၁
နိုင်ငံတော်ဗုဒ္ဓသာသန
မဟာဗုဒ္ဓဝင်
ဆဋ္ဌမတွဲ (ပဌမပိုင်း)
ဂေါတမဗုဒ္ဓဝင်
**********
နမော တဿ ဘဂ၀တော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ
သံဃရတနာ
အခဏ်း-၄၃
ထေရာပဒါနခဏ်း
ယခုအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ တပည့်သာဝက သုပ္ပဋိပန္နတာ-အစရှိသော ကျေးဇူးဂုဏ် ကိုးပါးတို့နှင့် ပြည့်စုံတော်မူကြသော အရိယသံဃာတော်တို့တွင် ဧတဒဂ်ဘွဲ့ထူးရ မဟာသာဝကကြီးများ၏ အကြောင်းအရာ ကျင့်စဉ် ဖြစ်စဉ် = ထေရာပဒါနကို အရှင်ကောဏ္ဍညမထေရ်၏ အကြောင်းအရာမှ အစပြု၍ အင်္ဂုတ္တရနိကာယ် အဋ္ဌကထာ ဧကကနိပါတ် ဧတဒဂ္ဂဝဂ်အဖွင့်ကို မူရင်းတည်၍ ထုတ်ဆောင်ရေးသား ဖော်ပြပေအံ့-
၂
(၁) အရှင်ကောဏ္ဍညမထေရ်အကြောင်း
ဤမထေရ်မြတ်ကြီးတို့၏ အကြောင်းအရာ = ထေရာပဒါနကို ရေးသားဖော်ပြရာ၌ အဋ္ဌကထာလာသောအတိုင်း (က) ရှေးဆုတောင်း, (ခ) နောက်ဆုံးဘဝ ရဟန်းပြုကြောင်း, (ဂ) တရားထူးရကြောင်း, (ဃ) ဧတဒဂ်ရာထူးဌာနန္တရ ထားရှိကြောင်း = ဤအချက်လေးချက်တို့ဖြင့် ရေးသားဖော်ပြပေအံ့-
(က) မထေရ်မြတ်၏ ရှေးဆုတောင်း
ဤဘဒ္ဒကမ္ဘာမှ ပဋိလောမအဆန် ပြန်၍ရေတွက်လျှင် လွန်ခဲ့သော ကမ္ဘာတသိန်းထက်၌ ပဒုမုတ္တရမြတ်စွာဘုရား ပွင့်ထွန်းတော်မူခဲ့လေသည်။ (ထိုမြတ်စွာဘုရား၏ ပဒုမုတ္တရ-အမည်တော် ရကြောင်းကို အောက် မဟာဗုဒ္ဓဝင် ပဌမတွဲ ဒုတိယပိုင်း စာမျက်နှာ ၃၉၆-၌ ရေးသားဖော်ပြခဲ့ပြီ)။
ပဒုမုတ္တရ မြတ်စွာဘုရားသည် လူသုံးပါး၌ ထင်ရှားပွင့်ထွန်းတော်မူပြီးနောက် ရဟန်းတော်ပေါင်း တသိန်းခြံရံလျက် လူအများအား သနားချေချွတ် ချီးမြှောက်တော်မူရန် ရွာ, နိဂုံး, မင်းနေပြည်တို့၌ အစဉ်သဖြင့် ဆွမ်းခံလှည့်လည် ခရီးဒေသစာရီ ကြွချီတော်မူခဲ့ရာ ဟံသာဝတီ (ဖွားတော်မူရာ) ရွှေမြို့တော်သို့ ရောက်ဆိုက်တော်မူလာလေ၏။ ခမည်းတော် အာနန္ဒမင်းကြီးသည် သားတော်ဘုရား ကြွလာတော်မူကြောင်း သတင်းကောင်းကြားသိ၍ တိုင်းသားပြည်သူ ဗိုလ်ပါပရိသတ်တို့နှင့် အတူတကွ ခရီးဦးကြိုဆိုမှု ပြုလေ၏။ ပဒုမုတ္တရမြတ်စွာဘုရားသည် ခမည်းတော် အာနန္ဒမင်းကြီးအား အမှူးထား၍ တရားဟောတော်မူလေလျှင် ဒေသနာနိဂုံး ဆုံးသောအခါ၌ အချို့ သောတာပန်, အချို့ သကဒါဂမ်, အချို့ အနာဂါမ် ဖြစ်ကြ၍ အချို့ အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ဆိုက်ရောက်ကြလေ၏။
ခမည်းတော်မင်းကြီးသည် နောက်တနေ့အတွက် မြတ်စွာဘုရားကို ဆွမ်းစားပင့်လျှောက်ပြီးလျှင် နောက်တနေ့၌ ဆွမ်းစားချိန်ကို လျှောက်ထား ပင့်ဆောင်စေ၍ ရဟန်းတော်ပေါင်းတသိန်း
၃
အခြံအရံရှိသော ပဒုမုတ္တရ မြတ်စွာဘုရားအား မိမိ၏ ရွှေနန်းတော်၌ ကြီးစွာသော အလှူဒါနကို ပေးလှူလေသည်။ ပဒုမုတ္တရ မြတ်စွာဘုရားသည် ဆွမ်းအနုမောဒနာတရား ဟောကြားတော်မူပြီးနောက် ကျောင်းတိုက်သို့တဖန် ပြန်ကြွတော်မူလေ၏။ ထိုနည်းဖြင့်ပင် နောက်တနေ့၌ မြို့သူမြို့သားတို့က မဟာဒါန ပေးလှူကြလေသည်။ နောက်တနေ့၌ အာနန္ဒမင်းကြီးက မဟာဒါန ပေးလှူလေသည်။ ဤနည်းဖြင့်ပင် မင်းကြီးက တလှည့်, တိုင်းသူပြည်သားတို့က တလှည့် ဤသို့ အလှည့်အလည်အားဖြင့် ကာလရှည်လျားစွာ မဟာဒါန ပေးလှူကြလေသည်။
ထိုအခါ အရှင်ကောဏ္ဍည မထေရ်အလောင်း သူတော်ကောင်း အမျိုးသားသည် ဟံသာဝတီ မင်းနေပြည်ဝယ် စီးပွါးဥစ္စာကြွယ်ဝသော ဂဟပတိမဟာသာလအမျိုး၌ဖြစ်၍ တနေ့သ၌ မြတ်စွာဘုရား တရားဟောချိန်တွင် ဟံသာဝတီပြည်သား လူအများတို့ ပန်း,နံ့သာစသည် လက်စွဲကြကုန်လျက် ဘုရား, တရား, သံဃာ = ရတနာသုံးပါးရှိရာအရပ်သို့ တရားနာသွားကြသည်တို့ကို မြင်လတ်၍ ထိုလူများနှင့် အတူတကွ တရားဟောရာအရပ်သို့ လိုက်ပါသွားလေ၏။
ထိုအခါ၌ ပဒုမုတ္တရ မြတ်စွာဘုရားသည် ကိုယ်တော်မြတ်၏ သာသနာဝယ် ရှေးဦးစွာ သစ္စာလေးပါး တရားသိမြင် ကျွတ်တမ်းဝင်သော ရဟန်းတော်တပါးကို ရတ္တညူအရာ (=ရဟန်းဝါ အကြီးဆုံးအရာ)၌ အသာဆုံး အမြင့်ဆုံး တည်းဟူသော ဧတဒဂ်ရာထူး၌ ထားတော်မူလေသည်။ အရှင်ကောဏ္ဍညအလောင်း အမျိုးကောင်းသားသည် ထိုအကြောင်းကို ကြားသိ၍ “ဤရဟန်းသည် ကြီးကျယ်မြင့်မြတ်ဘိတကား၊ မြတ်စွာဘုရားကို အလွတ်ထား၍ အခြားတပါး ဤရဟန်းထက် အလျင်လက်ဦး သစ္စာလေးပါး တရားထူးကို သိမြင်သော ရဟန်းဟူ၍ မရှိဘူးတဲ့။ ငါသည်လည်း နောက်အခါ တဆူဆူသော ဘုရားရှင်၏ သာသနာဝယ် ဤရဟန်းနည်းတူ အလျင်လက်ဦး သစ္စာလေးပါး တရားထူးကို သိမြင်နိုင်စွမ်းသော ရဟန်းသူမြတ် ဖြစ်ရပါမူ
၄
ကောင်းလေစွာ့”ဟု ဆင်ခြင် အကြံကောင်းဝင်၍ တရားပွဲ ပြီးဆုံးသောအခါ မြတ်စွာဘုရားအထံတော်သို့ ဆည်းကပ်၍ “နက်ဖြန် တပည့်တော်၏ဆွမ်းကို အလှူခံတော်မူပါကုန်ဘုရား”ဟု လျှောက်ထား ပင့်ဖိတ်လေသည်။ ပဒုမုတ္တရ မြတ်စွာဘုရားသည် ဆိတ်ဆိတ်နေသဖြင့် သည်းခံတော်မူလေ၏။
အမျိုးကောင်းသားသည် မြတ်စွာဘုရားရှင် လက်ခံတော်မူကြောင်း ကောင်းစွာသိရ၍ မြတ်စွာဘုရားကို ရိုသေမြတ်နိုး ရှိခိုး အရိုအသေပြုပြီးလျှင် မိမိအိမ်သို့ပြန်ခဲ့၍ တညဉ့်လုံးလုံး မြတ်စွာဘုရားနှင့်တကွ သံဃာတော်များ ထိုင်နေမည့်နေရာကို နံ့သာပန်းဆိုင်း စသည်တို့ဖြင့် တန်းဆာဆင်၍ မွန်မြတ်သော ခဲဖွယ်ဘောဇဉ်တို့ကို စီမံပြီးလျှင် ထိုညဉ့်လွန်မြောက် နောက်တနေ့ ရောက်သောအခါ မိမိအိမ်၌ ရဟန်းတော်ပေါင်းတသိန်း အခြံအရံရှိသော ပဒုမုတ္တရ မြတ်စွာဘုရားအား ထူးခြားဆန်းကြယ်သော ယာဂုခဲဖွယ် အခြံအရံ အလှူဒါနနှင့်တကွ ရသာကြိုင်ရွှမ်း နံ့သာသလေးဆွမ်းကို လှူဒါန်းဆက်ကပ်၍ ဆွမ်းကိစ္စပြီးသောအခါ သင်္ကန်းသုံးထည်ချုပ်လောက်သည့် ဝင်္ဂတိုင်းဖြစ် အသစ်စက်စက် မွေ့ညက်ထူထဲသော အဝတ်တို့ကို မြတ်စွာဘုရား၏ ခြေတော်ရင်း၌ ခင်းကျင်း တည်ထားပြီးလျှင် တဖန်ဆက်၍ “ငါသည် အနည်းငယ်မျှသော သာသနရာထူးအတွက် လှည့်လည်ကျက်စားသူမဟုတ်၊ ကြီးစွာသော သာသနာဖက်ဆိုင်ရာ ရာထူးကို တောင့်တလျက် ကျက်စားလှည့်လည်သူ ဖြစ်ချေသည်။ ယခုကဲ့သို့ တရက်တည်းသာ မဟာဒါနပြု၍ ထိုရာထူးဌာနန္တရကို တောင့်တခြင်းငှါ မစွမ်းနိုင်ချေ။ သို့ရကား အစဉ်အတိုင်း ခုနစ်ရက်ဆက်ကာ မဟာဒါနကြီးကို ပေးလှူပြီးလျှင် တောင့်တပေအံ့”ဟု ကြံစည်ဆင်ခြင်မိလေ၏။
ထိုအမျိုးကောင်းသားသည် ဤနည်းနှင်နှင် ခုနစ်ရက်ပတ်လုံး မဟာဒါနကို ပေးလှူ၍ ဆွမ်းကိစ္စပြီးဆုံးသောအခါ အဝတ်သိုလှောင်သော ကျီကြကို ဖွင့်စေပြီးနောက် နူးညံ့မွန်မြတ်သော အဝတ်များကို မြတ်စွာဘုရား၏ ခြေတော်ရင်း၌ ထားရှိကာ
၅
ရဟန်းတော်တသိန်းအား တိစီဝရိက်သင်္ကန်းများကို လှူဒါန်းဆက်ကပ်ပြီးလျှင် မြတ်စွာဘုရားထံတော်သို့ ဆည်းကပ်၍ “ဘုန်းတော်ကြီးသော မြတ်စွာဘုရား.. ဤယနေ့မှအထက် ခုနစ်ရက်မြောက်သောနေ့က အရှင်ဘုရားတို့ ဧတဒဂ်ရာထူး၌ ချီးကျူးမြှောက်စား တင်ထားအပ်သော ရဟန်းတော်ပမာ တပည့်တော်သည်လည်း အနာဂတ နောက်ကာလဝယ် ပွင့်တော်မူမည့် မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ သာသနာတော်၌ ရှင်ရဟန်းပြုကာ ရှေးဦးစွာ သစ္စာလေးပါး တရားထူးကို ထိုးထွင်းသိမြင်ခြင်းငှါ စွမ်းနိုင်သူ ဖြစ်ရပါလို၏”ဟု လျှောက်ထား၍ ဘုရားခြေတော်ရင်း၌ ဝပ်စင်းဦးခိုက် အလျားလိုက် အရိုအသေပြု၍ နေလေ၏။
ပဒုမုတ္တရမြတ်စွာဘုရားသည် ထိုအမျိုးကောင်းသား ဆုပန်လျှောက်ထားသော စကားကို ကြားသိတော်မူ၍ “ဤအမျိုးကောင်းသားသည် ကြီးစွာသော အဓိကာရ (=အထိကရ) ကောင်းမှုကုသိုလ်ကို ပြုအပ်ခဲ့လေပြီ၊ ဤအမျိုးကောင်းသား၏ ယခု တောင့်တချက်သည် ပြည့်စုံလိမ့်မည်လော၊ မပြည့်စုံမည်လော”ဟု အနာဂတံသ ရွှေဉာဏ်တော်ဖြင့် ဆင်ခြင်ကြည့်ရှုတော်မူလတ်သော် “ဧကန်ပင် ပြည့်စုံလိမ့်မည်”ဟု လင်းလင်းထင်ထင် သိမြင်တော်မူလေ၏။
မှန်၏- မြတ်စွာဘုရားတို့၏အဖို့ရာ အတိတ်ကိုဖြစ်စေ, အနာဂတ်ကိုဖြစ်စေ, ပစ္စုပ္ပန်ကိုဖြစ်စေ အာရုံပြု၍ ဆင်ခြင်တော်မူကြလျှင် အပိတ်အပင် အဆီးအတားဟူ၍ မရှိ၊ ကမ္ဘာကုဋေ သိန်းပေါင်းများစွာ ခြားကွာသည့် အတိတ်အကြောင်းများ, အနာဂတ်အကြောင်းများသည်၎င်း စကြဝဠာအထောင် ကွာခြားလျက်ရှိသည့် ပစ္စုပ္ပန်အကြောင်းများသည်၎င်း ဆင်ခြင်မှု နှလုံးသွင်းမှုနှင့်သာ ဆက်စပ်၏၊ (=ဆင်ခြင် နှလုံးသွင်း တော်မူလိုက်သည်နှင့် တပြိုင်နက် ထင်လင်းသိသာ၍ လာ၏။) ဤသို့လျှင် အပိတ်အပင် အဆီးအတား မရှိသော ဉာဏ်တော်ဖြင့် ပဒုမုတ္တရ မြတ်စွာဘုရားသည် “နောက်အခါ ကမ္ဘာတသိန်းထက်၌ ဂေါတမမြတ်စွာဘုရား လူသုံးပါး၌ ထင်ရှားပွင့်တော်မူလိမ့်မည်။ ထိုအခါ
၆
ဤအမျိုးကောင်းသား၏ ဆုတောင်းချက် ပြည့်ဝလိမ့်မည်”ဟု ဤအကြောင်းကို သိမြင်တော်မူကာ ပဒုမုတ္တရ မြတ်စွာဘုရားသည် အရှင်ကောဏ္ဍညအလောင်း အမျိုးကောင်းသားကို “အမောင် အမျိုးကောင်းသား.. နောက်အခါ ကမ္ဘာတသိန်းထက်၌ ဂေါတမအမည်ရှိတော်မူသော မြတ်စွာဘုရား လူသုံးပါး၌ ထင်ရှားပွင့်ထွန်းတော်မူလိမ့်မည်၊ အမောင်သည် ထိုဂေါတမမြတ်စွာဘုရား ဓမ္မစကြာတရားဦးကို ဟောကြားသောအခါ တေပရိဝဋ္ဋဓမ္မစက္ကပဝတ္တနသုတ္တန်အဆုံးဝယ် ဗြဟ္မာတဆယ့်ရှစ်ကုဋေတို့နှင့်တကွ နည်းတထောင်နှင့်ပြည့်စုံသော သောတာပတ္တိဖိုလ်၌ တည်လိမ့်မည်”ဟု ဗျာဒိတ်စကား မိန့်ကြားတော်မူလေ၏။
ထို့နောက် ပဒုမုတ္တရမြတ်စွာဘုရား ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူပြီးနောက် (အောက် စတုဝီသတိဗုဒ္ဓဝင်ခဏ်း = ပဌမတွဲ ဒုတိယပိုင်း မျက်နှာ ၄၀၃-၌ ဖော်ပြအပ်ပြီးသောအတိုင်း) လူအပေါင်းတို့ ခုနစ်ယူဇနာ အမြင့်ရှိသော သရီရစေတီတော်မြတ်ကြီး တည်ထားကြသောအခါမှာလည်း ဤအရှင်ကောဏ္ဍညအလောင်း သူတော်ကောင်း သူဌေးသည် စေတီတော်အတွင်း ရတနာတိုက်အိမ်ကို ဆောက်လုပ်လှူဒါန်းသည့်ပြင် သရီရစေတီတော်ကို ဝန်းရံ၍ ရတနာတုရိုဏ်တိုင်ပေါင်းအထောင် စိုက်ထူ လှူဒါန်းလေသည်။
မဟာကာလ, စူဠကာလ ညီနောင်ဝတ္ထု
အရှင်ကောဏ္ဍညအလောင်း ထိုအမျိုးကောင်းသား သူဌေးသည် အနှစ်တသိန်းကြာ ကာလပတ်လုံး ဒါနစသော ကောင်းမှုကိုပြု၍ ထိုဘဝမှ စုတေလတ်သော် နတ်ပြည်၌ ဖြစ်လေ၏။ ထိုအရှင်ကောဏ္ဍညအလောင်း သူတော်ကောင်း၏ အဖို့ရာ နတ်ပြည်,လူ့ပြည်တို့၌ အလှည့်အလည် ကျင်လည်ရစဉ်ပင် မဟာကမ္ဘာပေါင်း (၉၉၉၀၉) ကိုးသောင်းကိုးထောင်ကိုးရာ့ကိုးကမ္ဘာကို လွန်ခဲ့လေကုန်၏။ (=မဟာကမ္ဘာပေါင်း ၉၉၉၀၉-ကမ္ဘာကြာအောင် အပါယ်သို့ မလားရပဲ နတ်ပြည်, လူ့ပြည်၌သာ စုန်ဆန်လူးလာ ကျင်လည်ရလေသည်ဟု ဆိုလို၏)။ ဤမျှ ရှည်လျားသောအခါကို လွန်မြောက်သဖြင့် ဤဘဒ္ဒကမ္ဘာမှ
၇
ပဋိလောမအဆန် ပြန်၍ရေတွက်လျှင် လွန်ခဲ့သော ကိုးဆယ့်တကမ္ဘာ့ထက်၌ ဤအရှင်ကောဏ္ဍညအလောင်း အမျိုးကောင်းသားသည် ဗန္ဓုမတီ မင်းနေပြည်၏ တံခါးအနီးရွာဝယ် သူကြွယ်မျိုး၌ဖြစ်၍ အမည်အားဖြင့် မဟာကာလဟူ၍ တွင်မည်လေသည်။ ထိုအမျိုးကောင်းသား၏ ညီငယ်ကား စူဠကာလဟူ၍ အမည်တွင်လေသည်။
ထိုအချိန်ဝယ် ဝိပဿီမြတ်စွာဘုရား အလောင်းတော်သည် တုသိတာနတ်ပြည်မှ စုတေ၍ ဗန္ဓုမတီ မင်းနေပြည်ဝယ် ဗန္ဓုမမင်းကြီး၏ အဂ္ဂမဟေသီ ဗန္ဓုမတီမိဖုရားကြီးဝမ်း၌ ဖြစ်တော်မူ၍ (အောက် စတုဝီသတိဗုဒ္ဓဝင်ခဏ်း၌ ဖော်ပြအပ်သည့်အတိုင်း) အစဉ်သဖြင့် သဗ္ဗညူဘုရားအဖြစ်သို့ ရောက်တော်မူကာ တရားဟောရန် မဟာဗြဟ္မာကြီး တောင်းပန်အပ်ရကား “အဘယ်သူအား ရှေးဦးစွာ တရားကို ဟောရမည်နည်း”ဟု ကြံစည်ဆင်ခြင်တော်မူ၍ မိမိ၏ညီ ခဏ္ဍမင်းသားကို၎င်း, ပုရောဟိတ်၏သား တိဿလုလင်ကို၎င်း “ထိုသူနှစ်ယောက်တို့သည် ရှေးဦးစွာ သစ္စာလေးပါးတရားကို ထိုးထွင်း၍သိခြင်းငှါ စွမ်းနိုင်သူများ ဖြစ်ကြသည်”ဟု ပိုင်းခြား သိမြင်တော်မူပြီးလျှင် “ထိုသူတို့အားလည်း တရားဟောပေအံ့၊ ခမည်းတော်မင်းကြီးအားလည်း ချီးမြှောက်မှုကို ပြုပေအံ့”ဟု ကြံစည်ဆင်ခြင် ဆုံးဖြတ်တော်မူကာ မဟာဗောဓိမဏ္ဍိုင်မှ ကောင်းကင်ခရီးဖြင့်ပင် ကြွတော်မူ၍ ခေမမည်သော မိဂဒါဝုန်တော၌ သက်ကြွတော်မူပြီးလျှင် ထိုခဏ္ဍမင်းသားနှင့် တိဿလုလင်တို့ကို ကိုယ်တော်မြတ်အထံသို့ လာရောက်ရန် ခေါ်စေ၍ တရားဟောတော်မူလေ၏။ ဒေသနာနိဂုံး ဆုံးသောအခါ၌ ထိုသူနှစ်ဦးလုံးတို့သည်ပင် သတ္တဝါပေါင်း ရှစ်သောင်းလေးထောင်တို့နှင့် အတူတကွ အရဟတ္တဖိုလ်၌ တည်ကြလေကုန်၏။
ထို့နောက် ဝိပဿီမြတ်စွာဘုရား အလောင်းတော် တောထွက်မူစဉ်အခါ အတူလိုက်ပါ ရဟန်းပြုခဲ့ကြသည့် အမျိုးကောင်းသား ရှစ်သောင်းလေးထောင်တို့သည် ထိုအကြောင်းကို ကြားသိကြ၍
၈
မြတ်စွာဘုရားထံတော်သို့ လာရောက်ကြကာ တရားဒေသနာကို ကြားနာကြသဖြင့် အရဟတ္တဖိုလ်၌ တည်ကြလေပြန်သည်။ ဝိပဿီမြတ်စွာဘုရားသည် ထိုခေမမိဂဒါဝုန်တော အရပ်၌ပင် ခဏ္ဍမထေရ်ကို လက်ျာရံ အဂ္ဂသာဝက, တိဿမထေရ်ကို လက်ဝဲရံ အဂ္ဂသာဝကအရာ၌ အသီးသီး ထားတော်မူလေ၏။
ဗန္ဓုမမင်းကြီးသည်လည်း ထိုအကြောင်းကို ကြားသိ၍ “သားတော်ဘုရားကို ဖူးမြော်အံ့”ဟု ဥယျာဉ်သို့ သွားရောက်ကာ တရားတော်ကို ကြားနာ၍ သရဏဂုံသုံးပါးတို့၌ တည်ပြီးလျှင် ဝိပဿီမြတ်စွာဘုရားရှင်ကို နက်ဖြန်ဆွမ်းအတွက် ပင့်လျှောက်ပြီးနောက် ရှိခိုး အရိုအသေပြုပြီး ဖဲသွားလေ၏။ မင်းကြီးသည် ရွှေနန်းတော်သို့ ရောက်သောအခါ မြတ်သောပြာသာဒ်၌ ထိုင်နေလျက် “ငါ၏သားကြီးသည် တောထွက်၍ ဘုရားဖြစ်ခဲ့လေပြီ။ ဒုတိယသားသည်လည်း လက်ျာရံ အဂ္ဂသာဝက ဖြစ်ခဲ့လေပြီ။ ပုရောဟိတ်၏သား တိဿလုလင်သည် လက်ဝဲရံ အဂ္ဂသာဝက ဖြစ်ခဲ့လေပြီ၊ ဤကြွင်းကျန်သည့် နောက်လိုက်ရဟန်းပေါင်း ရှစ်သောင်းလေးထောင်တို့သည် လူဖြစ်စဉ်အခါကလည်း ငါ့သားကိုသာ ဝန်းရံ၍ လှည့်လည် ကျက်စားခဲ့ကြလေပြီ၊ သို့ရကား၏ ဤဘုရားအမှူးပြုသော သံဃာတော်တို့သည် ရှေးကရော ယခုပါ ငါ၏တာဝန်သာ ဖြစ်ကုန်၏၊ ငါသာလျှင် ထိုဘုရားနှင့်တကွသော ရဟန်းတော်တို့ကို ပစ္စည်းလေးပါးတို့ဖြင့် ပြုစုလုပ်ကျွေးပေတော့အံ့၊ အခြားသူတို့အား ပြုစုလုပ်ကျွေးခွင့်ကို ငါမပေးတော့အံ့”ဟု ကြံစည်စဉ်းစား၍ ကျောင်းတော်တံခါးမုခ်မှသည် ရွှေနန်းတော် တံခါးဝတိုင်အောင် ဝဲယာနံပါး နှစ်ဖက်တို့၌ ရှားသားတံတိုင်း ကာရံပြီးနောက် အဝတ်တို့ဖြင့် ဖုံးလွှမ်းစေပြီးလျှင် အပေါ်က ရွှေကြယ်တို့ဖြင့် စီချယ်အပ်သည့် ထန်းလုံးခန့်မျှ ပမာဏရှိသည့် ပန်းဆိုင်းများ တွဲလျားချကာ ဗိတာန်မျက်နှာကြက်ကို ကြက်လျက် အောက်မြေအပြင်ကိုလည်း ဆန်းကြယ်သော အခင်းတို့ဖြင့် ခင်းစေ၍ အတွင်းဝဲ,ယာနံပါးနှစ်ဖက်တို့၌ ပန်းချုံများဝယ် ရေပြည့်အိုးတို့ကို၎င်း, တလမ်းလုံး ထုံကြိုင်လှိုင်စေရန် နံ့သာတို့အကြား၌
၉
ပန်းများကို၎င်း, ပန်းတို့အကြား၌ နံ့သာများကို၎င်း အလှည့်အလည် ထားရှိစေကာ မြတ်စွာဘုရားအား ဆွမ်းစားကြွရန် အချိန်တန်ပြီဖြစ်ကြောင်း ကြားလျှောက်စေလေ၏။ ဝိပဿီမြတ်စွာဘုရားသည် ရဟန်းအပေါင်း ခြံရံလျက် တင်းထိမ်ကန့်လန့်ကာ အတွင်းမှပင် ရွှေနန်းတော်သို့ကြွ၍ ဆွမ်းဘုဉ်းပေးပြီးလတ်သော် ထိုလမ်းအတိုင်းပင် ကျောင်းတော်သို့တဖန် ပြန်ကြွတော်မူလေ၏။ အခြားသူ တဦးတယောက်မျှ ဖူးမြော်ခွင့်ကိုပင် မရချေ။ ဆွမ်းလှူရန် ပူဇော်မှုပြုရန် အခွင့်ကိုကား အဘယ်မှာ ရချေတော့အံ့နည်း၊ တဦးတယောက်မျှ မရတော့သည်သာတည်း။
ထိုအခါ မြို့သူမြို့သားတို့ စဉ်းစားဆင်ခြင် ကြံစည်တိုင်ပင်ကြသည်မှာ-
“ယခုအခါ လောက၌ မြတ်စွာဘုရား ပွင့်ထွန်းတော်မူလာသည်မှာ ခုနစ်နှစ် ခုနစ်လတို့ ရှိခဲ့လေပြီ၊ သို့သော်လည်း ငါတို့သည် မြတ်စွာဘုရားကို ဖူးမြော်ခွင့်ကိုမျှ မရကြကုန်၊ ဆွမ်းလှူရန်, ပူဇော်မှုပြုရန်, တရားနာရန်ကား အဘယ်ဆိုဖွယ်ရှိအံ့နည်း (=အခွင့်မရသည် ဧကန်တည်း)။ မင်းကြီးသည် ဘုရားကား ငါ့ဘုရားသာတည်း, တရားလည်း ငါ့တရားသာတည်း, သံဃာလည်း ငါ့သံဃာသာတည်းဟု မြတ်နိုးတနာ ကိုယ်တိုင်သာ ရတနာသုံးပါးကို ပြုစုလုပ်ကျွေးလေသည်။ မြတ်စွာဘုရား ပွင့်ထွန်းတော်မူလာခြင်းကား နတ်ဗြဟ္မာနှင့်တကွသော သတ္တလောက၏အကျိုးငှါ ပွင့်တော်မူလာခြင်းဖြစ်လေသည်။ မင်းကြီးတဦးတည်းအကျိုးငှါသာ ပွင့်ထွန်းတော်မူလာသည်မဟုတ်။ မှန်၏- ငရဲမီးသည် မင်းကြီးအဖို့ရာသာ ပူလျက် အခြားသူတို့ အဖို့ရာ ကြာညိုပန်းနှင့် တူသည်မဟုတ်၊ သို့ရကား ငါတို့ သည် မင်းကြီးကို ‘အကျွန်ုပ်တို့အား မြတ်စွာဘုရားကို (မြတ်စွာဘုရားအား ပြုစုခွင့်ကို) အကယ်၍ ပေးလျှင် ကောင်းပါသည်။ အကယ်၍ မပေးလျှင်ကား မင်းကြီးနှင့် စစ်ပြိုင်၍ သံဃာတော်ကို အရယူကြပြီးလျှင်
၁၀
ဒါနအစရှိသော ကောင်းမှုတို့ကို ပြုကြရပါလိမ့်မည်’ဟု အရေးဆိုကြကုန်စို့။ အထူးအကြောင်းရှိသည်မှာ- မြို့သူမြို့သားများ သက်သက်သာဆိုလျှင် ဤသို့ ပြုနိုင်ကြမည်မဟုတ်၊ သို့ရကား ရှေ့သွားခေါင်းမှူး ဦးစီးပုဂ္ဂိုလ်တယောက်ကို ရယူကြကုန်စို့”-
ဟု ကြံစည်တိုင်ပင်ကြပြီးလျှင် စစ်သေနာပတိထံသို့ သွားရောက်ကြ၍ ထိုအကြောင်းကို ပွင့်ပွင့်လင်းလင်း ပြောကြကြပြီးလျှင် “အို အရှင်စစ်သေနာပတိမင်း.. အရှင်စစ်သူကြီးသည် အကျွန်ုပ်တို့၏ အပင်းအသင်း ဖြစ်မည်လော၊ သို့မဟုတ် မင်းကြီး၏ အပင်းအသင်း ဖြစ်မည်လော”ဟု တိုက်ရိုက်မေးမြန်းကြလေ၏။ ထိုအခါ စစ်သူကြီးက “သင်တို့၏ အပင်းအသင်း ဖြစ်ပါမည်၊ သို့သော် အထူးပြောဆို တင်ပြလိုသည်မှာ ပဌမရက်ကို ငါ့အား ပြုစုလုပ်ကျွေးခွင့် ပေးရမည်”ဟု အခွင့်တောင်း အရေးဆိုလေလျှင် မြို့သူမြို့သားတို့သည် ထိုအချက်ကို သဘောတူ လက်ခံကြလေ၏။
စစ်သူကြီးသည် မင်းကြီးထံ သွားရောက်၍ “အရှင်မင်းကြီး.. မြို့သူမြို့သား လူအများတို့သည် အရှင်မင်းကြီးတို့အား အမျက်ထွက်ကြပါကုန်ပြီ”ဟု လျှောက်ထား၍ မင်းကြီးက “အမောင်စစ်သူကြီး.. အဘယ့်ကြောင့် မြို့သူမြို့သားတို့က ငါ့အား အမျက်ထွက်ကြသနည်း”ဟု မေးလေလျှင် “မြတ်စွာဘုရားကို အရှင် မင်းကြီးတို့ကသာလျှင် ပြုစုလုပ်ကျွေးကြကုန်၏၊ ငါတို့သည် ပြုစုလုပ်ကျွေးခွင့် မရကုန်လို့တဲ့၊ အရှင်မင်းကြီး.. အချိန်မလွန်သေးပါ။ ယခုအခါလည်း အကယ်၍ ပြုစုလုပ်ကျွေးခွင့် ရကြမည်ဆိုပါလျှင် အမျက်ထွက်ကြမည် မဟုတ်ပါ၊ မရကြလျှင်ကား အရှင်မင်းကြီးတို့နှင့် စစ်ပြိုင်လိုကြပါကုန်သတဲ့”ဟူ၍ စစ်သူကြီးက ပွင့်လင်းစွာ လျှောက်ထားလေ၏။ ထိုအခါ မင်းကြီးက“အမောင်စစ်သူကြီး.. စစ်ကိုသာ ငါထိုးမည်၊ ရဟန်းသံဃာကိုကား ဘယ်နည်းနှင့်မှ ငါမပေး”ဟု ဆိုလေလျှင် စစ်သူကြီးသည် “အရှင်မင်းကြီး.. အရှင်မင်းကြီး၏ ကျေးကျွန်တို့သည် အရှင်မင်းကြီးတို့နှင့် ပြိုင်၍ စစ်ထိုးကြမည်ဟု ပြောဆိုနေကြပါကုန်၏။ အရှင်မင်းကြီးတို့သည်
၁၁
အဘယ်သူကို ခေါ်ယူ၍ စစ်ထိုးကြမည်နည်း”ဟု အကြပ်ကိုင်စကား လျှောက်ထားလေသော် မင်းကြီးက “အမောင်သည် ကျွန်ုပ်၏ စစ်သေနာပတိ မဟုတ်ပါလော”ဟု သိမ်းသွင်းစကား ပြောကြားလေလျှင် စစ်သူကြီးက “အရှင်မင်းကြီး.. မြို့သူမြို့သားများနှင့် ကင်းကွာ၍ အကျွန်ုပ် စစ်မထိုးနိုင်ပါ”ဟု လျှောက်ထားလေ၏။
ထိုအခါ မင်းကြီးသည် “မြို့သူမြို့သားတို့ကား အားကြီးလှကုန်၏၊ စစ်သေနာပတိသည်လည်း ထိုသူတို့၏ အပင်းအသင်းသာ ဖြစ်ချေ၏”ဟု သိမြင်ကာ “အမောင်တို့.. ထိုသို့ဖြစ်လျှင် နောက်ထပ် ခုနစ်နှစ် ခုနစ်လတို့ပတ်လုံး ပြုစုလုပ်ကျွေးရန် ငါ့အား ရဟန်းသံဃာကို ပေးကြကုန်လော့”ဟု ခွင့်တောင်းစကား ပြောကြားလေ၏။ မြို့သူမြို့သားတို့သည် လက်မခံ သဘောမတူကြကုန်။ မင်းကြီးသည် ခြောက်နှစ်, ငါးနှစ်-စသည်ဖြင့် အစဉ်အတိုင်း လျှော့၍ လျှော့၍ နောက်ဆုံး၌ ခုနစ်ရက်မျှ ပြုစုလုပ်ကျွေးရန် ခွင့်တောင်းစကား ပြောကြားလေ၏။ ထိုအခါ မြို့သူမြို့သားတို့သည် “ယခု နောက်ဆုံး ခုနစ်ရက်မျှ ပြုစုလုပ်ကျွေးရန် တောင်းခံသောအခါ၌ မင်းကြီးနှင့် အန္တုဗလပြု၍ တင်းမာခြင်းငှါ မသင့်လျော်”ဟု တိုင်ပင်ညီညွတ်ကြကာ မင်းကြီးတောင်းဆိုချက် ခုနစ်ရက်ကို ခွင့်ပြုကြလေကုန်၏။
ဗန္ဓုမမင်းကြီးသည် ခုနစ်နှစ် ခုနစ်လစာ စီရင်ရမည့် အလှူဝတ်ကို ခုနှစ်ရက်အတွက်နှင့်ကုန်အောင် စီရင်ပြီးလျှင် ရှေ့ခြောက်ရက်၌ တိုင်းသူပြည်သား တဦးတယောက်မျှ မမြင်စဉ် ပေးလှူ၍ ခုနစ်ရက်မြောက် ရောက်သောနေ့၌ မြို့သူမြို့သားတို့ကို ဖိတ်ခေါ်ပြီးလျှင် ကြီးကျယ်စွာသော အလှူဝတ်တို့ကို ပြ၍ “အမောင်တို့.. ဤကဲ့သို့ ကြီးကျယ်ခမ်းနားသော အလှူကို လှူနိုင်ကြပါမည်လော”ဟု အကဲစမ်းစကား ပြောကြားလေ၏။ မြို့သူမြို့သားတို့သည်လည်း “အရှင်မင်းကြီး.. အရှင်မင်းကြီး၏ ဤအလှူဝတ်များသည် အကျွန်ုပ်တို့ကို အမှီပြု၍သာ ဖြစ်သည်မဟုတ်လော”ဟု ချေပကြ၍ “စွမ်းနိုင်ပါကုန်၏”ဟု ပြောကြားကြကုန်၏။
၁၂
ဗန္ဓုမမင်းကြီးသည် လက်ဖမိုးဖြင့် မျက်ရည်များကိုသုတ်လျက် မြတ်စွာဘုရားကို ရှိခိုးပြီးလျှင် “ဘုန်းတော်ကြီးသော သားတော်မြတ်ဘုရား.. ခမည်းတော်သည် သားတော်ဘုရားနှင့်တကွ ရဟန်းတော်ပေါင်း တသိန်း ခြောက်သောင်း ရှစ်ထောင်ကို အခြားသူ၏ တာဝန်မပြုပဲ အသက်ထက်ဆုံး ပစ္စည်းလေးပါးတိုဖြင့် ပြုစုလုပ်ကျွေးမည်ဟု ကြံစည်ဆုံးဖြတ်ခဲ့ပါသည်၊ သို့သော် ယခုအခါ မနေသာသည့်အတွက် မြို့သူမြို့သားများအား ပြုစုလုပ်ကျွေးကြရန် အခွင့်ပြုလိုက်ရပါပြီ၊ မှန်ပါသည် ‘ငါတို့သည် အလှူဒါန ပြုခွင့်မရကြ’ဟု ပြောဆိုကြကာ မြို့သူမြို့သားတို့က အကျွန်ုပ် (ခမည်းတော်)အား အမျက်ထွက်ကြပါသည်ဘုရား..၊ ဘုန်းတော်ကြီးသော သားတော်မြတ်ဘုရား.. နက်ဖြန်မှပင် အစပြုကာ ထိုမြို့သူမြို့သား လူအများတို့အား သနားချီးမြှောက်မှု ပြုတော်မူကြပါကုန်ဘုရား”ဟု လက်လျှော့ ခွင့်ပြုစကား ဝမ်းနည်းဖွယ်ရာ လျှောက်ထားရှာလေ၏။
ထို့နောက် ဒုတိယနေ့၌ စစ်သေနာပတိကြီးသည် မူလ ကတိက စကားအတိုင်း ဘုရားအမှူးရှိသော သံဃာတော်အား ကြီးစွာသော အလှူဒါနကို ပေးလှူလေသည်။ (ဤ၌ အံ့-ဋ္ဌ ၃၊ စာမျက်နှာ ၁၃-လာ သဒ္ဓါသုမနဝတ္ထုကို အကျဉ်းချုပ် ပြဆိုဦးအံ့)-
သဒ္ဓါသုမနဝတ္ထု
စစ်သေနာပတိကြီး၏ အလှည့်ဖြစ်သော ထိုပဌမနေ့၌ စစ်သေနာပတိကြီးသည် ကြီးစွာသော အလှူဒါနကို စီမံခန့်ခွဲလျက် “ယနေ့အဖို့ရာ အခြားသူ တဦးတယောက်သည် ဆွမ်းတဇွန်း တယောက်မမျှ လှူနိုင်ခွင့်မရအောင် စောင့်ကြပ်ကြရမည်”ဟု အမိန့်ထုတ်ကာ ထက်ဝန်းကျင်မှ မင်းချင်းယောက်ျား စစ်သားတို့ကို အစောင့်အနေ ချထားလေ၏။ ထိုနေ့၌ ဗန္ဓုမတီပြည် (အရှင်သခင် လင်သူဌေးကြီး ကွယ်လွန်ပြီးဖြစ်သည့်) သူဌေးကတော်ကြီးသည် (မိမိတို့ ပဌမနေ့ ဆွမ်းလှူခွင့်မရသည့်အတွက်) ဝမ်းနည်းခြင်း ပြင်းစွာဖြစ်လျက် ငိုကြွေးမြည်တမ်းကာ
၁၃
သတို့သမီး အဖော်ငါးရာတို့နှင့် အတူတကွ ကစားရာမှ ပြန်လာသော မိမိသမီးကို “ချစ်သမီး.. သမီး၏ဖခင် အကယ်၍ အသက်ရှင်နေလျှင် ဤယခုနေ့ ငါသည် ရှေးဦးစွာ မြတ်စွာဘုရားကို ဆွမ်းကျွေးရလေရဲ့”ဟု အားနွဲ့စကား တိုင်တမ်း ပြောဆိုလေ၏။ သူဌေးသမီးသည် မိခင်သူဌေးကတော်ကြီးကို “အိုမိခင်.. ထွေရာလေးပါး အကြံမများ စိတ်မများပါလင့်၊ ဘုရားအမှူးရှိသော သံဃာတော်များ သမီး၏ဆွမ်းကို ရှေးဦးစွာ ခံယူသုံးဆောင်အောင် သမီး ကြံဆောင်ပြုလုပ်ပါမည်”ဟု အားပေးစကား ပြောကြားလေ၏။
ထို့နောက် သူဌေးသမီးသည် အဖိုးတသိန်းတန် ရွှေခွက်၌ ရေမရောသော နို့ဃနာဆွမ်းကို အပြည့်ထည့်ပြီးလျှင် ထောပတ်, ပျား, သကာ- စသည်တို့ဖြင့် သွန်းလောင်း မွမ်းမံ ပြင်ဆင်၍ အခြားရွှေခွက်တခုဖြင့် မှောက်၍အုပ်ကာ ထိုရွှေခွက်နှစ်လုံးကို မုလေး(မြတ်လေး)ပန်းကုံးတို့ဖြင့် လွှမ်းဖုံးရစ်ပတ်၍ မုလေးပန်းလုံးကြီး နှင့်တူအောင် ပြုလုပ်ပြီးလျှင် မြတ်စွာဘုရား မြို့တွင်းသို့ ကြွဝင်တော်မူသောအခါ၌ ကိုယ်တိုင်ချီရွက်၍ အထိန်းအယပေါင်းများစွာ ခြံရံလျက် အိမ်မှထွက်ခဲ့လေ၏။
လမ်းခရီးသို့ရောက်၍ သူဌေးသမီးနှင့် အစောင့်လူများ အချီအချစကား ပြောဆိုကြသည်မှာ-
အစောင့်များ
သမီး.. ဤအရပ်သို့ မလာခဲ့လင့်၊
သူဌေးသမီး
ဘကြီး..ဘထွေး..ဦးလေး.. ဘကြီးတို့က ဘထွေးတို့က ဦးလေးတို့က ဘာ့ကြောင့် သွားခွင့် မပေးကြပါသလဲရှင်..၊ (ဘုန်းရှင်ကံရှင်များသည် ချစ်နှစ်သက်ဖွယ်စကားကို ပြောကြားတတ်ကြကုန်၏။ ထိုသူတို့ အဖန်ဖန် ပြောကြားသောစကားကို အခြားသူများ ပယ်ရှားဖို့ရန် မစွမ်းနိုင်ကြကုန်)။
အစောင့်များ
စစ်သေနာပတိကြီးက အခြားသူ တဦးတယောက်အား ခဲဖွယ်ဘောဇဉ်ကို လှူဒါန်းခွင့်
၁၄
မပေးရ-ဟု အတင်းအကြပ် အမိန့်ထုတ်ကာ ဘကြီးတို့ကို အစောင့်အနေ ချထားအပ်ပါကုန်သည် သမီး..။
သူဌေးသမီး
ဘကြီးတို့.. ဘကြီးတို့က ယခုလိုတားမြစ်ရအောင် သမီး၏လက်ထဲမှာ ခဲဖွယ်,ဘောဇဉ် တစုံတရာကို မြင်ကြပါသလော။
အစောင့်များ
ပန်းလုံးကြီးကိုပင် မြင်ကြရပါသည် သမီး..။
သူဌေးသမီး
ဘယ့်နှယ်လဲ ဘကြီးတို့၏ စစ်သူကြီးက ပန်းပူဇော်မှုကိုမျှ မပြုရတော့ဘူးတဲ့လား။
အစောင့်များ
ပန်းပူဇော်မှုပြုရန်ကိုတော့ အခွင့်ပေးပါတယ် သမီး..။
ထိုအခါ သူဌေးသမီးသည် အစောင့်များကို “ထိုသို့ဖြစ်လျှင် ဖယ်ရှားကြပါ၊ မတားကြပါနှင့် ဘကြီးတို့..”ဟု ပြောဆိုကာ မြတ်စွာဘုရားထံတော်သို့ သွားရောက်ချဉ်းကပ်၍ “ဘုန်းတော်ကြီးသော မြတ်စွာဘုရား.. ပန်းလုံးအပူဇော်ကို အလှူခံတော်မူပါကုန်ဘုရား”ဟု လျှောက်ထား ဆက်ကပ်လေ၏။ မြတ်စွာဘုရားသည် အစောင့်လူတယောက်ကို ကြည့်တော်မူ၍ ပန်းလုံးကို ဆောင်ယူခဲ့စေလေ၏။ သူဌေးသမီးသည် မြတ်စွာဘုရားကို ရှိခိုးပြီးလျှင်-
“ဘုန်းတော်ကြီးသော မြတ်စွာဘုရား.. တပည့်တော်မ၏ အဖို့ရာ ဘဝသံသရာ ဖြစ်လေရာရာ၌ တောင့်တောင့်တတ ကြောင့်ကြောင့်ကြကြ အသက်ရှင်ရခြင်းဟူ၍ မဖြစ်ပါရစေသား၊ ဤမုလေး(မြလေး)ပန်းကဲ့သို့ ဖြစ်လေရာရာ သံသရာဘဝ၌ လူအများ ချစ်ခင်အပ်သူ အမည်အားဖြင့်လည်း သုမနာ (=မယ်မြလေး)ဟူ၍သာ အမည်တွင်သူ ဖြစ်ရပါလို၏ဘုရား”-
ဟု ဆုတောင်းပတ္ထနာမှုပြု၍ မြတ်စွာဘုရားက “ကိုယ်စိတ်နှစ်ဖြာ ချမ်းသာခြင်းရှိသူ ဖြစ်ပါစေ”ဟု တုံ့ပြန် မိန့်ကြားတော်မူအပ်ရကား
၁၅
သူဌေးသမီးသည် ဝမ်းမြောက်ဝမ်းသာ မြတ်စွာဘုရားကို ရှိခိုး အရိုအသေပြု၍ ဖဲသွားလေ၏။
မြတ်စွာဘုရားသည်လည်း စစ်သေနာပတိအိမ်သို့ရောက်၍ ခင်းအပ်သောနေရာ၌ ထိုင်နေတော်မူ၏။ စစ်သေနာပတိသည် ယာဂုကို ယူဆောင်၍ မြတ်စွာဘုရားထံတော်သို့ ကပ်လာ၏။ မြတ်စွာဘုရားသည် လက်တော်ဖြင့် သပိတ်ကိုပိတ်၍ ထားတော်မူလိုက်၏။ စစ်သေနာပတိက “ရဟန်းအားလုံး မစုံညီသေး၍ အလှူမခံသည် ဖြစ်လိမ့်မည်”ဟု အောက်မေ့ကာ “မြတ်စွာဘုရား.. ရဟန်းသံဃာအားလုံး စုံညီစည်းဝေး ထိုင်နေမိပါပြီ”ဟု လျှောက်ထားလေလျှင် မြတ်စွာဘုရားသည် “ငါတို့အဖို့ရာ လမ်းခရီအကြား၌ ရခဲ့သော ဆွမ်းတအုပ် ရှိပြီးသားဖြစ်လေပြီ”ဟု မိန့်တော်မူလေ၏။ အပေါ်ကအုပ်လွှမ်းသည့် မုလေးပန်းကို ဖယ်ရှားလိုက်သော် အငွေ့တချောင်းခြောင်းနှင့် နို့ဃနာဆွမ်းကို တွေ့မြင်လေ၏။ ထိုအခါ ထိုရွှေခွက်ကို ယူဆောင်လာသူ စစ်သေနာပတိ၏တပည့် လူငယ်သည် “အရှင်စစ်သေနာပတိကြီး.. အကျွန်ုပ်ကို ‘ပန်းလုံး’ဟု ပြောဆိုကာ မာတုဂါမ မင်းမိန်းမသည် လှည့်စားလိမ်လည်လိုက်ပါပြီ”ဟု ပြောဆိုလေ၏။ နို့ဃနာဆွမ်းသည် မြတ်စွာဘုရားကို အစဦးပြုကာ ခပ်သိမ်းသော ရဟန်းတို့အတွက် ဘုဉ်းပေး သုံးဆောင်လောက်လေသည်။ ယာဂု နို့ဃနာဆွမ်း ကပ်လှူပြီးနောက်မှ စစ်သေနာပတိသည် မိမိစီမံထားသော လှူဖွယ်ဝတ္ထုများကို လှူဒါန်းလေသည်။ မြတ်စွာဘုရားသည် ဆွမ်းဘုဉ်းပေးခြင်းကိစ္စကို ပြုပြီးသော် မင်္ဂလာတရားစကား ဟောကြား၍ ဖဲကြွသွားတော်မူလေ၏။
မြတ်စွာဘုရား ဖဲကြွသွားပြီးနောက် စစ်သူကြီးသည် မိမိတပည့်များကို “ဆွမ်းလှူလိုက်သော ထိုမိန်းမသည် အဘယ်အမည်ရှိသနည်း”ဟု မေး၍ တပည့်များက “အရှင်စစ်သူကြီးမင်း.. သူဌေးသမီး ဖြစ်ပါသည်”ဟု ပြန်ကြား ဖြေဆိုကြလေလျှင် စစ်သူကြီးသည် “ပညာရှိသော မိန်းမပါပေ၊ ဤသို့သော မိန်းမပညာရှိသည် အိမ်၌ စိုးအုပ်နေထိုင်လျှင် အိမ့်ရှင်ယောက်ျားအဖို့ရာ
၁၆
နတ်ပြည်စည်းစိမ်မည်သည်ကို ရခဲမည် မဟုတ်ချေ”ဟု ချီးမွမ်းပြောဆိုကာ ထိုသူဌေးသမီးကို ဆောင်ယူသိမ်းပိုက်ကာ အကြီးအကဲအရာ၌ ထားရှိလေ၏။
ထိုသူဌေးသမီးသည် အဖ၏အိမ် စစ်သေနာပတိ၏အိမ် = နှစ်အိမ်လုံး၌ရှိသော စည်းစိမ်ဥစ္စာကို သိမ်းဆည်းအုပ်ချုပ် စီမံခန့်ခွဲကာ အသက်ထက်ဆုံး မြတ်စွာဘုရားအား အလှူဒါနကောင်းမှုများ ပေးလှူပြုလုပ်၍ ထိုဘဝမှ စုတေလတ်သော် ကာမာဝစရနတ်ပြည်၌ ဖြစ်လေ၏။ ဖြစ်သောခဏမှာပင် ပုဆစ်ဒူးဝန်း နစ်လုမျှသော အပိုင်းအခြားဖြင့် နတ်ပြည်တပြည်လုံး အုပ်ဖုံးပြည့်စေလျက် မုလေးပန်းမိုး ဖြိုးဖြိုးရွာသွန်းလေသည်၊ နတ်အပေါင်းတို့သည် “ဤနတ်သမီးကား မိမိအမည်ကို မိမိပင်ယူဆောင်၍ လာပေသည်”ဟု ပြောဆိုကြကာ ထိုနတ်သမီး၏ အမည်ကို “သုမနာနတ်သမီး”ဟူ၍ မှည့်ခေါ်ကြလေကုန်၏။
ထိုသုမနာနတ်သမီးသည် ကိုးဆယ့်တကမ္ဘာ ရှည်မြင့်ကြာအောင် အပါယ်ဘေး ကင်းဝေးလွတ်မြောက်လျက် နတ်ပြည် လူ့ပြည် ကျင်လည်လတ်သည်ရှိသော် ဖြစ်တိုင်းဖြစ်တိုင်းသော ဘုံဌာန၌ မုလေးပန်းမိုး တဖြိုးဖြိုး ရွာသွန်းခြင်းရှိကာ “သုမနာနတ်သမီး, သုမနာသတို့သမီး”ဟူ၍သာ အမည်တွင်လေသည်။ ဤယခု ဘုရားသာသနာ ခေတ်အခါ၌ကား ထိုသုမနာနတ်သမီးသည် ကောသလမင်းကြီး၏ မိဖုရားကြီးဝမ်း၌ ပဋ္ဋိသန္ဓေ တည်နေဖြစ်ပွါးလာလေသည်၊ ထိုသုမနာ၏ ရံရွေအဖော် သတို့သမီး ငါးရာတို့သည်လည်း ထိုနေ့မှာပင် ထိုထိုမှူးမတ်စသည်တို့၏ အိမ်တို့၌ ပဋ္ဋိသန္ဓေ တည်ယူနေကြ၍ တနေ့တည်းမှာပင် ထိုသတို့သမီးအားလုံးကို သုမနာမင်းသမီးနှင့်တကွ အမိဝမ်းမှ ထွက်မြောက် ဖွားမြင်ကြလေသည်။ ထိုခဏမှာပင် ပုဆစ်ဒူးဝန်း နစ်လုမျှသော အပိုင်းအခြားဖြင့် မုလေးပန်းမိုး ဖြိုးဖြိုးရွာသွန်းလေသည်။
ထိုအခြင်းအရာကိုမြင်၍ ကောသလမင်းကြီးသည် “ဤငါ၏ သမီးတော်သည် ရှေးကပြုဘူး ကုသိုလ်ထူးရှိသူ ဖြစ်ပေလိမ့်မည်”ဟု
၁၇
နှစ်သက်အားရမ်း ဝမ်းမြောက်သောစိတ် ရှိတော်မူကာ “ငါ၏သမီးတော်သည် မိမိ၏အမည်ကို မိမိပင် ယူဆောင်လာသူ ဖြစ်ပေသည်”ဟု ဆို၍ ထိုသမီးတော်၏အမည်ကို သုမနာဟူ၍ မှည့်ခေါ်တွင်စေပြီးလျှင် “ငါ၏သမီးတော်သည် တယောက်ထီးတည်း မွေးဖွားဖြစ်ပွါးလိမ့်မည် မဟုတ်”ဟု ဆင်ခြင်တော်မူကာ မြို့အလုံးကို လှည့်လည် ရှာစေလတ်သော် “သတို့သမီးငါးရာတို့ ဖွားမြင်ကြသည်”ဟူသော သတင်းကို ကြားသိတော်မူ၍ ထိုငါးရာလုံးကို မင်းကြီးကပင် တာဝန်ယူ၍ မွေးကျွေးသုတ်သင် ကြီးပြင်းစေလေသည်။ တလ တလ ရောက်လတ်သော် “ထိုသတို့သမီးငါးရာတို့ကို ခေါ်ဆောင်၍ ငါ၏သမီးတော်အား ပြသကြရမည်” ဟူ၍လည်း အမိန့်အာဏာစကား ထားရှိတော်မူလေသည်။
ထိုသုမနာမင်းသမီး အသက် ခုနစ်နှစ်အရွယ် ရောက်သောအခါ၌ အနာထပိဏ်သူဌေးကြီးက ဇေတဝန်ကျောင်းတိုက်တော် ဆောက်လုပ်တည်ထားပြီးသဖြင့် မြတ်စွာဘုရားအထံသို့ တမန်စေလွှတ် ပင့်ဖိတ်လတ်သည်တွင် မြတ်စွာဘုရားသည် ရဟန်းအပေါင်း ခြံရံလျက် သာဝတ္ထိပြည်သို့ ကြွချီတော်မူလာလေ၏။ အနာထပိဏ်သူဌေးကြီးသည် ကောသလမင်းကြီးထံသို့ သွားရောက်၍ မင်းကြီးကို “အရှင်မင်းကြီး.. ဤအကျွန်ုပ်တို့ သာဝတ္ထိပြည်သို့ မြတ်စွာဘုရား ကြွလာတော်မူခြင်းသည် အရှင်မင်းကြီးနှင့်တကွ အကျွန်ုပ်တို့အဖို့ရာ မင်္ဂလာကြီးဖြစ်ပါသည်။ သို့ရကား သုမနာမင်းသမီးကို ရံရွေဖော် သတို့သမီးငါးရာတို့နှင့် အတူတကွ ရေပြည့်အိုး, နံ့သာ, ပန်း-စသည်တို့ကို လက်ပိုက်စွဲကိုင်စေကာ မြတ်စွာဘုရားအား ကြိုဆိုပင့်ဆောင်ရန် စေလွှတ်တော်မူကြစေချင်ပါသည်”ဟု လျှောက်ထားလေ၏။ ကောသလမင်းကြီးသည်လည်း “ကောင်းပြီ သူဌေးကြီး..”ဟု ဝန်ခံကာ အနာထပိဏ်သူဌေးကြီး လျှောက်ထားသည့်အတိုင်း ပြုလုပ်စီမံလေ၏။ သုမနာမင်းသမီးသည် ခမည်းတော်မင်းကြီး၏ အမိန့်အမှာစကားအတိုင်း သွားရောက်၍ မြတ်စွာဘုရားကို ကြိုဆိုရှိခိုးပြီးလျှင် နံ့သာ, ပန်း-စသည်တို့ဖြင့် ပူဇော်လျက် အပြစ်လွတ်ရာအရပ်၌
၁၈
ရပ်တည်လေ၏။ မြတ်စွာဘုရားသည် သုမနာမင်းသမီးအား လမ်းခရီးအကြားမှာပင် တရားဟောတော်မူလေလျှင် သုမနာမင်းသမီးသည် ရံရွေအဖော် သတို့သမီးငါးရာတို့နှင့် အတူတကွ သောတာပတ္တိဖိုလ်၌ တည်လေ၏။ ထို့ပြင်လည်း အခြားသတို့သမီးငါးရာ, မာတုဂါမ အမျိုးသမီး မိန်းမကြီးငါးရာ, ဥပါသကာ ဒါယကာ ငါးရာတို့သည်လည်း ထိုတရားပွဲမှာပင် သောတာပတ္တိဖိုလ်၌ တည်ကြလေသည်။ ဤသို့လျှင် ထိုဘုရားကြွလာတော်မူသောနေ့၌ ကျောင်းတိုက်သို့မရောက်မီ လမ်းခရီးအကြားမှာပင် သောတာပန် အရိယာပေါင်း (၂ဝဝဝ)နှစ်ထောင်တို့ ဖြစ်ကြလေကုန်၏။
ထိုသုမနာမင်းသမီး အရွယ်ရောက်သောအခါ ခမည်းတော် ကောသလမင်းကြီးက သတို့သမီးငါးရာတို့နှင့်တကွ စီးနင်းကာ ခရီးသွားလာနိုင်ရန်အတွက် ရထားအစီးငါးရာ အဆောင်အယောင် အခမ်းအနား ပေးသနားတော်မူလေသည်။ ထိုခေတ် ထိုအခါ၌ မိဖတို့ထံမှ ရထားအစီးငါးရာ အဆောင်အယောင် အခမ်းအနား ရရှိကြသော အမျိုးသမီး သုံးဦးရှိလေသည်၊ သုံးဦးတို့မှာ (၁) ဗိမ္ဗိသာရမင်းကြီး၏သမီးတော် စုန္ဒီမင်းသမီး, (၂) ဓနဉ္စယသူဌေးကြီး၏သမီး ဝိသာခါ, (၃) ဤယခု ဖော်ပြအပ်ပြီးသည့် ကောသလမင်းကြီး၏ သမီးတော် သုမနာမင်းသမီးတို့ ဖြစ်လေသည်။ ။ဤကား သဒ္ဓါသုမနာအကြောင်းတည်း။
ဆိုအပ်ပြီးသောအတိုင်း ရဟန်းအပေါင်းနှင့်တကွ ဝိပဿီမြတ်စွာဘုရားအား မင်းကြီးထံမှ ပြုစုခွင့်ရသည့် နောက်တနေ့၌ စစ်သေနာပတိက ကြီးစွာသော အလှူဒါနကို ပေးလှူပြီးနောက် မြို့သူမြို့သားတို့သည် မင်းကြီးထက်သာလွန်သော ပူဇော်သက္ကာရမှု ပြုလုပ်ကြကာ ဘုရားအမှူးရှိသော သံဃာအား မဟာဒါန ပေးလှူကြလေ၏။ ဤနည်းဖြင့် တမြို့လုံးအတွက် ဆွမ်းအလှူဒါနအစဉ် ပြည့်စုံပြီးလတ်သော် မြို့တံခါးရွာနေလူတို့ အခွင့်အလှည့် ရရှိကြ၍ ပူဇော်သက္ကာရမှု ပြုလုပ်ကြရန် စီမံကြလေ၏။
၁၉
ထိုအခါ မဟာကာလသူကြွယ်သည် ညီငယ်စူဠကာလကို “မြတ်စွာဘုရားအား ပူဇော်သက္ကာရမှု ပြုလုပ်ရန် နက်ဖြန်ပင် ငါတို့၏ အခွင့်အလှည့် ရောက်လေပြီ၊ အဘယ်သို့သော ပူဇော်သက္ကာရမှုကို ငါတို့ ပြုကြမည်နည်း”ဟု တိုင်ပင်စကား ပြောကြားလေလျှင် ညီငယ်စူဠကာလက “နောင်တော်.. နောင်တော်သည်ပင် သင့်လျော်မည်ကို ဆင်ခြင်စဉ်းစားပါလော့”ဟု ပြောဆိုလေ၏။ ထိုအခါ မဟာကာလ နောင်တော်က “ချစ်ညီ.. နောင်တော်၏အကြိုက် အကယ်၍ ချစ်ညီလိုက်နာမည်ဆိုလျှင် ငါတို့မှာ (၁၆) တဆယ့်ခြောက်ပယ် ကျယ်ဝန်းသော လယ်၌ သလေးစပါးများ ဖုံးကြလုံးကြလျက် ရှိချေပြီ၊ ထိုသလေးစပါးဖုံးများကို ဖောက်ခွဲယူငင်၍ မြတ်စွာဘုရားရှင်တို့အား လျောက်ပတ်သော သလေးနို့ဃနာဆွမ်း ချက်ပြုတ်လှူဒါန်းကြစိုလား”ဟု ပြောကြားလေလျှင် ညီငယ်စူဠကာလသည် “နောင်တော်.. ဤကဲ့သို့ပြုလုပ်လျှင် တဦးတယောက်အားမျှ ကျေးဇူးများမည်မဟုတ်ပါ။ ထို့ကြောင့် ဤသို့ပြုလုပ်ခြင်းကို အကျွန်ုပ် မနှစ်သက် = သဘောမကျနိုင်ပါ”ဟု တင်ပြပြောဆိုလေ၏။
ထိုအခါ မဟာကာလ သူကြွယ်သည် “ချစ်ညီ.. သင်သည် အကယ်၍ ဤသို့မှ မလိုက်နာနိုင် = သဘောမတူနိုင်လျှင် ငါသည် ငါပိုင်သင့်သောဥစ္စာကို ငါ့ဥစ္စာဟု ပြုလုပ်ခြင်းငှါ ရလိုပါ၏”ဟု ပြောဆိုကာ တဆယ့်ခြောက်ပယ် ကျယ်ဝန်းသော လယ်ခင်းကို အလယ်မှခွဲ၍ ရှစ်ပယ်မျှသောအရပ်၌ အပိုင်းအခြား (စည်း)ထားပြီးလျှင် မိမိပိုင်သောအပိုင်းမှ သလေးစပါးဖုံး (=ကောက်သား) ဖောက်ခွဲထုတ်ယူပြီးလျှင် ရေမရောသော နွားနို့နှင့် ရောနှောကျိုချက်စေပြီးနောက် စတုမဓုကိုထည့်၍ မြတ်စွာဘုရားအမှူးပြုသော သံဃာတော်အား ဆက်ကပ် လှူဒါန်းလေသည်။ အထူးအားဖြင့် မဟာကာလသူကြွယ်၏ စပါးဖုံး (=ကောက်သား)ကို ဖောက်ခွဲထုတ်ယူရာ ဌာနတိုင်းပင် တဖန်ပြန်၍ စပါးဖုံး = ကောက်သားများ ပင်ကိုယ်ပကတိအတိုင်း ပြည့်မြဲပြည့်၍ လာလေ၏။ (၁-ကောက်သားဦး အလှူဒါနဖြစ်သည်)။
၂၀
မဟာကာလသူကြွယ်သည် သလေးစပါးများ မုံ့ဆန်းပြုလုပ်လောက်သောအခါ၌ ထိုအတူ ၂-မုံ့ဆန်းဦး အလှူဒါနကို ပြုလုပ်လေသည်။ ရွာသူရွာသားတို့နှင့် အတူတကွ ကောက်စပါးများ မှည့်ရင့်သောအခါ ၃-ကောက်ဦးအလှူဒါနကို ပြုလုပ်လေသည်။ ဤနည်းအတူ ကောက်စပါးတို့ကို ရိတ်သောအခါမှာလည်း ရှေးဦးရိတ်သော ကောက်ဆုပ်တို့ကိုယူ၍ ၄-ရိတ်ဦးအလှူဒါနကို၎င်း, ကောက်လှိုင်း ထုံးဖွဲ့သောအခါမှာလည်း ရှေးဦးစွာ ထုံးဖွဲ့သော ကောက်လှိုင်းများကို ထုတ်ယူ၍ ၅-ကောက်လှိုင်းဦး အလှူဒါနကို၎င်း, ကောက်လှိုင်းတို့ကို တပေါင်းတည်း စုပုံသောအခါမှာလည်း အဦးအစကို ထုတ်ယူ၍ ၆-ကောက်ပုံဦး အလှူဒါနကို၎င်း, ကောက်ပုံမှထုတ်၍ နယ်သောအခါမှာလည်း အဦးအစကို ထုတ်ယူ၍ ၇-နယ်ဦး အလှူဒါနကို၎င်း, နယ်ပြီးသော ကောက်စပါးများကို လှေ့ပြီးလျှင် တလင်းအပြင်၌ စပါးပုံပြုလုပ်သော အခါမှာလည်း အဦးအစကို ထုတ်ယူ၍ ၈-စပါးပုံဦး အလှူဒါနကို၎င်း, ကောက်နယ်တလင်းမှ ကျီအတွင်းသို့ ထည့်သွင်းသောအခါမှာလည်း အဦးအစကို ထုတ်ယူ၍ ၉-ကျီဦးအလှူဒါနကို၎င်း ဤသို့လျှင် မဟာကာလသူကြွယ်သည် ကောက်စပါး တကြိမ်တကြိမ် စိုက်ပျိုးရာ၌ ကိုးကြိမ် ကိုးကြိမ် အဦးဒါန = အဂ္ဂဒါန လှူဒါန်းလေသည်။ ထိုသို့ ထုတ်ယူ လှူဒါန်းသမျှသော ကောက်စပါးများသည်လည်း လျော့ပါးသည်ဟူ၍ မရှိ၊ ပကတိထက် တိုးတက်၍ ပြည့်စုံသည်သာ ဖြစ်လေ၏။ ။ဤကား (က) မထေရ်မြတ်၏ ရှေးဆုတောင်း ကောင်းမှုဖြစ်သည်။
(ခ) နောက်ဆုံးဘဝ ရဟန်းပြုခြင်း
အရှင်ကောဏ္ဍည မထေရ်အလောင်း မဟာကာလသူကြွယ် သူတော်ကောင်းသည် မြတ်စွာဘုရား သက်တော်ထင်ရှားရှိသရွေ့ မိမိလည်း အသက်ထင်ရှားရှိသရွေ့ ဤနည်းနှင်နှင် ကုသိုလ်ကောင်းမှုများကို ပြုလုပ်၍ ထိုဘဝမှ စုတေလတ်သော် နတ်ပြည်၌ဖြစ်ပြီးလျှင် နတ်ပြည်,လူ့ပြည် ကျင်လည်လျက် ကိုးဆယ့် တကမ္ဘာ ကာလပတ်လုံး နတ်စည်းစိမ်, လူ့စည်းစိမ်တို့ကို ခံစား
၂၁
သုံးဆောင်တော်မူပြီးနောက် အကျွန်ုပ်တို့၏ မြတ်စွာဘုရား လောက၌ ပွင့်ထွန်းတော်မူခါနီး ကာလဝယ် ကလဝတ်ပြည်၏အနီး “ဒေါဏဝတ္ထုပုဏ္ဏားရွာ”၌ ဥစ္စာစီးပွါး ပေါများကြွယ်၀သော ဗြာဟ္မဏမဟာသာလအမျိုး၌ ဖြစ်လာလေ၏။ ထိုပုဏ္ဏားလုလင်ကို အမည်မှည့်သောနေ့၌ “ကောဏ္ဍညလုလင်”ဟူ၍ အမည် မှည့်ကြကုန်၏။ ကောဏ္ဍညလုလင်သည် ကြီးပြင်းလာသောအခါ ဗေဒင်သုံးပုံကို သင်ကြား၍ မဟာပုရိသလက္ခဏာကျမ်း၌ တဖက်ကမ်းရောက် တတ်မြောက်လေ၏။
ထိုအခါ အကျွန်ုပ်တို့၏ မြတ်စွာဘုရား အလောင်းတော်သည် တုသိတာနတ်ပြည်မှ စုတေတော်မူခဲ့၍ ကပိလဝတ်ပြည် သုဒ္ဓေါဒနမင်းကြီး၏ မိဖုရားခေါင်ကြီး မဟာမာယာဝမ်း၌ ပဋိသန္ဓေ တည်နေဖြစ်ပွါးတော်မူလာ၏။ ဘုရားအလောင်းတော်ကို အမည်မှည့်အံ့သောနေ့၌ ပုဏ္ဏားတော် (၁၀၈)တရာ့ရှစ်ဦးတို့ကို အသစ် စက်စက် အဝတ်များ ပေးကမ်းပူဇော်၍ ရေမရောသော နို့ဃနာချိုကို တိုက်ကျွေးပြီးလျှင် ထိုပုဏ္ဏားတော် (၁၀၈)တရာ့ရှစ်ဦးတို့အတွင်းမှ ဉာဏ်ပညာထက်မြက်လှသော ပုဏ္ဏားပဏ္ဍိတ် ရှစ်ယောက်တို့ကို သီးခြားထပ်လှောက် ရွေးကောက်ကြလျက် ရွှေနန်းမပြာသာဒ်အပြင်ဝယ် အစီလိုက် အစဉ်လိုက် ထိုင်နေစေပြီးလျှင် တန်းဆာစုံလင် ဆင်ယင်အပ်ပြီးသော ဘုရားအလောင်းတော် မင်းသားကလေးကို ဘွဲ့ဖြူခင်းနှီးထက် လျောင်းစက်ကြစေကာ လက္ခဏာတော်ကို ဆင်ခြင် ကြည့်ရှုကြစေရန် ပုဏ္ဏားတို့၏အထံသို့ ယူဆောင်ခဲ့ကြလေကုန်၏။
ပုဏ္ဏားပဏ္ဍိတ် ရှစ်ယောက်တို့အနက် နေရာဦး၌နေသူ ပုဏ္ဏားပဏ္ဍိတ်သည် “လူ့ဘောင်၌နေလျှင် စကြဝတေးမင်း ဖြစ်မည်။ ရဟန်းပြုလျှင် လူသုံးပါး၌ ဘုရားစင်စစ် ဧကန်ဖြစ်လိမ့်မည်”ဟု ဟောဆိုကာ လက်နှစ်ချောင်းကို မြှောက်ချီလေသည်။ ဤနည်းအတူ အစဉ်အတိုင်း ရှေ့ကျသော ပုဏ္ဏားပဏ္ဍိတ် ခုနစ်ယောက် တို့သည် လက်နှစ်ချောင်းကို မြှောက်ကြလေသည်။ ထိုပုဏ္ဏားပဏ္ဍိတ် ရှစ်ယောက်တို့အနက် ကောဏ္ဍညလုလင်သည်
၂၂
အားလုံးအောက် အသက်အငယ်ဆုံး ဖြစ်၏။ သူသည် မိမိဟောဆိုရမည့်အလှည့်သို့ ရောက်ရှိလာသော အခါ ဘုရားအလောင်းတော်၏ မဟာပုရိသ လက္ခဏာတော်ကြီး အလုံးစုံတို့နှင့် ပြည့်စုံတော်မူပုံကို သေချာစေ့စပ်စွာ ကြည့်ရှု၍ (ဖဝါးတော်၌ စကြဝတေးမင်း လက္ခဏာတံဆိပ် ပါရှိလာရကား စကြာမင်းဖြစ်မည့်သူ၏ဖဝါး၌ စကြဝတေးမင်းလက္ခဏာ မပါတန်ရာဟု ဆင်ခြင်ပြီးလျှင်) “ဤအလောင်းမင်းသားမှာ အိမ်၏အလယ်၌ တည်နေရန်အကြောင်း လုံးဝမရှိ၊ ဤအလောင်းမင်းသားသည် ဧကန်ပင် ဘုရားစင်စစ် ဖြစ်လိမ့်မည်”ဟု ရဲရဲတောက် ဟောဆိုကာ လက်တချောင်းကိုသာ မြှောက်ချီလေ၏။
ထို့နောင်မှ ပုဏ္ဏားပဏ္ဍိတ်တို့သည် မိမိတို့အိမ်သို့ အသီးအသီး ပြန်ရောက်ကြလေလျှင် သားတို့ကိုခေါ်၍ “ချစ်သားတို့.. ငါတို့ကား အသက်ကြီးကြကုန်ပြီ၊ သုဒ္ဓေါဒနမင်းကြီး၏သားတော် သိဒ္ဓတ္ထမင်းသား သဗ္ဗညုဘုရားအဖြစ်သို့ ရောက်တော်မူသည်ကို မှီချင်လျှင်လည်း မှီကြမည်၊ မမှီပဲမူလည်း ရှိကြမည်။ ချစ်သားတို့သည် ထိုသိဒ္ဓတ္ထမင်းသား သဗ္ဗညုဘုရားအဖြစ်သို့ ရောက်တော်မူလျှင် သူ၏သာသနာ၌ ရှင်ရဟန်း ပြုရစ်ကြကုန်”ဟူ၍ အမှာစကား ပြောကြားကြလေကုန်၏။
သုဒ္ဓေါဒနမင်းကြီးသည်လည်း ဘုရားအလောင်း သားတော်၏ အတွက် အထိန်းတော်များကို အစပြုကာ ကြီးစွာသော အစောင့်အရှောက် အဆောင်အယောင် အခမ်းအနားများကို ခန့်ထားစီမံတော်မူကာ အလောင်းတော်ကို ချမ်းသာစွာ ကြီးပွါးစေလေ၏။ ဘုရားအလောင်းတော်သည်လည်း တဆယ့်ခြောက်နှစ်ရောက် အရွယ်တော်ကြီးမြောက်လတ်သော် နတ်စည်းစိမ်ကဲ့သို့သော ရွှေနန်းစည်းစိမ်ကို ခံစံတော်မူ၍ ဉာဏ်တော်ရင့်ကျက် နှစ်ဆယ့်ကိုးနှစ်အရွယ်သို့ ရောက်သည်တွင် ကာမဂုဏ်တို့၌ အပြစ်ကို၎င်း, တောထွက်ခြင်း၌ အကျိုးအာနိသင်ကို၎င်း မြင်တော်မူပြီးလျှင် ရာဟုလမင်းသား ဖွားမြင်သောနေ့၌ ဆန္နအမတ် ဖွားဖက်တော်ကို အဖော်ပြုကာ ကဏ္ဍကမြင်းတော်ကို စီးနင်း၍
၂၃
နတ်တို့ဖွင့်အပ်သော မြို့တံခါးဖြင့် မြတ်သော တောထွက်ခြင်းကို ထွက်တော်မူပြီးလျှင် ထိုတညဉ့်တည်းဖြင့်ပင် ကပိလဝတ်, ကောလိယ, ဒေ၀ဒဟ တည်းဟူသော သုံးပြည်ထောင်တို့ကို လွန်မြောက်ခဲ့၍ အနောမာသောင်ကမ်း၌ ရဟန်းပြုတော်မူကာ ဃဋိကာရဗြဟ္မာမင်း ယူဆောင်ဆက်နှင်းအပ်သည့် သင်္ကန်းစသော ပရိက္ခရာတို့ကို ဝတ်ရုံဆင်မြန်းတော်မူအပ်ပြီးလျှင်ပင် ဝါတော်ခြောက်ဆယ် = သက်တော်ရှစ်ဆယ်ရှိပြီးသော မထေရ်မြတ်ကြီးကဲ့သို့ အလွန် ကြည်ညိုဖွယ်ရှိသော ဣရိယာပုထ်ဖြင့် ရာဇဂြိုဟ်ပြည်သို့ရောက်၍ ထိုပြည်၌ ဆွမ်းခံလှည့်လည်တော်မူ၍ ပဏ္ဍဝတောင်ရိပ်ဝယ် ဆွမ်းဘုဉ်းပေးခြင်းကိစ္စကို ပြုတော်မူပြီးလျှင် ဗိမ္ဗိသာရမင်းကြီး မိမိပိုင် ပြည်စည်းစိမ်ဖြင့် ဖိတ်ကြားအပ်ပါလျက်လည်း ထိုဖိတ်ကြားချက်ကို လက်မခံ ပယ်လှန်တော်မူခဲ့၍ အစဉ်သဖြင့် ကြွချီတော်မူသည်ရှိသော် ဥရုဝေလတောအုပ်သို့ ရောက်တော်မူလေလျှင် “အိုး.. ဤမြေအပြင်သည်ကား လွန်စွာ မွေ့လျော်ဖွယ်ရှိပေစွာ့၊ ပဓာနအလုပ် အားထုတ်လိုသော အမျိုးကောင်းသားအဖို့ရာ ပဓာနအလုပ် အားထုတ်ရန် ဤနေရာသည် အသင့်လျော်ဆုံး ဖြစ်စွာ့တကား”ဟု စဉ်းစား ဆင်ခြင်တော်မူကာ ဒုက္ကရစရိယာ ပဓာနအလုပ်ကို စတင်အားထုတ်လျက် ထိုတောအုပ်ဝယ် နေတော်မူလေ၏။
ထိုသို့ ဘုရားအလောင်းတော် ရဟန်းပြုတော်မူသောအခါ၌ ကောဏ္ဍညပုဏ္ဏားမှတပါး အခြား ပုဏ္ဏားပဏ္ဍိတ် ခုနစ်ဦးတို့သည် ကွယ်လွန်ခဲ့ကြလေပြီ၊ အငယ်ဆုံး ကဏ္ဍညပုဏ္ဏားတဦးသာ ကျန်းမာစွာ ကျန်ရှိလေတော့သည်။ ကောဏ္ဍညပုဏ္ဏားသည် “ဘုရားအလောင်းတော် ရဟန်းပြုပြီ”ဟူသော သတင်းစကားကို ကြားသိလေလျှင် ထိုကွယ်လွန်ပြီးသော ပုဏ္ဏားပဏ္ဍိတ် ခုနစ်ဦးတို့၏ သားများထံသို့ သွားရောက်ပြီးလျှင် “သိဒ္ဓတ္ထမင်းသားသည် ရဟန်းပြုပြီတဲ့၊ ထိုမင်းသားသည် ယုံမှားဖွယ်မရှိ ဘုရားစင်စစ် ဖြစ်လိမ့်မည် ဧကန်ပင်၊ အကယ်၍ သင်တို့၏ဖခင်များ အသက်ထင်ရှားရှိနေကြလျှင် ယနေ့ပင် တောထွက်၍
၂၄
ရဟန်းပြုကြမည် ဖြစ်လေသည်၊ အကယ်၍ အသင်တို့လည်း ရဟန်းပြုလိုကြပါလျှင် လာကြလော့၊ ထိုယောက်ျားမြတ်နောက် အတုလိုက်ကာ ရဟန်းပြုကြပါစို့”ဟု ပြောဆိုလေ၏။ ထိုခုနစ်ယောက်လုံးပင် ရဟန်းပြုရန် ဆန္ဒတူညီမှု မဖြစ်နိုင်ကြပဲ သုံးယောက်ကား ရဟန်းမပြုနိုင်ကုန်၊ ကောဏ္ဍညပုဏ္ဏားကို အကြီးအကဲပြုကာ ကျန်လေးယောက်တို့သာ ရဟန်းပြုကြကုန်၏။
ဤပဉ္စဝဂ္ဂီရဟန်းငါးဦးတို့သည် ရဟန်းပြုကြပြီးနောက် ရွာ,နိဂုံး,မင်းနေပြည်တို့၌ ဆွမ်းခံလှည့်လည်ကြကာ အစဉ်သဖြင့် ဘုရားအလောင်းတော်အထံသို့ ရောက်ကြလေကုန်၏။ ထိုပဉ္စဝဂ္ဂီ ရဟန်းငါးဦးတို့သည် ခြောက်နှစ်ကြာ ကာလပတ်လုံး ဘုရားအလောင်းတော် မဟာပဓာနအလုပ်ကို အားထုတ်တော်မူနေစဉ် “ယခုမကြာမီ ဘုရားဖြစ်တော့မည်။ ယခုမကြာမီ ဘုရားဖြစ်တော့မည်”ဟု မျှော်လင့်ချက်ကြီးစွာထား၍ ဘုရားအလောင်းတော်ကို ပြုစုလုပ်ကျွေးကြလျက် အနီးထံပါး၌ပင် နေထိုင်သွားလာ ရှိနေကြကုန်၏။
ခြောက်နှစ်အခါရောက်၍ အလောင်းတော်သူမြတ်သည် ဆန်တစေ့, နှမ်းတလုံး-စသည်ကို စားသုံး၍ ညှိုးချုံးပင်ပန်းစွာ အခါကို ကုန်စေပါသော်လည်း ဒုက္ကရစရိယာအကျင့်ဖြင့် အရိယမဂ်ဖိုလ်ကို ရနိုင်မှု အလျှင်းပင်မရှိသည်ကို သိမြင်တော်မူကာ (အောက် မဟာဗုဒ္ဓဝင် ဒုတိယတွဲ၊ စာမျက်နှာ ၂၆၂-၂၆၃-၌ ဆိုအပ်ခဲ့ပြီး သည့်အတိုင်း) သေနာနိဂုံး၌ ဆွမ်းခံလှည့်လည်၍ ထမင်း,မုံ့ကြမ်း ရသမျှသော အစာအာဟာရဆွမ်းတို့ကို ဘုဉ်းပေး သုံးဆောင်တော်မူလေသည်။ ထိုအခါ ပဉ္စဝဂ္ဂီရဟန်း ငါးဦးတို့သည် ဓမ္မတာတရား၏ လှုံ့ဆော်ချက်အရ ဘုရားအလောင်းတော်အပေါ်၌ ငြီးငွေ့အားလျှော့ကြကာ အလောင်းတော်သူမြတ်ကို ပစ်ခွါကြ၍ ဣသိပတန မိဂဒါဝုန်တောသို့ သွားရောက်ကြလေကုန်၏။
ထိုသို့ ပဉ္စ၀ဂ္ဂီ ရဟန်းငါးဦးတို့ စွန့်ခွါ၍ သွားကြပြီးနောက် ဘုရားအလောင်းတော်သည် ထမင်း,မုံ့ကြမ်း ရသမျှသော အစာအာဟာရဆွမ်းကို ဘုဉ်းပေးသုံးဆောင်တော်မူခြင်းဖြင့်
၂၅
နှစ်ရက်သုံးရက်အတွင်း အရေ, အသား, အသွေးများ ပကတိအခြေအနေသို့ရောက်အောင် ပြုလုပ်တော်မူပြီးလျှင် ကဆုန်လပြည့် (ဘုရားဖြစ်မည့်)နေ့၌ သုဇာတာသူဌေးကတော် ဆက်ကပ်လှူဒါန်းအပ်သည့် မြတ်သော ဃနာဆွမ်းကို ဘုဉ်းပေးတော်မူ၍ နေရဉ္ဇရာမြစ်ကြောဝယ် ရွှေခွက်ကို မျှောခဲ့ပြီးလျှင် “ယနေ့ ငါကား ဘုရားစင်စစ် ဖြစ်လိမ့်မည်ဧကန်”ဟု ဆုံးဖြတ်ချက် ချမှတ်တော်မူကာ ညနေချမ်းအခါဝယ် ကာလနဂါးမင်း ချီးမွမ်းခြင်းအရာတို့ဖြင့် ဝမ်းသာအားရမ်း ချီးမွမ်းအပ်လျက် မဟာဗောဓိမဏ္ဍိုင်ထက်သို့ တက်ရောက်တော်မူပြီးလျှင် အစလဌာန အပရာဇိတပလ္လင်တော်၌ အရှေ့လောကဓာတ်ဖက်သို့ မျက်နှာတော်မူကာ ထက်ဝယ်ဖွဲ့ခွေ ထိုင်နေတော်မူလျက် အင်္ဂါလေးချက်ပြည့်ဝသော ဝီရိယတော်ကို ဆောက်တည်ပြီးလျှင် နေမဝင်ခင် ဒေဝပုတ္တမာရ်ကို ပယ်နှင်၍ ညဉ့်ဦးယံဝယ် ပုဗ္ဗေနိဝါသဉာဏ်ကို ရတော်မူပြီးလျှင် သန်းခေါင်ယံ၌ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏ်တော်ကို ရရှိတော်မူပြီးနောက် မိုးသောက်ယံ ရောက်လတ်သော် ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ်တရား၌ ဉာဏ်တော်ကို သက်ဝင်စေလျက် အနုလုံ, ပဋိလုံ = အစုန်, အဆန် ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ်အင်္ဂါ ဆယ့်နှစ်ရပ်တို့ကို (အောက်ဘုရားဖြစ်ခဏ်း၌ ဖော်ပြအပ်ပြီးသည့်အတိုင်း) မဟာဝဇီရဝိပဿနာ ဉာဏ်တော်မြတ်ဖြင့် သုံးသပ်ဆင်ခြင်တော်မူလျက် ခပ်သိမ်းသော ဘုရားရှင်တို့ ရအပ်သည့် သဗ္ဗညုတ အသာဓာရဏ ဉာဏ်တော်မြတ်ကို အရပိုင်မြောက် ဘုရားအဖြစ်သို့ ရောက်တော်မူပြီးလျှင် ထိုမဟာဗောဓိပလ္လင်၌ပင် အရဟတ္တဖိုလ်သမာပတ်ကို ဝင်စားတော်မူကာ ခုနှစ်ရက်ကာလကို လွန်စေတော်မူလေ၏။
ဤနည်းဖြင့် မြတ်စွာဘုရားသည် (အောက်၌ ဖော်ပြအပ်ပြီးအတိုင်း) သတ္တဌာန စံနေတော်မူပြီးနောက် သဟမ္ပတိဗြဟ္မာမင်း တောင်းပန် လျှောက်ထားချက်အရ “ငါသည် အဘယ်သူအား ရှေးဦးစွာ တရားဟောရပါအံ့နည်း”ဟု ဆင်ခြင်တော်မူ၍ အာဠာရဂိုဏ်းဆရာကြီးနှင့် ဥဒကဂိုဏ်းဆရာကြီးတို့ ကွယ်လွန်ကြပြီး ဖြစ်သည်ကို သိတော်မူပြီးနောက် တဖန်ဆက်၍ ကြံစည်ဆင်ခြင်တော်မူလေသော်
၂၆
“ပဉ္စဝဂ္ဂီရဟန်း ငါးဦးတို့သည် ငါဘုရား၏အပေါ်၌ များစွာ ကျေးဇူးရှိကြသူများ ဖြစ်လေသည်။ ယင်းပဉ္စဝဂ္ဂီ ရဟန်းငါးဦးတို့သည် ပဓာနအလုပ် အားထုတ်နေသော ငါဘုရားကို ပြုစုလုပ်ကျွေးခဲ့ကြလေပြီ၊ ငါဘုရားသည် ပဉ္စဝဂ္ဂီရဟန်း ငါးဦးတို့အား ရှေးဦးစွာ တရားဟောရမူ ကောင်းလေစွာ့”ဟု တရားဦးဟောရန် စိတ်အကြံ ဖြစ်ရှိလေသည်။ ဤသို့ ကြံစည်ခြင်းအား ခပ်သိမ်းသော ဘုရားရှင်တို့၏ ကြံစည်ကြမြဲ ဓမ္မတာဖြစ်သည်။ စင်စစ်သော်ကား ကောဏ္ဍညပုဏ္ဏားကိုထား၍ အခြား မည်သူတဦးတယောက်မျှ ဤဘုရားသာသနာဝယ် ရှေးဦးစွာ သစ္စာလေးပါးတရားကို သိစွမ်းနိုင်မည့်သူ တလူမျှမရှိချေ။ ထိုကောဏ္ဍညပုဏ္ဏား သည်လည်း ဤသို့ သစ္စာလေးပါးတရားကို ရှေးဦးစွာသိနိုင်ရန် ကမ္ဘာတသိန်း ကာလပတ်လုံး အဓိကာရ (=အထိကရ) ကောင်းမှုကုသိုလ်ကြီးများကို ပြုခဲ့သည့်ပြင် ရှေး၌ ဆိုခဲ့ပြီးသောအတိုင်း ဘုရားအမှူးရှိသော ရဟန်းသံဃာအား ကောက်ဦးကိုးကြိမ် အလှူထူးကို လှူဒါန်းခဲ့လေသည်။
(ဂ) မထေရ်မြတ် တရားထူးရကြောင်း
ထို့နောက် မြတ်စွာဘုရားသည် သပိတ်သင်္ကန်းကို ယူဆောင်တော်မူ၍ အစဉ်သဖြင့် ဣသိပတန မိဂဒါဝုန်တောသို့ ကြွတော်မူကာ ပဉ္စဝဂ္ဂီရဟန်းငါးဦးတို့ရှိရာသို့ ကပ်ရောက်တော်မူလေ၏။ ပဉ္စဝဂ္ဂီရဟန်းငါးဦးတို့သည် မြတ်စွာဘုရား ကြွလာသည်ကို မြင်ကြ၍ မူလက ဝတ်ကြီး,ဝတ်ငယ် မပြုစတမ်းဟု ကတိကဝတ်ထားခဲ့ကြသော်လည်း နီးကပ်လေလေ မူလကတိကဝက်အတိုင်း မတည်နိုင်ကြတော့ပဲ တပါးက သပိတ်သင်္ကန်းကို လှမ်းယူ, တပါးက နေရာခင်း, တပါးက ခြေဆေးရေတည်ထား, တပါးက ခြေတော်တို့ကို ဆေး၍ပေး, တပါးက ထန်းရွက်ယပ်ဝန်းကို ယူဆောင်လာကာ ယပ်လေခပ်ပေး၍ အသီးအသီး ဝတ်ပြုကြလေသည်။
ဤသို့လျှင် ပဉ္စဝဂ္ဂီရဟန်းငါးဦးတို့ ဝတ်ပြု၍ ကိုယ်တော်မြတ်၏ အနီး၌ ထိုင်နေကြပြီးလတ်သော် မြတ်စွာဘုရားသည်
၂၇
ကောဏ္ဍညမထေရ်ကို ကိုယ်တော့်မျက်မှောက် ကရားနာခံ အဓိကပြုလုပ်ကာ တေပရိဝဋ္ဋ ဓမ္မစက္ကပဝတ္တနသုတ္တန်ကို ဟောတော်မူလေသည်။ ထိုတရားပွဲ၌ လူသားပရိသတ်ကား ပဉ္စဝဂ္ဂီရဟန်း ငါးဦးတို့သာ ရှိကုန်၏၊ နတ်ဗြဟ္မာပရိသတ်ကား မပိုင်းခြားနိုင်အောင် များလှစွာ၏။ ဓမ္မစကြာ ဒေသနာအဆုံး၌ ကောဏ္ဍညမထေရ်သည် မဟာဗြဟ္မာပေါင်း (၁၈ဝ,ဝဝဝ,ဝဝဝ) တဆယ့်ရှစ်ကုဋေတို့နှင့် အတူတကွ သောတာပတ္တိဖိုလ်၌ တည်တော်မူလေ၏။
အညာသိကောဏ္ဍည အမည်တွင်ခြင်း
ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားသည် “ငါဘုရား ခဲယဉ်းမှုအရာအထောင်ဖြင့် ယူဆောင်သည်ပိုးအပ်သည့် သစ္စာလေးရပ် တရားမြတ်ကို ဤကောဏ္ဍညရဟန်းသည် ရှေးဦးစွာ သိပြီဖြစ်ရကား ဤရဟန်းသည် ‘အညာသိကောဏ္ဍည အမည်ရှိပေ၏’ဟု ဆင်ခြင်တော်မူကာ မထေရ်မြတ်ကို ထိုအမည်ဖြင့် ခေါ်တော်မူလို၍ “အညာသိ ၀တ ဘော ကောဏ္ဍညော၊ အညာသိ ဝတ ဘော ကောဏ္ဍညော = အိုး.. ကောဏ္ဍညသည် သစ္စာလေးပါးတရားကို ထိုးထွင်းသိမြင်လေပြီတကား၊ အိုး.. ကောဏ္ဍညသည် သစ္စာလေးပါးတရားကို ထိုးထွင်းသိမြင်လေပြီတကား”ဟု ဥဒါန်းကျူးရင့်တော်မူလေသည်။ ယင်း ဥဒါန်းကျူးရင့်တော်မူချက်အရ အရှင်ကောဏ္ဍညမထေရ်၏ အမည်သည် ထိုအချိန်မှစ၍ “အညာသိကောဏ္ဍည”ဟူ၍ မည်တွင်လေသည်။
(ဃ) ရတ္တညူဧတဒဂ်ဘွဲ့ထူး ရတော်မူကြောင်း
ဤသို့လျှင် အရှင်ကောဏ္ဍည မထေရ်သည် မဟာသက္ကရာဇ် (၁၀၃)ခုနှစ် (မြတ်စွာဘုရား ဘုရားဖြစ်သည့်နှစ်) ဝါဆိုလပြည့်နေ့ဝယ် သောတာပတ္တိဖိုလ်၌ တည်တော်မူသည်။ လပြည့်ကျော် (၁)ရက်နေ့ ဘဒ္ဒိယမထေရ်, လပြည့်ကျော် (၂)ရက်နေ့ ဝပ္ပမထေရ်, လပြည်ကျော် (၃)ရက်နေ့ မဟာနာမမထေရ်, လပြည့်ကျော် (၄)ရက်နေ့ အဿဇိမထေရ်တို့ အစဉ်အတိုင်း သောတာပတ္တိဖိုလ်၌ တည်တော်မူကြပြီးနောက် လပြည့်ကျော် (၅)ရက်နေ့ဝယ်
၂၈
အနတ္တလက္ခဏသုတ္တန် ဒေသနာအဆုံး၌ ပဉ္စဝဂ္ဂီမထေရ် ငါးဦးလုံးတို့ အရဟတ္တဖိုလ်၌ တည်တော်မူကြလေသည်။ ထိုအချိန်၌ လူ့ပြည်လူသား ရဟန္တာကား မြတ်စွာဘုရား, ပဉ္စဝဂ္ဂီမထေရ် ငါးဦးအားဖြင့် = ခြောက်ပါးတို့ ရှိကြလေသည်။
ထိုအချိန်မှ အစပြု၍ မြတ်စွာဘုရားသည် ယသသူဌေးသား အမှူးပြုသော သူငယ်ချင်း ငါးကျိပ်ငါးယောက်တို့ကို၎င်း, ထို့နောက် ကပ္ပါသိကတောအုပ်၌ ဘဒ္ဒဝဂ္ဂီမင်းသား သုံးကျိပ်တို့ကို၎င်း, ထို့နောက် ဂယာသီသကျောက်ဖျာအပြင်၌ ဆံကျစ်ရသေ့ဟောင်း ရှင်တထောင်တို့ကို၎င်း-ဤသို့ အစရှိသည်ဖြင့် လူများအပေါင်းကို အရိယမဂ်ဖိုလ်သို့ ဆိုက်ရောက်စေ၍ ထိုမဟာသက္ကရာဇ် (၁၀၃)ခုနှစ် ပြာသိုလပြည့်နေ့၌ ရာဇဂြိုဟ်ပြည်သို့ ရောက်တော်မူကာ ဗိမ္ဗိသာရမင်းကြီး အမှူးပြုသည့် (၁၁၀,၀၀၀) တသိန်းတသောင်းသော ပုဏ္ဏားသူကြွယ်တို့ကို သောတာပတ္တိဖိုလ်၌, တသောင်းသော ပုဏ္ဏားသူကြွယ်တို့ကိုမူ သရဏဂုံသုံးပါး၌ တည်စေတော်မူ၍ ဇမ္ဗူဒိပ်ကျွန်းအပြင်ဝယ် အံ့ဖွယ်ရှစ်ဖြာ သုံးပါးသိက္ခာ သာသနာတော် တည်းဟူသော ဓမ္မအပွင့်အသီးများ ခိုင်ဖြီးစွာ ပွင့်အောင် သီးအောင် ပြုတော်မူပြီးလျှင် ဇမ္ဗူဒိပ်ကျွန်း မြေအဝန်းအလုံးကို သင်္ကန်းရောင်ဖြင့် တပြောင်ပြောင်တောက်ပအောင်, ရဟန်းသူမြတ်တို့ သွားလာသောလေတို့ဖြင့် ထက်ဝန်းကျင် တိုက်ခပ်အောင် ပြုတော်မူလျက် ထိုမှနောက် အခါတပါးဝယ် သာဝတ္ထိပြည်မွန် ဇေတဝန်ကျောင်းတိုက်တော်သို့ရောက်၍ ထိုကျောင်းတိုက်၌ သီတင်းသုံးနေတော်မူစဉ် ရဟန်းသံဃာတို့အလယ် ခင်းထားအပ်သော ဗုဒ္ဓါသန ဓမ္မပလ္လင်ထက်၌ ထိုင်နေတော်မူကာ တရားဟောတော်မူသည်ရှိသော် “ရှေးဦးစွာ သစ္စာ လေးပါးတရားကို သိကြသော ရဟန်းတို့တွင် ငါ၏သားတော်ကြီး ကောဏ္ဍညသည် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး ဖြစ်ပေ၏”ဟု ပြတော်မူလိုရကား အရှင်ကောဏ္ဍညမထေရ်ကို-
“ဧတဒဂ္ဂံ ဘိက္ခဝေ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ ရတ္တညူနံ ယဒိဒံ အညာသိကောဏ္ဍညော = ရဟန်းတို့..
