ဝိနယသင်္ဂဟ-အဋ္ဌကထာ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁။)

ဝိနယပိဋကေ

ဝိနယသင်္ဂဟ-အဋ္ဌကထာ

နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ

ဂန္ထာရမ္ဘကထာ

ဝတ္ထုတ္တယံ နမဿိတွာ, သရဏံ သဗ္ဗပါဏိနံ၊

ဝိနယေ ပါဋဝတ္ထာယ, ယောဂါဝစရဘိက္ခုနံ။

ဝိပ္ပကိဏ္ဏမနေကတ္ထ, ပါဠိမုတ္တဝိနိစ္ဆယံ၊

သမာဟရိတွာ ဧကတ္ထ, ဒဿယိဿမနာကုလံ။

တတြာယံ မာတိကာ –

‘‘ဒိဝါသေယျာ ပရိက္ခာရော, ဘေသဇ္ဇကရဏမ္ပိ စ၊

ပရိတ္တံ ပဋိသန္ထာရော, ဝိညတ္တိ ကုလသင်္ဂဟော။

‘‘မစ္ဆမံသံ အနာမာသံ, အဓိဋ္ဌာနဝိကပ္ပနံ၊

စီဝရေနဝိနာဝါသော, ဘဏ္ဍဿ ပဋိသာမနံ။

‘‘ကယဝိက္ကယသမာပတ္တိ, ရူပိယာဒိပဋိဂ္ဂဟော၊

ဒါနဝိဿာသဂ္ဂါဟေဟိ, လာဘဿ ပရိဏာမနံ။

‘‘ပထဝီ ဘူတဂါမော စ, ဒုဝိဓံ သဟသေယျကံ၊

ဝိဟာရေ သံဃိကေ သေယျံ, သန္ထရိတွာန ပက္ကမော။

‘‘ကာလိကာနိပိ စတ္တာရိ, ကပ္ပိယာ စတုဘူမိယော၊

ခါဒနီယာဒိပဋိဂ္ဂါဟော, ပဋိက္ခေပပဝါရဏာ။

‘‘ပဗ္ဗဇ္ဇာ နိဿယော သီမာ, ဥပေါသထပဝါရဏံ၊

ဝဿူပနာယိကာ ဝတ္တံ, စတုပစ္စယဘာဇနံ။

‘‘ကထိနံ ဂရုဘဏ္ဍာနိ, စောဒနာဒိဝိနိစ္ဆယော၊

ဂရုကာပတ္တိဝုဋ္ဌာနံ, ကမ္မာကမ္မံ ပကိဏ္ဏက’’န္တိ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂။)

၁။ ဒိဝါသေယျဝိနိစ္ဆယကထာ

֍ * ၁။ တတ္ထ ဒိဝါသေယျာတိ ဒိဝါနိပဇ္ဇနံ။ တတြာယံ ဝိနိစ္ဆယော – ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ဒိဝါ ပဋိသလ္လီယန္တေန ဒွါရံ သံဝရိတွာ ပဋိသလ္လီယိတု’’န္တိ (ပါရာ။ ၇၇) ဝစနတော ဒိဝါ နိပဇ္ဇန္တေန ဒွါရံ သံဝရိတွာ နိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ ဧတ္ထ စ ကိဉ္စာပိ ပါဠိယံ ‘‘အယံ နာမ အာပတ္တီ’’တိ န ဝုတ္တာ, ဝိဝရိတွာ နိပန္နဒေါသေန ပန ဥပ္ပန္နေ ဝတ္ထုသ္မိံ ဒွါရံ သံဝရိတွာ နိပဇ္ဇိတုံ အနုညာတတ္တာ အသံဝရိတွာ နိပဇ္ဇန္တဿ အဋ္ဌကထာယံ ဒုက္ကဋံ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၇၇) ဝုတ္တံ။ ဘဂဝတော ဟိ အဓိပ္ပါယံ ဉတွာ ဥပါလိတ္ထေရာဒီဟိ အဋ္ဌကထာ ဌပိတာ။ ‘‘အတ္ထာပတ္တိ ဒိဝါ အာပဇ္ဇတိ, နော ရတ္တိ’’န္တိ (ပရိ။ ၃၂၃) ဣမိနာပိ စေတံ သိဒ္ဓံ။

֍ * ၂။ ကီဒိသံ ပန ဒွါရံ သံဝရိတဗ္ဗံ, ကီဒိသံ န သံဝရိတဗ္ဗံ? ရုက္ခပဒရဝေဠုပဒရကိလဉ္ဇပဏ္ဏာဒီနံ ယေန ကေနစိ ကဝါဋံ ကတွာ ဟေဋ္ဌာ ဥဒုက္ခလေ ဥပရိ ဥတ္တရပါသကေ စ ပဝေသေတွာ ကတံ ပရိဝတ္တကဒွါရမေဝ သံဝရိတဗ္ဗံ။ အညံ ဂေါရူပါနံ ဝဇေသု ဝိယ ရုက္ခသူစိကဏ္ဋကဒွါရံ, ဂါမထကနကံ စက္ကလကယုတ္တဒွါရံ, ဖလကေသု ဝါ ကိဋိကာသု ဝါ ဒွေ တီဏိ စက္ကလကာနိ ယောဇေတွာ ကတံ သံသရဏကိဋိကဒွါရံ, အာပဏေသု ဝိယ ကတံ ဥဂ္ဃါဋနကိဋိကဒွါရံ, ဒွီသု တီသု ဌာနေသု ဝေဠုသလာကာ ဂေါပ္ဖေတွာ ပဏ္ဏကုဋီသု ကတံ သလာကဟတ္ထကဒွါရံ, ဒုဿသာဏိဒွါရန္တိ ဧဝရူပံ ဒွါရံ န သံဝရိတဗ္ဗံ။ ပတ္တဟတ္ထဿ ကဝါဋပ္ပဏာမနေ ပန ဧကံ ဒုဿသာဏိဒွါရမေဝ အနာပတ္တိကရံ, အဝသေသာနိ ပဏာမေန္တဿ အာပတ္တိ။ ဒိဝါ ပဋိသလ္လီယန္တဿ ပန ပရိဝတ္တကဒွါရမေဝ အာပတ္တိကရံ, သေသာနိ သံဝရိတွာ ဝါ အသံဝရိတွာ ဝါ နိပဇ္ဇန္တဿ အာပတ္တိ နတ္ထိ, သံဝရိတွာ ပန နိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ, ဧတံ ဝတ္တံ။

֍ * ၃။ ပရိဝတ္တကဒွါရံ ကိတ္တကေန သံဝုတံ ဟောတိ? သူစိဃဋိကာသု ဒိန္နာသု သံဝုတမေဝ ဟောတိ။ အပိစ ခေါ သူစိမတ္တေပိ ဒိန္နေ ဝဋ္ဋတိ, ဃဋိကာမတ္တေပိ ဒိန္နေ ဝဋ္ဋတိ, ဒွါရဗာဟံ ဖုသိတွာ ဌပိတမတ္တေပိ ဝဋ္ဋတိ, ဤသကံ အဖုသိတေပိ ဝဋ္ဋတိ, သဗ္ဗန္တိမေန ဝိဓိနာ ယာဝတာ သီသံ နပ္ပဝိသတိ, တာဝတာ အဖုသိတေပိ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ဗဟူနံ ဝဠဉ္ဇနဋ္ဌာနံ ဟောတိ, ဘိက္ခုံ ဝါ သာမဏေရံ ဝါ ‘‘ဒွါရံ, အာဝုသော, ဇဂ္ဂါဟီ’’တိ ဝတွာပိ နိပဇ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အထ ဘိက္ခူ စီဝရကမ္မံ ဝါ အညံ ဝါ ကိဉ္စိ ကရောန္တာ နိသိန္နာ ဟောန္တိ, ‘‘ဧတေ ဒွါရံ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃။)

ဇဂ္ဂိဿန္တီ’’တိ အာဘောဂံ ကတွာပိ နိပဇ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ကုရုန္ဒဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ဥပါသကမ္ပိ အာပုစ္ဆိတွာ ဝါ ‘ဧသ ဇဂ္ဂိဿတီ’တိ အာဘောဂံ ကတွာ ဝါ နိပဇ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ, ကေဝလံ ဘိက္ခုနိံ ဝါ မာတုဂါမံ ဝါ အာပုစ္ဆိတုံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ, တံ ယုတ္တံ။ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထပိ ယော ယော ထေရဝါဒေါ ဝါ အဋ္ဌကထာဝါဒေါ ဝါ ပစ္ဆာ ဝုစ္စတိ, သော သောဝ ပမာဏန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။

֍ * ၄။ အထ ဒွါရဿ ဥဒုက္ခလံ ဝါ ဥတ္တရပါသကော ဝါ ဘိန္နော ဟောတိ အဋ္ဌပိတော ဝါ, သံဝရိတုံ န သက္ကောတိ, နဝကမ္မတ္ထံ ဝါ ပန ဣဋ္ဌကပုဉ္ဇော ဝါ မတ္တိကာဒီနံ ဝါ ရာသိ အန္တောဒွါရေ ကတော ဟောတိ, အဋ္ဋံ ဝါ ဗန္ဓန္တိ, ယထာ သံဝရိတုံ န သက္ကောတိ။ ဧဝရူပေ အန္တရာယေ သတိ အသံဝရိတွာပိ နိပဇ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ယဒိ ပန ကဝါဋံ နတ္ထိ, လဒ္ဓကပ္ပမေဝ။ ဥပရိ သယန္တေန နိဿေဏိံ အာရောပေတွာ နိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ သစေ နိဿေဏိမတ္ထကေ ထကနကံ ဟောတိ, ထကေတွာပိ နိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ ဂဗ္ဘေ နိပဇ္ဇန္တေန ဂဗ္ဘဒွါရံ ဝါ ပမုခဒွါရံ ဝါ ယံ ကိဉ္စိ သံဝရိတွာ နိပဇ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ဧကကုဋ္ဋကေ ဂေဟေ ဒွီသု ပဿေသု ဒွါရာနိ ကတွာ ဝဠဉ္ဇန္တိ, ဒွေပိ ဒွါရာနိ ဇဂ္ဂိတဗ္ဗာနိ, တိဘူမကေပိ ပါသာဒေ ဒွါရံ ဇဂ္ဂိတဗ္ဗမေဝ။ သစေ ဘိက္ခာစာရာ ပဋိက္ကမ္မ လောဟပါသာဒသဒိသံ ပါသာဒံ ဗဟူ ဘိက္ခူ ဒိဝါဝိဟာရတ္ထံ ပဝိသန္တိ, သံဃတ္ထေရေန ဒွါရပါလဿ ‘‘ဒွါရံ ဇဂ္ဂါဟီ’’တိ ဝတွာ ဝါ ‘‘ဒွါရဇဂ္ဂနံ နာမ ဧတဿ ဘာရော’’တိ အာဘောဂံ ကတွာ ဝါ ပဝိသိတွာ နိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ ယာဝ သံဃနဝကေန ဧဝမေဝ ကာတဗ္ဗံ။ ပုရေ ပဝိသန္တာနံ ‘‘ဒွါရဇဂ္ဂနံ နာမ ပစ္ဆိမာနံ ဘာရော’’တိ ဧဝံ အာဘောဂံ ကာတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ အနာပုစ္ဆာ ဝါ အာဘောဂံ အကတွာ ဝါ အန္တောဂဗ္ဘေ ဝါ အသံဝုတဒွါရေ ဗဟိ ဝါ နိပဇ္ဇန္တာနံ အာပတ္တိ။ ဂဗ္ဘေ ဝါ ဗဟိ ဝါ နိပဇ္ဇနကာလေပိ ‘‘ဒွါရဇဂ္ဂနံ နာမ မဟာဒွါရေ ဒွါရပါလဿ ဘာရော’’တိ အာဘောဂံ ကတွာ နိပဇ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ ဧဝံ လောဟပါသာဒါဒီသု အာကာသတလေ နိပဇ္ဇန္တေနပိ ဒွါရံ သံဝရိတဗ္ဗမေဝ။

အယဉှေတ္ထ သင်္ခေပေါ – ဣဒံ ဒိဝါပဋိသလ္လီယနံ ယေန ကေနစိ ပရိက္ခိတ္တေ သဒွါရဗန္ဓေ ဌာနေ ကထိတံ, တသ္မာ အဗ္ဘောကာသေ ဝါ ရုက္ခမူလေ ဝါ မဏ္ဍပေ ဝါ ယတ္ထ ကတ္ထစိ သဒွါရဗန္ဓေ နိပဇ္ဇန္တေန ဒွါရံ သံဝရိတွာဝ နိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ သစေ မဟာပရိဝေဏံ ဟောတိ မဟာဗောဓိယင်္ဂဏလောဟပါသာဒင်္ဂဏသဒိသံ ဗဟူနံ ဩသရဏဋ္ဌာနံ, ယတ္ထ ဒွါရံ သံဝုတမ္ပိ သံဝုတဋ္ဌာနေ န တိဋ္ဌတိ, ဒွါရံ အလဘန္တာ ပါကာရံ အာရုဟိတွာပိ ဝိစရန္တိ, တတ္ထ သံဝရဏကိစ္စံ နတ္ထိ။ ရတ္တိံ ဒွါရံ ဝိဝရိတွာ နိပန္နော အရုဏေ ဥဂ္ဂတေ ဝုဋ္ဌာတိ, အနာပတ္တိ။ သစေ ပန

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၄။)

ပဗုဇ္ဈိတွာ ပုန သုပတိ, အာပတ္တိ။ ယော ပန ‘‘အရုဏေ ဥဂ္ဂတေ ဝုဋ္ဌဟိဿာမီ’’တိ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာဝ ဒွါရံ အသံဝရိတွာ ရတ္တိံ နိပဇ္ဇတိ, ယထာပရိစ္ဆေဒမေဝ ဝုဋ္ဌာတိ, တဿ အာပတ္တိယေဝ။ မဟာပစ္စရိယံ ပန ‘‘ဧဝံ နိပဇ္ဇန္တော အနာဒရိယဒုက္ကဋာပိ န မုစ္စတီ’’တိ ဝုတ္တံ။

֍ * ၅။ ယော ပန ဗဟုဒေဝ ရတ္တိံ ဇဂ္ဂိတွာ အဒ္ဓါနံ ဝါ ဂန္တွာ ဒိဝါ ကိလန္တရူပေါ မဉ္စေ နိသိန္နော ပါဒေ ဘူမိတော အမောစေတွာဝ နိဒ္ဒါဝသေန နိပဇ္ဇတိ, တဿ အနာပတ္တိ။ သစေ ဩက္ကန္တနိဒ္ဒေါ အဇာနန္တောပိ ပါဒေ မဉ္စကံ အာရောပေတိ, အာပတ္တိယေဝ။ နိသီဒိတွာ အပဿာယ သုပန္တဿ အနာပတ္တိ။ ယောပိ စ ‘‘နိဒ္ဒံ ဝိနောဒေဿာမီ’’တိ စင်္ကမန္တော ပတိတွာ သဟသာ ဝုဋ္ဌာတိ, တဿပိ အနာပတ္တိ။ ယော ပန ပတိတွာ တတ္ထေဝ သယတိ, န ဝုဋ္ဌာတိ, တဿ အာပတ္တိ။

ကော မုစ္စတိ, ကော န မုစ္စတီတိ? မဟာပစ္စရိယံ တာဝ ‘‘ဧကဘင်္ဂေန နိပန္နကော ဧဝ မုစ္စတိ။ ပါဒေ ပန ဘူမိတော မောစေတွာ နိပန္နောပိ ယက္ခဂဟိတကောပိ ဝိသညီဘူတောပိ န မုစ္စတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ကုရုန္ဒဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ဗန္ဓိတွာ နိပဇ္ဇာပိတောဝ မုစ္စတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ယော စင်္ကမန္တော မုစ္ဆိတွာ ပတိတော တတ္ထေဝ သုပတိ, တဿပိ အဝိသယတာယ အာပတ္တိ န ဒိဿတိ။ အာစရိယာ ပန ဧဝံ န ကထယန္တိ, တသ္မာ အာပတ္တိယေဝါတိ မဟာပဒုမတ္ထေရေန ဝုတ္တံ။ ဒွေ ပန ဇနာ အာပတ္တိတော မုစ္စန္တိယေဝ, ယော စ ယက္ခဂဟိတကော, ယော စ ဗန္ဓိတွာ နိပဇ္ဇာပိတော’’တိ။

ဣတိ ပါဠိမုတ္တကဝိနယဝိနိစ္ဆယသင်္ဂဟေ

ဒိဝါသေယျဝိနိစ္ဆယကထာ သမတ္တာ။

၂။ ပရိက္ခာရဝိနိစ္ဆယကထာ

֍ * ၆။ ပရိက္ခာရောတိ သမဏပရိက္ခာရော။ တတြာယံ ကပ္ပိယာကပ္ပိယပရိက္ခာရဝိနိစ္ဆယော (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၈၅) – ကေစိ တာလပဏ္ဏစ္ဆတ္တံ အန္တော ဝါ ဗဟိ ဝါ ပဉ္စဝဏ္ဏေန သုတ္တေန သိဗ္ဗိတွာ ဝဏ္ဏမဋ္ဌံ ကရောန္တိ, တံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဧကဝဏ္ဏေန ပန နီလေန ဝါ ပီတကေန ဝါ ယေန ကေနစိ သုတ္တေန အန္တော ဝါ ဗဟိ ဝါ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၅။)

သိဗ္ဗိတုံ, ဆတ္တဒဏ္ဍဂ္ဂါဟကံ သလာကပဉ္ဇရံ ဝါ ဝိနန္ဓိတုံ ဝဋ္ဋတိ, တဉ္စ ခေါ ထိရကရဏတ္ထံ ဝဋ္ဋတိ, န ဝဏ္ဏမဋ္ဌတ္ထာယ။ ဆတ္တပဏ္ဏေသု မကရဒန္တကံ ဝါ အဍ္ဎစန္ဒကံ ဝါ ဆိန္ဒိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဆတ္တဒဏ္ဍေ ဂေဟတ္ထမ္ဘေသု ဝိယ ဃဋကော ဝါ ဝါဠရူပကံ ဝါ န ဝဋ္ဋတိ။ သစေပိ သဗ္ဗတ္ထ အာရဂ္ဂေန လေခါ ဒိန္နာ ဟောတိ, သာပိ န ဝဋ္ဋတိ။ ဃဋကံ ဝါ ဝါဠရူပကံ ဝါ ဘိန္ဒိတွာ ဓာရေတဗ္ဗံ, လေခါပိ ဃံသိတွာ ဝါ အပနေတဗ္ဗာ, သုတ္တကေန ဝါ ဒဏ္ဍော ဝေဌေတဗ္ဗော။ ဒဏ္ဍဗုန္ဒေ ပန အဟိစ္ဆတ္တကသဏ္ဌာနံ ဝဋ္ဋတိ။ ဝါတပ္ပဟာရေန အစလနတ္ထံ ဆတ္တမဏ္ဍလိကံ ရဇ္ဇုကေဟိ ဂါဟေတွာ ဒဏ္ဍေ ဗန္ဓန္တိ, တသ္မိံ ဗန္ဓနဋ္ဌာနေ ဝလယမိဝ ဥက္ကိရိတွာ လေခံ ဌပေန္တိ, သာ ဝဋ္ဋတိ။

֍ * ၇။ စီဝရမဏ္ဍနတ္ထာယ နာနာသုတ္တကေဟိ သတပဒိသဒိသံ သိဗ္ဗန္တာ အာဂန္တုကပဋ္ဋံ ဌပေန္တိ, အညမ္ပိ ယံ ကိဉ္စိ သူစိကမ္မဝိကာရံ ကရောန္တိ, ပဋ္ဋမုခေ ဝါ ပရိယန္တေ ဝါ ဝေဏိံ ဝါ သင်္ခလိကံ ဝါ မုဂ္ဂရံ ဝါ ဧဝမာဒိ သဗ္ဗံ န ဝဋ္ဋတိ, ပကတိသူစိကမ္မမေဝ ဝဋ္ဋတိ။ ဂဏ္ဌိကပဋ္ဋကဉ္စ ပါသကပဋ္ဋကဉ္စ အဋ္ဌကောဏမ္ပိ သောဠသကောဏမ္ပိ ကရောန္တိ, တတ္ထ အဂ္ဃိယဂယမုဂ္ဂရာဒီနိ ဒဿေန္တိ, ကက္ကဋက္ခီနိ ဥက္ကိရန္တိ, သဗ္ဗံ န ဝဋ္ဋတိ, စတုကောဏမေဝ ဝဋ္ဋတိ, ကောဏသုတ္တပီဠကာ စ စီဝရေ ရတ္တေ ဒုဝိညေယျရူပါ ဝဋ္ဋန္တိ။ ကဉ္ဇိကပိဋ္ဌခလိအအလကာဒီသု စီဝရံ ပက္ခိပိတုံ န ဝဋ္ဋတိ, စီဝရကမ္မကာလေ ပန ဟတ္ထမလသူစိမလာဒီနံ ဓောဝနတ္ထံ ကိလိဋ္ဌကာလေ စ ဓောဝနတ္ထံ ဝဋ္ဋတိ, ဂန္ဓံ ဝါ လာခံ ဝါ တေလံ ဝါ ရဇနေ ပက္ခိပိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။

ရဇနေသု စ ဟလိဒ္ဒိံ ဌပေတွာ သဗ္ဗံ မူလရဇနံ ဝဋ္ဋတိ, မဉ္ဇိဋ္ဌိဉ္စ တုင်္ဂဟာရဉ္စ ဌပေတွာ သဗ္ဗံ ခန္ဓရဇနံ ဝဋ္ဋတိ။ တုင်္ဂဟာရော နာမ ဧကော သကဏ္ဋကရုက္ခော, တဿ ဟရိတာလဝဏ္ဏံ ခန္ဓရဇနံ ဟောတိ။ လောဒ္ဒဉ္စ ကဏ္ဍုလဉ္စ ဌပေတွာ သဗ္ဗံ တစရဇနံ ဝဋ္ဋတိ။ အလ္လိပတ္တဉ္စ နီလိပတ္တဉ္စ ဌပေတွာ သဗ္ဗံ ပတ္တရဇနံ ဝဋ္ဋတိ။ ဂိဟိပရိဘုတ္တကံ ပန အလ္လိပတ္တေန ဧကဝါရံ ရဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ကိံသုကပုပ္ဖဉ္စ ကုသုမ္ဘပုပ္ဖဉ္စ ဌပေတွာ သဗ္ဗံ ပုပ္ဖရဇနံ ဝဋ္ဋတိ။ ဖလရဇနေ ပန န ကိဉ္စိ န ဝဋ္ဋတိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၄၄)။

֍ * ၈။ စီဝရံ ရဇိတွာ သင်္ခေန ဝါ မဏိနာ ဝါ ယေန ကေနစိ န ဃဋ္ဋေတဗ္ဗံ, ဘူမိယံ ဇာဏုကာနိ နိဟန္တွာ ဟတ္ထေဟိ ဂဟေတွာ ဒေါဏိယမ္ပိ န ဃံသိတဗ္ဗံ။ ဒေါဏိယံ ဝါ ဖလကေ ဝါ ဌပေတွာ အန္တေ ဂါဟာပေတွာ ဟတ္ထေန ပဟရိတုံ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၆။)

ပန ဝဋ္ဋတိ, တမ္ပိ မုဋ္ဌိနာ န ကာတဗ္ဗံ။ ပေါရာဏကတ္ထေရာ ပန ဒေါဏိယမ္ပိ န ဌပေသုံ။ ဧကော စီဝရံ ဂဟေတွာ တိဋ္ဌတိ, အပရော ဟတ္ထေ ကတွာ ဟတ္ထေန ပဟရတိ။ စီဝရဿ ကဏ္ဏသုတ္တကံ န ဝဋ္ဋတိ, ရဇိတကာလေ ဆိန္ဒိတဗ္ဗံ။ ယံ ပန ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ကဏ္ဏသုတ္တက’’န္တိ (မဟာဝ။ ၃၄၄) ဧဝံ အနုညာတံ, တံ အနုဝါတေ ပါသကံ ကတွာ ဗန္ဓိတဗ္ဗံ ရဇနကာလေ လဂ္ဂနတ္ထာယ။ ဂဏ္ဌိကေပိ သောဘာကရဏတ္ထံ လေခါ ဝါ ပီဠကာ ဝါ န ဝဋ္ဋတိ, နာသေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။

֍ * ၉။ ပတ္တေ ဝါ ထာလကေ ဝါ အာရဂ္ဂေန လေခံ ကရောန္တိ အန္တော ဝါ ဗဟိ ဝါ, န ဝဋ္ဋတိ။ ပတ္တံ ဘမံ အာရောပေတွာ မဇ္ဇိတွာ ပစန္တိ ‘‘မဏိဝဏ္ဏံ ကရိဿာမာ’’တိ, န ဝဋ္ဋတိ, တေလဝဏ္ဏော ပန ဝဋ္ဋတိ။ ပတ္တမဏ္ဍလေ ဘိတ္တိကမ္မံ န ဝဋ္ဋတိ, မကရဒန္တကံ ပန ဝဋ္ဋတိ။

ဓမကရဏဆတ္တကဿ ဥပရိ ဝါ ဟေဋ္ဌာ ဝါ ဓမကရဏကုစ္ဆိယံ ဝါ လေခါ န ဝဋ္ဋတိ, ဆတ္တမုခဝဋ္ဋိယံ ပနဿ လေခါ ဝဋ္ဋတိ။

֍ * ၁၀။ ကာယဗန္ဓနဿ သောဘနတ္ထံ တဟိံ တဟိံ ဒိဂုဏံ သုတ္တံ ကောဋ္ဋေန္တိ, ကက္ကဋက္ခီနိ ဥဋ္ဌာပေန္တိ, န ဝဋ္ဋတိ, ဥဘောသု ပန အန္တေသု ဒသာမုခဿ ထိရဘာဝါယ ဒိဂုဏံ ကောဋ္ဋေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဒသာမုခေ ပန ဃဋကံ ဝါ မကရမုခံ ဝါ ဒေဍ္ဍုဘသီသံ ဝါ ယံ ကိဉ္စိ ဝိကာရရူပံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ, တတ္ထ တတ္ထ အစ္ဆီနိ ဒဿေတွာ မာလာကမ္မာဒီနိ ဝါ ကတွာ ကောဋ္ဋိတကာယဗန္ဓနမ္ပိ န ဝဋ္ဋတိ, ဥဇုကမေဝ ပန မစ္ဆကဏ္ဋကံ ဝါ ခဇ္ဇူရိပတ္တကံ ဝါ မဋ္ဌကပဋ္ဋိကံ ဝါ ကတွာ ကောဋ္ဋေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ကာယဗန္ဓနဿ ဒသာ ဧကာ ဝဋ္ဋတိ, ဒွေ တီဏိ စတ္တာရိပိ ဝဋ္ဋန္တိ, တတော ပရံ န ဝဋ္ဋန္တိ။ ရဇ္ဇုကကာယဗန္ဓနံ ဧကမေဝ ဝဋ္ဋတိ, ပါမင်္ဂသဏ္ဌာနံ ပန ဧကမ္ပိ န ဝဋ္ဋတိ, ဒသာ ပန ပါမင်္ဂသဏ္ဌာနာပိ ဝဋ္ဋတိ, ဗဟုရဇ္ဇုကေ ဧကတော ကတွာ ဧကေန နိရန္တရံ ဝေဌေတွာ ကတံ ဗဟုရဇ္ဇုကန္တိ န ဝတ္တဗ္ဗံ, တံ ဝဋ္ဋတိ။

ကာယဗန္ဓနဝိဓေ အဋ္ဌမင်္ဂလာဒိကံ ယံ ကိဉ္စိ ဝိကာရရူပံ န ဝဋ္ဋတိ, ပရိစ္ဆေဒလေခါမတ္တံ ဝဋ္ဋတိ။ ဝိဓကဿ ဥဘောသု အန္တေသု ထိရကရဏတ္ထာယ ဃဋကံ ကရောန္တိ, အယမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။

֍ * ၁၁။ အဉ္ဇနိယံ ဣတ္ထိပုရိသစတုပ္ပဒသကုဏရူပံ ဝါ မာလာကမ္မလတာကမ္မမကရဒန္တကဂေါမုတ္တကအဍ္ဎစန္ဒကာဒိဘေဒံ ဝါ ဝိကာရရူပံ န ဝဋ္ဋတိ, ဃံသိတွာ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၇။)

ဝါ ဘိန္ဒိတွာ ဝါ ယထာ ဝါ န ပညာယတိ, တထာ သုတ္တကေန ဝေဌေတွာ ဝဠဉ္ဇေတဗ္ဗာ။ ဥဇုကမေဝ ပန စတုရံသာ ဝါ အဋ္ဌံသာ ဝါ သောဠသံသာ ဝါ အဉ္ဇနီ ဝဋ္ဋတိ။ ဟေဋ္ဌတောပိဿာ ဒွေ ဝါ တိဿော ဝါ ဝဋ္ဋလေခါယော ဝဋ္ဋန္တိ, ဂီဝါယမ္ပိဿာ ပိဓာနကဗန္ဓနတ္ထံ ဧကာ ဝဋ္ဋလေခါ ဝဋ္ဋတိ။

အဉ္ဇနီသလာကာယပိ ဝဏ္ဏမဋ္ဌကမ္မံ န ဝဋ္ဋတိ, အဉ္ဇနီထဝိကာယပိ ယံ ကိဉ္စိ နာနာဝဏ္ဏေန သုတ္တေန ဝဏ္ဏမဋ္ဌကမ္မံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဧသေဝ နယော ကုဉ္စိကကောသကေပိ။ ကုဉ္စိကာယ ဝဏ္ဏမဋ္ဌကမ္မံ န ဝဋ္ဋတိ, တထာ သိပါဋိကာယ။ ဧကဝဏ္ဏသုတ္တေန ပန ယေန ကေနစိ ယံ ကိဉ္စိ သိဗ္ဗိတုံ ဝဋ္ဋတိ။

֍ * ၁၂။ အာရကဏ္ဋကေပိ ဝဋ္ဋမဏိကံ ဝါ အညံ ဝါ ဝဏ္ဏမဋ္ဌံ န ဝဋ္ဋတိ, ဂီဝါယံ ပန ပရိစ္ဆေဒလေခါ ဝဋ္ဋတိ။ ပိပ္ဖလိကေပိ မဏိကံ ဝါ ပီဠကံ ဝါ ယံ ကိဉ္စိ ဥဋ္ဌာပေတုံ န ဝဋ္ဋတိ, ဒဏ္ဍကေ ပန ပရိစ္ဆေဒလေခါ ဝဋ္ဋတိ။ နခစ္ဆေဒနံ ဝလိတကံယေဝ ကရောန္တိ, တသ္မာ တံ ဝဋ္ဋတိ။ ဥတ္တရာရဏိယံ ဝါပိ အရဏိဓနုကေ ဝါ ဥပရိပေလ္လနဒဏ္ဍကေ ဝါ မာလာကမ္မာဒိ ယံ ကိဉ္စိ ဝဏ္ဏမဋ္ဌံ န ဝဋ္ဋတိ။ ပေလ္လနဒဏ္ဍကဿ ပန ဝေမဇ္ဈေ မဏ္ဍလံ ဟောတိ, တတ္ထ ပရိစ္ဆေဒလေခါမတ္တံ ဝဋ္ဋတိ။ သူစိသဏ္ဍာသံ ကရောန္တိ, ယေန သူစိံ ဍံသာပေတွာ ဃံသန္တိ, တတ္ထ မကရမုခါဒိကံ ယံ ကိဉ္စိ ဝဏ္ဏမဋ္ဌံ န ဝဋ္ဋတိ, သူစိဍံသနတ္ထံ ပန မုခမတ္တံ ဟောတိ, တံ ဝဋ္ဋတိ။

ဒန္တကဋ္ဌစ္ဆေဒနဝါသိယမ္ပိ ယံ ကိဉ္စိ ဝဏ္ဏမဋ္ဌံ န ဝဋ္ဋတိ, ဥဇုကမေဝ ကပ္ပိယလောဟေန ဥဘောသု ဝါ ပဿေသု စတုရံသံ ဝါ အဋ္ဌံသံ ဝါ ဗန္ဓိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ကတ္တရဒဏ္ဍေပိ ယံ ကိဉ္စိ ဝဏ္ဏမဋ္ဌံ န ဝဋ္ဋတိ, ဟေဋ္ဌာ ဧကာ ဝါ ဒွေ ဝါ ဝဋ္ဋလေခါ ဥပရိ အဟိစ္ဆတ္တကမကုဠမတ္တဉ္စ ဝဋ္ဋတိ။

֍ * ၁၃။ တေလဘာဇနေသု ဝိသာဏေ ဝါ နာဠိယံ ဝါ အလာဗုကေ ဝါ အာမဏ္ဍသာရကေ ဝါ ဌပေတွာ ဣတ္ထိရူပံ ပုရိသရူပဉ္စ အဝသေသံ သဗ္ဗမ္ပိ ဝဏ္ဏမဋ္ဌကမ္မံ ဝဋ္ဋတိ။ မဉ္စပီဌေ ဘိသိဗိမ္ဗောဟနေ ဘူမတ္ထရဏေ ပါဒပုဉ္ဆနေ စင်္ကမနဘိသိယာ သမ္မုဉ္ဇနိယံ ကစဝရဆဍ္ဍနကေ ရဇနဒေါဏိကာယ ပါနီယဥဠုင်္ကေ ပါနီယဃဋေ ပါဒကထလိကာယ ဖလကပီဌကေ ဝလယာဓာရကေ ဒဏ္ဍာဓာရကေ ပတ္တပိဓာနေ တာလဝဏ္ဋေ ဗီဇနေတိ ဧတေသု သဗ္ဗံ မာလာကမ္မာဒိ ဝဏ္ဏမဋ္ဌကမ္မံ ဝဋ္ဋတိ။

֍ * ၁၄။ သေနာသနေ ပန ဒွါရကဝါဋဝါတပါနကဝါဋာဒီသု သဗ္ဗရတနမယမ္ပိ ဝဏ္ဏမဋ္ဌကမ္မံ ဝဋ္ဋတိ။ သေနာသနေ ကိဉ္စိ ပဋိသေဓေတဗ္ဗံ နတ္ထိ အညတြ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၈။)

ဝိရုဒ္ဓသေနာသနာ။ ဝိရုဒ္ဓသေနာသနံ နာမ အညေသံ သီမာယ ရာဇဝလ္လဘေဟိ ကတသေနာသနံ ဝုစ္စတိ။ တသ္မာ ယေ တာဒိသံ သေနာသနံ ကရောန္တိ, တေ ဝတ္တဗ္ဗာ ‘‘မာ အမှာကံ သီမာယ သေနာသနံ ကရောထာ’’တိ။ အနာဒိယိတွာ ကရောန္တိယေဝ, ပုနပိ ဝတ္တဗ္ဗာ ‘‘မာ ဧဝံ အကတ္ထ, မာ အမှာကံ ဥပေါသထပဝါရဏာနံ အန္တရာယမကတ္ထ, မာ သာမဂ္ဂိံ ဘိန္ဒိတ္ထ, တုမှာကံ သေနာသနံ ကတမ္ပိ ကတဋ္ဌာနေ န ဌဿတီ’’တိ။ သစေ ဗလက္ကာရေန ကရောန္တိယေဝ, ယဒါ တေသံ လဇ္ဇိပရိသာ ဥဿန္နာ ဟောတိ, သက္ကာ စ ဟောတိ လဒ္ဓုံ ဓမ္မိကော ဝိနိစ္ဆယော, တဒါ တေသံ ပေသေတဗ္ဗံ ‘‘တုမှာကံ အာဝါသံ ဟရထာ’’တိ။ သစေ ယာဝတတိယံ ပေသိတေ ဟရန္တိ, သာဓု။ နော စေ ဟရန္တိ, ဌပေတွာ ဗောဓိဉ္စ စေတိယဉ္စ အဝသေသသေနာသနာနိ ဘိန္ဒိတဗ္ဗာနိ, နော စ ခေါ အပရိဘောဂံ ကရောန္တေဟိ, ပဋိပါဋိယာ ပန ဆဒနဂေါပါနသီဣဋ္ဌကာဒီနိ အပနေတွာ တေသံ ပေသေတဗ္ဗံ ‘‘တုမှာကံ ဒဗ္ဗသမ္ဘာရေ ဟရထာ’’တိ။ သစေ ဟရန္တိ, သာဓု။ နော စေ ဟရန္တိ, အထ တေသု ဒဗ္ဗသမ္ဘာရေသု ဟိမဝဿဝါတာတပါဒီဟိ ပူတိဘူတေသု ဝါ စောရေဟိ ဝါ ဟဋေသု အဂ္ဂိနာ ဝါ ဒဍ္ဎေသု သီမသာမိကာ ဘိက္ခူ အနုပဝဇ္ဇာ, န လဗ္ဘာ စောဒေတုံ ‘‘တုမှေဟိ အမှာကံ ဒဗ္ဗသမ္ဘာရာ နာသိတာ’’တိ ဝါ ‘‘တုမှာကံ ဂီဝါ’’တိ ဝါ။ ယံ ပန သီမသာမိကေဟိ ဘိက္ခူဟိ ကတံ, တံ သုကတမေဝ ဟောတိ။ ယောပိ ဘိက္ခု ဗဟုဿုတော ဝိနယညူ အညံ ဘိက္ခုံ အကပ္ပိယပရိက္ခာရံ ဂဟေတွာ ဝိစရန္တံ ဒိသွာ ဆိန္ဒာပေယျ ဝါ ဘိန္ဒာပေယျ ဝါ, အနုပဝဇ္ဇော, သော နေဝ စောဒေတဗ္ဗော န သာရေတဗ္ဗော, န တံ လဗ္ဘာ ဝတ္တုံ ‘‘အယံ နာမ မမ ပရိက္ခာရော တယာ နာသိတော, တံ မေ ဒေဟီ’’တိ။

ဣတိ ပါဠိမုတ္တကဝိနယဝိနိစ္ဆယသင်္ဂဟေ

ပရိက္ခာရဝိနိစ္ဆယကထာ သမတ္တာ။

၃။ ဘေသဇ္ဇာဒိကရဏဝိနိစ္ဆယကထာ

֍ * ၁၅။ ဘေသဇ္ဇကရဏပရိတ္တပဋိသန္ထာရေသု ပန ဘေသဇ္ဇကရဏေ တာဝ အယံ ဝိနိစ္ဆယော (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၁၈၅-၇) – အာဂတာဂတဿ ပရဇနဿ ဘေသဇ္ဇံ န ကာတဗ္ဗံ, ကရောန္တော ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇတိ။ ပဉ္စန္နံ ပန သဟဓမ္မိကာနံ ကာတဗ္ဗံ ဘိက္ခုဿ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၉။)

ဘိက္ခုနိယာ သိက္ခမာနာယ သာမဏေရဿ သာမဏေရိယာတိ။ သမသီလသဒ္ဓါပညာနဉှိ ဧတေသံ တီသု သိက္ခာသု ယုတ္တာနံ ဘေသဇ္ဇံ အကာတုံ န လဗ္ဘတိ။ ကရောန္တေန စ သစေ တေသံ အတ္ထိ, တေသံ သန္တကံ ဂဟေတွာ ယောဇေတွာ ဒါတဗ္ဗံ, သစေ နတ္ထိ, အတ္တနော သန္တကံ ကာတဗ္ဗံ။ သစေ အတ္တနောပိ နတ္ထိ, ဘိက္ခာစာရဝတ္တေန ဝါ ဉာတကပဝါရိတဋ္ဌာနတော ဝါ ပရိယေသိတဗ္ဗံ, အလဘန္တေန ဂိလာနဿ အတ္ထာယ အကတဝိညတ္တိယာပိ အာဟရိတွာ ကာတဗ္ဗံ။

֍ * ၁၆။ အပရေသမ္ပိ ပဉ္စန္နံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ မာတု ပိတု တဒုပဋ္ဌာကာနံ အတ္တနော ဝေယျာဝစ္စကရဿ ပဏ္ဍုပလာသဿ စာတိ။ ပဏ္ဍုပလာသော နာမ ယော ပဗ္ဗဇ္ဇာပေက္ခော ယာဝ ပတ္တစီဝရံ ပဋိယာဒိယတိ, တာဝ ဝိဟာရေ ဝသတိ။ တေသု သစေ မာတာပိတရော ဣဿရာ ဟောန္တိ န ပစ္စာသီသန္တိ, အကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန ရဇ္ဇေပိ ဌိတာ ပစ္စာသီသန္တိ, အကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဘေသဇ္ဇံ ပစ္စာသီသန္တာနံ ဘေသဇ္ဇံ ဒါတဗ္ဗံ, ယောဇေတုံ အဇာနန္တာနံ ယောဇေတွာ ဒါတဗ္ဗံ။ သဗ္ဗေသံ အတ္ထာယ သဟဓမ္မိကေသု ဝုတ္တနယေနေဝ ပရိယေသိတဗ္ဗံ။ သစေ ပန မာတရံ ဝိဟာရံ အာနေတွာ ဇဂ္ဂတိ, သဗ္ဗံ ပရိကမ္မံ အနာမသန္တေန ကာတဗ္ဗံ, ခါဒနီယဘောဇနီယံ သဟတ္ထာ ဒါတဗ္ဗံ။ ပိတာ ပန ယထာ သာမဏေရော, ဧဝံ သဟတ္ထေန နှာပနသမ္ဗာဟနာဒီနိ ကတွာ ဥပဋ္ဌာတဗ္ဗော။ ယေ စ မာတာပိတရော ဥပဋ္ဌဟန္တိ ပဋိဇဂ္ဂန္တိ, တေသမ္ပိ ဧဝမေဝ ကာတဗ္ဗံ။ ဝေယျာဝစ္စကရော နာမ ယော ဝေတနံ ဂဟေတွာ အရညေ ဒါရူနိ ဝါ ဆိန္ဒတိ, အညံ ဝါ ကိဉ္စိ ကမ္မံ ကရောတိ, တဿ ရောဂေ ဥပ္ပန္နေ ယာဝ ဉာတကာ န ပဿန္တိ, တာဝ ဘေသဇ္ဇံ ကာတဗ္ဗံ။ ယော ပန ဘိက္ခုနိဿိတကောဝ ဟုတွာ သဗ္ဗကမ္မာနိ ကရောတိ, တဿ ဘေသဇ္ဇံ ကာတဗ္ဗမေဝ။ ပဏ္ဍုပလာသေပိ သာမဏေရေ ဝိယ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။

֍ * ၁၇။ အပရေသမ္ပိ ဒသန္နံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ ဇေဋ္ဌဘာတု ကနိဋ္ဌဘာတု ဇေဋ္ဌဘဂိနိယာ ကနိဋ္ဌဘဂိနိယာ စူဠမာတုယာ မဟာမာတုယာ စူဠပိတုနော မဟာပိတုနော ပိတုစ္ဆာယ မာတုလဿာတိ။ တေသံ ပန သဗ္ဗေသမ္ပိ ကရောန္တေန တေသံယေဝ သန္တကံ ဘေသဇ္ဇံ ဂဟေတွာ ကေဝလံ ယောဇေတွာ ဒါတဗ္ဗံ။ သစေ ပန နပ္ပဟောန္တိ ယာစန္တိ စ ‘‘ဒေထ နော, ဘန္တေ, တုမှာကံ ပဋိဒဿာမာ’’တိ, တာဝကာလိကံ ဒါတဗ္ဗံ။ သစေပိ န ယာစန္တိ, ‘‘အမှာကံ ဘေသဇ္ဇံ အတ္ထိ, တာဝကာလိကံ ဂဏှထာ’’တိ ဝတွာ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၀။)

ဝါ ‘‘ယဒါ တေသံ ဘဝိဿတိ, တဒါ ဒဿန္တီ’’တိ အာဘောဂံ ဝါ ကတွာ ဒါတဗ္ဗံ။ သစေ ပဋိဒေန္တိ, ဂဟေတဗ္ဗံ။ နော စေ ဒေန္တိ, န စောဒေတဗ္ဗာ။ ဧတေ ဒသ ဉာတကေ ဌပေတွာ အညေသံ န ကာတဗ္ဗံ။

ဧတေသံ ပုတ္တပရမ္ပရာယ ပန ယာဝ သတ္တမာ ကုလပရိဝဋ္ဋာ, တာဝ စတ္တာရော ပစ္စယေ အာဟရာပေန္တဿ အကတဝိညတ္တိ ဝါ ဘေသဇ္ဇံ ကရောန္တဿ ဝေဇ္ဇကမ္မံ ဝါ ကုလဒူသကာပတ္တိ ဝါ န ဟောတိ။ သစေ ဘာတု ဇာယာ, ဘဂိနိယာ သာမိကော ဝါ ဂိလာနော ဟောတိ, ဉာတကာ စေ, တေသမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ အညာတကာ စေ, ဘာတု စ ဘဂိနိယာ စ ကတွာ ဒါတဗ္ဗံ ‘‘တုမှာကံ ဇဂ္ဂနဋ္ဌာနေ ဒေထာ’’တိ။ အထ ဝါ တေသံ ပုတ္တာနံ ကတွာ ဒါတဗ္ဗံ ‘‘တုမှာကံ မာတာပိတူနံ ဒေထာ’’တိ။ ဧတေနုပါယေန သဗ္ဗပဒေသု ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။

တေသံ အတ္ထာယ စ သာမဏေရေဟိ အရညတော ဘေသဇ္ဇံ အာဟရာပေန္တေန ဉာတိသာမဏေရေဟိ ဝါ အာဟရာပေတဗ္ဗံ, အညာတကေဟိ အတ္တနော အတ္ထာယ ဝါ အာဟရာပေတွာ ဒါတဗ္ဗံ။ တေဟိပိ ‘‘ဥပဇ္ဈာယဿ အာဟရာမာ’’တိ ဝတ္တသီသေန အာဟရိတဗ္ဗံ။ ဥပဇ္ဈာယဿ မာတာပိတရော ဂိလာနာ ဝိဟာရံ အာဂစ္ဆန္တိ, ဥပဇ္ဈာယော စ ဒိသာပက္ကန္တော ဟောတိ, သဒ္ဓိဝိဟာရိကေန ဥပဇ္ဈာယဿ သန္တကံ ဘေသဇ္ဇံ ဒါတဗ္ဗံ။ နော စေ အတ္ထိ, အတ္တနော ဘေသဇ္ဇံ ဥပဇ္ဈာယဿ ပရိစ္စဇိတွာ ဒါတဗ္ဗံ။ အတ္တနောပိ အသန္တေ ဝုတ္တနယေနေဝ ပရိယေသိတွာ ဥပဇ္ဈာယဿ သန္တကံ ကတွာ ဒါတဗ္ဗံ။ ဥပဇ္ဈာယေနပိ သဒ္ဓိဝိဟာရိကဿ မာတာပိတူသု ဧဝမေဝ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ ဧသေဝ နယော အာစရိယန္တေဝါသိကေသုပိ။ အညောပိ ယော အာဂန္တုကော ဝါ စောရော ဝါ ယုဒ္ဓပရာဇိတော ဣဿရော ဝါ ဉာတကေဟိ ပရိစ္စတ္တော ကပဏော ဝါ ဂမိယမနုဿော ဝါ ဂိလာနော ဟုတွာ ဝိဟာရံ ပဝိသတိ, သဗ္ဗေသံ အပစ္စာသီသန္တေန ဘေသဇ္ဇံ ကာတဗ္ဗံ။

֍ * ၁၈။ သဒ္ဓံ ကုလံ ဟောတိ စတူဟိ ပစ္စယေဟိ ဥပဋ္ဌာယကံ ဘိက္ခုသံဃဿ မာတာပိတုဋ္ဌာနိယံ, တတြ စေ ကောစိ ဂိလာနော ဟောတိ, တဿတ္ထာယ ဝိဿာသေန ‘‘ဘေသဇ္ဇံ ကတွာ ဘန္တေ ဒေထာ’’တိ ဝဒန္တိ, နေဝ ဒါတဗ္ဗံ န ကာတဗ္ဗံ။ အထ ပန ကပ္ပိယံ ဉတွာ ဧဝံ ပုစ္ဆန္တိ ‘‘ဘန္တေ, အသုကဿ နာမ ရောဂဿ ကိံ ဘေသဇ္ဇံ ကရောန္တီ’’တိ, ‘‘ဣဒဉ္စိဒဉ္စ ဂဟေတွာ ကရောန္တီ’’တိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘ဘန္တေ, မယှံ မာတာ ဂိလာနာ, ဘေသဇ္ဇံ တာဝ အာစိက္ခထာ’’တိ ဧဝံ ပုစ္ဆိတေ ပန န အာစိက္ခိတဗ္ဗံ, အညမညံ ပန ကထာ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၁။)

ကာတဗ္ဗာ ‘‘အာဝုသော, အသုကဿ နာမ ဘိက္ခုနော ဣမသ္မိံ ရောဂေ ကိံ ဘေသဇ္ဇံ ကရိံသူ’’တိ။ ဣဒဉ္စိဒဉ္စ ဘေသဇ္ဇံ ဘန္တေတိ။ တံ သုတွာ ဣတရော မာတု ဘေသဇ္ဇံ ကရောတိ, ဝဋ္ဋတိ။ မဟာပဒုမတ္ထေရော ကိရ ဝသဘရညောပိ ဒေဝိယာ ရောဂေ ဥပ္ပန္နေ ဧကာယ ဣတ္ထိယာ အာဂန္တွာ ပုစ္ဆိတော ‘‘န ဇာနာမီ’’တိ အဝတွာ ဧဝမေဝ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ သမုလ္လပေသိ။ တံ သုတွာ တဿာ ဘေသဇ္ဇမကံသု။ ဝူပသန္တေ စ ရောဂေ တိစီဝရေန တီဟိ စ ကဟာပဏသတေဟိ သဒ္ဓိံ ဘေသဇ္ဇစင်္ကောဋကံ ပူရေတွာ အာဟရိတွာ ထေရဿ ပါဒမူလေ ဌပေတွာ ‘‘ဘန္တေ, ပုပ္ဖပူဇံ ကရောထာ’’တိ အာဟံသု။ ထေရော ‘‘အာစရိယဘာဂေါ နာမ အယ’’န္တိ ကပ္ပိယဝသေန ဂါဟာပေတွာ ပုပ္ဖပူဇမကာသိ။ ဧဝံ တာဝ ဘေသဇ္ဇေ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။

֍ * ၁၉။ ပရိတ္တေ ပန ‘‘ဂိလာနဿ ပရိတ္တံ ကရောထ, ဘန္တေ’’တိ ဝုတ္တေ န ကာတဗ္ဗံ, ‘‘ပရိတ္တံ ဘဏထာ’’တိ ဝုတ္တေ ပန ဘဏိတဗ္ဗံ။ သစေပိဿ ဧဝံ ဟောတိ ‘‘မနုဿာ နာမ န ဇာနန္တိ, အကရိယမာနေ ဝိပ္ပဋိသာရိနော ဘဝိဿန္တီ’’တိ, ကာတဗ္ဗံ။ ‘‘ပရိတ္တောဒကံ ပရိတ္တသုတ္တံ ကတွာ ဒေထာ’’တိ ဝုတ္တေ ပန တေသံယေဝ ဥဒကံ ဟတ္ထေန စာလေတွာ သုတ္တံ ပရိမဇ္ဇိတွာ ဒါတဗ္ဗံ။ သစေ ဝိဟာရတော ဥဒကံ အတ္တနော သန္တကံ ဝါ သုတ္တံ ဒေတိ, ဒုက္ကဋံ။ မနုဿာ ဥဒကဉ္စ သုတ္တဉ္စ ဂဟေတွာ နိသီဒိတွာ ‘‘ပရိတ္တံ ဘဏထာ’’တိ ဝဒန္တိ, ကာတဗ္ဗံ။ နော စေ ဇာနန္တိ, အာစိက္ခိတဗ္ဗံ။ ဘိက္ခူနံ နိသိန္နာနံ ပါဒေသု ဥဒကံ အာကိရိတွာ သုတ္တဉ္စ ဌပေတွာ ဂစ္ဆန္တိ ‘‘ပရိတ္တံ ကရောထ, ပရိတ္တံ ဘဏထာ’’တိ, န ပါဒါ အပနေတဗ္ဗာ။ မနုဿာ ဟိ ဝိပ္ပဋိသာရိနော ဟောန္တိ။ အန္တောဂါမေပိ ဂိလာနဿ အတ္ထာယ ဝိဟာရံ ပေသေန္တိ ‘‘ပရိတ္တံ ဘဏန္တူ’’တိ, ဘဏိတဗ္ဗံ။ အန္တောဂါမေ ရာဇဂေဟာဒီသု ရောဂေ ဝါ ဥပဒ္ဒဝေ ဝါ ဥပ္ပန္နေ ပက္ကောသာပေတွာ ဘဏာပေန္တိ, အာဋာနာဋိယသုတ္တာဒီနိ ဘဏိတဗ္ဗာနိ။ ‘‘အာဂန္တွာ ဂိလာနဿ သိက္ခာပဒါနိ ဒေန္တု, ဓမ္မံ ကထေန္တု, ရာဇန္တေပုရေ ဝါ အမစ္စဂေဟေ ဝါ အာဂန္တွာ သိက္ခာပဒါနိ ဒေန္တု, ဓမ္မံ ကထေန္တူ’’တိ ပေသိတေပိ ဂန္တွာ သိက္ခာပဒါနိ ဒါတဗ္ဗာနိ, ဓမ္မော ကထေတဗ္ဗော။ ‘‘မတာနံ ပရိဝါရတ္ထံ အာဂစ္ဆန္တူ’’တိ ပက္ကောသန္တိ, န ဂန္တဗ္ဗံ။ ‘‘သီဝထိကဒဿနေ အသုဘဒဿနေ စ မရဏဿတိံ ပဋိလဘိဿာမာ’’တိ ကမ္မဋ္ဌာနသီသေန ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘ပဟာရေဒိန္နေ မတေပိ အမရဏာဓိပ္ပါယဿ အနာပတ္တိ ဝုတ္တာ’’တိ န ဧတ္တကေနေဝ အမနုဿဂဟိတဿ ပဟာရော

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၂။)

ဒါတဗ္ဗော, တာလပဏ္ဏံ ပန ပရိတ္တသုတ္တံ ဝါ ဟတ္ထေ ဝါ ပါဒေ ဝါ ဗန္ဓိတဗ္ဗံ, ရတနသုတ္တာဒီနိ ပရိတ္တာနိ ဘဏိတဗ္ဗာနိ, ‘‘မာ သီလဝန္တံ ဘိက္ခုံ ဝိဟေဌေဟီ’’တိ ဓမ္မကထာ ကာတဗ္ဗာ, အာဋာနာဋိယပရိတ္တံ ဝါ ဘဏိတဗ္ဗံ။

ဣဓ ပန အာဋာနာဋိယပရိတ္တဿ ပရိကမ္မံ ဝေဒိတဗ္ဗံ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၂၈၂)။ ပဌမမေဝ ဟိ အာဋာနာဋိယသုတ္တံ န ဘဏိတဗ္ဗံ, မေတ္တသုတ္တံ (ခု။ ပါ။ ၉။၁ အာဒယော၊ သု။ နိ။ ၁၄၃ အာဒယော) ဓဇဂ္ဂသုတ္တံ (သံ။ နိ။ ၁။၂၄၉) ရတနသုတ္တန္တိ (ခု။ ပါ။ ၆။၁ အာဒယော၊ သု။ နိ။ ၂၂၄ အာဒယော) ဣမာနိ သတ္တာဟံ ဘဏိတဗ္ဗာနိ။ သစေ မုဉ္စတိ, သုန္ဒရံ။ နော စေ မုဉ္စတိ, အာဋာနာဋိယသုတ္တံ ဘဏိတဗ္ဗံ။ တံ ဘဏန္တေန စ ဘိက္ခုနာ ပိဋ္ဌံ ဝါ မံသံ ဝါ န ခါဒိတဗ္ဗံ, သုသာနေ န ဝသိတဗ္ဗံ။ ကသ္မာ? အမနုဿာ ဩတာရံ လဘန္တိ။ ပရိတ္တကရဏဋ္ဌာနံ ဟရိတူပလိတ္တံ ကာရေတွာ တတ္ထ ပရိသုဒ္ဓံ အာသနံ ပညပေတွာ နိသီဒိတဗ္ဗံ။ ပရိတ္တကာရကော ဘိက္ခု ဝိဟာရတော ဃရံ နေန္တေဟိ ဖလကာဝုဓေဟိ ပရိဝါရေတွာ နေတဗ္ဗော။ အဗ္ဘောကာသေ နိသီဒိတွာ န ဝတ္တဗ္ဗံ, ဒွါရဝါတပါနာနိ ပိဒဟိတွာ နိသိန္နေန အာဝုဓဟတ္ထေဟိ သမ္ပရိဝါရိတေန မေတ္တစိတ္တံ ပုရေစာရိကံ ကတွာ ဝတ္တဗ္ဗံ, ပဌမံ သိက္ခာပဒါနိ ဂါဟာပေတွာ သီလေ ပတိဋ္ဌိတဿ ပရိတ္တံ ကာတဗ္ဗံ။ ဧဝမ္ပိ မောစေတုံ အသက္ကောန္တေန ဝိဟာရံ နေတွာ စေတိယင်္ဂဏေ နိပဇ္ဇာပေတွာ အာသနပူဇံ ကာရေတွာ ဒီပေ ဇာလာပေတွာ စေတိယင်္ဂဏံ သမ္မဇ္ဇိတွာ မင်္ဂလကထာ ဝတ္တဗ္ဗာ, သဗ္ဗသန္နိပါတော ဃောသေတဗ္ဗော, ဝိဟာရဿ ဥပဝနေ ဇေဋ္ဌကရုက္ခော နာမ ဟောတိ, တတ္ထ ‘‘ဘိက္ခုသံဃော တုမှာကံ အာဂမနံ ပတိမာနေတီ’’တိ ပဟိဏိတဗ္ဗံ။ သဗ္ဗသန္နိပါတဋ္ဌာနေ အနာဂန္တုံ နာမ န လဘတိ, တတော အမနုဿဂဟိတကော ‘‘တွံ ကောနာမောသီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗော, နာမေ ကထိတေ နာမေနေဝ အာလပိတဗ္ဗော, ‘‘ဣတ္ထန္နာမ တုယှံ မာလာဂန္ဓာဒီသု ပတ္တိ, အာသနပူဇာယံ ပတ္တိ, ပိဏ္ဍပါတေ ပတ္တိ, ဘိက္ခုသံဃေန တုယှံ ပဏ္ဏာကာရတ္ထာယ မဟာမင်္ဂလကထာ ဝုတ္တာ, ဘိက္ခုသံဃေ ဂါရဝေန ဧတံ မုဉ္စာဟီ’’တိ မောစေတဗ္ဗော။ သစေ န မုဉ္စတိ, ဒေဝတာနံ အာရောစေတဗ္ဗံ ‘‘တုမှေ ဇာနာထ, အယံ အမနုဿော အမှာကံ ဝစနံ န ကရောတိ, မယံ ဗုဒ္ဓအာဏံ ကရိဿာမာ’’တိ ပရိတ္တံ ကာတဗ္ဗံ။ ဧတံ တာဝ ဂိဟီနံ ပရိကမ္မံ။ သစေ ပန ဘိက္ခု အမနုဿေန ဂဟိတော ဟောတိ, အာသနာနိ ဓောဝိတွာ သဗ္ဗသန္နိပါတံ ဃောသာပေတွာ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၃။)

ဂန္ဓမာလာဒီသု ပတ္တိံ ဒတွာ ပရိတ္တံ ဘဏိတဗ္ဗံ, ဣဒံ ဘိက္ခူနံ ပရိကမ္မံ။ ဧဝံ ပရိတ္တေ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။

֍ * ၂၀။ ပဋိသန္ထာရေ ပန အယံ ဝိနိစ္ဆယော (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၁၈၅-၇) – အနာမဋ္ဌပိဏ္ဍပါတော ကဿ ဒါတဗ္ဗော, ကဿ န ဒါတဗ္ဗော? မာတာပိတူနံ တာဝ ဒါတဗ္ဗော။ သစေပိ ကဟာပဏဂ္ဃနကော ဟောတိ, သဒ္ဓါဒေယျဝိနိပါတနံ နတ္ထိ။ မာတာပိတုဥပဋ္ဌာကာနံ ဝေယျာဝစ္စကရဿ ပဏ္ဍုပလာသဿ စာတိ ဧတေသမ္ပိ ဒါတဗ္ဗော။ တတ္ထ ပဏ္ဍုပလာသဿ ထာလကေ ပက္ခိပိတွာပိ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ, တံ ဌပေတွာ အညေသံ အဂါရိကာနံ မာတာပိတူနမ္ပိ န ဝဋ္ဋတိ။ ပဗ္ဗဇိတပရိဘောဂေါ ဟိ အဂါရိကာနံ စေတိယဋ္ဌာနိယော။ အပိစ အနာမဋ္ဌပိဏ္ဍပါထော နာမေသ သမ္ပတ္တဿ ဒါမရိကစောရဿပိ ဣဿရိယဿပိ ဒါတဗ္ဗော။ ကသ္မာ? တေ ဟိ အဒီယမာနေပိ ‘‘န ဒေန္တီ’’တိ အာမသိတွာ ဒီယမာနေပိ ‘‘ဥစ္ဆိဋ္ဌကံ ဒေန္တီ’’တိ ကုဇ္ဈန္တိ, ကုဒ္ဓါ ဇီဝိတာပိ ဝေါရောပေန္တိ, သာသနဿပိ အန္တရာယံ ကရောန္တိ။ ရဇ္ဇံ ပတ္ထယမာနဿ ဝိစရတော စောရနာဂဿ ဝတ္ထု စေတ္ထ ကထေတဗ္ဗံ။ ဧဝံ အနာမဋ္ဌပိဏ္ဍပါတေ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။

ပဋိသန္ထာရော စ နာမာယံ ကဿ ကာတဗ္ဗော, ကဿ န ကာတဗ္ဗော? ပဋိသန္ထာရော နာမ ဝိဟာရံ သမ္ပတ္တဿ ယဿ ကဿစိ အာဂန္တုကဿ ဝါ ဒလိဒ္ဒဿ ဝါ စောရဿ ဝါ ဣဿရဿ ဝါ ကာတဗ္ဗောယေဝ။ ကထံ? အာဂန္တုကံ တာဝ ခီဏပရိဗ္ဗယံ ဝိဟာရံ သမ္ပတ္တံ ဒိသွာ ‘‘ပါနီယံ ပိဝါ’’တိ ဒါတဗ္ဗံ, ပါဒမက္ခနတေလံ ဒါတဗ္ဗံ, ကာလေ အာဂတဿ ယာဂုဘတ္တံ, ဝိကာလေ အာဂတဿ သစေ တဏ္ဍုလာ အတ္ထိ, တဏ္ဍုလာ ဒါတဗ္ဗာ။ အဝေလာယ သမ္ပတ္တောပိ ‘‘ဂစ္ဆာဟီ’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗော, သယနဋ္ဌာနံ ဒါတဗ္ဗံ။ သဗ္ဗံ အပစ္စာသီယန္တေနေဝ ကာတဗ္ဗံ။ ‘‘မနုဿာ နာမ စတုပစ္စယဒါယကာ, ဧဝံ သင်္ဂဟေ ကရိယမာနေ ပုနပ္ပုနံ ပသီဒိတွာ ဥပကာရံ ကရိဿန္တီ’’တိ စိတ္တံ န ဥပ္ပါဒေတဗ္ဗံ။ စောရာနံ ပန သံဃိကမ္ပိ ဒါတဗ္ဗံ။ ပဋိသန္ထာရာနိသံသဒီပနတ္ထဉ္စ စောရနာဂဝတ္ထု, ဘာတရာ သဒ္ဓိံ ဇမ္ဗုဒီပဂတဿ မဟာနာဂရညော ဝတ္ထု, ပိတုရာဇဿ ရဇ္ဇေ စတုန္နံ အမစ္စာနံ ဝတ္ထု, အဘယစောရဝတ္ထူတိ ဧဝမာဒီနိ ဗဟူနိ ဝတ္ထူနိ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ဝိတ္ထာရတော ဝုတ္တာနိ။

တတြာယံ ဧကဝတ္ထုဒီပနာ – သီဟဠဒီပေ ကိရ အဘယော နာမ စောရော ပဉ္စသတပရိဝါရော ဧကသ္မိံ ဌာနေ ခန္ဓာဝါရံ ဗန္ဓိတွာ သမန္တာ တိယောဇနံ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၄။)

ဥဗ္ဗာသေတွာ ဝသတိ။ အနုရာဓပုရဝါသိနော ကဒမ္ဗနဒိံ န ဥတ္တရန္တိ, စေတိယဂိရိမဂ္ဂေ ဇနသဉ္စာရော ဥပစ္ဆိန္နော။ အထေကဒိဝသံ စောရော ‘‘စေတိယဂိရိံ ဝိလုမ္ပိဿာမီ’’တိ အဂမာသိ။ အာရာမိကာ ဒိသွာ ဒီဃဘာဏကအဘယတ္ထေရဿ အာရောစေသုံ။ ထေရော ‘‘သပ္ပိဖာဏိတာဒီနိ အတ္ထီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘အတ္ထိ, ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘စောရာနံ ဒေထ’’။ ‘‘တဏ္ဍုလာ အတ္ထီ’’တိ။ ‘‘အတ္ထိ, ဘန္တေ, သံဃဿတ္ထာယ အာဟဋာ တဏ္ဍုလာ စ ပက္ကသာကဉ္စ ဂေါရသော စာ’’တိ။ ‘‘ဘတ္တံ သမ္ပာဒေတွာ စောရာနံ ဒေထာ’’တိ။ အာရာမိကာ တထာ ကရိံသု။ စောရာ ဘတ္တံ ဘုဉ္ဇိတွာ ‘‘ကေနာယံ ပဋိသန္ထာရော ကတော’’တိ ပုစ္ဆိံသု။ ‘‘အမှာကံ အယျေန အဘယတ္ထေရေနာ’’တိ။ စောရာ ထေရဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ အာဟံသု ‘‘မယံ ‘သံဃဿ စ စေတိယဿ စ သန္တကံ အစ္ဆိန္ဒိတွာ ဂဟေဿာမာ’တိ အာဂတာ, တုမှာကံ ပန ဣမိနာ ပဋိသန္ထာရေန မယံ ပသန္နာ, အဇ္ဇ ပဋ္ဌာယ ဝိဟာရေ ဓမ္မိကာရက္ခာ အမှာကံ အာယတ္တာ ဟောတု, နာဂရာ အာဂန္တွာ ဒါနံ ဒေန္တု, စေတိယံ ဝန္ဒန္တူ’’တိ။ တတော ပဋ္ဌာယ စ နာဂရေ ဒါနံ ဒါတုံ အာဂစ္ဆန္တေ နဒီတီရေယေဝ ပစ္စုဂ္ဂန္တွာ ရက္ခန္တာ ဝိဟာရံ နေန္တိ, ဝိဟာရေပိ ဒါနံ ဒေန္တာနံ ရက္ခံ ကတွာ တိဋ္ဌန္တိ။ တေပိ ဘိက္ခူနံ ဘုတ္တာဝသေသံ စောရာနံ ဒေန္တိ။ ဂမနကာလေပိ တေ စောရာ နဒီတီရံ ပါပေတွာ နိဝတ္တန္တိ။

အထေကဒိဝသံ ဘိက္ခုသံဃေ ခီယနကကထာ ဥပ္ပန္နာ ‘‘ထေရော ဣဿရဝတာယ သံဃသန္တကံ စောရာနံ အဒါသီ’’တိ။ ထေရော သန္နိပါတံ ကာရာပေတွာ အာဟ ‘‘စောရာ ‘သံဃဿ ပကတိဝဋ္ဋဉ္စ စေတိယသန္တကဉ္စ အစ္ဆိန္ဒိတွာ ဂဏှိဿာမာ’တိ အာဂမိံသု, အထ တေသံ မယာ ‘ဧတံ န ဟရိဿန္တီ’တိ ဧတ္တကော နာမ ပဋိသန္ထာရော ကတော, တံ သဗ္ဗမ္ပိ ဧကတော သမ္ပိဏ္ဍေတွာ အဂ္ဃါပေထ, တေန ကာရဏေန အဝိလုတ္တံ ဘဏ္ဍံ ဧကတော သမ္ပိဏ္ဍေတွာ အဂ္ဃါပေထာ’’တိ။ တတော သဗ္ဗမ္ပိ ထေရေန ဒိန္နကံ စေတိယဃရေ ဧကံ ဝရပေါတ္ထကစိတ္တတ္ထရဏံ န အဂ္ဃတိ။ တတော အာဟံသု ‘‘ထေရေန ကတော ပဋိသန္ထာရော သုကတော, စောဒေတုံ ဝါ သာရေတုံ ဝါ န လဗ္ဘတိ, ဂီဝါ ဝါ အဝဟာရော ဝါ နတ္ထီ’’တိ။ ဧဝံ မဟာနိသံသော ပဋိသန္ထာရောတိ သလ္လက္ခေတွာ ကတ္တဗ္ဗော ပဏ္ဍိတေန ဘိက္ခုနာတိ။

ဣတိ ပါဠိမုတ္တကဝိနယဝိနိစ္ဆယသင်္ဂဟေ

ဘေသဇ္ဇာဒိကရဏဝိနိစ္ဆယကထာ သမတ္တာ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၅။)

၄။ ဝိညတ္တိဝိနိစ္ဆယကထာ

֍ * ၂၁။ ဝိညတ္တီတိ ယာစနာ။ တတြာယံ ဝိနိစ္ဆယော (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၃၄၂) – မူလစ္ဆေဇ္ဇာယ ပုရိသံ ယာစိတုံ န ဝဋ္ဋတိ, ‘‘သဟာယတ္ထာယ ကမ္မကရဏတ္ထာယ ပုရိသံ ဒေထာ’’တိ ယာစိတုံ ဝဋ္ဋတိ, ပုရိသေန ကတ္တဗ္ဗံ ဟတ္ထကမ္မသင်္ခါတံ ပုရိသတ္တကရံ ယာစိတုံ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ ဟတ္ထကမ္မဉှိ ကိဉ္စိ ဝတ္ထု န ဟောတိ, တသ္မာ တံ ဌပေတွာ မိဂလုဒ္ဒကမစ္ဆဗန္ဓနကာဒီနံ သကကမ္မံ အဝသေသံ သဗ္ဗံ ကပ္ပိယံ။ ‘‘ကိံ, ဘန္တေ, အာဂတာတ္ထ ကေန ကမ္မေနာ’’တိ ပုစ္ဆိတေ ဝါ အပုစ္ဆိတေ ဝါ ယာစိတုံ ဝဋ္ဋတိ, ဝိညတ္တိပစ္စယာ ဒေါသော နတ္ထိ။ မိဂလုဒ္ဒကာဒယော ပန သကကမ္မံ န ယာစိတဗ္ဗာ, ‘‘ဟတ္ထကမ္မံ ဒေထာ’’တိ အနိယမေတွာပိ န ယာစိတဗ္ဗာ။ ဧဝံ ယာစိတာ ဟိ တေ ‘‘သာဓု, ဘန္တေ’’တိ ဘိက္ခူ ဥယျောဇေတွာ မိဂေပိ မာရေတွာ အာဟရေယျုံ။ နိယမေတွာ ပန ‘‘ဝိဟာရေ ကိဉ္စိ ကတ္တဗ္ဗံ အတ္ထိ, တတ္ထ ဟတ္ထကမ္မံ ဒေထာ’’တိ ယာစိတဗ္ဗာ, ဖာလနင်္ဂလာဒီနိ ဥပကရဏာနိ ဂဟေတွာ ကသိတုံ ဝါ ဝပိတုံ ဝါ လာယိတုံ ဝါ ဂစ္ဆန္တံ သကကိစ္စပသုတမ္ပိ ကဿကံ ဝါ အညံ ဝါ ကိဉ္စိ ဟတ္ထကမ္မံ ယာစိတုံ ဝဋ္ဋတေဝ။ ယော ပန ဝိဃာသာဒေါ ဝါ အညော ဝါ ကောစိ နိက္ကမ္မော နိရတ္ထကကထံ ကထေန္တော နိဒ္ဒါယန္တော ဝါ ဝိဟရတိ, ဧဝရူပံ အယာစိတွာပိ ‘‘ဧဟိ ရေ ဣဒံ ဝါ ဣဒံ ဝါ ကရောဟီ’’တိ ယဒိစ္ဆကံ ကာရာပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။

ဟတ္ထကမ္မဿ ပန သဗ္ဗကပ္ပိယဘာဝဒီပနတ္ထံ ဣမံ နယံ ကထေန္တိ။ သစေ ဟိ ဘိက္ခု ပါသာဒံ ကာရေတုကာမော ဟောတိ, ထမ္ဘတ္ထာယ ပါသာဏကောဋ္ဋကာနံ ဃရံ ဂန္တွာ ဝတ္တဗ္ဗံ ‘‘ဟတ္ထကမ္မံ လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတိ ဥပါသကာ’’တိ။ ‘‘ကိံ ကာတဗ္ဗံ, ဘန္တေ’’တိ? ‘‘ပါသာဏတ္ထမ္ဘာ ဥဒ္ဓရိတွာ ဒါတဗ္ဗာ’’တိ။ သစေ တေ ဥဒ္ဓရိတွာ ဝါ ဒေန္တိ, ဥဒ္ဓရိတွာ နိက္ခိတ္တေ အတ္တနော ထမ္ဘေ ဝါ ဒေန္တိ, ဝဋ္ဋတိ။ အထာပိ ဝဒန္တိ ‘‘အမှာကံ, ဘန္တေ, ဟတ္ထကမ္မံ ကာတုံ ခဏော နတ္ထိ, အညံ ဥဒ္ဓရာပေထ, တဿ မူလံ ဒဿာမာ’’တိ, ဥဒ္ဓရာပေတွာ ‘‘ပါသာဏတ္ထမ္ဘေ ဥဒ္ဓဋမနုဿာနံ မူလံ ဒေထာ’’တိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဧတေနေဝ ဥပါယေန ပါသာဒဒါရူနံ အတ္ထာယ ဝဍ္ဎကီနံ သန္တိကံ, ဣဋ္ဌကတ္ထာယ ဣဋ္ဌကဝဍ္ဎကီနံ, ဆဒနတ္ထာယ ဂေဟစ္ဆာဒကာနံ, စိတ္တကမ္မတ္ထာယ စိတ္တကာရာနန္တိ ယေန ယေန အတ္ထော ဟောတိ, တဿ တဿ အတ္ထာယ တေသံ တေသံ သိပ္ပကာရကာနံ သန္တိကံ ဂန္တွာ ဟတ္ထကမ္မံ ယာစိတုံ ဝဋ္ဋတိ, ဟတ္ထကမ္မယာစနဝသေန စ မူလစ္ဆေဇ္ဇာယ ဝါ ဘတ္တဝေတနာနုပ္ပဒါနေန ဝါ လဒ္ဓမ္ပိ သဗ္ဗံ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အရညတော အာဟရာပေန္တေန စ သဗ္ဗံ အနဇ္ဈာဝုတ္ထကံ အာဟရာပေတဗ္ဗံ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၆။)

֍ * ၂၂။ န ကေဝလဉ္စ ပါသာဒံ ကာရေတုကာမေန, မဉ္စပီဌပတ္တပရိဿာဝနဓမကရဏစီဝရာဒီနိ ကာရာပေတုကာမေနပိ ဒါရုလောဟသုတ္တာဒီနိ လဘိတွာ တေ တေ သိပ္ပကာရကေ ဥပသင်္ကမိတွာ ဝုတ္တနယေနေဝ ဟတ္ထကမ္မံ ယာစိတဗ္ဗံ။ ဟတ္ထကမ္မယာစနဝသေန စ မူလစ္ဆေဇ္ဇာယ ဝါ ဘတ္တဝေတနာနုပ္ပဒါနေန ဝါ လဒ္ဓမ္ပိ သဗ္ဗံ ဂဟေတဗ္ဗံ။ သစေ ပန ကာတုံ န ဣစ္ဆန္တိ, ဘတ္တဝေတနံ ပစ္စာသီသန္တိ, အကပ္ပိယကဟာပဏာဒိ န ဒါတဗ္ဗံ, ဘိက္ခာစာရဝတ္တေန တဏ္ဍုလာဒီနိ ပရိယေသိတွာ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဟတ္ထကမ္မဝသေန ပတ္တံ ကာရေတွာ တထေဝ ပါစေတွာ နဝပက္ကဿ ပတ္တဿ ပုဉ္ဆနတေလတ္ထာယ အန္တောဂါမံ ပဝိဋ္ဌေန ‘‘ဘိက္ခာယ အာဂတော’’တိ သလ္လက္ခေတွာ ယာဂုယာ ဝါ ဘတ္တေ ဝါ အာနီတေ ဟတ္ထေန ပတ္တော ပိဓာတဗ္ဗော။ သစေ ဥပါသိကာ ‘‘ကိံ, ဘန္တေ’’တိ ပုစ္ဆတိ, ‘‘နဝပက္ကော ပတ္တော, ပုဉ္ဆနတေလေန အတ္ထော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ သစေ သာ ‘‘ဒေဟိ, ဘန္တေ’’တိ ပတ္တံ ဂဟေတွာ တေလေန ပုဉ္ဆိတွာ ယာဂုယာ ဝါ ဘတ္တဿ ဝါ ပူရေတွာ ဒေတိ, ဝိညတ္တိ နာမ န ဟောတိ, ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။

֍ * ၂၃။ ဘိက္ခူ ပဂေဝ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ အာသနသာလံ ဂန္တွာ အာသနံ အပဿန္တာ တိဋ္ဌန္တိ။ တတြ စေ ဥပါသကာ ဘိက္ခူ ဌိတေ ဒိသွာ သယမေဝ အာသနာနိ အာဟရာပေန္တိ, နိသီဒိတွာ ဂစ္ဆန္တေဟိ အာပုစ္ဆိတွာ ဂန္တဗ္ဗံ, အနာပုစ္ဆာ ဂတာနမ္ပိ နဋ္ဌံ ဂီဝါ န ဟောတိ, အာပုစ္ဆိတွာ ဂမနံ ပန ဝတ္တံ။ သစေ ဘိက္ခူဟိ ‘‘အာသနာနိ အာဟရထာ’’တိ ဝုတ္တေဟိ အာဟဋာနိ ဟောန္တိ, အာပုစ္ဆိတွာဝ ဂန္တဗ္ဗံ, အနာပုစ္ဆာ ဂတာနံ ဝတ္တဘေဒေါ စ နဋ္ဌဉ္စ ဂီဝါ။ အတ္ထရဏကောဇဝကာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။

မက္ခိကာ ဗဟုကာ ဟောန္တိ, ‘‘မက္ခိကဗီဇနိံ အာဟရထာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ, ပုစိမန္ဒသာခါဒီနိ အာဟရန္တိ, ကပ္ပိယံ ကာရာပေတွာ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗာနိ။ အာသနသာလာယံ ဥဒကဘာဇနံ ရိတ္တံ ဟောတိ, ‘‘ဓမကရဏံ ဂဏှာဟီ’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဓမကရဏဉှိ ရိတ္တဘာဇနေ ပက္ခိပန္တော ဘိန္ဒေယျ, ‘‘နဒိံ ဝါ တဠာကံ ဝါ ဂန္တွာ ဥဒကံ အာဟရာ’’တိ ပန ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ, ‘‘ဂေဟတော အာဟရာ’’တိ နေဝ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ, န အာဟဋံ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ။ အာသနသာလာယ ဝါ အရညေ ဝါ ဘတ္တကိစ္စံ ကရောန္တေဟိ တတ္ထ ဇာတကံ အနဇ္ဈာဝုတ္ထကံ ယံ ကိဉ္စိ ဥတ္တရိဘင်္ဂါရဟံ ပတ္တံ ဝါ ဖလံ ဝါ သစေ ကိဉ္စိ ကမ္မံ ကရောန္တံ အာဟရာပေတိ, ဟတ္ထကမ္မဝသေန အာဟရာပေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ, အလဇ္ဇီဟိ ပန ဘိက္ခူဟိ ဝါ သာမဏေရေဟိ ဝါ ဟတ္ထကမ္မံ န ကာရေတဗ္ဗံ။ အယံ တာဝ ပုရိသတ္တကရေ နယော။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၇။)

֍ * ၂၄။ ဂေါဏံ ပန အညာတကအပ္ပဝါရိတဋ္ဌာနတော အာဟရာပေတုံ န ဝဋ္ဋတိ, အာဟရာပေန္တဿ ဒုက္ကဋံ။ ဉာတကပဝါရိတဋ္ဌာနတောပိ မူလစ္ဆေဇ္ဇာယ ယာစိတုံ န ဝဋ္ဋတိ, တာဝကာလိကနယေန သဗ္ဗတ္ထ ဝဋ္ဋတိ။ ဧဝံ အာဟရာပိတဉ္စ ဂေါဏံ ရက္ခိတွာ ဇဂ္ဂိတွာ သာမိကာ ပဋိစ္ဆာပေတဗ္ဗာ။ သစဿ ပါဒေါ ဝါ သိင်္ဂံ ဝါ ဘိဇ္ဇတိ ဝါ နဿတိ ဝါ, သာမိကာ စေ သမ္ပဋိစ္ဆန္တိ, ဣစ္စေတံ ကုသလံ။ နော စေ သမ္ပဋိစ္ဆန္တိ, ဂီဝါ ဟောတိ။ သစေ ‘‘တုမှာကံယေဝ ဒေမာ’’တိ ဝဒန္တိ, န သမ္ပဋိစ္ဆိတဗ္ဗံ။ ‘‘ဝိဟာရဿ ဒေမာ’’တိ ဝုတ္တေ ပန ‘‘အာရာမိကာနံ အာစိက္ခထ ဇဂ္ဂနတ္ထာယာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗာ။

֍ * ၂၅။ ‘‘သကဋံ ဒေထာ’’တိပိ အညာတကအပ္ပဝါရိတေ ဝတ္တုံ န ဝဋ္ဋတိ, ဝိညတ္တိ ဧဝ ဟောတိ, ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇတိ။ ဉာတကပဝါရိတဋ္ဌာနေ ပန ဝဋ္ဋတိ, တာဝကာလိကံ ဝဋ္ဋတိ, ကမ္မံ ပန ကတွာ ပုန ဒါတဗ္ဗံ။ သစေ နေမိအာဒီနိ ဘိဇ္ဇန္တိ, ပါကတိကာနိ ကတွာ ဒါတဗ္ဗံ, နဋ္ဌေ ဂီဝါ ဟောတိ။ ‘‘တုမှာကမေဝ ဒေမာ’’တိ ဝုတ္တေ ဒါရုဘဏ္ဍံ နာမ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဧသ နယော ဝါသိဖရသုကုဌာရီကုဒါလနိခါဒနေသု ဝလ္လိအာဒီသု စ ပရပရိဂ္ဂဟိတေသု။ ဂရုဘဏ္ဍပ္ပဟောနကေသုယေဝ ဝလ္လိအာဒီသု ဝိညတ္တိ ဟောတိ, န တတော ဩရံ။

֍ * ၂၆။ အနဇ္ဈာဝုတ္ထကံ ပန ယံ ကိဉ္စိ အာဟရာပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ရက္ခိတဂေါပိတဋ္ဌာနေယေဝ ဟိ ဝိညတ္တိ နာမ ဝုစ္စတိ။ သာ ဒွီသု ပစ္စယေသု သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ န ဝဋ္ဋတိ။ သေနာသနပစ္စယေ ပန ‘‘အာဟရ ဒေဟီ’’တိ ဝိညတ္တိမတ္တမေဝ န ဝဋ္ဋတိ, ပရိကထောဘာသနိမိတ္တကမ္မာနိ ဝဋ္ဋန္တိ။ တတ္ထ ဥပေါသထာဂါရံ ဝါ ဘောဇနသာလံ ဝါ အညံ ဝါ ကိဉ္စိ သေနာသနံ ဣစ္ဆတော ‘‘ဣမသ္မိံ ဝတ ဩကာသေ ဧဝရူပံ သေနာသနံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝါ ‘‘ယုတ္တ’’န္တိ ဝါ ‘‘အနုရူပ’’န္တိ ဝါတိအာဒိနာ နယေန ဝစနံ ပရိကထာ နာမ။ ဥပါသကာ တုမှေ ကုဟိံ ဝသထာတိ။ ပါသာဒေ, ဘန္တေတိ။ ‘‘ကိံ ဘိက္ခူနံ ပန ဥပါသကာ ပါသာဒေါ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဧဝမာဒိဝစနံ ဩဘာသော နာမ။ မနုဿေ ဒိသွာ ရဇ္ဇုံ ပသာရေတိ, ခီလေ အာကောဋာပေတိ, ‘‘ကိံ ဣဒံ, ဘန္တေ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဣဓ အာဝါသံ ကရိဿာမာ’’တိ ဧဝမာဒိကရဏံ ပန နိမိတ္တကမ္မံ နာမ။ ဂိလာနပစ္စယေ ပန ဝိညတ္တိပိ ဝဋ္ဋတိ, ပဂေဝ ပရိကထာဒီနိ။

ဣတိ ပါဠိမုတ္တကဝိနယဝိနိစ္ဆယသင်္ဂဟေ

ဝိညတ္တိဝိနိစ္ဆယကထာ သမတ္တာ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၈။)

၅။ ကုလသင်္ဂဟဝိနိစ္ဆယကထာ

֍ * ၂၇။ ကုလသင်္ဂဟောတိ ပုပ္ဖဖလာဒီဟိ ကုလာနံ သင်္ဂဟော ကုလသင်္ဂဟော။ တတြာယံ ဝိနိစ္ဆယော (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၄၃၁) – ကုလသင်္ဂဟတ္ထာယ မာလာဝစ္ဆာဒီနိ ရောပေတုံ ဝါ ရောပါပေတုံ ဝါ သိဉ္စိတုံ ဝါ သိဉ္စာပေတုံ ဝါ ပုပ္ဖါနိ ဩစိနိတုံ ဝါ ဩစိနာပေတုံ ဝါ ဂန္ထိတုံ ဝါ ဂန္ထာပေတုံ ဝါ န ဝဋ္ဋတိ။ တတ္ထ အကပ္ပိယဝေါဟာရော ကပ္ပိယဝေါဟာရော ပရိယာယော ဩဘာသော နိမိတ္တကမ္မန္တိ ဣမာနိ ပဉ္စ ဇာနိတဗ္ဗာနိ။

֍ * ၂၈။ တတ္ထ အကပ္ပိယဝေါဟာရော နာမ အလ္လဟရိတာနံ ကောဋ္ဋနံ ကောဋ္ဋာပနံ, အာဝါဋဿ ခဏနံ ခဏာပနံ, မာလာဝစ္ဆဿ ရောပနံ ရောပါပနံ, အာဠိယာ ဗန္ဓနံ ဗန္ဓာပနံ, ဥဒကဿ သေစနံ သေစာပနံ, မာတိကာယ သမ္မုခကရဏံ, ကပ္ပိယဥဒကသိဉ္စနံ, ဟတ္ထပါဒမုခဓောဝနနဟာနောဒကသိဉ္စနံ။ ကပ္ပိယဝေါဟာရော နာမ ‘‘ဣမံ ရုက္ခံ ဇာန, ဣမံ အာဝါဋံ ဇာန, ဣမံ မာလာဝစ္ဆံ ဇာန, ဧတ္ထ ဥဒကံ ဇာနာ’’တိအာဒိဝစနံ သုက္ခမာတိကာယ ဥဇုကရဏဉ္စ။ ပရိယာယော နာမ ‘‘ပဏ္ဍိတေန မာလာဝစ္ဆာဒယော ရောပါပေတဗ္ဗာ, နစိရဿေဝ ဥပကာရာယ သံဝတ္တန္တီ’’တိအာဒိဝစနံ။ ဩဘာသော နာမ ကုဒါလခဏိတ္တာဒီနိ စ မာလာဝစ္ဆေ စ ဂဟေတွာ ဌာနံ။ ဧဝံ ဌိတဉှိ သာမဏေရာဒယော ဒိသွာ ‘‘ထေရော ကာရာပေတုကာမော’’တိ ဂန္တွာ ကရောန္တိ။ နိမိတ္တကမ္မံ နာမ ကုဒါလခဏိတ္တိဝါသိဖရသုဥဒကဘာဇနာနိ အာဟရိတွာ သမီပေ ဌပနံ။

֍ * ၂၉။ ဣမာနိ ပဉ္စပိ ကုလသင်္ဂဟတ္ထာယ ရောပနရောပါပနာဒီသု န ဝဋ္ဋန္တိ။ ဖလပရိဘောဂတ္ထာယ ကပ္ပိယာကပ္ပိယဝေါဟာရဒွယမေဝ န ဝဋ္ဋတိ, ဣတရတ္တယံ ဝဋ္ဋတိ။ မဟာပစ္စရိယံ ပန ‘‘ကပ္ပိယဝေါဟာရောပိ ဝဋ္ဋတိ, ယဉ္စ အတ္တနော ပရိဘောဂတ္ထာယ ဝဋ္ဋတိ, တံ အညပုဂ္ဂလဿ ဝါ သံဃဿ ဝါ စေတိယဿ ဝါ အတ္ထာယပိ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ အာရာမတ္ထာယ ပန ဝနတ္ထာယ ဆာယတ္ထာယ စ အကပ္ပိယဝေါဟာရမတ္တမေဝ န ဝဋ္ဋတိ, သေသံ ဝဋ္ဋတိ။ န ကေဝလဉ္စ သေသံ, ယံ ကိဉ္စိ မာတိကမ္ပိ ဥဇုံ ကာတုံ ကပ္ပိယဥဒကံ သိဉ္စိတုံ နဟာနကောဋ္ဌကံ ကတွာ နဟာယိတုံ ဟတ္ထပါဒမုခဓောဝနဥဒကာနိ စ တတ္ထ ဆဍ္ဍေတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ မဟာပစ္စရိယံ ပန ကုရုန္ဒိယဉ္စ ‘‘ကပ္ပိယပထဝိယံ သယံ ရောပေတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ အာရာမာဒိအတ္ထာယ ပန ရောပိတဿ ဝါ ရောပါပိတဿ ဝါ ဖလံ ပရိဘုဉ္ဇိတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၉။)

֍ * ၃၀။ အယံ ပန အာဒိတော ပဋ္ဌာယ ဝိတ္ထာရေန အာပတ္တိဝိနိစ္ဆယော – ကုလဒူသနတ္ထာယ အကပ္ပိယပထဝိယံ မာလာဝစ္ဆံ ရောပေန္တဿ ပါစိတ္တိယဉ္စေဝ ဒုက္ကဋဉ္စ, တထာ အကပ္ပိယဝေါဟာရေန ရောပါပေန္တဿ။ ကပ္ပိယပထဝိယံ ရောပနေပိ ရောပါပနေပိ ဒုက္ကဋမေဝ။ ဥဘယတြာပိ သကိံ အာဏတ္တိယာ ဗဟူနမ္ပိ ရောပနေ ဧကမေဝ သပါစိတ္တိယဒုက္ကဋံ ဝါ သုဒ္ဓဒုက္ကဋံ ဝါ ဟောတိ။ ပရိဘောဂတ္ထာယ ကပ္ပိယဘူမိယံ ဝါ အကပ္ပိယဘူမိယံ ဝါ ကပ္ပိယဝေါဟာရေန ရောပါပနေ အနာပတ္တိ။ အာရာမာဒိအတ္ထာယပိ အကပ္ပိယပထဝိယံ ရောပေန္တဿ ဝါ အကပ္ပိယဝစနေန ရောပါပေန္တဿ ဝါ ပါစိတ္တိယံ။ အယံ ပန နယော မဟာအဋ္ဌကထာယံ န သုဋ္ဌု ဝိဘတ္တော, မဟာပစ္စရိယံ ပန ဝိဘတ္တောတိ။

သိဉ္စနသိဉ္စာပနေ ပန အကပ္ပိယဥဒကေန သဗ္ဗတ္ထ ပါစိတ္တိယံ, ကုလဒူသနပရိဘောဂတ္ထာယ ဒုက္ကဋမ္ပိ။ ကပ္ပိယေန တေသံယေဝ ဒွိန္နံ အတ္ထာယ ဒုက္ကဋံ, ပရိဘောဂတ္ထာယ စေတ္ထ ကပ္ပိယဝေါဟာရေန သိဉ္စာပနေ အနာပတ္တိ။ အာပတ္တိဋ္ဌာနေ ပန ဓာရာဝစ္ဆေဒဝသေန ပယောဂဗဟုလတာယ စ အာပတ္တိဗဟုလတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ကုလသင်္ဂဟတ္ထာယ ဩစိနနေ ပုပ္ဖဂဏနာယ ဒုက္ကဋပါစိတ္တိယာနိ, အညတ္ထ ပါစိတ္တိယာနေဝ။ ဗဟူနိ ပန ပုပ္ဖါနိ ဧကပယောဂေန ဩစိနန္တော ပယောဂဝသေန ကာရေတဗ္ဗော။ ဩစိနာပနေ ကုလဒူသနတ္ထာယ သကိံ အာဏတ္တော ဗဟုမ္ပိ ဩစိနာတိ, ဧကမေဝ သပါစိတ္တိယဒုက္ကဋံ, အညတြ ပါစိတ္တိယမေဝ။

֍ * ၃၁။ ဂန္ထနဂန္ထာပနေသု ပန သဗ္ဗာပိ ဆ ပုပ္ဖဝိကတိယော ဝေဒိတဗ္ဗာ – ဂန္ထိမံ ဂေါပ္ဖိမံ ဝေဓိမံ ဝေဌိမံ ပူရိမံ ဝါယိမန္တိ။ တတ္ထ ဂန္ထိမံ နာမ သဒဏ္ဍကေသု ဝါ ဥပ္ပလပဒုမာဒီသု အညေသု ဝါ ဒီဃဝဏ္ဋေသု ပုပ္ဖေသု ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဒဏ္ဍကေန ဝါ ဒဏ္ဍကံ, ဝဏ္ဋေန ဝါ ဝဏ္ဋံ ဂန္ထေတွာ ကတမေဝ ဟိ ဂန္ထိမံ။ တံ ဘိက္ခုဿ ဝါ ဘိက္ခုနိယာ ဝါ ကာတုမ္ပိ အကပ္ပိယဝစနေန ကာရာပေတုမ္ပိ န ဝဋ္ဋတိ, ‘‘ဧဝံ ဇာန, ဧဝံ ကတေ သောဘေယျ, ယထာ ဧတာနိ ပုပ္ဖါနိ န ဝိကိရိယန္တိ, တထာ ကရောဟီ’’တိအာဒိနာ ပန ကပ္ပိယဝစနေန ကာရာပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။

ဂေါပ္ဖိမံ နာမ သုတ္တေန ဝါ ဝါကာဒီဟိ ဝါ ဝဿိကပုပ္ဖါဒီနံ ဧကတောဝဏ္ဋိကဥဘတောဝဏ္ဋိကမာလာဝသေန ဂေါပ္ဖနံ, ဝါကံ ဝါ ရဇ္ဇုံ ဝါ ဒိဂုဏံ ကတွာ တတ္ထ အဝဏ္ဋကာနိ နီပပုပ္ဖါဒီနိ ပဝေသေတွာ ပဋိပါဋိယာ ဗန္ဓန္တိ, ဧတမ္ပိ ဂေါပ္ဖိမမေဝ။ သဗ္ဗံ ပုရိမနယေနေဝ န ဝဋ္ဋတိ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၀။)

ဝေဓိမံ နာမ သဝဏ္ဋကာနိ ဝဿိကပုပ္ဖါဒီနိ ဝဏ္ဋေ, အဝဏ္ဋကာနိ ဝကုလပုပ္ဖါဒီနိ အတ္တနော ဆိဒ္ဒေသု သူစိတာလဟီရာဒီဟိ ဝိနိဝိဇ္ဈိတွာ အာဝုနန္တိ, ဧတံ ဝေဓိမံ နာမ။ တံ ပုရိမနယေနေဝ န ဝဋ္ဋတိ။ ကေစိ ပန ကဒလိက္ခန္ဓမှိ ကဏ္ဋကေ ဝါ တာလဟီရာဒီနိ ဝါ ပဝေသေတွာ တတ္ထ ပုပ္ဖါနိ ဝိနိဝိဇ္ဈိတွာ ဌပေန္တိ, ကေစိ ကဏ္ဋကသာခါသု, ကေစိ ပုပ္ဖဆတ္တပုပ္ဖကူဋာဂါရကရဏတ္ထံ ဆတ္တေ စ ဘိတ္တိယဉ္စ ပဝေသေတွာ ဌပိတကဏ္ဋကေသု, ကေစိ ဓမ္မာသနဝိတာနေ ဗဒ္ဓကဏ္ဋကေသု, ကေစိ ကဏိကာရပုပ္ဖါဒီနိ သလာကာဟိ ဝိဇ္ဈန္တိ, ဆတ္တာဓိဆတ္တံ ဝိယ ကရောန္တိ, တံ အတိဩဠာရိကမေဝ။ ပုပ္ဖဝိဇ္ဈနတ္ထံ ပန ဓမ္မာသနဝိတာနေ ကဏ္ဋကမ္ပိ ဗန္ဓိတုံ ကဏ္ဋကာဒီဟိ ဝါ ဧကပုပ္ဖမ္ပိ ဝိဇ္ဈိတုံ ပုပ္ဖေယေဝ ဝါ ပုပ္ဖံ ပဝေသေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဇာလဝိတာနဝေဒိကနာဂဒန္တကပုပ္ဖပဋိစ္ဆကတာလပဏ္ဏဂုဠကာဒီနံ ပန ဆိဒ္ဒေသု အသောကပိဏ္ဍိယာ ဝါ အန္တရေသု ပုပ္ဖါနိ ပဝေသေတုံ န ဒေါသော။ န ဟေတံ ဝေဓိမံ ဟောတိ။ ဓမ္မရဇ္ဇုယမ္ပိ ဧသေဝ နယော။

ဝေဌိမံ နာမ ပုပ္ဖဒါမပုပ္ဖဟတ္ထကေသု ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ကေစိ ဟိ မတ္ထကဒါမံ ကရောန္တာ ဟေဋ္ဌာ ဃဋကာကာရံ ဒဿေတုံ ပုပ္ဖေဟိ ဝေဌေန္တိ, ကေစိ အဋ္ဌ အဋ္ဌ ဝါ ဒသ ဒသ ဝါ ဥပ္ပလပုပ္ဖါဒီနိ သုတ္တေန ဝါ ဝါကေန ဝါ ဒဏ္ဍကေသု ဗန္ဓိတွာ ဥပ္ပလဟတ္ထကေ ဝါ ပဒုမဟတ္ထကေ ဝါ ကရောန္တိ, တံ သဗ္ဗံ ပုရိမနယေနေဝ န ဝဋ္ဋတိ။ သာမဏေရေဟိ ဥပ္ပါဋေတွာ ထလေ ဌပိတဥပ္ပလာဒီနိ ကာသာဝေန ဘဏ္ဍိကမ္ပိ ဗန္ဓိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ တေသံယေဝ ပန ဝါကေန ဝါ ဒဏ္ဍကေန ဝါ ဗန္ဓိတုံ အံသဘဏ္ဍိကံ ဝါ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အံသဘဏ္ဍိကံ နာမ ခန္ဓေ ဌပိတကာသာဝဿ ဥဘော အန္တေ အာဟရိတွာ ဘဏ္ဍိကံ ကတွာ တသ္မိံ ပသိဗ္ဗကေ ဝိယ ပုပ္ဖါနိ ပက္ခိပန္တိ, အယံ ဝုစ္စတိ အံသဘဏ္ဍိကာ, ဧတံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဒဏ္ဍကေဟိ ပဒုမိနိပဏ္ဏံ ဝိဇ္ဈိတွာ ဥပ္ပလာဒီနိ ပဏ္ဏေန ဝေဌေတွာ ဂဏှန္တိ, တတြာပိ ပုပ္ဖါနံ ဥပရိ ပဒုမိနိပဏ္ဏမေဝ ဗန္ဓိတုံ ဝဋ္ဋတိ, ဟေဋ္ဌာ ဒဏ္ဍကံ ပန ဗန္ဓိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။

ပူရိမံ နာမ မာလာဂုဏေ စ ပုပ္ဖပဋေ စ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယော ဟိ မာလာဂုဏေန စေတိယံ ဝါ ဗောဓိံ ဝါ ဝေဒိကံ ဝါ ပရိက္ခိပန္တော ပုန အာနေတွာ ပုရိမဋ္ဌာနံ အတိက္ကာမေတိ, ဧတ္တာဝတာ ပူရိမံ နာမ ဟောတိ, ကော ပန ဝါဒေါ အနေကက္ခတ္တုံ ပရိက္ခိပန္တဿ။ နာဂဒန္တကန္တရေဟိ ပဝေသေတွာ ဟရန္တော ဩလမ္ဗကံ ကတွာ ပုန နာဂဒန္တကံ ပရိက္ခိပတိ, ဧတမ္ပိ ပူရိမံ နာမ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၁။)

နာဂဒန္တကေ ပန ပုပ္ဖဝလယံ ပဝေသေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ မာလာဂုဏေဟိ ပုပ္ဖပဋံ ကရောန္တိ, တတြာပိ ဧကမေဝ မာလာဂုဏံ ဟရိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ပုန ပစ္စာဟရတော ပူရိမမေဝ ဟောတိ။ တံ သဗ္ဗံ ပုရိမနယေနေဝ န ဝဋ္ဋတိ။ မာလာဂုဏေဟိ ပန ဗဟူဟိပိ ကတံ ပုပ္ဖဒါမံ လဘိတွာ အာသနမတ္ထကာဒီသု ဗန္ဓိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အတိဒီဃံ ပန မာလာဂုဏံ ဧကဝါရံ ဟရိတွာ ပရိက္ခိပိတွာ ပုန ဣတရဿ ဘိက္ခုနော ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ, တေနပိ တထေဝ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။

ဝါယိမံ နာမ ပုပ္ဖဇာလပုပ္ဖပဋပုပ္ဖရူပေသု ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ စေတိယေ ပုပ္ဖဇာလံ ကရောန္တဿ ဧကမေကမှိ ဇာလဆိဒ္ဒကေ ဒုက္ကဋံ။ ဘိတ္တိဆတ္တဗောဓိတ္ထမ္ဘာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ပုပ္ဖပဋံ ပန ပရေဟိ ပူရိတမ္ပိ ဝါယိတုံ န လဗ္ဘတိ။ ဂေါပ္ဖိမပုပ္ဖေဟေဝ ဟတ္ထိအဿာဒိရူပကာနိ ကရောန္တိ, တာနိပိ ဝါယိမဋ္ဌာနေ တိဋ္ဌန္တိ။ ပုရိမနယေနေဝ သဗ္ဗံ န ဝဋ္ဋတိ။ အညေဟိ ကတပရိစ္ဆေဒေ ပန ပုပ္ဖါနိ ဌပေန္တေန ဟတ္ထိအဿာဒိရူပကမ္ပိ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ မဟာပစ္စရိယံ ပန ကဠမ္ဗကေန အဍ္ဎစန္ဒကေန စ သဒ္ဓိံ အဋ္ဌ ပုပ္ဖဝိကတိယော ဝုတ္တာ။

֍ * ၃၂။ တတ္ထ ကဠမ္ဗကောတိ အဍ္ဎစန္ဒကန္တရေ ဃဋိကဒါမဩလမ္ဗကော ဝုတ္တော။ အဍ္ဎစန္ဒကောတိ အဍ္ဎစန္ဒာကာရေန မာလာဂုဏပရိက္ခေပေါ။ တဒုဘယမ္ပိ ပူရိမေယေဝ ပဝိဋ္ဌံ။ ကုရုန္ဒိယံ ပန ‘‘ဒွေ တယော မာလာဂုဏေ ဧကတော ကတွာ ပုပ္ဖဒါမကရဏမ္ပိ ဝါယိမံယေဝါ’’တိ ဝုတ္တံ။ တမ္ပိ ဣဓ ပူရိမဋ္ဌာနေယေဝ ပဝိဋ္ဌံ။ န ကေဝလဉ္စ ပုပ္ဖဒါမမေဝ, ပိဋ္ဌမယဒါမမ္ပိ ဂေဏ္ဍုကပုပ္ဖဒါမမ္ပိ ကုရုန္ဒိယံ ဝုတ္တံ။ ခရပတ္တဒါမမ္ပိ သိက္ခာပဒဿ သာဓာရဏတ္တာ ဘိက္ခူနမ္ပိ ဘိက္ခုနီနမ္ပိ နေဝ ကာတုံ, န ကာရာပေတုံ ဝဋ္ဋတိ, ပူဇာနိမိတ္တံ ပန ကပ္ပိယဝစနံ သဗ္ဗတ္ထ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ ပရိယာယဩဘာသနိမိတ္တကမ္မာနိ ဝဋ္ဋန္တိယေဝ။

ယော ဟရိတွာ ဝါ ဟရာပေတွာ ဝါ ပက္ကောသိတွာ ဝါ ပက္ကောသာပေတွာ ဝါ သယံ ဝါ ဥပဂတာနံ ယံ ကိဉ္စိ အတ္တနော သန္တကံ ပုပ္ဖံ ကုလသင်္ဂဟတ္ထာယ ဒေတိ, တဿ ဒုက္ကဋံ, ပရသန္တကံ ဒေတိ, ဒုက္ကဋမေဝ။ ထေယျစိတ္တေန ဒေတိ, ဘဏ္ဍဂ္ဃေန ကာရေတဗ္ဗော။ ဧသ နယော သံဃိကေပိ။ အယံ ပန ဝိသေသော – သေနာသနတ္ထာယ နိယမိတံ ဣဿရဝတာယ ဒဒတော ထုလ္လစ္စယန္တိ။

֍ * ၃၃။ ပုပ္ဖံ နာမ ကဿ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ, ကဿ န ဝဋ္ဋတီတိ? မာတာပိတူနံ တာဝ ဟရိတွာပိ ဟရာပေတွာပိ ပက္ကောသိတွာပိ ပက္ကောသာပေတွာပိ ဒါတုံ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၂။)

ဝဋ္ဋတိ, သေသဉာတကာနံ ပက္ကောသာပေတွာဝ။ တဉ္စ ခေါ ဝတ္ထုပူဇနတ္ထာယ, မဏ္ဍနတ္ထာယ ပန သိဝလိင်္ဂါဒိပူဇနတ္ထာယ ဝါ ကဿစိပိ ဒါတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ မာတာပိတူနဉ္စ ဟရာပေန္တေန ဉာတိသာမဏေရေဟေဝ ဟရာပေတဗ္ဗံ။ ဣတရေ ပန ယဒိ သယမေဝ ဣစ္ဆန္တိ, ဝဋ္ဋတိ။ သမ္မတေန ပုပ္ဖဘာဇကေန ပုပ္ဖဘာဇနကာလေ သမ္ပတ္တာနံ သာမဏေရာနံ ဥပဍ္ဎဘာဂံ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ကုရုန္ဒိယံ ပန ‘‘သမ္ပတ္တဂိဟီနံ ဥပဍ္ဎဘာဂံ’’, မဟာပစ္စရိယံ ‘‘စူဠကံ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ အသမ္မတေန အပလောကေတွာ ဒါတဗ္ဗံ။ အာစရိယုပဇ္ဈာယေသု သဂါရဝါ သာမဏေရာ ဗဟူနိ ပုပ္ဖါနိ အာဟရိတွာ ရာသိံ ကတွာ ဌပေန္တိ, ထေရာ ပါတောဝ သမ္ပတ္တာနံ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာဒီနံ ဥပါသကာဒီနံ ဝါ ‘‘တွံ ဣဒံ ဂဏှ, တွံ ဣဒံ ဂဏှာ’’တိ ဒေန္တိ, ပုပ္ဖဒါနံ နာမ န ဟောတိ။ ‘‘စေတိယံ ပူဇေဿာမာ’’တိ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆန္တာပိ ပူဇံ ကရောန္တာပိ တတ္ထ တတ္ထ သမ္ပတ္တာနံ စေတိယပူဇနတ္ထာယ ဒေန္တိ, ဧတမ္ပိ ပုပ္ဖဒါနံ နာမ န ဟောတိ။ ဥပါသကေ အက္ကပုပ္ဖါဒီဟိ ပူဇေန္တေ ဒိသွာ ‘‘ဝိဟာရေ ကဏိကာရပုပ္ဖါဒီနိ အတ္ထိ, ဥပါသကာ တာနိ ဂဟေတွာ ပူဇေထာ’’တိ ဝတ္တုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ ဘိက္ခူ ပုပ္ဖပူဇံ ကတွာ ဒိဝါတရံ ဂါမံ ပဝိဋ္ဌေ ‘‘ကိံ, ဘန္တေ, အတိဒိဝါ ပဝိဋ္ဌတ္ထာ’’တိ ပုစ္ဆန္တိ, ‘‘ဝိဟာရေ ပုပ္ဖါနိ ဗဟူနိ, ပူဇံ အကရိမှာ’’တိ ဝဒန္တိ။ မနုဿာ ‘‘ဗဟူနိ ကိရ ဝိဟာရေ ပုပ္ဖါနီ’’တိ ပုနဒိဝသေ ပဟူတံ ခါဒနီယံ ဘောဇနီယံ ဂဟေတွာ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ပုပ္ဖပူဇဉ္စ ကရောန္တိ ဒါနဉ္စ ဒေန္တိ, ဝဋ္ဋတိ။

֍ * ၃၄။ မနုဿာ ‘‘မယံ, ဘန္တေ, အသုကဒိဝသံ နာမ ပူဇေဿာမာ’’တိ ပုပ္ဖဝါရံ ယာစိတွာ အနုညာတဒိဝသေ အာဂစ္ဆန္တိ, သာမဏေရေဟိ စ ပဂေဝ ပုပ္ဖါနိ ဩစိနိတွာ ဌပိတာနိ ဟောန္တိ, တေ ရုက္ခေသု ပုပ္ဖါနိ အပဿန္တာ ‘‘ကုဟိံ, ဘန္တေ, ပုပ္ဖါနီ’’တိ ဝဒန္တိ, သာမဏေရေဟိ ဩစိနိတွာ ဌပိတာနိ, တုမှေ ပန ပူဇေတွာ ဂစ္ဆထ, သံဃော အညံ ဒိဝသံ ပူဇေဿတီတိ။ တေ ပူဇေတွာ ဒါနံ ဒတွာ ဂစ္ဆန္တိ, ဝဋ္ဋတိ။ မဟာပစ္စရိယံ ပန ကုရုန္ဒိယဉ္စ ‘‘ထေရာ သာမဏေရေဟိ ဒါပေတုံ န လဘန္တိ, သစေ သယမေဝ တာနိ ပုပ္ဖါနိ တေသံ ဒေန္တိ, ဝဋ္ဋတိ။ ထေရေဟိ ပန ‘သာမဏေရေဟိ ဩစိနိတွာ ဌပိတာနီ’တိ ဧတ္တကမေဝ ဝတ္တဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ သစေ ပန ပုပ္ဖဝါရံ ယာစိတွာ အနောစိတေသု ပုပ္ဖေသု ယာဂုဘတ္တာဒီနိ အာဒါယ အာဂန္တွာ သာမဏေရေ ‘‘ဩစိနိတွာ ဒေထာ’’တိ ဝဒန္တိ, ဉာဘိသာမဏေရာနံယေဝ ဩစိနိတွာ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အညာတကေ ဥက္ခိပိတွာ ရုက္ခသာခါယ ဌပေန္တိ, န ဩရောဟိတွာ ပလာယိတဗ္ဗံ, ဩစိနိတွာ ဒါတုံ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၃။)

ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန ကောစိ ဓမ္မကထိကော ‘‘ဗဟူနိ ဥပါသကာ ဝိဟာရေ ပုပ္ဖါနိ, ယာဂုဘတ္တာဒီနိ အာဒါယ ဂန္တွာ ပုပ္ဖပူဇံ ကရောထာ’’တိ ဝဒတိ, တဿေဝ န ကပ္ပတီတိ မဟာပစ္စရိယဉ္စ ကုရုန္ဒိယဉ္စ ဝုတ္တံ။ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ဧတံ အကပ္ပိယံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ အဝိသေသေန ဝုတ္တံ။

֍ * ၃၅။ ဖလမ္ပိ အတ္တနော သန္တကံ ဝုတ္တနယေနေဝ မာတာပိတူနဉ္စ သေသဉာတီနဉ္စ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ကုလသင်္ဂဟတ္ထာယ ပန ဒေန္တဿ ဝုတ္တနယေနေဝ အတ္တနော သန္တကေ ပရသန္တကေ သံဃိကေ သေနာသနတ္ထာယ နိယမိတေ စ ဒုက္ကဋာဒီနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ အတ္တနော သန္တကံယေဝ ဂိလာနမနုဿာနံ ဝါ သမ္ပတ္တဣဿရာနံ ဝါ ခီဏပရိဗ္ဗယာနံ ဝါ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ, ဖလဒါနံ န ဟောတိ။ ဖလဘာဇကေနပိ သမ္မတေန သံဃဿ ဖလဘာဇနကာလေ သမ္ပတ္တမနုဿာနံ ဥပဍ္ဎဘာဂံ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ, အသမ္မတေန အပလောကေတွာ ဒါတဗ္ဗံ။ သံဃာရာမေပိ ဖလပရိစ္ဆေဒေန ဝါ ရုက္ခပရိစ္ဆေဒေန ဝါ ကတိကာ ကာတဗ္ဗာ ‘‘တတော ဂိလာနမနုဿာနံ ဝါ အညေသံ ဝါ ဖလံ ယာစန္တာနံ ယထာပရိစ္ဆေဒေန စတ္တာရိ ပဉ္စ ဖလာနိ ဒါတဗ္ဗာနိ, ရုက္ခာ ဝါ ဒဿေတဗ္ဗာ ‘ဣတော ဂဟေတုံ လဗ္ဘတီ’’’တိ။ ‘‘ဣဓ ဖလာနိ သုန္ဒရာနိ, ဣတော ဂဏှထာ’’တိ ဧဝံ ပန န ဝတ္တဗ္ဗံ။ အတ္တနော သန္တကံ သိရီသစုဏ္ဏံ ဝါ အညံ ဝါ ယံ ကိဉ္စိ ကသာဝံ ကုလသင်္ဂဟတ္ထာယ ဒေတိ, ဒုက္ကဋံ။ ပရသန္တကာဒီသုပိ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အယံ ပန ဝိသေသော – သံဃဿ ရက္ခိတဂေါပိတာပိ ရုက္ခဆလ္လိ ဂရုဘဏ္ဍမေဝါတိ။ မတ္တိကဒန္တကဋ္ဌဝေဠုပဏ္ဏေသုပိ ဂရုဘဏ္ဍူပဂံ ဉတွာ စုဏ္ဏေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။

֍ * ၃၆။ ဇင်္ဃပေသနိယန္တိ ဂိဟီနံ ဒူတေယျံ သာသနဟရဏကမ္မံ ဝုစ္စတိ, တံ န ကာတဗ္ဗံ။ ဂိဟီနဉှိ သာသနံ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆန္တဿ ပဒေ ပဒေ ဒုက္ကဋံ။ တံ ကမ္မံ နိဿာယ လဒ္ဓဘောဇနံ ဘုဉ္ဇန္တဿပိ အဇ္ဈောဟာရေ အဇ္ဈောဟာရေ ဒုက္ကဋံ။ ပဌမံ သာသနံ အဂ္ဂဟေတွာပိ ပစ္ဆာ ‘‘အယံ ဒါနိ သော ဂါမော, ဟန္ဒ နံ သာသနံ အာရောစေမီ’’တိ မဂ္ဂါ ဩက္ကမန္တဿပိ ပဒေ ပဒေ ဒုက္ကဋံ။ သာသနံ အာရောစေတွာ လဒ္ဓဘောဇနံ ဘုဉ္ဇတော ပုရိမနယေနေဝ ဒုက္ကဋံ။ သာသနံ အဂ္ဂဟေတွာ အာဂတေန ပန ‘‘ဘန္တေ, တသ္မိံ ဂါမေ ဣတ္ထန္နာမဿ ကာ ပဝတ္တီ’’တိ ပုစ္ဆိယမာနေန ကထေတုံ ဝဋ္ဋတိ, ပုစ္ဆိတပဉှေ ဒေါသော နတ္ထိ။ ပဉ္စန္နံ ပန သဟဓမ္မိကာနံ မာတာပိတူနံ ပဏ္ဍုပလာသဿ အတ္တနော

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၄။)

ဝေယျာဝစ္စကရဿ သာသနံ ဟရိတုံ ဝဋ္ဋတိ, ဂိဟီနဉ္စ ကပ္ပိယသာသနံ, တသ္မာ ‘‘မမ ဝစနေန ဘဂဝတော ပါဒေ ဝန္ဒထာ’’တိ ဝါ ‘‘စေတိယံ ပဋိမံ ဗောဓိံ သံဃတ္ထေရံ ဝန္ဒထာ’’တိ ဝါ ‘‘စေတိယေ ဂန္ဓပူဇံ ကရောထာ’’တိ ဝါ ‘‘ပုပ္ဖပူဇံ ကရောထာ’’တိ ဝါ ‘‘ဘိက္ခူ သန္နိပါတေထ, ဒါနံ ဒဿာမ, ဓမ္မံ ဒေသာပယိဿာမာ’’တိ ဝါ ဤဒိသေသု သာသနေသု ကုက္ကုစ္စံ န ကာတဗ္ဗံ။ ကပ္ပိယသာသနာနိ ဟိ ဧတာနိ, န ဂိဟီနံ ဂိဟိကမ္မပဋိသံယုတ္တာနီတိ။ ဣမေဟိ ပန အဋ္ဌဟိ ကုလဒူသကကမ္မေဟိ ဥပ္ပန္နပစ္စယာ ပဉ္စန္နမ္ပိ သဟဓမ္မိကာနံ န ကပ္ပန္တိ။ အဘူတာရောစနရူပိယသံဝေါဟာရေဟိ ဥပ္ပန္နပစ္စယသဒိသာဝ ဟောန္တိ။

ပဗ္ဗာဇနီယကမ္မကတော ပန ယသ္မိံ ဂါမေ ဝါ နိဂမေ ဝါ ကုလဒူသကကမ္မံ ကတံ, ယသ္မိဉ္စ ဝိဟာရေ ဝသတိ, နေဝ တသ္မိံ ဂါမေ ဝါ နိဂမေ ဝါ စရိတုံ လဘတိ, န ဝိဟာရေ ဝသိတုံ။ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓကမ္မေနပိ စ တေန ယေသု ကုလေသု ပုဗ္ဗေ ကုလဒူသကကမ္မံ ကတံ, တတော ဥပ္ပန္နပစ္စယာ န ဂဟေတဗ္ဗာ, အာသဝက္ခယပတ္တေနပိ န ဂဟေတဗ္ဗာ, အကပ္ပိယာဝ ဟောန္တိ။ ‘‘ကသ္မာ န ဂဏှထာ’’တိ ပုစ္ဆိတေန ‘‘ပုဗ္ဗေ ဧဝံ ကတတ္တာ’’တိ ဝုတ္တေ သစေ ဝဒန္တိ ‘‘န မယံ တေန ကာရဏေန ဒေမ, ဣဒါနိ သီလဝန္တတာယ ဒေမာ’’တိ, ဂဟေတဗ္ဗာ။ ပကတိယာ ဒါနဋ္ဌာနေယေဝ ကုလဒူသကကမ္မံ ကတံ ဟောတိ, တတော ပကတိဒါနမေဝ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ယံ ဝဍ္ဎေတွာ ဒေန္တိ, တံ န ဝဋ္ဋတိ။ ယသ္မာ စ ပုစ္ဆိတပဉှေ ဒေါသော နတ္ထိ, တသ္မာ အညမ္ပိ ဘိက္ခုံ ပုဗ္ဗဏှေ ဝါ သာယနှေ ဝါ အန္တရဃရံ ပဝိဋ္ဌံ ကောစိ ပုစ္ဆေယျ ‘‘ကသ္မာ, ဘန္တေ, စရထာ’’တိ။ ယေနတ္ထေန စရတိ, တံ အာစိက္ခိတွာ ‘‘လဒ္ဓံ န လဒ္ဓ’’န္တိ ဝုတ္တေ သစေ န လဒ္ဓံ, ‘‘န လဒ္ဓ’’န္တိ ဝတွာ ယံ သော ဒေတိ, တံ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။

֍ * ၃၇။ ‘‘န စ, ဘိက္ခဝေ, ပဏိဓာယ အရညေ ဝတ္ထဗ္ဗံ, ယော ဝသေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ န စ, ဘိက္ခဝေ, ပဏိဓာယ ပိဏ္ဍာယ စရိတဗ္ဗံ…ပေ… န စ, ဘိက္ခဝေ, ပဏိဓာယ စင်္ကမိတဗ္ဗံ…ပေ… န စ, ဘိက္ခဝေ, ပဏိဓာယ ဌာတဗ္ဗံ…ပေ… န စ, ဘိက္ခဝေ, ပဏိဓာယ နိသီဒိတဗ္ဗံ…ပေ… န စ, ဘိက္ခဝေ, ပဏိဓာယ သေယျာ ကပ္ပေတဗ္ဗာ, ယော ကပ္ပေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (ပါရာ။ ၂၂၃ အာဒယော) ဝုတ္တတ္တာ ‘‘ဧဝံ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၂၂၃) အရညေ ဝသန္တံ မံ ဇနော အရဟတ္တေ ဝါ သေက္ခဘူမိယံ ဝါ သမ္ဘာဝေဿတိ, တတော လောကဿ သက္ကတော ဘဝိဿာမိ ဂရုကတော မာနိတော ပူဇိတော’’တိ ဧဝံ ပတ္ထနံ ကတွာ အရညေ န ဝသိတဗ္ဗံ။ ဧဝံ ပဏိဓာယ ‘‘အရညေ ဝသိဿာမီ’’တိ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၅။)

ဂစ္ဆန္တဿ ပဒဝါရေ ပဒဝါရေ ဒုက္ကဋံ, တထာ အရညေ ကုဋိကရဏစင်္ကမနနိသီဒနနိဝါသနပါရုပနာဒီသု သဗ္ဗကိစ္စေသု ပယောဂေ ပယောဂေ ဒုက္ကဋံ, တသ္မာ ဧဝံ အရညေ န ဝသိတဗ္ဗံ။ ဧဝံ ဝသန္တော ဟိ သမ္ဘာဝနံ လဘတု ဝါ မာ ဝါ, ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇတိ။ ယော ပန သမာဒိန္နဓုတင်္ဂေါ ‘‘ဓုတင်္ဂံ ရက္ခိဿာမီ’’တိ ဝါ ‘‘ဂါမန္တေ မေ ဝသတော စိတ္တံ ဝိက္ခိပတိ, အရညံ သပ္ပါယ’’န္တိ စိန္တေတွာ ဝါ ‘‘အဒ္ဓါ အရညေ တိဏ္ဏံ ဝိဝေကာနံ အညတရံ ပါပုဏိဿာမီ’’တိ ဝါ ‘‘အရညံ ပဝိသိတွာ အရဟတ္တံ အပါပုဏိတွာ န နိက္ခမိဿာမီ’’တိ ဝါ ‘‘အရညဝါသော နာမ ဘဂဝတာ ပသတ္ထော, မယိ စ အရညေ ဝသန္တေ ဗဟူ သဗြဟ္မစာရီ ဂါမန္တံ ဟိတွာ အာရညကာ ဘဝိဿန္တီ’’တိ ဝါ ဧဝံ အနဝဇ္ဇဝါသံ ဝသိတုကာမော ဟောတိ, တေနေဝ ဝသိတဗ္ဗံ။ ပိဏ္ဍာယ စရန္တဿပိ ‘‘အဘိက္ကန္တာဒီနိ သဏ္ဌပေတွာ ပိဏ္ဍာယ စရိဿာမီ’’တိ နိဝါသနပါရုပနကိစ္စတော ပဘုတိ ယာဝ ဘောဇနပရိယောသာနံ, တာဝ ပယောဂေ ပယောဂေ ဒုက္ကဋံ, သမ္ဘာဝနံ လဘတု ဝါ မာ ဝါ, ဒုက္ကဋမေဝ။ ခန္ဓကဝတ္တသေခိယဝတ္တပရိပူရဏတ္ထံ ပန သဗြဟ္မစာရီနံ ဒိဋ္ဌာနုဂတိအာပဇ္ဇနတ္ထံ ဝါ ပါသာဒိကေဟိ အဘိက္ကမပဋိက္ကမာဒီဟိ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသန္တော အနုပဝဇ္ဇော ဝိညူနံ။ စင်္ကမနာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။

ဣတိ ပါဠိမုတ္တကဝိနယဝိနိစ္ဆယသင်္ဂဟေ

ကုလသင်္ဂဟဝိနိစ္ဆယကထာ သမတ္တာ။

၆။ မစ္ဆမံသဝိနိစ္ဆယကထာ

֍ * ၃၈။ မစ္ဆမံသေသု ပန မစ္ဆဂ္ဂဟဏေန သဗ္ဗမ္ပိ ဇလဇံ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အကပ္ပိယံ နာမ နတ္ထိ။ မံသေသု ပန မနုဿဟတ္ထိအဿသုနခအဟိသီဟဗျဂ္ဃဒီပိအစ္ဆတရစ္ဆာနံ ဝသေန ဒသ မံသာနိ အကပ္ပိယာနိ။ တတ္ထ မနုဿမံသေ ထုလ္လစ္စယံ, သေသေသု ဒုက္ကဋံ။ ဣတိ ဣမေသံ မနုဿာဒီနံ ဒသန္နံ မံသမ္ပိ အဋ္ဌိပိ လောဟိတမ္ပိ စမ္မမ္ပိ လောမမ္ပိ သဗ္ဗံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဝသာသု ပန ဧကာ မနုဿဝသာဝ န ဝဋ္ဋတိ။ ခီရာဒီသု အကပ္ပိယံ နာမ နတ္ထိ။ ဣမေသု ပန အကပ္ပိယမံသေသု အဋ္ဌိအာဒီသု ဝါ ယံ ကိဉ္စိ ဉတွာ ဝါ အဉတွာ ဝါ ခါဒန္တဿ အာပတ္တိယေဝ။ ယဒါ ဇာနာတိ, တဒါ ဒေသေတဗ္ဗာ။ ‘‘အပုစ္ဆိတွာဝ ခါဒိဿာမီ’’တိ ဂဏှတော ပဋိဂ္ဂဟဏေပိ ဒုက္ကဋံ, ‘‘ပုစ္ဆိတွာ ခါဒိဿာမီ’’တိ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၆။)

ဂဏှတော အနာပတ္တိ။ ဥဒ္ဒိဿကတံ ပန ဇာနိတွာ ခါဒန္တဿေဝ အာပတ္တိ, ပစ္ဆာ ဇာနန္တော အာပတ္တိယာ န ကာရေတဗ္ဗော (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၈၁)။

တတ္ထ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၄၁၀) ဥဒ္ဒိဿကတံ နာမ ဘိက္ခူနံ အတ္ထာယ ဝဓိတွာ သမ္ပာဒိတံ မစ္ဆမံသံ။ ဥဘယမ္ပိ ဟိ ဥဒ္ဒိဿကတံ န ဝဋ္ဋတိ။ တမ္ပိ အဒိဋ္ဌံ အသုတံ အပရိသင်္ကိတံ ဝဋ္ဋတိ။ တိကောဋိပရိသုဒ္ဓဉှိ မစ္ဆမံသံ ဘဂဝတာ အနုညာတံ အဒိဋ္ဌံ အသုတံ အပရိသင်္ကိတံ။ တတ္ထ အဒိဋ္ဌံ နာမ ဘိက္ခူနံ အတ္ထာယ မိဂမစ္ဆေ ဝဓိတွာ ဂယှမာနံ အဒိဋ္ဌံ။ အသုတံ နာမ ဘိက္ခူနံ အတ္ထာယ မိဂမစ္ဆေ ဝဓိတွာ ဂဟိတန္တိ အသုတံ။ အပရိသင်္ကိတံ ပန ဒိဋ္ဌပရိသင်္ကိတံ သုတပရိသင်္ကိတံ တဒုဘယဝိနိမုတ္တပရိသင်္ကိတဉ္စ ဉတွာ တဗ္ဗိပက္ခတော ဇာနိတဗ္ဗံ။ ကထံ? ဣဓ ဘိက္ခူ ပဿန္တိ မနုဿေ ဇာလဝါဂုရာဒိဟတ္ထေ ဂါမတော ဝါ နိက္ခမန္တေ အရညေ ဝါ ဝိစရန္တေ။ ဒုတိယဒိဝသေ စ နေသံ တံ ဂါမံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိဋ္ဌာနံ သမစ္ဆမံသံ ပိဏ္ဍပါတံ အဘိဟရန္တိ။ တေ တေန ဒိဋ္ဌေန ပရိသင်္ကန္တိ ‘‘ဘိက္ခူနံ နု ခေါ အတ္ထာယ ကတ’’န္တိ, ဣဒံ ဒိဋ္ဌပရိသင်္ကိတံ, ဧတံ ဂဟေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ယံ ဧဝံ အပရိသင်္ကိတံ, တံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန တေ မနုဿာ ‘‘ကသ္မာ, ဘန္တေ, န ဂဏှထာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ တမတ္ထံ သုတွာ ‘‘နယိဒံ, ဘန္တေ, ဘိက္ခူနံ အတ္ထာယ ကတံ, အမှေဟိ အတ္တနော အတ္ထာယ ဝါ ရာဇယုတ္တာဒီနံ ဝါ အတ္ထာယ ကတ’’န္တိ ဝဒန္တိ, ကပ္ပတိ။

န ဟေဝ ခေါ ဘိက္ခူ ပဿန္တိ, အပိစ ခေါ သုဏန္တိ ‘‘မနုဿာ ကိရ ဇာလဝါဂုရာဒိဟတ္ထာ ဂါမတော ဝါ နိက္ခမန္တိ, အရညေ ဝါ ဝိစရန္တီ’’တိ။ ဒုတိယဒိဝသေ စ တေသံ တံ ဂါမံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိဋ္ဌာနံ သမစ္ဆမံသံ ပိဏ္ဍပါတံ အဘိဟရန္တိ။ တေ တေန သုတေန ပရိသင်္ကန္တိ ‘‘ဘိက္ခူနံ နု ခေါ အတ္ထာယ ကတ’’န္တိ, ဣဒံ သုတပရိသင်္ကိတံ နာမ, ဧတံ ဂဟေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ယံ ဧဝံ အပရိသင်္ကိတံ, တံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန တေ မနုဿာ ‘‘ကသ္မာ, ဘန္တေ, န ဂဏှထာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ တမတ္ထံ သုတွာ ‘‘နယိဒံ, ဘန္တေ, ဘိက္ခူနံ အတ္ထာယ ကတံ, အမှေဟိ အတ္တနော အတ္ထာယ ဝါ ရာဇယုတ္တာဒီနံ ဝါ အတ္ထာယ ကတ’’န္တိ ဝဒန္တိ, ကပ္ပတိ။

န ဟေဝ ခေါ ပန ဘိက္ခူ ပဿန္တိ န သုဏန္တိ, အပိစ ခေါ တေသံ တံ ဂါမံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိဋ္ဌာနံ ပတ္တံ ဂဟေတွာ သမစ္ဆမံသံ ပိဏ္ဍပါတံ အဘိသင်္ခရိတွာ အဘိဟရန္တိ။ တေ ပရိသင်္ကန္တိ ‘‘ဘိက္ခူနံ နု ခေါ အတ္ထာယ ကတ’’န္တိ, ဣဒံ တဒုဘယဝိနိမုတ္တပရိသင်္ကိတံ နာမ, ဧတမ္ပိ ဂဟေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ယံ ဧဝံ အပရိသင်္ကိတံ, တံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန တေ မနုဿာ ‘‘ကသ္မာ, ဘန္တေ, န ဂဏှထာ’’တိ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၇။)

ပုစ္ဆိတွာ တမတ္ထံ သုတွာ ‘‘နယိဒံ, ဘန္တေ, ဘိက္ခူနံ အတ္ထာယ ကတံ, အမှေဟိ အတ္တနော အတ္ထာယ ဝါ ရာဇယုတ္တာဒီနံ ဝါ အတ္ထာယ ကတံ, ပဝတ္တမံသံ ဝါ ကပ္ပိယမေဝ လဘိတွာ ဘိက္ခူနံ အတ္ထာယ သမ္ပာဒိတ’’န္တိ ဝဒန္တိ, ကပ္ပတိ။ မတာနံ ပေတကိစ္စတ္ထာယ မင်္ဂလာဒီနံ ဝါ အတ္ထာယ ကတေပိ ဧသေဝ နယော။ ယံ ယဉှိ ဘိက္ခူနံယေဝ အတ္ထာယ အကတံ, ယတ္ထ စ နိဗ္ဗေမတိကော ဟောတိ, တံ သဗ္ဗံ ကပ္ပတိ။

֍ * ၃၉။ သစေ ပန ဧကသ္မိံ ဝိဟာရေ ဘိက္ခူနံ ဥဒ္ဒိဿကတံ ဟောတိ, တေ စ အတ္တနော အတ္ထာယ ကတဘာဝံ န ဇာနန္တိ, အညေ ဇာနန္တိ။ ယေ ဇာနန္တိ, တေသံ န ဝဋ္ဋတိ, ဣတရေသံ ပန ဝဋ္ဋတိ။ အညေ န ဇာနန္တိ, တေယေဝ ဇာနန္တိ, တေသံယေဝ န ဝဋ္ဋတိ, အညေသံ ဝဋ္ဋတိ။ တေပိ ‘‘အမှာကံ အတ္ထာယ ကတ’’န္တိ ဇာနန္တိ, အညေပိ ‘‘ဧတေသံ အတ္ထာယ ကတ’’န္တိ ဇာနန္တိ, သဗ္ဗေသမ္ပိ န ဝဋ္ဋတိ။ သဗ္ဗေ န ဇာနန္တိ, သဗ္ဗေသမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ ပဉ္စသု ဟိ သဟဓမ္မိကေသု ယဿ ဝါ တဿ ဝါ အတ္ထာယ ဥဒ္ဒိဿကတံ သဗ္ဗေသံ န ကပ္ပတိ။

သစေ ပန ကောစိ ဧကံ ဘိက္ခုံ ဥဒ္ဒိဿ ပါဏံ ဝဓိတွာ တဿ ပတ္တံ ပူရေတွာ ဒေတိ, သော စ အတ္တနော အတ္ထာယ ကတဘာဝံ ဇာနံယေဝ ဂဟေတွာ အညဿ ဘိက္ခုနော ဒေတိ, သော တံ တဿ သဒ္ဓါယ ပရိဘုဉ္ဇတိ, ကဿ အာပတ္တီတိ? ဒွိန္နမ္ပိ အနာပတ္တိ။ ယဉှိ ဥဒ္ဒိဿ ကတံ, တဿ အဘုတ္တတာယ အနာပတ္တိ, ဣတရဿ အဇာနနတာယ။ ကပ္ပိယမံသဿ ဟိ ပဋိဂ္ဂဟဏေ အာပတ္တိ နတ္ထိ, ဥဒ္ဒိဿကတဉ္စ အဇာနိတွာ ဘုတ္တဿ ပစ္ဆာ ဉတွာ အာပတ္တိဒေသနာကိစ္စံ နာမ နတ္ထိ။ အကပ္ပိယမံသံ ပန အဇာနိတွာ ဘုတ္တေန ပစ္ဆာ ဉတွာပိ အာပတ္တိ ဒေသေတဗ္ဗာ။ ဥဒ္ဒိဿကတဉှိ ဉတွာ ဘုဉ္ဇတောဝ အာပတ္တိ, အကပ္ပိယမံသံ အဇာနိတွာ ဘုဉ္ဇန္တဿပိ အာပတ္တိယေဝ, တသ္မာ အာပတ္တိဘီရုကေန ရူပံ သလ္လက္ခေန္တေနပိ ပုစ္ဆိတွာဝ မံသံ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ။ ပရိဘောဂကာလေ ‘‘ပုစ္ဆိတွာ ပရိဘုဉ္ဇိဿာမီ’’တိ ဝါ ဂဟေတွာ ပုစ္ဆိတွာဝ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ ကသ္မာ? ဒုဝိညေယျတ္တာ။ အစ္ဆမံသမ္ပိ ဟိ သူကရမံသသဒိသံ ဟောတိ, ဒီပိမံသာဒီနိ စ မိဂမံသာဒိသဒိသာနိ, တသ္မာ ပုစ္ဆိတွာ ဂဟဏမေဝ ဝတ္တန္တိ ဝဒန္တိ။

ဣတိ ပါဠိမုတ္တကဝိနယဝိနိစ္ဆယသင်္ဂဟေ

မစ္ဆမံသဝိနိစ္ဆယကထာ သမတ္တာ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၈။)

၇။ အနာမာသဝိနိစ္ဆယကထာ

֍ * ၄၀။ အနာမာသန္တိ န ပရာမသိတဗ္ဗံ။ တတြာယံ ဝိနိစ္ဆယော (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၂၈၁) – ယသ္မာ မာတာ ဝါ ဟောတု ဓီတာ ဝါ ဘဂိနီ ဝါ, ဣတ္ထီ နာမ သဗ္ဗာပိ ဗြဟ္မစရိယဿ ပါရိဗန္ထိကာဝ အနာမာသာ စ, တသ္မာ ‘‘အယံ မေ မာတာ, အယံ မေ ဓီတာ, အယံ မေ ဘဂိနီ’’တိ ဂေဟဿိတပေမေန အာမသတောပိ ဒုက္ကဋမေဝ ဝုတ္တံ။ ဣမံ ပန ဘဂဝတော အာဏံ အနုဿရန္တေန သစေပိ နဒီသောတေန ဝုယှမာနံ မာတရံ ပဿတိ, နေဝ ဟတ္ထေန ပရာမသိတဗ္ဗာ, ပဏ္ဍိတေန ပန ဘိက္ခုနာ နာဝါ ဝါ ဖလကံ ဝါ ကဒလိက္ခန္ဓော ဝါ ဒါရုက္ခန္ဓော ဝါ ဥပသံဟရိတဗ္ဗော။ တသ္မိံ အသတိ ကာသာဝမ္ပိ ဥပသံဟရိတွာ ပုရတော ဌပေတဗ္ဗံ, ‘‘ဧတ္ထ ဂဏှာဟီ’’တိ ပန န ဝတ္တဗ္ဗာ။ ဂဟိတေ ‘‘ပရိက္ခာရံ ကဍ္ဎာမီ’’တိ ကဍ္ဎန္တေန ဂန္တဗ္ဗံ။ သစေ ပန ဘာယတိ, ပုရတော ပုရတော ဂန္တွာ ‘‘မာ ဘာယီ’’တိ သမဿာသေတဗ္ဗာ။ သစေ ဘာယမာနာ ပုတ္တဿ သဟသာ ခန္ဓေ ဝါ အဘိရုဟတိ, ဟတ္ထေ ဝါ ဂဏှာတိ, န ‘‘အပေဟိ မဟလ္လိကေ’’တိ နိဒ္ဓုနိတဗ္ဗာ, ထလံ ပါပေတဗ္ဗာ။ ကဒ္ဒမေ လဂ္ဂါယပိ ကူပေ ပတိတာယပိ ဧသေဝ နယော။ တတြာပိ ဟိ ယောတ္တံ ဝါ ဝတ္ထံ ဝါ ပက္ခိပိတွာ ဟတ္ထေန ဂဟိတဘာဝံ ဉတွာ ဥဒ္ဓရိတဗ္ဗာ, န တွေဝ အာမသိတဗ္ဗာ။

န ကေဝလဉ္စ မာတုဂါမဿ သရီရမေဝ အနာမာသံ, နိဝါသနပါရုပနမ္ပိ အာဘရဏဘဏ္ဍမ္ပိ အန္တမသော တိဏဏ္ဍုပကံ ဝါ တာလပဏ္ဏမုဒ္ဒိကံ ဝါ ဥပါဒါယ အနာမာသမေဝ။ တဉ္စ ခေါ နိဝါသနပါဝုရဏံ ပိဠန္ဓနတ္ထာယ ဌပိတမေဝ။ သစေ ပန နိဝါသနံ ဝါ ပါရုပနံ ဝါ ပရိဝတ္တေတွာ စီဝရတ္ထာယ ပါဒမူလေ ဌပေတိ, ဝဋ္ဋတိ။ အာဘရဏဘဏ္ဍေသု ပန သီသပသာဓနဒန္တသူစိအာဒိကပ္ပိယဘဏ္ဍံ ‘‘ဣမံ, ဘန္တေ, တုမှာကံ ဒေမ, ဂဏှထာ’’တိ ဒီယမာနံ သိပါဋိကာသူစိအာဒိဥပကရဏတ္ထာယ ဂဟေတဗ္ဗံ။ သုဝဏ္ဏရဇတမုတ္တာဒိမယံ ပန အနာမာသမေဝ, ဒီယမာနမ္ပိ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ န ကေဝလဉ္စ ဧတာသံ သရီရူပဂမေဝ အနာမာသံ, ဣတ္ထိသဏ္ဌာနေန ကတံ ကဋ္ဌရူပမ္ပိ ဒန္တရူပမ္ပိ အယရူပမ္ပိ လောဟရူပမ္ပိ တိပုရူပမ္ပိ ပေါတ္ထကရူပမ္ပိ သဗ္ဗရတနရူပမ္ပိ အန္တမသော ပိဋ္ဌမယရူပမ္ပိ အနာမာသမေဝ။ ပရိဘောဂတ္ထာယ ပန ‘‘ဣဒံ တုမှာကံ ဟောတူ’’တိ လဘိတွာ ဌပေတွာ သဗ္ဗရတနမယံ အဝသေသံ ဘိန္ဒိတွာ ဥပကရဏာရဟံ ဥပကရဏေ, ပရိဘောဂါရဟံ ပရိဘောဂေ ဥပနေတုံ ဝဋ္ဋတိ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၉။)

֍ * ၄၁။ ယထာ စ ဣတ္ထိရူပကံ, ဧဝံ သတ္တဝိဓံ ဓညမ္ပိ အနာမာသမေဝ။ တသ္မာ ခေတ္တမဇ္ဈေန ဂစ္ဆန္တေန တတ္ထဇာတကမ္ပိ ဓညဖလံ န အာမသန္တေန ဂန္တဗ္ဗံ။ သစေ ဃရဒွါရေ ဝါ အန္တရာမဂ္ဂေ ဝါ ဓညံ ပသာရိတံ ဟောတိ, ပဿေန စ မဂ္ဂေါ အတ္ထိ, န မဒ္ဒန္တေန ဂန္တဗ္ဗံ။ ဂမနမဂ္ဂေ အသတိ မဂ္ဂံ အဓိဋ္ဌာယ ဂန္တဗ္ဗံ။ အန္တရဃရေ ဓညဿ ဥပရိ အာသနံ ပညပေတွာ ဒေန္တိ, နိသီဒိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ကေစိ အာသနသာလာယ ဓညံ အာကိရန္တိ, သစေ သက္ကာ ဟောတိ ဟရာပေတုံ, ဟရာပေတဗ္ဗံ။ နော စေ, ဧကမန္တံ ဓညံ အမဒ္ဒန္တေန ပီဌကံ ပညပေတွာ နိသီဒိတဗ္ဗံ။ သစေ ဩကာသော န ဟောတိ, မနုဿာ ဓညမဇ္ဈေယေဝ ပညပေတွာ ဒေန္တိ, နိသီဒိတဗ္ဗံ။ တတ္ထဇာတကာနိ မုဂ္ဂမာသာဒီနိ အပရဏ္ဏာနိပိ တာလပနသာဒီနိ ဝါ ဖလာနိ ကီဠန္တေန န အာမသိတဗ္ဗာနိ။ မနုဿေဟိ ရာသိကတေသုပိ ဧသေဝ နယော။ အရညေ ပန ရုက္ခတော ပတိတာနိ ဖလာနိ ‘‘အနုပသမ္ပန္နာနံ ဒဿာမီ’’တိ ဂဏှိတုံ ဝဋ္ဋတိ။

֍ * ၄၂။ မုတ္တာ မဏိ ဝေဠုရိယော သင်္ခေါ သိလာ ပဝါဠံ ရဇတံ ဇာတရူပံ လောဟိတင်္ကော မသာရဂလ္လန္တိ ဣမေသု ဒသသု ရတနေသု မုတ္တာ အဓောတာ အဝိဒ္ဓါ ယထာဇာတာဝ အာမသိတုံ ဝဋ္ဋတိ, သေသာ အနာမာသာတိ ဝဒန္တိ, တံ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ မဟာပစ္စရိယံ ပန ‘‘မုတ္တာ ဓောတာပိ အဓောတာပိ အနာမာသာ, ဘဏ္ဍမူလတ္ထာယ စ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ န ဝဋ္ဋတိ, ကုဋ္ဌရောဂဿ ဘေသဇ္ဇတ္ထာယ ပန ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ, တံ ယုတ္တံ။ အန္တမသော ဇာတိဖလိကံ ဥပါဒါယ သဗ္ဗောပိ နီလပီတာဒိဝဏ္ဏဘေဒေါ မဏိ ဓောတဝိဒ္ဓဝဋ္ဋိတော အနာမာသော, ယထာဇာတော ပန အာကရမုတ္တော ပတ္တာဒိဘဏ္ဍမူလတ္ထံ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဝုတ္တံ, တမ္ပိ မဟာပစ္စရိယံ ပဋိက္ခိတ္တံ။ ပစိတွာ ကတော ကာစမဏိယေဝေကော ဝဋ္ဋတီတိ ဝုတ္တံ။ ဝေဠုရိယေပိ မဏိသဒိသောဝ ဝိနိစ္ဆယော။

သင်္ခေါ ဓမနသင်္ခေါ စ ဓောတဝိဒ္ဓေါ စ ရတနမိဿော အနာမာသော, ပါနီယသင်္ခေါ ဓောတောပိ အဓောတောပိ အာမာသောဝ။ သေသဉ္စ အဉ္ဇနာဒိဘေသဇ္ဇတ္ထာယပိ ဘဏ္ဍမူလတ္ထာယပိ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သိလာ ဓောတဝိဒ္ဓါ ရတနသံယုတ္တာ မုဂ္ဂဝဏ္ဏာဝ အနာမာသာ, သေသာ သတ္ထကနိဃံသနာဒိအတ္ထာယ ဂဏှိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဧတ္ထ စ ရတနသံယုတ္တာတိ သုဝဏ္ဏေန သဒ္ဓိံ ယောဇေတွာ ပစိတွာ ကတာတိ ဝဒန္တိ။ ပဝါဠံ ဓောတဝိဒ္ဓံ အနာမာသံ, သေသံ အာမာသဉ္စ ဘဏ္ဍမူလတ္ထဉ္စ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဝဒန္တိ, တံ န

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၀။)

ဂဟေတဗ္ဗံ။ မဟာပစ္စရိယံ ပန ‘‘ဓောတမ္ပိ အဓောတမ္ပိ သဗ္ဗံ အနာမာသဉ္စ န စ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ, တံ ယုတ္တံ။

ရဇတဉ္စ ဇာတရူပဉ္စ ကတဘဏ္ဍမ္ပိ အကတဘဏ္ဍမ္ပိ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ ဗီဇတော ပဋ္ဌာယ အနာမာသဉ္စ အသမ္ပဋိစ္ဆနီယဉ္စ။ ဥတ္တရရာဇပုတ္တော ကိရ သုဝဏ္ဏစေတိယံ ကာရာပေတွာ မဟာပဒုမတ္ထေရဿ ပေသေသိ။ ထေရော ‘‘န ကပ္ပတီ’’တိ ပဋိက္ခိပိ။ စေတိယဃရေ သုဝဏ္ဏပဒုမသုဝဏ္ဏဗုဗ္ဗုဠကာဒီနိ ဟောန္တိ, ဧတာနိပိ အနာမာသာနိ။ စေတိယဃရဂေါပကာ ပန ရူပိယဆဍ္ဍကဋ္ဌာနေ ဌိတာ, တသ္မာ တေသံ ကေဠာပယိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဝုတ္တံ။ ကုရုန္ဓိယံ ပန တမ္ပိ ပဋိက္ခိတ္တံ, သုဝဏ္ဏစေတိယေ ကစဝရမေဝ ဟရိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဧတ္တကမေဝ အနုညာတံ။ အာရကူဋလောဟမ္ပိ ဇာတရူပဂတိကမေဝ အနာမာသန္တိ သဗ္ဗဋ္ဌကထာသု ဝုတ္တံ။ သေနာသနပရိဘောဂေ ပန သဗ္ဗောပိ ကပ္ပိယော, တသ္မာ ဇာတရူပရဇတမယာ သဗ္ဗေပိ သေနာသနပရိက္ခာရာ အာမာသာ, ဘိက္ခူနံ ဓမ္မဝိနယဝဏ္ဏနဋ္ဌာနေ ရတနမဏ္ဍပေ ကရောန္တိ ဖလိကတ္ထမ္ဘေ ရတနဒါမပဋိမဏ္ဍိတေ, တတ္ထ သဗ္ဗူပကရဏာနိ ဘိက္ခူနံ ပဋိဇဂ္ဂိတုံ ဝဋ္ဋန္တိ။ လောဟိတင်္ကမသာရဂလ္လာ ဓောတဝိဒ္ဓါ အနာမာသာ, ဣတရေ အာမာသာ, ဘဏ္ဍမူလတ္ထာယ စ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဝုတ္တံ။ မဟာပစ္စရိယံ ပန ‘‘ဓောတာပိ အဓောတာပိ သဗ္ဗသော အနာမာသာ, န စ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ ဝဋ္ဋန္တီ’’တိ ပဋိက္ခိတ္တံ။

֍ * ၄၃။ သဗ္ဗံ အာဝုဓဘဏ္ဍံ အနာမာသံ, ဘဏ္ဍမူလတ္ထာယ ဒီယမာနမ္ပိ န သမ္ပဋိစ္ဆိတဗ္ဗံ။ သတ္ထဝဏိဇ္ဇာ နာမ န ဝဋ္ဋတိ။ သုဒ္ဓဓနုဒဏ္ဍောပိ ဓနုဇိယာပိ ပတောဒေါပိ တောမရောပိ အင်္ကုသောပိ အန္တမသော ဝါသိဖရသုအာဒီနိပိ အာဝုဓသင်္ခေပေန ကတာနိ အနာမာသာနိ။ သစေ ကေနစိ ဝိဟာရေ သတ္တိ ဝါ တောမရော ဝါ ဌပိတော ဟောတိ, ဝိဟာရံ ဇဂ္ဂန္တေန ‘‘ဟရန္တူ’’တိ သာမိကာနံ ပေသေတဗ္ဗံ။ သစေ န ဟရန္တိ, တံ အစာလေန္တေန ဝိဟာရော ပဋိဇဂ္ဂိတဗ္ဗော။ ယုဒ္ဓဘူမိယံ ပန ပတိတံ အသိံ ဝါ သတ္တိံ ဝါ တောမရံ ဝါ ဒိသွာ ပါသာဏေန ဝါ ကေနစိ ဝါ အသိံ ဘိန္ဒိတွာ သတ္ထကတ္ထာယ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဣတရာနိပိ ဝိယောဇေတွာ ကိဉ္စိ သတ္ထကတ္ထာယ, ကိဉ္စိ ကတ္တရဒဏ္ဍာဒိအတ္ထာယ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘ဣဒံ ဂဏှထာ’’တိ ဒီယမာနံ ပန ဝိနာသေတွာ ‘‘ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ ကရိဿာမီ’’တိ သဗ္ဗမ္ပိ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ ဝဋ္ဋတိ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၁။)

မစ္ဆဇာလပက္ခိဇာလာဒီနိပိ ဖလကဇာလိကာဒီနိပိ သရပရိတ္တာဏာနိပိ သဗ္ဗာနိ အနာမာသာနိ, ပရိဘောဂတ္ထာယ လဗ္ဘမာနေသု ပန ဇာလံ တာဝ ‘‘အာသနဿ ဝါ စေတိယဿ ဝါ ဥပရိ ဗန္ဓိဿာမိ, ဆတ္တံ ဝါ ဝေဌေဿာမီ’’တိ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သရပရိတ္တာဏံ သဗ္ဗမ္ပိ ဘဏ္ဍမူလတ္ထာယ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ပရူပရောဓနိဝါရဏဉှိ ဧတံ, န ဥပရောဓကရန္တိ။ ဖလကံ ‘‘ဒန္တကဋ္ဌဘာဇနံ ကရိဿာမီ’’တိ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။

စမ္မဝိနဒ္ဓါနိ ဝီဏာဘေရိအာဒီနိ အနာမာသာနိ။ ကုရုန္ဒိယံ ပန ‘‘ဘေရိသံဃာဋောပိ ဝီဏာသံဃာဋောပိ တုစ္ဆပေါက္ခရမ္ပိ မုခဝဋ္ဋိယံ အာရောပိတစမ္မမ္ပိ ဝီဏာဒဏ္ဍကောပိ သဗ္ဗံ အနာမာသ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဩနဟိတုံ ဝါ ဩနဟာပေတုံ ဝါ ဝါဒေတုံ ဝါ ဝါဒါပေတုံ ဝါ န လဗ္ဘတိယေဝ။ စေတိယင်္ဂဏေ ပူဇံ ကတွာ မနုဿေဟိ ဆဍ္ဍိတံ ဒိသွာပိ အစာလေတွာဝ အန္တရန္တရေ သမ္မဇ္ဇိတဗ္ဗံ, ကစဝရဆဍ္ဍနကာလေ ပန ကစဝရနိယာမေနေဝ ဟရိတွာ ဧကမန္တံ နိက္ခိပိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ မဟာပစ္စရိယံ ဝုတ္တံ။ ဘဏ္ဍမူလတ္ထာယ သမ္ပဋိစ္ဆိတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ, ပရိဘောဂတ္ထာယ လဗ္ဘမာနေသု ပန ဝီဏာဒေါဏိကဉ္စ ဘေရိပေါက္ခရဉ္စ ဒန္တကဋ္ဌဘာဇနံ ကရိဿာမ, စမ္မံ သတ္ထကကောသကန္တိ ဧဝံ တဿ တဿ ပရိက္ခာရဿ ဥပကရဏတ္ထာယ ဂဟေတွာ တထာ တထာ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။

ဣတိ ပါဠိမုတ္တကဝိနယဝိနိစ္ဆယသင်္ဂဟေ

အနာမာသဝိနိစ္ဆယကထာ သမတ္တာ။

၈။ အဓိဋ္ဌာနဝိကပ္ပနဝိနိစ္ဆယကထာ

֍ * ၄၄။ အဓိဋ္ဌာနဝိကပ္ပနေသု ပန – အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, တိစီဝရံ အဓိဋ္ဌာတုံ န ဝိကပ္ပေတုံ, ဝဿိကသာဋိကံ ဝဿာနံ စာတုမာသံ အဓိဋ္ဌာတုံ တတော ပရံ ဝိကပ္ပေတုံ, နိသီဒနံ အဓိဋ္ဌာတုံ န ဝိကပ္ပေတုံ, ပစ္စတ္ထရဏံ အဓိဋ္ဌာတုံ န ဝိကပ္ပေတုံ, ကဏ္ဍုပ္ပဋိစ္ဆာဒိံ ယာဝ အာဗာဓာ အဓိဋ္ဌာတုံ တတော ပရံ ဝိကပ္ပေတုံ, မုခပုဉ္ဆနစောဠံ အဓိဋ္ဌာတုံ န ဝိကပ္ပေတုံ, ပရိက္ခာရစောဠံ အဓိဋ္ဌာတုံ န ဝိကပ္ပေတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၃၅၈) ဝစနတော တိစီဝရာဒိနိယာမေနေဝ အဓိဋ္ဌဟိတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုကအာမေန ‘‘ဣမံ သံဃာဋိံ အဓိဋ္ဌာမီ’’တိအာဒိနာ နာမံ ဝတွာ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗံ။ ဝိကပ္ပေန္တေန ပန နာမံ အဂ္ဂဟေတွာဝ ‘‘ဣမံ စီဝရံ တုယှံ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၂။)

ဝိကပ္ပေမီ’’တိ ဝတွာ ဝိကပ္ပေတဗ္ဗံ။ တတ္ထ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၄၆၉) တိစီဝရံ အဓိဋ္ဌဟန္တေန ရဇိတွာ ကပ္ပဗိန္ဒုံ ဒတွာ ပမာဏယုတ္တမေဝ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗံ။ အဿ ပမာဏံ ဥက္ကဋ္ဌပရိစ္ဆေဒေန သုဂတစီဝရတော ဦနကံ ဝဋ္ဋတိ, လာမကပရိစ္ဆေဒေန သံဃာဋိယာ ဥတ္တရာသင်္ဂဿ စ ဒီဃတော မုဋ္ဌိပဉ္စကံ, တိရိယံ မုဋ္ဌိတ္တိကံ ပမာဏံ ဝဋ္ဋတိ။ အန္တရဝါသကော ဒီဃသော မုဋ္ဌိပဉ္စကော, တိရိယံ ဒွိဟတ္ထောပိ ဝဋ္ဋတိ။ ပါရုပနေနပိ ဟိ သက္ကာ နာဘိံ ပဋိစ္ဆာဒေတုန္တိ။ ဝုတ္တပ္ပမာဏတော ပန အတိရေကဉ္စ ဦနကဉ္စ ‘‘ပရိက္ခာရစောဠက’’န္တိ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗံ။

တတ္ထ ယသ္မာ ‘‘ဒွေ စီဝရဿ အဓိဋ္ဌာနာ ကာယေန ဝါ အဓိဋ္ဌေတိ, ဝါစာယ ဝါ အဓိဋ္ဌေတီ’’တိ (ပရိ။ ၃၂၂) ဝုတ္တံ, တသ္မာ ပုရာဏသံဃာဋိံ ‘‘ဣမံ သံဃာဋိံ ပစ္စုဒ္ဓရာမီ’’တိ ပစ္စုဒ္ဓရိတွာ နဝံ သံဃာဋိံ ဟတ္ထေန ဂဟေတွာ ‘‘ဣမံ သံဃာဋိံ အဓိဋ္ဌာမီ’’တိ စိတ္တေန အာဘောဂံ ကတွာ ကာယဝိကာရံ ကရောန္တေန ကာယေန အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗာ။ ဣဒံ ကာယေန အဓိဋ္ဌာနံ, တံ ယေန ကေနစိ သရီရာဝယဝေန အဖုသန္တဿ န ဝဋ္ဋတိ။ ဝါစာယ အဓိဋ္ဌာနေ ပန ဝစီဘေဒံ ကတွာ ဝါစာယ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗာ။ တတြ ဒုဝိဓံ အဓိဋ္ဌာနံ – သစေ ဟတ္ထပါသေ ဟောတိ, ‘‘ဣမံ သံဃာဋိံ အဓိဋ္ဌာမီ’’တိ ဝါစာ ဘိန္ဒိတဗ္ဗာ။ အထ အန္တောဂဗ္ဘေ ဝါ ဥပရိပါသာဒေ ဝါ သာမန္တဝိဟာရေ ဝါ ဟောတိ, ဌပိတဋ္ဌာနံ သလ္လက္ခေတွာ ‘‘ဧတံ သံဃာဋိံ အဓိဋ္ဌာမီ’’တိ ဝါစာ ဘိန္ဒိတဗ္ဗာ။ ဧသ နယော ဥတ္တရာသင်္ဂေ အန္တရဝါသကေ စ။ နာမမတ္တမေဝ ဟိ ဝိသေသော, တသ္မာ သဗ္ဗာနိ သံဃာဋိံ ဥတ္တရာသင်္ဂံ အန္တရဝါသကန္တိ ဧဝံ အတ္တနော နာမေနေဝ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗာနိ။ သစေ အဓိဋ္ဌဟိတွာ ဌပိတဝတ္ထေဟိ သံဃာဋိအာဒီနိ ကရောတိ, နိဋ္ဌိတေ ရဇနေ စ ကပ္ပေ စ ‘‘ဣမံ ပစ္စုဒ္ဓရာမီ’’တိ ပစ္စုဒ္ဓရိတွာ ပုန အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗာနိ။ အဓိဋ္ဌိတေန ပန သဒ္ဓိံ မဟန္တတရမေဝ ဒုတိယပဋ္ဋံ ဝါ ခဏ္ဍံ ဝါ သိဗ္ဗန္တေန ပုန အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗံ။ သမေ ဝါ ခုဒ္ဒကေ ဝါ အဓိဋ္ဌာနကိစ္စံ နတ္ထိ။

တိစီဝရံ ပန ပရိက္ခာရစောဠံ အဓိဋ္ဌာတုံ ဝဋ္ဋတိ, န ဝဋ္ဋတီတိ? မဟာပဒုမတ္ထေရော ကိရာဟ ‘‘တိစီဝရံ တိစီဝရမေဝ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗံ, သစေ ပရိက္ခာရစောဠာဓိဋ္ဌာနံ လဘေယျ, ဥဒေါသိတသိက္ခာပဒေ ပရိဟာရော နိရတ္ထကော ဘဝေယျာ’’တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ ကိရ အဝသေသာ ဘိက္ခူ အာဟံသု ‘‘ပရိက္ခာရစောဠမ္ပိ ဘဂဝတာဝ ‘အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗ’န္တိ ဝုတ္တံ, တသ္မာ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ မဟာပစ္စရိယမ္ပိ ဝုတ္တံ ‘‘ပရိက္ခာရစောဠံ နာမ ပါဋေက္ကံ နိဓာနမုခမေတံ။ တိစီဝရံ ‘ပရိက္ခာရစောဠ’န္တိ အဓိဋ္ဌဟိတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ, ဥဒေါသိတသိက္ခာပဒေ (ပါရာ။ ၄၇၁ အာဒယော) ပန တိစီဝရံ အဓိဋ္ဌဟိတွာ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၃။)

ပရိဟရန္တဿ ပရိဟာရော ဝုတ္တော’’တိ။ ဥဘတောဝိဘင်္ဂဘာဏကော ပုဏ္ဏဝါလိကဝါသီ မဟာတိဿတ္ထေရောပိ ကိရာဟ ‘‘မယံ ပုဗ္ဗေ မဟာထေရာနံ အဿုမှာ ‘အရညဝါသိနော ဘိက္ခူ ရုက္ခသုသိရာဒီသု စီဝရံ ဌပေတွာ ပဓာနံ ပဒဟနတ္ထာယ ဂစ္ဆန္တိ, သာမန္တဝိဟာရေ ဓမ္မဿဝနတ္ထာယ ဂတာနဉ္စ တေသံ သူရိယေ ဥဋ္ဌိတေ သာမဏေရာ ဝါ ဒဟရဘိက္ခူ ဝါ ပတ္တစီဝရံ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆန္တိ, တသ္မာ သုခပရိဘောဂတ္ထံ တိစီဝရံ ပရိက္ခာရစောဠံ အဓိဋ္ဌာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’’တိ။ မဟာပစ္စရိယမ္ပိ ဝုတ္တံ ‘‘ပုဗ္ဗေ အာရညိကာ ဘိက္ခူ အဗဒ္ဓသီမာယ ဒုပ္ပရိဟာရန္တိ တိစီဝရံ ပရိက္ခာရစောဠမေဝ အဓိဋ္ဌဟိတွာ ပရိဘုဉ္ဇိံသူ’’တိ။

֍ * ၄၅။ ဝဿိကသာဋိကာ အနတိရိတ္တပ္ပမာဏာ နာမံ ဂဟေတွာ ဝုတ္တနယေနေဝ စတ္တာရော ဝဿိကေ မာသေ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗာ, တတော ပရံ ပစ္စုဒ္ဓရိတွာ ဝိကပ္ပေတဗ္ဗာ။ ဝဏ္ဏဘေဒမတ္တရတ္တာပိ စေသာ ဝဋ္ဋတိ, ဒွေ ပန န ဝဋ္ဋန္တိ။ နိသီဒနံ ဝုတ္တနယေန အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗမေဝ, တဉ္စ ခေါ ပမာဏယုတ္တံ ဧကမေဝ, ဒွေ န ဝဋ္ဋန္တိ။ ပစ္စတ္ထရဏမ္ပိ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗမေဝ, တံ ပန မဟန္တမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ, ဧကမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ, ဗဟူနိပိ ဝဋ္ဋန္တိ, နီလမ္ပိ ပီတကမ္ပိ သဒသမ္ပိ ပုပ္ဖဒသမ္ပီတိ သဗ္ဗပ္ပကာရံ ဝဋ္ဋတိ။ ကဏ္ဍုပ္ပဋိစ္ဆာဒိ ယာဝ အာဗာဓော အတ္ထိ, တာဝ ပမာဏိကာ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗာ။ အာဗာဓေ ဝူပသန္တေ ပစ္စုဒ္ဓရိတွာ ဝိကပ္ပေတဗ္ဗာ, ဧကာဝ ဝဋ္ဋတိ။ မုခပုဉ္ဆနစောဠံ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗမေဝ, ယာဝ ဧကံ ဓောဝီယတိ, တာဝ အညံ ပရိဘောဂတ္ထာယ ဣစ္ဆိတဗ္ဗန္တိ ဒွေပိ ဝဋ္ဋန္တိ။ အပရေ ပန ထေရာ ‘‘နိဓာနမုခမေတံ, ဗဟူနိပိ ဝဋ္ဋန္တီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ပရိက္ခာရစောဠေ ဂဏနာ နတ္ထိ, ယတ္တကံ ဣစ္ဆတိ, တတ္တကံ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗမေဝ။ ထဝိကာပိ ပရိဿာဝနမ္ပိ ဝိကပ္ပနူပဂပစ္ဆိမစီဝရပ္ပမာဏံ ‘‘ပရိက္ခာရစောဠ’’န္တိ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗမေဝ။ တဿ ပမာဏံ ဒီဃတော ဒွေ ဝိဒတ္ထိယော တိရိယံ ဝိဒတ္ထိ, တံ ပန ဒီဃတော ဝဍ္ဎကီဟတ္ထပ္ပမာဏံ, ဝိတ္ထာရတော တတော ဥပဍ္ဎပ္ပမာဏံ ဟောတိ။ တတြာယံ ပါဠိ ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, အာယာမေန အဋ္ဌင်္ဂုလံ သုဂတင်္ဂုလေန စတုရင်္ဂုလဝိတ္ထတံ ပစ္ဆိမံ စီဝရံ ဝိကပ္ပေတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၃၅၈)။ ဗဟူနိပိ ဧကတော ကတွာ ‘‘ဣမာနိ စီဝရာနိ ပရိက္ခာရစောဠာနိ အဓိဋ္ဌာမီ’’တိ အဓိဋ္ဌာတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ ဘေသဇ္ဇနဝကမ္မမာတာပိတုအာဒီနံ အတ္ထာယ ဌပေန္တေန အနဓိဋ္ဌိတေပိ နတ္ထိ အာပတ္တိ။ မဉ္စဘိသိ ပီဌဘိသိ ဗိမ္ဗောဟနံ ပါဝါရော ကောဇဝေါတိ ဧတေသု ပန သေနာသနပရိက္ခာရတ္ထာယ ဒိန္နပစ္စတ္ထရဏေ စ အဓိဋ္ဌာနကိစ္စံ နတ္ထိယေဝ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၄။)

သစေ ပန (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၆၃၆-၃၈) ဉာတကပဝါရိတဋ္ဌာနတော သုတ္တံ လဘိတွာ ဉာတကပဝါရိတေနေဝ တန္တဝါယေန အညေန ဝါ မူလံ ဒတွာ စီဝရံ ဝါယာပေတိ, ဝါယာပနပစ္စယာ အနာပတ္တိ။ ဒသာဟာတိက္ကမနပစ္စယာ ပန အာပတ္တိံ ရက္ခန္တေန ဝိကပ္ပနုပဂပ္ပမာဏမတ္တေ ဝီတေ တန္တေ ဌိတံယေဝ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗံ။ ဒသာဟာတိက္ကမေန နိဋ္ဌာပိယမာနဉှိ နိဿဂ္ဂိယံ ဘဝေယျာတိ။ ဉာတကာဒီဟိ တန္တံ အာရောပါပေတွာ ‘‘တုမှာကံ, ဘန္တေ, ဣဒံ စီဝရံ ဂဏှေယျာထာ’’တိ နိယျာတိတေပိ ဧသေဝ နယော။

သစေ တန္တဝါယော ဧဝံ ပယောဇိတော ဝါ သယံ ဒါတုကာမော ဝါ ဟုတွာ ‘‘အဟံ, ဘန္တေ, တုမှာကံ စီဝရံ အသုကဒိဝသေ နာမ ဝါယိတွာ ဌပေဿာမီ’’တိ ဝဒတိ, ဘိက္ခု စ တေန ပရိစ္ဆိန္နဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ဒသာဟံ အတိက္ကာမေတိ, နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။ သစေ ပန တန္တဝါယော ‘‘အဟံ တုမှာကံ စီဝရံ ဝါယိတွာ သာသနံ ပေသေဿာမီ’’တိ ဝတွာ တထေဝ ကရောတိ, တေန ပေသိတဘိက္ခု ပန တဿ ဘိက္ခုနော န အာရောစေတိ, အညော ဒိသွာ ဝါ သုတွာ ဝါ ‘‘တုမှာကံ, ဘန္တေ, စီဝရံ နိဋ္ဌိတ’’န္တိ အာရောစေတိ, ဧတဿ အာရောစနံ န ပမာဏံ။ ယဒါ ပန တေန ပေသိတောယေဝ အာရောစေတိ, တဿ ဝစနံ သုတဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ဒသာဟံ အတိက္ကာမယတော နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။

သစေ တန္တဝါယော ‘‘အဟံ တုမှာကံ စီဝရံ ဝါယိတွာ ကဿစိ ဟတ္ထေ ပဟိဏိဿာမီ’’တိ ဝတွာ တထေဝ ကရောတိ, စီဝရံ ဂဟေတွာ ဂတဘိက္ခု ပန အတ္တနော ပရိဝေဏေ ဌပေတွာ တဿ န အာရောစေတိ, အညော ကောစိ ဘဏတိ ‘‘အပိ, ဘန္တေ, အဓုနာ အာဘတံ စီဝရံ သုန္ဒရ’’န္တိ။ ကုဟိံ, အာဝုသော, စီဝရန္တိ။ ဣတ္ထန္နာမဿ ဟတ္ထေ ပေသိတန္တိ။ ဧတဿပိ ဝစနံ န ပမာဏံ။ ယဒါ ပန သော ဘိက္ခု စီဝရံ ဒေတိ, လဒ္ဓဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ဒသာဟံ အတိက္ကာမယတော နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။ သစေ ပန ဝါယာပနမူလံ အဒိန္နံ ဟောတိ, ယာဝ ကာကဏိကမတ္တမ္ပိ အဝသိဋ္ဌံ, တာဝ ရက္ခတိ။

֍ * ၄၆။ အဓိဋ္ဌိတစီဝရံ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၄၆၉) ပန ပရိဘုဉ္ဇတော ကထံ အဓိဋ္ဌာနံ ဝိဇဟတီတိ? အညဿ ဒါနေန အစ္ဆိန္ဒိတွာ ဂဟဏေန ဝိဿာသဂ္ဂါဟေန ဟီနာယာဝတ္တနေန သိက္ခာပစ္စက္ခာနေန ကာလကိရိယာယ လိင်္ဂပရိဝတ္တနေန ပစ္စုဒ္ဓရဏေန ဆိဒ္ဒဘာဝေနာတိ ဣမေဟိ နဝဟိ ကာရဏေဟိ ဝိဇဟတိ။ တတ္ထ ပုရိမေဟိ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၅။)

အဋ္ဌဟိ သဗ္ဗစီဝရာနိ အဓိဋ္ဌာနံ ဝိဇဟန္တိ, ဆိဒ္ဒဘာဝေန ပန တိစီဝရဿေဝ သဗ္ဗဋ္ဌကထာသု အဓိဋ္ဌာနဝိဇဟနံ ဝုတ္တံ, တဉ္စ နခပိဋ္ဌိပ္ပမာဏေန ဆိဒ္ဒေန။ တတ္ထ နခပိဋ္ဌိပ္ပမာဏံ ကနိဋ္ဌင်္ဂုလိနခဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗံ, ဆိဒ္ဒဉ္စ ဝိနိဝိဒ္ဓဆိဒ္ဒမေဝ။ ဆိဒ္ဒဿ ဟိ အဗ္ဘန္တရေ ဧကတန္တု စေပိ အစ္ဆိန္နော ဟောတိ, ရက္ခတိ။ တတ္ထ သံဃာဋိယာ စ ဥတ္တရာသင်္ဂဿ စ ဒီဃန္တတော ဝိဒတ္ထိပ္ပမာဏဿ, တိရိယန္တတော အဋ္ဌင်္ဂုလပ္ပမာဏဿ ပဒေသဿ ဩရတော ဆိဒ္ဒံ အဓိဋ္ဌာနံ ဘိန္ဒတိ, အန္တရဝါသကဿ ပန ဒီဃန္တတော ဝိဒတ္ထိပ္ပမာဏဿေဝ, တိရိယန္တတော စတုရင်္ဂုလပ္ပမာဏဿ ပဒေသဿ ဩရတော ဆိဒ္ဒံ အဓိဋ္ဌာနံ ဘိန္ဒတိ, ပရတော န ဘိန္ဒတိ, တသ္မာ ဇာတေ ဆိဒ္ဒေ တိစီဝရံ အတိရေကစီဝရဋ္ဌာနေ တိဋ္ဌတိ, သူစိကမ္မံ ကတွာ ပုန အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗံ။ ယော ပန ဒုဗ္ဗလဋ္ဌာနေ ပဌမံ အဂ္ဂဠံ ဒတွာ ပစ္ဆာ ဒုဗ္ဗလဋ္ဌာနံ ဆိန္ဒိတွာ အပနေတိ, အဓိဋ္ဌာနံ န ဘိဇ္ဇတိ။ မဏ္ဍလပရိဝတ္တနေပိ ဧသေဝ နယော။ ဒုပဋ္ဋဿ ဧကသ္မိံ ပဋလေ ဆိဒ္ဒေ ဝါ ဇာတေ ဂဠိတေ ဝါ အဓိဋ္ဌာနံ န ဘိဇ္ဇတိ, ခုဒ္ဒကံ စီဝရံ မဟန္တံ ကရောတိ, မဟန္တံ ဝါ ခုဒ္ဒကံ ကရောတိ, အဓိဋ္ဌာနံ န ဘိဇ္ဇတိ။ ဥဘော ကောဋိယော မဇ္ဈေ ကရောန္တော သစေ ပဌမံ ဆိန္ဒိတွာ ပစ္ဆာ ဃဋေတိ, အဓိဋ္ဌာနံ ဘိဇ္ဇတိ။ အထ ဃဋေတွာ ဆိန္ဒတိ, န ဘိဇ္ဇတိ။ ရဇကေဟိ ဓောဝါပေတွာ သေတံ ကာရာပေန္တဿပိ အဓိဋ္ဌာနံ အဓိဋ္ဌာနမေဝါတိ။ အယံ တာဝ အဓိဋ္ဌာနေ ဝိနိစ္ဆယော။

֍ * ၄၇။ ဝိကပ္ပနေ ပန ဒွေ ဝိကပ္ပနာ သမ္မုခါဝိကပ္ပနာ ပရမ္မုခါဝိကပ္ပနာ စ။ ကထံ သမ္မုခါဝိကပ္ပနာ ဟောတိ? စီဝရာနံ ဧကဗဟုဘာဝံ သန္နိဟိတာသန္နိဟိတဘာဝဉ္စ ဉတွာ ‘‘ဣမံ စီဝရ’’န္တိ ဝါ ‘‘ဣမာနိ စီဝရာနီ’’တိ ဝါ ‘‘ဧတံ စီဝရ’’န္တိ ဝါ ‘‘ဧတာနိ စီဝရာနီ’’တိ ဝါ ဝတွာ ‘‘တုယှံ ဝိကပ္ပေမီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ, အယမေကာ သမ္မုခါဝိကပ္ပနာ။ ဧတ္တာဝတာ နိဓေတုံ ဝဋ္ဋတိ, ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ပန ဝိဿဇ္ဇေတုံ ဝါ အဓိဋ္ဌာတုံ ဝါ န ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘မယှံ သန္တကံ, မယှံ သန္တကာနိ ပရိဘုဉ္ဇ ဝါ ဝိဿဇ္ဇေဟိ ဝါ ယထာပစ္စယံ ဝါ ကရောဟီ’’တိ ဧဝံ ပန ဝုတ္တေ ပစ္စုဒ္ဓါရော နာမ ဟောတိ, တတော ပဘုတိ ပရိဘောဂါဒယောပိ ဝဋ္ဋန္တိ။

အပရော နယော – တထေဝ စီဝရာနံ ဧကဗဟုဘာဝံ သန္နိဟိတာသန္နိဟိတဘာဝဉ္စ ဉတွာ တဿေဝ ဘိက္ခုနော သန္တိကေ ‘‘ဣမံ စီဝရ’’န္တိ ဝါ ‘‘ဣမာနိ စီဝရာနီ’’တိ ဝါ ‘‘ဧတံ စီဝရ’’န္တိ ဝါ ‘‘ဧတာနိ စီဝရာနီ’’တိ ဝါ ဝတွာ ပဉ္စသု သဟဓမ္မိကေသု အညတရဿ အတ္တနာ အဘိရုစိတဿ ယဿ ကဿစိ နာမံ ဂဟေတွာ ‘‘တိဿဿ ဘိက္ခုနော ဝိကပ္ပေမီ’’တိ ဝါ ‘‘တိဿာယ ဘိက္ခုနိယာ, တိဿာယ သိက္ခမာနာယ, တိဿဿ သာမဏေရဿ, တိဿာယ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၆။)

သာမဏေရိယာ ဝိကပ္ပေမီ’’တိ ဝါ ဝတ္တဗ္ဗံ, အယံ အပရာပိ သမ္မုခါဝိကပ္ပနာ။ ဧတ္တာဝတာ နိဓေတုံ ဝဋ္ဋတိ, ပရိဘောဂါဒီသု ပန ဧကမ္ပိ န ဝဋ္ဋတိ။ တေန ပန ဘိက္ခုနာ ‘‘တိဿဿ ဘိက္ခုနော သန္တကံ…ပေ… တိဿာယ သာမဏေရိယာ သန္တကံ ပရိဘုဉ္ဇ ဝါ ဝိဿဇ္ဇေဟိ ဝါ ယထာပစ္စယံ ဝါ ကရောဟီ’’တိ ဝုတ္တေ ပစ္စုဒ္ဓါရော နာမ ဟောတိ, တတော ပဘုတိ ပရိဘောဂါဒယောပိ ဝဋ္ဋန္တိ။

ကထံ ပရမ္မုခါဝိကပ္ပနာ ဟောတိ? စီဝရာနံ တထေဝ ဧကဗဟုဘာဝံ သန္နိဟိတာသန္နိဟိတဘာဝဉ္စ ဉတွာ ‘‘ဣမံ စီဝရ’’န္တိ ဝါ ‘‘ဣမာနိ စီဝရာနီ’’တိ ဝါ ‘‘ဧတံ စီဝရ’’န္တိ ဝါ ‘‘ဧတာနိ စီဝရာနီ’’တိ ဝါ ဝတွာ ‘‘တုယှံ ဝိကပ္ပနတ္ထာယ ဒမ္မီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ တေန ဝတ္တဗ္ဗော ‘‘ကော တေ မိတ္တော ဝါ သန္ဒိဋ္ဌော ဝါ’’တိ။ တတော ဣတရေန ပုရိမနယေနေဝ ‘‘တိဿော ဘိက္ခူ’’တိ ဝါ…ပေ… ‘‘တိဿာ သာမဏေရီ’’တိ ဝါ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ပုန တေန ဘိက္ခုနာ ‘‘အဟံ တိဿဿ ဘိက္ခုနော ဒမ္မီ’’တိ ဝါ…ပေ… ‘‘တိဿာယ သာမဏေရိယာ ဒမ္မီ’’တိ ဝါ ဝတ္တဗ္ဗံ, အယံ ပရမ္မုခါဝိကပ္ပနာ။ ဧတ္တာဝတာ နိဓေတုံ ဝဋ္ဋတိ, ပရိဘောဂါဒီသု ပန ဧကမ္ပိ န ဝဋ္ဋတိ။ တေန ပန ဘိက္ခုနာ ဒုတိယသမ္မုခါဝိကပ္ပနာယံ ဝုတ္တနယေနေဝ ‘‘ဣတ္ထန္နာမဿ သန္တကံ ပရိဘုဉ္ဇ ဝါ ဝိဿဇ္ဇေဟိ ဝါ ယထာပစ္စယံ ဝါ ကရောဟီ’’တိ ဝုတ္တေ ပစ္စုဒ္ဓါရော နာမ ဟောတိ, တတော ပဘုတိ ပရိဘောဂါဒယောပိ ဝဋ္ဋန္တိ။

ဒွိန္နံ ဝိကပ္ပနာနံ ကိံ နာနာကရဏံ? သမ္မုခါဝိကပ္ပနာယံ သယံ ဝိကပ္ပေတွာ ပရေန ပစ္စုဒ္ဓရာပေတိ, ပရမ္မုခါဝိကပ္ပနာယံ ပရေနေဝ ဝိကပ္ပါပေတွာ ပရေနေဝ ပစ္စုဒ္ဓရာပေတိ, ဣဒမေတ္ထ နာနာကရဏံ။ သစေ ပန ယဿ ဝိကပ္ပေတိ, သော ပညတ္တိကောဝိဒေါ န ဟောတိ, န ဇာနာတိ ပစ္စုဒ္ဓရိတုံ, တံ စီဝရံ ဂဟေတွာ အညဿ ဗျတ္တဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ပုန ဝိကပ္ပေတွာ ပရေန ပစ္စုဒ္ဓရာပေတဗ္ဗံ။ ဝိကပ္ပိတဝိကပ္ပနာ နာမေသာ ဝဋ္ဋတိ။ ဧဝံ တာဝ စီဝရေ အဓိဋ္ဌာနဝိကပ္ပနာနယော ဝေဒိတဗ္ဗော။

֍ * ၄၈။ ပတ္တေ ပန အယံ နယော – ပတ္တံ အဓိဋ္ဌဟန္တေန ဥက္ကဋ္ဌမဇ္ဈိမောမကာနံ အညတရော ပမာဏယုတ္တောဝ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗော။ တဿ ပမာဏံ ‘‘အဍ္ဎာဠှကောဒနံ ဂဏှာတီ’’တိအာဒိနာ (ပါရာ။ ၆၀၂) နယေန ပါဠိယံ ဝုတ္တံ။ တတြာယံ ဝိနိစ္ဆယော (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၆၀၂ အာဒယော) – အနုပဟတပုရာဏသာလိတဏ္ဍုလာနံ သုကောဋ္ဋိတပရိသုဒ္ဓါနံ ဒွေ မဂဓနာဠိယော ဂဟေတွာ တေဟိ တဏ္ဍုလေဟိ အနုတ္တဏ္ဍုလမကိလိန္နမပိဏ္ဍိတံ သုဝိသဒံ ကုန္ဒမကုဠရာသိသဒိသံ အဝဿာဝိတောဒနံ ပစိတွာ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၇။)

နိရဝသေသံ ပတ္တေ ပက္ခိပိတွာ တဿ ဩဒနဿ စတုတ္ထဘာဂပ္ပမာဏော နာတိဃနော နာတိတနုကော ဟတ္ထဟာရိယော သဗ္ဗသမ္ဘာရသင်္ခတော မုဂ္ဂသူပေါ ပက္ခိပိတဗ္ဗော, တတော အာလောပဿ အာလောပဿ အနုရူပံ ယာဝစရိမာလောပပ္ပဟောနကံ မစ္ဆမံသာဒိဗျဉ္ဇနံ ပက္ခိပိတဗ္ဗံ, သပ္ပိတေလတက္ကရသကဉ္ဇိကာဒီနိ ပန ဂဏနူပဂါနိ န ဟောန္တိ။ တာနိ ဟိ ဩဒနဂတိကာနိ ဟောန္တိ, နေဝ ဟာပေတုံ, န ဝဍ္ဎေတုံ သက္ကောန္တိ။ ဧဝမေတံ သဗ္ဗမ္ပိ ပက္ခိတ္တံ သစေ ပတ္တဿ မုခဝဋ္ဋိယာ ဟေဋ္ဌိမရာဇိသမံ တိဋ္ဌတိ, သုတ္တေန ဝါ ဟီရေန ဝါ ဆိန္ဒန္တဿ သုတ္တဿ ဝါ ဟီရဿ ဝါ ဟေဋ္ဌိမန္တံ ဖုသတိ, အယံ ဥက္ကဋ္ဌော နာမ ပတ္တော။ သစေ တံ ရာဇိံ အတိက္ကမ္မ ထူပီကတံ တိဋ္ဌတိ, အယံ ဥက္ကဋ္ဌောမကော နာမ ပတ္တော။ သစေ တံ ရာဇိံ န သမ္ပာပုဏာတိ အန္တောဂဓမေဝ ဟောတိ, အယံ ဥက္ကဋ္ဌုက္ကဋ္ဌော နာမ ပတ္တော။

ဥက္ကဋ္ဌတော ဥပဍ္ဎပ္ပမာဏော မဇ္ဈိမော နာမ ပတ္တော။ မဇ္ဈိမတော ဥပဍ္ဎပ္ပမာဏော ဩမကော။ တသ္မာ သစေ မဂဓနာဠိယာ နာဠိကောဒနာဒိသဗ္ဗမ္ပိ ပက္ခိတ္တံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဟေဋ္ဌိမရာဇိသမံ တိဋ္ဌတိ, အယံ မဇ္ဈိမော နာမ ပတ္တော။ သစေ တံ ရာဇိံ အတိက္ကမ္မ ထူပီကတံ တိဋ္ဌတိ, အယံ မဇ္ဈိမောမကော နာမ ပတ္တော။ သစေ တံ ရာဇိံ န သမ္ပာပုဏာတိ အန္တောဂဓမေဝ ဟောတိ, အယံ မဇ္ဈိမုက္ကဋ္ဌော နာမ ပတ္တော။ သစေ မဂဓနာဠိယာ ဥပဍ္ဎနာဠိကောဒနာဒိသဗ္ဗမ္ပိ ပက္ခိတ္တံ ဟေဋ္ဌိမရာဇိသမံ တိဋ္ဌတိ, အယံ ဩမကော နာမ ပတ္တော။ သစေ တံ ရာဇိံ အတိက္ကမ္မ ထူပီကတံ တိဋ္ဌတိ, အယံ ဩမကောမကော နာမ ပတ္တော။ သစေ တံ ရာဇိံ န သမ္ပာပုဏာတိ အန္တောဂဓမေဝ ဟောတိ, အယံ ဩမကုက္ကဋ္ဌော နာမ ပတ္တော။ ဧဝမေတေ နဝ ပတ္တာ။ တေသု ဒွေ အပတ္တာ ဥက္ကဋ္ဌုက္ကဋ္ဌော စ ဩမကောမကော စာတိ။ တသ္မာ ဧတေ ဘာဇနပရိဘောဂေန ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗာ, န အဓိဋ္ဌာနူပဂါ န ဝိကပ္ပနူပဂါ။ ဣတရေ ပန သတ္တ အဓိဋ္ဌဟိတွာ ဝါ ဝိကပ္ပေတွာ ဝါ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗာ။

ပမာဏယုတ္တာနမ္ပိ ဧတေသံ အဓိဋ္ဌာနဝိကပ္ပနူပဂတ္တံ ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗံ – အယောပတ္တော ပဉ္စဟိ ပါကေဟိ, မတ္တိကာပတ္တော ဒွီဟိ ပါကေဟိ ပက္ကော အဓိဋ္ဌာနူပဂေါ။ ဥဘောပိ ယံ မူလံ ဒါတဗ္ဗံ, တသ္မိံ ဒိန္နေယေဝ။ သစေ ဧကောပိ ပါကော ဦနော ဟောတိ, ကာကဏိကမတ္တမ္ပိ ဝါ မူလံ အဒိန္နံ, န အဓိဋ္ဌာနူပဂေါ။ သစေ ပတ္တသာမိကော ဝဒတိ ‘‘ယဒါ တုမှာကံ မူလံ ဘဝိဿတိ, တဒါ ဒဿထ အဓိဋ္ဌဟိတွာ ပရိဘုဉ္ဇထာ’’တိ, နေဝ အဓိဋ္ဌာနူပဂေါ ဟောတိ, ပါကဿ ဟိ ဦနတ္တာ ပတ္တသင်္ချံ န ဂစ္ဆတိ, မူလဿ သကလဿ ဝါ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၈။)

ဧကဒေသဿ ဝါ အဒိန္နတ္တာ သကဘာဝံ န ဥပေတိ, အညဿေဝ သန္တကော ဟောတိ, တသ္မာ ပါကေ စ မူလေ စ သုနိဋ္ဌိတေယေဝ အဓိဋ္ဌာနူပဂေါ ဟောတိ။ ယော အဓိဋ္ဌာနူပဂေါ, သွေဝ ဝိကပ္ပနူပဂေါ။ သော ဟတ္ထံ အာဂတောပိ အနာဂတောပိ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗော ဝိကပ္ပေတဗ္ဗော ဝါ။ ယဒိ ဟိ ပတ္တကာရကော မူလံ လဘိတွာ သယံ ဝါ ဒါတုကာမော ဟုတွာ ‘‘အဟံ ဘန္တေ တုမှာကံ ပတ္တံ ကတွာ အသုကဒိဝသေ နာမ ပစိတွာ ဌပေဿာမီ’’တိ ဝဒတိ, ဘိက္ခု စ တေန ပရိစ္ဆိန္နဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ဒသာဟံ အတိက္ကာမေတိ, နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။ သစေ ပန ပတ္တကာရကော ‘‘အဟံ တုမှာကံ ပတ္တံ ကတွာ ပစိတွာ သာသနံ ပေသေဿာမီ’’တိ ဝတွာ တထေဝ ကရောတိ, တေန ပေသိတဘိက္ခု ပန တဿ ဘိက္ခုနော န အာရောစေတိ, အညော ဒိသွာ ဝါ သုတွာ ဝါ ‘‘တုမှာကံ, ဘန္တေ, ပတ္တော နိဋ္ဌိတော’’တိ အာရောစေတိ, ဧတဿ အာရောစနံ န ပမာဏံ။ ယဒါ ပန တေန ပေသိတောယေဝ အာရောစေတိ, တဿ ဝစနံ သုတဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ဒသာဟံ အတိက္ကာမယတော နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။ သစေ ပန ပတ္တကာရကော ‘‘အဟံ တုမှာကံ ပတ္တံ ကတွာ ပစိတွာ ကဿစိ ဟတ္ထေ ပဟိဏိဿာမီ’’တိ ဝတွာ တထေဝ ကရောတိ, ပတ္တံ ဂဟေတွာ အာဂတဘိက္ခု ပန အတ္တနော ပရိဝေဏေ ဌပေတွာ တဿ န အာရောစေတိ, အညော ကောစိ ဘဏတိ ‘‘အပိ, ဘန္တေ, အဓုနာ အာဘတော ပတ္တော သုန္ဒရော’’တိ။ ‘‘ကုဟိံ, အာဝုသော, ပတ္တော’’တိ? ‘‘ဣတ္ထန္နာမဿ ဟတ္ထေ ပေသိတော’’တိ။ ဧတဿပိ ဝစနံ န ပမာဏံ။ ယဒါ ပန သော ဘိက္ခု ပတ္တံ ဒေတိ, လဒ္ဓဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ဒသာဟံ အတိက္ကာမယတော နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ, တသ္မာ ဒသာဟံ အနတိက္ကာမေတွာဝ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗော ဝိကပ္ပေတဗ္ဗော ဝါ။

တတ္ထ ဒွေ ပတ္တဿ အဓိဋ္ဌာနာ ကာယေန ဝါ အဓိဋ္ဌာတိ, ဝါစာယ ဝါ အဓိဋ္ဌာတိ။ တေသံ ဝသေန အဓိဋ္ဌဟန္တေန ‘‘ဣမံ ပတ္တံ ပစ္စုဒ္ဓရာမီ’’တိ ဝါ ‘‘ဧတံ ပတ္တံ ပစ္စုဒ္ဓရာမီ’’တိ ဝါ ဝတွာ ဧဝံ သမ္မုခေ ဝါ ပရမ္မုခေ ဝါ ဌိတံ ပုရာဏပတ္တံ ပစ္စုဒ္ဓရိတွာ အညဿ ဝါ ဒတွာ နဝံ ပတ္တံ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဌိတံ ဟတ္ထေန ပရာမသိတွာ ‘‘ဣဒံ ပတ္တံ အဓိဋ္ဌာမီ’’တိ စိတ္တေန အာဘောဂံ ကတွာ ကာယဝိကာရံ ကရောန္တေန ကာယေန ဝါ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗော။ ဝစီဘေဒံ ကတွာ ဝါစာယ ဝါ အဓိဋ္ဌာဘဗ္ဗော။ တတြ ဒုဝိဓံ အဓိဋ္ဌာနံ – သစေ ဟတ္ထပါသေ ဟောတိ, ‘‘ဣမံ ပတ္တံ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၉။)

အဓိဋ္ဌာမီ’’တိ ဝါစာ ဘိန္ဒိတဗ္ဗာ, အထ အန္တောဂဗ္ဘေ ဝါ ဥပရိပါသာဒေ ဝါ သာမန္တဝိဟာရေ ဝါ ဟောတိ, ဌပိတဋ္ဌာနံ သလ္လက္ခေတွာ ‘‘ဧတံ ပတ္တံ အဓိဋ္ဌာမီ’’တိ ဝါစာ ဘိန္ဒိတဗ္ဗာ။ အဓိဋ္ဌဟန္တေန ပန ဧကကေန အဓိဋ္ဌာတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ, အညဿ သန္တိကေ အဓိဋ္ဌာတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ အညဿ သန္တိကေ အယမာနိသံသော – သစဿ ‘‘အဓိဋ္ဌိတော နု ခေါ မေ, နော’’တိ ဝိမတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, ဣတရော သာရေတွာ ဝိမတိံ ဆိန္ဒိဿတီတိ။ သစေ ကောစိ ဒသ ပတ္တေ လဘိတွာ သဗ္ဗေ အတ္တနာဝ ပရိဘုဉ္ဇိတုကာမော ဟောတိ, န သဗ္ဗေ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗာ, ဧကံ ပတ္တံ အဓိဋ္ဌာယ ပုနဒိဝသေ တံ ပစ္စုဒ္ဓရိတွာ အညော အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗော။ ဧတေနေဝ ဥပါယေန ဝဿသတမ္ပိ ပရိဟရိတုံ သက္ကာ။

ဧဝံ အပ္ပမတ္တဿ သိယာ အဓိဋ္ဌာနဝိဇဟနန္တိ? သိယာ။ သစေ ဟိ သယံ ပတ္တံ အညဿ ဒေတိ, ဝိဗ္ဘမတိ ဝါ, သိက္ခံ ဝါ ပစ္စက္ခာတိ, ကာလံ ဝါ ကရောတိ, လိင်္ဂံ ဝါဿ ပရိဝတ္တတိ, ပစ္စုဒ္ဓရတိ ဝါ, ပတ္တေ ဝါ ဆိဒ္ဒံ ဟောတိ, အဓိဋ္ဌာနံ ဝိဇဟတိ။ ဝုတ္တဉ္စေတံ –

‘‘ဒိန္နဝိဗ္ဘန္တပစ္စက္ခာ, ကာလကိရိယာကတေန စ၊

လိင်္ဂပစ္စုဒ္ဓရာ စေဝ, ဆိဒ္ဒေန ဘဝတိ သတ္တမ’’န္တိ။ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၆၀၈) –

စောရဂဟဏဝိဿာသဂ္ဂါဟေဟိပိ ဝိဇဟတိယေဝ။ ကိတ္တကေန ဆိဒ္ဒေန အဓိဋ္ဌာနံ ဘိဇ္ဇတိ? ယေန ကင်္ဂုသိတ္ထံ နိက္ခမတိ စေဝ ပဝိသတိ စ။ ဣဒဉှိ သတ္တန္နံ ဓညာနံ လာမကဓညသိတ္ထံ။ တသ္မိံ ဆိဒ္ဒေ အယစုဏ္ဏေန ဝါ အာဏိယာ ဝါ ပဋိပါကတိကေ ကတေ ဒသာဟဗ္ဘန္တရေ ပုန အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗော။ အယံ တာဝေတ္ထ အဓိဋ္ဌာနေ ဝိနိစ္ဆယော။

֍ * ၄၉။ ဝိကပ္ပနေ ပန ဒွေ ဝိကပ္ပနာ သမ္မုခါဝိကပ္ပနာ စေဝ ပရမ္မုခါဝိကပ္ပနာ စ။ ကထံ သမ္မုခါဝိကပ္ပနာ ဟောတိ? ပတ္တာနံ ဧကဗဟုဘာဝံ သန္နိဟိတာသန္နိဟိတဘာဝဉ္စ ဉတွာ ‘‘ဣမံ ပတ္တ’’န္တိ ဝါ ‘‘ဣမေ ပတ္တေ’’တိ ဝါ ‘‘ဧတံ ပတ္တ’’န္တိ ဝါ ‘‘ဧတေ ပတ္တေ’’တိ ဝါ ဝတွာ ‘‘တုယှံ ဝိကပ္ပေမီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ, အယမေကာ သမ္မုခါဝိကပ္ပနာ။ ဧတ္တာဝတာ နိဓေတုံ ဝဋ္ဋတိ, ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ပန ဝိဿဇ္ဇေတုံ ဝါ အဓိဋ္ဌာတုံ ဝါ န ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘မယှံ သန္တကံ ပရိဘုဉ္ဇ ဝါ ဝိဿဇ္ဇေဟိ ဝါ ယထာပစ္စယံ ဝါ ကရောဟီ’’တိ ဧဝံ ပန ဝုတ္တေ ပစ္စုဒ္ဓါရော နာမ ဟောတိ, တတော ပဘုတိ ပရိဘောဂါဒယောပိ ဝဋ္ဋန္တိ။

အပရော နယော – တထေဝ ပတ္တာနံ ဧကဗဟုဘာဝံ သန္နိဟိတာသန္နိဟိတဘာဝဉ္စ ဉတွာ တဿေဝ ဘိက္ခုနော သန္တိကေ ‘‘ဣမံ ပတ္တ’’န္တိ ဝါ ‘‘ဣမေ ပတ္တေ’’တိ ဝါ ‘‘ဧတံ ပတ္တ’’န္တိ ဝါ ‘‘ဧတေ ပတ္တေ’’တိ ဝါ ဝတွာ ပဉ္စသု

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၄၀။)

သဟဓမ္မိကေသု အညတရဿ အတ္တနာ အဘိရုစိတဿ ယဿ ကဿစိ နာမံ ဂဟေတွာ ‘‘တိဿဿ ဘိက္ခုနော ဝိကပ္ပေမီ’’တိ ဝါ ‘‘တိဿာယ ဘိက္ခုနိယာ, သိက္ခမာနာယ, သာမဏေရဿ, တိဿာယ သာမဏေရိယာ ဝိကပ္ပေမီ’’တိ ဝါ ဝတ္တဗ္ဗံ, အယံ အပရာပိ သမ္မုခါဝိကပ္ပနာ။ ဧတ္တာဝတာ နိဓေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ပရိဘောဂါဒီသု ပန ဧကမ္ပိ န ဝဋ္ဋတိ။ တေန ပန ဘိက္ခုနာ တိဿဿ ဘိက္ခုနော သန္တကံ…ပေ… တိဿာယ သာမဏေရိယာ သန္တကံ ပရိဘုဉ္ဇ ဝါ ဝိဿဇ္ဇေဟိ ဝါ ယထာပစ္စယံ ဝါ ကရောဟီတိ ဝုတ္တေ ပစ္စုဒ္ဓါရော နာမ ဟောတိ, တတော ပဘုတိ ပရိဘောဂါဒယောပိ ဝဋ္ဋန္တိ။

ကထံ ပရမ္မုခါဝိကပ္ပနာ ဟောတိ? ပတ္တာနံ တထေဝ ဧကဗဟုဘာဝံ သန္နိဟိတာသန္နိဟိတဘာဝဉ္စ ဉတွာ ‘‘ဣမံ ပတ္တ’’န္တိ ဝါ ‘‘ဣမေ ပတ္တေ’’တိ ဝါ ‘‘ဧတံ ပတ္တ’’န္တိ ဝါ ‘‘ဧတေ ပတ္တေ’’တိ ဝါ ဝတွာ ‘‘တုယှံ ဝိကပ္ပနတ္ထာယ ဒမ္မီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ တေန ဝတ္တဗ္ဗော ‘‘ကော တေ မိတ္တော ဝါ သန္ဒိဋ္ဌော ဝါ’’တိ။ တတော ဣတရေန ပုရိမနယေန ‘‘တိဿော ဘိက္ခူ’’တိ ဝါ…ပေ… ‘‘တိဿာ သာမဏေရီ’’တိ ဝါ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ပုန တေန ဘိက္ခုနာ ‘‘အဟံ တိဿဿ ဘိက္ခုနော ဒမ္မီ’’တိ ဝါ…ပေ… ‘‘တိဿာယ သာမဏေရိယာ ဒမ္မီ’’တိ ဝါ ဝတ္တဗ္ဗံ, အယံ ပရမ္မုခါဝိကပ္ပနာ။ ဧတ္တာဝတာ နိဓေတုံ ဝဋ္ဋတိ, ပရိဘောဂါဒီသု ပန ဧကမ္ပိ န ဝဋ္ဋတိ။ တေန ပန ဘိက္ခုနာ ဒုတိယသမ္မုခါဝိကပ္ပနာယံ ဝုတ္တနယေနေဝ ‘‘ဣတ္ထန္နာမဿ သန္တကံ ပရိဘုဉ္ဇ ဝါ ဝိဿဇ္ဇေဟိ ဝါ ယထာပစ္စယံ ဝါ ကရောဟီ’’တိ ဝုတ္တေ ပစ္စုဒ္ဓါရော နာမ ဟောတိ, တတော ပဘုတိ ပရိဘောဂါဒယောပိ ဝဋ္ဋန္တိ။ အယံ ဝိကပ္ပနေ နယော။

֍ * ၅၀။ ဧဝံ အဓိဋ္ဌဟိတွာ ဝိကပ္ပေတွာ စ ပရိဘုဉ္ဇန္တေန ပတ္တေ ဘိန္နေ ကိံ ကာတဗ္ဗန္တိ? ယဿ ပတ္တေ ရာဇိမုခဝဋ္ဋိတော ဟေဋ္ဌာ ဒွင်္ဂုလပ္ပမာဏာ န ဟောတိ တေန န ကိဉ္စိ ကာတဗ္ဗံ။ ယဿ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၆၁၂-၃) ပန တာဒိသာ ဧကာပိ ရာဇိ ဟောတိ, တေန တဿာ ရာဇိယာ ဟေဋ္ဌိမပရိယန္တေ ပတ္တဝေဓကေန ဝိဇ္ဈိတွာ ပစိတွာ သုတ္တရဇ္ဇုကမကစိရဇ္ဇုကာဒီဟိ ဝါ တိပုသုတ္တကေန ဝါ ဗန္ဓိတွာ တံ ဗန္ဓနံ အာမိသဿ အလဂ္ဂနတ္ထံ တိပုပဋ္ဋေန ဝါ ကေနစိ ဝါ ဗဒ္ဓသိလေသေန ပဋိစ္ဆာဒေတဗ္ဗံ။ သော စ ပတ္တော အဓိဋ္ဌဟိတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗော။ သုခုမံ ဝါ ဆိဒ္ဒံ ကတွာ ဗန္ဓိတဗ္ဗော။ သုဒ္ဓေဟိ ပန မဓုကသိတ္ထကလာခါသဇ္ဇုရသာဒီဟိ ဗန္ဓိတုံ န ဝဋ္ဋတိ, ဖာဏိတံ ဈာပေတွာ ပါသာဏစုဏ္ဏေန ဗန္ဓိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ မုခဝဋ္ဋိသမီပေ ပန ပတ္တဝေဓကေန ဝိဇ္ဈိယမာနော ကပါလဿ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၄၁။)

ဗဟလတ္တာ ဘိဇ္ဇတိ, တသ္မာ ဟေဋ္ဌာ ဝိဇ္ဈိတဗ္ဗော။ ယဿ ပန ဒွေ ရာဇိယော, ဧကာယေဝ ဝါ စတုရင်္ဂုလာ, တဿ ဒွေ ဗန္ဓနာနိ ဒါတဗ္ဗာနိ။ ယဿ တိဿော, ဧကာယေဝ ဝါ ဆဠင်္ဂုလာ, တဿ တီဏိ။ ယဿ စတဿော, ဧကာယေဝ ဝါ အဋ္ဌင်္ဂုလာ, တဿ စတ္တာရိ။ ယဿ ပဉ္စ, ဧကာယေဝ ဝါ ဒသင်္ဂုလာ, သော ဗဒ္ဓေါပိ အဗဒ္ဓေါပိ အပတ္တောယေဝ, အညော ဝိညာပေတဗ္ဗော။ ဧသ တာဝ မတ္တိကာပတ္တေ ဝိနိစ္ဆယော။

အယောပတ္တေ ပန သစေပိ ပဉ္စ ဝါ အတိရေကာနိ ဝါ ဆိဒ္ဒါနိ ဟောန္တိ, တာနိ စ အယစုဏ္ဏေန ဝါ အာဏိယာ ဝါ လောဟမဏ္ဍလကေန ဝါ ဗဒ္ဓါနိ မဋ္ဌာနိ ဟောန္တိ, သွေဝ ပတ္တော ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗော, အညော န ဝိညာပေတဗ္ဗော။ အထ ပန ဧကမ္ပိ ဆိဒ္ဒံ မဟန္တံ ဟောတိ, လောဟမဏ္ဍလကေန ဗဒ္ဓမ္ပိ မဋ္ဌံ န ဟောတိ, ပတ္တေ အာမိသံ လဂ္ဂတိ, အကပ္ပိယော ဟောတိ, အယံ အပတ္တော, အညော ဝိညာပေတဗ္ဗော။ ဝိညာပေန္တေန စ သံဃဝသေန ပဝါရိတဋ္ဌာနေ ပဉ္စဗန္ဓနေနေဝ ပတ္တေန အညံ ပတ္တံ ဝိညာပေတုံ ဝဋ္ဋတိ, ပုဂ္ဂလဝသေန ပန ပဝါရိတဋ္ဌာနေ ဦနပဉ္စဗန္ဓနေနာပိ ဝဋ္ဋတိ။ ပတ္တံ လဘိတွာ ပရိဘုဉ္ဇန္တေန စ ယာဂုရန္ဓနရဇနပစနာဒိနာ အပရိဘောဂေန န ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗော, အန္တရာမဂ္ဂေ ပန ဗျာဓိမှိ ဥပ္ပန္နေ အညသ္မိံ ဘာဇနေ အသတိ မတ္တိကာယ လိမ္ပေတွာ ယာဂုံ ဝါ ပစိတုံ ဥဒကံ ဝါ တာပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ မဉ္စပီဌဆတ္တနာဂဒန္တကာဒိကေ အဒေသေပိ န နိက္ခိပိတဗ္ဗော။ ပတ္တဿ ဟိ နိက္ခိပနဒေသော ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ပတ္တာဓာရက’’န္တိအာဒိနာ (စူဠဝ။ ၂၅၄) နယေန ခန္ဓကေ ဝုတ္တောယေဝ။

ဣတိ ပါဠိမုတ္တကဝိနယဝိနိစ္ဆယသင်္ဂဟေ

အဓိဋ္ဌာနဝိကပ္ပနဝိနိစ္ဆယကထာ သမတ္တာ။

၉။ စီဝရဝိပ္ပဝါသဝိနိစ္ဆယကထာ

֍ * ၅၁။ စီဝရေနဝိနာဝါသောတိ တိစီဝရာဓိဋ္ဌာနေန အဓိဋ္ဌိတာနံ တိဏ္ဏံ စီဝရာနံ အညတရေန ဝိပ္ပဝါသော။ ဧဝံ အဓိဋ္ဌိတေသု ဟိ တီသု စီဝရေသု ဧကေနပိ ဝိနာ ဝသိတုံ န ဝဋ္ဋတိ, ဝသန္တဿ သဟ အရုဏုဂ္ဂမနာ စီဝရံ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၄၂။)

နိဿဂ္ဂိယံ ဟောတိ, တသ္မာ အရုဏုဂ္ဂမနသမယေ စီဝရံ အဍ္ဎတေယျရတနပ္ပမာဏေ ဟတ္ထပါသေ ကတွာ ဝသိတဗ္ဗံ။ ဂါမနိဝေသနဥဒေါသိတအဍ္ဍမာဠပါသာဒဟမ္မိယနာဝါသတ္ထခေတ္တဓညကရဏအာရာမဝိဟာရရုက္ခမူလအဇ္ဈောကာသေသု ပန အယံ ဝိသေသော (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၄၇၇-၈) – သစေ ဧကဿ ရညော ဂါမဘောဇကဿ ဝါ သန္တကော ဂါမော ဟောတိ, ယေန ကေနစိ ပါကာရေန ဝါ ဝတိယာ ဝါ ပရိခါယ ဝါ ပရိက္ခိတ္တော စ, ဧဝရူပေ ဂါမေ စီဝရံ နိက္ခိပိတွာ ဂါမဗ္ဘန္တရေ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ယထာရုစိတဋ္ဌာနေ အရုဏံ ဥဋ္ဌာပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန အပရိက္ခိတ္တော ဟောတိ, ဧဝရူပေ ဂါမေ ယသ္မိံ ဃရေ စီဝရံ နိက္ခိတ္တံ, တသ္မိံ ဝတ္ထဗ္ဗံ, တဿ ဝါ ဃရဿ ဟတ္ထပါသေ သမန္တာ အဍ္ဎတေယျရတနဗ္ဘန္တရေ ဝသိတဗ္ဗံ။ တံ ပမာဏံ အတိက္ကမိတွာ သစေပိ ဣဒ္ဓိမာ ဘိက္ခု အာကာသေ အရုဏံ ဥဋ္ဌာပေတိ, စီဝရံ နိဿဂ္ဂိယမေဝ ဟောတိ။

သစေ နာနာရာဇူနံ ဝါ ဘောဇကာနံ ဝါ ဂါမော ဟောတိ ဝေသာလီကုသိနာရာဒိသဒိသော ပရိက္ခိတ္တော စ, ဧဝရူပေ ဂါမေ ယသ္မိံ ဃရေ စီဝရံ နိက္ခိတ္တံ, တတ္ထ ဝါ ဝတ္ထဗ္ဗံ, တတ္ထ သဒ္ဒသံဃဋ္ဋနေန ဝါ ဇနသမ္ဗာဓေန ဝါ ဝသိတုံ အသက္ကောန္တေန သဘာယေ ဝါ ဝတ္ထဗ္ဗံ နဂရဒွါရမူလေ ဝါ။ တတြာပိ ဝသိတုံ အသက္ကောန္တေန ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဖာသုကဋ္ဌာနေ ဝသိတွာ အန္တောအရုဏေ အာဂမ္မ တေသံယေဝ သဘာယနဂရဒွါရမူလာနံ ဟတ္ထပါသေ ဝသိတဗ္ဗံ။ ဃရဿ ပန စီဝရဿ ဝါ ဟတ္ထပါသေ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထိ။

သစေ ဃရေ အဋ္ဌပေတွာ ‘‘သဘာယေ ဌပေဿာမီ’’တိ သဘာယံ ဂစ္ဆန္တော ဟတ္ထံ ပသာရေတွာ ‘‘ဟန္ဒိမံ စီဝရံ ဌပေဟီ’’တိ ဧဝံ နိက္ခေပသုခေ ဟတ္ထပါသဂတေ ကိသ္မိဉ္စိ အာပဏေ စီဝရံ နိက္ခိပတိ, တေန ပုရိမနယေနေဝ သဘာယေ ဝါ ဝတ္ထဗ္ဗံ, ဒွါရမူလေ ဝါ တေသံ ဟတ္ထပါသေ ဝါ ဝသိတဗ္ဗံ။

သစေ နဂရဿ ဗဟူနိပိ ဒွါရာနိ ဟောန္တိ ဗဟူနိ စ သဘာယာနိ, သဗ္ဗတ္ထ ဝသိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ယဿာ ပန ဝီထိယာ စီဝရံ ဌပိတံ, ယံ တဿာ သမ္မုခဋ္ဌာနေ သဘာယဉ္စ ဒွါရဉ္စ, တဿ သဘာယဿ စ ဒွါရဿ စ ဟတ္ထပါသေ ဝသိတဗ္ဗံ။ ဧဝဉှိ သတိ သက္ကာ စီဝရဿ ပဝတ္တိံ ဇာနိတုံ။ သဘာယံ ပန ဂစ္ဆန္တေန ယဿ အာပဏိကဿ ဟတ္ထေ နိက္ခိတ္တံ, သစေ သော တံ စီဝရံ အတိဟရိတွာ ဃရေ နိက္ခိပတိ, ဝီထိဟတ္ထပါသော န ရက္ခတိ, ဃရဿ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၄၃။)

ဟတ္ထပါသေ ဝတ္ထဗ္ဗံ။ သစေ မဟန္တံ ဃရံ ဟောတိ ဒွေ ဝီထိယော ဖရိတွာ ဌိတံ, ပုရတော ဝါ ပစ္ဆတော ဝါ ဟတ္ထပါသေယေဝ အရုဏံ ဥဋ္ဌာပေတဗ္ဗံ။ သဘာယေ နိက္ခိပိတွာ ပန သဘာယေ ဝါ တဿ သမ္မုခေ နဂရဒွါရမူလေ ဝါ တေသံယေဝ ဟတ္ထပါသေ ဝါ အရုဏံ ဥဋ္ဌာပေတဗ္ဗံ။ သစေ ပန ဂါမော အပရိက္ခိတ္တော ဟောတိ, ယသ္မိံ ဃရေ စီဝရံ နိက္ခိတ္တံ, တသ္မိံ ဃရေ တဿ ဃရဿ ဝါ ဟတ္ထပါသေ ဝတ္ထဗ္ဗံ။

သစေ (ပါရာ။ ၄၈၀) ဧကကုလဿ သန္တကံ နိဝေသနံ ဟောတိ ပရိက္ခိတ္တဉ္စ နာနာဂဗ္ဘံ နာနာဩဝရကံ, အန္တောနိဝေသနေ စီဝရံ နိက္ခိပိတွာ အန္တောနိဝေသနေ ဝတ္ထဗ္ဗံ။ သစေ အပရိက္ခိတ္တံ, ယသ္မိံ ဂဗ္ဘေ စီဝရံ နိက္ခိတ္တံ ဟောတိ, တသ္မိံ ဂဗ္ဘေ ဝတ္ထဗ္ဗံ ဂဗ္ဘဿ ဟတ္ထပါသေ ဝါ။ သစေ နာနာကုလဿ နိဝေသနံ ဟောတိ ပရိက္ခိတ္တဉ္စ နာနာဂဗ္ဘံ နာနာဩဝရကံ, ယသ္မိံ ဂဗ္ဘေ စီဝရံ နိက္ခိတ္တံ ဟောတိ, တသ္မိံ ဂဗ္ဘေ ဝတ္ထဗ္ဗံ, သဗ္ဗေသံ သာဓာရဏေ ဃရဒွါရမူလေ ဝါ ဂဗ္ဘဿ ဝါ ဃရဒွါရမူလဿ ဝါ ဟတ္ထပါသေ။ သစေ အပရိက္ခိတ္တံ ဟောတိ, ယသ္မိံ ဂဗ္ဘေ စီဝရံ နိက္ခိတ္တံ, တသ္မိံ ဂဗ္ဘေ ဝတ္ထဗ္ဗံ ဂဗ္ဘဿ ဝါ ဟတ္ထပါသေ။ ဥဒေါသိတအဍ္ဍမာဠပါသာဒဟမ္မိယေသုပိ နိဝေသနေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။

သစေ ဧကကုလဿ နာဝါ ဟောတိ, အန္တောနာဝါယံ စီဝရံ နိက္ခိပိတွာ အန္တောနာဝါယံ ဝတ္ထဗ္ဗံ။ သစေ နာနာကုလဿ နာဝါ ဟောတိ နာနာဂဗ္ဘာ နာနာဩဝရကာ, ယသ္မိံ ဩဝရကေ စီဝရံ နိက္ခိတ္တံ ဟောတိ, တသ္မိံ ဩဝရကေ ဝတ္ထဗ္ဗံ ဩဝရကဿ ဟတ္ထပါသေ ဝါ။

သစေ ဧကကုလဿ သတ္ထော ဟောတိ, တသ္မိံ သတ္ထေ စီဝရံ နိက္ခိပိတွာ ပုရတော ဝါ ပစ္ဆတော ဝါ သတ္တဗ္ဘန္တရာ န ဝိဇဟိတဗ္ဗာ, ပဿတော အဗ္ဘန္တရံ န ဝိဇဟိတဗ္ဗံ။ ဧကံ အဗ္ဘန္တရံ အဋ္ဌဝီသတိဟတ္ထံ ဟောတိ။ သစေ နာနာကုလဿ သတ္ထော ဟောတိ, သတ္ထေ စီဝရံ နိက္ခိပိတွာ စီဝရဿ ဟတ္ထပါသေ ဝသိတဗ္ဗံ။ သစေ သတ္ထော ဂစ္ဆန္တော ဂါမံ ဝါ နဒိံ ဝါ ပရိယာဒိယိတွာ တိဋ္ဌတိ, အန္တောပဝိဋ္ဌေန သဒ္ဓိံ ဧကာဗဒ္ဓေါ ဟုတွာ ဩရဉ္စ ပါရဉ္စ ဖရိတွာ ဌိတော ဟောတိ, သတ္ထပရိဟာရော လဗ္ဘတိ။ အထ ဂါမေ ဝါ နဒိယာ ဝါ ပရိယာပန္နော ဟောတိ, ဂါမပရိဟာရော စေဝ နဒီပရိဟာရော စ လဗ္ဘတိ။ သစေ ဝိဟာရသီမံ အတိက္ကမိတွာ တိဋ္ဌတိ, အန္တောသီမာယ စ စီဝရံ ဟောတိ, ဝိဟာရံ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၄၄။)

ဂန္တွာ ဝသိတဗ္ဗံ။ သစေ ဗဟိသီမာယ စီဝရံ ဟောတိ, သတ္ထသမီပေယေဝ ဝသိတဗ္ဗံ။ သစေ ဂစ္ဆန္တော သတ္ထော သကဋေ ဝါ ဘဂ္ဂေ ဂေါဏေ ဝါ နဋ္ဌေ အန္တရာ ဆိဇ္ဇတိ, ယသ္မိံ ကောဋ္ဌာသေ စီဝရံ နိက္ခိတ္တံ, တတ္ထ ဝသိတဗ္ဗံ။

သစေ ဧကကုလဿ ခေတ္တံ ဟောတိ ပရိက္ခိတ္တဉ္စ, အန္တောခေတ္တေ စီဝရံ နိက္ခိပိတွာ အန္တောခေတ္တေ ဝတ္ထဗ္ဗံ။ သစေ အပရိက္ခိတ္တံ ဟောတိ, စီဝရဿ ဟတ္ထပါသေ ဝသိတဗ္ဗံ။ သစေ နာနာကုလဿ ခေတ္တံ ဟောတိ ပရိက္ခိတ္တဉ္စ, အန္တောခေတ္တေ စီဝရံ နိက္ခိပိတွာ ဒွါရမူလေ ဝတ္ထဗ္ဗံ ဒွါရမူလဿ ဟတ္ထပါသေ ဝါ။ သစေ အပရိက္ခိတ္တံ ဟောတိ, စီဝရဿ ဟတ္ထပါသေ ဝသိတဗ္ဗံ။

သစေ ဧကကုလဿ ဓညကရဏံ ဟောတိ ပရိက္ခိတ္တဉ္စ, အန္တောဓညကရဏေ စီဝရံ နိက္ခိပိတွာ အန္တောဓညကရဏေ ဝတ္ထဗ္ဗံ။ သစေ အပရိက္ခိတ္တံ ဟောတိ, စီဝရဿ ဟတ္ထပါသေ ဝသိတဗ္ဗံ။ သစေ နာနာကုလဿ ဓညကရဏံ ဟောတိ ပရိက္ခိတ္တဉ္စ, အန္တောဓညကရဏေ စီဝရံ နိက္ခိပိတွာ ဒွါရမူလေ ဝါ ဝတ္ထဗ္ဗံ ဒွါရမူလဿ ဝါ ဟတ္ထပါသေ။ သစေ အပရိက္ခိတ္တံ ဟောတိ, စီဝရဿ ဟတ္ထပါသေ ဝသိတဗ္ဗံ။ ပုပ္ဖါရာမဖလာရာမေသုပိ ခေတ္တေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။

သစေ ဧကကုလဿ ဝိဟာရော ဟောတိ ပရိက္ခိတ္တော စ, အန္တောဝိဟာရေ စီဝရံ နိက္ခိပိတွာ အန္တောဝိဟာရေ ဝတ္ထဗ္ဗံ။ သစေ အပရိက္ခိတ္တော ဟောတိ, ယသ္မိံ ဝိဟာရေ စီဝရံ နိက္ခိတ္တံ, တသ္မိံ ဝတ္ထဗ္ဗံ တဿ ဝိဟာရဿ ဝါ ဟတ္ထပါသေ။

သစေ ဧကကုလဿ ရုက္ခမူလံ ဟောတိ, ယံ မဇ္ဈနှိကေ ကာလေ သမန္တာ ဆာယာ ဖရတိ, အန္တောဆာယာယ စီဝရံ နိက္ခိပိတွာ အန္တောဆာယာယ ဝတ္ထဗ္ဗံ။ ဝိရဠသာခဿ ပန ရုက္ခဿ အာတပေန ဖုဋ္ဌောကာသေ ဌပိတံ နိဿဂ္ဂိယမေဝ ဟောတိ, တသ္မာ တာဒိသဿ ရုက္ခဿ သာခစ္ဆာယာယ ဝါ ခန္ဓစ္ဆာယာယ ဝါ ဌပေတဗ္ဗံ။ သစေ သာခါယ ဝါ ဝိဋပေ ဝါ ဌပေတိ, ဥပရိ အညသာခစ္ဆာယာယ ဖုဋ္ဌောကာသေယေဝ ဌပေတဗ္ဗံ။ ခုဇ္ဇရုက္ခဿ ဆာယာ ဒူရံ ဂစ္ဆတိ, ဆာယာယ ဂတဋ္ဌာနေ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ သစေ နာနာကုလဿ ရုက္ခမူလံ ဟောတိ, စီဝရဿ ဟတ္ထပါသေ ဝသိတဗ္ဗံ။

အဇ္ဈောကာသေ ပန အဂါမကေ အရညေ စီဝရံ ဌပေတွာ တဿ သမန္တာ သတ္တဗ္ဘန္တရေ ဝသိတဗ္ဗံ။ အဂါမကံ နာမ အရညံ ဝိဉ္ဈာဋဝီအာဒီသု ဝါ သမုဒ္ဒမဇ္ဈေ ဝါ မစ္ဆဗန္ဓာနံ အဂမနပထေ ဒီပကေသု လဗ္ဘတိ။ တာဒိသေ အရညေ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၄၅။)

မဇ္ဈေ ဌိတဿ သမန္တာ သတ္တဗ္ဘန္တရပရိစ္ဆေဒေါ, ဝိနိဗ္ဗေဓေန စုဒ္ဒသ ဟောန္တိ။ မဇ္ဈေ နိသိန္နော ပုရတ္ထိမာယ ဝါ ပစ္ဆိမာယ ဝါ ဒိသာယ ပရိယန္တေ ဌပိတစီဝရံ ရက္ခတိ။ သစေ ပန အရုဏုဂ္ဂမနသမယေ ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ ပုရတ္ထိမံ ဒိသံ ဂစ္ဆတိ, ပစ္ဆိမာယ ဒိသာယ စီဝရံ နိဿဂ္ဂိယံ ဟောတိ။ ဧသ နယော ဣတရသ္မိံ။ နိဿဂ္ဂိယံ ပန စီဝရံ အနိဿဇ္ဇိတွာ ပရိဘုဉ္ဇန္တော ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇတိ။

֍ * ၅၂။ သစေ ပဓာနိကော ဘိက္ခု သဗ္ဗရတ္တိံ ပဓာနမနုယုဉ္ဇိတွာ ပစ္စူသသမယေ ‘‘နဟာယိဿာမီ’’တိ တီဏိ စီဝရာနိ တီရေ ဌပေတွာ နဒိံ ဩတရတိ, နဟာယန္တဿေဝ စဿ အရုဏံ ဥဋ္ဌဟတိ, ကိံ ကာတဗ္ဗံ? သော ဟိ ယဒိ ဥတ္တရိတွာ စီဝရံ နိဝါသေတိ, နိဿဂ္ဂိယံ စီဝရံ, အနိဿဇ္ဇိတွာ ပရိဘုဉ္ဇနပစ္စယာ ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇတိ။ အထ နဂ္ဂေါ ဂစ္ဆတိ, ဧဝမ္ပိ ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇတီတိ? နာပဇ္ဇတိ။ သော ဟိ ယာဝ အညံ ဘိက္ခုံ ဒိသွာ ဝိနယကမ္မံ န ကရောတိ, တာဝ တေသံ စီဝရာနံ အပရိဘောဂါရဟတ္တာ နဋ္ဌစီဝရဋ္ဌာနေ ဌိတော ဟောတိ, နဋ္ဌစီဝရဿ စ အကပ္ပိယံ နာမ နတ္ထိ, တသ္မာ ဧကံ နိဝါသေတွာ ဒွေ ဟတ္ထေန ဂဟေတွာ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ဝိနယကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ။ သစေ ဒူရေ ဝိဟာရော ဟောတိ, အန္တရာမဂ္ဂေ မနုဿာ သဉ္စရန္တိ, ဧကံ နိဝါသေတွာ ဧကံ ပါရုပိတွာ ဧကံ အံသကူဋေ ဌပေတွာ ဂန္တဗ္ဗံ။ သစေ ဝိဟာရေ သဘာဂံ ဘိက္ခုံ န ပဿတိ, ဘိက္ခာစာရံ ဂတာ ဟောန္တိ, သံဃာဋိံ ဗဟိဂါမေ ဌပေတွာ သန္တရုတ္တရေန အာသနသာလံ ဂန္တွာ ဝိနယကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ။ သစေ ဗဟိဂါမေ စောရဘယံ ဟောတိ, ပါရုပိတွာ ဂန္တဗ္ဗံ။ သစေ အာသနသာလာ သမ္ဗာဓာ ဟောတိ, ဇနာကိဏ္ဏာ န သက္ကာ ဧကမန္တေ စီဝရံ အပနေတွာ ဝိနယကမ္မံ ကာတုံ, ဧကံ ဘိက္ခုံ အာဒါယ ဗဟိဂါမံ ဂန္တွာ ဝိနယကမ္မံ ကတွာ စီဝရာနိ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗာနိ။

သစေ ထေရာ ဘိက္ခူ ဒဟရာနံ ဟတ္ထေ ပတ္တစီဝရံ ဒတွာ မဂ္ဂံ ဂစ္ဆန္တာ ပစ္ဆိမယာမေ သယိတုကာမာ ဟောန္တိ, အတ္တနော အတ္တနော စီဝရံ ဟတ္ထပါသေ ကတွာဝ သယိတဗ္ဗံ။ သစေ ဂစ္ဆန္တာနံယေဝ အသမ္ပတ္တေသု ဒဟရေသု အရုဏံ ဥဂ္ဂစ္ဆတိ, စီဝရံ နိဿဂ္ဂိယံ ဟောတိ, နိဿယော ပန န ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ ဒဟရာနမ္ပိ ပုရတော ဂစ္ဆန္တာနံ ထေရေသု အသမ္ပတ္တေသု ဧသေဝ နယော။ မဂ္ဂံ ဝိရဇ္ဈိတွာ အရညေ အညမညံ အပဿန္တေသုပိ ဧသေဝ နယော။ သစေ ပန ဒဟရာ ‘‘မယံ, ဘန္တေ, မုဟုတ္တံ သယိတွာ အသုကသ္မိံ နာမ ဩကာသေ တုမှေ သမ္ပာပုဏိဿာမာ’’တိ ဝတွာ ယာဝ အရုဏုဂ္ဂမနာ သယန္တိ, စီဝရဉ္စ နိဿဂ္ဂိယံ ဟောတိ, နိဿယော စ ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ ဒဟရေ ဥယျောဇေတွာ ထေရေသု သယန္တေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဒွေဓာပထံ ဒိသွာ ထေရာ ‘‘အယံ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၄၆။)

မဂ္ဂေါ’’, ဒဟရာ ‘‘အယံ မဂ္ဂေါ’’တိ ဝတွာ အညမညဿ ဝစနံ အဂ္ဂဟေတွာ ဂတာ, သဟ အရုဏဿ ဥဂ္ဂမနာ စီဝရာနိ စ နိဿဂ္ဂိယာနိ ဟောန္တိ, နိဿယော စ ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ သစေ ဒဟရာ မဂ္ဂတော ဩက္ကမ္မ ‘‘အန္တောအရုဏေယေဝ နိဝတ္တိဿာမာ’’တိ ဘေသဇ္ဇတ္ထာယ ဂါမံ ပဝိသိတွာ အာဂစ္ဆန္တိ, အသမ္ပတ္တာနံယေဝ စ နေသံ အရုဏော ဥဂ္ဂစ္ဆတိ, စီဝရာနိ နိဿဂ္ဂိယာနိ ဟောန္တိ, နိဿယော ပန န ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ သစေ ပန ဓေနုဘယေန ဝါ သုနခဘယေန ဝါ မုဟုတ္တံ ဌတွာ ‘‘ဂမိဿာမာ’’တိ ဌတွာ ဝါ နိသီဒိတွာ ဝါ ဂစ္ဆန္တိ, အန္တရာ အရုဏေ ဥဂ္ဂတေ စီဝရာနိ စ နိဿဂ္ဂိယာနိ ဟောန္တိ, နိဿယော စ ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။

သစေ ‘‘အန္တောအရုဏေယေဝ အာဂမိဿာမာ’’တိ အန္တောသီမာယံ ဂါမံ ပဝိဋ္ဌာနံ အန္တရာ အရုဏော ဥဂ္ဂစ္ဆတိ, နေဝ စီဝရာနိ နိဿဂ္ဂိယာနိ ဟောန္တိ, န နိဿယော ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ သစေ ပန ‘‘ဝိဘာယတု တာဝါ’’တိ နိသီဒန္တိ, အရုဏေ ဥဂ္ဂတေ န စီဝရာနိ နိဿဂ္ဂိယာနိ ဟောန္တိ, နိဿယော ပန ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ သစေ ယေပိ ‘‘အန္တောအရုဏေယေဝ အာဂမိဿာမာ’’တိ သာမန္တဝိဟာရံ ဓမ္မဿဝနတ္ထာယ သဥဿာဟာ ဂစ္ဆန္တိ, အန္တရာမဂ္ဂေယေဝ စ နေသံ အရုဏော ဥဂ္ဂစ္ဆတိ, စီဝရာနိ နိဿဂ္ဂိယာနိ ဟောန္တိ, နိဿယော ပန န ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ သစေ ဓမ္မဂါရဝေန ‘‘ယာဝပရိယောသာနံ သုတွာဝ ဂမိဿာမာ’’တိ နိသီဒန္တိ, သဟ အရုဏဿ ဥဂ္ဂမနာ စီဝရာနိပိ နိဿဂ္ဂိယာနိ ဟောန္တိ, နိဿယော စ ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ ထေရေန ဒဟရံ စီဝရဓောဝနတ္ထာယ ဂါမကံ ပေသေန္တေန အတ္တနော စီဝရံ ပစ္စုဒ္ဓရိတွာဝ ဒါတဗ္ဗံ, ဒဟရဿပိ စီဝရံ ပစ္စုဒ္ဓရာပေတွာဝ ဌပေတဗ္ဗံ။ သစေ အသတိယာ ဂစ္ဆတိ, အတ္တနော စီဝရံ ပစ္စုဒ္ဓရိတွာ ဒဟရဿ စီဝရံ ဝိဿာသေန ဂဟေတွာ ဌပေတဗ္ဗံ။ သစေ ထေရော န သရတိ, ဒဟရောဝ သရတိ, ဒဟရေန အတ္တနော စီဝရံ ပစ္စုဒ္ဓရိတွာ ထေရဿ စီဝရံ ဝိဿာသေန ဂဟေတွာ ဂန္တွာ ဝတ္တဗ္ဗံ ‘‘ဘန္တေ, တုမှာကံ စီဝရံ အဓိဋ္ဌဟိတွာ ပရိဘုဉ္ဇထာ’’တိ။ အတ္တနောပိ စီဝရံ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗံ။ ဧဝံ ဧကဿ သတိယာပိ အာပတ္တိမောက္ခော ဟောတိ။

ဣတိ ပါဠိမုတ္တကဝိနယဝိနိစ္ဆယသင်္ဂဟေ

စီဝရဝိပ္ပဝါသဝိနိစ္ဆယကထာ သမတ္တာ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၄၇။)

၁၀။ ဘဏ္ဍပဋိသာမနဝိနိစ္ဆယကထာ

֍ * ၅၃။ ဘဏ္ဍဿ ပဋိသာမနန္တိ ပရေသံ ဘဏ္ဍဿ ဂေါပနံ။ ပရေသဉှိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၅၀၆) ကပ္ပိယဝတ္ထု ဝါ ဟောတု အကပ္ပိယဝတ္ထု ဝါ, အန္တမသော မာတု ကဏ္ဏပိဠန္ဓနံ ကာလပဏ္ဏမ္ပိ ဂိဟိသန္တကံ ဘဏ္ဍာဂါရိကသီသေန ပဋိသာမေန္တဿ ပါစိတ္တိယံ။ သစေ ပန မာတာပိတူနံ သန္တကံ အဝဿံ ပဋိသာမေတဗ္ဗံ ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ ဟောတိ, အတ္တနော အတ္ထာယ ဂဟေတွာ ပဋိသာမေတဗ္ဗံ။ ‘‘ဣဒံ ပဋိသာမေတွာ ဒေဟီ’’တိ ပန ဝုတ္တေ ‘‘န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ပဋိက္ခိပိတဗ္ဗံ။ သစေ ‘‘ပဋိသာမေဟီ’’တိ ပါတေတွာ ဂစ္ဆန္တိ, ပလိဗောဓော နာမ ဟောတိ, ပဋိသာမေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဝိဟာရေ ကမ္မံ ကရောန္တာ ဝဍ္ဎကီအာဒယော ဝါ ရာဇဝလ္လဘာ ဝါ ‘‘အတ္တနော ဥပကရဏဘဏ္ဍံ ဝါ သယနဘဏ္ဍံ ဝါ ပဋိသာမေတွာ ဒေထာ’’တိ ဝဒန္တိ, ဆန္ဒေနပိ ဘယေနပိ န ကာတဗ္ဗမေဝ, ဂုတ္တဋ္ဌာနံ ပန ဒဿေတုံ ဝဋ္ဋတိ, ဗလက္ကာရေန ပါတေတွာ ဂတေသု စ ပဋိသာမေတုံ။

သစေ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၁၁) အတ္တနော ဟတ္ထေ ပဋိသာမနတ္ထာယ ဌပိတံ ဘဏ္ဍံ သာမိကေန ‘‘ဒေဟိ မေ ဘဏ္ဍ’’န္တိ ယာစိတော အဒါတုကာမော ‘‘နာဟံ ဂဏှာမီ’’တိ ဘဏတိ, သမ္ပဇာနမုသာဝါဒေပိ အဒိန္နာဒါနဿ ပယောဂတ္တာ ဒုက္ကဋံ။ ‘‘ကိံ တုမှေ ဘဏထ, နေဝိဒံ မယှံ အနုရူပံ, န တုမှာက’’န္တိအာဒီနိ ဝဒန္တဿပိ ဒုက္ကဋမေဝ။ ‘‘ရဟော မယာ ဧတဿ ဟတ္ထေ ဌပိတံ, န အညော ကောစိ ဇာနာတိ, ဒဿတိ နု ခေါ မေ, နော’’တိ သာမိကော ဝိမတိံ ဥပ္ပါဒေတိ, ဘိက္ခုဿ ထုလ္လစ္စယံ။ တဿ ဖရုသာဒိဘာဝံ ဒိသွာ သာမိကော ‘‘န မယှံ ဒဿတီ’’တိ ဓုရံ နိက္ခိပတိ, တတြ သစာယံ ဘိက္ခု ‘‘ကိလမေတွာ နံ ဒဿာမီ’’တိ ဒါနေ သဥဿာဟော, ရက္ခတိ တာဝ။ သစေပိ သော ဒါနေ နိရုဿာဟော, ဘဏ္ဍသာမိကော ပန ဂဟဏေ သဥဿာဟော, ရက္ခတိယေဝ။ ယဒိ ပန တသ္မိံ ဒါနေ နိရုဿာဟော ဘဏ္ဍသာမိကော ‘‘န မယှံ ဒဿတီ’’တိ ဓုရံ နိက္ခိပတိ, ဧဝံ ဥဘိန္နံ ဓုရနိက္ခေပေန ဘိက္ခုနော ပါရာဇိကံ။ ယဒိပိ မုခေန ‘‘ဒဿာမီ’’တိ ဝဒတိ, စိတ္တေန ပန အဒါတုကာမော, ဧဝမ္ပိ သာမိကဿ ဓုရနိက္ခေပေ ပါရာဇိကံ။ တံ ပန သင်္ဂေါပနတ္ထာယ အတ္တနော ဟတ္ထေ ပရေဟိ ဌပိတံ ဘဏ္ဍံ အဂုတ္တဒေသတော ဌာနာ စာဝေတွာ ဂုတ္တဋ္ဌာနေ ဌပနတ္ထာယ ဟရတော အနာပတ္တိ။ ထေယျစိတ္တေနပိ ဌာနာ စာဝေန္တဿ အဝဟာရော နတ္ထိ။ ကသ္မာ? အတ္တနော ဟတ္ထေ နိက္ခိတ္တတ္တာ, ဘဏ္ဍဒေယျံ ပန ဟောတိ။ ထေယျစိတ္တေန ပရိဘုဉ္ဇတောပိ ဧသေဝ နယော။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၄၈။)

֍ * ၅၄။ ပဉ္စန္နံ သဟဓမ္မိကာနံ သန္တကံ ပန ယံ ကိဉ္စိ ပရိက္ခာရံ ပဋိသာမေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ အာဂန္တုကော ဘိက္ခု အာဝါသိကာနံ စီဝရကမ္မံ ကရောန္တာနံ သမီပေ ပတ္တစီဝရံ ဌပေတွာ ‘‘ဧတေ သင်္ဂေါပေဿန္တီ’’တိ မညမာနော နဟာယိတုံ ဝါ အညတြ ဝါ ဂစ္ဆတိ, သစေ တံ အာဝါသိကာ သင်္ဂေါပေန္တိ, ဣစ္စေတံ ကုသလံ။ နော စေ, နဋ္ဌေ ဂီဝါ န ဟောတိ။ သစေပိ သော ‘‘ဣဒံ, ဘန္တေ, ဌပေထာ’’တိ ဝတွာ ဂစ္ဆတိ, ဣတရေ စ ကိစ္စပသုတတ္တာ န ဇာနန္တိ, ဧသေဝ နယော။ အထာပိ တေ ‘‘ဣဒံ, ဘန္တေ, ဌပေထာ’’တိ ဝုတ္တာ ‘‘မယံ ဗျာဝဋာ’’တိ ပဋိက္ခိပန္တိ, ဣတရော စ ‘‘အဝဿံ ဌပေဿန္တီ’’တိ အနာဒိယိတွာ ဂစ္ဆတိ, ဧသေဝ နယော။ သစေ ပန တေ တေန ယာစိတာ ဝါ အယာစိတာ ဝါ ‘‘မယံ ဌပေဿာမ, တွံ ဂစ္ဆာ’’တိ ဝဒန္တိ, တံ သင်္ဂေါပိတဗ္ဗံ။ နော စေ သင်္ဂေါပေန္တိ, နဋ္ဌေ ဂီဝါ။ ကသ္မာ? သမ္ပဋိစ္ဆိတတ္တာ။

ယော ဘိက္ခု ဘဏ္ဍာဂါရိကော ဟုတွာ ပစ္စူသသမယေ ဧဝ ဘိက္ခူနံ ပတ္တစီဝရာနိ ဟေဋ္ဌာပါသာဒံ ဩရောပေတွာ ဒွါရံ အပိဒဟိတွာ တေသမ္ပိ အနာရောစေတွာဝ ဒူရေ ဘိက္ခာစာရံ ဂစ္ဆတိ, တာနိ စေ စောရာ ဟရန္တိ, တဿေဝ ဂီဝါ။ ယော ပန ဘိက္ခု ဘိက္ခူဟိ ‘‘ဩရောပေထ, ဘန္တေ, ပတ္တစီဝရာနိ, ကာလော သလာကဂ္ဂဟဏဿာ’’တိ ဝုတ္တော ‘‘သမာဂတာတ္ထာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘အာမ သမာဂတာမှာ’’တိ ဝုတ္တေ ပတ္တစီဝရာနိ နီဟရိတွာ နိက္ခိပိတွာ ဘဏ္ဍာဂါရဒွါရံ ဗန္ဓိတွာ ‘‘တုမှေ ပတ္တစီဝရာနိ ဂဟေတွာ ဟေဋ္ဌာပါသာဒဒွါရံ ပဋိဇဂ္ဂိတွာ ဂစ္ဆေယျာထာ’’တိ ဝတွာ ဂစ္ဆတိ။ တတြ စေကော အလသဇာတိကော ဘိက္ခု ဘိက္ခူသု ဂတေသု ပစ္ဆာ အက္ခီနိ ပုဉ္ဆန္တော ဥဋ္ဌဟိတွာ ဥဒကဋ္ဌာနံ မုခဓောဝနတ္ထံ ဂစ္ဆတိ, တံ ခဏံ ဒိသွာ စောရာ တဿ ပတ္တစီဝရံ ဟရန္တိ, သုဟဋံ, ဘဏ္ဍာဂါရိကဿ ဂီဝါ န ဟောတိ။

သစေပိ ကောစိ ဘဏ္ဍာဂါရိကဿ အနာရောစေတွာဝ ဘဏ္ဍာဂါရေ အတ္တနော ပရိက္ခာရံ ဌပေတိ, တသ္မိမ္ပိ နဋ္ဌေ ဘဏ္ဍာဂါရိကဿ ဂီဝါ န ဟောတိ။ သစေ ပန ဘဏ္ဍာဂါရိကော တံ ဒိသွာ ‘‘အဋ္ဌာနေ ဌပိတ’’န္တိ ဂဟေတွာ ဌပေတိ, နဋ္ဌေ တဿေဝ ဂီဝါ။ သစေပိ ဌပိတဘိက္ခုနာ ‘‘မယာ, ဘန္တေ, ဤဒိသော နာမ ပရိက္ခာရော ဌပိတော, ဥပဓာရေယျာထာ’’တိ ဝုတ္တော ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆတိ, ဒုန္နိက္ခိတ္တံ ဝါ မညမာနော အညသ္မိံ ဌာနေ ဌပေတိ, နဋ္ဌေ တဿေဝ ဂီဝါ။ ‘‘နာဟံ ဇာနာမီ’’တိ ပဋိက္ခိပန္တဿ ပန နတ္ထိ ဂီဝါ။ ယောပိ တဿ ပဿန္တဿေဝ ဌပေတိ, ဘဏ္ဍာဂါရိကဉ္စ န သမ္ပဋိစ္ဆာပေတိ, နဋ္ဌံ သုနဋ္ဌမေဝ။ သစေ ပန နံ ဘဏ္ဍာဂါရိကော အညတြ ဌပေတိ, နဋ္ဌေ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၄၉။)

ဂီဝါ။ သစေ ဘဏ္ဍာဂါရံ သုဂုတ္တံ, သဗ္ဗော သံဃဿ စေတိယဿ စ ပရိက္ခာရော တတ္ထေဝ ဌပီယတိ, ဘဏ္ဍာဂါရိကော စ ဗာလော အဗျတ္တော ဒွါရံ ဝိဝရိတွာ ဓမ္မကထံ ဝါ သောတုံ အညံ ဝါ ကိဉ္စိ ကာတုံ ကတ္ထစိ ဂစ္ဆတိ, တံ ခဏံ ဒိသွာ ယတ္တကံ စောရာ ဟရန္တိ, သဗ္ဗံ တဿ ဂီဝါ။ ဘဏ္ဍာဂါရတော နိက္ခမိတွာ ဗဟိ စင်္ကမန္တဿ ဝါ ဒွါရံ ဝိဝရိတွာ သရီရံ ဥတုံ ဂါဟာပေန္တဿ ဝါ တတ္ထေဝ သမဏဓမ္မာနုယောဂေန နိသိန္နဿ ဝါ တတ္ထေဝ နိသီဒိတွာ ကေနစိ ကမ္မေန ဗျာဝဋဿ ဝါ ဥစ္စာရပဿာဝပီဠိတဿပိ သတော တတ္ထေဝ ဥပစာရေ ဝိဇ္ဇမာနေ ဗဟိ ဂစ္ဆတော ဝါ အညေန ဝါ ကေနစိ အာကာရေန ပမတ္တဿ သတော ဒွါရံ ဝိဝရိတွာ ဝါ ဝိဝဋမေဝ ပဝိသိတွာ ဝါ သန္ဓိံ ဆိန္ဒိတွာ ဝါ ယတ္တကံ တဿ ပမာဒပစ္စယာ စောရာ ဟရန္တိ, သဗ္ဗံ တဿေဝ ဂီဝါ။ ‘‘ဥဏှသမယေ ပန ဝါတပါနံ ဝိဝရိတွာ နိပဇ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ဥစ္စာရပီဠိတဿ ပန တသ္မိံ ဥပစာရေ အသတိ အညတ္ထ ဂစ္ဆန္တဿ ဂိလာနပက္ခေ ဌိတတ္တာ အဝိသယော, တသ္မာ ဂီဝါ န ဟောတိ။

֍ * ၅၅။ ယော ပန အန္တော ဥဏှပီဠိတော ဒွါရံ သုဂုတ္တံ ကတွာ ဗဟိ နိက္ခမတိ, စောရာ တံ ဂဟေတွာ ‘‘ဒွါရံ ဝိဝရာ’’တိ ဝဒန္တိ, ယာဝတတိယံ န ဝိဝရိတဗ္ဗံ။ ယဒိ ပန တေ စောရာ ‘‘သစေ န ဝိဝရသိ, တဉ္စ မာရေဿာမ, ဒွါရဉ္စ ဘိန္ဒိတွာ ပရိက္ခာရံ ဟရိဿာမာ’’တိ ဖရသုအာဒီနိ ဥက္ခိပန္တိ, ‘‘မယိ စ မတေ သံဃဿ စ သေနာသနေ ဝိနဋ္ဌေ ဂုဏော နတ္ထီ’’တိ ဝိဝရိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဣဓာပိ ‘‘အဝိသယတ္တာ ဂီဝါ နတ္ထီ’’တိ ဝဒန္တိ။ သစေ ကောစိ အာဂန္တုကော ကုဉ္စိကံ ဝါ ဒေတိ, ဒွါရံ ဝါ ဝိဝရတိ, ယတ္တကံ စောရာ ဟရန္တိ, သဗ္ဗံ တဿ ဂီဝါ။ သံဃေန ဘဏ္ဍာဂါရံ ဂုတ္တတ္ထာယ သူစိယန္တကဉ္စ ကုဉ္စိကမုဒ္ဒိကာ စ ယောဇေတွာ ဒိန္နာ ဟောတိ, ဘဏ္ဍာဂါရိကော ဃဋိကမတ္တံ ဒတွာ နိပဇ္ဇတိ, စောရာ ဝိဝရိတွာ ပရိက္ခာရံ ဟရန္တိ, တဿေဝ ဂီဝါ။ သူစိယန္တကဉ္စ ကုဉ္စိကမုဒ္ဒိကဉ္စ ယောဇေတွာ နိပန္နံ ပနေတံ သစေ စောရာ အာဂန္တွာ ‘‘ဒွါရံ ဝိဝရာဟီ’’တိ ဝဒန္တိ, တတ္ထ ပုရိမနယေနေဝ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ ဧဝံ သုဂုတ္တံ ကတွာ နိပန္နေ ပန သစေ ဘိတ္တိံ ဝါ ဆဒနံ ဝါ ဘိန္ဒိတွာ ဥမင်္ဂေန ဝါ ပဝိသိတွာ ဟရန္တိ, န တဿ ဂီဝါ။

သစေ ဘဏ္ဍာဂါရေ အညေပိ ထေရာ ဝသန္တိ, ဝိဝဋေ ဒွါရေ အတ္တနော အတ္တနော ပရိက္ခာရံ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆန္တိ, ဘဏ္ဍာဂါရိကော တေသု ဂတေသု ဒွါရံ န ဇဂ္ဂတိ, သစေ တတ္ထ ကိဉ္စိ အဝဟရီယတိ, ဘဏ္ဍာဂါရိကဿ ဣဿရဝတာယ ဘဏ္ဍာဂါရိကဿေဝ ဂီဝါ, ထေရေဟိ ပန သဟာယေဟိ ဘဝိတဗ္ဗံ။ အယဉှိ သာမီစိ။ ယဒိ ဘဏ္ဍာဂါရိကော ‘‘တုမှေ ဗဟိ ဌတွာ တုမှာကံ ပရိက္ခာရံ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၅၀။)

ဂဏှထ, မာ ပဝိသိတ္ထာ’’တိ ဝဒတိ, တေသဉ္စ ဧကော လောလမဟာထေရော သာမဏေရေဟိ စေဝ ဥပဋ္ဌာကေဟိ စ သဒ္ဓိံ ဘဏ္ဍာဂါရံ ပဝိသိတွာ နိသီဒတိ စေဝ နိပဇ္ဇတိ စ, ယတ္တကံ ဘဏ္ဍံ နဿတိ, သဗ္ဗံ တဿ ဂီဝါ, ဘဏ္ဍာဂါရိကေန ပန အဝသေသထေရေဟိ စ သဟာယေဟိ ဘဝိတဗ္ဗံ။ အထ ဘဏ္ဍာဂါရိကောဝ လောလသာမဏေရေ စ ဥပဋ္ဌာကေ စ ဂဟေတွာ ဘဏ္ဍာဂါရေ နိသီဒတိ စေဝ နိပဇ္ဇတိ စ, ယတ္တကံ နဿတိ, သဗ္ဗံ တဿေဝ ဂီဝါ။ တသ္မာ ဘဏ္ဍာဂါရိကေနေဝ တတ္ထ ဝသိတဗ္ဗံ, အဝသေသေဟိ အပ္ပေဝ ရုက္ခမူလေ ဝသိတဗ္ဗံ, န စ ဘဏ္ဍာဂါရေတိ။

֍ * ၅၆။ ယေ ပန အတ္တနော အတ္တနော သဘာဂဘိက္ခူနံ ဝသနဂဗ္ဘေသု ပရိက္ခာရံ ဌပေန္တိ, ပရိက္ခာရေ နဋ္ဌေ ယေဟိ ဌပိတော, တေသံယေဝ ဂီဝါ, ဣတရေဟိ ပန သဟာယေဟိ ဘဝိတဗ္ဗံ။ ယဒိ ပန သံဃော ဘဏ္ဍာဂါရိကဿ ဝိဟာရေယေဝ ယာဂုဘတ္တံ ဒါပေတိ, သော စ ဘိက္ခာစာရတ္ထာယ ဂါမံ ဂစ္ဆတိ, နဋ္ဌံ တဿေဝ ဂီဝါ။ ဘိက္ခာစာရံ ပဝိသန္တေဟိ အတိရေကစီဝရံ ရက္ခဏတ္ထာယ ဌပိတဝိဟာရဝါရိကဿပိ ယာဂုဘတ္တံ ဝါ နိဝါပံ ဝါ လဘမာနဿေဝ ဘိက္ခာစာရံ ဂစ္ဆတော ယံ တတ္ထ နဿတိ, သဗ္ဗံ ဂီဝါ။ န ကေဝလဉ္စ ဧတ္တကမေဝ, ဘဏ္ဍာဂါရိကဿ ဝိယ ယံ တဿ ပမာဒပစ္စယာ နဿတိ, သဗ္ဗံ ဂီဝါ။

သစေ ဝိဟာရော မဟာ ဟောတိ, အညံ ပဒေသံ ရက္ခိတုံ ဂစ္ဆန္တဿ အညသ္မိံ ပဒေသေ နိက္ခိတ္တံ ဟရန္တိ, အဝိသယတ္တာ ဂီဝါ န ဟောတိ။ ဤဒိသေ ပန ဝိဟာရေ ဝေမဇ္ဈေ သဗ္ဗေသံ ဩသရဏဋ္ဌာနေ ပရိက္ခာရေ ဌပေတွာ နိသီဒိတဗ္ဗံ, ဝိဟာရဝါရိကာ ဝါ ဒွေ တယော ဌပေတဗ္ဗာ။ သစေ တေသမ္ပိ အပ္ပမတ္တာနံ ဣတော စိတော စ ရက္ခတံယေဝ ကိဉ္စိ နဿတိ, ဂီဝါ န ဟောတိ။ ဝိဟာရဝါရိကေ ဗန္ဓိတွာ ဟရိတဘဏ္ဍမ္ပိ စောရာနံ ပဋိပထံ ဂတေသု အညေန မဂ္ဂေန ဟရိတဘဏ္ဍမ္ပိ န တေသံ ဂီဝါ။ သစေ ဝိဟာရဝါရိကာနံ ဝိဟာရေ ဒါတဗ္ဗံ ယာဂုဘတ္တံ ဝါ နိဝါပေါ ဝါ န ဟောတိ, တေဟိ ပတ္တဗ္ဗလာဘတော အတိရေကာ ဒွေ တိဿော ယာဂုသလာကာ တေသံ ပဟောနကဘတ္တသလာကာ စ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတိ, နိဗဒ္ဓံ ကတွာ ပန န ဌပေတဗ္ဗာ။ မနုဿာ ဟိ ဝိပ္ပဋိသာရိနော ဟောန္တိ ‘‘ဝိဟာရဝါရိကာယေဝ အမှာကံ ဘတ္တံ ဘုဉ္ဇန္တီ’’တိ, တသ္မာ ပရိဝတ္တေတွာ ပရိဝတ္တေတွာ ဌပေတဗ္ဗာ။ သစေ တေသံ သဘာဂါ သလာကဘတ္တာဒီနိ အာဟရိတွာ ဒေန္တိ, ဣစ္စေတံ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၅၁။)

ကုသလံ။ နော စေ ဒေန္တိ, ဝါရံ ဂါဟာပေတွာ နီဟရာပေတဗ္ဗာနိ။ သစေ ဝိဟာရဝါရိကော ဒွေ တိဿော ယာဂုသလာကာ စ စတ္တာရိ ပဉ္စ သလာကဘတ္တာနိ စ လဘမာနော ဘိက္ခာစာရံ ဂစ္ဆတိ, ဘဏ္ဍာဂါရိကဿ ဝိယ သဗ္ဗံ နဋ္ဌံ ဂီဝါ ဟောတိ။ သစေ သံဃဿ ဝိဟာရပါလာနံ ဒါတဗ္ဗံ ဘတ္တံ ဝါ နိဝါပေါ ဝါ နတ္ထိ, ဘိက္ခူ ဝိဟာရဝါရံ ဂဟေတွာ အတ္တနော အတ္တနော နိဿိတကေ ဝိဟာရံ ဇဂ္ဂါပေန္တိ, သမ္ပတ္တဝါရံ အဂ္ဂဟေတုံ န လဘတိ။ ယထာ အညေ ဘိက္ခူ ကရောန္တိ, တထေဝ ကာတဗ္ဗံ။ ဘိက္ခူဟိ ပန အသဟာယဿ ဝါ အဒုတိယဿ ဝါ ယဿ သဘာဂေါ ဘိက္ခု ဘတ္တံ အာနေတွာ ဒါတာ နတ္ထိ, ဧဝရူပဿ ဝါရော န ပါပေတဗ္ဗော။

ယမ္ပိ ပါကဝဋ္ဋတ္ထာယ ဝိဟာရေ ဌပေန္တိ, တံ ဂဟေတွာ ဥပဇီဝန္တေန ဌာတဗ္ဗံ။ ယော တံ န ဥပဇီဝတိ, သော ဝါရံ န ဂါဟာပေတဗ္ဗော။ ဖလာဖလတ္ထာယပိ ဝိဟာရေ ဘိက္ခုံ ဌပေန္တိ, ဇဂ္ဂိတွာ ဂေါပေတွာ ဖလဝါရေန ဘာဇေတွာ ခါဒန္တိ။ ယော တာနိ ခါဒတိ, တေန ဌာတဗ္ဗံ, အနုပဇီဝန္တော န ဂါဟာပေတဗ္ဗော။ သေနာသနမဉ္စပီဌပစ္စတ္ထရဏရက္ခဏတ္ထာယပိ ဌပေန္တိ, အာဝါသေ ဝသန္တေန ဌာတဗ္ဗံ, အဗ္ဘောကာသိကော ပန ရုက္ခမူလိကော ဝါ န ဂါဟာပေတဗ္ဗော။ ဧကော နဝကော ဟောတိ, ဗဟုဿုတော ပန ဗဟူနံ ဓမ္မံ ဝါစေတိ, ပရိပုစ္ဆံ ဒေတိ, ပါဠိံ ဝဏ္ဏေတိ, ဓမ္မကထံ ကထေတိ, သံဃဿ ဘာရံ နိတ္ထရတိ, အယံ လာဘံ ပရိဘုဉ္ဇန္တောပိ အာဝါသေ ဝသန္တောပိ ဝါရံ န ဂါဟာပေတဗ္ဗော။ ‘‘ပုရိသဝိသေသော နာမ ဉာတဗ္ဗော’’တိ ဝဒန္တိ။ ဥပေါသထာဂါရပဋိမာဃရဇဂ္ဂနကဿ ပန ဒိဂုဏံ ယာဂုဘတ္တံ, ဒေဝသိကံ တဏ္ဍုလနာဠိ, သံဝစ္ဆရေ တိစီဝရံ ဒသဝီသဂ္ဃနကံ ကပ္ပိယဘဏ္ဍဉ္စ ဒါတဗ္ဗံ။ သစေ ပန တဿ တံ လဘမာနဿေဝ ပမာဒေန တတ္ထ ကိဉ္စိ နဿတိ, သဗ္ဗံ ဂီဝါ။ ဗန္ဓိတွာ ဗလက္ကာရေန အစ္ဆိန္နံ, န ဂီဝါ။ တတ္ထ စေတိယဿ ဝါ သံဃဿ ဝါ သန္တကေန စေတိယဿ သန္တကံ ရက္ခာပေတုံ ဝဋ္ဋတိ, စေတိယဿ သန္တကေန သံဃဿ သန္တကံ ရက္ခာပေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ယံ ပန စေတိယဿ သန္တကေန သဒ္ဓိံ သံဃဿ သန္တကံ ဌပိတံ ဟောတိ, တံ စေတိယသန္တကေ ရက္ခာပိတေ ရက္ခိတမေဝ ဟောတီတိ ဧဝံ ဝဋ္ဋတိ။ ပက္ခဝါရေန ဥပေါသထာဂါရာဒီနိ ရက္ခတောပိ ပမာဒဝသေန နဋ္ဌံ ဂီဝါယေဝါတိ။

ဣတိ ပါဠိမုတ္တကဝိနယဝိနိစ္ဆယသင်္ဂဟေ

ဘဏ္ဍပဋိသာမနဝိနိစ္ဆယကထာ သမတ္တာ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၅၂။)

၁၁။ ကယဝိက္ကယသမာပတ္တိဝိနိစ္ဆယကထာ

֍ * ၅၇။ ကယဝိက္ကယသမာပတ္တီတိ ကယဝိက္ကယသမာပဇ္ဇနံ။ ‘‘ဣမိနာ ဣမံ ဒေဟီ’’တိအာဒိနာ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၅၉၅) ဟိ နယေန ပရဿ ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ ဂဏှန္တော ကယံ သမာပဇ္ဇတိ, အတ္တနော ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ ဒေန္တော ဝိက္ကယံ။ အယံ ပန ကယဝိက္ကယော ဌပေတွာ ပဉ္စ သဟဓမ္မိကေ အဝသေသေဟိ ဂိဟိပဗ္ဗဇိတေဟိ အန္တမသော မာတာပိတူဟိပိ သဒ္ဓိံ န ဝဋ္ဋတိ။

တတြာယံ ဝိနိစ္ဆယော – ဝတ္ထေန ဝါ ဝတ္ထံ ဟောတု, ဘတ္တေန ဝါ ဘတ္တံ, ယံ ကိဉ္စိ ကပ္ပိယံ ‘‘ဣမိနာ ဣမံ ဒေဟီ’’တိ ဝဒတိ, ဒုက္ကဋံ။ ဧဝံ ဝတွာ မာတုယာပိ အတ္တနော ဘဏ္ဍံ ဒေတိ, ဒုက္ကဋံ, ‘‘ဣမိနာ ဣမံ ဒေဟီ’’တိ ဝုတ္တော ဝါ ‘‘ဣမံ ဒေဟိ, ဣမံ တေ ဒဿာမီ’’တိ တံ ဝတွာ ဝါ မာတုယာပိ ဘဏ္ဍံ အတ္တနာ ဂဏှာတိ, ဒုက္ကဋံ, အတ္တနော ဘဏ္ဍေ ပရဟတ္ထံ, ပရဘဏ္ဍေ စ အတ္တနော ဟတ္ထံ သမ္ပတ္တေ နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။ မာတရံ ဝါ ပန ပိတရံ ဝါ ‘‘ဣမံ ဒေဟီ’’တိ ဝဒတော ဝိညတ္တိ န ဟောတိ, ‘‘ဣမံ ဂဏှာဟီ’’တိ ဒဒတော သဒ္ဓါဒေယျဝိနိပါတနံ န ဟောတိ။ အညာတကံ ‘‘ဣမံ ဒေဟီ’’တိ ဝဒတော ဝိညတ္တိ, ‘‘ဣမံ ဂဏှာဟီ’’တိ ဒဒတော သဒ္ဓါဒေယျဝိနိပါတနံ, ‘‘ဣမိနာ ဣမံ ဒေဟီ’’တိ ကယဝိက္ကယံ အာပဇ္ဇတော နိဿဂ္ဂိယံ။ တသ္မာ ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ ပရိဝတ္တန္တေန မာတာပိတူဟိပိ သဒ္ဓိံ ကယဝိက္ကယံ, အညာတကေဟိ သဒ္ဓိံ တိဿော အာပတ္တိယော မောစေန္တေန ပရိဝတ္တေတဗ္ဗံ။

တတြာယံ ပရိဝတ္တနဝိဓိ – ဘိက္ခုဿ ပါထေယျတဏ္ဍုလာ ဟောန္တိ, သော အန္တရာမဂ္ဂေ ဘတ္တဟတ္ထံ ပုရိသံ ဒိသွာ ‘‘အမှာကံ တဏ္ဍုလာ အတ္ထိ, န စ နော ဣမေဟိ အတ္ထော, ဘတ္တေန ပန အတ္ထော’’တိ ဝဒတိ, ပုရိသော တဏ္ဍုလေ ဂဟေတွာ ဘတ္တံ ဒေတိ, ဝဋ္ဋတိ။ တိဿောပိ အာပတ္တိယော န ဟောန္တိ, အန္တမသော နိမိတ္တကမ္မမတ္တမ္ပိ န ဟောတိ။ ကသ္မာ? မူလဿ အတ္ထိတာယ။ ယော ပန ဧဝံ အကတွာ ‘‘ဣမိနာ ဣမံ ဒေဟီ’’တိ ပရိဝတ္တေတိ, ယထာဝတ္ထုကမေဝ။ ဝိဃာသာဒံ ဒိသွာ ‘‘ဣမံ ဩဒနံ ဘုဉ္ဇိတွာ ရဇနံ ဝါ ဒါရူနိ ဝါ အာဟရာ’’တိ ဝဒတိ, ရဇနဆလ္လိဂဏနာယ ဒါရုဂဏနာယ စ နိဿဂ္ဂိယာနိ ဟောန္တိ။ ‘‘ဣမံ ဩဒနံ ဘုဉ္ဇိတွာ ဣမံ နာမ ကရောထာ’’တိ ဒန္တကာရာဒီဟိ သိပ္ပိကေဟိ ဓမ္မကရဏာဒီသု တံ တံ ပရိက္ခာရံ ကာရေတိ, ရဇကေဟိ ဝါ ဝတ္ထံ ဓောဝါပေတိ, ယထာဝတ္ထုကမေဝ။ နဟာပိတေန ကေသေ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၅၃။)

ဆိန္ဒာပေတိ, ကမ္မကာရေဟိ နဝကမ္မံ ကာရေတိ, ယထာဝတ္ထုကမေဝ။ သစေ ပန ‘‘ဣဒံ ဘတ္တံ ဘုဉ္ဇိတွာ ဣဒံ ကရောထာ’’တိ န ဝဒတိ, ‘‘ဣဒံ ဘတ္တံ ဘုဉ္ဇ, ဘုတ္တောသိ, ဘုဉ္ဇိဿသိ, ဣဒံ နာမ ကရောဟီ’’တိ ဝဒတိ, ဝဋ္ဋတိ။ ဧတ္ထ စ ကိဉ္စာပိ ဝတ္ထဓောဝနေ ဝါ ကေသစ္ဆေဒနေ ဝါ ဘူမိသောဓနာဒိနဝကမ္မေ ဝါ ပရဘဏ္ဍံ အတ္တနော ဟတ္ထဂတံ နိဿဇ္ဇိတဗ္ဗံ နာမ နတ္ထိ, မဟာအဋ္ဌကထာယံ ပန ဒဠှံ ကတွာ ဝုတ္တတ္တာ န သက္ကာ ဧတံ ပဋိက္ခိပိတုံ, တသ္မာ ယထာ နိဿဂ္ဂိယဝတ္ထုမှိ ပရိဘုတ္တေ ဝါ နဋ္ဌေ ဝါ ပါစိတ္တိယံ ဒေသေတိ, ဧဝမိဓာပိ ဒေသေတဗ္ဗံ။

ယံ ကိဉ္စိ ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ ဂဏှိတုကာမတာယ အဂ္ဃံ ပုစ္ဆိတုံ ဝဋ္ဋတိ, တသ္မာ ‘‘အယံ တဝ ပတ္တော ကိံ အဂ္ဃတီ’’တိ ပုစ္ဆိတေ ‘‘ဣဒံ နာမာ’’တိ ဝဒတိ, သစေ အတ္တနော ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ မဟဂ္ဃံ ဟောတိ, ဧဝဉ္စ နံ ပဋိဝဒတိ ‘‘ဥပါသက မမ ဣဒံ ဝတ္ထု မဟဂ္ဃံ, တဝ ပတ္တံ အညဿ ဒေဟီ’’တိ။ တံ သုတွာ ဣတရော ‘‘အညံ ထာလကမ္ပိ ဒဿာမီ’’တိ ဝဒတိ, ဂဏှိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ သော ပတ္တော မဟဂ္ဃေါ, ဘိက္ခုနော ဝတ္ထု အပ္ပဂ္ဃံ, ပတ္တသာမိကော စဿ အပ္ပဂ္ဃဘာဝံ န ဇာနာတိ, ပတ္တော န ဂဟေတဗ္ဗော, ‘‘မမ ဝတ္ထု အပ္ပဂ္ဃ’’န္တိ အာစိက္ခိတဗ္ဗံ။ မဟဂ္ဃဘာဝံ ဉတွာ ဝဉ္စေတွာ ဂဏှန္တောပိ ဟိ ဘဏ္ဍံ အဂ္ဃါပေတွာ ကာရေတဗ္ဗတံ အာပဇ္ဇတိ။ သစေ ပတ္တသာမိကော ‘‘ဟောတု, ဘန္တေ, သေသံ မမ ပုညံ ဘဝိဿတီ’’တိ ဒေတိ, ဝဋ္ဋတိ။ ကပ္ပိယကာရကဿ ပန ‘‘ဣမိနာ ဣမံ ဂဟေတွာ ဒေဟီ’’တိ အာစိက္ခိတုံ ဝဋ္ဋတိ, တသ္မာ ယဿ ဟတ္ထတော ဘဏ္ဍံ ဂဏှာတိ, တံ ဌပေတွာ အညံ အန္တမသော တဿ ပုတ္တဘာတိကမ္ပိ ကပ္ပိယကာရကံ ကတွာ ‘‘ဣမိနာ ဣမံ နာမ ဂဟေတွာ ဒေဟီ’’တိ အာစိက္ခတိ, သော စေ ဆေကော ဟောတိ, ပုနပ္ပုနံ အပနေတွာ ဝိဝဒိတွာ ဂဏှာတိ, တုဏှီဘူတေန ဌာတဗ္ဗံ။ နော စေ ဆေကော ဟောတိ, န ဇာနာတိ ဂဟေတုံ, ဝါဏိဇကော စ တံ ဝဉ္စေတိ, ‘‘မာ ဂဏှာဟီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။

‘‘ဣဒံ ပဋိဂ္ဂဟိတံ တေလံ ဝါ သပ္ပိ ဝါ အမှာကံ အတ္ထိ, အမှာကဉ္စ အညေန အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတကေန အတ္ထော’’တိ ဝုတ္တေ ပန သစေ သော တံ ဂဟေတွာ အညံ ဒေတိ, ပဌမံ အတ္တနော တေလံ န မိနာပေတဗ္ဗံ။ ကသ္မာ? နာဠိယဉှိ အဝသိဋ္ဌတေလံ ဟောတိ, တံ ပစ္ဆာ မိနန္တဿ အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတံ ဒူသေယျ။ အယဉ္စ ကယဝိက္ကယော နာမ ကပ္ပိယဘဏ္ဍဝသေန ဝုတ္တော။ ကပ္ပိယေန ဟိ ကပ္ပိယံ ပရိဝတ္တေန္တဿ ကယဝိက္ကယသိက္ခာပဒေန နိဿဂ္ဂိယံ ဝုတ္တံ, အကပ္ပိယေန ပန အကပ္ပိယံ ပရိဝတ္တေန္တဿ, ကပ္ပိယေန ဝါ အကပ္ပိယံ အကပ္ပိယေန ဝါ ကပ္ပိယံ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၅၄။)

ပရိဝတ္တေန္တဿ ရူပိယသံဝေါဟာရသိက္ခာပဒေန နိဿဂ္ဂိယံ, တသ္မာ ဥဘောသု ဝါ ဧကသ္မိံ ဝါ အကပ္ပိယေ သတိ ရူပိယသံဝေါဟာရော နာမ ဟောတိ။

֍ * ၅၈။ ရူပိယသံဝေါဟာရဿ စ ဂရုဘာဝဒီပနတ္ထံ ဣဒံ ပတ္တစတုက္ကံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယော ဟိ ရူပိယံ ဥဂ္ဂဏှိတွာ တေန အယဗီဇံ သမုဋ္ဌာပေတိ, တံ ကောဋ္ဋာပေတွာ တေန လောဟေန ပတ္တံ ကာရေတိ, အယံ ပတ္တော မဟာအကပ္ပိယော နာမ, န သက္ကာ ကေနစိ ဥပါယေန ကပ္ပိယော ကာတုံ။ သစေပိ တံ ဝိနာသေတွာ ထာလကံ ကာရေတိ, တမ္ပိ အကပ္ပိယံ။ ဝါသိံ ကာရေတိ, တာယ ဆိန္နဒန္တကဋ္ဌမ္ပိ အကပ္ပိယံ။ ဗဠိသံ ကာရေတိ, တေန မာရိတာ မစ္ဆာပိ အကပ္ပိယာ။ ဝါသိံ တာပေတွာ ဥဒကံ ဝါ ခီရံ ဝါ ဥဏှာပေတိ, တမ္ပိ အကပ္ပိယမေဝ။

ယော ပန ရူပိယံ ဥဂ္ဂဏှိတွာ တေန ပတ္တံ ကိဏာတိ, အယမ္ပိ ပတ္တော အကပ္ပိယော။ ‘‘ပဉ္စန္နမ္ပိ သဟဓမ္မိကာနံ န ကပ္ပတီ’’တိ မဟာပစ္စရိယံ ဝုတ္တံ။ သက္ကာ ပန ကပ္ပိယော ကာတုံ။ သော ဟိ မူလေ မူလသာမိကာနံ, ပတ္တေ စ ပတ္တသာမိကာနံ ဒိန္နေ ကပ္ပိယော ဟောတိ, ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ ဒတွာ ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။

ယောပိ ရူပိယံ ဥဂ္ဂဏှာပေတွာ ကပ္ပိယကာရကေန သဒ္ဓိံ ကမ္မာရကုလံ ဂန္တွာ ပတ္တံ ဒိသွာ ‘‘အယံ မယှံ ရုစ္စတီ’’တိ ဝဒတိ, ကပ္ပိယကာရကော စ တံ ရူပိယံ ဒတွာ ကမ္မာရံ သညာပေတိ, အယမ္ပိ ပတ္တော ကပ္ပိယဝေါဟာရေန ဂဟိတောပိ ဒုတိယပတ္တသဒိသောယေဝ, မူလဿ သမ္ပဋိစ္ဆိတတ္တာ အကပ္ပိယော။ ကသ္မာ သေသာနံ န ကပ္ပတီတိ? မူလဿ အနိဿဋ္ဌတ္တာ။

