဒန္တော ကိလမိတ္ထာ’’တိ တသ္မာ ဧဝမာဟ။ ဘဂဝါ ပန ‘‘ပစ္ဆာပိ သညံ လဘိတွာ ဩရမိဿန္တီ’’တိ တေသံ အနုကမ္ပာယ အတီတဝတ္ထုံ အာဟရိတွာ ကထေသိ။ တတ္ထ အနတ္ထတောတိ အနတ္ထော အတော၊ ဧတသ္မာ မေ ပုရိသာ အနတ္ထောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အထ ဝါ အနတ္ထတောတိ အနတ္ထဒေါ။ သေသံ ပါကဋမေဝ။
֍ ဋီ ၄၆၄။ ပုထုသဒ္ဒေါတိအာဒိဂါထာသု ပန ပုထု မဟာ သဒ္ဒေါ အဿာတိ ပုထုသဒ္ဒေါ။ သမဇနောတိ သမာနော ဧကသဒိသော ဇနော၊ သဗ္ဗော စာယံ ဘဏ္ဍနကာရကောဇနော သမန္တတော သဒ္ဒနိစ္ဆာရဏေန ပုထုသဒ္ဒေါ စေဝ သဒိသော စာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ န ဗာလော ကောစိ မညထာတိ တတ္ထ ကောစိ ဧကောပိ ‘‘အဟံ ဗာလော’’တိ န မညိတ္ထ၊ သဗ္ဗေပိ ပဏ္ဍိတမာနိနောယေဝ။ နာညံ ဘိယျော အမညရုန္တိ ကောစိ ဧကောပိ ‘‘အဟံ ဗာလော’’တိ စ န မညိတ္ထ၊ ဘိယျော စ သံဃသ္မိံ ဘိဇ္ဇမာနေ အညမ္ပိ ဧကံ ‘‘မယှံ ကာရဏာ သံဃော ဘိဇ္ဇတီ’’တိ ဣဒံ ကာရဏံ န မညိတ္ထာတိ အတ္ထော။
ပရိမုဋ္ဌာတိ ပရိမုဋ္ဌဿတိနော။ ဝါစာဂေါစရဘာဏိနောတိ ရာကာရဿ ရဿာဒေသော ကတော, ဝါစာဂေါစရာ န သတိပဋ္ဌာနာဒိဂေါစရာ။ ဘာဏိနော စ ကထံ ဘာဏိနော? ယာဝိစ္ဆန္တိ မုခါယာမံ ယာဝ မုခံ ပသာရေတုံ ဣစ္ဆန္တိ, တာဝ ပသာရေတွာ ဘာဏိနော, ဧကောပိ သံဃဂါရဝေန မုခသင်္ကောစံ န ကရောတီတိ အတ္ထော။ ယေန နီတာတိ ယေန ကလဟေန ဣမံ နိလ္လဇ္ဇဘာဝံ နီတာ။ န တံ ဝိဒူတိ န တံ ဇာနန္တိ, ‘‘ဧဝံ သာဒီနဝေါ အယ’’န္တိ။
ယေ စ တံ ဥပနယှန္တီတိ တံ ‘‘အက္ကောစ္ဆိ မံ, အဝဓိ မ’’န္တိအာဒိကံ အာကာရံ ယေ စ ဥပနယှန္တိ။ သနန္တနောတိ ပေါရာဏော။
ပရေတိ ပဏ္ဍိတေ ဌပေတွာ တတော အညေ ဘဏ္ဍနကာရကာ ပရေ နာမ။ တေ ဧတ္ထ သံဃမဇ္ဈေ ကလဟံ ကရောန္တာ ‘‘မယံ ယမာမသေ ဥပယမာမ၊ သတတံ သမိတံ မစ္စုသန္တိကံ ဂစ္ဆာမာ’’တိ န ဇာနန္တိ။ ယေ စ တတ္ထ ဝိဇာနန္တီတိ ယေ တတ္ထ ပဏ္ဍိတာ ‘‘မယံ မစ္စုသမီပံ ဂစ္ဆာမာ’’တိ ဝိဇာနန္တိ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၄၃၄။) [သျ]တတော သမ္မန္တိ မေဓဂါတိ ဧဝဉှိ တေ ဇာနန္တာ ယောနိသောမနသိကာရံ ဥပ္ပါဒေတွာ မေဓဂါနံ ကလဟာနံ ဝူပသမာယ ပဋိပဇ္ဇန္တိ။