၂၉
ညဉ့်အပိုင်းအခြားကို သိကြသည့် ငါဘုရား၏ တပည့်သာဝက ရဟန်းတို့တွင် အညာသိကောဏ္ဍညသည် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး ဖြစ်ပေ၏”-
ဟု ချီးကျူး မြွက်ဆိုတော်မူကာ ရတ္တညူဧတဒဂ်ရာထူး၌ ထားတော်မူလေ၏။
(ဤအရာ၌။ ။“ရတ္တညူ = ညဉ့်အပိုင်းအခြားကို သိသောပုဂ္ဂိုလ်” ဟူသည်မှာ ရဟန်းပြုချိန်မှစ၍ ရှည်မြင့်စွာသော ညဉ့်အပိုင်းအခြားကို သိသောပုဂ္ဂိုလ်-ဟု ဆိုလိုသည်။ ဤသာသနာတော်၌ အရှင်ကောဏ္ဍညမထေရ်ထက် အလျင်လက်ဦး ရဟန်းပြုသောသူ မရှိရကား ဤအရှင်ကောဏ္ဍည မထေရ်မြတ်သည် “ရဟန်းပြုချိန်မှစ၍ ရှည်မြင့်စွာသော ညဉ့်အပိုင်းအခြားကို သိသော = ရတ္တညုပုဂ္ဂိုလ်” ဖြစ်လေသည်။ (ဤအလို ရဟန်းသိက္ခာ ဝါအကြီးဆုံး ပုဂ္ဂိုလ်ကို ရတ္တညူပုဂ္ဂိုလ်ဟု ဆိုလိုသည်)။
တနည်း- အရှင်ကောဏ္ဍညမထေရ်သည် အလုံးစုံသော တပည့်သာဝကတို့ထက် အလျင်လက်ဦး သစ္စာလေးပါးတရားကို သိတော်မူသောကြောင့် ထိုသိမြင်သည့် ရှည်လျားစွာသော အချိန်မှစ၍ ထိုညဉ့်အပိုင်းအခြားကို သိတော်မူရကား ရတ္တညူပုဂ္ဂိုလ် ဖြစ်လေသည်။ (ဤအလို အစောဆုံး သစ္စာလေးပါး တရားသိသူကို ရတ္တညူပုဂ္ဂိုလ်ဟု ဆိုလိုသည်)။
တနည်း- ရဟန္တာအရှင်မြတ်တိုင်းပင် ညဉ့်နေ့အပိုင်းအခြား ထင်ရှားရကား ရတ္တညူ = ညဉ့်နေ့အပိုင်းအခြားကို သိသောပုဂ္ဂိုလ်ဟု အမည်ရလေသည်၊ အရှင်ကောဏ္ဍည မထေရ်မြတ်ကား ရှေးဦးစွာ ရဟန္တာဖြစ်သောကြောင့် ရတ္တညူ (=ညဉ့်နေ့အပိုင်းအခြားကို သိကြသည့် ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်)တို့တွင် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး ပုဂ္ဂိုလ် ဖြစ်လေသည်)။
ရဟန္တာဖြစ်ပြီးနောက်
အညာသိကောဏ္ဍညမထေရ်မြတ်၏အကြောင်း
အညာသိကောဏ္ဍညမထေရ်သည် မဟာသက္ကရာဇ် (၁၀၃)ခုနှစ် ဝါဆိုလပြည့်ကျော် (၅)ရက်နေ့၌ ရဟန္တာဖြစ်တော်မူသည်။ ထိုနှစ် မြတ်စွာဘုရားရှင် ပြာသိုလပြည့်နေ့တွင် ရာဇဂြိုဟ်ပြည်သို့ ရောက်တော်မူ၍ တပို့တွဲလဆန်း (၁)ရက်နေ့တွင်
၃၀
အဂ္ဂသာဝကနှစ်ပါး (အရှင်သာရိပုတ္တရာနှင့် အရှင်မောဂ္ဂလာန်)တို့ ရဟန်းပြုတော်မူကြသည်။ လဆန်း (၇)ရက်နေ့၌ အရှင်မောဂ္ဂလာန် ရဟန္တာဖြစ်၍ တပို့တွဲလပြည့်နေ့၌ အရှင်သာရိပုတ္တရာ ရဟန္တာဖြစ်တော်မူသည်။ ဤသို့ အဂ္ဂသာဝက, မဟာသာဝက, ပကတိသာဝက ရဟန်းတော်တို့ သာသနာတော်၌ စုံညီစွာ ဖြစ်ပေါ်လာကြသောအခါ ဆွမ်းခံချိန်၌ သာဝကအားလုံးပင် ဝါစဉ်အတိုင်း ဆွမ်းခံကြွတော်မူကြရသည်။ မြတ်စွာဘုရား တရားဟောတော်မူသောအခါ၌ကား အလယ်ဗဟို တန်းဆာဆင်အပ်သော ဗုဒ္ဓါသနဓမ္မပလ္လင်၌ မြတ်စွာဘုရား ထိုင်နေတော်မူပြီးသော် မြတ်စွာဘုရား၏ လက်ျာနံပါး၌ ဓမ္မသေနာပတိ = အရှင်သာရိပုတ္တရာမထေရ်, လက်ဝဲနံပါး၌ အရှင်မဟာမောဂ္ဂလာန် မထေရ်တို့ ထိုင်နေတော်မူကြရသည်။
ထိုအဂ္ဂသာဝက မထေရ်နှစ်ပါးတို့၏ ကျောဘက်မှာ အရှင်ကောဏ္ဍညမထေရ်အတွက် နေရာခင်းထားကြလေသည်။ ကျန်သော ရဟန်းတို့သည် အရှင်ကောဏ္ဍညမထေရ်ကို ၀န်းရံ၍ ထိုင်နေကြရလေသည်။ အဂ္ဂသာဝက နှစ်ပါးတို့သည် အရှင်ကောဏ္ဍညမထေရ်မြတ်က သာသနာတော်ဝယ် အဦးအစ သစ္စာလေးပါး တရားသိတော်မူသူ ဖြစ်သောကြောင့်၎င်း, အရွယ်တော်အားဖြင့်လည်း ကြီးမားတော်မူသောကြောင့်၎င်း အရှင်ကောဏ္ဍညမထေရ်မြတ်၌ ရိုသေခြင်း ရှိကုန်ရကား မထေရ်မြတ်ကို မဟာဗြဟ္မာကြီးကဲ့သို့၎င်း, မီးပုံကြီးကဲ့သို့၎င်း, အဆိပ်လျင်သော မြွေနဂါးကဲ့၎င်း အောက်မေ့လေးစား မှတ်ထင်တော်မူကြကာ မိမိတို့က နေရာဦး၌ နေထိုင်ကြရကုန်သော်လည်း မရဲမဝံ့ ရှိတော်မူကြကုန်၏၊ ရှက်နိုးအားနာတော်မူကြကုန်၏။ ထိုအခါ အရှင်ကောဏ္ဍညမထေရ်သည် “အဂ္ဂသာဝက မထေရ်မြတ်နှစ်ပါးတို့သည် နေရာဦးအကျိုးငှါ တသင်္ချေနှင့် ကမ္ဘာတသိန်း ပါရမီတို့ကို ဖြည့်ဆည်းပူးအပ်ကုန်ပြီ၊ ထိုအဂ္ဂသာဝကနှစ်ပါးတို့သည် ယခုအခါ နေရာဦး၌ ထိုင်နေကြရသော်လည်း မရဲမဝံ့ ရှိတော်မူကြကုန်၏၊ ငါ့ကို ရှက်နိုးအားနာတော်မူကြကုန်၏၊
၃၁
ထိုအဂ္ဂသာဝက မထေရ်မြတ်နှစ်ပါးတို့ ချမ်းသာစွာ နေနိုင်အောင် ငါပြုလုပ်မည်”ဟု ကြံစည်ဆင်ခြင်တော် မူမိလေသည်။ ဤကား အကြောင်းတပါးဖြစ်သည်။
ထို့ပြင်လည်း အရှင်ကောဏ္ဍည မထေရ်မြတ်သည် ဘုန်းကံကြီးမားသော မဟာသာဝကကြီးတပါး ဖြစ်တော်မူလေသည်။ မြတ်စွာဘုရား၏ ဂုဏ်ကျေးဇူး သတင်းကောင်းများကဲ့သို့ ထို့အတူ မထေရ်မြတ်၏ ဂုဏ်ကျေးဇူး သတင်းကောင်းများသည်လည်း ဤစကြဝဠာရှိ လူတို့နှင့်တကွ စကြဝဠာတိုက်တသောင်း၌ နေကြသော နတ်ဗြဟ္မာတို့၏အတွင်း၌ ပြန့်နှံ့လျက်ရှိကုန်၏၊ သို့ရကား နတ်လူတို့သည် မြတ်စွာဘုရားထံတော်သို့ သွားရောက်၍ နံ့သာ,ပန်း-စသည်တို့ဖြင့် ပူဇော်မှု ပြုကြပြီးလျှင် “မထေရ်မြတ်ကြီးသည် သစ္စာလေးပါး တရားထူးကို လက်ဦးအစ သိမြင်သော မဟာသာဝကကြီး ဖြစ်တော်မူပေသည်”ဟု (ဘုရားကို ပူဇော်ပြီးသည်၏) အခြားမဲ့မှာပင် အရှင်ကောဏ္ဍည မထေရ်မြတ်ထံ ဆည်းကပ်၍ တဖန် ပူဇော်ကြပြန်လေသည်။ အနီးထံမှောက် လာရောက်ကြသူတို့အား သင့်လျော်လျောက်ပတ်သော တရားစကား ဟောကြားမှု, အစေ့အစပ်စကား ပြောကြားမှု တခုခုကို ပြုရမည့်ဝတ်တရားကလည်း သာသနာထုံးစံအရ ရှိနေပြန်၏။ မထေရ်မြတ်ကလည်း ဖလသမာပတ်ဖြင့် ချမ်းသာစွာနေရမှု (=အရိယဝိဟာရ)ကိုသာ အလေးဂရု ပြုတော်မူသူ ဖြစ်၏။ သို့ရကား မထေရ်မြတ်၏အဖို့ရာ ထို အနီးထံမှောက် လာရောက်သူတို့အား သင့်လျော်လျောက်ပတ်သော တရားစကား ဟောကြားရမှု, အစေ့အစပ်စကား ပြောရမှုများသည် အပိုအလုပ်ကျယ်ကဲ့သို့ ဖြစ်၍နေ၏။ ဤသည်လည်း အကြောင်းတပါးဖြစ်သည်။
ထိုဖော်ပြရာပါ အကြောင်းနှစ်ပါးတို့ကြောင့် အရှင်ကောဏ္ဍညမထေရ်မြတ်သည် မြတ်စွာဘုရားတို့၏ အနီးအပါးမှ အရပ်တပါး ဖဲသွားနေထိုင်တော်မူလိုသည်ဖြစ်၍ မိမိ၏တူ မန္တာဏီပုဏ္ဏေးမ၏သား ပုဏ္ဏလုလင်ကို “ငါ၏တူ ပုဏ္ဏလုလင်သည် ရှင်ရဟန်းပြု၍ သာသနာတော်၌ မြတ်သောဓမ္မကထိကပုဂ္ဂိုလ်တပါး
၃၂
ဖြစ်လိမ့်မည်”ဟု ဆင်ခြင် သိမြင်တော်မူပြီးလျှင် ဒေါဏဝတ္ထုပုဏ္ဏားရွာသို့ ကြွတော်မူကာ မိမိ၏တူ ပုဏ္ဏလုလင်ကို ရှင်ရဟန်းပြုပေးပြီးလျှင် “ဤငါ့တူ ပုဏ္ဏရဟန်းသည် မြတ်စွာဘုရားတို့၏ အနီးထံပါး၌ နေရစ်လိမ့်မည်”ဟု ကြံစည်တော်မူ၍ တူတော် ပုဏ္ဏရဟန်းကို မြတ်စွာဘုရား၏ အန္တေဝါသိက တပည့်ဖြစ်အောင် ပြုလုပ်ပြီးမှ မြတ်စွာဘုရား အထံတော်သို့ ချဉ်းကပ်၍ “ဘုန်းတော်ကြီးသော မြတ်စွာဘုရား.. တပည့်တော်၏အဖို့ရာ ရွာနီးကျောင်းသည် သပ္ပါယမဖြစ်ပါ။ လူသူလေးပါးတို့နှင့် ရောပြွမ်း၍ ချမ်းသာစွာနေရန် မစွမ်းနိုင်ပါ။ ထို့ကြောင့် တပည့်တော်သည် ဆဒ္ဒန်အိုင်သို့ သွားရောက် နေထိုင်ပါရစေဘုရား”ဟု ခွင့်ပန်စကား လျှောက်ထားလေ၏။ မြတ်စွာဘုရားသည်လည်း သွားရောက်နေထိုင်ရန် ခွင့်ပြုတော်မူလေ၏။
အရှင်ကောဏ္ဍညမထေရ်သည် ဘုရားထံမှ အခွင့်ရကာ အိပ်ရာနေရာကို သိုမှီးသိမ်းဆည်း၍ သပိတ်သင်္ကန်းကို ယူဆောင်တော်မူကာ ဆဒ္ဒန်အိုင်၏အနီး မဏ္ဍာကိနီရေကန်ဆိပ်ကမ်းသို့ ကြွရောက်တော်မူလေသည်။ ထိုဆဒ္ဒန်အိုင်အရပ်၌ ရှေးအခါ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အရှင်မြတ်တို့အား ပြုစုလုပ်ကျွေးခြင်းဖြင့် အလေ့အကျက်ရရှိပြီး ဖြစ်ကြသည့် အာနုဘော်နှင့်လည်းပြည့်စုံ နတ်တို့ကဲ့သို့ အသက်လည်း ရှည်ကုန်သော ဆင်ပေါင်း (၈၀၀၀)ရှစ်ထောင်တို့သည် မထေရ်မြတ်ကို မြင်ကြရလျှင်ပင် “ငါတို့၏ ကောင်းမှုမျိုးကြဲရာ လယ်ယာမြေကောင်းကြီး လာရောက်ပေပြီ”ဟု ဝမ်းမြောက်ဝမ်းသာ ဖြစ်ရှိကြကာ ခွါတို့ဖြင့်ရှပ်၍ စင်္ကြံကြွရမည့်အရပ်ကို မြက်မရှိ ပကတိတလင်းဖြစ်အောင် ပြုလုပ်ကြလျက် မထေရ်မြတ် စင်္ကြံကြွရာအရပ်၌ အဆီးအတားဖြစ်မည့် သစ်ခက်များကိုလည်း ဖယ်ရှားကြ၍ မထေရ်မြတ် သီတင်းသုံး နေထိုင်ရာအရပ်ကို သုတ်သင်ကြပြီးလျှင် အားလုံးဆင်ပေါင်း (၈၀၀၀)ရှစ်ထောင်တို့ စည်းဝေးတိုင်ပင်ကြသည်မှာ-
“အချင်းတို့.. ငါတို့သည် အကယ်၍ ‘ဤဆင်သည် မထေရ်မြတ်အတွက်တာ ပြုဖွယ်ရာများကို ပြုလုပ်လိမ့်မည်၊
၃၃
ဤဆင်သည် ပြုလုပ်လိမ့်မည်’ဟု သူပြုနိုး ငါပြုနိုး မျှော်ကိုး၍နေကြလျှင် မထေရ်မြတ်သည် ဆွေမျိုးများသောရွာသို့ ရောက်သကဲ့သို့ ဆေးမြဲတိုင်းသော သပိတ်ဖြင့်ပင် ကျောင်းသို့ ပြန်ကြွရလိမ့်မည်၊ သို့ရကား လစ်ဟင်းမှု မရှိရအောင် အလှည့်ဖြင့် မထေရ်မြတ်ကို ပြုစုလုပ်ကျွေးကြကုန်စို့၊ အထူးအားဖြင့် ဆင်တကောင်၏ အလှည့်သို့ရောက်လျှင် ကျန်သောဆင်များကလည်း (ငါအလှည့်မဟုတ်ဟု လျစ်လျူရှု၍ မနေကြပဲ) မမေ့မလျော့ ပြုစုရမည်”-
ဟု တိုင်ပင်ဆွေးနွေးကြကာ အလှည့်အကြိမ် ထားကြလေကုန်၏။ အလှည့်ကျသော ဆင်သည် စောစောပင် မထေရ်မြတ်အတွက် မျက်နှာသစ်ရေ ဒန်ပူများကို တည်ထားလေသည်။ တည်ထားပုံမှာ- အလှည့်ကျဆင်သည် ထင်းရှူးထင်း နတ်ထင်းစသည့် မီးဖြစ်လွယ်သော ထင်းခြောက်များကို အချင်းချင်း ပွတ်တိုက်၍ မီးဖြစ်စေ မီးတောက်ထစေပြီးလျှင် ထိုမီးပုံ၌ ကျောက်တုံး ကျောက်ခဲများကို မီးဖုတ်၍ ထိုကျောက်တုံး ကျောက်ခဲများကို တုတ်ချောင်းတို့ဖြင့် လှိမ့်ယူပြီးလျှင် ကျောက်ရေခွက်ကြီးများ၌ ထည့်ပြီးသော် ရေနွေးသည်ကို သိအောင်စုံစမ်းပြီး ကံ့ကော်နွယ်ဒန်ပူကို အဆင်သင့် တည်ထားလေသည်။ ထို့နောက် ထိုအလှည့်ကျသော ဆင်သည် မထေရ်မြတ်နေထိုင်ရာ ကမ္မဋ္ဌာန်းတဲကုပ် ကျောင်းကလေး၏ အတွင်းအပြင် နှစ်ရပ် လုံး၌ သစ်ခက်များဖြင့် တံမြက်လှည်းလျက် ဤဆိုအပ်လတ္တံ့သောအတိုင်း အစာအာဟာရကို ဆက်ကပ်ခြင်းဖြင့် ဝတ်ကြီး,ဝတ်ငယ် ပြုလေသည်။
မဏ္ဍာကိနီရေကန်
အရှင်ကောဏ္ဍညမထေရ် သီတင်းသုံးနေထိုင်ရာ မဏ္ဍာကိနီရေကန်သည် ယူဇနာငါးဆယ် ကျယ်ပြန့်၏၊ ထိုရေကန်၏ အလယ်ဗဟို နှစ်ဆယ့်ငါးယူဇနာမျှသောအရပ်၌ မှော်,ရေညှိဟူ၍ လုံးဝမရှိ၊ ဖလ်အဆင်းပမာ ကြည်လင်သောရေသာရှိ၏။ ထိုရေပြင်၏ အပြင်ဖက် ခါးမျှနက်သော ရေ၌ ယူဇနာဝက်ခန့် အနံရှိသော
၃၄
ကြာဖြူတောသည် ယူဇနာငါးဆယ်ရှိသော ရေကန်ကို ဝန်းရံလျက် တည်၏။ ထိုကြာဖြူတော၏ အခြားမဲ့၌ ထိုမျှပင် ယူဇနာဝက် အနံရှိသော ပဒုမာကြာနီတော, ထိုပဒုမာကြာနီတော၏ အခြားမဲ့၌ ထိုမျှပင် ယူဇနာဝက် အနံရှိသော ကုမုဒြာကြာနီတော, ထိုကုမုဒြာကြာနီတာ၏ အခြားမဲ့၌ ထိုမျှပင် ယူဇနာဝက် အနံရှိသော ကုမုဒြာကြာဖြူတော, ထိုကုမုဒြာကြာဖြူတော၏ အခြားမဲ့၌ ထိုမျှပင် ယူဇနာဝက် အနံရှိသော ကြာညိုတော, ထိုကြာညိုတော၏ အခြားမဲ့၌ ထိုမျှပင် ယူဇနာဝက် အနံရှိသော ကြာနီတော, ထိုကြာနီတော၏ အခြားမဲ့၌ ထိုမျှပင် ယူဇနာဝက် အနံရှိသော နံ့သာသလေးစပါးနီတော, ထိုစပါးတော၏ အခြားမဲ့၌ ထိုမျှပင် ယူဇနာဝက် အနံရှိကြသည့် သခွါး, ဗူး, ဖရုံ-အစရှိသည့် ချိုမြိန်သော အရသာရှိသော နွယ်မျိုး သစ်သီးတောကြီးများ, ထိုနွယ်မျိုး သစ်သီးတောကြီးများ၏ အခြားမဲ့၌ ယူဇနာဝက်ပင် အနံပြန့်သော ကြံပင် တောသည် ရေကန်ကို ဝန်းရံလျက် တည်၏။ ထိုကြံတော၌ ကြံပင်ကြီးများသည် ကွမ်းသီးပင်ခန့် လုံးပတ်ပမာဏ ရှိကြကုန်၏။
ထိုကြံတော၏ အခြားမဲ့၌ ထိုမျှပင် ယူဇနာဝက် အနံပြန့်သော ငှက်ပျောတောသည် ရေကန်ကို ဝန်းရံလျက် တည်၏။ ယင်းငှက်ပျောတောမှ ငှက်ပျောသီးမှည့် နှစ်လုံးခန့်ကို စားမိကြသော လူများသည် တောင့်,အင့်ပြီးကာ လွန်စွာ ပင်ပန်းကြကုန်၏။ ထိုငှက်ပျောတော၏ အခြားမဲ့ အပြင်ဖက်၌ အိုးစရည်းခန့် ပမာဏ အသီးရှိသော ပိန္နဲတော, ထိုပိန္နဲတော၏ အခြားမဲ့ အပြင်ဖက်၌ သပြေပင်တော, ထိုသပြေပင်တော၏ အခြားမဲ့ အပြင်ဖက်၌ သရက်တော, သရက်တော၏ အခြားမဲ့ အပြင်ဖက်၌ သီးပင်တော ဤသို့စသည် ဖြင့် အကျဉ်းချုပ် ဖော်ပြရလျှင် ထိုမဏ္ဍကိနီရေကန်၌ စားကောင်းသော သစ်သီးမည်သည် မရှိဟု မဆိုနိုင်၊ အလုံးစုံ ရှိသည်သာဖြစ်၏။
ပန်းများပွင့်သောအခါ၌ လေသည် ထိုပန်းတို့မှ ဝတ်မှုံများကို တိုက်ခပ်လွှင့်သယ်ကာ ပဒုမာကြာတောရှိ ကြာရွက်များပေါ်၌ တည်စေ၏။ ထိုကြာရွက်များ၌ ရေပေါက်တို့ ကျကုန်၏။ ထို့နောက်
၃၅
နေအပူဖြင့် ကျက်၍ နွားနို့ခဲအကျက်ကဲ့သို့ တည်ရှိလေသည်။ ဤအရာကို ကြာပျားဟူ၍ ခေါ်ဆို၏။ ထိုကြာပျားကို အလှည့်ကျသော ဆင်တို့သည် မထေရ်မြတ်အတွက် ဆောင်ယူဆက်ကပ်ကြကုန်၏။
ကြာရင်းမှာ ထွန်တုံးဦးခန့် လုံးပတ်ပမာဏရှိ၏၊ ထိုကြာရင်းကိုလည်း ဆင်တို့သည် ယူဆောင်ကြ၍ မထေရ်အား ဆက်ကပ်ကြကုန်၏။ ကြာစွယ်သည် စည်ကြီးခေါင်း (=စည်ကြီးခွက်)ခန့် ပမာဏရှိ၏၊ ထိုကြာစွယ်၏ တဆစ်တဆစ်၌ ကြာနို့ရည်သည် တပြည်သားခန့် ရှိ၏၊ ထိုကြာနို့ရည်ကို ဆင်တို့သည် ယူဆောင်ကြ၍ မထေရ်မြတ်အား ဆက်ကပ်ကြကုန်၏။
ဆင်တို့သည် ကြာရိုးများကို ပျားသကာနှင့် ရောစပ်၍ မထေရ်မြတ်အား ဆက်ကပ်ကြကုန်၏။ ကွမ်းသီးပင်ခန့် လုံးပတ်ပမာဏရှိသော ကြံပင်တို့ကို ကျောက်ဖျာ၌ တင်ထားကြကာ ခြေတို့ဖြင့် နင်းကြကုန်၏၊ ထို ကြံချောင်းတို့မှ ကြံရည်သည် ယိုထွက်၍ ကျောက်ခွက်ငယ် တွင်းငယ်တို့ကို ပြည့်စေလျက် နေပူဖြင့် ကျက်ပြီးလျှင် နွားနို့ကျောက်ခဲ (=ဂေါဒန်ကျောက်ခဲ)ပမာ ကြံသကာဖြစ်၍ တည်လေ၏။ ဆင်များသည် ထို ကြံသကာခဲကို ယူဆောင်ကြ၍ မထေရ်မြတ်အား ဆက်ကပ်ကြကုန်၏။
ဟိမဝန္တာ ကေလာသတောင်ဝယ် နာဂဒတ္တမည်သော နတ်သားသည် နေထိုင်၏။ မထေရ်မြတ်သည် ရံခါရံခါ ထိုနတ်သား၏ ဗိမာန်တံခါးဝသို့ ကြွတော်မူ၏၊ နတ်သားသည် အသစ်ဖြစ်သော ထောပတ်, ကြာပျားမှုန့်တို့နှင့် ရောစပ်လျက် ရေမရောသော နို့ဃနာဆွမ်း သပိတ်အပြည့် လောင်းထည့် လှူဒါန်းလေသည်။ ထိုနတ်သားကား ကဿပမြတ်စွာဘုရား လက်ထက်တော်အခါ နှစ်ပေါင်းနှစ်သောင်းကြာ ကာလတို့ပတ်လုံး ရနံ့ကောင်းသော ထောပတ်နှင့် နွားနို့ စာရေးတံဆွမ်း လှူဒါန်းခဲ့လေသည်။ ထိုကောင်းမှုကြောင့် ထိုနတ်သား၏အဖို့ရာ ဤထောပတ် ကြာပျားမှုန့်တို့နှင့်ယှဉ်သည့် ရေမရောသော နို့ဃနာသည် စားသောက်ဖွယ် အစာအာဟာရ ဖြစ်လာလေသည်။
၃၆
ဤသို့လျှင် အရှင်ကောဏ္ဍည မထေရ်မြတ်သည် ဆယ့်နှစ်နှစ်ကြာ ကာလပတ်လုံး ထိုဆဒ္ဒန်အိုင် မဏ္ဍာကိနီရေကန်၏ အနီး၌ သီတင်းသုံးနေတော်မူ၍ ကိုယ်တော်၏ အာယုသင်္ခါရကို ကြည့်ရှု ဆင်ခြင်တော်မူလတ်သော် အာယုသင်္ခါရ = ဇီဝိတသန္တာန်အစဉ် ကုန်နေပြီကို မြင်တော်မူ၍ “ငါသည် အဘယ်အရပ်၌ ပရိနိဗ္ဗာန် စံရပါမည်နည်း”ဟု စဉ်းစား ဆင်ခြင်တော်မူလေသော် “ငါ့ကို ဆယ့်နှစ်နှစ်ကြာ ကာလတို့ပတ်လုံး ပြုစုလုပ်ကျွေးကြသော ဤဆင်ပေါင်း (၈ဝဝဝ)ရှစ်ထောင်တို့သည် ပြုနိုင်ခဲသည်ကို ပြုအပ်ခဲ့လေပြီ၊ ထိုဆင်တို့၏ကျေးဇူးကား အလွန်များလှစွာ၏၊ ငါသည် မြတ်စွာဘုရားရှင် ထံတော်မှောက်သို့ သွားရောက်ပြီးလျှင် ပရိနိဗ္ဗာန်စံရန် ခွင့်ပန်လျှောက်ထားပြီးနောက် ဤဆင်တို့၏ အနီးထံပါး ဤကမ္မဋ္ဌာန်းကျောင်းမှာပင် ပရိနိဗ္ဗာန် ဝင်စံပေတော့အံ့”ဟု ဆုံးဖြတ်ချက် ချမှတ်တော်မူကာ ကောင်းကင်ခရီးဖြင့် ရာဇဂြိုဟ်ပြည် ဝေဠုဝန် ကျောင်းတိုက်၌ သီတင်းသုံး နေတော်မူသော မြတ်စွာဘုရားရှင် ထံတော်မှောက်သို့ လာရောက်ဆည်းကပ်ပြီးလျှင် မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ ခြေတော်တို့၌ ဦးဖြင့်တိုက်၍ မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ ခြေတော်တို့ကို ခံတွင်းဖြင့်လည်း စုတ်တော်မူ၏။ လက်တို့ဖြင့်လည်း တအားဆုပ်နယ်လေ၏၊ “ဘုန်းတော်ကြီးသော မြတ်စွာဘုရား.. အကျွန်ုပ်ကား ကောဏ္ဍည ဖြစ်ပါသည်ဘုရား၊ ကောင်းသောစကားကို မိန့်ကြားတော်မူပါသော မြတ်စွာဘုရား.. အကျွန်ုပ်ကား ကောဏ္ဍည ဖြစ်ပါသည်ဘုရား”ဟု မိမိ၏အမည်ကိုလည်း ထုတ်ဖော်လျှောက်ထားလေ၏။
(ဤ၌။ ။အရှင်ကောဏ္ဍညမထေရ် ဤကဲ့သို့ မိမိအမည်ကို ထုတ်ဖော် လျှောက်ထားခြင်း အကြောင်းမှာ- ထိုအချိန်တွင် မြတ်စွာဘုရား၏ အနီးထံပါး ရှိကြသော ရဟန်းများအနက် မထေရ်မြတ်ကို အချို့ ဝါကြီးသော မထေရ်ကြီးတို့က သိကြ၍ သီတင်းငယ် ထေရ်ငယ်တို့ကမူ မသိကြကုန်၊ ထိုသို့ ဖြစ်ရှိရာ၌ မထေရ်မြတ် ကြံစည်စဉ်းစားမိသည်ကား “အကြင် သီတင်းငယ် ထေရ်ငယ်တို့သည် ငါ့ကို မသိကြသည့်အတွက် ‘ယခု မြတ်စွာဘုရားနှင့် အတူတကွ ပဋိသန္ထာရ = အစေ့အစပ်စကား ပြောကြားမှုပြုနေသည့် ခေါင်းဖြူ, ခါးကုန်း, သွားပြုန်းယွင်းယို
၃၇
ဤရဟန်းအိုကြီးကား အဘယ်သူနည်း’ဟု စိတ်နေဖောက်ပြား ပြစ်မှားကြပေလိမ့်မည်။ ထိုပြစ်မှားသော သီတင်းငယ် ထေရ်ငယ်တို့သည် အပါယ်သို့ လားရောက်ကြလိမ့်မည်။ ငါ့အမည်ကို မြတ်စွာဘုရားအား ထုတ်ဖော် လျှောက်ထားလျှင်ကား ထိုရှေးက မသိကြသော သီတင်းငယ် ထေရ်ငယ်တို့လည်း ငါ့ကို သိကြလိမ့်မည်။ ယင်း ထေရ်ကြီး,ထေရ်ငယ် = နှစ်သွယ်သော သီတင်းသုံးဖော် ရဟန်းတော်များသည် ငါ့ကို ရှေးက သိဘူး, ယခုသိစ ဖြစ်ကြသည့်အတွက် ‘စကြဝဠာ တိုက်တသောင်း၌ မြတ်စွာဘုရားကဲ့သို့ပင် ထင်ရှား ကျော်ကြားသော မဟာသာဝကကြီးပါတကား’ဟု သဒ္ဓါရွှန်းစို ကြည်ညိုကြလိမ့်မည်၊ ထိုစိတ်ကြည်ညိုကြသူ အားလုံးပင် နတ်ရွာသုဂတိသို့ လားရောက်ကြရပေလိမ့်မည်”ဟု ကြံစည် စဉ်းစားတော်မူမိလေသည်။ သို့ရကား သတ္တဝါတို့အဖို့ရာ အပါယ်လမ်းပိတ်၍ နတ်ရွာလမ်း ဖွင့်တော်မူလိုသည့်အတွက် မထေရ်မြတ်သည် မိမိအမည်ကို မြတ်စွာဘုရားအား ထုတ်ဖော်လျှောက်ထားလေသည်)။
ထိုအချိန်၌ အရှင်ဝင်္ဂီသမထေရ်၏ စိတ်သန္တာန်ဝယ် “ဤအရှင် အညာသိကောဏ္ဍညမထေရ်သည် ဆယ့်နှစ်နှစ်တာ အလွန်အချိန်ကြာမှ မြတ်စွာဘုရား ထံတော်မှောက်သို့ လာရောက်ဆည်းကပ်ကာ မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ ခြေတော်တို့၌ ဦးဖြင့်တိုက်၍ မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ ခြေတော်တို့ကို ခံတွင်းဖြင့်လည်း စုတ်တော်မူ၏။ လက်တို့ဖြင့်လည်း တအားဆုပ်နယ်တော်မူ၏။ ‘ဘုန်းတော်ကြီးသော မြတ်စွာဘုရား.. အကျွန်ုပ်ကား ကောဏ္ဍည ဖြစ်ပါသည်ဘုရား၊ ကောင်းသောစကားကို မိန့်ကြားတော်မူပါသော မြတ်စွာဘုရား.. အကျွန်ုပ်ကား ကောဏ္ဍည ဖြစ်ပါသည်ဘုရား’ဟု မိမိ၏ အမည်ကိုလည်း ထုတ်ဖော် လျှောက်ထားတော်မူ၏။ ငါသည် အရှင်အညာသိကောဏ္ဍည မထေရ်ကို မြတ်စွာဘုရား၏ မျက်မှောက်တော်မှာပင် သင့်လျောက်ပတ်သော ဂါထာတို့ဖြင့် ချီးမွမ်း လျှောက်ဆိုရမူ ကောင်းလေစွာ့”ဟု အကြံဖြစ်ပြီးနောက် အရှင်ဝင်္ဂီသမထေရ်သည် နေရာမှထ၍ လက်ကန်တော့ စံပယ်တင်ပြီးလျှင် ဘုရားရှိရာဖက်သို့ လက်အုပ်ကို ချီညွှတ်ကာ မြတ်စွာဘုရားကို “ဘုန်းတော်ကြီးသော မြတ်စွာဘုရား.. ပဋိဘာန်ဂါထာပိုဒ်များ တပည့်တော်၏ဉာဏ်ဝယ် ထင်လာပါသည်ဘုရား၊ ကောင်းသောစကားကို မိန့်ကြားတော်မူပါသော မြတ်စွာဘုရား..
၃၈
တပည့်တော်၏ဉာဏ်ဝယ် ပဋိဘာန်ဂါထာပိုဒ်များ ထင်လာပါသည်ဘုရား”ဟု လျှောက်ထားလေ၏။
ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်က “ချစ်သားဝင်္ဂီသ.. သင်ချစ်သား၏ဉာဏ်ဝယ် ပဋိဘာန်ဂါထာပိုဒ်များ အလိုရှိတိုင်း ထင်စေ”ဟု ခွင့်ပြုစကား မိန့်ကြားတော်မူလေလျှင် အရှင်ဝင်္ဂီသမထေရ်သည် အရှင်အညာသိကောဏ္ဍည မထေရ်ကို မြတ်စွာဘုရား၏ မျက်မှောက်တော်မှာပင် သင့်လျောက်ပတ်သော ဂါထာတို့ဖြင့် ဤဆို လတ္တံ့အတိုင်း ချီးမွမ်းလျှောက်ဆိုလေ၏-
၁။ ဗုဒ္ဓါနုဗုဒ္ဓေါ သော ထေရော၊
ကောဏ္ဍညော တိဗ္ဗနိက္ကမော။
လာဘီ သုခဝိဟာရာနံ၊
ဝိဝေကာနံ အဘိဏှသော။
ကောဏ္ဍညော = နွယ်တော်ဝံသ ကောဏ္ဍညဟု နာမတွင်ခေါ် အမည်တော်ရှိပေသော။ သော ထေရော = မြတ်စွာထံမှောက် အဖူးအမြော်ရောက်သည့် ဘုန်းတောက်ဥက္ကဌ် ထိုမထေရ်မြတ်ကြီးသည်။ ဗုဒ္ဓါနုဗုဒ္ဓေါ = ဘုရား၏နောက် ဉာဏ်ယာဉ်လျှောက်၍ လေးထောက်သစ္စာ နက်နဲစွာကို ပဌမာဒိက အစဆုံး သိတော်မူမှုကြောင့် ဗုဒ္ဓါနုဗုဒ္ဓ ဂုဏ်ထူးရတော်မူ၏။ တိဗ္ဗနိက္ကမော = သူမတူတန် လွန်ပြင်းထန်သည့် သမ္မပ္ပဓာန်လုံ့လ ဝီရိယလည်း ရှိတော်မူ၏။ သုခဝိဟာရာနံ = မျက်မှောက်ဘဝ ပစ္စက္ခဝယ် အေးမြချမ်းသာစွာ နေထိုင်ရာ နေထိုင်ကြောင်း ဖြစ်ကုန်သော။ ဝိဝေကာနံ = ပိဝေကသုံးပါး မြတ်သောတရားတို့ကို။ အဘိဏှသော = အမြဲမပြတ်။ လာဘီ = ချမ်းမြေ့ကြည်ဖြူ ရတော်မူလေ့ရှိပေ၏။
၂။ ယံ သာဝကေန ပတ္တဗ္ဗံ၊
သတ္ထုသာသနကာရိနာ။
သဗ္ဗဿ တံ အနုပ္ပတ္တံ၊
အပ္ပမတ္တဿ သိက္ခတော။
၃၉
သတ္ထုသာသနကာရိနာ = ဘုရားမြတ်စွာ ဆုံးမရာကို လိုက်နာကျင့်သုံးလေ့ရှိသော။ သာဝကေန = တပည့် သာဝက အရိယသံဃာသည်။ ယံ = အကြင်မဂ်လေးပါး, ဖိုလ်လေးပါး, ပဋိသမ္ဘိဒါဉာဏ်အပြား စသည်ကို။ ပတ္တဗ္ဗံ = ဉာဏ်ဖြင့်ဆိုက်ကပ် ရောက်အပ်ရထိုက်ပေ၏။ အဿ = ထိုဘုန်းတောက်ဥက္ကဌ် အရှင်ကောဏ္ဍည မထေရ်မြတ်ကြီးသည်။ တံ သဗ္ဗံ = ထိုမဂ်လေးပါး, ဖိုလ်လေးပါး, ပဋိသမ္ဘိဒါဉာဏ်အပြား စသည်အလုံးစုံကို။ အပ္ပမတ္တဿ = အပ္ပမာဒတရား လက်ကိုင်ထားလျက်။ သိက္ခတော = သိက္ခာသုံးပါး ပွါးများကြိုးကုတ် အားထုတ်ကျင့်ကြံတော်မူသည်ဖြစ်၍။ အနုပ္ပတ္တံ = သာဝကများစွာ ထေရ်သံဃာတွင် သမ္ဘာတော်ထူး လွန်ပျံ့ပျူး၍ လက်ဦးဆိုက်ရောက်အပ်လေပြီ။
၃။ မဟာနုဘာဝေါ တေဝိဇ္ဇော၊
စေတောပရိယကောဝိဒေါ။
ကောဏ္ဍညော ဗုဒ္ဓဒါယာဒေါ၊
ပါဒေ ဝန္ဒတိ သတ္ထုနော။
မဟာနုဘာဝေါ = ကြီးမြတ်သော အာနုဘော် ရှိတော်မူထသော။ တေဝိဇ္ဇော = ပု,ဒိ,အာ- ဟု ဝိဇ္ဇာသုံးပါး ထင်ရှားရှိထသော။ စေတောပရိယကောဝိဒေါ = စိတ်ဖြစ်ပုံကို အကုန်သိမြင် စေတောပရိယ အဘိညာဏ်ရှင် ဖြစ်တော်မူထသော။ ဗုဒ္ဓဒါယာဒေါ = မြတ်စွာဘုရား၏ ကိုးပါးဥစ္စာ လောကုတ္တရာ အမွေရတနာကို ရှေးဦးစွာ ရယူတော်မူပေထသော။ ကောဏ္ဍညာ = နွယ်တော်ဝံသ ကောဏ္ဍညဟု နာမတွင်လတ် မထေရ်မြတ်ကြီးသည်။ သတ္ထုနော = လူနတ်တို့ဆရာ မြတ်စွာဘုရား၏။ ပါဒေ = ခြေတော်အစုံ ကြာပဒုံတို့ကို။ ဝန္ဒတိ = ဦးတိုက်,နမ်းစုတ် လက်ဖြင့်ဆုပ်၍ ပျပ်တုပ်ရိုကျိုး ရှိခိုးတော်မူနေပြီတကား..။
၄၀
ဤဂါထာများဖြင့် ချီးမွမ်း လျှောက်ဆိုပြီးချိန်တွင် ပရိသတ်ကား အလွန် တိတ်ဆိတ်ငြိမ်သက်လျက် ရှိလေသည်။ ပရိသတ် တိတ်ဆိတ်ငြိမ်သက်နေသည်ကို သိရှိတော်မူကာ အရှင်ကောဏ္ဍည မထေရ်မြတ်သည် မြတ်စွာဘုရားနှင့် ပဋိသန္ထာရ = အစေ့အစပ်စကား လျှောက်ထား ပြောကြားမှုကို ပြုပြီးလျှင် “မြတ်စွာဘုရား.. တပည့်တော်၏ အာယုသင်္ခါရတို့ ကုန်ခဲ့ပါကုန်ပြီ၊ တပည့်တော်သည် ပရိနိဗ္ဗာန် စံပါတော့မည်ဘုရား”ဟု လျှောက်ထား ခွင့်ပန်လေ၏။ ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်က “ချစ်သားကောဏ္ဍည.. သင်ချစ်သားသည် အဘယ်အရပ်၌ ပရိနိဗ္ဗာန် စံမည်နည်း”ဟု မေးတော်မူလေလျှင် အရှင်ကောဏ္ဍည မထေရ်မြတ်သည် “မြတ်စွာဘုရား.. တပည့်တော်အား ဆယ့်နှစ်နှစ်ကြာ ပြုစုလုပ်ကျွေးကြသော ဆင်အပေါင်းတို့သည် ပြုနိုင်ခဲသည်ကို ပြုအပ်ခဲ့ကြပါပြီ။ ထို့ကြောင့် တပည့်တော်သည် ထိုဆင်တို့၏ အနီးအပါး ဆဒ္ဒန်အိုင်မှာပင် ပရိနိဗ္ဗာန် စံပါမည်ဘုရား”ဟု ပြန်ကြား လျှောက်ထားလေ၏။ မြတ်စွာဘုရားသည် ဆိတ်ဆိတ်နေသဖြင့် ခွင့်ပြုတော်မူ၏။
(ဤ၌။ ။အရှင်ကောဏ္ဍညမထေရ်က “မြတ်စွာဘုရား.. တပည့်တော်သည် ပရိနိဗ္ဗာန် စံပါတော့မည်ဘုရား”ဟု အသိပေး = ခွင့်ပန်စကား လျှောက်ထားလေရာ မြတ်စွာဘုရားရှင်က “ချစ်သား.. ပရိနိဗ္ဗာန် မစံနှင့်ဦး”ဟု မိန့်တော်မူလျှင်လည်း ကိုယ်တော်မြတ်ပင် ငြီးငွေ့ရန် ဟောကြားအပ်သော တေဘူမက ဝဋ်တရား၌ ပျော်ပိုက်နေဦးဟု မိန့်တော်မူရာ ကျချေမည်။ “ချစ်သား ပရိနိဗ္ဗာန် စံလေလော့”ဟု မိန့်တော်မူလျှင်လည်း သေဖို့ရန် ဆောက်တည်စေရာ ကျချေမည်၊ ထို့ကြောင့် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် အစွန်းနှစ်ပါးလွတ်အောင် “ချစ်သား အဘယ်အရပ်၌ ပရိနိဗ္ဗာန်စံ မည်နည်း”ဟု ကြားချ၍ မေးတော်မူလေသည်)။
ထို့နောက် အရှင်ကောဏ္ဍည မထေရ်မြတ်သည် မြတ်စွာဘုရားကို အရိုအသေပြုပြီးလျှင် “မြတ်စွာဘုရား.. ရှေးအခါ ဒုက္ကရစရိယာ ကျင့်တော်မူစဉ် အရှင်ဘုရားတို့အား ပြုစုလုပ်ကျွေးရန် ပဌမ ဖူးမြော်ခြင်းသည် ရှိပါ၏။ တနည်း မိဂဒါဝုန်တော၌ ဖူးမြော်ရခြင်းသည် ရှိပါ၏။ ထိုဖူးမြော်ရခြင်းသည် ရှေးဦးစွာ ဖူးမြော်ရခြင်း ဖြစ်ပါသည်ဘုရား။ ဤယခု ဖူးမြော်ခြင်းသည်
၄၁
နောက်ဆုံးဖူးမြော်ခြင်း ဖြစ်ပါသည်ဘုရား”ဟု လျှောက်ထား၍ လူများအပေါင်း ငိုကြွေးစဉ်ပင် မြတ်စွာဘုရားကို ရှိခိုးပြီးလျှင် ရှေ့တော်မှ ထွက်ခဲ့၍ တံခါးမုခ်၌ ရပ်တည်ပြီးသော် “မစိုးရိမ်ကြလင့်, မငိုကြွေးကြလင့်၊ မြတ်စွာဘုရားများပင်ဖြစ်ဖြစ်၊ သာဝကများပင်ဖြစ်ဖြစ် ဖြစ်တိုင်းဖြစ်တိုင်းသော သင်္ခါရတို့သည် မပျက်စီးကြသောမည်သည် မရှိကုန်”ဟု လူများအပေါင်းကို ဆုံးမတော်မူခဲ့၍ လူများအပေါင်း ကြည့်ရှုစဉ်ပင် ကောင်းကင်သို့ ပျံတက်ကာ မဏ္ဍာကိနီ ရေကန်ကမ်းနား၌ သက်ဆင်း၍ ရေကန်၌ ရေချိုးပြီးသော် သင်္ကန်းတို့ကို ကောင်းစွာ ဝတ်,ရုံတော်မူလျက် ကျောင်းမှ အိပ်ရာနေရာများကို သိုမှီးသိမ်းဆည်းပြီးလျှင် ဖလသမာပတ် ဖြင့် ညဉ့်သုံးယံတို့ကို ကုန်လွန်စေတော်မူ၍ (=တညဉ့်လုံး ဖလသမာပတ်ကို ဝင်စားတော်မူ၍ဟု ဆိုလိုသည်) မိုးသောက်အားကြီး လင်းခါနီး၌ အနုပါဒိသေသပရိနိဗ္ဗာန် ဝင်စံချုပ်ငြိမ်းတော်မူလေ၏။
အရှင်ကောဏ္ဍညမထေရ်မြတ် ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူသည်နှင့် တပြိုင်နက် ဟိမဝန္တာဝယ် သစ်ပင်အလုံးစုံတို့သည် မိမိတို့၏ အပွင့်,အသီးတို့ဖြင့် အောက်ထက်မကျန် ပွင့်ကြ,သီးကြသဖြင့် ကိုင်းညွတ်ကြလေကုန်၏။ မထေရ်မြတ်အား ပြုစုလုပ်ကျွေးရန် အလှည့်ကျသော ဆင်သည် မထေရ်မြတ် ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူသည်ကို မသိပဲ စောစီးစွာပင် မျက်နှာသစ်ရေ ဒန်ပူများကို တည်ထား၍ ဝတ်ကြီး,ဝတ်ငယ်များကို ပြုမြဲတိုင်း ပြုပြီးနောက် မထေရ်မြတ် ဘုဉ်းပေးရန် သစ်သီးတို့ကို ယူဆောင်လာပြီးလျှင် စင်္ကြံအစွန်း၌ ရပ်တည်လာ၏။ ထိုအလှည့်ကျ အလုပ်အကျွေးဆင်သည် နေထွက်သည်တိုင်အောင် မထေရ်မြတ် ထွက်လာတော်မူသည်ကို မမြင်ရ၍ “မထေရ်မြတ်သည် ရှေးအခါကဆိုလျှင် စောစီးစွာပင် စင်္ကြံကြွတော်မူ၏။ မျက်နှာသစ်တော်မူ၏၊ ယနေ့မူကား နေထွက်သည်တိုင်အောင် သင်္ခမ်းကျောင်းမှ မထွက်ကြွချေ၊ ဤသို့ ဖြစ်ရခြင်းသည် အဘယ်အကြောင်းကြောင့်နည်း”ဟု အောက်မေ့ဆင်ခြင်ကာ သင်္ခမ်းကျောင်းတံခါးကို မြင်နိုင်လောက်ရုံ အနည်းငယ်လှပ်၍ အတွင်းသို့ ကြည့်လေလျှင် ထိုင်လျက်သာ ရှိနေသော
၄၂
မထေရ်မြတ်ကို မြင်၍ နှာမောင်းကိုဆန့်ကာ သုံးသပ်လျက် ထွက်လေ,ဝင်လေ ရှိ,မရှိကို စုံစမ်းလေသော် ထိုထွက်လေ,ဝင်လေ နှစ်ပါးတို့ မရှိတော့သည်ကို သိကာ “မထေရ်မြတ်သည် ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူလေပြီ”ဟု နှာမောင်းကို ခံတွင်း၌ထည့်၍ ကျယ်လောင်စွာ ဟစ်အော်လေတော့၏။ ဟိမဝန္တာတတောလုံး တပြိုင်နက် ပဲ့တင်ထပ်၍ သွားတော့၏။
ဆင်ပေါင်း ရှစ်ထောင်တို့သည် တညီတညွတ်တည်း စည်းဝေးကြ၍ မထေရ်မြတ်၏ ဥတုဇရုပ်ကလာပ်ကို အကြီးဆုံးသောဆင်၏ ဦးကင်း၌ ထိုင်နေစေကာ ကောင်းစွာပွင့်သော သစ်ခက်များကို ကိုယ်စီကိုယ်င စွဲကိုင်ကြလျက် အလောင်းတင်ရာဆင်မင်းကို ဝန်းရံကြပြီးလျှင် ဟိမဝန္တာတတောလုံး အဖန်ဖန် လှည့်လည်ပူဇော်ကြ၍ မိမိတို့နေရာ ဆဒ္ဒန်အိုင်သို့သာ ဥတုဇရုပ်ကလာပ်ကို သယ်ဆောင် ပြန်ယူလာကြကုန်၏။
ထိုအခါ သိကြားမင်းသည် ဝိသကြုံနတ်သားကို ခေါ်၍ “အမောင်ဝိသကြုံ.. ငါတို့နောင်တော်ကြီး အရှင်ကောဏ္ဍညသည် ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူလေပြီ၊ ပူဇော်သက္ကာရမှု ပြုကြကုန်အံ့၊ အမောင်သည် ကိုးယူဇနာရှိသော ရတနာခုနစ်ပါးဖြင့်ပြီးသည့် စုလစ်မွန်းချွန် အထွတ်တင်သည့် ပြာသာဒ်တလားကို ဖန်ဆင်းလော့”ဟု စေခိုင်းလေ၏။ ဝိသကြုံနတ်သားသည် သိကြားမင်း စေခိုင်းသည့်အတိုင်း ပြုလုပ် ဖန်ဆင်းပြီးလျှင် မထေရ်မြတ်၏ ဥတုဇရုပ်ကလာပ်ကို ထိုတလားပြာသာဒ်၌ သိပ်ပြီးလျှင် ဆင်တို့အား ပေးအပ်ခဲ့လေ၏။
ဆင်အပေါင်းတို့သည် ပြာသာဒ်တလားကို ဝိုင်းဝန်းချီမ-ကြ၍ ယူဇနာသုံးထောင် ကျယ်ဝန်းသော ဟိမဝန္တာ တောအလုံးကို အကြိမ်ကြိမ် အထပ်ထပ် လှည့်ပတ်၍ ပူဇော်ကြလေကုန်၏။ ဆင်တို့လက်မှတဆင့် အာကာသစိုးနတ်များက ယူဆောင်ကြ၍ သာဓုကီဠနသဘင် ဆင်ယင်ကြလေသည်။ ထို့နောင်မှ ဝဿဝလာဟကနတ်များ, သီတဝလာဟကနတ်များ, ဥဏှဝလာဟကနတ်များ,
၄၃
စတုမဟာရာဇ်နတ်များ, တာဝတိံသာနတ်များ ဤနည်းအားဖြင့် ဗြဟ္မာပြည်တိုင်အောင် ဥတုဇရုပ်ကလာပ်တင် တလားပြာသာဒ်ကြီး ရောက်ရှိသွားလေသည်။ တဖန် ဗြဟ္မာတို့က နတ်တို့၏လက်သို့ အပ်နှင်းကြပြန်သည်။ ဤနည်းဖြင့် အစဉ်အတိုင်း ဆင်တို့၏လက်သို့ အပ်နှင်းကြပြန်သည်။
နတ်ဗြဟ္မာ တဦးတဦးလျှင် စန္ဒကူးနံ့သာနှစ်တုံး လက်လေးသစ်ခန့်စီ ယူဆောင်ခဲ့ကြသည်။ စန္ဒကူးနံ့သာနှစ်တုံး (ထင်းကလား)ပုံကြီးမှာ ကိုးယူဇနာ အမြင့်ရှိလေသည်။ ထို့နောက် ရုပ်ကလာပ်တင် တလားပြာသာဒ်ကို စန္ဒကူးနံ့သာ ထင်းပုံထက်သို့ တင်ကြလေသည်။ ရဟန်းတော် ငါးရာတို့သည် ကောင်းကင်ခရီးဖြင့် ကြွလာကြ၍ တညဉ့်ပတ်လုံး တရားရွတ်ဆိုမှု ပြုကြလေသည်။ အရှင်အနုရုဒ္ဓါမထေရ်သည် ထိုအစည်းအဝေး၌ တရားဟောတော်မူ၏၊ များစွာသော နတ်အပေါင်းတို့ သစ္စာလေးပါး တရားသိမြင် ကျွတ်တမ်းဝင်ကြလေသည်။
ထိုညဉ့်၌ တေဇောဓာတ်မီး လောင်ကျွမ်း၍ နောက်တနေ့နံနက် အရုဏ်တက်ချိန်တွင် နံ့သာထင်းပုံကို ငြိမ်းသတ်ကြ၍ မုလေးပန်းငုံ အဆင်းရှိသည့် ဖြူဖွေးသော ဓာတ်တော်များကို ရေစစ်အပြည့် ထည့်ပြီးလျှင် ရဟန်းတို့ ယူဆောင်ခဲ့ကြ၍ ဝေဠုဝန်ကျောင်းတိုက် တံခါးမုခ်မှ အသင့်စောင့်ကြိုနေတော်မူသော မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ လက်တော်သို့ အပ်နှင်းကြလေသည်။
မြေပေါက်စေတီ
မြတ်စွာဘုရားသည် ဓာတ်တော်ထည့်သော ရေစစ်ကို လက်တော်ဖြင့်ကိုင်၍ ထိုအခါအား လျောက်ပတ်သော သံဝေဂတရားစကား ဟောကြားတော်မူပြီးလျှင် မဟာပထဝီမြေကြီး၌ လက်တော်ကို ဆန့်တန်းလေသည်၊ ထိုခဏမှာပင် မဟာပထဝီမြေကြီးကို ဖောက်ထွင်း၍ ငွေရေပွက်ကြီးသဏ္ဌာန် စေတီကြီး ပေါ်ထွက်လာလေသည်။ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ကိုယ်တော့်လက်ဖြင့်ပင်
၄၄
ထိုစေတီ၌ အရှင်ကောဏ္ဍညမထေရ်၏ ဓာတ်တော်များကို သိုမှီးမြှုပ်နှံ ဌာပနာတော်မူလေသည်။ ယနေ့တိုင်အောင်လည်း ထိုစေတီကား ထင်ရှားရှိသောဟူ၏။
ဤကား အရှင်ကောဏ္ဍညမထေရ် အကြောင်းတည်း။
**********
(၂-၃) အဂ္ဂသာဝကမထေရ်နှစ်ပါးအကြောင်း
ဤသာသနာတော်၌ အရှင်သာရိပုတ္တရာ မထေရ်နှင့် အရှင်မဟာမောဂ္ဂလာန်မထေရ် = ဤမထေရ်နှစ်ပါးတို့ကို အဂ္ဂသာဝက မထေရ်နှစ်ပါးဟူ၍ ခေါ်၏။ ထိုမထေရ်နှစ်ပါးတို့မှာ ပါရမီဖြည့်စဉ်ကလည်း များသောအားဖြင့် အတူတကွ ဖြည့်ခဲ့ကြ၍ နောက်ဆုံး ပစ္ဆိမဘဝ၌လည်း အတူတကွ တောထွက်ကာ အတူတကွ ရဟန်းပြုတော်မူကြသဖြင့် အဋ္ဌကထာ, ဋီကာတို့၌ ထိုမထေရ်နှစ်ပါးတို့၏အကြောင်းကို တစုတပေါင်းတည်း ဖွင့်ပြတော်မူကြသည့်အတိုင်း ဤကျမ်း၌လည်း ထိုအဂ္ဂသာဝက မထေရ်နှစ်ပါးအကြောင်းကို တပေါင်းတည်း ရေးသားဖော်ပြပေအံ့-
(က) မထေရ်နှစ်ပါးတို့၏ ရှေးဆုတောင်း
ဤဘဒ္ဒကမ္ဘာမှ ပဋိလောမအဆန် ပြန်၍ရေတွက်လျှင် လွန်ခဲ့သော တသင်္ချေနှင့် ကမ္ဘာတသိန်းထက်က အရှင်သာရိပုတ္တရာအလောင်း သူတော်ကောင်းသည် ဥစ္စာစီးပွါး ပေါများသော ပုဏ္ဏားသူဌေးမျိုး၌ဖြစ်၍ အမည်အားဖြင့် သရဒလုလင်ဟူ၍ အမည်တွင်လေသည်။ အရှင်မဟာမောဂ္ဂလာန်အလောင်း သူတော်ကောင်းသည် ဥစ္စာစီးပွါး ပေါများသော သူကြွယ်မျိုး၌ဖြစ်၍ အမည်အားဖြင့် သိရိဝဍ္ဎနသူကြွယ်ဟူ၍ အမည်တွင်လေသည်။ ထိုသူနှစ်ဦးလုံးပင် ငယ်စဉ်အခါ အတူတကွ မြေမှုန့်ကစားဖက် ရင်းနှီးသော သူငယ်ချင်းများ ဖြစ်ကြလေသည်။
၄၅
သရဒလုလင်သည် ဖခင်ကွယ်လွန်သဖြင့် အိမ်၏စီးပွါး များစွာသော (ဆွေမျိုးစဉ်ဆက် ဆင်းသက်ခဲ့သည့်) ဥစ္စာစုကို ကြည့်ရှုစီမံခန့်ခွဲ၍နေစဉ် တနေ့သ၌ “ငါသည် ဤဘဝကိုယ်အဖြစ်ကိုသာ သိရ၏။ တမလွန်လောက ကိုယ်အဖြစ်ကိုကား မသိရ၊ ဖြစ်တိုင်းဖြစ်တိုင်းသော သတ္တဝါတို့ အဖို့ရာလည်း သေရခြင်းသည် မြေကြီးလက်ခတ် မချွတ်တွေ့ရမည်သာ ဖြစ်၏၊ သို့ရကား ငါသည် ရသေ့ရဟန်းတမျိုးမျိုး ပြုလုပ်ကာ သံသရာမှ လွတ်မြောက်ရေးတရား ရှာမှီးခြင်းကိုပြုမှ သင့်တော့မည်”ဟု ကြံစည် ဆင်ခြင်မိလေသည်။
သရဒ လုလင်သည် သူငယ်ချင်း သိရိဝဍ္ဎန သူကြွယ်ထံသို့ သွားရောက်၍ “မိတ်ဆွေသိရိဝဍ္ဎန.. ငါသည် ရဟန်းပြုပြီးလျှင် သံသရာမှ လွတ်မြောက်ရေးတရားကို ရှာမှီးပေအံ့၊ သင်သည် ငါနှင့်အတူ ရဟန်းပြုခြင်းငှါ စွမ်းနိုင်ပါမည်လော”ဟု မေးလေ၏။ သိရိဝဍ္ဎနသူကြွယ်က “မိတ်ဆွေ.. ငါသည် ရဟန်းပြုခြင်းငှါ မစွမ်းနိုင်ပါ။ မိတ်ဆွေသာလျှင် ရဟန်းပြုပါလော့”ဟု ပြန်ကြားလေလျှင် သရဒလုလင်သည် “တမလွန်လောကသို့ သွားကြသောသူတို့သည် သူငယ်ချင်း, ဆွေမျိုး, မိတ်သင်္ဂဟတို့ကို အပါခေါ်၍ သွားကြသူတို့မည်သည် မရှိကြကုန်၊ ကိုယ်ပြုအပ်သော ကောင်းမှု, မကောင်းမှုသာ စင်စစ်ဧကန် ကိုယ်ပိုင်ဥစ္စာ မှန်လေသည်”ဟု ဆင်ခြင်စဉ်းစားမိလေ၏။
ထို့နောင်မှ သရဒလုလင်သည် စီးပွါးဥစ္စာ ရတနာတိုက်များကို ဖွင့်လှစ်စေပြီးလျှင် အထီးကျန်ကပ္ပါး ဆင်းရဲသား, ခရီးသွား, ဖုန်းတောင်း, ယာစကာတို့အား ကြီးစွာသော အလှူဒါနကို ပေးပြီးနောက် တောင်ခြေတခုသို့ သွားရောက်ကာ ရသေ့ရဟန်း ပြုလေတော့၏။ သရဒလုလင်၏နောက် တယောက်, နှစ်ယောက်, သုံးယောက်- ဤသို့စသည်ဖြင့် အတုလိုက်ကာ ရဟန်းပြုကြသော ဆံကျစ်ရသေ့ပေါင်း (၇၄ဝဝဝ) ခုနစ်သောင်း လေးထောင်မျှ အတိုင်းအရှည်ရှိကုန်၏။ သရဒရသေ့သည်ကိုယ်တိုင်က လောကီ အဘိညာဏ်ငါးပါး, သမာပတ်ရှစ်ပါးတို့ကို
၄၆
ဖြစ်စေပြီးနောက် တပည့်ရသေ့ ခုနှစ်သောင်း လေးထောင်တို့အားလည်း ကသိုဏ်းပရိကံအလုပ် အားထုတ်ပုံကို ဟောကြားညွှန်ပြလေသည်။ ထိုတပည့်ရသေ့ အားလုံးတို့သည်လည်း လောကီအဘိညာဏ် ငါးပါး, သမာပတ်ရှစ်ပါးတို့ကို ဖြစ်စေကြကုန်လေ၏ = ရကြလေ၏။
ထိုစဉ်အခါ အနောမဒဿီ မြတ်စွာဘုရားသည် လောက၌ ပွင့်ထွန်းတော်မူလာ၏။ (ထိုမြတ်စွာဘုရား၏ မြို့တော်စသည်ကို ဤမဟာဗုဒ္ဓဝင် ပဌမတွဲ၊ ဒုတိယပိုင်း မျက်နှာ ၃၆၉-၃၇၀-၌ ပြဆိုခဲ့ပြီ)။ တနေ့သ၌ အနောမဒဿီ မြတ်စွာဘုရားသည် မိုးသောက်ထအခါ မဟာကရုဏာသမာပတ်မှ ထတော်မူ၍ သတ္တလောကကို ကြည့်ရှုတော်မူလေလျှင် သရဒရသေ့ကို မြင်တော်မူ၍ “ယနေ့ ငါဘုရား သရဒရသေ့ထံသို့ သွားရောက်လျှင် ကြီးစွာသော တရားဟောဆိုမှု ဖြစ်လိမ့်မည်၊ ထိုသရဒရသေ့သည်လည်း လက်ျာရံ အဂ္ဂသာဝကရာထူးကို ဆုတောင်းလိမ့်မည်၊ ထိုသရဒရသေ့၏ သူငယ်ချင်း သိရိဝဍ္ဎနသူကြွယ်သည်ကား လက်ဝဲရံ အဂ္ဂသာဝကရာထူးကို ဆုတောင်းလိမ့်မည်။ ဒေသနာနိဂုံး ဆုံးသောအခါ၌ ထိုသရဒရသေ့၏ တပည့် အခြံအရံ ဆံကျစ်ရသေ့ပေါင်း ခုနစ်သောင်းလေးထောင်တို့သည် အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်ကြလိမ့်မည်။ သို့ရကား ငါဘုရားသည် ထိုသရဒရသေ့နေရာ တောင်ခြေသို့ သွားမှသင့်တော့မည်”ဟု ဆင်ခြင် ဆုံးဖြတ်တော်မူကာ ကိုယ်တော်၏ သပိတ်သင်္ကန်းကို ကိုယ်တော်တိုင် ယူဆောင်တော်မူ၍ အခြား မည်သူတဦးတယောက်ကိုမျှ မပန်ကြား = အသိမပေးပဲ ခြင်္သေ့မင်းအတူ တပါးတည်းကြွတော်မူလျက် သရဒရသေ့၏ တပည့်များ သစ်သီးကြီး,ငယ် အရှာသွားနေကြချိန်တွင် “ငါဘုရား၏ သဗ္ဗညုဘုရားအဖြစ်ကို သရဒရသေ့သည် သိစေသား”ဟု အဓိဋ္ဌာန် = ဆောက်တည်တော်မူကာ သရဒရသေ့ ကြည့်နေစဉ်ပင် ကောင်းကင်မှသက်၍ မြေ၌ ရပ်တည်တော်မူလေ၏။
သရဒရသေ့သည် အနောမဒဿီ မြတ်စွာဘုရား၏ ဘုရားအာနုဘော်တော်နှင့် ရူပကာယ အသရေတော်ကို ဖူးမြော်ရ၍
၄၇
လက္ခဏဗေဒင်ကျမ်းတို့ကို သုံးသပ်ဆင်ခြင်လေလျှင် “ဤလက္ခဏာတို့နှင့် ပြည့်စုံသူမည်သည် အိမ်ရာတည်ထောင် လူ့ဘောင်၌ နေထိုင်လျှင် စကြဝတေးမင်း ဖြစ်နိုင်သည်။ ရဟန်းပြုလျှင် သဗ္ဗညူမြတ်စွာဘုရား ဖြစ်နိုင်သည်။ ဤယခု ကြွရောက်လာသော ယောက်ျားမြတ်ကား ယုံမှားဖွယ်မရှိ သဗ္ဗညူ မြတ်စွာဘုရားတည်း”ဟု မမှိတ်မသုန် ယုံကြည်သိရှိ၍ ခရီးဦးကြိုဆိုကာ တည်ခြင်းငါးမျိုးဖြင့် ရှိခိုးပြီးလျှင် နေရာတော်ကိုခင်း၍ ပေးလေ၏။ အနောမဒဿီ မြတ်စွာဘုရား ခင်းအပ်သောနေရာ၌ ထိုင်နေတော်မူပြီးနောက် သရဒရှင်ရသေ့သည်လည်း မိမိအား လျောက်ပတ်သည့် ထိုင်စရာကိုယူ၍ အပြစ်လွတ်ရာအရပ်၌ ထိုင်နေလေ၏။
ထိုအချိန်၌ တပည့်ရသေ့ ခုနစ်သောင်း လေးထောင်တို့သည် အလွန့်အလွန်ကောင်းကာ ရသဓာတ်ဆီ ဩဇာပြောများသည့် သစ်သီးကြီး,ငယ်တို့ကို ယူဆောင်ခဲ့ကြ၍ ဆရာ့ထံမှောက်သို့ ရောက်ကြလေကုန်သော် မြတ်စွာဘုရားနှင့် သူတို့ဆရာ နေထိုင်ရာနေရာကို ကြည့်ရှုကြပြီးလျှင် “ဆရာ.. အကျွန်ုပ်တို့သည် ‘ဤလောက၌ ဆရာတို့ထက် သာလွန်သောသူ မရှိ’ဟု ယုံကြည်လှည့်လည်ခဲ့ပါသည်။ ဤယခု ယောက်ျားမြတ်ကား ဆရာတို့ထက် သာလွန် မြင့်မြတ်လေယောင်တကား”ဟု ပြောဆိုကြလေ၏။ ထိုအခါ သရဒရှင်ရသေ့က “တပည့်တို့.. အဘယ်သို့ ပြောလိုက်ကြသနည်း (= ဘယ့်နှယ်ပြောလိုက်ကြတာလဲ)၊ မုန်ညင်းစေ့ကလေးနှင့် ယူဇနာပေါင်း (၁၆၈၀၀၀) တသိန်းခြောက်သောင်းရှစ်ထောင် အစောက်ရှိသည့် မြင်းမိုရ်တောင်ကြီးကို နှိုင်းယှဉ်မှု ပြုလိုကြတုံဘိ၏။ ချစ်သားတို့.. ငါ့အား သဗ္ဗညူမြတ်စွာဘုရားရှင်နှင့် နှိုင်းယှဉ်မှု = ဥပမာ မပြုကြပါကုန်လင့်”ဟု တားမြစ်စကား မိန့်ကြားလတ်သော် တပည့်ရသေ့တို့သည် “ဤယခု ယောက်ျားပုဂ္ဂိုလ်သည် အကယ်၍ အညံ့စား အယုတ်စားပုဂ္ဂိုလ် ဖြစ်ခဲ့လျှင် ငါတို့ဆရာသည် ဤသို့သောဥပမာကို မဆောင်လေရာ၊ ဤယောက်ျားသည် အလွန်လျှင် မြင့်မြတ်စွာ့တကား”ဟု အချင်းချင်း ပြောဆိုကြကာ
၄၈
တပည့်ရသေ့ အားလုံးတို့ပင် မြတ်စွာဘုရားရှင် ခြေတော်တို့၌ တုပ်ဝပ်ကြ၍ ဦးခေါင်းဖြင့် ရိုသေမြတ်နိုး ရှိခိုးကြလေကုန်၏။
ထို့နောက်မှ ဆရာ သရဒရသေ့သည် မိမိတပည့်များကို “ချစ်သားတို့.. ငါတို့မှာ မြတ်စွာဘုရားတို့နှင့် လျောက်ပတ်သော လှူဖွယ်ဝတ္ထု မရှိချေ။ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည်လည်း ဆွမ်းခံလှည့်လည်ချိန်တွင် ဤငါတို့နေရာ တောင်ခြေရင်းသို့ ကြွတော်မူလာခဲ့လေပြီ၊ ငါတို့သည် စွမ်းအားအလျောက် လှူဖွယ်ဝတ္ထုကို ပေးလှူ ကြကုန်စို့၊ တပည့်တို့သည် ကောင်းနိုးရာရာ သစ်သီးကြီး,ငယ်ကို ဆောင်ယူခဲ့ကြလော့”ဟု ပြောဆိုကာ ဆောင်ယူစေပြီးလျှင် လက်တို့ကိုဆေး၍ ဆရာ သရဒရသေ့ကိုယ်တိုင်ပင် မြတ်စွာဘုရား၏သပိတ်၌ သစ်သီးဆွမ်းကို လောင်းထည့် လှူဒါန်းလေ၏။ မြတ်စွာဘုရား သစ်သီးကြီး,ငယ်ကို ခံယူတော်မူပြီးလျှင်ပြီးခြင်း နတ်တို့သည် နတ်ဩဇာကို ထည့်ကြလေကုန်၏။ သရဒရသေ့သည် သောက်ရေကိုလည်း ကိုယ်တိုင်ပင်စစ်၍ ဆက်ကပ်လေ၏။ ထို့နောက် မြတ်စွာဘုရားရှင် သစ်သီးဆွမ်း ဘုဉ်းပေးပြီး၍ လက်ကို ဆေးကြောပြီး ငြိမ်သက်အေးဆေးစွာ ထိုင်နေတော်မူလတ်သော် သရဒရသေ့သည် တပည့်အားလုံးတို့ကို စုရုံးခေါ်ယူ၍ မြတ်စွာဘုရား၏ အထံတော်၌ တသက်ပတ်လုံး အောက်မေ့ထိုက်သော စကားကို လျှောက်ထားပြောဆိုကာ နေလေ၏။ အနောမဒဿီ မြတ်စွာဘုရားသည် “အဂ္ဂသာဝက နှစ်ပါးတို့သည် ရဟန်းအပေါင်းနှင့်တကွ ငါဘုရားထံမှောက် ဤတောင်ခြေသို့ လာရောက်ကြစေသတည်း”ဟု ကြံစည် ဓိဋ္ဌာန်တော်မူလေလျှင် အဂ္ဂသာဝကနှစ်ပါး (=နိသဘမထေရ်နှင့် အနောမမထေရ်)တို့သည် မြတ်စွာဘုရား၏ စိတ်အလိုတော်ကို သိရှိကြကာ ရဟန္တာထေရ်ပေါင်း တသိန်းခြံရံကြလျက် ခဏအတွင်း လာရောက်ကြ၍ မြတ်စွာဘုရားကို ရှိခိုးပြီးလျှင် အပြစ်လွတ်ရာအရပ်၌ ရပ်တည်လာကြလေကုန်၏။
ထိုအခါ သရဒရသေ့သည် တပည့်ရသေ့ကိုခေါ်၍ “ချစ်သားတို့.. မြတ်စွာဘုရားရှင်တို့အတွက် ယခု ခင်းထားအပ်သည့်
၄၉
ထိုင်စရာနေရာသည်လည်း နိမ့်သေး၏၊ ရဟန်းတော် တသိန်းတို့အတွက်လည်း ထိုင်စရာနေရာ မရှိသေး၊ ချစ်သားတို့သည် ယနေ့ မြင့်မြတ်လှသည့် ဗုဒ္ဓပူဇာ သက္ကာရမှု ပြုမှသင့်မည်၊ တောင်ခြေမှ အဆင်း,အနံ့နှင့်ပြည့်စုံသော ပန်းတို့ကို ယူဆောင်ခဲ့ကြလော့”ဟု မိန့်ဆိုလေ၏။ ပြောဆိုနေသည့် အချိန်ကာလကပင် ကြာမြင့်သကဲ့သို့ ဖြစ်၏၊ တန်ခိုးရှင်တို့၏ တန်ခိုးအရာကား မကြံစည်နိုင် အံ့ဖွယ်ရှိလှပေ၏၊ သို့ရကား တခဏအတွင်းမှာပင် ထိုတပည့်ရသေ့တို့သည် အဆင်း,အနံ့နှင့်ပြည့်စုံသော ပန်းတို့ကို တန်ခိုးဖြင့် ယူဆောင်ခဲ့ကြ၍ မြတ်စွာဘုရားရှင်အတွက် တယူဇနာ ပမာဏရှိသော ပန်းနေရာကို ခင်းကြလေကုန်၏။ အဂ္ဂသာဝက မထေရ်နှစ်ပါးတို့အတွက် ခင်းအပ်သော ပန်းနေရာသည် သုံးဂါဝုတ်, ကျန်သော ရဟန်းတို့အတွက် ခင်းအပ်သော ပန်းနေရာသည် ယူဇနာဝက် = နှစ်ဂါဝုတ်, အငယ်ဆုံးသံဃာ = သင်္ဃနောအတွက် ခင်းထားအပ်သော ပန်းနေရာသည်ပင် တဥသဘမျှ ပမာဏရှိလေသည်။
ဤသို့ နေရာတော်များကို ခင်းထားအပ်ကုန်ပြီးသည်ရှိသော် သရဒရသေ့သည် မြတ်စွာဘုရား၏ ရှေ့တော်၌ မတ်မတ်ရပ်တည်လျက် လက်အုပ်ချီပြီးသော် ရပ်တည်ရင်းကပင် “မြတ်စွာဘုရား.. တပည့်တော်၏အဖို့ရာ ကာလရှည်ကြာ စီးပွါးချမ်းသာဖြစ်ရန် ဤပန်းနေရာထက်သို့ တက်ရောက် နေတော်မူပါကုန်ဘုရား”ဟု လျှောက်ထားလေ၏။ အနောမဒဿီ မြတ်စွာဘုရားသည် ပန်းနေရာတော်၌ တက်ရောက် ထိုင်နေတော်မူကာ ခုနစ်ရက်ကြာ နိရောဓသမာပတ်ကို ၀င်စား၍ နေတော်မူလေ၏။ မြတ်စွာဘုရား ထိုင်နေတော်မူပြီးသော် အဂ္ဂသာဝကနှစ်ပါးတို့နှင့် ကြွင်းကျန်သော ရဟန်းများသည်လည်း မိမိတို့အားရောက်သော နေရာတို့၌ အသီးအသီး ထိုင်နေကြပြီးလျှင် မြတ်စွာဘုရား နိရောဓသမာပတ် ဝင်စားတော်မူသည်ကို သိကြ၍ ရဟန်းအားလုံးတို့သည်လည်း သမာပတ် ဝင်စားတော်မူကြလေကုန်၏။
၅၀
သရဒရသေ့သည် ပန်းထီးကြီးကို ကိုင်ဆောင်ကာ မြတ်စွာဘုရား၏ အထက်၌ ဆောင်းမိုး ရပ်တည်လေ၏။ မြတ်စွာဘုရား ခုနစ်ရက်ကြာ နိရောဓသမာပတ်ကို ၀င်စား၍ နေတော်မူစဉ် တပည့်ရသေ့တို့သည် သစ်သီးအစာ ရှာချိန်ရောက်လတ်သော် တောသစ်မြစ်,သစ်သီးကြီး,ငယ်တို့ကို ရှာဖွေသုံးဆောင်ကြ၍ ကြွင်းသောအချိန်၌ မြတ်စွာဘုရားတို့အား လက်အုပ်ချီမိုး ရှိခိုးရပ်တည်နေကြကုန်၏၊ သရဒရသေ့သည်ကား သစ်သီးအစာ ရှာရန်ပင် မသွားတော့ပဲ ပန်းထီးကို စွဲကိုင် ဆောင်းမိုးလျက်ပင် ခုနစ်ရက်ကြာ ပီတိ,သုခအစာဖြင့် အခါကို ကုန်လွန်စေလေ၏။
မြတ်စွာဘုရားသည် နိရောဓသမာပတ်မှ ထတော်မူ၍ လက်ျာနံပါး၌ ထိုင်နေသော အဂ္ဂသာဝက နိသဘမထေရ်မြတ်ကို “ချစ်သားနိသဘ.. ပူဇော်သက္ကာရမှု ပြုကြသည့် ရသေ့တို့အား ပန်းအနုမောဒနာတရား ဟောကြားလော့”ဟု မိန့်တော်မူလေ၏။ နိသဘမထေရ်မြတ်သည် စကြဝတေးမင်းထံမှ ဆုလာဘ်ကြီးစွာရသော စစ်သူရဲကောင်းကြီးပမာ လွန်စွာ နှစ်သက်ဝမ်းမြောက်သောစိတ် ရှိတော်မူလျက် သာဝကပါရမီဉာဏ်၌တည်၍ ပန်းအနုမောဒနာတရား ဟောကြားတော်မူလေ၏။ နိသဘမထေရ်မြတ် တရားဟော၍ ဆုံးသောအခါ မြတ်စွာဘုရားသည် လက်ဝဲရံ အဂ္ဂသာဝကဖြစ်သော အနောမမထေရ်ကို “သင်ချစ်သားလည်း တရားဟောဦးလော့”ဟု မိန့်တော်မူပြန်၏။ အနောမမထေရ်သည် သုံးပုံပိဋကတ် ဘုရားစကားတော်မြတ်ကို သုံးသပ်ဆင်ခြင်၍ တရားဟောတော်မူလေ၏။
အဂ္ဂသာဝက မထေရ်နှစ်ပါး တရားဟောခြင်းဖြင့် ရသေ့တဦးတယောက်၏မျှ သစ္စာလေးပါး တရားသိမြင် ကျွတ်တမ်းဝင်ခြင်း မဖြစ်သေး၊ ထို့နောက်မှ အနောမဒဿီ မြတ်စွာဘုရားသည် မနှိုင်းယှဉ်နိုင်သော ဘုရားအရာ၌တည်၍ တရားဟောတော်မူလေ၏။ ဒေသနာနိဂုံး ဆုံးသောအခါ ဆရာဖြစ်သူ သရဒရသေ့မှတပါး တပည့်ဆံကျစ်ရသေ့ပေါင်း ခုနစ်သောင်း လေးထောင်လုံးတို့ပင် အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ဆိုက်ရောက်ကြလေကုန်၏။
၅၁
မြတ်စွာဘုရားသည် “ဧထ ဘိက္ခဝေ = ရဟန်းတို့.. လာကြလော့”ဟု လက်ျာလက်တော်ကို ဆန့်တန်း၍ ဧဟိဘိက္ခု ခေါ်တော်မူလေ၏။ ထိုခဏမှာပင် ထိုရသေ့အားလုံးတို့၏ ဆံမုတ်ဆိတ်များ ကွယ်ပျောက်၍ ရသေ့တို့ကိုယ်၌ ပရိက္ခရာရှစ်ပါးကို ဆင်မြန်းဝတ်ရုံပြီးသား ဖြစ်ကြကာ ရဟန်းအဖြစ်သို့ ရောက်ကြလေကုန်၏။
သရဒရသေ့ အဂ္ဂသာဝကဆုပန်ခြင်း
အဘယ့်ကြောင့် သရဒရသေ့သည် ဆရာကြီးဖြစ်ပါလျက် အရဟတ္တဖိုလ်သို့ မရောက်ပဲ ကျန်ရှိရစ်ရသနည်းဟု မေးဖွယ်ရှိ၏၊ အဖြေကား- စိတ်ပျံ့လွင့်နေသောကြောင့်ဟူပေ။ ချဲ့ဦးအံ့- ထိုဆရာဖြစ်သော သရဒရသေ့၏သန္တာန်မှာ လက်ျာရံ အဂ္ဂသာဝက နိသဘမထေရ် တရားဟောစအချိန်မှစ၍ “ငါသည်လည်း နောက်အခါဝယ် ပွင့်တော်မူမည့် မြတ်စွာဘုရား၏ သာသနာတော်၌ ဤအဂ္ဂသာဝကမထေရ်မြတ် ရအပ်သောရာထူးကို ရပါမူ ကောင်းလေစွ”ဟု အဖန်ဖန်စိတ်ဖြစ်၍ နေလေသည်။ ထိုအကြံကြောင့် သရဒဆရာရသေ့သည် မဂ်ဖိုလ်ကို ထိုးထွင်း၍သိမှုကို မပြုနိုင်ပဲ ရှိရလေသည်။ (=မဂ်ဖိုလ်ကိုမရပဲ ကျန်ရစ်လေသည်ဟူလို)။
သရဒရသေ့သည် တပည့်များ ဧဟိဘိက္ခု ရဟန်းဖြစ်ကြပြီးနောက် မြတ်စွာဘုရားကို ရှိခိုး၍ ရှေ့တော်၌ ရပ်တည်လျက် “မြတ်စွာဘုရား.. အရှင်ဘုရားတို့၏ အခြားမဲ့နေရာ၌ ထိုင်နေသော ရဟန်းသည် အရှင်ဘုရားတို့ သာသနာ၌ အဘယ်အမည် ရှိပါသနည်းဘုရား”ဟု မေးမြန်းလျှောက်ထားလေ၏။ မြတ်စွာဘုရားက “ထိုရဟန်းသည် ငါဘုရား လည်စေအပ်သည့် ဓမ္မစကြာရတနာကို ငါ့နောက်လိုက်ကာ လည်စေနိုင်လျက် သာဝကပါရမီဉာဏ် အထွတ်အထိပ်သို့ ရောက်ရှိကာ ပညာတဆယ့်ခြောက်ပါးတို့ကို ထိုးထွင်းသိမြင်ကာ တည်သည့် ငါဘုရားသာသနာ၌ လက်ျာရံအဂ္ဂသာဝက နိသဘမထေရ် အမည်ရှိပေ၏”ဟု
၅၂
မိန့်တော်မူလေလျှင် သရဒရသေ့သည် “မြတ်စွာဘုရား.. တပည့်တော်သည် ခုနစ်ရက်ကြာ အရှင်ဘုရားတို့အား ပန်းထီးကို ဆောင်းမိုးကာ ပူဇာသက္ကာရမှု ပြုအပ်သောကုသိုလ် အကျိုးအားကြောင့် အခြားသော သိကြားမင်းအဖြစ်, ဗြဟ္မာမင်းအဖြစ်ကို မတောင့်တပါ၊ စင်စစ်သော်ကား နောက်အခါဝယ် ဤနိသဘမထေရ်သူမြတ်ကဲ့သို့ တဆူဆူသော မြတ်စွာဘုရား၏ လက်ျာရံ အဂ္ဂဿာဝကစင်စစ် ဖြစ်ရပါလို၏ဘုရား”ဟု ဆုတောင်းပန်ထွာမှု ပြုလေ၏။
အနောမဒဿီ မြတ်စွာဘုရားသည် “ဤယောက်ျား၏ ဆုတောင်းပန်ထွာမှုသည် ပြည့်စုံလိမ့်မည်လော”ဟု အနာဂတံသဉာဏ်တော်ကို စေလွှတ်၍ ကြည့်တော်မူလေလျှင် တသင်္ချေနှင့် ကမ္ဘာတသိန်း လွန်မြောက်သောအခါ ပြည့်စုံလိမ့်မည်ကို သိမြင်တော်မူ၍ သရဒရသေ့ကို “သင်၏ ဤယခု ဆုတောင်းသည် အချည်းနှီး ဖြစ်လိမ့်မည်မဟုတ်၊ စင်စစ်သော်ကား အနာဂတ နောက်ကာလဝယ် တသင်္ချေနှင့် ကမ္ဘာတသိန်း လွန်သောအခါ ဂေါတမမြတ်စွာဘုရား လူသုံးပါး၌ ထင်ရှား ဖြစ်ပွင့်တော်မူလိမ့်မည်၊ ထိုဂေါတမမြတ်စွာဘုရား၏ မယ်တော်ကား မဟာမာယာဒေဝီ, ခမည်းတော်ကား သုဒ္ဓေါဒနမင်းကြီး, သားတော်ကား ရာဟုလာမင်းသား, လက်ဝဲရံ ဒုတိယအဂ္ဂသာဝကကား မောဂ္ဂလာန်ထေရ်အမည်ရှိသူ ဖြစ်လိမ့်မည်၊ သင်သည်ကား ထိုဂေါတမ မြတ်စွာဘုရား၏ လက်ျာရံ အဂ္ဂသာဝက သာရိပုတ္တထေရ် အမည်ရှိသူ ဖြစ်လိမ့်မည်”ဟု ဗျာဒိတ်စကား မိန့်ကြားတော်မူ၍ တရားစကား ဟောကြားတော်မူပြီးလျှင် ရဟန်းအပေါင်း ခြံရံလျက် ကောင်းကင်သို့ ပျံတက်တော်မူလေ၏။
သရဒရသေ့သည်လည်း အန္တေဝါသိကတပည့် ဖြစ်ခဲ့သည့် မထေရ်တို့ထံ ချဉ်းကပ်၍ သူငယ်ချင်း သိရိဝဍ္ဎနသူကြွယ်အထံသို့ “အရှင်ဘုရားတို့.. တပည့်တော်၏ သူငယ်ချင်း သိရိဝဍ္ဎနသူကြွယ်အား ‘သင်၏သူငယ်ချင်း သရဒရှင်ရသေ့သည် အနောမဒဿီ မြတ်စွာဘုရား ခြေတော်ရင်း၌ နောက်အခါ ပွင့်တော်မူလတ္တံ့သော
၅၃
ဂေါတမမြတ်စွာဘုရား၏ သာသနာတော်ဝယ် လက်ျာရံ အဂ္ဂသာဝကရာထူးကို ဆုတောင်းပန်ထွာမှု ပြုအပ်လေပြီ၊ သင်သူကြွယ်သည်လည်း လက်ဝဲရံ ဒုတိယအဂ္ဂသာဝက ရာထူးကို ဆုတောင်းပန်ထွာလေလော့’ဟု ပြောကြားတော်မူကြပါဘုရား”ဟု သတင်းစကား မှာကြားလိုက်လေသည်။ ဤသို့ ပြောဆိုမှာကြားပြီးလျှင် သရဒရှင်ရသေ့သည် ထိုရဟန်းတို့ထက် အလျင်လက်ဦး ခရီးလမ်း နံပါးတဖက်ဖြင့် ခပ်သွက်သွက် သွားနှင့်၍ သိရိဝဍ္ဎနသူကြွယ်၏ နေအိမ်တံခါးဝဝယ် ရပ်တည်လေ၏။
သိရိဝဍ္ဎနသူကြွယ်သည် “ဩ.. ငါ့အရှင်ကား ကြာမြင့်မှ ကြွလာတော်မူပေ၏ = ကြွလာတော်မမူသည်မှာ ကြာမြင့်လှလေပြီ”ဟု အောက်မေ့ကာ သရဒရှင်ရသေ့ကို နေရာ၌ ထိုင်စေပြီးလျှင် မိမိကား နိမ့်သောနေရာ၌ ထိုင်နေလျက် “အရှင်ဘုရား.. အရှင်ဘုရားတို့၏ အန္တေဝါသိက တပည့်ပရိသတ်ကား မထင်ပါတကား”ဟု မေးမြန်း လျှောက်ထားလေ၏။ သရဒရှင်ရသေ့က “အိမ်း.. ဟုတ်ပေသည်သူငယ်ချင်း.. ငါတို့၏ သင်္ခမ်းကျောင်းသို့ အနောမဒဿီ မြတ်စွာဘုရား ကြွလာတော်မူသည်၊ ငါတို့သည် မြတ်စွာဘုရား အမှူးပြုသော သံဃာတော်အား စွမ်းအားအလျောက် ပူဇော်သက္ကာရမှု ပြုကြလေသည်၊ မြတ်စွာဘုရားသည် ငါတို့အားလုံးအား တရားဟောတော်မူသည်၊ တရားဒေသနာအဆုံး၌ ငါ့ကိုထား၍ ကျန်သော တပည့်ရသေ့ (၇၄ဝဝဝ) ခုနှစ်သောင်း လေးထောင်တို့သည် အရဟတ္တဖိုလ်သို့ရောက်၍ ရဟန်းပြုကြလေပြီ”ဟု ကြားလေလျှင် သိရိဝဍ္ဎနသူကြွယ်သည် တဖန်ထပ်၍ “အရှင်ဘုရားတို့ကမူ အဘယ့်ကြောင့် ရဟန်းမပြုကြသနည်း”ဟု မေးပြန်လေ၏။ သရဒရှင်ရသေ့က “ငါသည် မြတ်စွာဘုရား၏ အဂ္ဂသာဝက လက်ျာရံ နိသဘမထေရ်ကို ဖူးမြင်ရ၍ နောက်အခါ ပွင့်တော်မူမည့် ဂေါတမမြတ်စွာ သာသနာ၌ လက်ျာရံ အဂ္ဂသာဝကရာထူးကို ဆုပန်ပြီးခဲ့လေပြီ၊ သူငယ်ချင်း.. သင်သည်လည်း ထိုဂေါတမမြတ်စွာ သာသနာ၌ လက်ဝဲရံ (ဒုတိယ) အဂ္ဂသာဝကရာထူးကို ဆုပန်လေလော့”ဟု
၅၄
တိုက်တွန်းစကား ပြောကြားလေလျှင် သိရိဝဍ္ဎနသူကြွယ်က “အရှင်ဘုရား.. တပည့်တော်မှာ မြတ်စွာဘုရားတို့နှင့် အတူတကွ စကားပြောဆိုမှု အလေ့အကျက် မရှိခဲ့ပါဘုရား”ဟု ပြန်ကြားသဖြင့် သရဒရှင်ရသေ့သည် “မြတ်စွာဘုရားတို့နှင့် စကားနှီးနှော ပြောဆိုလျှောက်ထားမှုမှာ ငါ့တာဝန် ရှိပါစေ၊ သင်သည် ကြီးစွာသော အဓိကာရ (=အထိကရ) ကောင်းမှုကုသိုလ်ကိုသာ စီမံလော့”ဟု အားပေး တိုက်တွန်းစကား ပြောကြားလေ၏။
သိရိဝဍ္ဎနသူကြွယ်သည် သရဒရှင်ရသေ့၏ တိုက်တွန်းစကားကို နားထောင်ပြီးလျှင် မိမိအိမ်တံခါးဝ၌ ရှစ်မင်းပယ်မျှသော နေရာကို ညီညွတ်အောင် ပြုစေ၍ သဲဖြူများ ခင်းစေပြီးနောက် ပေါက်ပေါက်လျှင် ငါးခုမြောက်ရှိသော ပန်းများကို ကြဲဖြန့်လျက် ကြာညိုပန်းမိုးအပ်သည့် မဏ္ဍပ်ကြီးကို ဆောက်လုပ်စေပြီးလျှင် ဘုရားနေရာတော်ကို ခင်းစေပြီး၍ ကြွင်းကျန်သော ရဟန်းတို့အတွက် ထိုင်နေရန်များကိုလည်း စီမံခင်းကျင်းစေပြီးနောက် ကြီးစွာသော ပူဇော်ဖွယ်ရာများကို နေရာတကျ အသင့်စီစဉ်ပြီးမှ မြတ်စွာဘုရား အမှူးပြုသော သံဃာတော်ကို ပင့်ဖိတ်ရန် သရဒရှင်ရသေ့အား အချက်အမှတ်ပေးလေ၏။ သရဒရှင်ရသေ့သည် သူကြွယ့်စကားကို ကြားရ၍ မြတ်စွာဘုရားအမှူးပြုသော ရဟန်းသံဃာကို ပင့်ဆောင်ခဲ့ပြီးလျှင် သိရိဝဍ္ဎနသူကြွယ် နေအိမ်သို့ ကြွရောက်လာလေ၏။
သိရိဝဍ္ဎနသူကြွယ်သည် ခရီးဦးကြိုဆို၍ မြတ်စွာဘုရားလက်တော်မှ သပိတ်ကို ဆီးကြိုယူငင်လျက် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို မဏ္ဍပ်တွင်းသို့ ရိုသေစွာ ပင့်ဆောင်ခဲ့၍ ခင်းထားအပ်သည့် နေရာတော်တို့၌ အသင့်ထိုင်နေပြီးသည့် ဘုရားအမှူးပြုသော သံဃာအား အလှူရေစက် ပေးဆက်လှူဒါန်းပြီးလျှင် မွန်မြတ်သော ဘောဇဉ်ဖြင့် ပြုစုလုပ်ကျွေး၍ ဆွမ်းကိစ္စ ပြီးဆုံးသောအခါ ဘုရားအမှူးပြုသော ရဟန်းသံဃာအား လွန်စွာ အဖိုးထိုက်တန်သော သင်္ကန်းလျာအဝတ်တို့ကို ဆက်ကပ်လှူဒါန်းပြီးနောက် “မြတ်စွာဘုရား.. တပည့်တော်၏ ဤယခု ကုသိုလ်ကောင်းမှုကို အားသစ်ခြင်းသည်
၅၅
အနည်းငယ်မျှသော ရာထူးဌာနအတွက် မဟုတ်ပါ။ သို့ဖြစ်ပါသောကြောင့် ဤနည်းအတိုင်းပင် ခုနစ်ရက်ကြာ သနားစောင့်ရှောက် ချီးမြှောက်မှုကို ပြုတော်မူပါဘုရား”ဟု လျှောက်ထားလေ၏။ မြတ်စွာဘုရားသည်လည်း ဆိတ်ဆိတ်နေသဖြင့် လက်ခံတော်မူလေ၏။ သိရိဝဍ္ဎနသူကြွယ်သည် ထိုနည်းအတိုင်းပင် ခုနစ်ရက်ကြာ မဟာဒါနကြီးကို ပြုလုပ်ပြီးလျှင် မြတ်စွာဘုရားကို ရိုသေစွာရှိခိုး၍ လက်အုပ်ချီကာ ရပ်တည် လျက်ပင်လျှင် အနောမဒဿီ မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို “မြတ်စွာဘုရား.. တပည့်တော်၏သူငယ်ချင်း သရဒရှင်ရသေ့သည် အကြင် ဂေါတမမြတ်စွာဘုရား၏ လက်ျာရံ အဂ္ဂသာဝက ဖြစ်ရပါလိုသောဝ်ဟု ဆုတောင်းခဲ့ပြီ။ တပည့်တော်သည်လည်း ထိုဂေါတမ မြတ်စွာဘုရား၏ပင် လက်ဝဲရံ အဂ္ဂသာဝက ဖြစ်ရပါလို၏ဘုရား”ဟု လျှောက်ထား ဆုတောင်းလေ၏။
မြတ်စွာဘုရားသည် အနာဂတ်ကို ကြည့်တော်မူလေသော် သိရိဝဍ္ဎနသူဌေး၏ ဆုတောင်းပြည့်စုံမည်ကို မြင်တော်မူ၍ “သင်သည် ဤကမ္ဘာမှနောက် တသင်္ချေနှင့် ကမ္ဘာတသိန်း လွန်မြောက်လျှင် ဂေါတမမြတ်စွာဘုရားရှင်၏ ဒုတိယသာဝက = လက်ဝဲရံ အဂ္ဂသာဝက ဖြစ်လိမ့်မည်”ဟု ဗျာဒိတ်စကား မိန့်ကြားတော်မူလေ၏။ မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ ဗျာဒိတ်တော်စကားကို ကြားရလေလျှင် သိရိဝဍ္ဎနသူကြွယ်သည် လွန်စွာအားရမ်း ဝမ်းမြောက်ဝမ်းသာ ဖြစ်လေ၏။ မြတ်စွာဘုရားသည်လည်း ဆွမ်းအနုမောဒနာတရား ဟောကြားပြီးလျှင် အခြံအရံ ရဟန်းသံဃာတို့နှင့် အတူတကွ ကျောင်းတော်သို့သာလျှင် ပြန်ကြွတော်မူလေ၏။ သိရိဝဍ္ဎနသူကြွယ်သည် ထိုအခါမှ အစပြု၍ အသက်ထက်ဆုံး ကုသိုလ်ကောင်းမှုတို့ကို ဆည်းပူးပြုလုပ် အားထုတ်၍ ထိုဘဝမှ စုတေလတ်သော် ဒုတိယကိုယ်အဖြစ်ဖြင့် ကာမာဝစရ နတ်ပြည်လောက၌ ဖြစ်လေ၏။ သရဒရှင်ရသေ့သည် ဗြဟ္မဝိဟာရတရား လေးပါးတို့ကို ပွါးများ၍ ဗြဟ္မာ့ပြည်၌ ဖြစ်လေ၏။
၅၆
(ခ) နောက်ဆုံးဘဝ ရဟန်းပြုကြခြင်း
ထိုသရဒရသေ့ဘဝ, သိရိဝဍ္ဎနသူကြွယ်ဘဝမှ နောက်၌ ဤအရှင်မြတ်နှစ်ပါးတို့၏ အကြားကာလ ကုသိုလ်ကောင်းမှုပြုပုံ အကျယ်ကို အဋ္ဌကထာ၌ မဖော်ပြတော့ပဲ နောက်ဆုံး ပစ္ဆိမဘဝ ဖြစ်စဉ်ကိုသာ ဖော်ပြလေသည်။ ဖော်ပြပုံမှာ-
အကျွန်ုပ်တို့၏ မြတ်စွာဘုရားရှင် ပွင့်ထွန်းတော်မူသည်မှ ရှေးကာလမှာပင် သရဒရှင်ရသေ့ဖြစ်ခဲ့သော အရှင်သာရိပုတ္တရာအလောင်း သူတော်ကောင်းသည် ရာဇဂြိုဟ်ပြည်၏အနီး ဥပတိဿ-မည်သောရွာ၌ ရူပသာရီအမည်ရှိသော ပုဏ္ဏေးမ (=သူဌေးကတော်)၏ဝမ်းဝယ် ပဋိသန္ဓေ ယူနေလာလေသည်။ ထိုနေ့မှာပင် သရဒရသေ့၏ သူငယ်ချင်း သိရိဝဍ္ဎနသူကြွယ်ဖြစ်ခဲ့သော အရှင်မဟာမောဂ္ဂလာန်အလောင်း သူတော်ကောင်းသည်လည်း ရာဇဂြိုဟ်ပြည်၏ အနီးမှာပင် ကောလိတ-မည်သောရွာ၌ မောဂ္ဂလီအမည်ရှိသော ပုဏ္ဏေးမ (=သူဌေးကတော်)၏ဝမ်းဝယ် ပဋိသန္ဓေ ယူနေလာလေသည်။ ထိုအမျိုးကြီး နှစ်မျိုးလုံးပင် ဆွေခုနစ်ဆက် မျိုးခုနစ်ဆက်အထက်မှ အစပြုကာ မေတ္တာသက်ဝင် ချစ်ခင်ရင်းနှီးကြသည့် သူငယ်ချင်းအိမ်ထောင်များ ဖြစ်ကြလေသည်။
အဂ္ဂသာဝကအလျာ ပဋိသန္ဓေ ယူနေလာသော ထိုသူငယ် နှစ်ယောက်တို့အတွက် တနေ့တည်းမှာပင် ကိုယ်ဝန်အစောင့်အရှောက်ကို ပေးကြလေကုန်၏။ ဆယ်လလွန်သဖြင့် မွေးဖွားလာကြသော အခါမှာလည်း ထိုသူငယ် နှစ်ယောက်တို့အတွက် အထိန်းတော် ခြောက်ကျိပ် ခြောက်ယောက်စီတို့က ပြုစုယုကြရလေသည်။ အမည်မှည့်သောနေ့၌ ရူပသာရီပုဏ္ဏေး (=သူဌေးကတော်)၏ သားကို ဥပတိဿရွာဝယ် အကြီးအကဲအမျိုး၏ သားဖြစ်သောကြောင့် “ဥပတိဿ”ဟု အမည်မှည့်ကြကုန်၏။ မောဂ္ဂလီပုဏ္ဏေး (=သူဌေးကတော်)၏ သားကိုကား ကောလိတရွာဝယ် အကြီးအကဲအမျိုး၏ သားဖြစ်သောကြောင့် “ကောလိတ”ဟု အမည်မှည့်ကြကုန်၏။ ထိုသူငယ် နှစ်ယောက်လုံးပင်
၅၇
အသက်အရွယ် ကြီးပြင်းခြင်းသို့ ရောက်ကြလေသော် အလုံးစုံသော အတတ်မျိုးတို့၏ ကမ်းဆုံးရောက် တတ်မြောက်ကြလေကုန်၏။
ဥပတိဿလုလင်၏ အဆောင်အယောင် အခမ်းအနားများမှာ မြူးထူးပျော်ပါး ကစားရန် မြစ်သို့ဖြစ်စေ ဥယျာဉ်သို့ဖြစ်စေ တောင်သို့ဖြစ်စေ ခရီးထွက်သောအခါ၌ ရွှေထမ်းစင်ငါးရာ အခြံအရံ အဆောင်အယောင်တို့ ပါရှိကြမြဲဖြစ်သည်။ ကောလိတ လုလင်အတွက်ကား အာဇာနည်မြင်းကသော ရထားငါးရာတို့ အဆောင်အယောင် အခမ်းအနား ပါရှိကြမြဲဖြစ်သည်။ သူငယ်ချင်း နှစ်ဦးလုံးတို့မှာပင် လုလင်ပေါင်း ငါးရာစီ ငါးရာစီ အခြံအရံရှိကြလေသည်။ ရာဇဂြိုဟ်ပြည်မှာလည်း နှစ်စဉ်နှစ်တိုင်းပင် တောင်ထိပ်သဘင်ပွဲ ခံမြဲဖြစ်သည်။ ထိုသူငယ်ချင်း နှစ်ယောက်တို့အတွက် တနေရာတည်းမှာပင် ညောင်စောင်းခဋင်ကို ဖွဲ့ချည် ခင်းထားကြရသည်။ သူငယ်ချင်းနှစ်ဦးလုံးပင် တပေါင်းတည်း အတူတကွ ထိုင်နေကြ၍ ပွဲသဘင်ကို ကြည့်ရှုကြရင်း ရယ်သင့်သောအရာ၌ ရယ်ရွှင်ကြ၍ ထိတ်လန့်သင့်သောအရာ၌ ထိတ်လန့်ကြပြီးလျှင် ဆုလာဘ်ချသင့်သောအရာ၌ ဆုလာဘ် ပေးချကြလေသည်။
သူငယ်ချင်း နှစ်ဦးလုံးတို့အဖို့ရာ ဤနည်းဖြင့် အကြိမ်များစွာ ပွဲကြည့်၍လာခဲ့ရာမှ တနေ့သ၌ ပွဲကြည့်ကြသည်ရှိသော် ဉာဏ်ပညာ ရင့်ကျက်ခြင်းသို့ ရောက်သောကြောင့် ရှေးပွဲနေ့များမှာကဲ့သို့ ရယ်သင့်သောအရာ၌ ရယ်ရွှင်ခြင်း, ထိတ်လန့်သင့်သော အရာ၌ ထိတ်လန့်ခြင်း, ဆုလာဘ်ပေးချသင့်သော အရာ၌ ဆုလာဘ်ပေးချခြင်း အလျှင်းပင် မရှိတော့ချေ၊ သူငယ်ချင်း နှစ်ဦးလုံးတို့ပင်လျှင် “ဤပွဲလမ်းသဘင်၌ ရှုချင်စဖွယ် အဘယ်မှာ ရှိအံ့နည်း၊ ဤယခု ပွဲကသောသူ ပွဲကြည့်သောသူ အားလုံးတို့သည်ပင် အနှစ်တရာသို့ မရောက်မီ ချုပ်ဆုံး ကွယ်ပျောက်ကြလိမ့်မည် ဧကန်သာတည်း၊ သို့ရကား ငါတို့သည် သံသရာလွတ်မြောက်ရေး တရားတခုခုကို ရအောင်ရှာမှ သင့်တော်တော့မည်”ဟု ကြံစည်ကြ၍ ဤသံဝေဂအကြံကိုပင် အဖန်ဖန် အာရုံပြုကာ ထိုင်နေကြလေ၏။
၅၈
ထို့နောက်မှ ကောလိတ သူငယ်ချင်းသည် ဥပတိဿ သူငယ်ချင်းကို “မိတ်ဆွေဥပတိဿ.. သင်သည် ယနေ့ အခြားနေ့များမှာကဲ့သို့ နှစ်သက်အားရ စိတ်တိုင်းကျသဘောရှိသည် မဖြစ်ဘိတကား၊ သူငယ်ချင်းသည် အဘယ်အရာကို စဉ်းစားဆင်ခြင်မိသနည်း”ဟု မေးလေ၏။ ဥပတိဿသူငယ်ချင်းက “မိတ်ဆွေကောလိတ.. ဤပွဲလမ်းသဘင်တို့ကို ကြည့်ရှုခြင်း၌ အနှစ်သာရ စိုးစဉ်းမျှမရှိ၊ ဤပွဲလမ်းသဘင် ပျော်ရွှင်ကြည့်ရှုမှုကား အကျိုးမပြီး အချည်းနှီးသာဖြစ်၏၊ သို့ရကား မိမိ၏အတွက်တာ သံသရာလွတ်မြောက်ရေးတရားကိုသာ ရှာမှီးသင့်၏-ဟု ကြံစည်လျက် ငါထိုင်နေပါသည်”ဟု ပြော၍ “မိတ်ဆွေကောလိတ.. သင့်ကော အဘယ့်ကြောင့် မျက်နှာမသာ စိတ်တိုင်းမကျ ဖြစ်ရှိနေရသနည်း”ဟု မေးလေလျှင် ကောလိတ သူငယ်ချင်းသည်လည်း ထိုနည်းအတူပင် ဖြေဆိုလေ၏။ ထိုအခါ ကောလိတ သူငယ်ချင်းမှာ မိမိနှင့် အလိုနှလုံးသွင်း ထပ်မျှတူနေသည်ကို သိရှိကာ ဥပတိဿ သူငယ်ချင်းသည် ကောလိတ သူငယ်ချင်းကို “မိတ်ဆွေကောလိတ.. ငါတို့နှစ်ဦးလုံး၏ အကြံသည်ပင် ကောင်းစွာကြံအပ်သော အကြံဖြစ်လေသည်၊ အထူးအားဖြင့် သံသရာလွတ်မြောက်ရေး တရားကို အရရှာကြသော သူတို့သည် တခုသော ရဟန်းအဖြစ်ကိုတော့ ရမှသင့်မည်၊ ငါတို့သည် မည်သူ့ထံ၌ ရဟန်းပြုကြမည်နည်း”ဟု တိုင်ပင်စကား ပြောကြားလေ၏။
ထိုစဉ်အခါ သဉ္စယ (=သိဉ္စည်း) ပရိဗိုဇ်ဆရာကြီးသည် ရာဇဂြိုဟ်ပြည်၌ များစွာသော ပရိဗိုဇ်ပရိသတ်နှင့် အတူတကွ ဂိုဏ်းဆရာကြီးပြုလုပ်ကာ နေထိုင်ဆဲဖြစ်၏။ ဥပတိဿလုလင်နှင့် ကောလိတလုလင် = သူငယ်ချင်းနှစ်ဦးတို့သည် “ထိုသိဉ္စည်းဆရာကြီးအထံ၌ ရဟန်းပြုကြကုန်စို့”ဟု တိုင်ပင်ညီညွတ်ကြကာ အခြံအရံလုလင် ငါးရာတို့နှင့် အတူတကွ သိဉ္စည်းဆရာကြီးထံ၌ ရဟန်းပြုကြလေကုန်၏။ ထိုဥပတိဿလုလင်နှင့် ကောလိတလုလင်တို့ ရဟန်းပြုကြသော အချိန်မှစ၍ သိဉ္စည်းဆရာကြီးသည် သူ့ထက်
၅၉
ထူးချွန်သာလွန်သော လာဘ်လာဘ အထွတ်အထိပ် အခြံအရံ ဂုဏ်သတင်းကျော်စောခြင်း အထွတ်အထိပ်သို့ ရောက်ရှိသူဖြစ်လေ၏။