ယော ပန ရူပိယံ အသမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ‘‘ထေရဿ ပတ္တံ ကိဏိတွာ ဒေဟီ’’တိ ပဟိတကပ္ပိယကာရကေန သဒ္ဓိံ ကမ္မာရကုလံ ဂန္တွာ ပတ္တံ ဒိသွာ ‘‘ဣမေ ကဟာပဏေ ဂဟေတွာ ဣမံ ဒေဟီ’’တိ ကဟာပဏေ ဒါပေတွာ ဂဟိတော, အယံ ပတ္တော ဧတဿေဝ ဘိက္ခုနော န ဝဋ္ဋတိ ဒုဗ္ဗိစာရိတတ္တာ, အညေသံ ပန ဝဋ္ဋတိ မူလဿ အသမ္ပဋိစ္ဆိတတ္တာ။ မဟာသုမတ္ထေရဿ ကိရ ဥပဇ္ဈာယော အနုရုဒ္ဓတ္ထေရော နာမ အဟောသိ။ သော အတ္တနော ဧဝရူပံ ပတ္တံ သပ္ပိဿ ပူရေတွာ သံဃဿ နိဿဇ္ဇိ။ တိပိဋကစူဠနာဂတ္ထေရဿ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာနံ ဧဝရူပေါ ပတ္တော အဟောသိ။ တံ ထေရောပိ သပ္ပိဿ ပူရေတွာ သံဃဿ နိဿဇ္ဇာပေသီတိ။ ဣဒံ အကပ္ပိယပတ္တစတုက္ကံ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၅၅။)

သစေ ပန ရူပိယံ အသမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ‘‘ထေရဿ ပတ္တံ ကိဏိတွာ ဒေဟီ’’တိ ပဟိတကပ္ပိယကာရကေန သဒ္ဓိံ ကမ္မာရကုလံ ဂန္တွာ ပတ္တံ ဒိသွာ ‘‘အယံ မယှံ ရုစ္စတီ’’တိ ဝါ ‘‘ဣမာဟံ ဂဟေဿာမီ’’တိ ဝါ ဝဒတိ, ကပ္ပိယကာရကော စ တံ ရူပိယံ ဒတွာ ကမ္မာရံ သညာပေတိ, အယံ ပတ္တော သဗ္ဗကပ္ပိယော ဗုဒ္ဓါနမ္ပိ ပရိဘောဂါရဟော။ ဣမံ ပန ရူပိယသံဝေါဟာရံ ကရောန္တေန ‘‘ဣမိနာ ဣမံ ဂဟေတွာ ဒေဟီ’’တိ ကပ္ပိယကာရကမ္ပိ အာစိက္ခိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။

ဣတိ ပါဠိမုတ္တကဝိနယဝိနိစ္ဆယသင်္ဂဟေ

ကယဝိက္ကယသမာပတ္တိဝိနိစ္ဆယကထာ သမတ္တာ။

၁၂။ ရူပိယာဒိပဋိဂ္ဂဟဏဝိနိစ္ဆယကထာ

֍ * ၅၉။ ရူပိယာဒိပဋိဂ္ဂဟောတိ ဇာတရူပါဒိပဋိဂ္ဂဏှနံ။ တတ္ထ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၅၈၃-၄) ဇာတရူပံ ရဇတံ ဇာတရူပမာသကော ရဇတမာသကောတိ စတုဗ္ဗိဓံ နိဿဂ္ဂိယဝတ္ထု။ တမ္ဗလောဟာဒီဟိ ကတော လောဟမာသကော။ သာရဒါရုနာ ဝါ ဝေဠုပေသိကာယ ဝါ အန္တမသော တာလပဏ္ဏေနပိ ရူပံ ဆိန္ဒိတွာ ကတော ဒါရုမာသကော။ လာခါယ ဝါ နိယျာသေန ဝါ ရူပံ သမုဋ္ဌာပေတွာ ကတော ဇတုမာသကော။ ယော ယော ယတ္ထ ယတ္ထ ဇနပဒေ ယဒါ ယဒါ ဝေါဟာရံ ဂစ္ဆတိ, အန္တမသော အဋ္ဌိမယောပိ စမ္မမယောပိ ရုက္ခဖလဗီဇမယောပိ သမုဋ္ဌာပိတရူပေါပိ အသမုဋ္ဌာပိတရူပေါပီတိ အယံ သဗ္ဗောပိ ရဇတမာသကေနေဝ သင်္ဂဟိတော။ မုတ္တာ မဏိ ဝေဠုရိယော သင်္ခေါ သိလာ ပဝါဠံ လောဟိတင်္ကော မသာရဂလ္လံ သတ္တ ဓညာနိ ဒါသိဒါသခေတ္တဝတ္ထုပုပ္ဖါရာမဖလာရာမာဒယောတိ ဣဒံ ဒုက္ကဋဝတ္ထု။ တတ္ထ နိဿဂ္ဂိယဝတ္ထုံ အတ္တနော ဝါ သံဃဂဏပုဂ္ဂလစေတိယာနံ ဝါ အတ္ထာယ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ အတ္တနော အတ္ထာယ သမ္ပဋိစ္ဆတော နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ ဟောတိ, သေသာနံ အတ္ထာယ ဒုက္ကဋံ။ ဒုက္ကဋဝတ္ထုံ သဗ္ဗေသမ္ပိ အတ္ထာယ သမ္ပဋိစ္ဆတော ဒုက္ကဋမေဝ။

တတြာယံ ဝိနိစ္ဆယော (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၅၃၈-၉) – သစေ ကောစိ ဇာတရူပရဇတံ အာဟရိတွာ ‘‘ဣဒံ သံဃဿ ဒမ္မိ, အာရာမံ ဝါ ကရောထ စေတိယံ ဝါ ဘောဇနသာလာဒီနံ ဝါ အညတရ’’န္တိ ဝဒတိ, ဣဒံ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန ‘‘နယိဒံ ဘိက္ခူနံ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ပဋိက္ခိတ္တေ ‘‘ဝဍ္ဎကီနံ ဝါ ကမ္မကာရာနံ ဝါ ဟတ္ထေ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၅၆။)

ဘဝိဿတိ, ကေဝလံ တုမှေ သုကတဒုက္ကဋံ ဇာနာထာ’’တိ ဝတွာ တေသံ ဟတ္ထေ ဒတွာ ပက္ကမတိ, ဝဋ္ဋတိ။ အထာပိ ‘‘မမ မနုဿာနံ ဟတ္ထေ ဘဝိဿတိ, မယှမေဝ ဝါ ဟတ္ထေ ဘဝိဿတိ, ကေဝလံ တုမှေ ယံ ယဿ ဒါတဗ္ဗံ, တဒတ္ထာယ ပေသေထာ’’တိ ဝဒတိ, ဧဝမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန သံဃံ ဝါ ဂဏံ ဝါ ပုဂ္ဂလံ ဝါ အနာမသိတွာ ‘‘ဣဒံ ဟိရညသုဝဏ္ဏံ စေတိယဿ ဒေမ, ဝိဟာရဿ ဒေမ, နဝကမ္မဿ ဒေမာ’’တိ ဝဒန္တိ, ပဋိက္ခိပိတုံ န ဝဋ္ဋတိ, ‘‘ဣမေ ဣဒံ ဘဏန္တီ’’တိ ကပ္ပိယကာရကာနံ အာစိက္ခိတဗ္ဗံ။ ‘‘စေတိယာဒီနံ အတ္ထာယ တုမှေ ဂဟေတွာ ဌပေတွာ’’တိ ဝုတ္တေ ပန ‘‘အမှာကံ ဂဟေတုံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ပဋိက္ခိပိတဗ္ဗံ။

သစေ ပန ကောစိ ဗဟုံ ဟိရညသုဝဏ္ဏံ အာနေတွာ ‘‘ဣဒံ သံဃဿ ဒမ္မိ, စတ္တာရော ပစ္စယေ ပရိဘုဉ္ဇထာ’’တိ ဝဒတိ, တဉ္စေ သံဃော သမ္ပဋိစ္ဆတိ, ပဋိဂ္ဂဟဏေပိ ပရိဘောဂေပိ အာပတ္တိ။ တတြ စေကော ဘိက္ခု ‘‘နယိဒံ ကပ္ပတီ’’တိ ပဋိက္ခိပတိ, ဥပါသကော စ ‘‘ယဒိန ကပ္ပတိ, မယှမေဝ ဘဝိဿတီ’’တိ တံ အာဒါယ ဂစ္ဆတိ။ သော ဘိက္ခု ‘‘တယာ သံဃဿ လာဘန္တရာယော ကတော’’တိ န ကေနစိ ကိဉ္စိ ဝတ္တဗ္ဗော။ ယော ဟိ တံ စောဒေတိ, သွေဝ သာပတ္တိကော ဟောတိ။ တေန ပနေကေန ဗဟူ အနာပတ္တိကာ ကတာ။ သစေ ပန ဘိက္ခူဟိ ‘‘န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ပဋိက္ခိတ္တေ ‘‘ကပ္ပိယကာရကာနံ ဝါ ဟတ္ထေ ဘဝိဿတိ, မမ ပုရိသာနံ ဝါ မယှံ ဝါ ဟတ္ထေ ဘဝိဿတိ, ကေဝလံ တုမှေ ပစ္စယေ ပရိဘုဉ္ဇထာ’’တိ ဝဒတိ, ဝဋ္ဋတိ။

စတုပစ္စယတ္ထာယ စ ဒိန္နံ ယေန ယေန ပစ္စယေန အတ္ထော ဟောတိ, တံ တဒတ္ထံ ဥပနေတဗ္ဗံ။ စိဝရတ္ထာယ ဒိန္နံ စီဝရေယေဝ ဥပနေတဗ္ဗံ။ သစေ စီဝရေန တာဒိသော အတ္ထော နတ္ထိ, ပိဏ္ဍပါတာဒီဟိ သံဃော ကိလမတိ, သံဃသုဋ္ဌုတာယ အပလောကေတွာ တဒတ္ထာယပိ ဥပနေတဗ္ဗံ။ ဧသ နယော ပိဏ္ဍပါတဂိလာနပစ္စယတ္ထာယ ဒိန္နေပိ။ သေနာသနတ္ထာယ ဒိန္နံ ပန သေနာသနဿ ဂရုဘဏ္ဍတ္တာ သေနာသနေယေဝ ဥပနေတဗ္ဗံ။ သစေ ပန ဘိက္ခူသု သေနာသနံ ဆဍ္ဍေတွာ ဂတေသု သေနာသနံ ဝိနဿတိ, ဤဒိသေ ကာလေ သေနာသနံ ဝိဿဇ္ဇေတွာပိ ဘိက္ခူနံ ပရိဘောဂေါ အနုညာတော, တသ္မာ သေနာသနဇဂ္ဂနတ္ထံ မူလစ္ဆေဇ္ဇံ အကတွာ ယာပနမတ္တံ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။

֍ * ၆၀။ သစေ ကောစိ ‘‘မယှံ တိသဿသမ္ပာဒနကံ မဟာတဠာကံ အတ္ထိ, တံ သံဃဿ ဒမ္မီ’’တိ ဝဒတိ, တဉ္စေ သံဃော သမ္ပဋိစ္ဆတိ, ပဋိဂ္ဂဟဏေပိ ပရိဘောဂေပိ အာပတ္တိယေဝ။ ယော ပန တံ ပဋိက္ခိပတိ, သော ပုရိမနယေနေဝ န ကေနစိ ကိဉ္စိ ဝတ္တဗ္ဗော။ ယော ဟိ တံ စောဒေတိ, သွေဝ သာပတ္တိကော

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၅၇။)

ဟောတိ။ တေန ပနေကေန ဗဟူ အနာပတ္တိကာ ကတာ။ ယော ပန ‘‘တာဒိသံယေဝ တဠာကံ ဒမ္မီ’’တိ ဝတွာ ဘိက္ခူဟိ ‘‘န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ပဋိက္ခိတ္တော ဝဒတိ ‘‘အသုကဉ္စ အသုကဉ္စ သံဃဿ တဠာကံ အတ္ထိ, တံ ကထံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ သော ဝတ္တဗ္ဗော ‘‘ကပ္ပိယံ ကတွာ ဒိန္နံ ဘဝိဿတီ’’တိ။ ကထံ ဒိန္နံ ကပ္ပိယံ ဟောတီတိ။ ‘‘စတ္တာရော ပစ္စယေ ပရိဘုဉ္ဇထာ’’တိ ဝတွာ ဒိန္နန္တိ။ သော သစေ ‘‘သာဓု, ဘန္တေ စတ္တာရော ပစ္စယေ ပရိဘုဉ္ဇထာ’’တိ ဒေတိ, ဝဋ္ဋတိ။ အထာပိ ‘‘တဠာကံ ဂဏှထာ’’တိ ဝတွာ ‘‘န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ပဋိက္ခိတ္တော ‘‘ကပ္ပိယကာရကော အတ္ထီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘နတ္ထီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဣဒံ အသုကော နာမ ဝိစာရေဿတိ, အသုကဿ ဝါ ဟတ္ထေ မယှံ ဝါ ဟတ္ထေ ဘဝိဿတိ, သံဃော ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ ပရိဘုဉ္ဇတူ’’တိ ဝဒတိ, ဝဋ္ဋတိ။ သစေပိ ‘‘န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ပဋိက္ခိတ္တော ‘‘ဥဒကံ ပရိဘုဉ္ဇိဿတိ, ဘဏ္ဍကံ ဓောဝိဿတိ, မိဂပက္ခိနော ပိဝိဿန္တီ’’တိ ဝဒတိ, ဧဝမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ အထာပိ ‘‘န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ပဋိက္ခိတ္တော ဝဒတိ ‘‘ကပ္ပိယသီသေန ဂဏှထာ’’တိ။ ‘‘သာဓု ဥပါသက, သံဃော ပါနီယံ ပိဝိဿတိ, ဘဏ္ဍကံ ဓောဝိဿတိ, မိဂပက္ခိနော ပိဝိဿန္တီ’’တိ ဝတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အထာပိ ‘‘မမ တဠာကံ ဝါ ပေါက္ခရဏိံ ဝါ သံဃဿ ဒမ္မီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘သာဓု ဥပါသက, သံဃော ပါနီယံ ပိဝိဿတီ’’တိအာဒီနိ ဝတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိယေဝ။

ယဒိ ပန ဘိက္ခူဟိ ဟတ္ထကမ္မံ ယာစိတွာ သဟတ္ထေန စ ကပ္ပိယပထဝိံ ခဏိတွာ ဥဒကပရိဘောဂတ္ထာယ တဠာကံ ကာရိတံ ဟောတိ, တဉ္စေ နိဿာယ သဿံ နိပ္ဖါဒေတွာ မနုဿာ ဝိဟာရေ ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ ဒေန္တိ, ဝဋ္ဋတိ။ အထ မနုဿာ ဧဝ သံဃဿ ဥပကာရတ္ထာယ သံဃိကဘူမိံ ခဏိတွာ တံ နိဿာယ နိပ္ဖန္နသဿတော ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ ဒေန္တိ, ဧတမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘အမှာကံ ဧကံ ကပ္ပိယကာရကံ ဌပေထာ’’တိ ဝုတ္တေ စ ဌပေတုမ္ပိ လဗ္ဘတိ။ အထ တေ မနုဿာ ရာဇဗလိနာ ဥပဒ္ဒုတာ ပက္ကမန္တိ, အညေ ပဋိပဇ္ဇန္တိ, န စ ဘိက္ခူနံ ကိဉ္စိ ဒေန္တိ, ဥဒကံ ဝါရေတုံ လဗ္ဘတိ, တဉ္စ ခေါ ကသိကမ္မကာလေယေဝ, န သဿကာလေ။ သစေ တေ ဝဒန္တိ ‘‘နနု, ဘန္တေ, ပုဗ္ဗေပိ မနုဿာ ဣမံ နိဿာယ သဿံ အကံသူ’’တိ, တတော ဝတ္တဗ္ဗာ ‘‘တေ သံဃဿ ဣမဉ္စ ဣမဉ္စ ဥပကာရံ အကံသု, ဣဒဉ္စိဒဉ္စ ကပ္ပိယဘဏ္ဍကံ အဒံသူ’’တိ။ သစေ တေ ဝဒန္တိ ‘‘မယမ္ပိ ဒဿာမာ’’တိ, ဧဝမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။

သစေ ပန ကောစိ အဗျတ္တော အကပ္ပိယဝေါဟာရေန တဠာကံ ပဋိဂ္ဂဏှာတိ ဝါ ကာရေတိ ဝါ, တံ ဘိက္ခူဟိ န ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ, တံ နိဿာယ လဒ္ဓကပ္ပိယဘဏ္ဍမ္ပိ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၅၈။)

အကပ္ပိယမေဝ။ သစေ ဘိက္ခူဟိ ပရိစ္စတ္တဘာဝံ ဉတွာ သာမိကော ဝါ တဿ ပုတ္တဓီတရော ဝါ အညော ဝါ ကောစိ ဝံသေ ဥပ္ပန္နော ပုန ကပ္ပိယဝေါဟာရေန ဒေတိ, ဝဋ္ဋတိ။ ပစ္ဆိန္နေ ကုလဝံသေ ယော တဿ ဇနပဒဿ သာမိကော, သော အစ္ဆိန္ဒိတွာ ကပ္ပိယဝေါဟာရေန ပုန ဒေတိ စိတ္တလပဗ္ဗတေ ဘိက္ခုနာ နီဟဋဥဒကဝါဟကံ အဠနာဂရာဇမဟေသီ ဝိယ, ဧဝမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ ကပ္ပိယဝေါဟာရေပိ ဥဒကဝသေန ပဋိဂ္ဂဟိတတဠာကေ သုဒ္ဓစိတ္တာနံ မတ္တိကုဒ္ဓရဏပါဠိဗန္ဓနာဒီနိ စ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ တံ နိဿာယ ပန သဿံ ကရောန္တေ ဒိသွာ ကပ္ပိယကာရကံ ဌပေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ယဒိ တေ သယမေဝ ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ ဒေန္တိ, ဂဟေတဗ္ဗံ။ နော စေ ဒေန္တိ, န စောဒေတဗ္ဗံ။ ပစ္စယဝသေန ပဋိဂ္ဂဟိတတဠာကေ ကပ္ပိယကာရကံ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတိ, မတ္တိကုဒ္ဓရဏပါဠိဗန္ဓနာဒီနိ ကာရေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ကပ္ပိယကာရကာ သယမေဝ ကရောန္တိ, ဝဋ္ဋတိ။ အဗျတ္တေန ပန လဇ္ဇိဘိက္ခုနာ ကာရာပိတေသု ကိဉ္စာပိ ပဋိဂ္ဂဟဏံ ကပ္ပိယံ, ဘိက္ခုဿ ပန ပယောဂပစ္စယာ ဥပ္ပန္နေန မိဿတ္တာ ဝိသဂတပိဏ္ဍပါတော ဝိယ အကပ္ပိယမံသရသမိဿဘောဇနံ ဝိယ စ ဒုဗ္ဗိနိဘောဂံ ဟောတိ, သဗ္ဗေသံ အကပ္ပိယမေဝ။

֍ * ၆၁။ သစေ ပန ဥဒကဿ ဩကာသော အတ္ထိ, တဠာကဿ ပါဠိ ထိရာ, ‘‘ယထာ ဗဟုံ ဥဒကံ ဂဏှာတိ, ဧဝံ ကရောဟိ, တီရသမီပေ ဥဒကံ ကရောဟီ’’တိ ဧဝံ ဥဒကမေဝ ဝိစာရေတိ, ဝဋ္ဋတိ။ ဥဒ္ဓနေ အဂ္ဂိံ န ပါတေန္တိ, ‘‘ဥဒကကမ္မံ လဗ္ဘတု ဥပါသကာ’’တိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ, ‘‘သဿံ ကတွာ အာဟရထာ’’တိ ဝတ္တုံ ပန န ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန တဠာကေ အတိဗဟုံ ဥဒကံ ဒိသွာ ပဿတော ဝါ ပိဋ္ဌိတော ဝါ မာတိကံ နီဟရာပေတိ, ဝနံ ဆိန္ဒာပေတွာ ကေဒါရေ ကာရာပေတိ, ပေါရာဏကေဒါရေသု ဝါ ပကတိဘာဂံ အဂ္ဂဟေတွာ အတိရေကံ ဂဏှာတိ, နဝသဿေ ဝါ အပရိစ္ဆိန္နဘာဂေ ‘‘ဧတ္တကေ ကဟာပဏေ ဒေထာ’’တိ ကဟာပဏေ ဥဋ္ဌာပေတိ, သဗ္ဗေသံ အကပ္ပိယံ။

ယော ပန ‘‘ကသထ ဝပထာ’’တိ အဝတွာ ‘‘ဧတ္တကာယ ဘူမိယာ ဧတ္တကော နာမ ဘာဂေါ’’တိ ဧဝံ ဘူမိံ ဝါ ပတိဋ္ဌာပေတိ, ‘‘ဧတ္တကေ ဘူမိဘာဂေ အမှေဟိ သဿံ ကတံ, ဧတ္တကံ နာမ ဘာဂံ ဂဏှထာ’’တိ ဝဒန္တေသု ကဿကေသု ဘူမိပ္ပမာဏဂဟဏတ္ထံ ရဇ္ဇုယာ ဝါ ဒဏ္ဍေန ဝါ မိနာတိ, ခလေ ဝါ ဌတွာ ရက္ခတိ, ခလတော ဝါ နီဟရာပေတိ, ကောဋ္ဌာဂါရေ ဝါ ပဋိသာမေတိ, တဿေဝ တံ အကပ္ပိယံ။ သစေ ကဿကာ ကဟာပဏေ အာဟရိတွာ ‘‘ဣမေ သံဃဿ အာဟဋာ’’တိ ဝဒန္တိ, အညတရော စ ဘိက္ခု ‘‘န သံဃော ကဟာပဏေ ခါဒတီ’’တိ သညာယ ‘‘ဧတ္တကေဟိ ကဟာပဏေဟိ သာဋကေ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၅၉။)

အာဟရထ, ဧတ္တကေဟိ ယာဂုအာဒီနိ သမ္ပာဒေထာ’’တိ ဝဒတိ, ယံ တေ အာဟရန္တိ, တံ သဗ္ဗေသံ အကပ္ပိယံ။ ကသ္မာ? ကဟာပဏာနံ ဝိစာရိတတ္တာ။ သစေ ဓညံ အာဟရိတွာ ‘‘ဣဒံ သံဃဿ အာဟဋ’’န္တိ ဝဒန္တိ, အညတရော စ ဘိက္ခု ပုရိမနယေနေဝ ‘‘ဧတ္တကေဟိ ဝီဟီဟိ ဣဒဉ္စိဒဉ္စ အာဟရထာ’’တိ ဝဒတိ, ယံ တေ အာဟရန္တိ, တံ တဿေဝ အကပ္ပိယံ။ ကသ္မာ? ဓညဿ ဝိစာရိတတ္တာ။ သစေ တဏ္ဍုလံ ဝါ အပရဏ္ဏံ ဝါ အာဟရိတွာ ‘‘ဣဒံ သံဃဿ အာဟဋ’’န္တိ ဝဒန္တိ, အညတရော စ ဘိက္ခု ပုရိမနယေနေဝ ‘‘ဧတ္တကေဟိ တဏ္ဍုလေဟိ ဣဒဉ္စိဒဉ္စ အာဟရထာ’’တိ ဝဒတိ, ယံ တေ အာဟရန္တိ, တံ သဗ္ဗေသံ ကပ္ပိယံ။ ကသ္မာ? ကပ္ပိယာနံ တဏ္ဍုလာဒီနံ ဝိစာရိတတ္တာ။ ကယဝိက္ကယေပိ အနာပတ္တိ ကပ္ပိယကာရကဿ အာစိက္ခိတတ္တာ။

֍ * ၆၂။ ပုဗ္ဗေ ပန စိတ္တလပဗ္ဗတေ ဧကော ဘိက္ခု စတုသာလဒွါရေ ‘‘အဟော ဝတ သွေ သံဃဿ ဧတ္တကပ္ပမာဏေ ပူဝေ ပစေယျု’’န္တိ အာရာမိကာနံ သညာဇနနတ္ထံ ဘူမိယံ မဏ္ဍလံ အကာသိ။ တံ ဒိသွာ ဆေကော အာရာမိကော တထေဝ ကတွာ ဒုတိယဒိဝသေ ဘေရိယာ အာကောဋိတာယ သန္နိပတိတေ သံဃေ ပူဝံ ဂဟေတွာ သံဃတ္ထေရံ အာဟ – ‘‘ဘန္တေ, အမှေဟိ ဣတော ပုဗ္ဗေ နေဝ ပိတူနံ, န ပိတာမဟာနံ ဧဝရူပံ သုတပုဗ္ဗံ, ဧကေန အယျေန စတုသာလဒွါရေ ပူဝတ္ထာယ သညာ ကတာ, ဣတော ဒါနိ ပဘုတိ အယျာ အတ္တနော အတ္တနော စိတ္တာနုရူပံ ဝဒန္တု, အမှာကမ္ပိ ဖာသုဝိဟာရော ဘဝိဿတီ’’တိ။ မဟာထေရော တတောဝ နိဝတ္တိ, ဧကဘိက္ခုနာပိ ပူဝေါ န ဂဟိတော။ ဧဝံ ပုဗ္ဗေ တတြုပ္ပါဒံ န ပရိဘုဉ္ဇိံသု။ တသ္မာ –

သလ္လေခံ အစ္စဇန္တေန, အပ္ပမတ္တေန ဘိက္ခုနာ၊

ကပ္ပိယေပိ န ကာတဗ္ဗာ, အာမိသတ္ထာယ လောလတာတိ။ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၅၃၈-၉)၊

ယော စာယံ တဠာကေ ဝုတ္တော, ပေါက္ခရဏီဥဒကဝါဟကမာတိကာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။

֍ * ၆၃။ ပုဗ္ဗဏ္ဏာပရဏ္ဏဥစ္ဆုဖလာဖလာဒီနံ ဝိရုဟနဋ္ဌာနံ ယံ ကိဉ္စိ ခေတ္တံ ဝါ ဝတ္ထုံ ဝါ ‘‘ဒမ္မီ’’တိ ဝုတ္တေပိ ‘‘န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ပဋိက္ခိပိတွာ တဠာကေ ဝုတ္တနယေနေဝ ယဒါ ကပ္ပိယဝေါဟာရေန ‘‘စတုပစ္စယပရိဘောဂတ္ထာယ ဒမ္မီ’’တိ ဝဒတိ, တဒါ သမ္ပဋိစ္ဆိတဗ္ဗံ, ‘‘ဝနံ ဒမ္မိ အရညံ ဒမ္မီ’’တိ ဝုတ္တေ ပန ဝဋ္ဋတိ။ သစေ မနုဿာ ဘိက္ခူဟိ အနာဏတ္တာယေဝ တတ္ထ ရုက္ခေ ဆိန္ဒိတွာ အပရဏ္ဏာဒီနိ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၆၀။)

သမ္ပာဒေတွာ ဘိက္ခူနံ ဘာဂံ ဒေန္တိ, ဝဋ္ဋတိ, အဒေန္တာ န စောဒေတဗ္ဗာ။ သစေ ကေနစိဒေဝ အန္တရာယေန တေသု ပက္ကန္တေသု အညေ ကရောန္တိ, န စ ဘိက္ခူနံ ကိဉ္စိ ဒေန္တိ, တေ ဝါရေတဗ္ဗာ။ သစေ ဝဒန္တိ ‘‘နနု, ဘန္တေ, ပုဗ္ဗေ မနုဿာ ဣဓ သဿာနိ အကံသူ’’တိ, တတော ဝတ္တဗ္ဗာ ‘‘တေ သံဃဿ ဣဒဉ္စိဒဉ္စ ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ အဒံသူ’’တိ။ သစေ ဝဒန္တိ ‘‘မယမ္ပိ ဒဿာမာ’’တိ, ဧဝံ ဝဋ္ဋတိ။

ကိဉ္စိ သဿုဋ္ဌာနကံ ဘူမိပ္ပဒေသံ သန္ဓာယ ‘‘သီမံ ဒေမာ’’တိ ဝဒန္တိ, ဝဋ္ဋတိ။ သီမပရိစ္ဆေဒနတ္ထံ ပန ထမ္ဘာ ဝါ ပါသာဏာ ဝါ သယံ န ဌပေတဗ္ဗာ, ဘူမိ နာမ အနဂ္ဃါ, အပ္ပကေနပိ ပါရာဇိကော ဘဝေယျ။ အာရာမိကာနံ ပန ဝတ္တဗ္ဗံ ‘‘ဣမိနာ ဌာနေန အမှာကံ သီမာ ဂတာ’’တိ။ သစေပိ ဟိ တေ အဓိကံ ဂဏှန္တိ, ပရိယာယေန ကထိတတ္တာ အနာပတ္တိ။ ယဒိ ပန ရာဇရာဇမဟာမတ္တာဒယော သယမေဝ ထမ္ဘေ ဌပါပေတွာ ‘‘စတ္တာရော ပစ္စယေ ပရိဘုဉ္ဇထာ’’တိ ဒေန္တိ, ဝဋ္ဋတိယေဝ။

သစေ ကောစိ အန္တောသီမာယံ တဠာကံ ဝါ ခဏတိ, ဝိဟာရမဇ္ဈေန ဝါ မာတိကံ နေတိ, စေတိယင်္ဂဏဗောဓိယင်္ဂဏာဒီနိ ဒုဿန္တိ, ဝါရေတဗ္ဗော။ သစေ သံဃော ကိဉ္စိ လဘိတွာ အာမိသဂရုကတာယ န ဝါရေတိ, ဧကော ဘိက္ခု ဝါရေတိ, သောဝ ဘိက္ခု ဣဿရော။ သစေ ဧကော ဘိက္ခု န ဝါရေတိ ‘‘နေထ တုမှေ’’တိ, တေသံယေဝ ပက္ခော ဟောတိ။ သံဃော ဝါရေတိ, သံဃောဝ ဣဿရော။ သံဃိကေသု ဟိ ကမ္မေသု ယော ဓမ္မကမ္မံ ကရောတိ, သောဝ ဣဿရော။ သစေ ဝါရိယမာနောပိ ကရောတိ, ဟေဋ္ဌာ ဂဟိတံ ပံသုံ ဟေဋ္ဌာ ပက္ခိပိတွာ, ဥပရိ ဂဟိတံ ပံသုံ ဥပရိ ပက္ခိပိတွာ ပူရေတဗ္ဗာ။

သစေ ကောစိ ယထာဇာတမေဝ ဥစ္ဆုံ ဝါ အပရဏ္ဏံ ဝါ အလာဗုကုမ္ဘဏ္ဍာဒိကံ ဝါ ဝလ္လိဖလံ ဒါတုကာမော ‘‘ဧတံ သဗ္ဗံ ဥစ္ဆုခေတ္တံ အပရဏ္ဏဝတ္ထုံ ဝလ္လိဖလာဝါဋံ ဒမ္မီ’’တိ ဝဒတိ, သဟ ဝတ္ထုနာ ပရာမဋ္ဌတ္တာ န ဝဋ္ဋတီတိ မဟာသုမတ္ထေရော အာဟ။ မဟာပဒုမတ္ထေရော ပန ‘‘အဘိလာပမတ္တမေတံ, သာမိကာနံယေဝ ဟိ သော ဘူမိဘာဂေါ, တသ္မာ ဝဋ္ဋတီ’’တိ အာဟ။ ‘‘ဒါသံ ဒမ္မီ’’တိ ဝဒတိ, န ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘အာရာမိကံ ဒမ္မိ, ဝေယျာဝစ္စကရံ ဒမ္မိ, ကပ္ပိယကာရကံ ဒမ္မီ’’တိ ဝုတ္တေ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ အာရာမိကော ပုရေဘတ္တမ္ပိ ပစ္ဆာဘတ္တမ္ပိ သံဃဿေဝ ကမ္မံ ကရောတိ, သာမဏေရဿ ဝိယ သဗ္ဗံ ဘေသဇ္ဇံ ပဋိဇဂ္ဂနမ္ပိ တဿ ကာတဗ္ဗံ။ သစေ ပုရေဘတ္တမေဝ သံဃဿ ကမ္မံ ကရောတိ, ပစ္ဆာဘတ္တံ အတ္တနော ကရောတိ, သာယံ နိဝါပေါ န ဒါတဗ္ဗော။ ယေပိ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၆၁။)

ပဉ္စဒိဝသဝါရေန ဝါ ပက္ခဝါရေန ဝါ သံဃဿ ကမ္မံ ကတွာ သေသကာလေ အတ္တနော ကမ္မံ ကရောန္တိ, တေသမ္ပိ ကရဏကာလေယေဝ ဘတ္တဉ္စ နိဝါပေါ စ ဒါတဗ္ဗော။ သစေ သံဃဿ ကမ္မံ နတ္ထိ, အတ္တနောယေဝ ကမ္မံ ကတွာ ဇီဝန္တိ, တေ စေ ဟတ္ထကမ္မမူလံ အာနေတွာ ဒေန္တိ, ဂဟေတဗ္ဗံ။ နော စေ ဒေန္တိ, န ကိဉ္စိ ဝတ္တဗ္ဗာ။ ယံ ကိဉ္စိ ရဇကဒါသမ္ပိ ပေသကာရဒါသမ္ပိ အာရာမိကနာမေန သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ ဝဋ္ဋတိ။

သစေ ‘‘ဂါဝေါ ဒေမာ’’တိ ဝဒန္တိ, ‘‘န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ပဋိက္ခိပိတဗ္ဗာ။ ဣမာ ဂါဝေါ ကုတောတိ။ ပဏ္ဍိတေဟိ ပဉ္စဂေါရသပရိဘောဂတ္ထာယ ဒိန္နာတိ။ ‘‘မယမ္ပိ ပဉ္စဂေါရသပရိဘောဂတ္ထာယ ဒေမာ’’တိ ဝုတ္တေ ဝဋ္ဋန္တိ။ အဇိကာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ‘‘ဟတ္ထိံ ဒေမ, အဿံ, မဟိံသံ, ကုက္ကုဋံ, သူကရံ ဒေမာ’’တိ ဝဒန္တိ, သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ကေစိ မနုဿာ ‘‘အပ္ပေါဿုက္ကာ, ဘန္တေ, တုမှေ ဟောထ, မယံ ဣမေ ဂဟေတွာ တုမှာကံ ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ ဒဿာမာ’’တိ ဂဏှန္တိ, ဝဋ္ဋတိ။ ကုက္ကုဋသူကရေ ‘‘သုခံ ဇီဝန္တူ’’တိ အရညေ ဝိဿဇ္ဇာပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘ဣမံ တဠာကံ, ဣမံ ခေတ္တံ, ဣမံ ဝတ္ထုံ ဝိဟာရဿ ဒေမာ’’တိ ဝုတ္တေ ပဋိက္ခိပိတုံ န လဗ္ဘတိ။

֍ * ၆၄။ သစေ ကောစိ ဘိက္ခုံ ဥဒ္ဒိဿ ဒူတေန ဟိရညသုဝဏ္ဏာဒိစီဝရစေတာပန္နံ ပဟိဏေယျ ‘‘ဣမိနာ စီဝရစေတာပန္နေန စီဝရံ စေတာပေတွာ ဣတ္ထန္နာမံ ဘိက္ခုံ စီဝရေန အစ္ဆာဒေဟီ’’တိ, သော စေ ဒူတော တံ ဘိက္ခုံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧဝံ ဝဒေယျ ‘‘ဣဒံ ခေါ, ဘန္တေ, အာယသ္မန္တံ ဥဒ္ဒိဿ စီဝရစေတာပန္နံ အာဘတံ, ပဋိဂ္ဂဏှတု အာယသ္မာ စီဝရစေတာပန္န’’န္တိ, တေန ဘိက္ခုနာ သော ဒူတော ဧဝမဿ ဝစနီယော ‘‘န ခေါ မယံ, အာဝုသော, စီဝရစေတာပန္နံ ပဋိဂ္ဂဏှာမ, စီဝရဉ္စ ခေါ မယံ ပဋိဂ္ဂဏှာမ ကာလေန ကပ္ပိယ’’န္တိ။ သော စေ ဒူတော တံ ဘိက္ခုံ ဧဝံ ဝဒေယျ ‘‘အတ္ထိ ပနာယသ္မတော ကောစိ ဝေယျာဝစ္စကရော’’တိ, စီဝရတ္ထိကေန ဘိက္ခုနာ ဝေယျာဝစ္စကရော နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗော အာရာမိကော ဝါ ဥပါသကော ဝါ ‘‘ဧသော ခေါ, အာဝုသော, ဘိက္ခူနံ ဝေယျာဝစ္စကရော’’တိ။ န ဝတ္တဗ္ဗော ‘‘တဿ ဒေဟီ’’တိ ဝါ ‘‘သော ဝါ နိက္ခိပိဿတိ, သော ဝါ ပရိဝတ္တေဿတိ, သော ဝါ စေတာပေဿတီ’’တိ။ သော စေ ဒူတော တံ ဝေယျာဝစ္စကရံ သညာပေတွာ တံ ဘိက္ခုံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧဝံ ဝဒေယျ ‘‘ယံ ခေါ, ဘန္တေ, အာယသ္မာ ဝေယျာဝစ္စကရံ နိဒ္ဒိသိ, အာဏတ္တော သော မယာ, ဥပသင်္ကမတု အာယသ္မာ ကာလေန, စီဝရေန တံ အစ္ဆာဒေဿတီ’’တိ။ စီဝရတ္ထိကေန ဘိက္ခုနာ ဝေယျာဝစ္စကရော ဥပသင်္ကမိတွာ ဒွတ္တိက္ခတ္တုံ စောဒေတဗ္ဗော

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၆၂။)

သာရေတဗ္ဗော ‘‘အတ္ထော မေ, အာဝုသော, စီဝရေနာ’’တိ။ န ဝတ္တဗ္ဗော ‘‘ဒေဟိ မေ စီဝရံ, အာဟရ မေ စီဝရံ, ပရိဝတ္တေဟိ မေ စီဝရံ, စေတာပေဟိ မေ စီဝရ’’န္တိ။ သစေ ဒွတ္တိက္ခတ္တုံ စောဒယမာနော သာရယမာနော တံ စီဝရံ အဘိနိပ္ဖါဒေတိ, ဣစ္စေတံ ကုသလံ။ နော စေ အဘိနိပ္ဖါဒေတိ, တတ္ထ ဂန္တွာ စတုက္ခတ္တုံ ပဉ္စက္ခတ္တုံ ဆက္ခတ္တုပရမံ တုဏှီဘူတေန ဥဒ္ဒိဿ ဌာတဗ္ဗံ, န အာသနေ နိသီဒိတဗ္ဗံ, န အာမိသံ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ, န ဓမ္မော ဘာသိတဗ္ဗော။ ‘‘ကိံ ကာရဏာ အာဂတောသီ’’တိ ပုစ္ဆိယမာနေန ‘‘ဇာနာဟိ, အာဝုသော’’တိ ဧတ္တကမေဝ ဝတ္တဗ္ဗံ။

သစေ အာသနေ ဝါ နိသီဒတိ, အာမိသံ ဝါ ပဋိဂ္ဂဏှာတိ, ဓမ္မံ ဝါ ဘာသတိ, ဌာနံ ဘဉ္ဇတိ။ သစေ စတုက္ခတ္တုံ စောဒေတိ, စတုက္ခတ္တုံ ဌာတဗ္ဗံ။ ပဉ္စက္ခတ္တုံ စောဒေတိ, ဒွိက္ခတ္တုံ ဌာတဗ္ဗံ။ ဆက္ခတ္တုံ စောဒေတိ, န ဌာတဗ္ဗံ။ ဧကာယ ဟိ စောဒနာယ ဌာနဒွယံ ဘဉ္ဇတိ။ ယထာ ဆက္ခတ္တုံ စောဒေတွာ န ဌာတဗ္ဗံ, ဧဝံ ဒွါဒသက္ခတ္တုံ ဌတွာ န စောဒေတဗ္ဗံ။ တသ္မာ သစေ စောဒေတိယေဝ န တိဋ္ဌတိ, ဆ စောဒနာ လဗ္ဘန္တိ။ သစေ တိဋ္ဌတိယေဝ န စောဒေတိ, ဒွါဒသ ဌာနာနိ လဗ္ဘန္တိ။ သစေ စောဒေတိပိ တိဋ္ဌတိပိ, ဧကာယ စောဒနာယ ဒွေ ဌာနာနိ ဟာပေတဗ္ဗာနိ။ တတ္ထ ယော ဧကဒိဝသမေဝ ပုနပ္ပုနံ ဂန္တွာ ဆက္ခတ္တုံ စောဒေတိ, သကိံယေဝ ဝါ ဂန္တွာ ‘‘အတ္ထော မေ, အာဝုသော, စီဝရေနာ’’တိ ဆက္ခတ္တုံ ဝဒတိ, တတ္ထ ဧကဒိဝသမေဝ ပုနပ္ပုနံ ဂန္တွာ ဒွါဒသက္ခတ္တုံ တိဋ္ဌတိ, သကိမေဝ ဝါ ဂန္တွာ တတြ တတြ ဌာနေ တိဋ္ဌတိ, သောပိ သဗ္ဗစောဒနာယော သဗ္ဗဋ္ဌာနာနိ စ ဘဉ္ဇတိ, ကော ပန ဝါဒေါ နာနာဒိဝသေသု။ တတော စေ ဥတ္တရိ ဝါယမမာနော တံ စီဝရံ အဘိနိပ္ဖါဒေတိ, ပယောဂေ ဒုက္ကဋံ, ပဋိလာဘေန နိဿဂ္ဂိယံ ဟောတိ။ နော စေ သက္ကောတိ တံ အဘိနိပ္ဖါဒေတုံ, ယတော ရာဇတော ရာဇမဟာမတ္တတော ဝါ အဿ ဘိက္ခုနော တံ စီဝရစေတာပန္နံ အာနီတံ, တဿ သန္တိကံ သာမံ ဝါ ဂန္တဗ္ဗံ, ဒူတော ဝါ ပါဟေတဗ္ဗော ‘‘ယံ ခေါ တုမှေ အာယသ္မန္တော ဘိက္ခုံ ဥဒ္ဒိဿ စီဝရစေတာပန္နံ ပဟိဏိတ္ထ, န တံ တဿ ဘိက္ခုနော ကိဉ္စိ အတ္ထံ အနုဘောတိ, ယုဉ္ဇန္တာယသ္မန္တော သကံ, မာ တုမှာကံ သန္တကံ ဝိနဿတူ’’တိ။ အယံ တတ္ထ သာမီစိ။ ယော ပန နေဝ သာမံ ဂစ္ဆတိ, န ဒူတံ ပါဟေတိ, ဝတ္တဘေဒေ ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇတိ။

֍ * ၆၅။ ကိံ ပန (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၅၃၈-၉) သဗ္ဗကပ္ပိယကာရကေသု ဧဝံ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗန္တိ? န ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ အယဉှိ ကပ္ပိယကာရကော နာမ သင်္ခေပတော ဒုဝိဓော နိဒ္ဒိဋ္ဌော အနိဒ္ဒိဋ္ဌော စ။ တတ္ထ နိဒ္ဒိဋ္ဌော ဒုဝိဓော ဘိက္ခုနာ နိဒ္ဒိဋ္ဌော ဒူတေန နိဒ္ဒိဋ္ဌောတိ။ အနိဒ္ဒိဋ္ဌောပိ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၆၃။)

ဒုဝိဓော မုခဝေဝဋိကကပ္ပိယကာရကော ပရမ္မုခကပ္ပိယကာရကောတိ။ တေသု ဘိက္ခုနာ နိဒ္ဒိဋ္ဌော သမ္မုခါသမ္မုခဝသေန စတုဗ္ဗိဓော ဟောတိ, တထာ ဒူတေန နိဒ္ဒိဋ္ဌောပိ။ ကထံ? ဣဓေကစ္စော ဘိက္ခုဿ စီဝရတ္ထာယ ဒူတေန အကပ္ပိယဝတ္ထုံ ပဟိဏတိ, ဒူတော တံ ဘိက္ခုံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘ဣဒံ, ဘန္တေ, ဣတ္ထန္နာမေန တုမှာကံ စီဝရတ္ထာယ ပဟိတံ, ဂဏှထ န’’န္တိ ဝဒတိ, ဘိက္ခု ‘‘နယိဒံ ကပ္ပတီ’’တိ ပဋိက္ခိပတိ, ဒူတော ‘‘အတ္ထိ ပန တေ, ဘန္တေ, ဝေယျာဝစ္စကရော’’တိ ပုစ္ဆတိ, ပုညတ္ထိကေဟိ စ ဥပါသကေဟိ ‘‘ဘိက္ခူနံ ဝေယျာဝစ္စံ ကရောထာ’’တိ အာဏတ္တာ ဝါ, ဘိက္ခူနံ ဝါ သန္ဒိဋ္ဌသမ္ဘတ္တာ ကေစိ ဝေယျာဝစ္စကရာ ဟောန္တိ, တေသံ အညတရော တသ္မိံ ခဏေ ဘိက္ခုဿ သန္တိကေ နိသိန္နော ဟောတိ, ဘိက္ခု တံ နိဒ္ဒိသတိ ‘‘အယံ ဘိက္ခူနံ ဝေယျာဝစ္စကရော’’တိ, ဒူတော တဿ ဟတ္ထေ အကပ္ပိယဝတ္ထုံ ဒတွာ ‘‘ထေရဿ စီဝရံ ကိဏိတွာ ဒေဟီ’’တိ ဂစ္ဆတိ, အယံ ဘိက္ခုနာ သမ္မုခါနိဒ္ဒိဋ္ဌော။

နော စေ ဘိက္ခုဿ သန္တိကေ နိသိန္နော ဟောတိ, အပိစ ခေါ ဘိက္ခု နိဒ္ဒိသတိ ‘‘အသုကသ္မိံ နာမ ဂါမေ ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခူနံ ဝေယျာဝစ္စကရော’’တိ, သော ဂန္တွာ တဿ ဟတ္ထေ အကပ္ပိယဝတ္ထုံ ဒတွာ ‘‘ထေရဿ စီဝရံ ကိဏိတွာ ဒဒေယျာသီ’’တိ အာဂန္တွာ ဘိက္ခုဿ အာရောစေတွာ ဂစ္ဆတိ, အယမေကော ဘိက္ခုနာ အသမ္မုခါနိဒ္ဒိဋ္ဌော။

န ဟေဝ ခေါ သော ဒူတော အတ္တနာ အာဂန္တွာ အာရောစေတိ, အပိစ ခေါ အညံ ပဟိဏတိ ‘‘ဒိန္နံ မယာ, ဘန္တေ, တဿ ဟတ္ထေ စီဝရစေတာပန္နံ, တုမှေ စီဝရံ ဂဏှေယျာထာ’’တိ, အယံ ဒုတိယော ဘိက္ခုနာ အသမ္မုခါနိဒ္ဒိဋ္ဌော။

န ဟေဝ ခေါ အညံ ပဟိဏတိ, အပိစ ဂစ္ဆန္တောဝ ဘိက္ခုံ ဝဒတိ ‘‘အဟံ တဿ ဟတ္ထေ စီဝရစေတာပန္နံ ဒဿာမိ, တုမှေ စီဝရံ ဂဏှေယျာထာ’’တိ, အယံ တတိယော ဘိက္ခုနာ အသမ္မုခါနိဒ္ဒိဋ္ဌောတိ ဧဝံ ဧကော သမ္မုခါနိဒ္ဒိဋ္ဌော တယော အသမ္မုခါနိဒ္ဒိဋ္ဌာတိ ဣမေ စတ္တာရော ဘိက္ခုနာ နိဒ္ဒိဋ္ဌဝေယျာဝစ္စကရာ နာမ။ ဧတေသု ဣဓ ဝုတ္တနယေနေဝ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။

အပရော ဘိက္ခု ပုရိမနယေနေဝ ဒူတေန ပုစ္ဆိတော နတ္ထိတာယ ဝါ အဝိစာရေတုကာမတာယ ဝါ ‘‘နတ္ထမှာကံ ကပ္ပိယကာရကော’’တိ ဝဒတိ, တသ္မိံ ခဏေ ကောစိ မနုဿော အာဂစ္ဆတိ, ဒူတော တဿ ဟတ္ထေ အကပ္ပိယဝတ္ထုံ ဒတွာ ‘‘ဣမဿ ဟတ္ထတော စီဝရံ ဂဏှေယျာထာ’’တိ ဝတွာ ဂစ္ဆတိ, အယံ ဒူတေန သမ္မုခါနိဒ္ဒိဋ္ဌောတိ ဧဝံ ဧကော သမ္မုခါနိဒ္ဒိဋ္ဌော။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၆၄။)

အပရော ဒူတော ဂါမံ ပဝိသိတွာ အတ္တနာ အဘိရုစိတဿ ကဿစိ ဟတ္ထေ အကပ္ပိယဝတ္ထုံ ဒတွာ ပုရိမနယေနေဝ အာဂန္တွာ ဝါ အာရောစေတိ, အညံ ဝါ ပဟိဏတိ ‘‘အဟံ အသုကဿ နာမ ဟတ္ထေ စီဝရစေတာပန္နံ ဒဿာမိ, တုမှေ စီဝရံ ဂဏှေယျာထာ’’တိ ဝတွာ ဝါ ဂစ္ဆတိ, အယံ တတိယော ဒူတေန အသမ္မုခါနိဒ္ဒိဋ္ဌောတိ ဧဝံ ဧကော သမ္မုခါနိဒ္ဒိဋ္ဌော တယော အသမ္မုခါနိဒ္ဒိဋ္ဌာတိ ဣမေ စတ္တာရော ဒူတေန နိဒ္ဒိဋ္ဌဝေယျာဝစ္စကရာ နာမ။ ဧတေသု မေဏ္ဍကသိက္ခာပဒေ ဝုတ္တနယေနေဝ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘သန္တိ, ဘိက္ခဝေ, မနုဿာ သဒ္ဓါ ပသန္နာ, တေ ကပ္ပိယကာရကာနံ ဟတ္ထေ ဟိရညံ ဥပနိက္ခိပန္တိ ‘ဣမိနာ ယံ အယျဿ ကပ္ပိယံ, တံ ဒေထာ’တိ။ အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ယံ တတော ကပ္ပိယံ, တံ သာဒိတုံ, န တွေဝါဟံ, ဘိက္ခဝေ, ‘ကေနစိ ပရိယာယေန ဇာတရူပရဇတံ သာဒိတဗ္ဗံ ပရိယေသိတဗ္ဗ’န္တိ ဝဒါမီ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၉၉)။

ဧတ္ထ စောဒနာယ ပရိမာဏံ နတ္ထိ, မူလံ အသာဒိယန္တေန သဟဿက္ခတ္တုမ္ပိ စောဒနာယ ဝါ ဌာနေန ဝါ ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ သာဒိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ နော စေ ဒေတိ, အညံ ကပ္ပိယကာရကံ ဌပေတွာပိ အာဟရာပေတဗ္ဗံ။ သစေ ဣစ္ဆတိ, မူလသာမိကာနမ္ပိ ကထေတဗ္ဗံ။ နော စေ ဣစ္ဆတိ, န ကထေတဗ္ဗံ။

အပရော ဘိက္ခု ပုရိမနယေနေဝ ဒူတေန ပုစ္ဆိတော ‘‘နတ္ထမှာကံ ကပ္ပိယကာရကော’’တိ ဝဒတိ, တဒညော သမီပေ ဌိတော သုတွာ ‘‘အာဟရ ဘော, အဟံ အယျဿ စီဝရံ စေတာပေတွာ ဒဿာမီ’’တိ ဝဒတိ။ ဒူတော ‘‘ဟန္ဒ ဘော ဒဒေယျာသီ’’တိ တဿ ဟတ္ထေ ဒတွာ ဘိက္ခုဿ အနာရောစေတွာဝ ဂစ္ဆတိ, အယံ မုခဝေဝဋိကကပ္ပိယကာရကော။ အပရော ဘိက္ခုနော ဥပဋ္ဌာကဿ ဝါ အညဿ ဝါ ဟတ္ထေ အကပ္ပိယဝတ္ထုံ ဒတွာ ‘‘ထေရဿ စီဝရံ ဒဒေယျာသီ’’တိ ဧတ္တောဝ ပက္ကမတိ, အယံ ပရမ္မုခါကပ္ပိယကာရကောတိ ဣမေ ဒွေ အနိဒ္ဒိဋ္ဌကပ္ပိယကာရကာ နာမ။ ဧတေသု အညာတကအပ္ပဝါရိတေသု ဝိယ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ သစေ သယမေဝ စီဝရံ အာနေတွာ ဒဒန္တိ, ဂဟေတဗ္ဗံ။ နော စေ, န ကိဉ္စိ ဝတ္တဗ္ဗာ။ ယထာ စ ဒူတဿ ဟတ္ထေ စီဝရတ္ထာယ အကပ္ပိယဝတ္ထုမှိ ပေသိတေ ဝိနိစ္ဆယော ဝုတ္တော, ဧဝံ ပိဏ္ဍပါတာဒီနမ္ပိ အတ္ထာယ ပေသိတေ သယံ အာဂန္တွာ ဒီယမာနေ စ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၆၅။)

֍ * ၆၆။ ဥပနိက္ခိတ္တသာဒိယနေ ပန အယံ ဝိနိစ္ဆယော (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၅၈၃-၄) – ကိဉ္စိ အကပ္ပိယဝတ္ထုံ ပါဒမူလေ ဌပေတွာ ‘‘ဣဒံ အယျဿ ဟောတူ’’တိ ဝုတ္တေ သစေပိ စိတ္တေန သာဒိယတိ, ဂဏှိတုကာမော ဟောတိ, ကာယေန ဝါ ဝါစာယ ဝါ ‘‘နယိဒံ ကပ္ပတီ’’တိ ပဋိက္ခိပတိ, အနာပတ္တိ။ ကာယဝါစာဟိ ဝါ အပ္ပဋိက္ခိပိတွာပိ သုဒ္ဓစိတ္တော ဟုတွာ ‘‘နယိဒံ အမှာကံ ကပ္ပတီ’’တိ န သာဒိယတိ, အနာပတ္တိယေဝ။ တီသု ဒွါရေသု ဟိ ယေန ကေနစိ ပဋိက္ခိတ္တံ ပဋိက္ခိတ္တမေဝ ဟောတိ။ သစေ ပန ကာယဝါစာဟိ အပ္ပဋိက္ခိပိတွာ စိတ္တေန အဓိဝါသေတိ, ကာယဝါစာဟိ ကတ္တဗ္ဗဿ ပဋိက္ခေပဿ အကရဏတော အကိရိယသမုဋ္ဌာနံ ကာယဒွါရေ စ ဝစီဒွါရေ စ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ, မနောဒွါရေ ပန အာပတ္တိ နာမ နတ္ထိ။

ဧကော သတံ ဝါ သဟဿံ ဝါ ပါဒမူလေ ဌပေတိ ‘‘တုယှိဒံ ဟောတူ’’တိ, ဘိက္ခု ‘‘နယိဒံ ကပ္ပတီ’’တိ ပဋိက္ခိပတိ, ဥပါသကော ‘‘ပရိစ္စတ္တံ မယာ တုမှာက’’န္တိ ဂတော, အညော တတ္ထ အာဂန္တွာ ပုစ္ဆတိ ‘‘ကိံ, ဘန္တေ, ဣဒ’’န္တိ, ယံ တေန စ အတ္တနာ စ ဝုတ္တံ, တံ အာစိက္ခိတဗ္ဗံ။ သော စေ ဝဒတိ ‘‘ဂေါပယိဿာမဟံ, ဘန္တေ, ဂုတ္တဋ္ဌာနံ ဒဿေထာ’’တိ, သတ္တဘူမိကမ္ပိ ပါသာဒံ အဘိရုဟိတွာ ‘‘ဣဒံ ဂုတ္တဋ္ဌာန’’န္တိ အာစိက္ခိတဗ္ဗံ, ‘‘ဣဓ နိက္ခိပါဟီ’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဧတ္တာဝတာ ကပ္ပိယဉ္စ အကပ္ပိယဉ္စ နိဿာယ ဌိတံ ဟောတိ, ဒွါရံ ပိဒဟိတွာ ရက္ခန္တေန ဝသိတဗ္ဗံ။ သစေ ကိဉ္စိ ဝိက္ကာယိကဘဏ္ဍံ ပတ္တံ ဝါ စီဝရံ ဝါ ဂဟေတွာ အာဂစ္ဆတိ, ‘‘ဣဒံ ဂဟေဿထ, ဘန္တေ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဥပါသက, အတ္ထိ အမှာကံ ဣမိနာ အတ္ထော, ဝတ္ထု စ ဧဝရူပံ နာမ သံဝိဇ္ဇတိ, ကပ္ပိယကာရကော နတ္ထီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ သစေ သော ဝဒတိ ‘‘အဟံ ကပ္ပိယကာရကော ဘဝိဿာမိ, ဒွါရံ ဝိဝရိတွာ ဒေထာ’’တိ, ဒွါရံ ဝိဝရိတွာ ‘‘ဣမသ္မိံ ဩကာသေ ဌပိတ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗံ, ‘‘ဣဒံ ဂဏှာ’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဧဝမ္ပိ ကပ္ပိယဉ္စ အကပ္ပိယဉ္စ နိဿာယ ဌိတမေဝ ဟောတိ။ သော စေ တံ ဂဟေတွာ တဿ ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ ဒေတိ, ဝဋ္ဋတိ။ သစေ အဓိကံ ဂဏှာတိ, ‘‘န မယံ တဝ ဘဏ္ဍံ ဂဏှာမ, နိက္ခမာဟီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။

֍ * ၆၇။ ယေန ပန ဇာတရူပါဒိစတုဗ္ဗိဓံ နိဿဂ္ဂိယဝတ္ထု ပဋိဂ္ဂဟိတံ, တေန ကိံ ကာတဗ္ဗန္တိ? သံဃမဇ္ဈေ နိဿဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ ကထံ? တေန ဘိက္ခုနာ (ပါရာ။ ၅၈၄) သံဃံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧကံသံ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ကရိတွာ ဝုဍ္ဎာနံ ဘိက္ခူနံ ပါဒေ ဝန္ဒိတွာ ဥက္ကုဋိကံ နိသီဒိတွာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတွာ ဧဝမဿ ဝစနီယော ‘‘အဟံ, ဘန္တေ,

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၆၆။)

ရူပိယံ ပဋိဂ္ဂဟေသိံ, ဣဒံ မေ နိဿဂ္ဂိယံ, ဣမာဟံ နိဿဇ္ဇာမီ’’တိ နိဿဇ္ဇိတွာ အာပတ္တိ ဒေသေတဗ္ဗာ။ ဗျတ္တေန ဘိက္ခုနာ ပဋိဗလေန အာပတ္တိ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗာ။ သစေ တတ္ထ အာဂစ္ဆတိ အာရာမိကော ဝါ ဥပါသကော ဝါ, သော ဝတ္တဗ္ဗော ‘‘အာဝုသော, ဣဒံ ဇာနာဟီ’’တိ။ သစေ သော ဘဏတိ ‘‘ဣမိနာ ကိံ အာဟရိဿာမီ’’တိ, န ဝတ္တဗ္ဗော ‘‘ဣမံ ဝါ ဣမံ ဝါ အာဟရာ’’တိ, ကပ္ပိယံ အာစိက္ခိတဗ္ဗံ သပ္ပိံ ဝါ တေလံ ဝါ မဓုံ ဝါ ဖာဏိတံ ဝါ။ အာစိက္ခန္တေန စ ‘‘ဣမိနာ သပ္ပိံ ဝါ တေလံ ဝါ မဓုံ ဝါ ဖာဏိတံ ဝါ အာဟရာ’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗံ, ‘‘ဣဒဉ္စိဒဉ္စ သံဃဿ ကပ္ပိယ’’န္တိ ဧတ္တကမေဝ ဝတ္တဗ္ဗံ။ သစေ သော တေန ပရိဝတ္တေတွာ ကပ္ပိယံ အာဟရတိ, ရူပိယပဋိဂ္ဂါဟကံ ဌပေတွာ သဗ္ဗေဟေဝ ဘာဇေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ, ရူပိယပဋိဂ္ဂါဟကေန ဘာဂေါ န ဂဟေတဗ္ဗော။

အညေသံ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၅၈၃-၄) ဘိက္ခူနံ ဝါ အာရာမိကာနံ ဝါ ပတ္တဘာဂမ္ပိ လဘိတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ န ဝဋ္ဋတိ, အန္တမသော မက္ကဋာဒီဟိ တတော ဟရိတွာ အရညေ ဌပိတံ ဝါ တေသံ ဟတ္ထတော ဂဠိတံ ဝါ တိရစ္ဆာနပဋိဂ္ဂဟိတမ္ပိ ပံသုကူလမ္ပိ န ဝဋ္ဋတိယေဝ။ တတော အာဟဋေန ဖာဏိတေန သေနာသနဓူပနမ္ပိ န ဝဋ္ဋတိ။ သပ္ပိနာ ဝါ တေလေန ဝါ ပဒီပံ ကတွာ ဒီပါလောကေ နိပဇ္ဇိတုံ, ကသိဏပရိကမ္မံ ကာတုံ, ပေါတ္ထကမ္ပိ ဝါစေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ တေလမဓုဖာဏိတေဟိ ပန သရီရေ ဝဏံ မက္ခေတုံ န ဝဋ္ဋတိယေဝ။ တေန ဝတ္ထုနာ မဉ္စပီဌာဒီနိ ဝါ ဂဏှန္တိ, ဥပေါသထာဂါရံ ဝါ ဘောဇနသာလံ ဝါ ကရောန္တိ, ပရိဘုဉ္ဇိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဆာယာပိ ဂေဟပရိစ္ဆေဒေန ဌိတာဝ န ဝဋ္ဋတိ, ပရိစ္ဆေဒါတိက္ကန္တာ အာဂန္တုကတ္တာ ဝဋ္ဋတိ။ တံ ဝတ္ထုံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ကတေန မဂ္ဂေနပိ သေတုနာပိ နာဝါယပိ ဥဠုမ္ပေနာပိ ဂန္တုံ န ဝဋ္ဋတိ။ တေန ဝတ္ထုနာ ခဏာပိတာယ ပေါက္ခရဏိယာ ဥဗ္ဘိဒေါဒကံ ပါတုံ ဝါ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝါ န ဝဋ္ဋတိ။ အန္တော ဥဒကေ ပန အသတိ အညံ အာဂန္တုကံ ဥဒကံ ဝါ ဝဿောဒကံ ဝါ ပဝိဋ္ဌံ ဝဋ္ဋတိ။ ကီတာယ ယေန သဒ္ဓိံ ကီတာ, တံ အာဂန္တုကမ္ပိ န ဝဋ္ဋတိ။ တံ ဝတ္ထုံ ဥပနိက္ခေပံ ဌပေတွာ သံဃော ပစ္စယေ ပရိဘုဉ္ဇတိ, တေပိ ပစ္စယာ တဿ န ဝဋ္ဋန္တိ။ အာရာမော ဂဟိတော ဟောတိ, သောပိ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ယဒိ ဘူမိပိ ဗီဇမ္ပိ အကပ္ပိယံ, နေဝ ဘူမိံ, န ဖလံ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ဘူမိံယေဝ ကိဏိတွာ အညာနိ ဗီဇာနိ ရောပိတာနိ, ဖလံ ဝဋ္ဋတိ။ အထ ဗီဇာနိ ကိဏိတွာ ကပ္ပိယဘူမိယံ ရောပိတာနိ, ဖလံ န ဝဋ္ဋတိ, ဘူမိယံ နိသီဒိတုံ ဝါ နိပဇ္ဇိတုံ ဝါ ဝဋ္ဋတိ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၆၇။)

သစေ ပန တတ္ထ အာဂတော ကပ္ပိယကာရကော တံ ပရိဝတ္တေတွာ သံဃဿ ကပ္ပိယံ သပ္ပိတေလာဒိံ အာဟရိတုံ န ဇာနာတိ, သော ဝတ္တဗ္ဗော ‘‘အာဝုသော, ဣမံ ဆဍ္ဍေဟီ’’တိ။ သစေ သော ဆဍ္ဍေတိ, ဣစ္စေတံ ကုသလံ။ နော စေ ဆဍ္ဍေတိ, ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတော ဘိက္ခု ရူပိယဆဍ္ဍကော သမ္မန္နိတဗ္ဗော ယော န ဆန္ဒာဂတိံ ဂစ္ဆေယျ, န ဒေါသာဂတိံ ဂစ္ဆေယျ, န မောဟာဂတိံ ဂစ္ဆေယျ, န ဘယာဂတိံ ဂစ္ဆေယျ, ဆဍ္ဍိတာဆဍ္ဍိတဉ္စ ဇာနေယျ။ ဧဝဉ္စ ပန သမ္မန္နိတဗ္ဗော, ပဌမံ ဘိက္ခု ယာစိတဗ္ဗော, ယာစိတွာ ဗျတ္တေန ဘိက္ခုနာ ပဋိဗလေန သံဃော ဉာပေတဗ္ဗော –

‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော, ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လံ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမံ ဘိက္ခုံ ရူပိယဆဍ္ဍကံ သမ္မန္နေယျ, ဧသာ ဉတ္တိ။ သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော, သံဃော ဣတ္ထန္နာမံ ဘိက္ခုံ ရူပိယဆဍ္ဍကံ သမ္မန္နတိ, ယဿာယသ္မတော ခမတိ ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော ရူပိယဆဍ္ဍကဿ သမ္မုတိ, သော တုဏှဿ။ ယဿ နက္ခမတိ, သော ဘာသေယျ။ သမ္မတော သံဃေန ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု ရူပိယဆဍ္ဍကော, ခမတိ သံဃဿ, တသ္မာ တုဏှီ, ဧဝမေတံ ဓာရယာမီ’’တိ (ပါရာ။ ၅၈၅)။

֍ * ၆၈။ တေန သမ္မတေန (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၅၈၅) ဘိက္ခုနာ နိမိတ္တံ အကတွာ အက္ခီနိ နိမီလေတွာ နဒိယာ ဝါ ပပါတေ ဝါ ဝနဂဟနေ ဝါ ဂူထံ ဝိယ အနပေက္ခေန ပတိတောကာသံ အသမန္နာရဟန္တေန ဆဍ္ဍေတဗ္ဗံ။ သစေ နိမိတ္တံ ကတွာ ပါတေတိ, ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇတိ။ ဧဝံ ဇိဂုစ္ဆိတဗ္ဗေပိ ရူပိယေ ဘဂဝါ ပရိယာယေန ဘိက္ခူနံ ပရိဘောဂံ အာစိက္ခိ။ ရူပိယပဋိဂ္ဂါဟကဿ ပန ကေနစိ ပရိယာယေန တတော ဥပ္ပန္နပစ္စယပရိဘောဂေါ န ဝဋ္ဋတိ။ ယထာ စာယံ ဧတဿ န ဝဋ္ဋတိ, ဧဝံ အသန္တသမ္ဘာဝနာယ ဝါ ကုလဒူသကကမ္မေန ဝါ ကုဟနာဒီဟိ ဝါဥပ္ပန္နပစ္စယာ နေဝ တဿ, န အညဿ ဝဋ္ဋန္တိ, ဓမ္မေန သမေန ဥပ္ပန္နာပိ အပစ္စဝေက္ခိတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ န ဝဋ္ဋန္တိ။ စတ္တာရော ဟိ ပရိဘောဂါ – ထေယျပရိဘောဂေါ ဣဏပရိဘောဂေါ ဒါယဇ္ဇပရိဘောဂေါ သာမိပရိဘောဂေါတိ။ တတ္ထ သံဃမဇ္ဈေပိ နိသီဒိတွာ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ ဒုဿီလဿ ပရိဘောဂေါ ထေယျပရိဘောဂေါ နာမ။ သီလဝတော အပစ္စဝေက္ခိတပရိဘောဂေါ ဣဏပရိဘောဂေါ နာမ။ တသ္မာ စီဝရံ ပရိဘောဂေ ပရိဘောဂေ ပစ္စဝေက္ခိတဗ္ဗံ, ပိဏ္ဍပါတော အာလောပေ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၆၈။)

အာလောပေ, တထာ အသက္ကောန္တေန ပုရေဘတ္တပစ္ဆာဘတ္တပုရိမယာမမဇ္ဈိမယာမပစ္ဆိမယာမေသု။ သစဿ အပစ္စဝေက္ခတော အရုဏော ဥဂ္ဂစ္ဆတိ, ဣဏပရိဘောဂဋ္ဌာနေ တိဋ္ဌတိ။ သေနာသနမ္ပိ ပရိဘောဂေ ပရိဘောဂေ ပစ္စဝေက္ခိတဗ္ဗံ။ ဘေသဇ္ဇဿ ပဋိဂ္ဂဟဏေပိ ပရိဘောဂေပိ သတိပစ္စယတာ ဝဋ္ဋတိ, ဧဝံ သန္တေပိ ပဋိဂ္ဂဟဏေ သတိံ ကတွာ ပရိဘောဂေ အကရောန္တဿေဝ အာပတ္တိ, ပဋိဂ္ဂဟဏေ ပန သတိံ အကတွာ ပရိဘောဂေ ကရောန္တဿ အနာပတ္တိ။ စတုဗ္ဗိဓာ ဟိ သုဒ္ဓိ – ဒေသနာသုဒ္ဓိ သံဝရသုဒ္ဓိ ပရိယေဋ္ဌိသုဒ္ဓိ ပစ္စဝေက္ခဏသုဒ္ဓီတိ။

တတ္ထ ဒေသနာသုဒ္ဓိ နာမ ပါတိမောက္ခသံဝရသီလံ။ တဉှိ ဒေသနာယ သုဇ္ဈနတော ‘‘ဒေသနာသုဒ္ဓီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ သံဝရသုဒ္ဓိ နာမ ဣန္ဒြိယသံဝရသီလံ။ တဉှိ ‘‘န ပုနေဝံ ကရိဿာမီ’’တိ စိတ္တာဓိဋ္ဌာနသံဝရေနေဝ သုဇ္ဈနတော ‘‘သံဝရသုဒ္ဓီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ပရိယေဋ္ဌိသုဒ္ဓိ နာမ အာဇီဝပါရိသုဒ္ဓိသီလံ။ တဉှိ အနေသနံ ပဟာယ ဓမ္မေန သမေန ပစ္စယေ ဥပ္ပါဒေန္တဿ ပရိယေသနာယ သုဒ္ဓတ္တာ ‘‘ပရိယေဋ္ဌိသုဒ္ဓီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ပစ္စဝေက္ခဏသုဒ္ဓိ နာမ ပစ္စယပရိဘောဂသန္နိဿိတသီလံ။ တဉှိ ‘‘ပဋိသင်္ခါ ယောနိသော စီဝရံ ပဋိသေဝါမီ’’တိအာဒိနာ (မ။ နိ။ ၁။၂၃၊ အ။ နိ။ ၆။၅၈) နယေန ဝုတ္တေန ပစ္စဝေက္ခဏေန သုဇ္ဈနတော ‘‘ပစ္စဝေက္ခဏသုဒ္ဓီ’’တိ ဝုစ္စတိ, တေန ဝုတ္တံ ‘‘ပဋိဂ္ဂဟဏေ ပန သတိံ အကတွာ ပရိဘောဂေ ကရောန္တဿ အနာပတ္တီ’’တိ။

သတ္တန္နံ သေက္ခာနံ ပစ္စယပရိဘောဂေါ ဒါယဇ္ဇပရိဘောဂေါ နာမ။ တေ ဟိ ဘဂဝတော ပုတ္တာ, တသ္မာ ပိတုသန္တကာနံ ပစ္စယာနံ ဒါယာဒါ ဟုတွာ တေ ပစ္စယေ ပရိဘုဉ္ဇန္တိ။ ကိံ ပန တေ ဘဂဝတော ပစ္စယေ ပရိဘုဉ္ဇန္တိ, ဂိဟီနံ ပစ္စယေ ပရိဘုဉ္ဇန္တီတိ? ဂိဟီဟိ ဒိန္နာပိ ဘဂဝတာ အနုညာတတ္တာ ဘဂဝတော သန္တကာ ဟောန္တိ, တသ္မာ ဘဂဝတော ပစ္စယေ ပရိဘုဉ္ဇန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဓမ္မဒါယာဒသုတ္တ (မ။ နိ။ ၁။၂၉ အာဒယော) ဉ္စေတ္ထ သာဓကံ။ ခီဏာသဝါနံ ပရိဘောဂေါ သာမိပရိဘောဂေါ နာမ။ တေ ဟိ တဏှာယ ဒါသဗျံ အတီတတ္တာ သာမိနော ဟုတွာ ပရိဘုဉ္ဇန္တိ။ ဣတိ ဣမေသု ပရိဘောဂေသု သာမိပရိဘောဂေါ စ ဒါယဇ္ဇပရိဘောဂေါ စ သဗ္ဗေသမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ, ဣဏပရိဘောဂေါ န ဝဋ္ဋတိ, ထေယျပရိဘောဂေ ကထာယေဝ နတ္ထိ။

အပရေပိ စတ္တာရော ပရိဘောဂါ – လဇ္ဇိပရိဘောဂေါ အလဇ္ဇိပရိဘောဂေါ ဓမ္မိယပရိဘောဂေါ အဓမ္မိယပရိဘောဂေါတိ။ တတ္ထ အလဇ္ဇိနော လဇ္ဇိနာ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၆၉။)

သဒ္ဓိံ ပရိဘောဂေါ ဝဋ္ဋတိ, အာပတ္တိယာ န ကာရေတဗ္ဗော။ လဇ္ဇိနော အလဇ္ဇိနာ သဒ္ဓိံ ယာဝ န ဇာနာတိ, တာဝ ဝဋ္ဋတိ။ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ ဟိ အလဇ္ဇီ နာမ နတ္ထိ, တသ္မာ ယဒါဿ အလဇ္ဇိဘာဝံ ဇာနာတိ, တဒါ ဝတ္တဗ္ဗော ‘‘တုမှေ ကာယဒွါရေ ဝစီဒွါရေ စ ဝီတိက္ကမံ ကရောထ, တံ အပ္ပတိရူပံ, မာ ဧဝမကတ္ထာ’’တိ။ သစေ အနာဒိယိတွာ ကရောတိယေဝ, ယဒိ တေန သဒ္ဓိံ ပရိဘောဂံ ကရောတိ, သောပိ အလဇ္ဇီယေဝ ဟောတိ။ ယောပိ အတ္တနော ဘာရဘူတေန အလဇ္ဇိနာ သဒ္ဓိံ ပရိဘောဂံ ကရောတိ, သောပိ နိဝါရေတဗ္ဗော။ သစေ န ဩရမတိ, အယမ္ပိ အလဇ္ဇီယေဝ ဟောတိ။ ဧဝံ ဧကော အလဇ္ဇီ အလဇ္ဇိသတမ္ပိ ကရောတိ။ အလဇ္ဇိနော ပန အလဇ္ဇိနာဝ သဒ္ဓိံ ပရိဘောဂေ အာပတ္တိ နာမ နတ္ထိ။ လဇ္ဇိနော လဇ္ဇိနာ သဒ္ဓိံ ပရိဘောဂေါ ဒွိန္နံ ခတ္တိယကုမာရာနံ သုဝဏ္ဏပါတိယံ ဘောဇနသဒိသော။ ဓမ္မိယာဓမ္မိယပရိဘောဂေါ ပစ္စယဝသေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတ္ထ သစေ ပုဂ္ဂလောပိ အလဇ္ဇီ, ပိဏ္ဍပါတောပိ အဓမ္မိယော, ဥဘော ဇေဂုစ္ဆာ။ ပုဂ္ဂလော အလဇ္ဇီ, ပိဏ္ဍပါတော ဓမ္မိယော, ပုဂ္ဂလံ ဇိဂုစ္ဆိတွာ ပိဏ္ဍပါတော န ဂဟေတဗ္ဗော။ မဟာပစ္စရိယံ ပန ‘‘ဒုဿီလော သံဃတော ဥဒ္ဒေသဘတ္တာဒီနိ လဘိတွာ သံဃဿေဝ ဒေတိ, ဧတာနိ ယထာဒါနမေဝ ဂဟိတတ္တာ ဝဋ္ဋန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ပုဂ္ဂလော လဇ္ဇီ, ပိဏ္ဍပါတော အဓမ္မိယော, ပိဏ္ဍပါတော ဇေဂုစ္ဆော န ဂဟေတဗ္ဗော။ ပုဂ္ဂလော လဇ္ဇီ, ပိဏ္ဍပါတောပိ ဓမ္မိယော, ဝဋ္ဋတိ။

အပရေ ဒွေ ပဂ္ဂဟာ ဒွေ စ ပရိဘောဂါ – လဇ္ဇိပဂ္ဂဟော အလဇ္ဇိပဂ္ဂဟော, ဓမ္မပရိဘောဂေါ အာမိသပရိဘောဂေါတိ။ တတ္ထ အလဇ္ဇိနော လဇ္ဇိံ ပဂ္ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ, န သော အာပတ္တိယာ ကာရေတဗ္ဗော။ သစေ ပန လဇ္ဇီ အလဇ္ဇိံ ပဂ္ဂဏှာတိ, အနုမောဒနာယ အဇ္ဈေသတိ, ဓမ္မကထာယ အဇ္ဈေသတိ, ကုလေသု ဥပတ္ထမ္ဘေတိ, ဣတရောပိ ‘‘အမှာကံ အာစရိယော ဤဒိသော စ ဤဒိသော စာ’’တိ တဿ ပရိသတိ ဝဏ္ဏံ ဘာသတိ, အယံ သာသနံ ဩသက္ကာပေတိ အန္တရဓာပေတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဓမ္မပရိဘောဂအာမိသပရိဘောဂေသု ပန ယတ္ထ အာမိသပရိဘောဂေါ ဝဋ္ဋတိ, ဓမ္မပရိဘောဂေါပိ တတ္ထ ဝဋ္ဋတိ။ ယော ပန ကောဋိယံ ဌိတော, ဂန္ထော တဿ ပုဂ္ဂလဿ အစ္စယေန နဿိဿတိ, တံ ဓမ္မာနုဂ္ဂဟေန ဥဂ္ဂဏှိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဝုတ္တံ။ တတြိဒံ ဝတ္ထု – မဟာဘယေ ကိရ ဧကဿေဝ ဘိက္ခုနော မဟာနိဒ္ဒေသော ပဂုဏော အဟောသိ။ အထ စတုနိကာယိကတိဿတ္ထေရဿ ဥပဇ္ဈာယော မဟာတိပိဋကတ္ထေရော

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၇၀။)

နာမ မဟာရက္ခိတတ္ထေရံ အာဟ ‘‘အာဝုသော မဟာရက္ခိတ, ဧတဿ သန္တိကေ မဟာနိဒ္ဒေသံ ဂဏှာဟီ’’တိ။ ‘‘ပါပေါ ကိရာယံ, ဘန္တေ, န ဂဏှာမီ’’တိ။ ‘‘ဂဏှာဝုသော, အဟံ တေ သန္တိကေ နိသီဒိဿာမီ’’တိ။ ‘‘သာဓု, ဘန္တေ, တုမှေသု နိသိန္နေသု ဂဏှိဿာမီ’’တိ ပဋ္ဌပေတွာ ရတ္တိန္ဒိဝံ နိရန္တရံ ပရိယာပုဏန္တော ဩသာနဒိဝသေ ဟေဋ္ဌာမဉ္စေ ဣတ္ထိံ ဒိသွာ ‘‘ဘန္တေ, သုတံယေဝ မေ ပုဗ္ဗေ, သစာဟံ ဧဝံ ဇာနေယျံ, န ဤဒိသဿ သန္တိကေ ဓမ္မံ ပရိယာပုဏေယျ’’န္တိ အာဟ။ တဿ ပန သန္တိကေ ဗဟူ မဟာထေရာ ဥဂ္ဂဏှိတွာ မဟာနိဒ္ဒေသံ ပတိဋ္ဌာပေသုန္တိ။

ဣတိ ပါဠိမုတ္တကဝိနယဝိနိစ္ဆယသင်္ဂဟေ

ရူပိယာဒိပဋိဂ္ဂဟဏဝိနိစ္ဆယကထာ သမတ္တာ။

၁၃။ ဒါနလက္ခဏာဒိဝိနိစ္ဆယကထာ

֍ * ၆၉။ ဒါနဝိဿာသဂ္ဂါဟေဟိ လာဘဿ ပရိဏာမနန္တိ ဧတ္ထ တာဝ ဒါနန္တိ အတ္တနော သန္တကဿ စီဝရာဒိပရိက္ခာရဿ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာဒီသု ယဿ ကဿစိ ဒါနံ။ တတြိဒံ ဒါနလက္ခဏံ – ‘‘ဣဒံ တုယှံ ဒေမိ ဒဒါမိ ဒဇ္ဇာမိ ဩဏောဇေမိ ပရိစ္စဇာမိ ဝိဿဇ္ဇာမီ’’တိ ဝါ ‘‘ဣတ္ထန္နာမဿ ဒေမိ…ပေ… ဝိဿဇ္ဇာမီ’’တိ ဝါ ဝဒတိ, သမ္မုခါပိ ပရမ္မုခါပိ ဒိန္နံယေဝ ဟောတိ။ ‘‘တုယှံ ဂဏှာဟီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘မယှံ ဂဏှာမီ’’တိ ဝဒတိ, သုဒိန္နံ သုဂ္ဂဟိတဉ္စ။ ‘‘တဝ သန္တကံ ကရောဟိ, တဝ သန္တကံ ဟောတု, တဝ သန္တကံ ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘မမ သန္တကံ ကရောမိ, မမ သန္တကံ ဟောတု, မမ သန္တကံ ကရိဿာမီ’’တိ ဝဒတိ, ဒုဒိန္နံ ဒုဂ္ဂဟိတဉ္စ။ နေဝ ဒါတာ ဒါတုံ ဇာနာတိ, န ဣတရော ဂဟေတုံ, သစေ ပန ‘‘တဝ သန္တကံ ကရောဟီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘သာဓု, ဘန္တေ, မယှံ ဂဏှာမီ’’တိ ဂဏှာတိ, သုဂ္ဂဟိတံ။ သစေ ပန ဧကော ‘‘ဣဒံ စီဝရံ ဂဏှာဟီ’’တိ ဝဒတိ, ဣတရော ‘‘န ဂဏှာမီ’’တိ ဝဒတိ, ပုန သော ‘‘ဒိန္နံ မယာ တုယှံ, ဂဏှာဟီ’’တိ ဝဒတိ, ဣတရောပိ ‘‘န မယှံ ဣမိနာ အတ္ထော’’တိ ဝဒတိ, တတော ပုရိမောပိ ‘‘မယာ ဒိန္န’’န္တိ ဒသာဟံ အတိက္ကာမေတိ, ပစ္ဆိမောပိ ‘‘မယာ ပဋိက္ခိတ္တ’’န္တိ, ကဿ အာပတ္တီတိ? န ကဿစိ။ ယဿ ပန ရုစ္စတိ, တေန အဓိဋ္ဌဟိတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ ‘‘ဣတ္ထန္နာမဿ ဒေဟီ’’တိ ဒိန္နံ ယာဝ ပရဿ ဟတ္ထံ န ပါပုဏာတိ, တာဝ ယော ပဟိဏတိ, တဿေဝ သန္တကံ, ‘‘ဣတ္ထန္နာမဿ ဒမ္မီ’’တိ ဒိန္နံ ပန ယဿ ပဟီယတိ, တဿ သန္တကံ။ တသ္မာ ဘိက္ခု ဘိက္ခုဿ ဟတ္ထေ စီဝရံ ပဟိဏတိ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၇၁။)

‘‘ဣဒံ စီဝရံ ဣတ္ထန္နာမဿ ဒေဟီ’’တိ။ သော အန္တရာမဂ္ဂေ ယော ပဟိဏတိ, တဿ ဝိဿာသာ ဂဏှာတိ, သုဂ္ဂဟိတံ။ ယဿ ပဟီယတိ, တဿ ဝိဿာသာ ဂဏှာတိ, ဒုဂ္ဂဟိတံ။

ဘိက္ခု (မဟာဝ။ ၃၇၈-၃၇၉) ဘိက္ခုဿ ဟတ္ထေ စီဝရံ ပဟိဏတိ ‘‘ဣမံ စီဝရံ ဣတ္ထန္နာမဿ ဒေဟီ’’တိ။ သော အန္တရာမဂ္ဂေ သုဏာတိ ‘‘ယော ပဟိဏတိ, သော ကာလကတော’’တိ, တဿ မတကစီဝရံ အဓိဋ္ဌာတိ, သွာဓိဋ္ဌိတံ။ ယဿ ပဟီယတိ, တဿ ဝိဿာသာ ဂဏှာတိ, ဒုဂ္ဂဟိတံ။ ဘိက္ခု ဘိက္ခုဿ ဟတ္ထေ စီဝရံ ပဟိဏတိ ‘‘ဣမံ စီဝရံ ဣတ္ထန္နာမဿ ဒေဟီ’’တိ။ သော အန္တရာမဂ္ဂေ သုဏာတိ ‘‘ယဿ ပဟီယတိ, သော ကာလကတော’’တိ, တဿ မတကစီဝရံ အဓိဋ္ဌာတိ, ဒွါဓိဋ္ဌိတံ။ ယော ပဟိဏတိ, တဿ ဝိဿာသာ ဂဏှာတိ, သုဂ္ဂဟိတံ။ ဘိက္ခု ဘိက္ခုဿ ဟတ္ထေ စီဝရံ ပဟိဏတိ ‘‘ဣမံ စီဝရံ ဣတ္ထန္နာမဿ ဒေဟီ’’တိ။ သော အန္တရာမဂ္ဂေ သုဏာတိ ‘‘ဥဘော ကာလကတာ’’တိ, ယော ပဟိဏတိ, တဿ မတကစီဝရံ အဓိဋ္ဌာတိ, သွာဓိဋ္ဌိတံ။ ယဿ ပဟီယတိ, တဿ မတကစီဝရံ အဓိဋ္ဌာတိ, ဒွါဓိဋ္ဌိတံ။ ဘိက္ခု ဘိက္ခုဿ ဟတ္ထေ စီဝရံ ပဟိဏတိ ‘‘ဣမံ စီဝရံ ဣတ္ထန္နာမဿ ဒမ္မီ’’တိ။ သော အန္တရာမဂ္ဂေ ယော ပဟိဏတိ, တဿ ဝိဿာသာ ဂဏှာတိ, ဒုဂ္ဂဟိတံ။ ယဿ ပဟီယတိ, တဿ ဝိဿာသာ ဂဏှာတိ, သုဂ္ဂဟိတံ။ ဘိက္ခု ဘိက္ခုဿ ဟတ္ထေ စီဝရံ ပဟိဏတိ ‘‘ဣမံ စီဝရံ ဣတ္ထန္နာမဿ ဒမ္မီ’’တိ။ သော အန္တရာမဂ္ဂေ သုဏာတိ ‘‘ယော ပဟိဏတိ, သော ကာလကတော’’တိ, တဿ မတကစီဝရံ အဓိဋ္ဌာတိ, ဒွါဓိဋ္ဌိတံ။ ယဿ ပဟီယတိ, တဿ ဝိဿာသာ ဂဏှာတိ, သုဂ္ဂဟိတံ။ ဘိက္ခု ဘိက္ခုဿ ဟတ္ထေ စီဝရံ ပဟိဏတိ ‘‘ဣမံ စီဝရံ ဣတ္ထန္နာမဿ ဒမ္မီ’’တိ။ သော အန္တရာမဂ္ဂေ သုဏာတိ ‘‘ယဿ ပဟီယတိ, သော ကာလကတော’’တိ, တဿ မတကစီဝရံ အဓိဋ္ဌာတိ, သွာဓိဋ္ဌိတံ။ ယော ပဟိဏတိ, တဿ ဝိဿာသာ ဂဏှာတိ, ဒုဂ္ဂဟိတံ။ ဘိက္ခု ဘိက္ခုဿ ဟတ္ထေ စီဝရံ ပဟိဏတိ ‘‘ဣမံ စီဝရံ ဣတ္ထန္နာမဿ ဒမ္မီ’’တိ။ သော အန္တရာမဂ္ဂေ သုဏာတိ ‘‘ဥဘော ကာလကတာ’’တိ။ ယော ပဟိဏတိ, တဿ မတကစီဝရံ အဓိဋ္ဌာတိ, ဒွါဓိဋ္ဌိတံ။ ယဿ ပဟီယတိ, တဿ မတကစီဝရံ အဓိဋ္ဌာတိ, သွာဓိဋ္ဌိတံ။

ပရိစ္စဇိတွာ ဒိန္နံ ပုန ကေနစိ ကာရဏေန ကုပိတော အာဟရာပေတုံ န လဘတိ။ အတ္တနာ ဒိန္နမ္ပိ ဟိ စီဝရံ သကသညာယ အစ္ဆိန္ဒတော နိဿဂ္ဂိယံ, အညံ ပရိက္ခာရံ အန္တမသော သူစိမ္ပိ အစ္ဆိန္ဒတော ဒုက္ကဋံ။ သစေ ပန ‘‘ဘန္တေ,

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၇၂။)

တုမှာကံ ဣဒံ သာရုပ္ပ’’န္တိ သယမေဝ ဒေတိ, ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အထ ပန ‘‘အာဝုသော, မယံ တုယှံ ‘ဝတ္တပဋိဝတ္တံ ကရိဿတိ, အမှာကံ သန္တိကေ ဥပဇ္ဈံ ဂဏှိဿတိ, ဓမ္မံ ပရိယာပုဏိဿတီ’တိ စီဝရံ အဒမှာ, သော ဒါနိ တွံ န ဝတ္တံ ကရောသိ, န ဥပဇ္ဈံ ဂဏှာသိ, န ဓမ္မံ ပရိယာပုဏာသီ’’တိ ဧဝမာဒီနိ ဝုတ္တော ‘‘ဘန္တေ, စီဝရတ္ထာယ မညေ ဘဏထ, ဣဒံ ဝေါ စီဝရ’’န္တိ ဒေတိ, ဧဝမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ ဒိသာပက္ကမန္တံ ဝါ ပန ဒဟရံ ‘‘နိဝတ္တေထ န’’န္တိ ဘဏတိ, သော န နိဝတ္တတိ, စီဝရေ ဂဟေတွာ နိရုန္ဓထာတိ, ဧဝဉ္စေ နိဝတ္တတိ, သာဓု။ သစေ ‘‘ပတ္တစီဝရတ္ထာယ မညေ တုမှေ ဘဏထ, ဂဏှထ န’’န္တိ ဒေတိ, ဧဝမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ ဝိဗ္ဘမန္တံ ဝါ ဒိသွာ ‘‘မယံ တုယှံ ‘ဝတ္တံ ကရိဿတီ’တိ ပတ္တစီဝရံ အဒမှာ, သော ဒါနိ တွံ ဝိဗ္ဘမိတွာ စရသီ’’တိ ဝဒတိ, ဣတရော ‘‘ဂဏှထ တုမှာကံ ပတ္တစီဝရ’’န္တိ ဒေတိ, ဧဝမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘မမ သန္တိကေ ဥပဇ္ဈံ ဂဏှန္တဿေဝ ဒေမိ, အညတ္ထ ဂဏှန္တဿ န ဒေမိ, ဝတ္တံ ကရောန္တဿေဝ ဒေမိ, အကရောန္တဿ န ဒေမိ, ဓမ္မံ ပရိယာပုဏန္တဿေဝ ဒေမိ, အပရိယာပုဏန္တဿ န ဒေမိ, အဝိဗ္ဘမန္တဿေဝ ဒေမိ, ဝိဗ္ဘမန္တဿ န ဒေမီ’’တိ ဧဝံ ပန ဒါတုံ န ဝဋ္ဋတိ, ဒဒတော ဒုက္ကဋံ, အာဟရာပေတုံ ပန ဝဋ္ဋတိ, ဝိဿဇ္ဇေတွာ ဒိန္နံ အစ္ဆိန္ဒိတွာ ဂဏှန္တော ဘဏ္ဍဂ္ဃေန ကာရေတဗ္ဗော။ အယံ တာဝ ဒါနေ ဝိနိစ္ဆယော။

֍ * ၇၀။ ဝိဿာသဂ္ဂါဟလက္ခဏံ ပန ဣမိနာ သုတ္တေန ဇာနိတဗ္ဗံ –

‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတဿ ဝိဿာသံ ဂဟေတုံ သန္ဒိဋ္ဌော စ ဟောတိ, သမ္ဘတ္တော စ, အာလပိတော စ, ဇီဝတိ စ, ဂဟိတေ စ အတ္တမနော ဟောတီ’’တိ (မဟာဝ။ ၃၅၆)။

တတ္ထ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၃၁) သန္ဒိဋ္ဌောတိ ဒိဋ္ဌမတ္တကမိတ္တော။ သမ္ဘတ္တောတိ ဒဠှမိတ္တော။ အာလပိတောတိ ‘‘မမ သန္တကံ ယံ ဣစ္ဆသိ, တံ ဂဏှေယျာသိ, အာပုစ္ဆိတွာ ဂဟဏေ ကာရဏံ နတ္ထီ’’တိ ဝုတ္တော။ ဇီဝတီတိ အနုဋ္ဌာနသေယျာယ သယိတောပိ ယာဝဇီဝိတိန္ဒြိယုပစ္ဆေဒံ န ပါပုဏာတိ။ ဂဟိတေ စ အတ္တမနောတိ ဂဟိတေ တုဋ္ဌစိတ္တော ဟောတိ။ ‘‘ဧဝရူပဿ သန္တကံ ဂဟိတေ မေ အတ္တမနော ဘဝိဿတီ’’တိ ဇာနန္တေန ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အနဝသေသပရိယာဒါနဝသေန စေတာနိ ပဉ္စင်္ဂါနိ ဝုတ္တာနိ, ဝိဿာသဂ္ဂါဟော ပန တီဟိ အင်္ဂေဟိ ရုဟတိ သန္ဒိဋ္ဌော, ဇီဝတိ, ဂဟိတေ အတ္တမနော, သမ္ဘတ္တော, ဇီဝတိ, ဂဟိတေ အတ္တမနော, အာလပိတော, ဇီဝတိ, ဂဟိတေ အတ္တမနောတိ။ ယော ပန န ဇီဝတိ, န

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၇၃။)

စ ဂဟိတေ အတ္တမနော ဟောတိ, တဿ သန္တကံ ဝိဿာသဂ္ဂါဟေန ဂဟိတမ္ပိ ပုန ဒါတဗ္ဗံ။ ဒဒမာနေန စ မတကဓနံ တာဝ ယေ တဿ ဓနေ ဣဿရာ ဂဟဋ္ဌာ ဝါ ပဗ္ဗဇိတာ ဝါ, တေသံ ဒါတဗ္ဗံ။ အနတ္တမနဿ သန္တကံ တဿေဝ ဒါတဗ္ဗံ, ယော ပန ပဌမံယေဝ ‘‘သုဋ္ဌု ကတံ တယာ မမ သန္တကံ ဂဏှန္တေနာ’’တိ ဝစီဘေဒေန ဝါ စိတ္တုပ္ပါဒမတ္တေန ဝါ အနုမောဒိတွာ ပစ္ဆာ ကေနစိ ကာရဏေန ကုပိတော, ပစ္စာဟရာပေတုံ န လဘတိ, ယောပိ အဒါတုကာမော, စိတ္တေန ပန အဓိဝါသေတိ, န ကိဉ္စိ ဝဒတိ, သောပိ ပုန ပစ္စာဟရာပေတုံ န လဘတိ။ ယော ပန ‘‘မယာ တုမှာကံ သန္တကံ ဂဟိတံ ဝါ ပရိဘုတ္တံ ဝါ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဂဟိတံ ဝါ ဟောတု ပရိဘုတ္တံ ဝါ, မယာ ပန တံ ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေန ဌပိတံ, တံ ပါကတိကံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒတိ, အယံ ပစ္စာဟရာပေတုံ လဘတိ။ အယံ ဝိဿာသဂ္ဂါဟေ ဝိနိစ္ဆယော။

֍ * ၇၁။ လာဘဿ ပရိဏာမနန္တိ ဣဒံ ပန အညေသံ အတ္ထာယ ပရိဏတလာဘဿ အတ္တနော အညဿ ဝါ ပရိဏာမနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တတြာယံ ဝိနိစ္ဆယော (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၆၅၉-၆၆၀) – သံဃဿ ပရိဏတံ သဟဓမ္မိကာနံ ဝါ ဂိဟီနံ ဝါ အန္တမသော မာတုသန္တကမ္ပိ ‘‘ဣဒံ မယှံ ဒေဟီ’’တိ သံဃဿ ပရိဏတဘာဝံ ဉတွာ အတ္တနော ပရိဏာမေတွာ ဂဏှန္တဿ နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ, ‘‘ဣမဿ ဘိက္ခုနော ဒေဟီ’’တိ ဧဝံ အညဿ ပရိဏာမေန္တဿ သုဒ္ဓိကပါစိတ္တိယံ။ တသ္မာ ယောပိ ဝဿိကသာဋိကသမယေ မာတုဃရေပိ သံဃဿ ပရိဏတံ ဝဿိကသာဋိကံ ဉတွာ အတ္တနော ပရိဏာမေတိ, နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ, ပရဿ ပရိဏာမေတိ, သုဒ္ဓိကပါစိတ္တိယံ။ မနုဿာ ‘‘သံဃဘတ္တံ ကရိဿာမာ’’တိ သပ္ပိတေလာဒီနိ အာဟရန္တိ, ဂိလာနော စေပိ ဘိက္ခုသံဃဿ ပရိဏတဘာဝံ ဉတွာ ကိဉ္စိ ယာစတိ, နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယမေဝ။ သစေ ပန သော ‘‘တုမှာကံ သပ္ပိအာဒီနိ အာဘတာနိ အတ္ထီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘အာမ, အတ္ထီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘မယှမ္ပိ ဒေထာ’’တိ ဝဒတိ, ဝဋ္ဋတိ။ အထာပိ နံ ကုက္ကုစ္စာယန္တံ ဥပါသကာ ဝဒန္တိ ‘‘သံဃောပိ အမှေဟိ ဒိန္နမေဝ လဘတိ, ဂဏှထ, ဘန္တေ’’တိ, ဧဝမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။

ဧကသ္မိံ ဝိဟာရေ သံဃဿ ပရိဏတံ အညဝိဟာရံ ဥဒ္ဒိသိတွာ ‘‘အသုကသ္မိံ နာမ ဝိဟာရေ သံဃဿ ဒေထာ’’တိ ပရိဏာမေတိ, ‘‘ကိံ သံဃဿ ဒါနေန, စေတိယဿ ပူဇံ ကရောထာ’’တိ ဧဝံ စေတိယဿ ဝါ ပရိဏာမေတိ, ဒုက္ကဋံ။ စေတိယဿ ပရိဏတံ အညစေတိယဿ ဝါ သံဃဿ ဝါ ဂဏဿ ဝါ ပုဂ္ဂလဿ ဝါ ပရိဏာမေတိ, ဒုက္ကဋမေဝ။ နိယမေတွာ အညစေတိယဿ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၇၄။)

အတ္ထာယ ရောပိတမာလာဝစ္ဆတော အညစေတိယမှိ ပုပ္ဖမ္ပိ အာရောပေတုံ န ဝဋ္ဋတိ, ဧကဿ စေတိယဿ ပန ဆတ္တံ ဝါ ပဋာကံ ဝါ အာရောပေတွာ ဌိတံ ဒိသွာ သေသံ အညစေတိယဿ ဒါပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အန္တမသော သုနခဿပိ ပရိဏတံ ‘‘ဣမဿ သုနခဿ မာ ဒေဟိ, ဧတဿ ဒေဟီ’’တိ ဧဝံ အညပုဂ္ဂလဿ ပရိဏာမေတိ, ဒုက္ကဋံ။ သစေ ပန ဒါယကာ ‘‘မယံ သံဃဘတ္တံ ကာတုကာမာ, စေတိယပူဇံ ကာတုကာမာ, ဧကဿ ဘိက္ခုနော ပရိက္ခာရံ ဒါတုကာမာ, တုမှာကံ ရုစိယာ ဒဿာမ, ဘဏထ ကတ္ထ ဒေမာ’’တိ ဝဒန္တိ, ဧဝံ ဝုတ္တေ တေန ဘိက္ခုနာ ‘‘ယတ္ထ ဣစ္ဆထ, တတ္ထ ဒေထာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗာ။ သစေ ပန ကေဝလံ ‘‘ကတ္ထ ဒေမာ’’တိ ပုစ္ဆန္တိ, ‘‘ယတ္ထ တုမှာကံ ဒေယျဓမ္မော ပရိဘောဂံ ဝါ လဘေယျ, ပဋိသင်္ခါရံ ဝါ လဘေယျ, စိရဋ္ဌိတိကော ဝါ အဿ, ယတ္ထ ဝါ ပန တုမှာကံ စိတ္တံ ပသီဒတိ, တတ္ထ ဒေထာ’’တိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။

ဣတိ ပါဠိမုတ္တကဝိနယဝိနိစ္ဆယသင်္ဂဟေ

ဒါနလက္ခဏာဒိဝိနိစ္ဆယကထာ သမတ္တာ။

၁၄။ ပထဝီခဏနဝိနိစ္ဆယကထာ

֍ * ၇၂။ ပထဝီတိ ဒွေ ပထဝီ ဇာတာ စ ပထဝီ အဇာတာ စ ပထဝီတိ။ တတ္ထ ဇာတာ နာမ ပထဝီ သုဒ္ဓပံသုကာ သုဒ္ဓမတ္တိကာ အပ္ပပါသာဏာ အပ္ပသက္ခရာ အပ္ပကဌလာ အပ္ပမရုမ္ဗာ အပ္ပဝါလုကာ ယေဘုယျေနပံသုကာ ယေဘုယျေနမတ္တိကာ, အဒဍ္ဎာပိ ဝုစ္စတိ ‘‘ဇာတာ ပထဝီ’’တိ။ ယောပိ ပံသုပုဉ္ဇော ဝါ မတ္တိကာပုဉ္ဇော ဝါ အတိရေကစာတုမာသံ ဩဝဋ္ဌော, သောပိ ဝုစ္စတိ ‘‘ဇာတာ ပထဝီ’’တိ။ အဇာတာ နာမ ပထဝီ သုဒ္ဓပါသာဏာ သုဒ္ဓသက္ခရာ သုဒ္ဓကဌလာ သုဒ္ဓမရုမ္ဗာ သုဒ္ဓဝါလုကာ အပ္ပပံသုကာ အပ္ပမတ္တိကာ ယေဘုယျေနပါသာဏာ ယေဘုယျေနသက္ခရာ ယေဘုယျေနကဌလာ ယေဘုယျေနမရုမ္ဗာ ယေဘုယျေနဝါလုကာ, ဒဍ္ဎာပိ ဝုစ္စတိ ‘‘အဇာတာ ပထဝီ’’တိ။ ယောပိ ပံသုပုဉ္ဇော ဝါ မတ္တိကာပုဉ္ဇော ဝါ ဩမကစာတုမာသံ ဩဝဋ္ဌော, သောပိ ဝုစ္စတိ ‘‘အဇာတာ ပထဝီ’’တိ (ပါစိ။ ၈၄-၈၆)။

တတ္ထ ဇာတပထဝိံ ခဏန္တဿ ခဏာပေန္တဿ ဝါ ပါစိတ္တိယံ။ တတြာယံ ဝိနိစ္ဆယော (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၈၆) – သစေ သယံ ခဏတိ, ပဟာရေ ပဟာရေ ပါစိတ္တိယံ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၇၅။)

သစေ အညံ အာဏာပေတိ, သကိံ အာဏတ္တော သစေပိ သကလဒိဝသံ ခဏတိ, အာဏာပကဿ ဧကမေဝ ပါစိတ္တိယံ။ သစေ ပန ကုသီတော ဟောတိ, ပုနပ္ပုနံ အာဏာပေတဗ္ဗော, တံ အာဏာပေတွာ ခဏာပေန္တဿ ဝါစာယ ဝါစာယ ပါစိတ္တိယံ။ သစေ ‘‘ပေါက္ခရဏိံ ခဏာဟီ’’တိ ဝဒတိ, ဝဋ္ဋတိ။ ခတာယေဝ ဟိ ပေါက္ခရဏီ နာမ ဟောတိ။ တသ္မာ အယံ ကပ္ပိယဝေါဟာရော။ ဧသ နယော ‘‘ဝါပိံ တဠာကံ အာဝါဋံ ခဏာ’’တိအာဒီသုပိ။ ‘‘ဣမံ ဩကာသံ ခဏ, ဣမသ္မိံ ဩကာသေ ပေါက္ခရဏိံ ခဏာ’’တိ ဝတ္တုံ ပန န ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘ကန္ဒံ ခဏ, မူလံ ခဏာ’’တိ အနိယမေတွာ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ, ‘‘ဣမံ ဝလ္လိံ ခဏ, ဣမသ္မိံ ဩကာသေ ကန္ဒံ ဝါ မူလံ ဝါ ခဏာ’’တိ ဝတ္တုံ န ဝဋ္ဋတိ။

֍ * ၇၃။ ပေါက္ခရဏိံ သောဓေန္တေဟိ ယော ကုဋေဟိ ဥဿိဉ္စိတုံ သက္ကာ ဟောတိ တနုကကဒ္ဒမော, တံ အပနေတုံ ဝဋ္ဋတိ, ဗဟလော န ဝဋ္ဋတိ။ အာတပေန သုက္ခကဒ္ဒမော ဖလတိ, တတြ ယော ဟေဋ္ဌာ ပထဝိယာ အသမ္ဗန္ဓော, တမေဝ အပနေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဥဒကေန ဂတဋ္ဌာနေ ဥဒကပပ္ပဋကော နာမ ဟောတိ, ဝါတပဟာရေန စလတိ, တံ အပနေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ပေါက္ခရဏီအာဒီနံ တဋံ ဘိဇ္ဇိတွာ ဥဒကသာမန္တာ ပတတိ။ သစေ ဩမကစာတုမာသံ ဩဝဋ္ဌံ, ဆိန္ဒိတုံ ဘိန္ဒိတုံ ဝါ ဝဋ္ဋတိ, စာတုမာသတော ဥဒ္ဓံ န ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန ဥဒကေယေဝ ပတတိ, ဒေဝေန အတိရေကစာတုမာသံ ဩဝဋ္ဌေပိ ဥဒကေယေဝ ဥဒကဿ ပတိတတ္တာ ဝဋ္ဋတိ။

ပါသာဏပိဋ္ဌိယံ သောဏ္ဍိံ ခဏန္တိ, သစေ တတ္ထ ပဌမမေဝ သုခုမရဇံ ပတတိ, တံ ဒေဝေန ဩဝဋ္ဌံ ဟောတိ, စာတုမာသစ္စယေန အကပ္ပိယပထဝီသင်္ချံ ဂစ္ဆတိ။ ဥဒကေ ပရိယာဒိန္နေ သောဏ္ဍိံ သောဓေန္တေဟိ ဝိကောပေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပဌမမေဝ ဥဒကေန ပူရတိ, ပစ္ဆာ ရဇံ ပတတိ, တံ ဝိကောပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ တတ္ထ ဟိ ဒေဝေ ဝဿန္တေပိ ဥဒကေယေဝ ဥဒကံ ပတတိ။ ပိဋ္ဌိပါသာဏေ သုခုမရဇံ ဟောတိ, ဒေဝေ ဖုသာယန္တေ အလ္လီယတိ, တမ္ပိ စာတုမာသစ္စယေန ဝိကောပေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ အကတပဗ္ဘာရေ ဝမ္မိကော ဥဋ္ဌိတော ဟောတိ, ယထာသုခံ ဝိကောပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ အဗ္ဘောကာသေ ဥဋ္ဌဟတိ, ဩမကစာတုမာသံ ဩဝဋ္ဌောယေဝ ဝဋ္ဋတိ။ ရုက္ခာဒီသု အာရုဠှဥပစိကမတ္တိကာယမ္ပိ ဧသေဝ နယော။ ဂဏ္ဍုပ္ပါဒဂူထမူသိကုက္ကရဂေါကဏ္ဋကာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဂေါကဏ္ဋကော နာမ ဂါဝီနံ ခုရစ္ဆိန္နကဒ္ဒမော ဝုစ္စတိ။ သစေ ပန ဟေဋ္ဌိမတလေန ဘူမိသမ္ဗန္ဓော ဟောတိ, ဧကဒိဝသမ္ပိ န ဝဋ္ဋတိ။ ကသိတဋ္ဌာနေ နင်္ဂလစ္ဆိန္နမတ္တိကာပိဏ္ဍံ ဂဏှန္တဿ ဧသေဝ နယော။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၇၆။)

ပုရာဏသေနာသနံ ဟောတိ အစ္ဆဒနံ ဝါ ဝိနဋ္ဌစ္ဆဒနံ ဝါ အတိရေကစာတုမာသံ ဩဝဋ္ဌံ ဇာတပထဝီသင်္ချမေဝ ဂစ္ဆတိ, တတော အဝသေသံ ဆဒနိဋ္ဌကံ ဝါ ဂေါပါနသီအာဒိကံ ဥပကရဏံ ဝါ ‘‘ဣဋ္ဌကံ ဂဏှာမိ, ဂေါပါနသိံ ဘိတ္တိပါဒံ ပဒရတ္ထရဏံ ပါသာဒတ္ထမ္ဘံ ဂဏှာမီ’’တိ သညာယ ဂဏှိတုံ ဝဋ္ဋတိ, တေန သဒ္ဓိံ မတ္တိကာ ပတတိ, အနာပတ္တိ, ဘိတ္တိမတ္တိကံ ဂဏှန္တဿ ပန အာပတ္တိ။ သစေ ယာ ယာ အတိန္တာ, တံ တံ ဂဏှာတိ, အနာပတ္တိ။ အန္တောဂေဟေ မတ္တိကာပုဉ္ဇော ဟောတိ, တသ္မိံ ဧကဒိဝသံ ဩဝဋ္ဌေ ဂေဟံ ဆာဒေန္တိ။ သစေ သဗ္ဗော တိန္တော, စာတုမာသစ္စယေန ဇာတပထဝီယေဝ။ အထဿ ဥပရိဘာဂေါယေဝ တိန္တော, အန္တော အတိန္တော, ယတ္တကံ တိန္တံ, တံ ကပ္ပိယကာရကေဟိ ကပ္ပိယဝေါဟာရေန အပနာမေတွာ သေသံ ယထာသုခံ ဝဠဉ္ဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ ဥဒကေန တေမိတတ္တာ။ ဧကာဗဒ္ဓါယေဝ ဟိ ဇာတပထဝီ ဟောတိ, န ဣတရာတိ။ အဗ္ဘောကာသေ မတ္တိကာပါကာရော ဟောတိ, အတိရေကစာတုမာသံ ဩဝဋ္ဌော ဇာတပထဝီသင်္ချံ ဂစ္ဆတိ, တတ္ထ လဂ္ဂပံသုံ ပန အလ္လဟတ္ထေန ဆုပိတွာ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ဣဋ္ဌကပါကာရော ဟောတိ, ယေဘုယျေနကဌလဋ္ဌာနေ တိဋ္ဌတိ, ယထာသုခံ ဝိကောပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အဗ္ဘောကာသေ ဌိတမဏ္ဍပတ္ထမ္ဘံ ဣတော စိတော စ သဉ္စာလေတွာ ပထဝိံ ဝိကောပေန္တေန ဂဟေတုံ န ဝဋ္ဋတိ, ဥဇုကမေဝ ဥဒ္ဓရိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အညမ္ပိ သုက္ခရုက္ခံ သုက္ခခါဏုကံ ဝါ ဂဏှန္တဿ ဧသေဝ နယော။

֍ * ၇၄။ နဝကမ္မတ္ထံ ထမ္ဘံ ဝါ ပါသာဏံ ဝါ ရုက္ခံ ဝါ ဒဏ္ဍကေဟိ ဥစ္စာလေတွာ ပဝဋ္ဋေန္တာ ဂစ္ဆန္တိ, တတ္ထ ဇာတပထဝီ ဘိဇ္ဇတိ, သစေ သုဒ္ဓစိတ္တာ ပဝဋ္ဋေန္တိ, အနာပတ္တိ။ အထ ပန တေန အပဒေသေန ပထဝိံ ဘိန္ဒိတုကာမာယေဝ ဟောန္တိ, အာပတ္တိ။ သာခါဒီနိ ကဍ္ဎန္တာနမ္ပိ ပထဝိယံ ဒါရူနိ ဖာလေန္တာနမ္ပိ ဧသေဝ နယော။ ပထဝိယံ အဋ္ဌိသူစိကဏ္ဋကာဒီသုပိ ယံ ကိဉ္စိ အာကောဋေတုံ ဝါ ပဝေသေတုံ ဝါ န ဝဋ္ဋတိ, ‘‘ပဿာဝဓာရာယ ဝေဂေန ပထဝိံ ဘိန္ဒိဿာမီ’’တိ ဧဝံ ပဿာဝမ္ပိ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ကရောန္တဿ ဘိဇ္ဇတိ, အာပတ္တိ, ‘‘ဝိသမဘူမိံ သမံ ကရိဿာမီ’’တိ သမ္မဇ္ဇနိယာ ဃံသိတုမ္ပိ န ဝဋ္ဋတိ။ ဝတ္တသီသေနေဝ ဟိ သမ္မဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ ကေစိ ကတ္တရယဋ္ဌိယာ ဘူမိံ ကောဋ္ဋေန္တိ, ပါဒင်္ဂုဋ္ဌကေန ဝိလိခန္တိ, ‘‘စင်္ကမိတဋ္ဌာနံ ဒဿေဿာမာ’’တိ ပုနပ္ပုနံ ဘူမိံ ဘိန္ဒန္တာ စင်္ကမန္တိ, သဗ္ဗံ န ဝဋ္ဋတိ, ဝီရိယသမ္ပဂ္ဂဟတ္ထံ ပန သမဏဓမ္မံ ကရောန္တေန သုဒ္ဓစိတ္တေန

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၇၇။)

စင်္ကမိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘ဟတ္ထံ ခေါဝိဿာမာ’’တိ ပထဝိယံ ဃံသန္တိ, န ဝဋ္ဋတိ, အဃံသန္တေန ပန အလ္လဟတ္ထံ ပထဝိယံ ဌပေတွာ ရဇံ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။

ကေစိ ကဏ္ဍုကစ္ဆုအာဒီဟိ အာဗာဓိကာ ဆိန္နတဋာဒီသု အင်္ဂပစ္စင်္ဂါနိ ဃံသန္တိ, န ဝဋ္ဋတိ။ ဇာတပထဝိံ ဒဟတိ ဝါ ဒဟာပေတိ ဝါ, ပါစိတ္တိယံ, အန္တမသော ပတ္တမ္ပိ ပစန္တော ယတ္တကေသု ဌာနေသု အဂ္ဂိံ ဒေတိ ဝါ ဒါပေတိ ဝါ, တတ္တကာနိ ပါစိတ္တိယာနိ, တသ္မာ ပတ္တံ ပစန္တေနပိ ပုဗ္ဗေ ပက္ကဋ္ဌာနေယေဝ ပစိတဗ္ဗော။ အဒဍ္ဎာယ ပထဝိယာ အဂ္ဂိံ ဌပေတုံ န ဝဋ္ဋတိ, ပတ္တပစနကပါလဿ ပန ဥပရိ အဂ္ဂိံ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဒါရူနံ ဥပရိ ဌပေတိ, သော အဂ္ဂိ တာနိ ဒဟန္တော ဂန္တွာ ပထဝိံ ဒဟတိ, န ဝဋ္ဋတိ။ ဣဋ္ဌကကပါလာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ တတြာပိ ဟိ ဣဋ္ဌကာဒီနံယေဝ ဥပရိ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ကသ္မာ? တေသံ အနုပါဒါနတ္တာ။ န ဟိ တာနိ အဂ္ဂိဿ ဥပါဒါနသင်္ချံ ဂစ္ဆန္တိ, သုက္ခခါဏုသုက္ခရုက္ခာဒီသုပိ အဂ္ဂိံ ဒါတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန ‘‘ပထဝိံ အပ္ပတ္တမေဝ နိဗ္ဗာပေတွာ ဂမိဿာမီ’’တိ ဒေတိ, ဝဋ္ဋတိ။ ပစ္ဆာ နိဗ္ဗာပေတုံ န သက္ကောတိ, အဝိသယတ္တာ အနာပတ္တိ။ တိဏုက္ကံ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆန္တော ဟတ္ထေ ဍယှမာနေ ဘူမိယံ ပါတေတိ, အနာပတ္တိ။ ပတိတဋ္ဌာနေယေဝ ဥပါဒါနံ ဒတွာ အဂ္ဂိံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဒဍ္ဎပထဝိယာ စ ယတ္တကံ ဌာနံ ဥသုမာယ အနုဂတံ, သဗ္ဗံ ဝိကောပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။

ယော ပန အဇာနနကော ဘိက္ခု အရဏိသဟိတေန အဂ္ဂိံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ ဟတ္ထေန ဥက္ခိပိတွာ ‘‘ကိံ ကရောမီ’’တိ ဝဒတိ, ‘‘ဇာလေဟီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။ ‘‘ဟတ္ထော ဍယှတီ’’တိ ဝဒတိ, ‘‘ယထာ န ဍယှတိ, တထာ ကရောဟီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။ ‘‘ဘူမိယံ ပါတေဟီ’’တိ ပန န ဝတ္တဗ္ဗော။ သစေ ဟတ္ထေ ဍယှမာနေ ပါတေတိ, ‘‘ပထဝိံ ဒဟိဿာမီ’’တိ အပါတိတတ္တာ အနာပတ္တိ, ပတိတဋ္ဌာနေ ပန အဂ္ဂိံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘ဣမဿ ထမ္ဘဿ အာဝါဋံ ဇာန, မဟာမတ္တိကံ ဇာန, ထုသမတ္တိကံ ဇာန, မဟာမတ္တိကံ ဒေဟိ, ထုသမတ္တိကံ ဒေဟိ, မတ္တိကံ အာဟရ, ပံသုံ အာဟရ, မတ္တိကာယ အတ္ထော, ပံသုနာ အတ္ထော, ဣမဿ ထမ္ဘဿ အာဝါဋံ ကပ္ပိယံ ကရောဟိ, ဣမံ မတ္တိကံ ကပ္ပိယံ ကရောဟိ, ဣမံ ပံသုံ ကပ္ပိယံ ကရောဟီ’’တိ ဧဝံ ကပ္ပိယဝေါဟာရေန ယံ ကိဉ္စိ ကာရာပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အညဝိဟိတော ကေနစိ သဒ္ဓိံ ကိဉ္စိ ကထေန္တော ပါဒင်္ဂုဋ္ဌကေန ကတ္တရယဋ္ဌိယာ ဝါ ပထဝိံ ဝိလိခန္တော တိဋ္ဌတိ, ဧဝံ အသတိယာ ဝိလိခန္တဿ ဘိန္ဒန္တဿ ဝါ အနာပတ္တိ။

ဣတိ ပါဠိမုတ္တကဝိနယဝိနိစ္ဆယသင်္ဂဟေ

ပထဝီခဏနဝိနိစ္ဆယကထာ သမတ္တာ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၇၈။)

၁၅။ ဘူတဂါမဝိနိစ္ဆယကထာ

֍ * ၇၅။ ဘူတဂါမောတိ ပဉ္စဟိ ဗီဇေဟိ ဇာတာနံ ရုက္ခလတာဒီနမေတံ အဓိဝစနံ။ တတြိမာနိ ပဉ္စ ဗီဇာနိ – မူလဗီဇံ ခန္ဓဗီဇံ ဖဠုဗီဇံ အဂ္ဂဗီဇံ ဗီဇဗီဇန္တိ။ တတ္ထ မူလဗီဇံ နာမ ဟလိဒ္ဒိ သိင်္ဂိဝေရံ ဝစာ ဝစတ္တံ အတိဝိသံ ကဋုကရောဟိဏီ ဥသီရံ ဘဒ္ဒမုတ္တကံ, ယာနိ ဝါ ပနညာနိပိ အတ္ထိ မူလေ ဇာယန္တိ မူလေ သဉ္ဇာယန္တိ, ဧတံ မူလဗီဇံ နာမ။ ခန္ဓဗီဇံ နာမ အဿတ္ထော နိဂြောဓော ပိလက္ခော ဥဒုမ္ဗရော ကစ္ဆကော ကပိတ္ထနော, ယာနိ ဝါ ပနညာနိပိ အတ္ထိ ခန္ဓေ ဇာယန္တိ ခန္ဓေ သဉ္ဇာယန္တိ, ဧတံ ခန္ဓဗီဇံ နာမ။ ဖဠုဗီဇံ နာမ ဥစ္ဆု ဝေဠု နဠော, ယာနိ ဝါ ပနညာနိပိ အတ္ထိ ပဗ္ဗေ ဇာယန္တိ ပဗ္ဗေ သဉ္ဇာယန္တိ, ဧတံ ဖဠုဗီဇံ နာမ။ အဂ္ဂဗီဇံ နာမ အဇ္ဇုကံ ဖဏိဇ္ဇကံ ဟိရိဝေရံ, ယာနိ ဝါ ပနညာနိပိ အတ္ထိ အဂ္ဂေ ဇာယန္တိ အဂ္ဂေ သဉ္ဇာယန္တိ, ဧတံ အဂ္ဂဗီဇံ နာမ။ ဗီဇဗီဇံ နာမ ပုဗ္ဗဏ္ဏံ အပရဏ္ဏံ, ယာနိ ဝါ ပနညာနိပိ အတ္ထိ ဗီဇေ ဇာယန္တိ ဗီဇေ သဉ္ဇာယန္တိ, ဧတံ ဗီဇဗီဇံ နာမ (ပါစိ။ ၉၁)။ တတ္ထ ဘူတဂါမေ ဘူတဂါမသညီ ဆိန္ဒတိ ဝါ ဆိန္ဒာပေတိ ဝါ ဘိန္ဒတိ ဝါ ဘိန္ဒာပေတိ ဝါ ပစတိ ဝါ ပစာပေတိ ဝါ, ပါစိတ္တိယံ။ ဘူတဂါမဉှိ ဝိကောပေန္တဿ ပါစိတ္တိယံ, ဘူတဂါမပရိမောစိတံ ပဉ္စဝိဓမ္ပိ ဗီဇဂါမံ ဝိကောပေန္တဿ ဒုက္ကဋံ။

֍ * ၇၆။ ဗီဇဂါမဘူတဂါမော (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၉၂၂) နာမေသ အတ္ထိ ဥဒကဋ္ဌော, အတ္ထိ ထလဋ္ဌော။ တတ္ထ ဥဒကဋ္ဌော သာသပမတ္တိကတိလဗီဇကာဒိဘေဒါ သပဏ္ဏိကာ စ အပဏ္ဏိကာ စ သဗ္ဗာ သေဝါလဇာတိ, အန္တမသော ဥဒကပပ္ပဋကံ ဥပါဒါယ ‘‘ဘူတဂါမော’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဥဒကပပ္ပဋကော နာမ ဥပရိ ထဒ္ဓေါ ဖရုသဝဏ္ဏော ဟေဋ္ဌာ မုဒု နီလဝဏ္ဏော ဟောတိ။ တတ္ထ ယဿ သေဝါလဿ မူလံ ဩရုဟိတွာ ပထဝိယံ ပတိဋ္ဌိတံ, တဿ ပထဝီ ဌာနံ။ ယော ဥဒကေ သဉ္စရတိ, တဿ ဥဒကံ။ ပထဝိယံ ပတိဋ္ဌိတံ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဝိကောပေန္တဿ, ဥဒ္ဓရိတွာ ဝါ ဌာနန္တရံ သင်္ကာမေန္တဿ ပါစိတ္တိယံ, ဥဒကေ သဉ္စရန္တံ ဝိကောပေန္တဿေဝ ပါစိတ္တိယံ။ ဟတ္ထေဟိ ပန ဣတော စိတော စဝိယူဟိတွာ နဟာယိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သကလဉှိ ဥဒကံ တဿ ဌာနံ, တသ္မာ န သော ဧတ္တာဝတာ ဌာနန္တရံ သင်္ကာမိတော ဟောတိ။ ဥဒကတော ပန ဥဒကေန ဝိနာ သဉ္စိစ္စ ဥက္ခိပိတုံ န ဝဋ္ဋတိ, ဥဒကေန သဒ္ဓိံ ဥက္ခိပိတွာ ပုန ဥဒကေ ပက္ခိပိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဥပ္ပလိနိပဒုမိနိအာဒီနိ ဇလဇဝလ္လိတိဏာနိ ဥဒကတော ဥဒ္ဓရန္တဿ ဝါ တတ္ထေဝ ဝိကောပေန္တဿ ဝါ ပါစိတ္တိယံ, ပရေဟိ ဥပ္ပါဋိတာနိ ဝိကောပေန္တဿ ဒုက္ကဋံ။ တာနိ ဟိ ဗီဇဂါမေ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၇၉။)

သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆန္တိ, တိလဗီဇကသာသပမတ္တိကသေဝါလောပိ ဥဒကတော ဥဒ္ဓဋော အမိလာတော အဂ္ဂဗီဇသင်္ဂဟံ ဂစ္ဆတိ။ မဟာပစ္စရိယာဒီသု ‘‘အနန္တကတိလဗီဇကဥဒကပပ္ပဋကာဒီနိ ဒုက္ကဋဝတ္ထူနီ’’တိ ဝုတ္တံ, တတ္ထ ကာရဏံ န ဒိဿတိ။ အန္ဓကဋ္ဌကထာယံ ‘‘သမ္ပုဏ္ဏဘူတဂါမံ န ဟောတိ, တသ္မာ ဒုက္ကဋ’’န္တိ ဝုတ္တံ, တမ္ပိ န သမေတိ။ ဘူတဂါမေ ဟိ ပါစိတ္တိယံ ဗီဇဂါမေ ဒုက္ကဋံ ဝုတ္တံ။ အသမ္ပုဏ္ဏဘူတဂါမော နာမ တတိယော ကောဋ္ဌာသော နေဝ ပါဠိယံ, န အဋ္ဌကထာသု အာဂတော, အထေတံ ဗီဇဂါမသင်္ဂဟံ ဂမိဿတီတိ, တမ္ပိ န ယုတ္တံ အဘူတဂါမမူလတ္တာ တာဒိသဿ ဗီဇဂါမဿာတိ။ အပိစ ‘‘ဂရုကလဟုကေသု ဂရုကေ ဌာတဗ္ဗ’’န္တိ ဧတံ ဝိနယလက္ခဏံ။

ထလဋ္ဌေ ဆိန္နရုက္ခာနံ အဝသိဋ္ဌော ဟရိတခါဏု နာမ ဟောတိ, တတ္ထ ကကုဓကရဉ္ဇပိယင်္ဂုပနသာဒီနံ ခါဏု ဥဒ္ဓံ ဝဍ္ဎတိ, သော ဘူတဂါမေန သင်္ဂဟိတော။ တာလနာဠိကေရာဒီနံ ခါဏု ဥဒ္ဓံ န ဝဍ္ဎတိ, သော ဗီဇဂါမေန သင်္ဂဟိတော။ ကဒလိယာ ပန အဖလိတာယ ခါဏု ဘူတဂါမေန သင်္ဂဟိတော, ဖလိတာယ ဗီဇဂါမေန။ ကဒလီ ပန ဖလိတာ ယာဝ နီလပဏ္ဏာ, တာဝ ဘူတဂါမေနေဝ သင်္ဂဟိတာ, တထာ ဖလိတော ဝေဠု။ ယဒါ ပန အဂ္ဂတော ပဋ္ဌာယ သုဿတိ, တဒါ ဗီဇဂါမေန သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆတိ။ ကတရဗီဇဂါမေန? ဖဠုဗီဇဂါမေန။ ကိံ တတော နိဗ္ဗတ္တတိ? န ကိဉ္စိ။ ယဒိ ဟိ နိဗ္ဗတ္တေယျ, ဘူတဂါမေန သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆေယျ။ ဣန္ဒသာလာဒိရုက္ခေ ဆိန္ဒိတွာ ရာသိံ ကရောန္တိ, ကိဉ္စာပိ ရာသိကတဒဏ္ဍကေဟိ ရတနပ္ပမာဏာပိ သာခါ နိက္ခမန္တိ, ဗီဇဂါမေနေဝ ပန သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆန္တိ။ မဏ္ဍပတ္ထာယ ဝါ ဝတိအတ္ထာယ ဝါ ဝလ္လိအာရောပနတ္ထာယ ဝါ ဘူမိယံ နိခဏန္တိ, မူလေသု စေဝ ပဏ္ဏေသု စ နိဂ္ဂတေသု ပုန ဘူတဂါမသင်္ချံ ဂစ္ဆန္တိ, မူလမတ္တေသု ပန ပဏ္ဏမတ္တေသု ဝါ နိဂ္ဂတေသုပိ ဗီဇဂါမေန သင်္ဂဟိတာ ဧဝ။

ယာနိ ကာနိစိ ဗီဇာနိ ပထဝိယံ ဝါ ဥဒကေန သိဉ္စိတွာ ဌပိတာနိ, ကပါလာဒီသု ဝါ အလ္လပံသုံ ပက္ခိပိတွာ နိက္ခိတ္တာနိ ဟောန္တိ, သဗ္ဗာနိ မူလမတ္တေ ဝါ ပဏ္ဏမတ္တေ ဝါ နိဂ္ဂတေပိ ဗီဇာနိယေဝ။ သစေပိ မူလာနိ စ ဥပရိ အင်္ကုရော စ နိဂ္ဂစ္ဆတိ, ယာဝ အင်္ကုရော ဟရိတော န ဟောတိ, တာဝ ဗီဇာနိယေဝ။ မုဂ္ဂါဒီနံ ပန ပဏ္ဏေသု ဥဋ္ဌိတေသု, ဝီဟိအာဒီနံ ဝါ အင်္ကုရေ ဟရိတေ နီလဝဏ္ဏေ ဇာတေ ဘူတဂါမသင်္ဂဟံ ဂစ္ဆန္တိ။ တာလဋ္ဌီနံ ပဌမံ သူကရဒါဌာ ဝိယ မူလံ နိဂ္ဂစ္ဆတိ, နိဂ္ဂတေပိ ယာဝ ဥပရိ ပတ္တဝဋ္ဋိ န နိဂ္ဂစ္ဆတိ, တာဝ ဗီဇဂါမော နာမယေဝ။ နာဠိကေရဿ တစံ ဘိန္ဒိတွာ ဒန္တသူစိ ဝိယ အင်္ကုရော နိဂ္ဂစ္ဆတိ, ယာဝ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၈၀။)

မိဂသိင်္ဂသဒိသာ နီလပတ္တဝဋ္ဋိ န ဟောတိ, တာဝ ဗီဇဂါမောယေဝ။ မူလေ အနိဂ္ဂတေပိ တာဒိသာယ ပတ္တဝဋ္ဋိယာ ဇာတာယ အမူလကဘူတဂါမေ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆတိ။

အမ္ဗဋ္ဌိအာဒီနိ ဝီဟိအာဒီဟိ ဝိနိစ္ဆိနိတဗ္ဗာနိ။ ဝန္ဒာကာ ဝါ အညာ ဝါ ယာ ကာစိ ရုက္ခေ ဇာယိတွာ ရုက္ခံ ဩတ္ထရတိ, ရုက္ခောဝ တဿာ ဌာနံ, တံ ဝိကောပေန္တဿ ဝါ တတော ဥဒ္ဓရန္တဿ ဝါ ပါစိတ္တိယံ။ ဧကာ အမူလိကာ လတာ ဟောတိ, အင်္ဂုလိဝေဌကော ဝိယ ဝနပ္ပဂုမ္ဗဒဏ္ဍကေ ဝေဌေတိ, တဿာပိ အယမေဝ ဝိနိစ္ဆယော။ ဂေဟပမုခပါကာရဝေဒိကာ စေတိယာဒီသု နီလဝဏ္ဏော သေဝါလော ဟောတိ, ယာဝ ဒွေ တီဏိ ပတ္တာနိ န သဉ္ဇာယန္တိ, တာဝ အဂ္ဂဗီဇသင်္ဂဟံ ဂစ္ဆတိ။ ပတ္တေသု ဇာတေသု ပါစိတ္တိယဝတ္ထု, တသ္မာ တာဒိသေသု ဌာနေသု သုဓာလေပမ္ပိ ဒါတုံ န ဝဋ္ဋတိ, အနုပသမ္ပန္နေန လိတ္တဿ ဥပရိ သိနေဟလေပေါ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ နိဒါဃသမယေ သုက္ခသေဝါလော တိဋ္ဌတိ, တံ သမ္မုဉ္ဇနီအာဒီဟိ ဃံသိတွာ အပနေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ပါနီယဃဋာဒီနံ ဗဟိ သေဝါလော ဒုက္ကဋဝတ္ထု, အန္တော အဗ္ဗောဟာရိကော, ဒန္တကဋ္ဌပူဝါဒီသု ကဏ္ဏကမ္ပိ အဗ္ဗောဟာရိကမေဝ။ ဝုတ္တဉှေတံ ‘‘သစေ ဂေရုကပရိကမ္မကတာ ဘိတ္တိ ကဏ္ဏကိတာ ဟောတိ, စောဠကံ တေမေတွာ ပီဠေတွာ ပမဇ္ဇိတဗ္ဗာ’’တိ (မဟာဝ။ ၆၆)။

֍ * ၇၇။ ပါသာဏဇာတိ ပါသာဏဒဒ္ဒုသေဝါလသေလေယျကာဒီနိ အဟရိတဝဏ္ဏာနိ အပတ္တကာနိ စ ဒုက္ကဋဝတ္ထုကာနိ။ အဟိစ္ဆတ္တကံ ယာဝ မကုဋံ ဟောတိ, တာဝ ဒုက္ကဋဝတ္ထု, ပုပ္ဖိတကာလတော ပဋ္ဌာယ အဗ္ဗောဟာရိကံ, အလ္လရုက္ခတော ပန အဟိစ္ဆတ္တကံ ဂဏှန္တော ရုက္ခတစံ ဝိကောပေတိ, တသ္မာ တတ္ထ ပါစိတ္တိယံ။ ရုက္ခပပဋိကာယပိ ဧသေဝ နယော။ ယာ ပန ဣန္ဒသာလကကုဓာဒီနံ ပပဋိကာ ရုက္ခတော မုစ္စိတွာ တိဋ္ဌတိ, တံ ဂဏှန္တဿ အနာပတ္တိ။ နိယျာသမ္ပိ ရုက္ခတော မုစ္စိတွာ ဌိတံ သုက္ခရုက္ခေ ဝါ လဂ္ဂံ ဂဏှိတုံ ဝဋ္ဋတိ, အလ္လရုက္ခတော န ဝဋ္ဋတိ။ လာခါယပိ ဧသေဝ နယော။ ရုက္ခံ စာလေတွာ ပဏ္ဍုပလာသံ ဝါ ပရိဏတကဏိကာရာဒိပုပ္ဖံ ဝါ ပါတေန္တဿ ပါစိတ္တိယမေဝ။ ဟတ္ထကုက္ကုစ္စေန မုဒုကေသု ဣန္ဒသာလနုဟီခန္ဓာဒီသု ဝါ တတ္ထဇာတကတာလပဏ္ဏာဒီသု ဝါ အက္ခရံ ဆိန္ဒန္တဿပိ ဧသေဝ နယော။ သာမဏေရာနံ ပုပ္ဖံ ဩစိနန္တာနံ သာခံ ဩနာမေတွာ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ။ တေဟိ ပန ပုပ္ဖေဟိ ပါနီယံ န ဝါသေတဗ္ဗံ, ပါနီယဝါသတ္ထိကေန သာမဏေရံ ဥက္ခိပိတွာ ဩစိနာပေတဗ္ဗာနိ။ ဖလသာခါပိ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၈၁။)

အတ္တနာ ခါဒိတုကာမေန န ဩနာမေတဗ္ဗာ, သာမဏေရံ ဥက္ခိပိတွာ ဖလံ ဂါဟာပေတဗ္ဗံ။ ကိဉ္စိ ဂစ္ဆံ ဝါလတံ ဝါ ဥပ္ပါဋေန္တေဟိ သာမဏေရေဟိ သဒ္ဓိံ ဂဟေတွာ အာကဍ္ဎိတုံ န ဝဋ္ဋတိ, တေသံ ပန ဥဿာဟဇနနတ္ထံ အနာကဍ္ဎန္တေန ကဍ္ဎနာကာရံ ဒဿေန္တေန ဝိယ အဂ္ဂေ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ယေသံ ရုက္ခာနံ သာခါ ရုဟတိ, တေသံ သာခံ မက္ခိကဗီဇနာဒီနံ အတ္ထာယ ကပ္ပိယံ အကာရာပေတွာ ဂဟိတံ, တစေ ဝါ ပတ္တေ ဝါ အန္တမသော နခေနပိ ဝိလေခန္တဿ ဒုက္ကဋံ။ အလ္လသိင်္ဂိဝေရာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ သစေ ပန ကပ္ပိယံ ကာရာပေတွာ သီတလေ ပဒေသေ ဌပိတဿ မူလံ သဉ္ဇာယတိ, ဥပရိဘာဂေ ဆိန္ဒိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ အင်္ကုရော ဇာယတိ, ဟေဋ္ဌာဘာဂေ ဆိန္ဒိတုံ ဝဋ္ဋတိ, မူလေ စ အင်္ကုရေ စ ဇာတေ န ဝဋ္ဋတိ။

‘‘သမ္မုဉ္ဇနီသလာကာယပိ တိဏာနိ ဆိန္ဒိဿာမီ’’တိ ဘူမိယံ သမ္မဇ္ဇန္တော သယံ ဝါ ဆိန္ဒတိ, အညေန ဝါ ဆေဒါပေတိ, န ဝဋ္ဋတိ။ စင်္ကမန္တောပိ ‘‘ဆိဇ္ဇနကံ ဆိဇ္ဇတု, ဘိဇ္ဇနကံ ဘိဇ္ဇတု, စင်္ကမိတဋ္ဌာနံ ဒဿေဿာမီ’’တိ သဉ္စိစ္စ ပါဒေဟိ အက္ကမန္တော တိဏဝလ္လိအာဒီနိ သယံ ဝါ ဆိန္ဒတိ, အညေန ဝါ ဆေဒါပေတိ, န ဝဋ္ဋတိ။ သစေပိ ဟိ တိဏံ ဝါ လတံ ဝါ ဂန္ထိံ ကရောန္တဿ ဘိဇ္ဇတိ, ဂန္ထိမ္ပိ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ တာလရုက္ခာဒီသု ပန စောရာနံ အနာရုဟဏတ္ထာယ ဒါရုမက္ကဋကံ အာကောဋေန္တိ, ကဏ္ဋကေ ဗန္ဓန္တိ, ဘိက္ခုဿ ဧဝံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ဒါရုမက္ကဋကော ရုက္ခေ အလ္လီနမတ္တောဝ ဟောတိ, ရုက္ခံ န ပီဠေတိ, ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘ရုက္ခံ ဆိန္ဒ, လတံ ဆိန္ဒ, ကန္ဒံ ဝါ မူလံ ဝါ ဥပ္ပါဋေဟီ’’တိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ အနိယမိတတ္တာ။ နိယမေတွာ ပန ‘‘ဣမံ ရုက္ခံ ဆိန္ဒာ’’တိအာဒိ ဝတ္တုံ န ဝဋ္ဋတိ။ နာမံ ဂဟေတွာပိ ‘‘အမ္ဗရုက္ခံ စတုရံသဝလ္လိံ အာလုဝကန္ဒံ မုဉ္ဇတိဏံ အသုကရုက္ခစ္ဆလ္လိံ ဆိန္ဒ ဘိန္ဒ ဥပ္ပါဋေဟီ’’တိအာဒိဝစနမ္ပိ အနိယမိတမေဝ ဟောတိ။ ‘‘ဣမံ အမ္ဗရုက္ခ’’န္တိအာဒိဝစနမေဝ ဟိ နိယမိတံ နာမ, တံ န ဝဋ္ဋတိ။ ပတ္တမ္ပိ ပစိတုကာမော တိဏာဒီနံ ဥပရိ သဉ္စိစ္စ အဂ္ဂိံ ကရောန္တော သယံ ဝါ ပစတိ, အညေန ဝါ ပစာပေတိ, န ဝဋ္ဋတိ။ အနိယမေတွာ ပန ‘‘မုဂ္ဂေ ပစ, မာသေ ပစာ’’တိအာဒိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ, ‘‘ဣမေ မုဂ္ဂေ ပစာ’’တိ ဧဝံ ဝတ္တုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘ဣမံ မူလဘေသဇ္ဇံ ဇာန, ဣမံ မူလံ ဝါ ပဏ္ဏံ ဝါ ဒေဟိ, ဣမံ ရုက္ခံ ဝါ လတံ ဝါ အာဟရ, ဣမိနာ ပုပ္ဖေန ဖလေန ဝါ အတ္ထော, ဣမံ ရုက္ခံ ဝါ လတံ ဝါ ဖလံ ဝါ ကပ္ပိယံ ကရောဟီ’’တိ ဧဝံ ပန ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဧတ္တာဝတာ ဘူတဂါမပရိမောစိတံ ကတံ ဟောတိ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၈၂။)

֍ * ၇၈။ ပရိဘုဉ္ဇန္တေန ပန ဗီဇဂါမပရိမောစနတ္ထံ ပုန ကပ္ပိယံ ကာရာပေတဗ္ဗံ။ ကပ္ပိယကရဏဉ္စေတ္ထ ဣမိနာ သုတ္တာနုသာရေန ဝေဒိတဗ္ဗံ –

‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စဟိ သမဏကပ္ပေဟိ ဖလံ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ အဂ္ဂိပရိဇိတံ သတ္ထပရိဇိတံ နခပရိဇိတံ အဗီဇံ နိဗ္ဗဋ္ဋဗီဇညေဝ ပဉ္စမ’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၅၀)။

တတ္ထ အဂ္ဂိပရိဇိတန္တိ အဂ္ဂိနာ ပရိဇိတံ အဓိဘူတံ ဒဍ္ဎံ ဖုဋ္ဌန္တိ အတ္ထော။ သတ္ထပရိဇိတန္တိ သတ္ထေန ပရိဇိတံ အဓိဘူတံ ဆိန္နံ ဝိဒ္ဓံ ဝါတိ အတ္ထော။ ဧသ နယော နခပရိဇိတေ။ အဗီဇနိဗ္ဗဋ္ဋဗီဇာနိ သယမေဝ ကပ္ပိယာနိ။ အဂ္ဂိနာ ကပ္ပိယံ ကရောန္တေန ကဋ္ဌဂ္ဂိဂေါမယဂ္ဂိအာဒီသု ယေန ကေနစိ အန္တမသော လောဟခဏ္ဍေနပိ အာဒိတ္တေန ကပ္ပိယံ ကာတဗ္ဗံ, တဉ္စ ခေါ ဧကဒေသေ ဖုသန္တေန ‘‘ကပ္ပိယ’’န္တိ ဝတွာဝ ကာတဗ္ဗံ။ သတ္ထေန ကရောန္တေန ယဿ ကဿစိ လောဟမယသတ္ထဿ အန္တမသော သူစိနခစ္ဆေဒနာနမ္ပိ တုဏ္ဍေန ဝါ ဓာရာယ ဝါ ဆေဒံ ဝါ ဝေဓံ ဝါ ဒဿေန္တေန ‘‘ကပ္ပိယ’’န္တိ ဝတွာဝ ကာတဗ္ဗံ။ နခေန ကပ္ပိယံ ကရောန္တေန ပူတိနခေန န ကာတဗ္ဗံ, မနုဿာနံ ပန သီဟဗျဂ္ဃဒီပိမက္ကဋာနံ သကုန္တာနဉ္စ နခါ တိခိဏာ ဟောန္တိ, တေဟိ ကာတဗ္ဗံ။ အဿမဟိံသသူကရမိဂဂေါရူပါဒီနံ ခုရာ အတိခိဏာ, တေဟိ န ကာတဗ္ဗံ, ကတမ္ပိ အကတံ ဟောတိ။ ဟတ္ထိနခါ ပန ခုရာ န ဟောန္တိ, တေဟိ စ ဝဋ္ဋတိ။ ယေဟိ ပန ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ, တေဟိ တတ္ထဇာတကေဟိပိ ဥဒ္ဓရိတွာ ဂဟိတကေပိ ဆေဒံ ဝါ ဝေဓံ ဝါ ဒဿေန္တေန ‘‘ကပ္ပိယ’’န္တိ ဝတွာဝ ကာတဗ္ဗံ။

တတ္ထ သစေပိ ဗီဇာနံ ပဗ္ဗတမတ္တော ရာသိ, ရုက္ခသဟဿံ ဝါ ဆိန္ဒိတွာ ဧကာဗဒ္ဓံ ကတွာ ဥစ္ဆူနံ ဝါ မဟာဘာရော ဗန္ဓိတွာ ဌပိတော ဟောတိ, ဧကသ္မိံ ဗီဇေ ဝါ ရုက္ခသာခါယ ဝါ ဥစ္ဆုမှိ ဝါ ကပ္ပိယေ ကတေ သဗ္ဗံ ကတံ ဟောတိ။ ဥစ္ဆူ စ ဒါရူနိ စ ဧကတော ဗဒ္ဓါနိ ဟောန္တိ, ‘‘ဥစ္ဆုံ ကပ္ပိယံ ကရိဿာမီ’’တိ ဒါရုံ ဝိဇ္ဈတိ, ဝဋ္ဋတိယေဝ။ သစေ ပန ယာယ ရဇ္ဇုယာ ဝါ ဝလ္လိယာ ဝါ ဗဒ္ဓါနိ, တံ ဝိဇ္ဈတိ, န ဝဋ္ဋတိ။ ဥစ္ဆုခဏ္ဍာနံ ပစ္ဆိံ ပူရေတွာ အာဟရန္တိ, ဧကသ္မိံ ခဏ္ဍေ ကပ္ပိယေ ကတေ သဗ္ဗံ ကတမေဝ။ မရီစပက္ကာဒီဟိ စ မိဿေတွာ ဘတ္တံ အာဟရန္တိ, ‘‘ကပ္ပိယံ ကရောဟီ’’တိ ဝုတ္တေ သစေပိ ဘတ္တသိတ္ထေ ဝိဇ္ဈတိ, ဝဋ္ဋတိယေဝ။ တိလတဏ္ဍုလာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ယာဂုယာ ပက္ခိတ္တာနိ ပန

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၈၃။)

ဧကာဗဒ္ဓါနိ ဟုတွာ န သန္တိဋ္ဌန္တိ, တတ္ထ ဧကမေကံ ဝိဇ္ဈိတွာ ကပ္ပိယံ ကာတဗ္ဗမေဝ။ ကပိတ္ထဖလာဒီနံ အန္တော မိဉ္ဇံ ကဋာဟံ မုဉ္စိတွာ သဉ္စရတိ, ဘိန္ဒာပေတွာ ကပ္ပိယံ ကာရာပေတဗ္ဗံ, ဧကာဗဒ္ဓံ ဟောတိ, ကဋာဟေပိ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။

ဣတိ ပါဠိမုတ္တကဝိနယဝိနိစ္ဆယသင်္ဂဟေ

ဘူတဂါမဝိနိစ္ဆယကထာ သမတ္တာ။

၁၆။ သဟသေယျဝိနိစ္ဆယကထာ

֍ * ၇၉။ ဒုဝိဓံ သဟသေယျကန္တိ ‘‘ယော ပန ဘိက္ခု အနုပသမ္ပန္နေန ဥတ္တရိဒိရတ္တတိရတ္တံ သဟသေယျံ ကပ္ပေယျ, ပါစိတ္တိယံ (ပါစိ။ ၄၉)။ ယော ပန ဘိက္ခု မာတုဂါမေန သဟသေယျံ ကပ္ပေယျ, ပါစိတ္တိယ’’န္တိ (ပါစိ။ ၅၆) ဧဝံ ဝုတ္တံ သဟသေယျသိက္ခာပဒဒွယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တတြာယံ ဝိနိစ္ဆယော (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၅၀-၅၁) – အနုပသမ္ပန္နေန သဒ္ဓိံ တိဏ္ဏံ ရတ္တီနံ ဥပရိ စတုတ္ထဒိဝသေ အတ္ထင်္ဂတေ သူရိယေ သဗ္ဗစ္ဆန္နသဗ္ဗပရိစ္ဆန္နေ ယေဘုယျစ္ဆန္နယေဘုယျပရိစ္ဆန္နေ ဝါ သေနာသနေ ပုဗ္ဗာပရိယေန ဝါ ဧကက္ခဏေ ဝါ နိပဇ္ဇန္တဿ ပါစိတ္တိယံ။ တတ္ထ ဆဒနံ အနာဟစ္စ ဒိယဍ္ဎဟတ္ထုဗ္ဗေဓေန ပါကာရာဒိနာ ယေန ကေနစိ ပရိစ္ဆန္နမ္ပိ သဗ္ဗပရိစ္ဆန္နမိစ္စေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယံ သေနာသနံ ဥပရိ ပဉ္စဟိ ဆဒနေဟိ အညေန ဝါ ကေနစိ သဗ္ဗမေဝ ပရိစ္ဆန္နံ, ဣဒံ သဗ္ဗစ္ဆန္နံ နာမ သေနာသနံ။ အဋ္ဌကထာသု ပန ပါကဋဝေါဟာရံ ဂဟေတွာ ဝါစုဂ္ဂတဝသေန ‘‘သဗ္ဗစ္ဆန္နံ နာမ ပဉ္စဟိ ဆဒနေဟိ ဆန္န’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ကိဉ္စာပိ ဝုတ္တံ, အထ ခေါ ဒုဿကုဋိယံ သယန္တဿပိ န သက္ကာ အနာပတ္တိ ကာတုံ, တသ္မာ ယံ ကိဉ္စိ ပဋိစ္ဆာဒနသမတ္ထံ ဣဓ ဆဒနဉ္စ ပရိစ္ဆန္နဉ္စ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ပဉ္စဝိဓစ္ဆဒနေယေဝ ဟိ ဂယှမာနေ ပဒရစ္ဆန္နေပိ သဟသေယျာ န ဘဝေယျ, တသ္မာ ယံ သေနာသနံ ဘူမိတော ပဋ္ဌာယ ယာဝဆဒနံ အာဟစ္စ ပါကာရေန ဝါ အညေန ဝါ ကေနစိ အန္တမသော ဝတ္ထေနပိ ပရိက္ခိတ္တံ, ဣဒံ သဗ္ဗပရိစ္ဆန္နံ နာမ သေနာသနံ။ ဆဒနံ အနာဟစ္စ သဗ္ဗန္တိမေန ပရိယာယေန ဒိယဍ္ဎဟတ္ထုဗ္ဗေဓေန ပါကာရာဒိနာ ပရိက္ခိတ္တမ္ပိ သဗ္ဗပရိစ္ဆန္နမေဝ။ ယဿ ပန ဥပရိ ဗဟုတရံ ဌာနံ ဆန္နံ, အပ္ပံ အစ္ဆန္နံ, သမန္တတော ဝါ ဗဟုတရံ ပရိက္ခိတ္တံ, အပ္ပံ အပရိက္ခိတ္တံ, ဣဒံ ယေဘုယျေနဆန္နံ ယေဘုယျေနပရိစ္ဆန္နံ နာမ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၈၄။)

ဣမိနာ လက္ခဏေန သမန္နာဂတော သစေပိ သတ္တဘူမိကော ပါသာဒေါ ဧကူပစာရော ဟောတိ, သတဂဗ္ဘံ ဝါ စတုသာလံ, ဧကံ သေနာသနမိစ္စေဝ သင်္ခံ ဂစ္ဆတိ။ ဧဝရူပေ သေနာသနေ အနုပသမ္ပန္နေန သဒ္ဓိံ စတုတ္ထဒိဝသေ အတ္ထင်္ဂတေ သူရိယေ နိပဇ္ဇန္တဿ ပါစိတ္တိယံ ဝုတ္တံ။ သစေ ပန သမ္ဗဟုလာ သာမဏေရာ, ဧကော ဘိက္ခု, သာမဏေရဂဏနာယ ပါစိတ္တိယာ။ တေ စေ ဥဋ္ဌာယုဋ္ဌာယ နိပဇ္ဇန္တိ, တေသံ ပယောဂေ ပယောဂေ ဘိက္ခုဿ အာပတ္တိ, ဘိက္ခုဿ ဥဋ္ဌာယုဋ္ဌာယ နိပဇ္ဇနေ ပန ဘိက္ခုဿေဝ ပယောဂေန ဘိက္ခုဿ အာပတ္တိ။ သစေ သမ္ဗဟုလာ ဘိက္ခူ, ဧကော သာမဏေရော, ဧကောပိ သဗ္ဗေသံ အာပတ္တိံ ကရောတိ။ တဿ ဥဋ္ဌာယုဋ္ဌာယ နိပဇ္ဇနေနပိ ဘိက္ခူနံ အာပတ္တိယေဝ။ ဥဘယေသံ သမ္ဗဟုလဘာဝေပိ ဧသေဝ နယော။

֍ * ၈၀။ အပိစေတ္ထ ဧကာဝါသာဒိကမ္ပိ စတုက္ကံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယော ဟိ ဧကသ္မိံ အာဝါသေ ဧကေနေဝ အနုပသမ္ပန္နေန သဒ္ဓိံ တိရတ္တံ သဟသေယျံ ကပ္ပေတိ, တဿ စတုတ္ထဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ဒေဝသိကာ အာပတ္တိ။ ယောပိ ဧကသ္မိံယေဝ အာဝါသေ နာနာအနုပသမ္ပန္နေဟိ သဒ္ဓိံ တိရတ္တံ သဟသေယျံ ကပ္ပေတိ, တဿပိ။ ယောပိ နာနာအာဝါသေသု ဧကေနေဝ အနုပသမ္ပန္နေန သဒ္ဓိံ တိရတ္တံ သဟသေယျံ ကပ္ပေတိ, တဿပိ။ ယောပိ နာနာအာဝါသေသု နာနာအနုပသမ္ပန္နေဟိ သဒ္ဓိံ ယောဇနသတမ္ပိ ဂန္တွာ သဟသေယျံ ကပ္ပေတိ, တဿပိ စတုတ္ထဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ဒေဝသိကာ အာပတ္တိ။

အယဉ္စ သဟသေယျာပတ္တိ နာမ ‘‘ဘိက္ခုံ ဌပေတွာ အဝသေသော အနုပသမ္ပန္နော နာမာ’’တိ ဝစနတော အန္တမသော ပါရာဇိကဝတ္ထုဘူတေန တိရစ္ဆာနဂတေနပိ သဒ္ဓိံ ဟောတိ, တသ္မာ သစေပိ ဂေါဓာဗိဠာလမင်္ဂုသာဒီသု ကောစိ ပဝိသိတွာ ဘိက္ခုနော ဝသနသေနာသနေ ဧကူပစာရဋ္ဌာနေ သယတိ, သဟသေယျာဝ ဟောတိ။ ယဒိ ပန ထမ္ဘာနံ ဥပရိ ကတပါသာဒဿ ဥပရိမတလေန သဒ္ဓိံ အသမ္ဗဒ္ဓဘိတ္တိကဿ ဘိတ္တိယာ ဥပရိဌိတသုသိရတုလာသီသဿ သုသိရေန ပဝိသိတွာ တုလာယ အဗ္ဘန္တရေ သယိတွာ တေနေဝ သုသိရေန နိက္ခမိတွာ ဂစ္ဆတိ, ဟေဋ္ဌာပါသာဒေ သယိတဘိက္ခုဿ အနာပတ္တိ။ သစေ ဆဒနေ ဆိဒ္ဒံ ဟောတိ, တေန ပဝိသိတွာ အန္တောဆဒနေ ဝသိတွာ တေနေဝ ပက္ကမတိ, နာနူပစာရေ ဥပရိမတလေ ဆဒနဗ္ဘန္တရေ သယိတဿ အာပတ္တိ, ဟေဋ္ဌိမတလေ သယိတဿ အနာပတ္တိ။ သစေ အန္တောပါသာဒေနေဝ အာရောဟိတွာ သဗ္ဗတလာနိ ပရိဘုဉ္ဇန္တိ, ဧကူပစာရာနိ ဟောန္တိ, တေသု ယတ္ထ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၈၅။)

ကတ္ထစိ သယိတဿ အာပတ္တိ, သဘာသင်္ခေပေန ကတေ အဍ္ဎကုဋ္ဋကေ သေနာသနေ သယိတဿ တုလာဝါဠသဃာဋာဒီသု ကပေါတာဒယော သယန္တိ, အာပတ္တိယေဝ။ ပရိက္ခေပဿ ဗဟိဂတေ နိဗ္ဗကောသဗ္ဘန္တရေ သယန္တိ, အနာပတ္တိ။ ပရိမဏ္ဍလံ ဝါ စတုရဿံ ဝါ ဧကစ္ဆဒနာယ ဂဗ္ဘမာလာယ သတဂဗ္ဘံ စေပိ သေနာသနံ ဟောတိ, တတြ စေ ဧကေန သာဓာရဏဒွါရေန ပဝိသိတွာ ဝိသုံ ပါကာရေန အပရိစ္ဆိန္နဂဗ္ဘူပစာရေ သဗ္ဗဂဗ္ဘေပိ ပဝိသန္တိ, ဧကဂဗ္ဘေပိ အနုပသမ္ပန္နေ နိပန္နေ သဗ္ဗဂဗ္ဘေသု နိပန္နာနံ အာပတ္တိ။ သစေ သပမုခါ ဂဗ္ဘာ ဟောန္တိ, ပမုခဉ္စ ဥပရိ အစ္ဆန္နံ, ပမုခေ သယိတော ဂဗ္ဘေ သယိတာနံ အာပတ္တိံ န ကရောတိ။ သစေ ပန ဂဗ္ဘစ္ဆဒနေနေဝ သဒ္ဓိံ သမ္ဗန္ဓဆဒနံ, တတြ သယိတော သဗ္ဗေသံ အာပတ္တိံ ကရောတိ။ ကသ္မာ? သဗ္ဗစ္ဆန္နတ္တာ စ သဗ္ဗပရိစ္ဆန္နတ္တာ စ။ ဂဗ္ဘပရိက္ခေပေါယေဝ ဟိဿ ပရိက္ခေပေါ။

֍ * ၈၁။ ယေပိ ဧကသာလဒွိသာလတိသာလစတုသာလသန္နိဝေသာ မဟာပါသာဒါ ဧကသ္မိံ ဩကာသေ ပါဒေ ဓောဝိတွာ ပဝိဋ္ဌေန သက္ကာ ဟောန္တိ သဗ္ဗတ္ထ အနုပရိဂန္တုံ, တေသုပိ သဟသေယျာပတ္တိယာ န မုစ္စတိ။ သစေ တသ္မိံ တသ္မိံ ဌာနေ ဥပစာရံ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ကတာ ဟောန္တိ, ဧကူပစာရဋ္ဌာနေယေဝ အာပတ္တိ။ ဒွီဟိ ဒွါရေဟိ ယုတ္တဿ သုဓာဆဒနမဏ္ဍပဿ မဇ္ဈေ ပါကာရံ ကရောန္တိ, ဧကေန ဒွါရေန ပဝိသိတွာ ဧကသ္မိံ ပရိစ္ဆေဒေ အနုပသမ္ပန္နော သယတိ, ဧကသ္မိံ ဘိက္ခု, အနာပတ္တိ။ ပါကာရေ ဂေါဓာဒီနံ ပဝိသနမတ္တံ ဆိဒ္ဒံ ဟောတိ, ဧကသ္မိဉ္စ ပရိစ္ဆေဒေ ဂေါဓာ သယန္တိ, အနာပတ္တိယေဝ။ န ဟိ ဆိဒ္ဒေန ဂေဟံ ဧကူပစာရံ နာမ ဟောတိ။ သစေ ပါကာရမဇ္ဈေ ဆိန္ဒိတွာ ဒွါရံ ယောဇေန္တိ, ဧကူပစာရတာယ အာပတ္တိ။ တံ ဒွါရံ ကဝါဋေန ပိဒဟိတွာ သယန္တိ, အာပတ္တိယေဝ။ န ဟိ ဒွါရပိဒဟနေန ဂေဟံ နာနူပစာရံ နာမ ဟောတိ, ဒွါရံ ဝါ အဒွါရံ။ ကဝါဋဉှိ သံဝရဏဝိဝရဏေဟိ ယထာသုခံ ဝဠဉ္ဇနတ္ထာယ ကတံ, န ဝဠဉ္ဇုပစ္ဆေဒနတ္ထာယ။ သစေ တံ ဒွါရံ ပုန ဣဋ္ဌကာဟိ ပိဒဟန္တိ, အဒွါရံ ဟောတိ, ပုရိမေ နာနူပစာရဘာဝေယေဝ တိဋ္ဌတိ။ ဒီဃပမုခံ စေတိယဃရံ ဟောတိ, ဧကံ ကဝါဋံ အန္တော, ဧကံ ဗဟိ, ဒွိန္နံ ကဝါဋာနံ အန္တရေ အနုပသမ္ပန္နော အန္တောစေတိယဃရေ သယန္တဿ အာပတ္တိံ ကရောတိ ဧကူပစာရတ္တာ။

အယဉှေတ္ထ သင်္ခေပေါ – သေနာသနံ ခုဒ္ဒကံ ဝါ ဟောတု မဟန္တံ ဝါ, အညေန သဒ္ဓိံ သမ္ဗန္ဓံ ဝါ အသမ္ဗန္ဓံ ဝါ, ဒီဃံ ဝါ ဝဋ္ဋံ ဝါ စတုရဿံ ဝါ,

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၈၆။)

ဧကဘူမိကံ ဝါ အနေကဘူမိကံ ဝါ, ယံ ယံ ဧကူပစာရံ, သဗ္ဗတ္ထ သဟသေယျာပတ္တိ ဟောတီတိ။ ဧတ္ထ စ ယေန ကေနစိ ပဋိစ္ဆဒနေန သဗ္ဗစ္ဆန္နေ သဗ္ဗပရိစ္ဆန္နေ ပါစိတ္တိယံ, ယေဘုယျေနဆန္နေ ယေဘုယျေနပရိစ္ဆန္နေ ပါစိတ္တိယံ, သဗ္ဗစ္ဆန္နေ ယေဘုယျေနပရိစ္ဆန္နေ ပါစိတ္တိယံ, သဗ္ဗစ္ဆန္နေ ဥပဍ္ဎပရိစ္ဆန္နေ ပါစိတ္တိယံ, ယေဘုယျေနဆန္နေ ဥပဍ္ဎပရိစ္ဆန္နေ ပါစိတ္တိယံ, သဗ္ဗပရိစ္ဆန္နေ ယေဘုယျေနဆန္နေ ပါစိတ္တိယံ, သဗ္ဗပရိစ္ဆန္နေ ဥပဍ္ဎစ္ဆန္နေ ပါစိတ္တိယံ, ယေဘုယျေနပရိစ္ဆန္နေ ဥပဍ္ဎစ္ဆန္နေ ပါစိတ္တိယန္တိ အဋ္ဌ ပါစိတ္တိယာနိ။ ဥပဍ္ဎစ္ဆန္နေ ဥပဍ္ဎပရိစ္ဆန္နေ ဒုက္ကဋံ, သဗ္ဗစ္ဆန္နေ စူဠကပရိစ္ဆန္နေ ဒုက္ကဋံ, ယေဘုယျေနဆန္နေ စူဠကပရိစ္ဆန္နေ ဒုက္ကဋံ, သဗ္ဗပရိစ္ဆန္နေ စူဠကစ္ဆန္နေ ဒုက္ကဋံ, ယေဘုယျေနပရိစ္ဆန္နေ စူဠကစ္ဆန္နေ ဒုက္ကဋန္တိ ပဉ္စ ဒုက္ကဋာနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ သဗ္ဗစ္ဆန္နေ သဗ္ဗအပရိစ္ဆန္နေ, သဗ္ဗပရိစ္ဆန္နေ သဗ္ဗအစ္ဆန္နေ, ယေဘုယျေနအစ္ဆန္နေ ယေဘုယျေနအပရိစ္ဆန္နေ, ဥပဍ္ဎစ္ဆန္နေ စူဠကပရိစ္ဆန္နေ, ဥပဍ္ဎပရိစ္ဆန္နေ စူဠကစ္ဆန္နေ စူဠကပရိစ္ဆန္နေ စ အနာပတ္တိ။ မာတုဂါမေန သဟ နိပဇ္ဇန္တဿပိ အယမေဝ ဝိနိစ္ဆယော။ အယဉှေတ္ထ ဝိသေသော – အနုပသမ္ပန္နေန သဒ္ဓိံ နိပဇ္ဇန္တဿ စတုတ္ထဒိဝသေ အာပတ္တိ, မာတုဂါမေန သဒ္ဓိံ ပဌမဒိဝသေတိ။ ယက္ခိပေတီဟိ ပန ဒိဿမာနကရူပါဟိ တိရစ္ဆာနဂတိတ္ထိယာ စ မေထုနဓမ္မဝတ္ထုဘူတာယ ဧဝ ဒုက္ကဋံ, သေသာဟိ အနာပတ္တိ။

ဣတိ ပါဠိမုတ္တကဝိနယဝိနိစ္ဆယသင်္ဂဟေ

သဟသေယျဝိနိစ္ဆယကထာ သမတ္တာ။

၁၇။ မဉ္စပီဌာဒိသံဃိကသေနာသနေသု ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗဝိနိစ္ဆယကထာ

֍ * ၈၂။ ဝိဟာရေ သံဃိကေ သေယျံ, သန္ထရိတွာန ပက္ကမောတိ သံဃိကေ ဝိဟာရေ သေယျံ သန္ထရိတွာန အညတ္ထ ဝသိတုကာမတာယ ဝိဟာရတော ပက္ကမနံ။ တတြာယံ ဝိနိစ္ဆယော –

‘‘ယော ပန ဘိက္ခု သံဃိကေ ဝိဟာရေ သေယျံ သန္ထရိတွာ ဝါ သန္ထရာပေတွာ ဝါ တံ ပက္ကမန္တော နေဝ ဥဒ္ဓရေယျ န ဥဒ္ဓရာပေယျ အနာပုစ္ဆံ ဝါ ဂစ္ဆေယျ, ပါစိတ္တိယ’’န္တိ (ပါစိ။ ၁၁၅) –

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၈၇။)

ဝစနတော သံဃိကေ ဝိဟာရေ သေယျံ သယံ သန္ထရိတွာ အညေန ဝါ သန္ထရာပေတွာ ဥဒ္ဓရဏာဒီနိ အကတွာ ပရိက္ခိတ္တဿ အာရာမဿ ပရိက္ခေပံ, အပရိက္ခိတ္တဿ ဥပစာရံ အတိက္ကမန္တဿ ပါစိတ္တိယံ။

တတ္ထ သေယျာ နာမ ဘိသိ စိမိလိကာ ဥတ္တရတ္ထရဏံ ဘူမတ္ထရဏံ တဋ္ဋိကာ စမ္မခဏ္ဍော နိသီဒနံ ပစ္စတ္ထရဏံ တိဏသန္ထာရော ပဏ္ဏသန္ထာရောတိ ဒသဝိဓာ။ တတ္ထ ဘိသီတိ မဉ္စကဘိသိ ဝါ ပီဌကဘိသိ ဝါ။ စိမိလိကာ နာမ သုဓာဒိပရိကမ္မကတာယ ဘူမိယာ ဝဏ္ဏာနုရက္ခဏတ္ထံ ကတာ, တံ ဟေဋ္ဌာ ပတ္ထရိတွာ ဥပရိ ကဋသာရကံ ပတ္ထရန္တိ။ ဥတ္တရတ္ထရဏံ နာမ မဉ္စပီဌာနံ ဥပရိ အတ္ထရိတဗ္ဗကပစ္စတ္ထရဏံ။ ဘူမတ္ထရဏံ နာမ ဘူမိယံ အတ္ထရိတဗ္ဗာ ကဋသာရကာဒိဝိကတိ။ တဋ္ဋိကာ နာမ တာလပဏ္ဏေဟိ ဝါ ဝါကေဟိ ဝါ ကတတဋ္ဋိကာ။ စမ္မခဏ္ဍော နာမ သီဟဗျဂ္ဃဒီပိတရစ္ဆစမ္မာဒီသုပိ ယံ ကိဉ္စိ စမ္မံ။ အဋ္ဌကထာသု ဟိ သေနာသနပရိဘောဂေ ပဋိက္ခိတ္တစမ္မံ န ဒိဿတိ, တသ္မာ သီဟဗျဂ္ဃစမ္မာဒီနံ ပရိဟရဏေယေဝ ပဋိက္ခေပေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ နိသီဒနန္တိ သဒသံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ပစ္စတ္ထရဏန္တိ ပါဝါရော ကောဇဝေါတိ ဧတ္တကမေဝ ဝုတ္တံ။ တိဏသန္ထာရောတိ ယေသံ ကေသဉ္စိ တိဏာနံ သန္ထာရော။ ဧသ နယော ပဏ္ဏသန္ထာရေပိ။ ဧဝံ ပန ဣမံ ဒသဝိဓံ သေယျံ သံဃိကေ ဝိဟာရေ သန္ထရိတွာ ဝါ သန္ထရာပေတွာ ဝါ ပက္ကမန္တေန အာပုစ္ဆိတွာ ပက္ကမိတဗ္ဗံ, အာပုစ္ဆန္တေန စ ဘိက္ခုမှိ သတိ ဘိက္ခု အာပုစ္ဆိတဗ္ဗော, တသ္မိံ အသတိ သာမဏေရော, တသ္မိံ အသတိ အာရာမိကော, တသ္မိံ အသတိ ယေန ဝိဟာရော ကာရိတော, သော ဝိဟာရသာမိကော, တဿ ဝါ ကုလေ ယော ကောစိ အာပုစ္ဆိတဗ္ဗော, တသ္မိမ္ပိ အသတိ စတူသု ပါသာဏေသု မဉ္စံ ဌပေတွာ မဉ္စေ အဝသေသမဉ္စပီဌာနိ အာရောပေတွာ ဥပရိ ဘိသိအာဒိကံ ဒသဝိဓမ္ပိ သေယျံ ရာသိံ ကတွာ ဒါရုဘဏ္ဍံ မတ္တိကာဘဏ္ဍံ ပဋိသာမေတွာ ဒွါရဝါတပါနာနိ ပိဒဟိတွာ ဂမိယဝတ္တံ ပူရေတွာ ဂန္တဗ္ဗံ။

သစေ ပန သေနာသနံ ဩဝဿတိ, ဆဒနတ္ထဉ္စ တိဏံ ဝါ ဣဋ္ဌကာ ဝါ အာနီတာ ဟောန္တိ, သစေ ဥဿဟတိ, ဆာဒေတဗ္ဗံ။ နော စေ သက္ကောတိ, ယော ဩကာသော အနောဝဿကော, တတ္ထ မဉ္စပီဌာဒီနိ နိက္ခိပိတွာ ဂန္တဗ္ဗံ။ သစေ သဗ္ဗမ္ပိ ဩဝဿတိ, ဥဿဟန္တေန အန္တောဂါမေ ဥပါသကာနံ ဃရေ ဌပေတဗ္ဗံ။ သစေ တေပိ ‘‘သံဃိကံ နာမ, ဘန္တေ, ဘာရိယံ, အဂ္ဂိဒါဟာဒီနံ ဘာယာမာ’’တိ န သမ္ပဋိစ္ဆန္တိ, အဗ္ဘောကာသေပိ ပါသာဏာနံ ဥပရိ မဉ္စံ ဌပေတွာ သေသံ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေနေဝ နိက္ခိပိတွာ တိဏေဟိ စ ပဏ္ဏေဟိ စ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ ယဉှိ တတ္ထ အင်္ဂမတ္တမ္ပိ အဝသိဿတိ, တံ အညေသံ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၈၈။)

တတ္ထ အာဂတဘိက္ခူနံ ဥပကာရံ ဘဝိဿတီတိ။ ဥဒ္ဓရိတွာ ဂစ္ဆန္တေန ပန မဉ္စပီဌကဝါဋံ သဗ္ဗံ အပနေတွာ သံဟရိတွာ စီဝရဝံသေ လဂ္ဂေတွာဝ ဂန္တဗ္ဗံ။ ပစ္ဆာ အာဂန္တွာ ဝသနကဘိက္ခုနာပိ ပုန မဉ္စပီဌံ ဌပယိတွာ ဂစ္ဆန္တေန တထေဝ ကာတဗ္ဗံ။ အန္တောကုဋ္ဋတော သေယျံ ဗဟိကုဋ္ဋေ ပညပေတွာ ဝသန္တေန ဂမနကာလေ ပုန ဂဟိတဋ္ဌာနေယေဝ ပဋိသာမေတဗ္ဗံ။ ဥပရိပါသာဒတော ဩရောပေတွာ ဟေဋ္ဌာပါသာဒေ ဝသန္တဿပိ ဧသေဝ နယော။ ရတ္တိဋ္ဌာနဒိဝါဋ္ဌာနေသု မဉ္စပီဌံ ပညပေတွာ ဗဟိဂမနကာလေ ပုန ဂဟိတဋ္ဌာနေယေဝ ဌပေတဗ္ဗံ။

֍ * ၈၃။ သေနာသနေသု ပန အယံ အာပုစ္ဆိတဗ္ဗာနာပုစ္ဆိတဗ္ဗဝိနိစ္ဆယော – ယာ တာဝ ဘူမိယံ ဒီဃသာလာ ဝါ ပဏ္ဏသာလာ ဝါ ဟောတိ, ယံ ဝါ ရုက္ခတ္ထမ္ဘေသု ကတဂေဟံ ဥပစိကာနံ ဥဋ္ဌာနဋ္ဌာနံ ဟောတိ, တတော ပက္ကမန္တေန တာဝ အာပုစ္ဆိတွာဝ ပက္ကမိတဗ္ဗံ။ တသ္မိဉှိ ကတိပယာနိ ဒိဝသာနိ အဇဂ္ဂိယမာနေ ဝမ္မိကာဝ သန္တိဋ္ဌန္တိ။ ယံ ပန ပါသာဏပိဋ္ဌိယံ ဝါ ပါသာဏတ္ထမ္ဘေသု ဝါ ကတသေနာသနံ သိလုစ္စယလေဏံ ဝါ သုဓာလိတ္တသေနာသနံ ဝါ, ယတ္ထ ယတ္ထ ဥပစိကာသင်္ကာ နတ္ထိ, တတော ပက္ကမန္တဿ အာပုစ္ဆိတွာပိ အနာပုစ္ဆိတွာပိ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ, အာပုစ္ဆနံ ပန ဝတ္တံ။ သစေ တာဒိသေပိ သေနာသနေ ဧကေန ပဿေန ဥပစိကာ အာရောဟန္တိ, အာပုစ္ဆိတွာဝ ဂန္တဗ္ဗံ။ ယော ပန အာဂန္တုကော ဘိက္ခု သံဃိကသေနာသနံ ဂဟေတွာဝ သန္တံ ဘိက္ခုံ အနုဝတ္တန္တော အတ္တနော သေနာသနံ အဂ္ဂဟေတွာ ဝသတိ, ယာဝ သော န ဂဏှာတိ, တာဝ တံ သေနာသနံ ပုရိမဘိက္ခုဿေဝ ပလိဗောဓော။ ယဒါ ပန သော သေနာသနံ ဂဟေတွာ အတ္တနော ဣဿရိယေန ဝသတိ, တတော ပဋ္ဌာယ အာဂန္တုကဿေဝ ပလိဗောဓော။ သစေ ဥဘောပိ ဝိဘဇိတွာ ဂဏှန္တိ, ဥဘိန္နမ္ပိ ပလိဗောဓော။

မဟာပစ္စရိယံ ပန ဝုတ္တံ – သစေ ဒွေ တယော ဧကတော ဟုတွာ ပညပေန္တိ, ဂမနကာလေ သဗ္ဗေဟိ အာပုစ္ဆိတဗ္ဗံ။ တေသု စေ ပဌမံ ဂစ္ဆန္တော ‘‘ပစ္ဆိမော ဇဂ္ဂိဿတီ’’တိ အာဘောဂံ ကတွာ ဂစ္ဆတိ, ဝဋ္ဋတိ, ပစ္ဆိမဿ အာဘောဂေန မုတ္တိ နတ္ထိ။ ဗဟူ ဧကံ ပေသေတွာ သန္ထရာပေန္တိ, ဂမနကာလေ သဗ္ဗေဟိ ဝါ အာပုစ္ဆိတဗ္ဗံ, ဧကံ ဝါ ပေသေတွာ အာပုစ္ဆိတဗ္ဗံ။ အညတော မဉ္စပီဌာဒီနိ အာနေတွာ အညတြ ဝသိတွာ ဂမနကာလေ တတ္ထေဝ နေတဗ္ဗာနိ။ သစေ အညတော အာနေတွာ ဝသမာနဿ အညော ဝုဍ္ဎတရော အာဂစ္ဆတိ, န

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၈၉။)

ပဋိဗာဟိတဗ္ဗော, ‘‘မယာ, ဘန္တေ, အညာဝါသတော အာနီတံ, ပါကတိကံ ကရေယျာထာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ တေန ‘‘ဧဝံ ကရိဿာမီ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတေ ဣတရဿ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဧဝံ အညတ္ထ ဟရိတွာပိ သံဃိကပရိဘောဂေန ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ ဟိ နဋ္ဌံ ဝါ ဇိဏ္ဏံ ဝါ စောရေဟိ ဝါ ဟဋံ ဂီဝါ နေဝ ဟောတိ, ပုဂ္ဂလိကပရိဘောဂေန ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ ပန ဂီဝါ ဟောတိ။ အညဿ မဉ္စပီဌံ ပန သံဃိကပရိဘောဂေန ဝါ ပုဂ္ဂလိကပရိဘောဂေန ဝါ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ နဋ္ဌံ ဂီဝါယေဝ။ အန္တောဝိဟာရေ သေယျံ သန္ထရိတွာ ‘‘အဇ္ဇေဝ အာဂန္တွာ ပဋိဇဂ္ဂိဿာမီ’’တိ ဧဝံ သာပေက္ခော နဒီပါရံ ဂါမန္တရံ ဝါ ဂန္တွာ ယတ္ထဿ ဂမနစိတ္တံ ဥပ္ပန္နံ, တတ္ထေဝ ဌိတော ကဉ္စိ ပေသေတွာ အာပုစ္ဆတိ, နဒီပူရရာဇစောရာဒီသု ဝါ ကေနစိ ပလိဗောဓော ဟောတိ ဥပဒ္ဒုတော, န သက္ကောတိ ပစ္စာဂန္တုံ, ဧဝံဘူတဿ အနာပတ္တိ။

ဝိဟာရဿ ဥပစာရေ ပန ဥပဋ္ဌာနသာလာယ ဝါ မဏ္ဍပေ ဝါ ရုက္ခမူလေ ဝါ သေယျံ သန္ထရိတွာ ဝါ သန္ထရာပေတွာ ဝါ တံ ပက္ကမန္တော နေဝ ဥဒ္ဓရတိ န ဥဒ္ဓရာပေတိ အနာပုစ္ဆံ ဝါ ဂစ္ဆတိ, ဒုက္ကဋံ။ ဝုတ္တပ္ပကာရဉှိ ဒသဝိဓံ သေယျံ အန္တောဂဗ္ဘာဒိမှိ ဂုတ္တဋ္ဌာနေ ပညပေတွာ ဂစ္ဆန္တဿ ယသ္မာ သေယျာပိ သေနာသနမ္ပိ ဥပစိကာဟိ ပလုဇ္ဇတိ, ဝမ္မိကရာသိယေဝ ဟောတိ, တသ္မာ ပါစိတ္တိယံ ဝုတ္တံ။ ဗဟိ ပန ဥပဋ္ဌာနသာလာဒီသု ပညပေတွာ ဂစ္ဆန္တဿ သေယျာမတ္တမေဝ နဿေယျ ဌာနဿ အဂုတ္တတာယ, န သေနာသနံ, တသ္မာ ဧတ္ထ ဒုက္ကဋံ ဝုတ္တံ။ မဉ္စပီဌံ ပန ယသ္မာ န သက္ကာ သဟသာ ဥပစိကာဟိ ခါယိတုံ, တသ္မာ တံ ဝိဟာရေပိ သန္ထရိတွာ ဂစ္ဆန္တဿ ဒုက္ကဋံ။ ဝိဟာရဿူပစာရေ ဥပဋ္ဌာနသာလာယံ မဏ္ဍပေ ရုက္ခမူလေပိ သန္ထရိတွာ ပက္ကမန္တဿ ဒုက္ကဋမေဝ။

֍ * ၈၄။ ‘‘ယော ပန ဘိက္ခု သံဃိကံ မဉ္စံ ဝါ ပီဌံ ဝါ ဘိသိံ ဝါ ကောစ္ဆံ ဝါ အဇ္ဈောကာသေ သန္ထရိတွာ ဝါ သန္ထရာပေတွာ ဝါ တံ ပက္ကမန္တော နေဝ ဥဒ္ဓရေယျ န ဥဒ္ဓရာပေယျ အနာပုစ္ဆံ ဝါ ဂစ္ဆေယျ, ပါစိတ္တိယ’’န္တိ (ပါစိ။ ၁၀၉) ဝစနတော သံဃိကာနိ ပန မဉ္စပီဌာဒီနိ စတ္တာရိ အဇ္ဈောကာသေ သန္ထရိတွာ ဝါ သန္ထရာပေတွာ ဝါ ဥဒ္ဓရဏာဒီနိ အကတွာ ‘‘အဇ္ဇေဝ အာဂမိဿာမီ’’တိ ဂစ္ဆန္တဿပိ ထာမမဇ္ဈိမဿ ပုရိသဿ လေဍ္ဍုပါတာတိက္ကမေ ပါစိတ္တိယံ။ ဧတ္ထ ကောစ္ဆံ နာမ ဝါကမယံ ဝါ ဥသီရမယံ ဝါ မုဉ္ဇမယံ ဝါ ပဗ္ဗဇမယံ ဝါ ဟေဋ္ဌာ စ ဥပရိ စ ဝိတ္ထတံ မဇ္ဈေ သံခိတ္တံ ပဏဝသဏ္ဌာနံ ကတွာ ဗဒ္ဓံ။ တံ ကိရ မဇ္ဈေ သီဟဗျဂ္ဃစမ္မပရိက္ခိတ္တမ္ပိ ကရောန္တိ, အကပ္ပိယစမ္မံ နာမေတ္ထ နတ္ထိ။ သေနာသနဉှိ သောဝဏ္ဏမယမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ, တသ္မာ တံ မဟဂ္ဃံ ဟောတိ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၉၀။)

‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, အဋ္ဌ မာသေ အဝဿိကသင်္ကေတေ မဏ္ဍပေ ဝါ ရုက္ခမူလေ ဝါ ယတ္ထ ကာကာ ဝါ ကုလလာ ဝါ န ဦဟဒန္တိ, တတ္ထ သေနာသနံ နိက္ခိပိတု’’န္တိ (ပါစိ။ ၁၁၀) ဝစနတော ပန ဝဿိကဝဿာနမာသာတိ ဧဝံ အပညာတေ စတ္တာရော ဟေမန္တိကေ, စတ္တာရော ဂိမှိကေတိ အဋ္ဌ မာသေ သာခါမဏ္ဍပေ ဝါ ပဒရမဏ္ဍပေ ဝါ ရုက္ခမူလေ ဝါ နိက္ခိပိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ယသ္မိံ ပန ကာကာ ဝါ ကုလလာ ဝါ အညေ ဝါ သကုန္တာ ဓုဝနိဝါသေန ကုလာဝကေ ကတွာ ဝသန္တိ, တဿ ရုက္ခဿ မူလေ န နိက္ခိပိတဗ္ဗံ။ ‘‘အဋ္ဌ မာသေ’’တိ ဝစနတော ယေသု ဇနပဒေသု ဝဿကာလေ န ဝဿတိ, တေသု စတ္တာရော မာသေ နိက္ခိပိတုံ န ဝဋ္ဋတိယေဝ။ ‘‘အဝဿိကသင်္ကေတေ’’တိ ဝစနတော ယတ္ထ ဟေမန္တေ ဒေဝေါ ဝဿတိ, တတ္ထ ဟေမန္တေပိ အဇ္ဈောကာသေ နိက္ခိပိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဂိမှေ ပန သဗ္ဗတ္ထ ဝိဂတဝလာဟကံ ဝိသုဒ္ဓံ နတံ ဟောတိ, ဧဝရူပေ ကာလေ ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေန အဇ္ဈောကာသေ မဉ္စပီဌံ နိက္ခိပိတုံ ဝဋ္ဋတိ။

֍ * ၈၅။ အဗ္ဘောကာသိကေနပိ ဝတ္တံ ဇာနိတဗ္ဗံ။ တဿ ဟိ သစေ ပုဂ္ဂလိကမဉ္စကော အတ္ထိ, တတ္ထေဝ သယိတဗ္ဗံ။ သံဃိကံ ဂဏှန္တေန ဝေတ္တေန ဝါ ဝါကေန ဝါ ဝီတမဉ္စကော ဂဟေတဗ္ဗော, တသ္မိံ အသတိ ပုရာဏမဉ္စကော ဂဟေတဗ္ဗော, တသ္မိံ အသတိ နဝဝါယိမော ဝါ ဩနဒ္ဓကော ဝါ ဂဟေတဗ္ဗော။ ဂဟေတွာ ပန ‘‘အဟံ ဥက္ကဋ္ဌရုက္ခမူလိကော ဥက္ကဋ္ဌအဗ္ဘောကာသိကော’’တိ စီဝရကုဋိမ္ပိ အကတွာ အသမယေ အဇ္ဈောကာသေ ဝါ ရုက္ခမူလေ ဝါ ပညပေတွာ နိပဇ္ဇိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန စတုဂ္ဂုဏေနပိ စီဝရေန ကတာ ကုဋိ အတေမေန္တံ ရက္ခိတုံ န သက္ကောတိ, သတ္တာဟဝဒ္ဒလိကာဒီနိ ဘဝန္တိ, ဘိက္ခုနော ကာယာနုဂတိကတ္တာ ဝဋ္ဋတိ။ အရညေ ပဏ္ဏကုဋီသု ဝသန္တာနံ သီလသမ္ပဒါယ ပသန္နစိတ္တာ မနုဿာ နဝံ မဉ္စပီဌံ ဒေန္တိ ‘‘သံဃိကပရိဘောဂေန ပရိဘုဉ္ဇထာ’’တိ, ဝသိတွာ ဂစ္ဆန္တေဟိ သာမန္တဝိဟာရေ သဘာဂဘိက္ခူနံ ပေသေတွာ ဂန္တဗ္ဗံ, သဘာဂါနံ အဘာဝေန အနောဝဿကေ နိက္ခိပိတွာ ဂန္တဗ္ဗံ, အနောဝဿကေ အသတိ ရုက္ခေ လဂ္ဂေတွာ ဂန္တဗ္ဗံ။ စေတိယင်္ဂဏေ သမ္မဇ္ဇနိံ ဂဟေတွာ ဘောဇနသာလင်္ဂဏံ ဝါ ဥပေါသထာဂါရင်္ဂဏံ ဝါ ပရိဝေဏဒိဝါဋ္ဌာနအဂ္ဂိသာလာဒီသု ဝါ အညတရံ သမ္မဇ္ဇိတွာ ဓောဝိတွာ ပုန သမ္မဇ္ဇနိမာဠကေယေဝ ဌပေတဗ္ဗာ။ ဥပေါသထာဂါရာဒီသု အညတရသ္မိံ ဂဟေတွာ အဝသေသာနိ သမ္မဇ္ဇန္တဿပိ ဧသေဝ နယော။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၉၁။)

ယော ပန ဘိက္ခာစာရမဂ္ဂံ သမ္မဇ္ဇန္တော ဂန္တုကာမော ဟောတိ, တေန သမ္မဇ္ဇိတွာ သစေ အန္တရာမဂ္ဂေ သာလာ အတ္ထိ, တတ္ထ ဌပေတဗ္ဗာ။ သစေ နတ္ထိ, ဝလာဟကာနံ အနုဋ္ဌိတဘာဝံ သလ္လက္ခေတွာ ‘‘ယာဝါဟံ ဂါမတော နိက္ခမာမိ, တာဝ န ဝဿိဿတီ’’တိ ဇာနန္တေန ယတ္ထ ကတ္ထစိ နိက္ခိပိတွာ ပုန ပစ္စာဂစ္ဆန္တေန ပါကတိကဋ္ဌာနေ ဌပေတဗ္ဗာ။ ‘‘သစေ ဝဿိဿတီတိ ဇာနန္တော အဇ္ဈောကာသေ ဌပေတိ, ဒုက္ကဋ’’န္တိ မဟာပစ္စရိယံ ဝုတ္တံ။ သစေ ပန တတြ တတြေဝ သမ္မဇ္ဇနတ္ထာယ သမ္မဇ္ဇနီ နိက္ခိတ္တာ ဟောတိ, တံ တံ ဌာနံ သမ္မဇ္ဇိတွာ တတြ တတြေဝ နိက္ခိပိတုံ ဝဋ္ဋတိ, အာသနသာလံ သမ္မဇ္ဇန္တေန ဝတ္တံ ဇာနိတဗ္ဗံ။ တတြိဒံ ဝတ္တံ – မဇ္ဈတော ပဋ္ဌာယ ပါဒဋ္ဌာနာဘိမုခါ ဝါလိကာ ဟရိတဗ္ဗာ, ကစဝရံ ဟတ္ထေဟိ ဂဟေတွာ ဗဟိ ဆဍ္ဍေတဗ္ဗံ။

֍ * ၈၆။ သစေ ဝုတ္တပ္ပကာရံ စတုဗ္ဗိဓမ္ပိ သံဃိကံ သေနာသနံ အဇ္ဈောကာသေ ဝါ ရုက္ခမူလေ ဝါ မဏ္ဍပေ ဝါ အနုပသမ္ပန္နေန သန္ထရာပေတိ, ယေန သန္ထရာပိတံ, တဿ ပလိဗောဓော။ သစေ ပန ဥပသမ္ပန္နေန သန္ထရာပေတိ, ယေန သန္ထတံ, တဿ ပလိဗောဓော။ တတြာယံ ဝိနိစ္ဆယော (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၁၁၁) – ထေရော ဘောဇနသာလာယံ ဘတ္တကိစ္စံ ကတွာ ဒဟရံ အာဏာပေတိ ‘‘ဂစ္ဆ ဒိဝါဋ္ဌာနေ မဉ္စပီဌံ ပညပေဟီ’’တိ။ သော တထာ ကတွာ နိသိန္နော, ထေရော ယထာရုစိ ဝိစရိတွာ တတ္ထ ဂန္တွာ ထဝိကံ ဝါ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ဝါ ဌပေတိ, တတော ပဋ္ဌာယ ထေရဿ ပလိဗောဓော။ နိသီဒိတွာ သယံ ဂစ္ဆန္တော နေဝ ဥဒ္ဓရတိ န ဥဒ္ဓရာပေတိ, လေဍ္ဍုပါတာတိက္ကမေ ပါစိတ္တိယံ။ သစေ ပန ထေရော တတ္ထ ထဝိကံ ဝါ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ဝါ အဋ္ဌပေတွာ စင်္ကမန္တောဝ ဒဟရံ ‘‘ဂစ္ဆ တွ’’န္တိ ဘဏတိ, တေန ‘‘ဣဒံ, ဘန္တေ, မဉ္စပီဌ’’န္တိ အာစိက္ခိတဗ္ဗံ။ သစေ ထေရော ဝတ္တံ ဇာနာတိ, ‘‘တွံ ဂစ္ဆ, အဟံ ပါကတိကံ ကရိဿာမီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ သစေ ဗာလော ဟောတိ အနုဂ္ဂဟိတဝတ္တော, ‘‘ဂစ္ဆ, မာ ဣဓ တိဋ္ဌ, နေဝ နိသီဒိတုံ န နိပဇ္ဇိတုံ ဒေမီ’’တိ ဒဟရံ တဇ္ဇေတိယေဝ။ ဒဟရေန ‘‘ဘန္တေ, သုခံ သယထာ’’တိ ကပ္ပံ လဘိတွာ ဝန္ဒိတွာ ဂန္တဗ္ဗံ။ တသ္မိံ ဂတေ ထေရဿေဝ ပလိဗောဓော, ပုရိမနယေနေဝ စဿ အာပတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

အထ ပန အာဏတ္တိက္ခဏေယေဝ ဒဟရော ‘‘မယှံ ဘဏ္ဍေ ဘဏ္ဍဓောဝနာဒိ ကိဉ္စိ ကရဏီယံ အတ္ထီ’’တိ ဝဒတိ, ထေရော ပန တံ ‘‘ပညပေတွာ ဂစ္ဆာဟီ’’တိ ဝတွာ ဘောဇနသာလတော နိက္ခမိတွာ အညတ္ထ ဂစ္ဆတိ, ပါဒုဒ္ဓါရေန

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၉၂။)

ကာရေတဗ္ဗော။ သစေ တတ္ထေဝ ဂန္တွာ နိသီဒတိ, ပုရိမနယေနေဝ စဿ လေဍ္ဍုပါတာတိက္ကမေ အာပတ္တိ။ သစေ ပန ထေရော သာမဏေရံ အာဏာပေတိ, သာမဏေရေ တတ္ထ မဉ္စပီဌံ ပညပေတွာ နိသိန္နေပိ ဘောဇနသာလတော အညတ္ထ ဂစ္ဆန္တော ပါဒုဒ္ဓါရေန ကာရေတဗ္ဗော။ ဂန္တွာ နိသိန္နော ပုန ဂမနကာလေ လေဍ္ဍုပါတာတိက္ကမေ အာပတ္တိယာ ကာရေတဗ္ဗော။ သစေ ပန အာဏာပေန္တော ‘‘မဉ္စပီဌံ ပညပေတွာ တတ္ထေဝ နိသီဒါ’’တိ အာဏာပေတိ, ယတြိစ္ဆတိ, တတြ ဂန္တွာ အာဂန္တုံ လဘတိ။ သယံ ပန ပါကတိကံ အကတွာ ဂစ္ဆန္တဿ လေဍ္ဍုပါတာတိက္ကမေ ပါစိတ္တိယံ။ အန္တရသန္နိပါတေ မဉ္စပီဌာဒီနိ ပညပေတွာ နိသိန္နေဟိ ဂမနကာလေ အာရာမိကာနံ ‘‘ဣဒံ ပဋိသာမေထာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ, အဝတွာ ဂစ္ဆန္တာနံ လေဍ္ဍုပါတာတိက္ကမေ အာပတ္တိ။

֍ * ၈၇။ မဟာဓမ္မဿဝနံ နာမ ဟောတိ, တတ္ထ ဥပေါသထာဂါရတောပိ ဘောဇနသာလတောပိ အာဟရိတွာ မဉ္စပီဌာနိ ပညပေန္တိ, အာဝါသိကာနံယေဝ ပလိဗောဓော။ သစေ အာဂန္တုကာ ‘‘ဣဒံ အမှာကံ ဥပဇ္ဈာယဿ, ဣဒံ အာစရိယဿာ’’တိ ဂဏှန္တိ, တတော ပဋ္ဌာယ တေသံ ပလိဗောဓော။ ဂမနကာလေ ပါကတိကံ အကတွာ လေဍ္ဍုပါတံ အတိက္ကမန္တာနံ အာပတ္တိ။ မဟာပစ္စရိယံ ပန ဝုတ္တံ ‘‘ယာဝ အညေ န နိသီဒန္တိ, တာဝ ယေဟိ ပညတ္တံ, တေသံ ဘာရော, အညေသု အာဂန္တွာ နိသိန္နေသု နိသိန္နကာနံ ဘာရော။ သစေ တေ အနုဒ္ဓရိတွာ ဝါ အနုဒ္ဓရာပေတွာ ဝါ ဂစ္ဆန္တိ, ဒုက္ကဋံ။ ကသ္မာ? အနာဏတ္တိယာ ပညပိတတ္တာ’’တိ။ ဓမ္မာသနေ ပညတ္တေ ယာဝ ဥဿာရကော ဝါ ဓမ္မကထိကော ဝါ နာဂစ္ဆတိ, တာဝ ပညာပကာနံ ပလိဗောဓော။ တသ္မိံ အာဂန္တွာ နိသိန္နေ တဿ ပလိဗောဓော။ သကလံ အဟောရတ္တံ ဓမ္မဿဝနံ ဟောတိ, အညော ဥဿာရကော ဝါ ဓမ္မကထိကော ဝါ ဥဋ္ဌာတိ, အညော နိသီဒတိ, ယော ယော အာဂန္တွာ နိသီဒတိ, တဿ တဿေဝ ဘာရော။ ဥဋ္ဌဟန္တေန ပန ‘‘ဣဒမာသနံ တုမှာကံ ဘာရော’’တိ ဝတွာ ဂန္တဗ္ဗံ။ သစေပိ ဣတရသ္မိံ အနာဂတေ ပဌမံ နိသိန္နော ဥဋ္ဌာယ ဂစ္ဆတိ, တသ္မိဉ္စ အန္တောဥပစာရဋ္ဌေယေဝ ဣတရော အာဂန္တွာ နိသီဒတိ, ဥဋ္ဌာယ ဂတော အာပတ္တိယာ န ကာရေတဗ္ဗော။ သစေ ပန ဣတရသ္မိံ အနာဂတေယေဝ ပဌမံ နိသိန္နော ဥဋ္ဌာယာသနာ လေဍ္ဍုပါတံ အတိက္ကမတိ, အာပတ္တိယာ ကာရေတဗ္ဗော။ ‘‘သဗ္ဗတ္ထ လေဍ္ဍုပါတာတိက္ကမေ ပဌမပါဒေ ဒုက္ကဋံ, ဒုတိယပါဒေ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ အယံ နယော မဟာပစ္စရိယံ ဝုတ္တောတိ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၉၃။)

֍ * ၈၈။ သစေ ပန ဝုတ္တပ္ပကာရသေနာသနတော အညံ သံဃိကံ စိမိလိကံ ဝါ ဥတ္တရတ္ထရဏံ ဝါ ဘူမတ္ထရဏံ ဝါ တဋ္ဋိကံ ဝါ စမ္မခဏ္ဍံ ဝါ ပါဒပုဉ္ဆနိံ ဝါ ဖလကပီဌံ ဝါ အဇ္ဈောကာသေ သန္ထရိတွာ ဝါ သန္ထရာပေတွာ ဝါ တံ ပက္ကမန္တော နေဝ ဥဒ္ဓရတိ န ဥဒ္ဓရာပေတိ အနာပုစ္ဆံ ဝါ ဂစ္ဆတိ, ဒုက္ကဋံ။ အာဓာရကံ ပတ္တပိဓာနကံ ပါဒကဌလိကံ တာလဝဏ္ဋံ ဗီဇနိပတ္တကံ ယံ ကိဉ္စိ ဒါရုဘဏ္ဍံ အန္တမသော ပါနီယဥဠုင်္ကံ ပါနီယသင်္ခံ အဇ္ဈောကာသေ နိက္ခိပိတွာ ဂစ္ဆန္တဿပိ ဒုက္ကဋံ။ အဇ္ဈောကာသေ ရဇနံ ပစိတွာ ရဇနဘာဇနံ ရဇနဥဠုင်္ကော ရဇနဒေါဏိကာတိ သဗ္ဗံ အဂ္ဂိသာလာယ ပဋိသာမေတဗ္ဗံ။ သစေ အဂ္ဂိသာလာ နတ္ထိ, အနောဝဿကေ ပဗ္ဘာရေ နိက္ခိပိတဗ္ဗံ။ တသ္မိမ္ပိ အသတိ ယတ္ထ ဩလောကေန္တာ ဘိက္ခူ ပဿန္တိ, တာဒိသေ ဌာနေ ဌပေတွာ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ အညပုဂ္ဂလိကေ ပန မဉ္စပီဌာဒိသေနာသနေပိ ဒုက္ကဋမေဝ။ ဧတ္ထ ပန ‘‘ယသ္မိံ ဝိဿာသဂ္ဂါဟော န ရုဟတိ, တဿ သန္တကေ ဒုက္ကဋံ။ ယသ္မိံ ပန ဝိဿာသဂ္ဂါဟော ရုဟတိ, တဿ သန္တကံ အတ္တနော ပုဂ္ဂလိကမေဝ ဟောတီ’’တိ မဟာပစ္စရိယာဒီသု ဝုတ္တံ။ အတ္တနော ပုဂ္ဂလိကေ ပန အနာပတ္တိယေဝ။ ယော ဘိက္ခု ဝါ သာမဏေရော ဝါ အာရာမိကော ဝါ လဇ္ဇီ ဟောတိ, အတ္တနော ပလိဗောဓံ ဝိယ မညတိ, တထာရူပံ အနာပုစ္ဆိတွာ ဂစ္ဆန္တဿပိ အနာပတ္တိ။ ယော ပန အာတပေ ဩတာပေန္တော ‘‘အာဂန္တွာ ဥဒ္ဓရိဿာမီ’’တိ ဂစ္ဆတိ, တဿပိ အနာပတ္တိ။

ဣတိ ပါဠိမုတ္တကဝိနယဝိနိစ္ဆယသင်္ဂဟေ

မဉ္စပီဌာဒိသံဃိကသေနာသနေသု

ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗဝိနိစ္ဆယကထာ သမတ္တာ။

၁၈။ ကာလိကဝိနိစ္ဆယကထာ

֍ * ၈၉။ ကာလိကာနိပိ စတ္တာရီတိ ဧတ္ထ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၂၅၅-၂၅၆) ယာဝကာလိကံ ယာမကာလိကံ သတ္တာဟကာလိကံ ယာဝဇီဝိကန္တိ ဣမာနိ စတ္တာရိ ကာလိကာနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ တတ္ထ ပုရေဘတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ ယံ ကိဉ္စိ ခါဒနီယဘောဇနီယံ ယာဝ မဇ္ဈနှိကသင်္ခတော ကာလော, တာဝ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗတော ယာဝကာလိကံ။ သဒ္ဓိံ အနုလောမပါနေဟိ အဋ္ဌဝိဓံ ပါနံ ယာဝ ရတ္တိယာ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၉၄။)

ပစ္ဆိမယာမသင်္ခါတော ယာမော, တာဝ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗတော ယာမော ကာလော အဿာတိ ယာမကာလိကံ။ သပ္ပိအာဒိ ပဉ္စဝိဓံ ဘေသဇ္ဇံ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ သတ္တာဟံ နိဓေတဗ္ဗတော သတ္တာဟော ကာလော အဿာတိ သတ္တာဟကာလိကံ။ ဌပေတွာ ဥဒကံ အဝသေသံ သဗ္ဗမ္ပိ ပဋိဂ္ဂဟိတံ ယာဝဇီဝံ ပရိဟရိတွာ သတိ ပစ္စယေ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗတော ယာဝဇီဝိကန္တိ ဝုစ္စတိ။

֍ * ၉၀။ တတ္ထ ယာဝကာလိကေသု ဘောဇနီယံ နာမ ဩဒနော ကုမ္မာသော သတ္တု မစ္ဆော မံသန္တိ။ ပဉ္စ ဘောဇနာနိ ယာမကာလိကံ သတ္တာဟကာလိကံ ယာဝဇီဝိကဉ္စ ဌပေတွာ အဝသေသံ ခါဒနီယံ နာမ။ ဧတ္ထ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၂၄၈-၉) ပန ယံ တာဝ သက္ခလိမောဒကာဒိ ပုဗ္ဗဏ္ဏာပရဏ္ဏမယံ ခါဒနီယံ, တတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထိ။ ယမ္ပိ ဝနမူလာဒိပ္ပဘေဒံ အာမိသဂတိကံ ဟောတိ။ သေယျထိဒံ – မူလခါဒနီယံ ကန္ဒခါဒနီယံ မုဠာလခါဒနီယံ မတ္ထကခါဒနီယံ ခန္ဓခါဒနီယံ တစခါဒနီယံ ပတ္တခါဒနီယံ ပုပ္ဖခါဒနီယံ ဖလခါဒနီယံ အဋ္ဌိခါဒနီယံ ပိဋ္ဌခါဒနီယံ နိယျာသခါဒနီယန္တိ, ဣဒမ္ပိ ခါဒနီယသင်္ချမေဝ ဂစ္ဆတိ။

တတ္ထ ပန အာမိသဂတိကသလ္လက္ခဏတ္ထံ ဣဒံ မုခမတ္တနိဒဿနံ – မူလခါဒနီယေ တာဝ မူလကမူလံ ခါရကမူလံ စစ္စုမူလံ တမ္ဗကမူလံ တဏ္ဍုလေယျကမူလံ ဝတ္ထုလေယျကမူလံ ဝဇကလိမူလံ ဇဇ္ဈရိမူလန္တိ ဧဝမာဒီနိ သူပေယျပဏ္ဏမူလာနိ အာမိသဂတိကာနိ။ ဧတ္ထ စ ဝဇကလိမူလေ ဇရဋ္ဌံ ဆိန္ဒိတွာ ဆဍ္ဍေန္တိ, တံ ယာဝဇီဝိကံ ဟောတိ။ အညမ္ပိ ဧဝရူပံ ဧတေနေဝ နယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ မူလကခါရကဇဇ္ဈရိမူလာနံ ပန ဇရဋ္ဌာနိပိ အာမိသဂတိကာနေဝါတိ ဝုတ္တံ။ ယာနိ ပန ပါဠိယံ –

‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, မူလာနိ ဘေသဇ္ဇာနိ ဟလိဒ္ဒိံ သိင်္ဂိဝေရံ ဝစံ ဝစတ္တံ အတိဝိသံ ကဋုကရောဟိဏိံ ဥသီရံ ဘဒ္ဒမုတ္တကံ, ယာနိ ဝါ ပနညာနိပိ အတ္ထိ မူလာနိ ဘေသဇ္ဇာနိ နေဝ ခါဒနီယေ ခါဒနီယတ္ထံ ဖရန္တိ, န ဘောဇနီယေ ဘောဇနီယတ္ထံ ဖရန္တီ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၆၃) –

ဝုတ္တာနိ, တာနိ ယာဝဇီဝိကာနိ။ တေသံ စူဠပဉ္စမူလံ မဟာပဉ္စမူလန္တိအာဒိနာ နယေန ဂဏိယမာနာနံ ဂဏနာယ အန္တော နတ္ထိ, ခါဒနီယတ္ထဉ္စ ဘောဇနီယတ္ထဉ္စ အဖရဏဘာဝေါယေဝ ပနေတေသံ လက္ခဏံ။ တသ္မာ ယံ ကိဉ္စိ မူလံ တေသု တေသု ဇနပဒေသု ပကတိအာဟာရဝသေန မနုဿာနံ ခါဒနီယတ္ထံ ဘောဇနီယတ္ထဉ္စ ဖရတိ, တံ ယာဝကာလိကံ, ဣတရံ ယာဝဇီဝိကန္တိ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၉၅။)

ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သုဗဟုံ ဝတွာပိ ဟိ ဣမသ္မိံယေဝ လက္ခဏေ ဌာတဗ္ဗံ။ နာမသညာသု ပန ဝုစ္စမာနာသု တံ တံ နာမံ အဇာနန္တာနံ သမ္မောဟောယေဝ ဟောတိ, တသ္မာ နာမသညာယ အာဒရံ အကတွာ လက္ခဏမေဝ ဒဿိတံ။ ယထာ စ မူလေ, ဧဝံ ကန္ဒာဒီသုပိ လက္ခဏံ ဒဿယိဿာမ, တဿေဝ ဝသေန ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယဉ္စ တံ ပါဠိယံ ဟလိဒ္ဒါဒိ အဋ္ဌဝိဓံ ဝုတ္တံ, တဿ ခန္ဓတစပုပ္ဖဖလာဒိ သဗ္ဗံ ယာဝဇီဝိကန္တိ ဝုတ္တံ။

ကန္ဒခါဒနီယေ ဒုဝိဓော ကန္ဒော ဒီဃော စ ဘိသကိံသုကကန္ဒာဒိ, ဝဋ္ဋော စ ဥပ္ပလကသေရုကကန္ဒာဒိ, ယံ ဂဏ္ဌီတိပိ ဝဒန္တိ။ တတ္ထ သဗ္ဗေသံ ကန္ဒာနံ ဇိဏ္ဏဇရဋ္ဌဋ္ဌာနဉ္စ ဆလ္လိ စ သုခုမမူလာနိ စ ယာဝဇီဝိကာနိ, တရုဏော ပန သုခခါဒနီယော သာလကလျာဏိပေါတကကန္ဒော ကိံသုကပေါတကကန္ဒော အမ္ဗာဋကကန္ဒော ကေတကကန္ဒော မာလုဝကန္ဒော ဘိသသင်္ခါတော ပဒုမပုဏ္ဍရီကကန္ဒော ပိဏ္ဍာလုမသာလုအာဒယော စ ခီရဝလ္လိကန္ဒော အာလုဝကန္ဒော သိဂ္ဂုကန္ဒော တာလကန္ဒော နီလုပ္ပလရတ္တုပ္ပလကုမုဒသောဂန္ဓိကာနံ ကန္ဒာ ကဒလိကန္ဒော ဝေဠုကန္ဒော ကသေရုကကန္ဒောတိ ဧဝမာဒယော တေသု တေသု ဇနပဒေသု ပကတိအာဟာရဝသေန မနုဿာနံ ခါဒနီယတ္ထဉ္စ ဘောဇနီယတ္ထဉ္စ ဖရဏကကန္ဒာ ယာဝကာလိကာ။ ခီရဝလ္လိကန္ဒော အဓောတော ယာဝဇီဝိကော, ဓောတော ယာဝကာလိကော။ ခီရကာကောလိဇီဝိကဥသဘကလသုဏာဒိကန္ဒာ ပန ယာဝဇီဝိကာ။ တေ ပါဠိယံ ‘‘ယာနိ ဝါ ပနညာနိပိ အတ္ထိ မူလာနိ ဘေသဇ္ဇာနီ’’တိ ဧဝံ (မဟာဝ။ ၂၆၃) မူလဘေသဇ္ဇသင်္ဂဟေနေဝ သင်္ဂဟိတာ။

မုဠာလခါဒနီယေ ပဒုမမုဠာလံ ပုဏ္ဍရီကမုဠာလံ မူလသဒိသံယေဝ။ ဧရကမုဠာလံ ကန္ဒုလမုဠာလန္တိ ဧဝမာဒိ တေသု တေသု ဇနပဒေသု ပကတိအာဟာရဝသေန မနုဿာနံ ခါဒနီယတ္ထံ ဘောဇနီယတ္ထဉ္စ ဖရဏကမုဠာလံ ယာဝကာလိကံ, ဟလိဒ္ဒိသိင်္ဂိဝေရမကစိစတုရဿဝလ္လိကေတကတာလဟိန္တာလကုန္တာလနာဠိကေရပူဂရုက္ခာဒိမုဠာလံ ပန ယာဝဇီဝိကံ။ တံ သဗ္ဗမ္ပိ ပါဠိယံ ‘‘ယာနိ ဝါ ပနညာနိပိ အတ္ထိ မူလာနိ ဘေသဇ္ဇာနီ’’တိ ဧဝံ မူလဘေသဇ္ဇသင်္ဂဟေနေဝ သင်္ဂဟိတံ။

မတ္ထကခါဒနီယေ တာလဟိန္တာလကုန္တာလကေတကနာဠိကေရပူဂရုက္ခခဇ္ဇူရိဝေတ္တဧရကကဒလီနံ ကဠီရသင်္ခါတာ မတ္ထကာ, ဝေဏုကဠီရော နဠကဠီရော

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၉၆။)

ဥစ္ဆုကဠီရော မူလကကဠီရော သာသပကဠီရော သတာဝရိကဠီရော သတ္တန္နံ ဓညာနံ ကဠီရာတိ ဧဝမာဒိ တေသု တေသု ဇနပဒေသု ပကတိအာဟာရဝသေန မနုဿာနံ ခါဒနီယတ္ထံ ဘောဇနီယတ္ထဉ္စ ဖရဏကော ရုက္ခဝလ္လိအာဒီနံ မတ္ထကော ယာဝကာလိကော, ဟလိဒ္ဒိသိင်္ဂိဝေရဝစမကစိလသုဏာနံ ကဠီရာ, တာလဟိန္တာလကုန္တာလနာဠိကေရကဠီရာနဉ္စ ဆိန္ဒိတွာ ပါတိတော ဇရဋ္ဌဗုန္ဒော ယာဝဇီဝိကော။

ခန္ဓခါဒနီယေ အန္တောပထဝီဂတော သာလကလျာဏီခန္ဓော ဥစ္ဆုခန္ဓော နီလုပ္ပလရတ္တုပ္ပလကုမုဒသောဂန္ဓိကာနံ ဒဏ္ဍကခန္ဓာတိ ဧဝမာဒိ တေသု တေသု ဇနပဒေသု ပကတိအာဟာရဝသေန မနုဿာနံ ခါဒနီယတ္ထံ ဘောဇနီယတ္ထဉ္စ ဖရဏကော ခန္ဓော ယာဝကာလိကော, ဥပ္ပလဇာတီနံ ပဏ္ဏဒဏ္ဍကော ပဒုမဇာတီနံ သဗ္ဗောပိ ဒဏ္ဍကော ကရဝိန္ဒဒဏ္ဍာဒယော စ အဝသေသသဗ္ဗခန္ဓာ ယာဝဇီဝိကာ။

တစခါဒနီယေ ဥစ္ဆုတစောဝ ဧကော ယာဝကာလိကော, သောပိ သရသော, သေသော သဗ္ဗော ယာဝဇီဝိကော။ တေသံ ပန မတ္ထကခန္ဓတစာနံ တိဏ္ဏမ္ပိ ပါဠိယံ ကသာဝဘေသဇ္ဇေန သင်္ဂဟော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ကသာဝါနိ ဘေသဇ္ဇာနိ နိမ္ဗကသာဝံ ကုဋဇကသာဝံ ပဋောလကသာဝံ ဖဂ္ဂဝကသာဝံ နတ္တမာလကသာဝံ, ယာနိ ဝါ ပနညာနိပိ အတ္ထိ ကသာဝါနိ ဘေသဇ္ဇာနိ နေဝ ခါဒနီယေ ခါဒနီယတ္ထံ ဖရန္တိ, န ဘောဇနီယေ ဘောဇနီယတ္ထံ ဖရန္တီ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၆၃)။

ဧတ္ထ ဟိ ဧတေသမ္ပိ သင်္ဂဟော သိဇ္ဈတိ။ ဝုတ္တကသာဝါနိ စ သဗ္ဗကပ္ပိယာနီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။

ပတ္တခါဒနီယေ မူလကံ ခါရကော စစ္စု တမ္ဗကော တဏ္ဍုလေယျကော ပပုန္နာဂေါ ဝတ္ထုလေယျကော ဝဇကလိ ဇဇ္ဈရိ သေလ္လု သိဂ္ဂု ကာသမဒ္ဒကော ဥမ္မာစီနမုဂ္ဂေါ မာသော ရာဇမာသော ဌပေတွာ မဟာနိပ္ဖါဝံ အဝသေသနိပ္ဖါဝေါ အဂ္ဂိမန္ထော သုနိသန္နကော သေတဝရဏော နာဠိကာ ဘူမိယံ ဇာတလောဏီတိ ဧတေသံ ပတ္တာနိ, အညာနိ စ ဧဝရူပါနိ တေသု တေသု ဇနပဒေသု ပကတိအာဟာရဝသေန မနုဿာနံ ခါဒနီယတ္ထဉ္စ ဘောဇနီယတ္ထဉ္စ ဖရဏကာနိ ပတ္တာနိ ဧကံသေန ယာဝကာလိကာနိ, ယာ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၉၇။)

ပနညာ မဟာနခပိဋ္ဌိမတ္တပဏ္ဏာ လောဏိရုက္ခေ စ ဂစ္ဆေ စ အာရောဟတိ, တဿာ ပတ္တံ ယာဝဇီဝိကံ။ ဗြဟ္မိပတ္တဉ္စ ယာဝကာလိကန္တိ ဒီပဝါသိနော ဝဒန္တိ။ အမ္ဗပလ္လဝံ ယာဝကာလိကံ, အသောကပလ္လဝံ ပန ယာဝဇီဝိကံ။ ယာနိ စညာနိ ပါဠိယံ –

‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ပဏ္ဏာနိ ဘေသဇ္ဇာနိ နိမ္ဗပဏ္ဏံ ကုဋဇပဏ္ဏံ ပဋောလပဏ္ဏံ သုလသိပဏ္ဏံ ကပ္ပါသပဏ္ဏံ, ယာနိ ဝါ ပနညာနိပိ အတ္ထိ ပဏ္ဏာနိ ဘေသဇ္ဇာနိ နေဝ ခါဒနီယေ ခါဒနီယတ္ထံ ဖရန္တိ, န ဘောဇနီယေ ဘောဇနီယတ္ထံ ဖရန္တီ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၆၃) –

ဝုတ္တာနိ, တာနိ ယာဝဇီဝိကာနိ။ န ကေဝလဉ္စ ပဏ္ဏာနိ, တေသံ ပုပ္ဖဖလာနိပိ။ ယာဝဇီဝိကပဏ္ဏာနံ ပန ဖဂ္ဂဝပဏ္ဏံ အဇ္ဇုကပဏ္ဏံ ဖဏိဇ္ဇကပဏ္ဏံ တမ္ဗူလပဏ္ဏံ ပဒုမိနိပဏ္ဏန္တိ ဧဝံ ဂဏနဝသေန အန္တော နတ္ထိ။

ပုပ္ဖခါဒနီယေ မူလကပုပ္ဖံ ခါရကပုပ္ဖံ စစ္စုပုပ္ဖံ တမ္ဗကပုပ္ဖံ ဝဇကလိပုပ္ဖံ ဇဇ္ဈရိပုပ္ဖံ စူဠနိပ္ဖါဝပုပ္ဖံ မဟာနိပ္ဖါဝပုပ္ဖံ ကသေရုကပုပ္ဖံ နာဠိကေရတာလကေတကာနံ တရုဏပုပ္ဖါနိ သေတဝရဏပုပ္ဖံ သိဂ္ဂုပုပ္ဖံ ဥပ္ပလပဒုမဇာတိကာနံ ပုပ္ဖါနံ ကဏ္ဏိကာမတ္တံ အဂန္ဓိပုပ္ဖံ ကရီရပုပ္ဖံ ဇီဝန္တီ ပုပ္ဖန္တိ ဧဝမာဒိ တေသု တေသု ဇနပဒေသု ပကတိအာဟာရဝသေန မနုဿာနံ ခါဒနီယတ္ထံ ဘောဇနီယတ္ထဉ္စ ဖရဏပုပ္ဖံ ယာဝကာလိကံ, အသောကဗကုလကုယျကပုန္နာဂစမ္ပကဇာတိကရဝီရကဏိကာရကုန္ဒနဝမာလိကမလ္လိကာဒီနံ ပန ပုပ္ဖံ ယာဝဇီဝိကံ, တဿ ဂဏနာယ အန္တော နတ္ထိ။ ပါဠိယံ ပနဿ ကသာဝဘေသဇ္ဇေန သင်္ဂဟော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဖလခါဒနီယေ ပနသလဗုဇတာလနာဠိကေရအမ္ဗဇမ္ဗုအမ္ဗာဋကတိန္တိဏိကမာတုလုင်္ဂကပိတ္ထလာဗုကုမ္ဘဏ္ဍပုဿဖလတိမ္ဗရူသကတိပုသဝါတိင်္ဂဏစောစမောစမဓုကာဒီနံ ဖလာနိ, ယာနိ လောကေ တေသု တေသု ဇနပဒေသု ပကတိအာဟာရဝသေန မနုဿာနံ ခါဒနီယတ္ထံ ဘောဇနီယတ္ထဉ္စ ဖရန္တိ, သဗ္ဗာနိ တာနိ ယာဝကာလိကာနိ, နာမဂဏနဝသေန တေသံ န သက္ကာ ပရိယန္တံ ဒဿေတုံ။ ယာနိ ပန ပါဠိယံ –

‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ဖလာနိ ဘေသဇ္ဇာနိ ဗိလင်္ဂံ ပိပ္ပလိံ မရီစံ ဟရီတကံ ဝိဘီတကံ အာမလကံ ဂေါဋ္ဌဖလံ, ယာနိ ဝါ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၉၈။)

ပနညာနိပိ အတ္ထိ ဖလာနိ ဘေသဇ္ဇာနိ နေဝ ခါဒနီယေ ခါဒနီယတ္ထံ ဖရန္တိ, န ဘောဇနီယေ ဘောဇနီယတ္ထံ ဖရန္တီ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၆၃) –

ဝုတ္တာနိ, တာနိ ယာဝဇီဝိကာနိ။ တေသမ္ပိ အပရိပက္ကာနိ အစ္ဆိဝဗိမ္ဗဝရဏကေတကကာသ္မရီအာဒီနံ ဖလာနိ ဇာတိဖလံ ကဋုကဖလံ ဧဠာ တက္ကောလန္တိ ဧဝံ နာမဝသေန န သက္ကာ ပရိယန္တံ ဒဿေတုံ။

အဋ္ဌိခါဒနီယေ လဗုဇဋ္ဌိ ပနသဋ္ဌိ အမ္ဗာဋကဋ္ဌိ သာလဋ္ဌိ ခဇ္ဇူရီကေတကတိမ္ဗရူသကာနံ တရုဏဖလဋ္ဌိ တိန္တိဏိကဋ္ဌိ ဗိမ္ဗဖလဋ္ဌိ ဥပ္ပလပဒုမဇာတီနံ ပေါက္ခရဋ္ဌီတိ ဧဝမာဒီနိ တေသု တေသု ဇနပဒေသု မနုဿာနံ ပကတိအာဟာရဝသေန ခါဒနီယတ္ထံ ဘောဇနီယတ္ထဉ္စ ဖရဏကာနိ အဋ္ဌီနိ ယာဝကာလိကာနိ, မဓုကဋ္ဌိ ပုန္နာဂဋ္ဌိ ဟရီတကာဒီနံ အဋ္ဌီနိ သိဒ္ဓတ္ထကဋ္ဌိ ရာဇိကဋ္ဌီတိ ဧဝမာဒီနိ အဋ္ဌီနိ ယာဝဇီဝိကာနိ။ တေသံ ပါဠိယံ ဖလဘေသဇ္ဇေနေဝ သင်္ဂဟော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ပိဋ္ဌခါဒနီယေ သတ္တန္နံ တာဝ ဓညာနံ ဓညာနုလောမာနံ အပရဏ္ဏာနဉ္စ ပိဋ္ဌံ ပနသပိဋ္ဌံ လဗုဇပိဋ္ဌံ အမ္ဗာဋကပိဋ္ဌံ သာလပိဋ္ဌံ ဓောတကတာလပိဋ္ဌံ ခီရဝလ္လိပိဋ္ဌဉ္စာတိ ဧဝမာဒီနိ တေသု တေသု ဇနပဒေသု ပကတိအာဟာရဝသေန မနုဿာနံ ခါဒနီယတ္ထံ ဘောဇနီယတ္ထဉ္စ ဖရဏကာနိ ပိဋ္ဌာနိ ယာဝကာလိကာနိ, အဓောတကံ တာလပိဋ္ဌံ ခီရဝလ္လိပိဋ္ဌံ အဿဂန္ဓာဒိပိဋ္ဌာနိ စ ယာဝဇီဝိကာနိ။ တေသံ ပါဠိယံ ကသာဝေဟိ မူလဖလေဟိ စ သင်္ဂဟော ဝေဒိတဗ္ဗော။

နိယျာသခါဒနီယေ – ဧကော ဥစ္ဆုနိယျာသောဝ သတ္တာဟကာလိကော, သေသာ –

‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ဇတူနိ ဘေသဇ္ဇာနိ ဟိင်္ဂုံ ဟိင်္ဂုဇတုံ ဟိင်္ဂုသိပါဋိကံ တကံ တကပတ္တိံ တကပဏ္ဏိံ သဇ္ဇုလသံ, ယာနိ ဝါ ပနညာနိပိ အတ္ထိ ဇတူနိ ဘေသဇ္ဇာနီ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၆၃) –

ဧဝံ ပါဠိယံ ဝုတ္တာ နိယျာသာ ယာဝဇီဝိကာ။ တတ္ထ ယေဝါပနကဝသေန သင်္ဂဟိတာနံ အမ္ဗနိယျာသော ကဏိကာရနိယျာသောတိ ဧဝံ နာမဝသေန န သက္ကာ ပရိယန္တံ ဒဿေတုံ။ ဧဝံ ဣမေသု မူလခါဒနီယာဒီသု ယံ ကိဉ္စိ ယာဝကာလိကံ, သဗ္ဗမ္ပိ ဣမသ္မိံ အတ္ထေ အဝသေသံ ခါဒနီယံ နာမာတိ သင်္ဂဟိတံ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၉၉။)

֍ * ၉၁။ ယာမကာလိကေသု ပန အဋ္ဌ ပါနာနိ နာမ အမ္ဗပါနံ ဇမ္ဗုပါနံ စောစပါနံ မောစပါနံ မဓုကပါနံ မုဒ္ဒိကပါနံ သာလူကပါနံ ဖာရုသကပါနန္တိ ဣမာနိ အဋ္ဌ ပါနာနိ။ တတ္ထ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၀၀) အမ္ဗပါနန္တိ အာမေဟိ ဝါ ပက္ကေဟိ ဝါ အမ္ဗေဟိ ကတပါနံ။ တတ္ထ အာမေဟိ ကရောန္တေန အမ္ဗတရုဏာနိ ဘိန္ဒိတွာ ဥဒကေ ပက္ခိပိတွာ အာတပေ အာဒိစ္စပါကေန ပစိတွာ ပရိဿာဝေတွာ တဒဟုပဋိဂ္ဂဟိတကေဟိ မဓုသက္ကာရကပ္ပူရာဒီဟိ ယောဇေတွာ ကာတဗ္ဗံ, ဧဝံ ကတံ ပုရေဘတ္တမေဝ ကပ္ပတိ။ အနုပသမ္ပန္နေဟိ ကတံ လဘိတွာ ပန ပုရေဘတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟိတံ ပုရေဘတ္တံ သာမိသပရိဘောဂေနပိ ဝဋ္ဋတိ, ပစ္ဆာဘတ္တံ နိရာမိသပရိဘောဂေန ယာဝ အရုဏုဂ္ဂမနာ ဝဋ္ဋတိ။ ဧသ နယော သဗ္ဗပါနေသု။ ဇမ္ဗုပါနန္တိ ဇမ္ဗုဖလေဟိ ကတပါနံ။ စောစပါနန္တိ အဋ္ဌိကကဒလိဖလေဟိ ကတပါနံ။ မောစပါနန္တိ အနဋ္ဌိကေဟိ ကဒလိဖလေဟိ ကတပါနံ။ မဓုကပါနန္တိ မဓုကာနံ ဇာတိရသေန ကတပါနံ။ တံ ပန ဥဒကသမ္ဘိန္နံ ဝဋ္ဋတိ, သုဒ္ဓံ န ဝဋ္ဋတိ။ မုဒ္ဒိကပါနန္တိ မုဒ္ဒိကာ ဥဒကေ မဒ္ဒိတွာ အမ္ဗပါနံ ဝိယ ကတပါနံ။ သာလူကပါနန္တိ ရတ္တုပ္ပလနီလုပ္ပလာဒီနံ သာလူကေ မဒ္ဒိတွာ ကတပါနံ။ ဖာရုသကပါနန္တိ ဖာရုသကဖလေဟိ အမ္ဗပါနံ ဝိယ ကတပါနံ။ ဣမာနိ အဋ္ဌ ပါနာနိ သီတာနိပိ အာဒိစ္စပါကာနိပိ ဝဋ္ဋန္တိ, အဂ္ဂိပါကာနိ န ဝဋ္ဋန္တိ။

အဝသေသာနိ ဝေတ္တတိန္တိဏိကမာတုလုင်္ဂကပိတ္ထကောသမ္ဗကရမန္ဒာဒိခုဒ္ဒကဖလပါနာနိ အဋ္ဌပါနဂအကာနေဝ။ တာနိ ကိဉ္စာပိ ပါဠိယံ န ဝုတ္တာနိ, အထ ခေါ ကပ္ပိယံ အနုလောမေန္တိ, တသ္မာ ကပ္ပန္တိ။ ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, သဗ္ဗံ ဖလရသံ ဌပေတွာ ဓညဖလရသ’’န္တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၀၀) ဝုတ္တတ္တာ ဌပေတွာ သာနုလောမဓညဖလရသံ အညံ ဖလပါနံ နာမ အကပ္ပိယံ နတ္ထိ, သဗ္ဗံ ယာမကာလိကမေဝ။ တတ္ထ သာနုလောမဓညဖလရသော နာမ သတ္တန္နဉ္စေဝ ဓညာနံ တာလနာဠိကေရပနသလဗုဇအလာဗုကုမ္ဘဏ္ဍပုဿဖလတိပုသဧဠာလုကာတိ နဝန္နဉ္စ မဟာဖလာနံ သဗ္ဗေသဉ္စ ပုဗ္ဗဏ္ဏာပရဏ္ဏာနံ အနုလောမဓညာနံ ရသော ယာဝကာလိကော, တသ္မာ ပစ္ဆာဘတ္တံ န ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, သဗ္ဗံ ပတ္တရသံ ဌပေတွာ ဍာကရသ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၃၀၀) ဝုတ္တတ္တာ ပက္ကဍာကရသံ ဌပေတွာ ယာဝကာလိကပတ္တာနမ္ပိ သီတောဒကေန မဒ္ဒိတွာ ကတရသော ဝါ အာဒိစ္စပါကော ဝါ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, သဗ္ဗံ ပုပ္ဖရသံ ဌပေတွာ မဓုကပုပ္ဖရသ’’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ မဓုကပုပ္ဖရသံ ဌပေတွာ သဗ္ဗောပိ ပုပ္ဖရသော ဝဋ္ဋတိ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၀၀။)

֍ * ၉၂။ သတ္တာဟကာလိကံ နာမ သပ္ပိ နဝနီတံ တေလံ မဓု ဖာဏိတန္တိ ဣမာနိ ပဉ္စ ဘေသဇ္ဇာနိ။ တတ္ထ သပ္ပိ နာမ ဂေါသပ္ပိ ဝါ အဇိကာသပ္ပိ ဝါ မဟိံသသပ္ပိ ဝါ ယေသံ မံသံ ကပ္ပတိ, တေသံ သပ္ပိ။ နဝနီတံ နာမ တေသံယေဝ နဝနီတံ။ တေလံ နာမ တိလတေလံ သာသပတေလံ မဓုကတေလံ ဧရဏ္ဍတေလံ ဝသာတေလံ။ မဓု နာမ မက္ခိကာမဓု။ ဖာဏိတံ နာမ ဥစ္ဆုမှာ နိဗ္ဗတ္တံ (ပစိ။ ၂၆၀)။ ယာဝဇီဝိကံ ပန ဟေဋ္ဌာ ယာဝကာလိကေ မူလခါဒနီယာဒီသု ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

֍ * ၉၃။ တတ္ထ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၂၅၆) အရုဏောဒယေ ပဋိဂ္ဂဟိတံ ယာဝကာလိကံ သတက္ခတ္တုမ္ပိ နိဒဟိတွာ ယာဝ ကာလော နာတိက္ကမတိ, တာဝ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ, ယာမကာလိကံ ဧကံ အဟောရတ္တံ, သတ္တာဟကာလိကံ သတ္တရတ္တံ, ဣတရံ သတိ ပစ္စယေ ယာဝဇီဝမ္ပိ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဧကရတ္တံ ဝီတိနာမိတံ ပန ယံ ကိဉ္စိ ယာဝကာလိကံ ဝါ ယာမကာလိကံ ဝါ အဇ္ဈောဟရိတုကာမတာယ ဂဏှန္တဿ ပဋိဂ္ဂဟဏေ တာဝ ဒုက္ကဋံ, အဇ္ဈောဟရတော ပန ဧကမေကသ္မိံ အဇ္ဈောဟာရေ သန္နိဓိပစ္စယာ ပါစိတ္တိယံ။ သစေပိ ပတ္တော ဒုဒ္ဓေါတော ဟောတိ, ယံ အင်္ဂုလိယာ ဃံသန္တဿ လေခါ ပညာယတိ, ဂဏ္ဌိကပတ္တဿ ဝါ ဂဏ္ဌိကန္တရေ သ္နေဟော ပဝိဋ္ဌော ဟောတိ, သော ဥဏှေ ဩတာပေန္တဿ ပဂ္ဃရတိ, ဥဏှယာဂုယာ ဝါ ဂဟိတာယ သန္ဒိဿတိ, တာဒိသေ ပတ္တေပိ ပုနဒိဝသေ ဘုဉ္ဇန္တဿ ပါစိတ္တိယံ, တသ္မာ ပတ္တံ ဓောဝိတွာ ပုန တတ္ထ အစ္ဆောဒကံ ဝါ အာသိဉ္စိတွာ အင်္ဂုလိယာ ဝါ ဃံသိတွာ နိသ္နေဟဘာဝေါ ဇာနိတဗ္ဗော။ သစေ ဟိ ဥဒကေ ဝါ သ္နေဟဘာဝေါ, ပတ္တေ ဝါ အင်္ဂုလိလေခါ ပညာယတိ, ဒုဒ္ဓေါတော ဟောတိ, တေလဝဏ္ဏပတ္တေ ပန အင်္ဂုလိလေခါ ပညာယတိ, သာ အဗ္ဗောဟာရိကာ။ ယမ္ပိ ဘိက္ခူ နိရပေက္ခာ သာမဏေရာနံ ပရိစ္စဇန္တိ, တဉ္စေ သာမဏေရာ နိဒဟိတွာ ဒေန္တိ, သဗ္ဗံ ဝဋ္ဋတိ။ သယံ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ အပရိစ္စတ္တမေဝ ဟိ ဒုတိယဒိဝသေ န ဝဋ္ဋတိ။ တတော ဟိ ဧကသိတ္ထမ္ပိ အဇ္ဈောဟရတော ပါစိတ္တိယမေဝ။ အကပ္ပိယမံသေသု မနုဿမံသေ ထုလ္လစ္စယေန သဒ္ဓိံ ပါစိတ္တိယံ, အဝသေသေသု ဒုက္ကဋေန သဒ္ဓိံ။

ယာမကာလိကံ သတိ ပစ္စယေ အဇ္ဈောဟရတော ပါစိတ္တိယံ, အာဟာရတ္ထာယ အဇ္ဈောဟရတော ဒုက္ကဋေန သဒ္ဓိံ ပါစိတ္တိယံ။ သစေ ပဝါရိတော ဟုတွာ အနတိရိတ္တကတံ အဇ္ဈောဟရတိ, ပကတိအာမိသေ ဒွေ ပါစိတ္တိယာနိ, မနုဿမံသေ ထုလ္လစ္စယေန သဒ္ဓိံ ဒွေ, သေသအကပ္ပိယမံသေ ဒုက္ကဋေန သဒ္ဓိံ။ ယာမကာလိကံ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၀၁။)

သတိ ပစ္စယေ သာမိသေန မုခေန အဇ္ဈောဟရတော ဒွေ, နိရာမိသေန ဧကမေဝ။ အာဟာရတ္ထာယ အဇ္ဈောဟရတော ဝိကပ္ပဒွယေပိ ဒုက္ကဋံ ဝဍ္ဎတိ။ သစေ ဝိကာလေ အဇ္ဈောဟရတိ, ပကတိဘောဇနေ သန္နိဓိပစ္စယာ စ ဝိကာလဘောဇနပစ္စယာ စ ဒွေ ပါစိတ္တိယာနိ, အကပ္ပိယမံသေ ထုလ္လစ္စယံ ဒုက္ကဋဉ္စ ဝဍ္ဎတိ။ ယာမကာလိကေ ဝိကာလပစ္စယာ အနာပတ္တိ။ အနတိရိတ္တပစ္စယာ ပန ဝိကာလေ သဗ္ဗဝိကပ္ပေသု အနာပတ္တိ။

သတ္တာဟကာလိကံ ပန ယာဝဇီဝိကဉ္စ အာဟာရတ္ထာယ ပဋိဂ္ဂဏှတော ပဋိဂ္ဂဏှနပစ္စယာ တာဝ ဒုက္ကဋံ, အဇ္ဈောဟရတော ပန သစေ နိရာမိသံ ဟောတိ, အဇ္ဈောဟာရေ ဒုက္ကဋံ။ အထ အာမိသသံသဋ္ဌံ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဌပိတံ ဟောတိ, ယထာဝတ္ထုကံ ပါစိတ္တိယမေဝ။

֍ * ၉၄။ သတ္တာဟကာလိကေသု ပန သပ္ပိအာဒီသု အယံ ဝိနိစ္ဆယော (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၆၂၂) – သပ္ပိ တာဝ ပုရေဘတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟိတံ တဒဟုပုရေဘတ္တံ သာမိသမ္ပိ နိရာမိသမ္ပိ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ, ပစ္ဆာဘတ္တတော ပဋ္ဌာယ သတ္တာဟံ နိရာမိသံ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ သတ္တာဟာတိက္ကမေ သစေ ဧကဘာဇနေ ဌပိတံ, ဧကံ နိဿဂ္ဂိယံ။ သစေ ဗဟူသု, ဝတ္ထုဂဏနာယ နိဿဂ္ဂိယာနိ။ ပစ္ဆာဘတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟိတံ နိရာမိသမေဝ ဝဋ္ဋတိ, ပုရေဘတ္တံ ဝါ ပစ္ဆာဘတ္တံ ဝါ ဥဂ္ဂဟိတကံ ကတွာ နိက္ခိတ္တံ အဇ္ဈောဟရိတုံ န ဝဋ္ဋတိ, အဗ္ဘဉ္ဇနာဒီသု ဥပနေတဗ္ဗံ။ သတ္တာဟာတိက္ကမေပိ အနာပတ္တိ အနဇ္ဈောဟရဏီယတံ အာပန္နတ္တာ။ သစေ အနုပသမ္ပန္နော ပုရေဘတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟိတနဝနီတေန သပ္ပိံ ကတွာ ဒေတိ, ပုရေဘတ္တံ သာမိသမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ, သစေ သယံ ကရောတိ, သတ္တာဟမ္ပိ နိရာမိသမေဝ ဝဋ္ဋတိ။ ပစ္ဆာဘတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟိတနဝနီတေန ယေန ကေနစိ ကတသပ္ပိ သတ္တာဟမ္ပိ နိရာမိသမေဝ ဝဋ္ဋတိ, ဥဂ္ဂဟိတကေန ကတေ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တသုဒ္ဓသပ္ပိနယေနေဝ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပုရေဘတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟိတခီရေန ဝါ ဒဓိနာ ဝါ ကတသပ္ပိ အနုပသမ္ပန္နေန ကတံ သာမိသမ္ပိ တဒဟုပုရေဘတ္တံ ဝဋ္ဋတိ, သယံကတံ နိရာမိသမေဝ ဝဋ္ဋတိ။

֍ * ၉၅။ နဝနီတံ တာပေန္တဿ ဟိ သာမံပါကော န ဟောတိ, သာမံပက္ကေန ပန တေန သဒ္ဓိံ အာမိသံ န ဝဋ္ဋတိ, ပစ္ဆာဘတ္တတော ပဋ္ဌာယ စ န ဝဋ္ဋတိယေဝ။ သတ္တာဟာတိက္ကမေပိ အနာပတ္တိ သဝတ္ထုကဿ ပဋိဂ္ဂဟိတတ္တာ။ ပစ္ဆာဘတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟိတကေဟိ ကတံ ပန အဗ္ဘဉ္ဇနာဒီသု ဥပနေတဗ္ဗံ။ ပုရေဘတ္တမ္ပိ စ ဥဂ္ဂဟိတကေဟိ ကတံ, ဥဘယေသမ္ပိ သတ္တာဟာတိက္ကမေ အနာပတ္တိ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၀၂။)

ဧသ နယော အကပ္ပိယမံသသပ္ပိမှိ။ အယံ ပန ဝိသေသော – ယတ္ထ ပါဠိယံ အာဂတသပ္ပိနာ နိဿဂ္ဂိယံ, တတ္ထ ဣမိနာ ဒုက္ကဋံ။ အန္ဓကဋ္ဌကထာယံ ကာရဏပတိရူပကံ ဝတွာ မနုဿသပ္ပိ စ နဝနီတဉ္စ ပဋိက္ခိတ္တံ, တံ ဒုပ္ပဋိက္ခိတ္တံ သဗ္ဗအဋ္ဌကထာသု အနုညာတတ္တာ။ ပရတော စဿ ဝိနိစ္ဆယောပိ အာဂစ္ဆိဿတိ။ ပါဠိယံ အာဂတနဝနီတမ္ပိ ပုရေဘတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟိတံ တဒဟုပုရေဘတ္တံ သာမိသမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ, ပစ္ဆာဘတ္တတော ပဋ္ဌာယ နိရာမိသမေဝ။ သတ္တာဟာတိက္ကမေ နာနာဘာဇနေသု ဌပိတေ ဘာဇနဂဏနာယ, ဧကဘာဇနေပိ အမိဿေတွာ ပိဏ္ဍပိဏ္ဍဝသေန ဌပိတေ ပိဏ္ဍဂဏနာယ နိဿဂ္ဂိယာနိ။ ပစ္ဆာဘတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟိတံ သပ္ပိနယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧတ္ထ ပန ဒဓိဂုဠိကာယောပိ တက္ကဗိန္ဒူနိပိ ဟောန္တိ, တသ္မာ ဓောတံ ဝဋ္ဋတီတိ ဥပဍ္ဎတ္ထေရာ အာဟံသု။ မဟာသိဝတ္ထေရော ပန ‘‘ဘဂဝတာ အနုညာတကာလတော ပဋ္ဌာယ တက္ကတော ဥဒ္ဓဋမတ္တမေဝ ခါဒိံသူ’’တိ အာဟ။ တသ္မာ နဝနီတံ ပရိဘုဉ္ဇန္တေန ဓောဝိတွာ ဒဓိတက္ကမက္ခိကာကိပိလ္လိကာဒီနိ အပနေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ ပစိတွာ သပ္ပိံ ကတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုကာမေန အဓောတမ္ပိ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ယံ တတ္ထ ဒဓိဂတံ ဝါ တက္ကဂတံ ဝါ, တံ ခယံ ဂမိဿတိ။ ဧတ္တာဝတာ ဟိ သဝတ္ထုကပဋိဂ္ဂဟိတံ နာမ န ဟောတီတိ အယမေတ္ထ အဓိပ္ပါယော။ အာမိသေန သဒ္ဓိံ ပက္ကတ္တာ ပန တသ္မိမ္ပိ ကုက္ကုစ္စာယန္တိ ကုက္ကုစ္စကာ။ ဣဒါနိ ဥဂ္ဂဟေတွာ ဌပိတနဝနီတေ စ ပုရေဘတ္တံ ခီရဒဓီနိ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ကတနဝနီတေ စ ပစ္ဆာဘတ္တံ တာနိ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ကတနဝနီတေ စ ဥဂ္ဂဟိတကေဟိ ကတနဝနီတေ စ အကပ္ပိယမံသနဝနီတေ စ သဗ္ဗော အာပတ္တာနာပတ္တိပရိဘောဂါပရိဘောဂနယော သပ္ပိမှိ ဝုတ္တက္ကမေနေဝ ဂဟေတဗ္ဗော။ တေလဘိက္ခာယ ပဝိဋ္ဌာနံ ပန ဘိက္ခူနံ တတ္ထေဝ သပ္ပိမ္ပိ နဝနီတမ္ပိ ပက္ကတေလမ္ပိ အပက္ကတေလမ္ပိ အာကိရန္တိ။ တတ္ထ တက္ကဒဓိဗိန္ဒူနိပိ ဘတ္တသိတ္ထာနိပိ တဏ္ဍုလကဏာပိ မက္ခိကာဒယောပိ ဟောန္တိ, အာဒိစ္စပါကံ ကတွာ ပရိဿာဝေတွာ ဂဟိတံ သတ္တာဟကာလိကံ ဟောတိ။ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ စ ဌပိတဘေသဇ္ဇေဟိ သဒ္ဓိံ ပစိတွာ နတ္ထုပါနမ္ပိ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ဝဒ္ဒလိသမယေ လဇ္ဇီ သာမဏေရော ယထာ တတ္ထ ပတိတတဏ္ဍုလကဏာဒယော န ပစ္စန္တိ, ဧဝံ အဂ္ဂိမှိ ဝိလီယာပေတွာ ပရိဿာဝေတွာ ပုန ပစိတွာ ဒေတိ, ပုရိမနယေနေဝ သတ္တာဟံ ဝဋ္ဋတိ။

֍ * ၉၆။ တေလေသု တိလတေလံ တာဝ ပုရေဘတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟိတံ ပုရေဘတ္တံ သာမိသမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ, ပစ္ဆာဘတ္တတော ပဋ္ဌာယ နိရာမိသမေဝ ဝဋ္ဋတိ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၀၃။)

သတ္တာဟာတိက္ကမေ တဿ ဘာဇနဂဏနာယ နိဿဂ္ဂိယဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပစ္ဆာဘတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟိတံ သတ္တာဟံ နိရာမိသမေဝ ဝဋ္ဋတိ, ဥဂ္ဂဟိတကံ ကတွာ နိက္ခိတ္တံ အဇ္ဈောဟရိတုံ န ဝဋ္ဋတိ, သီသမက္ခနာဒီသု ဥပနေတဗ္ဗံ, သတ္တာဟာတိက္ကမေပိ အနာပတ္တိ။ ပုရေဘတ္တံ တိလေ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ကတတေလံ ပုရေဘတ္တံ သာမိသမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ, ပစ္ဆာဘတ္တတော ပဋ္ဌာယ အနဇ္ဈောဟရဏီယံ ဟောတိ, သီသမက္ခနာဒီသု ဥပနေတဗ္ဗံ, သတ္တာဟာတိက္ကမေပိ အနာပတ္တိ။ ပစ္ဆာဘတ္တံ တိလေ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ကတတေလံ အနဇ္ဈောဟရဏီယမေဝ သဝတ္ထုကပဋိဂ္ဂဟိတတ္တာ။ သတ္တာဟာတိက္ကမေပိ အနာပတ္တိ, သီသမက္ခနာဒီသု ဥပနေတဗ္ဗံ။ ပုရေဘတ္တံ ဝါ ပစ္ဆာဘတ္တံ ဝါ ဥဂ္ဂဟိတကတိလေဟိ ကတတေလေပိ ဧသေဝ နယော။ ပုရေဘတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟိတတိလေ ဘဇ္ဇိတွာ ဝါ တိလပိဋ္ဌံ ဝါ သေဒေတွာ ဥဏှောဒကေန ဝါ တေမေတွာ ကတတေလံ သစေ အနုပသမ္ပန္နေန ကတံ, ပုရေဘတ္တံ သာမိသမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ, အတ္တနာ ကတံ နိဗ္ဗဋ္ဋိတတ္တာ ပုရေဘတ္တံ နိရာမိသံ ဝဋ္ဋတိ, သာမံပက္ကတ္တာ သာမိသံ န ဝဋ္ဋတိ။ သဝတ္ထုကပဋိဂ္ဂဟိတတ္တာ ပန ပစ္ဆာဘတ္တတော ပဋ္ဌာယ ဥဘယမ္ပိ အနဇ္ဈောဟရဏီယံ, သီသမက္ခနာဒီသု ဥပနေတဗ္ဗံ, သတ္တာဟာတိက္ကမေပိ အနာပတ္တိ။ ယဒိ ပန အပ္ပံ ဥဏှောဒကံ ဟောတိ အဗ္ဘုက္ကိရဏမတ္တံ, အဗ္ဗောဟာရိကံ ဟောတိ သာမံပါကဂဏနံ န ဂစ္ဆတိ။ သာသပတေလာဒီသုပိ အဝတ္ထုကပဋိဂ္ဂဟိတေသု အဝတ္ထုကတိလတေလေ ဝုတ္တသဒိသောဝ ဝိနိစ္ဆယော။

သစေ ပန ပုရေဘတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟိတာနံ သာသပါဒီနံ စုဏ္ဏေဟိ အာဒိစ္စပါကေန သက္ကာ တေလံ ကာတုံ, တံ ပုရေဘတ္တံ သာမိသမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ, ပစ္ဆာဘတ္တတော ပဋ္ဌာယ နိရာမိသမေဝ ဝဋ္ဋတိ, သတ္တာဟာတိက္ကမေ နိဿဂ္ဂိယံ။ ယသ္မာ ပန သာသပမဓုကစုဏ္ဏာနိ သေဒေတွာ ဧရဏ္ဍကဋ္ဌီနိ စ ဘဇ္ဇိတွာ ဧဝ တေလံ ကရောန္တိ, တသ္မာ ဧတေသံ တေလံ အနုပသမ္ပန္နေဟိ ကတံ ပုရေဘတ္တံ သာမိသမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ, ဝတ္ထူနံ ယာဝဇီဝိကတ္တာ ပန သဝတ္ထုကပဋိဂ္ဂဟဏေ ဒေါသော နတ္ထိ။ အတ္တနာ ကတံ သတ္တာဟံ နိရာမိသပရိဘောဂေနေဝ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ ဥဂ္ဂဟိတကေဟိ ကတံ အနဇ္ဈောဟရဏီယံ, ဗာဟိရပရိဘောဂေ ဝဋ္ဋတိ, သတ္တာဟာတိက္ကမေပိ အနာပတ္တိ။ တေလကရဏတ္ထာယ သာသပမဓုကဧရဏ္ဍကဋ္ဌီနိ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ကတတေလံ သတ္တာဟကာလိကံ, ဒုတိယဒိဝသေ ကတံ ဆာဟံ ဝဋ္ဋတိ, တတိယဒိဝသေ ကတံ ပဉ္စာဟံ ဝဋ္ဋတိ, စတုတ္ထ, ပဉ္စမ, ဆဋ္ဌ, သတ္တမဒိဝသေ ကတံ တဒဟေဝ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ယာဝ အရုဏဿ ဥဂ္ဂမနာ တိဋ္ဌတိ, နိဿဂ္ဂိယံ, အဋ္ဌမဒိဝသေ ကတံ အနဇ္ဈောဟရဏီယံ, အနိဿဂ္ဂိယတ္တာ ပန

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၀၄။)

ဗာဟိရပရိဘောဂေ ဝဋ္ဋတိ။ သစေပိ န ကရောတိ, တေလတ္ထာယ ဂဟိတသာသပါဒီနံ သတ္တာဟာတိက္ကမေ ဒုက္ကဋမေဝ။ ပါဠိယံ ပန အနာဂတာနိ အညာနိပိ နာဠိကေရနိမ္ဗကောသမ္ဗကရမန္ဒာဒီနံ တေလာနိ အတ္ထိ, တာနိ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ သတ္တာဟံ အတိက္ကာမယတော ဒုက္ကဋံ ဟောတိ။ အယမေတေသု ဝိသေသော – သေသံ ယာဝကာလိကဝတ္ထုံ ယာဝဇီဝိကဝတ္ထုဉ္စ သလ္လက္ခေတွာ သာမံပါကသဝတ္ထုကပုရေဘတ္တပစ္ဆာဘတ္တပဋိဂ္ဂဟိတဥဂ္ဂဟိတဝတ္ထုဝိဓာနံ သဗ္ဗံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဝသာတေလံ နာမ ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စ ဝသာနိ အစ္ဆဝသံ မစ္ဆဝသံ သုသုကာဝသံ သူကရဝသံ ဂဒြဘဝသ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၆၂) ဧဝံ အနုညာတဝသာနံ တေလံ။ ဧတ္ထ စ ‘‘အစ္ဆဝသ’’န္တိ ဝစနေန ဌပေတွာ မနုဿဝသံ သဗ္ဗေသံ အကပ္ပိယမံသာနံ ဝသာ အနုညာတာ။ မစ္ဆဂ္ဂဟဏေန စ သုသုကာပိ ဂဟိတာ ဟောန္တိ, ဝါဠမစ္ဆတ္တာ ပန ဝိသုံ ဝုတ္တံ။ မစ္ဆာဒိဂ္ဂဟဏေန စေတ္ထ သဗ္ဗေသမ္ပိ ကပ္ပိယမံသာနံ ဝသာ အနုညာတာ။ မံသေသု ဟိ ဒသ မနုဿဟတ္ထိအဿသုနခအဟိသီဟဗျဂ္ဃဒီပိအစ္ဆတရစ္ဆာနံ မံသာနိ အကပ္ပိယာနိ, ဝသာသု ဧကာ မနုဿဝသာ။ ခီရာဒီသု အကပ္ပိယံ နာမ နတ္ထိ။ အနုပသမ္ပန္နေဟိ ကတံ နိဗ္ဗဋ္ဋိတံ ဝသာတေလံ ပုရေဘတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟိတံ ပုရေဘတ္တံ သာမိသမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ, ပစ္ဆာဘတ္တတော ပဋ္ဌာယ သတ္တာဟံ နိရာမိသမေဝ ဝဋ္ဋတိ။ ယံ ပန တတ္ထ သုခုမရဇသဒိသံ မံသံ ဝါ နှာရု ဝါ အဋ္ဌိ ဝါ လောဟိတံ ဝါ ဟောတိ, တံ အဗ္ဗောဟာရိကံ။ သစေ ပန ဝသံ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ သယံ ကရောတိ, ပုရေဘတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ပစိတွာ ပရိဿာဝေတွာ သတ္တာဟံ နိရာမိသပရိဘောဂေန ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ နိရာမိသပရိဘောဂဉှိ သန္ဓာယ ဣဒံ ဝုတ္တံ ‘‘ကာလေ ပဋိဂ္ဂဟိတံ ကာလေ နိပ္ပက္ကံ ကာလေ သံသဋ္ဌံ တေလပရိဘောဂေန ပရိဘုဉ္ဇိတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၆၂)။ တတြာပိ အဗ္ဗောဟာရိကံ အဗ္ဗောဟာရိကမေဝ, ပစ္ဆာဘတ္တံ ပန ပဋိဂ္ဂဟေတုံ ဝါ ကာတုံ ဝါ န ဝဋ္ဋတိယေဝ။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘ဝိကာလေ စေ, ဘိက္ခဝေ, ပဋိဂ္ဂဟိတံ ဝိကာလေ နိပ္ပက္ကံ ဝိကာလေ သံသဋ္ဌံ, တံ စေ ပရိဘုဉ္ဇေယျ, အာပတ္တိ တိဏ္ဏံ ဒုက္ကဋာနံ။ ကာလေ စေ, ဘိက္ခဝေ, ပဋိဂ္ဂဟိတံ ဝိကာလေ နိပ္ပက္ကံ ဝိကာလေ သံသဋ္ဌံ, တံ စေ ပရိဘုဉ္ဇေယျ, အာပတ္တိ ဒွိန္နံ ဒုက္ကဋာနံ။ ကာလေ စေ, ဘိက္ခဝေ, ပဋိဂ္ဂဟိတံ ကာလေ နိပ္ပက္ကံ ဝိကာလေ သံသဋ္ဌံ, တံ စေ ပရိဘုဉ္ဇေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ ကာလေ စေ, ဘိက္ခဝေ, ပဋိဂ္ဂဟိတံ ကာလေ နိပ္ပက္ကံ ကာလေ သံသဋ္ဌံ, တံ စေ ပရိဘုဉ္ဇေယျ, အနာပတ္တီ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၆၂)။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၀၅။)

ဥပတိဿတ္ထေရံ ပန အန္တေဝါသိကာ ပုစ္ဆိံသု ‘‘ဘန္တေ, သပ္ပိနဝနီတဝသာနိ ဧကတော ပစိတွာ နိဗ္ဗဋ္ဋိတာနိ ဝဋ္ဋန္တိ, န ဝဋ္ဋန္တီ’’တိ? ‘‘န ဝဋ္ဋန္တိ, အာဝုသော’’တိ။ ထေရော ကိရေတ္ထ ပက္ကတေလကသဋေ ဝိယ ကုက္ကုစ္စာယတိ။ တတော နံ ဥတ္တရိ ပုစ္ဆိံသု ‘‘ဘန္တေ, နဝနီတေ ဒဓိဂုဠိကာ ဝါ တက္ကဗိန္ဒု ဝါ ဟောတိ, ဧတံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ? ‘‘ဧတမ္ပိ, အာဝုသော, န ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ တတော နံ အာဟံသု ‘‘ဘန္တေ, ဧကတော ပစိတွာ ဧကတော သံသဋ္ဌာနိ တေဇဝန္တာနိ ဟောန္တိ, ရောဂံ နိဂ္ဂဏှန္တီ’’တိ။ ‘‘သာဓာဝုသော’’တိ ထေရော သမ္ပဋိစ္ဆိ။ မဟာသုမတ္ထေရော ပနာဟ ‘‘ကပ္ပိယမံသဝသာဝ သာမိသပရိဘောဂေ ဝဋ္ဋတိ, ဣတရာ နိရာမိသပရိဘောဂေ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ မဟာပဒုမတ္ထေရော ပန ‘‘ဣဒံ ကိ’’န္တိ ပဋိက္ခိပိတွာ ‘‘နနု ဝါတာဗာဓိကာ ဘိက္ခူ ပဉ္စမူလကသာဝယာဂုယံ အစ္ဆသူကရတေလာဒီနိ ပက္ခိပိတွာ ယာဂုံ ပိဝန္တိ, သာ တေဇုဿဒတ္တာ ရောဂံ နိဂ္ဂဏှာတီ’’တိ ဝတွာ ‘‘ဝဋ္ဋတီ’’တိ အာဟ။

֍ * ၉၇။ မဓု နာမ မဓုကရီဟိ မဓုမက္ခိကာဟိ ခုဒ္ဒကမက္ခိကာဟိ ဘမရမက္ခိကာဟိ စ ကတံ မဓု။ တံ ပုရေဘတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟိတံ ပုရေဘတ္တံ သာမိသပရိဘောဂမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ, ပစ္ဆာဘတ္တတော ပဋ္ဌာယ သတ္တာဟံ နိရာမိသပရိဘောဂမေဝ ဝဋ္ဋတိ, သတ္တာဟာတိက္ကမေ နိဿဂ္ဂိယံ။ သစေ သိလေသသဒိသံ မဟာမဓုံ ခဏ္ဍံ ကတွာ ဌပိတံ, ဣတရံ ဝါ နာနာဘာဇနေသု, ဝတ္ထုဂဏနာယ နိဿဂ္ဂိယာနိ။ သစေ ဧကမေဝ ခဏ္ဍံ, ဧကဘာဇနေ ဝါ ဣတရံ, ဧကမေဝ နိဿဂ္ဂိယံ။ ဥဂ္ဂဟိတကံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ, အရုမက္ခနာဒီသု ဥပနေတဗ္ဗံ။ မဓုပဋလံ ဝါ မဓုသိတ္ထကံ ဝါ သစေ မဓုနာ အမက္ခိတံ ပရိသုဒ္ဓံ, ယာဝဇီဝိကံ, မဓုမက္ခိတံ ပန မဓုဂတိကမေဝ။ စီရိကာ နာမ သပက္ခာ ဒီဃမက္ခိကာ တုမ္ဗဠနာမိကာ စ အဋ္ဌိပက္ခိကာ ကာဠမဟာဘမရာ ဟောန္တိ, တေသံ အာသယေသု နိယျာသသဒိသံ မဓု ဟောတိ, တံ ယာဝဇီဝိကံ။

֍ * ၉၈။ ဖာဏိတံ နာမ ဥစ္ဆုရသံ ဥပါဒါယ အပက္ကာ ဝါ အဝတ္ထုကပက္ကာ ဝါ သဗ္ဗာပိ အဝတ္ထုကာ ဥစ္ဆုဝိကတိ။ တံ ဖာဏိတံ ပုရေဘတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟိတံ ပုရေဘတ္တံ သာမိသမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ, ပစ္ဆာဘတ္တတော ပဋ္ဌာယ သတ္တာဟံ နိရာမိသမေဝ ဝဋ္ဋတိ, သတ္တာဟာတိက္ကမေ ဝတ္ထုဂဏနာယ နိဿဂ္ဂိယံ။ ဗဟူ ပိဏ္ဍာ စုဏ္ဏေ ကတွာ ဧကဘာဇနေ ပက္ခိတ္တာ ဟောန္တိ ဃနသန္နိဝေသာ, ဧကမေဝ နိဿဂ္ဂိယံ။ ဥဂ္ဂဟိတကံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ, ဃရဓူပနာဒီသု ဥပနေတဗ္ဗံ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၀၆။)

ပုရေဘတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟိတေန အပရိဿာဝိတဥစ္ဆုရသေန ကတဖာဏိတံ သစေ အနုပသမ္ပန္နေန ကတံ, သာမိသမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ, သယံကတံ နိရာမိသမေဝ ဝဋ္ဋတိ, ပစ္ဆာဘတ္တတော ပဋ္ဌာယ ပန သဝတ္ထုကပဋိဂ္ဂဟိတတ္တာ အနဇ္ဈောဟရဏီယံ, သတ္တာဟာတိက္ကမေပိ အနာပတ္တိ။ ပစ္ဆာဘတ္တံ အပရိဿာဝိတပဋိဂ္ဂဟိတေန ကတမ္ပိ အနဇ္ဈောဟရဏီယမေဝ, သတ္တာဟာတိက္ကမေပိ အနာပတ္တိ။ ဧသ နယော ဥစ္ဆုံ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ကတဖာဏိတေပိ။ ပုရေဘတ္တံ ပန ပရိဿာဝိတပဋိဂ္ဂဟိတေန ကတံ သစေ အနုပသမ္ပန္နေန ကတံ, ပုရေဘတ္တံ သာမိသမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ, ပစ္ဆာဘတ္တတော ပဋ္ဌာယ သတ္တာဟံ နိရာမိသမေဝ။ သယံကတံ ပုရေဘတ္တမ္ပိ နိရာမိသမေဝ, ပစ္ဆာဘတ္တံ ပရိဿာဝိတပဋိဂ္ဂဟိတေန ကတံ ပန နိရာမိသမေဝ သတ္တာဟံ ဝဋ္ဋတိ။ ဥဂ္ဂဟိတကတံ ဝုတ္တနယမေဝ။ ‘‘ဈာမဥစ္ဆုဖာဏိတံ ဝါ ကောဋ္ဋိတဥစ္ဆုဖာဏိတံ ဝါ ပုရေဘတ္တမေဝ ဝဋ္ဋတီ’’တိ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ။ မဟာပစ္စရိယံ ပန ‘‘ဧတံ သဝတ္ထုကပက္ကံ ဝဋ္ဋတိ, နော ဝဋ္ဋတီ’’တိ ပုစ္ဆံ ကတွာ ‘‘ဥစ္ဆုဖာဏိတံ ပစ္ဆာဘတ္တံ နော ဝဋ္ဋနကံ နာမ နတ္ထီ’’တိ ဝုတ္တံ, တံ ယုတ္တံ။ သီတောဒကေန ကတံ မဓုကပုပ္ဖဖာဏိတံ ပုရေဘတ္တံ သာမိသမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ, ပစ္ဆာဘတ္တတော ပဋ္ဌာယ သတ္တာဟံ နိရာမိသမေဝ ဝဋ္ဋတိ, သတ္တာဟာတိက္ကမေ ဝတ္ထုဂဏနာယ ဒုက္ကဋံ, ခီရံ ပက္ခိပိတွာ ကတံ မဓုကဖာဏိတံ ယာဝကာလိကံ။ ခဏ္ဍသက္ခရံ ပန ခီရဇလ္လိကံ အပနေတွာ သောဓေန္တိ, တသ္မာ ဝဋ္ဋတိ။

֍ * ၉၉။ မဓုကပုပ္ဖံ ပန ပုရေဘတ္တမ္ပိ အလ္လံ ဝဋ္ဋတိ။ ဘဇ္ဇိတမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ, ဘဇ္ဇိတွာ တိလာဒီဟိ မိဿံ ဝါ အမိဿံ ဝါ ကတွာ ကောဋ္ဋိတံ ဝဋ္ဋတိ။ ယဒိ ပန တံ ဂဟေတွာ မေရယတ္ထာယ ယောဇေန္တိ, ယောဇိတံ ဗီဇတော ပဋ္ဌာယ န ဝဋ္ဋတိ။ ကဒလီခဇ္ဇူရီအမ္ဗလဗုဇပနသစိဉ္စာဒီနံ သဗ္ဗေသံ ယာဝကာလိကဖလာနံ ဖာဏိတံ ယာဝကာလိကမေဝ။ မရိစပက္ကေဟိ ဖာဏိတံ ကရောန္တိ, တံ ယာဝဇီဝိကံ။ ဧဝံ ယထာဝုတ္တာနိ သတ္တာဟကာလိကာနိ သပ္ပိအာဒီနိ ပဉ္စ ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စ ဘေသဇ္ဇာနီ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၆၀) ဘေသဇ္ဇနာမေန အနုညာတတ္တာ ဘေသဇ္ဇကိစ္စံ ကရောန္တု ဝါ မာ ဝါ, အာဟာရတ္ထံ ဖရိတုံ သမတ္ထာနိပိ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ တဒဟုပုရေဘတ္တံ ယထာသုခံ, ပစ္ဆာဘတ္တတော ပဋ္ဌာယ သတိ ပစ္စယေ ဝုတ္တနယေန သတ္တာဟံ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗာနိ, သတ္တာဟာတိက္ကမေ ပန ဘေသဇ္ဇသိက္ခာပဒေန နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။ သစေပိ သာသပမတ္တံ ဟောတိ, သကိံ ဝါ အင်္ဂုလိယာ ဂဟေတွာ ဇိဝှါယ သာယနမတ္တံ, နိဿဇ္ဇိတဗ္ဗမေဝ ပါစိတ္တိယဉ္စ ဒေသေတဗ္ဗံ။ နိဿဋ္ဌံ ပဋိလဘိတွာ န အဇ္ဈောဟရိတဗ္ဗံ, န ကာယိကေန ပရိဘောဂေန

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၀၇။)

ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ, ကာယော ဝါ ကာယေ အရု ဝါ န မက္ခေတဗ္ဗံ။ တေဟိ မက္ခိတာနိ ကာသာဝကတ္တရယဋ္ဌိဥပါဟနပါဒကဌလိကမဉ္စပီဌာဒီနိပိ အပရိဘောဂါနိ။ ‘‘ဒွါရဝါတပါနကဝါဋေသုပိ ဟတ္ထေန ဂဟဏဋ္ဌာနံ န မက္ခေတဗ္ဗ’’န္တိ မဟာပစ္စရိယံ ဝုတ္တံ။ ‘‘ကသာဝေ ပန ပက္ခိပိတွာ ဒွါရဝါတပါနကဝါဋာနိ မက္ခေတဗ္ဗာနီ’’တိ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ။ ပဒီပေ ဝါ ကာဠဝဏ္ဏေ ဝါ ဥပနေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အညေန ပန ဘိက္ခုနာ ကာယိကေန ပရိဘောဂေန ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ, န အဇ္ဈောဟရိတဗ္ဗံ။ ‘‘အနာပတ္တိ အန္တောသတ္တာဟံ အဓိဋ္ဌေတီ’’တိ (ပါရာ။ ၆၂၅) ဝစနတော ပန သတ္တာဟဗ္ဘန္တရေ သပ္ပိဉ္စ တေလဉ္စ ဝသဉ္စ မုဒ္ဓနိ တေလံ ဝါ အဗ္ဘဉ္ဇနံ ဝါ မဓုံ အရုမက္ခနံ ဖာဏိတံ ဃရဓူပနံ အဓိဋ္ဌေတိ အနာပတ္တိ, နေဝ နိဿဂ္ဂိယံ ဟောတိ။ သစေ အဓိဋ္ဌိတတေလံ အနဓိဋ္ဌိတတေလဘာဇနေ အာကိရိတုကာမော ဟောတိ, ဘာဇနေ စေ သုခုမံ ဆိဒ္ဒံ, ပဝိဋ္ဌံ ပဝိဋ္ဌံ တေလံ ပုရာဏတေလေန အဇ္ဈောတ္ထရီယတိ, ပုန အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗံ။ အထ မဟာမုခံ ဟောတိ, သဟသာဝ ဗဟု တေလံ ပဝိသိတွာ ပုရာဏတေလံ အဇ္ဈောတ္ထရတိ, ပုန အဓိဋ္ဌာနကိစ္စံ နတ္ထိ။ အဓိဋ္ဌိတဂတိကမေဝ ဟိ တံ ဟောတိ။ ဧတေန နယေန အဓိဋ္ဌိတတေလဘာဇနေ အနဓိဋ္ဌိတတေလအာကိရဏမ္ပိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

သစေ ပန သတ္တာဟာတိက္ကန္တံ အနုပသမ္ပန္နဿ ပရိစ္စဇိတွာ ဒေတိ, ပုန တေန အတ္တနော သန္တကံ ကတွာ ဒိန္နံ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ဟိ သော အဘိသင်္ခရိတွာ ဝါ အနဘိသင်္ခရိတွာ ဝါ တဿ ဘိက္ခုနော နတ္ထုကမ္မတ္ထံ ဒဒေယျ, ဂဟေတွာ နတ္ထုကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ။ သစေ ဗာလော ဟောတိ, ဒါတုံ န ဇာနာတိ, အညေန ဘိက္ခုနာ ဝတ္တဗ္ဗော ‘‘အတ္ထိ တေ သာမဏေရ တေလ’’န္တိ? ‘‘အာမ, ဘန္တေ, အတ္ထီ’’တိ။ အာဟရ ထေရဿ ဘေသဇ္ဇံ ကရိဿာမာတိ။ ဧဝမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ဒွိန္နံ သန္တကံ ဧကေန ပဋိဂ္ဂဟိတံ အဝိဘတ္တံ ဟောတိ, သတ္တာဟာတိက္ကမေ ဒွိန္နမ္ပိ အနာပတ္တိ, ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ပန န ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ယေန ပဋိဂ္ဂဟိတံ, သော ဣတရံ ဘဏတိ ‘‘အာဝုသော, ဣမံ တေလံ သတ္တာဟမတ္တံ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ, သော စ ပရိဘောဂံ န ကရောတိ, ကဿ အာပတ္တိ? န ကဿစိ။ ကသ္မာ? ယေန ပဋိဂ္ဂဟိတံ, တေန ဝိဿဇ္ဇိတတ္တာ, ဣတရဿ အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတတ္တာ။

֍ * ၁၀၀။ ဣမေသု (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၀၅) ပန စတူသု ကာလိကေသု ယာဝကာလိကံ ယာမကာလိကန္တိ ဣဒမေဝ ဒွယံ အန္တောဝုတ္ထကဉ္စေဝ သန္နိဓိကာရကဉ္စ ဟောတိ, သတ္တာဟကာလိကဉ္စ ယာဝဇီဝိကဉ္စ အကပ္ပိယကုဋိယံ နိက္ခိပိတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ, သန္နိဓိမ္ပိ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၀၈။)

န ဇနေတိ။ ယာဝကာလိကံ ပန အတ္တနာ သဒ္ဓိံ သမ္ဘိန္နရသာနိ တီဏိပိ ယာမကာလိကာဒီနိ အတ္တနော သဘာဝံ ဥပနေတိ။ ယာမကာလိကံ ဒွေပိ သတ္တာဟကာလိကာဒီနိ အတ္တနော သဘာဝံ ဥပနေတိ, သတ္တာဟကာလိကမ္ပိ အတ္တနာ သဒ္ဓိံ သံသဋ္ဌံ ယာဝဇီဝိကံ အတ္တနော သဘာဝညေဝ ဥပနေတိ, တသ္မာ ယာဝကာလိကေန တဒဟုပဋိဂ္ဂဟိတေန သဒ္ဓိံ သံသဋ္ဌံ သမ္ဘိန္နရသံ သေသကာလိကတ္တယံ တဒဟုပုရေဘတ္တမေဝ ဝဋ္ဋတိ။ ယာမကာလိကေန သံသဋ္ဌံ ပန ဣတရဒွယံ တဒဟုပဋိဂ္ဂဟိတံ ယာဝ အရုဏုဂ္ဂမနာ ဝဋ္ဋတိ။ သတ္တာဟကာလိကေန ပန တဒဟုပဋိဂ္ဂဟိတေန သဒ္ဓိံ သံသဋ္ဌံ တဒဟုပဋိဂ္ဂဟိတံ ဝါ ပုရေပဋိဂ္ဂဟိတံ ဝါ ယာဝဇီဝိကံ သတ္တာဟံ ကပ္ပတိ။ ဒွီဟပဋိဂ္ဂဟိတေန ဆာဟံ။ တီဟပဋိဂ္ဂဟိတေန ပဉ္စာဟံ…ပေ… သတ္တာဟပဋိဂ္ဂဟိတေန တဒဟေဝ ကပ္ပတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ကာလယာမသတ္တာဟာတိက္ကမေသု စေတ္ထ ဝိကာလဘောဇနသန္နိဓိဘေသဇ္ဇသိက္ခာပဒါနံ ဝသေန အာပတ္တိယော ဝေဒိတဗ္ဗာ။