အဋ္ဌိစ္ဆိန္နာတိ အယံ ဂါထာ ဗြဟ္မဒတ္တဉ္စ ဒီဃာဝုကုမာရဉ္စ သန္ဓာယ ဝုတ္တာ။ တေသမ္ပိ ဟောတိ သင်္ဂတိ, ကသ္မာ တုမှာကံ န ဟောတိ, ယေသံ ဝေါ နေဝ မာတာပိတူနံ အဋ္ဌီနိ ဆိန္နာနိ, န ပါဏာ ဟတာ, န ဂဝါဿဓနာနိ ဟဋာနီတိ။
သစေ လဘေထာတိအာဒိဂါထာ ပဏ္ဍိတသဟာယဿ စ ဗာလသဟာယဿ စ ဝဏ္ဏာဝဏ္ဏဒီပနတ္ထံ ဝုတ္တာ။ အဘိဘုယျ သဗ္ဗာနိ ပရိဿယာနီတိ ပါကဋပရိဿယေ စ ပဋိစ္ဆန္နပရိဿယေ စ အဘိဘဝိတွာ တေန သဒ္ဓိံ အတ္တမနော သတိမာ စရေယျ။
ရာဇာဝ ရဋ္ဌံ ဝိဇိတန္တိ ယထာ အတ္တနော ဝိဇိတံ ရဋ္ဌံ မဟာဇနကရာဇာ စ အရိန္ဒမမဟာရာဇာ စ ပဟာယ ဧကကာ စရိံသု၊ ဧဝံ စရေယျာတိ အတ္ထော။ မာတင်္ဂရညေဝ နာဂေါတိ မာတင်္ဂေါ အရညေ နာဂေါဝ။ မာတင်္ဂေါတိ ဟတ္ထီ ဝုစ္စတိ၊ နာဂေါတိ မဟန္တာဓိဝစနမေတံ။ ယထာ ဟိ မာတုပေါသကော မာတင်္ဂနာဂေါ အရညေ ဧကော စရိ, န စ ပါပါနိ အကာသိ။ ယထာ စ ပါလိလေယျကော, ဧဝံ ဧကော စရေ, န စ ပါပါနိ ကယိရာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။
ပါလိလေယျကဂမနကထာ
֍ ဋီ ၄၆၇။ ပါလိလေယျကေ ဝိဟရတိ ရက္ခိတဝနသဏ္ဍေတိ ပါလိလေယျကံ ဥပနိဿာယ ရက္ခိတဝနသဏ္ဍေ ဝိဟရတိ။ ဟတ္ထိနာဂေါတိ မဟာဟတ္ထီ။ ဟတ္ထိကလဘေဟီတိ ဟတ္ထိပေါတကေဟိ။ ဟတ္ထိစ္ဆာပေဟီတိ ခီရူပကေဟိ ဒဟရပေါတကေဟိ။ ဆိန္နဂ္ဂါနီတိ တေဟိ ပုရတော ပုရတော ဂစ္ဆန္တေဟိ ဆိန္နဂ္ဂါနိ ခါယိတာဝသေသာနိ ခါဏုသဒိသာနိ တိဏာနိ ခါဒတိ။ ဩဘဂ္ဂေါဘဂ္ဂန္တိ တေန ဟတ္ထိနာဂေန ဥစ္စဋ္ဌာနတော ဘဉ္ဇိတွာ ဘဉ္ဇိတွာ ပါတိတံ။ အဿ သာခါဘင်္ဂန္တိ ဧတဿ သန္တကံ သာခါဘင်္ဂံ တေ ခါဒန္တိ။ အာဝိလာနီတိ တေဟိ ပဌမတရံ ဩတရိတွာ ပိဝန္တေဟိ အာလုလိတာနိ ကဒ္ဒမောဒကာနိ ပိဝတိ။ ဩဂါဟာတိ တိတ္ထတော။