ဥပတိဿပရိဗိုဇ်နှင့် ကောလိတပရိဗိုဇ် = နှစ်ဦးတို့သည် နှစ်ရက် သုံးရက်ဖြင့်ပင် သိဉ္စည်းဆရာကြီး၏ အယူဝါဒအားလုံးကို သင်ယူတတ်မြောက်ပြီးကြ၍ “ဆရာ.. ဆရာတို့သိသော အယူကား ဤမျှသာလော၊ သို့မဟုတ် အထက်မှာ ဆက်လက်သင်ယူရန်များကော ရှိသေးသလော”ဟု မေးကြကုန်၍ သိဉ္စည်းဆရာကြီးက “ငါတို့သိသော အယူဝါဒကား ဤမျှသာတည်း၊ ငါတို့၏ အယူဝါဒအလုံးစုံကို သင်တို့နှစ်ဦး သိအပ်ပြီးဖြစ်လေပြီ”ဟု ပြောဆိုလတ်သော် သူငယ်ချင်း နှစ်ဦးသားတို့သည်-
“ဤသို့ဖြစ်လျှင် ဤသိဉ္စည်းဆရာကြီးအထံ၌ သူ၏ဗြဟ္မစရိယကို ကျင့်သုံးနေခြင်းသည် အချည်းနှီးသာတည်း၊ ငါတို့သည် သံသရာလွတ်မြောက်ရေး တရားကို ရှာမှီးရန် အိမ်ရာတည်ထောင် လူ့ဘောင်မှ ထွက်ခဲ့ကြပြီ၊ ထိုငါတို့ရှာမှီးအပ်သည့် သံသရာလွတ်မြောက်ရေး တရားကို ဤသိဉ္စည်းဆရာကြီးအထံ၌ ဖြစ်စေခြင်းငှါ ဘယ်နည်းဖြင့်မျှ စွမ်းနိုင်မည်မဟုတ်။ ဇမ္ဗူဒိပ်ကျွန်းကြီးကား ကျယ်ဝန်းလှဘိ၏၊ ရွာ, နိဂုံး, မင်းနေပြည်များသို့ လှည့်လည်၍ ရှာဖွေကြလျှင် ငါတို့သည် မချွတ်ဧကန်ပင် သံသရာလွတ်မြောက်ရေးတရား ဟောကြားမည့် ဆရာတဆူကို ရရှိကြပေလိမ့်မည်”-
ဟု ကြံစည်တိုင်ပင်ကြလေကုန်၏။ ဥပတိဿ ပရိဗိုဇ်နှင့် ကောလိတ ပရိဗိုဇ်တို့သည် ထိုအခါမှစ၍ ပညာရှိ ရဟန်းပုဏ္ဏားများ ရှိသည်ဟု သတင်းကြားရာ ထိုထိုအရပ်သို့ သွားရောက်ကြပြီးလျှင် သံသရာလွတ်မြောက်ရေးနှင့်စပ်သည့် မေးဖြေမှု, တရားဆွေးနွေးမှု ပြုကြလေ၏။ ထိုသူနှစ်ဦးတို့မေးသောပုစ္ဆာကို ဖြေဆိုနိုင်စွမ်းသည့် အခြားပညာရှိဘွဲ့ခံ ရဟန်းပုဏ္ဏားတို့ မရှိကြကုန်၊ စင်စစ်သော်ကား ဥပတိဿပရိဗိုဇ်နှင့် ကောလိတပရိဗိုဇ် = သူငယ်ချင်း နှစ်ဦးတို့ကသာ ထိုပညာရှိဘွဲ့ခံ ရဟန်းပုဏ္ဏားတို့၏ အမေးပုစ္ဆာ
၆၀
ပြဿနာကို ဖြေရှင်းပေးခဲ့ကြရလေသည်။ ဤသို့ ဇမ္ဗူဒိပ်တကျွန်းလုံးကို လှည့်လည်စုံစမ်းကြပြီးနောက် ဆရာတင်လောက်သူကို မတွေ့ရှိကြသဖြင့် ဥပတိဿပရိဗိုဇ်နှင့် ကောလိတပရိဗိုဇ်တို့သည် ပြန်လည်ဆုတ်နစ်ကာ မိမိတို့နေရာ ပရိဗိုဇ်အရာမ်သို့ လာကြ၍ “မိတ်ဆွေ.. ငါတို့နှစ်ဦးတွင် အမြိုက်တရားကို ရှေးဦးစွာ ရရှိသိမြင်သောသူသည် ကျန်သောသူအား ပြန်ကြားပြောဆိုကြစတမ်း”ဟု အချင်းချင်း ကတိကဝတ် ထားကြလေကုန်၏။
အချိန်ကား မြတ်စွာဘုရားသခင် ရာဇဂြိုဟ်ပြည်သို့ ရောက်ရှိပြီး လဝက်ခန့်အကြာ တပို့တွဲလဆန်း ၁-ရက်နေ့လောက်အချိန် ဖြစ်သည်.. (ဗုဒ္ဓဝင်စာဖတ် ပရိသတ်သူတော်စင်.. အောက် မဟာဗုဒ္ဓဝင် တတိယတွဲအစ စာမျက်နှာ ၂-မှစ၍ စာမျက်နှာ ၂၅-အထိ ပြန်လည်ကြည့်ရှု သုံးသပ်ပါ။ ထိုသို့ သုံးသပ်ပြန်လည် ကြည့်ရှုပါလျှင် (ခ) အဂ္ဂသာဝကနှစ်ပါးတို့ တပည့်ပရိဗိုဇ်ပရိသတ်နှင့်တကွ မြတ်စွာဘုရားရှင်အထံတော်၌ ဧဟိဘိက္ခု ရဟန်းဖြစ်ကြကြောင်း (ဂ) သာဝကဉာဏ် အထွတ်အထိပ်သို့ ရောက်တော်မူကြကြောင်းများကို ကောင်းစွာ သိရှိပါလိမ့်မည်၊ ဤ၌ကား ထိုအကြောင်းအရာများကို ပေယျာလ ချန်ခဲ့ပါတော့အံ့)။
(ဃ) ဧတဒဂ်ဘွဲ့ထူး ရတော်မူကြကြောင်း
မြတ်စွာဘုရားရှင် ဘုရားဖြစ်သည့်နှစ် မိဂဒါဝုန်တောမှာ ဝါကျွတ်ခဲ့၍ ထိုမှ ဥရုဝေလတောအုပ်သို့ ကြွတော်မူကာ ကဿပညီနောင်သုံးဦး အမှူးပြုသော ရသေ့တထောင်တို့ကို ချေချွတ်၍ အာဒိတ္တပရိယာယသုတ္တန်ဖြင့် အရဟတ္တဖိုလ်၌ တည်စေပြီးနောက် ပြာသိုလပြည့်နေ့တွင် ရာဇဂြိုဟ်ပြည်သို့ ထိုရဟန်းတထောင် ခြံရံလျက် ရောက်တော်မူသည်။ ရာဇဂြိုဟ်ပြည်သို့ ရောက်ရှိပြီး လဝက်ခန့်အကြာ တပို့တွဲလဆန်း ၁-ရက်နေ့တွင် ဥပတိဿပရိဗိုဇ်သည် ပဉ္စဝဂ္ဂီအဝင်အပါ အရှင်အဿဇိ ရဟန္တာမထေရ်နှင့် ရာဇဂြိုဟ်ပြည်မှာ တွေ့ရှိ၍ “ယေ ဓမ္မာ ဟေတုပ္ပဘဝါ”စသော ဂါထာကို ကြားနာရ၍ သောတာပန်အရိယာ ဖြစ်လေသည်။ ဥပတိဿပရိဗိုဇ်အထံမှ ထိုဂါထာကိုပင် တဆင့်ကြားနာရ၍
၆၁
ကောလိတပရိဗိုဇ်သည်လည်း သောတာပန်အရိယာ ဖြစ်ပြန်လေသည်။ ထို့နောက် သောတာပန်အရိယာ သူငယ်ချင်း ပရိဗိုဇ်နှစ်ဦးတို့ တပည့်ပရိဗိုဇ် ပရိသတ်နှင့်တကွ မြတ်စွာဘုရားအထံ၌ ဧဟိဘိက္ခုရဟန်း ဖြစ်ကြလေသည်။ တပည့်များမှာ ဧဟိဘိက္ခု ရဟန်းမဖြစ်မီ မြတ်စွာဘုရား ဟောကြားအပ်သော တရားတော်ကို နာကြားကြရ၍ ထိုခဏမှာပင် ရဟန္တာဖြစ်ကြလေသည်။ အဂ္ဂသာဝကအလျာ မထေရ်မြတ်နှစ်ပါးတို့မှာမူ အဂ္ဂသာဝက ပါရမီဉာဏ်၏ အလွန်ကြီးကျယ် မြင့်မြတ်သောကြောင့် ထိုအချိန်၌ ရဟန္တာမဖြစ်ကြသေးပဲ အရှင်မဟာမောဂ္ဂလာန်မှာ ရဟန်းဖြစ်ပြီးနောက် ခုနစ်ရက်မြောက်၌ ရဟန္တာဖြစ်တော်မူ၍ အရှင်သာရိပုတ္တရာမှာ ရဟန်းဖြစ်ပြီးနောက် ဆယ့်ငါးရက်အကြာ တပို့တွဲလပြည့်နေ့မှာ ရဟန္တာဖြစ်တော်မူလေသည်။ (အကြောင်းအရာ အကျယ်ကို ဤမဟာဗုဒ္ဓဝင်ကျမ်း တတိယတွဲအစမှ မျက်နှာ ၂၅-တိုင်အောင် ကြည့်ရှုရာ၏)။
ဤသို့လျှင် အဂ္ဂသာဝကမထေရ်မြတ်ကြီး နှစ်ပါးလုံးတို့အဖို့ရာ မြတ်စွာဘုရားရှင် ရာဇဂြိုဟ်ပြည်၌ သီတင်းသုံးနေတော်မူစဉ်ပင် အဂ္ဂသာဝက ပါရမီဉာဏ် အထွတ်အထိပ်သို့ ရောက်တော်မူကြသည်။ သို့သော် နောက်တချိန်ဝယ် မြတ်စွာဘုရားသည် သာဝတ္ထိပြည် ဇေတဝန်ကျောင်းတိုက်၌ သီတင်းသုံးနေတော်မူစဉ်-
“ဧတဒဂ္ဂံ ဘိက္ခဝေ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ မဟာပညာနံ ယဒိဒံ သာရိပုတ္တော = ရဟန်းတို့.. ဉာဏ်ပညာ ကြီးကြသည့် ငါဘုရား၏ တပည့်သာဝက ရဟန်းတို့တွင် သာရိပုတ္တရာသည် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး ဖြစ်ပေ၏။
ဧတဒဂ္ဂံ ဘိက္ခဝေ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ ဣဒ္ဓိမန္တာနံ ယဒိဒံ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော = ရဟန်းတို့.. တန်ခိုးဣဒ္ဓိနှင့် ပြည့်စုံကြသည့် ငါဘုရား၏ တပည့်သာဝက ရဟန်းတို့တွင် မဟာမောဂ္ဂလာန်သည် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး ဖြစ်ပေ၏”-
၆၂
ဟု ချီးကျူး မြွက်ဆိုတော်မူကာ အရှင်သာရိပုတ္တရာမထေရ်ကို ပညာကြီးသောအရာ၌, အရှင်မဟာမောဂ္ဂလာန်ကို တန်ခိုးဣဒ္ဓိ ကြီးမြတ်သောအရာ၌ ဧတဒဂ် ထားတော်မူလေ၏။
ဤမထေရ်မြတ်ကြီးနှစ်ပါးတို့သည် ရဟန်းဖြစ်တော်မူသည်မှစ၍ (၄၄) လေးဆယ့်လေးဝါကြာ ကာလပတ်လုံး သတ္တလောက၏ အစီးအပွါးအလို့ငှါ ကျင့်တော်မူကြပေ၏။ ထိုမထေရ်မြတ်တို့ ဟောကြားတော်မူအပ်သော တရားတော်တို့မှာ နိကာယ်ငါးရပ် ပိဋကတ်တော်၌ များလှစွာ၏။ ထုတ်ဆောင်ဖော်ပြခြင်းငှါ မတတ်နိုင်လောက်အောင်ပင် ရှိပါတော့၏။ အထူးအားဖြင့် ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ် ပါဠိတော်ကြီး, မဟာနိဒ္ဒေသပါဠိတော်ကြီး, စူဠနိဒ္ဒေသ ပါဠိတော်ကြီးတို့မှာ အရှင်သာရိပုတ္တရာ မထေရ်မြတ် ဟောကြားတော်မူအပ်သော တရားဒေသနာတော်များ ဖြစ်၏။ သာရိပုတ္တထေရဂါထာသည် အရှင်သာရိပုတ္တရာ မထေရ်မြတ်၏ တရားဟင်းလေးအိုးကြီးသဖွယ်ဖြစ်၍ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနထေရဂါထာသည် အရှင်မဟာမောဂ္ဂလာန်မထေရ်၏ တရား ဟင်းလေးအိုးကြီးသဖွယ်တို့ ဖြစ်ကြလေသည်။ အလိုရှိသူတို့ ထိုထိုပါဠိတော် မြန်မာပြန်တို့မှ ထုတ်ဆောင်ကြည့်ရှု မှတ်ယူကြပါကုန်။ ဤကျမ်း၌ကား ထိုမထေရ်မြတ်နှစ်ပါးတို့၏ လေးဆယ့်လေးဝါ ကာလကြာအောင် သတ္တလောက၏ အစီးအပွါးအလို့ငှါ ကျင့်ဆောင်တော်မူကြပြီးနောက် ပရိနိဗ္ဗာန် ဝင်စံတော်မူကြသော အကြောင်းကိုသာ ရေးသားဖော်ပြပါတော့အံ့-
(က) အရှင်သာရိပုတ္တရာမထေရ်
ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူခြင်းအကြောင်း
မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် နောက်ဆုံး လေးဆယ့်ငါးကြိမ်မြောက်ဝါကို ဝေသာလီပြည်၏အနီး ဝေဠုဝရွာငယ်၌ ဝါကပ်တော်မူ၍ ထိုမှ ထတော်မူလတ်သော် (အောက် ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူခဏ်း၌ ပြဆိုခဲ့သည့်) ကြွလာတော်မူရင်း ခရီးစဉ်အတိုင်းပင် ဝေဠုဝရွာငယ်မှ ထွက်ကြွတော်မူ၍ အစဉ်သဖြင့် ခရီးဒေသစာရီ နောက်ဆုံး လှည့်လည်တော်မူခြင်းဖြင့် လှည့်လည်တော်မူခဲ့ရာ
၆၃
သာဝတ္ထိပြည်သို့ရောက်၍ ဇေတဝန်ကျောင်းတိုက်သို့ ဝင်တော်မူလေ၏။ တရားစစ်သူကြီး ဖြစ်တော်မူသော အရှင်သာရိပုတ္တရာ မထေရ်မြတ်သည် မြတ်စွာဘုရားရှင်အား ဝတ်ပြု၍ နေ့သန့်ရာအရပ်သို့ ကြွတော်မူလေသည်။ မထေရ်မြတ်သည် ထိုနေ့သန့်ရာအရပ်၌ တပည့်ရဟန်းတို့ ဝတ်ပြုကြကာ ဖဲသွားကြလေလျှင် နေ့သန့်ရာအရပ်ကို တံမြက်လှည်းပြီးနောက် စမ္မခဏ် = သားရေပိုင်းကို ခင်းပြီးလျှင် ခြေဆေးပြီး တင်ပလ္လင်ဖွဲ့ခွေ ထိုင်နေတော်မူလျက် အရဟတ္တဖိုလ်သမာပတ်ကို ၀င်စားတော်မူလေသည်။
ထို့နောက် ပိုင်းခြားအပ်သော အချိန်ကာလမှာပင် ဖလသမာပတ်မှ ထတော်မူပြီးသော မထေရ်မြတ်၏ စိတ်သန္တာန်ဝယ် “မြတ်စွာဘုရားရှင်တို့ကပင် ရှေးဦးစွာ ပရိနိဗ္ဗာန် ဝင်စံတော်မူကြကုန်သလော၊ သို့မဟုတ် အဂ္ဂသာဝက နှစ်ပါးတို့ကပင် ရှေးဦးစွာ ပရိနိဗ္ဗာန် ဝင်စံကြကုန်သလော”ဟု ကြံစည်ဆင်ခြင်မှု ဖြစ်လေသည်။ ထို့နောက် “အဂ္ဂသာဝကနှစ်ပါးက ရှေးဦးစွာ ပရိနိဗ္ဗာန် ဝင်စံကြမြဲဖြစ်သည်”ဟု သိမြင်တော်မူ၍ မိမိ၏ အာယုသင်္ခါရကို ဆက်၍တဖန် ကြည့်ရှုတော်မူပြန်သော် “ငါ၏ အာယုသင်္ခါရတို့သည် ခုနစ်ရက်သာလျှင် ဖြစ်ကြလိမ့်မည်”ဟု သိရှိတော်မူပြီးလျှင် “ငါသည် အဘယ်အရပ်၌ ပရိနိဗ္ဗာန် ဝင်စံရလိမ့်မည်နည်း”ဟု ဆက်၍တဖန် စဉ်းစားဆင်ခြင်တော်မူပြန်လေသည်။
ထို့နောက် “ရာဟုလထေရ်သည် တာဝတိံသာနတ်ပြည်၌ ပရိနိဗ္ဗာန်စံခဲ့လေပြီ၊ အညာသိကောဏ္ဍညမထေရ်သည် ဆဒ္ဒန်အိုင်၌ ပရိနိဗ္ဗာန် စံခဲ့လေပြီ။ ငါသည်ကား အဘယ်အရပ်၌ ပရိနိဗ္ဗာန် စံရပါမည်နည်း”ဟု အဖန်ဖန် စဉ်းစားဆင်ခြင်တော်မူလေသော် မယ်တော် ရူပသာရီပုဏ္ဏေး (=သူဌေးကတော်မကြီး)ကို အာရုံပြုမိ သတိရရှိလာလေသည်။ သတိရတော်မူလာပုံမှာ-
“ဩ.. ငါ၏မယ်တော်သည် ရဟန္တာခုနှစ်ပါးတို့၏ မိခင်ကြီးစင်စစ် ဖြစ်ပါလျက် ဘုရား, တရား, သံဃာ = ရတနာသုံးပါးတို့၌ မကြည်ညိုသူ ဖြစ်ချေသည်၊
၆၄
ထိုငါ့မယ်တော်မှာ မဂ်ဖိုလ်၏ ဥပနိဿယည်း ရှိလေသလော၊ မရှိဘူးလော”-
ဟု သတိရဆင်ခြင်တော်မူ၍ သောတာပတ္တိမဂ်ကိုရကြောင်း ရှေးကောင်းမှု ဥပနိဿယည်း ပစ္စည်းရှိသည်ကို သိမြင်တော်မူကာ “အဘယ်သူ၏ တရားဒေသနာဖြင့် သစ္စာလေးပါး တရားသိမြင်ခြင်းသည် ဖြစ်ပါမည်နည်း”ဟု ဆက်၍တဖန် ဆင်ခြင်တော်မူပြန်လေသော်-
“ငါ၏ တရားဒေသနာဖြင့်ပင် ငါ့မယ်တော်၏ သစ္စာလေးပါး တရားသိမြင် ကျွတ်တမ်းဝင်ခြင်းသည် ဖြစ်ပေလိမ့်မည်၊ တပါးသောပုဂ္ဂိုလ်၏ တရားဒေသနာဖြင့် သစ္စာလေးပါးတရားကို သိမြင်ခြင်း ဖြစ်လိမ့်မည်မဟုတ်။ အကယ်၍များ ငါသည် မယ်တော်ကို ချေချွတ်ရန် ကြောင့်ကြစိုက်ထုတ်ခြင်းမပြု လျစ်လျူရှုလိုက်မည်ဆိုလျှင် ‘သာရိပုတ္တရာထေရ်သည် အခြားသူတို့၏ကား မှီခိုအားထားရာ ဖြစ်ပါပေ၏၊ မှန်၏- မထေရ်မြတ် သမစိတ္တသုတ္တန် (အံ-၁၊၆၄-မျက်နှာ)ကို ဟောတော်မူသောနေ့၌ ကုဋေတသိန်းသော နတ်ဗြဟ္မာတို့ အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ဆိုက်ရောက်ကြလေသည်၊ အောက်မဂ်သုံးပါးသို့ ဆိုက်ရောက်ကြသူ နတ်ဗြဟ္မာတို့ကား မရေမတွက်နိုင်အောင် များလှပေ၏။ အခြားအရာဌာနတို့၌လည်း သစ္စာလေးပါး တရားသိမြင် ကျွတ်တမ်း ဝင်ကြခြင်း များစွာတို့ကို တွေ့မြင်အပ်ကြလေသည်၊ ဤတွင်မျှမကသေး မထေရ်မြတ်၌ သဒ္ဓါကြည်ညိုကြ၍ နတ်ပြည်၌ဖြစ်ကြသည့် အမျိုးအိမ် (=အိမ်ထောင်စု)တို့သည်ပင် (၈ဝဝဝဝ)ရှစ်သောင်း အရေအတွက် ရှိကုန်၏။ ထိုအရှင်သာရိပုတ္တရာ မထေရ်မြတ်သည် ယခုတော့ မိမိမယ်တော်၏ မိစ္ဆာအယူကိုပင်မျှလည်း ပယ်ဖျောက်ခြင်းငှာ မတတ်နိုင်ရှာပေ’ဟု ကဲ့ရဲ့အပြစ်တင်စကား ပြောကြားမည့်သူများ ထင်ရှားပေါ်ထွက်လာလိမ့်မည်။ သို့ရကား ငါသည် မယ်တော်ကို မိစ္ဆာအယူမှ
၆၅
ချေချွတ်ပြီးနောက် ငါ၏ ဖွားရာတိုက်ခန်းမှာပင် ပရိနိဗ္ဗာန် ဝင်စံပေအံ့”-
ဟု ဆုံးဖြတ်ချက် ချမှတ်တော်မူပြီးနောက် “ယနေ့ပင် မြတ်စွာဘုရားကို ခွင့်ပြု = သိစေတော်မူပြီးလျှင် ဇေတဝန်ကျောင်းတိုက်မှ ထွက်ချီပေတော့အံ့”ဟု ကြံစည်တော်မူကာ ညီတော် စုန္ဒမထေရ်ကို “ငါ့ရှင်စုန္ဒ.. ငါတို့၏ တပည့်ရဟန်း ပရိသတ်ငါးရာအား ‘ငါ့ရှင်တို့.. သပိတ်သင်္ကန်းများကို အသင့်ပြင်ဆင် ယူဆောင် ထားကြလော့၊ တရားစစ်မှူးကြီး ဖြစ်တော်မူသော အရှင်သာရိပုတ္တရာထေရ်သည် ဖွားရာဇာတိ နာလကရွာသို့ ကြွတော်မူလို၏’ဟု အချက်အမှတ်ပေးလော့”ဟု ခေါ်ဆို အမိန့်ရှိလေသည်။ စုန္ဒမထေရ်သည်လည်း နောင်တော်မထေရ်မြတ် မိန့်ဆိုအပ်တိုင်းပင် တပည့်ရဟန်း ပရိသတ်ငါးရာအား လိုက်လံနှိုးဆော် အသိပေးလေ၏။
တပည့်ရဟန်း ငါးရာတို့သည် ကျောင်းအိပ်ရာနေရာများကို သိုမှီးသိမ်းဆည်းကြပြီးလျှင် သပိတ်,သင်္ကန်းကို ယူဆောင်ကြ၍ မထေရ်မြတ်အထံသို့ တညီတညွတ်တည်း စည်းဝေးလာရောက်ကြလေကုန်၏။ မထေရ်မြတ်သည် မိမိ၏ ကျောင်းအိပ်ရာနေရာကို သိုမှီးသိမ်းဆည်းတော်မူပြီးလျှင် နေ့သန့်ရာဌာနကို တံမြက်လှည်း၍ ထိုနေ့သန့်ရာဌာန တံခါးဝ၌ ရပ်တည်တော်မူလျက် နေ့သန့်ရာဌာနကို ကြည့်တော်မူ၍ “ယခုအခါ ဤကြည့်ခြင်းကား နောက်ဆုံးကြည့်ခြင်း ဖြစ်သည်။ နောက်ထပ်တဖန် ပြန်လာခြင်း မရှိတော့ပြီ”ဟု အောက်မေ့တော်မူပြီးလျှင် တပည့်ရဟန်းငါးရာတို့ ခြံရံအပ်လျက် မြတ်စွာဘုရားထံတော်သို့ သွားရောက်ရှိခိုးပြီးလျှင် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို “မြတ်စွာဘုရား.. ဘုန်းတော်ကြီးသော မြတ်စွာဘုရားသည် တပည့်တော်အား ခွင့်ပြုတော်မူပါလော့၊ ကောင်းသောစကားကို ဆိုတော်မူတတ်သော မြတ်စွာဘုရားသည် တပည့်တော်အား ခွင့်ပြုတော်မူပါလော့။ တပည့်တော်၏အဖို့ရာ ပရိနိဗ္ဗာန်စံရန် အချိန်ရောက်ခဲ့ပါပြီ၊ တပည့်တော်သည် အာယုသင်္ခါရကို လွှတ်အပ်ပြီးပါပြီ”ဟု ခွင့်ပန်စကား လျှောက်ထားလေ၏။
၆၆
(ဤ၌။ ။အနုဇာနာတု မေ ဘန္တေ ဘဂဝါ-စသော ပါဠိ၌ အနုဇာနာတု-ဟူသော ပါဌ်ကို ခွင့်ပြုတော်မူပါလော့-ဟု မြန်မာပြန်ဆိုခြင်းမှာ ဝေါဟာရပညတ်နက် ပြန်ဆိုခြင်းဖြစ်သည်။ အတွင်းအဓိပ္ပါယ်ငုပ်လျက် သဒ္ဒါနက် = မြန်မာသဒ္ဒါပြန်ဆိုလျှင် “အနုဇာနာတု = တပည့်တော်၏ ပရိနိဗ္ဗာန် ဝင်စံတော့မည့်အကြောင်းကို ဆင်ခြင် သိမြင်တော်မူပါလော့”ဟု ပြန်ရဆိုရပါမည်။ “တပည့်တော်သည် မိမိ၏ ပရိနိဗ္ဗာန်စံရတော့မည့်အကြောင်းကို သိပြီးဖြစ်ပါသည်၊ ရှင်တော်ဘုရားသည် တဖန်ထပ်လှောက် သိတော်မူပါလော့”ဟု လျှောက်ထားလိုရင်း ဖြစ်သည်)။
ဘုရားရှင်တို့မည်သည်ကား တပည့်ရဟန္တာများ ပရိနိဗ္ဗာန်စံရန် ခွင့်ပန်အသိပေးလာသောအခါ “ပရိနိဗ္ဗာန် စံလော့”ဟု ဆိုလျှင် မိစ္ဆာအယူရှိသူများက “သေခြင်း၏ ကျေးဇူးကို ချီးမွမ်းသည်”ဟု အပြစ်တင်ကြလိမ့်မည်၊ “ချစ်သား.. ပရိနိဗ္ဗာန် မစံလင့်ဦး”ဟု ဆိုပြန်လျှင်လည်း “မြတ်စွာဘုရားသည် ဝဋ်ဒုက္ခ၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးကို ချီးမွမ်းဘိသည်”ဟု အပြစ်တင်ကြလိမ့်မည်။ ထို့ကြောင့် ထိုစကား နှစ်မျိုးလုံးကိုပင် မိန့်ဆိုရိုးထုံးစံ မရှိကြကုန်။ ထို့ကြောင့် မြတ်စွာဘုရားသည် အရှင်သာရိပုတ္တရာမထေရ်ကို “ချစ်သားသာရိပုတ္တရာ.. သင် ချစ်သားသည် အဘယ်အရပ်၌ ပရိနိဗ္ဗာန်စံမည်နည်း”ဟု မေးတော်မူ၍ အရှင်သာရိပုတ္တရာမထေရ်က “မြတ်စွာဘုရား.. မဂဓတိုင်းအဝင်အပါ နာလကရွာ၌ တပည့်တော်၏ မွေးဖွားရာ တိုက်ခန်းရှိပါသည်။ ထိုတိုက်ခန်း၌ တပည့်တော်သည် ပရိနိဗ္ဗာန် စံပါမည်ဘုရား”ဟု လျှောက်ထားလေသော် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် “ချစ်သားသာရိပုတ္တရာ.. သင်ချစ်သားသည်ပင် ယခုအခါ မိမိ၏ ပရိနိဗ္ဗာန်စံရာ ကာလကို သိပေ၏၊ အထူးအားဖြင့် ယခုအခါ သင်ချစ်သား၏ နောင်တော်, ညီတော် ဖြစ်ကြသော ရဟန်းတို့အဖို့ရာ သင်ချစ်သားကဲ့သို့သော ရဟန်းကို နောက်ထပ် ဖူးမြော်ရန် ရခဲသည်ဧကန် ဖြစ်ပေလိမ့်မည်။ သို့ရကား သင်ချစ်သားသည် မိမိ၏ နောင်တော်, ညီတော် ဖြစ်ကြသော ရဟန်းတို့အား တရားဟောဦးလော့”ဟု မိန့်တော်မူလေ၏။
မထေရ်မြတ်သည် “မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ငါ၏ တန်ခိုးအထူး ဖန်ဆင်းခြင်းလျှင် ရှေ့သွားရှိသော တရားဟောခြင်းကို လိုလား
၆၇
တောင့်တတော်မူသည်”ဟု ဘုရားအလိုတော်ကို သိရှိ၍ မြတ်စွာဘုရားကို ရိုသေမြတ်နိုး ရှိခိုးပြီးနောက် ထန်းတဆင့်ပမာဏရှိသော ကောင်းကင်သို့ ပျံတက်တော်မူကာ ကောင်းကင်မှ သက်ဆင်း၍ မြတ်စွာဘုရား၏ ခြေတော်တို့ကို ရှိခိုးလေ၏။ တဖန် ထန်းနှစ်ဆခန့် ပမာဏရှိသော ကောင်းကင်သို့ ပျံတက်တော်မူကာ ကောင်းကင်မှ သက်ဆင်း၍ မြတ်စွာဘုရား၏ ခြေတော်တို့ကို ရှိခိုးပြန်လေ၏။ ဤနည်းဖြင့် အစဉ်အတိုင်း ထန်းသုံးဆင့်, လေးဆင့်, ငါးဆင့်, ခြောက်ဆင့်, ခုနစ်ဆင့်ခန့် ပမာဏရှိသော ကောင်းကင်သို့ တက်၍ တန်ခိုးပြာဋိဟာ ရာပေါင်းများစွာတို့ကို ပြလျက် တရားဟောတော်မူလေသည်၊ ဟောတော်မူပုံ အမြွက်မှာ-
ကိုယ်တော်ကို ထင်ရှားပြလျက်လည်း တရားဟောတော်မူ၏။ ကိုယ်တော်ကို ကွယ်၍လည်း တရားဟောတော်မှု၏။ အထက်ပိုင်း ကိုယ်တော်ကို ထင်ရှားပြ၍၎င်း, ကွယ်ပ၍၎င်း တရားဟောတော်မူ၏။ အောက်ပိုင်း ကိုယ်တော်ကို ထင်ရှားပြ၍၎င်း, ကွယ်ပ၍၎င်း တရားဟောတော်မူ၏။ ရံခါ လဗိမာန်ပုံဟန် ဖန်ဆင်း၍ ပြတော်မူ၏။ ရံခါ နေဗိမာန်ပုံဟန် ဖန်ဆင်း၍ ပြတော်မူ၏။ ရံခါ တောင်ကြီးအဟန် ဖန်ဆင်းပြတော်မူ၏၊ ရံခါ သမုဒြာကြီးပုံဟန် ဖန်ဆင်းပြတော်မူ၏။ ရံခါ စကြဝတေးမင်းကြီး ဖြစ်လိုက်, ရံခါ ဝေဿဝဏ်နတ်မင်းကြီး ဖြစ်လိုက်, ရံခါ သိကြားနတ်မင်း ဖြစ်လိုက်, ရံခါ မဟာဗြဟ္မာမင်းကြီးဖြစ်လိုက်- ဤသို့ အစရှိသည်ဖြင့် တန်ခိုးပြာဋိဟာ ရာပေါင်းများစွာတို့ကို ပြလျက် တရားဟောတော်မူလေသည်။ သာဝတ္ထိတမြို့လုံး စုရုံးစည်းဝေးလာ၏။ မထေရ်မြတ်သည် တန်ခိုးပြာဋိဟာပြခြင်းကို ရှေ့သွားပြုကာ အားရလောက်အောင် တရားစကား ဟောကြားပြီးသောအခါ ကောင်းကင်မှ ဆင်းသက်၍ မြတ်စွာဘုရား၏ ခြေတော်တို့ကို ရိုသေမြတ်နိုး ရှိခိုးပြီးလျှင် ရွှေတုရိုဏ်တိုင်ပမာ မတ်မတ်ခိုင်ကျည် ရပ်တည်တော်မူလေ၏။
၆၈
ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် “ချစ်သားသာရိပုတ္တရာ.. ဤယခု တရားဟောခြင်းသည် အဘယ်မည်သော တရားဟောခြင်း ဖြစ်သနည်း”ဟု မေးတော်မူ၍ အရှင်သာရိပုတ္တရာမထေရ်မြတ်က “မြတ်စွာဘုရား.. ခြင်္သေ့မင်း၏ မြူးကွန့် စံပယ်ခြင်းနှင့် အလားတူသော = သီဟဝိကီဠိတ- တရားဟောခြင်း ဖြစ်ပါသည်ဘုရား”ဟု လျှောက်ထားလေလျှင် မြတ်စွာဘုရားသည် “ချစ်သားသာရိပုတ္တရာ.. တကယ်စင်စစ်ပင် သီဟဝိကီဠိတ- တရားဟောခြင်း ဖြစ်ပါပေ၏။ ချစ်သာရိပုတ္တရာ.. တကယ်စင်စစ်ပင် သီဟဝိကီဠိတ- တရားဟောခြင်း ဖြစ်ပါပေ၏”ဟု နှစ်သက်စွာ ခွင့်ပြုစကား မိန့်ကြားတော်မူလေ၏။
မြတ်စွာဘုရားကို နောက်ဆုံးကန်တော့ခြင်း
အရှင်သာရိပုတ္တရာ မထေရ်မြတ်သည် ချိပ်ရည်အသွေး တွေးတွေးနီသော လက်တို့ကိုဖြန့်၍ မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ ရွှေလိပ်နှင့်တူသော ခြေတော်အစုံတို့ကို ဖမျက်တို့၌ မြဲမြံစွာ ဆွဲကိုင်ပြီးလျှင်-
“မြတ်စွာဘုရား.. တပည့်တော်သည် အရှင်ဘုရားတို့၏ ဤခြေတော်အစုံတို့ကို ဖူးမြော်နိုင်ရန် တသင်္ချေနှင့် ကမ္ဘာတသိန်းကြာ ပါရမီတို့ကို ဖြည့်အပ်ခဲ့ပါကုန်ပြီ၊ တပည့်တော်၏ ထိုနှလုံးအလိုသည် ယခုအခါ အထွတ်အထိပ်ရောက် အောင်မြောက်ခဲ့ပါပြီ။ ယခုအခါ ဤအချိန်မှစ၍ ဘဝပဋိသန္ဓေ အနေအားဖြင့် နောက်ထပ်တဖန် တနေရာရာ ဘဝတခုခု၌ အရှင်ဘုရားတို့နှင့် တွေ့ကြုံ ပေါင်းဆုံရမှုကား မရှိတော့ပါဘုရား၊ ဤသည့်ဘဝနှင့် စပ်သွယ်သော အကျွမ်းဝင်မှု = ရင်းနှီးမှုကို အကြွင်းမဲ့ ဖြတ်အပ်ပြီးပါပြီ။ ယခုအခါ တပည့်တော်သည် အဆူရေ သိန်းပေါင်းများစွာ ဘုရားတကာတို့ ဝင်စံတော်မူရာ မအိုရာ, မသေရာ, ရန်ကင်းရာ, ချမ်းသာ, အေးမြ, ဘေးမခသည့် နိဗ္ဗာန်ပြည်သို့ ဝင်စံပါတော့မည်။ တပည့်တော်၏အပေါ်မှာ ရှင်တော်ဘုရား မနှစ်သက်လောက်သော တစုံတရာ ကာယကံမှု,
၆၉
ဝစီကံမှုများ ထင်ရှားရှိခဲ့ပါလျှင် ထိုအပြစ်များကို သည်းခံတော်မူကြပါဘုရား၊ တပည့်တော်၏အဖို့ရာ သွားရောက်ရန် အချိန်တန်ပါပြီဘုရား”-
ဟု ကန်တော့ခွင့်ပန်စကား လျှောက်ထားလေ၏။ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် “ချစ်သားသာရိပုတ္တရာ.. ချစ်သား၏အပေါ်မှာ ငါဘုရား သည်းခံပါ၏၊ ငါဘုရားစိတ်တော်မှာ မနှစ်သက်လောက်သည့် သင်ချစ်သား ပြုမှား, ပြောမှားသော ကာယကံမှု, ဝစီကံမှု တစုံတရာမျှ မရှိချေ။ ချစ်သားသာရိပုတ္တရာ.. သင်ချစ်သားသည်ပင် ယခုအခါ မိမိ၏ သွားရာကာလကို သိပေ၏ = သွားရန်မှာ သင်ချစ်သား၏ အလိုအတိုင်းပင် ဖြစ်ပေ၏”ဟု ခွင့်ပြုစကား မိန့်ကြားတော်မူလေ၏။
ဤသို့လျှင် မြတ်စွာဘုရား ခွင့်ပြုတော်မူပြီးသည်၏ အခြားမဲ့၌ အရှင်သာရိပုတ္တရာ မထေရ်မြတ်သည် မြတ်စွာဘုရား၏ ခြေတော်တို့ကို တအားကုန် ဆုပ်နယ်ကာ ရှိခိုး၍ ထိုနေရာမှ ထလျှင်ပင် “မြင်းမိုရ်, စကြဝဠာ, ဟိမဝန္တာနှင့်တကွ သတ္တရဗ္ဘန် တောင်ရံခုနစ်လုံးတို့ကို ထမ်းဆောင်၍ ထားနိုင်ပါသော်လည်း ယနေ့ ဤဂုဏ်ကျေးဇူး အစုကိုကား ထမ်းဆောင်ခြင်းငှါ မစွမ်းနိုင်တော့ပါ”ဟု ပြောဆိုသကဲ့သို့ တပြိုင်နက်တည်းပင် ပဲ့တင်ရိုက်ဟည်းလျက် မဟာပထဝီ ဤမြေကြီးသည် ရေအဆုံးတိုင်အောင် ပြင်းစွာ တုန်လှုပ်လေ၏၊ ကောင်းကင်အလုံး အုန်းအုန်းဖြိုးဖြိုး သည်းထန်စွာ မိုးထစ်ကြိုးလေ၏။ မိုးတိမ်တိုက်ကြီးများသည် တခဏအတွင်း တက်ကြွ ဖြစ်ပွါးကြကာ ပေါက္ခရ၀ဿမိုးကို ဖြိုးဖြိုးရွာသွန်းစေလေ၏။
မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် “သာရိပုတ္တရာကား ထိုင်နေသော ငါဘုရား၏ ရူပကာယကို ရှိခိုးပြီးပြီ၊ ယခုအခါ ရပ်တည်နေသော ငါဘုရား၏ ရူပကာယကို သာရိပုတ္တရာကို တဖန် ရှိခိုးစေဦးအံ့”ဟု ကြံစည်ဆင်ခြင်တော်မူကာ တရားဟောရာ ဗုဒ္ဓါသန ဓမ္မပလ္လင်မှ ထတော်မူ၍ ဂန္ဓကုဋီတိုက်တော်သို့ရှေးရှူ ကြွသွားတော်မူပြီးလျှင် ကျောက်မျက်ရတနာ စီခြယ်အပ်သော ပျဉ်ချပ်၌
၇၀
ရပ်တည်နေတော်မူလေ၏။ အရှင်သာရိပုတ္တရာ မထေရ်မြတ်သည် ထိုသို့ ရပ်တည်နေသော မြတ်စွာဘုရားကို လက်ျာရစ်သုံးပတ် လှည့်လည်၍ ရှေ့, နောက်, ၀ဲ, ယာ = လေးမျက်နှာအရပ်တို့၌ ရှိခိုးပြီးသော်—
“မြတ်စွာဘုရား.. အကျွန်ုပ်သည် လွန်ခဲ့သော တသင်္ချေနှင့် ကမ္ဘာတသိန်းထက်က အနောမဒဿီ မြတ်စွာဘုရား၏ ခြေတော်ရင်း၌ ဝပ်စင်းတုပ်ကွ၍ အရှင်ဘုရားတို့ကို ဖူးမြော်ရန် ပန်ထွာ တောင့်တခဲ့ပါပြီ၊ တပည့်တော်၏ ထိုတောင့်တချက်သည် ယခုအခါ ပြည့်စုံပါပြီ၊ အရှင်ဘုရားတို့ကို နှစ်သက်အားရ ဖူးမြော်ရပါကုန်ပြီ။ ထိုဆုတောင်းပတ္ထနာမှု ပြုစဉ်က အနောမဒဿီ မြတ်စွာဘုရား၏ ဗျာဒိတ်တော်စကားကို အစဉ်လျှောက်၍ ကြားနာကာ ဉာဏ်ပညာဖြင့် အရှင်ဘုရားတို့ကို ရည်ရော်ဖူးမြော်ရခြင်းသည် ပဌမဖူးမြော်ရခြင်း ဖြစ်ပါသည်။ ယခု ဖူးမြော်ရခြင်းသည် နောက်ဆုံး ဖူးမြော်ရခြင်း ဖြစ်ပါသည်။ တဖန် အရှင်ဘုရားတို့ကို ဖူးမြော်ရခွင့် မရှိတော့ပါဘုရား”—
ဟု နောက်ဆုံး လျှောက်ထားကာ လက်သည်းဆယ်ပွင့်တို့ဖြင့် တင့်တယ်တောက်ပြောင်သော လက်အုပ်ကို ချီးမြှောက်၍ မြတ်စွာဘုရားကို မြင်လောက်သောအရပ် ဆုံးသည်တိုင်အောင် နောက်ဆုတ်သွားလျက် ရှိခိုးပြီးလျှင် တပည့်ရဟန်း ငါးရာတို့နှင့် အတူတကွ ဖဲသွားတော်မူလေ၏။ တဖန်ထပ်၍ မဟာပထဝီ မြေကြီးသည် ဂုဏ်ကျေးဇူးအနှစ်ကို မဆောင်စွမ်းနိုင်တော့ပဲ ရေအဆုံးတိုင်အောင် တုန်လှုပ်ပြန်လေ၏။
မြတ်စွာဘုရားသည် ကိုယ်တော်မြတ်ကို ဝန်းရံ၍ တည်နေကြသော ရဟန်းတို့ကို “ချစ်သားတို့.. သင်တို့၏ နောင်တော်ကြီးကို လိုက်ပို့ကြလော့”ဟု မိန့်တော်မူ၏။ ထိုခဏ၌ ပရိသတ်လေးပါးလုံးပင် မြတ်စွာဘုရား တပါးတည်းကိုသာ ဇေတဝန်ကျောင်းတိုက်၌ ချန်ထားခဲ့ကြ၍ တဦးမကျန် ထွက်ချီလိုက်ပို့ကြလေ၏။ သာဝတ္ထိ ပြည်သူပြည်သားတို့သည်လည်း “အရှင်သာရိပုတ္တရာ မထေရ်သည် မြတ်စွာဘုရားကို ပန်ကြား၍ ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူလိုရကား
၇၁
ဇေတဝန်ကျောင်းတိုက်တော်မှ ထွက်ကြွတော်မူလာပြီတဲ့၊ မထေရ်မြတ်ကို ငါတို့ နောက်ဆုံး ဖူးမြော်ကြ ကုန်အံ့”ဟု မြို့တံခါးများ သွားလာထွက်ဝင်ရန် နေရာမရှိအောင်ပင် အပြည့်အကြပ် ထွက်ခဲ့ကြ၍ နံ့သာ ပန်း-စသည် လက်စွဲကြကုန်လျက် ဆံပင်တို့ကို ဖရိုဖရဲ ကြဲဖြန့်ကြပြီးသော် “အရှင်ဘုရား.. ယခုအခါ တပည့်တော်တို့သည် ‘မဟာပည သာရိပုတ္တထေရ်သည် အဘယ်အရပ်မှာ နေသနည်း၊ ဓမ္မသေနာပတိ သာရိပုတ္တထေရ်သည် ယခုအခါ အဘယ်အရပ်မှာ နေသနည်း’ဟု မေးမြန်းကြကာ အဘယ်မထေရ်ထံသို့ သွားကြရပါမည်နည်း။ အဘယ်သူ့လက်၌ မြတ်စွာဘုရားကို အပ်ထားခဲ့၍ မထေရ်မြတ်ဘုရား ဖဲကြွသွားတော်မူသနည်း” ဤသို့ အစရှိသည်ဖြင့် ငိုကြွေး မြည်တမ်းကြ၍ မထေရ်မြတ်နောက်သို့ ကောက်ကောက် လိုက်ပါကြလေကုန်၏။
အရှင်သာရိပုတ္တရာမထေရ်သည် ကြီးကျယ်သော ပညာတည်သူ ဖြစ်တော်မူရကား “ဤဖြစ်တိုင်းဖြစ်တိုင်းသော သတ္တဝါတို့၏ သေခြင်းအဆုံးရှိသော လမ်းသည်ကား ခပ်သိမ်းသော သတ္တဝါတို့ မလွန်မြောက်နိုင်သော လမ်းဖြစ်သည်”ဟု အကျဉ်းချုပ် လူများအပေါင်းကို ဆုံးမတော်မူ၍ “ငါ့ရှင်တို့.. သင်တို့သည်လည်း နေရစ်ကြလော့၊ မြတ်စွာဘုရား၌ မမေ့မလျော့ကြလင့်”ဟု မိန့်ဆိုကာ ရဟန်းအပေါင်းကိုလည်း ပြန်နစ်စေတော်မူ၍ မိမိပရိသတ်နှင့် အတူတကွ နာလကရွာဖက်သို့ ဖဲကြွတော်မူလေ၏။ “ရှေးအခါ အရှင်မြတ်သည် တဖန်ပြန်လာမည့် ဒေသစာရီကို ကြွချီတော်မူ၏၊ ဤယခု ကြွချီခြင်းကား နောက်ထပ်တဖန် ပြန်လာရန်မဟုတ်တော့ချေ”ဟု ငိုကြွေးမြည်တမ်းကာ လိုက်ပါလာသော လူများကိုလည်း “ဒါယကာ ဒါယိကာမအပေါင်း သူတော်ကောင်းတို့.. သင်တို့သည် အပ္ပမာဒတရား လက်ကိုင်ထားသူများ ဖြစ်ရစ်ကြလော့၊ ရုပ်နာမ်ဓမ္မ သင်္ခါရတို့မည်သည် ဤသို့ ဖြစ်လေ့ရှိကုန်၏ = ဖြစ်ပြီးလျှင် စုတိပြတ်ကြွေ သေခြင်းလျှင် အဆုံးရှိကုန်၏”ဟု အပ္ပမာဒဩဝါဒဖြင့် ဆုံးမတော်မူ၍ ပြန်နစ်စေတော်မူ၏။
၇၂
ထို့နောက် အရှင်သာရိပုတ္တရာ မထေရ်မြတ်သည် လမ်းခရီးအကြား ခပ်သိမ်းသော အရပ်တို့၌ အချိန်မဆွဲ တညဉ့်စီနေခြင်းဖြင့် ခရီးအကြားဝယ် ခုနစ်ရက်ပတ်လုံး လူတို့ကို ချီးမြှောက်မှု ပြုတော်မူကာ အစဉ်သဖြင့် ကြွချီလာတော်မူခဲ့ရာ ညနေချမ်းကာလ၌ နာလကရွာသို့ ရောက်တော်မူ၍ ရွာတံခါးဝ ပညောင်ပင်ရင်း၌ ရပ်နားနေတော်မူလေ၏။
ထိုအခါ မထေရ်မြတ်၏ တူအရင်းဖြစ်သော ဥပရေ၀တ-မည်သော သူငယ်သည် ရွာပြင်ဘက်သို့ ထွက်လာလေသော် မထေရ်မြတ်ကိုမြင်၍ အနီးသို့ လာရောက်ကာ ရှိခိုး ရပ်တည်လာ၏။ မထေရ်မြတ်သည် တူဖြစ်သူ ဥပရေ၀တသူငယ်ကို “ဥပရေ၀တ.. အိမ်မှာ သင့်အဖွားရှိ၏လော”ဟု မေးလေ၏။ “ရှိပါသည် အရှင်ဘုရား..”ဟူ၍ ဥပရေဝတသူငယ်က လျှောက်ထားလေလျှင် မထေရ်မြတ်သည် “သင် သွားတည့်ချေ၊ ငါတို့ ဤရွာသို့ ရောက်ရှိလာကြောင်း ပြောကြားလေလော့၊ အကယ်၍ သင့်အဖွားက ‘အဘယ့်ကြောင့် လာသနည်း’ဟု မေးလျှင် ‘ယနေ့တရက်ပတ်လုံး ရွာတွင်း၌ နေလိမ့်မည်တဲ့၊ ဦးကြီး၏ မွေးဖွားရာ တိုက်ခန်းကို ရှင်းလင်းသုတ်သင် ပြင်ဆင်၍ ထားလိုက်ကြပါတဲ့၊ ရဟန်းငါးရာတို့အတွက်လည်း နေရာများကို သိထားလိုက်ကြပါ = ပြင်ထားလိုက်ကြပါတဲ့’ဟု သင်ပြောချေ”ဟု မှာကြားတော်မူလိုက်လေ၏။
ဥပရေဝတ သူငယ်သည် အဖွားဖြစ်သူ ရူပသာရီပုဏ္ဏေး (သူဌေးကတော်ကြီး)ထံသို့ သွား၍ “အို အဖွား.. ကျွန်တော်၏ ဦးကြီး (ဥပတိဿ) လာနေပါသည်”ဟု ပြောလေလျှင် အဖွားဖြစ်သူက “ယခု အဘယ်မှာနည်း”ဟု မေးလေ၏။ ဥပရေ၀တသူငယ်က “ရွာတံခါးဝမှာ”ဟု ဖြေကြားလေလျှင် အဖွားဖြစ်သူက “တပါးတည်းလော၊ အခြားတပါး တဦးတယောက်များကော ပါရှိသေးသလော”ဟု မေးပြန်လေ၏။ ဥပရေဝတသူငယ်က “ပါရှိပါသည်၊ ရဟန်းငါးရာတို့ ပါရှိကြပါသည်”ဟု ဖြေကြားလေလျှင် အဖွားဖြစ်သူက “အဘယ်အကြောင်းကြောင့် လာသနည်း”ဟု ထပ်၍တဖန် မေးပြန်လေ၏။ ဥပရေဝတသူငယ်က
၇၃
မထေရ်မြတ် မှာကြားလိုက်သော အကြောင်းအရာများကို အဖွားဖြစ်သူ ရူပသာရီပုဏ္ဏေး သူဌေးကတော်ကြီးအား ပြောကြားလေလျှင် သူဌေးကတော်ကြီးသည် “ဩ.. ငါ့သားကြီးသည် အဘယ့်ကြောင့် ဤမျှများစွာ ရဟန်းငါးရာတို့အတွက် နေရာကို သုတ်သင် ပြင်ဆင်စေပါသနည်း၊ ငယ်စဉ်အခါ ရဟန်းပြုပြီးလျှင် ကြီးပြင်းသောအခါမှ လူဖြစ်လို၍ ထင်ပါ၏”ဟု ကြံစည် အောက်မေ့၍ ဖွားရာတိုက်ခန်းကို သုတ်သင်ရှင်းလင်းစေပြီးနောက် ရဟန်းငါးရာတို့အတွက် နေရာကို ခင်းကျင်းစေပြီးလျှင် ဆီမီးတိုင်တို့ကို ထွန်းညှိ၍ မထေရ်မြတ်ထံသို့ အပင့်စေလွှတ်လိုက်လေ၏။
မထေရ်မြတ်သည် ရဟန်းငါးရာတို့နှင့် အတူတကွ ပြာသာဒ်ထက်သို့တက်၍ ဖွားရာတိုက်ခန်းသို့ ဝင်ရောက်ထိုင်နေပြီးလျှင် “သင်တို့၏ နေရာအသီးသီးသို့ သွားကြလော့”ဟု ရဟန်းတို့ကို လွှတ်လိုက်လေ၏။ ထို ရဟန်းတို့ သွားကြလျှင်ပင် မထေရ်မြတ်၏ ကိုယ်ခန္ဓာမှာ ပြင်းထန် ကြမ်းတမ်းသော အနာရောဂါ ဖြစ်ပွါး လာလေ၏။ သေခြင်းလျှင် အဆုံးရှိသည့် သွေးသွန်သော ဝေဒနာတို့ မရပ်မနား ဖြစ်ပွါး၍ လာလေကုန်၏။ ခွက်တခုဝင် ခွက်တခုထွက်ဖြင့် အလဲအလှယ် ပြုစုကြရပေ၏။ မယ်တော် ရူပသာရီပုဏ္ဏေး သူဌေးကတော်ကြီးသည် “ငါသား၏ဖြစ်ပုံကို မနှစ်သက်နိုင်ပေ”ဟု အောက်မေ့ကာ မိမိနေရာ တိုက်ခန်းတံခါးဝကို မှီ၍ ရပ်တည်နေလေ၏။
ထိုအခါ စတုမဟာရာဇ် နတ်မင်းကြီး လေးဦးတို့သည်“တရားစစ်သူကြီး အရှင်သာရိပုတ္တရာ မထေရ်မြတ်သည် ယခုအခါ အဘယ်အရပ်၌ နေတော်မူသနည်း”ဟု ကြည့်ရှုကြလေသော် “မထေရ်မြတ်သည် နာလကရွာ ဖွားရာတိုက်ခန်းဝယ် ပရိနိဗ္ဗာန်စံရာ ညောင်စောင်း၌ လျောင်းတော်မူလေပြီ၊ နောက်ဆုံးဖူးမြော် ပြုစုရန် ငါတို့ သွားကြကုန်အံ့”ဟု တိုင်ပင်ကြပြီးလျှင် မထေရ်မြတ်ထံသို့ လာရောက်ရှိခိုး ရပ်တည်ကြလေကုန်၏။ မထေရ်မြတ်က “သင်တို့ အဘယ်သူများနည်း”ဟု မေးတော်မူလေလျှင် “မဟာရာဇ်နတ်မင်းကြီးများပါ အရှင်ဘုရား..”ဟု ဖြေကြား
၇၄
လျှောက်ထားကြလေ၏။ “အဘယ့်ကြောင့် လာကြသနည်း”ဟု မေးတော်မူပြန်လေလျှင် “သူနာပြုများ ဖြစ်ကြမည်ဟု လာရောက်ကြပါသည်ဘုရား”ဟု ပြန်ကြား လျှောက်ထားကြလေ၏။ ထိုအခါ မထေရ်မြတ်သည် “ရှိပါစေ, သူနာပြုရဟန်း ရှိပါ၏။ သင်တို့ ပြန်ကြလော့”ဟု ပြောဆိုကာ လွှတ်လိုက်လေ၏။ ထိုစတုမဟာရာဇ် နတ်မင်းကြီးများ ပြန်သွားကြသောအခါ ထိုနည်းအတိုင်းပင် သိကြားနတ်မင်း လာရောက်ပြန်လေ၏။ ထိုသိကြားမင်း ပြန်သွားသောအခါ မဟာဗြဟ္မာကြီး လာရောက်ပြန်လေသည်။ ထိုသိကြားမင်းနှင့် မဟာဗြဟ္မာကြီးတို့ကိုလည်း ထို့အတူပင် မထေရ်မြတ်သည် ခွင့်ပြုစကား မိန့်ကြားကာ ပြန်လွှတ်တော်မူလိုက်လေ၏။
မယ်တော် ရူပသာရီပုဏ္ဏေး သူဌေးကတော်ကြီးသည် နတ်,ဗြဟ္မာတို့ လာကြ,ပြန်ကြသည်ကို မြင်ရ၍ “ငါ့သားကို ရှိခိုး၍ ပြန်သွားကြသော ထိုသူများကား အဘယ်သူများနည်း”ဟု သိလို၍ မထေရ်မြတ်၏ တိုက်ခန်းတံခါးအနီးသို့ သွားရောက်ပြီးလျှင် “ချစ်သားစုန္ဒ.. ဘာဖြစ်ကြနည်း”ဟု မေးလေ၏။ ညီတော် စုန္ဒ မထေရ်သည် မယ်တော်အား မထေရ်မြတ် မကျန်းမာကြောင်း ရှင်းလင်းပြောကြားပြီးလျှင် အရှင်သာရိပုတ္တရာမထေရ်မြတ်ကို “ဒါယိကာမကြီး လာနေပါသည် အရှင်ဘုရား..”ဟု လျှောက်ထားလေ၏။ မထေရ်မြတ်က “ဒါယိကာမကြီး.. အဘယ့်ကြောင့် အခါမဟုတ်ပဲ လာရောက်သနည်း”ဟု မေးလေလျှင် မယ်တော်ကြီးသည်“ချစ်သား.. သင်ချစ်သားကို ဖူးမြင်ရန် လာရောက်ပါသည်”ဟု ပြောဆို၍ ဆက်ပြီးလျှင် “ချစ်သား.. သင ချစ်သားထံ ရှေးဦးစွာ လာရောက်ကြသူများကား အဘယ်သူများပါနည်း”ဟု မေးလျှောက်လေ၏။ မထေရ်မြတ်က “ဒါယိကာမကြီး.. ထိုပဌမ လာရောက်ကြသူများကား စတုမဟာရာဇ် နတ်မင်းကြီးတို့ ဖြစ်ကြသည်”ဟု မိန့်တော်မှုလေလျှင် မယ်တော်ကြီးသည် “ချစ်သား.. သင်ချစ်သားက စတုမဟာရာဇ် နတ်မင်းကြီးတို့ထက် သာလွန်မြင့်မြတ်သလော”ဟု မေးပြန်လေ၏။
၇၅
မထေရ်မြတ်က “ဒါယိကာမကြီး.. ထိုစတုမဟာရာဇ် နတ်မင်းကြီးတို့မှာ သားတော်တို့၏ အရာမ်စောင့်များနှင့် တူကြပါသည်။ သားတော်တို့၏ဆရာ မြတ်စွာဘုရား ပဋိသန္ဓေ တည်နေတော်မူသော အချိန်မှစ၍ သန်လျက် လက်စွဲကြကာ စောင့်ရှောက်မှု ပြုခဲ့ကြပါသည်”ဟု မိန့်တော်မူလေလျှင် မယ်တော်ကြီးသည် တဖန်ဆက်၍ “ချစ်သား.. ထိုစတုမဟာရာဇ် နတ်မင်းကြီးများ သွားပြီးသည်၏ အဆုံး၌ လာရောက် သောသူကား အဘယ်သူနည်း”ဟု မေးပြန်လေ၏။ မထေရ်မြတ်က “သိကြားနတ်မင်း ဖြစ်သည်”ဟု မိန့်တော်မှုလေလျှင် မယ်တော်ကြီးသည် “ချစ်သား.. သင်ချစ်သားက သိကြားနတ်မင်းထက်လည်း သာလွန်မြင့်မြတ်သလော”ဟု မေးပြန်လေ၏။
မထေရ်မြတ်က “ဒါယိကာမကြီး.. ထိုသိကြားနတ်မင်းမှာ သားတော်တို့၏ သပိတ် ပရိက္ခရာ ဘဏ္ဍာကိုင် သာမဏေငယ်ကလေးနှင့် တူပါသည်။ သားတော်တို့၏ဆရာ မြတ်စွာဘုရား အဘိဓမ္မာတရား ဟောကြားတော်မူပြီး၍ တာဝတိံသာနတ်ပြည်မှ လူ့ပြည်သို့ သက်ဆင်း ကြွလာတော်မူသောအခါ သပိတ်သင်္ကန်းကို ယူဆောင်၍ သိကြားမင်း သက်ဆင်း လိုက်ပါခဲ့ပါသည်”ဟု မိန့်တော်မူလေလျှင် မယ်တော်ကြီးသည် “ချစ်သား.. ထိုသိကြားနတ်မင်း သွားပြီးသည်၏အဆုံး၌ ကိုယ်ရောင်ကိုယ်ဝါ တောက်ပစွာလျက် လာရောက်သောသူကား အဘယ်သူနည်း”ဟု မေးပြန်လေ၏။ မထေရ်မြတ်က “ဒါယိကာမကြီး.. ထိုနောက်ဆုံးလာရောက်သူမှာ ဒါယိကာမကြီး၏ ဘုရားလည်းဖြစ်, ဆရာလည်းဖြစ်သည့် မဟာဗြဟ္မာကြီးဆိုသူ ဖြစ်သည်”ဟု မိန့်တော်မူလေလျှင် မယ်တော်ကြီးသည် “ချစ်သား.. သင်ချစ်သားက ငါ၏ဘုရားဖြစ်သူ မဟာဗြဟ္မာကြီးထက်လည်း သာလွန်မြင့်မြတ်သလော”ဟု မေးလေ၏။
ထိုအခါ မထေရ်သူမြတ်သည် မယ်တော်ကြီးကို “အိမ်း.. ဟုတ်ပေသည် ဒါယိကာမကြီး.. ဤမဟာဗြဟ္မာကြီးတို့မည်သည် ငါတို့ဆရာ မြတ်စွာဘုရား ဖွားမြင်တော်မူသောနေ့၌ တယောက်မက
၇၆
မဟာဗြဟ္မာကြီး လေးယောက်တို့ပင် အလောင်းတော် ယောက်ျားမြတ်ကို ရွှေဇာကွန်ရက်ဖြင့် ခံလင့်လာကြကုန်ပြီ”ဟု ရှင်းလင်း မိန့်ကြားတော်မူလေ၏။
မယ်တော်ကြီး တရားထူးရခြင်း
ထိုအခါ မယ်တော်ကြီး၏ သန္တာန်မှာ “ဤယခု ငါမြင်ရသော အာနုဘော်မှာ သား၏ အာနုဘော်သာ ဖြစ်သေး၏။ သား၏ဆရာ မြတ်စွာဘုရား၏ အာနုဘော်ကား ဘယ်လိုများ ဖြစ်လိမ့်မည်နည်း၊ မမှန်းဆနိုင်အောင်ပင် ရှိလေတော့၏တကား”ဟု ကြံစည်ဆင်ခြင်လျက်ပင် လျင်မြန်စွာ ပီတိငါးမျိုးတို့ တဖြိုးဖြိုး ဖြစ်ပွါးကြလျက် မယ်တော်ကြီး၏ တကိုယ်လုံးကို ပြန့်နှံ့လေတော့၏။ မထေရ်မြတ်သည် “ယခုအခါ မယ်တော်၏ သန္တာန်၌ ပီတိသောမနဿတရား ဖြစ်ပွါးခဲ့လေပြီ၊ ဤအခါသည်ကား ငါ့မယ်တော်အား တရားဟောရန် အလွန်သင့်လျော်သောအခါ ဖြစ်လေသည်”ဟု ကြံစည် ဆင်ခြင်တော်မူပြီးလျှင် “ဒါယိကာမကြီး.. အဘယ်အရာကို ကြံစည်စဉ်းစား၍ နေသနည်း”ဟု မေးတော်မူလေ၏။ မယ်တော်ကြီးက “ချစ်သား.. ဤယခု ငါမြင်ရသော အနုဘော်မှာ ငါ့သား၏ အာနုဘော်သာ ဖြစ်သေး၏။ ငါ့သား၏ဆရာ မြတ်စွာဘုရား၏ အာနုဘော်ကား ဘယ်လိုများ ဖြစ်လိမ့်မည်နည်း၊ မမှန်းဆနိုင်အောင်ပင် ရှိတော့၏တကား-ဟု ဤအကြောင်းအရာကို ငါမယ်တော် ကြံစည်ဆင်ခြင်၍ နေပါသည်”ဟု လျှောက်ထားလေလျှင် မထေရ်မြတ်သည် မယ်တော်ကြီးကို “ဒါယိကာမကြီး.. ငါ၏ဆရာ မြတ်စွာဘုရား ဖွားတော်မူသောအခါ, တောထွက်တော်မူသောအခါ, ဘုရားဖြစ်တော်မူသောအခါ, ဓမ္မစကြာတရားဦး ဟောတော်မူသောအခါများ၌ စကြဝဠာပေါင်း တိုက်တသောင်း ရိုက်ခြောင်းတုန်လှုပ်ခဲ့လေပြီ၊ သီလဂုဏ်, သမာဓိဂုဏ်, ပညာဂုဏ်, ဝိမုတ္တိဂုဏ်, ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿန ကျေးဇူးဂုဏ်အားဖြင့် ငါတို့ဆရာ မြတ်စွာဘုရားနှင့် တူသောသူမည်သည် လောက၌တစုံတယောက်မျှ မရှိဖြစ်ချေသည်။ ထိုငါတို့ဆရာ မြတ်စွာဘုရားသည် ဤအကြောင်း ဤအကြောင်းများကြောင့်
၇၇
အရဟံဂုဏ်ရှင်, သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဂုဏ်ရှင် ဖြစ်တော်မူပါပေ၏”- ဤသို့ အစရှိသည်ဖြင့် အကျယ်ဖွင့်ပြကာ မြတ်စွာဘုရားဂုဏ်တော်နှင့်စပ်သော တရားဒေသနာကို ဟောကြားတော်မူလေ၏။
မယ်တော်ကြီးသည် ချစ်လှစွာသော သားကြီးဩရသ၏ တရားဒေသနာ အဆုံးဝယ် သောတာပတ္တိဖိုလ်၌ တည်ပြီးလျှင် သားတော် မထေရ်မြတ်ကို “ချစ်သားဥပတိဿ.. ဤသို့စဉ် မွန်မြတ်လှသော အမြိုက်ချမ်းသာကို ငါမယ်တော်အား သင်ချစ်သားသည် ဤမျှ ကာလရှည်ကြာလျားအောင် မပေးပဲနေဘိ၏၊ အဘယ့်ကြောင့် ဤကဲ့သို့ ပြုရက်သနည်း”ဟု အပြစ်တင်စကား ပြောကြားလေ၏။ မထေရ်မြတ်သည် “ငါကား မယ်တော်ရူပသာရီပုဏ္ဏေး သူဌေးကတော်ကြီးအား မွေးကျေးဇူးမြတ် ဆပ်အပ်လေပြီ၊ ဤသောတာပတ္တိဖိုလ်မျှဖြင့် မယ်တော်အဖို့ရာ သင့်ပေလိမ့်မည်”ဟု ကြံစည်ဆင်ခြင်တော်မူပြီးလျှင် “သွားလော့ ဒါယိကာမကြီး..”ဟု မိန့်ဆို၍ မယ်တော်ကြီးကို လွှတ်လိုက်ပြီးနောက် ညီတော် စုန္ဒမထေရ်ကို “စုန္ဒ.. ဘယ်အချိန်ရောက်နေပြီနည်း”ဟု မေးတော်မူလေ၏။ အရှင်စုန္ဒမထေရ်က “မိုးသောက်အားကြီး လင်းလုနီးအချိန်ပါဘုရား..”ဟု လျှောက်ထားလေလျှင် မထေရ်မြတ်သည် “ရဟန်းအပေါင်းကို စည်းဝေးစေလော့”ဟု မိန့်တော်မူလေ၏။ စုန္ဒမထေရ်က “ရဟန်းအပေါင်း စည်းဝေးပြီးပါပြီ အရှင်ဘုရား..”ဟု လျှောက်ထားလေလျှင် မထေရ်မြတ်သည် “စုန္ဒ.. ငါ့ကိုထူ၍ ထိုင်ပေးစမ်း” ဟု မိန့်တော်မူ၍ အထူခိုင်းကာ ထိုင်နေတော်မူလေ၏။
မထေရ်မြတ်သည် ရဟန်းအပေါင်းကို “ငါ့ရှင်တို့.. လေးဆယ့်လေးဝါ ကာလကြာအောင် ငါနှင့်အတူတကွ လှည့်လည်ကျက်စား သွားလာနေထိုင်ကြရသော ငါ့ရှင်တို့၏အဖို့ရာ ငါ၏အပေါ်၌ မနှစ်သက်ဖွယ်သော ကာယကံမှု, ဝစီကံမှုများ ရှိခဲ့ပါလျှင် ထိုကာယကံမှု, ဝစီကံမှုများကို သည်းခံကြပါကုန်လော့”ဟု တောင်းပန်စကား မိန့်ကြားတော်မူလေ၏။ ရဟန်းအပေါင်းက “အရှင်ဘုရား.. ဤမျှ လေးဆယ့်လေးဝါကြာ ကာလပတ်လုံး
၇၈
အရိပ်ပမာ အရှင်ဘုရားတို့ကို မစွန့်ခွါပဲ လှည့်လည်ကျက်စား သွားလာနေထိုင်ကြရသော တပည့်တော်တို့၏ အဖို့ရာ အရှင်ဘုရားတို့အပေါ်၌ မနှစ်သက်ဖွယ်သော ကာယကံမှု, ဝစီကံမှု တခုခုမျှ မရှိပါဘုရား၊ စင်စစ်သော်မူ အရှင်ဘုရားတို့ကသာ တပည့်တော်တို့အား သည်းခံတော်မူကြပါဘုရား”ဟု တောင်းပန် ကန်တော့စကား လျှောက်ထားကြလေလျှင် မထေရ်မြတ်သည် သင်္ကန်းကြီးကို ရုံးစု၍ မျက်နှာတော်ကို အုပ်ပြီးလျှင် လက်ျာနံတောင်းဖြင့် လျောင်းတော်မူလျက် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကဲ့သို့ အစဉ်အတိုင်း ဝင်စားရသည့် သမာပတ်ကိုးပါးတို့ကို အနုလုံ, ပဋိလုံအားဖြင့် ဝင်စားတော်မူပြီးနောက် တဖန် ပဌမဈာန်မှစ၍ စတုတ္ထဈာန်တိုင်အောင် ဝင်စားတော်မူပြန်လေ၏။ ထိုစတုတ္ထဈာန်မှ ထ၍ အခြားမဲ့မှာပင် မဟာပထဝီ ဤမြေကြီးကို ပဲ့တင်ထပ်စေလျက် အနုပါဒိသေသ နိဗ္ဗာနဓာတ်ဖြင့် ခန္ဓပနိဗ္ဗာန် ဝင်စံချုပ် ငြိမ်းတော်မူလေသတည်း။
မယ်တော် ရူပသာရီပုဏ္ဏေး သူဌေးကတော်ကြီးသည် “ငါ့သားသည် အဘယ်သို့ ဖြစ်ပါလိမ့်၊ တစုံတရာကိုမျှ မပြောဆိုတော့ပါတကား”ဟု အောက်မေ့ကာ နေရာမှထ၍ မထေရ်မြတ်၏ ခြေဖမိုးကို ပွတ်သပ်စုံစမ်းလတ်သော် ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူကြောင်း ကောင်းစွာသိ၍ ကျယ်စွာသောအသံကိုပြုလျက် မထေရ်မြတ်၏ ခြေတို့၌ ဦးတိုက်ပြီးလျှင် “ချစ်သား.. မယ်တော်တို့သည် ဤအချိန်မှ ရှေးကာလက သင်ချစ်သား၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးကို မသိခဲ့ကြကုန်၊ ယခုမူကား သင်ချစ်သားကို အစအဦး အမှူးပြုကာ ရာပေါင်းများစွာ ထောင်ပေါင်း များစွာ သိန်းပေါင်းများစွာသော ရဟန်းတို့ကို ဤမယ်တော့်နေအိမ်၌ ပင့်ဖိတ် ထိုင်နေကြစေကာ ဆွမ်းကျွေးခွင့်ကို မရတော့ပြီတကား၊ ဝတ်စုံသင်္ကန်း လှူဒါန်းနိုင်ခွင့်ကို မရတော့ပြီတကား၊ ကျောင်းပေါင်း အရာ,အထောင် ဆောက်လုပ်စေနိုင်ခွင့်ကို မရတော့ပြီတကား”- ဤသို့ အစရှိသည်ဖြင့် အရုဏ်တက်သည်တိုင်အောင် ငိုကြွေးရှာလေ၏။ မယ်တော်ကြီးသည် နေအရုဏ်တက်လျှင် တက်ခြင်း ရွှေပန်းထိမ်သည်တို့ကို
၇၉
ခေါ်စေ၍ ရွှေတိုက်များကို ဖွင့်စေပြီးလျှင် ရွှေတုံး ရွှေစိုင်တို့ကို ချိန်ခွင်ကြီးဖြင့် ချိန်စေပြီးနောက် “အမောင်တို့.. ဤရွှေတုံး ရွှေစိုင်တို့ဖြင့် ရွှေပြာသာဒ်ငါးရာ, ရွှေမဏ္ဍပ်ငါးရာတို့ကို ပြုလုပ် တည်ဆောက်ကြလော့”ဟု ပြောဆိုကာ ပေးအပ်လိုက်လေ၏။
သိကြားနတ်မင်းသည်လည်း ဝိသကြုံနတ်သားကို ခေါ်၍ “အမောင်ဝိသကြုံ.. ဓမ္မသေနာပတိ သာရိပုတ္တရာထေရ်သည် ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူခဲ့လေပြီ၊ အမောင်သည် ရွှေပြာသာဒ်ငါးရာနှင့် ရွှေမုခ်ဦး တဲနန်းမဏ္ဍပ် ငါးရာတို့ကို ဖန်ဆင်းလော့”ဟု အမိန့်ပေးလေ၏။ ဝိသကြုံနတ်သားသည်လည်း သိကြားမင်း အမိန့်အတိုင်း ရွှေပြာသာဒ်ငါးရာနှင့် ရွှေမုခ်ဦးတဲနန်းမဏ္ဍပ် ငါးရာတို့ကို ခဏချင်း ဖန်ဆင်းလေ၏။ ဤသို့လျှင် မယ်တော်ကြီး ပြုလုပ်စေအပ်သော ရွှေပြာသာဒ်ငါးရာ, ရွှေမုခ်ဦးတဲနန်းမဏ္ဍပ် ငါးရာ, ဝိသကြုံနတ်သား ဖန်ဆင်းအပ်သော ရွှေပြာသာဒ်ငါးရာ, ရွှေမုခ်ဦး တဲနန်းမဏ္ဍပ် ငါးရာအားဖြင့် ရွှေပြာသာဒ်နှင့် ရွှေမဏ္ဍပ်ပေါင်း နှစ်ထောင်တို့ ဖြစ်သတည်း။
ထို့နောင်မှ နာလကရွာကြီး၏ အလယ်၌ အခိုင်အမာ ကြီးစွာသော မဏ္ဍပ်ကြီးကို ဆောက်လုပ်စေပြီးလျှင် ထိုမဏ္ဍပ်ကြီးအလယ်၌ အကြီးဆုံးသော ရွှေပြာသာဒ်ကြီးကို ထားရှိ၍ ကျန်သော ပြသာဒ်များကို အခြံအရံမဏ္ဍပ်များ အနေအားဖြင့် ထားရှိကြပြီးသော် သာဓုကီဠနသဘင်ကို ဆင်ယင်ကျင်းပကြလေကုန်၏၊ ထို သာဓုကီဠနသဘင်ဝယ် လူတို့၏အကြား၌ နတ်များ, နတ်တို့၏ အကြား၌ လူများ စည်ကားသိုက်မြိုက်စွာ သွားလာကော်ရော် ပူဇော်ကြလေ၏။
ရေဝတီအမျိုးသမီးအကြောင်း
မထေရ်မြတ်၏ တပည့်မဒါယိကာဖြစ်သော ရေဝတီမည်သော ဥပါသိကာမသည် “ငါသည် မထေရ်မြတ်အား ပူဇော်မှုကို ပြုပေအံ့”ဟု ကြံစည်ကာ ရွှေပန်းအိုး သုံးလုံးတို့ကို ပြုလုပ်စေပြီးလျှင် ဈာပနသဘင် ဆင်ယင်ကျင်းပရာသို့ လာရောက်လေ၏၊ ထိုအချိန်၌
၈၀
“မထေရ်မြတ်အား ပူဇော်မှုကို ပြုအံ့”ဟူသော အကြံဖြင့် သိကြားနတ်မင်းသည် နတ်သမီးကခြေသည်ပေါင်း (၂၅,၀၀၀,၀ဝ၀) နှစ်ကုဋေငါးသန်း ခြံရံအပ်လျက် လူ့ပြည်သို့ သက်ဆင်းလာလေ၏။ “သိကြားမင်း လူ့ပြည်သို့ သက်ဆင်းလာ၏”ဟု လူများအပေါင်းသည် နောက်သို့ မျက်နှာပြုကာ ဖဲဆုတ်၍လာလေ၏။ ထိုပရိသတ်၌ ရေဝတီ ဒါယိကာမသည်လည်း အများနည်းတူ ဖဲဆုတ်လေလျှင် ကိုယ်မအား (=ကိုယ်ဝန်)ရှိသောကြောင့် လွတ်ရောက်ရာအရပ်၌ ဆုတ်ဖယ်ခြင်းငှာ မတတ်နိုင်ရှာပဲ လူတို့၏အကြား၌ တိမ်းလည်းလေ၏။ လူတို့သည် ရေဝတီကို မမြင်ကြသည်ဖြစ်၍ နင်းချင်း၍ သွားကြလေကုန်၏။ ရေဝတီ ဒါယိကာမသည် ထိုအရပ်၌ပင် စုတိပြတ်ကြွေ သေလွန်ခဲ့၍ တာဝတိံသာ နတ်ပြည်ဝယ် ရွှေဗိမာန်၌ ဖြစ်လေ၏။ ဖြစ်သော ခဏမှာပင် ထိုရေဝတီနတ်သမီး၏ ခန္ဓာကိုယ် အတ္တဘောမှာ ရတနာတုံး ရတနာစိုင်ကြီးကဲ့သို့ သုံးဂါဝုတ်ခန့် ပမာဏရှိလေသည်၊ ထိုနတ်သမီး၏ အဆင်းတန်းဆာတို့မှာ လှည်းအစီး ခြောက်ဆယ်တိုက်ခန့် ပမာဏရှိ၍ အခြံအရံ နတ်သမီးတို့မှာ တထောင်တို့ ရှိကြလေသည်။
ထိုနောင်မှ အခြံအရံ နတ်သမီးတို့သည် နတ်၌ဖြစ်သော ကိုယ်လုံးပေါ်မှန်ကြီးကို ရေဝတီနတ်သမီး၏ ရှေ့၌ ချထားလာကြကုန် ၏။ ရေဝတီနတ်သမီးသည် ကြီးစွာသော မိမိ၏ စည်းစိမ်အသရေကို မြင်လတ်သော် “ဤစည်းစိမ်ကား ပြန့်ပြောများကြွယ် ကြီးကျယ်လှဘိ၏၊ ငါသည် အဘယ်သို့သော ကောင်းမှုကုသိုလ်ကံကို ပြုအပ်ခဲ့သနည်း”ဟု ကြံစည်ဆင်ခြင်လေ၏။ ထိုအခါ ရေဝတီနတ်သမီးသည် “ငါကား သာရိပုတ္တရာ မထေရ်မြတ်၏ ပရိနိဗ္ဗာန် စံရာဌာန၌ ရွှေပန်းအိုး သုံးလုံးတို့ဖြင့် ပူဇော်မှုကို ပြုအပ်ခဲ့လေပြီ၊ လူများအပေါင်းသည် ငါ့ကိုနင်း၍ သွားကြလေပြီ၊ ငါသည် ထိုနေရာ၌ပင် စုတိပြတ်ကြွေ သေလွန်ခဲ့၍ ဤတာဝတိံသာနတ်ပြည်၌ ဥပပတ်ပဋိသန္ဓေ ကပ်ရောက်ဖြစ်ပွါးလာလေသည်၊ မထေရ်မြတ်ကို အမှီပြု၍ ရအပ်သော ကောင်းမှုအကျိုးကို ငါသည် ယခုအခါ လူတို့အား ထင်ရှားစွာ ပြောကြားပေတော့အံ့”ဟု
၈၁
ကြံအောက်မေ့၍ ရွှေဗိမာန်ကြီးနှင့်တကွ လူ့ပြည်သို့ သက်ဆင်းလာလေ၏။
လူများအပေါင်းသည် အဝေးမှပင် ရွှေဗိမာန်ကို မြင်ကြ၍ “အသို့နည်း နေနှစ်စင်းတို့ တက်ထွန်း လာကြလေသလော”ဟု တအံ့တဩ ကြည့်ရှုကြစဉ် ဗိမာန်ကြီး တရွေ့ရွေ့ နီးကပ်၍လာလတ်သော် ရွှေပြာသာဒ်သဏ္ဌာန် ထင်၍လာလေ၏။ ထိုအခါ လူများအပေါင်းသည် “ဤအရာဝတ္ထုကား နေမဟုတ်၊ ရွှေဗိမာန်ကြီး တဆောင် ဖြစ်သည်”ဟု ပြောဆိုကြလေ၏။ ထိုရွှေဗိမာန်သည်လည်း ထိုလူများ ပြောကြားနေစဉ် ခဏမှာပင် အနီးသို့ ရောက်လာ၍ မထေရ်၏ ဥတုဇရုပ်ကလာပ်ကို သင်္ဂြိုဟ်ရန် စုပုံ၍ထားအပ်သော နံ့သာထင်းပုံထက်ဝယ် ကောင်းကင်၌ ရပ်တည်လာလေ၏။ ရေဝတီ နတ်သမီးသည် ရွှေဗိမာန်ကြီးကို ကောင်းကင်၌ပင် ထားခဲ့၍ မြေအပြင်သို့ သက်ဆင်းလာလေ၏။ လူများအပေါင်းက “ရှင်မ.. သင်သည် အဘယ်သူနည်း”ဟု မေးကြလေလျှင် ရေဝတီနတ်သမီးသည် “သင်တို့သည် ငါ့ကို မသိကြဘူးလော၊ ငါကား ရေဝတီ အမည်ရှိသောသူမ ဖြစ်လေသည်၊ ရွှေပန်းအိုး သုံးလုံးတို့ဖြင့် မထေရ်မြတ်ကို ပူဇော်မှုပြု၍ လူများအနင်းခံ ရကာ စုတိပြတ်ကြွေ သေလွန်ပြီးလျှင် တာဝတိံသာနတ်ပြည်၌ ငါ ဖြစ်ရလေပြီ၊ ငါ၏ စည်းစိမ် အသရေကို ကြည့်ရှုကြလော့၊ သင်တို့သည်လည်း ယခုအခါ အလှူဒါနကို ပေးလှူကြလော့၊ ထိုမှတပါး ကောင်းမှုများကိုလည်း ပြုလုပ်ကြလော့”ဟု ကုသိုလ်ကောင်းမှု ပြုလုပ်ခြင်း၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးစကားကို ပြောကြားပြီးလျှင် မထေရ်မြတ်၏ နံ့သာထင်းပုံကို လက်ျာရစ်လှည့်ကာ ရှိခိုးပြီးနောက် မိမိ၏နေရာ တာဝတိံသာနတ်ပြည်ဌာနသို့ပင် ပြန်သွားလေသတည်း။ (ဤကား ရေဝတီအမျိုးသမီးအကြောင်းတည်း)။
ဓာတ်တော်များကို
စုန္ဒထေရ် သာဝတ္ထိသို့ ယူဆောင်ခြင်း
လူများအပေါင်းသည်လည်း ခုနစ်ရက်ပတ်လုံး သာဓုကီဠနသဘင် ဆင်ယင်ကျင်းပကြပြီးလျှင် နံ့သာမျိုးစုံ ထင်းပုံကို
၈၂
ပြုလုပ်ကြလေ၏။ နံ့သာထင်းပုံကား အမြင့် သံတောင် (၉၉)ကိုးဆယ့်ကိုးတောင် ရှိ၏။ မထေရ်မြတ်၏ ဥတုဇရုပ်ကလာပ်ကို နံ့သာထင်းပုံထက်သို့ တင်၍ ပန်းရနံ့သာ မြက်စည်းတို့ဖြင့် မီးတိုက်ကြလေ၏။ မီးသင်္ဂြိုဟ် ဈာပနမှု ပြုရာဌာနဝယ် တညဉ့်ပတ်လုံး တရားပွဲကြီးသဘင် ဆင်ယင်ကျင်းပလေသည်။ နံနက်မိုးသောက် ရောက်သောကာလ အနုရုဒ္ဓါမထေရ်မြတ်သည် အလုံးစုံသော နံ့သာရေဖြင့် မထေရ်မြတ်၏ ရုပ်ကလာပ်သင်္ဂြိုဟ်ရာ နံ့သာထင်းမီးပုံကို ငြိမ်းသတ်တော်မူလေ၏။ အရှင်သာရိပုတ္တရာမထေရ်၏ ညီတော်အရင်းဖြစ်သော အရှင်စုန္ဒမထေရ်သည် ဓာတ်တော်များကို ရေစစ်၌ ထည့်ပြီးလျှင် “ယခုအခါ ငါသည် ဤနာလကရွာ၌ပင် ရပ်တည်နားနေရန် မတတ်နိုင်ပေ၊ ငါ၏နောင်ကြီး ဓမ္မသေနာပတိ သာရိပုတ္တရာ မထေရ်၏ ပရိနိဗ္ဗာန် စံလွန်တော်မူကြောင်းကို မြတ်စွာဘုရားအား လျှောက်ထားပေအံ့”ဟု ကြံစည် ဆင်ခြင်၍ ဓာတ်တော်ထည့်သော ရေစစ်နှင့် မထေရ်မြတ်၏ သပိတ်သင်္ကန်းစသော ပရိဘောဂ အသုံးအဆောင်များကို ယူဆောင်ခဲ့၍ သာဝတ္ထိပြည်သို့ သွားလေ၏။ ခရီးစခန်း တထောက် တထောက် ရောက်ရာဌာန၌ နှစ်ညဉ့်မနေပဲ အလုံးစုံသော အရပ်၌ပင် တညဉ့်တာမျှ တည်းခို နားနေတော်မူသဖြင့် သာဝတ္ထိပြည်သို့ ဆိုက်ရောက်တော်မူလေ၏။
ထိုအခါ အရှင်စုန္ဒမထေရ်သည် ဇေတဝန်ကျောင်းတိုက်အနီး ရေကန်၌ ရေချိုးပြီး ကမ်းသို့တက်၍ ကောင်းစွာ ဝတ်ရုံပြီးလျှင် “ဘုရားရှင်တို့မည်သည် ကျောက်ထီးတန္တု အလေးပြုအပ်သည့် ပုဂ္ဂိုလ်မြတ်ကြီးများ ဖြစ်ချေသည်၊ ပါးပျဉ်းထောင်သော မြွေအလား ခြင်္သေ့နှင့်ကျား အမုန်ယစ်သော ဆင်ကြီးများပမာ လွန်စွာ ချဉ်းကပ်နိုင်ခဲကုန်၏။ ငါသည် ဘုရားရှင်ထံတော်မှောက်သို့ ဖြောင့်ဖြောင့်သွားရောက်ကာ မလျှောက်ထားဝံ့ချေ၊ အဘယ်သူ့ထံ သွားရပါမည်နည်း”ဟု ကြံ၍ “ငါ၏ ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာ တရားဘဏ္ဍာစိုး ဖြစ်တော်မူသော အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်မြတ်သည် ငါ့နောင်ကြီး မထေရ်မြတ်ကြီး၏ အလွန်ရင်းနှီး မြင့်မြတ်သော
၈၃
သူငယ်ချင်း ဖြစ်လေသည်၊ ထိုအရှင်အာနန္ဒာ မထေရ်မြတ်ထံ သွားရောက်၍ အကြောင်းအကျိုးကို လျှောက်ထားပြီးလျှင် မထေရ်မြတ်ကို အပါပင့်ခေါ်ပြီးမှ မြတ်စွာဘုရားနှင့် လျှောက်ထားပြောကြားတော့မည်”ဟု ဆင်ခြင်မိကာ အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်ထံမှောက်သို့ သွားရောက်ရှိခိုးကာ အပြစ်လွတ်ရာအရပ်၌ ထိုင်နေပြီးသော် အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်မြတ်ကို “အရှင်ဘုရား.. အရှင်သာရိပုတ္တရာသည် ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူပါပြီ၊ ဤသည်ကား အရှင်သာရိပုတ္တရာ၏ သပိတ်သင်္ကန်းပါတည်း၊ ဤသည်ကား ဓာတ်တော်ထည့်သော ရေစစ်ပါတည်း”ဟု တခုစီ ဖော်ပြလျှောက်ထားလေ၏။ (ဤ၌ အရှင်စုန္ဒသည် မြတ်စွာဘုရား၌၎င်း, မိမိ၏ ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာ အရှင်အာနန္ဒာ၌၎င်း လွန်စွာ အလေးပြုသောကြောင့် မြတ်စွာဘုရားထံသို့ ဖြောင့်ဖြောင့် တောက်လျှောက်မသွားပဲ အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်ထံသို့ ရှေးဦးစွာ သွားသည်ဟု မှတ်ယူရာ၏။)
ထိုအခါ အရှင်အာနန္ဒာသည် “ငါ့ရှင်စုန္ဒ.. မြတ်စွာဘုရားကို ဖူးမြော်ရန် ဤစကား အရင်းအနှီးသည် ရှိခဲ့လေပြီ၊ ငါ့ရှင်စုန္ဒ.. လာ, သွားကြစို၊ မြတ်စွာဘုရားထံသို့ ချဉ်းကပ်၍ မြတ်စွာဘုရားအား ဤအကြောင်းကို လျှောက်ထားကြကုန်စို့”ဟု မိန့်ဆိုကာ အရှင်စုန္ဒကို အတူခေါ်ခဲ့၍ မြတ်စွာဘုရား ထံတော်မှောက်သို့ သွားရောက်ရှိခိုးကြလျက် အပြစ်လွတ်ရာအရပ်၌ ထိုင်နေကြပြီးသော် အရှင်အာနန္ဒာသည် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို-
“မြတ်စွာဘုရား.. သမဏုဒ္ဒေသ = သာမဏေဟူ၍ အမည်ရသော ဤအရှင်စုန္ဒသည် ‘အရှင်ဘုရား.. အရှင်သာရိပုတ္တရာသည် ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူပါပြီ၊ ဤသည်ကား အရှင်သာရိပုတ္တရာ၏ သပိတ်သင်္ကန်းပါတည်း၊ ဤသည်ကား ဓာတ်တော်ထည့်သော ရေစစ်ပါတည်း’ဟု လျှောက်ထားပါ၏”-
ဟု လျှောက်ဆိုကာ အရှင်သာရိပုတ္တရာ၏ဓာတ်တော် ထည့်ယူခဲ့သော ရေစစ်ကို မြတ်စွာဘုရားရှင် လက်တော်သို့ ဆက်ကပ်လေ၏။
၈၄
မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် လက်တော်ကိုဆန့်၍ ဓာတ်တော်ရေစစ်ကို ခံယူပြီးလျှင် လက်ဖဝါးတော်အပြင် တင်ထားပြီးနောက် ရဟန်းတို့ကို-
“ချစ်သားရဟန်းတို့.. လွန်ခဲ့သော ၁၅-ရက်အထက်က တန်ခိုးပြာဋိဟာပေါင်း များစွာတို့ကိုပြု၍ အရှင်သာရိပုတ္တရာသည် ပရိနိဗ္ဗာန်ဝင်စံရန် ငါဘုရားထံ ခွင့်ပန်ခဲ့လေပြီ၊ ယခုအခါ ထိုသာရိပုတ္တရာ၏ ခရုသင်းပွတ်သစ်အတူ စင်ဖြူသော သာရီရိက ဓာတ်တော်များသာ ထင်ရှား ကျန်ရှိလေတော့ပြီ။
ရဟန်းတို့.. ထိုသာရိပုတ္တရာရဟန်းသည် တသင်္ချေနှင့် ကမ္ဘာတသိန်းကြာ ပါရမီကို ဖြည့်ကျင့်ပြီးသူ ဖြစ်လေသည်။ ထိုသာရိပုတ္တရာရဟန်းသည် ငါဘုရား လည်စေ = ဖြစ်စေ = ဟောမြွက်အပ်ပေသော ဓမ္မစက်ကို ငါ့နောက်လိုက်ကာ လည်စေ = ဖြစ်စေ = ဟောမြွက်သောပုဂ္ဂိုလ် ဖြစ်ပေသည်။ ထိုသာရိပုတ္တရာရဟန်းသည် ငါဘုရားမှထောက် နှစ်ခုမြေက်သော နေရာကို ကောင်းစွာရရှိသူ ဖြစ်ပေသည်။
ထိုသာရိပုတ္တရာ ရဟန်းသည် သာဝကသန္နိပါတကို လှလှကြီးပြည့်စေသူ ဖြစ်ပေသည်၊ (အရှင်သာရိပုတ္တရာ ရဟန္တာဖြစ်သောနေ့၌ သာဝကသန္နိပါတ ဖြစ်သည်ကို ရည်၍ မိန့်တော်မူခြင်း ဖြစ်သည်)။ ငါဘုရားကိုထား၍ ဇာတိခေတ် စကြဝဠာပေါင်း တိုက်တသောင်းတို့၌ ပညာဂုဏ်အားဖြင့် အတူမရှိသူ ဖြစ်လေသည်။
ထိုသာရိပုတ္တရာ ရဟန်းသည် ကြီးသော ပညာရှိသူ, ကျယ်ပြန့်သော ပညာရှိသူ, ရွှင်သော ပညာရှိသူ, လျင်သော ပညာရှိသူ, ထက်သော ပညာရှိသူ, ကိလေသာကို ဖောက်ထွင်းနိုင်သော ပညာရှိသူ ဖြစ်ပေ၏။ ထို သာရိပုတ္တရာ ရဟန်းသည် အလိုနည်းသူ, ရောင့်ရဲလွယ်သူ, နီဝရဏတို့မှ ဆိတ်သူ,
၈၅
လူတို့နှင့် ရောနှောခြင်းမှ ကင်းသူ, ထက်သန် သော လုံ့လရှိသူ, အပြစ်ပြ၍ ဆိုဆုံးမတတ်သူ, မကောင်းမှုနှင့် မကောင်းပြုသော သူတို့ကို မျက်နှာမငဲ့ ကဲ့ရဲ့တတ်သူ ဖြစ်ပေသည်။
ချစ်သားရဟန်းတို့.. ထိုသာရိပုတ္တရာ ရဟန်းသည် (က) ဘဝငါးရာ ကာလတို့ပတ်လုံး ကြီးစွာသော စည်းစိမ်တို့ကို ပယ်စွန့်၍ ရဟန်းပြုခဲ့သူ ဖြစ်ပေ၏။ (ခ) ထိုသာရိပုတ္တရာ ရဟန်းသည် ငါဘုရားသာသနာ၌ မဟာပထဝီမြေကြီးတရှိ သည်းခံချိသော ပုဂ္ဂိုလ်ဖြစ်ပေ၏။ (ဂ) ထိုသာရိပုတ္တရာ ရဟန်းသည် ဦးချိုကျိုးသော နွားလားပမာ မာန်မာန နည်းလှစွာ၏။ ထိုသာရိပုတ္တရာ ရဟန်းသည် ဒွန်းစဏ္ဍား၏ သားနှင့်အတူ နှိမ့်ချသော စိတ်ရှိသူလည်း ဖြစ်ပေ၏။
ချစ်သားရဟန်းတို့.. ကြီးသော ပညာရှိသော သာရိပုတ္တရာ၏ ဓာတ်တော်များကို ရှုကြကုန်လော့။ ရဟန်းတို့.. ကျယ်ပြန့်သော ပညာရှိသော, ရွှင်သော ပညာရှိသော, လျင်သော ပညာရှိသော, ထက်သော ပညာရှိသော, ကိလေသာကို ဖောက်ထွင်းနိုင်သော ပညာရှိသော, အလိုနည်းသော, ရောင့်ရဲလွယ်သော, နီဝရဏတို့မှ ဆိတ်သော, လူတို့နှင့် ရောနှောခြင်းမှ ကင်းသော, ထက်သန်သော လုံ့လရှိသော, အပြစ်ပြ၍ ဆိုဆုံးမတတ်သော, မကောင်းမှုနှင့် မကောင်းပြုသောသူတို့ကို မျက်နှာမငဲ့ ကဲ့ရဲ့တတ်သော သာရိပုတ္တရာ၏ ဓာတ်တော်များကို ရှုကြကုန်လော့။ (ဤကဲ့သို့ စကားပြေ စုဏ္ဏိယဖြင့် မိန့်တော်မူပြီးနောက်)-
ယော ပဗ္ဗဇိ ဇာတိသတာနိ ပဉ္စ၊
ပဟာယ ကာမာနိ မနောရမာနိ။
တံ ဝီတရာဂံ သုသမာဟိတိန္ဒြိယံ၊
ပရိနိဗ္ဗုတံ ဝန္ဒထ သာရိပုတ္တံ။ (၁)
ဘိက္ခဝေ = ရဟန်းတော်များ အို ချစ်သားတို့..။ ယော သာရိပုတ္တော = အကြင် သာရိပုတ္တရာ မည်သာခေါ်မှတ်
၈၆
ရဟန်းမြတ်သည်။ မနောရမာနိ = စိတ်နှလုံးကို ရွှင်ပြုံး မွေ့လျော်စေနိုင်ကုန်သော။ ကာမာနိ = ဝတ္ထုအာရုံ ကာမဂုဏ်တို့ကို။ ပဟာယ = မငဲ့မကွက် ရက်ရက်စွန့်ပယ်၍။ ပဉ္စဇာတိသတာနိ = ဘဝများစွာ ငါးရာတို့ကာလပတ်လုံး။ ပဗ္ဗဇိ = သဒ္ဓါလုလု ရဟန်းပြုခဲ့လေပြီ။ ဝီတရာဂံ = ယခုခါဝယ် တဏှာရာဂ လုံးဝ ကင်းပြီးထသော။ သုသမာဟိတိန္ဒြိယံ = ကောင်းစွာတည်ငြိမ် သမာဓိန္ဒြေလည်း ရှိပေထသော။ ပရိနိဗ္ဗုတံ = ပရိနိဗ္ဗာန် ဝင်စံချုပ်ငြိမ်း ဒုက္ခဇာတ် သိမ်းပြီးထသော။ တံ သာရိပုတ္တံ = ထိုသာရိပုတ္တရာ မည်သာခေါ်မှတ် ရဟန်းမြတ်ကို။ ဝန္ဒထ = သဒ္ဓါရိုကျိုး မာန်စွယ်ချိုး၍ ရှိခိုးဦးနှိမ်ကြကုန်လော့။
ခန္တိဗလော ပထဝိသမော န ကုပ္ပတိ၊
န စာပိ စိတ္တဿ ဝသေန ဝတ္တတိ။
အနုကမ္ပကော ကာရုဏိကော စ နိဗ္ဗုတော၊
ပရိနိဗ္ဗုတံ ဝန္ဒထ သာရိပုတ္တံ။ (၂)
ဘိက္ခဝေ = ရဟန်းတော်များ ချစ်သားတို့..။ ယော သာရိပုတ္တော = အကြင် သာရိပုတ္တရာ မည်သာခေါ်မှတ် ရဟန်းမြတ်သည်။ ခန္တိဗလော = အလွန့်အလွန် သည်းခံဘိငြား အဓိဝါသန ခန္တိတရားလျှင် ခွန်အားရှိသူဖြစ်၍။ ပထဝိသမော = မဟာပထဝီ ဤမြေနှိုင်းယူ ပုံစံတူသည်ဖြစ်၍။ န ကုပ္ပတိ = ပြိုင်သူတဖက်အား အမျက် မထွက်တတ်ချေ။ စိတ္တဿ = မတည်ငြိမ်ငြား စိတ်တရား၏။ ဝသေန = အလိုအကြိုက် သူ့စရိုက်ဖြင့်။ န စာပိ ဝတ္တတိ = မည်သည့်အခါမျှ မလိုက်ပါချေ။ အနုကမ္ပကော = ပြောထူများစွာ သတ္တဝါကို မေတ္တာပံ့ထောက် စောင့်ရှောက်တတ်ပေ၏။ ကာရုဏိကော စ = ကြင်နာဆပွါး သနားလည်း သနားတတ်ပေ၏။ နိဗ္ဗုတော = ကိလေသာဟူ အပူမလိမ်း အေးငြိမ်းပြီးသူလည်း ဖြစ်ပေ၏။ ပရိနိဗ္ဗုတံ = ပရိနိဗ္ဗာန် ဝင်စံချုပ်ငြိမ်း ဒုက္ခဇာတ် သိမ်းပြီးထသော။
၈၇
တံ သာရိပုတ္တံ = ထိုသာရိပုတ္တရာ မည်သာခေါ်မှတ် ရဟန်းမြတ်ကို။ ဝန္ဒထ = သဒ္ဓါရိုကျိုး မာန်စွယ်ချိုး၍ ရှိခိုးဦးနှိမ်ကြကုန်လော့။
စဏ္ဍာလပုတ္တော ယထာ နဂရံ ပဝိဋ္ဌော၊
နီစမနော စရတိ ကဠောပိဟတ္ထော။
တထာ အယံ ဝိစရတိ သာရိပုတ္တော၊
ပရိနိဗ္ဗုတံ ဝန္ဒထ သာရိပုတ္တံ။ (၃)
ဘိက္ခဝေ = ရဟန်းတော်များ အို ချစ်သားတို့..။ နဂရံ ပဝိဋ္ဌော = မြို့ရွာအတွင်း ထမင်းအရှာ ဝင်ရောက်သော။ စဏ္ဍာလပုတ္တော = ဆင်းရဲလှငြား ဒွန်းစဏ္ဍားသားသည်။ ကဠောပိဟတ္ထော = နှီးဖြင့်လုပ်ရက် နုပ်စုတ်သောခွက်ကို လက်ဝယ်ကိုင်စွဲလျက်။ နီစမနော = မာန်မတက်ကြွ နှိမ့်ချသော စိတ်ရှိလျက်။ ဝိစရတိ ယထာ = လှည့်လည်ကျက်စား သွားလာသကဲ့သို့။ တထာ = ထို့အတူ။ အယံ သာရိပုတ္တော = ဤသာရိပုတ္တရာ မည်သာခေါ်မှတ် ရဟန်းမြတ်သည်။ နီစမနော = မာန်မတက်ကြွ နှိမ့်ချသော စိတ်ရှိလျက်။ ဝိစရတိ = လှည့်လည်ကျက်စား သွားလာလေ့ရှိပေ၏။ ပရိနိဗ္ဗုတံ = ပရိနိဗ္ဗာန် ဝင်စံချုပ်ငြိမ်း ဒုက္ခဇာတ် သိမ်းပြီး ထသော။ တံ သာရိပုတ္တံ = ထိုသာရိပုတ္တရာ မည်သာခေါ်မှတ် ရဟန်းမြတ်ကို။ ဝန္ဒထ = သဒ္ဓါရိုကျိုး မာန်စွယ်ချိုး၍ ရှိခိုးဦးနှိမ်ကြကုန်လော့။
ဥသဘော ယထာ ဆိန္နဝိသာဏကော၊
အဟေဌယန္တော စရတိ ပုရန္တရေ ဝနေ။
တထာ အယံ ဝိဟရတိ သာရိပုတ္တော၊
ပရိနိဗ္ဗုတံ ဝန္ဒထ သာရိပုတ္တံ။ (၄)
ဘိက္ခဝေ = ရဟန်းတော်များ အို ချစ်သားတို့..။ ဆိန္နဝိသာဏကော ဥသဘော = ဦးချိုကျိုးငြား ဥသဘနွားလားသည်။ ပုရန္တရေ = မြို့ရွာအတွင်း၌၎င်း။ ဝနေ = တော၌၎င်း။ အဟေဌယန္တော = မည်သူ့ကိုမျှ
၈၈
နှိပ်စက် ညှဉ်းပန်းမှု အလျှင်းပင် မပြုသည်ဖြစ်၍။ စရတိ ယထာ = လှည့်လည်ကျက်စား သွားလာနေထိုင်သကဲ့သို့။ တထာ = ထို့အတူ။ အယံ သာရိပုတ္တော = ဤသာရိပုတ္တရာ မည်သာခေါ်မှတ် ရဟန်းမြတ်သည်။ အဟေဌယန္တော = မည်သူ့ကိုမျှ နှိပ်စက်ညှဉ်းပန်းမှု အလျှင်းပင် မပြုသည်ဖြစ်၍။ ဝိဟရတိ = လျောင်း,ထိုင်,ရပ်,သွား = လေးပါးယာပထ မျှတတင့်တယ် နေစံပယ်လေ့ရှိပေ၏။ ပရိနိဗ္ဗုတံ = ပရိနိဗ္ဗာန် ဝင်စံချုပ်ငြိမ်း ဒုက္ခဇာတ် သိမ်းပြီးထသော။ တံ သာရိပုတ္တံ = ထိုသာရိပုတ္တရာ မည်သာခေါ်မှတ် ရဟန်းမြတ်ကို။ ဝန္ဒထ = သဒ္ဓါရိုကျိုး မာန်စွယ်ချိုး၍ ရှိခိုးဦးနှိမ်ကြကုန်လော့။
ဤသို့ အစရှိသည်ဖြင့် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ဂါထာငါးရာတို့ဖြင့် အရှင်သာရိပုတ္တရာ မထေရ်မြတ်၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးကို ချီးကျူး ဟောကြားတော်မူလေ၏။
မြတ်စွာဘုရားရှင်က မထေရ်မြတ်၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးကို အနည်းနည်း အဖုံဖုံ ဟောကြားလေလေ အရှင်အာနန္ဒာ မထေရ်မြတ်သည် ထောက်ရာတည်ရာမရ ဖြစ်လေလေ ရှိတော့၏၊ ကြောင်၏ခံတွင်း၀ ကျရောက်နေသော ကြက်ကဲ့သို့ မတည်မရပ်နိုင် တဖျပ်ဖျပ် တုန်လှုပ်လျက် ရှိလေ၏။ ထို့ကြောင့် အရှင်အာနန္ဒာ မထေရ်သည် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို-
“မြတ်စွာဘုရား.. ‘အရှင်သာရိပုတ္တရာသည် ပရိနိဗ္ဗာန် စံဝင်ပြီ’ဟု ကြားရသောကြောင့် အထူးအားဖြင့် တပည့်တော်၏ ကိုယ်သည် လေးလံ တောင့်တင်းသကဲ့သို့ ဖြစ်ပါ၏၊ အရပ်မျက်နှာတို့သည်လည်း တပည့်တော်၏ အဖို့ရာ မထင်ပါကုန်၊ တရားတို့သည်လည်း တပည့်တော်၏ အဖို့ရာ မထင်ပါကုန် (=မသင်ရသေးသော ပရိယတ်တရားတို့ကို သင်ယူရန်, သင်ပြီးသော ပရိယတ်တရားတို့ကို ရွတ်ဖတ် သရဇ္ဈာယ်ရန် စိတ်မဖြစ်ပါ-ဟု ဆိုလိုသည်)”-