သစေ ပန ဧကတော ပဋိဂ္ဂဟိတာနိပိ စတ္တာရိ ကာလိကာနိ သမ္ဘိန္နရသာနိ န ဟောန္တိ, တဿ တဿေဝ ကာလဿ ဝသေန ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋန္တိ။ သစေ ဟိ ဆလ္လိမ္ပိ အနပနေတွာ သကလေနေဝ နာဠိကေရဖလေန သဒ္ဓိံ အမ္ဗပါနာဒိပါနကံ ပဋိဂ္ဂဟိတံ ဟောတိ, နာဠိကေရံ အပနေတွာ တံ ဝိကာလေပိ ကပ္ပတိ။ ဥပရိ သပ္ပိပိဏ္ဍံ ဌပေတွာ သီတလပါယာသံ ဒေန္တိ, ယံ ပါယာသေန အသံသဋ္ဌံ သပ္ပိ, တံ အပနေတွာ သတ္တာဟံ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ထဒ္ဓမဓုဖာဏိတာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ တက္ကောလဇာတိဖလာဒီဟိ အလင်္ကရိတွာ ပိဏ္ဍပါတံ ဒေန္တိ, တာနိ ဥဒ္ဓရိတွာ ဓောဝိတွာ ယာဝဇီဝံ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗာနိ။ ယာဂုယံ ပက္ခိပိတွာ ဒိန္နသိင်္ဂိဝေရာဒီသုပိ တေလာဒီသု ပက္ခိပိတွာ ဒိန္နလဋ္ဌိမဓုကာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဧဝံ ယံ ယံ အသမ္ဘိန္နရသံ ဟောတိ, တံ တံ ဧကတော ပဋိဂ္ဂဟိတမ္ပိ ယထာ သုဒ္ဓံ ဟောတိ, တထာ ဓောဝိတွာ တစ္ဆေတွာ ဝါ တဿ တဿ ကာလဿ ဝသေန ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ သမ္ဘိန္နရသံ ဟောတိ သံသဋ္ဌံ, န ဝဋ္ဋတိ။

ဣတိ ပါဠိမုတ္တကဝိနယဝိနိစ္ဆယသင်္ဂဟေ

ကာလိကဝိနိစ္ဆယကထာ သမတ္တာ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၀၉။)

၁၉။ ကပ္ပိယဘူမိဝိနိစ္ဆယကထာ

֍ * ၁၀၁။ ကပ္ပိယာစတုဘူမိယောတိ ဧတ္ထ ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, စတဿော ကပ္ပိယဘူမိယော ဥဿာဝနန္တိကံ ဂေါနိသာဒိကံ ဂဟပတိံ သမ္မုတိ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၉၅) ဝစနတော ဥဿာဝနန္တိကာ ဂေါနိသာဒိကာ ဂဟပတိ သမ္မုတီတိ ဣမာ စတဿော ကပ္ပိယဘူမိယော ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တတ္ထ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၉၅) ဥဿာဝနန္တိကာ တာဝ ဧဝံ ကာတဗ္ဗာ – ယော ထမ္ဘာနံ ဝါ ဥပရိ ဘိတ္တိပါဒေ ဝါ နိခနိတွာ ဝိဟာရော ကရီယတိ, တဿ ဟေဋ္ဌာ ထမ္ဘပဋိစ္ဆကာ ပါသာဏာ ဘူမိဂတိကာ ဧဝ။ ပဌမတ္ထမ္ဘံ ပန ပဌမဘိတ္တိပါဒံ ဝါ ပတိဋ္ဌာပေန္တေဟိ ဗဟူဟိ သမ္ပရိဝါရေတွာ ‘‘ကပ္ပိယကုဋိံ ကရောမ, ကပ္ပိယကုဋိံ ကရောမာ’’တိ ဝါစံ နိစ္ဆာရေန္တေဟိ မနုဿေသု ဥက္ခိပိတွာ ပတိဋ္ဌာပေန္တေသု အာမသိတွာ ဝါ သယံ ဥက္ခိပိတွာ ဝါ ထမ္ဘော ဝါ ဘိတ္တိပါဒေါ ဝါ ပတိဋ္ဌာပေတဗ္ဗော။ ကုရုန္ဒိမဟာပစ္စရီသု ပန ‘‘ကပ္ပိယကုဋိ ကပ္ပိယကုဋီတိ ဝတွာ ပတိဋ္ဌာပေတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ အန္ဓကဋ္ဌကထာယံ ‘‘သံဃဿ ကပ္ပိယကုဋိံ အဓိဋ္ဌာမီ’’တိ ဝုတ္တံ, တံ ပန အဝတွာပိ အဋ္ဌကထာသု ဝုတ္တနယေန ဝုတ္တေ ဒေါသော နတ္ထိ။ ဣဒံ ပနေတ္ထ သာဓာရဏလက္ခဏံ ‘‘ထမ္ဘပတိဋ္ဌာပနဉ္စ ဝစနပရိယောသာနဉ္စ သမကာလံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ သစေ ဟိ အနိဋ္ဌိတေ ဝစနေ ထမ္ဘော ပတိဋ္ဌာတိ, အပ္ပတိဋ္ဌိတေ ဝါ တသ္မိံ ဝစနံ နိဋ္ဌာတိ, အကတာ ဟောတိ ကပ္ပိယကုဋိ။ တေနေဝ မဟာပစ္စရိယံ ဝုတ္တံ ‘‘ဗဟူဟိ သမ္ပရိဝါရေတွာ ဝတ္တဗ္ဗံ, အဝဿဉှိ ဧတ္ထ ဧကဿပိ ဝစနနိဋ္ဌာနဉ္စ ထမ္ဘပတိဋ္ဌာနဉ္စ ဧကတော ဘဝိဿတီ’’တိ။ ဣဋ္ဌကာသိလာမတ္တိကာကုဋ္ဋကာသု ပန ကုဋီသု ဟေဋ္ဌာ စယံ ဗန္ဓိတွာ ဝါ အဗန္ဓိတွာ ဝါ ကရောန္တု, ယတော ပဋ္ဌာယ ဘိတ္တိံ ဥဋ္ဌာပေတုကာမာ ဟောန္တိ, တံ သဗ္ဗပဌမံ ဣဋ္ဌကံ ဝါ သိလံ ဝါ မတ္တိကာပိဏ္ဍံ ဝါ ဂဟေတွာ ဝုတ္တနယေနေဝ ကပ္ပိယကုဋိ ကာတဗ္ဗာ, ဣဋ္ဌကာဒယော ဘိတ္တိယံ ပဌမိဋ္ဌကာဒီနံ ဟေဋ္ဌာ န ဝဋ္ဋန္တိ, ထမ္ဘာ ပန ဥပရိ ဥဂ္ဂစ္ဆန္တိ, တသ္မာ ဝဋ္ဋန္တိ။ အန္ဓကဋ္ဌကထာယံ ‘‘ထမ္ဘေဟိ ကရိယမာနေ စတူသု ကောဏေသု စတ္တာရော ထမ္ဘာ, ဣဋ္ဌကာဒိကုဋ္ဋေ စတူသု ကောဏေသု ဒွေ တိဿော ဣဋ္ဌကာ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တထာ ပန အကတာယပိ ဒေါသော နတ္ထိ, အဋ္ဌကထာသု ဟိ ဝုတ္တမေဝ ပမာဏံ။

ဂေါနိသာဒိကာ ဒုဝိဓာ အာရာမဂေါနိသာဒိကာ ဝိဟာရဂေါနိသာဒိကာတိ။ တာသု ယတ္ထ နေဝ အာရာမော, န သေနာသနာနိ ပရိက္ခိတ္တာနိ ဟောန္တိ, အယံ အာရာမဂေါနိသာဒိကာ နာမ။ ယတ္ထ သေနာသနာနိ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၁၀။)

သဗ္ဗာနိ ဝါ ဧကစ္စာနိ ဝါ ပရိက္ခိတ္တာနိ, အာရာမော အပရိက္ခိတ္တော, အယံ ဝိဟာရဂေါနိသာဒိကာ နာမ။ ဣတိ ဥဘယတြာပိ အာရာမဿ အပရိက္ခိတ္တဘာဝေါယေဝ ပမာဏံ။ ‘‘အာရာမော ပန ဥပဍ္ဎပရိက္ခိတ္တောပိ ဗဟုတရံ ပရိက္ခိတ္တောပိ ပရိက္ခိတ္တောယေဝ နာမာ’’တိ ကုရုန္ဒိမဟာပစ္စရီသု ဝုတ္တံ, ဧတ္ထ ကပ္ပိယကုဋိံ လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတိ။

ဂဟပတီတိ မနုဿာ အာဝါသံ ကတွာ ‘‘ကပ္ပိယကုဋိံ ဒေမ, ပရိဘုဉ္ဇထာ’’တိ ဝဒန္တိ, ဧသာ ဂဟပတိ နာမ, ‘‘ကပ္ပိယကုဋိံ ကာတုံ ဒေမာ’’တိ ဝုတ္တေပိ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ အန္ဓကဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ယသ္မာ ဘိက္ခုံ ဌပေတွာ သေသသဟဓမ္မိကာနံ သဗ္ဗေသဉ္စ ဒေဝမနုဿာနံ ဟတ္ထတော ပဋိဂ္ဂဟော စ သန္နိဓိ စ အန္တောဝုတ္ထဉ္စ တေသံ သန္တကံ ဘိက္ခုဿ ဝဋ္ဋတိ, တသ္မာ တေသံ ဂေဟာနိ ဝါ တေဟိ ဒိန္နကပ္ပိယကုဋိ ဝါ ဂဟပတီတိ ဝုစ္စတီ’’တိ ဝုတ္တံ, ပုနပိ ဝုတ္တံ ‘‘ဘိက္ခုသံဃဿ ဝိဟာရံ ဌပေတွာ ဘိက္ခုနုပဿယော ဝါ အာရာမိကာနံ ဝါ တိတ္ထိယာနံ ဝါ ဒေဝတာနံ ဝါ နာဂါနံ ဝါ အပိ ဗြဟ္မာနံ ဝိမာနံ ကပ္ပိယကုဋိ ဟောတီ’’တိ, တံ သုဝုတ္တံ။ သံဃသန္တကမေဝ ဟိ ဘိက္ခုသန္တကံ ဝါ ဂေဟံ ဂဟပတိကုဋိကာ န ဟောတိ။

သမ္မုတိ နာမ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မဝါစာယ သာဝေတွာ သမ္မတာ။ ဧဝဉ္စ ပန, ဘိက္ခဝေ, သမ္မန္နိတဗ္ဗာ, ဗျတ္တေန ဘိက္ခုနာ ပဋိဗလေန သံဃော ဉာပေတဗ္ဗော –

‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော။ ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လံ သံဃော ဣတ္ထန္နာမံ ဝိဟာရံ ကပ္ပိယဘူမိံ သမ္မန္နေယျ, ဧသာ ဉတ္တိ။

‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော။ သံဃော ဣတ္ထန္နာမံ ဝိဟာရံ ကပ္ပိယဘူမိံ သမ္မန္နတိ။ ယဿာယသ္မတော ခမတိ ဣတ္ထန္နာမဿ ဝိဟာရဿ ကပ္ပိယဘူမိယာ သမ္မုတိ, သော တုဏှဿ။ ယဿ နက္ခမတိ, သော ဘာသေယျ။

‘‘သမ္မတော သံဃေန ဣတ္ထန္နာမော ဝိဟာရော ကပ္ပိယဘူမိ ခမတိ သံဃဿ, တသ္မာ တုဏှီ, ဧဝမေတံ ဓာရယာမီ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၉၅)။

ကမ္မဝါစံ အဝတွာ အပလောကနကမ္မဝသေန သာဝေတွာ ကတာပိ သမ္မတာ ဧဝ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၁၁။)

֍ * ၁၀၂။ ယံ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၉၅) ဣမာသု စတူသု ကပ္ပိယဘူမီသု ဝုတ္တံ အာမိသံ, တံ သဗ္ဗံ အန္တောဝုတ္ထသင်္ချံ န ဂစ္ဆတိ။ ဘိက္ခူနဉ္စ ဘိက္ခုနီနဉ္စ အန္တောဝုတ္ထအန္တောပက္ကမောစနတ္ထဉှိ ကပ္ပိယကုဋိယော အနုညာတာ။ ယံ ပန အကပ္ပိယဘူမိယံ သဟသေယျပ္ပဟောနကေ ဂေဟေ ဝုတ္တံ သံဃိကံ ဝါ ပုဂ္ဂလိကံ ဝါ ဘိက္ခုဿ ဘိက္ခုနိယာ ဝါ သန္တကံ ဧကရတ္တမ္ပိ ဌပိတံ, တံ အန္တောဝုတ္ထံ, တတ္ထ ပက္ကဉ္စ အန္တောပက္ကံ နာမ ဟောတိ, ဧတံ န ကပ္ပတိ။ သတ္တာဟကာလိကံ ပန ယာဝဇီဝိကဉ္စ ဝဋ္ဋတိ။

တတြာယံ ဝိနိစ္ဆယော – သာမဏေရော ဘိက္ခုဿ တဏ္ဍုလာဒိကံ အာမိသံ အာဟရိတွာ ကပ္ပိယကုဋိယံ နိက္ခိပိတွာ ပုနဒိဝသေ ပစိတွာ ဒေတိ, အန္တောဝုတ္ထံ န ဟောတိ။ တတ္ထ အကပ္ပိယကုဋိယံ နိက္ခိတ္တသပ္ပိအာဒီသု ကိဉ္စိ ပက္ခိပိတွာ ဒေတိ။ မုခသန္နိဓိ နာမ ဟောတိ။ မဟာပစ္စရိယံ ပန ‘‘အန္တောဝုတ္ထံ ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ နာမမတ္တမေဝ နာနာကရဏံ, ဘိက္ခု အကပ္ပိယကုဋိယံ ဌပိတသပ္ပိဉ္စ ယာဝဇီဝိကပဏ္ဏဉ္စ ဧကတော ပစိတွာ ပရိဘုဉ္ဇတိ, သတ္တာဟံ နိရာမိသံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ အာမိသသံသဋ္ဌံ ကတွာ ပရိဘုဉ္ဇတိ, အန္တောဝုတ္ထဉ္စေဝ သာမံပက္ကဉ္စ ဟောတိ။ ဧတေနုပါယေန သဗ္ဗသံသဂ္ဂါ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ယံ ကိဉ္စိ အာမိသံ ဘိက္ခုနော ပစိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ သစေပိဿ ဥဏှယာဂုယာ သုလသိပဏ္ဏာနိ ဝါ သိင်္ဂိဝေရံ ဝါ လောဏံ ဝါ ပက္ခိပန္တိ, တမ္ပိ စာလေတုံ န ဝဋ္ဋတိ, ‘‘ယာဂုံ နိဗ္ဗာပေမီ’’တိ ပန စာလေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဥတ္တဏ္ဍုလဘတ္တံ လဘိတွာ ပိဒဟိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန မနုဿာ ပိဒဟိတွာ ဒေန္တိ, ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘ဘတ္တံ မာ နိဗ္ဗာယတူ’’တိ ပိဒဟိတုံ ဝဋ္ဋတိ, ခီရတက္ကာဒီသု ပန သကိံ ကုထိတေသု အဂ္ဂိံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ ပုနပါကဿ အနုညာတတ္တာ။

ဣမာ ပန ကပ္ပိယကုဋိယော ကဒါ ဇဟိတဝတ္ထုကာ ဟောန္တိ? ဥဿာဝနန္တိကာ တာဝ ယာ ထမ္ဘာနံ ဥပရိ ဘိတ္တိပါဒေ ဝါ နိခနိတွာ ကတာ, သာ သဗ္ဗေသု ထမ္ဘေသု စ ဘိတ္တိပါဒေသု စ အပနီတေသု ဇဟိတဝတ္ထုကာ ဟောတိ။ သစေ ပန ထမ္ဘေ ဝါ ဘိတ္တိပါဒေ ဝါ ပရိဝတ္တေန္တိ, ယော ယော ဌိတော, တတ္ထ တတ္ထ ပတိဋ္ဌာတိ, သဗ္ဗေသုပိ ပရိဝတ္တိတေသု အဇဟိတဝတ္ထုကာဝ ဟောတိ။ ဣဋ္ဌကာဒီဟိ ကတာ စယဿ ဥပရိ ဘိတ္တိအတ္ထာယ ဌပိတံ ဣဋ္ဌကံ ဝါ သိလံ ဝါ မတ္တိကာပိဏ္ဍံ ဝါ အာဒိံ ကတွာ ဝိနာသိတကာလေ ဇဟိတဝတ္ထုကာဝ ဟောတိ။ ယေဟိ ပန ဣဋ္ဌကာဒီဟိ အဓိဋ္ဌိတာ, တေသု အပနီတေသုပိ တဒညေသု ပတိဋ္ဌာတီတိ အဇဟိတဝတ္ထုကာဝ ဟောတိ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၁၂။)

ဂေါနိသာဒိကာ ပါကာရာဒီဟိ ပရိက္ခေပေ ကတေ ဇဟိတဝတ္ထုကာဝ ဟောတိ။ ပုန တသ္မိံ အာရာမေ ကပ္ပိယကုဋိံ လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန ပုနပိ ပါကာရာဒယော တတ္ထ တတ္ထ ခဏ္ဍာ ဟောန္တိ, တတော တတော ဂါဝေါ ပဝိသန္တိ, ပုန ကပ္ပိယကုဋိ ဟောတိ။ ဣတရာ ပန ဒွေ ဂေါပါနသီမတ္တံ ဌပေတွာ သဗ္ဗသ္မိံ ဆဒနေ ဝိနဋ္ဌေ ဇဟိတဝတ္ထုကာဝ ဟောန္တိ။ သစေ ဂေါပါနသီနံ ဥပရိ ဧကမ္ပိ ပက္ခပါသကမဏ္ဍလံ အတ္ထိ, ရက္ခတိ။

֍ * ၁၀၃။ ယတြ ပနိမာ စတဿောပိ ကပ္ပိယဘူမိယော နတ္ထိ, တတ္ထ ကိံ ကာတဗ္ဗန္တိ? အနုပသမ္ပန္နဿ ဒတွာ တဿ သန္တကံ ကတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ တတြိဒံ ဝတ္ထု – ကရဝိကတိဿတ္ထေရော ကိရ ဝိနယဓရပါမောက္ခော မဟာသီဝတ္ထေရဿ သန္တိကံ အဂမာသိ။ သော ဒီပါလောကေန သပ္ပိကုမ္ဘံ ပဿိတွာ ‘‘ဘန္တေ, ကိမေတ’’န္တိ ပုစ္ဆိ။ ထေရော ‘‘အာဝုသော, ဂါမတော သပ္ပိကုမ္ဘော အာဘတော လူခဒိဝသေ သပ္ပိနာ ဘုဉ္ဇနတ္ထာယာ’’တိ အာဟ။ တတော နံ တိဿတ္ထေရော ‘‘န ဝဋ္ဋတိ, ဘန္တေ’’တိ အာဟ။ ထေရော ပုနဒိဝသေ ပမုခေ နိက္ခိပါပေသိ။ တိဿတ္ထေရော ပုန ဧကဒိဝသံ အာဂတော တံ ဒိသွာ တထေဝ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဘန္တေ, သဟသေယျပ္ပဟောနကဋ္ဌာနေ ဌပေတုံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ အာဟ။ ထေရော ပုနဒိဝသေ ဗဟိ နီဟရာပေတွာ နိက္ခိပါပေသိ, တံ စောရာ ဟရိံသု။ သော ပုန ဧကဒိဝသံ အာဂတံ တိဿတ္ထေရမာဟ ‘‘အာဝုသော, တယာ ‘န ဝဋ္ဋတီ’တိ ဝုတ္တေ သော ကုမ္ဘော ဗဟိ နိက္ခိတ္တော စောရေဟိ ဟဋော’’တိ။ တတော နံ တိဿတ္ထေရော အာဟ ‘‘နနု, ဘန္တေ, အနုပသမ္ပန္နဿ ဒါတဗ္ဗော အဿ, အနုပသမ္ပန္နဿ ဟိ ဒတွာ တဿ သန္တကံ ကတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။

ဣတိ ပါဠိမုတ္တကဝိနယဝိနိစ္ဆယသင်္ဂဟေ

ကပ္ပိယဘူမိဝိနိစ္ဆယကထာ သမတ္တာ။

၂၀။ ပဋိဂ္ဂဟဏဝိနိစ္ဆယကထာ

֍ * ၁၀၄။ ခါဒနီယာဒိပဋိဂ္ဂါဟောတိ အဇ္ဈောဟရိတဗ္ဗဿ ယဿ ကဿစိ ခါဒနီယဿ ဝါ ဘောဇနီယဿ ဝါ ပဋိဂ္ဂဟဏံ။ တတြာယံ ဝိနိစ္ဆယော – ပဉ္စဟိ အင်္ဂေဟိ ပဋိဂ္ဂဟဏံ ရုဟတိ, ထာမမဇ္ဈိမဿ ပုရိသဿ ဥစ္စာရဏမတ္တံ ဟောတိ, ဟတ္ထပါသော ပညာယတိ, အဘိဟာရော ပညာယတိ, ဒေဝေါ ဝါ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၁၃။)

မနုဿော ဝါ တိရစ္ဆာနဂတော ဝါ ကာယေန ကာယပဋိဗဒ္ဓေန နိဿဂ္ဂိယေန ဝါ ဒေတိ, တဉ္စေ ဘိက္ခု ကာယေန ဝါ ကာယပဋိဗဒ္ဓေန ဝါ ပဋိဂ္ဂဏှာတိ။ ဧဝံ ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ ပဋိဂ္ဂဟဏံ ရုဟတိ။

တတ္ထ ဌိတနိသိန္နနိပန္နာနံ ဝသေန ဧဝံ ဟတ္ထပါသော ဝေဒိတဗ္ဗော – သစေ ဘိက္ခု နိသိန္နော ဟောတိ, အာသနဿ ပစ္ဆိမန္တတော ပဋ္ဌာယ, သစေ ဌိတော, ပဏှိအန္တတော ပဋ္ဌာယ, သစေ နိပန္နော, ယေန ပဿေန နိပန္နော, တဿ ပါရိမန္တတော ပဋ္ဌာယ, ဒါယကဿ နိသိန္နဿ ဝါ ဌိတဿ ဝါ နိပန္နဿ ဝါ ဌပေတွာ ပသာရိတဟတ္ထံ ယံ အာသန္နတရံ အင်္ဂံ, တဿ ဩရိမန္တေန ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ အဍ္ဎတေယျဟတ္ထော ဟတ္ထပါသော နာမ။

သစေ ပန ဒါယကပဋိဂ္ဂါဟကေသု ဧကော အာကာသေ ဟောတိ, ဧကော ဘူမိယံ, ဘူမဋ္ဌဿ စ သီသေန, အာကာသဋ္ဌဿ စ ဌပေတွာ ဒါတုံ ဝါ ဂဟေတုံ ဝါ ပသာရိတဟတ္ထံ ယံ အာသန္နတရံ အင်္ဂံ, တဿ ဩရိမန္တေန ဟတ္ထပါသပမာဏံ ပရိစ္ဆိန္ဒိတဗ္ဗံ။ သစေပိ ဧကော ကူပေ ဟောတိ, ဧကော ကူပတဋေ, ဧကော ဝါ ပန ရုက္ခေ, ဧကော ပထဝိယံ, ဝုတ္တနယေနေဝ ဟတ္ထပါသပမာဏံ ပရိစ္ဆိန္ဒိတဗ္ဗံ။ ဧဝရူပေ ဟတ္ထပါသေ ဌတွာ သစေပိ ပက္ခီ မုခတုဏ္ဍကေန ဝါ ဟတ္ထီ ဝါ သောဏ္ဍာယ ဂဟေတွာ ပုပ္ဖံ ဝါ ဖလံ ဝါ ဒေတိ, ပဋိဂ္ဂဟဏံ ရုဟတိ။ သစေ ပန အဍ္ဎဋ္ဌမရတနဿပိ ဟတ္ထိနော ခန္ဓေ နိသိန္နော တေန သောဏ္ဍာယ ဒီယမာနံ ဂဏှာတိ, ဝဋ္ဋတိယေဝ။ ဟတ္ထာဒီသု ယေန ကေနစိ သရီရာဝယဝေန အန္တမသော ပါဒင်္ဂုလိယာပိ ဒီယမာနံ ကာယေန ဒိန္နံ နာမ ဟောတိ။ ပဋိဂ္ဂဟဏေပိ ဧသေဝ နယော။ ယေန ကေနစိ ဟိ သရီရာဝယဝေန ဂဟိတံ ကာယေန ဂဟိတမေဝ ဟောတိ။ သစေပိ နတ္ထုကရဏိယံ ဒီယမာနံ နာသာပုဋေန အကလ္လကော ဝါ မုခေန ပဋိဂ္ဂဏှာတိ, အာဘောဂမေဝ ဟေတ္ထ ပမာဏံ။

֍ * ၁၀၅။ ကဋစ္ဆုအာဒီသု ပန ယေန ကေနစိ ဥပကရဏေန ဒိန္နံ ကာယပဋိဗဒ္ဓေန ဒိန္နံ နာမ ဟောတိ။ ပဋိဂ္ဂဟဏေပိ ဧသေဝ နယော။ ယေန ကေနစိ ဟိ သရီရသမ္ဗဒ္ဓေန ပတ္တထာလကာဒိနာ ဂဟိတံ ကာယပဋိဗဒ္ဓေန ဂဟိတမေဝ ဟောတိ။ ကာယတော ပန ကာယပဋိဗဒ္ဓတော စ မောစေတွာ ဟတ္ထပါသေ ဌိတဿ ကာယေ ဝါ ကာယပဋိဗဒ္ဓေ ဝါ ပါတိယမာနမ္ပိ နိဿဂ္ဂိယေန ပယောဂေန ဒိန္နံ နာမ ဟောတိ။ ဧကော ဗဟူနိ ဘတ္တဗျဉ္ဇနဘာဇနာနိ သီသေ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၁၄။)

ကတွာ ဘိက္ခုဿ သန္တိကံ အာဂန္တွာ ဌိတကောဝ ‘‘ဂဏှထာ’’တိ ဝဒတိ, န တာဝ အဘိဟာရော ပညာယတိ, တသ္မာ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ သစေ ပန ဤသကမ္ပိ ဩနမတိ, ဘိက္ခုနာ ဟတ္ထံ ပသာရေတွာ ဟေဋ္ဌိမဘာဇနံ ဧကဒေသေနပိ သမ္ပဋိစ္ဆိတဗ္ဗံ။ ဧတ္တာဝတာ သဗ္ဗဘာဇနာနိ ပဋိဂ္ဂဟိတာနိ ဟောန္တိ။ တတော ပဋ္ဌာယ ဩရောပေတွာ ဥဂ္ဃါဋေတွာ ဝါ ယံ ဣစ္ဆတိ, တံ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဘတ္တပစ္ဆိအာဒိမှိ ပန ဧကဘာဇနေ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထိ။

ကာဇေန ဘတ္တံ ဟရန္တောပိ သစေ ကာဇံ ဩနမေတွာ ဒေတိ, ဝဋ္ဋတိ။ တိံသဟတ္ထော ဝေဏု ဟောတိ, ဧကသ္မိံ အန္တေ ဂုဠကုမ္ဘော ဗဒ္ဓေါ, ဧကသ္မိံ သပ္ပိကုမ္ဘော, တဉ္စေ ပဋိဂ္ဂဏှာတိ, သဗ္ဗံ ပဋိဂ္ဂဟိတမေဝ။ ဥစ္ဆုယန္တဒေါဏိတော ပဂ္ဃရန္တမေဝ ‘‘ရသံ ဂဏှထာ’’တိ ဝဒတိ, အဘိဟာရော န ပညာယတီတိ န ဂဟေတဗ္ဗော။ သစေ ပန ကသဋံ ဆဍ္ဍေတွာ ဟတ္ထေန ဥဿိဉ္စိတွာ ဒေတိ, ဝဋ္ဋတိ။ ဗဟူ ပတ္တာ မဉ္စေ ဝါ ပီဌေ ဝါ ကဋသာရေ ဝါ ဒေါဏိယံ ဝါ ဖလကေ ဝါ ဌပိတာ ဟောန္တိ, ယတ္ထ ဌိတဿ ဒါယကော ဟတ္ထပါသေ ဟောတိ, တတ္ထ ဌတွာ ပဋိဂ္ဂဟဏသညာယ မဉ္စာဒီနိ အင်္ဂုလိယာပိ ဖုသိတွာ ဌိတေန ဝါ နိသိန္နေန ဝါ နိပန္နေန ဝါ ယံ တေသု ပတ္တေသု ဒီယတိ, တံ သဗ္ဗံ ပဋိဂ္ဂဟိတံ ဟောတိ။ သစေပိ ‘‘ပဋိဂ္ဂဟေဿာမီ’’တိ မဉ္စာဒီနိ အဘိရုဟိတွာ နိသီဒတိ, ဝဋ္ဋတိယေဝ။

ပထဝိယံ ပန သစေပိ ကုစ္ဆိယာ ကုစ္ဆိံ အာဟစ္စ ဌိတာ ဟောန္တိ, ယံ ယံ အင်္ဂုလိယာ ဝါ သူစိယာ ဝါ ဖုသိတွာ နိသိန္နော ဟောတိ, တတ္ထ တတ္ထ ဒီယမာနမေဝ ပဋိဂ္ဂဟိတံ ဟောတိ။ ယတ္ထ ကတ္ထစိ မဟာကဋသာရဟတ္ထတ္ထရဏာဒီသု ဌပိတပတ္တေ ပဋိဂ္ဂဟဏံ န ရုဟတီတိ ဝုတ္တံ, တံ ဟတ္ထပါသာတိက္ကမံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ, ဟတ္ထပါသေ ပန သတိ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဝဋ္ဋတိ အညတြ တတ္ထဇာတကာ။ တတ္ထဇာတကေ ပန ပဒုမိနိပဏ္ဏေ ဝါ ကိံသုကပဏ္ဏာဒိမှိ ဝါ န ဝဋ္ဋတိ။ န ဟိ တံ ကာယပဋိဗဒ္ဓသင်္ချံ ဂစ္ဆတိ။ ယထာ စ တတ္ထဇာတကေ, ဧဝံ ခါဏုကေ ဗန္ဓိတွာ ဌပိတမဉ္စာဒိမှိ အသံဟာရိမေ ဖလကေ ဝါ ပါသာဏေ ဝါ န ရုဟတိယေဝ။ တေပိ ဟိ တတ္ထဇာတကသင်္ချုပဂါ ဟောန္တိ။ ဘူမိယံ အတ္ထတေသု သုခုမေသု တိန္တိဏိကာဒိပဏ္ဏေသု ပဋိဂ္ဂဟဏံ န ရုဟတိ။ န ဟိ တာနိ သန္ဓာရေတုံ သမတ္ထာနီတိ။ မဟန္တေသု ပန ပဒုမိနိပဏ္ဏာဒီသု ရုဟတိ။ သစေ ဟတ္ထပါသံ အတိက္ကမ္မဌိတော ဒီဃဒဏ္ဍကေန ဥဠုင်္ကေန ဒေတိ, ‘‘အာဂန္တွာ ဒေဟီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။ ဝစနံ အသုတွာ ဝါ အနာဒိယိတွာ ဝါ ပတ္တေ အာကိရတိယေဝ, ပုန ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဒူရေ ဌတွာ ဘတ္တပိဏ္ဍံ ခိပန္တေပိ ဧသေဝ နယော။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၁၅။)

֍ * ၁၀၆။ သစေ ပတ္တထဝိကတော နီဟရိယမာနေ ပတ္တေ ရဇနစုဏ္ဏာနိ ဟောန္တိ, သတိ ဥဒကေ ဓောဝိတဗ္ဗော, အသတိ ရဇနစုဏ္ဏံ ပုဉ္ဆိတွာ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဝါ ပိဏ္ဍာယ စရိတဗ္ဗံ။ သစေ ပိဏ္ဍာယ စရန္တဿ ပတ္တေ ရဇံ ပတတိ, ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဘိက္ခာ ဂဏှိတဗ္ဗာ, အပ္ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဂဏှတော ဝိနယဒုက္ကဋံ, တံ ပန ပုန ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဘုဉ္ဇတော အနာပတ္တိ။ သစေ ပန ‘‘ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဒေထာ’’တိ ဝုတ္တေ ဝစနံ အသုတွာ ဝါ အနာဒိယိတွာ ဝါ ဘိက္ခံ ဒေန္တိယေဝ, ဝိနယဒုက္ကဋံ နတ္ထိ, ပုန ပဋိဂ္ဂဟေတွာ အညာ ဘိက္ခာ ဂဟေတဗ္ဗာ။ သစေ မဟာဝါတော တတော တတော ရဇံ ပါတေတိ, န သက္ကာ ဟောတိ ဘိက္ခံ ဂဟေတုံ, ‘‘အနုပသမ္ပန္နဿ ဒဿာမီ’’တိ သုဒ္ဓစိတ္တေန အာဘောဂံ ကတွာ ဂဏှိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဧဝံ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ဝိဟာရံ ဝါ အာသနသာလံ ဝါ ဂန္တွာ တံ အနုပသမ္ပန္နဿ ဒတွာ ပုန တေန ဒိန္နံ ဝါ တဿ ဝိဿာသေန ဝါ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ဘိက္ခာစာရေ သရဇံ ပတ္တံ ဘိက္ခုဿ ဒေတိ, သော ဝတ္တဗ္ဗော ‘‘ဣမံ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဘိက္ခံ ဝါ ဂဏှေယျာသိ ပရိဘုဉ္ဇေယျာသိ ဝါ’’တိ, တေန တထာ ကာတဗ္ဗံ။ သစေ ရဇံ ဥပရိ ဥပ္ပိလဝတိ, ကဉ္ဇိကံ ပဝါဟေတွာ သေသံ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ သစေ အန္တောပဝိဋ္ဌံ ဟောတိ, ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ။ အနုပသမ္ပန္နေ အသတိ ဟတ္ထတော အမောစေန္တေနေဝ ယတ္ထ အနုပသမ္ပန္နော အတ္ထိ, တတ္ထ နေတွာ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ။ သုက္ခဘတ္တေ ပတိတရဇံ အပနေတွာ ဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ အတိသုခုမံ ဟောတိ, ဥပရိ ဘတ္တေန သဒ္ဓိံ အပနေတဗ္ဗံ, ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဝါ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ ယာဂုံ ဝါ သူပံ ဝါ ပုရတော ဌပေတွာ အာလုဠေန္တာနံ ဘာဇနတော ဖုသိတာနိ ဥဂ္ဂန္တွာ ပတ္တေ ပတန္တိ, ပတ္တော ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗော။

֍ * ၁၀၇။ ဥဠုင်္ကေန အာဟရိတွာ ဒေန္တာနံ ပဌမတရံ ဥဠုင်္ကတော ထေဝါ ပတ္တေ ပတန္တိ, သုပတိတာ, အဘိဟဋတ္တာ ဒေါသော နတ္ထိ။ သစေပိ စရုကေန ဘတ္တေ အာကိရိယမာနေ စရုကတော မသိ ဝါ ဆာရိကာ ဝါ ပတတိ, အဘိဟဋတ္တာ နေဝတ္ထိ ဒေါသော။ အနန္တရဿ ဘိက္ခုနော ဒီယမာနံ ပတ္တတော ဥပ္ပတိတွာ ဣတရဿ ပတ္တေ ပတတိ, သုပတိတံ။ ပဋိဂ္ဂဟိတမေဝ ဟိ တံ ဟောတိ။ သစေ ဇဇ္ဈရိသာခါဒိံ ဖာလေတွာ ဧကဿ ဘိက္ခုနော ဒေန္တာနံ သာခတော ဖုသိတာနိ အညဿ ပတ္တေ ပတန္တိ, ပတ္တော ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗော, ယဿ ပတ္တဿ ဥပရိ ဖာလေန္တိ, တဿ ပတ္တေ ပတိတေသု ဒါတုကာမတာယ အဘိဟဋတ္တာ ဒေါသော နတ္ထိ။ ပါယာသဿ ပူရေတွာ ပတ္တံ ဒေန္တိ, ဥဏှတ္တာ ဟေဋ္ဌာ ဂဟေတုံ န သက္ကောတိ, မုခဝဋ္ဋိယာပိ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၁၆။)

သစေ တထာပိ န သက္ကောတိ, အာဓာရကေန ဂဟေတဗ္ဗော။ အာသနသာလာယ ပတ္တံ ဂဟေတွာ နိသိန္နော ဘိက္ခု နိဒ္ဒံ ဩက္ကန္တော ဟောတိ, နေဝ အာဟရိယမာနံ, န ဒီယမာနံ ဇာနာတိ, အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတံ ဟောတိ။ သစေ ပန အာဘောဂံ ကတွာ နိသိန္နော ဟောတိ, ဝဋ္ဋတိ။ သစေပိ သော ဟတ္ထေန အာဓာရကံ မုဉ္စိတွာ ပါဒေန ပေလ္လေတွာ နိဒ္ဒါယတိ, ဝဋ္ဋတိယေဝ။ ပါဒေန အာဓာရကံ အက္ကမိတွာ ပဋိဂ္ဂဏှန္တဿ ပန ဇာဂရန္တဿပိ အနာဒရပဋိဂ္ဂဟဏံ ဟောတိ, တသ္မာ န ကတ္တဗ္ဗံ။ ကေစိ ‘‘ဧဝံ အာဓာရကေန ပဋိဂ္ဂဟဏံ ကာယပဋိဗဒ္ဓပဋိဗဒ္ဓေန ပဋိဂ္ဂဟဏံ နာမ ဟောတိ, တသ္မာ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒန္တိ, တံ ဝစနမတ္တမေဝ, အတ္ထတော ပန သဗ္ဗမ္ပေတံ ကာယပဋိဗဒ္ဓမေဝ ဟောတိ။ ကာယသံသဂ္ဂေပိ စေသ နယော ဒဿိတော။ ယမ္ပိ ဘိက္ခုဿ ဒီယမာနံ ပတတိ, တမ္ပိ သာမံ ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။

တတြိဒံ သုတ္တံ –

‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ယံ ဒီယမာနံ ပတတိ, တံ သာမံ ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ, ပရိစ္စတ္တံ တံ, ဘိက္ခဝေ, ဒါယကေဟီ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၇၃)။

ဣဒဉ္စ ပန သုတ္တံ နေယျတ္ထံ, တသ္မာ ဧဝမေတ္ထ အဓိပ္ပါယော ဝေဒိတဗ္ဗော – ယံ ဒီယမာနံ ဒါယကဿ ဟတ္ထတော ပရိဂဠိတွာ သုဒ္ဓါယ ဝါ ဘူမိယာ ပဒုမိနိပဏ္ဏေ ဝါ ဝတ္ထကဋသာရကာဒီသု ဝါ ပတတိ, တံ သာမံ ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ယံ ပန သရဇာယ ဘူမိယံ ပတတိ, တံ ရဇံ ပုဉ္ဆိတွာ ဝါ ဓောဝိတွာ ဝါ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဝါ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ သစေ ပဝဋ္ဋန္တံ အညဿ ဘိက္ခုနော သန္တိကံ ဂစ္ဆတိ, တေန အာဟရာပေတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ တံ ဘိက္ခုံ ဝဒတိ ‘‘တွံယေဝ ခါဒါ’’တိ, တဿပိ ခါဒိတုံ ဝဋ္ဋတိ, အနာဏတ္တေန ပန တေန န ဂဟေတဗ္ဗံ။ ‘‘အနာဏတ္တေနပိ ဣတရဿ ဒဿာမီတိ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ကုရုန္ဒိယံ ဝုတ္တံ။ ကသ္မာ ပနေတံ ဣတရဿ ဘိက္ခုနော ဂဟေတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ? ဘဂဝတာ အနနုညာတတ္တာ။ ဘဂဝတာ ဟိ ‘‘သာမံ ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတု’’န္တိ ဝဒန္တေန ယဿေဝ တံ ဒီယမာနံ ပတတိ, တဿ အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတကမ္ပိ တံ ဂဟေတွာ ပရိဘောဂေါ အနုညာတော။ ‘‘ပရိစ္စတ္တံ တံ, ဘိက္ခဝေ, ဒါယကေဟီ’’တိ ဝစနေန ပနေတ္ထ ပရသန္တကဘာဝေါ ဒီပိတော, တသ္မာ အညဿ သာမံ ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ န ဝဋ္ဋတိ, တဿ ပန အာဏတ္တိယာ ဝဋ္ဋတီတိ အယံ ကိရေတ္ထ အဓိပ္ပါယော။ ယသ္မာ စ ဧတံ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၁၇။)

အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတကတ္တာ အနုညာတံ, တသ္မာ ယထာဌိတံယေဝ အနာမသိတွာ ကေနစိ ပိဒဟိတွာ ဌပိတံ ဒုတိယဒိဝသေပိ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ, သန္နိဓိပစ္စယာ အနာပတ္တိ, ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ပန ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ တံ ဒိဝသံယေဝ ဟိ တဿ သာမံ ဂဟေတွာ ပရိဘောဂေါ အနုညာတော, န တတော ပရန္တိ အယမ္ပိ ကိရေတ္ထ အဓိပ္ပါယော။

֍ * ၁၀၈။ ဣဒါနိ အဗ္ဗောဟာရိကနယော ဝုစ္စတိ။ ဘုဉ္ဇန္တာနဉှိ ဒန္တာ ခီယန္တိ, နခါ ခီယန္တိ, ပတ္တဿ ဝဏ္ဏော ခီယတိ, သဗ္ဗံ အဗ္ဗောဟာရိကံ။ သတ္ထကေန ဥစ္ဆုအာဒီသု ဖာလိတေသု မလံ ပညာယတိ, ဧတံ နဝသမုဋ္ဌိတံ နာမ, ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ သတ္ထကံ ဓောဝိတွာ ဖာလိတေသု မလံ န ပညာယတိ, လောဟဂန္ဓမတ္တံ ဟောတိ, တံ အဗ္ဗောဟာရိကံ။ ယမ္ပိ သတ္ထကံ ဂဟေတွာ ပရိဟရန္တိ, တေန ဖာလိတေပိ ဧသေဝ နယော။ န ဟိ တံ ပရိဘောဂတ္ထာယ ပရိဟရန္တီတိ။ မူလဘေသဇ္ဇာဒီနိ ပိသန္တာနံ ဝါ ကောဋ္ဋေန္တာနံ ဝါ နိသဒနိသဒပေါတကဥဒုက္ခလမုသလာဒီနိ ခီယန္တိ, ပရိဟရဏကဝါသိံ တာပေတွာ ဘေသဇ္ဇတ္ထာယ တက္ကေ ဝါ ခီရေ ဝါ ပက္ခိပန္တိ, တတ္ထ နီလိကာ ပညာယတိ, သတ္ထကေ ဝုတ္တသဒိသောဝ ဝိနိစ္ဆယော။ အာမကတက္ကာဒီသု ပန သယံ န ပက္ခိပိတဗ္ဗာ, ပက္ခိပတိ စေ, သာမံပါကတော န မုစ္စတိ။ ဒေဝေ ဝဿန္တေ ပိဏ္ဍာယ စရန္တဿ သရီရတော ဝါ စီဝရတော ဝါ ကိလိဋ္ဌဥဒကံ ပတ္တေ ပတတိ, ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ။ ရုက္ခမူလာဒီသု ဘုဉ္ဇန္တဿ ပတိတေပိ ဧသေဝ နယော။ သစေ ပန သတ္တာဟံ ဝဿန္တေ ဒေဝေ သုဒ္ဓံ ဥဒကံ ဟောတိ, အဗ္ဘောကာသတော ဝါ ပတတိ, ဝဋ္ဋတိ။

֍ * ၁၀၉။ သာမဏေရဿ ဩဒနံ ဒေန္တေန တဿ ပတ္တဂတံ အစ္ဆုပန္တေနေဝ ဒါတဗ္ဗော, ပတ္တော ဝါဿ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗော။ အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတေ ဩဒနံ ဆုပိတွာ ပုန အတ္တနော ပတ္တေ ဩဒနံ ဂဏှန္တဿ ဥဂ္ဂဟိတကော ဟောတိ။ သစေ ပန ဒါတုကာမော ဟုတွာ ‘‘အာဟရ, သာမဏေရ, ပတ္တံ, ဩဒနံ ဂဏှာဟီ’’တိ ဝဒတိ, ဣတရော ‘‘အလံ မယှ’’န္တိ ပဋိက္ခိပတိ, ပုန ‘‘တဝေတံ မယာ ပရိစ္စတ္တ’’န္တိ စ ဝုတ္တေ ‘‘န မယှံ ဧတေနတ္ထော’’တိ ဝဒတိ, သတက္ခတ္တုမ္ပိ ပရိစ္စဇတု, ယာဝ အတ္တနော ဟတ္ထဂတံ, တာဝ ပဋိဂ္ဂဟိတမေဝ ဟောတိ။ သစေ ပန အာဓာရကေ ဌိတံ နိရပေက္ခော ‘‘ဂဏှာဟီ’’တိ ဝဒတိ, ပုန ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ။ သာပေက္ခော အာဓာရကေ ပတ္တံ ဌပေတွာ ‘‘ဧတ္တော ပူဝံ ဝါ ဘတ္တံ ဝါ ဂဏှာဟီ’’တိ သာမဏေရံ ဝဒတိ, သာမဏေရော ဟတ္ထံ ဓောဝိတွာ သစေပိ သတက္ခတ္တုံ ဂဟေတွာ အတ္တနော ပတ္တဂတံ အဖုသန္တောဝ အတ္တနော

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၁၈။)

ပတ္တေ ပက္ခိပတိ, ပုန ပဋိဂ္ဂဟဏကိစ္စံ နတ္ထိ။ ယဒိ ပန အတ္တနော ပတ္တဂတံ ဖုသိတွာ တတော ဂဏှာတိ, သာမဏေရသန္တကေန သံသဋ္ဌံ ဟောတိ, ပုန ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ။ ကေစိ ပန ‘‘သစေပိ ဂယှမာနံ ဆိဇ္ဇိတွာ တတ္ထ ပတတိ, ပုန ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗ’’န္တိ ဝဒန္တိ။ တံ ‘‘ဧကံ ဘတ္တပိဏ္ဍံ ဂဏှ, ဧကံ ပူဝံ ဂဏှ, ဣမဿ ဂုဠပိဏ္ဍဿ ဧတ္တကံ ပဒေသံ ဂဏှာ’’တိ ဧဝံ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဝုတ္တေ ဝေဒိတဗ္ဗံ, ဣဓ ပန ပရိစ္ဆေဒေါ နတ္ထိ, တသ္မာ ယံ သာမဏေရဿ ပတ္တေ ပတတိ, တဒေဝ ပဋိဂ္ဂဟဏံ ဝိဇဟတိ, ဟတ္ထဂတံ ပန ယာဝ သာမဏေရော ဝါ ‘‘အလ’’န္တိ န ဩရမတိ, ဘိက္ခု ဝါ န ဝါရေတိ, တာဝ ဘိက္ခုဿေဝ သန္တကံ, တသ္မာ ပဋိဂ္ဂဟဏံ န ဝိဇဟတိ။ သစေ အတ္တနော ဝါ ဘိက္ခူနံ ဝါ ယာဂုပစနကဘာဇနေ ကေသဉ္စိ အတ္ထာယ ဘတ္တံ ပက္ခိပတိ, ‘‘သာမဏေရ, ဘာဇနဿ ဥပရိ ဟတ္ထံ ကရောဟီ’’တိ ဝတွာ တဿ ဟတ္ထေ ပက္ခိပိတဗ္ဗံ။ တဿ ဟတ္ထတော ဘာဇနေ ပတိတဉှိ ဒုတိယဒိဝသေ ဘာဇနဿ အကပ္ပိယဘာဝံ န ကရောတိ ပရိစ္စတ္တတ္တာ။ သစေ ဧဝံ အကတွာ ပက္ခိပတိ, ပတ္တမိဝ ဘာဇနံ နိရာမိသံ ကတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။

֍ * ၁၁၀။ ဒါယကာ ယာဂုကုဋံ ဌပေတွာ ဂတာ, တံ ဒဟရသာမဏေရော ပဋိဂ္ဂဏှာပေတုံ န သက္ကောတိ, ဘိက္ခု ပတ္တံ ဥပနာမေတိ, သာမဏေရော ကုဋဿ ဂီဝံ ပတ္တဿ မုခဝဋ္ဋိယံ ဌပေတွာ အာဝဇ္ဇေတိ, ပတ္တဂတာ ယာဂု ပဋိဂ္ဂဟိတာဝ ဟောတိ။ အထ ဝါ ဘိက္ခု ဘူမိယံ ဟတ္ထံ ဌပေတိ, သာမဏေရော ပဝဋ္ဋေတွာ ဟတ္ထံ အာရောပေတိ, ဝဋ္ဋတိ။ ပူဝပစ္ဆိဘတ္တပစ္ဆိဥစ္ဆုဘာရာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ သစေ ပဋိဂ္ဂဟဏူပဂံ ဘာရံ ဒွေ တယော သာမဏေရာ ဒေန္တိ, ဧကေန ဝါ ဗလဝတာ ဥက္ခိတ္တံ ဒွေ တယော ဘိက္ခူ ဂဏှန္တိ, ဝဋ္ဋတိ။ မဉ္စဿ ဝါ ပီဌဿ ဝါ ပါဒေ တေလဃဋံ ဝါ ဖာဏိတဃဋံ ဝါ လဂ္ဂေန္တိ, ဘိက္ခုဿ မဉ္စေပိ ပီဌေပိ နိသီဒိတုံ ဝဋ္ဋတိ, ဥဂ္ဂဟိတကံ နာမ န ဟောတိ။

နာဂဒန္တကေ ဝါ အင်္ကုသကေ ဝါ ဒွေ တေလဃဋာ လဂ္ဂိတာ ဟောန္တိ ဥပရိ ပဋိဂ္ဂဟိတကော, ဟေဋ္ဌာ အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတကော။ ဥပရိမံ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ, ဟေဋ္ဌာ ပဋိဂ္ဂဟိတကော, ဥပရိ အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတကော, ဥပရိမံ ဂဟေတွာ ဣတရံ ဂဏှတော ဥပရိမော ဥဂ္ဂဟိတကော ဟောတိ။ ဟေဋ္ဌာမဉ္စေ အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတကံ တေလထာလကံ ဟောတိ, တဉ္စေ သမ္မဇ္ဇန္တော သမ္မုဉ္ဇနိယာ ဃဋ္ဋေတိ, ဥဂ္ဂဟိတကံ န ဟောတိ, ‘‘ပဋိဂ္ဂဟိတကံ ဂဏှိဿာမီ’’တိ အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတကံ ဂဟေတွာ ဉတွာ ပုန ဌပေတိ, ဥဂ္ဂဟိတကံ န ဟောတိ, ဗဟိ နီဟရိတွာ သဉ္ဇာနာတိ, ဗဟိ အဋ္ဌပေတွာ ဟရိတွာ တတ္ထေဝ ဌပေတဗ္ဗံ, နတ္ထိ ဒေါသော။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၁၉။)

သစေ ပန ပုဗ္ဗေ ဝိဝရိတွာ ဌပိတံ, န ပိဒဟိတဗ္ဗံ။ ယထာ ပုဗ္ဗေ ဌိတံ, တထေဝ ဌပေတဗ္ဗံ။ သစေ ဗဟိ ဌပေတိ, ပုန န ဆုပိတဗ္ဗံ။

֍ * ၁၁၁။ ပဋိဂ္ဂဟိတကေ တေလာဒိမှိ ကဏ္ဏိကာ ဥဋ္ဌေတိ, သိင်္ဂိဝေရာဒိမှိ ဃနစုဏ္ဏံ, တံသမုဋ္ဌာနမေဝ နာမ တံ, ပုန ပဋိဂ္ဂဟဏကိစ္စံ နတ္ထိ။ တာလံ ဝါ နာဠိကေရံ ဝါ အာရုဠှော ယောတ္တေန ဖလပိဏ္ဍိံ ဩတာရေတွာ ဥပရိ ဌိတောဝ ‘‘ဂဏှထာ’’တိ ဝဒတိ, န ဂဟေတဗ္ဗံ။ သစေ အညော ဘူမိယံ ဌိတော ယောတ္တပါသကေ ဂဟေတွာ ဥက္ခိပိတွာ ဒေတိ, ဝဋ္ဋတိ။ သဖလံ မဟာသာခံ ကပ္ပိယံ ကာရေတွာ ပဋိဂ္ဂဏှာတိ, ဖလာနိ ပဋိဂ္ဂဟိတာနေဝ ဟောန္တိ, ယထာသုခံ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အန္တောဝတိယံ ဌတွာ ဝတိံ ဆိန္ဒိတွာ ဥစ္ဆုံ ဝါ တိမ္ဗရူသကံ ဝါ ဒေန္တိ, ဟတ္ထပါသေ သတိ ဝဋ္ဋတိ။ ဒဏ္ဍကေသု အပဟရိတွာ နိဂ္ဂတံ ဂဏှန္တဿ ဝဋ္ဋတိ, ပဟရိတွာ နိဂ္ဂတေ အဋ္ဌကထာသု ဒေါသော န ဒဿိတော။ မယံ ပန ‘‘ယံ ဌာနံ ပဟဋံ, တတော သယံပတိတမိဝ ဟောတီ’’တိ တက္ကယာမ, တမ္ပိ ဌတွာ ဂစ္ဆန္တေ ယုဇ္ဇတိ သုင်္ကဃာတတော ပဝဋ္ဋေတွာ ဗဟိပတိတဘဏ္ဍံ ဝိယ။ ဝတိံ ဝါ ပါကာရံ ဝါ လင်္ဃာပေတွာ ဒေန္တိ, သစေ ပန အပုထုလော ပါကာရော, အန္တောပါကာရေ ဗဟိပါကာရေ စ ဌိတဿ ဟတ္ထပါသော ပဟောတိ, ဟတ္ထသတမ္ပိ ဥဒ္ဓံ ဂန္တွာ သမ္ပတ္တံ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။

ဘိက္ခု ဂိလာနံ သာမဏေရံ ခန္ဓေန ဝဟတိ, သော ဖလာဖလံ ဒိသွာ ဂဟေတွာ ခန္ဓေ နိသိန္နောဝ ဒေတိ, ဝဋ္ဋတိ။ အပရော ဘိက္ခုံ ဝဟန္တော ခန္ဓေ နိသိန္နဿ ဘိက္ခုနော ဒေတိ, ဝဋ္ဋတိယေဝ။ ဘိက္ခု ဖလိနိံ သာခံ ဆာယတ္ထာယ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆတိ, ဖလာနိ ခါဒိတုံ စိတ္တေ ဥပ္ပန္နေ ပဋိဂ္ဂဟာပေတွာ ခါဒိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ မစ္ဆိကဝါရဏတ္ထံ ကပ္ပိယံ ကာရေတွာ ပဋိဂ္ဂဏှာတိ, ခါဒိတုကာမော စေ ဟောတိ, မူလပဋိဂ္ဂဟဏမေဝ ဝဋ္ဋတိ, ခါဒန္တဿ နတ္ထိ ဒေါသော။ ဘိက္ခု ပဋိဂ္ဂဟဏာရဟံ ဘဏ္ဍံ မနုဿာနံ ယာနေ ဌပေတွာ မဂ္ဂံ ဂစ္ဆတိ, ယာနံ ကဒ္ဒမေ လဂ္ဂတိ, ဒဟရော စက္ကံ ဂဟေတွာ ဥက္ခိပတိ, ဝဋ္ဋတိ, ဥဂ္ဂဟိတကံ နာမ န ဟောတိ။ နာဝါယ ဌပေတွာ နာဝံ အရိတ္တေန ဝါ ပါဇေတိ, ဟတ္ထေန ဝါ ကဍ္ဎတိ, ဝဋ္ဋတိ။ ဥဠုမ္ပေပိ ဧသေဝ နယော။ စာဋိယံ ဝါ ကုဏ္ဍကေ ဝါ ဌပေတွာပိ တံ အနုပသမ္ပန္နေန ဂါဟာပေတွာ အနုပသမ္ပန္နံ ဗာဟာယံ ဂဟေတွာ တရိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ တသ္မိမ္ပိ အသတိ အနုပသမ္ပန္နံ ဂါဟာပေတွာ တံ ဗာဟာယံ ဂဟေတွာ တရိတုံ ဝဋ္ဋတိ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၂၀။)

ဥပါသကာ ဂမိကဘိက္ခူနံ ပါထေယျတဏ္ဍုလေ ဒေန္တိ, သာမဏေရာ ဘိက္ခူနံ တဏ္ဍုလေ ဂဟေတွာ အတ္တနော တဏ္ဍုလေ ဂဟေတုံ န သက္ကောန္တိ, ဘိက္ခူ တေသံ တဏ္ဍုလေ ဂဏှန္တိ, သာမဏေရာ အတ္တနာ ဂဟိတတဏ္ဍုလေသု ခီဏေသု ဣတရေဟိ တဏ္ဍုလေဟိ ယာဂုံ ပစိတွာ သဗ္ဗေသံ ပတ္တာနိ ပဋိပါဋိယာ ဌပေတွာ ယာဂုံ အာကိရန္တိ, ပဏ္ဍိတော သာမဏေရော အတ္တနော ပတ္တံ ဂဟေတွာ ထေရဿ ဒေတိ, ထေရဿ ပတ္တံ ဒုတိယတ္ထေရဿာတိ ဧဝံ သဗ္ဗာနိပိ ပရိဝတ္တေတိ, သဗ္ဗေဟိ သာမဏေရဿ သန္တကံ ဘုတ္တံ ဟောတိ, ဝဋ္ဋတိ။ သစေပိ သာမဏေရော အပဏ္ဍိတော ဟောတိ, အတ္တနော ပတ္တေ ယာဂုံ သယမေဝ ပါတုံ အာရဘတိ, ‘‘အာဝုသော, တုယှံ ယာဂုံ မယှံ ဒေဟီ’’တိ ထေရေဟိ ပဋိပါဋိယာ ယာစိတွာပိ ပိဝိတုံ ဝဋ္ဋတိ, သဗ္ဗေဟိ သာမဏေရဿ သန္တကမေဝ ဘုတ္တံ ဟောတိ, နေဝ ဥဂ္ဂဟိတပစ္စယာ, န သန္နိဓိပစ္စယာ ဝဇ္ဇံ ဖုသန္တိ။ ဧတ္ထ ပန မာတာပိတူနံ တေလာဒီနိ, ဆာယာဒီနံ အတ္ထာယ သာခါဒီနိ စ ဟရန္တာနံ ဣမေသဉ္စ ဝိသေသော န ဒိဿတိ, တသ္မာ ကာရဏံ ဥပပရိက္ခိတဗ္ဗံ။

֍ * ၁၁၂။ သာမဏေရော ဘတ္တံ ပစိတုကာမော တဏ္ဍုလေ ဓောဝိတွာ နိစ္စာလေတုံ န သက္ကောတိ, ဘိက္ခုနာ တဏ္ဍုလေ စ ဘာဇနဉ္စ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ တဏ္ဍုလေ ဓောဝိတွာ နိစ္စာလေတွာ ဘာဇနံ ဥဒ္ဓနံ အာရောပေတဗ္ဗံ, အဂ္ဂိ န ကာတဗ္ဗော, ပက္ကကာလေ ဝိဝရိတွာ ပက္ကဘာဝေါ ဇာနိတဗ္ဗော။ သစေ ဒုပ္ပက္ကံ ဟောတိ, ပါကတ္ထာယ ပိဒဟိတုံ န ဝဋ္ဋတိ, ရဇဿ ဝါ ဆာရိကာယ ဝါ အပတနတ္ထာယ ဝဋ္ဋတိ, ပက္ကကာလေ ဩရောပိတုံ ဘုဉ္ဇိတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ, ပုန ပဋိဂ္ဂဟဏကိစ္စံ နတ္ထိ။ သာမဏေရော ပဋိဗလော ပစိတုံ, ခဏော ပနဿ နတ္ထိ ကတ္ထစိ ဂန္တုကာမော, ဘိက္ခုနာ သတဏ္ဍုလောဒကံ ဘာဇနံ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဥဒ္ဓနံ အာရောပေတွာ ‘‘အဂ္ဂိံ ဇာလေတွာ ဂစ္ဆာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။ တတော ပရံ ပုရိမနယေနေဝ သဗ္ဗံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဘိက္ခု ယာဂုအတ္ထာယ သုဒ္ဓဘာဇနံ အာရောပေတွာ ဥဒကံ တာပေတိ, ဝဋ္ဋတိ။ တတ္တေ ဥဒကေ သာမဏေရော တဏ္ဍုလေ ပက္ခိပတိ, တတော ပဋ္ဌာယ ဘိက္ခုနာ အဂ္ဂိ န ကာတဗ္ဗော, ပက္ကယာဂုံ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ပါတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သာမဏေရော ယာဂုံ ပစတိ, ဟတ္ထကုက္ကုစ္စကော ဘိက္ခု ကီဠန္တော ဘာဇနံ အာမသတိ, ပိဓာနံ အာမသတိ, ဥဂ္ဂတံ ဖေဏံ ဆိန္ဒိတွာ ပဟရတိ, တဿေဝ ပါတုံ န ဝဋ္ဋတိ, ဒုရုပစိဏ္ဏံ နာမ ဟောတိ။ သစေ ပန ဒဗ္ဗိံ ဝါ ဥဠုင်္ကံ ဝါ ဂဟေတွာ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၂၁။)

အနုက္ခိပန္တော အာလောဠေတိ, သဗ္ဗေသံ န ဝဋ္ဋတိ, သာမံပါကဉ္စေဝ ဟောတိ ဒုရုပစိဏ္ဏဉ္စ။ သစေ ဥက္ခိပတိ, ဥဂ္ဂဟိတကမ္ပိ ဟောတိ။

֍ * ၁၁၃။ ဘိက္ခုနာ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ အာဓာရကေ ပတ္တော ဌပိတော ဟောတိ။ တတြ စေ အညော လောလဘိက္ခု ကီဠန္တော ပတ္တံ အာမသတိ, ပတ္တပိဓာနံ အာမသတိ, တဿေဝ တတော လဒ္ဓဘတ္တံ န ဝဋ္ဋတိ။ သစေ န ပတ္တံ ဥက္ခိပိတွာ ဌပေတိ, သဗ္ဗေသံ န ဝဋ္ဋတိ။ တတ္ထဇာတကဖလိနိသာခါယ ဝါ ဝလ္လိယာ ဝါ ဂဟေတွာ စာလေတိ, တဿေဝ တတော လဒ္ဓဖလံ န ဝဋ္ဋတိ, ဒုရုပစိဏ္ဏဒုက္ကဋဉ္စ အာပဇ္ဇတိ။ ‘‘ဖလရုက္ခံ ပန အပဿယိတုံ ဝါ တတ္ထ ကဏ္ဋကံ ဝါ ဗန္ဓိတုံ ဝဋ္ဋတိ, ဒုရုပစိဏ္ဏံ န ဟောတီ’’တိ မဟာပစ္စရိယံ ဝုတ္တံ။ အရညေ ပတိတံ ပန အမ္ဗဖလာဒိံ ဒိသွာ ‘‘သာမဏေရဿ ဒဿာမီ’’တိ အာဟရိတွာ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သီဟဝိဃာသာဒိံ ဒိသွာပိ ‘‘သာမဏေရဿ ဒဿာမီ’’တိ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဝါ အပ္ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဝါ အာဟရိတွာ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန သက္ကောတိ ဝိတက္ကံ သောဓေတုံ, တတော လဒ္ဓံ ခါဒိတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ, နေဝ အာမကမံသပဋိဂ္ဂဟဏပစ္စယာ, န ဥဂ္ဂဟိတကပစ္စယာ ဝဇ္ဇံ ဖုသတိ။ မာတာပိတူနံ အတ္ထာယ တေလာဒီနိ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆတော အန္တရာမဂ္ဂေ ဗျာဓိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, တတော ယံ ဣစ္ဆတိ, တံ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန မူလေပိ ပဋိဂ္ဂဟိတံ ဟောတိ, ပုန ပဋိဂ္ဂဟဏကိစ္စံ နတ္ထိ။ မာတာပိတူနံ တဏ္ဍုလေ အာဟရိတွာ ဒေတိ, တေ တတောယေဝ ယာဂုအာဒီနိ သမ္ပာဒေတွာ တဿ ဒေန္တိ, ဝဋ္ဋတိ, သန္နိဓိပစ္စယာ ဥဂ္ဂဟိတပစ္စယာ ဝါ ဒေါသော နတ္ထိ။

֍ * ၁၁၄။ ဘိက္ခု ပိဒဟိတွာ ဥဒကံ တာပေတိ, ယာဝ ပရိက္ခယာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပနေတ္ထ ဆာရိကာ ပတတိ, ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဒီဃသဏ္ဍာသေန ထာလကံ ဂဟေတွာ တေလံ ပစန္တဿ ဆာရိကာ ပတတိ, ဟတ္ထေန အမုဉ္စန္တေနေဝ ပစိတွာ ဩတာရေတွာ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ။ သစေ အင်္ဂါရာပိ ဒါရူနိပိ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဌပိတာနိ, မူလပဋိဂ္ဂဟဏမေဝ ဝဋ္ဋတိ။ ဘိက္ခု ဥစ္ဆုံ ခါဒတိ, သာမဏေရော ‘‘မယှမ္ပိ ဒေထာ’’တိ ဝဒတိ, ‘‘ဣတော ဆိန္ဒိတွာ ဂဏှာ’’တိ ဝုတ္တော ဂဏှာတိ, အဝသေသေ ပုန ပဋိဂ္ဂဟဏကိစ္စံ နတ္ထိ။ ဂုဠပိဏ္ဍံ ခါဒန္တဿပိ ဧသေဝ နယော။ ဝုတ္တောကာသတော ဆိန္ဒိတွာ ဂဟိတာဝသေသဉှိ အဇဟိတပဋိဂ္ဂဟဏမေဝ ဟောတိ။ ဘိက္ခု ဂုဠံ ဘာဇေန္တော ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ကောဋ္ဌာသေ ကရောတိ, ဘိက္ခူပိ သာမဏေရာပိ အာဂန္တွာ ဧကဂ္ဂဟဏေနေဝ ဧကမေကံ ကောဋ္ဌာသံ ဂဏှန္တိ, ဂဟိတာဝသေသံ ပဋိဂ္ဂဟိတမေဝ ဟောတိ။ သစေ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၂၂။)

လောလသာမဏေရော ဂဏှိတွာ ဂဏှိတွာ ပုန ဌပေတိ, တဿ ဂဟိတာဝသေသံ အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတကမေဝ ဟောတိ။

ဘိက္ခု ဓူမဝဋ္ဋိံ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဓူမံ ပိဝတိ, မုခဉ္စ ကဏ္ဌော စ မနောသိလာယ လိတ္တော ဝိယ ဟောတိ, ယာဝကာလိကံ ဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ, ယာဝကာလိကေန ယာဝဇီဝိကသံသဂ္ဂေ ဒေါသော နတ္ထိ။ ပတ္တံ ဝါ ရဇနံ ဝါ ပစန္တဿ ကဏ္ဏနာသစ္ဆိဒ္ဒေဟိ ဓူမော ပဝိသတိ, ဗျာဓိပစ္စယာ ပုပ္ဖံ ဝါ ဖလံ ဝါ ဥပသိင်္ဃတိ, အဗ္ဗောဟာရိကတ္တာ ဝဋ္ဋတိ။ ဘတ္တုဂ္ဂါရော တာလုံ အာဟစ္စ အန္တောယေဝ ပဝိသတိ, အဝိသယတ္တာ ဝဋ္ဋတိ, မုခံ ပဝိဋ္ဌံ ပန အဇ္ဈောဟရတော ဝိကာလေ အာပတ္တိ။ ဒန္တန္တရေ လဂ္ဂဿ အာမိသဿ ရသော ပဝိသတိ, အာပတ္တိယေဝ။ သစေ သုခုမံ အာမိသံ ဟောတိ, ရသော န ပညာယတိ, အဗ္ဗောဟာရိကပက္ခံ ဘဇတိ။ ဥပကဋ္ဌေ ကာလေ နိရုဒကဋ္ဌာနေ ဘတ္တံ ဘုဉ္ဇိတွာ ကက္ခာရေတွာ ဒွေ တယော ခေဠပိဏ္ဍေ ပါတေတွာ ဥဒကဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ မုခံ ဝိက္ခာလေတဗ္ဗံ။ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဌပိတသိင်္ဂိဝေရာဒီနံ အင်္ကုရာ နိက္ခမန္တိ, ပုန ပဋိဂ္ဂဟဏကိစ္စံ နတ္ထိ။ လောဏေ အသတိ သမုဒ္ဒေါဒကေန လောဏကိစ္စံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ, ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဌပိတလောဏောဒကံ လောဏံ ဟောတိ, လောဏံ ဝါ ဥဒကံ ဟောတိ, ရသော ဝါ ဖာဏိတံ ဟောတိ, ဖာဏိတံ ဝါ ရသော ဟောတိ, မူလပဋိဂ္ဂဟဏမေဝ ဝဋ္ဋတိ။

ဟိမကရကာ ဥဒကဂတိကာ ဧဝ။ ပါရိဟာရိကေန ကတကဋ္ဌိနာ ဥဒကံ ပသာဒေန္တိ, တံ အဗ္ဗောဟာရိကံ, အာမိသေန သဒ္ဓိံ ဝဋ္ဋတိ။ အာမိသဂတိကေဟိ ကပိတ္ထဖလာဒီဟိ ပသာဒိတံ ပုရေဘတ္တမေဝ ဝဋ္ဋတိ။ ပေါက္ခရဏီအာဒီသု ဥဒကံ ဗဟလံ ဟောတိ, ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန မုခေ ဟတ္ထေ စ လဂ္ဂတိ, န ဝဋ္ဋတိ, ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ ခေတ္တေသု ကသိတဋ္ဌာနေ ဗဟလံ ဥဒကံ ဟောတိ, ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ။ သစေ သန္ဒိတွာ ကန္ဒရာဒီနိ ပဝိသိတွာ နဒိံ ပူရေတိ, ဝဋ္ဋတိ။ ကကုဓသောဗ္ဘာဒယော ဟောန္တိ ရုက္ခတော ပတိတေဟိ ပုပ္ဖေဟိ သဉ္ဆန္နောဒကာ။ သစေ ပုပ္ဖရသော န ပညာယတိ, ပဋိဂ္ဂဟဏကိစ္စံ နတ္ထိ။ ပရိတ္တံ ဥဒကံ ဟောတိ, ရသော ပညာယတိ, ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ။ ပဗ္ဗတကန္ဒရာဒီသု ကာဠဝဏ္ဏပဏ္ဏစ္ဆန္နဥဒကေပိ ဧသေဝ နယော။

ပါနီယဃဋေ သရေဏုကာနိ ဝါ သဝဏ္ဋခီရာနိ ဝါ ပုပ္ဖါနိ ပက္ခိတ္တာနိ ဟောန္တိ, ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ, ပုပ္ဖါနိ ဝါ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ပက္ခိပိတဗ္ဗာနိ။ ပါဋလိမလ္လိကာ ပက္ခိတ္တာ ဟောန္တိ, ဝါသမတ္တံ တိဋ္ဌတိ, တံ အဗ္ဗောဟာရိကံ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၂၃။)

ဒုဘိယဒိဝသေပိ အာမိသေန သဒ္ဓိံ ဝဋ္ဋတိ။ ဘိက္ခုနာ ဌပိတပုပ္ဖဝါသိတကပါနီယတော သာမဏေရော ပါနီယံ ဂဟေတွာ ပီတာဝသေသကံ တတ္ထေဝ အာကိရတိ, ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ။ ပဒုမသရာဒီသု ဥဒကံ သန္ထရိတွာ ဌိတံ ပုပ္ဖရေဏုံ ဃဋေန ဝိက္ခမ္ဘေတွာ ဥဒကံ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ကပ္ပိယံ ကာရာပေတွာ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဌပိတံ ဒန္တကဋ္ဌံ ဟောတိ, သစေ တဿ ရသံ ပိဝိတုကာမော, မူလပဋိဂ္ဂဟဏမေဝ ဝဋ္ဋတိ, အပ္ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဌပိတံ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ။ အဇာနန္တဿ ရသေ ပဝိဋ္ဌေပိ အာပတ္တိယေဝ။ အစိတ္တကဉှိ ဣဒံ သိက္ခာပဒံ။

֍ * ၁၁၅။ မဟာဘူတေသု ကိံ ဝဋ္ဋတိ, ကိံ န ဝဋ္ဋတီတိ? ခီရံ တာဝ ဝဋ္ဋတိ, ကပ္ပိယမံသခီရံ ဝါ ဟောတု အကပ္ပိယမံသခီရံ ဝါ, ပိဝန္တဿ အနာပတ္တိ။ အဿု ခေဠော သိင်္ဃာဏိကာ မုတ္တံ ကရီသံ သေမှံ ဒန္တမလံ အက္ခိဂူထကော ကဏ္ဏဂူထကော သရီရေ ဥဋ္ဌိတလောဏန္တိ ဣဒံ သဗ္ဗံ ဝဋ္ဋတိ။ ယံ ပနေတ္ထ ဌာနတော စဝိတွာ ပတ္တေ ဝါ ဟတ္ထေ ဝါ ပတတိ, တံ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ, အင်္ဂလဂ္ဂံ ပဋိဂ္ဂဟိတကမေဝ။ ဥဏှပါယာသံ ဘုဉ္ဇန္တဿ သေဒေါ အင်္ဂုလိအနုသာရေန ဧကာဗဒ္ဓေါဝ ဟုတွာ ပါယာသေ သန္တိဋ္ဌတိ, ပိဏ္ဍာယ ဝါ စရန္တဿ ဟတ္ထတော ပတ္တဿ မုခဝဋ္ဋိတော ဝါ ပတ္တတလံ ဩရောဟတိ, ဧတ္ထ ပဋိဂ္ဂဟဏကိစ္စံ နတ္ထိ, ဈာမမဟာဘူတေ ဣဒံ နာမ န ဝဋ္ဋတီတိ နတ္ထိ, ဒုဇ္ဈာပိတံ ပန န ဝဋ္ဋတိ။ သုဇ္ဈာပိတံ ပန မနုဿဋ္ဌိမ္ပိ စုဏ္ဏံ ကတွာ လေဟေ ဥပနေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ စတ္တာရိ မဟာဝိကဋာနိ အသတိ ကပ္ပိယကာရကေ သာမံ ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋန္တိ။ ဧတ္ထ စ ဒုဗ္ဗစောပိ အသမတ္ထောပိ ကပ္ပိယကာရကော အသန္တပက္ခေယေဝ တိဋ္ဌတိ။ ဆာရိကာယ အသတိ သုက္ခဒါရုံ ဈာပေတွာ ဆာရိကာ ဂဟေတဗ္ဗာ။ သုက္ခဒါရုမှိ အသတိ အလ္လဒါရုံ ရုက္ခတော ဆိန္ဒိတွာပိ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဣဒံ ပန စတုဗ္ဗိဓမ္ပိ မဟာဝိကဋံ ကာလောဒိဿံ နာမ, သပ္ပဒဋ္ဌက္ခဏေယေဝ ဝဋ္ဋတိ။

ဣတိ ပါဠိမုတ္တကဝိနယဝိနိစ္ဆယသင်္ဂဟေ

ပဋိဂ္ဂဟဏဝိနိစ္ဆယကထာ သမတ္တာ။

၂၁။ ပဝါရဏာဝိနိစ္ဆယကထာ

֍ * ၁၁၆။ ပဋိက္ခေပပဝါရဏာတိ ပဉ္စန္နံ ဘောဇနာနံ အညတရံ ဘုဉ္ဇမာနေန ယဿ ကဿစိ အဘိဟဋဘောဇနဿ ပဋိက္ခေပသင်္ခါတာ ပဝါရဏာ။ သာ စ န ကေဝလံ ပဋိက္ခေပမတ္တေန ဟောတိ, အထ ခေါ ပဉ္စင်္ဂဝသေန။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၂၄။)

တတြိမာနိ ပဉ္စင်္ဂါနိ – အသနံ, ဘောဇနံ, ဒါယကဿ ဟတ္ထပါသေ ဌာနံ, အဘိဟာရော, အဘိဟဋဿ ပဋိက္ခေပေါတိ။ တတ္ထ အသနန္တိ ဝိပ္ပကတဘောဇနံ, ဘုဉ္ဇမာနော စေသ ပုဂ္ဂလော ဟောတီတိ အတ္ထော။ ဘောဇနန္တိ ပဝါရဏပ္ပဟောနကံ ဘောဇနံ, ဩဒနာဒီနဉ္စ အညတရံ ပဋိက္ခိပိတဗ္ဗံ ဘောဇနံ ဟောတီတိ အတ္ထော။ ဒါယကဿ ဟတ္ထပါသေ ဌာနန္တိ ပဝါရဏပ္ပဟောနကံ ဘောဇနံ ဂဏှိတွာ ဒါယကဿ အဍ္ဎတေယျဟတ္ထပ္ပမာဏေ ဩကာသေ အဝဋ္ဌာနံ။ အဘိဟာရောတိ ဟတ္ထပါသေ ဌိတဿ ဒါယကဿ ကာယေန အဘိဟာရော။ အဘိဟဋဿ ပဋိက္ခေပေါတိ ဧဝံ အဘိဟဋဿ ကာယေန ဝါ ဝါစာယ ဝါ ပဋိက္ခေပေါ။ ဣတိ ဣမေသံ ပဉ္စန္နံ အင်္ဂါနံ ဝသေန ပဝါရဏာ ဟောတိ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –

‘‘ပဉ္စဟိ, ဥပါလိ, အာကာရေဟိ ပဝါရဏာ ပညာယတိ, အသနံ ပညာယတိ, ဘောဇနံ ပညာယတိ, ဟတ္ထပါသေ ဌိတော, အဘိဟရတိ, ပဋိက္ခေပေါ ပညာယတီ’’တိ (ပရိ။ ၄၂၈)။

֍ * ၁၁၇။ တတြာယံ ဝိနိစ္ဆယော (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၂၃၈-၉) – ‘‘အသန’’န္တိအာဒီသု တာဝ ယံ အသ္နာတိ, ယဉ္စ ဘောဇနံ ဟတ္ထပါသေ ဌိတေန အဘိဟဋံ ပဋိက္ခိပတိ, တံ ဩဒနော ကုမ္မာသော သတ္တု မစ္ဆော မံသန္တိ ဣမေသံ အညတရမေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တတ္ထ ဩဒနော နာမ သာလိ ဝီဟိ ယဝေါ ဂေါဓုမော ကင်္ဂု ဝရကော ကုဒြူသကောတိ သတ္တန္နံ ဓညာနံ တဏ္ဍုလေဟိ နိဗ္ဗတ္တော။ တတြ သာလီတိ အန္တမသော နီဝါရံ ဥပါဒါယ သဗ္ဗာပိ သာလိဇာတိ။ ဝီဟီတိ သဗ္ဗာပိ ဝီဟိဇာတိ။ ယဝဂေါဓုမေသု ဘေဒေါ နတ္ထိ။ ကင်္ဂူတိ သေတရတ္တကာဠဘေဒါ သဗ္ဗာပိ ကင်္ဂုဇာတိ။ ဝရကောတိ အန္တမသော ဝရကစောရကံ ဥပါဒါယ သဗ္ဗာပိ သေတဝဏ္ဏာ ဝရကဇာတိ။ ကုဒြူသကောတိ ကာဠကုဒြူသကော စေဝ သာမာကာဒိဘေဒါ စ သဗ္ဗာပိ တိဏဓညဇာတိ။ နီဝါရဝရကစောရကာ စေတ္ထ ဓညာနုလောမာတိ ဝဒန္တိ, ဓညာနိ ဟောန္တု ဓညာနုလောမာနိ ဝါ, ဧတေသံ ဝုတ္တပ္ပဘေဒါနံ သတ္တန္နံ ဓညာနံ တဏ္ဍုလေ ဂဟေတွာ ‘‘ဘတ္တံ ပစိဿာမာ’’တိ ဝါ ‘‘ယာဂုံ ပစိဿာမာ’’တိ ဝါ ‘‘အမ္ဗိလပါယာသာဒီသု အညတရံ ပစိဿာမာ’’တိ ဝါ ယံ ကိဉ္စိ သန္ဓာယ ပစန္တု, သစေ ဥဏှံ သီတလံ ဝါ ဘုဉ္ဇန္တာနံ ဘောဇနကာလေ ဂဟိတဂဟိတဋ္ဌာနေ ဩဓိ ပညာယတိ, ဩဒနသင်္ဂဟမေဝ ဂစ္ဆတိ, ပဝါရဏံ ဇနေတိ။ သစေ ဩဓိ န ပညာယတိ, ယာဂုသင်္ဂဟံ ဂစ္ဆတိ, ပဝါရဏံ န ဇနေတိ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၂၅။)

ယောပိ ပါယာသော ဝါ ပဏ္ဏဖလကဠီရမိဿကာ အမ္ဗိလယာဂု ဝါ ဥဒ္ဓနတော ဩတာရိတမတ္တာ အဗ္ဘုဏှာ ဟောတိ အာဝဇ္ဇိတွာ ပိဝိတုံ သက္ကာ, ဟတ္ထေန ဂဟိတောကာသေပိ ဩဓိံ န ဒဿေတိ, ပဝါရဏံ န ဇနေတိ။ သစေ ပန ဥသုမာယ ဝိဂတာယ သီတလဘူတာ ဃနဘာဝံ ဂစ္ဆတိ, ဩဓိံ ဒဿေတိ, ပုန ပဝါရဏံ ဇနေတိ, ပုဗ္ဗေ တနုဘာဝေါ န ရက္ခတိ။ သစေပိ ဒဓိတက္ကာဒီနိ အာရောပေတွာ ဗဟူ ပဏ္ဏဖလကဠီရေ ပက္ခိပိတွာ မုဋ္ဌိမတ္တာပိ တဏ္ဍုလာ ပက္ခိတ္တာ ဟောန္တိ, ဘောဇနကာလေ စေ ဩဓိ ပညာယတိ, ပဝါရဏံ ဇနေတိ။ အယာဂုကေ နိမန္တနေ ‘‘ယာဂုံ ဒဿာမာ’’တိ ဘတ္တေ ဥဒကကဉ္ဇိကခီရာဒီနိ အာကိရိတွာ ‘‘ယာဂုံ ဂဏှထာ’’တိ ဒေန္တိ။ ကိဉ္စာပိ တနုကော ဟောတိ, ပဝါရဏံ ဇနေတိယေဝ။ သစေ ပန ပက္ကုထိတေသု ဥဒကာဒီသု ပက္ခိပိတွာ ပစိတွာ ဒေန္တိ, ယာဂုသင်္ဂဟမေဝ ဂစ္ဆတိ။ ယာဂုသင်္ဂဟံ ဂတေပိ တသ္မိံ ဝါ အညသ္မိံ ဝါ ယတ္ထ မစ္ဆမံသံ ပက္ခိပန္တိ, သစေ သာသပမတ္တမ္ပိ မစ္ဆမံသခဏ္ဍံ ဝါ နှာရု ဝါ ပညာယတိ, ပဝါရဏံ ဇနေတိ, သုဒ္ဓရသကော ပန ရသကယာဂု ဝါ န ဇနေတိ။ ဌပေတွာ ဝုတ္တဓညတဏ္ဍုလေ အညေဟိ ဝေဏုတဏ္ဍုလာဒီဟိ ဝါ ကဏ္ဍမူလဖလေဟိ ဝါ ယေဟိ ကေဟိစိ ကတံ ဘတ္တမ္ပိ ပဝါရဏံ န ဇနေတိ, ပဂေဝ ဃနယာဂု။ သစေ ပနေတ္ထ မစ္ဆမံသံ ပက္ခိပန္တိ, ဇနေတိ။ မဟာပစ္စရိယံ ‘‘ပုပ္ဖိအတ္ထာယ ဘတ္တမ္ပိ ပဝါရဏံ ဇနေတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ပုပ္ဖိအတ္ထာယ ဘတ္တံ နာမ ပုပ္ဖိခဇ္ဇကတ္ထာယ ကုထိတုဒကေ ပက္ခိပိတွာ သေဒိတတဏ္ဍုလာ ဝုစ္စန္တိ။ သစေ ပန တေ တဏ္ဍုလေ သုက္ခာပေတွာ ခါဒန္တိ, ဝဋ္ဋတိ, နေဝ သတ္တုသင်္ချံ, န ဘတ္တသင်္ချံ ဂစ္ဆန္တိ။ ပုန တေဟိ ကတဘတ္တံ ပဝါရေတိယေဝ။ တေ တဏ္ဍုလေ သပ္ပိတေလာဒီသု ဝါ ပစန္တိ, ပူဝံ ဝါ ကရောန္တိ, န ပဝါရေန္တိ။ ပုထုကာ ဝါ တာဟိ ကတသတ္တုဘတ္တာဒီနိ ဝါ န ပဝါရေန္တိ။

ကုမ္မာသော နာမ ယဝေဟိ ကတကုမ္မာသော။ အညေဟိ ပန မုဂ္ဂါဒီဟိ ကတကုမ္မာသော ပဝါရဏံ န ဇနေတိ။

သတ္တု နာမ သာလိဝီဟိယဝေဟိ ကတသတ္တု။ ကင်္ဂုဝရကကုဒြူသကသီသာနိပိ ဘဇ္ဇိတွာ ဤသကံ ကောဋ္ဋေတွာ ထုသေ ပလာပေတွာ ပုန ဒဠှံ ကောဋ္ဋေတွာ စုဏ္ဏံ ကရောန္တိ။ သစေပိ တံ အလ္လတ္တာ ဧကဗဒ္ဓံ ဟောတိ, သတ္တုသင်္ဂဟမေဝ ဂစ္ဆတိ။ ခရပါကဘဇ္ဇိတာနံ ဝီဟီနံ တဏ္ဍုလေ ကောဋ္ဋေတွာ ဒေန္တိ, တမ္ပိ စုဏ္ဏံ သတ္တုသင်္ဂဟမေဝ ဂစ္ဆတိ။ သမပါကဘဇ္ဇိတာနံ ပန ဝီဟီနံ ဝါ ဝီဟိပလာသာနံ ဝါ တဏ္ဍုလာ ဘဇ္ဇိတတဏ္ဍုလာ ဧဝ ဝါ န ပဝါရေန္တိ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၂၆။)

တေသံ ပန တဏ္ဍုလာနံ စုဏ္ဏံ ပဝါရေတိ, ခရပါကဘဇ္ဇိတာနံ ဝီဟီနံ ကုဏ္ဍကမ္ပိ ပဝါရေတိ။ သမပါကဘဇ္ဇိတာနံ ပန အာတပသုက္ခာနံ ဝါ ကုဏ္ဍကံ န ပဝါရေတိ။ လာဇာ ဝါ တေဟိ ကတဘတ္တသတ္တုအာဒီနိ ဝါ န ပဝါရေန္တိ, ဘဇ္ဇိတပိဋ္ဌံ ဝါ ယံ ကိဉ္စိ သုဒ္ဓခဇ္ဇကံ ဝါ န ပဝါရေတိ။ မစ္ဆမံသပူရိတခဇ္ဇကံ ပန သတ္တုမောဒကော ဝါ ပဝါရေတိ။ မစ္ဆော မံသဉ္စ ပါကဋမေဝ။

အယံ ပန ဝိသေသော – သစေ ယာဂုံ ပိဝန္တဿ ယာဂုသိတ္ထမတ္တာနေဝ ဒွေ မစ္ဆခဏ္ဍာနိ ဝါ မံသခဏ္ဍာနိ ဝါ ဧကဘာဇနေ ဝါ နာနာဘာဇနေ ဝါ ဒေန္တိ, တာနိ စေ အခါဒန္တော အညံ ယံ ကိဉ္စိ ပဝါရဏပ္ပဟောနကံ ပဋိက္ခိပတိ, န ပဝါရေတိ။ တတော ဧကံ ခါဒိတံ, ဧကံ ဟတ္ထေ ဝါ ပတ္တေ ဝါ ဟောတိ, သော စေ အညံ ပဋိက္ခိပတိ, ပဝါရေတိ။ ဒွေပိ ခါဒိတာနိ ဟောန္တိ, မုခေ သာသပမတ္တမ္ပိ အဝသိဋ္ဌံ နတ္ထိ, သစေပိ အညံ ပဋိက္ခိပတိ, န ပဝါရေတိ။ ကပ္ပိယမံသံ ခါဒန္တော ကပ္ပိယမံသံ ပဋိက္ခိပတိ, ပဝါရေတိ။ ကပ္ပိယမံသံ ခါဒန္တော အကပ္ပိယမံသံ ပဋိက္ခိပတိ, န ပဝါရေတိ။ ကသ္မာ? အဝတ္ထုတာယ။ ယဉှိ ဘိက္ခုနော ခါဒိတုံ ဝဋ္ဋတိ, တံယေဝ ပဋိက္ခိပတော ပဝါရဏာ ဟောတိ။ ဣဒံ ပန ဇာနန္တော အကပ္ပိယတ္တာ ပဋိက္ခိပတိ, အဇာနန္တောပိ ပဋိက္ခိပိတဗ္ဗဋ္ဌာနေ ဌိတမေဝ ပဋိက္ခိပတိ နာမ, တသ္မာ န ပဝါရေတိ။ သစေ ပန အကပ္ပိယမံသံ ခါဒန္တော ကပ္ပိယမံသံ ပဋိက္ခိပတိ, ပဝါရေတိ။ ကသ္မာ? ဝတ္ထုတာယ။ ယဉှိ တေန ပဋိက္ခိတ္တံ, တံ ပဝါရဏာယ ဝတ္ထု, ယံ ပန ခါဒတိ, တံ ကိဉ္စာပိ ပဋိက္ခိပိတဗ္ဗဋ္ဌာနေ ဌိတံ, ခါဒိယမာနံ ပန မံသဘာဝံ န ဇဟတိ, တသ္မာ ပဝါရေတိ။ အကပ္ပိယမံသံ ဝါ ခါဒန္တော အကပ္ပိယမံသံ ပဋိက္ခိပတိ, ပုရိမနယေနေဝ န ပဝါရေတိ။ ကပ္ပိယမံသံ ဝါ အကပ္ပိယမံသံ ဝါ ခါဒန္တော ပဉ္စန္နံ ဘောဇနာနံ ယံ ကိဉ္စိ ကပ္ပိယဘောဇနံ ပဋိက္ခိပတိ, ပဝါရေတိ။ ကုလဒူသကဝေဇ္ဇကမ္မဥတ္တရိမနုဿဓမ္မာရောစနသာဒိတရူပိယာဒီဟိ နိဗ္ဗတ္တံ ဗုဒ္ဓပဋိကုဋ္ဌံ အနေသနာယ ဥပ္ပန္နံ အကပ္ပိယဘောဇနံ ပဋိက္ခိပတိ, န ပဝါရေတိ။ ကပ္ပိယဘောဇနံ ဝါ အကပ္ပိယဘောဇနံ ပဋိက္ခိပတိ, န ပဝါရေတိ။ ကပ္ပိယဘောဇနံ ဝါ အကပ္ပိယဘောဇနံ ဝါ ဘုဉ္ဇန္တောပိ ကပ္ပိယဘောဇနံ ပဋိက္ခိပတိ, ပဝါရေတိ။ အကပ္ပိယဘောဇနံ ပဋိက္ခိပတိ, န ပဝါရေတီတိ သဗ္ဗတ္ထ ဝုတ္တနယေနေဝ ကာရဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

֍ * ၁၁၈။ ဧဝံ ‘‘အသန’’န္တိအာဒီသု ယဉ္စ အသ္နာတိ, ယဉ္စ ဘောဇနံ ဟတ္ထပါသေ ဌိတေန အဘိဟဋံ ပဋိက္ခိပန္တော ပဝါရဏံ အာပဇ္ဇတိ, တံ ဥတွာ ဣဒါနိ ယထာ အာပဇ္ဇတိ, တဿ ဇာနနတ္ထံ အယံ ဝိနိစ္ဆယော – အသနံ ဘောဇနန္တိ ဧတ္ထ တာဝ ယေန ဧကသိတ္ထမ္ပိ အဇ္ဈောဟဋံ ဟောတိ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၂၇။)

သော သစေ ပတ္တမုခဟတ္ထာနံ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ပဉ္စသု ဘောဇနေသု ဧကသ္မိမ္ပိ သတိ အညံ ပဉ္စသု ဘောဇနေသု ဧကမ္ပိ ပဋိက္ခိပတိ, ပဝါရေတိ။ ကတ္ထစိ ဘောဇနံ နတ္ထိ, အာမိသဂန္ဓမတ္တံ ပညာယတိ, န ပဝါရေတိ။ မုခေ စ ဟတ္ထေ စ ဘောဇနံ နတ္ထိ, ပတ္တေ အတ္ထိ, တသ္မိံ ပန အာသနေ အဘုဉ္ဇိတုကာမော, ဝိဟာရံ ဝါ ပဝိသိတွာ ဘုဉ္ဇိတုကာမော, အညဿ ဝါ ဒါတုကာမော တသ္မိံ စေ အန္တရေ ဘောဇနံ ပဋိက္ခိပတိ, န ပဝါရေတိ။ ကသ္မာ? ဝိပ္ပကတဘောဇနဘာဝဿ ဥပစ္ဆိန္နတ္တာ။ ‘‘ယောပိ အညတြ ဂန္တွာ ဘုဉ္ဇိတုကာမော မုခေ ဘတ္တံ ဂိလိတွာ သေသံ အာဒါယ ဂစ္ဆန္တော အန္တရာမဂ္ဂေ အညံ ဘောဇနံ ပဋိက္ခိပတိ, တဿပိ ပဝါရဏာ န ဟောတီ’’တိ မဟာပစ္စရိယံ ဝုတ္တံ။ ယထာ စ ပတ္တေ, ဧဝံ ဟတ္ထေပိ။ မုခေပိ ဝါ ဝိဇ္ဇမာနံ ဘောဇနံ သစေ အနဇ္ဈောဟရိတုကာမော ဟောတိ, တသ္မိဉ္စ ခဏေ အညံ ပဋိက္ခိပတိ, န ပဝါရေတိ။ ဧကသ္မိဉှိ ပဒေ ဝုတ္တံ လက္ခဏံ သဗ္ဗတ္ထ ဝေဒိတဗ္ဗံ ဟောတိ။ အပိစ ကုရုန္ဒိယံ ဧသ နယော ဒဿိတောယေဝ။ ဝုတ္တဉှိ တတ္ထ ‘‘မုခေ ဘတ္တံ ဂိလိတံ, ဟတ္ထေ ဘတ္တံ ဝိဃာသာဒဿ ဒါတုကာမော, ပတ္တေ ဘတ္တံ ဘိက္ခုဿ ဒါတုကာမော, သစေ တသ္မိံ ခဏေ ပဋိက္ခိပတိ, န ပဝါရေတီ’’တိ။

ဟတ္ထပါသေ ဌိတောတိ ဧတ္ထ ပန သစေ ဘိက္ခု နိသိန္နော ဟောတိ, အာသနဿ ပစ္ဆိမန္တတော ပဋ္ဌာယ, သစေ ဌိတော, ပဏှိအန္တတော ပဋ္ဌာယ, သစေ နိပန္နော, ယေန ပဿေန နိပန္နော, တဿ ပါရိမန္တတော ပဋ္ဌာယ, ဒါယကဿ နိသိန္နဿ ဝါ ဌိတဿ ဝါ နိပန္နဿ ဝါ ဌပေတွာ ပသာရိတဟတ္ထံ ယံ အာသန္နတရံ အင်္ဂံ, တဿ ဩရိမန္တေန ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ အဍ္ဎတေယျဟတ္ထော ‘‘ဟတ္ထပါသော’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တသ္မိံ ဌတွာ အဘိဟဋံ ပဋိက္ခိပန္တဿေဝ ပဝါရဏာ ဟောတိ, န တတော ပရံ။

အဘိဟရတီတိ ဟတ္ထပါသဗ္ဘန္တရေ ဌိတော ဂဟဏတ္ထံ ဥပနာမေတိ။ သစေ ပန အနန္တရနိသိန္နောပိ ဘိက္ခု ဟတ္ထေ ဝါ ဦရူသု ဝါ အာဓာရကေ ဝါ ဌိတံ ပတ္တံ အနဘိဟရိတွာ ‘‘ဘတ္တံ ဂဏှာဟီ’’တိ ဝဒတိ, တံ ပဋိက္ခိပတော ပဝါရဏာ နတ္ထိ။ ဘတ္တပစ္ဆိံ အာနေတွာ ပုရတော ဘူမိယံ ဌပေတွာ ‘‘ဂဏှာဟီ’’တိ ဝုတ္တေပိ ဧသေဝ နယော။ ဤသကံ ပန ဥဒ္ဓရိတွာ ဝါ အပနာမေတွာ ဝါ ‘‘ဂဏှထာ’’တိ ဝုတ္တေ ပဋိက္ခိပတော ပဝါရဏာ ဟောတိ။ ထေရာသနေ နိသိန္နော ထေရော ဒူရေ နိသိန္နဿ ဒဟရဘိက္ခုဿ ပတ္တံ ပေသေတွာ ‘‘ဣတော ဩဒနံ ဂဏှာဟီ’’တိ ဝဒတိ, ဂဏှိတွာ ပန ဂတော တုဏှီ တိဋ္ဌတိ, ဒဟရော ‘‘အလံ မယှ’’န္တိ ပဋိက္ခိပတိ, န ပဝါရေတိ။ ကသ္မာ? ထေရဿ ဒူရဘာဝတော

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၂၈။)

ဒူတဿ စ အနဘိဟရဏတော။ သစေ ပန ဂဟေတွာ အာဂတော ဘိက္ခု ‘‘ဣဒံ ဘတ္တံ ဂဏှာ’’တိ ဝဒတိ, တံ ပဋိက္ခိပတော ပဝါရဏာ ဟောတိ။ ပရိဝေသနာယဧကော ဧကေန ဟတ္ထေန ဩဒနပစ္ဆိံ, ဧကေန ကဋစ္ဆုံ ဂဟေတွာ ဘိက္ခုံ ပရိဝိသတိ, တတြ စေ အညော အာဂန္တွာ ‘‘အဟံ ပစ္ဆိံ ဓာရေဿာမိ, တွံ ဩဒနံ ဒေဟီ’’တိ ဝတွာ ဂဟိတမတ္တမေဝ ကရောတိ, ပရိဝေသကော ဧဝ ပန တံ ဓာရေတိ, တသ္မာ သာ အဘိဟဋာဝ ဟောတိ, တတော ဒါတုကာမတာယ ဂဏှန္တံ ပဋိက္ခိပန္တဿ ပဝါရဏာ ဟောတိ။ သစေ ပန ပရိဝေသကေန ဖုဋ္ဌမတ္တာဝ ဟောတိ, ဣတရောဝ နံ ဓာရေတိ, တတော ဒါတုကာမတာယ ဂဏှန္တံ ပဋိက္ခိပန္တဿ ပဝါရဏာ န ဟောတိ, ကဋစ္ဆုနာ ဥဒ္ဓဋဘတ္တေ ပန ဟောတိ။ ကဋစ္ဆုနာ အဘိဟာရောယေဝ ဟိ တဿ အဘိဟာရော။ ‘‘ဒွိန္နံ သမဘာရေပိ ပဋိက္ခိပန္တော ပဝါရေတိယေဝါ’’တိ မဟာပစ္စရိယံ ဝုတ္တံ။ အနန္တရဿ ဘိက္ခုနော ဘတ္တေ ဒီယမာနေ ဣတရော ပတ္တံ ဟတ္ထေန ပိဒဟတိ, ပဝါရဏာ နတ္ထိ။ ကသ္မာ? အညဿ အဘိဟဋေ ပဋိက္ခိတ္တတ္တာ။

ပဋိက္ခေပေါ ပညာယတီတိ ဧတ္ထ ဝါစာယ အဘိဟဋံ ပဋိက္ခိပတော ပဝါရဏာ နတ္ထိ, ကာယေန အဘိဟဋံ ပန ယေန ကေနစိ အာကာရေန ကာယေန ဝါ ဝါစာယ ဝါ ပဋိက္ခိပန္တဿ ပဝါရဏာ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတြ ကာယေန ပဋိက္ခေပေါ နာမ အင်္ဂုလိံ ဝါ ဟတ္ထံ ဝါ မက္ခိကာဗီဇနိံ ဝါ စီဝရကဏ္ဏံ ဝါ စာလေတိ, ဘမုကာယ ဝါ အာကာရံ ကရောတိ, ကုဒ္ဓေါ ဝါ ဩလောကေတိ။ ဝါစာယ ပဋိက္ခေပေါ နာမ ‘‘အလ’’န္တိ ဝါ ‘‘န ဂဏှာမီ’’တိ ဝါ ‘‘မာ အာကိရာ’’တိ ဝါ ‘‘အပဂစ္ဆာ’’တိ ဝါ ဝဒတိ။ ဧဝံ ယေန ကေနစိ အာကာရေန ကာယေန ဝါ ဝါစာယ ဝါ ပဋိက္ခိတ္တေ ပဝါရဏာ ဟောတိ။

֍ * ၁၁၉။ ဧကော အဘိဟဋေ ဘတ္တေ ပဝါရဏာယ ဘီတော ဟတ္ထေ အပနေတွာ ပုနပ္ပုနံ ပတ္တေ ဩဒနံ အာကိရန္တံ ‘‘အာကိရ အာကိရ, ကောဋ္ဋေတွာ ကောဋ္ဋေတွာ ပူရေဟီ’’တိ ဝဒတိ, ဧတ္ထ ကထန္တိ? မဟာသုမတ္ထေရော တာဝ ‘‘အနာကိရဏတ္ထာယ ဝုတ္တတ္တာ ပဝါရဏာ ဟောတီ’’တိ အာဟ။ မဟာပဒုမတ္ထေရော ပန ‘‘အာကိရ ပူရေဟီတိ ဝဒန္တဿ နာမ ကဿစိ ပဝါရဏာ အတ္ထီ’’တိ ဝတွာ ‘‘န ပဝါရေတီ’’တိ အာဟ။

အပရော ဘတ္တံ အဘိဟရန္တံ ဘိက္ခုံ သလ္လက္ခေတွာ ‘‘ကိံ, အာဝုသော, ဣတောပိ ကိဉ္စိ ဂဏှိဿသိ, ဒမ္မိ တေ ကိဉ္စီ’’တိ အာဟ, တတြာပိ ‘‘ဧဝံ နာဂမိဿတီတိ ဝုတ္တတ္တာ ပဝါရဏာ ဟောတီ’’တိ မဟာသုမတ္ထေရော အာဟ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၂၉။)

မဟာပဒုမတ္ထေရော ပန ‘‘ဂဏှိဿသီတိ ဝဒန္တဿ နာမ ကဿစိ ပဝါရဏာ အတ္ထီ’’တိ ဝတွာ ‘‘န ပဝါရေတီ’’တိ အာဟ။

ဧကော သမံသကံ ရသံ အဘိဟရိတွာ ‘‘ရသံ ဂဏှထာ’’တိ ဝဒတိ, တံ သုတွာ ပဋိက္ခိပတော ပဝါရဏာ နတ္ထိ။ ‘‘မစ္ဆမံသရသ’’န္တိ ဝုတ္တေ ပဋိက္ခိပတော ပဝါရဏာ ဟောတိ, ‘‘ဣဒံ ဂဏှထာ’’တိ ဝုတ္တေပိ ဟောတိယေဝ။ မံသံ ဝိသုံ ကတွာ ‘‘မံသရသံ ဂဏှထာ’’တိ ဝဒတိ, ‘‘တတ္ထ စေ သာသပမတ္တမ္ပိ မံသခဏ္ဍံ အတ္ထိ, တံ ပဋိက္ခိပတော ပဝါရဏာ ဟောတိ။ သစေ ပန ပရိဿာဝိတော ဟောတိ, ဝဋ္ဋတီ’’တိ အဘယတ္ထေရော အာဟ။

မံသရသေန အာပုစ္ဆန္တံ မဟာထေရော ‘‘မုဟုတ္တံ အာဂမေဟီ’’တိ ဝတွာ ‘‘ထာလကံ, အာဝုသော, အာဟရာ’’တိ အာဟ, ဧတ္ထ ကထန္တိ? မဟာသုမတ္ထေရော တာဝ ‘‘အဘိဟာရကဿ ဂမနံ ဥပစ္ဆိန္နံ, တသ္မာ ပဝါရေတီ’’တိ အာဟ။ မဟာပဒုမတ္ထေရော ပန ‘‘အယံ ကုဟိံ ဂစ္ဆတိ, ကီဒိသံ ဧတဿ ဂမနံ, ဂဏှန္တဿပိ နာမ ကဿစိ ပဝါရဏာ အတ္ထီ’’တိ ဝတွာ ‘‘န ပဝါရေတီ’’တိ အာဟ။

ကဠီရပနသာဒီဟိ မိဿေတွာ မံသံ ပစန္တိ, တံ ဂဟေတွာ ‘‘ကဠီရသူပံ ဂဏှထ, ပနသဗျဉ္ဇနံ ဂဏှထာ’’တိ ဝဒန္တိ, ဧဝမ္ပိ န ပဝါရေတိ။ ကသ္မာ? အပဝါရဏာရဟဿ နာမေန ဝုတ္တတ္တာ။ သစေ ပန ‘‘မစ္ဆသူပံ မံသသူပ’’န္တိ ဝါ ‘‘ဣဒံ ဂဏှထာ’’တိ ဝါ ဝဒန္တိ, ပဝါရေတိ, မံသကရမ္ဗကော နာမ ဟောတိ။ တံ ဒါတုကာမောပိ ‘‘ကရမ္ဗကံ ဂဏှထာ’’တိ ဝဒတိ, ဝဋ္ဋတိ, န ပဝါရေတိ, ‘‘မံသကရမ္ဗက’’န္တိ ဝါ ‘‘ဣဒ’’န္တိ ဝါ ဝုတ္တေ ပန ပဝါရေတိ။ ဧသ နယော သဗ္ဗေသု မစ္ဆမံသမိဿကေသု။

֍ * ၁၂၀။ ‘‘ယော ပန နိမန္တနေ ဘုဉ္ဇမာနော မံသံ အဘိဟဋံ ‘ဥဒ္ဒိဿကတ’န္တိ မညမာနော ပဋိက္ခိပတိ, ပဝါရိတောဝ ဟောတီ’’တိ မဟာပစ္စရိယံ ဝုတ္တံ။ မိဿကကထာ ပန ကုရုန္ဒိယံ သုဋ္ဌု ဝုတ္တာ။ ဧဝဉှိ တတ္ထ ဝုတ္တံ – ပိဏ္ဍစာရိကော ဘိက္ခု ဘတ္တမိဿကံ ယာဂုံ အာဟရိတွာ ‘‘ယာဂုံ ဂဏှထာ’’တိ ဝဒတိ, န ပဝါရေတိ, ‘‘ဘတ္တံ ဂဏှထာ’’တိ ဝုတ္တေ ပဝါရေတိ။ ကသ္မာ? ယေနာပုစ္ဆိတော, တဿ အတ္ထိတာယ။ အယမေတ္ထ အဓိပ္ပါယော – ‘‘ယာဂုမိဿကံ ဂဏှထာ’’တိ ဝဒတိ, တတြ စေ ယာဂု ဗဟုတရာ ဝါ ဟောတိ သမသမာ ဝါ, န ပဝါရေတိ။ ယာဂု မန္ဒာ, ဘတ္တံ ဗဟုတရံ, ပဝါရေတိ။ ဣဒဉ္စ သဗ္ဗအဋ္ဌကထာသု ဝုတ္တတ္တာ န သက္ကာ ပဋိက္ခိပိတုံ, ကာရဏံ ပနေတ္ထ ဒုဒ္ဒသံ။ ‘‘ဘတ္တမိဿကံ ဂဏှထာ’’တိ ဝဒတိ, ဘတ္တံ ဗဟုတရံ ဝါ သမံ ဝါ အပ္ပတရံ ဝါ ဟောတိ,

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၃၀။)

ပဝါရေတိယေဝ။ ဘတ္တံ ဝါ ယာဂုံ ဝါ အနာမသိတွာ ‘‘မိဿကံ ဂဏှထာ’’တိ ဝဒတိ, တတြ စေ ဘတ္တံ ဗဟုတရံ ဝါ သမကံ ဝါ ဟောတိ, ပဝါရေတိ, အပ္ပတရံ န ပဝါရေတိ, ဣဒဉ္စ ကရမ္ဗကေန န သမာနေတဗ္ဗံ။ ကရမ္ဗကော ဟိ မံသမိဿကောပိ ဟောတိ အမံသမိဿကောပိ, တသ္မာ ကရမ္ဗကန္တိ ဝုတ္တေ ပဝါရဏာ နတ္ထိ, ဣဒံ ပန ဘတ္တမိဿကမေဝ။ ဧတ္ထ ဝုတ္တနယေနေဝ ပဝါရဏာ ဟောတိ။ ဗဟုရသေ ဘတ္တေ ရသံ, ဗဟုခီရေ ခီရံ, ဗဟုသပ္ပိမှိ စ ပါယာသေ သပ္ပိံ ဂဏှထာတိ ဝိသုံ ကတွာ ဒေတိ, တံ ပဋိက္ခိပတော ပဝါရဏာ နတ္ထိ။

ယော ပန ဂစ္ဆန္တော ပဝါရေတိ, သော ဂစ္ဆန္တောဝ ဘုဉ္ဇိတုံ လဘတိ။ ကဒ္ဒမံ ဝါ ဥဒကံ ဝါ ပတွာ ဌိတေန အတိရိတ္တံ ကာရေတဗ္ဗံ။ သစေ အန္တရာ နဒီ ပူရာ ဟောတိ, နဒီတီရေ ဂုမ္ဗံ အနုပရိယာယန္တေန ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ အထ နာဝါ ဝါ သေတု ဝါ အတ္ထိ, တံ အဘိရုဟိတွာပိ စင်္ကမန္တေနေဝ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ, ဂမနံ န ဥပစ္ဆိန္ဒိတဗ္ဗံ။ ယာနေ ဝါ ဟတ္ထိအဿပိဋ္ဌေ ဝါ စန္ဒမဏ္ဍလေ ဝါ သူရိယမဏ္ဍလေ ဝါ နိသီဒိတွာ ပဝါရိတေန ယာဝ မဇ္ဈနှိကံ, တာဝ တေသု ဂစ္ဆန္တေသုပိ နိသိန္နေနေဝ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ ယော ဌိတော ပဝါရေတိ, ဌိတေနေဝ, ယော နိသိန္နော ပဝါရေတိ, နိသိန္နေနေဝ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ, တံ တံ ဣရိယာပထံ ဝိကောပေန္တေန အတိရိတ္တံ ကာရေတဗ္ဗံ။ ယော ဥက္ကုဋိကော နိသီဒိတွာ ပဝါရေတိ, တေန ဥက္ကုဋိကေနေဝ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ တဿ ပန ဟေဋ္ဌာ ပလာလပီဌံ ဝါ ကိဉ္စိ ဝါ နိသီဒနကံ ဒါတဗ္ဗံ။ ပီဌကေ နိသီဒိတွာ ပဝါရိတေန အာသနံ အစာလေတွာဝ စတဿော ဒိသာ ပရိဝတ္တန္တေန ဘုဉ္ဇိတုံ လဗ္ဘတိ။ မဉ္စေ နိသီဒိတွာ ပဝါရိတေန ဣတော ဝါ ဧတ္တော ဝါ သဉ္စရိတုံ န လဗ္ဘတိ။ သစေ ပန နံ သဟ မဉ္စေန ဥက္ခိပိတွာ အညတြ နေန္တိ, ဝဋ္ဋတိ။ နိပဇ္ဇိတွာ ပဝါရိတေန နိပန္နေနေဝ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ ပရိဝတ္တန္တေန ယေန ပဿေန နိပန္နော, တဿ ဌာနံ နာတိက္ကမေတဗ္ဗံ။

֍ * ၁၂၁။ ပဝါရိတေန ပန ကိံကာတဗ္ဗန္တိ? ယေန ဣရိယာပထေန ပဝါရိတော ဟောတိ, တံ ဝိကောပေတွာ အညေန ဣရိယာပထေန စေ ဘုဉ္ဇတိ, အတိရိတ္တံ ကာရာပေတွာ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ အနတိရိတ္တံ ပန ယံ ကိဉ္စိ ယာဝကာလိကသင်္ဂဟိတံ ခါဒနီယံ ဝါ ဘောဇနီယံ ဝါ ခါဒတိ ဝါ ဘုဉ္ဇတိ ဝါ, အဇ္ဈောဟာရေ အဇ္ဈောဟာရေ ပါစိတ္တိယံ။

တတ္ထ အနတိရိတ္တံ နာမ နာတိရိတ္တံ, န အဓိကန္တိ အတ္ထော။ တံ ပန ယသ္မာ ကပ္ပိယကတာဒီဟိ သတ္တဟိ ဝိနယကမ္မာကာရေဟိ အကတံ ဝါ ဂိလာနဿ အနဓိကံ ဝါ ဟောတိ, တသ္မာ ပဒဘာဇနေ ဝုတ္တံ –

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၃၁။)

‘‘အနတိရိတ္တံ နာမ အကပ္ပိယကတံ ဟောတိ, အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတကတံ ဟောတိ, အနုစ္စာရိတကတံ ဟောတိ, အဟတ္ထပါသေ ကတံ ဟောတိ, အဘုတ္တာဝိနာ ကတံ ဟောတိ, ဘုတ္တာဝိနာ စ ပဝါရိတေန အာသနာ ဝုဋ္ဌိတေန ကတံ ဟောတိ, ‘အလမေတံ သဗ္ဗ’န္တိ အဝုတ္တံ ဟောတိ, န ဂိလာနာတိရိတ္တံ ဟောတိ, ဧတံ အနတိရိတ္တံ နာမာ’’တိ (ပါစိ။ ၂၃၉)။

တတ္ထ အကပ္ပိယကတန္တိ ယံ တတ္ထ ဖလံ ဝါ ကန္ဒမူလာဒိံ ဝါ ပဉ္စဟိ သမဏကပ္ပေဟိ ကပ္ပိယံ အကတံ, ယဉ္စ အကပ္ပိယမံသံ ဝါ အကပ္ပိယဘောဇနံ ဝါ, ဧတံ အကပ္ပိယံ နာမ။ တံ အကပ္ပိယံ ‘‘အလမေတံ သဗ္ဗ’’န္တိ ဧဝံ အတိရိတ္တံ ကတမ္ပိ ‘‘အကပ္ပိယကတ’’န္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတကတန္တိ ဘိက္ခုနာ အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတံယေဝ ပုရိမနယေန အတိရိတ္တံ ကတံ။ အနုစ္စာရိတကတန္တိ ကပ္ပိယံ ကာရေတုံ အာဂတေန ဘိက္ခုနာ ဤသကမ္ပိ အနုက္ခိတ္တံ ဝါ အနပနာမိတံ ဝါ ကတံ။ အဟတ္ထပါသေ ကတန္တိ ကပ္ပိယံ ကာရေတုံ အာဂတဿ ဟတ္ထပါသတော ဗဟိ ဌိတေန ကတံ။ အဘုတ္တာဝိနာ ကတန္တိ ယော ‘‘အလမေတံ သဗ္ဗ’’န္တိ အတိရိတ္တံ ကရောတိ, တေန ပဝါရဏပ္ပဟောနကဘောဇနံ အဘုတ္တေန ကတံ။ ဘုတ္တာဝိနာ ပဝါရိတေန အာသနာ ဝုဋ္ဌိတေန ကတန္တိ ဣဒံ ဥတ္တာနမေဝ။ ‘‘အလမေတံ သဗ္ဗ’’န္တိ အဝုတ္တန္တိ ဝစီဘေဒံ ကတွာ ဧဝံ အဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဣတိ ဣမေဟိ သတ္တဟိ ဝိနယကမ္မာကာရေဟိ ယံ အတိရိတ္တံ ကပ္ပိယံ အကတံ, ယဉ္စ န ဂိလာနာတိရိတ္တံ, တဒုဘယမ္ပိ ‘‘အနတိရိတ္တ’’န္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

֍ * ၁၂၂။ အတိရိတ္တံ ပန တဿေဝ ပဋိပက္ခနယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တေနေဝ ဝုတ္တံ ပဒဘာဇနေ –

‘‘အတိရိတ္တံ နာမ ကပ္ပိယကတံ ဟောတိ, ပဋိဂ္ဂဟိတကတံ ဟောတိ, ဥစ္စာရိတကတံ ဟောတိ, ဟတ္ထပါသေ ကတံ ဟောတိ, ဘုတ္တာဝိနာ ကတံ ဟောတိ, ဘုတ္တာဝိနာ ပဝါရိတေန အာသနာ အဝုဋ္ဌိတေန ကတံ ဟောတိ, ‘အလမေတံ သဗ္ဗ’န္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ, ဂိလာနာတိရိတ္တံ ဟောတိ, ဧတံ အတိရိတ္တံ နာမာ’’တိ (ပါစိ။ ၂၃၉)။

အပိစေတ္ထ ဘုတ္တာဝိနာ ကတံ ဟောတီတိ အနန္တရနိသိန္နဿ သဘာဂဿ ဘိက္ခုနော ပတ္တတော ဧကမ္ပိ သိတ္ထံ ဝါ မံသဟီရံ ဝါ ခါဒိတွာ ကတမ္ပိ ‘‘ဘုတ္တာဝိနာဝ ကတံ ဟောတီ’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အာသနာ အဝုဋ္ဌိတေနာတိ ဧတ္ထ ပန

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၃၂။)

အသမ္မောဟတ္ထံ အယံ ဝိနိစ္ဆယော – ဒွေ ဘိက္ခူ ပါတောယေဝ ဘုဉ္ဇမာနာ ပဝါရိတာ ဟောန္တိ, ဧကေန တတ္ထေဝ နိသီဒိတဗ္ဗံ, ဣတရေန နိစ္စဘတ္တံ ဝါ သလာကဘတ္တံ ဝါ အာနေတွာ ဥပဍ္ဎံ တဿ ဘိက္ခုနော ပတ္တေ အာကိရိတွာ ဟတ္ထံ ဓောဝိတွာ သေသံ တေန ဘိက္ခုနာ ကပ္ပိယံ ကာရာပေတွာ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ ကသ္မာ? ယဉှိ တဿ ဟတ္ထေ လဂ္ဂံ, တံ အကပ္ပိယံ ဟောတိ။ သစေ ပန ပဌမံ နိသိန္နော ဘိက္ခု သယမေဝ တဿ ပတ္တတော ဟတ္ထေန ဂဏှာတိ, ဟတ္ထဓောဝနကိစ္စံ နတ္ထိ။ သစေ ပန ဧဝံ ‘ကပ္ပိယံ ကာရေတွာ ဘုဉ္ဇန္တဿ ပုန ကိဉ္စိ ဗျဉ္ဇနံ ဝါ ခါဒနီယံ ဝါ ပတ္တေ အာကိရ’န္တိ ယေန ပဌမံ ကပ္ပိယံ ကတံ ဟောတိ, သော ပုန ကာတုံ န လဘတိ။ ယေန အကတံ, တေန ကာတဗ္ဗံ, ယဉ္စ အကတံ, တံ ကာတဗ္ဗံ။ ယေန အကတန္တိ အညေန ဘိက္ခုနာ ယေန ပဌမံ န ကတံ, တေန ကာတဗ္ဗံ။ ယဉ္စ အကတန္တိ ယေန ပဌမံ ကပ္ပိယံ ကတံ, တေနပိ ယံ အကတံ, တံ ကာတဗ္ဗံ။ ပဌမဘာဇနေ ပန ကာတုံ န လဗ္ဘတိ။ တတ္ထ ဟိ ကရိယမာနေ ပဌမံ ကတေန သဒ္ဓိံ ကတံ ဟောတိ, တသ္မာ အညသ္မိံ ဘာဇနေ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီတိ အဓိပ္ပါယော။ ဧဝံ ကတံ ပန တေန ဘိက္ခုနာ ပဌမံ ကတေန သဒ္ဓိံ ဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။

ကပ္ပိယံ ကရောန္တေန စ န ကေဝလံ ပတ္တေယေဝ, ကုဏ္ဍေပိ ပစ္ဆိယမ္ပိ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ပုရတော ဌပေတွာ ဩနာမိတဘာဇနေ ကာတဗ္ဗံ။ တံ သစေ ဘိက္ခုသတံ ပဝါရိတံ ဟောတိ, သဗ္ဗေသံ ဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ, အပ္ပဝါရိတာနမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ ယေန ပန ကပ္ပိယံ ကတံ, တဿ န ဝဋ္ဋတိ။ သစေပိ ပဝါရေတွာ ပိဏ္ဍာယ ပဝိဋ္ဌံ ဘိက္ခုံ ပတ္တံ ဂဟေတွာ အဝဿံ ဘုဉ္ဇနကေ မင်္ဂလနိမန္တနေ နိသီဒါပေန္တိ, အတိရိတ္တံ ကာရာပေတွာဝ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ သစေ တတ္ထ အညော ဘိက္ခု နတ္ထိ, အာသနသာလံ ဝါ ဝိဟာရံ ဝါ ပတ္တံ ပေသေတွာ ကာရေတဗ္ဗံ, ကပ္ပိယံ ကရောန္တေန ပန အနုပသမ္ပန္နဿ ဟတ္ထေ ဌိတံ န ကာတဗ္ဗံ။ သစေ အာသနသာလာယံ အဗျတ္တော ဘိက္ခု ဟောတိ, သယံ ဂန္တွာ ကပ္ပိယံ ကာရာပေတွာ အာနေတွာ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။

ဂိလာနာတိရိတ္တန္တိ ဧတ္ထ န ကေဝလံ ယံ ဂိလာနဿ ဘုတ္တာဝသေသံ ဟောတိ, တံ ဂိလာနာတိရိတ္တံ, အထ ခေါ ယံ ကိဉ္စိ ဂိလာနံ ဥဒ္ဒိဿ ‘‘အဇ္ဇ ဝါ ယဒါ ဝါ ဣစ္ဆတိ, တဒါ ခါဒိဿတီ’’တိ အာဟဋံ, တံ သဗ္ဗံ ဂိလာနာတိရိတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယာမကာလိကံ ပန သတ္တာဟကာလိကံ ယာဝဇီဝိကံ ဝါ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၃၃။)

ယံ ကိဉ္စိ အနတိရိတ္တံ အာဟာရတ္ထာယ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ အဇ္ဈောဟာရေ အဇ္ဈောဟာရေ ဒုက္ကဋံ။ သစေ ပန ယာမကာလိကာဒီနိ အာမိသသံသဋ္ဌာနိ ဟောန္တိ, အာဟာရတ္ထာယပိ အနာဟာရတ္ထာယပိ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ အဇ္ဈောဟရန္တဿ ပါစိတ္တိယမေဝ, အသံသဋ္ဌာနိ ပန သတိ ပစ္စယေ ဘုဉ္ဇန္တဿ အနာပတ္တိ။

ဣတိ ပါဠိမုတ္တကဝိနယဝိနိစ္ဆယသင်္ဂဟေ

ပဝါရဏာဝိနိစ္ဆယကထာ သမတ္တာ။

၂၂။ ပဗ္ဗဇ္ဇာဝိနိစ္ဆယကထာ

֍ * ၁၂၃။ ပဗ္ဗဇ္ဇာတိ ဧတ္ထ ပန ပဗ္ဗဇ္ဇာပေက္ခံ ကုလပုတ္တံ ပဗ္ဗာဇေန္တေန ယေ ပါဠိယံ ‘‘န ဘိက္ခဝေ ပဉ္စဟိ အာဗာဓေဟိ ဖုဋ္ဌော ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော’’တိအာဒိနာ (မဟာဝ။ ၈၉) ပဋိက္ခိတ္တာ ပုဂ္ဂလာ, တေ ဝဇ္ဇေတွာ ပဗ္ဗဇ္ဇာဒေါသဝိရဟိတော ပုဂ္ဂလော ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ တတြာယံ ဝိနိစ္ဆယော (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၈၈) – ကုဋ္ဌံ ဂဏ္ဍော ကိလာသော သောသော အပမာရောတိ ဣမေဟိ ပဉ္စဟိ အာဗာဓေဟိ ဖုဋ္ဌော န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော, ပဗ္ဗာဇေန္တော ပန ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇတိ ‘‘ယော ပဗ္ဗာဇေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ။ တတ္ထ ကုဋ္ဌန္တိ ရတ္တကုဋ္ဌံ ဝါ ဟောတု ကာဠကုဋ္ဌံ ဝါ, ယံ ကိဉ္စိ ကိဋိဘဒဒ္ဒဥကစ္ဆုအာဒိပ္ပဘေဒမ္ပိ သဗ္ဗံ ကုဋ္ဌမေဝါတိ ဝုတ္တံ။ တဉ္စေ နခပိဋ္ဌိပ္ပမာဏမ္ပိ ဝဍ္ဎနကပက္ခေ ဌိတံ ဟောတိ, န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ သစေ ပန နိဝါသနပါဝုရဏေဟိ ပကတိပဋိစ္ဆန္နဋ္ဌာနေ နခပိဋ္ဌိပ္ပမာဏံ အဝဍ္ဎနကပက္ခေ ဌိတံ ဟောတိ, ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘မုခေ ပန ဟတ္ထပါဒပိဋ္ဌီသု ဝါ သစေပိ အဝဍ္ဎနကပက္ခေ ဌိတံ, နခပိဋ္ဌိတော စ ခုဒ္ဒကတရမ္ပိ န ဝဋ္ဋတိယေဝါ’’တိ ကုရုန္ဒိယံ ဝုတ္တံ။ တိကိစ္ဆာပေတွာ ပဗ္ဗာဇေန္တေနပိ ပကတိဝဏ္ဏေ ဇာတေယေဝ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော, ဂေါဓာပိဋ္ဌိသဒိသစုဏ္ဏဩကိရဏသရီရမ္ပိ ပဗ္ဗာဇေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။

ဂဏ္ဍောတိ မေဒဂဏ္ဍော ဝါ ဟောတု အညော ဝါ, ယော ကောစိ ကောလဋ္ဌိမတ္တကောပိ စေ ဝဍ္ဎနကပက္ခေ ဌိတော ဂဏ္ဍော ဟောတိ, န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ ပဋိစ္ဆန္နဋ္ဌာနေ ပန ကောလဋ္ဌိမတ္တေ အဝဍ္ဎနကပက္ခေ ဌိတေ ဝဋ္ဋတိ, မုခါဒိကေ အပ္ပဋိစ္ဆန္နဋ္ဌာနေ အဝဍ္ဎနကပက္ခေ ဌိတေပိ န ဝဋ္ဋတိ။ တိကိစ္ဆာပေတွာ ပဗ္ဗာဇေန္တေနပိ သရီရံ သစ္ဆဝိံ ကာရာပေတွာ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ ဥဏ္ဏိဂဏ္ဍာ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၃၄။)

နာမ ဟောန္တိ ဂေါထနကာ ဝိယ အင်္ဂုလိကာ ဝိယ စ တတ္ထ တတ္ထ လမ္ဗန္တိ, ဧတေပိ ဂဏ္ဍာယေဝ, တေသု သတိ ပဗ္ဗာဇေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဒဟရကာလေ ခီရပီဠကာ ယောဗ္ဗန္နကာလေ စ မုခေ ခရပီဠကာ နာမ ဟောန္တိ, မဟလ္လကကာလေ နဿန္တိ, န တာ ဂဏ္ဍသင်္ချံ ဂစ္ဆန္တိ, တာသု သတိ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အညာ ပန သရီရေ ခရပီဠကာ နာမ, အပရာ ပဒုမကဏ္ဏိကာ နာမ ဟောန္တိ, အညာ သာသပဗီဇကာ နာမ သာသပမတ္တာယေဝ သကလသရီရံ ဖရန္တိ, သဗ္ဗာ ကုဋ္ဌဇာတိကာဝ, တာသု သတိ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။

ကိလာသောတိ န ဘိဇ္ဇနကံ န ပဂ္ဃရဏကံ ပဒုမပုဏ္ဍရီကပတ္တဝဏ္ဏံ ကုဋ္ဌံ။ ယေန ဂုန္နံ ဝိယ သဗလံ သရီရံ ဟောတိ, တသ္မိံ ကုဋ္ဌေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သောသောတိ သောသဗျာဓိ။ တသ္မိံ သတိ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ အပမာရောတိ ပိတ္တုမ္မာဒေါ ဝါ ယက္ခုမ္မာဒေါ ဝါ။ တတ္ထ ပုဗ္ဗဝေရိကေန အမနုဿေန ဂဟိတော ဒုတ္တိကိစ္ဆော ဟောတိ, အပ္ပမတ္တကေပိ ပန အပမာရေ သတိ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။

֍ * ၁၂၄။ ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, ရာဇဘဋော ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော, ယော ပဗ္ဗာဇေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၉၀) ဝစနတော ရာဇဘဋောပိ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ ဧတ္ထ စ အမစ္စော ဝါ ဟောတု မဟာမတ္တော ဝါ သေဝကော ဝါ ကိဉ္စိ ဌာနန္တရံ ပတ္တော ဝါ အပ္ပတ္တော ဝါ, ယော ကောစိ ရညော ဘတ္တဝေတနဘဋော, သဗ္ဗော ရာဇဘဋောတိ သင်္ချံ ဂစ္ဆတိ, သော န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ တဿ ပန ပုတ္တနတ္တဘာတုကာ ယေ ရာဇတော ဘတ္တဝေတနံ န ဂဏှန္တိ, တေ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ယော ပန ရာဇတော လဒ္ဓံ နိဗဒ္ဓဘောဂံ ဝါ မာသသံဝစ္ဆရပရိဗ္ဗယံ ဝါ ရညောယေဝ နိယျာဒေတိ, ပုတ္တဘာတုကေ ဝါ တံ ဌာနံ သမ္ပဋိစ္ဆာပေတွာ ရာဇာနံ ‘‘န ဒါနာဟံ ဒေဝဿ ဘဋော’’တိ အာပုစ္ဆတိ, ယေန ဝါ ယံကာရဏာ ဝေတနံ ဂဟိတံ, တံ ကမ္မံ ကတံ ဟောတိ, ယော ဝါ ‘‘ပဗ္ဗဇဿူ’’တိ ရညာ အနုညာတော ဟောတိ, တမ္ပိ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။

֍ * ၁၂၅။ စောရောပိ ဓဇဗန္ဓော န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, ဓဇဗန္ဓော စောရော ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော, ယော ပဗ္ဗာဇေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၉၁) ဝုတ္တတ္တာ။ တတ္ထ ဓဇံ ဗန္ဓိတွာ ဝိယ ဝိစရတီတိ ဓဇဗန္ဓော, မူလဒေဝါဒယော ဝိယ လောကေ ပါကဋောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တသ္မာ ယော ဂါမဃာတံ ဝါ ပန္ထဒုဟနံ ဝါ နဂရေ သန္ဓိစ္ဆေဒါဒိကမ္မံ ဝါ ကရောန္တော ဝိစရတိ,

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၃၅။)

ပညာယတိ စ ‘‘အသုကော နာမ ဣဒံ ဣဒံ ကရောတီ’’တိ, သော န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ ယော ပန ရာဇပုတ္တော ရဇ္ဇံ ပတ္ထေန္တော ဂါမဃာတာဒီနိ ကရောတိ, သော ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ ရာဇာနော ဟိ တသ္မိံ ပဗ္ဗဇိတေ တုဿန္တိ, သစေ ပန န တုဿန္တိ, န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ ပုဗ္ဗေ မဟာဇနေ ပါကဋော စောရော ပစ္ဆာ စောရကမ္မံ ပဟာယ ပဉ္စ သီလာနိ သမာဒိယတိ, တဉ္စေ မနုဿာ ဧဝံ ဇာနန္တိ, ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ ယေ ပန အမ္ဗလဗုဇာဒိစောရကာ သန္ဓိစ္ဆေဒါဒိစောရာ ဧဝ ဝါ အဒိဿမာနာ ထေယျံ ကရောန္တိ, ပစ္ဆာပိ ‘‘ဣမိနာ နာမ ဣဒံ ကတ’’န္တိ န ပညာယန္တိ, တေပိ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။

֍ * ၁၂၆။ ကာရဘေဒကော ပန စောရော န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, ကာရဘေဒကော စောရော ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော, ယော ပဗ္ဗာဇေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၉၂) ဝုတ္တတ္တာ။ တတ္ထ ကာရော ဝုစ္စတိ ဗန္ဓနာဂါရံ။ ဣဓ ပန အန္ဒုဗန္ဓနံ ဝါ ဟောတု သင်္ခလိကဗန္ဓနံ ဝါ ရဇ္ဇုဗန္ဓနံ ဝါ ဂါမဗန္ဓနံ ဝါ နိဂမဗန္ဓနံ ဝါ နဂရဗန္ဓနံ ဝါ ပုရိသဂုတ္တိ ဝါ ဇနပဒဗန္ဓနံ ဝါ ဒီပဗန္ဓနံ ဝါ, ယော ဧတေသု ယံ ကိဉ္စိ ဗန္ဓနံ ဘိန္ဒိတွာ ဝါ ဆိန္ဒိတွာ ဝါ မုဉ္စိတွာ ဝါ ဝိဝရိတွာ ဝါ အပဿမာနာနံ ဝါ ပလာယတိ, သော ကာရဘေဒကောတိ သင်္ချံ ဂစ္ဆတိ။ တသ္မာ ဤဒိသော ကာရဘေဒကော စောရော ဒီပဗန္ဓနံ ဘိန္ဒိတွာ ဒီပန္တရံ ဂတောပိ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ ယော ပန န စောရော, ကေဝလံ ဟတ္ထကမ္မံ အကရောန္တော ‘‘ဧဝံ နော အပလာယန္တော ကရိဿတီ’’တိ ရာဇယုတ္တာဒီဟိ ဗဒ္ဓေါ, သော ကာရံ ဘိန္ဒိတွာ ပလာတောပိ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ ယော ပန ဂါမနိဂမပဋ္ဋနာဒီနိ ကေဏိယာ ဂဟေတွာ တံ အသမ္ပာဒေန္တော ဗန္ဓနာဂါရံ ပဝေသိတော ဟောတိ, သောပိ ပလာယိတွာ အာဂတော န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ ယောပိ ကသိကမ္မာဒီဟိ ဓနံ သမ္ပာဒေတွာ ဇီဝန္တော ‘‘နိဓာနံ ဣမိနာ လဒ္ဓ’’န္တိ ပေသုညံ ဥပသံဟရိတွာ ကေနစိ ဗန္ဓာပိတော ဟောတိ, တံ တတ္ထေဝ ပဗ္ဗာဇေတုံ န ဝဋ္ဋတိ, ပလာယိတွာ ဂတံ ပန ဂတဋ္ဌာနေ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။

֍ * ၁၂၇။ ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, လိခိတကော စောရော ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော, ယော ပဗ္ဗာဇေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၉၃) ဝစနတော ပန လိခိတကော စောရော န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ တတ္ထ လိခိတကော နာမ ယော ကောစိ စောရိကံ ဝါ အညံ ဝါ ဂရုံ ရာဇာပရာဓံ ကတွာ ပလာတော, ရာဇာ စ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၃၆။)

နံ ပဏ္ဏေ ဝါ ပေါတ္ထကေ ဝါ ‘‘ဣတ္ထန္နာမော ယတ္ထ ဒိဿတိ, တတ္ထ ဂဟေတွာ မာရေတဗ္ဗော’’တိ ဝါ ‘‘ဟတ္ထပါဒါဒီနိ အဿ ဆိန္ဒိတဗ္ဗာနီ’’တိ ဝါ ‘‘ဧတ္တကံ နာမ ဒဏ္ဍံ အာဟရာပေတဗ္ဗော’’တိ ဝါ လိခါပေတိ, အယံ လိခိတကော နာမ, သော န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။

֍ * ၁၂၈။ ကသာဟတော ကတဒဏ္ဍကမ္မောပိ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, ကသာဟတော ကတဒဏ္ဍကမ္မော ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော, ယော ပဗ္ဗာဇေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၉၄) ဝစနတော။ ဧတ္ထ ပန ယော ဝစနပေသနာဒီနိ အကရောန္တော ဟညတိ, န သော ကတဒဏ္ဍကမ္မော။ ယော ပန ကေဏိယာ ဝါ အညထာ ဝါ ကိဉ္စိ ဂဟေတွာ ခါဒိတွာ ပုန ဒါတုံ အသက္ကောန္တော ‘‘အယမေဝ တေ ဒဏ္ဍော ဟောတူ’’တိ ကသာဟိ ဟညတိ, အယမေဝ ကသာဟတော ကတဒဏ္ဍကမ္မော။ သော စ ကသာဟိ ဝါ ဟတော ဟောတု အဍ္ဎဒဏ္ဍကာဒီနံ ဝါ အညတရေန, ယာဝ အလ္လဝဏော ဟောတိ, န တာဝ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော, ဝဏေ ပန ပါကတိကေ ကတွာ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ သစေ ပန ဇာဏူဟိ ဝါ ကပ္ပရေဟိ ဝါ နာဠိကေရပါသာဏာဒီဟိ ဝါ ဃာတေတွာ မုတ္တော ဟောတိ, သရီရေ စဿ ဂဏ္ဌိယော ပညာယန္တိ, န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော, ဖာသုကံ ကတွာ ဧဝ ဂဏ္ဌီသု သန္နိသိန္နာသု ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။

֍ * ၁၂၉။ လက္ခဏာဟတော ပန ကတဒဏ္ဍကမ္မော န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, လက္ခဏဟတော ကတဒဏ္ဍကမ္မော ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော, ယော ပဗ္ဗာဇေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၉၅) ဝစနတော။ ဧတ္ထပိ ကတဒဏ္ဍကမ္မဘာဝေါ ပုရိမနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယဿ ပန နလာဋေ ဝါ ဦရုအာဒီသု ဝါ တတ္တေန လောဟေန လက္ခဏံ အာဟတံ ဟောတိ, သော သစေ ဘုဇိဿော, ယာဝ အလ္လဝဏော ဟောတိ, တာဝ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ သစေပိဿ ဝဏာ ရုဠှာ ဟောန္တိ ဆဝိယာ သမပရိစ္ဆေဒါ, လက္ခဏံ န ပညာယတိ, တိမဏ္ဍလံ နိဝတ္ထဿ ဥတ္တရာသင်္ဂေ ကတေ ပဋိစ္ဆန္နောကာသေ စေ ဟောတိ, ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ, အပ္ပဋိစ္ဆန္နောကာသေ စေ, န ဝဋ္ဋတိ။

֍ * ၁၃၀။ ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, ဣဏာယိကော ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော, ယော ပဗ္ဗာဇေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၉၆) ဝစနတော ဣဏာယိကောပိ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ တတ္ထ ဣဏာယိကော နာမ ယဿ ပိတိပိတာမဟေဟိ ဝါ ဣဏံ ဂဟိတံ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၃၇။)

ဟောတိ, သယံ ဝါ ဣဏံ ဂဟိတံ ဟောတိ, ယံ ဝါ အာဌပေတွာ မာတာပိတူဟိ ကိဉ္စိ ဂဟိတံ ဟောတိ, သော တံ ဣဏံ ပရေသံ ဓာရေတီတိ ဣဏာယိကော။ ယံ ပန အညေ ဉာတကာ အာဌပေတွာ ကိဉ္စိ ဂဏှန္တိ, သော န ဣဏာယိကော။ န ဟိ တေ တံ အာဌပေတုံ ဣဿရာ, တသ္မာ တံ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ, ဣတရံ န ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပနဿ ဉာတိသာလောဟိတာ ‘‘မယံ ဒဿာမ, ပဗ္ဗာဇေထ န’’န္တိ ဣဏံ အတ္တနော ဘာရံ ကရောန္တိ, အညော ဝါ ကောစိ တဿ အာစာရသမ္ပတ္တိံ ဒိသွာ ‘‘ပဗ္ဗာဇေထ နံ, အဟံ ဣဏံ ဒဿာမီ’’တိ ဝဒတိ, ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ တေသု အသတိ ဘိက္ခုနာ တထာရူပဿ ဥပဋ္ဌာကဿပိ အာရောစေတဗ္ဗံ ‘‘သဟေတုကော သတ္တော ဣဏပလိဗောဓေန န ပဗ္ဗဇတီ’’တိ။ သစေ သော ပဋိပဇ္ဇတိ, ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ သစေပိ အတ္တနော ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ အတ္ထိ, ‘‘ဧတံ ဒဿာမီ’’တိ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ သစေ ပန နေဝ ဉာတကာဒယော ပဋိပဇ္ဇန္တိ, န အတ္တနော ဓနံ အတ္ထိ, ‘‘ပဗ္ဗာဇေတွာ ဘိက္ခာယ စရိတွာ မောစေဿာမီ’’တိ ပဗ္ဗာဇေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပဗ္ဗာဇေတိ, ဒုက္ကဋံ။ ပလာတောပိ အာနေတွာ ဒါတဗ္ဗော။ နော စေ ဒေတိ, သဗ္ဗံ ဣဏံ ဂီဝါ ဟောတိ။ အဇာနိတွာ ပဗ္ဗာဇယတော အနာပတ္တိ, ပဿန္တေန ပန အာနေတွာ ဣဏသာမိကာနံ ဒဿေတဗ္ဗော, အပဿန္တဿ ဂီဝါ န ဟောတိ။

သစေ ဣဏာယိကော အညံ ဒေသံ ဂန္တွာ ပုစ္ဆိယမာနောပိ ‘‘နာဟံ ကဿစိ ကိဉ္စိ ဓာရေမီ’’တိ ဝတွာ ပဗ္ဗဇတိ, ဣဏသာမိကော စ တံ ပရိယေသန္တော တတ္ထ ဂစ္ဆတိ, ဒဟရော တံ ဒိသွာ ပလာယတိ, သော ထေရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘အယံ, ဘန္တေ, ကေန ပဗ္ဗာဇိတော, မမ ဧတ္တကံ နာမ ဓနံ ဂဟေတွာ ပလာတော’’တိ ဝဒတိ, ထေရေန ဝတ္တဗ္ဗံ ‘‘မယာ, ဥပါသက, ‘အဏဏော အဟ’န္တိ ဝဒန္တော ပဗ္ဗာဇိတော, ကိံ ဒါနိ ကရောမိ, ပဿ မေ ပတ္တစီဝရ’’န္တိ။ အယံ တတ္ထ သာမီစိ။ ပလာတေ ပန ဂီဝါ န ဟောတိ။ သစေ ပန နံ ထေရဿ သမ္မုခါဝ ဒိသွာ ‘‘အယံ မမ ဣဏာယိကော’’တိ ဝဒတိ, ‘‘တဝ ဣဏာယိကံ တွမေဝ ဇာနာဟီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော, ဧဝမ္ပိ ဂီဝါ န ဟောတိ။ သစေပိ သော ‘‘ပဗ္ဗဇိတော အယံ ဒါနိ ကုဟိံ ဂမိဿတီ’’တိ ဝဒတိ, ထေရေန ‘‘တွံယေဝ ဇာနာဟီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။ ဧဝမ္ပိဿ ပလာတေ ဂီဝါ န ဟောတိ။ သစေ ပန ထေရော ‘‘ကုဟိံ ဒါနိ အယံ ဂမိဿတိ, ဣဓေဝ အစ္ဆတူ’’တိ ဝဒတိ, သော စေ ပလာယတိ, ဂီဝါ ဟောတိ။ သစေ သော သဟေတုကော သတ္တော ဟောတိ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၃၈။)

ဝတ္တသမ္ပန္နော, ထေရေန ‘‘ဤဒိသော အယ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဣဏသာမိကော စေ ‘‘သာဓူ’’တိ ဝိဿဇ္ဇေတိ, ဣစ္စေတံ ကုသလံ, ‘‘ဥပဍ္ဎုပဍ္ဎံ ဒေထာ’’တိ ဝဒတိ, ဒါတဗ္ဗံ။ အပရေန သမယေန အတိအာရာဓကော ဟောတိ, ‘‘သဗ္ဗံ ဒေထာ’’တိ ဝုတ္တေပိ ဒါတဗ္ဗမေဝ။ သစေ ပန ဥဒ္ဒေသပရိပုစ္ဆာဒီသု ကုသလော ဟောတိ ဗဟူပကာရော ဘိက္ခူနံ, ဘိက္ခာစာရဝတ္တေန ပရိယေသိတွာပိ ဣဏံ ဒါတဗ္ဗမေဝ။

֍ * ၁၃၁။ ဒါသောပိ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, ဒါသော ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော, ယော ပဗ္ဗာဇေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၉၇) ဝစနတော။ တတ္ထ စတ္တာရော ဒါသာ အန္တောဇာတော ဓနက္ကီတော ကရမရာနီတော သာမံ ဒါသဗျံ ဥပဂတောတိ။ တတ္ထ အန္တောဇာတော နာမ ဇာတိယာ ဒါသော ဃရဒါသိယာ ပုတ္တော။ ဓနက္ကီတော နာမ မာတာပိတူနံ သန္တိကာ ပုတ္တော ဝါ သာမိကာနံ သန္တိကာ ဒါသော ဝါ ဓနံ ဒတွာ ဒါသစာရိတ္တံ အာရောပေတွာ ကီတော။ ဧတေ ဒွေပိ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗာ။ ပဗ္ဗာဇေန္တေန တတ္ထ တတ္ထ စာရိတ္တဝသေန အဒါသေ ကတွာ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗာ။ ကရမရာနီတော နာမ တိရောရဋ္ဌံ ဝိလောပံ ဝါ ကတွာ ဥပလာပေတွာ ဝါ တိရောရဋ္ဌတော ဘုဇိဿမာနုသကာနိ အာဟရန္တိ, အန္တောရဋ္ဌေယေဝ ဝါ ကတာပရာဓံ ကိဉ္စိ ဂါမံ ရာဇာ ‘‘ဝိလုမ္ပထာ’’တိ စ အာဏာပေတိ, တတော မာနုသကာနိပိ အာဟရန္တိ, တတ္ထ သဗ္ဗေ ပုရိသာ ဒါသာ, ဣတ္ထိယော ဒါသိယော။ ဧဝရူပေါ ကရမရာနီတော ဒါသော ယေဟိ အာနီတော, တေသံ သန္တိကေ ဝသန္တော ဝါ ဗန္ဓနာဂါရေ ဗဒ္ဓေါ ဝါ ပုရိသေဟိ ရက္ခိယမာနော ဝါ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော, ပလာယိတွာ ပန ဂတော ဂတဋ္ဌာနေ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ ရညာ တုဋ္ဌေန ‘‘ကရမရာနီတကေ မုဉ္စထာ’’တိ ဝတွာ ဝါ သဗ္ဗသာဓာရဏေန ဝါ နယေန ဗန္ဓနမောက္ခေ ကတေ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗောဝ။

သာမံ ဒါသဗျံ ဥပဂတော နာမ ဇီဝိတဟေတု ဝါ အာရက္ခဟေတု ဝါ ‘‘အဟံ တေ ဒါသော’’တိ သယမေဝ ဒါသဘာဝံ ဥပဂတော ရာဇူနံ ဟတ္ထိအဿဂေါမဟိံသဂေါပကာဒယော ဝိယ။ တာဒိသော ဒါသော န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ ရညော ဝဏ္ဏဒါသီနံ ပုတ္တာ ဟောန္တိ အမစ္စပုတ္တသဒိသာ, တေပိ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗာ။ ဘုဇိဿိတ္ထိယော အသညတာ ဝဏ္ဏဒါသီဟိ သဒ္ဓိံ ဝိစရန္တိ, တာသံ ပုတ္တေ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ သယမေဝ ပဏ္ဏံ အာရောပေန္တိ, န ဝဋ္ဋတိ။ ဘဋိပုတ္တဂဏာဒီနံ ဒါသာပိ တေဟိ အဒိန္နာ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗာ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၃၉။)

ဝိဟာရေသု ရာဇူဟိ အာရာမိကဒါသာ နာမ ဒိန္နာ ဟောန္တိ, တေပိ ပဗ္ဗာဇေတုံ န ဝဋ္ဋတိ, ဘုဇိဿေ ကတွာ ပန ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ မဟာပစ္စရိယံ ‘‘အန္တောဇာတဓနက္ကီတကေ အာနေတွာ ဘိက္ခုသံဃဿ ‘အာရာမိကေ ဒေမာ’တိ ဒေန္တိ, တက္ကံ သီသေ အာသိတ္တကသဒိသာဝ ဟောန္တိ, တေ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ကုရုန္ဒိယံ ပန ‘‘အာရာမိကံ ဒေမာတိ ကပ္ပိယဝေါဟာရေန ဒေန္တိ, ယေန ကေနစိ ဝေါဟာရေန ဒိန္နော ဟောတု, နေဝ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တံ။ ဒုဂ္ဂတမနုဿာ ‘‘သံဃံ နိဿာယ ဇီဝိဿာမာ’’တိ ဝိဟာရေ ကပ္ပိယကာရကာ ဟောန္တိ, ဧတေ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ယဿ မာတာပိတရော ဒါသာ, မာတာ ဧဝ ဝါ ဒါသီ, ပိတာ အဒါသော, တံ ပဗ္ဗာဇေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ယဿ ပန မာတာ အဒါသီ, ပိတာ ဒါသော, တံ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဘိက္ခုဿ ဉာတကာ ဝါ ဥပဋ္ဌာကာ ဝါ ဒါသံ ဒေန္တိ ‘‘ဣမံ ပဗ္ဗာဇေထ, တုမှာကံ ဝေယျာဝစ္စံ ကရိဿတီ’’တိ, အတ္တနော ဝါဿ ဒါသော အတ္ထိ, ဘုဇိဿော ကတောဝ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ သာမိကာ ဒါသံ ဒေန္တိ ‘‘ဣမံ ပဗ္ဗာဇေထ, သစေ အဘိရမိဿတိ, အဒါသော။ ဝိဗ္ဘမိဿတိ စေ, အမှာကံ ဒါသောဝ ဘဝိဿတီ’’တိ, အယံ တာဝကာလိကော နာမ, တံ ပဗ္ဗာဇေတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ကုရုန္ဒိယံ ဝုတ္တံ။ နိဿာမိကဒါသော ဟောတိ, သောပိ ဘုဇိဿော ကတောဝ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ အဇာနန္တော ပဗ္ဗာဇေတွာ ဥပသမ္ပာဒေတွာ ဝါ ပစ္ဆာ ဇာနန္တိ, ဘုဇိဿံ ကာတုမေဝ ဝဋ္ဋတိ။

ဣမဿ စ အတ္ထဿ ပကာသနတ္ထံ ဣဒံ ဝတ္ထုံ ဝဒန္တိ – ဧကာ ကိရ ကုလဒါသီ ဧကေန သဒ္ဓိံ အနုရာဓပုရာ ပလာယိတွာ ရောဟဏေ ဝသမာနာ ပုတ္တံ ပဋိလဘိ, သော ပဗ္ဗဇိတွာ ဥပသမ္ပန္နကာလေ လဇ္ဇီ ကုက္ကုစ္စကော အဟောသိ။ အထေကဒိဝသံ မာတရံ ပုစ္ဆိ ‘‘ကိံ ဥပါသိကေ တုမှာကံ ဘာတာ ဝါ ဘဂိနီ ဝါ နတ္ထိ, န ကိဉ္စိ ဉာတကံ ပဿာမီ’’တိ။ တာတ, အဟံ အနုရာဓပုရေ ကုလဒါသီ, တဝ ပိတရာ သဒ္ဓိံ ပလာယိတွာ ဣဓ ဝသာမီတိ။ သီလဝါ ဘိက္ခု ‘‘အသုဒ္ဓါ ကိရ မေ ပဗ္ဗဇ္ဇာ’’တိ သံဝေဂံ လဘိတွာ မာတရံ တဿ ကုလဿ နာမဂေါတ္တံ ပုစ္ဆိတွာ အနုရာဓပုရံ အာဂမ္မ တဿ ကုလဿ ဃရဒွါရေ အဋ္ဌာသိ, ‘‘အတိစ္ဆထ, ဘန္တေ’’တိ ဝုတ္တေပိ နာတိက္ကမိ။ တေ အာဂန္တွာ ‘‘ကိံ, ဘန္တေ’’တိ ပုစ္ဆိံသု။ ‘‘တုမှာကံ ဣတ္ထန္နာမာ ဒါသီ ပလာတာ အတ္ထီ’’တိ? ‘‘အတ္ထိ, ဘန္တေ’’။ အဟံ တဿာ ပုတ္တော, သစေ မံ တုမှေ အနုဇာနာထ, ပဗ္ဗဇ္ဇံ လဘာမိ, တုမှေ မယှံ သာမိကာတိ။ တေ ဟဋ္ဌတုဋ္ဌာ ဟုတွာ ‘‘သုဒ္ဓါ, ဘန္တေ, တုမှာကံ ပဗ္ဗဇ္ဇာ’’တိ တံ ဘုဇိဿံ ကတွာ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၄၀။)

မဟာဝိဟာရေ ဝသာပေသုံ စတူဟိ ပစ္စယေဟိ ပဋိဇဂ္ဂန္တာ။ ထေရော တံ ကုလံ နိဿာယ ဝသမာနောယေဝ အရဟတ္တံ ပါပုဏီတိ။

֍ * ၁၃၂။ ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, ဟတ္ထစ္ဆိန္နော ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ န ပါဒစ္ဆိန္နော, န ဟတ္ထပါဒစ္ဆိန္နော, န ကဏ္ဏစ္ဆိန္နော, န ကဏ္ဏနာသစ္ဆိန္နော, န အင်္ဂုလိစ္ဆိန္နော, န အဠစ္ဆိန္နော, န ကဏ္ဍရစ္ဆိန္နော, န ဖဏဟတ္ထကော, န ခုဇ္ဇော, န ဝါမနော န ဂလဂဏ္ဍီ, န လက္ခဏာဟတော, န ကသာဟတော, န လိခိတကော, န သီပဒီ, န ပါပရောဂီ, န ပရိသဒူသကော, န ကာဏော, န ကုဏီ, န ခဉ္ဇော, န ပက္ခဟတော, န ဆိန္နိရိယာပထော, န ဇရာဒုဗ္ဗလော, န အန္ဓော, န မူဂေါ, န ဗဓိရော, န အန္ဓမူဂေါ, န အန္ဓဗဓိရော, န မူဂဗဓိရော, န အန္ဓမူဂဗဓိရော ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော, ယော ပဗ္ဗာဇေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၁၉) ဝစနတော ပန ဟတ္ထစ္ဆိန္နာဒယောပိ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗာ။

တတ္ထ ဟတ္ထစ္ဆိန္နောတိ ယဿ ဟတ္ထတလေ ဝါ မဏိဗန္ဓေ ဝါ ကပ္ပရေ ဝါ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဧကော ဝါ ဒွေ ဝါ ဟတ္ထာ ဆိန္နာ ဟောန္တိ။ ပါဒစ္ဆိန္နောတိ ယဿ အဂ္ဂပါဒေ ဝါ ဂေါပ္ဖကေသု ဝါ ဇင်္ဃာယ ဝါ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဧကော ဝါ ဒွေ ဝါ ပါဒါ ဆိန္နာ ဟောန္တိ။ ဟတ္ထပါဒစ္ဆိန္နောတိ ယဿ ဝုတ္တပ္ပကာရေနေဝ စတူသု ဟတ္ထပါဒေသု ဒွေ ဝါ တယော ဝါ သဗ္ဗေ ဝါ ဟတ္ထပါဒါ ဆိန္နာ ဟောန္တိ။ ကဏ္ဏစ္ဆိန္နောတိ ယဿ ကဏ္ဏမူလေ ဝါ ကဏ္ဏသက္ခလိကာယ ဝါ ဧကော ဝါ ဒွေ ဝါ ကဏ္ဏာ ဆိန္နာ ဟောန္တိ။ ယဿ ပန ကဏ္ဏာဝဋ္ဋေ ဆိဇ္ဇန္တိ, သက္ကာ စ ဟောတိ သံဃာဋေတုံ, သော ကဏ္ဏံ သံဃာဋေတွာ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ နာသစ္ဆိန္နောတိ ယဿ အဇပဒကေ ဝါ အဂ္ဂေ ဝါ ဧကပုဋေ ဝါ ယတ္ထ ကတ္ထစိ နာသာ ဆိန္နာ ဟောတိ။ ယဿ ပန နာသိကာ သက္ကာ ဟောတိ သန္ဓေတုံ, သော တံ ဖာသုကံ ကတွာ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ ကဏ္ဏနာသစ္ဆိန္နော ဥဘယဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ အင်္ဂုလိစ္ဆိန္နောတိ ယဿ နခသေသံ အဒဿေတွာ ဧကာ ဝါ ဗဟူ ဝါ အင်္ဂုလိယော ဆိန္နာ ဟောန္တိ။ ယဿ ပန သုတ္တတန္တုမတ္တမ္ပိ နခသေသံ ပညာယတိ, တံ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အဠစ္ဆိန္နောတိ ယဿ စတူသု အင်္ဂုဋ္ဌကေသု အင်္ဂုလိယံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဧကော ဝါ ဗဟူ ဝါ အင်္ဂုဋ္ဌကာ ဆိန္နာ ဟောန္တိ။ ကဏ္ဍရစ္ဆိန္နောတိ ယဿ ကဏ္ဍရနာမကာ မဟာနှာရူ ပုရတော ဝါ ပစ္ဆတော ဝါ ဆိန္နာ ဟောန္တိ, ယေသု ဧကဿပိ ဆိန္နတ္တာ အဂ္ဂပါဒေန ဝါ စင်္ကမတိ, မူလေန ဝါ စင်္ကမတိ, န ပါဒံ ပတိဋ္ဌာပေတုံ သက္ကောတိ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၄၁။)

ဖဏဟတ္ထကောတိ ယဿ ဝဂ္ဂုလိပက္ခကာ ဝိယ အင်္ဂုလိယော သမ္ဗဒ္ဓါ ဟောန္တိ, ဧတံ ပဗ္ဗာဇေတုကာမေန အင်္ဂုလန္တရိကာယော ဖာလေတွာ သဗ္ဗံ အန္တရစမ္မံ အပနေတွာ ဖာသုကံ ကတွာ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ ယဿပိ ဆ အင်္ဂုလိယော ဟောန္တိ, တံ ပဗ္ဗာဇေတုကာမေန အဓိကံ အင်္ဂုလိံ ဆိန္ဒိတွာ ဖာသုကံ ကတွာ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ ခုဇ္ဇောတိ ယော ဥရဿ ဝါ ပိဋ္ဌိယာ ဝါ ပဿဿ ဝါ နိက္ခန္တတ္တာ ခုဇ္ဇသရီရော။ ယဿ ပန ကိဉ္စိ ကိဉ္စိ အင်္ဂပစ္စင်္ဂံ ဤသကံ ဝင်္ကံ, တံ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ မဟာပုရိသော ဧဝ ဟိ ဗြဟ္မုဇုဂတ္တော, အဝသေသော သတ္တော အခုဇ္ဇော နာမ နတ္ထိ။ ဝါမနောတိ ဇင်္ဃဝါမနော ဝါ ကဋိဝါမနော ဝါ ဥဘယဝါမနော ဝါ။ ဇင်္ဃဝါမနဿ ကဋိတော ပဋ္ဌာယ ဟေဋ္ဌိမကာယော ရဿော ဟောတိ, ဥပရိမကာယော ပရိပုဏ္ဏော။ ကဋိဝါမနဿ ကဋိတော ပဋ္ဌာယ ဥပရိမကာယော ရဿော ဟောတိ, ဟေဋ္ဌိမကာယော ပရိပုဏ္ဏော။ ဥဘယဝါမနဿ ဥဘောပိ ကာယာ ရဿာ ဟောန္တိ, ယေသံ ရဿတ္တာ ဘူတာနံ ဝိယ ပရိဝဋုမော မဟာကုစ္ဆိဃဋသဒိသော အတ္တဘာဝေါ ဟောတိ, တံ တိဝိဓမ္ပိ ပဗ္ဗာဇေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။

ဂလဂဏ္ဍီတိ ယဿ ကုမ္ဘဏ္ဍံ ဝိယ ဂလေ ဂဏ္ဍော ဟောတိ။ ဒေသနာမတ္တမေဝ စေတံ, ယသ္မိံ ကိသ္မိဉ္စိ ပန ပဒေသေ ဂဏ္ဍေ သတိ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ တတ္ထ ဝိနိစ္ဆယော ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စဟိ အာဗာဓေဟိ ဖုဋ္ဌော ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော’’တိ (မဟာဝ။ ၈၉) ဧတ္ထ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ လက္ခဏာဟတကသာဟတလိခိတကေသု ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ, တံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တမေဝ။ သီပဒီတိ ဘာရပါဒေါ ဝုစ္စတိ။ ယဿ ပါဒေါ ထူလော ဟောတိ သဉ္ဇာတပီဠကော ခရော, သော န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ ယဿ ပန န တာဝ ခရဘာဝံ ဂဏှာတိ, သက္ကာ ဟောတိ ဥပနာဟံ ဗန္ဓိတွာ ဥဒကအာဝါဋေ ပဝေသေတွာ ဥဒကဝါလိကာယ ပူရေတွာ ယထာ သိရာ ပညာယန္တိ, ဇင်္ဃာ စ တေလနာဠိကာ ဝိယ ဟောတိ, ဧဝံ မိလာပေတုံ, တဿ ပါဒံ ဤဒိသံ ကတွာ တံ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပုန ဝဍ္ဎတိ, ဥပသမ္ပာဒေန္တေနပိ တထာ ကတွာဝ ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော။ ပါပရောဂီတိ အရိသဘဂန္ဒရပိတ္တသေမှကာသသောသာဒီသု ယေန ကေနစိ ရောဂေန နိစ္စာတုရော အတေကိစ္ဆရောဂေါ ဇေဂုစ္ဆော အမနာပေါ, အယံ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။

֍ * ၁၃၃။ ပရိသဒူသကောတိ ယော အတ္တနော ဝိရူပတာယ ပရိသံ ဒူသေတိ, အတိဒီဃော ဝါ ဟောတိ အညေသံ သီသပ္ပမာဏနာဘိပ္ပဒေသော, အတိရဿော ဝါ ဥဘယဝါမနဘူတရူပံ ဝိယ, အတိကာဠော ဝါ ဈာပိတက္ခေတ္တေ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၄၂။)

ခါဏုကော ဝိယ, အစ္စောဒါတော ဝါ ဒဓိတက္ကာဒီဟိ ပမဇ္ဇိတတမ္ဗလောဟဝဏ္ဏော, အတိကိသော ဝါ မန္ဒမံသလောဟိတော အဋ္ဌိသိရာစမ္မသရီရော ဝိယ, အတိထူလော ဝါ ဘာရိယမံသော မဟောဒရော မဟာဘူတသဒိသော, အဘိမဟန္တသီသော ဝါ ပစ္ဆိံ သီသေ ကတွာ ဌိတော ဝိယ, အတိခုဒ္ဒကသီသော ဝါ သရီရဿ အနနုရူပေန အတိခုဒ္ဒကေန သီသေန သမန္နာဂတော, ကူဋကူဋသီသော ဝါ တာလဖလပိဏ္ဍိသဒိသေန သီသေန သမန္နာဂတော, သိခရသီသော ဝါ ဥဒ္ဓံ အနုပုဗ္ဗတနုကေန သီသေန သမန္နာဂတော, နာဠိသီသော ဝါ မဟာဝေဏုပဗ္ဗသဒိသေန သီသေန သမန္နာဂတော, ကပ္ပသီသော ဝါ ပဗ္ဘာရသီသော ဝါ စတူသု ပဿေသု ယေန ကေနစိ ပဿေန ဩနတေန သီသေန သမန္နာဂတော, ဝဏသီသော ဝါ ပူတိသီသော ဝါ ကဏ္ဏိကကေသော ဝါ ပါဏကေဟိ ခါယိတကေဒါရေ သဿသဒိသေဟိ တဟိံ တဟိံ ဥဋ္ဌိတေဟိ ကေသေဟိ သမန္နာဂတော, နိလ္လောမသီသော ဝါ ထူလထဒ္ဓကေသော ဝါ တာလဟီရသဒိသေဟိ ကေသေဟိ သမန္နာဂတော, ဇာတိပလိတေဟိ ပဏ္ဍရကေသော ဝါ ပကတိတမ္ဗကေသော ဝါ အာဒိတ္တေဟိ ဝိယ ကေသေဟိ သမန္နာဂတော, အာဝဋ္ဋသီသော ဝါ ဂုန္နံ သရီရေ အာဝဋ္ဋသဒိသေဟိ ဥဒ္ဓဂ္ဂေဟိ ကေသာဝဋ္ဋေဟိ သမန္နာဂတော, သီသလောမေဟိ သဒ္ဓိံ ဧကာဗဒ္ဓဘမုကလောမော ဝါ ဇာလဗဒ္ဓေန ဝိယ နလာဋေန သမန္နာဂတော။

သမ္ဗဒ္ဓဘမုကော ဝါ နိလ္လောမဘမုကော ဝါ မက္ကဋဘမုကော ဝါ အတိမဟန္တက္ခိ ဝါ အတိခုဒ္ဒကက္ခိ ဝါ မဟိံသစမ္မေ ဝါသိကောဏေန ပဟရိတွာ ကတဆိဒ္ဒသဒိသေဟိ အက္ခီဟိ သမန္နာဂတော, ဝိသမက္ခိ ဝါ ဧကေန မဟန္တေန, ဧကေန ခုဒ္ဒကေန အက္ခိနာ သမန္နာဂတော, ဝိသမစက္ကလော ဝါ ဧကေန ဥဒ္ဓံ, ဧကေန အဓောတိ ဧဝံ ဝိသမဇာတေဟိ အက္ခိစက္ကေဟိ သမန္နာဂတော, ကေကရော ဝါ ဂမ္ဘီရက္ခိ ဝါ ယဿ ဂမ္ဘီရေ ဥဒပါနေ ဥဒကတာရကာ ဝိယ အက္ခိတာရကာ ပညာယန္တိ, နိက္ခန္တက္ခိ ဝါ ယဿ ကက္ကဋဿေဝ အက္ခိတာရကာ နိက္ခန္တာ ဟောန္တိ, ဟတ္ထိကဏ္ဏော ဝါ မဟန္တာဟိ ကဏ္ဏသက္ခလီဟိ သမန္နာဂတော, မူသိကကဏ္ဏော ဝါ ဇတုကကဏ္ဏော ဝါ ခုဒ္ဒကာဟိ ကဏ္ဏသက္ခလီဟိ သမန္နာဂတော, ဆိဒ္ဒမတ္တကဏ္ဏော ဝါ ယဿ ဝိနာ ကဏ္ဏသက္ခလီဟိ ကဏ္ဏစ္ဆိဒ္ဒမတ္တမေဝ ဟောတိ, အဝိဒ္ဓကဏ္ဏော ဝါ, ယောနကဇာတိကော ပန ပရိသဒူသကော န ဟောတိ, သဘာဝေါယေဝ ဟိ သော တဿ။ ကဏ္ဏဘဂန္ဒရိကော ဝါ နိစ္စပူတိနာ ကဏ္ဏေန သမန္နာဂတော,

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၄၃။)

ဂဏ္ဍကဏ္ဏော ဝါ သဒါ ပဂ္ဃရိတပုဗ္ဗေန ကဏ္ဏေန သမန္နာဂတော, ဋင်္ကိတကဏ္ဏော ဝါ ဂေါဘတ္တနာဠိကာယ အဂ္ဂသဒိသေဟိ ကဏ္ဏေဟိ သမန္နာဂတော, အတိပိင်္ဂလက္ခိ ဝါ, မဓုပိင်္ဂလံ ပန ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ နိပ္ပခုမက္ခိ ဝါ အဿုပဂ္ဃရဏက္ခိ ဝါ ပုပ္ဖိတက္ခိ ဝါ အက္ခိပါကေန သမန္နာဂတက္ခိ ဝါ။

အတိမဟန္တနာသိကော ဝါ အတိခုဒ္ဒကနာသိကော ဝါ စိပိဋနာသိကော ဝါ မဇ္ဈေ အပ္ပတိဋ္ဌဟိတွာ ဧကပဿေ ဌိတဝင်္ကနာသိကော ဝါ ဒီဃနာသိကော ဝါ သုကတုဏ္ဍသဒိသာယ ဇိဝှါယ လေဟိတုံ သက္ကုဏေယျာယ နာသိကာယ သမန္နာဂတော, နိစ္စံ ပဂ္ဃရိတသိင်္ဃာဏိကနာသော ဝါ, မဟာမုခေါ ဝါ ယဿ ပဋင်္ဂမဏ္ဍူကဿေဝ မုခနိမိတ္တံယေဝ မဟန္တံ ဟောတိ, မုခံ ပန လာဗုသဒိသံ အတိခုဒ္ဒကံ, ဘိန္နမုခေါ ဝါ ဝင်္ကမုခေါ ဝါ မဟာဩဋ္ဌော ဝါ ဥက္ခလိမုခဝဋ္ဋိသဒိသေဟိ ဩဋ္ဌေဟိ သမန္နာဂတော, တနုကဩဋ္ဌော ဝါ ဘေရိစမ္မသဒိသေဟိ ဒန္တေ ပိဒဟိတုံ အသမတ္ထေဟိ ဩဋ္ဌေဟိ သမန္နာဂတော, မဟာဓရောဋ္ဌော ဝါ တနုကဥတ္တရောဋ္ဌော ဝါ တနုကအဓရောဋ္ဌော ဝါ မဟာဥတ္တရောဋ္ဌော ဝါ ဩဋ္ဌဆိန္နကော ဝါ ဧဠမုခေါ ဝါ ဥပ္ပက္ကမုခေါ ဝါ သင်္ခတုဏ္ဍကော ဝါ ဗဟိ သေတေဟိ အန္တော အတိရတ္တေဟိ ဩဋ္ဌေဟိ သမန္နာဂတော, ဒုဂ္ဂန္ဓကုဏပမုခေါ ဝါ, မဟာဒန္တော ဝါ အဋ္ဌကဒန္တသဒိသေဟိ ဒန္တေဟိ သမန္နာဂတော, အသုရဒန္တော ဝါ ဟေဋ္ဌာ ဝါ ဥပရိ ဝါ ဗဟိ နိက္ခန္တဒန္တော, ယဿ ပန သက္ကာ ဟောတိ ဩဋ္ဌေဟိ ပိဒဟိတုံ, ကထေန္တဿေဝ ပညာယတိ, နော အကထေန္တဿ, တံ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ပူတိဒန္တော ဝါ နိဒ္ဒန္တော ဝါ အတိခုဒ္ဒကဒန္တော ဝါ ယဿ ပန ဒန္တန္တရေ ကလန္ဒကဒန္တော ဝိယ သုခုမဒန္တော ဟောတိ, တံ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။

မဟာဟနုကော ဝါ ဂေါဟနုသဒိသေန ဟနုနာ သမန္နာဂတော, ဒီဃဟနုကော ဝါ စိပိဋဟနုကော ဝါ အန္တောပဝိဋ္ဌေန ဝိယ အတိရဿေန ဟနုကေန သမန္နာဂတော, ဘိန္နဟနုကော ဝါ ဝင်္ကဟနုကော ဝါ နိမ္မဿုဒါဌိကော ဝါ ဘိက္ခုနီသဒိသမုခေါ, ဒီဃဂလော ဝါ ဗကဂလသဒိသေန ဂလေန သမန္နာဂတော, ရဿဂလော ဝါ အန္တောပဝိဋ္ဌေန ဝိယ ဂလေန သမန္နာဂတော, ဘိန္နဂလော ဝါ ဘဋ္ဌအံသကူဋော ဝါ အဟတ္ထော ဝါ ဧကဟတ္ထော ဝါ အတိရဿဟတ္ထော ဝါ အတိဒီဃဟတ္ထော ဝါ ဘိန္နဥရော ဝါ ဘိန္နပိဋ္ဌိ ဝါ ကစ္ဆုဂတ္တော ဝါ ကဏ္ဍုဂတ္တော ဝါ ဒဒ္ဒုဂတ္တော ဝါ ဂေါဓာဂတ္တော ဝါ ယဿ ဂေါဓာယ ဝိယ ဂတ္တတော စုဏ္ဏာနိ ပတန္တိ။ သဗ္ဗဉ္စေတံ ဝိရူပကရဏံ သန္ဓာယ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၄၄။)

ဝိတ္ထာရိတဝသေန ဝုတ္တံ, ဝိနိစ္ဆယော ပနေတ္ထ ပဉ္စာဗာဓေသု ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဘဋ္ဌကဋိကော ဝါ မဟာအာနိသဒေါ ဝါ ဥဒ္ဓနကူဋသဒိသေဟိ အာနိသဒမံသေဟိ အစ္စုဂ္ဂတေဟိ သမန္နာဂတော, မဟာဦရုကော ဝါ ဝါတဏ္ဍိကော ဝါ မဟာဇာဏုကော ဝါ သံဃဋ္ဋနဇာဏုကော ဝါ ဒီဃဇင်္ဃော ဝါ ယဋ္ဌိသဒိသဇင်္ဃော, ဝိကဋော ဝါ သံဃဋ္ဋော ဝါ ဥဗ္ဗဒ္ဓပိဏ္ဍိကော ဝါ, သော ဒုဝိဓော ဟေဋ္ဌာ ဩရုဠှာဟိ ဝါ ဥပရိ အာရုဠှာဟိ ဝါ မဟတီဟိ ဇင်္ဃပိဏ္ဍိကာဟိ သမန္နာဂတော, မဟာဇင်္ဃော ဝါ ထူလဇင်္ဃပိဏ္ဍိကော ဝါ မဟာပါဒေါ ဝါ မဟာပဏှိ ဝါ ပိဋ္ဌိကပါဒေါ ဝါ ပါဒဝေမဇ္ဈတော ဥဋ္ဌိတဇင်္ဃော, ဝင်္ကပါဒေါ ဝါ, သော ဒုဝိဓော အန္တော ဝါ ဗဟိ ဝါ ပရိဝတ္တပါဒေါ, ဂဏ္ဌိကင်္ဂုလိ ဝါ သိင်္ဂိဝေရဖဏသဒိသာဟိ အင်္ဂုလီဟိ သမန္နာဂတော, အန္ဓနခေါ ဝါ ကာဠဝဏ္ဏေဟိ ပူတိနခေဟိ သမန္နာဂတော, သဗ္ဗောပိ ဧသ ပရိသဒူသကော။ ဧဝရူပေါ ပရိသဒူသကော န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။

֍ * ၁၃၄။ ကာဏောတိ ပသန္နန္ဓော ဝါ ဟောတု ပုပ္ဖါဒီဟိ ဝါ ဥပဟတပသာဒေါ, ဒွီဟိ ဝါ ဧကေန ဝါ အက္ခိနာ န ပဿတိ, သော န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ မဟာပစ္စရိယံ ပန ဧကက္ခိကာဏော ‘‘ကာဏော’’တိ ဝုတ္တော, ဒွိအက္ခိကာဏော အန္ဓေန သင်္ဂဟိတော။ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ဇစ္စန္ဓော ‘‘အန္ဓော’’တိ ဝုတ္တော။ တသ္မာ ဥဘယမ္ပိ ပရိယာယေန ယုဇ္ဇတိ။ ကုဏီတိ ဟတ္ထကုဏီ ဝါ ပါဒကုဏီ ဝါ အင်္ဂုလိကုဏီ ဝါ, ယဿ ဧတေသု ဟတ္ထာဒီသု ယံ ကိဉ္စိ ဝင်္ကံ ပညာယတိ။ ခဉ္ဇောတိ နတဇာဏုကော ဝါ ဘိန္နဇင်္ဃော ဝါ မဇ္ဈေ သံကုဋိတပါဒတ္တာ ကုဏ္ဌပါဒကော ဝါ ပိဋ္ဌိပါဒမဇ္ဈေန စင်္ကမန္တော, အဂ္ဂေ သံကုဋိတပါဒတ္တာ ကုဏ္ဌပါဒကော ဝါ ပိဋ္ဌိပါဒဂ္ဂေန စင်္ကမန္တော, အဂ္ဂပါဒေနေဝ စင်္ကမနခဉ္ဇော ဝါ ပဏှိကာယ စင်္ကမနခဉ္ဇော ဝါ ပါဒဿ ဗာဟိရန္တေန စင်္ကမနခဉ္ဇော ဝါ ပါဒဿ အဗ္ဘန္တရေန စင်္ကမနခဉ္ဇော ဝါ ဂေါပ္ဖကာနံ ဥပရိ ဘဂ္ဂတ္တာ သကလေန ပိဋ္ဌိပါဒေန စင်္ကမနခဉ္ဇော ဝါ။ သဗ္ဗောပေသ ခဉ္ဇောယေဝ, န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။

ပက္ခဟတောတိ ယဿ ဧကော ဟတ္ထော ဝါ ပါဒေါ ဝါ အဒ္ဓသရီရံ ဝါ သုခံ န ဝဟတိ။ ဆိန္နိရိယာပထောတိ ပီဌသပ္ပီ ဝုစ္စတိ။ ဇရာဒုဗ္ဗလောတိ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၄၅။)

ဇိဏ္ဏဘာဝေန ဒုဗ္ဗလော အတ္တနော စီဝရရဇနာဒိကမ္မမ္ပိ ကာတုံ အသမတ္ထော။ ယော ပန မဟလ္လကောပိ ဗလဝါ ဟောတိ, အတ္တာနံ ပဋိဇဂ္ဂိတုံ သက္ကောတိ, သော ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ အန္ဓောတိ ဇစ္စန္ဓော ဝုစ္စတိ။ မူဂေါတိ ယဿ ဝစီဘေဒေါ န ပဝတ္တတိ, ယဿပိ ပဝတ္တတိ, သရဏဂမနံ ပန ပရိပုဏ္ဏံ ဘာသိတုံ န သက္ကောတိ, တာဒိသံ မမ္မနမ္ပိ ပဗ္ဗာဇေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ယော ပန သရဏဂမနမတ္တံ ပရိပုဏ္ဏံ ဘာသိတုံ သက္ကောတိ, တံ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဗဓိရောတိ ယော သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ န သုဏာတိ။ ယော ပန မဟာသဒ္ဒံ သုဏာတိ, တံ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အန္ဓမူဂါဒယော ဥဘယဒေါသဝသေန ဝုတ္တာ။ ယေသဉ္စ ပဗ္ဗဇ္ဇာ ပဋိက္ခိတ္တာ, ဥပသမ္ပဒါပိ တေသံ ပဋိက္ခိတ္တာဝ။ သစေ ပန နေ သံဃော ဥပသမ္ပာဒေတိ, သဗ္ဗေပိ သူပသမ္ပန္နာ, ကာရကသံဃော ပန အာစရိယုပဇ္ဈာယာ စ အာပတ္တိတော န မုစ္စန္တိ။

֍ * ၁၃၅။ ပဏ္ဍကော ဥဘတောဗျဉ္ဇနကော ထေယျသံဝါသကော တိတ္ထိယပက္ကန္တကော တိရစ္ဆာနဂတော မာတုဃာတကော ပိတုဃာတကော အရဟန္တဃာတကော လောဟိတုပ္ပါဒကော သံဃဘေဒကော ဘိက္ခုနီဒူသကောတိ ဣမေ ပန ဧကာဒသ ပုဂ္ဂလာ ‘‘ပဏ္ဍကော, ဘိက္ခဝေ, အနုပသမ္ပန္နော န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော, ဥပသမ္ပန္နော နာသေတဗ္ဗော’’တိ (မဟာဝ။ ၁၀၉) အာဒိဝစနတော အဘဗ္ဗာ, နေဝ နေသံ ပဗ္ဗဇ္ဇာ, န ဥပသမ္ပဒါ စ ရုဟတိ, တသ္မာ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗာ န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗာ, ဇာနိတွာ ပဗ္ဗာဇေန္တော ဥပသမ္ပာဒေန္တော စ ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇတိ။ အဇာနိတွာပိ ပဗ္ဗာဇိတာ ဥပသမ္ပာဒိတာ စ ဇာနိတွာ လိင်္ဂနာသနာယ နာသေတဗ္ဗာ။

တတ္ထ ပဏ္ဍကောတိ အာသိတ္တပဏ္ဍကော ဥသူယပဏ္ဍကော ဩပက္ကမိကပဏ္ဍကော ပက္ခပဏ္ဍကော နပုံသကပဏ္ဍကောတိ ပဉ္စ ပဏ္ဍကာ။ တေသု ယဿ ပရေသံ အင်္ဂဇာတံ မုခေန ဂဟေတွာ အသုစိနာ အာသိတ္တဿ ပရိဠာဟော ဝူပသမ္မတိ, အယံ အာသိတ္တပဏ္ဍကော။ ယဿ ပရေသံ အဇ္ဈာစာရံ ပဿတော ဥသူယာယ ဥပ္ပန္နာယ ပရိဠာဟော ဝူပသမ္မတိ, အယံ ဥသူယပဏ္ဍကော။ ယဿ ဥပက္ကမေန ဗီဇာနိ အပနီတာနိ, အယံ ဩပက္ကမိကပဏ္ဍကော။ ဧကစ္စော ပန အကုသလဝိပါကာနုဘာဝေန ကာဠပက္ခေ ပဏ္ဍကော ဟောတိ, ဇုဏှပက္ခေ ပနဿ ပရိဠာဟော ဝူပသမ္မတိ, အယံ ပက္ခပဏ္ဍကော။ ယော ပန ပဋိသန္ဓိယံယေဝ အဘာဝကော ဥပ္ပန္နော, အယံ န ပုံသကပဏ္ဍကော။ တေသု

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၄၆။)

အာသိတ္တပဏ္ဍကဿ စ ဥသူယပဏ္ဍကဿ စ ပဗ္ဗဇ္ဇာ န ဝါရိတာ, ဣတရေသံ တိဏ္ဏံ ဝါရိတာ။ ‘‘တေသုပိ ပက္ခပဏ္ဍကဿ ယသ္မိံ ပက္ခေ ပဏ္ဍကော ဟောတိ, တသ္မိံယေဝဿ ပက္ခေ ပဗ္ဗဇ္ဇာ ဝါရိတာ’’တိ ကုရုန္ဒိယံ ဝုတ္တံ။

֍ * ၁၃၆။ ဥဘတောဗျဉ္ဇနကောတိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၁၆) ဣတ္ထိနိမိတ္တုပ္ပါဒနကမ္မတော စ ပုရိသနိမိတ္တုပ္ပါဒနကမ္မတော စ ဥဘတောဗျဉ္ဇနမဿ အတ္ထီတိ ဥဘတောဗျဉ္ဇနကော။ သော ဒုဝိဓော ဟောတိ ဣတ္ထိဥဘတောဗျဉ္ဇနကော ပုရိသဥဘတောဗျဉ္ဇနကောတိ။ တတ္ထ ဣတ္ထိဥဘတောဗျဉ္ဇနကဿ ဣတ္ထိနိမိတ္တံ ပါကဋံ ဟောတိ, ပုရိသနိမိတ္တံ ပဋိစ္ဆန္နံ။ ပုရိသဥဘတောဗျဉ္ဇနကဿ ပုရိသနိမိတ္တံ ပါကဋံ, ဣတ္ထိနိမိတ္တံ ပဋိစ္ဆန္နံ။ ဣတ္ထိဥဘတောဗျဉ္ဇနကဿ ဣတ္ထီသု ပုရိသတ္တံ ကရောန္တဿ ဣတ္ထိနိမိတ္တံ ပဋိစ္ဆန္နံ ဟောတိ, ပုရိသနိမိတ္တံ ပါကဋံ။ ပုရိသဥဘတောဗျဉ္ဇနကဿ ပုရိသာနံ ဣတ္ထိဘာဝံ ဥပဂစ္ဆန္တဿ ပုရိသနိမိတ္တံ ပဋိစ္ဆန္နံ ဟောတိ, ဣတ္ထိနိမိတ္တံ ပါကဋံ ဟောတိ။ ဣတ္ထိဥဘတောဗျဉ္ဇနကော သယဉ္စ ဂဗ္ဘံ ဂဏှာတိ, ပရဉ္စ ဂဏှာပေတိ, ပုရိသဥဘတောဗျဉ္ဇနကော ပန သယံ န ဂဏှာတိ, ပရံ ပန ဂဏှာပေတီတိ ဣဒမေတေသံ နာနာကရဏံ။ ဣမဿ ပန ဒုဝိဓဿပိ ဥဘတောဗျဉ္ဇနကဿ နေဝ ပဗ္ဗဇ္ဇာ အတ္ထိ, န ဥပသမ္ပဒါ။

֍ * ၁၃၇။ ထေယျသံဝါသကောတိ တယော ထေယျသံဝါသကာ လိင်္ဂတ္ထေနကော သံဝါသတ္ထေနကော ဥဘယတ္ထေနကောတိ။ တတ္ထ ယော သယံ ပဗ္ဗဇိတွာ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ န ဘိက္ခုဝဿာနိ ဂဏေတိ, န ယထာဝုဍ္ဎံ ဝန္ဒနံ သာဒိယတိ, န အာသနေန ပဋိဗာဟတိ, န ဥပေါသထပဝါရဏာဒီသု သန္ဒိဿတိ, အယံ လိင်္ဂမတ္တဿေဝ ထေနိတတ္တာ လိင်္ဂတ္ထေနကော နာမ။ ယော ပန ဘိက္ခူဟိ ပဗ္ဗာဇိတော သာမဏေရော သမာနော ဝိဒေသံ ဂန္တွာ ‘‘အဟံ ဒသဝဿော ဝါ ဝီသတိဝဿော ဝါ’’တိ မုသာ ဝတွာ ဘိက္ခုဝဿာနိ ဂဏေတိ, ယထာဝုဍ္ဎံ ဝန္ဒနံ သာဒိယတိ, အာသနေန ပဋိဗာဟတိ, ဥပေါသထပဝအာရဏာဒီသု သန္ဒိဿတိ, အယံ သံဝါသမတ္တဿေဝ ထေနိတတ္တာ သံဝါသတ္ထေနကော နာမ။ ဘိက္ခုဝဿဂဏနာဒိကော ဟိ သဗ္ဗောပိ ကိရိယဘေဒေါ ဣမသ္မိံ အတ္ထေ ‘‘သံဝါသော’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ ‘‘န မံ ကောစိ ဇာနာတီ’’တိ ပုန ဧဝံ ပဋိပဇ္ဇန္တေပိ ဧသေဝ နယော။ ယော ပန သယံ ပဗ္ဗဇိတွာ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ဘိက္ခုဝဿာနိ ဂဏေတိ, ယထာဝုဍ္ဎံ ဝန္ဒနံ သာဒိယတိ, အာသနေန ပဋိဗာဟတိ, ဥပေါသထပဝါရဏာဒီသု သန္ဒိဿတိ, အယံ လိင်္ဂဿ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၄၇။)

စေဝ သံဝါသဿ စ ထေနိတတ္တာ ဥဘယတ္ထေနကော နာမ။ အယံ တိဝိဓောပိ ထေယျသံဝါသကော အနုပသမ္ပန္နော န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော, ဥပသမ္ပန္နော နာသေတဗ္ဗော, ပုန ပဗ္ဗဇ္ဇံ ယာစန္တောပိ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။

֍ * ၁၃၈။ ဧတ္ထ စ အသမ္မောဟတ္ထံ ဣဒံ ပကိဏ္ဏကံ ဝေဒိတဗ္ဗံ –

‘‘ရာဇဒုဗ္ဘိက္ခကန္တာရ, ရောဂဝေရိဘယေန ဝါ၊

စီဝရာဟရဏတ္ထံ ဝါ, လိင်္ဂံ အာဒိယတီဓ ယော။

‘‘သံဝါသံ နာဓိဝါသေတိ, ယာဝ သော သုဒ္ဓမာနသော၊

ထေယျသံဝါသကော နာမ, တာဝ ဧသ န ဝုစ္စတီ’’တိ။ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၁၀)၊

တတြာယံ ဝိတ္ထာရနယော – ဣဓေကစ္စဿ ရာဇာ ကုဒ္ဓေါ ဟောတိ, သော ‘‘ဧဝံ မေ သောတ္ထိ ဘဝိဿတီ’’တိ သယမေဝ လိင်္ဂံ ဂဟေတွာ ပလာယတိ။ တံ ဒိသွာ ရညော အာရောစေန္တိ, ရာဇာ ‘‘သစေ ပဗ္ဗဇိတော, န တံ လဗ္ဘာ ကိဉ္စိ ကာတု’’န္တိ တသ္မိံ ကောဓံ ပဋိဝိနေတိ။ သော ‘‘ဝူပသန္တံ မေ ရာဇဘယ’’န္တိ သံဃမဇ္ဈံ အနောသရိတွာဝ ဂိဟိလိင်္ဂံ ဂဟေတွာ အာဂတော ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ အထာပိ ‘‘သာသနံ နိဿာယ မယာ ဇီဝိတံ လဒ္ဓံ, ဟန္ဒ ဒါနိ အဟံ ပဗ္ဗဇာမီ’’တိ ဥပ္ပန္နသံဝေဂေါ တေနေဝ လိင်္ဂေန အာဂန္တွာ အာဂန္တုကဝတ္တံ န သာဒိယတိ, ဘိက္ခူဟိ ပုဋ္ဌော ဝါ အပုဋ္ဌော ဝါ ယထာဘူတမတ္တာနံ အာဝိကတွာ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ယာစတိ, လိင်္ဂံ အပနေတွာ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ သစေ ပန သော ဝတ္တံ သာဒိယတိ, ပဗ္ဗဇိတာလယံ ဒဿေတိ, သဗ္ဗံ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တံ ဝဿဂဏနာဒိဘေဒံ ဝိဓိံ ပဋိပဇ္ဇတိ, အယံ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။

ဣဓ ပနေကစ္စော ဒုဗ္ဘိက္ခေ ဇီဝိတုံ အသက္ကောန္တော သယမေဝ လိင်္ဂံ ဂဟေတွာ သဗ္ဗပါသဏ္ဍိယဘတ္တာနိ ဘုဉ္ဇန္တော ဒုဗ္ဘိက္ခေ ဝီတိဝတ္တေ သံဃမဇ္ဈံ အနောသရိတွာဝ ဂိဟိလိင်္ဂံ ဂဟေတွာ အာဂတောတိ သဗ္ဗံ ပုရိမသဒိသမေဝ။

အပရော မဟာကန္တာရံ နိတ္ထရိတုကာမော ဟောတိ, သတ္ထဝါဟော စ ပဗ္ဗဇိတေ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆတိ။ သော ‘‘ဧဝံ မံ သတ္ထဝါဟော ဂဟေတွာ ဂမိဿတီ’’တိ သယမေဝ လိင်္ဂံ ဂဟေတွာ သတ္ထဝါဟေန သဒ္ဓိံ ကန္တာရံ နိတ္ထရိတွာ ခေမန္တံ ပတွာ သံဃမဇ္ဈံ အနောသရိတွာဝ ဂိဟိလိင်္ဂံ ဂဟေတွာ အာဂတောတိ သဗ္ဗံ ပုရိမသဒိသမေဝ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၄၈။)

အပရော ရောဂဘယေ ဥပ္ပန္နေ ဇီဝိတုံ အသက္ကောန္တော သယမေဝ လိင်္ဂံ ဂဟေတွာ သဗ္ဗပါသဏ္ဍိယဘတ္တာနိ ဘုဉ္ဇန္တော ရောဂဘယေ ဝူပသန္တေ သံဃမဇ္ဈံ အနောသရိတွာဝ ဂိဟိလိင်္ဂံ ဂဟေတွာ အာဂတောတိ သဗ္ဗံ ပုရိမသဒိသမေဝ။

အပရဿ ဧကော ဝေရိကော ကုဒ္ဓေါ ဟောတိ, ဃာတေတုကာမော နံ ဝိစရတိ။ သော ‘‘ဧဝံ မေ သောတ္ထိ ဘဝိဿတီ’’တိ သယမေဝ လိင်္ဂံ ဂဟေတွာ ပလာယတိ။ ဝေရိကော ‘‘ကုဟိံ သော’’တိ ပရိယေသန္တော ‘‘ပဗ္ဗဇိတွာ ပလာတော’’တိ သုတွာ ‘‘သစေ ပဗ္ဗဇိတော, န တံ လဗ္ဘာ ကိဉ္စိ ကာတု’’န္တိ တသ္မိံ ကောဓံ ပဋိဝိနေတိ။ သော ‘‘ဝူပသန္တံ မေ ဝေရိဘယ’’န္တိ သံဃမဇ္ဈံ အနောသရိတွာဝ ဂိဟိလိင်္ဂံ ဂဟေတွာ အာဂတောတိ သဗ္ဗံ ပုရိမသဒိသမေဝ။

အပရော ဉာတိကုလံ ဂန္တွာ သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ ဂိဟီ ဟုတွာ ‘‘ဣမာနိ စီဝရာနိ ဣဓ နဿိဿန္တိ, သစေပိ ဣမာနိ ဂဟေတွာ ဝိဟာရံ ဂမိဿာမိ, အန္တရာမဂ္ဂေ မံ ‘စောရော’တိ ဂဟေဿန္တိ, ယံနူနာဟံ ကာယပရိဟာရိယာနိ ကတွာ ဂစ္ဆေယျ’’န္တိ စီဝရာဟရဏတ္ထံ နိဝါသေတွာ စ ပါရုပိတွာ စ ဝိဟာရံ ဂစ္ဆတိ။ တံ ဒူရတောဝ အာဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ သာမဏေရာ စ ဒဟရာ စ အဗ္ဘုဂ္ဂစ္ဆန္တိ, ဝတ္တံ ဒဿေန္တိ။ သော န သာဒိယတိ, ယထာဘူတမတ္တာနံ အာဝိကရောတိ။ သစေ ဘိက္ခူ ‘‘န ဒါနိ မယံ တံ မုဉ္စိဿာမာ’’တိ ဗလက္ကာရေန ပဗ္ဗာဇေတုကာမာ ဟောန္တိ, ကာသာယာနိ အပနေတွာ ပုန ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ သစေ ပန ‘‘နယိမေ မံ ဟီနာယာဝတ္တဘာဝံ ဇာနန္တီ’’တိ တံယေဝ ဘိက္ခုဘာဝံ ပဋိဇာနိတွာ သဗ္ဗံ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တံ ဝဿဂဏနာဒိဘေဒံ ဝိဓိံ ပဋိပဇ္ဇတိ, အယံ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။

အပရော မဟာသာမဏေရော ဉာတိကုလံ ဂန္တွာ ဥပ္ပဗ္ဗဇိတွာ ကမ္မန္တာနုဋ္ဌာနေန ဥဗ္ဗာဠှော ပုန ‘‘ဒါနိ အဟံ သာမဏေရော ဘဝိဿာမိ, ထေရောပိ မေ ဥပ္ပဗ္ဗဇိတဘာဝံ န ဇာနာတီ’’တိ တဒေဝ ပတ္တစီဝရံ အာဒါယ ဝိဟာရံ ဂစ္ဆတိ, တမတ္ထံ ဘိက္ခူနံ န အာရောစေတိ, သာမဏေရဘာဝံ ပဋိဇာနာတိ, အယံ ထေယျသံဝါသကောယေဝ, ပဗ္ဗဇ္ဇံ န လဘတိ။ သစေပိဿ လိင်္ဂဂ္ဂဟဏကာလေ ဧဝံ ဟောတိ ‘‘နာဟံ ကဿစိ အာရောစေဿာမီ’’တိ, ဝိဟာရဉ္စ ဂတော အာရောစေတိ, ဂဟဏေနေဝ ထေယျသံဝါသကော။ အထာပိဿ ဂဟဏကာလေ ‘‘အာစိက္ခိဿာမီ’’တိ စိတ္တံ ဥပ္ပန္နံ ဟောတိ, ဝိဟာရဉ္စ ဂန္တွာ ‘‘ကုဟိံ တွံ, အာဝုသော, ဂတော’’တိ ဝုတ္တော ‘‘န ဒါနိ မံ ဣမေ ဇာနန္တီ’’တိ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၄၉။)

ဝဉ္စေတွာ နာစိက္ခတိ, ‘‘နာစိက္ခိဿာမီ’’တိ သဟ ဓုရနိက္ခေပေန အယမ္ပိ ထေယျသံဝါသကောဝ။ သစေ ပနဿ ဂဟဏကာလေပိ ‘‘အာစိက္ခိဿာမီ’’တိ ဟောတိ, ဝိဟာရံ ဂန္တွာပိ အာစိက္ခတိ, အယံ ပုန ပဗ္ဗဇ္ဇံ လဘတိ။

အပရော ဒဟရသာမဏေရော မဟန္တော ဝါ ပန အဗျတ္တော။ သော ပုရိမနယေနေဝ ဥပ္ပဗ္ဗဇိတွာ ဃရေ ဝစ္ဆကဂေါရက္ခဏာဒီနိ ကမ္မာနိ ကာတုံ န ဣစ္ဆတိ။ တမေနံ ဉာတကာ တာနိယေဝ ကာသာယာနိ အစ္ဆာဒေတွာ ထာလကံ ဝါ ပတ္တံ ဝါ ဟတ္ထေ ဒတွာ ‘‘ဂစ္ဆ, သမဏောဝ ဟောဟီ’’တိ ဃရာ နီဟရန္တိ။ သော ဝိဟာရံ ဂစ္ဆတိ, နေဝ နံ ဘိက္ခူ ဇာနန္တိ ‘‘အယံ ဥပ္ပဗ္ဗဇိတွာ ပုန သယမေဝ ပဗ္ဗဇိတော’’တိ, နာပိ သယံ ဇာနာတိ ‘‘ယော ဧဝံ ပဗ္ဗဇတိ, သော ထေယျသံဝါသကော နာမ ဟောတီ’’တိ။ သစေ ပန တံ ပရိပုဏ္ဏဝဿံ ဥပသမ္ပာဒေန္တိ, သူပသမ္ပန္နော။ သစေ ပန အနုပသမ္ပန္နကာလေယေဝ ဝိနယဝိနိစ္ဆယေ ဝတ္တမာနေ သုဏာတိ ‘‘ယော ဧဝံ ပဗ္ဗဇတိ, သော ထေယျသံဝါသကော နာမ ဟောတီ’’တိ, တေန ‘‘မယာ ဧဝံ ကတ’’န္တိ ဘိက္ခူနံ အာစိက္ခိတဗ္ဗံ။ ဧဝံ ပုန ပဗ္ဗဇ္ဇံ လဘတိ။ သစေ ပန ‘‘ဒါနိ န မံ ကောစိ ဇာနာတီ’’တိ နာရောစေတိ, ဓုရံ နိက္ခိတ္တမတ္တေယေဝ ထေယျသံဝါသကော။

ဘိက္ခု သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ လိင်္ဂံ အနပနေတွာ ဒုဿီလကမ္မံ ကတွာ ဝါ အကတွာ ဝါ ပုန သဗ္ဗံ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တံ ဝဿဂဏနာဒိဘေဒံ ဝိဓိံ ပဋိပဇ္ဇတိ, ထေယျသံဝါသကော ဟောတိ။ သိက္ခံ အပ္ပစ္စက္ခာယ သလိင်္ဂေ ဌိတော မေထုနံ ပဋိသေဝိတွာ ဝဿဂဏနာဒိဘေဒံ ဝိဓိံ အာပဇ္ဇန္တော ထေယျသံဝါသကော န ဟောတိ, ပဗ္ဗဇ္ဇာမတ္တံ လဘတိ။ အန္ဓကဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ဧသော ထေယျသံဝါသကော’’တိ ဝုတ္တံ, တံ န ဂဟေတဗ္ဗံ။

ဧကော ဘိက္ခု ကာသာယေ သဥဿာဟောဝ ဩဒါတံ နိဝါသေတွာ မေထုနံ ပဋိသေဝိတွာ ပုန ကာသာယာနိ နိဝါသေတွာ ဝဿဂဏနာဒိဘေဒံ ဝိဓိံ အာပဇ္ဇတိ, အယမ္ပိ ထေယျသံဝါသကော န ဟောတိ, ပဗ္ဗဇ္ဇာမတ္တံ လဘတိ။ သစေ ပန ကာသာယေ ဓုရံ နိက္ခိပိတွာ ဩဒါတံ နိဝါသေတွာ မေထုနံ ပဋိသေဝိတွာ ပုန ကာသာယာနိ နိဝါသေတွာ ဝဿဂဏနာဒိဘေဒံ ဝိဓိံ အာပဇ္ဇတိ, ထေယျသံဝါသကော ဟောတိ။ သာမဏေရော သလိင်္ဂေ ဌိတော မေထုနာဒိအဿမဏကရဏဓမ္မံ အာပဇ္ဇိတွာပိထေယျသံဝါသကော န ဟောတိ။ သစေပိ ကာသာယေ သဥဿာဟောဝ ကာသာယာနိ အပနေတွာ မေထုနံ ပဋိသေဝိတွာ ပုန ကာသာယာနိ နိဝါသေတိ, နေဝ ထေယျသံဝါသကော ဟောတိ။ သစေ ပန ကာသာယေ ဓုရံ နိက္ခိပိတွာ နဂ္ဂေါ ဝါ ဩဒါတဝတ္ထော

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၅၀။)

ဝါ မေထုနသေဝနာဒီဟိ အဿမဏော ဟုတွာ ကာသာယံ နိဝါသေတိ, ထေယျသံဝါသကော ဟောတိ။

သစေ ဂိဟိဘာဝံ ပတ္ထယမာနော ကာသာယံ ဩဝဋ္ဋိကံ ကတွာ အညေန ဝါ အာကာရေန ဂိဟိနိဝါသနေန နိဝါသေတိ ‘‘သောဘတိ နု ခေါ မေ ဂိဟိလိင်္ဂံ, န သောဘတီ’’တိ ဝီမံသနတ္ထံ, ရက္ခတိ တာဝ။ ‘‘သောဘတီ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ပန ပုန လိင်္ဂံ သာဒိယန္တော ထေယျသံဝါသကော ဟောတိ။ ဩဒါတံ နိဝါသေတွာ ဝီမံသနသမ္ပဋိစ္ဆနေသုပိ ဧသေဝ နယော။ သစေ ပန နိဝတ္ထကာသာဝဿ ဥပရိ ဩဒါတံ နိဝါသေတွာ ဝီမံသတိ ဝါ သမ္ပဋိစ္ဆတိ ဝါ, ရက္ခတိယေဝ။ ဘိက္ခုနိယာပိ ဧသေဝ နယော။ သာပိ ဂိဟိဘာဝံ ပတ္ထယမာနာ သစေ ကာသာယံ ဂိဟိနိဝါသနံ နိဝါသေတိ ‘‘သောဘတိ နု ခေါ မေ ဂိဟိလိင်္ဂံ, န သောဘတီ’’တိ ဝီမံသနတ္ထံ, ရက္ခတိယေဝ။ သစေ ‘‘သောဘတီ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆတိ, န ရက္ခတိ။ ဩဒါတံ နိဝါသေတွာ ဝီမံသနသမ္ပဋိစ္ဆနေသုပိ ဧသေဝ နယော။ နိဝတ္ထကာသာယဿ ပန ဥပရိ ဩဒါတံ နိဝါသေတွာ ဝီမံသတု ဝါ သမ္ပဋိစ္ဆတု ဝါ, ရက္ခတိယေဝ။

သစေ ကောစိ ဝုဍ္ဎပဗ္ဗဇိတော ဝဿာနိ အဂဏေတွာ ပါဠိယမ္ပိ အဋ္ဌတွာ ဧကပဿေန ဂန္တွာ မဟာပေဠာဒီသု ကဋစ္ဆုနာ ဥက္ခိတ္တေ ဘတ္တပိဏ္ဍေ ပတ္တံ ဥပနာမေတွာ သေနော ဝိယ မံသပေသိံ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆတိ, ထေယျသံဝါသကော န ဟောတိ, ဘိက္ခုဝဿာနိ ပန ဂဏေတွာ ဂဏှန္တော ထေယျသံဝါသကော ဟောတိ။ သယံ သာမဏေရောဝ သာမဏေရပဋိပါဋိယာ ကူဋဝဿာနိ ဂဏေတွာ ဂဏှန္တော ထေယျသံဝါသကော န ဟောတိ။ ဘိက္ခု ဘိက္ခုပဋိပါဋိယာ ကူဋဝဿာနိ ဂဏေတွာ ဂဏှန္တော ဘဏ္ဍဂ္ဃေန ကာရေတဗ္ဗော။

֍ * ၁၃၉။ တိတ္ထိယပက္ကန္တကောတိ တိတ္ထိယေသု ပက္ကန္တော ပဝိဋ္ဌောတိ တိတ္ထိယပက္ကန္တကော, သောပိ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ တတြာယံ ဝိနိစ္ဆယော – ဥပသမ္ပန္နော ဘိက္ခု ‘‘တိတ္ထိယော ဘဝိဿာမီ’’တိ သလိင်္ဂေနေဝ တေသံ ဥပဿယံ ဂစ္ဆတိ, ပဒဝါရေ ပဒဝါရေ ဒုက္ကဋံ, တေသံ လိင်္ဂေ အာဒိန္နမတ္တေ တိတ္ထိယပက္ကန္တကော ဟောတိ။ ယောပိ သယမေဝ ‘‘တိတ္ထိယော ဘဝိဿ’’န္တိ ကုသစီရာဒီနိ နိဝါသေတိ, တိတ္ထိယပက္ကန္တကော ဟောတိယေဝ။ ယော ပန နဂ္ဂေါ နဟာယန္တော အတ္တာနံ ဩလောကေတွာ ‘‘သောဘတိ မေ အာဇီဝကဘာဝေါ, အာဇီဝကော ဘဝိဿ’’န္တိ ကာသာယာနိ အနာဒါယ နဂ္ဂေါ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၅၁။)

အာဇီဝကာနံ ဥပဿယံ ဂစ္ဆတိ, ပဒဝါရေ ပဒဝါရေ ဒုက္ကဋံ။ သစေ ပနဿ အန္တရာမဂ္ဂေ ဟိရောတ္တပ္ပံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, ဒုက္ကဋာနိ ဒေသေတွာ မုစ္စတိ။ တေသံ ဥပဿယံ ဂန္တွာပိ တေဟိ ဝါ ဩဝဒိတော အတ္တနာ ဝါ ‘‘ဣမေသံ ပဗ္ဗဇ္ဇာ အတိဒုက္ခာ’’တိ ဒိသွာ နိဝတ္တန္တောပိ မုစ္စတိယေဝ။ သစေ ပန ‘‘ကိံ တုမှာကံ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ ဥက္ကဋ္ဌ’’န္တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ကေသမဿုလုဉ္စနာဒီနီ’’တိ ဝုတ္တော ဧကကေသမ္ပိ လုဉ္စာပေတိ, ဥက္ကုဋိကပ္ပဓာနာဒီနိ ဝါ ဝတ္တာနိ အာဒိယတိ, မောရပိဉ္ဆာဒီနိ ဝါ နိဝါသေတိ, တေသံ လိင်္ဂံ ဂဏှာတိ, ‘‘အယံ ပဗ္ဗဇ္ဇာ သေဋ္ဌာ’’တိ သေဋ္ဌဘာဝံ ဝါ ဥပဂစ္ဆတိ, န မုစ္စတိ, တိတ္ထိယပက္ကန္တကော ဟောတိ။ သစေ ပန ‘‘သောဘတိ နု ခေါ မေ တိတ္ထိယပဗ္ဗဇ္ဇာ, နနု ခေါ သောဘတီ’’တိ ဝီမံသနတ္ထံ ကုသစီရာဒီနိ ဝါ နိဝါသေတိ, ဇဋံ ဝါ ဗန္ဓတိ, ခါရိကာဇံ ဝါ အာဒိယတိ, ယာဝ န သမ္ပဋိစ္ဆတိ လဒ္ဓိံ, တာဝ ရက္ခတိ, သမ္ပဋိစ္ဆိတမတ္တေ တိတ္ထိယပက္ကန္တကော ဟောတိ။ အစ္ဆိန္နစီဝရော ပန ကုသစီရာဒီနိ နိဝါသေန္တော ရာဇဘယာဒီဟိ ဝါ တိတ္ထိယလိင်္ဂံ ဂဏှန္တော လဒ္ဓိယာ အဘာဝေန နေဝ တိတ္ထိယပက္ကန္တကော ဟောတိ။ ‘‘အယဉ္စ တိတ္ထိယပက္ကန္တကော နာမ ဥပသမ္ပန္နဘိက္ခုနာ ကထိတော, တသ္မာ သာမဏေရော သလိင်္ဂေန တိတ္ထိယာယတနံ ဂတောပိ ပုန ပဗ္ဗဇ္ဇဉ္စ ဥပသမ္ပဒဉ္စ လဘတီ’’တိ ကုရုန္ဒိယံ ဝုတ္တံ။ ပုရိမော ပန ထေယျသံဝါသကော အနုပသမ္ပန္နေန ကထိတော, တသ္မာ ဥပသမ္ပန္နော ကူဋဝဿံ ဂဏေန္တောပိ အဿမဏော န ဟောတိ။ လိင်္ဂေ သဥဿာဟော ပါရာဇိကံ အာပဇ္ဇိတွာ ဘိက္ခုဝဿာဒီနိ ဂဏှန္တောပိ ထေယျသံဝါသကော န ဟောတိ။

֍ * ၁၄၀။ တိရစ္ဆာနဂတောတိ နာဂေါ ဝါ ဟောတု သုပဏ္ဏမာဏဝကာဒီနံ ဝါ အညတရော အန္တမသော သက္ကံ ဒေဝရာဇာနံ ဥပါဒါယ ယော ကောစိ အမနုဿဇာတိယော, သဗ္ဗောဝ ဣမသ္မိံ အတ္ထေ ‘‘တိရစ္ဆာနဂတော’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သော စ နေဝ ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော, ဥပသမ္ပန္နောပိ နာသေတဗ္ဗော။

֍ * ၁၄၁။ မာတုဃာတကာဒီသု ပန ယေန မနုဿိတ္ထိဘူတာ ဇနိကာ မာတာ သယမ္ပိ မနုဿဇာတိကေနေဝ သဘာ သဉ္စိစ္စ ဇီဝိတာ ဝေါရောပိတာ, အယံ အာနန္တရိယေန မာတုဃာတကကမ္မေန မာတုဃာတကော။ ဧတဿ ပဗ္ဗဇ္ဇာ စ ဥပသမ္ပဒါ စ ပဋိက္ခိတ္တာ။ ယေန ပန မနုဿိတ္ထိဘူတာပိ အဇနိကာ ပေါသာဝနိကာ မာတာ ဝါ စူဠမာတာ ဝါ ဇနိကာပိ ဝါ န မနုဿိတ္ထိဘူတာ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၅၂။)

မာတာ ဃာတိတာ, တဿ ပဗ္ဗဇ္ဇာ န ဝါရိတာ, န စ အာနန္တရိကော ဟောတိ။ ယေန သယံ တိရစ္ဆာနဘူတေန မနုဿိတ္ထိဘူတာ မာတာ ဃာတိတာ, သောပိ အာနန္တရိကော န ဟောတိ, တိရစ္ဆာနဂတတ္တာ ပနဿ ပဗ္ဗဇ္ဇာ ပဋိက္ခိတ္တာ။ ပိတုဃာတကေပိ ဧသေဝ နယော။ သစေပိ ဟိ ဝေသိယာ ပုတ္တော ဟောတိ, ‘‘အယံ မေ ပိတာ’’တိ န ဇာနာတိ, ယဿ သမ္ဘဝေန နိဗ္ဗတ္တော, သော စေ အနေန ဃာတိတော, ပိတုဃာတကောတွေဝ သင်္ချံ ဂစ္ဆတိ, အာနန္တရိယဉ္စ ဖုသတိ။

အရဟန္တဃာတကောပိ မနုဿအရဟန္တဝသေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ မနုဿဇာတိယဉှိ အန္တမသော အပဗ္ဗဇိတမ္ပိ ခီဏာသဝံ ဒါရကံ ဝါ ဒါရိကံ ဝါ သဉ္စိစ္စ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေန္တော အရဟန္တဃာတကောဝ ဟောတိ, အာနန္တရိယဉ္စ ဖုသတိ, ပဗ္ဗဇ္ဇာ စဿ ဝါရိတာ။ အမနုဿဇာတိကံ ပန အရဟန္တံ မနုဿဇာတိကံ ဝါ အဝသေသံ အရိယပုဂ္ဂလံ ဃာတေတွာ အာနန္တရိကော န ဟောတိ, ပဗ္ဗဇ္ဇာပိဿ န ဝါရိတာ, ကမ္မံ ပန ဗလဝံ ဟောတိ။ တိရစ္ဆာနော မနုဿအရဟန္တမ္ပိ ဃာတေတွာ အာနန္တရိကော န ဟောတိ, ကမ္မံ ပန ဘာရိယန္တိ အယမေတ္ထ ဝိနိစ္ဆယော။

ယော ပန ဒေဝဒတ္တော ဝိယ ဒုဋ္ဌစိတ္တေန ဝဓကစိတ္တေန တထာဂတဿ ဇီဝမာနကသရီရေ ခုဒ္ဒကမက္ခိကာယ ပိဝနမတ္တမ္ပိ လောဟိတံ ဥပ္ပါဒေတိ, အယံ လောဟိတုပ္ပါဒကော နာမ။ ဧတဿ ပဗ္ဗဇ္ဇာ စ ဥပသမ္ပဒါ စ ဝါရိတာ။ ယော ပန ရောဂဝူပသမတ္ထံ ဇီဝကော ဝိယ သတ္ထေန ဖာလေတွာ ပူတိမံသလောဟိတံ ဟရိတွာ ဖာသုကံ ကရောတိ, ဗဟုံ သော ပုညံ ပသဝတီတိ။

ယော ဒေဝဒတ္တော ဝိယ သာသနံ ဥဒ္ဓမ္မံ ဥဗ္ဗိနယံ ကတွာ စတုန္နံ ကမ္မာနံ အညတရဝသေန သံဃံ ဘိန္ဒတိ, အယံ သံဃဘေဒကော နာမ။ ဧတဿ ပဗ္ဗဇ္ဇာ စ ဥပသမ္ပဒါ စ ဝါရိတာ။

ယော ပန ပကတတ္တံ ဘိက္ခုနိံ တိဏ္ဏံ မဂ္ဂါနံ အညတရသ္မိံ ဒူသေတိ, အယံ ဘိက္ခုနီဒူသကော နာမ။ ဧတဿ ပဗ္ဗဇ္ဇာ စ ဥပသမ္ပဒါ စ ဝါရိတာ။ ယော ပန ကာယသံသဂ္ဂေန သီလဝိနာသံ ပါပေတိ, တဿ ပဗ္ဗဇ္ဇာ စ ဥပသမ္ပဒါ စ န ဝါရိတာ။ ဗလက္ကာရေန ဩဒါတဝတ္ထဝသနံ ကတွာ အနိစ္ဆမာနံယေဝ ဒူသေန္တောပိ ဘိက္ခုနီဒူသကောယေဝ, ဗလက္ကာရေန ပန ဩဒါတဝတ္ထဝသနံ ကတွာ ဣစ္ဆမာနံ ဒူသေန္တော ဘိက္ခုနီဒူသကော န ဟောတိ။ ကသ္မာ? ယသ္မာ ဂိဟိဘာဝေ သမ္ပဋိစ္ဆိ တမတ္တေယေဝ သာ အဘိက္ခုနီ ဟောတိ။ သကိံသီလဝိပန္နံ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၅၃။)

ပစ္ဆာ ဒူသေန္တော သိက္ခမာနသာမဏေရီသု စ ဝိပ္ပဋိပဇ္ဇန္တော နေဝ ဘိက္ခုနီဒူသကော ဟောတိ, ပဗ္ဗဇ္ဇမ္ပိ ဥပသမ္ပဒမ္ပိ လဘတိ။ ဣတိ ဣမေ ဧကာဒသ အဘဗ္ဗပုဂ္ဂလာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

֍ * ၁၄၂။ ဦနဝီသတိဝဿဿ ပန ဥပသမ္ပဒါယေဝ ပဋိက္ခိတ္တာ, န ပဗ္ဗဇ္ဇာ, တသ္မာ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏတော ပဋ္ဌာယ ပရိပုဏ္ဏဝီသတိဝဿော ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော။ ဂဗ္ဘဝီသောပိ ဟိ ပရိပုဏ္ဏဝီသတိဝဿောတွေဝ သင်္ချံ ဂစ္ဆတိ။ ယထာဟ ဘဂဝါ –

‘‘ယံ, ဘိက္ခဝေ, မာတုကုစ္ဆိသ္မိံ ပဌမံ စိတ္တံ ဥပ္ပန္နံ, ပဌမံ ဝိညာဏံ ပါတုဘူတံ, တဒုပါဒါယ သာဝဿ ဇာတိ။ အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ဂဗ္ဘဝီသံ ဥပသမ္ပာဒေတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၁၂၄)။

တတ္ထ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၄၀၄) ယော ဒွါဒသ မာသေ မာတုကုစ္ဆိသ္မိံ ဝသိတွာ မဟာပဝါရဏာယ ဇာတော, သော တတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ဧကူနဝီသတိမေ ဝဿေ မဟာပဝါရဏာ, တံ အတိက္ကမိတွာ ပါဋိပဒေ ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော။ ဧတေနုပါယေန ဟာယနဝဍ္ဎနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ပေါရာဏကတ္ထေရာ ပန ဧကူနဝီသတိဝဿံ သာမဏေရံ နိက္ခမနီယပုဏ္ဏမာသိံ အတိက္ကမ္မ ပါဋိပဒဒိဝသေ ဥပသမ္ပာဒေန္တိ။ ကသ္မာ? ဧကသ္မိံ ဝဿေ ဆ စာတုဒ္ဒသိကဥပေါသထာ ဟောန္တိ, ဣတိ ဝီသတိယာ ဝဿေသု စတ္တာရော မာသာ ပရိဟာယန္တိ, ရာဇာနော တတိယေ တတိယေ ဂဿေ ဝဿံ ဥက္ကဍ္ဎန္တိ, ဣတိ အဋ္ဌာရသဝဿေသု ဆ မာသာ ဝဍ္ဎန္တိ, တတော ဥပေါသထဝသေန ပရိဟီနေ စတ္တာရော မာသေ အပနေတွာ ဒွေ မာသာ အဝသေသာ ဟောန္တိ, တေ ဒွေ မာသေ ဂဟေတွာ ဝီသတိ ဝဿာနိ ပရိပုဏ္ဏာနိ ဟောန္တီတိ နိက္ကင်္ခါ ဟုတွာ နိက္ခမနီယပုဏ္ဏမာသိံ အတိက္ကမ္မ ပါဋိပဒေ ဥပသမ္ပာဒေန္တိ။

ဧတ္ထ ပန ယော ပဝါရေတွာ ဝီသတိဝဿော ဘဝိဿတိ, တံ သန္ဓာယ ‘‘ဧကူနဝီသတိဝဿ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ တသ္မာ ယော မာတုကုစ္ဆိသ္မိံ ဒွါဒသ မာသေ ဝသိ, သော ဧကဝီသတိဝဿော ဟောတိ။ ယော သတ္တ မာသေ ဝသိ, သော သတ္တမာသာဓိကဝီသတိဝဿော။ ဆမာသဇာတော ပန န ဇီဝတိ, ဦနဝီသတိဝဿံ ပန ‘‘ပရိပုဏ္ဏဝီသတိဝဿော’’တိ သညာယ ဥပသမ္ပာဒေန္တဿ အနာပတ္တိ, ပုဂ္ဂလော ပန အနုပသမ္ပန္နောဝ ဟောတိ။ သစေ ပန သော ဒသဝဿစ္စယေန အညံ ဥပသမ္ပာဒေတိ, တဉ္စေ မုဉ္စိတွာ ဂဏော ပူရတိ, သူပသမ္ပန္နော။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၅၄။)

သောပိ စ ယာဝ န ဇာနာတိ, တာဝဿ နေဝ သဂ္ဂန္တရာယော န မောက္ခန္တရာယော, ဉတွာ ပန ပုန ဥပသမ္ပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။

֍ * ၁၄၃။ ဣတိ ဣမေဟိ ပဗ္ဗဇ္ဇာဒေါသေဟိ ဝိရဟိတောပိ ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, အနနုညာတော မာတာပိတူဟိ ပုတ္တော ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော’’တိ (မဟာဝ။ ၁၀၅) ဝစနတော မာတာပိတူဟိ အနနုညာတော န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ တတ္ထ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၀၅) မာတာပိတူဟီတိ ဇနကေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ သစေ ဒွေပိ အတ္ထိ, ဒွေပိ အာပုစ္ဆိတဗ္ဗာ။ သစေ ပိတာ မတော ဟောတိ မာတာ ဝါ, ယော ဇီဝတိ, သော အာပုစ္ဆိ တဗ္ဗော, ပဗ္ဗဇိတာပိ အာပုစ္ဆိတဗ္ဗာဝ။ အာပုစ္ဆန္တေန သယံ ဝါ ဂန္တွာ အာပုစ္ဆိတဗ္ဗံ, အညော ဝါ ပေသေတဗ္ဗော။ သော ဧဝ ဝါ ပေသေတဗ္ဗော ‘‘ဂစ္ဆ မာတာပိတရော အာပုစ္ဆိတွာ ဧဟီ’’တိ။ သစေ ‘‘အနုညာတောမှီ’’တိ ဝဒတိ, သဒ္ဒဟန္တေန ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ ပိတာ သယံ ပဗ္ဗဇိတော ပုတ္တမ္ပိ ပဗ္ဗာဇေတုကာမော ဟောတိ, မာတရံ အာပုစ္ဆိတွာ ပဗ္ဗာဇေတု။ မာတာ ဝါ ဓီတရံ ပဗ္ဗာဇေတုကာမာ ပိတရံ အာပုစ္ဆိတွာဝ ပဗ္ဗာဇေတု။ ပိတာ ပုတ္တဒါရေန အနတ္ထိကော ပလာယိ, မာတာ ‘‘ဣမံ ပဗ္ဗဇေထာ’’တိ ပုတ္တံ ဘိက္ခူနံ ဒေတိ, ‘‘ပိတာဿ ကုဟိ’’န္တိ ဝုတ္တေ ‘‘စိတ္တကေဠိံ ကီဠိတုံ ပလာတော’’တိ ဝဒတိ, တံ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ မာတာ ကေနစိ ပုရိသေန သဒ္ဓိံ ပလာတာ ဟောတိ, ပိတာ ပန ‘‘ပဗ္ဗာဇေထာ’’တိ ဝဒတိ, ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ ပိတာ ဝိပ္ပဝုတ္ထော ဟောတိ, မာတာ ပုတ္တံ ‘‘ပဗ္ဗာဇေထာ’’တိ အနုဇာနာတိ, ‘‘ပိတာဿ ကုဟိ’’န္တိ ဝုတ္တေ ‘‘ကိံ တုမှာကံ ပိတရာ, အဟံ ဇာနိဿာမီ’’တိ ဝဒတိ, ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ကုရုန္ဒိယံ ဝုတ္တံ။

မာတာပိတရော မတာ, ဒါရကော စူဠမာတာဒီနံ သန္တိကေ သံဝဒ္ဓေါ, တသ္မိံ ပဗ္ဗာဇိယမာနေ ဉာတကာ ကလဟံ ဝါ ကရောန္တိ ခိယျန္တိ ဝါ, တသ္မာ ဝိဝါဒုပစ္ဆေဒနတ္ထံ အာပုစ္ဆိတွာ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော, အနာပုစ္ဆိတွာ ပဗ္ဗာဇေန္တဿ ပန အာပတ္တိ နတ္ထိ။ ဒဟရကာလေ ဂဟေတွာ ပေါသကာ မာတာပိတရော နာမ ဟောန္တိ, တေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ပုတ္တော အတ္တာနံ နိဿာယ ဇီဝတိ, န မာတာပိတရော။ သစေပိ ရာဇာ ဟောတိ, အာပုစ္ဆိတွာဝ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ မာတာပိတူဟိ အနုညာတော ပဗ္ဗဇိတွာ ပုန ဝိဗ္ဘမတိ, သစေပိ သတက္ခတ္တုံ ပဗ္ဗဇိတွာ ဝိဗ္ဘမတိ, အာဂတာဂတကာလေ ပုနပ္ပုနံ အာပုစ္ဆိတွာဝ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ သစေပိ ဧဝံ ဝဒန္တိ ‘‘အယံ ဝိဗ္ဘမိတွာ ဂေဟံ အာဂတော, အမှာကံ ကမ္မံ န ကရောတိ, ပဗ္ဗဇိတွာ တုမှာကံ ဝတ္တံ န ပူရေတိ, နတ္ထိ ဣမဿ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၅၅။)

အာပုစ္ဆနကိစ္စံ, အာဂတာဂတံ နံ ပဗ္ဗာဇေယျာထာ’’တိ, ဧဝံ နိဿဋ္ဌံ ပုန အနာပုစ္ဆာပိ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။

ယောပိ ဒဟရကာလေယေဝ ‘‘အယံ တုမှာကံ ဒိန္နော, ယဒါ ဣစ္ဆထ, တဒါ ပဗ္ဗာဇေယျာထာ’’တိ ဧဝံ ဒိန္နော ဟောတိ, သောပိ အာဂတာဂတော ပုန အနာပုစ္ဆိတွာဝ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ ယံ ပန ဒဟရကာလေယေဝ ‘‘ဣမံ, ဘန္တေ, ပဗ္ဗာဇေယျာထာ’’တိ အနုဇာနိတွာ ပစ္ဆာ ဝုဍ္ဎိပ္ပတ္တကာလေ နာနုဇာနန္တိ, အယံ န အနာပုစ္ဆာ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ ဧကော မာတာပိတူဟိ သဒ္ဓိံ ဘဏ္ဍိတွာ ‘‘ပဗ္ဗာဇေထ မ’’န္တိ အာဂစ္ဆတိ, ‘‘အာပုစ္ဆိတွာ ဧဟီ’’တိ စ ဝုတ္တော ‘‘နာဟံ ဂစ္ဆာမိ, သစေ မံ န ပဗ္ဗာဇေထ, ဝိဟာရံ ဝါ ဈာပေမိ, သတ္ထေန ဝါ တုမှေ ပဟရာမိ, တုမှာကံ ဉာတကာနံ ဝါ ဥပဋ္ဌာကာနံ ဝါ အာရာမစ္ဆေဒနာဒီဟိ အနတ္ထံ ဥပ္ပါဒေမိ, ရုက္ခာ ဝါ ပတိတွာ မရာမိ, စောရမဇ္ဈံ ဝါ ပဝိသာမိ, ဒေသန္တရံ ဝါ ဂစ္ဆာမီ’’တိ ဝဒတိ, တံ တဿေဝ ရက္ခဏတ္ထာယ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပနဿ မာတာပိတရော အာဂန္တွာ ‘‘ကသ္မာ အမှာကံ ပုတ္တံ ပဗ္ဗာဇယိတ္ထာ’’တိ ဝဒန္တိ, တေသံ တမတ္ထံ အာရောစေတွာ ‘‘ရက္ခဏတ္ထာယ နံ ပဗ္ဗာဇယိမှ, ပညာယထ တုမှေ ပုတ္တေနာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗာ။ ‘‘ရုက္ခာ ပတိဿာမီ’’တိ အဘိရုဟိတွာ ပန ဟတ္ထပါဒေ မုဉ္စန္တံ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိယေဝ။

ဧကော ဝိဒေသံ ဂန္တွာ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ယာစတိ, အာပုစ္ဆိတွာ စေ ဂတော, ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ နော စေ, ဒဟရဘိက္ခုံ ပေသေတွာ အာပုစ္ဆာပေတွာ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ အတိဒူရဉ္စေ ဟောတိ, ပဗ္ဗာဇေတွာပိ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ ပေသေတွာ ဒဿေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ကုရုန္ဒိယံ ပန ဝုတ္တံ ‘‘သစေ ဒူရံ ဟောတိ, မဂ္ဂေါ စ မဟာကန္တာရော, ‘ဂန္တွာ အာပုစ္ဆိဿာမီ’တိ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ သစေ ပန မာတာပိတူနံ ဗဟူ ပုတ္တာ ဟောန္တိ, ဧဝဉ္စ ဝဒန္တိ ‘‘ဘန္တေ, ဧတေသံ ဒါရကာနံ ယံ ဣစ္ဆထ, တံ ပဗ္ဗာဇေယျာထာ’’တိ, ဒါရကေ ဝီမံသိတွာ ယံ ဣစ္ဆတိ, သော ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ သစေပိ သကလေန ကုလေန ဝါ ဂါမေန ဝါ အနုညာတော ဟောတိ ‘‘ဘန္တေ, ဣမသ္မိံ ကုလေ ဝါ ဂါမေ ဝါ ယံ ဣစ္ဆထ, တံ ပဗ္ဗာဇေယျာထာ’’တိ, ယံ ဣစ္ဆတိ, သော ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗောတိ။

֍ * ၁၄၄။ ဧဝံ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၄) ပဗ္ဗဇ္ဇာဒေါသဝိရဟိတံ မာတာပိတူဟိ အနုညာတံ ပဗ္ဗာဇေန္တေနပိ စ သစေ အစ္ဆိန္နကေသော ဟောတိ, ဧကသီမာယဉ္စ အညေပိ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၅၆။)

ဘိက္ခူ အတ္ထိ, ကေသစ္ဆေဒနတ္ထာယ ဘဏ္ဍုကမ္မံ အာပုစ္ဆိတဗ္ဗံ။ တတြာယံ အာပုစ္ဆနဝိဓိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၉၈) – သီမာပရိယာပန္နေ ဘိက္ခူ သန္နိပါတေတွာ ပဗ္ဗဇ္ဇာပေက္ခံ တတ္ထ နေတွာ ‘‘သံဃံ, ဘန္တေ, ဣမဿ ဒါရကဿ ဘဏ္ဍုကမ္မံ အာပုစ္ဆာမီ’’တိ တိက္ခတ္တုံ ဝါ ဒွိက္ခတ္တုံ ဝါ သကိံ ဝါ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဧတ္ထ စ ‘‘ဣမဿ ဒါရကဿ ဘဏ္ဍုကမ္မံ အာပုစ္ဆာမီ’’တိပိ ‘‘ဣမဿ သမဏကရဏံ အာပုစ္ဆာမီ’’တိပိ ‘‘အယံ သမဏော ဟောတုကာမော’’တိပိ ‘‘အယံ ပဗ္ဗဇိတုကာမော’’တိပိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ သစေ သဘာဂဋ္ဌာနံ ဟောတိ, ဒသ ဝါ ဝီသတိ ဝါ တိံသံ ဝါ ဘိက္ခူ ဝသန္တီတိ ပရိစ္ဆေဒေါ ပညာယတိ, တေသံ ဌိတောကာသံ ဝါ နိသိန္နောကာသံ ဝါ ဂန္တွာပိ ပုရိမနယေနေဝ အာပုစ္ဆိတဗ္ဗံ။ ပဗ္ဗဇ္ဇာပေက္ခံ ဝိနာဝ ဒဟရဘိက္ခူ ဝါ သာမဏေရေ ဝါ ပေသေတွာပိ ‘‘ဧကော, ဘန္တေ, ပဗ္ဗဇ္ဇာပေက္ခော အတ္ထိ, တဿ ဘဏ္ဍုကမ္မံ အာပုစ္ဆာမာ’’တိအာဒိနာ နယေန အာပုစ္ဆာပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ကေစိ ဘိက္ခူ သေနာသနံ ဝါ ဂုမ္ဗာဒီနိ ဝါ ပဝိသိတွာ နိဒ္ဒါယန္တိ ဝါ သမဏဓမ္မံ ဝါ ကရောန္တိ, အာပုစ္ဆကာ စ ပရိယေသန္တာပိ အဒိသွာ ‘‘သဗ္ဗေ အာပုစ္ဆိတာ အမှေဟီ’’တိ သညိနော ဟောန္တိ, ပဗ္ဗဇ္ဇာ နာမ လဟုကကမ္မံ, တသ္မာ ပဗ္ဗဇိတော သုပဗ္ဗဇိတော, ပဗ္ဗာဇေန္တဿပိ အနာပတ္တိ။

သစေ ပန ဝိဟာရော မဟာ ဟောတိ အနေကဘိက္ခုသဟဿာဝါသော, သဗ္ဗေ ဘိက္ခူ သန္နိပါတာပေတုမ္ပိ ဒုက္ကရံ, ပဂေဝ ပဋိပါဋိယာ အာပုစ္ဆိတုံ, ခဏ္ဍသီမာယ ဝါ ဌတွာ နဒီသမုဒ္ဒါဒီနိ ဝါ ဂန္တွာ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ ယော ပန နဝမုဏ္ဍော ဝါ ဟောတိ ဝိဗ္ဘန္တကော ဝါ နိဂဏ္ဌာဒီသု အညတရော ဝါ ဒွင်္ဂုလကေသော ဝါ ဦနဒွင်္ဂုလကေသော ဝါ, တဿ ကေသစ္ဆေဒနကိစ္စံ နတ္ထိ, တသ္မာ ဘဏ္ဍုကမ္မံ အနာပုစ္ဆိတွာပိ တာဒိသံ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဒွင်္ဂုလာတိရိတ္တကေသော ပန ယော ဟောတိ အန္တမသော ဧကသိခါမတ္တဓရောပိ, သော ဘဏ္ဍုကမ္မံ အာပုစ္ဆိတွာဝ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။

֍ * ၁၄၅။ ဧဝံ အာပုစ္ဆိတွာ ပဗ္ဗာဇေန္တေန စ ပရိပုဏ္ဏပတ္တစီဝရောဝ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ သစေ တဿ နတ္ထိ, ယာစိတကေနပိ ပတ္တစီဝရေန ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ, သဘာဂဋ္ဌာနေ ဝိဿာသေန ဂဟေတွာပိ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၁၈) ပန အပက္ကံ ပတ္တံ စီဝရူပဂါနိ စ ဝတ္ထာနိ ဂဟေတွာ အာဂတော ဟောတိ, ယာဝ ပတ္တော ပစ္စတိ, စီဝရာနိ စ ကရီယန္တိ, တာဝ ဝိဟာရေ ဝသန္တဿ အနာမဋ္ဌပိဏ္ဍပါတံ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ, ထာလကေသု ဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ပုရေဘတ္တံ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၅၇။)

သာမဏေရဘာဂသမကော အာမိသဘာဂေါ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ, သေနာသနဂ္ဂါဟော ပန သလာကဘတ္တဥဒ္ဒေသဘတ္တနိမန္တနာဒီနိ စ န ဝဋ္ဋန္တိ။ ပစ္ဆာဘတ္တမ္ပိ သာမဏေရဘာဂသမော တေလတဏ္ဍုလမဓုဖာဏိတာဒိဘေသဇ္ဇဘာဂေါ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ဂိလာနော ဟောတိ, ဘေသဇ္ဇမဿ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ, သာမဏေရဿ ဝိယ သဗ္ဗံ ပဋိဇဂ္ဂနကမ္မံ။ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခံ ပန ယာစိတကေန ပတ္တစီဝရေန ဥပသမ္ပာဒေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, ယာစိတကေန ပတ္တစီဝရေန ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော, ယော ဥပသမ္ပာဒေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၁၈) ဝုတ္တံ။ တသ္မာ သော ပရိပုဏ္ဏပတ္တစီဝရောယေဝ ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော။ သစေ တဿ နတ္ထိ, အာစရိယုပဇ္ဈာယာ စဿ ဒါတုကာမာ ဟောန္တိ, အညေ ဝါ ဘိက္ခူ နိရပေက္ခေဟိ နိဿဇ္ဇိတွာ အဓိဋ္ဌာနုပဂံ ပတ္တစီဝရံ ဒါတဗ္ဗံ။ ယာစိတကေန ပန ပတ္တေန ဝါ စီဝရေန ဝါ ဥပသမ္ပာဒေန္တဿေဝ အာပတ္တိ ဟောတိ, ကမ္မံ ပန န ကုပ္ပတိ။

֍ * ၁၄၆။ ပရိပုဏ္ဏပတ္တစီဝရံ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၄) ပဗ္ဗာဇေန္တေနပိ သစေ ဩကာသော ဟောတိ, သယံ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ သစေ ဥဒ္ဒေသပရိပုစ္ဆာဒီဟိ ဗျာဝဋော ဟောတိ, ဩကာသံ န လဘတိ, ဧကော ဒဟရဘိက္ခု ဝတ္တဗ္ဗော ‘‘ဧတံ ပဗ္ဗာဇေဟီ’’တိ။ အဝုတ္တောပိ စေ ဒဟရဘိက္ခု ဥပဇ္ဈာယံ ဥဒ္ဒိဿ ပဗ္ဗာဇေတိ, ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ဒဟရဘိက္ခု နတ္ထိ, သာမဏေရောပိ ဝတ္တဗ္ဗော ‘‘ဧတံ ခဏ္ဍသီမံ နေတွာ ပဗ္ဗာဇေတွာ ကာသာယာနိ အစ္ဆာဒေတွာ ဧဟီ’’တိ။ သရဏာနိ ပန သယံ ဒါတဗ္ဗာနိ။ ဧဝံ ဘိက္ခုနာဝ ပဗ္ဗာဇိတော ဟောတိ။ ပုရိသဉှိ ဘိက္ခုတော အညော ပဗ္ဗာဇေတုံ န လဘတိ, မာတုဂါမံ ဘိက္ခုနီတော အညော, သာမဏေရော ပန သာမဏေရီ ဝါ အာဏတ္တိယာ ကာသာယာနိ ဒါတုံ လဘန္တိ, ကေသောရောပနံ ယေန ကေနစိ ကတံ သုကတံ။

သစေ ပန ဘဗ္ဗရူပေါ ဟောတိ သဟေတုကော ဉာတော ယသဿီ ကုလပုတ္တော, ဩကာသံ ကတွာပိ သယမေဝ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော, ‘‘မတ္တိကာမုဋ္ဌိံ ဂဟေတွာ နဟာယိတွာ အာဂစ္ဆာဟီ’’တိ စ န ပန ဝိဿဇ္ဇေတဗ္ဗော။ ပဗ္ဗဇိတုကာမာနဉှိ ပဌမံ ဗလဝဥဿာဟော ဟောတိ, ပစ္ဆာ ပန ကာသာယာနိ စ ကေသဟရဏသတ္ထကဉ္စ ဒိသွာ ဥတြသန္တိ, ဧတ္တောယေဝ ပလာယန္တိ, တသ္မာ သယမေဝ နဟာနတိတ္ထံ နေတွာ သစေ နာတိဒဟရော, ‘‘နဟာဟီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော, ကေသာ ပနဿ သယမေဝ မတ္တိကံ ဂဟေတွာ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၅၈။)

ဓောဝိတဗ္ဗာ။ ဒဟရကုမာရကော ပန သယံ ဥဒကံ ဩတရိတွာ ဂေါမယမတ္တိကာဟိ ဃံသိတွာ နဟာပေတဗ္ဗော။ သစေပိဿ ကစ္ဆု ဝါ ပိဠကာ ဝါ ဟောန္တိ, ယထာ မာတာ ပုတ္တံ န ဇိဂုစ္ဆတိ, ဧဝမေဝံ အဇိဂုစ္ဆန္တေန သာဓုကံ ဟတ္ထပါဒတော စ သီသတော စ ပဋ္ဌာယ ဃံသိတွာ ဃံသိတွာ နဟာပေတဗ္ဗော။ ကသ္မာ? ဧတ္တကေန ဟိ ဥပကာရေန ကုလပုတ္တာ အာစရိယုပဇ္ဈာယေသု စ သာသနေ စ ဗလဝသိနေဟာ တိဗ္ဗဂါရဝါ အနိဝတ္တိဓမ္မာ ဟောန္တိ, ဥပ္ပန္နံ အနဘိရတိံ ဝိနောဒေတွာ ထေရဘာဝံ ပါပုဏန္တိ, ကတညုကတဝေဒိနော ဟောန္တိ။

ဧဝံ နဟာပနကာလေ ပန ကေသမဿုံ ဩရောပနကာလေ ဝါ ‘‘တွံ ဉာတော ယသဿီ, ဣဒါနိ မယံ တံ နိဿာယ ပစ္စယေဟိ န ကိလမိဿာမာ’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗော, အညာပိ အနိယျာနိကကထာ န ဝတ္တဗ္ဗာ, အထ ခွဿ ‘‘အာဝုသော, သုဋ္ဌု ဥပဓာရေဟိ, သတိံ ဥပဋ္ဌာပေဟီ’’တိ ဝတွာ တစပဉ္စကကမ္မဋ္ဌာနံ အာစိက္ခိတဗ္ဗံ။ အာစိက္ခန္တေန စ ဝဏ္ဏသဏ္ဌာနဂန္ဓာသယောကာသဝသေန အသုစိဇေဂုစ္ဆပဋိက္ကူလဘာဝံ နိဇ္ဇီဝနိဿတ္တဘာဝံ ဝါ ပါကဋံ ကရောန္တေန အာစိက္ခိတဗ္ဗံ။ သစေ ဟိ သော ပုဗ္ဗေ မဒ္ဒိတသင်္ခါရော ဟောတိ ဘာဝိတဘာဝနော ကဏ္ဋကဝေဓာပေက္ခော ဝိယ ပရိပက္ကဂဏ္ဍော သူရိယုဂ္ဂမနာပေက္ခံ ဝိယ စ ပရိဏတပဒုမံ, အထဿ အာရဒ္ဓမတ္တေ ကမ္မဋ္ဌာနံ မနသိကာရေ ဣန္ဒာသနိ ဝိယ ပဗ္ဗတေ ကိလေသပဗ္ဗတေ စုဏ္ဏယမာနံယေဝ ဉာဏံ ပဝတ္တတိ, ခုရဂ္ဂေယေဝ အရဟတ္တံ ပါပုဏာတိ။ ယေ ဟိ ကေစိ ခုရဂ္ဂေ အရဟတ္တံ ပတ္တာ, သဗ္ဗေ တေ ဧဝရူပံ သဝနံ လဘိတွာ ကလျာဏမိတ္တေန အာစရိယေန ဒိန္နနယံ နိဿာယ, နော အနိဿာယ။ တသ္မာဿ အာဒိတောဝ ဧဝရူပီ ကထာ ကထေတဗ္ဗာတိ။

ကေသေသု ပန ဩရောပိတေသု ဟလိဒ္ဒိစုဏ္ဏေန ဝါ ဂန္ဓစုဏ္ဏေန ဝါ သီသဉ္စ သရီရဉ္စ ဥဗ္ဗဋ္ဋေတွာ ဂိဟိဂန္ဓံ အပနေတွာ ကာသာယာနိ တိက္ခတ္တုံ ဝါ ဒွိက္ခတ္တုံ ဝါ သကိံ ဝါ ပဋိဂ္ဂါဟာပေတဗ္ဗော။ အထာပိဿ ဟတ္ထေ အဒတွာ အာစရိယော ဝါ ဥပဇ္ဈာယော ဝါ သယမေဝ အစ္ဆာဒေတိ, ဝဋ္ဋတိ။ သစေ အညံ ဒဟရံ ဝါ သာမဏေရံ ဝါ ဥပါသကံ ဝါ အာဏာပေတိ ‘‘အာဝုသော, ဧတာနိ ကာသာယာနိ ဂဟေတွာ ဧတံ အစ္ဆာဒေဟီ’’တိ, တညေဝ ဝါ အာဏာပေတိ ‘‘ဧတာနိ ဂဟေတွာ အစ္ဆာဒေဟီ’’တိ, သဗ္ဗံ တံ ဝဋ္ဋတိ, သဗ္ဗံ တေန ဘိက္ခုနာဝ ဒိန္နံ ဟောတိ။ ယံ ပန နိဝါသနံ ဝါ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၅၉။)

ပါရုပနံ ဝါ အနာဏတ္တိယာ နိဝါသေတိ ဝါ ပါရုပတိ ဝါ, တံ အပနေတွာ ပုန ဒါတဗ္ဗံ။ ဘိက္ခုနာ ဟိ သဟတ္ထေန ဝါ အာဏတ္တိယာ ဝါ ဒိန္နမေဝ ကာသာယံ ဝဋ္ဋတိ, အဒိန္နံ န ဝဋ္ဋတိ။ သစေပိ တဿေဝ သန္တကံ ဟောတိ, ကော ပန ဝါဒေါ ဥပဇ္ဈာယမူလကေ။

֍ * ၁၄၇။ ဧဝံ ပန ဒိန္နာနိ ကာသာယာနိ အစ္ဆာဒါပေတွာ ဧကံသံ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ကာရာပေတွာ ယေ တတ္ထ သန္နိပတိတာ ဘိက္ခူ, တေသံ ပါဒေ ဝန္ဒာပေတွာ အထ သရဏဂဟဏတ္ထံ ဥက္ကုဋိကံ နိသီဒါပေတွာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဏှာပေတွာ ‘‘ဧဝံ ဝဒေဟီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော, ‘‘ယမဟံ ဝဒါမိ, တံ ဝဒေဟီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။ အထဿ ဥပဇ္ဈာယေန ဝါ အာစရိယေန ဝါ ‘‘ဗုဒ္ဓံ သရဏံ ဂစ္ဆာမီ’’တိအာဒိနာ နယေန သရဏာနိ ဒါတဗ္ဗာနိ ယထာဝုတ္တပဋိပါဋိယာဝ, န ဥပ္ပဋိပါဋိယာ။ သစေ ဟိ ဧကပဒမ္ပိ ဧကက္ခရမ္ပိ ဥပ္ပဋိပါဋိယာ ဒေတိ, ဗုဒ္ဓံ သရဏံယေဝ ဝါ တိက္ခတ္တုံ ဒတွာ ပုန ဣတရေသု ဧကေကံ တိက္ခတ္တုံ ဒေတိ, အဒိန္နာနိ ဟောန္တိ သရဏာနိ။

ဣမဉ္စ ပန သရဏဂမနုပသမ္ပဒံ ပဋိက္ခိပိတွာ အနုညာတဥပသမ္ပဒါ ဧကတောသုဒ္ဓိယာ ဝဋ္ဋတိ, သာမဏေရပဗ္ဗဇ္ဇာ ပန ဥဘတောသုဒ္ဓိယာဝ ဝဋ္ဋတိ, နော ဧကတောသုဒ္ဓိယာ။ တသ္မာ ဥပသမ္ပဒါယ သစေ အာစရိယော ဉတ္တိဒေါသဉ္စေဝ ကမ္မဝါစာဒေါသဉ္စ ဝဇ္ဇေတွာ ကမ္မံ ကရောတိ, သုကတံ ဟောတိ။ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ ပန ဣမာနိ တီဏိ သရဏာနိ ဗု-ကာရ ဓ-ကာရာဒီနံ ဗျဉ္ဇနာနံ ဌာနကရဏသမ္ပဒံ အဟာပေန္တေန အာစရိယေနပိ အန္တေဝါသိကေနပိ ဝတ္တဗ္ဗာနိ။ သစေ အာစရိယော ဝတ္တုံ သက္ကောတိ, အန္တေဝါသိကော န သက္ကောတိ, အန္တေဝါသိကော ဝါ သက္ကောတိ, အာစရိယော န သက္ကောတိ, ဥဘောပိ ဝါ န သက္ကောန္တိ, န ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန ဥဘောပိ သက္ကောန္တိ, ဝဋ္ဋတိ။ ဣမာနိ စ ပန ဒဒမာနေန ‘‘ဗုဒ္ဓံ သရဏံ ဂစ္ဆာမီ’’တိ ဧဝံ ဧကသမ္ဗန္ဓာနိ အနုနာသိကန္တာနိ ဝါ ကတွာ ဒါတဗ္ဗာနိ, ‘‘ဗုဒ္ဓမ သရဏမ ဂစ္ဆာမီ’’တိ ဧဝံ ဝိစ္ဆိန္ဒိတွာ မကာရန္တာနိ ဝါ ကတွာ ဒါတဗ္ဗာနိ။ အန္ဓကဋ္ဌကထာယံ ‘‘နာမံ သာဝေတွာ ‘အဟံ, ဘန္တေ, ဗုဒ္ဓရက္ခိတော ယာဝဇီဝံ ဗုဒ္ဓံ သရဏံ ဂစ္ဆာမီ’’တိ ဝုတ္တံ, တံ ဧကဋ္ဌကထာယမ္ပိ နတ္ထိ, ပါဠိယမ္ပိ န ဝုတ္တံ, တေသံ ရုစိမတ္တမေဝ, တသ္မာ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ န ဟိ တထာ အဝဒန္တဿ သရဏံ ကုပ္ပတိ။ ဧတ္တာဝတာ စ သာမဏေရဘူမိယံ ပတိဋ္ဌိတော ဟောတိ။

֍ * ၁၄၈။ သစေ ပနေသ ဂတိမာ ဟောတိ ပဏ္ဍိတဇာတိကော, အထဿ တသ္မိံယေဝ ဌာနေ သိက္ခာပဒါနိ ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗာနိ။ ကထံ? ယထာ ဘဂဝတာ ဥဒ္ဒိဋ္ဌာနိ။ ဝုတ္တဉှေတံ –

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၆၀။)

‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, သာမဏေရာနံ ဒသ သိက္ခာပဒါနိ, တေသု စ သာမဏေရေဟိ သိက္ခိတုံ။ ပါဏာတိပါတာ ဝေရမဏိ, အဒိန္နာဒါနာ ဝေရမဏိ, အဗြဟ္မစရိယာ ဝေရမဏိ, မုသာဝါဒါ ဝေရမဏိ, သုရာမေရယမဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာနာ ဝေရမဏိ, ဝိကာလဘောဇနာ ဝေရမဏိ, နစ္စဂီတဝါဒိတ ဝိသူကဒဿနာ ဝေရမဏိ, မာလာဂန္ဓ ဝိလေပန ဓာရဏ မဏ္ဍန ဝိဘူသနဋ္ဌာနာ ဝေရမဏိ, ဥစ္စာသယနမဟာသယနာ ဝေရမဏိ, ဇာတရူပရဇတပဋိဂ္ဂဟဏာ ဝေရမဏီ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၀၆)။

အန္ဓကဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘အဟံ, ဘန္တေ, ဣတ္ထန္နာမော ယာဝဇီဝံ ပါဏာတိပါတာ ဝေရမဏိသိက္ခာပဒံ သမာဒိယာမီ’’တိ ဧဝံ သရဏဒါနံ ဝိယ သိက္ခာပဒဒါနမ္ပိ ဝုတ္တံ, တံ နေဝ ပါဠိယံ, န အဋ္ဌကထာသု အတ္ထိ, တသ္မာ ယထာပါဠိယာဝ ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗာနိ။ ပဗ္ဗဇ္ဇာ ဟိ သရဏဂမနေဟေဝ သိဒ္ဓါ, သိက္ခာပဒါနိ ပန ကေဝလံ သိက္ခာပဒပူရဏတ္ထံ ဇာနိတဗ္ဗာနိ, တသ္မာ ပါဠိယာ အာဂတနယေနေဝ ဥဂ္ဂဟေတုံ အသက္ကောန္တဿ ယာယ ကာယစိ ဘာသာယ အတ္ထဝသေနပိ အာစိက္ခိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ယာဝ ပန အတ္တနာ သိက္ခိတဗ္ဗသိက္ခာပဒါနိ န ဇာနာတိ, သံဃာဋိပတ္တစီဝရဓာရဏဋ္ဌာနနိသဇ္ဇာဒီသု ပါနဘောဇနာဒိဝိဓိမှိ စ န ကုသလော ဟောတိ, တာဝ ဘောဇနသာလံ ဝါ သလာကဘာဇနဋ္ဌာနံ ဝါ အညံ ဝါ တထာရူပဋ္ဌာနံ န ပေသေတဗ္ဗော, သန္တိကာဝစရောယေဝ ကာတဗ္ဗော, ဗာလဒါရကော ဝိယ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗော, သဗ္ဗမဿ ကပ္ပိယာကပ္ပိယံ အာစိက္ခိတဗ္ဗံ, နိဝါသနပါရုပနာဒီသု အဘိသမာစာရိကေသု ဝိနေတဗ္ဗော။ တေနပိ –

‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ဒသဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတံ သာမဏေရံ နာသေတုံ။ ပါဏာတိပါတီ ဟောတိ, အဒိန္နာဒါယီ ဟောတိ, အဗြဟ္မစာရီ ဟောတိ, မုသာဝါဒီ ဟောတိ, မဇ္ဇပါယီ ဟောတိ, ဗုဒ္ဓဿ အဝဏ္ဏံ ဘာသတိ, ဓမ္မဿ အဝဏ္ဏံ ဘာသတိ, သံဃဿ အဝဏ္ဏံ ဘာသတိ, မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကော ဟောတိ, ဘိက္ခုနီဒူသကော ဟောတီ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၀၈) –

ဧဝံ ဝုတ္တာနိ ဒသ နာသနင်္ဂါနိ အာရကာ ပရိဝဇ္ဇေတွာ အာဘိသမာစာရိကံ ပရိပူရေန္တေန ဒသဝိဓေ သီလေ သာဓုကံ သိက္ခိတဗ္ဗံ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၆၁။)

֍ * ၁၄၉။ ယော ပန (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၀၈) ပါဏာတိပါတာဒီသု ဒသသု နာသနင်္ဂေသု ဧကမ္ပိ ကမ္မံ ကရောတိ, သော လိင်္ဂနာသနာယ နာသေတဗ္ဗော။ တီသု ဟိ နာသနာသု လိင်္ဂနာသနာယေဝ ဣဓာဓိပ္ပေတာ။ ယထာ စ ဘိက္ခူနံ ပါဏာတိပါတာဒီသု တာ တာ အာပတ္တိယော ဟောန္တိ, န တထာ သာမဏေရာနံ။ သာမဏေရော ဟိ ကုန္ထ ကိပိလ္လိကမ္ပိ မာရေတွာ မင်္ဂုလဏ္ဍကမ္ပိ ဘိန္ဒိတွာ နာသေတဗ္ဗတံယေဝ ပါပုဏာတိ, တာဝဒေဝဿ သရဏဂမနာနိ စ ဥပဇ္ဈာယဂ္ဂဟဏဉ္စ သေနာသနဂ္ဂါဟော စ ပဋိပ္ပဿမ္ဘန္တိ, သံဃလာဘံ န လဘတိ, လိင်္ဂမတ္တမေဝ ဧကံ အဝသိဋ္ဌံ ဟောတိ။ သော သစေ အာကိဏ္ဏဒေါသောဝ ဟောတိ, အာယတိံ သံဝရေ န တိဋ္ဌတိ, နိက္ကဍ္ဎိတဗ္ဗော။ အထ သဟသာ ဝိရဇ္ဈိတွာ ‘‘ဒုဋ္ဌု မယာ ကတ’’န္တိ ပုန သံဝရေ ဌာတုကာမော ဟောတိ, လိင်္ဂနာသနကိစ္စံ နတ္ထိ, ယထာနိဝတ္ထပါရုတဿေဝ သရဏာနိ ဒါတဗ္ဗာနိ, ဥပဇ္ဈာယော ဒါတဗ္ဗော။ သိက္ခာပဒါနိ ပန သရဏဂမနေနေဝ ဣဇ္ဈန္တိ။ သာမဏေရာနဉှိ သရဏဂမနံ ဘိက္ခူနံ ဥပသမ္ပဒကမ္မဝါစာသဒိသံ, တသ္မာ ဘိက္ခူနံ ဝိယ စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလံ ဣမိနာပိ ဒသ သီလာနိ သမာဒိန္နာနေဝ ဟောန္တိ, ဧဝံ သန္တေပိ ဒဠှီကရဏတ္ထံ အာယတိံ သံဝရေ ပတိဋ္ဌာပနတ္ထံ ပုန ဒါတဗ္ဗာနိ။ သစေ ပုရိမိကာယ ပုန သရဏာနိ ဂဟိတာနိ, ပစ္ဆိမိကာယ ဝဿာဝါသိကံ လစ္ဆတိ။ သစေ ပစ္ဆိမိကာယ ဂဟိတာနိ, သံဃေန အပလောကေတွာ လာဘော ဒါတဗ္ဗော။ အဒိန္နာဒါနေ တိဏသလာကမတ္တေနပိ ဝတ္ထုနာ, အဗြဟ္မစရိယေ တီသု မဂ္ဂေသု ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဝိပ္ပဋိပတ္တိယာ, မုသာဝါဒေ ဟသာဓိပ္ပါယတာယပိ မုသာ ဘဏိတေ အဿမဏော ဟောတိ, နာသေတဗ္ဗတံ အာပဇ္ဇတိ, မဇ္ဇပါနေ ပန ဘိက္ခုနော အဇာနိတွာပိ ဗီဇတော ပဋ္ဌာယ မဇ္ဇံ ပိဝန္တဿ ပါစိတ္တိယံ။ သာမဏေရော ဇာနိတွာ ပိဝန္တောဝ သီလဘေဒံ အာပဇ္ဇတိ, န အဇာနိတွာ။ ယာနိ ပနဿ ဣတရာနိ ပဉ္စ သိက္ခာပဒါနိ, ဧတေသု ဘိန္နေသု န နာသေတဗ္ဗော, ဒဏ္ဍကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ။ သိက္ခာပဒေ ပန ပုန ဒိန္နေပိ အဒိန္နေပိ ဝဋ္ဋတိ, ဒဏ္ဍကမ္မေန ပန ပီဠေတွာ အာယတိံ သံဝရေ ဌပနတ္ထာယ ဒါတဗ္ဗမေဝ။

အဝဏ္ဏဘာသနေ ပန ‘‘အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ’’တိအာဒီနံ ပဋိပက္ခဝသေန ဗုဒ္ဓဿ ဝါ ‘‘သွာက္ခာတော’’တိအာဒီနံ ပဋိပက္ခဝသေန ဓမ္မဿ ဝါ ‘‘သုပ္ပဋိပန္နော’’တိအာဒီနံ ပဋိပက္ခဝသေန သံဃဿ ဝါ အဝဏ္ဏံ ဘာသန္တော ရတနတ္တယံ နိန္ဒန္တော ဂရဟန္တော အာစရိယုပဇ္ဈာယာဒီဟိ ‘‘မာ ဧဝံ အဝစာ’’တိ အဝဏ္ဏဘာသနေ အာဒီနဝံ ဒဿေတွာ နိဝါရေတဗ္ဗော။ ‘‘သစေ ယာဝတတိယံ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၆၂။)

ဝုစ္စမာနော န ဩရမတိ, ကဏ္ဋကနာသနာယ နာသေတဗ္ဗော’’တိ ကုရုန္ဒိယံ ဝုတ္တံ။ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘သစေ ဧဝံ ဝုစ္စမာနော တံ လဒ္ဓိံ နိဿဇ္ဇတိ, ဒဏ္ဍကမ္မံ ကာရေတွာ အစ္စယံ ဒေသာပေတဗ္ဗော။ သစေ န နိဿဇ္ဇတိ, တထေဝ အာဒါယ ပဂ္ဂယှ တိဋ္ဌတိ, လိင်္ဂနာသနာယ နာသေတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တံ, တံ ယုတ္တံ။ အယမေဝ ဟိ နာသနာ ဣဓာဓိပ္ပေတာတိ။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကေပိ ဧသေဝ နယော။ သဿတုစ္ဆေဒါနဉှိ အညတရဒိဋ္ဌိကော သစေ အာစရိယာဒီဟိ ဩဝဒိယမာနော နိဿဇ္ဇတိ, ဒဏ္ဍကမ္မံ ကာရေတွာ အစ္စယံ ဒေသာပေတဗ္ဗော, အပဋိနိဿဇ္ဇန္တောဝ နာသေတဗ္ဗော။ ဘိက္ခုနီဒူသကော စေတ္ထ ကာမံ အဗြဟ္မစာရိဂ္ဂဟဏေန ဂဟိတောဝ, အဗြဟ္မစာရိံ ပန အာယတိံ သံဝရေ ဌာတုကာမံ သရဏာနိ ဒတွာ ဥပသမ္ပာဒေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဘိက္ခုနီဒူသကော အာယတိံ သံဝရေ ဌာတုကာမောပိ ပဗ္ဗဇ္ဇမ္ပိ န လဘတိ, ပဂေဝ ဥပသမ္ပဒန္တိ ဧတမတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘ဘိက္ခုနီဒူသကော’’တိ ဣဒံ ဝိသုံ ဒသမံ အင်္ဂံ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

֍ * ၁၅၀။ ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတဿ သာမဏေရဿ ဒဏ္ဍကမ္မံ ကာတုံ။ ဘိက္ခူနံ အလာဘာယ ပရိသက္ကတိ, ဘိက္ခူနံ အနတ္ထာယ ပရိသက္ကတိ, ဘိက္ခူနံ အဝါသာယ ပရိသက္ကတိ, ဘိက္ခူ အက္ကောသတိ, ပရိဘာသတိ, ဘိက္ခူ ဘိက္ခူဟိ ဘေဒေတီ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၀၇) ‘‘ဝစနတော ပန ဣမာနိ ပဉ္စ အင်္ဂါနိ, သိက္ခာပဒေသု စ ပစ္ဆိမာနိ ဝိကာလဘောဇနာဒီနိ ပဉ္စာတိ ဒသ ဒဏ္ဍကမ္မဝတ္ထူနိ။ ကိံပနေတ္ထ ဒဏ္ဍကမ္မံ ကတ္တဗ္ဗ’’န္တိ? ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ယတ္ထ ဝါ ဝသတိ, ယတ္ထ ဝါ ပဋိက္ကမတိ, တတ္ထ အာဝရဏံ ကာတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၁၀၇) ဝစနတော ယတ္ထ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၀၇) ဝသတိ ဝါ ပဝိသတိ ဝါ, တတ္ထ အာဝရဏံ ကာတဗ္ဗံ ‘‘မာ ဣဓ ပဝိသာ’’တိ။ ဥဘယေနပိ အတ္တနော ပရိဝေဏဉ္စ ဝဿဂ္ဂေန ပတ္တသေနာသနဉ္စ ဝုတ္တံ။ တသ္မာ န သဗ္ဗော သံဃာရာမော အာဝရဏံ ကာတဗ္ဗော, ကရောန္တော စ ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇတိ ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, သဗ္ဗော သံဃာရာမော အာဝရဏံ ကာတဗ္ဗော, ယော ကရေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ။ န စ မုခဒွါရိကော အာဟာရော အာဝရဏံ ကာတဗ္ဗော, ကရောန္တော စ ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇတိ ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, မုခဒွါရိကော အာဟာရော အာဝရဏံ ကာတဗ္ဗော, ယော ကရေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ။ တသ္မာ ‘‘အဇ္ဇ မာ ခါဒ မာ ဘုဉ္ဇာ’’တိ ဝဒတောပိ ‘‘အာဟာရမ္ပိ နိဝါရေဿာမီ’’တိ ပတ္တစီဝရံ အန္တော နိက္ခိပတောပိ သဗ္ဗပယောဂေသု ဒုက္ကဋံ။ အနာစာရဿ ပန ဒုဗ္ဗစသာမဏေရဿ ဒဏ္ဍကမ္မံ ကတွာ ယာဂုံ ဝါ ဘတ္တံ ဝါ ပတ္တစီဝရံ ဝါ ဒဿေတွာ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၆၃။)

‘‘ဧတ္တကေ နာမ ဒဏ္ဍကမ္မေ အာဟဋေ ဣဒံ လစ္ဆသီ’’တိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဘဂဝတာ ဟိ အာဝရဏမေဝ ဒဏ္ဍကမ္မံ ဝုတ္တံ။ ဓမ္မသင်္ဂါဟကတ္ထေရေဟိ ပန ‘‘အပရာဓာနုရူပံ ဥဒကဒါရုဝါလိကာဒီနံ အာဟရာပနမ္ပိ ကာတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ, တသ္မာ တမ္ပိ ကာတဗ္ဗံ, တဉ္စ ခေါ ‘‘ဩရမိဿတိ ဝိရမိဿတီ’’တိ အနုကမ္ပာယ, န ‘‘နဿိဿတိ ဝိဗ္ဘမိဿတီ’’တိအာဒိနယပ္ပဝတ္တေန ပါပဇ္ဈာသယေန။ ‘‘ဒဏ္ဍကမ္မံ ကရောမီ’’တိ စ ဥဏှပါသာဏေ ဝါ နိပဇ္ဇာပေတုံ ပါသာဏိဋ္ဌကာဒီနိ ဝါ သီသေ နိက္ခိပါပေတုံ ဥဒကံ ဝါ ပဝေသေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။

ဥပဇ္ဈာယံ အနာပုစ္ဆာပိ ဒဏ္ဍကမ္မံ န ကာရေတဗ္ဗံ ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, ဥပဇ္ဈာယံ အနာပုစ္ဆာ အာဝရဏံ ကာတဗ္ဗံ, ယော ကရေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၀၈) ဝစနတော။ ဧတ္ထ ပန ‘‘တုမှာကံ သာမဏေရဿ အယံ နာမ အပရာဓော, ဒဏ္ဍကမ္မမဿ ကရောထာ’’တိ တိက္ခတ္တုံ ဝုတ္တေ သစေ သော ဥပဇ္ဈာယော ဒဏ္ဍကမ္မံ န ကရောတိ, သယံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေပိ အာဒိတော ဥပဇ္ဈာယော ဝဒတိ ‘‘မယှံ သာမဏေရာနံ ဒေါသေ သတိ တုမှေ ဒဏ္ဍကမ္မံ ကရောထာ’’တိ, ကာတုံ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ ယထာ စ သာမဏေရာနံ, ဧဝံ သဒ္ဓိဝိဟာရိကန္တေဝါသိကာနမ္ပိ ဒဏ္ဍကမ္မံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ, အညေသံ ပန ပရိသာ န အပလာဠေတဗ္ဗာ, အပလာဠေန္တော ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇတိ ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, အညဿ ပရိသာ အပလာဠေတဗ္ဗာ, ယော အပလာဠေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၀၈) ဝစနတော။ တသ္မာ ‘‘တုမှာကံ ပတ္တံ ဒေမ, စီဝရံ ဒေမာ’’တိ အတ္တနော ဥပဋ္ဌာနကရဏတ္ထံ သင်္ဂဏှိတွာ သာမဏေရာ ဝါ ဟောန္တု ဥပသမ္ပန္နာ ဝါ, အန္တမသော ဒုဿီလဘိက္ခုဿပိ ပရဿ ပရိသဘူတေ ဘိန္ဒိတွာ ဂဏှိတုံ န ဝဋ္ဋတိ, အာဒီနဝံ ပန ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ ‘‘တယာ နဟာယိတုံ အာဂတေန ဂူထမက္ခနံ ဝိယ ကတံ ဒုဿီလံ နိဿာယ ဝိဟရန္တေနာ’’တိ။ သစေ သော သယမေဝ ဇာနိတွာ ဥပဇ္ဈံ ဝါ နိဿယံ ဝါ ယာစတိ, ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ။

ဣတိ ပါဠိမုတ္တကဝိနယဝိနိစ္ဆယသင်္ဂဟေ

ပဗ္ဗဇ္ဇာဝိနိစ္ဆယကထာ သမတ္တာ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၆၄။)

၂၃။ နိဿယဝိနိစ္ဆယကထာ

֍ * ၁၅၁။ နိဿယောတိ ဧတ္ထ ပန အယံ နိဿယော နာမ ကေန ဒါတဗ္ဗော, ကေန န ဒါတဗ္ဗော, ကဿ ဒါတဗ္ဗော, ကဿ န ဒါတဗ္ဗော, ကထံ ဂဟိတော ဟောတိ, ကထံ ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ, နိဿာယ ကေန ဝသိတဗ္ဗံ, ကေန စ န ဝသိတဗ္ဗန္တိ? တတ္ထ ကေန ဒါတဗ္ဗော, ကေန န ဒါတဗ္ဗောတိ ဧတ္ထ တာဝ ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ဗျတ္တေန ဘိက္ခုနာ ပဋိဗလေန ဒသဝဿေန ဝါ အတိရေကဒသဝဿေန ဝါ ဥပသမ္ပာဒေတုံ, နိဿယံ ဒါတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၇၆, ၈၂) စ ဝစနတော ယော ဗျတ္တော ဟောတိ ပဋိဗလော ဥပသမ္ပဒါယ ဒသဝဿော ဝါ အတိရေကဒသဝဿော ဝါ, တေန ဒါတဗ္ဗော, ဣတရေန န ဒါတဗ္ဗော။ သစေ ဒေတိ, ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇတိ။

ဧတ္ထ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၁၄၅-၁၄၇) စ ‘‘ဗျတ္တော’’တိ ဣမိနာ ပရိသုပဋ္ဌာပကဗဟုဿုတော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပရိသုပဋ္ဌာပကေန ဟိ သဗ္ဗန္တိမေန ပရိစ္ဆေဒေန ပရိသံ အဘိဝိနယေ ဝိနေတုံ ဒွေ ဝိဘင်္ဂါ ပဂုဏာ ဝါစုဂ္ဂတာ ကာတဗ္ဗာ, အသက္ကောန္တေန တီဟိ ဇနေဟိ သဒ္ဓိံ ပရိဝတ္တနက္ခမာ ကာတဗ္ဗာ, ကမ္မာကမ္မဉ္စ ခန္ဓကဝတ္တဉ္စ ဥဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ, ပရိသာယ ပန အဘိဓမ္မေ ဝိနယနတ္ထံ သစေ မဇ္ဈိမဘာဏကော ဟောတိ, မူလပဏ္ဏာသကော ဥဂ္ဂဟေတဗ္ဗော, ဒီဃဘာဏကေန မဟာဝဂ္ဂေါ, သံယုတ္တဘာဏကေန ဟေဋ္ဌိမာ ဝါ တယော ဝဂ္ဂါ မဟာဝဂ္ဂေါ ဝါ, အင်္ဂုတ္တရဘာဏကေန ဟေဋ္ဌာ ဝါ ဥပရိ ဝါ ဥပဍ္ဎနိကာယော ဥဂ္ဂဟေတဗ္ဗော, အသက္ကောန္တေန တိကနိပါတတော ပဋ္ဌာယ ဥဂ္ဂဟေတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ မဟာပစ္စရိယံ ပန ‘‘ဧကံ ဂဏှန္တေန စတုက္ကနိပါတံ ဝါ ပဉ္စကနိပါတံ ဝါ ဥဂ္ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဇာတကဘာဏကေန သာဋ္ဌကထံ ဇာတကံ ဥဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ, တတော ဩရံ န ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘ဓမ္မပဒမ္ပိ သဟ ဝတ္ထုနာ ဥဂ္ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ မဟာပစ္စရိယံ ဝုတ္တံ။ တတော တတော သမုစ္စယံ ကတွာ မူလပဏ္ဏာသကမတ္တံ ဝဋ္ဋတိ, ‘‘န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ကုရုန္ဒဋ္ဌကထာယံ ပဋိက္ခိတ္တံ, ဣတရာသု ဝိစာရဏာယေဝ နတ္ထိ။ အဘိဓမ္မေ ကိဉ္စိ ဂဟေတဗ္ဗန္တိ န ဝုတ္တံ။ ယဿ ပန သာဋ္ဌကထမ္ပိ ဝိနယပိဋကံ အဘိဓမ္မပိဋကဉ္စ ပဂုဏံ, သုတ္တန္တေ စ ဝုတ္တပ္ပကာရော ဂန္ထော နတ္ထိ, ပရိသံ ဥပဋ္ဌာပေတုံ န လဘတိ။ ယေန ပန သုတ္တန္တတော စ ဝိနယတော စ ဝုတ္တပ္ပမာဏော ဂန္ထော ဥဂ္ဂဟိတော, အယံ ပရိသုပဋ္ဌာကော ဗဟုဿုတောဝ ဟောတိ, ဒိသာပါမောက္ခော ယေနကာမံဂမော ပရိသံ ဥပဋ္ဌာပေတုံ လဘတိ, အယံ ဣမသ္မိံ အတ္ထေ ‘‘ဗျတ္တော’’တိ အဓိပ္ပေတော။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၆၅။)

ယော ပန အန္တေဝါသိနော ဝါ သဒ္ဓိဝိဟာရိကဿ ဝါ ဂိလာနဿ သက္ကောတိ ဥပဋ္ဌာနာဒီနိ ကာတုံ, အယံ ဣဓ ‘‘ပဋိဗလော’’တိ အဓိပ္ပေတော။ ယံ ပန ဝုတ္တံ –

‘‘ပဉ္စဟိ, ဘိက္ခဝေ, အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာ န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗံ, န နိဿယော ဒါတဗ္ဗော, န သာမဏေရော ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗော။ န အသေက္ခေန သီလက္ခန္ဓေန သမန္နာဂတော ဟောတိ, န အသေက္ခေန သမာဓိက္ခန္ဓေန သမန္နာဂတော ဟောတိ, န အသေက္ခေန ပညာက္ခန္ဓေန သမန္နာဂတော ဟောတိ, န အသေက္ခေန ဝိမုတ္တိက္ခန္ဓေန သမန္နာဂတော ဟောတိ, န အသေက္ခေန ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနက္ခန္ဓေန သမန္နာဂတော ဟောတိ။ ဣမေဟိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာ န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗံ, န နိဿယော ဒါတဗ္ဗော, န သာမဏေရော ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗော။

‘‘အပရေဟိပိ, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာ န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗံ, န နိဿယော ဒါတဗ္ဗော, န သာမဏေရော ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗော။ အတ္တနာ န အသေက္ခေန သီလက္ခန္ဓေန သမန္နာဂတော ဟောတိ, န ပရံ အသေက္ခေ သီလက္ခန္ဓေ သမာဒပေတာ။ အတ္တနာ န အသေက္ခေန သမာဓိက္ခန္ဓေန သမန္နာဂတော ဟောတိ, န ပရံ အသေက္ခေ သမာဓိက္ခန္ဓေ သမာဒပေတာ။ အတ္တနာ န အသေက္ခေန ပညာက္ခန္ဓေန သမန္နာဂတော ဟောတိ, န ပရံ အသေက္ခေ ပညာက္ခန္ဓေ သမာဒပေတာ။ အတ္တနာ န အသေက္ခေန ဝိမုတ္တိက္ခန္ဓေန သမန္နာဂတော ဟောတိ, န ပရံ အသေက္ခေ ဝိမုတ္တိက္ခန္ဓေ သမာဒပေတာ။ အတ္တနာ န အသေက္ခေန ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနက္ခန္ဓေန သမန္နာဂတော ဟောတိ, န ပရံ အသေက္ခေ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနက္ခန္ဓေ သမာဒပေတာ။ ဣမေဟိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာ န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗံ, န နိဿယော ဒါတဗ္ဗော, န သာမဏေရော ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗော။