နာဂဿ နာဂေနာတိ ဟတ္ထိနာဂဿ ဗုဒ္ဓနာဂေန။ ဤသာဒန္တဿာတိ ရထဤသာသဒိသဒန္တဿ။ ယဒေကော ရမတီ ဝနေတိ ယသ္မာ ဗုဒ္ဓနာဂေါ ဝိယ အယမ္ပိ ဟတ္ထိနာဂေါ ဧကော ပဝိဝိတ္တော ဝနေ ရမတိ၊ တသ္မာဿ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၄၃၅။) [သျ]နာဂဿ နာဂေန စိတ္တံ သမေတိ, ဧကီဘာဝရတိယာ ဧကသဒိသံ ဟောတီတိ အတ္ထော။
ယထာဘိရန္တံ ဝိဟရိတွာတိ ဧတ္ထ တေမာသံ ဘဂဝါ တတ္ထ ဝိဟာသီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧတ္တာဝတာ ကောသမ္ဗကေဟိ ကိရ ဥဗ္ဗာဠှော ဘဂဝါ တေမာသံ အရညံ ပဝိသိတွာ ဝသီတိ သဗ္ဗတ္ထ ကထာ ပတ္ထဋာ အဟောသိ။
အထ ခေါ ကောသမ္ဗကာ ဥပါသကာတိ အထ ခေါ ဣမံ ကထာသလ္လာပံ သုတွာ ကောသမ္ဗိဝါသိနော ဥပါသကာ။
အဋ္ဌာရသဝတ္ထုကထာ
֍ ဋီ ၄၆၈။ အဓမ္မံ ဓမ္မောတိအာဒီနိ အဋ္ဌာရသ ဘေဒကရဝတ္ထူနိ သံဃဘေဒကက္ခန္ဓကေ ဝဏ္ဏယိဿာမ။
֍ ဋီ ၄၇၅။ တံ ဥက္ခိတ္တကံ ဘိက္ခုံ ဩသာရေတွာတိ တံ ဂဟေတွာ သီမံ ဂန္တွာ အာပတ္တိံ ဒေသာပေတွာ ကမ္မဝါစာယ ဩသာရေတွာ။ တာဝဒေဝ ဥပေါသထောတိ တံဒိဝသမေဝ ဥပေါသထက္ခန္ဓကေ ဝုတ္တနယေနေဝ သာမဂ္ဂီဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော။
֍ ဋီ ၄၇၆။ အမူလာ မူလံ ဂန္တွာတိ န မူလာ မူလံ ဂန္တွာ၊ တံ ဝတ္ထုံ အဝိနိစ္ဆိနိတွာတိ အတ္ထော။ အယံ ဝုစ္စတိ ဥပါလိ သံဃသာမဂ္ဂီ အတ္ထာပေတာ ဗျဉ္ဇနူပေတာတိ အတ္ထတော အပဂတာ, ‘‘သံဃသာမဂ္ဂီ’’တိ ဣမံ ပန ဗျဉ္ဇနမတ္တံ ဥပေတာ။
֍ ဋီ ၄၇၇။ သံဃဿ ကိစ္စေသူတိ သံဃဿ ကရဏီယေသု ဥပ္ပန္နေသု။ မန္တနာသူတိ ဝိနယမန္တနာသု။ အတ္ထေသု ဇာတေသူတိ ဝိနယအတ္ထေသု ဥပ္ပန္နေသု။ ဝိနိစ္ဆယေသူတိ တေသံယေဝ အတ္ထာနံ ဝိနိစ္ဆယေသု။ မဟတ္ထိကောတိ မဟာဥပကာရော။ ပဂ္ဂဟာရဟောတိ ပဂ္ဂဏှိတုံ ဝုတ္တော။