၈၉
ဟု လျှောက်ထားလေ၏။ ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်ကို သက်သာရာရစေတော်မူလိုသည်ဖြစ်၍-
“ချစ်သားအာနန္ဒာ.. သာရိပုတ္တရာသည် သင်ချစ်သား၏ သီလကျေးဇူးအစုကို ယူဆောင်၍ ပရိနိဗ္ဗာန် စံလေသလော, သမာဓိကျေးဇူးအစု, ပညာကျေးဇူးအစု, လွတ်မြောက်မှု = ဝိမုတ္တိခေါ်သော မဂ်ဖိုလ်ကျေးဇူးအစု, လွတ်မြောက်မှုကိုသိသော ဉာဏ်အမြင် = ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနခေါ်သော ပစ္စဝေက္ခဏာဉာဏ် ကျေးဇူးအစုကို ယူဆောင်၍ ပရိနိဗ္ဗာန် စံလေသလော”—
ဟု မိန့်တော်မူ၏။ ထိုအခါ အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်သည် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို-
“မြတ်စွာဘုရား.. အရှင်သာရိပုတ္တရာသည် တပည့်တော်၏ သီလကျေးဇူးအစုကို ယူဆောင်၍ ပရိနိဗ္ဗာန်စံသည် မဟုတ်ပါ၊ သမာဓိကျေးဇူးအစု, ပညာကျေးဇူးအစု, ဝိမုတ္တိကျေးဇူးအစု, ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနဂုဏ် ကျေးဇူးအစုကို ယူဆောင်၍ ပရိနိဗ္ဗာန်စံသည် မဟုတ်ပါ။
မြတ်စွာဘုရား.. စင်စစ်သော်ကား အရှင်သာရိပုတ္တရာသည် တပည့်တော်အား ဆုံးမပါ၏၊ တရား၌ သက်ဝင်စေပါ၏။ တရားကို သိစေပါ၏။ တရားကို ဆောက်တည်စေပါ၏။ တရားကျင့်သုံးရန် ထက်သန်စေပါ၏။ ရွှင်လန်းစေပါ၏၊ တရားဟောရန် ကြောင့်ကြစိုက်ပါ၏၊ သီတင်းသုံးဖော်တို့ကို ချီးမြှောက်တတ်ပါ၏၊ တပည့်တော်တို့သည် အရှင်သာရိပုတ္တရာ၏ ထိုတရားဩဇာ, တရားအသုံးအဆောင်, တရားဖြင့် ချီးမြှောက်မှုများကို အစဉ်မပြတ် အောက်မေ့မိပါကုန်၏”–
ဟု ပြန်ကြား လျှောက်ထားလေ၏။ ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် “ဤအာနန္ဒာရဟန်းသည် အလွန်လျှင် ပင်ပန်းဘိ၏”ဟု
၉၀
ဆင်ခြင် သိမြင်တော်မူကာ တဖန် သက်သာရာ ရစေတော်မူလိုပြန်သည်ဖြစ်၍-
“ချစ်သားအာနန္ဒာ.. ချစ်ခင်မြတ်နိုးအပ်သောသူ အားလုံးတို့နှင့် ရှင်လျက် ကွဲကွာခြင်း = နာနာဘာဝ, သေ၍ ကွဲကွာခြင်း = ဝိနာဘာဝ, ဘဝခြားလျက် ကွဲကွာခြင်း = အညထာဘာဝကို ရှေးမဆွကပင် ငါဘုရား ဟောကြားအပ်ခဲ့ပြီ မဟုတ်ပါလော။ ချစ်သားအာနန္ဒာ.. ဤအရာ၌ အသစ်ဖြစ်ပေါ်ခြင်း, ထင်ရှား ဖြစ်ပေါ်ခြင်း, ပြုပြင်ပေးရခြင်း သဘောရှိ၍ ပျက်စီးခြင်း သဘောရှိသော တရားကို မပျက်စီးစေလင့်ဟု လိုလား တောင့်တချက်အတိုင်း အဘယ်မှာ ရနိုင်အံ့နည်း၊ ဤသို့ရနိုင်ရန် အကြောင်းမရှိချေ။
ချစ်သားအာနန္ဒာ.. အနှစ်ရှိသော သစ်ပင်ကြီးသည် တည်ရှိနေစဉ် အကြီးဆုံးသော အကိုင်းသည် ပျက်စီးရာ သကဲ့သို့ ထို့အတူပင် အနှစ်ရှိများစွာသော ရဟန်းအပေါင်းသည် တည်ရှိနေစဉ် သာရိပုတ္တရာသည် ပရိနိဗ္ဗာန် စံခဲ့လေပြီ၊ ချစ်သားအာနန္ဒာ.. ဤအရာ၌ အသစ်ဖြစ်ပေါ်ခြင်း, ထင်ရှားဖြစ်ပေါ်ခြင်း, ပြုပြင်ပေးရခြင်း သဘောရှိ၍ ပျက်စီးခြင်း သဘောရှိသော တရားကို မပျက်စီးပါစေလင့်ဟု လိုလားတောင့်တချက်အတိုင်း အဘယ်မှာ ရနိုင်အံ့နည်း၊ ဤသို့ ရနိုင်ရန်အကြောင်း မရှိချေ။
ချစ်သားအာနန္ဒာ.. ထို့ကြောင့်ပင် သူတပါးကို အားမကိုးကြမူ၍ မိမိကိုယ်ကို မှီခိုအားကိုးကာ နေကြကုန်လော့၊ အခြားတရားကို အားမကိုးကြမူ၍ လောကုတ္တရာ တရားတော်ကို မှီခိုအားကိုးကာ နေကြကုန်လော့။
ချစ်သားအာနန္ဒာ.. ရဟန်းသည် အဘယ်သို့လျှင် သူတပါးကို အားမကိုးမူ၍ မိမိကိုယ်ကို မှီခိုအားကိုးနေသနည်း၊ အခြားတရားကို အားမကိုးမူ၍ လောကုတ္တရာ တရားတော်ကို မှီခိုအားကိုးကာ နေသနည်းဟူမူ-
၉၁
ချစ်သားအာနန္ဒာ.. ဤသာသနာတော်၌ ရဟန်းသည် ပြင်းစွာ အားထုတ်လျက်, ဆင်ခြင်လျက်, သတိရှိလျက် ရုပ်ကိုယ်၌ ရုပ်ကိုယ်ဟု အဖန်ဖန်ရှုလျက် လောက၌ ဖြစ်တတ်သော လိုချင်တပ်မက်ခြင်းနှင့် နှလုံးမသာခြင်းကို ပယ်ဖျောက်၍ နေ၏။ ပြင်းစွာ အားထုတ်လျက်, ဆင်ခြင်လျက်, သတိရှိလျက်, ခံစားမှု = ဝေဒနာတို့၌ ခံစားမှု = ဝေဒနာဟု အဖန်ဖန်ရှုလျက် (ပ)၊ စိတ်၌ စိတ်ဟု အဖန်ဖန်ရှုလျက် (ပ)၊ သဘောတရားတို့၌ သဘောတရားဟု အဖန်ဖန်ရှုလျက် လောက၌ ဖြစ်တတ်သော လိုချင်တပ်မက်ခြင်းနှင့် နှလုံးမသာခြင်းကို ပယ်ဖျောက်၍ နေ၏။
ချစ်သားအာနန္ဒာ.. ဤသို့လျှင် ရဟန်းသည် သူတပါးကို အားမကိုးမူ၍ မိမိကိုယ်ကို မှီခိုအားကိုးကာ နေ၏။ အခြားတရားကို အားမကိုးမူ၍ လောကုတ္တရာ တရားတော်ကို မှီခိုအားကိုးကာ နေ၏။
ချစ်သားအာနန္ဒာ.. အကြင်ရဟန်းတို့သည် ယခုအခါ၌ ဖြစ်စေ, ငါဘုရား ကွယ်လွန်သောအခါ၌ဖြစ်စေ သူတပါးကို အားမကိုးကြမူ၍ မိမိကိုယ်ကို မှီခိုအားကိုးကာ နေကြမည်ဆိုလျှင်, အခြားတရားကို အားမကိုးကြမူ၍ လောကုတ္တရာ တရားတော်ကို မှီခိုအားကိုးကာ နေကြမည်ဆိုလျှင် ထိုအလုံးစုံသော ရဟန်းတို့သည် သိက္ခာသုံးပါး လိုလားကြသည့် ရဟန်းဟူသမျှတို့တွင် အမြတ်ဆုံးပုဂ္ဂိုလ် (=ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်)စင်စစ် ဖြစ်ကြပေလိမ့်မည်”-
ဟု မိန့်တော်မူကာ အရှင်အာနန္ဒာကို သက်သာရာ ရစေတော်မူ၏။ ထို့နောက် မြတ်စွာဘုရားသည် အရှင်သာရိပုတ္တရာ မထေရ်မြတ်၏ အရိုးဓာတ်များကို သာဝတ္ထိပြည်တွင် စေတီတော် တည်ထားစေတော်မူလေ၏။
ဤကား အရှင်သာရိပုတ္တရာမထေရ် ပရိနိဗ္ဗာန်စံတော်မူသော
အကြောင်းအရာတည်း။
၉၂
အရှင်မဟာမောဂ္ဂလာန်မထေရ် ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူခြင်းအကြောင်း
မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ဆိုအပ်ခဲ့ပြီးသောအတိုင်း အရှင်သာရိပုတ္တရာမထေရ်မြတ်၏ ဓာတ်တော်များကို သာဝတ္ထိပြည်၌ ဓာတုစေတီ တည်ထားစေတော်မူပြီးလျှင် ရာဇဂြိုဟ်ပြည်သို့ ကြွရောက်ရန် အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်အား အမှတ်ပေးတော်မူလေ၏။ အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်သည် ရဟန်းတို့အား “မြတ်စွာဘုရား ရာဇဂြိုဟ်ပြည်သို့ ကြွချီတော်မူမည့်အကြောင်း”ကို လျှောက်ထား ပြောကြားတော်မူလေ၏။ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ရဟန်းများစွာ ခြံရံတော်မူလျက် သာဝတ္ထိပြည်မှ ထွက်တော်မူ၍ ရာဇဂြိုဟ်ပြည်သို့ ကြွရောက်တော်မူကာ ဝေဠုဝန်ကျောင်း၌ ကိန်းအောင်းမွေ့လျော် နေတော်မူ၏။
(ဤ၌။ ။မြတ်စွာဘုရားသည် မဟာသက္ကရာဇ် (၁၀၃)ခုနှစ် ကဆုန်လပြည့်နေ့၌ ဘုရားဖြစ်တော်မူသည်။ ထိုနှစ် တပို့တွဲလဆန်း (၁)ရက်နေ့၌ အရှင်သာရိပုတ္တရာနှင့် အရှင်မဟာမောဂ္ဂလာန်တို့ ရဟန်းဖြစ်ကြ၍ ခုနစ်ရက်မြောက်နေ့တွင် အရှင်မဟာမောဂ္ဂလာန်မထေရ် ရဟန္တာဖြစ်တော်မူသည်၊ တဆယ့်ငါးရက်မြောက် တပို့တွဲလပြည့်နေ့၌ အရှင်သာရိပုတ္တရာမထေရ် ရဟန္တာဖြစ်တော်မူသည်။
မြတ်စွာဘုရားရှင် (၄၅)ဝါ ရတော်မူပြီး၍ အဂ္ဂသာဝကမထေရ် နှစ်ပါးတို့ (၄၄)ဝါစီ ရတော်မူကြပြီးဖြစ်သည့် မဟာသက္ကရာဇ် (၁၄၈)ခုနှစ် တန်ဆောင်မုန်းလပြည့်နေ့၌ အရှင်သာရိပုတ္တရာမထေရ် ဖွားရာဇာတိ နာလကရွာ၌ ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူသည်။ ထိုတန်ဆောင်မုန်း လကွယ်နေ့၌ အရှင်မဟာမောဂ္ဂလာန်မထေရ် ရာဇဂြိုဟ်ပြည် ဣသိဂိလိတောင်ယံ ကာဠသိလာ ကျောက်ဖျာ၌ ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူသည်-ဟု အကျဉ်းချုပ် မှတ်သားထားနှင့်ရာ၏။ အရှင်သာရိပုတ္တရာ မထေရ်မြတ်၏ ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူခြင်း အကြောင်းအရာများကို ရေးသားဖော်ပြခဲ့ပြီ၊ ယခုအခါ အရှင်မဟာမောဂ္ဂလာန် မထေရ်၏ ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူခြင်း အကြောင်းအရာသော်ကား)-
ထိုသို့ မြတ်စွာဘုရားရှင် ရာဇဂြိုဟ်ပြည် ဝေဠုဝန်ကျောင်း၌ ကိန်းအောင်းမွေ့လျော် နေတော်မူသောအခါ အရှင်မဟာမောဂ္ဂလာန်
၉၃
မထေရ်သည် ဣသိဂိလိတောင်ယံ ကာဠသိလာ-မည်သော ကျောက်ဖျာ၌ သီတင်းသုံး နေထိုင်တော်မူ၏။
အရှင်မဟာမောဂ္ဂလာန် မထေရ်မြတ်သည်ကား တန်ခိုးအရာ၌ အထွတ်အထိပ် ရောက်တော်မူသည် ဖြစ်ရကား နတ်ပြည်လောကနှင့် ဥဿဒငရဲပြည်လောကသို့ ဒေသစာရီ ကြွချီတော်မူကာ နတ်ပြည်၌ မြတ်စွာဘုရားရှင့် တပည့်သာဝကတို့၏ ကြီးစွာသောစည်းစိမ် ခံစားရပုံကို၎င်း, ဥဿဒငရဲတို့၌ တိတ္ထိတပည့်များ၏ ကြီးစွာသော ဆင်းရဲဒုက္ခ ခံစံရပုံကို၎င်း ကိုယ်တိုင် မြင်တော်မူပြီးလျှင် လူ့ပြည်သို့ ပြန်ကြွလာ၍ “ဤမည်သော ဒါယကာ, ဤမည်သော ဒါယိကာမတို့သည် ဤမည်သော နတ်ပြည်လောက၌ ဖြစ်ကြ၍ ကြီးစွာသော စည်းစိမ်ချမ်းသာကို ခံစားကြရကုန်၏။ တိတ္ထိတပည့်တို့တွင် ဤမည်သောသူ ဤမည်သောသူမတို့သည် ဤအမည်ရှိသော ငရဲ၌ ဖြစ်ကြရကုန်၏”ဟု လူတို့အား ဟောကြားတော်မူလေသည်။ သို့ရကား လူတို့သည် သာသနာ၌ ကြည်ညိုကြ၍ တိတ္ထိတို့ကို ရှောင်ကြဉ်ကြလေကုန်၏၊ မြတ်စွာဘုရားနှင့်တကွ တပည့်သား သာဝကတို့၏ အဖို့ရာ ကြီးစွာသော ပူဇော်သက္ကာရ ဖြစ်ရှိ၍ တိတ္ထိတို့ အဖို့ရာကား တနေ့တခြား ပူဇော်သက္ကာရမှ လျော့ပါး ဆုတ်ယုတ်လေတော့သည်။
ထို့ကြောင့် တိတ္ထိတို့သည် အရှင်မဟာမောဂ္ဂလာန် မထေရ်၌ ရန်ငြိုးဖွဲ့ကြ၍ “ဤမောဂ္ဂလာန်ရဟန်း အသက်ရှည်နေလျှင် ငါတို့၏ အလုပ်အကျွေး ဒါယကာများ တနေ့တခြား ပျက်ပြားကြကုန်ရာ၏၊ ပူဇော်သက္ကာရမှုသည်လည်း တနေ့တခြား လျော့ပါး ဆုတ်ယုတ်ရာ၏၊ ထိုမောဂ္ဂလာန်ရဟန်းကို သတ်စေကြကုန်အံ့”ဟု တိုင်ပင်ညီညွတ်ကြပြီးလျှင် မထေရ်မြတ်ကို သတ်ဖို့ရန်အတွက် သမဏဂုတ္တက-အမည်ရှိသော ဓားပြဗိုလ်အား ငွေအသပြာတထောင် ပေးကြလေကုန်၏။
ထိုသမဏဂုတ္တက ဓားပြဗိုလ်သည် “မထေရ်မြတ်ကို သတ်အံ့”ဟု များစွာသော သူခိုးဓားပြ အခြံအရံနှင့်တကွ
၉၄
ကာဠသိလာ ကျောက်ဖျာရှိရာ အရပ်သို့ သွားလေ၏။ မထေရ်မြတ်သည် ထိုသမဏဂုတ္တက ဓားပြဗိုလ် လာနေသည်ကို မြင်လျှင်ပင် တန်ခိုးဖြင့် ကောင်းကင်သို့ ပျံတက်၍ တိမ်းရှောင်ဖဲသွားနှင့်လေ၏။ ဓားပြဗိုလ်သည် ထိုနေ့၌ မထေရ်မြတ်ကို မတွေ့ရ၍ ပြန်ခဲ့ပြီးလျှင် နောက်တနေ့၌လည်း ထိုနည်းအတူ သွားပြန်လေ၏။ မထေရ်မြတ်သည်လည်း ရှေးနည်းအတူ တိမ်းရှောင်ဖဲသွားနှင့်လေ၏။ ဤနည်းဖြင့် ခြောက်ရက်ကြာ ရှိခဲ့လေသည်။
ခုနစ်ရက်မြောက် နေ့၌ကား မထေရ်မြတ်၏ ရှေးက ပြုမှားခဲ့သော အပရာပရိယ အကုသိုလ်ကံသည် အကျိုးပေးရန်အခွင့်ကို ရရှိလာလေသည်။ ထိုအပရာပရိယ အကုသိုလ်ကံအကြောင်းကို ထင်ရှားစေဦးအံ့-
မထေရ်မြတ်သည် ရှေးနုစဉ် တခုသောဘဝဝယ် မယား၏ ဂုံးချောစကားကို နာယူမှား၍ မိဖတို့ကို သတ်လိုရကား ယာဉ်ငယ် (လှည်းယာဉ်)ဖြင့် တောသို့ ခေါ်ဆောင်သွား၍ လူဆိုးဓားပြများ ထကြွသောင်းကျန်းဟန်ကိုပြုလျက် မိဖနှစ်ပါးတို့ကို ရိုက်နှက် ပုတ်ခတ်လေ၏။ မိဖနှစ်ပါးတို့သည် မျက်စိနှစ်ကွင်း အလင်းမရကြသောကြောင့် အဆင်းကို မမြင်ကြပဲ မိမိတို့၏ သားကိုပင် တကယ် လူဆိုးဓားပြထင်ကြ၍ “ချစ်သား.. ဤမည်သော လူဆိုးဓားပြတို့သည် ငါတို့ကို ရိုက်နှက် ပုတ်ခတ်ကုန်၏။ သင်ချစ်သားသည် လွတ်ရာဖယ်ရှား သွားလေလော့”ဟု သားအတွက်သာ ပြောဆို ငိုကြွေးကြလေကုန်၏။
သားဖြစ်သူသည် “ဩ.. ငါ့မိ,ငါ့ဖတို့ကား ငါကပင် ရိုက်နှက် ပုတ်ခတ်အပ်ပါကုန်လျက်လည်း ငါ့အတွက်သာလျှင် စိုးရိမ်ကြီးစွာ ငိုကြွေးကြရှာ၏၊ ငါကား မသင့်လျော်သောအမှုကို ပြုမှားအပ်ခဲ့လေပြီ”ဟု နောင်တပူပန် ကြံစည်ပြီးလျှင် မိဖနှစ်ပါးတို့ကို သက်သာရာရစေကာ လူဆိုးဓားပြများ ပြေးသွားကြသော အခြင်းအရာကိုပြလျက် မိဖတို့၏ ခြေလက်တို့ကို ဆုပ်နယ်၍ “အို မိခင်,ဖခင်တို့.. မကြောက်ကြလင့်၊ လူဆိုးဓားပြများ ထွက်ပြေးသွားကြလေပြီ”ဟု
၉၅
ပြောဆိုကာ တဖန် မိမိအိမ်သို့ သာလျှင် မိဖနှစ်ပါးကို ပြန်၍ ခေါ်ဆောင်ခဲ့လေသည်။
ထိုမကောင်းမှု = အကုသိုလ်ကံသည် ဤမျှ ကာလကြာအောင် အကျိုးပေးခွင့် မရသေးသဖြင့် ပြာဖုံးသော မီးကျီးစုကဲ့သို့ တည်နေ၍ ဤယခုနောက်ဆုံး = ပစ္ဆိမဘဝ ခန္ဓာကိုယ်ကို အပြေးအမှီလိုက်၍ ဖမ်းကိုက်လေတော့၏။ လောက ဥပမာအားဖြင့် မူဆိုးသည် သားသမင်ကိုမြင်၍ ခွေးကို လွှတ်လိုက်လေရာ ထိုခွေးသည် သားကောင်ကို အစဉ်လိုက်၍ မှီရာအရပ်၌ပင်လျှင် ဖမ်းကိုက်သကဲ့သို့ ထို့အတူ ဤအရှင်မောဂ္ဂလာန် အလောင်းဖြစ်သူ ပြုလုပ်ခဲ့သော အကုသိုလ်ကံသည်လည်း အကျိုးပေးခွင့်ကို ရရာဘုံဌာန၌ပင် အကျိုးပေးလေတော့၏။ ထိုသို့ အကျိုးပေးခွင့်ရသော ကံမှ လွတ်မြောက်သောသူမည်သည် မရှိချေ။
အရှင်မောဂ္ဂလာန် မထေရ်မြတ်သည် မိမိပြုခဲ့သော အကုသိုလ်ကံက ဆွဲငင် ဖမ်းကိုက်မိကြောင်းကို ကောင်းစွာ သိတော်မူ၍ ထိုခုနစ်ကြိမ်မြောက်၌ကား အရပ်တပါး တန်ခိုးဖြင့် ဖဲသွားမှု မပြုနိုင်တော့ချေ။ ထိုအကုသိုလ်ကံ၏ အကျိုးဆက်ကြောင့် ကောင်းကင်သို့ ပျံတက်ခြင်းငှါ မစွမ်းနိုင်တော့ချေ။ နန္ဒောပနန္ဒနဂါးမင်းကို ဆုံးမခြင်းငှါ စွမ်းနိုင်, ဝေဇယန္တာပြာသာဒ်ကို ဆတ်ဆတ်ခါအောင် တုန်လှုပ်စေခြင်းငှါ စွမ်းနိုင်သော မထေရ်မြတ်၏ တန်ခိုးဣဒ္ဓိသည်လည်း အကုသိုလ်ကံစွမ်းကြောင့် အားနွဲ့ခြင်းသို့ ရောက်ခဲ့လေသည်။
သမဏဂုတ္တက လူဆိုးဓားပြဗိုလ်သည် မထေရ်မြတ်ကို ဝိုင်းဝန်း ဖမ်းယူပြီးလျှင် မထေရ်၏ အရိုးတို့ကို ဆန်ကျိုးဆန်ကွဲမျှ ပမာဏရှိအောင် ပြုလုပ်လျက် ထုနှက်ရိုက်ချေ မှုန့်မှုန့်ကြေစေ၍ (အရိုးအားလုံးတို့ကို မှုန့်မှုန့်ညက်ညက် ကြေမွစေလျက် ကောက်ရိုးကရွတ်ခွေကဲ့သို့ဖြစ်အောင် ညှဉ်းပန်းနှိပ်စက်မှု တည်းဟူသော) = ပလာလပီဌိက-မည်သော ကမ္မကရဏမှု ပြုလုပ်ပြီးလျှင် “သေပြီ”ဟူသော အမှတ်သညာဖြင့် ချုံဖုတ်တခုပေါ်၌ ပစ်တင်ခဲ့၍ မိမိအခြံအရံ လူဆိုးများနှင့် အတူတကွ ဖဲသွားလေ၏။
၉၆
မထေရ်မြတ်သည် သတိရ၍ “ငါသည် မြတ်စွာဘုရားကို ဖူးမြင်ပြီးမှ ပရိနိဗ္ဗာန် ဝင်စံမည်”ဟု ကြံစည် ဆင်ခြင်တော်မူကာ မှုန့်မှုန့်ကြေနေသော ကိုယ်တော့်ခန္ဓာကိုယ်ကို အဘိညာဏ်ဈာန် တည်းဟူသော အဝတ် ပဋ္ဋီးဖြင့် ဖွဲ့စည်းရစ်နှောင် ခိုင်မတ်အောင်ပြုပြီးလျှင် ကောင်းကင်သို့ ပျံတက်၍ ကောင်းကင်ခရီးဖြင့် ဘုရားရှင် ထံတော်မှောက်သို့ သွားရောက်ရှိခိုးပြီးသော် မြတ်စွာဘုရားရှင်နှင့် အတုံ့အပြန် လျှောက်ထား ပြောဆိုတော်မူသည်မှာ-
(အရှင်မောဂ္ဂလာန်)
မြတ်စွာဘုရား.. တပည့်တော်သည် အာယုသင်္ခါရကို စွန့်လွှတ်အပ်ပြီးပါပြီ၊ ပရိနိဗ္ဗာန် စံပါတော့မည်ဘုရား။
(မြတ်စွာဘုရား)
ပရိနိဗ္ဗာန် ဝင်စံတော့မည်လော ချစ်သားမောဂ္ဂလာန်..။
(အရှင်မောဂ္ဂလာန်)
ဝင်စံပါတော့မည်ဘုရား..။
(မြတ်စွာဘုရား)
ချစ်သားမောဂ္ဂလာန်.. သင်ချစ်သားသည် အဘယ်အရပ်သို့သွား၍ ပရိနိဗ္ဗာန် ဝင်စံမည်နည်း။
(အရှင်မောဂ္ဂလာန်)
မြတ်စွာဘုရား.. ကဠသိလာ ကျောက်ဖျာအပြင်သို့ သွားရောက်၍ ပရိနိဗ္ဗာန် ဝင်စံပါမည်ဘုရား။
(မြတ်စွာဘုရား)
ချစ်သားမောဂ္ဂလာန်.. ထိုသို့ဖြစ်လျှင် ငါ့အား တရားဟောပြီးမှ သွားလော့၊ ယခုအခါ သင် ချစ်သားကဲ့သို့သော တပည့်သာဝကကို နောက်တကြိမ် တွေ့မြင်နိုင်ခွင့် မရှိတော့ပြီ။
ထိုသို့ မြတ်စွာဘုရား မိန့်ကြားတော်မူသောအခါ မထေရ်မြတ်သည် “ကောင်းပါပြီ မြတ်စွာဘုရား.. လိုက်နာပြုလုပ်ပါမည်”ဟု လျှောက်ထားပြီးလျှင် မြတ်စွာဘုရားကို ရိုသေစွာ ရှိခိုး၍ ထန်းတဆင့်, နှစ်ဆင့်-စသည် ထန်းခုနစ်ဆင့်တိုင် ကောင်းကင်သို့ ပျံတက်၍ ပရိနိဗ္ဗာန် ဝင်စံမည့်နေ့ဝယ် အရှင်သာရိပုတ္တရာ
၉၇
မထေရ်မြတ်ကဲ့သို့ ဣဒ္ဓိ = တန်ခိုးအမျိုးမျိုး ဖန်ဆင်းပြသ တရားဓမ္မကိုလည်း ဟောတော်မူကာ မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို ရိုသေစွာ ရှိခိုးပြီးနောက် ကာဠသိလာ ကျောက်ဖျာရှိရာ တောအုပ်သို့ ကြွရောက်၍ ပရိနိဗ္ဗာန် ဝင်စံတော်မူလေ၏။
ထိုခဏမှာပင် ကာမာဝစရနတ်ပြည် ခြောက်ထပ်လုံး အုတ်အုတ် ကျက်ကျက် တပြိုင်နက်ဖြစ်၍ သွားလေ၏။ နတ်ဗြဟ္မာတို့သည် “ငါတို့ဆရာ အရှင်မဟာမောဂ္ဂလာန် မထေရ်မြတ် ပရိနိဗ္ဗာန် ဝင်စံတော်မူပြီ”ဟု အချင်းချင်း ပြောဆိုကြကာ နတ်၌ဖြစ်သော နံ့သာ, ပန်း, အထုံ, အခိုး, စန္ဒကူးမှုန့်တို့ကို၎င်း၊ အထူးထူးသော နံ့သာ နတ်ထင်းတို့ကို၎င်း ယူဆောင်၍ လာကြလေကုန်၏။ စန္ဒကူးနတ်ထင်းပုံသည် သံတောင် (၉၉)ကိုးဆယ့်ကိုးတောင် အမြင့်ရှိလေသည်။ မြတ်စွာဘုရားကိုယ်တိုင် ရဟန်းတို့နှင့်တကွ ကြွရောက်တော်မူ၍ မထေရ်မြတ်၏ ဥတုဇရုပ်ကလာပ်အနီး၌ မားမားမတ်မတ် ရပ်တည်စီမံ အုပ်ချုပ်တော်မူကာ ဖုတ်ကြည်းသင်္ဂြိုဟ်မှု ပြုစေတော်မူလေ၏။
ဖုတ်ကြည်းသင်္ဂြိုဟ်ရာဌာန၏ ပတ်ဝန်းကျင် တယူဇနာမျှသော အရပ်၌ ပန်းမိုးရွာဖြိုး၍ ချလေသည်။ ထိုဈာပနသဘင်ဝယ် နတ်တို့အကြား၌ လူများ, လူတို့အကြား၌ နတ်များ လှည့်လည်သွားကြကုန်၏။ အစဉ်အတိုင်း နတ်တို့အကြား၌ ဘီလူးယက္ခနတ်များ ရပ်တည်ကြ၍ ဘီလူးက္ခနတ်တို့အကြား၌ ဂန္ဓဗ္ဗနတ်များ, ဂန္ဓဗ္ဗနတ်တို့အကြား၌ နဂါးများ, နဂါးတို့အကြား၌ ဂဠုန်များ, ဂဠုန်တို့အကြား၌ ကိန္နရာများ ရပ်တည်ကြလေသည်။ ကိန္နရာတို့ အကြား၌ ထီးများ, ထီးတို့အကြား၌ ရွှေစမရီသားမြီးယပ်များ, ထိုသားမြီးယပ်တို့အကြား၌ တံခွန်လုံးများ, ထိုတံခွန်လုံးတို့ အကြား၌ တံခွန်ပြားများ တည်ရှိကြကုန်၏။ နတ်လူတို့သည် ခုနစ်ရက်တိုင်တိုင် သာဓုကီဠနသဘင်ကို ဆင်ယင် ကျင်းပကြလေကုန်၏။
၉၈
မြတ်စွာဘုရားသည် မထေရ်မြတ်၏ ဓာတ်တော်တို့ကို ယူဆောင်စေတော်မူခဲ့၍ ဝေဠုဝန်ကျောင်းတိုက်တော် တံခါးမုခ်အနီး၌ ဓာတုစေတီတော် တည်ထားစေတော်မူလေ၏။
လူသတ်သမားတို့ အပြစ်ရခြင်း
“အရှင်မောဂ္ဂလာန်မထေရ်ကို လူဆိုးဓားပြတို့ သတ်ကြသည်တဲ့” ဟူသော သတင်းစကားသည်လည်း ဇမ္ဗူဒိပ်ကျွန်းလုံး ပြန့်နှံ့လေ၏။ အဇာတသတ်မင်းသည် လူဆိုးဓားပြများကို အရရှာဖွေရန် သူလျှိုယောက်ျားတို့ကို အနှံ့အပြား စေလွှတ်ထားလေ၏။ ထိုလူသတ်သမားတို့သည်လည်း သေတင်းကုပ် (=အရက်ဆိုင်)၌ သေအရက် သောက်ကြသည်ရှိသော် လူသတ်သမားတယောက်က အခြား လူသတ်သမားတယောက်၏လက်မှ သေသောက်ခွက် (=အရက်ခွက်)ကို လက်ဖြင့်ပုတ်ချ ရန်စလိုက်လေသည်။ ထိုအခါ ရန်အစခံရသော လူသတ်သမားက အမျိုးမျိုး ခြိမ်းခြောက်လျက် “အဆုံးမခက် ဟေ့လူပျက်.. သင်သည် အဘယ့်ကြောင့် ငါ၏သေသောက်ခွက် (=အရက်ခွက်)ကို လက်ဖြင့်ပုတ်ချ မြေသို့ ကျစေသနည်း”ဟု ရန်မူစကား ပြောကြားလေလျှင် ရန်စသော လူသတ်သမားက “ဟေ့လူဆိုးလူပျက်.. အသို့နည်း သင်သည် အရှင်မဟာမောဂ္ဂလာန်မထေရ်ကို အလျင်လက်ဦး ရိုက်နှက်ထိုးခုတ် သတ်ပုတ်ဝံ့သလော”ဟု ရန်တွေ့စကား ပြောကြားလေ၏။ ရန်အစခံရသော လူသတ်သမားကလည်း အရှုံးမခံပဲ “ဟေ့လူပျက်.. ငါရိုက်နှက် ထိုးခုတ်သည်ကို သင် မသိဘူးလား”ဟု ရန်တုံ့စကား ပြောကြားလေ၏။
ဤသို့လျှင် လူသတ်သမားတို့ အချင်းချင်း “ငါရိုက်နှက် ထိုးခုတ် သတ်ဖြတ်အပ်သည်၊ ငါရိုက်နှက် ထိုးခုတ်သတ်ဖြတ်အပ်သည်”ဟု သူသတ်သည် ငါသတ်သည် အရည်လုစကား ပြောကြားကြသည်ကို ကြားသိရ၍ မင်းချင်း သူလျှိုယောက်ျားတို့သည် ထိုလူသတ်သမား အားလုံးတို့ကို ဖမ်း၍ အဇာတသတ်မင်းအား လျှောက်ထားကြလေကုန်၏။ အဇာတသတ်မင်းက လူသတ်သမားတို့ကို
၉၉
ရှေ့တော်သို့ ခေါ်စေ၍ “သင်တို့သည် အရှင်မဟာမောဂ္ဂလာန် မထေရ်မြတ်ကို သတ်အပ်သလော”ဟု မေးလေလျှင် လူသတ်သမားတို့သည် “အိမ်း.. သတ်အပ်ပါသည် အရှင်မင်းကြီး..”ဟု ဝန်ခံစကား လျှောက်ထားကြလေ၏။ အဇာတသတ်မင်းက တဖန်ဆက်၍ “သင်တို့ကို အဘယ်သူက အသတ်ခိုင်းအပ်ကုန် သနည်း”ဟု မေးလေလျှင် လူသတ်သမားတို့သည် “အရှင်မင်းကြီး.. အဝတ်မလွှမ်း တိတ္ထိတက္ကတွန်းတို့က ငွေပေး၍ အသတ်ခိုင်းအပ်ပါကုန်သည်ဘုရား”ဟု ဖြောင့်ချက်ပေးကြလေ၏။
အဇာတသတ်မင်းသည် အဝတ်မလွှမ်း တိတ္ထိတက္ကတွန်း (၅၀၀)ငါးရာတို့ကိုပါ ဖမ်းစေ၍ လူသတ်သမား (၅ဝဝ)ငါးရာတို့နှင့် အတူတကွ မင်းယင်ပြင် (နန်းတော် မြေကွက်လပ်)၌ ထိုသူအားလုံးတို့ကို ချက်မြုပ်လောက်အောင်နက်သော တွင်းတို့ဝယ် မြှုပ်နှံစေပြီးလျှင် ထို၏အထက်မှ ကောက်ရိုးတို့ဖြင့် ဖုံးအုပ်စေ၍ မီးတိုက်စေလေသည်။ ထို့နောင်မှ ထိုသူအားလုံးကို မီးလောင်ကျွမ်းသည်ကို သိရှိပြီးလျှင် သံထွန်သွားတပ်သာ ထွန်တုံးတို့ဖြင့် လူးလာတုံ့ခေါက် ထွန်ယက်စေ၍ ထိုသူအားလုံးတို့ကို အပိုင်းပိုင်းဖြစ်အောင် ပြုလုပ်စေလေ၏။
(ဤ၌။ ။အရှင်မဟာမောဂ္ဂလာန်မထေရ် ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူကြောင်းကို (ဇာ ဋ္ဌ ၅။ ၁၃၃, ၁၃၄, ၁၃၅) စတ္တာလီသနိပါတ် သရဘင်္ဂဇာတ်အဖွင့်မှ ထုတ်နုတ်ဖော်ပြသည်၊ လူသတ်သမားတို့ အပြစ်ရပုံကို (ဓမ္မပဒ ဋ္ဌ ၂၊ ၄၃) မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရဝတ္ထုအဖွင့်မှ ထုတ်နုတ်ဖော်ပြအပ်သည်)။
အရှင်မဟာမောဂ္ဂလာန်မထေရ်၏ ဈာပနကိစ္စ၌ မြတ်စွာဘုရားရှင် ကိုယ်တော်တိုင် ကြပ်မတ်သင်္ဂြိုဟ်တော်မူသည်ကို အကြောင်းပြု၍ ရဟန်းတို့သည် တရားခန်းမဆောင်၌ “ငါ့ရှင်တို့.. သာရိပုတ္တရာမထေရ်သည် မြတ်စွာဘုရား၏အနီး၌ ပရိနိဗ္ဗာန်မစံသဖြင့် ဘုရားတို့ထံမှ ကြီးစွာသော မြတ်နိုးတနာမှု အပြုမခံရချေ။ မောဂ္ဂလာန်မထေရ်သည်ကား မြတ်စွာဘုရား၏အနီး၌ ပရိနိဗ္ဗာန် ဝင်စံသဖြင့် ကြီးစွာသော မြတ်နိုးတနာမှု အပြုခံရပေသည်”ဟု
၁၀၀
စကားကို ဖြစ်စေကြကုန်၏။ ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရား ကြွလာတော်မူ၍ “ရဟန်းတို့.. ယခု ငါဘုရား ကြွလာသောအခါ၌ သင်တို့သည် အဘယ်စကားဖြင့် ညီမူစည်းဝေး၍ နေကြသနည်း”ဟု မေးတော်မူ၍ ရဟန်းတို့က ထိုအကြောင်းကို ပြန်ကြား လျှောက်ထားသည်တွင် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် “ရဟန်းတို့.. မောဂ္ဂလာန်သည် ယခုဘဝ၌သာ ဘုရားထံမှ မြတ်နိုးတနာမှု အပြုခံရသည် မဟုတ်သေး၊ ရှေးကလည်း အပြုခံရဘူးသည်သာတည်း”ဟု မိန့်တော်မူ၍ ရဟန်းတို့အား စတ္တာလီသနိပါတ်လာ သရဘင်္ဂဇာတ်ကို ဟောကြားတော်မူလေသည်။ (ထိုသရဘင်္ဂဇာတ်ကို ငါးရာ့ငါးဆယ်ဇာတ်ဝတ္ထုမှ အကျယ်ထုက်ယူ မှတ်သားရာ၏)။
မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် အဂ္ဂသာဝကနှစ်ပါးတို့ ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူကြပြီးနောက် မကြာမီပင် ရဟန်းအပေါင်း ခြံရံလျက် မဟာမဏ္ဍလခရီးအဝန်းဖြင့် ဒေသစာရီ ကြွချီတော်မူ၍ ဥက္ကစေလမြို့သို့ ဆိုက်ရောက်တော်မူသောအခါ ထိုမြို့၌ ဆွမ်းခံလှည့်လည်တော်မူပြီးနောက် ဂင်္ဂါမြစ် သဲသောင်ပြင်ဝယ် ရဟန်းတော်တို့အား ဥက္ကစေလသုတ်ကို ဟောတော်မူလေသည်။ (ထိုသုတ်အကျယ်ကို ပိဋကတ်မြန်မာပြန် မဟာဝဂ္ဂသံယုတ် စာမျက်နှာ ၁၄၆,၇,၈-တို့၌ ကြည့်ရှုမှတ်ယူရာ၏)။
ဤကား အဂ္ဂသာဝကမထေရ်နှစ်ပါး အကြောင်းတည်း။
**********
(၄) အရှင်မဟာကဿပမထေရ်အကြောင်း
(က) မထေရ်မြတ်၏ ရှေးဆုတောင်း
လွန်ခဲ့သော ကမ္ဘာတသိန်းထက်က ပဒုမုတ္တရမြတ်စွာဘုရား ပွင့်ထွန်းတော်မူ၍ ဟံသာဝတီ မင်းနေပြည်ကို အမှီဂေါစရဂါမ် ပြုတော်မူကာ ခေမ-မည်သော မိဂဒါဝုန်တော၌ သီတင်းသုံး နေတော်မူလေလျှင် ဝေဒေဟ-မည်သော ကုဋေရှစ်ဆယ်ကြွယ်ဝသူ သူဌေးတဦး (အရှင်မဟာကဿပ မထေရ်အလောင်း)သည် စောစောပင် မွန်မြတ်သော ဘောဇဉ်ကို စားသုံးပြီးလျှင်
၁၀၁
ဥပုသ်ဆောက်တည်၍ နံ့သာပန်း-စသည်ကို လက်စွဲလျက် ကျောင်းတိုက်သို့ သွားရောက် မြတ်စွာဘုရားကို ပူဇော်ရှိခိုးပြီးလျှင် အပြစ်လွတ်ရာအရပ်၌ ထိုင်နေလေ၏။
ထိုအခါ ပဒုမုတ္တရ မြတ်စွာဘုရားသည် တတိယသာဝကဖြစ်သည့် မဟာနိသဘ အမည်တော်ရှိသော မထေရ်မြတ်ကို “ရဟန်းတို့.. ကိုယ်တိုင်ကလည်း ဓုတင်အကျင့်မြတ်ကို ကျင့်သုံး၍ သီတင်းသုံးဖော် သံဃာတော်တို့အားလည်း ဓုတင်အကျင့်မြတ်ကို ကျင့်သုံးကြရန် ဟောကြားပြသ ဆိုဆုံးမကြသည့် ငါဘုရား၏ တပည့်သာဝက ရဟန်းတို့အနက် နိသဘမထေရ်သည် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး ဖြစ်ပေသည်”ဟု ဧတဒဂ်ရာထူး၌ ထားတော်မူလေ၏။
ဝေဒေဟ ဥပါသကာသည် ထိုစကားကို ကြားရ၍ သဒ္ဓါရွှန်းစို ကြည်ညိုလျက် တရားစကား ဟောကြားအပြီးတွင် လူများအပေါင်း ထသွားလတ်သော် မြတ်စွာဘုရားကို ရိုသေစွာရှိခိုး၍ “မြတ်စွာဘုရား.. နက်ဖြန်ခါ တပည့်တော်၏ဆွမ်းကို လက်ခံ သာယာတော်မူပါဘုရား”ဟု လျှောက်ထားလေ၏။ ပဒုမုတ္တရ မြတ်စွာဘုရားရှင်က “ဒါယကာ.. ရဟန်းသံဃာကား များလှဘိ၏”ဟု မိန့်တော်မူလျှင် “မြတ်စွာဘုရား.. ရဟန်းသံဃာသည် အဘယ်မျှအတိုင်းအရှည် ရှိပါသနည်းဘုရား”ဟု လျှောက်ထား မေးမြန်းလေ၏။ ပဒုမုတ္တရ မြတ်စွာဘုရားက “ဒါယကာ.. ခြောက်သန်းရှစ်သိန်း အရေအတွက်ရှိ၏”ဟု မိန့်တော်မူလေလျှင် ဝေဒေဟဥပါသကာသည် “မြတ်စွာဘုရား.. သာမဏေတပါးကိုမျှလည်း ကျောင်းတိုက်တော်၌ ချန်မထားပဲ ရဟန်းအားလုံးနှင့်တကွ တပည့်တော်၏ဆွမ်းကို လက်ခံ သာယာတော်မူပါဘုရား”ဟု ရဲရဲတောက် လျှောက်ထားလေ၏။ ပဒုမုတ္တရ မြတ်စွာဘုရားသည် ဆိတ်ဆိတ်နေသဖြင့် ဝေဒေဟဥပါသကာ ပင့်လျှောက်ချက်ကို လက်ခံတော်မူလေ၏။
ဝေဒေဟဥပါသကာသည် မြတ်စွာဘုရား လက်ခံတော်မူကြောင်း ကောင်းစွာသိပြီးလျှင် အိမ်သို့ပြန်သွား၍ ကြီးစွာသော
၁၀၂
အလှူဒါနကို စီမံပြီးသော် နောက်တနေ့နံနက်၌ မြတ်စွာဘုရားအား ဆွမ်းဘုဉ်းပေးကြွရန် အခါကို လျှောက်ကြားစေလေ၏။ မြတ်စွာဘုရားသည် သပိတ်သင်္ကန်းကို ယူဆောင်တော်မူကာ ရဟန်းအပေါင်း ခြံရံအပ်လျက် ဝေဒေဟဥပါသကာ၏အိမ်သို့ ကြွသွားတော်မူ၍ ခင်းအပ်သောနေရာ၌ ထိုင်နေတော်မူလျက် ရေစက်ချ အလှူပြီးဆုံးသောအခါ ယာဂုစသည်တို့ကို ခံတော်မူလျက် ဆွမ်းပို့မှု, ဆွမ်းဘုဉ်းပေးမှုကို ပြုတော်မူလေ၏။ ဝေဒေဟ ဥပါသကာသည်လည်း မြတ်စွာဘုရား၏ အနီး၌ ထိုင်နေလျက် သဒ္ဓါကြည်ညိုတရား ပွါးများဖြစ်ရှိ၍ နေလေ၏။
ထိုအချိန်အတွင်းမှာပင် မဟာနိသဘ မထေရ်သည် ဆွမ်းခံ လှည့်လည်တော်မူလတ်သော် ထိုလမ်းခရီးသို့ ကြွချီဆိုက်ရောက်တော်မူလာလေ၏။ ဝေဒေဟ ဥပါသကာသည် မထေရ်ကို မြင်လတ်၍ နေရာမှ ထသွားပြီးသော် မထေရ်ကို ရှိခိုးလျက် “အရှင်ဘုရား.. သပိတ်ကို ပေးစွန့်တော်မူကြပါဘုရား”ဟု လျှောက်ထား တောင်းခံလေ၏။ မထေရ်မြတ်သည် သပိတ်ကို ဥပါသကာလက်သို့ အပ်လိုက်လေ၏။ ဥပါသကာက “အရှင်ဘုရား.. အိမ်တွင်းသို့ ကြွဝင်တော်မူပါကုန်၊ မြတ်စွာဘုရားသည်လည်း အိမ်တွင်းမှာ ထိုင်နေတော်မူဆဲ ရှိပါသည်ဘုရား”ဟု လျှောက်ထားလေလျှင် မထေရ်မြတ်သည် “ဒါယကာ.. အိမ်တွင်းသို့ဝင်၍ နေထိုင်ရန် အပ်စပ်လိမ့်မည်မဟုတ်”ဟု မိန့်တော်မူလေ၏။ ဝေဒေဟ ဥပါသကာသည် မထေရ်မြတ်၏ သပိတ်အပြည့် ဆွမ်းထည့်ပြီးလျှင် မထေရ်မြတ်အား ဆက်ကပ်လှူဒါန်းလေသည်။
ထို့နောက် မထေရ်မြတ်ကို လိုက်ပို့ပြီး ပြန်လာသောအခါ မြတ်စွာဘုရား၏ အနီး၌ ထိုင်နေ၍ “မြတ်စွာဘုရား.. မဟာနိသဘမထေရ်သည် ‘မြတ်စွာဘုရား အိမ်တွင်းမှာ ထိုင်နေတော်မူလျက် ရှိပါသည်ဘုရား’ဟု လျှောက်ထားအပ်ပါသော်လည်း အိမ်တွင်းသို့ မဝင်လိုပါ၊ ထိုမထေရ်မြတ်မှာ အရှင်ဘုရားတို့၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးထက် သာလွန်သော ဂုဏ်ကျေးဇူးများ ရှိပါသလော”ဟု မေးမြန်းလျှောက်ထားလေ၏။
၁၀၃
ဘုရားရှင်တို့၏ သန္တာန်တော်မှာ ဂုဏ်ကျေးဇူးကို ဝန်တိုမှု = ဝဏ္ဏမစ္ဆရိယတရားဟူ၍ လုံးဝမရှိချေ။ သို့ရကား မြတ်စွာဘုရားသည် ဝေဒေဟဥပါသကာ မေးလျှောက်ပြီးသည်၏ အခြားမဲ့မှာပင်-
“ဒါယကာ.. ငါတို့သည် ဆွမ်းကိုငံ့၍ အိမ်၌ ထိုင်နေကြကုန်၏။ နိသဘမထေရ်ကား ဤသို့ ထိုင်၍ ဆွမ်းကို ငံ့မြှော်မှု အလျှင်းပင်မပြုချေ။ ငါတို့သည် ရွာနီးကျောင်း၌ နေထိုင်ကြကုန်၏။ နိသဘမထေရ်ကား တောကျောင်း၌သာ နေလေ့ရှိ၏။ ငါတို့သည် အမိုးရှိသောကျောင်း၌ နေထိုင်ကြကုန်၏၊ နိသဘမထေရ်ကား ဟင်းလင်းအပြင် လွင်တီးခေါင်၌သာလျှင် နေလေ့ရှိ၏။ ဤသို့လျှင် ဤသည် ဤသည်ကား နိသဘမထေရ်၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးအထူးများ ဖြစ်လေသည်”-
ဟု မဟာသမုဒြာကို ထပ်၍ ရေဖြည့်သကဲ့သို့ မထေရ်၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးများကို အကျယ်အားဖြင့် ဟောကြားတော်မူလေ၏။ ဝေဒေဟဥပါသကာသည် ပင်ကိုယ်ပကတိအားဖြင့်လည်း ဆီမီးတောက်နေသည်ကို ဆီထပ်၍ လောင်းလိုက်သည့်အလား အတိုင်းထက်အလွန် သဒ္ဓါကြည်ညိုဖြစ်ရှိကာ ငါ့အဖို့ရာ အခြားသော လူနတ်စည်းစိမ် စသည်ဖြင့် အဘယ်အကျိုးရှိအံ့နည်း၊ အနာဂတ နောက်ကာလဝယ် တဆူဆူသော ဘုရားရှင်၏ အထံတော်၌ ကိုယ်တိုင်ကလည်း ဓုတင်အကျင့်မြတ်ကို ကျင့်သုံး၍ သီတင်းသုံးဖော် သံဃာတော် တို့အားလည်း ဓုတင်အကျင့်မြတ်ကို ကျင့်သုံးကြရန် ဟောကြားပြသ ဆိုဆုံးမကြသော = ဓုတဝါဒ ရဟန်းတို့အနက် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး = ဧတဒဂ်ရပုဂ္ဂိုလ် ဖြစ်ဖို့ရန် ဆုပန်မှုကို ငါပြုပေအံ့”ဟု ကြံစည်ဆုံးဖြတ်ချက် ချမှတ်လေတော့၏။
ဝေဒေဟ ဥပါသကာသည် တဖန်လည်း နောက်တနေ့အတွက် မြတ်စွာဘုရား အမှူးရှိသော ရဟန်းသံဃာကို ပင့်ဖိတ်ကာ ဆွမ်းဆက်ကပ် လှူဒါန်းလေသည်။ ဤနည်းဖြင့် ခုနစ်ရက်ကြာ
၁၀၄
မဟာဒါနကြီးကို ပေးလှူ၍ ခုနစ်ရက်မြောက် ရောက်သောနေ့၌ ဘုရားအမှူးရှိသော များစွာသော ရဟန်းအပေါင်းအား တိစီဝရိက် (သင်္ကန်းသုံးထည်စီ)တို့ကို ဆက်ကပ်လှူဒါန်းပြီးလျှင် မြတ်စွာဘုရား၏ ခြေတော်ရင်း၌ ဝပ်စင်း၍-
“မြတ်စွာဘုရား.. တပည့်တော်၏ ခုနစ်ရက်ကြာ မေတ္တာကာယကံ, မေတ္တာဝစီကံ, မေတ္တာမနောကံများကို ဖြစ်ပွါးစေလျက် မဟာဒါန လှူဒါန်းရသော အကြင်ကောင်းမှု ကုသိုလ်အစုသည် ရှိပါ၏၊ ထိုကောင်းမှု ကုသိုလ်အစုကြောင့် တပည့်တော်သည် အခြားတပါးသော နတ်စည်းစိမ်, သိကြားမင်းစည်းစိမ်, မာရ်မင်းစည်းစိမ်, ဗြဟ္မာမင်းစည်းစိမ် တခုခုကိုမျှ မတောင့်တပါ၊ စင်စစ်သော်ကား တပည့်တော်၏ ဤကောင်းမှု ကုသိုလ်ကံသည် အနာဂတ နောက်ကာလဝယ် တဆူဆူသော မြတ်စွာဘုရား၏ အထံတော်၌ မဟာနိသဘမထေရ်သူမြတ် ရောက်အပ်သော ရာထူးဌာနန္တရသို့ ရောက်ရန် = ဓုတင် တဆယ့်သုံးပါးကို ကျင့်ဆောင်ကြသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့အနက် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံးဖြစ်ရန် ဧကန်ရွက်ဆောင် ပြီးစေနိုင်သော ကောင်းမှုကုသိုလ် ဖြစ်ပါစေသတည်း”-
ဟု လျှောက်ဆို ဆုပန်လေ၏။ ပဒုမုတ္တရ မြတ်စွာဘုရားသည် “ဤဝေဒေဟ ဥပါသကာကား ကြီးစွာသောအရာကို ပတ္ထနာဆုသန်မှု ပြုအပ်လေပြီ၊ ပြည့်စုံလိမ့်မည်လော, မပြည့်စုံလိမ့်မည်လော”ဟု အနာဂတံသ ရွှေဉာဏ်တော်ဖြင့် ရှုမြော်တော်မူလေသော် ဧကန်မချွတ် ပြည့်စုံလိမ့်မည်ကို မြင်တော်မူ၍-
“ဒါယကာ.. သင်သည် နှစ်သက်ဖွယ်သော ရာထူးကို ပတ္ထနာဆုသန်အပ်ပြီ၊ နောက်အခါဝယ် ကမ္ဘာတသိန်း အဆုံး၌ ဂေါတမ အမည်တော်ရှိသော မြတ်စွာဘုရား ပွင့်ထွန်းတော်မူလိမ့်မည်။ သင်သည် ထိုဂေါတမ
၁၀၅
မြတ်စွာဘုရား၏ တတိယသာဝက မဟာကဿပမထေရ် အမည်ရှိသူ ဖြစ်လိမ့်မည်”-
ဟု ဗျာဒိတ်စကား မိန့်ကြားတော်မူလေ၏။
ထိုဗျာဒိတ်စကားကို ကြားရ၍ ဝေဒေဟဥပါသကာသည် “ဘုရားရှင်တို့၏ အဖို့ရာ နှစ်မြွှာစကားမည်သည် မရှိ”ဟု သိရှိကာ ထိုတတိယသာဝက ရာထူးစည်းစိမ်ကို နောက်တနေ့ ရောက်ရမည့် စည်းစိမ်ကဲ့သို့ အောက်မေ့မှတ်ထင် ဝမ်းမြောက်လေ၏။ ဝေဒေဟဥပါသကာသည် အသက်ရှည်သမျှ ကာလပတ်လုံး အထူးထူးသော အလှူဒါနကို ပေးလှူ၍ သီလကို စောင့်သုံးလျက် အခြား ကောင်းမှုကုသိုလ်များကိုလည်း ပြုလုပ်ကာ ထိုဘဝမှ စုတေလတ်သော် နတ်ပြည်၌ ဖြစ်လေ၏။
မဟာဧကသာဋကပုဏ္ဏားဘ၀
ထိုအခါမှစ၍ နတ်ပြည်, လူ့ပြည်တို့၌ စည်းစိမ်ကို ခံစံလျက် ဤကမ္ဘာမှ လွန်ခဲ့သော (၉၁)ကိုးဆယ့်တကမ္ဘာထက်ဝယ် ဝိပဿီမြတ်စွာဘုရားရှင် ပွင့်ထွန်းတော်မူ၍ ဗန္ဓုမတီ မင်းနေပြည်ကို အမှီဂေါစရဂါမ်ပြုတော်မူကာ ခေမ-မည်သော မိဂဒါဝုန်တော၌ သီတင်းသုံး နေထိုင်တော်မူသည်ရှိသော် ဤအရှင်မဟာကဿပအလောင်း သူတော်ကောင်းသည် နတ်ပြည်မှ စုတေ၍ မထင်မရှား ပစ္စည်းနွမ်းပါးသော ပုဏ္ဏား မျိုး၌ ဖြစ်လာလေ၏။
အထူးအားဖြင့် ထိုအခါ၌ ဝိပဿီမြတ်စွာဘုရားသည် ခုနစ်နှစ်တကြိမ် ခုနစ်နှစ်တကြိမ် အထူးတရားပွဲသဘင် ဆင်ယင်ကျင်းပ၍ တရားဟောတော်မူလေသည်။ ထိုသို့ တရားပွဲသဘင် ဆင်ယင်ကျင်းပ တရားဟောတော်မူသော အခါမှာလည်း သတ္တဝါတိုင်း တရားနာယူနိုင်ရန် အချိန်ကို သတ်မှတ်၍ နေ့အဖို့ရာ ညနေချမ်း၌ ဟောတော်မူလေသည်။ ညဉ့်အဖို့ရာ တညဉ့်ပတ်လုံး ဟောတော်မူလေသည်။ တရားပွဲသဘင် နီးကပ်လာသောအခါ ကြီးစွာသော အုတ်အုတ်ကျက်ကျက် ဖြစ်ရှိလျက် နတ်များကလည်း
၁၀၆
“မြတ်စွာဘုရား တရားဟောတော်မူလိမ့်မည်”ဟု ဇမ္ဗူဒိပ်ကျွန်းလုံး၌ လှည့်လည်ကြွေးကြော် ပြောကြားကြလေ၏။
အရှင်မဟာကဿပအလောင်း ပုဏ္ဏားသည် ထိုသတင်းစကားကို ကြားသိလေ၏။ အထူးအားဖြင့် ထိုပုဏ္ဏားမှာ ခါးဝတ်တထည်သာလျှင် ရှိ၏၊ အိမ့်ရှင် ပုဏ္ဏေးမမှာလည်း ထို့အတူပင် ခါးဝတ်တထည်သာလျှင် ရှိ၏၊ အပေါ်ရုံအဝတ်ကား နှစ်ဦးလုံးအတွက်မှ တထည်သာလျှင် ရှိချေ၏။ ထို့ကြောင့်ပင် ထိုပုဏ္ဏားသည် “ဧကသာဋကပုဏ္ဏား = အဝတ်တထည်သာရှိသော ပုဏ္ဏား”ဟူ၍ တမြို့လုံး၌ ထင်ရှားလေသည်။ ကိစ္စတခုခုဖြင့် ပုဏ္ဏားများ၏ အစည်းအဝေး ဖြစ်ခဲ့လျှင် အိမ့်ရှင် ပုဏ္ဏေးမကို အိမ်၌ထားခဲ့၍ ပုဏ္ဏားကြီးကိုယ်တိုင် အစည်းအဝေးသို့ သွားရောက်၏။ ပုဏ္ဏေးမများ၏ အစည်းအဝေး ဖြစ်ရှိခဲ့လျှင် ပုဏ္ဏားကြီးကိုယ်တိုင်က အိမ်၌ နေရစ်ခဲ့ရ၏။ ပုဏ္ဏေးမကြီးသည် ထိုအပေါ်ရုံအဝတ်ကို ရုံ၍ သွားရောက်၏။
ဝိပဿီမြတ်စွာဘုရား တရားဟောမည့် ထိုနေ့၌ကား ဧကသာဋကပုဏ္ဏားကြီးသည် အိမ့်ရှင် ပုဏ္ဏေးမကြီးကို “အို ရှင်မ.. အသို့နည်း (ဘယ့်နှယ်လဲ) ရှင်မသည် ညဉ့်အခါ၌ တရားနာ သွားမည်လော၊ သို့မဟုတ် နေ့အခါ၌ တရားနာ သွားမည်လော”ဟု မေးလေ၏။ ပုဏ္ဏေးမကြီးသည် “ကျွန်တော်မတို့ မာတုဂါမများမည်သည် ညဉ့်အခါ၌ တရားနာယူခြင်းငှါ မစွမ်းနိုင်ကြပါ။ နေ့အခါ၌ တရားနာပါမည်”ဟု ပြော၍ ပုဏ္ဏားကြီးကို အိမ်၌ ထားခဲ့ပြီးလျှင် ထိုအပေါ်ရုံကို ခြံရုံလျက် အခြား ဥပါသိကာ ဒါယိကာမများနှင့် အတူတကွ နေ့အခါသွား၍ မြတ်စွာဘုရားကို ရှိခိုးကာ အပြစ်လွတ်ရာအရပ်၌ ထိုင်နေ၍ တရားနာပြီးသော် အဖော် ဥပါသိကာ ဒါယိကာမတို့နှင့် အတူတကွပင်လျှင် အိမ်သို့ ပြန်လာ၏။ ထိုအခါ ပုဏ္ဏားကြီးသည် မိမိအလှည့်ရ၍ ပုဏ္ဏေးမကြီးကို အိမ်၌ထားခဲ့ပြီးလျှင် ထိုအဝတ်ကို ခြုံရုံလျက် ညဉ့်အခါ တရားနာရန် ကျောင်းတိုက်သို့ သွားရောက်လေ၏။
၁၀၇
ထိုအချိန်၌ ဝိပဿီ မြတ်စွာဘုရားသည် ပရိသတ်အလယ် တင့်တယ်စွာသော ဓမ္မာသနပလ္လင်၌ ထိုင်နေတော်မူလျက် ဆန်းကြယ်သောယပ်ဝန်းကို ကိုင်တော်မူကာ ကောင်းကင်မြစ်အတွင်း သက်ဆင်းကူးခပ်သူကဲ့သို့၎င်း, မြင်းမိုရ်တောင်ကို မွှေတံပြုကာ မဟာသမုဒြာကို တအားမွှေသော ယောက်ျားကဲ့သို့၎င်း တရား စကား ဟောကြားတော်မူလေ၏။ ပရိသတ်အစွန်အဖျား၌ ထိုင်နေလျက် တရားနာနေသော ဧကသာဋက ပုဏ္ဏားကြီး၏ သန္တာန်မှာ ညဉ့်ဦးယံ၌ပင်လျှင် တကိုယ်လုံး ပြည့်စေလျက် နှစ်သက်ခြင်း = ပီတိတရား ငါးမျိုးတို့ တဖြိုးဖြိုး ဖြစ်ရှိလေ၏။ ပုဏ္ဏားကြီးသည် ပါလာသော အပေါ်ရုံအဝတ်ကို ခေါက်ပြီးလျှင် “မြတ်စွာဘုရားအား ငါလှူတော့အံ့”ဟု အကြံပြုလေ၏။ ထိုသို့ အကြံပြုပြီးသော နောက်ပိုင်းမှာ အပြစ်အထာင်ကို ဖော်ပြလျက် မပေးလိုခြင်း = ဝန်တိုခြင်း = မစ္ဆရိယတရားများ တဖွားဖွား ဖြစ်၍လာပြန်လေသည်၊ မစ္ဆရိယတရား ဖြစ်ပွါးလာသောအခါ ပုဏ္ဏားကြီးသည် “ပုဏ္ဏေးမနှင့် ငါတို့ နှစ်ဦးပေါင်းမှ အပေါ်ရုံအဝတ် တထည်သာ ရှိကြ၏။ အခြား အလဲအလှယ် အပေါ်ရုံအဝတ်ဟူ၍ တထည်မျှမရှိချေ။ မရုံပဲလည်း အိမ်ပြင်ပသို့ လှည့်လည်သွားလာခြင်းငှါ မတတ် နိုင်”- ဤသို့စသည်ဖြင့် ကြံစည်ပူပန်ကာ လုံးဝ မလှူလိုသောသူ ဖြစ်သွားပြန်လေ၏။ ထို့နောက် ညဉ့်ဦးယံ လွန်မြောက်၍ သန်းခေါင်ယံသို့ ရောက်သောအခါမှာလည်း ထို့အတူပင် ပုဏ္ဏားကြီး၏ သန္တာန်ဝယ် နှစ်သက်ခြင်း = ပီတိငါးပါး ဖြစ်ပွါး၍ လာပြန်လေ၏။ ပုဏ္ဏားကြီးသည် ရှေးနည်းအတူပင် ကြံစည်၍ ရှေးနည်းအတူပင် မလှူလိုသောသူ ဖြစ်သွားပြန်လေ၏။ ထို့နောက် သန်းခေါင်ယံ လွန်မြောက်၍ မိုးသောက်ယံသို့ ရောက်သောအခါမှာလည်း ပုဏ္ဏားကြီး၏ သန္တာန်ဝယ် ထို့အတူပင် နှစ်သက်ခြင်း = ပီတိငါးပါး ဖြစ်ပွါး၍ လာပြန်လေ၏။ ဤအကြိမ်၌ကား ပုဏ္ဏားကြီးသည် မစ္ဆရိယ အကုသိုလ်တရား ဖြစ်ပွါးခွင့် မပြုတော့ပဲ “သေခြင်းမှ လွတ်မြောက်ခြင်း ဖြစ်လိုလျှင်လည်း ဖြစ်စေတော့၊ သေခြင်းတရားသည်မူလည်း ဖြစ်လိုလျှင် ဖြစ်စေတော့၊ နောက်အခါမှ အဝတ်အရေးကို တွေးတော စဉ်းစားတော့မည်”ဟု ကြံစည်ဆုံးဖြတ်ချက် ချမှတ်ကာ
၁၀၈
ထိုအပေါ်ရုံအဝတ်ကို ခေါက်၍ မြတ်စွာဘုရားရှင် ခြေတော်ရင်း၌ ချထားကာ ရက်ရက်ရောရော လှူဒါန်းလိုက်လေ၏။ ထို့နောင်မှ လက်ဝဲလက်ကို ခွေ၍ လက်ျာလက်ဖြင့် သုံးကြိမ်တိုင်တိုင် မလန်းပေါက် (=လက်ခမောင်း) ခတ်ပြီးလျှင် “ငါအောင်ပြီ, ငါအောင်ပြီ”ဟု သုံးကြိမ်တိုင်တိုင် ရဲရဲတောက် ကြွေးကြော်လိုက်လေ၏။
ထိုအချိန်၌ ဗန္ဓုမမင်းကြီးသည် တရားဟော ဓမ္မာသနပလ္လင်၏ နောက်မှ တင်းထိမ်ကန့်လန့်ကာအတွင်း ထိုင်နေလျက် တရားနာနေဆဲရှိ၏၊ မင်း၏အဖို့ရာ မိမိကသာ အနိုင်ယူလိုသူဖြစ်၍ “ငါအောင်ပြီ”ဟူသော အသံသည် မနှစ်သက်အပ်သော အသံသာ ဖြစ်လေ၏။ သို့ရကား မင်းကြီးသည် မင်းချင်းယောက်ျား တယောက်ကို “အချင်း.. သွားတည့်ချေ။ အဘယ်ကို ပြောသနည်းဟု ထိုသူကို မေးလော့”ဟူ၍ ပြောဆို စေလွှတ်လိုက်လေ၏။ မင်းချင်းယောက်ျားသည် ဧကသာဋကပုဏ္ဏားထံသို့ သွားရောက်၍ အကြောင်းကို မေးလေလျှင် ပုဏ္ဏားကြီးသည်-
“အမောင်ယောက်ျား.. ငါမှကြွင်းငြား အခြား မင်းစသော သူများသည် ဆင်ယာဉ် မြင်းယာဉ်-စသည်တို့ကို တက်စီးကြ၍ သန်လျက်, လွှား, ကာ-စသည်တို့ကို ကိုင်ဆောင်ကြကာ ရန်သူစစ်တပ်ကို အောင်နိုင်ကြကုန်၏၊ ထိုအောင်ခြင်းကား မအံ့ဩလောက်ပေ။ ငါတမူကား မိမိနောက်မှ ဝှေ့သတ်ရန် ခုန်ပေါက်၍ လိုက်လာသော နွားဆိုး နွားကြမ်း၏ ဦးခေါင်းကို တင်းပုတ်ဖြင့် ထုနှက်၍ ထိုနွားဆိုး နွားကြမ်းကို ပြေးစေသော ယောက်ျားကဲ့သို့ မစ္ဆရိယစိတ်ကို နှိမ်နင်းပြီးလျှင် အပေါ်ရုံအဝတ်ကို မြတ်စွာဘုရားအား အောင်မြင်စွာ လှူဒါန်းရလေပြီ၊ ငါသည် အောင်နိုင်ခဲသော ထိုမစ္ဆရိယတရားကို အောင်နိုင်အပ်လေပြီ”-
ဟု ဖြေကြားပြောဆိုလေ၏။ မင်းချင်းယောက်ျားသည် တဖန် ပြန်လာ၍ မင်းကြီးအား ထိုအကြောင်းကို လျှောက်ထား ပြောကြားလေ၏။
၁၀၉
ဗန္ဓုမမင်းကြီးသည် “အချင်း.. ငါတို့သည် မြတ်စွာဘုရားအား လျောက်ပတ်သည်ကို မသိကြကုန်၊ ပုဏ္ဏားကြီးသည် သိပေ၏”ဟု မိန့်ဆိုကာ ပုဏ္ဏားကြီးအား ဝတ်စုံတစုံကို ပို့သပေးကမ်းစေလေ၏။ ပုဏ္ဏားကြီးသည် “ဤမင်းကြီးကား ရှေးဦးစွာ စကားမဆို ဆိတ်ဆိတ်နေသော ငါ့အား တစုံတရာ မပေးကမ်းပဲ မြတ်စွာဘုရား၏ ဂုဏ်တော်တို့ကို ပြောကြားတော့မှ ပေးကမ်းပေ၏။ မြတ်စွာဘုရား၏ ဂုဏ်တော်တို့ကို စွဲ၍ဖြစ်သော ဤဝတ်စုံဖြင့် ငါ့အား အဘယ်အလိုရှိအံ့နည်း”ဟု ပြောဆိုကာ ထိုဝတ်စုံကိုလည်း မြတ်စွာဘုရားအားပင် လှူဒါန်းပြန်လေ၏။
မင်းကြီးသည်လည်း “ ပုဏ္ဏားကြီးသည် ငါပေးလိုက်သော ဝတ်စုံဖြင့် အဘယ်အမှုကို ပြုအပ်သနည်း”ဟု မင်းချင်းတို့ကိုမေး၍ “ပုဏ္ဏားကြီးသည် ထိုဝတ်စုံကိုလည်း မြတ်စွာဘုရားအားပင် လှူဒါန်းအပ်လေ”ဟု ကြားသိရသဖြင့် တဖန်ထပ်၍ ဝတ်စုံနှစ်စုံတို့ကိုလည်း ပုဏ္ဏားကြီးထံ ပို့စေပြန်လေ၏။ ပုဏ္ဏားကြီးသည် ထိုဝတ်စုံ နှစ်စုံတို့ကိုလည်း မြတ်စွာဘုရားအားပင် လှူဒါန်းပြန်လေ၏။ မင်းကြီးသည် တဖန်ထပ်၍ ဝတ်စုံ လေးစုံတို့ကိုလည်း ပုဏ္ဏားကြီးထံ ပို့စေပြန်လေ၏။ ပုဏ္ဏားကြီးသည်လည်း ထိုဝတ်စုံ လေးစုံတို့ကို မြတ်စွာဘုရားအားပင် လှူဒါန်းပြန်လေ၏။ ဤနည်းဖြင့် မင်းကြီးသည် တဆ,တဆတိုး၍ သုံးဆယ့်နှစ်စုံတို့တိုင်အောင် ပို့စေပြန်လေ၏။ ထိုအခါ ဧကသာဋက ပုဏ္ဏားကြီးသည် “ဤသို့ ရတိုင်းရတိုင်း မိမိဖို့ မခြွင်းမချန်ပဲ လှူဒါန်းနေခြင်းသည် တိုး၍တိုး၍ ခံယူခြင်းကဲ့သို့ ဖြစ်နေ၏”ဟု ကြံစည်ပြီးလျှင် ထိုဝတ်စုံ သုံးဆယ့်နှစ်စုံတို့အနက်မှ မိမိအတွက်တစုံ, ပုဏ္ဏေးမကြီးအတွက် တစုံအားဖြင့် = ဝတ်စုံနှစ်စုံတို့ကို နုတ်ယူပြီးလျှင် ကျန်ရှိသောဝတ်စုံ သုံးဆယ်တို့ကို မြတ်စွာဘုရားအားပင် လှူဒါန်းလေ၏။ ထိုအချိန်မှစ၍ ထိုပုဏ္ဏားကြီးမှာ မြတ်စွာဘုရားရှင်နှင့် အကျွမ်းတဝင် ချစ်ခင်ရင်းနှီးသူတယောက် ဖြစ်လေတော့၏။
ထို့နောက် တနေ့သ၌ မင်းကြီးသည် အလွန်အေးမြသောအခါ မြတ်စွာဘုရား အထံတော်၌ ပုဏ္ဏားကြီး တရားနာနေသည်ကို
၁၁၀
မြင်ရ၍ မိမိခြုံရုံသည့် အဖိုးတသိန်းတန် ကမ္ဗလာနီကြီးကို ပုဏ္ဏားကြီးအား ပေးပြီးလျှင် “ဤအချိန်မှစ၍ ဤကမ္ဗလာကိုခြုံလျက် တရားနာလော့”ဟု မိန့်ဆိုလေ၏။ ပုဏ္ဏားကြီးသည် “ငါ့အဖို့ရာ ဤကမ္ဗလာကို ခန္ဓာကိုယ်ရုပ်၏ အကောင်ပုပ်၌ ခြုံရုံသဖြင့် အဘယ်အကျိုးရှိအံ့နည်း”ဟု စဉ်းစားဆင်ခြင် ကြံစည်၍ ဂန္ဓကုဋီတိုက်တော်အတွင်း မြတ်စွာဘုရားရှင် သီတင်းသုံး နေထိုင်တော်မူရာ ညောင်စောင်း၏ အထက်၌ ဗိတာန်မျက်နှာကြက် ဖြန့်ကြက်လှူဒါန်း၍ အိမ်သို့ ပြန်သွားလေ၏။
တနေ့သ၌ မင်းကြီးသည် စောစောပင်လျှင် ကျောင်းတော်သို့ သွားရောက်၍ ဂန္ဓကုဋီ တိုက်တော်အတွင်း မြတ်စွာဘုရား၏အနီး၌ ထိုင်နေလေ၏။ ထိုအချိန်၌ မြတ်စွာဘုရား၏ ရောင်ခြည်တော် ခြောက်သွယ်တို့သည် ဗိတာန်မျက်နှာကြက် ကြက်၍ထားသော ကမ္ဗလာနီ၌ ထိခိုက်ကုန်ရကား ကမ္ဗလာနီသည် အလွန်လျှင် တင့်တယ်လေ၏။ မင်းကြီးသည် ထိုကမ္ဗလာကို မြင်လတ်သော် မှတ်မိ၍ “မြတ်စွာဘုရား.. ဤကမ္ဗလာသည် တပည့်တော်တို့၏ ကမ္ဗလာဖြစ်ပါသည်၊ တပည့်တော်တို့သည် ဤကမ္ဗလာကို ဧကသာဋကပုဏ္ဏားအား တရားနာသောအခါ ခြုံရုံရန် ပေးအပ်ပါပြီ”ဟု လျှောက်ထားလေ၏။ မြတ်စွာဘုရားရှင်က “မြတ်သောမင်းကြီး.. သင်မင်းကြီးတို့သည် ပုဏ္ဏားကို ပူဇော်အပ်လေပြီ။ ပုဏ္ဏားသည် ငါဘုရားတို့ကို ပူဇော်အပ်ကုန်ပြီ”ဟု မိန့်တော်မူလေလျှင် မင်းကြီးသည် “ပုဏ္ဏားသည် သင့်လျော် လျောက်ပတ်သည်ကို သိပေ၏၊ ငါတို့ကား ထိုသို့မသိကုန်”ဟု အောက်မေ့ကာ လွန်စွာ သဒ္ဓါကြည်ညိုပြီးလျှင် လူတို့၏ အသုံးအဆောင် ပစ္စည်းဝတ္ထုမှန်သမျှ အလုံးစုံကို တမျိုးတမျိုးလျှင် ခြောက်ဆယ့်လေးခု ခြောက်ဆယ့်လေးခုစီ အညီအမျှပြု၍ သဗ္ဗဋ္ဌကမည်သော အလှူဒါနကို ပေးပြီးလျှင် ထိုဧကသာဋက ပုဏ္ဏားကြီးကို ပုရောဟိတ်ရာထူး၌ ခန့်ထားတော်မူလေ၏။
ဧကသာဋက ပုရောဟိတ် ပုဏ္ဏားကြီးသည်လည်း “အဋ္ဌဋ္ဌက = ရှစ်ခုရှစ်လီဟူသည်မှာ ခြောက်ဆယ့်လေးခုဖြစ်သည်”ဟု
၁၁၁
ဆင်ခြင်စဉ်းစား၍ နေ့စဉ်နေ့စဉ် စာရေးတံဆွမ်း ခြောက်ဆယ့်လေးအုပ်တို့ကို ဒါနဝတ် တည်ထားကာ အသက်ထက်ဆုံး အလှူပေးလျက်, သီလသီတင်း ဆောက်တည်လျက် ထိုဘဝမှ စုတေလတ်သော် နတ်ပြည်၌ တဖန် ဖြစ်ပြန်လေ၏။
သူကြွယ်ဘဝ
တဖန် နတ်ပြည်မှ စုတေလတ်၍ ဤဘဒ္ဒကပ်ကမ္ဘာဝယ် ကောဏာဂုံမြတ်စွာဘုရား, ကဿပမြတ်စွာဘုရား = ဤဘုရားရှင် နှစ်ဆူတို့၏ အကြားကာလ ဗုဒ္ဓန္တရခေတ်အချိန်၌ ဗာရာဏသီပြည်ဝယ် သူကြွယ်အိမ်၌ ဖြစ်ပြန်လေ၏။ ထိုသူကြွယ်သည် ကြီးပြင်း၍ အိမ်ရာတည်ထောင် လူ့ဘောင်၌နေစဉ် တနေ့သ၌ တောအရပ်သို့ အညောင်းပြေ ခြေလျင်ခရီးသွားလေ၏။ ထိုအချိန်၌ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အရှင်မြတ်တပါးသည် မြစ်ကမ်းအနီး၌ သင်္ကန်းချုပ်နေစဉ် အနားပတ် မလောက်ရကား ထိုချုပ်လက်စ သင်္ကန်းကို ခေါက်၍ထားရန် စီမံအားထုတ်တော်မူလေ၏။
သူကြွယ်သည် ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အရှင်မြတ်ကို မြင်လတ်၍ “အရှင်ဘုရား.. အဘယ့်ကြောင့် သင်္ကန်းကို ခေါက်၍ ထားတော်မူကြပါသနည်းဘုရား”ဟု မေးမြန်းလျှောက်ထားလေ၏။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အရှင်မြတ်က “ဒါယကာ.. အနားပတ်မလောက်၍ ခေါက်ထားကြ၏”ဟု မိန့်တော်မူလေလျှင် သူကြွယ်သည် “အရှင်ဘုရား.. ဤအဝတ်ဖြင့် အနားပတ် ချုပ်လုပ်တော်မူကြပါဘုရား”ဟု လျှောက်ထား၍ မိမိ၏အဝတ်ကို ဆက်ကပ် လှူဒါန်းပြီးလျှင် “ဖြစ်လေရာရာ သံသရာဘဝ၌ ငါ့အဖို့ရာ တစုံတခုသော အသုံးအဆောင်ဖြင့်မျှ ယုတ်လျော့ခြင်းမည်သည် မဖြစ်ပါစေသား”ဟု ဆုတောင်းပတ္ထနာမှု ပြုလေ၏။
ထို့နောက် သူကြွယ်၏အိမ်မှာလည်း သူကြွယ်၏နှမနှင့် သူကြွယ်၏ မယားတို့ အချင်းချင်း ခိုက်ရန်ငြင်းခုံမှု ပြုနေကြစဉ် ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အရှင်မြတ်တပါးသည် ဆွမ်းခံ ကြွဝင်တော်မူလာလေ၏။
၁၁၂
ထိုအခါ သူကြွယ်၏နှမသည် ပစ္စေကဗုဒ္ဓါအရှင်မြတ်အား ဆွမ်းလှူပြီးလျှင် သူကြွယ်၏မယားကို ရည်ညွှန်း၍ “ဤသို့သဘောရှိသော အမိုက်မကို ယူဇနာတရာကပင် ရှောင်ကြဉ်နိုင်သည့်ကိုယ် ဖြစ်ရပါလို၏”ဟု ဆုတောင်းပတ္ထနာမှု ပြုလေ၏။ သူကြွယ်၏ မယားသည် အိမ်တံခါးဝ၌ ရပ်တည်ရင်းက ထိုအသံကို ကြား ရ၍ “ဤသူမ လှူဒါန်းအပ်သော ဆွမ်းကို ဤပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အရှင်မြတ်သည် မဘုဉ်းပေးပါစေသတည်း”ဟု ကြံစည်အောက်မေ့ကာ သပိတ်ကိုယူ၍ ဆွမ်းကို စွန့်သွန်လိုက်ပြီးလျှင် ရွှံ့ညွန်အပြည့်ထည့်၍ ပေးလိုက်လေ၏။ သူကြွယ်၏ နှမသည် ထိုအခြင်းအရာကို မြင်လတ်၍ “ဟယ်အမိုက်မ.. သင်သည် ငါ့ကို ဆဲရေးလိုမူလည်း ဆံရေးပါတော့၊ ရိုက်ပုတ်လိုမှုလည်း ရိုက်ပုတ်ပါတော့၊ နှစ်သင်္ချေကြာ ပါရမီတို့ကို ဖြည့်ဆည်းပူးတော်မူပြီးသည့် ဤသို့သော ပစ္စေကဗုဒ္ဓါအရှင်မြတ်၏ သပိတ်မှ ဆွမ်းကို စွန့်သွန်၍ ရွှံ့ညွန်အပြည့်ထည့်၍ ပေးရန်ကား မသင့်လျော်ချေ”ဟု ဆုံးမစကား ပြောကြားလေ၏။
ထိုအခါမှာမှ သူကြွယ်၏မယားသည် ဆင်ခြင်တုံတရားကို ရရှိကာ “အရှင်ဘုရား.. ရပ်တော်မူပါဦး”ဟု လျှောက်ထား တောင်းပန်၍ ရွှံ့ညွန်ကို စွန့်သွန်ပြီးလျှင် သပိတ်ကို စင်ကြယ်အောင် ဆေးကြောပြီးနောက် နံ့သာမှုန့်ဖြင့် ပွတ်တိုက်၍ စတုမဓု အပြည့်ထည့်ပြီးလျှင် ထို၏အထက်၌ ကြာတိုက်အဆင်း ဖြုဝင်းသော ထောပတ်ကို လောင်းထည့်လျက် အရောင်တလက်လက်ထွက်အောင်ပြု၍ အရှင်ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ၏လက်၌ သပိတ်ကို ဆက်ကပ်ပြီးလျှင် “ဤဆွမ်းသည် အရောင်တလက်လက် ထွက်သကဲ့သို့ တပည့်တော်မ၏ ကိုယ်သည်လည်း အရောင်တလက်လက်ထွက်သည် ဖြစ်ပါစေသတည်း”ဟု ဆုတောင်းပတ္ထနာမှု ပြုလေသည်။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အရှင်မြတ်သည် အနုမောဒနာမှု ပြုတော်မူ၍ ကောင်းကင်သို့ ပျံတက်တော်မူလေ၏။ ထိုဇနီးမောင်နှံတို့သည်လည်း အသက်ရှည်သမျှ ကုသိုလ်ကောင်းမှု ပြုလုပ်ကြ၍ ထိုဘဝမှ စုတေလတ်သော် နတ်ပြည်၌ ဖြစ်ကြလေကုန်၏။
၁၁၃
ဗာရာဏသီသူဌေးဘဝ
တဖန် နတ်ပြည်မှ စုတေကြပြန်လေသော် သူကြွယ် ဥပါသကာသည် ကဿပမြတ်စွာဘုရားရှင် လက်ထက်တော်အခါ၌ ဗာရာဏသီပြည်ဝယ် ကုဋေရှစ်ဆယ် ကြွယ်ဝသော သူဌေးသား ဖြစ်လာလေ၏။ သူကြွယ်မယားသည်လည်း ထိုညအတူပင် ကုဋေရှစ်ဆယ်ကြွယ်ဝသော အခြားသူဌေးတဦး၏သမီး ဖြစ်လာလေ၏။
ထိုသူဌေးသား အရွယ်ရောက် ကြီးပြင်းလာသောအခါ သူဌေးကတော်ပြုရန်အတွက် ထိုသူဌေးသမီးကိုပင် သူဌေးသားအိမ်သို့ ဆောင်ယူခဲ့ကြလေကုန်၏။ ထိုသူဌေးသမီး၏ ရှေးကပြုခဲ့၍ အကျိုးမပေးခဲ့ရသေးသော ထိုအကုသိုလ်ကံ၏ အာနုဘော်ကြောင့် အရှင်သခင် လင်ယောက်ျား သူဌေးအိမ်သို့ ဝင်မိလျှင်ပင် တံခါးခုံ အတွင်း၌ ရပ်မိလျှင်ရပ်မိခြင်း ထိုသူဌေးသမီး၏ တကိုယ်လုံးသည် ဝစ္စကုဋီကို ဖွင့်အပ်ဘိသကဲ့သို့ မကောင်းသော အပုပ်နံ့ တထောင်းထောင်းထ၍ လာလေ၏။ သူဌေးသားသည် “ဤအနံ့ကား အဘယ်သူ၏ အနံ့နည်း”ဟု မေး၍ “ယခုရောက်လာ သူဌေးသမီးကညာ၏ အနံ့တည်း”ဟု ကြားသိလေလျှင် “အပြင်သို့ ထုတ်ကြလော့”ဟု ပြောဆိုကာ ဆောင်ယူခဲ့ရင်း အခမ်းအနား အဆောင်အယောင်ဖြင့်ပင် ထိုသူဌေးသမီးကို မိဖအိမ်သို့ တဖန်ပြန်၍စေလေ၏။ ထိုသူဌေးသမီးသည် ဤနည်း ဖြင့်ပင် ခုနစ်ဌာနတို့၌ အိမ်တံခါးဝ တံခါးခုံအတွင်းသို့ ရောက်မှပင် မကောင်းသော အနံ့လှောင်းမှုကြောင့် မိဖအိမ်သို့တဖန် ပြန်နစ်ခဲ့ရလေသည်။ အကုသိုလ်ကံများကား ကြောက်ဖွယ်ကောင်းလှလေစွာ့။
ထိုစဉ်အခါ ကဿပမြတ်စွာဘုရားရှင် ပရိနိဗ္ဗာန် စံလွန်တော်မူသဖြင့် ထိုဘုရားရှင်အတွက် လူအပေါင်းတို့သည် ရွှေသားစတိ သွန်းခုတ်အပ်သည့် အဖိုးတသိန်းတန် ရွှေနီဖလံအုတ်ဖြင့် တယူဇနာ အမြင့်ရှိသော ဓာတုစေတီတော်ကြီးကို စတင်တည်ထားကြလေကုန်၏။ ထိုစေတီတော်ကြီး တည်ထားနေစဉ် ထိုသူဌေးသမီးသည် “ငါကား ခုနစ်ဌာနတို့မှ ပြန်နစ်ခဲ့ရသူဖြစ်၏၊ ငါ့အဖို့ရာ အသက်ရှည်သဖြင့် အဘယ်အကျိုးရှိအံ့နည်း”ဟု ကြံစည်မိကာ
၁၁၄
မိမိ၏ ကိုယ်အဆင်တန်း ဘဏ္ဍာအားလုံးကို ထုခွဲရောင်းချ၍ ရသောငွေဖြင့် အလျားတတောင်, အနံတထွာ အထုလက်လေးသစ်ရှိသော အုတ်တချပ်ကို သွန်းလုပ်စေလေ၏။ ထို့နောင်မှ သူဌေးသမီးသည် ထိုရွှေအုတ်နှင့်တကွ ဆေးဒန်း မြင်းသီလာခဲကို၎င်း, ကြာရှစ်လက်တို့ကို၎င်း ယူဆောင်ပြီးသော် စေတီတော် တည်ရာအရပ်သို့ သွားရောက်လေ၏။
ထိုခဏ၌ စေတီတော်ကြီးကို ရွှေအုတ်တထပ်ပတ်၍ စီခဲ့ရာ ဆက်မိဖို့ရန် ရွှေအုတ်တချပ် လိုနေ၏။ သူဌေးသမီးသည် ပန်းရန်ဆရာကြီးကို “ဆရာကြီးတို့.. အုတ်တချပ်စာလိုနေသော နေရာ၌ ကျွန်တော်မ၏ ဤရွှေအုတ်ကို တည်ထားပေးကြပါလော့”ဟု ဆိုလေ၏။ ပန်းရန်ဆရာကြီးက “အိုအမိ.. သင်သည် အချိန်ကောင်း လာရောက်ပေ၏၊ အမိကိုယ်တိုင်ပင် ထိုရွှေအုတ်ကို တည်ထားပါလော့”ဟု အနူးညွှတ် ခွင့်ပြုလေသော် သူဌေးသမီးသည် ထိုနေရာသို့ တက်ရောက်၍ ဆီနှင့် ဆေးခန်း မြင်းသီလာမှုန့်တို့ကို ရောစပ်ပြီးလျှင် ထိုအဖွဲ့အစေးဖြင့် မိမိ၏ ရွှေအုတ်ကို တည်ထားပြီးနောက် “ထိုအုတ်၏အထက်၌ ကြာလက်တို့ဖြင့် ပူဇော်တင်လှူကာ ရိုသေစွာ ရှိခိုး၍ “ဖြစ်လေရာရာ သံသရာဘဝ၌ တပည့်တော်မ၏ကိုယ်မှ စန္ဒကူးနံ့, ခံတွင်းမှ ကြာညိုနံ့ သင်းပျံ့ ကြိုင်လှိုင်ပါစေသတည်း”ဟု ဆုတောင်းပတ္ထနာမှု ပြုပြီးလျှင် စေတီတော်ကို ရှိခိုး အရိုအသေပြုကာ မိမိအိမ်သို့ ပြန်သွားလေ၏။
ထိုခဏမှာပင် (သူဌေးသမီးကို) ရှေးဦးစွာ အပို့အသခံရသော သူဌေးသား၏ စိတ်သန္တာန်ဝယ် သူဌေးသမီးကို တအောက်မေ့မေ့ သတိရ၍လာလေ၏၊ ဗာရာဏသီ ပြည်၌လည်း ပွဲလမ်းသဘင် ဆင်ယင်ကျင်းပဆဲ ဖြစ်၏။ သူဌေးသားသည် မိမိ၏ လူများကို “ထိုစဉ်အခါ ဟိုတုန်းက ဤငါ့အိမ်သို့ ပို့သ ခေါ်ဆောင်လာသော သူဌေးသမီးကလေးတယောက် ရှိပါသည်။ ထိုသူဌေးသမီးကလေးသည် ယခုအခါ အဘယ်အိမ်၌ ရောက်၍နေသနည်း”ဟု မေးလေ၏။ သူဌေးသား၏ လူများက “အရှင်သူဌေးမင်း.. ထိုသူဌေးသမီးကလေးသည် သူ၏ မိဖအိမ်မှာပင်
၁၁၅
ရှိနေပါသည်”ဟု ပြောကြလေလျှင် သူဌေးသားသည် “အမောင်တို့.. ထိုသူဌေးသမီးကလေးကို သွားရောက် ခေါ်ဆောင်ကြပါလော့၊ ထိုသူဌေးသမီးကလေးနှင့် အတူတကွ ပွဲလမ်းသဘင် ပျော်ရွှင်ကြကုန်အံ့”ဟု ပြောဆို၍ အခေါ်လွှတ်လိုက်လေ၏။
သူဌေးသား၏ လူများသည် သူဌေးသမီးကလေးထံသို့ သွားရောက်ကြ၍ သူဌေးသမီးကလေးကို ရှိခိုး ရပ်တည်ကြလေလျှင် သူဌေးသမီးကလေးက “အမောင်တို့.. အဘယ်အကြောင်းကြောင့် လာရောက်ကြသနည်း”ဟု မေးအပ်ကုန်ရကား ထိုအကြောင်းကို ပြန်ကြားပြောဆိုကြလေ၏။ သူဌေးသမီးကလေးက “အမောင်တို့.. ငါသည် အဆင်တန်းဆာ ဘဏ္ဍာအားလုံးဖြင့် စေတီတော်ကို ပူဇော်အပ်လေပြီ၊ ငါ့မှာ ဆင်ယင်ဖွယ်ရာ အဆင်တန်ဆာ မရှိတော့ချေ”ဟု ပြောဆိုလေလျှင် သူဌေးသား၏ လူများသည် ပြန်သွား၍ သူဌေးသားအား ထိုအကြောင်းကို ပြောဆိုကြလေကုန်၏။ သူဌေးသားက “သူဌေးသမီးကလေးကို ခေါ်သာ ခေါ်ဆောင်ခဲ့ကြပါ။ အဆင်တန်းဆာကို ရကြပါလိမ့်မည်”ဟု ဝန်ခံစကား ပြောကြားလေလျှင် ထိုလူများသည် သူဌေးသမီးကလေးကို သူဌေးသားအိမ်သို့ ခေါ်ဆောင်ခဲ့ကြလေ၏။ ထိုသူဌေးသမီးကလေး အိမ်တွင်းသို့ ဝင်လိုက်သည်နှင့် တပြိုင်နက် တအိမ်လုံးသည် စန္ဒကူးနံ့သာနံ့, ကြာညိုနံ့ သင်းပျံ့ကြိုင်လှိုင်၍ နေလေ၏။
သူဌေးသားသည် သူဌေးသမီးကလေးကို “ပဌမအကြိမ် ဤအိမ်သို့ လာရောက်စဉ်က သင်၏ကိုယ်မှ မကောင်းသောရနံ့ လှောင်းခဲ့ပေ၏။ ယခုအခါ၌မူ သင်၏ကိုယ်မှ စန္ဒကူးနံ့သနံ့, ခံတွင်းမှ ကြာညိုနံ့ သင်းပျံ့ကြိုင်လှိုင်၏။ ဤသို့ ဖြစ်ခြင်းသည် အဘယ်အကြောင်းကြောင့်နည်း”ဟု မေးမြန်းလေ၏။ သူဌေးသမီးကလေးသည် အစမှစ၍ မိမိပြုအပ်သော ကောင်းမှုကံအကြောင်းကို ပြန်ကြားပြောဆိုလေသော် သူဌေးသားသည် “ဩ.. ဘုရားမြတ်စွာ သာသနာကား သံသရာဝဋ် ဒုက္ခညွတ်မှ စင်စစ် ထွက်မြောက်စေတတ်ပါပေစွာ့တကား”ဟု သဒ္ဓါကြည်ညို
၁၁၆
ပိုမိုဖြစ်ရှိကာ တယူဇနာရှိသော ရွှေစေတီတော်မြတ်ကို ကမ္ဗလာသင်တိုင်း (=ကတ္တီပါ၀တ်လုံ)ဖြင့် ဝန်းဝိုင်းခြုံရုံပြီးလျှင် ထိုထိုနေရာတို့၌ ရထားလှည်းဘီး ပမာဏရှိသော ရွှေပဒုမာကြာပန်းတို့ဖြင့် အဆန်းတကြယ် ကြည်ညိုဖွယ်ဖြစ်အောင် တန်းဆာဆင်လေ၏။ ထိုရွှေပဒုမာ ကြာပန်းတို့၏ တွဲလျားကျသော ရွှေကြာရိုး, ရွှေကြာလက်တို့မှာ တဆယ့်နှစ်တောင်ခန့် ပမာဏရှိကြကုန်၏။
နန္ဒရာဇ်မင်းဘဝ
ထိုသူဌေးဇနီးမောင်နှံတို့သည် ထိုဘဝ၌ မမေ့မလျော့ ကောင်းမှုတို့ကို ပြုလုပ်ကြ၍ အသက်တမ်းအတိုင်း တည်နေကြပြီးလျှင် ထိုဘဝမှ စုတေ၍ နတ်ပြည်၌ ဖြစ်ကြလေ၏။ နတ်ပြည်မှ တဖန် စုတေကြပြန်သော် သူဌေးသားသည် ဗာရာဏသီပြည်မှ တယူဇနာဝေးကွာသော အရပ်ဌာန၀ယ် အမတ်မျိုး၌ဖြစ်၍ သူဌေးသမီးသည်လည်း ဗာရာဏသီမင်း နန်းတော်ဝယ် အကြီးဆုံးသော မင်းသမီး ဖြစ်လာလေသည်။
ထိုသူနှစ်ယောက်တို့ အရွယ်သို့ရောက်ကြလေလျှင် အမတ်သား (နန္ဒ)၏နေရာ ရွာ၌ ပွဲလမ်းသဘင် ဆင်ယင်ကျင်းပရန် ကြွေးကြော်အပ်လေ၏။ အမတ်သား မောင်နန္ဒသည် မိခင် အမတ်ကတော်ကို “အိုမိခင်.. ကျွန်ုပ်အား အဝတ်ကို ပေးပါလော့၊ နက္ခတ်သဘင် ပျော်ရွှင်ကစားပါအံ့”ဟု အဝတ်အစား တောင်းရမ်း ပြောဆိုလေ၏။ မိခင် အမတ်ကတော်က သားအား ဖွပ်လျှော်ပြီး အစာကျပြီးသော အဝတ်စုံကို ပေးလေလျှင် သားမောင်နန္ဒသည် “အိုမိခင်.. ဤဝတ်စုံကား ကြမ်းတမ်း ထူထဲလှ၏၊ အခြားဝတ်စုံကို ပေးပါလော့”ဟု ပြောဆိုလေသော် မိခင်သည် အခြား ဝတ်စုံတစုံကို လဲလှယ်ပေးပြန်လေ၏။ ထိုဝတ်စုံကိုလည်း ကြမ်းတမ်းထူထဲလှ၏ဟု ပယ်ပြန်သဖြင့် မိခင်သည် အခြားဝတ်စုံတစုံကို လဲလှယ်ပေးပြန်လေ၏။ ဤနည်းဖြင့် လဲလှယ်ပေးရဖန်များသောအခါ မိခင်သည် “ချစ်သား.. ငါတို့သည် အကြင်သို့သော အမတ်မျိုးအိမ်၌ ဖြစ်ကြကုန်၏၊ ဤအမတ်မျိုးအိမ်၌ ငါတို့အဖို့ရာ ဤအ၀တ်ထက် အထူးသဖြင့် နူးညံ့သော အဝတ်ကို ရရှိဖို့ရန်
၁၁၇
ဘုန်းကံမရှိချေ”ဟု ပြောဆိုလေ၏။ ထိုအခါ သားဖြစ်သူ နန္ဒလုလင်သည် “အိုမိခင်.. ထိုသို့ဖြစ်လျှင် ဤအဝတ်ထက် နူးညံသောအဝတ်ကို ရရှိနိုင်ရာအရပ်သို့ ကျွန်ုပ်သွားပါတော့အံ့”ဟု ပြောဆိုလေသော် မိခင်သည် “အိုချစ်သား.. ငါမိခင်သည် ယနေ့ပင် သင်ချစ်သားအဖို့ရာ ဗာရာဏသီပြည်၌ မင်းအဖြစ်ကို ရခြင်းကို အလိုရှိပါသည်”ဟု ခွင့်ပြုသည့် မင်္ဂလာအတိတ်စကား ပြောကြားလေ၏။
နန္ဒလုလင်သည် မိခင်ကို ရှိခိုးပြီးလျှင် “အိုမိခင်.. အကျွန်ုပ်သည် သွားပါတော့မည်”ဟု ခွင့်ပန်စကား ပြောကြားလေ၏။ မိခင်ဖြစ်သူကလည်း အသာတကြည် “ချစ်သား.. သွားလော့”ဟု ခွင့်ပြုစကား ပြောကြားလေ၏။ ထိုသို့ပြောကြားသော မိခင်၏စိတ်မှာ “ငါသားသည် အခြား အဘယ်အရပ်သို့ သွားလိမ့်မည်နည်း၊ = သွားစရာ အခြားအရပ် မရှိချေ၊ ဤငါ၏အိမ်မှာပင် ဤအရပ် ထိုအရပ်၌ နေပေလိမ့်မည်”ဟု ကြံစည် အောက်မေ့မိ၍ ထိုသို့ အသာတကြည် ခွင့်ပြုစကား ပြောကြားလိုက်ခြင်းဖြစ်သည်။ နန္ဒလုလင်သည်ကား ကုသိုလ်ကံ လှုံ့ဆော်ချက်ဖြင့် မိမိတို့ရွာမှ ထွက်ခဲ့၍ ဗာရာဏသီပြည်သို့ သွားရောက်ကာ ဥယျာဉ်တော် အတွင်း မင်္ဂလာကျောက်ဖျာထက်၌ ဦးခေါင်းကိုပါ လွှမ်းခြုံလျက် လျောင်းစက်ကာ နေလေ၏။ ထိုနေ့သည်ကား ဗာရာဏသီမင်း နတ်ရွာစံပြီးနောက် ခုနစ်ရက်မြောက်သောနေ့ ဖြစ်လေသည်။
အမတ်တို့သည် မင်းကြီး၏ ဈာပနကိစ္စကို ရွက်ဆောင် ပြုလုပ်ကြပြီးလျှင် မင်းယင်ပြင် (=နန်းတော်မြေ ကွက်လပ်)၌ တညီတညွတ်တည်း စည်းဝေးကြ၍ “ပြည့်ရှင်မင်းကြီးမှာ သမီးတော်တပါးသာလျှင် ထွန်းကားဖြစ်ပေါ်ခဲ့၏။ သားတော်ဟူ၍ မဖြစ်ပေါ်ခဲ့ချေ၊ မင်းမဲ့သော တိုင်းပြည်မည်သည် မသင့်လျော်ချေ။ အဘယ် သူသည် မင်းဖြစ်မည်နည်း = မင်းပြုမည်နည်း”ဟု ဆွေးနွေးတိုင်ပင်ကြလေသော် “အသင်သည် မင်းဖြစ်ပါ = မင်းပြုပါ။ အသင်သည် မင်းဖြစ်ပါ = မင်းပြုပါ”ဟု တယောက်သည် တယောက်ကို လွှဲချစကား ပြောကြားကြကုန်၏။ ထိုအခါ ပုရောဟိတ် ပုဏ္ဏားကြီးက “ငါတို့သည် အများကို ကြည့်နေရန်
၁၁၈
မသင့်ချေ။ ဖုဿရထား = မင်းလောင်းရှာသော မင်္ဂလာရထားကို လွှတ်ကြကုန်အံ့”ဟု ဆုံးဖြတ်စကား ပြောကြားလေ၏။ အမတ်တို့သည် အားလုံး သဘောတူညီကြ၍ ကုမုဒြာကြာဖြူအဆင်းရှိသည့် သိန္ဓောမြင်းလေးကောင်တို့ကို က-၍ မင်းမြှောက်တန်းဆာ ငါးပါးကို ရထားထက်၌ပင် တင်ထားကြကာ မင်္ဂလာဖုဿရထားကို လွှတ်၍ ရထား၏နောက်မှ တူရိယာငါးမျိုးတို့ကို တီးမှုတ်စေကာ စစ်အင်္ဂါလေးပါးဖြင့် လိုက်ပါကြကုန်၏။
မင်္ဂလာဖုဿရထားသည် မြို့တော် အရှေ့တံခါးမှ ထွက်၍ မင်္ဂလာဥယျာဉ်တော်ဖက်သို့ ရှေ့ရှုလျက် ရှိလေ၏။ အချို့လူများက “ရထားသည် သွားနေကျ အလေ့အကျင့်ရ၍ ဥယျာဉ်သို့ရှေးရှု သွားနေသည်။ ပြန်နစ်စေကြကုန်စို့လား”ဟု ပြောဆိုကြလေလျှင် ပုရောဟိတ်ပုဏ္ဏားကြီးက “မနစ်စေကြလင့်”ဟု တားမြစ်စကား ပြောကြားလေ၏။ ဖုဿရထားသည် မင်္ဂလာဥယျာဉ်တော်အတွင်းသို့ ဝင်ရောက်ကာ နန္ဒလုလင်ကို လက်ျာရစ်လှည့်၍ စီးနင်းဖို့ရန် အရံသင့် စီမံပြီးဖြစ်လျက် ရပ်တည်လေ၏။ ပုရောဟိတ် ပုဏ္ဏားကြီးသည် နန္ဒလုလင် ခြုံရုံထားသော အဝတ်အနားကိုလှပ်၍ ခြေဖဝါးအပြင်တို့ကို ကြည့်ရှုဆင်ခြင်လျက် “ဤဇမ္ဗူဒိပ်ကျွန်းသည် ရှိစေဦးတော့၊ ဤမင်းလောင်းကား ကျွန်းငယ်အရံ နှစ်ထောင်ရှိသော လေးကျွန်းလုံးတို့၌ပင် ဘုန်းမီးထိန်လျှပ် မင်းပြုရန် လျောက်ပတ်သူ ဖြစ်လေသည်”ဟု နှုတ်မြွက်ပြောဆို၍ “နောက်တကြိမ် တူရိယာများကို တီးမှုတ်ကြလော့၊ နောက်တကြိမ် တူရိယာများကို တီးမှုတ်ကြလော့”ဟု သုံးကြိမ်တိုင်တိုင် တူရိယာတို့ကို တီးမှုတ်စေလေ၏။
ထိုအခါ နန္ဒလုလင်သည် မျက်နှာကိုဖွင့်၍ ကြည့်ရှုပြီးလျှင် မှူးမတ်တို့နှင့် အတုံ့အပြန်စကား ပြောဆိုသည်မှာ-
(နန္ဒ)
အဘယ်အမှုကိစ္စဖြင့် လာရောက်ကြသနည်း။
(မှူးမတ်များ)
အရှင်မင်းမြတ်.. အရှင်မင်းမြတ်တို့ထံသို့ ဗာရာဏသီမင်းအဖြစ်သည် ဆိုက်ရောက်လာပါ၏။
၁၁၉
(နန္ဒ)
ပြည့်ရှင်မင်းကြီးကား အဘယ်အရပ်၌နည်း။
(မှူးမတ်များ)
နတ်ရွာစံ လွန်တော်မူပါပြီ အရှင်..။
(နန္ဒ)
ပြည့်ရှင်မင်းကြီး နတ်ရွာစံပြီးနောက် ယခု ရက်ပေါင်း အဘယ်မျှတို့ လွန်ခဲ့ကုန်ပြီနည်း။
(မှူးမတ်များ)
ယနေ့ဆိုလျှင် ခုနှစ်ရက်မြောက် ဆိုက်ရောက်ခဲ့ပါပြီ။
(နန္ဒ)
နတ်ရွာစံမင်းကြီးမှာ သားသော်၎င်း, သမီးသော်၎င်း မရှိဘူးလော။