‘‘အပရေဟိပိ, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာ န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗံ, န နိဿယော ဒါတဗ္ဗော, န သာမဏေရော ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗော။ အဿဒ္ဓေါ ဟောတိ, အဟိရိကော ဟောတိ, အနောတ္တပ္ပီ ဟောတိ, ကုသီတော ဟောတိ, မုဋ္ဌဿတိ ဟောတိ။ ဣမေဟိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာ န

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၆၆။)

ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗံ, န နိဿယော ဒါတဗ္ဗော, န သာမဏေရော ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗော။

‘‘အပရေဟိပိ, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာ န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗံ, န နိဿယော ဒါတဗ္ဗော, န သာမဏေရော ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗော။ အဓိသီလေ သီလဝိပန္နော ဟောတိ, အဇ္ဈာစာရေ အာစာရဝိပန္နော ဟောတိ, အတိဒိဋ္ဌိယာ ဒိဋ္ဌိဝိပန္နော ဟောတိ, အပ္ပဿုတော ဟောတိ, ဒုပ္ပညော ဟောတိ။ ဣမေဟိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာ န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗံ, န နိဿယော ဒါတဗ္ဗော, န သာမဏေရော ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗော။

‘‘အပရေဟိပိ, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာ န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗံ, န နိဿယော ဒါတဗ္ဗော, န သာမဏေရော ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗော။ န ပဋိဗလော ဟောတိ အန္တေဝါသိံ ဝါ သဒ္ဓိဝိဟာရိံ ဝါ ဂိလာနံ ဥပဋ္ဌာတုံ ဝါ ဥပဋ္ဌာပေတုံ ဝါ, အနဘိရတံ ဝူပကာသေတုံ ဝါ ဝူပကာသာပေတုံ ဝါ, ဥပ္ပန္နံ ကုက္ကုစ္စံ ဓမ္မတော ဝိနောဒေတုံ, အာပတ္တိံ န ဇာနာတိ, အာပတ္တိယာ ဝုဋ္ဌာနံ န ဇာနာတိ။ ဣမေဟိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာ န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗံ, န နိဿယော ဒါတဗ္ဗော, န သာမဏေရော ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗော။

‘‘အပရေဟိပိ, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာ န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗံ, န နိဿယော ဒါတဗ္ဗော, န သာမဏေရော ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗော။ န ပဋိဗလော ဟောတိ အန္တေဝါသိံ ဝါ သဒ္ဓိဝိဟာရိံ ဝါ အာဘိသမာစာရိကာယ သိက္ခာယ သိက္ခာပေတုံ, အာဒိဗြဟ္မစရိယကာယ သိက္ခာယ ဝိနေတုံ, အဘိဓမ္မေ ဝိနေတုံ, အဘိဝိနယေ ဝိနေတုံ, ဥပ္ပန္နံ ဒိဋ္ဌိဂတံ ဓမ္မတော ဝိဝေစေတုံ။ ဣမေဟိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာ န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗံ, န နိဿယော ဒါတဗ္ဗော, န သာမဏေရော ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗော။

‘‘အပရေဟိပိ, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာ န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗံ, န နိဿယော ဒါတဗ္ဗော, န သာမဏေရော

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၆၇။)

ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗော။ အာပတ္တိံ န ဇာနာတိ, အနာပတ္တိံ န ဇာနာတိ, လဟုကံ အာပတ္တိံ န ဇာနာတိ, ဂရုကံ အာပတ္တိံ န ဇာနာတိ, ဥဘယာနိ ခေါ ပနဿ ပါတိမောက္ခာနိ ဝိတ္ထာရေန န သွာဂတာနိ ဟောန္တိ န သုဝိဘတ္တာနိ န သုပ္ပဝတ္တီနိ န သုဝိနိစ္ဆိတာနိ သုတ္တသော အနုဗျဉ္ဇနသော။ ဣမေဟိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာ န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗံ, န နိဿယော ဒါတဗ္ဗော, န သာမဏေရော ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗော။

‘‘အပရေဟိပိ, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာ န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗံ, န နိဿယော ဒါတဗ္ဗော, န သာမဏေရော ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗော။ အာပတ္တိံ န ဇာနာတိ, အနာပတ္တိံ န ဇာနာတိ, လဟုကံ အာပတ္တိံ န ဇာနာတိ, ဂရုကံ အာပတ္တိံ န ဇာနာတိ, ဦနဒသဝဿော ဟောတိ။ ဣမေဟိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာ န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗံ, န နိဿယော ဒါတဗ္ဗော, န သာမဏေရော ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗော’’တိအာဒိ (မဟာဝ။ ၈၄)။ တမ္ပိ –

‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ဗျတ္တေန ဘိက္ခုနာ ပဋိဗလေန ဒသဝဿေန ဝါ အတိရေကဒသဝဿေန ဝါ ဥပသမ္ပာဒေတုံ, နိဿယံ ဒါတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၇၆, ၈၂) စ ဧဝံ သင်္ခေပတော ဝုတ္တဿေဝ ဥပဇ္ဈာယာစရိယလက္ခဏဿ ဝိတ္ထာရဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။

တတ္ထ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၈၄) ကိဉ္စိ အယုတ္တဝသေန ပဋိက္ခိတ္တံ, ကိဉ္စိ အာပတ္တိအင်္ဂဝသေန။ တထာ ဟိ ‘‘န အသေက္ခေန သီလက္ခန္ဓေနာ’’တိ စ ‘‘အတ္တနာ န အသေက္ခေနာ’’တိ စ ‘‘အဿဒ္ဓေါ’’တိ စ အာဒီသု တီသု ပဉ္စကေသု အယုတ္တဝသေန ပဋိက္ခေပေါ ကတော, န အာပတ္တိအင်္ဂဝသေန။ ယော ဟိ အသေက္ခေဟိ သီလက္ခန္ဓာဒီဟိ အသမန္နာဂတော ပရေ စ တတ္ထ သမာဒပေတုံ အသက္ကောန္တော အဿဒ္ဓိယာဒိဒေါသယုတ္တောဝ ဟုတွာ ပရိသံ ပရိဟရတိ, တဿ ပရိသာ သီလာဒီဟိ ပရိယာယတိယေဝ န ဝဍ္ဎတိ, တသ္မာ ‘‘တေန န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗ’’န္တိအာဒိ အယုတ္တဝသေန ဝုတ္တံ, န အာပတ္တိအင်္ဂဝသေန။ န ဟိ ခီဏာသဝဿေဝ ဥပဇ္ဈာစရိယဘာဝေါ ဘဂဝတာ အနုညာတော, ယဒိ တဿေဝ အနုညာတော အဘဝိဿ, ‘‘သစေ ဥပဇ္ဈာယဿ အနဘိရတိ ဥပ္ပန္နာ ဟောတီ’’တိအာဒိံ န ဝဒေယျ, ယသ္မာ ပန ခီဏာသဝဿ ပရိသာ သီလာဒီဟိ န ပရိဟာယတိ, တသ္မာ ‘‘ပဉ္စဟိ, ဘိက္ခဝေ, အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာ ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၆၈။)

အဓိသီလေ သီလဝိပန္နောတိအာဒီသု ပါရာဇိကဉ္စ သံဃာဒိသေသဉ္စ အာပန္နော အဓိသီလေ သီလဝိပန္နော နာမ။ ဣတရေ ပဉ္စာပတ္တိက္ခန္ဓေ အာပန္နော အဇ္ဈာစာရေ အာစာရဝိပန္နော နာမ။ သမ္မာဒိဋ္ဌိံ ပဟာယ အန္တဂ္ဂါဟိကာယ ဒိဋ္ဌိယာ သမန္နာဂတော အတိဒိဋ္ဌိယာ ဒိဋ္ဌိဝိပန္နော နာမ။ ယတ္တကံ သုတံ ပရိသံ ပရိဟရန္တဿ ဣစ္ဆိတဗ္ဗံ, တေန ဝိရဟိတတ္တာ အပ္ပဿုတော။ ယံ တေန ဇာနိတဗ္ဗံ အာပတ္တာဒိ, တဿ အဇာနနတော ဒုပ္ပညော။ ဣမသ္မိံ ပဉ္စကေ ပုရိမာနိ တီဏိ ပဒါနိ အယုတ္တဝသေန ဝုတ္တာနိ, ပစ္ဆိမာနိ ဒွေ အာပတ္တိအင်္ဂဝသေန။

အာပတ္တိံ န ဇာနာတီတိ ‘‘ဣဒံ နာမ မယာ ကတ’’န္တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဣမံ နာမ အာပတ္တိံ အယံ အာပန္နော’’တိ န ဇာနာတိ။ ဝုဋ္ဌာနံ န ဇာနာတီတိ ‘‘ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိတော ဝါ ဒေသနာဂါမိနိတော ဝါ အာပတ္တိတော ဧဝံ နာမ ဝုဋ္ဌာနံ ဟောတီ’’တိ န ဇာနာတိ။ ဣမသ္မိဉှိ ပဉ္စကေ ပုရိမာနိ ဒွေ ပဒါနိ အယုတ္တဝသေန ဝုတ္တာနိ, ပစ္ဆိမာနိ တီဏိ အာပတ္တိအင်္ဂဝသေန။

အာဘိသမာစာရိကာယ သိက္ခာယာတိ ခန္ဓကဝတ္တေ ဝိနေတုံ န ပဋိဗလော ဟောတီတိ အတ္ထော။ အာဒိဗြဟ္မစရိယကာယာတိ သေက္ခပဏ္ဏတ္တိယံ ဝိနေတုံ န ပဋိဗလောတိ အတ္ထော။ အဘိဓမ္မေတိ နာမရူပပရိစ္ဆေဒေ ဝိနေတုံ န ပဋိဗလောတိ အတ္ထော။ အဘိဝိနယေတိ သကလေ ဝိနယပိဋကေ ဝိနေတုံ န ပဋိဗလောတိ အတ္ထော။ ဝိနေတုံ န ပဋိဗလောတိ စ သဗ္ဗတ္ထ သိက္ခာပေတုံ န သက္ကောတီတိ အတ္ထော။ ဓမ္မတော ဝိဝေစေတုန္တိ ဓမ္မေန ကာရဏေန ဝိဿဇ္ဇာပေတုံ။ ဣမသ္မိံ ပဉ္စကေ သဗ္ဗပဒေသု အာပတ္တိ။

‘‘အာပတ္တိံ န ဇာနာတီ’’တိအာဒိပဉ္စကသ္မိံ ဝိတ္ထာရေနာတိ ဥဘတောဝိဘင်္ဂေန သဒ္ဓိံ။ န သွာဂတာနီတိ န သုဋ္ဌု အာဂတာနိ။ သုဝိဘတ္တာနီတိ သုဋ္ဌု ဝိဘတ္တာနိ ပဒပစ္စာဘဋ္ဌသင်္ကရဒေါသရအတာနိ။ သုပ္ပဝတ္တီနီတိ ပဂုဏာနိ ဝါစုဂ္ဂတာနိ သုဝိနိစ္ဆိတာနိ။ သုတ္တသောတိ ခန္ဓကပရိဝါရတော အာဟရိတဗ္ဗသုတ္တဝသေန သုဋ္ဌု ဝိနိစ္ဆိတာနိ။ အနုဗျဉ္ဇနသောတိ အက္ခရပဒပါရိပူရိယာ စ သုဝိနိစ္ဆိတာနိ အခဏ္ဍာနိ အဝိပရီတက္ခရာနိ။ ဧတေန အဋ္ဌကထာ ဒီပိတာ။ အဋ္ဌကထာတော ဟိ ဧသ ဝိနိစ္ဆယော ဟောတီတိ။ ဣမသ္မိံ ပဉ္စကေပိ သဗ္ဗပဒေသု အာပတ္တိ။ ဦနဒသဝဿပရိယောသာနပဉ္စကေပိ ဧသေဝ နယော။ ဣတိ အာဒိတော တယော ပဉ္စကာ, စတုတ္ထေ တီဏိ ပဒါနိ, ပဉ္စမေ ဒွေ ပဒါနီတိ သဗ္ဗေပိ စတ္တာရော ပဉ္စကာ အယုတ္တဝသေန ဝုတ္တာ, စတုတ္ထေ ပဉ္စကေ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၆၉။)

ဒွေ ပဒါနိ, ပဉ္စမေ တီဏိ, ဆဋ္ဌသတ္တမဋ္ဌမာ တယော ပဉ္စကာတိ သဗ္ဗေပိ စတ္တာရော ပဉ္စကာ အာပတ္တိအင်္ဂဝသေန ဝုတ္တာ။

သုက္ကပက္ခေ ပန ဝုတ္တဝိပရိယာယေန ‘‘ပဉ္စဟိ, ဘိက္ခဝေ, အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာ ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗံ, နိဿယော ဒါတဗ္ဗော, သာမဏေရော ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗော။ အသေက္ခေန သီလက္ခန္ဓေန သမန္နာဂတော ဟောတီ’’တိအာဒိနာ (မဟာဝ။ ၈၄) အဋ္ဌ ပဉ္စကာ အာဂတာယေဝ။ တတ္ထ သဗ္ဗတ္ထေဝ အနာပတ္တိ။

֍ * ၁၅၂။ ကဿ ဒါတဗ္ဗော, ကဿ န ဒါတဗ္ဗောတိ ဧတ္ထ ပန ယော လဇ္ဇီ ဟောတိ, တဿ ဒါတဗ္ဗော။ ဣတရဿ န ဒါတဗ္ဗော ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, အလဇ္ဇီနံ နိဿယော ဒါတဗ္ဗော, ယော ဒဒေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၂၀) ဝစနတော။ နိဿာယ ဝသန္တေနပိ အလဇ္ဇီ နိဿာယ န ဝသိတဗ္ဗံ။ ဝုတ္တဉှေတံ ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, အလဇ္ဇီနံ နိဿာယ ဝတ္ထဗ္ဗံ, ယော ဝသေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၂၀)။ ဧတ္ထ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၂၀) စ အလဇ္ဇီနန္တိ ဥပယောဂတ္ထေ သာမိဝစနံ, အလဇ္ဇိပုဂ္ဂလေ နိဿာယ န ဝသိတဗ္ဗန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တသ္မာ နဝံ ဌာနံ ဂတေန ‘‘ဧဟိ, ဘိက္ခု, နိဿယံ ဂဏှာဟီ’’တိ ဝုစ္စမာနေနပိ စတူဟပဉ္စာဟံ နိဿယဒါယကဿ လဇ္ဇိဘာဝံ ဥပပရိက္ခိတွာ နိဿယော ဂဟေတဗ္ဗော။ ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, စတူဟပဉ္စာဟံ အာဂမေတုံ ယာဝ ဘိက္ခုသဘာဂတံ ဇာနာမီ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၂၀) ဟိ ဝုတ္တံ။ သစေ ‘‘ထေရော လဇ္ဇီ’’တိ ဘိက္ခူနံ သန္တိကေ သုတွာ အာဂတဒိဝသေယေဝ ဂဟေတုကာမော ဟောတိ, ထေရော ပန ‘‘အာဂမေဟိ တာဝ, ဝသန္တော ဇာနိဿသီ’’တိ ကတိပါဟံ အာစာရံ ဥပပရိက္ခိတွာ နိဿယံ ဒေတိ, ဝဋ္ဋတိ, ပကတိယာ နိဿယဂဟဏဋ္ဌာနံ ဂတေန ပန တဒဟေဝ ဂဟေတဗ္ဗော, ဧကဒိဝသမ္ပိ ပရိဟာရော နတ္ထိ။ သစေ ပဌမယာမေ အာစရိယဿ ဩကာသော နတ္ထိ, ဩကာသံ အလဘန္တော ‘‘ပစ္စူသသမယေ ဂဟေဿာမီ’’တိ သယတိ, အရုဏံ ဥဂ္ဂတမ္ပိ န ဇာနာတိ, အနာပတ္တိ။ သစေ ပန ‘‘ဂဏှိဿာမီ’’တိ အာဘောဂံ အကတွာ သယတိ, အရုဏုဂ္ဂမနေ ဒုက္ကဋံ။ အဂတပုဗ္ဗံ ဌာနံ ဂတေန ဒွေ တီဏိ ဒိဝသာနိ ဝသိတွာ ဂန္တုကာမေန အနိဿိတေန ဝသိတဗ္ဗံ။ ‘‘သတ္တာဟံ ဝသိဿာမီ’’တိ အာလယံ ကရောန္တေန ပန နိဿယော ဂဟေတဗ္ဗော။ သစေ ထေရော ‘‘ကိံ သတ္တာဟံ ဝသန္တဿ နိဿယေနာ’’တိ ဝဒတိ, ပဋိက္ခိတ္တကာလတော ပဋ္ဌာယ လဒ္ဓပရိဟာရော ဟောတိ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၇၀။)

‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, အဒ္ဓါနမဂ္ဂပ္ပဋိပန္နေန ဘိက္ခုနာ နိဿယံ အလဘမာနေန အနိဿိတေန ဝတ္ထု’’န္တိ ဝစနတော ပန အဒ္ဓါနမဂ္ဂပ္ပဋိပန္နော သစေ အတ္တနာ သဒ္ဓိံ အဒ္ဓါနမဂ္ဂပ္ပဋိပန္နံ နိဿယဒါယကံ န လဘတိ, ဧဝံ နိဿယံ အလဘမာနေန အနိဿိတေန ဗဟူနိပိ ဒိဝသာနိ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပုဗ္ဗေ နိဿယံ ဂဟေတွာ ဝုတ္ထပုဗ္ဗံ ကိဉ္စိ အာဝါသံ ပဝိသတိ, ဧကရတ္တံ ဝသန္တေနပိ နိဿယော ဂဟေတဗ္ဗော။ အန္တရာမဂ္ဂေ ဝိဿမန္တော ဝါ သတ္ထံ ဝါ ပရိယေသန္တော ကတိပါဟံ ဝသတိ, အနာပတ္တိ။ အန္တောဝဿေ ပန နိဗဒ္ဓဝါသံ ဝသိတဗ္ဗံ, နိဿယော စ ဂဟေတဗ္ဗော။ နာဝါယ ဂစ္ဆန္တဿ ပန ဝဿာနေ အာဂတေပိ နိဿယံ အလဘန္တဿ အနာပတ္တိ။ သစေ အန္တရာမဂ္ဂေ ဂိလာနော ဟောတိ, နိဿယံ အလဘမာနေန အနိဿိတေန ဝသိတုံ ဝဋ္ဋတိ။

ဂိလာနုပဋ္ဌာကောပိ ဂိလာနေန ယာစိယမာနော အနိဿိတော ဧဝ ဝသိတုံ လဘတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ဂိလာနေန ဘိက္ခုနာ နိဿယံ အလဘမာနေန အနိဿိတေန ဝတ္ထုံ, အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ဂိလာနုပဋ္ဌာကေန ဘိက္ခုနာ နိဿယံ အလဘမာနေန ယာစိယမာနေန အနိဿိတေန ဝတ္ထု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၁၂၁)။ သစေ ပန ‘‘ယာစာဟိ မ’’န္တိ ဝုစ္စမာနောပိ ဂိလာနော မာနေန န ယာစတိ, ဂန္တဗ္ဗံ။

‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, အာရညိကေန ဘိက္ခုနာ ဖာသုဝိဟာရံ သလ္လက္ခေန္တေန နိဿယံ အလဘမာနေန အနိဿိတေန ဝတ္ထုံ ‘ယဒါ ပတိရူပေါ နိဿယဒါယကော အာဂစ္ဆိဿတိ, တဒါ တဿ နိဿာယ ဝသိဿာမီ’’’တိ ဝစနတော ပန ယတ္ထ ဝသန္တဿ သမထဝိပဿနာနံ ပဋိလာဘဝသေန ဖာသု ဟောတိ, တာဒိသံ ဖာသုဝိဟာရံ သလ္လက္ခေန္တေန နိဿယံ အလဘမာနေန အနိဿိတေန ဝတ္ထဗ္ဗံ။ ဣမဉ္စ ပန ပရိဟာရံ နေဝ သောတာပန္နော, န သကဒါဂါမိအနာဂါမိအရဟန္တော လဘန္တိ, န ထာမဂတဿ သမာဓိနော ဝါ ဝိပဿနာယ ဝါ လာဘီ, ဝိဿဋ္ဌကမ္မဋ္ဌာနေ ပန ဗာလပုထုဇ္ဇနေ ကထာဝ နတ္ထိ။ ယဿ ခေါ ပန သမထော ဝါ ဝိပဿနာ ဝါ တရုဏာ ဟောတိ, အယံ ဣမံ ပရိဟာရံ လဘတိ, ပဝါရဏာသင်္ဂဟောပိ ဧတဿေဝ အနုညာတော။ တသ္မာ ဣမိနာ ပုဂ္ဂလေန အာစရိယေ ပဝါရေတွာ ဂတေပိ ‘‘ယဒါ ပတိရူပေါနိဿယဒါယကော အာဂစ္ဆိဿတိ, တံ နိဿာယ ဝသိဿာမီ’’တိ အာဘောဂံ ကတွာ ပုန ယာဝ အာသာဠှီပုဏ္ဏမာ, တာဝ အနိဿိတေန ဝတ္ထုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန အာသာဠှီမာသေ အာစရိယော နာဂစ္ဆတိ, ယတ္ထ နိဿယော လဗ္ဘတိ, တတ္ထ ဂန္တဗ္ဗံ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၇၁။)

֍ * ၁၅၃။ ကထံ ဂဟိတော ဟောတီတိ ဧတ္ထ ဥပဇ္ဈာယဿ သန္တိကေ တာဝ ဥပဇ္ဈံ ဂဏှန္တေန ဧကံသံ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ကရိတွာ ပါဒေ ဝန္ဒိတွာ ဥက္ကုဋိကံ နိသီဒိတွာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတွာ ‘‘ဥပဇ္ဈာယော မေ, ဘန္တေ, ဟောဟီ’’တိ တိက္ခတ္တုံ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဧဝံ သဒ္ဓိဝိဟာရိကေန ဝုတ္တေ သစေ ဥပဇ္ဈာယော ‘‘သာဟူ’’တိ ဝါ ‘‘လဟူ’’တိ ဝါ ‘‘ဩပါယိက’’န္တိ ဝါ ‘‘ပတိရူပ’’န္တိ ဝါ ‘‘ပါသာဒိကေန သမ္ပာဒေဟီ’’တိ ဝါ ကာယေန ဝိညာပေတိ, ဝါစာယ ဝိညာပေတိ, ကာယေန ဝါစာယ ဝိညာပေတိ, ဂဟိတော ဟောတိ ဥပဇ္ဈာယော။ ဣဒမေဝ ဟေတ္ထ ဥပဇ္ဈာယဂ္ဂဟဏံ, ယဒိဒံ ဥပဇ္ဈာယဿ ဣမေသု ပဉ္စသု ပဒေသု ယဿ ကဿစိ ပဒဿ ဝါစာယ သာဝနံ ကာယေန ဝါ အတ္ထဝိညာပနန္တိ။ ကေစိ ပန ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆနံ သန္ဓာယ ဝဒန္တိ, န တံ ပမာဏံ။ အာယာစနဒါနမတ္တေန ဟိ ဂဟိတော ဟောတိ ဥပဇ္ဈာယော, န ဧတ္ထ သမ္ပဋိစ္ဆနံ အင်္ဂံ။ သဒ္ဓိဝိဟာရိကေနပိ န ကေဝလံ ‘‘ဣမိနာ မေ ပဒေန ဥပဇ္ဈာယော ဂဟိတော’’တိ ဉာတုံ ဝဋ္ဋတိ, ‘‘အဇ္ဇတဂ္ဂေ ဒါနိ ထေရော မယှံ ဘာရော, အဟမ္ပိ ထေရဿ ဘာရော’’တိ ဣဒမ္ပိ ဉာတုံ ဝဋ္ဋတိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၆၄)။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘ဥပဇ္ဈာယော, ဘိက္ခဝေ, သဒ္ဓိဝိဟာရိကမှိ ပုတ္တစိတ္တံ ဥပဋ္ဌပေဿတိ, သဒ္ဓိဝိဟာရိကော ဥပဇ္ဈာယမှိ ပိတုစိတ္တံ ဥပဋ္ဌပေဿတိ, ဧဝံ တေ အညမညံ သဂါရဝါ သပ္ပတိဿာ သဘာဂဝုတ္တိနော ဝိဟရန္တာ ဣမသ္မိံ ဓမ္မဝိနယေ ဝုဍ္ဎိံ ဝိရူဠှိံ ဝေပုလ္လံ အာပဇ္ဇိဿန္တီ’’တိ (မဟာဝ။ ၆၅)။

အာစရိယဿ သန္တိကေ နိဿယဂ္ဂဟဏေပိ အယမေဝ ဝိနိစ္ဆယော။ အယံ ပနေတ္ထ ဝိသေသော – အာစရိယဿ သန္တိကေ နိဿယံ ဂဏှန္တေန ဥက္ကုဋိကံ နိသီဒိတွာ ‘‘အာစရိယော မေ, ဘန္တေ, ဟောဟိ, အာယသ္မတော နိဿာယ ဝစ္ဆာမီ’’တိ (မဟာဝ။ ၇၇) တိက္ခတ္တုံ ဝတ္တဗ္ဗံ, သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။

֍ * ၁၅၄။ ကထံ ပဋိပ္ပဿမ္ဘတီတိ ဧတ္ထ တာဝ ဥပဇ္ဈာယမှာ ပဉ္စဟာကာရေဟိ နိဿယပဋိပ္ပဿဒ္ဓိ ဝေဒိတဗ္ဗာ, အာစရိယမှာ ဆဟိ အာကာရေဟိ။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘ပဉ္စိမာ, ဘိက္ခဝေ, နိဿယပဋိပ္ပဿဒ္ဓိယော ဥပဇ္ဈာယမှာ။ ဥပဇ္ဈာယော ပက္ကန္တော ဝါ ဟောတိ, ဝိဗ္ဘန္တော ဝါ, ကာလကတော ဝါ, ပက္ခသင်္ကန္တော ဝါ, အာဏတ္တိယေဝ ပဉ္စမီ။ ဣမာ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စ နိဿယပဋိပ္ပဿဒ္ဓိယော ဥပဇ္ဈာယမှာ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၇၂။)

ဆယိမာ, ဘိက္ခဝေ, နိဿယပဋိပ္ပဿဒ္ဓိယော အာစရိယမှာ။ အာစရိယော ပက္ကန္တော ဝါ ဟောတိ, ဝိဗ္ဘန္တော ဝါ, ကာလကတော ဝါ, ပက္ခသင်္ကန္တော ဝါ, အာဏတ္တိယေဝ ပဉ္စမီ, ဥပဇ္ဈာယေန ဝါ သမောဓာနဂတော ဟောတိ။ ဣမာ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဆ နိဿယပဋိပ္ပဿဒ္ဓိယော အာစရိယမှာ’’တိ (မဟာဝ။ ၈၃)။

တတြာယံ ဝိနိစ္ဆယော (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၈၃) – ပက္ကန္တောတိ ဒိသံ ဂတော။ ဧဝံ ဂတေ စ ပန တသ္မိံ သစေ ဝိဟာရေ နိဿယဒါယကော အတ္ထိ, ယဿ သန္တိကေ အညဒါပိ နိဿယော ဝါ ဂဟိတပုဗ္ဗော ဟောတိ, ယော ဝါ ဧကသမ္ဘောဂပရိဘောဂေါ, တဿ သန္တိကေ နိဿယော ဂဟေတဗ္ဗော, ဧကဒိဝသမ္ပိ ပရိဟာရော နတ္ထိ။ သစေ တာဒိသော နတ္ထိ, အညော လဇ္ဇီ ပေသလော အတ္ထိ, တဿ ပေသလဘာဝံ ဇာနန္တေန တဒဟေဝ နိဿယော ယာစိတဗ္ဗော။ သစေ ဒေတိ, ဣစ္စေတံ ကုသလံ။ အထ ပန ‘‘တုမှာကံ ဥပဇ္ဈာယော လဟုံ အာဂမိဿတီ’’တိ ပုစ္ဆတိ, ဥပဇ္ဈာယေန စေ တထာ ဝုတ္တံ, ‘‘အာမ, ဘန္တေ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ သစေ ဝဒတိ ‘‘တေန ဟိ ဥပဇ္ဈာယဿ အာဂမနံ အာဂမေထာ’’တိ, ဝဋ္ဋတိ။ အထ ပနဿ ပကတိယာ ပေသလဘာဝံ န ဇာနာတိ, စတ္တာရိ ပဉ္စ ဒိဝသာနိ တဿ ဘိက္ခုဿ သဘာဂတံ ဩလောကေတွာ ဩကာသံ ကာရေတွာ နိဿယော ဂဟေတဗ္ဗော။ သစေ ပန ဝိဟာရေ နိဿယဒါယကော နတ္ထိ, ဥပဇ္ဈာယော စ ‘‘အဟံ ကတိပါဟေန အာဂမိဿာမိ, မာ ဥက္ကဏ္ဌိတ္ထာ’’တိ ဝတွာ ဂတော, ယာဝ အာဂမနာ ပရိဟာရော လဗ္ဘတိ, အထာပိ နံ တတ္ထ မနုဿာ ပရိစ္ဆိန္နကာလတော ဥတ္တရိပိ ပဉ္စ ဝါ ဒသ ဝါ ဒိဝသာနိ ဝါသေန္တိယေဝ, တေန ဝိဟာရံ ပဝတ္တိ ပေသေတဗ္ဗာ ‘‘ဒဟရာ မာ ဥက္ကဏ္ဌန္တု, အဟံ အသုကဒိဝသံ နာမ အာဂမိဿာမီ’’တိ, ဧဝမ္ပိ ပရိဟာရော လဗ္ဘတိ။ အထ အာဂစ္ဆတော အန္တရာမဂ္ဂေ နဒီပူရေန ဝါ စောရာဒီဟိ ဝါ ဥပဒ္ဒဝေါ ဟောတိ, ထေရော ဥဒကောသက္ကနံ ဝါ အာဂမေတိ, သဟာယေ ဝါ ပရိယေသတိ, တံ စေ ပဝတ္တိံ ဒဟရာ သုဏန္တိ, ယာဝ အာဂမနာ ပရိဟာရော လဗ္ဘတိ။ သစေ ပန သော ‘‘ဣဓေဝါဟံ ဝသိဿာမီ’’တိ ပဟိဏတိ, ပရိဟာရော နတ္ထိ။ ယတ္ထ နိဿယော လဗ္ဘတိ, တတ္ထ ဂန္တဗ္ဗံ။ ဝိဗ္ဘန္တေ ပန ကာလကတေ ပက္ခသင်္ကန္တေ ဝါ ဧကဒိဝသမ္ပိ ပရိဟာရော နတ္ထိ, ယတ္ထ နိဿယော လဗ္ဘတိ, တတ္ထ ဂန္တဗ္ဗံ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၇၃။)

အာဏတ္တီတိ ပန နိဿယပဏာမနာ ဝုစ္စတိ, တသ္မာ ‘‘ပဏာမေမိ တ’’န္တိ ဝါ ‘‘မာ ဣဓ ပဋိက္ကမီ’’တိ ဝါ ‘‘နီဟရ တေ ပတ္တစီဝရ’’န္တိ ဝါ ‘‘နာဟံ တယာ ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗော’’တိ ဝါတိ ဣမိနာ ပါဠိနယေန ‘‘မာ မံ ဂါမပ္ပဝေသနံ အာပုစ္ဆီ’’တိအာဒိနာ ပါဠိမုတ္တကနယေန ဝါ ယော နိဿယပဏာမနာယ ပဏာမိတော ဟောတိ, တေန ဥပဇ္ဈာယော ခမာပေတဗ္ဗော။ သစေ အာဒိတောဝ န ခမတိ, ဒဏ္ဍကမ္မံ အာဟရိတွာ တိက္ခတ္တုံ တာဝ သယမေဝ ခမာပေတဗ္ဗော။ နော စေ ခမတိ, တသ္မိံ ဝိဟာရေ မဟာထေရေ ဂဟေတွာ ခမာပေတဗ္ဗော။ နော စေ ခမတိ, သာမန္တဝိဟာရေ ဘိက္ခူ ဂဟေတွာ ခမာပေတဗ္ဗော။ သစေ ဧဝမ္ပိ န ခမတိ, အညတ္ထ ဂန္တွာ ဥပဇ္ဈာယဿ သဘာဂါနံ သန္တိကေ ဝသိတဗ္ဗံ ‘‘အပ္ပေဝ နာမ ‘သဘာဂါနံ မေ သန္တိကေ ဝသတီ’တိ ဉတွာပိ ခမေယျာ’’တိ။ သစေ ဧဝမ္ပိ န ခမတိ, တတြေဝ ဝသိတဗ္ဗံ။ တတြ စေ ဒုဗ္ဘိက္ခာဒိဒေါသေန န သက္ကာ ဟောတိ ဝသိတုံ, တံယေဝ ဝိဟာရံ အာဂန္တွာ အညဿ သန္တိကေ နိဿယံ ဂဟေတွာ ဝသိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အယမာဏတ္တိယံ ဝိနိစ္ဆယော။

အာစရိယမှာ နိဿယပဋိပ္ပဿဒ္ဓီသု အာစရိယော ပက္ကန္တော ဝါ ဟောတီတိ ဧတ္ထ ကောစိ အာစရိယော အာပုစ္ဆိတွာ ပက္ကမတိ, ကောစိ အနာပုစ္ဆိတွာ, အန္တေဝါသိကောပိ ဧဝမေဝ။ တတြ သစေ အန္တေဝါသိကော အာစရိယံ အာပုစ္ဆတိ ‘‘အသုကံ နာမ, ဘန္တေ, ဌာနံ ဂန္တုံ ဣစ္ဆာမိ ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေနာ’’တိ, အာစရိယေန စ ‘‘ကဒါ ဂမိဿသီ’’တိ ဝုတ္တော ‘‘သာယနှေ ဝါ ရတ္တိံ ဝါ ဥဋ္ဌဟိတွာ ဂမိဿာမီ’’တိ ဝဒတိ, အာစရိယောပိ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆတိ, တံ ခဏံယေဝ နိဿယော ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ သစေ ပန ‘‘ဘန္တေ, အသုကံ နာမ ဌာနံ ဂန္တုကာမောမှီ’’တိ ဝုတ္တေ အာစရိယော ‘‘အသုကသ္မိံ နာမ ဂါမေ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ပစ္ဆာ ဇာနိဿသီ’’တိ ဝဒတိ, သော စ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆတိ, တတော စေ ဂတော သုဂတော။ သစေ ပန န ဂစ္ဆတိ, နိဿယော န ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ အထာပိ ‘‘ဂစ္ဆာမီ’’တိ ဝုတ္တေ အာစရိယေန ‘‘မာ တာဝ ဂစ္ဆ, ရတ္တိံ မန္တေတွာ ဇာနိဿာမာ’’တိ ဝုတ္တော မန္တေတွာ ဂစ္ဆတိ, သုဂတော။ နော စေ ဂစ္ဆတိ, နိဿယော န ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ အာစရိယံ အနာပုစ္ဆာ ပက္ကမန္တဿ ပန ဥပစာရသီမာတိက္ကမေ နိဿယော ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ, အန္တောဥပစာရသီမတော ပဋိနိဝတ္တန္တဿ န ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ သစေ ပန အာစရိယော အန္တေဝါသိကံ အာပုစ္ဆတိ ‘‘အာဝုသော, အသုကံ နာမ ဌာနံ ဂမိဿာမီ’’တိ, အန္တေဝါသိကေန စ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၇၄။)

‘‘ကဒါ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘သာယနှေ ဝါ ရတ္တိဘာဂေ ဝါ’’တိ ဝဒတိ, အန္တေဝါသိကောပိ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆတိ, တံ ခဏံယေဝ နိဿယော ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ, သစေ ပန အာစရိယော ‘‘သွေ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ဂမိဿာမီ’’တိ ဝဒတိ, ဣတရော စ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆတိ, ဧကဒိဝသံ တာဝ နိဿယော န ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ, ပုနဒိဝသေ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓေါ ဟောတိ။ ‘‘အသုကသ္မိံ နာမ ဂါမေ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ဇာနိဿာမိ မမ ဂမနံ ဝါ အဂမနံ ဝါ’’တိ ဝတွာ ပန သစေ န ဂစ္ဆတိ, နိဿယော န ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ အထာပိ ‘‘ဂစ္ဆာမီ’’တိ ဝုတ္တေ အန္တေဝါသိကေန ‘‘မာ တာဝ ဂစ္ဆထ, ရတ္တိံ မန္တေတွာ ဇာနိဿထာ’’တိ ဝုတ္တော မန္တေတွာပိ န ဂစ္ဆတိ, နိဿယော န ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ သစေ ဥဘောပိ အာစရိယန္တေဝါသိကာ ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေန ဗဟိသီမံ ဂစ္ဆန္တိ, တတော စေ အာစရိယော ဂမိယစိတ္တေ ဥပ္ပန္နေ အနာပုစ္ဆာဝ ဂန္တွာ ဒွိန္နံ လေဍ္ဍုပါတာနံ အန္တောယေဝ နိဝတ္တတိ, နိဿယော န ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ သစေ ဒွေ လေဍ္ဍုပါတေ အတိက္ကမိတွာ နိဝတ္တတိ, ပဋိပ္ပဿဒ္ဓေါ ဟောတိ။ အာစရိယုပဇ္ဈာယာ ဒွေ လေဍ္ဍုပါတေ အတိက္ကမ္မ အညသ္မိံ ဝိဟာရေ ဝသန္တိ, နိဿယော ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ အာစရိယေ ဝိဗ္ဘန္တေ ကာလကတေ ပက္ခသင်္ကန္တေ စ တံ ခဏံယေဝ ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။

အာဏတ္တိယံ ပန အာစရိယော မုဉ္စိတုကာမောဝ ဟုတွာ နိဿယပဏာမနာယ ပဏာမေတိ, အန္တေဝါသိကော စ ‘‘ကိဉ္စာပိ မံ အာစရိယော ပဏာမေတိ, အထ ခေါ ဟဒယေန မုဒုကော’’တိ သာလယော ဟောတိ, နိဿယော န ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ သစေပိ အာရိယော သာလယော, အန္တေဝါသိကော နိရာလယော ‘‘န ဒါနိ ဣမံ နိဿာယ ဝသိဿာမီ’’တိ ဓုရံ နိက္ခိပတိ, ဧဝမ္ပိ န ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ ဥဘိန္နံ သာလယဘာဝေ ပန န ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိယေဝ, ဥဘိန္နံ ဓုရနိက္ခေပေန ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ, ပဏာမိတေန ဒဏ္ဍကမ္မံ အာဟရိတွာ တိက္ခတ္တုံ ခမာပေတဗ္ဗော။ နော စေ ခမတိ, ဥပဇ္ဈာယေ ဝုတ္တနယေန ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ ယထာပညတ္တံ ပန အာစရိယုပဇ္ဈာယဝတ္တံ ပရိပူရေန္တံ အဓိမတ္တပေမာဒိပဉ္စင်္ဂသမန္နာဂတံ အန္တေဝါသိကံ သဒ္ဓိဝိဟာရိကံ ဝါ ပဏာမေန္တဿ ဒုက္ကဋံ, ဣတရံ အပဏာမေန္တဿပိ ဒုက္ကဋမေဝ။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘န, ဘိက္ခဝေ, သမ္မာဝတ္တန္တော ပဏာမေတဗ္ဗော, ယော ပဏာမေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ န စ, ဘိက္ခဝေ, အသမ္မာဝတ္တန္တော န ပဏာမေတဗ္ဗော, ယော န ပဏာမေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ (မဟာဝ။ ၈၀)။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၇၅။)

‘‘ပဉ္စဟိ, ဘိက္ခဝေ, အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတံ အန္တေဝါသိကံ အပဏာမေန္တော အာစရိယော သာတိသာရော ဟောတိ, ပဏာမေန္တော အနတိသာရော ဟောတိ။ အာစရိယမှိ နာဓိမတ္တံ ပေမံ ဟောတိ, နာဓိမတ္တော ပသာဒေါ ဟောတိ, နာဓိမတ္တာ ဟိရီ ဟောတိ, နာဓိမတ္တော ဂါရဝေါ ဟောတိ, နာဓိမတ္တာ ဘာဝနာ ဟောတိ။ ဣမေဟိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတံ အန္တေဝါသိကံ အပဏာမေန္တော အာစရိယော သာတိသာရော ဟောတိ, ပဏာမေန္တော အနတိသာရော ဟောတိ (မဟာဝ။ ၈၁)။

‘‘ပဉ္စဟိ, ဘိက္ခဝေ, အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတံ သဒ္ဓိဝိဟာရိကံ အပဏာမေန္တော ဥပဇ္ဈာယော သာတိသာရော ဟောတိ, ပဏာမေန္တော အနတိသာရော ဟောတိ။ ဥပဇ္ဈာယမှိ နာဓိမတ္တံ ပေမံ ဟောတိ, နာဓိမတ္တော ပသာဒေါ ဟောတိ, နာဓိမတ္တာ ဟိရီ ဟောတိ, နာဓိမတ္တော ဂါရဝေါ ဟောတိ, နာဓိမတ္တာ ဘာဝနာ ဟောတိ။ ဣမေဟိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတံ သဒ္ဓိဝိဟာရိကံ အပဏာမေန္တော ဥပဇ္ဈာယော သာတိသာရော ဟောတိ, ပဏာမေန္တော အနတိသာရော ဟောတီ’’တိအာဒိ (မဟာဝ။ ၆၈)။

တတ္ထ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၆၈) နာဓိမတ္တံ ပေမံ ဟောတီတိ ဥပဇ္ဈာယမှိ အဓိမတ္တံ ဂေဟဿိတပေမံ န ဟောတိ။ နာဓိမတ္တာ ဘာဝနာ ဟောတီတိ အဓိမတ္တာ မေတ္တာဘာဝနာ န ဟောတီတိ အတ္ထော။

ဥပဇ္ဈာယေန ဝါ သမောဓာနဂတောတိ ဧတ္ထ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၈၃) ဒဿနသဝနဝသေန သမောဓာနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သစေ ဟိ အာစရိယံ နိဿာယ ဝသန္တော သဒ္ဓိဝိဟာရိကော ဧကဝိဟာရေ စေတိယံ ဝါ ဝန္ဒန္တံ, ဧကဂါမေ ဝါ ပိဏ္ဍာယ စရန္တံ ဥပဇ္ဈာယံ ပဿတိ, နိဿယော ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ ဥပဇ္ဈာယော ပဿတိ, သဒ္ဓိဝိဟာရိကော န ပဿတိ, န ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ မဂ္ဂပ္ပဋိပန္နံ ဝါ အာကာသေန ဝါ ဂစ္ဆန္တံ ဥပဇ္ဈာယံ ဒိသွာ ဒူရတ္တာ ‘‘ဘိက္ခူ’’တိ ဇာနာတိ, ‘‘ဥပဇ္ဈာယော’’တိ န ဇာနာတိ, န ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ သစေ ဇာနာတိ, ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ ဥပရိပါသာဒေ ဥပဇ္ဈာယော ဝသတိ, ဟေဋ္ဌာ သဒ္ဓိဝိဟာရိကော, တံ အဒိသွာဝ ယာဂုံ ပိဝိတွာ ပဋိက္ကမတိ, အာသနသာလာယ ဝါ နိသိန္နံ အဒိသွာဝ ဧကမန္တေ ဘုဉ္ဇိတွာ ပက္ကမတိ, ဓမ္မဿဝနမဏ္ဍပေ ဝါ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၇၆။)

နိသိန္နမ္ပိ တံ အဒိသွာဝ ဓမ္မံ သုတွာ ပက္ကမတိ, နိဿယော န ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ ဧဝံ တာဝ ဒဿနဝသေန သမောဓာနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သဝနဝသေန ပန သစေ ဥပဇ္ဈာယဿ ဝိဟာရေ ဝါ အန္တရဃရေ ဝါ ဓမ္မံ ဝါ ကထေန္တဿ အနုမောဒနံ ဝါ ကရောန္တဿ သဒ္ဒံ သုတွာ ‘‘ဥပဇ္ဈာယဿ မေ သဒ္ဒေါ’’တိ သဉ္ဇာနာတိ, နိဿယော ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ, အသဉ္ဇာနန္တဿ န ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ အယံ သမောဓာနေ ဝိနိစ္ဆယော။

֍ * ၁၅၅။ နိဿာယ ကေန ဝသိတဗ္ဗံ, ကေန န ဝသိတဗ္ဗန္တိ ဧတ္ထ ပန ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ဗျတ္တေန ဘိက္ခုနာ ပဋိဗလေန ပဉ္စ ဝဿာနိ နိဿာယ ဝတ္ထုံ, အဗျတ္တေန ယာဝဇီဝ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၁၀၃) ဝစနတော ယော အဗျတ္တော ဟောတိ, တေန ယာဝဇီဝံ နိဿာယေဝ ဝသိတဗ္ဗံ။ သစာယံ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၀၃) ဝုဍ္ဎတရံ အာစရိယံ န လဘတိ, ဥပသမ္ပဒါယ သဋ္ဌိဝဿော ဝါ သတ္တတိဝဿော ဝါ ဟောတိ, နဝကတရဿပိ ဗျတ္တဿ သန္တိကေ ဥက္ကုဋိကံ နိသီဒိတွာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတွာ ‘‘အာစရိယော မေ, အာဝုသော, ဟောတိ, အာယသ္မတော နိဿာယ ဝစ္ဆာမီ’’တိ ဧဝံ တိက္ခတ္တုံ ဝတွာ နိဿယော ဂဟေတဗ္ဗောဝ။ ဂါမပ္ပဝေသနံ အာပုစ္ဆန္တေနပိ ဥက္ကုဋိကံ နိသီဒိတွာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတွာ ‘‘ဂါမပ္ပဝေသနံ အာပုစ္ဆာမိ အာစရိယာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဧသ နယော သဗ္ဗအာပုစ္ဆနေသု။

ယော ပန ဗျတ္တော ဟောတိ ဥပသမ္ပဒါယ ပဉ္စဝဿော, တေန အနိဿိတေန ဝတ္ထုံ ဝဋ္ဋတိ။ တသ္မာ နိဿယမုစ္စနကေန (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၁၄၅-၁၄၇) ဥပသမ္ပဒါယ ပဉ္စဝဿေန သဗ္ဗန္တိမေန ပရိစ္ဆေဒေန ဒွေ မာတိကာ ပဂုဏာ ဝါစုဂ္ဂတာ ကတ္တဗ္ဗာ, ပက္ခဒိဝသေသု ဓမ္မဿဝနတ္ထာယ သုတ္တန္တတော စတ္တာရော ဘာဏဝါရာ, သမ္ပတ္တာနံ ပရိသာနံ ပရိကထနတ္ထာယ အန္ဓကဝိန္ဒ(အ။ နိ။ ၅။၁၁၄) မဟာရာဟုလောဝါဒ(မ။ နိ။ ၂။၁၁၃ အာဒယော) အမ္ဗဋ္ဌ(ဒဤ။ နိ။ ၁။၂၅၄ အာဒယော) သဒိသော ဧကော ကထာမဂ္ဂေါ, သံဃဘတ္တမင်္ဂလာမင်္ဂလေသု အနုမောဒနတ္ထာယ တိဿော အနုမောဒနာ, ဥပေါသထပဝါရဏာဒိဇာနနတ္ထံ ကမ္မာကမ္မဝိနိစ္ဆယော, သမဏဓမ္မကရဏတ္ထံ သမာဓိဝသေန ဝါ ဝိပဿနာဝသေန ဝါ အရဟတ္တပရိယောသာနမေကံ ကမ္မဋ္ဌာနံ, ဧတ္တကံ ဥဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဧတ္တာဝတာ ဟိ အယံ ဗဟုဿုတော ဟောတိ စာတုဒ္ဒိသော, ယတ္ထ ကတ္ထစိ အတ္တနော ဣဿရိယေန ဝသိတုံ လဘတိ။ ယံ ပန ဝုတ္တံ –

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၇၇။)

‘‘ပဉ္စဟိ, ဘိက္ခဝေ, အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာ န အနိဿိတေန ဝတ္ထဗ္ဗံ။ န အသေက္ခေန သီလက္ခန္ဓေန သမန္နာဂတော ဟောတိ, န အသေက္ခေန သမာဓိက္ခန္ဓေန… န အသေက္ခေန ပညာက္ခန္ဓေန… န အသေက္ခေန ဝိမုတ္တိက္ခန္ဓေန… န အသေက္ခေန ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနက္ခန္ဓေန သမန္နာဂတော ဟောတိ။ ဣမေဟိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာ န အနိဿိတေန ဝတ္ထဗ္ဗံ။

‘‘အပရေဟိပိ, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာ န အနိဿိတေန ဝတ္ထဗ္ဗံ။ အဿဒ္ဓေါ ဟောတိ, အဟိရိကော ဟောတိ, အနောတ္တပ္ပီ ဟောတိ, ကုသီတော ဟောတိ, မုဋ္ဌဿတိ ဟောတိ။ ဣမေဟိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာ န အနိဿိတေန ဝတ္ထဗ္ဗံ။

‘‘အပရေဟိပိ, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာ န အနိဿိတေန ဝတ္ထဗ္ဗံ။ အဓိသီလေ သီလဝိပန္နော ဟောတိ, အဇ္ဈာစာရေ အာစာရဝိပန္နော ဟောတိ, အတိဒိဋ္ဌိယာ ဒိဋ္ဌိဝိပန္နော ဟောတိ, အပ္ပဿုတော ဟောတိ, ဒုပ္ပညော ဟောတိ။ ဣမေဟိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာ န အနိဿိတေန ဝတ္ထဗ္ဗံ။

‘‘အပရေဟိပိ, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာ န အနိဿိတေန ဝတ္ထဗ္ဗံ။ အာပတ္တိံ န ဇာနာတိ, အနာပတ္တိံ န ဇာနာတိ, လဟုကံ အာပတ္တိံ န ဇာနာတိ, ဂရုကံ အာပတ္တိံ န ဇာနာတိ, ဥဘယာနိ ခေါ ပနဿ ပါတိမောက္ခာနိ ဝိတ္ထာရေန န သွာဂတာနိ ဟောန္တိ န သုဝိဘတ္တာနိ န သုပ္ပဝတ္တီနိ န သုဝိနိစ္ဆိတာနိ သုတ္တသော အနုဗျဉ္ဇနသော။ ဣမေဟိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာ န အနိဿိတေန ဝတ္ထဗ္ဗံ။

‘‘အပရေဟိပိ, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာ န အနိဿိတေန ဝတ္ထဗ္ဗံ။ အာပတ္တိံ န ဇာနာတိ, အနာပတ္တိံ န ဇာနာတိ, လဟုကံ အာပတ္တိံ န ဇာနာတိ, ဂရုကံ အာပတ္တိံ န ဇာနာတိ, ဦနပဉ္စဝဿော ဟောတိ။ ဣမေဟိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာ န အနိဿိတေန ဝတ္ထဗ္ဗ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၁၀၃)။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၇၈။)

ဧတ္ထာပိ ပုရိမနယေနေဝ အယုတ္တဝသေန အာပတ္တိအင်္ဂဝသေန စ ပဋိက္ခေပေါ ကတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ဗာလာနံ ပန အဗျတ္တာနံ ဒိသံဂမိကာနံ အန္တေဝါသိကသဒ္ဓိဝိဟာရိကာနံ အနုညာ န ဒါတဗ္ဗာ။ သစေ ဒေန္တိ, အာစရိယုပဇ္ဈာယာနံ ဒုက္ကဋံ။ တေ စေ အနနုညာတာ ဂစ္ဆန္တိ, တေသမ္ပိ ဒုက္ကဋံ။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘ဣဓ ပန, ဘိက္ခဝေ, သမ္ဗဟုလာ ဘိက္ခူ ဗာလာ အဗျတ္တာ ဒိသံဂမိကာ အာစရိယုပဇ္ဈာယေ အာပုစ္ဆန္တိ။ တေ, ဘိက္ခဝေ, အာစရိယုပဇ္ဈာယေဟိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗာ ‘‘ကဟံ ဂမိဿထ, ကေန သဒ္ဓိံ ဂမိဿထာ’’တိ။ တေ စေ, ဘိက္ခဝေ, ဗာလာ အဗျတ္တာ အညေ ဗာလေ အဗျတ္တေ အပဒိသေယျုံ။ န, ဘိက္ခဝေ, အာစရိယုပဇ္ဈာယေဟိ အနုဇာနိတဗ္ဗာ, အနုဇာနေယျုံ စေ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ တေ စေ, ဘိက္ခဝေ, ဗာလာ အဗျတ္တာ အနနုညာတာ အာစရိယုပဇ္ဈာယေဟိ ဂစ္ဆေယျုံ စေ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၆၃)။

ဣတိ ပါဠိမုတ္တကဝိနယဝိနိစ္ဆယသင်္ဂဟေ

နိဿယဝိနိစ္ဆယကထာ သမတ္တာ။

၂၄။ သီမာဝိနိစ္ဆယကထာ

֍ * ၁၅၆။ သီမာတိ ဧတ္ထ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနဝဏ္ဏနာ) သီမာ နာမေသာ ဗဒ္ဓသီမာ အဗဒ္ဓသီမာတိ ဒုဝိဓာ ဟောတိ။ တတ္ထ ဧကာဒသ ဝိပတ္တိသီမာယော အတိက္ကမိတွာ တိဝိဓသမ္ပတ္တိယုတ္တာ နိမိတ္တေန နိမိတ္တံ ဗန္ဓိတွာ သမ္မတာ သီမာ ဗဒ္ဓသီမာ နာမ။ အတိခုဒ္ဒကာ, အတိမဟတီ, ခဏ္ဍနိမိတ္တာ, ဆာယာနိမိတ္တာ, အနိမိတ္တာ, ဗဟိသီမေ ဌိတသမ္မတာ, နဒိယာ သမ္မတာ, သမုဒ္ဒေ သမ္မတာ, ဇာတဿရေ သမ္မတာ, သီမာယ သီမံ သမ္ဘိန္ဒန္တေန သမ္မတာ, သီမာယ သီမံ အဇ္ဈောတ္ထရန္တေန သမ္မတာတိ ဣမေဟိ ဧကာဒသဟိ အာကာရေဟိ သီမတော ကမ္မာနိ ဝိပဇ္ဇန္တီတိ ဝစနတော ဧတာ ဝိပတ္တိသီမာယော နာမ။

တတ္ထ အတိခုဒ္ဒကာ နာမ ယတ္ထ ဧကဝီသတိ ဘိက္ခူ နိသီဒိတုံ န သက္ကောန္တိ။ အတိမဟတီ နာမ ယာ ကေသဂ္ဂမတ္တေနပိ တိယောဇနံ အတိက္ကမိတွာ သမ္မတာ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၇၉။)

ခဏ္ဍနိမိတ္တာ နာမ အဃဋိတနိမိတ္တာ ဝုစ္စတိ။ ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ နိမိတ္တံ ကိတ္တေတွာ အနုက္ကမေန ဒက္ခိဏာယ ဒိသာယ ပစ္ဆိမာယ ဥတ္တရာယ ဒိသာယ ကိတ္တေတွာ ပုန ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ ပုဗ္ဗကိတ္တိတံ ပဋိကိတ္တေတွာ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတိ, ဧဝံ အခဏ္ဍနိမိတ္တာ ဟောတိ။ သစေ ပန အနုက္ကမေန အာဟရိတွာ ဥတ္တရာယ ဒိသာယ နိမိတ္တံ ကိတ္တေတွာ တတ္ထေဝ ဌပေတိ, ခဏ္ဍနိမိတ္တာ ဟောတိ။ အပရာပိ ခဏ္ဍနိမိတ္တာ နာမ ယာ အနိမိတ္တုပဂံ တစသာရရုက္ခံ ဝါ ခါဏုကံ ဝါ ပံသုပုဉ္ဇံ ဝါ ဝါလုကပုဉ္ဇံ ဝါ အညတရံ အန္တရာ ဧကနိမိတ္တံ ကတွာ သမ္မတာ။ ဆာယာနိမိတ္တာ နာမ ပဗ္ဗတဆာယာဒီနံ ယံ ကိဉ္စိ ဆာယံ နိမိတ္တံ ကတွာ သမ္မတာ။ အနိမိတ္တာ နာမ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ နိမိတ္တာနိ အကိတ္တေတွာ သမ္မတာ။ ဗဟိသီမေ ဌိတသမ္မတာ နာမ နိမိတ္တာနိ ကိတ္တေတွာ နိမိတ္တာနံ ဗဟိ ဌိတေန သမ္မတာ။ နဒိယာ, သမုဒ္ဒေ, ဇာတဿရေ သမ္မတာ နာမ ဧတေသု နဒိအာဒီသု သမ္မတာ။ သာ ဟိ ဧဝံ သမ္မတာပိ ‘‘သဗ္ဗာ, ဘိက္ခဝေ, နဒီ အသီမာ, သဗ္ဗော သမုဒ္ဒေါ အသီမော, သဗ္ဗော ဇာတဿရော အသီမော’’တိ (မဟာဝ။ ၁၄၇) ဝစနတော အသမ္မတာဝ ဟောတိ။ သီမာယ သီမံ သမ္ဘိန္ဒန္တေန သမ္မတာ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၄၈) နာမ အတ္တနော သီမာယ ပရေသံ သီမံ သမ္ဘိန္ဒန္တေန သမ္မတာ။ သစေ ဟိ ပေါရာဏကဿ ဝိဟာရဿ ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ အမ္ဗော စေဝ ဇမ္ဗု စာတိ ဒွေ ရုက္ခာ အညမညံ သံသဋ္ဌဝိဋပါ ဟောန္တိ, တေသု အမ္ဗဿ ပစ္ဆိမဒိသာဘာဂေ ဇမ္ဗု, ဝိဟာရသီမာ စ ဇမ္ဗုံ အန္တောကတွာ အမ္ဗံ ကိတ္တေတွာ ဗဒ္ဓါ ဟောတိ။ အထ ပစ္ဆာ တဿ ဝိဟာရဿ ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ ဝိဟာရေ ကတေ သီမံ ဗန္ဓန္တာ ဘိက္ခူ တံ အမ္ဗံ အန္တောကတွာ ဇမ္ဗုံ ကိတ္တေတွာ ဗန္ဓန္တိ, သီမာယ သီမံ သမ္ဘိန္နာ ဟောတိ။ တသ္မာ သစေ ပဌမတရံ ကတဿ ဝိဟာရဿ သီမာ အသမ္မတာ ဟောတိ, သီမာယ ဥပစာရော ဌပေတဗ္ဗော။ သစေ သမ္မတာ ဟောတိ, ပစ္ဆိမကောဋိယာ ဟတ္ထမတ္တာ သီမန္တရိကာ ဌပေတဗ္ဗာ။ ကုရုန္ဒိယံ ‘‘ဝိဒတ္ထိမတ္တမ္ပိ’’, မဟာပစ္စရိယံ ‘‘စတုရင်္ဂုလမတ္တမ္ပိ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧကရုက္ခောပိ စ ဒွိန္နံ သီမာနံ နိမိတ္တံ ဟောတိ။ သော ပန ဝဍ္ဎန္တော သီမသင်္ကရံ ကရောတိ, တသ္မာ န ကာတဗ္ဗော။ သီမာယ သီမံ အဇ္ဈောတ္ထရန္တေန သမ္မတာ နာမ အတ္တနော သီမာယ ပရေသံ သီမံ အဇ္ဈောတ္ထရန္တေန သမ္မတာ။ သစေ ဟိ ပရေသံ ဗဒ္ဓသီမံ သကလံ ဝါ တဿာ ပဒေသံ ဝါ အန္တောကတွာ အတ္တနော သီမံ သမ္မန္နန္တိ, သီမာယ သီမံ အဇ္ဈောတ္ထရိတာ နာမ ဟောတိ။ ဘိက္ခုနီနံ ပန သီမံ အဇ္ဈောတ္ထရိတွာ အန္တောပိ ဘိက္ခူနံ သီမံ သမ္မန္နိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဘိက္ခုနီနမ္ပိ ဘိက္ခူနံ သီမာယ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၈၀။)

ဧသေဝ နယော။ န ဟိ တေ အညမညဿ ကမ္မေ ဂဏပူရကာ ဟောန္တိ, န ကမ္မဝါစံ ဝဂ္ဂံ ကရောန္တိ။ ဣတိ ဣမာ ဧကာဒသ ဝိပတ္တိသီမာယော အတိက္ကမိတွာ သီမာ သမ္မန္နိတဗ္ဗာ။

֍ * ၁၅၇။ တိဝိဓသမ္ပတ္တိယုတ္တာ နာမ နိမိတ္တသမ္ပတ္တိယာ ပရိသသမ္ပတ္တိယာ ကမ္မဝါစာသမ္ပတ္တိယာ စ ယုတ္တာ။ တတ္ထ နိမိတ္တသမ္ပတ္တိယာ ယုတ္တာ နာမ ပဗ္ဗတနိမိတ္တံ ပါသာဏနိမိတ္တံ ဝနနိမိတ္တံ ရုက္ခနိမိတ္တံ မဂ္ဂနိမိတ္တံ ဝမ္မိကနိမိတ္တံ နဒီနိမိတ္တံ ဥဒကနိမိတ္တန္တိ ဧဝံ ဝုတ္တေသု အဋ္ဌသု နိမိတ္တေသု တသ္မိံ တသ္မိံ ဒိသာဘာဂေ ယထာလဒ္ဓါနိ နိမိတ္တုပဂါနိ နိမိတ္တာနိ ‘‘ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ ကိံ နိမိတ္တံ။ ပဗ္ဗတော, ဘန္တေ။ ဧသော ပဗ္ဗတော နိမိတ္တ’’န္တိအာဒိနာ နယေန သမ္မာ ကိတ္တေတွာ သမ္မတာ။

တတြာယံ ဝိနိစ္ဆယော (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၃၈) – ဝိနယဓရေန ပုစ္ဆိတဗ္ဗံ ‘‘ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ ကိံ နိမိတ္တ’’န္တိ? ‘‘ပဗ္ဗတော, ဘန္တေ’’တိ။ ဣဒံ ပန ဥပသမ္ပန္နော ဝါ အာစိက္ခတု အနုပသမ္ပန္နော ဝါ, ဝဋ္ဋတိယေဝ။ ပုန ဝိနယဓရေန ‘‘ဧသော ပဗ္ဗတော နိမိတ္တ’’န္တိ ဧဝံ နိမိတ္တံ ကိတ္တေတဗ္ဗံ, ‘‘ဧတံ ပဗ္ဗတံ နိမိတ္တံ ကရောမ, ကရိဿာမ, နိမိတ္တံ ကတော, နိမိတ္တံ ဟောတု, ဟောတိ, ဘဝိဿတီ’’တိ ဧဝံ ပန ကိတ္တေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ပါသာဏာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ, ပုရတ္ထိမာယ အနုဒိသာယ, ဒက္ခိဏာယ ဒိသာယ, ဒက္ခိဏာယ အနုဒိသာယ, ပစ္ဆိမာယ ဒိသာယ, ပစ္ဆိမာယ အနုဒိသာယ, ဥတ္တရာယ ဒိသာယ, ဥတ္တရာယ အနုဒိသာယ ကိံ နိမိတ္တံ? ဥဒကံ, ဘန္တေ။ ဧတံ ဥဒကံ နိမိတ္တန္တိ ကိတ္တေတဗ္ဗံ။ ဧတ္ထ ပန အဋ္ဌပေတွာ ပုန ‘‘ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ ကိံ နိမိတ္တံ? ပဗ္ဗတော, ဘန္တေ။ ဧသော ပဗ္ဗတော နိမိတ္တ’’န္တိ ဧဝံ ပဌမံ ကိတ္တိတနိမိတ္တံ ကိတ္တေတွာဝ ဌပေတဗ္ဗံ။ ဧဝဉှိ နိမိတ္တေန နိမိတ္တံ ဃဋိတံ ဟောတိ, နိမိတ္တာနိ သကိံ ကိတ္တိတာနိပိ ကိတ္တိတာနေဝ ဟောန္တိ။ အန္ဓကဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘တိက္ခတ္တုံ သီမမဏ္ဍလံ ဗန္ဓန္တေန နိမိတ္တံ ကိတ္တေတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ။

֍ * ၁၅၈။ ဣဒါနိ နိမိတ္တုပဂါနိ ပဗ္ဗတာဒီနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ – တိဝိဓော ပဗ္ဗတော သုဒ္ဓပံသုပဗ္ဗတော သုဒ္ဓပါသာဏပဗ္ဗတော ဥဘယမိဿကောတိ။ သော တိဝိဓောပိ ဝဋ္ဋတိ, ဝါလိကရာသိ ပန န ဝဋ္ဋတိ။ ဣတရောပိ ဟတ္ထိပ္ပမာဏတော ဩမကတရော န ဝဋ္ဋတိ, ဟတ္ထိပ္ပမာဏတော ပဋ္ဌာယ သိနေရုပ္ပမာဏောပိ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ စတူသု ဒိသာသု စတ္တာရော တီသု ဝါ တယော ပဗ္ဗတာ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၈၁။)

ဟောန္တိ, စတူဟိ ဝါ တီဟိ ဝါ ပဗ္ဗတနိမိတ္တေဟိ သမ္မန္နိတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ, ဒွီဟိ ပန နိမိတ္တေဟိ ဧကေန ဝါ သမ္မန္နိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဣတော ပရေသု ပါသာဏနိမိတ္တာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ တသ္မာ ပဗ္ဗတနိမိတ္တံ ကရောန္တေန ပုစ္ဆိတဗ္ဗံ ‘‘ဧကာဗဒ္ဓေါ, န ဧကာဗဒ္ဓေါ’’တိ။ သစေ ဧကာဗဒ္ဓေါ ဟောတိ, န ကာတဗ္ဗော။ တဉှိ စတူသု ဝါ အဋ္ဌသု ဝါ ဒိသာသု ကိတ္တေန္တေနပိ ဧကမေဝ နိမိတ္တံ ကိတ္တိတံ ဟောတိ, တသ္မာ ယော ဧဝံ စက္ကသဏ္ဌာနေန ဝိဟာရမ္ပိ ပရိက္ခိပိတွာ ဌိတော ပဗ္ဗတော, တံ ဧကဒိသာယ ကိတ္တေတွာ အညာသု ဒိသာသု တံ ဗဟိဒ္ဓါ ကတွာ အန္တော အညာနိ နိမိတ္တာနိ ကိတ္တေတဗ္ဗာနိ။ သစေ ပဗ္ဗတဿ တတိယဘာဂံ ဝါ ဥပဍ္ဎံ ဝါ အန္တောသီမာယ ကတ္တုကာမာ ဟောန္တိ, ပဗ္ဗတံ အကိတ္တေတွာ ယတ္တကံ ပဒေသံ အန္တော ကတ္တုကာမာ, တဿ ပရတော တသ္မိံယေဝ ပဗ္ဗတေ ဇာတရုက္ခဝမ္မိကာဒီသု အညတရံ နိမိတ္တံ ကိတ္တေတဗ္ဗံ။ သစေ ဧကယောဇနဒွိယောဇနပ္ပမာဏံ သဗ္ဗံ ပဗ္ဗတံ အန္တော ကတ္တုကာမာ ဟောန္တိ, ပဗ္ဗတဿ ပရတော ဘူမိယံ ဇာတရုက္ခဝမ္မိကာဒီနိ နိမိတ္တာနိ ကိတ္တေတဗ္ဗာနိ။

ပါသာဏနိမိတ္တေ အယဂုဠောပိ ပါသာဏသင်္ချမေဝ ဂစ္ဆတိ, တသ္မာ ယော ကောစိ ပါသာဏော ဝဋ္ဋတိ။ ပမာဏတော ပန ဟတ္ထိပ္ပမာဏော ပဗ္ဗတသင်္ချံ ဂတော, တသ္မာ သော န ဝဋ္ဋတိ, မဟာဂေါဏမဟာမဟိံသပ္ပမာဏော ပန ဝဋ္ဋတိ။ ဟေဋ္ဌိမပရိစ္ဆေဒေန ဒွတ္တိံသပလဂုဠပိဏ္ဍပ္ပမာဏော ဝဋ္ဋတိ, တတော ခုဒ္ဒကတရော ဣဋ္ဌကာ ဝါ မဟန္တီပိ န ဝဋ္ဋတိ, အနိမိတ္တုပဂပါသာဏာနံ ရာသိပိ န ဝဋ္ဋတိ, ပဂေဝ ပံသုဝါလုကရာသိ။ ဘူမိသမော ခလမဏ္ဍလသဒိသော ပိဋ္ဌိပါသာဏော ဝါ ဘူမိတော ခါဏုကော ဝိယ ဥဋ္ဌိတပါသာဏော ဝါ ဟောတိ, သောပိ ပမာဏုပဂေါ စေ, ဝဋ္ဋတိ။ ပိဋ္ဌိပါသာဏော အတိမဟန္တောပိ ပါသာဏသင်္ချမေဝ ဂစ္ဆတိ, တသ္မာ သစေ မဟတော ပိဋ္ဌိပါသာဏဿ ဧကပ္ပဒေသံ အန္တောသီမာယ ကတ္တုကာမာ ဟောန္တိ, တံ အကိတ္တေတွာ တဿုပရိ အညော ပါသာဏော ကိတ္တေတဗ္ဗော။ သစေ ပိဋ္ဌိပါသာဏုပရိ ဝိဟာရံ ကရောန္တိ, ဝိဟာရမဇ္ဈေန ဝါ ပိဋ္ဌိပါသာဏော ဝိနိဝိဇ္ဈိတွာ ဂစ္ဆတိ, ဧဝရူပေါ ပိဋ္ဌိပါသာဏော န ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ဟိ တံ ကိတ္တေန္တိ, နိမိတ္တဿ ဥပရိ ဝိဟာရော ဟောတိ, နိမိတ္တဉ္စ နာမ ဗဟိသီမာယ ဟောတိ, ဝိဟာရောပိ ဗဟိသီမာယံ အာပဇ္ဇတိ။ ဝိဟာရံ ပရိက္ခိပိတွာ ဌိတပိဋ္ဌိပါသာဏော ဧကတ္ထ ကိတ္တေတွာ အညတ္ထ န ကိတ္တေတဗ္ဗော။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၈၂။)

ဝနနိမိတ္တေ တိဏဝနံ ဝါ တစသာရတာလနာဠိကေရာဒိရုက္ခဝနံ ဝါ န ဝဋ္ဋတိ, အန္တောသာရာနံ ပန သာကသာလာဒီနံ အန္တောသာရမိဿကာနံ ဝါ ရုက္ခာနံ ဝနံ ဝဋ္ဋတိ, တဉ္စ ခေါ ဟေဋ္ဌိမပရိစ္ဆေဒေန စတုပဉ္စရုက္ခမတ္တမ္ပိ, တတော ဩရံ န ဝဋ္ဋတိ, ပရံ ယောဇနသတိကမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန ဝနမဇ္ဈေ ဝိဟာရံ ကရောန္တိ, ဝနံ န ကိတ္တေတဗ္ဗံ။ ဧကဒေသံ အန္တောသီမာယ ကာတုကာမေဟိပိ ဝနံ အကိတ္တေတွာ တတ္ထ ရုက္ခပါသာဏာဒယော ကိတ္တေတဗ္ဗာ။ ဝိဟာရံ ပရိက္ခိပိတွာ ဌိတဝနံ ဧကတ္ထ ကိတ္တေတွာ အညတ္ထ န ကိတ္တေတဗ္ဗံ။

ရုက္ခနိမိတ္တေ တစသာရော တာလနာဠိကေရာဒိရုက္ခော န ဝဋ္ဋတိ, အန္တောသာရော ဇီဝမာနကော အန္တမသော ဥဗ္ဗေဓတော အဋ္ဌင်္ဂုလော ပရိဏာဟတော သူစိဒဏ္ဍကပ္ပမာဏောပိ ဝဋ္ဋတိ။ တတော ဩရံ န ဝဋ္ဋတိ, ပရံ ဒွါဒသယောဇနော သုပ္ပတိဋ္ဌိတနိဂြောဓောပိ ဝဋ္ဋတိ။ ဝံသနဠကသရာဝါဒီသု ဗီဇံ ရောပေတွာ ဝဍ္ဎာပိတော ပမာဏုပဂေါပိ န ဝဋ္ဋတိ, တတော အပနေတွာ ပန တံ ခဏမ္ပိ ဘူမိယံ ရောပေတွာ ကောဋ္ဌကံ ကတွာ ဥဒကံ အာသိဉ္စိတွာ ကိတ္တေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ နဝမူလသာခါနိဂ္ဂမနံ အကာရဏံ, ခန္ဓံ ဆိန္ဒိတွာ ရောပိတေ ပန ဧတံ ယုဇ္ဇတိ။ ကိတ္တေန္တေန စ ‘‘ရုက္ခော’’တိပိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ ‘‘သာကရုက္ခော’’တိပိ ‘‘သာလရုက္ခော’’တိပိ။ ဧကာဗဒ္ဓံ ပန သုပ္ပတိဋ္ဌိတနိဂြောဓသဒိသံ ဧကတ္ထ ကိတ္တေတွာ အညတ္ထ ကိတ္တေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။

မဂ္ဂနိမိတ္တေ အရညခေတ္တနဒီတဠာကမဂ္ဂါဒယော န ဝဋ္ဋန္တိ, ဇင်္ဃမဂ္ဂေါ ဝါ သကဋမဂ္ဂေါ ဝါ ဝဋ္ဋတိ။ ယော နိဗ္ဗိဇ္ဈိတွာ ဒွေ တီဏိ ဂါမန္တရာနိ ဂစ္ဆတိ, ယော ပန ဇင်္ဃမဂ္ဂသကဋမဂ္ဂတော ဩက္ကမိတွာ ပုန သကဋမဂ္ဂမေဝ ဩတရတိ, ယေ ဝါ ဇင်္ဃမဂ္ဂသကဋမဂ္ဂါ အဝဠဉ္ဇာ, တေ န ဝဋ္ဋန္တိ, ဇင်္ဃသတ္ထသကဋသတ္ထေဟိ ဝဠဉ္ဇိယမာနာယေဝ ဝဋ္ဋန္တိ။ သစေ ဒွေ မဂ္ဂါ နိက္ခမိတွာ ပစ္ဆာ သကဋဓုရမိဝ ဧကီဘဝန္တိ, ဒွေဓာ ဘိန္နဋ္ဌာနေ ဝါ သမ္ဗန္ဓဋ္ဌာနေ ဝါ သကိံ ကိတ္တေတွာ ပုန န ကိတ္တေတဗ္ဗာ။ ဧကာဗဒ္ဓနိမိတ္တဉှေတံ ဟောတိ။ သစေ ဝိဟာရံ ပရိက္ခိပိတွာ စတ္တာရော မဂ္ဂါ စတူသု ဒိသာသု ဂစ္ဆန္တိ, မဇ္ဈေ ဧကံ ကိတ္တေတွာ အပရံ ကိတ္တေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဧကာဗဒ္ဓနိမိတ္တဉှေတံ။ ကောဏံ နိဗ္ဗိဇ္ဈိတွာ ဂတံ ပန ပရဘာဂေ ကိတ္တေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဝိဟာရမဇ္ဈေန နိဗ္ဗိဇ္ဈိတွာ ဂတမဂ္ဂေါ ပန န ကိတ္တေတဗ္ဗော, ကိတ္တိတေ နိမိတ္တဿ ဥပရိ ဝိဟာရော ဟောတိ။ သစေ သကဋမဂ္ဂဿ အန္တိမစက္ကမဂ္ဂံ နိမိတ္တံ ကရောန္တိ, မဂ္ဂေါ ဗဟိသီမာယ ဟောတိ, သစေ ဗာဟိရစက္ကမဂ္ဂံ နိမိတ္တံ ကရောန္တိ, ဗာဟိရစက္ကမဂ္ဂေါ ဗဟိသီမာယ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၈၃။)

ဟောတိ, သေသံ အန္တောသီမံ ဘဇတိ။ မဂ္ဂံ ကိတ္တေန္တေန ‘‘မဂ္ဂေါ ပန္ထော ပထော ပဇ္ဇော’’တိအာဒီသု ဒသသု ယေန ကေနစိ နာမေန စ ကိတ္တေတုံ ဝဋ္ဋတိ, ပရိခါသဏ္ဌာနေန ဝိဟာရံ ပရိက္ခိပိတွာ ဂတမဂ္ဂေါ ဧကတ္ထ ကိတ္တေတွာ အညတ္ထ ကိတ္တေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။

ဝမ္မိကနိမိတ္တေ ဟေဋ္ဌိမပရိစ္ဆေဒေန တံ ဒိဝသံ ဇာတော အဋ္ဌင်္ဂုလုဗ္ဗေဓော ဂေါဝိသာဏပ္ပမာဏောပိ ဝမ္မိကော ဝဋ္ဋတိ, တတော ဩရံ န ဝဋ္ဋတိ။ ပရံ ဟိမဝန္တပဗ္ဗတသဒိသောပိ ဝဋ္ဋတိ, ဝိဟာရံ ပရိက္ခိပိတွာ ဌိတံ ပန ဧကာဗဒ္ဓံ ဧကတ္ထ ကိတ္တေတွာ အညတ္ထ ကိတ္တေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။

နဒီနိမိတ္တေ ယဿာ ဓမ္မိကာနံ ရာဇူနံ ကာလေ အနွဍ္ဎမာသံ အနုဒသာဟံ အနုပဉ္စာဟန္တိ ဧဝံ ဒေဝေ ဝဿန္တေ ဝလာဟကေသု ဝိဂတမတ္တေသု သောတံ ပစ္ဆိဇ္ဇတိ, အယံ နဒီသင်္ချံ န ဂစ္ဆတိ။ ယဿာ ပန ဤဒိသေ သုဝုဋ္ဌိကာလေ ဝဿာနဿ စာတုမာသေ သောတံ န ပစ္ဆိဇ္ဇတိ, ယတ္ထ တိတ္ထေန ဝါ အတိတ္ထေန ဝါ သိက္ခာကရဏီယေ အာဂတလက္ခဏေန တိမဏ္ဍလံ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ အန္တရဝါသကံ အနုက္ခိပိတွာ ဥတ္တရန္တိယာ ဘိက္ခုနိယာ ဧကင်္ဂုလဒွင်္ဂုလမတ္တမ္ပိ အန္တရဝါသကော တေမိယတိ, အယံ နဒီ သီမံ ဗန္ဓန္တာနံ နိမိတ္တံ ဟောတိ။ ဘိက္ခုနိယာ နဒီပါရဂမနေပိ ဥပေါသထာဒိသံဃကမ္မကရဏေပိ နဒီပါရသီမာသမ္မန္နနေပိ အယမေဝ နဒီ။ ယာ ပန မဂ္ဂေါ ဝိယ သကဋဓုရသဏ္ဌာနေန ဝါ ပရိခါသဏ္ဌာနေန ဝါ ဝိဟာရံ ပရိက္ခိပိတွာ ဂတာ, တံ ဧကတ္ထ ကိတ္တေတွာ အညတ္ထ ကိတ္တေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဝိဟာရဿ စတူသု ဒိသာသု အညမညံ ဝိနိဗ္ဗိဇ္ဈိတွာ ဂတေ နဒီစတုက္ကေပိ ဧသေဝ နယော။ အသမ္မိဿာ နဒိယော ပန စတဿောပိ ကိတ္တေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ဝတိံ ကရောန္တော ဝိယ ရုက္ခပါဒေ နိခဏိတွာ ဝလ္လိပလာလာဒီဟိ နဒီသောတံ ရုန္ဓန္တိ, ဥဒကံ အဇ္ဈောတ္ထရိတွာ အာဝရဏံ ပဝတ္တတိယေဝ, နိမိတ္တံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ယထာ ပန ဥဒကံ န ပဝတ္တတိ, ဧဝံ သေတုမှိ ကတေ အပဝတ္တမာနာ နဒီနိမိတ္တံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ, ပဝတ္တနဋ္ဌာနေ နဒီနိမိတ္တံ, အပ္ပဝတ္တနဋ္ဌာနေ ဥဒကနိမိတ္တံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ယာ ပန ဒုဗ္ဗုဋ္ဌိကာလေ ဝါ ဂိမှေ ဝါ နိရုဒကဘာဝေန န ပဝတ္တတိ, သာ ဝဋ္ဋတိ။ မဟာနဒိတော ဥဒကမာတိကံ နီဟရန္တိ, သာ ကုန္နဒီသဒိသာ ဟုတွာ တီဏိ သဿာနိ သမ္ပာဒေန္တီ နိစ္စံ ပဝတ္တတိ, ကိဉ္စာပိ ပဝတ္တတိ, နိမိတ္တံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ယာ ပန မူလေ မဟာနဒိတော နီဟတာပိ ကာလန္တရေန တေနေဝ နီဟတမဂ္ဂေန နဒိံ ဘိန္ဒိတွာ သယံ ဂစ္ဆတိ, ဂစ္ဆန္တီ ပရတော သုသုမာရာဒိသမာကိဏ္ဏာ နာဝါဒီဟိ သဉ္စရိတဗ္ဗာ နဒီ ဟောတိ, တံ နိမိတ္တံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၈၄။)

ဥဒကနိမိတ္တေ နိရုဒကဋ္ဌာနေ နာဝါယ ဝါ စာဋိအာဒီသု ဝါ ဥဒကံ ပူရေတွာ ဥဒကနိမိတ္တံ ကိတ္တေတုံ န ဝဋ္ဋတိ, ဘူမိဂတမေဝ ဝဋ္ဋတိ။ တဉ္စ ခေါ အပ္ပဝတ္တနဥဒကံ အာဝါဋပေါက္ခရဏီတဠအာကဇာတဿရလောဏိသမုဒ္ဒါဒီသု ဌိတံ, အဋ္ဌိတံ ပန ဩဃနဒီဥဒကဝါဟကမာတိကာဒီသု ဥဒကံ န ဝဋ္ဋတိ။ အန္ဓကဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ဂမ္ဘီရေသု အာဝါဋာဒီသု ဥက္ခေပိမံ ဥဒကံ နိမိတ္တံ န ကာတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ, တံ ဒုဝုတ္တံ, အတ္တနောမတိမတ္တမေဝ။ ဌိတံ ပန အန္တမသော သူကရခတာယပိ ဂါမဒါရကာနံ ကီဠနဝါပိယမ္ပိ တံ ခဏညေဝ ပထဝိယံ အာဝါဋံ ကတွာ ကုဋေဟိ အာဟရိတွာ ပူရိတဥဒကမ္ပိ သစေ ယာဝ ကမ္မဝါစာပရိယောသာနာ တိဋ္ဌတိ, အပ္ပံ ဝါ ဟောတု ဗဟုံ ဝါ, ဝဋ္ဋတိ။ တသ္မိံ ပန ဌာနေ နိမိတ္တသညာကရဏတ္ထံ ပါသာဏဝါလိကာပံသုအာဒိရာသိ ဝါ ပါသာဏတ္ထမ္ဘော ဝါ ဒါရုတ္ထမ္ဘော ဝါ ကာတဗ္ဗော။ တံ ကာတုံ ကာရေတုဉ္စ ဘိက္ခုဿ ဝဋ္ဋတိ, လာဘသီမာယံ ပန န ဝဋ္ဋတိ။ သမာနသံဝါသကသီမာ ကဿစိ ပီဠနံ န ကရောတိ, ကေဝလံ ဘိက္ခူနံ ဝိနယကမ္မမေဝ သာဓေတိ, တသ္မာ ဧတ္ထ ဝဋ္ဋတိ။

ဣမေဟိ စ အဋ္ဌဟိ နိမိတ္တေဟိ အသမ္မိဿေဟိပိ အညမညံ သမ္မိဿေဟိပိ သီမာ သမ္မန္နိတုံ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ သာ ဧဝံ သမ္မန္နိတွာ ဗဇ္ဈမာနာ ဧကေန ဒွီဟိ ဝါ နိမိတ္တေဟိ အဗဒ္ဓါ ဟောတိ, တီဏိ ပန အာဒိံ ကတွာ ဝုတ္တပ္ပကာရာနံ နိမိတ္တာနံ သတေနပိ ဗဒ္ဓါ ဟောတိ။ သာ တီဟိ သိင်္ဃာဋကသဏ္ဌာနာ ဟောတိ, စတူဟိ စတုရဿာ ဝါ သိင်္ဃာဋကအဍ္ဎစန္ဒမုဒိင်္ဂါဒိသဏ္ဌာနာ ဝါ, တတော အဓိကေဟိ နာနာသဏ္ဌာနာ။ ဧဝံ ဝုတ္တနယေန နိမိတ္တာနိ ကိတ္တေတွာ သမ္မတာ ‘‘နိမိတ္တသမ္ပတ္တိယုတ္တာ’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

֍ * ၁၅၉။ ပရိသသမ္ပတ္တိယုတ္တာ နာမ သဗ္ဗန္တိမေန ပရိစ္ဆေဒေန စတူဟိ ဘိက္ခူဟိ သန္နိပတိတွာ ယာဝတိကာ တသ္မိံ ဂါမခေတ္တေ ဗဒ္ဓသီမံ ဝါ နဒီသမုဒ္ဒဇာတဿရေ ဝါ အနောက္ကမိတွာ ဌိတာ ဘိက္ခူ, တေ သဗ္ဗေ ဟတ္ထပါသေ ဝါ ကတွာ ဆန္ဒံ ဝါ အာဟရိတွာ သမ္မတာ။

֍ * ၁၆၀။ ကမ္မဝါစာသမ္ပတ္တိယုတ္တာ နာမ –

‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော, ယာဝတာ သမန္တာ နိမိတ္တာ ကိတ္တိတာ, ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လံ, သံဃော ဧတေဟိ နိမိတ္တေဟိ သီမံ သမ္မန္နေယျ သမာနသံဝါသံ ဧကူပေါသထံ, ဧသာ ဉတ္တိ။

‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော, ယာဝတာ သမန္တာ နိမိတ္တာ ကိတ္တိတာ, သံဃော ဧတေဟိ နိမိတ္တေဟိ သီမံ သမ္မန္နတိ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၈၅။)

သမာနသံဝါသံ ဧကူပေါသထံ, ယဿာယသ္မတော ခမတိ ဧတေဟိ နိမိတ္တေဟိ သီမာယ သမ္မုတိ သမာနသံဝါသာယ ဧကူပေါသထာယ, သော တုဏှဿ။ ယဿ နက္ခမတိ, သော ဘာသေယျ။

‘‘သမ္မတာ သီမာ သံဃေန ဧတေဟိ နိမိတ္တေဟိ သမာနသံဝါသာ ဧကူပေါသထာ, ခမတိ သံဃဿ, တသ္မာ တုဏှီ, ဧဝမေတံ ဓာရယာမီ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၃၉) –

ဧဝံ ဝုတ္တာယ ပရိသုဒ္ဓါယ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မဝါစာယ သမ္မတာ။ ကမ္မဝါစာပရိယောသာနေ နိမိတ္တာနံ အန္တော သီမာ ဟောတိ, နိမိတ္တာနိ သီမတော ဗဟိ ဟောန္တိ။

֍ * ၁၆၁။ ဧဝံ ဗဒ္ဓါယ စ သီမာယ တိစီဝရေန ဝိပ္ပဝါသသုခတ္ထံ ဒဠှီကမ္မတ္ထဉ္စ အဝိပ္ပဝါသသမ္မုတိ ကာတဗ္ဗာ။ သာ ပန ဧဝံ ကတ္တဗ္ဗာ –

‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော, ယာ သာ သံဃေန သီမာ သမ္မတာ သမာနသံဝါသာ ဧကူပေါသထာ, ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လံ, သံဃော တံ သီမံ တိစီဝရေန အဝိပ္ပဝါသံ သမ္မန္နေယျ ဌပေတွာ ဂါမဉ္စ ဂါမူပစာရဉ္စ, ဧသာ ဉတ္တိ။

‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော, ယာ သာ သံဃေန သီမာ သမ္မတာ သမာနသံဝါသာ ဧကူပေါသထာ, သံဃော တံ သီမံ တိစီဝရေန အဝိပ္ပဝါသံ သမ္မန္နတိ ဌပေတွာ ဂါမဉ္စ ဂါမူပစာရဉ္စ, ယဿာယသ္မတော ခမတိ ဧတိဿာ သီမာယ တိစီဝရေန အဝိပ္ပဝါသာယ သမ္မုတိ ဌပေတွာ ဂါမဉ္စ ဂါမူပစာရဉ္စ, သော တုဏှဿ။ ယဿ နက္ခမတိ, သော ဘာသေယျ။

‘‘သမ္မတာ သာ သီမာ သံဃေန တိစီဝရေန အဝိပ္ပဝါသာ ဌပေတွာ ဂါမဉ္စ ဂါမူပစာရဉ္စ, ခမတိ သံဃဿ, တသ္မာ တုဏှီ, ဧဝမေတံ ဓာရယာမီ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၄၃)။

ဧတ္ထ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၄၄) စ နိဂမနဂရာနမ္ပိ ဂါမေနေဝ သင်္ဂဟော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဂါမူပစာရောတိ ပရိက္ခိတ္တဿ ပရိက္ခေပေါ, အပရိက္ခိတ္တဿ ပရိက္ခေပေါကာသော။ ဣမေသု ပန ဂါမဂါမူပစာရေသု အဓိဋ္ဌိတတေစီဝရိကော ဘိက္ခု ပရိဟာရံ န လဘတိ။ အယဉှိ အဝိပ္ပဝါသသီမာ ‘‘ဌပေတွာ ဂါမဉ္စ ဂါမူပစာရဉ္စာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ဂါမဉ္စ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၈၆။)

ဂါမူပစာရဉ္စ န ဩတ္ထရတိ, သမာနသံဝါသကသီမာဝ ဩတ္ထရတိ။ သမာနသံဝါသကသီမာ စေတ္ထ အတ္တနော ဓမ္မတာယ ဂစ္ဆတိ, အဝိပ္ပဝါသသီမာ ပန ယတ္ထ သမာနသံဝါသကသီမာ, တတ္ထေဝ ဂစ္ဆတိ။ န ဟိ တဿာ ဝိသုံ နိမိတ္တကိတ္တနံ အတ္ထိ, တတ္ထ သစေ အဝိပ္ပဝါသာယ သမ္မုတိကာလေ ဂါမော အတ္ထိ, တံ သာ န ဩတ္ထရတိ။ သစေ ပန သမ္မတာယ သီမာယ ပစ္ဆာ ဂါမော နိဝိသတိ, သောပိ သီမသင်္ချံယေဝ ဂစ္ဆတိ။ ယထာ စ ပစ္ဆာ နိဝိဋ္ဌော, ဧဝံ ပဌမံ နိဝိဋ္ဌဿ ပစ္ဆာ ဝဍ္ဎိတပ္ပဒေသောပိ သီမသင်္ချမေဝ ဂစ္ဆတိ။ သစေ သီမာသမ္မုတိကာလေ ဂေဟာနိ ကတာနိ, ‘‘ပဝိသိဿာမာ’’တိ အာလယောပိ အတ္ထိ, မနုဿာ ပန အပ္ပဝိဋ္ဌာ, ပေါရာဏကဂါမံ ဝါ သစေ ဂေဟမေဝ ဆဍ္ဍေတွာ အညတ္ထ ဂတာ, အဂါမောယေဝ ဧသ, သီမာ ဩတ္ထရတိ။ သစေ ပန ဧကမ္ပိ ကုလံ ပဝိဋ္ဌံ ဝါ အဂတံ ဝါ အတ္ထိ, ဂါမောယေဝ, သီမာ န ဩတ္ထရတိ။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ။

֍ * ၁၆၂။ အယံ ပန ဝိတ္ထာရော (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၃၈) သီမံ ဗန္ဓိတုကာမေန ဟိ သာမန္တဝိဟာရေသု ဘိက္ခူ တဿ တဿ ဝိဟာရဿ သီမာပရိစ္ဆေဒံ ပုစ္ဆိတွာ ဗဒ္ဓသီမဝိဟာရာနံ သီမာယ သီမန္တရိကံ, အဗဒ္ဓသီမဝိဟာရာနံ သီမာယ ဥပစာရံ ဌပေတွာ ဒိသာစာရိကဘိက္ခူနံ နိဿဉ္စာရသမယေ သစေ ဧကသ္မိံ ဂါမခေတ္တေ သီမံ ဗန္ဓိတုကာမာ, ယေ တတ္ထ ဗဒ္ဓသီမဝိဟာရာ, တေသု ဘိက္ခူနံ ‘‘မယံ အဇ္ဇ သီမံ ဗန္ဓိဿာမ, တုမှေ သကသီမာယ ပရိစ္ဆေဒတော မာ နိက္ခမိတ္ထာ’’တိ ပေသေတဗ္ဗံ။ ယေ အဗဒ္ဓသီမဝိဟာရာ, တေသု ဘိက္ခူ ဧကဇ္ဈံ သန္နိပါတေတဗ္ဗာ, ဆန္ဒာရဟာနံ ဆန္ဒော အာဟရာပေတဗ္ဗော။ ‘‘သစေ အညာနိပိ ဂါမခေတ္တာနိ အန္တောကာတုကာမာ, တေသု ဂါမေသု ယေ ဘိက္ခူ ဝသန္တိ, တေဟိပိ အာဂန္တဗ္ဗံ, အနာဂစ္ဆန္တာနံ ဆန္ဒော အာဟရိတဗ္ဗော’’တိ မဟာသုမတ္ထေရော အာဟ။ မဟာပဒုမတ္ထေရော ပန ‘‘နာနာဂါမခေတ္တာနိ နာမ ပါဋိယေက္ကံ ဗဒ္ဓသီမသဒိသာနိ, န တတော ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိ အာဂစ္ဆတိ, အန္တောနိမိတ္တဂတေဟိ ပန ဘိက္ခူဟိ အာဂန္တဗ္ဗ’’န္တိ ဝတွာ ပုန အာဟ ‘‘သမာနသံဝါသကသီမာသမ္မန္နနကာလေ အာဂမနမ္ပိ အနာဂမနမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ, အဝိပ္ပဝါသသီမာသမ္မန္နနကာလေ ပန အန္တောနိမိတ္တဂတေဟိ အာဂန္တဗ္ဗံ, အနာဂစ္ဆန္တာနံ ဆန္ဒော အာဟရိတဗ္ဗော’’တိ။

ဧဝံ သန္နိပတိတေသု ဘိက္ခူသု ဆန္ဒာရဟာနံ ဆန္ဒေ အာဟဋေ တေသု တေသု မဂ္ဂေသု နဒီတိတ္ထဂါမဒွါရာဒီသု စ အာဂန္တုကဘိက္ခူနံ သီဃံ သီဃံ ဟတ္ထပါသနယနတ္ထဉ္စေဝ ဗဟိသီမကရဏတ္ထဉ္စ အာရာမိကေ စေဝ သမဏုဒ္ဒေသေ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၈၇။)

စ ဌပေတွာ ဘေရိသညံ ဝါ သင်္ခသညံ ဝါ ကတွာ နိမိတ္တကိတ္တနာနန္တရံ ဝုတ္တာယ ‘‘သုဏာတု မေ ဘန္တေ သံဃော’’တိအာဒိကာယ ကမ္မဝါစာယ သီမာ ဗန္ဓိတဗ္ဗာ။ ကမ္မဝါစာပရိယောသာနေယေဝ နိမိတ္တာနိ ဗဟိကတွာ ဟေဋ္ဌာ ပထဝီသန္ဓာရကံ ဥဒကပရိယန္တံ ကတွာ သီမာ ဂတာ ဟောတိ။

֍ * ၁၆၃။ ဣမံ ပန သမာနသံဝါသကသီမံ သမ္မန္နန္တေဟိ ပဗ္ဗဇ္ဇူပသမ္ပဒါဒီနံ သံဃကမ္မာနံ သုခကရဏတ္ထံ ပဌမံ ခဏ္ဍသီမာ ဗန္ဓိတဗ္ဗာ။ တံ ပန ဗန္ဓန္တေဟိ ဝတ္တံ ဇာနိတဗ္ဗံ။ သစေ ဟိ ဗောဓိစေတိယဘတ္တသာလာဒီနိ သဗ္ဗဝတ္ထူနိ ပတိဋ္ဌာပေတွာ ကတဝိဟာရေ ဗန္ဓန္တိ, ဝိဟာရမဇ္ဈေ ဗဟူနံ သမောသရဏဋ္ဌာနေ အဗန္ဓိတွာ ဝိဟာရပစ္စန္တေ ဝိဝိတ္တောကာသေ ဗန္ဓိတဗ္ဗာ။ အကတဝိဟာရေ ဗန္ဓန္တေဟိ ဗောဓိစေတိယာဒီနံ သဗ္ဗဝတ္ထူနံ ဌာနံ သလ္လက္ခေတွာ ယထာ ပတိဋ္ဌိတေသု ဝတ္ထူသု ဝိဟာရပစ္စန္တေ ဝိဝိတ္တောကာသေ ဟောတိ, ဧဝံ ဗန္ဓိတဗ္ဗာ။ သာ ဟေဋ္ဌိမပရိစ္ဆေဒေန သစေ ဧကဝီသတိ ဘိက္ခူ ဂဏှာတိ, ဝဋ္ဋတိ, တတော ဩရံ န ဝဋ္ဋတိ, ပရံ ဘိက္ခုသဟဿံ ဂဏှန္တီပိ ဝဋ္ဋတိ။ တံ ဗန္ဓန္တေဟိ သီမမာဠကဿ သမန္တာ နိမိတ္တုပဂါ ပါသာဏာ ဌပေတဗ္ဗာ, န ခဏ္ဍသီမာယ ဌိတေဟိ မဟာသီမာ ဗန္ဓိတဗ္ဗာ, န မဟာသီမာယ ဌိတေဟိ ခဏ္ဍသီမာ, ခဏ္ဍသီမာယမေဝ ပန ဌတွာ ခဏ္ဍသီမာ ဗန္ဓိတဗ္ဗာ။

တတြာယံ ဗန္ဓနဝိဓိ – သမန္တာ ‘‘ဧသော ပါသာဏော နိမိတ္တ’’န္တိ ဧဝံ နိမိတ္တာနိ ကိတ္တေတွာ ကမ္မဝါစာယ သီမာ သမ္မန္နိတဗ္ဗာ။ အထ တဿာ ဧဝ ဒဠှီကမ္မတ္ထံ အဝိပ္ပဝါသကမ္မဝါစာ ကာတဗ္ဗာ။ ဧဝဉှိ ‘‘သီမံ သမူဟနိဿာမာ’’တိ အာဂတာ သမူဟနိတုံ န သက္ခိဿန္တိ။ သီမံ သမ္မန္နိတွာ ဗဟိ သီမန္တရိကပါသာဏာ ဌပေတဗ္ဗာ။ သီမန္တရိကာ ပစ္ဆိမကောဋိယာ ဧကရတနပ္ပမာဏာ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘ဝိဒတ္ထိပ္ပမာဏာပိ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ကုရုန္ဒိယံ, ‘‘စတုရင်္ဂုလပ္ပမာဏာပိ ဝဋ္ဋတီ’’တိ မဟာပစ္စရိယံ ဝုတ္တံ။ သစေ ပန ဝိဟာရော မဟာ ဟောတိ, ဒွေပိ တိဿောပိ တတုတ္တရိမ္ပိ ခဏ္ဍသီမာယော ဗန္ဓိတဗ္ဗာ။

ဧဝံ ခဏ္ဍသီမံ သမ္မန္နိတွာ မဟာသီမသမ္မုတိကာလေ ခဏ္ဍသီမတော နိက္ခမိတွာ မဟာသီမာယံ ဌတွာ သမန္တာ အနုပရိယာယန္တေဟိ သီမန္တရိကပါသာဏာ ကိတ္တေတဗ္ဗာ, တတော အဝသေသနိမိတ္တာနိ ကိတ္တေတွာ ဟတ္ထပါသံ အဝိဇဟန္တေဟိ ကမ္မဝါစာယ သမာနသံဝါသကသီမံ သမ္မန္နိတွာ တဿာ ဒဠှီကမ္မတ္ထံ အဝိပ္ပဝါသကမ္မဝါစာပိ ကာတဗ္ဗာ။ ဧဝဉှိ ‘‘သီမံ သမူဟနိဿာမာ’’တိ အာဂတာ သမူဟနိတုံ န သက္ခိဿန္တိ။ သစေ ပန

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၈၈။)

ခဏ္ဍသီမာယ နိမိတ္တာနိ ကိတ္တေတွာ တတော သီမန္တရိကာယ နိမိတ္တာနိ ကိတ္တေတွာ မဟာသီမာယ နိမိတ္တာနိ ကိတ္တေန္တိ, ဧဝံ တီသု ဌာနေသု နိမိတ္တာနိ ကိတ္တေတွာ ယံ သီမံ ဣစ္ဆန္တိ, တံ ပဌမံ ဗန္ဓိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဧဝံ သန္တေပိ ယထာဝုတ္တနယေန ခဏ္ဍသီမတောဝ ပဋ္ဌာယ ဗန္ဓိတဗ္ဗာ။ ဧဝံ ဗဒ္ဓါသု ပန သီမာသု ခဏ္ဍသီမာယ ဌိတာ ဘိက္ခူ မဟာသီမာယ ကမ္မံ ကရောန္တာနံ န ကောပေန္တိ, မဟာသီမာယ ဝါ ဌိတာ ခဏ္ဍသီမာယ ကရောန္တာနံ, သီမန္တရိကာယ ပန ဌိတာ ဥဘိန္နမ္ပိ န ကောပေန္တိ။ ဂါမခေတ္တေ ဌတွာ ကမ္မံ ကရောန္တာနံ ပန သီမန္တရိကာယ ဌိတာ ကောပေန္တိ။ သီမန္တရိကာ ဟိ ဂါမခေတ္တံ ဘဇတိ။

သီမာ စ နာမေသာ န ကေဝလာ ပထဝီတလေယေဝ ဗဒ္ဓါ ဗဒ္ဓါ နာမ ဟောတိ, အထ ခေါ ပိဋ္ဌိပါသာဏေပိ ကုဋိဂေဟေပိ လေဏေပိ ပါသာဒေပိ ပဗ္ဗတမတ္ထကေပိ ဗဒ္ဓါ ဗဒ္ဓါယေဝ ဟောတိ။ တတ္ထ ပိဋ္ဌိပါသာဏေ ဗန္ဓန္တေဟိ ပါသာဏပိဋ္ဌိယံ ရာဇိံ ဝါ ကောဋ္ဋေတွာ ဥဒုက္ခလံ ဝါ ခဏိတွာ နိမိတ္တံ န ကာတဗ္ဗံ, နိမိတ္တုပဂပါသာဏေ ဌပေတွာ နိမိတ္တာနိ ကိတ္တေတဗ္ဗာနိ။ ကမ္မဝါစာပရိယောသာနေ သီမာ ပထဝီသန္ဓာရကံ ဥဒကပရိယန္တံ ကတွာ ဩတရတိ။ နိမိတ္တပါသာဏာ ယထာဌာနေ န တိဋ္ဌန္တိ, တသ္မာ သမန္တတော ရာဇိ ဝါ ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗာ, စတူသု ဝါ ကောဏေသု ပါသာဏာ ဝိဇ္ဈိတဗ္ဗာ, ‘‘အယံ သီမာပရိစ္ဆေဒေါ’’တိ ဝတွာ အက္ခရာနိ ဝါ ဆိန္ဒိတဗ္ဗာနိ။ ကေစိ ဥသူယကာ ‘‘သီမံ ဈာပေဿာမာ’’တိ အဂ္ဂိံ ဒေန္တိ, ပါသာဏာဝ ဈာယန္တိ, န သီမာ။

ကုဋိဂေဟေပိ ဘိတ္တိံ အကိတ္တေတွာ ဧကဝီသတိယာ ဘိက္ခူနံ ဩကာသဋ္ဌာနံ အန္တောကရိတွာ ပါသာဏနိမိတ္တာနိ ဌပေတွာ သီမာ သမ္မန္နိတဗ္ဗာ, အန္တောကုဋ္ဋမေဝ သီမာ ဟောတိ။ သစေ အန္တောကုဋ္ဋေ ဧကဝီသတိယာ ဘိက္ခူနံ ဩကာသော နတ္ထိ, ပမုခေ နိမိတ္တပါသာဏေ ဌပေတွာ သမ္မန္နိတဗ္ဗာ။ သစေ ဧဝမ္ပိ နပ္ပဟောတိ, ဗဟိ နိဗ္ဗောဒကပတနဋ္ဌာနေပိ နိမိတ္တာနိ ဌပေတွာ သမ္မန္နိတဗ္ဗာ။ ဧဝံ သမ္မတာယ ပန သဗ္ဗံ ကုဋိဂေဟံ သီမဋ္ဌမေဝ ဟောတိ။

စတုဘိတ္တိယလေဏေပိ ဗန္ဓန္တေဟိ ကုဋ္ဋံ အကိတ္တေတွာ ပါသာဏာဝ ကိတ္တေတဗ္ဗာ, အန္တော ဩကာသေ အသတိ ပမုခေပိ နိမိတ္တာနိ ဌပေတဗ္ဗာနိ, ဧဝံ လေဏဿ အန္တော စ ဗဟိ စ သီမာ ဟောတိ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၈၉။)

ဥပရိပါသာဒေပိ ဘိတ္တိံ အကိတ္တေတွာ အန္တောပါသာဏေ ဌပေတွာ သီမာ သမ္မန္နိတဗ္ဗာ။ သစေ နပ္ပဟောတိ, ပမုခေပိ ပါသာဏေ ဌပေတွာ သမ္မန္နိတဗ္ဗာ။ ဧဝံ သမ္မတာ ဥပရိပါသာဒေယေဝ ဟောတိ, ဟေဋ္ဌာ န ဩတရတိ။ သစေ ပန ဗဟူသု ထမ္ဘေသု တုလာနံ ဥပရိ ကတပါသာဒဿ ဟေဋ္ဌိမတလေ ကုဋ္ဋော ယထာ နိမိတ္တာနံ အန္တော ဟောတိ, ဧဝံ ဥဋ္ဌဟိတွာ တုလာရုက္ခေဟိ ဧကသမ္ဗန္ဓော ဌိတော, ဟေဋ္ဌာပိ ဩတရတိ, ဧကထမ္ဘပါသာဒဿ ပန ဥပရိတလေ ဗဒ္ဓါ သီမာ။ သစေ ထမ္ဘမတ္ထကေ ဧကဝီသတိယာ ဘိက္ခူနံ ဩကာသော ဟောတိ, ဟေဋ္ဌာ ဩတရတိ။ သစေ ပါသာဒဘိတ္တိတော နိဂ္ဂတေသု နိယျူဟကာဒီသု ပါသာဏေ ဌပေတွာ သီမံ ဗန္ဓန္တိ, ပါသာဒဘိတ္တိ အန္တောသီမာယ ဟောတိ။ ဟေဋ္ဌာ ပနဿာ ဩတရဏာနောတရဏံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဟေဋ္ဌာပါသာဒေ ကိတ္တေန္တေဟိပိ ဘိတ္တိ စ ရုက္ခတ္ထမ္ဘာ စ န ကိတ္တေတဗ္ဗာ, ဘိတ္တိလဂ္ဂေ ပန ပါသာဏတ္ထမ္ဘေ ကိတ္တေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဧဝံ ကိတ္တိတာ သီမာ ဟေဋ္ဌာပါသာဒဿ ပရိယန္တထမ္ဘာနံ အန္တောယေဝ ဟောတိ။ သစေ ပန ဟေဋ္ဌာပါသာဒဿ ကုဋ္ဋော ဥပရိမတလေန သမ္ဗဒ္ဓေါ ဟောတိ, ဥပရိပါသာဒမ္ပိ အဘိရုဟတိ။ သစေ ပါသာဒဿ ဗဟိ နိဗ္ဗောဒကပတနဋ္ဌာနေ နိမိတ္တာနိ ကရောန္တိ, သဗ္ဗော ပါသာဒေါ သီမဋ္ဌော ဟောတိ။

ပဗ္ဗတမတ္ထကေ တလံ ဟောတိ ဧကဝီသတိယာ ဘိက္ခူနံ ဩကာသာရဟံ, တတ္ထ ပိဋ္ဌိပါသာဏေ ဝိယ သီမံ ဗန္ဓန္တိ, ဟေဋ္ဌာပဗ္ဗတေပိ တေနေဝ ပရိစ္ဆေဒေန သီမာ ဩတရတိ။ တာလမူလကပဗ္ဗတေပိ ဥပရိ သီမာ ဗဒ္ဓါ ဟေဋ္ဌာ ဩတရတေဝ။ ယော ပန ဝိတာနသဏ္ဌာနော ဟောတိ, ဥပရိ ဧကဝီသတိယာ ဘိက္ခူနံ ဩကာသော အတ္ထိ, ဟေဋ္ဌာ နတ္ထိ, တဿုပရိ ဗဒ္ဓါ သီမာ ဟေဋ္ဌာ န ဩတရတိ။ ဧဝံ မုဒိင်္ဂသဏ္ဌာနော ဝါ ဟောတု ပဏဝသဏ္ဌာနော ဝါ, ယဿ ဟေဋ္ဌာ ဝါ မဇ္ဈေ ဝါ သီမပ္ပမာဏံ နတ္ထိ, တဿ ဥပရိ ဗဒ္ဓါ သီမာ ဟေဋ္ဌာ န ဩတရတိ။ ယဿ ပန ဒွေ ကူဋာနိ အာသန္နေ ဌိတာနိ, ဧကဿပိ ဥပရိ သီမပ္ပမာဏံ နပ္ပဟောတိ, တဿ ကူဋန္တရံ စိနိတွာ ဝါ ပူရေတွာ ဝါ ဧကာဗဒ္ဓံ ကတွာ ဥပရိ သီမာ သမ္မန္နိတဗ္ဗာ။ ဧကော သပ္ပဖဏသဒိသော ပဗ္ဗတော, တဿ ဥပရိ သီမပ္ပမာဏဿ အတ္ထိတာယ သီမံ ဗန္ဓန္တိ, တဿ စေ ဟေဋ္ဌာ အာကာသပဗ္ဘာရံ ဟောတိ, သီမာ န ဩတရတိ။ သစေ ပနဿ ဝေမဇ္ဈေ သီမပ္ပမာဏော သုသိရပါသာဏော ဟောတိ, ဩတရတိ, သော စ ပါသာဏော သီမဋ္ဌောယေဝ ဟောတိ။ အထာပိဿ ဟေဋ္ဌာလေဏဿ ကုဋ္ဋော အဂ္ဂကောဋိံ အာဟစ္စ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၉၀။)

တိဋ္ဌတိ, ဩတရတိ, ဟေဋ္ဌာ စ ဥပရိ စ သီမာယေဝ ဟောတိ။ သစေ ပန ဟေဋ္ဌာ ဥပရိမဿ သီမာပရိစ္ဆေဒဿ ပါရတော အန္တောလေဏံ ဟောတိ, ဗဟိ သီမာ န ဩတရတိ။ အထာပိ ဥပရိမဿ သီမာပရိစ္ဆေဒဿ ဩရတော ဗဟိ လေဏံ ဟောတိ, အန္တော သီမာ န ဩတရတိ။ အထာပိ ဥပရိ သီမာပရိစ္ဆေဒေါ ခုဒ္ဒကော, ဟေဋ္ဌာ လေဏံ မဟန္တံ သီမာပရိစ္ဆေဒမတိက္ကမိတွာ ဌိတံ, သီမာ ဥပရိယေဝ ဟောတိ, ဟေဋ္ဌာ န ဩတရတိ။ ယဒိ ပန လေဏံ ခုဒ္ဒကံ သဗ္ဗပစ္ဆိမသီမာပရိမာဏံ, ဥပရိ သီမာ မဟတီ နံ အဇ္ဈောတ္ထရိတွာ ဌိတာ, သီမာ ဩတရတိ။ အထ လေဏံ အတိခုဒ္ဒကံ သီမပ္ပမာဏံ န ဟောတိ, သီမာ ဥပရိယေဝ ဟောတိ, ဟေဋ္ဌာ န ဩတရတိ။ သစေ တတော ဥပဍ္ဎံ ဘိဇ္ဇိတွာ ပတတိ, သီမပ္ပမာဏံ စေပိ ဟောတိ, ဗဟိ ပတိတံ အသီမာ။ အပတိတံ ပန ယဒိ သီမပ္ပမာဏံ, သီမာ ဟောတိယေဝ။

ခဏ္ဍသီမာ စ နီစဝတ္ထုကာ ဟောတိ, တံ ပူရေတွာ ဥစ္စဝတ္ထုကံ ကရောန္တိ, သီမာယေဝ။ သီမာယ ဂေဟံ ကရောန္တိ, သီမဋ္ဌကမေဝ ဟောတိ။ သီမာယ ပေါက္ခရဏိံ ခဏန္တိ, သီမာယေဝ။ ဩဃော သီမာမဏ္ဍလံ ဩတ္ထရိတွာ ဂစ္ဆတိ, သီမာမာဠကေ အဋ္ဋံ ဗန္ဓိတွာ ကမ္မံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သီမာယ ဟေဋ္ဌာ ဥမင်္ဂနဒီ ဟောတိ, ဣဒ္ဓိမာ ဘိက္ခု တတ္ထ နိသီဒတိ။ သစေ သာ နဒီ ပဌမံ ဂတာ, သီမာ ပစ္ဆာ ဗဒ္ဓါ, ကမ္မံ န ကောပေတိ။ အထ ပဌမံ သီမာ ဗဒ္ဓါ, ပစ္ဆာ နဒီ ဂတာ, ကမ္မံ ကောပေတိ, ဟေဋ္ဌာပထဝီတလေ ဌိတော ပန ကောပေတိယေဝ။

သီမာမာဠကေ ဝဋရုက္ခော ဟောတိ, တဿ သာခါ ဝါ တတော နိဂ္ဂတပါရောဟော ဝါ မဟာသီမာယ ပထဝီတလံ ဝါ တတ္ထဇာတရုက္ခာဒီနိ ဝါ အာဟစ္စ တိဋ္ဌတိ, မဟာသီမံ ဝါ သောဓေတွာ ကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ, တေ ဝါ သာခါပါရောဟာ ဆိန္ဒိတွာ ဗဟိဋ္ဌကာ ကာတဗ္ဗာ။ အနာဟစ္စ ဌိတသာခါဒီသု အာရုဠှဘိက္ခူ ဟတ္ထပါသံ အာနေတဗ္ဗာ။ ဧဝံ မဟာသီမာယ ဇာတရုက္ခဿ သာခါ ဝါ ပါရောဟော ဝါ ဝုတ္တနယေနေဝ သီမာမာဠကေ ပတိဋ္ဌာတိ, ဝုတ္တနယေနေဝ သီမံ သောဓေတွာ ဝါ ကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ, တေ ဝါ သာခါပါရောဟာ ဆိန္ဒိတွာ ဗဟိဋ္ဌကာ ကာတဗ္ဗာ။ သစေ မာဠကေ ကမ္မေ ကရိယမာနေ ကောစိ ဘိက္ခု မာဠကဿ အန္တော ပဝိသိတွာ ဝေဟာသံ ဌိတသာခါယ နိသီဒတိ, ပါဒါ ဝါဿ ဘူမိဂတာ ဟောန္တိ, နိဝါသနပါရုပနံ ဝါ ဘူမိံ ဖုသတိ, ကမ္မံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ပါဒေ ပန နိဝါသနပါရုပနဉ္စ ဥက္ခိပါပေတွာ ကာတုံ ကမ္မံ ဝဋ္ဋတိ,

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၉၁။)

ဣဒဉ္စ လက္ခဏံ ပုရိမနယေပိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အယံ ပန ဝိသေသော – တတြ ဥက္ခိပါပေတွာ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ, ဟတ္ထပါသမေဝ အာနေတဗ္ဗော။ သစေ အန္တောသီမတော ပဗ္ဗတော အဗ္ဘုဂ္ဂစ္ဆတိ, တတြဋ္ဌော ဘိက္ခု ဟတ္ထပါသံ အာနေတဗ္ဗော။ ဣဒ္ဓိယာ အန္တောပဗ္ဗတံ ပဝိဋ္ဌေပိ ဧသေဝ နယော။ ဗဇ္ဈမာနာ ဧဝ ဟိ သီမာ ပမာဏရဟိတံ ပဒေသံ န ဩတရတိ, ဗဒ္ဓါယ သီမာယ ဇာတံ ယံ ကိဉ္စိ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဧကသမ္ဗန္ဓေန ဂတံ သီမာသင်္ချမေဝ ဂစ္ဆတီတိ။

တိယောဇနပရမံ ပန သီမံ သမ္မန္နန္တေန မဇ္ဈေ ဌတွာ ယထာ စတူသုပိ ဒိသာသု ဒိယဍ္ဎဒိယဍ္ဎယောဇနံ ဟောတိ, ဧဝံ သမ္မန္နိတဗ္ဗာ။ သစေ ပန မဇ္ဈေ ဌတွာ ဧကေကဒိသတော တိယောဇနံ ကရောန္တိ, ဆယောဇနံ ဟောတီတိ န ဝဋ္ဋတိ။ စတုရဿံ ဝါ တိကောဏံ ဝါ သမ္မန္နန္တေန ယထာ ကောဏတော ကောဏံ တိယောဇနံ ဟောတိ, ဧဝံ သမ္မန္နိတဗ္ဗာ။ သစေ ဟိ ယေန ကေနစိ ပရိယန္တေန ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ တိယောဇနံ အတိက္ကာမေတိ, အာပတ္တိဉ္စ အာပဇ္ဇတိ, သီမာ စ အသီမာ ဟောတိ။

֍ * ၁၆၄။ ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, နဒီပါရသီမာ သမ္မန္နိတဗ္ဗာ, ယော သမ္မန္နေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၄၀) ဝစနတော နဒီပါရသီမာ န သမ္မန္နိတဗ္ဗာ။ ယတြ ပန ဓုဝနာဝါ ဝါ ဓုဝသေတု ဝါ အဘိမုခတိတ္ထေယေဝ အတ္ထိ, ဧဝရူပံ နဒီပါရသီမံ သမ္မန္နိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ယတ္ထဿ ဓုဝနာဝါ ဝါ ဓုဝသေတု ဝါ, ဧဝရူပံ နဒီပါရသီမံ သမ္မန္နိတု’’န္တိ ဟိ ဝုတ္တံ။ သစေ ဓုဝနာဝါ ဝါ ဓုဝသေတု ဝါ အဘိမုခတိတ္ထေ နတ္ထိ, ဤသကံ ဥဒ္ဓံ အဘိရုဟိတွာ အဓော ဝါ ဩရောဟိတွာ အတ္ထိ, ဧဝမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ ကရဝိကတိဿတ္ထေရော ပန ‘‘ဂါဝုတမတ္တဗ္ဘန္တရေပိ ဝဋ္ဋတီ’’တိ အာဟ။

ဣမဉ္စ ပန နဒီပါရသီမံ သမ္မန္နန္တေန ဧကသ္မိဉ္စ တီရေ ဌတွာ ဥပရိသောတေ နဒီတီရေ နိမိတ္တံ ကိတ္တေတွာ တတော ပဋ္ဌာယ အတ္တာနံ ပရိက္ခိပန္တေန ယတ္တကံ ပရိစ္ဆေဒံ ဣစ္ဆတိ, တဿ ပရိယောသာနေ အဓောသောတေပိ နဒီတီရေ နိမိတ္တံ ကိတ္တေတွာ ပရတီရေ သမ္မုခဋ္ဌာနေ နဒီတီရေ နိမိတ္တံ ကိတ္တေတဗ္ဗံ။ တတော ပဋ္ဌာယ ယတ္တကံ ပရိစ္ဆေဒံ ဣစ္ဆတိ, တဿ ဝသေန ယာဝ ဥပရိသောတေ ပဌမံ ကိတ္တိတနိမိတ္တဿ သမ္မုခါ နဒီတီရေ နိမိတ္တံ, တာဝ ကိတ္တေတွာ ပစ္စာဟရိတွာ ပဌမကိတ္တိတနိမိတ္တေန သဒ္ဓိံ ဃဋေတဗ္ဗံ။ အထ သဗ္ဗနိမိတ္တာနံ အန္တော ဌိတေ ဘိက္ခူ ဟတ္ထပါသဂတေ ကတွာ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၉၂။)

ကမ္မဝါစာယ သီမာ သမ္မန္နိတဗ္ဗာ။ နဒိယာ ဌိတာ အနာဂတာပိ ကမ္မံ န ကောပေန္တိ, သမ္မုတိပရိယောသာနေ ဌပေတွာ နဒိံ နိမိတ္တာနံ အန္တော ပရတီရေ စ ဩရိမတီရေ စ ဧကသီမာ ဟောတိ, နဒီ ပန ဗဒ္ဓသီမာသင်္ချံ န ဂစ္ဆတိ။ ဝိသုံ နဒီသီမာ ဧဝ ဟိ သာ။

သစေ အန္တောနဒိယံ ဒီပကော ဟောတိ, တံ အန္တောသီမာယ ကာတုကာမေန ပုရိမနယေနေဝ အတ္တနာ ဌိတတီရေ နိမိတ္တာနိ ကိတ္တေတွာ ဒီပကဿ ဩရိမန္တေ စ ပါရိမန္တေ စ နိမိတ္တံ ကိတ္တေတဗ္ဗံ။ အထ ပရတီရေ နဒိယာ ဩရိမတီရေ နိမိတ္တဿ သမ္မုခဋ္ဌာနေ နိမိတ္တံ ကိတ္တေတွာ တတော ပဋ္ဌာယ ပုရိမနယေနေဝ ယာဝ ဥပရိသောတေ ပဌမံ ကိတ္တိတနိမိတ္တဿ သမ္မုခါ နိမိတ္တံ, တာဝ ကိတ္တေတဗ္ဗံ။ အထ ဒီပကဿ ပါရိမန္တေ စ ဩရိမန္တေ စ နိမိတ္တံ ကိတ္တေတွာ ပစ္စာဟရိတွာ ပဌမံ ကိတ္တိတနိမိတ္တေန သဒ္ဓိံ ဃဋေတဗ္ဗံ။ အထ ဒွီသု တီရေသု ဒီပကေသု စ ဘိက္ခူ သဗ္ဗေ ဟတ္ထပါသဂတေ ကတွာ ကမ္မဝါစာယ သီမာ သမ္မန္နိတဗ္ဗာ, နဒိယံ ဌိတာ အနာဂစ္ဆန္တာပိ ကမ္မံ န ကောပေန္တိ, သမ္မုတိပရိယောသာနေ ဌပေတွာ နဒိံ နိမိတ္တာနံ အန္တော တီရဒွယဉ္စ ဒီပကော စ ဧကသီမာ ဟောတိ, နဒီ ပန နဒီသီမာယေဝ။

သစေ ပန ဒီပကော ဝိဟာရသီမာပရိစ္ဆေဒတော ဥဒ္ဓံ ဝါ အဓော ဝါ အဓိကတရော ဟောတိ, အထ ဝိဟာရသီမာပရိစ္ဆေဒနိမိတ္တဿ ဥဇုကမေဝ သမ္မုခီဘူတေ ဒီပကဿ ဩရိမန္တေ နိမိတ္တံ ကိတ္တေတွာ တတော ပဋ္ဌာယ ဒီပကသိခရံ ပရိက္ခိပန္တေန ပုန ဒီပကဿ ဩရိမန္တေ နိမိတ္တသမ္မုခေ ပါရိမန္တေ နိမိတ္တံ ကိတ္တေတဗ္ဗံ။ တတော ပရံ ပုရိမနယေနေဝ ပရတီရေ သမ္မုခနိမိတ္တမာဒိံ ကတွာ ပရတီရေ နိမိတ္တာနိ စ ဒီပကဿ ပါရိမန္တဩရိမန္တေ နိမိတ္တာနိ စ ကိတ္တေတွာ ပဌမကိတ္တိတနိမိတ္တေန သဒ္ဓိံ ဃဋနာ ကာတဗ္ဗာ။ ဧဝံ ကိတ္တေတွာ သမ္မတာ သီမာ ပဗ္ဗတသဏ္ဌာနာ ဟောတိ။ သစေ ပန ဒီပကော ဝိဟာရသီမာပရိစ္ဆေဒတော ဥဒ္ဓမ္ပိ အဓောပိ အဓိကတရော ဟောတိ, ပုရိမနယေနေဝ ဒီပကဿ ဥဘောပိ သိခရာနိ ပရိက္ခိပိတွာ နိမိတ္တာနိ ကိတ္တေန္တေန နိမိတ္တဃဋနာ ကာတဗ္ဗာ။ ဧဝံ ကိတ္တေတွာ သမ္မတာ သီမာ မုဒိင်္ဂသဏ္ဌာနာ ဟောတိ။ သစေ ဒီပကော ဝိဟာရသီမာပရိစ္ဆေဒဿ အန္တော ခုဒ္ဒကော ဟောတိ, သဗ္ဗပဌမေန နယေန ဒီပကေ နိမိတ္တာနိ ကိတ္တေတဗ္ဗာနိ။ ဧဝံ ကိတ္တေတွာ သမ္မတာ သီမာ ပဏဝသဏ္ဌာနာ ဟောတိ။ ဧဝံ တာဝ သီမာဗန္ဓနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

֍ * ၁၆၅။ ဧဝံ ဗဒ္ဓါ ပန သီမာ ကဒါ အသီမာ ဟောတီတိ? ယဒါ သံဃော သီမံ သမူဟနတိ, တဒါ အသီမာ ဟောတိ။ ကထံ ပနေသာ သမူဟနိတဗ္ဗာတိ?

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၉၃။)

‘‘သီမံ, ဘိက္ခဝေ, သမ္မန္နန္တေန ပဌမံ သမာနသံဝါသသီမာ သမ္မန္နိတဗ္ဗာ, ပစ္ဆာ တိစီဝရေန အဝိပ္ပဝါသော သမ္မန္နိတဗ္ဗော။ သီမံ, ဘိက္ခဝေ, သမူဟနန္တေန ပဌမံ တိစီဝရေန အဝိပ္ပဝါသော သမူဟန္တဗ္ဗော, ပစ္ဆာ သမာနသံဝါသသီမာ သမူဟန္တဗ္ဗာ’’တိ ဝစနတော ပဌမံ အဝိပ္ပဝါသော သမူဟနိတဗ္ဗော, ပစ္ဆာ သီမာ သမူဟနိတဗ္ဗာတိ။ ကထံ? ဗျတ္တေန ဘိက္ခုနာ ပဋိဗလေန သံဃော ဉာပေတဗ္ဗော –

‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော, ယော သော သံဃေန တိစီဝရေန အဝိပ္ပဝါသော သမ္မတော, ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လံ, သံဃော တံ တိစီဝရေန အဝိပ္ပဝါသံ သမူဟနေယျ, ဧသာ ဉတ္တိ။

‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော, ယော သော သံဃေန တိစီဝရေန အဝိပ္ပဝါသော သမ္မတော, သံဃော တံ တိစီရေန အဝိပ္ပဝါသံ သမူဟနတိ။ ယဿာယသ္မတော ခမတိ ဧတဿ တိစီဝရေန အဝိပ္ပဝါသဿ သမုဂ္ဃါတော, သော တုဏှဿ။ ယဿ နက္ခမတိ, သော ဘာသေယျ။

‘‘သမူဟတော သော သံဃေန တိစီဝရေန အဝိပ္ပဝါသော, ခမတိ သံဃဿ, တသ္မာ တုဏှီ, ဧဝမေတံ ဓာရယာမီ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၄၅) –

ဧဝံ တာဝ အဝိပ္ပဝါသော သမူဟနိတဗ္ဗော။

‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော, ယာ သာ သံဃေန သီမာ သမ္မတာ သမာနသံဝါသာ ဧကူပေါသထာ, ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လံ, သံဃော တံ သီမံ သမူဟနေယျ သမာနသံဝါသံ ဧကူပေါသထံ, ဧသာ ဉတ္တိ။

‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော, ယာ သာ သံဃေန သီမာ သမ္မတာ သမာနသံဝါသာ ဧကူပေါသထာ, သံဃော တံ သီမံ သမူဟနတိ သမာနသံဝါသံ ဧကူပေါသထံ။ ယဿာယသ္မတော ခမတိ ဧတိဿာ သီမာယ သမာနသံဝါသာယ ဧကူပေါသထာယ သမုဂ္ဃါတော, သော တုဏှဿ။ ယဿ နက္ခမတိ, သော ဘာသေယျ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၉၄။)

‘‘သမူဟတာ သာ သီမာ သံဃေန သမာနသံဝါသာ ဧကူပေါသထာ, ခမတိ သံဃဿ, တသ္မာ တုဏှီ, ဧဝမေတံ ဓာရယာမီ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၄၆) –

ဧဝံ သီမာ သမူဟနိတဗ္ဗာ။

သမူဟနန္တေန ပန ဘိက္ခုနာ ဝတ္တံ ဇာနိတဗ္ဗံ။ တတြိဒံ ဝတ္တံ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၄၄) – ခဏ္ဍသီမာယ ဌတွာ အဝိပ္ပဝါသသီမာ န သမူဟန္တဗ္ဗာ, တထာ အဝိပ္ပဝါသသီမာယ ဌတွာ ခဏ္ဍသီမာပိ။ ခဏ္ဍသီမာယ ပန ဌိတေန ခဏ္ဍသီမာဝ သမူဟနိတဗ္ဗာ, တထာ ဣတရာယ ဌိတေန ဣတရာ။ သီမံ နာမ ဒွီဟိ ကာရဏေဟိ သမူဟနန္တိ ပကတိယာ ခုဒ္ဒကံ ပုန အာဝါသဝဍ္ဎနတ္ထာယ မဟတိံ ဝါ ကာတုံ, ပကတိယာ မဟတိံ ပုန အညေသံ ဝိဟာရောကာသဒါနတ္ထာယ ခုဒ္ဒကံ ဝါ ကာတုံ။ တတ္ထ သစေ ခဏ္ဍသီမဉ္စ အဝိပ္ပဝါသသီမဉ္စ ဇာနန္တိ, သမူဟနိတုဉ္စေဝ ဗန္ဓိတုဉ္စ သက္ခိဿန္တိ။ ခဏ္ဍသီမံ ပန ဇာနန္တာ အဝိပ္ပဝါသံ အဇာနန္တာပိ သမူဟနိတုဉ္စေဝ ဗန္ဓိတုဉ္စ သက္ခိဿန္တိ။ ခဏ္ဍသီမံ အဇာနန္တာ အဝိပ္ပဝါသံယေဝ ဇာနန္တာ စေတိယင်္ဂဏဗောဓိယင်္ဂဏဥပဩသထာဂါရာဒီသု နိရာသင်္ကဋ္ဌာနေသု ဌတွာ အပ္ပေဝ နာမ သမူဟနိတုံ သက္ခိဿန္တိ, ပဋိဗန္ဓိတုံ ပန န သက္ခိဿန္တေဝ။ သစေ ဗန္ဓေယျုံ, သီမာသမ္ဘေဒံ ကတွာ ဝိဟာရံ အဝိဟာရံ ကရေယျုံ, တသ္မာ န သမူဟနိတဗ္ဗာ။ ယေ ပန ဥဘောပိ န ဇာနန္တိ, တေ နေဝ သမူဟနိတုံ, န ဗန္ဓိတုံ သက္ခိဿန္တိ။ အယဉှိ သီမာ နာမ ကမ္မဝါစာယ ဝါ အသီမာ ဟောတိ သာသနန္တရဓာနေန ဝါ, န စ သက္ကာ သီမံ အဇာနန္တေဟိ ကမ္မဝါစာ ကာတုံ, တသ္မာ န သမူဟနိတဗ္ဗာ, သာဓုကံ ပန ဉတွာယေဝ သမူဟနိတဗ္ဗာ စေဝ ဗန္ဓိတဗ္ဗာ စာတိ။ အယံ တာဝ ဗဒ္ဓသီမာယ ဝိနိစ္ဆယော။

֍ * ၁၆၆။ အဗဒ္ဓသီမာ ပန ဂါမသီမာ သတ္တဗ္ဘန္တရသီမာ ဥဒကုက္ခေပသီမာတိ တိဝိဓာ။ တတ္ထ ယာဝတာ ဧကံ ဂါမခေတ္တံ, အယံ ဂါမသီမာ နာမ, ဂါမဂ္ဂဟဏေန စေတ္ထ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၄၇) နဂရမ္ပိ နိဂမမ္ပိ ဂဟိတမေဝ ဟောတိ။ တတ္ထ ယတ္တကေ ပဒေသေ တဿ တဿ ဂါမဿ ဂါမဘောဇကာ ဗလိံ လဘန္တိ, သော ပဒေသော အပ္ပေါ ဝါ ဟောတု မဟန္တော ဝါ, ဂါမသီမာတွေဝ သင်္ချံ ဂစ္ဆတိ။ နဂရနိဂမသီမာသုပိ ဧသေဝ နယော။ ယမ္ပိ ဧကသ္မိံယေဝ ဂါမခေတ္တေ ဧကံ ပဒေသံ ‘‘အယံ ဝိသုံဂါမော ဟောတူ’’တိ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ရာဇာ ကဿစိ ဒေတိ, သောပိ ဝိသုံဂါမသီမာ ဟောတိယေဝ, တသ္မာ သာ စ ဣတရာ စ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၉၅။)

ပကတိဂါမနဂရနိဂမသီမာ ဗဒ္ဓသီမာသဒိသာယေဝ ဟောန္တိ, ကေဝလံ ပန တိစီဝရဝိပ္ပဝါသပရိဟာရံ န လဘန္တိ။

အဂါမကေ ပန အရညေ သမန္တာ သတ္တဗ္ဘန္တရာ သတ္တဗ္ဘန္တရသီမာ နာမ။ တတ္ထ အဂါမကံ နာမ အရညံ ဝိဉ္ဈာဋဝီအာဒီသု ဝါ သမုဒ္ဒမဇ္ဈေ ဝါ မစ္ဆဗန္ဓာနံ အဂမနပထေ ဒီပကေသု လဗ္ဘတိ။ သမန္တာ သတ္တဗ္ဘန္တရာတိ မဇ္ဈေ ဌိတာနံ သဗ္ဗဒိသာသု သတ္တဗ္ဘန္တရာ ဝိနိဗ္ဗေဓေန စုဒ္ဒသ ဟောန္တိ။ တတ္ထ ဧကံ အဗ္ဘန္တရံ အဋ္ဌဝီသတိဟတ္ထပ္ပမာဏံ ဟောတိ။ အယဉ္စ သီမာ ပရိသဝသေန ဝဍ္ဎတိ, တသ္မာ သမန္တာ ပရိသပရိယန္တတော ပဋ္ဌာယ အဗ္ဘန္တရပရိစ္ဆေဒေါ ကာတဗ္ဗော။ သစေ ပန ဒွေ သံဃာ ဝိသုံ ဥပေါသထံ ကရောန္တိ, ဒွိန္နံ သတ္တဗ္ဘန္တရာနံ အန္တရေ အညမေကံ အဗ္ဘန္တရံ ဥပစာရတ္ထာယ ဌပေတဗ္ဗံ။

֍ * ၁၆၇။ ယာ ပနေသာ ‘‘သဗ္ဗာ, ဘိက္ခဝေ, နဒီ အသီမာ, သဗ္ဗော သမုဒ္ဒေါ အသီမော, သဗ္ဗော ဇာတဿရော အသီမော’’တိ (မဟာဝ။ ၁၄၇) ဧဝံ နဒီအာဒီနံ ဗဒ္ဓသီမဘာဝံ ပဋိက္ခိပိတွာ ပုန ‘‘နဒိယာ ဝါ, ဘိက္ခဝေ, သမုဒ္ဒေ ဝါ ဇာတဿရေ ဝါ ယံ မဇ္ဈိမဿ ပုရိသဿ သမန္တာ ဥဒကုက္ခေပါ, အယံ တတ္ထ သမာနသံဝါသာ ဧကူပေါသထာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၄၇) ဝုတ္တာ, အယံ ဥဒကုက္ခေပသီမာ နာမ။ တတ္ထ နဒီ နဒီနိမိတ္တေ ဝုတ္တလက္ခဏာဝ, သမုဒ္ဒေါပိ ပါကဋောယေဝ။ ယော ပန ယေန ကေနစိ ခဏိတွာ အကတော သယံဇာတော သောဗ္ဘော သမန္တတော အာဂတေန ဥဒကေန ပူရိတော တိဋ္ဌတိ, ယတ္ထ နဒိယံ ဝုတ္တပ္ပကာရေ ဝဿကာလေ ဥဒကံ သန္တိဋ္ဌတိ, အယံ ဇာတဿရော နာမ။ ယောပိ နဒိံ ဝါ သမုဒ္ဒံ ဝါ ဘိန္ဒိတွာ နိက္ခန္တဥဒကေန ခတော သောဗ္ဘော ဧတံ လက္ခဏံ ပါပုဏာတိ, အယမ္ပိ ဇာတဿရောယေဝ။ ဧတေသု နဒီအာဒီသု ယံ ဌာနံ ထာမမဇ္ဈိမဿ ပုရိသဿ သမန္တတော ဥဒကုက္ခေပေန ပရိစ္ဆိန္နံ, အယံ ဥဒကုက္ခေပသီမာ နာမ။

ကထံ ပန ဥဒကုက္ခေပေါ ကာတဗ္ဗောတိ? ယထာ အက္ခဓုတ္တာ ဒါရုဂုဠံ ခိပန္တိ, ဧဝံ ဥဒကံ ဝါ ဝါလုကံ ဝါ ဟတ္ထေန ဂဟေတွာ ထာမမဇ္ဈိမေန ပုရိသေန သဗ္ဗထာမေန ခိပိတဗ္ဗံ။ ယတ္ထ ဧဝံ ခိတ္တံ ဥဒကံ ဝါ ဝါလုကာ ဝါ ပတတိ, အယမေကော ဥဒကုက္ခေပေါ, တဿ အန္တောဟတ္ထပါသံ ဝိဇဟိတွာ ဌိတော ကမ္မံ ကောပေတိ။ ယာဝ ပရိသာ ဝဍ္ဎတိ, တာဝ သီမာပိ ဝဍ္ဎတိ, ပရိသပရိယန္တတော ဥဒကုက္ခေပေါယေဝ ပမာဏံ, အယံ ပန ဧတေသံ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၉၆။)

နဒီအာဒီနံ အန္တောယေဝ လဗ္ဘတိ, န ဗဟိ။ တသ္မာ နဒိယာ ဝါ ဇာတဿရေ ဝါ ယတ္တကံ ပဒေသံ ပကတိဝဿကာလေ စတူသု မာသေသု ဥဒကံ ဩတ္ထရတိ, သမုဒ္ဒေ ယသ္မိံ ပဒေသေ ပကတိဝီစိယော ဩသရိတွာ သဏ္ဌဟန္တိ, တတော ပဋ္ဌာယ ကပ္ပိယဘူမိ, တတ္ထ ဌတွာ ဥပေါသထာဒိကမ္မံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ, ဒုဗ္ဗုဋ္ဌိကာလေ ဝါ ဂိမှေ ဝါ နဒီဇာတဿရေသု သုက္ခေသုပိ သာ ဧဝ ကပ္ပိယဘူမိ။ သစေ ပန သုက္ခေ ဇာတဿရေ ဝါပိံ ဝါ ခဏန္တိ, ဝပ္ပံ ဝါ ကရောန္တိ, တံ ဌာနံ ဂါမခေတ္တံ ဟောတိ။ ယာ ပနေသာ ‘‘ကပ္ပိယဘူမီ’’တိ ဝုတ္တာ, တတော ဗဟိ ဥဒကုက္ခေပသီမာ န ဂစ္ဆတိ, အန္တော ဂစ္ဆတိ, တသ္မာ တေသံ အန္တော ပရိသပရိယန္တတော ပဋ္ဌာယ သမန္တာ ဥဒကုက္ခေပပရိစ္ဆေဒေါ ကာတဗ္ဗော, အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ။

အယံ ပန ဝိတ္ထာရော – သစေ နဒီ နာတိဒီဃာ ဟောတိ, ပဘဝတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ မုခဒွါရာ သဗ္ဗတ္ထ သံဃော နိသီဒတိ, ဥဒကုက္ခေပသီမာယ ကမ္မံ နတ္ထိ, သကလာပိ နဒီ ဧတေသံယေဝ ဘိက္ခူနံ ပဟောတိ။ ယံ ပန မဟာသုမတ္ထေရေန ဝုတ္တံ ‘‘ယောဇနံ ပဝတ္တမာနာယေဝ နဒီ, တတြာပိ ဥပရိ အဍ္ဎယောဇနံ ပဟာယ ဟေဋ္ဌာ အဍ္ဎယောဇနေ ကမ္မံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ, တံ မဟာပဒုမတ္ထေရေနေဝ ပဋိက္ခိတ္တံ။ ဘဂဝတာ ဟိ ‘‘တိမဏ္ဍလံ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဥတ္တရန္တိယာ ဘိက္ခုနိယာ အန္တရဝါသကော တေမိယတီ’’တိ (ပါစိ။ ၆၉၂) ဣဒံ နဒိယာ ပမာဏံ ဝုတ္တံ, န ယောဇနံ ဝါ အဍ္ဎယောဇနံ ဝါ, တသ္မာ ယာ ဣမဿ သုတ္တဿ ဝသေန ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တလက္ခဏာ နဒီ, တဿာ ပဘဝတော ပဋ္ဌာယ သံဃကမ္မံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပနေတ္ထ ဗဟူ ဘိက္ခူ ဝိသုံ ဝိသုံ ကမ္မံ ကရောန္တိ, သဗ္ဗေဟိ အတ္တနော စ အညေသဉ္စ ဥဒကုက္ခေပပရိစ္ဆေဒဿ အန္တရာ အညော ဥဒကုက္ခေပေါ သီမန္တရိကတ္ထာယ ဌပေတဗ္ဗော, တတော အဓိကံ ဝဋ္ဋတိယေဝ, ဦနံ ပန န ဝဋ္ဋတီတိ ဝုတ္တံ။ ဇာတဿရသမုဒ္ဒေပိ ဧသေဝ နယော။

နဒိယာ ပန ‘‘ကမ္မံ ကရိဿာမာ’’တိ ဂတေဟိ သစေ နဒီ ပရိပုဏ္ဏာ ဟောတိ သမတိတ္တိကာ, ဥဒကသာဋိကံ နိဝါသေတွာ အန္တောနဒိယံယေဝ ကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ။ သစေ န သက္ကောန္တိ, နာဝါယပိ ဌတွာ ကာတဗ္ဗံ။ ဂစ္ဆန္တိယာ ပန နာဝါယ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ကသ္မာ? ဥဒကုက္ခေပမတ္တမေဝ ဟိ သီမာ။ တံ နာဝါ သီဃမေဝ အတိက္ကမတိ, ဧဝံ သတိ အညိဿာ သီမာယ ဉတ္တိ, အညိဿာ အနုသာဝနာ ဟောတိ, တသ္မာ နာဝံ အရိတ္တေန ဝါ ဌပေတွာ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၉၇။)

ပါသာဏေ ဝါ လမ္ဗေတွာ အန္တောနဒိယံ ဇာတရုက္ခေ ဝါ ဗန္ဓိတွာ ကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ။ အန္တောနဒိယံ ဗဒ္ဓအဋ္ဋကေပိ အန္တောနဒိယံ ဇာတရုက္ခေပိ ဌိတေဟိ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန ရုက္ခဿ သာခါ ဝါ တတော နိက္ခန္တပါရောဟော ဝါ ဗဟိနဒီတီရေ ဝိဟာရသီမာယ ဝါ ဂါမသီမာယ ဝါ ပတိဋ္ဌိတော, သီမံ ဝါ သောဓေတွာ သာခံ ဝါ ဆိန္ဒိတွာ ကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ။ ဗဟိနဒီတီရေ ဇာတရုက္ခဿ အန္တောနဒိယံ ပဝိဋ္ဌသာခါယ ဝါ ပါရောဟေ ဝါ နာဝံ ဗန္ဓိတွာ ကမ္မံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ, ကရောန္တေဟိ သီမာ ဝါ သောဓေတဗ္ဗာ, ဆိန္ဒိတွာ ဝါဿ ဗဟိပတိဋ္ဌိတဘာဝေါ နာသေတဗ္ဗော။ နဒီတီရေ ပန ခါဏုကံ ကောဋ္ဋေတွာ တတ္ထ ဗဒ္ဓနာဝါယ န ဝဋ္ဋတိယေဝ။ နဒိယံ သေတုံ ကရောန္တိ, သစေ အန္တောနဒိယံယေဝ သေတု စ သေတုပါဒါ စ ဟောန္တိ, သေတုမှိ ဌိတေဟိ ကမ္မံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန သေတု ဝါ သေတုပါဒါ ဝါ ဗဟိတီရေ ပတိဋ္ဌိတာ, ကမ္မံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ, သီမံ သောဓေတွာ ကာတဗ္ဗံ။ အထ သေတုပါဒါ အန္တော, သေတု ပန ဥဘိန္နမ္ပိ တီရာနံ ဥပရိအာကာသေ ဌိတော, ဝဋ္ဋတိ။

အန္တောနဒိယံ ပါသာဏော ဝါ ဒီပကော ဝါ ဟောတိ, တတ္ထ ယတ္တကံ ပဒေသံ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တပ္ပကာရေ ပကတိဝဿကာလေ ဝဿာနဿ စတူသု မာသေသု ဥဒကံ ဩတ္ထရတိ, သော နဒီသင်္ချမေဝ ဂစ္ဆတိ။ အတိဝုဋ္ဌိကာလေ ဩဃေန ဩတ္ထတောကာသော န ဂဟေတဗ္ဗော။ သော ဟိ ဂါမသီမာသင်္ချမေဝ ဂစ္ဆတိ။ နဒိတော မာတိကံ နီဟရန္တာ နဒိယံ အာဝရဏံ ကရောန္တိ, တံ စေ ဩတ္ထရိတွာ ဝါ ဝိနိဗ္ဗိဇ္ဈိတွာ ဝါ ဥဒကံ ဂစ္ဆတိ, သဗ္ဗတ္ထ ပဝတ္တနဋ္ဌာနေ ကမ္မံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန အာဝရဏေန ဝါ ကောဋ္ဋကဗန္ဓနေန ဝါ သောတံ ပစ္ဆိန္ဒတိ, ဥဒကံ နပ္ပဝတ္တတိ, အပ္ပဝတ္တနဋ္ဌာနေ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ, အာဝရဏမတ္တကေပိ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ကောစိ အာဝရဏပ္ပဒေသော ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တပါသာဏဒီပကပ္ပဒေသော ဝိယ ဥဒကေန အဇ္ဈောတ္ထရီယတိ, တတ္ထ ဝဋ္ဋတိ။ သော ဟိ နဒီသင်္ချမေဝ ဂစ္ဆတိ။ နဒိံ ဝိနာသေတွာ တဠာကံ ကရောန္တိ, ဟေဋ္ဌာ ပါဠိဗဒ္ဓါ ဥဒကံ အာဂန္တွာ တဠာကံ ပူရေတွာ တိဋ္ဌတိ, ဧတ္ထ ကမ္မံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ, ဥပရိ ပဝတ္တနဋ္ဌာနေ ဟေဋ္ဌာ စ ဆဍ္ဍိတောဒကံ နဒိံ ဩတရိတွာ သန္ဒနဋ္ဌာနတော ပဋ္ဌာယ ဝဋ္ဋတိ။ ဒေဝေ အဝဿန္တေ ဟေမန္တဂိမှေသု ဝါ သုက္ခနဒိယာပိ ဝဋ္ဋတိ, နဒိတော နီဟဋမာတိကာယ န ဝဋ္ဋတိ။ သစေ သာ ကာလန္တရေန ဘိဇ္ဇိတွာ နဒီ ဟောတိ, ဝဋ္ဋတိ။ ကာစိ နဒီ ဥပ္ပတိတွာ ဂါမနိဂမသီမံ ဩတ္ထရိတွာ ပဝတ္တတိ, နဒီယေဝ ဟောတိ, ကမ္မံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန ဝိဟာရသီမံ ဩတ္ထရတိ, ဝိဟာရသီမာတွေဝ သင်္ချံ ဂစ္ဆတိ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၉၈။)

သမုဒ္ဒေပိ ကမ္မံ ကရောန္တေဟိ ယံ ပဒေသံ ဥဒ္ဓံ ဝဍ္ဎနဥဒကံ ဝါ ပကတိဝီစိ ဝါ ဝေဂေန အာဂန္တွာ ဩတ္ထရတိ, တတ္ထ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ယသ္မိံ ပန ပဒေသေ ပကတိဝီစိယော ဩသရိတွာ သဏ္ဌဟန္တိ, သော ဥဒကန္တတော ပဋ္ဌာယ အန္တော သမုဒ္ဒေါ နာမ, တတ္ထ ဌိတေဟိ ကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ။ သစေ ဦမိဝေဂေါ ဗာဓတိ, နာဝါယ ဝါ အဋ္ဋကေ ဝါ ဌတွာ ကာတဗ္ဗံ။ တေသု ဝိနိစ္ဆယော နဒိယံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သမုဒ္ဒေ ပိဋ္ဌိပါသာဏော ဟောတိ, တံ ကဒါစိ ဦမိယော အာဂန္တွာ ဩတ္ထရန္တိ, ကဒါစိ န ဩတ္ထရန္တိ, တတ္ထ ကမ္မံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ သော ဟိ ဂါမသီမာသင်္ချမေဝ ဂစ္ဆတိ။ သစေ ပန ဝီစီသု အာဂတာသုပိ အနာဂတာသုပိ ပကတိဥဒကေနေဝ ဩတ္ထရီယတိ, ဝဋ္ဋတိ။ ဒီပကော ဝါ ပဗ္ဗတော ဝါ ဟောတိ, သော စေ ဒူရေ ဟောတိ မစ္ဆဗန္ဓာနံ အဂမနပထေ, အရညသီမာသင်္ချမေဝ ဂစ္ဆတိ။ တေသံ ဂမနပရိယန္တဿ ဩရတော ပန ဂါမသီမာသင်္ချံ ဂစ္ဆတိ, တတ္ထ ဂါမသီမံ အသောဓေတွာ ကမ္မံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ သမုဒ္ဒေါ ဂါမသီမံ ဝါ နိဂမသီမံ ဝါ ဩတ္ထရိတွာ တိဋ္ဌတိ, သမုဒ္ဒေါဝ ဟောတိ, တတ္ထ ကမ္မံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန ဝိဟာရသီမံ ဩတ္ထရတိ, ဝိဟာရသီမာတွေဝ သင်္ချံ ဂစ္ဆတိ။

ဇာတဿရေ ကမ္မံ ကရောန္တေဟိ ယတ္ထ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တပ္ပကာရေ ဝဿကာလေ ဝဿေ ပစ္ဆိန္နမတ္တေ ပိဝိတုံ ဝါ ဟတ္ထပါဒေ ဝါ ဓောဝိတုံ ဥဒကံ န ဟောတိ, သုက္ခတိ, အယံ န ဇာတဿရော, ဂါမခေတ္တသင်္ချမေဝ ဂစ္ဆတိ, တတ္ထ ကမ္မံ န ကာတဗ္ဗံ။ ယတ္ထ ပန ဝုတ္တပ္ပကာရေ ဝဿကာလေ ဥဒကံ သန္တိဋ္ဌတိ, အယမေဝ ဇာတဿရော။ တဿ ယတ္တကေ ပဒေသေ ဝဿာနံ စာတုမာသေ ဥဒကံ တိဋ္ဌတိ, တတ္ထ ကမ္မံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ဂမ္ဘီရံ ဥဒကံ, အဋ္ဋကံ ဗန္ဓိတွာ တတ္ထ ဌိတေဟိပိ ဇာတဿရဿ အန္တောဇာတရုက္ခမှိ ဗဒ္ဓအဋ္ဋကေပိ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ပိဋ္ဌိပါသာဏဒီပကေသု ပနေတ္ထ နဒိယံ ဝုတ္တသဒိသောဝ ဝိနိစ္ဆယော။ သမဝဿဒေဝကာလေ ပဟောနကဇာတဿရော ပန စေပိ ဒုဗ္ဗုဋ္ဌိကကာလေ ဝါ ဂိမှဟေမန္တေသု ဝါ သုက္ခတိ, နိရုဒကော ဟောတိ, တတ္ထ သံဃကမ္မံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ယံ အန္ဓကဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ ‘‘သဗ္ဗော ဇာတဿရော သုက္ခော အနောဒကော ဂါမခေတ္တံယေဝ ဘဇတီ’’တိ, တံ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ သစေ ပနေတ္ထ ဥဒကတ္ထာယ အာဝါဋံ ဝါ ပေါက္ခရဏီအာဒီနိ ဝါ ခဏန္တိ, တံ ဌာနံ အဇာတဿရော ဟောတိ, ဂါမသီမာသင်္ချံ ဂစ္ဆတိ။ လာဗုတိပုသကာဒိဝပ္ပေ ကတေပိ ဧသေဝ နယော။ သစေ ပန နံ ပူရေတွာ ထလံ ဝါ ကရောန္တိ,

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၁၉၉။)

ဧကသ္မိံ ဒိသာဘာဂေ ပါဠိံ ဗန္ဓိတွာ သဗ္ဗမေဝ နံ မဟာတဠာကံ ဝါ ကရောန္တိ, သဗ္ဗောပိ အဇာတဿရော ဟောတိ, ဂါမသီမာသင်္ချံ ဂစ္ဆတိ။ လောဏီပိ ဇာတဿရသင်္ချမေဝ ဂစ္ဆတိ။ ဝဿိကေ စတ္တာရော မာသေ ဥဒကဋ္ဌာနောကာသေ ကမ္မံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီတိ။ အယံ အဗဒ္ဓသီမာယ ဝိနိစ္ဆယော။

ဣတိ ပါဠိမုတ္တကဝိနယဝိနိစ္ဆယသင်္ဂဟေ

သီမာဝိနိစ္ဆယကထာ သမတ္တာ။

၂၅။ ဥပေါသထပဝါရဏာဝိနိစ္ဆယကထာ

֍ * ၁၆၈။ ဥပေါသထပဝါရဏာတိ ဧတ္ထ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနဝဏ္ဏနာ) ဒိဝသဝသေန တယော ဥပေါသထာ စာတုဒ္ဒသိကော ပန္နရသိကော သာမဂ္ဂီဥပေါသထောတိ။ တတ္ထ ဟေမန္တဂိမှဝဿာနာနံ တိဏ္ဏံ ဥတူနံ တတိယသတ္တမပက္ခေသု ဒွေ ဒွေ ကတွာ ဆ စာတုဒ္ဒသိကာ, သေသာ ပန္နရသိကာတိ ဧဝံ ဧကသံဝစ္ဆရေ စတုဝီသတိ ဥပေါသထာ။ ဣဒံ တာဝ ပကတိစာရိတ္တံ။ တထာရူပပစ္စယေ သတိ အညသ္မိမ္ပိ စာတုဒ္ဒသေ ဥပေါသထံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ပုရိမဝဿံဝုဋ္ဌာနံ ပန ပုဗ္ဗကတ္တိကပုဏ္ဏမာ, တေသံယေဝ သစေ ဘဏ္ဍနကာရကေဟိ ဥပဒ္ဒုတာ ပဝါရဏံ ပစ္စုက္ကဍ္ဎန္တိ, အထ ကတ္တိကမာသဿ ကာဠပက္ခစာတုဒ္ဒသော ဝါ ပစ္ဆိမကတ္တိကပုဏ္ဏမာ ဝါ ပစ္ဆိမဝဿံဝုဋ္ဌာနဉ္စ ပစ္ဆိမကတ္တိကပုဏ္ဏမာ ဧဝ ဝါတိ ဣမေ တယော ပဝါရဏာဒိဝသာပိ ဟောန္တိ။ ဣဒမ္ပိ ပကတိစာရိတ္တမေဝ။ တထာရူပပစ္စယေ သတိ ဒွိန္နံ ကတ္တိကပုဏ္ဏမာနံ ပုရိမေသု စာတုဒ္ဒသေသုပိ ပဝါရဏံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ယဒါ ပန ကောသမ္ဗကက္ခန္ဓကေ (မဟာဝ။ ၄၅၁ အာဒယော) အာဂတနယေန ဘိန္နေ ဘိက္ခုသံဃေ ဩသာရိတေ တသ္မိံ ဘိက္ခုသ္မိံ သံဃော တဿ ဝတ္ထုဿ ဝူပသမာယ သံဃသာမဂ္ဂိံ ကရောတိ, တဒါ တာဝဒေဝ ဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော။ ‘‘ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝစနတော ဌပေတွာ စာတုဒ္ဒသပန္နရသေ အညောပိ ယော ကောစိ ဒိဝသော ဥပေါသထဒိဝသော နာမ ဟောတိ, ဝဿံဝုဋ္ဌာနံ ပန ကတ္တိကမာသဗ္ဘန္တရေ အယမေဝ သာမဂ္ဂီပဝါရဏာဒိဝသော နာမ ဟောတိ။ ဣတိ ဣမေသု တီသု ဒိဝသေသု ဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော။ ကရောန္တေန ပန သစေ စာတုဒ္ဒသိကော ဟောတိ, ‘‘အဇ္ဇုပေါသထော စာတုဒ္ဒသော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ သစေ သာမဂ္ဂီဥပေါသထော ဟောတိ,

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၀၀။)

‘‘အဇ္ဇုပေါသထော သာမဂ္ဂီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ပန္နရသိယံ ပန ပါဠိယံ အာဂတနယေနေဝ ‘‘အဇ္ဇုပေါသထော ပန္နရသော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။

֍ * ၁၆၉။ သံဃေ ဥပေါသထော (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနဝဏ္ဏနာ), ဂဏေ ဥပေါသထော, ပုဂ္ဂလေ ဥပေါသထောတိ ဧဝံ ကာရကဝသေန အပရေပိ တယော ဥပေါသထာ ဝုတ္တာ, ကတ္တဗ္ဗာကာရဝသေန ပန သုတ္တုဒ္ဒေသော ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထော အဓိဋ္ဌာနုပေါသထောတိ အပရေပိ တယော ဥပေါသထာ။ တတ္ထ သုတ္တုဒ္ဒေသော နာမ ‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော’’တိအာဒိနာ နယေန ဝုတ္တော ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသော။ ယေ ပနိတရေ ဒွေ ဥပေါသထာ, တေသု ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထော တာဝ အညေသဉ္စ သန္တိကေ အညမညဉ္စ အာရောစနဝသေန ဒုဝိဓော။ တတ္ထ ယွာယံ အညေသံ သန္တိကေ ကရီယတိ, သောပိ ပဝါရိတာနဉ္စ အပ္ပဝါရိတာနဉ္စ သန္တိကေ ကရဏဝသေန ဒုဝိဓော။ တတ္ထ မဟာပဝါရဏာယ ပဝါရိတာနံ သန္တိကေ ပစ္ဆိမိကာယ ဥပဂတေန ဝါ အနုပဂတေန ဝါ ဆိန္နဝဿေန ဝါ စာတုမာသိနိယံ ပန ပဝါရိတာနံ သန္တိကေ အနုပဂတေန ဝါ ဆိန္နဝဿေန ဝါ ကာယသာမဂ္ဂိံ ဒတွာ ‘‘ပရိသုဒ္ဓေါ အဟံ ဘန္တေ, ပရိသုဒ္ဓေါတိ မံ ဓာရေထာ’’တိ တိက္ခတ္တုံ ဝတွာ ကာတဗ္ဗော။ ဌပေတွာ ပန ပဝါရဏာဒိဝသံ အညသ္မိံ ကာလေ အာဝါသိကေဟိ ဥဒ္ဒိဋ္ဌမတ္တေ ပါတိမောက္ခေ အဝုဋ္ဌိတာယ ဝါ ဧကစ္စာယ ဝုဋ္ဌိတာယ ဝါ သဗ္ဗာယ ဝါ ဝုဋ္ဌိတာယ ပရိသာယ ယေ အညေ သမသမာ ဝါ ထောကတရာ ဝါ အာဂစ္ဆန္တိ, တေဟိ တေသံ သန္တိကေ ဝုတ္တနယေနေဝ ပါရိသုဒ္ဓိ အာရောစေတဗ္ဗာ။

ယော ပနာယံ အညမညံ အာရောစနဝသေန ကရီယတိ, သော ဉတ္တိံ ဌပေတွာ ကရဏဝသေန စ အဋ္ဌပေတွာ ကရဏဝသေန စ ဒုဝိဓော။ တတ္ထ ယသ္မိံ အာဝါသေ တယော ဘိက္ခူ ဝိဟရန္တိ, တေသု ဥပေါသထဒိဝသေ သန္နိပတိတေသု ဧကေန ဘိက္ခုနာ ‘‘သုဏန္တု မေ အာယသ္မန္တာ, အဇ္ဇုပေါသထော စာတုဒ္ဒသော’’တိ ဝါ ‘‘ပန္နရသော’’တိ ဝါ ဝတွာ ‘‘ယဒါယသ္မန္တာနံ ပတ္တကလ္လံ, မယံ အညမညံ ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထံ ကရေယျာမာ’’တိ ဉတ္တိယာ ဌပိတာယ ထေရေန ဘိက္ခုနာ ဧကံသံ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ကရိတွာ ဥက္ကုဋိကံ နိသီဒိတွာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတွာ ‘‘ပရိသုဒ္ဓေါ အဟံ, အာဝုသော, ပရိသုဒ္ဓေါတိ မံ ဓာရေထာ’’တိ တိက္ခတ္တုံ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဣတရေဟိ ‘‘ဘန္တေ’’တိ ဝတွာ ဧဝမေဝ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဧဝံ ဉတ္တိံ ဌပေတွာ ကာတဗ္ဗော။ ယတြ ပန ဒွေ ဘိက္ခူ ဝိဟရန္တိ, တတြ ဉတ္တိံ အဋ္ဌပေတွာ ဝုတ္တနယေနေဝ ပါရိသုဒ္ဓိ အာရောစေတဗ္ဗာတိ အယံ ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထော။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၀၁။)

သစေ ပန ဧကောဝ ဘိက္ခု ဟောတိ, သဗ္ဗံ ပုဗ္ဗကရဏီယံ ကတွာ အညေသံ အနာဂမနံ ဉတွာ ‘‘အဇ္ဇ မေ ဥပေါသထော စာတုဒ္ဒသော’’တိ ဝါ ‘‘ပန္နရသော’’တိ ဝါ ဝတွာ ‘‘အဓိဋ္ဌာမီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ အယံ အဓိဋ္ဌာနုပေါသထောတိ ဧဝံ ကတ္တဗ္ဗာကာရဝသေန တယော ဥပေါသထာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဧတ္တာဝတာ နဝ ဥပေါသထာ ဒီပိတာ ဟောန္တိ။ တေသု ဒိဝသဝသေန ပန္နရသိကော, ကာရကဝသေန သံဃုပေါသထော, ကတ္တဗ္ဗာကာရဝသေန သုတ္တုဒ္ဒေသောတိ ဧဝံ တိလက္ခဏသမ္ပန္နေ ဥပေါသထေ ပဝတ္တမာနေ ဥပေါသထံ အကတွာ တဒဟုပေါသထေ အညံ အဘိက္ခုကံ နာနာသံဝါသကေဟိ ဝါ သဘိက္ခုကံ အာဝါသံ ဝါ အနာဝါသံ ဝါ ဝါသတ္ထာယ အညတြ သံဃေန အညတြ အန္တရာယာ ဂစ္ဆန္တဿ ဒုက္ကဋံ ဟောတိ။

֍ * ၁၇၀။ ဥပေါသထကရဏတ္ထံ သန္နိပတိတေ သံဃေ ဗဟိ ဥပေါသထံ ကတွာ အာဂတေန သန္နိပါတဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ ကာယသာမဂ္ဂိံ အဒေန္တေန ဆန္ဒော ဒါတဗ္ဗော။ ယောပိ ဂိလာနော ဝါ ဟောတိ ကိစ္စပသုတော ဝါ, တေနပိ ပါရိသုဒ္ဓိံ ဒေန္တေန ဆန္ဒောပိ ဒါတဗ္ဗော။ ကထံ? ဧကဿ ဘိက္ခုနော သန္တိကေ ‘‘ဆန္ဒံ ဒမ္မိ, ဆန္ဒံ မေ ဟရ, ဆန္ဒံ မေ အာရောစေဟီ’’တိ အယမတ္ထော ကာယေန ဝါ ဝါစာယ ဝါ ဥဘယေန ဝါ ဝိညာပေတဗ္ဗော, ဧဝံ ဒိန္နော ဟောတိ ဆန္ဒော။ အကတုပေါသထေန ဂိလာနေန ဝါ ကိစ္စပသုတေန ဝါ ပါရိသုဒ္ဓိ ဒါတဗ္ဗာ။ ကထံ? ဧကဿ ဘိက္ခုနော သန္တိကေ ‘‘ပါရိသုဒ္ဓိံ ဒမ္မိ, ပါရိသုဒ္ဓိံ မေ ဟရ, ပါရိသုဒ္ဓိံ မေ အာရောစေဟီ’’တိ အယမတ္ထော ကာယေန ဝါ ဝါစာယ ဝါ ဥဘယေန ဝါ ဝိညာပေတဗ္ဗော, ဧဝံ ဒိန္နာ ဟောတိ ပါရိသုဒ္ဓိ။ တံ ပန ဒေန္တေန ဆန္ဒောပိ ဒါတဗ္ဗော။ ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, တဒဟုပေါသထေ ပါရိသုဒ္ဓိံ ဒေန္တေန ဆန္ဒမ္ပိ ဒါတုံ, သန္တိ သံဃဿ ကရဏီယ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၁၆၅)။ တတ္ထ ပါရိသုဒ္ဓိဒါနံ သံဃဿပိ အတ္တနောပိ ဥပေါသထကရဏံ သမ္ပာဒေတိ, န အဝသေသံ သံဃကိစ္စံ, ဆန္ဒဒါနံ သံဃဿေဝ ဥပေါသထကရဏဉ္စ သေသကိစ္စဉ္စ သမ္ပာဒေတိ, အတ္တနော ပနဿ ဥပေါသထော အကတောယေဝ ဟောတိ, တသ္မာ ပါရိသုဒ္ဓိံ ဒေန္တေန ဆန္ဒောပိ ဒါတဗ္ဗော။ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တံ ပန သုဒ္ဓိကစ္ဆန္ဒံ ဝါ ပါရိသုဒ္ဓိံ ဝါ ဣမံ ဝါ ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိံ ဧကေန ဗဟူနမ္ပိ အာဟရိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန သော အန္တရာမဂ္ဂေ အညံ ဘိက္ခုံ ပဿိတွာ ယေသံ တေန ဆန္ဒော ဝါ ပါရိသုဒ္ဓိ ဝါ ဂဟိတာ, တေသဉ္စ အတ္တနော စ ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိံ ဒေတိ, တဿေဝ အာဂစ္ဆတိ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၀၂။)

ဣတရာ ပန ဗိဠာလသင်္ခလိကာ ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိ နာမ ဟောတိ, သာ န အာဂစ္ဆတိ, တသ္မာ သယမေဝ သန္နိပါတဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ အာရောစေတဗ္ဗံ။ သစေ ပန သဉ္စိစ္စ နာရောစေတိ, ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇတိ, ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိ ပန တသ္မိံ ဟတ္ထပါသံ ဥပဂတမတ္တေယေဝ အာဂတာ ဟောတိ။

֍ * ၁၇၁။ ပါရိဝါသိယေန ပန ဆန္ဒဒါနေန ယံ ကိဉ္စိ သံဃကမ္မံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ တတ္ထ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၁၁၆၇) စတုဗ္ဗိဓံ ပါရိဝါသိယံ ပရိသပါရိဝါသိယံ ရတ္တိပါရိဝါသိယံ ဆန္ဒပါရိဝါသိယံ အဇ္ဈာသယပါရိဝါသိယန္တိ။ တေသု ပရိသပါရိဝါသိယံ နာမ ဘိက္ခူ ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေန သန္နိပတိတာ ဟောန္တိ, အထ မေဃော ဝါ ဥဋ္ဌေတိ, ဥဿာရဏာ ဝါ ကရီယတိ, မနုဿာ ဝါ အဇ္ဈောတ္ထရန္တာ အာဂစ္ဆန္တိ, ဘိက္ခူ ‘‘အနောကာသာ မယံ, အညတ္ထ ဂစ္ဆာမာ’’တိ ဆန္ဒံ အဝိဿဇ္ဇေတွာဝ ဥဋ္ဌဟန္တိ။ ဣဒံ ပရိသပါရိဝါသိယံ။ ကိဉ္စာပိ ပရိသပါရိဝါသိယံ, ဆန္ဒဿ ပန အဝိဿဋ္ဌတ္တာ ကမ္မံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။

ပုန ဘိက္ခူ ‘‘ဥပေါသထာဒီနိ ကရိဿာမာ’’တိ ရတ္တိံ သန္နိပတိတွာ ‘‘ယာဝ သဗ္ဗေ သန္နိပတန္တိ, တာဝ ဓမ္မံ သုဏိဿာမာ’’တိ ဧကံ အဇ္ဈေသန္တိ, တသ္မိံ ဓမ္မကထံ ကထေန္တေယေဝ အရုဏော ဥဂ္ဂစ္ဆတိ။ သစေ ‘‘စာတုဒ္ဒသိကံ ဥပေါသထံ ကရိဿာမာ’’တိ နိသိန္နာ, ပန္နရသောတိ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန္နရသိကံ ကာတုံ နိသိန္နာ, ပါဋိပဒေ အနုပေါသထေ ဥပေါသထံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ, အညံ ပန သံဃကိစ္စံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဣဒံ ရတ္တိပါရိဝါသိယံ နာမ။

ပုန ဘိက္ခူ ‘‘ကိဉ္စိဒေဝ အဗ္ဘာနာဒိသံဃကမ္မံ ကရိဿာမာ’’တိ နိသိန္နာ ဟောန္တိ, တတြေကော နက္ခတ္တပါဌကော ဘိက္ခု ဧဝံ ဝဒတိ ‘‘အဇ္ဇ နက္ခတ္တံ ဒါရုဏံ, မာ ဣမံ ကရောထာ’’တိ။ တေ တဿ ဝစနေန ဆန္ဒံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ တတ္ထေဝ နိသိန္နာ ဟောန္တိ။ အထညော အာဂန္တွာ ‘‘နက္ခတ္တံ ပတိမာနေန္တံ, အတ္ထော ဗာလံ ဥပစ္စဂါ’’တိ (ဇာ။ ၁။၁။၄၉) ဝတွာ ‘‘ကိံ နက္ခတ္တေန, ကရောထာ’’တိ ဝဒတိ။ ဣဒံ ဆန္ဒပါရိဝါသိယဉ္စေဝ အဇ္ဈာသယပါရိဝါသိယဉ္စ။ ဧတသ္မိံ ပါရိဝါသိယေ ပုန ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိံ အနာနေတွာ ကမ္မံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ။

֍ * ၁၇၂။ သစေ ကောစိ ဘိက္ခု ဂိလာနော န သက္ကောတိ ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိံ ဒါတုံ, သော မဉ္စေန ဝါ ပီဌေန ဝါ သံဃမဇ္ဈံ အာနေတဗ္ဗော။ သစေ ဂိလာနုပဋ္ဌာကာနံ ဘိက္ခူနံ ဧဝံ ဟောတိ ‘‘သစေ ခေါ မယံ ဂိလာနံ ဌာနာ စာဝေဿာမ, အာဗာဓော ဝါ အဘိဝဍ္ဎိဿတိ, ကာလကိရိယာ ဝါ ဘဝိဿတီ’’တိ,

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၀၃။)

န သော ဘိက္ခု ဌာနာ စာဝေတဗ္ဗော, သံဃေန တတ္ထ ဂန္တွာ ဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော။ သစေ ဗဟူ တာဒိသာ ဂိလာနာ ဟောန္တိ, သံဃေန ပဋိပါဋိယာ ဌတွာ သဗ္ဗေ ဟတ္ထပါသေ ကာတဗ္ဗာ။ သစေ ဒူရေ ဟောန္တိ, သံဃော နပ္ပဟောတိ, တံ ဒိဝသံ ဥပေါသထော န ကာတဗ္ဗော။ န တွေဝ ဝဂ္ဂေန သံဃေန ဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော, ကရေယျ စေ, ဒုက္ကဋံ။

သစေ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၄၉) ဧကသ္မိံ ဝိဟာရေ စတူသု ဘိက္ခူသု ဝသန္တေသု ဧကဿ ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိံ အာဟရိတွာ တယော ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထံ ကရောန္တိ, တီသု ဝါ ဝသန္တေသု ဧကဿ ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိံ အာဟရိတွာ ဒွေ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသန္တိ, အဓမ္မေန ဝဂ္ဂံ ဥပေါသထကမ္မံ ဟောတိ။ သစေ ပန စတ္တာရောပိ သန္နိပတိတွာ ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထံ ကရောန္တိ, တယော ဝါ ဒွေ ဝါ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသန္တိ, အဓမ္မေန သမဂ္ဂံ နာမ ဟောတိ။ သစေ စတူသု ဇနေသု ဧကဿ ပါရိသုဒ္ဓိံ အာဟရိတွာ တယော ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသန္တိ, တီသု ဝါ ဇနေသု ဧကဿ ပါရိသုဒ္ဓိံ အာဟရိတွာ ဒွေ ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထံ ကရောန္တိ, ဓမ္မေန ဝဂ္ဂံ နာမ ဟောတိ။ သစေ ပန စတ္တာရော ဧကတ္ထ ဝသန္တာ သဗ္ဗေ သန္နိပတိတွာ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသန္တိ, တယော ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထံ ကရောန္တိ, ဒွေ အညမညံ ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထံ ကရောန္တိ, ဓမ္မေန သမဂ္ဂံ နာမ ဟောတိ။

֍ * ၁၇၃။ ပဝါရဏာကမ္မေသု (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၁၂) ပန သစေ ဧကသ္မိံ ဝိဟာရေ ပဉ္စသု ဘိက္ခူသု ဝသန္တေသု ဧကဿ ပဝါရဏံ အာဟရိတွာ စတ္တာရော ဂဏဉတ္တိံ ဌပေတွာ ပဝါရေန္တိ, စတူသု ဝါ တီသု ဝါ ဝသန္တေသု ဧကဿ ပဝါရဏံ အာဟရိတွာ တယော ဝါ ဒွေ ဝါ သံဃဉတ္တိံ ဌပေတွာ ပဝါရေန္တိ, သဗ္ဗမေတံ အဓမ္မေန ဝဂ္ဂံ ပဝါရဏာကမ္မံ။ သစေ ပန သဗ္ဗေပိ ပဉ္စ ဇနာ ဧကတော သန္နိပတိတွာ ဂဏဉတ္တိံ ဌပေတွာ ပဝါရေန္တိ, စတ္တာရော ဝါ တယော ဝါ ဒွေ ဝါ ဝသန္တာ ဧကတော သန္နိပတိတွာ သံဃဉတ္တိံ ဌပေတွာ ပဝါရေန္တိ, သဗ္ဗမေတံ အဓမ္မေန သမဂ္ဂံ ပဝါရဏာကမ္မံ။ သစေ ပဉ္စသု ဇနေသု ဧကဿ ပဝါရဏံ အာဟရိတွာ စတ္တာရော သံဃဉတ္တိံ ဌပေတွာ ပဝါရေန္တိ, စတူသု ဝါ တီသု ဝါ ဧကဿ ပဝါရဏံ အာဟရိတွာ တယော ဝါ ဒွေ ဝါ ဂဏဉတ္တိံ ဌပေတွာ ပဝါရေန္တိ, သဗ္ဗမေတံ ဓမ္မေန ဝဂ္ဂံ ပဝါရဏာကမ္မံ။ သစေ ပန သဗ္ဗေပိ ပဉ္စ ဇနာ ဧကတော သန္နိပတိတွာ သံဃဉတ္တိံ ဌပေတွာ ပဝါရေန္တိ, စတ္တာရော ဝါ တယော ဝါ ဧကတော သန္နိပတိတွာ ဂဏဉတ္တိံ ဌပေတွာ ပဝါရေန္တိ, ဒွေ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၀၄။)

အညမညံ ပဝါရေန္တိ, ဧကကော ဝသန္တော အဓိဋ္ဌာနပဝါရဏံ ကရောတိ, သဗ္ဗမေတံ ဓမ္မေန သမဂ္ဂံ နာမ ပဝါရဏာကမ္မန္တိ။

ဧတ္ထ သစေ စာတုဒ္ဒသိကာ ဟောတိ, ‘‘အဇ္ဇ မေ ပဝါရဏာ စာတုဒ္ဒသီ’’တိ, သစေ ပန္နရသိကာ, ‘‘အဇ္ဇ မေ ပဝါရဏာ ပန္နရသီ’’တိ ဧဝံ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗံ။ ပဝါရဏံ ဒေန္တေန ပန ‘‘ပဝါရဏံ ဒမ္မိ, ပဝါရဏံ မေ ဟရ, မမတ္ထာယ ပဝါရေဟီ’’တိ ကာယေန ဝါ ဝါစာယ ဝါ ကာယဝါစာဟိ ဝါ အယမတ္ထော ဝိညာပေတဗ္ဗော။ ဧဝံ ဒိန္နာယ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၁၃) ပဝါရဏာယ ပဝါရဏာဟာရကေန သံဃံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧဝံ ပဝါရေတဗ္ဗံ ‘‘တိဿော, ဘန္တေ, ဘိက္ခု သံဃံ ပဝါရေတိ ဒိဋ္ဌေန ဝါ သုတေန ဝါ ပရိသင်္ကာယ ဝါ, ဝဒတု တံ, ဘန္တေ, သံဃော အနုကမ္ပံ ဥပါဒါယ, ပဿန္တော ပဋိကရိဿတိ။ ဒုတိယမ္ပိ, ဘန္တေ…ပေ… တတိယမ္ပိ, ဘန္တေ, တိဿော ဘိက္ခု သံဃံ ပဝါရေတိ…ပေ… ပဋိကရိဿတီ’’တိ။ သစေ ပန ဝုဍ္ဎတရော ဟောတိ, ‘‘အာယသ္မာ, ဘန္တေ, တိဿော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဧဝဉှိ တေန တဿတ္ထာယ ပဝါရိတံ ဟောတိ။ ပဝါရဏံ ဒေန္တေန ပန ဆန္ဒောပိ ဒါတဗ္ဗော, ဆန္ဒဒါနံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣဓာပိ ဆန္ဒဒါနံ အဝသေသကမ္မတ္ထာယ။ တသ္မာ သစေ ပဝါရဏံ ဒေန္တော ဆန္ဒံ ဒေတိ, ဝုတ္တနယေန အာဟဋာယ ပဝါရဏာယ တေန စ ဘိက္ခုနာ သံဃေန စ ပဝါရိတမေဝ ဟောတိ။ အထ ပဝါရဏမေဝ ဒေတိ, န ဆန္ဒံ, တဿ စ ပဝါရဏာယ အာရောစိတာယ သံဃေန စ ပဝါရိတေ သဗ္ဗေသံ သုပ္ပဝါရိတံ ဟောတိ, အညံ ပန ကမ္မံ ကုပ္ပတိ။ သစေ ဆန္ဒမေဝ ဒေတိ, န ပဝါရဏံ, သံဃဿ ပဝါရဏာ စ သေသကမ္မာနိ စ န ကုပ္ပန္တိ, တေန ပန ဘိက္ခုနာ အပ္ပဝါရိတံ ဟောတိ, ပဝါရဏာဒိဝသေ ပန ဗဟိသီမာယ ပဝါရဏံ အဓိဋ္ဌဟိတွာ အာဂတေနပိ ဆန္ဒော ဒါတဗ္ဗော တေန သံဃဿ ပဝါရဏာကမ္မံ န ကုပ္ပတိ။

သစေ ပုရိမိကာယ ပဉ္စ ဘိက္ခူ ဝဿံ ဥပဂတာ, ပစ္ဆိမိကာယပိ ပဉ္စ, ပုရိမေဟိ ဉတ္တိံ ဌပေတွာ ပဝါရိတေ ပစ္ဆိမေဟိ တေသံ သန္တိကေ ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော, န ဧကသ္မိံ ဥပေါသထဂ္ဂေ ဒွေ ဉတ္တိယော ဌပေတဗ္ဗာ။ သစေပိ ပစ္ဆိမိကာယ ဥပဂတာ စတ္တာရော တယော ဒွေ ဧကော ဝါ ဟောတိ, ဧသေဝ နယော။ အထ ပုရိမိကာယ စတ္တာရော, ပစ္ဆိမိကာယပိ စတ္တာရော တယော ဒွေ ဧကော ဝါ, ဧသေဝ နယော။ အထာပိ ပုရိမိကာယ တယော, ပစ္ဆိမိကာယပိ တယော ဒွေ ဧကော ဝါ, ဧသေဝ နယော။ ဣဒဉှေတ္ထ လက္ခဏံ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၀၅။)

သစေ ပုရိမိကာယ ဥပဂတေဟိ ပစ္ဆိမိကာယ ဥပဂတာ ထောကတရာ စေဝ ဟောန္တိ သမသမာ စ, သံဃပဝါရဏာယ စ ဂဏံ ပူရေန္တိ, သံဃပဝါရဏာဝသေန ဉတ္တိ ဌပေတဗ္ဗာ။ သစေ ပန ပစ္ဆိမိကာယ ဧကော ဟောတိ, တေန သဒ္ဓိံ တေ စတ္တာရော ဟောန္တိ, စတုန္နံ သံဃဉတ္တိံ ဌပေတွာ ပဝါရေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဂဏဉတ္တိယာ ပန သော ဂဏပူရကော ဟောတိ, တသ္မာ ဂဏဝသေန ဉတ္တိံ ဌပေတွာ ပုရိမေဟိ ပဝါရေတဗ္ဗံ, ဣတရေန တေသံ သန္တိကေ ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထော ကာတဗ္ဗောတိ။ ပုရိမိကာယ ဒွေ, ပစ္ဆိမိကာယ ဒွေ ဝါ ဧကော ဝါ ဧသေဝ နယော။ ပုရိမိကာယ ဧကော ပစ္ဆိမိကာယ ဧကောတိ ဧကေန ဧကဿ သန္တိကေ ပဝါရေတဗ္ဗံ, ဧကေန ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော။ သစေ ပုရိမေဟိ ဝဿူပဂတေဟိ ပစ္ဆာ ဝဿူပဂတာ ဧကေနပိ အဓိကတရာ ဟောန္တိ, ပဌမံ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိတွာ ပစ္ဆာ ထောကတရေဟိ တေသံ သန္တိကေ ပဝါရေတဗ္ဗံ။

ကတ္တိကာယ စာတုမာသိနိပဝါရဏာယ ပန သစေ ပဌမဝဿူပဂတေဟိ မဟာပဝါရဏာယ ပဝါရိတေဟိ ပစ္ဆာ ဥပဂတာ အဓိကတရာ ဝါ သမသမာ ဝါ ဟောန္တိ, ပဝါရဏာဉတ္တိံ ဌပေတွာ ပဝါရေတဗ္ဗံ။ တေဟိ ပဝါရိတေ ပစ္ဆာ ဣတရေဟိ ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော။ အထ မဟာပဝါရဏာယံ ပဝါရိတာ ဗဟူ ဟောန္တိ, ပစ္ဆာ ဝဿူပဂတာ ထောကာ ဝါ ဧကော ဝါ, ပါတိမောက္ခေ ဥဒ္ဒိဋ္ဌေ ပစ္ဆာ တေသံ သန္တိကေ တေန ပဝါရေတဗ္ဗံ။ ကိံ ပနေတံ ပါတိမောက္ခံ သကလမေဝ ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ, ဥဒါဟု ဧကဒေသမ္ပီတိ? ဧကဒေသမ္ပိ ဥဒ္ဒိသိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ –

‘‘ပဉ္စိမေ, ဘိက္ခဝေ, ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသာ, နိဒါနံ ဥဒ္ဒိသိတွာ အဝသေသံ သုတေန သာဝေတဗ္ဗံ, အယံ ပဌမော ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသော။ နိဒါနံ ဥဒ္ဒိသိတွာ စတ္တာရိ ပါရာဇိကာနိ ဥဒ္ဒိသိတွာ အဝသေသံ သုတေန သာဝေတဗ္ဗံ, အယံ ဒုတိယော ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသော။ နိဒါနံ ဥဒ္ဒိသိတွာ စတ္တာရိ ပါရာဇိကာနိ ဥဒ္ဒိသိတွာ တေရသ သံဃာဒိသေသေ ဥဒ္ဒိသိတွာ အဝသေသံ သုတေန သာဝေတဗ္ဗံ, အယံ တတိယော ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသော။ နိဒါနံ ဥဒ္ဒိသိတွာ စတ္တာရိ ပါရာဇိကာနိ ဥဒ္ဒိသိတွာ တေရသ သံဃာဒိသေသေ ဥဒ္ဒိသိတွာ ဒွေ အနိယတေ ဥဒ္ဒိသိတွာ အဝသေသံ ဘုတေန သာဝေတဗ္ဗံ, အယံ စတုတ္ထော ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသော။ ဝိတ္ထာရေနေဝ ပဉ္စမော’’တိ (မာဟာဝ။ ၁၅၀)။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၀၆။)

တတ္ထ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၅၀) နိဒါနံ ဥဒ္ဒိသိတွာ အဝသေသံ သုတေန သာဝေတဗ္ဗန္တိ ‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော…ပေ… အာဝိကတာ ဟိဿ ဖာသု ဟောတီ’’တိ ဣမံ နိဒါနံ ဥဒ္ဒိသိတွာ ‘‘ဥဒ္ဒိဋ္ဌံ ခေါ အာယသ္မန္တော နိဒါနံ, တတ္ထာယသ္မန္တေ ပုစ္ဆာမိ ကစ္စိတ္ထ ပရိသုဒ္ဓါ။ ဒုတိယမ္ပိ ပုစ္ဆာမိ…ပေ… ဧဝမေတံ ဓာရယာမိ။ သုတာ ခေါ ပနာယသ္မန္တေဟိ စတ္တာရော ပါရာဇိကာ ဓမ္မာ …ပေ… အဝိဝဒမာနေဟိ သိက္ခိတဗ္ဗ’’န္တိ ဧဝံ အဝသေသံ သုတေန သာဝေတဗ္ဗံ။ ဧတေန နယေန သေသာပိ စတ္တာရော ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

֍ * ၁၇၄။ ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, သတိ အန္တရာယေ သံခိတ္တေန ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိတုံ။ န, ဘိက္ခဝေ, အသတိ အန္တရာယေ သံခိတ္တေန ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ, ယော ဥဒ္ဒိသေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၅၀) ဝစနတော ပန ဝိနာ အန္တရာယာ သံခိတ္တေန ပါတိမောက္ခံ န ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ။ တတြိမေ အန္တရာယာ – ရာဇန္တရာယော စောရန္တရာယော အဂျန္တရာယော ဥဒကန္တရာယော မနုဿန္တရာယော အမနုဿန္တရာယော ဝါဠန္တရာယော သရီသပန္တရာယော ဇီဝိတန္တရာယော ဗြဟ္မစရိယန္တရာယောတိ။

တတ္ထ သစေ ဘိက္ခူသု ဥပေါသထံ ကရိဿာမာတိ နိသိန္နေသု ရာဇာ အာဂစ္ဆတိ, အယံ ရာဇန္တရာယော။ စောရာ အာဂစ္ဆန္တိ, အယံ စောရန္တရာယော။ ဒဝဍာဟော အာဂစ္ဆတိ, အာဝါသေ ဝါ အဂ္ဂိ ဥဋ္ဌာတိ, အယံ အဂျန္တရာယော။ မေဃော ဝါ ဥဋ္ဌေတိ, ဩဃော ဝါ အာဂစ္ဆတိ, အယံ ဥဒကန္တရာယော။ ဗဟူ မနုဿာ အာဂစ္ဆန္တိ, အယံ မနုဿန္တရာယော။ ဘိက္ခုံ ယက္ခော ဂဏှာတိ, အယံ အမနုဿန္တရာယော။ ဗျဂ္ဃါဒယော စဏ္ဍမိဂါ အာဂစ္ဆန္တိ, အယံ ဝါဠန္တရာယော။ ဘိက္ခုံ သပ္ပါဒယော ဍံသန္တိ, အယံ သရီသပန္တရာယော။ ဘိက္ခု ဂိလာနော ဝါ ဟောတိ, ကာလံ ဝါ ကရောတိ, ဝေရိနော ဝါ တံ မာရေတုကာမာ ဂဏှန္တိ, အယံ ဇီဝိတန္တရာယော။ မနုဿာ ဧကံ ဝါ ဗဟူ ဝါ ဘိက္ခူ ဗြဟ္မစရိယာ စာဝေတုကာမာ ဂဏှန္တိ, အယံ ဗြဟ္မစရိယန္တရာယော။ ဧဝရူပေသု အန္တရာယေသု သံခိတ္တေန ပါတိမောက္ခော ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗော, ပဌမော ဝါ ဥဒ္ဒေသော ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗော။ အာဒိမှိ ဒွေ တယော စတ္တာရော ဝါ။ ဧတ္ထ ဒုတိယာဒီသု ဥဒ္ဒေသေသု ယသ္မိံ အပရိယောသိတေ အန္တရာယော ဟောတိ, သောပိ သုတေနေဝ သာဝေတဗ္ဗော။ နိဒါနုဒ္ဒေသေ ပန အနိဋ္ဌိတေ သုတေန သာဝေတဗ္ဗံ နာမ နတ္ထိ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၀၇။)

ပဝါရဏာကမ္မေပိ သတိ အန္တရာယေ ဒွေဝါစိကံ ဧကဝါစိကံ သမာနဝဿိကံ ဝါ ပဝါရေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဧတ္ထ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၃၄) ဉတ္တိံ ဌပေန္တေနပိ ‘‘ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လံ, သံဃော ဒွေဝါစိကံ ပဝါရေယျာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဧကဝါစိကေ ‘‘ဧကဝါစိကံ ပဝါရေယျာ’’တိ, သမာနဝဿိကေပိ ‘‘သမာနဝဿိကံ ပဝါရေယျာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဧတ္ထ စ ဗဟူပိ သမာနဝဿာ ဧကတော ပဝါရေတုံ လဘန္တိ။ ‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော, အဇ္ဇ ပဝါရဏာ ပန္နရသီ, ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လံ, သံဃော ပဝါရေယျာ’’တိ ဣမာယ ပန သဗ္ဗသင်္ဂါဟိကာယ ဉတ္တိယာ ဌပိတာယ တေဝါစိကံ ဒွေဝါစိကံ ဧကဝါစိကဉ္စ ပဝါရေတုံ ဝဋ္ဋတိ, သမာနဝဿိကံ န ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘တေဝါစိကံ ပဝါရေယျာ’’တိ ဝုတ္တေ ပန တေဝါစိကမေဝ ဝဋ္ဋတိ, အညံ န ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘ဒွေဝါစိကံ ပဝါရေယျာ’’တိ ဝုတ္တေ ဒွေဝါစိကံ တေဝါစိကဉ္စ ဝဋ္ဋတိ, ဧကဝါစိကဉ္စ သမာနဝဿိကဉ္စ န ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘ဧကဝါစိကံ ပဝါရေယျာ’’တိ ဝုတ္တေ ပန ဧကဝါစိကဒွေဝါစိကတေဝါစိကာနိ ဝဋ္ဋန္တိ, သမာနဝဿိကမေဝ န ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘သမာနဝဿိက’’န္တိ ဝုတ္တေ သဗ္ဗံ ဝဋ္ဋတိ။

֍ * ၁၇၅။ ကေန ပန ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗန္တိ? ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ထေရာဓိကံ ပါတိမောက္ခ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၁၅၄) ဝစနတော ထေရေန ဝါ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ, ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ယော တတ္ထ ဘိက္ခု ဗျတ္တော ပဋိဗလော, တဿာဓေယျံ ပါတိမောက္ခ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၁၅၅) ဝစနတော နဝကတရေန ဝါ။ ဧတ္ထ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၅၅) စ ကိဉ္စာပိ နဝကတရဿပိ ဗျတ္တဿ ပါတိမောက္ခံ အနုညာတံ, အထ ခေါ ဧတ္ထ အယံ အဓိပ္ပါယော – သစေ ထေရဿ ပဉ္စ ဝါ စတ္တာရော ဝါ တယော ဝါ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသာ နာဂစ္ဆန္တိ, ဒွေ ပန အခဏ္ဍာ သုဝိသဒါ ဝါစုဂ္ဂတာ ဟောန္တိ, ထေရာယတ္တံဝ ပါတိမောက္ခံ။ သစေ ပန ဧတ္တကမ္ပိ ဝိသဒံ ကာတုံ န သက္ကောတိ, ဗျတ္တဿ ဘိက္ခုနော အာယတ္ထံ ဟောတိ, တသ္မာ သယံ ဝါ ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ, အညော ဝါ အဇ္ဈေသိတဗ္ဗော။ ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, သံဃမဇ္ဈေ အနဇ္ဈိဋ္ဌေန ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ, ယော ဥဒ္ဒိသေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၅၄) ဝစနတော အနဇ္ဈိဋ္ဌေန ပါတိမောက္ခံ န ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ။ န ကေဝလံ ပါတိမောက္ခံယေဝ, ဓမ္မောပိ န ဘာသိတဗ္ဗော ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, သံဃမဇ္ဈေ အနဇ္ဈိဋ္ဌေန ဓမ္မော ဘာသိတဗ္ဗော, ယော ဘာသေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၅၀) ဝစနတော။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၀၈။)

အဇ္ဈေသနာ စေတ္ထ သံဃေန သမ္မတဓမ္မဇ္ဈေသကာယတ္တာ ဝါ သံဃတ္ထေ ရာယတ္တာ ဝါ, တသ္မာ ဓမ္မဇ္ဈေသကေ အသတိ သံဃတ္ထေရံ အာပုစ္ဆိတွာ ဝါ တေန ယာစိတော ဝါ ဘာသိတုံ လဘတိ။ သံဃတ္ထေရေနပိ သစေ ဝိဟာရေ ဗဟူ ဓမ္မကထိကာ ဟောန္တိ, ဝါရပဋိပါဋိယာ ဝတ္တဗ္ဗော။ ‘‘တွံ ဓမ္မံ ဘဏ, ဓမ္မဒါနံ ဒေဟီ’’တိ ဝါ ဝုတ္တေန တီဟိပိ ဝိဓီဟိ ဓမ္မော ဘာသိတဗ္ဗော, ‘‘ဩသာရေဟီ’’တိ ဝုတ္တော ပန ဩသာရေတုမေဝ လဘတိ, ‘‘ကထေဟီ’’တိ ဝုတ္တော ကထေတုမေဝ, ‘‘သရဘညံ ဘဏာဟီ’’တိ ဝုတ္တော သရဘညမေဝ။ သံဃတ္ထေရောပိ စ ဥစ္စတရေ အာသနေ နိသိန္နော ယာစိတုံ န လဘတိ။ သစေ ဥပဇ္ဈာယော စေဝ သဒ္ဓိဝိဟာရိကော စ ဟောတိ, ဥပဇ္ဈာယော စ နံ ဥစ္စာသနေ နိသိန္နော ‘‘ဘဏာ’’တိ ဝဒတိ, သဇ္ဈာယံ အဓိဋ္ဌဟိတွာ ဘဏိတဗ္ဗံ။ သစေ ပနေတ္ထ ဒဟရဘိက္ခူ ဟောန္တိ, ‘‘တေသံ ဘဏာမီ’’တိ ဘဏိတဗ္ဗံ။ သစေ ဝိဟာရေ သံဃတ္ထေရော အတ္တနောယေဝ နိဿိတကေ ဘဏာပေတိ, အညေ မဓုရဘာဏကေပိ နာဇ္ဈေသတိ, သော အညေဟိ ဝတ္တဗ္ဗော – ‘‘ဘန္တေ, အသုကံ နာမ ဘဏာပေမာ’’တိ။ သစေ ‘‘ဘဏာပေထာ’’တိ ဝဒတိ, တုဏှီ ဝါ ဟောတိ, ဘဏာပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန ပဋိဗာဟတိ, န ဘဏာပေတဗ္ဗံ။ ယဒိ ပန အနာဂတေယေဝ သံဃတ္ထေရေ ဓမ္မဿဝနံ အာရဒ္ဓံ, ပုန အာဂတေ ဌပေတွာ အာပုစ္ဆနကိစ္စံ နတ္ထိ။ ဩသာရေတွာ ပန ကထေန္တေန အာပုစ္ဆိတွာ အဋ္ဌပေတွာယေဝ ဝါ ကထေတဗ္ဗံ။ ကထေန္တဿ ပုန အာဂတေပိ ဧသေဝ နယော။

ဥပနိသိန္နကထာယမ္ပိ သံဃတ္ထေရောဝ သာမီ, တသ္မာ တေန သယံ ဝါ ကထေတဗ္ဗံ, အညော ဝါ ဘိက္ခု ‘‘ကထေဟီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော, နော စ ခေါ ဥစ္စတရေ အာသန္နေ နိသိန္နေန, မနုဿာနံ ပန ‘‘ဘဏာဟီ’’တိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ မနုဿာ အတ္တနော ဇာနနကံ ဘိက္ခုံ ပုစ္ဆန္တိ, တေန ထေရံ အာပုစ္ဆိတွာပိ ကထေတဗ္ဗံ။ သစေ သံဃတ္ထေရော ‘‘ဘန္တေ, ဣမေ ပဉှံ ပုစ္ဆန္တီ’’တိ ပုဋ္ဌော ‘‘ကထေဟီ’’တိ ဝါ ဘဏတိ, တုဏှီ ဝါ ဟောတိ, ကထေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အန္တရဃရေ အနုမောဒနာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ သစေ သံဃတ္ထေရော ‘‘ဝိဟာရေ ဝါ အန္တရဃရေ ဝါ မံ အနာပုစ္ဆိတွာပိ ကထေယျာသီ’’တိ အနုဇာနာတိ, လဒ္ဓကပ္ပိယံ ဟောတိ, သဗ္ဗတ္ထ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ သဇ္ဈာယံ ကရောန္တေနာပိ ထေရော အာပုစ္ဆိတဗ္ဗောယေဝ။ ဧကံ အာပုစ္ဆိတွာ သဇ္ဈာယန္တဿ အပရော အာဂစ္ဆတိ, ပုန အာပုစ္ဆနကိစ္စံ နတ္ထိ။ သစေပိ ‘‘ဝိဿမိဿာမီ’’တိ ဌပိတဿ အာဂစ္ဆတိ, ပုန အာရဘန္တေန အာပုစ္ဆိတဗ္ဗံ။ သံဃတ္ထေရေ အနာဂတေယေဝ အာရဒ္ဓံ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၀၉။)

သဇ္ဈာယန္တဿာပိ ဧသေဝ နယော။ ဧကေန သံဃတ္ထေရေန ‘‘မံ အနာပုစ္ဆာပိ ယထာသုခံ သဇ္ဈာယာဟီ’’တိ အနုညာတေ ယထာသုခံ သဇ္ဈာယိတုံ ဝဋ္ဋတိ, အညသ္မိံ ပန အာဂတေ တံ အာပုစ္ဆိတွာဝ သဇ္ဈာယိတဗ္ဗံ။

ယသ္မိံ ပန ဝိဟာရေ သဗ္ဗေဝ ဘိက္ခူ ဗာလာ ဟောန္တိ အဗျတ္တာ န ဇာနန္တိ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိတုံ, တတ္ထ ကိံ ကာတဗ္ဗန္တိ? တေဟိ ဘိက္ခူဟိ ဧကော ဘိက္ခု သာမန္တာ အာဝါသာ သဇ္ဇုကံ ပါဟေတဗ္ဗော ‘‘ဂစ္ဆာဝုသော, သံခိတ္တေန ဝါ ဝိတ္ထာရေန ဝါ ပါတိမောက္ခံ ပရိယာပုဏိတွာ အာဂစ္ဆာဟီ’’တိ။ ဧဝဉ္စေတံ လဘေထ, ဣစ္စေတံ ကုသလံ။ နော စေ လဘေထ, တေဟိ ဘိက္ခူဟိ သဗ္ဗေဟေဝ ယတ္ထ တာဒိသာ ဘိက္ခူ ဟောန္တိ, သော အာဝါသော ဥပေါသထကရဏတ္ထာယ အနွဍ္ဎမာသံ ဂန္တဗ္ဗော, အဂစ္ဆန္တာနံ ဒုက္ကဋံ။ ဣဒဉ္စ ဥတုဝဿေယေဝ, ဝဿာနေ ပန ပုရိမိကာယ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသကေန ဝိနာ န ဝဿံ ဥပဂစ္ဆိတဗ္ဗံ။ သစေ သော ဝဿူပဂတာနံ ပက္ကမတိ ဝါ ဝိဗ္ဘမတိ ဝါ ကာလံ ဝါ ကရောတိ, အညသ္မိံ သတိယေဝ ပစ္ဆိမိကာယ ဝသိတုံ ဝဋ္ဋတိ, အသတိ အညတ္ထ ဂန္တဗ္ဗံ, အဂစ္ဆန္တာနံ ဒုက္ကဋံ။ သစေ ပန ပစ္ဆိမိကာယ ပက္ကမတိ ဝါ ဝိဗ္ဘမတိ ဝါ ကာလံ ဝါ ကရောတိ, မာသဒွယံ ဝသိတဗ္ဗံ။

ယတ္ထ ပန တေ ဗာလာ ဘိက္ခူ ဝိဟရန္တိ အဗျတ္တာ, သစေ တတ္ထ ကောစိ ဘိက္ခု အာဂစ္ဆတိ ဗဟုဿုတော အာဂတာဂမော ဓမ္မဓရော ဝိနယဓရော မာတိကာဓရော ပဏ္ဍိတော ဗျတ္တော မေဓာဝီ လဇ္ဇီ ကုက္ကုစ္စကော သိက္ခာကာမော, တေဟိ ဘိက္ခူဟိ သော ဘိက္ခု သင်္ဂဟေတဗ္ဗော အနုဂ္ဂဟေတဗ္ဗော ဥပလာပေတဗ္ဗော, ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗော စုဏ္ဏေန မတ္တိကာယ ဒန္တကဋ္ဌေန မုခေါဒကေန။ နော စေ သင်္ဂဟေယျုံ အနုဂ္ဂဟေယျုံ ဥပလာပေယျုံ, ဥပဋ္ဌာပေယျုံ စုဏ္ဏေန မတ္တိကာယ ဒန္တကဋ္ဌေန မုခေါဒကေန, သဗ္ဗေသံ ဒုက္ကဋံ။ ဣဓ နေဝ ထေရာ, န ဒဟရာ မုစ္စန္တိ, သဗ္ဗေဟိ ဝါရေန ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗော။ အတ္တနော ဝါရေ အနုပဋ္ဌဟန္တဿ အာပတ္တိ။ တေန ပန မဟာထေရာနံ ပရိဝေဏသမ္မဇ္ဇနဒန္တကဋ္ဌဒါနာဒီနိ န သာဒိတဗ္ဗာနိ, ဧဝမ္ပိ သတိ မဟာထေရေဟိ သာယံပါတံ ဥပဋ္ဌာနံ အာဂန္တဗ္ဗံ, တေန ပန တေသံ အာဂမနံ ဉတွာ ပဌမတရံ မဟာထေရာနံ ဥပဋ္ဌာနံ ဂန္တဗ္ဗံ။ သစဿ သဒ္ဓိဉ္စရာ ဘိက္ခူ ဥပဋ္ဌာကာ အတ္ထိ, ‘‘မယှံ ဥပဋ္ဌာကာ အတ္ထိ, တုမှေ အပ္ပေါဿုက္ကာ ဝိဟရထာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ အထာပိဿ သဒ္ဓိဉ္စရာ နတ္ထိ, တသ္မိံယေဝ ဝိဟာရေ ဧကော ဝါ ဒွေ ဝါ ဝတ္တသမ္ပန္နာ ဝဒန္တိ ‘‘မယံ ထေရဿ ကတ္တဗ္ဗံ ကရိဿာမ, အဝသေသာ ဖာသု ဝိဟရန္တူ’’တိ, သဗ္ဗေသံ အနာပတ္တိ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၁၀။)

֍ * ၁၇၆။ ‘‘ယဿ သိယာ အာပတ္တိ, သော အာဝိကရေယျာ’’တိ(မဟာဝ။ ၁၃၄) အာဒိဝစနတော န သာပတ္တိကေန ဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော, တသ္မာ တဒဟုပေါသထေ အာပတ္တိံ သရန္တေန ဒေသေတဗ္ဗာ။ ဒေသေန္တေန စ ဧကံ ဘိက္ခုံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧကံသံ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ကရိတွာ ဥက္ကုဋိကံ နိသီဒိတွာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတွာ ဧဝံ ဝတ္တဗ္ဗော ‘‘အဟံ, အာဝုသော, ဣတ္ထန္နာမံ အာပတ္တိံ အာပန္နော, တံ ပဋိဒေသေမီ’’တိ။ သစေ နဝကတရော ဟောတိ, ‘‘အဟံ, ဘန္တေ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ‘‘တံ ပဋိဒေသေမီ’’တိ ဣဒံ ပန အတ္တနော အတ္တနော အနုရူပဝသေန ‘‘တံ တုယှမူလေ, တံ တုမှမူလေ ပဋိဒေသေမီ’’တိ ဝုတ္တေပိ သုဝုတ္တမေဝ ဟောတိ။ ပဋိဂ္ဂါဟကေနပိ အတ္တနော အတ္တနော အနုရူပဝသေန ‘‘ပဿထ, ဘန္တေ, တံ အာပတ္တိံ, ပဿသိ, အာဝုသော, တံ အာပတ္တိ’’န္တိ ဝါ ဝတ္တဗ္ဗံ, ပုန ဒေသကေန ‘‘အာမ, အာဝုသော, ပဿာမိ, အာမ, ဘန္တေ, ပဿာမီ’’တိ ဝါ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ပုန ပဋိဂ္ဂါဟကေန ‘‘အာယတိံ, ဘန္တေ, သံဝရေယျာထ, အာယတိံ, အာဝုသော, သံဝရေယျာသီ’’တိ ဝါ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ ဒေသကေန ‘‘သာဓု သုဋ္ဌု အာဝုသော သံဝရိဿာမိ, သာဓု သုဋ္ဌု, ဘန္တေ, သံဝရိဿာမီ’’တိ ဝါ ဝတ္တဗ္ဗံ။ သစေ အာပတ္တိယာ ဝေမတိကော ဟောတိ, ဧကံ ဘိက္ခုံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧကံသံ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ကရိတွာ ဥက္ကုဋိကံ နိသီဒိတွာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတွာ ဧဝံ ဝတ္တဗ္ဗော ‘‘အဟံ, အာဝုသော, ဣတ္ထန္နာမာယ အာပတ္တိယာ ဝေမတိကော, ယဒါ နိဗ္ဗေမတိကော ဘဝိဿာမိ, တဒါ တံ အာပတ္တိံ ပဋိကရိဿာမီ’’တိ ဝတွာ ဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော, ပါတိမောက္ခံ သောတဗ္ဗံ, န တွေဝ တပ္ပစ္စယာ ဥပေါသထဿ အန္တရာယော ကာတဗ္ဗော။ ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, သဘာဂါ အာပတ္တိ ဒေသေတဗ္ဗာ, ယော ဒေသေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ န, ဘိက္ခဝေ, သဘာဂါ အာပတ္တိ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗာ, ယော ပဋိဂ္ဂဏှေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၆၉) ဝစနတော ယံ ဒွေပိ ဇနာ ဝိကာလဘောဇနာဒိနာ သဘာဂဝတ္ထုနာ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇန္တိ, ဧဝရူပါ ဝတ္ထုသဘာဂါ အာပတ္တိ နေဝ ဒေသေတဗ္ဗာ, န စ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗာ။ ဝိကာလဘောဇနပစ္စယာ အာပန္နံ ပန အာပတ္တိသဘာဂံ အနတိရိတ္တဘောဇနပစ္စယာ အာပန္နဿ သန္တိကေ ဒေသေတုံ ဝဋ္ဋတိ။

သစေ ပန သဗ္ဗော သံဃော ဝိကာလဘောဇနာဒိနာ သဘာဂဝတ္ထုနာ လဟုကာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ, တတ္ထ ကိံ ကာတဗ္ဗန္တိ? တေဟိ ဘိက္ခူဟိ ဧကော ဘိက္ခု သာမန္တာ အာဝါသာ သဇ္ဇုကံ ပါဟေတဗ္ဗော ‘‘ဂစ္ဆာဝုသော, တံ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၁၁။)

အာပတ္တိံ ပဋိကရိတွာ အာဂစ္ဆ, မယံ တေ သန္တိကေ အာပတ္တိံ ပဋိကရိဿာမာ’’တိ။ ဧဝဉ္စေတံ လဘေထ, ဣစ္စေတံ ကုသလံ။ နော စေ လဘေထ, ဗျတ္တေန ဘိက္ခုနာ ပဋိဗလေန သံဃော ဉာပေတဗ္ဗော – ‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော, အယံ သဗ္ဗော သံဃော သဘာဂံ အာပတ္တိံ အာပန္နော, ယဒါ အညံ ဘိက္ခုံ သုဒ္ဓံ အနာပတ္တိကံ ပဿိဿတိ, တဒါ တဿ သန္တိကေ တံ အာပတ္တိံ ပဋိကရိဿတီ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၇၁) ဝတွာ ဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော။ သစေ ပန ဝေမတိကော ဟောတိ, ‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော, အယံ သဗ္ဗော သံဃော သဘာဂါယ အာပတ္တိယာ ဝေမတိကော, ယဒါ နိဗ္ဗေမတိကော ဘဝိဿတိ, တဒါ တံ အာပတ္တိံ ပဋိကရိဿတီ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၇၁) ဝတွာ ဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော။ သစေ ပနေတ္ထ ကောစိ ‘‘တံ သဘာဂံ အာပတ္တိံ ဒေသေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ မညမာနော ဧကဿ သန္တိကေ ဒေသေတိ, ဒေသိတာ သုဒေသိတာဝ။ အညံ ပန ဒေသနာပစ္စယာ ဒေသကော ပဋိဂ္ဂဟဏပစ္စယာ ပဋိဂ္ဂါဟကော စာတိ ဥဘောပိ ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇန္တိ, တံ နာနာဝတ္ထုကံ ဟောတိ, တသ္မာ အညမညံ ဒေသေတဗ္ဗံ။ ဧတ္တာဝတာ တေ နိရာပတ္တိကာ ဟောန္တိ, တေသံ သန္တိကေ သေသေဟိ သဘာဂါပတ္တိယော ဒေသေတဗ္ဗာ ဝါ အာရောစေတဗ္ဗာ ဝါ။ သစေ တေ ဧဝံ အကတွာ ဥပေါသထံ ကရောန္တိ, ‘‘ပါရိသုဒ္ဓိံ အာယသ္မန္တော အာရောစေထာ’’တိအာဒိနာ နယေန သာပတ္တိကဿ ဥပေါသထကရဏေ ပညတ္တံ ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇန္တိ။

သစေ ကောစိ ဘိက္ခု ပါတိမောက္ခေ ဥဒ္ဒိဿမာနေ အာပတ္တိံ သရတိ, တေန ဘိက္ခုနာ သာမန္တော ဘိက္ခု ဧဝံ ဝတ္တဗ္ဗော ‘‘အဟံ, အာဝုသော, ဣတ္ထန္နာမံ အာပတ္တိံ အာပန္နော, ဣတော ဝုဋ္ဌဟိတွာ တံ အာပတ္တိံ ပဋိကရိဿာမီ’’တိ။ သာမန္တော စ ဘိက္ခု သဘာဂေါယေဝ ဝတ္တဗ္ဗော။ ဝိသဘာဂဿ ဟိ ဝုစ္စမာနေ ဘဏ္ဍနကလဟသံဃဘေဒါဒီနိပိ ဟောန္တိ, တသ္မာ တဿ အဝတွာ ‘‘ဣတော ဝုဋ္ဌဟိတွာ ပဋိကရိဿာမီ’’တိ အာဘောဂံ ကတွာ ဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော။ သစေ ပန ကောစိ ပါတိမောက္ခေ ဥဒ္ဒိဿမာနေ အာပတ္တိယာ ဝေမတိကော ဟောတိ, တေနပိ သဘာဂေါယေဝ သာမန္တော ဘိက္ခု ဧဝံ ဝတ္တဗ္ဗော ‘‘အဟံ, အာဝုသော, ဣတ္ထန္နာမာယ အာပတ္တိယာ ဝေမတိကော, ယဒါ နိဗ္ဗေမတိကော ဘဝိဿာမိ, တဒါ တံ အာပတ္တိံ ပဋိကရိဿာမီ’’တိ။ ဧဝဉ္စ ဝတွာ ဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော, ပါတိမောက္ခံ သောတဗ္ဗံ, န တွေဝ တပ္ပစ္စယာ ဥပေါသထဿ အန္တရာယော ကာတဗ္ဗော။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၁၂။)

֍ * ၁၇၇။ ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ဥပေါသထာဂါရံ သမ္မဇ္ဇိတု’’န္တိ(မဟာဝ။ ၁၅၉) အာဒိဝစနတော –

‘‘သမ္မဇ္ဇနီ ပဒီပေါ စ, ဥဒကံ အာသနေန စ၊

ဥပေါသထဿ ဧတာနိ, ပုဗ္ဗကရဏန္တိ ဝုစ္စတီ’’တိ။ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၆၈) –

ဧဝံ ဝုတ္တံ စတုဗ္ဗိဓံ ပုဗ္ဗကရဏံ ကတွာဝ ဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော။ ကေန ပန တံ ကာတဗ္ဗန္တိ? ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ထေရေန ဘိက္ခုနာ နဝံ ဘိက္ခုံ အာဏာပေတုံ, န, ဘိက္ခဝေ, ထေရေန အာဏတ္တေန အဂိလာနေန န သမ္မဇ္ဇိတဗ္ဗံ, ယော န သမ္မဇ္ဇေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိအာဒိဝစနတော ယော ထေရေန အာဏတ္တော, တေန ကာတဗ္ဗံ။ အာဏာပေန္တေန စ ကိဉ္စိ ကမ္မံ ကရောန္တော ဝါ သဒါကာလမေဝ ဧကော ဝါ ဘာရနိတ္ထရဏကော ဝါ သရဘာဏကဓမ္မကထိကာဒီသု အညတရော ဝါ န ဥပေါသထာဂါရသမ္မဇ္ဇနတ္ထံ အာဏာပေတဗ္ဗော, အဝသေသာ ပန ဝါရေန အာဏာပေတဗ္ဗာ။ သစေ အာဏတ္တော သမ္မုဉ္ဇနိံ တာဝကာလိကမ္ပိ န လဘတိ, သာခါဘင်္ဂံ ကပ္ပိယံ ကာရေတွာ သမ္မဇ္ဇိတဗ္ဗံ, တမ္ပိ အလဘန္တဿ လဒ္ဓကပ္ပိယံ ဟောတိ။

အာသနပညာပနတ္ထံ အာဏတ္တေန စ သစေ ဥပေါသထာဂါရေ အာသနာနိ နတ္ထိ, သံဃိကာဝါသတော အာဟရိတွာ ပညပေတွာ ပုန အာဟရိတဗ္ဗာနိ, အာသနေသု အသတိ ကဋသာရကေပိ တဋ္ဋိကာယောပိ ပညာပေတုံ ဝဋ္ဋတိ, တဋ္ဋိကာသုပိ အသတိ သာခါဘင်္ဂါနိ ကပ္ပိယံ ကာရေတွာ ပညပေတဗ္ဗာနိ, ကပ္ပိယကာရကံ အလဘန္တဿ လဒ္ဓကပ္ပိယံ ဟောတိ။

ပဒီပကရဏတ္ထံ အာဏာပေန္တေန ပန ‘‘အသုကသ္မိံ နာမ ဩကာသေ တေလံ ဝါ ဝဋ္ဋိ ဝါ ကပလ္လိကာ ဝါ အတ္ထိ, တံ ဂဟေတွာ ကရောဟီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။ သစေ တေလာဒီနိ နတ္ထိ, ပရိယေသိတဗ္ဗာနိ, ပရိယေသိတွာ အလဘန္တဿ လဒ္ဓကပ္ပိယံ ဟောတိ။ အပိစ ကပါလေ အဂ္ဂိပိ ဇာလေတဗ္ဗော။

‘‘ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိဥတုက္ခာနံ, ဘိက္ခုဂဏနာစ ဩဝါဒေါ၊

ဥပေါသထဿ ဧတာနိ, ပုဗ္ဗကိစ္စန္တိ ဝုစ္စတီ’’တိ။ (မဟာဝ။ ၁၆၈) –

ဧဝံ ဝုတ္တံ ပန စတုဗ္ဗိဓမ္ပိ ပုဗ္ဗကိစ္စံ ပုဗ္ဗကရဏတော ပစ္ဆာ ကာတဗ္ဗံ။ တမ္ပိ ဟိ အကတွာ ဥပေါသထော န ကာတဗ္ဗော။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၁၃။)

֍ * ၁၇၈။ ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လံ, သံဃော ဥပေါသထံ ကရေယျာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၄၃) ဝစနတော ယဒါ သံဃဿ ဥပေါသထကမ္မံ ပတ္တကလ္လံ ဟောတိ, တဒါ တံ ကာတဗ္ဗံ, ပတ္တကလ္လဉ္စ နာမေတံ စတူဟိ အင်္ဂေဟိ သင်္ဂဟိတံ။ တေနာဟု အဋ္ဌကထာစရိယာ –

‘‘ဥပေါသထော ယာဝတိကာ စ ဘိက္ခူ ကမ္မပ္ပတ္တာ,

သဘာဂါပတ္တိယော စ န ဝိဇ္ဇန္တိ၊

ဝဇ္ဇနီယာ စ ပုဂ္ဂလာ တသ္မိံ န ဟောန္တိ,

ပတ္တကလ္လန္တိ ဝုစ္စတီ’’တိ။ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၆၈)၊

တတ္ထ ဥပေါသထောတိ တီသု ဥပေါသထဒိဝသေသု အညတရဒိဝသော။ တသ္မိဉှိ သတိ ဣဒံ သံဃဿ ဥပေါသထကမ္မံ ပတ္တကလ္လံ နာမ ဟောတိ, နာသတိ။ ယထာဟ ‘‘န စ, ဘိက္ခဝေ, အနုပေါသထေ ဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော’’တိ (မဟာဝ။ ၁၈၃)။

ယာဝတိကာ စ ဘိက္ခူ ကမ္မပ္ပတ္တာတိ ယတ္တကာ ဘိက္ခူ တဿ ဥပေါသထကမ္မဿ ပတ္တာ ယုတ္တာ အနုရူပါ သဗ္ဗန္တိမေန ပရိစ္ဆေဒေန စတ္တာရော ပကတတ္တာ, တေ စ ခေါ ဟတ္ထပါသံ အဝိဇဟိတွာ ဧကသီမာယံ ဌိတာ။ တေသု ဟိ စတူသု ဘိက္ခူသု ဧကသီမာယံ ဟတ္ထပါသံ အဝိဇဟိတွာ ဌိတေသွေဝ တံ သံဃဿ ဥပေါသထကမ္မံ ပတ္တကလ္လံ နာမ ဟောတိ, န ဣတရထာ။ ယထာဟ ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, စတုန္နံ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၁၆၈)။

သဘာဂါပတ္တိယော စ န ဝိဇ္ဇန္တီတိ ဧတ္ထ ယံ သဗ္ဗော သံဃော ဝိကာလဘောဇနာဒိနာ သဘာဂဝတ္ထုနာ လဟုကာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ, ဧဝရူပါ ဝတ္ထုသဘာဂါ သဘာဂါတိ ဝုစ္စတိ။ ဧတာသု အဝိဇ္ဇမာနာသုပိ သဘာဂါသု ဝိဇ္ဇမာနာသုပိ ပတ္တကလ္လံ ဟောတိယေဝ။

ဝဇ္ဇနီယာ စ ပုဂ္ဂလာ တသ္မိံ န ဟောန္တီတိ ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, သဂဟဋ္ဌာယ ပရိသာယ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၁၅၄) ဝစနတော ဂဟဋ္ဌော စ, ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခုနိယာ နိသိန္နပရိသာယ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗ’’န္တိအာဒိနာ (မဟာဝ။ ၁၈၃) နယေန ဝုတ္တာ ဘိက္ခုနီ, သိက္ခမာနာ, သာမဏေရော, သာမဏေရီ, သိက္ခာပစ္စက္ခာတကော, အန္တိမဝတ္ထုအဇ္ဈာပန္နကော, အာပတ္တိယာ အဒဿနေ ဥက္ခိတ္တကော, အာပတ္တိယာ အပ္ပဋိကမ္မေ ဥက္ခိတ္တကော, ပါပိကာယ ဒိဋ္ဌိယာ အပ္ပဋိနိဿဂ္ဂေ ဥက္ခိတ္တကော, ပဏ္ဍကော, ထေယျသံဝါသကော, တိတ္ထိယပက္ကန္တကော, တိရစ္ဆာနဂတော,

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၁၄။)

မာတုဃာတကော, ပိတုဃာတကော, အရဟန္တဃာတကော, ဘိက္ခုနီဒူသကော, သံဃဘေဒကော, လောဟိတုပ္ပါဒကော, ဥဘတောဗျဉ္ဇနကောတိ ဣမေ ဝီသတိ စာတိ ဧကဝီသတိ ပုဂ္ဂလာ ဝဇ္ဇနီယာ နာမ။ တေ ဟတ္ထပါသတော ဗဟိကရဏဝသေန ဝဇ္ဇေတဗ္ဗာ။ ဧတေသု ဟိ တိဝိဓေ ဥက္ခိတ္တကေ သတိ ဥပေါသထံ ကရောန္တော သံဃော ပါစိတ္တိယံ အာပဇ္ဇတိ, သေသေသု ဒုက္ကဋံ, ဧတ္ထ စ တိရစ္ဆာနဂတောတိ ယဿ ဥပသမ္ပဒါ ပဋိက္ခိတ္တာ။ တိတ္ထိယာ ဂဟဋ္ဌေနေဝ သင်္ဂဟိတာ။ ဧတေပိ ဟိ ဝဇ္ဇနီယာ။ ဧဝံ ပတ္တကလ္လံ ဣမေဟိ စတူဟိ အင်္ဂေဟိ သင်္ဂဟိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣဒဉ္စ သဗ္ဗံ ပဝါရဏာကမ္မေပိ ယောဇေတွာ ဒဿေတဗ္ဗံ။ ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသကေန သဉ္စိစ္စ န သာဝေတဗ္ဗံ, ယော န သာဝေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသကေန ဝါယမိတုံ ‘ကထံ သာဝေယျ’န္တိ, ဝါယမန္တဿ အနာပတ္တီ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၅၄) ဝစနတော ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသကေန ပရိသံ သာဝေတုံ ဝါယမိတဗ္ဗန္တိ။

ဣတိ ပါဠိမုတ္တကဝိနယဝိနိစ္ဆယသင်္ဂဟေ

ဥပေါသထပဝါရဏာဝိနိစ္ဆယကထာ သမတ္တာ။

၂၆။ ဝဿူပနာယိကဝိနိစ္ဆယကထာ

֍ * ၁၇၉။ ဝဿူပနာယိကာတိ ဧတ္ထ ပုရိမိကာ ပစ္ဆိမိကာတိ ဒုဝေ ဝဿူပနာယိကာ။ တတ္ထ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၈၄ အာဒယော) အာသာဠှီပုဏ္ဏမာယ အနန္တရေ ပါဋိပဒဒိဝသေ ပုရိမိကာ ဥပဂန္တဗ္ဗာ, ပစ္ဆိမိကာ ပန အာသာဠှီပုဏ္ဏမတော အပရာယ ပုဏ္ဏမာယ အနန္တရေ ပါဋိပဒဒိဝသေ။ ဥပဂစ္ဆန္တေန စ ဝိဟာရံ ပဋိဇဂ္ဂိတွာ ပါနီယံ ပရိဘောဇနီယံ ဥပဋ္ဌာပေတွာ သဗ္ဗံ စေတိယဝန္ဒနာဒိသာမီစိကမ္မံ နိဋ္ဌာပေတွာ ‘‘ဣမသ္မိံ ဝိဟာရေ ဣမံ တေမာသံ ဝဿံ ဥပေမီ’’တိ သကိံ ဝါ ဒွတ္တိက္ခတ္တုံ ဝါ ဝါစံ နိစ္ဆာရေတွာ ဝဿံ ဥပဂန္တဗ္ဗံ။ သစေပိ ‘‘ဣဓ ဝသိဿာမီ’’တိ အာလယော အတ္ထိ, အသတိယာ ပန ဝဿံ န ဥပေတိ, ဂဟိတသေနာသနံ သုဂ္ဂဟိတံ, ဆိန္နဝဿော န ဟောတိ, ပဝါရေတုံ လဘတိယေဝ။ ဝိနာပိ ဟိ ဝစီဘေဒံ အာလယကရဏမတ္တေနပိ ဝဿံ ဥပဂတမေဝ ဟောတိ။ ‘‘ဣဓ ဝဿံ ဝသိဿာမီ’’တိ စိတ္တုပ္ပါဒေါယေဝေတ္ထ အာလယော နာမ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၁၅။)

‘‘န, ဘိက္ခဝေ, တဒဟုဝဿူပနာယိကာယ ဝဿံ အနုပဂန္တုကာမေန သဉ္စိစ္စ အာဝါသော အတိက္ကမိတဗ္ဗော, ယော အတိက္ကမေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၈၆) ဝစနတော ဝဿူပနာယိကဒိဝသေ ဝဿံ အနုပဂန္တုကာမော ဝိဟာရသီမံ အတိက္ကမတိ, ဝိဟာရဂဏနာယ ဒုက္ကဋံ။ သစေ ဟိ တံ ဒိဝသံ ဝိဟာရသတဿ ဥပစာရံ ဩက္ကမိတွာ အတိက္ကမတိ, သတံ အာပတ္တိယော။ သစေ ပန ဝိဟာရံ အတိက္ကမိတွာ အညဿ ဝိဟာရဿ ဥပစာရံ အနောက္ကမိတွာဝ နိဝတ္တတိ, ဧကာဝ အာပတ္တိ။ ကေနစိ အန္တရာယေန ပုရိမိကံ အနုပဂတေန ပစ္ဆိမိကာ ဥပဂန္တဗ္ဗာ။

‘‘န, ဘိက္ခဝေ, အသေနာသနိကေန ဝဿံ ဥပဂန္တဗ္ဗံ, ယော ဥပဂစ္ဆေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၀၄) ဝစနတော ယဿ ပဉ္စန္နံ ဆဒနာနံ အညတရေန ဆန္နံ ယောဇိတဒွါရဗန္ဓနံ သေနာသနံ နတ္ထိ, တေန န ဥပဂန္တဗ္ဗံ။ ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, ဆဝကုဋိကာယ ဝဿံ ဥပဂန္တဗ္ဗံ, ယော ဥပဂစ္ဆေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ(မဟာဝ။ ၂၀၄) အာဒိဝစနတော ဆဝကုဋိကာယံ ဆတ္တေ စာဋိယဉ္စ ဥပဂန္တုံ န ဝဋ္ဋတိ။ တတ္ထ ဆဝကုဋိကာ နာမ ဋင်္ကိတမဉ္စာဒိဘေဒါ ကုဋိ။ တတ္ထေဝ ဥပဂန္တုံ န ဝဋ္ဋတိ, သုသာနေ ပန အညံ ကုဋိကံ ကတွာ ဥပဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ, ဆတ္တေပိ စတူသု ထမ္ဘေသု ဆတ္တံ ဌပေတွာ အာဝရဏံ ကတွာ ဒွါရံ ယောဇေတွာ ဥပဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ, ဆတ္တကုဋိ နာမေသာ ဟောတိ။ စာဋိယာပိ မဟန္တေန ကပလ္လေန ဆတ္တေ ဝုတ္တနယေန ကုဋိကံ ကတွာ ဥပဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ။

‘‘န, ဘိက္ခဝေ, ရုက္ခသုသိရေ ဝဿံ ဥပဂန္တဗ္ဗံ, ယော ဥပဂစ္ဆေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၀၄) ဝစနတော သုဒ္ဓေ ရုက္ခသုသိရေ ဥပဂန္တုံ န ဝဋ္ဋတိ, မဟန္တဿ ပန ရုက္ခသုသိရဿ အန္တော ပဒရစ္ဆဒနံ ကုဋိကံ ကတွာ ပဝိသနဒွါရံ ယောဇေတွာ ဥပဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ, ရုက္ခံ ဆိန္ဒိတွာ ခါဏုကမတ္ထကေ ပဒရစ္ဆဒနံ ကုဋိကံ ကတွာပိ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, ရုက္ခဝိဋဘိယာ’’တိ(မဟာဝ။ ၂၀၄) အာဒိဝစနတော သုဒ္ဓေ ဝိဋဘိမတ္တေ ဥပဂန္တုံ န ဝဋ္ဋတိ, မဟာဝိဋပေ ပန အဋ္ဋကံ ဗန္ဓိတွာ တတ္ထ ပဒရစ္ဆဒနံ ကုဋိကံ ကတွာ ဒွါရံ ယောဇေတွာ ဥပဂန္တဗ္ဗံ။

‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ဝဇေ ဝဿံ ဥပဂန္တု’’န္တိအာဒိဝစနတော ဝဇေ သတ္ထေ နာဝါယဉ္စ ဥပဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ တတ္ထ ဝဇောတိ ဂေါပါလကာနံ နိဝါသဋ္ဌာနံ။ ဝဇေ ဝုဋ္ဌိတေ ဝဇေန သဒ္ဓိံ ဂတဿ ဝဿစ္ဆေဒေ အနာပတ္တိ ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ယေန ဝဇော, တေန ဂန္တု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၀၃) ဝုတ္တတ္တာ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၁၆။)

သတ္ထေ ဝဿံ ဥပဂစ္ဆန္တေန ပန ဝဿူပနာယိကဒိဝသေ ဥပါသကာ ဝတ္တဗ္ဗာ ‘‘ကုဋိကာ လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ သစေ ကရိတွာ ဒေန္တိ, တတ္ထ ပဝိသိတွာ ‘‘ဣဓ ဝဿံ ဥပေမီ’’တိ တိက္ခတ္တုံ ဝတ္တဗ္ဗံ။ နော စေ ဒေန္တိ, သာလာသင်္ခေပေန ဌိတသကဋဿ ဟေဋ္ဌာ ဥပဂန္တဗ္ဗံ။ တမ္ပိ အလဘန္တေန အာလယော ကာတဗ္ဗော, သတ္ထေ ပန ဝဿံ ဥပဂန္တုံ န ဝဋ္ဋတိ။ အာလယော နာမ ‘‘ဣဓ ဝဿံ ဝသိဿာမီ’’တိ စိတ္တုပ္ပါဒမတ္တံ။ သစေ မဂ္ဂပ္ပဋိပန္နေယေဝ သတ္ထေ ပဝါရဏာဒိဝသော ဟောတိ, တတ္ထေဝ ပဝါရေတဗ္ဗံ။ အထ သတ္ထော အန္တောဝဿေယေဝ ဘိက္ခုနာ ပတ္ထိတဋ္ဌာနံ ပတွာ အတိက္ကမတိ, ပတ္ထိတဋ္ဌာနေ ဝသိတွာ တတ္ထ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ ပဝါရေတဗ္ဗံ။ အထာပိ သတ္ထော အန္တောဝဿေယေဝ အန္တရာ ဧကသ္မိံ ဂါမေ တိဋ္ဌတိ ဝါ ဝိပ္ပကိရတိ ဝါ, တသ္မိံယေဝ ဂါမေ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ ဝသိတွာ ပဝါရေတဗ္ဗံ, အပ္ပဝါရေတွာ တတော ပရံ ဂန္တုံ န ဝဋ္ဋတိ။ နာဝါယ ဝဿံ ဥပဂစ္ဆန္တေနပိ ကုဋိယံယေဝ ဥပဂန္တဗ္ဗံ, ပရိယေသိတွာ အလဘန္တေန အာလယော ကာတဗ္ဗော။ သစေ အန္တောတေမာသံ နာဝါ သမုဒ္ဒေယေဝ ဟောတိ, တတ္ထေဝ ပဝါရေတဗ္ဗံ။ အထ နာဝါ ကူလံ လဘတိ, အယဉ္စ ပရတော ဂန္တုကာမော ဟောတိ, ဂန္တုံ န ဝဋ္ဋတိ, နာဝါယ လဒ္ဓဂါမေယေဝ ဝသိတွာ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ ပဝါရေတဗ္ဗံ။ သစေပိ နာဝါ အနုတီရမေဝ အညတ္ထ ဂစ္ဆတိ, ဘိက္ခု စ ပဌမံ လဒ္ဓဂါမေယေဝ ဝသိတုကာမော, နာဝါ ဂစ္ဆတု, ဘိက္ခုနာ တတ္ထေဝ ဝသိတွာ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ ပဝါရေတဗ္ဗံ။ ဣတိ ဝဇေ သတ္ထေ နာဝါယန္တိ တီသု ဌာနေသု နတ္ထိ ဝဿစ္ဆေဒေ အာပတ္တိ, ပဝါရေတုဉ္စ လဘတိ။

‘‘န, ဘိက္ခဝေ, ဝဿံ ဥပဂန္တွာ ပုရိမံ ဝါ တေမာသံ ပစ္ဆိမံ ဝါ တေမာသံ အဝသိတွာ စာရိကာ ပက္ကမိတဗ္ဗာ, ယော ပက္ကမေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၈၆) ဝစနတော ပုရိမိကာယ ဝဿံ ဥပဂတေန ပုရိမံ တေမာသံ, ပစ္ဆိမိကာယ ဥပဂတေန ပစ္ဆိမံ တေမာသံ အဝသိတွာ စာရိကာ န ပက္ကမိတဗ္ဗာ, ဝဿံ ဥပဂန္တွာ ပန အရုဏံ အနုဋ္ဌာပေတွာပိ တဒဟေဝ သတ္တာဟကရဏီယေန ပက္ကမန္တဿပိ အန္တောသတ္တာဟေ နိဝတ္တန္တဿ အနာပတ္တိ, ကော ပန ဝါဒေါ ဒွီဟတီဟံ ဝသိတွာ သတ္တာဟကရဏီယေန ပက္ကမန္တဿ အန္တောသတ္တာဟေ နိဝတ္တန္တဿ။

֍ * ၁၈၀။ ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, သတ္တန္နံ သတ္တာဟကရဏီယေန ပဟိတေ ဂန္တုံ, န တွေဝ အပ္ပဟိတေ။ ဘိက္ခုဿ ဘိက္ခုနိယာ သိက္ခမာနာယ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၁၇။)

သာမဏေရဿ သာမဏေရိယာ ဥပါသကဿ ဥပါသိကာယာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၈၇) ဝစနတော ပဉ္စန္နံ သဟဓမ္မိကာနံ အညတရေန သံဃဂဏပုဂ္ဂလေ ဥဒ္ဒိဿ အတ္တနော ဝါ အတ္ထာယ ဝိဟာရံ အဍ္ဎယောဂံ ပါသာဒံ ဟမ္မိယံ ဂုဟံ ပရိဝေဏံ ကောဋ္ဌကံ ဥပဋ္ဌာနသာလံ အဂ္ဂိသာလံ ကပ္ပိယကုဋိံ ဝစ္စကုဋိံ စင်္ကမံ စင်္ကမနသာလံ ဥဒပါနံ ဥဒပါနသာလံ ဇန္တာဃရံ ဇန္တာဃရသာလံ ပေါက္ခရဏိံ မဏ္ဍပံ အာရာမံ အာရာမဝတ္ထုံ ဝါ ကာရေတွာ ‘‘အာဂစ္ဆန္တု ဘိက္ခူ, ဣစ္ဆာမိ ဒါနဉ္စ ဒါတုံ ဓမ္မဉ္စ သောတုံ ဘိက္ခူ စ ပဿိတု’’န္တိ ဧဝံ နိဒ္ဒိသိတွာ ပေသိတေ ဂန္တဗ္ဗံ သတ္တာဟကရဏီယေန, န တွေဝ အပ္ပဟိတေ။ ဥပါသကော ဝါ ဥပါသိကာ ဝါ တထေဝ သံဃဂဏပုဂ္ဂလေ ဥဒ္ဒိဿ ဝိဟာရာဒီသု အညတရံ ကာရေတွာ အတ္တနော ဝါ အတ္ထာယ နိဝေသနသယနိဃရာဒီသု အညတရံ ကာရာပေတွာ အညံ ဝါ ကိစ္စကရဏီယံ နိဒ္ဒိသိတွာ ဂိလာနော ဝါ ဟုတွာ ဘိက္ခူနံ သန္တိကေ ဒူတံ ပဟိဏေယျ ‘‘အာဂစ္ဆန္တု ဘဒန္တာ, ဣစ္ဆာမိ ဒါနဉ္စ ဒါတုံ ဓမ္မဉ္စ သောတုံ ဘိက္ခူ စ ပဿိတု’’န္တိ, ဂန္တဗ္ဗံ သတ္တာဟကရဏီယေန, န တွေဝ အပ္ပဟိတေ။

‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, သတ္တန္နံ သတ္တာဟကရဏီယေန အပ္ပဟိတေပိ ဂန္တုံ, ပဂေဝ ပဟိတေ။ ဘိက္ခုဿ ဘိက္ခုနိယာ သိက္ခမာနာယ သာမဏေရဿ သာမဏေရိယာ မာတုယာ စ ပိတုဿ စာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၉၈) ဝစနတော ‘‘ဂိလာနာနံ ဧတေသံ ဘိက္ခုအာဒီနံ သဟဓမ္မိကာနံ မာတာပိတူနဉ္စ ဂိလာနာနံယေဝ ဂိလာနဘတ္တံ ဝါ ဂိလာနုပဋ္ဌာကဘတ္တံ ဝါ ဘေသဇ္ဇံ ဝါ ပရိယေသိဿာမိ, ပုစ္ဆိဿာမိ ဝါ ဥပဋ္ဌဟိဿာမိ ဝါ’’တိ ဣမိနာ ကာရဏေန အပ္ပဟိတေပိ ဂန္တဗ္ဗံ, ပဂေဝ ပဟိတေ။ အန္ဓကဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ယေ မာတာပိတူနံ ဥပဋ္ဌာကာ ဉာတကာ ဝါ အညာတကာ ဝါ, တေသမ္ပိ အပ္ပဟိတေ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ, တံ နေဝ အဋ္ဌကထာယံ, န ပါဠိယံ ဝုတ္တံ, တသ္မာ န ဂဟေတဗ္ဗံ။

သစေ ပန ဘိက္ခုနော ဘာတာ ဝါ အညော ဝါ ဉာတကော ဂိလာနော ဟောတိ, သော စေ ဘိက္ခုဿ သန္တိကေ ဒူတံ ပဟိဏေယျ ‘‘အဟံ ဂိလာနော, အာဂစ္ဆတု ဘဒန္တော, ဣစ္ဆာမိ ဘဒန္တဿ အာဂတ’’န္တိ, ဂန္တဗ္ဗံ သတ္တာဟကရဏီယေန, န တွေဝ အပ္ပဟိတေ။ သစေ ဧကသ္မိံ ဝိဟာရေ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ ဝသန္တော ဘိက္ခုဘတ္တိကော ဂိလာနော ဟောတိ, သော စေ ဘိက္ခူနံ သန္တိကေ ဒူတံ ပဟိဏေယျ ‘‘အဟံ ဂိလာနော, အာဂစ္ဆန္တု ဘိက္ခူ, ဣစ္ဆာမိ ဘိက္ခူနံ အာဂတ’’န္တိ, ဂန္တဗ္ဗံ သတ္တာဟကရဏီယေန, န တွေဝ အပ္ပဟိတေ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၁၈။)

သစေ ဘိက္ခုဿ ဘိက္ခုနိယာ သိက္ခမာနာယ သာမဏေရဿ သာမဏေရိယာ အနဘိရတိ ဝါ ကုက္ကုစ္စံ ဝါ ဒိဋ္ဌိဂတံ ဝါ ဥပ္ပန္နံ ဟောတိ, ဂန္တဗ္ဗံ သတ္တာဟကရဏီယေန အပ္ပဟိတေပိ ‘‘အနဘိရတိံ ဝူပကာသေဿာမိ ဝါ ဝူပကာသာပေဿာမိ ဝါ ကုက္ကုစ္စံ ဝိနောဒေဿာမိ ဝါ ဝိနောဒါပေဿာမိ ဝါ ဒိဋ္ဌိဂတံ ဝိဝေစေဿာမိ ဝါ ဝိဝေစာပေဿာမိ ဝါ ဓမ္မကထံ ဝါ ကရိဿာမီ’’တိ, ပဂေဝ ပဟိတေ။ သစေ ကောစိ ဘိက္ခု ဂရုဓမ္မံ အဇ္ဈာပန္နော ဟောတိ ပရိဝါသာရဟော မူလာယပဋိကဿနာရဟော မာနတ္တာရဟော အဗ္ဘာနာရဟော ဝါ, အပ္ပဟိတေပိ ဂန္တဗ္ဗံ ‘‘ပရိဝါသဒါနာဒီသု ဥဿုက္ကံ အာပဇ္ဇိဿာမိ, အနုဿာဝေဿာမိ, ဂဏပူရကော ဝါ ဘဝိဿာမီ’’တိ, ပဂေဝ ပဟိတေ။ ဘိက္ခုနိယာပိ မာနတ္တာရဟာယ မူလာယပဋိကဿနာရဟာယ အဗ္ဘာနာရဟာယ ဝါ ဧသေဝ နယော။ သစေ သာမဏေရော ဥပသမ္ပဇ္ဇိတုကာမော ဟောတိ, ဝဿံ ဝါ ပုစ္ဆိတုကာမော, သိက္ခမာနာ ဝါ ဥပသမ္ပဇ္ဇိတုကာမာ ဟောတိ, သိက္ခာ ဝါဿာ ကုပိတာ, သာမဏေရီ ဝါ သိက္ခာ သမာဒိယိတုကာမာ ဟောတိ, ဝဿံ ဝါ ပုစ္ဆိတုကာမာ, အပ္ပဟိတေပိ ဂန္တဗ္ဗံ, ပဂေဝ ပဟိတေ။

သစေ ဘိက္ခုဿ ဘိက္ခုနိယာ ဝါ သံဃော ကမ္မံ ကာတုကာမော ဟောတိ, တဇ္ဇနီယံ ဝါ နိယဿံ ဝါ ပဗ္ဗာဇနီယံ ဝါ ပဋိသာရဏီယံ ဝါ ဥက္ခေပနီယံ ဝါ, အပ္ပဟိတေပိ ဂန္တဗ္ဗံ, ပဂေဝ ပဟိတေ ‘‘ကိံ နု ခေါ သံဃော ကမ္မံ န ကရေယျ, လဟုကာယ ဝါ ပရိဏာမေယျာ’’တိ။ သစေပိ ကတံယေဝ ဟောတိ ကမ္မံ, အပ္ပဟိတေပိ ဂန္တဗ္ဗံ ‘‘ကိံ နု ခေါ သမ္မာ ဝတ္တေယျ, လောမံ ပါတေယျ, နေတ္ထာရံ ဝတ္တေယျ, သံဃော တံ ကမ္မံ ပဋိပ္ပဿမ္ဘေယျာ’’တိ။

֍ * ၁၈၁။ ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, သံဃကရဏီယေန ဂန္တု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၁၉၉) ဝစနတော သေနာသနပဋိဗဒ္ဓသံဃကရဏီယေနပိ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဧတ္ထ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၉၉) ဟိ ယံ ကိဉ္စိ ဥပေါသထာဂါရာဒီသု သေနာသနေသု စေတိယဆတ္တဝေဒိကာဒီသု ဝါ ကတ္တဗ္ဗံ, အန္တမသော ဘိက္ခုနော ပုဂ္ဂလိကသေနာသနမ္ပိ သဗ္ဗံ သံဃကရဏီယမေဝါတိ အဓိပ္ပေတံ, တသ္မာ တဿ နိပ္ဖါဒနတ္ထံ ဒဗ္ဗသမ္ဘာရာဒီနိ ဝါ အာဟရိတုံ ဝဍ္ဎကီပဘုတီနံ ဘတ္တဝေတနာဒီနိ ဝါ ဒါတုံ ဂန္တဗ္ဗံ။ အပိစေတ္ထ အယမ္ပိ ပါဠိမုတ္တကနယော ဝေဒိတဗ္ဗော – ဓမ္မဿဝနတ္ထာယ အနိမန္တိတေန ဂန္တုံ န ဝဋ္ဋတိ, သစေ ဧကသ္မိံ မဟာဝါသေ ပဌမံယေဝ ကတိကာ ကတာ ဟောတိ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၁၉။)

‘‘အသုကဒိဝသံ နာမ သန္နိပတိတဗ္ဗ’’န္တိ, နိမန္တိတောယေဝ နာမ ဟောတိ, ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘ဘဏ္ဍကံ ဓောဝိဿာမီ’’တိ ဂန္တုံ န ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန အာစရိယုပဇ္ဈာယာ ပဟိဏန္တိ, ဝဋ္ဋတိ။ နာတိဒူရေ ဝိဟာရော ဟောတိ, ‘‘တတ္ထ ဂန္တွာ အဇ္ဇေဝ အာဂမိဿာမီ’’တိ သမ္ပာပုဏိတုံ န သက္ကောတိ, ဝဋ္ဋတိ။ ဥဒ္ဒေသပရိပုစ္ဆာဒီနံ အတ္ထာယပိ ဂန္တုံ န လဘတိ, ‘‘အာစရိယံ ပန ပဿိဿာမီ’’တိ ဂန္တုံ လဘတိ။ သစေ နံ အာစရိယော ‘‘အဇ္ဇ မာ ဂစ္ဆာ’’တိ ဝဒတိ, ဝဋ္ဋတိ, ဥပဋ္ဌာကကုလံ ဝါ ဉာတိကုလံ ဝါ ဒဿနာယ ဂန္တုံ န လဘတိ။

သစေ ဘိက္ခူသု ဝဿူပဂတေသု ဂါမော စောရေဟိ ဝုဋ္ဌာတိ, တတ္ထ ကိံ ကာတဗ္ဗန္တိ? ယေန ဂါမော, တေန ဂန္တဗ္ဗံ။ သစေ ဂါမော ဒွိဓာ ဘိဇ္ဇတိ, ယတ္ထ ဗဟုတရာ မနုဿာ, တတ္ထ ဂန္တဗ္ဗံ။ သစေ ဗဟုတရာ အဿဒ္ဓါ ဟောန္တိ အပ္ပသန္နာ, ယတ္ထ သဒ္ဓါ ပသန္နာ, တတ္ထ ဂန္တဗ္ဗံ။ ဧတ္ထ စ သစေ ဂါမော အဝိဒူရဂတော ဟောတိ, တတ္ထ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ဝိဟာရမေဝ အာဂန္တွာ ဝသိတဗ္ဗံ။ သစေ ဒူရံ ဂတော, သတ္တာဟဝါရေန အရုဏော ဥဋ္ဌာပေတဗ္ဗော, န သက္ကာ စေ ဟောတိ, တတ္ထေဝ သဘာဂဋ္ဌာနေ ဝသိတဗ္ဗံ။ သစေ မနုဿာ ယထာပဝတ္တာနိ သလာကဘတ္တာဒီနိ ဒေန္တိ, ‘‘န မယံ တသ္မိံ ဝိဟာရေ ဝသိမှာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗာ။ ‘‘မယံ ဝိဟာရဿ ဝါ ပါသာဒဿ ဝါ န ဒေမ, တုမှာကံ ဒေမ, ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဝသိတွာ ဘုဉ္ဇထာ’’တိ ဝုတ္တေ ပန ယထာသုခံ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ, တေသံယေဝ တံ ပါပုဏာတိ။ ‘‘တုမှာကံ ဝသနဋ္ဌာနေ ပါပုဏာပေတွာ ဘုဉ္ဇထာ’’တိ ဝုတ္တေ ပန ယတ္ထ ဝသန္တိ, တတ္ထ နေတွာ ဝဿဂ္ဂေန ပါပုဏာပေတွာ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ သစေ ပဝါရိတကာလေ ဝဿာဝါသိကံ ဒေန္တိ, ယဒိ သတ္တာဟဝါရေန အရုဏံ ဥဋ္ဌာပယိံသု, ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဆိန္နဝဿေဟိ ပန ‘‘န မယံ တတ္ထ ဝသိမှ, ဆိန္နဝဿာ မယ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ယဒိ ‘‘ယေသံ အမှာကံ သေနာသနံ ပါပိတံ, တေ ဂဏှန္တူ’’တိ ဝဒန္တိ, ဂဟေတဗ္ဗံ။ ယံ ပန ‘‘ဝိဟာရေ ဥပနိက္ခိတ္တကံ မာ ဝိနဿီ’’တိ ဣဓ အာဟဋံ စီဝရာဒိဝေဘင်္ဂိယဘဏ္ဍံ, တံ တတ္ထေဝ ဂန္တွာ အပလောကေတွာ ဘာဇေတဗ္ဗံ။ ‘‘ဣတော အယျာနံ စတ္တာရော ပစ္စယေ ဒေထာ’’တိ ကပ္ပိယကာရကာနံ ဒိန္နေ ခေတ္တဝတ္ထုအာဒိကေ တတြုပ္ပါဒေပိ ဧသေဝ နယော။ သံဃိကဉှိ ဝေဘင်္ဂိယဘဏ္ဍံ အန္တောဝိဟာရေ ဝါ ဗဟိသီမာယ ဝါ ဟောတု, ဗဟိသီမာယ ဌိတာနံ အပလောကေတွာ ဘာဇေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဥဘယတ္ထ ဌိတမ္ပိ ပန အန္တောသီမာယ ဌိတာနံ အပလောကေတွာ ဘာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိယေဝ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၂၀။)

သစေ ပန ဝဿူပဂတာ ဘိက္ခူ ဝါဠေဟိ ဥဗ္ဗာဠှာ ဟောန္တိ, ဂဏှန္တိပိ ပရိပါတေန္တိပိ, သရီသပေဟိ ဝါ ဥဗ္ဗာဠှာ ဟောန္တိ, ဍံသန္တိပိ ပရိပါတေန္တိပိ, စောရေဟိ ဝါ ဥဗ္ဗာဠှာ ဟောန္တိ, ဝိလုမ္ပန္တိပိ အာကောဋေန္တိပိ, ပိသာစေဟိ ဝါ ဥဗ္ဗာဠှာ ဟောန္တိ, အာဝိသန္တိပိ ဟနန္တိပိ, ‘‘ဧသေဝ အန္တရာယော’’တိ ပက္ကမိတဗ္ဗံ, နတ္ထိ ဝဿစ္ဆေဒေ အာပတ္တိ။ သစေ ဂါမော အဂ္ဂိနာ ဝါ ဒဍ္ဎော ဟောတိ, ဥဒကေန ဝါ ဝုဠှော။ ဘိက္ခူ ပိဏ္ဍကေန ကိလမန္တိ, ‘‘ဧသေဝ အန္တရာယော’’တိ ပက္ကမိတဗ္ဗံ, ဝဿစ္ဆေဒေ အနာပတ္တိ။ သေနာသနံ အဂ္ဂိနာ ဝါ ဒဍ္ဎံ ဟောတိ, ဥဒကေန ဝါ ဝုဠှံ, ဘိက္ခူ သေနာသနေန ကိလမန္တိ, ‘‘ဧသေဝ အန္တရာယော’’တိ ပက္ကမိတဗ္ဗံ, ဝဿစ္ဆေဒေ အနာပတ္တိ။ သစေ ဝဿူပဂတာ ဘိက္ခူ န လဘန္တိ လူခဿ ဝါ ပဏီတဿ ဝါ ဘောဇနဿ ယာဝဒတ္ထံ ပါရိပူရိံ, ‘‘ဧသေဝ အန္တရာယော’’တိ ပက္ကမိတဗ္ဗံ။ သစေ လဘန္တိ လူခဿ ဝါ ပဏီတဿ ဝါ ဘောဇနဿ ယာဝဒတ္ထံ ပါရိပူရိံ, န လဘန္တိ သပ္ပါယာနိ ဘောဇနာနိ, ‘‘ဧသေဝ အန္တရာယော’’တိ ပက္ကမိတဗ္ဗံ။ သစေပိ လဘန္တိ လူခဿ ဝါ ပဏီတဿ ဝါ ဘောဇနဿ ယာဝဒတ္ထံ ပါရိပူရိံ, လဘန္တိ သပ္ပါယာနိ ဘောဇနာနိ, န လဘန္တိ သပ္ပါယာနိ ဘေသဇ္ဇာနိ, ‘‘ဧသေဝ အန္တရာယော’’တိ ပက္ကမိတဗ္ဗံ။ သစေ လဘန္တိ လူခဿ ဝါ ပဏီတဿ ဝါ ဘောဇနဿ ယာဝဒတ္ထံ ပါရိပူရိံ, လဘန္တိ သပ္ပါယာနိ ဘောဇနာနိ, လဘန္တိ သပ္ပါယာနိ ဘေသဇ္ဇာနိ, န လဘန္တိ ပတိရူပံ ဥပဋ္ဌာကံ, ‘‘ဧသေဝ အန္တရာယော’’တိ ပက္ကမိတဗ္ဗံ, သဗ္ဗတ္ထ ဝဿစ္ဆေဒေ အနာပတ္တိ။

သစေ ပန ဝဿူပဂတံ ဘိက္ခုံ ဣတ္ထီ နိမန္တေတိ ‘‘ဧဟိ, ဘန္တေ, ဟိရညံ ဝါ တေ ဒေမိ, သုဝဏ္ဏံ ဝါ ခေတ္တံ ဝါ ဝတ္ထုံ ဝါ ဂါဝုံ ဝါ ဂါဝိံ ဝါ ဒါသံ ဝါ ဒါသိံ ဝါ တေ ဒေမိ, ဓီတရံ ဝါ တေ ဒေမိ ဘရိယတ္ထာယ, အဟံ ဝါ တေ ဘရိယာ ဟောမိ, အညံ ဝါ တေ ဘရိယံ အာနေမီ’’တိ, တတြ စေ ဘိက္ခုနော ဧဝံ ဟောတိ ‘‘လဟုပရိဝတ္တံ ခေါ စိတ္တံ ဝုတ္တံ ဘဂဝတာ, သိယာပိမေ ဗြဟ္မစရိယဿ အန္တရာယော’’တိ, ပက္ကမိတဗ္ဗံ, နတ္ထိ ဝဿစ္ဆေဒေ အာပတ္တိ။ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေသီ ဝါ နိမန္တေတိ, ထုလ္လကုမာရီ ဝါ နိမန္တေတိ, ပဏ္ဍကော ဝါ နိမန္တေတိ, ဉာတကာ ဝါ နိမန္တေန္တိ, ရာဇာနော ဝါ နိမန္တေန္တိ, စောရာ ဝါ နိမန္တေန္တိ, ဓုတ္တာ ဝါ နိမန္တေန္တိ, ဧသေဝ နယော။ သစေ ဝဿူပဂတော ဘိက္ခု ပဿတိ အသာမိကံ နိဓိံ, တတြ စေ ဘိက္ခုနော ဧဝံ ဟောတိ ‘‘လဟုပရိဝတ္တံ ခေါ စိတ္တံ ဝုတ္တံ ဘဂဝတာ, သိယာပိ မေ ဗြဟ္မစရိယဿ အန္တရာယော’’တိ, ပက္ကမိတဗ္ဗံ, အနာပတ္တိ ဝဿစ္ဆေဒေ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၂၁။)

သစေ ဝဿူပဂတော ဘိက္ခု ပဿတိ သမ္ဗဟုလေ ဘိက္ခူ သံဃဘေဒါယ ပရက္ကမန္တေ, သုဏာတိ ဝါ ‘‘သမ္ဗဟုလာ ဘိက္ခူ သံဃဘေဒါယ ပရက္ကမန္တီ’’တိ, တတြ စေ ဘိက္ခုနော ဧဝံ ဟောတိ ‘‘ဂရုကော ခေါ သံဃဘေဒေါ ဝုတ္တော ဘဂဝတာ, မာ မယိ သမ္မုခီဘူတေ သံဃော ဘိဇ္ဇီ’’တိ, ပက္ကမိတဗ္ဗံ, အနာပတ္တိ ဝဿစ္ဆေဒေ။ သစေ ဝဿူပဂတော ဘိက္ခု သုဏာတိ ‘‘အသုကသ္မိံ ကိရ အာဝါသေ သမ္ဗဟုလာ ဘိက္ခူ သံဃဘေဒါယ ပရက္ကမန္တီ’’တိ, တတြ စေ ဘိက္ခုနော ဧဝံ ဟောတိ ‘‘တေ စ ခေါ မေ ဘိက္ခူ မိတ္တာ, တျာဟံ ဝက္ခာမိ ‘ဂရုကော ခေါ, အာဝုသော, သံဃဘေဒေါ ဝုတ္တော ဘဂဝတာ, မာ အာယသ္မန္တာနံ သံဃဘေဒေါ ရုစ္စိတ္ထာ’တိ, ကရိဿန္တိ မေ ဝစနံ သုဿူသိဿန္တိ, သောတံ ဩဒဟိဿန္တီ’’တိ, ပက္ကမိတဗ္ဗံ, အနာပတ္တိ ဝဿစ္ဆေဒေ, ဘိန္နေ ပန သံဃေ ဂန္တွာ ကရဏီယံ နတ္ထိ။

သစေ ပန ကောစိ ဘိက္ခု ‘‘ဣမံ တေမာသံ ဣဓ ဝဿံ ဝသထာ’’တိ ဝုတ္တေ ပဋိဿုဏိတွာ ဝိသံဝါဒေတိ, ဒုက္ကဋံ။ န ကေဝလံ တဿေဝ ပဋိဿဝဿ ဝိသံဝါဒေ ဒုက္ကဋံ, ‘‘ဣမံ တေမာသံ ဘိက္ခံ ဂဏှထ, ဥဘောပိ မယံ ဣဓ ဝဿံ ဝသိဿာမ, ဧကတော ဥဒ္ဒိသာပေဿာမာ’’တိ ဧဝမာဒိနာပိ တဿ တဿ ပဋိဿဝဿ ဝိသံဝါဒေ ဒုက္ကဋံ။ တဉ္စ ခေါ ပဌမံ သုဒ္ဓစိတ္တဿ ပစ္ဆာ ဝိသံဝါဒနပစ္စယာ, ပဌမမ္ပိ အသုဒ္ဓစိတ္တဿ ပန ပဋိဿဝေ ပါစိတ္တိယံ။ ဝိသံဝါဒေ ဒုက္ကဋန္တိ ပါစိတ္တိယေန သဒ္ဓိံ ဒုက္ကဋံ ယုဇ္ဇတိ။

֍ * ၁၈၂။ ဝဿူပဂတေဟိ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၁၈) အန္တောဝဿေ နိဗဒ္ဓဝတ္တံ ဌပေတွာ ဝဿူပဂတာ ဘိက္ခူ ‘‘သမ္မုဉ္ဇနိယော ဗန္ဓထာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗာ။ သုလဘာ စေ ဒဏ္ဍကာ စေဝ သလာကာယော စ ဟောန္တိ, ဧကကေန ဆ ပဉ္စ မုဋ္ဌိသမ္မုဉ္ဇနိယော ဒွေ တိဿော ယဋ္ဌိသမ္မုဉ္ဇနိယော ဝါ ဗန္ဓိတဗ္ဗာ။ ဒုလ္လဘာ ဟောန္တိ, ဒွေ တိဿော မုဋ္ဌိသမ္မုဉ္ဇနိယော ဧကာ ယဋ္ဌိသမ္မုဉ္ဇနီ ဗန္ဓိတဗ္ဗာ။ သာမဏေရေဟိ ပဉ္စ ပဉ္စ ဥက္ကာ ဝါ ကောဋ္ဋေတဗ္ဗာ, ဝသနဋ္ဌာနေသု ကသာဝပရိဘဏ္ဍံ ကာတဗ္ဗံ။ ဝတ္တံ ကရောန္တေဟိ စ န ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ န ဥဒ္ဒိသာပေတဗ္ဗံ, န သဇ္ဈာယော ကာတဗ္ဗော, န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗံ န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗံ, န နိဿယော ဒါတဗ္ဗော, န ဓမ္မဿဝနံ ကာတဗ္ဗံ။ သဗ္ဗေဝ ဟိ ဧတေ ပပဉ္စာ, နိပ္ပပဉ္စာ ဟုတွာ သမဏဓမ္မမေဝ ကရိဿာမာတိ ဝါ သဗ္ဗေ တေရသ ဓုတင်္ဂါနိ သမာဒိယန္တု, သေယျံ အကပ္ပေတွာ ဌာနစင်္ကမေဟိ ဝီတိနာမေန္တု, မူဂဗ္ဗတံ ဂဏှန္တု, သတ္တာဟကရဏီယေန

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၂၂။)

ဂတာပိ ဘာဇနီယဘဏ္ဍံ လဘန္တူတိ ဝါ ဧဝရူပံ အဓမ္မိကဝတ္တံ န ကာတဗ္ဗံ။ ဧဝံ ပန ကာတဗ္ဗံ – ပရိယတ္တိဓမ္မော နာမ တိဝိဓမ္ပိ သဒ္ဓမ္မံ ပတိဋ္ဌာပေတိ, တသ္မာ သက္ကစ္စံ ဥဒ္ဒိသထ ဥဒ္ဒိသာပေထ, သဇ္ဈာယံ ကရောထ, ပဓာနဃရေ ဝသန္တာနံ သံဃဋ္ဋနံ အကတွာ အန္တောဝိဟာရေ နိသီဒိတွာ ဥဒ္ဒိသထ ဥဒ္ဒိသာပေထ, သဇ္ဈာယံ ကရောထ, ဓမ္မဿဝနံ သမိဒ္ဓံ ကရောထ, ပဗ္ဗာဇေန္တာ သောဓေတွာ ပဗ္ဗာဇေထ, သောဓေတွာ ဥပသမ္ပာဒေထ, သောဓေတွာ နိဿယံ ဒေထ။ ဧကောပိ ဟိ ကုလပုတ္တော ပဗ္ဗဇ္ဇဉ္စ ဥပသမ္ပဒဉ္စ လဘိတွာ သကလံ သာသနံ ပတိဋ္ဌာပေတိ, အတ္တနော ထာမေန ယတ္တကာနိ သက္ကောထ, တတ္တကာနိ ဓုတင်္ဂါနိ သမာဒိယထ, အန္တောဝဿံ နာမေတံ သကလဒိဝသံ ရတ္တိယာ စ ပဌမယာမပစ္ဆိမယာမေသု အပ္ပမတ္တေဟိ ဘဝိတဗ္ဗံ, ဝီရိယံ အာရဘိတဗ္ဗံ။ ပေါရာဏကမဟာထေရာပိ သဗ္ဗပလိဗောဓေ ဆိန္ဒိတွာ အန္တောဝဿေ ဧကစာရိယဝတ္တံ ပူရယိံသု, ဘဿေ မတ္တံ ဇာနိတွာ ဒသဝတ္ထုကထံ ဒသအသုဘဒသာနုဿတိအဋ္ဌတိံသာရမ္မဏကထံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ, အာဂန္တုကာနံ ဝတ္တံ ကာတုံ, သတ္တာဟကရဏီယေန ဂတာနံ အပလောကေတွာ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဧဝရူပံ ဝတ္တံ ကာတဗ္ဗံ။

အပိစ ဘိက္ခူ ဩဝဒိတဗ္ဗာ ‘‘ဝိဂ္ဂါဟိကပိသုဏဖရုသဝစနာနိ မာ ဝဒထ, ဒိဝသေ ဒိဝသေ သီလာနိ အာဝဇ္ဇေန္တာ စတုရာရက္ခံ အဟာပေန္တာ မနသိကာရဗဟုလာ ဝိဟရထာ’’တိ။ ဒန္တကဋ္ဌခါဒနဝတ္တံ အာစိက္ခိတဗ္ဗံ, စေတိယံ ဝါ ဗောဓိံ ဝါ ဝန္ဒန္တေန ဂန္ဓမာလံ ဝါ ပူဇေန္တေန ပတ္တံ ဝါ ထဝိကာယ ပက္ခိပန္တေန န ကထေတဗ္ဗံ, ဘိက္ခာစာရဝတ္တံ အာစိက္ခိတဗ္ဗံ, အန္တောဂါမေ မနုဿေဟိ သဒ္ဓိံ ပစ္စယသညုတ္တကထာ ဝါ ဝိသဘာဂကထာ ဝါ န ကထေတဗ္ဗာ, ရက္ခိတိန္ဒြိယေဟိ ဘဝိတဗ္ဗံ, ခန္ဓကဝတ္တဉ္စ သေခိယဝတ္တဉ္စ ပူရေတဗ္ဗန္တိ ဧဝရူပါ ဗဟုကာပိ နိယျာနိကကထာ အာစိက္ခိတဗ္ဗာတိ။

ဣတိ ပါဠိမုတ္တကဝိနယဝိနိစ္ဆယသင်္ဂဟေ

ဝဿူပနာယိကဝိနိစ္ဆယကထာ သမတ္တာ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၂၃။)

၂၇။ ဥပဇ္ဈာယာဒိဝတ္တဝိနိစ္ဆယကထာ

֍ * ၁၈၃။ ဝတ္တန္တိ ဧတ္ထ ပန ဝတ္တံ နာမေတံ ဥပဇ္ဈာယဝတ္တံ အာစရိယဝတ္တံ အာဂန္တုကဝတ္တံ အာဝါသိကဝတ္တံ ဂမိကဝတ္တံ ဘတ္တဂ္ဂဝတ္တံ ပိဏ္ဍစာရိကဝတ္တံ အာရညိကဝတ္တံ သေနာသနဝတ္တံ ဇန္တာဃရဝတ္တံ ဝစ္စကုဋိဝတ္တန္တိ ဗဟုဝိဓံ။ တတ္ထ ဥပဇ္ဈာယဝတ္တံ တာဝ ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗံ – သဒ္ဓိဝိဟာရိကေန ကာလဿေဝ ဥဋ္ဌာယ ဥပါဟနာ ဩမုဉ္စိတွာ ဧကံသံ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ကရိတွာ ဥပဇ္ဈာယဿ ဒန္တကဋ္ဌံ ဒါတဗ္ဗံ, မုခေါဒကံ ဒါတဗ္ဗံ။ တတ္ထ ဒန္တကဋ္ဌံ ဒေန္တေန မဟန္တံ မဇ္ဈိမံ ခုဒ္ဒကန္တိ တီဏိ ဒန္တကဋ္ဌာနိ ဥပနေတွာ ဣတော ယံ တီဏိ ဒိဝသာနိ ဂဏှာတိ, စတုတ္ထဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ တာဒိသမေဝ ဒါတဗ္ဗံ။ သစေ အနိယမံ ကတွာ ယံ ဝါ တံ ဝါ ဂဏှာတိ, အထ ယာဒိသံ လဘတိ, တာဒိသံ ဒါတဗ္ဗံ။ မုခေါဒကံ ဒေန္တေနပိ သီတဉ္စ ဥဏှဉ္စ ဥဒကံ ဥပနေတွာ တတော ယံ တီဏိ ဒိဝသာနိ ဝဠဉ္ဇေတိ။ စတုတ္ထဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ တာဒိသမေဝ မုခဓောဝနောဒကံ ဒါတဗ္ဗံ။ သစေ ဒုဝိဓမ္ပိ ဝဠဉ္ဇေတိ, ဒုဝိဓမ္ပိ ဥပနေတဗ္ဗံ။ ဥဒကံ မုခဓောဝနဋ္ဌာနေ ဌပေတွာ ဝစ္စကုဋိတော ပဋ္ဌာယ သမ္မဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ ထေရေ ဝစ္စကုဋိဂတေ ပရိဝေဏံ သမ္မဇ္ဇိတဗ္ဗံ, ဧဝံ ပရိဝေဏံ အသုညံ ဟောတိ။ ထေရေ ဝစ္စကုဋိတော အနိက္ခန္တေယေဝ အာသနံ ပညပေတဗ္ဗံ။ သရီရကိစ္စံ ကတွာ အာဂန္တွာ တသ္မိံ နိသိန္နဿ သစေ ယာဂု ဟောတိ, ဘာဇနံ ဓောဝိတွာ ယာဂု ဥပနာမေတဗ္ဗာ, ယာဂုံ ပိဝိတဿ ဥဒကံ ဒတွာ ဘာဇနံ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ နီစံ ကတွာ သာဓုကံ အပ္ပဋိဃံသန္တေန ဓောဝိတွာ ပဋိသာမေတဗ္ဗံ။ ဥပဇ္ဈာယမှိ ဝုဋ္ဌိတေ အာသနံ ဥဒ္ဓရိတဗ္ဗံ။ သစေ သော ဒေသော ဥက္လာပေါ ဟောတိ ကေနစိ ကစဝရေန သံကိဏ္ဏော, သော ဒေသော သမ္မဇ္ဇိတဗ္ဗော။ သစေ ပန အညော ကစဝရော နတ္ထိ, ဥဒကဖုသိတာနေဝ ဟောန္တိ, ဟတ္ထေန ပမဇ္ဇိတဗ္ဗော။

သစေ ဥပဇ္ဈာယော ဂါမံ ပဝိသိတုကာမော ဟောတိ, နိဝါသနံ ဒါတဗ္ဗံ, ပဋိနိဝါသနံ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ, ကာယဗန္ဓနံ ဒါတဗ္ဗံ, သဂုဏံ ကတွာ သံဃာဋိယော ဒါတဗ္ဗာ, ဓောဝိတွာ ပတ္တော သဥဒကော ဒါတဗ္ဗော။ သစေ ဥပဇ္ဈာယော ပစ္ဆာသမဏံ အာကင်္ခတိ, တိမဏ္ဍလံ ပဋိစ္ဆာဒေန္တေန ပရိမဏ္ဍလံ နိဝါသေတွာ ကာယဗန္ဓနံ ဗန္ဓိတွာ သဂုဏံ ကတွာ သံဃာဋိယော ပါရုပိတွာ ဂဏ္ဌိကံ ပဋိမုဉ္စိတွာ ဓောဝိတွာ ပတ္တံ ဂဟေတွာ ဥပဇ္ဈာယဿ ပစ္ဆာသမဏေန ဟောတဗ္ဗံ, နာတိဒူရေ ဂန္တဗ္ဗံ, နာစ္စာသန္နေ ဂန္တဗ္ဗံ။ ဧတ္ထ ပန သစေ ဥပဇ္ဈာယံ နိဝတ္တိတွာ ဩလောကေန္တံ ဧကေန ဝါ ဒွီဟိ ဝါ ပဒဝီတိဟာရေဟိ သမ္ပာပုဏာတိ, ဧတ္တာဝတာ နာတိဒူရေ နာစ္စာသန္နေ ဂတော ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၂၄။)

သစေ ဥပဇ္ဈာယေန ဘိက္ခာစာရေ ယာဂုယာ ဝါ ဘတ္တေ ဝါ လဒ္ဓေ ပတ္တော ဥဏှော ဝါ ဘာရိကော ဝါ ဟောတိ, အတ္တနော ပတ္တံ တဿ ဒတွာ သော ပတ္တော ဂဟေတဗ္ဗော, န ဥပဇ္ဈာယဿ ဘဏမာနဿ အန္တရန္တရာ ကထာ ဩပါတေတဗ္ဗာ။ ဣတော ပဋ္ဌာယ ပန ယတ္ထ ယတ္ထ န-ကာရေန ပဋိသေဓော ကရီယတိ, သဗ္ဗတ္ထ ဒုက္ကဋာပတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဥပဇ္ဈာယော အာပတ္တိသာမန္တာ ဘဏမာနော နိဝါရေတဗ္ဗော။ နိဝါရေန္တေန စ ‘‘ဘန္တေ, ဤဒိသံ နာမ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ, အာပတ္တိ န ဟောတီ’’တိ ဧဝံ ပုစ္ဆန္တေန ဝိယ ဝါရေတဗ္ဗော, ‘‘ဝါရေဿာမီ’’တိ ပန ကတွာ ‘‘မဟလ္လက, မာ ဧဝံ ဘဏာ’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗော။

သစေ အာသန္နေ ဂါမော ဟောတိ, ဝိဟာရေ ဝါ ဂိလာနော ဘိက္ခု ဟောတိ, ဂါမတော ပဌမတရံ အာဂန္တဗ္ဗံ။ သစေ ဒူရေ ဂါမော ဟောတိ, ဥပဇ္ဈာယေန သဒ္ဓိံ အာဂစ္ဆန္တောပိ နတ္ထိ, တေနေဝ သဒ္ဓိံ ဂါမတော နိက္ခမိတွာ စီဝရေန ပတ္တံ ဝေဌေတွာ အန္တရာမဂ္ဂတော ပဌမတရံ အာဂန္တဗ္ဗံ။ ဧဝံ ပဌမတရံ အာဂတေန အာသနံ ပညပေတဗ္ဗံ, ပါဒေါဒကံ ပါဒပီဌံ ပါဒကထလိကံ ဥပနိက္ခိပိတဗ္ဗံ, ပစ္စုဂ္ဂန္တွာ ပတ္တစီဝရံ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ, ပဋိနိဝါသနံ ဒါတဗ္ဗံ, နိဝါသနံ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ။ သစေ စီဝရံ သေဒဂ္ဂဟိတံ ဟောတိ, မုဟုတ္တံ ဥဏှေ ဩတာပေတဗ္ဗံ, န စ ဥဏှေ စီဝရံ နိဒဟိတဗ္ဗံ, စီဝရံ သံဃရိတဗ္ဗံ။ စီဝရံ သံဃရန္တေန စ စတုရင်္ဂုလံ ကဏ္ဏံ ဥဿာရေတွာ စီဝရံ သံဃရိတဗ္ဗံ။ ကိံကာရဏာ? မာ မဇ္ဈေ ဘင်္ဂေါ အဟောသီတိ။ သမံ ကတွာ သံဃရိတဿ ဟိ မဇ္ဈေ ဘင်္ဂေါ ဟောတိ, တတော နိစ္စံ ဘိဇ္ဇမာနံ ဒုဗ္ဗလံ ဟောတိ, တံ နိဝါရဏတ္ထမေတံ ဝုတ္တံ။ တသ္မာ ယထာ အဇ္ဇ ဘင်္ဂဋ္ဌာနေယေဝ သွေ န ဘိဇ္ဇိဿတိ, တထာ ဒိဝသေ ဒိဝသေ စတုရင်္ဂုလံ ဥဿာရေတွာ သံဃရိတဗ္ဗံ, ဩဘောဂေ ကာယဗန္ဓနံ ကာတဗ္ဗံ။