အနာနုဝဇ္ဇော ပဌမေန သီလတောတိအာဒိမှိယေဝ တာဝ သီလတော န ဥပဝဇ္ဇော။ အဝေက္ခိတာစာရောတိ အပေက္ခိတာစာရော၊ အာလောကိတေ ဝိလောကိတေ သမ္ပဇာနကာရီတိအာဒိနာ နယေန ဥပပရိက္ခိတာစာရော။ အဋ္ဌကထာသု ပန ‘‘အပ္ပဋိစ္ဆန္နာစာရော’’တိ ဝုတ္တံ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၄၃၆။) [သျ]ဝိသယှာတိ အဘိဘဝိတွာ။ အနုယျုတံ ဘဏန္တိ အနုညာတံ အနပဂတံ ဘဏန္တော။ ယသ္မာ ဟိ သော အနုယျုတံ ဘဏတိ, ဥသူယာယ ဝါ အဂတိဂမနဝသေန ဝါ ကာရဏာပဂတံ န ဘဏတိ, တသ္မာ အတ္ထံ န ဟာပေတိ။ ဥသူယာယ ပန အဂတိဂမနဝသေန ဝါ ဘဏန္တော အတ္ထံ ဟာပေတိ, ကာရဏံ န ဒေတိ, တသ္မာ သော ပရိသဂတော ဆမ္ဘတိ စေဝ ဝေဓတိ စ။ ယော ဤဒိသော န ဟောတိ, အယံ ‘‘ပဂ္ဂဟာရဟော’’တိ ဒဿေတိ။
ကိဉ္စ ဘိယျော ‘‘တထေဝ ပဉှ’’န္တိ ဂါထာ, တဿတ္ထော – ယထာ စ အနုယျုတံ ဘဏန္တော အတ္ထံ န ဟာပေတိ, တထေဝ ပရိသာယ မဇ္ဈေ ပဉှံ ပုစ္ဆိတော သမာနော န စေဝ ပဇ္ဈာယတိ, န စ မင်္ကု ဟောတိ။ ယော ဟိ အတ္ထံ န ဇာနာတိ, သော ပဇ္ဈာယတိ။ ယော ဝတ္တုံ န သက္ကောတိ, သော မင်္ကု ဟောတိ။ ယော ပန အတ္ထဉ္စ ဇာနာတိ, ဝတ္တုဉ္စ သက္ကောတိ၊ သော န ပဇ္ဈာယတိ, န မင်္ကု ဟောတိ။ ကာလာဂတန္တိ ကထေတဗ္ဗယုတ္တကာလေ အာဂတံ။ ဗျာကရဏာရဟန္တိ ပဉှဿ အတ္ထာနုလောမတာယ ဗျာကရဏာနုစ္ဆဝိကံ။ ဝစောတိ ဝဒန္တော၊ ဧဝရူပံ ဝစနံ ဘဏန္တောတိ အတ္ထော။ ရဉ္ဇေတီတိ တောသေတိ။ ဝိညူပရိသန္တိ ဝိညူနံ ပရိသံ။
အာစေရကမှိ စ သကေတိ အတ္တနော အာစရိယဝါဒေ။ အလံ ပမေတုန္တိ ဝီမံသိတုံ တံ တံ ကာရဏံ ပညာယ တုလယိတုံ သမတ္ထော။ ပဂုဏောတိ ကတပရိစယော လဒ္ဓါသေဝနော။ ကထေတဝေတိ ကထေတဗ္ဗေ။ ဝိရဒ္ဓိကောဝိဒေါတိ ဝိရဒ္ဓဋ္ဌာနကုသလော။
ပစ္စတ္ထိကာ ယေန ဝဇန္တီတိ အယံ ဂါထာ ယာဒိသေ ကထေတဗ္ဗေ ပဂုဏော, တံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တာ။ အယဉှေတ္ထ အတ္ထော – ယာဒိသေန ကထိတေန ပစ္စတ္ထိကာ စ နိဂ္ဂဟံ ဂစ္ဆန္တိ, မဟာဇနော စ သညပနံ ဂစ္ဆတိ၊ သညတ္တိံ အဝဗောဓနံ ဂစ္ဆတီတိ အတ္ထော။ ယဉ္စ ကထေန္တော သကံ အာဒါယံ အတ္တနော အာစရိယဝါဒံ န ဟာပေတိ, ယသ္မိံ ဝတ္ထုသ္မိံ အဓိကရဏံ ဥပ္ပန္နံ, တဒနုရူပံ အနုပဃာတကရံ ပဉှံ ဗျာကရမာနော တာဒိသေ ကထေတဗ္ဗေ ပဂုဏော ဟောတီတိ။