(မှူးမတ်များ)
အရှင်မင်းမြတ်.. သမီးတော်တပါးသာ ရှိပါ၏။ သားတော်မရှိပါ—
ဤသို့ မှူးမတ်တို့က လျှောက်ထားကြလေလျှင် နန္ဒလုလင်သည် “ထိုသို့ဖြစ်လျှင် ငါသည် ဗာရာဏသီမင်းအဖြစ်ကို ပြုလုပ်ပေအံ့”ဟု လက်ခံစကား ပြောကြားလေ၏။ အမတ်တို့သည် ထိုခဏမှာပင် အဘိသိက်မဏ္ဍပ် ဆောက်လုပ်၍ မင်းသမီးကို အဆင်တန်းဆာ အပြည့်အစုံ ဆင်ယင်ပြီးလျှင် ဥယျဉ်သို့ ခေါ်ဆောင် ခဲ့ကြပြီးနောက် နန္ဒသတို့သားအား ရာဇအဘိသိက်ရေချမ်း သွန်းဖျန်းကြကာ ဗာရာဏသီမင်းအဖြစ်သို့ တင်မြှောက်ကြလေကုန်၏။
ထို့နောက် ရာဇအဘိသိက်ရေချမ်း သွန်းဖျန်းပြီးသော နန္ဒမင်းအား အဖိုးတထောင်တန်သော ဝတ်လဲတော်ကို ဆက်သကြကုန်၏။ နန္ဒမင်းက “အမောင်တို့.. ဤအဝတ်ကား အဘယ်အဝတ်နည်း”ဟု မေး၍ မှူးမတ်တို့က “အရှင်မင်းကြီး.. ဝတ်ဆင်တော်မူရန် ဝတ်လဲတော်အစုံ ဖြစ်ပါသည်ဘုရား”ဟု လျှောက်ထားကြလေလျှင် နန္ဒရာဇ်မင်းသည် “အမောင်တို့.. ဤဝတ်လဲတော်အစုံသည် ထူထဲ ကြမ်းတမ်းလှသည် မဟုတ်လော၊ ဤဝတ်လဲတော်မှတပါး အခြား နူးညံ့သော ဝတ်လဲတော်များ မရှိတော့ဘူးလော”ဟု မေးမြန်းလေ၏။ မှူးမတ်တို့က “အရှင်မင်းကြီး.. လူတို့ သုံးဆောင်ကြသော အဝတ်များ၌ ဤဝတ်လဲတော်ထက်
၁၂၀
အထူးသဖြင့် နူးညံ့သော အဝတ်ဟူ၍ မရှိတော့ပါဘုရား”ဟု လျှောက်ထားကြလေလျှင် နန္ဒရာဇ်မင်းသည် “အမောင်တို့၏ နတ်ရွာစံ ပြည့်ရှင်မင်းကြီးသည် ဤသို့သော ဝတ်လဲတော်များကို ဝတ်ဆင်ခဲ့ပါသလော”ဟု မေးမြန်းလေ၏။ မှူးမတ်တို့က “မှန်ပါသည် အရှင်မင်းကြီး..”ဟူ၍ ပြန်ကြား လျှောက်ထားကြလေလျှင် နန္ဒရာဇ်မင်းသည် “အမောင်တို့၏ နတ်ရွာစံ ပြည့်ရှင်မင်းကြီးသည် ဘုန်းကံကြီးမားသူ မဟုတ်ယောင်တကား၊ ရွှေကရားကို ယူဆောင်ခဲ့ကြလော့၊ အလွန်နူးညံ့သော အဝတ်ကို ငါတို့ ရကြပါလိမ့်မည်”ဟု မိန့်ဆိုလေ၏။ မှူးမတ်တို့သည် ရွှေကရားကို ယူဆောင် ဆက်သကြလေကုန်၏။
နန္ဒရာဇ်မင်းသည် နေရာမှထ၍ လက်ဆေး, ပါးလုပ်ကျင်းပြီးလျှင် လက်ခုပ်ဖြင့် ရေကို ယူဆောင်၍ အရှေ့မျက်နှာအရပ်၌ မြှောက်ကြဲလိုက်လေ၏။ ထိုခဏမှာပင် တခဲနက်သော မဟာပထဝီ ဤမြေကြီးကို ဖောက်ခွဲ၍ ပဒေသာပင် ရှစ်ပင်တို့ ပေါ်တက်၍ လာလေကုန်၏။ တဖန် ရေကို ယူပြန်၍ တောင်အရပ်, အနောက်အရပ်, မြောက်အရပ်တို့၌ အစဉ်အတိုင်း မြှောက်ကြဲပြန်လေလျှင် ပဒေသာပင် ရှစ်ပင်စီ ရှစ်ပင်စီ ပေါ်တက်၍ လာလေကုန်၏။ ဤသို့လျှင် အရပ်လေးမျက်နှာတို့၌ ပဒေသာပင်ပေါင်း သုံးဆယ့်နှစ်ပင်တို့ ပေါ်တက်၍ လာလေကုန်၏။ နန္ဒရာဇ်မင်းသည် နတ်၌ဖြစ်သော အဝတ်တထည်ကိုဝတ်၍ တထည်ကို ရုံပြီးလျှင် “နန္ဒမင်း၏ နိုင်ငံတော်အတွင်း၌ ဗိုင်းငင်ချည်ဝင့်သော မိန်းမများသည် ဗိုင်းငင် ချည်ဝင့်မှုကို မပြုကြကုန်လင့်ဟု ဤကဲ့သို့ စည်လည်စေကြကုန်လော့”ဟု မိန့်ဆိုပြီးလျှင် ထီးဖြူတော် စိုက်ဆောက်၍ အဆင်တန်းဆာစုံ ဆင်ယင်လျက် ဆင်ကျောက်ကုန်းထက်၌ စီးနင်းလိုက်ပါကာ မြို့တော်သို့ဝင်၍ ပြာသာဒ်မသို့ တက်ရောက်ပြီးလျှင် ကြီးစွာသော မင်းစည်းစိမ်ကို ခံစားသုံးဆောင်တော်မူလေ၏။
ဤကဲ့သို့ နန္ဒရာဇ်မင်း ကြီးစွာသော မင်းစည်းစိမ်ကို ခံစံ၍ ကာလအတန်ကြာလတ်သော် တနေ့သ၌ မိဖုရားကြီးသည်
၁၂၁
နန္ဒရာဇ်မင်း၏ ကြီးစွာသော မင်းစည်းစိမ်ကို ရှုကြည့်လျက် “ဩ.. ကုသိုလ်ကောင်းမှု အသစ်မပြုရငြား ခေါင်းပါးဘိတကား”ဟူသော သဘောဖြင့် သနားသော အခြင်းအရာကို ပြလေ၏။ မင်းကြီးက “အရှင်မိဖုရားကြီး.. ဤသို့ သနားသော အခြင်းအရာကို ပြခြင်းသည် အဘယ့်ကြောင့်နည်း”ဟု မေးလေလျှင် မိဖုရားကြီးသည် “အရှင်မင်းကြီး.. အရှင်မင်းကြီး၏ စည်းစိမ်ကား ကြီးကျယ်လှဘိ၏၊ ရှေးအခါက ဘုရားရှင်တို့အား သဒ္ဓါယုံကြည်၍ ကောင်းမှုကို ပြုခဲ့သည် ဧကန် မှန်ပေ၏၊ ယခုအခါ၌မူ အနာဂတ်ကာလ ချမ်းသာကြောင်း ကောင်းမှုကုသိုလ်ကို အရှင်မင်းကြီးတို့သည် မပြုကြကုန်”ဟု သတိပေးစကား ပြောကြားလေ၏။ “အဘယ်သူအား ငါတို့ လှူကြရမည်နည်း၊ သီလရှိသူ အလှူခံပုဂ္ဂိုလ်တို့သည် မရှိကုန်”ဟု မင်းကြီးက မိန့်ဆိုလေလျှင် မိဖုရားကြီးသည် “အရှင်မင်းကြီး.. ဇမ္ဗူဒိပ်ကျွန်းသည် ရဟန္တာတို့မှ မဆိတ်သုဉ်းပါ၊ အရှင်မင်းကြီးသည် လှူဘွယ်ဝတ္ထုကိုသာ စီမံတော်မူကြပါလော့၊ ဘုရားကျွန်တော်မသည် ပူဇော်အထူးခံထိုက်သူ အလှူခံပုဂ္ဂိုလ်တို့ကိုရအောင် ကြံဆောင် ပင့်ဖိတ်ပေးပါမည်”ဟု ရဲရဲတောက်စကား လျှောက်ထားလေ၏။
မင်းကြီးသည် နောက်တနေ့၌ မြို့တော် အရှေ့တံခါးဝယ် အလှူဝတ္ထုများကို စီမံစေလေ၏။ မိဖုရားကြီးသည် စောစောစီးစီးပင် ဥပုသ်အင်္ဂါတို့ကို ဆောက်တည်၍ ပြာသာဒ်မ အထက်၌ အရှေ့မျက်နှာသို့ ရှေးရှု ရင်ဖြင့် ဝပ်တွားလျက် “ဤအရှေ့ဖက် အရပ်မျက်နှာ၌ ရဟန္တာသခင် အရှင်တို့ ရှိတော်မူကြပါလျှင် နက်ဖြန်ခါ ကြွရောက်လာကြ၍ တပည့်တော်တို့၏ဆွမ်းကို အလှူခံတော်မူကြပါကုန်ဘုရား”ဟူ၍ ပင့်ဖိတ်လျှောက်စကား ပြောကြားလေ၏။ အရှေ့အရပ်၌ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်များ မရှိသဖြင့် ကြွမလာကုန်၊ ထိုအလှူဝတ္ထုများကို အထီးကျန်ကပ္ပါး ဖုန်းတောင်းယာစကာများအား ပေးလှူကြရလေကုန်၏။ နောက်တနေ့၌ မြို့တော် တောင်တံခါးဝယ် အလှူဝတ္ထုများ စီရင်၍ ထို့အတူပင် ပြုပြန်လေသည်၊ နောက်တနေ့ အနောက်တံခါးဝယ် အလှူဝတ္ထုများ
၁၂၂
စီရင်၍ ထို့အတူပင် ပြုပြန်လေသည်။ ထိုတောင်အရပ်, အနောက်အရပ်တို့၌ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်များ မရှိကြသဖြင့် ကြွမလာကြကုန်။
လေးရက်မြောက်နေ့ဝယ် မြို့တော် မြောက်တံခါး၌ လှူဖွယ်ဝတ္ထုများ စီမံပြီးလျှင် မိဖုရားကြီးက ရှေးနည်းအတူ ပင့်ဖိတ်အပ်သည်ရှိသော် ဟိမဝန္တာ၌ နေတော်မူကြသော ပဒုမ၀တီမိဖုရားကြီး၏ သားတော် ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ငါးရာတို့အနက် နောင်တော်ကြီးဖြစ်သော မဟာပဒုမ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အရှင်မြတ်သည် ညီတော် ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အရှင်မြတ်တို့ကို “ငါသို့ရှုအပ် ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အရှင်မြတ်တို့.. နန္ဒရာဇ်မင်းကြီးသည် သင်တို့ကို ပင့်ဖိတ်လေသည်။ ထိုနန္ဒရာဇ်မင်းကြီး၏ ပင့်ဖိတ်ချက်ကို လက်ခံ သာယာကြပါ လော့”ဟု မိန့်ဆိုလေ၏။ ထိုပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အရှင်မြတ်တို့သည် လက်ခံသာယာ၍ နောက်တနေ့ဝယ် အနောတတ်အိုင်၌ မျက်နှာတော်သစ်ကြပြီးလျှင် ကောင်းကင်ခရီးဖြင့် ကြွလာ၍ မြို့တော် မြောက်တံခါး၌ မြေသို့ သက်ဆင်းတော်မူကြလေကုန်၏။
မြို့သူမြို့သား လူအများတို့သည် မင်းကြီးထံ သွားကြ၍ “အရှင်မင်းမြတ်.. ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အရှင်မြတ် ငါးရာတို့ ကြွလာတော်မူကြပါပြီ”ဟု မင်းကြီးအား လျှောက်ထားကြလေကုန်၏။ မင်းကြီးသည် မိဖုရားကြီးနှင့် အတူတကွ သွားရောက်ကြိုဆို ရှိခိုးကာ သပိတ်ကို ကိုင်ယူ၍ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါအရှင်မြတ် ငါးရာတို့ကို ရွှေနန်းတော် ပြာသာဒ်ထက်သို့ ပင့်ဆောင်ပြီးလျှင် ထိုနန်းမပြာသာဒ်၌ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါအရှင်မြတ် ငါးရာတို့အား ကြီးစွာသော အလှူဒါနကို ပေးလှူကြပြီးလျှင် ဆွမ်းကိစ္စ ပြီးဆုံးသောအခါဝယ် မင်းကြီးက သံဃမထေရ်၏ ခြေတော်ရင်း၌ ဝပ်စင်း၍၎င်း, မိဖုရားကြီးက သံဃနော = အငယ်ဆုံးသံဃာ၏ ခြေတော်ရင်း၌ ဝပ်စင်း၍၎င်း “အရှင်မြတ်များ တပည့်တော်တို့ ဥယျာဉ်၌ သီတင်းသုံး နေတော်မူကြပါလျှင် အရှင်မြတ်တို့မှာ ပစ္စည်းလေးပါးဖြင့် မပင်မပန်း ချမ်းသာတော်မူကြပါလိမ့်မည်၊ တပည့်တော်များမှာလည်း ကုသိုလ်ကောင်းမှုဖြင့် မယုတ်မလျော့ ကြီးပွါးကြရပါလိမ့်မည်။ သို့ပါ၍ တပည့်တော်များ၏ ဤဗာရာဏသီပြည် ဥယျာဉ်အတွင်း၌
၁၂၃
သီတင်းသုံး နေထိုင်တော်မူကြရန် ပဋိညာဉ်ဝန်ခံချက်ကို ပေးသနားတော်မူကြပါဘုရား”ဟု လျှောက်ထားတောင်းပန်၍ ဝန်ခံချက် ပဋိညာဉ်ကို ရယူပြီးလျှင် မင်္ဂလာဥယျာဉ်တော်အတွင်း၌ သင်္ခမ်းကျောင်း ငါးရာ, စင်္ကြံငါးရာ-စသည် စုံအောင် နေရာထိုင်ခင်းကို အပြည့်အဝ စီမံကြ၍ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါအရှင်မြတ် ငါးရာတို့ကို ထိုဥယျာဉ်အတွင်း၌ သီတင်းသုံး နေထိုင်တော်မူကြစေကာ ပစ္စည်းလေးပါးတို့ဖြင့် မငြိုမငြင် မပင်ပန်းအောင် ပြုစုကြလေကုန်၏။
ဤသို့ ပြုစု၍ ကာလအတန်ကြာလတ်သော် မင်းကြီး၏ တိုင်းစွန် ပြည်နား နယ်ဖျားအရပ်သည် လှုပ်ရှားထကြွ သောင်းကျန်း၍ လာလေ၏။ မင်းကြီးသည် မိဖုရားကြီးကို “ရှင်မိဖုရား.. ငါသည် တိုင်းစွန်ပြည်နား နယ်ဖျားအရပ်ကို သူပုန်ရန်ဘေး ငြိမ်းအေးအောင် သွားပေအံ့၊ ရှင်မိဖုရားသည် ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အရှင်မြတ်တို့၌ ပြုစုရန် မမေ့မလျော့လင့်”ဟု မှာထား၍ သွား၏။
မိဖုရားကြီးသည်လည်း မင်းကြီးမှာထားသည့်အတိုင်း ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အရှင်မြတ်တို့ကို မမေ့မလျော့ ပစ္စည်းလေးပါးတို့ဖြင့် ပြုစုလေ၏။ ထိုသို့ပြုစု၍ ရက်အတန်ကြာသော် မင်းကြီးပြန်မလာမီပင် ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အရှင်မြတ်တို့၏ အာယုသင်္ခါရ = ဇီဝိတသန္တာန် အစဉ်တို့သည် ကုန်ခဲ့လေကုန်ပြီ၊ သို့ရကား နောင်တော်အကြီးဖြစ်သော မဟာပဒုမ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အရှင်မြတ်သည် ညဉ့်သုံးယံပတ်လုံး ဈာန်ဝင်စား၍ အရုဏ်တက်သော အချိန်၌ တံကဲပျဉ်ကို မှီတော်မူက ရပ်တော်မူလျက်သာလျှင် အနုပါဒိသေသပရိနိဗ္ဗာန် ဝင်စံတော်မူလေ၏။ ဤနည်းအားဖြင့် ကြွင်းကျန်သော ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အရှင်မြတ်တို့သည်လည်း ပရိနိဗ္ဗာန် ဝင်စံတော်မူကြလေကုန်၏။
နောက်တနေ့၌ မိဖုရားကြီးသည် ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အရှင်မြတ်တို့အတွက် နေထိုင်ရာအရပ်ကို နွားချေးဖြင့် လိမ်းကျံစေခြင်း, ပန်းမာလ်တို့ကို ကြဲဖြန့်ခြင်း, အထုံအခိုး ပေးခြင်းများကို ပြုလုပ်၍ အရှင်ပစ္စေကဗုဒ္ဓါတို့ ကြွအလာကို စောင့်မျှော် ထိုင်နေပါသော်လည်း ကြွလာမည့်အရိပ်ကို မတွေ့မထင် မမြင်ရကား မင်းချင်း ယောက်ျားတယောက်ကို “ချစ်သား.. သွားရောက်၍ စုံစမ်းလော့၊
၁၂၄
အရှင်မြတ်တို့အဖို့ရာ တစုံတရာ မချမ်းသာမှု မကျန်းမာမှုများ ဖြစ်ရှိလေသလော”ဟု ပြောဆို စေလွှတ်လိုက်လေ၏။
မင်းချင်းယောက်ျားသည် ဥယျာဉ်တော်သို့သွား၍ မဟာပဒုမ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အရှင်မြတ်၏ သင်္ခမ်းကျောင်းတံခါးကို ဖွင့်၍ ကြည့်ရှုလေလျှင် သင်္ခမ်းကျောင်း၌ မတွေ့မမြင်ရကား စင်္ကြံသို့ သွားရောက်၍ မှီရာတံကဲပျဉ်ကို မှီလျက် ရပ်တည်နေသည်ကို တွေ့မြင်ကာ ရှိခိုးပြီးလျှင် “ဆွမ်းဘုဉ်းပေးချိန် တန်ပါပြီ အရှင်ဘုရား..”ဟု ပင့်လျှောက်လေ၏။ ပရိနိဗ္ဗာန်စံပြီးသော ဥတုဇရုပ်ကိုယ်ကား အဘယ်မှာလျှင် စကားတုံ့ ပြန်ပြောတော့မည်နည်း = မပြောတော့သည်သာ။ မင်းချင်းယောက်ျားသည် “ကျိန်းစက်တော်မူနေသည် ထင်ပါရဲ့”ဟု အောက်မေ့၍ အနီးသို့ သွားရောက်ကာ ခြေဖမိုးတော်၌ လက်ဖြင့် စမ်းသပ်ကြည့်ရှုလေသော် ခြေများ အေးနေခြင်း, တောင့်တင်းနေခြင်းကြောင့် ပရိနိဗ္ဗာန် စံပြီးဖြစ်ကြောင်းကို ကောင်းစွာရိပ်မိ သိရှိပြီးလျှင် ဒုတိယအရှင်မြတ်ထံသို့ သွားရောက်ပြန်လေ၏၊ ဤနည်းအတူပင် တတိယ အရှင်မြတ်ထံသို့ သွားရောက်ပြန်လေ၏။ ဤသို့ သွားရောက်စုံစမ်း၍ အလုံးစုံသော ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အရှင်မြတ်တို့ ပရိနိဗ္ဗာန်စံပြီး ဖြစ်တော်မူကြကြောင်းကို ကောင်းစွာရိပ်မိ သိရှိပြီးနောက် နန်းတော်သို့ ပြန်အရောက်တွင် မိဖုရားကြီးက “အမောင်.. ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အရှင်မြတ်တို့သည် အဘယ်မှာနည်း”ဟု မေးမြန်းသဖြင့် ထိုမင်းချင်းယောက်ျားသည် “အရှင်မိဖုရား.. ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အရှင်မြတ်တို့သည် ပရိနိဗ္ဗာန် ဝင်စံတော်မူကြပါပြီ”ဟု ပြန်ကြား လျှောက်ထားလေ၏။ မိဖုရားကြီးသည် “သည်းစွာ ငိုကြွေးမြည်တမ်းကာ မြို့မှထွက်၍ မြို့သူမြို့သားတို့နှင့် အတူတကွ ဥယျာဉ်သို့ သွားရောက်၍ သာဓုကီဠနသဘင် ဆင်ယင်ကျင်းပလျက် ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အရှင်မြတ်တို့၏ သရီရဈာပနကိစ္စ ပြုလုပ်ပြီးသော် ဓာတ်တော်တို့ကို ယူဆောင်၍ စေတီတော် တည်ထားစေလေ၏။
မင်းကြီးသည် တိုင်းစွန်ပြည်နား နယ်ဖျားဒေသ ပစ္စန္တအရပ်ကို ငြိမ်းအေးစေပြီး၍ တိုင်းပြည်သို့တဖန် ပြန်လာလတ်သော်
၁၂၅
ခရီးဦး အကြိုအဆို လာရောက်သော မိဖုရားကြီးကို တွေ့မြင်လျှင် တွေ့မြင်ခြင်း “ရှင်မိဖုရား.. ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အရှင်မြတ်တို့၌ မမေ့မလျော့ ပြုစုပါ၏လော၊ အရှင်မြတ်တို့သည် ရောဂါဘယ ကင်းကြပါ၏လော”ဟု မေးသဖြင့် မိဖုရားကြီးက “အရှင်မင်းမြတ်.. ပရိနိဗ္ဗာန် ဝင်စံတော်မူကြပါပြီ”ဟု ပြန်ပြီး လျှောက်ထားလေလျှင် မင်းကြီးသည် “ဤသို့သဘောရှိသော ပညာရှိတို့၏ ခန္ဓာအစဉ်မှာသော်လည်း သေခြင်းတရား ဖြစ်ပွါးတုံသေး၏၊ ငါတို့၏အဖို့ရာ အဘယ်မှာလျှင် သေခြင်းတရားမှ လွတ်မြောက်မှု ရှိနိုင်အံ့နည်း”ဟု သံဝေဂဉာဏ်၀င်ကာ ဆင်ခြင် စဉ်းစားတော်မူမိလေ၏။
မင်းကြီးသည် မြို့တော်သို့ မသွားတော့ပဲ ဥယျာဉ်တော်အတွင်းသို့သာ ဝင်တော်မူ၍ သားတော်ကြီးကို ခေါ်စေပြီးလျှင် ထီးနန်းစည်းစိမ်ကို လွှဲအပ်၍ ကိုယ်တိုင်ကမူ (သာသနာတွင်း ရဟန်းတော်ကဲ့သို့) ရှင်ရဟန်းပြုလေ၏။ မိဖုရားကြီးသည်လည်း “မင်းကြီး ရဟန်းပြုလျှင် ငါသည် အဘယ်အမှု ပြုရန်ရှိတော့အံ့နည်း၊ = မရှိတော့သည်သာ”ဟု ဆင်ခြင်စဉ်းစား၍ ထိုဥယျာဉ်တော်၌ပင် ရဟန်းမ-ပြုလေတော့၏။ နှစ်ဦးလုံးတို့ပင် ဈာန်သမာပတ်တရားကို ဖြစ်ပွါးစေကြ၍ ထိုဘဝမှ စုတေကြသည်ရှိသော် ဗြဟ္မာ့ပြည်၌ ဖြစ်ကြလေကုန်၏။
(ခ) နောက်ဆုံးဘဝ ရဟန်းပြုကြောင်း
ထိုသူနှစ်ဦးတို့ ဗြဟ္မာ့ပြည်၌ တည်ရှိနေကြစဉ် အကျွန်ုတို့၏ မြတ်စွာဘုရားရှင် ပွင့်ထွန်းတော်မူရာအချိန်သို့ ရောက်ရှိခဲ့လေသည်။ ထိုအချိန်တွင် အရှင်မဟာကဿပ မထေရ်ဖြစ်မည့် ပိပ္ပလိလုလင်သည် မဂဓတိုင်း အဝင်အပါ မဟာတိတ္ထပုဏ္ဏားရွာဝယ် ကပိလ-အမည်ရှိသော ပုဏ္ဏားသူဌေးကြီး၏ သူဌေးကတော်ကြီးဝမ်း၌ ပဋိသန္ဓေ တည်နေဖြစ်ပွား၍ ရှင်မဘဒ္ဒါကာပိလာနီ၏ အလောင်းဖြစ်သော အမျိုးသမီးသည်ကား မဒ္ဒတိုင်းအဝင်အပါ သာဂလမြို့ဝယ် ကောသိယနွယ်ဖြစ်သော ပုဏ္ဏားသူဌေးကြီး၏ သူဌေးကတော်ကြီးဝမ်း၌ ပဋိသန္ဓေ တည်နေဖြစ်ပွါးလေ၏။
၁၂၆
ထိုသူနှစ်ဦးတို့ အစဉ်သဖြင့် ကြီးပြင်းကြ၍ ပိပ္ပလိလုလင် အသက်နှစ်ဆယ်အရွယ်, ဘဒ္ဒါကာပိလာနီ အမျိုးသမီး အသက် ဆယ့်ခြောက်နှစ်အရွယ်သို့ ရောက်ရှိလတ်သော် ပိပ္ပလိလုလင်၏ မယ်တော်, ခမည်းတော်တို့သည် သားဖြစ်သူကို ကြည့်ရှုကြပြီးလျှင် အရွယ်ရောက်နေပြီ ဖြစ်သည်ကို ဆင်ခြင်စဉ်းစားမိကြ၍ “ချစ်သား.. သင်ချစ်သားသည် အိမ်ထောင်ပြုရန် အရွယ်ရောက်ခဲ့လေပြီ၊ မျိုးဆက်မည်သည်ကို အရှည်တည်စေရသည်”ဟု အတင်းအကြပ် အိမ်ထောင်ပြုရန် တိုက်တွန်းနားချ ပြောကြလေ၏။ ပိပ္ပလိလုလင်သည် ဗြဟ္မာ့ပြည်မှလာသူ ဖြစ်ရကား “ကျွန်ုပ်၏ နားဥပစာအတွင်းမှာ ဤသို့သောစကားကို မပြောကြားကြပါလင့်၊ ကျွန်ုပ်သည် မယ်တော်, ခမည်းတော်တို့ အသက်ထင်ရှား ရှိနေကြစဉ် ပြုစုလုပ်ကျွေးပြီးလျှင် မယ်တော်, ခမည်းတော်ကို ကွယ်လွန်သောအခါ၌ အိမ်ရာတည်ထောင် လူ့ဘောင်မှထွက်၍ ရှင်ရဟန်း ပြုလုပ်မည် ဖြစ်ပါသည်”ဟု ငြင်းပယ်စကား ပြောကြားလေ၏။ မိဖနှစ်ပါးတို့သည် နှစ်ရက် သုံးရက် လွန်သောအခါ တဖန် နားချ ပြောကြပြန်လေ၏။ ပိပ္ပလိလုလင်သည်လည်း ရှေးနည်းအတူပင် ငြင်းပယ်ပြန်လေ၏။ နောက်တဖန် ထပ်၍ နားချ ပြောကြားသော အခါမှာလည်း ထိုနည်းအတူပင် ငြင်းပယ်မြဲ ငြင်းပယ်လေ၏။ ထိုအချိန်မှစ၍ မိခင် သူဌေးကတော်ကြီးသည် အမြဲမပြတ် နားချ ပြောကြားလေ၏။
ပြောကြားဖန် များလတ်သော် ပိပ္ပလိလုလင်သည် “ငါ့မယ်တော်ကို ရှင်ရဟန်းပြုလိုကြောင်း ကောင်းစွာသိစေမည်”ဟု ကြံစည် အောက်မေ့ကာ ရွှေစင်နိက္ခ အချိန်တထောင်ပေး၍ ရွှေပန်းထိမ်သည်များကို အမျိုးသမီး ရွှေစင်ရုပ်တုတခု သွန်းထု ပြုလုပ်စေပြီးလျှင် ထိုရွှေစင်ရုပ်တုကို အချောသတ် ပွတ်တိုက်ပြီးသောအခါ နီမြန်းသောအဝတ်ကို ဝတ်စေပြီးနောက် အဆင်းအရောင် တောက်ပြောင်သော ပန်းများ, အဆင်တန်းဆာများတို့ဖြင့် တန်းဆာဆင်စေလျက် မိခင် သူဌေးကတော်ကြီးကို ခေါ်စေ၍ “အိုမိခင်.. အကျွန်ုပ်သည် ဤရွှေစင်ရုပ်တုကဲ့သို့သော မိန်းမလှကို
၁၂၇
ရရှိပါလျှင် အိမ်၌နေပါမည်။ မရလျှင် အိမ်ရာတည်ထောင် လူ့ဘောင်၌ နေလိမ့်မည်မဟုတ်ပါ”ဟု ပြောကြားလေ၏။
မိခင်ပုဏ္ဏေး သူဌေးကတော်ကြီးသည် ပညာရှိသူဖြစ်ရကား “ငါ့သားသည် ဘုန်းရှိသူ, အလှူဒါနပေးခဲ့သူ, ရှေးဆုတောင်း ကောင်းမြတ်သူ ဖြစ်လေသည်၊ ကုသိုလ်ကောင်းမှု ပြုလုပ်ခဲ့စဉ် တဦးတည်း ပြုလုပ်ခဲ့လိမ့်မည်မဟုတ်၊ မချွတ်ဧကန် အမှန်ပင် ငါ့သားနှင့် အတူတကွ ကုသိုလ်ကောင်းမှု အားသစ်ပြုခဲ့သည့် ရွှေစင်ရုပ်တုပမာ အလွန်လှပသော မိန်းမမြတ်သည် ရှိလိမ့်မည်သာ”ဟု ကြံစည်အောက်မေ့၍ ပုဏ္ဏားတော်ကြီး ရှစ်ယောက်တို့ကို ရှေ့မှောက်သို့ ခေါ်စေကာ များစွာသော ပူဇော်သက္ကာရမှု ပြုလုပ်စေပြီးနောက် ရွှေစင်ရုပ်တုကို ရထားထက်သို့ တင်စေပြီးလျှင် “အမောင်တို့.. သွားကြကုန်၊ ငါတို့နှင့် ဇာတ်, အနွယ်, စည်းစိမ်ဂုဏ်သိရ်တို့ဖြင့် တူမျှသောအမျိုးဝယ် ရွှေစင်ရုပ်တုနှင့်တူသော သူငယ်မကို တွေ့မြင်ကြရလျှင် ဤရွှေစင်ရုပ်တုကိုပင် လက်ဆောင်ပဏ္ဏာ = အာမခံပစ္စည်းပြု၍ ပေးခဲ့ကြလော့”ဟု ပြောဆိုမှာကြားကာ စေလွှတ်လိုက်လေ၏။
ပုဏ္ဏားတော် ရှစ်ယောက်တို့သည် “ဤအလုပ်သည်ကား ကျွန်ုပ်တို့ ပညာရှိများ၏ ပြုလုပ်ရမည့် အလုပ်ဖြစ်လေသည်”ဟု ဝန်ခံပြောဆိုကာ ရွာမှထွက်ခဲ့ကြ၍ “ငါတို့သည် အဘယ်အရပ်သို့ သွားကြလျှင် သင့်တော်မည်နည်း”ဟု အချင်းချင်း တိုင်ပင် ဆွေးနွေးကြလေသော် “မဒ္ဒတိုင်းမည်သည် ဤလောကဝယ် မိန်းမလှ ထွန်းကားသော တိုင်းဖြစ်လေသည်။ သို့ရကား ငါတို့သည် မဒ္ဒတိုင်းသို့ သွားကြကုန်အံ့”ဟု တညီတညွတ်တည်း ဆုံးဖြတ် သဘောတူညီကြ၍ မဒ္ဒတိုင်းအဝင်အပါ သာဂလမြို့သို့ သွားရောက်ကြ၍ ထိုမြို့ဝယ် ရွှေစင်ရုပ်တုကို ရေချိုးဆိပ်၌ ထားပြီးလျှင် သင့်လျောက်ပတ်ရာအရပ်က အကဲခပ်ကာ ထိုင်နေကြလေ၏။
ထိုအခါ ဘဒ္ဒါကာပိလာနီပုဏ္ဏေး သူဌေးသမီး၏ အထိန်းတော်ကြီးသည် ဘဒ္ဒါကာပိလာနီကို ရေချိုး, အဆင်တန်ဆာများ
၁၂၈
ဆင်ပေးပြီးနောက် ကြက်သရေတိုက်ခန်း၌ ထားခဲ့ပြီးလျှင် ရေချိုးရန် ရေဆိပ်သို့ လာရောက်သည်ရှိသော် ထိုရွှေစင်ရုပ်တုကို တွေ့မြင်ရ၍ “ငါ၏ အရှင့်သမီးတော်သည် ဤရေဆိပ်သို့ လာရောက်နေနှင့်သည်”ဟု မှတ်ထင်ကာ အမျိုးမျိုး ခြိမ်းခြောက်လျက် “ဟယ် အဆုံးမခက်သော သမီး.. အဘယ့်ကြောင့် သင်တယောက်တည်း ဤရေဆိပ်သို့ လာရောက်သနည်း”ဟု မြည်တွန်ပြောဆိုကာ လက်ဝါးပြက်ကိုမိုး၍ “အိမ်သို့ မြန်မြန်ပြန်သွား”ဟု ပြောပြောဆိုဆို ကျောပြင်ကို ရိုက်နှက်လေ၏။ အထိန်းတော်၏ လက်ဝါးပြင် တပြင်လုံး ကျောက်ဖျာ၌ ရိုက်နှက်ရသည့်ပမာ လွန်စွာ နာကျင်တုန်လှုပ်၍ သွားလေ၏။ အထိန်းတော်သည် နောက်သို့ဆုတ်ကာ “ဩ.. ငါသည် ဤသို့စင် အတွေ့ကြမ်းလှသည့် လည်ပင်းကြီးမကို မြင်ရပါလျက် ‘ငါ့အရှင့်သမီး’ဟု အထင်မှားမိလေခြင်း၊ ဤသူမကား ငါ့အရှင့်သမီးတော်၏အဖို့ရာ အဝတ်ထမီကိုင်သူမပင် မဖြစ်သင့်စွာ့တကား”ဟု ရန်တွေ့စကား ပြောကြားလေ၏။
ထိုအခါ ပုဏ္ဏားတော် ရှစ်ယောက်တို့သည် အထိန်းတော်ကို ဝန်းရံကြ၍ “သင်၏ အရှင့်သမီးသည် ဤမျှပင် တင့်တယ်လှပသလော”ဟု မေးကြကုန်၏။ အထိန်းတော်ကား “ဤသူမကား အဘယ်မူစအံ့နည်း၊ ဤသူမထက် ငါ့အရှင့် သမီးတော်သည် အပြန်အရာ, အပြန်အထောင်မက လှပတင့်တယ်ပေ၏၊ တဆယ့်နှစ်တောင်ရှိသော တိုက်ခန်းဝယ် ငါ့အရှင့်သမီးတော် ထိုင်နေလိုက်လျှင် ဆီမီးညှိထွန်းရန်ကိစ္စ မရှိ၊ ပကတိ ကိုယ်ရောင်ဖြင့်ပင် အမိုက်မှောင်ကို ပယ်ဖျောက်နိုင်၏”ဟု ပြောဆိုလေသော် ပုဏ္ဏားတော် ရှစ်ယောက်တို့သည် “ထိုသို့ဖြစ်လျှင် လာ,သွားကြစို့”ဟု အထိန်းတော်ကို ခေါ်ခဲ့ကြ၍ ရွှေစင်ရုပ်တုကို ရထားထက်သို့ တင်ပြီးလျှင် ကောသိယဂေါတ္တ ပုဏ္ဏားသူဌေး၏ အိမ်တံခါးဝ၌ ရပ်တည်ကြ၍ မိမိတို့ လာရောက်ကြကြောင်းကို ပြောကြား သိစေကြလေကုန်၏။
ကောသိယဂေါတ္တ ပုဏ္ဏားသူဌေးကြီးသည် ဧည့်သည်တော် ပုဏ္ဏားတို့အား ဧည့်ဝတ်ပြုစုပြီးလျှင် “ဘယ်အရပ်မှ
၁၂၉
လာကြသနည်း”ဟု မေး၍ ပုဏ္ဏားတော်တို့က “မဂဓတိုင်း မဟာတိတ္ထရွာ ကပိလပုဏ္ဏားသူဌေးအိမ်မှ လာကြပါသည်”ဟု ဖြေကြားကြလေလျှင် “ အဘယ်အကြောင်းကြောင့် လာရောက်ကြသနည်း”ဟု မေးမြန်း ပြန်၍ ပုဏ္ဏားတို့သည် မိမိတို့လာရောက်သော အကြောင်းကို ပြန်ကြား ပြောဆိုကြလေ၏။ ကောသိယဂေါတ္တ ပုဏ္ဏားသူဌေးသည် “အမောင်တို့.. ကောင်းသောအမှု ဖြစ်ပေသည်၊ ကပိလပုဏ္ဏားသူဌေးသည် ငါတို့နှင့် ဇာတ်, အနွယ်, စည်းစိမ်တူသူ ဖြစ်ပေသည်၊ သတို့သမီးကို ပေးပါမည်”ဟု ဝန်ခံ၍ ထိုလက်ဆောင်ပဏ္ဏာ = အာမခံ ရွှေစင်ရုပ်တုကို လက်ခံသိမ်းယူလေ၏။ ပုဏ္ဏားတော်တို့သည် ကပိလပုဏ္ဏားသူဌေးထံသို့ “သတို့သမီးကို ရအပ်ပါပြီ၊ ပြုဖွယ်ကိစ္စ အဝဝကိုသာ ပြုလုပ်စီမံပါလော့”ဟု သတင်းစကား ပြန်ကြား ပို့သစေကုန်၏။
သဝဏ်လွှာ နှစ်စောင်
ထိုသတင်းစကားကို ကြားသိကြ၍ ပိပ္ပလိလုလင်၏ ကျေးကျွန်များက ပိပ္ပလိလုလင်အား “အရှင်သား.. အရှင့်သားအဖို့ရာ ရွှေစင်ရုပ်တု နှိုင်းပုံပြုရသော သတို့သမီးကို ရအပ်ပြီတဲ့”ဟု ဝမ်းမြောက်ဝမ်းသာ အားပါးတရ ပြောကြားကြလေလျှင် ပိပ္ပလိလုလင်သည် “ငါကား ရကြလိမ့်မည် မဟုတ်ဟု ကြံစည်စဉ်းစားမိလေသည်၊ ဤသူတို့ကား ‘သတို့သမီးကို ရအပ်ပြီတဲ့’ဟု ပြောကြားကြ၏၊ ငါသည် အလိုမရှိသူဖြစ်၍ ဘဒ္ဒါ၏ထံသို့ သဝဏ်လွှာကို ပို့စေတော့အံ့”ဟု ကြံစည်ဆင်ခြင်ကာ ဆိတ်ငြိမ်ရာသို့ ကပ်ရောက်လျက်-
“နှမဘဒ္ဒါသည် မိမိနှင့် ဇာတ်, အနွယ်, စည်းစိမ်အား လျော်လျောက်ပတ်သည့် အခြား အိမ်ထောင်ရှင်တဦးကို ရယူစေချင်ပါသည်။ ကျွန်ုပ်သည်ကား တောထွက်၍ ရဟန်းပြုမည့်သူ ဖြစ်ပါသည်၊ နောက်အခါကျမှ နှလုံးမသာမယာ မဖြစ်စေချင်ပါ”-
ဟု သဝဏ်လွှာရေးသား၍ ဘဒ္ဒါထံသို့ လျှို့ဝှက်စွာ သဝဏ်လွှာကို ပို့စေလေ၏။
၁၃၀
ဘဒ္ဒါပုဏ္ဏေး သူဌေးသမီးသည်လည်း “ငါ့ကို မိဖနှစ်ပါးတို့က မဂဓတိုင်း မဟာတိတ္ထရွာ ကပိလပုဏ္ဏားသူဌေးကြီး၏သား ပိပ္ပလိလုလင်အား ပေးလိုကြသတဲ့”ဟူသော သတင်းစကားကို ကြားသိရ၍ ထို့အတူပင် ဆိတ်ငြိမ်ရာသို့ ကပ်ရောက်လျက်-
“မောင်ကြီးပိပ္ပလိ.. အရှင့်သားသည် မိမိနှင့် ဇာတ်, အနွယ်, စည်းစိမ်အား လျော်လျောက်ပတ်သည့် အခြား အိမ်ရှင်မတဦးဦးကို ရယူစေချင်ပါသည်၊ နှမသည်ကား တောထွက်၍ ရဟန်းမ-ပြုလုပ်မည့်သူ ဖြစ်ပါသည်။ နောက်အခါကျမှ နှလုံးမသာမယာ မဖြစ်စေချင်ပါ”-
ဟု သဝဏ်လွှာရေးသား၍ ပိပ္ပလိလုလင်ထံသို့ လျှို့ဝှက်စွာ သဝဏ်လွှာကို ပို့စေလေ၏။
သဝဏ်လွှာပို့ကြသူ နှစ်ဖက်သားတို့ လမ်းအကြားဝယ် တွေ့ဆုံကြလေသော် ဘဒ္ဒါ၏လူများက “သူငယ်ချင်းတို့.. မင်းတို့ ယခု ယူဆောင်လာသော သဝဏ်လွှာသည် အဘယ်သူက အဘယ်သူ့ထံ ပို့စေအပ်သော သဝဏ်လွှာဖြစ်သနည်း”ဟု မေးမြန်းကြ၍ ပိပ္ပလိလုလင်၏ လူများကလည်း “ငါတို့အရှင် ပိပ္ပလိလုလင် သူဌေးသားက ဘဒ္ဒါသူဌေးသမီးထံသို့ ပို့စေအပ်သော သဝဏ်လွှာဖြစ်သည်”ဟု ရိုးသားစွာ ပြောဆိုကြလေ၏။ တဖန် ပိပ္ပလိလုလင်၏ လူများက “သူငယ်ချင်းတို့.. မင်းတို့ ယခု ယူဆောင်လာသော သဝဏ်လွှာသည်လည်း အဘယ်သူက ဘယ်သူ့ထံ ပို့စေအပ်သော သဝဏ်လွှာဖြစ်သနည်း”ဟု မေးမြန်းကြ၍ ဘဒ္ဒါ၏ လူများကလည်း “ငါတို့အရှင်မ ဘဒ္ဒါ သူဌေးသမီးကလေးက ပိပ္ပလိသူဌေးသားထံသို့ ပို့စေအပ်သော သဝဏ်လွှာဖြစ်သည်”ဟု အဖြောင့်ပင် ဝန်ခံပြောဆိုကြလေ၏။
ထိုသဝဏ်လွှာ နှစ်စောင်တို့ကို နှစ်ဖက်သော လူများတို့ သဘောတူ ဖောက်၍ ဖတ်ရှုကြလေသော် အံ့ဩဖွယ်ရာ သံဝေဂရင့်သန်သည့် စာပါအနက်အဓိပ္ပါယ်ကို သိကြရ၍ “သတို့သား, သတို့သမီးတို့၏ အလုပ် (လုပ်ပုံ)ကို ကြည့်ကြကုန်လော့”ဟု
၁၃၁
ပြောဆိုကြ၍ သဝဏ်လွှာနှစ်စောင်လုံးကို ဆုတ်၍ တောအရပ်၌ စွန့်ပစ်ကြပြီးလျှင် နှစ်ဖက် သဘောတူညီ ဝမ်းမြောက်သည့် အဓိပ္ပါယ်ပါရှိသော သဝဏ်လွှာအသစ်နှစ်စောင် ရေးသားကြ၍ သတို့သား, သတို့သမီးတို့ထံ ပို့သကြလေကုန်၏။ ဤနည်းဖြင့် ပိပ္ပလိသူဌေးသားနှင့် ဘဒ္ဒါသူဌေးသမီးတို့မှာ လူ့ဘောင်ကို အလိုမရှိကြပဲလျက် မိဖနှစ်ပါးနှင့် ကြားလူများ၏ ဆောင်ရွက်ချက်အရ ထိမ်းမြားမင်္ဂလာပြုပြီးသော အချိန်သို့ ရောက်ခဲ့ကြရလေ၏။
ပန်းကုံးများ မညှိုးခြင်း
ထိမ်းမြားမင်္ဂလာ ပြုပြီးသော နေ့မှာပင် သူဌေးသား, သူဌေးသမီးတို့သည် ပန်းကုံး တကုံးစီ အသင့်ယူဆောင်ခဲ့ကြ၍ အိပ်ရာအလယ်၌ မိမိတို့ဖက်မှ အသီးအသီး ထားရှိကြလေ၏။ ညဉ့်စာစားပြီးနောက် နှစ်ဦးလုံးပင် အိပ်ရာသို့ တက်ရောက်ကြကုန်စို့ဟု အိပ်ရာခွင်သို့ တညီတညွတ်တည်း လာရောက်ကြကာ ပိပ္ပလိသူဌေးသားက လက်ျာဖက်နံပါးဖြင့် အိပ်ရာသို့ တက်ရောက်လေ၏၊ ဘဒ္ဒါသူဌေးသမီးကလေးသည် လက်ဝဲဖက်နံပါးဖြင့် အိပ်ရာသို့ တက်ရောက်ပြီးလျှင် “အကြင်သူ၏ဖက်မှ ပန်းများသည် ညှိုးကြကုန်၏၊ ထိုသူ၏သန္တာန်၌ ရာဂစိတ်ဖြစ်ပွါးသည်ဟု အသိအမှတ်ပြုကြစတမ်း၊ ဤပန်းကုံးများကို မည်သူမျှ မထိကြစတမ်း”ဟု ကတိကဝတ်စကား ပြောကြားလေ၏။ ထိုသူနှစ်ဦးလုံးတို့ပင် တယောက်သည် တယောက်၏ကိုယ်ကို တွေ့ထိမည်မှ ကြောက်လန့်ကြသဖြင့် ညဉ့်သုံးယံပတ်လုံး မအိပ်စက်နိုင်ကြဘဲ အချိန်ကို ကုန်စေခဲ့ကြကုန်၏၊ ပန်းများလည်း မညှိုးကြကုန်။ နေ့အခါ၌ကား လောဘစိတ်ဖြင့် ပြုံးရွှင်မှုကိုမျှ မပြုကြပဲ မောင်,နှမကဲ့သို့ နေထိုင်ကြလေ၏။
ကြီးစွာသော သူဌေးစည်းစိမ်
ထိုသူဌေးသား, သူဌေးသမီး နှစ်ဦးလုံးတို့သည် လောကာမိသခေါ် ကာမဂုဏ်၌ ခုံမင်တပ်မက်မှုဖြင့် ရောယှက်ခြင်း အလျှင်းမပြုကြပဲ အိမ်၏စီးပွါးရေးကိုလည်း လုံးဝ မဆင်ခြင်ကြပဲ မိခင်,ဖခင်တို့
၁၃၂
ကွယ်လွန်ကြသောအခါမှသာ အိမ်၏စီးပွါးရေးကို ကြပ်မစီမံကြလေ၏။ ပိပ္ပလိသူဌေးသား လုလင်၏ စည်းစိမ်ကား ကြီးကျယ် မြားမြောင်လှ၏၊ ရွှေငွေဥစ္စာသည် ရှစ်ဆယ့်ခုနှစ်ကုဋေ ရှိ၏။ တနေ့တနေ့လျှင် ကိုယ်ကိုပွတ်တိုက်၍ စွန့်ပစ်အပ်သော ရွှေမှုန့်သည်ပင် မဂဓကွမ်းစား (မဂဓခွက်)အားဖြင့် ဆယ့်နှစ်ကွမ်းစား (=ဆယ့်နှစ်ခွက် = ခြောက်ပြည်သား)ခန့် စု၍ထားလျှင် ရနိုင်လောက်၏။ စက်ယန္တရား အသင့်တပ်ဆင်ပြီးသော တဖက်ဆည်ကန်ကြီးပေါင်း အလုံးခြောက်ဆယ်တို့ ရှိကုန်၏၊ လယ်ယာ လုပ်ခင်း မြေအဝန်းမှာ ဆယ့်နှစ်ယူဇနာ ကျယ်ပြန့်လေသည်။ ကျေးကျွန်အလုပ်သမားတို့နေရာ (သီဟိုဠ်ကျွန်း အနုရာဓမြို့ ပမာဏရှိသော) ရွာကြီးဆယ့်လေးရွာ, ဆင်တပ်ပေါင်း တဆယ့်လေးတပ်, မြင်းတပ်ပေါင်း တဆယ့်လေးတပ်, ရထားတပ်ပေါင်း တဆယ့်လေးတပ်တို့ ရှိကုန်၏။
သူဌေးနှင့် သူဌေးကတော်တို့၏ သတိသံဝေဂ
ပိပ္ပလိသူဌေးကြီးသည် တနေ့သ၌ တန်းဆာစုံလင် ဆင်ယင်ပြီးသော မြင်းတော်ကို စီး၍ လုပ်ခင်းလယ်သို့ သွားရောက်၍ လယ်၏အစွန်း၌ ရပ်တည်နေစဉ် ထွန်သွားတို့ဖြင့် ထွန်ယက်ရာ မြေအရပ်မှ တီကောင်, ပိုးကောင်များကို ကျီးငှက်စသည်တို့က ထုတ်ဖော် ထိုးဆိတ်၍ စားသောက်ကြသည်ကို မြင်လတ်၍ “အမောင်တို့.. ဤကျီးငှက်စသည်တို့သည် အဘယ်ကို စားကြကုန်သနည်း”ဟု မေးလေ၏။ ကျေးကျွန်များက “အရှင်သူဌေးမင်း.. တီကောင်, ပိုးကောင်တို့ကို စားကြပါကုန်၏”ဟု ပြောဆိုကြလေလျှင် ပိပ္ပလိသူဌေးကြီးသည် “အမောင်တို့.. ဤကျီးငှက်စသည်တို့ ပြုအပ်သော မကောင်းမှု အကုသိုလ်ကံသည် အဘယ်သူ၏ အကုသိုလ်ကံ ဖြစ်နိုင်သနည်း”ဟု မေးမြန်းလေ၏။ ကျေးကျွန်တို့က “အရှင်သူဌေးမင်း.. အရှင်သူဌေးမင်းတို့အတွက် လယ်ထွန်ကြခြင်းဖြစ်၍ ထိုမကောင်းမှု အကုသိုလ်ကံသည် အရှင်သူဌေးမင်းတို့၏ အကုသိုလ်ကံ ဖြစ်ပါ၏”ဟု ပြန်လည်ဖြေကြားကြလေလျှင် ပိပ္ပလိသူဌေးကြီးသည် သတိသံဝေဂ ကြီးစွာရရှိကာ
၁၃၃
“ဤကျီးငှက်စသည်တို့ ပြုအပ်သော မကောင်းမှု အကုသိုလ်ကံသည် အကယ်၍ ငါ၏ မကောင်းမှု အကုသိုလ်ကံ ဖြစ်ခဲ့လျှင် ငါ့အဖို့ရာ ရှစ်ဆယ့်ခုနစ်ကုဋေသော ရွှေငွေဥစ္စာသည် အဘယ်အကျိုးရှိအံ့နည်း = အကျိုးမရှိသည်သာ၊ ဆယ့်နှစ်ယူဇနာ ကျယ်ဝန်းသော လုပ်ခင်း, စက်ယန္တရား တပ်ဆင်အပ်သည့် တဖက်ဆည် ကန်ကြီး အလုံးပေါင်း ခြောက်ဆယ်, အလုပ်သမားရွာပေါင်း တဆယ့်လေးရွာ-စသော စည်းစိမ်စုသည် အဘယ်အကျိုးရှိအံ့နည်း၊ အကျိုးမရှိသည်သာ။ သို့ရကား ငါသည် အလုံးစုံသော စည်းစိမ်အစုကို ဘဒ္ဒါကာပိလာနီ သူဌေးကတော်အား အပ်နှင်း၍ တောထွက်ကာ ရဟန်းပြုပေတော့အံ့”ဟု လေးနက်စွာ ဆင်ခြင် စဉ်းစားမိလေ၏။
ဘဒ္ဒါကာပိလာနီ သူဌေးကတော်သည်လည်း ထိုခဏ၌ အိမ်ဝိုင်းအတွင်းဝယ် နှမ်းအိုးကြီးသုံးလုံးတို့ကို ဖျာတို့ဖြင့် ဖြန့်ခင်း နေလှန်းစေလျက် အထိန်းတော်များ ဝန်းရံအပ်ကာ ထိုင်နေစဉ် ကျီးငှက်တို့က နှမ်းပိုးတို့ကို ထိုးဆွ စားသောက်ကြသည်ကို မြင်လတ်၍ အထိန်းတော်တို့ကို “အမိတို့.. ဤကျီးငှက်တို့သည် အဘယ်ကို စားကြသနည်း”ဟု မေးလေ၏။ အထိန်းတော်များက “အိုအရှင်မ.. နှမ်းပိုးတို့ကို စားကြပါသည်”ဟု ဖြေကြားကြလေလျှင် ဘဒ္ဒါသူဌေးကတော်သည် “အမိတို့.. ထိုသို့ ကျီးငှက်များ နှမ်းပိုးတို့ကို ထိုးဆွစားသောက်ကြသဖြင့်ဖြစ်သော မကောင်းမှု အကုသိုလ်ကံသည် အဘယ်သူ၏ မကောင်းမှု အကုသိုလ်ကံ ဖြစ်နိုင်သနည်း”ဟု မေးမြန်းပြန်လေ၏။ အထိန်းတော်တို့က “အို အရှင်မ.. အရှင်မတို့အတွက် လုပ်ဆောင်ရခြင်း ဖြစ်သောကြောင့် ထိုမကောင်းမှု အကုသိုလ်ကံသည် အရှင်မတို့၏ မကောင်းမှု အကုသိုလ်ကံ ဖြစ်ပါ၏”ဟု ပြန်လည် ဖြေကြားကြလေလျှင် ဘဒ္ဒါကာပိလာနီ သူဌေးကတော်သည် “ဩ.. ငါ့အဖို့ရာ ဝတ်ရေးအတွက် လေးတောင်မျှရှိသောအဝတ်, စားရေးအတွက် တကွမ်းစားချက် (=တခွက်ချက်)မျှသော ထမင်းကို ရလျှင်ပင် သင့်လျော်လှပေ၏ (=လေးတောင်ရှိသော အဝတ်ထက်
၁၃၄
ပို၍လည်း မ၀တ်နိုင်၊ တကွမ်းစားချက် ထမင်းထက် ပို၍လည်း မစားနိုင်-ဟု ဆိုလိုသည်)၊ အကယ်၍များ ဤမျှသောသူတို့ ပြုလုပ်အပ်သည့် မကောင်းမှု အကုသိုလ်ကံသည် ငါ၏ မကောင်းမှု အကုသိုလ်ကံ ဖြစ်မည်ဆိုပါက ငါသည် ဧကန်ပင် ဘဝပေါင်း အထောင်ဖြင့်လည်း သံသရာဝဋ်ဒုက္ခမှ ဦးခေါင်းထောင်နိုင်တော့မည် မဟုတ်ချေ၊ ငါသည် အရှင့်သားရောက်လာလျှင်ပင် အလုံးစုံသော စည်းစိမ်ဥစ္စာကို အရှင့်သားအား အပ်နှင်း၍ တောထွက်ကာ ရဟန်းမ-ပြုတော့မည်”ဟု လေးနက်စွာ ဆင်ခြင်စဉ်းစားမိလေ၏။
နှစ်ဦးလုံး ရဟန်းပြုကြခြင်း
ပိပ္ပလိသူဌေးသည် အိမ်သို့ပြန်လာပြီးလျှင် ရေမိုးချိုးပြီးနောက် ပြာသာဒ်ထက်သို့ တက်ရောက်၍ သူမြတ်တို့နှင့်သာ ထိုက်တန်သော သူဌေးပလ္လင်ဝယ် ထိုင်၍နေလေ၏၊ ထိုအခါ သူဌေးအတွက် စကြာမင်းတို့အား သင့်လျော် လျောက်ပတ်သည့် ထမင်းစားပွဲကြီးကို ပြင်ဆင် ဆက်သ ကျွေးမွေးကြလေကုန်၏။ ပိပ္ပလိသူဌေးနှင့် ဘဒ္ဒါကာပိလာနီ သူဌေးကတော် = နှစ်ဦးသားတို့သည် အတူတကွ ထမင်းစားကြ၍ အခြံအရံလူများ ထွက်ခွါ၍ သွားကြသော် ဆိတ်ငြိမ်ရာသို့ ကပ်ရောက်ကြကာ ချမ်းသာရာဌာန၌ ငြိမ်သက်စွာ ထိုင်နေကြလေကုန်၏။
ထို့နောက် ပိပ္ပလိသူဌေးနှင့် ဘဒ္ဒါကာပိလာနီ သူဌေးကတော်တို့ တိုင်ပင်ပြောဆိုကြသည်မှာ-
(ပိပ္ပလိ)
ရှင်မဘဒ္ဒါ.. သင် ဤအိမ်သို့ လာရောက်စဉ်က အဘယ်မျှသော ဥစ္စာကို ယူဆောင်ခဲ့သနည်း။
(ဘဒ္ဒါ)
လှည်းအစီးပေါင်း ငါးသောင်းငါးထောင်တိုက်ရှိသော ဥစ္စာတို့ကို ယူဆောင်ခဲ့ပါသည်အရှင်..။
(ပိပ္ပလိ)
ဤသင်ယူဆောင်ခဲ့သော ဥစ္စာအားလုံးကို၎င်း, ဤအိမ်မှာ ရှိရင်းစွဲဖြစ်သည့် ရှစ်ဆယ့်ခုနစ်ကုဋေသော ဥစ္စာ, စက်ယန္တရားတပ်ဆင်ပြီးသည့် တဖက်ဆည်ကန်ကြီး
၁၃၅
အလုံးခြောက်ဆယ်- အစရှိသော စည်းစိမ်ဥစ္စာ အားလုံးကို၎င်း သင့်အားသာလျှင် ငါ အပ်နှင်းပါ၏။
(ဘဒ္ဒါ)
အိုအရှင်.. အရှင်ကမူ အဘယ်အရပ်သို့ သွားရောက်ကြပါမည်နည်း။
(ပိပ္ပလိ)
ရှင်မဘဒ္ဒါ.. ငါတမူကား ရဟန်းပြုပေတော့အံ့။
(ဘဒ္ဒါ)
အို အရှင်.. အကျွန်ုပ်သည်လည်း အရှင်တို့ ပြန်လာချိန်ကိုသာ စောင့်မျှော်လျက် အသင့်နေထိုင်ပါသည်။ အကျွန်ုပ်သည်လည်း ရှင်ရဟန်းမ-ပြုပါတော့အံ့။
ဤကဲ့သို့ တိုင်ပင် ပြောဆိုကြလေသည်။ ထိုပါရမီရှင် နှစ်ဦးတို့၏အဖို့ရာ ကာ,မ ရူပ, အရူပ တည်းဟူသော ဘဝသုံးပါးတို့သည် မီးတဟုန်းဟုန်း တောက်လောင်နေသော သစ်ရွက်မိုး တဲကုပ်သုံးလုံးတို့ကဲ့သို့ ထင်ရကုန်၏။ သို့ရကား ပါရမီရှင်ကြီး နှစ်ဦးတို့သည် ဈေးအတွင်းမှ သင်္ကန်း, သပိတ်တို့ကို ဝယ်ဆောင်စေကြ၍ တယောက်က တယောက်၏ ဆံများကို ပယ်ချပေးကြကာ “လောက၌ ပူဇော်အထူးကို ခံတော်မူထိုက်ကြသော ရဟန္တာသခင် အရှင်မြတ်တို့ကို ရည်စူး၍ အကျွန်ုပ်တို့၏ ရဟန်းပြုခြင်းသည် ဖြစ်ပါ၏”ဟု နှုတ်မြွက်ရွတ်ဆိုကြ၍ ရဟန်းအသွင် ဝတ်ဆင်ကြပြီးလျှင် သပိတ်များကို သပိတ်အိတ်၌ အသီးအသီး ထည့်ကြပြီးလျှင် လက်ဝဲပခုံး၌ လွယ်ကြလျက် ပြာသာဒ်မမှ ဆင်းသက်လာကြလေကုန်၏။ အိမ်မှာရှိကြသော ကျွန်မိန်းမ, ကျွန်ယောက်ျား, အလုပ်သမားတို့အနက် တဦးတယောက်မျှ ပါရမီရှင်နှစ်ဦးတို့ကို မမှတ်မိ မသိရှိကြကုန်။
ထို့နောက် မဟာတိတ္ထပုဏ္ဏားရွာမှ ထွက်၍ ကျေးကျွန် အလုပ်သမားတို့၏ ရွာတံခါးဖြင့် သွားကြသော အရှင်နှစ်ပါးတို့ကို အသွင်အပြင် အမူအရာကိုကြည့်၍ အလုပ်သမား ရွာသားတို့သည် ငါတို့၏ အရှင်နှစ်ပါးတို့တည်းဟု သိရှိကြကာ သည်းစွာ ငိုကြွေးကြ၍ ခြေရင်း၌ ဝပ်စင်းကြပြီးလျှင် “အရှင်တို့.. အဘယ့်ကြောင့်
၁၃၆
အကျွန်ုပ်တို့ကို ကိုးကွယ်ရာမဲ့အောင် ပြုတော်မူကြသနည်း”ဟု ဝမ်းနည်းစကား ပြောကြားကြလေကုန်၏။ အရှင်နှစ်ပါးတို့သည်လည်း “အချင်းတို့.. ငါတို့သည် ‘ဘဝသုံးပါးတို့ကား မီးတဟုန်းဟုန်း တောက်လောင်နေသော သစ်ရွက်မိုး တဲကုပ်နှင့် တူကုန်၏’ဟု သတိသံဝေဂ ကြီးစွာရကြကာ ရှင်ရဟန်းပြုခဲ့ကြလေပြီ၊ သင်တို့တွင် တယောက်စီ တယောက်စီ တော်လှန်မင်းစစ် ကျွန်အဖြစ်မှ လွတ်မြောက်အောင် ငါတို့ ပြုနေကြလျှင် နှစ်ပေါင်း တရာသော်မှလည်း လောက်နိုင်မည် မဟုတ်ချေ။ သင်တို့သည်ပင် သင်တို့ဦးခေါင်းများကို ဆေးလျော်ကြ၍ တော်လှန်မင်းစစ် ကျွန်အဖြစ်မှ လွတ်မြောက်ကြကာ အသက်ရှင်ရစ်ကြလော့”ဟု ပြောဆိုကြ၍ ကျေးကျွန်များ ငိုကြွေးမြည်တမ်းနေကြစဉ်ပင် စွန့်ခွါဖဲသွားတော်မူကြလေကုန်၏။
အရှင်နှစ်ပါး လမ်းခွဲတော်မူကြခြင်း
ပိပ္ပလိမထေရ်မြတ်သည် ရှေ့မှ ကြွသွားတော်မူရင်း ပြန်လည်ကြည့်ရှုကာ ဤသို့ စဉ်းစား ဆင်ခြင်တော်မူမိလေသည်၊ ဆင်ခြင်တော်မူမိပုံမှာ-
“ဇမ္ဗူဒိပ်ကျွန်းလုံး တန်ဖိုးနှုန်းထိုက်တန်သူ ဤဘဒ္ဒါကာပိလာနီ ထေရီမိန်းမလှသည် နောက်မှ လိုက်ပါလျက်ရှိ၏။ တဦးတယောက်သောသူက ‘ဤသူနှစ်ဦးတို့သည်လည်း တဦးနှင့်တဦး မခွဲခွါနိုင်ကြကုန်၊ ရဟန်းတို့အရေနှင့် မလျော်သည်ကို ပြုလုပ်ကြကုန်၏’ဟု အကြံမှားမည်ဆိုက အကြံမှားနိုင်ရန် အကြောင်းရှိချေ၏။ ထို့ပြင်လည်း တဦးတယောက်သောသူသည် ငါတို့အပေါ်၌ စိတ်ပြစ်မှား၍ အပါယ်သို့ ရောက်မည်ဆိုက လားရောက်နိုင်လေရာ၏။ သို့ရကား ငါသည် ဤဘဒ္ဒါကာပိလာနီ ထေရီမိန်းမလှကို စွန့်ခွါသွားမှ သင့်လျော် လျောက်ပတ်တော့မည်”-
ဟု ကြံစည်ဆင်ခြင်တော်မူမိလေသည်။
၁၃၇
မထေရ်မြတ်သည် ရှေ့မှ အစဉ်သဖြင့် ကြွသွားတော်မူလတ်သော် လမ်းနှစ်မြွာကို တွေ့လတ်၍ ထိုလမ်းနှစ်မြွာ၏ နှစ်ဖြာကွဲ၍ ခွဲရာအရပ်၌ တန့်ရပ်တော်မူလေ၏။ ဘဒ္ဒါထေရီမသည်လည်း နောက်မှလာလတ်၍ မထေရ်မြတ်ကို ရှိခိုးရပ်တည်လေ၏။ ထို့နောက် မထေရ်မြတ်သည် ဘဒ္ဒါထေရီမကို “အို ဘဒ္ဒါထေရီ.. သင်ကဲ့သို့သော မိန်းမလှတယောက် နောက်မှ လိုက်ပါနေသည်ကို မြင်ရလျှင် ‘ဤသူနှစ်ဦးတို့သည် ရဟန်းပြုပြီး၍လည်း တဦးနှင့်တဦး မခွဲခွါနိုင်ကြကုန်’ဟု ကြံမှား၍ ငါတို့အပေါ်၌ စိတ်နေဖောက်ပြား ပြစ်မှားမိကြသော လူအပေါင်းသည် အပါယ်လေးပါး လားရောက်သည် ဖြစ်လေရာ၏၊ သို့ရကား ဤလမ်းနှစ်မြွာတွင် သင်နှစ်သက်ရာ လမ်းတခုကို ယူလော့၊ ငါသည် သင်မလိုချင်သော အခြားလမ်းတခုဖြင့် သွားပါတော့အံ့”ဟု မိန့်တော်မူလေ၏။
ဘဒ္ဒါထေရီမသည်လည်း “အိမ်း.. ဟုတ်ပါသည် အရှင်.. ရဟန်းတို့အဖို့ရာ မာတုဂါမမည်သည် အညစ်အကြေးဖြစ်ပါသည်။ ‘ရဟန်းပြုပြီး၍လည်း မခွဲခွာနိုင်ကြကုန်’ဟု အကျွန်ုပ်တို့အပေါ်၌ လူအများ အပြစ်တင်ကြလိမ့်မည်၊ အရှင်တို့သည် လမ်းတခုကို ယူတော်မူကြပါ၊ အကျွန်ုပ်သည် အခြားလမ်းတခုကိုယူ၍ အကျွန်ုပ်တို့နှစ်ဦး ခွဲခွာကြပါကုန်စို့”ဟု ပြောဆို၍ သုံးကြိမ်သုံးပတ်တိုင်တိုင် လက်ျာရစ် လှည့်ပြီးလျှင် ရှေ့,နောက်,၀ဲ,ယာ = လေးဌာနတို့၌ ငါးပါးသောတည်ခြင်းဖြင့် ရိုသေမြတ်နိုး ရှိခိုးပြီးနောက် လက်အုပ်ကို ချီးမြှောက်လျက် “ကမ္ဘာတသိန်းထက်က ပြုခဲ့ကြသော အဆွေခင်ပွန်း ချစ်ကျွမ်းဝင်မှုသည် ယနေ့ ပြတ်စဲလေပြီ”ဟု ပြောဆိုကာ “အရှင်မြတ်တို့သည် လက်ျာဇာတ် သူမြတ်တို့ ဖြစ်ကြပါသည်၊ သို့ရကား အရှင်တို့အား လက်ျာလမ်းခရီးသည် သင့်လျော် လျောက်ပတ်ပါ၏။ အကျွန်ုပ်တို့ မာတုဂါမများကား လက်ဝဲဇာတ်ရှိသူများ ဖြစ်ကြပါသည်၊ သို့ရကား အကျွန်ုပ်တို့အား လက်ဝဲလမ်းခရီးသည် သင့်လျော် လျောက်ပတ်ပါ၏”ဟု ပြောဆို ရှိခိုးပြီးလျှင် လက်ဝဲလမ်းသို့ သွားရှာလေ၏။
၁၃၈
ထိုအရှင်နှစ်ဦးတို့ လမ်းနှစ်ဖြာခွဲ၍ သွားကြသောအခါ၌ ဤမဟာပထဝီမြေကြီးသည် “ငါကား စကြဝဠာတောင်, မြင်းမိုရ်တောင်တို့ကို ဆောင်၍ထားနိုင်သော်လည်း သင် အရှင်မြတ်နှစ်ဦးတို့၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးတို့ကို ဆောင်ထားခြင်းငှါ မစွမ်းနိုင်တော့ပါ”ဟု နှုတ်မြွတ်၍ ပြောဆိုသကဲ့သို့ ပဲ့တင်သံကြီး မြည်ဟည်းလျက် သည်းစွာ တုန်လှုပ်လေ၏။ ကောင်းကင်၌လည်း မိုးကြိုးထစ်သော အသံကဲ့သို့ ဖြစ်လေ၏။ စကြဝဠာ တောင်, မြင်းမိုရ်တောင်များသည် (မြေငလျင်လှုပ်သဖြင့်) အထက်သို့ မြင့်၍မြင့်၍ တက်ကြလေ၏။
မြတ်စွာဘုရားနှင့် မထေရ်မြတ် တွေ့ဆုံခြင်း
ထိုအချိန်၌ မြတ်စွာဘုရားသည် ပဌမဝါကျွတ်ပြီးနောက် ရာဇဂြိုဟ်ပြည်သို့ ရောက်တော်မူပြီး၍ (ထိုဘုရားဖြစ်သော နှစ်မှာပင်) ရာဇဂြိုဟ်ပြည် ဝေဠုဝန်ကျောင်းတိုက်တော်၌ ကိန်းအောင်းမွေ့လျော် နေတော်မူဆဲဖြစ်၏။ (ကပိလ၀တ်ပြည်သို့ ကြွတော်မမူသေးမီ အချိန်ကာလဖြစ်သည်)။ ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားသည် ဝေဠုဝန် ကျောင်းတိုက်တော်ကြီးအတွင်း ဂန္ဓကုဋီ ကျောင်းဆောင်တော်၌ သီတင်းသုံး နေထိုင်တော်မူစဉ် မဟာပထဝီမြေလှုပ်သံကို ကြားတော်မူ၍ “အဘယ်သူ့အတွက် မဟာပထဝီ ဤမြေကြီး တုန်လှုပ်သနည်း”ဟု ဆင်ခြင်တော်မူသည်ရှိသော် “ပိပ္ပလိလုလင်နှင့် ဘဒ္ဒါကာပိလာနီ အမျိုးသမီးတို့သည် ငါဘုရားကို ရည်ညွှန်း၍ မနှိုင်းရှည်နိုင်သော စည်းစိမ်ကို ရက်ရက်စွန့်ခွာကာ ရဟန်းပြုခဲ့ကြကုန်ပြီ၊ ထိုသူနှစ်ဦးတို့၏ ခွဲခွါရာအရပ်၌ နှစ်ဦးလုံးတို့၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးအစွမ်းကြောင့် ဤမြေလှုပ်ခြင်း ဖြစ်လေသည်။ ငါဘုရားသည်လည်း ထိုသူနှစ်ဦးတို့ကို သင်္ဂြိုဟ်ချီးမြှောက်မှုပြုမှ သင့်လျော် လျောက်ပတ်တော့မည်”ဟု ဆင်ခြင်တော်မူ၍ ဂန္ဓကုဋီကျောင်းဆောင်တော်မှ ထွက်ကြွတော်မူကာ ကိုယ်တော်တိုင်သာ သပိတ်သင်္ကန်းကို ယူဆောင်တော်မူ၍ အသီတိသာဝကဝင် မထေရ်ကြီးတို့တွင် တပါးပါးကိုမျှ နောက်ပါအဖြစ် ခေါ်တော်မမူပဲ ကိုယ်တော်တပါးတည်းသာ သုံးဂါဝုတ်ခရီးတိုင်အောင်
၁၃၉
ကြိုဆိုမှု ပြုတော်မူ၍ ရာဇဂြိုဟ်ပြည်နှင့် နာလန္ဒာမြို့၏ အကြား ဗဟုပုတ္တက-မည်သော ပညောင်ပင်ရင်း၌ ထက်ဝယ်ဖွဲ့ခွေ ထိုင်နေတော်မူလေ၏။
အထူးအားဖြင့် ထိုသို့ ထိုင်နေတော်မူသော မြတ်စွာဘုရားသည် မထင်မရှား = အညတရ ပံသုကူဓုတင်ဆောင် ရဟန်းတပါးကဲ့သို့ ထိုင်နေတော်မမူပဲ ဘုရားရှင်ကို ရှေးက မဖူးမြင်ဘူးသော အရှင်မဟာကဿပမထေရ်၏ သဒ္ဓါတရား တိုးတက် ဖြစ်ပွါးစေခြင်းငှါ လက္ခဏာတော် ကြီးငယ်တို့ဖြင့် တင့်တယ်တောက်ပသည့် ပကတိ ဘုရားအသရေတို့ကို မဖုံးမကွယ်ပဲ အတောင်ရှစ်ဆယ် အရပ်တိုင်အောင် ထွန်းပြောင်တောက်ပသည့် တခဲနက်သော ဘုရားရောင်ခြည်တော်တို့ကို လွှတ်တော်မူကာ ထိုင်နေတော်မူလေသည်။ ဤသို့လျှင် ထိုခဏ၌ သစ်ရွက်ထီးခန့်, လှည်းဘီးခန့်, အထွတ်တပ်သော ပြာသာဒ်ခန့်-စသည် ပမာဏရှိကြသော ဘုရားရောင်ခြည်တော်တို့သည် ဤမှထိုမှ တလျှပ်လျှပ် ပြေးသွားတော်မူကြလျက် လအထောင် နေအထောင် တပြောင်ပြောင်တက်ထွန်း သော အခါမှာကဲ့သို့ ပြုကြကာ ထိုတောအုပ်အလုံးကို တပြိုင်နက် ထွန်းပြောင်အောင် ပြုဆောင်တော်မူကြလေကုန်၏။ သို့ရကား တောအလုံးသည် သုံးဆယ့်နှစ်ပါးသော မဟာပုရိသ လက္ခဏာတော်တို့၏ အသရေတော်ဖြင့် ကြယ်တာရာတို့ဖြင့် တောက်ပြောင်သော မိုးကောင်းကင်ကဲ့သို့၎င်း, ကြာမျိုးငါးဖုံ အစုစုအရုံရုံ ပွင့်၍နေသော ရေအပြင်ကဲ့သို့၎င်း အလွန်ပင် တင့်တယ်လေတော့၏။ ပညောင်ပင်၏ ပင်စည်မည်သည် ပကတိအားဖြင့် ဖြူရမည်, အရွက်တို့မည်သည် ပကတိအားဖြင့် စိမ်းညိုရမည်, အရွက်ရင့်တို့မည်သည် ပကတိအားဖြင့် နီမြန်းကြရမည် ဖြစ်သော်လည်း ထိုနေ့မှာမူ အကြားမလပ် ဘုရားရောင်ခြည်တော်တို့ဖြင့် ထက်ဝန်းကျင် ရောပြွမ်း၍ နေရကား အခက်များစွာရှိသော ဗဟုပုတ္တက ပညောင်ပင်ကြီး တပင်လုံးသည် ရွှေရောင်အဆင်း ဝါဝင်းထိန်ဝေ၍သာ နေလေတော့၏။
၁၄၀
အရှင်မဟာကဿပ မထေရ်သည် “အရှင်မြတ်သည်ပင် ငါ၏ဆရာ ဘုရားမြတ်စွာ ဖြစ်ပေလိမ့်မည်။ ဤဘုရားမြတ်စွာကိုပင် ရည်ညွှန်း၍ ငါသည် ရဟန်းပြုခဲ့လေပြီ”ဟု ကြံစည်အောက်မေ့ကာ မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို မြင်ရာအရပ်မှစ၍ မိမိကိုယ်ကို ညွတ်လျက် ညွတ်လျက် သွားရောက်ကာ အဝေးအရပ်မှ တကြိမ်, မနီးမဝေးအရပ်မှ တကြိမ်, အနီးအရပ်သို့ ရောက်သောအခါ တကြိမ် = ဤသို့ သုံးဌာန (အဝေး, မနီးမဝေး, အနီးအရပ်)တို့၌ မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို ရိုသေမြတ်နိုး ရှိခိုးပြီးလျှင် “သတ္ထာ မေ ဘန္တေ ဘဂဝါ၊ သာဝကောဟမသ္မိ = မြတ်စွာဘုရား.. ဘုန်းတော်ကြီးသော မြတ်စွာဘုရားသည် အကျွန်ုပ်၏ဆရာ ဖြစ်တော်မူပါပေ၏၊ အကျွန်ုပ်သည် တပည့်သာဝကဖြစ်ပါ၏, သတ္ထာ မေ ဘန္တေ ဘဂဝါ၊ သာဝကောဟမသ္မိ = မြတ်စွာဘုရား.. ဘုန်းတော်ကြီးသော မြတ်စွာဘုရားသည် အကျွန်ုပ်၏ဆရာ ဖြစ်တော်မူပါပေ၏၊ အကျွန်ုပ်သည် တပည့်သာဝကဖြစ်ပါ၏”ဟု သုံးကြိမ်တိုင် နှုတ်မြွက်၍ တပည့်အဖြစ်ကို ခံယူလေ၏။
ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားသည် အရှင်မဟာကဿပမထေရ်ကို “ချစ်သားကဿပ.. သင်ချစ်သားသည် ဤယခု အလွန်အမင်း ရိုသေခြင်းအမှုကို အကယ်၍ မဟာပထဝီမြေကြီးအား ပြုလုပ်လျှင် ထိုမဟာပထဝီမြေကြီးသည် သင်ချစ်သား၏ ဤအလွန်အမင်း ရိုသေခြင်းကို ဆောင်ထားနိုင်မည်မဟုတ်ချေ၊ ရှေးဘုရားတို့အတူ လာခြင်းကောင်းတော်မူသော မြတ်စွာဘုရားအား ဤသို့ ဂုဏ်ကျေးဇူး ကြီးမြတ်သည်ကို သိရှိသော သင်ချစ်သားက ပြုအပ်သော အလွန်အမင်း ရိုသေခြင်းအမှုသည် ငါဘုရား၏ မွေးညှင်းတပင်ကိုမျှလည်း လှုပ်စေခြင်းငှါ မစွမ်းနိုင်ချေ၊ ချစ်သားကဿပ.. ထိုင်လော့၊ သင်ချစ်သားအား ငါဘုရားသည် အမွေကို ပေးပေတော့အံ့”ဟု မိန့်တော်မူ၏။ (ဤကား အင်္ဂုတ္တိုရ်အဋ္ဌကထာ
၁၄၁
ဧကကနိပါတ် ဧတဒဂ္ဂဝဂ်အဖွင့် အံ-ဋ္ဌ ၁၊ ၁၄၂-နှင့် ထေရဂါထာအဋ္ဌကထာ စတ္တာလီသနိပါတ် မဟာကဿပတ္ထေရဂါထာအဖွင့် ထေရဂါထာ-ဋ္ဌ ၂၊ ၄၄၃-တို့၌ ဖွင့်ပြပုံတည်း)။
နိဒါနဝဂ္ဂ ၅-ကဿပသံယုတ်၊ ၁၁-စီဝရသုတ် (ပိဋကတ်မြန်မာပြန် စာမျက်နှာ ၄၀၉)၌ကား ထိုသို့ အရှင်မဟာကဿပမထေရ်က တပည့်ခံစကား သုံးကြိမ်တိုင် လေးနက်စွာ လျှောက်ထားသောအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် အရှင်မဟာကဿပ မထေရ်ကို “ကဿပ.. အကြင်သူသည် ဤကဲ့သို့ အလုံးစုံသော စိတ်နှင့် ပြည့်စုံသော တပည့်ကို မသိပါပဲလျက်လျှင် ‘ငါသိ၏’ဟူ၍ မမြင်ပါပဲလျက်လျှင် ‘ငါမြင်၏’ဟူ၍ ဆိုငြားအံ့၊ ထိုသူ၏ ဦးခေါင်းသည် ပြတ်ကြွေကျရာ၏။ ကဿပ.. ငါဘုရားသည်ကား သိတော်မူသောကြောင့်သာလျှင် ‘ငါသိ၏’ဟူ၍ မြင်တော်မူသောကြောင့်သာလျှင် ‘ငါမြင်၏’ဟူ၍ ဆို၏”ဟု မြတ်စွာဘုရား မိန့်ကြားတော်မူကြောင်း လာရှိသည်။
(ဤအရာ၌ ဆိုလိုရင်းမှာ– မြတ်စွာဘုရားမှတပါး အခြား “မသိမမြင်ပါပဲလျက် သိ၏ မြင်၏”ဟု ဝန်ခံသော သာသနာပြင်ပ ဗာဟိရက ဆရာတဦးဦးအား ဤသို့ အလုံးစုံသောစိတ်နှင့် ပြည့်စုံလျက် သဒ္ဓါရွှန်းစို ကြည်ညိုသောစိတ်ရှိသူ တပည့်သာဝကသည် ဤယခု အရှင်မဟာကဿပမထေရ်ပြုသော အလွန်အမင်း ရိုသေခြင်းကဲ့သို့သော အရိုအသေမှုကို ပြုလုပ်လျှင် ထိုသာသနာပြင်ပ ဗာဟိရဆရာ၏ ဦးခေါင်းသည် အညှာမှ ပြတ်ကြွေကျသော ထန်းသီးမှည့်ကဲ့သို့ လည်ပင်းမှ ဦးခေါင်းသည်လည်း ပြတ်ကြွေကျလေရာ၏၊ ခုနစ်စိတ် ခုနစ်မြွာ ကွဲလေရာ၏ဟု ဆိုလိုသည်။
ဤ၌ မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ မိန့်ဆိုတော်မူလိုရင်းကို ရှင်းလင်းဖော်ပြရလျှင်- အရှင်မဟာကဿပ မထေရ်သည် ဤယခု စိတ်၏ ကြည်ညိုခြင်းဖြင့် ဤအလွန်အမင်း ရိုသေခြင်းကို အကယ်၍များ မဟာသမုဒြာကြီးအား ပြုမည်ဆိုလျှင် မဟာသမုဒြာရေသည် လောလောပူသော သံအိုးကင်း၌ ထည့်အပ်သော ရေပေါက်ကဲ့သို့ ကျေပျောက်ခြင်းသို့ ရောက်လေရာ၏၊ အကယ်၍ စကြ၀ဠာတောင်ကြီးအား ပြုမည် ဆိုလျှင် စကြဝဠာတောင်ကြီးသည် ဖွဲဆုပ်ပမာ ဖရိုဖရဲ ပြိုကွဲပျက်စီး၍ သွားလေရာ၏၊ အကယ်၍
၁၄၂
မြင်းမိုရ်တောင်အား ပြုမည်ဆိုလျှင် မြင်းမိုရ်တောင်သည် ကျီးနှုတ်သီးဖြင့် ထိုးဆွအပ်သော မုန့်ညက်စိုင်ဆုပ်ကဲ့သို့ ဖရိုဖရဲ ပျက်စီးလေရာ၏၊ အကယ်၍ မဟာပထဝီမြေကြီးအား ပြုလုပ်မည်ဆိုလျှင် မဟာပထဝီမြေကြီးသည် လေတိုက်ခတ်သော ပြာပုံကြီးပမာ ကြဲပြန့်၍ သွားလေရာ၏။ သို့စဉ်ကလောက် တန်ခိုးရောက်သော မထေရ်မြတ်၏ အရိုအသေပြုမှုသည် မြတ်စွာဘုရား၏ ခြေတော်ဖမိုးဝယ် မွေးညှင်းတော်မျှကိုလည်း မတုန်လှုပ်စေနိုင်။ အရှင်မဟာကဿပ မထေရ်တပါးကို ထားဘိဦးလော့၊ မထေရ်မြတ်နှင့် အလားတူသည့် ရဟန်းအထောင် ရဟန်းအသိန်းပင်သော်လည်း ရိုသေမှုကို ထင်ရှားပြုခြင်းဖြင့် မြတ်စွာဘုရား၏ ခြေတော်ဖမိုးဝယ် မွေးညှင်းတော်မျှကိုလည်း ဖောက်ပြန် တုန်လှုပ်စေခြင်းငှါ မစွမ်းနိုင်၊ ကိုယ်တော်မြတ် ဝတ်ရုံအပ်သည့် ပံသုကူသင်္ကန်းဝယ် ချည်မျှင်ကလေး တမျှင်ကိုမျှလည်း မတုန်လှုပ်စေနိုင်၊ ဤသို့လျှင် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကား အာနုဘော် ကြီးမားတော်မူလှပါပေ၏)။
ဩဝါဒပဋိဂ္ဂဟဏရဟန်းအဖြစ်ကို ပေးတော်မူခြင်း
မြတ်စွာဘုရားသည် ရှေးဆိုအပ်ပြီးသောအတိုင်း အရှင်မဟာကဿပ မထေရ်ကို “ချစ်သားကဿပ.. ထိုင်လော့၊ သင်ချစ်သားအား ငါဘုရားသည် အမွေကို ပေးတော့အံ့ဟု”ဟု မိန့်တော်မူပြီးလျှင် (နိဒါနဝဂ္ဂ ၅-ကဿပသံယုတ်၊ ၁၁-စီဝရသုတ် ပိဋကတ်မြန်မာပြန် စာမျက်နှာ ၄၀၉-၌ လာရှိသောအတိုင်း)—
“ကဿပ.. ထို့ကြောင့် ဤသာသနာတော်၌ သင်သည် သီတင်းကြီး, သီတင်းငယ်, သီတင်းလတ် ပုဂ္ဂိုလ်တို့၌ ငါ့အား ထက်စွာ ဟိရီ, ဩတ္တပ္ပကို ရှေးရှူထင်သည် ဖြစ်လတ္တံ့ဟု ဤသို့ ကျင့်ရမည် (၁)၊
ကဿပ.. ထို့ကြောင့် ဤသာသနာတော်၌ သင်သည် ကုသိုလ်နှင့်စပ်သော တရားအားလုံးကို နာအံ့၊ ထိုတရားအားလုံးကို အရိုအသေပြုကာ နှလုံးသွင်း၍ အလုံးစုံသော စိတ်ဖြင့် ကောင်းစွာဆောင်၍ နားစိုက်လျက် တရားကို နာအံ့ဟူ၍ ဤသို့ကျင့်ရမည် (၂)၊
၁၄၃
ကဿပ.. ထို့ကြောင့် ဤသာသနာတော်၌ သင်သည် သုခနှင့်တကွဖြစ်သော ကာယဂတာသတိသည် ငါ့အား မစွန့်လတ္တံ့ဟု ဤသို့ ကျင့်ရမည်” (၃)-
ဤအဆုံးအမ ဩဝါဒသုံးပါးကို ပေးတော်မူလေသည်။ ထိုဩဝါဒသုံးပါးကို အရှင်မဟာကဿပ မထေရ်သည်လည်း ရိုသေစွာ ခံယူလေသည်။ ဤအဆုံးအမ ဩဝါဒသုံးပါးသည်ပင် အရှင်မဟာကဿပ၏အတွက် ရှင်ပြုခြင်းလည်း ဖြစ်၏၊ ရဟန်းခံခြင်းလည်း ဖြစ်၏။ ဤရဟန်းခံခြင်းမျိုးကို ဤသာသနာတော်၌ အရှင်မဟာကဿပမထေရ်တပါးသာ ရတော်မူ၏၊ ဤရဟန်းခံခြင်းမျိုးကို ဩဝါဒပဋိဂ္ဂဟဏ ဥပသမ္ပဒါဟု ခေါ်၏။
(ဤ၌။ ။မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် အရှင်မဟာကဿပမထေရ်အား ဤဩဝါဒသုံးရပ်ဖြင့် ရဟန်းပဉ္စင်းအဖြစ်ကို ပေးတော်မူ၏။ ထိုဩဝါဒသုံးရပ်တို့တွင် (၁)အမှတ်ပြ ဩဝါဒ၌ ဆိုလိုရင်းမှာ- “ချစ်သားကဿပ.. သင်ချစ်သားသည် သီတင်းကြီးပုဂ္ဂိုလ် = မိမိထက် အသက်သိက္ခာ ကြီးသောပုဂ္ဂိုလ်, သီတင်းငယ်ပုဂ္ဂိုလ် = မိမိအောက် အသက်သိက္ခာ ငယ်သောပုဂ္ဂိုလ်, သီတင်းလတ်ပုဂ္ဂိုလ် = မိမိနှင့် အသက်သိက္ခာ တူညီသောပုဂ္ဂိုလ် = ဤသီတင်းသုံးဖော် သုံးမျိုးလုံး၌ပင် အလွန်ထက်သန်သော ဟိရီ,ဩတ္တပ္ပတရား နှစ်ပါးကို အလျင်လက်ဦး ဖြစ်ပွါးစေရမည် ထားရှိရမည်”ဟု ဆိုလိုရင်းဖြစ်၏။ ဤပဌမဩဝါဒကို အရှင်မဟာကဿပမထေရ်မှာ ဗြာဟ္မဏဇာတ်ရှိသူ ဖြစ်သောကြောင့် ဇာတိမာန်ကို ပယ်ဖို့ရန် ဟောကြားတော်မူသည်။
(၂)အမှတ်ပြ ဩဝါဒ၌ ဆိုလိုရင်းမှာ- “ချစ်သားကဿပ.. သင်ချစ်သားသည် အပြစ်ကင်းသောတရားများကို တရားနာစဉ် ပြင်လွင်တခြား စိတ်မသွားစေဘဲ အစ, အလယ်, အဆုံး သုံးဌာနမှာပင် ပညာနား ပသာဒနား နှစ်ပါးစိုက်ထောင်၍ ရိုသေစွာ နာယူရမည်”ဟု ဆိုလိုရင်းဖြစ်သည်။ ဤဒုတိယဩဝါဒကို အရှင်မဟာကဿပမထေရ်မှာ ဗဟုသုတ = အကြားအမြင်များသူဖြစ်၍ ယင်း အကြားအမြင်များမှုကို အမှီပြု၍ ဖြစ်တတ်သော ငါတလူလူ မာန်မူမှုကို ပယ်ဖို့ရန် ဟောကြားတော်မူသည်။
(၃)အမှတ်ပြ ဩဝါဒ၌ ဆိုလိုရင်းမှာ- “ချစ်သားကဿပ.. သင်ချစ်သားသည် ကာယဂတာသတိ, အာနာပါနအာရုံတို့၌ဖြစ်သည့် သုခဝေဒနာ ယှဉ်ဖက်ပါသော ပဌမဈာန် မိမိသန္တာန်၌ စွန့်ခွါ၍ မသွားအောင်
၁၄၄
ကျင့်ဆောင်ကြိုးကုတ် အားထုတ်ရမည်”ဟု ဆိုလိုရင်း ဖြစ်၏။ ဤတတိယဩဝါဒကို အရှင်မဟာကဿပမထေရ်မှာ ဥပဓိနှင့် ပြည့်စုံတင့်တယ်သူဖြစ်၍ ယင်း ဥပဓိနှင့်ပြည့်စုံမှုကို အမှီပြုကာ ဖြစ်ပေါ်လာမည့် မိမိကိုယ်ကို ချစ်ခင်တွယ်တာမှု တဏှာလောဘကို ပယ်ဖို့ရန် ဟောကြားတော်မူသည်။)
မြတ်စွာဘုရားသည် ဆိုအပ်ခဲ့သည့်အတိုင်း ဗဟုပုတ္တက ပညောင်ပင်ရင်း၌ အရှင်မဟာကဿပမထေရ်အား ဩဝါဒပဋိဂ္ဂဟဏ ရဟန်းအဖြစ်ကို ပေးတော်မူပြီးလျှင် ထိုညောင်ပင်ရင်းမှ ထွက်ကြွတော်မူခဲ့၍ မထေရ်မြတ်ကို နောက်ပါရဟန်း ပြုတော်မူကာ ခရီးကြွတော်မူလေ၏။ မြတ်စွာဘုရားကိုယ်တော်မှာ မဟာပုရိသ လက္ခဏာတော်ကြီး သုံးဆယ့်နှစ်ပါးတို့ဖြင့် ဆန်းကြယ် တင့်တယ်တော်မူ၍ အရှင်မဟာကဿပ မထေရ်၏ ကိုယ်တော်မှာ မဟာပုရိသလက္ခဏာတော် ခုနစ်ပါးတို့ဖြင့် တန်ဆာဆင်အပ် လျောက်ပတ် တင့်တယ်တော်မူလေသည်။ မထေရ်မြတ်သည် ရွှေလှေကြီး၏ နောက်တွဲ ရွှေလှေငယ်ပမာ မြတ်စွာဘုရားရှင်၏နောက်သို့ ဖဝါးခြေထပ် ထက်ကြပ်မကွာ လိုက်ပါခဲ့လေ၏။ မြတ်စွာဘုရားရှင် ခရီးအတန်ငယ် သွားပြီးသော် ခရီးမ (သွားမြဲခရီး)မှ ဖဲသက်၍ သစ်ပင်ရင်းတခု၌ ထိုင်တော်မူမည့် အခြင်းအရာကို ပြတော်မူလေ၏၊ မထေရ်မြတ်သည် “မြတ်စွာဘုရားရှင် ထိုင်တော်မူလိုသည်”ဟု သိရှိကာ အပေါ်ရုံ (အလွန်နူးညံ့သော) ဒုကုဋ်သင်္ကန်းကြီးကို လေးခေါက်ပြုကာ ခင်းပြီးလျှင် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို “မြတ်စွာဘုရား.. ဘုန်းတော်ကြီးသော မြတ်စွာဘုရားသည် ဤနေရာ၌ ထိုင်တော်မူပါလော့၊ ယင်းသို့ မြတ်စွာဘုရား ထိုင်တော်မူခြင်းသည် အကျွန်ုပ်၏အဖို့ရာ ရှည်မြင့်စွာသော ကာလပတ်လုံး စီးပွါး,ချမ်းသာအလို့ငှါ ဖြစ်လေရာပါ၏”ဟု လျှောက်ထားလေ၏။
သင်္ကန်းချင်း လဲတော်မူခြင်း
မြတ်စွာဘုရားသည် ထိုလေးခေါက်သင်္ကန်းကြီး အခင်း၌ ထိုင်နေတော်မူပြီးလျှင် ထိုလေးခေါက်သင်္ကန်းကြီးကို
၁၄၅
ပဒုမာကြာပွင့် အဆင်းရှိသော ရွှေလက်တော်ဖြင့် အစွန်အဖျားမှ သုံးသပ်ကိုင်တော်မူကာ “ချစ်သားကဿပ.. သင်ချစ်သား၏ ဤပုဆိုးဟောင်း ဒုကုဋ်သင်္ကန်းကြီးသည် နူးညံ့လှစွာ့တကား”ဟု ချီးမွမ်းစကား မိန့်ကြားတော်မူလေ၏။
(ဤ၌။ ။“အဘယ့်ကြောင့် ဤသို့ ချီးမွမ်းစကား မိန့်ကြားတော်မူသနည်း”ဟူမူ- “မထေရ်မြတ်နှင့် သင်္ကန်းချင်း လဲလှယ်တော်မူလိုသောကြောင့် ဤသို့ ချီးမွမ်းစကား မိန့်ကြားတော်မူ၏”ဟု ဖြေဆိုရာ၏။
“အဘယ့်ကြောင့် သင်္ကန်းချင်း လဲလှယ်တော်မူလိုရသနည်း”ဟူမူ- “မထေရ်မြတ်ကို ကိုယ်တော့်အရာ၌ ထားတော်မူလိုသောကြောင့် လဲလှယ်တော်မူလိုသည်”ဟု ဖြေဆိုရာ၏။
“ကိုယ်တော့်အရာ၌ ထားတော်မူရန် အရှင်သာရိပုတ္တရာ, အရှင်မဟာမောဂ္ဂလာန်တို့ မရှိကြဘူးလော”ဟု မေးဖွယ်ရှိပြန်။ အဖြေကား- မရှိမဟုတ် ရှိကြပါ၏။ သို့သော် မြတ်စွာဘုရား၏ စိတ်တော်အစဉ်ဝယ် ဤသို့ အကြံဖြစ်လေသည်။ ဖြစ်ပုံမှာ- “ဤသာရိပုတ္တရာ, မောဂ္ဂလာန်တို့သည် ကြာမြင့်စွာ တည်ကြလိမ့်မည် မဟုတ်ကုန်၊ ငါဘုရား၏အလျင် ပရိနိဗ္ဗာန် စံကြလိမ့်မည်၊ ကဿပသည်ကား အသက် နှစ်ပေါင်း တရာ့နှစ်ဆယ် ရှည်ပေလိမ့်မည်။ သူသည် ငါဘုရား ပရိနိဗ္ဗာန် ဝင်စံပြီးနောက် လေးလမြောက်ဝယ် စရည်းပင်ပေါက်ရောက်ရာ လိုဏ်ဂူ၌နေ၍ ဓမ္မ,ဝိနယ နှစ်ပါးကို သံဂါယနာတင်ပြီးလျှင် ငါဘုရား၏ သာသနာတော်ကို နှစ်ပေါင်းငါးထောင် ကာလကြာ လည်နိုင် ဖြစ်နိုင်အောင် ပြုစုပေလိမ့်မည်ဟု သိမြင်တော်မူသောကြောင့် မထေရ်မြတ်ကို ကိုယ်တော့်အရာ၌ ထားတော်မူလျှင် ရဟန်းတို့သည် မထေရ်မြတ်အပေါ်၌ ရိုသေကျိုးနွံမှုပြုကြပေလိမ့်မည်”ဟု ဆင်ခြင်တော်မူမိသဖြင့် မထေရ်မြတ်ကို ကိုယ်တော့်အရာ၌ ထားတော်မူလိုရင်း ဖြစ်သည်။ ယင်းသို့ မထေရ်မြတ်ကို ကိုယ်တော့်အရာ၌ ထားတော်မူလိုသောကြောင့် သင်္ကန်းချင်း လဲလှယ်တော်မူလိုသည်။ ထိုသို့ သင်္ကန်းချင်း လဲလှယ်တော်မူလိုသောကြောင့် ချီးမွမ်းစကား မိန့်ကြားတော်မူလေသည်)။
သပိတ်၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးကိုဖြစ်စေ, သင်္ကန်း၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးကိုဖြစ်စေ တဦးဦးက ပြောဆိုအပ်လျှင် “ဤသပိတ်, ဤသင်္ကန်းကို အရှင်ဘုရားတို့အတွက် ခံယူတော်မူကြပါဘုရား”ဟု လျှောက်ထားခြင်းသည်ကား မထေရ်မြတ်၏ ပကတိစာရိတ္တ ဖြစ်သည်။
၁၄၆
သို့ရကား မထေရ်မြတ်သည် “မြတ်စွာဘုရားကား ငါ၏ ဒုကုဋ်သင်္ကန်းကြီး = နှစ်ထပ်သင်္ကန်းကြီး၏ နူးညံ့ကြောင်းကို ချီးမွမ်းစကား မိန့်ကြားတော်မူသည်၊ ဝတ်ရုံတော်မူလိုသည် ဖြစ်ပေလိမ့်မည်”ဟု အရိပ်အခြည်ကို သိရှိတော်မူကာ “မြတ်စွာဘုရား.. ဘုန်းတော်ကြီးသော မြတ်စွာဘုရားသည် ဤဒုကုဋ်သင်္ကန်းကြီးကို ဝတ်ရုံတော်မူပါဘုရား”ဟု လျှောက်ထားလေ၏။ “ချစ်သားကဿပ.. သင်ချစ်သားသည် အဘယ်သင်္ကန်းကို ဝတ်ရုံမည်နည်း”ဟု မြတ်စွာဘုရားရှင်က မေးမြန်း၍ “မြတ်စွာဘုရား.. အရှင်ဘုရားတို့ ဝတ်ရုံသော သင်္ကန်းကို ရပါမူ တပည့်တော် ဝတ်ရုံပါမည်ဘုရား”ဟု အရှင်မဟာကဿပ မထေရ်က လျှောက်ထားလေလျှင် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် “ချစ်သားကဿပ.. သင်ချစ်သားသည် ငါဘုရား ဝတ်ရုံ၍ ဟောင်းနွမ်းလေပြီးသော ဤပံသုကူသင်္ကန်းကို ဝတ်ရုံနိုင်ပါမည်လော၊ မှန်၏- ငါဘုရား ဤပံသုကူသင်္ကန်းကို ကောက်ယူသောနေ့၌ မဟာပထဝီ ဤမြေကြီးသည် ရေအဆုံးအပိုင်းအခြားရှိသည်ကို ပြုလျက် တုန်လှုပ်ခဲ့၏။ မြတ်စွာဘုရားရှင်တို့၏ ဤယခု သုံးဆောင်ပြီး၍ ဟောင်းနွမ်းလေသော သင်္ကန်းမည်သည်ကို ကျေးဇူးဂုဏ် နည်းပါးသော ပုဂ္ဂိုလ်သည် ဝတ်ရုံခြင်းငှါ မစွမ်းနိုင်၊ ပဋိပတ်အကျင့်ကို ဖြည့်ကျင့်နိုင်စွမ်းရှိသည့် ဇာတိပံသုကူဆောင် ပုဂ္ဂိုလ်မှသာ ခံယူထိုက်ပေသည်”ဟု မိန့်တော်မူကာ အရှင်မဟာကဿပ မထေရ်မြတ်နှင့် သင်္ကန်းချင်း လဲလှယ်တော်မူလေ၏။ ဤကဲ့သို့ သင်္ကန်းချင်း လဲလှယ်၍ မထေရ်မြတ်ဝတ်ရုံသော သင်္ကန်းကို မြတ်စွာဘုရားရှင် ဝတ်ရုံတော်မူလေ၏။ မြတ်စွာဘုရား၏ သင်္ကန်းကို မထေရ်မြတ် ဝတ်ရုံတော်မူလေ၏။ ထိုအခါ ဤမဟာပထဝီမြေကြီးသည် စိတ်စေတနာ မရှိပါပဲလျက် “မြတ်စွာဘုရား.. အရှင်ဘုရားတို့သည် ပြုနိုင်ခဲသည်ကို ပြုတော်မူကြပါပြီ၊ မိမိဝတ်ရုံပြီးသော သင်္ကန်းကို တပည့်သာဝကအား ရှေးက ပေးအပ်ဘူးသောမည်သည် မရှိဖြစ်ပါသည်၊ အကျွန်ုပ်သည် အရှင်ဘုရားတို့၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးကို ဆောင်ထားခြင်းငှါ မစွမ်းနိုင်ပါ”ဟု လျှောက်ထား ပြောဆိုသည့်အလား ရေအဆုံးအပိုင်းအခြားရှိသည်ကို ပြု၍ ပြင်းစွာ တုန်လှုပ်လေ၏။
၁၄၇
(ဂ) မထေရ်မြတ်တရားထူးရ၍
ဧတဒဂ်ဘွဲ့ထူးကို ရတော်မူခြင်းအကြောင်း
အရှင်မဟာကဿပ မထေရ်မြတ်သည်လည်း “ငါသည် ယခုအခါ၌ မြတ်စွာဘုရားရှင်တို့ သုံးဆောင်အပ်ပြီးသော သင်္ကန်းကို ရအပ်လေပြီ၊ ယခုအခါ ငါ့အဖို့ရာ အထက်ဖြစ်သော မဂ်ဖိုလ်အတွက် အဘယ်ပြုဖွယ် ရှိတော့အံ့နည်း = မရှိတော့ပြီ”ဟု သင်္ကန်းကို ရရုံမျှဖြင့် စိတ်တက်ကြွမှုကို ပြုတော်မမူပဲ မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ အထံတော်မှာပင် ဓုတင်အကျင့် တဆယ့်သုံးပါးတို့ကို ကောင်းစွာကြည်ဖြူ ခံယူဆောက်တည်ပြီးလျှင် ရဟန်းတရား ပွါးများကြိုးကုတ် အားထုတ်တော်မူလေရာ ခုနစ်ရက်မျှသာ ပုထုဇန်အဖြစ်၌ တည်နေ၍ ရှစ်ရက်မြောက် အရုဏ်တက်သောအခါ၌ ပဋိသမ္ဘိဒါဉာဏ် လေးပါးတို့နှင့်တကွ အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ဆိုက်ရောက်တော်မူလေ၏။
ဤအရှင်မဟာကဿပ မထေရ်မြတ်ကို စံနမူထားတော်မူကာ မြတ်စွာဘုရားသည် နိဒါနဝဂ္ဂ ကဿပသံယုတ်လာ များစွာသော တရားဒေသနာတို့ကို ဟောကြားတော်မူအပ်လေသည်။ (နိဒါနဝဂ္ဂ၊ ကဿပသံယုတ် မြန်မာပြန်မှ ကြည့်ရှုကြပါကုန်)။
မြတ်စွာဘုရားသည်လည်း “ကဿပေါ ဘိက္ခဝေ စန္ဒူပမော ကုလာနိ ဥပသင်္ကမတိ = ရဟန်းတို့.. ကဿပမထေရ်သည် လနှင့်တူစွာ ကိုယ်,စိတ်ကို ထိန်းချုပ်၍သာလျှင် အချင်းခပ်သိမ်း ဧည့်သည်ပမာဖြစ်၍ အမျိုးလေးပါး ဒကာများ၌ ကိုယ်,နှုတ်,စိတ် = သုံးပါး ကြမ်းကြုတ်မှု အလျှင်းမရှိပဲ ဒါယကာတို့သို့ ချဉ်းကပ်၏” ဤသို့ စန္ဒူပမသုတ္တန် အစရှိသော များစွာသော သုတ္တန်တို့ဖြင့် မထေရ်မြတ်ကို ချီးမွမ်းတော်မူ၍ နောက်အဖို့ကာလဝယ် ဤကဿပသံယုတ်လာ မထေရ်မြတ်၏ ဓုတင်ပဋိပတ် စသည်တို့ကို အကြောင်းအဋ္ဌုပ္ပတ် ပြုပြီးလျှင် မထေရ်မြတ်ကို-
“ဧတဒဂ္ဂံ ဘိက္ခဝေ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ ဓုတဝါဒနံ ယဒိဒံ မဟာကဿပေါ = ရဟန်းတို့..