သစေ ပိဏ္ဍပါတော ဟောတိ, ဥပဇ္ဈာယော စ ဘုဉ္ဇိတုကာမော ဟောတိ, ဥဒကံ ဒတွာ ပိဏ္ဍပါတော ဥပနာမေတဗ္ဗော, ဥပဇ္ဈာယော ပါနီယေန ပုစ္ဆိတဗ္ဗော။ ပုစ္ဆန္တေန စ တိက္ခတ္တုံ ‘‘ပါနီယံ, ဘန္တေ, အာဟရီယတူ’’တိ ပါနီယေန ပုစ္ဆိတဗ္ဗော။ သစေ ကာလော အတ္ထိ, ဥပဇ္ဈာယေ ဘုတ္တေ သယံ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ သစေ ဥပကဋ္ဌော ကာလော, ပါနီယံ ဥပဇ္ဈာယဿ သန္တိကေ ဌပေတွာ သယမ္ပိ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ ဘုတ္တာဝိဿ ဥဒကံ ဒတွာ ပတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ နီစံ ကတွာ သာဓုကံ အပ္ပဋိဃံသန္တေန ဓောဝိတွာ ဝေါဒကံ ကတွာ မုဟုတ္တံ ဥဏှေ ဩတာပေတဗ္ဗော, န စ ဥဏှေ ပတ္တော နိဒဟိတဗ္ဗော, ပတ္တစီဝရံ နိက္ခိပိတဗ္ဗံ။ ပတ္တံ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၂၅။)

နိက္ခိပန္တေန ဧကေန ဟတ္ထေန ပတ္တံ ဂဟေတွာ ဧကေန ဟတ္ထေန ဟေဋ္ဌာမဉ္စံ ဝါ ဟေဋ္ဌာပီဌံ ဝါ ပရာမသိတွာ ပတ္တော နိက္ခိပိတဗ္ဗော, န စ တဋ္ဋိကစမ္မခဏ္ဍာဒီဟိ အနန္တရဟိတာယ ဘူမိယာ ပတ္တော နိက္ခိပိတဗ္ဗော။ သစေ ပန ကာဠဝဏ္ဏကတာ ဝါ သုဓာဗဒ္ဓါ ဝါ ဘူမိ ဟောတိ နိရဇမတ္တိကာ, တထာရူပါယ ဘူမိယာ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတိ, ဓောတဝါလိကာယပိ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတိ, ပံသုရဇသက္ခရာဒီသု န ဝဋ္ဋတိ။ တတြ ပန ပဏ္ဏံ ဝါ အာဓာရကံ ဝါ ဌပေတွာ တတြ နိက္ခိပိတဗ္ဗော။ စီဝရံ နိက္ခိပန္တေန ဧကေန ဟတ္ထေန စီဝရံ ဂဟေတွာ ဧကေန ဟတ္ထေန စီဝရဝံသံ ဝါ စီဝရရဇ္ဇုံ ဝါ ပမဇ္ဇိတွာ ပါရတော အန္တံ ဩရတော ဘောဂံ ကတွာ စီဝရံ နိက္ခိပိတဗ္ဗံ။ ဣဒဉ္စ စီဝရဝံသာဒီနံ ဟေဋ္ဌာ ဟတ္ထံ ပဝေသေတွာ အဘိမုခေန ဟတ္ထေန သဏိကံ နိက္ခိပနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ အန္တေ ပန ဂဟေတွာ ဘောဂေန စီဝရဝံသာဒီနံ ဥပရိ ခိပန္တဿ ဘိတ္တိယံ ဘောဂေါ ပဋိဟညတိ, တသ္မာ တထာ န ကာတဗ္ဗံ။ ဥပဇ္ဈာယမှိ ဝုဋ္ဌိတေ အာသနံ ဥဒ္ဓရိတဗ္ဗံ, ပါဒေါဒကံ ပါဒပီဌံ ပါဒကထလိကံ ပဋိသာမေတဗ္ဗံ။ သစေ သော ဒေသော ဥက္လာပေါ ဟောတိ, သော ဒေသော သမ္မဇ္ဇိတဗ္ဗော။

သစေ ဥပဇ္ဈာယော နဟာယိတုကာမော ဟောတိ, နဟာနံ ပဋိယာဒေတဗ္ဗံ။ သစေ သီတေန အတ္ထော ဟောတိ, သီတံ ပဋိယာဒေတဗ္ဗံ။ သစေ ဥဏှေန အတ္ထော ဟောတိ, ဥဏှံ ပဋိယာဒေတဗ္ဗံ။

သစေ ဥပဇ္ဈာယော ဇန္တာဃရံ ပဝိသိတုကာမော ဟောတိ, စုဏ္ဏံ သန္နေတဗ္ဗံ, မတ္တိကာ တေမေတဗ္ဗာ။ ဇန္တာဃရပီဌံ အာဒါယ ဥပဇ္ဈာယဿ ပိဋ္ဌိတော ပိဋ္ဌိတော ဂန္တွာ ဇန္တာဃရပီဌံ ဒတွာ စီဝရံ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဧကမန္တေ နိဒ္ဓူမဋ္ဌာနေ ဌပေတဗ္ဗံ, စုဏ္ဏံ ဒါတဗ္ဗံ, မတ္တိကာ ဒါတဗ္ဗာ။ သစေ ဥဿဟတိ, ဇန္တာဃရံ ပဝိသိတဗ္ဗံ, ပဝိသန္တေန မတ္တိကာယ မုခံ မက္ခေတွာ ပုရတော စ ပစ္ဆတော စ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ ဇန္တာဃရံ ပဝိသိတဗ္ဗံ။ န ထေရေ ဘိက္ခူ အနုပခဇ္ဇ နိသီဒိတဗ္ဗံ, န နဝါ ဘိက္ခူ အာသနေန ပဋိဗာဟိတဗ္ဗာ, ဇန္တာဃရေ ဥပဇ္ဈာယဿ ပရိကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ။ ဇန္တာဃရေ ပရိကမ္မံ နာမ အင်္ဂါရမတ္တိကာဥဏှောဒကဒါနာဒိကံ သဗ္ဗကိစ္စံ။ ဇန္တာဃရာ နိက္ခမန္တေန ဇန္တာဃရပီဌံ အာဒါယ ပုရတော စ ပစ္ဆတော စ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ ဇန္တာဃရာ နိက္ခမိတဗ္ဗံ။

ဥဒကေပိ ဥပဇ္ဈာယဿ အင်္ဂပစ္စင်္ဂဃံသနာဒိကံ ပရိကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ, နဟာတေန ပဌမတရံ ဥတ္တရိတွာ အတ္တနော ဂတ္တံ ဝေါဒကံ ကတွာ နိဝါသေတွာ ဥပဇ္ဈာယဿ ဂတ္တတော ဥဒကံ ပမဇ္ဇိတဗ္ဗံ, နိဝါသနံ ဒါတဗ္ဗံ, သံဃာဋိ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၂၆။)

ဒါတဗ္ဗာ, ဇန္တာဃရပီဌံ အာဒါယ ပဌမတရံ အာဂန္တွာ အာသနံ ပညပေတဗ္ဗံ, ပါဒေါဒကံ ပါဒပီဌံ ပါဒကထလိကံ ဥပနိက္ခိပိတဗ္ဗံ, ဥပဇ္ဈာယော ပါနီယေန ပုစ္ဆိတဗ္ဗော။ ဇန္တာဃရေ ဟိ ဥဏှသန္တာပေန ပိပါသာ ဟောတိ။ သစေ ဥဒ္ဒိသာပေတုကာမော ဟောတိ, ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗော။ သစေ ပရိပုစ္ဆိတုကာမော ဟောတိ, ပရိပုစ္ဆိတဗ္ဗော။

ယသ္မိံ ဝိဟာရေ ဥပဇ္ဈာယော ဝိဟရတိ, သစေ သော ဝိဟာရော ဥက္လာပေါ ဟောတိ, သစေ ဥဿဟတိ, ကေနစိ ဂေလညေန အနဘိဘူတော ဟောတိ, သောဓေတဗ္ဗော။ အဂိလာနေန ဟိ သဒ္ဓိဝိဟာရိကေန သဋ္ဌိဝဿေနပိ သဗ္ဗံ ဥပဇ္ဈာယဝတ္တံ ကာတဗ္ဗံ, အနာဒရေန အကရောန္တဿ ဝတ္တဘေဒေ ဒုက္ကဋံ, န-ကာရပဋိသံယုတ္တေသု ပန ပဒေသု ဂိလာနဿပိ ပဋိက္ခိတ္တကိရိယံ ကရောန္တဿ ဒုက္ကဋမေဝ။ ဝိဟာရံ သောဓေန္တေန ပဌမံ ပတ္တစီဝရံ နီဟရိတွာ ဧကမန္တံ နိက္ခိပိတဗ္ဗံ, နိသီဒနပစ္စတ္ထရဏံ နီဟရိတွာ ဧကမန္တံ နိက္ခိပိတဗ္ဗံ, ဘိသိဗိမ္ဗောဟနံ နီဟရိတွာ ဧကမန္တံ နိက္ခိပိတဗ္ဗံ, မဉ္စော နီစံ ကတွာ သာဓုကံ အပဋိဃံသန္တေန အသံဃဋ္ဋေန္တေန ကဝါဋပီဌံ နီဟရိတွာ ဧကမန္တံ နိက္ခိပိတဗ္ဗော, ပီဌံ နီစံ ကတွာ သာဓုကံ အပဋိဃံသန္တေန အသံဃဋ္ဋေန္တေန ကဝါဋပီဌံ နီဟရိတွာ ဧကမန္တံ နိက္ခိပိတဗ္ဗံ, မဉ္စပဋိပါဒကာ နီဟရိတွာ ဧကမန္တံ နိက္ခိပိတဗ္ဗာ, ခေဠမလ္လကော နီဟရိတွာ ဧကမန္တံ နိက္ခိပိတဗ္ဗော, အပဿေနဖလကံ နီဟရိတွာ ဧကမန္တံ နိက္ခိပိတဗ္ဗံ။ ဘူမတ္ထရဏံ ယထာပညတ္တံ သလ္လက္ခေတွာ နီဟရိတွာ ဧကမန္တံ နိက္ခိပိတဗ္ဗံ။ သစေ ဝိဟာရေ သန္တာနကံ ဟောတိ, ဥလ္လောကာ ပဌမံ ဩဟာရေတဗ္ဗံ, အာလောကသန္ဓိကဏ္ဏဘာဂါ ပမဇ္ဇိတဗ္ဗာ။ သစေ ဂေရုကပရိကမ္မကတာ ဘိတ္တိ ကဏ္ဏကိတာ ဟောတိ, စောဠကံ တေမေတွာ ပီဠေတွာ ပမဇ္ဇိတဗ္ဗာ။ သစေ ကာဠဝဏ္ဏကတာ ဘူမိ ကဏ္ဏကိတာ ဟောတိ, စောဠကံ တေမေတွာ ပီဠေတွာ ပမဇ္ဇိတဗ္ဗာ။ သစေ အကတာ ဟောတိ ဘူမိ, ဥဒကေန ပရိပ္ဖေါသိတွာ ပရိပ္ဖေါသိတွာ သမ္မဇ္ဇိတဗ္ဗာ ‘‘မာ ဝိဟာရော ရဇေန ဥဟညီ’’တိ, သင်္ကာရံ ဝိစိနိတွာ ဧကမန္တံ ဆဍ္ဍေတဗ္ဗံ။

ဘူမတ္ထရဏံ ဩတာပေတွာ သောဓေတွာ ပပ္ဖေါဋေတွာ အဘိဟရိတွာ ယထာ ပဌမံ ပညတ္တံ အဟောသိ, တထေဝ ပညပေတဗ္ဗံ။ ဧတဒတ္ထမေဝ ဟိ ‘‘ယထာပညတ္တံ သလ္လက္ခေတွာ နီဟရိတွာ ဧကမန္တံ နိက္ခိပိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ သစေ ပန ပဌမံ အဇာနန္တေန ကေနစိ ပညတ္တံ အဟောသိ, သမန္တတော ဘိတ္တိံ ဒွင်္ဂုလမတ္တေန ဝါ တိဝင်္ဂုလမတ္တေန ဝါ မောစေတွာ ပညပေတဗ္ဗံ။ ဣဒဉှေတ္ထ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၂၇။)

ပညာပနဝတ္တံ – သစေ ကဋသာရကော ဟောတိ အတိမဟန္တော စ, ဆိန္ဒိတွာ ကောဋိံ နိဝတ္တေတွာ ဗန္ဓိတွာ ပညပေတဗ္ဗော။ သစေ ကောဋိံ နိဝတ္တေတွာ ဗန္ဓိတုံ န ဇာနာတိ, န ဆိန္ဒိတဗ္ဗော။ မဉ္စပဋိပါဒကာ ဩတာပေတွာ ပမဇ္ဇိတွာ ယထာဌာနေ ဌပေတဗ္ဗာ, မဉ္စော ဩတာပေတွာ သောဓေတွာ ပပ္ဖေါဋေတွာ နီစံ ကတွာ သာဓုကံ အပဋိဃံသန္တေန အသံဃဋ္ဋေန္တေန ကဝါဋပီဌံ အတိဟရိတွာ ယထာပညတ္တံ ပညပေတဗ္ဗော, ပီဌံ ဩတာပေတွာ သောဓေတွာ ပပ္ဖေါဋေတွာ နီစံ ကတွာ သာဓုကံ အပဋိဃံသန္တေန အသံဃဋ္ဋေန္တေန ကဝါဋပီဌံ အတိဟရိတွာ ယထာပညတ္တံ ပညပေတဗ္ဗံ, ဘိသိဗိမ္ဗောဟနံ ဩတာပေတွာ သောဓေတွာ ပပ္ဖေါဋေတွာ အတိဟရိတွာ ယထာပညတ္တံ ပညပေတဗ္ဗံ, နိသီဒနပစ္စတ္ထရဏံ ဩတာပေတွာ သောဓေတွာ ပပ္ဖေါဋေတွာ အတိဟရိတွာ ယထာပညတ္တံ ပညပေတဗ္ဗံ, ခေဠမလ္လကော ဩတာပေတွာ ပမဇ္ဇိတွာ အတိဟရိတွာ ယထာဌာနေ ဌပေတဗ္ဗော, အပဿေနဖလကံ ဩတာပေတွာ ပမဇ္ဇိတွာ အတိဟရိတွာ ယထာဌာနေ ဌပေတဗ္ဗံ။ ပတ္တစီဝရံ နိက္ခိပိတဗ္ဗံ, ပတ္တံ နိက္ခိပန္တေန ဧကေန ဟတ္ထေန ပတ္တံ ဂဟေတွာ ဧကေန ဟတ္ထေန ဟေဋ္ဌာမဉ္စံ ဝါ ဟေဋ္ဌာပီဌံ ဝါ ပရာမသိတွာ ပတ္တော နိက္ခိပိတဗ္ဗော, န စ အနန္တရဟိတာယ ဘူမိယာ ပတ္တော နိက္ခိပိတဗ္ဗော။ စီဝရံ နိက္ခိပန္တေန ဧကေန ဟတ္ထေန စီဝရံ ဂဟေတွာ ဧကေန ဟတ္ထေန စီဝရဝံသံ ဝါ စီဝရရဇ္ဇုံ ဝါ ပမဇ္ဇိတွာ ပါရတော အန္တံ, ဩရတော ဘောဂံ ကတွာ စီဝရံ နိက္ခိပိတဗ္ဗံ။

သစေ ပုရတ္ထိမာ သရဇာ ဝါတာ ဝါယန္တိ, ပုရတ္ထိမာ ဝါတပါနာ ထကေတဗ္ဗာ။ သစေ ပစ္ဆိမာ, ဥတ္တရာ, ဒက္ခိဏာ သရဇာ ဝါတာ ဝါယန္တိ, ဒက္ခိဏာ ဝါတပါနာ ထကေတဗ္ဗာ။ သစေ သီတကာလော ဟောတိ, ဒိဝါ ဝါတပါနာ ဝိဝရိတဗ္ဗာ, ရတ္တိံ ထကေတဗ္ဗာ။ သစေ ဥဏှကာလော ဟောတိ, ဒိဝါ ထကေတဗ္ဗာ, ရတ္တိံ ဝိဝရိတဗ္ဗာ။

သစေ ဥက္လာပံ ဟောတိ, ပရိဝေဏံ သမ္မဇ္ဇိတဗ္ဗံ, ကောဋ္ဌကော သမ္မဇ္ဇိတဗ္ဗော, ဥပဋ္ဌာနသာလာ သမ္မဇ္ဇိတဗ္ဗာ, အဂ္ဂိသာလာ သမ္မဇ္ဇိတဗ္ဗာ, ဝစ္စကုဋိ သမ္မဇ္ဇိတဗ္ဗာ, ပါနီယံ ပရိဘောဇနီယံ ဥပဋ္ဌပေတဗ္ဗံ, အာစမနကုမ္ဘိယာ ဥဒကံ အာသိဉ္စိတဗ္ဗံ။

သစေ ဥပဇ္ဈာယဿ အနဘိရတိ ဥပ္ပန္နာ ဟောတိ, သဒ္ဓိဝိဟာရိကေန အညတ္ထ နေတဗ္ဗော, အညော ဝါ ဘိက္ခု ဝတ္တဗ္ဗော ‘‘ထေရံ ဂဟေတွာ အညတ္ထ ဂစ္ဆာ’’တိ, ဓမ္မကထာ ဝါဿ ကာတဗ္ဗာ။ သစေ ဥပဇ္ဈာယဿ ကုက္ကုစ္စံ ဥပ္ပန္နံ ဟောတိ, သဒ္ဓိဝိဟာရိကေန ဝိနောဒေတဗ္ဗံ, အညေန ဝါ ဝိနောဒါပေတဗ္ဗံ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၂၈။)

ဓမ္မကထာ ဝါဿ ကာတဗ္ဗာ။ သစေ ဥပဇ္ဈာယဿ ဒိဋ္ဌိဂတံ ဥပ္ပန္နံ ဟောတိ, သဒ္ဓိဝိဟာရိကေန ဝိဿဇ္ဇေတဗ္ဗံ, အညော ဝါ ဝတ္တဗ္ဗော ‘‘ထေရံ ဒိဋ္ဌိဂတံ ဝိဿဇ္ဇာပေဟီ’’တိ, ဓမ္မကထာ ဝါဿ ကာတဗ္ဗာ။ သစေ ဥပဇ္ဈာယော ဂရုဓမ္မံ အဇ္ဈာပန္နော ဟောတိ ပရိဝါသာရဟော, သဒ္ဓိဝိဟာရိကေန ဥဿုက္ကံ ကာတဗ္ဗံ, ပရိဝါသဒါနတ္ထံ သော သော ဘိက္ခု ဥပသင်္ကမိတွာ ယာစိတဗ္ဗော။ သစေ အတ္တနာ ပဋိဗလော ဟောတိ, အတ္တနာဝ ဒါတဗ္ဗော။ နော စေ ပဋိဗလော ဟောတိ, အညေန ဒါပေတဗ္ဗော။ သစေ ဥပဇ္ဈာယော မူလာယပဋိကဿနာရဟော ဟောတိ မာနတ္တာရဟော အဗ္ဘာနာရဟော ဝါ, ဝုတ္တနယေနေဝ ဥဿုက္ကံ ကာတဗ္ဗံ။ သစေ သံဃော ဥပဇ္ဈာယဿ ကမ္မံ ကတ္တုကာမော ဟောတိ တဇ္ဇနီယံ ဝါ နိယဿံ ဝါ ပဗ္ဗာဇနီယံ ဝါ ပဋိသာရဏီယံ ဝါ ဥက္ခေပနီယံ ဝါ, သဒ္ဓိဝိဟာရိကေန ဥဿုက္ကံ ကာတဗ္ဗံ ‘‘ကေန နု ခေါ ဥပါယေန သံဃော ဥပဇ္ဈာယဿ ကမ္မံ န ကရေယျ, လဟုကာယ ဝါ ပရိဏာမေယျာ’’တိ။ သဒ္ဓိဝိဟာရိကေန ဟိ ‘‘ဥပဇ္ဈာယဿ ဥက္ခေပနီယကမ္မံ ကတ္တုကာမော သံဃော’’တိ ဉတွာ ဧကမေကံ ဘိက္ခုံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘မာ, ဘန္တေ, အမှာကံ ဥပဇ္ဈာယဿ ကမ္မံ ကရိတ္ထာ’’တိ ယာစိတဗ္ဗာ။ သစေ ကရောန္တိယေဝ, ‘‘တဇ္ဇနီယံ ဝါ နိယဿံ ဝါ လဟုကကမ္မံ ကရောထာ’’တိ ယာစိတဗ္ဗာ။ သစေ ကရောန္တိယေဝ, အထ ဥပဇ္ဈာယော ‘‘သမ္မာ ဝတ္တထ, ဘန္တေ’’တိ ယာစိတဗ္ဗော။ ဣတိ တံ သမ္မာ ဝတ္တာပေတွာ ‘‘ပဋိပ္ပဿမ္ဘေထ, ဘန္တေ, ကမ္မ’’န္တိ ဘိက္ခူ ယာစိတဗ္ဗာ။

သစေ ဥပဇ္ဈာယဿ စီဝရံ ဓောဝိတဗ္ဗံ ဟောတိ, သဒ္ဓိဝိဟာရိကေန ဓောဝိတဗ္ဗံ, ဥဿုက္ကံ ဝါ ကာတဗ္ဗံ ‘‘ကိန္တိ နု ခေါ ဥပဇ္ဈာယဿ စီဝရံ ဓောဝိယေထာ’’တိ။ သစေ ဥပဇ္ဈာယဿ စီဝရံ ကာတဗ္ဗံ ဟောတိ, ရဇနံ ဝါ ပစိတဗ္ဗံ, စီဝရံ ဝါ ရဇေတဗ္ဗံ ဟောတိ, သဒ္ဓိဝိဟာရိကေန သဗ္ဗံ ကာတဗ္ဗံ, ဥဿက္ကံ ဝါ ကာတဗ္ဗံ ‘‘ကိန္တိ နု ခေါ ဥပဇ္ဈာယဿ စီဝရံ ရဇိယေထာ’’တိ။ စီဝရံ ရဇန္တေန သာဓုကံ သံပရိဝတ္တေတွာ ရဇေတဗ္ဗံ, န စ အစ္ဆိန္နေ ထေဝေ ပက္ကမိတဗ္ဗံ။

န ဥပဇ္ဈာယံ အနာပုစ္ဆာ ဧကစ္စဿ ပတ္တော ဒါတဗ္ဗော, န ဧကစ္စဿ ပတ္တော ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗော, န ဧကစ္စဿ စီဝရံ ဒါတဗ္ဗံ, န ဧကစ္စဿ စီဝရံ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ, န ဧကစ္စဿ ပရိက္ခာရော ဒါတဗ္ဗော, န ဧကစ္စဿ ပရိက္ခာရော ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗော, န ဧကစ္စဿ ကေသာ ဆေဒေတဗ္ဗာ, န ဧကစ္စေန ကေသာ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၂၉။)

ဆေဒါပေတဗ္ဗာ, န ဧကစ္စဿ ပရိကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ, န ဧကစ္စေန ပရိကမ္မံ ကာရာပေတဗ္ဗံ, န ဧကစ္စဿ ဝေယျာဝစ္စော ကာတဗ္ဗော, န ဧကစ္စေန ဝေယျာဝစ္စော ကာရာပေတဗ္ဗော, န ဧကစ္စဿ ပစ္ဆာသမဏေန ဟောတဗ္ဗံ, န ဧကစ္စော ပစ္ဆာသမဏော အာဒါတဗ္ဗော, န ဧကစ္စဿ ပိဏ္ဍပါတော နီဟရိတဗ္ဗော, န ဧကစ္စေန ပိဏ္ဍပါတော နီဟရာပေတဗ္ဗော, န ဥပဇ္ဈာယံ အနာပုစ္ဆာ ဂါမော ပဝိသိတဗ္ဗော, ပိဏ္ဍာယ ဝါ အညေန ဝါ ကရဏီယေန ပဝိသိတုကာမေန အာပုစ္ဆိတွာဝ ပဝိသိတဗ္ဗော။ သစေ ဥပဇ္ဈာယော ကာလဿေဝ ဝုဋ္ဌာယ ဒူရံ ဘိက္ခာစာရံ ဂန္တုကာမော ဟောတိ, ‘‘ဒဟရာ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသန္တူ’’တိ ဝတွာ ဂန္တဗ္ဗံ။ အဝတွာ ဂတေ ပရိဝေဏံ ဂန္တွာ ဥပဇ္ဈာယံ အပဿန္တေန ဂါမံ ပဝိသိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ဂါမံ ပဝိသန္တောပိ ပဿတိ, ဒိဋ္ဌဋ္ဌာနတော ပဋ္ဌာယ အာပုစ္ဆိတုံယေဝ ဝဋ္ဋတိ။ န ဥပဇ္ဈာယံ အနာပုစ္ဆာ ဝါသတ္ထာယ ဝါ အသုဘဒဿနတ္ထာယ ဝါ သုသာနံ ဂန္တဗ္ဗံ, န ဒိသာ ပက္ကမိတဗ္ဗာ, ပက္ကမိတုကာမေန ပန ကမ္မံ အာစိက္ခိတွာ ယာဝတတိယံ ယာစိတဗ္ဗော။ သစေ အနုဇာနာတိ, သာဓု, နော စေ အနုဇာနာတိ, တံ နိဿာယ ဝသတော စဿ ဥဒ္ဒေသော ဝါ ပရိပုစ္ဆာ ဝါ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဝါ န သမ္ပဇ္ဇတိ, ဥပဇ္ဈာယော ဗာလော ဟောတိ အဗျတ္တော, ကေဝလံ အတ္တနော သန္တိကေ ဝသာပေတုကာမတာယ ဧဝ ဂန္တုံ န ဒေတိ, ဧဝရူပေ နိဝါရေန္တေပိ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ဥပဇ္ဈာယော ဂိလာနော ဟောတိ, ယာဝဇီဝံ ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗော, ဝုဋ္ဌာနမဿ အာဂမေတဗ္ဗံ, န ကတ္ထစိ ဂန္တဗ္ဗံ။ သစေ အညော ဘိက္ခု ဥပဋ္ဌာကော အတ္ထိ, ဘေသဇ္ဇံ ပရိယေသိတွာ တဿ ဟတ္ထေ ဒတွာ ‘‘ဘန္တေ, အယံ ဥပဋ္ဌဟိဿတီ’’တိ ဝတွာ ဂန္တဗ္ဗံ။ ဣဒံ တာဝ ဥပဇ္ဈာယဝတ္တံ။

֍ * ၁၈၄။ ဣဒမေဝ စ အန္တေဝါသိကေန အာစရိယဿ ကတ္တဗ္ဗတ္တာ အာစရိယဝတ္တန္တိ ဝုစ္စတိ။ နာမမတ္တမေဝ ဟေတ္ထ နာနံ။ တတ္ထ ယာဝ စီဝရရဇနံ, တာဝ ဝတ္တေ အကရိယမာနေ ဥပဇ္ဈာယဿ အာစရိယဿ စ ပရိဟာနိ ဟောတိ, တသ္မာ တံ အကရောန္တဿ နိဿယမုတ္တကဿပိ အမုတ္တကဿပိ အာပတ္တိယေဝ, ဧကစ္စဿ ပတ္တဒါနတော ပဋ္ဌာယ အမုတ္တနိဿယဿေဝ အာပတ္တိ။ ဥပဇ္ဈာယေ အာစရိယေ ဝါ ဝတ္တံ သာဒိယန္တေ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာ အန္တေဝါသိကာ စ ဗဟုကာပိ ဟောန္တု, သဗ္ဗေသံ အာပတ္တိ။ သစေ ဥပဇ္ဈာယော အာစရိယော ဝါ ‘‘မယှံ ဥပဋ္ဌာကော အတ္ထိ, တုမှေ အတ္တနော သဇ္ဈာယမနသိကာရာဒီသု ယောဂံ ကရောထာ’’တိ ဝဒတိ, သဒ္ဓိဝိဟာရိကာဒီနံ အနာပတ္တိ။ ဥပဇ္ဈာယော ဝါ အာစရိယော ဝါ သစေ သာဒိယနံ ဝါ အသာဒိယနံ ဝါ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၃၀။)

န ဇာနာတိ, ဗာလော ဟောတိ, သဒ္ဓိဝိဟာရိကာဒယော ဗဟူ, တေသု ဧကော ဝတ္တသမ္ပန္နော ဘိက္ခု ‘‘ဥပဇ္ဈာယဿ ဝါ အာစရိယဿ ဝါ ကိစ္စံ အဟံ ကရိဿာမိ, တုမှေ အပ္ပေါဿုက္ကာ ဝိဟရထာ’’တိ ဧဝဉ္စေ အတ္တနော ဘာရံ ကတွာ ဣတရေ ဝိဿဇ္ဇေတိ, တဿ ဘာရကရဏတော ပဋ္ဌာယ တေသံ အနာပတ္တိ။ ဧတ္ထ အန္တေဝါသိကေသု ပန နိဿယန္တေဝါသိကေန ယာဝ အာစရိယံ နိဿာယ ဝသတိ, တာဝ သဗ္ဗံ အာစရိယဝတ္တံ ကာတဗ္ဗံ။ ပဗ္ဗဇ္ဇဥပသမ္ပဒဓမ္မန္တေဝါသိကေဟိ ပန နိဿယမုတ္တကေဟိပိ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ စီဝရရဇနံ, တာဝ ဝတ္တံ ကာတဗ္ဗံ။ အနာပုစ္ဆိတွာ ပတ္တဒါနာဒိမှိ ပန ဧတေသံ အနာပတ္တိ။

ဧတေသု ပဗ္ဗဇ္ဇန္တေဝါသိကော စ ဥပသမ္ပဒန္တေဝါသိကော စ အာစရိယဿ ယာဝဇီဝံ ဘာရာ။ နိဿယန္တေဝါသိကော စ ဓမ္မန္တေဝါသိကော စ ယာဝ သမီပေ ဝသန္တိ, တာဝ အာစရိယုပဇ္ဈာယေဟိပိ အန္တေဝါသိကသဒ္ဓိဝိဟာရိကာ သင်္ဂဟေတဗ္ဗာ အနုဂ္ဂဟေတဗ္ဗာ ဥဒ္ဒေသေန ပရိပုစ္ဆာယ ဩဝါဒေန အနုသာသနိယာ။ သစေ အန္တေဝါသိကသဒ္ဓိဝိဟာရိကာနံ ပတ္တော ဝါ စီဝရံ ဝါ အညော ဝါ ကောစိ ပရိက္ခာရော နတ္ထိ, အတ္တနော အတိရေကပတ္တစီဝရံ အတိရေကပရိက္ခာရော ဝါ အတ္ထိ, ဒါတဗ္ဗံ။ နော စေ, ဓမ္မိယေန နယေန ပရိယေသနတ္ထာယ ဥဿုက္ကံ ကာတဗ္ဗံ။ သစေ အန္တေဝါသိကသဒ္ဓိဝိဟာရိကာ ဂိလာနာ ဟောန္တိ, ဥပဇ္ဈာယဝတ္တေ ဝုတ္တနယေန ဒန္တကဋ္ဌဒါနံ အာဒိံ ကတွာ အာစမနကုမ္ဘိယာ ဥဒကသိဉ္စနပရိယောသာနံ သဗ္ဗံ ဝတ္တံ ကာတဗ္ဗမေဝ, အကရောန္တာနံ အာပတ္တိ။ တသ္မာ အာစရိယုပဇ္ဈာယေဟိပိ အန္တေဝါသိကသဒ္ဓိဝိဟာရိကေသု သမ္မာ ဝတ္တိတဗ္ဗံ။ အာစရိယုပဇ္ဈာယာဒီသု ဟိ ယော ယော န သမ္မာ ဝတ္တတိ, တဿ တဿ အာပတ္တိ။ ဥပဇ္ဈာယာဒိဝတ္တကထာ။

֍ * ၁၈၅။ ဣဒါနိ အာဂန္တုကဝတ္တာဒီနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ အာဂန္တုကေန ဘိက္ခုနာ ဥပစာရသီမာသမီပံ ဂန္တွာ ဥပါဟနာ ဩမုဉ္စိတွာ နီစံ ကတွာ ပပ္ဖေါဋေတွာ ဥပါဟနဒဏ္ဍကေန ဂဟေတွာ ဆတ္တံ ဥပနာမေတွာ သီသံ ဝိဝရိတွာ သီသေ စီဝရံ ခန္ဓေ ကရိတွာ သာဓုကံ အတရမာနေန အာရာမော ပဝိသိတဗ္ဗော, အာရာမံ ပဝိသန္တေန သလ္လက္ခေတဗ္ဗံ ‘‘ကတ္ထ အာဝါသိကာ ဘိက္ခူ သန္နိပတန္တီ’’တိ။ ယတ္ထ အာဝါသိကာ ဘိက္ခူ သန္နိပတန္တိ ဥပဋ္ဌာနသာလာယ ဝါ မဏ္ဍပေ ဝါ ရုက္ခမူလေ ဝါ, တတ္ထ ဂန္တွာ ဧကမန္တံ ပတ္တော နိက္ခိပိတဗ္ဗော, ဧကမန္တံ စီဝရံ နိက္ခိပိတဗ္ဗံ, ပတိရူပံ အာသနံ ဂဟေတွာ နိသီဒိတဗ္ဗံ, ပါနီယံ ပုစ္ဆိတဗ္ဗံ, ပရိဘောဇနီယံ ပုစ္ဆိတဗ္ဗံ ‘‘ကတမံ ပါနီယံ, ကတမံ ပရိဘောဇနီယ’’န္တိ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၃၁။)

သစေ ပါနီယေန အတ္ထော ဟောတိ, ပါနီယံ ဂဟေတွာ ပါတဗ္ဗံ။ သစေ ပရိဘောဇနီယေန အတ္ထော ဟောတိ, ပရိဘောဇနီယံ ဂဟေတွာ ပါဒါ ဓောဝိတဗ္ဗာ။ ပါဒေ ဓောဝန္တေန ဧကေန ဟတ္ထေန ဥဒကံ အာသိဉ္စိတဗ္ဗံ, ဧကေန ဟတ္ထေန ပါဒါ ဓောဝိတဗ္ဗာ, န တေနေဝ ဟတ္ထေန ဥဒကံ အာသိဉ္စိတဗ္ဗံ, န တေနေဝ ဟတ္ထေန ပါဒါ ဓောဝိတဗ္ဗာ, ဥပါဟနပုဉ္ဆနစောဠကံ ပုဉ္ဆိတွာ ဥပါဟနာ ပုဉ္ဆိတဗ္ဗာ, ဥပါဟနာ ပုဉ္ဆန္တေန ပဌမံ သုက္ခေန စောဠကေန ပုဉ္ဆိတဗ္ဗာ, ပစ္ဆာ အလ္လေန, ဥပါဟနပုဉ္ဆနစောဠကံ ဓောဝိတွာ ဧကမန္တံ ပတ္ထရိတဗ္ဗံ။

သစေ အာဝါသိကော ဘိက္ခု ဝုဍ္ဎော ဟောတိ, အဘိဝါဒေတဗ္ဗော။ သစေ နဝကော ဟောတိ, အဘိဝါဒါပေတဗ္ဗော။ သေနာသနံ ပုစ္ဆိတဗ္ဗံ ‘‘ကတမံ မေ သေနာသနံ ပါပုဏာတီ’’တိ, အဇ္ဈာဝုဋ္ဌံ ဝါ အနဇ္ဈာဝုဋ္ဌံ ဝါ ပုစ္ဆိတဗ္ဗံ, ‘‘ဂေါစရဂါမော အာသန္နေ, ဥဒါဟု ဒူရေ, ကာလဿေဝ ပိဏ္ဍာယ စရိတဗ္ဗံ, ဥဒါဟု ဒိဝါ’’တိ ဧဝံ ဘိက္ခာစာရော ပုစ္ဆိတဗ္ဗော, အဂေါစရော ပုစ္ဆိတဗ္ဗော, ဂေါစရော ပုစ္ဆိတဗ္ဗော။ အဂေါစရော နာမ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကာနံ ဂါမော ပရိစ္ဆိန္နဘိက္ခော ဝါ ဂါမော, ယတ္ထ ဧကဿ ဝါ ဒွိန္နံ ဝါ ဘိက္ခာ ဒီယတိ, သေက္ခသမ္မဟာနိ ကုလာနိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗာနိ, ဝစ္စဋ္ဌာနံ ပုစ္ဆိတဗ္ဗံ, ပဿာဝဋ္ဌာနံ ပုစ္ဆိတဗ္ဗံ, ‘‘ကိံ ဣမိဿာ ပေါက္ခရဏိယာ ပါနီယံယေဝ ပိဝန္တိ, နဟာနာဒိပရိဘောဂမ္ပိ ကရောန္တီ’’တိ ဧဝံ ပါနီယဉ္စေဝ ပရိဘောဇနီယဉ္စ ပုစ္ဆိတဗ္ဗံ, ကတ္တရဒဏ္ဍော ပုစ္ဆိတဗ္ဗော, သံဃဿ ကတိကသဏ္ဌာနံ ပုစ္ဆိတဗ္ဗံ, ကေသုစိ ဌာနေသု ဝါဠမိဂါ ဝါ အမနုဿာ ဝါ ဟောန္တိ, တသ္မာ ‘‘ကံ ကာလံ ပဝိသိတဗ္ဗံ, ကံ ကာလံ နိက္ခမိတဗ္ဗ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗံ။ သစေ ဝိဟာရော အနဇ္ဈာဝုဋ္ဌော ဟောတိ, ကဝါဋံ အာကောဋေတွာ မုဟုတ္တံ အာဂမေတွာ ဃဋိကံ ဥဂ္ဃါဋေတွာ ကဝါဋံ ပဏာမေတွာ ဗဟိ ဌိတေန နိလ္လောကေတဗ္ဗော။

သစေ သော ဝိဟာရော ဥက္လာပေါ ဟောတိ, မဉ္စေ ဝါ မဉ္စော အာရောပိတော ဟောတိ, ပီဌေ ဝါ ပီဌံ အာရောပိတံ ဟောတိ, သေနာသနံ ဥပရိ ပုဉ္ဇီကတံ ဟောတိ, သစေ သက္ကောတိ, သဗ္ဗော ဝိဟာရော သောဓေတဗ္ဗော, အသက္ကောန္တေန အတ္တနော ဝသနောကာသော ဇဂ္ဂိတဗ္ဗော။ သဗ္ဗံ သောဓေတုံ သက္ကောန္တေန ပန ဥပဇ္ဈာယဝတ္တေ ဝုတ္တနယေန ဘူမတ္ထရဏမဉ္စပီဌာဒီနိ ဗဟိ နီဟရိတွာ ဝိဟာရံ သောဓေတွာ ပုန အတိဟရိတွာ ယထာဌာနေ ပညပေတဗ္ဗာနိ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၃၂။)

သစေ ပုရတ္ထိမာ သရဇာ ဝါတာ ဝါယန္တိ, ပုရတ္ထိမာ ဝါတပါနာ ထကေတဗ္ဗာ။ သစေ ပစ္ဆိမာ, ဥတ္တရာ, ဒက္ခိဏာ သရဇာ ဝါတာ ဝါယန္တိ, ဒက္ခိဏာ ဝါတပါနာ ထကေတဗ္ဗာ။ သစေ သီတကာလော ဟောတိ, ဒိဝါ ဝါတပါနာ ဝိဝရိတဗ္ဗာ, ရတ္တိံ ထကေတဗ္ဗာ။ သစေ ဥဏှကာလော ဟောတိ, ဒိဝါ ထကေတဗ္ဗာ, ရတ္တိံ ဝိဝရိတဗ္ဗာ။

သစေ ဥက္လာပံ ဟောတိ, ပရိဝေဏံ သမ္မဇ္ဇိတဗ္ဗံ, ကောဋ္ဌကော သမ္မဇ္ဇိတဗ္ဗော, ဥပဋ္ဌာနသာလာ သမ္မဇ္ဇိတဗ္ဗာ, အဂ္ဂိသာလာ သမ္မဇ္ဇိတဗ္ဗာ, ဝစ္စကုဋိ သမ္မဇ္ဇိတဗ္ဗာ, ပါနီယံ ပရိဘောဇနီယံ ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗံ, အာစမနကုမ္ဘိယာ ဥဒကံ အာသိဉ္စိတဗ္ဗံ။ ဣဒံ အာဂန္တုကဝတ္တံ။

֍ * ၁၈၆။ အာဝါသိကဝတ္တေ အာဝါသိကေန ဘိက္ခုနာ အာဂန္တုကံ ဘိက္ခုံ ဝုဍ္ဎတရံ ဒိသွာ အာသနံ ပညပေတဗ္ဗံ, ပါဒေါဒကံ ပါဒပီဌံ ပါဒကထလိကံ ဥပနိက္ခိပိတဗ္ဗံ, ပစ္စုဂ္ဂန္တွာ ပတ္တစီဝရံ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ, ပါနီယေန ပုစ္ဆိတဗ္ဗော, ပုစ္ဆန္တေန ပန သကိံ အာနီတံ ပါနီယံ သဗ္ဗံ ပိဝတိ, ‘‘ပုန အာနေမီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗောယေဝ။ ဗီဇနေနပိ ဗီဇိတဗ္ဗော, ဗီဇန္တေန သကိံ ပါဒပိဋ္ဌိယံ ဗီဇိတွာ သကိံ မဇ္ဈေ, သကိံ သီသေ ဗီဇိတဗ္ဗော, ‘‘အလံ ဟောတူ’’တိ ဝုတ္တေန မန္ဒတရံ ဗီဇိတဗ္ဗံ, ပုန ‘‘အလ’’န္တိ ဝုတ္တေန တတော မန္ဒတရံ ဗီဇိတဗ္ဗံ, တတိယဝါရံ ဝုတ္တေန ဗီဇနီ ဌပေတဗ္ဗာ, ပါဒါပိဿ ဓောဝိတဗ္ဗာ။ သစေ အတ္တနော တေလံ အတ္ထိ, တေလေန မက္ခေတဗ္ဗာ။ နော စေ အတ္ထိ, တဿ သန္တကေန မက္ခေတဗ္ဗာ။ သစေ ဥဿဟတိ, ဥပါဟနာ ပုဉ္ဆိတဗ္ဗာ။ ဥပါဟနာ ပုဉ္ဆန္တေန ပဌမံ သုက္ခေန စောဠေန ပုဉ္ဆိတဗ္ဗာ, ပစ္ဆာ အလ္လေန, ဥပါဟနပုဉ္ဆနစောဠကံ ဓောဝိတွာ ဧကမန္တံ ဝိဿဇ္ဇေတဗ္ဗံ။

အာဂန္တုကော ဘိက္ခု အဘိဝါဒေတဗ္ဗော, သေနာသနံ ပညပေတဗ္ဗံ ‘‘ဧတံ သေနာသနံ ပါပုဏာတီ’’တိ။ အဇ္ဈာဝုဋ္ဌံ ဝါ အနဇ္ဈာဝုဋ္ဌံ ဝါ အာစိက္ခိတဗ္ဗံ, ဂေါစရော အာစိက္ခိတဗ္ဗော, အဂေါစရော အာစိက္ခိတဗ္ဗော, သေက္ခသမ္မတာနိ ကုလာနိ အာစိက္ခိတဗ္ဗာနိ, ဝစ္စဋ္ဌာနံ အာစိက္ခိတဗ္ဗံ, ပဿာဝဋ္ဌာနံ အာစိက္ခိတဗ္ဗံ, ပါနီယံ အာစိက္ခိတဗ္ဗံ, ပရိဘောဇနီယံ အာစိက္ခိတဗ္ဗံ, ကတ္တရဒဏ္ဍော အာစိက္ခိတဗ္ဗော, သံဃဿ ကတိကသဏ္ဌာနံ အာစိက္ခိတဗ္ဗံ ‘‘ဣမံ ကာလံ ပဝိသိတဗ္ဗံ, ဣမံ ကာလံ နိက္ခမိတဗ္ဗ’’န္တိ။

သစေ အာဂန္တုကော နဝကော ဟောတိ, နိသိန္နကေနေဝ အာစိက္ခိတဗ္ဗံ ‘‘အတြ ပတ္တံ နိက္ခိပါဟိ, အတြ စီဝရံ နိက္ခိပါဟိ, ဣဒံ အာသနံ, နိသီဒါဟီ’’တိ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၃၃။)

ပါနီယံ အာစိက္ခိတဗ္ဗံ, ပရိဘောဇနီယံ အာစိက္ခိတဗ္ဗံ, ဥပါဟနပုဉ္ဆနစောဠကံ အာစိက္ခိတဗ္ဗံ, အာဂန္တုကော ဘိက္ခု အဘိဝါဒါပေတဗ္ဗော, သေနာသနာဒီနိပိ နိသိန္နေနေဝ အာစိက္ခိတဗ္ဗာနိ။ ဝုဍ္ဎတရေ ပန အာဂတေ အာသနံ ပညပေတဗ္ဗန္တိ ဧဝမာဒိ သဗ္ဗံ စီဝရကမ္မံ ဝါ နဝကမ္မံ ဝါ ဌပေတွာပိ ကာတဗ္ဗံ။ စေတိယင်္ဂဏံ သမ္မဇ္ဇန္တေန သမ္မုဉ္ဇနိံ နိက္ခိပိတွာ တဿ ဝတ္တံ ကာတုံ အာရဘိတဗ္ဗံ။ ပဏ္ဍိတော ဟိ အာဂန္တုကော ‘‘သမ္မဇ္ဇာဟိ တာဝ စေတိယင်္ဂဏ’’န္တိ ဝက္ခတိ။ ဂိလာနဿ ဘေသဇ္ဇံ ကရောန္တေန ပန သစေ နာတိအာတုရော ဂိလာနော ဟောတိ, ဘေသဇ္ဇံ အကတွာ ဝတ္တမေဝ ကာတဗ္ဗံ, မဟာဂိလာနဿ ပန ဘေသဇ္ဇမေဝ ကာတဗ္ဗံ။ ပဏ္ဍိတော ဟိ အာဂန္တုကော ‘‘ကရောဟိ တာဝ ဘေသဇ္ဇ’’န္တိ ဝက္ခတိ။ ဣဒံ အာဝါသိကဝတ္တံ။

֍ * ၁၈၇။ ဂမိကဝတ္တေ ဂမိကေန ဘိက္ခုနာ မဉ္စပီဌာဒိဒါရုဘဏ္ဍံ မတ္တိကာဘဏ္ဍမ္ပိ ရဇနဘာဇနာဒိ သဗ္ဗံ အဂ္ဂိသာလာယံ ဝါ အညသ္မိံ ဝါ ဂုတ္တဋ္ဌာနေ ပဋိသာမေတွာ ဒွါရဝါတပါနံ ထကေတွာ သေနာသနံ အာပုစ္ဆိတွာ ပက္ကမိတဗ္ဗံ။ သစေ ဘိက္ခု န ဟောတိ, သာမဏေရော အာပုစ္ဆိတဗ္ဗော။ သစေ သာမဏေရော န ဟောတိ, အာရာမိကော အာပုစ္ဆိတဗ္ဗော။ သစေ န ဟောတိ ဘိက္ခု ဝါ သာမဏေရော ဝါ အာရာမိကော ဝါ, စတူသု ပါသာဏေသု မဉ္စံ ပညပေတွာ မဉ္စေ မဉ္စံ အာရောပေတွာ ပီဌေ ပီဌံ အာရောပေတွာ သေနာသနံ ဥပရိ ပုဉ္ဇံ ကရိတွာ ဒါရုဘဏ္ဍံ မတ္တိကာဘဏ္ဍံ ပဋိသာမေတွာ ဒွါရဝါတပါနံ ထကေတွာ ပက္ကမိတဗ္ဗံ။ သစေ ဝိဟာရော ဩဝဿတိ, သစေ ဥဿဟတိ, သဗ္ဗော ဆာဒေတဗ္ဗော, ဥဿုက္ကံ ဝါ ကာတဗ္ဗံ ‘‘ကိန္တိ နု ခေါ ဝိဟာရော ဆာဒိယေထာ’’တိ, ဧဝဉ္စေတံ လဘေထ, ဣစ္စေတံ ကုသလံ။ နော စေ လဘေထ, ယော ဒေသော အနောဝဿကော ဟောတိ, တတ္ထ စတူသု ပါသာဏေသု မဉ္စံ ပညပေတွာ မဉ္စေ မဉ္စံ အာရောပေတွာ ပီဌေ ပီဌံ အာရောပေတွာ သေနာသနံ ဥပရိ ပုဉ္ဇံ ကရိတွာ ဒါရုဘဏ္ဍံ မတ္တိကာဘဏ္ဍံ ပဋိသာမေတွာ ဒွါရဝါတပါနံ ထကေတွာ ပက္ကမိတဗ္ဗံ။ သစေ ဝိဟာရော ဩဝဿတိ, သစေ ဥဿဟတိ, သေနာသနံ ဂါမံ အတိဟရိတဗ္ဗံ, ဥဿုက္ကံ ဝါ ကာတဗ္ဗံ ‘‘ကိန္တိ နု ခေါ သေနာသနံ ဂါမံ အတိဟရိယေထာ’’တိ, ဧဝဉ္စေတံ လဘေထ, ဣစ္စေတံ ကုသလံ။ နော စေ လဘေထ, အဇ္ဈောကာသေ စတူသု ပါသာဏေသု မဉ္စံ ပညပေတွာ မဉ္စေ မဉ္စံ အာရောပေတွာ ပီဌေ ပီဌံ အာရောပေတွာ သေနာသနံ ဥပရိ ပုဉ္ဇံ ကရိတွာ ဒါရုဘဏ္ဍံ မတ္တိကာဘဏ္ဍံ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၃၄။)

ပဋိသာမေတွာ တိဏေန ဝါ ပဏ္ဏေန ဝါ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ ပက္ကမိတဗ္ဗံ ‘‘အပ္ပေဝ နာမ အင်္ဂါနိပိ သေသေယျု’’န္တိ။ ဣဒံ ဂမိကဝတ္တံ။

֍ * ၁၈၈။ ဘတ္တဂ္ဂဝတ္တေ သစေ အာရာမေ ကာလော အာရောစိတော ဟောတိ, တိမဏ္ဍလံ ပဋိစ္ဆာဒေန္တေန ပရိမဏ္ဍလံ နိဝါသေတွာ ကာယဗန္ဓနံ ဗန္ဓိတွာ သဂုဏံ ကတွာ သံဃာဋိယော ပါရုပိတွာ ဂဏ္ဌိကံ ပဋိမုဉ္စိတွာ ဓောဝိတွာ ပတ္တံ ဂဟေတွာ သာဓုကံ အတရမာနေန ဂါမော ပဝိသိတဗ္ဗော။

န ဩက္ကမ္မ ထေရာနံ ဘိက္ခူနံ ပုရတော ဂန္တဗ္ဗံ။ သုပ္ပဋိစ္ဆန္နေန, သုသံဝုတေန, ဩက္ခိတ္တစက္ခုနာ, အပ္ပသဒ္ဒေန အန္တရဃရေ ဂန္တဗ္ဗံ, န ဥက္ခိတ္တကာယ, န ဥဇ္ဇဂ္ဃိကာယ အန္တရဃရေ ဂန္တဗ္ဗံ, န ကာယပ္ပစာလကံ, န ဗာဟုပ္ပစာလကံ, န သီသပ္ပစာလကံ အန္တရဃရေ ဂန္တဗ္ဗံ, န ခမ္ဘကတေန, န ဩဂုဏ္ဌိတေန, န ဥက္ကုဋိကာယ အန္တရဃရေ ဂန္တဗ္ဗံ။

သုပ္ပဋိစ္ဆန္နေန, သုသံဝုတေန, ဩက္ခိတ္တစက္ခုနာ, အပ္ပသဒ္ဒေန အန္တရဃရေ နိသီဒိတဗ္ဗံ, န ဥက္ခိတ္တကာယ, န ဥဇ္ဇဂ္ဃိကာယ အန္တရဃရေ နိသီဒိတဗ္ဗံ, န ကာယပ္ပစာလကံ, န ဗာဟုပ္ပစာလကံ, န သီသပ္ပစာလကံ အန္တရဃရေ နိသီဒိတဗ္ဗံ, န ခမ္ဘကတေန, န ဩဂုဏ္ဌိတေန, န ပလ္လတ္ထိကာယ အန္တရဃရေ နိသီဒိတဗ္ဗံ, န ထေရေ ဘိက္ခူ အနုပခဇ္ဇ နိသီဒိတဗ္ဗံ။ သစေ မဟာထေရဿ နိသိန္နာသနေန သမကံ အာသနံ ဟောတိ, ဗဟူသု အာသနေသု သတိ ဧကံ ဒွေ အာသနာနိ ဌပေတွာ နိသီဒိတဗ္ဗံ။ ဘိက္ခူ ဂဏေတွာ ပညတ္တာသနေသု အနိသီဒိတွာ မဟာထေရေန ‘‘နိသီဒါ’’တိ ဝုတ္တေန နိသီဒိတဗ္ဗံ။ နော စေ မဟာထေရော ဝဒတိ, ‘‘ဣဒံ, ဘန္တေ, အာသနံ ဥစ္စ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ‘‘နိသီဒါ’’တိ ဝုတ္တေန နိသီဒိတဗ္ဗံ။ သစေ ပန ဧဝံ အာပုစ္ဆိတေပိ န ဝဒတိ, နိသီဒန္တဿ အနာပတ္တိ, မဟာထေရဿေဝ အာပတ္တိ။ နဝကော ဟိ ဧဝရူပေ အာသနေ အနာပုစ္ဆာ နိသီဒန္တော အာပဇ္ဇတိ, ထေရော အာပုစ္ဆိတေ အနနုဇာနန္တော။ န နဝါ ဘိက္ခူ အာသနေန ပဋိဗာဟိတဗ္ဗာ, န သံဃာဋိကံ ဩတ္ထရိတွာ အန္တရဃရေ နိသီဒိတဗ္ဗံ။

ပတ္တဓောဝနောဒကေ ဒီယမာနေ ဥဘောဟိ ဟတ္ထေဟိ ပတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဥဒကံ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ, ဒက္ခိဏောဒကံ ပန ပုရတော အာဓာရကေ ပတ္တံ ဌပေတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ, နီစံ ကတွာ ဥဒကသဒ္ဒံ အကရောန္တေန အပဋိဃံသန္တေန ပတ္တော ဓောဝိတဗ္ဗော။ သစေ ဥဒကပဋိဂ္ဂါဟကော ဟောတိ, နီစံ ကတွာ ဥဒကပဋိဂ္ဂါဟကေ ဥဒကံ အာသိဉ္စိတဗ္ဗံ ‘‘မာ ဥဒကပဋိဂ္ဂါဟကော ဥဒကေန

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၃၅။)

ဩသိဉ္စိ, မာ သာမန္တာ ဘိက္ခူ ဥဒကေန ဩသိဉ္စိံသု, မာ သံဃာဋိ ဥဒကေန ဩသိဉ္စီ’’တိ။ သစေ ဥဒကပဋိဂ္ဂါဟကော န ဟောတိ, နီစံ ကတွာ ဆမာယ ဥဒကံ အာသိဉ္စိတဗ္ဗံ ‘‘မာ သာမန္တာ ဘိက္ခူ ဥဒကေန ဩသိဉ္စိံသု, မာ သံဃာဋိ ဥဒကေန ဩသိဉ္စီ’’တိ။

ဩဒနေ ဒီယမာနေ ဥဘောဟိ ဟတ္ထေဟိ ပတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဩဒနော ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗော။ ယထာ သူပဿ ဩကာသော ဟောတိ, ဧဝံ မတ္တာယ ဩဒနော ဂဏှိတဗ္ဗော။ သစေ ဟောတိ သပ္ပိ ဝါ တေလံ ဝါ ဥတ္တရိဘင်္ဂံ ဝါ, ထေရေန ဝတ္တဗ္ဗော ‘‘သဗ္ဗေသံ သမကံ သမ္ပာဒေဟီ’’တိ။ ဣဒဉ္စ န ကေဝလံ သပ္ပိအာဒီသု, ဩဒနေပိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ သပ္ပိအာဒီသု ပန ယံ အပ္ပံ ဟောတိ ဧကဿ ဝါ ဒွိန္နံ ဝါ အနုရူပံ, တံ သဗ္ဗေသံ သမကံ သမ္ပာဒေဟီတိ ဝုတ္တေ မနုဿာနံ ဝိဟေသာ ဟောတိ, တသ္မာ တာဒိသံ သကိံ ဝါ ဒွိက္ခတ္တုံ ဝါ ဂဟေတွာ သေသံ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ သက္ကစ္စံ ပိဏ္ဍပါတော ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗော, ပတ္တသညိနာ ပိဏ္ဍပါတော ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗော, သမသူပကော သမတိတ္ထိကော ပိဏ္ဍပါတော ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗော, န တာဝ ထေရေန ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ, ယာဝ န သဗ္ဗေသံ ဩဒနော သမ္ပတ္တော ဟောတိ။ ဣဒဉ္စ ယံ ပရိစ္ဆိန္နဘိက္ခုကံ ဘတ္တဂ္ဂံ, ယတ္ထ မနုဿာ သဗ္ဗေသံ ပါပေတွာ ဝန္ဒိတုကာမာ ဟောန္တိ, တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ယံ ပန မဟာဘတ္တဂ္ဂံ ဟောတိ, ယတ္ထ ဧကသ္မိံ ပဒေသေ ဘုဉ္ဇန္တိ, ဧကသ္မိံ ပဒေသေ ဥဒကံ ဒီယတိ, တတ္ထ ယထာသုခံ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။

သက္ကစ္စံ ပိဏ္ဍပါတော ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗော, ပတ္တသညိနာ ပိဏ္ဍပါတော ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗော, သပဒါနော ပိဏ္ဍပါတော ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗော, သမသူပကော ပိဏ္ဍပါတော ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗော, န ထူပကတော ဩမဒ္ဒိတွာ ပိဏ္ဍပါတော ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗော, န သူပံ ဝါ ဗျဉ္ဇနံ ဝါ ဩဒနေန ပဋိစ္ဆာဒေတဗ္ဗံ ဘိယျောကမျတံ ဥပါဒါယ, န သူပံ ဝါ ဩဒနံ ဝါ အဂိလာနေန အတ္တနော အတ္ထာယ ဝိညာပေတွာ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ, န ဥဇ္ဈာနသညိနာ ပရေသံ ပတ္တော ဩလောကေတဗ္ဗော, နာတိမဟန္တော ကဗဠော ကာတဗ္ဗော, ပရိမဏ္ဍလံ အာလောပေါ ကာတဗ္ဗော, န အနာဟဋေ ကဗဠေ မုခဒွါရံ ဝိဝရိတဗ္ဗံ, န ဘုဉ္ဇမာနေန သဗ္ဗော ဟတ္ထော မုခေ ပက္ခိပိတဗ္ဗော, န သကဗဠေန မုခေန ဗျာဟရိတဗ္ဗံ, န ပိဏ္ဍုက္ခေပကံ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ, န ကဗဠာဝစ္ဆေကံ, န အဝဂဏ္ဍကာရကံ, န ဟတ္ထနိဒ္ဓုနကံ, န သိတ္ထာဝကာရကံ, န ဇိဝှါနိစ္ဆာရကံ, န စပုစပုကာရကံ, န သုရုသုရုကာရကံ, န ဟတ္ထနိလ္လေဟကံ, န ပတ္တနိလ္လေဟကံ, န ဩဋ္ဌနိလ္လေဟကံ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၃၆။)

န သာမိသေန ဟတ္ထေန ပါနီယထာလကော ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗော, န တာဝ ထေရေန ဟတ္ထဓောဝနဥဒကံ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ, ယာဝ န သဗ္ဗေ ဘုတ္တာဝိနော ဟောန္တိ။ သစေ မနုဿာ ‘‘ဓောဝထ, ဘန္တေ, ပတ္တဉ္စ ဟတ္ထေ စာ’’တိ ဝဒန္တိ, ဘိက္ခူ ဝါ ‘‘တုမှေ ဥဒကံ ဂဏှထာ’’တိ ဝဒန္တိ, ဝဋ္ဋတိ။ ဥဒကေ ဒီယမာနေ ဥဘောဟိ ဟတ္ထေဟိ ပတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဥဒကံ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ, နီစံ ကတွာ ဥဒကသဒ္ဒံ အကရောန္တေန အပဋိဃံသန္တေန ပတ္တော ဓောဝိတဗ္ဗော။ သစေ ဥဒကပဋိဂ္ဂါဟကော ဟောတိ, နီစံ ကတွာ ဥဒကပဋိဂ္ဂါဟကေ ဥဒကံ အာသိဉ္စိတဗ္ဗံ ‘‘မာ ဥဒကပဋိဂ္ဂါဟကော ဥဒကေန ဩသိဉ္စိ, မာ သာမန္တာ ဘိက္ခူ ဥဒကေန ဩသိဉ္စိံသု, မာ သံဃာဋိ ဥဒကေန ဩသိဉ္စီ’’တိ။ သစေ ဥဒကပဋိဂ္ဂါဟကော န ဟောတိ, နီစံ ကတွာ ဆမာယ ဥဒကံ အာသိဉ္စိတဗ္ဗံ ‘‘မာ သာမန္တာ ဘိက္ခူ ဥဒကေန ဩသိဉ္စိံသု, မာ သံဃာဋိ ဥဒကေန ဩသိဉ္စီ’’တိ, န သသိတ္ထကံ ပတ္တဓောဝနံ အန္တရဃရေ ဆဍ္ဍေတဗ္ဗံ။

ဘတ္တဂ္ဂတော ဥဋ္ဌာယ နိဝတ္တန္တေသု နဝကေဟိ ဘိက္ခူဟိ ပဌမတရံ နိဝတ္တိတဗ္ဗံ, ပစ္ဆာ ထေရေဟိ။ သမ္ဗာဓေသု ဟိ ဃရေသု မဟာထေရာနံ နိက္ခမနောကာသော န ဟောတိ, တသ္မာ ဧဝံ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ နိဝတ္တန္တေဟိ ပန နဝကေဟိ ဂေဟဒွါရေ ဌတွာ ထေရေသု နိက္ခမန္တေသု ပဋိပါဋိယာ ဂန္တဗ္ဗံ။ သစေ ပန မဟာထေရာ ဓုရေ နိသိန္နာ ဟောန္တိ, နဝကာ အန္တောဂေဟေ, ထေရာသနတော ပဋ္ဌာယ ပဋိပါဋိယာ ဧဝ နိက္ခမိတဗ္ဗံ, ကာယေန ကာယံ အသံဃဋ္ဋေန္တေန ယထာ အန္တရေန မနုဿာ ဂန္တုံ သက္ကောန္တိ, ဧဝံ ဝိရဠာယ ပါဠိယာ ဂန္တဗ္ဗံ။

‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ထေရေန ဘိက္ခုနာ ဘတ္တဂ္ဂေ အနုမောဒိတု’’န္တိ (စူဠဝ။ ၃၆၂) ဝစနတော သံဃတ္ထေရေန ဘတ္တဂ္ဂေ အနုမောဒိတဗ္ဗံ။ တံ ဧကမေဝ ဩဟာယ သေသေဟိ န ဂန္တဗ္ဗံ။

‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ဘတ္တဂ္ဂေ စတူဟိ ပဉ္စဟိ ထေရာနုထေရေဟိ ဘိက္ခူဟိ အာဂမေတု’’န္တိ (စူဠဝ။ ၃၆၂) ဝစနတော သံဃတ္ထေရေန အနုမောဒနတ္ထာယ နိသိန္နေ ဟေဋ္ဌာ ပဋိပါဋိယာ စတူဟိ နိသီဒိတဗ္ဗံ, အနုထေရေ နိသိန္နေ မဟာထေရေန စ ဟေဋ္ဌာ စ တီဟိ နိသီဒိတဗ္ဗံ, ပဉ္စမေ နိသိန္နေ ဥပရိ စတူဟိ နိသီဒိတဗ္ဗံ, သံဃတ္ထေရေန ဟေဋ္ဌာ ဒဟရဘိက္ခုသ္မိံ အဇ္ဈိဋ္ဌေပိ သံဃတ္ထေရတော

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၃၇။)

ပဋ္ဌာယ စတူဟိ နိသီဒိတဗ္ဗမေဝ။ သစေ ပန အနုမောဒကော ဘိက္ခု ‘‘ဂစ္ဆထ, ဘန္တေ, အာဂမေတဗ္ဗကိစ္စံ နတ္ထီ’’တိ ဝဒတိ, ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ မဟာထေရေန ‘‘ဂစ္ဆာမ, အာဝုသော’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဂစ္ဆထာ’’တိ ဝဒတိ, ဧဝမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ, ‘‘ဗဟိဂါမေ အာဂမိဿာမာ’’တိ အာဘောဂံ ကတွာပိ ဗဟိဂါမံ ဂန္တွာ အတ္တနော နိဿိတကေ ‘‘တုမှေ တဿ အာဂမနံ အာဂမေထာ’’တိ ဝတွာပိ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ သစေ ပန မနုဿာ အတ္တနော ရုစိတေန ဧကေန အနုမောဒနံ ကာရေန္တိ, နေဝ တဿ အနုမောဒတော အာပတ္တိ, န မဟာထေရဿ ဘာရော ဟောတိ။ ဥပနိသိန္နကထာယမေဝ ဟိ မနုဿေသု ကထာပေန္တေသု ထေရော အာပုစ္ဆိတဗ္ဗော။ မဟာထေရေန စ အနုမောဒနာယ အဇ္ဈိဋ္ဌောဝ အာဂမေတဗ္ဗောတိ ဣဒမေတ္ထ လက္ခဏံ။ ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, သတိ ကရဏီယေ အာနန္တရိကံ ဘိက္ခုံ အာပုစ္ဆိတွာ ဂန္တု’’န္တိ (စူဠဝ။ ၃၆၂) ဝစနတော ပန ဝစ္စာဒိပီဠိတေန အနန္တရံ ဘိက္ခုံ အာပုစ္ဆိတွာ ဂန္တဗ္ဗန္တိ။ ဣဒံ ဘတ္တဂ္ဂဝတ္တံ။

֍ * ၁၈၉။ ပိဏ္ဍစာရိကဝတ္တေ ပန ပိဏ္ဍစာရိကေန ဘိက္ခုနာ ‘‘ဣဒါနိ ဂါမံ ပဝိသိဿာမီ’’တိ တိမဏ္ဍလံ ပဋိစ္ဆာဒေန္တေန ပရိမဏ္ဍလံ နိဝါသေတွာ ကာယဗန္ဓနံ ဗန္ဓိတွာ သဂုဏံ ကတွာ သံဃာဋိယော ပါရုပိတွာ ဂဏ္ဌိကံ ပဋိမုဉ္စိတွာ ဓောဝိတွာ ပတ္တံ ဂဟေတွာ သာဓုကံ အတရမာနေန ဂါမော ပဝိသိတဗ္ဗော။ သုပ္ပဋိစ္ဆန္နေန အန္တရဃရေ ဂန္တဗ္ဗန္တိအာဒိ သဗ္ဗံ ဘတ္တဂ္ဂဝတ္တေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဣဓာပိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

နိဝေသနံ ပဝိသန္တေန သလ္လက္ခေတဗ္ဗံ ‘‘ဣမိနာ ပဝိသိဿာမိ, ဣမိနာ နိက္ခမိဿာမီ’’တိ, နာတိသဟသာ ပဝိသိတဗ္ဗံ, နာတိဒူရေ နာစ္စာသန္နေ ဌာတဗ္ဗံ, နာတိစိရံ ဌာတဗ္ဗံ, နာတိလဟုကံ နိဝတ္တိတဗ္ဗံ, ဌိတေန သလ္လက္ခေတဗ္ဗံ ‘‘ဘိက္ခံ ဒါတုကာမာ ဝါ အဒါတုကာမာ ဝါ’’တိ။ သစေ ကမ္မံ ဝါ နိက္ခိပတိ, အာသနာ ဝါ ဝုဋ္ဌာတိ, ကဋစ္ဆုံ ဝါ ပရာမသတိ, ဘာဇနံ ဝါ ပရာမသတိ, ဌပေတိ ဝါ, ‘‘ဒါတုကာမဿာ’’တိ ဌာတဗ္ဗံ။ ဘိက္ခာယ ဒီယမာနာယ ဝါမေန ဟတ္ထေန သံဃာဋိံ ဥစ္စာရေတွာ ဒက္ခိဏေန ဟတ္ထေန ပတ္တံ ပဏာမေတွာ ဥဘောဟိ ဟတ္ထေဟိ ပတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဘိက္ခာ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗာ, ဣတ္ထီ ဝါ ဟောတု ပုရိသော ဝါ, ဘိက္ခာဒါနသမယေ မုခံ န ဩလောကေတဗ္ဗံ, သလ္လက္ခေတဗ္ဗံ ‘‘သူပံ ဒါတုကာမာ ဝါ အဒါတုကာမာ ဝါ’’တိ။ သစေ ကဋစ္ဆုံ ဝါ ပရာမသတိ, ဘာဇနံ ဝါ ပရာမသတိ, ဌပေတိ ဝါ, ‘‘ဒါတုကာမဿာ’’တိ ဌာတဗ္ဗံ။ ဘိက္ခာယ ဒိန္နာယ သံဃာဋိယာ ပတ္တံ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ သာဓုကံ အတရမာနေန နိဝတ္တိတဗ္ဗံ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၃၈။)

ယော ပဌမံ ဂါမတော ပိဏ္ဍာယ ပဋိက္ကမတိ, တေန အာသနံ ပညပေတဗ္ဗံ, ပါဒေါဒကံ ပါဒပီဌံ ပါဒကထလိကံ ဥပနိက္ခိပိတဗ္ဗံ, အဝက္ကာရပါတိ ဓောဝိတွာ ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗာ, ပါနီယံ ပရိဘောဇနီယံ ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗံ။ ယော ပစ္ဆာ ဂါမတော ပိဏ္ဍာယ ပဋိက္ကမတိ, သစေ ဟောတိ ဘုတ္တာဝသေသော, သစေ အာကင်္ခတိ, ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ နော စေ အာကင်္ခတိ, အပ္ပဟရိတေ ဝါ ဆဍ္ဍေတဗ္ဗံ, အပ္ပါဏကေ ဝါ ဥဒကေ ဩပိလာပေတဗ္ဗံ, တေန အာသနံ ဥဒ္ဓရိတဗ္ဗံ, ပါဒေါဒကံ ပါဒပီဌံ ပါဒကထလိကံ ပဋိသာမေတဗ္ဗံ, အဝက္ကာရပါတိ ဓောဝိတွာ ပဋိသာမေတဗ္ဗာ, ပါနီယံ ပရိဘောဇနီယံ ပဋိသာမေတဗ္ဗံ, ဘတ္တဂ္ဂံ သမ္မဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ ယော ပဿတိ ပါနီယဃဋံ ဝါ ပရိဘောဇနီယဃဋံ ဝါ ဝစ္စဃဋံ ဝါ ရိတ္တံ တုစ္ဆံ, တေန ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗံ။ သစဿ ဟောတိ အဝိသယှံ, ဟတ္ထဝိကာရေန ဒုတိယံ အာမန္တေတွာ ဟတ္ထဝိလင်္ဃကေန ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗံ, န စ တပ္ပစ္စယာ ဝါစာ ဘိန္ဒိတဗ္ဗာတိ။ ဣဒံ ပိဏ္ဍစာရိကဝတ္တံ။

֍ * ၁၉၀။ အာရညိကဝတ္တေ အာရညိကေန ဘိက္ခုနာ ကာလဿေဝ ဥဋ္ဌာယ ပတ္တံ ထဝိကာယ ပက္ခိပိတွာ အံသေ လဂ္ဂေတွာ စီဝရံ ခန္ဓေ ကရိတွာ ဥပါဟနာ အာရောဟိတွာ ဒါရုဘဏ္ဍံ မတ္တိကာဘဏ္ဍံ ပဋိသာမေတွာ ဒွါရဝါတပါနံ ထကေတွာ ဝသနဋ္ဌာနတော နိက္ခမိတဗ္ဗံ။ ‘‘ဣဒါနိ ဂါမံ ပဝိသိဿာမာ’’တိ ဥပါဟနာ ဩမုဉ္စိတွာ နီစံ ကတွာ ပပ္ဖေါဋေတွာ ထဝိကာယ ပက္ခိပိတွာ အံသေ လဂ္ဂေတွာ တိမဏ္ဍလံ ပဋိစ္ဆာဒေန္တေန ပရိမဏ္ဍလံ နိဝါသေတွာ ကာယဗန္ဓနံ ဗန္ဓိတွာ သဂုဏံ ကတွာ သံဃာဋိယော ပါရုပိတွာ ဂဏ္ဌိကံ ပဋိမုဉ္စိတွာ ဓောဝိတွာ ပတ္တံ ဂဟေတွာ သာဓုကံ အတရမာနေန ဂါမော ပဝိသိတဗ္ဗော။ သုပ္ပဋိစ္ဆန္နေန အန္တရဃရေ ဂန္တဗ္ဗန္တိအာဒိ သဗ္ဗံ ဂမနဝိဓာနံ ဣဓာပိ ဘတ္တဂ္ဂဝတ္တေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

နိဝေသနံ ပဝိသန္တေန သလ္လက္ခေတဗ္ဗံ ‘‘ဣမိနာ ပဝိသိဿာမိ, ဣမိနာ နိက္ခမိဿာမီ’’တိအာဒိ သဗ္ဗံ ဘိက္ခာစာရဝိဓာနံ ပိဏ္ဍစာရိကဝတ္တေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အာရညိကေန ဘိက္ခုနာ ပါနီယံ ပရိဘောဇနီယံ ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗံ။ သစေ ဘာဇနာနိ နပ္ပဟောန္တိ, ပါနီယမေဝ ပရိဘောဇနီယမ္ပိ ကတွာ ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗံ။ ဘာဇနံ အလဘန္တေန ဝေဠုနာဠိကာယပိ ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗံ။ တမ္ပိ အလဘန္တဿ ယထာ သမီပေ ဥဒကအာဝါဋော ဟောတိ, ဧဝံ ကာတဗ္ဗံ။ အဂ္ဂိ ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗော, အရဏိသဟိတံ ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗံ, အရဏိသဟိတေ သတိ အဂ္ဂိံ အကာတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ ယထာ စ အာရညိကဿ, ဧဝံ ကန္တာရပ္ပဋိပန္နဿပိ အရဏိသဟိတံ ဣစ္ဆိတဗ္ဗံ။ ဂဏဝါသိနော ပန တေန ဝိနာပိ ဝဋ္ဋတိ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၃၉။)

ကတ္တရဒဏ္ဍော ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗော, နက္ခတ္တပဒါနိ ဥဂ္ဂဟေတဗ္ဗာနိ သကလာနိ ဝါ ဧကဒေသာနိ ဝါ, ဒိသာကုသလေန ဘဝိတဗ္ဗံ။ ဣဒံ အာရညိကဝတ္တံ။

֍ * ၁၉၁။ သေနာသနဝတ္တေ ယသ္မိံ ဝိဟာရေ ဝိဟရတိ, သစေ သော ဝိဟာရော ဥက္လာပေါ ဟောတိ, သစေ ဥဿဟတိ, သောဓေတဗ္ဗော။ ဝိဟာရံ သောဓေန္တေန ပဌမံ ပတ္တစီဝရံ နီဟရိတွာ ဧကမန္တံ နိက္ခိပိတဗ္ဗံ, နိသီဒနပစ္စတ္ထရဏံ နီဟရိတွာ ဧကမန္တံ နိက္ခိပိတဗ္ဗံ, ဘိသိဗိမ္ဗောဟနံ နီဟရိတွာ ဧကမန္တံ နိက္ခိပိတဗ္ဗံ, မဉ္စော နီစံ ကတွာ သာဓုကံ အပဋိဃံသန္တေန အသံဃဋ္ဋေန္တေန ကဝါဋပီဌံ နီဟရိတွာ ဧကမန္တံ နိက္ခိပိတဗ္ဗော, ပီဌံ နီစံ ကတွာ သာဓုကံ အပဋိဃံသန္တေန အသံဃဋ္ဋေန္တေန ကဝါဋပီဌံ နီဟရိတွာ ဧကမန္တံ နိက္ခိပိတဗ္ဗံ, မဉ္စပဋိပါဒကာ နီဟရိတွာ ဧကမန္တံ နိက္ခိပိတဗ္ဗာ, ခေဠမလ္လကော နီဟရိတွာ ဧကမန္တံ နိက္ခိပိတဗ္ဗော, အပဿေနဖလကံ နီဟရိတွာ ဧကမန္တံ နိက္ခိပိတဗ္ဗံ, ဘူမတ္ထရဏံ ယထာပညတ္တံ သလ္လက္ခေတွာ နီဟရိတွာ ဧကမန္တံ နိက္ခိပိတဗ္ဗံ။ သစေ ဝိဟာရေ သန္တာနကံ ဟောတိ, ဥလ္လောကာ ပဌမံ ဩဟာရေတဗ္ဗံ, အာလောကသန္ဓိကဏ္ဏဘာဂါ ပမဇ္ဇိတဗ္ဗာ။ သစေ ဂေရုကပရိကမ္မကတာ ဘိတ္တိ ကဏ္ဏကိတာ ဟောတိ, စောဠကံ တေမေတွာ ပီဠေတွာ ပမဇ္ဇိတဗ္ဗာ။ သစေ ကာဠဝဏ္ဏကတာ ဘူမိ ကဏ္ဏကိတာ ဟောတိ, စောဠကံ တေမေတွာ ပီဠေတွာ ပမဇ္ဇိတဗ္ဗာ။ သစေ အကတာ ဟောတိ ဘူမိ, ဥဒကေန ပရိပ္ဖေါသိတွာ ပရိပ္ဖေါသိတွာ သမ္မဇ္ဇိတဗ္ဗာ ‘‘မာ ဝိဟာရော ရဇေန ဥဟညီ’’တိ, သင်္ကာရံ ဝိစိနိတွာ ဧကမန္တံ ဆဍ္ဍေတဗ္ဗံ။

န ဘိက္ခုသာမန္တာ သေနာသနံ ပပ္ဖေါဋေတဗ္ဗံ, န ဝိဟာရသာမန္တာ သေနာသနံ ပပ္ဖေါဋေတဗ္ဗံ, န ပါနီယသာမန္တာ သေနာသနံ ပပ္ဖေါဋေတဗ္ဗံ, န ပရိဘောဇနီယသာမန္တာ သေနာသနံ ပပ္ဖေါဋေတဗ္ဗံ, န ပဋိဝါတေ အင်္ဂဏေ သေနာသနံ ပပ္ဖေါဋေတဗ္ဗံ, အဓောဝါတေ သေနာသနံ ပပ္ဖေါဋေတဗ္ဗံ။

ဘူမတ္ထရဏံ ဩတာပေတွာ သောဓေတွာ ပပ္ဖေါဋေတွာ အတိဟရိတွာ ယထာပညတ္တံ ပညပေတဗ္ဗံ, မဉ္စပဋိပါဒကာ ဧကမန္တံ ဩတာပေတွာ ပမဇ္ဇိတွာ အဘိဟရိတွာ ယထာဌာနေ ဌပေတဗ္ဗာ, မဉ္စော ဧကမန္တံ ဩတာပေတွာ သောဓေတွာ ပပ္ဖေါဋေတွာ နီစံ ကတွာ သာဓုကံ အပဋိဃံသန္တေန အသံဃဋ္ဋေန္တေန ကဝါဋပီဌံ အတိဟရိတွာ ယထာပညတ္တံ ပညပေတဗ္ဗော, ပီဌံ ဧကမန္တံ ဩတာပေတွာ သောဓေတွာ ပပ္ဖေါဋေတွာ နီစံ ကတွာ သာဓုကံ အပဋိဃံသန္တေန အသံဃဋ္ဋေန္တေန ကဝါဋပီဌံ အတိဟရိတွာ ယထာပညတ္တံ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၄၀။)

ပညပေတဗ္ဗံ, ဘိသိဗိမ္ဗောဟနံ ဧကမန္တံ ဩတာပေတွာ သောဓေတွာ ပပ္ဖေါဋေတွာ အတိဟရိတွာ ယထာပညတ္တံ ပညပေတဗ္ဗံ, နိသီဒနပစ္စတ္ထရဏံ ဩတာပေတွာ ပပ္ဖေါဋေတွာ အတိဟရိတွာ ယထာပညတ္တံ ပညပေတဗ္ဗံ, ခေဠမလ္လကော ဧကမန္တံ ဩတာပေတွာ ပမဇ္ဇိတွာ အတိဟရိတွာ ယထာဌာနေ ဌပေတဗ္ဗော, အပဿေနဖလကံ ဧကမန္တံ ဩတာပေတွာ ပမဇ္ဇိတွာ ယထာဌာနေ ဌပေတဗ္ဗံ။ ပတ္တစီဝရံ နိက္ခိပိတဗ္ဗံ, ပတ္တံ နိက္ခိပန္တေန ဧကေန ဟတ္ထေန ပတ္တံ ဂဟေတွာ ဧကေန ဟတ္ထေန ဟေဋ္ဌာမဉ္စံ ဝါ ဟေဋ္ဌာပီဌံ ဝါ ပရာမသိတွာ ပတ္တော နိက္ခိပိတဗ္ဗော, န စ အနန္တရဟိတာယ ဘူမိယာ ပတ္တော နိက္ခိပိတဗ္ဗော။ စီဝရံ နိက္ခိပန္တေန ဧကေန ဟတ္ထေန စီဝရံ ဂဟေတွာ ဧကေန ဟတ္ထေန စီဝရဝံသံ ဝါ စီဝရရဇ္ဇုံ ဝါ ပမဇ္ဇိတွာ ပါရတော အန္တံ, ဩရတော ဘောဂံ ကတွာ စီဝရံ နိက္ခိပိတဗ္ဗံ။

သစေ ပုရတ္ထိမာ သရဇာ ဝါတာ ဝါယန္တိ, ပုရတ္ထိမာ ဝါတပါနာ ထကေတဗ္ဗာ။ သစေ ပစ္ဆိမာ, ဥတ္တရာ, ဒက္ခိဏာ သရဇာ ဝါတာ ဝါယန္တိ, ဒက္ခိဏာ ဝါတပါနာ ထကေတဗ္ဗာ။ သစေ သီတကာလော ဟောတိ, ဒိဝါ ဝါတပါနာ ဝိဝရိတဗ္ဗာ, ရတ္တိံ ထကေတဗ္ဗာ။ သစေ ဥဏှကာလော ဟောတိ, ဒိဝါ ဝါတပါနာ ထကေတဗ္ဗာ, ရတ္တိံ ဝိဝရိတဗ္ဗာ။

သစေ ဥက္လာပံ ဟောတိ, ပရိဝေဏံ သမ္မဇ္ဇိတဗ္ဗံ, ကောဋ္ဌကော သမ္မဇ္ဇိတဗ္ဗော, ဥပဋ္ဌာနသာလာ သမ္မဇ္ဇိတဗ္ဗာ, အဂ္ဂိသာလာ သမ္မဇ္ဇိတဗ္ဗာ, ဝစ္စကုဋိ သမ္မဇ္ဇိတဗ္ဗာ။ သစေ ပါနီယံ န ဟောတိ, ပါနီယံ ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗံ။ သစေ ပရိဘောဇနီယံ န ဟောတိ, ပရိဘောဇနီယံ ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗံ။ သစေ အာစမနကုမ္ဘိယာ ဥဒကံ န ဟောတိ, အာစမနကုမ္ဘိယာ ဥဒကံ အာသိဉ္စိတဗ္ဗံ။

သစေ ဝုဍ္ဎေန သဒ္ဓိံ ဧကဝိဟာရေ ဝိဟရတိ, န ဝုဍ္ဎံ အနာပုစ္ဆာ ဥဒ္ဒေသော ဒါတဗ္ဗော, န ပရိပုစ္ဆာ ဒါတဗ္ဗာ, န သဇ္ဈာယော ကာတဗ္ဗော, န ဓမ္မော ဘာသိတဗ္ဗော, န ပဒီပေါ ကာတဗ္ဗော, န ပဒီပေါ ဝိဇ္ဈာပေတဗ္ဗော, န ဝါတပါနာ ဝိဝရိတဗ္ဗာ, န ဝါတပါနာ ထကေတဗ္ဗာ။ ဒွါရံ နာမ ယသ္မာ မဟာဝဠဉ္ဇံ, တသ္မာ တတ္ထ အာပုစ္ဆနကိစ္စံ နတ္ထိ, သေသာနိ ပန ဥဒ္ဒေသဒါနာဒီနိ အာပုစ္ဆိတွာဝ ကာတဗ္ဗာနိ, ဒေဝသိကမ္ပိ အာပုစ္ဆိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အထာပိ ‘‘ဘန္တေ, အာပုစ္ဆိတမေဝ ဟောတူ’’တိ ဝုတ္တေ ဝုဍ္ဎတရော ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆတိ, သယမေဝ ဝါ ‘‘တွံ ယထာသုခံ ဝိဟရာဟီ’’တိ ဝဒတိ, ဧဝမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ သဘာဂဿ ဝိဿာသေနပိ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ သစေ ဝုဍ္ဎေန သဒ္ဓိံ ဧကစင်္ကမေ စင်္ကမတိ, ယေန ဝုဍ္ဎော, တေန ပရိဝတ္တေတဗ္ဗံ, န စ ဝုဍ္ဎော သံဃာဋိကဏ္ဏေန ဃဋ္ဋေတဗ္ဗော။ ဣဒံ သေနာသနဝတ္တံ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၄၁။)

֍ * ၁၉၂။ ဇန္တာဃရဝတ္တေ ယော ပဌမံ ဇန္တာဃရံ ဂစ္ဆတိ, သစေ ဆာရိကာ ဥဿန္နာ ဟောတိ, ဆာရိကာ ဆဍ္ဍေတဗ္ဗာ။ သစေ ဥက္လာပံ ဟောတိ, ဇန္တာဃရံ သမ္မဇ္ဇိတဗ္ဗံ, ပရိဘဏ္ဍံ သမ္မဇ္ဇိတဗ္ဗံ, ပရိဝေဏံ သမ္မဇ္ဇိတဗ္ဗံ, ကောဋ္ဌကော သမ္မဇ္ဇိတဗ္ဗော, ဇန္တာဃရသာလာ သမ္မဇ္ဇိတဗ္ဗာ, စုဏ္ဏံ သန္နေတဗ္ဗံ, မတ္တိကာ တေမေတဗ္ဗာ, ဥဒကဒေါဏိယာ ဥဒကံ အာသိဉ္စိတဗ္ဗံ။ ဇန္တာဃရံ ပဝိသန္တေန မတ္တိကာယ မုခံ မက္ခေတွာ ပုရတော စ ပစ္ဆတော စ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ ဇန္တာဃရံ ပဝိသိတဗ္ဗံ, န ထေရေ ဘိက္ခူ အနုပခဇ္ဇ နိသီဒိတဗ္ဗံ, န နဝါ ဘိက္ခူ အာသနေန ပဋိဗာဟိတဗ္ဗာ။ သစေ ဥဿဟတိ, ဇန္တာဃရေ ထေရာနံ ဘိက္ခူနံ ပရိကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ။ ဇန္တာဃရာ နိက္ခမန္တေန ဇန္တာဃရပီဌံ အာဒါယ ပုရတော စ ပစ္ဆတော စ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ ဇန္တာဃရာ နိက္ခမိတဗ္ဗံ။ သစေ ဥဿဟတိ, ဥဒကေပိ ထေရာနံ ဘိက္ခူနံ ပရိကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ, န ထေရာနံ ဘိက္ခူနံ ပုရတော နဟာယိတဗ္ဗံ, န ဥပရိတော နဟာယိတဗ္ဗံ, နဟာတေန ဥတ္တရန္တေန ဩတရန္တာနံ မဂ္ဂေါ ဒါတဗ္ဗော။ ယော ပစ္ဆာ ဇန္တာဃရာ နိက္ခမတိ, သစေ ဇန္တာဃရံ စိက္ခလ္လံ ဟောတိ, ဓောဝိတဗ္ဗံ, မတ္တိကာဒေါဏိံ ဓောဝိတွာ ဇန္တာဃရပီဌံ ပဋိသာမေတွာ အဂ္ဂိံ ဝိဇ္ဈာပေတွာ ဒွါရံ ထကေတွာ ပက္ကမိတဗ္ဗံ။ ဣဒံ ဇန္တာဃရဝတ္တံ။

֍ * ၁၉၃။ ဝစ္စကုဋိဝတ္တေ ယော ဝစ္စကုဋိံ ဂစ္ဆတိ, ဗဟိ ဌိတေန ဥက္ကာသိတဗ္ဗံ, အန္တော နိသိန္နေနပိ ဥက္ကာသိတဗ္ဗံ, စီဝရဝံသေ ဝါ စီဝရရဇ္ဇုယာ ဝါ စီဝရံ နိက္ခိပိတွာ သာဓုကံ အတရမာနေန ဝစ္စကုဋိ ပဝိသိတဗ္ဗာ, နာတိသဟသာ ပဝိသိတဗ္ဗာ, န ဥဗ္ဘဇိတွာ ပဝိသိတဗ္ဗာ, ဝစ္စပါဒုကာယ ဌိတေန ဥဗ္ဘဇိတဗ္ဗံ, န နိတ္ထုနန္တေန ဝစ္စော ကာတဗ္ဗော, န ဒန္တကဋ္ဌံ ခါဒန္တေန ဝစ္စော ကာတဗ္ဗော, န ဗဟိဒ္ဓါ ဝစ္စဒေါဏိကာယ ဝစ္စော ကာတဗ္ဗော, န ဗဟိဒ္ဓါ ပဿာဝဒေါဏိကာယ ပဿာဝေါ ကာတဗ္ဗော, န ပဿာဝဒေါဏိကာယ ခေဠော ကာတဗ္ဗော, ဖာလိတေန ဝါ ခရေန ဝါ ဂဏ္ဌိကေန ဝါ ကဏ္ဋကေန ဝါ သုသိရေန ဝါ ပူတိနာ ဝါ ကဋ္ဌေန န အဝလေခိတဗ္ဗံ, အဝလေခနကဋ္ဌံ ပန အဂ္ဂဟေတွာ ပဝိဋ္ဌဿ အာပတ္တိ နတ္ထိ, န အဝလေခနကဋ္ဌံ ဝစ္စကူပမှိ ပါတေတဗ္ဗံ, ဝစ္စပါဒုကာယ ဌိတေန ပဋိစ္ဆာဒေတဗ္ဗံ, နာတိသဟသာ နိက္ခမိတဗ္ဗံ, န ဥဗ္ဘဇိတွာ နိက္ခမိတဗ္ဗံ, အာစမနပါဒုကာယ ဌိတေန ဥဗ္ဘဇိတဗ္ဗံ, န စပုစပုကာရကံ အာစမေတဗ္ဗံ, န အာစမနသရာဝကေ ဥဒကံ သေသေတဗ္ဗံ။ ဣဒဉ္စ သဗ္ဗသာဓာရဏဋ္ဌာနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တတြ ဟိ အညေ အညေ အာဂစ္ဆန္တိ, တသ္မာ ဥဒကံ န သေသေတဗ္ဗံ။ ယံ ပန သံဃိကေပိ ဝိဟာရေ ဧကဒေသေ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၄၂။)

နိဗဒ္ဓဂမနတ္ထာယ ကတံ ဌာနံ ဟောတိ ပုဂ္ဂလိကဋ္ဌာနံ ဝါ, တသ္မိံ ဝဋ္ဋတိ။ ဝိရေစနံ ပိဝိတွာ ပုနပ္ပုနံ ပဝိသန္တဿပိ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ အာစမနပါဒုကာယ ဌိတေန ပဋိစ္ဆာဒေတဗ္ဗံ။

သစေ ဝစ္စကုဋိ ဥဟတာ ဟောတိ ဗဟိ ဝစ္စမက္ခိတာ, ဥဒကံ အာဟရိတွာ ဓောဝိတဗ္ဗာ။ ဥဒကံ အတ္ထိ, ဘာဇနံ နတ္ထိ, အသန္တံ နာမ ဟောတိ။ ဘာဇနံ အတ္ထိ, ဥဒကံ နတ္ထိ, ဧတမ္ပိ အသန္တံ။ ဥဘယသ္မိံ အသတိ အသန္တမေဝ, ကဋ္ဌေန ဝါ ကေနစိ ဝါ ပုဉ္ဆိတွာ ဂန္တဗ္ဗံ။ သစေ အဝလေခနပိဋကော ပူရိတော ဟောတိ, အဝလေခနကဋ္ဌံ ဆဍ္ဍေတဗ္ဗံ။ သစေ ကစဝရံ အတ္ထိ, ဝစ္စကုဋိ သမ္မဇ္ဇိတဗ္ဗာ, ပရိဘဏ္ဍံ သမ္မဇ္ဇိတဗ္ဗံ, ပရိဝေဏံ သမ္မဇ္ဇိတဗ္ဗံ, ကောဋ္ဌကော သမ္မဇ္ဇိတဗ္ဗော။ သစေ အာစမနကုမ္ဘိယာ ဥဒကံ န ဟောတိ, အာစမနကုမ္ဘိယာ ဥဒကံ အာသိဉ္စိတဗ္ဗံ။

‘‘န, ဘိက္ခဝေ, ဝစ္စံ ကတွာ သတိ ဥဒကေ နာစမေတဗ္ဗံ, ယော နာစမေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၃၇၃) ဝစနတော ဥဒကေ သတိ ဥဒကကိစ္စံ အကရောန္တဿ အာပတ္တိ။ သစေ ဥဒကံ အတ္ထိ, ပဋိစ္ဆန္နဋ္ဌာနံ ပန နတ္ထိ, ဘာဇနေန နီဟရိတွာ အာစမိတဗ္ဗံ။ ဘာဇနေ အသတိ ပတ္တေန နီဟရိတဗ္ဗံ, ပတ္တေပိ အသတိ အသန္တံ နာမ ဟောတိ။ ‘‘ဣဒံ အတိဝိဝဋံ, ပုရတော အညံ ဥဒကံ ဘဝိဿတီ’’တိ ဂတဿ ဥဒကံ အလဘန္တဿေဝ ဘိက္ခာစာရဝေလာ ဟောတိ, ကဋ္ဌေန ဝါ ကေနစိ ဝါ ပုဉ္ဆိတွာ ဂန္တဗ္ဗံ, ဘုဉ္ဇိတုမ္ပိ အနုမောဒိတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, ဝစ္စကုဋိယာ ယထာဝုဍ္ဎံ ဝစ္စော ကာတဗ္ဗော, ယော ကရေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, အာဂတပဋိပါဋိယာ ဝစ္စံ ကာတု’’န္တိ (စုဠဝ။ ၃၇၃) ဝစနတော ဝစ္စကုဋိံ ပဝိသန္တေန အာဂတပဋိပါဋိယာ ပဝိသိတဗ္ဗံ။ ဝစ္စကုဋိယံ ပဿာဝဋ္ဌာနေ နဟာနတိတ္ထေတိ တီသုပိ အာဂတပဋိပါဋိယေဝ ပမာဏံ။ ဣဒံ ဝစ္စကုဋိဝတ္တံ။

ဣတိ ပါဠိမုတ္တကဝိနယဝိနိစ္ဆယသင်္ဂဟေ

ဥပဇ္ဈာယာဒိဝတ္တဝိနိစ္ဆယကထာ သမတ္တာ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၄၃။)

၂၈။ စတုပစ္စယဘာဇနီယဝိနိစ္ဆယကထာ

֍ * ၁၉၄။ စတုပစ္စယဘာဇနန္တိ စီဝရာဒီနံ စတုန္နံ ပစ္စယာနံ ဘာဇနံ။ တတ္ထ စီဝရဘာဇနေ တာဝ စီဝရပဋိဂ္ဂါဟကော ဝေဒိတဗ္ဗော, စီဝရနိဒဟကော ဝေဒိတဗ္ဗော, ဘဏ္ဍာဂါရိကော ဝေဒိတဗ္ဗော, ဘဏ္ဍာဂါရံ ဝေဒိတဗ္ဗံ, စီဝရဘာဇကော ဝေဒိတဗ္ဗော, စီဝရဘာဇနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

တတ္ထ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၄၀-၃၄၂) ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတံ ဘိက္ခုံ စီဝရပဋိဂ္ဂါဟကံ သမ္မန္နိတုံ, ယော န ဆန္ဒာဂတိံ ဂစ္ဆေယျ, န ဒေါသာဂတိံ ဂစ္ဆေယျ, န မောဟာဂတိံ ဂစ္ဆေယျ, န ဘယာဂတိံ ဂစ္ဆေယျ, ဂဟိတာဂဟိတဉ္စ ဇာနေယျာ’’တိ (မဟာဝ။ ၃၄၂) ဝစနတော ဣမေဟိ ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတော စီဝရပဋိဂ္ဂါဟကော သမ္မန္နိတဗ္ဗော။ တတ္ထ ပစ္ဆာ အာဂတာနမ္ပိ အတ္တနော ဉာတကာဒီနံ ပဌမတရံ ပဋိဂ္ဂဏှန္တော ဝါ ဧကစ္စသ္မိံ ပေမံ ဒဿေတွာ ဂဏှန္တော ဝါ လောဘပကတိတာယ အတ္တနော ပရိဏာမေန္တော ဝါ ဆန္ဒာဂတိံ ဂစ္ဆတိ နာမ။ ပဌမတရံ အာဂတဿပိ ကောဓဝသေန ပစ္ဆာ ဂဏှန္တော ဝါ ဒုဂ္ဂတမနုဿေသု အဝမညံ ကတွာ ဂဏှန္တော ဝါ ‘‘ကိံ ဝေါ ဃရေ ဌပနောကာသော နတ္ထိ, တုမှာကံ သန္တကံ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆထာ’’တိ ဧဝံ သံဃဿ လာဘန္တရာယံ ကရောန္တော ဝါ ဒေါသာဂတိံ ဂစ္ဆတိ နာမ။ ယော ပန မုဋ္ဌဿတိ အသမ္ပဇာနော, အယံ မောဟာဂတိံ ဂစ္ဆတိ နာမ။ ပစ္ဆာ အာဂတာနမ္ပိ ဣဿရာနံ ဘယေန ပဌမတရံ ပဋိဂ္ဂဏှန္တော ဝါ ‘‘စီဝရပဋိဂ္ဂါဟကဋ္ဌာနံ နာမေတံ ဘာရိယ’’န္တိ သန္တသန္တော ဝါ ဘယာဂတိံ ဂစ္ဆတိ နာမ။ ‘‘မယာ ဣဒဉ္စိဒဉ္စ ဂဟိတံ, ဣဒဉ္စိဒဉ္စ န ဂဟိတ’’န္တိ ဧဝံ ဇာနန္တော ဂဟိတာဂဟိတံ ဇာနာတိ နာမ။ တသ္မာ ယော ဆန္ဒာဂတိအာဒိဝသေန န ဂစ္ဆတိ, ဉာတကအညာတကအဍ္ဎဒုဂ္ဂတေသု ဝိသေသံ အကတွာ အာဂတပဋိပါဋိယာ ဂဏှာတိ, သီလာစာရပဋိပတ္တိယုတ္တော ဟောတိ သတိမာ မေဓာဝီ ဗဟုဿုတော, သက္ကောတိ ဒါယကာနံ ဝိဿဋ္ဌာယ ဝါစာယ ပရိမဏ္ဍလေဟိ ပဒဗျဉ္ဇနေဟိ အနုမောဒနံ ကရောန္တော ပသာဒံ ဇနေတုံ, ဧဝရူပေါ သမ္မန္နိတဗ္ဗော။

ဧဝဉ္စ ပန သမ္မန္နိတဗ္ဗော။ ပဌမံ ဘိက္ခု ယာစိတဗ္ဗော, ယာစိတွာ ဗျတ္တေန ဘိက္ခုနာ ပဋိဗလေန သံဃော ဉာပေတဗ္ဗော –

‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော, ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လံ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမံ ဘိက္ခုံ စီဝရပဋိဂ္ဂါဟကံ သမ္မန္နေယျ, ဧသာ ဉတ္တိ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၄၄။)

‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော, သံဃော ဣတ္ထန္နာမံ ဘိက္ခုံ စီဝရပဋိဂ္ဂါဟကံ သမ္မန္နတိ, ယဿာယသ္မတော ခမတိ ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော စီဝရပဋိဂ္ဂါဟကဿ သမ္မုတိ, သော တုဏှဿ။ ယဿ နက္ခမတိ, သော ဘာသေယျ။

‘‘သမ္မတော သံဃေန ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု စီဝရပဋိဂ္ဂါဟကော, ခမတိ သံဃဿ, တသ္မာ တုဏှီ, ဧဝမေတံ ဓာရယာမီ’’တိ (မဟာဝ။ ၃၄၂) –

ဣတိ ဣမာယ ကမ္မဝါစာယ ဝါ အပလောကနေန ဝါ အန္တောဝိဟာရေ သဗ္ဗသံဃမဇ္ဈေပိ ခဏ္ဍသီမာယမ္ပိ သမ္မန္နိတုံ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ ဧဝံ သမ္မတေန စ ဝိဟာရပစ္စန္တေ ဝါ ပဓာနဃရေ ဝါ န အစ္ဆိတဗ္ဗံ။ ယတ္ထ ပန အာဂတာဂတာ မနုဿာ သုခံ ပဿန္တိ, တာဒိသေ ဓုရဝိဟာရဋ္ဌာနေ ဗီဇနိံ ပဿေ ဌပေတွာ သုနိဝတ္ထေန သုပါရုတေန နိသီဒိတဗ္ဗံ။

֍ * ၁၉၅။ စီဝရနိဒဟကောပိ ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတံ ဘိက္ခုံ စီဝရနိဒဟကံ သမ္မန္နိတုံ, ယော န ဆန္ဒာဂတိံ ဂစ္ဆေယျ, န ဒေါသာဂတိံ ဂစ္ဆေယျ, န မောဟာဂတိံ ဂစ္ဆေယျ, န ဘယာဂတိံ ဂစ္ဆေယျ, နိဟိတာနိဟိတဉ္စ ဇာနေယျာ’’တိ ဝစနတော ပဉ္စင်္ဂသမန္နာဂတော ဘိက္ခု –

‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော, ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လံ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမံ ဘိက္ခုံ စီဝရနိဒဟကံ သမ္မန္နေယျ, ဧသာ ဉတ္တိ။

‘‘သုဏာတု မေ ဘန္တေ သံဃော, သံဃော ဣတ္ထန္နာမံ ဘိက္ခုံ စီဝရနိဒဟကံ သမ္မန္နတိ, ယဿာယသ္မတော ခမတိ ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော စီဝရနိဒဟကဿ သမ္မုတိ, သော တုဏှဿ။ ယဿ နက္ခမတိ, သော ဘာသေယျ။

‘‘သမ္မတော သံဃေန ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု စီဝရနိဒဟကော, ခမတိ သံဃဿ, တသ္မာ တုဏှီ, ဧဝမေတံ ဓာရယာမီ’’တိ (မဟာဝ။ ၃၄၂) –

ဣတိ ဣမာယ ကမ္မဝါစာယ ဝါ အပလောကနေန ဝါ ဝုတ္တနယေနေဝ သမ္မန္နိတဗ္ဗော။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၄၅။)

֍ * ၁၉၆။ ဘဏ္ဍာဂါရိကောပိ ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတံ ဘိက္ခုံ ဘဏ္ဍာဂါရိကံ သမ္မန္နိတုံ, ယော န ဆန္ဒာဂတိံ ဂစ္ဆေယျ, န ဒေါသာဂတိံ ဂစ္ဆေယျ, န မောဟာဂတိံ ဂစ္ဆေယျ, န ဘယာဂတိံ ဂစ္ဆေယျ, ဂုတ္တာဂုတ္တဉ္စ ဇာနေယျာ’’တိ (မဟာဝ။ ၃၄၃) ဝစနတော ပဉ္စင်္ဂသမန္နာဂတော ဘိက္ခု ‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော, ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လံ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမံ ဘိက္ခုံ ဘဏ္ဍာဂါရိကံ သမ္မန္နေယျာ’’တိအာဒိနာ (မဟာဝ။ ၃၄၃) နယေန ကမ္မဝါစာယ ဝါ အပလောကနေန ဝါ သမ္မန္နိတဗ္ဗော။

ဧတ္ထ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၄၃) စ ယတ္ထ ဆဒနာဒီသု ကောစိ ဒေါသော နတ္ထိ, တံ ဂုတ္တံ။ ယတ္ထ ပန ဆဒနတိဏံ ဝါ ဆဒနိဋ္ဌကာ ဝါ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ပတိတာ, ယေန ဩဝဿတိ ဝါ, မူသိကာဒီနံ ဝါ ပဝေသော ဟောတိ, ဘိတ္တိအာဒီသု ဝါ ကတ္ထစိ ဆိဒ္ဒံ ဟောတိ, ဥပစိကာ ဝါ ဥဋ္ဌဟန္တိ, တံ သဗ္ဗံ အဂုတ္တံ နာမ။ တံ သလ္လက္ခေတွာ ဘဏ္ဍာဂါရိကေန ပဋိသင်္ခရိတဗ္ဗံ။ သီတသမယေ ဒွါရဉ္စ ဝါတပါနဉ္စ သုပိဟိတံ ကာတဗ္ဗံ။ သီတေန ဟိ စီဝရာနိ ကဏ္ဏကိတာနိ ဟောန္တိ။ ဥဏှသမယေ အန္တရန္တရာ ဝါတပ္ပဝေသနတ္ထံ ဝိဝရိတဗ္ဗံ။ ဧဝံ ကရောန္တော ဟိ ဂုတ္တာဂုတ္တံ ဇာနာတိ နာမ။

֍ * ၁၉၇။ ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ဘဏ္ဍာဂါရံ သမ္မန္နိတုံ, ယံ သံဃော အာကင်္ခတိ ဝိဟာရံ ဝါ အဍ္ဎယောဂံ ဝါ ပါသာဒံ ဝါ ဟမ္မိယံ ဝါ ဂုဟံ ဝါ’’တိ (မဟာဝ။ ၃၄၃) ဝစနတော ဘဏ္ဍာဂါရံ သမ္မန္နိတွာ ဌပေတဗ္ဗံ။ ဧတ္ထ စ ယော အာရာမမဇ္ဈေ အာရာမိကသာမဏေရာဒီဟိ အဝိဝိတ္တော သဗ္ဗေသံ သမောသရဏဋ္ဌာနေ ဝိဟာရော ဝါ အဍ္ဎယောဂေါ ဝါ ဟောတိ, သော သမ္မန္နိတဗ္ဗော။ ပစ္စန္တသေနာသနံ ပန န သမ္မန္နိတဗ္ဗံ။ ဣမံ ပန ဘဏ္ဍာဂါရံ ခဏ္ဍသီမံ ဂန္တွာ ခဏ္ဍသီမာယ နိသိန္နေဟိ သမ္မန္နိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဝိဟာရမဇ္ဈေယေဝ ‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော, ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လံ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမံ ဝိဟာရံ ဘဏ္ဍာဂါရံ သမ္မန္နေယျာ’’တိအာဒိနာ (မဟာဝ။ ၃၄၃) နယေန ကမ္မဝါစာယ ဝါ အပလောကနေန ဝါ သမ္မန္နိတဗ္ဗံ။

စီဝရပဋိဂ္ဂါဟကာဒီဟိ ပန တီဟိပိ အတ္တနော ဝတ္တံ ဇာနိတဗ္ဗံ။ တတ္ထ စီဝရပဋိဂ္ဂါဟကေန တာဝ ယံ ယံ မနုဿာ ‘‘ကာလစီဝရ’’န္တိ ဝါ ‘‘အကာလစီဝရ’’န္တိ ဝါ ‘‘အစ္စေကစီဝရ’’န္တိ ဝါ ‘‘ဝဿိကသာဋိက’’န္တိ ဝါ ‘‘နိသီဒန’’န္တိ ဝါ ‘‘ပစ္စတ္ထရဏ’’န္တိ ဝါ ‘‘မုခပုဉ္ဆနစောဠ’’န္တိ ဝါ ဒေန္တိ, တံ သဗ္ဗံ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၄၆။)

ဧကရာသိံ ကတွာ မိဿေတွာ န ဂဏှိတဗ္ဗံ, ဝိသုံ ဝိသုံ ကတွာဝ ဂဏှိတွာ စီဝရနိဒဟကဿ တထေဝ အာစိက္ခိတွာ ဒါတဗ္ဗံ။ စီဝရနိဒဟကေနပိ ဘဏ္ဍာဂါရိကဿ ဒဒမာနေန ‘‘ဣဒံ ကာလစီဝရံ…ပေ… ဣဒံ မုခပုဉ္ဆနစောဠ’’န္တိ အာစိက္ခိတွာဝ ဒါတဗ္ဗံ။ ဘဏ္ဍာဂါရိကေနပိ တထေဝ ဝိသုံ ဝိသုံ သညာဏံ ကတွာ ဌပေတဗ္ဗံ။ တတော သံဃေန ‘‘ကာလစီဝရံ အာဟရာ’’တိ ဝုတ္တေ ကာလစီဝရမေဝ ဒါတဗ္ဗံ…ပေ… ‘‘မုခပုဉ္ဆနစောဠံ အာဟရာ’’တိ ဝုတ္တေ တဒေဝ ဒါတဗ္ဗံ။ ဣတိ ဘဂဝတာ စီဝရပဋိဂ္ဂါဟကော အနုညာတော, စီဝရနိဒဟကော အနုညာတော, ဘဏ္ဍာဂါရိကော အနုညာတော, ဘဏ္ဍာဂါရံ အနုညာတံ, န ဗာဟုလိကတာယ, န အသန္တုဋ္ဌိတာယ, အပိစ ခေါ သံဃာနုဂ္ဂဟာယ။ သစေ ဟိ အာဟဋာဟဋံ ဂဟေတွာ ဘိက္ခူ ဘာဇေယျုံ, နေဝ အာဟဋံ, န အနာဟဋံ, န ဒိန္နံ, န အဒိန္နံ, န လဒ္ဓံ, န အလဒ္ဓံ ဇာနေယျုံ, အာဟဋာဟဋံ ထေရာသနေ ဝါ ဒဒေယျုံ, ခဏ္ဍာခဏ္ဍံ ဝါ ဆိန္ဒိတွာ ဂဏှေယျုံ, ဧဝံ သတိ အယုတ္တပရိဘောဂေါ စ ဟောတိ, န စ သဗ္ဗေသံ သင်္ဂဟော ကတော ဟောတိ။ ဘဏ္ဍာဂါရေ ပန စီဝရံ ဌပေတွာ ဥဿန္နကာလေ ဧကေကဿ ဘိက္ခုနော တိစီဝရံ ဝါ ဒွေ ဒွေ ဝါ ဧကေကံ ဝါ စီဝရံ ဒဿန္တိ, လဒ္ဓါလဒ္ဓံ ဇာနိဿန္တိ, အလဒ္ဓဘာဝံ ဉတွာ သင်္ဂဟံ ကာတုံ မညိဿန္တီတိ။

֍ * ၁၉၈။ စီဝရဘာဇကောဝိ ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတံ ဘိက္ခုံ စီဝရဘာဇကံ သမ္မန္နိတုံ, ယော န ဆန္ဒာဂတိံ ဂစ္ဆေယျ, န ဒေါသာဂတိံ ဂစ္ဆေယျ, န မောဟာဂတိံ ဂစ္ဆေယျ, န ဘယာဂတိံ ဂစ္ဆေယျ, ဘာဇိတာဘာဇိတဉ္စ ဇာနေယျာ’’တိ (မဟာဝ။ ၃၄၃) ဝစနတော ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတောယေဝ ‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော, ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လံ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမံ ဘိက္ခုံ စီဝရဘာဇကံ သမ္မန္နေယျာ’’တိ(မဟာဝ။ ၃၄၃) အာဒိနာ နယေန ကမ္မဝါစာယ ဝါ အပလောကနေန ဝါ သမ္မန္နိတွာ ဌပေတဗ္ဗော။

ဧတ္ထ သဘာဂါနံ ဘိက္ခူနံ အပါပုဏန္တမ္ပိ မဟဂ္ဃစီဝရံ ဒေန္တော ဆန္ဒာဂတိံ ဂစ္ဆတိ နာမ။ အညေသံ ဝုဍ္ဎတရာနံ ပါပုဏန္တမ္ပိ မဟဂ္ဃစီဝရံ အဒတွာ အပ္ပဂ္ဃံ ဒေန္တော ဒေါသာဂတိံ ဂစ္ဆတိ နာမ။ မောဟမူဠှော စီဝရဒါနဝတ္တံ အဇာနန္တော မောဟာဂတိံ ဂစ္ဆတိ နာမ။ မုခရာနံ နဝကာနမ္ပိ ဘယေန အပါပုဏန္တံ ဧဝ မဟဂ္ဃံ စီဝရံ ဒေန္တော ဘယာဂတိံ ဂစ္ဆတိ နာမ။ ယော ဧဝံ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၄၇။)

န ဂစ္ဆတိ, သဗ္ဗေသံ တုလာဘူတော ပမာဏဘူတော မဇ္ဈတ္တော, သော သမ္မန္နိတဗ္ဗော။ တေနပိ စီဝရံ ဘာဇေန္တေန ပဌမံ ‘‘ဣဒံ ထူလံ, ဣဒံ သဏှံ, ဣဒံ ဃနံ, ဣဒံ တနုကံ, ဣဒံ ပရိဘုတ္တံ, ဣဒံ အပရိဘုတ္တံ, ဣဒံ ဒီဃတော ဧတ္တကံ, ပုထုလတော ဧတ္တက’’န္တိ ဧဝံ ဝတ္ထာနိ ဝိစိနိတွာ ‘‘ဣဒံ ဧတ္တကံ အဂ္ဃတိ, ဣဒံ ဧတ္တက’’န္တိ ဧဝံ အဂ္ဃပရိစ္ဆေဒံ ကတွာ သစေ သဗ္ဗေသံ ဧကေကမေဝ ဒသဒသအဂ္ဃနကံ ပါပုဏာတိ, ဣစ္စေတံ ကုသလံ။ နော စေ ပါပုဏာတိ, ယံ နဝ ဝါ အဋ္ဌ ဝါ အဂ္ဃတိ, တံ အညေန ဧကအဂ္ဃနကေန စ ဒွိအဂ္ဃနကေန စ သဒ္ဓိံ ဗန္ဓိတွာ ဧတေန ဥပါယေန သမေ ပဋိဝီသေ ဌပေတွာ ကုသော ပါတေတဗ္ဗော။ သစေ ဧကေကဿ ဒီယမာနေ စီဝရေ ဒိဝသော နပ္ပဟောတိ, ဒသ ဒသ ဘိက္ခူ ဂဏေတွာ ဒသ ဒသ စီဝရပဋိဝီသေ ဧကတော ဗန္ဓိတွာ ဘဏ္ဍိကံ ကတွာ ဧကော စီဝရပဋိဝီသော ဌပေတဗ္ဗော။ ဧဝံ ဌပိတေသု စီဝရပဋိဝီသေသု ကုသော ပါတေတဗ္ဗော။ တေဟိပိ ဘိက္ခူဟိ ပုန ကုသပါတံ ကတွာ ဘာဇေတဗ္ဗံ။

‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, သာမဏေရာနံ ဥပဍ္ဎပဋိဝီသံ ဒါတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၃၄၃) ဝစနတော ယေ သာမဏေရာ အတ္တိဿရာ ဘိက္ခုသံဃဿ ကတ္တဗ္ဗကမ္မံ န ကရောန္တိ, ဥဒ္ဒေသပရိပုစ္ဆာသု ယုတ္တာ အာစရိယုပဇ္ဈာယာနံယေဝ ဝတ္တပဋိဝတ္တံ ကရောန္တိ, အညေသံ န ကရောန္တိ, ဧတေသံယေဝ ဥပဍ္ဎဘာဂေါ ဒါတဗ္ဗော။ ယေ ပန ပုရေဘတ္တဉ္စ ပစ္ဆာဘတ္တဉ္စ ဘိက္ခုသံဃဿေဝ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စံ ကရောန္တိ, တေသံ သမကော ဒါတဗ္ဗော။ ဣဒဉ္စ ပိဋ္ဌိသမယေ ဥပ္ပန္နေန ဘဏ္ဍာဂါရေ ဌပိတေန အကာလစီဝရေနေဝ ကထိတံ, ကာလစီဝရံ ပန သမကံယေဝ ဒါတဗ္ဗံ။ တတြုပ္ပါဒဝဿာဝါသိကံ သမ္မုဉ္ဇနီဗန္ဓနာဒိ သံဃဿ ဖာတိကမ္မံ ကတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဧတဉှေတ္ထ သဗ္ဗေသံ ဝတ္တံ။ ဘဏ္ဍာဂါရစီဝရေပိ သစေ သာမဏေရာ အာဂန္တွာ ‘‘ဘန္တေ, မယံ ယာဂုံ ပစာမ, ဘတ္တံ ပစာမ, ခဇ္ဇကံ ပစာမ, အပ္ပဟရိတံ ကရောမ, ဒန္တကဋ္ဌံ အာဟရာမ, ရင်္ဂဆလ္လိံ ကပ္ပိယံ ကတွာ ဒေမ, ကိံ အမှေဟိ န ကတံ နာမာ’’တိ ဥက္ကုဋ္ဌိံ ကရောန္တိ, သမဘာဂေါဝ ဒါတဗ္ဗော။ ဧတံယေဝ ဝိရဇ္ဈိတွာ ကရောန္တိ, ယေသဉ္စ ကရဏဘာဝေါ န ပညာယတိ, တေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, သာမဏေရာနံ ဥပဍ္ဎပဋိဝီသံ ဒါတု’’န္တိ။ ကုရုန္ဒိယံ ပန ‘‘သစေ သာမဏေရာ ‘ကသ္မာ မယံ, ဘန္တေ, သံဃကမ္မံ န ကရောမ, ကရိဿာမာ’တိ ယာစန္တိ, သမပဋိဝီသော ဒါတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တံ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၄၈။)

သစေ ကောစိ ဘိက္ခု သကံ ဘာဂံ ဂဟေတွာ သတ္ထံ လဘိတွာ နဒိံ ဝါ ကန္တာရံ ဝါ ဥတ္တရိတွာ ဒိသာပက္ကမိတုကာမော ဟောတိ, တဿ ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ဥတ္တရန္တဿ သကံ ဘာဂံ ဒါတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၃၄၃) ဝစနတော စီဝရေသု ဘဏ္ဍာဂါရတော ဗဟိ နီဟဋေသု ဃဏ္ဋိံ ပဟရိတွာ ဘိက္ခုသံဃေ သန္နိပတိတေ စီဝရဘာဇကေန ‘‘ဣမဿ ဘိက္ခုနော ကောဋ္ဌာသေန ဧတ္တကေန ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ တက္ကေတွာ နယဂ္ဂါဟေန သမဘာဂေန စီဝရံ ဒါတဗ္ဗံ။ တုလာယ တုလိတမိဝ ဟိ သမသမံ ဒါတုံ န သက္ကာ, တသ္မာ ဦနံ ဝါ ဟောတု အဓိကံ ဝါ, ဧဝံ တက္ကေန နယေန ဒိန္နံ သုဒိန္နံ။ နေဝ ဦနကံ ပုန ဒါတဗ္ဗံ, နာတိရိတ္တံ ပဋိဂ္ဂဏှိတဗ္ဗံ။ သစေ ဒသ ဘိက္ခူ ဟောန္တိ, သာဋကာပိ ဒသေဝ, တေသု ဧကော ဒွါဒသ အဂ္ဃတိ, သေသာ ဒသဂ္ဃနကာ။ သဗ္ဗေသု ဒသဂ္ဃနကဝသေန ကုသေ ပါတိတေ ယဿ ဘိက္ခုနော ဒွါဒသဂ္ဃနကော ကုသော ပါတိတော, တေန ယတ္တကံ တသ္မိံ ပဋိဝီသေ အဓိကံ, တတ္တကံ အဂ္ဃနကံ ယံ ကိဉ္စိ အတ္တနော သန္တကံ ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ ဒတွာ သော အတိရေကဘာဂေါ ဂဟေတဗ္ဗော။ သစေ သဗ္ဗေသံ ပဉ္စ ပဉ္စ ဝတ္ထာနိ ပတ္တာနိ, သေသာနိပိ အတ္ထိ, ဧကေကံ ပန န ပါပုဏာတိ, ဆိန္ဒိတွာ ဒါတဗ္ဗာနိ။

ဆိန္ဒန္တေန စ အဍ္ဎမဏ္ဍလာဒီနံ ဝါ ဥပါဟနတ္ထဝိကာဒီနံ ဝါ ပဟောနကာနိ ခဏ္ဍာနိ ကတွာ ဒါတဗ္ဗာနိ။ ဟေဋ္ဌိမပရိစ္ဆေဒေန စတုရင်္ဂုလဝိတ္ထာရမ္ပိ အနုဝါတပ္ပဟောနကာယာမံ ခဏ္ဍံ ကတွာ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ, အပရိဘောဂံ ပန န ကာတဗ္ဗံ။ သစေပိ ဧကဿ ဘိက္ခုနော ကောဋ္ဌာသေ ဧကံ ဝါ ဒွေ ဝါ ဝတ္ထာနိ နပ္ပဟောန္တိ, တတ္ထ အညံ သာမဏကံ ပရိက္ခာရံ ဌပေတွာ ယော တေန တုဿတိ, တဿ တံ ဘာဂံ ကတွာ ပစ္ဆာ ကုသပါတော ကာတဗ္ဗော။ သစေ ဒသ ဒသ ဘိက္ခူ ဂဏေတွာ ဝဂ္ဂံ ကရောန္တာနံ ဧကော ဝဂ္ဂေါ န ပူရတိ, အဋ္ဌ ဝါ နဝ ဝါ ဟောန္တိ, တေသံ အဋ္ဌ ဝါ နဝ ဝါ ကောဋ္ဌာသာ ‘‘တုမှေ ဣမေ ဂဟေတွာ ဝိသုံ ဘာဇေထာ’’တိ ဒါတဗ္ဗာ။ ဧဝံ ဒတွာ ပစ္ဆာ ကုသပါတော ကာတဗ္ဗော။

֍ * ၁၉၉။ ဣဒါနိ ‘‘အဋ္ဌိမာ, ဘိက္ခဝေ, မာတိကာ စီဝရဿ ဥပ္ပါဒါယ, သီမာယ ဒေတိ, ကတိကာယ ဒေတိ, ဘိက္ခာပညတ္တိယာ ဒေတိ, သံဃဿ ဒေတိ, ဥဘတောသံဃဿ ဒေတိ, ဝဿံဝုဋ္ဌသံဃဿ ဒေတိ, အာဒိဿ ဒေတိ, ပုဂ္ဂလဿ ဒေတီ’’တိ (မဟာဝ။ ၃၇၉) စီဝရာနံ ပဋိလာဘခေတ္တဒဿနတ္ထံ ယာ တာ အဋ္ဌ မာတိကာ ဝုတ္တာ, တာသံ ဝသေန ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၄၉။)

တတ္ထ ‘‘သီမာယ ဒမ္မီ’’တိ ဧဝံ သီမံ ပရာမသိတွာ ဒေန္တော သီမာယ ဒေတိ နာမ။ ဧဝံ သီမာယ ဒိန္နံ ယာဝတိကာ ဘိက္ခူ အန္တောသီမာဂတာ, တေဟိ ဘာဇေတဗ္ဗံ။ သီမာ စ နာမေသာ ခဏ္ဍသီမာ ဥပစာရသီမာ သမာနသံဝါသသီမာ အဝိပ္ပဝါသသီမာ လာဘသီမာ ဂါမသီမာ နိဂမသီမာ နဂရသီမာ အဗ္ဘန္တရသီမာ ဥဒကုက္ခေပသီမာ ဇနပဒသီမာ ရဋ္ဌသီမာ ရဇ္ဇသီမာ ဒီပသီမာ စက္ကဝါဠသီမာတိ ပန္နရသဝိဓာ ဟောတိ။ တတ္ထ ခဏ္ဍသီမာ သီမာကထာယံ ဝုတ္တာဝ။ ဥပစာရသီမာ နာမ ပရိက္ခိတ္တဿ ဝိဟာရဿ ပရိက္ခေပေန, အပရိက္ခိတ္တဿ ပရိက္ခေပါရဟဋ္ဌာနေန ပရိစ္ဆိန္နာ ဟောတိ။ အပိစ ဘိက္ခူနံ ဓုဝသန္နိပါတဋ္ဌာနတော ပရိယန္တေ ဌိတဘောဇနသာလတော ဝါ နိဗဒ္ဓဝသနအာဝါသတော ဝါ ထာမမဇ္ဈိမဿ ပုရိသဿ ဒွိန္နံ လေဍ္ဍုပါတာနံ အန္တော ဥပစာရသီမာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သာ ပန အာဝါသေသု ဝဍ္ဎန္တေသု ဝဍ္ဎတိ, ပရိဟာယန္တေသု ပရိဟာယတိ။ မဟာပစ္စရိယံ ပန ‘‘ဘိက္ခူသုပိ ဝဍ္ဎန္တေသု ဝဍ္ဎတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တသ္မာ သစေ ဝိဟာရေ သန္နိပတိတဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ ဧကာဗဒ္ဓါ ဟုတွာ ယောဇနသတမ္ပိ ပူရေတွာ နိသီဒန္တိ, ယောဇနသတမ္ပိ ဥပစာရသီမာဝ ဟောတိ, သဗ္ဗေသံ လာဘော ပါပုဏာတိ။ သမာနသံဝါသအဝိပ္ပဝါသသီမာဒွယမ္ပိ ဝုတ္တမေဝ။ လာဘသီမာ နာမ နေဝ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန အနုညာတာ, န ဓမ္မသင်္ဂါဟကတ္ထေရေဟိ ဌပိတာ, အပိစ ခေါ ရာဇရာဇမဟာမတ္တာ ဝိဟာရံ ကာရေတွာ ဂါဝုတံ ဝါ အဍ္ဎယောဇနံ ဝါ ယောဇနံ ဝါ သမန္တတော ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ‘‘အယံ အမှာကံ ဝိဟာရဿ လာဘသီမာ’’တိ နာမလိခိတကေ ထမ္ဘေ နိခဏိတွာ ‘‘ယံ ဧတ္ထန္တရေ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, သဗ္ဗံ အမှာကံ ဝိဟာရဿ ဒေမာ’’တိ သီမာ ဌပေန္တိ, အယံ လာဘသီမာ နာမ။ ဂါမနိဂမနဂရအဗ္ဘန္တရဥဒကုက္ခေပသီမာပိ ဝုတ္တာ ဧဝ။

ဇနပဒသီမာ နာမ ကာသိကောသလရဋ္ဌာဒီနံ အန္တော ဗဟူ ဇနပဒါ ဟောန္တိ, တတ္ထ ဧကေကော ဇနပဒပရိစ္ဆေဒေါ ဇနပဒသီမာ။ ရဋ္ဌသီမာ နာမ ကာသိကောသလာဒိရဋ္ဌပရိစ္ဆေဒေါ။ ရဇ္ဇသီမာ နာမ ‘‘စောဠဘောဂေါ ကေရဠဘောဂေါ’’တိ ဧဝံ ဧကေကဿ ရညော အာဏာပဝတ္တိဋ္ဌာနံ။ ဒီပသီမာ နာမ သမုဒ္ဒန္တေန ပရိစ္ဆိန္နမဟာဒီပါ စ အန္တရဒီပါ စ။ စက္ကဝါဠသီမာ စက္ကဝါဠပဗ္ဗတေနေဝ ပရိစ္ဆိန္နာ။ ဧဝမေတာသု သီမာသု ခဏ္ဍသီမာယ ကေနစိ ကမ္မေန သန္နိပတိတံ သံဃံ ဒိသွာ ‘‘ဧတ္ထေဝ သီမာယ သံဃဿ ဒေမီ’’တိ ဝုတ္တေ ယာဝတိကာ ဘိက္ခူ အန္တောခဏ္ဍသီမာဂတာ, တေဟိ ဘာဇေတဗ္ဗံ။ တေသံယေဝ ဟိ တံ ပါပုဏာတိ, အညေသံ သီမန္တရိကာယ ဝါ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၅၀။)

ဥပစာရသီမာယ ဝါ ဌိတာနမ္ပိ န ပါပုဏာတိ။ ခဏ္ဍသီမာယ ဌိတေ ပန ရုက္ခေ ဝါ ပဗ္ဗတေ ဝါ ဌိတဿ ဟေဋ္ဌာ ဝါ ပထဝီဝေမဇ္ဈဂတဿ ပါပုဏာတိယေဝ။ ‘‘ဣမိဿာ ဥပစာရသီမာယ သံဃဿ ဒမ္မီ’’တိ ဒိန္နံ ပန ခဏ္ဍသီမာသီမန္တရိကာသု ဌိတာနမ္ပိ ပါပုဏာတိ။ ‘‘သမာနသံဝါသသီမာယ ဒမ္မီ’’တိ ဒိန္နံ ပန ခဏ္ဍသီမာသီမန္တရိကာသု ဌိတာနံ န ပါပုဏာတိ။ အဝိပ္ပဝါသသီမာလာဘသီမာသု ဒိန္နံ တာသု သီမာသု အန္တောဂတာနံ ပါပုဏာတိ။ ဂါမသီမာဒီသု ဒိန္နံ တာသံ သီမာနံ အဗ္ဘန္တရေ ဗဒ္ဓသီမာယ ဌိတာနမ္ပိ ပါပုဏာတိ။ အဗ္ဘန္တရသီမာဥဒကုက္ခေပသီမာသု ဒိန္နံ တတ္ထ အန္တောဂတာနံယေဝ ပါပုဏာတိ။ ဇနပဒရဋ္ဌရဇ္ဇဒီပစက္ကဝါဠသီမာသုပိ ဂါမသီမာဒီသု ဝုတ္တသဒိသောယေဝ ဝိနိစ္ဆယော။

သစေ ပန ဇမ္ဗုဒီပေ ဌိတော ‘‘တမ္ဗဝဏ္ဏိဒီပေ သံဃဿ ဒမ္မီ’’တိ ဝဒတိ, တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပတော ဧကောပိ အာဂန္တွာ သဗ္ဗေသံ ဂဏှိတုံ လဘတိ။ သစေပိ တတြေဝ ဧကော သဘာဂဘိက္ခု သဘာဂါနံ ဘာဂံ ဂဏှာတိ, န ဝါရေတဗ္ဗော။ ဧဝံ တာဝ ယော သီမံ ပရာမသိတွာ ဒေတိ, တဿ ဒါနေ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယော ပန ‘‘အသုကသီမာယ’’န္တိ ဝတ္တုံ န ဇာနာတိ, ကေဝလံ ‘‘သီမာ’’တိ ဝစနမတ္တမေဝ ဇာနန္တော ဝိဟာရံ အာဂန္တွာ ‘‘သီမာယ ဒမ္မီ’’တိ ဝါ ‘‘သီမဋ္ဌကသံဃဿ ဒမ္မီ’’တိ ဝါ ဘဏတိ, သော ပုစ္ဆိတဗ္ဗော ‘‘သီမာ နာမ ဗဟုဝိဓာ, ကတရသီမံ သန္ဓာယ ဘဏသီ’’တိ။ သစေ ဝဒတိ ‘‘အဟံ ‘အသုကသီမာ’တိ န ဇာနာမိ, သီမဋ္ဌကသံဃော ဘာဇေတွာ ဂဏှတူ’’တိ, ကတရသီမာယ ဘာဇေတဗ္ဗံ? မဟာသီဝတ္ထေရော ကိရာဟ ‘‘အဝိပ္ပဝါသသီမာယာ’’တိ။ တတော နံ အာဟံသု ‘‘အဝိပ္ပဝါသသီမာ နာမ တိယောဇနာပိ ဟောတိ, ဧဝံ သန္တေ တိယောဇနေ ဌိတာ လာဘံ ဂဏှိဿန္တိ, တိယောဇနေ ဌတွာ အာဂန္တုကဝတ္တံ ပူရေတွာ အာရာမံ ပဝိသိတဗ္ဗံ ဘဝိဿတိ, ဂမိကော တိယောဇနံ ဂန္တွာ သေနာသနံ အာပုစ္ဆိဿတိ, နိဿယပ္ပဋိပန္နဿ တိယောဇနာတိက္ကမေ နိဿယော ပဋိပ္ပဿမ္ဘိဿတိ, ပါရိဝါသိကေန တိယောဇနံ အတိက္ကမိတွာ အရုဏံ ဥဋ္ဌပေတဗ္ဗံ ဘဝိဿတိ, ဘိက္ခုနိယာ တိယောဇနေ ဌတွာ အာရာမပ္ပဝေသနံ အာပုစ္ဆိတဗ္ဗံ ဘဝိဿတိ, သဗ္ဗမ္ပေတံ ဥပစာရသီမာပရိစ္ဆေဒဝသေနေဝ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ, တသ္မာ ဥပစာရသီမာယ ဘာဇေတဗ္ဗ’’န္တိ။

֍ * ၂၀၀။ ကတိကာယ ဒေတီတိ ဧတ္ထ ပန ကတိကာ နာမ သမာနလာဘကတိကာ။ တတြေဝံ ကတိကာ ကာတဗ္ဗာ, ဧကသ္မိံ ဝိဟာရေ သန္နိပတိတေဟိ ဘိက္ခူဟိ ယံ ဝိဟာရံ သင်္ဂဏှိတုကာမာ သမာနလာဘံ ကာတုံ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၅၁။)

ဣစ္ဆန္တိ, တဿ နာမံ ဂဟေတွာ ‘‘အသုကော နာမ ဝိဟာရော ပေါရာဏကော’’တိ ဝါ ‘‘ဗုဒ္ဓါဓိဝုတ္ထော’’တိ ဝါ ‘‘အပ္ပလာဘော’’တိ ဝါ ယ ကိဉ္စိ ကာရဏံ ဝတွာ ‘‘တံ ဝိဟာရံ ဣမိနာ ဝိဟာရေန သဒ္ဓိံ ဧကလာဘံ ကာတုံ သံဃဿ ရုစ္စတီ’’တိ တိက္ခတ္တုံ သာဝေတဗ္ဗံ။ ဧတ္တာဝတာ တသ္မိံ ဝိဟာရေ နိသိန္နောပိ ဣဓ နိသိန္နောဝ ဟောတိ။ တသ္မိံ ဝိဟာရေပိ သံဃေန ဧဝမေဝ ကာတဗ္ဗံ။ ဧတ္တာဝတာ ဣဓ နိသိန္နောပိ တသ္မိံ နိသိန္နောဝ ဟောတိ။ ဧကသ္မိံ ဝိဟာရေ လာဘေ ဘာဇိယမာနေ ဣတရသ္မိံ ဌိတဿ ဘာဂံ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဧဝံ ဧကေန ဝိဟာရေန သဒ္ဓိံ ဗဟူပိ အာဝါသာ ဧကလာဘာ ကာတဗ္ဗာ။ ဧဝဉ္စ ကတေ ဧကသ္မိံ အာဝါသေ ဒိန္နေ သဗ္ဗတ္ထ ဒိန္နံ ဟောတိ။

֍ * ၂၀၁။ ဘိက္ခာပညတ္တိ နာမ အတ္တနော ပရိစ္စာဂပညာပနဋ္ဌာနံ, ယတ္ထ သံဃဿ ဓုဝကာရာ ကရီယန္တိ။ ဧတ္ထ စ ယသ္မိံ ဝိဟာရေ ဣမဿ စီဝရဒါယကဿ သန္တကံ သံဃဿ ပါကဝဋ္ဋံ ဝါ ဝတ္တတိ, ယသ္မိံ ဝိဟာရေ ဘိက္ခူ အတ္တနော ဘာရံ ကတွာ သဒါ ဂေဟေ ဘောဇေတိ, ယတ္ထ ဝါ တေန အာဝါသော ကာရိတော, သလာကဘတ္တာဒီနိ ဝါ နိဗဒ္ဓါနိ, ဣမေ ဓုဝကာရာ နာမ။ ယေန ပန သကလောပိ ဝိဟာရော ပတိဋ္ဌာပိတော, တတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထိ, တသ္မာ သစေ သော ‘‘ယတ္ထ မယှံ ဓုဝကာရာ ကရီယန္တိ, တတ္ထ ဒမ္မီ’’တိ ဝါ ‘‘တတ္ထ ဒေထာ’’တိ ဝါ ဘဏတိ, ဗဟူသု စေပိ ဌာနေသု ဓုဝကာရာ ဟောန္တိ, သဗ္ဗတ္ထ ဒိန္နမေဝ ဟောတိ။ သစေ ပန ဧကသ္မိံ ဝိဟာရေ ဘိက္ခူ ဗဟုတရာ ဟောန္တိ, တေဟိ ဝတ္တဗ္ဗံ ‘‘တုမှာကံ ဓုဝကာရေ ဧကတ္ထ ဘိက္ခူ ဗဟူ, ဧကတ္ထ အပ္ပကာ’’တိ။ သစေ ‘‘ဘိက္ခုဂဏနာယ ဂဏှထာ’’တိ ဘဏတိ, တထာ ဘာဇေတွာ ဂဏှိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဧတ္ထ စ ဝတ္ထဘေသဇ္ဇာဒိ အပ္ပကမ္ပိ သုခေန ဘာဇီယတိ။ ယဒိ ပန မဉ္စော ဝါ ပီဌံ ဝါ ဧကမေဝ ဟောတိ, တံ ပုစ္ဆိတွာ ယဿ ဝိဟာရဿ, ဧကဝိဟာရေပိ ဝါ ယဿ သေနာသနဿ သော ဝိစာရေတိ, တတ္ထ ဒါတဗ္ဗံ။ သစေပိ ‘‘အသုကဘိက္ခု ဂဏှတူ’’တိ ဝဒတိ, ဝဋ္ဋတိ။ အထ ‘‘မယှံ ဓုဝကာရေ ဒေထာ’’တိ ဝတွာ အဝိစာရေတွာ ဂစ္ဆတိ, သံဃဿပိ ဝိစာရေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဧဝံ ပန ဝိစာရေတဗ္ဗံ, ‘‘သံဃတ္ထေရဿ ဝသနဋ္ဌာနေ ဒေထာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ သစေ တတ္ထ သေနာသနံ ပရိပုဏ္ဏံ ဟောတိ, ယတ္ထ နပ္ပဟောတိ, တတ္ထ ဒါတဗ္ဗံ။ သစေ ဧကော ဘိက္ခု ‘‘မယှံ ဝသနဋ္ဌာနေ သေနာသနပရိဘောဂဘဏ္ဍံ နတ္ထီ’’တိ ဝဒတိ, တတ္ထ ဒါတဗ္ဗံ။

֍ * ၂၀၂။ သံဃဿ ဒေတီတိ ဧတ္ထ ပန သစေ ဝိဟာရံ ပဝိသိတွာ ‘‘ဣမာနိ စီဝရာနိ သံဃဿ ဒမ္မီ’’တိ ဒေတိ, ဥပစာရသီမာယ ဌိတေန သံဃေန ဃဏ္ဋိံ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၅၂။)

ပဟရိတွာ ကာလံ ဃောသေတွာ ဘာဇေတဗ္ဗာနိ, သီမဋ္ဌကဿ အသမ္ပတ္တဿပိ ဘာဂံ ဂဏှန္တော န ဝါရေတဗ္ဗော။ ဝိဟာရော မဟာ ဟောတိ, ထေရာသနတော ပဋ္ဌာယ ဝတ္ထေသု ဒီယမာနေသု အလသဇာတိကာ မဟာထေရာ ပစ္ဆာ အာဂစ္ဆန္တိ, ‘‘ဘန္တေ, ဝီသတိဝဿာနံ ဒီယတိ, တုမှာကံ ဌိတိကာ အတိက္ကန္တာ’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗာ, ဌိတိကံ ဌပေတွာ တေသံ ဒတွာ ပစ္ဆာ ဌိတိဘာယ ဒါတဗ္ဗံ။ ‘‘အသုကဝိဟာရေ ကိရ ဗဟု စီဝရံ ဥပ္ပန္န’’န္တိ သုတွာ ယောဇနန္တရိကဝိဟာရတောပိ ဘိက္ခူ အာဂစ္ဆန္တိ, သမ္ပတ္တသမ္ပတ္တာနံ ဌိတဋ္ဌာနတော ပဋ္ဌာယ ဒါတဗ္ဗံ, အသမ္ပတ္တာနမ္ပိ ဥပစာရသီမံ ပဝိဋ္ဌာနံ အန္တေဝါသိကာဒီသု ဂဏှန္တေသု ဒါတဗ္ဗမေဝ။ ‘‘ဗဟိဥပစာရသီမာယ ဌိတာနံ ဒေထာ’’တိ ဝဒန္တိ, န ဒါတဗ္ဗံ။ သစေ ပန ဥပစာရသီမံ ဩက္ကန္တေဟိ ဧကာဗဒ္ဓါ ဟုတွာ အတ္တနော ဝိဟာရဒွါရေ ဝါ အန္တောဝိဟာရေယေဝ ဝါ ဟောန္တိ, ပရိသဝသေန ဝဍ္ဎိတာ နာမ သီမာ ဟောတိ, တသ္မာ ဒါတဗ္ဗံ။ သံဃနဝကဿ ဒိန္နေပိ ပစ္ဆာ အာဂတာနံ ဒါတဗ္ဗမေဝ။ ဒုတိယဘာဂေ ပန ထေရာသနံ အာရုဠှေ အာဂတာနံ ပဌမဘာဂေါ န ပါပုဏာတိ, ဒုတိယဘာဂတော ဝဿဂ္ဂေန ဒါတဗ္ဗံ။

ဧကသ္မိံ ဝိဟာရေ ဒသ ဘိက္ခူ ဟောန္တိ, ဒသ ဝတ္ထာနိ ‘‘သံဃဿ ဒေမာ’’တိ ဒေန္တိ, ပါဋေက္ကံ ဘာဇေတဗ္ဗာနိ။ သစေ ‘‘သဗ္ဗာနေဝ အမှာကံ ပါပုဏန္တီ’’တိ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆန္တိ, ဒုပ္ပါပိတာနိ စေဝ ဒုဂ္ဂဟိတာနိ စ, ဂတဂတဋ္ဌာနေ သံဃိကာနေဝ ဟောန္တိ။ ဧကံ ပန ဥဒ္ဓရိတွာ ‘‘ဣဒံ တုမှာကံ ပါပုဏာတီ’’တိ သံဃတ္ထေရဿ ပါပေတွာ ‘‘သေသာနိ အမှာကံ ပါပုဏန္တီ’’တိ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဧကမေဝ ဝတ္ထံ ‘‘သံဃဿ ဒေမာ’’တိ အာဟရန္တိ, အဘာဇေတွာဝ ‘‘အမှာကံ ပါပုဏာတီ’’တိ ဂဏှန္တိ, ဒုပ္ပါပိတဉ္စေဝ ဒုဂ္ဂဟိတဉ္စ။ သတ္ထကေန ဝါ ဟလိဒ္ဒိအာဒိနာ ဝါ လေခံ ကတွာ ဧကကောဋ္ဌာသံ ‘‘ဣဒံ ဌာနံ တုမှာကံ ပါပုဏာတီ’’တိ သံဃတ္ထေရဿ ပါပေတွာ ‘‘သေသံ အမှာကံ ပါပုဏာတီ’’တိ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ယံ ပန ဝတ္ထဿေဝ ပုပ္ဖံ ဝါ ဝလိ ဝါ, တေန ပရိစ္ဆေဒံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ဧကံ တန္တံ ဥဒ္ဓရိတွာ ‘‘ဣဒံ ဌာနံ တုမှာကံ ပါပုဏာတီ’’တိ ထေရဿ ဒတွာ ‘‘သေသံ အမှာကံ ပါပုဏာတီ’’တိ ဂဏှန္တိ, ဝဋ္ဋတိ။ ခဏ္ဍံ ခဏ္ဍံ ဆိန္ဒိတွာ ဘာဇိယမာနံ ဝဋ္ဋတိယေဝ။

ဧကဘိက္ခုကေ ဝိဟာရေ သံဃဿ စီဝရေသု ဥပ္ပန္နေသု သစေ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေနေဝ သော ဘိက္ခု ‘‘သဗ္ဗာနိ မယှံ ပါပုဏန္တီ’’တိ ဂဏှာတိ,

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၅၃။)

သုဂ္ဂဟိတာနိ, ဌိတိကာ ပန န တိဋ္ဌတိ။ သစေ ဧကေကံ ဥဒ္ဓရိတွာ ‘‘ဣဒံ မယှံ ပါပုဏာတီ’’တိ ဂဏှာတိ, ဌိတိကာ တိဋ္ဌတိ။ တတ္ထ အဋ္ဌိတာယ ဌိတိကာယ ပုန အညသ္မိံ စီဝရေ ဥပ္ပန္နေ သစေ ဧကော ဘိက္ခု အာဂစ္ဆတိ, မဇ္ဈေ ဆိန္ဒိတွာ ဒွီဟိပိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဌိတာယ ဌိတိကာယ ပုန အညသ္မိံ စီဝရေ ဥပ္ပန္နေ သစေ နဝကတရော အာဂစ္ဆတိ, ဌိတိကာ ဟေဋ္ဌာ ဩရောဟတိ။ သစေ ဝုဍ္ဎတရော အာဂစ္ဆတိ, ဌိတိကာ ဥဒ္ဓံ အာရောဟတိ။ အထ အညော နတ္ထိ, ပုန အတ္တနော ပါပေတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ‘‘သံဃဿ ဒေမာ’’တိ ဝါ ‘‘ဘိက္ခုသံဃဿ ဒေမာ’’တိ ဝါ ယေန ကေနစိ အာကာရေန သံဃံ အာမသိတွာ ဒိန္နံ ပန ပံသုကူလိကာနံ န ဝဋ္ဋတိ ‘‘ဂဟပတိစီဝရံ ပဋိက္ခိပါမိ, ပံသုကူလိကင်္ဂံ သမာဒိယာမီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ, န ပန အကပ္ပိယတ္တာ။ ဘိက္ခုသံဃေန အပလောကေတွာ ဒိန္နမ္ပိ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ ယံ ပန ဘိက္ခု အတ္တနော သန္တကံ ဒေတိ, တံ ဘိက္ခုဒတ္တိယံ နာမ ဝဋ္ဋတိ, ပံသုကူလံ ပန န ဟောတိ။ ဧဝံ သန္တေပိ ဓုတင်္ဂံ န ဘိဇ္ဇတိ။ ‘‘ဘိက္ခူနံ ဒေမ, ထေရာနံ ဒေမာ’’တိ ဝုတ္တေ ပန ပံသုကူလိကာနမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ, ‘‘ဣဒံ ဝတ္ထံ သံဃဿ ဒေမ, ဣမိနာ ဥပါဟနတ္ထဝိကပတ္တတ္ထဝိကအာယောဂအံသဗဒ္ဓကာဒီနိ ကရောန္တူ’’တိ ဒိန္နမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ ပတ္တတ္ထဝိကာဒီနံ အတ္ထာယ ဒိန္နာနိ ဗဟူနိပိ ဟောန္တိ, စီဝရတ္ထာယပိ ပဟောန္တိ, တတော စီဝရံ ကတွာ ပါရုပိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန သံဃော ဘာဇိတာတိရိတ္တာနိ ဝတ္ထာနိ ဆိန္ဒိတွာ ဥပါဟနတ္ထဝိကာဒီနံ အတ္ထာယ ဘာဇေတိ, တတော ဂဟေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ သာမိကေဟိ ဝိစာရိတမေဝ ဟိ ဝဋ္ဋတိ, န ဣတရံ။ ပံသုကူလိကံ ‘‘သံဃဿ ဓမ္မကရဏပဋာဒီနံ အတ္ထာယ ဒေမာ’’တိ ဝုတ္တေပိ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ, ပရိက္ခာရော နာမ ပံသုကူလိကာနမ္ပိ ဣစ္ဆိတဗ္ဗော။ ယံ တတ္ထ အတိရေကံ ဟောတိ, တံ စီဝရေပိ ဥပနေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သုတ္တံ သံဃဿ ဒေန္တိ, ပံသုကူလိကေဟိပိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ အယံ တာဝ ဝိဟာရံ ပဝိသိတွာ ‘‘ဣမာနိ စီဝရာနိ သံဃဿ ဒမ္မီ’’တိ ဒိန္နေသု ဝိနိစ္ဆယော။ သစေ ပန ဗဟိဥပစာရသီမာယ အဒ္ဓါနမဂ္ဂပ္ပဋိပန္နေ ဘိက္ခူ ဒိသွာ ‘‘သံဃဿ ဒမ္မီ’’တိ သံဃတ္ထေရဿ ဝါ သံဃနဝကဿ ဝါ အာရောစေတိ, သစေပိ ယောဇနံ ဖရိတွာ ပရိသာ ဌိတာ ဟောတိ, ဧကာဗဒ္ဓါ စေ, သဗ္ဗေသံ ပါပုဏာတိ။ ယေ ပန ဒွါဒသဟိ ဟတ္ထေဟိ ပရိသံ အသမ္ပတ္တာ, တေသံ န ပါပုဏာတိ။

֍ * ၂၀၃။ ဥဘတောသံဃဿ ဒေတီတိ ဧတ္ထ ‘‘ဥဘတောသံဃဿ ဒမ္မီ’’တိ ဝုတ္တေပိ ‘‘ဒွိဓာ သံဃဿ ဒမ္မီ’’တိ, ‘‘ဒွိန္နံ သံဃာနံ ဒမ္မီ’’တိ, ‘‘ဘိက္ခုသံဃဿ စ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၅၄။)

ဘိက္ခုနီသံဃဿ စ ဒမ္မီ’’တိ ဝုတ္တေပိ ဥဘတောသံဃဿ ဒိန္နမေဝ ဟောတိ။ တတ္ထ သစေ ဗဟုကာပိ ဘိက္ခူ ဟောန္တိ, ဧကာ ဘိက္ခုနီ ဟောတိ, ဥပဍ္ဎံ ဒါတဗ္ဗံ, ဒွေ ဘာဂေ သမေ ကတွာ ဧကော ဘာဂေါ ဒါတဗ္ဗောတိ အတ္ထော။ သစေ ဗဟုကာပိ ဘိက္ခုနိယော ဟောန္တိ, ဧကော ဘိက္ခု ဟောတိ, ဥပဍ္ဎံ ဒါတဗ္ဗံ။ ‘‘ဥဘတောသံဃဿ စ တုယှဉ္စ ဒမ္မီ’’တိ ဝုတ္တေ သစေ ဒသ ဒသ ဘိက္ခူ စ ဘိက္ခုနိယော စ ဟောန္တိ, ဧကဝီသတိ ပဋိဝီသေ ကတွာ ဧကော ပုဂ္ဂလဿ ဒါတဗ္ဗော, ဒသ ဘိက္ခုသံဃဿ, ဒသ ဘိက္ခုနီသံဃဿ။ ယေန ပုဂ္ဂလိကော လဒ္ဓေါ, သော သံဃတောပိ အတ္တနော ဝဿဂ္ဂေန ဂဟေတုံ လဘတိ။ ကသ္မာ? ဥဘတောသံဃဂ္ဂဟဏေန ဂဟိတတ္တာ။ ‘‘ဥဘတောသံဃဿ စ စေတိယဿ စ ဒမ္မီ’’တိ ဝုတ္တေပိ ဧသေဝ နယော။ ဣဓ ပန စေတိယဿ သံဃတော ပါပုဏနကောဋ္ဌာသော နာမ နတ္ထိ, ဧကပုဂ္ဂလဿ ပတ္တကောဋ္ဌာသသမောဝ ကောဋ္ဌာသော ဟောတိ။ ‘‘ဥဘတောသံဃဿ စ တုယှဉ္စ စေတိယဿ စာ’’တိ ဝုတ္တေ ပန ဒွါဝီသတိ ကောဋ္ဌာသေ ကတွာ ဒသ ဘိက္ခူနံ, ဒသ ဘိက္ခုနီနံ, ဧကော ပုဂ္ဂလဿ, ဧကော စေတိယဿ ဒါတဗ္ဗော။ တတ္ထ ပုဂ္ဂလော သံဃတောပိ အတ္တနော ဝဿဂ္ဂေန ဂဟေတုံ လဘတိ, စေတိယဿ ဧကောယေဝ။

‘‘ဘိက္ခုသံဃဿ စ ဘိက္ခုနီနဉ္စ ဒမ္မီ’’တိ ဝုတ္တေ ပန န မဇ္ဈေ ဘိန္ဒိတွာ ဒါတဗ္ဗံ, ဘိက္ခူ စ ဘိက္ခုနိယော စ ဂဏေတွာ ဒါတဗ္ဗံ။ ‘‘ဘိက္ခုသံဃဿ စ ဘိက္ခုနီနဉ္စ တုယှဉ္စာ’’တိ ဝုတ္တေ ပန ပုဂ္ဂလော ဝိသုံ န လဘတိ, ပါပုဏနဋ္ဌာနတော ဧကမေဝ လဘတိ။ ကသ္မာ? ဘိက္ခုသံဃဂ္ဂဟဏေန ဂဟိတတ္တာ။ ‘‘ဘိက္ခုသံဃဿ စ ဘိက္ခုနီနဉ္စ တုယှဉ္စ စေတိယဿ စာ’’တိ ဝုတ္တေပိ စေတိယဿ ဧကပုဂ္ဂလပဋိဝီသော လဗ္ဘတိ, ပုဂ္ဂလဿ ဝိသုံ န လဗ္ဘတိ, တသ္မာ ဧကံ စေတိယဿ ဒတွာ အဝသေသံ ဘိက္ခူ စ ဘိက္ခုနိယော စ ဂဏေတွာ ဘာဇေတဗ္ဗံ။

‘‘ဘိက္ခူနဉ္စ ဘိက္ခုနီနဉ္စ ဒမ္မီ’’တိ ဝုတ္တေပိ မဇ္ဈေ ဘိန္ဒိတွာ န ဒါတဗ္ဗံ, ပုဂ္ဂလဂဏနာယ ဧဝ ဝိဘဇိတဗ္ဗံ။ ‘‘ဘိက္ခူနဉ္စ ဘိက္ခုနီနဉ္စ တုယှဉ္စ, ဘိက္ခူနဉ္စ ဘိက္ခုနီနဉ္စ စေတိယဿ စ, ဘိက္ခူနဉ္စ ဘိက္ခုနီနဉ္စ တုယှဉ္စ စေတိယဿ စာ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တေပိ စေတိယဿ ဧကပဋိဝီသော လဗ္ဘတိ, ပုဂ္ဂလဿ ဝိသုံ နတ္ထိ, ဘိက္ခူ စ ဘိက္ခုနိယော စ ဂဏေတွာ ဧဝ ဘာဇေတဗ္ဗံ။ ယထာ စ ဘိက္ခုသံဃံ အာဒိံ ကတွာ နယော နီတော, ဧဝံ ဘိက္ခုနီသံဃံ အာဒိံ ကတွာပိ နေတဗ္ဗော။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၅၅။)

‘‘ဘိက္ခုသံဃဿ စ တုယှဉ္စာ’’တိ ဝုတ္တေ ပုဂ္ဂလဿ ဝိသုံ န လဗ္ဘတိ, ဝဿဂ္ဂေနေဝ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ‘‘ဘိက္ခုသံဃဿ စ စေတိယဿ စာ’’တိ ဝုတ္တေ ပန စေတိယဿ ဝိသုံ ပဋိဝီသော လဗ္ဘတိ။ ‘‘ဘိက္ခုသံဃဿ စ တုယှဉ္စ စေတိယဿ စာ’’တိ ဝုတ္တေပိ စေတိယဿေဝ ဝိသုံ လဗ္ဘတိ, န ပုဂ္ဂလဿ။ ‘‘ဘိက္ခူနဉ္စ တုယှဉ္စာ’’တိ ဝုတ္တေပိ ဝိသုံ န လဗ္ဘတိ, ‘‘ဘိက္ခူနဉ္စ စေတိယဿ စာ’’တိ ဝုတ္တေ ပန စေတိယဿ လဗ္ဘတိ။ ‘‘ဘိက္ခူနဉ္စ တုယှဉ္စ စေတိယဿ စာ’’တိ ဝုတ္တေပိ စေတိယဿေဝ ဝိသုံ လဗ္ဘတိ, န ပုဂ္ဂလဿ။ ဘိက္ခုနီသံဃံ အာဒိံ ကတွာပိ ဧဝမေဝ ယောဇေတဗ္ဗံ။

ပုဗ္ဗေ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဥဘတောသံဃဿ ဒါနံ ဒေန္တိ, ဘဂဝါ မဇ္ဈေ နိသီဒတိ, ဒက္ခိဏတော ဘိက္ခူ, ဝါမတော ဘိက္ခုနိယော နိသီဒန္တိ, ဘဂဝါ ဥဘိန္နံ သံဃတ္ထေရော, တဒါ ဘဂဝါ အတ္တနာ လဒ္ဓပစ္စယေ အတ္တနာပိ ပရိဘုဉ္ဇတိ, ဘိက္ခူနမ္ပိ ဒါပေတိ။ ဧတရဟိ ပန ပဏ္ဍိတမနုဿာ သဓာတုကံ ပဋိမံ ဝါ စေတိယံ ဝါ ဌပေတွာ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဥဘတောသံဃဿ ဒါနံ ဒေန္တိ, ပဋိမာယ ဝါ စေတိယဿ ဝါ ပုရတော အာဓာရကေ ပတ္တံ ဌပေတွာ ဒက္ခိဏောဒကံ ဒတွာ ‘‘ဗုဒ္ဓါနံ ဒေမာ’’တိ, တတ္ထ ပဌမံ ခါဒနီယဘောဇနီယံ ဒေန္တိ, ဝိဟာရံ ဝါ အာဟရိတွာ ‘‘ဣဒံ စေတိယဿ ဒေမာ’’တိ ပိဏ္ဍပါတဉ္စ မာလာဂန္ဓာဒီနိ စ ဒေန္တိ, တတ္ထ ကထံ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗန္တိ? မာလာဂန္ဓာဒီနိ တာဝ စေတိယေ အာရောပေတဗ္ဗာနိ, ဝတ္ထေဟိ ပဋာကာ, တေလေန ပဒီပါ ကာတဗ္ဗာ။ ပိဏ္ဍပါတမဓုဖာဏိတာဒီနိ ပန ယော နိဗဒ္ဓစေတိယဇဂ္ဂကော ဟောတိ ပဗ္ဗဇိတော ဝါ ဂဟဋ္ဌော ဝါ, တဿ ဒါတဗ္ဗာနိ။ နိဗဒ္ဓဇဂ္ဂကေ အသတိ အာဟဋဘတ္တံ ဌပေတွာ ဝတ္တံ ကတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ, ဥပကဋ္ဌေ ကာလေ ဘုဉ္ဇိတွာ ပစ္ဆာပိ ဝတ္တံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ မာလာဂန္ဓာဒီသု စ ယံ ကိဉ္စိ ‘‘ဣဒံ ဟရိတွာ စေတိယေ ပူဇံ ကရောထာ’’တိ ဝုတ္တေ ဒူရမ္ပိ ဟရိတွာ ပူဇေတဗ္ဗံ, ‘‘ဘိက္ခုသံဃဿ ဟရာ’’တိ ဝုတ္တေပိ ဟရိတဗ္ဗံ။ သစေ ပန ‘‘အဟံ ပိဏ္ဍာယ စရာမိ, အာသနသာလာယ ဘိက္ခူ အတ္ထိ, တေ ဟရိဿန္တီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဘန္တေ, တုယှမေဝ ဒမ္မီ’’တိ ဝဒတိ, ဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အထ ပန ‘‘ဘိက္ခုသံဃဿ ဒဿာမီ’’တိ ဟရန္တဿ ဂစ္ဆတော အန္တရာဝ ကာလော ဥပကဋ္ဌော ဟောတိ, အတ္တနော ပါပေတွာ ဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။

֍ * ၂၀၄။ ဝဿံဝုဋ္ဌသံဃဿ ဒေတီတိ ဧတ္ထ ပန သစေ ဝိဟာရံ ပဝိသိတွာ ‘‘ဣမာနိ စီဝရာနိ ဝဿံဝုဋ္ဌသံဃဿ ဒမ္မီ’’တိ ဒေတိ, ယတ္တကာ ဘိက္ခူ တသ္မိံ အာဝါသေ ဝဿစ္ဆေဒံ အကတွာ ပုရိမဝဿံဝုဋ္ဌာ, တေဟိ ဘာဇေတဗ္ဗံ, အညေသံ န ပါပုဏာတိ။ ဒိသာပက္ကန္တဿပိ သတိ ဂါဟကေ ယာဝ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၅၆။)

ကထိနဿုဗ္ဘာရာ ဒါတဗ္ဗံ။ ‘‘အနတ္ထတေ ပန ကထိနေ အန္တောဟေမန္တေ ဧဝဉ္စ ဝတွာ ဒိန္နံ ပစ္ဆိမဝဿံဝုဋ္ဌာနမ္ပိ ပါပုဏာတီ’’တိ လက္ခဏညူ ဝဒန္တိ။ အဋ္ဌကထာသု ပနေတံ န ဝိစာရိတံ။ သစေ ပန ဗဟိဥပစာရသီမာယံ ဌိတော ‘‘ဝဿံဝုဋ္ဌသံဃဿ ဒမ္မီ’’တိ ဝဒတိ, သမ္ပတ္တာနံ သဗ္ဗေသံ ပါပုဏာတိ။ အထ ‘‘အသုကဝိဟာရေ ဝဿံဝုဋ္ဌသံဃဿာ’’တိ ဝဒတိ, တတြ ဝဿံဝုဋ္ဌာနမေဝ ယာဝ ကထိနဿုဗ္ဘာရာ ပါပုဏာတိ။ သစေ ပန ဂိမှာနံ ပဌမဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ဧဝံ ဝဒတိ, တတြ သမ္မုခီဘူတာနံ သဗ္ဗေသံ ပါပုဏာတိ။ ကသ္မာ? ပိဋ္ဌိသမယေ ဥပ္ပန္နတ္တာ။ အန္တောဝဿေယေဝ ‘‘ဝဿံ ဝသန္တာနံ ဒမ္မီ’’တိ ဝုတ္တေ ဆိန္နဝဿာ န လဘန္တိ, ဝဿံ ဝသန္တာဝ လဘန္တိ။ စီဝရမာသေ ပန ‘‘ဝဿံ ဝသန္တာနံ ဒမ္မီ’’တိ ဝုတ္တေ ပစ္ဆိမိကာယ ဝဿူပဂတာနံယေဝ ပါပုဏာတိ, ပုရိမိကာယ ဝဿူပဂတာနဉ္စ ဆိန္နဝဿာနဉ္စ န ပါပုဏာတိ။

စီဝရမာသတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ဟေမန္တဿ ပစ္ဆိမော ဒိဝသော, တာဝ ‘‘ဝဿာဝါသိကံ ဒေမာ’’တိ ဝုတ္တေ ကထိနံ အတ္ထတံ ဝါ ဟောတု အနတ္ထတံ ဝါ, အတီတဝဿံဝုဋ္ဌာနမေဝ ပါပုဏာတိ။ ဂိမှာနံ ပဌမဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ဝုတ္တေ ပန မာတိကာ အာရောပေတဗ္ဗာ ‘‘အတီတပဿာဝါသဿ ပဉ္စ မာသာ အတိက္ကန္တာ, အနာဂတော စာတုမာသစ္စယေန ဘဝိဿတိ, ကတရဝဿာဝါသဿ ဒေသီ’’တိ။ သစေ ‘‘အတီတဝဿံဝုဋ္ဌာနံ ဒမ္မီ’’တိ ဝဒတိ, တံ အန္တောဝဿံဝုဋ္ဌာနမေဝ ပါပုဏာတိ, ဒိသာပက္ကန္တာနမ္ပိ သဘာဂါ ဂဏှိတုံ လဘန္တိ။ သစေ ‘‘အနာဂတေ ဝဿာဝါသိကံ ဒမ္မီ’’တိ ဝဒတိ, တံ ဌပေတွာ ဝဿူပနာယိကဒိဝသေ ဂဟေတဗ္ဗံ။ အထ ‘‘အဂုတ္တော ဝိဟာရော, စောရဘယံ အတ္ထိ, န သက္ကာ ဌပေတုံ ဂဏှိတွာ ဝါ အာဟိဏ္ဍိတု’’န္တိ ဝုတ္တေ ‘‘သမ္ပတ္တာနံ ဒမ္မီ’’တိ ဝဒတိ, ဘာဇေတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။ သစေ ဝဒတိ ‘‘ဣတော မေ, ဘန္တေ, တတိယေ ဝဿေ ဝဿာဝါသိကံ န ဒိန္နံ, တံ ဒမ္မီ’’တိ, တသ္မိံ အန္တောဝဿေ ဝုဋ္ဌဘိက္ခူနံ ပါပုဏာတိ။ သစေ တေ ဒိသာ ပက္ကန္တာ, အညော ဝိဿာသိကော ဂဏှာတိ, ဒါတဗ္ဗံ။ အထေကောယေဝ အဝသိဋ္ဌော, သေသာ ကာလကတာ, သဗ္ဗံ ဧကဿေဝ ပါပုဏာတိ။ သစေ ဧကောပိ နတ္ထိ, သံဃိကံ ဟောတိ, သမ္မုခီဘူတေဟိ ဘာဇေတဗ္ဗံ။

֍ * ၂၀၅။ အာဒိဿ ဒေတီတိ ဧတ္ထ ပန ယာဂုယာ ဝါ ဘတ္တေ ဝါ ခါဒနီယေ ဝါ စီဝရေ ဝါ သေနာသနေ ဝါ ဘေသဇ္ဇေ ဝါ အာဒိသိတွာ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဒေန္တော အာဒိဿ ဒေတိ နာမ။ တတြာယံ ဝိနိစ္ဆယော – ဘိက္ခူ အဇ္ဇတနာယ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၅၇။)

ဝါ သွာတနာယ ဝါ ယာဂုယာ နိမန္တေတွာ တေသံ ဃရံ ပဝိဋ္ဌာနံ ယာဂုံ ဒေတိ, ယာဂုံ ဒတွာ ပီတာယ ယာဂုယာ ‘‘ဣမာနိ စီဝရာနိ ယေဟိ မယှံ ယာဂု ပီတာ, တေသံ ဒမ္မီ’’တိ ဒေတိ, ယေဟိ နိမန္တိတေဟိ ယာဂု ပီတာ, တေသံယေဝ ပါပုဏာတိ။ ယေဟိ ပန ဘိက္ခာစာရဝတ္တေန ဃရဒွါရေန ဂစ္ဆန္တေဟိ ဝါ ဃရံ ပဝိဋ္ဌေဟိ ဝါ ယာဂု လဒ္ဓါ, ယေသံ ဝါ အာသနသာလတော ပတ္တံ အာဟရိတွာ မနုဿေဟိ နီတာ, ယေသံ ဝါ ထေရေဟိ ပေသိတာ, တေသံ န ပါပုဏာတိ။ သစေ ပန နိမန္တိဟဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ အညေပိ ဗဟူ အာဂန္တွာ အန္တောဂေဟဉ္စ ဗဟိဂေဟဉ္စ ပူရေတွာ နိသိန္နာ, ဒါယကော စ ဧဝံ ဝဒတိ ‘‘နိမန္တိတာ ဝါ ဟောန္တု အနိမန္တိတာ ဝါ, ယေသံ မယာ ယာဂု ဒိန္နာ, သဗ္ဗေသံ ဣမာနိ ဝတ္ထာနိ ဟောန္တူ’’တိ, သဗ္ဗေသံ ပါပုဏာတိ။ ယေဟိ ပန ထေရာနံ ဟတ္ထတော ယာဂု လဒ္ဓါ, တေသံ န ပါပုဏာတိ။ အထ သော ‘‘ယေဟိ မယှံ ယာဂု ပီတာ, သဗ္ဗေသံ ဟောတူ’’တိ ဝဒတိ, သဗ္ဗေသံ ပါပုဏာတိ။ ဘတ္တခါဒနီယေသုပိ ဧသေဝ နယော။ စီဝရေ ပန ပုဗ္ဗေပိ တေန ဝဿံ ဝါသေတွာ ဘိက္ခူနံ စီဝရံ ဒိန္နပုဗ္ဗံ ဟောတိ, သော စေ ဘိက္ခူ ဘောဇေတွာ ဝဒတိ ‘‘ယေသံ မယာ ပုဗ္ဗေ စီဝရံ ဒိန္နံ, တေသံယေဝ ဣမံ စီဝရံ ဝါ သုတ္တံ ဝါ သပ္ပိမဓုဖာဏိတာဒီနိ ဝါ ဟောန္တူ’’တိ, သဗ္ဗံ တေသံယေဝ ပါပုဏာတိ။ သေနာသနေပိ ‘‘ယော မယာ ကာရိတေ ဝိဟာရေ ဝါ ပရိဝေဏေ ဝါ ဝသတိ, တဿိဒံ ဟောတူ’’တိ ဝုတ္တေ တဿေဝ ဟောတိ။ ဘေသဇ္ဇေပိ ‘‘မယံ ကာလေန ကာလံ ထေရာနံ သပ္ပိအာဒီနိ ဘေသဇ္ဇာနိ ဒေမ, ယေဟိ တာနိ လဒ္ဓါနိ, တေသံယေဝိဒံ ဟောတူ’’တိ ဝုတ္တေ တေသံယေဝ ဟောတိ။

֍ * ၂၀၆။ ပုဂ္ဂလဿ ဒေတီတိ ဧတ္ထ ပန ‘‘ဣမံ စီဝရံ ဣတ္ထန္နာမဿ ဒမ္မီ’’တိ ဧဝံ ပရမ္မုခါ ဝါ, ပါဒမူလေ ဌပေတွာ ‘‘ဣဒံ, ဘန္တေ, တုမှာကံ ဒမ္မီ’’တိ ဧဝံ သမ္မုခါ ဝါ ဒေတိ, တံ တဿေဝ ဟောတိ။ သစေ ပန ‘‘ဣဒံ တုမှာကဉ္စ တုမှာကံ အန္တေဝါသိကာနဉ္စ ဒမ္မီ’’တိ ဧဝံ ဝဒတိ, ထေရဿ စ အန္တေဝါသိကာနဉ္စ ပါပုဏာတိ။ ဥဒ္ဒေသံ ဂဟေတုံ အာဂတော ဂဟေတွာ ဂစ္ဆန္တော စ အတ္ထိ, တဿပိ ပါပုဏာတိ။ ‘‘တုမှေဟိ သဒ္ဓိံ နိဗဒ္ဓစာရိကဘိက္ခူနံ ဒမ္မီ’’တိ ဝုတ္တေ ဥဒ္ဒေသန္တေဝါသိကာနံ ဝတ္တံ ကတွာ ဥဒ္ဒေသပရိပုစ္ဆာဒီနိ ဂဟေတွာ ဝိစရန္တာနံ သဗ္ဗေသံ ပါပုဏာတိ။ အယံ ‘‘ပုဂ္ဂလဿ ဒေတီ’’တိ ဣမသ္မိံ ပဒေ ဝိနိစ္ဆယော။

သစေ ကောစိ ဘိက္ခု ဧကောဝ ဝဿံ ဝသတိ, တတ္ထ မနုဿာ ‘‘သံဃဿ ဒေမာ’’တိ စီဝရာနိ ဒေန္တိ, တတ္ထ ကိံ ကာတဗ္ဗန္တိ? ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ,

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၅၈။)

တဿေဝ တာနိ စီဝရာနိ ယာဝ ကထိနဿ ဥဗ္ဘာရာ’’တိ (မဟာဝ။ ၃၆၃) ဝစနတော သစေ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၆၃) ဂဏပူရကေ ဘိက္ခူ လဘိတွာ ကထိနံ အတ္ထတံ ဟောတိ, ပဉ္စ မာသေ, နော စေ အတ္ထတံ ဟောတိ, ဧကံ စီဝရမာသံ အညတ္ထ ဂဟေတွာ နီတာနိပိ တဿေဝ တာနိ စီဝရာနိ, န တေသံ အညော ကောစိ ဣဿရော။ ယံ ယဉှိ ‘‘သံဃဿ ဒေမာ’’တိ ဝါ ‘‘သံဃံ ဥဒ္ဒိဿ ဒေမာ’’တိ ဝါ ‘‘ဝဿံဝုဋ္ဌသံဃဿ ဒေမာ’’တိ ဝါ ‘‘ဝဿာဝါသိကံ ဒေမာ’’တိ ဝါ ဒေန္တိ, သစေပိ မတကစီဝရံ အဝိဘဇိတွာ တံ ဝိဟာရံ ပဝိသတိ, တံ သဗ္ဗံ တဿေဝ ဘိက္ခုနော ဟောတိ။ ယမ္ပိ သော ဝဿာဝါသတ္ထာယ ဝဍ္ဎိံ ပယောဇေတွာ ဌပိတဥပနိက္ခေပတော ဝါ တတြုပ္ပါဒတော ဝါ ဝဿာဝါသိကံ ဂဏှာတိ, သဗ္ဗံ သုဂ္ဂဟိတမေဝ ဟောတိ။ ဣဒဉှေတ္ထ လက္ခဏံ – ယေန တေနာကာရေန သံဃဿ ဥပ္ပန္နဝတ္ထံ အတ္ထတကထိနဿ ပဉ္စ မာသေ, အနတ္ထတကထိနဿ ဧကံ စီဝရမာသံ ပါပုဏာတိ။ သစေ ပန ကောစိ ဘိက္ခု ဝဿာနတော အညသ္မိံ ဥတုကာလေ ဧကကော ဝသတိ, တတ္ထ မနုဿာ ‘‘သံဃဿ ဒေမာ’’တိ စီဝရာနိ ဒေန္တိ, တေန ဘိက္ခုနာ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗံ ‘‘မယှိမာနိ စီဝရာနီ’’တိ။ အဓိဋ္ဌဟန္တေန ပန ဝတ္တံ ဇာနိတဗ္ဗံ။ တေန ဟိ ဘိက္ခုနာ ဃဏ္ဋိံ ဝါ ပဟရိတွာ ကာလံ ဝါ ဃောသေတွာ ထောကံ အာဂမေတွာ သစေ ဃဏ္ဋိသညာယ ဝါ ကာလသညာယ ဝါ ဘိက္ခူ အာဂစ္ဆန္တိ, တေဟိ သဒ္ဓိံ ဘာဇေတဗ္ဗာနိ။ တေဟိ စေ ဘိက္ခူဟိ တသ္မိံ စီဝရေ ဘာဇိယမာနေ အပါတိတေ ကုသေ အညော ဘိက္ခု အာဂစ္ဆတိ, သမကော ဒါတဗ္ဗော ဘာဂေါ, ပါတိတေ ကုသေ အညော ဘိက္ခု အာဂစ္ဆတိ, န အကာမာ ဒါတဗ္ဗော ဘာဂေါ။ ဧကကောဋ္ဌာသေပိ ဟိ ကုသဒဏ္ဍကေ ပါတိတမတ္တေ သစေပိ ဘိက္ခုသဟဿံ ဟောတိ, ဂဟိတမေဝ နာမ စီဝရံ, တသ္မာ န အကာမာ ဘာဂေါ ဒါတဗ္ဗော။ သစေ ပန အတ္တနော ရုစိယာ ဒါတုကာမာ ဟောန္တိ, ဒေန္တု။ အနုဘာဂေပိ ဧသေဝ နယော။

အထ ဃဏ္ဋိသညာယ ဝါ ကာလသညာယ ဝါ အညေ ဘိက္ခူ န အာဂစ္ဆန္တိ, ‘‘မယှိမာနိ စီဝရာနိ ပါပုဏန္တီ’’တိ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗာနိ။ ဧဝံ အဓိဋ္ဌိတေ သဗ္ဗာနိ တဿေဝ ဟောန္တိ, ဌိတိကာ ပန န တိဋ္ဌတိ။ သစေ ဧကေကံ ဥဒ္ဓရိတွာ ‘‘အယံ ပဌမဘာဂေါ မယှံ ပါပုဏာတိ, အယံ ဒုတိယဘာဂေါ’’တိ ဧဝံ ဂဏှာတိ, ဂဟိတာနိ စ သုဂ္ဂဟိတာနိ ဟောန္တိ, ဌိတိကာ စ တိဋ္ဌတိ, ဧဝံ ပါပေတွာ ဂဏှန္တေနပိ အဓိဋ္ဌိတမေဝ ဟောတိ။ သစေ ပန ဃဏ္ဋိံ ပဟရိတွာ ဝါ အပ္ပဟရိတွာ ဝါ ကာလမ္ပိ ဃောသေတွာ ဝါ အဃောသေတွာ ဝါ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၅၉။)

‘‘အဟမေဝေတ္ထ, မယှမေဝ ဣမာနိ စီဝရာနီ’’တိ ဂဏှာတိ, ဒုဂ္ဂဟိတာနိ ဟောန္တိ။ အထ ‘‘အညော ကောစိ ဣဓ နတ္ထိ, မယှံ ဧတာနိ ပါပုဏန္တီ’’တိ ဂဏှာတိ, သုဂ္ဂဟိတာနိ။ အထ အနဓိဋ္ဌဟိတွာဝ တာနိ စီဝရာနိ ဂဟေတွာ အညံ ဝိဟာရံ ဥဒ္ဒိဿ ဂစ္ဆတိ ‘‘တတ္ထ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ ဘာဇေဿာမီ’’တိ, တာနိ စီဝရာနိ ဂတဂတဋ္ဌာနေ သံဃိကာနေဝ ဟောန္တိ။ ဘိက္ခူဟိ ဒိဋ္ဌမတ္တမေဝေတ္ထ ပမာဏံ။ တသ္မာ သစေ ကေစိ ပဋိပထံ အာဂစ္ဆန္တာ ‘‘ကုဟိံ, အာဝုသော, ဂစ္ဆသီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ တမတ္ထံ သုတွာ ‘‘ကိံ, အာဝုသော, မယံ သံဃော န ဟောမာ’’တိ တတ္ထေဝ ဘာဇေတွာ ဂဏှန္တိ, သုဂ္ဂဟိတာနိ။ သစေပိ ဧသ မဂ္ဂါ ဩက္ကမိတွာ ကဉ္စိ ဝိဟာရံ ဝါ အာသနသာလံ ဝါ ပိဏ္ဍာယ စရန္တော ဧကဂေဟမေဝ ဝါ ပဝိသတိ, တတြ စ နံ ဘိက္ခူ ဒိသွာ တမတ္ထံ ပုစ္ဆိတွာ ဘာဇေတွာ ဂဏှန္တိ, သုဂ္ဂဟိတာနေဝ။

‘‘န, ဘိက္ခဝေ, အညတြ ဝဿံဝုဋ္ဌေန အညတြ စီဝရဘာဂေါ သာဒိတဗ္ဗော, ယော သာဒိယေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၃၆၄) ဝစနတော အညတြ ဝဿံဝုဋ္ဌော အညတြ ဘာဂံ ဂဏှာတိ, ဒုက္ကဋံ။ ဧတ္ထ ပန ကိဉ္စာပိ လဟုကာ အာပတ္တိ, အထ ခေါ ဂဟိတာနိ စီဝရာနိ ဂဟိတဋ္ဌာနေ ဒါတဗ္ဗာနိ။ သစေပိ နဋ္ဌာနိ ဝါ ဇိဏ္ဏာနိ ဝါ ဟောန္တိ, တဿေဝ ဂီဝါ။ ‘‘ဒေဟီ’’တိ ဝုတ္တေ အဒေန္တော ဓုရနိက္ခေပေ ဘဏ္ဍဂ္ဃေန ကာရေတဗ္ဗော။

ဧကော ဘိက္ခု ဒွီသု အာဝါသေသု ဝဿံ ဝသတိ ‘‘ဧဝံ မေ ဗဟု စီဝရံ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတီ’’တိ, ဧကံ ပုဂ္ဂလပဋိဝီသံယေဝ လဘတိ။ တသ္မာ သစေ ဧကေကသ္မိံ ဝိဟာရေ ဧကာဟမေကာဟံ ဝါ သတ္တာဟံ ဝါ ဝသတိ, ဧကေကသ္မိံ ဝိဟာရေ ယံ ဧကော ပုဂ္ဂလော လဘတိ, တတော တတော ဥပဍ္ဎံ ဥပဍ္ဎံ ဒါတဗ္ဗံ။ ဧဝဉှိ ဧကပုဂ္ဂလပဋိဝီသော ဒိန္နော ဟောတိ။ သစေ ပန ဧကသ္မိံ ဝိဟာရေ ဝသန္တော ဣတရသ္မိံ သတ္တာဟဝါရေန အရုဏမေဝ ဥဋ္ဌာပေတိ, ဗဟုတရံ ဝသိတဝိဟာရတော တဿ ပဋိဝီသော ဒါတဗ္ဗော။ ဧဝမ္ပိ ဧကပုဂ္ဂလပဋိဝီသောယေဝ ဒိန္နော ဟောတိ။ ဣဒဉ္စ နာနာလာဘေဟိ နာနူပစာရေဟိ ဧကသီမာဝိဟာရေဟိ ကထိတံ, နာနာသီမာဝိဟာရေ ပန သေနာသနဂ္ဂါဟော ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ တသ္မာ တတ္ထ စီဝရပဋိဝီသော န ပါပုဏာတိ, သေသံ ပန အာမိသဘေသဇ္ဇာဒိ သဗ္ဗံ သဗ္ဗတ္ထ အန္တောသီမာဂတဿ ပါပုဏာတိ။

֍ * ၂၀၇။ ‘‘ဘိက္ခုဿ, ဘိက္ခဝေ, ကာလကတေ သံဃော သာမီ ပတ္တစီဝရေ, အပိစ ဂိလာနုပဋ္ဌာကာ ဗဟူပကာရာ, အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, သံဃေန

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၆၀။)

တိစီဝရဉ္စ ပတ္တဉ္စ ဂိလာနုပဋ္ဌာကာနံ ဒါတုံ, ယံ တတ္ထ လဟုဘဏ္ဍံ လဟုပရိက္ခာရံ, တံ သမ္မုခီဘူတေန သံဃေန ဘာဇေတုံ, ယံ တတ္ထ ဂရုဘဏ္ဍံ ဂရုပရိက္ခာရံ, တံ အာဂတာနာဂတစာတုဒ္ဒိသဿ သံဃဿ အဝိဿဇ္ဇိကံ အဝေဘင်္ဂိက’’န္တိ (မဟာဝ။ ၃၆၉) ဝစနတော ဘိက္ခုသ္မိံ ကာလကတေ အပလောကေတွာ ဝါ –

‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော, ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု ကာလကတော, ဣဒံ တဿ တိစီဝရဉ္စ ပတ္တော စ, ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လံ, သံဃော ဣမံ တိစီဝရဉ္စ ပတ္တဉ္စ ဂိလာနုပဋ္ဌာကာနံ ဒဒေယျ, ဧသာ ဉတ္တိ။

‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော, ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု ကာလကတော, ဣဒံ တဿ တိစီဝရဉ္စ ပတ္တော စ, သံဃော ဣမံ တိစီဝရဉ္စ ပတ္တဉ္စ ဂိလာနုပဋ္ဌာကာနံ ဒေတိ, ယဿာယသ္မတော ခမတိ ဣမဿ တိစီဝရဿ စ ပတ္တဿ စ ဂိလာနုပဋ္ဌာကာနံ ဒါနံ, သော တုဏှဿ။ ယဿ နက္ခမတိ, သော ဘာသေယျ။

‘‘ဒိန္နံ ဣဒံ သံဃေန တိစီဝရဉ္စ ပတ္တော စ ဂိလာနုပဋ္ဌာကာနံ, ခမတိ သံဃဿ, တသ္မာ တုဏှီ, ဧဝမေတံ ဓာရယာမီ’’တိ (မဟာဝ။ ၃၆၇) –

ဧဝံ ကမ္မဝါစံ ဝါ သာဝေတွာ ဂိလာနုပဋ္ဌာကာနံ ပတ္တစီဝရံ ဒတွာ သေသံ လဟုပရိက္ခာရံ သမ္မုခီဘူတေန သံဃေန ဘာဇေတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။

֍ * ၂၀၈။ ဂိလာနုပဋ္ဌာကာနံ လာဘေ ပန အယံ ဝိနိစ္ဆယော – သစေ သကလေ ဘိက္ခုသံဃေ ဥပဋ္ဌဟန္တေ ကာလံ ကရောတိ, သဗ္ဗေပိ သာမိကာ။ အထ ဧကစ္စေဟိ ဝါရေ ကတေ ဧကစ္စေဟိ အကတေယေဝ ကာလံ ကရောတိ, တတြ ဧကစ္စေ အာစရိယာ ဝဒန္တိ ‘‘သဗ္ဗေပိ အတ္တနော ဝါရေ သမ္ပတ္တေ ကရေယျုံ, တသ္မာ သဗ္ဗေပိ သာမိနော’’တိ။ ဧကစ္စေ ဝဒန္တိ ‘‘ယေဟိ ဇဂ္ဂိတော, တေ ဧဝ လဘန္တိ, ဣတရေ န လဘန္တီ’’တိ။ သာမဏေရေပိ ကာလကတေ သစေ စီဝရံ အတ္ထိ, ဂိလာနုပဋ္ဌာကာနံ ဒါတဗ္ဗံ။ နော စေ အတ္ထိ, ယံ အတ္ထိ, တံ ဒါတဗ္ဗံ။ အညသ္မိံ ပရိက္ခာရေ သတိ စီဝရဘာဂံ ကတွာ ဒါတဗ္ဗံ။ ဘိက္ခု စ သာမဏေရော စ သစေ သမံ ဥပဋ္ဌဟိံသု, သမကော ဘာဂေါ ဒါတဗ္ဗော။ အထ သာမဏေရောဝ ဥပဋ္ဌဟတိ, ဘိက္ခုဿ သံဝိဒဟနမတ္တမေဝ ဟောတိ, သာမဏေရဿ ဇေဋ္ဌကောဋ္ဌာသော ဒါတဗ္ဗော။ သစေ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၆၁။)

သာမဏေရော ဘိက္ခုနာ အာနီတဥဒကေန ယာဂုံ ပစိတွာ ပဋိဂ္ဂဟာပနမတ္တမေဝ ကရောတိ, ဘိက္ခု ဥပဋ္ဌဟတိ, ဘိက္ခုဿ ဇေဋ္ဌဘာဂေါ ဒါတဗ္ဗော။ ဗဟူ ဘိက္ခူ သဗ္ဗေ သမဂ္ဂါ ဟုတွာ ဥပဋ္ဌဟန္တိ, သဗ္ဗေသံ သမကော ဘာဂေါ ဒါတဗ္ဗော။ ယော ပနေတ္ထ ဝိသေသေန ဥပဋ္ဌဟတိ, တဿ ဝိသေသော ကာတဗ္ဗော။

ယေန ပန ဧကဒိဝသမ္ပိ ဂိလာနုပဋ္ဌာကဝသေန ယာဂုဘတ္တံ ဝါ ပစိတွာ ဒိန္နံ, နှာနံ ဝါ ပဋိသာဒိတံ, သောပိ ဂိလာနုပဋ္ဌာကောဝ။ ယော ပန သမီပံ အနာဂန္တွာ ဘေသဇ္ဇတဏ္ဍုလာဒီနိ ပေသေတိ, အယံ ဂိလာနုပဋ္ဌာကော န ဟောတိ။ ယော ပရိယေသိတွာ ဂါဟေတွာ အာဂစ္ဆတိ, အယံ ဂိလာနုပဋ္ဌာကောဝ။ ဧကော ဝတ္တသီသေန ဇဂ္ဂတိ, ဧကော ပစ္စာသာယ, မတကာလေ ဥဘောပိ ပစ္စာသီသန္တိ, ဥဘိန္နမ္ပိ ဒါတဗ္ဗံ။ ဧကော ဥပဋ္ဌဟိတွာ ဂိလာနဿ ဝါ ကမ္မေန အတ္တနော ဝါ ကမ္မေန ကတ္ထစိ ဂတော ‘‘ပုန အာဂန္တွာ ဇဂ္ဂိဿာမီ’’တိ, ဧတဿပိ ဒါတဗ္ဗံ။ ဧကော စိရံ ဥပဋ္ဌဟိတွာ ‘‘ဣဒါနိ န သက္ကောမီ’’တိ ဓုရံ နိက္ခိပိတွာ ဂစ္ဆတိ, သစေပိ တံ ဒိဝသမေဝ ဂိလာနော ကာလံ ကရောတိ, ဥပဋ္ဌာကဘာဂေါ န ဒါတဗ္ဗော။ ဂိလာနုပဋ္ဌာကော နာမ ဂိဟီ ဝါ ဟောတု ပဗ္ဗဇိတော ဝါ အန္တမသော မာတုဂါမောပိ, သဗ္ဗေ ဘာဂံ လဘန္တိ။ သစေ တဿ ဘိက္ခုနော ပတ္တစီဝရမတ္တမေဝ ဟောတိ, အညံ နတ္ထိ, သဗ္ဗံ ဂိလာနုပဋ္ဌာကာနံယေဝ ဒါတဗ္ဗံ။ သစေပိ သဟဿံ အဂ္ဃတိ, အညံ ပန ဗဟုမ္ပိ ပရိက္ခာရံ တေ န လဘန္တိ, သံဃဿေဝ ဟောတိ။ အဝသေသံ ဘဏ္ဍံ ဗဟု စေဝ မဟဂ္ဃဉ္စ, တိစီဝရံ အပ္ပဂ္ဃံ, တတော ဂဟေတွာ တိစီဝရပရိက္ခာရော ဒါတဗ္ဗော, သဗ္ဗဉ္စေတံ သံဃိကတောဝ လဗ္ဘတိ။ သစေ ပန သော ဇီဝမာနောယေဝ သဗ္ဗံ အတ္တနော ပရိက္ခာရံ နိဿဇ္ဇိတွာ ကဿစိ အဒါသိ, ကောစိ ဝါ ဝိဿာသံ အဂ္ဂဟေသိ, ယဿ ဒိန္နံ, ယေန စ ဂဟိတံ, တဿေဝ ဟောတိ, တဿ ရုစိယာ ဧဝ ဂိလာနုပဋ္ဌာကာ လဘန္တိ။ အညေသံ အဒတွာ ဒူရေ ဌပိတပရိက္ခာရာပိ တတ္ထ တတ္ထ သံဃဿေဝ ဟောန္တိ။ ဒွိန္နံ သန္တကံ ဟောတိ အဝိဘတ္တံ, ဧကသ္မိံ ကာလကတေ ဣတရော သာမီ။ ဗဟူနမ္ပိ သန္တကေ ဧသေဝ နယော။ သဗ္ဗေသု မတေသု သံဃိကံ ဟောတိ။ သစေပိ အဝိဘဇိတွာ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာဒီနံ ဒေန္တိ, အဒိန္နမေဝ ဟောတိ, ဝိဘဇိတွာ ဒိန္နံ ပန သုဒိန္နံ။ တံ တေသု မတေသုပိ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာဒီနံယေဝ ဟောတိ, န သံဃဿ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၆၂။)

သစေ ဝဿံဝုဋ္ဌော ဘိက္ခု အနုပ္ပန္နေ ဝါ ဥပ္ပန္နေ ဝါ စီဝရေ အဘာဇိတေ ဝါ ပက္ကမတိ, ဥမ္မတ္တကော ခိတ္တစိတ္တော ဝေဒနာဋ္ဋော ဥက္ခိတ္တကော ဝါ ဟောတိ, သန္တေ ပတိရူပေ ဂါဟကေ ဘာဂေါ ဒါတဗ္ဗော။ သစေ ပန ဝိဗ္ဘမတိ ဝါ ကာလံ ဝါ ကရောတိ သာမဏေရော ဝါ ပဋိဇာနာတိ, သိက္ခံ ပစ္စက္ခာတကော, အန္တိမဝတ္ထုံ အဇ္ဈာပန္နကော, ပဏ္ဍကော, ထေယျသံဝါသကော, တိတ္ထိယပက္ကန္တကော, တိရစ္ဆာနဂတော, မာတုဃာတကော, ပိတုဃာတကော, အရဟန္တဃာတကော, ဘိက္ခုနီဒူသကော, သံဃဘေဒကော, လောဟိတုပ္ပါဒကော, ဥဘတောဗျဉ္ဇနကော ဝါ ပဋိဇာနာတိ, သံဃော သာမီ, ဘာဂေါ န ဒါတဗ္ဗော။

သစေ ဝဿံဝုဋ္ဌာနံ ဘိက္ခူနံ အနုပ္ပန္နေ စီဝရေ သံဃော ဘိဇ္ဇတိ, ကောသမ္ဗကဘိက္ခူ ဝိယ ဒွေ ကောဋ္ဌာသာ ဟောန္တိ, တတ္ထ မနုဿာ ဧကသ္မိံ ပက္ခေ ဒက္ခိဏောဒကဉ္စ ဂန္ဓာဒီနိ စ ဒေန္တိ, ဧကသ္မိံ စီဝရာနိ ဒေန္တိ ‘‘သံဃဿ ဒေမာ’’တိ, ယတ္ထ ဝါ ဥဒကံ ဒိန္နံ, ယသ္မိံယေဝ ပက္ခေ စီဝရာနိ ဒေန္တိ ‘‘သံဃဿ ဒေမာ’’တိ, သံဃဿေဝ တာနိ စီဝရာနိ, ဒွိန္နမ္ပိ ကောဋ္ဌာသာနံ ပါပုဏန္တိ, ဃဏ္ဋိံ ပဟရိတွာ ဒွီဟိပိ ပက္ခေဟိ ဧကတော ဘာဇေတဗ္ဗာနိ။ သစေ ပန မနုဿာ ဧကသ္မိံ ပက္ခေ ဒက္ခိဏောဒကံ ဂန္ဓာဒီနိ စ ဒေန္တိ, ဧကသ္မိံ ပက္ခေ စီဝရာနိ ဒေန္တိ ‘‘ပက္ခဿ ဒေမာ’’တိ, ပက္ခဿေဝ တာနိ စီဝရာနိ။ ဧဝဉှိ ဒိန္နေ ယဿ ကောဋ္ဌာသဿ ဥဒကံ ဒိန္နံ, တဿ ဥဒကမေဝ ဟောတိ။ ယဿ စီဝရံ ဒိန္နံ, တဿေဝ စီဝရံ။ ယသ္မိံ ပဒေသေ ဒက္ခိဏောဒကံ ပမာဏံ ဟောတိ, တတ္ထ ဧကော ပက္ခော ဒက္ခိဏောဒကဿ လဒ္ဓတ္တာ စီဝရာနိ လဘတိ, ဧကော စီဝရာနမေဝ လဒ္ဓတ္တာတိ ဥဘောဟိ ဧကတော ဟုတွာ ယထာဝုဍ္ဎံ ဘာဇေတဗ္ဗံ။ ‘‘ဣဒံ ကိရ ပရသမုဒ္ဒေ လက္ခဏ’’န္တိ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ။ သစေ ယသ္မိံ ပက္ခေ ဥဒကံ ဒိန္နံ, တသ္မိံယေဝ ပက္ခေ စီဝရာနိ ဒေန္တိ ‘‘ပက္ခဿ ဒေမာ’’တိ, ပက္ခဿေဝ တာနိ စီဝရာနိ, ဣတရော ပက္ခော အနိဿရောယေဝ။ သစေ ပန ဝဿံဝုဋ္ဌာနံ ဘိက္ခူနံ ဥပ္ပန္နေ စီဝရေ အဘာဇိတေ သံဃော ဘိဇ္ဇတိ, သဗ္ဗေသံ သမကံ ဘာဇေတဗ္ဗံ။

သစေ သမ္ဗဟုလေသု ဘိက္ခူသု အဒ္ဓါနမဂ္ဂပ္ပဋိပန္နေသု ကေစိ ဘိက္ခူ ပံသုကူလတ္ထာယ သုသာနံ ဩက္ကမန္တိ, ကေစိ အနာဂမေန္တာ ပက္ကမန္တိ, အနာဂမေန္တာနံ န အကာမာ ဘာဂေါ ဒါတဗ္ဗော, အာဂမေန္တာနံ ပန အကာမာပိ ဒါတဗ္ဗော ဘာဂေါ။ ယဒိ ပန မနုဿာ ‘‘ဣဓာဂတာ ဧဝ ဂဏှန္တူ’’တိ ဒေန္တိ, သညာဏံ ဝါ ကတွာ ဂစ္ဆန္တိ ‘‘သမ္ပတ္တာ ဂဏှန္တူ’’တိ, သမ္ပတ္တာနံ သဗ္ဗေသမ္ပိ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၆၃။)

ပါပုဏာတိ။ သစေ ဆဍ္ဍေတွာ ဂတာ, ယေန ဂဟိတံ, သော ဧဝ သာမီ။ သစေ ကေစိ ဘိက္ခူ ပဌမံ သုသာနံ ဩက္ကမန္တိ, ကေစိ ပစ္ဆာ, တတ္ထ ပဌမံ ဩက္ကန္တာ ပံသုကူလံ လဘန္တိ, ပစ္ဆာ ဩက္ကန္တာ န လဘန္တိ။ ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ပစ္ဆာ ဩက္ကန္တာနံ န အကာမာ ဘာဂံ ဒါတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၃၄၁) ဝစနတော ပစ္ဆာ ဩက္ကန္တာနံ အကာမာ ဘာဂေါ န ဒါတဗ္ဗော။ သစေ ပန သဗ္ဗေပိ သမံ ဩက္ကန္တာ, ကေစိ လဘန္တိ, ကေစိ န လဘန္တိ။ ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, သဒိသာနံ ဩက္ကန္တာနံ အကာမာပိ ဘာဂံ ဒါတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၃၄၁) ဝစနတော သမံ ဩက္ကန္တာနံ အကာမာပိ ဘာဂေါ ဒါတဗ္ဗော။ သစေ ပန ‘‘လဒ္ဓံ ပံသုကူလံ သဗ္ဗေ ဘာဇေတွာ ဂဏှိဿာမာ’’တိ ဗဟိမေဝ ကတိကံ ကတွာ သုသာနံ ဩက္ကန္တာ ကေစိ လဘန္တိ, ကေစိ န လဘန္တိ, ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ကတိကံ ကတွာ ဩက္ကန္တာနံ အကာမာ ဘာဂံ ဒါတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၃၄၁) ဝစနတော ကတိကံ ကတွာ ဩက္ကန္တာနမ္ပိ အကာမာ ဘာဂေါ ဒါတဗ္ဗော။ အယံ တာဝ စီဝရဘာဇနီယကထာ။

֍ * ၂၀၉။ ပိဏ္ဍပါတဘာဇနေ ပန ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, သံဃဘတ္တံ ဥဒ္ဒေသဘတ္တံ နိမန္တနံ သလာကဘတ္တံ ပက္ခိကံ ဥပေါသထိကံ ပါဋိပဒိက’’န္တိ (စူဠဝ။ ၃၂၅) ဧဝံ အနုညာတေသု သံဃဘတ္တာဒီသု အယံ ဝိနိစ္ဆယော (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၂၅) –

သံဃဘတ္တံ နာမ သကလဿ သံဃဿ ဒါတဗ္ဗံ ဘတ္တံ။ တသ္မာ သံဃဘတ္တေ ဌိတိကာ နာမ နတ္ထိ, တတောယေဝ စ ‘‘အမှာကံ အဇ္ဇ ဒသ ဒွါဒသ ဒိဝသာ ဘုဉ္ဇန္တာနံ, ဣဒါနိ အညတော ဘိက္ခူ အာနေထာ’’တိ န ဧဝံ တတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗံ, ‘‘ပုရိမဒိဝသေသု အမှေဟိ န လဒ္ဓံ, ဣဒါနိ တံ အမှာကံ ဂါဟေထာ’’တိ ဧဝမ္ပိ ဝတ္တုံ န လဘတိ။ တဉှိ အာဂတာဂတာနံ ပါပုဏာတိယေဝ။

ဥဒ္ဒေသဘတ္တာဒီသု ပန အယံ နယော – ရညာ ဝါ ရာဇမဟာမတ္တေန ဝါ ‘‘သံဃတော ဥဒ္ဒိသိတွာ ဧတ္တကေ ဘိက္ခူ အာနေထာ’’တိ ပဟိတေ ကာလံ ဃောသေတွာ ဌိတိကာ ပုစ္ဆိတဗ္ဗာ။ သစေ အတ္ထိ, တတော ပဋ္ဌာယ ဂါဟေတဗ္ဗံ။ နော စေ, ထေရာသနတော ပဋ္ဌာယ ဂါဟေတဗ္ဗံ။ ဥဒ္ဒေသကေန ပိဏ္ဍပါတိကာနမ္ပိ န အတိက္ကာမေတဗ္ဗံ။ တေ ပန ဓုတင်္ဂံ ရက္ခန္တာ သယမေဝ အတိက္ကမိဿန္တိ။ ဧဝံ ဂါဟိယမာနေ အလသဇာတိကာ မဟာထေရာ ပစ္ဆာ အာဂစ္ဆန္တိ, ‘‘ဘန္တေ, ဝီသတိဝဿာနံ ဂါဟီယတိ, တုမှာကံ ဌိတိကာ အတိက္ကန္တာ’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗာ, ဌိတိကံ ဌပေတွာ တေသံ ဂါဟေတွာ ပစ္ဆာ ဌိတိကာယ ဂါဟေတဗ္ဗံ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၆၄။)

‘‘အသုကဝိဟာရေ ဗဟု ဥဒ္ဒေသဘတ္တံ ဥပ္ပန္န’’န္တိ သုတွာ ယောဇနန္တရိကဝိဟာရတောပိ ဘိက္ခူ အာဂစ္ဆန္တိ, သမ္ပတ္တသမ္ပတ္တာနံ ဌိတဋ္ဌာနတော ပဋ္ဌာယ ဂါဟေတဗ္ဗံ, အသမ္ပတ္တာနမ္ပိ ဥပစာရသီမံ ပဝိဋ္ဌာနံ အန္တေဝါသိကာဒီသု ဂဏှန္တေသု ဂါဟေတဗ္ဗမေဝ။ ‘‘ဗဟိဥပစာရသီမာယံ ဌိတာနံ ဂါဟေထာ’’တိ ဝဒန္တိ, န ဂါဟေတဗ္ဗံ။ သစေ ဥပစာရသီမံ ဩက္ကန္တေဟိ ဧကာဗဒ္ဓါ ဟုတွာ အတ္တနော ဝိဟာရဒွါရေ ဝါ အန္တောဝိဟာရေယေဝ ဝါ ဟောန္တိ, ပရိသဝသေန ဝဍ္ဎိတာ နာမ သီမာ ဟောတိ, တသ္မာ ဂါဟေတဗ္ဗံ။ သံဃနဝကဿ ဒိန္နေပိ ပစ္ဆာ အာဂတာနံ ဂါဟေတဗ္ဗမေဝ။ ဒုတိယဘာဂေ ပန ထေရာသနံ အာရုဠှေ ပုန အာဂတာနံ ပဌမဘာဂေါ န ပါပုဏာတိ, ဒုတိယဘာဂတော ဝဿဂ္ဂေန ဂါဟေတဗ္ဗံ။

ဧကသ္မိံ ဝိဟာရေ ဧကံ ဘတ္တုဒ္ဒေသဋ္ဌာနံ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဂါဝုတပ္ပမာဏာယပိ ဥပစာရသီမာယ ယတ္ထ ကတ္ထစိ အာရောစိတံ ဥဒ္ဒေသဘတ္တံ တသ္မိံယေဝ ဘတ္တုဒ္ဒေသဋ္ဌာနေ ဂါဟေတဗ္ဗံ။ ဧကော ဧကဿ ဘိက္ခုနော ပဟိဏတိ ‘‘သွေ သံဃတော ဥဒ္ဒိသိတွာ ဒသ ဘိက္ခူ ပဟိဏထာ’’တိ, တေန သော အတ္ထော ဘတ္တုဒ္ဒေသကဿ အာရောစေတဗ္ဗော။ သစေ တံ ဒိဝသံ ပမုဿတိ, ဒုတိယဒိဝသေ ပါတောဝ အာရောစေတဗ္ဗော, အထ ပမုဿိတွာဝ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသန္တော သရတိ, ယာဝ ဥပစာရသီမံ နာတိက္ကမတိ, တာဝ ယာ ဘောဇနသာလာယ ပကတိဌိတိကာ, တဿာယေဝ ဝသေန ဂါဟေတဗ္ဗံ။ သစေပိ ဥပစာရသီမံ အတိက္ကန္တော, ဘိက္ခူ စ ဥပစာရသီမဋ္ဌကေဟိ ဧကာဗဒ္ဓါ ဟောန္တိ, အညမညံ ဒွါဒသဟတ္ထန္တရံ အဝိဇဟိတွာ ဂစ္ဆန္တိ, ပကတိဌိတိကာယ ဝသေန ဂါဟေတဗ္ဗံ။ ဘိက္ခူနံ ပန တာဒိသေ ဧကာဗဒ္ဓေ အသတိ ဗဟိဥပစာရသီမာယ ယသ္မိံ ဌာနေ သရတိ, တတ္ထ နဝံ ဌိတိကံ ကတွာ ဂါဟေတဗ္ဗံ။ အန္တောဂါမေ အာသနသာလာယ သရန္တေန အာသနသာလာယ ဌိတိကာယ ဂါဟေတဗ္ဗံ။ ယတ္ထ ကတ္ထစိ သရိတွာ ဂါဟေတဗ္ဗမေဝ, အဂါဟေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ န ဟိ ဧတံ ဒုတိယဒိဝသေ လဗ္ဘတီတိ။

သစေ သကဝိဟာရတော အညံ ဝိဟာရံ ဂစ္ဆန္တေ ဘိက္ခူ ဒိသွာ ကောစိ ဥဒ္ဒေသဘတ္တံ ဥဒ္ဒိသာပေတိ, ယာဝ အန္တောဥပစာရေ ဝါ ဥပစာရသီမဋ္ဌကေဟိ သဒ္ဓိံ ဝုတ္တနယေန ဧကာဗဒ္ဓါ ဝါ ဟောန္တိ, တာဝ သကဝိဟာရေ ဌိတိကာဝသေန ဂါဟေတဗ္ဗံ။ ဗဟိဥပစာရေ ဌိတာနံ ဒိန္နံ ပန ‘‘သံဃတော, ဘန္တေ,

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၆၅။)

ဧတ္တကေ နာမ ဘိက္ခူ ဥဒ္ဒိသထာ’’တိ ဝုတ္တေ သမ္ပတ္တသမ္ပတ္တာနံ ဂါဟေတဗ္ဗံ။ တတ္ထ ဒွါဒသဟတ္ထန္တရံ အဝိဇဟိတွာ ဧကာဗဒ္ဓနယေန ဒူရေ ဌိတာပိ သမ္ပတ္တာယေဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သစေ ယံ ဝိဟာရံ ဂစ္ဆန္တိ, တတ္ထ ပဝိဋ္ဌာနံ အာရောစေန္တိ, တဿ ဝိဟာရဿ ဌိတိကာဝသေန ဂါဟေတဗ္ဗံ။ သစေပိ ဂါမဒွါရေ ဝါ ဝီထိယံ ဝါ စတုက္ကေ ဝါ အန္တရဃရေ ဝါ ဘိက္ခူ ဒိသွာ ကောစိ သံဃုဒ္ဒေသံ အာရောစေတိ, တသ္မိံ တသ္မိံ ဌာနေ အန္တောဥပစာရဂတာနံ ဂါဟေတဗ္ဗံ။

ဃရူပစာရော စေတ္ထ ဧကဃရံ ဧကူပစာရံ, ဧကဃရံ နာနူပစာရံ, နာနာဃရံ ဧကူပစာရံ, နာနာဃရံ နာနူပစာရန္တိ ဣမေသံ ဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတ္ထ ယံ ဧကကုလဿ ဃရံ ဧကဝဠဉ္ဇံ ဟောတိ, တံ သုပ္ပပါတပရိစ္ဆေဒဿ အန္တော ဧကူပစာရံ နာမ, တတ္ထုပ္ပန္နော ဥဒ္ဒေသလာဘော ဧကသ္မိံ ဥပစာရေ ဘိက္ခာစာရဝတ္တေနပိ ဌိတာနံ သဗ္ဗေသံ ပါပုဏာတိ။ ဧတံ ဧကဃရံ ဧကူပစာရံ နာမ။ ယံ ပန ဧကဃရံ ဒွိန္နံ ဘရိယာနံ သုခဝိဟာရတ္ထာယ မဇ္ဈေ ဘိတ္တိံ ဥဋ္ဌပေတွာ နာနာဒွါရဝဠဉ္ဇံ ကတံ, တတ္ထုပ္ပန္နော ဥဒ္ဒေသလာဘော ဘိတ္တိအန္တရိကဿ န ပါပုဏာတိ, တသ္မိံ တသ္မိံ ဌာနေ နိသိန္နဿေဝ ပါပုဏာတိ။ ဧတံ ဧကဃရံ နာနူပစာရံ နာမ။ ယသ္မိံ ပန ဃရေ ဗဟူ ဘိက္ခူ နိမန္တေတွာ အန္တောဂေဟတော ပဋ္ဌာယ ဧကာဗဒ္ဓေ ကတွာ ပဋိဝိဿကဃရာနိပိ ပူရေတွာ နိသီဒါပေန္တိ, တတ္ထ ဥပ္ပန္နော ဥဒ္ဒေသလာဘော သဗ္ဗေသံ ပါပုဏာတိ။ ယမ္ပိ နာနာကုလဿ နိဝေသနံ မဇ္ဈေ ဘိတ္တိံ အကတွာ ဧကဒွါရေနေဝ ဝဠဉ္ဇန္တိ, တတြာပိ ဧသေဝ နယော။ ဧတံ နာနာဃရံ ဧကူပစာရံ နာမ။ ယော ပန နာနာနိဝေသနေသု နိသိန္နာနံ ဘိက္ခူနံ ဥဒ္ဒေသလာဘော ဥပ္ပဇ္ဇတိ, ကိဉ္စာပိ ဘိတ္တိစ္ဆိဒ္ဒေန ဘိက္ခူ ဒိဿန္တိ, တသ္မိံ တသ္မိံ နိဝေသနေ နိသိန္နာနံယေဝ ပါပုဏာတိ။ ဧတံ နာနာဃရံ နာနူပစာရံ နာမ။

ယော ပန ဂါမဒွါရဝီထိစတုက္ကေသု အညတရသ္မိံ ဌာနေ ဥဒ္ဒေသဘတ္တံ လဘိတွာ အညသ္မိံ ဘိက္ခုသ္မိံ အသတိ အတ္တနောဝ ပါပုဏာပေတွာ ဒုတိယဒိဝသေပိ တသ္မိံယေဝ ဌာနေ အညံ လဘတိ, တေန ယံ အညံ နဝကံ ဝါ ဝုဍ္ဎံ ဝါ ဘိက္ခုံ ပဿတိ, တဿ ဂါဟေတဗ္ဗံ။ သစေ ကောစိ နတ္ထိ, အတ္တနောဝ ပါပေတွာ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ သစေ အာသနသာလာယ နိသီဒိတွာ ကာလံ ပဋိမာနေန္တေသု ဘိက္ခူသု ကောစိ အာဂန္တွာ ‘‘သံဃုဒ္ဒေသပတ္တံ ဒေထ, ဥဒ္ဒေသပတ္တံ ဒေထ, သံဃတော ဥဒ္ဒိသိတွာ ပတ္တံ ဒေထ, သံဃိကံ ပတ္တံ ဒေထာ’’တိ ဝါ ဝဒတိ, ဥဒ္ဒေသပတ္တံ ဌိတိကာယ ဂါဟေတွာ ဒါတဗ္ဗံ။ ‘‘သံဃုဒ္ဒေသဘိက္ခုံ ဒေထ, သံဃတော ဥဒ္ဒိသိတွာ ဘိက္ခုံ ဒေထ, သံဃိကံ ဘိက္ခုံ ဒေထာ’’တိ ဝုတ္တေပိ ဧသေဝ နယော။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၆၆။)

ဥဒ္ဒေသကော ပနေတ္ထ ပေသလော လဇ္ဇီ မေဓာဝီ ဣစ္ဆိတဗ္ဗော, တေန တိက္ခတ္တုံ ဌိတိကံ ပုစ္ဆိတွာ သစေ ကောစိ ဌိတိကံ ဇာနန္တော နတ္ထိ, ထေရာသနတော ဂါဟေတဗ္ဗံ။ သစေ ပန ‘‘အဟံ ဇာနာမိ, ဒသဝဿေန လဒ္ဓ’’န္တိ ကောစိ ဘဏတိ, ‘‘အတ္ထာဝုသော, ဒသဝဿာ ဘိက္ခူ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗံ။ သစေ တဿ သုတွာဝ ‘‘ဒသဝဿမှ ဒသဝဿမှာ’’တိ ဗဟူ အာဂစ္ဆန္တိ, ‘‘တုယှံ ပါပုဏာတိ, တုယှံ ပါပုဏာတီ’’တိ အဂတွာ ‘‘သဗ္ဗေ အပ္ပသဒ္ဒါ ဟောထာ’’တိ ဝတွာ ပဋိပါဋိယာ ဌပေတဗ္ဗာ, ဌပေတွာ ‘‘ကတိ ဘိက္ခူ ဣစ္ဆထာ’’တိ ဥပါသကော ပုစ္ဆိတဗ္ဗော, ‘‘ဧတ္တကေ နာမ, ဘန္တေ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘တုယှံ ပါပုဏာတိ, တုယှံ ပါပုဏာတီ’’တိ အဝတွာ သဗ္ဗနဝကဿ ဝဿဂ္ဂဉ္စ ဥတု စ ဒိဝသဘာဂေါ စ ဆာယာ စ ပုစ္ဆိတဗ္ဗာ။ သစေ ဆာယာယပိ ပုစ္ဆိယမာနာယ အညော ဝုဍ္ဎတရော အာဂစ္ဆတိ, တဿ ဒါတဗ္ဗံ။ အထ ဆာယံ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘တုယှံ ပါပုဏာတီ’’တိ ဝုတ္တေ ဝုဍ္ဎတရော အာဂစ္ဆတိ, န လဘတိ။ ကထာပပဉ္စေန ဟိ နိသိန္နဿပိ နိဒ္ဒါယန္တဿပိ ဂါဟိတံ သုဂ္ဂါဟိတံ, အတိက္ကန္တံ သုအတိက္ကန္တံ။ ဘာဇနီယဘဏ္ဍဉှိ နာမေတံ သမ္ပတ္တဿေဝ ပါပုဏာတိ, တတ္ထ သမ္ပတ္တဘာဝေါ ဥပစာရေန ပရိစ္ဆိန္ဒိတဗ္ဗော။ အာသနသာလာယ စ အန္တောပရိက္ခေပေါ ဥပစာရော, တသ္မိံ ဌိတဿ လာဘော ပါပုဏာတိ။

ကောစိ အာသနသာလတော အဋ္ဌ ဥဒ္ဒေသပတ္တေ အာဟရာပေတွာ သတ္တ ပတ္တေ ပဏီတဘောဇနာနံ, ဧကံ ဥဒကဿ ပူရေတွာ အာသနသာလံ ပဟိဏတိ, ဂဟေတွာ အာဂတာ ကိဉ္စိ အဝတွာ ဘိက္ခူနံ ဟတ္ထေသု ပတိဋ္ဌပေတွာ ပက္ကမန္တိ, ယေန ယံ လဒ္ဓံ, တဿေဝ တံ ဟောတိ။ ယေန ပန ဥဒကံ လဒ္ဓံ, တဿ အတိက္ကန္တမ္ပိ ဌိတိကံ ဌပေတွာ အညံ ဥဒ္ဒေသဘတ္တံ ဂါဟေတဗ္ဗံ, တဉ္စ လူခံ ဝါ လဘတု ပဏီတံ ဝါ တိစီဝရပရိဝါရံ ဝါ, တဿေဝ တံ ဟောတိ။ ဤဒိသော ဟိဿ ပုညဝိသေသော, ဥဒကံ ပန ယသ္မာ အာမိသံ န ဟောတိ, တသ္မာ အညံ ဥဒ္ဒေသဘတ္တံ လဘတိ။ သစေ ပန တေ ဂဟေတွာ အာဂတာ ‘‘ဣဒံ ကိရ, ဘန္တေ, သဗ္ဗံ ဘာဇေတွာ ဘုဉ္ဇထာ’’တိ ဝတွာ ဂစ္ဆန္တိ, သဗ္ဗေဟိ ဘာဇေတွာ ဘုဉ္ဇိတွာ ဥဒကံ ပါတဗ္ဗံ။ ‘‘သံဃတော ဥဒ္ဒိသိတွာ အဋ္ဌ မဟာထေရေ ဒေထ, မဇ္ဈိမေ ဒေထ, နဝကေ ဒေထ, ပရိပုဏ္ဏဝဿေ သာမဏေရေ ဒေထ, မဇ္ဈိမဘာဏကာဒယော ဒေထ, မယှံ ဉာတိဘိက္ခူ ဒေထာ’’တိ ဝဒန္တဿ ပန ‘‘ဥပါသက, တွံ ဧဝံ ဝဒသိ, ဌိတိကာယ ပန တေသံ န ပါပုဏာတီ’’တိ ဝတွာ ဌိတိကာဝသေနေဝ ဒါတဗ္ဗာ။ ဒဟရသာမဏေရေဟိ ပန ဥဒ္ဒေသဘတ္တေသု လဒ္ဓေသု သစေ ဒါယကာနံ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၆၇။)

ဃရေ မင်္ဂလံ ဟောတိ, ‘‘တုမှာကံ အာစရိယုပဇ္ဈာယေ ပေသေထာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ယသ္မိံ ပန ဥဒ္ဒေသဘတ္တေ ပဌမဘာဂေါ သာမဏေရာနံ ပါပုဏာတိ, အနုဘာဂေါ မဟာထေရာနံ, န တတ္ထ သာမဏေရာ ‘‘မယံ ပဌမဘာဂံ လဘိမှာ’’တိ ပုရတော ဂန္တုံ လဘန္တိ, ယထာပဋိပါဋိယာ ဧဝ ဂန္တဗ္ဗံ။ ‘‘သံဃတော ဥဒ္ဒိသိတွာ တုမှေ ဧထာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘မယှံ အညဒါပိ ဇာနိဿသိ, ဌိတိကာ ပန ဧဝံ ဂစ္ဆတီ’’တိ ဌိတိကာဝသေနေဝ ဂါဟေတဗ္ဗံ။ အထ ‘‘သံဃုဒ္ဒေသပတ္တံ ဒေထာ’’တိ ဝတွာ အဂ္ဂါဟိတေယေဝ ပတ္တေ ယဿ ကဿစိ ပတ္တံ ဂဟေတွာ ပူရေတွာ အာဟရတိ, အာဟဋမ္ပိ ဌိတိကာယ ဧဝ ဂါဟေတဗ္ဗံ။

ဧကော ‘‘သံဃုဒ္ဒေသပတ္တံ အာဟရာ’’တိ ပေသိတော ‘‘ဘန္တေ, ဧကံ ပတ္တံ ဒေထ, နိမန္တနဘတ္တံ အာဟရိဿာမီ’’တိ ဝဒတိ, သော စေ ‘‘ဥဒ္ဒေသဘတ္တဃရတော အယံ အာဂတော’’တိ ဉတွာ ဘိက္ခူဟိ ‘‘နနု တွံ အသုကဃရတော အာဂတော’’တိ ဝုတ္တော ‘‘အာမ, ဘန္တေ, န နိမန္တနဘတ္တံ, ဥဒ္ဒေသဘတ္တ’’န္တိ ဘဏတိ, ဌိတိကာယ ဂါဟေတဗ္ဗံ။ ယော ပန ‘‘ဧကံ ပတ္တံ အာဟရာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ကိန္တိ ဝတွာ အာဟရာမီ’’တိ ဝတွာ ‘‘ယထာ တေ ရုစ္စတီ’’တိ ဝုတ္တော အာဂစ္ဆတိ, အယံ ဝိဿဋ္ဌဒူတော နာမ။ ဥဒ္ဒေသပတ္တံ ဝါ ပဋိပါဋိပတ္တံ ဝါ ပုဂ္ဂလိကပတ္တံ ဝါ ယံ ဣစ္ဆတိ, တံ ဧတဿ ဒါတဗ္ဗံ။ ဧကော ဗာလော အဗျတ္တော ‘‘ဥဒ္ဒေသပတ္တံ အာဟရာ’’တိ ပေသိတော ဝတ္တုံ န ဇာနာတိ, တုဏှီဘူတော တိဋ္ဌတိ, သော ‘‘ကဿ သန္တိကံ အာဂတောသီ’’တိ ဝါ ‘‘ကဿ ပတ္တံ ဟရိဿသီ’’တိ ဝါ န ဝတ္တဗ္ဗော။ ဧဝဉှိ ဝုတ္တော ပုစ္ဆာသဘာဂေန ‘‘တုမှာကံ သန္တိကံ အာဂတောမှီ’’တိ ဝါ ‘‘တုမှာကံ ပတ္တံ ဟရိဿာမီ’’တိ ဝါ ဝဒေယျ။ တတော တံ ဘိက္ခုံ အညေ ဘိက္ခူ ဇိဂုစ္ဆန္တာ န ဩလောကေယျုံ, ‘‘ကုဟိံ ဂစ္ဆသိ, ကိံ ကရောန္တော အာဟိဏ္ဍသီ’’တိ ပန ဝတ္တဗ္ဗော။ တဿ ‘‘ဥဒ္ဒေသပတ္တတ္ထာယ အာဂတောမှီ’’တိ ဝဒန္တဿ ဂါဟေတွာ ပတ္တော ဒါတဗ္ဗော။

ဧကာ ကူဋဋ္ဌိတိကာ နာမ ဟောတိ။ ရညော ဝါ ရာဇမဟာမတ္တဿ ဝါ ဂေဟေ အတိပဏီတာနိ အဋ္ဌ ဥဒ္ဒေသဘတ္တာနိ နိစ္စံ ဒီယန္တိ, တာနိ ဧကစာရိကဘတ္တာနိ ကတွာ ဘိက္ခူ ဝိသုံ ဌိတိကာယ ပရိဘုဉ္ဇန္တိ။ ဧကစ္စေ ဘိက္ခူ ‘‘သွေ ဒါနိ အမှာကံ ပါပုဏိဿန္တီ’’တိ အတ္တနော ဌိတိကံ သလ္လက္ခေတွာ ဂတာ။ တေသု အနာဂတေသုယေဝ အညေ အာဂန္တုကာ ဘိက္ခူ အာဂန္တွာ အာသနသာလာယ နိသီဒန္တိ။ တင်္ခဏညေဝ ရာဇပုရိသာ အာဂန္တွာ ‘‘ပဏီတဘတ္တပတ္တေ ဒေထာ’’တိ ဝဒန္တိ, အာဂန္တုကာ ဌိတိကံ အဇာနန္တာ ဂါဟေန္တိ, တင်္ခဏညေဝ စ ဌိတိကံ ဇာနနကဘိက္ခူ အာဂန္တွာ ‘‘ကိံ ဂါဟေထာ’’တိ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၆၈။)

ဝဒန္တိ။ ရာဇဂေဟေ ပဏီတဘတ္တန္တိ။ ကတိဝဿတော ပဋ္ဌာယာတိ။ ဧတ္တကဝဿတော နာမာတိ။ ‘‘မာ ဂါဟေထာ’’တိ နိဝါရေတွာ ဌိတိကာယ ဂါဟေတဗ္ဗံ။ ဂါဟိတေ အာဂတေဟိပိ, ပတ္တဒါနကာလေ အာဂတေဟိပိ, ဒိန္နကာလေ အာဂတေဟိပိ, ရာဇဂေဟတော ပတ္တေ ပူရေတွာ အာဟဋကာလေ အာဂတေဟိပိ, ရာဇာ ‘‘အဇ္ဇ ဘိက္ခူယေဝ အာဂစ္ဆန္တူ’’တိ ပေသေတွာ ဘိက္ခူနံယေဝ ဟတ္ထေ ပိဏ္ဍပါတံ ဒေတိ, ဧဝံ ဒိန္နံ ပိဏ္ဍပါတံ ဂဟေတွာ အာဂတကာလေ အာဂတေဟိပိ ဌိတိကံ ဇာနနကဘိက္ခူဟိ ‘‘မာ ဘုဉ္ဇိတ္ထာ’’တိ ဝါရေတွာ ဌိတိကာယမေဝ ဂါဟေတဗ္ဗံ။

အထ နေ ရာဇာ ဘောဇေတွာ ပတ္တေပိ နေသံ ပူရေတွာ ဒေတိ, ယံ အာဟဋံ, တံ ဌိတိကာယ ဂါဟေတဗ္ဗံ။ သစေ ပန ‘‘မာ တုစ္ဆဟတ္ထာ ဂစ္ဆန္တူ’’တိ ထောကမေဝ ပတ္တေသု ပက္ခိတ္တံ ဟောတိ, တံ န ဂါဟေတဗ္ဗံ။ ‘‘အထ ဘုဉ္ဇိတွာ တုစ္ဆပတ္တာဝ အာဂစ္ဆန္တိ, ယံ တေဟိ ဘုတ္တံ, တံ နေသံ ဂီဝါ ဟောတီ’’တိ မဟာသုမတ္ထေရော အာဟ။ မဟာပဒုမတ္ထေရော ပနာဟ ‘‘ဂီဝါကိစ္စံ ဧတ္ထ နတ္ထိ, ဌိတိကံ ပန အဇာနန္တေဟိ ယာဝ ဇာနနကာ အာဂစ္ဆန္တိ, တာဝ နိသီဒိတဗ္ဗံ သိယာ, ဧဝံ သန္တေပိ ဘိက္ခူဟိ ဘုတ္တံ သုဘုတ္တံ, ဣဒါနိ ပတ္တဋ္ဌာနေန ဂါဟေတဗ္ဗ’’န္တိ။

ဧကော တိစီဝရပရိဝါရော သတဂ္ဃနကော ပိဏ္ဍပါတော အဝဿိကဿ ဘိက္ခုနော ပတ္တော, ဝိဟာရေ စ ‘‘ဧဝရူပေါ ပိဏ္ဍပါတော အဝဿိကဿ ပတ္တော’’တိ လိခိတွာ ဌပေသုံ။ အထ သဋ္ဌိဝဿစ္စယေန အညော တထာရူပေါ ပိဏ္ဍပါတော ဥပ္ပန္နော, အယံ ကိံ အဝဿိကဌိတိကာယ ဂါဟေတဗ္ဗော, ဥဒါဟု သဋ္ဌိဝဿဌိတိကာယာတိ? သဋ္ဌိဝဿဌိတိကာယာတိ ဝုတ္တံ။ အယဉှိ ဘိက္ခုဌိတိကံ ဂဟေတွာယေဝ ဝဍ္ဎိတောတိ။ ဧကော ဥဒ္ဒေသဘတ္တံ ဘုဉ္ဇိတွာ သာမဏေရော ဇာတော, ပုန တံ ဘတ္တံ သာမဏေရဌိတိကာယ ပတ္တံ ဂဏှိတုံ လဘတိ။ အယံ ကိရ အန္တရာဘဋ္ဌကော နာမ။ ယော ပန ပရိပုဏ္ဏဝဿော သာမဏေရော ‘‘သွေ ဥဒ္ဒေသဘတ္တံ လဘိဿတီ’’တိ အဇ္ဇေဝ ဥပသမ္ပဇ္ဇတိ, အတိက္ကန္တာ တဿ ဌိတိကာ။ ဧကဿ ဘိက္ခုနော ဥဒ္ဒေသဘတ္တံ ပတ္တံ, ပတ္တော စဿ န တုစ္ဆော ဟောတိ, သော အညဿ သမီပေ နိသိန္နဿ ပတ္တံ ဒါပေတိ, တံ စေ ထေယျာယ ဟရန္တိ, ဂီဝါ ဟောတိ။ သစေ ပန သော ဘိက္ခု ‘‘မယှံ ပတ္တံ ဒမ္မီ’’တိ သယမေဝ ဒေတိ, အဿ ဂီဝါ န ဟောတိ။ အထာပိ တေန ဘတ္တေန အနတ္ထိကော ဟုတွာ ‘‘အလံ မယှံ,

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၆၉။)

တဝေတံ ဘတ္တံ ဒမ္မိ, ပတ္တံ ပေသေတွာ အာဟရာပေဟီ’’တိ အညံ ဝဒတိ, ယံ တတော အာဟရီယတိ, သဗ္ဗံ ပတ္တသာမိကဿ ဟောတိ။ ပတ္တံ စေ ထေယျာယ ဟရန္တိ, သုဟဋော, ဘတ္တဿ ဒိန္နတ္တာ ဂီဝါ န ဟောတိ။

ဝိဟာရေ ဒသ ဘိက္ခူ ဟောန္တိ, တေသု နဝ ပိဏ္ဍပါတိကာ, ဧကော သာဒိယနကော, ‘‘ဒသ ဥဒ္ဒေသပတ္တေ ဒေထာ’’တိ ဝုတ္တေ ပိဏ္ဍပါတိကာ ဂဟေတုံ န ဣစ္ဆန္တိ။ ဣတရော ဘိက္ခု ‘‘သဗ္ဗာနိ မယှံ ပါပုဏန္တီ’’တိ ဂဏှာတိ, ဌိတိကာ န ဟောတိ။ ဧကေကံ စေ ပါပေတွာ ဂဏှာတိ, ဌိတိကာ တိဋ္ဌတိ။ ဧဝံ ဂါဟေတွာ ဒသဟိပိ ပတ္တေဟိ အာဟရာပေတွာ ‘‘ဘန္တေ, မယှံ သင်္ဂဟံ ကရောထာ’’တိ နဝ ပတ္တေ ပိဏ္ဍပါတိကာနံ ဒေတိ, ဘိက္ခုဒတ္တိယံ နာမေတံ, ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ သော ဥပါသကော ‘‘ဘန္တေ, ဃရံ အာဂန္တဗ္ဗ’’န္တိ ဝဒတိ, သော စ ဘိက္ခု တေ ဘိက္ခူ ‘‘ဧထ, ဘန္တေ, မယှံ သဟာယာ ဟောထာ’’တိ တဿ ဃရံ ဂစ္ဆတိ, ယံ တတ္ထ လဘတိ, သဗ္ဗံ တဿေဝ ဟောတိ, ဣတရေ တေန ဒိန္နံ လဘန္တိ။ အထ နေသံ ဃရေယေဝ နိသီဒါပေတွာ ဒက္ခိဏောဒကံ ဒတွာ ယာဂုခဇ္ဇကာဒီနိ ဒေန္တိ ‘‘ဘန္တေ, ယံ မနုဿာ ဒေန္တိ, တံ ဂဏှထာ’’တိ, တဿ ဘိက္ခုနော ဝစနေနေဝ ဣတရေသံ ဝဋ္ဋတိ။ ဘုတ္တာဝီနံ ပတ္တေ ပူရေတွာ ဂဏှိတွာ ဂမနတ္ထာယ ဒေန္တိ, သဗ္ဗံ တဿေဝ ဘိက္ခုနော ဟောတိ, တေန ဒိန္နံ ဣတရေသံ ဝဋ္ဋတိ။ ယဒိ ပန တေ ဝိဟာရေယေဝ တေန ဘိက္ခုနာ ‘‘ဘန္တေ, မယှံ ဘိက္ခံ ဂဏှထ, မနုဿာနံ ဝစနံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တာ ဂစ္ဆန္တိ, တတ္ထ ယံ ဘုဉ္ဇန္တိ စေဝ နီဟရန္တိ စ, သဗ္ဗံ တံ တေသံယေဝ သန္တကံ။ အထာပိ ‘‘မယှံ ဘိက္ခံ ဂဏှထာ’’တိ အဝုတ္တာ ‘‘မနုဿာနံ ဝစနံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဂစ္ဆန္တိ, တတြ စေ ဧကဿ မဓုရေန သရေန အနုမောဒနံ ကရောန္တဿ သုတွာ ထေရာနဉ္စ ဥပသမေ ပသီဒိတွာ ဗဟုံ သမဏပရိက္ခာရံ ဒေန္တိ, အယံ ထေရေသု ပသာဒေန ဥပ္ပန္နော အကတဘာဂေါ နာမ, တသ္မာ သဗ္ဗေသံ ပါပုဏာတိ။

ဧကော သံဃတော ဥဒ္ဒိသာပေတွာ ဌိတိကာယ ဂါဟိတပတ္တံ ဟရိတွာ ပဏီတဿ ခါဒနီယဘောဇနီယဿ ပူရေတွာ အာဟရိတွာ ‘‘ဣမံ, ဘန္တေ, သဗ္ဗော သံဃော ပရိဘုဉ္ဇတူ’’တိ ဒေတိ, သဗ္ဗေဟိ ဘာဇေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ ပတ္တသာမိကဿ ပန အတိက္ကန္တမ္ပိ ဌိတိကံ ဌပေတွာ အညံ ဥဒ္ဒေသဘတ္တံ ဒါတဗ္ဗံ။ အထ ပဌမံယေဝ ‘‘သဗ္ဗံ သံဃိကပတ္တံ ဒေထာ’’တိ ဝဒတိ, ဧကဿ လဇ္ဇိဘိက္ခုနော သန္တကော ပတ္တော ဒါတဗ္ဗော။ အာဟရိတွာ စ ‘‘သဗ္ဗော

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၇၀။)

သံဃော ပရိဘုဉ္ဇတူ’’တိ ဝုတ္တေ ဘာဇေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ ဧကော ပါတိယာ ဘတ္တံ အာဟရိတွာ ‘‘သံဃုဒ္ဒေသံ ဒမ္မီ’’တိ ဝဒတိ, ဧကေကံ အာလောပံ အဒတွာ ဌိတိကာယ ဧကဿ ယာပနမတ္တံ ကတွာ ဒါတဗ္ဗံ။ အထ သော ဘတ္တံ အာဟရိတွာ ကိဉ္စိ ဝတ္တုံ အဇာနန္တော တုဏှီဘူတော အစ္ဆတိ, ‘‘ကဿ တေ အာနီတံ, ကဿ ဒါတုကာမောသီ’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗံ။ ပုစ္ဆာသဘာဂေန ဟိ ‘‘တုမှာကံ အာနီတံ, တုမှာကံ ဒါတုကာမောမှီ’’တိ ဝဒေယျ, တတော တံ ဘိက္ခုံ အညေ ဘိက္ခူ ဇိဂုစ္ဆန္တာ ဂီဝံ ပရိဝတ္တေတွာ ဩလောကေတဗ္ဗမ္ပိ န မညေယျုံ။ သစေ ပန ‘‘ကုဟိံ ယာသိ, ကိံ ကရောန္တော အာဟိဏ္ဍသီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဥဒ္ဒေသဘတ္တံ ဂဟေတွာ အာဂတောမှီ’’တိ ဝဒတိ, ဧကေန လဇ္ဇိဘိက္ခုနာ ဌိတိကာယ ဂါဟေတဗ္ဗံ။ သစေ အာဘတံ ဗဟု ဟောတိ, သဗ္ဗေသံ ပဟောတိ, ဌိတိကာကိစ္စံ နတ္ထိ။ ထေရာသနတော ပဋ္ဌာယ ပတ္တံ ပူရေတွာ ဒါတဗ္ဗံ။

‘‘သံဃုဒ္ဒေသပတ္တံ ဒေထာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ကိံ အာဟရိဿသီ’’တိ အဝတွာ ပကတိဌိတိကာယ ဧဝ ဂါဟေတဗ္ဗံ။ ယော ပန ပါယာသော ဝါ ရသပိဏ္ဍပါတော ဝါ နိစ္စံ လဗ္ဘတိ, ဧဝရူပါနံ ပဏီတဘောဇနာနံ အာဝေဏိကာ ဌိတိကာ ကာတဗ္ဗာ, တထာ သပရိဝါရာယ ယာဂုယာ မဟဂ္ဃါနံ ဖလာနံ ပဏီတာနဉ္စ ခဇ္ဇကာနံ။ ပကတိဘတ္တယာဂုဖလခဇ္ဇကာနံ ဧကာဝ ဌိတိကာ ကာတဗ္ဗာ။ ‘‘သပ္ပိံ အာဟရိဿာမီ’’တိ ဝုတ္တေ သဗ္ဗသပ္ပီနံ ဧကာဝ ဌိတိကာ ဝဋ္ဋတိ, တထာ သဗ္ဗတေလာနံ။ ‘‘မဓုံ အာဟရိဿာမီ’’တိ ဝုတ္တေ ပန မဓုနော ဧကာဝ ဌိတိကာ ဝဋ္ဋတိ, တထာ ဖာဏိတဿ လဋ္ဌိမဓုကာဒီနဉ္စ ဘေသဇ္ဇာနံ။ သစေ ပန ဂန္ဓမာလံ သံဃုဒ္ဒေသံ ဒေန္တိ, ပိဏ္ဍပါတိကဿ ဝဋ္ဋတိ, န ဝဋ္ဋတီတိ? အာမိသဿေဝ ပဋိက္ခိတ္တတ္တာ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘သံဃံ ဥဒ္ဒိဿ ဒိန္နတ္တာ ပန န ဂဟေတဗ္ဗ’’န္တိ ဝဒန္တိ။

ဥဒ္ဒေသဘတ္တကထာ နိဋ္ဌိတာ။

֍ * ၂၁၀။ နိမန္တနံ ပုဂ္ဂလိကံ စေ, သယမေဝ ဣဿရော။ သံဃိကံ ပန ဥဒ္ဒေသဘတ္တေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဂါဟေတဗ္ဗံ။ သစေ ပနေတ္ထ ဒူတော ဗျတ္တော ဟောတိ, ‘‘ဘန္တေ, ရာဇဂေဟေ ဘိက္ခုသံဃဿ ဘတ္တံ ဂဏှထာ’’တိ အဝတွာ ‘‘ဘိက္ခံ ဂဏှထာ’’တိ ဝဒတိ, ပိဏ္ဍပါတိကာနမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ အထ ဒူတော အဗျတ္တော ‘‘ဘတ္တံ ဂဏှထာ’’တိ ဝဒတိ, ဘတ္တုဒ္ဒေသကော ဗျတ္တော ‘‘ဘတ္တ’’န္တိ အဝတွာ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၇၁။)

‘‘ဘန္တေ, တုမှေ ယာထ, တုမှေ ယာထာ’’တိ ဝဒတိ, ဧဝမ္ပိ ပိဏ္ဍပါတိကာနမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ, ‘‘တုမှာကံ, ဘန္တေ, ပဋိပါဋိယာ ဘတ္တံ ပါပုဏာတီ’’တိ ဝုတ္တေ ပန န ဝဋ္ဋတိ။ သစေ နိမန္တိတုံ အာဂတမနုဿော အာသနသာလံ ပဝိသိတွာ ‘‘အဋ္ဌ ဘိက္ခူ ဒေထာ’’တိ ဝါ ‘‘အဋ္ဌ ပတ္တေ ဒေထာ’’တိ ဝါ ဝဒတိ, ဧဝမ္ပိ ပိဏ္ဍပါတိကာနံ ဝဋ္ဋတိ, ‘‘တုမှေ စ တုမှေ စ ဂစ္ဆထာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ သစေ ‘‘အဋ္ဌ ဘိက္ခူ ဒေထ, ဘတ္တံ ဂဏှထ, အဋ္ဌ ပတ္တေ ဒေထ, ဘတ္တံ ဂဏှထာ’’တိ ဝါ ဝဒတိ, ပဋိပါဋိယာ ဂါဟေတဗ္ဗံ။ ဂါဟေန္တေန ပန ဝိစ္ဆိန္ဒိတွာ ‘‘ဘတ္တ’’န္တိ အဝဒန္တေန ‘‘တုမှေ စ တုမှေ စ ဂစ္ဆထာ’’တိ ဝုတ္တေ ပိဏ္ဍပါတိကာနံ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘ဘန္တေ, တုမှာကံ ပတ္တံ ဒေထ, တုမှေ ဧထာ’’တိ ဝုတ္တေ ပန ‘‘သာဓု ဥပါသကာ’’တိ ဂန္တဗ္ဗံ။ ‘‘သံဃတော ဥဒ္ဒိသိတွာ တုမှေ ဧထာ’’တိ ဝုတ္တေပိ ဌိတိကာယ ဂါဟေတဗ္ဗံ။

နိမန္တနဘတ္တဃရတော ပန ပတ္တတ္ထာယ အာဂတဿ ဥဒ္ဒေသဘတ္တေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဌိတိကာယ ပတ္တော ဒါတဗ္ဗော။ ဧကော ‘‘သံဃတော ပဋိပါဋိယာ ပတ္တ’’န္တိ အဝတွာ ကေဝလံ ‘‘ဧကံ ပတ္တံ ဒေထာ’’တိ ဝတွာ အဂ္ဂါဟိတေယေဝ ပတ္တေ ယဿ ကဿစိ ပတ္တံ ဂဟေတွာ ပူရေတွာ အာဟရတိ, တံ ပတ္တသာမိကဿေဝ ဟောတိ။ ဥဒ္ဒေသဘတ္တေ ဝိယ ဌိတိကာယ န ဂါဟေတဗ္ဗံ။ ဣဓာပိ ယော အာဂန္တွာ တုဏှီဘူတော တိဋ္ဌတိ, သော ‘‘ကဿ သန္တိကံ အာဂတောသီ’’တိ ဝါ ‘‘ကဿ ပတ္တံ ဟရိဿသီ’’တိ ဝါ န ဝတ္တဗ္ဗော။ ပုစ္ဆာသဘာဂေန ဟိ ‘‘တုမှာကံ သန္တိကံ အာဂတော, တုမှာကံ ပတ္တံ ဟရိဿာမီ’’တိ ဝဒေယျ, တတော သော ဘိက္ခု ဘိက္ခူဟိ ဇိဂုစ္ဆနီယော အဿ။ ‘‘ကုဟိံ ဂစ္ဆသိ, ကိံ ကရောန္တော အာဟိဏ္ဍသီ’’တိ ပန ဝုတ္တေ ‘‘တဿ ပတ္တတ္ထာယ အာဂတောမှီ’’တိ ဝဒန္တဿ ပဋိပါဋိဘတ္တဋ္ဌိတိကာယ ဂဟေတွာ ပတ္တော ဒါတဗ္ဗော။ ‘‘ဘတ္တဟရဏပတ္တံ ဒေထာ’’တိ ဝုတ္တေပိ ပဋိပါဋိဘတ္တဋ္ဌိတိကာယ ဧဝ ဒါတဗ္ဗော။ သစေ အာဟရိတွာ ‘‘သဗ္ဗော သံဃော ဘုဉ္ဇတူ’’တိ ဝဒတိ, ဘာဇေတွာ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ ပတ္တသာမိကဿ အတိက္ကန္တမ္ပိ ဌိတိကံ ဌပေတွာ အညံ ပဋိပါဋိဘတ္တံ ဂါဟေတဗ္ဗံ။

ဧကော ပါတိယာ ဘတ္တံ အာဟရိတွာ ‘‘သံဃဿ ဒမ္မီ’’တိ ဝဒတိ, အာလောပဘတ္တဋ္ဌိတိကတော ပဋ္ဌာယ အာလောပသင်္ခေပေန ဘာဇေတဗ္ဗံ။ သစေ ပန တုဏှီဘူတော အစ္ဆတိ, ‘‘ကဿ တေ အာဘတံ, ကဿ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၇၂။)

ဒါတုကာမောသီ’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗော။ သစေ ပန ‘‘ကုဟိံ ဂစ္ဆသိ, ကိံ ကရောန္တော အာဟိဏ္ဍသီ’’တိ ဝုတ္တေ ပန ‘‘သံဃဿ မေ ဘတ္တံ အာဘတံ, ထေရာနံ မေ ဘတ္တံ အာဘတ’’န္တိ ဝဒတိ, ဂဟေတွာ အာလောပဘတ္တဋ္ဌိတိကာယ ဘာဇေတဗ္ဗံ။ သစေ ပန ဧဝံ အာဘတံ ဘတ္တံ ဗဟု ဟောတိ, သကလသံဃဿ ပဟောတိ, အဘိဟဋဘိက္ခာ နာမ, ပိဏ္ဍပါတိကာနမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ, ဌိတိကာပုစ္ဆနကိစ္စံ နတ္ထိ, ထေရာသနတော ပဋ္ဌာယ ပတ္တံ ပူရေတွာ ဒါတဗ္ဗံ။

ဥပါသကော သံဃတ္ထေရဿ ဝါ ဂန္ထဓုတင်္ဂဝသေန အဘိညာတဿ ဝါ ဘတ္တုဒ္ဒေသကဿ ဝါ ပဟိဏတိ ‘‘အမှာကံ ဘတ္တဂဟဏတ္ထာယ အဋ္ဌ ဘိက္ခူ ဂဟေတွာ အာဂစ္ဆထာ’’တိ, သစေပိ ဉာတိဥပဋ္ဌာကေဟိ ပေသိတံ ဟောတိ, ဣမေ တယော ဇနာ ပုစ္ဆိတုံ န လဘန္တိ, အာရုဠှာယေဝ မာတိကံ။ သံဃတော အဋ္ဌ ဘိက္ခူ ဥဒ္ဒိသာပေတွာ အတ္တနဝမေဟိ ဂန္တဗ္ဗံ။ ကသ္မာ? ဘိက္ခုသံဃဿ ဟိ ဧတေ ဘိက္ခူ နိဿာယ လာဘော ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ။ ဂန္ထဓုတင်္ဂါဒီဟိ ပန အနဘိညာတော အာဝါသိကဘိက္ခု အာပုစ္ဆိတုံ လဘတိ, တသ္မာ တေန ‘‘ကိံ သံဃတော ဂဏှာမိ, ဥဒါဟု ယေ ဇာနာမိ, တေဟိ သဒ္ဓိံ အာဂစ္ဆာမီ’’တိ မာတိကံ အာရောပေတွာ ယထာ ဒါယကာ ဝဒန္တိ, တထာ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ ‘‘တုမှာကံ နိဿိတကေ ဝါ ယေ ဝါ ဇာနာထ, တေ ဂဟေတွာ ဧထာ’’တိ ဝုတ္တေ ပန ယေ ဣစ္ဆန္တိ, တေဟိ သဒ္ဓိံ ဂန္တုံ လဘတိ။ သစေ ‘‘အဋ္ဌ ဘိက္ခူ ပဟိဏထာ’’တိ ပေသေန္တိ, သံဃတောဝ ပေသေတဗ္ဗာ။ အတ္တနာ သစေ အညသ္မိံ ဂါမေ သက္ကာ ဟောတိ ဘိက္ခာ လဘိတုံ, အညော ဂါမော ဂန္တဗ္ဗော။ န သက္ကာ စေ ဟောတိ လဘိတုံ, သောယေဝ ဂါမော ပိဏ္ဍာယ ပဝိသိတဗ္ဗော။

နိမန္တိတဘိက္ခူ အာသနသာလာယ နိသိန္နာ ဟောန္တိ, တတြ စေ မနုဿာ ‘‘ပတ္တေ ဒေထာ’’တိ အာဂစ္ဆန္တိ, အနိမန္တိတေဟိ န ဒါတဗ္ဗာ, ‘‘ဧတေ နိမန္တိတာ ဘိက္ခူ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ, ‘‘တုမှေပိ ဒေထာ’’တိ ဝုတ္တေ ပန ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဥဿဝါဒီသု မနုဿာ သယမေဝ ပရိဝေဏာနိ စ ပဓာနဃရာနိ စ ဂန္တွာ တိပိဋကေ စ ဓမ္မကထိကေ စ ဘိက္ခုသတေနပိ သဒ္ဓိံ နိမန္တေန္တိ, တဒါ တေဟိ ယေ ဇာနန္တိ, တေ ဂဟေတွာ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ ကသ္မာ? န ဟိ မဟာဘိက္ခုသံဃေန အတ္ထိကာ မနုဿာ ပရိဝေဏပဓာနဃရာနိ ဂစ္ဆန္တိ, သန္နိပါတဋ္ဌာနတောဝ ယထာသတ္တိ ယထာဗလံ ဘိက္ခူ ဂဏှိတွာ ဂစ္ဆန္တီတိ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၇၃။)

သစေ ပန သံဃတ္ထေရော ဝါ ဂန္ထဓုတင်္ဂဝသေန အဘိညာတော ဝါ ဘတ္တုဒ္ဒေသကော ဝါ အညတြ ဝါ ဝဿံ ဝသိတွာ ကတ္ထစိ ဝါ ဂန္တွာ ပုန သကဋ္ဌာနံ အာဂစ္ဆတိ, မနုဿာ စ အာဂန္တုကဿ သက္ကာရံ ကရောန္တိ, ဧကဝါရံ ယေ ဇာနန္တိ, တေ ဂဟေတွာ ဂန္တဗ္ဗံ။ ပဋိဗဒ္ဓကာလတော ပဋ္ဌာယ ဒုတိယဝါရေ အာရဒ္ဓေ သံဃတောယေဝ ဂဟေတွာ ဂန္တဗ္ဗံ။ အဘိနဝအာဂန္တုကာဝ ဟုတွာ ‘‘ဉာတီ ဝါ ဥပဋ္ဌာကေ ဝါ ပဿိဿာမီ’’တိ ဂစ္ဆန္တိ, တတြ စေ တေသံ ဉာတီ စ ဥပဋ္ဌာကာ စ သက္ကာရံ ကရောန္တိ, ဧတ္ထ ပန ယေ ဇာနန္တိ, တေ ဂဟေတွာ ဂန္တုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ ယော ပန အတိလာဘီ ဟောတိ, သကဋ္ဌာနဉ္စ အာဂန္တုကဋ္ဌာနဉ္စ ဧကသဒိသံ, သဗ္ဗတ္ထ မနုဿာ သံဃဘတ္တံ သဇ္ဇေတွာဝ နိသီဒန္တိ, တေန သံဃတောဝ ဂဟေတွာ ဂန္တဗ္ဗန္တိ အယံ နိမန္တနေ ဝိသေသော။ အဝသေသော သဗ္ဗပဉှော ဥဒ္ဒေသဘတ္တေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ကုရုန္ဒိယံ ပန ‘‘အဋ္ဌ မဟာထေရေ ဒေထာတိ ဝုတ္တေ အဋ္ဌ မဟာထေရာဝ ဒါတဗ္ဗာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧသ နယော မဇ္ဈိမာဒီသု။ သစေ ပန အဝိသေသေတွာ ‘‘အဋ္ဌ ဘိက္ခူ ဒေထာ’’တိ ဝဒတိ, သံဃတော ဒါတဗ္ဗာတိ။

နိမန္တနဘတ္တကထာ နိဋ္ဌိတာ။

֍ * ၂၁၁။ သလာကဘတ္တံ ပန ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, သလာကာယ ဝါ ပဋ္ဋိကာယ ဝါ ဥပနိဗန္ဓိတွာ ဩပုဉ္ဇိတွာ ဘတ္တံ ဥဒ္ဒိသိတု’’န္တိ (စူဠဝ။ ၃၂၆) ဝစနတော ရုက္ခသာရမယာယ သလာကာယ ဝါ ဝေဠုဝိလီဝတာလပဏ္ဏာဒိမယာယ ပဋ္ဋိကာယ ဝါ ‘‘အသုကဿ နာမ သလာကဘတ္တ’’န္တိ ဧဝံ အက္ခရာနိ ဥပနိဗန္ဓိတွာ ပစ္ဆိယံ ဝါ စီဝရဘောဂေ ဝါ ကတွာ သဗ္ဗသလာကာယော ဩပုဉ္ဇိတွာ ပုနပ္ပုနံ ဟေဋ္ဌုပရိယဝသေန အာလောဠေတွာ ပဉ္စင်္ဂသမန္နာဂတေန ဘတ္တုဒ္ဒေသကေန သစေ ဌိတိကာ အတ္ထိ, ဌိတိကတော ပဋ္ဌာယ, နော စေ အတ္ထိ, ထေရာသနတော ပဋ္ဌာယ သလာကာ ဒါတဗ္ဗာ။ ပစ္ဆာ အာဂတာနမ္ပိ ဧကာဗဒ္ဓဝသေန ဒူရေ ဌိတာနမ္ပိ ဥဒ္ဒေသဘတ္တေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဒါတဗ္ဗာ။

သစေ ဝိဟာရဿ သမန္တတော ဗဟူ ဂေါစရဂါမာ, ဘိက္ခူ ပန န ဗဟူ, ဂါမဝသေနပိ သလာကာ ပါပုဏန္တိ။ ‘‘တုမှာကံ အသုကဂါမေ သလာကဘတ္တံ ပါပုဏာတီ’’တိ ဂါမဝသေနေဝ ဂါဟေတဗ္ဗံ။ ဧဝံ ဂါဟေန္တေန သစေပိ ဧကမေကသ္မိံ ဂါမေ နာနပ္ပကာရာနိ သဋ္ဌိ သလာကဘတ္တာနိ, သဗ္ဗာနိ ဂဟိတာနေဝ ဟောန္တိ။ တဿ ပတ္တဂါမသမီပေ အညာနိပိ ဒွေ တီဏိ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၇၄။)

သလာကဘတ္တာနိ ဟောန္တိ, တာနိ တဿေဝ ဒါတဗ္ဗာနိ။ န ဟိ သက္ကာ တေသံ ကာရဏာ အညံ ဘိက္ခုံ ပဟိဏိတုန္တိ။

သစေ ဧကစ္စေသု ဂါမေသု ဗဟူနိ သလာကဘတ္တာနိ သလ္လက္ခေတွာ သတ္တန္နမ္ပိ အဋ္ဌန္နမ္ပိ ဘိက္ခူနံ ဒါတဗ္ဗာနိ။ ဒေန္တေန ပန စတုန္နံ ပဉ္စန္နံ ဘတ္တာနံ သလာကာယော ဧကတော ဗန္ဓိတွာ ဒါတဗ္ဗာ။ သစေ တံ ဂါမံ အတိက္ကမိတွာ အညော ဂါမော ဟောတိ, တသ္မိဉ္စ ဧကမေဝ သလာကဘတ္တံ, တံ ပန ပါတောဝ ဒေန္တိ, တမ္ပိ ဧတေသု ဘိက္ခူသု ဧကဿ နိဂ္ဂဟေန ဒတွာ ‘‘ပါတောဝ တံ ဂဟေတွာ ပစ္ဆာ ဩရိမဂါမေ ဣတရာနိ ဘတ္တာနိ ဂဏှာဟီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။ သစေ ဩရိမဂါမေ သလာကဘတ္တေသု အဂ္ဂဟိတေသွေဝ ဂဟိတသညာယ ဂစ္ဆတိ, ပရဘာဂဂါမေ သလာကဘတ္တံ ဂဟေတွာ ပုန ဝိဟာရံ အာဂန္တွာ ဣတရာနိ ဂဟေတွာ ဩရိမဂါမော ဂန္တဗ္ဗော။ န ဟိ ဗဟိသီမာယ သံဃလာဘော ဂါဟေတုံ လဗ္ဘတီတိ အယံ နယော ကုရုန္ဒိယံ ဝုတ္တော။ သစေ ပန ဘိက္ခူ ဗဟူ ဟောန္တိ, ဂါမဝသေန သလာကာ န ပါပုဏန္တိ, ဝီထိဝသေန ဝါ ဝီထိယံ ဧကဂေဟဝသေန ဝါ ဧကကုလဝသေန ဝါ ဂါဟေတဗ္ဗံ။ ဝီထိအာဒီသု စ ယတ္ထ ဗဟူနိ ဘတ္တာနိ, တတ္ထ ဂါမေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဗဟူနံ ဘိက္ခူနံ ဂါဟေတဗ္ဗာနိ, သလာကာသု အသတိ ဥဒ္ဒိသိတွာပိ ဂါဟေတဗ္ဗာနိ။

֍ * ၂၁၂။ သလာကဒါယကေန ပန ဝတ္တံ ဇာနိတဗ္ဗံ။ တေန ဟိ ကာလဿေဝ ဝုဋ္ဌာယ ပတ္တစီဝရံ ဂဟေတွာ ဘောဇနသာလံ ဂန္တွာ အသမ္မဋ္ဌဋ္ဌာနံ သမ္မဇ္ဇိတွာ ပါနီယံ ပရိဘောဇနီယံ ဥပဋ္ဌာပေတွာ ‘‘ဣဒါနိ ဘိက္ခူဟိ ဝတ္တံ ကတံ ဘဝိဿတီ’’တိ ကာလံ သလ္လက္ခေတွာ ဃဏ္ဋိံ ပဟရိတွာ ဘိက္ခူသု သန္နိပတိတေသု ပဌမမေဝ ဝါရဂါမေ သလာကဘတ္တံ ဂါဟေတဗ္ဗံ, ‘‘တုယှံ အသုကသ္မိံ နာမ ဝါရဂါမေ သလာကာ ပါပုဏာတိ, တတြ ဂစ္ဆာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ သစေ အဘိရေကဂါဝုတေ ဂါမော ဟောတိ, တံ ဒိဝသံ ဂစ္ဆန္တာ ကိလမန္တိ, ‘‘သွေ တုယှံ ဝါရဂါမေ ပါပုဏာတီ’’တိ အဇ္ဇေဝ ဂါဟေတဗ္ဗံ။ ယော ဝါရဂါမံ ပေသိယမာနော န ဂစ္ဆတိ, အညံ သလာကံ မဂ္ဂတိ, န ဒါတဗ္ဗာ။ သဒ္ဓါနဉှိ မနုဿာနံ ပုညဟာနိ စ သံဃဿ စ လာဘစ္ဆေဒေါ ဟောတိ, တသ္မာ တဿ ဒုတိယေပိ တတိယေပိ ဒိဝသေ အညာ သလာကာ န ဒါတဗ္ဗာ, ‘‘အတ္တနော ပတ္တဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ ဘုဉ္ဇာဟီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော, တီဏိ ပန ဒိဝသာနိ အဂစ္ဆန္တဿ ဝါရဂါမတော ဩရိမဝါရဂါမေ သလာကာ ဂါဟေတဗ္ဗာ။ တဉ္စေ န ဂဏှာတိ, တတော ပဋ္ဌာယ တဿ အညံ သလာကံ ဒါတုံ န ဝဋ္ဋတိ, ဒဏ္ဍကမ္မံ ဒဠှံ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၇၅။)

ကာတဗ္ဗံ။ သဋ္ဌိတော ဝါ ပဏ္ဏာသတော ဝါ န ပရိဟာပေတဗ္ဗံ။ ဝါရဂါမေ ဂါဟေတွာ ဝိဟာရဝါရော ဂါဟေတဗ္ဗော, ‘‘တုယှံ ဝိဟာရဝါရော ပါပုဏာတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဝိဟာရဝါရိကဿ ဒွေ တိဿော ယာဂုသလာကာယော တိဿော စတဿော ဘတ္တသလာကာယော စ ဒါတဗ္ဗာ, နိဗဒ္ဓံ ကတွာ ပန န ဒါတဗ္ဗာ။ ယာဂုဘတ္တဒါယကာ ဟိ ‘‘အမှာကံ ယာဂုဘတ္တံ ဝိဟာရဂေါပကာဝဘုဉ္ဇန္တီ’’တိ အညထတ္တံ အာပဇ္ဇေယျုံ, တသ္မာ အညေသု ကုလေသု ဒါတဗ္ဗာ။

သစေ ဝိဟာရဝါရိကာနံ သဘာဂါ အာဟရိတွာ ဒေန္တိ, ဣစ္စေတံ ကုသလံ။ နော စေ, ဝါရံ ဂဟေတွာ တေသံ ယာဂုဘတ္တံ အာဟရာပေတဗ္ဗံ, တာဝ နေသံ သလာကာ ဖာတိကမ္မမေဝ ဘဝန္တိ။ ဝဿဂ္ဂေန ပတ္တဋ္ဌာနေ ပန အညမ္ပိ ပဏီတဘတ္တသလာကံ ဂဏှိတုံ လဘန္တိယေဝ။ အတိရေကဥတ္တရိဘင်္ဂဿ ဧကစာရိကဘတ္တဿ ဝိသုံ ဌိတိကံ ကတွာ သလာကာ ဒါတဗ္ဗာ။ သစေ ယေန သလာကာ လဒ္ဓါ, သော တံ ဒိဝသံ တံ ဘတ္တံ န လဘတိ, ပုန ဒိဝသေ ဂါဟေတဗ္ဗံ။ ဘတ္တညေဝ လဘတိ, န ဥတ္တရိဘင်္ဂံ, ဧဝမ္ပိ ပုန ဂါဟေတဗ္ဗံ။ ခီရဘတ္တသလာကာယပိ ဧသေဝ နယော။ သစေ ပန ခီရမေဝ လဘတိ, န ဘတ္တံ, ခီရလာဘတော ပဋ္ဌာယ ပုန န ဂါဟေတဗ္ဗံ။ ဒွေ တီဏိ ဧကစာရိကဘတ္တာနိ ဧကဿေဝ ပါပုဏန္တိ, ဒုဗ္ဘိက္ခသမယေ သံဃနဝကေန လဒ္ဓကာလေ ဝိဇဋေတွာ ဝိသုံ ဂါဟေတဗ္ဗာနိ။ ပါကတိကသလာကဘတ္တံ အလဒ္ဓဿပိ ပုနဒိဝသေ ဂါဟေတဗ္ဗံ။

သစေ ခုဒ္ဒကော ဝိဟာရော ဟောတိ, သဗ္ဗေ ဘိက္ခူ ဧကသမ္ဘောဂါ, ဥစ္ဆုသလာကံ ဂါဟေန္တေန ယဿ ကဿစိ သမ္မုခီဘူတဿ ပါပေတွာ မဟာထေရာဒီနံ ဒိဝါ တစ္ဆေတွာ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ရသသလာကံ ပါပေတွာ ပစ္ဆာဘတ္တမ္ပိ ပရိဿာဝေတွာ ဖာဏိတံ ဝါ ကာရေတွာ ပိဏ္ဍပါတိကာဒီနမ္ပိ ဒါတဗ္ဗံ, အာဂန္တုကာနံ အာဂတာနာဂတဘာဝံ ဉတွာ ဂါဟေတဗ္ဗာ။ မဟာအာဝါသေ ဌိတိကံ ကတွာ ဂါဟေတဗ္ဗာ။ တက္ကသလာကမ္ပိ သဘာဂဋ္ဌာနေ ပါပေတွာ ဝါ ဓူမာပေတွာ ပစာပေတွာ ဝါ ထေရာနံ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ။ မဟာအာဝါသေ ဝုတ္တနယေနေဝ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ ဖလသလာကပူဝသလာကဘေသဇ္ဇဂန္ဓမာလာသလာကာယောပိ ဝိသုံ ဌိတိကာယ ဂါဟေတဗ္ဗာ။ ဘေသဇ္ဇာဒိသလာကာယော စေတ္ထ ကိဉ္စာပိ ပိဏ္ဍပါတိကာနမ္ပိ ဝဋ္ဋန္တိ, သလာကဝသေန ပန ဂါဟိတတ္တာ န သာဒိတဗ္ဗာ။ အဂ္ဂဘိက္ခာမတ္တံ သလာကဘတ္တံ ဒေန္တိ,

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၇၆။)

ဌိတိကံ ပုစ္ဆိတွာ ဂါဟေတဗ္ဗံ။ အသတိယာ ဌိတိကာယ ထေရာသနတော ပဋ္ဌာယ ဂါဟေတဗ္ဗံ။ သစေ တာဒိသာနိ ဘတ္တာနိ ဗဟူနိ ဟောန္တိ, ဧကေကဿ ဘိက္ခုနော ဒွေ တီဏိ ဒါတဗ္ဗာနိ။ နော စေ, ဧကေကမေဝ ဒတွာ ပဋိပါဋိယာ ဂတာယ ပုန ထေရာသနတော ပဋ္ဌာယ ဒါတဗ္ဗံ။ အထ အန္တရာဝ ဥပစ္ဆိဇ္ဇတိ, ဌိတိကာ သလ္လက္ခေတဗ္ဗာ။ ယဒိ ပန တာဒိသံ ဘတ္တံ နိဗဒ္ဓမေဝ ဟောတိ, ယဿ ပါပုဏာတိ, သော ဝတ္တဗ္ဗော ‘‘လဒ္ဓါ ဝါ အလဒ္ဓါ ဝါ သွေပိ ဂဏှေယျာသီ’’တိ။ ဧကံ အနိဗဒ္ဓံ ဟောတိ, လဘနဒိဝသေ ပန ယာဝဒတ္ထံ လဘတိ။ အလဘနဒိဝသာ ဗဟုတရာ ဟောန္တိ, တံ ယဿ ပါပုဏာတိ, သော အလဘိတွာ ‘‘သွေ ဂဏှေယျာသီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။

ယော သလာကာသု ဂဟိတာသု ပစ္ဆာ အာဂစ္ဆတိ, တဿ အတိက္ကန္တာဝ သလာကာ န ဥပဋ္ဌာပေတွာ ဒါတဗ္ဗာ။ သလာကံ နာမ ဃဏ္ဋိံ ပဟရဏတော ပဋ္ဌာယ အာဂန္တွာ ဟတ္ထံ ပသာရေန္တောဝ လဘတိ, အညဿ အာဂန္တွာ သမီပေ ဌိတဿပိ အတိက္ကန္တာ အတိက္ကန္တာဝ ဟောတိ။ သစေ ပနဿ အညော ဂဏှန္တော အတ္ထိ, သယံ အနာဂတောပိ လဘတိ, သဘာဂဋ္ဌာနေ ‘‘အသုကော အနာဂတော’’တိ ဉတွာ ‘‘အယံ တဿ သလာကာ’’တိ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ‘‘အနာဂတဿ န ဒါတဗ္ဗာ’’တိ ကတိကံ ကရောန္တိ, အဓမ္မိကာ ဟောတိ။ အန္တောဥပစာရေ ဌိတဿ ဟိ ဘာဇနီယဘဏ္ဍံ ပါပုဏာတိ။ သစေ ပန ‘‘အနာဂတဿ ဒေထာ’’တိ မဟာသဒ္ဒံ ကရောန္တိ, ဒဏ္ဍကမ္မံ ဌပေတဗ္ဗံ, ‘‘အာဂန္တွာ ဂဏှန္တူ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဆ ပဉ္စသလာကာ နဋ္ဌာ ဟောန္တိ, ဘတ္တုဒ္ဒေသကော ဒါယကာနံ နာမံ န သရတိ, သော စေ နဋ္ဌသလာကာ မဟာထေရဿ ဝါ အတ္တနော ဝါ ပါပေတွာ ဘိက္ခူ ဝဒေယျ ‘‘မယာ အသုကဂါမေ သလာကဘတ္တံ မယှံ ပါပိတံ, တုမှေ တတ္ထ လဒ္ဓသလာကဘတ္တံ ဘုဉ္ဇေယျာထာ’’တိ, ဝဋ္ဋတိ, ဝိဟာရေ အပါပိတံ ပန အာသနသာလာယ တံ ဘတ္တံ လဘိတွာ တတ္ထေဝ ပါပေတွာ ဘုဉ္ဇိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘အဇ္ဇ ပဋ္ဌာယ မယှံ သလာကဘတ္တံ ဂဏှထာ’’တိ ဝုတ္တေ တတြ အာသနသာလာယ ဂါဟေတုံ န ဝဋ္ဋတိ, ဝိဟာရံ အာနေတွာ ဂါဟေတဗ္ဗံ။ ‘‘သွေ ပဋ္ဌာယာ’’တိ ဝုတ္တေ ပန ဘတ္တုဒ္ဒေသကဿ အာစိက္ခိတဗ္ဗံ ‘‘သွေ ပဋ္ဌာယ အသုကကုလံ နာမ သလာကဘတ္တံ ဒေတိ, သလာကဂ္ဂါဟဏကာလေ သရေယျာသီ’’တိ။ ဒုဗ္ဘိက္ခေ သလာကဘတ္တံ ပစ္ဆိန္ဒိတွာ သုဘိက္ခေ ဇာတေ ကဉ္စိ ဘိက္ခုံ ဒိသွာ ‘‘အဇ္ဇ ပဋ္ဌာယ အမှာကံ သလာကဘတ္တံ ဂဏှထာ’’တိ ပုန ပဋ္ဌပေန္တိ,

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၇၇။)

အန္တောဂါမေ အဂါဟေတွာ ဝိဟာရံ အာနေတွာ ဂါဟေတဗ္ဗံ။ ဣဒဉှိ သလာကဘတ္တံ နာမ ဥဒ္ဒေသဘတ္တသဒိသံ န ဟောတိ, ဝိဟာရမေဝ သန္ဓာယ ဒီယတိ, တသ္မာ ဗဟိဥပစာရေ ဂါဟေတုံ န ဝဋ္ဋတိ, ‘‘သွေ ပဋ္ဌာယာ’’တိ ဝုတ္တေ ပန ဝိဟာရေ ဂါဟေတဗ္ဗမေဝ။

ဂမိကော ဘိက္ခု ယံ ဒိသာဘာဂံ ဂန္တုကာမော, တတ္ထ အညေန ဝါရဂါမသလာကာ လဒ္ဓါ ဟောတိ, တံ ဂဟေတွာ ဣတရံ ဘိက္ခုံ ‘‘မယှံ ပတ္တသလာကံ တွံ ဂဏှာဟီ’’တိ ဝတွာ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ တေန ပန ဥပစာရသီမံ အနတိက္ကန္တေယေဝ တသ္မိံ တဿ သလာကာ ဂါဟေတဗ္ဗာ။ ဆဍ္ဍိတဝိဟာရေ ဝသိတွာ မနုဿာ ‘‘ဗောဓိစေတိယာဒီနိ ဇဂ္ဂိတွာ ဘုဉ္ဇန္တူ’’တိ သလာကဘတ္တံ ပဋ္ဌပေန္တိ, ဘိက္ခူ သဘာဂဋ္ဌာနေသု ဝသိတွာ ကာလဿေဝ ဂန္တွာ တတ္ထ ဝတ္တံ ကရိတွာ တံ ဘတ္တံ ဘုဉ္ဇန္တိ, ဝဋ္ဋတိ။ သစေ တေသု သွာတနာယ အတ္တနော ပါပေတွာ ဂတေသု အာဂန္တုကော ဘိက္ခု ဆဍ္ဍိတဝိဟာရေ ဝသိတွာ ကာလဿေဝ ဝတ္တံ ကတွာ ဃဏ္ဋိံ ပဟရိတွာ သလာကဘတ္တံ အတ္တနော ပါပေတွာ အာသနသာလံ ဂစ္ဆတိ, သောဝ တဿ ဘတ္တဿ ဣဿရော။ ယော ပန ဘိက္ခူသု ဝတ္တံ ကရောန္တေသုယေဝ ဘူမိယံ ဒွေ တယော သမ္မုဉ္ဇနီပဟာရေ ဒတွာ ဃဏ္ဋိံ ပဟရိတွာ ‘‘ဓုရဂါမေ သလာကဘတ္တံ မယှံ ပါပုဏာတီ’’တိ ဂစ္ဆတိ, တဿ တံ စောရိကာယ ဂဟိတတ္တာ န ပါပုဏာတိ, ဝတ္တံ ကတွာ ပါပေတွာ ပစ္ဆာဂတဘိက္ခူနံယေဝ ဟောတိ။

ဧကော ဂါမော အတိဒူရေ ဟောတိ, ဘိက္ခူ နိစ္စံ ဂန္တုံ န ဣစ္ဆန္တိ, မနုဿာ ‘‘မယံ ပုညေန ပရိဗာဟိရာ ဟောမာ’’တိ ဝဒန္တိ, ယေ တဿ ဂါမဿ အာသန္နဝိဟာရေ သဘာဂဘိက္ခူ, တေ ဝတ္တဗ္ဗာ ‘‘ဣမေသံ ဘိက္ခူနံ အနာဂတဒိဝသေ တုမှေ ဘုဉ္ဇထာ’’တိ, သလာကာ ပန ဒေဝသိကံ ပါပေတဗ္ဗာ။ တာ စ ခေါ ပန ဃဏ္ဋိပဟရဏမတ္တေန ဝါ ပစ္ဆိစာလနမတ္တေန ဝါ ပါပိတာ န ဟောန္တိ, ပစ္ဆိံ ပန ဂဟေတွာ သလာကာ ပီဌကေ အာကိရိတဗ္ဗာ, ပစ္ဆိ ပန မုခဝဋ္ဋိယံ န ဂဟေတဗ္ဗာ။ သစေ ဟိ တတ္ထ အဟိ ဝါ ဝိစ္ဆိကော ဝါ ဘဝေယျ, ဒုက္ခံ ဥပ္ပါဒေယျ, တသ္မာ ဟေဋ္ဌာ ဂဟေတွာ ပစ္ဆိံ ပရမ္မုခံ ကတွာ သလာကာ အာကိရိတဗ္ဗာ ‘‘သစေပိ သပ္ပေါ ဘဝိဿတိ, ဧတ္တောဝ ပလာယိဿတီ’’တိ။ ဧဝံ သလာကာ အာကိရိတွာ ဂါမာဒိဝသေန ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဂါဟေတဗ္ဗာ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၇၈။)