ဒူတေယျကမ္မေသု အလန္တိ အဋ္ဌဟိ ဒူတင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတတ္တာ သံဃဿ ဒူတေယျကမ္မေသု သမတ္ထော။ သုဋ္ဌု ဥဂ္ဂဏှာတီတိ သမုဂ္ဂဟော။ ဣဒံ ဝုတ္တံ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၄၃၇။) [သျ]ဟောတိ – ယထာ နာမ အာဟုနံ အာဟုတိပိဏ္ဍံ သမုဂ္ဂဏှန္တိ, ဧဝံ ပီတိသောမနဿဇာတေနေဝ စေတသာ သံဃဿ ကိစ္စေသု သမုဂ္ဂဟော, သံဃဿကိစ္စေသု တဿ တဿ ကိစ္စဿ ပဋိဂ္ဂါဟကောတိ အတ္ထော။ ကရံ ဝစောတိ ဝစနံ ကရောန္တော။ န တေန မညတီတိ တေန ဝစနကရဏေန ‘‘အဟံ ကရောမိ, သံဃဘာရံ နိတ္ထရာမီ’’တိ န မာနာတိမာနံ ဇပ္ပေတိ။
အာပဇ္ဇတိ ယာဝတကေသု ဝတ္ထူသူတိ ယတ္တကေသု ဝတ္ထူသု အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇမာနော အာပဇ္ဇတိ။ ဟောတိ ယထာ စ ဝုဋ္ဌိတီတိ တဿာ စ အာပတ္တိယာ ယထာ ဝုဋ္ဌာနံ ဟောတိ။ ဧတေ ဝိဘင်္ဂါတိ ယေသု ဝတ္ထူသု အာပဇ္ဇတိ, ယထာ စ ဝုဋ္ဌာနံ ဟောတိ, ဣမေသံ အတ္ထာနံ ဇောတကာ ဧတေ ဝိဘင်္ဂါ။ ဥဘယဿာတိ ဥဘယေ အဿ။ သွာဂတာတိ သုဋ္ဌု အာဂတာ။ အာပတ္တိဝုဋ္ဌာနပဒဿ ကောဝိဒေါတိ အာပတ္တိဝုဋ္ဌာနကာရဏကုသလော။
ယာနိ စာစရန္တိ ယာနိ စ ဘဏ္ဍနကာရဏာဒီနိ အာစရန္တော တဇ္ဇနီယကမ္မာဒိဝသေန နိဿာရဏံ ဂစ္ဆတိ။ ဩသာရဏံ တံဝုသိတဿ ဇန္တုနောတိ တံ ဝတ္တံ ဝုသိတဿ ဇန္တုနော, ယာ ဩသာရဏာ ကာတဗ္ဗာ, ဧတမ္ပိ ဇာနာတိ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။
ကောသမ္ဗကက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
သမန္တပါသာဒိကာယ ဝိနယသံဝဏ္ဏနာယ
မဟာဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ သမတ္တာ။
မဟာဝဂ္ဂ-အဋ္ဌကထာ နိဋ္ဌိတာ။