၁၄၈
ကိလေသာကို ခါတွက်ကြောင်း ကောင်းမြတ်သော ဓုတင်ပဋိပတ် အကျင့်မြတ်ကို ကိုယ်တိုင်လည်း ကျင့်သုံး၍ သူတပါးတို့ကိုလည်း ဟောကြားပြသ ဆိုဆုံးမကြသော ငါဘုရား၏ တပည့်သားရဟန်းတို့တွင် မဟာကဿပမထေရ်သည် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး ဖြစ်ပေ၏”-
ဟု ဧတဒဂ်ရာထူး၌ ထားတော်မူလေသတည်း။
ဤကား အရှင်မဟာကဿပမထေရ် အကြောင်းတည်း။
**********
(၅) အရှင်အနုရုဒ္ဓါမထေရ်အကြောင်း
(က) မထေရ်မြတ်၏ ရှေးဆုတောင်း
ရှေးလွန်ခဲ့ပြီးသော ကမ္ဘာတသိန်းထက်၌ ပဒုမုတ္တရမြတ်စွာဘုရားရှင် ပွင့်ထွန်းတော်မူစဉ် အရှင်အနုရုဒ္ဓါအလောင်း သူတော်ကောင်းသည် အမည်အားဖြင့် မထင်ရှားသော သူကြွယ်တဦးဖြစ်၍ နေမွန်းလွဲပြီးနောက်အခါ တရားနာရန် ကျောင်းတိုက်သို့ သွားရောက်ကြသော လူအပေါင်းနှင့် အတူတကွ လိုက်ပါခဲ့လေသည်။ သူကြွယ်သည် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို ရိုသေမြတ်နိုး ရှိခိုး၍ ပရိသတ်အစွန်အဖျား၌ ရပ်တည်ကာ တရားတော်ကို နာယူလေ၏။ ပဒုမုတ္တရ မြတ်စွာဘုရားသည် တရားဒေသနာတော်ကို အနုသန္ဓေအတိုင်း ဆက်စပ် ဟောကြားတော်မူပြီးနောက် ရဟန်းတပါးကို ဒိဗ္ဗစက္ခုအဘိညာဏ် ရသောအရာဝယ် ဧတဒဂ်ဘွဲ့ထူး ရာထူး၌ ထားတော်မူလေ၏။
ထိုအခါ သူကြွယ်၏ သန္တာန်ဝယ် “ဤရဟန်းကို မြတ်စွာဘုရားရှင် ကိုယ်တော်တိုင်ပင် ဒိဗ္ဗစက္ခုအဘိညာဏ် ရသောအရာဝယ် ဧတဒဂ်ဘွဲ့ထူး ရာထူး၌ ထားတော်မူပေ၏၊ သို့ရကား ဤရဟန်းသည် သာလွန်မြင့်မြတ်စွာ့တကား၊ ငါသည်လည်း နောက်အခါ ပွင့်တော်မူမည့် တဆူဆူသော ဘုရားရှင်၏ သာသနာဝယ် ဒိဗ္ဗစက္ခုအဘိညာဏ်ရသော ရဟန်းတို့အနက် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး (=ဧတဒဂ်ဘွဲ့ရပုဂ္ဂိုလ်) ဖြစ်ရပါမူ ကောင်းလေစွာ့”ဟု
၁၄၉
စိတ်အကြံဖြစ်ပြီးလျှင် ပရိသတ်အကြားမှပင် မြတ်စွာဘုရား၏ အနီးသို့ သွားရောက်၍ မြတ်စွာဘုရားကို ရဟန်းသံဃာနှင့်တကွ ပင့်ဖိတ်ပြီး နောက်တနေ့၌ ဘုရားအမှူးရှိသော သံဃာတော်အား ကြီးစွာသော အလှူဒါနကို ပေးလှူပြီးလျှင် “ငါကား အလွန်ကြီးသော ရာထူး = ဌာနန္တရကို တောင့်တအပ်လေပြီ”ဟု ကြံစည်စဉ်းစားမိကာ ထိုနည်းအတိုင်းပင် “ယနေ့ ကောင်းမှုကုသိုလ်အလို့ငှါ ကြွတော်မူပါ, နက်ဖြန် ကောင်းမှု ကုသိုလ်အလို့ငှါ ကြွတော်မူပါ”ဟု နေ့စဉ်ရက်ဆက် ပင့်ဖိတ်ကာ ခုနစ်ရက်ပတ်လုံး ကြီးစွာသော အလှူဒါနကို ဖြစ်စေပြီးနောက် အခြံအရံ ရဟန်းတို့နှင့်တကွ မြတ်စွာဘုရားရှင်အား အလွန်မြတ်မွန်သော အဝတ်သင်္ကန်းတို့ကို လှူဒါန်းဆက်ကပ်၍-
“မြတ်စွာဘုရား.. အကျွန်ုပ်သည် ဤပူဇော်သက္ကာရမှုကို နတ်စည်းစိမ်ရဖို့ရန်လည်း ပြုသည်မဟုတ်ပါ၊ လူ့စည်းစိမ် ရဖို့ရန်လည်း ပြုသည်မဟုတ်ပါ၊ စင်စစ်သော်ကား အရှင်ဘုရားတို့သည် ဤယခုနေ့မှအထက် လွန်ခဲ့သော ခုနစ်ရက်က အကြင် ရဟန်းတော်တပါးကို ဒိဗ္ဗစက္ခုအဘိညာဏ် ရသောအရာဝယ် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး = ဧတဒဂ်ရာထူး၌ ထားတော်မူခဲ့ပါပြီ၊ အကျွန်ုပ်သည်လည်း နောက်အခါ တဆူဆူသော ဘုရားရှင်၏ သာသနာဝယ် ဤရဟန်းကဲ့သို့ပင် ဒိဗ္ဗစက္ခုအဘိညာဏ်ရသော ရဟန်းတို့အနက် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး = ဧတဒဂ်ဘွဲ့ရပုဂ္ဂိုလ် ဖြစ်ရပါလို၏”-
ဟု ဆုတောင်းပတ္ထနာမှု ပြုပြီးလျှင် မြတ်စွာဘုရား၏ ခြေတော်ရင်း၌ ဝပ်စင်း၍နေလေ၏။ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် အနာဂတ်ကို ရှုကြည့်တော်မူလတ်သော် ထိုသူကြွယ်၏ ဆုတောင်းပြည့်မည့်အကြောင်းကို ကောင်းစွာ သိမြင်တော်မူ၍ “ဒါယကာ.. နောက်အခါဝယ် ကမ္ဘာတသိန်းအဆုံး၌ ဂေါတမမြတ်စွာဘုရား ထင်ရှားပွင့်ထွန်းပေလိမ့်မည်၊ ထိုမြတ်စွာဘုရား၏ သာသနာဝယ် သင်သည် ဒိဗ္ဗစက္ခုအဘိညာဏ်ရသော ရဟန်းတို့အနက် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံးဖြစ်သည့် အနုရုဒ္ဓါမထေရ် အမည်ရှိသူ
၁၅၀
ဖြစ်လိမ့်မည်”ဟု ဗျာဒိတ်စကား မိန့်ကြားတော်မူ၍ ဆွမ်းအနုမောဒနာတရား ဟောကြားပြီးလျှင် ကျောင်းတိုက်တော်သို့ပင် ပြန်ကြွတော်မူလေ၏။
သူကြွယ်သည်လည်း မြတ်စွာဘုရား သက်တော်ထင်ရှားရှိသမျှ ကာလပတ်လုံး ကုသိုလ်ကောင်းမှုကို ပြုလုပ် အားထုတ်ပြီးလျှင် ပဒုမုတ္တရ မြတ်စွာဘုရားရှင် ပရိနိဗ္ဗာန် စံလွန်တော်မူပြီးနောက် ခုနစ်ယူဇနာရှိသော ရွှေစေတီကြီး တည်ပြီးလတ်သော် ရဟန်းသံဃာသို့ ချဉ်းကပ်၍ “အရှင်တို့ဘုရား.. ဒိဗ္ဗစက္ခုအဘိညာဏ်၏ ရရန်အကြောင်း ပရိကံကောင်းမှုကား အဘယ်ပါနည်း”ဟူ၍ မေးလျှောက်လေ၏။ ရဟန်းသံဃာတော် အရှင်မြတ်များက “ဒါယကာ.. ဆီမီးအလှူကို ပေးလှူရန် သင့်ပေ၏”ဟု မိန့်ကြားလေလျှင် “ကောင်းပါပြီ အရှင်ဘုရားတို့.. ဆီမီးအလှူဒါနကို ပြုလုပ်ပါအံ့”ဟု လျှောက်ထား၍ ရှေးဦးစွာ တပင်တပင်လျှင် ဆီမီးတိုင် တထောင်စီ တထောင်စီ ပါရှိသော ဆီမီးတိုင် သစ်ပင်ကြီးပေါင်း တထောင်ပြုလုပ်စေကာ လှူဒါန်းလေ၏။ ထိုဆီမီးတိုင် သစ်ပင်ကြီးပေါင်း တထောင်၏ အခြားမဲ့၌ ထိုအောက်ငယ်သည့် ဆီမီးတိုင် သစ်ပင်လတ်တို့ကို၎င်း, ထိုဆီမီးတိုင် သစ်ပင်လတ်တို့၏ အခြားမဲ့၌ ထိုအောက်ငယ်သော ဆီမီးတိုင် သစ်ပင်ငယ်တို့ကို၎င်း ပြုလုပ်စေကာ လှူဒါန်းလေ၏၊ ဤသို့လျှင် ထောင်ပေါင်းများစွာသော ဆီမီးတိုင်သစ်ပင်ကို လှူဒါန်းသည့်ပြင် ကြွင်းသော ဆီမီးတို့သည်ကား မရေမတွက်နိုင်အောင်ပင် များလှစွာကုန်၏။
ကဿပမြတ်စွာစေတီတော်အား ဆီမီးလှူပြန်ခြင်း
ဤသို့လျှင် အရှင်အနုရုဒ္ဓါအလောင်း ထိုသူကြွယ်သည် အသက် ထက်ဆုံး ကုသိုလ်ကောင်းမှုကို ပြုလုပ်၍ နတ်ပြည်, လူ့ပြည်တို့၌ ကျင်လည်လျက် ကမ္ဘာတသိန်း ကာလကို လွန်မြောက်၍ ဤဘဒ္ဒကမ္ဘာ ကဿပမြတ်စွာဘုရား လက်ထက်တော်အခါဝယ် ဗာရာဏသီပြည်၌ သူကြွယ်ပင်ဖြစ်လတ်၍ မြတ်စွာဘုရား ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူပြီးနောက် တယူဇနာရှိသော စေတီတော်ကြီး တည်ပြီးလတ်သော်
၁၅၁
ရွှေခွက်ပေါင်း များစွာတို့ကို သွန်းခုတ် ပြုလုပ်စေ၍ ထောပတ်ကြည်အပြည့် ရွှေခွက်တိုင်းထည့်ပြီးလျှင် ရွှေခွက်တို့၏ အလယ်၌ တင်လဲခဲကို တည်ထားလျက် မီးညှိပြီးသော် စေတီတော် ပတ်ဝန်းကျင်၌ ရွှေခွက်အနားရေးချင်း ထိစေကာ ဆီမီးပူဇော်သည့်ပြင် မိမိအတွက်လည်း အကြီးဆုံးသော ရွှေခွက်ကြီးတခွက် သွန်းခုတ် ပြုလုပ်စေပြီးနောက် ထောပတ်ကြည်အပြည့်ပင် ထည့်ပြီးလျှင် ထိုရွှေခွက်ကြီး၏ အနားရေး ပတ်ပတ်လည်၌ ဆီမီးစာပေါင်းတထောင် ထွန်းညှိစေ၍ အလယ်တည့်တည့် ဆီမီးစာအတွက်ကိုမူ ပုဆိုးကြမ်းဖြင့် ရစ်ပတ်ထွန်းညှိစေပြီးလျှင် ထိုဆီမီးထောင်ပြည့် ထွန်းညှိထားသော ရွှေခွက်ကြီးကို ဦးခေါင်းဖြင့် ရွက်သယ်ကာ ညဉ့်သုံးယံပတ်လုံး တယူဇနာရှိသော စေတီတော်ကြီးကို လှည့်လည်ပူဇော်လေ၏။ ဤနည်းဖြင့် ထိုဘဝမှာလည်း အသက်ရှည်သမျှ ကာလပတ်လုံး ကုသိုလ်ကောင်းမှု ပြုလုပ်၍ ထိုဘဝမှ စုတေသောအခါ နတ်ပြည်၌ ဖြစ်လေ၏။
အန္နဘာရဘဝ
တဖန် အကျွန်ုပ်တို့၏ မြတ်စွာဘုရားရှင် ပွင့်ထွန်းတော်မမူမီ ဗာရာဏသီပြည်မှာပင် သူဆင်းရဲမျိုး၌ ပဋိသန္ဓေ တည်ယူနေ၍ သုမန-အမည်ရှိသော ဗာရာဏသီသူဌေးကြီးကို အမှီပြု၍ နေ၏။ ထိုဆင်းရဲသား၏ အမည်မှာ “အန္နဘာရ” အမည်ရှိလေသည်။ သုမနသူဌေးကြီးသည် နေ့စဉ်နေ့တိုင်းပင် အထီးကျန်သော သူများ, ခရီးသွားများ, ဖုန်းတောင်း ယာစကာများအား မိမိအိမ်တံခါးဝ၌ ကြီးစွာသော အလှူဒါနကို ပေးလှူလေသည်။
တနေ့သ၌ ဥပရိဋ္ဌ-အမည်တော်ရှိသော ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အရှင်မြတ်တဆူသည် ဂန္ဓမာဒနတောင်၌ နိရောဓသမာပတ်ကို ၀င်စား၍ ထိုသမာပတ်မှ ထလတ်သော် “ငါသည် ယနေ့ အဘယ်သူ့အား ချီးမြှောက်ရပါမည်နည်း”ဟု စူးစမ်း ဆင်ခြင်တော်မူလေ၏။ အထူးအားဖြင့် ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အရှင်မြတ်တို့မည်သည် သူဆင်းရဲတို့ကို အလွန်သနားတော်မူတတ်ကြကုန်၏။ သို့ရကား ဥပရိဋ္ဌ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ
၁၅၂
အရှင်မြတ်သည် “ယနေ့ ငါသည် အန္နဘာရ ဆင်းရဲသားအား ချီးမြှောက်မှုကို ပြုမှသင့်မည်”ဟု ကြံစည်တော်မူ၍ “ယခုအခါ အန္နဘာရ ဆင်းရဲသားသည် တောအုပ်မှ မိမိအိမ်သို့ ပြန်လာတော့မည်”ဟု သိရှိတော်မူကာ သပိတ်,သင်္ကန်းကို ယူဆောင်၍ ဂန္ဓမာဒနတောင်မှ ကောင်းကင်သို့ တက်ကြွကာ ရွာတံခါးဝဝယ် အန္နဘာရဆင်းရဲသား၏ မျက်မှောက်၌ ရှေးရှုမတ်မတ် ရပ်တည်တော်မူလာ၏။
အန္နဘာရသည် ပစ္စေကဗုဒ္ဓါအရှင်မြတ် အချည်းနှီး (ဆွမ်းမပါ)သော သပိတ်ကို လက်စွဲလျက် ကြွလာသည်ကို မြင်လတ်၍ ရိုသေစွာ ရှိခိုးပြီးလျှင် “အရှင်ဘုရား.. အရှင်မြတ်တို့သည် ဆွမ်းရတော်မူကြပါ၏လော”ဟု မေး၍ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အရှင်မြတ်က “ရကြပါလိမ့်မည် ဒါယကာ..”ဟု မိန့်တော်မူလေလျှင် “အရှင်ဘုရား.. အတန်ငယ်မျှ ဤနေရာဝယ် ရပ်တည်တော်မူနှင့်ကြပါဦးဘုရား”ဟု လျှောက်ထား၍ လျင်မြန်စွာ သွားပြီးလျှင် မိမိအိမ်၌ အိမ်ရှင်မကို “အိုရှင်မ.. ငါ့အတွက်တာ ချန်ထားသော ဝေပုံကျထမင်း ရှိသလော, မရှိဘူးလော”ဟု မေးလေ၏။ အိမ့်ရှင်မက “ရှိပါသည် အရှင်..”ဟု ပြန်ပြောဆိုလေလျှင် ထိုနေရာမှပင် တဖန် ပြန်လာ၍ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အရှင်မြတ်၏လက်မှ သပိတ်ကို ယူဆောင်ပင့်ခဲ့၍ အိမ်သို့ရောက်လျှင် “အိုရှင်မ.. ငါတို့သည် ရှေးဘဝက ကုသိုလ်ကောင်းမှု မပြုခဲ့ကြသောကြောင့် ထမင်းအတွက် တတောင့်တတ နေထိုင်ကြရကုန်၏၊ ငါတို့အဖို့ရာ လှူလိုသောစေတနာ ရှိပါသော်လည်း လှူဖွယ်ဝတ္ထုက မရှိပဲ ဖြစ်နေတတ်၏။ လှူဖွယ်ဝတ္ထု ရှိပြန်ပါသော်လည်း အလှူခံပုဂ္ဂိုလ်ကို မရပဲ ရှိကြကုန်၏။ ယနေ့ ငါသည် ဥပရိဋ္ဌ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အရှင်မြတ်ကို ဖူးတွေ့အပ်လေပြီ၊ ငါ့အဖို့ ဝေပုံကျ ထမင်းကလည်း ရှိနေ၏။ ငါ့အဖို့ ဝေပုံကျထမင်းကို ဤသပိတ်၌ လောင်းထည့်လိုက်လော့”ဟု ပြောဆိုလေ၏။
လိမ္မာလှစွာသော အိမ့်ရှင်မသည် “ငါ့အရှင်သည် မိမိအဖို့ ဝေပုံကျထမင်းကို ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အရှင်မြတ်အား လှူဒါန်းရကား
၁၅၃
ငါသည်လည်း ဤအလှူဒါန၌ အဖို့ဝေစုရသူ ဖြစ်သင့်၏”ဟု ကြံစည်စဉ်းစားကာ မိမိ၏ အဖို့ဝေစု ထမင်းကိုပါ ဥပရိဋ္ဌ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အရှင်မြတ်၏ သပိတ်၌ ထည့်လှူလိုက်လေ၏။ အန္နဘာရသည် သပိတ်ကို ယူဆောင်ခဲ့၍ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါအရှင်မြတ်၏ လက်၌ ဆက်ကပ် လှူဒါန်းပြီးသော် “အရှင်ဘုရား.. တပည့်တော်များသည် ဤကဲ့သို့သော ဆင်းရဲပင်ပန်းစွာ အသက်ရှင်ရခြင်းမှ လျင်မြန်စွာ လွတ်မြောက်ကြရပါလိုကုန်၏”ဟု ဆုပန်စကား လျှောက်ထားလေ၏။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အရှင်မြတ်သည်လည်း “ဘုန်းကံကြီးမားသော ဒါယကာ.. ဤသင်ယခု ဆုတောင်းသည့်အတိုင်း ဖြစ်ပါစေသတည်း”ဟု ဆုညွှန်းစကား မိန့်ကြားတော်မူလေ၏။
အန္နဘာရသည် မိမိ၏ အပေါ်ရုံအဝတ်ကို တနေရာ၌ ခင်းပြီးလျှင် “အရှင်ဘုရား.. ဤနေရာ၌ထိုင်၍ ဘုဉ်းပေးတော်မူကြပါဘုရား”ဟု လျှောက်ထားပြန်လေ၏။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အရှင်မြတ်သည် အန္နဘာရ ခင်းပေးသောနေရာ၌ ထိုင်၍ (၁-ဆွမ်းခံသွားရခြင်း- ဂမန, ၂-ရှာမှီးရခြင်း- ပရိယေသန, ၃-သုံးဆောင်ခြင်း- ပရိဘောဂ, ၄-အခြားစီဖြစ်တတ်သော သလိပ် သည်းခြေ သွေး ပြည်ဟူသော- အာသယ, ၅-စု၍ တည်နေရာ အစာသစ်အိမ်ဟူသော- နိဓာန, ၆-မကျက်မကြေသေးခြင်း- အပရိပက္က, ၇-ကြေကျက်ပြီးခြင်း- ပရိပက္က, ၈-အကျိုးရင်း-ဖလ(နှင့်) ထိုမှဤမှ ယိုစီး စိမ့်ထွက်သော အကျိုးဆက်- နိဿန္ဒ, ၉-လူးလည်းခြင်း- မက္ခန ဤသို့) ကိုးပါးအပြားရှိသော စက်ဆုပ်ဖွယ်သဘောကို ဆင်ခြင်၍ ဘုဉ်းပေး သုံးဆောင်တော်မူလေ၏။ ။(ဤ၌- အကျိုးရင်း-ဖလနှင့် အကျိုးဆက်-နိဿန္ဒတို့ကို တခြားစီယူလျှင် အခြင်းအရာ ဆယ်ပါးဖြစ်၏။ ထို ကိုးပါး, ဆယ်ပါး အခြင်းအရာအားဖြင့် စက်ဆုပ်ဖွယ်သဘောကို ဆင်ခြင်ပုံကို ဝိသုဒ္ဓိမဂ်အဋ္ဌကထာ အာဟာရေပဋိကူလသညာ အဖွင့်နှင့် အထူးအားဖြင့် မဟာဝိသုဒ္ဓါရာမ ဆရာတော်ဘုရားကြီး ရေးသားတော်မူသော ပရမတ္ထသရူပဘေဒနီကျမ်း ကမ္မဋ္ဌာန်းပိုင်း (ဘေဒနီ ၂၊ မျက်နှာ ၃၇၂) အာဟာရေပဋိကူလသညာ အခဏ်း၌ လေ့လာ မှတ်ယူရာ၏။)
၁၅၄
ပစ္စေကဗုဒ္ဓါအရှင်မြတ် ဆွမ်းဘုဉ်းပေးပြီးသောအခါ အန္နဘာရသည် သပိတ်ဆေးရေကို ဆက်ကပ်လေသည်။ ဥပရိဋ္ဌ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အရှင်မြတ်သည် ဆွမ်းဘုဉ်းပေးခြင်းကိစ္စ ပြီးစီးလတ်သော်-
ဣစ္ဆိတံ ပတ္ထိတံ တုယှံ၊ သဗ္ဗမေ၀ သမိဇ္ဈတု။
သဗ္ဗေ ပူရေန္တု သင်္ကပ္ပါ၊ စန္ဒော ပန္နရသော ယထာ။
တုယှံ = သင်၏။ ဣစ္ဆိတံ = အလိုရှိအပ်သော။ ပတ္ထိတံ = တောင့်တအပ်သော။ သဗ္ဗမေဝ = ခပ်သိမ်းဥဿုံ အလုံးစုံသည်ပင်။ သမိဇ္ဈတု = ပြည့်စုံစေသတည်း။ ပန္နရသော စန္ဒော ယထာ = ပက္ခဆန်းတက် ဆယ့်ငါးရက်ဝယ် စက်ပုံတင့်ရွှန်း လပြည့်ဝန်းကဲ့သို့။ တုယှံ = သင်၏။ သဗ္ဗေ = ခပ်သိမ်းဥဿုံ အလုံးစုံကုန်သော။ သင်္ကပ္ပါ = စိတ်ဝယ်ကြံဆ ကောင်းမြတ်သော အကြံအစည် ဟူသမျှတို့သည်။ ပူရေန္တု = ပြည့်ပါစေကုန်သတည်း -
ဟု အနုမောဒနာမှု ပြုတော်မူပြီးလျှင် ခရီးဆက်ကာ ကြွသွားတော်မူလေ၏။
နတ်သမီး ကောင်းကြီးပေးခြင်း
ထိုအချိန်ဝယ် သုမနသူဌေးကြီး၏ ထီးချက်စောင့် နတ်သမီးသည် “အဟော ဒါနံ ပရမဒါနံ၊ ဥပရိဋ္ဌေ သုပတိဋ္ဌိတံ = ဩ.. အလွန်မြတ်သည့် အလှူဒါနကို ဥပရိဋ္ဌ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အရှင်မြတ်၌ ကောင်းစွာ တည်ထားအပ်လေပြီတကား”ဟု သုံးကြိမ်တိုင်တိုင် ဥဒါန်းစကား မြွက်ကြား၍ ကောင်းကြီးပေးလေ၏။ သုမနသူဌေးကြီးသည် “ဟယ် နတ်သမီး.. သင်သည် ဤမျှ ကာလရှည်လျားစွာ အလှူဒါန ငါပေးလှူနေသည်ကို မမြင်ဘူးလော”ဟု မေးလေ၏။ နတ်သမီးက “အို သူဌေးမင်း.. ငါသည် သင်၏ အလှူဒါနအတွက် သာဓုကောင်းကြီး ပေးသည်မဟုတ်၊ အန္နဘာရ ဆင်းရဲသားက ဥပရိဋ္ဌ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အရှင်မြတ်အား လှူဒါန်းအပ်သော ဆွမ်းအတွက် သဒ္ဓါကြည်ညိုလှ၍ သာဓုကောင်းကြီး ငါပေးပေသည်”ဟု ဆိုလေလျှင် သုမနသူဌေးကြီးသည်
၁၅၅
“ဩ.. ဤဖြစ်ရပ်ကား အံ့ဖွယ်ရှိစွာ့၊ ငါသည် ဤမျှ ကာလရှည်လျားစွာ အလှူဒါနကို ပေးလှူရပါလျက် နတ်များကို သာဓုကောင်းကြီး ပေးစေခြင်းငှါ မစွမ်းနိုင်ခဲ့ချေ။ ဤအန္နဘာရ ဆင်းရဲသားကား ငါ့ကိုအမှီပြု၍ နေရသူဖြစ်ပါလျက် လျောက်ပတ်သော အလှူခံပုဂ္ဂိုလ်ကို ရရှိအပ်လေသောကြောင့် ဆွမ်းတကြိမ် လှူဒါန်းခြင်းဖြင့်ပင် ကောင်းကြီးပေးစေနိုင်ခဲ့လေပြီ၊ ဤအန္နဘာရ ဆင်းရဲသားအား သင့်လျော် လျောက်ပတ်သော ဥစ္စာကိုပေး၍ သူလှူသောဆွမ်းကို ငါ့ဥစ္စာဖြစ်အောင်ပြုမှ သင့်မည်”ဟု ကြံစည်ပြီးလျှင် အန္နဘာရကို ခေါ်စေ၍ “သင်သည် ယနေ့ တဦးတယောက်အား တစုံတရာ လှူဖွယ်ဝတ္ထုကို ပေးလှူအပ်သလော”ဟု မေးလေ၏။ အန္နဘာရ ဆင်းရဲသားက “ပေးလှူအပ်ပါသည် အရှင်သူဌေးမင်း.. အကျွန်သည် ဥပရိဋ္ဌပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အရှင်မြတ်အား မိမိ၏ ဝေပုံကျထမင်းကို ပေးလှူအပ်ပါသည်”ဟု ပြောဆိုလေလျှင် သုမနသူဌေးကြီးသည် “အမောင်အန္နဘာရ.. ကိုင်း- ရော့ = ယူလော့၊ အသပြာတကျပ်ကို ယူပြီးလျှင် အမောင်လှူအပ်သော ထိုဆွမ်းကို ငါ့အား ပေးပါလော့”ဟု တောင်းဆိုလေ၏။
အန္နဘာရဆင်းရဲသားက “အရှင်သူဌေးမင်း.. မပေးနိုင်ပါ”ဟု ငြင်းပယ်လတ်သော် သုမနသူဌေးကြီးသည် အသပြာတထောင်တိုင်အောင် တိုးတက်၍ ပေးလေ၏။ အန္နဘာရ ဆင်းရဲသာကမူ “အသပြာ တထောင်ဖြင့်လည်း မပေးနိုင်ပါ”ဟူ၍ ပယ်မြဲပယ်လေ၏။ ထိုအခါ သုမနသူဌေးကြီးသည် ဝယ်ယူရန်အတွက် လက်လျှော့ကာ “အမောင်အန္နဘာရ.. ထိုဆွမ်းကို အမောင် မပေးနိုင်လျှင် ရှိပါစေ၊ အသပြာတထောင်ကို အမောင်လက်ခံ ယူပြီးလျှင် ထိုဆွမ်းအလှူ ကုသိုလ်ကောင်းမှု အဖို့အစုကို ငါ့အား ပေးပါလော့”ဟု တောင်းဆိုပြန်လေ၏။ အန္နဘာရ ဆင်းရဲသားသည် “ဤကုသိုလ်ကောင်းမှု အဖို့အစုကို ပေးသင့်,မပေးသင့်ကိုလည်း အကျွန်ုပ် ကွဲကွဲပြားပြား မသိပါ၊ စင်စစ်သော်ကား အကျွန်ုပ်သည် ဥပရိဋ္ဌ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အရှင်မြတ်ကို မေးပြီးမှ ပေးသင့်သည်ဆိုလျှင် ပေးပါမည်”ဟု ပြောဆို၍
၁၅၆
ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အရှင်မြတ်နောက်သို့ အပြေးလိုက်ကာ မှီလတ်သောအခါ “အရှင်ဘုရား.. သုမနသူဌေးကြီးက အကျွန်ုပ်အား အသပြာတထောင်ပေးပြီးလျှင် အရှင်မြတ်တို့အား လှူဒါန်းအပ်သော ဆွမ်း၌ ကုသိုလ်ကောင်းမှု အမျှဝေစုကို တောင်းနေပါသည်။ ပေးရပါမည်လော, မပေးရပါမည်လောဘုရား”ဟု လျှောက်ထားလေ၏။ ထိုအခါ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အရှင်မြတ်က-
“ပညာရှိ.. သင့်အဖို့ရာ ငါ ဥပမာတခုကို ပြုဆောင်ပေအံ့၊ ဥပမာအားဖြင့် အိမ်ခြေတရာရှိသော ရွာဝယ် အိမ်တအိမ်သာလျှင် ဆီမီးညှိထွန်းထားသည် ဆိုကြပါစို့။ ကျန်သော (၉၉)ကိုးဆယ့်ကိုးအိမ်က မိမိ မိမိ၏ ဆီများဖြင့် ဆီမီးစာများကို ဆွတ်ကြ၍ မီးဆက်ညှိကြကာ ယူကြလေလျှင် ရှေးရှိရင်းစွဲ ဆီမီး၏ အရောင်အလင်းသည် ရှိမြဲရှိသလော၊ သို့မဟုတ် မရှိပဲ ယုတ်လျော့၍ သွားသလော”-
ဟု မေးလေလျှင် အန္နဘာရသည် “အရှင်ဘုရား.. ယုတ်လျော့၍ မသွားပါ။ အရောင်အလင်းသည် ရှေးကထက် တိုးတက်၍ ဖြစ်ပွါးပါသည်ဘုရား”ဟု လျှောက်ထားလေ၏။ ထိုအခါ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အရှင်မြတ်သည်-
“ပညာရှိ.. ဤအတူပင် တယောက်ချိုမျှသော ယာဂုပင်ဖြစ်စေ၊ တယောက်မမျှသော ဆွမ်းပင်ဖြစ်စေ မိမိ လှူဒါန်းအပ်သော ဆွမ်းအလှူ၌ သူတပါးတို့အား ကုသိုလ်ကောင်းမှု အဖို့အစုကို ပေးဝေသော အလှူရှင်၏အဖို့ရာ အခြား လူတရာအားပင် ပေးသည်ဖြစ်စေ၊ လူတထောင်အားပင် ပေးသည်ဖြစ်စေ အကြင်မျှလောက်သော သူတို့အား ပေး၏။ ထိုမျှလောက်သော သူတို့၏အဖို့ ကုသိုလ်ကောင်းမှုတရား တိုးပွါးသည်သာ ဖြစ်၏။ ယခု သင်က ဆွမ်းလှူရာမှာ ဆွမ်းတခုကိုသာ လှူခဲ့လေပြီ၊ အကယ်၍ သုမနသူဌေးကြီးအား သင်က ကုသိုလ်ကောင်းမှု အဖို့ဘာဂ အမျှပေးအပ်သည်ရှိသော် သင့်အတွက် ဆွမ်းအလှူဒါန
၁၅၇
(ရှိရင်းစွဲ) တခု, သုမနသူဌေးကြီးအတွက် ဆွမ်းအလှူဒါန (ကုသိုလ်ပွါး)တခု = ဤသို့အားဖြင့် ဆွမ်းအလှူဒါန နှစ်ပါးတို့ ဖြစ်ကြလေကုန်၏”-
ဟု ရှင်းလင်းစွာ ဖြေကြားတော်မူလေ၏။
အန္နဘာရဆင်းရဲသားသည် သံသယကင်းပြတ် အားရကျေနပ်ကာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အရှင်မြတ်ကို ရိုသေမြတ်နိုး ရှိခိုးပြီးနောက် သုမနသူဌေးကြီးထံသို့ သွားရောက်ပြီးလျှင် “အရှင်သူဌေးမင်း.. အကျွန်ုပ်၏ ဆွမ်းအလှူဒါန၌ ကုသိုလ်ကောင်းမှု အဖို့အစုကို ယူတော်မူပါ”ဟု ဝမ်းမြောက်ဝမ်းသာ ပတ္တိဒါန အမျှပေးစကား ပြောကြားလေ၏။ ထို့နောက် ဆက်၍ သုမနသူဌေးကြီးနှင့် အန္နဘာရ ဆင်းရဲသားတို့ စကားအတုံ့အလှယ် ပြောဆိုကြသည်မှာ-
(သူဌေး)
ကိုင်း-အမောင်..ရော့ အသပြာတထောင်ကို အမောင်ယူလော့။
(အန္န)
အရှင်သူဌေးမင်း.. အကျွန်ုပ်သည် ဆွမ်းကို ရောင်းသည်မဟုတ်ပါ။ စင်စစ်သော်ကား သဒ္ဓါတရား ကြီးမားစွာဖြင့် အရှင်သူဌေးမင်းတို့အား ကုသိုလ်ကောင်းမှု အဖို့ဘာဂကို အမျှပေးပါသည်။
(သူဌေး)
အမောင်.. အမောင်က ငါ့အား သဒ္ဓါတရား ကြီးမားစွာဖြင့် ကုသိုလ်ကောင်းမှု အဖို့ဘာဂကို အမျှပေးပေ၏။ ငါတမူကား သင်၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးကို ပူဇော်လိုသည်ဖြစ်၍ အသပြာတထောင် ပေးပါ၏။ ယူသာ ယူပါ အမောင်-
ဤသို့ ပြောဆိုသောအခါ အန္နဘာရသည် “ကောင်းပါပြီ ရှိပါစေတော့ အရှင်သူဌေးမင်း..”ဟု ပြောဆို၍ အသပြာတထောင်ကို လက်ခံယူလိုက်လေ၏။ ထို့နောက် သုမနသူဌေးကြီးသည် “အမောင်.. အမောင်၏အဖို့ရာ အသပြာတထောင်ကို
၁၅၈
ရပြီးသောအချိန်မှ စ၍ မိမိလက်ဖြင့် အလုပ်လုပ်ရန်ကိစ္စ မရှိတော့ချေ (=သင်ကား ရှေးကလို အလုပ်သမား ဆင်းရဲသား မဟုတ်တော့ချေဟု ဆိုလို၏)၊ လမ်းမ၌ နေအိမ်ကို ဆောက်လုပ်၍ နေလော့၊ သင်အလိုရှိအပ်သော ဝတ္ထုကို ငါဆောင်စေပါမည် = ပေးပါမည်၊ သို့ရကား အမောင်အလိုရှိအပ်သော ဝတ္ထုကို အိမ်မှ ဆောင်စေ၍သာ ယူပါလော့”ဟု ဖိတ်မန်စကား ထပ်၍ ပြောကြားလေ၏။
ထိုနေ့ပင် မဟာဓနသူဌေးဖြစ်ခြင်း
နိရောဓသမာပတ်မှထသော ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အရှင်မြတ်အား လှူဒါန်းအပ်သော ဆွမ်းမည်သည် ထိုလှူသောနေ့မှာပင် ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယ အကျိုးပေး၏၊ သို့ရကား သုမနသူဌေးကြီးသည် အခြားသောနေ့များ၌ အန္နဘာရကိုခေါ်၍ မင်းနန်းတော်သို့ မသွားခဲ့သော်လည်း ထိုနေ့မှာမူကား ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယ (ဆွမ်းအလှူ) ကောင်းမှု၏ အာနုဘော်ကြောင့် အန္နဘာရကို ခေါ်ဆောင်၍သာလျှင် ရွှေနန်းတော်သို့ သွားရောက်လေ၏။
နန်းတော်သို့ ရောက်သောအခါ အန္နဘာရ၏ ကောင်းမှုကုသိုလ်ကို အကြောင်းပြု၍ မင်းကြီးသည် သုမနသူဌေးကို မကြည့်ပဲ အန္နဘာရကိုသာ စူးစိုက်ကြည့်ရှုတော်မူလေ၏၊ ထိုအခါ သုမနသူဌေးနှင့် မင်းကြီးတို့ အပြန်အလှန် မေးမြန်းပြောဆိုကြသည်မှာ-
(သူဌေး)
အရှင်မင်းမြတ်.. အဘယ့်ကြောင့် ဤယောက်ျားကို စူးစိုက်ကြည့်ရှုတော်မူပါသနည်း။
(မင်း)
အခြားနေ့များက ဤယောက်ျားကို မမြင်အပ်ဘူးသောကြောင့် ကြည့်ရှုပါသည် သူဌေးကြီး..။
(သူဌေး)
အရှင်မင်းမြတ်.. ဤယောက်ျားကား စူးစိုက် ကြည့်ရှုထိုက်သော ယောက်ျားဖြစ်ပါသည်။
(မင်း)
သူဌေးကြီး.. ဤယောက်ျား၏ စူးစိုက်ကြည့်ရှုထိုက်သော ဂုဏ်ကျေးဇူးဟူသည် အဘယ်နည်း။
၁၅၉
(သူဌေး)
အရှင်မင်းမြတ်.. ဤယောက်ျားသည် ယနေ့ မိမိ၏ ဝေပုံကျရရှိသော ထမင်းကို ကိုယ်တိုင်မစားပဲ ဥပရိဋ္ဌ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အရှင်မြတ်အား လှူဒါန်းအပ်လေသောကြောင့် အကျွန်ုပ်၏လက်မှ အသပြာတထောင်ကို ရပြီးသူ ဖြစ်ပါသည်။
(မင်း)
ဤယောက်ျားသည် အဘယ်အမည်ရှိသနည်း။
(သူဌေး)
အန္နဘာရ အမည်ရှိပါသည် အရှင်မင်းမြတ်..။
(မင်း)
သင်သူဌေးကြီး၏လက်မှ အသပြာတထောင် ရအပ်ပြီး ဖြစ်လေသောကြောင့် ငါ၏လက်မှလည်း အသပြာတထောင် ရထိုက်သူ ဖြစ်ပေ၏၊ ငါသည်လည်း ထိုယောက်ျားအား ပူဇော်မှု ပြုပေအံ့”-
ဤကဲ့သို့ ပြောဆို၍ မင်းကြီးကလည်း အန္နဘာရအား အသပြာတထောင် ထပ်၍ပေးလေ၏။
ထို့နောင်မှ မင်းကြီးသည် မင်းချင်းယောက်ျားတို့ကို “အချင်းတို့.. ဤအန္နဘာရအတွက် နေထိုင်ရန်အိမ်ကို သိကြကုန်လော့”ဟု မိန့်ဆိုလေ၏။ မင်းချင်းယောက်ျားတို့သည် “ကောင်းပါပြီ အရှင်မင်းကြီး..”ဟု ပြောဆိုကြ၍ အိမ်နေရာဟောင်းတခုကို သုတ်သင်ကြသည်ရှိသော် ပေါက်တူးဖြင့် တူးဆွအပ် တူးဆွအပ်တိုင်းသော နေရာ၌ ရတနာရွှေအိုးတို့ လည်ပင်းချင်း ထိခတ်လျက် တည်နေကြသည်ကို အံ့ဩဖွယ်ရာ တွေ့မြင်ကြ၍ မင်းကြီးအား ပြန်ကြား လျှောက်ထားကြလေကုန်၏။ မင်းကြီးက “အချင်းတို့.. ထိုသို့ဖြစ်လျှင် သွားရောက် တူးဖော်ကြလော့”ဟု အမိန့်ပေးလျှင် ထိုမင်းချင်းယောက်ျားတို့ တူးကြ တူးကြစဉ်ပင် ရတနာရွှေအိုးတို့သည် အောက်သို့ သက်၍ သက်၍ သွားကြကုန်၏။ တဖန်ပြန်၍ မင်းကြီးအား ထိုအကြောင်းကို လျှောက်ထားကြလေသော် မင်းကြီးသည် “အချင်းတို့.. ငါ၏စကားဖြင့် မဟုတ်ပဲ
၁၆၀
အန္နဘာရ၏ ညွှန်ကြားချက်စကားဖြင့် တူးကြကုန်လော့”ဟု တဖန် ထပ်၍ စေခိုင်းပြန်လေ၏။ မင်းချင်း ယောက်ျားတို့သည် ထိုနေရာသို့ သွားရောက်ကြ၍ “အန္နဘာရ၏သာလျှင် ညွှန်ကြားချက်စကား ဖြစ်သည်”ဟု ပြောဆို တူးဆွကြကုန်၏။ ပေါက်တူး တူးရွင်းဖြင့် တူးဆွအပ် တူးဆွအပ်တိုင်းသော အရပ်၌ မှိုငုံကြီးများပမာ ရတနာရွှေအိုးတို့သည် အပြိုင်းအပြိုင်းပေါ်တက်၍ လာကြကုန်၏။
မင်းချင်းယောက်ျားတို့သည် ထိုရွှေငွေဥစ္စာ ရတနာအားလုံးကို စုရုံးယူဆောင်ခဲ့ကြ၍ မင်းကြီး၏အနီး၌ အစုအပုံ ပြုလုပ်ထားကြကုန်၏။ မင်းကြီးသည် အမတ်တို့ကို စည်းဝေးညီမူစေပြီးလျှင် “ဤဗာရာဏသီမြို့ဝယ် အန္နဘာရမှတပါး အခြား မည်သူတဦးတယောက်အား ဤမျှများပြားသောဥစ္စာ ရှိသနည်း”ဟု မေးလေ၏။ အမတ်တို့က “အရှင်မင်းကြီး.. အခြား မည်သူတဦးတယောက်အားမျှ ဤမျှများပြားသောဥစ္စာ မရှိပါဘုရား”ဟု လျှောက်ထားကြလေလျှင် မင်းကြီးသည် “အချင်းတို့.. ထိုသို့ဖြစ်လျှင် ဤအန္နဘာရသည် ဤငါ၏ ဗာရာဏသီ မင်းနေပြည်ဝယ် ‘ဓနသေဋ္ဌိ’ အမည်ရှိသော မင်းအသုံးတော်ခံသူဌေးကြီး ဖြစ်စေ”ဟု အမိန့် တော်မြတ် မှတ်လေ၏။ ထိုနေ့မှာပင်လျှင် အန္နဘာရသည် မင်းကြီးထံမှ သူဌေးထီးဖြူကို ရရှိကာ မင်းအသုံးတော်ခံ မဟာဓနသေဋ္ဌိ အမည်ရှိသော သူဌေးကြီး ဖြစ်လေ၏။
(ခ) နောက်ဆုံးဘဝ ရဟန်းပြုခြင်းအကြောင်း
အန္နဘာရသည် ထိုသို့ ဓနသေဋ္ဌိ အမည်ရှိသော မင်းအသုံးတော်ခံ သူဌေးကြီး ဖြစ်သည်မှစ၍ အသက်ထက်ဆုံး ကုသိုလ်ကောင်းမှုကို ပြုလုပ်၍ ထိုဘဝမှ စုတေလတ်သော် နတ်ပြည်၌ ဖြစ်လေ၏။ ထိုအရှင်အနုရုဒ္ဓါအလောင်း သူတော်ကောင်းသည် ရှည်လျားလှစွာ အခါကာလပတ်လုံး နတ်ပြည်, လူ့ပြည်တို့၌ ကျင်လည်၍ အကျွန်ုပ်တို့၏ မြတ်စွာဘုရားရှင် ပွင့်ထွန်းတော်မူမည့် ကာလဝယ် ကပိလဝတ် မင်းနေပြည်တော် သုက္ကောဒန သာကီဝင်မင်း၏ နန်းအိမ်၌ ပဋိသန္ဓေ ယူနေဖြစ်ပွါးလာလေ၏။
၁၆၁
ထိုမင်းသား၏ အမည်ကို မှည့်ယူသောနေ့၌ “အနုရုဒ္ဓမင်းသား”ဟူသော အမည်ကို မှည့်ကြလေ၏။ ထို အနုရုဒ္ဓမင်းသားကား မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ ဘထွေးတော် = သုက္ကောဒန သာကီဝင်မင်း၏ သားဖြစ်၍ မဟာနာမ သာကီဝင်မင်း၏ ညီငယ်ဖြစ်သည့်ပြင် အလွန်သိမ်မွေ့၍ အလွန်ပင် ဘုန်းကြီးသူ ဖြစ်လေသည်။
မြတ်စွာဘုရားရှင် ပဌမအကြိမ် ကပိလ၀တ် နေပြည်တော်သို့ ကြွရောက်ပြီး ထိုမှအပြန် အနုပီယတောအုပ်၌ သီတင်းသုံး နေတော်မူစဉ် ဤအနုရုဒ္ဓမင်းသားသည် ဘဒ္ဒိယမင်းသား, အာနန္ဒမင်းသား, ဘဂုမင်းသား, ကိမိလမင်းသား, ဒေဝဒတ္တမင်းသား, ဥပါလိဆေတ္တာသည်တို့နှင့် အတူတကွ မြတ်စွာဘုရားရှင် ထံတော်မှောက်သို့ လာရောက်၍ ရဟန်းပြုလေသည်။ (ထိုအကြောင်းအရာအကျယ်ကို ဤမဟာဗုဒ္ဓဝင်ကျမ်း အောက် တတိယတွဲ စာမျက်နှာ ၁၄၅-မှ ၁၆၀-တိုင်အောင် ဖော်ပြအပ်ခဲ့လေပြီ။ ဤနေရာ၌ ထိုစကားရပ်ကို ပြန်လည်ဖတ်ရှုပါလေ)။
အရှင်အနုရုဒ္ဓါမထေရ် ရဟန္တာဖြစ်ခြင်းအကြောင်း
သာကီဝင်မင်းသား ခြောက်ဦးတို့ ဥပါလိဆေတ္တာသည်နှင့် အတူတကွ အနုပီယတောအုပ်သို့ သွားရောက် လိုက်ပါကြကာ မြတ်စွာဘုရားရှင်ထံတော်၌ ရဟန်းပြုကြပြီးသည်ရှိသော် ထိုရဟန်းခုနစ်ပါးတို့အနက် ထိုဝါတွင်းမှာပင် ဘဒ္ဒိယမထေရ်သည် အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်တော်မူလေသည် = ရဟန္တာဖြစ်တော်မူလေသည်၊ အနုရုဒ္ဓါမထေရ်သည် ဒိဗ္ဗစက္ခုအဘိညာဏ်ကို ဖြစ်စေတော်မူလေသည် = ရတော်မူလေသည်။ ရှင်ဒေဝဒတ်သည် လောကီသမာပတ် ရှစ်ပါးတို့ကို ဖြစ်ပွါးစေလေသည်၊ လောကီ အဘိညာဏ်တို့ကိုလည်း ရရှိလေသည်၊ အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်သည် သောတာပတ္တိဖိုလ်၌ တည်တော်မူလေသည်၊ ဘဂုမထေရ်, ကိမိလမထေရ်တို့ကား နောက်အခါမှာမှ အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်တော်မူကြလေသည်။ ထိုမထေရ်တို့၏ ရှေး ဆုတောင်း ကောင်းမှု အကြောင်းအရာတို့သည် သူ့နေရာနှင့်သူ ထင်ရှားပေလိမ့်မည်။
၁၆၂
အထူးအားဖြင့် အရှင်အနုရုဒ္ဓါ မထေရ်မြတ်သည် ရဟန်းပြုပြီးနောက် ထိုပဌမ ဝါတွင်းတွင်းမှာပင် သမာပတ်ရှစ်ပါးတို့ကို ရရှိတော်မူကာ လောကဓာတ် စကြဝဠာတိုက်ပေါင်း တထောင်ကို ရှုမြင်ခြင်းငှါ စွမ်းနိုင်သော ဒိဗ္ဗစက္ခုအဘိညာဏ် အသိဉာဏ်ကို ဖြစ်စေတော်မူခဲ့လေသည်။ အရှင်အနုရုဒ္ဓါ မထေရ်မြတ်သည် တနေ့သ၌ အရှင်သာရိပုတ္တရာ မထေရ်မြတ်ထံသို့ သွားရောက်ပြီးလျှင်-
“ငါ့ရှင်သာရိပုတ္တရာ.. အကျွန်ုပ်သည် အထူးသဖြင့် စင်ကြယ်သော လူ၏မျက်စိအမြင်ကို လွန်သော နတ်မျက်စိနှင့်တူသော မျက်စိ (=ဒိဗ္ဗစက္ခု အဘိညာဏ်)ဖြင့် တထောင်သော လောကဓာတ်ကို မြင်နိုင်ပါ၏ (၁)၊ အကျွန်ုပ်သည် မတွန့်မဆုတ် လုံ့လကို အားထုတ်ပါ၏၊ မေ့လျော့ခြင်း မရှိမူ၍ သတိသည် ထင်ပါ၏၊ ကိုယ်သည် ပူပန်ခြင်းမရှိ ငြိမ်းအေး၏၊ စိတ်သည် တခုတည်းသော အာရုံရှိသည်ဖြစ်၍ ကောင်းစွာ တည်ကြည်ပါ၏ (၂)၊ ထိုသို့ဖြစ်ပါလျက်လည်း အကျွန်ုပ်၏စိတ်သည် တဏှာ,ဒိဋ္ဌိတို့ဖြင့် မစွဲလမ်းမူ၍ အာသဝေါတရားတို့မှ မလွတ်ကင်းသေးပါ (၃)”-
ဟူ၍ လျှောက်သားလေ၏။ ထိုအခါ အရှင်သာရိပုတ္တရာ မထေရ်မြတ်သည် အရှင်အနုရုဒ္ဓါ မထေရ်မြတ်ကို-
“ငါ့ရှင်အနုရုဒ္ဓါ.. ‘ငါသည် အထူးသဖြင့် စင်ကြယ်သော လူတို့၏ မျက်စိအမြင်ကို လွန်သော နတ်မျက်စိနှင့် တူသော မျက်စိ (=ဒိဗ္ဗစက္ခုအဘိညာဏ်)ဖြင့် တထောင်သော လောကဓာတ်ကို မြင်နိုင်၏’ဟု ဤသို့ အကြံဖြစ်ခြင်းသည်ပင် သင့်သန္တာန်၀ယ် မာနဖြစ်၍နေ၏ (၁)၊
“ငါ့ရှင်အနုရုဒ္ဓါ.. ‘ငါသည် မတန့်မဆုတ် လုံ့လကို အားထုတ်၏, မေ့လျော့ခြင်း မရှိမူ၍ သတိသည် ထင်၏, ကိုယ်သည် ပူပန်ခြင်းမရှိ ငြိမ်းအေး၏, စိတ်သည် တခုတည်းသော အာရုံရှိသည်ဖြစ်၍ ကောင်းစွာ တည်ကြည်၏’ဟု
၁၆၃
ဤသို့ အကြံဖြစ်ခြင်းသည်ပင် သင့်သန္တာန်ဝယ် စိတ်ပျံလွင့်ခြင်း = ဥဒ္ဓစ္စဖြစ်၍နေ၏ (၂)၊
ငါ့ရှင်အနုရုဒ္ဓါ.. ‘ထိုသို့ဖြစ်ပါလျက်လည်း ငါ၏စိတ်သည် တဏှာ,ဒိဋ္ဌိတို့ဖြင့် မစွဲလမ်းမူ၍ အာသဝေါတရားတို့မှ မလွတ်ကင်း’ဟု ဤသို့ အကြံဖြစ်ခြင်းသည်ပင် သင့်သန္တာန်ဝယ် တွေးတောမှု = သံသယကုက္ကုစ္စ ဖြစ်၍နေ၏ (၃)၊
ငါတိုက်တွန်း တောင်းပန်စကား ပြောကြားလိုသည်မှာ အရှင်အနုရုဒ္ဓါသည် မိမိသန္တာန်၌ ဖြစ်ပွါးနေသော ဤ(မာန, ဥဒ္ဓစ္စ, ကုက္ကုစ္စ) တရားသုံးမျိုးတို့ကို ပယ်စွန့်ကာ ဤတရားသုံးမျိုးလုံးတို့ကို နှလုံးမသွင်းမူ၍ အမြိုက်(နိဗ္ဗာန်)ဓာတ်သို့ မိမိစိတ်ကို ပို့ဆောင်စေချင်ပါသည်”-
ဟူ၍ ကမ္မဋ္ဌာန်းတရား ဟောကြားတော်မူလေ၏။
အရှင်အနုရုဒ္ဓါမထေရ်သည် ကမ္မဋ္ဌာန်းကို သင်ယူပြီးနောက် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို ပန်ကြား လျှောက်ထားပြီးလျှင် စေတိတိုင်းသို့ သွားရောက်ကာ ထိုစေတိတိုင်းဝယ် (မြတ်စွာဘုရား သီတင်းသုံး နေတော်မူရာမှ) အရှေ့ ဝါးတောအရပ်၌ နေထိုင်တော်မူ၍ ရဟန်းတရားကို ပွါးများ အားထုတ်တော်မူလေသော် တဆယ့်ငါးရက် = လဝက်ပတ်လုံး မအိပ်မနေ စင်္ကြံသွား၍ တရား အားထုတ်တော်မူလေသည်။ မထေရ်မြတ်သည် ကမ္မဋ္ဌာန်းအလုပ် အားထုတ်မှုဒဏ်ချက် ပြင်းထန်စွာ နှိပ်စက်အပ်ရကား ပင်ပန်းနွမ်းနယ်သော ကိုယ်ရှိသည်ဖြစ်၍ ဝါးရုံတခု၏အောက်၌ ခေတ္တ အပန်းဖြေ ထိုင်နေတော်မူလေ၏။ ထိုအခါ အရှင်အနုရုဒ္ဓါ မထေရ်၏ စိတ်သန္တာန်ဝယ် ဤဆိုလတ္တံ့သော ယေက်ျားမြတ်တို့၏ အကြံကြီးများ (=မဟာပုရိသဝိတက်ကြီးများ) ထင်ရှားဖြစ်ပေါ်၍ လာလေ၏။ ဖြစ်ပေါ်လာပုံမှာ-
၁၆၄
(၁) ဤလောကုတ္တရာတရား ကိုးပါးသည် အလိုနည်းသော (=လိုချင်မှု တဏှာမရှိသော) ပုဂ္ဂိုလ်၏ သန္တာန်မှာသာ ပြည့်စုံနိုင်၏၊ အလိုကြီးသော ပုဂ္ဂိုလ်၏ သန္တာန်မှာ မပြည့်စုံနိုင်။
(၂) ဤလောကုတ္တရာတရားကိုးပါးသည် ရောင့်ရဲလွယ်သောပုဂ္ဂိုလ်၏ သန္တာန်မှာသာ ပြည့်စုံနိုင်၏၊ မရောင့်ရဲသော ပုဂ္ဂိုလ်၏ သန္တာန်မှာ မပြည့်စုံနိုင်။
(၃) ဤလောကုတ္တရာတရားကိုးပါးသည် ဆိတ်ငြိမ်မှုရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်၏ သန္တာန်မှာသာ ပြည့်စုံနိုင်၏၊ အပေါင်းအဖော်၌ မွေ့လျော်သောပုဂ္ဂိုလ်၏ သန္တာန်မှာ မပြည့်စုံနိုင်။
(၄) ဤလောကုတ္တရာတရားကိုးပါးသည် ထက်သန်သော လုံ့လရှိသောပုဂ္ဂိုလ်၏ သန္တာန်မှာသာ ပြည့်စုံနိုင်၏၊ ပျင်းရိသော ပုဂ္ဂိုလ်၏ သန္တာန်မှာ မပြည့်စုံနိုင်။
(၅) ဤလောကုတ္တရာတရားကိုးပါးသည် ထင်လင်းသော သတိရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်၏ သန္တာန်မှာသာ ပြည့်စုံနိုင်၏။ သတိလွတ်ကင်းသော ပုဂ္ဂိုလ်၏ သန္တာန်မှာ မပြည့်စုံနိုင်။
(၆) ဤလောကုတ္တရာတရားကိုးပါးသည် တည်ကြည်သော စိတ်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်၏ သန္တာန်မှာသာ ပြည့်စုံနိုင်၏၊ မတည်ကြည်သော စိတ်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်၏ သန္တာန်မှာ မပြည့်စုံနိုင်။
(၇) ဤလောကုတ္တရာတရားကိုးပါးသည် ပညာရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်၏ သန္တာန်မှာသာ ပြည့်စုံနိုင်၏၊ ပညာမဲ့သော ပုဂ္ဂိုလ်၏ သန္တာန်မှာ မပြည့်စုံနိုင်-
ဤသို့ ထင်ရှား ဖြစ်ပေါ်လာလေ၏။
(ဤ၌ အထူးမှတ်ရန်မှာ- (၁) အလိုနည်းသော ပုဂ္ဂိုလ်နှင့်စပ်၍ (က) ပစ္စယအပ္ပိစ္ဆ = ပစ္စည်းလေးပါး၌ အလိုနည်းသောပုဂ္ဂိုလ်, (ခ) အဓိဂမအပ္ပိစ္ဆ = မိမိ မဂ်ဖိုလ်တရားထူးရသည်ကို သူတပါးတို့အား အသိမပေး လျှို့ဝှက်သောပုဂ္ဂိုလ်, (ဂ) ပရိယတ္တိအပ္ပိစ္ဆ = မိမိ ပရိယတ်ဗဟုသုတ ပေါများ တတ်ကျွမ်းသည်ကို သူတပါးတို့အား အသိမပေး လျှို့ဝှက်သောပုဂ္ဂိုလ်, (ဃ) ဓုတင်္ဂအပ္ပိစ္ဆ = မိမိ ဓုတင်ဆောက်တည်သည်ကို
၁၆၅
သူတပါးတို့အား အသိမပေး လျှို့ဝှက်သော ပုဂ္ဂိုလ်ဟူ၍ = အပ္ပိစ္ဆပုဂ္ဂိုလ် လေးမျိုးရှိလေသည်။
(က) ထိုလေးမျိုးတို့တွင် ပစ္စယအပ္ပိစ္ဆပုဂ္ဂိုလ်သည် များများလှူလျှင် နည်းနည်းသာ ခံယူ၏၊ နည်းနည်းလှူလျှင် လှူသည့်အောက် နည်းနည်းသာ ခံယူ၏၊ အကုန်လုံးကို မခံယူ။
(ခ) အဓိဂမအပ္ပိစ္ဆပုဂ္ဂိုလ်သည် မဇ္ဈန္တိကမထေရ်ကဲ့သို့ မိမိရအပ်သော မဂ်ဖိုလ်တရားကို သူတပါးတို့အား အသိမပေးပဲ လျှို့ဝှက်စွာ နေ၏။ (မဇ္ဈန္တိကမထေရ်၏ အကြောင်းဝတ္ထု အကျဉ်းချုပ်ကား- ထိုမထေရ်သည် ရဟန္တာမထေရ်မြတ်ကြီး ဖြစ်၏။ သို့သော် မထေရ်မြတ်၏ သပိတ်သင်္ကန်းကား တပါဒ = တမတ်မျှသာ အဖိုးထိုက်တန်၏။ မထေရ်မြတ်သည် အသောကမင်းတရား၏ ကျောင်းလွှတ်ပူဇော် = ကျောင်းရေစက်ချပွဲ နေ့၌ သံဃမထေရ် ဖြစ်တော်မူ၏။ ထိုအခါ မထေရ်မြတ်၏ သပိတ်သင်္ကန်း အလွန်ခေါင်းပါး = ညံ့ဖျင်း ဟောင်းနွမ်းသည်ကို မြင်ကြ၍ လူအများက အညံ့စား ကိုယ်တော်ကြီးတပါးဟု ထင်မှတ်ကြကာ “အရှင်ဘုရား.. ခဏလောက် အပြင်မှာ ထွက်နေကြပါ”ဟု ပြောဆိုကြလေသည်။ ထိုအခါမှာမှ မထေရ်မြတ်သည် “ငါသို့စဉ် ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်ကမှ မင်းကြီးအား ချီးမြှောက်မှုကို မပြုလျှင် အဘယ်သူသည် ပြုချိမ့်မည်နည်း”ဟု အောက်မေ့တော်မူကာ ထိုခဏမှာပင် မြေ၌ လျှိုးတော်မူ၍ သံဃမထေရ်အတွက် မြှောက်ချီ လှူဒါန်းအပ်သည့် ဆွမ်းဦးကို ခံယူလျက် အခြားသူများ မသိကြစဉ် ပေါ်တော်မူလာ၏။ ဤသို့လျှင် မထေရ်မြတ်သည် ရှေ့ပိုင်း၌ ကိုယ်တိုင်က ရဟန္တာဖြစ်ပါလျက် “ငါ့ကို ရဟန္တာဟူ၍ လူအများ သိပါစေသတည်း”ဟု အလိုရှိတော်မမူ)။
(ဂ) ပရိယတ္တိအပ္ပိစ္ဆပုဂ္ဂိုလ်သည် မိမိကိုယ်တိုင်က ပိဋကတ်သုံးပုံကို တတ်မြောက်သူ ဖြစ်ပါလျက်လည်း ဗဟုသုတများသောသူ၏ အဖြစ်ကို သူတပါးတို့အား အသိမပေးလို၊ သာကေတအရပ်၌နေသော တိဿမထေရ်ကဲ့သို့တည်း။
ထိုမထေရ်၏ အကြောင်းဝတ္ထု အကျဉ်းချုပ်ကား- မထေရ်မြတ်ကို ရဟန်းတို့က ပါဠိအဋ္ဌကထာ ပို့ချပေးပါရန် တောင်းပန် လျှောက်ထားကြလေသော် ထိုသို့ ပို့ချပေးနိုင်ရန် အချိန်အားမရှိဟု ပြောဆို ပယ်မြစ်တော် မူသည့်အတွက် တောင်းပန်သော ရဟန်းများက “အရှင်ဘုရား.. ထိုသို့ဖြစ်လျှင် သေဖို့ရန် အချိန်ကိုပင် မရနိုင်ကြတော့ဘူး ”ဟု
၁၆၆
အပြစ်တင်စကား ပြောကြားအပ်ရကား မိမိ၏ဂိုဏ်း ပရိသတ်ကို စွန့်၍ နေရင်းကျောင်းတိုက်မှ ဖဲခွါကာ ကဏိကာရဝါလိကသမုဒ္ဒ ကျောင်းတိုက်သို့ ကြွတော်မူ၍ ထိုကျောင်းတိုက်၌ ဝါတွင်းသုံးလပတ်လုံး (မထင်မရှား စာမတတ်သော မထေရ်ကြီးတပါးကဲ့သို့ နေထိုင်ကာ) အတူနေ သီတင်းကြီး, သီတင်းငယ်, သီတင်းလတ် ရဟန်းတို့အပေါ် ဝတ်ကြီးဝတ်ငယ်ပြုကာ များစွာ ကျေးဇူးပြုတော်မူလျက် သီတင်းကျွတ်လပြည့် မဟာပဝါရဏာ ဥပုသ်နေ့၌ တရားပွဲသဘင် ဆင်ယင်ကျင်းပသောအခါ စည်းဝေးရောက်လာသော လူများအပေါင်းကို ကြက်သီးမွေးညှင်းထခြင်း, သာဓုကောင်းကြီးပေးခြင်း, ဦးရစ်ခေါင်းပေါင်း ပစ်မြှောက်ခြင်း စသည်ဖြင့်၎င်း၊ ထိုတရားပွဲသို့ မရောက်လာသော လူများအပေါင်းကိုလည်း “ဘယ်လိုနည်းဖြင့် ငါတို့သည် မထေရ်မြတ်ထံ၌ တရားကို နာကြရပါမည်နည်း”ဟု အုတ်အုတ်ကျက်ကျက် ဖြစ်စေသောအားဖြင့်၎င်း ဤနည်းအားဖြင့် လူအများကို ချောက်ချားစေ၍ “ညဉ့်က တရားဟောသော အရှင်မြတ်သည် ဤအရှင်မြတ်ပင်တည်း”ဟု လူအများ သိကြမည်ကို စိုးခန့်တော်မူသဖြင့် ပရိယတ်၌ အလိုနည်းခြင်း = ပရိယတ္တိအပ္ပိစ္ဆတာကြောင့် လူအများ မသိမီပင် မိမိ၏နေရင်း ပရိဝုဏ်သို့ ပြန်ကြွတော်မူလေ၏။
(ဃ) ဓုတင်္ဂအပ္ပိစ္ဆပုဂ္ဂိုလ်သည် မိမိ ဓုတင်ဆောင်ကြောင်းကို သူတပါးတို့အား အသိမပေးလိုပဲ ရှိ၏၊ ညီနောင် မထေရ်နှစ်ပါးတို့တွင် နောင်တော်မထေရ်ကဲ့သို့တည်း။
ထိုနောင်တော်မထေရ်၏ အကြောင်းဝတ္ထု အကျဉ်းချုပ်ကား- စေတိယတောင်ဝယ် ညီနောင်မထေရ်နှစ်ပါးတို့ သီတင်းသုံး နေထိုင်ကြကုန်၏၊ ထိုမထေရ်နှစ်ပါးတို့တွင် ညီငယ်မထေရ်သည် အလုပ်အကျွေး (ဆွမ်းဒါယကာ) တဦးက နောင်တော်မထေရ်အတွက် ပေးပို့ဆက်ကပ်လိုက်သော ကြံရိုးပိုင်းကို ယူဆောင်ခဲ့ကာ နောင်တော်ထံသို့ သွားရောက်၍ အကြောင်းအကျိုး လျှောက်ထားပြီးလျှင် “သုံးဆောင်တော်မူပါ အရှင်ဘုရား..”ဟု လျှောက်ထားလေ၏။ နောင်တော် မထေရ်မြတ် အဖို့မှာလည်း ထိုအချိန်မှာ ဆွမ်းစားပြီး၍ လုပ်ဆေးသောအခါ ဖြစ်၏။ သို့ရကား နောင်တော်မထေရ်မြတ်က “ငါ့ရှင်.. တော်ပါပြီ”ဟု ပြောဆိုလေလျှင် ညီငယ်မထေရ်သည် “အသို့နည်း = ဘယ့်နှယ်လဲ အရှင်ဘုရား.. နောင်တော်အရှင်ဘုရားတို့သည် ဧကာသနိက်ဓုတင်ကို ကျင့်ဆောင်တော်မူကြပါသလော”ဟု မေးလျှောက်လေ၏။ နောင်တော် မထေရ်မြတ်သည် “ငါ့ရှင်.. ကြံရိုးပိုင်းကို ယူခဲ့လော့”ဟု မိန့်တော်မူကာ
၁၆၇
နှစ်ပေါင်းငါးဆယ်ကြာ ဧကာသနိက်ဓုတင်ကို ဆောင်ခဲ့သူ ဖြစ်ပါသော်လည်း ဓုတင်ကို လျှို့ဝှက်လိုသည့်အတွက် ထိုကြံရိုးကို သုံးဆောင်တော်မူ၍ လုပ်ဆေးပြီးလျှင် တဖန် ဧကာသနိက်ဓုတင်ကို ဆောက်တည်၍ ကြွသွားတော်မူလေ၏။
ဤအပို့စ္ဆပုဂ္ဂိုလ် လေးမျိုးအကြောင်းကို အံ-ဋ္ဌ ၃၊ မျက်နှာ ၂၂၆-မှ ထုတ်ဆောင်ဖော်ပြ၍ ဝတ္ထုများကိုမူ မ-ဋ္ဌ ၂၊ မျက်နှာ ၄၅,၄၆-တို့မှ ထုတ်ဆောင် ဖော်ပြအပ်သည်၊ ထိုမ-ဋ္ဌ ၂၊ မျက်နှာ ၄၅-မှစ၍ ဣစ္ဆာသုံးမျိုး, အပ္ပိစ္ဆတာလေးမျိုး, သန္တောသ ဆယ့်နှစ်မျိုး, ပဝိဝေကသုံးမျိုး, သံသဂ္ဂငါးမျိုး-စသည် အကျယ်လာ၏။ အလိုရှိက ထိုအဋ္ဌကထာ ဋီကာမှ ထုတ်နုတ်မှတ်ယူရာ၏)။
ထိုသို့ အရှင်အနုရုဒ္ဓါမထေရ်မြတ် မဟာပုရိသဝိတက်ကြီး ခုနစ်ပါးကို ကြံစည်စဉ်းစား ဆင်ခြင်၍နေသော အချိန်မှာ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ဘဂ္ဂတိုင်း သုသုမာရဂိရမြို့ ဘေသကဠာမည်သော ဘေးမဲ့တော၌ သီတင်းသုံး နေထိုင်တော်မူဆဲ ဖြစ်၏၊ ဘေသကဠာတောအုပ်နှင့် အရှင်အနုရုဒ္ဓါနေသော ဝါးတောတို့မှာ ဘေသကဠာ တောအုပ်ကား အနောက်အရပ်၌ တည်ရှိ၍ ဝါးတောကား အရှေ့အရပ်၌ တည်ရှိလေသည်။ ထို့ကြောင့် ထိုဝါးတောကို ပါစီနဝံသဒါယ = မြတ်စွာဘုရား သီတင်းသုံး နေတော်မူရာ ဘေသကဠာတောအုပ်မှ အရှေ့ဝါးတောဟု ဟောကြားအပ်လေသည်။
အရှင်အနုရုဒ္ဓါ မထေရ်မြတ်သည် ရှေးဖော်ပြရာပါ မဟာပုရိသဝိတက်ကြီး ခုနစ်ပါးတို့ကို ကြံစည်စဉ်းစား ဆင်ခြင်ပြီးနောက် ရှေ့သို့ တဆင့်တက်၍ ရှစ်ခုမြောက်ဖြစ်သော မဟာပုရိသဝိတက်ကြီးကို ဆက်၍ ကြံစည်ဆင်ခြင်ရန် ပင်ပန်းလျက်ရှိလေ၏။ မှန်၏- သာဝကတို့အဖို့ရာ အလိုနည်းခြင်း အပ္ပိစ္ဆတာတရား, ရောင့်ရဲလွယ်ခြင်း သန္တုဋ္ဌိတရား, ကင်းဆိတ်ခြင်း ပဝိဝေကဘရား, အားထုတ်ခြင်း ဝီရိယာရမ္ဘတရား, သတိထင်လင်းခြင်း ဥပဋ္ဌိတသတိတာတရား, တည်ကြည်ခြင်း သမာဓိတရား, ပိုင်းခြား၍သိခြင်း ပညာတရား = ဤတရားများကို စဉ်းစား ဆင်ခြင်ပြီးသောအခါ ထို့ထက် အထက်သို့တက်၍ တရားတမျိုးကို
၁၆၈
စဉ်းစားဆင်ခြင်ရန် ဝန်လေးမြဲ ပင်ပန်းမြဲဓမ္မတာ ဖြစ်လေသည်။ သာဝကတို့အဖို့ရာ ပညာတွင်ရွေ့သာ တရားဆုံး၍ နေမြဲဓမ္မတာဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့်ပင် အရှင်အနုရုဒ္ဓါသည် ခုနစ်ခုမြောက် ပညာနှင့်စပ်သော မဟာပုရိသဝိတက်ကြီးကို ကြံစည်စဉ်းစား ဆင်ခြင်ပြီးနောက် ရှစ်ခုမြောက်ဖြစ်သော မဟာပုရိသဝိတက်ကြီးကို ဆက်၍ ကြံစည်ဆင်ခြင်ရန် ပင်ပန်းလျက် ရှိလေသည်။
ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ဘေသကဠာတောအုပ်၌ နေတော်မူရင်းကပင် “အနုရုဒ္ဓါသည် ရှစ်ခုမြောက် မဟာပုရိသဝိတက်ကြီး၌ ပင်ပန်းလျက်နေ၏”ဟု သိတော်မူ၍ “ထိုအနုရုဒ္ဓါ၏ အလိုအကြံကို ငါဘုရားသည် ပြည့်စေမည် = ဖြည့်စွက်ပေးမည်”ဟု ကြံစည် ဆင်ခြင်တော်မူကာ တန်ခိုးတော်ဖြင့် ခဏအတွင်း မှာပင် အရှင်အနုရုဒ္ဓါ၏ မျက်မှောက်သို့ ကြွရောက်တော်မူလျက် ခင်းထားပြီး ရှိနှင့်သောနေရာ၌ ထိုင်နေတော်မူပြီးလျှင်-
“အနုရုဒ္ဓါ.. ကောင်းစွာ့ ကောင်းစွာ့၊ အနုရုဒ္ဓါ.. သင်သည် ‘(၁) ဤလောကုတ္တရာတရား ကိုးပါးသည် အလိုနည်းသောပုဂ္ဂိုလ်၏ သန္တာန်မှာသာ ပြည့်စုံနိုင်၏။ အလိုကြီးသောပုဂ္ဂိုလ်၏ သန္တာန်မှာ မပြည့်စုံနိုင် ။(ပ)။ (၇) ဤလောကုတ္တရာတရား ကိုးပါးသည် ပညာရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်၏ သန္တာန်မှာသာ ပြည့်စုံနိုင်၏၊ ပညာမဲ့သော ပုဂ္ဂိုလ်၏ သန္တာန်မှာ မပြည့်စုံနိုင်’ဟု ယောက်ျားမြတ်တို့၏ အကြံကို ကောင်းစွာသာလျှင် ကြံပေ၏။
အနုရုဒ္ဓါ.. ထိုသို့ဖြစ်လျှင် သင်သည် ‘(၈) ဤလောကုတ္တရာတရား ကိုးပါးသည် သံသရာကို ချဲ့ထွင်တတ်သည့် (တဏှာ, မာန, ဒိဋ္ဌိ တည်းဟူသော) ပပဉ္စတရားမှ ကင်းလွတ်ရာ နိဗ္ဗာန်၌ မွေ့လျော်နှစ်ခြိုက် ပျော်ပိုက်သော ပုဂ္ဂိုလ်၏ သန္တာန်မှာသာ ပြည့်စုံနိုင်၏။ ပပဉ္စတရား၌သာ မွေ့လျော်နှစ်ခြိုက် ပျော်ပိုက်သော ပုဂ္ဂိုလ်၏
၁၆၉
သန္တာန်မှာ မပြည့်စုံနိုင်’ဟု ဤရှစ်ခုမြောက် ယောက်ျားမြတ်တို့၏ အကြံကိုလည်း ကြံဦးလော့”-
ဟု ဤလိုနေသည့် ရှစ်ခုမြောက် မဟာပုရိသဝိတက်ကြီးကို ဖြည့်စွက်ပေးတော်မူလေသည်။ ယင်းသို့ ဖြည့်စွက်ပေးတော်မူပြီးလျှင် ဆက်၍ပင် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် အရှင်အနုရုဒ္ဓါ မထေရ်မြတ်အား ဤမဟာပုရိသဝိတက်ကြီး ရှစ်မျိုးကို ကြံစည်၍နေလျှင် လောကီပဌမဈာန် ဒုတိယဈာန် တတိယဈာန် စတုတ္ထဈာန်တို့ကို အလွယ်တကူ ရယူဝင်စား နေနိုင်ကြောင်းကို၎င်း, ဤမဟာပုရိသဝိတက်ကြီး ရှစ်မျိုးကို ကြံစည်ကာ လောကီဈာန် လေးပါးတို့ကို အလွယ်တကူ ရယူဝင်စားနေလျှင် (၁) စီဝရသန္တောသ = သင်္ကန်း၌ ရောင့်ရဲလွယ်ခြင်း (၂) ပိဏ္ဍပါတသန္တောသ = ဆွမ်း၌ ရောင့်ရဲလွယ်ခြင်း (ဤပိဏ္ဍပါတသန္တောသ၌ပင် ဆေးပစ္စည်း ၌ ရောင့်ရဲလွယ်ခြင်းကိုလည်း ထည့်သွင်းထားသည်ဟု အထူးမှတ်ပါ။) (၃) သေနာသနသန္တောသ = ကျောင်းအိပ်ရာနေရာတို့၌ ရောင့်ရဲလွယ်ခြင်း (၄) ဘာ၀နာရာမတာ = ဘာဝနာအလုပ်၌ မွေ့လျော် ပျော်ပိုက်ခြင်း တည်းဟူသော အရိယဝံသပဋိပဒါ လေးပါးကို အလွယ်နှင့် ရမည်ကို၎င်း အကျယ် ဟောကြားတော်မူလေ၏။ (ဟောကြားတော်မူပုံ အကျယ်ကို ပိဋကတ်မြန်မာပြန် အင်္ဂုတ္တိုရ် တတိယအုပ် စာမျက်နှာ ၆၄-မှစ၍ ကြည့်ရှုရာ၏)။
ထိုသို့ ဟောကြားတော်မူပြီးနောက် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် “အနုရုဒ္ဓါ၏အဖို့ရာ အဘယ်ကျောင်းအိပ်ရာ နေရာ၌ နေထိုင်လျှင် ကမ္မဋ္ဌာန်းသည် သပ္ပါယ ဖြစ်လိမ့်မည်နည်း”ဟု ဆင်ခြင်တော်မူလတ်သော် ထိုဝါးတော၌ နေမှသာလျှင် သပ္ပါယဖြစ်လိမ့်မည်ဟု ကောင်းစွာ သိတော်မူ၍-
“အနုရုဒ္ဓါ.. ထို့ကြောင့် (ထိုသို့ ဝါးတော၌ နေမှသာ သပ္ပါယဖြစ်မည် ဖြစ်သောကြောင့်) သင်ချစ်သားသည် နောင်အခါ၌လည်း စေတိတိုင်း ဤဝါးတောအရပ်၌သာလျှင် ဝါကပ်၍ နေလေလော့”-
၁၇၀
ဟု မိန့်တော်မူပြီးလျှင် ကောင်းကင်သို့ ပျံတက်တော်မူကာ ဘေသကဠာတောအုပ်သို့ပင် ကြွရောက်တော်မူ၍ ထိုတောအုပ်၌ ရဟန်းတို့အား ဤမဟာပုရိသဝိတက်ကြီးရှစ်ပါး တရားဒေသနာကို အကျယ် ဟောတော်မူပြန်လေ၏။ (အကျယ်ကို ပိဋကတ်မြန်မာပြန် အင်္ဂုတ္တိုရ် တတိယအုပ် စာမျက်နှာ ၆၆-မှစ၍ ကြည့်ရှု မှတ်ယူကုန်ရာ၏)။
အရှင်အနုရုဒ္ဓါ မထေရ်မြတ်သည် မြတ်စွာဘုရားရှင် ကြွသွားတော်မူလျှင်ပင် ရဟန်းတရား ပွါးများကြိုးကုတ် အားထုတ်တော်မူလေရာ မကြာမြင့်မီပင် (နောက်နှစ် ဝါတွင်း၌) ပု,ဒိ,အာ = ဝိဇ္ဇာသုံးပါးနှင့် ပြည့်စုံသော အာသဝေါကုန်ခန်း ရဟန္တာမထေရ်မြတ် ဖြစ်၍ “ဩ.. မြတ်စွာဘုရားသည် ငါ၏စိတ်ကို သိမြင်ကာ ကြွလာတော်မူ၍ ရှစ်ခုမြောက်ဖြစ်သော မဟာပုရိသဝိတက်ကြီးကို ဖြည့်စွက်ပေးတော်မူပါပေ၏၊ ငါ၏ ထိုစိတ်နှလုံး အလိုသည်လည်း ယခုအခါ အထွတ်အထိပ်မြောက် ပေါက်ရောက်လေပြီတကား”ဟု အားရဝမ်းသာ အောက်မေ့တော်မူကာ မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ တရားဒေသနာတော်နှင့် မိမိ ရရှိအပ်သော လောကုတ္တရာတရားကို အာရုံပြု၍ ဤဆိုလတ္တံ့သော ဥဒါန်းဂါထာတို့ကို ရွတ်ဆို ကျူးရင့်တော်မူလေ၏။
(က) မမ သင်္ကပ္ပမညာယ၊
သတ္ထာ လောကေ အနုတ္တရော။
မနောမယေန ကာယေန၊
ဣဒ္ဓိယာ ဥပသင်္ကမိ။
လောကေ = လောကသုံးခွင် ဘုံအပြင်၌။ အနုတ္တရော = အတုမရှိ လွန်မြတ်ဘိသော။ သတ္ထာ = လူနတ်တို့ဆရာ ဘုရားမြတ်စွာသည်။ မမ = အနုရုဒ္ဓါ မထေရ်ငါ၏။ သင်္ကပ္ပံ = ဝမ်း၌ဖြစ်ဟန် စိတ်အကြံကို။ အညာယ = ပိုင်းခြားထင်ထင် သိမြင်တော်မူ၍။ မနောမယေန ကာယေန = အဘိညာဏ်စိတ်ကြောင့် ရိပ်ရိပ်လျင်လျား တဟုန်တည်းသွားသော ကိုယ်တော်ဖြင့်။ ဣဒ္ဓိယာ = နှိုင်းတုမလျော်
၁၇၁
တန်ခိုးတော်ဖြင့်။ ဥပသင်္ကမိ = ငါ၏မျက်မှောက် ခဏခြင်း ကြွရောက်တော်မူလာလေပြီ။
(ခ) ယထာ မေ အဟု သင်္ကပ္ပေါ၊
တတော ဥတ္တရိ ဒေသယိ။
နိပ္ပပဉ္စရတော ဗုဒ္ဓေါ၊
နိပ္ပပဉ္စ မဒေသယိ။
မေ = အနုရုဒ္ဓါ မထေရ်ငါ၏ (သန္တာန်၌)။ ယထာ = အကြင်သို့အား ခုနစ်ပါးသော အခြင်းအရာဖြင့်။ သင်္ကပ္ပေါ = ပုဂ္ဂိုလ်ဥက္ကဌ် ယောက်ျားမြတ်တို့၏ အကြံသည်။ အဟု = ဖြစ်ခဲ့လေပြီ။ တတော = ထို ငါအကြံပွါး ခုနစ်ပါးသော ယောက်ျားမြတ်တို့၏ အကြံထက်။ ဥတ္တရိ = အထက်၌ဖြစ်ရန် ရှစ်ခုမြောက်အကြံကို။ ဒေသယိ = ကရုဏာရှေ့ထား ဟောကြားတော်မူလေပြီ။ (ကထံ ဒေသယိ = အဘယ်သို့ ဟောကြားတော်မူသနည်း ဟူမူကား)။ နိပ္ပပဉ္စရတော = ပပဉ္စသုံးပါး သံသရာနယ်ချဲ့တရားတို့မှ ပယ်ရှားလွတ်မြောက်ရာမှန် အသင်္ခတနိဗ္ဗာန်၌ စိတ်သန်မွေ့လျော် ဖလသမာပတ်ဖြင့် ပျော်တော်မူသော။ ဗုဒ္ဓေါ = သဗ္ဗညူဗုဒ္ဓ အမည်ရသည့် လောကထွတ်ထား မြတ်ဘုရားသည်။ နိပ္ပပဉ္စံ = ပပဉ္စသုံးပါး သံသရာနယ်ချဲ့တရားတို့မှ ပယ်ရှားလွတ်မြောက်ရာမှန် အသင်္ခတနိဗ္ဗာန်ကို။ အဒေသယိ = ကရုဏာရှေ့ထား ဟောကြားတော်မူလေပြီ။
(ဂ) တဿာဟံ ဓမ္မမညာယ၊
ဝိဟာသိံ သာသနေ ရတော။
တိဿော ဝိဇ္ဇာ အနုပ္ပတ္တာ၊
ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
အဟံ = အနုရုဒ္ဓါ မထေရ်ငါသည်။ တဿ = ထိုသဗ္ဗညူဗုဒ္ဓ အမည်ရသည့် လောကထွတ်ထား မြတ်စွာဘုရား၏။ ဓမ္မံ = ဟောကြားမိန့်ဖော် တရားတော်ကို။
၁၇၂
အညာယ = အရဟတ္တဖိုလ်ပေါက် အသိဉာဏ်ရောက်၍။ သာသနေ = သုံးပါးသိက္ခာ သာသနာ၌။ ရတော = ဖလသမာပတ်ဖြင့် မပြတ်မွေ့လျော် ပျော်ပိုက်သည်ဖြစ်၍။ ဝိဟာသိံ = မျက်မှောက်ဘဝ ချမ်းသာရ၍ မျှတနေနိုင်ခဲ့လေပြီ။ မေ = အနုရုဒ္ဓါ မထေရ်ငါသည်။ တိဿော ဝိဇ္ဇာ = သုံးပါးဝိဇ္ဇာ ပု,ဒိ,အာ- တို့သို့။ အနုပ္ပတ္တာ = အရဟတ္တဖိုလ်ခိုက် ရောက်ဆိုက်အပ်ကုန်ပြီ။ ဗုဒ္ဓဿ = သဗ္ဗညူဗုဒ္ဓ အမည်ရသည့် လောကထွတ်ထား မြတ်စွာဘုရား၏။ သာသနံ = သုံးပါးသိက္ခာ သာသနာကို။ ကတံ = အရဟတ္တဖိုလ်ရောက် ကျင့်ဆောက်ကြိုးကုတ် အပြီးတိုင် ပြုလုပ်အပ်လေပြီ။
ဧတဒဂ်ဘွဲ့ထူး ရတော်မူခြင်း
ထိုမှ နောက်အခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ဇေတဝန်ကျောင်း တိုက်တော်၌ သီတင်းသုံး နေထိုင်တော်မူစဉ် များစွာသော ရဟန်းတော်တို့အား အသီးအသီး ဧတဒဂ်ဘွဲ့နှင်းသဘင် ဆင်ယင်ကျင်းပသောအခါ ဤအရှင်အနုရုဒ္ဓါ မထေရ်မြတ်အား-
“ဧတဒဂ္ဂံ ဘိက္ခဝေ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ ဒိဗ္ဗစက္ခုကာနံ ယဒိဒံ အနုရုဒ္ဓေါ = ရဟန်းတို့.. ဒိဗ္ဗစက္ခု အဘိညာဏ်ရှိသော ငါဘုရား၏ တပည့်သာဝက ရဟန်းတို့တွင် အနုရုဒ္ဓါသည် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး ဖြစ်ပေ၏”-
ဟု ချီးကျူး မြွက်ဆိုတော်မူကာ ဒိဗ္ဗစက္ခု အဘိညာဏ်ကို ရရှိသောအရာ၌ ဧတဒဂ် ထားတော်မူလေ၏။
(ဤ၌။ ။“အခြား တပါးသော တေဝိဇ္ဇရဟန္တာ, ဆဠဘိည ရဟန္တာတို့သည်လည်း ဒိဗ္ဗစက္ခုအဘိညာဏ်ကို ရတော်မူကြသည်ချည်း ဖြစ်ပါလျက် အဘယ့်ကြောင့် မြတ်စွာဘုရားသည် အရှင်အနုရုဒ္ဓါ မထေရ်အားသာ ထူးချွန်၍ ‘ဒိဗ္ဗစက္ခုအဘိညာဏ်ကို ရရှိသောအရာ၌’ ဧတဒဂ်ထားတော်မူသနည်း”ဟု မေးဖွယ်ရှိ၏။ အဖြေကား- အခြားသော တေဝိဇ္ဇရဟန္တာ, ဆဠဘိညရဟန္တာတို့သည်လည်း ဒိဗ္ဗစက္ခုအဘိညာဏ်ကို ရတော်မူကြသည်ချည်း မှန်သော်လည်း ထိုမထေရ်တို့သည် ဒိဗ္ဗစက္ခုအဘိညာဏ်ကို အရှင်အနုရုဒ္ဓါမထေရ်ကဲ့သို့ လွန်လွန်ကဲကဲ
၁၇၃
ဝင်စားတော်မမူကြချေ။ အရှင်အနုရုဒ္ဓါ မထေရ်မြတ်သည်ကား ဆွမ်းခံကြွသွားသောအခါ ဆွမ်းဘုဉ်းပေးသော အခါမျှကို ချန်လှပ်၍ ကြွင်းသောအချိန်အခါ၌ အာလောကကသိုဏ်းကို တိုးချဲ့ပွါးများ၍ ဒိဗ္ဗစက္ခု အဘိညာဏ်ဖြင့် သတ္တဝါတို့ကို ကြည့်ရှု၍သာ အနေများလေသည်၊ ဤသို့လျှင် အရှင်အနုရုဒ္ဓါ မထေရ်မြတ်မှာ နေ့နေ့ညဉ့်ညဉ့် ဒိဗ္ဗစက္ခု အဘိညာဏ်ဝယ် ဝသီဘော်ငါးတန် (အခြားမထေရ်များထက်) အလေ့အကျက် အားသန်သောကြောင့် မြတ်စွာဘုရားသည် အရှင်အနုရုဒ္ဓါ မထေရ်အားသာ ‘ဒိဗ္ဗစက္ခုအဘိညာဏ်ကို ရရှိသောအရာ၌’ ဧတဒဂ်ထားတော်မူသည်။ ဤကား အဖြေတည်း။
တနည်းဖြေဆိုရလျှင်- အရှင်အနုရုဒ္ဓါသည် ကမ္ဘာတသိန်း ကာလကြာအောင် ဤဒိဗ္ဗစက္ခုက ဧတဒဂ်ရာထူးကို ရရှိရန် အဓိကာရကောင်းမှု ပြုတော်မူခဲ့ တောင့်တပန်ထွာတော်မူခဲ့သောကြောင့် ဤယခု နောက်ဆုံး ပါရမီဆုတောင်း ပြည့်ဝသော ဘဝမှာလည်း ရှေးဆုတောင်း တရားအထုံဝါသနာ ပါရှိသည့်အတိုင်း ဒိဗ္ဗစက္ခု အဘိညာဏ်ကို အခြား တပါးသော ရဟန္တာမထေရ်တို့ထက် လွန်လွန်ကဲကဲ ဝင်စားလေ့လာတော်မူလေသည်။ ထို့ကြောင့် မြတ်စွာဘုရားသည် အရှင်အနုရုဒ္ဓါ မထေရ်အားသာ ‘ဒိဗ္ဗစက္ခုအဘိညာဏ်ကို ရရှိသောအရာ၌’ ဧတဒဂ် ထားတော်မူသည်၊ ဤကား အဖြေတည်း)။
အရှင်အနုရုဒ္ဓါမထေရ် နတ်လှူဒါန်းသည့် ပံသုကူသင်္ကန်းကို
ရတော်မူခြင်းအကြောင်း
(ဓမ္မပဒ-ဋ္ဌ ၁၊ ၃၈၇-၈-မှ ထုတ်နုတ်ဖော်ပြသည်)
မြတ်စွာဘုရားရှင် ရာဇဂြိုဟ်ပြည် ဝေဠုဝန်ကျောင်းတိုက်၌ နေတော်မူစဉ် တနေ့သ၌ အရှင်အနုရုဒ္ဓါ မထေရ်သည် ဟောင်းနွမ်းသော သင်္ကန်းရှိသည်ဖြစ်ရကား တံမြက်ချေးပုံ- စသည်တို့၌ ပံသုကူသင်္ကန်းကို လှည့်လည် ရှာမှီးတော်မူလေ၏။ မထေရ်၏ ဤယခုဘဝမှ သုံးခုမြောက်ဘဝက ဇနီးဟောင်းသည် တာဝတိံသာ နတ်ပြည်ဝယ် ဇာလိနီအမည်ရှိသော နတ်သမီးဖြစ်၍နေ၏။
ဇာလိနီနတ်သမီးသည် မထေရ်မြတ်ကို ပံသုကူအဝတ်ကြမ်းများ ရှာမှီးနေသည်ကို မြင်လတ်၍ မထေရ်၏အလို့ငှါ အလျား တဆယ့်သုံးတောင်, အနံ လေးတောင်ရှိသော
၁၇၄
နတ်ဖြစ်ပုဆိုး သုံးထည်တို့ကို ယူဆောင်ခဲ့၍ “အကယ်၍ ငါသည် ဤနတ်ဖြစ်ပုဆိုးတို့ကို ဤပုံဤပန်းအတိုင်း မထေရ်အား လှူဒါန်းလျှင် မထေရ်သည် ခံယူလိမ့်မည်မဟုတ်”ဟု ကြံစည်ပြီးလျှင် ပံသုကူပုဆိုးကြမ်း ရှာနေသော မထေရ်မြတ်၏ ရှေ့မှ အမှိုက်ပုံတခုဝယ် ထိုနတ်ဖြစ်ပုဆိုးတို့၏ အမြိတ်အဆာ အစွန်းမျှသာမြင်အောင်ပြု၍ ထားရှိလေသည်။
မထေရ်သည် ထိုလမ်းအတိုင်း ပံသုကူရှာ ကြွလာလတ်သော် ထိုနတ်ဖြစ်ပုဆိုးတို့၏ အမြိတ်အဆာ အစွန်းမျှကိုသာ မြင်တော်မူ၍ ထိုနေရာမှာပင် ပံသုကူကောက်ယူလေလျှင် ဖော်ပြရာပါ နတ်ဖြစ်ပုဆိုး သုံးထည်တို့ကို မြင်တော်မူ၍ “ဤအဝတ်ကား ဥက္ကဌ် ပံသုကူပေတကား”ဟု အောက်မေ့ ကောက်ယူကာ ဖဲသွားလေ၏။
ထို့နောက် မထေရ်မြတ် သင်္ကန်းချုပ်လုပ်သောနေ့၌ မြတ်စွာဘုရားသည် ရဟန်းငါးရာ ခြံရံလျက် သင်္ကန်းချုပ်ရာ ရှင်အနုရုဒ္ဓါ၏ကျောင်းသို့ ကြွရောက်၍ ထိုင်နေတော်မူ၏။ အသီတိသာဝကဂိုဏ်းဝင် မထေရ်ကြီးတို့သည်လည်း ထိုသင်္ကန်းချုပ်ရာ ကျောင်း၌ပင် ထိုင်နေတော်မူကြကုန်၏။ သင်္ကန်းချုပ်ဖို့ရန် အရှင်မဟာ ကဿပမထေရ်က အရင်းပိုင်း = အစပိုင်း၌ ထိုင်နေ၍ အရှင်သာရိပုတ္တရာက အလယ်ပိုင်း, အရှင်အာနန္ဒာက အဖျားပိုင်းက ထိုင်နေကာ သင်္ကန်းချုပ်တော်မူကြ၏၊ ရဟန်းသံဃာက ချည်ကိုကျစ်၍ ပေးလေသည်။ မြတ်စွာဘုရားရှင်က အပ်ချည်များကို အပ်နဖား၌ တပ်၍ပေးလေသည်၊ အရှင်မဟာမောဂ္ဂလာန် မထေရ်က ထိုသင်္ကန်းချုပ်ပွဲဝယ် အကြင်အကြင် အလိုရှိအပ်သမျှသော ပစ္စည်းများကို ရအောင် ရှာဆောင် လှည့်လည်တော်မူလေသည်။
ဇာလိနီနတ်သမီးသည်လည်း မြို့တွင်းသို့ဝင်၍ “အို လူများအပေါင်းတို့.. ငါတို့အရှင် အနုရုဒ္ဓါမထေရ်အတွက် သင်္ကန်းချုပ်လုပ်ရန် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် အသီတိသာဝက ရဟန္တာမထေရ်မြတ်ကြီးများ ခြံရံအပ်လျက် ရဟန်းငါးရာတို့နှင့် အတူတကွ ကျောင်း၌ ထိုင်နေတော်မူလေသည်။ ယာဂုစသည်တို့ကို ယူဆောင်၍ ကျောင်းတိုက်သို့ သွားကြကုန်လော့”ဟု
၁၇၅
အမျိုးသမီးများ ယာဂုဆွမ်းယူဆောင်၍ သွားကြရန် နှိုးဆော် ဆောက်တည်စေလေ၏။ အရှင်မဟာမောဂ္ဂလာန် မထေရ်သည်လည်း ဆွမ်းမစားမီ အကြားကာလ၌ ဇမ္ဗူ့သပြေသီးခိုင်ကြီးများကို ယူဆောင်ပေး တော်မူလေသည်။ ထိုသပြေသီးများကို ရဟန်းငါးရာတို့ ကုန်အောင်မစားနိုင်ကြကုန်။ သိကြားနတ်မင်းသည် သင်္ကန်းချုပ်လုပ်ရာအရပ်၌ မြေကို အပြေအပြစ်ဖြစ်အောင် ပြုလုပ်ဖန်ဆင်းပေးလေသည်၊ သို့ရကား သင်္ကန်းချုပ်ရာ မြေအပြင်သည် ချိပ်ရည်သွန်းလောင်းထားအပ်သကဲ့သို့ ရှိလေသည်။ ရဟန်းတို့ စားသုံး၍ ကြွင်းကျန်သော ယာဂု, ခဲဖွယ်, ဆွမ်းများမှာ တပုံကြီးဖြစ်၍ နေလေသည်။
ထိုအခါ ရဟန်းတို့သည် “ဤမျှသော ရဟန်းတို့အတွက် ဤမျှများပြားသော ယာဂု, ခဲဖွယ်, ဆွမ်း-စသည်တို့ဖြင့် အဘယ်အကျိုးရှိအံ့နည်း၊ (တကယ်ဆိုလျှင်) အတိုင်းအရှည်ကို မှတ်ယူပြီးလျှင် “ဤမျှလောက်ကိုသာ ဆောင်ယူကြလော့”ဟု ဆွေမျိုးများ အလုပ်အကျွေး ဒကာ ဒကာမများကို ပြောဆိုသင့်သည် မဟုတ်လော။ အရှင်အနုရုဒ္ဓါ မထေရ်သည် မိမိမှာ ဆွေမျိုး, အလုပ်အကျွေး ဒကာ ဒကာမများ ပေါများကြောင်းကို သိစေလိုသည် ထင်ပါ၏”ဟု ကဲ့ရဲ့စကား ပြောကြားကြလေ၏။ ထိုအခါ ထိုရဟန်းများကို မြတ်စွာဘုရားရှင်က “ချစ်သားတို့.. အဘယ်စကားကို ပြောကြားနေကြသနည်း”ဟု မေးတော်မူ၍ ရဟန်းများက “ဤမည်သော စကားကို ပြောကြားနေကြပါသည် မြတ်စွာဘုရား..”ဟု ပြန်ကြား လျှောက်ထားကြလေလျှင် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် “ရဟန်းတို့.. သင်တို့သည် ဤယာဂု, ခဲဖွယ်, ဆွမ်း-စသည်များကို အနုရုဒ္ဓါက ဆောင်စေအပ်၏ဟု မှတ်ထင်ကြသလော”ဟု မေးတော်မူ၏။ ရဟန်းများက “ဟုတ်ပါသည် ရှင်အနုရုဒ္ဓါက ဆောင်စေအပ်၏ ဟု မှတ်ထင်ကြပါသည်ဘုရား..”ဟု ပြန်ကြား လျှောက်ထားကြလေသော် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည်-
“ရဟန်းတို့.. ငါ၏သားတော် အနုရုဒ္ဓါသည် ဤသို့ သဘောရှိသည့် ပစ္စည်းလေးခဏ်း တောင်းရမ်းစကား
၁၇၆
မပြောကြားချေ။ မှန်၏- ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်တို့သည် ပစ္စည်းလေးရပ်နှင့် စပ်သောစကားကို အလေးထား၍ မပြောကြားကြကုန်၊ ဤဆွမ်းသည်ကား နတ်၏ အာနုဘော်ကြောင့် ဖြစ်လာလေသည်”-
ဟု မိန့်တော်မူ၍ ရှေ့နောက်စကား အနုသန္ဓေ = ဆက်စပ်တော်မူပြီးလျှင် တရားဟောတော်မူလိုရကား ဤဆိုလတ္တံ့သော ဂါထာကို မိန့်တော်မူလေ၏-
ယဿာသဝါ ပရိက္ခီဏာ၊
အာဟာရေ စ အနိဿိတော။
သုညတော အနိမိတ္တော စ၊
ဝိမောက္ခာ ယဿ ဂေါစရော။
အာကာသေဝ သကုန္တာနံ၊
ပဒံ တဿ ဒုရန္နယံ။
(ဘိက္ခဝေ = ရဟန်းတော်များ အို ချစ်သားတို့..)။ ယဿ = အကြင် ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်၏ (သန္တာန်၌)။ အာသဝါ = ကာမ, ဘဝ, ဒိဋ္ဌိ, အဝိဇ္ဇာ = လေးဖြာသော အာသဝေါတရားတို့သည်။ ပရိက္ခီဏာ = အငွေ့အသက်မျှပင် ကျန်မထင်အောင် ထက်ဝန်းကျင် ကုန်ခန်းကြလေပြီ။ ယော = အကြင် ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်သည်။ အာဟာရေ စ = အစာအာဟာရ၌လည်း။ အနိဿိတော = တဏှာ,ဒိဋ္ဌိ နှစ်ပါးတို့ဖြင့် လားလားမျှ စွဲမှီတော်မမူ။ သုညတော ဝိမောက္ခော စ = ရာဂ, ဒေါသ, မောဟဆိတ်သုဉ်း တရားအားလုံးမှလည်း လွတ်မြောက်၍ သုညတဝိမောက္ခ အမည်ရသော နိဗ္ဗာန်သည်၎င်း။ အနိမိတ္တော ဝိမောက္ခော စ = ရာဂ, ဒေါသ, မောဟ နိမိတ်တို့ ပိတ်(ဗိတ်)မရှိ ထိုနိမိတ်တို့မှလည်း လွတ်မြောက်၍ အနိမိတ္တဝိမောက္ခ အမည်ရသော နိဗ္ဗာန်သည်၎င်း။ (အပ္ပဏိဟိတော ဝိမောက္ခော စ = ရာဂ, ဒေါသ, မောဟ ပဏိဓိတို့ ပိတ်(ဗိတ်)မရှိ ထိုပဏိဓိတို့မှလည်း လွတ်မြောက်၍ အပ္ပဏိဟိတမောက္ခ အမည်ရသော
၁၇၇