အပိစ ဧကံ မဟာထေရဿ ပါပေတွာ ‘‘အဝသေသာ မယှံ ပါပုဏန္တီ’’တိ အတ္တနော ပါပေတွာ ဝတ္တံ ကတွာ စေတိယံ ဝန္ဒိတွာ ဝိတက္ကမာဠကေ ဌိတေဟိ ဘိက္ခူဟိ ‘‘ပါပိတာ, အာဝုသော, သလာကာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘အာမ, ဘန္တေ, တုမှေ ဂတဂတဂါမေ သလာကဘတ္တံ ဂဏှထာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဧဝဉှိ ပါပိတာပိ သုပါပိတာဝ ဟောန္တိ။ ဘိက္ခူ သဗ္ဗရတ္တိံ ဓမ္မဿဝနတ္ထံ အညံ ဝိဟာရံ ဂစ္ဆန္တာ ‘‘မယံ တတ္ထ ဒါနံ အဂ္ဂဟေတွာဝ အမှာကံ ဂေါစရဂါမေ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ အာဂမိဿာမာ’’တိ သလာကာ အဂ္ဂဟေတွာဝ ဂတာ ဝိဟာရေ ထေရဿ ပတ္တံ သလာကဘတ္တံ ဘုဉ္ဇိတုံ အာဂစ္ဆန္တိ, ဝဋ္ဋတိ။ အထ မဟာထေရောပိ ‘‘အဟံ ဣဓ ကိံ ကရောမီ’’တိ တေဟိယေဝ သဒ္ဓိံ ဂစ္ဆတိ, တေဟိ ဂတဝိဟာရေ အဘုဉ္ဇိတွာဝ ဂေါစရဂါမံ အနုပ္ပတ္တေဟိ ‘‘ဒေထ, ဘန္တေ, ပတ္တေ, သလာကယာဂုအာဒီနိ အာဟရိဿာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ပတ္တာ န ဒါတဗ္ဗာ။ ကသ္မာ, ဘန္တေ, န ဒေထာတိ။ ဝိဟာရဋ္ဌကံ ဘတ္တံ ဝိဟာရေ ဝုတ္ထာနံ ပါပုဏာတိ, မယံ အညဝိဟာရေ ဝုတ္ထာတိ။ ‘‘ဒေထ, ဘန္တေ, န မယံ ဝိဟာရေ ပါလိကာယ ဒေမ, တုမှာကံ ဒေမ, ဂဏှထ အမှာကံ ဘိက္ခ’’န္တိ ဝုတ္တေ ပန ဝဋ္ဋတိ။

သလာကဘတ္တကထာ နိဋ္ဌိတာ။

֍ * ၂၁၃။ ပက္ခိကာဒီသု ပန ယံ အဘိလက္ခိတေသု စာတုဒ္ဒသီ ပဉ္စဒသီ ပဉ္စမီ အဋ္ဌမီတိ ဣမေသု ပက္ခေသု ကမ္မပ္ပသုတေဟိ ဥပေါသထံ ကာတုံ သတိကရဏတ္ထာယ ဒီယတိ, တံ ပက္ခိကံ နာမ။ တံ သလာကဘတ္တဂတိကမေဝ ဟောတိ, ဂါဟေတွာ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ သစေ သလာကဘတ္တမ္ပိ ပက္ခိကဘတ္တမ္ပိ ဗဟုံ သဗ္ဗေသံ ဝိနိဝိဇ္ဈိတွာ ဂစ္ဆတိ, ဒွေပိ ဘတ္တာနိ ဝိသုံ ဝိသုံ ဂါဟေတဗ္ဗာနိ။ သစေ ဘိက္ခုသံဃော မဟာ, ပက္ခိကံ ဂါဟေတွာ တဿ ဌိတိကာယ သလာကဘတ္တံ ဂါဟေတဗ္ဗံ, သလာကဘတ္တံ ဝါ ဂါဟာပေတွာ တဿ ဌိတိကာယ ပက္ခိကံ ဂါဟေတဗ္ဗံ။ ယေသံ န ပါပုဏာတိ, တေ ပိဏ္ဍာယ စရိဿန္တိ။ သစေ ဒွေပိ ဘတ္တာနိ ဗဟူနိ, ဘိက္ခူ မန္ဒာ, သလာကဘတ္တံ နာမ ဒေဝသိကံ လဗ္ဘတိ, တသ္မာ တံ ဌပေတွာ ‘‘ပက္ခိကံ, အာဝုသော, ဘုဉ္ဇထာ’’တိ ပက္ခိကမေဝ ဒါတဗ္ဗံ။ ပက္ခိကံ ပဏီတံ ဒေန္တိ, ဝိသုံ ဌိတိကာ ကာတဗ္ဗာ, ‘‘သွေ ပက္ခော’’တိ အဇ္ဇ ပက္ခိကံ န ဂါဟေတဗ္ဗံ။ သစေ ပန ဒါယကာ ဝဒန္တိ ‘‘သွေပိ အမှာကံ ဃရေ လူခဘတ္တံ ဘဝိဿတိ, အဇ္ဇေဝ ပက္ခိကဘတ္တံ ဥဒ္ဒိသထာ’’တိ, ဧဝံ ဝဋ္ဋတိ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၇၉။)

ဥပေါသထိကံ နာမ အနွဍ္ဎမာသေ ဥပေါသထဒိဝသေ ဥပေါသထင်္ဂါနိ သမာဒိယိတွာ ယံ အတ္တနာ ဘုဉ္ဇတိ, တဒေဝ ဒီယတိ။ ပါဋိပဒိကံ နာမ ‘‘ဥပေါသထေ ဗဟူ သဒ္ဓါ ပသန္နာ ဘိက္ခူနံ သက္ကာရံ ကရောန္တိ, ပါဋိပဒေ ပန ဘိက္ခူ ကိလမန္တိ, ပါဋိပဒေ ဒိန္နံ ဒုဗ္ဘိက္ခဒါနသဒိသံ မဟပ္ဖလံ ဟောတိ, ဥပေါသထကမ္မေန ဝါ ပရိသုဒ္ဓသီလာနံ ဒုတိယဒိဝသေ ဒိန္နံ မဟပ္ဖလံ ဟောတီ’’တိ သလ္လက္ခေတွာ ပါဋိပဒေ ဒီယမာနကဒါနံ။ တမ္ပိ ဥဘယံ သလာကဘတ္တဂတိကမေဝ။ ဣတိ ဣမာနိ သတ္တပိ ဘတ္တာနိ ပိဏ္ဍပါတိကာနံ န ဝဋ္ဋန္တိ, ဓုတင်္ဂဘေဒံ ကရောန္တိယေဝ။

֍ * ၂၁၄။ အပရာနိပိ စီဝရက္ခန္ဓကေ (မဟာဝ။ ၃၅၀) ဝိသာခါယ ဝရံ ယာစိတွာ ဒိန္နာနိ အာဂန္တုကဘတ္တံ ဂမိကဘတ္တံ ဂိလာနဘတ္တံ ဂိလာနုပဋ္ဌာကဘတ္တန္တိ စတ္တာရိ ဘတ္တာနိ ပါဠိယံ အာဂတာနေဝ။ တတ္ထ အာဂန္တုကာနံ ဒိန္နံ ဘတ္တံ အာဂန္တုကဘတ္တံ။ ဧသ နယော သေသေသု။ သစေ ပနေတ္ထ အာဂန္တုကဘတ္တာနိပိ အာဂန္တုကာပိ ဗဟူ ဟောန္တိ, သဗ္ဗေသံ ဧကေကံ ဂါဟေတဗ္ဗံ။ ဘတ္တေသု အပ္ပဟောန္တေသု ဌိတိကာယ ဂါဟေတဗ္ဗံ။ ဧကော အာဂန္တုကော ပဌမမေဝ အာဂန္တွာ သဗ္ဗံ အာဂန္တုကဘတ္တံ အတ္တနော ဂါဟေတွာ နိသီဒတိ, သဗ္ဗံ တဿေဝ ဟောတိ။ ပစ္ဆာ အာဂတေဟိ အာဂန္တုကေဟိ တေန ဒိန္နာနိ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗာနိ။ တေနပိ ဧကံ အတ္တနော ဂဟေတွာ သေသာနိ ဒါတဗ္ဗာနိ။ အယံ ဥဠာရတာ။ သစေ ပန ပဌမံ အာဂန္တွာပိ အတ္တနော အဂ္ဂဟေတွာ တုဏှီဘူတော နိသီဒတိ, ပစ္ဆာ အာဂတေဟိ သဒ္ဓိံ ပဋိပါဋိယာ ဂဏှိတဗ္ဗံ။ သစေ နိစ္စံ အာဂန္တုကာ အာဂစ္ဆန္တိ, အာဂတဒိဝသေယေဝ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ အန္တရန္တရာ စေ အာဂစ္ဆန္တိ, ဒွေ တီဏိ ဒိဝသာနိ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ မဟာပစ္စရိယံ ပန ‘‘သတ္တ ဒိဝသာနိ ဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ အာဝါသိကော ကတ္ထစိ ဂန္တွာ အာဂတော, တေနပိ အာဂန္တုကဘတ္တံ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ သစေ ပန တံ ဝိဟာရေ နိဗန္ဓာပိတံ ဟောတိ, ဝိဟာရေ ဂါဟေတဗ္ဗံ။ အထ ဝိဟာရော ဒူရေ ဟောတိ, အာသနသာလာယ နိဗန္ဓာပိတံ, အာသနသာလာယ ဂါဟေတဗ္ဗံ။ သစေ ပန ဒါယကာ ‘‘အာဂန္တုကေသု အသတိ အာဝါသိကာပိ ဘုဉ္ဇန္တူ’’တိ ဝဒန္တိ, ဝဋ္ဋတိ, အဝုတ္တေ ပန န ဝဋ္ဋတိ။

ဂမိကဘတ္တေပိ အယမေဝ ကထာမဂ္ဂေါ။ အယံ ပန ဝိသေသော – အာဂန္တုကော အာဂန္တုကဘတ္တမေဝ လဘတိ, ဂမိကော အာဂန္တုကဘတ္တမ္ပိ ဂမိကဘတ္တမ္ပိ။ အာဝါသိကောပိ ပက္ကမိတုကာမော ဂမိကော ဟောတိ,

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၈၀။)

ဂမိကဘတ္တံ လဘတိ။ ယထာ ပန အာဂန္တုကဘတ္တံ, ဧဝမိဒံ ဒွေ တီဏိ ဝါ သတ္တ ဝါ ဒိဝသာနိ န လဘတိ။ ‘‘ဂမိဿာမီ’’တိ ဘုတ္တောပိ တံ ဒိဝသံ ကေနစိ ကာရဏေန န ဂတော, ပုနဒိဝသေပိ ဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ သဥဿာဟတ္တာ။ ‘‘ဂမိဿာမီ’’တိ ဘုတ္တဿ စောရာ ဝါ ပန္ထံ ရုန္ဓန္တိ, ဥဒကံ ဝါ ဒေဝေါ ဝါ ဝဿတိ, သတ္ထော ဝါ န ဂစ္ဆတိ, သဥဿာဟေန ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ ‘‘ဧတေ ဥပဒ္ဒဝေ ဩလောကေန္တေန ဒွေ တယော ဒိဝသေ ဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ မဟာပစ္စရိယံ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဂမိဿာမိ ဂမိဿာမီ’’တိ ပန လေသံ ဩဍ္ဍေတွာ ဘုဉ္ဇိတုံ န လဘတိ။

ဂိလာနဘတ္တမ္ပိ သစေ သဗ္ဗေသံ ဂိလာနာနံ ပဟောတိ, တံ သဗ္ဗေသံ ဒါတဗ္ဗံ။ နော စေ, ဌိတိကံ ကတွာ ဂါဟေတဗ္ဗံ။ ဧကော ဂိလာနော အရောဂရူပေါ သက္ကောတိ အန္တောဂါမံ ဂန္တုံ, ဧကော န သက္ကောတိ, အယံ မဟာဂိလာနော နာမ, ဧတဿ ဂိလာနဘတ္တံ ဒါတဗ္ဗံ။ ဒွေ မဟာဂိလာနာ, ဧကော လာဘီ အဘိညာတော ဗဟုံ ခါဒနီယဘောဇနီယံ လဘတိ, ဧကော အနာထော အပ္ပလာဘတာယ အန္တောဂါမံ ပဝိသတိ, ဧတဿ ဂိလာနဘတ္တံ ဒါတဗ္ဗံ။ ဂိလာနဘတ္တေ ဒိဝသပရိစ္ဆေဒေါ နတ္ထိ, ယာဝ ရောဂေါ န ဝူပသမ္မတိ, သပ္ပါယဘောဇနံ အဘုဉ္ဇန္တော န ယာပေတိ, တာဝ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ ယဒါ ပန မိဿကယာဂုံ ဝါ မိဿကဘတ္တံ ဝါ ဘုတ္တဿပိ ရောဂေါ န ကုပ္ပတိ, တတော ပဋ္ဌာယ န ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။

ဂိလာနုပဋ္ဌာကဘတ္တမ္ပိ ယံ သဗ္ဗေသံ ပဟောတိ, တံ သဗ္ဗေသံ ဒါတဗ္ဗံ။ နော စေ ပဟောတိ, ဌိတိကံ ကတွာ ဂါဟေတဗ္ဗံ။ ဣဒမ္ပိ ဒွီသု ဂိလာနေသု မဟာဂိလာနုပဋ္ဌာကဿ ဂါဟေတဗ္ဗံ, ဒွီသု မဟာဂိလာနေသု အနာထဂိလာနုပဋ္ဌာကဿ။ ယံ ကုလံ ဂိလာနဘတ္တမ္ပိ ဒေတိ ဂိလာနုပဋ္ဌာကဘတ္တမ္ပိ, တတ္ထ ယဿ ဂိလာနဿ ဂိလာနဘတ္တံ ပါပုဏာတိ, တဒုပဋ္ဌာကဿပိ တတ္ထေဝ ဂါဟေတဗ္ဗံ။ ဂိလာနုပဋ္ဌာကဘတ္တေပိ ဒိဝသပရိစ္ဆေဒေါ နတ္ထိ, ယာဝ ဂိလာနော လဘတိ, တာဝဿ ဥပဋ္ဌာကောပိ လဘတီတိ။ ဣမာနိ စတ္တာရိ ဘတ္တာနိ သစေ ဧဝံ ဒိန္နာနိ ဟောန္တိ ‘‘အာဂန္တုကဂမိကဂိလာနဂိလာနုပဋ္ဌာကာ မမ ဘိက္ခံ ဂဏှန္တူ’’တိ, ပိဏ္ဍပါတိကာနမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန ‘‘အာဂန္တုကာဒီနံ စတုန္နံ ဘတ္တံ နိဗန္ဓာပေမိ, မမ ဘတ္တံ ဂဏှန္တူ’’တိ ဧဝံ ဒိန္နာနိ ဟောန္တိ, ပိဏ္ဍပါတိကာနံ န ဝဋ္ဋတိ။

֍ * ၂၁၅။ အပရာနိပိ ဓုရဘတ္တံ ကုဋိဘတ္တံ ဝါရကဘတ္တန္တိ တီဏိ ဘတ္တာနိ။ တတ္ထ ဓုရဘတ္တန္တိ နိစ္စဘတ္တံ ဝုစ္စတိ, တံ ဒုဝိဓံ သံဃိကဉ္စ ပုဂ္ဂလိကဉ္စ။ တတ္ထ ယံ ‘‘သံဃဿ ဓုရဘတ္တံ ဒေမာ’’တိ နိဗန္ဓာပိတံ, တံ သလာကဘတ္တဂတိကံ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၈၁။)

‘‘မမ နိဗဒ္ဓဘိက္ခံ ဂဏှန္တူ’’တိ ဝတွာ ဒိန္နံ ပန ပိဏ္ဍပါတိကာနမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ ပုဂ္ဂလိကေပိ ‘‘တုမှာကံ ဓုရဘတ္တံ ဒမ္မီ’’တိ ဝုတ္တေ ပိဏ္ဍပါတိကော စေ, န ဝဋ္ဋတိ, ‘‘မမ နိဗဒ္ဓဘိက္ခံ ဂဏှထာ’’တိ ဝုတ္တေ ပန ဝဋ္ဋတိ, သာဒိတဗ္ဗံ။ သစေ ပစ္ဆာ ကတိပါဟေ ဝီတိဝတ္တေ ‘‘ဓုရဘတ္တံ ဂဏှထာ’’တိ ဝဒတိ, မူလေ သုဋ္ဌု သမ္ပဋိစ္ဆိတတ္တာ ဝဋ္ဋတိ။

ကုဋိဘတ္တံ နာမ ယံ သံဃဿ အာဝါသံ ကာရေတွာ ‘‘အမှာကံ သေနာသနဝါသိနော အမှာကံယေဝ ဘတ္တံ ဂဏှန္တူ’’တိ ဧဝံ နိဗန္ဓာပိတံ, တံ သလာကဘတ္တဂတိကမေဝ ဟောတိ, ဂါဟေတွာ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ ‘‘အမှာကံ သေနာသနဝါသိနော အမှာကံယေဝ ဘိက္ခံ ဂဏှန္တူ’’တိ ဝုတ္တေ ပန ပိဏ္ဍပါတိကာနမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ ယံ ပန ပုဂ္ဂလေ ပသီဒိတွာ တဿ အာဝါသံ ကတွာ ‘‘တုမှာကံ ဒေမာ’’တိ ဒိန္နံ, တံ တဿေဝ ဟောတိ, တသ္မိံ ကတ္ထစိ ဂတေ နိဿိတကေဟိ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။

ဝါရကဘတ္တံ နာမ ဒုဗ္ဘိက္ခသမယေ ‘‘ဝါရေန ဘိက္ခူ ဇဂ္ဂိဿာမာ’’တိ ဓုရဂေဟတော ပဋ္ဌာယ ဒိန္နံ, တမ္ပိ ဘိက္ခာဝစနေန ဒိန္နံ ပိဏ္ဍပါတိကာနံ ဝဋ္ဋတိ, ‘‘ဝါရကဘတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တေ ပန သလာကဘတ္တဂတိကံ ဟောတိ။ သစေ တဏ္ဍုလာဒီနိ ပေသေန္တိ ‘‘သာမဏေရာ ပစိတွာ ဒေန္တူ’’တိ, ပိဏ္ဍပါတိကာနံ ဝဋ္ဋတိ။ ဣတိ ဣမာနိ စ တီဏိ, အာဂန္တုကဘတ္တာဒီနိ စ စတ္တာရီတိ သတ္တ, တာနိ သံဃဘတ္တာဒီဟိ သဟ စုဒ္ဒသ ဘတ္တာနိ ဟောန္တိ။

֍ * ၂၁၆။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ဝိဟာရဘတ္တံ အဋ္ဌကဘတ္တံ စတုက္ကဘတ္တံ ဂုဠှကဘတ္တန္တိ အညာနိပိ စတ္တာရိ ဘတ္တာနိ ဝုတ္တာနိ။ တတ္ထ ဝိဟာရဘတ္တံ နာမ ဝိဟာရေ တတြုပ္ပါဒဘတ္တံ, တံ သံဃဘတ္တေန သင်္ဂဟိတံ။ တံ ပန တိဿမဟာဝိဟာရစိတ္တလပဗ္ဗတာဒီသု ပဋိသမ္ဘိဒါပ္ပတ္တေဟိ ခီဏာသဝေဟိ ယထာ ပိဏ္ဍပါတိကာနမ္ပိ သက္ကာ ဟောန္တိ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ, တထာ ပဋိဂ္ဂဟိတတ္တာ တာဒိသေသု ဌာနေသု ပိဏ္ဍပါတိကာနမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘အဋ္ဌန္နံ ဘိက္ခူနံ ဒေမ, စတုန္နံ ဒေမာ’’တိ ဧဝံ ဒိန္နံ ပန အဋ္ဌကဘတ္တဉ္စေဝ စတုက္ကဘတ္တဉ္စ, တမ္ပိ ဘိက္ခာဝစနေန ဒိန္နံ ပိဏ္ဍပါတိကာနံ ဝဋ္ဋတိ။ မဟာဘိသင်္ခါရေန အတိရသကပူဝေန ပတ္တံ ထကေတွာ ဒိန္နံ ဂုဠှကဘတ္တံ နာမ။ ဣမာနိ တီဏိ သလာကဘတ္တဂတိကာနေဝ။ အပရမ္ပိ ဂုဠှကဘတ္တံ နာမ အတ္ထိ, ဣဓေကစ္စေ မနုဿာ မဟာဓမ္မဿဝနဉ္စ ဝိဟာရပူဇဉ္စ ကာရေတွာ ‘‘သကလသံဃဿ ဒါတုံ န သက္ကောမ, ဒွေ တီဏိ ဘိက္ခုသတာနိ အမှာကံ ဘိက္ခံ ဂဏှန္တူ’’တိ ဘိက္ခုပရိစ္ဆေဒဇာနနတ္ထံ ဂုဠှကေ ဒေန္တိ, ဣဒံ ပိဏ္ဍပါတိကာနမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။

ပိဏ္ဍပါတဘာဇနီယံ နိဋ္ဌိတံ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၈၂။)

֍ * ၂၁၇။ ဂိလာနပစ္စယဘာဇနီယံ ပန ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗံ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၂၅ ပက္ခိကဘတ္တာဒိကထာ) – သပ္ပိအာဒီသု ဘေသဇ္ဇေသု ရာဇရာဇမဟာမတ္တာ သပ္ပိဿ တာဝ ကုမ္ဘသတမ္ပိ ကုမ္ဘသဟဿမ္ပိ ဝိဟာရံ ပေသေန္တိ, ဃဏ္ဋိံ ပဟရိတွာ ထေရာသနတော ပဋ္ဌာယ ဂဟိတဘာဇနံ ပူရေတွာ ဒါတဗ္ဗံ, ပိဏ္ဍပါတိကာနမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ အလသဇာတိကာ မဟာထေရာ ပစ္ဆာ အာဂစ္ဆန္တိ, ‘‘ဘန္တေ, ဝီသတိဝဿာနံ ဒီယတိ, တုမှာကံ ဌိတိကာ အတိက္ကန္တာ’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗာ, ဌိတိကံ ဌပေတွာ တေသံ ဒတွာ ပစ္ဆာ ဌိတိကာယ ဒါတဗ္ဗံ။ ‘‘အသုကဝိဟာရေ ဗဟု သပ္ပိ ဥပ္ပန္န’’န္တိ သုတွာ ယောဇနန္တရဝိဟာရတောပိ ဘိက္ခူ အာဂစ္ဆန္တိ, သမ္ပတ္တသမ္ပတ္တာနမ္ပိ ဌိတဋ္ဌာနတော ပဋ္ဌာယ ဒါတဗ္ဗံ။ အသမ္ပတ္တာနမ္ပိ ဥပစာရသီမံ ပဝိဋ္ဌာနံ အန္တေဝါသိကာဒီသု ဂဏှန္တေသု ဒါတဗ္ဗမေဝ။ ‘‘ဗဟိဥပစာရသီမာယ ဌိတာနံ ဒေထာ’’တိ ဝဒန္တိ, န ဒါတဗ္ဗံ။ သစေ ပန ဥပစာရသီမံ ဩက္ကန္တေဟိ ဧကာဗဒ္ဓါ ဟုတွာ အတ္တနော ဝိဟာရဒွါရေ အန္တောဝိဟာရေယေဝ ဝါ ဟောန္တိ, ပရိသဝသေန ဝဍ္ဎိတာ နာမ သီမာ ဟောတိ, တသ္မာ ဒါတဗ္ဗာ။ သံဃနဝကဿ ဒိန္နေပိ ပစ္ဆာ အာဂတာနံ ဒါတဗ္ဗမေဝ။ ဒုတိယဘာဂေ ပန ထေရာသနံ အာရုဠှေ အာဂတာနံ ပဌမဘာဂေါ န ပါပုဏာတိ, ဒုတိယဘာဂတော ဝဿဂ္ဂေန ဒါတဗ္ဗံ။ အန္တောဥပစာရသီမံ ပဝိသိတွာ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဒိန္နံ ဟောတိ, သဗ္ဗံ သန္နိပါတဋ္ဌာနေယေဝ ဘာဇေတဗ္ဗံ။

ယသ္မိံ ဝိဟာရေ ဒသ ဘိက္ခူ, ဒသေဝ စ သပ္ပိကုမ္ဘာ ဒီယန္တိ, ဧကေကကုမ္ဘဝသေန ဘာဇေတဗ္ဗံ။ ဧကော သပ္ပိကုမ္ဘော ဟောတိ, ဒသဘိက္ခူဟိ ဘာဇေတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။ သစေ ‘‘ယထာဌိတံယေဝ အမှာကံ ပါပုဏာတီ’’တိ ဂဏှန္တိ, ဒုဂ္ဂဟိတံ, တံ ဂတဂတဋ္ဌာနေ သံဃိကမေဝ ဟောတိ။ ကုမ္ဘံ ပန အာဝဇ္ဇေတွာ ထာလကေ ထောကံ သပ္ပိံ ကတွာ ‘‘ဣဒံ မဟာထေရဿ ပါပုဏာတိ, အဝသေသံ အမှာကံ ပါပုဏာတီ’’တိ ဝတွာ တမ္ပိ ကုမ္ဘေယေဝ အာကိရိတွာ ယထိစ္ဆိတံ ဂဟေတွာ ဂန္တဗ္ဗံ။ သစေ ထိနံ သပ္ပိ ဟောတိ, လေခံ ကတွာ ‘‘လေခတော ပရဘာဂေါ မဟာထေရဿ ပါပုဏာတိ, အဝသေသံ အမှာက’’န္တိ ဂဟိတမ္ပိ သုဂ္ဂဟိတံ။ ဝုတ္တပရိစ္ဆေဒတော ဦနာဓိကေသု ဘိက္ခူသု သပ္ပိကုမ္ဘေသု စ ဧတေနေဝ ဥပါယေန ဘာဇေတဗ္ဗံ။ သစေ ပနေကော ဘိက္ခု, ဧကော ကုမ္ဘော ဟောတိ, ဃဏ္ဋိံ ပဟရိတွာ ‘‘အယံ မယှံ ပါပုဏာတီ’’တိပိ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘အယံ ပဌမဘာဂေါ မယှံ ပါပုဏာတိ, အယံ ဒုတိယဘာဂေါ’’တိ ဧဝံ ထောကံ ထောကမ္ပိ ပါပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဧသ နယော

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၈၃။)

နဝနီတာဒီသုပိ။ ယသ္မိံ ပန ဝိပ္ပသန္နတိလတေလာဒိမှိ လေခါ န သန္တိဋ္ဌတိ, တံ ဥဒ္ဓရိတွာ ဘာဇေတဗ္ဗံ။ သိင်္ဂိဝေရမရိစာဒိဘေသဇ္ဇမ္ပိ အဝသေသပတ္တထာလကာဒိသမဏပရိက္ခာရောပိ သဗ္ဗော ဝုတ္တာနုရူပေနေဝ နယေန သုဋ္ဌု သလ္လက္ခေတွာ ဘာဇေတဗ္ဗောတိ။ အယံ ဂိလာနပစ္စယဘာဇနီယကထာ။

֍ * ၂၁၈။ ဣဒါနိ သေနာသနဂ္ဂါဟေ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၁၈) – အယံ သေနာသနဂ္ဂါဟော နာမ ဒုဝိဓော ဟောတိ ဥတုကာလေ စ ဝဿာဝါသေ စ။ တတ္ထ ဥတုကာလေ တာဝ ကေစိ အာဂန္တုကာ ဘိက္ခူ ပုရေဘတ္တံ အာဂစ္ဆန္တိ, ကေစိ ပစ္ဆာဘတ္တံ ပဌမယာမံ မဇ္ဈိမယာမံ ပစ္ဆိမယာမံ ဝါ။ ယေ ယဒါ အာဂစ္ဆန္တိ, တေသံ တဒါဝ ဘိက္ခူ ဥဋ္ဌာပေတွာ သေနာသနံ ဒါတဗ္ဗံ, အကာလော နာမ နတ္ထိ။ သေနာသနပညာပကေန ပန ပဏ္ဍိတေန ဘဝိတဗ္ဗံ, ဧကံ ဝါ ဒွေ ဝါ မဉ္စဋ္ဌာနာနိ ဌပေတဗ္ဗာနိ။ သစေ ဝိကာလေ ဧကော ဝါ ဒွေ ဝါ ထေရာ အာဂစ္ဆန္တိ, တေ ဝတ္တဗ္ဗာ ‘‘ဘန္တေ, အာဒိတော ပဋ္ဌာယ ဝုဋ္ဌာပိယမာနေ သဗ္ဗေပိ ဘိက္ခူ ဥဗ္ဘဏ္ဍိကာ ဘဝိဿန္တိ, တုမှေ အမှာကံ ဝသနဋ္ဌာနေ ဝသထာ’’တိ။

ဗဟူသု ပန အာဂတေသု ဝုဋ္ဌာပေတွာ ပဋိပါဋိယာ ဒါတဗ္ဗံ။ သစေ ဧကေကံ ပရိဝေဏံ ပဟောတိ, ဧကေကံ ပရိဝေဏံ ဒါတဗ္ဗံ။ တတ္ထ အဂ္ဂိသာလာဒီဃသာလာမဏ္ဍလမာဠာဒယော သဗ္ဗေပိ တဿေဝ ပါပုဏန္တိ။ ဧဝံ အပ္ပဟောန္တေ ပါသာဒဂ္ဂေန ဒါတဗ္ဗံ, ပါသာဒေသု အပ္ပဟောန္တေသု ဩဝရကဂ္ဂေန ဒါတဗ္ဗံ, ဩဝရကေသု အပ္ပဟောန္တေသု သေယျဂ္ဂေန ဒါတဗ္ဗံ, သေယျဂ္ဂေသု အပ္ပဟောန္တေသု မဉ္စဋ္ဌာနေန ဒါတဗ္ဗံ, မဉ္စဋ္ဌာနေ အပ္ပဟောန္တေ ဧကပီဌကဋ္ဌာနဝသေန ဒါတဗ္ဗံ, ဘိက္ခုနော ပန ဌိတောကာသမတ္တံ န ဂါဟေတဗ္ဗံ။ ဧတဉှိ သေနာသနံ နာမ န ဟောတိ။ ပီဌကဋ္ဌာနေ ပန အပ္ပဟောန္တေ ဧကံ မဉ္စဋ္ဌာနံ ဝါ ဧကံ ပီဌဋ္ဌာနံ ဝါ ‘‘ဝါရေန ဝါရေန, ဘန္တေ, ဝိဿမထာ’’တိ တိဏ္ဏံ ဇနာနံ ဒါတဗ္ဗံ။ န ဟိ သက္ကာ သီတသမယေ သဗ္ဗရတ္တိံ အဇ္ဈောကာသေဝ ဝသိတုံ။ မဟာထေရေန ပဌမယာမံ ဝိဿမိတွာ နိက္ခမိတွာ ဒုတိယတ္ထေရဿ ဝတ္တဗ္ဗံ ‘‘အာဝုသော ဣဓ ပဝိသာဟီ’’တိ။ သစေ မဟာထေရော နိဒ္ဒါဂရုကော ဟောတိ, ကာလံ န ဇာနာတိ, ဥက္ကာသိတွာ ဒွါရံ အာကောဋေတွာ ‘‘ဘန္တေ ကာလော ဇာတော, သီတံ အနုဒဟတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ တေန နိက္ခမိတွာ ဩကာသော ဒါတဗ္ဗော, အဒါတုံ န လဘတိ။ ဒုတိယတ္ထေရေနပိ မဇ္ဈိမယာမံ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၈၄။)

ဝိဿမိတွာ ပုရိမနယေနေဝ ဣတရဿ ဒါတဗ္ဗံ။ နိဒ္ဒါဂရုကော ဝုတ္တနယေနေဝ ဝုဋ္ဌာပေတဗ္ဗော။ ဧဝံ ဧကရတ္တိံ ဧကမဉ္စဋ္ဌာနံ တိဏ္ဏံ ဒါတဗ္ဗံ။ ဇမ္ဗုဒီပေ ပန ဧကစ္စေ ဘိက္ခူ ‘‘သေနာသနံ နာမ မဉ္စဋ္ဌာနံ ဝါ ပီဌဋ္ဌာနံ ဝါ ကိဉ္စိဒေဝ ကဿစိ သပ္ပါယံ ဟောတိ, ကဿစိ အသပ္ပါယ’’န္တိ အာဂန္တုကာ ဟောန္တု ဝါ မာ ဝါ, ဒေဝသိကံ သေနာသနံ ဂါဟေန္တိ။ အယံ ဥတုကာလေ သေနာသနဂ္ဂါဟော နာမ။

֍ * ၂၁၉။ ဝဿာဝါသေ ပန အတ္ထိ အာဂန္တုကဝတ္တံ, အတ္ထိ အာဝါသိကဝတ္တံ။ အာဂန္တုကေန တာဝ သကဋ္ဌာနံ မုဉ္စိတွာ အညတ္ထ ဂန္တွာ ဝသိတုကာမေန ဝဿူပနာယိကဒိဝသမေဝ တတ္ထ န ဂန္တဗ္ဗံ။ ဝသနဋ္ဌာနံ ဝါ ဟိ တတြ သမ္ဗာဓံ ဘဝေယျ, ဘိက္ခာစာရော ဝါ န သမ္ပဇ္ဇေယျ, တေန န ဖာသုကံ ဝိဟရေယျ, တသ္မာ ‘‘ဣဒါနိ မာသမတ္တေန ဝဿူပနာယိကာ ဘဝိဿတီ’’တိ တံ ဝိဟာရံ ပဝိသိတဗ္ဗံ။ တတ္ထ မာသမတ္တံ ဝသန္တော သစေ ဥဒ္ဒေသတ္ထိကော, ဥဒ္ဒေသသမ္ပတ္တိံ သလ္လက္ခေတွာ, သစေ ကမ္မဋ္ဌာနိကော, ကမ္မဋ္ဌာနသပ္ပါယတံ သလ္လက္ခေတွာ, သစေ ပစ္စယတ္ထိကော, ပစ္စယလာဘံ သလ္လက္ခေတွာ အန္တောဝဿေ သုခံ ဝသိဿတိ။ သကဋ္ဌာနတော စ တတ္ထ ဂစ္ဆန္တေန န ဂေါစရဂါမော ဃဋ္ဋေတဗ္ဗော။ န တတ္ထ မနုဿာ ဝတ္တဗ္ဗာ ‘‘တုမှေ နိဿာယ သလာကဘတ္တာဒီနိ ဝါ ယာဂုခဇ္ဇကာဒီနိ ဝါ ဝဿာဝါသိကံ ဝါ နတ္ထိ, အယံ စေတိယဿ ပရိက္ခာရော, အယံ ဥပေါသထာဂါရဿ, ဣဒံ တာဠဉ္စေဝ သူစိ စ, သမ္ပဋိစ္ဆထ တုမှာကံ ဝိဟာရ’’န္တိ။ သေနာသနံ ပန ဇဂ္ဂိတွာ ဒါရုဘဏ္ဍမတ္တိကာဘဏ္ဍာနိ ပဋိသာမေတွာ ဂမိကဝတ္တံ ပူရေတွာ ဂန္တဗ္ဗံ။

ဧဝံ ဂစ္ဆန္တေနပိ ဒဟရေဟိ ပတ္တစီဝရဘဏ္ဍိကာယော ဥက္ခိပါပေတွာ တေလနာဠိကတ္တရဒဏ္ဍာဒီနိ ဂါဟေတွာ ဆတ္တံ ပဂ္ဂယှ အတ္တာနံ ဒဿေန္တေန ဂါမဒွါရေနေဝ န ဂန္တဗ္ဗံ, ပဋိစ္ဆန္နေန အဋဝိမဂ္ဂေန ဂန္တဗ္ဗံ။ အဋဝိမဂ္ဂေ အသတိ ဂုမ္ဗာဒီနိ မဒ္ဒန္တေန န ဂန္တဗ္ဗံ, ဂမိကဝတ္တံ ပန ပူရေတွာ ဝိတက္ကံ ဆိန္ဒိတွာ သုဒ္ဓစိတ္တေန ဂမနဝတ္တေနေဝ ဂန္တဗ္ဗံ။ သစေ ပန ဂါမဒွါရေန မဂ္ဂေါ ဟောတိ, ဂစ္ဆန္တဉ္စ နံ သပရိဝါရံ ဒိသွာ မနုဿာ ‘‘အမှာကံ ထေရော ဝိယာ’’တိ ဥပဓာဝိတွာ ‘‘ကုဟိံ, ဘန္တေ, သဗ္ဗပရိက္ခာရေ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆထာ’’တိ ဝဒန္တိ, တေသု စေ ဧကော ဧဝံ ဝဒတိ ‘‘ဝဿူပနာယိကကာလော နာမာယံ, ယတ္ထ အန္တောဝဿေနိဗဒ္ဓဘိက္ခာစာရော ဘဏ္ဍပဋိစ္ဆာဒနဉ္စ လဗ္ဘတိ, တတ္ထ ဘိက္ခူ ဂစ္ဆန္တီ’’တိ,

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၈၅။)

တဿ စေ သုတွာ တေ မနုဿာ ‘‘ဘန္တေ, ဣမသ္မိမ္ပိ ဂါမေ ဇနော ဘုဉ္ဇတိ စေဝ နိဝါသေတိ စ, မာ အညတ္ထ ဂစ္ဆထာ’’တိ ဝတွာ မိတ္တာမစ္စေ ပက္ကောသိတွာ သဗ္ဗေ သမ္မန္တယိတွာ ဝိဟာရေ နိဗဒ္ဓဝတ္တဉ္စ သလာကဘတ္တာဒီနိ စ ဝဿာဝါသိကဉ္စ ဌပေတွာ ‘‘ဣဓေဝ, ဘန္တေ, ဝသထာ’’တိ ယာစန္တိ, သဗ္ဗေသံ သာဒိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သဗ္ဗဉ္စေတံ ကပ္ပိယဉ္စေဝ အနဝဇ္ဇဉ္စ။ ကုရုန္ဒိယံ ပန ‘‘ကုဟိံ ဂစ္ဆထာတိ ဝုတ္တေ ‘အသုကဋ္ဌာန’န္တိ ဝတွာ ‘ကသ္မာ တတ္ထ ဂစ္ဆထာ’တိ ဝုတ္တေ ‘ကာရဏံ အာစိက္ခိတဗ္ဗ’’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဥဘယမ္ပိ ပနေတံ သုဒ္ဓစိတ္တတ္တာဝ အနဝဇ္ဇံ။ ဣဒံ အာဂန္တုကဝတ္တံ နာမ။

ဣဒံ ပန အာဝါသိကဝတ္တံ။ ပဋိကစ္စေဝ ဟိ အာဝါသိကေဟိ ဝိဟာရော ဇဂ္ဂိတဗ္ဗော, ခဏ္ဍဖုလ္လပဋိသင်္ခရဏပရိဘဏ္ဍာနိ ကာတဗ္ဗာနိ, ရတ္တိဋ္ဌာနဒိဝါဋ္ဌာနဝစ္စကုဋိပဿာဝဋ္ဌာနာနိ ပဓာနဃရဝိဟာရမဂ္ဂေါတိ ဣမာနိ သဗ္ဗာနိ ပဋိဇဂ္ဂိတဗ္ဗာနိ။ စေတိယေ သုဓာကမ္မံ မုဏ္ဍဝေဒိကာယ တေလမက္ခနံ မဉ္စပီဌဇဂ္ဂနန္တိ ဣဒမ္ပိ သဗ္ဗံ ကာတဗ္ဗံ ‘‘ဝဿံ ဝသိတုကာမာ အာဂန္တွာ ဥဒ္ဒေသပရိပုစ္ဆာကမ္မဋ္ဌာနာနုယောဂါဒီနိ ကရောန္တာ သုခံ ဝသိဿန္တီ’’တိ။ ကတပရိကမ္မေဟိ အာသာဠှီဇုဏှပဉ္စမိတော ပဋ္ဌာယ ဝဿာဝါသိကံ ပုစ္ဆိတဗ္ဗံ။ ကတ္ထ ပုစ္ဆိတဗ္ဗံ? ယတော ပကတိယာ လဗ္ဘတိ။ ယေဟိ ပန န ဒိန္နပုဗ္ဗံ, တေ ပုစ္ဆိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ကသ္မာ ပုစ္ဆိတဗ္ဗံ? ကဒါစိ ဟိ မနုဿာ ဒေန္တိ, ကဒါစိ ဒုဗ္ဘိက္ခာဒီဟိ ဥပဒ္ဒုတာ န ဒေန္တိ, တတ္ထ ယေ န ဒဿန္တိ, တေ အပုစ္ဆိတွာ ဝဿာဝါသိကေ ဂါဟိတေ ဂါဟိတဘိက္ခူနံ လာဘန္တရာယော ဟောတိ, တသ္မာ ပုစ္ဆိတွာဝ ဂါဟေတဗ္ဗံ။

ပုစ္ဆန္တေန ‘‘တုမှာကံ ဝဿာဝါသိကံ ဂါဟဏကာလော ဥပကဋ္ဌော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ သစေ ဝဒန္တိ ‘‘ဘန္တေ, ဣမံ သံဝစ္ဆရံ ဆာတကာဒီဟိ ဥပဒ္ဒုတမှ, န သက္ကောမ ဒါတု’’န္တိ ဝါ ‘‘ယံ ပုဗ္ဗေ ဒေမ, တတော ဦနတရံ ဒဿာမာ’’တိ ဝါ ‘‘ဣဒါနိ ကပ္ပါသော သုလဘော, ယံ ပုဗ္ဗေ ဒေမ, တတော ဗဟုတရံ ဒဿာမာ’’တိ ဝါ, တံ သလ္လက္ခေတွာ တဒနုရူပေန နယေန တေသံ သေနာသနေ ဘိက္ခူနံ ဝဿာဝါသိကံ ဂါဟေတဗ္ဗံ။ သစေ မနုဿာ ဝဒန္တိ ‘‘ယဿ အမှာကံ ဝဿာဝါသိကံ ပါပုဏာတိ, သော တေမာသံ ပါနီယံ ဥပဋ္ဌာပေတု, ဝိဟာရမဂ္ဂံ ဇဂ္ဂတု, စေတိယင်္ဂဏဗောဓိယင်္ဂဏာနိ ဇဂ္ဂတု, ဗောဓိရုက္ခေ ဥဒကံ အာသိဉ္စတူ’’တိ, ယဿ တံ ပါပုဏာတိ, တဿ အာစိက္ခိတဗ္ဗံ။ ယော ပန ဂါမော ပဋိက္ကမ္မ ယောဇနဒွိယောဇနန္တရေ ဟောတိ, တတြ စေ ကုလာနိ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၈၆။)

ဥပနိက္ခေပံ ဌပေတွာ ပဟာရေ ဝဿာဝါသိကံ ဒေန္တိယေဝ, တာနိ ကုလာနိ အာပုစ္ဆိတွာပိ တေသံ သေနာသနေ ဝတ္တံ ကတွာ ဝသန္တဿ ဝဿာဝါသိတံ ဂါဟေတဗ္ဗံ။ သစေ ပန တေသံ သေနာသနေ ပံသုကူလိကော ဝသတိ, အာဂတဉ္စ တံ ဒိသွာ ‘‘တုမှာကံ ဝဿာဝါသိကံ ဒေမာ’’တိ ဝဒန္တိ, တေန သံဃဿ အာစိက္ခိတဗ္ဗံ။ သစေ တာနိ ကုလာနိ သံဃဿ ဒါတုံ န ဣစ္ဆန္တိ, ‘‘တုမှာကံယေဝ ဒေမာ’’တိ ဝဒန္တိ, သဘာဂေါ ဘိက္ခု ‘‘ဝတ္တံ ကတွာ ဂဏှာဟီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။ ပံသုကူလိကဿ ပနေတံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဣတိ သဒ္ဓါဒေယျဒါယကမနုဿာ ပုစ္ဆိတဗ္ဗာ။

တတြုပ္ပါဒေ ပန ကပ္ပိယကာရကာ ပုစ္ဆိတဗ္ဗာ။ ကထံ ပုစ္ဆိတဗ္ဗာ? ကိံ, အာဝုသော, သံဃဿ ဘဏ္ဍပဋိစ္ဆာဒနံ ဘဝိဿတီတိ? သစေ ဝဒန္တိ ‘‘ဘဝိဿတိ, ဘန္တေ, ဧကေကဿ နဝဟတ္ထသာဋကံ ဒဿာမ, ဝဿာဝါသိကံ ဂါဟေထာ’’တိ, ဂါဟေတဗ္ဗံ။ သစေပိ ဝဒန္တိ ‘‘သာဋကာ နတ္ထိ, ဝတ္ထု ပန အတ္ထိ, ဂါဟေထ, ဘန္တေ’’တိ, ဝတ္ထုမှိ သန္တေပိ ဂါဟေတုံ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ ကပ္ပိယကာရကာနဉှိ ဟတ္ထေ ‘‘ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ ပရိဘုဉ္ဇထာ’’တိ ဒိန္နဝတ္ထုတော ယံ ယံ ကပ္ပိယံ, သဗ္ဗံ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ အနုညာတံ။ ယံ ပနေတ္ထ ပိဏ္ဍပါတတ္ထာယ ဂိလာနပစ္စယတ္ထာယ စ ဥဒ္ဒိဿ ဒိန္နံ, တံ စီဝရေ ဥပနာမေန္တေဟိ သံဃသုဋ္ဌုတာယ အပလောကေတွာ ဥပနာမေတဗ္ဗံ, သေနာသနတ္ထာယ ပန ဥဒ္ဒိဿ ဒိန္နံ ဂရုဘဏ္ဍံ ဟောတိ။ စီဝရဝသေနေဝ ပန စတုပစ္စယဝသေန ဝါ ဒိန္နံ စီဝရေ ဥပနာမေန္တာနံ အပလောကနကမ္မကိစ္စံ နတ္ထိ။ အပလောကနကမ္မံ ကရောန္တေဟိ စ ပုဂ္ဂလဝသေနေဝ ကာတဗ္ဗံ, သံဃဝသေန န ကာတဗ္ဗံ။ ဇာတရူပရဇတဝသေနပိ အာမကဓညဝသေန ဝါ အပလောကနကမ္မံ န ဝဋ္ဋတိ, ကပ္ပိယဘဏ္ဍဝသေန စီဝရတဏ္ဍုလာဒိဝသေနေဝ စ ဝဋ္ဋတိ။ တံ ပန ဧဝံ ကတ္တဗ္ဗံ ‘‘ဣဒါနိ သုဘိက္ခံ သုလဘပိဏ္ဍံ, ဘိက္ခူ စီဝရေန ကိလမန္တိ, ဧတ္တကံ နာမ တဏ္ဍုလဘာဂံ ဘိက္ခူနံ စီဝရံ ကာတုံ ရုစ္စတီ’’တိ, ‘‘ဂိလာနပစ္စယော သုလဘော, ဂိလာနော ဝါ နတ္ထိ, ဧတ္တကံ နာမ တဏ္ဍုလဘာဂံ ဘိက္ခူနံ စီဝရံ ကာတုံ ရုစ္စတီ’’တိ။

ဧဝံ စီဝရပစ္စယံ သလ္လက္ခေတွာ သေနာသနဿ ကာလေ ဃောသိတေ သန္နိပတိတေ သံဃေ သေနာသနဂ္ဂါဟကော သမ္မန္နိတဗ္ဗော။ သမ္မန္နန္တေန စ ဒွေ သမ္မန္နိတဗ္ဗာတိ ဝုတ္တံ။ ဧဝဉှိ နဝကော ဝုဍ္ဎဿ, ဝုဍ္ဎော စ နဝကဿ ဂါဟေဿတီတိ။ မဟန္တေ ပန မဟာဝိဟာရသဒိသေ ဝိဟာရေ တယော စတ္တာရော ဇနာ သမ္မန္နိတဗ္ဗာ။ ကုရုန္ဒိယံ ပန ‘‘အဋ္ဌပိ သောဠသပိ ဇနေ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၈၇။)

သမ္မန္နိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တေသံ သမ္မုတိ ကမ္မဝါစာယပိ အပလောကနေနပိ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ တေဟိ သမ္မတေဟိ ဘိက္ခူဟိ သေနာသနံ သလ္လက္ခေတဗ္ဗံ။ စေတိယဃရံ ဗောဓိဃရံ အာသနဃရံ သမ္မုဉ္ဇနိအဋ္ဋော ဒါရုအဋ္ဋော ဝစ္စကုဋိ ဣဋ္ဌကသာလာ ဝဍ္ဎကိသာလာ ဒွါရကောဋ္ဌကော ပါနီယမာဠော မဂ္ဂေါ ပေါက္ခရဏီတိ ဧတာနိ ဟိ အသေနာသနာနိ, ဝိဟာရော အဍ္ဎယောဂေါ ပါသာဒေါ ဟမ္မိယံ ဂုဟာ မဏ္ဍပေါ ရုက္ခမူလံ ဝေဠုဂုမ္ဗောတိ ဣမာနိ သေနာသနာနိ, တာနိ ဂါဟေတဗ္ဗာနိ။

֍ * ၂၂၀။ ဂါဟေန္တေန စ ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ပဌမံ ဘိက္ခူ ဂဏေတုံ, ဘိက္ခူ ဂဏေတွာ သေယျာ ဂဏေတုံ, သေယျာ ဂဏေတွာ သေယျဂ္ဂေန ဂါဟေတု’’န္တိ(စူဠဝ။ ၃၁၈) အာဒိဝစနတော ပဌမံ ဝိဟာရေ ဘိက္ခူ ဂဏေတွာ မဉ္စဋ္ဌာနာနိ ဂဏေတဗ္ဗာနိ, တတော ဧကေကံ မဉ္စဋ္ဌာနံ ဧကေကဿ ဘိက္ခုနော ဂါဟေတဗ္ဗံ။ သစေ မဉ္စဋ္ဌာနာနိ အတိရေကာနိ ဟောန္တိ, ဝိဟာရဂ္ဂေန ဂါဟေတဗ္ဗံ။ သစေ ဝိဟာရာပိ အတိရေကာ ဟောန္တိ, ပရိဝေဏဂ္ဂေန ဂါဟေတဗ္ဗံ။ ပရိဝေဏေသုပိ အတိရေကေသု ပုန အပရောပိ ဘာဂေါ ဒါတဗ္ဗော။ အတိမန္ဒေသု ဟိ ဘိက္ခူသု ဧကေကဿ ဘိက္ခုနော ဒွေ တီဏိ ပရိဝေဏာနိ ဒါတဗ္ဗာနိ။ ဂဟိတေ ပန ဒုတိယဘာဂေ အညော ဘိက္ခု အာဂစ္ဆတိ, န အတ္တနော အရုစိယာ သော ဘာဂေါ တဿ ဒါတဗ္ဗော။ သစေ ပန ယေန ဂဟိတော, သော အတ္တနော ရုစိယာ တံ ဒုတိယဘာဂံ ဝါ ပဌမဘာဂံ ဝါ ဒေတိ, ဝဋ္ဋတိ။

‘‘န, ဘိက္ခဝေ, နိဿီမေ ဌိတဿ သေနာသနံ ဂါဟေတဗ္ဗံ, ယော ဂါဟေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၃၁၈) ဝစနတော ဥပစာရသီဓတော ဗဟိ ဌိတဿ န ဂါဟေတဗ္ဗံ, အန္တောဥပစာရသီမာယ ပန ဒူရေ ဌိတဿပိ လဗ္ဘတိယေဝ။

‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ဂိလာနဿ ပတိရူပံ သေယျံ ဒါတု’’န္တိ (စူဠဝ။ ၃၁၆) ဝစနတော ယော (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၁၆) ကာသသာသဘဂန္ဒရာတိသာရာဒီဟိ ဂိလာနော ဟောတိ, ခေဠမလ္လကဝစ္စကပါလာဒီနိ ဌပေတဗ္ဗာနိ ဟောန္တိ, ကုဋ္ဌီ ဝါ ဟောတိ, သေနာသနံ ဒူသေတိ, ဧဝရူပဿ ဟေဋ္ဌာပါသာဒပဏ္ဏသာလာဒီသု အညတရံ ဧကမန္တံ သေနာသနံ ဒါတဗ္ဗံ။ ယသ္မိံ ဝသန္တေ သေနာသနံ န ဒုဿတိ, တဿ ဝရသေယျာပိ ဒါတဗ္ဗာဝ။ ယောပိ သိနေဟပါနဝိရေစနနတ္ထုကမ္မာဒီသု ယံ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၈၈။)

ကိဉ္စိ ဘေသဇ္ဇံ ကရောတိ, သဗ္ဗော သော ဂိလာနောယေဝ။ တဿပိ သလ္လက္ခေတွာ ပတိရူပံ သေနာသနံ ဒါတဗ္ဗံ။

‘‘န, ဘိက္ခဝေ, ဧကေန ဒွေ ပဋိဗာဟေတဗ္ဗာ, ယော ပဋိဗာဟေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၃၁၉) ဝစနတော ဧကေန ဒွေ သေနာသနာနိ န ဂဟေတဗ္ဗာနိ။ သစေပိ ဂဏှေယျ, ပစ္ဆိမေန ဂဟဏေန ပုရိမဂ္ဂဟဏံ ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ ဂဟဏေန ဟိ ဂဟဏံ ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ, ဂဟဏေန အာလယော ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ, အာလယေန ဂဟဏံ ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ, အာလယေန အာလယော ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ ကထံ? ဣဓေကစ္စော (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၁၉) ဝဿူပနာယိကဒိဝသေ ဧကသ္မိံ ဝိဟာရေ သေနာသနံ ဂဟေတွာ သာမန္တဝိဟာရံ ဂန္တွာ တတြာပိ ဂဏှာတိ, တဿ ဣမိနာ ဂဟဏေန ပုရိမဂ္ဂဟဏံ ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ အပရော ‘‘ဣဓ ဝသိဿာမီ’’တိ အာလယမတ္တံ ကတွာ သာမန္တဝိဟာရံ ဂန္တွာ တတ္ထ သေနာသနံ ဂဏှာတိ, တဿ ဣမိနာ ဂဟဏေနေဝ ပုရိမော အာလယော ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ ဧကော ‘‘ဣဓ ဝသိဿာမီ’’တိ သေနာသနံ ဝါ ဂဟေတွာ အာလယံ ဝါ ကတွာ သာမန္တဝိဟာရံ ဂန္တွာ ‘‘ဣဓေဝ ဒါနိ ဝသိဿာမီ’’တိ အာလယံ ကရောတိ, ဣစ္စဿ အာလယေန ဝါ ဂဟဏံ, အာလယေန ဝါ အာလယော ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ, သဗ္ဗတ္ထ ပစ္ဆိမေ ဂဟဏေ ဝါ အာလယေ ဝါ တိဋ္ဌတိ။ ယော ပန ဧကသ္မိံ ဝိဟာရေ သေနာသနံ ဂဟေတွာ ‘‘အညသ္မိံ ဝိဟာရေ ဝသိဿာမီ’’တိ ဂစ္ဆတိ, တဿ ဥပစာရသီမာတိက္ကမေ သေနာသနဂ္ဂါဟော ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ ယဒိ ပန ‘‘တတ္ထ ဖာသု ဘဝိဿတိ, ဝသိဿာမိ, နော စေ, အာဂမိဿာမီ’’တိ ဂန္တွာ အဖာသုကဘာဝံ ဉတွာ ပစ္ဆာ ဝါ ဂစ္ဆတိ, ဝဋ္ဋတိ။

သေနာသနဂ္ဂါဟကေန စ သေနာသနံ ဂါဟေတွာ ဝဿာဝါသိကံ ဂါဟေတဗ္ဗံ။ ဂါဟေန္တေန သစေ သံဃိကော စ သဒ္ဓါဒေယျော စာတိ ဒွေ စီဝရပစ္စယာ ဟောန္တိ, တေသု ယံ ဘိက္ခူ ပဌမံ ဂဟိတုံ ဣစ္ဆန္တိ, တံ ဂဟေတွာ တဿ ဌိတိကတော ပဋ္ဌာယ ဣတရော ဂါဟေတဗ္ဗော။ ‘‘သစေ ဘိက္ခူနံ အပ္ပတာယ ပရိဝေဏဂ္ဂေန သေနာသနေ ဂါဟိယမာနေ ဧကံ ပရိဝေဏံ မဟာလာဘံ ဟောတိ, ဒသ ဝါ ဒွါဒသ ဝါ စီဝရာနိ လဘန္တိ, တံ ဝိဇဋေတွာ အညေသု အလာဘကေသု အာဝါသေသု ပက္ခိပိတွာ အညေသမ္ပိ ဘိက္ခူနံ ဂါဟေတဗ္ဗ’’န္တိ မဟာသုမတ္ထေရော အာဟ။ မဟာပဒုမတ္ထေရော ပနာဟ ‘‘န

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၈၉။)

ဧဝံ ကာတဗ္ဗံ။ မနုဿာ ဟိ အတ္တနော အာဝါသပဋိဇဂ္ဂနတ္ထာယ ပစ္စယံ ဒေန္တိ, တသ္မာ အညေဟိ ဘိက္ခူဟိ တတ္ထ ပဝိသိတဗ္ဗ’’န္တိ။

֍ * ၂၂၁။ သစေ ပနေတ္ထ မဟာထေရော ပဋိက္ကောသတိ ‘‘မာ, အာဝုသော, ဧဝံ ဂါဟေထ, ဘဂဝတော အနုသိဋ္ဌိံ ကရောထ။ ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ပရိဝေဏဂ္ဂေန ဂါဟေတု’’န္တိ (စူဠဝ။ ၃၁၈)။ တဿ ပဋိက္ကောသနာယ အဋ္ဌတွာ ‘‘ဘန္တေ, ဘိက္ခူ ဗဟူ, ပစ္စယော မန္ဒော, သင်္ဂဟံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ သညာပေတွာ ဂါဟေတဗ္ဗမေဝ။ ဂါဟေန္တေန စ သမ္မတေန ဘိက္ခုနာ မဟာထေရဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ဧဝံ ဝတ္တဗ္ဗံ ‘‘ဘန္တေ, တုမှာကံ သေနာသနံ ပါပုဏာတိ, ပစ္စယံ ဓာရေထာ’’တိ။ အသုကကုလဿ ပစ္စယော အသုကသေနာသနဉ္စ မယှံ ပါပုဏာတိ, အာဝုသောတိ။ ပါပုဏာတိ ဘန္တေ, ဂဏှထ နန္တိ။ ဂဏှာမိ, အာဝုသောတိ။ ဂဟိတံ ဟောတိ။ ‘‘သစေ ပန ‘ဂဟိတံ ဝေါ, ဘန္တေ’တိ ဝုတ္တေ ‘ဂဟိတံ မေ’တိ ဝါ, ‘ဂဏှိဿထ, ဘန္တေ’တိ ဝုတ္တေ ‘ဂဏှိဿာမီ’တိ ဝါ ဝဒတိ, အဂ္ဂဟိတံ ဟောတီ’’တိ မဟာသုမတ္ထေရော အာဟ။ မဟာပဒုမတ္ထေရော ပနာဟ ‘‘အတီတာနာဂတဝစနံ ဝါ ဟောတု ဝတ္တမာနဝစနံ ဝါ, သတုပ္ပါဒမတ္တံ အာလယကရဏမတ္တမေဝ စေတ္ထ ပမာဏံ, တသ္မာ ဂဟိတမေဝ ဟောတီ’’တိ။

ယောပိ ပံသုကူလိကော ဘိက္ခု သေနာသနံ ဂဟေတွာ ပစ္စယံ ဝိဿဇ္ဇေတိ, အယမ္ပိ န အညသ္မိံ အာဝါသေ ပက္ခိပိတဗ္ဗော, တသ္မိံယေဝ ပရိဝေဏေ အဂ္ဂိသာလာယ ဝါ ဒီဃသာလာယ ဝါ ရုက္ခမူလေ ဝါ အညဿ ဂါဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ပံသုကူလိကော ‘‘ဝသာမီ’’တိ သေနာသနံ ဇဂ္ဂိဿတိ, ဣတရော ‘‘ပစ္စယံ ဂဏှာမီ’’တိ ဧဝံ ဒွီဟိ ကာရဏေဟိ သေနာသနံ သုဇဂ္ဂိတတရံ ဘဝိဿတိ။ မဟာပစ္စရိယံ ပန ဝုတ္တံ ‘‘ပံသုကူလိကေ ဝါသတ္ထာယ သေနာသနံ ဂဏှန္တေ သေနာသနဂ္ဂါဟကေန ဝတ္တဗ္ဗံ, ‘ဘန္တေ ဣဓ ပစ္စယော အတ္ထိ, သော ကိံ ကာတဗ္ဗော’တိ။ တေန ‘ဟေဋ္ဌာ အညံ ဂါဟာပေဟီ’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။ သစေ ပန ကိဉ္စိ အဝတွာဝ ဝသတိ, ဝုဋ္ဌဝဿဿ စ ပါဒမူလေ ဌပေတွာ သာဋကံ ဒေန္တိ, ဝဋ္ဋတိ။ အထ ‘ဝဿာဝါသိကံ ဒေမာ’တိ ဝဒန္တိ, တသ္မိံ သေနာသနေ ဝဿံဝုဋ္ဌဘိက္ခူနံ ပါပုဏာတီ’’တိ။ ယေသံ ပန သေနာသနံ နတ္ထိ, ကေဝလံ ပစ္စယမေဝ ဒေန္တိ, တေသံ ပစ္စယံ အဝဿာဝါသိကသေနာသနေ ဂါဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ မနုဿာ ထူပံ ကတွာ ဝဿာဝါသိကံ ဂါဟာပေန္တိ။ ထူပေါ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၉၀။)

နာမ အသေနာသနံ, တဿ သမီပေ ရုက္ခေ ဝါ မဏ္ဍပေ ဝါ ဥပနိဗန္ဓိတွာ ဂါဟေတဗ္ဗံ။ တေန ဘိက္ခုနာ စေတိယံ ဇဂ္ဂိတဗ္ဗံ။ ဗောဓိရုက္ခဗောဓိဃရအာသနဃရသမ္မုဉ္ဇနိအဋ္ဋဒါရုအဋ္ဋဝစ္စကုဋိဒွါရကောဋ္ဌကပါနီယကုဋိပါနီယမာဠကဒန္တကဋ္ဌမာဠကေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဘောဇနသာလာ ပန သေနာသနမေဝ, တသ္မာ တံ ဧကဿ ဝါ ဗဟူနံ ဝါ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဂါဟေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ သဗ္ဗမိဒံ ဝိတ္ထာရေန မဟာပစ္စရိယံ ဝုတ္တံ။

သေနာသနဂ္ဂါဟကေန ပန ပါဋိပဒအရုဏတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ပုန အရုဏံ န ဘိဇ္ဇတိ, တာဝ ဂါဟေတဗ္ဗံ။ ဣဒဉှိ သေနာသနဂ္ဂါဟဿ ခေတ္တံ။ သစေ ပါတောဝ ဂါဘိတေ သေနာသနေ အညော ဝိတက္ကစာရိကော ဘိက္ခု အာဂန္တွာ သေနာသနံ ယာစတိ, ‘‘ဂဟိတံ, ဘန္တေ, သေနာသနံ, ဝဿူပဂတော သံဃော, ရမဏီယော ဝိဟာရော, ရုက္ခမူလာဒီသု ယတ္ထ ဣစ္ဆထ, တတ္ထ ဝသထာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။ ပစ္ဆိမဝဿူပနာယိကဒိဝသေ ပန သစေ ကာလံ ဃောသေတွာ သန္နိပတိတေ သံဃေ ကောစိ ဒသဟတ္ထံ ဝတ္ထံ အာဟရိတွာ ဝဿာဝါသိကံ ဒေတိ, အာဂန္တုကော စေ ဘိက္ခု သံဃတ္ထေရော ဟောတိ, တဿ ဒါတဗ္ဗံ။ နဝကော စေ ဟောတိ, သမ္မတေန ဘိက္ခုနာ သံဃတ္ထေရော ဝတ္တဗ္ဗော ‘‘သစေ, ဘန္တေ, ဣစ္ဆထ, ပဌမဘာဂံ မုဉ္စိတွာ ဣဒံ ဝတ္ထံ ဂဏှထာ’’တိ, အမုဉ္စန္တဿ န ဒါတဗ္ဗံ။ သစေ ပန ပုဗ္ဗေ ဂါဟိတံ မုဉ္စိတွာ ဂဏှာတိ, ဒါတဗ္ဗံ။ ဧတေနေဝ ဥပါယေန ဒုတိယတ္ထေရတော ပဋ္ဌာယ ပရိဝတ္တေတွာ ပတ္တဋ္ဌာနေဝ အာဂန္တုကဿ ဒါတဗ္ဗံ။ သစေ ပန ပဌမဝဿူပဂတာ ဒွေ တီဏိ စတ္တာရိ ပဉ္စ ဝါ ဝတ္ထာနိ အလတ္ထုံ, လဒ္ဓံ လဒ္ဓံ ဧတေနေဝ ဥပါယေန ဝိဿဇ္ဇာပေတွာ ယာဝ အာဂန္တုကဿ သမကံ ဟောတိ, တာဝ ဒါတဗ္ဗံ။ တေန သမကေ လဒ္ဓေ အဝသိဋ္ဌော အနုဘာဂေါ ထေရာသနေ ဒါတဗ္ဗော။ ပစ္စုပ္ပန္နေ လာဘေ သတိ ဌိတိကာယ ဂါဟေတုံ ကတိကံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။

သစေ ဒုဗ္ဘိက္ခံ ဟောတိ, ဒွီသုပိ ဝဿူပနာယိကာသု ဝဿူပဂတာ ဘိက္ခူ ဘိက္ခာယ ကိလမန္တာ ‘‘အာဝုသော, ဣဓ ဝသန္တာ သဗ္ဗေဝ ကိလမာမ, သာဓု ဝတ ဒွေ ဘာဂါ ဟောမ, ယေသံ ဉာတိပဝါရိတဋ္ဌာနာနိ အတ္ထိ, တေ တတ္ထ ဝသိတွာ ပဝါရဏာယ အာဂန္တွာ အတ္တနော ပတ္တံ ဝဿာဝါသိကံ ဂဏှန္တူ’’တိ ဝဒန္တိ, တေသု ယေ တတ္ထ ဝသိတွာ ပဝါရဏာယ အာဂစ္ဆန္တိ, တေသံ အပလောကေတွာ ဝဿာဝါသိကံ ဒါတဗ္ဗံ။ သာဒိယန္တာပိ ဟိ တေနေဝ ဝဿာဝါသိကဿ သာမိနော, ခီယန္တာပိ စ အာဝါသိကာ နေဝ အဒါတုံ လဘန္တိ။ ကုရုန္ဒိယံ ပန ဝုတ္တံ ‘‘ကတိကဝတ္တံ ကာတဗ္ဗံ ‘သဗ္ဗေသံ နော ဣဓ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၉၁။)

ယာဂုဘတ္တံ နပ္ပဟောတိ, သဘာဂဋ္ဌာနေ ဝသိတွာ အာဂစ္ဆထ, တုမှာကံ ပတ္တံ ဝဿာဝါသိကံ လဘိဿထာ’တိ။ တဉ္စေ ဧကော ပဋိဗာဟတိ, သုပဋိဗာဟိတံ။ နော စေ ပဋိဗာဟတိ, ကတိကာ သုကတာ။ ပစ္ဆာ တေသံ တတ္ထ ဝသိတွာ အာဂတာနံ အပလောကေတွာ ဒါတဗ္ဗံ, အပလောကနကာလေ ပဋိဗာဟိတုံ န လဗ္ဘတီ’’တိ။ ပုနပိ ဝုတ္တံ ‘‘သစေ ဝဿူပဂတေသု ဧကစ္စာနံ ဝဿာဝါသိကေ အပါပုဏန္တေ ဘိက္ခူ ကတိကံ ကရောန္တိ ‘ဆိန္နဝဿာနံ ဝဿာဝါသိကဉ္စ ဣဒါနိ ဥပ္ပဇ္ဇနကဝဿာဝါသိကဉ္စ ဣမေသံ ဒါတုံ ရုစ္စတီ’တိ, ဧဝံ ကတိကာယ ကတာယ ဂါဟိတသဒိသမေဝ ဟောတိ, ဥပ္ပန္နုပ္ပန္နံ တေသမေဝ ဒါတဗ္ဗ’’န္တိ။ တေမာသံ ပါနီယံ ဥပဋ္ဌာပေတွာ ဝိဟာရမဂ္ဂစေတိယင်္ဂဏဗောဓိယင်္ဂဏာနိ ဇဂ္ဂိတွာ ဗောဓိရုက္ခေ ဥဒကံ သိဉ္စိတွာ ပက္ကန္တောပိ ဝိဗ္ဘန္တောပိ ဝဿာဝါသိကံ လဘတိယေဝ။ ဘတိနိဝိဋ္ဌဉှိ တေန ကတံ, သံဃိကံ ပန အပလောကနကမ္မံ ကတွာ ဂါဟိတံ အန္တောဝဿေ ဝိဗ္ဘန္တောပိ လဘတေဝ, ပစ္စယဝသေန ဂါဟိတံ ပန န လဘတီတိ ဝဒန္တိ။

သစေ ဝုဋ္ဌဝဿော ဒိသံဂမိကော ဘိက္ခု အာဝါသိကဿ ဟတ္ထတော ကိဉ္စိဒေဝ ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ ဂဟေတွာ ‘‘အသုကကုလေ မယှံ ဝဿာဝါသိကံ ပတ္တံ, တံ ဂဏှထာ’’တိ ဝတွာ ဂတဋ္ဌာနေ ဝိဗ္ဘမတိ, ဝဿာဝါသိကံ သံဃိကံ ဟောတိ။ သစေ ပန မနုဿေ သမ္မုခါ သမ္ပဋိစ္ဆာပေတွာ ဂစ္ဆတိ, လဘတိ။ ‘‘ဣဒံ ဝဿာဝါသိကံ အမှာကံ သေနာသနေ ဝုတ္ထဘိက္ခုနော ဒေမာ’’တိ ဝုတ္တေ ယဿ ဂါဟိတံ, တဿေဝ ဟောတိ။ သစေ ပန သေနာသနသာမိကဿ ပိယကမျတာယ ပုတ္တဓီတာဒယော ဗဟူနိ ဝတ္ထာနိ အာဟရိတွာ ‘‘အမှာကံ သေနာသနေ ဒေမာ’’တိ ဒေန္တိ, တတ္ထ ဝဿူပဂတဿ ဧကမေဝ ဝတ္ထံ ဒါတဗ္ဗံ, သေသာနိ သံဃိကာနိ ဟောန္တိ။ ဝဿာဝါသိကဌိတိကာယ ဂါဟေတဗ္ဗာနိ, ဌိတိကာယ အသတိ ထေရာသနတော ပဋ္ဌာယ ဂါဟေတဗ္ဗာနိ။ သေနာသနေ ဝဿူပဂတံ ဘိက္ခုံ နိဿာယ ဥပ္ပန္နေန စိတ္တပ္ပသာဒေန ဗဟူနိ ဝတ္ထာနိ အာဟရိတွာ ‘‘သေနာသနဿ ဒေမာ’’တိ ဒိန္နေသုပိ ဧသေဝ နယော။ သစေ ပန ပါဒမူလေ ဌပေတွာ ‘‘ဧတဿ ဘိက္ခုနော ဒေမာ’’တိ ဝဒန္တိ, တဿေဝ ဟောန္တိ။

ဧကဿ ဂေဟေ ဒွေ ဝဿာဝါသိကာနိ, ပဌမဘာဂေါ သာမဏေရဿ ဂါဟိတော ဟောတိ, ဒုတိယော ထေရာသနေ။ သော ဧကံ ဒသဟတ္ထံ, ဧကံ အဋ္ဌဟတ္ထံ သာဋကံ ပေသေတိ ‘‘ဝဿာဝါသိကံ ပတ္တဘိက္ခူနံ ဒေထာ’’တိ, ဝိစိနိတွာ ဝရဘာဂံ သာမဏေရဿ ဒတွာ အနုဘာဂေါ ထေရာသနေ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၉၂။)

ဒါတဗ္ဗော။ သစေ ပန ဥဘောပိ ဃရံ နေတွာ ဘောဇေတွာ သယမေဝ ပါဒမူလေ ဌပေတိ, ယံ ယဿ ဒိန္နံ, တဒေဝ တဿ ဟောတိ။ ဣတော ပရံ မဟာပစ္စရိယံ အာဂတနယော ဟောတိ – ဧကဿ ဃရေ ဒဟရသာမဏေရဿ ဝဿာဝါသိကံ ပါပုဏာတိ, သော စေ ပုစ္ဆတိ ‘‘အမှာကံ ဝဿာဝါသိကံ ကဿ ပတ္တ’’န္တိ, ‘‘သာမဏေရဿာ’’တိ အဝတွာ ‘‘ဒါနကာလေ ဇာနိဿသီ’’တိ ဝတွာ ဒါနဒိဝသေ ဧကံ မဟာထေရံ ပေသေတွာ နီဟရာပေတဗ္ဗံ။ သစေ ယဿ ဝဿာဝါသိကံ ပတ္တံ, သော ဝိဗ္ဘမတိ ဝါ ကာလံ ဝါ ကရောတိ, မနုဿာ စေ ပုစ္ဆန္တိ ‘‘ကဿ အမှာကံ ဝဿာဝါသိကံ ပတ္တ’’န္တိ, တေသံ ယထာဘူတံ အာစိက္ခိတဗ္ဗံ။ သစေ တေ ဝဒန္တိ ‘‘တုမှာကံ ဒေမာ’’တိ, တဿ ဘိက္ခုနော ပါပုဏာတိ။ အထ သံဃဿ ဝါ ဂဏဿ ဝါ ဒေန္တိ, သံဃဿ ဝါ ဂဏဿ ဝါ ပါပုဏာတိ။ သစေ ဝဿူပဂတာ သုဒ္ဓပံသုကူလိကာယေဝ ဟောန္တိ, အာနေတွာ ဒိန္နံ ဝဿာဝါသိကံ သေနာသနပရိက္ခာရံ ဝါ ကတွာ ဌပေတဗ္ဗံ, ဗိမ္ဗောဟနာဒီနိ ဝါ ကာတဗ္ဗာနီတိ။

အယံ တာဝ အန္တောဝဿေ ဝဿူပနာယိကဒိဝသဝသေန

သေနာသနဂ္ဂါဟကထာ။

֍ * ၂၂၂။ အယမပရောပိ ဥတုကာလေ အန္တရာမုတ္တကော နာမ သေနာသနဂ္ဂါဟော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဒိဝသဝသေန ဟိ တိဝိဓော သေနာသနဂ္ဂါဟော ပုရိမကော ပစ္ဆိမကော အန္တရာမုတ္တကောတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘တယောမေ, ဘိက္ခဝေ, သေနာသနဂ္ဂါဟာ, ပုရိမကော ပစ္ဆိမကော အန္တရာမုတ္တကော။ အပရဇ္ဇုဂတာယ အာသာဠှိယာ ပုရိမကော ဂါဟေတဗ္ဗော, မာသဂတာယ အာသာဠှိယာ ပစ္ဆိမကော ဂါဟေတဗ္ဗော, အပရဇ္ဇုဂတာယ ပဝါရဏာယ အာယတိံ ဝဿာဝါသတ္ထာယ အန္တရာမုတ္တကော ဂါဟေတဗ္ဗော’’တိ (မဟာဝ။ ၃၁၈)။

ဧတေသု (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၁၈) တီသု သေနာသနဂ္ဂါဟေသု ပုရိမကော ပစ္ဆိမကော စာတိ ဣမေ ဒွေ ဂါဟာ ထာဝရာ, အန္တရာမုတ္တကော ပန သေနာသနပဋိဇဂ္ဂနတ္ထံ ဘဂဝတာ အနုညာတော။ တထာ ဟိ ဧကသ္မိံ ဝိဟာရေ မဟာလာဘံ သေနာသနံ ဟောတိ, သေနာသနသာမိကာ ဝဿူပဂတံ ဘိက္ခုံ သဗ္ဗပစ္စယေဟိ သက္ကစ္စံ ဥပဋ္ဌဟိတွာ ပဝါရေတွာ ဂမနကာလေ ဗဟုံ သမဏပရိက္ခာရံ ဒေန္တိ, မဟာထေရာ ဒူရတောဝ အာဂန္တွာ ဝဿူပနာယိကဒိဝသေ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၉၃။)

တံ ဂဟေတွာ ဖာသုံ ဝသိတွာ ဝုဋ္ဌဝဿာ လာဘံ ဂဏှိတွာ ပက္ကမန္တိ။ အာဝါသိကာ ‘‘မယံ ဧတ္ထုပ္ပန္နံ လာဘံ န လဘာမ, နိစ္စံ အာဂန္တုကမဟာထေရာဝ လဘန္တိ, တေယေဝ နံ အာဂန္တွာ ပဋိဇဂ္ဂိဿန္တီ’’တိ ပလုဇ္ဇန္တမ္ပိ န ဩလောကေန္တိ။ ဘဂဝါ တဿ ပဋိဇဂ္ဂနတ္ထံ ‘‘အပရဇ္ဇုဂတာယ ပဝါရဏာယ အာယတိံ ဝဿာဝါသတ္ထာယ အန္တရာမုတ္တကော ဂါဟေတဗ္ဗော’’တိ အာဟ။

တံ ဂါဟေန္တေန သံဃတ္ထေရော ဝတ္တဗ္ဗော ‘‘ဘန္တေ, အန္တရာမုတ္တကသေနာသနံ ဂဏှထာ’’တိ။ သစေ ဂဏှာတိ, ဒါတဗ္ဗံ။ နော စေ, ဧတေနေဝ ဥပါယေန အနုထေရံ အာဒိံ ကတွာ ယော ဂဏှာတိ, တဿ အန္တမသော သာမဏေရဿပိ ဒါတဗ္ဗံ။ တေန တံ သေနာသနံ အဋ္ဌ မာသေ ပဋိဇဂ္ဂိတဗ္ဗံ, ဆဒနဘိတ္တိဘူမီသု ယံ ကိဉ္စိ ခဏ္ဍံ ဝါ ဖုလ္လံ ဝါ ဟောတိ, တံ သဗ္ဗံ ပဋိသင်္ခရိတဗ္ဗံ။ ဥဒ္ဒေသပရိပုစ္ဆာဒီဟိ ဒိဝသံ ခေပေတွာ ရတ္တိံ တတ္ထ ဝသိတုံ ဝဋ္ဋတိ, ရတ္တိံ ပရိဝေဏေ ဝသိတွာ တတ္ထ ဒိဝသံ ခေပေတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ, ရတ္တိန္ဒိဝံ တတ္ထေဝ ဝသိတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ, ဥတုကာလေ အာဂတာနံ ဝုဍ္ဎာနံ န ပဋိဗာဟိတဗ္ဗံ။ ဝဿူပနာယိကဒိဝသေ ပန သမ္ပတ္တေ သစေ သံဃတ္ထေရော ‘‘မယှံ ဣဒံ ပန သေနာသနံ ဒေထာ’’တိ ဝဒတိ, န လဘတိ။ ‘‘ဘန္တေ, ဣဒံ အန္တရာမုတ္တကံ ဂဟေတွာ ဧကေန ဘိက္ခုနာ ပဋိဇဂ္ဂိတ’’န္တိ ဝတွာ န ဒါတဗ္ဗံ, အဋ္ဌ မာသေ ပဋိဇဂ္ဂိတဘိက္ခုဿေဝ ဂါဟိတံ ဟောတိ။ ယသ္မိံ ပန သေနာသနေ ဧကသံဝစ္ဆရေ ဒွိက္ခတ္တုံ ပစ္စယေ ဒေန္တိ ဆမာသစ္စယေန ဆမာသစ္စယေန, တံ အန္တရာမုတ္တကံ န ဂါဟေတဗ္ဗံ။ ယသ္မိံ ဝါ တိက္ခတ္တုံ ဒေန္တိ စတုမာသစ္စယေန စတုမာသစ္စယေန, ယသ္မိံ ဝါ စတုက္ခတ္တုံ ဒေန္တိ တေမာသစ္စယေန တေမာသစ္စယေန, တံ အန္တရာမုတ္တကံ န ဂါဟေတဗ္ဗံ။ ပစ္စယေနေဝ ဟိ တံ ပဋိဇဂ္ဂနံ လဘိဿတိ။ ယသ္မိံ ပန ဧကသံဝစ္ဆရေ သကိဒေဝ ဗဟူ ပစ္စယေ ဒေန္တိ, ဧတံ အန္တရာမုတ္တကံ ဂါဟေတဗ္ဗန္တိ။

֍ * ၂၂၃။ ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, အကတံ ဝါ ဝိဟာရံ ဝိပ္ပကတံ ဝါ နဝကမ္မံ ဒါတုံ, ခုဒ္ဒကေ ဝိဟာရေ ကမ္မံ ဩလောကေတွာ ဆပ္ပဉ္စဝဿိကံ နဝကမ္မံ ဒါတုံ, အဍ္ဎယောဂေ ကမ္မံ ဩလောကေတွာ သတ္တဋ္ဌဝဿိကံ နဝကမ္မံ ဒါတုံ, မဟလ္လကေ ဝိဟာရေ ပါသာဒေ ဝါ ကမ္မံ ဩလောကေတွာ ဒသဒွါဒသဝဿိကံ နဝကမ္မံ ဒါတု’’န္တိ (စူဠဝ။ ၃၂၃) ဝစနတော အကတံ ဝိပ္ပကတံ ဝါ သေနာသနံ ဧကဿ ဘိက္ခုနော အပလောကနေန ဝါ ကမ္မဝါစာယ ဝါ သာဝေတွာ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၉၄။)

နဝကမ္မံ ကတွာ ဝသိတုံ ယထာဝုတ္တကာလပရိစ္ဆေဒဝသေန ဒါတဗ္ဗံ။ နဝကမ္မိကော ဘိက္ခု အန္တောဝဿေ တံ အာဝါသံ လဘတိ, ဥတုကာလေ ပဋိဗာဟိတုံ န လဘတိ။ လဒ္ဓနဝကမ္မေန ပန ဘိက္ခုနာ ဝါသိဖရသုနိခါဒနာဒီနိ ဂဟေတွာ သယံ န ကာတဗ္ဗံ, ကတာကတံ ဇာနိတဗ္ဗံ။ သစေ သော အာဝါသော ဇီရတိ, အာဝါသသာမိကဿ ဝါ တဿ ဝံသေ ဥပ္ပန္နဿ ဝါ ကဿစိ ကထေတဗ္ဗံ ‘‘အာဝါသော တေ နဿတိ, ဇဂ္ဂထ ဧတံ အာဝါသ’’န္တိ။ သစေ သော န သက္ကောတိ, ဘိက္ခူဟိ ဉာတီဟိ ဝါ ဥပဋ္ဌာကေဟိ ဝါ သမာဒါပေတွာ ဇဂ္ဂိတဗ္ဗော။ သစေ တေပိ န သက္ကောန္တိ, သံဃိကေန ပစ္စယေန ဇဂ္ဂိတဗ္ဗော, တသ္မိမ္ပိ အသတိ ဧကံ အာဝါသံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ အဝသေသာ ဇဂ္ဂိတဗ္ဗာ, ဗဟူ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ဧကံ သဏ္ဌပေတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိယေဝ။

ဒုဗ္ဘိက္ခေ ဘိက္ခူသု ပက္ကန္တေသု သဗ္ဗေ အာဝါသာ နဿန္တိ, တသ္မာ ဧကံ ဝါ ဒွေ ဝါ တယော ဝါ အာဝါသေ ဝိဿဇ္ဇေတွာ တတော ယာဂုဘတ္တစီဝရာဒီနိ ပရိဘုဉ္ဇန္တေဟိ သေသာဝါသာ ဇဂ္ဂိတဗ္ဗာယေဝ။

ကုရုန္ဒိယံ ပန ဝုတ္တံ ‘‘သံဃိကေ ပစ္စယေ အသတိ ဧကော ဘိက္ခု ‘တုယှံ ဧကမဉ္စဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ ဇဂ္ဂါဟီ’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။ သစေ ဗဟုတရံ ဣစ္ဆတိ, တိဘာဂံ ဝါ ဥပဍ္ဎဘာဂံ ဝါ ဒတွာပိ ဇဂ္ဂါပေတဗ္ဗံ။ အထ ထမ္ဘမတ္တမေဝေတ္ထ အဝသိဋ္ဌံ, ဗဟုကမ္မံ ကာတဗ္ဗန္တိ န ဣစ္ဆတိ, ‘တုယှံ ပုဂ္ဂလိကမေဝ ကတွာ ဇဂ္ဂါဟီ’တိ ဒါတဗ္ဗံ။ ဧဝမ္ပိ ဟိ ‘သံဃဿ ဘဏ္ဍကဌပနဋ္ဌာနဉ္စ နဝကာနဉ္စ ဝသနဋ္ဌာနံ လဘိဿတီ’တိ ဇဂ္ဂါပေတဗ္ဗော။ ဧဝံ ဇဂ္ဂိတော ပန တသ္မိံ ဇီဝန္တေ ပုဂ္ဂလိကော ဟောတိ, မတေ သံဃိကောဝ။ သစေ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာနံ ဒါတုကာမော ဟောတိ, ကမ္မံ ဩလောကေတွာ တိဘာဂံ ဝါ ဥပဍ္ဎံ ဝါ ပုဂ္ဂလိကံ ကတွာ ဇဂ္ဂါပေတဗ္ဗော။ ဧဝဉှိ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာနံ ဒါတုံ လဘတိ။ ဧဝံ ဇဂ္ဂနကေ ပန အသတိ ဧကံ အာဝါသံ ဝိဿဇ္ဇေတွာတိအာဒိနာ နယေန ဇဂ္ဂါပေတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တံ။ ဣဒမ္ပိ စ အညံ တတ္ထေဝ ဝုတ္တံ။

ဒွေ ဘိက္ခူ သံဃိကဘူမိံ ဂဟေတွာ သောဓေတွာ သံဃိကသေနာသနံ ကရောန္တိ, ယေန သာ ဘူမိ ပဌမံ ဂဟိတာ, သော သာမီ။ ဥဘောပိ ပုဂ္ဂလိကံ ကရောန္တိ, သောယေဝ သာမီ။ သော သံဃိကံ ကရောတိ, ဣတရော ပုဂ္ဂလိကံ ကရောတိ, အညံ စေ ဗဟု သေနာသနဋ္ဌာနံ အတ္ထိ, ပုဂ္ဂလိကံ ကရောန္တောပိ န ဝါရေတဗ္ဗော။ အညသ္မိံ ပန တာဒိသေ ပတိရူပေ ဌာနေ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၉၅။)

အသတိ တံ ပဋိဗာဟိတွာ သံဃိကံ ကရောန္တေနေဝ ကာတဗ္ဗံ။ ယံ ပန တဿ တတ္ထ ဝယကမ္မံ ကတံ, တံ ဒါတဗ္ဗံ။ သစေ ပန ကတာဝါသေ ဝါ အာဝါသကရဏဋ္ဌာနေ ဝါ ဆာယူပဂဖလူပဂါ ရုက္ခာ ဟောန္တိ, အပလောကေတွာ ဟာရေတဗ္ဗာ။ ပုဂ္ဂလိကာ စေ ဟောန္တိ, သာမိကာ အာပုစ္ဆိတဗ္ဗာ။ နော စေ ဒေန္တိ, ယာဝတတိယကံ အာပုစ္ဆိတွာ ‘‘ရုက္ခအဂ္ဃနကမူလံ ဒဿာမာ’’တိ ဟာရေတဗ္ဗာ။

֍ * ၂၂၄။ ယော ပန သံဃိကံ ဝလ္လိမတ္တမ္ပိ အဂ္ဂဟေတွာ အာဟရိမေန ဥပကရဏေန သံဃိကာယ ဘူမိယာ ပုဂ္ဂလိကဝိဟာရံ ကာရေတိ, ဥပဍ္ဎံ သံဃိကံ ဟောတိ, ဥပဍ္ဎံ ပုဂ္ဂလိကံ။ ပါသာဒေါ စေ ဟောတိ, ဟေဋ္ဌာပါသာဒေါ သံဃိကော, ဥပရိ ပုဂ္ဂလိကော။ သစေ ယော ဟေဋ္ဌာပါသာဒံ ဣစ္ဆတိ, ဟေဋ္ဌာပါသာဒံ တဿ ဟောတိ။ အထ ဟေဋ္ဌာ စ ဥပရိ စ ဣစ္ဆတိ, ဥဘယတ္ထ ဥပဍ္ဎံ လဘတိ။ ဒွေ သေနာသနာနိ ကာရေတိ, ဧကံ သံဃိကံ, ဧကံ ပုဂ္ဂလိကံ။ သစေ ဝိဟာရေ ဥဋ္ဌိတေန ဒဗ္ဗသမ္ဘာရေန ကာရေတိ, တိဘာဂံ လဘတိ။ သစေ အကတဋ္ဌာနေ စယံ ဝါ ပမုခံ ဝါ ကရောတိ ဗဟိကုဋ္ဋေ, ဥပဍ္ဎံ သံဃဿ, ဥပဍ္ဎံ တဿ။ အထ မဟန္တံ ဝိသမံ ပူရေတွာ အပဒေ ပဒံ ဒဿေတွာ ကတံ ဟောတိ, အနိဿရော တတ္ထ သံဃော။

သစေ ဘိက္ခု သံဃိကဝိဟာရတော ဂေါပါနသိအာဒီနိ ဂဟေတွာ အညသ္မိံ သံဃိကာဝါသေ ယောဇေတိ, သုယောဇိတာနိ။ ပုဂ္ဂလိကာဝါသေ ယောဇေန္တေဟိ ပန မူလံ ဝါ ဒါတဗ္ဗံ, ပဋိပါကတိကံ ဝါ ကာတဗ္ဗံ။ ဆဍ္ဍိတဝိဟာရတော မဉ္စပီဌာဒီနိ ထေယျစိတ္တေန ဂဏှန္တော ဥဒ္ဓါရေယေဝ ဘဏ္ဍဂ္ဃေန ကာရေတဗ္ဗော။ ‘‘ပုန အာဝါသိကကာလေ ဒဿာမီ’’တိ ဂဟေတွာ သံဃိကပရိဘောဂေန ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ နဋ္ဌံ သုနဋ္ဌံ, ဇိဏ္ဏံ သုဇိဏ္ဏံ။ အရောဂံ စေ, ပါကတိကံ ကာတဗ္ဗံ, ပုဂ္ဂလိကပရိဘောဂေန ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ နဋ္ဌံ ဝါ ဇိဏ္ဏံ ဝါ ဂီဝါ ဟောတိ။ တတော ဒွါရဝါတပါနာဒီနိ သံဃိကာဝါသေ ဝါ ပုဂ္ဂလိကာဝါသေ ဝါ ယောဇိတာနိ, ပဋိဒါတဗ္ဗာနိယေဝ။ သစေ ကောစိ သံဃိကော ဝိဟာရော ဥန္ဒြိယတိ, ယံ တတ္ထ မဉ္စပီဌာဒိကံ, တံ ဂုတ္တတ္ထာယ အညတြ ဟရိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ တသ္မာ အညတြ ဟရိတွာ သံဃိကပရိဘောဂေန ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ နဋ္ဌံ သုနဋ္ဌံ, ဇိဏ္ဏံ သုဇိဏ္ဏံ။ သစေ အရောဂံ, တသ္မိံ ဝိဟာရေ ပဋိသင်္ခတေ ပုန ပါကတိကံ ကာတဗ္ဗံ။ ပုဂ္ဂလိကပရိဘောဂေန ပရိဘုဉ္ဇတော နဋ္ဌံ ဝါ ဇိဏ္ဏံ ဝါ ဂီဝါ ဟောတိ, တသ္မိံ ပဋိသင်္ခတေ ဒါတဗ္ဗမေဝ။ အယံ သေနာသနဂ္ဂါဟကထာ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၉၆။)

֍ * ၂၂၅။ အယံ ပနေတ္ထ စတုပစ္စယသာဓာရဏကထာ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၂၅ ပက္ခိကဘတ္တာဒိကထာ) – သမ္မတေန အပ္ပမတ္တကဝိဿဇ္ဇကေန ဘိက္ခုနာ စီဝရကမ္မံ ကရောန္တဿ ‘‘သူစိံ ဒေဟီ’’တိ ဝဒတော ဧကာ ဒီဃာ, ဧကာ ရဿာတိ ဒွေ သူစိယော ဒါတဗ္ဗာ။ ‘‘အဝိဘတ္တံ သံဃိကဘဏ္ဍ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗကိစ္စံ နတ္ထိ။ ပိပ္ဖလတ္ထိကဿ ဧကော ပိပ္ဖလကော, ကန္တာရံ ပဋိပဇ္ဇိတုကာမဿ ဥပါဟနယုဂဠံ, ကာယဗန္ဓနတ္ထိကဿ ကာယဗန္ဓနံ, ‘‘အံသဗဒ္ဓကော မေ ဇိဏ္ဏော’’တိ အာဂတဿ အံသဗဒ္ဓကော, ပရိဿာဝနတ္ထိကဿ ပရိဿာဝနံ ဒါတဗ္ဗံ, ဓမ္မကရဏတ္ထိကဿ ဓမ္မကရဏော။ သစေ ပဋ္ဋကော န ဟောတိ, ဓမ္မကရဏော ပဋ္ဋကေန သဒ္ဓိံ ဒါတဗ္ဗော။ ‘‘အာဂန္တုကပတ္တံ အာရောပေဿာမီ’’တိ ယာစန္တဿ ကုသိယာ စ အဍ္ဎကုသိယာ စ ပဟောနကံ ဒါတဗ္ဗံ။ ‘‘မဏ္ဍလံ နပ္ပဟောတီ’’တိ အာဂတဿ မဏ္ဍလံ ဧကံ ဒါတဗ္ဗံ, အဍ္ဎမဏ္ဍလာနိ ဒွေ ဒါတဗ္ဗာနိ, ဒွေ မဏ္ဍလာနိ ယာစန္တဿ န ဒါတဗ္ဗာနိ။ အနုဝါတပရိဘဏ္ဍတ္ထိကဿ ဧကဿ စီဝရဿ ပဟောနကံ ဒါတဗ္ဗံ, သပ္ပိနဝနီတာဒိအတ္ထိကဿ ဂိလာနဿ ဧကံ ဘေသဇ္ဇံ နာဠိမတ္တံ ကတွာ တတော တတိယကောဋ္ဌာသော ဒါတဗ္ဗော။ ဧဝံ တီဏိ ဒိဝသာနိ ဒတွာ နာဠိယာ ပရိပုဏ္ဏာယ စတုတ္ထဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ သံဃံ အာပုစ္ဆိတွာ ဒါတဗ္ဗံ, ဂုဠပိဏ္ဍေပိ ဧကဒိဝသံ တတိယဘာဂေါ ဒါတဗ္ဗော။ ဧဝံ တီဟိ ဒိဝသေဟိ နိဋ္ဌိတေ ပိဏ္ဍေ တတော ပရံ သံဃံ အာပုစ္ဆိတွာ ဒါတဗ္ဗံ။ သမ္မန္နိတွာ ဌပိတယာဂုဘာဇကာဒီဟိ စ ဘာဇနီယဋ္ဌာနံ အာဂတမနုဿာနံ အနာပုစ္ဆိတွာဝ ဥပဍ္ဎဘာဂေါ ဒါတဗ္ဗော။ အသမ္မတေဟိ ပန အပလောကေတွာ ဒါတဗ္ဗောတိ။

သံဃဿ သန္တကံ သမ္မတေန ဝါ အာဏတ္တေဟိ ဝါ အာရာမိကာဒီဟိ ဒီယမာနံ, ဂိဟီနဉ္စ သန္တကံ သာမိကေန ဝါ အာဏတ္တေန ဝါ ဒီယမာနံ ‘‘အပရဿ ဘာဂံ ဒေဟီ’’တိ အသန္တံ ပုဂ္ဂလံ ဝတွာ ဂဏှတော ဘဏ္ဍာဒေယျံ။ အညေန ဒီယမာနံ ဂဏှန္တော ဘဏ္ဍဂ္ဃေန ကာရေတဗ္ဗော။ အသမ္မတေန ဝါ အနာဏတ္တေန ဝါ ဒီယမာနေ ‘‘အပရမ္ပိ ဘာဂံ ဒေဟီ’’တိ ဝတွာ ဝါ ကူဋဝဿာနိ ဂဏေတွာ ဝါ ဂဏှန္တော ဥဒ္ဓါရေယေဝ ဘဏ္ဍဂ္ဃေန ကာရေတဗ္ဗော။ ဣတရေဟိ ဒီယမာနံ ဧဝံ ဂဏှတော ဘဏ္ဍာဒေယျံ သာမိကေန ပန ‘‘ဣမဿ ဒေဟီ’’တိ ဒါပိတံ ဝါ သယံ ဒိန္နံ ဝါ သုဒိန္နန္တိ အယံ သဗ္ဗဋ္ဌကထာဝိနိစ္ဆယတော သာရော။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၉၇။)

ပိဏ္ဍာယ ပဝိဋ္ဌဿပိ ဩဒနပဋိဝီသော အန္တောဥပစာရသီမာယံ ဌိတဿေဝ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ယဒိ ပန ဒါယကာ ‘‘ဗဟိဥပစာရသီမဋ္ဌာနမ္ပိ, ဘန္တေ, ဂဏှထ, အာဂန္တွာ ပရိဘုဉ္ဇိဿန္တီ’’တိ ဝဒန္တိ, ဧဝံ အန္တောဂါမဋ္ဌာနမ္ပိ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။

ပါဠိံ အဋ္ဌကထဉ္စေဝ, ဩလောကေတွာ ဝိစက္ခဏော၊

သံဃိကေ ပစ္စယေ ဧဝံ, အပ္ပမတ္တောဝ ဘာဇယေတိ။

ဣတိ ပါဠိမုတ္တကဝိနယဝိနိစ္ဆယသင်္ဂဟေ သဗ္ဗာကာရတော

စတုပစ္စယဘာဇနီယဝိနိစ္ဆယကထာ သမတ္တာ။

၂၉။ ကထိနတ္ထာရဝိနိစ္ဆယကထာ

֍ * ၂၂၆။ ကထိနန္တိ ဧတ္ထ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၀၆) ပန ကထိနံ အတ္ထရိတုံ ကေ လဘန္တိ, ကေ န လဘန္တိ? ဂဏနဝသေန တာဝ ပစ္ဆိမကောဋိယာ ပဉ္စ ဇနာ လဘန္တိ, ဥဒ္ဓံ သတသဟဿမ္ပိ, ပဉ္စန္နံ ဟေဋ္ဌာ န လဘန္တိ။ ဝုဋ္ဌဝဿဝသေန ပုရိမိကာယ ဝဿံ ဥပဂန္တွာ ပဌမပဝါရဏာယ ပဝါရိတာ လဘန္တိ။ ဆိန္နဝဿာ ဝါ ပစ္ဆိမိကာယ ဥပဂတာ ဝါ န လဘန္တိ။ ‘‘အညသ္မိံ ဝိဟာရေ ဝုဋ္ဌဝဿာပိ န လဘန္တီ’’တိ မဟာပစ္စရိယံ ဝုတ္တံ။ ပုရိမိကာယ ဥပဂတာနံ ပန သဗ္ဗေ ဂဏပူရကာ ဟောန္တိ, အာနိသံသံ န လဘန္တိ, အာနိသံသော ဣတရေသံယေဝ ဟောတိ။ သစေ ပုရိမိကာယ ဥပဂတာ စတ္တာရော ဝါ ဟောန္တိ တယော ဝါ ဒွေ ဝါ ဧကော ဝါ, ဣတရေ ဂဏပူရကေ ကတွာ ကထိနံ အတ္ထရိတဗ္ဗံ။ အထ စတ္တာရော ဘိက္ခူ ဥပဂတာ, ဧကော ပရိပုဏ္ဏဝဿော သာမဏေရော, သော စေ ပစ္ဆိမိကာယ ဥပသမ္ပဇ္ဇတိ, ဂဏပူရကော စေဝ ဟောတိ အာနိသံသဉ္စ လဘတိ။ တယော ဘိက္ခူ ဒွေ သာမဏေရာ, ဒွေ ဘိက္ခူ တယော သာမဏေရာ, ဧကော ဘိက္ခု စတ္တာရော သာမဏေရာတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ သစေ ပုရိမိကာယ ဥပဂတာ ကထိနတ္ထာရကုသလာ န ဟောန္တိ, အတ္ထာရကုသလာ ခန္ဓကဘာဏကတ္ထေရာ ပရိယေသိတွာ အာနေတဗ္ဗာ။ ကမ္မဝါစံ သာဝေတွာ ကထိနံ အတ္ထရာပေတွာ ဒါနဉ္စ ဘုဉ္ဇိတွာ ဂမိဿန္တိ, အာနိသံသော ပန ဣတရေသံယေဝ ဟောတိ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၉၈။)

ကထိနံ ကေန ဒိန္နံ ဝဋ္ဋတိ? ယေန ကေနစိ ဒေဝေန ဝါ မနုဿေန ဝါ ပဉ္စန္နံ ဝါ သဟဓမ္မိကာနံ အညတရေန ဒိန္နံ ဝဋ္ဋတိ။ ကထိနဒါယကဿ ဝတ္တံ အတ္ထိ, သစေ သော တံ အဇာနန္တော ပုစ္ဆတိ – ‘‘ဘန္တေ, ကထံ ကထိနံ ဒါတဗ္ဗ’’န္တိ, တဿ ဧဝံ အာစိက္ခိတဗ္ဗံ ‘‘တိဏ္ဏံ စီဝရာနံ အညတရပ္ပဟောနကံ သူရိယုဂ္ဂမနသမယေ ဝတ္ထံ ‘ကထိနစီဝရံ ဒေမာ’တိ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ။ တဿ ပရိကမ္မတ္ထံ ဧတ္တကာ နာမ သူစိယော, ဧတ္တကံ သုတ္တံ, ဧတ္တကံ ရဇနံ, ပရိကမ္မံ ကရောန္တာနံ ဧတ္တကာနံ ဘိက္ခူနံ ယာဂုဘတ္တဉ္စ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။

ကထိနတ္ထာရကေနပိ ဓမ္မေန သမေန ဥပ္ပန္နံ ကထိနံ အတ္ထရန္တေန ဝတ္တံ ဇာနိတဗ္ဗံ။ တန္တဝါယဂေဟတော ဟိ အာဘတသန္တာနေနေဝ ခလိမက္ခိတသာဋကော န ဝဋ္ဋတိ, မလီနသာဋကောပိ န ဝဋ္ဋတိ, တသ္မာ ကထိနတ္ထာရသာဋကံ လဘိတွာ သုဋ္ဌု ဓောဝိတွာ သူစိအာဒီနိ စီဝရကမ္မူပကရဏာနိ သဇ္ဇေတွာ ဗဟူဟိ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ တဒဟေဝ သိဗ္ဗိတွာ နိဋ္ဌိတသူစိကမ္မံ ရဇိတွာ ကပ္ပဗိန္ဒုံ ဒတွာ ကထိနံ အတ္ထရိတဗ္ဗံ။ သစေ တသ္မိံ အနတ္ထတေယေဝ အညံ ကထိနသာဋကံ အာဟရတိ, အညာနိ စ ဗဟူနိ ကထိနာနိသံသဝတ္ထာနိ ဒေတိ, ယော အာနိသံသံ ဗဟုံ ဒေတိ, တဿ သန္တကေန အတ္ထရိတဗ္ဗံ။ ဣတရော တထာ တထာ ဩဝဒိတွာ သညာပေတဗ္ဗော။

ကထိနံ ပန ကေန အတ္ထရိတဗ္ဗံ? ယဿ သံဃော ကထိနစီဝရံ ဒေတိ။ သံဃေန ပန ကဿ ဒါတဗ္ဗံ? ယော ဇိဏ္ဏစီဝရော ဟောတိ။ သစေ ဗဟူ ဇိဏ္ဏစီဝရာ, ဝုဍ္ဎဿ ဒါတဗ္ဗံ။ ဝုဍ္ဎေသုပိ ယော မဟာပရိသော တဒဟေဝ စီဝရံ ကတွာ အတ္ထရိတုံ သက္ကောတိ, တဿ ဒါတဗ္ဗံ။ သစေ ဝုဍ္ဎော န သက္ကောတိ, နဝကတရော သက္ကောတိ, တဿ ဒါတဗ္ဗံ။ အပိစ သံဃေန မဟာထေရဿ သင်္ဂဟံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ, တသ္မာ ‘‘တုမှေ, ဘန္တေ, ဂဏှထ, မယံ ကတွာ ဒဿာမာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ တီသု စီဝရေသု ယံ ဇိဏ္ဏံ ဟောတိ, တဒတ္ထာယ ဒါတဗ္ဗံ။ ပကတိယာ ဒုပဋ္ဋစီဝရဿ ဒုပဋ္ဋတ္ထာယေဝ ဒါတဗ္ဗံ။ သစေပိဿ ဧကပဋ္ဋစီဝရံ ဃနံ ဟောတိ, ကထိနသာဋကာ စ ပေလဝါ, သာရုပ္ပတ္ထာယ ဒုပဋ္ဋပ္ပဟောနကမေဝ ဒါတဗ္ဗံ, ‘‘အဟံ အလဘန္တော ဧကပဋ္ဋံ ပါရုပါမီ’’တိ ဝဒန္တဿပိ ဒုပဋ္ဋံ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ယော ပန လောဘပကတိကော ဟောတိ, တဿ န ဒါတဗ္ဗံ။ တေနပိ ‘‘ကထိနံ အတ္ထရိတွာ ပစ္ဆာ ဝိသိဗ္ဗိတွာ ဒွေ စီဝရာနိ ကရိဿာမီ’’တိ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ ယဿ ပန ဒီယတိ, တဿ –

‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော, ဣဒံ သံဃဿ ကထိနဒုဿံ ဥပ္ပန္နံ, ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လံ, သံဃော ဣမံ ကထိနဒုဿံ ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော ဒဒေယျ ကထိနံ အတ္ထရိတုံ, ဧသာ ဉတ္တိ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၂၉၉။)

‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော, ဣဒံ သံဃဿ ကထိနဒုဿံ ဥပ္ပန္နံ, သံဃော ဣမံ ကထိနဒုဿံ ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော ဒေတိ ကထိနံ အတ္ထရိတုံ, ယဿာယသ္မတော ခမတိ ဣမဿ ကထိနဒုဿဿ ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော ဒါနံ ကထိနံ အတ္ထရိတုံ, သော တုဏှဿ။ ယဿ နက္ခမတိ, သော ဘာသေယျ။

‘‘ဒိန္နံ ဣဒံ သံဃေန ကထိနဒုဿံ ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော ကထိနံ အတ္ထရိတုံ, ခမတိ သံဃဿ, တသ္မာ တုဏှီ, ဧဝမေတံ ဓာရယာမီ’’တိ (မဟာဝ။ ၃၀၇) –

ဧဝံ ဒုတိယကမ္မဝါစာယ ဒါတဗ္ဗံ။

ဧဝံ ဒိန္နေ ပန ကထိနေ သစေ တံ ကထိနဒုဿံ နိဋ္ဌိတပရိကမ္မမေဝ ဟောတိ, ဣစ္စေတံ ကုသလံ။ နော စေ နိဋ္ဌိတပရိကမ္မံ ဟောတိ, ‘‘အဟံ ထေရော’’တိ ဝါ ‘‘ဗဟုဿုတော’’တိ ဝါ ဧကေနပိ အကာတုံ န လဗ္ဘတိ, သဗ္ဗေဟေဝ သန္နိပတိတွာ ဓောဝနသိဗ္ဗနရဇနာနိ နိဋ္ဌာပေတဗ္ဗာနိ။ ဣဒဉှိ ကထိနဝတ္တံ နာမ ဗုဒ္ဓပ္ပသတ္ထံ။ အတီတေ ပဒုမုတ္တရောပိ ဘဂဝါ ကထိနဝတ္တံ အကာသိ။ တဿ ကိရ အဂ္ဂသာဝကော သုဇာတတ္ထေရော နာမ ကထိနံ ဂဏှိ။ တံ သတ္ထာ အဋ္ဌသဋ္ဌိယာ ဘိက္ခုသတသဟဿေဟိ သဒ္ဓိံ နိသီဒိတွာ အကာသိ။

ကတပရိယောသိတံ ပန ကထိနံ ဂဟေတွာ အတ္ထာရကေန ဘိက္ခုနာ သစေ သံဃာဋိယာ ကထိနံ အတ္ထရိတုကာမော ဟောတိ, ပေါရာဏိကာ သံဃာဋိ ပစ္စုဒ္ဓရိတဗ္ဗာ, နဝါ သံဃာဋိ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗာ, ‘‘ဣမာယ သံဃာဋိယာ ကထိနံ အတ္ထရာမီ’’တိ ဝါစာ ဘိန္ဒိတဗ္ဗာ။ သစေ ဥတ္တရာသင်္ဂေန ကထိနံ အတ္ထရိတုကာမော ဟောတိ, ပေါရာဏကော ဥတ္တရာသင်္ဂေါ ပစ္စုဒ္ဓရိတဗ္ဗော, နဝေါ ဥတ္တရာသင်္ဂေါ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗော, ‘‘ဣမိနာ ဥတ္တရာသင်္ဂေန ကထိနံ အတ္ထရာမီ’’တိ ဝါစာ ဘိန္ဒိတဗ္ဗာ။ သစေ အန္တရဝါသကေန ကထိနံ အတ္ထရိတုကာမော ဟောတိ, ပေါရာဏကော အန္တရဝါသကော ပစ္စုဒ္ဓရိတဗ္ဗော, နဝေါ အန္တရဝါသကော အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗော, ‘‘ဣမိနာ အန္တရဝါသကေန ကထိနံ အတ္ထရာမီ’’တိ ဝါစာ ဘိန္ဒိတဗ္ဗာ။

တေန (ပရိ။ ၄၁၃) ကထိနတ္ထာရကေန ဘိက္ခုနာ သံဃံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧကံသံ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ကရိတွာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတွာ ဧဝမဿ ဝစနီယော ‘‘အတ္ထတံ, ဘန္တေ, သံဃဿ ကထိနံ, ဓမ္မိကော ကထိနတ္ထာရော, အနုမောဒထာ’’တိ။ တေဟိ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၀၀။)

အနုမောဒကေဟိ ဘိက္ခူဟိ ဧကံသံ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ကရိတွာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတွာ ဧဝမဿ ဝစနီယော ‘‘အတ္ထတံ, အာဝုသော, သံဃဿ ကထိနံ, ဓမ္မိကော ကထိနတ္ထာရော, အနုမောဒါမာ’’တိ။ တေန ကထိနတ္ထာရကေန ဘိက္ခုနာ သမ္ဗဟုလေ ဘိက္ခူ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧကံသံ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ကရိတွာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတွာ ဧဝမဿ ဝစနီယော ‘‘အတ္ထတံ, ဘန္တေ, သံဃဿ ကထိနံ, ဓမ္မိကော ကထိနတ္ထာရော, အနုမောဒထာ’’တိ။ တေဟိ အနုမောဒကေဟိ ဘိက္ခူဟိ ဧကံသံ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ကရိတွာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတွာ ဧဝမဿ ဝစနီယော ‘‘အတ္ထတံ, အာဝုသော, သံဃဿ ကထိနံ, ဓမ္မိကော ကထိနတ္ထာရော, အနုမောဒါမာ’’တိ။ တေန ကထိနတ္ထာရကေန ဘိက္ခုနာ ဧကံ ဘိက္ခုံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧကံသံ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ကရိတွာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတွာ ဧဝမဿ ဝစနီယော ‘‘အတ္ထတံ, အာဝုသော, သံဃဿ ကထိနံ, ဓမ္မိကော ကထိနတ္ထာရော, အနုမောဒါဟီ’’တိ။ တေန အနုမောဒကေန ဘိက္ခုနာ ဧကံသံ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ကရိတွာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတွာ ဧဝမဿ ဝစနီယော ‘‘အတ္ထတံ, အာဝုသော, သံဃဿ ကထိနံ, ဓမ္မိကော ကထိနတ္ထာရော, အနုမောဒါမီ’’တိ။ ဧဝံ သဗ္ဗေသံ အတ္ထတံ ဟောတိ ကထိနံ။ ဝုတ္တဉှေတံ ပရိဝါရေ ‘‘ဒွိန္နံ ပုဂ္ဂလာနံ အတ္ထတံ ဟောတိ ကထိနံ အတ္ထာရကဿ စ အနုမောဒကဿ စာ’’တိ (ပရိ။ ၄၀၃)။ ပုနပိ ဝုတ္တံ ‘‘န သံဃော ကထိနံ အတ္ထရတိ, န ဂဏော ကထိနံ အတ္ထရတိ, ပုဂ္ဂလော ကထိနံ အတ္ထရတိ, သံဃဿ အနုမောဒနာယ ဂဏဿ အနုမောဒနာယ ပုဂ္ဂလဿ အတ္ထရာယ သံဃဿ အတ္ထတံ ဟောတိ ကထိနံ, ဂဏဿ အတ္ထတံ ဟောတိ ကထိနံ, ပုဂ္ဂလဿ အတ္ထတံ ဟောတိ ကထိန’’န္တိ (ပရိ။ ၄၁၄)။

ဧဝံ အတ္ထတေ ပန ကထိနေ သစေ ကထိနစီဝရေန သဒ္ဓိံ အာဘတံ အာနိသံသံ ဒါယကာ ‘‘ယေန အမှာကံ ကထိနံ ဂဟိတံ, တဿေဝ ဒေမာ’’တိ ဒေန္တိ, ဘိက္ခုသံဃော အနိဿရော။ အထ အဝိစာရေတွာဝ ဒတွာ ဂစ္ဆန္တိ, ဘိက္ခုသံဃော ဣဿရော။ တသ္မာ သစေ ကထိနတ္ထာရကဿ သေသစီဝရာနိပိ ဒုဗ္ဗလာနိ ဟောန္တိ, သံဃေန အပလောကေတွာ တေသမ္ပိ အတ္ထာယ ဝတ္ထာနိ ဒါတဗ္ဗာနိ, ကမ္မဝါစာ ပန ဧကာယေဝ ဝဋ္ဋတိ။ အဝသေသကထိနာနိသံသေ ဗလဝဝတ္ထာနိ ဝဿာဝါသိကဌိတိကာယ ဒါတဗ္ဗာနိ, ဌိတိကာယ အဘာဝေ ထေရာသနတော ပဋ္ဌာယ ဒါတဗ္ဗာနိ, ဂရုဘဏ္ဍံ န ဘာဇေတဗ္ဗံ။ သစေ ပန ဧကသီမာယ ဗဟူ ဝိဟာရာ ဟောန္တိ, သဗ္ဗေဟိ ဘိက္ခူဟိ သန္နိပါတာပေတွာ ဧကတ္ထ ကထိနံ အတ္ထရိတဗ္ဗံ, ဝိသုံ ဝိသုံ အတ္ထရိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၀၁။)

‘‘အတ္ထတကထိနာနံ ဝေါ, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စ ကပ္ပိဿန္တိ, အနာမန္တစာရော အသမာဒါနစာရော ဂဏဘောဇနံ ယာဝဒတ္ထစီဝရံ ယော စ တတ္ထ စီဝရုပ္ပါဒေါ။ သော နေသံ ဘဝိဿတီ’’တိ (မဟာဝ။ ၃၀၆) ဝစနတော အတ္ထတကထိနာနံ ဘိက္ခူနံ အနာမန္တစာရာဒယော ပန ပဉ္စာနိသံသာ လဗ္ဘန္တိ။ တတ္ထ အနာမန္တစာရောတိ အနာမန္တေတွာ စရဏံ, ယာဝ ကထိနံ န ဥဒ္ဓရီယတိ, တာဝ စာရိတ္တသိက္ခာပဒေန အနာပတ္တီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အသမာဒါနစာရောတိ စီဝရံ အသမာဒါယ စရဏံ, စီဝရဝိပ္ပဝါသောတိ အတ္ထော။ ဂဏဘောဇနန္တိ ဂဏဘောဇနသိက္ခာပဒေန အနာပတ္တိ ဝုတ္တာ။ ယာဝဒတ္ထစီဝရန္တိ ယာဝတာ စီဝရေန အတ္ထော, တာဝတကံ အနဓိဋ္ဌိတံ အဝိကပ္ပိတံ ဝဋ္ဋတီတိ အတ္ထော။ ယော စ တတ္ထ စီဝရုပ္ပါဒေါတိ တတ္ထ ကထိနတ္ထတသီမာယ မတကစီဝရံ ဝါ ဟောတု သံဃံ ဥဒ္ဒိဿ ဒိန္နံ ဝါ သံဃိကေန တတြုပ္ပါဒေန အာဘတံ ဝါ, ယေန ကေနစိ အာကာရေန ယံ သံဃိကံ စီဝရံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, တံ တေသံ ဘဝိဿတီတိ အတ္ထော။

ဣတိ ပါဠိမုတ္တကဝိနယဝိနိစ္ဆယသင်္ဂဟေ

ကထိနတ္ထာရဝိနိစ္ဆယကထာ သမတ္တာ။

၃၀။ ဂရုဘဏ္ဍဝိနိစ္ဆယကထာ

֍ * ၂၂၇။ ဂရုဘဏ္ဍာနီတိ ဧတ္ထ ‘‘ပဉ္စိမာနိ, ဘိက္ခဝေ, အဝိဿဇ္ဇိယာနိ န ဝိဿဇ္ဇေတဗ္ဗာနိ သံဃေန ဝါ ဂဏေန ဝါ ပုဂ္ဂလေန ဝါ, ဝိဿဇ္ဇိတာနိပိ အဝိဿဇ္ဇိတာနိ ဟောန္တိ, ယော ဝိဿဇ္ဇေယျ, အာပတ္တိ ထုလ္လစ္စယဿာ’’တိအာဒိနာ (စူဠဝ။ ၃၂၁) နယေန ဒဿိတာနိ အာရာမော အာရာမဝတ္ထု, ဝိဟာရော ဝိဟာရဝတ္ထု, မဉ္စော ပီဌံ ဘိသိ ဗိမ္ဗောဟနံ, လောဟကုမ္ဘီ လောဟဘာဏကံ လောဟဝါရကော လောဟကဋာဟံ ဝါသိ ဖရသု ကုဌာရီ ကုဒါလော နိခါဒနံ, ဝလ္လိ ဝေဠု မုဉ္ဇံ ပဗ္ဗဇံ တိဏံ မတ္တိကာ ဒါရုဘဏ္ဍံ မတ္တိကာဘဏ္ဍန္တိ ဣမာနိ ပဉ္စ ဂရုဘဏ္ဍာနိ နာမ။

တတ္ထ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၂၁) အာရာမော နာမ ပုပ္ဖါရာမော ဝါ ဖလာရာမော ဝါ။ အာရာမဝတ္ထု နာမ တေသံယေဝ အာရာမာနံ အတ္ထာယ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဌပိတောကာသော, တေသု ဝါ အာရာမေသု ဝိနဋ္ဌေသု တေသံ ပေါရာဏကဘူမိဘာဂေါ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၀၂။)

ဝိဟာရော နာမ ယံ ကိဉ္စိ ပါသာဒါဒိ သေနာသနံ။ ဝိဟာရဝတ္ထု နာမ တဿ ပတိဋ္ဌာနောကာသော။ မဉ္စော နာမ မသာရကော ဗုန္ဒိကာဗဒ္ဓေါ ကုဠီရပါဒကော အာဟစ္စပါဒကောတိ ဣမေသံ စတုန္နံ မဉ္စာနံ အညတရော။ ပီဌံ နာမ မသာရကာဒီနံယေဝ စတုန္နံ ပီဌာနံ အညတရံ။ ဘိသိ နာမ ဥဏ္ဏဘိသိအာဒီနံ ပဉ္စန္နံ အညတရာ။ ဗိမ္ဗောဟနံ နာမ ရုက္ခတူလလတာတူလပေါဋကီတူလာနံ အညတရံ။ လောဟကုမ္ဘီ နာမ ကာဠလောဟေန ဝါ တမ္ဗလောဟေန ဝါ ယေန ကေနစိ လောဟေန ကတကုမ္ဘီ။ လောဟဘာဏကာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဧတ္ထ ပန ဘာဏကန္တိ အရဉ္ဇရော ဝုစ္စတိ။ ဝါရကောတိ ဃဋော။ ကဋာဟံ ကဋာဟမေဝ။ ဝါသိအာဒီသု ဝလ္လိအာဒီသု စ ဒုဝိညေယျံ နာမ နတ္ထိ။ ပဉ္စာတိ စ ရာသိဝသေန ဝုတ္တံ, သရူပဝသေန ပနေတာနိ ပဉ္စဝီသတိဝိဓာနိ ဟောန္တိ။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘ဒွိသင်္ဂဟာနိ ဒွေ ဟောန္တိ, တတိယံ စတုသင်္ဂဟံ၊

စတုတ္ထံ နဝကောဋ္ဌာသံ, ပဉ္စမံ အဋ္ဌဘေဒနံ။

‘‘ဣတိ ပဉ္စဟိ ရာသီဟိ, ပဉ္စနိမ္မလလောစနော၊

ပဉ္စဝီသဝိဓံ နာထော, ဂရုဘဏ္ဍံ ပကာသယီ’’တိ။

တတြာယံ ဝိနိစ္ဆယကထာ – ဣဒဉှိ သဗ္ဗမ္ပိ ဂရုဘဏ္ဍံ သေနာသနက္ခန္ဓကေ ‘‘အဝိဿဇ္ဇိယ’’န္တိ ဝုတ္တံ, ကီဋာဂိရိဝတ္ထုသ္မိံ ‘‘အဝေဘင်္ဂိယ’’န္တိ ဒဿိတံ, ပရိဝါရေ ပန –

‘‘အဝိဿဇ္ဇိယံ အဝေဘင်္ဂိယံ,

ပဉ္စ ဝုတ္တာ မဟေသိနာ၊

ဝိဿဇ္ဇေန္တဿ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ အနာပတ္တိ,

ပဉှာမေသာ ကုသလေဟိ စိန္တိတာ’’တိ။ (ပရိ။ ၄၇၉) –

အာဂတံ။ တသ္မာ မူလစ္ဆေဇ္ဇဝသေန အဝိဿဇ္ဇိယဉ္စ အဝေဘင်္ဂိယဉ္စ, ပရိဝတ္တနဝသေန ပန ဝိဿဇ္ဇေန္တဿ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ စ အနာပတ္တီတိ ဧဝမေတ္ထ အဓိပ္ပါယော ဝေဒိတဗ္ဗော။

֍ * ၂၂၈။ တတြာယံ အနုပုဗ္ဗိကထာ – ဣဒံ တာဝ ပဉ္စဝိဓမ္ပိ စီဝရပိဏ္ဍပါတဘေသဇ္ဇတ္ထာယ ဥပနေတုံ န ဝဋ္ဋတိ, ထာဝရေန စ ထာဝရံ, ဂရုဘဏ္ဍေန စ ဂရုဘဏ္ဍံ ပရိဝတ္တေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ထာဝရေ ပန ခေတ္တံ ဝတ္ထု တဠာကံ မာတိကာတိ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၀၃။)

ဧဝရူပံ ဘိက္ခုသံဃဿ ဝိစာရေတုံ ဝါ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ ဝါ အဓိဝါသေတုံ ဝါ န ဝဋ္ဋတိ, ကပ္ပိယကာရကေဟေဝ ဝိစာရိတတော ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ ဝဋ္ဋတိ။ အာရာမေန ပန အာရာမံ အာရာမဝတ္ထုံ ဝိဟာရံ ဝိဟာရဝတ္ထုန္တိ ဣမာနိ စတ္တာရိပိ ပရိဝတ္တေတုံ ဝဋ္ဋတိ။

တတြာယံ ပရိဝတ္တနနယော – သံဃဿ နာဠိကေရာရာမော ဒူရေ ဟောတိ, ကပ္ပိယကာရကာ ဗဟုတရံ ခါဒန္တိ, ယမ္ပိ န ခါဒန္တိ, တတော သကဋဝေတနံ ဒတွာ အပ္ပမေဝ အာဟရန္တိ, အညေသံ ပန တဿ အာရာမဿ အဝိဒူရေ ဂါမဝါသီနံ မနုဿာနံ ဝိဟာရဿ သမီပေ အာရာမော ဟောတိ, တေ သံဃံ ဥပသင်္ကမိတွာ သကေန အာရာမေန တံ အာရာမံ ယာစန္တိ, သံဃေန ‘‘ရုစ္စတိ သံဃဿာ’’တိ အပလောကေတွာ သမ္ပဋိစ္ဆိတဗ္ဗော။ သစေပိ ဘိက္ခူနံ ရုက္ခသဟဿံ ဟောတိ, မနုဿာနံ ပဉ္စ သတာနိ, ‘‘တုမှာကံ အာရာမော ခုဒ္ဒကော’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗံ။ ကိဉ္စာပိ ဟိ အယံ ခုဒ္ဒကော, အထ ခေါ ဣတရတော ဗဟုတရံ အာယံ ဒေတိ။ သစေပိ သမကမေဝ ဒေတိ, ဧဝမ္ပိ ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတက္ခဏေ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ သက္ကာတိ ဂဟေတဗ္ဗမေဝ။ သစေ ပန မနုဿာနံ ဗဟုတရာ ရုက္ခာ ဟောန္တိ, ‘‘နနု တုမှာကံ ဗဟုတရာ ရုက္ခာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ သစေ ‘‘အတိရေကံ အမှာကံ ပုညံ ဟောတု, သံဃဿ ဒေမာ’’တိ ဝဒန္တိ, ဇာနာပေတွာ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဘိက္ခူနံ ရုက္ခာ ဖလဓာရိနော, မနုဿာနံ ရုက္ခာ န တာဝ ဖလံ ဂဏှန္တိ, ကိဉ္စာပိ န ဂဏှန္တိ, ‘‘န စိရေန ဂဏှိဿန္တီ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတဗ္ဗမေဝ။ မနုဿာနံ ရုက္ခာ ဖလဓာရိနော, ဘိက္ခူနံ ရုက္ခာ န တာဝ ဖလံ ဂဏှန္တိ, ‘‘နနု တုမှာကံ ရုက္ခာ ဖလဓာရိနော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ သစေ ‘‘ဂဏှထ, ဘန္တေ, အမှာကံ ပုညံ ဘဝိဿတီ’’တိ ဒေန္တိ, ဇာနာပေတွာ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဧဝံ အာရာမေန အာရာမော ပရိဝတ္တေတဗ္ဗော။ ဧတေနေဝ နယေန အာရာမဝတ္ထုပိ ဝိဟာရောပိ ဝိဟာရဝတ္ထုပိ အာရာမေန ပရိဝတ္တေတဗ္ဗံ, အာရာမဝတ္ထုနာ စ မဟန္တေန ဝါ ခုဒ္ဒကေန ဝါ အာရာမအာရာမဝတ္ထုဝိဟာရဝိဟာရဝတ္ထူနိ။

ကထံ ဝိဟာရေန ဝိဟာရော ပရိဝတ္တေတဗ္ဗော? သံဃဿ အန္တောဂါမေ ဂေဟံ ဟောတိ, မနုဿာနံ ဝိဟာရမဇ္ဈေ ပါသာဒေါ ဟောတိ, ဥဘောပိ အဂ္ဃေန သမကာ, သစေ မနုဿာ တေန ပါသာဒေန တံ ဂေဟံ ယာစန္တိ, သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဘိက္ခူနံ စေ မဟဂ္ဃတရံ ဂေဟံ ဟောတိ, ‘‘မဟဂ္ဃတရံ အမှာကံ ဂေဟ’’န္တိ ဝုတ္တေ စ ‘‘ကိဉ္စာပိ မဟဂ္ဃတရံ ပဗ္ဗဇိတာနံ အသာရုပ္ပံ,

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၀၄။)

န သက္ကာ တတ္ထ ပဗ္ဗဇိတေဟိ ဝသိတုံ, ဣဒံ ပန သာရုပ္ပံ, ဂဏှထာ’’တိ ဝဒန္တိ, ဧဝမ္ပိ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန မနုဿာနံ မဟဂ္ဃံ ဟောတိ, ‘‘နနု တုမှာကံ ဂေဟံ မဟဂ္ဃ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ‘‘ဟောတု, ဘန္တေ, အမှာကံ ပုညံ ဘဝိဿတိ, ဂဏှထာ’’တိ ဝုတ္တေ ပန သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဧဝမ္ပိ ဝိဟာရေန ဝိဟာရော ပရိဝတ္တေတဗ္ဗော။ ဧတေနေဝ နယေန ဝိဟာရဝတ္ထုပိ အာရာမောပိ အာရာမဝတ္ထုပိ ဝိဟာရေန ပရိဝတ္တေတဗ္ဗံ, ဝိဟာရဝတ္ထုနာ စ မဟဂ္ဃေန ဝါ အပ္ပဂ္ဃေန ဝါ ဝိဟာရဝိဟာရဝတ္ထုအာရာမအာရာမဝတ္ထူနိ။ ဧဝံ ထာဝရေန ထာဝရပရိဝတ္တနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဂရုဘဏ္ဍေန ဂရုဘဏ္ဍပရိဝတ္တနေ ပန မဉ္စပီဌံ မဟန္တံ ဝါ ဟောတု ခုဒ္ဒကံ ဝါ, အန္တမသော စတုရင်္ဂုလပါဒကံ ဂါမဒါရကေဟိ ပံသွာဂါရကေသု ကီဠန္တေဟိ ကတမ္ပိ သံဃဿ ဒိန္နကာလတော ပဋ္ဌာယ ဂရုဘဏ္ဍံ ဟောတိ။ သစေပိ ရာဇရာဇမဟာမတ္တာဒယော ဧကပ္ပဟာရေနေဝ မဉ္စသတံ ဝါ မဉ္စသဟဿံ ဝါ ဒေန္တိ, သဗ္ဗေ ကပ္ပိယမဉ္စာ သမ္ပဋိစ္ဆိတဗ္ဗာ, သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ‘‘ဝုဍ္ဎပဋိပါဋိယာ သံဃိကပရိဘောဂေန ပရိဘုဉ္ဇထာ’’တိ ဒါတဗ္ဗာ, ပုဂ္ဂလိကဝသေန န ဒါတဗ္ဗာ။ အတိရေကမဉ္စေ ဘဏ္ဍာဂါရာဒီသု ပညပေတွာ ပတ္တစီဝရံ နိက္ခိပိတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ ဗဟိသီမာယ ‘‘သံဃဿ ဒေမာ’’တိ ဒိန္နမဉ္စော သံဃတ္ထေရဿ ဝသနဋ္ဌာနေ ဒါတဗ္ဗော။ တတ္ထ စေ ဗဟူ မဉ္စာ ဟောန္တိ, မဉ္စေန ကမ္မံ နတ္ထိ။ ယဿ ဝသနဋ္ဌာနေ ကမ္မံ အတ္ထိ, တတ္ထ ‘‘သံဃိကပရိဘောဂေန ပရိဘုဉ္ဇထာ’’တိ ဒါတဗ္ဗော။ မဟဂ္ဃေန သတဂ္ဃနကေန ဝါ သဟဿဂ္ဃနကေန ဝါ မဉ္စေန အညံ မဉ္စသတံ လဘတိ, ပရိဝတ္တေတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။ န ကေဝလံ မဉ္စေန မဉ္စောယေဝ, အာရာမအာရာမဝတ္ထုဝိဟာရဝိဟာရဝတ္ထုပီဌဘိသိဗိမ္ဗောဟနာနိပိ ပရိဝတ္တေတုံ ဝဋ္ဋန္တိ။ ဧသ နယော ပီဌဘိသိဗိမ္ဗောဟနေသုပိ။ ဧတေသု ပန အကပ္ပိယံ န ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ, ကပ္ပိယံ သံဃိကပရိဘောဂေန ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ အကပ္ပိယံ ဝါ မဟဂ္ဃံ ကပ္ပိယံ ဝါ ပရိဝတ္တေတွာ ဝုတ္တဝတ္ထူနိ ဂဟေတဗ္ဗာနိ။ အဂရုဘဏ္ဍုပဂံ ပန ဘိသိဗိမ္ဗောဟနံ နာမ နတ္ထိ။

֍ * ၂၂၉။ လောဟကုမ္ဘီ လောဟဘာဏကံ လောဟကဋာဟန္တိ ဣမာနိ တီဏိ မဟန္တာနိ ဝါ ဟောန္တု ခုဒ္ဒကာနိ ဝါ, အန္တမသော ပသတမတ္တဥဒကဂဏှနကာနိပိ ဂရုဘဏ္ဍာနိယေဝ။ လောဟဝါရကော ပန ကာဠလောဟတမ္ဗလောဟဝဋ္ဋလောဟကံသလောဟာနံ ယေန ကေနစိ ကတော သီဟဠဒီပေ ပါဒဂဏှနကော ဘာဇေတဗ္ဗော။ ပါဒေါ စ နာမ မဂဓနာဠိယာ ပဉ္စနာဠိမတ္တံ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၀၅။)

ဂဏှာတိ, တတော အတိရေကဂဏှနကော ဂရုဘဏ္ဍံ။ ဣမာနိ တာဝ ပါဠိယံ အာဂတာနိ လောဟဘာဇနာနိ။ ပါဠိယံ ပန အနာဂတာနိ ဘိင်္ဂါရပဋိဂ္ဂဟဥဠဥင်္ကဒဗ္ဗိကဋစ္ဆုပါတိတဋ္ဋကသရကသမုဂ္ဂအင်္ဂါရကပလ္လဓူမကဋစ္ဆုအာဒီနိ ခုဒ္ဒကာနိ ဝါ မဟန္တာနိ ဝါ သဗ္ဗာနိ ဂရုဘဏ္ဍာနိ။ ပတ္တော အယထာလကံ တမ္ဗလောဟထာလကန္တိ ဣမာနိ ပန ဘာဇနီယာနိ။ ကံသလောဟဝဋ္ဋလောဟဘာဇနဝိကတိ သံဃိကပရိဘောဂေန ဝါ ဂိဟိဝိကဋာ ဝါ ဝဋ္ဋတိ, ပုဂ္ဂလိကပရိဘောဂေန န ဝဋ္ဋတိ။ ကံသလောဟာဒိဘာဇနံ သံဃဿ ဒိန္နမ္ပိ ဟိ ပါရိဟာရိယံ န ဝဋ္ဋတိ, ဂိဟိဝိကဋနီဟာရေနေဝ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗန္တိ မဟာပစ္စရိယံ ဝုတ္တံ။

ဌပေတွာ ပန ဘာဇနဝိကတိံ အညသ္မိမ္ပိ ကပ္ပိယလောဟဘဏ္ဍေ အဉ္ဇနီ အဉ္ဇနိသလာကာ ကဏ္ဏမလဟရဏီ သူစိ ပဏ္ဏသူစိ ခုဒ္ဒကော ပိပ္ဖလကော ခုဒ္ဒကံ အာရကဏ္ဋကံ ကုဉ္စိကာ တာဠံ ကတ္တရယဋ္ဌိ ဝေဓကော နတ္ထုဒါနံ ဘိဏ္ဍိဝါလော လောဟကူဋော လောဟကုတ္တိ လောဟဂုဠော လောဟပိဏ္ဍိ လောဟစက္ကလိကံ အညမ္ပိ ဝိပ္ပကတလောဟဘဏ္ဍံ ဘာဇနီယံ။ ဓူမနေတ္တဖာလဒီပရုက္ခဒီပကပလ္လကဩလမ္ဗကဒီပဣတ္ထိပုရိသတိရစ္ဆာနဂတရူပကာနိ ပန အညာနိ ဝါ ဘိတ္တိစ္ဆဒနကဝါဋာဒီသု ဥပနေတဗ္ဗာနိ အန္တမသော လောဟခိလကံ ဥပါဒါယ သဗ္ဗာနိ လောဟဘဏ္ဍာနိ ဂရုဘဏ္ဍာနိယေဝ ဟောန္တိ, အတ္တနာ လဒ္ဓါနိပိ ပရိဟရိတွာ ပုဂ္ဂလိကပရိဘောဂေန န ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗာနိ, သံဃိကပရိဘောဂေန ဝါ ဂိဟိဝိကဋာနိ ဝါ ဝဋ္ဋန္တိ။ တိပုဘဏ္ဍေပိ ဧသေဝ နယော။ ခီရပါသာဏမယာနိ တဋ္ဋကသရကာဒီနိ ဂရုဘဏ္ဍာနိယေဝ။

ဃဋကော ပန တေလဘာဇနံ ဝါ ပါဒဂဏှနကတော အတိရေကမေဝ ဂရုဘဏ္ဍံ။ သုဝဏ္ဏရဇတဟာရကူဋဇာတိဖလိကဘာဇနာနိ ဂိဟိဝိကဋာနိပိ န ဝဋ္ဋန္တိ, ပဂေဝ သံဃိကပရိဘောဂေန ဝါ ပုဂ္ဂလိကပရိဘောဂေန ဝါ။ သေနာသနပရိဘောဂေ ပန အာမာသမ္ပိ အနာမာသမ္ပိ သဗ္ဗံ ဝဋ္ဋတိ။

ဝါသိအာဒီသု ယာယ ဝါသိယာ ဌပေတွာ ဒန္တကဋ္ဌစ္ဆေဒနံ ဝါ ဥစ္ဆုတစ္ဆနံ ဝါ အညံ မဟာကမ္မံ ကာတုံ န သက္ကာ, အယံ ဘာဇနီယာ။ တတော မဟန္တတရာ ယေန ကေနစိ အာကာရေန ကတာ ဝါသိ ဂရုဘဏ္ဍမေဝ။ ဖရသု ပန အန္တမသော ဝေဇ္ဇာနံ သိရာဝေဓနဖရသုပိ ဂရုဘဏ္ဍမေဝ။ ကုဌာရိယံ ဖရသုသဒိသောယေဝ ဝိနိစ္ဆယော။ ယာ ပန အာဝုဓသင်္ခေပေန ကတာ, အယံ အနာမာသာ။ ကုဒါလော အန္တမသော စတုရင်္ဂုလမတ္တောပိ ဂရုဘဏ္ဍမေဝ။ နိခါဒနံ စတုရဿမုခံ ဝါ ဟောတု ဒေါဏိမုခံ ဝါ ဝင်္ကံ ဝါ ဥဇုကံ ဝါ,

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၀၆။)

အန္တမသော သမ္မုဉ္ဇနီဒဏ္ဍကဝေဓနမ္ပိ ဒဏ္ဍဗဒ္ဓံ စေ, ဂရုဘဏ္ဍမေဝ။ သမ္မုဉ္ဇနီဒဏ္ဍခဏနကံ ပန အဒဏ္ဍကံ ဖလမတ္တမေဝ။ ယံ သက္ကာ သိပါဋိကာယ ပက္ခိပိတွာ ပရိဟရိတုံ, တံ ဘာဇနီယံ။ သိခရမ္ပိ နိခါဒနေနေဝ သင်္ဂဟိတံ။ ယေဟိ မနုဿေဟိ ဝိဟာရေ ဝါသိအာဒီနိ ဒိန္နာနိ ဟောန္တိ, တေ စေ ဃရေ ဒဍ္ဎေ ဝါ စောရေဟိ ဝါ ဝိလုတ္တေ ‘‘ဒေထ နော, ဘန္တေ, ဥပကရဏေ, ပုန ပါကတိကေ ကရိဿာမာ’’တိ ဝဒန္တိ, ဒါတဗ္ဗာ။ သစေ အာဟရန္တိ, န ဝါရေတဗ္ဗာ, အနာဟရန္တာပိ န စောဒေတဗ္ဗာ။

ကမ္မာရတစ္ဆကာရစုန္ဒကာရနဠကာရမဏိကာရပတ္တဗန္ဓကာနံ အဓိကရဏိမုဋ္ဌိကသဏ္ဍာသတုလာဒီနိ သဗ္ဗာနိ လောဟမယဥပကရဏာနိ သံဃေ ဒိန္နကာလတော ပဋ္ဌာယ ဂရုဘဏ္ဍာနိ။ တိပုကောဋ္ဋကသုဝဏ္ဏကာရစမ္မကာရဥပကရဏေသုပိ ဧသေဝ နယော။ အယံ ပန ဝိသေသော – တိပုကောဋ္ဋကဥပကရဏေသုပိ တိပုစ္ဆေဒနကသတ္ထကံ, သုဝဏ္ဏကာရဥပကရဏေသု သုဝဏ္ဏစ္ဆေဒနကသတ္ထကံ, စမ္မကာရဥပကရဏေသု ကတပရိကမ္မစမ္မစ္ဆေဒနကခုဒ္ဒကသတ္ထကန္တိ ဣမာနိ ဘာဇနီယဘဏ္ဍာနိ။ နဟာပိတတုန္နကာရဥပကရဏေသုပိ ဌပေတွာ မဟာကတ္တရိံ မဟာသဏ္ဍာသံ မဟာပိပ္ဖလိကဉ္စ သဗ္ဗံ ဘာဇနီယံ, မဟာကတ္တရိအာဒီနိ ဂရုဘဏ္ဍာနိ။

ဝလ္လိအာဒီသု ဝေတ္တဝလ္လိအာဒိကာ ယာ ကာစိ အဍ္ဎဗာဟုပ္ပမာဏာ ဝလ္လိ သံဃဿ ဒိန္နာ ဝါ တတ္ထဇာတကာ ဝါ ရက္ခိတဂေါပိတာ ဂရုဘဏ္ဍံ ဟောတိ, သာ သံဃကမ္မေ စ စေတိယကမ္မေ စ ကတေ သစေ အတိရေကာ ဟောတိ, ပုဂ္ဂလိကကမ္မေပိ ဥပနေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အရက္ခိတာ ပန ဂရုဘဏ္ဍမေဝ န ဟောတိ။ သုတ္တမကစိဝါကနာဠိကေရဟီရစမ္မမယာ ရဇ္ဇုကာ ဝါ ယောတ္တာနိ ဝါ ဝါကေ စ နာဠိကေရဟီရေ စ ဝဋ္ဋေတွာ ကတာ ဧကဝဋ္ဋာ ဝါ ဒွိဝဋ္ဋာ ဝါ သံဃဿ ဒိန္နကာလတော ပဋ္ဌာယ ဂရုဘဏ္ဍံ။ သုတ္တံ ပန အဝဋ္ဋေတွာ ဒိန္နံ မကစိဝါကနာဠိကေရဟီရာ စ ဘာဇနီယာ။ ယေဟိ ပနေတာနိ ရဇ္ဇုကယောတ္တာဒီနိ ဒိန္နာနိ ဟောန္တိ, တေ အတ္တနော ကရဏီယေန ဟရန္တာ န ဝါရေတဗ္ဗာ။

ယော ကောစိ အန္တမသော အဋ္ဌင်္ဂုလသူစိဒဏ္ဍကမတ္တောပိ ဝေဠု သံဃဿ ဒိန္နော ဝါ တတ္ထဇာတကော ဝါ ရက္ခိတဂေါပိတော ဂရုဘဏ္ဍံ, သောပိ သံဃကမ္မေ စ စေတိယကမ္မေ စ ကတေ အတိရေကော ပုဂ္ဂလိကကမ္မေ စ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ပါဒဂဏှနကတေလနာဠိ ပန ကတ္တရယဋ္ဌိ ဥပါဟနဒဏ္ဍကော ဆတ္တဒဏ္ဍကော ဆတ္တသလာကာတိ ဣဒမေတ္ထ ဘာဇနီယဘဏ္ဍံ။ ဒဍ္ဎဂေဟမနုဿာ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၀၇။)

ဂဏှိတွာ ဂစ္ဆန္တာ န ဝါရေတဗ္ဗာ။ ရက္ခိတဂေါပိတံ ဝေဠုံ ဂဏှန္တေန သမကံ ဝါ အတိရေကံ ဝါ ထာဝရံ အန္တမသော တံအဂ္ဃနကဝလ္လိကာယပိ ဖာတိကမ္မံ ကတွာ ဂဟေတဗ္ဗော, ဖာတိကမ္မံ အကတွာ ဂဏှန္တေန တတ္ထေဝ ဝဠဉ္ဇေတဗ္ဗော။ ဂမနကာလေ သံဃိကေ အာဝါသေ ဌပေတွာ ဂန္တဗ္ဗံ, အသတိယာ ဂဟေတွာ ဂတေန ပဟိဏိတွာ ဒါတဗ္ဗော။ ဒေသန္တရဂတေန သမ္ပတ္တဝိဟာရော သံဃိကာဝါသေ ဌပေတဗ္ဗော။

တိဏန္တိ မုဉ္ဇဉ္စ ပဗ္ဗဇဉ္စ ဌပေတွာ အဝသေသံ ယံ ကိဉ္စိ တိဏံ။ ယတ္ထ ပန တိဏံ နတ္ထိ, တတ္ထ ပဏ္ဏေဟိ ဆာဒေန္တိ, တသ္မာ ပဏ္ဏမ္ပိ တိဏေနေဝ သင်္ဂဟိတံ။ ဣတိ မုဉ္ဇာဒီသု ယံ ကိဉ္စိ မုဋ္ဌိပ္ပမာဏံ တိဏံ တာလပဏ္ဏာဒီသု စ ဧကပဏ္ဏမ္ပိ သံဃဿ ဒိန္နံ ဝါ တတ္ထဇာတကံ ဝါ ဗဟာရာမေ သံဃဿ တိဏဝတ္ထုတော ဇာတတိဏံ ဝါ ရက္ခိတဂေါပိတံ ဂရုဘဏ္ဍံ ဟောတိ, တမ္ပိ သံဃကမ္မေ စ စေတိယကမ္မေ စ ကတေ အတိရေကံ ပုဂ္ဂလိကကမ္မေ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ, ဒဍ္ဎဂေဟမနုဿာ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆန္တာ န ဝါရေတဗ္ဗာ။ အဋ္ဌင်္ဂုလပ္ပမာဏောပိ ရိတ္တပေါတ္ထကော ဂရုဘဏ္ဍမေဝ။

မတ္တိကာ ပကတိမတ္တိကာ ဝါ ဟောတု ပဉ္စဝဏ္ဏာ ဝါ သုဓာ ဝါ သဇ္ဇုရသကင်္ဂုဋ္ဌသိလေသာဒီသု ဝါ ယံ ကိဉ္စိ ဒုလ္လဘဋ္ဌာနေ အာနေတွာ ဒိန္နံ တတ္ထဇာတကံ ဝါ, ရက္ခိတဂေါပိတံ တာလဖလပက္ကမတ္တံ ဂရုဘဏ္ဍံ ဟောတိ, တမ္ပိ သံဃကမ္မေ စ စေတိယကမ္မေ စ နိဋ္ဌိတေ အတိရေကံ ပုဂ္ဂလိကကမ္မေ စ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ, ဟိင်္ဂုဟိင်္ဂုလကဟရိတာလမနောသိလဉ္ဇနာနိ ပန ဘာဇနီယဘဏ္ဍာနိ။

ဒါရုဘဏ္ဍေ ‘‘ယော ကောစိ အဋ္ဌင်္ဂုလသူစိဒဏ္ဍမတ္တောပိ ဒါရုဘဏ္ဍကော ဒါရုဒုလ္လဘဋ္ဌာနေ သံဃဿ ဒိန္နော ဝါ တတ္ထဇာတကော ဝါ ရက္ခိတဂေါပိတော, အယံ ဂရုဘဏ္ဍံ ဟောတီ’’တိ ကုရုန္ဒိယံ ဝုတ္တံ။ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ပန သဗ္ဗမ္ပိ ဒါရုဝေဠုစမ္မပါသာဏာဒိဝိကတိံ ဒါရုဘဏ္ဍေန သင်္ဂဏှိတွာ အာသန္ဒိကတော ပဋ္ဌာယ ဒါရုဘဏ္ဍေ ဝိနိစ္ဆယော ဝုတ္တော။ တတြာယံ နယော – အာသန္ဒိကော သတ္တင်္ဂေါ ဘဒ္ဒပီဌံ ပီဌိကာ ဧကပါဒကပီဌံ အာမဏ္ဍကဝဏ္ဋကပီဌံ ဖလကံ ကောစ္ဆံ ပလာလပီဌန္တိ ဣမေသု တာဝ ယံ ကိဉ္စိ ခုဒ္ဒကံ ဝါ ဟောတု မဟန္တံ ဝါ, သံဃဿ ဒိန္နံ ဂရုဘဏ္ဍံ ဟောတိ။ ပလာလပီဌေန စေတ္ထ ကဒလိပတ္တာဒိပီဌာနိပိ သင်္ဂဟိတာနိ။ ဗျဂ္ဃစမ္မဩနဒ္ဓမ္ပိ ဝါဠရူပပရိက္ခိတ္တံ ရတနပရိသိဗ္ဗိတံ ကောစ္ဆံ ဂရုဘဏ္ဍမေဝ, ဝင်္ကဖလကံ ဒီဃဖလကံ စီဝရဓောဝနဖလကံ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၀၈။)

ဃဋ္ဋနဖလကံ ဃဋ္ဋနမုဂ္ဂရော ဒန္တကဋ္ဌစ္ဆေဒနဂဏ္ဌိကာ ဒဏ္ဍမုဂ္ဂရော အမ္ဗဏံ ရဇနဒေါဏိ ဥဒကပဋိစ္ဆကော ဒါရုမယော ဝါ ဒန္တမယော ဝါ ဝေဠုမယော ဝါ သပါဒကောပိ အပါဒကောပိ သမုဂ္ဂေါ မဉ္ဇူသာ ပါဒဂဏှနကတော အတိရေကပ္ပမာဏော ကရဏ္ဍော ဥဒကဒေါဏိ ဥဒကကဋာဟံ ဥဠုင်္ကော ကဋစ္ဆု ပါနီယသရာဝံ ပါနီယသင်္ခေါတိ ဧတေသုပိ ယံ ကိဉ္စိ သံဃေ ဒိန္နံ ဂရုဘဏ္ဍံ။ သင်္ခထာလကံ ပန ဘာဇနီယံ, တထာ ဒါရုမယော ဥဒကတုမ္ဗော။

ပါဒကထလိကမဏ္ဍလံ ဒါရုမယံ ဝါ ဟောတု စောဠပဏ္ဏာဒိမယံ ဝါ, သဗ္ဗံ ဂရုဘဏ္ဍံ။ အာဓာရကော ပတ္တပိဓာနံ တာလဝဏ္ဋံ ဗီဇနီ စင်္ကောဋကံ ပစ္ဆိ ယဋ္ဌိသမ္မုဉ္ဇနီ မုဋ္ဌိသမ္မုဉ္ဇနီတိ ဧတေသုပိ ယံ ကိဉ္စိ ခုဒ္ဒကံ ဝါ ဟောတု မဟန္တံ ဝါ, ဒါရုဝေဠုပဏ္ဏစမ္မာဒီသု ယေန ကေနစိ ကတံ ဂရုဘဏ္ဍမေဝ။ ထမ္ဘတုလာသောပါနဖလကာဒီသု ဒါရုမယံ ဝါ ပါသာဏမယံ ဝါ ယံ ကိဉ္စိ ဂေဟသမ္ဘာရရူပံ ယော ကောစိ ကဋသာရကော ယံ ကိဉ္စိ ဘူမတ္ထရဏံ ယံ ကိဉ္စိ အကပ္ပိယစမ္မံ, သဗ္ဗံ သံဃေ ဒိန္နံ ဂရုဘဏ္ဍံ, ဘူမတ္ထရဏံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဧဠကစမ္မံ ပန ပစ္စတ္ထရဏဂတိကံ ဟောတိ, တမ္ပိ ဂရုဘဏ္ဍမေဝ။ ကပ္ပိယစမ္မာနိ ဘာဇနီယာနိ။ ကုရုန္ဒိယံ ပန ‘‘သဗ္ဗံ မဉ္စပ္ပမာဏံ စမ္မံ ဂရုဘဏ္ဍ’’န္တိ ဝုတ္တံ။

ဥဒုက္ခလံ မုသလံ သုပ္ပံ နိသဒံ နိသဒပေါတော ပါသာဏဒေါဏိ ပါသာဏကဋာဟံ တုရိဝေမဘသ္တာဒိ သဗ္ဗံ ပေသကာရာဒိဘဏ္ဍံ သဗ္ဗံ ကသိဘဏ္ဍံ သဗ္ဗံ စက္ကယုတ္တကံ ယာနံ ဂရုဘဏ္ဍမေဝ။ မဉ္စပါဒေါ မဉ္စအဋနီ ပီဌပါဒေါ ပီဌအဋနီ ဝါသိဖရသုအာဒီနံ ဒဏ္ဍာတိ ဧတေသု ယံ ကိဉ္စိ ဝိပ္ပကတတစ္ဆနကမ္မံ အနိဋ္ဌိတမေဝ ဘာဇနီယံ, တစ္ဆိတမဋ္ဌံ ပန ဂရုဘဏ္ဍံ ဟောတိ။ အနုညာတဝါသိယာ ပန ဒဏ္ဍော ဆတ္တမုဋ္ဌိပဏ္ဏံ ကတ္တရယဋ္ဌိ ဥပါဟနာ အရဏိသဟိတံ ဓမ္မကရဏော ပါဒဂဏှနကတော အနတိရိတ္တံ အာမလကတုမ္ဗံ အာမလကဃဋော လာဗုကတုမ္ဗံ လာဗုဃဋော ဝိသာဏကတုမ္ဗန္တိ သဗ္ဗမေဝေတံ ဘာဇနီယံ, တတော မဟန္တတရံ ဂရုဘဏ္ဍံ။ ဟတ္ထိဒန္တော ဝါ ယံ ကိဉ္စိ ဝိသာဏံ ဝါ အတစ္ဆိတံ ယထာဂတမေဝ ဘာဇနီယံ။ တေဟိ ကတမဉ္စပါဒါဒီသု ပုရိမသဒိသောယေဝ ဝိနိစ္ဆယော။ တစ္ဆိတနိဋ္ဌိတောပိ ဟိင်္ဂုကရဏ္ဍကော ဂဏ္ဌိကာ ဝိဓော အဉ္ဇနီ အဉ္ဇနီသလာကာ ဥဒကပုဉ္ဆနီတိ ဣဒံ သဗ္ဗံ ဘာဇနီယမေဝ။

မတ္တိကာဘဏ္ဍေ သဗ္ဗံ မနုဿာနံ ဥပဘောဂပရိဘောဂံ ဃဋပီဌရာဒိကုလာလဘာဇနံ ပတ္တကဋာဟံ အင်္ဂါရကဋာဟံ ဓူမဒါနံ ဒီပရုက္ခကော

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၀၉။)

ဒီပကပလ္လိကာ စယနိဋ္ဌကာ ဆဒနိဋ္ဌကာ ထူပိကာတိ သံဃဿ ဒိန္နကာလတော ပဋ္ဌာယ ဂရုဘဏ္ဍံ, ပါဒဂဏှနကတော အနတိရိတ္တပ္ပမာဏော ပန ဃဋကော ပတ္တံ ထာလကံ ကဉ္စနကော ကုဏ္ဍိကာတိ ဣဒမေတ္ထ ဘာဇနီယဘဏ္ဍံ။ ယထာ စ မတ္တိကာဘဏ္ဍေ, ဧဝံ လောဟဘဏ္ဍေပိ ကုဏ္ဍိကာ ဘာဇနီယကောဋ္ဌာသမေဝ ဘဇတီတိ အယမေတ္ထ အနုပုဗ္ဗိကထာ။

ဣတိ ပါဠိမုတ္တကဝိနယဝိနိစ္ဆယသင်္ဂဟေ

ဂရုဘဏ္ဍဝိနိစ္ဆယကထာ သမတ္တာ။

၃၁။ စောဒနာဒိဝိနိစ္ဆယကထာ

֍ * ၂၃၀။ စောဒနာဒိဝိနိစ္ဆယောတိ ဧတ္ထ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၃၈၅-၆) ပန စောဒေတုံ ကော လဘတိ, ကော န လဘတိ? ဒုဗ္ဗလစောဒကဝစနံ တာဝ ဂဟေတွာ ကောစိ န လဘတိ။ ဒုဗ္ဗလစောဒကော နာမ သမ္ဗဟုလေသု ကထာသလ္လာပေန နိသိန္နေသု ဧကော ဧကံ အာရဗ္ဘ အနောဒိဿကံ ကတွာ ပါရာဇိကဝတ္ထုံ ကထေတိ, အညော တံ သုတွာ ဣတရဿ ဂန္တွာ အာရောစေတိ, သော တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘တွံ ကိရ မံ ဣဒဉ္စိဒဉ္စ ဝဒသီ’’တိ ဘဏတိ, သော ‘‘နာဟံ ဧဝရူပံ ဇာနာမိ, ကထာပဝတ္တိယံ ပန မယာ အနောဒိဿကံ ကတွာ ဝုတ္တမတ္ထိ။ သစေ အဟံ တဝ ဣမံ ဒုက္ခုပ္ပတ္တိံ ဇာနေယျံ, ဧတ္တကမ္ပိ န ကထေယျ’’န္တိ။ အယံ ဒုဗ္ဗလစောဒကော။ တဿေတံ ကထာသလ္လာပံ ဂဟေတွာ တံ ဘိက္ခုံ ကောစိ စောဒေတုံ န လဘတိ, ဧတံ ပန အဂ္ဂဟေတွာ သီလသမ္ပန္နော ဘိက္ခု ဘိက္ခုံ ဝါ ဘိက္ခုနိံ ဝါ, သီလသမ္ပန္နာ စ ဘိက္ခုနီ ဘိက္ခုနီမေဝ စောဒေတုံ လဘတီတိ မဟာပဒုမတ္ထေရော အာဟ။ မဟာသုမတ္ထေရော ပန ‘‘ပဉ္စပိ သဟဓမ္မိကာ လဘန္တီ’’တိ အာဟ။ ဂေါဒတ္တတ္ထေရော ‘‘န ကောစိ န လဘတီ’’တိ ဝတွာ ‘‘ဘိက္ခုဿ သုတွာ စောဒေတိ, ဘိက္ခုနိယာ သုတွာ…ပေ… တိတ္ထိယသာဝကာနံ သုတွာ စောဒေတီ’’တိ ဣဒံ သုတ္တံ အာဟရိ။ တိဏ္ဏမ္ပိ ထေရာနံ ဝါဒေ စုဒိတကဿေဝ ပဋိညာယ ကာရေတဗ္ဗော။

အယံ ပန စောဒနာ နာမ ဒိဋ္ဌစောဒနာ သုတစောဒနာ ပရိသင်္ကိတစောဒနာတိ တိဝိဓာ ဟောတိ။ အပရာပိ စတုဗ္ဗိဓာ ဟောတိ သီလဝိပတ္တိစောဒနာ အာစာရဝိပတ္တိစောဒနာ ဒိဋ္ဌိဝိပတ္တိစောဒနာ အာဇီဝဝိပတ္တိစောဒနာတိ။ တတ္ထ ဂရုကာနံ ဒွိန္နံ အာပတ္တိက္ခန္ဓာနံ ဝသေန သီလဝိပတ္တိစောဒနာ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၁၀။)

ဝေဒိတဗ္ဗာ, အဝသေသာနံ ဝသေန အာစာရဝိပတ္တိစောဒနာ, မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိအန္တဂ္ဂါဟိကဒိဋ္ဌိဝသေန ဒိဋ္ဌိဝိပတ္တိစောဒနာ, အာဇီဝဟေတု ပညတ္တာနံ ဆန္နံ သိက္ခာပဒါနံ ဝသေန အာဇီဝဝိပတ္တိစောဒနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

အပရာပိ စတုဗ္ဗိဓာ ဟောတိ ဝတ္ထုသန္ဒဿနာ အာပတ္တိသန္ဒဿနာ သံဝါသပဋိက္ခေပေါ သာမီစိပဋိက္ခေပေါတိ။ တတ္ထ ဝတ္ထုသန္ဒဿနာ နာမ ‘‘တွံ မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝိ, အဒိန္နံ အာဒိယိ, မနုဿံ ဃာတယိတ္ထ, အဘူတံ အာရောစယိတ္ထာ’’တိ ဧဝံ ပဝတ္တာ။ အာပတ္တိသန္ဒဿနာ နာမ ‘‘တွံ မေထုနဓမ္မပါရာဇိကာပတ္တိံ အာပန္နော’’တိဧဝမာဒိနယပ္ပဝတ္တာ။ သံဝါသပဋိက္ခေပေါ နာမ ‘‘နတ္ထိ တယာ သဒ္ဓိံ ဥပေါသထော ဝါ ပဝါရဏာ ဝါ သံဃကမ္မံ ဝါ’’တိ ဧဝံ ပဝတ္တော။ သာမီစိပဋိက္ခေပေါ နာမ အဘိဝါဒနပစ္စုဋ္ဌာနအဉ္ဇလီကမ္မဗီဇနာဒိကမ္မာနံ အကရဏံ။ တံ ပဋိပါဋိယာ ဝန္ဒနာဒီနိ ကရောန္တော ဧကဿ အကတွာ သေသာနံ ကရဏကာလေ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧတ္တာဝတာပိ စောဒနာ နာမ ဟောတိ။ ယာဂုဘတ္တာဒိနာ ပန ယံ ဣစ္ဆတိ, တံ အာပုစ္ဆတိ, န တာဝတာ စောဒနာ ဟောတိ။

အပရာ ပါတိမောက္ခဋ္ဌပနက္ခန္ဓကေ (စူဠဝ။ ၃၈၇) ‘‘ဧကံ, ဘိက္ခဝေ, အဓမ္မိကံ ပါတိမောက္ခဋ္ဌပနံ, ဧကံ ဓမ္မိက’’န္တိအာဒိံ ကတွာ ယာဝ ဒသ အဓမ္မိကာနိ ပါတိမောက္ခဋ္ဌပနာနိ, ဒသ ဓမ္မိကာနီတိ ဧဝံ အဓမ္မိကာ ပဉ္စပညာသ, ဓမ္မိကာ ပဉ္စပညာသာတိ ဒသုတ္တရသတံ စောဒနာ ဝုတ္တာ။ တာ ဒိဋ္ဌေန စောဒေန္တဿ ဒသုတ္တရသတံ, သုတေန စောဒေန္တဿ ဒသုတ္တရသတံ, ပရိသင်္ကာယ စောဒေန္တဿ ဒသုတ္တရသတန္တိ တိံသာဓိကာနိ တီဏိ သတာနိ ဟောန္တိ။ တာနိ ကာယေန စောဒေန္တဿ, ဝါစာယ စောဒေန္တဿ, ကာယဝါစာယ စောဒေန္တဿာတိ တိဂုဏာနိ ကတာနိ နဝုတာဓိကာနိ နဝ သတာနိ ဟောန္တိ။ တာနိ အတ္တနာ စောဒေန္တဿပိ ပရေန စောဒါပေန္တဿပိ တတ္တကာနေဝါတိ ဝီသတိဦနာနိ ဒွေ သဟဿာနိ ဟောန္တိ။ ပုန ဒိဋ္ဌာဒိဘေဒေ သမူလိကာမူလိကဝသေန အနေကသဟဿာ စောဒနာ ဟောန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

֍ * ၂၃၁။ ဝုတ္တပ္ပဘေဒါသု ပန ဣမာသု စောဒနာသု ယာယ ကာယစိ စောဒနာယ ဝသေန သံဃမဇ္ဈေ ဩသဋေ ဝတ္ထုသ္မိံ စုဒိတကစောဒကာ ဝတ္တဗ္ဗာ ‘‘တုမှေ အမှာကံ ဝိနိစ္ဆယေန တုဋ္ဌာ ဘဝိဿထာ’’တိ။ သစေ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၁၁။)

‘‘ဘဝိဿာမာ’’တိ ဝဒန္တိ, သံဃေန တံ အဓိကရဏံ သမ္ပဋိစ္ဆိတဗ္ဗံ။ အထ ပန ‘‘ဝိနိစ္ဆိနထ တာဝ, ဘန္တေ, သစေ အမှာကံ ခမိဿတိ, ဂဏှိဿာမာ’’တိ ဝဒန္တိ, ‘‘စေတိယံ တာဝ ဝန္ဒထာ’’တိအာဒီနိ ဝတွာ ဒီဃသုတ္တံ ကတွာ ဝိဿဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ တေ စေ စိရရတ္တံ ကိလန္တာ ပက္ကန္တပရိသာ ဥပစ္ဆိန္နပက္ခာ ဟုတွာ ပုန ယာစန္တိ, ယာဝတတိယံ ပဋိက္ခိပိတွာ ယဒါ နိမ္မဒါ ဟောန္တိ, တဒါ နေသံ အဓိကရဏံ ဝိနိစ္ဆိနိတဗ္ဗံ။ ဝိနိစ္ဆိနန္တေဟိ စ သစေ အလဇ္ဇုဿန္နာ ဟောတိ ပရိသာ, ဥဗ္ဗာဟိကာယ တံ အဓိကရဏံ ဝိနိစ္ဆိနိတဗ္ဗံ။ သစေ ဗာလုဿန္နာ ဟောတိ ပရိသာ, ‘‘တုမှာကံ သဘာဂေ ဝိနယဓရေ ပရိယေသထာ’’တိ ဝိနယဓရေ ပရိယေသာပေတွာ ယေန ဓမ္မေန ယေန ဝိနယေန ယေန သတ္ထုသာသနေန တံ အဓိကရဏံ ဝူပသမ္မတိ, တထာ တံ အဓိကရဏံ ဝူပသမေတဗ္ဗံ။

တတ္ထ စ ဓမ္မောတိ ဘူတံ ဝတ္ထု။ ဝိနယောတိ စောဒနာ စေဝ သာရဏာ စ။ သတ္ထုသာသနန္တိ ဉတ္တိသမ္ပဒါ စ အနုဿာဝနသမ္ပဒါ စ။ တသ္မာ စောဒကေန ဝတ္ထုသ္မိံ အာရောစိတေ စုဒိတကော ပုစ္ဆိတဗ္ဗော ‘‘သန္တမေတံ, နော’’တိ။ ဧဝံ ဝတ္ထုံ ဥပပရိက္ခိတွာ ဘူတေန ဝတ္ထုနာ စောဒေတွာ သာရေတွာ ဉတ္တိသမ္ပဒါယ စ အနုဿာဝနသမ္ပဒါယ စ တံ အဓိကရဏံ ဝူပသမေတဗ္ဗံ။ တတြ စေ အလဇ္ဇီ လဇ္ဇိံ စောဒေတိ, သော စ အလဇ္ဇီ ဗာလော ဟောတိ အဗျတ္တော, နာဿ နယော ဒါတဗ္ဗော, ဧဝံ ပန ဝတ္တဗ္ဗော ‘‘ကိမှိ နံ စောဒေသီ’’တိ။ အဒ္ဓါ သော ဝက္ခတိ ‘‘ကိမိဒံ, ဘန္တေ, ကိမှိ နံ နာမာ’’တိ။ ‘‘တွံ ကိမှိ နမ္ပိ န ဇာနာသိ, န ယုတ္တံ တယာ ဧဝရူပေန ဗာလေန ပရံ စောဒေတု’’န္တိ ဥယျောဇေတဗ္ဗော, နာဿ အနုယောဂေါ ဒါတဗ္ဗော။ သစေ ပန သော အလဇ္ဇီ ပဏ္ဍိတော ဟောတိ ဗျတ္တော, ဒိဋ္ဌေန ဝါ သုတေန ဝါ အဇ္ဈောတ္ထရိတွာ သမ္ပာဒေတုံ သက္ကောတိ, ဧတဿ အနုယောဂံ ဒတွာ လဇ္ဇိဿေဝ ပဋိညာယ ကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ။

သစေ လဇ္ဇီ အလဇ္ဇိံ စောဒေတိ, သော စ လဇ္ဇီ ဗာလော ဟောတိ အဗျတ္တော, န သက္ကောတိ အနုယောဂံ ဒါတုံ, တဿ နယော ဒါတဗ္ဗော ‘‘ကိမှိ နံ စောဒေသိ သီလဝိပတ္တိယာ ဝါ အာစာရဝိပတ္တိအာဒီသု ဝါ ဧကိဿာ’’တိ။ ကသ္မာ ပန ဣမဿေဝ ဧဝံ နယော ဒါတဗ္ဗော, န ဣတရဿာတိ, နနု န ယုတ္တံ ဝိနယဓရာနံ အဂတိဂမနန္တိ? န ယုတ္တမေဝ။ ဣဒံ ပန အဂတိဂမနံ န ဟောတိ, ဓမ္မာနုဂ္ဂဟော နာမ ဧသော။ အလဇ္ဇိနိဂ္ဂဟတ္ထာယ ဟိ လဇ္ဇိပဂ္ဂဟတ္ထာယ စ သိက္ခာပဒံ ပညတ္တံ။ တတြ အလဇ္ဇီ နယံ လဘိတွာ အဇ္ဈောတ္ထရန္တော ဧဟိတိ,

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၁၂။)

လဇ္ဇီ ပန နယံ လဘိတွာ ဒိဋ္ဌေ ဒိဋ္ဌသန္တာနေန သုတေ သုတသန္တာနေန ပတိဋ္ဌာယ ကထေဿတိ, တသ္မာ တဿ ဓမ္မာနုဂ္ဂဟော ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန သော လဇ္ဇီ ပဏ္ဍိတော ဟောတိ ဗျတ္တော, ပတိဋ္ဌာယ ကထေတိ, အလဇ္ဇီ စ ‘‘ဧတမ္ပိ နတ္ထိ, ဧတမ္ပိ နတ္ထီ’’တိ ပဋိညံ န ဒေတိ, အလဇ္ဇိဿ ပဋိညာယ ဧဝ ကာတဗ္ဗံ။

တဒတ္ထဒီပနတ္ထဉ္စ ဣဒံ ဝတ္ထု ဝေဒိတဗ္ဗံ – တိပိဋကစူဠာဘယတ္ထေရော ကိရ လောဟပါသာဒဿ ဟေဋ္ဌာ ဘိက္ခူနံ ဝိနယံ ကထေတွာ သာယနှသမယေ ဝုဋ္ဌာတိ, တဿ ဝုဋ္ဌာနသမယေ ဒွေ အတ္တပစ္စတ္ထိကာ ကထံ ပဝတ္တေသုံ။ ဧကော ‘‘ဧတမ္ပိ နတ္ထိ, ဧတမ္ပိ နတ္ထီ’’တိ ပဋိညံ န ဒေတိ, အထ အပ္ပါဝသေသေ ပဌမယာမေ ထေရဿ တသ္မိံ ပုဂ္ဂလေ ‘‘အယံ ပတိဋ္ဌာယ ကထေတိ, အယံ ပန ပဋိညံ န ဒေတိ, ဗဟူနိ စ ဝတ္ထူနိ ဩသဋာနိ, အဒ္ဓါ ဧတံ ကတံ ဘဝိဿတီ’’တိ အသုဒ္ဓလဒ္ဓိ ဥပ္ပန္နာ။ တတော ဗီဇနီဒဏ္ဍကေန ပါဒကထလိကာယ သညံ ဒတွာ ‘‘အဟံ, အာဝုသော, ဝိနိစ္ဆိနိတုံ အနနုစ္ဆဝိကော, အညေန ဝိနိစ္ဆိနာပေဟီ’’တိ အာဟ။ ‘‘ကသ္မာ, ဘန္တေ’’တိ? ထေရော တမတ္ထံ အာရောစေသိ။ စုဒိတကပုဂ္ဂလဿ ကာယေ ဍာဟော ဥဋ္ဌိတော, တတော သော ထေရံ ဝန္ဒိတွာ ‘‘ဘန္တေ, ဝိနိစ္ဆိနိတုံ အနုရူပေန ဝိနယဓရေန နာမ တုမှာဒိသေနေဝ ဘဝိတုံ ဝဋ္ဋတိ, စောဒကေန စ ဤဒိသေနေဝ ဘဝိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝတွာ သေတကာနိ နိဝါသေတွာ ‘‘စိရံ ကိလမိတာတ္ထ မယာ’’တိ ခမာပေတွာ ပက္ကာမိ။

ဧဝံ လဇ္ဇိနာ စောဒိယမာနော အလဇ္ဇီ ဗဟူသုပိ ဝတ္ထူသု ဥပ္ပန္နေသု ပဋိညံ န ဒေတိ, သော နေဝ ‘‘သုဒ္ဓေါ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော, န ‘‘အသုဒ္ဓေါ’’တိ, ဇီဝမတကော နာမ အာမကပူတိကော နာမ စေသ။ သစေ ပနဿ အညမ္ပိ တာဒိသံ ဝတ္ထု ဥပ္ပဇ္ဇတိ, န ဝိနိစ္ဆိနိတဗ္ဗံ, တထာ နာသိတကော ဘဝိဿတိ။ သစေ ပန အလဇ္ဇီယေဝ အလဇ္ဇိံ စောဒေတိ, သော ဝတ္တဗ္ဗော ‘‘အာဝုသော, တဝ ဝစနေနာယံ ကိံ သက္ကာ ဝတ္တု’’န္တိ။ ဣတရမ္ပိ တထေဝ ဝတွာ ‘‘ဥဘောပိ ဧကသမ္ဘောဂပရိဘောဂါ ဟုတွာ ဇီဝထာ’’တိ ဥယျောဇေတဗ္ဗာ။ သီလတ္ထာယ နေသံ ဝိနိစ္ဆယော န ကာတဗ္ဗော, ပတ္တစီဝရပရိဝေဏာဒိအတ္ထာယ ပန ပတိရူပံ သက္ခိံ လဘိတွာ ကာတဗ္ဗောတိ။

အထ လဇ္ဇီ လဇ္ဇိံ စောဒေတိ, ဝိဝါဒေါ စ နေသံ ကိသ္မိဉ္စိဒေဝ အပ္ပမတ္တကော ဟောတိ, သညာပေတွာ ‘‘မာ ဧဝံ ကရောထာ’’တိ အစ္စယံ ဒေသာပေတွာ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၁၃။)

ဥယျောဇေတဗ္ဗာ။ အထ ပနေတ္ထ စုဒိတကေန သဟသာ ဝိရဒ္ဓံ ဟောတိ, အာဒိတော ပဋ္ဌာယ အလဇ္ဇီ နာမ နတ္ထိ။ သော စ ပက္ခာနုရက္ခဏတ္ထာယ ပဋိညံ န ဒေတိ, ‘‘မယံ သဒ္ဒဟာမ, မယံ သဒ္ဒဟာမာ’’တိ ဗဟူ ဥဋ္ဌဟန္တိ, သော တေသံ ပဋိညာယ ဧကဝါရံ ဒွေဝါရံ သုဒ္ဓေါ ဟောတု, အထ ပန ဝိရဒ္ဓကာလတော ပဋ္ဌာယ ဌာနေ န တိဋ္ဌတိ, ဝိနိစ္ဆယော န ဒါတဗ္ဗော။

֍ * ၂၃၂။ အဒိန္နာဒါနဝတ္ထုံ ဝိနိစ္ဆိနန္တေန (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၉၂) ပန ပဉ္စဝီသတိ အဝဟာရာ သာဓုကံ သလ္လက္ခေတဗ္ဗာ။ တေသု စ ကုသလေန ဝိနယဓရေန ဩတိဏ္ဏံ ဝတ္ထုံ သဟသာ အဝိနိစ္ဆိနိတွာဝ ပဉ္စ ဌာနာနိ ဩလောကေတဗ္ဗာနိ, ယာနိ သန္ဓာယ ပေါရာဏာ အာဟု –

‘‘ဝတ္ထုံ ကာလဉ္စ ဒေသဉ္စ, အဂ္ဃံ ပရိဘောဂပဉ္စမံ၊

တုလယိတွာ ပဉ္စ ဌာနာနိ, ဓာရေယျတ္ထံ ဝိစက္ခဏော’’တိ။ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၉၂)၊

တတ္ထ ဝတ္ထုန္တိ ဘဏ္ဍံ။ အဝဟာရကေန ဟိ ‘‘မယာ ဣဒံ နာမ အဝဟဋ’’န္တိ ဝုတ္တေပိ အာပတ္တိံ အနာရောပေတွာဝ တံ ဘဏ္ဍံ ‘‘သသာမိကံ ဝါ အသာမိကံ ဝါ’’တိ ဥပပရိက္ခိတဗ္ဗံ။ သသာမိကေပိ သာမိကာနံ သာလယဘာဝေါ ဝါ နိရာလယဘာဝေါ ဝါ ဥပပရိက္ခိတဗ္ဗော။ သစေ တေသံ သာလယကာလေ အဝဟဋံ, ဘဏ္ဍံ အဂ္ဃါပေတွာ အာပတ္တိ ကာတဗ္ဗာ။ သစေ နိရာလယကာလေ, ပါရာဇိကေန န ကာတဗ္ဗာ။ ဘဏ္ဍသာမိကေသု ပန ဘဏ္ဍံ အာဟရာပေန္တေသု ဘဏ္ဍံ ဒါတဗ္ဗံ။ အယမေတ္ထ သာမီစိ။

ဣမဿ ပနတ္ထဿ ဒီပနတ္ထမိဒံ ဝတ္ထု – ဘာတိယရာဇကာလေ ကိရ မဟာစေတိယပူဇာယ ဒက္ခိဏဒိသတော ဧကော ဘိက္ခု သတ္တဟတ္ထံ ပဏ္ဍုကာသာဝံ အံသေ ကရိတွာ စေတိယင်္ဂဏံ ပါဝိသိ။ တင်္ခဏမေဝ စ ရာဇာပိ စေတိယဝန္ဒနတ္ထံ အာဂတော။ တတော ဥဿာရဏာယ ဝတ္တမာနာယ မဟာဇနသမ္မဒ္ဒေါ အဟောသိ။ အထ သော ဘိက္ခု ဇနသမ္မဒ္ဒပီဠိတော အံသတော ပတန္တံ ကာသာဝံ အဒိသွာဝ နိက္ခန္တော, နိက္ခမိတွာ ကာသာဝံ အပဿန္တော ‘‘ကော ဤဒိသေ ဇနသမ္မဒ္ဒေ ကာသာဝံ လစ္ဆတိ, န ဒါနိ တံ မယှ’’န္တိ ဓုရနိက္ခေပံ ကတွာ ဂတော။ အထညော ဘိက္ခု ပစ္ဆာ အာဂစ္ဆန္တော တံ ကာသာဝံ ဒိသွာ ထေယျစိတ္တေန ဂဟေတွာ ပုန ဝိပ္ပဋိသာရီ ဟုတွာ ‘‘အဿမဏော ဒါနိမှိ, ဝိဗ္ဘမိဿာမီ’’တိ စိတ္တေ ဥပ္ပန္နေ ‘‘ဝိနယဓရေ ပုစ္ဆိတွာ ဉဿာမီ’’တိ စိန္တေသိ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၁၄။)

တေန သမယေန စူဠသုမနတ္ထေရော နာမ သဗ္ဗပရိယတ္တိဓရော ဝိနယာစရိယပါမောက္ခော မဟာဝိဟာရေ ပဋိဝသတိ။ သော ဘိက္ခု ထေရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဝန္ဒိတွာ ဩကာသံ ကာရေတွာ အတ္တနော ကုက္ကုစ္စံ ပုစ္ဆိ။ ထေရော တေန ဘဋ္ဌေ ဇနကာယေ ပစ္ဆာ အာဂန္တွာ ဂဟိတဘာဝံ ဉတွာ ‘‘အတ္ထိ ဒါနိ ဧတ္ထ ဩကာသော’’တိ စိန္တေတွာ အာဟ ‘‘သစေ ကာသာဝသာမိကံ ဘိက္ခုံ အာနေယျာသိ, သက္ကာ ဘဝေယျ တဝ ပတိဋ္ဌာ ကာတု’’န္တိ။ ကထာဟံ, ဘန္တေ, တံ ဒက္ခိဿာမီတိ။ တဟိံ တဟိံ ဂန္တွာ ဩလောကေဟီတိ။ သော ပဉ္စပိ မဟာဝိဟာရေ ဩလောကေတွာ နေဝ အဒ္ဒက္ခိ။ တတော နံ ထေရော ပုစ္ဆိ ‘‘ကတရာယ ဒိသာယ ဗဟူ ဘိက္ခူ အာဂစ္ဆန္တီ’’တိ? ‘‘ဒက္ခိဏဒိသာယ, ဘန္တေ’’တိ။ တေန ဟိ ကာသာဝံ ဒီဃတော စ တိရိယဉ္စ မိနိတွာ ဌပေဟိ, ဌပေတွာ ဒက္ခိဏဒိသာယ ဝိဟာရပဋိပါဋိယာ ဝိစိနိတွာ တံ ဘိက္ခုံ အာနေဟီတိ။ သော တထာ ကတွာ တံ ဘိက္ခုံ ဒိသွာ ထေရဿ သန္တိကံ အာနေသိ။ ထေရော ပုစ္ဆိ ‘‘တဝေဒံ ကာသာဝ’’န္တိ? ‘‘အာမ, ဘန္တေ’’တိ။ ကုဟိံ တေ ပါတိတန္တိ? သော သဗ္ဗံ အာစိက္ခိ။ ထေရော တေန ကတံ ဓုရနိက္ခေပံ သုတွာ ဣတရံ ပုစ္ဆိ ‘‘တယာ ဣဒံ ကုဟိံ ဒိသွာ ဂဟိတ’’န္တိ? သောပိ သဗ္ဗံ အာရောစေသိ။ တတော တံ ထေရော အာဟ ‘‘သစေ တေ သုဒ္ဓစိတ္တေန ဂဟိတံ အဘဝိဿ, အနာပတ္တိယေဝ တေ အဿ, ထေယျစိတ္တေန ပန ဂဟိတတ္တာ ဒုက္ကဋံ အာပန္နောသိ, တံ ဒေသေတွာ အနာပတ္တိကော ဟောတိ, ဣဒဉ္စ ကာသာဝံ အတ္တနော သန္တကံ ကတွာ ဧတဿေဝ ဘိက္ခုနော ဒေဟီ’’တိ။ သော ဘိက္ခု အမတေနေဝ အဘိသိတ္တော ဝရမဿာသပ္ပတ္တော အဟောသိ။ ဧဝံ ဝတ္ထု ဩလောကေတဗ္ဗံ။

ကာလောတိ အဝဟာရကာလော။ တဒေဝ ဟိ ဘဏ္ဍံ ကဒါစိ အပ္ပဂ္ဃံ ဟောတိ, ကဒါစိ မဟဂ္ဃံ။ တသ္မာ တံ ဘဏ္ဍံ ယသ္မိံ ကာလေ အဝဟဋံ, တသ္မိံယေဝ ကာလေ ယော တဿ အဂ္ဃေါ ဟောတိ, တေန အဂ္ဃေန အာပတ္တိ ကာရေတဗ္ဗာ။ ဧဝံ ကာလော ဩလောကေတဗ္ဗော။

ဒေသောတိ အဝဟာရဒေသော။ တဉှိ ဘဏ္ဍံ ယသ္မိံ ဒေသေ အဝဟဋံ, တသ္မိံယေဝ ဒေသေ ယော တဿ အဂ္ဃေါ ဟောတိ, တေန အဂ္ဃေန အာပတ္တိ ကာရေတဗ္ဗာ။ ဘဏ္ဍုဋ္ဌာနဒေသေ ဟိ ဘဏ္ဍံ အပ္ပဂ္ဃံ ဟောတိ, အညတ္ထ မဟဂ္ဃံ။

ဣမဿပိ စ အတ္ထဿ ဒီပနတ္ထမိဒံ ဝတ္ထု – အန္တရသမုဒ္ဒေ ကိရ ဧကော ဘိက္ခု သုသဏ္ဌာနံ နာဠိကေရံ လဘိတွာ ဘမံ အာရောပေတွာ သင်္ခထာလကသဒိသံ မနောရမံ ပါနီယထာလကံ ကတွာ တတ္ထေဝ ဌပေတွာ စေတိယဂိရိံ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၁၅။)

အဂမာသိ။ အညော ဘိက္ခု အန္တရသမုဒ္ဒံ ဂန္တွာ တသ္မိံ ဝိဟာရေ ပဋိဝသန္တော တံ ထာလကံ ဒိသွာ ထေယျစိတ္တေန ဂဟေတွာ စေတိယဂိရိမေဝ အာဂတော။ တဿ တတ္ထ ယာဂုံ ပိဝန္တဿ တံ ထာလကံ ဒိသွာ ထာလကသာမိကော ဘိက္ခု အာဟ ‘‘ကုတော တေ ဣဒံ လဒ္ဓ’’န္တိ။ အန္တရသမုဒ္ဒတော မေ အာနီတန္တိ။ သော တံ ‘‘နေတံ တဝ သန္တကံ, ထေယျာယ တေ ဂဟိတ’’န္တိ သံဃမဇ္ဈံ အာကဍ္ဎိ။ တတ္ထ စ ဝိနိစ္ဆယံ အလဘိတွာ မဟာဝိဟာရံ အဂမိံသု, တတ္ထ စ ဘေရိံ ပဟရာပေတွာ မဟာစေတိယသမီပေ သန္နိပါတံ ကတွာ ဝိနိစ္ဆယံ အာရဘိံသု။ ဝိနယဓရတ္ထေရာ အဝဟာရံ သညာပေသုံ။

တသ္မိဉ္စ သန္နိပါတေ အာဘိဓမ္မိကဂေါဒတ္တတ္ထေရော နာမ ဝိနယကုသလော ဟောတိ, သော ဧဝမာဟ ‘‘ဣမိနာ ဣဒံ ထာလကံ ကုဟိံ အဝဟဋ’’န္တိ? ‘‘အန္တရသမုဒ္ဒေ အဝဟဋ’’န္တိ။ တတ္ထ တံ ကိံ အဂ္ဃတီတိ။ န ကိဉ္စိ အဂ္ဃတိ။ တတြ ဟိ နာဠိကေရံ ဘိန္ဒိတွာ မိဉ္ဇံ ခါဒိတွာ ကပါလံ ဆဍ္ဍေတိ, ဒါရုအတ္ထံ ပန ဖရတီတိ။ ဣမဿ ဘိက္ခုနော ဧတ္ထ ဟတ္ထကမ္မံ ကိံ အဂ္ဃတီတိ? မာသကံ ဝါ ဦနမာသကံ ဝါတိ။ အတ္ထိ ပန ကတ္ထစိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန မာသကေ ဝါ ဦနမာသကေ ဝါ ပါရာဇိကံ ပညတ္တန္တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ ‘‘သာဓု သာဓု, သုကထိတံ သုဝိနိစ္ဆိတ’’န္တိ ဧကသာဓုကာရော အဟောသိ။ တေန စ သမယေန ဘာတိယရာဇာပိ စေတိယဝန္ဒနတ္ထံ နဂရတော နိက္ခန္တော တံ သဒ္ဒံ သုတွာ ‘‘ကိံ ဣဒ’’န္တိ ပုစ္ဆိတွာ သဗ္ဗံ ပဋိပါဋိယာ သုတွာ နဂရေ ဘေရိံ စရာပေသိ ‘‘မယိ သန္တေ ဘိက္ခူနမ္ပိ ဘိက္ခုနီနမ္ပိ ဂိဟီနမ္ပိ အဓိကရဏံ အာဘိဓမ္မိကဂေါဒတ္တတ္ထေရေန ဝိနိစ္ဆိတံ သုဝိနိစ္ဆိတံ, တဿ ဝိနိစ္ဆယေ အတိဋ္ဌမာနံ ရာဇာဏာယ ဌပေမီ’’တိ။ ဧဝံ ဒေသော ဩလောကေတဗ္ဗော။

အဂ္ဃေါတိ ဘဏ္ဍဂ္ဃေါ။ နဝဘဏ္ဍဿ ဟိ ယော အဂ္ဃေါ ဟောတိ, သော ပစ္ဆာ ပရိဟာယတိ။ ယထာ နဝဓောတော ပတ္တော အဋ္ဌ ဝါ ဒသ ဝါ အဂ္ဃတိ, သော ပစ္ဆာ ဘိန္နော ဝါ ဆိဒ္ဒေါ ဝါ အာဏိဂဏ္ဌိကာဟတော ဝါ အပ္ပဂ္ဃေါ ဟောတိ, တသ္မာ န သဗ္ဗဒါ ဘဏ္ဍံ ပကတိအဂ္ဃေနေဝ ကာတဗ္ဗန္တိ။ ဧဝံ အဂ္ဃေါ ဩလောကေတဗ္ဗော။

ပရိဘောဂေါတိ ဘဏ္ဍပရိဘောဂေါ။ ပရိဘောဂေနပိ ဟိ ဝါသိအာဒိဘဏ္ဍဿ အဂ္ဃေါ ပရိဟာယတိ။ တသ္မာ ဧဝံ ဥပပရိက္ခိတဗ္ဗံ – သစေ ကောစိ ကဿစိ ပါဒဂ္ဃနကံ ဝါသိံ ဟရတိ, တတြ ဝါသိသာမိကော ပုစ္ဆိတဗ္ဗော ‘‘တယာ အယံ ဝါသိ ကိတ္တကေန ကီတာ’’တိ? ‘‘ပါဒေန, ဘန္တေ’’တိ။ ကိံ ပန တေ ကိဏိတွာဝ ဌပိတာ, ဥဒါဟု နံ ဝဠဉ္ဇေသီတိ? သစေ ဝဒတိ ‘‘ဧကဒိဝသံ မေ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၁၆။)

ဒန္တကဋ္ဌံ ဝါ ရဇနဆလ္လိ ဝါ ပတ္တပစနကဒါရု ဝါ ဆိန္နံ, ဃံသိတွာ ဝါ နိသိတာ’’တိ, အထဿ ပေါရာဏကော အဂ္ဃေါ ဘဋ္ဌောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယထာ စ ဝါသိယာ, ဧဝံ အဉ္ဇနိယာ ဝါ အဉ္ဇနိသလာကာယ ဝါ ကုဉ္စိကာယ ဝါ ပလာလေန ဝါ ထုသေဟိ ဝါ ဣဋ္ဌကစုဏ္ဏေန ဝါ ဧကဝါရံ ဃံသိတွာ ဓောဝိတမတ္တေနပိ အဂ္ဃေါ ဘဿတိ။ တိပုမဏ္ဍလဿ မကရဒန္တစ္ဆေဒနေနပိ ပရိမဇ္ဇနမတ္တေနပိ, ဥဒကသာဋကဿ သကိံ နိဝါသနပါရုပနေနပိ ပရိဘောဂသီသေန အံသေ ဝါ သီသေ ဝါ ဌပနမတ္တေနပိ, တဏ္ဍုလာဒီနံ ပပ္ဖေါဋနေနပိ တတော ဧကံ ဝါ ဒွေ ဝါ အပနယနေနပိ အန္တမသော ဧကံ ပါသာဏသက္ခရံ ဥဒ္ဓရိတွာ ဆဍ္ဍိတမတ္တေနပိ, သပ္ပိတေလာဒီနံ ဘာဇနန္တရပအဝတ္တနေနပိ အန္တမသော တတော မက္ခိကံ ဝါ ကိပိလ္လိကံ ဝါ ဥဒ္ဓရိတွာ ဆဍ္ဍိတမတ္တေနပိ, ဂုဠပိဏ္ဍကဿ မဓုရဘာဝဇာနနတ္ထံ နခေန ဝိဇ္ဈိတွာ အဏုမတ္တံ ဂဟိတမတ္တေနပိ အဂ္ဃေါ ဘဿတိ။ တသ္မာ ယံ ကိဉ္စိ ပါဒဂ္ဃနကံ ဝုတ္တနယေနေဝ သာမိကေဟိ ပရိဘောဂေန ဦနံ ကတံ ဟောတိ, န တံ အဝဟဋော ဘိက္ခု ပါရာဇိကေန ကာတဗ္ဗောတိ။ ဧဝံ အဂ္ဃေါ ဩလောကေတဗ္ဗော။

ဧဝံ ဣမာနိ တုလယိတွာ ပဉ္စ ဌာနာနိ ဓာရေယျ အတ္ထံ ဝိစက္ခဏော, အာပတ္တိံ ဝါ အနာပတ္တိံ ဝါ ဂရုကံ ဝါ လဟုကံ ဝါ အာပတ္တိံ ယထာဌာနေ ဌပေယျာတိ။ တေနာဟု အဋ္ဌကထာစရိယာ –

‘‘သိက္ခာပဒံ သမံ တေန, အညံ ကိဉ္စိ န ဝိဇ္ဇတိ၊

အနေကနယဝေါကိဏ္ဏံ, ဂမ္ဘီရတ္ထဝိနိစ္ဆယံ။

‘‘တသ္မာ ဝတ္ထုမှိ ဩတိဏ္ဏေ, ဘိက္ခုနာ ဝိနယညုနာ၊

ဝိနယာနုဂ္ဂဟေနေတ္ထ, ကရောန္တေန ဝိနိစ္ဆယံ။

‘‘ပါဠိံ အဋ္ဌကထဉ္စေဝ, သာဓိပ္ပါယမသေသတော၊

ဩဂယှ အပ္ပမတ္တေန, ကရဏီယော ဝိနိစ္ဆယော။

‘‘အာပတ္တိဒဿနုဿာဟော, န ကတ္တဗ္ဗော ကုဒါစနံ၊

ပဿိဿာမိ အနာပတ္တိ-မိတိ ကယိရာထ မာနသံ။

‘‘ပဿိတွာပိ စ အာပတ္တိံ, အဝတွာဝ ပုနပ္ပုနံ၊

ဝီမံသိတွာထ ဝိညူဟိ, သံသန္ဒိတွာ စ တံ ဝဒေ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၁၇။)

‘‘ကပ္ပိယေပိ စ ဝတ္ထုသ္မိံ, စိတ္တဿ လဟုဝတ္တိနော၊

ဝသေန သာမညဂုဏာ, စဝန္တီဓ ပုထုဇ္ဇနာ။

‘‘တသ္မာ ပရပရိက္ခာရံ, အာသီဝိသမိဝေါရဂံ၊

အဂ္ဂိံ ဝိယ စ သမ္ပဿံ, နာမသေယျ ဝိစက္ခဏော’’တိ။ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၆၀-၁ တတြာယံ အနုသာသနီ)၊

֍ * ၂၃၃။ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မာရောစနံ ဝိနိစ္ဆိနန္တေန (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၁၉၇) ပန ‘‘ကိံ တေ အဓိဂတံ။ ကိန္တိ တေ အဓိဂတံ, ကဒါ တေ အဓိဂတံ, ကတ္ထ တေ အဓိဂတံ, ကတမေ တေ ကိလေသာ ပဟီနာ, ကတမေသံ တွံ ဓမ္မာနံ လာဘီ’’တိ ဣမာနိ ဆ ဌာနာနိ ဝိသောဓေတဗ္ဗာနိ။ သစေ ဟိ ကောစိ ဘိက္ခု ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မာဓိဂမံ ဗျာကရေယျ, န သော ဧတ္တာဝတာ သက္ကာရော ကာတဗ္ဗော, ဣမေသံ ပန ဆန္နံ ဌာနာနံ သောဓနတ္ထံ ဧဝံ ဝတ္တဗ္ဗော ‘‘ကိံ တေ အဓိဂတံ, ကိံ ဈာနံ ဥဒါဟု ဝိမောက္ခာဒီသု အညတရ’’န္တိ။ ယော ဟိ ယေန အဓိဂတော ဓမ္မော, သော တဿ ပါကဋော ဟောတိ။ သစေ ‘‘ဣဒံ နာမ မေ အဓိဂတ’’န္တိ ဝဒတိ, တတော ‘‘ကိန္တိ တေ အဓိဂတ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗော, ‘‘အနိစ္စလက္ခဏာဒီသု ကိံ ဓုရံ ကတွာ အဋ္ဌတိံသာယ ဝါ အာရမ္မဏေသု ရူပါရူပအဇ္ဈတ္တဗဟိဒ္ဓါဒိဘေဒေသု ဝါ ဓမ္မေသု ကေန မုခေန အဘိနိဝိသိတွာ’’တိ။ ယော ဟိ ယဿာဘိနိဝေသော, သော တဿ ပါကဋော ဟောတိ။ သစေ ‘‘အယံ နာမ မေ အဘိနိဝေသော, ဧဝံ မယာ အဓိဂတ’’န္တိ ဝဒတိ, တတော ‘‘ကဒါ တေ အဓိဂတ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗော, ‘‘ကိံ ပုဗ္ဗဏှေ, ဥဒါဟု မဇ္ဈနှိကာဒီသု အညတရသ္မိံ ကာလေ’’တိ။ သဗ္ဗေသဉှိ အတ္တနာ အဓိဂတကာလော ပါကဋော ဟောတိ။ သစေ ‘‘အမုကသ္မိံ နာမ ကာလေ အဓိဂက’’န္တိ ဝဒတိ, တတော ‘‘ကတ္ထ တေ အဓိဂတ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗော, ‘‘ကိံ ဒိဝါဋ္ဌာနေ, ဥဒါဟု ရတ္တိဋ္ဌာနာဒီသု အညတရသ္မိံ ဩကာသေ’’တိ။ သဗ္ဗေသဉှိ အတ္တနာ အဓိဂတောကာသော ပါကဋော ဟောတိ။ သစေ ‘‘အမုကသ္မိံ နာမ မေ ဩကာသေ အဓိဂတ’’န္တိ ဝဒတိ, တတော ‘‘ကတမေ တေ ကိလေသာ ပဟီနာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗော, ‘‘ကိံ ပဌမမဂ္ဂဝဇ္ဈာ, ဥဒါဟု ဒုတိယာဒိမဂ္ဂဝဇ္ဈာ’’တိ။ သဗ္ဗေသဉှိ အတ္တနာ အဓိဂတမဂ္ဂေန ပဟီနာ ကိလေသာ ပါကဋာ ဟောန္တိ။

သစေ ‘‘ဣမေ နာမ မေ ကိလေသာ ပဟီနာ’’တိ ဝဒတိ, တတော ‘‘ကတမေသံ တွံ ဓမ္မာနံ လာဘီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗော, ‘‘ကိံ သောတာပတ္တိမဂ္ဂဿ, ဥဒါဟု သကဒါဂါမိမဂ္ဂါဒီသု အညတရဿာ’’တိ။ သဗ္ဗေသဉှိ အတ္တနာ အဓိဂတဓမ္မော

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၁၈။)

ပါကဋော ဟောတိ။ သစေ ‘‘ဣမေသံ နာမာဟံ ဓမ္မာနံ လာဘီ’’တိ ဝဒတိ, ဧတ္တာဝတာပိဿ ဝစနံ န သဒ္ဓါတဗ္ဗံ။ ဗဟုဿုတာ ဟိ ဥဂ္ဂဟပရိပုစ္ဆာကုသလာ ဘိက္ခူ ဣမာနိ ဆ ဌာနာနိ သောဓေတုံ သက္ကောန္တိ, ဣမဿ ပန ဘိက္ခုနော အာဂမနပဋိပဒါ သောဓေတဗ္ဗာ။ ယဒိ အာဂမနပဋိပဒါ န သုဇ္ဈတိ, ‘‘ဣမာယ ပဋိပဒါယ လောကုတ္တရဓမ္မော နာမ န လဗ္ဘတီ’’တိ အပနေတဗ္ဗော။ ယဒိ ပနဿ အာဂမနပဋိပဒါ သုဇ္ဈတိ, ဒီဃရတ္တံ တီသု သိက္ခာသု အပ္ပမတ္တော ဇာဂရိယမနုယုတ္တော စတူသု ပစ္စယေသု အလဂ္ဂေါ အာကာသေ ပါဏိသမေန စေတသာ ဝိဟရတီတိ ပညာယတိ, တဿ ဘိက္ခုနော ဗျာကရဏံ ပဋိပဒါယ သဒ္ဓိံ သံသန္ဒတိ။ ‘‘သေယျထာပိ နာမ ဂင်္ဂေါဒကံ ယမုနောဒကေန သံသန္ဒတိ သမေတိ, ဧဝမေဝ သုပညတ္တာ တေန ဘဂဝတာ သာဝကာနံ နိဗ္ဗာနဂါမိနီ ပဋိပဒါ, သံသန္ဒတိ နိဗ္ဗာနဉ္စ ပဋိပဒါ စာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၂၉၆) ဝုတ္တသဒိသံ ဟောတိ။ အပိစ ခေါ န ဧတ္တကေနပိ သက္ကာရော ကာတဗ္ဗော။ ကသ္မာ? ဧကစ္စဿ ဟိ ပုထုဇ္ဇနဿပိ သတော ခီဏာသဝဿ ပဋိပတ္တိသဒိသာ ပဋိပတ္တိ ဟောတိ, တသ္မာ သော ဘိက္ခု တေဟိ တေဟိ ဥပါယေဟိ ဥတ္တာသေတဗ္ဗော။ ခီဏာသဝဿ နာမ အသနိယာပိ မတ္ထကေ ပတမာနာယ ဘယံ ဝါ ဆမ္ဘိတတ္တံ ဝါ လောမဟံသော ဝါ န ဟောတိ, ပုထုဇ္ဇနဿ အပ္ပမတ္တကေနပိ ဟောတိ။

တတြိမာနိ ဝတ္ထူနိ (မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၁၀၂) – ဒီဃဘာဏကအဘယတ္ထေရော ကိရ ဧကံ ပိဏ္ဍပါတိကံ ပရိဂ္ဂဟေတုံ အသက္ကောန္တော ဒဟရဿ သညံ အဒါသိ။ သော တံ နဟာယမာနံ ကလျာဏီနဒီမုခဒွါရေ နိမုဇ္ဇိတွာ ပါဒေ အဂ္ဂဟေသိ။ ပိဏ္ဍပါတိကော ‘‘ကုမ္ဘီလော’’တိ သညာယ မဟာသဒ္ဒမကာသိ, တဒါ နံ ‘‘ပုထုဇ္ဇနော’’တိ ဇာနိံသု။

စန္ဒမုခတိဿရာဇကာလေ ပန မဟာဝိဟာရေ သံဃတ္ထေရော ခီဏာသဝေါ ဒုဗ္ဗလစက္ခုကော ဝိဟာရေယေဝ အစ္ဆတိ။ ရာဇာ ‘‘ထေရံ ပရိဂ္ဂဏှိဿာမီ’’တိ ဘိက္ခူသု ဘိက္ခာစာရံ ဂတေသု အပ္ပသဒ္ဒေါ ဥပသင်္ကမိတွာ သပ္ပေါ ဝိယ ပါဒေ အဂ္ဂဟေသိ။ ထေရော သိလာထမ္ဘော ဝိယ နိစ္စလော ဟုတွာ ‘‘ကော ဧတ္ထာ’’တိ အာဟ။ ‘‘အဟံ, ဘန္တေ, တိဿော’’တိ? ‘‘သုဂန္ဓံ ဝါယသိ နော တိဿာ’’တိ။ ဧဝံ ခီဏာသဝဿ ဘယံ နာမ နတ္ထိ။

ဧကစ္စော ပန ပုထုဇ္ဇနောပိ အတိသူရော ဟောတိ နိဗ္ဘယော။ သော ရဇနီယေန အာရမ္မဏေန ပရိဂ္ဂဏှိတဗ္ဗော။ ဝသဘရာဇာပိ ဧကံ ထေရံ ပရိဂ္ဂဏှမာနော ဃရေ နိသီဒါပေတွာ တဿ သန္တိကေ ဗဒရသာဠဝံ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၁၉။)

မဒ္ဒမာနော နိသီဒိ။ မဟာထေရဿ ခေဠော စလိတော, ထေရဿ ပုထုဇ္ဇနဘာဝေါ အာဝိဘူတော။ ခီဏာသဝဿ ဟိ ရသတဏှာ နာမ သုပ္ပဟီနာ, ဒိဗ္ဗေသုပိ ရသေသု နိကန္တိ နာမ န ဟောတိ, တသ္မာ ဣမေဟိ ဥပါယေဟိ ပရိဂ္ဂဟေတွာ သစဿ ဘယံ ဝါ ဆမ္ဘိတတ္တံ ဝါ ရသတဏှာ ဝါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, ‘‘န စ တွံ အရဟာ’’တိ အပနေတဗ္ဗော။ သစေ ပန အဘီရု အစ္ဆမ္ဘီ အနုတြာသီ ဟုတွာ သီဟော ဝိယ နိသီဒတိ, ဒိဗ္ဗာရမ္မဏေပိ နိကန္တိံ န ဇနေတိ, အယံ ဘိက္ခု သမ္ပန္နဝေယျာကရဏော သမန္တာ ရာဇရာဇမဟာမတ္တာဒီဟိ ပေသိတံ သက္ကာရံ အရဟတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧဝံ တာဝ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မာရောစနံ ဝိနိစ္ဆိနိတဗ္ဗံ။

֍ * ၂၃၄။ သကလေ ပန ဝိနယဝိနိစ္ဆယေ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၄၅) ကောသလ္လံ ပတ္ထယန္တေန စတုဗ္ဗိဓော ဝိနယော ဇာနိတဗ္ဗော။

စတုဗ္ဗိဓဉှိ ဝိနယံ, မဟာထေရာ မဟိဒ္ဓိကာ၊

နီဟရိတွာ ပကာသေသုံ, ဓမ္မသင်္ဂါဟကာ ပုရာ။

ကတမံ စတုဗ္ဗိဓံ? သုတ္တံ သုတ္တာနုလောမံ အာစရိယဝါဒံ အတ္တနောမတိန္တိ။ ယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘အာဟစ္စပဒေန ခေါ, မဟာရာဇ, ရသေန အာစရိယဝံသေန အဓိပ္ပါယာ’’တိ (မိ။ ပ။ ၄။၂။၃)။ ဧတ္ထ ဟိ အာဟစ္စပဒန္တိ သုတ္တံ အဓိပ္ပေတံ။ ရသောတိ သုတ္တာနုလောမံ။ အာစရိယဝံသောတိ အာစရိယဝါဒေါ။ အဓိပ္ပါယောတိ အတ္တနောမတိ။

တတ္ထ သုတ္တံ နာမ သကလဝိနယပိဋကေ ပါဠိ။

သုတ္တာနုလောမံ နာမ စတ္တာရော မဟာပဒေသာ။ ယေ ဘဂဝတာ ဧဝံ ဝုတ္တာ –

‘‘ယံ, ဘိက္ခဝေ, မယာ ‘ဣဒံ န ကပ္ပတီ’တိ အပ္ပဋိက္ခိတ္တံ, တဉ္စေ အကပ္ပိယံ အနုလောမေတိ, ကပ္ပိယံ ပဋိဗာဟတိ, တံ ဝေါ န ကပ္ပတိ။ ယံ, ဘိက္ခဝေ, မယာ ‘ဣဒံ န ကပ္ပတီ’တိ အပ္ပဋိက္ခိတ္တံ, တဉ္စေ ကပ္ပိယံ အနုလောမေတိ, အကပ္ပိယံ ပဋိဗာဟတိ, တံ ဝေါ ကပ္ပတိ။ ယံ, ဘိက္ခဝေ, မယာ ‘ဣဒံ ကပ္ပတီ’တိ အနနုညာတံ, တံ စေ အကပ္ပိယံ အနုလောမေတိ, ကပ္ပိယံ ပဋိဗာဟတိ, တံ ဝေါ န ကပ္ပတိ။ ယံ, ဘိက္ခဝေ, မယာ ‘ဣဒံ ကပ္ပတီ’တိ အနနုညာတံ, တဉ္စေ ကပ္ပိယံ အနုလောမေတိ, အကပ္ပိယံ ပဋိဗာဟတိ, တံ ဝေါ ကပ္ပတီ’’တိ (မဟာဝ။ ၃၀၅)။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၂၀။)

အာစရိယဝါဒေါ နာမ ဓမ္မသင်္ဂါဟကေဟိ ပဉ္စဟိ အရဟန္တသတေဟိ ဌပိတာ ပါဠိဝိနိမုတ္တာ ဩက္ကန္တဝိနိစ္ဆယပ္ပဝတ္တာ အဋ္ဌကထာတန္တိ။

အတ္တနောမတိ နာမ သုတ္တသုတ္တာနုလောမအာစရိယဝါဒေ မုဉ္စိတွာ အနုမာနေန အတ္တနော အနုဗုဒ္ဓိယာ နယဂ္ဂါဟေန ဥပဋ္ဌိတာကာရကထနံ။

အပိစ သုတ္တန္တာဘိဓမ္မဝိနယဋ္ဌကထာသု အာဂတော သဗ္ဗောပိ ထေရဝါဒေါ အတ္တနောမတိ နာမ။ တံ ပန အတ္တနောမတိံ ဂဟေတွာ ကထေန္တေန န ဒဠှဂ္ဂါဟံ ဂဟေတွာ ဝေါဟရိတဗ္ဗံ, ကာရဏံ သလ္လက္ခေတွာ အတ္ထေန ပါဠိံ, ပါဠိယာ စ အတ္ထံ သံသန္ဒိတွာ ကထေတဗ္ဗံ, အတ္တနောမတိ အာစရိယဝါဒေ ဩတာရေတဗ္ဗာ။ သစေ တတ္ထ ဩတရတိ စေဝ သမေတိ စ, ဂဟေတဗ္ဗာ။ သစေ နေဝ ဩတရတိ န သမေတိ, န ဂဟေတဗ္ဗာ။ အယဉှိ အတ္တနောမတိ နာမ သဗ္ဗဒုဗ္ဗလာ, အတ္တနောမတိတော အာစရိယဝါဒေါ ဗလဝတရော။

အာစရိယဝါဒေါပိ သုတ္တာနုလောမေ ဩတာရေတဗ္ဗော။ တတ္ထ ဩတရန္တော သမေန္တော ဧဝ ဂဟေတဗ္ဗော, ဣတရော န ဂဟေတဗ္ဗော။ အာစရိယဝါဒတော ဟိ သုတ္တာနုလောမံ ဗလဝတရံ။

သုတ္တာနုလောမမ္ပိ သုတ္တေ ဩတာရေတဗ္ဗံ။ တတ္ထ ဩတရန္တံ သမေန္တမေဝ ဂဟေတဗ္ဗံ, ဣတရံ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ သုတ္တာနုလောမတော ဟိ သုတ္တမေဝ ဗလဝတရံ။ သုတ္တဉှိ အပ္ပဋိဝတ္တိယံ ကာရကသံဃသဒိသံ ဗုဒ္ဓါနံ ဌိတကာလသဒိသံ။ တသ္မာ ယဒါ ဒွေ ဘိက္ခူ သာကစ္ဆန္တိ, သကဝါဒီ သုတ္တံ ဂဟေတွာ ကထေတိ, ပရဝါဒီ သုတ္တာနုလောမံ။ တေဟိ အညမညံ ခေပံ ဝါ ဂရဟံ ဝါ အကတွာ သုတ္တာနုလောမံ သုတ္တေ ဩတာရေတဗ္ဗံ။ သစေ ဩတရတိ သမေတိ, ဂဟေတဗ္ဗံ, နော စေ, န ဂဟေတဗ္ဗံ, သုတ္တသ္မိံယေဝ ဌာတဗ္ဗံ။ အထာယံ သုတ္တံ ဂဟေတွာ ကထေတိ, ပရော အာစရိယဝါဒံ။ တေဟိပိ အညမညံ ခေပံ ဝါ ဂရဟံ ဝါ အကတွာ အာစရိယဝါဒေါ သုတ္တေ ဩတာရေတဗ္ဗော။ သစေ ဩတရတိ သမေတိ, ဂဟေတဗ္ဗော။ အနောတရန္တော အသမေန္တော စ ဂါရယှာစရိယဝါဒေါ န ဂဟေတဗ္ဗော, သုတ္တသ္မိံယေဝ ဌာတဗ္ဗံ။ အထာယံ သုတ္တံ ဂဟေတွာ ကထေတိ, ပရော အတ္တနောမတိံ။ တေဟိပိ အညမညံ ခေပံ ဝါ ဂရဟံ ဝါ အကတွာ အတ္တနောမတိ သုတ္တေ ဩတာရေတဗ္ဗာ။ သစေ ဩတရတိ သမေတိ, ဂဟေတဗ္ဗာ, နော စေ, န ဂဟေတဗ္ဗာ, သုတ္တသ္မိံယေဝ ဌာတဗ္ဗံ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၂၁။)

အထာယံ သုတ္တာနုလောမံ ဂဟေတွာ ကထေတိ, ပရော သုတ္တံ, သုတ္တာနုလောမေ ဩတာရေတဗ္ဗံ။ သစေ ဩတရတိ သမေတိ, တိဿော သင်္ဂီတိယော အာရုဠှံ ပါဠိအာဂတံ ပညာယတိ, ဂဟေတဗ္ဗံ, နော စေ တထာ ပညာယတိ, န ဩတရတိ န သမေတိ, ဗာဟိရကသုတ္တံ ဝါ ဟောတိ သိလောကော ဝါ အညံ ဝါ ဂါရယှသုတ္တံ ဂုဠှဝေဿန္တရဂုဠှဝိနယဝေဒလ္လာဒီနံ အညတရတော အာဘတံ, န ဂဟေတဗ္ဗံ, သုတ္တာနုလောမသ္မိံယေဝ ဌာတဗ္ဗံ။ အထာယံ သုတ္တာနုလောမံ ဂဟေတွာ ကထေတိ, ပရော အာစရိယဝါဒံ။ အာစရိယဝါဒေါ သုတ္တာနုလောမေ ဩတာရေတဗ္ဗော။ သစေ ဩတရတိ သမေတိ, ဂဟေတဗ္ဗော။ နော စေ, န ဂဟေတဗ္ဗော, သုတ္တာနုလောမေယေဝ ဌာတဗ္ဗံ။ အထာယံ သုတ္တာနုလောမံ ဂဟေတွာ ကထေတိ, ပရော အတ္တနောမတိံ။ အတ္တနောမတိ သုတ္တာနုလောမေ ဩတာရေတဗ္ဗာ။ သစေ ဩတရတိ သမေတိ, ဂဟေတဗ္ဗာ။ နော စေ, န ဂဟေတဗ္ဗာ, သုတ္တာနုလောမေယေဝ ဌာတဗ္ဗံ။

အထာယံ အာစရိယဝါဒံ ဂဟေတွာ ကထေတိ, ပရော သုတ္တံ။ သုတ္တံ အာစရိယဝါဒေ ဩတာရေတဗ္ဗံ။ သစေ ဩတရတိ သမေတိ, ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဣတရံ ဂါရယှသုတ္တံ န ဂဟေတဗ္ဗံ, အာစရိယဝါဒေယေဝ ဌာတဗ္ဗံ။ အထာယံ အာစရိယဝါဒံ ဂဟေတွာ ကထေတိ, ပရော သုတ္တာနုလောမံ။ သုတ္တာနုလောမံ အာစရိယဝါဒေ ဩတာရေတဗ္ဗံ။ ဩတရန္တံ သမေန္တမေဝ ဂဟေတဗ္ဗံ, ဣတရံ န ဂဟေတဗ္ဗံ, အာစရိယဝါဒေယေဝ ဌာတဗ္ဗံ။ အထာယံ အာစရိယဝါဒံ ဂဟေတွာ ကထေတိ, ပရော အတ္တနောမတိံ။ အတ္တနောမတိ အာစရိယဝါဒေ ဩတာရေတဗ္ဗာ။ သစေ ဩတရတိ သမေတိ, ဂဟေတဗ္ဗာ။ နော စေ, န ဂဟေတဗ္ဗာ, အာစရိယဝါဒေယေဝ ဌာတဗ္ဗံ။

အထ ပနာယံ အတ္တနောမတိံ ဂဟေတွာ ကထေတိ, ပရော သုတ္တံ။ သုတ္တံ အတ္တနောမတိယံ ဩတာရေတဗ္ဗံ။ သစေ ဩတရတိ သမေတိ, ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဣတရံ ဂါရယှသုတ္တံ န ဂဟေတဗ္ဗံ, အတ္တနောမတိယမေဝ ဌာတဗ္ဗံ။ အထာယံ အတ္တနောမတိံ ဂဟေတွာ ကထေတိ, ပရော သုတ္တာနုလောမံ။ သုတ္တာနုလောမံ အတ္တနောမတိယံ ဩတာရေတဗ္ဗံ။ ဩတရန္တံ သမေန္တမေဝ ဂဟေတဗ္ဗံ, ဣတရံ န ဂဟေတဗ္ဗံ, အတ္တနောမတိယမေဝ ဌာတဗ္ဗံ။ အထာယံ အတ္တနောမတိံ ဂဟေတွာ ကထေတိ, ပရော အာစရိယဝါဒံ။ အာစရိယဝါဒေါ အတ္တနောမတိယံ ဩတာရေတဗ္ဗော။ သစေ ဩတရတိ သမေတိ, ဂဟေတဗ္ဗော။ ဣတရော ဂါရယှာစရိယဝါဒေါ န ဂဟေတဗ္ဗော,

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၂၂။)

အတ္တနောမတိယမေဝ ဌာတဗ္ဗံ, အတ္တနော ဂဟဏမေဝ ဗလိယံ ကာတဗ္ဗံ။ သဗ္ဗဋ္ဌာနေသု စ ခေပေါ ဝါ ဂရဟာ ဝါ န ကာတဗ္ဗာတိ။

အထ ပနာယံ ကပ္ပိယန္တိ ဂဟေတွာ ကထေတိ, ပရော အကပ္ပိယန္တိ, သုတ္တေ စ သုတ္တာနုလောမေ စ ဩတာရေတဗ္ဗံ။ သစေ ကပ္ပိယံ ဟောတိ, ကပ္ပိယေ ဌာတဗ္ဗံ။ သစေ အကပ္ပိယံ, အကပ္ပိယေ ဌာတဗ္ဗံ။ အထာယံ တဿ ကပ္ပိယဘာဝသာဓကံ သုတ္တတော ဗဟုံ ကာရဏဉ္စ ဝိနိစ္ဆယဉ္စ ဒဿေတိ, ပရော ကာရဏံ န ဝိန္ဒတိ, ကပ္ပိယေဝ ဌာတဗ္ဗံ။ အထ ပရော တဿ အကပ္ပိယဘာဝသာဓကံ သုတ္တတော ဗဟုံ ကာရဏဉ္စ ဝိနိစ္ဆယဉ္စ ဒဿေတိ, အနေန အတ္တနော ဂဟဏန္တိ ကတွာ ဒဠှံ အာဒါယ န ဌာတဗ္ဗံ, ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ အကပ္ပိယေ ဧဝ ဌာတဗ္ဗံ။ အထ ဒွိန္နမ္ပိ ကာရဏစ္ဆာယာ ဒိဿတိ, ပဋိက္ခိတ္တဘာဝေါယေဝ သာဓု, အကပ္ပိယေ ဌာတဗ္ဗံ။ ဝိနယဉှိ ပတွာ ကပ္ပိယာကပ္ပိယဝိစာရဏံ အာဂမ္မ ရုန္ဓိတဗ္ဗံ, ဂါဠှံ ကတ္တဗ္ဗံ, သောတံ ပစ္ဆိန္ဒိတဗ္ဗံ, ဂရုကဘာဝေယေဝ ဌာတဗ္ဗံ။

အထ ပနာယံ အကပ္ပိယန္တိ ဂဟေတွာ ကထေတိ, ပရော ကပ္ပိယန္တိ, သုတ္တေ စ သုတ္တာနုလောမေ စ ဩတာရေတဗ္ဗံ။ သစေ ကပ္ပိယံ ဟောတိ, ကပ္ပိယေ ဌာတဗ္ဗံ။ သစေ အကပ္ပိယံ, အကပ္ပိယေ ဌာတဗ္ဗံ။ အထာယံ ဗဟူဟိ သုတ္တဝိနိစ္ဆယကာရဏေဟိ အကပ္ပိယဘာဝံ ဒဿေတိ, ပရော ကာရဏံ န ဝိန္ဒတိ, အကပ္ပိယေ ဌာတဗ္ဗံ။ အထ ပရော ဗဟူဟိ သုတ္တဝိနိစ္ဆယကာရဏေဟိ ကပ္ပိယဘာဝံ ဒဿေတိ, အယံ ကာရဏံ န ဝိန္ဒတိ, ကပ္ပိယေ ဌာတဗ္ဗံ။ အထ ဒွိန္နမ္ပိ ကာရဏစ္ဆာယာ ဒိဿတိ, အတ္တနော ဂဟဏံ န ဝိဿဇ္ဇေတဗ္ဗံ။ ယထာ စာယံ ကပ္ပိယာကပ္ပိယေ အကပ္ပိယကပ္ပိယေ စ ဝိနိစ္ဆယော ဝုတ္တော, ဧဝံ အနာပတ္တိအာပတ္တိဝါဒေ အာပတ္တာနာပတ္တိဝါဒေ စ, လဟုကဂရုကာပတ္တိဝါဒေ ဂရုကလဟုကာပတ္တိဝါဒေ စာပိ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ နာမမတ္တေယေဝ ဟိ ဧတ္ထ နာနံ, ယောဇနာနယေ နာနံ နတ္ထိ, တသ္မာ န ဝိတ္ထာရိတံ။

ဧဝံ ကပ္ပိယာကပ္ပိယာဒိဝိနိစ္ဆယေ ဥပ္ပန္နေ ယော သုတ္တသုတ္တာနုလောမအာစရိယဝါဒအတ္တနောမတီသု အတိရေကကာရဏံ လဘတိ, တဿ ဝါဒေ ဌာတဗ္ဗံ, သဗ္ဗသော ပန ကာရဏဝိနိစ္ဆယံ အလဘန္တေန သုတ္တံ န ဇဟိတဗ္ဗံ, သုတ္တသ္မိံယေဝ ဌာတဗ္ဗန္တိ။ ဧဝံ သကလဝိနယဝိနိစ္ဆယေ ကောသလ္လံ ပတ္ထယန္တေန အယံ စတုဗ္ဗိဓော ဝိနယော ဇာနိတဗ္ဗော။

ဣမဉ္စ ပန စတုဗ္ဗိဓံ ဝိနယံ ဉတွာပိ ဝိနယဓရေန ပုဂ္ဂလေန တိလက္ခဏသမန္နာဂတေန ဘဝိတဗ္ဗံ။ တီဏိ ဟိ ဝိနယဓရဿ လက္ခဏာနိ ဣစ္ဆိတဗ္ဗာနိ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၂၃။)

ကတမာနိ တီဏိ? သုတ္တဉ္စဿ သွာဂတံ ဟောတိ သုပ္ပဝတ္တိ သုဝိနိစ္ဆိတံ သုတ္တတော အနုဗျဉ္ဇနသောတိ ဣဒမေကံ လက္ခဏံ။ ဝိနယေ ခေါ ပန ဌိတော ဟောတိ အသံဟီရောတိ ဣဒံ ဒုတိယံ။ အာစရိယပရမ္ပရာ ခေါ ပနဿ သုဂ္ဂဟိတာ ဟောတိ သုမနသိကတာ သူပဓာရိတာတိ ဣဒံ တတိယံ။

တတ္ထ သုတ္တံ နာမ သကလံ ဝိနယပိဋကံ။ တဒဿ သွာဂတံ ဟောတီတိ သုဋ္ဌု အာဂတံ။ သုပ္ပဝတ္တီတိ သုဋ္ဌု ပဝတ္တံ ပဂုဏံ ဝါစုဂ္ဂတံ။ သုဝိနိစ္ဆိတံ သုတ္တသော အနုဗျဉ္ဇနသောတိ ပါဠိတော စ ပရိပုစ္ဆတော စ အဋ္ဌကထာတော စ သုဝိနိစ္ဆိတံ ဟောတိ ကင်္ခါဆေဒနံ ကတွာ ဥဂ္ဂဟိတံ။ ဝိနယေ ခေါ ပန ဌိတော ဟောတီတိ ဝိနယေ လဇ္ဇိဘာဝေန ပတိဋ္ဌိတော ဟောတိ။ အလဇ္ဇီ ဟိ ဗဟုဿုတောပိ သမာနော လာဘဂရုကတာယ တန္တိံ ဝိသံဝါဒေတွာ ဥဒ္ဓမ္မံ ဥဗ္ဗိနယံ သတ္ထုသာသနံ ဒီပေတွာ သာသနေ မဟန္တံ ဥပဒ္ဒဝံ ကရောတိ, သံဃဘေဒမ္ပိ သံဃရာဇိမ္ပိ ဥပ္ပါဒေတိ။ လဇ္ဇီ ပန ကုက္ကုစ္စကော သိက္ခာကာမော ဇီဝိတဟေတုပိ တန္တိံ အဝိသံဝါဒေတွာ ဓမ္မမေဝ ဝိနယမေဝ ဒီပေတိ, သတ္ထုသာသနံ ဂရုကံ ကတွာ ဌပေတိ။ တထာ ဟိ ပုဗ္ဗေ မဟာထေရာ တိက္ခတ္တုံ ဝါစံ နိစ္ဆာရေသုံ ‘‘အနာဂတေ လဇ္ဇီ ရက္ခိဿတိ, လဇ္ဇီ ရက္ခိဿတိ, လဇ္ဇီ ရက္ခိဿတီ’’တိ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၄၅)။ ဧဝံ ယော လဇ္ဇီ, သော ဝိနယံ အဝိဇဟန္တော အဝေါက္ကမန္တော လဇ္ဇိဘာဝေနေဝ ဝိနယေ ဌိတော ဟောတိ သုပ္ပတိဋ္ဌိတောတိ။

အသံဟီရောတိ သံဟီရော နာမ ယော ပါဠိယံ ဝါ အဋ္ဌကထာယံ ဝါ ဟေဋ္ဌတော ဝါ ဥပရိတော ဝါ ပဒပဋိပါဋိယာ ဝါ ပုစ္ဆိယမာနော ဝိတ္ထုနတိ ဝိပ္ဖန္ဒတိ သန္တိဋ္ဌိတုံ န သက္ကောတိ, ယံ ယံ ပရေန ဝုစ္စတိ, တံ တံ အနုဇာနာတိ, သကဝါဒံ ဆဍ္ဍေတွာ ပရဝါဒံ ဂဏှာတိ။ ယော ပန ပါဠိယံ ဝါ အဋ္ဌကထာယံ ဝါ ဟေဋ္ဌုပရိယေန ဝါ ပဒပဋိပါဋိယာ ဝါ ပုစ္ဆိယမာနော န ဝိတ္ထုနတိ န ဝိပ္ဖန္ဒတိ, ဧကေကလောမံ သဏ္ဍာသေန ဂဏှန္တော ဝိယ ‘‘ဧဝံ မယံ ဝဒါမ, ဧဝံ နော အာစရိယာ ဝဒန္တီ’’တိ ဝိဿဇ္ဇေတိ, ယမှိ ပါဠိ စ ပါဠိဝိနိစ္ဆယော စ သုဝဏ္ဏဘာဇနေ ပက္ခိတ္တသီဟဝသာ ဝိယ ပရိက္ခယံ ပရိယာဒါနံ အဂစ္ဆန္တော တိဋ္ဌတိ, အယံ ဝုစ္စတိ ‘‘အသံဟီရော’’တိ။

အာစရိယပရမ္ပရာ ခေါ ပနဿ သုဂ္ဂဟိတာ ဟောတီတိ ထေရပရမ္ပရာ ဝံသပရမ္ပရာ အဿ သုဋ္ဌု ဂဟိတာ ဟောတိ။ သုမနသိကတာတိ သုဋ္ဌု မနသိကတာ, အာဝဇ္ဇိတမတ္တေ ဥဇ္ဇလိတပဒီပေါ ဝိယ ဟောတိ။ သူပဓာရိတာတိ သုဋ္ဌု ဥပဓာရိတာ ပုဗ္ဗာပရာနုသန္ဓိတော အတ္ထတော ကာရဏတော စ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၂၄။)

ဥပဓာရိတာ။ အတ္တနောမတိံ ပဟာယ အာစရိယသုဒ္ဓိယာ ဝတ္တာ ဟောတိ, ‘‘မယှံ အာစရိယော အသုကာစရိယဿ သန္တိကေ ဥဂ္ဂဏှိ, သော အသုကဿာ’’တိ ဧဝံ သဗ္ဗံ အာစရိယပရမ္ပရံ ထေရဝါဒင်္ဂံ ဟရိတွာ ယာဝ ဥပါလိတ္ထေရော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ သန္တိကေ ဥဂ္ဂဏှီတိ ပါပေတွာ ဌပေတိ, တတောပိ အာဟရိတွာ ဥပါလိတ္ထေရော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ သန္တိကေ ဥဂ္ဂဏှိ, ဒါသကတ္ထေရော အတ္တနော ဥပဇ္ဈာယဿ ဥပါလိတ္ထေရဿ, သောဏတ္ထေရော အတ္တနော ဥပဇ္ဈာယဿ ဒါသကတ္ထေရဿ, သိဂ္ဂဝတ္ထေရော အတ္တနော ဥပဇ္ဈာယဿ သောဏတ္ထေရဿ, မောဂ္ဂလိပုတ္တတိဿတ္ထေရော အတ္တနော ဥပဇ္ဈာယဿ သိဂ္ဂဝတ္ထေရဿ စဏ္ဍဝဇ္ဇိတ္ထေရဿ စာတိ ဧဝံ သဗ္ဗံ အာစရိယပရမ္ပရံ ထေရဝါဒင်္ဂံ အာဟရိတွာ အတ္တနော အာစရိယံ ပါပေတွာ ဌပေတိ။ ဧဝံ ဥဂ္ဂဟိတာ ဟိ အာစရိယပရမ္ပရာ သုဂ္ဂဟိတာ ဟောတိ။ ဧဝံ အသက္ကောန္တေန ပန အဝဿံ ဒွေ တယော ပရိဝဋ္ဋာ ဥဂ္ဂဟေတဗ္ဗာ။ သဗ္ဗပစ္ဆိမေန ဟိ နယေန ယထာ အာစရိယော အာစရိယာစရိယော စ ပါဠိဉ္စ ပရိပုစ္ဆဉ္စ ဝဒန္တိ, တထာ ဉာတုံ ဝဋ္ဋတိ။

ဣမေဟိ စ ပန တီဟိ လက္ခဏေဟိ သမန္နာဂတေန ဝိနယဓရေန ဝတ္ထုဝိနိစ္ဆယတ္ထံ သန္နိပတိတေ သံဃေ ဩတိဏ္ဏေ ဝတ္ထုသ္မိံ စောဒကေန စ စုဒိတကေန စ ဝုတ္တေ ဝတ္တဗ္ဗေ သဟသာ အဝိနိစ္ဆိနိတွာဝ ဆ ဌာနာနိ ဩလောကေတဗ္ဗာနိ။ ကတမာနိ ဆ? ဝတ္ထု ဩလောကေတဗ္ဗံ, မာတိကာ ဩလောကေတဗ္ဗာ, ပဒဘာဇနီယံ ဩလောကေတဗ္ဗံ, တိကပရိစ္ဆေဒေါ ဩလောကေတဗ္ဗော, အန္တရာပတ္တိ ဩလောကေတဗ္ဗာ, အနာပတ္တိ ဩလောကေတဗ္ဗာတိ။

ဝတ္ထုံ ဩလောကေန္တောပိ ဟိ ‘‘တိဏေန ဝါ ပဏ္ဏေန ဝါ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ အာဂန္တဗ္ဗံ, န တွေဝ နဂ္ဂေန အာဂန္တဗ္ဗံ, ယော အာဂစ္ဆေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (ပါရာ။ ၅၁၇) ဧဝံ ဧကစ္စံ အာပတ္တိံ ပဿတိ, သော တံ သုတ္တံ အာနေတွာ တံ အဓိကရဏံ ဝူပသမေဿတိ။

မာတိကံ ဩလောကေန္တောပိ ‘‘သမ္ပဇာနမုသာဝါဒေ ပါစိတ္တိယ’’န္တိအာဒိနာ (ပါစိ။ ၃) နယေန ပဉ္စန္နံ အာပတ္တီနံ အညတရံ အာပတ္တိံ ပဿတိ, သော တံ သုတ္တံ အာနေတွာ တံ အဓိကရဏံ ဝူပသမေဿတိ။

ပဒဘာဇနီယံ ဩလောကေန္တောပိ ‘‘အက္ခယိတေ သရီရေ မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝတိ, အာပတ္တိ ပါရာဇိကဿ။ ယေဘုယျေန ခယိတေ သရီရေ မေထုနံ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၂၅။)

ဓမ္မံ ပဋိသေဝတိ, အာပတ္တိ ထုလ္လစ္စယဿာ’’တိအာဒိနာ (ပါရာ။ ၅၉ အတ္ထတော သမာနံ) နယေန သတ္တန္နံ အာပတ္တီနံ အညတရံ အာပတ္တိံ ပဿတိ, သော ပဒဘာဇနီယတော သုတ္တံ အာနေတွာ တံ အဓိကရဏံ ဝူပသမေဿတိ။

တိကပရိစ္ဆေဒံ ဩလောကေန္တောပိ တိကသံဃာဒိသေသံ ဝါ တိကပါစိတ္တိယံ ဝါ တိကဒုက္ကဋံ ဝါ အညတရံ ဝါ အာပတ္တိံ တိကပရိစ္ဆေဒေ ပဿတိ, သော တတော သုတ္တံ အာနေတွာ တံ အဓိကရဏံ ဝူပသမေဿတိ။

အန္တရာပတ္တိံ ဩလောကေန္တောပိ ‘‘ပဋိလာတံ ဥက္ခိပတိ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (ပါစိ။ ၃၅၅) ဧဝံ ယာ သိက္ခာပဒန္တရေသု အန္တရာပတ္တိ ဟောတိ, တံ ပဿတိ, သော တံ သုတ္တံ အာနေတွာ တံ အဓိကရဏံ ဝူပသမေဿတိ။

အနာပတ္တိံ ဩလောကေန္တောပိ ‘‘အနာပတ္တိ ဘိက္ခု အသာဒိယန္တဿ, အထေယျစိတ္တဿ, န မရဏာဓိပ္ပါယဿ, အနုလ္လပနာဓိပ္ပါယဿ, န မောစနာဓိပ္ပါယဿ အသဉ္စိစ္စ အသတိယာ အဇာနန္တဿာ’’တိ (ပါရာ။ ၇၂, ၁၃၆, ၁၈၀, ၂၂၅, ၂၆၃ ထောကံ ထောကံ ဝိသဒိသံ) ဧဝံ တသ္မိံ တသ္မိံ သိက္ခာပဒေ နိဒ္ဒိဋ္ဌံ အနာပတ္တိံ ပဿတိ, သော တံ သုတ္တံ အာနေတွာ တံ အဓိကရဏံ ဝူပသမေဿတိ။

ယော ဟိ ဘိက္ခု စတုဗ္ဗိဓဝိနယကောဝိဒေါ တိလက္ခဏသမ္ပန္နော ဣမာနိ ဆ ဌာနာနိ ဩလောကေတွာ အဓိကရဏံ ဝူပသမေဿတိ, တဿ ဝိနိစ္ဆယော အပ္ပဋိဝတ္တိယော ဗုဒ္ဓေန သယံ နိသီဒိတွာ ဝိနိစ္ဆိတသဒိသော ဟောတိ။ တံ စေ ဧဝံ ဝိနိစ္ဆယကုသလံ ဘိက္ခုံ ကောစိ ကတသိက္ခာပဒဝီတိက္ကမော ဘိက္ခု ဥပသင်္ကမိတွာ အတ္တနော ကုက္ကုစ္စံ ပုစ္ဆေယျ, တေန သာဓုကံ သလ္လက္ခေတွာ သစေ အနာပတ္တိ ဟောတိ, ‘‘အနာပတ္တီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ သစေ ပန အာပတ္တိ ဟောတိ, သာ ဒေသနာဂါမိနီ စေ, ‘‘ဒေသနာဂါမိနီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနီ စေ, ‘‘ဝုဋ္ဌာနဂါမိနီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ အထဿ ပါရာဇိကစ္ဆာယာ ဒိဿတိ, ‘‘ပါရာဇိကာပတ္တီ’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗံ။ ကသ္မာ? မေထုနဓမ္မဝီတိက္ကမော ဟိ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မဝီတိက္ကမော စ ဩဠာရိကော, အဒိန္နာဒါနမနဥဿဝိဂ္ဂဟဝီတိက္ကမာ ပန သုခုမာ စိတ္တလဟုကာ။ တေ သုခုမေနေဝ အာပဇ္ဇတိ, သုခုမေန ရက္ခတိ, တသ္မာ ဝိသေသေန တံဝတ္ထုကံ ကုက္ကုစ္စံ ပုစ္ဆိယမာနော ‘‘အာပတ္တီ’’တိ အဝတွာ သစဿ အာစရိယော ဓရတိ, တတော တေန သော ဘိက္ခု ‘‘အမှာကံ အာစရိယံ ပုစ္ဆာ’’တိ ပေသေတဗ္ဗော။ သစေ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၂၆။)

သော ပုန အာဂန္တွာ ‘‘တုမှာကံ အာစရိယော သုတ္တတော နယတော ဩလောကေတွာ ‘သတေကိစ္ဆော’တိ မံ အာဟာ’’တိ ဝဒတိ, တတော တေန သော ‘‘သာဓု သုဋ္ဌု ယံ အာစရိယော ဘဏတိ, တံ ကရောဟီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။ အထ ပနဿ အာစရိယော နတ္ထိ, သဒ္ဓိံ ဥဂ္ဂဟိတတ္ထေရော ပန အတ္ထိ, တဿ သန္တိကံ ပေသေတဗ္ဗော ‘‘အမှေဟိ သဟ ဥဂ္ဂဟိတတ္ထေရော ဂဏပါမောက္ခော, တံ ဂန္တွာ ပုစ္ဆာ’’တိ။ တေနပိ ‘‘သတေကိစ္ဆော’’တိ ဝိနိစ္ဆိတေ ‘‘သာဓု သုဋ္ဌု တဿ ဝစနံ ကရောဟီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။ အထ တဿ သဒ္ဓိံ ဥဂ္ဂဟိတတ္ထေရောပိ နတ္ထိ, အန္တေဝါသိကော ပဏ္ဍိတော အတ္ထိ, တဿ သန္တိကံ ပေသေတဗ္ဗော ‘‘အသုကဒဟရံ ဂန္တွာ ပုစ္ဆာ’’တိ။ တေနပိ ‘‘သတေကိစ္ဆော’’တိ ဝိနိစ္ဆိတေ ‘‘သာဓု သုဋ္ဌု တဿ ဝစနံ ကရောဟီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။ အထ ဒဟရဿပိ ပါရာဇိကစ္ဆာယာဝ ဥပဋ္ဌာတိ, တေနပိ ‘‘ပါရာဇိကောသီ’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗော။ ဒုလ္လဘော ဟိ ဗုဒ္ဓုပ္ပါဒေါ, တတော ဒုလ္လဘတရာ ပဗ္ဗဇ္ဇာ စ ဥပသမ္ပဒါ စ။ ဧဝံ ပန ဝတ္တဗ္ဗော ‘‘ဝိဝိတ္တံ ဩကာသံ သမ္မဇ္ဇိတွာ ဒိဝါဝိဟာရံ နိသီဒိတွာ သီလာနိ ဝိသောဓေတွာ ဒွတ္တိံသာကာရံ တာဝ မနသိကရောဟီ’’တိ။ သစေ တဿ အရောဂံ သီလံ, ကမ္မဋ္ဌာနံ ဃဋယတိ, သင်္ခါရာ ပါကဋာ ဟုတွာ ဥပဋ္ဌဟန္တိ, ဥပစာရပ္ပနာပ္ပတ္တံ ဝိယ စိတ္တံ ဧကဂ္ဂံ ဟောတိ, ဒိဝသံ အတိက္ကန္တမ္ပိ န ဇာနာတိ, သော ဒိဝသာတိက္ကမေ ဥပဋ္ဌာနံ အာဂတော ဧဝံ ဝတ္တဗ္ဗော ‘‘ကီဒိသာ တေ စိတ္တပ္ပဝတ္တီ’’တိ။ အာရောစိတာယ စ စိတ္တပဝတ္တိယာ ဝတ္တဗ္ဗော ‘‘ပဗ္ဗဇ္ဇာ နာမ စိတ္တဝိသုဒ္ဓတ္ထာယ, အပ္ပမတ္တော သမဏဓမ္မံ ကရောဟီ’’တိ။

ယဿ ပန သီလံ ဘိန္နံ ဟောတိ, တဿ ကမ္မဋ္ဌာနံ န ဃဋယတိ, ပတောဒါဘိတုန္နံ ဝိယ စိတ္တံ ဝိကမ္ပတိ, ဝိပ္ပဋိသာရဂ္ဂိနာ ဍယှတိ, တတ္တပါသာဏေ နိသိန္နော ဝိယ တင်္ခဏေယေဝ ဝုဋ္ဌာတိ။ သော အာဂတော ‘‘ကာ တေ စိတ္တပဝတ္တီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗော။ အာရောစိတာယ စိတ္တပဝတ္တိယာ ‘‘နတ္ထိ လောကေ ရဟော နာမ ပါပကမ္မံ ပကုဗ္ဗတော။ သဗ္ဗပဌမဉှိ ပါပံ ကရောန္တော အတ္တနာ ဇာနာတိ။ အထဿ အာရက္ခဒေဝတာ ပရစိတ္တဝိဒူ သမဏဗြာဟ္မဏာ အညာ စ ဒေဝတာ ဇာနန္တိ, တွံယေဝ ဒါနိ တဝ သောတ္ထိံ ပရိယေသာဟီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။ ဧဝံ ကတဝီတိက္ကမေနေဝ ဘိက္ခုနာ သယမေဝ အာဂန္တွာ အာရောစိတေ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။

֍ * ၂၃၅။ ဣဒါနိ ယာ သာ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တပ္ပဘေဒါ စောဒနာ, တဿာယေဝ သမ္ပတ္တိဝိပတ္တိဇာနနတ္ထံ အာဒိမဇ္ဈပရိယောသာနာဒီနံ ဝသေန ဝိနိစ္ဆယော

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၂၇။)

ဝေဒိတဗ္ဗော။ သေယျထိဒံ, စောဒနာယ ကော အာဒိ, ကိံ မဇ္ဈေ, ကိံ ပရိယောသာနံ? စောဒနာယ ‘‘အဟံ တံ ဝတ္တုကာမော, ကရောတု မေ အာယသ္မာ ဩကာသ’’န္တိ ဧဝံ ဩကာသကမ္မံ အာဒိ။ ဩတိဏ္ဏေန ဝတ္ထုနာ စောဒေတွာ သာရေတွာ ဝိနိစ္ဆယော မဇ္ဈေ။ အာပတ္တိယံ ဝါ အနာပတ္တိယံ ဝါ ပတိဋ္ဌာပနေန သမထော ပရိယောသာနံ။

စောဒနာယ ကတိ မူလာနိ, ကတိ ဝတ္ထူနိ, ကတိ ဘူမိယော? စောဒနာယ ဒွေ မူလာနိ သမူလိကာ ဝါ အမူလိကာ ဝါ။ တီဏိ ဝတ္ထူနိ ဒိဋ္ဌံ သုတံ ပရိသင်္ကိတံ။ ပဉ္စ ဘူမိယော ကာလေန ဝက္ခာမိ, နော အကာလေန, ဘူတေန ဝက္ခာမိ, နော အဘူတေန, သဏှေန ဝက္ခာမိ, နော ဖရုသေန, အတ္ထသံဟိတေန ဝက္ခာမိ, နော အနတ္ထသံဟိတေန, မေတ္တစိတ္တော ဝက္ခာမိ, နော ဒေါသန္တရောတိ။ ဣမာယ စ ပန စောဒနာယ စောဒကေန ပုဂ္ဂလေန ‘‘ပရိသုဒ္ဓကာယသမာစာရော နု ခေါမှီ’’တိအာဒိနာ (ပရိ။ ၄၃၆) နယေန ဥပါလိပဉ္စကေသု ဝုတ္တေသု ပန္နရသသု ဓမ္မေသု ပတိဋ္ဌာတဗ္ဗံ။ စုဒိတကေန ဒွီသု ဓမ္မေသု ပတိဋ္ဌာတဗ္ဗံ သစ္စေ စ အကုပ္ပေ စာတိ။

အနုဝိဇ္ဇကေန (ပရိ။ ၃၆၀) စ စောဒကော ပုစ္ဆိတဗ္ဗော ‘‘ယံ ခေါ တွံ, အာဝုသော, ဣမံ ဘိက္ခုံ စောဒေသိ, ကိမှိ နံ စောဒေသိ, သီလဝိပတ္တိယာ စောဒေသိ, အာစာရဝိပတ္တိယာ စောဒေသိ, ဒိဋ္ဌိဝိပတ္တိယာ စောဒေသီ’’တိ။ သော စေ ဧဝံ ဝဒေယျ ‘‘သီလဝိပတ္တိယာ ဝါ စောဒေမိ, အာစာရဝိပတ္တိယာ ဝါ စောဒေမိ, ဒိဋ္ဌိဝိပတ္တိယာ ဝါ စောဒေမီ’’တိ။ သော ဧဝမဿ ဝစနီယော ‘‘ဇာနာသိ ပနာယသ္မာ သီလဝိပတ္တိံ, ဇာနာသိ အာစာရဝိပတ္တိံ, ဇာနာသိ ဒိဋ္ဌိဝိပတ္တိ’’န္တိ။ သော စေ ဧဝံ ဝဒေယျ ‘‘ဇာနာမိ ခေါ အဟံ, အာဝုသော, သီလဝိပတ္တိံ, ဇာနာမိ အာစာရဝိပတ္တိံ, ဇာနာမိ ဒိဋ္ဌိဝိပတ္တိ’’န္တိ။ သော ဧဝမဿ ဝစနီယော ‘‘ကတမာ ပနာဝုသော, သီလဝိပတ္တိ, ကတမာ အာစာရဝိပတ္တိ, ကတမာ ဒိဋ္ဌိဝိပတ္တီ’’တိ? သော စေ ဧဝံ ဝဒေယျ ‘‘စတ္တာရိ ပါရာဇိကာနိ တေရသ သံဃာဒိသေသာ, အယံ သီလဝိပတ္တိ။ ထုလ္လစ္စယံ ပါစိတ္တိယံ ပါဋိဒေသနီယံ ဒုက္ကဋံ ဒုဗ္ဘာသိတံ, အယံ အာစာရဝိပတ္တိ။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ အန္တဂ္ဂါဟိကာ ဒိဋ္ဌိ, အယံ ဒိဋ္ဌိဝိပတ္တီ’’တိ။

သော ဧဝမဿ ဝစနီယော ‘‘ယံ ခေါ တွံ, အာဝုသော, ဣမံ ဘိက္ခုံ စောဒေသိ, ဒိဋ္ဌေန ဝါ စောဒေသိ, သုတေန ဝါ စောဒေသိ, ပရိသင်္ကာယ ဝါ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၂၈။)

စောဒေသီ’’တိ။ သော စေ ဧဝံ ဝဒေယျ ‘‘ဒိဋ္ဌေန ဝါ စောဒေမိ, သုတေန ဝါ စောဒေမိ, ပရိသင်္ကာယ ဝါ စောဒေမီ’’တိ။ သော ဧဝမဿ ဝစနီယော ‘‘ယံ ခေါ တွံ, အာဝုသော, ဣမံ ဘိက္ခုံ ဒိဋ္ဌေန စောဒေသိ, ကိံ တေ ဒိဋ္ဌံ, ကိန္တိ တေ ဒိဋ္ဌံ, ကဒါ တေ ဒိဋ္ဌံ, ကတ္ထ တေ ဒိဋ္ဌံ, ပါရာဇိကံ အဇ္ဈာပဇ္ဇန္တော ဒိဋ္ဌော, သံဃာဒိသေသံ အဇ္ဈာပဇ္ဇန္တော ဒိဋ္ဌော, ထုလ္လစ္စယံ ပါစိတ္တိယံ ပါဋိဒေသနီယံ ဒုက္ကဋံ ဒုဗ္ဘာသိတံ အဇ္ဈာပဇ္ဇန္တော ဒိဋ္ဌော, ကတ္ထ စာယံ ဘိက္ခု အဟောသိ, ကတ္ထ စ တွံ ကရောသိ, ကိဉ္စ တွံ ကရောသိ, ကိံ အယံ ဘိက္ခု ကရောတီ’’တိ?