နိဗ္ဗာန်သည်၎င်း၊ စ- သဒ္ဓါဖြင့် ဆည်းသည်)။ ယဿ = အကြင် ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်၏။ ဂေါစရော = ဖလသမာပတ်ဖြင့် မပြတ်ကျက်စားရာမှန် ဂေါစရဂါမ်လည်း ဖြစ်ပေ၏။ အာကာသေ = အဇဋာပြင် မိုးကောင်းကင်၌။ သကုန္တာနံ = သွားရောက်ကုန်ငြား ငှက်အများတို့၏။ ပဒံ = ခြေဖြင့်နင်း၍ သွားရောက်ရာ, ရင် ဦးခေါင်း အတောင်တို့ဖြင့် ထိခတ်၍ သွားရောက်ရာ အရပ်ကို။ ဒုရန္နယံ ဣဝ = သိရန်ခဲကပ် မတတ်နိုင်သကဲ့သို့။ တဿ = ထိုရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်၏။ ပဒံ = စုတိမှနောက် လားရောက်တော်မူရာ အနုပါဒိသေသ နိဗ္ဗာနဓာတ်ကို။ ဒုရန္နယံ = လူသာမန်တို့ သိရန်ခဲကပ် မတတ်နိုင်ချေ။
ဒေသနာနိဂုံး ဆုံးသောအခါ များစွာသော သူတို့သည် သောတာပတ္တိဖိုလ်- စသည်တို့သို့ လားရောက်ကြလေကုန်၏။
ဤကား အရှင်အနုရုဒ္ဓါမထေရ်အကြောင်းတည်း။
**********
(၆) အရှင်ဘဒ္ဒိယမထေရ်အကြောင်း
ဤသံဃရတနာအခဏ်း၌ ဘဒ္ဒိယမထေရ်တို့မှာ ယခု (၆)အမှတ်ပါ ဘဒ္ဒိယမထေရ်, (၇)အမှတ်ဖြင့် ဖော်ပြ လတ္တံ့သော လကုဏ္ဍကဘဒ္ဒိယ မထေရ်ဟူ၍ နှစ်ပါးတို့ ရှိကြလေသည်၊ ထိုနှစ်ပါးတို့တွင် ဤယခု ဖော်ပြမည့် ဘဒ္ဒိယမထေရ်မှာ ရှေး အရှင်အနုရုဒ္ဓါအကြောင်း၌ ဖော်ပြအပ်ခဲ့ပြီးသည့် သာကီဝင်မင်းသား ခြောက်ယောက်အဝင်အပါ ဘဒ္ဒိယမင်းသားဘဝမှ ရဟန်းပြုသော ဘဒ္ဒိယမထေရ်ဖြစ်သည်၊ ဤဘဒ္ဒိယမထေရ်၏ မယ်တော်မှာ “ကာဠီဂေါဓာ”မည်သော သာကီဝင်မင်းသမီး ဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် ဤဘဒ္ဒိယမထေရ်ကို “ကာဠီဂေါဓာပုတ္တဘဒ္ဒိယမထေရ် = ကာဠီဂေါဓာ သာကီဝင်မင်းသမီး၏ သားဖြစ်သော ဘဒ္ဒိယမထေရ်”ဟု အသိအမှတ် ပြုအပ်လေသည်။
၁၇၈
(က) မထေရ်မြတ်၏ ရှေးဆုတောင်း
ဤဘဒ္ဒိယမထေရ်သည်လည်း အတိတ်အခါ ကမ္ဘာတသိန်းထက်ဝယ် ပဒုမုတ္တရ မြတ်စွာဘုရား ပွင့်ထွန်းတော်မူရာအခါ၌ စည်းစိမ်ဥစ္စာ ပေါများသော မဟာဘောဂအမျိုး၌ သူဌေးသားဖြစ်၍ (ရှင်အနုရုဒ္ဓါဝတ္ထု၌) ဆိုအပ်ခဲ့သောနည်းအတိုင်း တရားနာရန် ကျောင်းတော်သို့ သွားရောက်လေသည်။
ထိုနေ့၌ ပဒုမုတ္တရ မြတ်စွာဘုရားရှင်က ရဟန်းတပါးကို အမျိုးမြတ်ခြင်း ရှိသူတို့အနက် ဧတဒဂ်ဘွဲ့ထူး ပေးအပ်တော်မူသည်ကို တွေ့မြင်ရ၍ “ငါသည်လည်း နောက်အခါ တဆူဆူသော ဘုရားရှင်၏ သာသနာ၌ ဤယခုရဟန်းကဲ့သို့ပင် အမျိုးမြတ်ခြင်းရှိကြသော ရဟန်းတို့အနက် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး = ဧတဒဂ်ဘွဲ့ရ ရဟန်းဖြစ်မှ သင့်တော်မည်”ဟု ကြံစည်ဆင်ခြင်ကာ မြတ်စွာဘုရားကို ပင့်ဖိတ်၍ ခုနစ်ရက်ကြာ ဘုရားအမှူးရှိသော သံဃာအား မဟာဒါနကြီး ပေးလှူပြီးလျှင် “မြတ်စွာဘုရား.. တပည့်တော်သည် ဤဒါန၏ အကျိုးကြောင့် အခြားတပါးသော စည်းစိမ်ကို မတောင့်တပါ၊ စင်စစ်သော်ကား နောက်အခါဝယ် တဆူဆူသော မြတ်စွာဘုရား၏ သာသနာ၌ အမျိုးမြတ်ခြင်းရှိကြသော ရဟန်းတို့တွင် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး = ဧတဒဂ်ဘွဲ့ရ-ရဟန်း ဖြစ်ရပါလို၏”ဟု ဆုတောင်း၍ မြတ်စွာဘုရားခြေတော်ရင်း၌ ဝပ်စင်းလျက် နေလေ၏။
မြတ်စွာဘုရားသည် အနာဂတ်ကို ရှုကြည့်တော်မူလတ်သော် ထိုသူဌေးသား၏ ဆုတောင်းချက် ပြည့်စုံမည်ကို မြင်တော်မူ၍ “သင်၏ ဤဆုတောင်းမှုသည် ပြည့်စုံလိမ့်မည်၊ ဤကမ္ဘာမှနောက် ကမ္ဘာတသိန်း အဆုံးရောက်သောအခါ၌ ဂေါတမမြတ်စွာဘုရား ထင်ရှားပွင့်တော်မူလိမ့်မည်၊ ထိုအခါ သင်သည် ဂေါတမမြတ်စွာ သာသနာ၌ အမျိုးမြတ်ကြသော ရဟန်းတို့တွင် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး = ဧတဒဂ်ဘွဲ့ရ-ရဟန်း ဖြစ်လိမ့်မည်”ဟု ဗျာဒိတ်ကြားတော်မူ၍ ဆွမ်းအနုမောဒနာတရား ဟောကြားပြီးလျှင် ကျောင်းတော်သို့ ပြန်ကြွတော်မူလေ၏။
၁၇၉
သူဌေးသားသည်လည်း ထိုဗျာဒိတ်ကို ရရှိပြီးနောက် မြတ်သောအမျိုး၌ ဖြစ်စေတတ်သော ကောင်းမှုကုသိုလ်များကို မေးမြန်း လျှောက်ထားပြီးလျှင် တရားဟောရာ ဓမ္မာသနပလ္လင်များကို ပြုလုပ်စေ၍ လှူဒါန်းလေသည်၊ ထိုပလ္လင်များ၌ အခင်းများကို ပြုလုပ်စေ၍ လှူဒါန်းလေသည်၊ ဓမ္မကထိကများ တရားဟောသောအခါ အသုံးပြုရန် ယပ်များကို၎င်း, ဓမ္မကထိက အရှင်မြတ်တို့အား ပူဇော်သက္ကာရမှုကို၎င်း, ဥပုသ်အိမ် သိမ်အပြင်၌ ဆီမီးတန်ဆောင်များကို၎င်း လှူဒါန်းလေသည်။ ဤသို့လျှင် အသက်ထက်ဆုံး များစွာသော ကောင်းမှုကို ပြုလုပ်၍ ထိုဘဝမှ စုတေလတ်သော် နတ်ပြည်, လူ့ပြည် အလှည့်အလည် ကျင်လည်ကျက်စားခဲ့၍ ကဿပမြတ်စွာဘုရားရှင်နှင့် ဤဂေါတမ မြတ်စွာဘုရားရှင်တို့၏ အကြားကာလဝယ် ဗာရာဏသီပြည် သူကြွယ်အိမ်၌ သူကြွယ်သား ဖြစ်ပြန်လေ၏။
ထိုအခါဝယ် များစွာသော ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အရှင်မြတ်တို့သည် ဂန္ဓမာဒနတောင်မှ ကြွလာကြ၍ ဗာရာဏသီပြည် ဂင်္ဂါမြစ်ကမ်းဝယ် ရေမိုးချမ်းသာရာ နေရာတခု၌ ထိုင်၍ ဆွမ်းဘုဉ်းပေးကြကုန်၏။ အရှင်ဘဒ္ဒိယအလောင်း သူကြွယ်သည် ထိုပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အရှင်မြတ်များ အမြဲမပြတ် ထိုနေရာ၌ ဆွမ်းဘုဉ်းပေးကြသည်ကို သိ၍ ကျောက်ပြားကြီးရှစ်ချပ် ခင်းလှူကာ အသက်ထက်ဆုံး ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အရှင်တို့ကို ပြုစုလုပ်ကျွေးလေ၏။
(ခ) နောက်ဆုံးဘဝ ရဟန်းပြုခြင်း
ထို့နောက် ကဿပမြတ်စွာဘုရားနှင့် ဂေါတမ မြတ်စွာဘုရားရှင်တို့၏ အကြားကာလ = ဗုဒ္ဓန္တရအသင်္ချေယျ အချိန်ပိုင်းကာလပတ်လုံး အပါယ်မလားပဲ နတ်ပြည်, လူ့ပြည်တို့၌သာ ကျင်လည်ခဲ့၍ ဤဘုရားလက်ထက်တော်အခါဝယ် ကပိလဝတ်ပြည် သာကီဝင်မင်းမျိုး၌ ဖြစ်လေ၏။ ထိုမင်းသား၏ အမည်ကို ဘဒ္ဒိယမင်းသားဟု မိဖတို့က မှည့်ခေါ်ကြလေသည်။
၁၈၀
ထိုဘဒ္ဒိယမင်းသားသည် အရွယ်သို့ ရောက်ရှိလတ်သော် (အောက်မဟာဗုဒ္ဓဝင် တတိယတွဲ စာမျက်နှာ ၁၄၅-မှ ၁၆၀-တိုင် ဖော်ပြအပ်ခဲ့သည့် သာကီဝင်မင်းသား ခြောက်ဦးတို့ ဥပါလိ ဆေတ္တာသည်နှင့်တကွ ရဟန်းပြုကြသော အခဏ်း၌ ဆိုအပ်ခဲ့ပြီးသည့်အတိုင်း) မင်းသားခြောက်ဦးတို့တွင် ခေါင်းဆောင်မင်းသားတဦး အပါအဝင်ဖြစ်ကာ မြတ်စွာဘုရားရှင် အနုပိယမြို့၏အနီး “သရက်တော ကျောင်းတိုက်”၌ သီတင်းသုံး နေတော်မူစဉ် ဘုရားရှင်အထံ၌ ရဟန်းပြု၍ ထိုနှစ်ဝါတွင်းမှာပင် ရဟန္တာအဖြစ်သို့ ရောက်တော်မူသည်။
(ထိုဘဒ္ဒိယ ရဟန္တာအရှင်မြတ်၏ ရဟန္တာဖြစ်ပြီးနောက် ဖလသမာပတ်ဖြင့် ချမ်းသာစွာ နေတော်မူရ၍ “အဟော သုခံ, အဟော သုခံ = ဩ.. ချမ်းသာစွာ့, ဩ.. ချမ်းသာစွာ့”ဟု ဥဒါန်း ကျူးရင့်တော်မူသည်ကို ပုထုဇန်ရဟန်းတို့ မသိရှိကြ၍ မင်းစည်းစိမ်ဟောင်းကို အောက်မေ့ကာ ဥဒါန်းကျူးသည် ထင်မှတ်ကြလျက် မြတ်စွာဘုရားရှင်အား လျှောက်ထားကြသော အကြောင်းအရာ စသည်ကို ပိဋကတ်တော်မြန်မာပြန် ဥဒါန်းပါဠိတော် (ခု-မြန် ၁၊ စာမျက်နှာ ၉ဝ)၌ ကြည့်ရှုကုန်ရာ၏)။
(ဂ) ဧတဒဂ်ဘွဲ့ထူး ရတော်မူခြင်း
မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် နောက်တချိန်ဝယ် ဇေတဝန်ကျောင်းတိုက်၌ နေတော်မူစဉ် ရဟန်းတော်တို့အား ဧတဒဂ်ဘွဲ့ထူး နှင်းအပ်သောသဘင် ဆင်ယင်ကျင်းပသောအခါ ဤဘဒ္ဒိယရဟန္တာ အရှင်မြတ်အား-
“ဧတဒဂ္ဂံ ဘိက္ခဝေ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ ဥစ္စာကုလိကာနံ ယဒိဒံ ဘဒ္ဒိယော ကာဠိဂေါဓာယ ပုတ္တော = ရဟန်းတို့.. မြတ်သောအမျိုး၌ ဖြစ်ကြသည့် ငါဘုရား၏ တပည့်သာဝက ရဟန်းတို့တွင် ကာဠိဂေါဓာ သာကီဝင်မင်းသမီး၏သား ဘဒ္ဒိယသည် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး ဖြစ်ပေ၏”-
ဟု ချီးကျူး မြွက်ဆိုတော်မူကာ “ဥစ္စာကုလိက = မြတ်သောအမျိုး၌ ဖြစ်သောအရာ”ဝယ် ဧတဒဂ် ထားတော်မူလေ၏။
၁၈၁
(ဤ၌။ ။မထေရ်၏မိခင် သာကီဝင်မင်းသမီး၏ အမည်ရင်းမှာ “ဂေါဓာ”ဟူ၍ ဖြစ်သည်၊ အသားအရေ စဉ်းငယ် မည်းနက်သောကြောင့် ထိုမင်းသမီးကို “ကာဠိဂေါဓာ သာကီဝင်မင်းသမီး”ဟု ခေါ်၏။ ထိုမင်းသမီး၏ သားဖြစ်သောကြောင့် အရှင်ဘဒ္ဒိယ ရဟန္တာမထေရ်ကို “ကာဠီဂေါဓာပုတ္တ ဘဒ္ဒိယမထေရ် = ကာဠီဂေါဓာ သာကီဝင်မင်းသမီး၏သား အရှင်ဘဒ္ဒိယမထေရ်”ဟု ခေါ်ဆိုလေသည်။
ကာဠီဂေါဓာ သာကီဝင်မင်းသမီးသည် သာကီဝင် မင်းသမီးတကာတို့တွင် အရွယ်အားဖြင့် အကြီးဆုံးဖြစ်၏၊ မြတ်စွာဘုရားအလောင်းတော် ဘုရားဖြစ်တော်မူချိန်၌ ခမည်းတော် သုဒ္ဓေါဒနမင်းကြီးမှာ အသက် ကိုးဆယ်ကျော်အရွယ်သို့ ရောက်ရှိလေပြီ (သေချာစဉ်းစားမှ ဤအကြောင်းကို ခန့်မှန်းနိုင်၏)။ ထိုအချိန်၌ သုဒ္ဓေါဒနမင်းကြီးမှာ ငယ်စဉ်ကကဲ့သို့ ပြည်၏တာဝန်ကို ရှေ့ဆောင်မင်းအဖြစ်ဖြင့် ဆောင်ရွက်နိုင်သောအင်အား မရှိတော့ချေ။ ထို့ကြောင့် သုဒ္ဓေါဒနမင်းကြီးမှာ သာကီဝင်မင်းတို့၏ နာယကကြီး အဖြစ်လောက်ဖြင့်သာ တည်ရှိနေပေလိမ့်မည်။ ထို့ကြောင့် ထိုအချိန်တွင် သာကီဝင်မင်းတို့အထဲမှ အမျိုးကြီး,ငယ် အစဉ် အလိုက် မင်းပြုထိုက်သူကို ရွေးချယ်သောအခါ အမျိုးအမြတ်ဆုံး အကြီးဆုံးဖြစ်သည့် ဘဒ္ဒိယမင်းသားကို ရွေးချယ်၍ ရှေ့ဆောင်မင်းအဖြစ် ခန့်အပ်ကြလေသည်။ ဘဒ္ဒိယမင်းသားသည် မိမိလက်ဝယ် ရရှိပြီးသော သာကီဝင် ရှေ့ဆောင်မင်းအဖြစ်ကို စွန့်၍ ရဟန်းပြုခဲ့သူဖြစ်သည်၊ ထို့ကြောင့် ယခု ဧတဒဂ်ဘွဲ့ထူး နှင်းအပ်သောအခါ “အမျိုးမြတ်ကြသူတို့အနက် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး” ဧတဒဂ်ဘွဲ့ထူးကို နှင်းအပ်တော်မူသည်။
တနည်း- ဤဘဒ္ဒိယမထေရ်သည် ရှေးဆုတောင်း ပတ္ထနာ၏ အာနုဘော်ကြောင့် ဘဝငါးရာဆက်၍ မင်းမျိုး၌ဖြစ်ကာ မင်းဖြစ်ခဲ့လေသည်။ ထို့ကြောင့် ဥစ္စာကုလိက-ဧတဒဂ်ဘွဲ့ကို ရတော်မူသည်။ ဤကား အထူးမှတ်ဖွယ်တည်း)။
ဤကား အရှင်ဘဒ္ဒိယမထေရ်အကြောင်းတည်း။
**********
(၇) အရှင်လကုဏ္ဍကဘဒ္ဒိယမထေရ်အကြောင်း
(က) မထေရ်၏ ရှေးဆုတောင်း
ဤလကုဏ္ဍကဘဒ္ဒိယ မထေရ်သည်လည်း ပဒုမုတ္တရ မြတ်စွာဘုရား လက်ထက်တော်အခါဝယ် ဟံသာဝတီ မင်းနေပြည်၌
၁၈၂
စည်းစိမ်ဥစ္စာ ပေါများသော မဟာဘောဂ သူဌေးမျိုး = သူကြွယ်မျိုးဝယ် သူဌေးသား = သူကြွယ်သား ဖြစ်၍ (ရှင်အနုရုဒ္ဓါဝတ္ထု၌) ဆိုအပ်ခဲ့သော နည်းအတိုင်း တရားနာရန် ကျောင်းတော်သို့ သွားရောက်လေသည်။
ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်က အလွန်သာယာသော အသံရှိသည့် ရဟန်းတော်တပါးကို ဧတဒဂ်ရာထူး၌ ထားတော်မူသည်ကို တွေ့မြင်ရ၍ “ငါသည်လည်း နောက်အခါဝယ် ဤရဟန်းကဲ့သို့ တဆူဆူသော ဘုရားရှင်၏ သာသနာ၌ သာယာသော အသံရှိသော ရဟန်းတို့တွင် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး = ဧတဒဂ်ဘွဲ့ထူးရသူ ဖြစ်ရပါမူ ကောင်းလေစွာ့”ဟု စိတ်အကြံကို ဖြစ်စေ၍ မြတ်စွာဘုရားကို ပင့်ဖိတ်ပြီးလျှင် ခုနစ်ရက်ကြာ ဘုရားအမှူးရှိသော သံဃာအား မဟာဒါနကြီး ပေးလှူပြီးလတ်သော် “မြတ်စွာဘုရား.. တပည့်တော်သည် ဤဒါန၏ အကျိုးအားကြောင့် အခြားတပါးသော စည်းစိမ်ကို မတောင့်တပါ၊ စင်စစ်သော်ကား နောက်အခါဝယ် တဆူဆူသော မြတ်စွာဘုရား၏ သာသနာ၌ သာယာသော အသံရှိကြသည့် ရဟန်းတို့တွင် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး = ဧတဒဂ်ဘွဲ့ရ-ရဟန်း ဖြစ်ရပါလို၏”ဟုဆုတောင်း၍ မြတ်စွာဘုရား ခြေတော်ရင်း၌ ဝပ်စင်းလျက် နေလေ၏။
မြတ်စွာဘုရားသည် အနာဂတ်ကို ရှုကြည့်တော်မူလတ်သော် ထိုသူဌေးသား၏ ဆုတောင်းချက် ပြည့်စုံမည်ကို မြင်တော်မူ၍ “သင်၏ ဤဆုတောင်းမှုသည် ပြည့်စုံလိမ့်မည်၊ ဤကမ္ဘာမှနောက် ကမ္ဘာတသိန်း အဆုံးရောက်သောအခါ၌ ဂေါတမမြတ်စွာဘုရား ထင်ရှားပွင့်တော်မူလိမ့်မည်၊ ထိုအခါ သင်သည် ဂေါတမမြတ်စွာ သာသနာ၌ သာယာသော အသံရှိကြသည့် ရဟန်းတို့တွင် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး = ဧတဒဂ်ဘွဲ့ရ-ရဟန်း ဖြစ်လိမ့်မည်”ဟု ဗျာဒိတ်စကား ကြားတော်မူပြီးလျှင် ကျောင်းတော်သို့ ပြန်ကြွတော်မူလေ၏။
၁၈၃
စိတ္တပတ္တဥဩငှက်ဘဝ
သူဌေးသားသည် ထိုဗျာဒိတ်ကို ရရှိပြီးနောက် အသက်ထက်ဆုံး ကုသိုလ်ကောင်းမှုကို ပြုလုပ်၍ ထိုဘဝမှ စုတေလတ်သော် နတ်ပြည်, လူ့ပြည်တို့၌ လှည့်လည်ကျက်စားလျက် ဝိပဿီမြတ်စွာဘုရားရှင် ပွင့်ထွန်းတော်မူသောအခါဝယ် “စိတ္တပတ္တ”မည်သော ဥဩငှက်ဖြစ်၍ ခေမမိဂဒါဝုန်တော၌နေစဉ် တနေ့သ၌ ဟိမဝန္တာသို့ သွားရောက်ကာ ချိုမြိန်သော သရက်သီးကို နှုတ်သီးဖြင့် ကိုက်ချီခဲ့၍ ပြန်လာလတ်လျှင် ရဟန်းအပေါင်း ခြံရံအပ်သော မြတ်စွာဘုရားကို ဖူးမြော်ရ၍ “ငါကား အခြားတပါးသော နေ့များ၌ လှူဘွယ်ပစ္စည်းမပါပဲ အချည်းနှီး မြတ်စွာဘုရားကို ဖူးမြော်ခဲ့ရ၏။ ယနေ့မူကား ငါသည် ဤသရက်သီးမှည့်ကို သားငယ်များ စားရန်အတွက် ဆောင်ယူအပ်ခဲ့လေပြီ၊ ထိုငါ၏ သားငယ်များအား အခြားသောသစ်သီးကို ငါဆောင်၍ ပေးတော့အံ့၊ ဤသရက်သီးကိုမူ မြတ်စွာဘုရားအား လှူမှ သင့်တော့မည်”ဟု ကြံစည်၍ အောက်သို့ ဆင်းသက်၍ လာပြီးလျှင် (မြေ၌မနားသေးပဲ) ကောင်းကင်၌ လှည့်လည်ပျံသန်း၍ နေလေ၏။ ဝိပဿီ မြတ်စွာဘုရားသည် ထိုဥဩ၏ စိတ်အကြံကို သိတော်မူ၍ အလုပ်အကျွေးဖြစ်သည့် အသောကမထေရ်ကို ကြည့်တော်မူလေ၏၊ အသောကမထေရ်သည် သပိတ်ကို အိတ်မှထုတ်၍ မြတ်စွာဘုရား၏လက်၌ ထားလေ၏။ ထိုအခါ ဥဩငှက်သည် မိမိကိုက်ချီ ယူဆောင်လာသော သရက်သီးကို မြတ်စွာဘုရား၏ သပိတ်တော်၌ တည်စေလေ၏ = လောင်းထည့် လှူလိုက်လေ၏။ မြတ်စွာဘုရားသည် ထိုလှူရာ အရပ်၌ပင် ထိုင်၍ ထိုသရက်သီးကို ဘုဉ်းပေး သုံးဆောင်တော်မူလေ၏။ စိတ္တပတ္တ ဥဩငှက်သည် သဒ္ဓါကြည်ညိုသော စိတ်ရှိသည်ဖြစ်၍ အဖန်ဖန် မြတ်စွာဘုရား၏ ဂုဏ်တော်တို့ကို မိမိတတ်သိသမျှ ဆင်ခြင်၍ မြတ်စွာဘုရားကို ရှိခိုးပြီးလျှင် မိမိ၏အသိုက်သို့ သွားရောက်ကာ ခုနစ်ရက်ပတ်လုံး အစာရှာမထွက်တော့ပဲ နှစ်သက်, ဝမ်းမြောက်ခြင်း = ပီတိ,သုခဖြင့် အချိန်ကို ကုန်လွန်စေလေ၏။
၁၈၄
ထိုစိတ္တပတ္တဥဩငှက်ဘဝ၌ ဤမျှသော ကုသိုလ်ကောင်းမှုကို ပြုလုပ်အပ်ခဲ့လေသည်၊ ဤကောင်းမှု ကုသိုလ်ကံကြောင့် ထိုမထေရ်၏ အသံသည် အလွန် ချိုမြိန်သာယာလေသည်။
လက်သမားဆရာကြီးဘဝ
ကဿပမြတ်စွာဘုရားရှင် ပွင့်ထွန်းတော်မူရာ ကာလ၌ကား ထိုအရှင်လကုဏ္ဍကဘဒ္ဒိယ မထေရ်အလောင်းသည် လက်သမားဆရာကြီး ဖြစ်လာလေ၏။ ကဿပ မြတ်စွာဘုရားရှင် ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူပြီးနောက် သာရီရိကဓါတ်တော် တဆူတည်းကို စေတီတော်ကြီး တဆူတည်းတည်ရန် စီမံတိုင်ပင်ကြလေသော် “အဘယ်မျှ ပမာဏရှိသော စေတီတော်ကြီး တည်ဆောက်ကြမည်နည်း”ဟူသော အဓိကပြဿနာအတွက် အချို့က ခုနစ်ယူဇနာ ပမာဏရှိသော စေတီတော်ကြီး တည်ဆောက်ရန် အကြံပေး တင်ပြကြလေသည်။ အချို့က “ဤခုနစ်ယူဇနာသည် အလွန်ကြီးလှ၏၊ (ပြီးနိုင်မည်မဟုတ်) ခြောက်ယူဇနာ ပမာဏရှိသော စေတီတော်ကြီး တည်ကြကုန်စို့”ဟု အကြံပေး တင်ပြကြလေသည်။ အချို့က “ဤခြောက်ယူဇနာသည်လည်း အလွန်ကြီးသေး၏။ (ပြီးနိုင်မည်မဟုတ်) ငါးယူဇနာ ပမာဏရှိသော စေတီတော်ကြီး တည်ကြကုန်စို့ ၊(ပ)၊ လေးယူဇနာ၊ သုံးယူဇနာ၊ နှစ်ယူဇနာ ပမာဏရှိသော စေတီတော်ကြီး တည်ကြကုန်စို့”ဟု တင်ပြ ပြောဆိုအပ်သည်ရှိသော် ဤအရှင် လကုဏ္ဍကဘဒ္ဒိယ မထေရ်၏အလောင်း လက်သမားဆရာကြီးသည် ထိုအစည်းအဝေး၌ အဓိက ပြဋ္ဌာန်းသူတယောက် ဖြစ်ရကား “အိုအချင်းတို့.. လာကြလော့၊ မည်သူက မည်သို့ပင် ပြောစေကာမူ နောက်အခါဝယ် ပြုပြင်ရန် လွယ်ကူသော စေတီတော်ကို တည်ဆောက်ကြမှ သင့်တော်တော့မည်”ဟု အဆုံးအဖြတ်စကား ပြောကြား၍ တမျဉ်းကြိုးကို ယူဆောင်ကာ စေတီတော်တည်ရာ အရပ်ကို ဝန်းဝိုင်း တိုင်းတာလတ်သော် တဂါဝုတ်မျှသောအရပ်၌ ရပ်တည်၍ “စေတီတော်၏ တမျက်နှာ တမျက်နှာသည် တဂါဝုတ် တဂါဝုတ် ဖြစ်ပါစေ၊ ယင်းသို့တည်လျှင် စေတီတော်သည် လေးမျက်နှာပေါင်း
၁၈၅
တယူဇနာ အဝန်းအဝိုင်းရှိ၍ တယူဇနာ အမြင့်ရှိသည် ဖြစ်လိမ့်မည်”ဟု ဆုံးဖြတ်စကား ပြောကြားလေ၏။
ထိုလူများအပေါင်းသည် လက်သမားဆရာကြီး၏ ဆုံးဖြတ်စကား၌ တည်ကြကာ တမျက်နှာ တမျက်နှာ (=တမုခ် တမုခ်)လျှင် တဂါဝုတ်စီရှိ၍ စတုရန်း = လေးမျက်နှာ (=လေးမုခ်)ပေါင်းလျှင် တယူဇနာ အဝန်းအဝိုင်းရှိ၍ အမြင့် တယူဇနာရှိသော ဓာတုစေတီတော်ကြီးကို တည်ထားကြလေ၏။ ဤသို့လျှင် ထိုလက်သမားဆရာကြီးသည် မနိုင်းယှဉ်နိုင်သော ဂုဏ်တော်ရှင် မြတ်စွာဘုရား၏ စေတီတော်တည်ရန်အတွက် အတိုင်းအရှည် ပမာဏကို ပြုလုပ်ပြောဆိုမိခဲ့လေသည်။
(ခ) နောက်ဆုံးဘဝ ရဟန်းပြု၍ ရဟန္တာဖြစ်ခြင်း
ထိုအရှင်လကုဏ္ဍက ဘဒ္ဒိယမထေရ် အလောင်းသည် မနှိုင်းယှဉ်နိုင်သော ဂုဏ်တော့်ရှင် မြတ်စွာဘုရား၏ စေတီတော် တည်ရန်အတွက် အတိုင်းအရှည် ပမာဏကို ပြုလုပ်ပြောဆိုမိခဲ့သော ကံကြောင့် ဖြစ်လေရာရာ ဘ၀ထိုထို၌ အခြားသူများအောက် ပုကွ ယုတ်နိမ့်သော ကိုယ်ခန္ဓာပမာဏရှိသူ ဖြစ်ခဲ့၍ ဤယခုနောက်ဆုံး ပစ္ဆိမဘဝဝယ် အကျွန်ုပ်တို့၏ မြတ်စွာဘုရား ပွင့်ထွန်းတော်မူရာ ကာလ၌ သာဝတ္ထိပြည်တွင် စည်းစိမ်ဥစ္စာ ပေါများသော မဟာဘောဂသူဌေးမျိုး = သူကြွယ်မျိုး၌ ဖြစ်လေ၏၊ ထိုသူ၏ အမည်ကို မိဘဆွေမျိုးတို့က “ဘဒ္ဒိယ”ဟု မှည့်ခေါ်ကြလေသည်။
ဘဒ္ဒိယသူဌေးသားသည် အရွယ်သို့ ရောက်လတ်သည်ရှိသော် မြတ်စွာဘုရားရှင် ဇေတဝန်ကျောင်းတိုက်တော်၌ သီတင်းသုံး နေထိုင်တော်မူစဉ် ကျောင်းတိုက်သို့ သွားရောက်၍ တရားနာပြီးလျှင် သဒ္ဓါတရား ကြီးမားစွာ ဖြစ်ရှိရကား သာသနာဝန်ထမ်း ရှင်ရဟန်းပြု၍ မြတ်စွာဘုရား အထံတော်၌ ကမ္မဋ္ဌာန်းတရားကို သင်ကြားနာယူ၍ ဝိပဿနာအလုပ် အားထုတ်လေလျှင် အရဟတ္တဖိုလ်ပေါက် ရောက်တော်မူလေ၏။
၁၈၆
အရှင်လကုဏ္ဍကဘဒ္ဒိယနှင့်စပ်သော တရားများ
(ဤအရာ၌ အရှင်လကုဏ္ဍကဘဒ္ဒိယနှင့်စပ်၍ မှတ်သားကြည်ညိုဖွယ်ကောင်းသော သုတ္တန်တရားများကို အကျဉ်းအားဖြင့် ဖော်ပြဦးအံ့)-
မထေရ်မြတ် ရဟန္တာဖြစ်သော သုတ်တရား
အရှင်လကုဏ္ဍက ဘဒ္ဒိယမထေရ်သည် ရဟန်းဖြစ်ပြီးနောက် မြတ်စွာဘုရားအထံတော်၌ ကမ္မဋ္ဌာန်းတရားကို သင်ကြားနာယူ၍ ဝိပဿနာအလုပ် အားထုတ်လေလျှင် ရှေးဦးစွာ သောတာပတ္တိဖိုလ်သို့ ရောက်လေသည်။ ထိုအချိန်၌ သေက္ခရဟန်း (=သောတာပန်, သကဒါဂါမ်, အနာဂါမ်ရဟန်း)များသည် များသောအားဖြင့် အရှင်သာရိပုတ္တရာထံ ဆည်းကပ်ကြ၍ အထက်မဂ်အလိုငှါ ကမ္မဋ္ဌာန်းတောင်းကြ, တရားဒေသနာကို တောင်းကြ, ပြဿနာ မေးလျှောက်ကြလေသည်။ အရှင်သာရိပုတ္တရာမထေရ်သည် ထိုတောင်းပန် လျှောက်ထားကြသော ရဟန်းတို့၏ အလိုကို ဖြည့်စွမ်းလျက် ကမ္မဋ္ဌာန်းအားထုတ်ပုံကို ပြောပြတော်မူ၏၊ တရားဒေသနာကို ပြတော်မူ၏၊ ပြဿနာကို ဖြေတော်မူ၏။ ထိုရဟန်းများသည် ဆက်လက်ကြိုးကုတ် ရဟန်း တရားကို ထုတ်ကြလေလျှင် အချို့ သကဒါဂါမိဖိုလ်ကို, အချို့ အနာဂါမိဖိုလ်ကို, အချို့ အရဟတ္တဖိုလ်ကို, အချို့ ဝိဇ္ဇာသုံးပါးတို့ကို, အချို့ အဘိညာဏ်ခြောက်ပါးတို့ကို, အချို့ ပဋိသမ္ဘိဒါဉာဏ် လေးပါးတို့ကို ရကြရောက်ကြလေ၏။
ထိုရဟန်းတို့ကို မြင်ရ၍ အရှင်လကုဏ္ဍက ဘဒ္ဒိယမထေရ်သည်လည်း မိမိကိုယ်တိုင်က သောတာပန်အရိယာ ဖြစ်ရှိကာ အခါကိုသိ၍ မိမိ၏ စိတ်ကျန်းခံ့ခြင်း, ကိလေသာတို့မှ ခေါင်းပါးခြင်းကို ဆင်ခြင်လျက် အရှင်သာရိပုတ္တရာထံသို့ ချဉ်းကပ်ပြီးလျှင် အစေ့အစပ်စကား, ဝမ်းမြောက်ဝမ်းသာစကား ပြောကြားပြီးနောက် တရားဟောရန် တောင်းပန် လျှောက်ထားလေသည်။ အရှင်သာရိပုတ္တရာ မထေရ်သည်လည်း အရှင်လကုဏ္ဍက ဘဒ္ဒိယမထေရ်၏ အလိုအဇ္ဈာသယနှင့် လိုက်လျောသော တရားစကား ဟောကြားတော်မူလေသည်။
၁၈၇
အရှင်လကုဏ္ဍကဘဒ္ဒိယ မထေရ်သည် အရှင်သာရိပုတ္တရာမထေရ် ဟောကြားတော်မူသည့်အတိုင်း ဒေသနာနောက် ဉာဏ်အစဉ်လျှောက်၍ ဝိပဿနာတရား ပွါးများ အားထုတ်တော်မူလေရာ အရှင်သာရိပုတ္တရာ မထေရ်၏ တရားဒေသနာ အာနုဘော်နှင့် မိမိ၏ ရှေးကောင်းမှုနှင့် ပြည့်စုံခြင်း ဤအကြောင်းနှစ်ပါးတို့ကြောင့် ဝိပဿနာဉာဏ် ရင့်သန်ပွါးစီးကာ အရဟတ္တဖိုလ်ပေါက် ရောက်တော်မူလေသည်။
ထိုအကြောင်းကို ကောင်းစွာ သိမြင်တော်မူကာ မြတ်စွာဘုရားသည် ထိုအချိန်၌ ဤဖော်ပြလတ္တံ့သော ဥဒါန်းဂါထာကို ကျူးရင့်တော်မူလေ၏-
ဥဒ္ဓံ အဓော သဗ္ဗဓိ ဝိပ္ပမုတ္တော၊
အယံဟမသ္မီတိ အနာနုပဿီ။
ဧဝံ ဝိမုတ္တော ဥဒတာရိ ဩဃံ၊
အတိဏ္ဏပုဗ္ဗံ အပုနဗ္ဘဝါယ။
ယော = အကြင် အာသဝေါကုန်ခန်း ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်သည်။ ဥဒ္ဓံ = အထက်ခေါ်မှတ် ရူပဓာတ် အရူပဓာတ်၌၎င်း။ အဓော = အောက်ဟုခေါ်မှတ် ကာမဓာတ်၌၎င်း။ သဗ္ဗဓိ = ခပ်သိမ်းဥဿုံ အလုံးစုံသော သင်္ခါရတရား၌၎င်း။ ဝိပ္ပမုတ္တော = ဝိက္ခမ္ဘနဝိမုတ္တိ, သမုစ္ဆေဒဝိမုတ္တိ, ပဋိပဿဒ္ဓိဝိမုတ္တိ တည်းဟူသော ဝိမုတ္တိသုံးပါး ခပ်သိမ်းသော အပြားဖြင့် လွတ်မြောက်၏။ သော = ထိုအာသဝေါကုန်ခန်း ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်သည်။ (ရူပဝေဒနာဒီသု = ရုပ်, ဝေဒနာ, သညာ, သင်္ခါရ, ဝိညာဏဟု အစုငါးတန် ငါးရပ်ခန်တို့၌)။ “အယံ = ဤတရားသည်။ အဟမသ္မီတိ = ငါလျှင်စင်စစ် ဧကန်ဖြစ်၏”ဟူ၍။ အနာနုပဿီ = ဒိဋ္ဌိ,မာန နှစ်ပါးတို့ဖြင့် အမှားမရှုတော့ပြီ။ ဧဝံ ဝိမုတ္တော = ဤသို့ သံယောဇဉ်ဆယ်ပါး အလုံးစုံသော အကုသိုလ်တရားတို့မှ ခပ်သိမ်းသောအားဖြင့် လွတ်မြောက်ပြီးသော ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်သည်။ အတိဏ္ဏပုဗ္ဗံ = အရိယမဂ်ကိုရသည်မှ ရှေးကာလဝယ်
၁၈၈
အိပ်မက်တွင်မျှ မကူးမြောက်ခဲ့ရဘူးသော။ ဩဃံ = ဩဃလေးခဏ်း ရေပြင်ကြမ်းကို။ (ဝါ) စက်သံသာရ ဝဲဩဃကို။ အပုနဗ္ဘဝါယ = တဖန်ဘဝသစ်ဝယ် မဖြစ်ဖို့ရန်။ ဥဒတာရိ = အနုပါဒိသေသ နိဗ္ဗာနဖြင့် လှလှကူးသန်း တဖက်ကမ်းဝယ် ချမ်းသာစွာ တည်ရလေပြီ..။
(ဤကား ဥဒါန်းပါဠိတော် ၇-စူဠဝဂ် ၁-ပဌမလကုဏ္ဍကဘဒ္ဒိယသုတ် (ခု ၁၊ မျက်နှာ ၁၇ဝ)မှ ဖော်ပြချက်တည်း)။
အရှင်လကုဏ္ဍကဘဒ္ဒိယကို သေက္ခအရိယာပင်ထင်မှတ်၍
အရှင်သာရိပုတ္တရာက တရားတိုး၍ ဟောနေခြင်း
အရှင်လကုဏ္ဍက ဘဒ္ဒိယသည် ဖော်ပြရာပါ ပဌမသုတ်၌ ဆိုအပ်ခဲ့သော အစီအရင်အတိုင်း (အရှင်သာရိပုတ္တရာထံမှ) ပဌမရသော ဩဝါဒဖြင့် ထိုင်နေရင်းပင် အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်တော်မူခဲ့လေသည်။ သို့သော် အရှင်သာရိပုတ္တရာ မထေရ်မြတ်သည်ကား အရှင်လကုဏ္ဍကဘဒ္ဒိယမထေရ် အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်ရှိခြင်းကို (မဆင်ခြင်သည့်အတွက်) မသိ၍ သေက္ခအရိယာပင် ထင်မှတ်တော်မူကာ (တခုသော နောက်နေ့ဝယ်) နည်းနည်းတောင်းပါလျက် လိုသည်ထက် ပို၍ပေးသော ကုသိုလ်ဆန္ဒ ကြီးမြတ်လှသည့် ဒါနရှင်ယောက်ျားကဲ့သို့ ဆဆထပ်ပိုး တိုး၍ တိုး၍ အကြောင်းပေါင်းများစွာဖြင့် အရှင်လကုဏ္ဍကဘဒ္ဒိယ အရဟတ္တဖိုလ်ကို ရရှိရန် တရားအကျယ် ဟောတော်မူလေသည်။ အရှင်လကုဏ္ဍက ဘဒ္ဒိယသည်လည်း “ငါကား ယခုအခါ ရဟန်းကိစ္စ အပြီးတိုင်ပြုပြီးသူ ဖြစ်၏၊ ဤအဆုံးအမ ဩဝါဒဖြင့် အဘယ် အကျိုး ရှိအံ့နည်း”ဟု မကြံစည်ပဲ သူတော်ကောင်းတရား၌ ရိုသေခြင်း = ဓမ္မဂါရဝစိတ်ဖြင့် ရှေးအခါကကဲ့သို့ပင် ရိုသေစွာ နာယူမြဲ နာယူနေလေ၏။
ထိုအခြင်းအရာကို မြင်တော်မူ၍ မြတ်စွာဘုရားသည် သာဝတ္ထိပြည် ဇေတဝန်ကျောင်းတိုက်တော် ဂန္ဓကုဋီ ကျောင်းတော်၌ ထိုင်နေတော်မူရင်းကပင် ဘုရားအာနုဘော်ဖြင့် အရှင်လကုဏ္ဍက ဘဒ္ဒိယ၏ ကိလေသာ ကုန်ခန်းကြောင်းကို
၁၈၉
အရှင်သာရိပုတ္တရာ သိနိုင်လောက်အောင် ဤဆိုလတ္တံ့သော ဥဒါန်းဂါထာကို ကျူးရင့်တော်မူလေ၏-
အစ္ဆေစ္ဆိ ဝဋ္ဋံ ဗျဂါ နိရာသံ၊
ဝိသုက္ခာ သရိတာ န သန္ဒတိ။
ဆိန္နံ ဝဋ္ဋံ န ဝတ္တတိ၊
ဧသေဝန္တော ဒုက္ခဿ။
ယဿ = အကြင် အာသဝေါကုန်ခန်း ရဟန္တာ၏ (သန္တာန်၌)။ ဝဋ္ဋံ = ကိလေသ၀ဋ်သည်။ အစ္ဆေစ္ဆိ = အကြွင်းမဲ့ပြတ်လေပြီ (ကိလေသဝဋ်ပြတ်လျှင် ကမ္မဝဋ်လည်း ပြတ်တော့သည်ဟု သိပါလေ)။ ယော = အကြင် အာသဝေါကုန်ခန်း ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်သည်။ နိရာသံ = တဏှာကင်းရာ နိဗ္ဗာန်ချမ်းသာသို့။ ဗျဂါ = အရဟတ္တဖိုလ်ပေါက် အထူးပင် ဆိုက်ရောက်လေပြီ။ ယဿ = အကြင် အာသဝေါကုန်ခန်း ရဟန္တာ၏ (သန္တာန်၌)။ ဝိသုက္ခာ = ကမ္ဘာပျက်ခါနီးကာလ စတုတ္ထနေဝန်း ထွက်ပေါ်ထွန်းသဖြင့် ငါးခဏ်းသော မြစ်ကြီးတို့ ခန်းခြောက်သည့်နည်းအတူ အရဟတ္တမဂ္ဂ စတုတ္ထနေမင်း ထွက်ပြူခြင်းကြောင့် အကြွင်းမဲ့ ခန်းခြောက်လေပြီးသော။ သရိတာ = တသွင်သွင်စီး တဏှာတည်းဟူသော ကိလေသာမြစ်ကြီးသည် (တဏှာသည် ဒုက္ခ၏အကြောင်းရင်း = သမုဒယသစ္စာ ဖြစ်ခြင်းကြောင့် ထိုတဏှာကို ပယ်အပ်လျှင် ခပ်သိမ်းသော ကိလေသာတို့ကို ပယ်အပ်ပြီးဖြစ်လေ၏။ ထို့ကြောင့် တဏှာကို အထူးပြု၍ ဟောတော်မူသည်)။ န သန္ဒတိ = အဘယ်နည်းဖြင့်မျှ မစီးနိုင်တော့ချေ။ ဆိန္နံ = ကိလေသ၀ဋ်ကို ဖြတ်သဖြင့် အမြစ်ပြတ်သော သစ်ပင်၏နည်း ပြတ်တောက်ပြီးဖြစ်သော။ ဝဋ္ဋံ = ကမ္မဝဋ်သည်။ န ဝတ္တတိ = တဝဲလည်လည် မဖြစ်တော့ချေ။ (ကမ္မဝဋ်ပြတ်လျှင် အနာဂတ်၌ဖြစ်မည့် ဝိပါကဝဋ်လည်း ပြတ်တော့သည်သာဟု သိပါလေ)။ ဧသေဝ = ဤသို့ ကိလေသဝဋ်, ကမ္မဝဋ်တို့
၁၉၀
ပြတ်သဖြင့် အနာဂတ်ကာလဝယ် ဝိပါကဝဋ်၏ မဖြစ်ခြင်းသည်ပင်လျှင်။ ဒုက္ခဿ = စက်သံသာရ ဝဋ်ဒုက္ခ၏။ အန္တော = ကုန်စင်ပျက်ပြုန်း အဆုံးဖြစ်လေတော့၏။
(ဤကား ဥဒါန်းပါဠိတော် ၇-စူဠဝဂ် ဒုတိယ လကုဏ္ဍကဘဒ္ဒိယသုတ် (ခု ၁၊ မျက်နှာ ၁၇၀-၇၁)မှ ဖော်ပြချက်တည်း)။
အရှင်လကုဏ္ဍကဘဒ္ဒိယ၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးများကို
မြတ်စွာဘုရား ထင်ရှားဖော်ပြတော်မူခြင်း
အခါတပါး၌ မြတ်စွာဘုရားရှင် သာဝတ္ထိပြည် ဇေတဝန်ကျောင်းတိုက်တော်၌ သီတင်းသုံး နေတော်မူစဉ် များစွာသော ရဟန်းတို့ ဘုရားရှင် ထံတော်မှောက်သို့ လာရောက်ကြလေသည်။ ထိုအခါ အရှင်လကုဏ္ဍကဘဒ္ဒိယ မထေရ်သည်လည်း များစွာသော ရဟန်းတို့နှင့် အတူတကွ ရွာတပါး၌ ဆွမ်းခံလှည့်လည်တော်မူ၍ ဆွမ်းဘုဉ်းပေးခြင်းကိစ္စ ပြီးလတ်သော် သပိတ်ကို ရေစင်အောင်ပြုကာ သပိတ်အိတ်၌ ထည့်လျက် ပခုံး၌ ချိတ်ပြီးလျှင် သင်္ကန်းကြီးကိုလည်း ခေါက်၍ လက်ဝဲပခုံး၌ ထားလျက် ကြည်ညိုဖွယ်ရှိသော ရှေ့သို့တက်ခြင်း, နောက်သို့ဆုတ်ခြင်း, တူရူကြည့်ခြင်း, ဘေးသို့ကြည့်ခြင်း, ကွေးခြင်း, ဆန့်ခြင်းတို့ဖြင့် မျက်လွှာချကာ ဣရိယာပုထ်နှင့် ပြည့်စုံလျက် မိမိ၏ သတိပညာ ပြန့်ပြောခြင်းကို ထင်လင်းစွာ ပြသကဲ့သို့ သတိ,သမ္ပဇဉ်နှစ်ပါး ကောင်းစွာ ဖြစ်ပွါးစေ၍ တည်ကြည်စွာသောစိတ်ဖြင့် ရှေ့ခြေရာ၌ နောက်ခြေကို နင်းကာ မြတ်စွာဘုရား ထံမှောက်သို့ သွားရောက်လေသည်။
ထိုသို့ သွားရောက်သည်ရှိသော် များစွာသောရဟန်းတို့နှင့် မရောယှက်ပဲ ထိုရဟန်းတို့နောက်မှ သွားရောက်တော်မူလေသည်၊ အကြောင်းကား- အများနှင့်မရော တပါးတည်း ဧကစာရီ နေတော်မူလေ့ရှိသောကြောင့်တည်း၊ တနည်း- ထိုအရှင်မြတ်၏ ပုကွ၍ အကြည့်ရခက်သော ရူပကာယကို ဆဗ္ဗဂ္ဂီရဟန်းတို့ကဲ့သို့သော ပုထုဇန်ရဟန်း အချို့တို့သည် ပြက်ရယ် ပြောင်လှောင် ရှုတ်ချ ပြုလုပ်ကြလေသည်၊ မထေရ်မြတ်သည် ထိုအကြောင်းကို စဉ်းစားမိတော်မူသဖြင့် “ဤအချို့သော ပုထုဇန် ရဟန်းတို့သည်
၁၉၁
ငါ့ကို အမှီပြု၍ အကုသိုလ်တရားကို မပွါးစေကြပါကုန်လင့်”ဟု အောက်မေ့တော်မူကာ ထိုများစွာသော ရဟန်းတို့နောက်မှ သွားရောက် လိုက်ပါတော်မူလေသည်။ ဤသို့လျှင် ထိုရဟန်းများစွာတို့နှင့် မထေရ်မြတ်တို့ သာဝတ္ထိပြည်သို့ ရောက်ကြကာ ဇေတဝန်ကျောင်းတိုက်သို့ ဝင်ကြ၍ ဘုရားရှိတော်မူရာ အရပ်သို့ ဆည်းကပ် သွားရောက်ကြလေ၏။
မြတ်စွာဘုရားသည် ယင်းသို့ လကုဏ္ဍက ဘဒ္ဒိယမထေရ် ရဟန်းများစွာတို့နောက်မှ ကြည်ညိုဖွယ်သော ဣန္ဒြေဖြင့် လိုက်ပါလာသည်ကို အဝေးမှပင် မြင်တော်မူ၍ “ဤရဟန်းတို့သည် ငါ့သားတော်၏ အာနုဘော် ကြီးမြတ်ကြောင်းကို မသိကြကုန်။ ထို့ကြောင့်ပင် အချို့သော ပုထုဇန်ရဟန်းတို့သည် ငါ့သားတော်ကို ပြက်ရယ်ရှုတ်ချ လွှမ်းမိုးကြလေသည်။ ထိုသို့ ပြုမူခြင်းသည် ထိုရဟန်းတို့အဖို့ရာ ကာလရှည်ကြာ အစီးအပွါးမဲ့ရန် ဆင်းရဲရန် ဖြစ်ပေလိမ့်မည်။ ယခုအခါ ငါဘုရားသည် ဤငါ့သားတော်၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးများကို ရဟန်းတို့အား ထင်ရှားဖော်ပြ၍ ငါ့သားတော်ကို ပြက်ရယ်ရှုတ်ချ လွှမ်းမိုးကြခြင်းဘေးမှ လွတ်စေမည်”ဟု ကြံစည် ဆင်ခြင်တော်မူ၍ ရဟန်းတို့ကို “ရဟန်းတို့.. သင်ချစ်သားတို့သည် ရဟန်းများစွာတို့၏ နောက်မှ နောက်မှ လိုက်ပါလာသည့် အဆင်းမလှ အကြည့်ရခက် ပုကွချက်ကြောင့် များစွာသော ပုထုဇန် ရဟန်းအချို့တို့ ပြက်ရယ်ရှုတ်ချ အလွှမ်းမိုးခံရသည့် ထိုရဟန်းကို မြင်ကြ၏”ဟု မေးတော်မူလေ၏။ ရဟန်းတို့က “မြင်ကြပါသည် မြတ်စွာဘုရား..”ဟု လျှောက်ထားကြလေလျှင် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည်-
“ရဟန်းတို့.. ဤရဟန်းသည် ကြီးမားသော တန်ခိုးဣဒ္ဓိ ကြီးမားသော အာနုဘော်ရှိသူ ဖြစ်ပေ၏။ ထိုရဟန်း မဝင်စားဘူးသော သာဝကတို့ဆိုင်ရာ သမာပတ်ဟူ၍ မရှိသလောက်ပင် ဖြစ်၏။ (သာဝကတို့နှင့် သက်ဆိုင်သည့် ရူပသမာပတ်, အရူပသမာပတ်, ဗြဟ္မဝိဟာရ သမာပတ်, နိရောဓသမာပတ်, ဖလသမာပတ် အားလုံးပင်
၁၉၂
ထိုရဟန်း ဝင်စားဘူးသည်သာ ဖြစ်၏-ဟု ဆိုလိုသည်။ ဤစကားရပ်ဖြင့် တန်ခိုးဣဒ္ဓိ ကြီးမားသည်ကို ပြတော်မူ၏)။ ထိုရဟန်းသည် ကောင်းစွာသာလျှင် လူ့ဘောင်မှ ရဟန်းဘောင်သို့ ဝင်ရောက်ကြသည့် အမျိုးသားများ ပဓာန လိုလားအပ်သည့် အတုမရှိ မြတ်သောအကျင့်၏ အဆုံးဖြစ်သော အရဟတ္တဖိုလ်ကို ယခုဘဝ၌ပင် ကိုယ်တိုင် ထူးသောဉာဏ်ဖြင့် သိ၍ မျက်မှောက်ပြုလျက် ပြည့်စုံစေကာ နေ၏။ (အရဟတ္တဖိုလ် သမာပတ်ကို မပြတ်ဝင်စားကာနေသော ရဟန်းဖြစ်သည်-ဟု ဆိုလိုသည်။ ဤစကားရပ်ဖြင့် အာနုဘော် ကြီးမားသည်ကို ပြတော်မူ၏။ မှန်၏- ဤအရာ၌ အရဟတ္တဖိုလ် သမာပတ်သည် မထေရ်မြတ် သုံးဆောင် ခံစားအပ်သောကြောင့် အာနုဘာဝ = အာနုဘော်မည်၏။)”–
ဤကဲ့သို့ မိန့်တော်မူပြီးလျှင် ဤဆိုလတ္တံ့သော (မထေရ်၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးကို ဖော်ပြသည့်) ဥဒါန်းဂါထာကိုလည်း ကျူးရင့်တော်မူလေ၏-
နေလင်္ဂေါ သေတပစ္ဆာဒေါ၊ ဧကာရော ဝတ္တတီ ရထော။
အနီဃံ ပဿ အာယန္တံ၊ ဆိန္နသောတံ အဗန္ဓနံ။
နေလင်္ဂေါ = အပြစ်အနာကင်းပသည့် အရဟတ္တဖိုလ် သီလတည်းဟူသော ပဓာနအင်္ဂါကြီး ရထားဘီးလည်း ရှိထသော။ သေတပစ္ဆာဒေါ = ဖြူစင်စွာဘိ အရဟတ္တဖိုလ်ဝိမုတ္တိ တည်းဟူသော ရထား၏ ခင်းနှီးစသည်လည်း ရှိထသော။ ဧကာရော = အတုမရှိ အရဟတ္တဖိုလ်သတိ တည်းဟူသော ရထား၏ အကန့်လည်း ရှိထသော။ ရထော = ငါဘုရား၏ သားဩရသ ဘဒ္ဒိယ၏ အတ္တဘာဝခေါ်ငြား ကိုယ်ခန္ဓာရထားသည်။ ဝတ္တတိ = ဆီမထည့်ရပဲ လှလှကြီး လှည့်လည်သွားလာ၏။ အာယန္တံ = များစွာသော ရဟန်းတို့နောက်မှ လိုက်ပါလာသော။ အနီဃံ = ကိလေသာ တည်းဟူသော ချောက်ချားဆင်းရဲခြင်း အလျှင်းမရှိသော။
၁၉၃
ဆိန္နသောတံ = တဏှာတည်းဟူသော ဆီအယဉ် တသွင်သွင် ယိုစီးခြင်း ပြတ်ကင်းပြီးထသော။ အဗန္ဓနံ = သံယောဇဉ်ဆယ်မျိုး အဖွဲ့ကြိုးတချောင်းမျှ မရှိသော။ (ဣမံ = ဤလကုဏ္ဍကဘဒ္ဒိယ ငါဘုရားသား၏ အတ္တဘောတည်းဟူသော ရထားကို)။ ပဿ = ပဿာဟိ = စေ့ငုသေချာ ကြည့်ရှုပါလော့။ (ဤ၌ မြတ်စွာဘုရားသည် မထေရ်၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးများကြောင့် အလွန် ဝမ်းမြောက်တော်မူသည်ဖြစ်၍ ကိုယ်တော်မြတ်ကိုယ်ကိုပင် “ကြည့်စမ်းပါလော့”ဟု တိုက်တွန်းစကား မိန့်ကြားတော်မူလေသည်)။
(ဤကား ဥဒါန်းပါဠိတော် ၇-စူဠဝဂ်၊ ၅-အပရလကုဏ္ဍကဘဒ္ဒိယသုတ် (ခု ၁-မျက်နှာ-၁၇၂)မှ ထုတ်နုတ်ဖော်ပြချက်တည်း)။
ထိုမှတပါးလည်း အရှင်လကုဏ္ဍက ဘဒ္ဒိယမထေရ်နှင့်စပ်သော အကြောင်းအရာ တရားဒေသနာတို့ကို ဓမ္မပဒ ပါဠိအဋ္ဌကထာ, ထေရဂါထာ ပါဠိအဋ္ဌကထာ, အပဒါန ပါဠိအဋ္ဌကထာ- စသည်တို့မှ ထုတ်နုတ်မှတ်သားကုန်ရာ၏။
(ဂ) ဧတဒဂ်ဘွဲ့ထူး ရတော်မူခြင်း
မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် နောက်တချိန်ဝယ် ဇေတဝန်ကျောင်းတိုက်၌ နေတော်မူစဉ် ရဟန်းတော်တို့အား ဧတဒဂ်ဘွဲ့ထူး နှင်းအပ်သောသဘင် ဆင်ယင်ကျင်းပသောအခါ ဤလကုဏ္ဍကဘဒ္ဒိယ ရဟန္တာအရှင်မြတ်အား-
“ဧတဒဂ္ဂံ ဘိက္ခဝေ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ မဉ္ဇုဿရာနံ ယဒိဒံ လကုဏ္ဍကဘဒ္ဒိယော = ရဟန်းတို့.. သာယာချိုမြိန်သော အသံရှိကြသည့် ငါဘုရား၏ တပည့်သာဝက ရဟန်းတို့တွင် လကုဏ္ဍကဘဒ္ဒိယသည် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး ဖြစ်ပေ၏”–
၁၉၄
ဟု ချီးကျူး မြွက်ဆိုတော်မူကာ “မဉ္ဇုဿရ = သာယာချိုမြိန်သော အသံရှိသော အရာ”ဝယ် ဧတဒဂ် ထားတော်မူလေ၏။
ဤကား အရှင်လကုဏ္ဍကဘဒ္ဒိယမထေရ် အကြောင်းတည်း။
**********
(၈) အရှင်ပိဏ္ဍောလဘာရဒွါဇမထေရ်အကြောင်း
(က) မထေရ်၏ ရှေးဆုတောင်း
ဤပိဏ္ဍောလဘာရဒွါဇ မထေရ်၏ အလောင်းသည်ကား ပဒုမုတ္တရ မြတ်စွာဘုရားရှင် လက်ထက်တော် အခါဝယ် ခြင်္သေ့မျိုး၌ဖြစ်၍ တောင်ခြေတခုဝယ် လှည့်လည်ကျက်စား နေထိုင်လေသည်။ တနေ့သ၌ ပဒုမုတ္တရ မြတ်စွာဘုရားသည် နံနက် မိုးသောက်ထအခါ သတ္တလောကကို ကြည့်ရှုတော်မူလတ်သော် ထိုခြင်္သေ့၏ မဂ်ဖိုလ်နိဗ္ဗာန် ရရှိရန်အကြောင်းနှင့် ပြည့်စုံသည်ကို မြင်တော်မူ၍ ဟံသာဝတီပြည်၌ ဆွမ်းခံလှည့်လည်တော်မူပြီးလျှင် နေလွဲအခါ ခြင်္သေ့ အစာရှာသွားသော အချိန်၌ ထိုခြင်္သေ့၏နေရာ လိုဏ်ဂူအတွင်းသို့ ဝင်ရောက်တော်မူ၍ ကောင်းကင်၌ ထက်ဝယ် (=တင်ပလ္လင်) ဖွဲ့ခွေတော်မူကာ နိရောဓသမာပတ်ကို ၀င်စားလျက် နေတော်မူ၏။
ခြင်္သေ့သည် စားကျက်ကို ရပြီးနောက် ပြန်လာ၍ လိုဏ်ဂူဝ၌ ရပ်တည်လျှင်ပင် ဂူအတွင်း၌ မြတ်စွာဘုရားရှင် ကောင်းကင်အပြင်ဝယ် အံ့ဩဖွယ်ရာ ထိုင်နေတော်မူသည်ကို မြင်လတ်၍ “ငါ၏နေရာသို့ လာရောက်ကာ အခြား မည်သည့်သတ္တဝါမျှ ထိုင်နေခြင်းငှါ စွမ်းနိုင်သောသူမည်သည် မရှိဖြစ်ချေသည်၊ ဤပုဂ္ဂိုလ်မြတ်ကား ကြီးမြတ်ကော်ရော် ပူဇော်အပ်သူ ဖြစ်စွာ့တကား၊ ယင်းသို့ ပူဇော်အပ်သူ ဖြစ်သောကြောင့်ပင် လိုဏ်ဂူအတွင်း ကောင်းကင်အပြင်ဝယ် ထက်ဝယ် (=တင်ပလ္လင်) ဖွဲ့ခွေ ထိုင်နေနိုင်ပေသည်၊ ထိုပုဂ္ဂိုလ်သူမြတ်၏ ကိုယ်ရောင်တော်သည်လည်း ထက်ဝန်းကျင်ပြန့်၍ အနှံ့ ကွန့်မြူးလျက် ရှိလေသည်။ ငါသည် ဤသို့သဘောရှိသော အံ့ဖွယ်သရဲကို ရှေးက မမြင်အပ်စဘူး၊
၁၉၅
ဤပုဂ္ဂိုလ်သူမြတ်သည် ဤလောက၌ ပူဇော်ထိုက်သူတို့တွင် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး ပုဂ္ဂိုလ်မြတ် ဖြစ်ပေလိမ့်မည်၊ ငါသည်လည်း ထိုပုဂ္ဂိုလ်သူမြတ်အား စွမ်းအားရှိသလောက် ပူဇော်သက္ကာရပြုမှ သင့်တော်တော့မည်”ဟု ကြံစည်အောက်မေ့၍ ကြည်းပန်း, ရေပန်း အမျိုးမျိုးတို့ကို တောမှ သယ်ဆောင်ခဲ့၍ မြေအပြင်မှသည် မြတ်စွာဘုရားရှင် ထက်ဝယ်(=တင်ပလ္လင်)ဖွဲ့ခွေ ထိုင်နေတော်မူရာ ကောင်းကင်ရပ်တိုင်အောင် ပန်းနေရာတော်ကို ခင်း၍ ညဉ့်သုံးယံပတ်လုံး မြတ်စွာဘုရား၏ ရှေ့တည့်တည့်အရပ်၌ ရှိခိုးကာ ရပ်တည်ပူဇော်နေလေ၏။ နောက်တနေ့၌ ပန်းဟောင်းတို့ကို စွန့်ပစ်ပယ်ရှား၍ ပန်းအသစ်တို့ဖြင့် ထို့အတူ နေရာတော် ခင်းကျင်း ပူဇော်ပြန်လေသည်။
ဤနည်းဖြင့် ခုနစ်ရက်ကြာ ပန်းနေရာခင်း၍ အားကြီးသော နှစ်သက်ခြင်း, ဝမ်းမြောက်ခြင်းကို ဖြစ်စေလျက် လိုဏ်ဂူတံခါးဝ၌ အစောင့်အရှောက်ကိုယူ ပူဇော်နေလေသည်၊ ခုနစ်ရက်မြောက်နေ့၌ မြတ်စွာဘုရားသည် နိရောဓသမာပတ်မှ ထတော်မူ၍ လိုဏ်ဂူတံခါးဝ၌ ရပ်တည်တော်မူလေ၏။ ထိုအခါ ခြင်္သေ့မင်းသည် မြတ်စွာဘုရားကို လက်ျာရစ် သုံးပတ်လှည့်၍ ရှေ့,နောက်,ဝဲ,ယာ = လေးဌာနတို့၌ ရှိခိုးပြီးသော် နောက်သို့ ဆုတ်၍ ရပ်တည်နေလေ၏။
မြတ်စွာဘုရားသည် “ဤခြင်္သေ့၏ အဖို့ရာ ဤမျှသော ကောင်းမှု ကုသိုလ်အစုသည် မဂ်ဖိုလ်၏ ဥပနိဿယည်းပစ္စည်း ဖြစ်နိုင်လောက်ပြီ”ဟု ဆင်ခြင်တော်မူ၍ ကောင်းကင်သို့ ပျံတက်တော်မူကာ ကျောင်းတော်ကိုသာ ပြန်ကြွတော်မူလေ၏။
မဟာသာလသူဌေးသား ဘဝ
ထိုခြင်္သေ့သည်လည်း ဘုရားရှင်နှင့် ကွေကွင်းရသဖြင့် စိတ်ဒုက္ခကြီးစွာ ရောက်ရှိကာ စုတိပြတ်ကြွေ သေလွန်ပြီးနောက် ဟံသာဝတီပြည်ဝယ် မဟာသာလသူဌေးမျိုး၌ ပဋိသန္ဓေ ယူနေဖြစ်ပွါး၍ အရွယ်သို့ ရောက်လတ်သော် တနေ့သ၌ မြို့သူမြို့သားတို့နှင့် အတူတကွ
၁၉၆
သွားရောက်ကာ တရားတော်ကို နာယူစဉ် မြတ်စွာဘုရားရှင်က ရဟန်းတော်တပါးကို “သီဟနာဒိက = ရဲရဲတောက် မဂ်ဖိုလ်စကား ပြောကြားကြသော ရဟန်း”တို့အနက် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး = ဧတဒဂ်ရာထူး၌ ထားတော်မူသည်ကို တွေ့မြင်လတ်၍ ရှေးမထေရ်တို့၏ ဝတ္ထုများ၌ ဆိုအပ်ပြီးသော နည်းအတိုင်း ခုနစ်ရက်ကြာ မဟာဒါနကိုပြု၍ ထိုရာထူး = ဌာနန္တရကို တောင့်တဆုပန်လေသည်။
မြတ်စွာဘုရားရှင်သည်လည်း ဆုတောင်းပြည့်မည်ကို သိမြင်တော်မူ၍ ဗျာဒိတ်စကား မိန့်ကြားတော်မူလေသည်၊ ထိုမဟာသာလ သူဌေးသားသည် ဗျာဒိတ်ရပြီးနောက် အသက်ထက်ဆုံး ကုသိုလ်ကောင်းမှုကို ပြုလုပ်၍ ထိုဘဝမှ စုတေလတ်သော် ကမ္ဘာတသိန်းကြာ အပါယ်သို့ မလားမရောက်ပဲ နတ်ပြည်, လူ့ပြည် အလှည့်အလည် ကျင်လည်ရလေသည်။
(ခ) နောက်ဆုံးဘဝ ရဟန်းပြုခြင်း
ယင်းသို့ နတ်ပြည်,လူ့ပြည် စုန်,ဆန် ကျင်လည်ခဲ့၍ ဤဘုရား ပွင့်တော်မူရာ အခါကာလဝယ် ရာဇဂြိုဟ်ပြည် ပုဏ္ဏားသူဌေးမျိုး၌ဖြစ်၍ အမည်အားဖြင့် “ဘာရဒွါဇ” အမည်တွင်လေသည်။
ပိဏ္ဍောလဘာရဒွါဇအမည်ရပုံ
ဘာရဒွါဇလုလင်သည် အရွယ်သို့ ရောက်လတ်သော် ဗေဒင်သုံးပုံတို့ကို သင်ကြား တတ်မြောက်၍ ပုဏ္ဏားလုလင် ငါးရာတို့ကို ဝေဒကျမ်းများ ပို့ချ သင်ကြားပေးလျက် လှည့်လည်သွားလာ ဆရာတဆူပြုလုပ်ကာ နေလေ၏။ ထိုဘာရဒွါဇ ဆရာပုဏ္ဏား လုလင်သည် ကိုယ်တိုင်က ဆရာတဆူ ဖြစ်နေသောကြောင့် ပင့်ဖိတ်ကျွေးမွေးရာ ဌာနတို့၌ အားလုံးတို့အတွက် အစာထမင်းကို ပိုင်စိုးပိုင်နင်း ပြုလုပ်ကာ ကိုယ်တိုင်သာလျှင် ခံယူလေသည်။ ထိုဘာရဒွါဇ ဆရာပုဏ္ဏား လုလင်သည်ကား အာဟာရ၌ စဉ်းငယ် လျှပ်ပေါ်လော်လည် သော သဘောရှိသူဖြစ်၍
၁၉၇
တပည့်လုလင် ငါးရာတို့နှင့် အတူတကွ “ယာဂု အဘယ်မှာ ရမည်နည်း၊ ထမင်း အဘယ်မှာ ရမည်နည်း”ဟု ယာဂု, ထမင်း, ခဲဖွယ်တို့ကိုသာ အလေးပြု ဂရုတစိုက် တောင့်တရှာဖွေ လှည့်လည်နေတတ်ချေ၏။ ထိုဆရာ ဘာရဒွါဇ ပုဏ္ဏားလုလင်သည် ရောက်လေရာရာ၌ အစာထမင်းကိုသာ အဓိက စောင့်မျှော်ခေါ်ကာ လှည့်လည်နေထိုင်တတ်သောကြောင့် “ပိဏ္ဍောလဘာရဒွါဇ = အစာထမင်းကိုသာ အဓိက ရှာမှီးတတ်သော ဘာရဒွါဇပုဏ္ဏား”ဟု ထင်ရှားလေသည်။
ရဟန်းပြုသောအခါလည်း
ပိဏ္ဍောလဘာရဒွါဇ-ဟူ၍ပင် အမည်တွင်ပုံ
ပိဏ္ဍောလဘာရဒွါဇ ပုဏ္ဏားသည် နောက်တချိန်၌ စီးပွါးဥစ္စာ ပျက်စီးခြင်းအန္တရာယ်နှင့် ကြုံတွေ့ရ၍ ဆင်းရဲသောဘဝသို့ ရောက်ရှိရလေသည်၊ ထိုအချိန် တနေ့သ၌ မြတ်စွာဘုရားရှင် ရာဇဂြိုဟ်ပြည်သို့ ရောက်တော်မူ၍ တရားစကား ဟောကြားတော်မူလေလျှင် ပိဏ္ဍောလဘာရဒွါဇ ပုဏ္ဏားသည် တရားတော်ကို နာယူရ၍ သဒ္ဓါတရားဖြစ်ရှိကာ သာသနာဝန်ထမ်း ရှင်ရဟန်းပြုလေ၏။
သာသနာတော်သို့ရောက်ရှိလာကြသောပုဂ္ဂိုလ်တို့မှာ များသောအားဖြင့် အနွယ်နှင့်စပ်သော အမည်ဖြင့်သာ ထင်ရှားကြမြဲဖြစ်၍ ဤပိဏ္ဍောလဘာရဒွါဇ ရဟန်းမှာလည်း “ဘာရဒွါဇ ရဟန်းတော်” ဟူ၍သာ အမည်တွင်သင့်သော်လည်း ထိုသို့ အမည်မတွင်ပဲ “အရှင်ပိဏ္ဍောလဘာရဒွါဇမထေရ်” ဟူ၍ပင် အမည် တွင်လေသည်။ ထိုသို့ အမည်တွင်ခြင်း၏ အကြောင်းကား- ထိုမထေရ်သည် အလွန်ကြီးစွာသော အိုးကင်းသပိတ်ကြီးကို ကိုင်ဆောင်သူဖြစ်လျက် ထိုအိုးကင်းကြီးအပြည့် ယာဂုကိုလည်း သောက်လေသည်။ အိုးကင်းကြီးအပြည့် မုန့်တို့ကိုလည်း စားသုံးလေသည်၊ ထိုအိုးကင်းကြီးအပြည့် ဆွမ်းကိုလည်း ဘုဉ်းပေးလေသည်။ ထိုအခါ ထိုရဟန်း၏ အစားကြီးကြောင်းကို မြတ်စွာဘုရားရှင်အား ရဟန်းတို့က လျှောက်ထားကြ လေသည်။
၁၉၈
မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ထိုမထေရ်အတွက် သပိတ်အိတ်ကို ခွင့်မပြုပဲ ထားတော်မူလေသည်၊ သို့ရကား ထိုမထေရ်၏သပိတ်ကို ညောင်စောင်း = ခဋင်၏အောက်၌ မှောက်၍ ထားရလေ၏။ မထေရ်သည် သပိတ်ကို ခဋင်အောက်၌ ထားသောအခါမှာလည်း သပိတ်နှုတ်ခမ်းနှင့် အောက်မြေကြမ်း ပွတ်တိုက်လျက်သာ တွန်း၍ ထားရလေသည်၊ ယူသောအခါမှာလည်း ထို့အတူပင် ပွတ်တိုက်လျက်သာ ဆွဲငင်၍ ယူရလေသည်။ ကာလ အတန်ကြာသောအခါ ပွတ်တိုက်ရဖန်များသဖြင့် သပိတ်အနား (=အိုးကင်းကြီးအနား) ပွန်းပဲ့ကုန်ခန်းကာ ပင်ကိုယ်က အိုးကင်းခန့်ရှိသော သပိတ်သည် တကွမ်းစားချက် (=တခွက်ချက်)မျှသာဆံ့သော သပိတ် ဖြစ်လေတော့၏။ ထိုအခါ၌ ရဟန်းတို့က မြတ်စွာဘုရားရှင်အား ထိုအကြောင်းကို လျှောက်ထားကြလေသည်။ ထိုအခါမှ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် မထေရ်၏အတွက် သပိတ်အိတ်ကို သုံးဆောင်ခွင့် ပြုတော်မူလေ၏။ ဤသို့လျှင် ထိုမထေရ်မြတ်သည် ဆွမ်းအလို့ငှါ ဝမ်းရေးကျပ်၍ ရဟန်းပြုသကဲ့သို့ ဖြစ်သောကြောင့် ပိဏ္ဍောလ, အနွယ်အားဖြင့် ဘာရဒွါဇအနွယ်ဖွား ဖြစ်သောကြောင့် ဘာရဒွါဇ = ဤအမည်နှစ်ရပ် ပေါင်းစပ်ကာ ရဟန်းဖြစ်သော အခါ၌လည်း “အရှင်ပိဏ္ဍောလဘာရဒွါဇ” ဟူ၍ပင် အမည်တွင်တော်မူလေသည်။
အရှင်ပိဏ္ဍောလဘာရဒွါဇ မထေရ်သည် နောက်တချိန်၌ ဣန္ဒြိယဘာဝနာတရား ပွါးများကြိုးကုတ် အားထုတ်တော်မူ၍ အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်ရှိကာ ရဟန္တာ ဖြစ်တော်မူလေ၏။
မထေရ်မြတ်သည် အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်ပြီးသော အချိန်မှာပင် သံကောက်(=သော့)ကို ယူဆောင်၍ ကျောင်းတိုက်တတိုက်မှ ကျောင်းတိုက်တတိုက်သို့ ပရိဝုဏ်တခုမှ ပရိဝုဏ်တခုသို့ သွားရောက်၍ “မဂ်တရား ဖိုလ်တရား၌ ယုံမှားသံသယရှိသော ရဟန်းသည် အကျွန်ုပ်ကို မေးစေချင်ပါ၏”ဟု မရွံ့မကြောက် ခြင်္သေ့ဟောက်သကဲ့သို့ ရဲရဲတောက်စကား ပြောကြား လှည့်လည်လေသည်။ (ဤအကြောင်းအရာ အကျယ်ကို
၁၉၉
ပိဋကတ်မြန်မာပြန် မဟာဝဂ္ဂသံယုတ်ပါဠိတော် စာမျက်နှာ ၂၀၂-၂၀၃။ ၄-ဣန္ဒြိယသံယုတ်၊ ၅-ဇရာဝဂ်၊ ၉-ပိဏ္ဍောလဘာရဒွါဇသုတ်၌ ကြည့်ရှုမှတ်ယူရာ၏)။
ထိုအရှင် ပိဏ္ဍောလဘာရဒွါဇ မထေရ်သည် တနေ့သ၌ ရာဇဂြိုဟ်သူဌေး ဝါးအဆင့်ဆင့်ဆက်ကာ စိုက်ထောင်၍ အတောင်ခြောက်ဆယ်မြင့်သော ကောင်းကင်၌ ချိတ်ဆွဲအပ်သော စန္ဒကူးနှစ်သပိတ်ကို တန်ခိုးဖြင့် ယူဆောင်၍ ကောင်းကြီးပေးသော လူများအပေါင်း ခြံရံအပ်လျက် ဝေဠုဝန်ကျောင်းတိုက်သို့ လာ ရောက်၍ ထိုသပိတ်ကို မြတ်စွာဘုရားရှင်လက်တော်၌ ထားလေသည်။ မြတ်စွာဘုရားသည် သိတော်မူလျက်ပင် “ချစ်သားဘာရဒွါဇ.. သင်သည် ဤသပိတ်ကို အဘယ်မှ ရအပ်သနည်း”ဟု မေးမြန်းတော်မူလေသည်။ မထေရ်က အကြောင်းကို ပြန်ကြား လျှောက်ထားသောအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် “သင်ချစ်သားကား ဤသို့သဘောရှိသော ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မ = လူတို့၏ ကုသိုလ်ကမ္မပထတရား ဆယ်ပါးထက် လွန်မြတ်သော ဈာန်မဂ်ဖိုလ်တရားကို လူများအား ပြသဘိ၏၊ သင်ချစ်သားသည် မပြုသင့်သည်ကို ပြုဘိ၏”- ဤသို့စသည် များစွာသော အကြောင်းဖြင့် ကဲ့ရဲ့ရှုတ်ချတော်မူပြီးနောက် တန်ခိုးပြာဋိဟာ မပြဖို့ရန် သိက္ခာပုဒ် ပညတ်တော်မူလေ၏။ (ဤအကြောင်းအရာ အကျယ်ကို အောက် မဟာဗုဒ္ဓဝင် တကိယတွဲ စာမျက်နှာ ၄၈၇-မှ ၅၀၀-တိုင် ပြန်၍ ဖတ်ရှုရာ၏)။
ထို့နောက် ရဟန်းသံဃာတို့ အလယ်၌ “(၁) သီဟနာဒိယမထေရ် = ရဲရဲတောက်စကား ပြောကြားလေ့ရှိသော အရှင်ပိဏ္ဍောလဘာရဒွါဇ မထေရ်သည် အရဟတ္တဖိုလ်သို့ရောက်သော နေ့၌ပင် ရဟန်းသံဃာအလယ်၌ ‘မဂ်တရား ဖိုလ်တရား၌ ယုံမှားသံသယရှိသော ရဟန်းသည် အကျွန်ုပ်ကို မေးစေချင်ပါ၏’ဟု ရဲရဲတောက်စကား ပြောကြားပေ၏။ (၂) ဘုရားရှင်တို့၏ မျက်မှောက်တော်၌လည်း မိမိ အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်ကြောင်းကို လျှောက်ထားပေ၏။ အခြားသော သာဝကတို့ကား ဆိတ်ဆိတ်သာ
၂၀၀
ဖြစ်ကြနေကြကုန်၏။ (၃) ထိုမထေရ်သည် မိမိကိုယ်တိုင်က ရဲရဲတောက်စကား ပြောကြားလေ့ရှိသော ကြောင့်ပင် လူအပေါင်းအား ကြည်ညိုခြင်းကို ဖြစ်စေ၍ ကောင်းကင်သို့ ပျံတက်ကာ ရာဇဂြိုဟ်သူဌေး၏ စန္ဒကူးနှစ် သပိတ်ကိုလည်း ယူဆောင်ခဲ့လေပြီ”ဟု အရှင်ပိဏ္ဍောလဘာရဒွါဇ မထေရ်၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးနှင့်စပ်သော စကားသုံးမျိုး ဖြစ်ပေါ်ခဲ့လေသည်။ ရဟန်းတို့သည် မထေရ်၏ ဤဂုဏ်ကျေးဇူး သုံးပါးတို့ကို တပေါင်းတည်းပြုကြကာ မြတ်စွာဘုရားအား လျှောက်ထားကြလေကုန်၏။
ဘုရားရှင်တို့မည်သည် ကဲ့ရဲ့သင့်သောအရာကို ကဲ့ရဲ့တော်မူ၍ ချီးမွမ်းသင့်သောအရာကို ချီးမွမ်းတော်မူကြမြဲ ဓမ္မတာဖြစ်သောကြောင့် ဤအရာ၌ အရှင်ပိဏ္ဍောလဘာရဒွါဇ မထေရ်၏ ချီးမွမ်းသင့်သော ဂုဏ်အင်္ဂါကိုသာ ယူတော်မူ၍-
“ရဟန်းတို့.. ဣန္ဒြေသုံးပါးတို့ကို ပွါးများခြင်း, ကြိမ်ဖန်များစွာ လေ့လာခြင်းကြောင့် ဘာရဒွါဇရဟန်းသည် ‘ငါ့မှာ ပဋိသန္ဓေနေရမှု ကုန်ပြီ၊ အကျင့်မြတ်ကို ကျင့်သုံးပြီးပြီ၊ ပြုဖွယ်ကိစ္စကို ပြုပြီးပြီ၊ မဂ်ကိစ္စအလို့ငှါ တပါးသောပြုဖွယ် ငါ့မှာ မရှိတော့ပြီ-ဟု ငါသိ၏’ဟူ၍ အရဟတ္တဖိုလ်ကို ပြောကြား၏။
အဘယ်သုံးပါးတို့နည်းဟူမူ- သတိန္ဒြေ, သမာဓိန္ဒြေ, ပညိန္ဒြေကို ပွါးများခြင်း, ကြိမ်ဖန်များစွာ လေ့လာခြင်းကြောင့်တည်း။ ရဟန်းတို့.. ဤဣန္ဒြေသုံးပါးတို့ကို ပွါးများခြင်း, ကြိမ်ဖန်များစွာ လေ့လာခြင်းကြောင့် ဘာရဒွါဇရဟန်းသည် ‘ငါ့မှာ ပဋိသန္ဓေနေရမှု ကုန်ပြီ၊ အကျင့်မြတ်ကို ကျင့်သုံးပြီးပြီ၊ ပြုဖွယ်ကိစ္စကို ပြုပြီးပြီ၊ ဤမဂ်ကိစ္စအလို့ငှါ တပါးသောပြုဖွယ် ငါ့မှာ မရှိတော့ပြီ-ဟု ငါသိ၏’ဟူ၍ အရဟတ္တဖိုလ်ကို ပြောကြား၏။
ရဟန်းတို့.. ဤဣန္ဒြေသုံးပါးတို့သည် အဘယ်အဆုံးရှိကုန်သနည်းဟူမူ- ကုန်ခြင်းလျှင် အဆုံးရှိကုန်၏။
၂၀၁
အဘယ်တရား၏ ကုန်ခြင်းလျှင် အဆုံးရှိကုန်သနည်းဟူမူ- ပဋိသန္ဓေနေမှု, အိုမှု, သေမှု၏ ကုန်ခြင်းလျှင် အဆုံးရှိကုန်၏။ ရဟန်းတို့.. ပဋိသန္ဓေနေမှု, အိုမှု, သေမှု ကုန်ပြီဟု ကောင်းစွာ သိမြင်သောကြောင့် ဘာရဒွါဇရဟန်းသည် ‘ငါ့မှာ ပဋိသန္ဓေနေရမှု ကုန်ပြီ၊အကျင့်မြတ်ကို ကျင့်သုံးပြီးပြီ၊ ပြုဖွယ်ကိစ္စကို ပြုပြီးပြီ၊ ဤမဂ်ကိစ္စအလို့ငှါ တပါးသောပြုဖွယ် ငါ့မှာ မရှိတော့ပြီ-ဟု ငါသိ၏’ဟူ၍ အရဟတ္တဖိုလ်ကို ပြောကြား၏။ (မဟာဝဂ္ဂသံယုတ် မြန်မာပြန် စာမျက်နှာ ၂၀၃-မှ)”-
ဤကဲ့သို့ ပိဏ္ဍောလဘာရဒွါဇ မထေရ်မြတ်ကို ချီးမွမ်းစကား မိန့်ကြားတော်မူလေ၏။
ဤအရှင်ပိဏ္ဍောလဘာရဒွါဇ မထေရ်သည်ပင် ကောသမ္ဗီပြည့်ရှင် ဘုရင်ဥဒေနမင်းကို သရဏဂုံတည်သူ ဥပါသကာတယောက် ဖြစ်လာအောင် တရားဟောတော်မူခဲ့လေသည်။ (ဤအကြောင်းအရာ အကျယ်ကို သဠာယတနဝဂ္ဂ သံယုတ်ပါဠိတော် မြန်မာပြန် စာမျက်နှာ ၃၂၂-မှစ၍ ဘာရဒွါဇသုတ် မြန်မာပြန်ကို ကြည့်ရှုရာ၏)။
(ဂ) ဧတဒဂ်ဘွဲ့ထူး ရတော်မူခြင်း
မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် နောက်တချိန်ဝယ် ရဟန်းတော်တို့အား ဧတဒဂ်ဘွဲ့ထူး နှင်းအပ်သောသဘင် ဆင်ယင်ကျင်းပသောအခါ ဤအရှင် ပိဏ္ဍောလဘာရဒွါဇ မထေရ်အား-
“ဧတဒဂ္ဂံ ဘိက္ခဝေ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ သီဟနာဒိကာနံ ယဒိဒံ ပိဏ္ဍောလဘာရဒွါဇော = ရဟန်းတို့.. မရွံ့မကြောက် ခြင်္သေ့ဟောက်သကဲ့သို့ ရဲရဲတောက်စကား ပြောကြားကြသည့် ငါဘုရား၏ တပည့်သာဝက ရဟန်းတို့တွင် ပိဏ္ဍောလဘာရဒွါဇ ရဟန်းသည် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး ဖြစ်ပေ၏”-
၂၀၂
ဟု ချီးကျူးမြွက်ဆိုတော်မူကာ “သီဟနာဒိက = ခြင်္သေ့ဟောက်သကဲ့သို့ ရဲရဲတောက်စကား ပြောကြားသောအရာ”ဝယ် ဧတဒဂ် ထားတော်မူလေ၏။
ဤကား အရှင်ပိဏ္ဍောလဘရဒွါဇမထေရ် အကြောင်းတည်း။
**********
(၉) အရှင်မန္တာဏိပုတ္တ-ပုဏ္ဏမထေရ်အကြောင်း
(မထေရ်၏ အမည်တော်ရင်းမှာ ပုဏ္ဏ-အမည်တော် ရှိသည်၊ အရှင်ကောဏ္ဍညမထေရ်ကြီး၏နှမ မန္တာဏီပုဏ္ဏေးမ၏ သားတော်ဖြစ်ခြင်းကြောင့် မန္တာဏိပုတ္တပုဏ္ဏမထေရ်ဟူ၍ အမည်တော်တွင်လေသည်)။
(က) မထေရ်၏ ရှေးဆုတောင်း
ဤအရှင် မန္တာဏိပုတ္တ-ပုဏ္ဏမထေရ်အလောင်း အမျိုးကောင်းသားသည် လွန်ခဲ့သော ကမ္ဘာတသိန်းထက်က ပဒုမုတ္တရမြတ်စွာဘုရား ပွင့်တော်မူသည်မှ ရှေးဦးကပင်လျှင် (=ပွင့်တော်မမူမီကပင်) ဟံသာဝတီမြို့ဝယ် ပုဏ္ဏားသူဌေးမျိုး၌ ဖြစ်ခဲ့လေသည်။ ထိုအမျိုးကောင်းသားကို အမည်မှည့်သောနေ့၌ မိဖဆွေမျိုးတို့က ဂေါတမဟူ၍ အမည်မှည့်ကြလေသည်။
ထိုဂေါတမပုဏ္ဏား သူဌေးသားသည် အရွယ်သို့ရောက်လတ်သော် ဗေဒင်သုံးပုံတို့ကို သင်၍ ခပ်သိမ်းသော အတတ်တို့၌ ကျွမ်းကျင်လိမ္မာသူဖြစ်ကာ လုလင်(တပည့်)ငါးရာ အခြံအရံရှိလျက် လှည့်လည်ကျက်စား သွားလာနေစဉ် ဗေဒင်သုံးပုံတို့ကို စဉ်းစားဆင်ခြင်ကြည့်ရှု၍ ထိုဗေဒင်များ၌ သံသရာမှ လွတ်မြောက်ကြောင်းတရားကို မတွေ့မမြင်ရကား “ဤဗေဒင်သုံးပုံမည်သည် ငှက်ပျောတုံးပမာ အပြင်မှာ ချောမွေ့လျက် အတွင်းမှာကား အနှစ်မရှိချေ။ ဤဗေဒင်သုံးပုံကို အမြတ်တနိုး စွဲယူ၍ ယခုလို ငါလှည့်လည်နေခြင်းသည် ဖွဲကို ဆန်ရနိုးနိုးဖြင့် ထုထောင်းခြင်းနှင့် တူလှ၏၊ ငါ့အဖို့ရာ ဤဗေဒင်သုံးပုံဖြင့်
၂၀၃
အဘယ်အကျိုးရှိအံ့နည်း = မရှိသည်သာတည်း”ဟု ကြံစည်ပြီးနောက် တဖန် ဆက်လျှောက်၍ “ငါသည် ရသေ့ရဟန်းပြုလုပ်၍ ဗြဟ္မဝိဟာရဈာန်များကို ဖြစ်ပွါးစေကာ ဈာန်မလျှောကျသူဖြစ်လျက် ဗြဟ္မာ့ပြည်သို့ ဘဝပဋိသန္ဓေ ကပ်ရောက်သူ ဖြစ်ချိမ့်မည်”ဟု တပည့် လုလင်ငါးရာတို့နှင့် အတူတကွ တောင်ခြေသို့ သွား ရောက်လျက် ရသေ့ရဟန်းပြု၍ နေလေ၏။
ထိုဂေါတမရသေ့၏ အခြံအရံ တပည့်ရသေ့တို့ကား ဆံကျစ်ရသေ့ပေါင်း တသောင်းရှစ်ထောင်တို့ ဖြစ်ကြလေသည်။ ဆရာ ဂေါတမရသေ့သည် ကိုယ်တိုင်က လောကီအဘိညာဏ်ငါးပါး, လောကီဈာန် သမာပတ်ရှစ်ပါးတို့ကို ဖြစ်စေပြီးနောက် ထိုတပည့်ရသေ့ တသောင်းရှစ်ထောင်တို့အားလည်း ကသိုဏ်းပရိကံ ပွါးများပုံကို သင်ကြားပြသ၍ ပေးလေ၏၊ တပည့်ရသေ့ တသောင်းရှစ်ထောင်တို့သည်လည်း ထိုဆရာ ဂေါတမရသေ့၏ အဆုံးအမ၌ တည်ကြ၍ အကုန်လုံးပင် လောကီအဘိညာဏ်ငါးပါး, လောကီဈာန် သမာပတ်ရှစ်ပါးတို့ကို ဖြစ်ပွါးစေကြလေ၏။
ဤနည်းဖြင့် အချိန်ကြာညောင်း၍ ဆရာဂေါတမရသေ့ အသက်အရွယ်အိုမင်း ရင့်ရော်သောအခါ၌ ပဒုမုတ္တရ မြတ်စွာဘုရားသည် ဘုရားအဖြစ်သို့ ရောက်တော်မူပြီး ဓမ္မစကြာတရားဦး ဟောတော်မူပြီးနောက် ရဟန်းတသိန်း ခြံရံလျက် ဖွားတော်မူရာ ဟံသာဝတီ မင်းနေပြည်ကို အမှီဂေါစရဂါမ်ပြု၍ သီတင်းသုံး နေတော်မူဆဲဖြစ်၏။ ပဒုမုတ္တရမြတ်စွာဘုရားသည် တနေ့သ၌ နံနက် မိုးသောက်ထအခါ သတ္တလောကကို ကြည့်ရှုတော်မူလေလျှင် ဂေါတမရသေ့၏တပည့် ရသေ့ပေါင်း တသောင်းရှစ်ထောင်တို့၏ အရဟတ္တဖိုလ်ရကြောင်း ရှေးကောင်းမှုကို၎င်း, ကိုယ်တော်မြတ် ကြွသွားလျှင် ဆရာဖြစ်သော ဂေါတမရသေ့ကလည်း “ငါသည် နောက်အခါ ပွင့်တော်မူမည့် ဘုရားရှင်၏ သာသနာ၌ ဓမ္မကထိက = တရားဟောကောင်းကြသော ရဟန်းတို့အနက် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး = ဧတဒဂ်ဘွဲ့ထူးရပုဂ္ဂိုလ် ဖြစ်ရပါလို၏”ဟု ဆုတောင်းလိမ့်မည်ကို၎င်း မြင်တော်မူ၍ စောစောပင် ကိုယ်လက်သုတ်သင်မှု
၂၀၄
ပြုတော်မူကာ ကိုယ်တော်မြတ်၏ သပိတ်သင်္ကန်းကို ကိုယ်တော်တိုင်ပင် ယူဆောင်တော်မူ၍ မထင်ရှားသောအသွင်ဖြင့် ဂေါတမရသေ့၏တပည့်များ သစ်မြစ်သစ်သီးရှာရန် သွားကြသည်ရှိသော် ကြွတော်မူ၍ ဂေါတမရသေ့၏ သင်္ခမ်းကျောင်း တံခါးဝ၌ ရပ်တည်တော်မူလေ၏။
ဂေါတမ ဆရာရသေ့သည် မြတ်စွာဘုရားရှင် ပွင့်ထွန်းတော်မူသည်ကို ကြိုတင်၍ သိမထားသော်လည်း အဝေးမှပင် ပဒုမုတ္တရ မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို မြင်ရလျှင် “ဤယခု ကြွရောက်လာသော ပုဂ္ဂိုလ်မြတ်၏ ကိုယ်ခန္ဓာတော် ပြည့်စုံပြီးစီးမှုကို ထောက်ရှုဆင်ခြင်လျှင် ယင်းလက္ခဏာတို့နှင့် ပြည့်စုံသောသူသည် အိမ်ရာတည်ထောင် လူ့ဘောင်၌ တည်နေလျှင် စကြဝတေးမင်း ဖြစ်နိုင်၏။ ရဟန်းပြုလျှင် ကိလေသာအမိုးကို ပယ်ချိုးဖွင့်လှစ်နိုင်သည့် သဗ္ဗညုဘုရားစင်စစ် ဖြစ်နိုင်၏။ သို့ရကား ဤယခု ကြွရောက်လာသော ယောက်ျားမြတ်သည် လောကသုံးပါးမှ လွတ်မြောက်ပြီးသူဖြစ်၍ ထင်ပေ၏”ဟု မဟာပုရိသ လက္ခဏာကျမ်းအရ ဘုရားဖြစ်ကြောင်း ကောင်းစွာရိပ်မိ သိရှိပြီးလျှင် ရှေးဦးစွာ မြင်လျှင်မြင်ခြင်းပင် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို ရိုသေမြတ်နိုး ရှိခိုးဦးညွှတ်၍ “ဘုန်းတော်ကြီးသော မြတ်စွာဘုရား.. ဤအရပ်မှ ကြွတော်မူပါဘုရား”ဟု လျှောက်ထားကာ ဘုရားနေရာတော်ကို ခင်း၍ပေးလေ၏။ ပဒုမုတ္တရ မြတ်စွာဘုရားသည် ခင်းအပ်သောနေရာ၌ ထိုင်နေတော်မူကာ ဂေါတမရသေ့အား တရားဟောနေတော်မူလေ၏။
ထိုအချိန်၌ တပည့် ဆံကျစ်ရသေ့တို့သည် “ကောင်းနိုးရာရာ တောသစ်မြစ်, သစ်သီးကြီးငယ်တို့ကို ငါတို့ဆရာကြီးအား ပေးလှူပြီးလျှင် ကြွင်းကျန်သည်ကို ငါတို့ စားကြကုန်အံ့”ဟူသော အကြံဖြင့် ပြန်လာကြသည်ရှိသော် မြင့်သောနေရာ၌ မြတ်စွာဘုရားရှင် ထိုင်နေတော်မူသည်ကို၎င်း, နိမ့်သောနေရာ၌ မိမိတို့၏ ဆရာကြီး ထိုင်နေသည်ကို၎င်း ပက်ပင်းတွေ့မြင်ကြရ၍ “ကြည့်ကြစမ်းပါ, ငါတို့သည် ‘ဤလောက၌ ငါတို့ဆရာထက် သာလွန်မြင့်မြတ်သူ မရှိ’ဟု အောက်မေ့ကြကာ လှည့်လည်ခဲ့ကြကုန်၏။
၂၀၅
ယခုမူကား ငါတို့ဆရာကို နိမ့်သောနေရာ၌ ထိုင်စေ၍ မိမိကိုယ်တိုင်ကမူ မြင့်သောနေရာ၌ ထိုင်နေသော ပုဂ္ဂိုလ်မြတ်ကြီးတပါးကို ထင်ရှားစွာ တွေ့မြင် သိရှိအပ်လေပြီ။ ဤပုဂ္ဂိုလ်သူမြတ်ကား အလွန်မြင့်မြတ် ပူဇော်အပ်သူ ဖြစ်ပေလိမ့်တကား”ဟု ကြံစည်ကြ၍ သစ်သီးခြင်းတောင်းများကို ယူဆောင်ကာ ရှေးရှု လာရောက်ကြလေကုန်၏။
ဆရာ ဂေါတမရသေ့သည် “ရသေ့တို့ကား ငါ့ကို မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ အနီးထံတော်မှောက်၌ပင် ရှိခိုးကြကုန်လေရာ၏”ဟု တပည့်ရသေ့တို့ ရှိခိုးကြမည်မှ ကြောက်ရွံ့ စိုးခန့်ရကား အဝေးမှပင် “တပည့်တို့.. ငါ့ကို ရှိမခိုးကြကုန်လင့်၊ နတ်ဗြဟ္မာနှင့်တကွသော သတ္တလောကဝယ် အမြတ်ဆုံးပုဂ္ဂိုလ် ဖြစ်တော်မူလျက် သူခပ်သိမ်းတို့ ရှိခိုးထိုက်သော ပုဂ္ဂိုလ်မြတ်သည် ဤအရပ်၌ ထိုင်နေတော်မူသည်။ ထိုပုဂ္ဂိုလ်မြတ်ကို ရှိခိုးကြလော့”ဟု တိုက်တွန်းစကား ပြောကြားလေ၏။ တပည့်ရသေ့တို့သည်လည်း “ဆရာကြီးသည် မသိပဲ ပြောကြားလိမ့်မည်မဟုတ်”ဟု အားလုံးပင် မြတ်စွာဘုရား၏ ခြေတော်တို့ကို ရှိခိုးကြလေကုန်၏။
ဆရာကြီးသည် “တပည့်တို့.. ငါတို့၏အဖို့ရာ မြတ်စွာဘုရားအား အခြားလှူရန် ဘောဇဉ်ဟူ၍ မရှိချေ။ ဤတောသစ်မြစ်, သစ်သီးကြီးငယ်ကိုပင် လှူကြကုန်စို့”ဟု ပြောဆို၍ ကောင်းနိုးရာရာ သစ်မြစ်သစ်သီးများကို မြတ်စွာဘုရား၏ သပိတ်တော်၌ လောင်းထည့် လှူဒါန်းလေ၏။ မြတ်စွာဘုရားရှင် တောသစ်မြစ် သစ်သီးတို့ကို ဘုဉ်းပေးပြီးသောအခါမှ ဆရာရသေ့သည် တပည့်တို့နှင့် အတူတကွ တောသစ်မြစ်, သစ်သီးတို့ကို စားသုံးလေသည်။
မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် သစ်သီးဆွမ်း ဘုဉ်းပေးပြီးလတ်သော် “အဂ္ဂသာဝက ရဟန်းနှစ်ပါးတို့သည် ရဟန်းတသိန်းကို ခေါ်ဆောင်၍ ငါ့ထံမှောက် လာရောက်ကြစေသတည်း”ဟု ကြံစည် တောင့်တတော်မူလိုက်၏။ ထိုခဏ၌ အဂ္ဂသာဝကဖြစ်သော မဟာဒေဝလမထေရ်သည် “မြတ်စွာဘုရားသည် အဘယ်အရပ်သို့
၂၀၆
ကြွသွားတော်မူသနည်း”ဟု ဆင်ခြင်သည်ရှိသော် “မြတ်စွာဘုရားသည် ကိုယ်တော့်ထံမှောက် ငါတို့၏ လာရောက်ခြင်းကို တောင့်တတော်မူ၏”ဟု သိ၍ ရဟန်းတသိန်းကို ခေါ်ဆောင်ပြီးလျှင် မြတ်စွာဘုရား အထံတော်သို့ သွားရောက်ရှိခိုး ဦးညွှတ်လျက် ရပ်တည်ကာ နေလေ၏။
ဆရာ ဂေါတမရသေ့သည် တပည့်များကို “တပည့်တို့.. ငါတို့မှာ ရဟန်းသံဃာအား အခြား ပူဇော်ဖွယ်ဟူ၍ မရှိချေ၊ ရဟန်းသံဃာသည် ဆင်းဆင်းရဲရဲ ရပ်တည်၍ နေရ၏၊ ဘုရားအမှူးရှိသော ရဟန်းသံဃာအတွက် ပန်းနေရာတော် ခင်းကြကုန်စို့၊ တပည့်တို့သည် ရေပန်း ကြည်းပန်းတို့ကို လျင်မြန်စွာ ဆောင်ယူခဲ့ကြလော့”ဟူ၍ ပြောဆိုလေ၏။ တပည့်ရသေ့များသည် ထိုခဏမှာပင် တောင်ခြေမှ အဆင်းအနံ့နှင့်ပြည့်စုံသော ပန်းတို့ကို တန်ခိုးဖြင့် ဆောင်ယူခဲ့ကြ၍ အောက်-အရှင်သာရိပုတ္တရာမထေရ် ဝတ္ထု၌ ဆိုအပ်ပြီးသော နည်းအတိုင်း ပန်းနေရာတော်တို့ကို ခင်းကြလေကုန်၏။ ထို့နောက် မြတ်စွာဘုရားနှင့် သံဃာတော်တို့ နိရောဓသမာပတ် ဝင်စားကြသောအကြောင်း, ရသေ့တို့ ပန်းထီးမိုး၍ ပေးကြသောအကြောင်း-စသည် အလုံးစုံကို အောက်-အရှင်သာရိပုတ္တရာမထေရ်ဝတ္ထု၌ ဆိုအပ်ပြီးသော နည်းအတိုင်း သိမှတ်ရာ၏။
မြတ်စွာဘုရားသည် ခုနစ်ရက်မြောက်သောနေ့၌ နိရောဓသမာပတ်မှ ထတော်မူလတ်သည်ရှိသော် ဝန်းရံလျက် ရပ်တည်နေကြသော ရသေ့တို့ကို မြင်တော်မူ၍ တရားဟောကောင်းသော အရာဝယ် ဧတဒဂ်ဘွဲ့ထူးရ သာဝကရဟန်းတော်ကို “ချစ်သား.. ဤရသေ့အပေါင်းသည် ကြီးစွာသော ပူဇော်သက္ကာရမှု ပြုအပ်ပေပြီ၊ ချစ်သားသည် ထိုရသေ့တို့အား ပန်းနေရာ အနုမောဒနာတရား ဟောကြားလော့”ဟု မိန့်တော်မူလေ၏။ ထိုဧတဒဂ်ဘွဲ့ထူးရ ရဟန္တာအရှင်မြတ်သည် မြတ်စွာဘုရား မိန့်ကြားတော်မူချက်ကို ဦးထိပ်ရွက်ပန်ဆင်လျက် ပိဋကတ်သုံးပုံတို့ကို သုံးသပ်ဆင်ခြင်ကာ အနုမောဒနာတရား ဟောကြားလေ၏။
၂၀၇
ထိုရဟန်း အနုမောဒနာတရား ဟောကြား၍ ပြီးဆုံးသောအခါ မြတ်စွာဘုရားသည် ကိုယ်တိုင်ပင် ဗြဟ္မာသံ ကျူးငြိတ်၍ မဂ်ဖိုလ်ရကြောင်းတရားကို ဆက်လက်၍ ဟောကြားတော်မူလေ၏။ ဒေသနာနိဂုံး ဆုံးလတ် သောအခါ ဆရာဂေါတမရသေ့ကိုထား၍ ကြွင်းကျန်သည့် တသောင်းရှစ်ထောင်သော တပည့် ဆံကျစ် ရသေ့တို့သည် အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ဆိုက်ရောက်ကြလေကုန်၏။