သော စေ ဧဝံ ဝဒေယျ ‘‘န ခေါ အဟံ, အာဝုသော, ဣမံ ဘိက္ခုံ ဒိဋ္ဌေန စောဒေမိ, အပိစ သုတေန စောဒေမီ’’တိ။ သော ဧဝမဿ ဝစနီယော ‘‘ယံ ခေါ တွံ, အာဝုသော, ဣမံ ဘိက္ခုံ သုတေန စောဒေသိ, ကိံ တေ သုတံ, ကိန္တိ တေ သုတံ, ကဒါ တေ သုတံ, ကတ္ထ တေ သုတံ, ပါရာဇိကံ အဇ္ဈာပန္နောတိ သုတံ, သံဃာဒိသေသံ အဇ္ဈာပန္နောတိ သုတံ, ထုလ္လစ္စယံ ပါစိတ္တိယံ ပါဋိဒေသနီယံ ဒုက္ကဋံ ဒုဗ္ဘာသိတံ အဇ္ဈာပန္နောတိ သုတံ, ဘိက္ခုဿ သုတံ, ဘိက္ခုနိယာ သုတံ, သိက္ခမာနာယ သုတံ, သာမဏေရဿ သုတံ, သာမဏေရိယာ သုတံ, ဥပါသကဿ သုတံ, ဥပါသိကာယ သုတံ, ရာဇူနံ သုတံ, ရာဇမဟာမတ္တာနံ သုတံ, တိတ္ထိယာနံ သုတံ, တိတ္ထိယသာဝကာနံ သုတ’’န္တိ။

သော စေ ဧဝံ ဝဒေယျ ‘‘န ခေါ အဟံ, အာဝုသော, ဣမံ ဘိက္ခုံ သုတေန စောဒေမိ, အပိစ ပရိသင်္ကာယ စောဒေမီ’’တိ။ သော ဧဝမဿ ဝစနီယော ‘‘ယံ ခေါ တွံ, အာဝုသော, ဣမံ ဘိက္ခုံ ပရိသင်္ကာယ စောဒေသိ, ကိံ ပရိသင်္ကသိ, ကိန္တိ ပရိသင်္ကသိ, ကဒါ ပရိသင်္ကသိ, ကတ္ထ ပရိသင်္ကသိ? ပါရာဇိကံ ဓမ္မံ အဇ္ဈာပန္နောတိ ပရိသင်္ကသိ, သံဃာဒိသေသံ ထုလ္လစ္စယံ ပါစိတ္တိယံ ပါဋိဒေသနီယံ ဒုက္ကဋံ ဒုဗ္ဘာသိတံ အဇ္ဈာပန္နောတိ ပရိသင်္ကသိ, ဘိက္ခုဿ သုတွာ ပရိသင်္ကသိ, ဘိက္ခုနိယာ သုတွာ…ပေ… တိတ္ထိယသာဝကာနံ သုတွာ ပရိသင်္ကသီ’’တိ။

ဒိဋ္ဌံ ဒိဋ္ဌေန သမေတိ, ဒိဋ္ဌေန သံသန္ဒတေ ဒိဋ္ဌံ၊

ဒိဋ္ဌံ ပဋိစ္စ န ဥပေတိ, အသုဒ္ဓပရိသင်္ကိတော၊

သော ပုဂ္ဂလော ပဋိညာယ, ကာတဗ္ဗော တေနုပေါသထော။

သုတံ သုတေန သမေတိ, သုတေန သံသန္ဒတေ သုတံ၊

သုတံ ပဋိစ္စ န ဥပေတိ, အသုဒ္ဓပရိသင်္ကိတော၊

သော ပုဂ္ဂလော ပဋိညာယ, ကာတဗ္ဗော တေနုပေါသထော။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၂၉။)

မုတံ မုတေန သမေတိ, မုတေန သံသန္ဒတေ မုတံ၊

မုတံ ပဋိစ္စ န ဥပေတိ, အသုဒ္ဓပရိသင်္ကိတော၊

သော ပုဂ္ဂလော ပဋိညာယ, ကာတဗ္ဗော တေနုပေါသထော။

ပဋိညာ လဇ္ဇီသု ကတာ, အလဇ္ဇီသု ဧဝံ န ဝိဇ္ဇတိ၊

ဗဟုမ္ပိ အလဇ္ဇီ ဘာသေယျ, ဝတ္တာနုသန္ဓိတေန ကာရယေတိ။ (ပရိ။ ၃၅၉)၊

အပိစေတ္ထ သင်္ဂါမာဝစရေန ဘိက္ခုနာ သံဃံ ဥပသင်္ကမန္တေန နီစစိတ္တေန သံဃော ဥပသင်္ကမိတဗ္ဗော ရဇောဟရဏသမေန စိတ္တေန, အာသနကုသလေန ဘဝိတဗ္ဗံ နိသဇ္ဇကုသလေန, ထေရေ ဘိက္ခူ အနုပခဇ္ဇန္တေန နဝေ ဘိက္ခူ အာသနေန အပ္ပဋိဗာဟန္တေန ယထာပတိရူပေ အာသနေ နိသီဒိတဗ္ဗံ, အနာနာကထိကေန ဘဝိတဗ္ဗံ အတိရစ္ဆာနကထိကေန, သာမံ ဝါ ဓမ္မော ဘာသိတဗ္ဗော, ပရော ဝါ အဇ္ဈေသိတဗ္ဗော, အရိယော ဝါ တုဏှီဘာဝေါ နာတိမညိတဗ္ဗော။

သံဃေန အနုမတေန ပုဂ္ဂလေန အနုဝိဇ္ဇကေန အနုဝိဇ္ဇိတုကာမေန န ဥပဇ္ဈာယော ပုစ္ဆိတဗ္ဗော, န အာစရိယော ပုစ္ဆိတဗ္ဗော, န သဒ္ဓိဝိဟာရိကော ပုစ္ဆိတဗ္ဗော, န အန္တေဝါသိကော ပုစ္ဆိတဗ္ဗော, န သမာနုပဇ္ဈာယကော ပုစ္ဆိတဗ္ဗော, န သမာနာစရိယကော ပုစ္ဆိတဗ္ဗော, န ဇာတိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗာ, န နာမံ ပုစ္ဆိတဗ္ဗံ, န ဂေါတ္တံ ပုစ္ဆိတဗ္ဗံ, န အာဂမော ပုစ္ဆိတဗ္ဗော, န ကုလပဒေသော ပုစ္ဆိတဗ္ဗော, န ဇာတိဘူမိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗာ။ တံ ကိံကာရဏာ? အတြဿ ပေမံ ဝါ ဒေါသော ဝါ, ပေမေ ဝါ သတိ ဒေါသေ ဝါ ဆန္ဒာပိ ဂစ္ဆေယျ ဒေါသာပိ ဂစ္ဆေယျ မောဟာပိ ဂစ္ဆေယျ ဘယာပိ ဂစ္ဆေယျာတိ။

သံဃေန အနုမတေန ပုဂ္ဂလေန အနုဝိဇ္ဇကေန အနုဝိဇ္ဇိတုကာမေန သံဃဂရုကေန ဘဝိတဗ္ဗံ, နော ပုဂ္ဂလဂရုကေန, သဒ္ဓမ္မဂရုကေန ဘဝိတဗ္ဗံ, နော အာမိသဂရုကေန, အတ္ထဝသိကေန ဘဝိတဗ္ဗံ, နော ပရိသကပ္ပိကေန, ကာလေန အနုဝိဇ္ဇိတဗ္ဗံ, နော အကာလေန, ဘူတေန အနုဝိဇ္ဇိတဗ္ဗံ, နော အဘူတေန, သဏှေန အနုဝိဇ္ဇိတဗ္ဗံ, နော ဖရုသေန, အတ္ထသံဟိတေန အနုဝိဇ္ဇိတဗ္ဗံ, နော အနတ္ထသံဟိတေန, မေတ္တစိတ္တေန အနုဝိဇ္ဇိတဗ္ဗံ, နော ဒေါသန္တရေန, န ဥပကဏ္ဏကဇပ္ပိနာ ဘဝိတဗ္ဗံ, န ဇိမှံ ပေက္ခိတဗ္ဗံ, န အက္ခိ နိခဏိတဗ္ဗံ, န ဘမုကံ ဥက္ခိပိတဗ္ဗံ, န သီသံ ဥက္ခိပိတဗ္ဗံ, န ဟတ္ထဝိကာရော ကာတဗ္ဗော, န ဟတ္ထမုဒ္ဒါ ဒဿေတဗ္ဗာ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၃၀။)

အာသနကုသလေန ဘဝိတဗ္ဗံ နိသဇ္ဇကုသလေန, ယုဂမတ္တံ ပေက္ခန္တေန အတ္ထံ အနုဝိဓိယန္တေန သကေ အာသနေ နိသီဒိတဗ္ဗံ, န စ အာသနာ ဝုဋ္ဌာတဗ္ဗံ, န ဝီတိဟာတဗ္ဗံ, န ကုမ္မဂ္ဂေါ သေဝိတဗ္ဗော, န ဗာဟာဝိက္ခေပကံ ဘဏိတဗ္ဗံ, အတုရိတေန ဘဝိတဗ္ဗံ အသာဟသိကေန, အစဏ္ဍိကတေန ဘဝိတဗ္ဗံ ဝစနက္ခမေန, မေတ္တစိတ္တေန ဘဝိတဗ္ဗံ ဟိတာနုကမ္ပိနာ, ကာရုဏိကေန ဘဝိတဗ္ဗံ ဟိတပရိသက္ကိနာ, အသမ္ဖပ္ပလာပိနာ ဘဝိတဗ္ဗံ ပရိယန္တဘာဏိနာ, အဝေရဝသိကေန ဘဝိတဗ္ဗံ အနသုရုတ္တေန, အတ္တာ ပရိဂ္ဂဟေတဗ္ဗော, ပရော ပရိဂ္ဂဟေတဗ္ဗော, စောဒကော ပရိဂ္ဂဟေတဗ္ဗော, စုဒိတကော ပရိဂ္ဂဟေတဗ္ဗော, အဓမ္မစောဒကော ပရိဂ္ဂဟေတဗ္ဗော, အဓမ္မစုဒိတကော ပရိဂ္ဂဟေတဗ္ဗော, ဓမ္မစောဒကော ပရိဂ္ဂဟေတဗ္ဗော, ဓမ္မစုဒိတကော ပရိဂ္ဂဟေတဗ္ဗော, ဝုတ္တံ အဟာပေန္တေန အဝုတ္တံ အပ္ပကာသေန္တေန ဩတိဏ္ဏာနိ ပဒဗျဉ္ဇနာနိ သာဓုကံ ဥဂ္ဂဟေတွာ ပရော ပရိပုစ္ဆိတွာ ယထာပဋိညာယ ကာရေတဗ္ဗော, မန္ဒော ဟာသေတဗ္ဗော, ဘီရု အဿာသေတဗ္ဗော, စဏ္ဍော နိသေဓေတဗ္ဗော, အသုစိ ဝိဘာဝေတဗ္ဗော, ဥဇုမဒ္ဒဝေန န ဆန္ဒာဂတိ ဂန္တဗ္ဗာ, န ဒေါသာဂတိ ဂန္တဗ္ဗာ, န မောဟာဂတိ ဂန္တဗ္ဗာ, န ဘယာဂတိ ဂန္တဗ္ဗာ, မဇ္ဈတ္တေန ဘဝိတဗ္ဗံ ဓမ္မေသု စ ပုဂ္ဂလေသု စ, ဧဝဉ္စ ပန အနုဝိဇ္ဇကော အနုဝိဇ္ဇမာနော သတ္ထု စေဝ သာသနကရော ဟောတိ, ဝိညူနဉ္စ သဗြဟ္မစာရီနံ ပိယော စ ဟောတိ မနာပေါ စ ဂရု စ ဘာဝနီယော စာတိ။

ဣတိ ပါဠိမုတ္တကဝိနယဝိနိစ္ဆယသင်္ဂဟေ

စောဒနာဒိဝိနိစ္ဆယကထာ သမတ္တာ။

၃၂။ ဂရုကာပတ္တိဝုဋ္ဌာနဝိနိစ္ဆယကထာ

֍ * ၂၃၆။ ဂရုကာပတ္တိဝုဋ္ဌာနန္တိ ပရိဝါသမာနတ္တာဒီဟိ ဝိနယကမ္မေဟိ ဂရုကာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာနံ။ တတ္ထ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၀၂) တိဝိဓော ပရိဝါသော ပဋိစ္ဆန္နပရိဝါသော သုဒ္ဓန္တပရိဝါသော သမောဓာနပရိဝါသောတိ။ တေသု ပဋိစ္ဆန္နပရိဝါသော တာဝ ယထာပဋိစ္ဆန္နာယ အာပတ္တိယာ ဒါတဗ္ဗော။ ကဿစိ ဟိ ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာ အာပတ္တိ ဟောတိ, ကဿစိ ဒွီဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာ, ကဿစိ ဧကာပတ္တိ ဟောတိ, ကဿစိ ဒွေ တိဿော တတုတ္တရိ ဝါ။ တသ္မာ ပဋိစ္ဆန္နပရိဝါသံ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၃၁။)

ဒေန္တေန ပဌမံ တာဝ ပဋိစ္ဆန္နဘာဝေါ ဇာနိတဗ္ဗော။ အယဉှိ အာပတ္တိ နာမ ဒသဟာကာရေဟိ ပဋိစ္ဆန္နာ ဟောတိ။

တတြာယံ မာတိကာ – အာပတ္တိ စ ဟောတိ အာပတ္တိသညီ စ, ပကတတ္တော စ ဟောတိ ပကတတ္တသညီ စ, အနန္တရာယိကော စ ဟောတိ အနန္တရာယိကသညီ စ, ပဟု စ ဟောတိ ပဟုသညီ စ, ဆာဒေတုကာမော စ ဟောတိ ဆာဒေတိ စာတိ။ တတ္ထ အာပတ္တိ စ ဟောတိ အာပတ္တိသညီ စာတိ ယံ အာပန္နော, သာ အာပတ္တိယေဝ ဟောတိ, သောပိ စ တတ္ထ အာပတ္တိသညီယေဝ။ ဣတိ ဇာနန္တော ဆာဒေတိ, ဆန္နာ ဟောတိ, အထ ပနာယံ တတ္ထ အနာပတ္တိသညီ, အစ္ဆန္နာ ဟောတိ။ အနာပတ္တိ ပန အာပတ္တိသညာယပိ အနာပတ္တိသညာယပိ ဆာဒေန္တေန အစ္ဆာဒိတာဝ ဟောတိ, လဟုကံ ဝါ ဂရုကာတိ ဂရုကံ ဝါ လဟုကာတိ ဆာဒေတိ, အလဇ္ဇိပက္ခေ တိဋ္ဌတိ, အာပတ္တိ ပန အစ္ဆန္နာ ဟောတိ, ဂရုကံ လဟုကာတိ မညမာနော ဒေသေတိ, နေဝ ဒေသိတာ ဟောတိ, န ဆန္နာ, ဂရုကံ ဝါ ဂရုကာတိ ဉတွာ ဆာဒေတိ, ဆန္နာ ဟောတိ, ဂရုကလဟုကဘာဝံ န ဇာနာတိ, အာပတ္တိံ ဆာဒေမီတိ ဆာဒေတိ, ဆန္နာဝ ဟောတိ။

ပကတတ္တောတိ တိဝိဓံ ဥက္ခေပနီယကမ္မံ အကတော။ သော စေ ပကတတ္တသညီ ဟုတွာ ဆာဒေတိ, ဆန္နာ ဟောတိ။ အထ ‘‘မယှံ သံဃေန ကမ္မံ ကတ’’န္တိ အပကတတ္တသညီ ဟုတွာ ဆာဒေတိ, အစ္ဆန္နာ ဟောတိ။ အပကတတ္တေန ပန ပကတတ္တသညိနာ ဝါ အပကတတ္တသညိနာ ဝါ ဆာဒိတာပိ အစ္ဆန္နာဝ ဟောတိ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –

‘‘အာပဇ္ဇတိ ဂရုကံ သာဝသေသံ,

ဆာဒေတိ အနာဒရိယံ ပဋိစ္စ၊

န ဘိက္ခုနီ နော စ ဖုသေယျ ဝဇ္ဇံ,

ပဉှာ မေသာ ကုသလေဟိ စိန္တိတာ’’တိ။ (ပရိ။ ၄၈၁) –

အယဉှိ ပဉှော ဥက္ခိတ္တကေန ကထိတော။

အနန္တရာယိကောတိ ယဿ ဒသသု အန္တရာယေသု ဧကောပိ နတ္ထိ, သော စေ အနန္တရာယိကသညီ ဟုတွာ ဆာဒေတိ, ဆန္နာ ဟောတိ။ သစေပိ သော ဘီရုဇာတိကတာယ အန္ဓကာရေ အမနုဿစဏ္ဍမိဂဘယေန အန္တရာယိကသညီ ဟုတွာ ဆာဒေတိ, အစ္ဆန္နာဝ ဟောတိ။ ယဿပိ ပဗ္ဗတဝိဟာရေ ဝသန္တဿ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၃၂။)

ကန္ဒရံ ဝါ နဒိံ ဝါ အတိက္ကမိတွာ အာရောစေတဗ္ဗံ ဟောတိ, အန္တရာမဂ္ဂေ စ စဏ္ဍဝါဠအမနုဿာဒိဘယံ အတ္ထိ, မဂ္ဂေ အဇဂရာ နိပဇ္ဇန္တိ, နဒီ ပူရာ ဟောတိ, ဧတသ္မိံ ပန သတိယေဝ အန္တရာယေ အန္တရာယိကသညီ ဆာဒေတိ, အစ္ဆန္နာ ဟောတိ။ အန္တရာယိကဿ ပန အန္တရာယိကသညာယ ဆာဒယတော အစ္ဆန္နာဝ။

ပဟူတိ သော သက္ကောတိ ဘိက္ခုနော သန္တိကံ ဂန္တုဉ္စေဝ အာရောစေတုဉ္စ, သော စေ ပဟုသညီ ဟုတွာ ဆာဒေတိ, ဆန္နာ ဟောတိ။ သစဿ မုခေ အပ္ပမတ္တကော ဂဏ္ဍော ဝါ ဟောတိ, ဟနုကဝါတော ဝါ ဝိဇ္ဈတိ, ဒန္တော ဝါ ရုဇ္ဇတိ, ဘိက္ခာ ဝါ မန္ဒာ လဒ္ဓါ ဟောတိ, တာဝတကေန ပန နေဝ ဝတ္တုံ န သက္ကောတိ, န ဂန္တုံ, အပိစ ခေါ ‘‘န သက္ကောမီ’’တိ သညီ ဟောတိ, အယံ ပဟု ဟုတွာ အပ္ပဟုသညီ နာမ။ ဣမိနာ ဆာဒိတာပိ အစ္ဆာဒိတာ။ အပ္ပဟုနာ ပန ဝတ္တုံ ဝါ ဂန္တုံ ဝါ အသမတ္ထေန ပဟုသညိနာ ဝါ အပ္ပဟုသညိနာ ဝါ ဆာဒိတာ ဟောတိ, အစ္ဆာဒိတာဝ။

ဆာဒေတုကာမော စ ဟောတိ ဆာဒေတိ စာတိ ဣဒံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။ သစေ ပန ‘‘ဆာဒေဿာမီ’’တိ ဓုရနိက္ခေပံ ကတွာ ပုရေဘတ္တေ ဝါ ပစ္ဆာဘတ္တေ ဝါ ပဌမယာမာဒီသု ဝါ လဇ္ဇိဓမ္မံ ဩက္ကမိတွာ အန္တောအရုဏေယေဝ အာရောစေတိ, အယံ ဆာဒေတုကာမော န ဆာဒေတိ နာမ။ ယဿ ပန အဘိက္ခုကေ ဌာနေ ဝသန္တဿ အာပဇ္ဇိတွာ သဘာဂဿ ဘိက္ခုနော အာဂမနံ အာဂမေန္တဿ, သဘာဂဿ သန္တိကံ ဝါ ဂစ္ဆန္တဿ အဍ္ဎမာသောပိ မာသောပိ အတိက္ကမတိ, အယံ န ဆာဒေတုကာမော ဆာဒေတိ နာမ, အယမ္ပိ အစ္ဆန္နာဝ ဟောတိ။ ယော ပန အာပန္နမတ္တောဝ အဂ္ဂိံ အက္ကန္တပုရိသော ဝိယ သဟသာ ပက္ကမိတွာ သဘာဂဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ အာဝိကရောတိ, အယံ န ဆာဒေတုကာမောဝ န ဆာဒေတိ နာမ။ သစေ ပန သဘာဂံ ဒိသွာပိ ‘‘အယံ မေ ဥပဇ္ဈာယော ဝါ အာစရိယော ဝါ’’တိ လဇ္ဇာယ နာရောစေတိ, ဆန္နာဝ ဟောတိ အာပတ္တိ။ ဥပဇ္ဈာယာဒိဘာဝေါ ဟိ ဣဓ အပ္ပမာဏံ, အဝေရိသဘာဂမတ္တမေဝ ပမာဏံ။ တသ္မာ အဝေရိသဘာဂဿ သန္တိကေ အာရောစေတဗ္ဗာ။ ယော ပန ဝိသဘာဂေါ ဟောတိ သုတွာ ပကာသေတုကာမော, ဧဝရူပဿ ဥပဇ္ဈာယဿပိ သန္တိကေ န အာရောစေတဗ္ဗာ။

တတ္ထ ပုရေဘတ္တံ ဝါ အာပတ္တိံ အာပန္နော ဟောတု ပစ္ဆာဘတ္တံ ဝါ ဒိဝါ ဝါ ရတ္တိံ ဝါ, ယာဝ အရုဏံ န ဥဂ္ဂစ္ဆတိ, တာဝ အာရောစေတဗ္ဗံ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၃၃။)

ဥဒ္ဓသ္တေ အရုဏေ ပဋိစ္ဆန္နာ ဟောတိ, ပဋိစ္ဆာဒနပစ္စယာ စ ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇတိ, သဘာဂသံဃာဒိသေသံ အာပန္နဿ ပန သန္တိကေ အာဝိကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ သစေ အာဝိကရောတိ, အာပတ္တိ အာဝိကတာ ဟောတိ, ဒုက္ကဋာ ပန န မုစ္စတိ။ တသ္မာ သုဒ္ဓဿ သန္တိကေ အာဝိကာတဗ္ဗာ။ အာဝိကရောန္တော စ ‘‘တုယှံ သန္တိကေ ဧကံ အာပတ္တိံ အာဝိကရောမီ’’တိ ဝါ ‘‘အာစိက္ခာမီ’’တိ ဝါ အာရောစေမီ’’တိ ဝါ ‘‘မမ ဧကံ အာပတ္တိံ အာပန္နဘာဝံ ဇာနာဟီ’’တိ ဝါ ဝဒတု, ‘‘ဧကံ ဂရုကာပတ္တိံ အာဝိကရောမီ’’တိအာဒိနာ ဝါ နယေန ဝဒတု, သဗ္ဗေဟိပိ အာကာရေဟိ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာဝ ဟောတီတိ ကုရုန္ဒိယံ ဝုတ္တံ။ သစေ ပန ‘‘လဟုကာပတ္တိံ အာဝိကရောမီ’’တိအာဒိနာ နယေန ဝဒတိ, ပဋိစ္ဆန္နာဝ ဟောတိ။ ဝတ္ထုံ အာရောစေတိ, အာပတ္တိံ အာရောစေတိ, ဥဘယံ အာရောစေတိ, တိဝိဓေနပိ အာရောစိတာဝ ဟောတိ။

֍ * ၂၃၇။ ဣတိ ဣမာနိ ဒသ ကာရဏာနိ ဥပပရိက္ခိတွာ ပဋိစ္ဆန္နပရိဝါသံ ဒေန္တေန ပဌမမေဝ ပဋိစ္ဆန္နဘာဝေါ ဇာနိတဗ္ဗော, တတော ပဋိစ္ဆန္နဒိဝသေ စ အာပတ္တိယော စ သလ္လက္ခေတွာ သစေ ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာ ဟောတိ, ‘‘အဟံ, ဘန္တေ, ဧကံ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇိံ သဉ္စေတနိကံ သုက္ကဝိဿဋ္ဌိံ ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္န’’န္တိ ဧဝံ ယာစာပေတွာ ခန္ဓကေ (စူဠဝ။ ၉၈) အာဂတနယေနေဝ ကမ္မဝါစံ ဝတွာ ပရိဝါသော ဒါတဗ္ဗော။ အထ ဒွီဟတီဟာဒိပဋိစ္ဆန္နာ ဟောတိ, ‘‘ဒွီဟပ္ပဋိစ္ဆန္နံ, တီဟပ္ပဋိစ္ဆန္နံ, စတူဟပ္ပဋိစ္ဆန္နံ, ပဉ္စာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နံ…ပေ… စုဒ္ဒသာဟပ္ပဋိစ္ဆန္န’’န္တိ ဧဝံ ယာဝ စုဒ္ဒသဒိဝသာနိ ဒိဝသဝသေန ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ, ပဉ္စဒသဒိဝသပဋိစ္ဆန္နာယ ‘‘ပက္ခပဋိစ္ဆန္န’’န္တိ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။ တတော ယာဝ ဧကူနတိံသတိမော ဒိဝသော, တာဝ ‘‘အတိရေကပက္ခပဋိစ္ဆန္န’’န္တိ, တတော ‘‘မာသပဋိစ္ဆန္နံ, အတိရေကမာသပဋိစ္ဆန္နံ, ဒွေမာသပဋိစ္ဆန္နံ, အတိရေကဒွေမာသပဋိစ္ဆန္နံ, တေမာသ…ပေ… အတိရေကဧကာဒသမာသပဋိစ္ဆန္န’’န္တိ ဧဝံ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။ သံဝစ္ဆရေ ပုဏ္ဏေ ‘‘ဧကသံဝစ္ဆရပဋိစ္ဆန္န’’န္တိ, တတော ပရံ ‘‘အတိရေကသံဝစ္ဆရံ, ဒွေသံဝစ္ဆရ’’န္တိ ဧဝံ ယာဝ ‘‘သဋ္ဌိသံဝစ္ဆရံ, အတိရေကသဋ္ဌိသံဝစ္ဆရပဋိစ္ဆန္န’’န္တိ ဝါ တတော ဝါ ဘိယျောပိ ဝတွာ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။

သစေ ပန ဒွေ တိဿော တတုတ္တရိ ဝါ အာပတ္တိယော ဟောန္တိ, ယထာ ‘‘ဧကံ အာပတ္တိ’’န္တိ ဝုတ္တံ, ဧဝံ ‘‘ဒွေ အာပတ္တိယော, တိဿော အာပတ္တိယော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ တတော ပရံ ပန သတံ ဝါ ဟောတု သဟဿံ ဝါ, ‘‘သမ္ဗဟုလာ’’တိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ နာနာဝတ္ထုကာသုပိ ‘‘အဟံ, ဘန္တေ, သမ္ဗဟုလာ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၃၄။)

သံဃာဒိသေသာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိံ ဧကံ သုက္ကဝိဿဋ္ဌိံ, ဧကံ ကာယသံသဂ္ဂံ, ဧကံ ဒုဋ္ဌုလ္လဝါစံ, ဧကံ အတ္တကာမံ, ဧကံ သဉ္စရိတ္တံ, ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော’’တိ ဧဝံ ဂဏနဝသေန ဝါ ‘‘အဟံ, ဘန္တေ, သမ္ဗဟုလာ သံဃာဒိသေသာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိံ နာနာဝတ္ထုကာ ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော’’တိ ဧဝံ ဝတ္ထုကိတ္တနဝသေန ဝါ ‘‘အဟံ, ဘန္တေ, သမ္ဗဟုလာ သံဃာဒိသေသာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိံ ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော’’တိ ဧဝံ နာမမတ္တဝသေန ဝါ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။ တတ္ထ နာမံ ဒုဝိဓံ သဇာတိသာဓာရဏံ သဗ္ဗသာဓာရဏဉ္စ။ တတ္ထ သံဃာဒိသေသောတိ သဇာတိသာဓာရဏံ။ အာပတ္တီတိ သဗ္ဗသာဓာရဏံ။ တသ္မာ ‘‘သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိံ ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော’’တိ ဧဝံ သဗ္ဗသာဓာရဏနာမဝသေနပိ ဝဋ္ဋတိ။ ဣဒဉှိ ပရိဝါသာဒိဝိနယကမ္မံ ဝတ္ထုဝသေန ဂေါတ္တဝသေန နာမဝသေန အာပတ္တိဝသေန စ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိယေဝ။

တတ္ထ သုက္ကဝိဿဋ္ဌီတိ ဝတ္ထု စေဝ ဂေါတ္တဉ္စ။ သံဃာဒိသေသောတိ နာမဉ္စေဝ အာပတ္တိ စ။ တတ္ထ ‘‘သုက္ကဝိဿဋ္ဌိံ ကာယသံသဂ္ဂ’’န္တိအာဒိနာ ဝစနေနပိ ‘‘နာနာဝတ္ထုကာယော’’တိ ဝစနေနပိ ဝတ္ထု စေဝ ဂေါတ္တဉ္စ ဂဟိတံ ဟောတိ။ ‘‘သံဃာဒိသေသော’’တိ ဝစနေနပိ ‘‘အာပတ္တိယော’’တိ ဝစနေနပိ နာမဉ္စေဝ အာပတ္တိ စ ဂဟိတာ ဟောတိ။ တသ္မာ ဧတေသု ယဿ ကဿစိ ဝသေန ကမ္မဝါစာ ကာတဗ္ဗာ။ ဣဓ ပန သဗ္ဗာပတ္တီနံ သာဓာရဏဝသေန သမ္ဗဟုလနယေနေဝ စ သဗ္ဗတ္ထ ကမ္မဝါစံ ယောဇေတွာ ဒဿယိဿာမ။ ဧကဉှိ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇိတွာ ‘‘သမ္ဗဟုလာ’’တိ ဝိနယကမ္မံ ကရောန္တဿပိ ဝုဋ္ဌာတိ ဧကံ ဝိနာ သမ္ဗဟုလာနံ အဘာဝတော။ သမ္ဗဟုလာ ပန အာပဇ္ဇိတွာ ‘‘ဧကံ အာပဇ္ဇိ’’န္တိ ကရောန္တဿ န ဝုဋ္ဌာတိ, တသ္မာ သမ္ဗဟုလနယေနေဝ ယောဇယိဿာမ။ သေယျထိဒံ – ပဋိစ္ဆန္နပရိဝါသံ ဒေန္တေန သစေ ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာ အာပတ္တိ ဟောတိ။

‘‘အဟံ, ဘန္တေ, သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိံ ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, သောဟံ, ဘန္တေ, သံဃံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဧကာဟပရိဝါသံ ယာစာမိ။ အဟံ, ဘန္တေ, သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိံ ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, ဒုတိယမ္ပိ, ဘန္တေ, သံဃံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဧကာဟပရိဝါသံ ယာစာမိ။ အဟံ, ဘန္တေ, သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိံ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၃၅။)

ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, တတိယမ္ပိ, ဘန္တေ, သံဃံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဧကာဟပရိဝါသံ ယာစာမီတိ –

ဧဝံ တိက္ခတ္တုံ ယာစာပေတွာ –

‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော, အယံ ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိ ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, သော သံဃံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဧကာဟပရိဝါသံ ယာစတိ, ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လံ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဧကာဟပရိဝါသံ ဒဒေယျ, ဧသာ ဉတ္တိ။

‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော, အယံ ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိ ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, သော သံဃံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဧကာဟပရိဝါသံ ယာစတိ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဧကာဟပရိဝါသံ ဒေတိ, ယဿာယသ္မတော ခမတိ ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဧကာဟပရိဝါသဿ ဒါနံ, သော တုဏှဿ။ ယဿ နက္ခမတိ, သော ဘာသေယျ။

‘‘ဒုတိယမ္ပိ ဧတမတ္ထံ ဝဒါမိ…ပေ… တတိယမ္ပိ ဧတမတ္ထံ ဝဒါမိ…ပေ…။

‘‘ဒိန္နော သံဃေန ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဧကာဟပရိဝါသော, ခမတိ သံဃဿ, တသ္မာ တုဏှီ, ဧဝမေတံ ဓာရယာမီ’’တိ –

ဧဝံ ယော ယော အာပန္နော ဟောတိ, တဿ တဿ နာမံ ဂဟေတွာ ကမ္မဝါစာ ကာတဗ္ဗာ။

ကမ္မဝါစာပရိယောသာနေ စ တေန ဘိက္ခုနာ မာဠကသီမာယမေဝ ‘‘ပရိဝါသံ သမာဒိယာမိ, ဝတ္တံ သမာဒိယာမီ’’တိ ဝတ္တံ သမာဒါတဗ္ဗံ, သမာဒိယိတွာ တတ္ထေဝ သံဃဿ အာရောစေတဗ္ဗံ။ အာရောစေန္တေန စ –

‘‘အဟံ, ဘန္တေ, သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိံ ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, သောဟံ သံဃံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဧကာဟပရိဝါသံ ယာစိံ, တဿ မေ သံဃော သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၃၆။)

ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဧကာဟပရိဝါသံ အဒါသိ, သောဟံ ပရိဝသာမိ, ဝေဒိယာမဟံ, ဘန္တေ, ဝေဒိယတီတိ မံ သံဃော ဓာရေတူ’’တိ –

ဧဝံ အာရောစေတဗ္ဗံ။ ဣမဉ္စ အတ္ထံ ဂဟေတွာ ယာယ ကာယစိ ဝါစာယ အာရောစေတုံ ဝဋ္ဋတိယေဝ။

အာရောစေတွာ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၀၂) သစေ နိက္ခိပိတုကာမော ဟောတိ, ‘‘ပရိဝါသံ နိက္ခိပါမိ, ဝတ္တံ နိက္ခိပါမီ’’တိ နိက္ခိပိတဗ္ဗံ။ ဧကပဒေနပိ စေတ္ထ နိက္ခိတ္တော ဟောတိ ပရိဝါသော, ဒွီဟိ ပန သုနိက္ခိတ္တောယေဝ။ သမာဒါနေပိ ဧသေဝ နယော။ နိက္ခိတ္တကာလတော ပဋ္ဌာယ ပကတတ္တဋ္ဌာနေ တိဋ္ဌတိ။ မာဠကတော ဘိက္ခူသု နိက္ခန္တေသု ဧကဿပိ သန္တိကေ နိက္ခိပိတုံ ဝဋ္ဋတိ, မာဠကတော နိက္ခမိတွာ သတိံ ပဋိလဘန္တေန သဟဂစ္ဆန္တဿ သန္တိကေ နိက္ခိပိတဗ္ဗံ။ သစေ သောပိ ပက္ကန္တော, အညဿ ယဿ မာဠကေ နာရောစိတံ, တဿ အာရောစေတွာ နိက္ခိပိတဗ္ဗံ။ အာရောစေန္တေန စ အဝသာနေ ‘‘ဝေဒိယတီတိ မံ အာယသ္မာ ဓာရေတူ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဒွိန္နံ အာရောစေန္တေန ‘‘အာယသ္မန္တာ ဓာရေန္တူ’’တိ, တိဏ္ဏံ အာရောစေန္တေန ‘‘အာယသ္မန္တော ဓာရေန္တူ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ သစေ အပ္ပဘိက္ခုကော ဝိဟာရော ဟောတိ, သဘာဂါ ဘိက္ခူ ဝသန္တိ, ဝတ္တံ အနိက္ခိပိတွာ ဝိဟာရေယေဝ ရတ္တိပရိဂ္ဂဟော ကာတဗ္ဗော။ အထ န သက္ကာ သောဓေတုံ, ဝုတ္တနယေနေဝ ဝတ္တံ နိက္ခိပိတွာ ပစ္စူသသမယေ ဧကေန ဘိက္ခုနာ သဒ္ဓိံ ပရိက္ခိတ္တဿ ဝိဟာရဿ ပရိက္ခေပတော, အပရိက္ခိတ္တဿ ဝိဟာရဿ ပရိက္ခေပါရဟဋ္ဌာနတော ဒွေ လေဍ္ဍုပါတေ အတိက္ကမိတွာ မဟာမဂ္ဂတော ဩက္ကမ္မ ဂုမ္ဗေန ဝါ ဝတိယာ ဝါ ပဋိစ္ဆန္နဋ္ဌာနေ နိသီဒိတဗ္ဗံ, အန္တောအရုဏေယေဝ ဝုတ္တနယေန ဝတ္တံ သမာဒိယိတွာ အာရောစေတဗ္ဗံ။ အာရောစေန္တေန သစေ နဝကတရော ဟောတိ, ‘‘အာဝုသော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ သစေ ဝုဍ္ဎတရော, ‘‘ဘန္တေ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ သစေ အညော ကောစိ ဘိက္ခု ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေန တံ ဌာနံ အာဂစ္ဆတိ, သစေ ဧသ တံ ပဿတိ, သဒ္ဒံ ဝါဿ သုဏာတိ, အာရောစေတဗ္ဗံ, အနာရောစေန္တဿ ရတ္တိစ္ဆေဒေါ စေဝ ဝတ္တဘေဒေါ စ။ အထ ဒွါဒသဟတ္ထံ ဥပစာရံ ဩက္ကမိတွာ အဇာနန္တဿေဝ ဂစ္ဆတိ, ရတ္တိစ္ဆေဒေါ ဟောတိယေဝ, ဝတ္တဘေဒေါ ပန နတ္ထိ, ဥဂ္ဂတေ အရုဏေ ဝတ္တံ နိက္ခိပိတဗ္ဗံ။ သစေ သော ဘိက္ခု ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေန ပက္ကန္တော ဟောတိ, ယံ အညံ သဗ္ဗပဌမံ ပဿတိ, တဿ အာရောစေတွာ နိက္ခိပိတဗ္ဗံ။ ဝိဟာရံ ဂန္တွာပိ ယံ ပဌမံ ပဿတိ, တဿ အာရောစေတွာ နိက္ခိပိတဗ္ဗံ။ အယံ နိက္ခိတ္တဝတ္တဿ ပရိဟာရော။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၃၇။)

֍ * ၂၃၈။ ဧဝံ ယတ္တကာနိ ဒိဝသာနိ အာပတ္တိ ပဋိစ္ဆန္နာ ဟောတိ, တတ္တကာနိ တတော အဓိကတရာနိ ဝါ ကုက္ကုစ္စဝိနောဒနတ္ထာယ ပရိဝသိတွာ သံဃံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဝတ္တံ သမာဒိယိတွာ မာနတ္တံ ယာစိတဗ္ဗံ။ အယဉှိ ဝတ္တေ သမာဒိန္နေ ဧဝ မာနတ္တာရဟော ဟောတိ နိက္ခိတ္တဝတ္တေန ပရိဝုတ္ထတ္တာ။ အနိက္ခိတ္တဝတ္တဿ ပန ပုန သမာဒါနကိစ္စံ နတ္ထိ။ သော ဟိ ပဋိစ္ဆန္နဒိဝသာတိက္ကမေနေဝ မာနတ္တာရဟော ဟောတိ, တသ္မာ တဿ မာနတ္တံ ဒါတဗ္ဗမေဝ။ တံ ဒေန္တေန –

‘‘အဟံ, ဘန္တေ, သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိံ ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, သောဟံ သံဃံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဧကာဟပရိဝါသံ ယာစိံ, တဿ မေ သံဃော သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဧကာဟပရိဝါသံ အဒါသိ, သောဟံ, ဘန္တေ, ပရိဝုတ္ထပရိဝါသော သံဃံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ ယာစာမိ။ အဟံ, ဘန္တေ…ပေ… သောဟံ ပရိဝုတ္ထပရိဝါသော, ဒုတိယမ္ပိ, ဘန္တေ, သံဃံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ ယာစာမိ။ အဟံ, ဘန္တေ…ပေ… သောဟံ ပရိဝုတ္ထပရိဝါသော, တတိယမ္ပိ, ဘန္တေ, သံဃံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ ယာစာမီ’’တိ –

ဧဝံ တိက္ခတ္တုံ ယာစာပေတွာ –

‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော, အယံ ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိ ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, သော သံဃံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဧကာဟပရိဝါသံ ယာစိ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဧကာဟပရိဝါသံ အဒါသိ, သော ပရိဝုတ္ထပရိဝါသော သံဃံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ ယာစတိ, ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လံ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ ဒဒေယျ, ဧသာ ဉတ္တိ။

‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော, အယံ ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိ ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, သော

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၃၈။)

သံဃံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဧကာဟပရိဝါသံ ယာစိ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဧကာဟပရိဝါသံ အဒါသိ, သော ပရိဝုတ္ထပရိဝါသော သံဃံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ ယာစတိ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ ဒေတိ, ယဿာယသ္မတော ခမတိ ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တဿ ဒါနံ, သော တုဏှဿ။ ယဿ နက္ခမတိ, သော ဘာသေယျ။

‘‘ဒုတိယမ္ပိ ဧတမတ္ထံ ဝဒါမိ…ပေ… တတိယမ္ပိ ဧတမတ္ထံ ဝဒါမိ…ပေ…။

‘‘ဒိန္နံ သံဃေန ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ, ခမတိ သံဃဿ, တသ္မာ တုဏှီ, ဧဝမေတံ ဓာရယာမီ’’တိ –

ဧဝံ ကမ္မဝါစာ ကာတဗ္ဗာ။

ကမ္မဝါစာပရိယောသာနေ စ တေန ဘိက္ခုနာ မာဠကသီမာယမေဝ ‘‘မာနတ္တံ သမာဒိယာမိ, ဝတ္တံ သမာဒိယာမီ’’တိ ဝတ္တံ သမာဒါတဗ္ဗံ, သမာဒိယိတွာ တတ္ထေဝ သံဃဿ အာရောစေတဗ္ဗံ။ အာရောစေန္တေန စ –

‘‘အဟံ, ဘန္တေ, သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိံ ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, သောဟံ သံဃံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဧကာဟပရိဝါသံ ယာစိံ, တဿ မေ သံဃော သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဧကာဟပရိဝါသံ အဒါသိ, သောဟံ ပရိဝုတ္ထပရိဝါသော သံဃံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ ယာစိံ, တဿ မေ သံဃော သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ အဒါသိ, သောဟံ မာနတ္တံ စရာမိ, ဝေဒိယာမဟံ ဘန္တေ, ဝေဒိယတီတိ မံ သံဃော ဓာရေတူ’’တိ –

ဧဝံ အာရောစေတဗ္ဗံ။ ဣမဉ္စ ပန အတ္ထံ ဂဟေတွာ ယာယ ကာယစိ ဝါစာယ အာရောစေတုံ ဝဋ္ဋတိယေဝ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၃၉။)

အာရောစေတွာ သစေ နိက္ခိပိတုကာမော ဟောတိ, ‘‘မာနတ္တံ နိက္ခိပါမိ, ဝတ္တံ နိက္ခိပါမီ’’တိ သံဃမဇ္ဈေ နိက္ခိပိတဗ္ဗံ။ မာဠကတော ဘိက္ခူသု နိက္ခန္တေသု ဧကဿပိ သန္တိကေ နိက္ခိပိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ မာဠကတော နိက္ခမိတွာ သတိံ ပဋိလဘန္တေန သဟဂစ္ဆန္တဿ သန္တိကေ နိက္ခိပိတဗ္ဗံ။ သစေ သောပိ ပက္ကန္တော, အညဿ ယဿ မာဠကေ နာရောစိတံ, တဿ အာရောစေတွာ နိက္ခိပိတဗ္ဗံ။ အာရောစေန္တေန ပန အဝသာနေ ‘‘ဝေဒိယတီတိ မံ အာယသ္မာ ဓာရေတူ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဒွိန္နံ အာရောစေန္တေန ‘‘အာယသ္မန္တာ ဓာရေန္တူ’’တိ, တိဏ္ဏံ အာရောစေန္တေန ‘‘အာယသ္မန္တော ဓာရေန္တူ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ နိက္ခိတ္တကာလတော ပဋ္ဌာယ ပကတတ္တဋ္ဌာနေ တိဋ္ဌတိ။ သစေ အပ္ပဘိက္ခုကော ဝိဟာရော ဟောတိ, သဘာဂါ ဘိက္ခူ ဝသန္တိ, ဝတ္တံ အနိက္ခိပိတွာ အန္တောဝိဟာရေယေဝ ရတ္တိယော ဂဏေတဗ္ဗာ။ အထ န သက္ကာ သောဓေတုံ, ဝုတ္တနယေနေဝ ဝတ္တံ နိက္ခိပိတွာ ပစ္စူသသမယေ စတူဟိ ပဉ္စဟိ ဝါ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ ပရိက္ခိတ္တဿ ဝိဟာရဿ ပရိက္ခေပတော, အပရိက္ခိတ္တဿ ပရိက္ခေပါရဟဋ္ဌာနတော ဒွေ လေဍ္ဍုပါတေ အတိက္ကမိတွာ မဟာမဂ္ဂတော ဩက္ကမ္မ ဂုမ္ဗေန ဝါ ဝတိယာ ဝါ ပဋိစ္ဆန္နဋ္ဌာနေ နိသီဒိတဗ္ဗံ, အန္တောအရုဏေယေဝ ဝုတ္တနယေန ဝတ္တံ သမာဒိယိတွာ အာရောစေတဗ္ဗံ။ သစေ အညော ကောစိ ဘိက္ခု ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေန တံ ဌာနံ အာဂစ္ဆတိ, သစေ ဧသ တံ ပဿတိ, သဒ္ဒံ ဝါဿ သုဏာတိ, အာရောစေတဗ္ဗံ။ အနာရောစေန္တဿ ရတ္တိစ္ဆေဒေါ စေဝ ဝတ္တဘေဒေါ စ, အထ ဒွါဒသဟတ္ထံ ဥပစာရံ ဩက္ကမိတွာ အဇာနန္တဿေဝ ဂစ္ဆတိ, ရတ္တိစ္ဆေဒေါ ဟောတိ ဧဝ, ဝတ္တဘေဒေါ ပန နတ္ထိ။ အာရောစိတကာလတော ပဋ္ဌာယ ဧကံ ဘိက္ခုံ ဌပေတွာ သေသေဟိ သတိ ကရဏီယေ ဂန္တုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ, အရုဏေ ဥဋ္ဌိတေ တဿ ဘိက္ခုဿ သန္တိကေ ဝတ္တံ နိက္ခိပိတဗ္ဗံ။ သစေ သောပိ ကေနစိ ကမ္မေန ပုရေ အရုဏေယေဝ ဂစ္ဆတိ, အညံ ဝိဟာရတော နိက္ခန္တံ ဝါ အာဂန္တုကံ ဝါ ယံ ပဌမံ ပဿတိ, တဿ သန္တိကေ အာရောစေတွာ ဝတ္တံ နိက္ခိပိတဗ္ဗံ။ အယဉ္စ ယသ္မာ ဂဏဿ အာရောစေတွာ ဘိက္ခူနဉ္စ အတ္ထိဘာဝံ သလ္လက္ခေတွာဝ ဝသိ, တေနဿ ဦနေ ဂဏေ စရဏဒေါသော ဝါ ဝိပ္ပဝါသော ဝါ န ဟောတိ။ သစေ န ကဉ္စိ ပဿတိ, ဝိဟာရံ ဂန္တွာပိ ယံ ပဌမံ ပဿတိ, တဿ အာရောစေတွာ နိက္ခိပိတဗ္ဗံ။ အယံ နိက္ခိတ္တဝတ္တဿ ပရိဟာရော။

֍ * ၂၃၉။ ဧဝံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ အခဏ္ဍံ စရိတွာ ယတ္ထ သိယာ ဝီသတိဂဏော ဘိက္ခုသံဃော, တတ္ထ သော ဘိက္ခု အဗ္ဘေတဗ္ဗော။ အဗ္ဘေန္တေဟိ စ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၄၀။)

ပဌမံ အဗ္ဘာနာရဟော ကာတဗ္ဗော။ အယဉှိ နိက္ခိတ္တဝတ္တတ္တာ ပကတတ္တဋ္ဌာနေ ဌိတော, ပကတတ္တဿ စ အဗ္ဘာနံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ, တသ္မာ ဝတ္တံ သမာဒါပေတဗ္ဗော, ဝတ္တေ သမာဒိန္နေ အဗ္ဘာနာရဟော ဟောတိ။ တေနပိ ဝတ္တံ သမာဒိယိတွာ အာရောစေတွာ အဗ္ဘာနံ ယာစိတဗ္ဗံ။ အနိက္ခိတ္တဝတ္တဿ ပုန ဝတ္တသမာဒါနကိစ္စံ နတ္ထိ။ သော ဟိ ဆာရတ္တာတိက္ကမေနေဝ အဗ္ဘာနာရဟော ဟောတိ, တသ္မာ သော အဗ္ဘေတဗ္ဗော။ အဗ္ဘေန္တေန စ –

‘‘အဟံ, ဘန္တေ, သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိံ ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, သောဟံ သံဃံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဧကာဟပရိဝါသံ ယာစိံ, တဿ မေ သံဃော သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဧကာဟပရိဝါသံ အဒါသိ, သောဟံ ပရိဝုတ္ထပရိဝါသော သံဃံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ ယာစိံ, တဿ မေ သံဃော သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ အဒါသိ, သောဟံ, ဘန္တေ, စိဏ္ဏမာနတ္တော သံဃံ အဗ္ဘာနံ ယာစာမိ။ အဟံ, ဘန္တေ…ပေ… သောဟံ စိဏ္ဏမာနတ္တော ဒုတိယမ္ပိ, ဘန္တေ, သံဃံ အဗ္ဘာနံ ယာစာမိ။ အဟံ, ဘန္တေ…ပေ… သောဟံ စိဏ္ဏမာနတ္တော တတိယမ္ပိ, ဘန္တေ, သံဃံ အဗ္ဘာနံ ယာစာမီ’’တိ –

ဧဝံ တိက္ခတ္တုံ ယာစာပေတွာ –

‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော, အယံ ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိ ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, သော သံဃံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဧကာဟပရိဝါသံ ယာစိ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဧကာဟပရိဝါသံ အဒါသိ, သော ပရိဝုတ္ထပရိဝါသော သံဃံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ ယာစိ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ အဒါသိ, သော စိဏ္ဏမာနတ္တော သံဃံ အဗ္ဘာနံ ယာစတိ, ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လံ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမံ ဘိက္ခုံ အဗ္ဘေယျ, ဧသာ ဉတ္တိ။

‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော, အယံ ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိ ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, သော

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၄၁။)

သံဃံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဧကာဟပရိဝါသံ ယာစိ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဧကာဟပရိဝါသံ အဒါသိ, သော ပရိဝုတ္ထပရိဝါသော သံဃံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ ယာစိ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ အဒါသိ, သော စိဏ္ဏမာနတ္တော သံဃံ အဗ္ဘာနံ ယာစတိ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမံ ဘိက္ခုံ အဗ္ဘေတိ, ယဿာယသ္မတော ခမတိ ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော အဗ္ဘာနံ, သော တုဏှဿ။ ယဿ နက္ခမတိ, သော ဘာသေယျ။

‘‘ဒုတိယမ္ပိ ဧတမတ္ထံ ဝဒါမိ…ပေ… တတိယမ္ပိ ဧတမတ္ထံ ဝဒါမိ…ပေ…။

‘‘အဗ္ဘိတော သံဃေန ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု, ခမတိ သံဃဿ, တသ္မာ တုဏှီ, ဧဝမေတံ ဓာရယာမီ’’တိ –

ဧဝံ ကမ္မဝါစာ ကာတဗ္ဗာ။

ဧဝံ တာဝ ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာယ အာပတ္တိယာ ပဋိစ္ဆန္နပရိဝါသော မာနတ္တဒါနံ အဗ္ဘာနဉ္စ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣမိနာဝ နယေန ဒွီဟာဒိပဋိစ္ဆန္နာသုပိ တဒနုရူပါ ကမ္မဝါစာ ကာတဗ္ဗာ။

֍ * ၂၄၀။ သစေ ပန အပ္ပဋိစ္ဆန္နာ အာပတ္တိ ဟောတိ, ပရိဝါသံ အဒတွာ မာနတ္တမေဝ ဒတွာ စိဏ္ဏမာနတ္တော အဗ္ဘေတဗ္ဗော။ ကထံ? မာနတ္တံ ဒေန္တေန တာဝ –

‘‘အဟံ, ဘန္တေ, သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, သောဟံ, ဘန္တေ, သံဃံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ ယာစာမိ။ အဟံ, ဘန္တေ…ပေ… ဒုတိယမ္ပိ, ဘန္တေ, သံဃံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ ယာစာမိ။ အဟံ, ဘန္တေ…ပေ… တတိယမ္ပိ, ဘန္တေ, သံဃံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ ယာစာမီ’’တိ –

တိက္ခတ္တုံ ယာစာပေတွာ –

‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော, အယံ ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, သော သံဃံ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၄၂။)

သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ ယာစတိ, ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လံ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ ဒဒေယျ, ဧသာ ဉတ္တိ။

‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော, အယံ ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, သော သံဃံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ ယာစတိ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ ဒေတိ, ယဿာယသ္မတော ခမတိ ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တဿ ဒါနံ, သော တုဏှဿ။ ယဿ နက္ခမတိ, သော ဘာသေယျ။

‘‘ဒုတိယမ္ပိ ဧတမတ္ထံ ဝဒါမိ…ပေ… တတိယမ္ပိ ဧတမတ္ထံ ဝဒါမိ…ပေ…။

‘‘ဒိန္နံ သံဃေန ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ, ခမတိ သံဃဿ, တသ္မာ တုဏှီ, ဧဝမေတံ ဓာရယာမီ’’တိ –

ဧဝံ ကမ္မဝါစာ ကာတဗ္ဗာ။

ကမ္မဝါစာပရိယောသာနေ စ ဝတ္တသမာဒါနံ ဝတ္တနိက္ခေပေါ မာနတ္တစရဏဉ္စ သဗ္ဗံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အာရောစေန္တေန ပန –

‘‘အဟံ, ဘန္တေ, သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, သောဟံ သံဃံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ ယာစိံ, တဿ မေ သံဃော သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ အဒါသိ, သောဟံ မာနတ္တံ စရာမိ, ဝေဒိယာမဟံ, ဘန္တေ, ဝေဒိယတီတိ မံ သံဃော ဓာရေတူ’’တိ –

ဧဝံ အာရောစေတဗ္ဗံ။

ဧကဿ ဒွိန္နံ တိဏ္ဏံ ဝါ အာရောစေန္တေန ပဋိစ္ဆန္နမာနတ္တေ ဝုတ္တနယေနေဝ အာရောစေတဗ္ဗံ။ စိဏ္ဏမာနတ္တော စ ယတ္ထ သိယာ ဝီသတိဂဏော ဘိက္ခုသံဃော, တတ္ထ သော အဗ္ဘေတဗ္ဗော။ အဗ္ဘေန္တေန စ –

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၄၃။)

‘‘အဟံ, ဘန္တေ, သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, သောဟံ သံဃံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ ယာစိံ, တဿ မေ သံဃော သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ အဒါသိ, သောဟံ စိဏ္ဏမာနတ္တော သံဃံ အဗ္ဘာနံ ယာစာမိ။ အဟံ, ဘန္တေ…ပေ… သောဟံ စိဏ္ဏမာနတ္တော ဒုတိယမ္ပိ, ဘန္တေ, သံဃံ အဗ္ဘာနံ ယာစာမိ။ အဟံ, ဘန္တေ…ပေ… သောဟံ စိဏ္ဏမာနတ္တော တတိယမ္ပိ, ဘန္တေ, သံဃံ အဗ္ဘာနံ ယာစာမီ’’တိ –

ဧဝံ တိက္ခတ္တုံ ယာစာပေတွာ –

‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော, အယံ ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, သော သံဃံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ ယာစိ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ အဒါသိ, သော စိဏ္ဏမာနတ္တော သံဃံ အဗ္ဘာနံ ယာစတိ, ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လံ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမံ ဘိက္ခုံ အဗ္ဘေယျ, ဧသာ ဉတ္တိ။

‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော, အယံ ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, သော သံဃံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ ယာစိ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ အဒါသိ, သော စိဏ္ဏမာနတ္တော သံဃံ အဗ္ဘာနံ ယာစတိ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမံ ဘိက္ခုံ အဗ္ဘေတိ, ယဿာယသ္မတော ခမတိ ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော အဗ္ဘာနံ, သော တုဏှဿ။ ယဿ နက္ခမတိ, သော ဘာသေယျ။

‘‘ဒုတိယမ္ပိ ဧတမတ္ထံ ဝဒါမိ…ပေ… တတိယမ္ပိ ဧတမတ္ထံ ဝဒါမိ…ပေ…။

အဗ္ဘိတော သံဃေန ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု, ခမတိ သံဃဿ, တသ္မာ တုဏှီ, ဧဝမေတံ ဓာရယာမီ’’တိ –

ဧဝံ ကမ္မဝါစံ ဝတွာ အဗ္ဘေတဗ္ဗော။ ဧဝံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာယ အာပတ္တိယာ ဝုဋ္ဌာနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၄၄။)

֍ * ၂၄၁။ သစေ ကဿစိ ဧကာပတ္တိ ပဋိစ္ဆန္နာ ဟောတိ, ဧကာ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာ, တဿ ပဋိစ္ဆန္နာယ အာပတ္တိယာ ပရိဝါသံ ဒတွာ ပရိဝုတ္ထပရိဝါသဿ မာနတ္တံ ဒေန္တေန အပ္ပဋိစ္ဆန္နာပတ္တိံ ပဋိစ္ဆန္နာပတ္တိယာ သမောဓာနေတွာပိ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ကထံ? သစေ ပဋိစ္ဆန္နာပတ္တိ ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာ ဟောတိ –

‘‘အဟံ, ဘန္တေ, သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိံ ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, သောဟံ သံဃံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဧကာဟပရိဝါသံ ယာစိံ, တဿ မေ သံဃော သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဧကာဟပရိဝါသံ အဒါသိ, သောဟံ ပရိဝုတ္ထပရိဝါသော, အဟံ, ဘန္တေ, သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, သောဟံ, ဘန္တေ, သံဃံ တာသံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပဋိစ္ဆန္နာနဉ္စ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနဉ္စ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ ယာစာမီ’’တိ –

တိက္ခတ္တုံ ယာစာပေတွာ –

‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော, အယံ ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိ ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, သော သံဃံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဧကာဟပရိဝါသံ ယာစိ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဧကာဟပရိဝါသံ အဒါသိ, သော ပရိဝုတ္ထပရိဝါသော, အယံ ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, သော သံဃံ တာသံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပဋိစ္ဆန္နာနဉ္စ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနဉ္စ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ ယာစတိ, ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လံ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော တာသံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပဋိစ္ဆန္နာနဉ္စ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနဉ္စ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ ဒဒေယျ, ဧသာ ဉတ္တိ။

‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော, အယံ ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိ ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, သော သံဃံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဧကာဟပရိဝါသံ ယာစိ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဧကာဟပရိဝါသံ အဒါသိ, သော ပရိဝုတ္ထပရိဝါသော, အယံ ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု သမ္ဗဟုလာ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၄၅။)

အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, သော သံဃံ တာသံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပဋိစ္ဆန္နာနဉ္စ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနဉ္စ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ ယာစတိ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော တာသံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပဋိစ္ဆန္နာနဉ္စ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနဉ္စ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ ဒေတိ, ယဿာယသ္မတော ခမတိ ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော တာသံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပဋိစ္ဆန္နာနဉ္စ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနဉ္စ ဆာရတ္တံ မာနတ္တဿ ဒါနံ, သော တုဏှဿ။ ယဿ နက္ခမတိ, သော ဘာသေယျ။

‘‘ဒုတိယမ္ပိ ဧတမတ္ထံ ဝဒါမိ…ပေ… တတိယမ္ပိ ဧတမတ္ထံ ဝဒါမိ…ပေ…။

‘‘ဒိန္နံ သံဃေန ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော တာသံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပဋိစ္ဆန္နာနဉ္စ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနဉ္စ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ, ခမတိ သံဃဿ, တသ္မာ တုဏှီ, ဧဝမေတံ ဓာရယာမီ’’တိ –

ဧဝံ ကမ္မဝါစာ ကာတဗ္ဗာ။

ကမ္မဝါစာပရိယောသာနေ စ ဝတ္တသမာဒါနာဒိ သဗ္ဗံ ဝုတ္တနယမေဝ။ အာရောစေန္တေန ပန –

‘‘အဟံ, ဘန္တေ, သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိံ ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, သောဟံ သံဃံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဧကာဟပရိဝါသံ ယာစိံ, တဿ မေ သံဃော သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဧကာဟပရိဝါသံ အဒါသိ, သောဟံ ပရိဝုတ္ထပရိဝါသော, အဟံ, ဘန္တေ, သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, သောဟံ, ဘန္တေ, သံဃံ တာသံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပဋိစ္ဆန္နာနဉ္စ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနဉ္စ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ ယာစိံ, တဿ မေ သံဃော တာသံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပဋိစ္ဆန္နာနဉ္စ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနဉ္စ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ အဒါသိ, သောဟံ မာနတ္တံ စရာမိ, ဝေဒိယာမဟံ, ဘန္တေ, ဝေဒိယတီတိ မံ သံဃော ဓာရေတူ’’တိ –

ဧဝံ အာရောစေတဗ္ဗံ။

သမာဒိန္နမာနတ္တေန စ အနူနံ ကတွာ ဝုတ္တနယေန ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ စရိတဗ္ဗံ။ စိဏ္ဏမာနတ္တော စ ယတ္ထ သိယာ ဝီသတိဂဏော ဘိက္ခုသံဃော, တတ္ထ သော အဗ္ဘေတဗ္ဗော။ အဗ္ဘေန္တေန စ –

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၄၆။)

‘‘အဟံ, ဘန္တေ, သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိံ ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, သောဟံ သံဃံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဧကာဟပရိဝါသံ ယာစိံ, တဿ မေ သံဃော သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဧကာဟပရိဝါသံ အဒါသိ, သောဟံ ပရိဝုတ္ထပရိဝါသော, အဟံ, ဘန္တေ, သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, သောဟံ, ဘန္တေ, သံဃံ တာသံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပဋိစ္ဆန္နာနဉ္စ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနဉ္စ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ ယာစိံ, တဿ မေ သံဃော တာသံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပဋိစ္ဆန္နာနဉ္စ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနဉ္စ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ အဒါသိ, သောဟံ, ဘန္တေ, စိဏ္ဏမာနတ္တော သံဃံ အဗ္ဘာနံ ယာစာမီ’’တိ –

ဧဝံ တိက္ခတ္တုံ ယာစာပေတွာ –

‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော, အယံ ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိ ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, သော သံဃံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဧကာဟပရိဝါသံ ယာစိ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဧကာဟပရိဝါသံ အဒါသိ, သော ပရိဝုတ္ထပရိဝါသော, အယံ ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, သော သံဃံ တာသံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပဋိစ္ဆန္နာနဉ္စ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနဉ္စ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ ယာစိ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော တာသံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပဋိစ္ဆန္နာဉ္စ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနဉ္စ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ အဒါသိ, သော စိဏ္ဏမာနတ္တော သံဃံ အဗ္ဘာနံ ယာစတိ, ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လံ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမံ ဘိက္ခုံ အဗ္ဘေယျ, ဧသာ ဉတ္တိ။

‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော, အယံ ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိ ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, သော သံဃံ တာသံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဧကာဟပရိဝါသံ ယာစိ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဧကာဟပရိဝါသံ အဒါသိ, သော ပရိဝုတ္ထပရိဝါသော, အယံ ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, သော သံဃံ တာသံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပဋိစ္ဆန္နာနဉ္စ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနဉ္စ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၄၇။)

ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ ယာစိ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော တာသံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပဋိစ္ဆန္နာနဉ္စ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနဉ္စ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ အဒါသိ, သော စိဏ္ဏမာနတ္တော သံဃံ အဗ္ဘာနံ ယာစတိ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမံ ဘိက္ခုံ အဗ္ဘေတိ, ယဿာယသ္မတော ခမတိ ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော အဗ္ဘာနံ, သော တုဏှဿ။ ယဿ နက္ခမတိ, သော ဘာသေယျ။

‘‘ဒုတိယမ္ပိ ဧတမတ္ထံ ဝဒါမိ…ပေ… တတိယမ္ပိ ဧတမတ္ထံ ဝဒါမိ…ပေ…။

‘‘အဗ္ဘိတော သံဃေန ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု, ခမတိ သံဃဿ, တသ္မာ တုဏှီ, ဧဝမေတံ ဓာရယာမီ’’တိ –

ဧဝံ ကမ္မဝါစံ ကတွာ အဗ္ဘေတဗ္ဗော။

ပဋိစ္ဆန္နပရိဝါသကထာ နိဋ္ဌိတာ။

֍ * ၂၄၂။ သုဒ္ဓန္တပရိဝါသော သမောဓာနပရိဝါသောတိ ဒွေ အဝသေသာ။ တတ္ထ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၀၂) သုဒ္ဓန္တပရိဝါသော ဒုဝိဓော စူဠသုဒ္ဓန္တော မဟာသုဒ္ဓန္တောတိ။ ဒုဝိဓောပိ စေသ ရတ္တိပရိစ္ဆေဒံ သကလံ ဝါ ဧကစ္စံ ဝါ အဇာနန္တဿ စ အဿရန္တဿ စ တတ္ထ ဝေမတိကဿ စ ဒါတဗ္ဗော။ အာပတ္တိပရိယန္တံ ပန ‘‘ဧတ္တကာ အဟံ အာပတ္တိယော အာပန္နော’’တိ ဇာနာတု ဝါ မာ ဝါ, အကာရဏမေတံ, တတ္ထ ယော ဥပသမ္ပဒတော ပဋ္ဌာယ အနုလောမက္ကမေန ဝါ အာရောစိတဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ပဋိလောမက္ကမေန ဝါ ‘‘အသုကဉ္စ အသုကဉ္စ ဒိဝသံ ဝါ ပက္ခံ ဝါ မာသံ ဝါ သံဝစ္ဆရံ ဝါ တဝ သုဒ္ဓဘာဝံ ဇာနာသီ’’တိ ပုစ္ဆိယမာနော ‘‘အာမ, ဘန္တေ, ဇာနာမိ, ဧတ္တကံ နာမ ကာလံ အဟံ သုဒ္ဓေါ’’တိ ဝဒတိ, တဿ ဒိန္နော သုဒ္ဓန္တပရိဝါသော စူဠသုဒ္ဓန္တောတိ ဝုစ္စတိ။

တံ ဂဟေတွာ ပရိဝသန္တေန ယတ္တကံ ကာလံ အတ္တနော သုဒ္ဓိံ ဇာနာတိ, တတ္တကံ အပနေတွာ အဝသေသံ မာသံ ဝါ ဒွေမာသံ ဝါ ပရိဝသိတဗ္ဗံ။ သစေ ‘‘မာသမတ္တံ အသုဒ္ဓေါမှီ’’တိ သလ္လက္ခေတွာ အဂ္ဂဟေသိ, ပရိဝသန္တော စ ပုန အညံ မာသံ သရတိ, တမ္ပိ မာသံ ပရိဝသိတဗ္ဗမေဝ, ပုန ပရိဝါသဒါနကိစ္စံ နတ္ထိ။ အထ ‘‘ဒွေမာသံ အသုဒ္ဓေါမှီ’’တိ သလ္လက္ခေတွာ အဂ္ဂဟေသိ, ပရိဝသန္တော စ ‘‘မာသမတ္တမေဝါဟံ အသုဒ္ဓေါမှီ’’တိ သန္နိဋ္ဌာနံ ကရောတိ, မာသမေဝ ပရိဝသိတဗ္ဗံ, ပုန ပရိဝါသဒါနကိစ္စံ နတ္ထိ။ အယဉှိ သုဒ္ဓန္တပရိဝါသော နာမ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၄၈။)

ဥဒ္ဓမ္ပိ အာရောဟတိ, ဟေဋ္ဌာပိ ဩရောဟတိ။ ဣဒမဿ လက္ခဏံ။ အညသ္မိံ ပန အာပတ္တိဝုဋ္ဌာနေ ဣဒံ လက္ခဏံ – ယော အပ္ပဋိစ္ဆန္နံ အာပတ္တိံ ‘‘ပဋိစ္ဆန္နာ’’တိ ဝိနယကမ္မံ ကရောတိ, တဿာပတ္တိ ဝုဋ္ဌာတိ။ ယော ပဋိစ္ဆန္နံ ‘‘အပ္ပဋိစ္ဆန္နာ’’တိ ဝိနယကမ္မံ ကရောတိ, တဿ န ဝုဋ္ဌာတိ။ အစိရပဋိစ္ဆန္နံ ‘‘စိရပဋိစ္ဆန္နာ’’တိ ကရောန္တဿပိ ဝုဋ္ဌာတိ, စိရပဋိစ္ဆန္နံ ‘‘အစိရပဋိစ္ဆန္နာ’’တိ ကရောန္တဿ န ဝုဋ္ဌာတိ။ ဧကံ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇိတွာ ‘‘သမ္ဗဟုလာ’’တိ ကရောန္တဿ ဝုဋ္ဌာတိ ဧကံ ဝိနာ သမ္ဗဟုလာနံ အဘာဝတော။ သမ္ဗဟုလာ ပန အာပဇ္ဇိတွာ ‘‘ဧကံ အာပဇ္ဇိ’’န္တိ ကရောန္တဿ န ဝုဋ္ဌာတိ။

ယော ပန ယထာဝုတ္တေန အနုလောမပဋိလောမနယေန ပုစ္ဆိယမာနောပိ ရတ္တိပရိယန္တံ န ဇာနာတိ နဿရတိ, ဝေမတိကော ဝါ ဟောတိ, တဿ ဒိန္နော သုဒ္ဓန္တပရိဝါသော မဟာသုဒ္ဓန္တောတိ ဝုစ္စတိ။ တံ ဂဟေတွာ ဂဟိတဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ဥပသမ္ပဒဒိဝသော, တာဝ ရတ္တိယော ဂဏေတွာ ပရိဝသိတဗ္ဗံ, အယံ ဥဒ္ဓံ နာရောဟတိ, ဟေဋ္ဌာ ပန ဩရောဟတိ။ တသ္မာ သစေ ပရိဝသန္တော ရတ္တိပရိစ္ဆေဒေ သန္နိဋ္ဌာနံ ကရောတိ ‘‘မာသော ဝါ သံဝစ္ဆရော ဝါ မယှံ အာပန္နဿာ’’တိ, မာသံ ဝါ သံဝစ္ဆရံ ဝါ ပရိဝသိတဗ္ဗံ။

ပရိဝါသယာစနဒါနလက္ခဏံ ပနေတ္ထ ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗံ – တေန ဘိက္ခုနာ သံဃံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧကံသံ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ကရိတွာ ဝုဍ္ဎာနံ ဘိက္ခူနံ ပါဒေ ဝန္ဒိတွာ ဥက္ကုဋိကံ နိသီဒိတွာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတွာ ဧဝမဿ ဝစနီယော –

‘‘အဟံ, ဘန္တေ, သမ္ဗဟုလာ သံဃာဒိသေသာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိံ, အာပတ္တိပရိယန္တံ န ဇာနာမိ, ရတ္တိပရိယန္တံ န ဇာနာမိ, အာပတ္တိပရိယန္တံ နဿရာမိ, ရတ္တိပရိယန္တံ နဿရာမိ, အာပတ္တိပရိယန္တေ ဝေမတိကော, ရတ္တိပရိယန္တေ ဝေမတိကော, သောဟံ သံဃံ တာသံ အာပတ္တီနံ သုဒ္ဓန္တပရိဝါသံ ယာစာမီ’’တိ။

ဒုတိယမ္ပိ ယာစိတဗ္ဗော။ တတိယမ္ပိ ယာစိတဗ္ဗော။

ဗျတ္တေန ဘိက္ခုနာ ပဋိဗလေန သံဃော ဉာပေတဗ္ဗော –

‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော, အယံ ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု သမ္ဗဟုလာ သံဃာဒိသေသာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိ, အာပတ္တိပရိယန္တံ န ဇာနာတိ, ရတ္တိပရိယန္တံ န ဇာနာတိ, အာပတ္တိပရိယန္တံ နဿရတိ, ရတ္တိပရိယန္တံ နဿရတိ, အာပတ္တိပရိယန္တေ ဝေမတိကော, ရတ္တိပရိယန္တေ ဝေမတိကော, သော သံဃံ တာသံ အာပတ္တီနံ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၄၉။)

သုဒ္ဓန္တပရိဝါသံ ယာစတိ, ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လံ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော တာသံ အာပတ္တီနံ သုဒ္ဓန္တပရိဝါသံ ဒဒေယျ, ဧသာ ဉတ္တိ။

‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော, အယံ ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု သမ္ဗဟုလာ သံဃာဒိသေသာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိ, အာပတ္တိပရိယန္တံ န ဇာနာတိ, ရတ္တိပရိယန္တံ န ဇာနာတိ, အာပတ္တိပရိယန္တံ နဿရတိ, ရတ္တိပရိယန္တံ နဿရတိ, အာပတ္တိပရိယန္တေ ဝေမတိကော, ရတ္တိပရိယန္တေ ဝေမတိကော, သော သံဃံ တာသံ အာပတ္တီနံ သုဒ္ဓန္တပရိဝါသံ ယာစတိ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော တာသံ အာပတ္တီနံ သုဒ္ဓန္တပရိဝါသံ ဒေတိ, ယဿာယသ္မတော ခမတိ ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော တာသံ အာပတ္တီနံ သုဒ္ဓန္တပရိဝါသဿ ဒါနံ, သော တုဏှဿ။ ယဿ နက္ခမတိ, သော ဘာသေယျ။

‘‘ဒုတိယမ္ပိ ဧတမတ္ထံ ဝဒါမိ…ပေ… တတိယမ္ပိ ဧတမတ္ထံ ဝဒါမိ…ပေ…။

‘‘ဒိန္နော သံဃေန ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော တာသံ အာပတ္တီနံ။ သုဒ္ဓန္တပရိဝါသော, ခမတိ သံဃဿ, တသ္မာ တုဏှီ, ဧဝမေတံ ဓာရယာမီ’’တိ –

ဧဝံ သုဒ္ဓန္တပရိဝါသော ဒါတဗ္ဗော။

ကမ္မဝါစာပရိယောသာနေ ဝတ္တသမာဒါနာဒိ သဗ္ဗံ ဝုတ္တနယမေဝ။ အာရောစေန္တေန ပန –

‘‘အဟံ, ဘန္တေ, သမ္ဗဟုလာ သံဃာဒိသေသာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိံ, အာပတ္တိပရိယန္တံ န ဇာနာမိ, ရတ္တိပရိယန္တံ န ဇာနာမိ, အာပတ္တိပရိယန္တံ နဿရာမိ, ရတ္တိပရိယန္တံ နဿရာမိ, အာပတ္တိပရိယန္တေ ဝေမတိကော, ရတ္တိပရိယန္တေ ဝေမတိကော, သောဟံ, ဘန္တေ, သံဃံ တာသံ အာပတ္တီနံ သုဒ္ဓန္တပရိဝါသံ ယာစိံ, တဿ မေ သံဃော တာသံ အာပတ္တီနံ သုဒ္ဓန္တပရိဝါသံ အဒါသိ, သောဟံ ပရိဝသာမိ, ဝေဒိယာမဟံ, ဘန္တေ, ဝေဒိယတီတိ မံ သံဃော ဓာရေတူ’’တိ အာရောစေတဗ္ဗံ။

ဧကဿ ဒွိန္နံ ဝါ တိဏ္ဏံ ဝါ အာရောစနံ ဝုတ္တနယမေဝ။ ပရိဝုတ္ထပရိဝါသဿ မာနတ္တံ ဒေန္တေန –

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၅၀။)

‘‘အဟံ, ဘန္တေ, သမ္ဗဟုလာ သံဃာဒိသေသာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိံ, အာပတ္တိပရိယန္တံ န ဇာနာမိ, ရတ္တိပရိယန္တံ န ဇာနာမိ, အာပတ္တိပရိယန္တံ နဿရာမိ, ရတ္တိပရိယန္တံ နဿရာမိ, အာပတ္တိပရိယန္တေ ဝေမတိကော, ရတ္တိပရိယန္တေ ဝေမတိကော, သောဟံ, ဘန္တေ, သံဃံ တာသံ အာပတ္တီနံ သုဒ္ဓန္တပရိဝါသံ ယာစိံ, တဿ မေ သံဃော တာသံ အာပတ္တီနံ သုဒ္ဓန္တပရိဝါသံ အဒါသိ, သောဟံ, ဘန္တေ, ပရိဝုတ္ထပရိဝါသော သံဃံ တာသံ အာပတ္တီနံ ဆာရတ္တံ မာရတ္တံ ယာစာမီ’’တိ –

ဧဝံ တိက္ခတ္တုံ ယာစာပေတွာ –

‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော, အယံ ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု သမ္ဗဟုလာ သံဃာဒိသေသာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိ, အာပတ္တိပရိယန္တံ န ဇာနာတိ, ရတ္တိပရိယန္တံ န ဇာနာတိ, အာပတ္တိပရိယန္တံ နဿရတိ, ရတ္တိပရိယန္တံ နဿရတိ, အာပတ္တိပရိယန္တေ ဝေမတိကော, ရတ္တိပရိယန္တေ ဝေမတိကော, သော သံဃံ တာသံ အာပတ္တီနံ သုဒ္ဓန္တပရိဝါသံ ယာစိ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော တာသံ အာပတ္တီနံ သုဒ္ဓန္တပရိဝါသံ အဒါသိ, သော ပရိဝုတ္ထပရိဝါသော သံဃံ တာသံ အာပတ္တီနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ ယာစတိ, ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လံ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော တာသံ အာပတ္တီနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ ဒဒေယျ, ဧသာ ဉတ္တိ။

‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော, အယံ ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု သမ္ဗဟုလာ သံဃာဒိသေသာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိ, အာပတ္တိပရိယန္တံ န ဇာနာတိ, ရတ္တိပရိယန္တံ န ဇာနာတိ, အာပတ္တိပရိယန္တံ နဿရတိ, ရတ္တိပရိယန္တံ နဿရတိ, အာပတ္တိပရိယန္တေ ဝေမတိကော, ရတ္တိပရိယန္တေ ဝေမတိကော, သော သံဃံ တာသံ အာပတ္တီနံ သုဒ္ဓန္တပရိဝါသံ ယာစိ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော တာသံ အာပတ္တီနံ သုဒ္ဓန္တပရိဝါသံ အဒါသိ, သော ပရိဝုတ္ထပရိဝါသော သံဃံ တာသံ အာပတ္တီနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ ယာစတိ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော တာသံ အာပတ္တီနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ ဒေတိ, ယဿာယသ္မတော ခမတိ ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော တာသံ အာပတ္တီနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တဿ ဒါနံ, သော တုဏှဿ။ ယဿ နက္ခမတိ, သော ဘာသေယျ။

‘‘ဒုတိယမ္ပိ ဧတမတ္ထံ ဝဒါမိ…ပေ… တတိယမ္ပိ ဧတမတ္ထံ ဝဒါမိ…ပေ…။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၅၁။)

‘‘ဒိန္နံ သံဃေန ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော တာသံ အာပတ္တီနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ, ခမတိ သံဃဿ, တသ္မာ တုဏှီ, ဧဝမေတံ ဓာရယာမီ’’တိ –

ဧဝံ ကမ္မဝါစာ ကာတဗ္ဗာ။

ကမ္မဝါစာပရိယောသာနေ မာနတ္တသမာဒါနာဒိ သဗ္ဗံ ဝုတ္တနယမေဝ။ အာရောစေန္တေန ပန –

‘‘အဟံ, ဘန္တေ, သမ္ဗဟုလာ သံဃာဒိသေသာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိံ, အာပတ္တိပရိယန္တံ န ဇာနာမိ, ရတ္တိပရိယန္တံ န ဇာနာမိ, အာပတ္တိပရိယန္တံ နဿရာမိ, ရတ္တိပရိယန္တံ နဿရာမိ, အာပတ္တိပရိယန္တေ ဝေမတိကော, ရတ္တိပရိယန္တေ ဝေမတိကော, သောဟံ သံဃံ တာသံ အာပတ္တီနံ သုဒ္ဓန္တပရိဝါသံ ယာစိံ, တဿ မေ သံဃော တာသံ အာပတ္တီနံ သုဒ္ဓန္တပရိဝါသံ အဒါသိ, သောဟံ ပရိဝုတ္ထပရိဝါသော သံဃံ တာသံ အာပတ္တီနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ ယာစိံ, တဿ မေ သံဃော တာသံ အာပတ္တီနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ အဒါသိ, သောဟံ မာနတ္တံ စရာမိ, ဝေဒိယာမဟံ, ဘန္တေ, ဝေဒိယတီတိ မံ သံဃော ဓာရေတူ’’တိ –

ဧဝံ အာရောစေတဗ္ဗံ။

စိဏ္ဏမာနတ္တော စ ယတ္ထ သိယာ ဝီသတိဂဏော ဘိက္ခုသံဃော, တတ္ထ သော ဘိက္ခု အဗ္ဘေတဗ္ဗော။ အဗ္ဘေန္တေန စ –

‘‘အဟံ, ဘန္တေ, သမ္ဗဟုလာ သံဃာဒိသေသာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိံ, အာပတ္တိပရိယန္တံ န ဇာနာမိ, ရတ္တိပရိယန္တံ န ဇာနာမိ, အာပတ္တိပရိယန္တံ နဿရာမိ, ရတ္တိပရိယန္တံ နဿရာမိ, အာပတ္တိပရိယန္တေ ဝေမတိကော, ရတ္တိပရိယန္တေ ဝေမတိကော, သောဟံ သံဃံ တာသံ အာပတ္တီနံ သုဒ္ဓန္တပရိဝါသံ ယာစိံ, တဿ မေ သံဃော တာသံ အာပတ္တီနံ သုဒ္ဓန္တပရိဝါသံ အဒါသိ, သောဟံ ပရိဝုတ္ထပရိဝါသော သံဃံ တာသံ အာပတ္တီနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ ယာစိံ, တဿ မေ သံဃော တာသံ အာပတ္တီနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ အဒါသိ, သောဟံ ဘန္တေ စိဏ္ဏမာနတ္တော သံဃံ အဗ္ဘာနံ ယာစာမီ’’တိ –

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၅၂။)

ဧဝံ တိက္ခတ္တုံ ယာစာပေတွာ –

‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော, အယံ ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု သမ္ဗဟုလာ သံဃာဒိသေသာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိ, အာပတ္တိပရိယန္တံ န ဇာနာတိ, ရတ္တိပရိယန္တံ န ဇာနာတိ, အာပတ္တိပရိယန္တံ နဿရတိ, ရတ္တိပရိယန္တံ နဿရတိ, အာပတ္တိပရိယန္တေ ဝေမတိကော, ရတ္တိပရိယန္တေ ဝေမတိကော, သော သံဃံ တာသံ အာပတ္တီနံ သုဒ္ဓန္တပရိဝါသံ ယာစိ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော တာသံ အာပတ္တီနံ သုဒ္ဓန္တပရိဝါသံ အဒါသိ, သော ပရိဝုတ္ထပရိဝါသော သံဃံ တာသံ အာပတ္တီနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ ယာစိ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော တာသံ အာပတ္တီနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ အဒါသိ, သော စိဏ္ဏမာနတ္တော သံဃံ အဗ္ဘာနံ ယာစတိ, ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လံ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမံ ဘိက္ခုံ အဗ္ဘေယျ, ဧသာ ဉတ္တိ။

‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော, အယံ ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု သမ္ဗဟုလာ သံဃာဒိသေသာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိ, အာပတ္တိပရိယန္တံ န ဇာနာတိ, ရတ္တိပရိယန္တံ န ဇာနာတိ, အာပတ္တိပရိယန္တံ နဿရတိ, ရတ္တိပရိယန္တံ နဿရတိ, အာပတ္တိပရိယန္တေ ဝေမတိကော, ရတ္တိပရိယန္တေ ဝေမတိကော, သော သံဃံ တာသံ အာပတ္တီနံ သုဒ္ဓန္တပရိဝါသံ ယာစိ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော တာသံ အာပတ္တီနံ သုဒ္ဓန္တပရိဝါသံ အဒါသိ, သော ပရိဝုတ္ထပရိဝါသော သံဃံ တာသံ အာပတ္တီနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ ယာစိ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော တာသံ အာပတ္တီနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ အဒါသိ, သော စိဏ္ဏမာနတ္တော သံဃံ အဗ္ဘာနံ ယာစတိ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမံ ဘိက္ခုံ အဗ္ဘေတိ, ယဿာယသ္မတော ခမတိ ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော အဗ္ဘာနံ, သော တုဏှဿ။ ယဿ နက္ခမတိ, သော ဘာသေယျ။

‘‘ဒုတိယမ္ပိ ဧတမတ္ထံ ဝဒါမိ…ပေ… တတိယမ္ပိ ဧတမတ္ထံ ဝဒါမိ…ပေ…။

‘‘အဗ္ဘိတော သံဃေန ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု, ခမတိ သံဃဿ, တသ္မာ တုဏှီ, ဧဝမေတံ ဓာရယာမီ’’တိ –

ဧဝံ ကမ္မဝါစံ ကတွာ အဗ္ဘေတဗ္ဗော။

သုဒ္ဓန္တပရိဝါသကထာ နိဋ္ဌိတာ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၅၃။)

֍ * ၂၄၃။ သမောဓာနပရိဝါသော ပန တိဝိဓော ဟောတိ – ဩဓာနသမောဓာနော အဂ္ဃသမောဓာနော မိဿကသမောဓာနောတိ။ တတ္ထ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၀၂) ဩဓာနသမောဓာနော နာမ အန္တရာပတ္တိံ အာပဇ္ဇိတွာ ပဋိစ္ဆာဒေန္တဿ ပရိဝုတ္ထဒိဝသေ ဩဓုနိတွာ မက္ခေတွာ ပုရိမာယ အာပတ္တိယာ မူလဒိဝသပရိစ္ဆေဒေ ပစ္ဆာ အာပန္နံ အာပတ္တိံ သမောဒဟိတွာ ဒါတဗ္ဗပရိဝါသော ဝုစ္စတိ။

အယံ ပနေတ္ထ ဝိနိစ္ဆယော – ယော ပဋိစ္ဆန္နာယ အာပတ္တိယာ ပရိဝါသံ ဂဟေတွာ ပရိဝသန္တော ဝါ မာနတ္တာရဟော ဝါ မာနတ္တံ စရန္တော ဝါ အဗ္ဘာနာရဟော ဝါ အနိက္ခိတ္တဝတ္တော အညံ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇိတွာ ပုရိမာယ အာပတ္တိယာ သမာ ဝါ ဦနတရာ ဝါ ရတ္တိယော ပဋိစ္ဆာဒေတိ, တဿ မူလာယပဋိကဿနေန တေ ပရိဝုတ္ထဒိဝသေ စ မာနတ္တစိဏ္ဏဒိဝသေ စ သဗ္ဗေ ဩဓုနိတွာ အဒိဝသေ ကတွာ ပစ္ဆာ အာပန္နာပတ္တိံ မူလအာပတ္တိယံ သမောဓာယ ပရိဝါသော ဒါတဗ္ဗော။ တေန သစေ မူလာပတ္တိ ပက္ခပဋိစ္ဆန္နာ, အန္တရာပတ္တိ ဦနကပက္ခပဋိစ္ဆန္နာ, ပုန ပက္ခမေဝ ပရိဝါသော ပရိဝသိတဗ္ဗော။ အထာပိ အန္တရာပတ္တိ ပက္ခပဋိစ္ဆန္နာဝ, ပက္ခမေဝ ပရိဝသိတဗ္ဗံ။ ဧတေနုပါယေန ယာဝ သဋ္ဌိဝဿပဋိစ္ဆန္နာ မူလာပတ္တိ, တာဝ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သဋ္ဌိဝဿာနိပိ ပရိဝသိတွာ မာနတ္တာရဟော ဟုတွာပိ ဟိ ဧကဒိဝသံ အန္တရာပတ္တိံ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ ပုန သဋ္ဌိဝဿာနိ ပရိဝါသာရဟော ဟောတိ။ ဧဝံ မာနတ္တစာရိကမာနတ္တာရဟကာလေပိ အာပန္နာယ အာပတ္တိယာ မူလာယပဋိကဿနေ ကတေ မာနတ္တစိဏ္ဏဒိဝသာပိ ပရိဝါသဝုတ္ထဒိဝသာပိ သဗ္ဗေ မက္ခိတာဝ ဟောန္တိ။ သစေ ပန နိက္ခိတ္တဝတ္တော အာပဇ္ဇတိ, မူလာယပဋိကဿနာရဟော နာမ န ဟောတိ။ ကသ္မာ? ယသ္မာ န သော ပရိဝသန္တော အာပန္နော, ပကတတ္တဋ္ဌာနေ ဌိတော အာပန္နော, တသ္မာ တဿာ အာပတ္တိယာ ဝိသုံ မာနတ္တံ စရိတဗ္ဗံ။ သစေ ပဋိစ္ဆန္နာ ဟောတိ, ပရိဝါသောပိ ဝသိတဗ္ဗော။

‘‘သစေ ပန အန္တရာပတ္တိ မူလာပတ္တိတော အတိရေကပဋိစ္ဆန္နာ ဟောတိ, တတ္ထ ကိံ ကာတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တေ မဟာသုမတ္ထေရော အာဟ ‘‘အတေကိစ္ဆော အယံ ပုဂ္ဂလော, အတေကိစ္ဆော နာမ အာဝိကာရာပေတွာ ဝိဿဇ္ဇေတဗ္ဗော’’တိ။ မဟာပဒုမတ္ထေရော ပနာဟ ‘‘ကသ္မာ အတေကိစ္ဆော နာမ, နနု အယံ သမုစ္စယက္ခန္ဓကော နာမ ဗုဒ္ဓါနံ ဌိတကာလသဒိသော, အာပတ္တိ နာမ ပဋိစ္ဆန္နာ ဝါ ဟောတု အပ္ပဋိစ္ဆန္နာ ဝါ သမကဦနတရအတိရေကပဋိစ္ဆန္နာ ဝါ, ဝိနယဓရဿ ကမ္မဝါစံ ယောဇေတုံ သမတ္ထဘာဝေါယေဝေတ္ထ ပမာဏံ, တသ္မာ ယာ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၅၄။)

အတိရေကပဋိစ္ဆန္နာ ဟောတိ, တံ မူလာပတ္တိံ ကတွာ တတ္ထ ဣတရံ သမောဓာယ ပရိဝါသော ဒါတဗ္ဗော’’တိ။ အယံ ဩဓာနသမောဓာနော နာမ။

တံ ဒေန္တေန ပဌမံ မူလာယ ပဋိကဿိတွာ ပစ္ဆာ ပရိဝါသော ဒါတဗ္ဗော။ သစေ ကောစိ ဘိက္ခု ပက္ခပဋိစ္ဆန္နာယ အာပတ္တိယာ ပရိဝသန္တော အန္တရာ အနိက္ခိတ္တဝတ္တောဝ ပုန ပဉ္စာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နံ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ, တေန ဘိက္ခုနာ သံဃံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧကံသံ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ကရိတွာ ဝုဍ္ဎာနံ ဘိက္ခူနံ ပါဒေ ဝန္ဒိတွာ ဥက္ကုဋိကံ နိသီဒိတွာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတွာ ဧဝမဿ ဝစနီယော –

‘‘အဟံ, ဘန္တေ, သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိံ ပက္ခပဋိစ္ဆန္နာယော, သောဟံ သံဃံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပက္ခပဋိစ္ဆန္နာနံ ပက္ခပရိဝါသံ ယာစိံ, တဿ မေ သံဃော သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပက္ခပဋိစ္ဆန္နာနံ ပက္ခပရိဝါသံ အဒါသိ, သောဟံ ပရိဝသန္တော အန္တရာ သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိံ ပဉ္စာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, သောဟံ, ဘန္တေ, သံဃံ အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပဉ္စာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ မူလာယပဋိကဿနံ ယာစာမီ’’တိ။

ဒုတိယမ္ပိ ယာစိတဗ္ဗော။ တတိယမ္ပိ ယာစိတဗ္ဗော။

ဗျတ္တေန ဘိက္ခုနာ ပဋိဗလေန သံဃော ဉာပေတဗ္ဗော –

‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော, အယံ ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိ ပက္ခပဋိစ္ဆန္နာယော, သော သံဃံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပက္ခပဋိစ္ဆန္နာနံ ပက္ခပရိဝါသံ ယာစိ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပက္ခပဋိစ္ဆန္နာနံ ပက္ခပရိဝါသံ အဒါသိ, သော ပရိဝသန္တော အန္တရာ သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိ ပဉ္စာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, သော သံဃံ အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပဉ္စာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ မူလာယပဋိကဿနံ ယာစတိ, ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လံ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမံ ဘိက္ခုံ အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပဉ္စာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ မူလာယ ပဋိကဿေယျ, ဧသာ ဉတ္တိ။

‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော, အယံ ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိ ပက္ခပဋိစ္ဆန္နာယော, သော သံဃံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပက္ခပဋိစ္ဆန္နာနံ ပက္ခပရိဝါသံ ယာစိ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၅၅။)

ပက္ခပဋိစ္ဆန္နာနံ ပက္ခပရိဝါသံ အဒါသိ, သော ပရိဝသန္တော အန္တရာ သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိ ပဉ္စာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, သော သံဃံ အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပဉ္စာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ မူလာယပဋိကဿနံ ယာစတိ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမံ ဘိက္ခုံ အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပဉ္စာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ မူလာယ ပဋိကဿတိ, ယဿာယသ္မတော ခမတိ ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပဉ္စာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ မူလာယပဋိကဿနာ, သော တုဏှဿ။ ယဿ နက္ခမတိ, သော ဘာသေယျ။

‘‘ဒုတိယမ္ပိ ဧတမတ္ထံ ဝဒါမိ…ပေ… တတိယမ္ပိ ဧတမတ္ထံ ဝဒါမိ…ပေ…။

‘‘ပဋိကဿိတော သံဃေန ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပဉ္စာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ မူလာယပဋိကဿနာ, ခမတိ သံဃဿ, တသ္မာ တုဏှီ, ဧဝမေတံ ဓာရယာမီ’’တိ –

ဧဝံ မူလာယပဋိကဿနာ ကာတဗ္ဗာ။

ဧဝဉ္စ သမောဓာနပရိဝါသော ဒါတဗ္ဗော။ တေန ဘိက္ခုနာ သံဃံ ဥပသင်္ကမိတွာ…ပေ… ဧဝမဿ ဝစနီယော –

‘‘အဟံ, ဘန္တေ, သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိံ ပက္ခပဋိစ္ဆန္နာယော, သောဟံ သံဃံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပက္ခပဋိစ္ဆန္နာနံ ပက္ခပရိဝါသံ ယာစိံ, တဿ မေ သံဃော သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပက္ခပဋိစ္ဆန္နာနံ ပက္ခပရိဝါသံ အဒါသိ, သောဟံ ပရိဝသန္တော အန္တရာ သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိံ ပဉ္စာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, သောဟံ သံဃံ အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပဉ္စာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ မူလာယပဋိကဿနံ ယာစိံ, တံ မံ သံဃော အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပဉ္စာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ မူလာယ ပဋိကဿိ, သောဟံ, ဘန္တေ, သံဃံ အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပဉ္စာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ပုရိမာသု အာပတ္တီသု သမောဓာနပရိဝါသံ ယာစာမီ’’တိ။

ဒုတိယမ္ပိ ယာစိတဗ္ဗော။ တတိယမ္ပိ ယာစိတဗ္ဗော။

ဗျတ္တေန ဘိက္ခုနာ ပဋိဗလေန သံဃော ဉာပေတဗ္ဗော –

‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော, အယံ ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိ ပက္ခပဋိစ္ဆန္နာယော, သော သံဃံ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၅၆။)

သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပက္ခပဋိစ္ဆန္နာနံ ပက္ခပရိဝါသံ ယာစိ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပက္ခပဋိစ္ဆန္နာနံ ပက္ခပရိဝါသံ အဒါသိ, သော ပရိဝသန္တော အန္တရာ သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိ ပဉ္စာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, သော သံဃံ အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပဉ္စာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ မူလာယပဋိကဿနံ ယာစိ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမံ ဘိက္ခုံ အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပဉ္စာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ မူလာယ ပဋိကဿိ, သော သံဃံ အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပဉ္စာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ပုရိမာသု အာပတ္တီသု သမောဓာနပရိဝါသံ ယာစတိ, ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လံ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပဉ္စာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ပုရိမာသု အာပတ္တီသု သမောဓာနပရိဝါသံ ဒဒေယျ, ဧသာ ဉတ္တိ။

‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော, အယံ ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိ ပက္ခပဋိစ္ဆန္နာယော, သော သံဃံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပက္ခပဋိစ္ဆန္နာနံ ပက္ခပရိဝါသံ ယာစိ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပက္ခပဋိစ္ဆန္နာနံ ပက္ခပရိဝါသံ အဒါသိ, သော ပရိဝသန္တော အန္တရာ သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိ ပဉ္စာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, သော သံဃံ အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပဉ္စာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ မူလာယပဋိကဿနံ ယာစိ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမံ ဘိက္ခုံ အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပဉ္စာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ မူလာယ ပဋိကဿိ, သော သံဃံ အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပဉ္စာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ပုရိမာသု အာပတ္တီသု သမောဓာနပရိဝါသံ ယာစတိ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပဉ္စာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ပုရိမာသု အာပတ္တီသု သမောဓာနပရိဝါသံ ဒေတိ, ယဿာယသ္မတော ခမတိ ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပဉ္စာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ပုရိမာသု အာပတ္တီသု သမောဓာနပရိဝါသဿ ဒါနံ, သော တုဏှဿ။ ယဿ နက္ခမတိ, သော ဘာသေယျ။

‘‘ဒုတိယမ္ပိ ဧတမတ္ထံ ဝဒါမိ…ပေ… တတိယမ္ပိ ဧတမတ္ထံ ဝဒါမိ…ပေ…။

‘‘ဒိန္နော သံဃေန ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပဉ္စာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ပုရိမာသု အာပတ္တီသု

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၅၇။)

သမောဓာနပရိဝါသော, ခမတိ သံဃဿ, တသ္မာ တုဏှီ, ဧဝမေတံ ဓာရယာမီ’’တိ –

ဧဝံ သမောဓာနပရိဝါသော ဒါတဗ္ဗော။

ကမ္မဝါစာပရိယောသာနေ စ ဝတ္တသမာဒါနာဒိ သဗ္ဗံ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယမေဝ။ အာရောစေန္တေန ပန –

‘‘အဟံ, ဘန္တေ, သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိံ ပက္ခပဋိစ္ဆန္နာယော, သောဟံ သံဃံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပက္ခပဋိစ္ဆန္နာနံ ပက္ခပရိဝါသံ ယာစိံ, တဿ မေ သံဃော သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပက္ခပဋိစ္ဆန္နာနံ ပက္ခပရိဝါသံ အဒါသိ, သောဟံ ပရိဝသန္တော အန္တရာ သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိံ ပဉ္စာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, သောဟံ သံဃံ အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပဉ္စာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ မူလာယပဋိကဿနံ ယာစိံ, တံ မံ သံဃော အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပဉ္စာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ မူလာယ ပဋိကဿိ, သောဟံ သံဃံ အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပဉ္စာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ပုရိမာသု အာပတ္တီသု သမောဓာနပရိဝါသံ ယာစိံ, တဿ မေ သံဃော အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပဉ္စာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ပုရိမာသု အာပတ္တီသု သမောဓာနပရိဝါသံ အဒါသိ, သောဟံ ပရိဝသာမိ, ဝေဒိယာမဟံ, ဘန္တေ, ဝေဒိယတီတိ မံ သံဃော ဓာရေတူ’’တိ –

ဧဝံ အာရောစေတဗ္ဗံ။

ပရိဝုတ္ထပရိဝါသဿ မာနတ္တံ ဒေန္တေန –

‘‘အဟံ, ဘန္တေ, သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိံ ပက္ခပဋိစ္ဆန္နာယော, သောဟံ သံဃံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပက္ခပဋိစ္ဆန္နာနံ ပက္ခပရိဝါသံ ယာစိံ, တဿ မေ သံဃော သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပက္ခပဋိစ္ဆန္နာနံ ပက္ခပရိဝါသံ အဒါသိ, သောဟံ ပရိဝသန္တော အန္တရာ သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိံ ပဉ္စာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, သောဟံ သံဃံ အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပဉ္စာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ မူလာယပဋိကဿနံ ယာစိံ, တံ မံ သံဃော အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပဉ္စာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ မူလာယ ပဋိကဿိ, သောဟံ သံဃံ အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပဉ္စာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ပုရိမာသု အာပတ္တီသု သမောဓာနပရိဝါသံ ယာစိံ, တဿ မေ သံဃော

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၅၈။)

အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပဉ္စာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ပုရိမာသု အာပတ္တီသု သမောဓာနပရိဝါသံ အဒါသိ, သောဟံ, ဘန္တေ, ပရိဝုတ္ထပရိဝါသော သံဃံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ ယာစာမီ’’တိ –

ဧဝံ တိက္ခတ္တုံ ယာစာပေတွာ –

‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော, အယံ ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိ ပက္ခပဋိစ္ဆန္နာယော, သော သံဃံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပက္ခပဋိစ္ဆန္နာနံ ပက္ခပရိဝါသံ ယာစိ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပက္ခပဋိစ္ဆန္နာနံ ပက္ခပရိဝါသံ အဒါသိ, သော ပရိဝသန္တော အန္တရာ သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိ ပဉ္စာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, သော သံဃံ အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပဉ္စာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ မူလာယပဋိကဿနံ ယာစိ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမံ ဘိက္ခုံ အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပဉ္စာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ မူလာယ ပဋိကဿိ, သော သံဃံ အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပဉ္စာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ပုရိမာသု အာပတ္တီသု သမောဓာနပရိဝါသံ ယာစိ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပဉ္စာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ပုရိမာသု အာပတ္တီသု သမောဓာနပရိဝါသံ အဒါသိ, သော ပရိဝုတ္ထပရိဝါသော သံဃံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ ယာစတိ, ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လံ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ ဒဒေယျ, ဧသာ ဉတ္တိ။

‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော, အယံ ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိ ပက္ခပဋိစ္ဆန္နာယော, သော သံဃံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပက္ခပဋိစ္ဆန္နာနံ ပက္ခပရိဝါသံ ယာစိ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပက္ခပဋိစ္ဆန္နာနံ ပက္ခပရိဝါသံ အဒါသိ, သော ပရိဝသန္တော အန္တရာ သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိ ပဉ္စာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, သော သံဃံ အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပဉ္စာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ မူလာယပဋိကဿနံ ယာစိ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမံ ဘိက္ခုံ အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပဉ္စာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ မူလာယ ပဋိကဿိ, သော သံဃံ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၅၉။)

အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပဉ္စာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ပုရိမာသု အာပတ္တီသု သမောဓာနပရိဝါသံ ယာစိ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပဉ္စာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ပုရိမာသု အာပတ္တီသု သမောဓာနပရိဝါသံ အဒါသိ, သော ပရိဝုတ္ထပရိဝါသော သံဃံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ ယာစတိ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ ဒေတိ, ယဿာယသ္မတော ခမတိ ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တဿ ဒါနံ, သော တုဏှဿ။ ယဿ နက္ခမတိ, သော ဘာသေယျ။

‘‘ဒုတိယမ္ပိ ဧတမတ္ထံ ဝဒါမိ…ပေ… တတိယမ္ပိ ဧတမတ္ထံ ဝဒါမိ…ပေ…။

‘‘ဒိန္နံ သံဃေန ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ, ခမတိ သံဃဿ, တသ္မာ တုဏှီ, ဧဝမေတံ ဓာရယာမီ’’တိ –

ဧဝံ ကမ္မဝါစာ ကာတဗ္ဗာ။

ကမ္မဝါစာပရိယောသာနေ စ မာနတ္တသမာဒါနာဒိ သဗ္ဗံ ဝုတ္တနယမေဝ။ အာရောစေန္တေန ပန –

‘‘အဟံ, ဘန္တေ, သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိံ ပက္ခပဋိစ္ဆန္နာယော, သောဟံ သံဃံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပက္ခပဋိစ္ဆန္နာနံ ပက္ခပရိဝါသံ ယာစိံ, တဿ မေ သံဃော သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပက္ခပဋိစ္ဆန္နာနံ ပက္ခပရိဝါသံ အဒါသိ, သောဟံ ပရိဝသန္တော အန္တရာ သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိံ ပဉ္စာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, သောဟံ သံဃံ အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပဉ္စာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ မူလာယပဋိကဿနံ ယာစိံ, တံ မံ သံဃော အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပဉ္စာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ မူလာယ ပဋိကဿိ, သောဟံ သံဃံ အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပဉ္စာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ပုရိမာသု အာပတ္တီသု သမောဓာနပရိဝါသံ ယာစိံ, တဿ မေ သံဃော အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပဉ္စာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ပုရိမာသု အာပတ္တီသု သမောဓာနပရိဝါသံ အဒါသိ, သောဟံ ပရိဝုတ္ထပရိဝါသော သံဃံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ ယာစိံ, တဿ မေ သံဃော သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၆၀။)

အဒါသိ, သောဟံ မာနတ္တံ စရာမိ, ဝေဒိယာမဟံ ဘန္တေ, ဝေဒိယတီတိ မံ သံဃော ဓာရေတူ’’တိ –

ဧဝံ အာရောစေတဗ္ဗံ။

စိဏ္ဏမာနတ္တံ အဗ္ဘေန္တေန စ –

‘‘အဟံ, ဘန္တေ, သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိံ ပက္ခပဋိစ္ဆန္နာယော, သောဟံ သံဃံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပက္ခပဋိစ္ဆန္နာနံ ပက္ခပရိဝါသံ ယာစိံ, တဿ မေ သံဃော သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပက္ခပဋိစ္ဆန္နာနံ ပက္ခပရိဝါသံ အဒါသိ, သောဟံ ပရိဝသန္တော အန္တရာ သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိံ ပဉ္စာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, သောဟံ သံဃံ အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပဉ္စာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ မူလာယပဋိကဿနံ ယာစိံ, တံ မံ သံဃော အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပဉ္စာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ မူလာယ ပဋိကဿိ, သောဟံ သံဃံ အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပဉ္စာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ပုရိမာသု အာပတ္တီသု သမောဓာနပရိဝါသံ ယာစိံ, တဿ မေ သံဃော အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပဉ္စာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ပုရိမာသု အာပတ္တီသု သမောဓာနပရိဝါသံ အဒါသိ, သောဟံ ပရိဝုတ္ထပရိဝါသော သံဃံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ ယာစိံ, တဿ မေ သံဃော သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ အဒါသိ, သောဟံ, ဘန္တေ, စိဏ္ဏမာနတ္တော သံဃံ အဗ္ဘာနံ ယာစာမီ’’တိ –

ဧဝံ တိက္ခတ္တုံ ယာစာပေတွာ –

‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော, အယံ ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိ ပက္ခပဋိစ္ဆန္နာယော, သော သံဃံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပက္ခပဋိစ္ဆန္နာနံ ပက္ခပရိဝါသံ ယာစိ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပက္ခပဋိစ္ဆန္နာနံ ပက္ခပရိဝါသံ အဒါသိ, သော ပရိဝသန္တော အန္တရာ သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိ ပဉ္စာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, သော သံဃံ အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပဉ္စာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ မူလာယပဋိကဿနံ ယာစိ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမံ ဘိက္ခုံ အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပဉ္စာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ မူလာယ ပဋိကဿိ, သော

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၆၁။)

သံဃံ အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပဉ္စာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ပုရိမာသု အာပတ္တီသု သမောဓာနပရိဝါသံ ယာစိ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပဉ္စာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ပုရိမာသု အာပတ္တီသု သမောဓာနပရိဝါသံ အဒါသိ, သော ပရိဝုတ္ထပရိဝါသော သံဃံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ ယာစိ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ အဒါသိ, သော စိဏ္ဏမာနတ္တော သံဃံ အဗ္ဘာနံ ယာစတိ, ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လံ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမံ ဘိက္ခုံ အဗ္ဘေယျ, ဧသာ ဉတ္တိ။

‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော, အယံ ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိ ပက္ခပဋိစ္ဆန္နာယော, သော သံဃံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပက္ခပဋိစ္ဆန္နာနံ ပက္ခပရိဝါသံ ယာစိ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပက္ခပဋိစ္ဆန္နာနံ ပက္ခပရိဝါသံ အဒါသိ, သော ပရိဝသန္တော အန္တရာ သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိ ပဉ္စာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, သော သံဃံ အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပဉ္စာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ မူလာယပဋိကဿနံ ယာစိ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမံ ဘိက္ခုံ အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပဉ္စာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ မူလာယ ပဋိကဿိ, သော သံဃံ အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပဉ္စာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ပုရိမာသု အာပတ္တီသု သမောဓာနပရိဝါသံ ယာစိ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပဉ္စာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ပုရိမာသု အာပတ္တီသု သမောဓာနပရိဝါသံ အဒါသိ, သော ပရိဝုတ္ထပရိဝါသော သံဃံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ ယာစိ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ အဒါသိ, သော စိဏ္ဏမာနတ္တော သံဃံ အဗ္ဘာနံ ယာစတိ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမံ ဘိက္ခုံ အဗ္ဘေတိ, ယဿာယသ္မတော ခမတိ ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော အဗ္ဘာနံ, သော တုဏှဿ။ ယဿ နက္ခမတိ, သော ဘာသေယျ။

‘‘ဒုတိယမ္ပိ ဧတမတ္ထံ ဝဒါမိ…ပေ… တတိယမ္ပိ ဧတမတ္ထံ ဝဒါမိ…ပေ…။

‘‘အဗ္ဘိတော သံဃေန ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု, ခမတိ သံဃဿ, တသ္မာ တုဏှီ, ဧဝမေတံ ဓာရယာမီ’’တိ –

ဧဝံ ကမ္မဝါစာ ကာတဗ္ဗာ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၆၂။)

သစေ မာနတ္တာရဟော ဝါ မာနတ္တံ စရန္တော ဝါ အဗ္ဘာနာရဟော ဝါ အနိက္ခိတ္တဝတ္တော အန္တရာပတ္တိံ အာပဇ္ဇိတွာ ပဋိစ္ဆာဒေတိ, ဝုတ္တနယေနေဝ ပုရိမာပတ္တိယာ အန္တရာပတ္တိယာ စ ဒိဝသပရိစ္ဆေဒံ သလ္လက္ခေတွာ တဒနုရူပါယ ကမ္မဝါစာယ မူလာယ ပဋိကဿိတွာ ပရိဝါသံ ဒတွာ ပရိဝုတ္ထပရိဝါသဿ မာနတ္တံ ဒတွာ စိဏ္ဏမာနတ္တော အဗ္ဘေတဗ္ဗော။ သစေ ပန ပဋိစ္ဆန္နာယ အာပတ္တိယာ ပရိဝသန္တော အန္တရာပတ္တိံ အာပဇ္ဇိတွာ န ပဋိစ္ဆာဒေတိ, တဿ မူလာယပဋိကဿနာယေဝ ကာတဗ္ဗာ, ပုန ပရိဝါသဒါနကိစ္စံ နတ္ထိ။ မူလာယပဋိကဿနေန ပန ပရိဝုတ္ထဒိဝသာနံ မက္ခိတတ္တာ ပုန အာဒိတော ပဋ္ဌာယ ပရိဝသိတဗ္ဗံ။ ပရိဝုတ္ထပရိဝါသဿ စ မူလာပတ္တိယာ အန္တရာပတ္တိံ သမောဓာနေတွာ မာနတ္တံ ဒါတဗ္ဗံ, စိဏ္ဏမာနတ္တော စ အဗ္ဘေတဗ္ဗော။ ကထံ? မူလာယပဋိကဿနံ ကရောန္တေန တာဝ သစေ မူလာပတ္တိ ပက္ခပဋိစ္ဆန္နာ ဟောတိ,

‘‘အဟံ, ဘန္တေ, သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိံ ပက္ခပဋိစ္ဆန္နာယော, သောဟံ သံဃံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပက္ခပဋိစ္ဆန္နာနံ ပက္ခပရိဝါသံ ယာစိံ, တဿ မေ သံဃော သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပက္ခပဋိစ္ဆန္နာနံ ပက္ခပရိဝါသံ အဒါသိ, သောဟံ ပရိဝသန္တော အန္တရာ သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, သောဟံ, ဘန္တေ, သံဃံ အန္တရာသမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ မူလာယပဋိကဿနံ ယာစာမီ’’တိ –

တိက္ခတ္တုံ ယာစာပေတွာ –

‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော, အယံ ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိ ပက္ခပဋိစ္ဆန္နာယော, သော သံဃံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပက္ခပဋိစ္ဆန္နာနံ ပက္ခပရိဝါသံ ယာစိ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပက္ခပဋိစ္ဆန္နာနံ ပက္ခပရိဝါသံ အဒါသိ, သော ပရိဝသန္တော အန္တရာ သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, သော သံဃံ အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ မူလာယပဋိကဿနံ ယာစတိ, ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လံ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမံ ဘိက္ခုံ အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ မူလာယ ပဋိကဿေယျ, ဧသာ ဉတ္တိ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၆၃။)

‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော, အယံ ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိ ပက္ခပဋိစ္ဆန္နာယော, သော သံဃံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပက္ခပဋိစ္ဆန္နာနံ ပက္ခပရိဝါသံ ယာစိ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပက္ခပဋိစ္ဆန္နာနံ ပက္ခပရိဝါသံ အဒါသိ, သော ပရိဝသန္တော အန္တရာ သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, သော သံဃံ အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ မူလာယပဋိကဿနံ ယာစတိ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမံ ဘိက္ခုံ အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ မူလာယ ပဋိကဿတိ, ယဿာယသ္မတော ခမတိ ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ မူလာယပဋိကဿနာ, သော တုဏှဿ။ ယဿ နက္ခမတိ, သော ဘာသေယျ။

‘‘ဒုတိယမ္ပိ ဧတမတ္ထံ ဝဒါမိ…ပေ… တတိယမ္ပိ ဧတမတ္ထံ ဝဒါမိ…ပေ…။

‘‘ပဋိကဿိတော သံဃေန ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု, အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ မူလာယ ပဋိကဿနာ ခမတိ သံဃဿ, တသ္မာ တုဏှီ, ဧဝမေတံ ဓာရယာမီ’’တိ –

ဧဝံ ကမ္မဝါစာ ကာတဗ္ဗာ။

ဧဝံ မူလာယ ပဋိကဿိတေန ပုန အာဒိတော ပဋ္ဌာယ ပရိဝသိတဗ္ဗံ။ ပရိဝသန္တေန စ –

‘‘အဟံ, ဘန္တေ, သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိံ ပက္ခပဋိစ္ဆန္နာယော, သောဟံ သံဃံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပက္ခပဋိစ္ဆန္နာနံ ပက္ခပရိဝါသံ ယာစိံ, တဿ မေ သံဃော သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပက္ခပဋိစ္ဆန္နာနံ ပက္ခပရိဝါသံ အဒါသိ, သောဟံ ပရိဝသန္တော အန္တရာ သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိံ ပဋိစ္ဆန္နာယော, သောဟံ သံဃံ အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ မူလာယပဋိကဿနံ ယာစိံ, တံ မံ သံဃော အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ မူလာယ ပဋိကဿိ, သောဟံ ပရိဝသာမိ, ဝေဒိယာမဟံ, ဘန္တေ, ဝေဒိယတီတိ မံ သံဃော ဓာရေတူ’’တိ –

အာရောစေတဗ္ဗံ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၆၄။)

ပရိဝုတ္ထပရိဝါသဿ မာနတ္တံ ဒေန္တေန –

‘‘အဟံ, ဘန္တေ, သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိံ ပက္ခပဋိစ္ဆန္နာယော, သောဟံ သံဃံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပက္ခပဋိစ္ဆန္နာနံ ပက္ခပရိဝါသံ ယာစိံ, တဿ မေ သံဃော သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပက္ခပဋိစ္ဆန္နာနံ ပက္ခပရိဝါသံ အဒါသိ, သောဟံ ပရိဝသန္တော အန္တရာ သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, သောဟံ သံဃံ အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ မူလာယပဋိကဿနံ ယာစိံ, တံ မံ သံဃော အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ မူလာယ ပဋိကဿိ, သောဟံ, ဘန္တေ, ပရိဝုတ္ထပရိဝါသော သံဃံ တာသံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပဋိစ္ဆန္နာနဉ္စ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနဉ္စ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ ယာစာမီ’’တိ –

တိက္ခတ္တုံ ယာစာပေတွာ –

‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော, အယံ ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိ ပက္ခပဋိစ္ဆန္နာယော, သော သံဃံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပက္ခပဋိစ္ဆန္နာနံ ပက္ခပရိဝါသံ ယာစိ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပက္ခပဋိစ္ဆန္နာနံ ပက္ခပရိဝါသံ အဒါသိ, သော ပရိဝသန္တော အန္တရာ သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, သော သံဃံ အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ မူလာယပဋိကဿနံ ယာစိ, တံ သံဃော အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ မူလာယ ပဋိကဿိ, သော ပရိဝုတ္ထပရိဝါသော သံဃံ တာသံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပဋိစ္ဆန္နာနဉ္စ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနဉ္စ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ ယာစတိ, ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လံ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော တာသံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပဋိစ္ဆန္နာနဉ္စ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနဉ္စ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ ဒဒေယျ, ဧသာ ဉတ္တိ။

‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော, အယံ ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိ ပက္ခပဋိစ္ဆန္နာယော, သော သံဃံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပက္ခပဋိစ္ဆန္နာနံ ပက္ခပရိဝါသံ ယာစိ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပက္ခပဋိစ္ဆန္နာနံ ပက္ခပရိဝါသံ အဒါသိ, သော ပရိဝသန္တော အန္တရာ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၆၅။)

သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, သော သံဃံ အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ မူလာယပဋိကဿနံ ယာစိ, တံ သံဃော အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ မူလာယ ပဋိကဿိ, သော ပရိဝုတ္ထပရိဝါသော သံဃံ တာသံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပဋိစ္ဆန္နာနဉ္စ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနဉ္စ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ ယာစတိ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော တာသံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပဋိစ္ဆန္နာနဉ္စ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနဉ္စ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ ဒေတိ, ယဿာယသ္မတော ခမတိ ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော တာသံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပဋိစ္ဆန္နာနဉ္စ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနဉ္စ ဆာရတ္တံ မာနတ္တဿ ဒါနံ, သော တုဏှဿ။ ယဿ နက္ခမတိ, သော ဘာသေယျ။

‘‘ဒုတိယမ္ပိ ဧတမတ္ထံ ဝဒါမိ…ပေ… တတိယမ္ပိ ဧတမတ္ထံ ဝဒါမိ…ပေ…။

‘‘ဒိန္နံ သံဃေန ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော တာသံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပဋိစ္ဆန္နာနဉ္စ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနဉ္စ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ, ခမတိ သံဃဿ, တသ္မာ တုဏှီ, ဧဝမေတံ ဓာရယာမီ’’တိ –

ဧဝံ ကမ္မဝါစာ ကာတဗ္ဗာ။

ကမ္မဝါစာပရိယောသာနေ မာနတ္တသမာဒါနာဒိ သဗ္ဗံ ဝုတ္တနယမေဝ။ အာရောစေန္တေန ပန –

‘‘အဟံ, ဘန္တေ, သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိံ ပက္ခပဋိစ္ဆန္နာယော, သောဟံ သံဃံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပက္ခပဋိစ္ဆန္နာနံ ပက္ခပရိဝါသံ ယာစိံ, တဿ မေ သံဃော သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပက္ခပဋိစ္ဆန္နာနံ ပက္ခပရိဝါသံ အဒါသိ, သောဟံ ပရိဝသန္တော အန္တရာ သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, သောဟံ သံဃံ အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ မူလာယပဋိကဿနံ ယာစိံ, တံ မံ သံဃော အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ မူလာယ ပဋိကဿိ, သောဟံ ပရိဝုတ္ထပရိဝါသော သံဃံ တာသံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပဋိစ္ဆန္နာနဉ္စ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနဉ္စ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ ယာစိံ, တဿ မေ သံဃော တာသံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပဋိစ္ဆန္နာနဉ္စ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနဉ္စ ဆာရတ္တံ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၆၆။)

မာနတ္တံ အဒါသိ, သောဟံ မာနတ္တံ စရာမိ, ဝေဒိယာမဟံ ဘန္တေ, ဝေဒိယတီတိ မံ သံဃော ဓာရေတူ’’တိ –

ဧဝံ အာရောစေတဗ္ဗံ။

စိဏ္ဏမာနတ္တံ အဗ္ဘေန္တေန စ –

‘‘အဟံ, ဘန္တေ, သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိံ ပက္ခပဋိစ္ဆန္နာယော, သောဟံ သံဃံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပက္ခပဋိစ္ဆန္နာနံ ပက္ခပရိဝါသံ ယာစိံ, တဿ မေ သံဃော သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပက္ခပဋိစ္ဆန္နာနံ ပက္ခပရိဝါသံ အဒါသိ, သောဟံ ပရိဝသန္တော အန္တရာ သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, သောဟံ သံဃံ အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ မူလာယပဋိကဿနံ ယာစိံ, တံ မံ သံဃော အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ အပဋိစ္ဆန္နာနံ မူလာယ ပဋိကဿိ, သောဟံ ပရိဝုတ္ထပရိဝါသော သံဃံ တာသံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပဋိစ္ဆန္နာနဉ္စ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနဉ္စ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ ယာစိံ, တဿ မေ သံဃော တာသံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပဋိစ္ဆန္နာနဉ္စ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနဉ္စ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ အဒါသိ, သောဟံ ဘန္တေ စိဏ္ဏမာနတ္တော သံဃံ အဗ္ဘာနံ ယာစာမီ’’တိ –

တိက္ခတ္တုံ ယာစာပေတွာ –

‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော, အယံ ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိ ပက္ခပဋိစ္ဆန္နာယော, သော သံဃံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပက္ခပဋိစ္ဆန္နာနံ ပက္ခပရိဝါသံ ယာစိ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပက္ခပဋိစ္ဆန္နာနံ ပက္ခပရိဝါသံ အဒါသိ, သော ပရိဝသန္တော အန္တရာ သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, သော သံဃံ အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ မူလာယပဋိကဿနံ ယာစိ, တံ သံဃော အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ မူလာယ ပဋိကဿိ, သော ပရိဝုတ္ထပရိဝါသော သံဃံ တာသံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပဋိစ္ဆန္နာနဉ္စ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနဉ္စ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ ယာစိ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော တာသံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပဋိစ္ဆန္နာနဉ္စ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနဉ္စ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၆၇။)

အဒါသိ, သော စိဏ္ဏမာနတ္တော သံဃံ အဗ္ဘာနံ ယာစတိ, ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လံ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမံ ဘိက္ခုံ အဗ္ဘေယျ, ဧသာ ဉတ္တိ။

‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော, အယံ ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိ ပက္ခပဋိစ္ဆန္နာယော, သော သံဃံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပက္ခပဋိစ္ဆန္နာနံ ပက္ခပရိဝါသံ ယာစိ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပက္ခပဋိစ္ဆန္နာနံ ပက္ခပရိဝါသံ အဒါသိ, သော ပရိဝသန္တော အန္တရာ သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, သော သံဃံ အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ မူလာယပဋိကဿနံ ယာစိ, တံ သံဃော အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ မူလာယ ပဋိကဿိ, သော ပရိဝုတ္ထပရိဝါသော သံဃံ တာသံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပဋိစ္ဆန္နာနဉ္စ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနဉ္စ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ ယာစိ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော တာသံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ ပဋိစ္ဆန္နာနဉ္စ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနဉ္စ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ အဒါသိ, သော စိဏ္ဏမာနတ္တော သံဃံ အဗ္ဘာနံ ယာစတိ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမံ ဘိက္ခုံ အဗ္ဘေတိ, ယဿာယသ္မတော ခမတိ ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော အဗ္ဘာနံ, သော တုဏှဿ။ ယဿ နက္ခမတိ, သော ဘာသေယျ။

‘‘ဒုတိယမ္ပိ ဧတမတ္ထံ ဝဒါမိ…ပေ… တတိယမ္ပိ ဧတမတ္ထံ ဝဒါမိ…ပေ…။

‘‘အဗ္ဘိတော သံဃေန ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု, ခမတိ သံဃဿ, တသ္မာ တုဏှီ, ဧဝမေတံ ဓာရယာမီ’’တိ –

ဧဝံ ကမ္မဝါစာ ကာတဗ္ဗာ။

ဣမိနာဝ နယေန မာနတ္တာရဟမာနတ္တစာရိကအဗ္ဘာနာရဟကာလေသုပိ အန္တရာပတ္တိံ အာပဇ္ဇိတွာ အပ္ပဋိစ္ဆာဒေန္တဿ မူလာယပဋိကဿနမေဝ ကတွာ မူလာပတ္တိယာ အန္တရာပတ္တိံ သမောဓာနေတွာ မာနတ္တံ ဒတွာ စိဏ္ဏမာနတ္တဿ အဗ္ဘာနံ ကာတဗ္ဗံ။ ဧတ္ထ ပန ‘‘သောဟံ ပရိဝသန္တော’’တိ အာဂတဋ္ဌာနေ ‘‘သောဟံ ပရိဝုတ္ထပရိဝါသော မာနတ္တာရဟော’’တိ ဝါ ‘‘သောဟံ မာနတ္တံ စရန္တော’’တိ ဝါ ‘‘သောဟံ စိဏ္ဏမာနတ္တော အဗ္ဘာနာရဟော’’တိ ဝါ ဝတ္တဗ္ဗံ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၆၈။)

သစေ ပန အပ္ပဋိစ္ဆန္နာယ အာပတ္တိယာ မာနတ္တံ စရန္တော အန္တရာပတ္တိံ အာပဇ္ဇိတွာ န ပဋိစ္ဆာဒေတိ, သော မူလာယ ပဋိကဿိတွာ အန္တရာပတ္တိယာ ပုန မာနတ္တံ ဒတွာ စိဏ္ဏမာနတ္တော အဗ္ဘေတဗ္ဗော။ ကထံ? မူလာယပဋိကဿနံ ကရောန္တေန တာဝ –

‘‘အဟံ, ဘန္တေ, သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, သောဟံ သံဃံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ ယာစိံ, တဿ မေ သံဃော သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ အဒါသိ, သောဟံ မာနတ္တံ စရန္တော အန္တရာ သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, သောဟံ, ဘန္တေ, သံဃံ အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ မူလာယပဋိကဿနံ ယာစာမီ’’တိ –

တိက္ခတ္တုံ ယာစာပေတွာ –

‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော, အယံ ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, သော သံဃံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ ယာစိ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ အဒါသိ, သော မာနတ္တံ စရန္တော အန္တရာ သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, သော သံဃံ အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ မူလာယပဋိကဿနံ ယာစတိ, ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လံ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမံ ဘိက္ခုံ အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ မူလာယ ပဋိကဿေယျ, ဧသာ ဉတ္တိ။

‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော, အယံ ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, သော သံဃံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ ယာစိ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ အဒါသိ, သော မာနတ္တံ စရန္တော အန္တရာ သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, သော သံဃံ အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ မူလာယပဋိကဿနံ ယာစတိ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမံ ဘိက္ခုံ အန္တရာ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၆၉။)

သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ မူလာယ ပဋိကဿတိ, ယဿာယသ္မတော ခမတိ ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ မူလာယပဋိကဿနာ, သော တုဏှဿ။ ယဿ နက္ခမတိ, သော ဘာသေယျ။

‘‘ဒုတိယမ္ပိ ဧတမတ္ထံ ဝဒါမိ…ပေ… တတိယမ္ပိ ဧတမတ္ထံ ဝဒါမိ…ပေ…။

‘‘ပဋိကဿိတော သံဃေန ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု, အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ မူလာယပဋိကဿနာ ခမတိ သံဃဿ, တသ္မာ တုဏှီ, ဧဝမေတံ ဓာရယာမီ’’တိ –

ဧဝံ ကမ္မဝါစာ ကာတဗ္ဗာ။

ဧဝံ မူလာယ ပဋိကဿိတွာ မာနတ္တံ ဒေန္တေန –

‘‘အဟံ, ဘန္တေ, သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, သောဟံ သံဃံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ ယာစိံ, တဿ မေ သံဃော သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ အဒါသိ, သောဟံ မာနတ္တံ စရန္တော အန္တရာ သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, သောဟံ သံဃံ အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ မူလာယပဋိကဿနံ ယာစိံ, တံ မံ သံဃော အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ မူလာယ ပဋိကဿိ, သောဟံ, ဘန္တေ, သံဃံ အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ ယာစာမီ’’တိ –

တိက္ခတ္တုံ ယာစာပေတွာ –

‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော, အယံ ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, သော သံဃံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ ယာစိ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ အဒါသိ, သော မာနတ္တံ စရန္တော အန္တရာ သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, သော သံဃံ အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ မူလာယပဋိကဿနံ ယာစိ, တံ သံဃော အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၇၀။)

အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ မူလာယ ပဋိကဿိ, သော သံဃံ အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ ယာစတိ, ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လံ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ ဒဒေယျ, ဧသာ ဉတ္တိ။

‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော, အယံ ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, သော သံဃံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ ယာစိ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ အဒါသိ, သော မာနတ္တံ စရန္တော အန္တရာ သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, သော သံဃံ အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ မူလာယပဋိကဿနံ ယာစိ, တံ သံဃော အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ မူလာယ ပဋိကဿိ, သော သံဃံ အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ ယာစတိ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ ဒေတိ, ယဿာယသ္မတော ခမတိ ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တဿ ဒါနံ, သော တုဏှဿ။ ယဿ နက္ခမတိ, သော ဘာသေယျ။

‘‘ဒုတိယမ္ပိ ဧတမတ္ထံ ဝဒါမိ…ပေ… တတိယမ္ပိ ဧတမတ္ထံ ဝဒါမိ…ပေ…။

‘‘ဒိန္နံ သံဃေန ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ, ခမတိ သံဃဿ, တသ္မာ တုဏှီ, ဧဝမေတံ ဓာရယာမီ’’တိ –

ဧဝံ ကမ္မဝါစာ ကာတဗ္ဗာ။

ကမ္မဝါစာပရိယောသာနေ မာနတ္တသမာဒါနာဒိ သဗ္ဗံ ဝုတ္တနယမေဝ။ အာရောစေန္တေန ပန –

‘‘အဟံ, ဘန္တေ, သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, သောဟံ သံဃံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ ယာစိံ, တဿ မေ သံဃော သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ အဒါသိ, သောဟံ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၇၁။)

မာနတ္တံ စရန္တော အန္တရာ သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, သောဟံ သံဃံ အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ ယာစိံ, တံ မံ သံဃော အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ မူလာယ ပဋိကဿိ, သောဟံ သံဃံ အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ ယာစိံ, တဿ မေ သံဃော အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ အဒါသိ, သောဟံ မာနတ္တံ စရာမိ, ဝေဒိယာမဟံ, ဘန္တေ, ဝေဒိယတီတိ မံ သံဃော ဓာရေတူ’’တိ –

ဧဝံ အာရောစေတဗ္ဗံ။

စိဏ္ဏမာနတ္တံ အဗ္ဘေန္တေန စ –

‘‘အဟံ, ဘန္တေ, သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, သောဟံ သံဃံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ ယာစိံ, တဿ မေ သံဃော သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ အဒါသိ, သောဟံ မာနတ္တံ စရန္တော အန္တရာ သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, သောဟံ သံဃံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ မူလာယပဋိကဿနံ ယာစိံ, တံ မံ သံဃော အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ မူလာယ ပဋိကဿိ, သောဟံ သံဃံ အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ ယာစိံ, တဿ မေ သံဃော အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ အဒါသိ, သောဟံ, ဘန္တေ, စိဏ္ဏမာနတ္တော သံဃံ အဗ္ဘာနံ ယာစာမီ’’တိ –

တိက္ခတ္တုံ ယာစာပေတွာ –

‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော, အယံ ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, သော သံဃံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ ယာစိ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ အဒါသိ, သော မာနတ္တံ စရန္တော အန္တရာ သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော,

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၇၂။)

သော သံဃံ အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ မူလာယပဋိကဿနံ ယာစိ, တံ သံဃော အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ မူလာယ ပဋိကဿိ, သော သံဃံ အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ ယာစိ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ အဒါသိ, သော စိဏ္ဏမာနတ္တော သံဃံ အဗ္ဘာနံ ယာစတိ, ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လံ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမံ ဘိက္ခုံ အဗ္ဘေယျ, ဧသာ ဉတ္တိ။

‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော, အယံ ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, သော သံဃံ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ ယာစိ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ အဒါသိ, သော မာနတ္တံ စရန္တော အန္တရာ သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, သော သံဃံ အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ မူလာယပဋိကဿနံ ယာစိ, တံ သံဃော အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ မူလာယ ပဋိကဿိ, သော သံဃံ အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ ယာစိ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ အဒါသိ, သော စိဏ္ဏမာနတ္တော သံဃံ အဗ္ဘာနံ ယာစတိ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမံ ဘိက္ခုံ အဗ္ဘေတိ, ယဿာယသ္မတော ခမတိ ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော အဗ္ဘာနံ, သော တုဏှဿ။ ယဿ နက္ခမတိ, သော ဘာသေယျ။

‘‘ဒုတိယမ္ပိ ဧတမတ္ထံ ဝဒါမိ…ပေ… တတိယမ္ပိ ဧတမတ္ထံ ဝဒါမိ…ပေ…။

‘‘အဗ္ဘိတော သံဃေန ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု, ခမတိ သံဃဿ, တသ္မာ တုဏှီ, ဧဝမေတံ ဓာရယာမီ’’တိ –

ဧဝံ ကမ္မဝါစံ ကတွာ အဗ္ဘေတဗ္ဗော။

အဗ္ဘာနာရဟကာလေပိ အန္တရာပတ္တိံ အာပဇ္ဇိတွာ အပ္ပဋိစ္ဆာဒေန္တဿ ဣမိနာဝ နယေန မူလာယပဋိကဿနာ မာနတ္တဒါနံ အဗ္ဘာနဉ္စ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၇၃။)

ကေဝလံ ပနေတ္ထ ‘‘မာနတ္တံ စရန္တော’’တိ အဝတွာ ‘‘စိဏ္ဏမာနတ္တော အဗ္ဘာနာရဟော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။

ဩဓာနသမောဓာနပရိဝါသကထာ နိဋ္ဌိတာ။

֍ * ၂၄၄။ အဂ္ဃသမောဓာနော (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၀၂) နာမ သမ္ဗဟုလာသု အာပတ္တီသု ယာ ဧကာ ဝါ ဒွေ ဝါ တိဿော ဝါ သမ္ဗဟုလာ ဝါ အာပတ္တိယော သဗ္ဗစိရပဋိစ္ဆန္နာယော, တာသံ အဂ္ဃေန သမောဓာယ တာသံ ရတ္တိပရိစ္ဆေဒဝသေန အဝသေသာနံ ဦနတရပဋိစ္ဆန္နာနံ အာပတ္တီနံ ပရိဝါသော ဒီယတိ, အယံ ဝုစ္စတိ အဂ္ဃသမောဓာနော။ ယဿ ပန သတံ အာပတ္တိယော ဒသာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာ, အပရမ္ပိ သတံ အာပတ္တိယော ဒသာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာတိ ဧဝံ ဒသက္ခတ္တုံ ကတွာ အာပတ္တိသဟဿံ ဒိဝသသတံ ပဋိစ္ဆန္နံ ဟောတိ, တေန ကိံ ကာတဗ္ဗန္တိ? သဗ္ဗာ သမောဒဟိတွာ ဒသ ဒိဝသေ ပရိဝသိတဗ္ဗံ။ ဧဝံ ဧကေနေဝ ဒသာဟေန ဒိဝသသတမ္ပိ ပရိဝသိတဗ္ဗမေဝ ဟောတိ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –

‘‘ဒသသတံ ရတ္တိသတံ, အာပတ္တိယော ဆာဒယိတွာန၊

ဒသ ရတ္တိယော ဝသိတွာန, မုစ္စေယျ ပါရိဝါသိကော’’တိ။ (ပရိ။ ၄၇၇)၊

အယံ အဂ္ဃသမောဓာနော နာမ။

တဿ အာရောစနဒါနလက္ခဏံ ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗံ – သစေ ကဿစိ ဘိက္ခုနော ဧကာ အာပတ္တိ ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာ ဟောတိ, ဧကာ အာပတ္တိ ဒွီဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာ, ဧကာ တီဟပဋိစ္ဆန္နာ, ဧကာ စတူဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာ, ဧကာ ပဉ္စာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာ, ဧကာ ဆာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာ, ဧကာ သတ္တာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာ, ဧကာ အဋ္ဌာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာ, ဧကာ နဝါဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာ, ဧကာ ဒသာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာ ဟောတိ, တေန ဘိက္ခုနာ သံဃံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧကံသံ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ကရိတွာ…ပေ… ဧဝမဿ ဝစနီယော –

‘‘အဟံ, ဘန္တေ, သမ္ဗဟုလာ သံဃာဒိသေသာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိံ သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော ဒွီဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော…ပေ… သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော ဒသာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, သောဟံ, ဘန္တေ, သံဃံ တာသံ အာပတ္တီနံ ယာ အာပတ္တိယော ဒသာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, တာသံ အဂ္ဃေန သမောဓာနပရိဝါသံ ယာစာမီ’’တိ။

ဒုတိယမ္ပိ ယာစိတဗ္ဗော။ တတိယမ္ပိ ယာစိတဗ္ဗော။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၇၄။)

ဗျတ္တေန ဘိက္ခုနာ ပဋိဗလေန သံဃော ဉာပေတဗ္ဗော –

‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော, အယံ ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု သမ္ဗဟုလာ သံဃာဒိသေသာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိ သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော…ပေ… သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော ဒသာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, သော သံဃံ တာသံ အာပတ္တီနံ ယာ အာပတ္တိယော ဒသာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, တာသံ အဂ္ဃေန သမောဓာနပရိဝါသံ ယာစတိ, ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လံ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော တာသံ အာပတ္တီနံ ယာ အာပတ္တိယော ဒသာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, တာသံ အဂ္ဃေန သမောဓာနပရိဝါသံ ဒဒေယျ, ဧသာ ဉတ္တိ။

‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော, အယံ ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု သမ္ဗဟုလာ သံဃာဒိသေသာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိ သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော…ပေ… သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော ဒသာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, သော သံဃံ တာသံ အာပတ္တီနံ ယာ အာပတ္တိယော ဒသာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, တာသံ အဂ္ဃေန သမောဓာနပရိဝါသံ ယာစတိ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော တာသံ အာပတ္တီနံ ယာ အာပတ္တိယော ဒသာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, တာသံ အဂ္ဃေန သမောဓာနပရိဝါသံ ဒေတိ, ယဿာယသ္မတော ခမတိ ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော တာသံ အာပတ္တီနံ ယာ အာပတ္တိယော ဒသာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, တာသံ အဂ္ဃေန သမောဓာနပရိဝါသဿ ဒါနံ, သော တုဏှဿ။ ယဿ နက္ခမတိ, သော ဘာသေယျ။

‘‘ဒုတိယမ္ပိ ဧတမတ္ထံ ဝဒါမိ…ပေ… တတိယမ္ပိ ဧတမတ္ထံ ဝဒါမိ…ပေ…။

‘‘ဒိန္နော သံဃေန ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော တာသံ အာပတ္တီနံ ယာ အာပတ္တိယော ဒသာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, တာသံ အဂ္ဃေန သမောဓာနပရိဝါသော, ခမတိ သံဃဿ, တသ္မာ တုဏှီ, ဧဝမေတံ ဓာရယာမီ’’တိ –

ဧဝံ ကမ္မဝါစာ ကာတဗ္ဗာ။

ကမ္မဝါစာပရိယောသာနေ ဝတ္တသမာဒါနာဒိ သဗ္ဗံ ဝုတ္တနယမေဝ။ အာရောစေန္တေန ပန –

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၇၅။)

‘‘အဟံ, ဘန္တေ, သမ္ဗဟုလာ သံဃာဒိသေသာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိံ သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော…ပေ… သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော ဒသာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, သောဟံ သံဃံ တာသံ အာပတ္တီနံ ယာ အာပတ္တိယော ဒသာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, တာသံ အဂ္ဃေန သမောဓာနပရိဝါသံ ယာစိံ, တဿ မေ သံဃော တာသံ အာပတ္တီနံ ယာ အာပတ္တိယော ဒသာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, တာသံ အဂ္ဃေန သမောဓာနပရိဝါသံ အဒါသိ, သောဟံ ပရိဝသာမိ, ဝေဒိယာမဟံ, ဘန္တေ, ဝေဒိယတီတိ မံ သံဃော ဓာရေတူ’’တိ –

ဧဝံ အာရောစေတဗ္ဗံ။

ပရိဝုတ္ထပရိဝါသဿ မာနတ္တံ ဒေန္တေန –

‘‘အဟံ, ဘန္တေ, သမ္ဗဟုလာ သံဃာဒိသေသာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိံ သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော…ပေ… သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော ဒသာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, သောဟံ သံဃံ တာသံ အာပတ္တီနံ ယာ အာပတ္တိယော ဒသာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, တာသံ အဂ္ဃေန သမောဓာနပရိဝါသံ ယာစိံ, တဿ မေ သံဃော တာသံ အာပတ္တီနံ ယာ အာပတ္တိယော ဒသာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, တာသံ အဂ္ဃေန သမောဓာနပရိဝါသံ အဒါသိ, သောဟံ, ဘန္တေ, ပရိဝုတ္ထပရိဝါသော သံဃံ တာသံ အာပတ္တီနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ ယာစာမီ’’တိ –

တိက္ခတ္တုံ ယာစာပေတွာ –

‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော, အယံ ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု သမ္ဗဟုလာ သံဃာဒိသေသာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိ သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော…ပေ… သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော ဒသာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, သော သံဃံ တာသံ အာပတ္တီနံ ယာ အာပတ္တိယော ဒသာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, တာသံ အဂ္ဃေန သမောဓာနပရိဝါသံ ယာစိ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော တာသံ အာပတ္တီနံ ယာ အာပတ္တိယော ဒသာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, တာသံ အဂ္ဃေန သမောဓာနပရိဝါသံ အဒါသိ, သော ပရိဝုတ္ထပရိဝါသော သံဃံ တာသံ အာပတ္တီနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ ယာစတိ, ယဒိ သံဃဿ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၇၆။)

ပတ္တကလ္လံ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော တာသံ အာပတ္တီနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ ဒဒေယျ, ဧသာ ဉတ္တိ။

‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော, အယံ ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု သမ္ဗဟုလာ သံဃာဒိသေသာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိ သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော…ပေ… သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော ဒသာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, သော သံဃံ တာသံ အာပတ္တီနံ ယာ အာပတ္တိယော ဒသာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, တာသံ အဂ္ဃေန သမောဓာနပရိဝါသံ ယာစိ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော တာသံ အာပတ္တီနံ ယာ အာပတ္တိယော ဒသာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, တာသံ အဂ္ဃေန သမောဓာနပရိဝါသံ အဒါသိ, သော ပရိဝုတ္ထပရိဝါသော သံဃံ တာသံ အာပတ္တီနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ ယာစတိ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော တာသံ အာပတ္တီနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ ဒေတိ, ယဿာယသ္မတော ခမတိ ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော တာသံ အာပတ္တီနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တဿ ဒါနံ, သော တုဏှဿ။ ယဿ နက္ခမတိ, သော ဘာသေယျ။

‘‘ဒုတိယမ္ပိ ဧတမတ္ထံ ဝဒါမိ…ပေ… တတိယမ္ပိ ဧတမတ္ထံ ဝဒါမိ…ပေ…။

‘‘ဒိန္နံ သံဃေန ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော တာသံ အာပတ္တီနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ, ခမတိ သံဃဿ, တသ္မာ တုဏှီ, ဧဝမေတံ ဓာရယာမီ’’တိ –

ဧဝံ ကမ္မဝါစာ ကာတဗ္ဗာ။

ကမ္မဝါစာပရိယောသာနေ စ မာနတ္တသမာဒါနာဒိ သဗ္ဗံ ဝုတ္တနယမေဝ။ အာရောစေန္တေန ပန –

‘‘အဟံ, ဘန္တေ, သမ္ဗဟုလာ သံဃာဒိသေသာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိံ သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော…ပေ… သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော ဒသာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, သောဟံ သံဃံ တာသံ အာပတ္တီနံ ယာ အာပတ္တိယော ဒသာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, တာသံ အဂ္ဃေန သမောဓာနပရိဝါသံ ယာစိံ, တဿ မေ သံဃော တာသံ အာပတ္တီနံ ယာ အာပတ္တိယော ဒသာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, တာသံ အဂ္ဃေန သမောဓာနပရိဝါသံ အဒါသိ, သောဟံ ပရိဝုတ္ထပရိဝါသော သံဃံ တာသံ အာပတ္တီနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ ယာစိံ,

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၇၇။)

တဿ မေ သံဃော တာသံ အာပတ္တီနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ အဒါသိ, သောဟံ မာနတ္တံ စရာမိ, ဝေဒိယာမဟံ, ဘန္တေ, ဝေဒိယတီတိ မံ သံဃော ဓာရေတူ’’တိ အာရောစေတဗ္ဗံ။

စိဏ္ဏမာနတ္တော အဗ္ဘေတဗ္ဗော။ အဗ္ဘေန္တေန စ –

‘‘အဟံ, ဘန္တေ, သမ္ဗဟုလာ သံဃာဒိသေသာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိံ သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော…ပေ… သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော ဒသာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, သောဟံ သံဃံ တာသံ အာပတ္တီနံ ယာ အာပတ္တိယော ဒသာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, တာသံ အဂ္ဃေန သမောဓာနပရိဝါသံ ယာစိံ, တဿ မေ သံဃော တာသံ အာပတ္တီနံ ယာ အာပတ္တိယော ဒသာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, တာသံ အဂ္ဃေန သမောဓာနပရိဝါသံ အဒါသိ, သောဟံ ပရိဝုတ္ထပရိဝါသော သံဃံ တာသံ အာပတ္တီနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ ယာစိံ, တဿ မေ သံဃော တာသံ အာပတ္တီနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ အဒါသိ, သောဟံ, ဘန္တေ, စိဏ္ဏမာနတ္တော သံဃံ အဗ္ဘာနံ ယာစာမီ’’တိ –

တိက္ခတ္တုံ ယာစာပေတွာ –

‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော, အယံ ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု သမ္ဗဟုလာ သံဃာဒိသေသာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိ သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော…ပေ… သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော ဒသာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, သော သံဃံ တာသံ အာပတ္တီနံ ယာ အာပတ္တိယော ဒသာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, တာသံ အဂ္ဃေန သမောဓာနပရိဝါသံ ယာစိ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော တာသံ အာပတ္တီနံ ယာ အာပတ္တိယော ဒသာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, တာသံ အဂ္ဃေန သမောဓာနပရိဝါသံ အဒါသိ, သော ပရိဝုတ္ထပရိဝါသော သံဃံ တာသံ အာပတ္တီနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ ယာစိ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော တာသံ အာပတ္တီနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ အဒါသိ, သော စိဏ္ဏမာနတ္တော သံဃံ အဗ္ဘာနံ ယာစတိ, ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လံ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမံ ဘိက္ခုံ အဗ္ဘေယျ, ဧသာ ဉတ္တိ။

‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော, အယံ ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု သမ္ဗဟုလာ သံဃာဒိသေသာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိ သမ္ဗဟုလာ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၇၈။)

အာပတ္တိယော ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော…ပေ… သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော ဒသာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, သော သံဃံ တာသံ အာပတ္တီနံ ယာ အာပတ္တိယော ဒသာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, တာသံ အဂ္ဃေန သမောဓာနပရိဝါသံ ယာစိ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော တာသံ အာပတ္တီနံ ယာ အာပတ္တိယော ဒသာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော, တာသံ အဂ္ဃေန သမောဓာနပရိဝါသံ အဒါသိ, သော ပရိဝုတ္ထပရိဝါသော သံဃံ တာသံ အာပတ္တီနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ ယာစိ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော တာသံ အာပတ္တီနံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ အဒါသိ, သော စိဏ္ဏမာနတ္တော သံဃံ အဗ္ဘာနံ ယာစတိ, သံဃော ဣတ္ထန္နာမံ ဘိက္ခုံ အဗ္ဘေတိ, ယဿာယသ္မတော ခမတိ ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော အဗ္ဘာနံ, သော တုဏှဿ။ ယဿ နက္ခမတိ, သော ဘာသေယျ။

‘‘ဒုတိယမ္ပိ ဧတမတ္ထံ ဝဒါမိ…ပေ… တတိယမ္ပိ ဧတမတ္ထံ ဝဒါမိ…ပေ…။

‘‘အဗ္ဘိတော သံဃေန ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု, ခမတိ သံဃဿ, တသ္မာ တုဏှီ, ဧဝမေတံ ဓာရယာမီ’’တိ –

ဧဝံ ကမ္မဝါစံ ကတွာ အဗ္ဘေတဗ္ဗော။

အဂ္ဃသမောဓာနပရိဝါသကထာ နိဋ္ဌိတာ။

֍ * ၂၄၅။ မိဿကသမောဓာနော (စုဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၀၂) နာမ – ယော နာနာဝတ္ထုကာ အာပတ္တိယော ဧကတော ကတွာ ဒီယတိ။ တတြာယံ နယော –

‘‘အဟံ, ဘန္တေ, သမ္ဗဟုလာ သံဃာဒိသေသာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိံ ဧကံ သုက္ကဝိဿဋ္ဌိံ, ဧကံ ကာယသံသဂ္ဂံ, ဧကံ ဒုဋ္ဌုလ္လဝါစံ, ဧကံ အတ္တကာမံ, ဧကံ သဉ္စရိတ္တံ, ဧကံ ကုဋိကာရံ, ဧကံ ဝိဟာရကာရံ, ဧကံ ဒုဋ္ဌဒေါသံ, ဧကံ အညဘာဂိယံ, ဧကံ သံဃဘေဒကံ, ဧကံ သံဃဘေဒါနုဝတ္တကံ, ဧကံ ဒုဗ္ဗစံ, ဧကံ ကုလဒူသကံ, သောဟံ, ဘန္တေ, သံဃံ တာသံ အာပတ္တီနံ သမောဓာနပရိဝါသံ ယာစာမီ’’တိ –

တိက္ခတ္တုံ ယာစာပေတွာ တဒနုရူပါယ ကမ္မဝါစာယ ပရိဝါသော ဒါတဗ္ဗော။

ဧတ္ထ စ ‘‘သံဃာဒိသေသာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိ နာနာဝတ္ထုကာယော’’တိပိ ‘‘သံဃာဒိသေသာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိ’’ဣတိပိ ဧဝံ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေန

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၇၉။)

ဝတ္ထုဝသေနပိ ဂေါတ္တဝသေနပိ နာမဝသေနပိ အာပတ္တိဝသေနပိ ယောဇေတွာ ကမ္မံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိယေဝ, တသ္မာ န ဣဓ ဝိသုံ ကမ္မဝါစံ ယောဇေတွာ ဒဿယိဿာမ ပုဗ္ဗေ သဗ္ဗာပတ္တိသာဓာရဏံ ကတွာ ယောဇေတွာ ဒဿိတာယ ဧဝ ကမ္မဝါစာယ နာနာဝတ္ထုကာဟိပိ အာပတ္တီဟိ ဝုဋ္ဌာနသမ္ဘဝတော သာယေဝေတ္ထ ကမ္မဝါစာ အလန္တိ။

မိဿကသမောဓာနပရိဝါသကထာ နိဋ္ဌိတာ။

֍ * ၂၄၆။ သစေ ကောစိ ဘိက္ခု ပရိဝသန္တော ဝိဗ္ဘမတိ, သာမဏေရော ဝါ ဟောတိ, ဝိဗ္ဘမန္တဿ သာမဏေရဿ စ ပရိဝါသော န ရုဟတိ။ သော စေ ပုန ဥပသမ္ပဇ္ဇတိ, တဿ တဒေဝ ပုရိမံ ပရိဝါသဒါနံ, ယော ပရိဝါသော ဒိန္နော, သုဒိန္နော, ယော ပရိဝုတ္ထော, သုပရိဝုတ္ထော, အဝသေသော ပရိဝသိတဗ္ဗော။ သစေပိ မာနတ္တာရဟော မာနတ္တံ စရန္တော အဗ္ဘာနာရဟော ဝါ ဝိဗ္ဘမတိ, သာမဏေရော ဝါ ဟောတိ, သော စေ ပုန ဥပသမ္ပဇ္ဇတိ, တဿ တဒေဝ ပုရိမံ ပရိဝါသဒါနံ, ယော ပရိဝါသော ဒိန္နော, သုဒိန္နော, ယော ပရိဝုတ္ထော, သုပရိဝုတ္ထော, ယံ မာနတ္တံ ဒိန္နံ, သုဒိန္နံ, ယံ မာနတ္တံ စိဏ္ဏံ, တံ သုစိဏ္ဏံ, သော ဘိက္ခု အဗ္ဘေတဗ္ဗော။

သစေ ကောစိ ဘိက္ခု ပရိဝသန္တော ဥမ္မတ္တကော ဟောတိ ခိတ္တစိတ္တော ဝေဒနာဋ္ဋော, ဥမ္မတ္တကဿ ခိတ္တစိတ္တဿ ဝေဒနာဋ္ဋဿ စ ပရိဝါသော န ရုဟတိ။ သော စေ ပုန အနုမ္မတ္တကော ဟောတိ အခိတ္တစိတ္တော အဝေဒနာဋ္ဋော, တဒေဝ ပုရိမံ ပရိဝါသဒါနံ, ယော ပရိဝါသော ဒိန္နော, သုဒိန္နော, ယော ပရိဝုတ္ထော, သုပရိဝုတ္ထော, အဝသေသော ပရိဝသိတဗ္ဗော။ မာနတ္တာရဟာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။

သစေ ကောစိ ပရိဝသန္တော ဥက္ခိတ္တကော ဟောတိ, ဥက္ခိတ္တကဿ ပရိဝါသော န ရုဟတိ။ သစေ ပုန ဩသာရီယတိ, တဿ တဒေဝ ပုရိမံ ပရိဝါသဒါနံ, ယော ပရိဝါသော ဒိန္နော, သုဒိန္နော, ယော ပရိဝုတ္ထော, သုပရိဝုတ္ထော, အဝသေသော ပရိဝသိတဗ္ဗော။ မာနတ္တာရဟာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။

သစေ ကဿစိ ဘိက္ခုနော ဣတ္ထိလိင်္ဂံ ပါတုဘဝတိ, တဿ သာယေဝ ဥပဇ္ဈာ, သာယေဝ ဥပသမ္ပဒါ, ပုန ဥပဇ္ဈာ န ဂဟေတဗ္ဗာ, ဥပသမ္ပဒါ စ န ကာတဗ္ဗာ, ဘိက္ခုဥပသမ္ပဒတော ပဘုတိ ယာဝ ဝဿဂဏနာ, သာယေဝ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၈၀။)

ဝဿဂဏနာ, န ဣတော ပဋ္ဌာယ ဝဿဂဏနာ ကာတဗ္ဗာ။ အပ္ပတိရူပံ ဒါနိဿာ ဘိက္ခူနံ မဇ္ဈေ ဝသိတုံ, တသ္မာ ဘိက္ခုနုပဿယံ ဂန္တွာ ဘိက္ခုနီဟိ သဒ္ဓိံ ဝသိတဗ္ဗံ။ ယာ ဒေသနာဂါမိနိယော ဝါ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိယော ဝါ အာပတ္တိယော ဘိက္ခူနံ ဘိက္ခုနီဟိ သာဓာရဏာ, တာသံ ဘိက္ခုနီဟိ ကာတဗ္ဗံ, ဝိနယကမ္မမေဝ ဘိက္ခုနီနံ သန္တိကေ ကာတဗ္ဗံ။ ယာ ပန ဘိက္ခူနံ ဘိက္ခုနီဟိ အသာဓာရဏာ သုက္ကဝိဿဋ္ဌိအာဒိကာ အာပတ္တိယော, တာဟိ အာပတ္တီဟိ အနာပတ္တိ, လိင်္ဂေ ပရိဝတ္တေ တာ အာပတ္တိယော ဝုဋ္ဌိတာဝ ဟောန္တိ, ပုန ပကတိလိင်္ဂေ ဥပ္ပန္နေပိ တာဟိ အာပတ္တီဟိ တဿ အနာပတ္တိယေဝ။ ဘိက္ခုနိယာ ပုရိသလိင်္ဂေ ပါတုဘူတေပိ ဧသေဝ နယော။ ဝုတ္တဉ္စေတံ –

‘‘တေန ခေါ ပန သမယေန အညတရဿ ဘိက္ခုနော ဣတ္ထိလိင်္ဂံ ပါတုဘူတံ ဟောတိ။ ဘဂဝတော ဧတမတ္ထံ အာရောစေသုံ။ အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ တံယေဝ ဥပဇ္ဈံ, တံယေဝ ဥပသမ္ပဒံ, တာနိယေဝ ဝဿာနိ ဘိက္ခုနီဟိ သင်္ဂမိတုံ, ယာ အာပတ္တိယော ဘိက္ခူနံ ဘိက္ခုနီဟိ သာဓာရဏာ, တာ အာပတ္တိယော ဘိက္ခုနီနံ သန္တိကေ ဝုဋ္ဌာတုံ။ ယာ အာပတ္တိယော ဘိက္ခူနံ ဘိက္ခုနီဟိ အသာဓာရဏာ, တာဟိ အာပတ္တီဟိ အနာပတ္တိ။

‘‘တေန ခေါ ပန သမယေန အညတရိဿာ ဘိက္ခုနိယာ ပုရိသလိင်္ဂံ ပါတုဘူတံ ဟောတိ။ ဘဂဝတော ဧတမတ္ထံ အာရောစေသုံ။ အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ တံယေဝ ဥပဇ္ဈံ, တံယေဝ ဥပသမ္ပဒံ, တာနိယေဝ ဝဿာနိ ဘိက္ခူဟိ သင်္ဂမိတုံ, ယာ အာပတ္တိယော ဘိက္ခုနီနံ ဘိက္ခူဟိ သာဓာရဏာ, တာ အာပတ္တိယော ဘိက္ခူနံ သန္တိကေ ဝုဋ္ဌာတုံ။ ယာ အာပတ္တိယော ဘိက္ခုနီနံ ဘိက္ခူဟိ အသာဓာရဏာ, တာဟိ အာပတ္တီဟိ အနာပတ္တီ’’တိ (ပါရာ။ ၆၉)။

֍ * ၂၄၇။ အယံ ပနေတ္ထ ပါဠိမုတ္တကဝိနိစ္ဆယော (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၆၉) – ဣမေသု ဒွီသု လိင်္ဂေသု ပုရိသလိင်္ဂံ ဥတ္တမံ, ဣတ္ထိလိင်္ဂံ ဟီနံ, တသ္မာ ပုရိသလိင်္ဂံ ဗလဝအကုသလေန အန္တရဓာယတိ, ဣတ္ထိလိင်္ဂံ ဒုဗ္ဗလကုသလေန ပတိဋ္ဌာတိ။ ဣတ္ထိလိင်္ဂံ ပန အန္တရဓာယန္တံ ဒုဗ္ဗလအကုသလေန အန္တရဓာယတိ, ပုရိသလိင်္ဂံ ဗလဝကုသလေန ပတိဋ္ဌာတိ။ ဧဝံ ဥဘယမ္ပိ အကုသလေန အန္တရဓာယတိ, ကုသလေန ပဋိလဗ္ဘတိ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၈၁။)

တတ္ထ သစေ ဒွိန္နံ ဘိက္ခူနံ ဧကတော သဇ္ဈာယံ ဝါ ဓမ္မသာကစ္ဆံ ဝါ ကတွာ ဧကာဂါရေ နိပဇ္ဇိတွာ နိဒ္ဒံ ဩက္ကန္တာနံ ဧကဿ ဣတ္ထိလိင်္ဂံ ပါတုဘဝတိ, ဥဘိန္နမ္ပိ သဟသေယျာပတ္တိ ဟောတိ။ သော စေ ပဋိဗုဇ္ဈိတွာ အတ္တနော ဝိပ္ပကာရံ ဒိသွာ ဒုက္ခီ ဒုမ္မနော ရတ္တိဘာဂေယေဝ ဣတရဿ အာရောစေယျ, တေန သမဿာသေတဗ္ဗော ‘‘ဟောတု မာ စိန္တယိတ္ထ, ဝဋ္ဋဿေဝေသော ဒေါသော, သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန ဒွါရံ ဒိန္နံ, ဘိက္ခု ဝါ ဟောတု ဘိက္ခုနီ ဝါ, အနာဝဋော ဓမ္မော, အဝါရိတော သဂ္ဂမဂ္ဂေါ’’တိ။ သမဿာသေတွာ ဧဝံ ဝတ္တဗ္ဗံ ‘‘တုမှေဟိ ဘိက္ခုနုပဿယံ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ, အတ္ထိ ပန တေ ကာစိ သန္ဒိဋ္ဌာ ဘိက္ခုနိယော’’တိ။ သစဿာ ဟောန္တိ တာဒိသာ ဘိက္ခုနိယော, ‘‘အတ္ထီ’’တိ, နော စေ ဟောန္တိ, ‘‘နတ္ထီ’’တိ ဝတွာ သော ဘိက္ခု ဝတ္တဗ္ဗော ‘‘မမ သင်္ဂဟံ ကရောထ, ဣဒါနိ မံ ပဌမံ ဘိက္ခုနုပဿယံ နေထာ’’တိ။ တေန ဘိက္ခုနာ တံ ဂဟေတွာ တဿာ ဝါ သန္ဒိဋ္ဌာနံ အတ္တနော ဝါ သန္ဒိဋ္ဌာနံ ဘိက္ခုနီနံ သန္တိကံ ဂန္တဗ္ဗံ။ ဂစ္ဆန္တေန စ န ဧကကေန ဂန္တဗ္ဗံ, စတူဟိ ပဉ္စဟိ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ ဇောတိကဉ္စ ကတ္တရဒဏ္ဍကဉ္စ ဂဟေတွာ သံဝိဒဟနံ ပရိမောစေတွာ ‘‘မယံ အသုကံ နာမ ဌာနံ ဂစ္ဆာမာ’’တိ ဂန္တဗ္ဗံ။ သစေ ဗဟိဂါမေ ဒူရေ ဝိဟာရော ဟောတိ, အန္တရာမဂ္ဂေ ဂါမန္တရနဒီပါရရတ္တိဝိပ္ပဝါသဂဏဩဟီယနာပတ္တီဟိ အနာပတ္တိ။ ဘိက္ခုနုပဿယံ ဂန္တွာ တာ ဘိက္ခုနိယော ဝတ္တဗ္ဗာ ‘‘အသုကံ နာမ ဘိက္ခုံ ဇာနာထာ’’တိ? ‘‘အာမ, အယျာ’’တိ။ တဿ ဣတ္ထိလိင်္ဂံ ပါတုဘူတံ, သင်္ဂဟံ ဒါနိဿာ ကရောထာတိ။ တာ စေ ‘‘သာဓု အယျာ, ဣဒါနိ မယမ္ပိ သဇ္ဈာယိဿာမ, ဓမ္မံ သောဿာမ, ဂစ္ဆထ တုမှေ’’တိ ဝတွာ သင်္ဂဟံ ကရောန္တိ, အာရာဓိကာ စ ဟောန္တိ သင်္ဂါဟိကာ လဇ္ဇိနိယော, တာ ကောပေတွာ အညတ္ထ န ဂန္တဗ္ဗံ။ ဂစ္ဆတိ စေ, ဂါမန္တရနဒီပါရရတ္တိဝိပ္ပဝါသဂဏဩဟီယနာပတ္တီဟိ န မုစ္စတိ။

သစေ ပန လဇ္ဇိနိယော ဟောန္တိ, န သင်္ဂါဟိကာယော, အညတ္ထ ဂန္တုံ လဗ္ဘတိ။ သစေပိ အလဇ္ဇိနိယော ဟောန္တိ, သင်္ဂဟံ ပန ကရောန္တိ, တာပိ ပရိစ္စဇိတွာ အညတ္ထ ဂန္တုံ လဗ္ဘတိ။ သစေ လဇ္ဇိနိယော စ သင်္ဂါဟိကာ စ, ဉာတိကာ န ဟောန္တိ, အာသန္နဂါမေ ပန အညာ ဉာတိကာ ဟောန္တိ ပဋိဇဂ္ဂနိကာ, တာသမ္ပိ သန္တိကံ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဝဒန္တိ။ ဂန္တွာ သစေ ဘိက္ခုဘာဝေပိ နိဿယပဋိပန္နော, ပတိရူပါယ ဘိက္ခုနိယာ သန္တိကေ နိဿယော ဂဟေတဗ္ဗော, မာတိကာ ဝါ ဝိနယော ဝါ ဥဂ္ဂဟိတော သုဂ္ဂဟိတော, ပုန ဥဂ္ဂဏှနကာရဏံ နတ္ထိ။ သစေ ဘိက္ခုဘာဝေပိ ပရိသာဝစရော, တဿ သန္တိကေယေဝ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၈၂။)

ဥပသမ္ပန္နာ သူပသမ္ပန္နာ, အညဿ သန္တိကေ နိဿယော ဂဟေတဗ္ဗော။ ပုဗ္ဗေ တံ နိဿာယ ဝသန္တေဟိပိ အညဿ သန္တိကေ နိဿယော ဂဟေတဗ္ဗော။ ပရိပုဏ္ဏဝဿသာမဏေရေနပိ အညဿ သန္တိကေ ဥပဇ္ဈာ ဂဟေတဗ္ဗာ။

ယံ ပနဿ ဘိက္ခုဘာဝေ အဓိဋ္ဌိတံ တိစီဝရဉ္စ ပတ္တော စ, တံ အဓိဋ္ဌာနံ ဝိဇဟတိ, ပုန အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗံ။ သင်္ကစ္စိကာ စ ဥဒကသာဋိကာ စ ဂဟေတဗ္ဗာ။ ယံ အတိရေကစီဝရံ ဝါ အတိရေကပတ္တော ဝါ ဝိနယကမ္မံ ကတွာ ဌပိတော ဟောတိ, တမ္ပိ သဗ္ဗံ ဝိနယကမ္မံ ဝိဇဟတိ, ပုန ကာတဗ္ဗံ။ ပဋိဂ္ဂဟိတတေလမဓုဖာဏိတာဒီနိပိ ပဋိဂ္ဂဟဏံ ဝိဇဟန္တိ။ သစေ ပဋိဂ္ဂဟဏတော သတ္တမေ ဒိဝသေ လိင်္ဂံ ပရိဝတ္တတိ, ပုန ပဋိဂ္ဂဟေတွာ သတ္တာဟံ ဝဋ္ဋတိ။ ယံ ပန ဘိက္ခုကာလေ အညဿ ဘိက္ခုနော သန္တကံ ပဋိဂ္ဂဟိတံ, တံ ပဋိဂ္ဂဟဏံ န ဝိဇဟတိ။ ယမ္ပိ ဥဘိန္နံ သာဓာရဏံ အဝိဘဇိတွာ ဌပိတံ, တံ ပကတတ္တော ရက္ခတိ။ ယံ ပန ဝိဘတ္တံ ဧတဿေဝ သန္တကံ, တံ ပဋိဂ္ဂဟဏံ ဝိဇဟတိ။ ဝုတ္တဉ္စေတံ ပရိဝါရေ –

‘‘တေလံ မဓု ဖာဏိတဉ္စာပိ သပ္ပိံ, သာမံ ဂဟေတွာ နိက္ခိပေယျ၊

အဝီတိဝတ္တေ သတ္တာဟေ, သတိ ပစ္စယေ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ အာပတ္တိ၊

ပဉှာ မေသာ ကုသလေဟိ စိန္တိတာ’’တိ။ (ပရိ။ ၄၈၀)၊

ဣဒဉှိ လိင်္ဂပရိဝတ္တနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ပဋိဂ္ဂဟဏံ နာမ လိင်္ဂပရိဝတ္တနေန, ကာလကိရိယာယ, သိက္ခာပစ္စက္ခာနေန, ဟီနာယာဝတ္တနေန, အနုပသမ္ပန္နဿ ဒါနေန, အနပေက္ခဝိဿဇ္ဇနေန, အစ္ဆိန္ဒိတွာ ဂဟဏေန စ ဝိဇဟတိ။ တသ္မာ သစေပိ ဟရီတကခဏ္ဍမ္ပိ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဌပိတမတ္ထိ, သဗ္ဗမဿ ပဋိဂ္ဂဟဏံ ဝိဇဟတိ။ ဘိက္ခုဝိဟာရေ ပန ယံ ကိဉ္စိဿာ သန္တကံ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဝါ အပ္ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဝါ ဌပိတံ, သဗ္ဗဿ သာဝ ဣဿရာ, အာဟရာပေတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ယံ ပနေတ္ထ ထာဝရံ တဿာ သန္တကံ သေနာသနံ ဝါ ဥပရောပကာ ဝါ, တေ ယဿိစ္ဆတိ, တဿ ဒါတဗ္ဗာ။ တေရသသု သမ္မုတီသု ယာ ဘိက္ခုကာလေ လဒ္ဓါ သမ္မုတိ, သဗ္ဗာ ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ, ပုရိမိကာယ သေနာသနဂ္ဂါဟော ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ သစေ ပစ္ဆိမိကာယ သေနာသနေ ဂဟိတေ လိင်္ဂံ ပရိဝတ္တတိ, ဘိက္ခုသံဃော စဿာ ဥပ္ပန္နလာဘံ ဒါတုကာမော ဟောတိ, အပလောကေတွာ ဒါတဗ္ဗော။

သစေ ဘိက္ခုနီဟိ သာဓာရဏာယ ပဋိစ္ဆန္နာယ အာပတ္တိယာ ပရိဝသန္တဿ လိင်္ဂံ ပရိဝတ္တတိ, ပုန ပက္ခမာနတ္တမေဝ ဒါတဗ္ဗံ။ သစေ မာနတ္တံ စရန္တဿ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၈၃။)

ပရိဝတ္တတိ, ပုန ပက္ခမာနတ္တမေဝ ဒါတဗ္ဗံ။ သစေ စိဏ္ဏမာနတ္တဿ ပရိဝတ္တတိ, ဘိက္ခုနီဟိ အဗ္ဘာနကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ။ သစေ အကုသလဝိပါကေ ပရိက္ခီဏေ ပက္ခမာနတ္တကာလေ ပုနဒေဝ လိင်္ဂံ ပရိဝတ္တတိ, ဆာရတ္တံ မာနတ္တမေဝ ဒါတဗ္ဗံ။ သစေ စိဏ္ဏေ ပက္ခမာနတ္တေ ပရိဝတ္တတိ, ဘိက္ခူဟိ အဗ္ဘာနကမ္မံ ကာတဗ္ဗန္တိ။

ဘိက္ခုနိယာ လိင်္ဂပရိဝတ္တနေပိ ဝုတ္တနယေနေဝ သဗ္ဗော ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အယံ ပန ဝိသေသော – သစေ ဘိက္ခုနိကာလေ အာပန္နာ သဉ္စရိတ္တာပတ္တိ ပဋိစ္ဆန္နာ ဟောတိ, ပရိဝါသဒါနံ နတ္ထိ, ဆာရတ္တံ မာနတ္တမေဝ ဒါတဗ္ဗံ။ သစေ ပက္ခမာနတ္တံ စရန္တိယာ လိင်္ဂံ ပရိဝတ္တတိ, န တေနတ္ထော, ဆာရတ္တံ မာနတ္တမေဝ ဒါတဗ္ဗံ။ သစေ စိဏ္ဏမာနတ္တာယ ပရိဝတ္တတိ, ပုန မာနတ္တံ အဒတွာ ဘိက္ခူဟိ အဗ္ဘေတဗ္ဗော။ အထ ဘိက္ခူဟိ မာနတ္တေ အဒိန္နေ ပုန လိင်္ဂံ ပရိဝတ္တတိ, ဘိက္ခုနီဟိ ပက္ခမာနတ္တမေဝ ဒါတဗ္ဗံ။ အထ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ စရန္တဿ ပုန ပရိဝတ္တတိ, ပက္ခမာနတ္တမေဝ ဒါတဗ္ဗံ။ စိဏ္ဏမာနတ္တဿ ပန လိင်္ဂပရိဝတ္တေ ဇာတေ ဘိက္ခုနီဟိ အဗ္ဘာနကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ။ ပုန ပရိဝတ္တေ စ လိင်္ဂေ ဘိက္ခုနိဘာဝေ ဌိတာယပိ ယာ အာပတ္တိယော ပုဗ္ဗေ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓါ, တာ သုပ္ပဋိပ္ပဿဒ္ဓါ ဧဝါတိ။

֍ * ၂၄၈။ ဣတော ပရံ ပါရိဝါသိကာဒီနံ ဝတ္တံ ဒဿယိဿာမ – ပါရိဝါသိကေန (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၇၆) ဘိက္ခုနာ ဥပဇ္ဈာယေန ဟုတွာ န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗံ, ဝတ္တံ နိက္ခိပိတွာ ပန ဥပသမ္ပာဒေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အာစရိယေန ဟုတွာပိ ကမ္မဝါစာ န သာဝေတဗ္ဗာ, အညသ္မိံ အသတိ ဝတ္တံ နိက္ခိပိတွာ သာဝေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အာဂန္တုကာနံ နိဿယော န ဒါတဗ္ဗော။ ယေဟိပိ ပကတိယာဝ နိဿယော ဂဟိတော, တေ ဝတ္တဗ္ဗာ ‘‘အဟံ ဝိနယကမ္မံ ကရောမိ, အသုကတ္ထေရဿ နာမ သန္တိကေ နိဿယံ ဂဏှထ, မယှံ ဝတ္တံ မာ ကရောထ, မာ မံ ဂါမပ္ပဝေသနံ အာပုစ္ဆထာ’’တိ။ သစေ ဧဝံ ဝုတ္တေပိ ကရောန္တိယေဝ, ဝါရိတကာလတော ပဋ္ဌာယ ကရောန္တေသုပိ အနာပတ္တိ။ အညော သာမဏေရောပိ န ဂဟေတဗ္ဗော, ဥပဇ္ဈံ ဒတွာ ဂဟိတသာမဏေရောပိ ဝတ္တဗ္ဗော ‘‘အဟံ ဝိနယကမ္မံ ကရောမိ, မယှံ ဝတ္တံ မာ ကရောထ, မာ မံ ဂါမပ္ပဝေသနံ အာပုစ္ဆထာ’’တိ။ သစေ ဧဝံ ဝုတ္တေပိ ကရောန္တိယေဝ, ဝါရိတကာလတော ပဋ္ဌာယ ကရောန္တေသုပိ အနာပတ္တိ။ န ဘိက္ခုနောဝါဒကသမ္မုတိ သာဒိတဗ္ဗာ, သမ္မတေနပိ ဘိက္ခုနိယော န ဩဝဒိတဗ္ဗာ, တသ္မာ ဘိက္ခုသံဃဿ ဝတ္တဗ္ဗံ ‘‘ဘန္တေ, အဟံ ဝိနယကမ္မံ ကရောမိ,

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၈၄။)

ဘိက္ခုနောဝါဒကံ ဇာနာထာ’’တိ။ ပဋိဗလဿ ဝါ ဘိက္ခုဿ ဘာရော ကာတဗ္ဗော။ အာဂတာ ဘိက္ခုနိယော ‘‘သံဃဿ သန္တိကံ ဂစ္ဆထ, သံဃော ဝေါ ဩဝါဒဒါယကံ ဇာနိဿတီ’’တိ ဝါ ‘‘အဟံ ဝိနယကမ္မံ ကရောမိ, အသုကဘိက္ခုဿ နာမ သန္တိကံ ဂစ္ဆထ, သော ဝေါ ဩဝါဒံ ဒဿတီ’’တိ ဝါ ဝတ္တဗ္ဗာ။

ယာယ အာပတ္တိယာ သံဃေန ပရိဝါသော ဒိန္နော ဟောတိ, သာ အာပတ္တိ န အာပဇ္ဇိတဗ္ဗာ, အညာ ဝါ တာဒိသိကာ တတော ဝါ ပါပိဋ္ဌတရာ, ကမ္မံ န ဂရဟိတဗ္ဗံ, ကမ္မိကာ န ဂရဟိတဗ္ဗာ, န ပကတတ္တဿ ဘိက္ခုနော ဥပေါသထော ဌပေတဗ္ဗော, န ပဝါရဏာ ဌပေတဗ္ဗာ, ပလိဗောဓတ္ထာယ ဝါ ပက္ကောသနတ္ထာယ ဝါ သဝစနီယံ န ကာတဗ္ဗံ။ ပလိဗောဓတ္ထာယ ဟိ ကရောန္တော ‘‘အဟံ အာယသ္မန္တံ ဣမသ္မိံ ဝတ္ထုသ္မိံ သဝစနီယံ ကရောမိ, ဣမမှာ အာဝါသာ ပရမ္ပိ မာ ပက္ကမ, ယာဝ န တံ အဓိကရဏံ ဝူပသန္တံ ဟောတီ’’တိ ဧဝံ ကရောတိ, ပက္ကောသနတ္ထာယ ကရောန္တော ‘‘အဟံ တံ သဝစနီယံ ကရောမိ, ဧဟိ မယာ သဒ္ဓိံ ဝိနယဓရာနံ သမ္မုခီဘာဝံ ဂစ္ဆာဟီ’’တိ ဧဝံ ကရောတိ, တဒုဘယမ္ပိ န ကာတဗ္ဗံ။ ဝိဟာရေ ဇေဋ္ဌကဋ္ဌာနံ န ကာတဗ္ဗံ, ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသကေန ဝါ ဓမ္မဇ္ဈေသကေန ဝါ န ဘဝိတဗ္ဗံ, နပိ တေရသသု သမ္မုတီသု ဧကသမ္မုတိဝသေနပိ ဣဿရိယကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ, ‘‘ကရောတု မေ အာယသ္မာ ဩကာသံ, အဟံ တံ ဝတ္တုကာမော’’တိ ဧဝံ ပကတတ္တဿ ဩကာသော န ကာရေတဗ္ဗော, ဝတ္ထုနာ ဝါ အာပတ္တိယာ ဝါ န စောဒေတဗ္ဗော, ‘‘အယံ တေ ဒေါသော’’တိ န သာရေတဗ္ဗော, ဘိက္ခူဟိ အညမညံ ယောဇေတွာ ကလဟော န ကာရေတဗ္ဗော, သံဃတ္ထေရေန ဟုတွာ ပကတတ္တဿ ဘိက္ခုနော ပုရတော န ဂန္တဗ္ဗံ န နိသီဒိတဗ္ဗံ, ဒွါဒသဟတ္ထံ ဥပစာရံ မုဉ္စိတွာ ဧကကေနေဝ ဂန္တဗ္ဗဉ္စေဝ နိသီဒိတဗ္ဗဉ္စ, ယော ဟောတိ သံဃဿ အာသနပရိယန္တော သေယျာပရိယန္တော ဝိဟာရပရိယန္တော, သော တဿ ဒါတဗ္ဗော။

တတ္ထ အာသနပရိယန္တော နာမ ဘတ္တဂ္ဂါဒီသု သံဃနဝကာသနံ, သွဿ ဒါတဗ္ဗော, တတ္ထ နိသီဒိတဗ္ဗံ။ သေယျာပရိယန္တော နာမ သေယျာနံ ပရိယန္တော သဗ္ဗလာမကံ မဉ္စပီဌံ။ အယဉှိ ဝဿဂ္ဂေန အတ္တနော ပတ္တဋ္ဌာနေ သေယျံ ဂဟေတုံ န လဘတိ, သဗ္ဗဘိက္ခူဟိ ဝိစိနိတွာ ဂဟိတာဝသေသာ မင်္ဂုလဂူထဘရိတာ ဝေတ္တလတာဒိဝိနဒ္ဓါ လာမကသေယျာဝဿ ဒါတဗ္ဗာ။ ယထာ စ သေယျာ, ဧဝံ ဝသနအာဝါသောပိ ဝဿဂ္ဂေန အတ္တနော ပတ္တဋ္ဌာနေ တဿ န ဝဋ္ဋတိ, သဗ္ဗဘိက္ခူဟိ ဝိစိနိတွာ ဂဟိတာဝသေသာ ပန ရဇောဟတဘူမိ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၈၅။)

ဇတုကမူသိကဘရိတာ ပဏ္ဏသာလာ အဿ ဒါတဗ္ဗာ။ သစေ ပကတတ္တာ သဗ္ဗေ ရုက္ခမူလိကာ အဗ္ဘောကာသိကာ စ ဟောန္တိ, ဆန္နံ န ဥပေန္တိ, သဗ္ဗေပိ ဧတေဟိ ဝိဿဋ္ဌာဝါသာ နာမ ဟောန္တိ, တေသု ယံ ဣစ္ဆတိ, တံ လဘတိ။

ဝဿူပနာယိကဒိဝသေ ပစ္စယံ ဧကပဿေ ဌတွာ ဝဿဂ္ဂေန ဂဏှိတုံ လဘတိ, သေနာသနံ န လဘတိ, နိဗဒ္ဓဝဿာဝါသိကံ သေနာသနံ ဂဏှိတု ကာမေန ဝတ္တံ နိက္ခိပိတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဉာတိပဝါရိတဋ္ဌာနေ ‘‘ဧတ္တကေ ဘိက္ခူ ဂဟေတွာ အာဂစ္ဆထာ’’တိ နိမန္တိတေန ‘‘ဘန္တေ, အသုကံ နာမ ကုလံ ဘိက္ခူ နိမန္တေသိ, ဧထ, တတ္ထ ဂစ္ဆာမာ’’တိ ဧဝံ သံဝိဓာယ ဘိက္ခူနံ ပုရေသမဏေန ဝါ ပစ္ဆာသမဏေန ဝါ ဟုတွာ ကုလာနိ န ဥပသင်္ကမိတဗ္ဗာနိ, ‘‘ဘန္တေ, အသုကသ္မိံ နာမ ဂါမေ မနုဿာ ဘိက္ခူနံ အာဂမနံ ဣစ္ဆန္တိ, သာဓု ဝတဿ, သစေ တေသံ သင်္ဂဟံ ကရေယျာထာ’’တိ ဧဝံ ပနဿ ဝိနယပရိယာယေန ကထေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အာဂတာဂတာနံ အာရောစေတုံ ဟရာယမာနေန အာရညိကဓုတင်္ဂံ န သမာဒါတဗ္ဗံ။ ယေနပိ ပကတိယာ သမာဒိန္နံ, တေန ဒုတိယံ ဘိက္ခုံ ဂဟေတွာ အရညေ အရုဏံ ဥဋ္ဌာပေတဗ္ဗံ, န ဧကကေန ဝတ္ထဗ္ဗံ။ တထာ ဘတ္တဂ္ဂါဒီသု အာသနပရိယန္တေ နိသဇ္ဇာယ ဟရာယမာနေန ပိဏ္ဍပါတိကဓုတင်္ဂမ္ပိ န သမာဒါတဗ္ဗံ။ ယော ပန ပကတိယာဝ ပိဏ္ဍပါတိကော, တဿ ပဋိသေဓော နတ္ထိ, န စ တပ္ပစ္စယာ ပိဏ္ဍပါတော နီဟရာပေတဗ္ဗော ‘‘မာ မံ ဇာနိံသူ’’တိ။ နီဟဋဘတ္တော ဟုတွာ ဝိဟာရေယေဝ နိသီဒိတွာ ဘုဉ္ဇန္တော ‘‘ရတ္တိယော ဂဏယိဿာမိ, ဂစ္ဆတော မေ ဘိက္ခုံ ဒိသွာ အနာရောစေန္တဿ ရတ္တိစ္ဆေဒေါ သိယာ’’တိ ဣမိနာ ကာရဏေန ပိဏ္ဍပါတော န နီဟရာပေတဗ္ဗော, ‘‘မာ မံ ဧကဘိက္ခုပိ ဇာနာတူ’’တိ စ ဣမိနာ အဇ္ဈာသယေန ဝိဟာရေ သာမဏေရေဟိ ပစာပေတွာ ဘုဉ္ဇိတုမ္ပိ န လဘတိ, ဂါမံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသိတဗ္ဗမေဝ။ ဂိလာနဿ ပန နဝကမ္မအာစရိယုပဇ္ဈာယကိစ္စာဒိပသုတဿ ဝါ ဝိဟာရေယေဝ အစ္ဆိတုံ ဝဋ္ဋတိ။

သစေပိ ဂါမေ အနေကသတာ ဘိက္ခူ ဝိစရန္တိ, န သက္ကာ ဟောတိ အာရောစေတုံ, ဂါမကာဝါသံ ဂန္တွာ သဘာဂဋ္ဌာနေ ဝသိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ယသ္မာ ‘‘ပါရိဝါသိကေန, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခုနာ အာဂန္တုကေန အာရောစေတဗ္ဗံ, အာဂန္တုကဿ အာရောစေတဗ္ဗံ, ဥပေါသထေ အာရောစေတဗ္ဗံ, ပဝါရဏာယ အာရောစေတဗ္ဗံ, သစေ ဂိလာနော ဟောတိ, ဒူတေနပိ အာရောစေတဗ္ဗ’’န္တိ (စူဠဝ။ ၇၆)

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၈၆။)

ဝုတ္တံ, တသ္မာ ကဉ္စိ ဝိဟာရံ ဂတေန အာဂန္တုကေန တတ္ထ ဘိက္ခူနံ အာရောစေတဗ္ဗံ။ သစေ သဗ္ဗေ ဧကဋ္ဌာနေ ဌိတေ ပဿတိ, ဧကဋ္ဌာနေ ဌိတေနေဝ အာရောစေတဗ္ဗံ။ အထ ရုက္ခမူလာဒီသု ဝိသုံ ဌိတာ ဟောန္တိ, တတ္ထ တတ္ထ ဂန္တွာ အာရောစေတဗ္ဗံ, သဉ္စိစ္စ အနာရောစေန္တဿ ရတ္တိစ္ဆေဒေါ စ ဟောတိ, ဝတ္တဘေဒေ စ ဒုက္ကဋံ။ အထ ဝိစိနန္တော ဧကစ္စေ န ပဿတိ, ရတ္တိစ္ဆေဒေါဝ ဟောတိ, န ဝတ္တဘေဒေ ဒုက္ကဋံ။

အာဂန္တုကဿပိ အတ္တနော ဝသနဝိဟာရံ အာဂတဿ ဧကဿ ဝါ ဗဟူနံ ဝါ ဝုတ္တနယေနေဝ အာရောစေတဗ္ဗံ, ရတ္တိစ္ဆေဒဝတ္တဘေဒါပိ စေတ္ထ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သစေ အာဂန္တုကာ မုဟုတ္တံ ဝိဿမိတွာ ဝါ အဝိဿမိတွာ ဧဝ ဝါ ဝိဟာရမဇ္ဈေန ဂစ္ဆန္တိ, တေသမ္ပိ အာရောစေတဗ္ဗံ။ သစေ တဿ အဇာနန္တဿေဝ ဂစ္ဆန္တိ, အယဉ္စ ဂတကာလေ ဇာနာတိ, ဂန္တွာ အာရောစေတဗ္ဗံ, သမ္ပာပုဏိတုံ ဝါ သာဝေတုံ ဝါ အသက္ကောန္တဿ ရတ္တိစ္ဆေဒေါဝ ဟောတိ, န ဝတ္တဘေဒေ ဒုက္ကဋံ။ ယေပိ အန္တောဝိဟာရံ အပ္ပဝိသိတွာ ဥပစာရသီမံ ဩက္ကမိတွာ ဂစ္ဆန္တိ, အယဉ္စ နေသံ ဆတ္တသဒ္ဒံ ဝါ ဥက္ကာသိတသဒ္ဒံ ဝါ ခိပိတသဒ္ဒံ ဝါ သုတွာ အာဂန္တုကဘာဝံ ဇာနာတိ, ဂန္တွာ အာရောစေတဗ္ဗံ, ဂတကာလေ ဇာနန္တေနပိ အနုဗန္ဓိတွာ အာရောစေတဗ္ဗမေဝ, သမ္ပာပုဏိတုံ အသက္ကောန္တဿ ရတ္တိစ္ဆေဒေါဝ ဟောတိ, န ဝတ္တဘေဒေ ဒုက္ကဋံ။ ယောပိ ရတ္တိံ အာဂန္တွာ ရတ္တိံယေဝ ဂစ္ဆတိ, သောပိဿ ရတ္တိစ္ဆေဒံ ကရောတိ, အညာတတ္တာ ပန ဝတ္တဘေဒေ ဒုက္ကဋံ နတ္ထိ။ သစေ အဇာနိတွာဝ အဗ္ဘာနံ ကရောတိ, အကတမေဝ ဟောတီတိ ကုရုန္ဒိယံ ဝုတ္တံ, တသ္မာ အဓိကာ ရတ္တိယော ဂဟေတွာ ကာတဗ္ဗံ။ အယံ အပဏ္ဏကပဋိပဒါ။

နဒီအာဒီသု နာဝါယ ဂစ္ဆန္တမ္ပိ ပရတီရေ ဌိတမ္ပိ အာကာသေ ဂစ္ဆန္တမ္ပိ ပဗ္ဗတတလအရညာဒီသု ဒူရေ ဌိတမ္ပိ ဘိက္ခုံ ဒိသွာ သစေ ‘‘ဘိက္ခူ’’တိ ဝဝတ္ထာနံ အတ္ထိ, နာဝါဒီဟိ ဂန္တွာ ဝါ မဟာသဒ္ဒံ ကတွာ ဝါ ဝေဂေန အနုဗန္ဓိတွာ ဝါ အာရောစေတဗ္ဗံ, အနာရောစေန္တဿ ရတ္တိစ္ဆေဒေါ စေဝ ဝတ္တဘေဒေ ဒုက္ကဋဉ္စ။ သစေ ဝါယမန္တောပိ သမ္ပာပုဏိတုံ ဝါ သာဝေတုံ ဝါ န သက္ကောတိ, ရတ္တိစ္ဆေဒေါဝ ဟောတိ, န ဝတ္တဘေဒေ ဒုက္ကဋံ။ သံဃသေနာဘယတ္ထေရော ပန ဝိသယာဝိသယေန ကထေတိ ‘‘ဝိသယေ ကိရ အနာရောစေန္တဿ ရတ္တိစ္ဆေဒေါ စေဝ ဝတ္တဘေဒေ ဒုက္ကဋဉ္စ ဟောတိ, အဝိသယေ ပန ဥဘယမ္ပိ နတ္ထီ’’တိ။ ကရဝီကတိဿတ္ထေရော ‘‘သမဏော အယန္တိ ဝဝတ္ထာနမေဝ ပမာဏံ။ သစေပိ အဝိသယော ဟောတိ, ဝတ္တဘေဒေ ဒုက္ကဋမေဝ နတ္ထိ, ရတ္တိစ္ဆေဒေါ ပန ဟောတိယေဝါ’’တိ အာဟ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၈၇။)

ဥပေါသထဒိဝသေ ‘‘ဥပေါသထံ သမ္ပာပုဏိဿာမာ’’တိ အာဂန္တုကာ ဘိက္ခူ အာဂစ္ဆန္တိ, ဣဒ္ဓိယာ ဂစ္ဆန္တာပိ ဥပေါသထဘာဝံ ဉတွာ ဩတရိတွာ ဥပေါသထံ ကရောန္တိ, တသ္မာ အာဂန္တုကသောဓနတ္ထံ ဥပေါသထဒိဝသေပိ အာရောစေတဗ္ဗံ။ ပဝါရဏာယပိ ဧသေဝ နယော။ ဂန္တုံ အသမတ္ထေန ဂိလာနေန ဘိက္ခုံ ပေသေတွာ အာရောစာပေတဗ္ဗံ, အနုပသမ္ပန္နံ ပေသေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။

န ပါရိဝါသိကေန ဘိက္ခုနာ သဘိက္ခုကာ အာဝါသာ ဝါ အနာဝါသာ ဝါ အဘိက္ခုကော နာနာသံဝါသကေဟိ ဝါ သဘိက္ခုကော အာဝါသော ဝါ အနာဝါသော ဝါ ဂန္တဗ္ဗော အညတြ ပကတတ္တေန အညတြ အန္တရာယာ။ ယတ္ထ ဟိ ဧကောပိ ဘိက္ခု နတ္ထိ, တတ္ထ န ဝသိတဗ္ဗံ။ န ဟိ တတ္ထ ဝုတ္ထရတ္တိယော ဂဏနူပိကာ ဟောန္တိ။ ဒသဝိဓေ အန္တရာယေ ပန သစေပိ ရတ္တိယော ဂဏနူပိကာ န ဟောန္တိ, အန္တရာယတော ပရိမုစ္စနတ္ထာယ ဂန္တဗ္ဗမေဝ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အညတြ အန္တရာယာ’’တိ။ နာနာသံဝါသကေဟိ သဒ္ဓိံ ဝိနယကမ္မံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ, တေသံ အနာရောစနေပိ ရတ္တိစ္ဆေဒေါ နတ္ထိ, အဘိက္ခုကာဝါသသဒိသမေဝ ဟောတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘နာနာသံဝါသကေဟိ ဝါ သဘိက္ခုကော’’တိ။

န ပါရိဝါသိကေန ဘိက္ခုနာ ပကတတ္တေန ဘိက္ခုနာ သဒ္ဓိံ ဧကစ္ဆန္နေ အာဝါသေ ဝါ အနာဝါသေ ဝါ ဝတ္ထဗ္ဗံ။ တတ္ထ အာဝါသော နာမ ဝသနတ္ထာယ ကတသေနာသနံ။ အနာဝါသော နာမ စေတိယဃရံ ဗောဓိဃရံ သမ္မုဉ္ဇနီအဋ္ဋကော ဒါရုအဋ္ဋကော ပါနီယမာဠော ဝစ္စကုဋိ ဒွါရကောဋ္ဌကောတိ ဧဝမာဒိ။ ‘‘ဧတေသု ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဧကစ္ဆန္နေ ဆဒနတော ဥဒကပတနဋ္ဌာနပရိစ္ဆိန္နေ ဩကာသေ ဥက္ခိတ္တကောဝ ဝသိတုံ န လဘတိ, ပါရိဝါသိကော ပန အန္တောအာဝါသေယေဝ န လဘတီ’’တိ မဟာပစ္စရိယံ ဝုတ္တံ။ မဟာအဋ္ဌကထာယံ အဝိသေသေန ‘‘ဥဒကပါတေန ဝါရိတ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ကုရုန္ဒိယံ ပန ‘‘ဧတေသု ဧတ္တကေသု ပဉ္စဝဏ္ဏစ္ဆဒနဗဒ္ဓဋ္ဌာနေသု ပါရိဝါသိကဿ စ ဥက္ခိတ္တကဿ စ ပကတတ္တေန သဒ္ဓိံ ဥဒကပါတေန ဝါရိတ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ တသ္မာ နာနူပစာရေပိ ဧကစ္ဆန္နေ န ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပနေတ္ထ တဒဟုပသမ္ပန္နေပိ ပကတတ္တေ ပဌမံ ပဝိသိတွာ နိပန္နေပိ သဋ္ဌိဝဿိကောပိ ပါရိဝါသိကော ပစ္ဆာ ပဝိသိတွာ ဇာနန္တော နိပဇ္ဇတိ, ရတ္တိစ္ဆေဒေါ စေဝ ဝတ္တဘေဒေ ဒုက္ကဋဉ္စ, အဇာနန္တဿ ရတ္တိစ္ဆေဒေါဝ, န ဝတ္တဘေဒေ ဒုက္ကဋံ။ သစေ ပန တသ္မိံ နိသိန္နေ ပစ္ဆာ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၈၈။)

ပကတတ္တော ပဝိသိတွာ နိပဇ္ဇတိ, ပါရိဝါသိကော စ ဇာနာတိ, ရတ္တိစ္ဆေဒေါ စေဝ ဝတ္တဘေဒေ ဒုက္ကဋဉ္စ။ နော စေ ဇာနာတိ, ရတ္တိစ္ဆေဒေါဝ, န ဝတ္တဘေဒေ ဒုက္ကဋံ။

ပါရိဝါသိကေန ဘိက္ခုနာ ပကတတ္တံ ဘိက္ခုံ တဒဟုပသမ္ပန္နမ္ပိ ဒိသွာ အာသနာ ဝုဋ္ဌာတဗ္ဗံ, ဝုဋ္ဌာယ စ ‘‘အဟံ ဣမိနာ သုခနိသိန္နော ဝုဋ္ဌာပိတော’’တိ ပရမ္မုခေနပိ န ဂန္တဗ္ဗံ, ‘‘ဣဒံ အာစရိယ အာသနံ, ဧတ္ထ နိသီဒထာ’’တိ ဧဝံ ပကတတ္တော ဘိက္ခု အာသနေန နိမန္တေတဗ္ဗောယေဝ။ နဝကေန ပန ‘‘မဟာထေရံ ဩဗဒ္ဓံ ကရောမီ’’တိ ပါရိဝါသိကတ္ထေရဿ သန္တိကံ န ဂန္တဗ္ဗံ။ ပါရိဝါသိကေန ပကတတ္တေန ဘိက္ခုနာ သဒ္ဓိံ န ဧကာသနေ နိသီဒိတဗ္ဗံ, န နီစေ အာသနေ နိသိန္နေ ဥစ္စေ အာသနေ နိသီဒိတဗ္ဗံ, န ဆမာယံ နိသိန္နေ အာသနေ နိသီဒိတဗ္ဗံ, ဒွါဒသဟတ္ထံ ပန ဥပစာရံ မုဉ္စိတွာ နိသီဒိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ပါရိဝါသိကေန ဘိက္ခုနာ ပကတတ္တေန သဒ္ဓိံ န ဧကစင်္ကမေ စင်္ကမိတဗ္ဗံ, န နီစေ စင်္ကမေ စင်္ကမန္တေ ဥစ္စေ စင်္ကမေ စင်္ကမိတဗ္ဗံ, န ဆမာယံ စင်္ကမန္တေ စင်္ကမေ စင်္ကမိတဗ္ဗံ။ ဧတ္ထ ပန အကတပရိစ္ဆေဒါယ ဘူမိယာ စင်္ကမန္တေ ပရိစ္ဆေဒံ ကတွာ ဝါလုကံ အာကိရိတွာ အာလမ္ဗနံ ယောဇေတွာ ကတစင်္ကမေ နီစေပိ န စင်္ကမိတဗ္ဗံ, ကော ပန ဝါဒေါ ဣဋ္ဌကစယေန သမ္ပန္နေ ဝေဒိကာပရိက္ခိတ္တေ။ သစေ ပန ပါကာရပရိက္ခိတ္တော ဟောတိ, ဒွါရကောဋ္ဌကယုတ္တော ပဗ္ဗတန္တရဝနန္တရဂုမ္ဗန္တရေသု ဝါ သုပ္ပဋိစ္ဆန္နော, တာဒိသေ စင်္ကမေ စင်္ကမိတုံ ဝဋ္ဋတိ, အပ္ပဋိစ္ဆန္နေပိ ဥပစာရံ မုဉ္စိတွာ ဝဋ္ဋတိ။

ပါရိဝါသိကေန ဘိက္ခုနာ ပါရိဝါသိကဝုဍ္ဎတရေန ဘိက္ခုနာ သဒ္ဓိံ မူလာယပဋိကဿနာရဟေန မာနတ္တာရဟေန မာနတ္တစာရိကေန အဗ္ဘာနာရဟေန ဘိက္ခုနာ သဒ္ဓိံ န ဧကစ္ဆန္နေ အာဝါသေ ဝါ အနာဝါသေ ဝါ ဝတ္ထဗ္ဗံ။ ဧတ္ထ ပန သစေ ဝုဍ္ဎတရေ ပါရိဝါသိကေ ပဌမံ နိပန္နေ ဣတရော ဇာနန္တော ပစ္ဆာ နိပဇ္ဇတိ, ရတ္တိစ္ဆေဒေါ စဿ ဟောတိ, ဝတ္တဘေဒေ စ ဒုက္ကဋံ။ ဝုဍ္ဎတရဿ ပန ရတ္တိစ္ဆေဒေါဝ, န ဝတ္တဘေဒေ ဒုက္ကဋံ။ အဇာနိတွာ နိပဇ္ဇတိ, ဒွိန္နမ္ပိ ဝတ္တဘေဒေါ နတ္ထိ, ရတ္တိစ္ဆေဒေါ ပန ဟောတိ။ အထ နဝကပါရိဝါသိကေ ပဌမံ နိပန္နေ ဝုဍ္ဎတရော ပစ္ဆာ နိပဇ္ဇတိ, နဝကော စ ဇာနာတိ, ရတ္တိ စဿ ဆိဇ္ဇတိ, ဝတ္တဘေဒေ စ ဒုက္ကဋံ ဟောတိ။ ဝုဍ္ဎတရဿ ရတ္တိစ္ဆေဒေါဝ, န ဝတ္တဘေဒေါ။ နော စေ ဇာနာတိ, ဒွိန္နမ္ပိ ဝတ္တဘေဒေါ နတ္ထိ, ရတ္တိစ္ဆေဒေါ ပန ဟောတိ။ သစေ အပစ္ဆာပုရိမံ နိပဇ္ဇန္တိ, ဝုဍ္ဎတရဿ ရတ္တိစ္ဆေဒေါဝ, ဣတရဿ ဝတ္တဘေဒေါပီတိ ကုရုန္ဒိယံ ဝုတ္တံ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၈၉။)

ဒွေ ပါရိဝါသိကာ သမဝဿာ, ဧကော ပဌမံ နိပန္နော, ဧကော ဇာနန္တောဝ ပစ္ဆာ နိပဇ္ဇတိ, ရတ္တိ စဿ ဆိဇ္ဇတိ, ဝတ္တဘေဒေ စ ဒုက္ကဋံ။ ပဌမံ နိပန္နဿ ရတ္တိစ္ဆေဒေါဝ, န ဝတ္တဘေဒေါ။ သစေ ပစ္ဆာ နိပဇ္ဇန္တောပိ န ဇာနာတိ, ဒွိန္နမ္ပိ ဝတ္တဘေဒေါ နတ္ထိ, ရတ္တိစ္ဆေဒေါ ပန ဟောတိ။ သစေ ဒွေပိ အပစ္ဆာပုရိမံ နိပဇ္ဇန္တိ, ဒွိန္နမ္ပိ ရတ္တိစ္ဆေဒေါယေဝ, န ဝတ္တဘေဒေါ။ သစေ ဟိ ဒွေ ပါရိဝါသိကာ ဧကတော ဝသေယျုံ, တေ အညမညဿ အဇ္ဈာစာရံ ဉတွာ အဂါရဝါ ဝါ ဝိပ္ပဋိသာရိနော ဝါ ဟုတွာ တံ ဝါ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇေယျုံ တတော ပါပိဋ္ဌတရံ ဝါ, ဝိဗ္ဘမေယျုံ ဝါ, တသ္မာ နေသံ သဟသေယျာ သဗ္ဗပကာရေန ပဋိက္ခိတ္တာ။ မူလာယပဋိကဿနာရဟာဒယော စေတ္ထ ပါရိဝါသိကာနံ ပကတတ္တဋ္ဌာနေ ဌိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တသ္မာ ပါရိဝါသိကေန ဘိက္ခုနာ မူလာယပဋိကဿနာရဟေန မာနတ္တာရဟေန မာနတ္တစာရိကေန အဗ္ဘာနာရဟေန ဘိက္ခုနာ သဒ္ဓိံ န ဧကာသနေ နိသီဒိတဗ္ဗံ, န နီစေ အာသနေ နိသိန္နေ ဥစ္စေ အာသနေ နိသီဒိတဗ္ဗံ, န ဆမာယ နိသိန္နေ အာသနေ နိသီဒိတဗ္ဗံ, န ဧကစင်္ကမေ စင်္ကမိတဗ္ဗံ, န နီစေ စင်္ကမေ စင်္ကမန္တေ ဥစ္စေ စင်္ကမေ စင်္ကမိတဗ္ဗံ, န ဆမာယ စင်္ကမန္တေ စင်္ကမေ စင်္ကမိတဗ္ဗံ။

‘‘န, ဘိက္ခဝေ, ပါရိဝါသိကေန ဘိက္ခုနာ သာဒိတဗ္ဗံ ပကတတ္တာနံ ဘိက္ခူနံ အဘိဝါဒနံ ပစ္စုဋ္ဌာနံ အဉ္ဇလိကမ္မံ သာမီစိကမ္မံ အာသနာဘိဟာရော သေယျာဘိဟာရော ပါဒေါဒကံ ပါဒပီဌံ ပါဒကထလိကံ ပတ္တစီဝရပဋိဂ္ဂဟဏံ နဟာနေ ပိဋ္ဌိပရိကမ္မံ, ယော သာဒိယေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၇၅) ဝစနတော ပကတတ္တာနံ ဘိက္ခူနံ ဌပေတွာ နဝကတရံ ပါရိဝါသိကံ အဝသေသာနံ အန္တမသော မူလာယပဋိကဿနာရဟာဒီနမ္ပိ အဘိဝါဒနာဒိံ သာဒိယန္တဿ ဒုက္ကဋံ, သဒ္ဓိဝိဟာရိကာနမ္ပိ သာဒိယန္တဿ ဒုက္ကဋမေဝ။ တသ္မာ တေ ဝတ္တဗ္ဗာ ‘‘အဟံ ဝိနယကမ္မံ ကရောမိ, မယှံ ဝတ္တံ မာ ကရောထ, မာ မံ ဂါမပ္ပဝေသနံ အာပုစ္ဆထာ’’တိ။ သစေ သဒ္ဓါပဗ္ဗဇိတာ ကုလပုတ္တာ ‘‘တုမှေ, ဘန္တေ, တုမှာကံ ဝိနယကမ္မံ ကရောထာ’’တိ ဝတွာ ဝတ္တံ ကရောန္တိ, ဂါမပ္ပဝေသနမ္ပိ အာပုစ္ဆန္တိယေဝ, ဝါရိတကာလတော ပဋ္ဌာယ အနာပတ္တိ။

‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ပါရိဝါသိကာနံ ဘိက္ခူနံ မိထူ ယထာဝုဍ္ဎံ အဘိဝါဒနံ ပစ္စုဋ္ဌာနံ အဉ္ဇလိကမ္မံ သာမီစိကမ္မံ အာသနာဘိဟာရံ သေယျာဘိဟာရံ ပါဒေါဒကံ ပါဒပီဌံ ပါဒကထလိကံ ပတ္တစီဝရပဋိဂ္ဂဟဏံ နဟာနေ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၉၀။)

ပိဋ္ဌိပရိကမ္မ’’န္တိ (စူဠဝ။ ၇၅) ဝစနတော ပန ပါရိဝါသိကာနံ ဘိက္ခူနံ အညမညံ ယော ယော ဝုဍ္ဎော, တေန တေန နဝကတရဿ အဘိဝါဒနာဒိံ သာဒိတုံ ဝဋ္ဋတိ။

‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ပါရိဝါသိကာနံ ဘိက္ခူနံ ပဉ္စ ယထာဝုဍ္ဎံ ဥပေါသထံ ပဝါရဏံ ဝဿိကသာဋိကံ ဩဏောဇနံ ဘတ္တ’’န္တိ (စူဠဝ။ ၇၅) ဝစနတော ဣမာနိ ဥပေါသထာဒီနိ ပဉ္စ ပကတတ္တေဟိပိ သဒ္ဓိံ ဝုဍ္ဎပဋိပါဋိယာ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ, တသ္မာ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၇၅) ပါတိမောက္ခေ ဥဒ္ဒိဿမာနေ ဟတ္ထပါသေ နိသီဒိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ မဟာပစ္စရိယံ ပန ‘‘ပါဠိယာ အနိသီဒိတွာ ပါဠိံ ဝိဟာယ ဟတ္ထပါသံ အမုဉ္စန္တေန နိသီဒိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထေ ကရိယမာနေ သံဃနဝကဋ္ဌာနေ နိသီဒိတွာ တတ္ထေဝ နိသိန္နေန အတ္တနော ပါဠိယာ ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော။ ပဝါရဏာယပိ သံဃနဝကဋ္ဌာနေ နိသီဒိတွာ တတ္ထေဝ နိသိန္နေန အတ္တနော ပါဠိယာ ပဝါရေတဗ္ဗံ။ သံဃေန ဃဏ္ဋိံ ပဟရိတွာ ဘာဇိယမာနံ ဝဿိကသာဋိကမ္ပိ အတ္တနော ပတ္တဋ္ဌာနေ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။

ဩဏောဇနန္တိ ဝိဿဇ္ဇနံ ဝုစ္စတိ။ သစေ ဟိ ပါရိဝါသိကဿ ဒွေ တီဏိ ဥဒ္ဒေသဘတ္တာဒီနိ ပါပုဏန္တိ, အညာ စဿ ပုဂ္ဂလိကဘတ္တပစ္စာသာ ဟောတိ, တာနိ ပဋိပါဋိယာ ဂဟေတွာ ‘‘ဘန္တေ, ဟေဋ္ဌာ ဂါဟေထ, အဇ္ဇ မယှံ ဘတ္တပစ္စာသာ အတ္ထိ, သွေဝ ဂဏှိဿာမီ’’တိ ဝတွာ ဝိဿဇ္ဇေတဗ္ဗာနိ။ ဧဝံ တာနိ ပုနဒိဝသေသု ဂဏှိတုံ လဘတိ။ ‘‘ပုနဒိဝသေ သဗ္ဗပဌမံ တဿ ဒါတဗ္ဗ’’န္တိ ကုရုန္ဒိယံ ဝုတ္တံ။ ယဒိ ပန န ဂဏှာတိ န ဝိဿဇ္ဇေတိ, ပုနဒိဝသေ န လဘတိ။ ဣဒံ ဩဏောဇနံ နာမ ပါရိဝါသိကဿေဝ ဩဒိဿ အနုညာတံ။ ကသ္မာ? တဿ ဟိ သံဃနဝကဋ္ဌာနေ နိသိန္နဿ ဘတ္တဂ္ဂေ ယာဂုခဇ္ဇကာဒီနိ ပါပုဏန္တိ ဝါ န ဝါ, တသ္မာ ‘‘သော ဘိက္ခာဟာရေန မာ ကိလမိတ္ထာ’’တိ ဣဒမဿ သင်္ဂဟကရဏတ္ထာယ ဩဒိဿ အနုညာတံ။

ဘတ္တန္တိ အာဂတာဂတေဟိ ဝုဍ္ဎပဋိပါဋိယာ ဂဟေတွာ ဂန္တဗ္ဗံ ဝိဟာရေ သံဃဿ စတုဿာလဘတ္တံ။ ဧတံ ယထာဝုဍ္ဎံ လဘတိ, ပါဠိယာ ပန ဂန္တုံ ဝါ ဌာတုံ ဝါ န လဘတိ, တသ္မာ ပါဠိတော ဩသက္ကိတွာ ဟတ္ထပါသေ ဌိတေန ဟတ္ထံ ပသာရေတွာ ယထာ သေနော နိပတိတွာ ဂဏှာတိ, ဧဝံ ဂဏှိတဗ္ဗံ။ အာရာမိကသမဏုဒ္ဒေသေဟိ အာဟရာပေတုံ န လဘတိ။ သစေ သယမေဝ အာဟရန္တိ, ဝဋ္ဋတိ။ ရညော မဟာပေဠဘတ္တေပိ ဧသေဝ နယော။ စတုဿာလဘတ္တေ ပန သစေ ဩဏောဇနံ ကတ္တုကာမော ဟောတိ, အတ္တနော အတ္ထာယ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၉၁။)

ဥက္ခိတ္တေ ပိဏ္ဍေ ‘‘အဇ္ဇ မေ ဘတ္တံ အတ္ထိ, သွေဝ ဂဏှိဿာမီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ‘‘ပုနဒိဝသေ ဒွေ ပိဏ္ဍေ လဘတီ’’တိ မဟာပစ္စရိယံ ဝုတ္တံ။ ဥဒ္ဒေသဘတ္တာဒီနိပိ ပါဠိတော ဩသက္ကိတွာဝ ဂဟေတဗ္ဗာနိ, ယတ္ထ ပန နိသီဒါပေတွာ ပရိဝိသန္တိ, တတ္ထ သာမဏေရာနံ ဇေဋ္ဌကေန, ဘိက္ခူနံ သံဃနဝကေန ဟုတွာ နိသီဒိတဗ္ဗံ။ ဣဒံ ပါရိဝါသိကဝတ္တံ။

မူလာယပဋိကဿနာရဟာနံ မာနတ္တာရဟာနံ မာနတ္တစာရိကာနံ အဗ္ဘာနာရဟာနဉ္စ ဣဒမေဝ ဝတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ မာနတ္တစာရိကဿ ဝတ္တေ ပန ‘‘ဒေဝသိကံ အာရောစေတဗ္ဗ’’န္တိ ဝိသေသော။ ရတ္တိစ္ဆေဒေသု စ ‘‘တယော ခေါ, ဥပါလိ, ပါရိဝါသိကဿ ဘိက္ခုနော ရတ္တိစ္ဆေဒါ, သဟဝါသော ဝိပ္ပဝါသော အနာရောစနာ’’တိ (စူဠဝ။ ၈၃) ဝစနတော ယွာယံ ‘‘ပကတတ္တေန ဘိက္ခုနာ သဒ္ဓိံ ဧကစ္ဆန္နေ’’တိအာဒိနာ နယေန ဝုတ္တော သဟဝါသော, ယော စ ဧကဿေဝ ဝါသော, ယာ စာယံ အာဂန္တုကာဒီနံ အနာရောစနာ, ဧတေသု တီသု ဧကေနပိ ကာရဏေန ပါရိဝါသိကဿ ဘိက္ခုနော ရတ္တိစ္ဆေဒေါ ဟောတိ။

မာနတ္တစာရိကဿ ပန ‘‘စတ္တာရော ခေါ, ဥပါလိ, မာနတ္တစာရိကဿ ဘိက္ခုနော ရတ္တိစ္ဆေဒါ, သဟဝါသော, ဝိပ္ပဝါသော, အနာရောစနာ, ဦနေ ဂဏေ စရဏ’’န္တိ ဝစနတော ဣမေသု စတူသု ကာရဏေသု ဧကေနပိ ရတ္တိစ္ဆေဒေါ ဟောတိ။ ဂဏောတိ စေတ္ထ စတ္တာရော ဝါ အတိရေကာ ဝါ။ တသ္မာ သစေပိ တီဟိ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ ဝသတိ, ရတ္တိစ္ဆေဒေါ ဟောတိယေဝ။

ဣတိ ပါဠိမုတ္တကဝိနယဝိနိစ္ဆယသင်္ဂဟေ

ဂရုကာပတ္တိဝုဋ္ဌာနဝိနိစ္ဆယကထာ သမတ္တာ။

၃၃။ ကမ္မာကမ္မဝိနိစ္ဆယကထာ

֍ * ၂၄၉။ ကမ္မာကမ္မန္တိ ဧတ္ထ (ပရိ။ ၄၈၂-၄၈၄) ပန ကမ္မာနိ စတ္တာရိ – အပလောကနကမ္မံ ဉတ္တိကမ္မံ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မံ ဉတ္တိစတုတ္ထကမ္မန္တိ။ ဣမာနိ စတ္တာရိ ကမ္မာနိ ကတိဟာကာရေဟိ ဝိပဇ္ဇန္တိ? ပဉ္စဟာကာရေဟိ ဝိပဇ္ဇန္တိ – ဝတ္ထုတော ဝါ ဉတ္တိတော ဝါ အနုဿာဝနတော ဝါ သီမတော ဝါ ပရိသတော ဝါ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၉၂။)

ကထံ ဝတ္ထုတော ကမ္မာနိ ဝိပဇ္ဇန္တိ? သမ္မုခါကရဏီယံ ကမ္မံ အသမ္မုခါ ကရောတိ, ဝတ္ထုဝိပန္နံ အဓမ္မကမ္မံ။ ပဋိပုစ္ဆာကရဏီယံ ကမ္မံ အပဋိပုစ္ဆာ ကရောတိ, ဝတ္ထုဝိပန္နံ အဓမ္မကမ္မံ။ ပဋိညာယ ကရဏီယံ ကမ္မံ အပဋိညာယ ကရောတိ, ဝတ္ထုဝိပန္နံ အဓမ္မကမ္မံ။ သတိဝိနယာရဟဿ အမူဠှဝိနယံ ဒေတိ, ဝတ္ထုဝိပန္နံ အဓမ္မကမ္မံ။ အမူဠှဝိနယာရဟဿ တဿ ပါပိယသိကကမ္မံ ကရောတိ, ဝတ္ထုဝိပန္နံ အဓမ္မကမ္မံ။ တဿ ပါပိယသိကကမ္မာရဟဿ တဇ္ဇနီယကမ္မံ ကရောတိ, ဝတ္ထုဝိပန္နံ အဓမ္မကမ္မံ။ တဇ္ဇနီယကမ္မာရဟဿ နိယဿကမ္မံ ကရောတိ, ဝတ္ထုဝိပန္နံ အဓမ္မကမ္မံ။ နိယဿကမ္မာရဟဿ ပဗ္ဗာဇနီယကမ္မံ ကရောတိ, ဝတ္ထုဝိပန္နံ အဓမ္မကမ္မံ။ ပဗ္ဗာဇနီယကမ္မာရဟဿ ပဋိသာရဏီယကမ္မံ ကရောတိ, ဝတ္ထုဝိပန္နံ အဓမ္မကမ္မံ။ ပဋိသာရဏီယကမ္မာရဟဿ ဥက္ခေပနီယကမ္မံ ကရောတိ, ဝတ္ထုဝိပန္နံ အဓမ္မကမ္မံ။ ဥက္ခေပနီယကမ္မာရဟဿ ပရိဝါသံ ဒေတိ, ဝတ္ထုဝိပန္နံ အဓမ္မကမ္မံ။ ပရိဝါသာရဟဿ မူလာယ ပဋိကဿတိ, ဝတ္ထုဝိပန္နံ အဓမ္မကမ္မံ။ မူလာယပဋိကဿနာရဟဿ မာနတ္တံ ဒေတိ, ဝတ္ထုဝိပန္နံ အဓမ္မကမ္မံ။ မာနတ္တာရဟံ အဗ္ဘေတိ, ဝတ္ထုဝိပန္နံ အဓမ္မကမ္မံ။ အဗ္ဘာနာရဟံ ဥပသမ္ပာဒေတိ, ဝတ္ထုဝိပန္နံ အဓမ္မကမ္မံ။ အနုပေါသထေ ဥပေါသထံ ကရောတိ, ဝတ္ထုဝိပန္နံ အဓမ္မကမ္မံ။ အပဝါရဏာယ ပဝါရေတိ, ဝတ္ထုဝိပန္နံ အဓမ္မကမ္မံ။ ပဏ္ဍကံ ဥပသမ္ပာဒေတိ, ဝတ္ထုဝိပန္နံ အဓမ္မကမ္မံ။ ထေယျသံဝါသကံ, တိတ္ထိယပက္ကန္တကံ, တိရစ္ဆာနဂတံ, မာတုဃာတကံ, ပိတုဃာတကံ, အရဟန္တဃာတကံ, ဘိက္ခုနိဒူသကံ, သံဃဘေဒကံ, လောဟိတုပ္ပါဒကံ, ဥဘတောဗျဉ္ဇနကံ, ဦနဝီသတိဝဿံ ပုဂ္ဂလံ ဥပသမ္ပာဒေတိ, ဝတ္ထုဝိပန္နံ အဓမ္မကမ္မံ။ ဧဝံ ဝတ္ထုတော ကမ္မာနိ ဝိပဇ္ဇန္တိ။

ကထံ ဉတ္တိတော ကမ္မာနိ ဝိပဇ္ဇန္တိ? ပဉ္စဟာကာရေဟိ ဉတ္တိတော ကမ္မာနိ ဝိပဇ္ဇန္တိ – ဝတ္ထုံ န ပရာမသတိ, သံဃံ န ပရာမသတိ, ပုဂ္ဂလံ န ပရာမသတိ, ဉတ္တိံ န ပရာမသတိ, ပစ္ဆာ ဝါ ဉတ္တိံ ဌပေတိ။ ဣမေဟိ ပဉ္စဟာကာရေဟိ ဉတ္တိတော ကမ္မာနိ ဝိပဇ္ဇန္တိ။

ကထံ အနုဿာဝနတော ကမ္မာနိ ဝိပဇ္ဇန္တိ? ပဉ္စဟာကာရေဟိ အနုဿာဝနတော ကမ္မာနိ ဝိပဇ္ဇန္တိ – ဝတ္ထုံ န ပရာမသတိ, သံဃံ န ပရာမသတိ, ပုဂ္ဂလံ န ပရာမသတိ, သာဝနံ ဟာပေတိ, အကာလေ ဝါ သာဝေတိ။ ဣမေဟိ ပဉ္စဟာကာရေဟိ အနုဿာဝနတော ကမ္မာနိ ဝိပဇ္ဇန္တိ။

ကထံ သီမတော ကမ္မာနိ ဝိပဇ္ဇန္တိ? ဧကာဒသဟိ အာကာရေဟိ သီမတော ကမ္မာနိ ဝိပဇ္ဇန္တိ – အတိခုဒ္ဒကံ သီမံ သမ္မန္နတိ, အတိမဟတိံ သီမံ သမ္မန္နတိ, ခဏ္ဍနိမိတ္တံ သီမံ သမ္မန္နတိ, ဆာယာနိမိတ္တံ သီမံ သမ္မန္နတိ, အနိမိတ္တံ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၉၃။)

သီမံ သမ္မန္နတိ, ဗဟိသီမေ ဌိတော သီမံ သမ္မန္နတိ, နဒိယာ သီမံ သမ္မန္နတိ, သမုဒ္ဒေ သီမံ သမ္မန္နတိ, ဇာတဿရေ သီမံ သမ္မန္နတိ, သီမာယ သီမံ သမ္ဘိန္ဒတိ, သီမာယ သီမံ အဇ္ဈောတ္ထရတိ။ ဣမေဟိ ဧကာဒသဟိ အာကာရေဟိ သီမတော ကမ္မာနိ ဝိပဇ္ဇန္တိ။

ကထံ ပရိသတော ကမ္မာနိ ဝိပဇ္ဇန္တိ? ဒွါဒသဟိ အာကာရေဟိ ပရိသတော ကမ္မာနိ ဝိပဇ္ဇန္တိ – စတုဝဂ္ဂကရဏီယေ ကမ္မေ ယာဝတိကာ ဘိက္ခူ ကမ္မပ္ပတ္တာ တေ အနာဂတာ ဟောန္တိ, ဆန္ဒာရဟာနံ ဆန္ဒော အနာဟဋော ဟောတိ, သမ္မုခီဘူတာ ပဋိက္ကောသန္တိ, စတုဝဂ္ဂကရဏေ ကမ္မေ ယာဝတိကာ ဘိက္ခူ ကမ္မပ္ပတ္တာ, တေ အာဂတာ ဟောန္တိ, ဆန္ဒာရဟာနံ ဆန္ဒော အနာဟဋော ဟောတိ, သမ္မုခီဘူတာ ပဋိက္ကောသန္တိ, စတုဝဂ္ဂကရဏေ ကမ္မေ ယာဝတိကာ ဘိက္ခူ ကမ္မပ္ပတ္တာ, တေ အာဂတာ ဟောန္တိ, ဆန္ဒာရဟာနံ ဆန္ဒော အာဟဋော ဟောတိ, သမ္မုခီဘူတာ ပဋိက္ကောသန္တိ။

ပဉ္စဝဂ္ဂကရဏေ ကမ္မေ…ပေ… ဒသဝဂ္ဂကရဏေ ကမ္မေ…ပေ… ဝီသတိဝဂ္ဂကရဏေ ကမ္မေ ယာဝတိကာ ဘိက္ခူ ကမ္မပ္ပတ္တာ, တေ အနာဂတာ ဟောန္တိ, ဆန္ဒာရဟာနံ ဆန္ဒော အနာဟဋော ဟောတိ, သမ္မုခီဘူတာ ပဋိက္ကောသန္တိ, ဝီသတိဝဂ္ဂကရဏေ ကမ္မေ ယာဝတိကာ ဘိက္ခူ ကမ္မပ္ပတ္တာ, တေ အာဂတာ ဟောန္တိ, ဆန္ဒာရဟာနံ ဆန္ဒော အနာဟဋော ဟောတိ, သမ္မုခီဘူတာ ပဋိက္ကောသန္တိ, ဝီသတိဝဂ္ဂကရဏေ ကမ္မေ ယာဝတိကာ ဘိက္ခူ ကမ္မပ္ပတ္တာ, တေ အာဂတာ ဟောန္တိ, ဆန္ဒာရဟာနံ ဆန္ဒော အာဟဋော ဟောတိ, သမ္မုခီဘူတာ ပဋိက္ကောသန္တိ။ ဣမေဟိ ဒွါဒသဟိ အာကာရေဟိ ပရိသတော ကမ္မာနိ ဝိပဇ္ဇန္တိ။

စတုဝဂ္ဂကရဏေ ကမ္မေ စတ္တာရော ဘိက္ခူ ပကတတ္တာ ကမ္မပ္ပတ္တာ, အဝသေသာ ပကတတ္တာ ဆန္ဒာရဟာ။ ယဿ သံဃော ကမ္မံ ကရောတိ, သော နေဝ ကမ္မပ္ပတ္တော နာပိ ဆန္ဒာရဟော, အပိစ ကမ္မာရဟော။ ပဉ္စဝဂ္ဂကရဏေ ကမ္မေ ပဉ္စ ဘိက္ခူ ပကတတ္တာ ကမ္မပ္ပတ္တာ, အဝသေသာ ပကတတ္တာ ဆန္ဒာရဟာ။ ယဿ သံဃော ကမ္မံ ကရောတိ, သော နေဝ ကမ္မပ္ပတ္တော နာပိ ဆန္ဒာရဟော, အပိစ ကမ္မာရဟော။ ဒသဝဂ္ဂကရဏေ ကမ္မေ ဒသ ဘိက္ခူ ပကတတ္တာ ကမ္မပ္ပတ္တာ, အဝသေသာ ပကတတ္တာ ဆန္ဒာရဟာ။ ယဿ သံဃော ကမ္မံ ကရောတိ, သော နေဝ ကမ္မပ္ပတ္တော နာပိ ဆန္ဒာရဟော, အပိစ ကမ္မာရဟော။ ဝီသတိဝဂ္ဂကရဏေ ကမ္မေ ဝီသတိ ဘိက္ခူ ပကတတ္တာ ကမ္မပ္ပတ္တာ,

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၉၄။)

အဝသေသာ ပကတတ္တာ ဆန္ဒာရဟာ။ ယဿ သံဃော ကမ္မံ ကရောတိ, သော နေဝ ကမ္မပ္ပတ္တော နာပိ ဆန္ဒာရဟော, အပိစ ကမ္မာရဟော။

֍ * ၂၅၀။ အပလောကနကမ္မံ ကတိ ဌာနာနိ ဂစ္ဆတိ? ဉတ္တိကမ္မံ, ဉတ္တိဒုတိယကမ္မံ, ဉတ္တိစတုတ္ထကမ္မံ ကတိ ဌာနာနိ ဂစ္ဆတိ? အပလောကနကမ္မံ ပဉ္စ ဌာနာနိ ဂစ္ဆတိ။ ဉတ္တိကမ္မံ နဝ ဌာနာနိ ဂစ္ဆတိ။ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မံ သတ္တ ဌာနာနိ ဂစ္ဆတိ။ ဉတ္တိစတုတ္ထကမ္မံ သတ္တ ဌာနာနိ ဂစ္ဆတိ။

အပလောကနကမ္မံ ကတမာနိ ပဉ္စ ဌာနာနိ ဂစ္ဆတိ? ဩသာရဏံ နိဿာရဏံ ဘဏ္ဍုကမ္မံ ဗြဟ္မဒဏ္ဍံ ကမ္မလက္ခဏညေဝ ပဉ္စမံ။ အပလောကနကမ္မံ ဣမာနိ ပဉ္စ ဌာနာနိ ဂစ္ဆတိ။

ဉတ္တိကမ္မံ ကတမာနိ နဝ ဌာနာနိ ဂစ္ဆတိ? ဩသာရဏံ နိဿာရဏံ ဥပေါသထံ ပဝါရဏံ သမ္မုတိံ ဒါနံ ပဋိဂ္ဂဟဏံ ပစ္စုက္ကဍ္ဎနံ ကမ္မလက္ခဏညေဝ နဝမံ။ ဉတ္တိကမ္မံ ဣမာနိ နဝ ဌာနာနိ ဂစ္ဆတိ။

ဉတ္တိဒုတိယကမ္မံ ကတမာနိ သတ္တ ဌာနာနိ ဂစ္ဆတိ? ဩသာရဏံ နိဿာရဏံ သမ္မုတိံ ဒါနံ ဥဒ္ဓရဏံ ဒေသနံ ကမ္မလက္ခဏညေဝ သတ္တမံ။ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မံ ဣမာနိ သတ္တ ဌာနာနိ ဂစ္ဆတိ။

ဉတ္တိစတုတ္ထကမ္မံ ကတမာနိ သတ္တ ဌာနာနိ ဂစ္ဆတိ? ဩသာရဏံ နိဿာရဏံ သမ္မုတိံ ဒါနံ နိဂ္ဂဟံ သမနုဘာသနံ ကမ္မလက္ခဏညေဝ သတ္တမံ။ ဉတ္တိစတုတ္ထကမ္မံ ဣမာနိ သတ္တ ဌာနာနိ ဂစ္ဆတိ။ အယံ တာဝ ပါဠိနယော။

֍ * ၂၅၁။ အယံ ပနေတ္ထ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ ဝိနိစ္ဆယကထာ (ပရိ။ အဋ္ဌ။ ၄၈၂) – အပလောကနကမ္မံ နာမ သီမဋ္ဌကသံဃံ သောဓေတွာ ဆန္ဒာရဟာနံ ဆန္ဒံ အာဟရိတွာ သမဂ္ဂဿ သံဃဿ အနုမတိယာ တိက္ခတ္တုံ သာဝေတွာ ကတ္တဗ္ဗကမ္မံ။ ဉတ္တိကမ္မံ နာမ ဝုတ္တနယေနေဝ သမဂ္ဂဿ သံဃဿ အနုမတိယာ ဧကာယ ဉတ္တိယာ ကတ္တဗ္ဗကမ္မံ။ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မံ နာမ ဝုတ္တနယေနေဝ သမဂ္ဂဿ သံဃဿ အနုမတိယာ ဧကာယ ဉတ္တိယာ ဧကာယ စ အနုဿာဝနာယာတိ ဧဝံ ဉတ္တိဒုတိယာယ အနုဿာဝနာယ ကတ္တဗ္ဗကမ္မံ။ ဉတ္တိစတုတ္ထကမ္မံ နာမ ဝုတ္တနယေနေဝ သမဂ္ဂဿ သံဃဿ အနုမတိယာ ဧကာယ ဉတ္တိယာ တီဟိ စ အနုဿာဝနာဟီတိ ဧဝံ ဉတ္တိစတုတ္ထာဟိ တီဟိ အနုဿာဝနာဟိ ကတ္တဗ္ဗကမ္မံ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၉၅။)

တတြ အပလောကနကမ္မံ အပလောကေတွာဝ ကာတဗ္ဗံ, ဉတ္တိကမ္မာဒိဝသေန န ကာတဗ္ဗံ။ ဉတ္တိကမ္မမ္ပိ ဧကံ ဉတ္တိံ ဌပေတွာဝ ကာတဗ္ဗံ, အပလောကနကမ္မာဒိဝသေန န ကာတဗ္ဗံ။ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မံ ပန အပလောကေတွာ ကာတဗ္ဗမ္ပိ အကာတဗ္ဗမ္ပိ အတ္ထိ။ တတ္ထ သီမာသမ္မုတိ သီမာသမူဟနံ ကထိနဒါနံ ကထိနုဒ္ဓါရော ကုဋိဝတ္ထုဒေသနာ ဝိဟာရဝတ္ထုဒေသနာတိ ဣမာနိ ဆကမ္မာနိ ဂရုကာနိ အပလောကေတွာ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ, ဉတ္တိဒုတိယကမ္မဝါစံ သာဝေတွာဝ ကာတဗ္ဗာနိ။ အဝသေသာ တေရသ သမ္မုတိယော သေနာသနဂ္ဂါဟကမတကစီဝရဒါနာဒိသမ္မုတိယော စာတိ ဧတာနိ လဟုကကမ္မာနိ, အပလောကေတွာပိ ကာတုံ ဝဋ္ဋန္တိ, ဉတ္တိကမ္မဉတ္တိစတုတ္ထကမ္မဝသေန ပန န ကာတဗ္ဗမေဝ။ ‘‘ဉတ္တိစတုတ္ထကမ္မဝသေန ကယိရမာနံ ဒဠှတရံ ဟောတိ, တသ္မာ ကာတဗ္ဗ’’န္တိ ဧကစ္စေ ဝဒန္တိ။ ဧဝံ ပန သတိ ကမ္မသင်္ကရော ဟောတိ, တသ္မာ န ကာတဗ္ဗန္တိ ပဋိက္ခိတ္တမေဝ။ သစေ ပန အက္ခရပရိဟီနံ ဝါ ပဒပရိဟီနံ ဝါ ဒုရုတ္တပဒံ ဝါ ဟောတိ, တဿ သောဓနတ္ထံ ပုနပ္ပုနံ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဣဒံ အကုပ္ပကမ္မဿ ဒဠှီကမ္မံ ဟောတိ, ကုပ္ပကမ္မေ ကမ္မံ ဟုတွာ တိဋ္ဌတိ။ ဉတ္တိစတုတ္ထကမ္မံ ဉတ္တိဉ္စ တိဿော စ ကမ္မဝါစာယော သာဝေတွာဝ ကာတဗ္ဗံ, အပလောကနကမ္မာဒိဝသေန န ကာတဗ္ဗံ။

သမ္မုခါကရဏီယံ ကမ္မံ အသမ္မုခါ ကရောတိ, ဝတ္ထုဝိပန္နံ အဓမ္မကမ္မန္တိ ဧတ္ထ ပန အတ္ထိ ကမ္မံ သမ္မုခါကရဏီယံ, အတ္ထိ ကမ္မံ အသမ္မုခါကရဏီယံ။ တတ္ထ အသမ္မုခါကရဏီယံ နာမ ဒူတေနူပသမ္ပဒါ, ပတ္တနိက္ကုဇ္ဇနံ, ပတ္တုက္ကုဇ္ဇနံ, ဥမ္မတ္တကဿ ဘိက္ခုနော ဥမ္မတ္တကသမ္မုတိ, သေက္ခာနံ ကုလာနံ သေက္ခသမ္မုတိ, ဆန္နဿ ဘိက္ခုနော ဗြဟ္မဒဏ္ဍော, ဒေဝဒတ္တဿ ပကာသနီယကမ္မံ, အပသာဒနီယံ ဒဿေန္တဿ ဘိက္ခုနော ဘိက္ခုနိသံဃေန ကာတဗ္ဗံ အဝန္ဒိယကမ္မန္တိ အဋ္ဌဝိဓံ ဟောတိ။ ဣဒံ အဋ္ဌဝိဓမ္ပိ ကမ္မံ အသမ္မုခါ ကတံ သုကတံ ဟောတိ အကုပ္ပံ, သေသာနိ သဗ္ဗကမ္မာနိ သမ္မုခါ ဧဝ ကာတဗ္ဗာနိ။ သံဃသမ္မုခတာ ဓမ္မသမ္မုခတာ ဝိနယသမ္မုခတာ ပုဂ္ဂလသမ္မုခတာတိ ဣမံ စတုဗ္ဗိဓံ သမ္မုခါဝိနယံ ဥပနေတွာဝ ကာတဗ္ဗာနိ။ ဧဝံ ကတာနိ ဟိ သုကတာနိ ဟောန္တိ, ဧဝံ အကတာနိ ပနေတာနိ ဣမံ သမ္မုခါဝိနယသင်္ခါတံ ဝတ္ထုံ ဝိနာ ကတတ္တာ ဝတ္ထုဝိပန္နာနိ နာမ ဟောန္တိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘သမ္မုခါကရဏီယံ ကမ္မံ အသမ္မုခါ ကရောတိ, ဝတ္ထုဝိပန္နံ အဓမ္မကမ္မ’’န္တိ။ ပဋိပုစ္ဆာကရဏီယာဒီသုပိ ပဋိပုစ္ဆာဒိကရဏမေဝ ဝတ္ထု, တံ ဝတ္ထုံ ဝိနာ ကတတ္တာ တေသမ္ပိ ဝတ္ထုဝိပန္နတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အပိစ ဦနဝီသတိဝဿံ ဝါ အန္တိမဝတ္ထုံ အဇ္ဈာပန္နပုဗ္ဗံ ဝါ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၉၆။)

ဧကာဒသသု ဝါ အဘဗ္ဗပုဂ္ဂလေသု အညတရံ ဥပသမ္ပာဒေန္တဿပိ ဝတ္ထုဝိပန္နံ အဓမ္မကမ္မံ ဟောတိ။ အယံ ဝတ္ထုတော ကမ္မဝိပတ္တိယံ ဝိနိစ္ဆယော။

ဉတ္တိတော ဝိပတ္တိယံ ပန ဝတ္ထုံ န ပရာမသတီတိ ယဿ ဥပသမ္ပဒါဒိကမ္မံ ကရောတိ, တံ န ပရာမသတိ, တဿ နာမံ န ဂဏှာတိ။ ‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော, အယံ ဓမ္မရက္ခိတော အာယသ္မတော ဗုဒ္ဓရက္ခိတဿ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော, အာယသ္မတော ဗုဒ္ဓရက္ခိတဿ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခော’’တိ ဝဒတိ။ ဧဝံ ဝတ္ထုံ န ပရာမသတိ။

သံဃံ န ပရာမသတီတိ သံဃဿ နာမံ န ဂဏှာတိ။ ‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော, အယံ ဓမ္မရက္ခိတော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, အယံ ဓမ္မရက္ခိတော’’တိ ဝဒတိ။ ဧဝံ သံဃံ န ပရာမသတိ။

ပုဂ္ဂလံ န ပရာမသတီတိ ယော ဥပသမ္ပဒါပေက္ခဿ ဥပဇ္ဈာယော, တံ န ပရာမသတိ, တဿ နာမံ န ဂဏှာတိ။ ‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော, အယံ ဓမ္မရက္ခိတော အာယသ္မတော ဗုဒ္ဓရက္ခိတဿ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော, အယံ ဓမ္မရက္ခိတော ဥပသမ္ပဒါပေက္ခော’’တိ ဝဒတိ။ ဧဝံ ပုဂ္ဂလံ န ပရာမသတိ။

ဉတ္တိံ န ပရာမသတီတိ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ ဉတ္တိံ န ပရာမသတိ, ဉတ္တိဒုတိယကမ္မေ ဉတ္တိံ အဋ္ဌပေတွာ ဒွိက္ခတ္တုံ ကမ္မဝါစာယ ဧဝ အနုဿာဝနကမ္မံ ကရောတိ, ဉတ္တိစတုတ္ထကမ္မေပိ ဉတ္တိံ အဋ္ဌပေတွာ စတုက္ခတ္တုံ ကမ္မဝါစာယ ဧဝ အနုဿာဝနကမ္မံ ကရောတိ။ ဧဝံ ဉတ္တိံ န ပရာမသတိ။

ပစ္ဆာ ဝါ ဉတ္တိံ ဌပေတီတိ ပဌမံ ကမ္မဝါစာယ အနုဿာဝနကမ္မံ ကတွာ ‘‘ဧသာ ဉတ္တီ’’တိ ဝတွာ ‘‘ခမတိ သံဃဿ, တသ္မာ တုဏှီ, ဧဝမေတံ ဓာရယာမီ’’တိ ဝဒတိ။ ဧဝံ ပစ္ဆာ ဉတ္တိံ ဌပေတိ။ ဣတိ ဣမေဟိ ပဉ္စဟာကာရေဟိ ဉတ္တိတော ကမ္မာနိ ဝိပဇ္ဇန္တိ။

အနုဿာဝနတော ဝိပတ္တိယံ ပန ဝတ္ထုအာဒီနိ တာဝ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ဧဝံ ပန နေသံ အပရာမသနံ ဟောတိ – ‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော’’တိ ပဌမာနုဿာဝနာယ ဝါ ‘‘ဒုတိယမ္ပိ ဧတမတ္ထံ ဝဒါမိ…ပေ… တတိယမ္ပိ ဧတမတ္ထံ ဝဒါမိ။ သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော’’တိ ဒုတိယတတိယာနုဿာဝနာသု ဝါ ‘‘အယံ ဓမ္မရက္ခိတော အာယသ္မတော ဗုဒ္ဓရက္ခိတဿ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော, အာယသ္မတော ဗုဒ္ဓရက္ခိတဿာ’’တိ ဝဒန္တော ဝတ္ထုံ န ပရာမသတိ နာမ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၉၇။)

‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော, အယံ ဓမ္မရက္ခိတော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, အယံ ဓမ္မရက္ခိတော’’တိ ဝဒန္တော သံဃံ န ပရာမသတိ နာမ။ ‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော, အယံ ဓမ္မရက္ခိတော အာယသ္မတော ဗုဒ္ဓရက္ခိတဿာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော, အယံ ဓမ္မရက္ခိတော ဥပသမ္ပဒါပေက္ခော’’တိ ဝဒန္တော ပုဂ္ဂလံ န ပရာမသတိ နာမ။

သာဝနံ ဟာပေတီတိ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ ကမ္မဝါစာယ အနုဿာဝနံ န ကရောတိ, ဉတ္တိဒုတိယကမ္မေ ဒွိက္ခတ္တုံ ဉတ္တိမေဝ ဌပေတိ, ဉတ္တိစတုတ္ထကမ္မေ စတုက္ခတ္တုံ ဉတ္တိမေဝ ဌပေတိ။ ဧဝံ သာဝနံ ဟာပေတိ။ ယောပိ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မေ ဧကံ ဉတ္တိံ ဌပေတွာ ဧကံ ကမ္မဝါစံ အနုဿာဝေန္တော အက္ခရံ ဝါ ဆဍ္ဍေတိ, ပဒံ ဝါ ဒုရုတ္တံ ကရောတိ, အယမ္ပိ သာဝနံ ဟာပေတိယေဝ။ ဉတ္တိစတုတ္ထကမ္မေ ပန ဧကံ ဉတ္တိံ ဌပေတွာ သကိမေဝ ဝါ ဒွိက္ခတ္တုံ ဝါ ကမ္မဝါစာယ အနုဿာဝနံ ကရောန္တောပိ အက္ခရံ ဝါ ပဒံ ဝါ ဆဍ္ဍေန္တောပိ ဒုရုတ္တံ ကရောန္တောပိ အနုဿာဝနံ ဟာပေတိယေဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

֍ * ၂၅၂။ ‘‘ဒုရုတ္တံ ကရောတီ’’တိ ဧတ္ထ ပန အယံ ဝိနိစ္ဆယော။ ယော ဟိ အညသ္မိံ အက္ခရေ ဝတ္တဗ္ဗေ အညံ ဝဒတိ, အယံ ဒုရုတ္တံ ကရောတိ နာမ။ တသ္မာ ကမ္မဝါစံ ကရောန္တေန ဘိက္ခုနာ ယွာယံ –

‘‘သိထိလံ ဓနိတဉ္စ ဒီဃရဿံ, ဂရုကံ လဟုကဉ္စ နိဂ္ဂဟိတံ၊

သမ္ဗန္ဓံ ဝဝတ္ထိတံ ဝိမုတ္တံ, ဒသဓာ ဗျဉ္ဇနဗုဒ္ဓိယာ ပဘေဒေါ’’တိ။ –

ဝုတ္တော, အယံ သုဋ္ဌု ဥပလက္ခေတဗ္ဗော။ ဧတ္ထ ဟိ သိထိလံ နာမ ပဉ္စသု ဝဂ္ဂေသု ပဌမတတိယံ။ ဓနိတံ နာမ တေသွေဝ ဒုတိယစတုတ္ထံ။ ဒီဃန္တိ ဒီဃေန ကာလေန ဝတ္တဗ္ဗအာကာရာဒိ။ ရဿန္တိ တတော ဥပဍ္ဎကာလေန ဝတ္တဗ္ဗအကာရာဒိ။ ဂရုကန္တိ ဒီဃမေဝ, ယံ ဝါ ‘‘အာယသ္မတော ဗုဒ္ဓရက္ခိတတ္ထေရဿ ယဿ နက္ခမတီ’’တိ ဧဝံ သံယောဂပရံ ကတွာ ဝုစ္စတိ။ လဟုကန္တိ ရဿမေဝ, ယံ ဝါ ‘‘အာယသ္မတော ဗုဒ္ဓရက္ခိတတ္ထေရဿ ယဿ န ခမတီ’’တိ ဧဝံ အသံယောဂပရံ ကတွာ ဝုစ္စတိ။ နိဂ္ဂဟိတန္တိ ယံ ကရဏာနိ နိဂ္ဂဟေတွာ အဝိဿဇ္ဇေတွာ အဝိဝဋေန မုခေန သာနုနာသိကံ ကတွာ ဝတ္တဗ္ဗံ။ သမ္ဗန္ဓန္တိ ယံ ပရပဒေန သမ္ဗန္ဓိတွာ ‘‘တုဏှိဿာ’’တိ ဝါ ‘‘တုဏှဿာ’’တိ ဝါ ဝုစ္စတိ။ ဝဝတ္ထိတန္တိ ယံ ပရပဒေန အသမ္ဗန္ဓံ ကတွာ ဝိစ္ဆိန္ဒိတွာ ‘‘တုဏှီ အဿာ’’တိ ဝါ ‘‘တုဏှ အဿာ’’တိ ဝါ ဝုစ္စတိ။ ဝိမုတ္တန္တိ ယံ ကရဏာနိ အနိဂ္ဂဟေတွာ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ဝိဝဋေန မုခေန အနုနာသိကံ အကတွာ ဝုစ္စတိ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၉၈။)

တတ္ထ ‘‘သုဏာတု မေ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ တ-ကာရဿ ထ-ကာရံ ကတွာ ‘‘သုဏာထု မေ’’တိ ဝစနံ သိထိလဿ ဓနိတကရဏံ နာမ, တထာ ‘‘ပတ္တကလ္လံ ဧသာ ဉတ္တီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘ပတ္ထကလ္လံ ဧသာ ဉတ္ထီ’’တိအာဒိဝစနံ။ ‘‘ဘန္တေ သံဃော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဘ-ကာရဃ-ကာရာနံ ဗ-ကာရဂ-ကာရေ ကတွာ ‘‘ဗန္တေ သံဂေါ’’တိ ဝစနံ ဓနိတဿ သိထိလကရဏံ နာမ။ ‘‘သုဏာတု မေ’’တိ ဝိဝဋေန မုခေန ဝတ္တဗ္ဗေ ပန ‘‘သုဏံတု မေ’’တိ ဝါ ‘‘ဧသာ ဉတ္တီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘ဧသံ ဉတ္တီ’’တိ ဝါ အဝိဝဋေန မုခေန အနနုနာသိကံ ကတွာ ဝစနံ ဝိမုတ္တဿ နိဂ္ဂဟိတဝစနံ နာမ။ ‘‘ပတ္တကလ္လ’’န္တိ အဝိဝဋေန မုခေန အနုနာသိကံ ကတွာ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘ပတ္တကလ္လာ’’တိ ဝိဝဋေန မုခေန အနုနာသိကံ အကတွာ ဝစနံ နိဂ္ဂဟိတဿ ဝိမုတ္တဝစနံ နာမ။ ဣတိ သိထိလေ ကတ္တဗ္ဗေ ဓနိတံ, ဓနိတေ ကတ္တဗ္ဗေ သိထိလံ, ဝိမုတ္တေ ကတ္တဗ္ဗေ နိဂ္ဂဟိတံ, နိဂ္ဂဟိတေ ကတ္တဗ္ဗေ ဝိမုတ္တန္တိ ဣမာနိ စတ္တာရိ ဗျဉ္ဇနာနိ အန္တောကမ္မဝါစာယ ကမ္မံ ဒူသေန္တိ။ ဧဝံ ဝဒန္တော ဟိ အညသ္မိံ အက္ခရေ ဝတ္တဗ္ဗေ အညံ ဝဒတိ, ဒုရုတ္တံ ကရောတီတိ ဝုစ္စတိ။

ဣတရေသု ပန ဒီဃရဿာဒီသု ဆသု ဗျဉ္ဇနေသု ဒီဃဋ္ဌာနေ ဒီဃမေဝ, ရဿဋ္ဌာနေ ရဿမေဝါတိ ဧဝံ ယထာဌာနေ တံ တဒေဝ အက္ခရံ ဘာသန္တေန အနုက္ကမာဂတံ ပဝေဏိံ အဝိနာသေန္တေန ကမ္မဝါစာ ကာတဗ္ဗာ။ သစေ ပန ဧဝံ အကတွာ ဒီဃေ ဝတ္တဗ္ဗေ ရဿံ, ရဿေ ဝါ ဝတ္တဗ္ဗေ ဒီဃံ ဝဒတိ, တထာ ဂရုကေ ဝတ္တဗ္ဗေ လဟုကံ, လဟုကေ ဝါ ဝတ္တဗ္ဗေ ဂရုကံ ဝဒတိ, သမ္ဗန္ဓေ ဝါ ပန ဝတ္တဗ္ဗေ ဝဝတ္ထိတံ, ဝဝတ္ထိတေ ဝါ ဝတ္တဗ္ဗေ သမ္ဗန္ဓံ ဝဒတိ, ဧဝံ ဝုတ္တေပိ ကမ္မဝါစာ န ကုပ္ပတိ။ ဣမာနိ ဟိ ဆ ဗျဉ္ဇနာနိ ကမ္မံ န ကောပေန္တိ။ ယံ ပန သုတ္တန္တိကတ္ထေရာ ‘‘ဒ-ကာရော တ-ကာရမာပဇ္ဇတိ, တ-ကာရော ဒ-ကာရမာပဇ္ဇတိ, စ-ကာရော ဇ-ကာရမာပဇ္ဇတိ, ဇ-ကာရော စ-ကာရမာပဇ္ဇတိ, ယ-ကာရော က-ကာရမာပဇ္ဇတိ, က-ကာရော ယ-ကာရမာပဇ္ဇတိ, တသ္မာ ဒ-ကာရာဒီသု ဝတ္တဗ္ဗေသု တ-ကာရာဒိဝစနံ န ဝိရုဇ္ဈတီ’’တိ ဝဒန္တိ, တံ ကမ္မဝါစံ ပတွာ န ဝဋ္ဋတိ။ တသ္မာ ဝိနယဓရေန နေဝ ဒ-ကာရော တ-ကာရော ကာတဗ္ဗော…ပေ… န က-ကာရော ယ-ကာရော။ ယထာပါဠိယာ နိရုတ္တိံ သောဓေတွာ ဒသဝိဓာယ ဗျဉ္ဇနနိရုတ္တိယာ ဝုတ္တဒေါသေ ပရိဟရန္တေန ကမ္မဝါစာ ကာတဗ္ဗာ။ ဣတရထာ ဟိ သာဝနံ ဟာပေတိ နာမ။

အကာလေ ဝါ သာဝေတီတိ သာဝနာယ အကာလေ အနောကာသေ ဉတ္တိံ အဋ္ဌပေတွာ ပဌမံယေဝ အနုဿာဝနကမ္မံ ကတွာ ပစ္ဆာ ဉတ္တိံ ဌပေတိ။ ဣတိ ဣမေဟိ ပဉ္စဟာကာရေဟိ အနုဿာဝနတော ကမ္မာနိ ဝိပဇ္ဇန္တိ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၃၉၉။)

֍ * ၂၅၃။ သီမတော ဝိပတ္တိယံ ပန အတိခုဒ္ဒကသီမာ နာမ ယာ ဧကဝီသတိ ဘိက္ခူ န ဂဏှာတိ။ ကုရုန္ဒိယံ ပန ‘‘ယတ္ထ ဧကဝီသတိ ဘိက္ခူ နိသီဒိတုံ န သက္ကောန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တသ္မာ ယာ ဧဝရူပါ သီမာ, အယံ သမ္မတာပိ အသမ္မတာ ဂါမခေတ္တသဒိသာဝ ဟောတိ, တတ္ထ ကတံ ကမ္မံ ကုပ္ပတိ။ ဧသ နယော သေသသီမာသုပိ။ ဧတ္ထ ပန အတိမဟတီ နာမ ယာ ကေသဂ္ဂမတ္တေနပိ တိယောဇနံ အတိက္ကမိတွာ သမ္မတာ ဟောတိ။ ခဏ္ဍနိမိတ္တာ နာမ အဃဋိတနိမိတ္တာ ဝုစ္စတိ။ ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ နိမိတ္တံ ကိတ္တေတွာ အနုက္ကမေနေဝ ဒက္ခိဏာယ ပစ္ဆိမာယ ဥတ္တရာယ ဒိသာယ ကိတ္တေတွာ ပုန ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ ပုဗ္ဗကိတ္တိတံ နိမိတ္တံ ပဋိကိတ္တေတွာ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတိ, ဧဝံ အခဏ္ဍနိမိတ္တာ ဟောတိ။ သစေ ပန အနုက္ကမေန အာဟရိတွာ ဥတ္တရာယ ဒိသာယ နိမိတ္တံ ကိတ္တေတွာ တတ္ထေဝ ဌပေတိ, ခဏ္ဍနိမိတ္တာ ဟောတိ။ အပရာပိ ခဏ္ဍနိမိတ္တာ နာမ ယာ အနိမိတ္တုပဂံ တစသာရရုက္ခံ ဝါ ခါဏုကံ ဝါ ပံသုပုဉ္ဇံ ဝါ ဝါလုကပုဉ္ဇံ ဝါ အညတရံ အန္တရာ ဧကံ နိမိတ္တံ ကတွာ သမ္မတာ ဟောတိ။ ဆာယာနိမိတ္တာ နာမ ယာ ပဗ္ဗတစ္ဆာယာဒီနံ ယံ ကိဉ္စိ ဆာယံ နိမိတ္တံ ကတွာ သမ္မတာ ဟောတိ။ အနိမိတ္တာ နာမ ယာ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ နိမိတ္တာနိ အကိတ္တေတွာ သမ္မတာ ဟောတိ။ ဗဟိသီမေ ဌိတော သီမံ သမ္မန္နတိ နာမ နိမိတ္တာနိ ကိတ္တေတွာ နိမိတ္တာနံ ဗဟိ ဌိတော သမ္မန္နတိ။ နဒိယာ သမုဒ္ဒေ ဇာတဿရေ သီမံ သမ္မန္နတီတိ ဧတေသု နဒီအာဒီသု ယံ သမ္မန္နတိ, သာ ဧဝံ သမ္မတာပိ ‘‘သဗ္ဗာ, ဘိက္ခဝေ, နဒီ အသီမာ, သဗ္ဗော သမုဒ္ဒေါ အသီမော, သဗ္ဗော ဇာတဿရော အသီမော’’တိ (မဟာဝ။ ၁၄၇) ဝစနတော အသမ္မတာဝ ဟောတိ။ သီမာယ သီမံ သမ္ဘိန္ဒတီတိ အတ္တနော သီမာယ ပရေသံ သီမံ သမ္ဘိန္ဒတိ။ သီမာယ သီမံ အဇ္ဈောတ္ထရတီတိ အတ္တနော သီမာယ ပရေသံ သီမံ အဇ္ဈောတ္ထရတိ။ တတ္ထ ယထာ သမ္ဘေဒေါ စ အဇ္ဈောတ္ထရဏဉ္စ ဟောတိ, တံ သဗ္ဗံ သီမာကထာယံ ဝုတ္တမေဝ။ ဣတိ ဣမာ ဧကာဒသပိ သီမာ အသီမာ ဂါမခေတ္တသဒိသာ ဧဝ, တာသု နိသီဒိတွာ ကတံ ကမ္မံ ကုပ္ပတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဣမေဟိ ဧကာဒသဟိ အာကာရေဟိ သီမတော ကမ္မာနိ ဝိပဇ္ဇန္တီ’’တိ။

ပရိသတော ကမ္မဝိပတ္တိယံ ပန ကိဉ္စိ အနုတ္တာနံ နာမ နတ္ထိ။ ယမ္ပိ တတ္ထ ကမ္မပ္ပတ္တဆန္ဒာရဟလက္ခဏံ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ, တမ္ပိ ပရတော ‘‘စတ္တာရော ဘိက္ခူ ပကတတ္တာ ကမ္မပ္ပတ္တာ’’တိအာဒိနာ နယေန ဝုတ္တမေဝ။ တတ္ထ ပကတတ္တာ ကမ္မပ္ပတ္တာတိ စတုဝဂ္ဂကရဏေ ကမ္မေ စတ္တာရော ပကတတ္တာ အနုက္ခိတ္တာ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၄၀၀။)

အနိဿာရိတာ ပရိသုဒ္ဓသီလာ စတ္တာရော ဘိက္ခူ ကမ္မပ္ပတ္တာ ကမ္မဿ အရဟာ အနုစ္ဆဝိကာ သာမိနော။ န တေဟိ ဝိနာ တံ ကမ္မံ ကရီယတိ, န တေသံ ဆန္ဒော ဝါ ပါရိသုဒ္ဓိ ဝါ ဧတိ, အဝသေသာ ပန သစေပိ သဟဿမတ္တာ ဟောန္တိ, သစေ သမာနသံဝါသကာ သဗ္ဗေ ဆန္ဒာရဟာဝ ဟောန္တိ, ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိံ ဒတွာ အာဂစ္ဆန္တု ဝါ မာ ဝါ, ကမ္မံ ပန တိဋ္ဌတိ။ ယဿ ပန သံဃော ပရိဝါသာဒိကမ္မံ ကရောတိ, သော နေဝ ကမ္မပ္ပတ္တော နာပိ ဆန္ဒာရဟော, အပိစ ယသ္မာ တံ ပုဂ္ဂလံ ဝတ္ထုံ ကတွာ သံဃော ကမ္မံ ကရောတိ, တသ္မာ ကမ္မာရဟောတိ ဝုစ္စတိ။ သေသကမ္မေသုပိ ဧသေဝ နယော။

֍ * ၂၅၄။ အပလောကနကမ္မံ ကတမာနိ ပဉ္စ ဌာနာနိ ဂစ္ဆတိ, ဩသာရဏံ နိဿာရဏံ ဘဏ္ဍုကမ္မံ ဗြဟ္မဒဏ္ဍံ ကမ္မလက္ခဏညေဝ ပဉ္စမန္တိ ဧတ္ထ ‘‘ဩသာရဏံ နိဿာရဏ’’န္တိ ပဒသိလိဋ္ဌတာယေတံ ဝုတ္တံ, ပဌမံ ပန နိဿာရဏာ ဟောတိ, ပစ္ဆာ ဩသာရဏာ။ တတ္ထ ယာ သာ ကဏ္ဋကဿ သာမဏေရဿ ဒဏ္ဍကမ္မနာသနာ, သာ နိဿာရဏာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တသ္မာ ဧတရဟိ သစေပိ သာမဏေရော ဗုဒ္ဓဿ ဝါ ဓမ္မဿ ဝါ သံဃဿ ဝါ အဝဏ္ဏံ ဘဏတိ, အကပ္ပိယံ ‘‘ကပ္ပိယ’’န္တိ ဒီပေတိ, မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကော ဟောတိ, အန္တဂ္ဂါဟိကာယ ဒိဋ္ဌိယာ သမန္နာဂတော, သော ယာဝတတိယံ နိဝါရေတွာ တံ လဒ္ဓိံ ဝိဿဇ္ဇာပေတဗ္ဗော။ နော စေ ဝိဿဇ္ဇေတိ, သံဃံ သန္နိပါတေတွာ ‘‘ဝိဿဇ္ဇေဟီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။ နော စေ ဝိဿဇ္ဇေတိ, ဗျတ္တေန ဘိက္ခုနာ အပလောကနကမ္မံ ကတွာ နိဿာရေတဗ္ဗော။ ဧဝဉ္စ ပန ကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ –

‘‘သံဃံ, ဘန္တေ, ပုစ္ဆာမိ ‘အယံ ဣတ္ထန္နာမော သာမဏေရော ဗုဒ္ဓဿ ဓမ္မဿ သံဃဿ အဝဏ္ဏဝါဒီ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကော, ယံ အညေ သာမဏေရာ လဘန္တိ ဒိရတ္တတိရတ္တံ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ သဟသေယျံ, တဿာ အလာဘာယ နိဿာရဏာ ရုစ္စတိ သံဃဿာ’တိ။ ဒုတိယမ္ပိ။ တတိယမ္ပိ ဘန္တေ သံဃံ ပုစ္ဆာမိ ‘အယံ ဣတ္ထန္နာမော သာမဏေရော…ပေ… ရုစ္စတိ သံဃဿာ’တိ, စရ ပိရေ ဝိနဿာ’’တိ။

သော အပရေန သမယေန ‘‘အဟံ, ဘန္တေ, ဗာလတာယ အဉာဏတာယ အလက္ခိကတာယ ဧဝံ အကာသိံ, သွာဟံ သံဃံ ခမာပေမီ’’တိ ခမာပေန္တော ယာဝတတိယံ ယာစာပေတွာ အပလောကနကမ္မေနေဝ ဩသာရေတဗ္ဗော, ဧဝဉ္စ ပန ဩသာရေတဗ္ဗော။ သံဃမဇ္ဈေ ဗျတ္တေန ဘိက္ခုနာ သံဃဿ အနုမတိယာ သာဝေတဗ္ဗံ –

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၄၀၁။)

‘‘သံဃံ, ဘန္တေ, ပုစ္ဆာမိ ‘အယံ ဣတ္ထန္နာမော သာမဏေရော ဗုဒ္ဓဿ ဓမ္မဿ သံဃဿ အဝဏ္ဏဝါဒီ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကော, ယံ အညေ သာမဏေရာ လဘန္တိ ဒိရတ္တတိရတ္တံ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ သဟသေယျံ, တဿာ အလာဘာယ နိဿာရိတော, သွာယံ ဣဒါနိ သောရတော နိဝါတဝုတ္တိ လဇ္ဇိဓမ္မံ ဩက္ကန္တော ဟိရောတ္တပ္ပေ ပတိဋ္ဌိတော ကတဒဏ္ဍကမ္မော အစ္စယံ ဒေသေတိ, ဣမဿ သာမဏေရဿ ယထာ ပုရေ ကာယသမ္ဘောဂသာမဂ္ဂိဒါနံ ရုစ္စတိ သံဃဿာ’’’တိ။

ဧဝံ တိက္ခတ္တုံ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဧဝံ အပလောကနကမ္မံ ဩသာရဏဉ္စ နိဿာရဏဉ္စ ဂစ္ဆတိ။ ဘဏ္ဍုကမ္မံ ပဗ္ဗဇ္ဇာဝိနိစ္ဆယကထာယ ဝုတ္တမေဝ။

ဗြဟ္မဒဏ္ဍော ပန န ကေဝလံ ဆန္နဿေဝ ပညတ္တော, ယော အညောပိ ဘိက္ခု မုခရော ဟောတိ, ဘိက္ခူ ဒုရုတ္တဝစနေဟိ ဃဋ္ဋေန္တော ခုံသေန္တော ဝမ္ဘေန္တော ဝိဟရတိ, တဿပိ ဒါတဗ္ဗော, ဧဝဉ္စ ပန ဒါတဗ္ဗော။ သံဃမဇ္ဈေ ဗျတ္တေန ဘိက္ခုနာ သံဃဿ အနုမတိယာ သာဝေတဗ္ဗံ –

‘‘ဘန္တေ, ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု မုခရော, ဘိက္ခူ ဒုရုတ္တဝစနေဟိ ဃဋ္ဋေန္တော ခုံသေန္တော ဝမ္ဘေန္တော ဝိဟရတိ, သော ဘိက္ခု ယံ ဣစ္ဆေယျ, တံ ဝဒေယျ, ဘိက္ခူဟိ ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု နေဝ ဝတ္တဗ္ဗော, န ဩဝဒိတဗ္ဗော န အနုသာသိတဗ္ဗော, သံဃံ, ဘန္တေ, ပုစ္ဆာမိ ‘ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော ဗြဟ္မဒဏ္ဍဿ ဒါနံ ရုစ္စတိ သံဃဿာ’တိ။ ဒုတိယမ္ပိ ပုစ္ဆာမိ…ပေ… တတိယမ္ပိ ပုစ္ဆာမိ ‘ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော ဗြဟ္မဒဏ္ဍဿ ဒါနံ ရုစ္စတိ သံဃဿာ’’’တိ။

တဿ အပရေန သမယေန သမ္မာ ဝတ္တိတွာ ခမာပေန္တဿ ဗြဟ္မဒဏ္ဍော ပဋိပ္ပဿမ္ဘေတဗ္ဗော, ဧဝဉ္စ ပန ပဋိပ္ပဿမ္ဘေတဗ္ဗော။ ဗျတ္တေန ဘိက္ခုနာ သံဃမဇ္ဈေ သာဝေတဗ္ဗံ –

‘‘ဘန္တေ, ဘိက္ခုသံဃော အသုကဿ ဘိက္ခုနော ဗြဟ္မဒဏ္ဍံ အဒါသိ, သော ဘိက္ခု သောရတော နိဝါတဝုတ္တိ လဇ္ဇိဓမ္မံ ဩက္ကန္တော ဟိရောတ္တပ္ပေ ပတိဋ္ဌိတော ပဋိသင်္ခါ အာယတိံ သံဝရေ တိဋ္ဌတိ, သံဃံ, ဘန္တေ, ပုစ္ဆာမိ ‘တဿ ဘိက္ခုနော ဗြဟ္မဒဏ္ဍဿ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိ ရုစ္စတိ သံဃဿာ’’’တိ။

ဧဝံ ယာဝတတိယံ ဝတွာ အပလောကနကမ္မေနေဝ ဗြဟ္မဒဏ္ဍော ပဋိပ္ပဿမ္ဘေတဗ္ဗောတိ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၄၀၂။)

ကမ္မလက္ခဏညေဝ ပဉ္စမန္တိ ယံ တံ ဘဂဝတာ ဘိက္ခုနိက္ခန္ဓကေ –

‘‘တေန ခေါ ပန သမယေန ဆဗ္ဗဂ္ဂိယာ ဘိက္ခူ ဘိက္ခုနိယော ကဒ္ဒမောဒကေန ဩသိဉ္စန္တိ ‘အပ္ပေဝ နာမ အမှေသု သာရဇ္ဇေယျု’န္တိ, ကာယံ ဝိဝရိတွာ ဘိက္ခုနီနံ ဒဿေန္တိ, ဦရုံ ဝိဝရိတွာ ဘိက္ခုနီနံ ဒဿေန္တိ, အင်္ဂဇာတံ ဝိဝရိတွာ ဘိက္ခုနီနံ ဒဿေန္တိ။ ဘိက္ခုနိယော ဩဘာသေန္တိ, ဘိက္ခုနီဟိ သဒ္ဓိံ သမ္ပယောဇေန္တိ ‘အပ္ပေဝ နာမ အမှေသု သာရဇ္ဇေယျု’’’န္တိ (စူဠဝ။ ၄၁၁) –

ဣမေသု ဝတ္ထူသု ယေသံ ဘိက္ခူနံ ဒုက္ကဋံ ပညပေတွာ ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, တဿ ဘိက္ခုနော ဒဏ္ဍကမ္မံ ကာတု’’န္တိ ဝတွာ ‘‘ကိံ နု ခေါ ဒဏ္ဍကမ္မံ ကာတဗ္ဗ’’န္တိ သံသယေ ဥပ္ပန္နေ ‘‘အဝန္ဒိယော သော, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဘိက္ခုနိသံဃေန ကာတဗ္ဗော’’တိ ဧဝံ အဝန္ဒိယကမ္မံ အနုညာတံ, တံ ကမ္မလက္ခဏညေဝ ပဉ္စမံ, ဣမဿ အပလောကနကမ္မဿ ဌာနံ ဟောတိ။ တဿ ဟိ ကမ္မညေဝ လက္ခဏံ, န ဩသာရဏာဒီနိ, တသ္မာ ကမ္မလက္ခဏန္တိ ဝုစ္စတိ။ တဿ ကရဏံ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိယာ သဒ္ဓိံ ဝိတ္ထာရတော ဒဿယိဿာမ။ ဘိက္ခုနုပဿယေ သန္နိပတိတဿ ဘိက္ခုနိသံဃဿ အနုမတိယာ ဗျတ္တာယ ဘိက္ခုနိယာ သာဝေတဗ္ဗံ –

‘‘အယျေ, အသုကော နာမ အယျော ဘိက္ခုနီနံ အပါသာဒိကံ ဒဿေတိ, ဧတဿ အယျဿ အဝန္ဒိယကရဏံ ရုစ္စတီ’’တိ ဘိက္ခုနိသံဃံ ပုစ္ဆာမိ။ ‘အယျေ, အသုကော နာမ အယျော ဘိက္ခုနီနံ အပါသာဒိကံ ဒဿေတိ, ဧတဿ အယျဿ အဝန္ဒိယကရဏံ ရုစ္စတီ’တိ ဒုတိယမ္ပိ။ တတိယမ္ပိ ဘိက္ခုနိသံဃံ ပုစ္ဆာမီ’’တိ။

ဧဝံ တိက္ခတ္တုံ သာဝေတွာ အပလောကနကမ္မေန အဝန္ဒိယကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ။

တတော ပဋ္ဌာယ သော ဘိက္ခု ဘိက္ခုနီဟိ န ဝန္ဒိတဗ္ဗော။ သစေ အဝန္ဒိယမာနော ဟိရောတ္တပ္ပံ ပစ္စုပဋ္ဌပေတွာ သမ္မာ ဝတ္တတိ, တေန ဘိက္ခုနိယော ခမာပေတဗ္ဗာ။ ခမာပေန္တန ဘိက္ခုနုပဿယံ အဂန္တွာ ဝိဟာရေယေဝ သံဃံ ဝါ ဂဏံ ဝါ ဧကံ ဘိက္ခုံ ဝါ ဥပသင်္ကမိတွာ ဥက္ကုဋိကံ နိသီဒိတွာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတွာ ‘‘အဟံ, ဘန္တေ, ပဋိသင်္ခါ အာယတိံ သံဝရေ တိဋ္ဌာမိ, န ပုန အပါသာဒိကံ ဒဿေဿာမိ, ဘိက္ခုနိသံဃော မယှံ ခမတူ’’တိ ခမာပေတဗ္ဗံ။ တေန သံဃေန ဝါ ဂဏေန ဝါ ဧကံ ဘိက္ခုံ ပေသေတွာ ဧကဘိက္ခုနာ ဝါ သယမေဝ ဂန္တွာ ဘိက္ခုနိယော ဝတ္တဗ္ဗာ ‘‘အယံ ဘိက္ခု ပဋိသင်္ခါ အာယတိံ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၄၀၃။)

သံဝရေ ဌိတော, ဣမိနာ အစ္စယံ ဒေသေတွာ ဘိက္ခုနိသံဃော ခမာပိတော, ဘိက္ခုနိသံဃော ဣမံ ဘိက္ခုံ ဝန္ဒိယံ ကရောတူ’’တိ။ သော ဝန္ဒိယော ကာတဗ္ဗော, ဧဝဉ္စ ပန ကာတဗ္ဗော။ ဘိက္ခုနုပဿယေ သန္နိပတိတဿ ဘိက္ခုနိသံဃဿ အနုမတိယာ ဗျတ္တာယ ဘိက္ခုနိယာ သာဝေတဗ္ဗံ –

‘‘အယျေ, အသုကော နာမ အယျော ဘိက္ခုနီနံ အပါသာဒိကံ ဒဿေတီတိ ဘိက္ခုနိသံဃေန အဝန္ဒိယော ကတော, သော လဇ္ဇိဓမ္မံ ဩက္ကမိတွာ ပဋိသင်္ခါ အာယတိံ သံဝရေ ဌိတော, အစ္စယံ ဒေသေတွာ ဘိက္ခုနိသံဃံ ခမာပေသိ, တဿ အယျဿ ဝန္ဒိယကရဏံ ရုစ္စတီတိ ဘိက္ခုနိသံဃံ ပုစ္ဆာမီ’’တိ –

တိက္ခတ္တုံ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဧဝံ အပလောကနကမ္မေနေဝ ဝန္ဒိယော ကာတဗ္ဗော။

֍ * ၂၅၅။ အယံ ပနေတ္ထ ပါဠိမုတ္တကောပိ ကမ္မလက္ခဏဝိနိစ္ဆယော (ပရိ။ အဋ္ဌ။ ၄၉၅-၄၉၆)။ ဣဒဉှိ ကမ္မလက္ခဏံ နာမ ဘိက္ခုနိသံဃမူလကံ ပညတ္တံ, ဘိက္ခုသံဃဿပိ ပနေတံ လဗ္ဘတိယေဝ။ ယဉှိ ဘိက္ခုသံဃော သလာကဘတ္တဥပေါသထဂ္ဂေသု စ အပလောကနကမ္မံ ကရောတိ, ဧတမ္ပိ ကမ္မလက္ခဏမေဝ။ အစ္ဆိန္နစီဝရဇိဏ္ဏစီဝရနဋ္ဌစီဝရာနဉှိ သံဃံ သန္နိပါတေတွာ ဗျတ္တေန ဘိက္ခုနာ ယာဝတတိယံ သာဝေတွာ အပလောကနကမ္မံ ကတွာ စီဝရံ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အပ္ပမတ္တကဝိဿဇ္ဇကေန ပန စီဝရံ ကရောန္တဿ ပစ္စယဘာဇနီယကထာယံ ဝုတ္တပ္ပဘေဒါနိ သူစိအာဒီနိ အနပလောကေတွာပိ ဒါတဗ္ဗာနိ။ တေသံ ဒါနေ သောယေဝ ဣဿရော, တတော အတိရေကံ ဒေန္တေန အပလောကေတွာ ဒါတဗ္ဗံ။ တတော ဟိ အတိရေကဒါနေ သံဃော သာမီ။ ဂိလာနဘေသဇ္ဇမ္ပိ တတ္ထ ဝုတ္တပ္ပကာရံ သယမေဝ ဒါတဗ္ဗံ, အတိရေကံ ဣစ္ဆန္တဿ အပလောကေတွာ ဒါတဗ္ဗံ။ ယောပိ စ ဒုဗ္ဗလော ဝါ ဆိန္နိရိယာပထော ဝါ ပစ္ဆိန္နဘိက္ခာစာရပထော ဝါ မဟာဂိလာနော, တဿ မဟာဝါသေသု တတြုပ္ပါဒတော ဒေဝသိကံ နာဠိ ဝါ ဥပဍ္ဎနာဠိ ဝါ, ဧကဒိဝသံယေဝ ဝါ ပဉ္စ ဝါ ဒသ ဝါ တဏ္ဍုလနာဠိယော ဒေန္တေန အပလောကနကမ္မံ ကတွာဝ ဒါတဗ္ဗာ။ ပေသလဿ ဘိက္ခုနော တတြုပ္ပါဒတော ဣဏပလိဗောဓမ္ပိ ဗဟုဿုတဿ သံဃဘာရနိတ္ထရကဿ ဘိက္ခုနော အနုဋ္ဌာပနီယသေနာသနမ္ပိ သံဃကိစ္စံ ကရောန္တာနံ ကပ္ပိယကာရကာဒီနံ ဘတ္တဝေတနမ္ပိ အပလောကနကမ္မေန ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၄၀၄။)

စတုပစ္စယဝသေန ဒိန္နတတြုပ္ပါဒတော သံဃိကံ အာဝါသံ ဇဂ္ဂါပေတုံ ဝဋ္ဋတိ, ‘‘အယံ ဘိက္ခု ဣဿရဝတာယ ဝိစာရေတီ’’တိ ကထာပစ္ဆိန္ဒနတ္ထံ ပန သလာကဂ္ဂါဒီသု ဝါ အန္တရသန္နိပါတေ ဝါ သံဃံ အာပုစ္ဆိတွာဝ ဇဂ္ဂါပေတဗ္ဗော။ စီဝရပိဏ္ဍပါတတ္ထာယ ဩဒိဿ ဒိန္နတတြုပ္ပါဒတောပိ အပလောကေတွာ အာဝါသော ဇဂ္ဂါပေတဗ္ဗော, အနပလောကေတွာပိ ဝဋ္ဋတိ, ‘‘သူရော ဝတာယံ ဘိက္ခု စီဝရပိဏ္ဍပါတတ္ထာယ ဩဒိဿ ဒိန္နတော အာဝါသံ ဇဂ္ဂါပေတီ’’တိ ဧဝံ ဥပ္ပန္နကထာပစ္ဆေဒနတ္ထံ ပန အပလောကနကမ္မမေဝ ကတွာ ဇဂ္ဂါပေတဗ္ဗော။

စေတိယေ ဆတ္တံ ဝါ ဝေဒိကံ ဝါ ဗောဓိဃရံ ဝါ အာသနဃရံ ဝါ အကတံ ဝါ ကရောန္တေန ဇိဏ္ဏံ ဝါ ပဋိသင်္ခရောန္တေန သုဓာကမ္မံ ဝါ ကရောန္တေန မနုဿေ သမာဒပေတွာ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ကာရကော နတ္ထိ, စေတိယဿ ဥပနိက္ခေပတော ကာရေတဗ္ဗံ။ ဥပနိက္ခေပေပိ အသတိ အပလောကနကမ္မံ ကတွာ တတြုပ္ပါဒတော ကာရေတဗ္ဗံ, သံဃိကေနပိ အပလောကေတွာ စေတိယကိစ္စံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ စေတိယဿ သန္တကေန အပလောကေတွာပိ သံဃိကကိစ္စံ န ဝဋ္ဋတိ, တာဝကာလိကံ ပန ဂဟေတွာ ပဋိပါကတိကံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ စေတိယေ သုဓာကမ္မာဒီနိ ကရောန္တေဟိ ပန ဘိက္ခာစာရတော ဝါ သံဃတော ဝါ ယာပနမတ္တံ အလဘန္တေဟိ စေတိယသန္တကတော ယာပနမတ္တံ ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇန္တေဟိ ဝတ္တံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ, ‘‘ဝတ္တံ ကရောမာ’’တိ မစ္ဆမံသာဒီဟိ သံဃဘတ္တံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ။

ယေ ဝိဟာရေ ရောပိတာ ဖလရုက္ခာ သံဃေန ပရိဂ္ဂဟိတာ ဟောန္တိ, ဇဂ္ဂနကမ္မံ လဘန္တိ။ ယေသံ ဖလာနိ ဃဏ္ဋိံ ပဟရိတွာ ဘာဇေတွာ ပရိဘုဉ္ဇန္တိ, တေသု အပလောကနကမ္မံ န ကာတဗ္ဗံ။ ယေ ပန အပရိဂ္ဂဟိတာ, တေသု အပလောကနကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ, တံ ပန သလာကဂ္ဂယာဂဂ္ဂဘတ္တဂ္ဂအန္တရသအအာပါတေသုပိ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ, ဥပေါသထဂ္ဂေ ပန ဝဋ္ဋတိယေဝ။ တတ္ထ ဟိ အနာဂတာနမ္ပိ ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိ အာဟရီယတိ, တသ္မာ တံ သုဝိသောဓိတံ ဟောတိ။ ဧဝဉ္စ ပန ကာတဗ္ဗံ, ဗျတ္တေန ဘိက္ခုနာ ဘိက္ခုသံဃဿ အနုမတိယာ သာဝေတဗ္ဗံ –

‘‘ဘန္တေ, ယံ ဣမသ္မိံ ဝိဟာရေ အန္တောသီမာယ သံဃသန္တကံ မူလတစပတ္တအင်္ကုရပုပ္ဖဖလခါဒနီယာဒိ အတ္ထိ, တံ သဗ္ဗံ အာဂတာဂတာနံ ဘိက္ခူနံ ယထာသုခံ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ရုစ္စတီတိ သံဃံ ပုစ္ဆာမီ’’တိ –

တိက္ခတ္တုံ ပုစ္ဆိတဗ္ဗံ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၄၀၅။)

စတူဟိ ပဉ္စဟိ ဘိက္ခူဟိ ကတံ သုကတမေဝ။ ယသ္မိမ္ပိ ဝိဟာရေ ဒွေ တယော ဇနာ ဝသန္တိ, တေဟိ နိသီဒိတွာ ကတမ္ပိ သံဃေန ကတသဒိသမေဝ။ ယသ္မိံ ပန ဧကော ဘိက္ခု ဟောတိ, တေန ဘိက္ခုနာ ဥပေါသထဒိဝသေ ပုဗ္ဗကရဏပုဗ္ဗကိစ္စံ ကတွာ နိသိန္နေန ကတမ္ပိ ကတိကဝတ္တံ သံဃေန ကတသဒိသမေဝ ဟောတိ။ ကရောန္တေန ပန ဖလဝါရေန ကာတုမ္ပိ စတ္တာရော မာသေ ဆ မာသေ ဧကသံဝစ္ဆရန္တိ ဧဝံ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာပိ အပရိစ္ဆိန္ဒိတွာပိ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ပရိစ္ဆိန္နေ ယထာပရိစ္ဆေဒံ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ ပုန ကာတဗ္ဗံ။ အပရိစ္ဆိန္နေ ယာဝ ရုက္ခာ ဓရန္တိ, တာဝ ဝဋ္ဋတိ။ ယေပိ တေသံ ရုက္ခာနံ ဗီဇေဟိ အညေ ရုက္ခာ ရောပိတာ ဟောန္တိ, တေသမ္ပိ သာ ဧဝ ကတိကာ။

သစေ ပန အညသ္မိံ ဝိဟာရေ ရောပိတာ ဟောန္တိ, တေသံ ယတ္ထ ရောပိတာ, တသ္မိံယေဝ ဝိဟာရေ သံဃော သာမီ။ ယေပိ အညတော ဗီဇာနိ အာဟရိတွာ ပုရိမဝိဟာရေ ပစ္ဆာ ရောပိတာ, တေသု အညာ ကတိကာ ကာတဗ္ဗာ, ကတိကာယ ကတာယ ပုဂ္ဂလိကဋ္ဌာနေ တိဋ္ဌန္တိ, ယထာသုခံ ဖလာဒီနိ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋန္တိ။ သစေ ပနေတ္ထ တံ တံ ဩကာသံ ပရိက္ခိပိတွာ ပရိဝေဏာနိ ကတွာ ဇဂ္ဂန္တိ, တေသံ ဘိက္ခူနံ ပုဂ္ဂလိကဋ္ဌာနေ တိဋ္ဌန္တိ, အညေ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ န လဘန္တိ။ တေဟိ ပန သံဃဿ ဒသမဘာဂံ ဒတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗာနိ။ ယောပိ မဇ္ဈေဝိဟာရေ ရုက္ခံ သာခါဟိ ပရိဝါရေတွာ ရက္ခတိ, တဿပိ ဧသေဝ နယော။

ပေါရာဏကဝိဟာရံ ဂတဿ သမ္ဘာဝနီယဘိက္ခုနော ‘‘ထေရော အာဂတော’’တိ ဖလာဖလံ အာဟရန္တိ, သစေ တတ္ထ မူလေ သဗ္ဗပရိယတ္တိဓရော ဗဟုဿုတဘိက္ခု ဝိဟာသိ, ‘‘အဒ္ဓါ ဧတ္ထ ဒီဃာ ကတိကာ ကတာ ဘဝိဿတီ’’တိ နိက္ကုက္ကုစ္စေန ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ ဝိဟာရေ ဖလာဖလံ ပိဏ္ဍပါတိကာနမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ, ဓုတင်္ဂံ န ကောပေတိ။ သာမဏေရာ အတ္တနော အာစရိယုပဇ္ဈာယာနံ ဗဟူနိ ဖလာနိ ဒေန္တိ, အညေ ဘိက္ခူ အလဘန္တာ ခိယျန္တိ, ခိယျနမတ္တမေဝ တံ ဟောတိ။ သစေ ဒုဗ္ဘိက္ခံ ဟောတိ, ဧကံ ပနသရုက္ခံ နိဿာယ သဋ္ဌိပိ ဇနာ ဇီဝန္တိ, တာဒိသေ ကာလေ သဗ္ဗေသံ သင်္ဂဟကရဏတ္ထာယ ဘာဇေတွာ ခါဒိတဗ္ဗံ။ အယံ သာမီစိ။ ယာဝ ပန ကတိကဝတ္တံ န ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ, တာဝ တေဟိ ခါယိတံ သုခါယိတမေဝ။ ကဒါ ပန ကတိကဝတ္တံ ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ? ယဒါ သမဂ္ဂေါ သံဃော သန္နိပတိတွာ ‘‘ဣတော ပဋ္ဌာယ ဘာဇေတွာ ခါဒန္တူ’’တိ သာဝေဘိ, ဧကဘိက္ခုကေ ပန ဝိဟာရေ ဧတေန သာဝိတေပိ ပုရိမကတိကာ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၄၀၆။)

ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိယေဝ။ သစေ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓါယ ကတိကာယ သာမဏေရာ နေဝ ရုက္ခတော ပါတေန္တိ, န ဘူမိတော ဂဟေတွာ ဘိက္ခူနံ ဒေန္တိ, ပတိတဖလာနိ ပါဒေဟိ ပဟရန္တာ ဝိစရန္တိ, တေသံ ဒသမဘာဂတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ဥပဍ္ဎဖလဘာဂေန ဖာတိကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ။ အဒ္ဓါ ဖာတိကမ္မလောဘေန အာဟရိတွာ ဒဿေန္တိ, ပုန သုဘိက္ခေ ဇာတေ ကပ္ပိယကာရကေသု အာဂန္တွာ သာခါပရိဝါရာဒီနိ ကတွာ ရုက္ခေ ရက္ခန္တေသု သာမဏေရာနံ ဖာတိကမ္မံ န ကာတဗ္ဗံ, ဘာဇေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။

‘‘ဝိဟာရေ ဖလာဖလံ အတ္ထီ’’တိ သာမန္တဂါမေဟိ မနုဿာ ဂိလာနာနံ ဝါ ဂဗ္ဘိနီနံ ဝါ အတ္ထာယ အာဂန္တွာ ‘‘ဧကံ နာဠိကေရံ ဒေထ, အမ္ဗံ ဒေထ, လဗုဇံ ဒေထာ’’တိ ယာစန္တိ, ဒါတဗ္ဗံ, န ဒါတဗ္ဗန္တိ? ဒါတဗ္ဗံ။ အဒီယမာနေ ဟိ တေ ဒေါမနဿိကာ ဟောန္တိ။ ဒေန္တေန ပန သံဃံ သန္နိပါတေတွာ ယာဝတတိယံ သာဝေတွာ အပလောကနကမ္မံ ကတွာဝ ဒါတဗ္ဗံ, ကတိကဝတ္တံ ဝါ ကတွာ ဌပေတဗ္ဗံ, ဧဝဉ္စ ပန ကာတဗ္ဗံ။ ဗျတ္တေန ဘိက္ခုနာ သံဃဿ အနုမတိယာ သာဝေတဗ္ဗံ –

‘‘သာမန္တဂါမေဟိ မနုဿာ အာဂန္တွာ ဂိလာနာဒီနံ အတ္ထာယ ဖလာဖလံ ယာစန္တိ, ဒွေ နာဠိကေရာနိ ဒွေ တာလဖလာနိ ဒွေ ပနသာနိ ပဉ္စ အမ္ဗာနိ ပဉ္စ ကဒလိဖလာနိ ဂဏှန္တာနံ အနိဝါရဏံ, အသုကရုက္ခတော စ အသုကရုက္ခတော စ ဖလံ ဂဏှန္တာနံ အနိဝါရဏံ ရုစ္စတိ ဘိက္ခုသံဃဿာ’’တိ –

တိက္ခတ္တုံ ဝတ္တဗ္ဗံ။ တတော ပဋ္ဌာယ ဂိလာနာဒီနံ နာမံ ဂဟေတွာ ယာစန္တာ ‘‘ဂဏှထာ’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗာ, ဝတ္တံ ပန အာစိက္ခိတဗ္ဗံ ‘‘နာဠိကေရာဒီနိ ဣမိနာ နာမ ပရိစ္ဆေဒေန ဂဏှန္တာနံ အသုကရုက္ခတော စ အသုကရုက္ခတော စ ဖလံ ဂဏှန္တာနံ အနိဝါရဏံ ကတ’’န္တိ။ အနုဝိစရိတွာ ပန ‘‘အယံ မဓုရဖလော အမ္ဗော, ဣတော ဂဏှထာ’’တိပိ န ဝတ္တဗ္ဗာ။

ဖလဘာဇနကာလေ ပန အာဂတာနံ သမ္မတေန ဥပဍ္ဎဘာဂေါ ဒါတဗ္ဗော, အသမ္မတေန အပလောကေတွာ ဒါတဗ္ဗံ။ ခီဏပရိဗ္ဗယော ဝါ မဂ္ဂဂမိယသတ္ထဝါဟော ဝါ အညော ဝါ ဣဿရော အာဂန္တွာ ယာစတိ, အပလောကေတွာဝ ဒါတဗ္ဗံ, ဗလက္ကာရေန ဂဟေတွာ ခါဒန္တော န ဝါရေတဗ္ဗော။ ကုဒ္ဓေါ ဟိ သော ရုက္ခေပိ ဆိန္ဒေယျ, အညမ္ပိ အနတ္ထံ ကရေယျ။ ပုဂ္ဂလိကပရိဝေဏံ အာဂန္တွာ ဂိလာနဿ နာမေန ယာစန္တော ‘‘အမှေဟိ ဆာယာဒီနံ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၄၀၇။)

အတ္ထာယ ရောပိတံ, သစေ အတ္ထိ, တုမှေ ဇာနာထာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။ ယဒိ ပန ဖလဘရိတာဝ ရုက္ခာ ဟောန္တိ, ကဏ္ဋကေ ဗန္ဓိတွာ ဖလဝါရေန ဂဏှန္တိ, အပစ္စာသီသန္တေန ဟုတွာ ဒါတဗ္ဗံ, ဗလက္ကာရေန ဂဏှန္တော န ဝါရေတဗ္ဗော။ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တမေဝေတ္ထ ကာရဏံ။

သံဃဿ ဖလာရာမော ဟောတိ, ပဋိဇဂ္ဂနံ န လဘတိ။ သစေ တံ ကောစိ ဝတ္တသီသေန ဇဂ္ဂတိ, သံဃဿေဝ ဟောတိ။ အထာပိ ကဿစိ ပဋိဗလဿ ဘိက္ခုနော ‘‘ဣမံ သပ္ပုရိသ ဇဂ္ဂိတွာ ဒေဟီ’’တိ သံဃော ဘာရံ ကရောတိ, သော စေ ဝတ္တသီသေန ဇဂ္ဂတိ, ဧဝမ္ပိ သံဃဿေဝ ဟောတိ။ ဖာတိကမ္မံ ပစ္စာသီသန္တဿ ပန တတိယဘာဂေန ဝါ ဥပဍ္ဎဘာဂေန ဝါ ဖာတိကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ။ ‘‘ဘာရိယံ ကမ္မ’’န္တိ ဝတွာ ဧတ္တကေန အနိစ္ဆန္တော ပန ‘‘သဗ္ဗံ တဝေဝ သန္တကံ ကတွာ မူလဘာဂံ ဒသမဘာဂမတ္တံ ဒတွာ ဇဂ္ဂါဟီ’’တိပိ ဝတ္တဗ္ဗော, ဂရုဘဏ္ဍတ္တာ ပန န မူလစ္ဆေဇ္ဇဝသေန ဒါတဗ္ဗံ။ သော မူလဘာဂံ ဒတွာ ခါဒန္တော အကတာဝါသံ ဝါ ကတွာ ကတာဝါသံ ဝါ ဇဂ္ဂိတွာ နိဿိတကာနံ အာရာမံ နိယျာတေတိ, တေဟိပိ မူလဘာဂေါ ဒါတဗ္ဗောဝ။

ယဒါ ပန ဘိက္ခူ သယံ ဇဂ္ဂိတုံ ပဟောန္တိ, အထ တေသံ ဇဂ္ဂိတုံ န ဒါတဗ္ဗံ, ဇဂ္ဂိတကာလေ ပန န ဝါရေတဗ္ဗာ, ဇဂ္ဂနကာလေယေဝ ဝါရေတဗ္ဗာ။ ‘‘ဗဟု တုမှေဟိ ခါယိတံ, ဣဒါနိ မာ ဇဂ္ဂိတ္ထ, ဘိက္ခုသံဃောယေဝ ဇဂ္ဂိဿတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ သစေ ပန နေဝ ဝတ္တသီသေန ဇဂ္ဂန္တော အတ္ထိ, န ဖာတိကမ္မေန, န သံဃော ဇဂ္ဂိတုံ ပဟောတိ, ဧကော အနာပုစ္ဆိတွာဝ ဇဂ္ဂိတွာ ဖာတိကမ္မံ ဝဍ္ဎေတွာ ပစ္စာသီသတိ, အပလောကနကမ္မေန ဖာတိကမ္မံ ဝဍ္ဎေတွာဝ ဒါတဗ္ဗံ။ ဣတိ ဣမံ သဗ္ဗမ္ပိ ကမ္မလက္ခဏမေဝ ဟောတိ။ အပလောကနကမ္မံ ဣမာနိ ပဉ္စ ဌာနာနိ ဂစ္ဆတိ။

֍ * ၂၅၆။ ဉတ္တိကမ္မဋ္ဌာနဘေဒေ ပန (ပရိ။ အဋ္ဌ။ ၄၉၅-၄၉၆) –

‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော, ဣတ္ထန္နာမော ဣတ္ထန္နာမဿ အာယသ္မတော ဥပသမ္ပဒါပေက္ခော, အနုသိဋ္ဌော သော မယာ, ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လံ, ဣတ္ထန္နာမော အာဂစ္ဆေယျ, ‘အာဂစ္ဆာဟီ’တိ ဝတ္တဗ္ဗော’’တိ –

ဧဝံ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခဿ ဩသာရဏာ ဩသာရဏာ နာမ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၄၀၈။)

‘‘သုဏန္တု မေ အာယသ္မန္တာ, အယံ ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု ဓမ္မကထိကော, ဣမဿ နေဝ သုတ္တံ အာဂစ္ဆတိ, နော သုတ္တဝိဘင်္ဂေါ, သော အတ္ထံ အသလ္လက္ခေတွာ ဗျဉ္ဇနစ္ဆာယာယ အတ္ထံ ပဋိဗာဟတိ, ယဒါယသ္မန္တာနံ ပတ္တကလ္လံ, ဣတ္ထန္နာမံ ဘိက္ခုံ ဝုဋ္ဌာပေတွာ အဝသေသာ ဣမံ အဓိကရဏံ ဝူပသမေယျာမာ’’တိ –

ဧဝံ ဥဗ္ဗာဟိကဝိနိစ္ဆယေ ဓမ္မကထိကဿ ဘိက္ခုနော နိဿာရဏာ နိဿာရဏာ နာမ။

‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော, အဇ္ဇုပေါသထော ပန္နရသော, ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လံ, သံဃော ဥပေါသထံ ကရေယျာ’’တိ –

ဧဝံ ဥပေါသထကမ္မဝသေန ဌပိတာ ဉတ္တိ ဥပေါသထော နာမ။

‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော, အဇ္ဇ ပဝါရဏာ ပန္နရသီ, ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လံ, သံဃော ပဝါရေယျာ’’တိ –

ဧဝံ ပဝါရဏကမ္မဝသေန ဌပိတာ ဉတ္တိ ပဝါရဏာ နာမ။

‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော, ဣတ္ထန္နာမော ဣတ္ထန္နာမဿ အာယသ္မတော ဥပသမ္ပဒါပေက္ခော, ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လံ, အဟံ ဣတ္ထန္နာမံ အနုသာသေယျ’’န္တိ, ‘‘ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လံ, ဣတ္ထန္နာမော ဣတ္ထန္နာမံ အနုသာသေယျာ’’တိ, ‘‘ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လံ, အဟံ ဣတ္ထန္နာမံ အန္တရာယိကေ ဓမ္မေ ပုစ္ဆေယျ’’န္တိ, ‘‘ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လံ, ဣတ္ထန္နာမော ဣတ္ထန္နာမံ အန္တရာယိကေ ဓမ္မေ ပုစ္ဆေယျာ’’တိ, ‘‘ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လံ, အဟံ ဣတ္ထန္နာမံ ဝိနယံ ပုစ္ဆေယျ’’န္တိ, ‘‘ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လံ, ဣတ္ထန္နာမော ဣတ္ထန္နာမံ ဝိနယံ ပုစ္ဆေယျာ’’တိ, ‘‘ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လံ, အဟံ ဣတ္ထန္နာမေန ဝိနယံ ပုဋ္ဌော ဝိဿဇ္ဇေယျ’’န္တိ, ‘‘ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လံ, ဣတ္ထန္နာမော ဣတ္ထန္နာမေန ဝိနယံ ပုဋ္ဌော ဝိဿဇ္ဇေယျာ’’တိ –

ဧဝံ အတ္တာနံ ဝါ ပရံ ဝါ သမ္မန္နိတုံ ဌပိတာ ဉတ္တိ သမ္မုတိ နာမ။

‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော, ဣဒံ စီဝရံ ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော နိဿဂ္ဂိယံ သံဃဿ နိဿဋ္ဌံ, ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လံ, သံဃော ဣမံ စီဝရံ ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော ဒဒေယျာ’’တိ,

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၄၀၉။)

‘‘ယဒါယသ္မန္တာနံ ပတ္တကလ္လံ, အာယသ္မန္တာ ဣမံ စီဝရံ ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော ဒဒေယျု’’န္တိ –

ဧဝံ နိဿဋ္ဌစီဝရပတ္တာဒီနံ ဒါနံ ဒါနံ နာမ။

‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော, အယံ ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု အာပတ္တိံ သရတိ ဝိဝရတိ ဥတ္တာနိံ ကရောတိ ဒေသေတိ, ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လံ, အဟံ ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော အာပတ္တိံ ပဋိဂ္ဂဏှေယျ’’န္တိ, ‘‘ယဒါယသ္မန္တာနံ ပတ္တကလ္လံ, အဟံ ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော အာပတ္တိံ ပဋိဂ္ဂဏှေယျ’’န္တိ, တေန ဝတ္တဗ္ဗော ‘‘ပဿသီ’’တိ။ အာမ, ပဿာမီတိ။ ‘‘အာယတိံ သံဝရေယျာသီ’’တိ –

ဧဝံ အာပတ္တိပဋိဂ္ဂဟော ပဋိဂ္ဂဟော နာမ။

‘‘သုဏန္တု မေ အာယသ္မန္တာ အာဝါသိကာ, ယဒါယသ္မန္တာနံ ပတ္တကလ္လံ, ဣဒါနိ ဥပေါသထံ ကရေယျာမ, ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသေယျာမ, အာဂမေ ကာဠေ ပဝါရေယျာမာ’’တိ။

တေ စေ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခူ ဘဏ္ဍနကာရကာ ကလဟကာရကာ ဝိဝါဒကာရကာ ဘဿကာရကာ သံဃေ အဓိကရဏကာရကာ တံ ကာဠံ အနုဝသေယျုံ, အာဝါသိကေန ဘိက္ခုနာ ဗျတ္တေန ပဋိဗလေန အာဝါသိကာ ဘိက္ခူ ဉာပေတဗ္ဗာ –

‘‘သုဏန္တု မေ အာယသ္မန္တာ အာဝါသိကာ, ယဒါယသ္မန္တာနံ ပတ္တကလ္လံ, ဣဒါနိ ဥပေါသထံ ကရေယျာမ, ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသေယျာမ, အာဂမေ ဇုဏှေ ပဝါရေယျာမာ’’တိ –

ဧဝံ ကတာ ပဝါရဏာပစ္စုက္ကဍ္ဎနာ ပစ္စုက္ကဍ္ဎနာ နာမ။

သဗ္ဗေဟေဝ ဧကဇ္ဈံ သန္နိပတိတဗ္ဗံ, သန္နိပတိတွာ ဗျတ္တေန ဘိက္ခုနာ ပဋိဗလေန သံဃော ဉာပေတဗ္ဗော –

‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော, အမှာကံ ဘဏ္ဍနဇာတာနံ ကလဟဇာတာနံ ဝိဝါဒါပန္နာနံ ဝိဟရတံ ဗဟုံ အဿာမဏကံ အဇ္ဈာစိဏ္ဏံ ဘာသိတပရိက္ကန္တံ, သစေ မယံ ဣမာဟိ အာပတ္တီဟိ အညမညံ ကာရေဿာမ, သိယာပိ တံ အဓိကရဏံ ကက္ခဠတ္တာယ ဝါဠတ္တာယ ဘေဒါယ သံဝတ္တေယျ, ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လံ,

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၄၁၀။)

သံဃော ဣမံ အဓိကရဏံ တိဏဝတ္ထာရကေန ဝူပသမေယျ ဌပေတွာ ထုလ္လဝဇ္ဇံ ဌပေတွာ ဂိဟိပ္ပဋိသံယုတ္တ’’န္တိ –

ဧဝံ တိဏဝတ္ထာရကသမထေန ကတွာ သဗ္ဗပဌမာ သဗ္ဗသင်္ဂါဟိကဉတ္တိ ကမ္မလက္ခဏံ နာမ။

တထာ တတော ပရာ ဧကေကသ္မိံ ပက္ခေ ဧကေကံ ကတွာ ဒွေ ဉတ္တိယော။ ဣတိ ယထာဝုတ္တပ္ပဘေဒံ ဩသာရဏံ နိဿာရဏံ…ပေ… ကမ္မလက္ခဏညေဝ နဝမန္တိ ဉတ္တိကမ္မံ ဣမာနိ နဝ ဌာနာနိ ဂစ္ဆတိ။

֍ * ၂၅၇။ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မဋ္ဌာနဘေဒေ (ပရိ။ အဋ္ဌ။ ၄၉၅-၄၉၆) ပန ဝဍ္ဎဿ လိစ္ဆဝိနော ပတ္တနိက္ကုဇ္ဇနဝသေန ခန္ဓကေ ဝုတ္တာ နိဿာရဏာ, တဿေဝ ပတ္တုက္ကုဇ္ဇနဝသေန ခန္ဓကေ ဝုတ္တာ ဩသာရဏာ စ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဝုတ္တဉှေတံ (စူဠဝ။ ၂၆၅-၂၆၆) –

‘‘အဋ္ဌဟိ, ဘိက္ခဝေ, အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတဿ ဥပါသကဿ ပတ္တော နိက္ကုဇ္ဇိတဗ္ဗော။ ဘိက္ခူနံ အလာဘာယ ပရိသက္ကတိ, ဘိက္ခူနံ အနတ္ထာယ ပရိသက္ကတိ, ဘိက္ခူနံ အဝါသာယ ပရိသက္ကတိ, ဘိက္ခူ အက္ကောသတိ ပရိဘာသတိ, ဘိက္ခူ ဘိက္ခူဟိ ဘေဒေတိ, ဗုဒ္ဓဿ အဝဏ္ဏံ ဘာသတိ, ဓမ္မဿ အဝဏ္ဏံ ဘာသတိ, သံဃဿ အဝဏ္ဏံ ဘာသတိ။ အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ဣမေဟိ အဋ္ဌဟိ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတဿ ဥပါသကဿ ပတ္တံ နိက္ကုဇ္ဇိတုံ။

ဧဝဉ္စ ပန ဘိက္ခဝေ နိက္ကုဇ္ဇိတဗ္ဗော။ ဗျတ္တေန ဘိက္ခုနာ ပဋိဗလေန သံဃော ဉာပေတဗ္ဗော –

‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော, ဝဍ္ဎော လိစ္ဆဝီ အာယသ္မန္တံ ဒဗ္ဗံ မလ္လပုတ္တံ အမူလိကာယ သီလဝိပတ္တိယာ အနုဒ္ဓံသေတိ, ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လံ, သံဃော ဝဍ္ဎဿ လိစ္ဆဝိဿ ပတ္တံ နိက္ကုဇ္ဇေယျ, အသမ္ဘောဂံ သံဃေန ကရေယျ, ဧသာ ဉတ္တိ။

‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော, ဝဍ္ဎော လိစ္ဆဝီ အာယသ္မန္တံ ဒဗ္ဗံ မလ္လပုတ္တံ အမူလိကာယ သီလဝိပတ္တိယာ အနုဒ္ဓံသေတိ, သံဃော ဝဍ္ဎဿ လိစ္ဆဝိဿ ပတ္တံ နိက္ကုဇ္ဇတိ, အသမ္ဘောဂံ သံဃေန ကရောတိ, ယဿာယသ္မတော ခမတိ ဝဍ္ဎဿ လိစ္ဆဝိဿ ပတ္တဿ နိက္ကုဇ္ဇနာ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၄၁၁။)

အသမ္ဘောဂံ သံဃေန ကရဏံ, သော တုဏှဿ။ ယဿ နက္ခမတိ, သော ဘာသေယျ။

‘‘နိက္ကုဇ္ဇိတော သံဃေန ဝဍ္ဎဿ လိစ္ဆဝိဿ ပတ္တော အသမ္ဘောဂေါ သံဃေန, ခမတိ သံဃဿ, တသ္မာ တုဏှီ, ဧဝမေတံ ဓာရယာမီ’’တိ။

အဋ္ဌဟိ, ဘိက္ခဝေ, အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတဿ ဥပါသကဿ ပတ္တော ဥက္ကုဇ္ဇိတဗ္ဗော။ န ဘိက္ခူနံ အလာဘာယ ပရိသက္ကတိ, န ဘိက္ခူနံ အနတ္ထာယ ပရိသက္ကတိ…ပေ… န သံဃဿ အဝဏ္ဏံ ဘာသတိ။ အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ဣမေဟိ အဋ္ဌဟိ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတဿ ဥပါသကဿ ပတ္တံ ဥက္ကုဇ္ဇိတုံ။

ဧဝဉ္စ ပန, ဘိက္ခဝေ, ဥက္ကုဇ္ဇိတဗ္ဗော။ တေန, ဘိက္ခဝေ, ဝဍ္ဎေန လိစ္ဆဝိနာ သံဃံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧကံသံ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ကရိတွာ ဘိက္ခူနံ ပါဒေ ဝန္ဒိတွာ ဥက္ကုဋိကံ နိသီဒိတွာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတွာ ဧဝမဿ ဝစနီယော –

‘‘သံဃေန မေ, ဘန္တေ, ပတ္တော နိက္ကုဇ္ဇိတော, အသမ္ဘောဂေါမှိ သံဃေန, သောဟံ, ဘန္တေ, သမ္မာ ဝတ္တာမိ, လောမံ ပါတေမိ, နေတ္ထာရံ ဝတ္တာမိ, သံဃံ ပတ္တုက္ကုဇ္ဇနံ ယာစာမီ’’တိ။

ဒုတိယမ္ပိ ယာစိတဗ္ဗော။ တတိယမ္ပိ ယာစိတဗ္ဗော။

ဗျတ္တေန ဘိက္ခုနာ ပဋိဗလေန သံဃော ဉာပေတဗ္ဗော –

‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော, သံဃေန ဝဍ္ဎဿ လိစ္ဆဝိဿ ပတ္တော နိက္ကုဇ္ဇိတော, အသမ္ဘောဂေါ သံဃေန, သော သမ္မာ ဝတ္တတိ, လောမံ ပါတေတိ, နေတ္ထာရံ ဝတ္တတိ, သံဃံ ပတ္တုက္ကုဇ္ဇနံ ယာစတိ, ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လံ, သံဃော ဝဍ္ဎဿ လိစ္ဆဝိဿ ပတ္တံ ဥက္ကုဇ္ဇေယျ, သမ္ဘောဂံ သံဃေန ကရေယျ, ဧသာ ဉတ္တိ။

‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော, သံဃေန ဝဍ္ဎဿ လိစ္ဆဝိဿ ပတ္တော နိက္ကုဇ္ဇိတော, အသမ္ဘောဂေါ သံဃေန, သော သမ္မာ ဝတ္တတိ, လောမံ ပါတေတိ, နေတ္ထာရံ ဝတ္တတိ, သံဃံ ပတ္တုက္ကုဇ္ဇနံ ယာစတိ, သံဃော ဝဍ္ဎဿ လိစ္ဆဝိဿ ပတ္တံ ဥက္ကုဇ္ဇတိ, သမ္ဘောဂံ သံဃေန ကရောတိ, ယဿာယသ္မတော ခမတိ ဝဍ္ဎဿ လိစ္ဆဝိဿ ပတ္တဿ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၄၁၂။)

ဥက္ကုဇ္ဇနာ သမ္ဘောဂံ သံဃေန ကရဏံ, သော တုဏှဿ။ ယဿ နက္ခမတိ, သော ဘာသေယျ။

‘‘ဥက္ကုဇ္ဇိတော သံဃေန ဝဍ္ဎဿ လိစ္ဆဝိဿ ပတ္တော သမ္ဘောဂေါ သံဃေန, ခမတိ သံဃဿ, တသ္မာ တုဏှီ, ဧဝမေတံ ဓာရယာမီ’’တိ။

ဧတ္ထ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၆၅) စ အဋ္ဌသု အင်္ဂေသု ဧကကေနပိ အင်္ဂေန သမန္နာဂတဿ ပတ္တနိက္ကုဇ္ဇနကမ္မံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ, အန္တောသီမာယ ဝါ နိဿီမံ ဂန္တွာ နဒီအာဒီသု ဝါ နိက္ကုဇ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ ဧဝံ နိက္ကုဇ္ဇိတေ ပန ပတ္တေ တဿ ဂေဟေ ကောစိ ဒေယျဓမ္မော န ဂဟေတဗ္ဗော, ‘‘အသုကဿ ဂေဟေ ဘိက္ခံ မာ ဂဏှိတ္ထာ’’တိ အညဝိဟာရေသုပိ ပေသေတဗ္ဗံ။ ဥက္ကုဇ္ဇနကာလေ ပန ယာဝတတိယံ ယာစာပေတွာ ဟတ္ထပါသံ ဝိဇဟာပေတွာ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မေန ဥက္ကုဇ္ဇိတဗ္ဗော။

သီမာသမ္မုတိ, တိစီဝရေန အဝိပ္ပဝါသသမ္မုတိ, သန္ထတသမ္မုတိ, ဘတ္တုဒ္ဒေသကသေနာသနဂ္ဂါဟာပကဘဏ္ဍာဂါရိယစီဝရပဋိဂ္ဂါဟကစီဝရဘာဇကယာဂုဘာဇကခဇ္ဇဘာဇကဖလဘာဇကအပ္ပမတ္တကဝိဿဇ္ဇကသာဋိယဂ္ဂါဟာပကပတ္တဂ္ဂါဟာပကအာရာမိကပေသကသာမဏေရပေသကသမ္မုတီတိ ဧတာသံ သမ္မုတီနံ ဝသေန သမ္မုတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ကထိနစီဝရဒါနမတကစီဝရဒါနဝသေန ဒါနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ကထိနုဒ္ဓါရဝသေန ဥဒ္ဓါရော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ကုဋိဝတ္ထုဝိဟာရဝတ္ထုဒေသနာဝသေန ဒေသနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ယာ ပန တိဏဝတ္ထာရကသမထေ သဗ္ဗသင်္ဂါဟိကဉတ္တိဉ္စ ဧကေကသ္မိံ ပက္ခေ ဧကေကဉတ္တိဉ္စာတိ တိဿော ဉတ္တိယော ဌပေတွာ ပုန ဧကေကသ္မိံ ပက္ခေ ဧကေကာတိ ဒွေ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မဝါစာ ဝုတ္တာ, တာသံ ဝသေန ကမ္မလက္ခဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣတိ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မံ ဣမာနိ သတ္တ ဌာနာနိ ဂစ္ဆတိ။

֍ * ၂၅၈။ ဉတ္တိစတုတ္ထကမ္မဋ္ဌာနဘေဒေ ပန တဇ္ဇနီယကမ္မာဒီနံ သတ္တန္နံ ကမ္မာနံ ဝသေန နိဿာရဏာ, တေသံယေဝ စ ကမ္မာနံ ပဋိပ္ပဿမ္ဘနဝသေန ဩသာရဏာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဘိက္ခုနောဝါဒကသမ္မုတိဝသေန သမ္မုတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ပရိဝါသဒါနမာနတ္တဒါနဝသေန ဒါနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ မူလာယပဋိကဿနကမ္မဝသေန နိဂ္ဂဟော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဥက္ခိတ္တာနုဝတ္တိကာ, အဋ္ဌ ယာဝတတိယကာ, အရိဋ္ဌော, စဏ္ဍကာဠီ စ ဣမေတေ ယာဝတတိယကာတိ ဣမာသံ ဧကာဒသန္နံ သမနုဘာသနာနံ ဝသေန သမနုဘာသနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဥပသမ္ပဒကမ္မအဗ္ဘာနကမ္မဝသေန ကမ္မလက္ခဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣတိ ဉတ္တိစတုတ္ထကမ္မံ ဣမာနိ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၄၁၃။)

သတ္တ ဌာနာနိ ဂစ္ဆတိ။ ဧဝံ ကမ္မာနိ စ ကမ္မဝိပတ္တိ စ တေသံ ကမ္မာနံ ကာရကသံဃပရိစ္ဆေဒေါ စ ဝိပတ္တိဝိရဟိတာနံ ကမ္မာနံ ဌာနဘေဒဂမနဉ္စ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဣတိ ပါဠိမုတ္တကဝိနယဝိနိစ္ဆယသင်္ဂဟေ

ကမ္မာကမ္မဝိနိစ္ဆယကထာ သမတ္တာ။

ပကိဏ္ဏကကဏ္ဍမာတိကာ

ဂဏဘောဇံ ပရမ္ပရံ, နာပုစ္ဆာ ပံသုကူလကံ၊

အစ္ဆိန္နံ ပဋိဘာနဉ္စ, ဝိပ္ပကတဥဒ္ဒိသနံ။

တိဝဿန္တံ ဒီဃာသနံ, ဂိလာနုပဋ္ဌဝဏ္ဏနံ၊

အတ္တပါတမနဝေက္ခံ, သိလာပဝိဇ္ဈလိမ္ပနံ။

မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဂေါပဒါနံ, ဓမ္မိကာရက္ခုစ္စာရာဒိ၊

နှာနဃံသံ ပဏ္ဍကာဒိ, ဒီဃကေသာဒျာဒါသာဒိ။

နစ္စာဒင်္ဂဆေဒနိဒ္ဓိ, ပတ္တော သဗ္ဗပံသုကူလံ၊

ပရိဿာဝနံ နဂ္ဂေါ စ, ပုပ္ဖဂန္ဓအာသိတ္တကံ။

မဠောရိကေကဘာဇနံ, စေလပဋိ ပါဒဃံသီ၊

ဗီဇနီ ဆတ္တနခါဒိ, ကာယဗန္ဓနိဝါသနံ။

ကာဇဟရံ ဒန္တကဋ္ဌံ, ရုက္ခာရောဟော ဆန္ဒာရောပေါ၊

လောကာယတံ ခိပိတကော, လသုဏံ နက္ကမိတဗ္ဗံ။

အဝန္ဒိယော တူလဘိသိ, ဗိမ္ဗောဟနအာသန္ဒာဒိ၊

ဥစ္စာသနမဟာသနံ, စီဝရအဓမ္မောကာသော။

သဒ္ဓါဒေယျံ သန္တုတ္တရံ, နိက္ခေပေါ သတ္ထကမ္မာဒိ၊

နဟာပိတော ဒသဘာဂေါ, ပါထေယျံ မဟာပဒေသော၊

အာနိသံသောတိ မာတိကာ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၄၁၄။)

၃၄။ ပကိဏ္ဏကဝိနိစ္ဆယကထာ

֍ * ၁။ ဣဒါနိ ပကိဏ္ဏကကထာ စ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ‘‘ဂဏဘောဇနေ အညတြ သမယာ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ (ပါစိ။ ၂၁၇) ဝုတ္တံ ဂဏဘောဇနံ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၂၁၇-၂၁၈) ဒွီဟိ အာကာရေဟိ ပသဝတိ ဝိညတ္တိတော ဝါ နိမန္တနတော ဝါ။ ကထံ ဝိညတ္တိတော ပသဝတိ? စတ္တာရော ဘိက္ခူ ဧကတော ဌိတာ ဝါ နိသိန္နာ ဝါ ဥပါသကံ ဒိသွာ ‘‘အမှာကံ စတုန္နမ္ပိ ဘတ္တံ ဒေဟီ’’တိ ဝါ ဝိညာပေယျုံ, ပါဋေက္ကံ ဝါ ပဿိတွာ ‘‘မယှံ ဒေဟိ, မယှံ ဒေဟီ’’တိ ဧဝံ ဧကတော ဝါ နာနာတော ဝါ ဝိညာပေတွာ ဧကတော ဝါ ဂစ္ဆန္တု နာနာတော ဝါ, ဘတ္တံ ဂဟေတွာပိ ဧကတော ဝါ ဘုဉ္ဇန္တု နာနာတော ဝါ။ သစေ ဧကတော ဂဏှန္တိ, ဂဏဘောဇနံ ဟောတိ, သဗ္ဗေသံ အာပတ္တိ။ ပဋိဂ္ဂဟဏမေဝ ဟေတ္ထ ပမာဏံ။ ဧဝံ ဝိညတ္တိတော ပသဝတိ။

ကထံ နိမန္တနတော ပသဝတိ? စတ္တာရော ဘိက္ခူ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘တုမှေ, ဘန္တေ, ဩဒနေန နိမန္တေမိ, ဩဒနံ မေ ဂဏှထ အာကင်္ခထ ဩလောကေထ အဓိဝါသေထ ပဋိမာနေထာ’’တိ ဧဝံ ယေန ကေနစိ ဝေဝစနေန ဝါ ဘာသန္တရေန ဝါ ပဉ္စန္နံ ဘောဇနာနံ နာမံ ဂဟေတွာ နိမန္တေတိ။ ဧဝံ ဧကတော နိမန္တိတာ ပရိစ္ဆိန္နကာလဝသေန အဇ္ဇတနာယ ဝါ သွာတနာယ ဝါ ဧကတော ဂစ္ဆန္တိ, ဧကတော ဂဏှန္တိ, ဧကတော ဘုဉ္ဇန္တိ, ဂဏဘောဇနံ ဟောတိ, သဗ္ဗေသံ အာပတ္တိ။ ဧကတော နိမန္တိတာ ဧကတော ဝါ နာနာတော ဝါ ဂစ္ဆန္တိ, ဧကတော ဂဏှန္တိ, ဧကတော ဝါ နာနာတော ဝါ ဘုဉ္ဇန္တိ, အာပတ္တိယေဝ။ ဧကတော နိမန္တိတာ ဧကတော ဝါ နာနာတော ဝါ ဂစ္ဆန္တိ, နာနာတော ဂဏှန္တိ, ဧကတော ဝါ နာနာတော ဝါ ဘုဉ္ဇန္တိ, အနာပတ္တိ။ စတ္တာရိ ပရိဝေဏာနိ ဝါ ဝိဟာရေ ဝါ ဂန္တွာ နာနာတော နိမန္တိတာ, ဧကဋ္ဌာနေ ဌိတေသုယေဝ ဝါ ဧကော ပုတ္တေန ဧကော ပိတရာတိ ဧဝမ္ပိ နာနာတော နိမန္တိတာ ဧကတော ဝါ နာနာတော ဝါ ဂစ္ဆန္တု, ဧကတော ဝါ နာနာတော ဝါ ဘုဉ္ဇန္တု, သစေ ဧကတော ဂဏှန္တိ, ဂဏဘောဇနံ ဟောတိ, သဗ္ဗေသံ အာပတ္တိ။ ဧဝံ တာဝ နိမန္တနတော ပသဝတိ။

တသ္မာ သစေ ကောစိ သံဃဘတ္တံ ကတ္တုကာမေန နိမန္တနတ္ထာယ ပေသိတော ဝိဟာရံ အာဂမ္မ ‘‘ဘန္တေ, သွေ အမှာကံ ဃရေ ဘိက္ခံ ဂဏှထာ’’တိ အဝတွာ ‘‘ဘတ္တံ ဂဏှထာ’’တိ ဝါ ‘‘သံဃဘတ္တံ ဂဏှထာ’’တိ ဝါ ‘‘သံဃော ဘတ္တံ ဂဏှတူ’’တိ ဝါ ဝဒတိ, ဘတ္တုဒ္ဒေသကေန ပဏ္ဍိတေန ဘဝိတဗ္ဗံ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၄၁၅။)

နိမန္တနိကာ ဂဏဘောဇနတော, ပိဏ္ဍပါတိကာ စ ဓုတင်္ဂဘေဒတော မောစေတဗ္ဗာ။ ကထံ? ဧဝံ တာဝ ဝတ္တဗ္ဗံ ‘‘သွေ န သက္ကာ ဥပါသကာ’’တိ။ ပုနဒိဝသေ, ဘန္တေတိ။ ပုနဒိဝသေပိ န သက္ကာတိ။ ဧဝံ ယာဝ အဍ္ဎမာသမ္ပိ ဟရိတွာ ပုန ဝတ္တဗ္ဗော ‘‘ကိံ တွံ အဝစာ’’တိ။ သစေ ပုနပိ ‘‘သံဃဘတ္တံ ဂဏှထာ’’တိ ဝဒတိ, တတော ‘‘ဣမံ တာဝ ဥပါသက ပုပ္ဖံ ကပ္ပိယံ ကရောဟိ, ဣမံ တိဏ’’န္တိ ဧဝံ ဝိက္ခေပံ ကတွာ ပုန ‘‘တွံ ကိံ ကထယိတ္ထာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗော။ သစေ ပုနပိ တထေဝ ဝဒတိ, ‘‘အာဝုသော, တွံ ပိဏ္ဍပါတိကေ ဝါ မဟလ္လကတ္ထေရေ ဝါ န လစ္ဆသိ, သာမဏေရေ လစ္ဆသီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။ ‘‘နနု, ဘန္တေ, အသုကသ္မိံ အသုကသ္မိဉ္စ ဂါမေ ဘဒန္တေ ဘောဇေသုံ, အဟံ ကသ္မာ န လဘာမီ’’တိ စ ဝုတ္တေ တေ နိမန္တိတုံ ဇာနန္တိ, တွံ န ဇာနာသီတိ။ တေ ကထံ နိမန္တေသုံ, ဘန္တေတိ? တေ ဧဝမာဟံသု ‘‘အမှာကံ, ဘန္တေ, ဘိက္ခံ ဂဏှထာ’’တိ။ သစေ သောပိ တထေဝ ဝဒတိ, ဝဋ္ဋတိ။

အထ ပုနပိ ‘‘ဘတ္တံ ဂဏှထာ’’တိ ဝဒတိ, ‘‘န ဒါနိ တွံ, အာဝုသော, ဗဟူ ဘိက္ခူ လစ္ဆသိ, တယော ဧဝ, အာဝုသော, လစ္ဆသီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။ ‘‘နနု, ဘန္တေ, အမုကသ္မိဉ္စ အမုကသ္မိဉ္စ ဂါမေ သကလံ ဘိက္ခုသံဃံ ဘောဇေသုံ, အဟံ ကသ္မာ န လဘာမီ’’တိ။ ‘‘တွံ နိမန္တိတုံ န ဇာနာသီ’’တိ။ တေ ကထံ နိမန္တေသုံ, ဘန္တေတိ? တေ ဧဝမာဟံသု ‘‘အမှာကံ, ဘန္တေ, ဘိက္ခံ ဂဏှထာ’’တိ။ သစေ သောပိ တထေဝ ‘‘ဘိက္ခံ ဂဏှထာ’’တိ ဝဒတိ, ဝဋ္ဋတိ။ အထ ပုနပိ ‘‘ဘတ္တမေဝါ’’တိ ဝဒတိ, တတော ဝတ္တဗ္ဗော – ‘‘ဂစ္ဆ တွံ, နတ္ထမှာကံ တဝ ဘတ္တေနတ္ထော, နိဗဒ္ဓဂေါစရော ဧသ အမှာကံ, မယမေတ္ထ ပိဏ္ဍာယ စရိဿာမာ’’တိ။ တံ ‘‘စရထ, ဘန္တေ’’တိ ဝတွာ အာဂတံ ပုစ္ဆန္တိ ‘‘ကိံ ဘော လဒ္ဓါ ဘိက္ခူ’’တိ? ကိံ ဧတေန, ဗဟု ဧတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗံ, ထေရာ ‘‘သွေ ပိဏ္ဍာယ စရိဿာမာ’’တိ အာဟံသု, မာ ဒါနိ တုမှေ ပမဇ္ဇိတ္ထာတိ။ ဒုတိယဒိဝသေ စေတိယဝတ္တံ ကတွာ ဌိတဘိက္ခူ သံဃတ္ထေရေန ဝတ္တဗ္ဗာ ‘‘အာဝုသော, ဓုရဂါမေ သံဃဘတ္တံ, အပဏ္ဍိတမနုဿော ပန အဂမာသိ, ဂစ္ဆာမ, ဓုရဂါမေ ပိဏ္ဍာယ စရိဿာမာ’’တိ။ ဘိက္ခူဟိ ထေရဿ ဝစနံ ကာတဗ္ဗံ, န ဒုဗ္ဗစေဟိ ဘဝိတဗ္ဗံ, ဂါမဒွါရေ အဋ္ဌတွာဝ ပိဏ္ဍာယ စရိတဗ္ဗံ, တေသု ပတ္တာနိ ဂဟေတွာ နိသီဒါပေတွာ ဘောဇေန္တေသု ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။

သစေ အာသနသာလာယ ဘတ္တံ ဌပေတွာ ရထိကာသု အာဟိဏ္ဍန္တာ အာရောစေန္တိ ‘‘အာသနသာလာယံ, ဘန္တေ, ဘတ္တံ ဂဏှထာ’’တိ, န ဝဋ္ဋတိ။ အထ ပန ‘‘ဘတ္တံ အာဒါယ တတ္ထ တတ္ထ ဂန္တွာ ဘတ္တံ ဂဏှထာ’’တိ ဝဒန္တိ,

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၄၁၆။)

ပဋိကစ္စေဝ ဝါ ဝိဟာရံ အတိဟရိတွာ ပတိရူပေ ဌာနေ ဌပေတွာ အာဂတာဂတာနံ ဒေန္တိ, အယံ အဘိဟဋဘိက္ခာ နာမ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန ဘတ္တသာလာယ ဒါနံ သဇ္ဇေတွာ တံ တံ ပရိဝေဏံ ပဟိဏန္တိ ‘‘ဘတ္တသာလာယ ဘတ္တံ ဂဏှထာ’’တိ, ဝဋ္ဋတိ။ ယေ ပန မနုဿာ ပိဏ္ဍစာရိကေ ဘိက္ခူ ဒိသွာ အာသနသာလံ သမ္မဇ္ဇိတွာ တတ္ထ နိသီဒါပေတွာ ဘောဇေန္တိ, န တေ ပဋိက္ခိပိတဗ္ဗာ။ ယေ ပန ဂါမေ ဘိက္ခံ အလဘိတွာ ဂါမတော နိက္ခမန္တေ ဘိက္ခူ ဒိသွာ ‘‘ဘန္တေ, ဘတ္တံ ဂဏှထာ’’တိ ဝဒန္တိ, တေ ပဋိက္ခိပိတဗ္ဗာ, န နိဝတ္တိတဗ္ဗံ။ သစေ ‘‘နိဝတ္တထ, ဘန္တေ, ဘတ္တံ ဂဏှထာ’’တိ ဝဒန္တိ, ‘‘နိဝတ္တထာ’’တိ ဝုတ္တပဒေ နိဝတ္တိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘နိဝတ္တထ, ဘန္တေ, ဃရေ ဘတ္တံ ကတံ, ဂါမေ ဘတ္တံ ကတ’’န္တိ ဝဒန္တိ, ဂေဟေ စ ဂါမေ စ ဘတ္တံ နာမ ယဿ ကဿစိ ဟောတိ, နိဝတ္တိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘နိဝတ္တထ ဘတ္တံ ဂဏှထာ’’တိ သမ္ဗန္ဓံ ကတွာ ဝဒန္တိ, နိဝတ္တိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ အာသနသာလာတော ပိဏ္ဍာယ စရိတုံ နိက္ခမန္တေ ဒိသွာ ‘‘နိသီဒထ, ဘန္တေ, ဘတ္တံ ဂဏှထာ’’တိ ဝုတ္တေပိ ဧသေဝ နယော။

‘‘အညတြ သမယာ’’တိ ဝစနတော ဂိလာနသမယော စီဝရဒါနသမယော စီဝရကာရသမယော အဒ္ဓါနဂမနသမယော နာဝါဘိရုဟနသမယော မဟာသမယော သမဏဘတ္တသမယောတိ ဧတေသု သတ္တသု သမယေသု အညတရသ္မိံ အနာပတ္တိ။ တသ္မာ ယထာ မဟာစမ္မဿ ပရတော မံသံ ဒိဿတိ, ဧဝံ အန္တမသော ပါဒါပိ ဖာလိတာ ဟောန္တိ, ဝါလိကာယ ဝါ သက္ခရာယ ဝါ ပဟဋမတ္တေ ဒုက္ခံ ဥပ္ပါဒေန္တိ, န သက္ကာ စ ဟောတိ အန္တောဂါမေ ပိဏ္ဍာယ စရိတုံ, ဤဒိသေ ဂေလညေ ဂိလာနသမယောတိ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ, န လေသကပ္ပိယံ ကာတဗ္ဗံ။

စီဝရဒါနသမယော နာမ အနတ္ထတေ ကထိနေ ဝဿာနဿ ပစ္ဆိမော မာသော, အတ္ထတေ ကထိနေ ပဉ္စမာသာ။ ဧတ္ထန္တရေ ‘‘စီဝရဒါနသမယော’’တိ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ စီဝရေ ကရိယမာနေ စီဝရကာရသမယောတိ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ ယဒါ ဟိ သာဋကဉ္စ သုတ္တဉ္စ လဘိတွာ စီဝရံ ကရောန္တိ, အယံ စီဝရကာရသမယော နာမ, ဝိသုံ စီဝရကာရသမယော နာမ နတ္ထိ, တသ္မာ ယော တတ္ထ စီဝရေ ကတ္တဗ္ဗံ ယံ ကိဉ္စိ ကမ္မံ ကရောတိ, မဟာပစ္စရိယဉှိ ‘‘အန္တမသော သူစိဝေဓကော’’တိပိ ဝုတ္တံ။ တေန ‘‘စီဝရကာရသမယော’’တိ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ ကုရုန္ဒိယံ ပန ဝိတ္ထာရေနေဝ ဝုတ္တံ ‘‘ယော စီဝရံ ဝိစာရေတိ ဆိန္ဒတိ, မောဃသုတ္တကံ ဌပေတိ, အာဂန္တုကပတ္တံ ဌပေတိ, ပစ္စာဂတံ သိဗ္ဗေတိ, အာဂန္တုကပတ္တံ ဗန္ဓတိ, အနုဝါတံ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၄၁၇။)

ဆိန္ဒတိ ဃဋေတိ အာရောပေတိ, တတ္ထ ပစ္စာဂတံ သိဗ္ဗေတိ, သုတ္တံ ကရောတိ ဝလေတိ, ပိပ္ဖလိကံ နိသေတိ, ပရိဝတ္တနံ ကရောတိ, သဗ္ဗောပိ စီဝရံ ကရောတိယေဝါတိ ဝုစ္စတိ။ ယော ပန သမီပေ နိသိန္နော ဇာတကံ ဝါ ဓမ္မပဒံ ဝါ ကထေတိ, အယံ န စီဝရကာရကော, ဧတံ ဌပေတွာ သေသာနံ ဂဏဘောဇနေ အနာပတ္တီ’’တိ။

အဒ္ဓါနဂမနသမယေ အန္တမသော အဍ္ဎယောဇနံ ဂန္တုကာမေနပိ ‘‘အဍ္ဎယောဇနံ ဂစ္ဆိဿာမီ’’တိ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ, ဂစ္ဆန္တေန ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ, ဂတေန ဧကဒိဝသံ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။

နာဝါဘိရုဟနသမယေ ‘‘နာဝံ အဘိရုဟိဿာမီ’’တိ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ, အာရုဠှေန ဣစ္ဆိတဋ္ဌာနံ ဂန္တွာပိ ယာဝ န ဩရောဟတိ, တာဝ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ, ဩရုဠှေန ဧကဒိဝသံ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။

မဟာသမယော နာမ ယတ္ထ ဒွေ တယော ဘိက္ခူ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ယာပေန္တိ, အန္တမသော စတုတ္ထေပိ အာဂတေ န ယာပေန္တိ, အယံ မဟာသမယော။ ယတ္ထ ပန သတံ ဝါ သဟဿံ ဝါ သန္နိပတန္တိ, တတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထိ, တသ္မာ တာဒိသေ ကာလေ ‘‘မဟာသမယော’’တိ အဓိဋ္ဌဟိတွာ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။

သမဏဘတ္တသမယော နာမ ယော ကောစိ ပရိဗ္ဗာဇကသမာပန္နော ဘတ္တံ ကရောတိ, အယံ သမဏဘတ္တသမယောဝ။ တသ္မာ သဟဓမ္မိကေသု ဝါ တိတ္ထိယေသု ဝါ အညတရေန ယေန ကေနစိ ကတေ ဘတ္တေ ‘‘သမဏဘတ္တသမယော’’တိ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ ‘‘အနာပတ္တိ သမယေ, ဒွေ တယော ဧကတော ဘုဉ္ဇန္တိ, ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ဧကတော သန္နိပတိတွာ ဘုဉ္ဇန္တိ, နိစ္စဘတ္တံ, သလာကဘတ္တံ, ပက္ခိကံ, ဥပေါသထိကံ, ပါဋိပဒိကံ, ပဉ္စ ဘောဇနာနိ ဌပေတွာ သဗ္ဗတ္ထ အနာပတ္တီ’’တိ (ပါစိ။ ၂၂၀) ဝစနတော ယေပိ အကပ္ပိယနိမန္တနံ သာဒိယိတွာ ဒွေ ဝါ တယော ဝါ ဧကတော ဂဟေတွာ ဘုဉ္ဇန္တိ, တေသမ္ပိ အနာပတ္တိ။

တတ္ထ အနိမန္တိတစတုတ္ထံ ပိဏ္ဍပါတိကစတုတ္ထံ အနုပသမ္ပန္နစတုတ္ထံ ပတ္တစတုတ္ထံ ဂိလာနစတုတ္ထန္တိ ပဉ္စန္နံ စတုတ္ထာနံ ဝသေန ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ကထံ? ဣဓေကစ္စော စတ္တာရော ဘိက္ခူ ‘‘ဘတ္တံ ဂဏှထာ’’တိ နိမန္တေတိ။ တေသု တယော ဂတာ, ဧကော န ဂတော။ ဥပါသကော ‘‘ဧကော, ဘန္တေ, ထေရော ကုဟိ’’န္တိ ပုစ္ဆတိ။ နာဂတော ဥပါသကာတိ။ သော အညံ တံခဏပ္ပတ္တံ ကဉ္စိ ‘‘ဧဟိ, ဘန္တေ’’တိ ဃရံ ပဝေသေတွာ စတုန္နမ္ပိ ဘတ္တံ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၄၁၈။)

ဒေတိ, သဗ္ဗေသံ အနာပတ္တိ။ ကသ္မာ? ဂဏပူရကဿ အနိမန္တိတတ္တာ။ တယော ဧဝ ဟိ တတ္ထ နိမန္တိတာ ဂဏှိံသု, တေဟိ ဂဏော န ပူရတိ, ဂဏပူရကော စ အနိမန္တိတော, တေန ဂဏော ဘိဇ္ဇတီတိ။ ဧတံ အနိမန္တိတစတုတ္ထံ။

ပိဏ္ဍပါတိကစတုတ္ထေ နိမန္တနကာလေ ဧကော ပိဏ္ဍပါတိကော ဟောတိ, သော နာဓိဝါသေတိ, ဂမနဝေလာယံ ပန ‘‘ဧဟိ ဘန္တေ’’တိ ဝုတ္တေ အနဓိဝါသိတတ္တာ အနာဂစ္ဆန္တမ္ပိ ‘‘ဧထ ဘိက္ခံ လစ္ဆထာ’’တိ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆန္တိ, သော တံ ဂဏံ ဘိန္ဒတိ, တသ္မာ သဗ္ဗေသံ အနာပတ္တိ။

အနုပသမ္ပန္နစတုတ္ထေ သာမဏေရေန သဒ္ဓိံ နိမန္တိတာ ဟောန္တိ, သောပိ ဂဏံ ဘိန္ဒတိ။

ပတ္တစတုတ္ထေ ဧကော သယံ အာဂန္တွာ ပတ္တံ ပေသေတိ, ဧဝမ္ပိ ဂဏော ဘိဇ္ဇတိ, တသ္မာ သဗ္ဗေသံ အနာပတ္တိ။

ဂိလာနစတုတ္ထေ ဂိလာနေန သဒ္ဓိံ နိမန္တိတာ ဟောန္တိ, တတ္ထ ဂိလာနဿေဝ အနာပတ္တိ, ဣတရေသံ ပန ဂဏပူရကော ဟောတိ။ န ဟိ ဂိလာနေန ဂဏော ဘိဇ္ဇတိ, တသ္မာ တေသံ အာပတ္တိ။ မဟာပစ္စရိယံ ပန အဝိသေသေန ဝုတ္တံ ‘‘သမယလဒ္ဓကော သယမေဝ မုစ္စတိ, သေသာနံ ဂဏပူရကတ္တာ အာပတ္တိကရော ဟောတီ’’တိ။ တသ္မာ စီဝရဒါနသမယလဒ္ဓကာဒီနမ္ပိ ဝသေန စတုက္ကာနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။

သစေ ပန အဓိဝါသေတွာ ဂတေသုပိ စတူသု ဇနေသု ဧကော ပဏ္ဍိတော ဘိက္ခု ‘‘အဟံ တုမှာကံ ဂဏံ ဘိန္ဒိဿာမိ, နိမန္တနံ သာဒိယထာ’’တိ ဝတွာ ယာဂုခဇ္ဇကာဝသာနေ ဘတ္တတ္ထာယ ပတ္တံ ဂဏှန္တာနံ အဒတွာ ‘‘ဣမေ တာဝ ဘိက္ခူ ဘောဇေတွာ ဝိဿဇ္ဇေထ, အဟံ ပစ္ဆာ အနုမောဒနံ ကတွာ ဂမိဿာမီ’’တိ နိသိန္နော, တေသု ဘုတွာ ဂတေသု ‘‘ဒေထ, ဘန္တေ, ပတ္တ’’န္တိ ဥပါသကေန ပတ္တံ ဂဟေတွာ ဘတ္တေ ဒိန္နေ ဘုဉ္ဇိတွာ အနုမောဒနံ ကတွာ ဂစ္ဆတိ, သဗ္ဗေသံ အနာပတ္တိ။ ပဉ္စန္နဉှိ ဘောဇနာနံယေဝ ဝသေန ဂဏဘောဇနေ ဝိသင်္ကေတံ နတ္ထိ, ဩဒနေန နိမန္တေတွာ ကုမ္မာသံ ဂဏှန္တာပိ အာပဇ္ဇန္တိ, တာနိ စ တေဟိ ဧကတော န ဂဟိတာနိ, ယာဂုအာဒီဟိ ပန ဝိသင်္ကေတံ ဟောတိ, တာနိ တေဟိ ဧကတော ဂဟိတာနီတိ ဧဝံ ဧကော ပဏ္ဍိတော အညေသမ္ပိ အနာပတ္တိံ ကရောတိ။ နိစ္စဘတ္တန္တိ ဓုဝဘတ္တံ ဝုစ္စတိ, ‘‘နိစ္စဘတ္တံ ဂဏှထာ’’တိ ဝဒန္တိ, ဗဟူနံ ဧကတော ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သလာကဘတ္တာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၄၁၉။)

֍ * ၂။ ‘‘ပရမ္ပရဘောဇနေ အညတြ သမယာ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ (ပါစိ။ ၂၂၂-၂၂၃, ၂၂၅) ဝုတ္တံ ပရမ္ပရဘောဇနံ ပန နိမန္တနတောယေဝ ပသဝတိ။ ယော ဟိ ‘‘ပဉ္စန္နံ ဘောဇနာနံ အညတရေန ဘောဇနေန ဘတ္တံ ဂဏှထာ’’တိအာဒိနာ နိမန္တိတော တံ ဌပေတွာ အညံ ပဉ္စန္နံ ဘောဇနာနံ အညတရဘောဇနံ ဘုဉ္ဇတိ, တဿေတံ ဘောဇနံ ‘‘ပရမ္ပရဘောဇန’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ဧဝံ ဘုဉ္ဇန္တဿ ဌပေတွာ ဂိလာနသမယံ စီဝရဒါနသမယံ စီဝရကာရသမယဉ္စ အညသ္မိံ သမယေ ပါစိတ္တိယံ ဝုတ္တံ, တသ္မာ နိမန္တနပဋိပါဋိယာဝ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ, န ဥပ္ပဋိပါဋိယာ။

‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ဝိကပ္ပေတွာ ပရမ္ပရဘောဇနံ ဘုဉ္ဇိတု’’န္တိ (ပါစိ။ ၂၂၆) ဝစနတော ပဌမနိမန္တနံ အညဿ ဝိကပ္ပေတွာပိ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အယံ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၂၂၆ အာဒယော) ဝိကပ္ပနာ နာမ သမ္မုခါပိ ပရမ္မုခါပိ ဝဋ္ဋတိ။ သမ္မုခါ ဒိသွာ ‘‘မယှံ ဘတ္တပစ္စာသံ တုယှံ ဝိကပ္ပေမီ’’တိ ဝါ ‘‘ဒမ္မီ’’တိ ဝါ ဝတွာ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ, အဒိသွာ ပဉ္စသု သဟဓမ္မိကေသု ယဿ ကဿစိ နာမံ ဂဟေတွာ ‘‘မယှံ ဘတ္တပစ္စာသံ ဣတ္ထန္နာမဿ ဝိကပ္ပေမီ’’တိ ဝါ ‘‘ဒမ္မီ’’တိ ဝါ ဝတွာ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ ဒွေ တီဏိ နိမန္တနာနိ ပန ဧကသ္မိံ ပတ္တေ ပက္ခိပိတွာ မိဿေတွာ ဧကံ ကတွာ ဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘အနာပတ္တိ ဒွေ တယော နိမန္တနေ ဧကတော ဘုဉ္ဇတီ’’တိ (ပါစိ။ ၂၂၉) ဟိ ဝုတ္တံ။ သစေ ဒွေ တီဏိ ကုလာနိ နိမန္တေတွာ ဧကသ္မိံ ဌာနေ နိသီဒါပေတွာ ဣတော စိတော စ အာဟရိတွာ ဘတ္တံ အာကိရန္တိ, သူပဗျဉ္ဇနံ အာကိရန္တိ, ဧကမိဿကံ ဟောတိ, ဧတ္ထာပိ အနာပတ္တိ။

သစေ ပန မူလနိမန္တနံ ဟေဋ္ဌာ ဟောတိ, ပစ္ဆိမံ ပစ္ဆိမံ ဥပရိ, တံ ဥပရိတော ပဋ္ဌာယ ဘုဉ္ဇန္တဿ အာပတ္တိ, ဟတ္ထံ ပန အန္တော ပဝေသေတွာ ပဌမနိမန္တနတော ဧကမ္ပိ ကဗဠံ ဥဒ္ဓရိတွာ ဘုတ္တကာလတော ပဋ္ဌာယ ယထာ တထာ ဝါ ဘုဉ္ဇန္တဿ အနာပတ္တိ။ ‘‘သစေပိ တတ္ထ ခီရံ ဝါ ရသံ ဝါ အာကိရန္တိ, ယေန အဇ္ဈောတ္ထတံ ဘတ္တံ ဧကရသံ ဟောတိ, ကောဋိတော ပဋ္ဌာယ ဘုဉ္ဇန္တဿ အနာပတ္တီ’’တိ မဟာပစ္စရိယံ ဝုတ္တံ။ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ပန ဝုတ္တံ ‘‘ခီရဘတ္တံ ဝါ ရသဘတ္တံ ဝါ လဘိတွာ နိသိန္နဿ တတ္ထေဝ အညေပိ ခီရဘတ္တံ ဝါ ရသဘတ္တံ ဝါ အာကိရန္တိ, ခီရံ ဝါ ရသံ ဝါ ပိဝတော အနာပတ္တိ, ဘုဉ္ဇန္တေန ပဌမံ လဒ္ဓမံသခဏ္ဍံ ဝါ ဘတ္တပိဏ္ဍံ ဝါ မုခေ ပက္ခိပိတွာ ကောဋိတော ပဋ္ဌာယ ဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သပ္ပိပါယာသေပိ ဧသေဝ နယော’’တိ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၄၂၀။)

မဟာဥပါသကော ဘိက္ခုံ နိမန္တေတိ, တဿ ကုလံ ဥပဂတဿ ဥပါသကောပိ တဿ ပုတ္တဒါရဘာတုဘဂိနိအာဒယောပိ အတ္တနော အတ္တနော ကောဋ္ဌာသံ အာဟရိတွာ ပတ္တေ ပက္ခိပန္တိ, ‘‘ဥပါသကေန ပဌမံ ဒိန္နံ အဘုဉ္ဇိတွာ ပစ္ဆာ လဒ္ဓံ ဘုဉ္ဇန္တဿ အာပတ္တီ’’တိ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ။ ကုရုန္ဒဋ္ဌကထာယံ ‘‘ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ မဟာပစ္စရိယံ ‘‘သစေ ပါဋေက္ကံ ပစန္တိ, အတ္တနော အတ္တနော ပက္ကဘတ္တတော အာဟရိတွာ ဒေန္တိ, တတ္ထ ပစ္ဆာ အာဟဋံ ပဌမံ ဘုဉ္ဇန္တဿ ပါစိတ္တိယံ။ ယဒိ ပန သဗ္ဗေသံ ဧကောဝ ပါကော ဟောတိ, ပရမ္ပရဘောဇနံ န ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ မဟာဥပါသကော နိမန္တေတွာ နိသီဒါပေတိ, အညော မနုဿော ပတ္တံ ဂဏှာတိ, န ဒါတဗ္ဗံ။ ကိံ, ဘန္တေ, န ဒေထာတိ။ နနု ဥပါသက တယာ နိမန္တိတမှာတိ။ ‘‘ဟောတု, ဘန္တေ, လဒ္ဓံ လဒ္ဓံ ဘုဉ္ဇထာ’’တိ ဝဒတိ, ဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘အညေန အာဟရိတွာ ဘတ္တေ ဒိန္နေ အာပုစ္ဆိတွာပိ ဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ကုရုန္ဒိယံ ဝုတ္တံ။

အနုမောဒနံ ကတွာ ဂစ္ဆန္တံ ဓမ္မံ သောတုကာမာ ‘‘သွေပိ, ဘန္တေ, အာဂစ္ဆေယျာထာ’’တိ သဗ္ဗေ နိမန္တေန္တိ, ပုနဒိဝသေ အာဂန္တွာ လဒ္ဓံ လဒ္ဓံ ဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ကသ္မာ? သဗ္ဗေဟိ နိမန္တိတတ္တာ။ ဧကောပိ ဘိက္ခု ပိဏ္ဍာယ စရန္တော ဘတ္တံ လဘတိ, တမညော ဥပါသကော နိမန္တေတွာ ဃရေ နိသီဒါပေတိ, န စ တာဝ ဘတ္တံ သမ္ပဇ္ဇတိ, သစေ သော ဘိက္ခု ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ လဒ္ဓဘတ္တံ ဘုဉ္ဇတိ, အာပတ္တိ။ အဘုဉ္ဇိတွာ နိသိန္နေ ‘‘ကိံ, ဘန္တေ, န ဘုဉ္ဇသီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘တယာ နိမန္တိတတ္တာ’’တိ ဝတွာ ‘‘လဒ္ဓံ လဒ္ဓံ ဘုဉ္ဇထ, ဘန္တေ’’တိ ဝုတ္တေ ဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သကလေန ဂါမေန ဧကတော ဟုတွာ နိမန္တိတဿ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဘုဉ္ဇတော အနာပတ္တိ။ ပူဂေပိ ဧသေဝ နယော။ ‘‘အနာပတ္တိ သကလေန ဂါမေန နိမန္တိတော တသ္မိံ ဂါမေ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဘုဉ္ဇတိ, သကလေန ပူဂေန နိမန္တိတော တသ္မိံ ပူဂေ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဘုဉ္ဇတိ, နိမန္တိယမာနော ‘ဘိက္ခံ ဂဟေဿာမီ’တိ ဘဏတိ, နိစ္စဘတ္တေ သလာကဘတ္တေ ပက္ခိကေ ဥပေါသထိကေ ပါဋိပဒိကေ ပဉ္စ ဘောဇနာနိ ဌပေတွာ သဗ္ဗတ္ထ အနာပတ္တီ’’တိ (ပါစိ။ ၂၂၉) ဝုတ္တံ။

တတ္ထ နိမန္တိယမာနော ဘိက္ခံ ဂဟေဿာမီတိ ဘဏတီတိ ဧတ္ထ ‘‘ဘတ္တံ ဂဏှာ’’တိ နိမန္တိယမာနော ‘‘န မယှံ တဝ ဘတ္တေနတ္ထော, ဘိက္ခံ ဂဏှိဿာမီ’’တိ ဝဒတိ, အနာပတ္တီတိ အတ္ထော။ ဧတ္ထ ပန မဟာပဒုမတ္ထေရော အာဟ ‘‘ဧဝံ ဝဒန္တော ဣမသ္မိံ သိက္ခာပဒေ အနိမန္တနံ ကာတုံ သက္ကောတိ,

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၄၂၁။)

ဘုဉ္ဇနတ္ထာယ ပန ဩကာသော ကတော ဟောတီတိ နေဝ ဂဏဘောဇနတော, န စာရိတ္တတော မုစ္စတီ’’တိ။ မဟာသုမတ္ထေရော အာဟ ‘‘ယဒဂ္ဂေန အနိမန္တနံ ကာတုံ သက္ကောတိ, တဒဂ္ဂေန နေဝ ဂဏဘောဇနံ, န စာရိတ္တံ ဟောတီ’’တိ။

တတ္ထ စာရိတ္တန္တိ –

‘‘ယော ပန ဘိက္ခု နိမန္တိတော သဘတ္တော သမာနော သန္တံ ဘိက္ခုံ အနာပုစ္ဆာ ပုရေဘတ္တံ ဝါ ပစ္ဆာဘတ္တံ ဝါ ကုလေသု စာရိတ္တံ အာပဇ္ဇေယျ အညတြ သမယာ ပါစိတ္တိယံ။ တတ္ထာယံ သမယော စီဝရဒါနသမယော စီဝရကာရသမယော။ အယံ တတ္ထ သမယော’’တိ (ပါစိ။ ၂၉၉) –

ဧဝမာဂတံ စာရိတ္တသိက္ခာပဒံ ဝုတ္တံ။ ဣမိနာ ဟိ သိက္ခာပဒေန ယော ပဉ္စန္နံ ဘောဇနာနံ အညတရေန ‘‘ဘတ္တံ ဂဏှထာ’’တိအာဒိနာ အကပ္ပိယနိမန္တနေန နိမန္တိတော, တေနေဝ နိမန္တနဘတ္တေန သဘတ္တော သမာနော သန္တံ ဘိက္ခုံ ‘‘အဟံ ဣတ္ထန္နာမဿ ဃရံ ဂစ္ဆာမီ’’တိ ဝါ ‘‘စာရိတ္တံ အာပဇ္ဇာမီ’’တိ ဝါ ဤဒိသေန ဝစနေန အနာပုစ္ဆိတွာ ယေန ဘတ္တေန နိမန္တိတော, တံ ဘုတွာ ဝါ အဘုတွာ ဝါ အဝီတိဝတ္တေယေဝ မဇ္ဈနှိကေ ယသ္မိံ ကုလေ နိမန္တိတော, တတော အညာနိ ကုလာနိ ပဝိသေယျ, တဿ ဝုတ္တလက္ခဏံ ဒုဝိဓမ္ပိ သမယံ ဌပေတွာ အညတ္ထ ပါစိတ္တိယံ ဝုတ္တံ။ တသ္မာ အကပ္ပိယနိမန္တနေန နိမန္တိယမာနော သစေ ‘‘ဘိက္ခံ ဂဏှိဿာမီ’’တိ ဝဒတိ, ဣမိနာပိ သိက္ခာပဒေန အနာပတ္တိ။

֍ * ၃။ သန္တံ ဘိက္ခုံ အနာပုစ္ဆာတိ ဧတ္ထ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၂၉၈) ပန ကိတ္တာဝတာ သန္တော ဟောတိ, ကိတ္တာဝတာ အသန္တော? အန္တောဝိဟာရေ ယတ္ထ ဌိတဿ ကုလာနိ ပယိရုပါသနစိတ္တံ ဥပ္ပန္နံ, တတော ပဋ္ဌာယ ယံ ပဿေ ဝါ အဘိမုခေ ဝါ ပဿတိ, ယဿ သက္ကာ ဟောတိ ပကတိဝစနေန အာရောစေတုံ, အယံ သန္တော နာမ, ဣတော စိတော စ ပရိယေသိတွာ အာရောစနကိစ္စံ ပန နတ္ထိ။ ယော ဟိ ဧဝံ ပရိယေသိတဗ္ဗော, သော အသန္တောယေဝ။ အပိစ အန္တောဥပစာရသီမာယ ဘိက္ခုံ ဒိသွာ ‘‘အာပုစ္ဆိဿာမီ’’တိ ဂစ္ဆတိ။ တတ္ထ ယံ ပဿတိ, သော အာပုစ္ဆိတဗ္ဗော။ နော စေ ပဿတိ, အသန္တံ ဘိက္ခုံ အနာပုစ္ဆာ ပဝိဋ္ဌော နာမ ဟောတိ။ ဝိကာလဂါမပ္ပဝေသနေပိ အယမေဝ နယော။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၄၂၂။)

သစေ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၅၁၂) ပန သမ္ဗဟုလာ ကေနစိ ကမ္မေန ဂါမံ ပဝိသန္တိ, ‘‘ဝိကာလေ ဂါမပ္ပဝေသနံ အာပုစ္ဆာမီ’’တိ သဗ္ဗေဟိ အညမညံ အာပုစ္ဆိတဗ္ဗံ။ တသ္မိံ ဂါမေ တံ ကမ္မံ န သမ္ပဇ္ဇတီတိ အညံ ဂါမံ ဂစ္ဆန္တိ, ဂါမသတမ္ပိ ဟောတု, ပုန အာပုစ္ဆနကိစ္စံ နတ္ထိ။ သစေ ပန ဥဿာဟံ ပဋိပ္ပဿမ္ဘေတွာ ဝိဟာရံ ဂစ္ဆန္တာ အန္တရာ အညံ ဂါမံ ပဝိသိတုကာမာ ဟောန္တိ, ပုန အာပုစ္ဆိတဗ္ဗမေဝ။ ကုလဃရေ ဝါ အာသနသာလာယ ဝါ ဘတ္တကိစ္စံ ကတွာ တေလဘိက္ခာယ ဝါ သပ္ပိဘိက္ခာယ ဝါ စရိတုကာမော ဟောတိ, သစေ ပဿေ ဘိက္ခု အတ္ထိ, အာပုစ္ဆိတွာ ဂန္တဗ္ဗံ။ အသန္တေ ဘိက္ခုမှိ ‘‘နတ္ထီ’’တိ ဂန္တဗ္ဗံ, ဝီထိံ ဩတရိတွာ ဘိက္ခုံ ပဿတိ, အာပုစ္ဆနကိစ္စံ နတ္ထိ, အနာပုစ္ဆိတွာပိ စရိတဗ္ဗမေဝ။ ဂါမမဇ္ဈေန မဂ္ဂေါ ဟောတိ, တေန ဂစ္ဆန္တဿ ‘‘တေလာဒိဘိက္ခာယ စရိဿာမီ’’တိ စိတ္တေ ဥပ္ပန္နေ သစေ ပဿေ ဘိက္ခု အတ္ထိ, အာပုစ္ဆိတွာ စရိတဗ္ဗံ။ မဂ္ဂါ အနောက္ကမ္မ ဘိက္ခာယ စရန္တဿ ပန အာပုစ္ဆနကိစ္စံ နတ္ထိ။ သစေ သီဟော ဝါ ဗျဂ္ဃေါ ဝါ အာဂစ္ဆတိ, မေဃော ဝါ ဥဋ္ဌေတိ, အညော ဝါ ကောစိ ဥပဒ္ဒဝေါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, ဧဝရူပါသု အာပဒါသု အနာပုစ္ဆာပိ ဗဟိဂါမတော အန္တောဂါမံ ပဝိသိတုံ ဝဋ္ဋတိ။

֍ * ၄။ ‘‘န စ, ဘိက္ခဝေ, အဘိန္နေ သရီရေ ပံသုကူလံ ဂဟေတဗ္ဗံ, ယော ဂဏှေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (ပါရာ။ ၁၃၇) ဝစနတော အဗ္ဘုဏှေ အလ္လသရီရေ ပံသုကူလံ န ဂဟေတဗ္ဗံ, ဂဏှန္တော ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇတိ။ ဥပဒ္ဒဝါ စ တဿ ဟောန္တိ, ဘိန္နေ ပန ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။

ကိတ္တာဝတာ ပန ဘိန္နံ ဟောတိ? ကာကကုလလသောဏသိင်္ဂါလာဒီဟိ မုခတုဏ္ဍကေန ဝါ ဒါဌာယ ဝါ ဤသကံ ဖာလိတမတ္တေနပိ။ ယဿ ပန ပတတော ဃံသနေန ဆဝိမတ္တံ ဆိန္နံ ဟောတိ, စမ္မံ အစ္ဆိန္နံ, ဧတံ အဘိန္နမေဝ, စမ္မေ ပန ဆိန္နေ ဘိန္နံ။ ယဿပိ သဇီဝကာလေယေဝ ပဘိန္နာ ဂဏ္ဍကုဋ္ဌပီဠကာ ဝါ ဝဏော ဝါ ဟောတိ, ဣဒမ္ပိ ဘိန္နံ, တတိယဒိဝသတော ပဘုတိ ဥဒ္ဓုမာတကာဒိဘာဝေန ကုဏပဘာဝံ ဥပဂတမ္ပိ ဘိန္နမေဝ။ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ ပန အဘိန္နေပိ သုသာနဂေါပကေဟိ ဝါ အညေဟိ ဝါ မနုဿေဟိ ဂါဟာပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ နော စေ အညံ လဘတိ, သတ္ထကေန ဝါ ကေနစိ ဝါ ဝဏံ ကတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဝိသဘာဂသရီရေ ပန သတိံ ဥပဋ္ဌပေတွာ သမဏသညံ ဥပ္ပါဒေတွာ သီသေ ဝါ ဟတ္ထပါဒပိဋ္ဌိယံ ဝါ ဝဏံ ကတွာ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၄၂၃။)

֍ * ၅။ အစ္ဆိန္နစီဝရကေန ဘိက္ခုနာ ကထံ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗန္တိ? ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, အစ္ဆိန္နစီဝရဿ ဝါ နဋ္ဌစီဝရဿ ဝါ အညာတကံ ဂဟပတိံ ဝါ ဂဟပတာနိံ ဝါ စီဝရံ ဝိညာပေတုံ။ ယံ အာဝါသံ ပဌမံ ဥပဂစ္ဆတိ, သစေ တတ္ထ ဟောတိ သံဃဿ ဝိဟာရစီဝရံ ဝါ ဥတ္တရတ္ထရဏံ ဝါ ဘူမတ္ထရဏံ ဝါ ဘိသိစ္ဆဝိ ဝါ, တံ ဂဟေတွာ ပါရုပိတုံ ‘လဘိတွာ ဩဒဟိဿာမီ’တိ။ နော စေ ဟောတိ သံဃဿ ဝိဟာရစီဝရံ ဝါ ဥတ္တရတ္ထရဏံ ဝါ ဘူမတ္ထရဏံ ဝါ ဘိသိစ္ဆဝိ ဝါ, တိဏေန ဝါ ပဏ္ဏေန ဝါ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ အာဂန္တဗ္ဗံ, န တွေဝ နဂ္ဂေန အာဂန္တဗ္ဗံ, ယော အာဂစ္ဆေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (ပါရာ။ ၅၁၇) ဝစနတော ဣဓ ဝုတ္တနယေန ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။

အယံ ပနေတ္ထ အနုပုဗ္ဗကထာ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၅၁၇)။ သစေ ဟိ စောရေ ပဿိတွာ ဒဟရာ ပတ္တစီဝရာနိ ဂဟေတွာ ပလာတာ, စောရာ ထေရာနံ နိဝါသနပါရုပနမတ္တံယေဝ ဟရိတွာ ဂစ္ဆန္တိ, ထေရေဟိ နေဝ တာဝ စီဝရံ ဝိညာပေတဗ္ဗံ, န သာခါပလာသံ ဘဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ အထ ဒဟရာ သဗ္ဗံ ဘဏ္ဍကံ ဆဍ္ဍေတွာ ပလာတာ, စောရာ ထေရာနဉ္စ နိဝါသနပါရုပနံ တဉ္စ ဘဏ္ဍကံ ဟရိတွာ ဂစ္ဆန္တိ, ဒဟရေဟိ အာဂန္တွာ အတ္တနော နိဝါသနပါရုပနာနိ န တာဝ ထေရာနံ ဒါတဗ္ဗာနိ။ န ဟိ တေ အနစ္ဆိန္နစီဝရာ အတ္တနော အတ္ထာယ သာခါပလာသံ ဘဉ္ဇိတုံ လဘန္တိ, အစ္ဆိန္နစီဝရာနံ ပန အတ္ထာယ လဘန္တိ။ အစ္ဆိန္နစီဝရာဝ အတ္တနောပိ ပရေသမ္ပိ အတ္ထာယ လဘန္တိ, တသ္မာ ထေရေဟိ ဝါ သာခါပလာသံ ဘဉ္ဇိတွာ ဝါကာဒီဟိ ဂန္ထေတွာ ဒဟရာနံ ဒါတဗ္ဗံ, ဒဟရေဟိ ဝါ ထေရာနံ အတ္ထာယ ဘဉ္ဇိတွာ ဂန္ထေတွာ တေသံ ဟတ္ထေ ဒတွာ ဝါ အဒတွာ ဝါ အတ္တနာ နိဝါသေတွာ အတ္တနော နိဝါသနပါရုပနာနိ ထေရာနံ ဒါတဗ္ဗာနိ, နေဝ ဘူတဂါမပါတဗျတာယ ပါစိတ္တိယံ ဟောတိ, န တေသံ ဓာရဏေ ဒုက္ကဋံ။

သစေ အန္တရာမဂ္ဂေ ရဇကတ္ထရဏံ ဝါ ဟောတိ, အညေ ဝါ တာဒိသေ မနုဿေ ပဿန္တိ, စီဝရံ ဝိညာပေတဗ္ဗံ။ ယာနိ စ နေသံ တေ ဝါ ဝိညတ္တမနုဿာ အညေ ဝါ သာခါပလာသနိဝါသနေ ဘိက္ခူ ဒိသွာ ဥဿာဟဇာတာ ဝတ္ထာနိ ဒေန္တိ, တာနိ သဒသာနိ ဝါ ဟောန္တု အဒသာနိ ဝါ နီလာဒိနာနာဝဏ္ဏာနိ ဝါ, ကပ္ပိယာနိပိ အကပ္ပိယာနိပိ သဗ္ဗာနိပိ အစ္ဆိန္နစီဝရဋ္ဌာနေ ဌိတတ္တာ တေသံ နိဝါသေတုဉ္စ ပါရုပိတုဉ္စ ဝဋ္ဋန္တိ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၄၂၄။)

ဝုတ္တမ္ပိဟေတံ ပရိဝါရေ –

‘‘အကပ္ပကတံ နာပိ ရဇနာယ ရတ္တံ,

တေန နိဝတ္ထော ယေနကာမံ ဝဇေယျ၊

န စဿ ဟောတိ အာပတ္တိ,

သော စ ဓမ္မော သုဂတေန ဒေသိတော၊

ပဉှာမေသာ ကုသလေဟိ စိန္တိတာ’’တိ။ (ပရိ။ ၄၈၁)၊

အယဉှိ ပဉှော အစ္ဆိန္နစီဝရကဘိက္ခုံ သန္ဓာယ ဝုတ္တော။ အထ ပန တိတ္ထိယေဟိ သမာဂစ္ဆန္တိ, တေ စ နေသံ ကုသစီရဝါကစီရဖလကစီရာနိ ဒေန္တိ, တာနိပိ လဒ္ဓိံ အဂ္ဂဟေတွာ နိဝါသေတုံ ဝဋ္ဋန္တိ, နိဝါသေတွာပိ လဒ္ဓိ န ဂဟေတဗ္ဗာ။

ယံ အာဝါသံ ပဌမံ ဥပဂစ္ဆန္တိ, တတ္ထ ဝိဟာရစီဝရာဒီသု ယံ အတ္ထိ, တံ အနာပုစ္ဆာပိ ဂဟေတွာ နိဝါသေတုံ ဝါ ပါရုပိတုံ ဝါ လဘတိ။ တဉ္စ ခေါ ‘‘လဘိတွာ ဩဒဟိဿာမိ, ပုန ဌပေဿာမီ’’တိ အဓိပ္ပါယေန, န မူလစ္ဆေဇ္ဇာယ။ လဘိတွာ စ ပန ဉာတိတော ဝါ ဥပဋ္ဌာကတော ဝါ အညတော ဝါ ကုတောစိ ပါကတိကမေဝ ကာတဗ္ဗံ။ ဝိဒေသဂတေန ပန ဧကသ္မိံ သံဃိကေ အာဝါသေ သံဃိကပရိဘောဂေန ဘုဉ္ဇနတ္ထာယ ဌပေတဗ္ဗံ။ သစဿ ပရိဘောဂေနေဝ တံ ဇီရတိ ဝါ နဿတိ ဝါ, ဂီဝါ န ဟောတိ။ သစေ ပန ဧတေသံ ဝုတ္တပ္ပကာရာနံ ဂိဟိဝတ္ထာဒီနံ ဘိသိစ္ဆဝိပရိယန္တာနံ ကိဉ္စိ န လဘတိ, တေန တိဏေန ဝါ ပဏ္ဏေန ဝါ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ အာဂန္တဗ္ဗန္တိ။

֍ * ၆။ ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, ပဋိဘာနစိတ္တံ ကာရာပေတဗ္ဗံ ဣတ္ထိရူပကံ ပုရိသရူပကံ, ယော ကာရာပေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၉၉) ဝစနတော ဣတ္ထိပုရိသရူပံ ကာတုံ ဝါ ကာရာပေတုံ ဝါ ဘိက္ခုနော န ဝဋ္ဋတိ။ န ကေဝလံ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၉၉) ဣတ္ထိပုရိသရူပမေဝ, တိရစ္ဆာနရူပမ္ပိ အန္တမသော ဂဏ္ဍုပ္ပါဒရူပံ ဘိက္ခုနော သယံ ကာတုံ ဝါ ‘‘ကရောဟီ’’တိ ဝတ္တုံ ဝါ န ဝဋ္ဋတိ, ‘‘ဥပါသက ဒွါရပါလံ ကရောဟီ’’တိ ဝတ္တုမ္ပိ န လဘတိ။ ဇာတကပကရဏအသဒိသဒါနာဒီနိ ပန ပသာဒနီယာနိ နိဗ္ဗိဒါပဋိသံယုတ္တာနိ ဝါ ဝတ္ထူနိ ပရေဟိ ကာရာပေတုံ လဘတိ, မာလာကမ္မာဒီနိ သယမ္ပိ ကာတုံ လဘတိ။

֍ * ၇။ ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, ဝိပ္ပကတဘောဇနော ဘိက္ခု ဝုဋ္ဌာပေတဗ္ဗော, ယော ဝုဋ္ဌာပေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၃၁၆) ဝစနတော အန္တရဃရေ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၁၆) ဝါ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၄၂၅။)

ဝိဟာရေ ဝါ အရညေ ဝါ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဘုဉ္ဇမာနော ဘိက္ခု အနိဋ္ဌိတေ ဘောဇနေ န ဝုဋ္ဌာပေတဗ္ဗော, အန္တရဃရေ ပစ္ဆာ အာဂတေန ဘိက္ခံ ဂဟေတွာ ဂန္တဗ္ဗံ။ သစေ မနုဿာ ဝါ ဘိက္ခူ ဝါ ‘‘ပဝိသထာ’’တိ ဝဒန္တိ, ‘‘မယိ ပဝိသန္တေ ဘိက္ခူ ဥဋ္ဌဟိဿန္တီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ‘‘ဧထ, ဘန္တေ, အာသနံ အတ္ထီ’’တိ ဝုတ္တေ ပန ပဝိသိတဗ္ဗံ။ သစေ ကောစိ ကိဉ္စိ န ဝဒတိ, အာသနသာလံ ဂန္တွာ အတိသမီပံ အဂန္တွာ သဘာဂဋ္ဌာနေ ဌာတဗ္ဗံ။ ဩကာသေ ကတေ ‘‘ပဝိသထာ’’တိ ဝုတ္တေန ပဝိသိတဗ္ဗံ။ သစေ ပန ယံ အာသနံ တဿ ပါပုဏာတိ, တတ္ထ အဘုဉ္ဇန္တော ဘိက္ခု နိသိန္နော ဟောတိ, တံ ဥဋ္ဌာပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ယာဂုခဇ္ဇကာဒီသု ပန ယံ ကိဉ္စိ ပိဝိတွာ ခါဒိတွာ ဝါ ယာဝ အညော အာဂစ္ဆတိ, တာဝ နိသိန္နံ ရိတ္တဟတ္ထမ္ပိ ဥဋ္ဌာပေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဝိပ္ပကတဘောဇနောယေဝ ဟိ သော ဟောတိ။

သစေ ပန အာပတ္တိံ အတိက္ကမိတွာပိ ဝုဋ္ဌာပေတိယေဝ, ယံ သော ဝုဋ္ဌာပေတိ, အယဉ္စ ဘိက္ခု ပဝါရိတော ဟောတိ, တေန ဝတ္တဗ္ဗော ‘‘ဂစ္ဆ ဥဒကံ အာဟရာဟီ’’တိ။ ဝုဍ္ဎတရံ ဘိက္ခုံ အာဏာပေတုံ ဣဒမေဝ ဧကဋ္ဌာနံ။ သစေ သော ဥဒကမ္ပိ န အာဟရတိ, သာဓုကံ သိတ္ထာနိ ဂိလိတွာ ဝုဍ္ဎဿ အာသနံ ဒါတဗ္ဗံ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –

‘‘သစေ ဝုဋ္ဌာပေတိ, ပဝါရိတော စ ဟောတိ, ‘ဂစ္ဆ ဥဒကံ အာဟရာ’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။ ဧဝဉ္စေတံ လဘေထ, ဣစ္စေတံ ကုသလံ။ နော စေ လဘေထ, သာဓုကံ သိတ္ထာနိ ဂိလိတွာ ဝုဍ္ဎဿ အာသနံ ဒါတဗ္ဗံ။ နတွေဝါဟံ, ဘိက္ခဝေ, ‘ကေနစိ ပရိယာယေန ဝုဍ္ဎတရဿ ဘိက္ခုနော အာသနံ ပဋိဗာဟိတဗ္ဗ’န္တိ ဝဒါမိ, ယော ပဋိဗာဟေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၃၁၆)။

֍ * ၈။ ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, နဝကေန ဘိက္ခုနာ ဥဒ္ဒိသန္တေန သမကေ ဝါ အာသနေ နိသီဒိတုံ ဥစ္စတရေ ဝါ ဓမ္မဂါရဝေန, ထေရေန ဘိက္ခုနာ ဥဒ္ဒိသာပေန္တေန သမကေ ဝါ အာသနေ နိသီဒိတုံ နီစတရေ ဝါ ဓမ္မဂါရဝေနာ’’တိ (စူဠဝ။ ၃၂၀) ဝစနတော နဝကတရေန ဘိက္ခုနာ ဥဒ္ဒိသန္တေန ဥစ္စတရေပိ အာသနေ နိသီဒိတုံ, ဝုဍ္ဎတရေန ဘိက္ခုနာ ဥဒ္ဒိသာပေန္တေန နီစတရေပိ အာသနေ နိသီဒိတုံ ဝဋ္ဋတိ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၄၂၆။)

֍ * ၉။ ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, တိဝဿန္တရေန သဟ နိသီဒိတု’’န္တိ (စူဠဝ။ ၃၂၀) ဝစနတော တိဝဿန္တရေန ဘိက္ခုနာ သဒ္ဓိံ ဧကာသနေ နိသီဒိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ တိဝဿန္တရော (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၂၀) နာမ ယော ဒွီဟိ ဝဿေဟိ မဟန္တတရော ဝါ ဒဟရတရော ဝါ ဟောတိ, ယော ပန ဧကေန ဝဿေန မဟန္တတရော ဝါ ဒဟရတရော ဝါ, ယော ဝါ သမာနဝဿော, တတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထိ, ဣမေ သဗ္ဗေ ဧကသ္မိံ မဉ္စေ ဝါ ပီဌေ ဝါ ဒွေ ဒွေ ဟုတွာ နိသီဒိတုံ လဘန္တိ။ ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ဒုဝဂ္ဂဿ မဉ္စံ ဒုဝဂ္ဂဿ ပီဌ’’န္တိ (စူဠဝ။ ၃၂၀) ဟိ ဝုတ္တံ။

֍ * ၁၀။ ယံ ပန တိဏ္ဏံ ပဟောတိ, တံ သံဟာရိမံ ဝါ ဟောတု အသံဟာရိမံ ဝါ, တထာရူပေ အပိ ဖလကခဏ္ဍေ အနုပသမ္ပန္နေနပိ သဒ္ဓိံ နိသီဒိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ယံ တိဏ္ဏံ ပဟောတိ, ဧတ္တကံ ပစ္ဆိမံ ဒီဃာသန’’န္တိ (စူဠဝ။ ၃၂၀) ဟိ ဝုတ္တံ။ ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ဌပေတွာ ပဏ္ဍကံ မာတုဂါမံ ဥဘတောဗျဉ္ဇနကံ အသမာနာသနိကေဟိ သဟ ဒီဃာသနေ နိသီဒိတု’’န္တိ (စူဠဝ။ ၃၂၀) ဝစနတော ပန ဒီဃာသနေပိ ပဏ္ဍကာဒီဟိ သဟ နိသီဒိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။

֍ * ၁၁။ ဂိလာနံ ဥပဋ္ဌဟန္တေန ‘‘နတ္ထိ ဝေါ, ဘိက္ခဝေ, မာတာ, နတ္ထိ ပိတာ, ယေ ဝေါ ဥပဋ္ဌဟေယျုံ, တုမှေ စေ, ဘိက္ခဝေ, အညမညံ န ဥပဋ္ဌဟိဿထ, အထ ကော စရဟိ ဥပဋ္ဌဟိဿတိ။ ယော, ဘိက္ခဝေ, မံ ဥပဋ္ဌဟေယျ, သော ဂိလာနံ ဥပဋ္ဌဟေယျာ’’တိ (မဟာဝ။ ၃၆၅) ဣမံ ဘဂဝတော အနုသာသနိံ အနုဿရန္တေန သက္ကစ္စံ ဥပဋ္ဌာတဗ္ဗော။

သစေ ဥပဇ္ဈာယော ဟောတိ, ဥပဇ္ဈာယေန ယာဝဇီဝံ ဥပဋ္ဌာတဗ္ဗော, ဝုဋ္ဌာနမဿ အာဂမေတဗ္ဗံ။ သစေ အာစရိယော ဟောတိ, အာစရိယေန ယာဝဇီဝံ ဥပဋ္ဌာတဗ္ဗော, ဝုဋ္ဌာနမဿ အာဂမေတဗ္ဗံ။ သစေ သဒ္ဓိဝိဟာရိကော ဟောတိ, သဒ္ဓိဝိဟာရိကေန ယာဝဇီဝံ ဥပဋ္ဌာတဗ္ဗော, ဝုဋ္ဌာနမဿ အာဂမေတဗ္ဗံ။ သစေ အန္တေဝါသိကော ဟောတိ, အန္တေဝါသိကေန ယာဝဇီဝံ ဥပဋ္ဌာတဗ္ဗော, ဝုဋ္ဌာနမဿ အာဂမေတဗ္ဗံ။ သစေ သမာနုပဇ္ဈာယကော ဟောတိ, သမာနုပဇ္ဈာယကေန ယာဝဇီဝံ ဥပဋ္ဌာတဗ္ဗော, ဝုဋ္ဌာနမဿ အာဂမေတဗ္ဗံ။ သစေ သမာနာစရိယကော ဟောတိ, သမာနာစရိယကေန ယာဝဇီဝံ ဥပဋ္ဌာတဗ္ဗော, ဝုဋ္ဌာနမဿ အာဂမေတဗ္ဗံ။ သစေ န ဟောတိ ဥပဇ္ဈာယော ဝါ အာစရိယော ဝါ သဒ္ဓိဝိဟာရိကော ဝါ အန္တေ-

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၄၂၇။)

ဝါသိကော ဝါ သမာနုပဇ္ဈာယကော ဝါ သမာနာစရိယကော ဝါ, သံဃေန ဥပဋ္ဌာတဗ္ဗော။ နော စေ ဥပဋ္ဌဟေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၃၆၅) –

ဝစနတော ယဿ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၆၅) တေ ဥပဇ္ဈာယာဒယော တသ္မိံ ဝိဟာရေ နတ္ထိ, အာဂန္တုကော ဟောတိ ဧကစာရိကဘိက္ခု, သံဃဿ ဘာရော, တသ္မာ သံဃေန ဥပဋ္ဌာတဗ္ဗော။ နော စေ ဥပဋ္ဌဟေယျ, သကလဿ သံဃဿ အာပတ္တိ။ ဝါရံ ဌပေတွာ ဇဂ္ဂန္တေသု ပန ယော အတ္တနော ဝါရေ န ဇဂ္ဂတိ, တဿေဝ အာပတ္တိ, သံဃတ္ထေရောပိ ဝါရတော န မုစ္စတိ။ သစေ သကလော သံဃော ဧကဿ ဘာရံ ကရောတိ, ဧကော ဝါ ဝတ္တသမ္ပန္နော ဘိက္ခု ‘‘အဟမေဝ ဇဂ္ဂိဿာမီ’’တိ ဇဂ္ဂတိ, သံဃော အာပတ္တိတော မုစ္စတိ။

ဂိလာနေန ပန –

‘‘ပဉ္စဟိ, ဘိက္ခဝေ, အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတော ဂိလာနော ဒူပဋ္ဌော ဟောတိ။ အသပ္ပါယကာရီ ဟောတိ, သပ္ပါယေ မတ္တံ န ဇာနာတိ, ဘေသဇ္ဇံ န ပဋိသေဝိတာ ဟောတိ, အတ္ထကာမဿ ဂိလာနုပဋ္ဌာကဿ ယထာဘူတံ အာဗာဓံ နာဝိကတ္တာ ဟောတိ ‘အဘိက္ကမန္တံ ဝါ အဘိက္ကမတီတိ, ပဋိက္ကမန္တံ ဝါ ပဋိက္ကမတီတိ, ဌိတံ ဝါ ဌိတော’တိ, ဥပ္ပန္နာနံ သာရီရိကာနံ ဝေဒနာနံ ဒုက္ခာနံ တိဗ္ဗာနံ ခရာနံ ကဋုကာနံ အသာတာနံ အမနာပါနံ ပါဏဟရာနံ အနဓိဝါသကဇာတိကော ဟောတီ’’တိ (မဟာဝ။ ၃၆၆) –

ဧဝံ ဝုတ္တာနိ ပဉ္စ အယုတ္တင်္ဂါနိ အာရကာ ပရိဝဇ္ဇေတွာ –

‘‘ပဉ္စဟိ, ဘိက္ခဝေ, အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတော ဂိလာနော သူပဋ္ဌော ဟောတိ။ သပ္ပါယကာရီ ဟောတိ, သပ္ပါယေ မတ္တံ ဇာနာတိ, ဘေသဇ္ဇံ ပဋိသေဝိတာ ဟောတိ, အတ္ထကာမဿ ဂိလာနုပဋ္ဌာကဿ ယထာဘူတံ အာဗာဓံ အာဝိကတ္တာ ဟောတိ ‘အဘိက္ကမန္တံ ဝါ အဘိက္ကမတီတိ, ပဋိက္ကမန္တံ ဝါ ပဋိက္ကမတီတိ, ဌိတံ ဝါ ဌိတော’တိ, ဥပ္ပန္နာနံ သာရီရိကာနံ ဝေဒနာနံ ဒုက္ခာနံ တိဗ္ဗာနံ ခရာနံ ကဋုကာနံ အသာတာနံ အမနာပါနံ ပါဏဟရာနံ အဓိဝါသကဇာတိကော ဟောတီ’’တိ (မဟာဝ။ ၃၆၆) –

ဧဝံ ဝုတ္တပဉ္စင်္ဂသမန္နာဂတေန ဘဝိတဗ္ဗံ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၄၂၈။)

ဂိလာနုပဋ္ဌာကေန စ –

‘‘ပဉ္စဟိ, ဘိက္ခဝေ, အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတော ဂိလာနုပဋ္ဌာကော နာလံ ဂိလာနံ ဥပဋ္ဌာတုံ။ န ပဋိဗလော ဟောတိ ဘေသဇ္ဇံ သံဝိဓာတုံ, သပ္ပါယာသပ္ပါယံ န ဇာနာတိ, အသပ္ပါယံ ဥပနာမေတိ, သပ္ပါယံ အပနာမေတိ, အာမိသန္တရော ဂိလာနံ ဥပဋ္ဌာတိ, နော မေတ္တစိတ္တော, ဇေဂုစ္ဆီ ဟောတိ ဥစ္စာရံ ဝါ ပဿာဝံ ဝါ ခေဠံ ဝါ ဝန္တံ ဝါ နီဟာတုံ, န ပဋိဗလော ဟောတိ ဂိလာနံ ကာလေန ကာလံ ဓမ္မိယာ ကထာယ သန္ဒဿေတုံ သမာဒပေတုံ သမုတ္တေဇေတုံ သမ္ပဟံသေတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၃၆၆) –

ဧဝံ ဝုတ္တာနိ ပဉ္စ အယုတ္တင်္ဂါနိ အာရကာ ပရိဝဇ္ဇေတွာ –

‘‘ပဉ္စဟိ, ဘိက္ခဝေ, အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတော ဂိလာနုပဋ္ဌာကော အလံ ဂိလာနံ ဥပဋ္ဌာတုံ။ ပဋိဗလော ဟောတိ ဘေသဇ္ဇံ သံဝိဓာတုံ, သပ္ပါယာသပ္ပါယံ ဇာနာတိ, အသပ္ပါယံ အပနာမေတိ, သပ္ပါယံ ဥပနာမေတိ, မေတ္တစိတ္တော ဂိလာနံ ဥပဋ္ဌာတိ, နော အာမိသန္တရော, အဇေဂုစ္ဆီ ဟောတိ ဥစ္စာရံ ဝါ ပဿာဝံ ဝါ ခေဠံ ဝါ ဝန္တံ ဝါ နီဟာတုံ, ပဋိဗလော ဟောတိ ဂိလာနံ ကာလေန ကာလံ ဓမ္မိယာ ကထာယ သန္ဒဿေတုံ သမာဒပေတုံ သမုတ္တေဇေတုံ သမ္ပဟံသေတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၃၆၆) –

ဧဝံ ဝုတ္တပဉ္စင်္ဂသမန္နာဂတေန ဘဝိတဗ္ဗံ။

֍ * ၁၂။ ဓမ္မိံ ကထံ ကရောန္တေန (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၂။၁၈၀) စ ‘‘သီလဝါ ဟိ တွံ ကတကုသလော, ကသ္မာ မီယမာနော ဘာယသိ, နနု သီလဝတော သဂ္ဂေါ နာမ မရဏမတ္တပဋိဗဒ္ဓေါယေဝါ’’တိ ဧဝံ ဂိလာနဿ ဘိက္ခုနော မရဏဝဏ္ဏော န သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗော။ သစေ ဟိ တဿ သံဝဏ္ဏနံ သုတွာ အာဟာရုပစ္ဆေဒါဒိနာ ဥပက္ကမေန ဧကဇဝနဝါရာဝသေသေပိ အာယုသ္မိံ အန္တရာ ကာလံ ကရောတိ, ဣမိနာဝ မာရိတော ဟောတိ။ ပဏ္ဍိတေန ပန ဘိက္ခုနာ ဣမိနာ နယေန အနုသိဋ္ဌိ ဒါတဗ္ဗာ ‘‘သီလဝတော နာမ အနစ္ဆရိယာ မဂ္ဂဖလုပ္ပတ္တိ, တသ္မာ ဝိဟာရာဒီသု အာသတ္တိံ အကတွာ ဗုဒ္ဓဂတံ ဓမ္မဂတံ သံဃဂတံ ကာယဂတဉ္စ သတိံ ဥပဋ္ဌပေတွာ မနသိကာရေ အပ္ပမာဒေါ ကာတဗ္ဗော’’တိ။ မရဏဝဏ္ဏေပိ သံဝဏ္ဏိတေ သော တာယ သံဝဏ္ဏနာယ ကဉ္စိ ဥပက္ကမံ အကတွာ အတ္တနော

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၄၂၉။)

ဓမ္မတာယ ယထာယုနာ ယထာနုသန္ဓိနာဝ မရတိ, တပ္ပစ္စယာ သံဝဏ္ဏကော အာပတ္တိယာ န ကာရေတဗ္ဗော။

֍ * ၁၃။ ‘‘န စ, ဘိက္ခဝေ, အတ္တာနံ ပါတေတဗ္ဗံ, ယော ပါတေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (ပါရာ။ ၁၈၃) ဝစနတော ဂိလာနေန (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၁၈၂-၁၈၃) ဘိက္ခုနာပိ ယေန ကေနစိ ဥပက္ကမေန အန္တမသော အာဟာရုပစ္ဆေဒနေနပိ အတ္တာ န မာရေတဗ္ဗော။ ယောပိ ဂိလာနော ဝိဇ္ဇမာနေ ဘေသဇ္ဇေ စ ဥပဋ္ဌာကေသု စ မရိတုကာမော အာဟာရံ ဥပစ္ဆိန္ဒတိ, ဒုက္ကဋမေဝ။ ယဿ ပန မဟာအာဗာဓော စိရာနုဗန္ဓော, ဘိက္ခူ ဥပဋ္ဌဟန္တာ ကိလမန္တိ ဇိဂုစ္ဆန္တိ, ‘‘ကဒါ နု ခေါ ဂိလာနတော မုစ္စိဿာမာ’’တိ အဋ္ဋီယန္တိ။ သစေ သော ‘‘အယံ အတ္တဘာဝေါ ပဋိဇဂ္ဂိယမာနောပိ န တိဋ္ဌတိ, ဘိက္ခူ စ ကိလမန္တီ’’တိ အာဟာရံ ဥပစ္ဆိန္ဒတိ, ဘေသဇ္ဇံ န သေဝတိ, ဝဋ္ဋတိ။ ယော ပန ‘‘အယံ ရောဂေါ ခရော, အာယုသင်္ခါရာ န တိဋ္ဌန္တိ, အယဉ္စ မေ ဝိသေသာဓိဂမော ဟတ္ထပ္ပတ္တော ဝိယ ဒိဿတီ’’တိ ဥပစ္ဆိန္ဒတိ, ဝဋ္ဋတိယေဝ။ အဂိလာနဿပိ ဥပ္ပန္နသံဝေဂဿ ‘‘အာဟာရပရိယေသနံ နာမ ပပဉ္စော, ကမ္မဋ္ဌာနမေဝ အနုယုဉ္ဇိဿာမီ’’တိ ကမ္မဋ္ဌာနသီသေန ဥပစ္ဆိန္ဒန္တဿ ဝဋ္ဋတိ။ ဝိသေသာဓိဂမံ ဗျာကရိတွာ အာဟာရံ ဥပစ္ဆိန္ဒတိ, န ဝဋ္ဋတိ။ သဘာဂါနဉှိ လဇ္ဇီဘိက္ခူနံ ကထေတုံ ဝဋ္ဋတိ။

֍ * ၁၄။ ‘‘န စ, ဘိက္ခဝေ, အပ္ပဋိဝေက္ခိတွာ အာသနေ နိသီဒိတဗ္ဗံ, ယော နိသီဒေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (ပါရာ။ ၁၈၀) ဝစနတော အာသနံ အနုပပရိက္ခိတွာ န နိသီဒိတဗ္ဗံ။ ကီဒိသံ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၁၈၀) ပန အာသနံ ဥပပရိက္ခိတဗ္ဗံ, ကီဒိသံ န ဥပပရိက္ခိတဗ္ဗံ? ယံ သုဒ္ဓံ အာသနမေဝ ဟောတိ အပစ္စတ္ထရဏကံ, ယဉ္စ အာဂန္တွာ ဌိတာနံ ပဿတံယေဝ အတ္ထရီယတိ, တံ န ပစ္စဝေက္ခိတဗ္ဗံ, နိသီဒိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ယမ္ပိ မနုဿာ သယံ ဟတ္ထေန အက္ကမိတွာ ‘‘ဣဓ ဘန္တေ နိသီဒထာ’’တိ ဒေန္တိ, တသ္မိမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ သစေပိ ပဌမမေဝ အာဂန္တွာပိ နိသိန္နာ ပစ္ဆာ ဥဒ္ဓံ ဝါ အဓော ဝါ သင်္ကမန္တိ, ပဋိဝေက္ခဏကိစ္စံ နတ္ထိ။ ယမ္ပိ တနုကေန ဝတ္ထေန ယထာ တလံ ဒိဿတိ, ဧဝံ ပဋိစ္ဆန္နံ ဟောတိ, တသ္မိမ္ပိ ပဋိဝေက္ခဏကိစ္စံ နတ္ထိ။ ယံ ပန ပဋိကစ္စေဝ ပါဝါရကောဇဝါဒီဟိ အတ္ထတံ ဟောတိ, တံ ဟတ္ထေန ပရာမသိတွာ သလ္လက္ခေတွာ နိသီဒိတဗ္ဗံ။ မဟာပစ္စရိယံ ပန ‘‘ဃနသာဋကေနပိ အတ္ထတေ ယသ္မိံ ဝလိ န ပညာယတိ, တံ န ပဋိဝေက္ခိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၄၃၀။)

֍ * ၁၅။ ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, ဒဝါယ သိလာ ပဋိဝိဇ္ဈိတဗ္ဗာ, ယော ပဋိဝိဇ္ဈေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (ပါရာ။ ၁၈၃) ဝစနတော ဟသာဓိပ္ပါယေန ပါသာဏော န ပဝဋ္ဋေတဗ္ဗော။ န ကေဝလဉ္စ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၁၈၂-၁၈၃) ပါသာဏော, အညမ္ပိ ယံ ကိဉ္စိ ဒါရုခဏ္ဍံ ဝါ ဣဋ္ဌကခဏ္ဍံ ဝါ ဟတ္ထေန ဝါ ယန္တေန ဝါ ပဋိဝိဇ္ဈိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ စေတိယာဒီနံ အတ္ထာယ ပါသာဏာဒယော ဟသန္တာ ဟသန္တာ ပဝဋ္ဋေန္တိပိ ခိပန္တိပိ ဥက္ခိပန္တိပိ, ‘‘ကမ္မသမယော’’တိ ဝဋ္ဋတိ, အညမ္ပိ ဤဒိသံ နဝကမ္မံ ဝါ ကရောန္တာ ဘဏ္ဍကံ ဝါ ဓောဝန္တာ ရုက္ခံ ဝါ ဓောဝနဒဏ္ဍကံ ဝါ ဥက္ခိပိတွာ ပဋိဝိဇ္ဈန္တိ, ဝဋ္ဋတိ, ဘတ္တဝိဿဂ္ဂကာလာဒီသု ကာကေ ဝါ သောဏေ ဝါ ကဋ္ဌံ ဝါ ကထလံ ဝါ ခိပိတွာ ပလာပေန္တိ, ဝဋ္ဋတိ။

֍ * ၁၆။ ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, ဒါယော အာလိမ္ပိတဗ္ဗော, ယော အာလိမ္ပေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၈၃) ဝစနတော ဝနေ အဂ္ဂိ န ဒါတဗ္ဗော။ သစေ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၁၉၀) ပန ‘‘ဧတ္ထန္တရေ ယော ကောစိ သတ္တော မရတူ’’တိ အဂ္ဂိံ ဒေတိ, ပါရာဇိကာနန္တရိယထုလ္လစ္စယပါစိတ္တိယဝတ္ထူနံ အနုရူပတော ပါရာဇိကာဒီနိ အကုသလရာသိ စ ဟောတိ။ ‘‘အလ္လတိဏဝနပ္ပတယော ဍယှန္တူ’’တိ အဂ္ဂိံ ဒေန္တဿ ပါစိတ္တိယံ, ‘‘ဒဗ္ဗူပကရဏာနိ ဝိနဿန္တူ’’တိ အဂ္ဂိံ ဒေန္တဿ ဒုက္ကဋံ။ ‘‘ခိဍ္ဍာဓိပ္ပါယေနပိ ဒုက္ကဋ’’န္တိ သင်္ခေပဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ။ ‘‘ယံ ကိဉ္စိ အလ္လသုက္ခံ သဣန္ဒြိယာနိန္ဒြိယံ ဍယှတူ’’တိ အဂ္ဂိံ ဒေန္တဿ ဝတ္ထုဝသေန ပါရာဇိကထုလ္လစ္စယပါစိတ္တိယဒုက္ကဋာနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။

ပဋဂ္ဂိဒါနံ ပန ပရိတ္တကရဏဉ္စ ဘဂဝတာ အနုညာတံ, တသ္မာ အရညေ ဝနကမ္မိကေဟိ ဝါ ဒိန္နံ သယံ ဝါ ဥဋ္ဌိတံ အဂ္ဂိံ အာဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ ‘‘တိဏကုဋိယော မာ ဝိနဿန္တူ’’တိ တဿ အဂ္ဂိနော ပဋိအဂ္ဂိံ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ, ယေန သဒ္ဓိံ အာဂစ္ဆန္တော အဂ္ဂိ ဧကတော ဟုတွာ နိရုပါဒါနော နိဗ္ဗာတိ။ ‘‘ပရိတ္တမ္ပိ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ တိဏကုဋိကာနံ သမန္တာ ဘူမိတစ္ဆနံ ပရိခါခဏနံ ဝါ, ယထာ အာဂတော အဂ္ဂိ ဥပါဒါနံ အလဘိတွာ နိဗ္ဗာတိ, ဧတဉ္စ သဗ္ဗံ ဥဋ္ဌိတေယေဝ အဂ္ဂိသ္မိံ အသတိ အနုပသမ္ပန္နေ သယမ္ပိ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အနုဋ္ဌိတေ ပန အနုပသမ္ပန္နေဟိ ကပ္ပိယဝေါဟာရေန ကာရေတဗ္ဗံ, ဥဒကေန ပန နိဗ္ဗာပေန္တေဟိ အပ္ပါဏကမေဝ ဥဒကံ အာသိဉ္စိတဗ္ဗံ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၄၃၁။)

֍ * ၁၇။ အဿဒ္ဓေသု (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၁၈၁) မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကုလေသု သက္ကစ္စံ ပဏီတဘောဇနံ လဘိတွာ အနုပပရိက္ခိတွာ နေဝ အတ္တနာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ, န ပရေသံ ဒါတဗ္ဗံ။ ဝိသမိဿမ္ပိ ဟိ တာနိ ကုလာနိ ပိဏ္ဍပါတံ ဒေန္တိ။ ယမ္ပိ အာဘိဒေါသိကံ ဘတ္တံ ဝါ ခဇ္ဇကံ ဝါ တတော လဘတိ, တမ္ပိ န ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ အပိဟိတဝတ္ထုမ္ပိ ဟိ သပ္ပဝိစ္ဆိကာဒီဟိ အဓိသယိတံ ဆဍ္ဍနီယဓမ္မံ တာနိ ကုလာနိ ဒေန္တိ။ ဂန္ဓဟလိဒ္ဒါဒိမက္ခိတောပိ တတော ပိဏ္ဍပါတော န ဂဟေတဗ္ဗော။ သရီရေ ရောဂဋ္ဌာနာနိ ပုဉ္ဆိတွာ ဌပိတဘတ္တမ္ပိ ဟိ တာနိ ဒါတဗ္ဗံ မညန္တီတိ။

֍ * ၁၈။ ‘‘အနာပတ္တိ, ဘိက္ခဝေ, ဂေါပကဿ ဒါနေ’’တိ (ပါရာ။ ၁၅၆) ဝုတ္တံ။ တတ္ထ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၅၆) ကတရံ ဂေါပကဒါနံ ဝဋ္ဋတိ, ကတရံ န ဝဋ္ဋတိ? မဟာသုမတ္ထေရော တာဝ အာဟ ‘‘ယံ ဂေါပကဿ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဒိန္နံ ဟောတိ ‘ဧတ္တကံ ဒိဝသေ ဒိဝသေ ဂဏှာ’တိ, တဒေဝ ဝဋ္ဋတိ, တတော ဥတ္တရိ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ မဟာပဒုမတ္ထေရော ပနာဟ ‘‘ကိံ ဂေါပကာနံ ပဏ္ဏံ အာရောပေတွာ နိမိတ္တသညံ ဝါ ကတွာ ဒိန္နံ အတ္ထိ, ဧတေသံ ဟတ္ထေ ဝိဿဋ္ဌကဿ ဧတေ ဣဿရာ, တသ္မာ ယံ ဒေန္တိ, တံ ဗဟုကမ္ပိ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ ကုရုန္ဒဋ္ဌကထာယံ ပန ဝုတ္တံ ‘‘မနုဿာနံ အာရာမံ ဝါ အညံ ဝါ ဖလာဖလံ ဒါရကာ ရက္ခန္တိ, တေဟိ ဒိန္နံ ဝဋ္ဋတိ, အာဟရာပေတွာ ပန န ဂဟေတဗ္ဗံ။ သံဃိကေ ပန စေတိယဿ သန္တကေ စ ကေဏိယာ ဂဟေတွာ ရက္ခန္တဿေဝ ဒါနံ ဝဋ္ဋတိ, ဝေတနေန ရက္ခန္တဿ အတ္တနော ဘာဂမတ္တံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ မဟာပစ္စရိယံ ပန ‘‘ယံ ဂိဟီနံ အာရာမရက္ခကာ ဘိက္ခူနံ ဒေန္တိ, ဧတမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ ဘိက္ခုသံဃဿ အာရာမဂေါပကာ ယံ အတ္တနော ဘတိယာ ခဏ္ဍိတွာ ဒေန္တိ, ဧတံ ဝဋ္ဋတိ။ ယောပိ ဥပဍ္ဎာရာမံ ဝါ ကေစိဒေဝ ရုက္ခေ ဝါ ဘတိံ လဘိတွာ ရက္ခတိ, တဿပိ အတ္တနော သမ္ပတ္တရုက္ခတောယေဝ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ, ကေဏိယာ ဂဟေတွာ ရက္ခန္တဿ ပန သဗ္ဗမ္ပိ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧတံ ပန သဗ္ဗံ ဗျဉ္ဇနတော နာနံ, အတ္ထတော ဧကမေဝ, တသ္မာ အဓိပ္ပါယံ ဉတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။

အပိစေတ္ထ အယမ္ပိ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၅၆) – ယတ္ထ အာဝါသိကာ အာဂန္တုကာနံ န ဒေန္တိ, ဖလဝါရေ စ သမ္ပတ္တေ အညေသံ အဘာဝံ ဒိသွာ စောရိကာယ အတ္တနာဝ ခါဒန္တိ, တတ္ထ အာဂန္တုကေဟိ ဃဏ္ဋိံ ပဟရိတွာ ဘာဇေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ယတ္ထ ပန အာဝါသိကာ ရုက္ခေ ရက္ခိတွာ ဖလဝါရေ သမ္ပတ္တေ ဘာဇေတွာ ခါဒန္တိ, စတူသု ပစ္စယေသု သမ္မာ ဥပနေန္တိ,

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၄၃၂။)

အနိဿရာ တတ္ထ အာဂန္တုကာ။ ယေပိ ရုက္ခာ စီဝရတ္ထာယ နိယမေတွာ ဒိန္နာ, တေသုပိ အာဂန္တုကာ အနိဿရာ။ ဧသ နယော သေသပစ္စယတ္ထာယ နိယမေတွာ ဒိန္နေပိ။ ယေ ပန တထာ အနိယမေတွာ အာဝါသိကာ စ တေ ရက္ခိတွာ ဂေါပေတွာ စောရိကာယ ပရိဘုဉ္ဇန္တိ, န တေသု အာဝါသိကာနံ ကတိကာယ ဌာတဗ္ဗံ။ ယေ ဖလပရိဘောဂတ္ထာယ ဒိန္နာ, အာဝါသိကာ စ နေ ရက္ခိတွာ ဂေါပေတွာ သမ္မာ ဥပနေန္တိ, တေသုယေဝ တေသံ ကတိကာယ ဌာတဗ္ဗံ။ မဟာပစ္စရိယံ ပန ဝုတ္တံ ‘‘စတုန္နံ ပစ္စယာနံ နိယမေတွာ ဒိန္နံ ထေယျစိတ္တေန ပရိဘုဉ္ဇန္တော ဘဏ္ဍံ အဂ္ဃါပေတွာ ကာရေတဗ္ဗော, ပရိဘောဂဝသေန ဘာဇေတွာ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ ဘဏ္ဍဒေယျံ။ ယံ ပနေတ္ထ သေနာသနတ္ထာယ နိယမိတံ, တံ ပရိဘောဂဝသေနေဝ ဘာဇေတွာ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ ထုလ္လစ္စယဉ္စ ဘဏ္ဍဒေယျဉ္စာ’’တိ။

ဩဒိဿ စီဝရတ္ထာယ ဒိန္နံ စီဝရေယေဝ ဥပနေတဗ္ဗံ။ သစေ ဒုဗ္ဘိက္ခံ ဟောတိ, ဘိက္ခူ ပိဏ္ဍပါတေန ကိလမန္တိ, စီဝရံ ပန သုလဘံ, သံဃသုဋ္ဌုတာယ အပလောကနကမ္မံ ကတွာ ပိဏ္ဍပါတေပိ ဥပနေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သေနာသနေန ဂိလာနပစ္စယေန ဝါ ကိလမန္တေသု သံဃသုဋ္ဌုတာယ အပလောကနကမ္မံ ကတွာ တဒတ္ထာယပိ ဥပနေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဩဒိဿ ပိဏ္ဍပါတတ္ထာယ စ ဂိလာနပစ္စယတ္ထာယ စ ဒိန္နေပိ ဧသေဝ နယော။ ဩဒိဿ သေနာသနတ္ထာယ ဒိန္နံ ပန ဂရုဘဏ္ဍံ ဟောတိ, တံ ရက္ခိတွာ ဂေါပေတွာ တဒတ္ထမေဝ ဥပနေတဗ္ဗံ။ သစေ ပန ဒုဗ္ဘိက္ခံ ဟောတိ, ဘိက္ခူ ပိဏ္ဍပါတေန န ယာပေန္တိ, ဧတ္ထ ရာဇရောဂစောရဘယာဒီဟိ အညတ္ထ ဂစ္ဆန္တာနံ ဝိဟာရာ ပလုဇ္ဇန္တိ, တာလနာဠိကေရာဒိကေ ဝိနာသေန္တိ, သေနာသနပစ္စယံ ပန နိဿာယ ယာပေတုံ သက္ကာ ဟောတိ, ဧဝရူပေ ကာလေ သေနာသနံ ဝိဿဇ္ဇေတွာပိ သေနာသနဇဂ္ဂနတ္ထာယ ပရိဘောဂေါ ဘဂဝတာ အနုညာတော။ တသ္မာ ဧကံ ဝါ ဒွေ ဝါ ဝရသေနာသနာနိ ဌပေတွာ ဣတရာနိ လာမကကောဋိယာ ပိဏ္ဍပါတတ္ထာယ ဝိဿဇ္ဇေတုံ ဝဋ္ဋန္တိ, မူလဝတ္ထုစ္ဆေဒံ ပန ကတွာ န ဥပနေတဗ္ဗံ။

ယော ပန အာရာမော စတုပစ္စယတ္ထာယ နိယမေတွာ ဒိန္နော, တတ္ထ အပလောကနကမ္မံ န ကာတဗ္ဗံ။ ယေန ပစ္စယေန ပန ဦနံ, တဒတ္ထံ ဥပနေတုံ ဝဋ္ဋတိ, အာရာမော ပဋိဇဂ္ဂိတဗ္ဗော, ဝေတနံ ဒတွာပိ ဇဂ္ဂါပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ယေ ပန ဝေတနံ လဘိတွာ အာရာမေယေဝ ဂေဟံ ကတွာ ဝသန္တာ ရက္ခန္တိ, တေ စေ အာဂတာနံ ဘိက္ခူနံ နာဠိကေရံ ဝါ တာလပက္ကံ ဝါ ဒေန္တိ, ယံ တေသံ သံဃေန အနုညာတံ ဟောတိ ‘‘ဒိဝသေ ဒိဝသေ ဧတ္တကံ နာမ ခါဒထာ’’တိ,

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၄၃၃။)

တဒေဝ တေ ဒါတုံ လဘန္တိ, တတော ဥတ္တရိ တေသံ ဒေန္တာနမ္ပိ ဂဟေတုံ န ဝဋ္ဋန္တိ။ ယော ပန အာရာမံ ကေဏိယာ ဂဟေတွာ သံဃဿ စတုပစ္စယတ္ထာယ ကပ္ပိယဘဏ္ဍမေဝ ဒေတိ, အယံ ဗဟုကမ္ပိ ဒါတုံ လဘတိ။ စေတိယဿ ပဒီပတ္ထာယ ဝါ ခဏ္ဍဖုလ္လပဋိသင်္ခရဏတ္ထာယ ဝါ ဒိန္နအာရာမောပိ ဇဂ္ဂိတဗ္ဗော, ဝေတနံ ဒတွာပိ ဇဂ္ဂါပေတဗ္ဗော။ ဝေတနဉ္စ ပနေတ္ထ စေတိယသန္တကမ္ပိ သံဃသန္တကမ္ပိ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဧတမ္ပိ အာရာမံ ဝေတနေန တတ္ထေဝ ဝသိတွာ ရက္ခန္တာနဉ္စ ကေဏိယာ ဂဟေတွာ ကပ္ပိယဘဏ္ဍဒါယကာနဉ္စ တတ္ထဇာတကဖလဒါနံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

֍ * ၁၉။ ဓမ္မိကရက္ခံ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၆၇၉) ယာစန္တေန အတီတံ အနာဂတံ ဝါ အာရဗ္ဘ ဩဒိဿ အာစိက္ခိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ အတီတဉှိ အာရဗ္ဘ အတ္ထိ ဩဒိဿ အာစိက္ခနာ, အတ္ထိ အနောဒိဿ အာစိက္ခနာ, အနာဂတံ အာရဗ္ဘပိ အတ္ထိ ဩဒိဿ အာစိက္ခနာ, အတ္ထိ အနောဒိဿ အာစိက္ခနာ။ ကထံ အတီတံ အာရဗ္ဘ ဩဒိဿ အာစိက္ခနာ ဟောတိ? ဘိက္ခူနံ ဝိဟာရေ ဂါမဒါရကာ ဝါ ဓုတ္တာဒယော ဝါ ယေ ကေစိ အနာစာရံ အာစရန္တိ, ရုက္ခံ ဝါ ဆိန္ဒန္တိ, ဖလာဖလံ ဝါ ဟရန္တိ, ပရိက္ခာရေ ဝါ အစ္ဆိန္ဒန္တိ, ဘိက္ခု ဝေါဟာရိကေ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘အမှာကံ ဝိဟာရေ ဣဒံ နာမ ကတ’’န္တိ ဝဒတိ။ ‘‘ကေနာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘အသုကေန စ အသုကေန စာ’’တိ အာစိက္ခတိ။ ဧဝံ အတီတံ အာရဗ္ဘ ဩဒိဿ အာစိက္ခနာ ဟောတိ, သာ န ဝဋ္ဋတိ။ တဉ္စေ သုတွာ တေ ဝေါဟာရိကာ တေသံ ဒဏ္ဍံ ကရောန္တိ, သဗ္ဗံ ဘိက္ခုဿ ဂီဝါ ဟောတိ, ‘‘ဒဏ္ဍံ ဂဏှိဿန္တီ’’တိ အဓိပ္ပါယေပိ သတိ ဂီဝါယေဝ ဟောတိ။ သစေ ပန ‘‘တဿ ဒဏ္ဍံ ဂဏှထာ’’တိ ဝဒတိ, ပဉ္စမာသကမတ္တေ ဂဟိတေ ပါရာဇိကံ ဟောတိ။ ‘‘ကေနာ’’တိ ဝုတ္တေ ပန ‘‘အသုကေနာတိ ဝတ္တုံ အမှာကံ န ဝဋ္ဋတိ, တုမှေယေဝ ဇာနိဿထ။ ကေဝလဉှိ မယံ ရက္ခံ ယာစာမ, တံ နော ဒေထ, အဝဟဋဘဏ္ဍဉ္စ အာဟရာပေထာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဧဝံ အနောဒိဿ အာစိက္ခနာ ဟောတိ, သာ ဝဋ္ဋတိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ သစေပိ တေ ဝေါဟာရိကာ ကာရကေ ဂဝေသိတွာ တေသံ ဒဏ္ဍံ ကရောန္တိ, သဗ္ဗသာပတေယျေပိ ဂဟိတေ ဘိက္ခုနော နေဝ ဂီဝါ, န အာပတ္တိ။ ပရိက္ခာရံ ဟရန္တေ ဒိသွာ တေသံ အနတ္ထကာမတာယ ‘‘စောရော စောရော’’တိ ဝတ္တုမ္ပိ န ဝဋ္ဋတိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေပိ ဟိ ယံ တေသံ ဒဏ္ဍံ ကရောန္တိ, သဗ္ဗံ ဘိက္ခုနော ဂီဝါ ဟောတိ။ အတ္တနော ဝစနကရံ ပန ‘‘ဣမိနာ မေ ပရိက္ခာရော ဂဟိတော, တံ အာဟရာပေဟိ, မာ စဿ ဒဏ္ဍံ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၄၃၄။)

ကရောဟီ’’တိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဒါသဒါသီဝါပိအာဒီနမ္ပိ အတ္ထာယ အဍ္ဍံ ကရောန္တိ အယံ အကပ္ပိယအဍ္ဍော နာမ, န ဝဋ္ဋတိ။

ကထံ အနာဂတံ အာရဗ္ဘ ဩဒိဿ အာစိက္ခနာ ဟောတိ? ဝုတ္တနယေနေဝ ပရေဟိ အနာစာရာဒီသု ကတေသု ဘိက္ခု ဝေါဟာရိကေ ဧဝံ ဝဒတိ ‘‘အမှာကံ ဝိဟာရေ ဣဒဉ္စိဒဉ္စ ကရောန္တိ, ရက္ခံ နော ဒေထ အာယတိံ အကရဏတ္ထာယာ’’တိ။ ‘‘ကေန ဧဝံ ကတ’’န္တိ ဝုတ္တေ စ ‘‘အသုကေန စ အသုကေန စာ’’တိ အာစိက္ခတိ။ ဧဝံ အနာဂတံ အာရဗ္ဘ ဩဒိဿ အာစိက္ခနာ ဟောတိ, သာပိ န ဝဋ္ဋတိ။ တေသဉှိ ဒဏ္ဍေ ကတေ ပုရိမနယေနေဝ သဗ္ဗံ ဘိက္ခုဿ ဂီဝါ, သေသံ ပုရိမသဒိသမေဝ။ သစေ ဝေါဟာရိကာ ‘‘ဘိက္ခူနံ ဝိဟာရေ ဧဝရူပံ အနာစာရံ ကရောန္တာနံ ဣမံ နာမ ဒဏ္ဍံ ကရောမာ’’တိ ဘေရိံ စရာပေတွာ အာဏာယ အတိဋ္ဌမာနေ ပရိယေသိတွာ ဒဏ္ဍံ ကရောန္တိ, ဘိက္ခုနော နေဝ ဂီဝါ, န အာပတ္တိ။ ဝိဟာရသီမာယ ရုက္ခာဒီနိ ဆိန္ဒန္တာနံ ဝါသိဖရသုအာဒီနိ ဂဟေတွာ ပါသာဏေဟိ ကောဋ္ဋေန္တိ, န ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ဓာရာ ဘိဇ္ဇတိ, ကာရာပေတွာ ဒါတဗ္ဗာ။ ဥပဓာဝိတွာ တေသံ ပရိက္ခာရေ ဂဏှန္တိ, တမ္ပိ န ကာတဗ္ဗံ။ လဟုပရိဝတ္တဉှိ စိတ္တံ, ထေယျစေတနာယ ဥပ္ပန္နာယ မူလစ္ဆေဇ္ဇမ္ပိ ဂစ္ဆေယျ။

֍ * ၂၀။ ဥစ္စာရံ ဝါ ပဿာဝံ ဝါ သင်္ကာရံ ဝါ ဝိဃာသံ ဝါ တိရောကုဋ္ဋေ ဝါ တိရောပါကာရေ ဝါ ဆဍ္ဍေတုံ ဝါ ဆဍ္ဍာပေတုံ ဝါ န ဝဋ္ဋတိ။ စတ္တာရိပိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၈၂၆) ဝတ္ထူနိ ဧကပယောဂေန ဆဍ္ဍေန္တဿ ဧကမေဝ ဒုက္ကဋံ, ပါဋေက္ကံ ဆဍ္ဍေန္တဿ ဝတ္ထုဂဏနာယ ဒုက္ကဋာနိ။ အာဏတ္တိယမ္ပိ ဧသေဝ နယော။ ဒန္တကဋ္ဌဆဍ္ဍနေပိ ဒုက္ကဋမေဝ။ ဩလောကေတွာ ဝါ အဝလဉ္ဇေ ဝါ ဥစ္စာရာဒီနိ ဆဍ္ဍေန္တဿ အနာပတ္တိ။ ယမ္ပိ မနုဿာနံ ဥပဘောဂပရိဘောဂံ ရောပိမံ ခေတ္တံ ဟောတု နာဠိကေရာဒိအာရာမော ဝါ, တတ္ထာပိ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ရောပိမဟရိတဋ္ဌာနေ ဧတာနိ ဝတ္ထူနိ ဆဍ္ဍေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဆဍ္ဍေန္တဿ ပုရိမနယေနေဝ အာပတ္တိဘေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ခေတ္တေ ဝါ အာရာမေ ဝါ နိသီဒိတွာ ဘုဉ္ဇမာနော ဥစ္ဆုအာဒီနိ ဝါ ခါဒမာနော ဂစ္ဆန္တော ဥစ္ဆိဋ္ဌောဒကစလကာဒီနိ ဟရိတဋ္ဌာနေ ဆဍ္ဍေတိ, အန္တမသော ဥဒကံ ပိဝိတွာ မတ္ထကစ္ဆိန္နနာဠိကေရမ္ပိ ဆဍ္ဍေတိ, ဒုက္ကဋံ။ ကသိတဋ္ဌာနေ နိက္ခိတ္တဗီဇေ အင်္ကုရေ ဥဋ္ဌိတေပိ အဝုဋ္ဌိတေပိ ဒုက္ကဋမေဝ။ အနိက္ခိတ္တဗီဇေသု ပန ခေတ္တကောဏာဒီသု ဝါ အသဉ္ဇာတရောပိမေသု ခေတ္တမရိယာဒါဒီသု ဝါ ဆဍ္ဍေတုံ ဝဋ္ဋတိ, မနုဿာနံ ကစဝရဆဍ္ဍနဋ္ဌာနေပိ ဝဋ္ဋတိ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၄၃၅။)

မနုဿေသု သဿံ ဥဒ္ဓရိတွာ ဂတေသု ဆဍ္ဍိတခေတ္တံ နာမ ဟောတိ, တတ္ထ ဝဋ္ဋတိ။ ယတ္ထ ပန ‘‘လာယိတမ္ပိ ပုဗ္ဗဏ္ဏာဒိ ပုန ဥဋ္ဌဟိဿတီ’’တိ ရက္ခန္တိ, တတ္ထ န ဝဋ္ဋတိ။

֍ * ၂၁။ ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, နဟာယမာနေန ဘိက္ခုနာ ရုက္ခေ ကာယော ဥဂ္ဃံသေတဗ္ဗော, ယော ဥဂ္ဃံသေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၄၃) ဝစနတော နဟာယန္တေန (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၄၃ အာဒယော) ရုက္ခေ ဝါ နဟာနတိတ္ထေ နိခနိတွာ ဌပိတတ္ထမ္ဘေ ဝါ ဣဋ္ဌကသိလာဒါရုကုဋ္ဋာနံ အညတရသ္မိံ ကုဋ္ဋေ ဝါ ကာယော န ဃံသေတဗ္ဗော။

‘‘န, ဘိက္ခဝေ, အဋ္ဋာနေ နဟာယိတဗ္ဗံ, ယော နဟာယေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၄၃) ဝစနတော အဋ္ဋာနေပိ နဟာယိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ အဋ္ဋာနံ နာမ ရုက္ခံ ဖလကံ ဝိယ တစ္ဆေတွာ အဋ္ဌပဒါကာရေန ရာဇိယော ဆိန္ဒိတွာ နဟာနတိတ္ထေ နိခနန္တိ, တတ္ထ စုဏ္ဏာနိ အာကိရိတွာ မနုဿာ ကာယံ ဃံသန္တိ။

‘‘န, ဘိက္ခဝေ, ဂန္ဓဗ္ဗဟတ္ထကေန နဟာယိတဗ္ဗံ, ယော နဟာယေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၄၃) ဝစနတော နဟာနတိတ္ထေ ဌပိတေန ဒါရုမယဟတ္ထေန စုဏ္ဏာနိ ဂဟေတွာ မနုဿာ သရီရံ ဃံသန္တိ, တေန နဟာယိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။

‘‘န, ဘိက္ခဝေ, ကုရုဝိန္ဒကသုတ္တိယာ နဟာယိတဗ္ဗံ, ယော နဟာယေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၄၃) ဝစနတော ကုရုဝိန္ဒကသုတ္တိယာပိ နဟာယိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ကုရုဝိန္ဒကသုတ္တိ နာမ ကုရုဝိန္ဒကပါသာဏစုဏ္ဏာနိ လာခါယ ဗန္ဓိတွာ ကတဂုဠိကကလာပကော ဝုစ္စတိ, ယံ ဥဘောသု အန္တေသု ဂဟေတွာ သရီရံ ဃံသန္တိ။

‘‘န, ဘိက္ခဝေ, ဝိဂ္ဂယှ ပရိကမ္မံ ကာရာပေတဗ္ဗံ, ယော ကာရာပေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၄၃) ဝစနတော အညမညံ သရီရေန ဃံသိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။

‘‘န, ဘိက္ခဝေ, မလ္လကေန နဟာယိတဗ္ဗံ, ယော နဟာယေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ဂိလာနဿ အကတမလ္လက’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၄၃-၂၄၄) ဝစနတော မကရဒဏ္ဍကေ ဆိန္ဒိတွာ မလ္လကမူလသဏ္ဌာနေန ကတံ ‘‘မလ္လက’’န္တိ ဝုစ္စတိ, ဣဒံ ဂိလာနဿပိ န ဝဋ္ဋတိ။ အကတမလ္လကံ နာမ ဒန္တေ အစ္ဆိန္ဒိတွာ ကတံ, ဣဒံ အဂိလာနဿ န ဝဋ္ဋတိ, ဣဋ္ဌကခဏ္ဍံ ပန ကပါလခဏ္ဍံ ဝါ ဝဋ္ဋတိ။

‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ဥက္ကာသိကံ ပုထုပါဏိက’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၄၄) ဝစနတော ဥက္ကာသိကံ ပုထုပါဏိကဉ္စ ဝဋ္ဋတိ။ ဥက္ကာသိကံ နာမ ဝတ္ထဝဋ္ဋိ, တသ္မာ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၄၃၆။)

နဟာယန္တဿ ယဿ ကဿစိ နဟာနသာဋကဝဋ္ဋိယာ ပိဋ္ဌိံ ဃံသိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ပုထုပါဏိကန္တိ ဟတ္ထပရိကမ္မံ ဝုစ္စတိ, တသ္မာ သဗ္ဗေသံ ဟတ္ထေန ပိဋ္ဌိပရိကမ္မံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။

ဣဒံ ပနေတ္ထ နဟာနဝတ္တံ – ဥဒကတိတ္ထံ ဂန္တွာ ယတ္ထ ဝါ တတ္ထ ဝါ စီဝရံ နိက္ခိပိတွာ ဝေဂေန ဌိတကေနေဝ န ဩတရိတဗ္ဗံ, သဗ္ဗဒိသာ ပန ဩလောကေတွာ ဝိဝိတ္တဘာဝံ ဉတွာ ခါဏုဂုမ္ဗလတာဒီနိ ဝဝတ္ထပေတွာ တိက္ခတ္တုံ ဥက္ကာသိတွာ အဝကုဇ္ဇ ဌိတေန ဥတ္တရာသင်္ဂစီဝရံ အပနေတွာ ပသာရေတဗ္ဗံ, ကာယဗန္ဓနံ မောစေတွာ စီဝရပိဋ္ဌေယေဝ ဌပေတဗ္ဗံ။ သစေ ဥဒကသာဋိကာ နတ္ထိ, ဥဒကန္တေ ဥက္ကုဋိကံ နိသီဒိတွာ နိဝါသနံ မောစေတွာ သစေ နိန္နဋ္ဌာနံ အတ္ထိ, အာတပေ ပသာရေတဗ္ဗံ။ နော စေ အတ္ထိ, သံဟရိတွာ ဌပေတဗ္ဗံ။ ဩတရန္တေန သဏိကံ နာဘိပ္ပမာဏမတ္တံ ဩတရိတွာ ဝီစိံ အနုဋ္ဌပေန္တေန သဒ္ဒံ အကရောန္တေန နိဝတ္တိတွာ အာဂတဒိသာဘိမုခေန နိမုဇ္ဇိတဗ္ဗံ, ဧဝံ စီဝရံ ရက္ခိတံ ဟောတိ။ ဥမ္မုဇ္ဇန္တေနပိ သဒ္ဒံ အကရောန္တေန သဏိကံ ဥမ္မုဇ္ဇိတွာ နဟာနပရိယောသာနေ ဥဒကန္တေ ဥက္ကုဋိကေန နိသီဒိတွာ နိဝါသနံ ပရိက္ခိပိတွာ ဥဋ္ဌာယ သုပရိမဏ္ဍလံ နိဝါသေတွာ ကာယဗန္ဓနံ ဗန္ဓိတွာ စီဝရံ ပါရုပိတွာဝ ဌာတဗ္ဗံ။

֍ * ၂၂။ ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, ဝလ္လိကာ ဓာရေတဗ္ဗာ… န ပါမင်္ဂေါ ဓာရေတဗ္ဗော… န ကဏ္ဌသုတ္တကံ ဓာရေတဗ္ဗံ… န ကဋိသုတ္တကံ ဓာရေတဗ္ဗံ… န ဩဝဋ္ဋိကံ ဓာရေတဗ္ဗံ… န ကာယူရံ ဓာရေတဗ္ဗံ… န ဟတ္ထာဘရဏံ ဓာရေတဗ္ဗံ… န အင်္ဂုလိမုဒ္ဒိကာ ဓာရေတဗ္ဗာ, ယော ဓာရေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၄၅) ဝစနတော ကဏ္ဏပိဠန္ဓနာဒိ ယံ ကိဉ္စိ အာဘရဏံ န ဝဋ္ဋတိ။ တတ္ထ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၄၅) ဝလ္လိကာတိ ကဏ္ဏတော နိက္ခန္တမုတ္တောလမ္ဗကာဒီနံ ဧတံ အဓိဝစနံ။ န ကေဝလဉ္စ ဝလ္လိကာ ဧဝ, ယံ ကိဉ္စိ ကဏ္ဏပိဠန္ဓနံ အန္တမသော တာလပဏ္ဏမ္ပိ န ဝဋ္ဋတိ။ ပါမင်္ဂန္တိ ယံ ကိဉ္စိ ပလမ္ဗကသုတ္တံ။ ကဏ္ဌသုတ္တကန္တိ ယံ ကိဉ္စိ ဂီဝူပဂံ အာဘရဏံ။ ကဋိသုတ္တကန္တိ ယံ ကိဉ္စိ ကဋိပိဠန္ဓနံ, အန္တမသော သုတ္တတန္တုမတ္တမ္ပိ။ ဩဝဋ္ဋိကန္တိ ဝလယံ။ ကာယူရာဒီနိ ပါကဋာနေဝ။

֍ * ၂၃။ ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, ဒီဃာ ကေသာ ဓာရေတဗ္ဗာ, ယော ဓာရေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ဒွေမာသိကံ ဝါ ဒုဝင်္ဂုလံ ဝါ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၄၆)

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၄၃၇။)

ဝစနတော သစေ ကေသာ အန္တောဒွေမာသေ ဒွင်္ဂုလံ ပါပုဏန္တိ, အန္တောဒွေမာသေယေဝ ဆိန္ဒိတဗ္ဗာ, ဒွင်္ဂုလေဟိ အတိက္ကာမေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ သစေပိ န ဒီဃာ, ဒွေမာသတော ဧကဒိဝသမ္ပိ အတိက္ကာမေတုံ န လဘတိယေဝ။ ဥဘယထာပိ ဥက္ကဋ္ဌပရိစ္ဆေဒေါဝ ဝုတ္တော, တတော ဩရံ ပန န ဝဋ္ဋနဘာဝေါ နာမ နတ္ထိ။

‘‘န, ဘိက္ခဝေ, ကတ္တရိကာယ ကေသာ ဆေဒါပေတဗ္ဗာ, ယော ဆေဒါပေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, အာဗာဓပစ္စယာ ကတ္တရိကာယ ကေသေ ဆေဒါပေတု’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၇၅) ဝစနတော အာဗာဓံ ဝိနာ ကတ္တရိကာယ ကေသေ ဆေဒါပေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။

‘‘န, ဘိက္ခဝေ, ကောစ္ဆေန ကေသာ ဩသဏ္ဌေတဗ္ဗာ… န ဖဏကေန ကေသာ ဩသဏ္ဌေတဗ္ဗာ… န ဟတ္ထဖဏကေန ကေသာ ဩသဏ္ဌေတဗ္ဗာ… န သိတ္ထတေလကေန ကေသာ ဩသဏ္ဌေတဗ္ဗာ… န ဥဒကတေလကေန ကေသာ ဩသဏ္ဌေတဗ္ဗာ, ယော ဩသဏ္ဌေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၄၆) ဝစနတော မဏ္ဍနတ္ထာယ ကောစ္ဆာဒီဟိ ကေသာ န ဩသဏ္ဌေတဗ္ဗာ, ဥဒ္ဓလောမေန ပန အနုလောမနိပါတနတ္ထံ ဟတ္ထံ တေမေတွာ သီသံ ပုဉ္ဆိတဗ္ဗံ, ဥဏှာဘိတတ္တရဇသိရာနမ္ပိ အလ္လဟတ္ထေန ပုဉ္ဆိတုံ ဝဋ္ဋတိ။

֍ * ၂၄။ ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, အာဒါသေ ဝါ ဥဒကပတ္တေ ဝါ မုခနိမိတ္တံ ဩလောကေတဗ္ဗံ, ယော ဩလောကေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, အာဗာဓပစ္စယာ အာဒါသေ ဝါ ဥဒကပတ္တေ ဝါ မုခနိမိတ္တံ ဩလောကေတု’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၄၇) ဝစနတော အာဗာဓံ ဝိနာ အာဒါသေ ဝါ ဥဒကပတ္တေ ဝါ မုခံ န ဩလောကေတဗ္ဗံ။ ဧတ္ထ စ ကံသပတ္တာဒီနိပိ ယေသု မုခနိမိတ္တံ ပညာယတိ, သဗ္ဗာနိ အာဒါသသင်္ခမေဝ ဂစ္ဆန္တိ, ကဉ္ဇိယာဒီနိပိ စ ဥဒကပတ္တသင်္ခမေဝ။ တသ္မာ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဩလောကေန္တဿ ဒုက္ကဋံ။ အာဗာဓပစ္စယာ ပန ‘‘သဉ္ဆဝိ နု ခေါ မေ ဝဏော, ဥဒါဟု န တာဝါ’’တိ ဇာနနတ္ထံ ဝဋ္ဋတိ, ‘‘ဇိဏ္ဏော နု ခေါမှိ, နော’’တိ ဧဝံ အာယုသင်္ခါရံ ဩလောကနတ္ထမ္ပိ ဝဋ္ဋတီတိ ဝုတ္တံ။

‘‘န, ဘိက္ခဝေ, မုခံ အာလိမ္ပိတဗ္ဗံ… န မုခံ ဥမ္မဒ္ဒိတဗ္ဗံ… န မုခံ စုဏ္ဏေတဗ္ဗံ… န မနောသိလိကာယ မုခံ လဉ္ဆေတဗ္ဗံ… န အင်္ဂရာဂေါ ကာတဗ္ဗော… န မုခရာဂေါ ကာတဗ္ဗော… န အင်္ဂရာဂမုခရာဂေါ ကာတဗ္ဗော, ယော ကရေယျ, အာပတ္တိ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၄၃၈။)

ဒုက္ကဋဿ။ အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, အာဗာဓပစ္စယာ မုခံ အာလိမ္ပိတု’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၄၇) ဝစနတော အာဗာဓံ ဝိနာ မုခဝိလိမ္ပနာဒိ န ကာတဗ္ဗံ။

֍ * ၂၅။ ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, နစ္စံ ဝါ ဂီတံ ဝါ ဝါဒိတံ ဝါ ဒဿနာယ ဂန္တဗ္ဗံ, ယော ဂစ္ဆေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၄၈) ဝစနတော နစ္စာဒိံ ဒဿနာယ န ဂန္တဗ္ဗံ။ ဧတ္ထ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၈၃၅) စ နစ္စန္တိ နဋာဒယော ဝါ နစ္စန္တု သောဏ္ဍာ ဝါ အန္တမသော မောရသူဝမက္ကဋာဒယောပိ, သဗ္ဗမေတံ နစ္စမေဝ, တသ္မာ အန္တမသော မောရနစ္စမ္ပိ ဒဿနာယ ဂစ္ဆန္တဿ ဒုက္ကဋံ။ သယမ္ပိ နစ္စန္တဿ ဝါ နစ္စာပေန္တဿ ဝါ ဒုက္ကဋမေဝ။ ဂီတန္တိ နဋာဒီနံ ဝါ ဂီတံ ဟောတု အရိယာနံ ပရိနိဗ္ဗာနကာလေ ရတနတ္တယဂုဏူပသဉှိတံ သာဓုကီဠိတဂီတံ ဝါ အသညတဘိက္ခူနံ ဓမ္မဘာဏကဂီတံ ဝါ အန္တမသော ဒန္တဂီတမ္ပိ, ‘‘ယံ ဂါယိဿာမာ’’တိ ပုဗ္ဗဘာဂေ ဩကူဇန္တာ ကရောန္တိ, သဗ္ဗမေတံ ဂီတမေဝ, သယံ ဂါယန္တဿပိ ဂါယာပေန္တဿပိ ဒုက္ကဋမေဝ။

‘‘ပဉ္စိမေ, ဘိက္ခဝေ, အာဒီနဝါ အာယတကေန ဂီတဿရေန ဓမ္မံ ဂါယန္တဿ။ အတ္တနာပိ တသ္မိံ သရေ သာရဇ္ဇတိ, ပရေပိ တသ္မိံ သရေ သာရဇ္ဇန္တိ, ဂဟပတိကာပိ ဥဇ္ဈာယန္တိ, သရကုတ္တိမ္ပိ နိကာမယမာနဿ သမာဓိဿ ဘင်္ဂေါ ဟောတိ, ပစ္ဆိမာ ဇနတာ ဒိဋ္ဌာနုဂတိံ အာပဇ္ဇတိ။ ဣမေ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စ အာဒီနဝါ အာယတကေန ဂီတဿရေန ဓမ္မံ ဂါယန္တဿ။ န, ဘိက္ခဝေ, အာယတကေန ဂီတဿရေန ဓမ္မော ဂါယိတဗ္ဗော, ယော ဂါယေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၄၉) –

ဝစနတော အာယတကေန ဂီတဿရေန ဓမ္မောပိ န ဂါယိတဗ္ဗော။

အာယတကော (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၄၉) နာမ ဂီတဿရော တံ တံ ဝတ္တံ ဘိန္ဒိတွာ အက္ခရာနိ ဝိနာသေတွာ ပဝတ္တော။ ဓမ္မေ ပန သုတ္တန္တဝတ္တံ နာမ အတ္ထိ, ဇာတကဝတ္တံ နာမ အတ္ထိ, ဂါထာဝတ္တံ နာမ အတ္ထိ, တံ ဝိနာသေတွာ အတိဒီဃံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ, စတုရဿေန ဝတ္တေန ပရိမဏ္ဍလာနိ ပဒဗျဉ္ဇနာနိ ဒဿေတဗ္ဗာနိ။ ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, သရဘည’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၄၉) ဝစနတော ပန သရေန ဓမ္မံ ဘဏိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သရဘညေ ကိရ တရင်္ဂဝတ္တဓောတကဝတ္တဂလိတဝတ္တာဒီနိ ဒွတ္တိံသ ဝတ္တာနိ အတ္ထိ, တေသု ယံ ဣစ္ဆတိ, တံ ကာတုံ လဘတိ။ သဗ္ဗေသံ ပဒဗျဉ္ဇနံ အဝိနာသေတွာ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၄၃၉။)

ဝိကာရံ အကတွာ သမဏသာရုပ္ပေန စတုရဿေန နယေန ပဝတ္တနံယေဝ လက္ခဏံ။

ဝါဒိတံ နာမ တန္တိဗဒ္ဓါဒိဝါဒနီယဘဏ္ဍံ ဝါဒိတံ ဝါ ဟောတု ကုဋဘေရိဝါဒိတံ ဝါ အန္တမသော ဥဒကဘေရိဝါဒိတမ္ပိ, သဗ္ဗမေတံ န ဝဋ္ဋတိ။ ယံ ပန နိဋ္ဌုဘန္တော ဝါ သာသင်္ကေ ဝါ ဌိတော အစ္ဆရိကံ ဝါ ဖောဋေတိ, ပါဏိံ ဝါ ပဟရတိ, တတ္ထ အနာပတ္တိ, သဗ္ဗံ အန္တရာရာမေ ဌိတဿ ပဿတော အနာပတ္တိ, ပဿိဿာမီတိ ဝိဟာရတော ဝိဟာရံ ဂစ္ဆန္တဿ အာပတ္တိယေဝ။ အာသနသာလာယံ နိသိန္နော ပဿတိ, အနာပတ္တိ။ ပဿိဿာမီတိ ဥဋ္ဌဟိတွာ ဂစ္ဆတော အာပတ္တိ, ဝီထိယံ ဌတွာ ဂီဝံ ပရိဝတ္တေတွာ ပဿတောပိ အာပတ္တိယေဝ။ သလာကဘတ္တာဒီနံ ဝါ အတ္ထာယ အညေန ဝါ ကေနစိ ကရဏီယေန ဂန္တွာ ဂတဋ္ဌာနေ ပဿတိ ဝါ သုဏာတိ ဝါ, အနာပတ္တိ။ အာပဒါသု တာဒိသေန ဥပဒ္ဒဝေန ဥပဒ္ဒုတော သမဇ္ဇဋ္ဌာနံ ပဝိသတိ, ဧဝံ ပဝိသိတွာ ပဿန္တဿ သုဏန္တဿ ဝါ အနာပတ္တိ။ ‘‘စေတိယဿ ဥပဟာရံ ဒေထ ဥပါသကာ’’တိ ဝတ္တုမ္ပိ, ‘‘တုမှာကံ စေတိယဿ ဥပဟာရံ ကရောမာ’’တိ ဝုတ္တေ သမ္ပဋိစ္ဆိတုမ္ပိ န လဘတိ။ ‘‘တုမှာကံ စေတိယဿ ဥပဋ္ဌာနံ ကရောမာ’’တိ ဝုတ္တေ ပန ‘‘ဥပဋ္ဌာနကရဏံ နာမ သုန္ဒရ’’န္တိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။

֍ * ၂၆။ ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, အတ္တနော အင်္ဂဇာတံ ဆေတဗ္ဗံ, ယော ဆိန္ဒေယျ, အာပတ္တိ ထုလ္လစ္စယဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၅၁) ဝစနတော အင်္ဂဇာတံ (စူဠဝ။ ၂၅၁) ဆိန္ဒန္တဿ ထုလ္လစ္စယံ, အညံ ပန ကဏ္ဏနာသာအင်္ဂုလိအာဒိံ ယံ ကိဉ္စိ ဆိန္ဒန္တဿ တာဒိသံ ဝါ ဒုက္ခံ ဥပ္ပါဒေန္တဿ ဒုက္ကဋံ။ အဟိကီဋဒဋ္ဌာဒီသု ပန အညာဗာဓပစ္စယာ ဝါ လောဟိတံ ဝါ မောစေန္တဿ ဆိန္ဒန္တဿ ဝါ အနာပတ္တိ။

֍ * ၂၇။ ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, ဂိဟီနံ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မံ ဣဒ္ဓိပါဋိဟာရိယံ ဒဿေတဗ္ဗံ, ယော ဒဿေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၅၂) ဝစနတော ဂိဟီနံ ဝိကုဗ္ဗနိဒ္ဓိံ ဒဿေတုံ န ဝဋ္ဋတိ, အဓိဋ္ဌာနိဒ္ဓိ ပန အပ္ပဋိက္ခိတ္တာ။

֍ * ၂၈။ ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, သောဝဏ္ဏမယော ပတ္တော ဓာရေတဗ္ဗော…ပေ… န ရူပိယမယော…ပေ… န မဏိမယော…ပေ… န ဝေဠုရိယမယော…ပေ… န ဖလိကမယော…ပေ… န ကံသမယော…ပေ… န ကာစမယော…ပေ… န တိပုမယော …ပေ… န သီသမယော…ပေ… န တမ္ဗလောဟမယော ပတ္တော ဓာရေတဗ္ဗော, ယော ဓာရေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၅၂) ဝစနတော

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၄၄၀။)

သုဝဏ္ဏမယာဒိပတ္တော န ဝဋ္ဋတိ။ သစေပိ ဂိဟီ ဘတ္တဂ္ဂေ သုဝဏ္ဏတဋ္ဋိကာဒီသု ဗျဉ္ဇနံ ကတွာ ဥပနာမေန္တိ, အာမသိတုမ္ပိ န ဝဋ္ဋတိ။ ဖလိကမယကာစမယကံသမယာနိ ပန တဋ္ဋိကာဒီနိ ဘာဇနာနိ ပုဂ္ဂလိကပရိဘောဂေနေဝ န ဝဋ္ဋန္တိ, သံဃိကပရိဘောဂေန ဝါ ဂိဟိဝိကဋာနိ ဝါ ဝဋ္ဋန္တိ။ တမ္ဗလောဟမယောပိ ပတ္တောယေဝ န ဝဋ္ဋတိ, ထာလကံ ပန ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ဒွေ ပတ္တေ အယောပတ္တံ မတ္တိကာပတ္တ’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၅၂) ဒွေယေဝ စ ပတ္တာ အနုညာတာ။

‘‘န, ဘိက္ခဝေ, တုမ္ဗကဋာဟေ ပိဏ္ဍာယ စရိတဗ္ဗံ, ယော စရေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၅၅) ဝစနတော လာဗုကဋာဟံ ပရိဟရိတုံ န ဝဋ္ဋတိ, တံ လဘိတွာ ပန တာဝကာလိကံ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဃဋိကဋာဟေပိ ဧသေဝ နယော။

‘‘န, ဘိက္ခဝေ, ဆဝသီသပတ္တော ဓာရေတဗ္ဗော, ယော ဓာရေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၅၅) ဝစနတော ဆဝသီသမယောပိ ပတ္တော န ဝဋ္ဋတိ။

‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ပတ္တာဓာရက’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၅၄) ဝစနတော ဘူမိဒါရုဒဏ္ဍဝအလဝေတ္တာဒီဟိ ကတေ ဘူမိအာဓာရကေ ဒါရုဒဏ္ဍအာဓာရကေ စ ပတ္တံ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဧတ္ထ စ ‘‘ဘူမိအာဓာရကေ တယော ဒဏ္ဍာဓာရကေ ဒွေ ပတ္တေ ဥပရူပရိ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ကုရုန္ဒိယံ ဝုတ္တံ။ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ပန ဝုတ္တံ ‘‘ဘူမိအာဓာရကေ တိဏ္ဏံ ပတ္တာနံ အနောကာသော, ဒွေ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဒါရုအာဓာရကဒဏ္ဍာဓာရကေသုပိ သုသဇ္ဇိတေသု ဧသေဝ နယော။ ဘမကောဋိသဒိသော ပန ဒါရုအာဓာရကော တီဟိ ဒဏ္ဍကေဟိ ဗဒ္ဓေါ, ဒဏ္ဍာဓာရကော စ ဧကဿပိ ပတ္တဿ အနောကာသော, တတ္ထ ဌပေတွာပိ ဟတ္ထေန ဂဟေတွာဝ နိသီဒိတဗ္ဗံ, ဘူမိယံ ပန နိက္ကုဇ္ဇိတွာ ဧကမေဝ ဌပေတဗ္ဗ’’န္တိ။

‘‘န, ဘိက္ခဝေ, မိဍ္ဎန္တေ ပတ္တော နိက္ခိပိတဗ္ဗော, ယော နိက္ခိပေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၅၄) ဝစနတော အာလိန္ဒကမိဍ္ဎိကာဒီနံ အန္တေ ဌပေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန ပရိဝတ္တေတွာ တတ္ထေဝ ပတိဋ္ဌာတိ, ဧဝရူပါယ ဝိတ္ထိဏ္ဏာယ မိဍ္ဎိကာယ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။

‘‘န, ဘိက္ခဝေ, ပရိဘဏ္ဍန္တေ ပတ္တော နိက္ခိပိတဗ္ဗော, ယော နိက္ခိပေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၅၄) ဝစနတော ဗာဟိရပဿေ ကတာယ တနုကမိဍ္ဎိကာယ အန္တေပိ ဧသေဝ နယော။ ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, စောဠက’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၅၄) ဝစနတော

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၄၄၁။)

စောဠကံ ပတ္ထရိတွာ တတ္ထ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ တသ္မိံ ပန အသတိ ကဋသာရကေ ဝါ တဋ္ဋိကာယ ဝါ မတ္တိကာယ ဝါ ပရိဘဏ္ဍကတာယ ဘူမိယာ ယတ္ထ န ဒုဿတိ, တထာရူပါယ ဝါလိကာယ ဝါ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ပံသုရဇာဒီသု ပန ခရဘူမိယံ ဝါ ဌပေန္တဿ ဒုက္ကဋံ။

‘‘န, ဘိက္ခဝေ, ပတ္တော လဂ္ဂေတဗ္ဗော, ယော လဂ္ဂေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၅၄) ဝစနတော နာဂဒန္တာဒီသု ယတ္ထ ကတ္ထစိ လဂ္ဂေတုံ န ဝဋ္ဋတိ, စီဝရဝံသေပိ ဗန္ဓိတွာ ဌပေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။

‘‘န, ဘိက္ခဝေ, မဉ္စေ ပတ္တော နိက္ခိပိတဗ္ဗော, ယော နိက္ခိပေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၅၄) ဝစနတော ဘဏ္ဍကဋ္ဌပနတ္ထမေဝ ဝါ ကတံ ဟောတု နိသီဒနသယနတ္ထံ ဝါ, ယတ္ထ ကတ္ထစိ မဉ္စေ ဝါ ပီဌေ ဝါ ဌပေန္တဿ ဒုက္ကဋံ, အညေန ပန ဘဏ္ဍကေန သဒ္ဓိံ ဗန္ဓိတွာ ဌပေတုံ, အဋနိယံ ဗန္ဓိတွာ ဩလမ္ဗိတုံ ဝါ ဝဋ္ဋတိ, ဗန္ဓိတွာပိ ဥပရိ ဌပေတုံ န ဝဋ္ဋတိယေဝ။ သစေ ပန မဉ္စော ဝါ ပီဌံ ဝါ ဥက္ခိပိတွာ စီဝရဝံသာဒီသု အဋ္ဋကစ္ဆန္နေန ဌပိတံ ဟောတိ, တတ္ထ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အံသဝဋ္ဋနကေန အံသကူဋေ လဂ္ဂေတွာ အင်္ကေ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတိ, ဆတ္တေ ဘတ္တပူရောပိ အံသကူဋေ လဂ္ဂိတပတ္တောပိ ဌပေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဘဏ္ဍကေန ပန သဒ္ဓိံ ဗန္ဓိတွာ အဋ္ဋကံ ကတွာ ဝါ ဌပိတေ ယော ကောစိ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။

‘‘န, ဘိက္ခဝေ, ပတ္တဟတ္ထေန ကဝါဋံ ပဏာမေတဗ္ဗံ, ယော ပဏာမေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၅၅) ဝစနတော ပတ္တဟတ္ထေန ကဝါဋံ န ပဏာမေတဗ္ဗံ။ ဧတ္ထ စ န ကေဝလံ ယဿ ပတ္တော ဟတ္ထေ, သော ဧဝ ပတ္တဟတ္ထော။ န ကေဝလဉ္စ ကဝါဋမေဝ ပဏာမေတုံ န လဘတိ, အပိစ ခေါ ပန ဟတ္ထေ ဝါ ပိဋ္ဌိပါဒေ ဝါ ယတ္ထ ယတ္ထစိ သရီရာဝယဝေ ပတ္တသ္မိံ သတိ ဟတ္ထေန ဝါ ပါဒေန ဝါ သီသေန ဝါ ယေန ကေနစိ သရီရာဝယဝေန ကဝါဋံ ဝါ ပဏာမေတုံ ဃဋိကံ ဝါ ဥက္ခိပိတုံ သူစိံ ဝါ ကုဉ္စိကာယ အဝါပုရိတုံ န လဘတိ, အံသကူဋေ ပန ပတ္တံ လဂ္ဂေတွာ ယထာသုခံ အဝါပုရိတုံ လဘတိ။

‘‘န, ဘိက္ခဝေ, စလကာနိ ဝါ အဋ္ဌိကာနိ ဝါ ဥစ္ဆိဋ္ဌောဒကံ ဝါ ပတ္တေန နီဟရိတဗ္ဗံ, ယော နီဟရေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၅၅) ဝစနတော စလကာဒီနိ ပတ္တေန နီဟရိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဧတ္ထ စ စလကာနီတိ စဗ္ဗေတွာ အပဝိဒ္ဓါမိသာနိ။ အဋ္ဌိကာနီတိ မစ္ဆမံသအအကာနိ။ ဥစ္ဆိဋ္ဌောဒကန္တိ မုခဝိက္ခာလိတောဒကံ။ ဧတေသု ယံ ကိဉ္စိ ပတ္တေန နီဟရန္တဿ ဒုက္ကဋံ။ ပတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟံ ကတွာ ဟတ္ထံ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၄၄၂။)

ဓောဝိတုမ္ပိ န လဘတိ။ ဟတ္ထဓောတပါဒဓောတဥဒကမ္ပိ ပတ္တေ အာကိရိတွာ နီဟရိတုံ န ဝဋ္ဋတိ, အနုစ္ဆိဋ္ဌံ သုဒ္ဓပတ္တံ ဥစ္ဆိဋ္ဌဟတ္ထေန ဂဏှိတုံ န ဝဋ္ဋတိ, ဝါမဟတ္ထေန ပနေတ္ထ ဥဒကံ အာသိဉ္စိတွာ ဧကံ ဥဒကဂဏ္ဍုသံ ဂဟေတွာ ဥစ္ဆိဋ္ဌဟတ္ထေန ဂဏှိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဧတ္တာဝတာပိ ဟိ သော ဥစ္ဆိဋ္ဌပတ္တော ဟောတိ, ဟတ္ထံ ပန ဗဟိဥဒကေန ဝိက္ခာလေတွာ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ မစ္ဆမံသဖလာဖလာဒီနိ စ ခါဒန္တော ယံ တတ္ထ အဋ္ဌိံ ဝါ စလကံ ဝါ ဆဍ္ဍေတုကာမော ဟောတိ, တံ ပတ္တေ ဌပေတုံ န လဘတိ။ ယံ ပန ပဋိခါဒိတုကာမော ဟောတိ, တံ ပတ္တေ ဌပေတုံ လဘတိ။ အဋ္ဌိကကဏ္ဋကာဒီနိ တတ္ထေဝ ကတွာ ဟတ္ထေန လုဉ္စိတွာ ခါဒိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ မုခတော နီဟဋံ ပန ယံ ကိဉ္စိ ပုန ခါဒိတုကာမော ပတ္တေ ဌပေတုံ န လဘတိ, သိင်္ဂိဝေရနာဠိကေရခဏ္ဍာဒီနိ ဍံသိတွာ ပုန ဌပေတုံ လဘတိ။

֍ * ၂၉။ ‘‘န စ, ဘိက္ခဝေ, သဗ္ဗပံသုကူလိကေန ဘဝိတဗ္ဗံ, ယော ဘဝေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၅၅) ဝစနတော သဗ္ဗပံသုကူလိကေန န ဘဝိတဗ္ဗံ။ ဧတ္ထ ပန စီဝရဉ္စ မဉ္စပီဌဉ္စ ပံသုကူလံ ဝဋ္ဋတိ, အဇ္ဈောဟရဏီယံ ပန ဒိန္နမေဝ ဂဟေတဗ္ဗံ။

֍ * ၃၀။ ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, အဒ္ဓါနမဂ္ဂပ္ပဋိပန္နေန ဘိက္ခုနာ ပရိဿာဝနံ ယာစိယမာနေန န ဒါတဗ္ဗံ, ယော န ဒဒေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၅၉) ဝစနတော အပရိဿာဝနကဿ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၅၉) ယာစမာနဿ ပရိဿာဝနံ အဒါတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ယော ပန အတ္တနော ဟတ္ထေ ပရိဿာဝနေ ဝိဇ္ဇမာနေပိ ယာစတိ, တဿ န အကာမာ ဒါတဗ္ဗံ။

‘‘န စ, ဘိက္ခဝေ, အပရိဿာဝနကေန ဘိက္ခုနာ အဒ္ဓါနမဂ္ဂေါ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗော, ယော ပဋိပဇ္ဇေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၅၉) ဝစနတော အပရိဿာဝနကေန မဂ္ဂေါ န ဂန္တဗ္ဗော။ သစေပိ န ဟောတိ ပရိဿာဝနံ ဝါ ဓမ္မကရဏံ ဝါ, သံဃာဋိကဏ္ဏော အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗော ‘‘ဣမိနာ ပရိဿာဝေတွာ ပိဝိဿာမီ’’တိ။

‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ဒဏ္ဍပရိဿာဝန’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၅၉) ဝစနတော ဒဏ္ဍပရိဿာဝနမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ ဒဏ္ဍပရိဿာဝနံ နာမ ယတ္ထ ရဇကာနံ ခါရပရိဿာဝနံ ဝိယ စတူသု ပါဒေသု ဗဒ္ဓနိဿေဏိကာယ သာဋကံ ဗန္ဓိတွာ မဇ္ဈေ ဒဏ္ဍကေ ဥဒကံ အာသိဉ္စန္တိ, တံ ဥဘောပိ ကောဋ္ဌာသေ ပူရေတွာ ပရိဿာဝတိ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၄၄၃။)

‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ဩတ္ထရက’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၅၉) ဝစနတော ဩတ္ထရကံ ပရိဿာဝနမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ ဩတ္ထရကံ နာမ ယံ ဥဒကေ ဩတ္ထရိတွာ ဃဋကေန ဥဒကံ ဂဏှန္တိ, တဉှိ စတူသု ဒဏ္ဍကေသု ဝတ္ထံ ဗန္ဓိတွာ ဥဒကေ စတ္တာရော ခါဏုကေ နိခနိတွာ တေသု ဗန္ဓိတွာ သဗ္ဗပရိယန္တေ ဥဒကတော မောစေတွာ မဇ္ဈေ ဩတ္ထရိတွာ ဃဋေန ဥဒကံ ဂဏှန္တိ။

֍ * ၃၁။ ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, နဂ္ဂေန နဂ္ဂေါ အဘိဝါဒေတဗ္ဗော, ယော အဘိဝါဒေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိအာဒိဝစနတော (စူဠဝ။ ၂၆၁) န နဂ္ဂေန နဂ္ဂေါ အဘိဝါဒေတဗ္ဗော, န နဂ္ဂေန အဘိဝါဒေတဗ္ဗံ, န နဂ္ဂေန နဂ္ဂေါ အဘိဝါဒါပေတဗ္ဗော, န နဂ္ဂေန အဘိဝါဒါပေတဗ္ဗံ, န နဂ္ဂေန နဂ္ဂဿ ပရိကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ, န နဂ္ဂေန နဂ္ဂဿ ဒါတဗ္ဗံ, န နဂ္ဂေန ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ, န နဂ္ဂေန ခါဒိတဗ္ဗံ, န နဂ္ဂေန ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ, န နဂ္ဂေန သာယိတဗ္ဗံ, န နဂ္ဂေန ပါတဗ္ဗံ။

‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, တိဿော ပဋိစ္ဆာဒိယော ဇန္တာဃရပဋိစ္ဆာဒိံ ဥဒကပဋိစ္ဆာဒိံ ဝတ္ထပဋိစ္ဆာဒိ’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၆၁) ဝစနတော တိဿော ပဋိစ္ဆာဒိယော ဝဋ္ဋန္တိ။ ဧတ္ထ စ ဇန္တာဃရပဋိစ္ဆာဒိ ဥဒကပဋိစ္ဆာဒိ စ ပရိကမ္မံ ကရောန္တဿေဝ ဝဋ္ဋတိ, သေသေသု အဘိဝါဒနာဒီသု န ဝဋ္ဋတိ။ ဝတ္ထပဋိစ္ဆာဒိ ပန သဗ္ဗကမ္မေသု ဝဋ္ဋတိ။

֍ * ၃၂။ ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, ပုပ္ဖါဘိကိဏ္ဏေသု သယနေသု သယိတဗ္ဗံ, ယော သသေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၆၄) ဝစနတော ပုပ္ဖေဟိ သန္ထတေသု သယနေသု န သယိတဗ္ဗံ, ဂန္ဓဂန္ဓံ ပန ဂဟေတွာ ကဝါဋေ ပဉ္စင်္ဂုလိံ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ ပုပ္ဖံ ဂဟေတွာ ဝိဟာရေ ဧကမန္တံ နိက္ခိပိတုံ။

֍ * ၃၃။ ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, အာသိတ္တကူပဓာနေ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ, ယော ဘုဉ္ဇေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၆၄) ဝစနတော အာသိတ္တကူပဓာနေ ဌပေတွာ န ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ အာသိတ္တကူပဓာနန္တိ တမ္ဗလောဟေန ဝါ ရဇတေန ဝါ ကတာယ ပေဠာယ ဧတံ အဓိဝစနံ, ပဋိက္ခိတ္တတ္တာ ပန ဒါရုမယာပိ န ဝဋ္ဋတိ။

֍ * ၃၄။ ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, မဠောရိက’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၆၄) ဝစနတော မဠောရိကာယ ဌပေတွာ ဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ မဠောရိကာတိ ဒဏ္ဍာဓာရကော ဝုစ္စတိ။ ယဋ္ဌိအာဓာရကပဏ္ဏာဓာရကပစ္ဆိကပီဌာဒီနိပိ ဧတ္ထေဝ ပဝိဋ္ဌာနိ။ အာဓာရကသင်္ခေပဂမနတော ဟိ ပဋ္ဌာယ ဆိဒ္ဒံ ဝိဒ္ဓမ္ပိ အဝိဒ္ဓမ္ပိ ဝဋ္ဋတိယေဝ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၄၄၄။)

֍ * ၃၅။ ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, ဧကဘာဇနေ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ, ယော ဘုဉ္ဇေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ(စူဠဝ။ ၂၆၄) အာဒိဝစနတော န ဧကဘာဇနေ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ, န ဧကထာလကေ ပါတဗ္ဗံ။ သစေ ပန ဧကော ဘိက္ခု ဘာဇနတော ဖလံ ဝါ ပူပံ ဝါ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆတိ, တသ္မိံ အပဂတေ ဣတရဿ သေသကံ ဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ, ဣတရဿပိ တသ္မိံ ခီဏေ ပုန ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။

‘‘န, ဘိက္ခဝေ, ဧကမဉ္စေ တုဝဋ္ဋိတဗ္ဗံ, ယော တုဝဋ္ဋေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ(စူဠဝ။ ၂၆၄) အာဒိဝစနတော န ဧကမဉ္စေ နိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ, န ဧကတ္ထရဏေ နိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ ဝဝတ္ထာနံ ပန ဒဿေတွာ မဇ္ဈေ ကာသာဝံ ဝါ ကတ္တရယဋ္ဌိံ ဝါ အန္တမသော ကာယဗန္ဓနမ္ပိ ဌပေတွာ နိပဇ္ဇန္တာနံ အနာပတ္တိ။ ဧကပါဝုရဏေဟိ ဧကတ္ထရဏပါဝုရဏေဟိ စ န နိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ ဧကံ အတ္ထရဏဉ္စေဝ ပါဝုရဏဉ္စ ဧတေသန္တိ ဧကတ္ထရဏပါဝုရဏာ။ သံဟာရိမာနံ ပါဝါရတ္ထရဏကဋသာရကာဒီနံ ဧကံ အန္တံ အတ္ထရိတွာ ဧကံ ပါရုပိတွာ နိပဇ္ဇန္တာနမေတံ အဓိဝစနံ။

֍ * ၃၆။ ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, စေလပ္ပဋိကာ အက္ကမိတဗ္ဗာ, ယော အက္ကမေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၆၈) ဝစနတော န စေလသန္ထာရော အက္ကမိတဗ္ဗော, ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ဂိဟီနံ မင်္ဂလတ္ထာယ ယာစိယမာနေန စေလပ္ပဋိကံ အက္ကမိတု’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၆၈) ဝစနတော ပန ကာစိ ဣတ္ထီ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၆၈) အပဂတဂဗ္ဘာ ဝါ ဟောတိ ဂရုဂဗ္ဘာ ဝါ, ဧဝရူပေသု ဌာနေသု မင်္ဂလတ္ထာယ ယာစိယမာနေန အက္ကမိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ဓောတပါဒကံ အက္ကမိတု’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၆၈) ဝစနတော ပါဒဓောဝနဋ္ဌာနေ ဓောတေဟိ ပါဒေဟိ အက္ကမနတ္ထာယ အတ္ထတပစ္စတ္ထရဏံ အက္ကမိတုံ ဝဋ္ဋတိ။

֍ * ၃၇။ ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, ကတကံ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ, ယော ပရိဘုဉ္ဇေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၆၉) ဝစနတော ကတကံ န ဝဋ္ဋတိ။ ကတကံ နာမ ပဒုမကဏ္ဏိကာကာရံ ပါဒဃံသနတ္ထံ ကဏ္ဋကေ ဥဋ္ဌာပေတွာ ကတံ။ တံ ဝဋ္ဋံ ဝါ ဟောတု စတုရဿာဒိဘေဒံ ဝါ, ဗာဟုလိကာနုယောဂတ္တာ ပဋိက္ခိတ္တမေဝ, နေဝ ပဋိဂ္ဂဟေတုံ, န ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, တိဿော ပါဒဃံသနိယော သက္ခရံ ကထလံ သမုဒ္ဒဖေဏက’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၆၉) ဝစနတော သက္ခရာဒီဟိ ပါဒဃံသနံ ဝဋ္ဋတိ။ သက္ခရာတိ ပါသာဏော ဝုစ္စတိ, ပါသာဏဖေဏကောပိ ဝဋ္ဋတိယေဝ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၄၄၅။)

֍ * ၃၈။ ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, စာမရိဗီဇနီ ဓာရေတဗ္ဗာ, ယော ဓာရေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၆၉) ဝစနတော စာမရိဝါလေဟိ ကတဗီဇနီ န ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, မကသဗီဇနိံ။ အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ တိဿော ဗီဇနိယော ဝါကမယံ ဥသီရမယံ မောရပိဉ္ဆမယံ။ အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ဝိဓူပနဉ္စ တာလဝဏ္ဋဉ္စာ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၆၉) ဝစနတော မကသဗီဇနီအာဒိ ဝဋ္ဋတိ။ တတ္ထ ဝိဓူပနန္တိ ဗီဇနီ ဝုစ္စတိ။ တာလဝဏ္ဋံ ပန တာလပဏ္ဏေဟိ ဝါ ကတံ ဟောတု ဝေဠုဒန္တဝိလီဝေဟိ ဝါ မောရပိဉ္ဆေဟိ ဝါ စမ္မဝိကတီဟိ ဝါ, သဗ္ဗံ ဝဋ္ဋတိ။ မကသဗီဇနီ ဒန္တမယဝိသာဏမယဒဏ္ဍကာပိ ဝဋ္ဋတိ။ ဝါကမယဗီဇနိယာ ကေတကပါရောဟကုန္တာလပဏ္ဏာဒိမယာပိ သင်္ဂဟိတာ။

֍ * ၃၉။ ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, ဆတ္တံ ဓာရေတဗ္ဗံ, ယော ဓာရေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ဂိလာနဿ ဆတ္တ’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၇၀) ဝစနတော အဂိလာနေန ဆတ္တံ န ဓာရေတဗ္ဗံ။ ယဿ ပန ကာယဍာဟော ဝါ ပိတ္တကောပေါ ဝါ ဟောတိ စက္ခု ဝါ ဒုဗ္ဗလံ, အညော ဝါ ကောစိ အာဗာဓော ဝိနာ ဆတ္တေန ဥပ္ပဇ္ဇတိ, တဿ ဂါမေ ဝါ အရညေ ဝါ ဆတ္တံ ဝဋ္ဋတိ။ ဝဿေ ပန စီဝရဂုတ္တတ္ထမ္ပိ ဝါဠမိဂစောရဘယေသု အတ္တဂုတ္တတ္ထမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ, ဧကပဏ္ဏစ္ဆတ္တံ ပန သဗ္ဗတ္ထေဝ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, အဂိလာနေနပိ အာရာမေ အာရာမူပစာရေ ဆတ္တံ ဓာရေတု’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၇၀) ဝစနတော ပန အဂိလာနဿပိ အာရာမအာရာမူပစာရေသု ဆတ္တံ ဓာရေတုံ ဝဋ္ဋတိ။

֍ * ၄၀။ ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, ဒီဃာ နခါ ဓာရေတဗ္ဗာ, ယော ဓာရေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, မံသပ္ပမာဏေန နခံ ဆိန္ဒိတု’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၇၄) ဝစနတော ဒီဃာ နခါ ဆိန္ဒိတဗ္ဗာ။ ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, ဝီသတိမဋ္ဌံ ကာရာပေတဗ္ဗံ, ယော ကာရာပေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, မလမတ္တံ အပကဍ္ဎိတု’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၇၄) ဝစနတော ဝီသတိပိ နခေ လိခိတမဋ္ဌေ ကာရာပေတုံ န ဝဋ္ဋတိ, နခတော မလမတ္တံ ပန အပကဍ္ဎိတုံ ဝဋ္ဋတိ။

‘‘န, ဘိက္ခဝေ, သမ္ဗာဓေ လောမံ သံဟရာပေတဗ္ဗံ, ယော သံဟရာပေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, အာဗာဓပစ္စယာ သမ္ဗာဓေ လောမံ သံဟရာပေတု’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၇၅) ဝစနတော ဂဏ္ဍဝဏာဒိအာဗာဓံ ဝိနာ သမ္ဗာဓေ လောမံ သံဟရာပေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, ဒီဃံ နာသိကာလောမံ ဓာရေတဗ္ဗံ,

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၄၄၆။)

ယော ဓာရေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၇၅) ဝစနတော သဏ္ဍာသေန နာသိကာလောမံ သံဟရာပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သက္ခရာဒီဟိ နာသိကာလောမံ ဂါဟာပနေပိ အာပတ္တိ နတ္ထိ, အနုရက္ခဏတ္ထံ ပန ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, သဏ္ဍာသ’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၇၅) သဏ္ဍာသော အနုညာတော။ ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, ပလိတံ ဂါဟာပေတဗ္ဗံ, ယော ဂါဟာပေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၇၅) ဝစနတော ပလိတံ ဂါဟာပေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ယံ ပန ဘမုကာယ ဝါ နလာဋေ ဝါ ဒါဌိကာယ ဝါ ဥဂ္ဂန္တွာ ဗီဘစ္ဆံ ဟုတွာ ဌိတံ, တာဒိသံ လောမံ ပလိတံ ဝါ အပလိတံ ဝါ ဂါဟာပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။

֍ * ၄၁။ ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, အကာယဗန္ဓနေန ဂါမော ပဝိသိတဗ္ဗော, ယော ပဝိသေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၇၈) ဝစနတော အကာယဗန္ဓနေန ဂါမော န ပဝိသိတဗ္ဗော, အဗန္ဓိတွာ နိက္ခမန္တေန ယတ္ထ သရတိ, တတ္ထ ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။ ‘‘အာသနသာလာယ ဗန္ဓိဿာမီ’’တိ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ, သရိတွာ ယာဝ န ဗန္ဓတိ, န တာဝ ပိဏ္ဍာယ စရိတဗ္ဗံ။

֍ * ၄၂။ ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, ဂိဟိနိဝတ္ထံ နိဝါသေတဗ္ဗံ, ယော နိဝါသေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ(စူဠဝ။ ၂၈၀) အာဒိဝစနတော ဟတ္ထိသောဏ္ဍာဒိဝသေန ဂိဟိနိဝတ္ထံ န နိဝါသေတဗ္ဗံ, သေတပဋပါရုတာဒိဝသေန န ဂိဟိပါရုတံ ပါရုပိတဗ္ဗံ, မလ္လကမ္မကရာဒယော ဝိယ ကစ္ဆံ ဗန္ဓိတွာ န နိဝါသေတဗ္ဗံ။ ဧဝံ နိဝါသေတုံ ဂိလာနဿပိ မဂ္ဂပ္ပဋိပန္နဿပိ န ဝဋ္ဋတိ။ ယမ္ပိ မဂ္ဂံ ဂစ္ဆန္တာ ဧကံ ဝါ ဒွေ ဝါ ကောဏေ ဥက္ခိပိတွာ အန္တရဝါသကဿ ဥပရိ လဂ္ဂန္တိ, အန္တော ဝါ ဧကံ ကာသာဝံ တထာ နိဝါသေတွာ ဗဟိ အပရံ နိဝါသေန္တိ, သဗ္ဗံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဂိလာနော ပန အန္တောကာသာဝဿ ဩဝဋ္ဋိကံ ဒဿေတွာ အပရံ ဥပရိ နိဝါသေတုံ လဘတိ, အဂိလာနေန ဒွေ နိဝါသေန္တေန သဂုဏံ ကတွာ နိဝါသေတဗ္ဗာနိ။

֍ * ၄၃။ ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, ဥဘတောကာဇံ ဟရိတဗ္ဗံ, ယော ဟရေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၈၁) ဝစနတော ဥဘတောကာဇံ ဟရိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ဧကတောကာဇံ အန္တရာကာဇံ သီသဘာရံ ခန္ဓဘာရံ ကဋိဘာရံ ဩလမ္ဗက’’န္တိ ဝစနတော ဧကတောကာဇာဒိံ ဟရိတုံ ဝဋ္ဋတိ။

֍ * ၄၄။ ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, ဒီဃံ ဒန္တကဋ္ဌံ ခါဒိတဗ္ဗံ, ယော ခါဒေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၈၂) ဝစနတော န ဒီဃံ ဒန္တကဋ္ဌံ ခါဒိတဗ္ဗံ။ ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ,

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၄၄၇။)

အဋ္ဌင်္ဂုလပရမံ ဒန္တကဋ္ဌံ။ အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, စတုရင်္ဂုလပစ္ဆိမံ ဒန္တကဋ္ဌ’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၈၂) ဝစနတော မနုဿာနံ ပမာဏင်္ဂုလေန အဋ္ဌင်္ဂုလပရမံ စတုရင်္ဂုလပစ္ဆိမဉ္စ ဒန္တကဋ္ဌံ ခါဒိတဗ္ဗံ။

֍ * ၄၅။ ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, ရုက္ခော အဘိရုဟိတဗ္ဗော, ယော အဘိရုဟေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, သတိ ကရဏီယေ ပေါရိသံ ရုက္ခံ အဘိရုဟိတုံ အာပဒါသု ယာဝဒတ္ထ’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၈၄) ဝစနတော န ရုက္ခံ အဘိရုဟိတဗ္ဗံ, သုက္ခကဋ္ဌဂဟဏာဒိကိစ္စေ ပန သတိ ပုရိသပ္ပမာဏံ အဘိရုဟိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အာပဒါသူတိ ဝါဠမိဂါဒယော ဝါ ဒိသွာ မဂ္ဂမူဠှော ဝါ ဒိသာ ဩလောကေတုကာမော ဟုတွာ ဒဝဍာဟံ ဝါ ဥဒကောဃံ ဝါ အာဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ အတိဥစ္စမ္ပိ ရုက္ခံ အာရောဟိတုံ ဝဋ္ဋတိ။

֍ * ၄၆။ ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, ဗုဒ္ဓဝစနံ ဆန္ဒသော အာရောပေတဗ္ဗံ, ယော အာရောပေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, သကာယ နိရုတ္တိယာ ဗုဒ္ဓဝစနံ ပရိယာပုဏိတု’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၈၅) ဝစနတော ဝေဒံ ဝိယ ဗုဒ္ဓဝစနံ သက္ကဋဘာသာယ ဝါစနာမဂ္ဂံ အာရောစေတုံ န ဝဋ္ဋတိ, သကာယ ပန မာဂဓိကာယ နိရုတ္တိယာ ပရိယာပုဏိတဗ္ဗံ။

֍ * ၄၇။ ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, လောကာယတံ ပရိယာပုဏိတဗ္ဗံ, ယော ပရိယာပုဏေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ(စဦဠဝ။ ၂၈၆) အာဒိဝစနတော လောကာယတသင်္ခါတံ ‘‘သဗ္ဗံ ဥစ္ဆိဋ္ဌံ, သဗ္ဗံ အနုစ္ဆိဋ္ဌံ, သေတော ကာကော, ကာဠော ဗကော ဣမိနာ စ ဣမိနာ စ ကာရဏေနာ’’တိ ဧဝမာဒိနိရတ္ထကကာရဏပဋိသံယုတ္တံ တိတ္ထိယသတ္ထံ နေဝ ပရိယာပုဏိတဗ္ဗံ, န ပရဿ ဝါစေတဗ္ဗံ။ န စ တိရစ္ဆာနဝိဇ္ဇာ ပရိယာပုဏိတဗ္ဗာ, န ပရဿ ဝါစေတဗ္ဗာ။

֍ * ၄၈။ ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, ခိပိတေ ‘ဇီဝါ’တိ ဝတ္တဗ္ဗော, ယော ဝဒေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ဂိဟီနံ ‘ဇီဝထ ဘန္တေ’တိ ဝုစ္စမာနေန ‘စိရံ ဇီဝါ’တိ ဝတ္တု’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၈၈) ဝစနတော ခိပိတေ ‘‘ဇီဝါ’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗံ, ဂိဟိနာ ပန ‘‘ဇီဝထာ’’တိ ဝုစ္စမာနေန ‘‘စိရံ ဇီဝါ’’တိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။

֍ * ၄၉။ ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, လသုဏံ ခါဒိတဗ္ဗံ, ယော ခါဒေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, အာဗာဓပစ္စယာ လသုဏံ ခါဒိတု’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၈၉) ဝစနတော

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၄၄၈။)

အာဗာဓံ ဝိနာ လသုဏံ ခါဒိတုံ န ဝဋ္ဋတိ, သူပသမ္ပာကာဒီသု (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၇၉၇) ပက္ခိတ္တံ ပန ဝဋ္ဋတိ။ တဉှိ ပစ္စမာနေသု မုဂ္ဂသူပါဒီသု ဝါ မစ္ဆမံသဝိကတိယာ ဝါ တေလေ ဝါ ဗဒရသာဠဝါဒီသု ဝါ အမ္ဗိလသာကာဒီသု ဝါ ဥတ္တရိဘင်္ဂေသု ဝါ ယတ္ထ ကတ္ထစိ အန္တမသော ယာဂုဘတ္တေပိ ပက္ခိတ္တံ ဝဋ္ဋတိ။

֍ * ၅၀။ ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, အဓောတေဟိ ပါဒေဟိ သေနာသနံ အက္ကမိတဗ္ဗံ, ယော အက္ကမေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၃၂၄) ဝစနတော အဓောတေဟိ ပါဒေဟိ မဉ္စပီဌာဒိသေနာသနံ ပရိကမ္မကတာ ဝါ ဘူမိ န အက္ကမိတဗ္ဗာ။ ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, အလ္လေဟိ ပါဒေဟိ သေနာသနံ အက္ကမိတဗ္ဗံ, ယော အက္ကမေယျ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၃၂၄) ဝစနတော ယေဟိ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၂၄) အက္ကန္တဋ္ဌာနေ ဥဒကံ ပညာယတိ, ဧဝရူပေဟိ အလ္လပါဒေဟိ ပရိဘဏ္ဍကတာ ဘူမိ ဝါ သေနာသနံ ဝါ န အက္ကမိတဗ္ဗံ။ သစေ ပန ဥဒကသိနေဟမတ္တမေဝ ပညာယတိ, န ဥဒကံ, ဝဋ္ဋတိ။ ပါဒပုဉ္ဆနိံ ပန အလ္လပါဒေဟိပိ အက္ကမိတုံ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, သဥပါဟနေန သေနာသနံ အက္ကမိတဗ္ဗံ, ယော အက္ကမေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၃၂၄) ဝစနတော ဓောတပါဒေဟိ အက္ကမိတဗ္ဗဋ္ဌာနံ သဥပါဟနေန အက္ကမိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။

‘‘န, ဘိက္ခဝေ, ပရိကမ္မကတာယ ဘူမိယာ နိဋ္ဌုဘိတဗ္ဗံ, ယော နိဋ္ဌုဘေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၃၂၄) ဝစနတော ပရိကမ္မကတာယ ဘူမိယာ န နိဋ္ဌုဘိတဗ္ဗံ။ ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ခေဠမလ္လက’’န္တိ (စူဠဝ။ ၃၂၄) ဧဝံ အနုညာတေ ခေဠမလ္လကေ နိဋ္ဌုဘိတဗ္ဗံ။ ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, စောဠကေန ပလိဝေဌေတု’’န္တိ (စူဠဝ။ ၃၂၄) ဝစနတော သုဓာဘူမိယာ ဝါ ပရိဘဏ္ဍဘူမိယာ ဝါ မဉ္စပီဌံ နိက္ခိပန္တေန သစေ တဋ္ဋိကာ ဝါ ကဋသာရကော ဝါ နတ္ထိ, စောဠကေန မဉ္စပီဌာနံ ပါဒါ ဝေဌေတဗ္ဗာ, တသ္မိံ အသတိ ပဏ္ဏမ္ပိ အတ္ထရိတုံ ဝဋ္ဋတိ, ကိဉ္စိ အနတ္ထရိတွာ ဌပေန္တဿ ပန ဒုက္ကဋံ။ ယဒိ ပန တတ္ထ နေဝါသိကာ အနတ္ထတာယ ဘူမိယာပိ ဌပေန္တိ, အဓောတပါဒေဟိပိ ဝဠဉ္ဇေန္တိ, တထေဝ ဝဠဉ္ဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။

‘‘န, ဘိက္ခဝေ, ပရိကမ္မကတာ ဘိတ္တိ အပဿေတဗ္ဗာ, ယော အပဿေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၃၂၄) ဝစနတော ပရိကမ္မကတာ ဘိတ္တိ သေတဘိတ္တိ ဝါ ဟောတု စိတ္တကမ္မကတာ ဝါ, န အပဿေတဗ္ဗာ။ န ကေဝလဉ္စ ဘိတ္တိမေဝ, ဒွါရမ္ပိ ဝါတပါနမ္ပိ အပဿေနဖလကမ္ပိ ပါသာဏတ္ထမ္ဘမ္ပိ ရုက္ခတ္ထမ္ဘမ္ပိ စီဝရေန ဝါ ယေန ကေနစိ အပ္ပဋိစ္ဆာဒေတွာ အပဿိတုံ န လဘတိ။ ‘‘အနုဇာနာမိ,

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၄၄၉။)

ဘိက္ခဝေ, ပစ္စတ္ထရိတွာ နိပဇ္ဇိတု’’န္တိ (စူဠဝ။ ၃၂၅) ဝစနတော ပန ဓောတပါဒေဟိ အက္ကမိတဗ္ဗံ, ပရိဘဏ္ဍကတံ ဘူမိံ ဝါ ဘူမတ္ထရဏံ သေနာသနံ ဝါ သံဃိကမဉ္စပီဌံ ဝါ အတ္တနော သန္တကေန ပစ္စတ္ထရဏေန ပစ္စတ္ထရိတွာဝ နိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ သစေ နိဒ္ဒါယတောပိ ပစ္စတ္ထရဏေ သင်္ကုဋိတေ ကောစိ သရီရာဝယဝေါ မဉ္စံ ဝါ ပီဌံ ဝါ ဖုသတိ, အာပတ္တိယေဝ, လောမေသု ပန ဖုသန္တေသု လောမဂဏနာယ အာပတ္တိယော။ ပရိဘောဂသီသေန အပဿယန္တဿပိ ဧသေဝ နယော။ ဟတ္ထတလပါဒတလေဟိ ပန ဖုသိတုံ အက္ကမိတုံ ဝါ ဝဋ္ဋတိ, မဉ္စံ ဝါ ပီဌံ ဝါ ဟရန္တဿ ကာယေ ပဋိဟညတိ, အနာပတ္တိ။

֍ * ၅၁။ ‘‘ဒသယိမေ, ဘိက္ခဝေ, အဝန္ဒိယာ။ ပုရေဥပသမ္ပန္နေန ပစ္ဆုပသမ္ပန္နော အဝန္ဒိယော, အနုပသမ္ပန္နော အဝန္ဒိယော, နာနာသံဝါသကော ဝုဍ္ဎတရော အဓမ္မဝါဒီ အဝန္ဒိယော, မာတုဂါမော အဝန္ဒိယော, ပဏ္ဍကော အဝန္ဒိယော, ပါရိဝါသိကော အဝန္ဒိယော, မူလာယပဋိကဿနာရဟော အဝန္ဒိယော, မာနတ္တာရဟော အဝန္ဒိယော, မာနတ္တစာရိကော အဝန္ဒိယော, အဗ္ဘာနာရဟော အဝန္ဒိယော’’တိ (စူဠဝ။ ၃၁၂) ဝစနတော ဣမေ ဒသ အဝန္ဒိယာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

‘‘ပစ္ဆုပသမ္ပန္နေန ပုရေဥပသမ္ပန္နော ဝန္ဒိယော, နာနာသံဝါသကော ဝုဍ္ဎတရော ဓမ္မဝါဒီ ဝန္ဒိယော, တထာဂတော အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဝန္ဒိယော’’တိ (စူဠဝ။ ၃၁၂) – ဝစနတော ဣမေ တယော ဝန္ဒိတဗ္ဗာ။

֍ * ၅၂။ ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, တီဏိ တူလာနိ ရုက္ခတူလံ လတာတူလံ ပေါဋကီတူလ’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၉၇) ဝစနတော ဣမာနိ တီဏိ တူလာနိ ကပ္ပိယာနိ။ တတ္ထ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၉၇) ရုက္ခတူလန္တိ သိမ္ဗလိရုက္ခာဒီနံ ယေသံ ကေသဉ္စိ ရုက္ခာနံ တူလံ။ လတာတူလန္တိ ခီရဝလ္လိအာဒီနံ ယာသံ ကာသဉ္စိ ဝလ္လီနံ တူလံ။ ပေါဋကီတူလန္တိ ပေါဋကီတိဏာဒီနံ ယေသံ ကေသဉ္စိ တိဏဇာတိကာနံ အန္တမသော ဥစ္ဆုနဠာဒီနမ္ပိ တူလံ။ ဧတေဟိ တီဟိ သဗ္ဗဘူတဂါမာ သင်္ဂဟိတာ ဟောန္တိ။ ရုက္ခဝလ္လိတိဏဇာတိယော ဟိ မုဉ္စိတွာ အညော ဘူတဂါမော နာမ နတ္ထိ, တသ္မာ ယဿ ကဿစိ ဘူတဂါမဿ တူလံ ဗိမ္ဗောဟနေ ဝဋ္ဋတိ။ ဘိသိံ ပန ပါပုဏိတွာ သဗ္ဗမေတံ အကပ္ပိယတူလန္တိ ဝုစ္စတိ။ န ကေဝလဉ္စ ဗိမ္ဗောဟနေ ဧတံ တူလမေဝ, ဟံသမောရာဒီနံ သဗ္ဗသကုဏာနံ သီဟာဒီနံ သဗ္ဗစတုပ္ပဒါနဉ္စ လောမမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ, ပိယင်္ဂုပုပ္ဖဗကုလပုပ္ဖါဒီနံ ပန ယံ ကိဉ္စိ ပုပ္ဖံ န ဝဋ္ဋတိ။ တမာလပတ္တံ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၄၅၀။)

သုဒ္ဓမေဝ န ဝဋ္ဋတိ, မိဿကံ ပန ဝဋ္ဋတိ, ဘိသီနံ အနုညာတံ ပဉ္စဝိဓံ ဥဏ္ဏာဒိတူလမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။

֍ * ၅၃။ ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စ ဘိသိယော ဥဏ္ဏဘိသိံ စောဠဘိသိံ ဝါကဘိသိံ တိဏဘိသိံ ပဏ္ဏဘိသိ’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၉၇) ဝစနတော ပဉ္စဟိ ဥဏ္ဏာဒီဟိ ပူရိတာ ပဉ္စ ဘိသိယော အနုညာတာ။ တူလဂဏနာယ ဟိ ဧတာသံ ဂဏနာ ဝုတ္တာ။ တတ္ထ ဥဏ္ဏဂ္ဂဟဏေန န ကေဝလံ ဧဠကလောမမေဝ ဂဟိတံ, ဌပေတွာ ပန မနုဿလောမံ ယံ ကိဉ္စိ ကပ္ပိယာကပ္ပိယမံသဇာတီနံ ပက္ခိစတုပ္ပဒါနံ လောမံ သဗ္ဗံ ဣဓ ဥဏ္ဏဂ္ဂဟဏေနေဝ ဂဟိတံ။ တသ္မာ ဆန္နံ စီဝရာနံ ဆန္နံ အနုလောမစီဝရာနဉ္စ အညတရေန ဘိသိစ္ဆဝိံ ကတွာ တံ သဗ္ဗံ ပက္ခိပိတွာ ဘိသိံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဧဠကလောမာနိ ပန အပက္ခိပိတွာ ကမ္ဗလမေဝ စတုဂ္ဂုဏံ ပဉ္စဂုဏံ ဝါ ပက္ခိပိတွာ ကတာပိ ဥဏ္ဏဘိသိသင်္ချမေဝ ဂစ္ဆတိ။

စောဠဘိသိအာဒီသု ယံ ကိဉ္စိ နဝစောဠံ ဝါ ပုရာဏစောဠံ ဝါ သံဟရိတွာ အန္တော ပက္ခိပိတွာ ဝါ ကတာ စောဠဘိသိ။ ယံ ကိဉ္စိ ဝါကံ ပက္ခိပိတွာ ကတာ ဝါကဘိသိ။ ယံ ကိဉ္စိ တိဏံ ပက္ခိပိတွာ ကတာ တိဏဘိသိ။ အညတြ သုဒ္ဓတမာလပတ္တာ ယံ ကိဉ္စိ ပဏ္ဏံ ပက္ခိပိတွာ ကတာ ပဏ္ဏဘိသီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တမာလပတ္တံ ပန အညေန မိဿမေဝ ဝဋ္ဋတိ။ သုဒ္ဓံ န ဝဋ္ဋတိ။ ယံ ပနေတံ ဥဏ္ဏာဒိပဉ္စဝိဓံ တူလံ ဘိသိယံ ဝဋ္ဋတိ, တံ မသူရကေပိ ဝဋ္ဋတီတိ ကုရုန္ဒိယံ ဝုတ္တံ။ ဧတေန မသူရကံ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ သိဒ္ဓံ ဟောတိ။ ဘိသိယာ ပမာဏနိယမော နတ္ထိ, မဉ္စဘိသိ ပီဌဘိသိ ဘူမတ္ထရဏဘိသိ စင်္ကမနဘိသိ ပါဒပုဉ္ဆနဘိသီတိ ဧတာသံ အနုရူပတော သလ္လက္ခေတွာ အတ္တနော ရုစိဝသေန ပမာဏံ ကာတဗ္ဗံ။ ဗိမ္ဗောဟနံ ပန ပမာဏယုတ္တမေဝ ဝဋ္ဋတိ။

֍ * ၅၄။ ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, အဍ္ဎကာယိကာနိ ဗိမ္ဗောဟနာနိ ဓာရေတဗ္ဗာနိ, ယော ဓာရေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၉၇) ယေသု ကဋိတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ သီသံ ဥပဒဟန္တိ, တာဒိသာနိ ဥပဍ္ဎကာယပ္ပမာဏာနိ ဗိမ္ဗောဟနာနိ ပဋိက္ခိပိတွာ ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, သီသပ္ပမာဏံ ဗိမ္ဗောဟန’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၉၇) သီသပ္ပမာဏံ အနုညာတံ။ သီသပ္ပမာဏံ နာမ ယဿ ဝိတ္ထာရတော တီသု ကဏ္ဏေသု ဒွိန္နံ ကဏ္ဏာနံ အန္တရံ မိနိယမာနံ ဝိဒတ္ထိ စေဝ စတုရင်္ဂုလဉ္စ ဟောတိ, မဇ္ဈဋ္ဌာနံ မုဋ္ဌိရတနံ ဟောတိ။ ‘‘ဒီဃတော ပန ဒိယဍ္ဎရတနံ ဝါ ဒွိရတနံ ဝါ’’တိ ကုရုန္ဒိယံ ဝုတ္တံ။ အယံ သီသပ္ပမာဏဿ ဥက္ကဋ္ဌပရိစ္ဆေဒေါ, ဣတော ဥဒ္ဓံ န ဝဋ္ဋတိ, ဟေဋ္ဌာ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၄၅၁။)

ဝဋ္ဋတိ။ အဂိလာနဿ သီသူပဓာနဉ္စ ပါဒူပဓာနဉ္စာတိ ဒွယမေဝ ဝဋ္ဋတိ, ဂိလာနဿ ဗိမ္ဗောဟနာနိ သန္ထရိတွာ ဥပရိ ပစ္စတ္ထရဏံ ဒတွာ နိပဇ္ဇိတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘ယာနိ ပန ဘိသီနံ အနုညာတာနိ ပဉ္စ ကပ္ပိယတူလာနိ, တေဟိ ဗိမ္ဗောဟနံ မဟန္တမ္ပိ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဖုဿဒေဝတ္ထေရော အာဟ။ ဝိနယဓရဥပတိဿတ္ထေရော ပန ‘‘ဗိမ္ဗောဟနံ ကရိဿာမီတိ ကပ္ပိယတူလံ ဝါ အကပ္ပိယတူလံ ဝါ ပက္ခိပိတွာ ကရောန္တဿ ပမာဏမေဝ ဝဋ္ဋတီ’’တိ အာဟ။

֍ * ၅၅။ ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, အာသန္ဒိက’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၉၇) ဝစနတော စတုရဿပီဌသင်္ခါတော အာသန္ဒိကော ဝဋ္ဋတိ, သော စ ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ဥစ္စကမ္ပိ အာသန္ဒိက’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၉၇) ဝစနတော အဋ္ဌင်္ဂုလတော ဥစ္စပါဒကောပိ ဝဋ္ဋတိ။ ဧကတောဘာဂေန ဒီဃပီဌမေဝ ဟိ အဋ္ဌင်္ဂုလတော ဥစ္စပါဒကံ န ဝဋ္ဋတိ, တသ္မာ စတုရဿပီဌံ ပမာဏာတိက္ကန္တမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, သတ္တင်္ဂ’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၉၇) ဝစနတော တီသု ဒိသာသု အပဿယံ ကတွာ ကတမဉ္စောပိ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ဥစ္စကမ္ပိ သတ္တင်္ဂ’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၉၇) ဝစနတော အယမ္ပိ ပမာဏာတိက္ကန္တော စ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ဘဒ္ဒပီဌ’’န္တိအာဒိနာ (စူဠဝ။ ၂၉၇) ပါဠိယံ အနုညာတံ ဝေတ္တမယပီဌံ ပိလောတိကာဗဒ္ဓပီဌံ ဒါရုပဋ္ဋိကာယ ဥပရိ ပါဒေ ဌပေတွာ ဘောဇနဖလကံ ဝိယ ကတံ ဧဠကပါဒပီဌံ အာမလကာကာရေန ယောဇိတံ ဗဟုပါဒကံ အာမဏ္ဍကဝဋ္ဋိကပီဌံ ပလာလပီဌံ ဖလကပီဌဉ္စ ပါဠိယံ အနာဂတဉ္စ အညမ္ပိ ယံ ကိဉ္စိ ဒါရုမယပီဌံ ဝဋ္ဋတိ။

‘‘န, ဘိက္ခဝေ, ဥစ္စေ မဉ္စေ သယိတဗ္ဗံ, ယော သယေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၉၇) ဝစနတော ပမဏာတိက္ကန္တေ မဉ္စေ သယန္တဿ ဒုက္ကဋံ, တံ ပန ကရောန္တဿ ကာရာပေန္တဿ စ ဆေဒနကံ ပါစိတ္တိယံ။ အညေန ကတံ ပဋိလဘိတွာ ပရိဘုဉ္ဇန္တေန ဆိန္ဒိတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ သစေ န ဆိန္ဒိတုကာမော ဟောတိ, ဘူမိယံ နိခနိတွာ ပမာဏံ ဥပရိ ဒဿေတိ, ဥတ္တာနကံ ဝါ ကတွာ ပရိဘုဉ္ဇတိ, ဥက္ခိပိတွာ တုလာသံဃာဋေ ဌပေတွာ အဋ္ဋံ ကတွာ ပရိဘုဉ္ဇတိ, ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, ဥစ္စာ မဉ္စပဋိပါဒကာ ဓာရေတဗ္ဗာ, ယော ဓာရေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, အဋ္ဌင်္ဂုလပရမံ မဉ္စပဋိပါဒက’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၉၇) ဝစနတော မနုဿာနံ ပမာဏင်္ဂုလေန အဋ္ဌင်္ဂုလပရမောဝ မဉ္စပဋိပါဒကော ဝဋ္ဋတိ, တတော ဥဒ္ဓံ န ဝဋ္ဋတိ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၄၅၂။)

֍ * ၅၆။ ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, ဥစ္စာသယနမဟာသယနာနိ ဓာရေတဗ္ဗာနိ, သေယျထိဒံ, အာသန္ဒိ ပလ္လင်္ကော ဂေါနကော စိတ္တကော ပဋိကာ ပဋလိကာ တူလိကာ ဝိကတိကာ ဥဒ္ဒလောမိ ဧကန္တလောမိ ကဋ္ဋိဿံ ကောသေယျံ ကုတ္တကံ ဟတ္ထတ္ထရံ အဿတ္ထရံ ရထတ္ထရံ အဇိနပဝေဏီ ကဒလိမိဂပဝရပစ္စတ္ထရဏံ သဥတ္တရစ္ဆဒံ ဥဘတောလောဟိတကူပဓာနံ, ယော ဓာရေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၅၄) ဝစနတော ဥစ္စာသယနမဟာသယနာနိ န ဝဋ္ဋန္တိ။ တတ္ထ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၅၄) ဥစ္စာသယနံ နာမ ပမာဏာတိက္ကန္တံ မဉ္စံ။ မဟာသယနံ နာမ အကပ္ပိယတ္ထရဏံ။ အာသန္ဒိအာဒီသု အာသန္ဒီတိ ပမာဏာတိက္ကန္တာသနံ။ ပလ္လင်္ကောတိ ပါဒေသု ဝါဠရူပါနိ ဌပေတွာ ကတော။ ဂေါနကောတိ ဒီဃလောမကော မဟာကောဇဝေါ။ စတုရင်္ဂုလာဓိကာနိ ကိရ တဿ လောမာနိ။ စိတ္တကောတိ ရတနစိတြဥဏ္ဏာမယတ္ထရကော။ ပဋိကာတိ ဥဏ္ဏာမယော သေတတ္ထရကော။ ပဋလိကာတိ ဃနပုပ္ဖကော ဥဏ္ဏာမယလောမတ္ထရကော, ယော ‘‘အာမလကပဋော’’တိပိ ဝုစ္စတိ။ တူလိကာတိ ပကတိတူလိကာယေဝ။ ဝိကတိကာတိ သီဟဗျဂ္ဃါဒိရူပဝိစိတြော ဥဏ္ဏာမယတ္ထရကော။ ဥဒ္ဒလောမီတိ ဧကတော ဥဂ္ဂတလောမံ ဥဏ္ဏာမယတ္ထရဏံ။ ဧကန္တလောမီတိ ဥဘတော ဥဂ္ဂတလောမံ ဥဏ္ဏာမယတ္ထရဏံ။ ကဋ္ဋိဿန္တိ ရတနပရိသိဗ္ဗိတံ ကောသေယျကဋ္ဋိဿမယံ ပစ္စတ္ထရဏံ။ ကောသေယျန္တိ ရတနပရိသိဗ္ဗိတံ ကောသိယသုတ္တမယံ ပစ္စတ္ထရဏံ, သုဒ္ဓကောသေယျံ ပန ဝဋ္ဋတိ။

ကုတ္တကန္တိ သောဠသန္နံ နာဋကိတ္ထီနံ ဌတွာ နစ္စနယောဂ္ဂံ ဥဏ္ဏာမယတ္ထရဏံ။ ဟတ္ထတ္ထရအဿတ္ထရာ ဟတ္ထိအဿပိဋ္ဌီသု အတ္ထရဏကအတ္ထရဏာ ဧဝ။ ရထတ္ထရေပိ ဧသေဝ နယော။ အဇိနပဝေဏီတိ အဇိနစမ္မေဟိ မဉ္စပ္ပမာဏေန သိဗ္ဗိတွာ ကတာ ပဝေဏီ။ ကဒလိမိဂပဝရပစ္စတ္ထရဏန္တိ ကဒလိမိဂစမ္မံ နာမ အတ္ထိ, တေန ကတံ ပဝရပစ္စတ္ထရဏန္တိ အတ္ထော။ တံ ကိရ သေတဝတ္ထဿ ဥပရိ ကဒလိမိဂစမ္မံ ပတ္ထရိတွာ သိဗ္ဗိတွာ ကရောန္တိ။ သဥတ္တရစ္ဆဒန္တိ သဟ ဥတ္တရစ္ဆဒေန, ဥပရိဗဒ္ဓေန ရတ္တဝိတာနေန သဒ္ဓိန္တိ အတ္ထော။ သေတဝိတာနမ္ပိ ဟေဋ္ဌာ အကပ္ပိယပစ္စတ္ထရဏေ သတိ န ဝဋ္ဋတိ, အသတိ ပန ဝဋ္ဋတိ။ ဥဘတောလောဟိတကူပဓာနန္တိ သီသူပဓာနဉ္စ ပါဒူပဓာနဉ္စာတိ မဉ္စဿ ဥဘတောလောဟိတကူပဓာနံ, ဧတံ န ကပ္ပတိ။ ယံ ပန ဧကမေဝ ဥပဓာနံ ဥဘောသု ပဿေသု ရတ္တံ ဝါ ဟောတု ပဒုမဝဏ္ဏံ ဝါ ဝိစိတြံ ဝါ, သစေ ပမာဏယုတ္တံ, ဝဋ္ဋတိ, မဟာဥပဓာနံ ပန ပဋိက္ခိတ္တံ။ ဂေါနကာဒီနိ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၂၀) သံဃိကဝိဟာရေ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၄၅၃။)

ဝါ ပုဂ္ဂလိကဝိဟာရေ ဝါ မဉ္စပီဌကေသု အတ္ထရိတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ န ဝဋ္ဋန္တိ, ဓမ္မာသနေ ပန ဂိဟိဝိကတနီဟာရေန လဗ္ဘန္တိ, တတြာပိ နိပဇ္ဇိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။

‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ဌပေတွာ တီဏိ အာသန္ဒိံ ပလ္လင်္ကံ တူလိကံ ဂိဟိဝိကတံ အဘိနိသီဒိတုံ, န တွေဝ အဘိနိပဇ္ဇိတု’’န္တိ (စူဠဝ။ ၃၁၄) – ဝစနတော အာသန္ဒာဒိတ္တယံ ဌပေတွာ အဝသေသေသု ဂေါနကာဒီသု ဂိဟိဝိကတေသု ဓမ္မာသနေ ဝါ ဘတ္တဂ္ဂေ ဝါ အန္တရဃရေ ဝါ နိသီဒိတုံ ဝဋ္ဋတိ, နိပဇ္ဇိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ တူလောနဒ္ဓံ ပန မဉ္စပီဌံ ဘတ္တဂ္ဂေ အန္တရဃရေယေဝ နိသီဒိတုံ ဝဋ္ဋတိ, တတ္ထာပိ နိပဇ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ တူလောနဒ္ဓံ ပန မဉ္စပီဌံ ကာရာပေန္တဿပိ ဥဒ္ဒါလနကံ ပါစိတ္တိယံ။

‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ဩနဒ္ဓမဉ္စံ ဩနဒ္ဓပီဌ’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၉၇) ဝစနတော ပန စမ္မာဒီဟိ ဩနဒ္ဓံ မဉ္စပီဌံ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ပါဝါရံ။ အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ကောသေယျပါဝါရံ။ အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ကောဇဝံ။ အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ကမ္ဗလ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၃၃၇-၃၃၈) – ဝစနတော ပါဝါရာဒီနိ သံဃိကာနိ ဝါ ဟောန္တု ပုဂ္ဂလိကာနိ ဝါ, ယထာသုခံ ဝိဟာရေ ဝါ အန္တရဃရေ ဝါ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋန္တိ။ ကောဇဝံ ပနေတ္ထ ပကတိကောဇဝမေဝ ဝဋ္ဋတိ, မဟာပိဋ္ဌိယကောဇဝံ န ဝဋ္ဋတိ။

‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, သဗ္ဗံ ပါသာဒပရိဘောဂ’’န္တိ (စူဠဝ။ ၃၂၀) ဝစနတော သုဝဏ္ဏရဇတာဒိဝိစိတြာနိ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၂၀) ကဝါဋာနိ မဉ္စပီဌာနိ တာလဝဏ္ဋာနိ သုဝဏ္ဏရဇတယောနိ ပါနီယဃဋပါနီယသရာဝါနိ, ယံ ကိဉ္စိ စိတ္တကမ္မကတံ, သဗ္ဗံ သေနာသနပရိဘောဂေ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘ပါသာဒဿ ဒါသိဒါသံ ခေတ္တဝတ္ထုံ ဂေါမဟိံသံ ဒေမာ’’တိ ဝဒန္တိ, ပါဋေက္ကံ ဂဟဏကိစ္စံ နတ္ထိ, ပါသာဒေ ပဋိဂ္ဂဟိတေ ပဋိဂ္ဂဟိတမေဝ ဟောတိ။

‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ဧကပလာသိကံ ဥပါဟနံ… န, ဘိက္ခဝေ, ဒိဂုဏာ ဥပါဟနာ ဓာရေတဗ္ဗာ… န တိဂုဏာ ဥပါဟနာ ဓာရေတဗ္ဗာ… န ဂုဏင်္ဂုဏူပါဟနာ ဓာရေတဗ္ဗာ… ယော ဓာရေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၄၅) – ဝစနတော ဧကပဋလာယေဝ ဥပါဟနာ ဝဋ္ဋတိ, ဒွိပဋလာ ပန တိပဋလာ န ဝဋ္ဋတိယေဝ။ ဂုဏင်္ဂုဏူပါဟနာ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၄၅) နာမ စတုပဋလတော ပဋ္ဌာယ ဝုစ္စတိ, သာ ပန မဇ္ဈိမဒေသေယေဝ န ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, သဗ္ဗပစ္စန္တိမေသု ဇနပဒေသု ဂုဏင်္ဂုဏူပါဟန’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၅၉) – ဝစနတော ပစ္စန္တိမေသု ဇနပဒေသု

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၄၅၄။)

ဂုဏင်္ဂုဏူပါဟနာ နဝါ ဝါ ဟောတု ပရိဘုတ္တာ ဝါ, ဝဋ္ဋတိ။ မဇ္ဈိမဒေသေ ပန ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ဩမုက္ကံ ဂုဏင်္ဂုဏူပါဟနံ။ န, ဘိက္ခဝေ, နဝါ ဂုဏင်္ဂုဏူပါဟနာ ဓာရေတဗ္ဗာ, ယော ဓာရေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၄၇) ဝစနတော ပဋိမုဉ္စိတွာ အပနီတာ ပရိဘုတ္တာယေဝ ဂုဏင်္ဂုဏူပါဟနာ ဝဋ္ဋတိ, အပရိဘုတ္တာ ပဋိက္ခိတ္တာယေဝ။ ဧကပဋလာ ပန ပရိဘုတ္တာ ဝါ ဟောတု အပရိဘုတ္တာ ဝါ, သဗ္ဗတ္ထ ဝဋ္ဋတိ။ ဧတ္ထ စ မနုဿစမ္မံ ဌပေတွာ ယေန ကေနစိ စမ္မေန ကတာ ဥပါဟနာ ဝဋ္ဋတိ။ ဥပါဟနကောသကသတ္ထကကောသကကုဉ္စိကကောသကေသုပိ ဧသေဝ နယော။

‘‘န, ဘိက္ခဝေ, သဗ္ဗနီလိကာ ဥပါဟနာ ဓာရေတဗ္ဗာ။ န သဗ္ဗပီတိကာ ဥပါဟနာ ဓာရေတဗ္ဗာ။န သဗ္ဗလောဟိတိကာ ဥပါဟနာ ဓာရေတဗ္ဗာ။ န သဗ္ဗမဉ္ဇိဋ္ဌိကာ ဥပါဟနာ ဓာရေတဗ္ဗာ… န သဗ္ဗကဏှာ ဥပါဟနာ ဓာရေတဗ္ဗာ။ န သဗ္ဗမဟာရင်္ဂရတ္တာ ဥပါဟနာ ဓာရေတဗ္ဗာ။ န သဗ္ဗမဟာနာမရတ္တာ ဥပါဟနာ ဓာရေတဗ္ဗာ, ယော ဓာရေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၄၆) – ဝစနတော သဗ္ဗနီလိကာဒိ ဥပါဟနာ န ဝဋ္ဋတိ။ ဧတ္ထ စ နီလိကာ ဥမာပုပ္ဖဝဏ္ဏာ ဟောတိ။ ပီတိကာ ကဏိကာရပုပ္ဖဝဏ္ဏာ။ လောဟိတိကာ ဇယသုမနပုပ္ဖဝဏ္ဏာ။မဉ္ဇိဋ္ဌိကာ မဉ္ဇိဋ္ဌဝဏ္ဏာ ဧဝ။ကဏှာ အဒ္ဒါရိဋ္ဌကဝဏ္ဏာ။ မဟာရင်္ဂရတ္တာ သတပဒိပိဋ္ဌိဝဏ္ဏာ။ မဟာနာမရတ္တာ သမ္ဘိန္နဝဏ္ဏာ ဟောတိ ပဏ္ဍုပလာသဝဏ္ဏာ။ ကုရုန္ဒိယံ ပန ‘‘ပဒုမပုပ္ဖဝဏ္ဏာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧတာသု ယံ ကိဉ္စိ လဘိတွာ ရဇနံ စောဠကေန ပုဉ္ဆိတွာ ဝဏ္ဏံ ဘိန္ဒိတွာ ဓာရေတုံ ဝဋ္ဋတိ, အပ္ပမတ္တကေပိ ဘိန္နေ ဝဋ္ဋတိယေဝ။

‘‘န, ဘိက္ခဝေ, နီလကဝဒ္ဓိကာ ဥပါဟနာ ဓာရေတဗ္ဗာ။န ပီတကဝဒ္ဓိကာ ဥပါဟနာ ဓာရေတဗ္ဗာ။ န လောဟိတကဝဒ္ဓိကာ ဥပါဟနာ ဓာရေတဗ္ဗာ။ န မဉ္ဇိဋ္ဌိကဝဒ္ဓိကာ ဥပါဟနာ ဓာရေတဗ္ဗာ။ န ကဏှဝဒ္ဓိကာ ဥပါဟနာ ဓာရေတဗ္ဗာ။ န မဟာရင်္ဂရတ္တဝဒ္ဓိကာ ဥပါဟနာ ဓာရေတဗ္ဗာ။ န မဟာနာမရတ္တဝဒ္ဓိကာ ဥပါဟနာ ဓာရေတဗ္ဗာ။ယော ဓာရေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၄၆) – ဝစနတော ယာသံ ဝဒ္ဓါယေဝ နီလာဒိဝဏ္ဏာ ဟောန္တိ, တာပိ န ဝဋ္ဋန္တိ, ဝဏ္ဏဘေဒံ ပန ကတွာ ဓာရေတုံ ဝဋ္ဋတိ။

‘‘န, ဘိက္ခဝေ, ခလ္လကဗဒ္ဓါ ဥပါဟနာ ဓာရေတဗ္ဗာ။ န ပုဋဗဒ္ဓါ ဥပါဟနာ ဓာရေတဗ္ဗာ။န ပါလိဂုဏ္ဌိမာ ဥပါဟနာ ဓာရေတဗ္ဗာ။ န တူလပုဏ္ဏိကာ ဥပါဟနာ ဓာရေတဗ္ဗာ။ န တိတ္တိရပတ္တိကာ ဥပါဟနာ ဓာရေတဗ္ဗာ။န

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၄၅၅။)

မေဏ္ဍဝိသာဏဝဒ္ဓိကာ ဥပါဟနာ ဓာရေတဗ္ဗာ။ န အဇဝိသာဏဝဒ္ဓိကာ ဥပါဟနာ ဓာရေတဗ္ဗာ။ န ဝိစ္ဆိကာဠိကာ ဥပါဟနာ ဓာရေတဗ္ဗာ။ န မောရပိဉ္ဆပရိသိဗ္ဗိတာ ဥပါဟနာ ဓာရေတဗ္ဗာ။ န စိတြာ ဥပါဟနာ ဓာရေတဗ္ဗာ, ယော ဓာရေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၄၆) – ဝစနတော ခလ္လကဗဒ္ဓါဒိ ဥပါဟနာပိ န ဝဋ္ဋတိ။ တတ္ထ ခလ္လကဗဒ္ဓါတိ ပဏှိပိဓာနတ္ထံ တလေ ခလ္လကံ ဗန္ဓိတွာ ကတာ။ ပုဋဗဒ္ဓါတိ ယောနကဥပါဟနာ ဝုစ္စတိ, ယာ ယာဝ ဇင်္ဃတော သဗ္ဗပါဒံ ပဋိစ္ဆာဒေတိ။ ပါလိဂုဏ္ဌိမာတိ ပလိဂုဏ္ဌိတွာ ကတာ, ဥပရိ ပါဒမတ္တမေဝ ပဋိစ္ဆာဒေတိ, န ဇင်္ဃံ။ တူလပုဏ္ဏိကာတိ တူလပိစုနာ ပူရေတွာ ကတာ။ တိတ္တိရပတ္တိကာတိ တိတ္တိရပတ္တသဒိသာ ဝိစိတြဗဒ္ဓါ။ မေဏ္ဍဝိသာဏဝဒ္ဓိကာတိ ကဏ္ဏိကဋ္ဌာနေ မေဏ္ဍကသိင်္ဂသဏ္ဌာနေ ဝဒ္ဓေ ယောဇေတွာ ကတာ။ အဇဝိသာဏဝဒ္ဓိကာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော, ဝိစ္ဆိကာဠိကာပိ တတ္ထေဝ ဝိစ္ဆိကနင်္ဂုဋ္ဌသဏ္ဌာနေ ဝဒ္ဓေ ယောဇေတွာ ကတာ။ မောရပိဉ္ဆပရိသိဗ္ဗိတာတိ တလေသု ဝါ ဝဒ္ဓေသု ဝါ မောရပိဉ္ဆေဟိ သုတ္တကသဒိသေဟိ ပရိသိဗ္ဗိတာ။ စိတြာတိ ဝိစိတြာ။ ဧတာသု ယံ ကိဉ္စိ လဘိတွာ သစေ တာနိ ခလ္လကာဒီနိ အပနေတွာ သက္ကာ ဟောန္တိ ဝဠဉ္ဇိတုံ, ဝဠဉ္ဇေတဗ္ဗာ။ တေသု ပန သတိ ဝဠဉ္ဇန္တဿ ဒုက္ကဋံ။

‘‘န, ဘိက္ခဝေ, သီဟစမ္မပရိက္ခဋာ ဥပါဟနာ ဓာရေတဗ္ဗာ။ န ဗျဂ္ဃစမ္မပရိက္ခဋာ ဥပါဟနာ ဓာရေတဗ္ဗာ။ န ဒီပိစမ္မပရိက္ခဋာ ဥပါဟနာ ဓာရေတဗ္ဗာ။ န အဇိနစမ္မပရိက္ခဋာ ဥပါဟနာ ဓာရေတဗ္ဗာ။ န ဥဒ္ဒစမ္မပရိက္ခဋာ ဥပါဟနာ ဓာရေတဗ္ဗာ။ န မဇ္ဇာရစမ္မပရိက္ခဋာ ဥပါဟနာ ဓာရေတဗ္ဗာ။ န ကာဠကစမ္မပရိက္ခဋာ ဥပါဟနာ ဓာရေတဗ္ဗာ။ န လုဝကစမ္မပရိက္ခဋာ ဥပါဟနာ ဓာရေတဗ္ဗာ, ယော ဓာရေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၄၆) – ဝစနတော သီဟစမ္မာဒိပရိက္ခဋာပိ ဥပါဟနာ န ဝဋ္ဋတိ။ တတ္ထ သီဟစမ္မပရိက္ခဋာ နာမ ပရိယန္တေသု စီဝရေ အနုဝါတံ ဝိယ သီဟစမ္မံ ယောဇေတွာ ကတာ။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ လုဝကစမ္မပရိက္ခဋာတိ ပက္ခိဗိဠာလစမ္မပရိက္ခဋာ။ ဧတာသုပိ ယာ ကာစိ တံ စမ္မံ အပနေတွာ ဓာရေတဗ္ဗာ။

‘‘န, ဘိက္ခဝေ, ကဋ္ဌပါဒုကာ ဓာရေတဗ္ဗာ။ န တာလပတ္တပါဒုကာ။ န ဝေဠုပတ္တပါဒုကာ, န တိဏပါဒုကာ။ န မုဉ္ဇပါဒုကာ, န ပဗ္ဗဇပါဒုကာ။ န ဟိန္တာလပါဒုကာ, န ကမလပါဒုကာ။ န ကမ္ဗလပါဒုကာ။ န သောဝဏ္ဏပါဒုကာ။ န ရူပိယမယာ ပါဒုကာ။ န မဏိမယာ။ န ဝေဠုရိယမယာ။ န

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၄၅၆။)

ဖလိကမယာ… န ကံသမယာ… န ကာစမယာ… န တိပုမယာ… န သီသမယာ… န တမ္ဗလောဟမယာ… န ကာစိ သင်္ကမနီယာ ပါဒုကာ ဓာရေတဗ္ဗာ, ယော ဓာရေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၅၀-၂၅၁) – ဝစနတော ယေန ကေနစိ တိဏေန ဝါ အညေန ဝါ ကတာ ယာ ကာစိ သင်္ကမနီယာ ပါဒုကာ န ဓာရေတဗ္ဗာ။ ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, တိဿော ပါဒုကာ ဓုဝဋ္ဌာနိယာ အသင်္ကမနီယာယော, ဝစ္စပါဒုကံ ပဿာဝပါဒုကံ အာစမနပါဒုက’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၅၁) – ဝစနတော ပန ဘူမိယံ သုပ္ပတိဋ္ဌိတာ နိစ္စလာ အသံဟာရိယာ ဝစ္စပါဒုကာဒီ တိဿော ပါဒုကာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋန္တိ။

‘‘န, ဘိက္ခဝေ, သဥပါဟနေန ဂါမော ပဝိသိတဗ္ဗော, ယော ပဝိသေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၅၉) ဝစနတော သဥပါဟနေန ဂါမော န ပဝိသိတဗ္ဗော။ ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ဂိလာနေန ဘိက္ခုနာ သဥပါဟနေန ဂါမံ ပဝိသိတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၅၆) ဝစနတော ပန ယဿ ပါဒါ ဝါ ဖာလိတာ ပါဒခီလာ ဝါ အာဗာဓော ပါဒါ ဝါ ဒုက္ခာ ဟောန္တိ, ယော န သက္ကောတိ အနုပါဟနော ဂါမံ ပဝိသိတုံ, ဧဝရူပေန ဂိလာနေန သဥပါဟနေန ဂါမံ ပဝိသိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, အဇ္ဈာရာမေ ဥပါဟနံ ဓာရေတုံ ဥက္ကံ ပဒီပံ ကတ္တရဒဏ္ဍ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၄၉) ဝစနတော အဇ္ဈာရာမေ အဂိလာနဿပိ ဥပါဟနံ ဓာရေတုံ ဝဋ္ဋတိ။

‘‘န, ဘိက္ခဝေ, အာစရိယေသု အာစရိယမတ္တေသု ဥပဇ္ဈာယေသု ဥပဇ္ဈာယမတ္တေသု အနုပါဟနေသု စင်္ကမမာနေသု သဥပါဟနေန စင်္ကမိတဗ္ဗံ, ယော စင်္ကမေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၄၈) – ဝစနတော အာစရိယာဒီသု အနုပါဟနေသု စင်္ကမန္တေသု သဥပါဟနေန န စင်္ကမိတဗ္ဗံ။ ဧတ္ထ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၄၈) စ ပဗ္ဗဇ္ဇာစရိယော ဥပသမ္ပဒါစရိယော နိဿယာစရိယော ဥဒ္ဒေသာစရိယောတိ ဣမေ စတ္တာရောပိ ဣဓ အာစရိယာ ဧဝ။ အဝဿိကဿ ဆဗ္ဗဿော အာစရိယမတ္တော။ သော ဟိ စတုဝဿကာလေ တံ နိဿာယ ဝစ္ဆတိ။ ဧဝံ ဧကဝဿဿ သတ္တဝဿော, ဒုဝဿဿ အဋ္ဌဝဿော, တိဝဿဿ နဝဝဿော, စတုဝဿဿ ဒသဝဿောတိ ဣမေပိ အာစရိယမတ္တာ ဧဝ။ ဥပဇ္ဈာယဿ သန္ဒိဋ္ဌသမ္ဘတ္တာ ပန သဟာယဘိက္ခူ, ယေ ဝါ ပန ကေစိ ဒသဝဿေဟိ မဟန္တတရာ, တေ သဗ္ဗေပိ ဥပဇ္ဈာယမတ္တာ နာမ။ ဧတ္တကေသု ဘိက္ခူသု အနုပါဟနေသု စင်္ကမန္တေသု သဥပါဟနဿ စင်္ကမတော အာပတ္တိ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၄၅၇။)

‘‘န, ဘိက္ခဝေ, မဟာစမ္မာနိ ဓာရေတဗ္ဗာနိ သီဟစမ္မံ ဗျဂ္ဃစမ္မံ ဒီပိစမ္မံ, ယော ဓာရေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ’’။ ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, ဂေါစမ္မံ ဓာရေတဗ္ဗံ, ယော ဓာရေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ’’။ ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, ကိဉ္စိ စမ္မံ ဓာရေတဗ္ဗံ, ယော ဓာရေယျ, အာပတ္တိဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၅၅) – ဝစနတော မဇ္ဈိမဒေသေ သီဟစမ္မာဒိ ယံ ကိဉ္စိ စမ္မံ ဂဟေတွာ ပရိဟရိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ သီဟစမ္မာဒီနဉ္စ ပရိဟရဏေယေဝ ပဋိက္ခေပေါ ကတော။ ဘူမတ္ထရဏဝသေန ပန အညတ္ထ အနီဟရန္တေန ယံ ကိဉ္စိ စမ္မံ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။

‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, သဗ္ဗပစ္စန္တိမေသု ဇနပဒေသု စမ္မာနိ အတ္ထရဏာနိ ဧဠကစမ္မံ အဇစမ္မံ မိဂစမ္မ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၅၉) ဝစနကော ပန ပစ္စန္တိမေသု ဇနပဒေသု ယံ ကိဉ္စိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၅၉) ဧဠကစမ္မဉ္စ အဇစမ္မဉ္စ အတ္ထရိတွာ နိပဇ္ဇိတုံ ဝါ နိသီဒိတုံ ဝါ ဝဋ္ဋတိ။ မိဂစမ္မေ ဧဏိမိဂေါ ဝါတမိဂေါ ပသဒမိဂေါ ကုရုင်္ဂမိဂေါ မိဂမာတုကော ရောဟိတမိဂေါတိ ဧတေသံယေဝ စမ္မာနိ ဝဋ္ဋန္တိ, အညေသံ ပန –

မက္ကဋော ကာဠသီဟော စ, သရဘော ကဒလီမိဂေါ၊

ယေ စ ဝါဠမိဂါ ကေစိ, တေသံ စမ္မံ န ဝဋ္ဋတိ။

တတ္ထ ဝါဠမိဂါတိ သီဟဗျဂ္ဃအစ္ဆတရစ္ဆာ။ န ကေဝလဉ္စ ဧတေယေဝ, ယေသံ ဝါ ပန စမ္မံ ဝဋ္ဋတီတိ ဝုတ္တံ, တေ ဌပေတွာ အဝသေသာ အန္တမသော ဂေါမဟိံသသသဗိဠာရာဒယောပိ သဗ္ဗေ ဣမသ္မိံ အတ္ထေ ‘‘ဝါဠမိဂါ’’တွေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဧတေသဉှိ သဗ္ဗေသံ ပန စမ္မံ န ဝဋ္ဋတိ။

‘‘န, ဘိက္ခဝေ, ယာနေန ယာယိတဗ္ဗံ, ယော ယာယေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ဂိလာနဿ ယာန’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၅၃) ဝစနတော အဂိလာနေန ဘိက္ခုနာ ယာနေန န ဂန္တဗ္ဗံ။ ကတရံ ပန ယာနံ ကပ္ပတိ, ကတရံ န ကပ္ပတီတိ? ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ပုရိသယုတ္တံ ဟတ္ထဝဋ္ဋကံ။ အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, သိဝိကံ ပါဋင်္ကိ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၅၃) ဝစနတော ပုရိသယုတ္တံ ဟတ္ထဝဋ္ဋကံ သိဝိကာ ပါဋင်္ကီ စ ဝဋ္ဋတိ။ ဧတ္ထ စ ပုရိသယုတ္တံ ဣတ္ထိသာရထိ ဝါ ဟောတု ပုရိသသာရထိ ဝါ, ဝဋ္ဋတိ, ဓေနုယုတ္တံ ပန န ဝဋ္ဋတိ။ ဟတ္ထဝဋ္ဋကံ ပန ဣတ္ထိယော ဝါ ဝဋ္ဋေန္တု ပုရိသာ ဝါ, ဝဋ္ဋတိယေဝ။

֍ * ၅၇။ ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, အဟတာနံ ဒုဿာနံ အဟတကပ္ပါနံ ဒိဂုဏံ သံဃာဋိံ ဧကစ္စိယံ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ဧကစ္စိယံ အန္တရဝါသကံ, ဥတုဒ္ဓဋာနံ ဒုဿာနံ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၄၅၈။)

စတုဂ္ဂုဏံ သံဃာဋိံ ဒိဂုဏံ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ဒိဂုဏံ အန္တရဝါသကံ, ပံသုကူလေ ယာဝဒတ္ထံ, ပါပဏိကေ ဥဿာဟော ကရဏီယော’’တိ (မဟာဝ။ ၃၄၈) ဝစနတော အဓောတာနံ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၄၈) ဧကဝါရံ ဓောတာနဉ္စ ဝတ္ထာနံ ဒုပဋ္ဋာ သံဃာဋိ ကာတဗ္ဗာ, ဥတ္တရာသင်္ဂေါ အန္တရဝါသကော စ ဧကပဋ္ဋော ကာတဗ္ဗော။ ဥတုဒ္ဓဋာနံ ပန ဟတဝတ္ထာနံ ပိလောတိကာနံ သံဃာဋိ စတုဂ္ဂုဏာ ကာတဗ္ဗာ, ဥတ္တရာသင်္ဂေါ အန္တရဝါသကော စ ဒုပဋ္ဋော ကာတဗ္ဗော, ပံသုကူလေ ပန ယထာရုစိ ကာတဗ္ဗံ။ အန္တရာပဏတော ပတိတပိလောတိကစီဝရေပိ ဥဿာဟော ကရဏီယော, ပရိယေသနာ ကာတဗ္ဗာ, ပရိစ္ဆေဒေါ ပန နတ္ထိ, ပဋ္ဋသတမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ သဗ္ဗမိဒံ သာဒိယန္တဿ ဘိက္ခုနော ဝုတ္တံ။ တီသု ပန စီဝရေသု ဒွေ ဝါ ဧကံ ဝါ ဆိန္ဒိတွာ ကာတဗ္ဗံ။ သစေ နပ္ပဟောတိ, အာဂန္တုကပတ္တံ ဒါတဗ္ဗံ။ အာဂန္တုကပတ္တဉှိ အပ္ပဟောနကေ အနုညာတံ။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ဒွေ ဆိန္နကာနိ ဧကံ အစ္ဆိန္နကန္တိ။ ဒွေ ဆိန္နကာနိ ဧကံ အစ္ဆိန္နကံ နပ္ပဟောတိ။ ဘဂဝတော ဧတမတ္ထံ အာရောစေသုံ။ အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ဒွေ အစ္ဆိန္နကာနိ ဧကံ ဆိန္နကန္တိ။ ဒွေ အစ္ဆိန္နကာနိ ဧကံ ဆိန္နကံ နပ္ပဟောတိ။ ဘဂဝတော ဧတမတ္ထံ အာရောစေသုံ။ အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, အနွာဓိကမ္ပိ အာရောပေတုံ။ န စ, ဘိက္ခဝေ, သဗ္ဗံ အစ္ဆိန္နကံ ဓာရေတဗ္ဗံ, ယော ဓာရေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၃၆၀)။

တသ္မာ သစေ ပဟောတိ အာဂန္တုကပတ္တံ, န ဝဋ္ဋတိ, ဆိန္ဒိတဗ္ဗမေဝ။

‘‘န, ဘိက္ခဝေ, ပေါတ္ထကော နိဝါသေတဗ္ဗော, ယော နိဝါသေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ န, ဘိက္ခဝေ, သဗ္ဗနီလကာနိ စီဝရာနိ ဓာရေတဗ္ဗာနိ။ န သဗ္ဗပီတကာနိ။ န သဗ္ဗလောဟိတကာနိ… န သဗ္ဗမဉ္ဇိဋ္ဌကာနိ။ န သဗ္ဗကဏှာနိ။ န သဗ္ဗမဟာရင်္ဂရတ္တာနိ။ န သဗ္ဗမဟာနာမရတ္တာနိ။ န အစ္ဆိန္နဒသာနိ။ န ဒီဃဒသာနိ။ န ပုပ္ဖဒသာနိ။ န ဖလဒသာနိ စီဝရာနိ ဓာရေတဗ္ဗာနိ။ န ကဉ္စုကံ။ န တိရီဋကံ။ န ဝေဌနံ ဓာရေတဗ္ဗံ, ယော ဓာရေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၃၇၁-၃၇၂) – ဝစနတော ပေါတ္ထကာဒီနိ န ဓာရေတဗ္ဗာနိ။ တတ္ထ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၇၁-၃၇၂) ပေါတ္ထကောတိ မကစိမယော ဝုစ္စတိ, အက္ကဒုဿကဒလိဒုဿဧရကဒုဿာနိပိ ပေါတ္ထကဂတိကာနေဝ။ သဗ္ဗနီလကာဒီနိ ရဇနံ ဓောဝိတွာ ပုန ရဇိတွာ ဓာရေတဗ္ဗာနိ။ န သက္ကာ စေ ဟောန္တိ ဓောဝိတုံ, ပစ္စတ္ထရဏာနိ ဝါ ကာတဗ္ဗာနိ။ တိပဋ္ဋစီဝရဿ ဝါ မဇ္ဈေ ဒါတဗ္ဗာနိ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၄၅၉။)

တေသံ ဝဏ္ဏနာနတ္တံ ဥပါဟနာသု ဝုတ္တနယမေဝ။ အစ္ဆိန္နဒသဒီဃဒသာနိ ဒသာ ဆိန္ဒိတွာ ဓာရေတဗ္ဗာနိ။ ကဉ္စုကံ လဘိတွာ ဖာလေတွာ ရဇိတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဝေဌနေပိ ဧသေဝ နယော။ တိရီဋကံ ပန ရုက္ခစ္ဆလ္လိမယံ, တံ ပါဒပုဉ္ဆနိံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။

֍ * ၅၈။ ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, အဓမ္မကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ, ယော ကရေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, အဓမ္မကမ္မေ ကယိရမာနေ ပဋိက္ကောသိတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၁၅၄) ဝစနတော အဓမ္မကမ္မံ န ကာတဗ္ဗံ, ကယိရမာနဉ္စ နိဝါရေတဗ္ဗံ။ နိဝါရေန္တေဟိ စ ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, စတူဟိ ပဉ္စဟိ ပဋိက္ကောသိတုံ, ဒွီဟိ တီဟိ ဒိဋ္ဌိံ အာဝိကာတုံ, ဧကေန အဓိဋ္ဌာတုံ ‘န မေတံ ခမတီ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၅၄) ဝစနတော ယတ္ထ နိဝါရေန္တဿ ဘိက္ခုနော ဥပဒ္ဒဝံ ကရောန္တိ, တတ္ထ ဧကကေန န နိဝါရေတဗ္ဗံ။ သစေ စတ္တာရော ပဉ္စ ဝါ ဟောန္တိ, နိဝါရေတဗ္ဗံ။ သစေ ပန ဒွေ ဝါ တယော ဝါ ဟောန္တိ, ‘‘အဓမ္မကမ္မံ ဣဒံ, န မေတံ ခမတီ’’တိ ဧဝံ အညဿ သန္တိကေ အတ္တနော ဒိဋ္ဌိ အာဝိကာတဗ္ဗာ။ သစေ ဧကောဝ ဟောတိ, ‘‘န မေတံ ခမတီ’’တိ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗံ။ သဗ္ဗဉ္စေတံ တေသံ အနုပဒ္ဒဝတ္ထာယ ဝုတ္တံ။

֍ * ၅၉။ ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, အနောကာသကတော ဘိက္ခု အာပတ္တိယာ စောဒေတဗ္ဗော, ယော စောဒေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၅၃) ဝစနတော စောဒေန္တေန ‘‘ကရောတု မေ အာယသ္မာ ဩကာသံ, အဟံ တံ ဝတ္တုကာမော’’တိ ဧဝံ ဩကာသံ ကာရာပေတွာ စောဒေတဗ္ဗော။ အဓိပ္ပါယဘေဒေါ ပနေတ္ထ ဝေဒိတဗ္ဗော (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၂။၃၈၉)။ အယဉှိ အဓိပ္ပါယော နာမ စာဝနာဓိပ္ပါယော အက္ကောသာဓိပ္ပါယော ကမ္မာဓိပ္ပါယော ဝုဋ္ဌာနာဓိပ္ပါယော ဥပေါသထပဝါရဏဋ္ဌပနာဓိပ္ပါယော အနုဝိဇ္ဇနာဓိပ္ပါယော ဓမ္မကထာဓိပ္ပါယောတိ အနေကဝိဓော။ တတ္ထ ပုရိမေသု စတူသု အဓိပ္ပါယေသု ဩကာသံ အကာရာပေန္တဿ ဒုက္ကဋံ, ဩကာသံ ကာရာပေတွာပိ သမ္မုခါ အမူလကေန ပါရာဇိကေန စောဒေန္တဿ သံဃာဒိသေသော, အမူလကေန သံဃာဒိသေသေန စောဒေန္တဿ ပါစိတ္တိယံ, အမူလိကာယ အာစာရဝိပတ္တိယာ စောဒေန္တဿ ဒုက္ကဋံ, အက္ကောသာဓိပ္ပါယေန ဝဒန္တဿ ပါစိတ္တိယံ။ အသမ္မုခါ ပန သတ္တဟိပိ အာပတ္တိက္ခန္ဓေဟိ ဝဒန္တဿ ဒုက္ကဋံ, အသမ္မုခါ ဧဝ သတ္တဝိဓမ္ပိ ကမ္မံ ကရောန္တဿ ဒုက္ကဋမေဝ။ ကုရုန္ဒိယံ ပန ‘‘ဝုဋ္ဌာနာဓိပ္ပါယေန ‘တွံ ဣမံ နာမ အာပတ္တိံ အာပန္နော, တံ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၄၆၀။)

ပဋိကရောဟီ’တိ ဝဒန္တဿ ဩကာသကိစ္စံ နတ္ထီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဥပေါသထပဝါရဏံ ဌပေန္တဿပိ ဩကာသကမ္မံ နတ္ထိ, ဌပနခေတ္တံ ပန ဇာနိတဗ္ဗံ ‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော, အဇ္ဇုပေါသထော ပန္နရသော, ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လံ, သံဃော ဥပေါသထံ ကရေ’’တိ။

ဧတသ္မိဉှိ ရေ-ကာရေ အနတိက္ကန္တေယေဝ ဌပေတုံ လဗ္ဘတိ, တတော ပရံ ပန ယျ-ကာရေ ပတ္တေ န လဗ္ဘတိ။ ဧသ နယော ပဝါရဏာယ။

အနုဝိဇ္ဇကဿပိ ဩသဋေ ဝတ္ထုသ္မိံ ‘‘အတ္ထေတံ တဝါ’’တိ အနုဝိဇ္ဇနာဓိပ္ပါယေန ဝဒန္တဿ ဩကာသကမ္မံ နတ္ထိ။ ဓမ္မကထိကဿပိ ဓမ္မာသနေ နိသီဒိတွာ ‘‘ယော ဣဒဉ္စိဒဉ္စ ကရောတိ, အယံ ဘိက္ခု အဿမဏော’’တိအာဒိနာ နယေန အနောဒိဿ ဓမ္မံ ကထေန္တဿ ဩကာသကမ္မံ နတ္ထိ။ သစေ ပန ဩဒိဿ နိယမေတွာ ‘‘အသုကော စ အသုကော စ အဿမဏော အနုပါသကော’’တိ ကထေတိ, ဓမ္မာသနတော ဩရောဟိတွာ အာပတ္တိံ ဒေသေတွာ ဂန္တဗ္ဗံ။ ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, သုဒ္ဓါနံ ဘိက္ခူနံ အနာပတ္တိကာနံ အဝတ္ထုသ္မိံ အကာရဏေ ဩကာသော ကာရာပေတဗ္ဗော, ယော ကာရာပေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၅၃) ဝစနတော သုဒ္ဓါနံ ဘိက္ခူနံ အကာရဏေ ဝတ္ထုသ္မိံ ဩကာသော န ကာရေတဗ္ဗော။ ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ပုဂ္ဂလံ တုလယိတွာ ဩကာသံ ကာတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၁၅၃) ဝစနတော ‘‘ဘူတမေဝ နု ခေါ အာပတ္တိံ ဝဒတိ, အဘူတ’’န္တိ ဧဝံ ဥပပရိက္ခိတွာ ဩကာသော ကာတဗ္ဗော။

֍ * ၆၀။ ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, သဒ္ဓါဒေယျံ ဝိနိပါတေတဗ္ဗံ, ယော ဝိနိပါတေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၃၆၁) ဝစနတော သဒ္ဓါဒေယျံ န ဝိနိပါတေတဗ္ဗံ။ ဌပေတွာ မာတာပိတရော (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၆၁) သေသဉာတီနံ ဒေန္တောပိ ဝိနိပါတေတိယေဝ, မာတာပိတရော ပန ရဇ္ဇေ ဌိတာပိ ပတ္ထယန္တိ, ဒါတဗ္ဗံ။

֍ * ၆၁။ ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, သန္တရုတ္တရေန ဂါမော ပဝိသိတဗ္ဗော, ယော ပဝိသေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၃၆၂) ဝစနတော သန္တရုတ္တရေန ဂါမော န ပဝိသိတဗ္ဗော။

֍ * ၆၂။ ‘‘ပဉ္စိမေ, ဘိက္ခဝေ, ပစ္စယာ သံဃာဋိယာ နိက္ခေပါယ။ ဂိလာနော ဝါ ဟောတိ, ဝဿိကသင်္ကေတံ ဝါ ဟောတိ, နဒီပါရဂတံ ဝါ ဟောတိ, အဂ္ဂဠဂုတ္တိဝိဟာရော ဝါ ဟောတိ, အတ္ထတကထိနံ ဝါ ဟောတိ။ ဣမေ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စ ပစ္စယာ သံဃာဋိယာ နိက္ခေပါယာ’’တိ (မဟာဝ။ ၃၆၂) – ဝစနတော ပန

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၄၆၁။)

ဂဟေတွာ ဂန္တုံ အသမတ္ထော ဂိလာနော ဝါ ဟောတိ, ဝဿိကသင်္ကေတာဒီသု ဝါ အညတရံ ကာရဏံ, ဧဝရူပေသု ပစ္စယေသု သံဃာဋိံ အဂ္ဂဠဂုတ္တိဝိဟာရေ ဌပေတွာ သန္တရုတ္တရေန ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ သဗ္ဗေသွေဝ ဟိ ဧတေသု ဂိလာနဝဿိကသင်္ကေတနဒီပါရဂမနအတ္ထတကထိနဘာဝေသု အဂ္ဂဠဂုတ္တိယေဝ ပမာဏံ, ဂုတ္တေ ဧဝ ဝိဟာရေ နိက္ခိပိတွာ ဗဟိ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ, နာဂုတ္တေ။ အာရညကဿ ပန ဝိဟာရော န သုဂုတ္တော ဟောတိ, တေန ဘဏ္ဍုက္ခလိကာယ ပက္ခိပိတွာ ပါသာဏသုသိရရုက္ခသုသိရာဒီသု သုပဋိစ္ဆန္နေသု ဌပေတွာ ဂန္တဗ္ဗံ။ ဥတ္တရာသင်္ဂအန္တရဝါသကာနံ နိက္ခေပေပိ ဣမေယေဝ ပဉ္စ ပစ္စယာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

֍ * ၆၃။ ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, သမ္ဗာဓဿ သာမန္တာ ဒွင်္ဂုလာ သတ္ထကမ္မံ ဝါ ဝတ္ထိကမ္မံ ဝါ ကာရာပေတဗ္ဗံ, ယော ကာရာပေယျ, အာပတ္တိ ထုလ္လစ္စယဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၇၉) ဝစနတော ယထာပရိစ္ဆိန္နေ ဩကာသေ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၇၉) ယေန ကေနစိ သတ္ထေန ဝါ သူစိယာ ဝါ ကဏ္ဋကေန ဝါ သတ္တိကာယ ဝါ ပါသာဏသက္ခလိကာယ ဝါ နခေန ဝါ ဆိန္ဒနံ ဝါ ဖာလနံ ဝါ ဝိဇ္ဈနံ ဝါ လေခနံ ဝါ န ကာတဗ္ဗံ, သဗ္ဗဉှေတံ သတ္ထကမ္မမေဝ ဟောတိ။ ယေန ကေနစိ ပန စမ္မေန ဝါ ဝတ္ထေန ဝါ ဝတ္ထိပီဠနမ္ပိ န ကာတဗ္ဗံ, သဗ္ဗဉှေတံ ဝတ္ထိကမ္မမေဝ ဟောတိ။ ဧတ္ထ စ ‘‘သမ္ဗာဓဿ သာမန္တာ ဒွင်္ဂုလာ’’တိ ဣဒံ သတ္ထကမ္မံယေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ, ဝတ္ထိကမ္မံ ပန သမ္ဗာဓေယေဝ ပဋိက္ခိတ္တံ။ တတ္ထ ပန ခါရံ ဝါ ဒါတုံ ယေန ကေနစိ ရဇ္ဇုကေန ဝါ ဗန္ဓိတုံ ဝဋ္ဋတိ, ယဒိ တေန ဆိဇ္ဇတိ, သုစ္ဆိန္နံ။ အဏ္ဍဝုဍ္ဎိရောဂေပိ သတ္ထကမ္မံ န ဝဋ္ဋတိ, တသ္မာ ‘‘အဏ္ဍံ ဖာလေတွာ ဗီဇာနိ ဥဒ္ဓရိတွာ အရောဂံ ကရိဿာမီ’’တိ န ကာတဗ္ဗံ, အဂ္ဂိတာပနဘေသဇ္ဇလေပနေသု ပန ပဋိက္ခေပေါ နတ္ထိ။ ဝစ္စမဂ္ဂေ ဘေသဇ္ဇမက္ခိတာ အာဒါနဝဋ္ဋိ ဝါ ဝေဠုနာဠိကာ ဝါ ဝဋ္ဋတိ, ယာယ ခါရကမ္မံ ဝါ ကရောန္တိ, တေလံ ဝါ ပဝေသေန္တိ။

֍ * ၆၄။ ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, နဟာပိတပုဗ္ဗေန ခုရဘဏ္ဍံ ပရိဟရိတဗ္ဗံ, ယော ပရိဟရေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၃၀၃) ဝစနတော နဟာပိတပုဗ္ဗေန (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၀၃) ခုရဘဏ္ဍံ ဂဟေတွာ ပရိဟရိတုံ န ဝဋ္ဋတိ, အညဿ သန္တကေန ပန ကေသေ ဆေဒေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ဝေတနံ ဂဟေတွာ ဆိန္ဒတိ, န ဝဋ္ဋတိ။ ယော အနဟာပိတပုဗ္ဗော, တဿေဝ ပရိဟရိတုံ ဝဋ္ဋတိ, တံ ဝါ အညံ ဝါ ဂဟေတွာ ကေသေ ဆေဒေတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၄၆၂။)

֍ * ၆၅။ ‘‘သံဃိကာနိ, ဘိက္ခဝေ, ဗီဇာနိ ပုဂ္ဂလိကာယ ဘူမိယာ ရောပိတာနိ ဘာဂံ ဒတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗာနိ။ ပုဂ္ဂလိကာနိ ဗီဇာနိ သံဃိကာယ ဘူမိယာ ရောပိတာနိ ဘာဂံ ဒတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗာနီ’’တိ (မဟာဝ။ ၃၀၄) – ဝစနတော ပုဂ္ဂလိကာယ ဘူမိယာ သံဃိကေသု ဗီဇေသု ရောပိတေသု သံဃိကာယ ဘူမိယာ ဝါ ပုဂ္ဂလိကေသု ဗီဇေသု ရောပိတေသု ဒသမဘာဂံ ဒတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ ဣဒံ ကိရ ဇမ္ဗုဒီပေ ပေါရာဏကစာရိတ္တံ, တသ္မာ ဒသ ကောဋ္ဌာသေ ကတွာ ဧကော ကောဋ္ဌာသော ဘူမိသာမိကာနံ ဒါတဗ္ဗော။

֍ * ၆၆။ ‘‘သန္တိ, ဘိက္ခဝေ, မဂ္ဂါ ကန္တာရာ အပ္ပေါဒကာ အပ္ပဘက္ခာ, န သုကရာ အပါထေယျေန ဂန္တုံ။ အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ပါထေယျံ ပရိယေသိတုံ။ တဏ္ဍုလော တဏ္ဍုလတ္ထိကေန, မုဂ္ဂေါ မုဂ္ဂတ္ထိကေန, မာသော မာသတ္ထိကေန, လောဏံ လောဏတ္ထိကေန, ဂုဠော ဂုဠတ္ထိကေန, တေလံ တေလတ္ထိကေန, သပ္ပိ သပ္ပိတ္ထိကေနာ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၉၉) – ဝစနတော တာဒိသံ ကန္တာရံ နိတ္ထရန္တေန ပါထေယျံ ပရိယေသိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ကထံ ပန ပရိယေသိတဗ္ဗန္တိ? သစေ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၉၆) ကေစိသယမေဝ ဉတွာ ဒေန္တိ, ဣစ္စေတံ ကုသလံ။ နော စေ ဒေန္တိ, ဉာတိပဝါရိတဋ္ဌာနတော ဝါ ဘိက္ခာစာရဝတ္တေန ဝါ ပရိယေသိတဗ္ဗံ။ တထာ အလဘန္တေန အညာတိကအပ္ပဝါရိတဋ္ဌာနတော ယာစိတွာပိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဧကဒိဝသေန ဂမနီယေ မဂ္ဂေ ဧကဘတ္တတ္ထာယ ပရိယေသိတဗ္ဗံ။ ဒီဃေ အဒ္ဓါနေ ယတ္တကေန ကန္တာရံ နိတ္ထရတိ, တတ္တကံ ပရိယေသိတဗ္ဗံ။

֍ * ၆၇။ ‘‘ယံ, ဘိက္ခဝေ, မယာ ‘ဣဒံ န ကပ္ပတီ’တိ အပ္ပဋိက္ခိတ္တံ, တဉ္စေ အကပ္ပိယံ အနုလောမေတိ, ကပ္ပိယံ ပဋိဗာဟတိ, တံ ဝေါ န ကပ္ပတိ။ ယံ, ဘိက္ခဝေ, မယာ ‘ဣဒံ န ကပ္ပတီ’တိ အပ္ပဋိက္ခိတ္တံ, တဉ္စေ ကပ္ပိယံ အနုလောမေတိ, အကပ္ပိယံ ပဋိဗာဟတိ, တံ ဝေါ ကပ္ပတိ။ ယံ, ဘိက္ခဝေ, မယာ ‘ဣဒံ ကပ္ပတီ’တိ အနနုညာတံ, တဉ္စေ အကပ္ပိယံ အနုလောမေတိ, ကပ္ပိယံ ပဋိဗာဟတိ, တံ ဝေါ န ကပ္ပတိ။ ယံ, ဘိက္ခဝေ, မယာ ‘ဣဒံ ကပ္ပတီ’တိ အနနုညာတံ, တဉ္စေ ကပ္ပိယံ အနုလောမေတိ, အကပ္ပိယံ ပဋိဗာဟတိ, တံ ဝေါ ကပ္ပတီ’’တိ (မဟာဝ။ ၃၀၅) – ဣမေ စတ္တာရော မဟာပဒေသေ ဘဂဝါ ဘိက္ခူနံ နယဂ္ဂဟဏတ္ထာယ အာဟ။ တတ္ထ ဓမ္မသင်္ဂါဟကတ္ထေရာ သုတ္တံ ဂဟေတွာ ပရိမဒ္ဒန္တာ ဣဒံ အဒ္ဒသံသု။ ‘‘ဌပေတွာ ဓညဖလရသ’’န္တိ သတ္တ ဓညရသာနိ ‘‘ပစ္ဆာဘတ္တံ န ကပ္ပတီ’’တိ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၄၆၃။)

ပဋိက္ခိတ္တာနိ။ တာလနာဠိကေရပနသလဗုဇအလာဗုကုမ္ဘဏ္ဍပုဿဖလတိပုသဖလဧဠာလုကာနိ နဝ မဟာဖလာနိ သဗ္ဗဉ္စ အပရဏ္ဏံ ဓညဂတိကမေဝ။ တံ ကိဉ္စာပိ န ပဋိက္ခိတ္တံ, အထ ခေါ အကပ္ပိယံ အနုလောမေတိ, တသ္မာ ပစ္ဆာဘတ္တံ န ကပ္ပတိ။ အဋ္ဌ ပါနာနိ အနုညာတာနိ, အဝသေသာနိ ဝေတ္တတိန္တိဏိကမာတုလုင်္ဂကပိဋ္ဌကောသမ္ဗကရမန္ဒာဒိခုဒ္ဒကဖလပါနာနိ အဋ္ဌပါနဂတိကာနေဝ။ တာနိ ကိဉ္စာပိ န အနုညာတာနိ, အထ ခေါ ကပ္ပိယံ အနုလောမေန္တိ, တသ္မာ ကပ္ပန္တိ။ ဌပေတွာ ဟိ သာနုလောမံ ဓညဖလရသံ အညံ ဖလပါနံ နာမ အကပ္ပိယံ နတ္ထိ, သဗ္ဗံ ယာမကာလိကံယေဝါတိ ကုရုန္ဒိယံ ဝုတ္တံ။

ဘဂဝတာ – ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ဆ စီဝရာနိ ခေါမံ ကပ္ပါသိကံ ကောသေယျံ ကမ္ဗလံ သာဏံ ဘင်္ဂ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၃၃၉) ဆ စီဝရာနိ အနုညာတာနိ, ဓမ္မသင်္ဂါဟကတ္ထေရေဟိ တေသံ အနုလောမာနိ ဒုကူလံ ပတ္တုဏ္ဏံ စီနပဋ္ဋံ သောမာရပဋ္ဋံ ဣဒ္ဓိမယံ ဒေဝဒတ္တိယန္တိ အပရာနိ ဆ အနုညာတာနိ။ တတ္ထ ပတ္တုဏ္ဏန္တိ ပတ္တုဏ္ဏဒေသေ ပါဏကေဟိ သဉ္ဇာတဝတ္ထံ။ ဒွေ ပဋာနိ ဒေသနာမေနေဝ ဝုတ္တာနိ။ တီဏိ ကောသေယျဿ အနုလောမာနိ, ဒုကူလံ သာဏဿ, ဣတရာနိ ဒွေ ကပ္ပါသိကဿ ဝါ သဗ္ဗေသံ ဝါ။

ဘဂဝတာ ဧကာဒသ ပတ္တေ ပဋိက္ခိပိတွာ ဒွေ ပတ္တာ အနုညာတာ လောဟပတ္တော စ မတ္တိကာပတ္တော စ။ လောဟထာလကံ မတ္တိကာထာလကံ တမ္ဗလောဟထာလကန္တိ တေသံယေဝ အနုလောမာနိ။ ဘဂဝတာ တယော တုမ္ဗာ အနုညာတာ လောဟတုမ္ဗော ကဋ္ဌတုမ္ဗော ဖလတုမ္ဗောတိ။ ကုဏ္ဍိကာ ကဉ္စနကော ဥဒကတုမ္ဗောတိ တေသံယေဝ အနုလောမာနိ။ ကုရုန္ဒိယံ ပန ‘‘ပါနီယသင်္ခပါနီယသရာဝကာနံ ဧတေ အနုလောမာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ပဋ္ဋိကာ သူကရန္တန္တိ ဒွေ ကာယဗန္ဓနာနိ အနုညာတာနိ။ ဒုဿပဋ္ဋေန ရဇ္ဇုကေန စ ကတကာယဗန္ဓနာနိ တေသံယေဝ အနုလောမာနိ။ သေတစ္ဆတ္တံ ကိလဉ္ဇစ္ဆတ္တံ ပဏ္ဏစ္ဆတ္တန္တိ တီဏိ ဆတ္တာနိ အနုညာတာနိ။ ဧကပဏ္ဏစ္ဆတ္တံ တေသံယေဝ အနုလောမန္တိ ဣမိနာ နယေန ပါဠိဉ္စ အဋ္ဌကထဉ္စ အနုပေက္ခိတွာ အညာနိပိ ကပ္ပိယာကပ္ပိယာနံ အနုလောမာနိ ဝိနယဓရေန ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။

֍ * ၆၈။ ဝိနယဓရော (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၄၃၈) စ ပုဂ္ဂလော ဝိနယပရိယတ္တိမူလကေ ပဉ္စာနိသံသေ ဆာနိသံသေ သတ္တာနိသံသေ အဋ္ဌာနိသံသေ နဝါနိသံသေ ဒသာနိသံသေ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၄၆၄။)

ဧကာဒသာနိသံသေ လဘတိ။ ကတမေ ပဉ္စာနိသံသေ လဘတိ? အတ္တနော သီလက္ခန္ဓဂုတ္တိအာဒိကေ။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘ပဉ္စိမေ, ဘိက္ခဝေ, အာနိသံသာ ဝိနယဓရေ ပုဂ္ဂလေ။ အတ္တနော သီလက္ခန္ဓော သုဂုတ္တော ဟောတိ သုရက္ခိတော, ကုက္ကုစ္စပကတာနံ ပဋိသရဏံ ဟောတိ, ဝိသာရဒေါ သံဃမဇ္ဈေ ဝေါဟရတိ, ပစ္စတ္ထိကေ သဟဓမ္မေန သုနိဂ္ဂဟိတံ နိဂ္ဂဏှာတိ, သဒ္ဓမ္မဋ္ဌိတိယာ ပဋိပန္နော ဟောတီ’’တိ (ပရိ။ ၃၂၅)။

ကထမဿ အတ္တနော သီလက္ခန္ဓော သုဂုတ္တော ဟောတိ သုရက္ခိတော? ဣဓေကစ္စော ဘိက္ခု အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇန္တော ဆဟာကာရေဟိ အာပဇ္ဇတိ အလဇ္ဇိတာ, အညာဏတာ, ကုက္ကုစ္စပကတတာ, အကပ္ပိယေ ကပ္ပိယသညိတာ, ကပ္ပိယေ အကပ္ပိယသညိတာ, သတိသမ္မောသာ။ ကထံ အလဇ္ဇိတာယ အာပဇ္ဇတိ? အကပ္ပိယဘာဝံ ဇာနန္တောယေဝ မဒ္ဒိတွာ ဝီတိက္ကမံ ကရောတိ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –

‘‘သဉ္စိစ္စ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ, အာပတ္တိံ ပရိဂူဟတိ၊

အဂတိဂမနဉ္စ ဂစ္ဆတိ, ဧဒိသော ဝုစ္စတိ အလဇ္ဇိပုဂ္ဂလော’’တိ။ (ပရိ။ ၃၅၉)၊

ကထံ အညာဏတာယ အာပဇ္ဇတိ? အညာဏပုဂ္ဂလော ဟိ မန္ဒော မောမူဟော ကတ္တဗ္ဗာကတ္တဗ္ဗံ အဇာနန္တော အကတ္တဗ္ဗံ ကရောတိ, ကတ္တဗ္ဗံ ဝိရာဓေတိ။ ဧဝံ အညာဏတာယ အာပဇ္ဇတိ။ ကထံ ကုက္ကုစ္စပကတတာယ အာပဇ္ဇတိ? ကပ္ပိယာကပ္ပိယံ နိဿာယ ကုက္ကုစ္စေ ဥပ္ပန္နေ ဝိနယဓရံ ပုစ္ဆိတွာ ကပ္ပိယံ စေ, ကတ္တဗ္ဗံ သိယာ, အကပ္ပိယံ စေ, န ကတ္တဗ္ဗံ, အယံ ပန ‘‘ဝဋ္ဋတီ’’တိ မဒ္ဒိတွာ ဝီတိက္ကမတိယေဝ။ ဧဝံ ကုက္ကုစ္စပကတတာယ အာပဇ္ဇတိ။

ကထံ အကပ္ပိယေ ကပ္ပိယသညိတာယ အာပဇ္ဇတိ? အစ္ဆမံသံ ‘‘သူကရမံသ’’န္တိ ခါဒတိ, ဒီပိမံသံ ‘‘မိဂမံသ’’န္တိ ခါဒတိ, အကပ္ပိယဘောဇနံ ‘‘ကပ္ပိယဘောဇန’’န္တိ ဘုဉ္ဇတိ, ဝိကာလေ ကာလသညာယ ဘုဉ္ဇတိ, အကပ္ပိယပါနကံ ‘‘ကပ္ပိယပါနက’’န္တိ ပိဝတိ။ ဧဝံ အကပ္ပိယေ ကပ္ပိယသညိတာယ အာပဇ္ဇတိ။ ကထံ ကပ္ပိယေ အကပ္ပိယသညိတာယ အာပဇ္ဇတိ? သူကရမံသံ ‘‘အစ္ဆမံသ’’န္တိ ခါဒတိ, မိဂမံသံ ‘‘ဒီပိမံသ’’န္တိ ခါဒတိ, ကပ္ပိယဘောဇနံ ‘‘အကပ္ပိယဘောဇန’’န္တိ ဘုဉ္ဇတိ, ကာလေ ဝိကာလသညာယ ဘုဉ္ဇတိ, ကပ္ပိယပါနကံ ‘‘အကပ္ပိယပါနက’’န္တိ ပိဝတိ။ ဧဝံ ကပ္ပိယေ အကပ္ပိယသညိတာယ အာပဇ္ဇတိ။ ကထံ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၄၆၅။)

သတိသမ္မောသာ အာပဇ္ဇတိ? သဟသေယျစီဝရဝိပ္ပဝါသဘေသဇ္ဇစီဝရကာလာတိက္ကမနပစ္စယာ အာပတ္တိံ သတိသမ္မောသာ အာပဇ္ဇတိ။ ဧဝမိဓေကစ္စော ဘိက္ခု ဣမေဟိ ဆဟိ အာကာရေဟိ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ။

ဝိနယဓရော ပန ဣမေဟိ ဆဟာကာရေဟိ အာပတ္တိံ န အာပဇ္ဇတိ။ ကထံ လဇ္ဇိတာယ နာပဇ္ဇတိ? သော ဟိ ‘‘ပဿထ ဘော, အယံ ကပ္ပိယာကပ္ပိယံ ဇာနန္တောယေဝ ပဏ္ဏတ္တိဝီတိက္ကမံ ကရောတီ’’တိ ဣမံ ပရူပဝါဒံ ရက္ခန္တောပိ နာပဇ္ဇတိ။ ဧဝံ လဇ္ဇိတာယ နာပဇ္ဇတိ, သဟသာ အာပန္နမ္ပိ ဒေသနာဂါမိနိံ ဒေသေတွာ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိယာ ဝုဋ္ဌဟိတွာ သုဒ္ဓန္တေ ပတိဋ္ဌာတိ။ တတော –

‘‘သဉ္စိစ္စ အာပတ္တိံ နာပဇ္ဇတိ, အာပတ္တိံ န ပရိဂူဟတိ၊

အဂတိဂမနဉ္စ န ဂစ္ဆတိ, ဧဒိသော ဝုစ္စတိ လဇ္ဇိပုဂ္ဂလော’’တိ။ (ပရိ။ ၃၅၉) –

ဣမသ္မိံ လဇ္ဇိဘာဝေ ပတိဋ္ဌိတောဝ ဟောတိ။

ကထံ ဉာဏတာယ နာပဇ္ဇတိ? သော ဟိ ကပ္ပိယာကပ္ပိယံ ဇာနာတိ, တသ္မာ ကပ္ပိယံယေဝ ကရောတိ, အကပ္ပိယံ န ကရောတိ။ ဧဝံ ဉာဏတာယ နာပဇ္ဇတိ။ ကထံ အကုက္ကုစ္စပကတတာယ နာပဇ္ဇတိ? ကပ္ပိယာကပ္ပိယံ နိဿာယ ကုက္ကုစ္စေ ဥပ္ပန္နေ ဝတ္ထုံ ဩလောကေတွာ မာတိကံ ပဒဘာဇနံ အန္တရာပတ္တိံ အနာပတ္တိံ ဩလောကေတွာ ကပ္ပိယံ စေ ဟောတိ, ကရောတိ, အကပ္ပိယံ စေ, န ကရောတိ။ ဧဝံ အကုက္ကုစ္စပကတတာယ နာပဇ္ဇတိ။ ကထံ အကပ္ပိယေ ကပ္ပိယသညိတာဒီဟိ နာပဇ္ဇတိ? သော ဟိ ကပ္ပိယာကပ္ပိယံ ဇာနာတိ, တသ္မာ အကပ္ပိယေ ကပ္ပိယသညီ န ဟောတိ, ကပ္ပိယေ အကပ္ပိယသညီ န ဟောတိ, သုပ္ပတိဋ္ဌိတာ စဿ သတိ ဟောတိ, အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗံ အဓိဋ္ဌေတိ, ဝိကပ္ပေတဗ္ဗံ ဝိကပ္ပေတိ။ ဣတိ ဣမေဟိ ဆဟိ အာကာရေဟိ အာပတ္တိံ နာပဇ္ဇတိ။ အနာပဇ္ဇန္တော အခဏ္ဍသီလော ဟောတိ, ပရိသုဒ္ဓသီလော ဟောတိ။ ဧဝမဿ အတ္တနော သီလက္ခန္ဓော သုဂုတ္တော ဟောတိ သုရက္ခိတော။

ကထံ ကုက္ကုစ္စပကတာနံ ပဋိသရဏံ ဟောတိ? တိရောရဋ္ဌေသု တိရောဇနပဒေသု စ ဥပ္ပန္နကုက္ကုစ္စာ ဘိက္ခူ ‘‘အသုကသ္မိံ ကိရ ဝိဟာရေ ဝိနယဓရော ဝသတီ’’တိ ဒူရတောဝ တဿ သန္တိကံ အာဂန္တွာ ကုက္ကုစ္စံ ပုစ္ဆန္တိ။ သော တေဟိ ကတဿ ကမ္မဿ ဝတ္ထုံ ဩလောကေတွာ အာပတ္တာနာပတ္တိဂရုကလဟုကာဒိဘေဒံ သလ္လက္ခေတွာ ဒေသနာဂါမိနိံ ဒေသာပေတွာ, ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိယာ ဝုဋ္ဌာပေတွာ သုဒ္ဓန္တေ ပတိဋ္ဌာပေတိ။ ဧဝံ ကုက္ကုစ္စပကတာနံ ပဋိသရဏံ ဟောတိ။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၄၆၆။)

ဝိသာရဒေါ သံဃမဇ္ဈေ ဝေါဟရတီတိ အဝိနယဓရဿ ဟိ သံဃမဇ္ဈေ ကထေန္တဿ ဘယံ သာရဇ္ဇံ ဩက္ကမတိ, ဝိနယဓရဿ တံ န ဟောတိ။ ကသ္မာ? ‘‘ဧဝံ ကထေန္တဿ ဒေါသော ဟောတိ, ဧဝံ န ဒေါသော’’တိ ဉတွာ ကထနတော။

ပစ္စတ္ထိကေ သဟဓမ္မေန သုနိဂ္ဂဟိတံ နိဂ္ဂဏှာတီတိ ဧတ္ထ ဒွိဓာ ပစ္စတ္ထိကာ နာမ အတ္တပစ္စတ္ထိကာ စ သာသနပစ္စတ္ထိကာ စ။ တတ္ထ မေတ္တိယဘူမဇကာ စ ဘိက္ခူ ဝဍ္ဎော စ လိစ္ဆဝီ အမူလကေန အန္တိမဝတ္ထုနာ စောဒေသုံ, ဣမေ အတ္တပစ္စတ္ထိကာ နာမ။ ယေ ပန အညေပိ ဒုဿီလာ ပါပဓမ္မာ, သဗ္ဗေတေ အတ္တပစ္စတ္ထိကာ။ ဝိပရီတဒဿနာ ပန အရိဋ္ဌဘိက္ခုကဏ္ဋကသာမဏေရဝေသာလိကဝဇ္ဇိပုတ္တကာ ပရူပဟာရအညာဏကင်္ခါဝိတရဏာဒိဝါဒါ မဟာသံဃိကာဒယော စ အဗုဒ္ဓသာသနံ ‘‘ဗုဒ္ဓသာသန’’န္တိ ဝတွာ ကတပဂ္ဂဟာ သာသနပစ္စတ္ထိကာ နာမ။ တေ သဗ္ဗေပိ သဟဓမ္မေန သဟကာရဏေန ဝစနေန ယထာ တံ အသဒ္ဓမ္မံ ပတိဋ္ဌာပေတုံ န သက္ကောန္တိ, ဧဝံ သုနိဂ္ဂဟိတံ ကတွာ နိဂ္ဂဏှာတိ။

သဒ္ဓမ္မဋ္ဌိတိယာ ပဋိပန္နော ဟောတီတိ ဧတ္ထ ပန တိဝိဓော သဒ္ဓမ္မော ပရိယတ္တိပဋိပတ္တိအဓိဂမဝသေန။ တတ္ထ တေပိဋကံ ဗုဒ္ဓဝစနံ ပရိယတ္တိသဒ္ဓမ္မော နာမ။ တေရသ ဓုတဂုဏာ စုဒ္ဒသ ခန္ဓကဝတ္တာနိ ဒွေအသီတိ မဟာဝတ္တာနီတိ အယံ ပဋိပတ္တိသဒ္ဓမ္မော နာမ။ စတ္တာရော မဂ္ဂါ စ စတ္တာရိ ဖလာနိ စ, အယံ အဓိဂမသဒ္ဓမ္မော နာမ။

တတ္ထ ကေစိ ထေရာ ‘‘ယော ဝေါ, အာနန္ဒ, မယာ ဓမ္မော စ ဝိနယော စ ဒေသိတော ပညတ္တော, သော ဝေါ မမစ္စယေန သတ္ထာ’’တိ ဣမိနာ သုတ္တေန (ဒီ။ နိ။ ၂။၂၁၆) ‘‘သာသနဿ ပရိယတ္တိ မူလ’’န္တိ ဝဒန္တိ။ ကေစိ ထေရာ ‘‘ဣမေ စ သုဘဒ္ဒ ဘိက္ခူ သမ္မာ ဝိဟရေယျုံ, အသုညော လောကော အရဟန္တေဟိ အဿာ’’တိ ဣမိနာ သုတ္တေန (ဒီ။ နိ။ ၂။၂၁၄) ‘‘သာသနဿ ပဋိပတ္တိ မူလ’’န္တိ ဝတွာ ‘‘ယာဝ ပဉ္စ ဘိက္ခူ သမ္မာပဋိပန္နာ သံဝိဇ္ဇန္တိ, တာဝ သာသနံ ဌိတံ ဟောတီ’’တိ အာဟံသု။ ဣတရေ ပန ထေရာ ‘‘ပရိယတ္တိယာ အန္တရဟိတာယ သုပ္ပဋိပန္နဿပိ ဓမ္မာဘိသမယော နတ္ထီ’’တိ ဝတွာ အာဟံသု ‘‘သစေပိ ပဉ္စ ဘိက္ခူ စတ္တာရိ ပါရာဇိကာနိ ရက္ခကာ ဟောန္တိ, တေ သဒ္ဓေ ကုလပုတ္တေ ပဗ္ဗာဇေတွာ ပစ္စန္တိမေ ဇနပဒေ ဥပသမ္ပာဒေတွာ ဒသဝဂ္ဂံ ဂဏံ ပူရေတွာ မဇ္ဈိမဇနပဒေ ဥပသမ္ပဒံ ကရိဿန္တိ, ဧတေနုပါယေန ဝီသတိဝဂ္ဂံ သံဃံ ပူရေတွာ အတ္တနောပိ အဗ္ဘာနကမ္မံ ကတွာ သာသနံ ဝုဒ္ဓိံ

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၄၆၇။)

ဝိရူဠှိံ ဂမယိဿန္တိ။ ဧဝမယံ ဝိနယဓရော တိဝိဓဿပိ သဒ္ဓမ္မဿ စိရဋ္ဌိတိယာ ပဋိပန္နော ဟောတီ’’တိ။ ဧဝမယံ ဝိနယဓရော ဣမေ တာဝ ပဉ္စာနိသံသေ ပဋိလဘတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ကတမေ ဆာနိသံသေ လဘတီတိ? တဿာဓေယျော ဥပေါသထော ပဝါရဏာ သံဃကမ္မံ ပဗ္ဗဇ္ဇာ ဥပသမ္ပဒါ, နိဿယံ ဒေတိ, သာမဏေရံ ဥပဋ္ဌာပေတိ။ ယေပိ ဣမေ စာတုဒ္ဒသိကော, ပန္နရသိကော, သာမဂ္ဂိဥပေါသထော, သံဃေ ဥပေါသထော, ဂဏေ ဥပေါသထော, ပုဂ္ဂလေ ဥပေါသထော, သုတ္တုဒ္ဒေသော, ပါရိသုဒ္ဓိ, အဓိဋ္ဌာနဥပေါသထောတိ နဝ ဥပေါသထာ, သဗ္ဗေ တေ ဝိနယဓရာယတ္တာ, ယာပိ စ ဣမာ စာတုဒ္ဒသိကာ, ပန္နရသိကာ, သာမဂ္ဂိပဝါရဏာ, သံဃေ ပဝါရဏာ, ဂဏေ ပဝါရဏာ, ပုဂ္ဂလေ ပဝါရဏာ, တေဝါစိကာ ပဝါရဏာ, ဒွေဝါစိကာ ပဝါရဏာ, သမာနဝဿိကာ ပဝါရဏာတိ နဝ ပဝါရဏာ, တာပိ ဝိနယဓရာယတ္တာ ဧဝ, တဿ သန္တကာ, သော တာသံ သာမီ။

ယာနိပိ ဣမာနိ အပလောကနကမ္မံ ဉတ္တိကမ္မံ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မံ ဉတ္တိစတုတ္ထကမ္မန္တိ စတ္တာရိ သံဃကမ္မာနိ, ယာ စာယံ ဥပဇ္ဈာယေန ဟုတွာ ကုလပုတ္တာနံ ပဗ္ဗဇ္ဇာ စ ဥပသမ္ပဒါ စ ကာတဗ္ဗာ, အယမ္ပိ ဝိနယဓရာယတ္တာဝ။ န ဟိ အညော ဒွိပိဋကဓရောပိ ဧဝံ ကာတုံ လဘတိ, သော ဧဝ နိဿယံ ဒေတိ, သာမဏေရံ ဥပဋ္ဌာပေတိ, အညော နေဝ နိဿယံ ဒါတုံ လဘတိ, န သာမဏေရံ ဥပဋ္ဌာပေတုံ။ တေနေဝ ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, ဧကေန ဒွေ သာမဏေရာ ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗာ, ယော ဥပဋ္ဌာပေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၀၁) ပဋိက္ခိပိတွာ ပုန အနုဇာနန္တေနပိ ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ဗျတ္တေန ဘိက္ခုနာ ဧကေန ဒွေ သာမဏေရေ ဥပဋ္ဌာပေတုံ, ယာဝတကေ ဝါ ပန ဥဿဟတိ ဩဝဒိတုံ အနုသာသိတုံ, တာဝတကေ ဥပဋ္ဌာပေတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၁၀၅) ဗျတ္တဿေဝ သာမဏေရုပဋ္ဌာပနံ အနုညာတံ။ သာမဏေရုပဋ္ဌာပနံ ပစ္စာသီသန္တော ပန ဝိနယဓရဿ သန္တိကေ ဥပဇ္ဈံ ဂါဟာပေတွာ ဝတ္တပဋိပတ္တိံ သာဒိတုံ လဘတိ။ ဧတ္ထ စ နိဿယဒါနဉ္စေဝ သာမဏေရုပဋ္ဌာနဉ္စ ဧကမင်္ဂံ။ ဣတိ ဣမေသု ဆသု အာနိသံသေသု ဧကေန သဒ္ဓိံ ပုရိမာနိ ပဉ္စ ဆ ဟောန္တိ။ ဒွီဟိ သဒ္ဓိံ သတ္တ, တီဟိ သဒ္ဓိံ အဋ္ဌ, စတူဟိ သဒ္ဓိံ နဝ, ပဉ္စဟိ သဒ္ဓိံ ဒသ, သဗ္ဗေဟိပေတေဟိ သဒ္ဓိံ ဧကာဒသာတိ ဧဝံ ဝိနယဓရော ပုဂ္ဂလော ပဉ္စ ဆ သတ္တ အဋ္ဌ နဝ ဒသ ဧကာဒသ စ အာနိသံသေ လဘတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

(ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၄၆၈။)

မဟာနိသံသမိစ္စေဝံ, ကောသလ္လံ ဝိနယေ သဒါ၊

ပတ္ထေန္တေနေတ္ထ ကာတဗ္ဗော, အဘိယောဂေါ ပုနပ္ပုနန္တိ။

ဣတိ ပါဠိမုတ္တကဝိနယဝိနိစ္ဆယသင်္ဂဟေ

ပကိဏ္ဏကဝိနိစ္ဆယကထာ သမတ္တာ။

နိဋ္ဌိတော စာယံ ပါဠိမုတ္တကဝိနယဝိနိစ္ဆယသင်္ဂဟော။

နိဂမနကထာ

အဇ္ဈေသိတော နရိန္ဒေန, သောဟံ ပရက္ကမဗာဟုနာ၊

သဒ္ဓမ္မဋ္ဌိတိကာမေန, သာသနုဇ္ဇောတကာရိနာ။

တေနေဝ ကာရိတေ ရမ္မေ, ပါသာဒသတမဏ္ဍိတေ၊

နာနာဒုမဂဏာကိဏ္ဏေ, ဘာဝနာဘိရတာလယေ။

သီတလူဒကသမ္ပန္နေ, ဝသံ ဇေတဝနေ ဣမံ၊

ဝိနယသင်္ဂဟံ သာရံ, အကာသိ ယောဂိနံ ဟိတံ။

ယံ သိဒ္ဓံ ဣမိနာ ပုညံ, ယဉ္စညံ ပသုတံ မယာ၊

ဧတေန ပုညကမ္မေန, ဒုတိယေ အတ္တသမ္ဘဝေ။

တာဝတိံသေ ပမောဒေန္တော, သီလာစာရဂုဏေ ရတော၊

အလဂ္ဂေါ ပဉ္စကာမေသု, ပတွာန ပဌမံ ဖလံ။

အန္တိမေ အတ္တဘာဝမှိ, မေတ္တေယျံ မုနိပုင်္ဂဝံ၊

လောကဂ္ဂပုဂ္ဂလံ နာထံ, သဗ္ဗသတ္တဟိတေ ရတံ။

ဒိသွာန တဿ ဓီရဿ, သုတွာ သဒ္ဓမ္မဒေသနံ၊

အဓိဂန္တွာ ဖလံ အဂ္ဂံ, သောဘေယျံ ဇိနသာသနန္တိ။

ဝိနယသင်္ဂဟ-အဋ္ဌကထာ နိဋ္ဌိတာ။