ဆရာဖြစ်သူ ဂေါတမရသေ့သည်ကား ထိုကိုယ်၏အဖြစ်ဖြင့် ပဋိဝေဓတရားထူးကို မရနိုင်ရကား မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို “မြတ်စွာဘုရား.. ရှေးဦးစွာ တရားဟောသော ရဟန်းသည် အရှင်ဘုရား၏ သာသနာတော်ဝယ် အဘယ်အမည်ရှိပါသနည်း”ဟု မေးလျှောက်လေ၏။ မြတ်စွာဘုရားရှင်က “ဂေါတမရသေ့.. ဤရှေးဦးစွာ တရားဟောသော ရဟန်းသည် ငါဘုရား၏ သာသနာ၌ တရားဟောကောင်းကြသော = ဓမ္မကထိကရဟန်းတို့တွင် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး = ဧတဒဂ်ဘွဲ့ထူးရပုဂ္ဂိုလ် ဖြစ်ပေ၏”ဟု မိန့်တော်မူလေလျှင် ဂေါတမရသေ့သည် “မြတ်စွာဘုရား.. တပည့်တော်သည်လည်း ဤခုနစ်ရက် ပြုလုပ်အပ်သော အဓိကာရ ကောင်းမှုကုသိုလ်၏ အကျိုးအားကြောင့် ဤရှေးဦးစွာ တရားဟောသော ရဟန်းကဲ့သို့ နောက်အခါဝယ် တဆူဆူသော ဘုရားရှင်၏ သာသနာတော်၌ တရားဟောကောင်းကြသော = ဓမ္မကထိကရဟန်းတို့တွင် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး = ဧတဒဂ်ဘွဲ့ထူးရပုဂ္ဂိုလ် ဖြစ်ရပါလို၏”ဟု ဆုတောင်းပတ္ထနာမှု ပြုလုပ်၍ မြတ်စွာဘုရား၏ ခြေတော်ရင်း၌ ဝပ်စင်းလျက် နေလေ၏။
ပဒုမုတ္တရ မြတ်စွာဘုရားသည် အနာဂတ်ကို ရှုကြည့်တော်မူလတ်သော် ထိုဂေါတမရသေ့၏ တောင့်တချက် အန္တရာယ်မရှိပဲ ပြည့်စုံမည်ကို မြင်တော်မူလတ်၍ “နောက်အခါဝယ် ကမ္ဘာတသိန်းအဆုံး၌ ဂေါတမမြတ်စွာဘုရား ပွင့်ထွန်းတော်မူလိမ့်မည်။ ထိုအခါ သင်သည် ထိုဂေါတမမြတ်စွာ သာသနာ၌ တရားဟောကောင်းကြသော = ဓမ္မကထိကပုဂ္ဂိုလ်တို့တွင် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး = ဧတဒဂ်ဘွဲ့ထူးရပုဂ္ဂိုလ် ဖြစ်လိမ့်မည်”ဟု ဗျာဒိတ်စကား
၂၀၈
မိန့်ကြားတော်မူပြီးလျှင် အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်ပြီးကြသော တပည့်ရသေ့တို့ကို “ဧထ ဘိက္ခဝေါ = ရဟန်းတို့.. လာကြလော့”ဟု ဧဟိဘိက္ခု ခေါ်တော်မူလေ၏။ ထိုအခါ တပည့်ရသေ့ အားလုံးတို့သည်ပင် ဆံမုတ်ဆိတ်များ (မရိတ်ရပဲ) အလိုလို ကွယ်ပျောက် ဣဒ္ဓိမယ သပိတ်သင်္ကန်းတို့ ကိုယ်ဝယ်အဆင်သင့် ရောက်ရှိဝတ်ရုံပြီးဖြစ်ကာ အဝါ(၆ဝ)ခြောက်ဆယ် = သက်တော်ရှစ်ဆယ် ရှိကြသည့် မထေရ်ကြီးများကဲ့သို့ ရသေ့အသွင်ကွယ်ပျောက် ရဟန်းအဖြစ်သို့ အကြွင်းမဲ့ ရောက်ကြလေကုန်၏။ ပဒုမုတ္တရ မြတ်စွာဘုရားသည် ရဟန်းအပေါင်းကို နောက်ပါခေါ်ဆောင်၍ ကျောင်းတော်သို့တဖန် ပြန်ကြွတော်မူလေ၏။
(ခ) နောက်ဆုံးဘဝ ရဟန်းပြုခြင်း
ဂေါတမ ရှင်ရသေ့သည်လည်း အသက်ထက်ဆုံး မြတ်စွာဘုရားကို ပြုစုလုပ်ကျွေး၍ အစွမ်းရှိသလောက် ကောင်းမှုကုသိုလ် ပြုပြီးလျှင် ကမ္ဘာတသိန်းပတ်လုံး နတ်ပြည် လူ့ပြည်တို့၌သာ ကျင်လည်ရ၍ အကျွန်ုပ်တို့၏ မြတ်စွာဘုရားရှင် ပွင့်ထွန်းတော်မူရာ ကာလဝယ် ကပိလဝတ် မင်းနေပြည်တော်၏အနီး ဒေါဏဝတ္ထုမည်သော ပုဏ္ဏားရွာ၌ ပုဏ္ဏားသူဌေးမျိုးဝယ် ပဋိသန္ဓေ တည်နေဖြစ်ပွါးလာလေ၏။ ထိုသူငယ်၏အမည်ကို မိဖဆွေမျိုးတို့က “ပုဏ္ဏ”ဟူ၍ မှည့်ခေါ်ကြလေသည်။
မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် အရဟတ္တမဂ်ဉာဏ် သဗ္ဗညုတဉာဏ်တော်တို့ကို ရ၍ ဓမ္မစကြာတရား ဟောကြားတော်မူပြီးသော် အစဉ်သဖြင့် ကြွရောက်၍ ရာဇဂြိုဟ်ပြည်ကို အမှီဂေါစရဂါမ်ပြုကာ နေထိုင်တော်မူစဉ် အရှင်အညာသိကောဏ္ဍည မထေရ်သည် ကပိလဝတ်ပြည် ဒေါဏဝတ္ထုပုဏ္ဏားရွာသို့ ကြွရောက်၍ မိမိ၏တူ (=နှမ၏သား)ဖြစ်သူ ပုဏ္ဏလုလင်ကို ရှင်ရဟန်းပြုပေးပြီးလျှင် ရဟန်းတရား အားထုတ်ပုံကိုပါ ဟောပြခဲ့၍ နောက်တနေ့၌ မြတ်စွာဘုရား အထံတော်သို့ လာရောက်ပြီးလျှင် မြတ်စွာဘုရားကို ရိုသေမြတ်နိုး ရှိခိုးခွင့်ပန်၍ အမြဲနေထိုင်ရန် အလို့ငှါ ဆဒ္ဒန်အိုင်သို့ ကြွသွားတော်မူလေ၏။
၂၀၉
မန္တာဏိပုတ္တ-အရှင်ပုဏ္ဏ မထေရ်သည်ကား ဦးကြီး (=အမေ့မောင်)ဖြစ်သူ အရှင်အညာသိကောဏ္ဍညမထေရ်နှင့် အတူတကွ ဘုရားရှင်ထံတော်သို့ မလိုက်ပါပဲ “ငါ၏ ရဟန်းကိစ္စ အထွတ်အထိပ် = အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်စေပြီးမှသာလျှင် ငါသည် မြတ်စွာဘုရားရှင် ထံတော်မှောက်သို့ သွားရောက် ဖူးမြော်တော့မည်”ဟု ကြံစည် ဆုံးဖြတ်၍ ကပိလဝတ်ပြည်မှာပင် ချန်နေရစ်ခဲ့လျက် ရဟန်းတရား ပွါးများကြိုးကုတ် အားထုတ်လေလျှင် မကြာမီပင် အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ဆိုက်ရောက်တော်မူလေ၏။
ထိုအရှင် မန္တာဏိပုတ္တ-ပုဏ္ဏမထေရ်၏ အထံ၌ အမျိုးကောင်းသား ငါးရာတို့သည် ရှင်ရဟန်းပြုကြလေ၏။ မထေရ်မြတ်သည် ကိုယ်တော်တိုင်ကပင် ကထာဝတ္ထုဆယ်ပါး*တို့ကို ရယူလိုက်နာ ကျင့်သုံးလေ့ ရှိတော်မူသောကြောင့် ထိုအမျိုးကောင်းသား ရဟန်းငါးရာတို့ကိုလည်း ကထာဝတ္ထု ဆယ်ပါးတို့ဖြင့်ပင် ဆုံးမတော် မူလေ၏။ ထိုရဟန်း ငါးရာတို့သည် အရှင်မန္တာဏိပုတ္တ-ပုဏ္ဏမထေရ်၏ အဆုံးအမ ဩဝါဒ၌ တည်ကြကာ ရဟန်းတရား ပွါးများကြိုးကုတ် အားထုတ်ကြသဖြင့် ငါးရာလုံးပင် အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ဆိုက်ရောက်တော်မူကြလေကုန်၏။
* ကထာဝတ္ထုဆယ်ပါး-ဟူသည်မှာ (၁) အပ္ပိစ္ဆကထာ = အလိုနည်းမှုနှင့်စပ်သော တရားစကား၊ (၂) သန္တုဋ္ဌိကထာ = ရောင့်ရဲလွယ်မှုနှင့်စပ်သော တရားစကား၊ (၃) ပဝိဝေကကထာ = ဝိဝေကသုံးပါးနှင့်စပ်သော တရားစကား၊ (၄) အသံသဂ္ဂကထာ = သံသဂ္ဂ၅-မျိုးမှ ကင်းခြင်းနှင့်စပ်သော တရားစကား၊ (၅) ဝီရိယာရမ္ဘကထာ= ဝီရိယနှင့်စပ်သော တရားစကား၊ (၆) သီလကထာ = သီလနှင့်စပ်သော တရားစကား၊ (၇) သမာဓိကထာ = သမာဓိနှင့်စပ်သော တရားစကား၊ (၈) ပညာကထာ = ပညာနှင့်စပ်သော တရားစကား၊ (၉) ဝိမုတ္တိကထာ = အရဟတ္တဖိုလ်နှင့်စပ်သော တရားစကား၊ (၁၀) ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနကထာ = ပစ္စဝေက္ခဏာဉာဏ်နှင့်စပ်သော တရားစကား၊ အရှင် မန္တာဏိပုတ္တ-ပုဏ္ဏမထေရ်သည် ကိုယ်တိုင်ကလည်း ဤကထာဝတ္ထုဆယ်ပါးအတိုင်း လိုက်နာကျင့်သုံး၍ တပည့်တို့ကိုလည်း ထိုကထာဝတ္ထု ဆယ်ပါးတို့ဖြင့် ဆုံးမတော်မူလေသည်။
၂၁၀
ထိုရဟန်း ငါးရာတို့သည် မိမိတို့၏ ရဟန်းကိစ္စ အထွတ်အထိပ် (အရဟတ္တဖိုလ်)သို့ ရောက်ပြီးသည်ကို သိရှိကြ၍ ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာ အရှင်မန္တာဏိပုတ္တ- ပုဏ္ဏမထေရ်ထံသို့ သွားရောက် ဆည်းကပ်ကြပြီးလျှင် “အရှင်ဘုရား.. တပည့်တော်တို့၏ ရဟန်းကိစ္စသည် အထွတ်အထိပ် (=အရဟတ္တဖိုလ်)သို့ ရောက်လတ်ပါပြီ၊ တပည့်တော်တို့သည် ကထာဝတ္ထုဆယ်ပါး တရားတော်မြတ်တို့ကိုလည်း အလွယ်တကူ ရယူလေ့ရှိကြပါကုန်၏။ တပည့်တော်တို့၏ အဖို့ရာ မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို ဖူးမြော်ရန် အချိန်တန်ပါပြီဘုရား”ဟု လျှောက်ထားကြလေကုန်၏။ ဥပဇ္ဈာယ်မထေရ်မြတ်သည် ထိုတပည့်ရဟန်း ငါးရာတို့၏ စကားကို ကြားသိရလေလျှင် “ငါ၏ ကထာဝတ္ထုဆယ်ပါး တရားတော်မြတ်ကို ရလွယ်ကြောင်းကို မြတ်စွာဘုရားရှင် သိတော်မူပေ၏၊ ငါသည် တရားဟောလျှင် ကထာဝတ္ထု ဆယ်ပါးတို့ကို လက်မလွှတ်ပဲသာလျှင် ဟောကြားခဲ့၏၊ ငါ ယခု ဤရဟန်းတို့နှင့် အတူတကွ လိုက်ပါခဲ့လျှင် ဤရဟန်းငါးရာလုံးပင် ငါ့ကိုဝန်းရံ၍ လိုက်ပါကြလိမ့်မည်။ ငါ့အဖို့ရာ ဤကဲ့သို့ ဂိုဏ်းသံဃာ ခြံရံကာ သွားရောက်၍ မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို ဖူးမြော်ရန် မသင့်လျော်ချေ၊ ဤရဟန်းတို့သည်ပင် အလျင်လက်ဦး သွားရောက်၍ မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို ဖူးမြော်ကြစေကုန်တော့”ဟု ဆင်ခြင်ပြီးလျှင် ထိုရဟန်းတို့ကို “ငါ့ရှင်တို့.. သင်တို့သည် ရှေ့က သွားနှင့်ကြ၍ မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို ဖူးမြော်ကြကုန်လော့၊ ငါ၏ အမှာစကားဖြင့် မြတ်စွာဘုရား၏ ခြေတော်အစုံတို့ကိုလည်း ရှိခိုးကြကုန်လော့၊ ငါသည်လည်း သင်တို့သွားရာ လမ်းအတိုင်းပင် နောက်မှ လိုက်ပါခဲ့မည်”ဟု မိန့်ဆိုတော်မူလေ၏။
အားလုံးပင် မြတ်စွာဘုရား၏ ဖွားတော်မူရာ ကပိလဝတ် နယ်မြေသားချည်း ဖြစ်ကြ, အားလုံးပင် အာသဝေါကုန်ခန်း ရဟန္တာချည်း ဖြစ်ကြ, အားလုံးပင် ကထာဝတ္ထု ဆယ်ပါးကို ရလွယ်သော ပုဂ္ဂိုလ်ချည်းသာ ဖြစ်ကြသည့် ထိုရဟန်းငါးရာတို့သည် ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာ၏ အဆုံးအမ ဩဝါဒကို မဖျက်ကြပဲ အစဉ်သဖြင့် ခရီးဒေသစာရီ လှည့်လည် ကြွသွားကြသည်ရှိသော်
၂၁၁
ယူဇနာခြောက်ဆယ်ခရီးကို လွန်၍ ရာဇဂြိုဟ်ပြည် ဝေဠုဝန်ကျောင်းတိုက်သို့ ရောက်ဆိုက်ကြ၍ မြတ်စွာဘုရား၏ ခြေတော်အစုံတို့ကို ရှိခိုးကြပြီးလျှင် အပြစ်လွတ်ရာအရပ်၌ ထိုင်နေကြလေကုန်၏။
ရောက်ဆိုက်လာကြသော အာဂန္တုရဟန်းတို့နှင့် အတူတကွ ဝမ်းမြောက်ဝမ်းသာစကား ပြောကြားခြင်းသည် ဘုရားရှင်တို့၏ ဓမ္မတာအာစိဏ္ဏ = အလေ့အကျက်တော်ပင် ဖြစ်ရကား မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ထိုရဟန်းငါးရာတို့နှင့် အတူတကွ “ကစ္စိ ဘိက္ခဝေ ခမနီယံ = ရဟန်းတို့.. အသို့နည်း ခံ့ကျန်းကြ၏လော” ဤသို့ အစရှိသောနည်းဖြင့် ချိုမြိန်သော အစေ့အစပ်စကား ပြောကြားတော်မူပြီးလျှင် “ရဟန်းတို့.. သင်တို့သည် အဘယ်အရပ်မှ လာကြကုန်သနည်း”ဟု မေးတော်မူလေ၏။ ထိုရဟန်းတို့က “ရှင်တော်ဘုရား၏ ဖွားတော်မူရာ ကပိလဝတ်နယ်မြေမှ လာကြပါကုန်သည်ဘုရား”ဟု လျှောက်ထားကြလေလျှင် မြတ်စွာဘုရားသည် “ရဟန်းတို့.. ငါဘုရား၏ ဖွားတော်မူရာ ကပိလဝတ်နယ်မြေသား ရဟန်းများတို့တွင် အဘယ်ရဟန်းကို သီတင်းသုံးဖော် သံဃာတော်တို့က ‘ဤရဟန်းသည် ကိုယ်တိုင်က အလိုနည်းသူ ဖြစ်ပြီးလျှင် ရဟန်းတို့ကိုလည်း အပ္ပိစ္ဆကထာ = အလိုနည်းမှုနှင့်စပ်သော တရားစကားကို ပြောကြားလေ့ရှိသူ ဖြစ်၏’ဟု ချီးမွမ်းအပ်သနည်း” ဤသို့ အစရှိသည်ဖြင့် ကထာဝတ္ထုဆယ်ပါး ရလွယ်သော ရဟန်းကို ဦးစားပေး၍ မေးတော်မူလေ၏။ ထိုရဟန်း ငါးရာတို့သည်လည်း “အရှင်မန္တာဏိပုတ္တ-ပုဏ္ဏမထေရ်ကို သီတင်းသုံးဖော် သံဃာတော်တို့က ထိုကဲ့သို့ ချီးမွမ်းအပ်ပါသည်ဘုရား”ဟု မြတ်စွာဘုရားအား တညီတညွတ်တည်း လျှောက်ထားကြလေကုန်၏။ ထိုစကားကို ကြားရ၍ အရှင်သာရိပုတ္တရာမထေရ်သည် အရှင်မန္တာဏိပုတ္တ-ပုဏ္ဏမထေရ်ကို အလွန်ပင် တွေ့မြင်တော်မူလိုလေသည်။
ထို့နောက် မြတ်စွာဘုရားသည် ရာဇဂြိုဟ်ပြည်မှ သာဝတ္ထိပြည်သို့ ကြွရောက်တော်မူလေ၏၊ ပုဏ္ဏမထေရ်သည် မြတ်စွာဘုရားရှင် သာဝတ္ထိပြည်သို့ ကြွရောက်လာတော်မူကြောင်းကို ကြားသိလေလျှင်
၂၁၂
“မြတ်စွာဘုရားကို ငါ ဖူးမြော်ပေအံ့”ဟု တပါးတည်း သာဝတ္ထိပြည်သို့ ကြွရောက်၍ ဂန္ဓကုဋီတိုက်တော်၌ပင် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို တိုက်ရိုက် ဖူးမြော်လေသည် (မည်သည့်ရဟန်းကိုမျှလည်း ရှေ့ဆောင်မပြု)။ မြတ်စွာဘုရားသည် ပုဏ္ဏမထေရ်အား ကထာဝတ္ထု ဆယ်ပါးနှင့်စပ်သော တရားကို ဟောတော်မူလေ၏။ ပုဏ္ဏမထေရ်သည် တရားနာပြီးသော် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို ရှိခိုး၍ တပါးတည်းကိန်းအောင်းရန် အန္ဓဝန်တောအုပ်သို့ သွားရောက်ကာ သစ်ပင်ရင်းတခု၌ နေ့သန့်နေတော်မူလေ၏။ အရှင်သာရိပုတ္တရာ မထေရ်သည်လည်း ပုဏ္ဏမထေရ် အန္ဓဝန်တောအုပ်သို့ သွားရောက်ကြောင်း ကြားသိရ၍ မျက်ခြေမပျောက် ပုဏ္ဏမထေရ်၏ ဦးခေါင်းကို ကြည့်ရှုလိုက်ပါကာ အခါအခွင့် သင့်လျောက်ပတ်သည်ကို မှတ်သား၍ ညနေချမ်းကာလဝယ် ထိုသစ်ပင်ရင်းသို့ ကြွရောက်ကာ အရှင်ပုဏ္ဏမထေရ်နှင့် ဝမ်းမြောက်ဖွယ်စကား ပြောကြားပြီးနောက် ဝိသုဒ္ဓိခုနစ်ပါး တရားအစဉ်ကို မေးမြန်းတော်မူလေသည်။ အရှင်ပုဏ္ဏမထေရ်သည် အရှင်သာရိပုတ္တရာ မေးတိုင်း မေးတိုင်းသော ပြဿနာတို့ကို ဖြေကြားတော်မူလေသည်။ ထိုမထေရ်မြတ်ကြီး နှစ်ပါးတို့သည် အချင်းချင်း ပြောဆိုအပ်သော တရားစကားကို ဝမ်းမြောက်ဝမ်းသာ သာဓုအနုမောဒနာ ပြုတော်မူကြလေသည်။ (ဤအကြောင်းအရာ အကျယ်ကို ပိဋကတ်မြန်မာပြန် မူလပဏ္ဏာသပါဠိတော်၊ ၃-ဩပမ္မဝဂ်၊ ၄-ရထဝိနီတသုတ်၊ စာမျက်နှာ ၂ဝ၄-မှစ၍ ကြည့်ရှု မှတ်ယူကုန်ရာ၏)။
(ဂ) ဧတဒဂ်ဘွဲ့ထူး ရတော်မူခြင်း
မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် နောက်တချိန်ဝယ် ရဟန်းတော်တို့အား ဧတဒဂ်ဘွဲ့ထူး နှင်းအပ်သောအခါ ဤအရှင် မန္တာဏိပုတ္တ-ပုဏ္ဏမထေရ်အား-
“ဧတဒဂ္ဂံ ဘိက္ခဝေ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ ဓမ္မကထိကာနံ ယဒိဒံ ပုဏ္ဏော မန္တာဏိပုတ္တော = ရဟန်းတို့.. တရားဟောကောင်းကြသည့် ငါဘုရား၏
၂၁၃
တပည့်သာဝက ရဟန်းတို့တွင် မန္တာဏီပုဏ္ဏေးမ၏သား ပုဏ္ဏရဟန်းသည် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး ဖြစ်ပေ၏”-
ဟု ချီးကျူး မြွက်ဆိုတော်မူကာ “ဓမ္မကထိက = တရားဟောကောင်းသောအရာ”ဝယ် ဧတဒဂ်ထားတော်မူလေ၏။
ဤကား အရှင်မန္တာဏိပုတ္တ-ပုဏ္ဏမထေရ် အကြောင်းတည်း။
**********
(၁၀) အရှင်ကစ္စည်းမထေရ်အကြောင်း
(က) မထေရ်၏ ရှေးဆုတောင်း
အရှင်ကစ္စည်းမထေရ်အလောင်း သူတော်ကောင်းသည် ပဒုမုတ္တရ မြတ်စွာဘုရား လက်ထက်တော်အခါဝယ် သူကြွယ်မျိုး၌ဖြစ်၍ ကြီးပြင်းခြင်းသို့ ရောက်လတ်သော် တနေ့သ၌ ရှေးမထေရ်အလောင်းများနည်းတူ ကျောင်းတိုက်သို့ သွားရောက်၍ ပရိသတ်အစွန်အဖျား၌ ရပ်တည်ကာ တရားနာယူနေစဉ် မြတ်စွာဘုရားရှင်က ရဟန်းတပါးကို “အကျဉ်းဟောအပ်သော တရားစကား၏ အနက်အဓိပ္ပါယ်ကို အကျယ်အားဖြင့် ဝေဘန် ခွဲခြား စိတ်ဖြာ ဟောကြားတတ်သော ရဟန်းတို့တွင် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး တည်းဟူသော” = ဧတဒဂ်ရာထူး၌ ထားတော်မူသည်ကို မြင်လတ်၍ “ဤရဟန်းကား အလွန် ကြီးမြတ်စွာ့တကား၊ ယင်း ရဟန်းကို မြတ်စွာဘုရားသည် ဤကဲ့သို့ (=အကျဉ်းဟောကြားအပ်သော တရားစကား၏ အနက်အဓိပ္ပါယ်ကို အကျယ်အားဖြင့် ဝေဘန် ခွဲခြား စိတ်ဖြာ ဟောကြားတတ်သော ရဟန်းတို့တွင် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံးဟု) ချီးမွမ်းတော်မူ၏၊ ငါသည်လည်း နောက်အခါ တဆူဆူသော ဘုရားရှင်၏ သာသနာ၌ ဤရဟန်းကဲ့သို့သော ဧတဒဂ်ဘွဲ့ထူးရ-ရဟန်းဖြစ်မှ သင့်တော့မည်”ဟု ကြံစည်စဉ်းစားမိ၍ မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို ပင့်ဖိတ်ပြီးလျှင် ရှေး၌ ဆိုအပ်ပြီးသော နည်းအတိုင်း ခုနစ်ရက်ပတ်လုံး အလှူကြီး ပေးလှူပြီးနောက် “မြတ်စွာဘုရား.. တပည့်တော်သည် ဤခုနစ်ရက်ကြာ မဟာဒါန သက္ကာရ ကောင်းမှုကုသိုလ်၏ အကျိုးအားကြောင့်
၂၁၄
အခြားစည်းစိမ်ကို မတောင့်တပါ၊ စင်စစ်သော်ကား နောက်အခါဝယ် တဆူဆူသော ဘုရားရှင်၏ သာသနာ၌ ယနေ့မှအထက် လွန်ခဲ့သော ခုနစ်ရက်က အရှင်ဘုရားတို့ ဧတဒဂ်ရာထူး- ဌာနန္တရ၌ ထားအပ်သော ရဟန်းကဲ့သို့ပင် တပည့်တော်သည်လည်း ထို(အကျဉ်းဟောကြားအပ်သော တရားစကား၏ အနက်အဓိပ္ပါယ်ကို အကျယ်အားဖြင့် ဝေဘန်ခွဲခြားစိတ်ဖြာ ဟောကြားတတ်သော ရဟန်းတို့တွင် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး) ဧတဒဂ်ရာထူး- ဌာနန္တရကို ရပါလို၏”ဟု ဆုတောင်းပတ္ထနာမှု ပြုလုပ်၍ မြတ်စွာဘုရား၏ ခြေတော်ရင်း၌ ဝပ်စင်းလျက် နေလေ၏။
ပဒုမုတ္တရ မြတ်စွာဘုရားသည် အနာဂတ်ကို ရှုကြည့်တော်မူလတ်သော် “ဤအမျိုးကောင်းသား၏ တောင့်တချက်သည် ပြည့်စုံလိမ့်မည်”ဟု မြင်တော်မူ၍ “အို အမောင်အမျိုးကောင်းသား.. နောက်အခါဝယ် ကမ္ဘာတသိန်းအဆုံး၌ ဂေါတမမြတ်စွာဘုရား ပွင့်ထွန်းတော်မူလိမ့်မည်၊ သင်သည် ထိုဂေါတမမြတ်စွာ သာသနာ၌ အကျဉ်းဟောကြားအပ်သော တရားစကား၏ အနက်အဓိပ္ပါယ်ကို အကျယ်အားဖြင့် ဝေဘန်ခွဲခြား စိတ်ဖြာ ဟောကြားတတ်သော ရဟန်းတို့တွင် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး = ဧတဒဂ်ဘွဲ့ထူးရပုဂ္ဂိုလ် ဖြစ်လိမ့်မည်”ဟု ဗျာဒိတ်ကြား၍ အနုမောဒနာတရား ဟောကြားပြီးလျှင် ဖဲသွားတော်မူလေ၏။
ရွှေအုတ်လှူခြင်း
ထိုအမျိုးကောင်းသားသည် အသက်ထက်ဆုံး ကုသိုလ်ကောင်းမှုကိုပြု၍ ကမ္ဘာတသိန်း ကာလပတ်လုံး အပါယ်မလားပဲ နတ်ပြည် လူ့ပြည်တို့၌ ကျင်လည်၍ ကဿပမြတ်စွာဘုရားရှင် လက်ထက်တော်အခါ ဗာရာဏသီပြည်ဝယ် အမျိုးကောင်းအိမ်၌ဖြစ်၍ ကဿပမြတ်စွာဘုရားရှင် ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူလတ်သည်ရှိသော် ရွှေစေတီကြီး တည်ဆောက်ရာအရပ်သို့ သွားရောက်လျက် အဖိုးတသိန်းထိုက်သော ရွှေအုတ်ဖြင့် ပူဇော်မှုပြုပြီးလျှင် “ဘုန်းတော်ကြီးသော မြတ်စွာဘုရား.. ဖြစ်လေရာရာ ဘုံဌာန၌
၂၁၅
တပည့်တော်၏ကိုယ်သည် ရွှေအဆင်းရှိသည် ဖြစ်ပါစေသတည်း”ဟု ဆုတောင်းပန်ထွာမှု ပြုခဲ့လေ၏။
(ခ) နောက်ဆုံးဘဝ ရဟန်းပြုခြင်း
ထို့နောက် အသက်ထက်ဆုံး ကုသိုလ်မှုကို ပြုလုပ်၍ ဗုဒ္ဓန္တရ အသင်္ချေယျ တကပ်ပတ်လုံး နတ်ပြည်, လူ့ပြည်တို့၌ ကျင်လည်ပြီးလျှင် အကျွန်ုပ်တို့၏ မြတ်စွာဘုရားရှင် ပွင့်ထွန်းတော်မူရာ ကာလ၌ ဥဇ္ဇေနီမြိုဝယ် ပုရောဟိတ်၏သား ဖြစ်၍လာလေ၏။ ထိုသတို့သားကို အမည်မှည့်သောနေ့ဝယ် “ငါ၏သားသည် ရွှေရောင်အဆင်း ဝါဝင်းသော ကိုယ်ရှိလျက် မိမိသည်ပင် မိမိ၏အမည်ကို မှည့်ခေါ်ယူငင်၍လာသူ ဖြစ်သည်”ဟု ဖခင်က ပြောဆို၍ “ကဉ္စနသတို့သား”ဟူသော အမည်ကို မိဖဆွေမျိုးတို့က မှည့်ခေါ်ကြလေ၏။ ကဉ္စနသတို့သားသည် အရွယ်ကြီးပြင်းလတ်သော် ဗေဒင်သုံးပုံတို့ကို သင်ကြားတတ်မြောက်၍ ခမည်းတော် ပုရောဟိတ်ကြီး ကွယ်လွန်သောအခါ၌ ခမည်းတော်၏အရိုက်အရာ ပုရောဟိတ်ရာထူးကို ရရှိလေ၏။ ထို ကဉ္စနသတို့သား ပုရောဟိတ်ပုဏ္ဏားသည် အနွယ်၏ အစွမ်းအားဖြင့် “ကစ္စာန”ဟူ၍ မည်တွင်ပြန်လေသည်။
စဏ္ဍပဇ္ဇောတမင်းသည် အမတ်တို့ကို စည်းဝေးစေ၍ “အမတ်တို့.. လောက၌ မြတ်စွာဘုရား ပွင့်ထွန်းတော်မူလာပြီ၊ ထိုမြတ်စွာဘုရားကို ပင့်ဆောင်နိုင်စွမ်းသော အမတ်တို့သည် သွားရောက်၍ ပင့်ဆောင်ကြလော့”ဟု မိန့်ဆိုလေ၏။ အမတ်တို့က “အရှင်မင်းမြတ်.. ကစ္စာနပုရောဟိတ်မှတပါး အခြား မြတ်စွာဘုရားကို ပင့်ဆောင်စွမ်းနိုင်မည့်သူ မရှိပါ၊ ဆရာကစ္စာန ပုရောဟိတ် ပုဏ္ဏားသည်သာလျှင် ပင့်ဆောင်နိုင်စွမ်း ရှိပါသည်။ သူ့ကို စေလွှတ်တော်မူကြပါကုန်လော့”ဟု တညီတညွတ်တည်း တင်လျှောက်ကြလေလျှင် စဏ္ဍပဇ္ဇောတမင်းသည် ကစ္စာနပုရောဟိတ်ကို ခေါ်စေ၍ “အမောင်ကစ္စာန.. မြတ်စွာဘုရား၏ အထံတော်သို့ သွားရောက် ပင့်ဆောင်ချေလော့”ဟု မိန့်ဆိုလေ၏။
၂၁၆
ကစ္စာနပုရောဟိတ်က “မြတ်သောမင်းကြီး.. အကျွန်ုပ် သွားရောက်၍ ရဟန်းပြုခွင့်ကို ရပါမူ သွားရောက်ပါမည်”ဟု လျှောက်ထားလေလျှင် စဏ္ဍပဇ္ဇောတမင်းသည် “အမောင်ကစ္စာန.. ခပ်သိမ်းသောအမှု အမောင်နှစ်သက်ရာ ပြုပြီးလျှင် မြတ်စွာဘုရားကိုသာ ပင့်ဆောင်ခဲ့ပါလော့”ဟု ခွင့်ပြုစကား မိန့်ကြားလေ၏။
ကစ္စာန ပုရောဟိတ်ဆရာသည် “ဘုရားရှင်တို့ထံ သွားရောက်သောသူ၏ အဖို့ရာ များစွာသော ပရိသတ်ဖြင့် အလုပ်ကိစ္စမရှိ”ဟု ကြံစည်ဆင်ခြင်၍ မိမိလျှင် ရှစ်ယောက်မြောက်ရှိသူဖြစ်လျက် (=အဖော် ခုနစ်ယောက်ကိုသာ ခေါ်၍ဟု ဆိုလိုသည်) မြတ်စွာဘုရားရှင် အထံတော်သို့ သွားရောက်လေသည်။ ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားသည် ကစ္စာနပုရောဟိတ်အား တရားဟောတော်မူလေ၏။ ဒေသနာနိဂုံး ဆုံးလတ်သောအခါ ကစ္စာန ပုရောဟိတ်ဆရာသည် အဖော်ခုနစ်ယောက်တို့နှင့် အတူတကွ ပဋိသမ္ဘိဒါပတ္တရဟန္တာ ဖြစ်လေ၏၊ ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် “ဧထ ဘိက္ခဝေါ = ရဟန်းတို့.. လာကြလော့”ဟု ခေါ်တော်မူကာ လက်ျာလက်တော်ကို ဆန့်တန်းတော်မူလိုက်လေ၏၊ ထိုခဏမှာပင် ရှစ်ဦးလုံး ဆံမုတ်ဆိတ်ကွယ်ပျောက် ဣဒ္ဓိမယ သပိတ်သင်္ကန်းတို့ ကိုယ်သို့ရောက်လျက် ဝါတော်ခြောက်ဆယ် = သက်တော်ရှစ်ဆယ်ရှိသော မထေရ်ကြီးများကဲ့သို့ ရဟန်းအဖြစ်သို့ ရောက်ရှိကြလေ၏။
အရှင်ကစ္စည်းမထေရ်သည် မိမိ၏ ရဟန်းကိစ္စ အထွတ်အထိပ် (=အရဟတ္တဖိုလ်)သို့ ရောက်ပြီးလတ်သော် ကြောင့်ကြမဲ့ ဆိတ်ဆိတ်နေတော်မမူပဲ အရှင်ကာဠုဒါယီ မထေရ်ကဲ့သို့ပင် မြတ်စွာဘုရားရှင် ဥဇ္ဇေနီပြည်သို့ ကြွရောက်တော်မူရန် လမ်းခရီး၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးဂါထာများကို လျှောက်ထားလေ၏။ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် အရှင်ကစ္စည်းမထေရ်၏ စကားကို ကြားသိတော်မူ၍ “ကစ္စာနသည် မိမိ၏ ဖွားရာမြေ = ဥဇ္ဇေနီပြည်သို့ ငါဘုရား၏ လိုက်ပါခြင်းကို တောင့်တပေ၏”ဟု သိတော်မူ၏။ အထူးအားဖြင့် ဘုရားရှင်တို့မည်သည် အကြောင်းတခုခုကို အစွဲပြု၍ သွားရန် မသင့်လျော်သော အရပ်သို့ ကြွသွားတော် မမူကြကုန်၊
၂၁၇
သို့ရကား မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် အရှင်ကစ္စည်းမထေရ်ကို “ချစ်သား.. သင်သာလျှင် ဥဇ္ဇေနီပြည်သို့ သွားလေလော့၊ သင်ချစ်သား သွားလျှင်လည်း စဏ္ဍပဇ္ဇောတမင်းသည် ကြည်ညိုပေလိမ့်မည်”ဟု မိန့်တော်မူလေ၏။
အရှင်ကစ္စည်းမထေရ်သည် “ဘုရားရှင်တို့အဖို့ရာ စကားနှစ်ခွဟူ၍ မရှိ”ဟု ဆင်ခြင် စဉ်းစားတော်မူပြီးလျှင် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို ရိုသေမြတ်နိုး ရှိခိုး၍ မိမိနှင့် အတူတကွ လိုက်ပါလာကြသော ရဟန်းခုနစ်ပါးတို့နှင့် အတူတကွ ဥဇ္ဇေနီပြည်သို့ ကြွတော်မူလေ၏။
သူဌေးသမီးနှစ်ယောက်တို့အကြောင်း
ထိုသို့ ဥဇ္ဇေနီပြည်သို့ ကြွချီတော်မူလေသော် လမ်းခရီးအကြားဝယ် “တေလပနာဠိ”မည်သော နိဂုံး၌ ဆွမ်းခံ လှည့်လည်တော်မူလေ၏။ ထိုနိဂုံးမှာလည်း သူဌေးသမီးနှစ်ယောက်တို့ ရှိကြသည့်အနက် သူဌေးသမီး တယောက်သည် စီးပွါးပျက်သော သူဌေးမျိုး၌ ဖြစ်ရ၍ မိဖတို့ကွယ်လွန်လျှင် အထိန်းတော်ကြီးကို အမှီပြု အားကိုး၍ အသက်ရှင်ရ၏။ သို့သော် ထိုသူဌေးသမီး၏ ခန္ဓာကိုယ် အတ္တဘောမှာ အလွန်ပင် တင့်တယ် ပြည့်ဖြိုးလှပပေ၏၊ ဆံပင်များသည်လည်း အခြားမိန်းမတို့၏ ဆံပင်များထက် ရှည်လည်းရှည် နုလည်းနု ပြေလည်းပြေပြစ် ပိတုန်းအရောင် ညိုမှောင်သော အဆင်းလည်း ရှိ၏။ ထိုနိဂုံးမှာပင် အခြားသူဌေးသမီးတဦးကား ဆံပင်နည်းပါးသူ ဖြစ်၏။ ထိုသူဌေးသမီးသည် အရှင်ကစ္စည်းမထေရ်တို့ မကြွလာမီ ရှေးအခါက ထို ဆံပင်ကောင်းသော (စီးပွါးပျက်) သူဌေးသမီးထံသို့ လူလွှတ်၍ “တရာဖြစ်စေ တထောင်ဖြစ်စေ ထိုဆံပင်များအတွက် ဆိုတိုင်းအဖိုး ပေးပါမည်”ဟု တောင်းခံဝယ်ယူ ပြောဆိုသော်လည်း ဆံပင်ရှင် သူဌေးသမီးက မရောင်းသည့်အတွက် မရယူနိုင်ခဲ့ချေ။
အရှင်ကစ္စည်းမထေရ်တို့ ဆွမ်းခံကြွဝင်လာသော နေ့၌ကား ဆံပင်ရှင် သူဌေးသမီးသည် ရဟန်းခုနစ်ပါးတို့ ခြံရံအပ်လျက်
၂၁၈
သပိတ်အချည်းနှီး ဆွမ်းမပါပဲ ကြွလာသော အရှင်ကစ္စည်းမထေရ်ကို ဖူမြင်၍ “ရွှေရောင်အဆင်းရှိသည့် ဗြဟ္မာနွယ်ဖွား ဤရဟန်းတော်တပါးသည် ဆေးပြီးတိုင်းသော သပိတ်ဖြင့်သာလျှင် ကြွလာတော်မူ၏၊ ငါ့မှာလည်း အခြားဥစ္စာဟူ၍ မရှိ၊ ဤမည်သော သူဌေးသမီးသည်ကား ဤငါ၏ ဆံပင်များအလို့ငှါ ရှေးက လူလွှတ်ဘူးလေပြီ၊ ယခုအခါ ဤငါ့ဆံပင်များမှ ရအပ်သော အဖိုးဥစ္စာဖြင့် မထေရ်မြတ်အား လှူဖွယ်ဝတ္ထု (=ဆွမ်းပစ္စည်း)ကို ပေးလှူနိုင်လောက်၏”ဟု ဆင်ခြင်စဉ်းစား၍ အထိန်းတော်ကြီးကို လွှတ်ပြီးလျှင် မထေရ်တို့ကိုပင့်၍ အိမ်တွင်း၌ ထိုင်နေစေလေ၏။
သူဌေးသမီးသည် မထေရ်မြတ်တို့ ထိုင်နေမိကြသောအခါ အိမ်ခန်းတွင်းသို့ဝင်၍ အထိန်းတော်ကြီးကို မိမိ၏ ဆံပင်များကို ရိတ်ဖြတ်စေပြီးလျှင် “အို မိခင်.. ဤဆံပင်များကို ဤအမည်ရှိသော သူဌေးသမီးအား ပေးအပ်၍ ထိုသူဌေးသမီး ပေးသမျှသော အဖိုးဥစ္စာကို ယူဆောင်ခဲ့ပါလော့၊ အရှင်မြတ်တို့အား ဆွမ်းကို လှူဒါန်းကြပါကုန်အံ့”ဟု ပြောဆိုလွှတ်လိုက်လေ၏၊ အထိန်းတော်ကြီးသည် လက်ဖမိုးဖြင့် မျက်ရည်များကိုသုတ်၍ ကျန်လက်တဖက်ဖြင့် မိမိရင်ကို မ-ချီကာ မထေရ်မြတ်တို့၏ အနီး၌ မမြင်ရအောင် ဖုံးဝှက်၍ ထိုဆံပင်များကို ယူဆောင်ကာ (ရှေးက ဆံပင်အဝယ်လွှတ်သော) ထိုသူဌေးသမီးထံသို့ သွားရောက် လေ၏။
“ရောင်းကုန်မည်သည် ကောင်းမွန် အဖိုးထိုက်တန်သော ပစ္စည်းပင်ဖြစ်လင့်ကစား ပစ္စည်းရှင်ကိုယ်တိုင်က ဝယ်ယူသူ့ထံသို့ ပို့အပ်လျှင် ဝယ်ယူမည့်သူက ရိုသေလေးနာမှု မပြုခြင်း = ဈေးနှိမ်ခြင်းကို ဖြစ်စေတတ်မြဲဓမ္မတာ ဖြစ်သည်”။
သို့ရကား စည်းစိမ်ရှင် (=ဆံပင်နည်းပါးသော) သူဌေးသမီးသည် “ငါကား ရှေးက များစွာသောဥစ္စာဖြင့် ပေး၍ ဝယ်ပါသော်လည်း ဤဆံပင်များကို ဆောင်ယူစေခြင်းငှါ
၂၁၉
(=ရယူခြင်းငှါ) မတတ်နိုင်ခဲ့ချေ။ ယခုမူကား ဖြတ်ပြီးသောအချိန်မှစ၍ ထိုသူဌေးသမီးသည် မူလတန်ဖိုးကို ရနိုင်တော့မည်မဟုတ် = ငါဆိုသမျှ သင်းခံရမည်သာ ဖြစ်၏”ဟု ကြံစည်ကာ အထိန်းတော်ကြီးကို “အို အထိန်းတော်ကြီး.. ကျွန်မသည် ရှေးက အထိန်းတော်ကြီး၏ သခင်မကို များစွာသောဥစ္စာဖြင့် ပေး၍ ဝယ်ပါသော်လည်း ဆံပင်များကို ဆောင်ယူစေခြင်းငှာ (=ရယူခြင်းငှါ) မတတ်နိုင်ခဲ့ပါ၊ တစုံတခုသော နေရာ၌ ကျလိုရာကျပြီးသည့် အသက်မဲ့ ဆံပင်တို့မည်သည် ရှစ်ကျပ်သာ အဖိုးတန်ပါကုန်၏”ဟု ပြောဆိုဈေးနှိမ်ကာ အထိန်းတော်ကြီးအား ငွေ့ရှစ်ကျပ်ကိုသာ ပေးလိုက်လေ၏။
အထိန်းတော်ကြီးသည် အသပြာရှစ်ကျပ်တို့ကို ယူဆောင်ခဲ့၍ (စီးပွါးပျက်) သူဌေးသမီးအား ပေးလိုက်လေ၏။ (စီးပွားပျက်) သူဌေးသမီးသည် ဆွမ်း တပါး တပါးစာလျှင် အသပြာ တကျပ်တန် တကျပ်တန် ပြုလုပ်၍ မထေရ်မြတ် ရှစ်ပါးတို့အား ဆက်ကပ် လှူဒါန်းလေ၏၊ အရှင်ကစ္စည်းမထေရ်မြတ်သည် ဆင်ခြင်ကြည့်ရှုတော်မူလတ်သော် သူဌေးသမီး၏ ဥပနိဿယည်း အားကြီးသော ကောင်းမှုကို မြင်တော်မူလတ်၍ “သူဌေးသမီးသည် ယခုအခါ အဘယ်မှာနည်း”ဟု မေးတော်မူ၏။ အထိန်းတော်ကြီးက “ အိမ်ခန်းထဲမှာပါ အရှင်ဘုရား..”ဟု လျှောက်ထားလေလျှင် မထေရ်မြတ်သည် “ထိုဆွမ်းဒါယိကာ သူဌေးသမီးကို ခေါ်လိုက်ကြလော့”ဟု မိန့်တော်မူလေ၏။
ဆွမ်းဒါယိကာ သူဌေးသမီးသည်လည်း မထေရ်တို့၌ ရိုသေလှသောကြောင့် တခွန်းတည်းသော စကားဖြင့်ပင် လာရောက်၍ မထေရ်တို့ကို ရှိခိုးပြီးလျှင် အားကြီးသော သဒ္ဓါတရားကို အထပ်ထပ် ဖြစ်ပွါးစေလေ၏။ (လယ်ယာမြေကောင်းသဖွယ်ဖြစ်သော ဤသာသနာတော်၌ သဒ္ဓါကြည်ဖြူ တည်လှူကြဲချအပ်သော ဆွမ်းအလှူဒါန မျိုးစေ့သည် မျက်မှောက်ဘဝ၌ပင် အကျိုးပေး၏)၊ သို့ရကား မထေရ်တို့ကို ရှိခိုးလိုက်သည်နှင့် တပြိုင်နက် (=ရှိခိုးလျှင် ရှိခိုးခြင်း) ဆွမ်းဒါယိကာ သူဌေးသမီး၏
၂၂၀
ဆံပင်များသည် မူလပကတိ အဖြစ်၌သာလျှင် တည်ကြလေကုန်၏ (=မူလပကတိအတိုင်း ပြန်၍ ဖြစ်လာကြသည်)။ မထေရ်တို့သည်လည်း ထိုဆွမ်းကို အလှူခံတော်မူကြ၍ သူဌေးသမီး မြင်စဉ်ပင် ကောင်းကင်သို့ ပျံတက် ကြွသွားကြကာ စဏ္ဍပဇ္ဇောတမင်း၏ “ကဉ္စန၀န”မည်သော ဥယျာဉ်၌ သက်ဆင်းတော်မူကြလေကုန်၏။
ဥယျာဉ်မှူးသည် အရှင်ကစ္စည်းမထေရ်ကို မြင်ရလျှင် မင်းကြီးထံသို့ သွားရောက်၍ “အရှင်မင်းကြီး.. ကျွန်ုပ်၏အရှင် ကစ္စာနပုရောဟိတ်သည် ရှင်ရဟန်းပြုပြီး၍ ဥယျာဉ်တော်သို့ ကြွရောက်လာပါပြီ”ဟု လျှောက်ထားလေ၏။ စဏ္ဍပဇ္ဇောတမင်းသည် ဥယျာဉ်သို့ သွားရောက်၍ ဆွမ်းကိစ္စပြုပြီးသော အရှင်ကစ္စည်းမထေရ်ကို တည်ခြင်းငါးမျိုးဖြင့် ရှိခိုးပြီးသော် အပြစ်လွတ်ရာ နေရာ၌ ထိုင်နေလျက် “အရှင်ဘုရား.. မြတ်စွာဘုရား အဘယ်မှာနည်း”ဟု မေးလျှောက်လေ၏။ အရှင်ကစ္စည်းမထေရ်က “မြတ်သောမင်းကြီး.. မြတ်စွာဘုရားသည် ကိုယ်တော်တိုင် ကြွလာတော်မမူသေးပဲ ငါ့ကို လွှတ်လိုက်၏”ဟု မိန့်ဆိုလေလျှင် စဏ္ဍပဇ္ဇောတမင်းသည် “အရှင်ဘုရား.. အရှင်ဘုရားတို့သည် ယနေ့ ဘုဉ်းပေးရန်ဆွမ်းကို အဘယ်အရပ်၌ ရပါကုန်သနည်း”ဟု မေးလျှောက်ပြန်လေ၏။ အရှင်ကဉ္စည်းမထေရ်သည် မင်းကြီး၏အမေးနှင့် လိုက်လျော သဘောတူညီစွာ ဆွမ်းဒါယိကာ သူဌေးသမီး ပြုလုပ်အပ်သည့် ခဲယဉ်းစွာသော ကောင်းမှုကုသိုလ် အကြောင်ကို အလုံးစုံ ပြန်ကြား မိန့်တော်မူလေ၏။
စဏ္ဍပဇ္ဇောတမင်းကြီးသည် အရှင်ကစ္စည်းမထေရ်၏အတွက် နေရာဌာနကို ကြပ်မစီမံ၍ မထေရ်မြတ်ကို နက်ဖြန် ဆွမ်းအလို့ငှါ ပင့်ဖိတ်ပြီးသော် ရွှေနန်းတော်သို့ ပြန်သွားလျက် ဆွမ်းဒါယိကာ သူဌေးသမီးကို မင်းအာဏာဖြင့် ခေါ်ယူ၍ မိဖုရားကြီးအရာ၌ မြှောက်စား တင်ထားလေ၏။ ဤဆွမ်းဒါယိကာ သူဌေးသမီး၏ ပဌမဇော ကုသိုလ်စေတနာအတွက် မျက်မှောက်ဘ၀၌ဖြစ်သော စည်းစိမ်ချမ်းသာကို ရရှိမှုသာလျှင် ဖြစ်လေ၏။
၂၂၁
(ဤ၌ ဆိုလိုရင်းမှာ- ဆွမ်းလှူမှု စသည်ကို ပြုလုပ်ရာ၌ မဟာကုသိုလ်ဇောစေတနာ ခုနစ်ပါးတို့ ရှိကြသည့်အနက် ပဌမဇောစေတနာသည် အကြောင်းညီညွတ်က မျက်မှောက်ဘ၀၌ အကျိုးပေး၏၊ ထို့ကြောင့် ထိုပဌမဇောစေတနာကို ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယကံဟူ၍ ခေါ်၏၊ မျက်မှောက်ဘ၀၌ အကျိုးပေးသောကံဟု ဆိုလိုသည်။ သတ္တမဇောစေတနာသည် အကြောင်းညီညွတ်က ဒုတိယဘ၀၌ အကျိုးပေး၏၊ ထို့ကြောင့် ထို သတ္တမဇောစေတနာကို ဥပပဇ္ဇဝေဒနီယကံဟူ၍ ခေါ်၏၊ အခြားမဲ့ဘဝ၌ အကျိုးပေးသောကံဟု ဆိုလိုသည်။ အလယ်ဇောငါးချက်ပါ စေတနာတို့သည် အကြောင်းညီညွတ်က တတိယဘဝမှစ၍ အဆက်ဆက်သော ဘ၀၌ အကျိုးပေးကုန်၏။ ထို့ကြောင့် ထိုစေတနာတို့ကို အပရာပရိယဝေဒနီယကံဟူ၍ ခေါ်၏၊ အဆက်ဆက်သော ဘ၀၌ အကျိုးပေးသောကံဟု ဆိုလိုသည်။
ကံက အကျိုးပေးရာ၌ အကျိုးသည် ဘ၀အကျိုး, ဘ၀သမ္ပတ္တိအကျိုးဟူ၍ နှစ်မျိုးရှိသည်၊ ပဋိသန္ဓေအခါ ပဝတ္တိအခါတို့၌ဖြစ်သော ဝိပါက်နာမ်ခန္ဓာနှင့် ကမ္မဇရုပ်တို့ကို ဘဝအကျိုးဟု ခေါ်၏၊ ထိုဝိပါက် နာမ်ခန္ဓာ ကမ္မဇရုပ်တို့ကို ဥပပတ္တိဘဝဟူ၍ ခေါ်သည်။ ထိုဘဝ၌ ရရှိ ခံစားအပ်သော စည်းစိမ်အမျိုးမျိုးကို ဘဝသမ္ပတ္တိအကျိုးဟူ၍ ခေါ်၏။
ဖော်ပြရာပါ ကံသုံးမျိုးတို့တွင် ဥပပဇ္ဇဝေဒနီယကံနှင့် အပရာပရိယ ဝေဒနီယကံတို့သည် မိမိတို့ဆိုင်ရာ ဘဝအကျိုး, ဘဝသမ္ပတ္တိအကျိုး = နှစ်မျိုးလုံးတို့ကို အပြည့်အစုံ ပေးကြကုန်၏။ ပဌမဇောစေတနာ = ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယကံသည်ကား ယခုဘဝ၌ အကျိုးပေးရာဝယ် (ဝိပါက် နာမ်ခန္ဓာနှင့် ကမ္မဇရုပ် တည်းဟူသော) ဘဝအကျိုးကိုကား ယခုဘဝ ပဋိသန္ဓေကျိုးပေးလိုက်သော ဇနကကံက အကျိုးပေးပြီးဖြစ်၍ ထိုဘဝအကျိုးကို မပေးနိုင်တော့ပဲ ထိုဘဝ၌ ရရှိခံစားအပ်သော စည်းစိမ်ဥစ္စာ အသုံးအဆောင်အမျိုးမျိုး တည်းဟူသော ဘဝသမ္ပတ္တိအကျိုးကိုသာ ပေးရ၏၊ ထို့ကြောင့် ဤယခု ဆွမ်းဒါယိကာ သူဌေးသမီး၏ ပဌမဇောစေတနာ = ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယကံသည် ပဝတ္တိအခါ ယခုဘဝ သုံးဆောင်ခံစားအပ်သည့် မိဖုရားကြီးစည်းစိမ်ဥစ္စာ အသုံးအဆောင် တည်းဟူသော ဘဝသမ္ပတ္တိအကျိုးကိုသာ ပေးလေ၏ဟု ဆိုလိုသည်)။
ထိုအချိန်မှစ၍ စဏ္ဍပဇ္ဇောတမင်းကြီးသည် အရှင်ကစ္စည်းမထေရ်အား ကြီးစွာသော ပူဇော်သက္ကာရ ပြုလေ၏။
၂၂၂
အရှင်ကစ္စည်းမထေရ်မြတ်၏ တရားစကား၌ ကြည်ညိုကြသောကြောင့် အမျိုးကောင်းသား လူများအပေါင်းသည် မထေရ်မြတ်ထံ၌ ရဟန်းပြုကြလေ၏။ ထိုအချိန်မှစ၍ ဥဇ္ဇေနီပြည်အလုံးသည် တခဲနက် သင်္ကန်းရောင်ဖုံးလျက် ရဟန်းတော်တို့၏ သွား,လာသောလေဖြင့် တိုက်ခတ်လျက် ရှိလေ၏။ ထိုမိဖုရားသည်လည်း ကိုယ်ဝန်သားကိုရ၍ ဆယ်လလွန်မြောက်သောအခါ သားကို ဖွားမြင်လေ၏၊ ထိုမင်းသား အမည်မှည့်သောနေ့၌ အဖိုး(=အမိ၏ဖခင်) ဂေါပါလသူဌေးကြီး၏ အမည်ကိုယူ၍ “ဂေါပါလမင်းသား”ဟု အမည်မှည့်ကြလေကုန်၏။ မိဖုရားကြီးသည် သား၏အမည်နှင့် ဆက်စပ်၍ “ဂေါပါလမာတာ မိဖုရား”ဟု အမည် ထင်ရှားလေသည်။ ဂေါပါလမာတာ မိဖုရားကြီးသည် အရှင်ကစ္စည်းမထေရ်၌ အလွန်လျှင် ကြည်ညိုရကား မင်းကြီးထံ ခွင့်ပန်၍ ကဉ္စနဝနဥယျာဉ်တော်၌ အရှင်ကစ္စည်း မထေရ်မြတ်အတွက် ကျောင်းတိုက်ကြီး တည်ဆောက် လှူဒါန်းလေ၏။ အရှင်ကစ္စည်း မထေရ်မြတ်သည် ဥဇ္ဇေနီ ပြည်သူပြည်သားတို့ကို သာသနာတော်၌ သက်ဝင်ကြည်ညိုစေပြီးလျှင် မြတ်စွာဘုရားရှင် အထံတော်သို့ တဖန် ပြန်ကြွတော်မူလေ၏။
(ဂ) ဧတဒဂ်ဘွဲ့ထူး ရတော်မူခြင်း
မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် နောက်တချိန်ဝယ် ဇေတဝန်ကျောင်းတိုက်တော်၌ သီတင်းသုံး နေထိုင်တော်မူလျက် ရဟန်းတော်တို့အား ဧတဒဂ်ဘွဲ့ထူး နှင်းအပ်တော်မူသောအခါ (၁) မဓုပိဏ္ဍိကသုတ်၊ (၂) ကစ္စာယနပေယျာလ၊ (၃) ပါရာယနသုတ် = ဤသုတ္တန်သုံးခုတို့ကို အကြောင်းအဋ္ဌုပ္ပတ္တိပြု၍ အရှင်ကစ္စည်း မထေရ်မြတ်ကို-
“ဧတဒဂ္ဂံ ဘိက္ခဝေ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ သံခိတ္တေန ဘာသိတဿ ဝိတ္တာရေန အတ္ထံ ဝိဘဇန္တာနံ ယဒိဒံ မဟာကစ္စာနော = ရဟန်းတို့.. အကျဉ်းဟောကြားအပ်သော တရားစကား၏ အနက်အဓိပ္ပါယ်ကို အကျယ်အားဖြင့် ဝေဘန်ခွဲခြား စိတ်ဖြာ ဟောကြားတတ်သော
၂၂၃
ငါဘုရား၏ တပည့်သာဝက ရဟန်းတို့တွင် မဟာကစ္စာနရဟန်းသည် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး ဖြစ်ပေ၏”-
ဟု ချီးကျူး မြွက်ဆိုတော်မူကာ ဧတဒဂ် ထားတော်မူလေ၏။
ဤအရှင်မဟာကစ္စည်း ဟောကြားအပ်သော တရားတို့ကို အပဒါန်ပါဠိအဋ္ဌကထာ, ထေရဂါထာ ပါဠိအဋ္ဌကထာ- စသည်တို့မှ ထုတ်နုတ်မှတ်ယူရာ၏။
ဤကား အရှင်ကစ္စည်းမထေရ် အကြောင်းတည်း။
**********
(၁၁-၁၂) ပန္ထကမထေရ် နောင်ညီနှစ်ပါးအကြောင်း
(က) မထေရ်မြတ်တို့၏ ရှေးဆုတောင်း
လွန်လေပြီးသောအခါ ကမ္ဘာတသိန်းထက်ဝယ် ပဒုမုတ္တရမြတ်စွာဘုရား ပွင့်ထွန်းတော်မူရာ ကာလ၌ ဟံသာဝတီပြည်သား သူကြွယ်ညီနောင် နှစ်ယောက်တို့သည် သဒ္ဓါရွှန်းစို ရတနာသုံးပါး၌ ကြည်ညိုကြကုန်သည်ဖြစ်၍ အမြဲမပြတ် မြတ်စွာဘုရားထံတော်သို့ သွားရောက်ကြ၍ တရားနာကြကုန်၏။ ထိုညီနောင် နှစ်ယောက်တို့တွင် တနေ့သ၌ ညီငယ်သည် မြတ်စွာဘုရားရှင်က အင်္ဂါနှစ်ပါးနှင့် ပြည့်စုံသော ရဟန်းတော် တပါးကို “ငါဘုရား၏ သာသနာ၌ (၁) စိတ်ဖြင့်ပြီးသော ကိုယ်ကို ဖန်ဆင်းကြသော ရဟန်းတို့တွင်၎င်း, (၂) ရူပါဝစရဈာန်အရာ၌ ကျွမ်းကျင်လိမ္မာကြသော ရဟန်းတို့တွင်၎င်း ဤရဟန်းသည် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး ဖြစ်ပေ၏”ဟု ဧတဒဂ်ရာထူး၌ ထားတော်မူသည်ကို မြင်လတ်၍ “ဤရဟန်းသည် အလွန်ကြီးမြတ်စွာ့တကား၊ တပါးတည်းဖြစ်လျက် အင်္ဂါနှစ်ပါးတို့ကို ဖြည့်ကျင့်၍ လှည့်လည်တော်မူ၏။ ငါသည်လည်း နောက်အခါ တဆူဆူသော ဘုရားရှင်၏ သာသနာ၌ အင်္ဂါနှစ်ပါးတို့ကို ဖြည့်ကျင့်သော ရဟန်းဖြစ်လျက် လှည့်လည်မှ သင့်တော့မည်”ဟု ကြံစည်ဆင်ခြင်မိလေ၏။
ထိုညီငယ်ဖြစ်သော သူကြွယ်သည် ရှေးမထေရ် အလောင်းအလျာတို့နည်းအတူ မြတ်စွာဘုရားကို ပင့်ဖိတ်၍ ခုနစ်ရက်ပတ်လုံး
၂၂၄
ကြီးစွာသော အလှူဒါနကို ပေးလှူပြီးလျှင် “မြတ်စွာဘုရား.. အရှင်ဘုရားတို့သည် ဤယနေ့မှအထက် ခုနစ်ရက်က အကြင် ရဟန်းတော်တပါးကို စိတ်ဖြင့်ပြီးသော ကိုယ်ကို ဖန်ဆင်းနိုင်ခြင်းအင်္ဂါ, ရူပါဝစရဈာန်အရာ၌ ကျွမ်းကျင်လိမ္မာမှုအင်္ဂါ = ဤအင်္ဂါနှစ်ပါးဖြင့် ‘ဤရဟန်းကား ငါဘုရား၏ သာသနာ၌ အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး ဖြစ်၏’ဟု ဧတဒဂ်ရာထူး၌ ထားတော်မူခဲ့ကြပါပြီ။ အကျွန်ုပ်သည်လည်း ဤအဓိကာရ ကောင်းမှုကုသိုလ်ကံ အကျိုးအားကြောင့် ထိုရဟန်းကဲ့သို့ပင် အင်္ဂါနှစ်ခန်း ဖြည့်စွမ်းနိုင်သူ ဖြစ်ရပါလို၏”ဟု ဆုတောင်းပတ္ထနာမှုကို ပြုလေ၏။
မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် အနာဂတ်ကို ကြည့်ရှုတော်မူလတ်သော် ထိုသူကြွယ်၏ ဆုတောင်းပတ္ထနာချက် ပြည့်စုံမည်ကို မြင်တော်မူလတ်၍ “နောက်အခါ ကမ္ဘာတသိန်းအဆုံး၌ ဂေါတမမြတ်စွာဘုရား ပွင့်ထွန်းတော်မူလိမ့်မည်။ ထိုမြတ်စွာဘုရားသည် သင့်ကို ဤဧတဒဂ်ရာထူး ဌာနနှစ်ပါး၌ ထားတော်မူလိမ့်မည်”ဟု ဗျာဒိတ်စကား မိန့်ကြားတော်မူ၍ အနုမောဒနာတရား ဟောတော်မူပြီးလျှင် ဖဲကြွတော်မူလေ၏။ (ဤကား ညီငယ်၏ ဆုတောင်းတည်း)။
နောင်တော်ဖြစ်သော သူကြွယ်သည်လည်း တနေ့သ၌ မြတ်စွာဘုရားရှင်က ရဟန်းတော်တပါးကို “သညာဝိဝဋ္ဋကုသလ = အရူပါဝစရဈာန်အရာ လိမ္မာကျွမ်းကျင်သောအရာ၌” ဧတဒဂ်ရာထူး ထားတော်မူသည်ကို မြင်လတ်၍ ထိုညီငယ်အတူပင် အဓိကာရ ကောင်းမှုကုသိုလ်ကြီးကို ပြုပြီးလျှင် ထို“သညာဝိဝဋကုသလ = အရူပါဝစရဈာန်အရာ လိမ္မာကျွမ်းကျင်မှု” ဧတဒဂ်ရာထူးကို ရပါလိုကြောင်း ဆုတောင်းလေသည်။ မြတ်စွာဘုရားရှင်ကလည်း ထိုနောင်တော်ဖြစ်သော သူကြွယ်ကို ပြည့်စုံလိမ့်မည့်အကြောင်း ဗျာဒိတ်ကြားတော်မူ၏။
ထိုသူကြွယ်ညီနောင် နှစ်ဦးလုံးတို့သည် မြတ်စွာဘုရား သက်တော်ထင်ရှား ရှိတော်မူစဉ် ကုသိုလ်ကောင်းမှုကို ပြုလုပ်ကြ၍
၂၂၅
ဘုရားရှင် ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူပြီးသောအခါ သာရီရိကစေတီတော်မြတ်၌ ရွှေဖြင့်ပူဇော်မှု ပြုလုပ်ကြပြီးလျှင် ထိုဘဝမှ စုတေကြလေသော် နတ်ပြည်၌ ဖြစ်ကြလေကုန်၏။ ထိုညီနောင်နှစ်ဦးတို့ (အပါယ်လေးပါး မလားမရောက်ကြပဲ) နတ်ပြည် လူ့ပြည်၌ ကျင်လည်ကြစဉ်ပင် ကမ္ဘာတသိန်း လွန်ခဲ့လေသည်။
(ထိုညီနောင်နှစ်ဦးတို့တွင် နောင်တော် မဟာပန္တက၏ အကြားကာလ ပြုလုပ်အပ်ခဲ့သော ကောင်းမှုကို မဟာအဋ္ဌကထာ၌ အထူးမပြဆိုအပ်)။ ညီငယ်ဖြစ်သူ စူဠပန္ထကသည်ကား ကဿပမြတ်စွာ သာသနာ၌ ရဟန်းပြု၍ အနှစ် (၂၀၀၀၀)နှစ်သောင်းကြာ ကာလတို့ပတ်လုံး ဩဒါတကသိုဏ်း ကမ္မဋ္ဌာန်း စီးဖြန်းခဲ့၍ နတ်ပြည်၌တဖန် ဖြစ်ပြန်လေသည်။ ထို့နောက် အကျွန်ုပ်တို့၏ မြတ်စွာဘုရားသည် ဘုရားဖြစ်တော်မူပြီးနောက် ဓမ္မစကြာတရား ဟောကြားတော်မူပြီးလျှင် ရာဇဂြိုဟ်ပြည် ဝေဠုဝန်ကျောင်းတိုက်ကြီး၌ ကိန်းအောင်းမွေ့လျော် နေတော်မူသောအခါသို့ တိုင်ခဲ့လေ၏။
(ဤအရာဝယ် အကြားညှပ်၍ ပန္ထကညီနောင်တို့ ဖြစ်ပွါးကြပုံကို ပြဆိုဦးအံ့)- ရာဇဂြိုဟ်ပြည်ဝယ် ဓနသေဋ္ဌိသူဌေးကြီး၏ သမီးသည် မိမိ၏ကျွန်နှင့် မေတ္တာရည်ငံ ရှိကြ၍ “ငါ၏ ဤအမှုကို အခြားသူများလည်း သိကုန်ကြလိမ့်မည်”ဟု ကြံစည်ပြီးလျှင် မိမိ၏ အရှင်လင် ကျွန်ယောက်ျားကို “ငါတို့သည် ဤအရပ်၌ မနေနိုင် ကြရကုန်၊ ငါမိဖများ ဤအပြစ်ကို အကယ်၍ သိသွားကြလျှင် ငါ့ကို အပိုင်းပိုင်း ခုတ်ဖြတ် သတ်ကြလိမ့်မည်။ အရပ်တပါးသို့ သွားရောက် နေထိုင်ကြကုန်အံ့”ဟု တိုင်ပင်ညီညွတ်ကြ၍ လက်ဆောင်ဥစ္စာနှစ်များကို တိတ်တဆိတ် ယူဆောင်ခဲ့ပြီးလျှင် ရှေးဦးဖွင့်သောတံခါးမှ ထွက်ခဲ့ပြီးနောက်“ဟုတ်ဟုတ်ငြားငြား သူတပါးတို့ ငါတို့ကို မသိရာအရပ်သို့ သွားရောက် နေထိုင်ကြကုန်စို့”ဟု တိုင်ပင်၍ နှစ်ဦးလုံးပင် သွားကြလေကုန်၏။
ထိုသူနှစ်ယောက်တို့ မထင်မရှား အရပ်တပါး၌ နေထိုင်ကြစဉ် ဆက်ဆံပေါင်းသင်းမှုကို အစွဲပြု၍ သူဌေးသမီး၏ ဝမ်းတိုက်၌
၂၂၆
ကိုယ်ဝန်တည်ရှိလေ၏။ သူဌေးသမီးသည် ကိုယ်ဝန်ရင့်ကျက်ချိန်သို့ ရောက်လတ်သော် “အရှင်.. ကျွန်တော်မ၏ ကိုယ်ဝန်သည် ရင့်ကျက်လေပြီ၊ ဆွေမျိုးမိတ်သင်္ဂဟ-စသည် ကင်းကွာရာအရပ်၌ ကိုယ်ဝန်သားကို မွေးဖွားရခြင်းသည် ငါတို့နှစ်ယောက်လုံးအဖို့ ဆင်းရဲလှစွာ၏။ မိဖအိမ်သို့သာလျှင် ပြန်ကြပါစို့”ဟု လင်ဖြစ်သူကို တိုင်ပင်စကား ပြောကြားလေ၏။ လင်ဖြစ်သူသည် “ယနေ့ သွားကြကုန်အံ့, နက်ဖြန် သွားကြကုန်အံ့”ဟု နှစ်သိမ့်စကား ပြောကြားကာ နေ့ရက်တို့ကို ကုန်လွန်စေခဲ့လေသည်။ ထိုအခါ သူဌေးသမီးသည် “ဤလူမိုက်ကား မိမိ၏အပြစ်က ကြီးလှသောကြောင့် မသွားဝံ့ပဲ ရှိချေ၏။ မိဖတို့မည်သည် သားသမီးအပေါ်၌ ဧကန်ပင် စီးပွါးချမ်းသာကို လိုလားကြမြဲဓမ္မတာ ဖြစ်သည်၊ ဤလူမိုက်သည် လိုက်လိုလျှင်လည်း လိုက်စေ၊ မလိုက်လိုလျှင်လည်း နေစေ၊ ငါသွားမှ သင့်တော့မည်”ဟု ကြံစည်ပြီးလျှင် ထိုယောက်ျား အိမ်ပြင်သို့ ထွက်သွားသောအခါ သူဌေးသမီးသည် အိမ်ရှိ ပရိဘောဂများကို သိမ်းဆည်းသိုမှီးပြီးလျှင် မိမိ မိဖအိမ်သို့ သွားရောက်ကြောင်း ပြောကြားရန် အခြားမဲ့အိမ်၌နေသော သူတို့အား မှာထားခဲ့၍ တယောက်ထီးတည်း ခရီးထွက်ခဲ့လေ၏။
ထို့နောက် ထိုယောက်ျား အိမ်သို့ ပြန်လာသောအခါ သူဌေးသမီးကို မတွေ့ရ၍ အိမ်နီးချင်းတို့ကို မေးလတ်သည်တွင် “မိဖအိမ်သို့ ပြန်သွားသည်”ဟူသော သတင်းစကားကို ကြားသိရ၍ လျင်မြန်စွာ လိုက်လေသော် လမ်းခရီးအကြား၌ သူဌေးသမီးကို မှီတွေ့လေ၏။ ထိုသူဌေးသမီးမှာလည်း ထိုတွေ့ရာနေရာ၌ပင် ကိုယ်ဝန်ကို ဖွားသန့်ခြင်းကိစ္စ ဖြစ်လေတော့၏။ ယောက်ျားက “ရှင်မ.. ဤဝတ္ထုကား အဘယ်နည်း”ဟု မေးလတ်သော် “အရှင်.. သားတယောက်တော့ဖြင့် ဖွားမြောက်ခဲ့လေပြီ”ဟု သူဌေးသမီးက ပြန်ကြား ပြောဆိုလေ၏။ “ယခုအခါ အဘယ်သို့ ပြုလုပ်ကြမည်နည်း”ဟု တိုင်ပင်ကြသောအခါ “ငါတို့သည် သားဖွားရန် ကိစ္စအတွက် မိဖအိမ်သို့ သွားကြရမည် ဖြစ်သည်။ ယခုမူ ထိုသားဖွားခြင်းအမှုကိစ္စကား လမ်းခရီးအကြားမှာပင်
၂၂၇
ပြီးမြောက်ခဲ့လေပြီ၊ မိဖအိမ်သို့ သွားရောက်၍ အဘယ်အမှု ပြုကုန်အံ့နည်း (အကျိုးမရှိတော့ပြီ)၊ ပြန်ကြကုန်စို့”ဟု နှစ်ဦးလုံးပင် စိတ်တူကြကာ ထိုအရပ်မှပင် ပြန်ခဲ့ကြလေ၏။ ထိုသူငယ်၏ အမည်ကို (လမ်း၌ မွေးဖွားသောကြောင့်) “ပန္ထက = မောင်လမ်း”ဟု အမည်မှည့်ကြလေ၏။
ထိုသူဌေးသမီး၏ကိုယ်ဝယ် မကြာမီပင် အခြားကိုယ်ဝန်သား တည်ပြန်လေ၏။ ထိုဒုတိယကိုယ်ဝန်သား ရင့်ကျက်သောအခါမှာလည်း ရှေးနည်းအတူပင် မိဖအိမ်သို့အသွား လမ်းခရီးအကြား၌ မွေးဖွားလေသောကြောင့် ပဌမဖွားသော သားအကြီး၏ အမည်ကို “မဟာပန္ထက = မောင်လမ်းကြီး”ဟု မှည့်ခေါ်၍ နောက်မှဖွားသော သားငယ်၏ အမည်ကို “စူဠပန္ထက = မောင်လမ်းငယ်”ဟု အမည် မှည့်ခေါ်ကြ လေ၏။
ဇနီးမောင်နှံ နှစ်ဦးလုံးပင် သားတို့ကို ကိုယ်စီ ပွေ့ချီကြ၍ မိမိတို့ နေရာအရပ်သို့ပင် ပြန်ခဲ့ကြလေကုန်၏။ ထိုသူတို့ ထိုအရပ်၌ နေကြကုန်စဉ်ပင် သားအကြီး မဟာပန္ထက-သူငယ်သည် အခြား ကလေးသူငယ်များက “ဖထွေး, ဖကြီး, ဖိုးဖိုး, ဖွားဖွား”-စသည် ပြောဆိုကြသည်ကို ကြားရ၍ မိမိ၏ မိခင်ကို “အို မိခင်.. အခြားကလေးများသည် ‘ဖိုးဖိုး, ဖွားဖွား’-စသည် ပြောဆိုကြပါသည်၊ ကျွန်တော်တို့၏ ဆွေမျိုးများကား မရှိကြ ဘူးလော”ဟု မေးလေ၏။ မိခင် သူဌေးသမီးက “အိမ်း.. ဟုတ်တယ်ချစ်သား..။ ဤအရပ်မှာ သား၏ ဆွေမျိုးများ မရှိကြဘူး၊ ရာဇဂြိုဟ်ပြည်မှာ မဟာဓနသူဌေးကြီးသည် သားတို့၏ အဖိုးဖြစ်သည်။ ထိုရာဇဂြိုဟ်ပြည်မှာ သားတို့၏ ဆွေမျိုးတို့ကား များလှစွာကုန်၏”ဟု ပြောကြားလေလျှင် မဟာပန္ထကသည် “ အို မိခင်.. အဘယ့်ကြောင့် ထိုရာဇဂြိုဟ်ပြည်သို့ မိခင်တို့ မသွားကြသနည်း”ဟု မေးလေ၏။
မိခင် သူဌေးသမီးသည် မိမိ၏ ရာဇဂြိုဟ်ပြည်သို့ မသွားရောက်ခြင်း အကြောင်းကို သားဖြစ်သူအား အဖြေမပေးပဲ သားများက အဖန်ဖန်အထပ်ထပ် မေးမြန်း ပြောဆိုကြလတ်သော်
၂၂၈
လင်ယောက်ျားဖြစ်သူကို “အိုအရှင်.. ဤသားငယ်တို့သည် အလွန်ပင် ကျွန်တော်မကို စိတ်ပင်ပန်းစေကြပါကုန်သည်၊ မိဖများသည် ကျွန်တော်မတို့ကို တွေ့မြင်ကြလျှင် အသားကိုဖဲ့၍ စားကြမည်မဟုတ်ပါ။ သွားကြပါစို့ ကလေးများကို အဖိုးအဖွားအိမ်ကို ပြကြကြပါကုန်စို့”ဟု တိုင်ပင်စကား ပြောကြားလေ၏။ လင်ယောက်ျားဖြစ်သူက “အို ရှင်မ.. ငါသည် သင်၏မိဖများ မျက်မှောက်သို့ မသွားရောက်ဝံ့ပါ။ သို့သော်လည်း သင့်ကို မရောက်ရောက်အောင် ပို့ဆောင်ပါမည်”ဟု ပြောကြားလေလျှင် သူဌေးသမီးသည် “ကောင်းပါပြီ အရှင်.. တနည်းနည်းဖြင့် ကလေးများအား အဖိုးအဖွား၏အိမ်ကိုပြရန် သင့်ပါသည်”ဟု ပြောဆိုကာ ဇနီး မောင်နှံ နှစ်ဦးလုံးတို့ပင် သားငယ်တို့ကို ခေါ်ဆောင်၍ သွားကြလေရာ အစဉ်သဖြင့် ရာဇဂြိုဟ်ပြည်သို့ ရောက်ကြ၍ မြို့တံခါးဝ တခုသောစရပ်၌ တည်းခိုနေထိုင်ကြပြီးသော် ကလေးတို့မိခင်သည် သားငယ်နှစ်ယောက်တို့ကို ခေါ်ဆောင်၍ မိမိတို့ ရောက်လာကြောင်း မိဖတို့အား အသိပေး ပြောကြားစေလေ၏။
မိဖနှစ်ပါးတို့သည် ထိုသတင်းစကားကို ကြားသိကြရလေလျှင် “သံသရာ၌ ကျင်လည်ကြသောသူတို့ အဖို့ရာ သားမဖြစ်ဘူးသောသူ, သမီးမဖြစ်ဘူးသောသူမည်သည် မရှိ၊ ထိုသူနှစ်ဦးတို့ကား ငါတို့အပေါ် အလွန်ကြီးမားသည့် အပြစ်ကို လွန်ကျူးသူများ ဖြစ်ကြသည်။ ထိုသူနှစ်ဦးလုံးပင် ငါတို့မျက်မှောက်၌ ရပ်တည်ခြင်းငှါ မစွမ်းနိုင်ကြ မထိုက်တန်ကြပေ၊ သို့သော် ဤမျှသော ဥစ္စာကိုယူ၍ နှစ်ဦးလုံးပင် ချမ်းသာရာအရပ်သို့ သွားရောက်ကြကာ အသက်ရှင်ကြပါစေ၊ ကလေးနှစ်ယောက်တို့ကိုမူ ဤငါတို့အိမ်သို့ ပို့လိုက်ကြကုန်စေ”ဟု တမန်လွှတ်၍ ပြန်ကြား ပြောဆိုစေကြကုန်၏။ သူဌေးသမီးသည် မိဖတို့ကပေးလိုက်သော ဥစ္စာကိုယူ၍ သားငယ်နှစ်ယောက်တို့ကို တမန်တို့၏လက်၌ပင် ပေးအပ်၍ အဖိုးအဖွားထံသို့ ပို့စေလေ၏။ မဟာပန္ထက, စူဠပန္ထက = ကလေးသူငယ် နောင်ညီနှစ်ယောက်တို့သည် အဖိုးအဖွားအိမ်၌ ချမ်းသာစွာ ကြီးပြင်းကြရလေကုန်၏။
၂၂၉
(ခ) နောက်ဆုံးဘဝ ရဟန်းပြုကြခြင်း
နောင်ညီနှစ်ယောက်တို့တွင် စူဠပန္ထကကား အလွန်နုနယ် အသက်ငယ်ရှာသေး၏၊ မဟာပန္ထကကား အဖိုး = ဓနသေဋ္ဌိသူဌေးကြီးနှင့် အတူတကွ မြတ်စွာဘုရား၏ တရားစကား ကြားနာဖို့ရန် အမြဲလိုက်ပါခဲ့၏။ ထိုမဟာပန္ထကသူငယ်၏ အဖို့ရာ အမြဲမပြတ် မြတ်စွာဘုရားရှင် မျက်မှောက်တော်၌ တရားတော်ကို ကြားနာရသောကြောင့် ရှင်ရဟန်းပြုရန် စိတ်ညွတ်လေ၏။ သို့ရကား မဟာပန္ထကသည် အဖိုး = ဓနသေဋ္ဌိ သူဌေးကြီးကို “ဖိုးဖိုး.. အကယ်၍ ဖိုးဖိုးတို့က ခွင့်ပြုကြပါလျှင် ကျွန်တော်သည် ရှင်ရဟန်းပြုပါရစေ”ဟု ခွင့်ပန်စကား ပြောကြားလေ၏။ အဖိုးဖြစ်သူ ဓနသေဋ္ဌိသူဌေးကြီးသည် “ဘယ့်နှယ်ပြောပါလိမ့် ချစ်မြေး.. အဖိုး၏အဖို့ရာ လောကကြီးတခုလုံး ရှင်ရဟန်းပြုခြင်းထက် ငါ့မြေး၏ ရှင်ရဟန်းပြုခြင်းကသာ အကောင်းမြတ်ဆုံး ဖြစ်ပေသည်။ အကယ်၍ စွမ်းနိုင်ပါလျှင် ရှင်ရဟန်း ပြုသာပြုပါ ငါ့မြေး..”ဟု ဝမ်းမြောက်စွာ ပြောကြား၍ မဟာပန္ထက၏ ခွင့်ပန်ချက်ကို လက်ခံပြီးလျှင် မဟာပန္ထကသူငယ်ကိုခေါ်၍ မြတ်စွာဘုရားရှင် ထံတော်သို့ သွားရောက်လေ၏။ မြတ်စွာဘုရားရှင်က “သူဌေးကြီး.. အသို့နည်း = ဘယ့်နှယ်လဲ သင်သည် ကလေးကို ရအပ်သလော”ဟု မေးတော်မူလေလျှင် ဓနသေဋ္ဌိ သူဌေးကြီးသည် “မှန်ပါသည် မြတ်စွာဘုရား.. ဤသူငယ်ကား တပည့်တော်၏ မြေးအကြီး ဖြစ်ပါသည်၊ ဤသူငယ်က အရှင်ဘုရားတို့၏ အထံတော်၌ ရှင်ရဟန်းပြုပါရစေဟု ပြောကြားနေပါသည်ဘုရား”ဟု လျှောက်ထားလေ၏။
မြတ်စွာဘုရားသည် အနီးရှိ ဆွမ်းခံရဟန်းတပါးကို “ဤသူငယ်ကို ရှင်ပြုပေးလိုက်လော့”ဟု အမိန့်ပေးတော်မူလေ၏။ ပိဏ္ဍစာရိကမထေရ်သည် သူငယ်အား တစပဉ္စကကမ္မဋ္ဌာန်းကို ပြောပြပြီးလျှင် ရှင်ပြုပေးလေ၏။ မဟာပန္ထက သာမဏေသည် ရှင်ဖြစ်သည်မှစ၍ များစွာသော ဘုရားစကား = ပိဋကတ်တော်များကို သင်ကြား၍ အသက်နှစ်ဆယ် ပြည့်သောအခါ
၂၃၀
ရဟန်းပဉ္စင်းအဖြစ်ကို ရယူလေ၏။ ရဟန်းဖြစ်ပြီးလတ်သော် ကမ္မဋ္ဌာန်းတရား ပွါးများကြိုးကုတ် အားထုတ်သည်ဖြစ်၍ အရူပါဝစရဈာန် လေးပါးတို့ကို လေ့လာရရှိ နိုင်နင်းသူ ဖြစ်ပြီးလျှင် ဈာန်မှထ၍ ဝိပဿနာတရား ပွးများကြိုးကုတ် အားထုတ်တော်မူလေရာ အရဟတ္တဖိုလ်တိုင်မြောက် ရောက်ရှိတော်မူလေ၏။ ဤသို့လျှင် အရှင်မဟာပန္ထက ရဟန္တာအရှင်မြတ်သည် အရူပါဝစရဈာန်အရာဝယ် လွန်စွာ ကျွမ်းကျင်လိမ္မာကြသော ရဟန်းတို့တွင် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး ဖြစ်တော်မူလေ၏။
ညီငယ်ကို ရှင်ပြုပေးခြင်း
မဟာပန္ထက မထေရ်သည် ဈာန်ချမ်းသာ, ဖိုလ်ချမ်းသာတို့ဖြင့် အခါကို လွန်စေတော်မူလျက် တနေ့သ၌ “ဤဈာန်ချမ်းသာ ဖိုလ်ချမ်းသာကို ငါ့ညီ စူဠပန္ထအား ပေးခြင်းငှါ စွမ်းနိုင်မည်လော”ဟု ကြံစည်ပြီးလျှင် အဖိုးသူဌေးကြီးထံ သွားရောက်၍ “ဒါယကာ သူဌေးကြီး.. အကယ်၍ သင်တို့က သဘောတူ လက်ခံကြမည်ဆိုပါလျှင် ငါသည် စူဠပန္ထကကို ရှင်ပြုပေးလိုပါ၏”ဟု ခွင့်ပန်စကား မိန့်ကြားလေ၏။ အဖိုးသူဌေးကြီးက “အလိုတော်ရှိသည့်အတိုင်း ရှင်ပြုပေးတော်မူကြပါ အရှင်ဘုရားတို့..”ဟု ကျေနပ်စွာ ခွင့်ပြုစကား ပြောကြားလတ်သော် မဟာပန္ထက မထေရ်သည် စူဠပန္ထကသူငယ်ကို ရှင်ပြုပေး၍ ဆယ်ပါးသီလတို့၌ တည်စေလေ၏။
စူဠပန္ထကသာမဏေသည် နောင်တော် မဟာပန္ထက မထေရ်၏ အထံ၌-
ပဒုမံ ယထာ ကောကနဒံ သုဂန္ဓံ၊
ပါတော သိယာ ဖုလ္လ-မဝီတဂန္ဓံ။
အင်္ဂီရသံ ပဿ ဝိရောစမာနံ၊
တပန္တ-မာဒိစ္စ-မိ၀န္တလိက္ခေ။
ကောကနဒံ = ရွက်ဖတ်များထ အဆင်းလှ၍ ကောကနဒ အမည်ရသော။ သုဂန္ဓံ = ရနံ့ကောင်းကြိုင် လှိုင်ပေထသော။
၂၃၁
ပဒုမံ = ပဒုမာကြာသည်။ ပါတော = နေအရုဏ်စက် တက်လတ်ဦးစွာ နံနက်အခါ၌။ ဖုလ္လံ = ပွင့်သည်ဖြစ်၍။ အဝီတဂန္ဓံ = ရနံ့ကောင်းသင်း မကင်းသည်ဖြစ်၍။ ဝိရောစမာနံ = ရှုချင်စဖွယ် တင့်တယ်လှပသည်။ သိယာ ယထာ = ဖြစ်လေသကဲ့သို့။ (တထာ = ထို့အတူ)။ သုဂန္ဓံ = ကိုယ်တော်ရနံ့ ဂုဏ်ရနံ့ဖြင့် သင်းပြန့်မွှေးကြိုင် လှိုင်တော်မူထသော။ အန္တလိက္ခေ = အဇဋာပြင် မိုးကောင်းကင်၌။ အာဒိစ္စမိဝ = သရဒအခါ တက်လာပေါ်ထွန်း နေစက်ဝန်းကဲ့သို့။ တပန္တံ = ကိုယ်တော်၏ တန်ခိုးရှိန်ဖြင့် တထိန်ထိန် တောက်ပတော်မူထသော။ ဝိရောစမာနံ = ဖူးတိုင်းသပ္ပါယ် တင့်တယ်စွာထသော။ အင်္ဂီရသံ = ကိုယ်တော်မြတ်မှ မပြတ်ပြိုးပြက် တလက်လက်ဖြင့်ထွက်သော ရောင်ခြည်ရှိတော်မူသော မြတ်စွာဘုရားကို။ ပဿ = ပဿာဟိ = အာရုံထင်ထင် သဒ္ဓါဇောသက်ဝင်၍ ဖူးမြင်လိုက်စမ်းပါတော့လော -
ဤဂါထာကို သင်ယူလေသည်။ သင်ပြီးတိုင်း သင်ပြီးတိုင်းသော စာပိုဒ်များသည် အထက် အထက် စာပိုဒ်များကို သင်ယူလတ်သည်ရှိသော် ပျောက်ခြင်းမလှ ပျောက်၍ ပျောက်၍ သွားလေ၏။ ထိုစူဠပန္ထက သာမဏေ၏ အဖို့ရာ ဤဂါထာကို သင်ယူရန် အားထုတ်စဉ်ပင် လေးလတို့လွန်၍ သွားကုန်၏ (လေးလကြာသော်လည်း ဤဂါထာကို နှုတ်တက်မရနိုင်ဟု ဆိုလိုသည်။)
(စူဠပန္ထကသည် ကဿပမြတ်စွာ လက်ထက်တော်အခါက ရဟန်းပြု၍ ပညာရှိ ပုဂ္ဂိုလ်တပါး ဖြစ်ပြီးလျှင် အခြား ဉာဏ်နုံ့နှေး လေးကန်သည့် ရဟန်းတပါး ပါဠိသင်ယူသောအခါ ပြက်ရယ်ပြောင်လှောင်မှု ပြုခဲ့လေသည်။ ထိုဉာဏ်နုံ့သော ရဟန်းသည် ထိုပြက်ရယ် ပြောင်လှောင်မှုကြောင့် ရှက်နိုးလှရကား ပါဠိကိုလည်း မသင်ဝံ့တော့ချေ။ စာအံမှုကိုလည်း မပြုဝံ့တော့ချေ။ ထိုမကောင်းမှု အကုသိုလ်ကံကြောင့် ယခု စူဠပန္ထကဘဝဝယ် ရှင်သာမဏေ ပြုပြီးလျှင်ပင် ထိတ်လန့်ဖွယ်ရာ ဉာဏ်ပညာ နုံ့နှေးထိုင်းမှိုင်း၍ သွားလေ၏။ ထို့ကြောင့် သင်ပြီးတိုင်း သင်ပြီးတိုင်းသော စာပိုဒ်များသည် အထက် အထက် စာပိုဒ်များကို
၂၃၂
သင်ယူလတ်သည်ရှိသော် ပျောက်ခြင်းမလှ ပျောက်၍ မေ့၍ သွားကြလေ၏။ ။အင်္ဂုတ္တရဋီကာမှ)။
ထိုအခါ စူဠပန္ထက သာမဏေကို နောင်တော် မဟာပန္ထကမထေရ်သည် “စူဠပန္ထက.. သင်သည် ဤသာသနာတော်၌ မဂ်ဖိုလ်ကို မရထိုက်သူ = အဘဗ္ဗပုဂ္ဂိုလ် ဖြစ်ချေ၏၊ သင်ကား လေးလတို့ဖြင့် တဂါထာကိုမျှ ရအောင်မသင်ယူနိုင်၊ ထိုသို့ ဂါထာတပုဒ်ကိုမျှ လေးလဖြင့် ရအောင်မသင်ယူနိုင်သော သင်သည် ရဟန်းကိစ္စကိုကား အဘယ်မှာလျှင် အထွတ်အထိပ် (=အရဟတ္တဖိုလ်)ပေါက် ရောက်စေနိုင်လိမ့်မည်နည်း = မရောက်စေနိုင်မည်သာ ဖြစ်၏၊ သို့ရကား သင်သည် ဤကျောင်းမှ ထွက်သွားလော့”ဟု နှင်ထုတ်လေ၏။ ထိုသို့ နောင်တော်မထေရ်က နှင်ထုတ်အပ်ရကား စူဠပန္ထကသာမဏေသည် ကျောင်းပေါ်၌ မနေဝံ့တော့ပဲ ကျောင်းအစွန်အဖျား (နောင်တော်မထေရ် မမြင်နိုင်မည့်နေရာ)၌ ငိုကြွေးလျက် ရပ်တည်နေလေ၏။
ထိုအချိန်၌ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ရာဇဂြိုဟ်ပြည်ကို အမှီဂေါစရဂါမ်ပြု၍ ဆရာဇီဝက လှူဒါန်း ဆောက်လုပ်အပ်သည့် သရက်ဥယျာဉ် ကျောင်းတိုက်တော်၌ သီတင်းသုံး နေထိုင်တော်မူဆဲ ဖြစ်၏။ ထိုအခါ ဆရာဇီဝကသည် ယောက်ျားတယောက်ကို “ရဟန်းငါးရာတို့နှင့် အတူတကွ မြတ်စွာဘုရားကို နက်ဖြန် ဆွမ်းစားကြွရန် သွားရောက် ပင့်လျှောက်ချေ”ဟု စေလွှတ်လိုက်၏။ ထိုအချိန်၌ မဟာပန္ထကမထေရ်သည် ဘတ္တုဒ္ဒေသက= ဆွမ်းညွှန်းသမ္မုတိ ရယူထားသူ ဖြစ်လေ၏။ သို့ရကား ဆွမ်းစားအပင့်လာသော ဒါယကာက အရှင်မဟာပန္ထကမထေရ်ကို “အရှင်ဘုရား.. ရဟန်းငါးရာတို့အတွက် ဆွမ်းကို လက်ခံတော်မူပါဘုရား”ဟု လျှောက်ထားအပ်လေသော် မဟာပန္ထကမထေရ်သည် “စူဠပန္ထကကိုထား၍ ကြွင်းကျန်သော ရဟန်းတို့အတွက် ဆွမ်းကို လက်ခံ၏”ဟု (စူဠပန္ထကကို ပစ်ပယ်စကား) မိန့်ကြားလေ၏။
၂၃၃
မြတ်စွာဘုရားက ကမ္မဋ္ဌာန်းပေးတော်မူခြင်း
စူဠပန္ထကသည် ထိုစကားကို ကြားရလျှင် အတိုင်းထက်အလွန် နှလုံးမသာမယာ ဖြစ်ရှာလေ၏။ မြတ်စွာဘုရားသည် စူဠပန္ထက၏ ပင်ပန်းနေပုံကို မြင်တော်မူ၍ “စူဠပန္ထကသည် ငါဘုရား ကြွသွားလျှင် သစ္စာလေးပါး တရားသိမြင် ကျွတ်တမ်းဝင်လိမ့်မည်”ဟု ဆင်ခြင်တော်မူ၍ ကြွရောက်ပြီးလျှင် မနီးမဝေးသောအရပ်၌ ကိုယ်တော်ကို ထင်စွာပြလျက် “ချစ်သားပန္ထက.. သင်ချစ်သားသည် အဘယ့်ကြောင့် ငိုကြွေးနေသနည်း”ဟု မေးတော်မူလေ၏။ စူဠပန္ထက-က “မြတ်စွာဘုရား.. နောင်တော်မထေရ်က တပည့်တော်ကို ကျောင်းမှ နှင်ထုတ်ပါသည်ဘုရား”ဟု လျှောက်ထားလေလျှင် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် “ချစ်သားပန္ထက.. သင်၏နောင်တော်မှာ သတ္တဝါတို့၏ အာသယဓာတ် အနုသယဓာတ်ကို သိသော = အာသယာနုသယဉာဏ် မရှိချေ၊ သင်ချစ်သားကား ငါဘုရား ချေချွတ်ဆုံးမရမည့် = ဗုဒ္ဓဝေနေယျပုဂ္ဂိုလ် ဖြစ်လေသည်”ဟု အားပေးစကား မိန့်ကြားတော်မူပြီးလျှင် “ချစ်သားပန္ထက.. သင်ချစ်သားသည် ဤအ၀တ်ကို လက်ဖြင့် ဆုပ်ကိုင်၍ ‘ရဇောဟရဏံ ရဇောဟရဏံ = ဤအဝတ်ကား မြူကို ဆောင်တတ်စွာ့၊ ဤအဝတ်ကား မြူကို ဆောင်တတ်စွာ့’ဟု တတွတ်တွတ်ရွတ်ဆိုကာ ဘာဝနာတရား ပွါးများအားထုတ်လော့”ဟု မိန့်တော်မူ၍ တန်ခိုးတော်ဖြင့် ဖန်ဆင်းပြီးလျှင် စင်ကြယ်သော ပုဆိုးကြမ်း = အဝတ်စတခုကို ပေးတော်မူလေ၏။
(ဤ၌။ ။စူဠပန္ထကသည် ရှေး တခုသောဘဝက မင်းဖြစ်၍ မြို့ကို လက်ျာရစ် လှည့်လည်ကြည့်ရှုသည်တွင် နဖူးမှ ချွေးယိုထွက်သဖြင့် စင်ကြယ်သော ပုဆိုးစဖြင့် နဖူးကို သုတ်လေ၏။ ပုဆိုးစသည် ညစ်နွမ်း၍ သွားလေ၏။ ထို(စူဠပန္ထကအလောင်း) မင်းသည် “ဤညစ်နွမ်းသောကိုယ်ကို အမှီပြု၍ ဤသို့သဘောရှိသည့် စင်ကြယ်သော ပုဆိုးစသည် ပကတိသဘောကို စွန့်၍ ညမ်နွမ်းရလေပြီ၊ သင်္ခါရတရားတို့သည် မမြဲ ကုန်စွာ့တကား”ဟု အနိစ္စသညာကို ရခဲ့ဘူးလေသည်။ ထို့ကြောင့် ဤစူဠပန္ထက၏အဖို့ရာ “ရဇောဟရဏကမ္မဋ္ဌာန်း = မြူကိုဆောင်တတ်သည့် အဝတ်ကမ္မဋ္ဌာန်းသည်သာလျှင်” အရဟတ္တဖိုလ်ရကြောင်း
၂၃၄
အားကောင်းသော ဥပနိဿယည်း ပစ္စည်းဖြစ်လေသည်၊ ထို့ကြောင့် မြတ်စွာဘုရားသည် စူဠပန္ထက၏ ဖော်ပြရာပါ ရှေးအကြောင်း ကောင်းမှုကို မြင်တော်မူ၍ ထိုကောင်းမှုအား လျောက်ပတ်သော ကမ္မဋ္ဌာန်း၌ တိုက်တွန်းတော်မူလိုသည်ဖြစ်၍ စင်ကြယ်သော ပုဆိုးကြမ်း အဝတ်စကို ပေးတော်မူ၏)။
အရှင်စူဠပန္ထက ရဟန္တာဖြစ်ခြင်း
စူဠပန္ထကသည် မြတ်စွာဘုရားရှင် ပေးအပ်သည့် ပုဆိုးအဝတ်စကို “ရဇောဟရဏံ ရဇောဟရဏံ = မြူကို ဆောင်တတ်စွာ့တကား၊ မြူကို ဆောင်တတ်စွာ့တကား”ဟု တတွတ်တွတ် ရွတ်ဆိုလျက် လက်ဖြင့် ဆုပ်နယ်ကာ ထိုင်နေလေ၏။ ယင်းသို့ ဆုပ်နယ်ဖန် များလတ်သော် ထိုပုဆိုးကြမ်း အဝတ်စ၏ ချည်မျှင်များသည် ညစ်နွမ်း၍လာကုန်၏။ တဖန်ထပ်၍ သုံးသပ် ဆုပ်နယ်ပြန်သော် လက်နှီးအဝတ်သဖွယ် တိုး၍ ညစ်နွမ်းလေ၏။ စူဠပန္ထကသည် ဉာဏ်ရင့်ကျက်ချိန်သို့ရောက်၍ ထိုပုဆိုးကြမ်း၌ ခယဝယ = ကုန်ခန်းခြင်း ပျက်စီးခြင်း သဘောကို စိတ်ဝယ် ထင်မြင်စေပြီးနောက် တဖန် ဆက်၍ “ဤပုဆိုးကြမ်း အဝတ်စသည် ပကတိ ပင်ကိုယ်အားဖြင့် ဖြူစင်သန့်ရှင်းသော အဝတ်ဖြစ်၏။ သို့သော် ဤဥပါဒိန္နက = ငါ၏ခန္ဓာကိုယ်ကို အမှီအကြောင်းပြု၍ ညစ်နွမ်းရလေသည်။ ဤစိတ်တရားသည်လည်း ဤအဝတ်နှင့်တူသော အလား = ဖြစ်ခြင်း ရှိစွာ့တကား = ဘဝင်စိတ်အနေ ပင်ကိုယ်ပကတိအားဖြင့် ဖြူစင်သန့်ရှင်းသော ဤစိတ်သည်လည်း ရာဂ, ဒေါသ, မောဟ-စသော ယှဉ်ဖက် အကုသိုလ်တရားတို့နှင့် ဆက်စပ်သောကြောင့် ညစ်နွမ်းသော သဘောရှိစွာ့တကား”ဟု မိမိ၏ ခန္ဓာကိုယ်အတွင်း နှလုံးသွင်း ကြံစည်ဆင်ခြင်၍ သမာဓိဘာဝနာအလုပ်ကို အားထုတ်လေရာ ရူပါဝစရဈာန် လေးပါးတို့ကိုရရှိ ထိုဈာန်တို့ကို အခြေပါဒက ပြုလုပ်၍ ဝိပဿနာကမ္မဋ္ဌာန်း စီးဖြန်းလတ်သော် ပဋိသမ္ဘိဒါဉာဏ် လေးပါးတို့နှင့်တကွ အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်လေ၏ = ပဋိသမ္ဘိဒါပတ္တ ရဟန္တာဖြစ်လေ၏။ အရှင် စူဠပန္ထကသည် မနောမယ ရူပါဝစရဈာန်ကို လှလှကြီး ပိုင်ပိုင်နိုင်နိုင် ရရှိသူဖြစ်၍
၂၃၅
တပါးတည်းက အများဖြစ်အောင်, အများကြီးက တပါးတည်းဖြစ်အောင်- ဤသို့စသည် ဖန်ဆင်းနိုင်သော ဣဒ္ဓိရှင် ဖြစ်တော်မူသည့်ပြင် ထိုအရှင်မြတ်၏အဖို့ရာ အရဟတ္တမဂ်ဖြင့်ပင် ပိဋကတ်တော်သုံးပုံလည်း တတ်ပြီး သင်ပြီး, အဘိညာဏ် ခြောက်ပါးတို့လည်း ရပြီးသား ဖြစ်လေတော့၏။ (ဤအရာမျိုးကို မဂ္ဂသိဒ္ဓပရိယတ္တိ, မဂ္ဂသိဒ္ဓအဘိညာဏ်ဟု ခေါ်၏။ ပရိယတ်ကို အထူးမသင်ရပဲ အဘိညာဏ်အတွက် အထူးအားမထုတ်ရပဲ အရဟတ္တမဂ်ကို ရလိုက်လျှင်ပင် ပိဋကတ်လည်း သင်ပြီး တတ်ပြီး, အဘိညာဏ်တို့ကိုလည်း ရပြီးသား ဖြစ်လေသည်၊ မဂ်၏တန်ခိုးကြောင့် ပြီးသည့် ပရိယတ်, အဘိညာဏ်ဟု ခေါ်ဆိုရာ၏)။
နောက်တနေ့၌ မြတ်စွာဘုရားသည် ရဟန်းပေါင်း (၄၉၉) လေးရာ့ကိုးဆယ့်ကိုးပါးတို့နှင့် အတူတကွ ဆရာဇီဝက၏ နေအိမ်သို့ ဆွမ်းဘုဉ်းပေးရန် ကြွရောက်ကာ ထိုင်နေတော်မူလေ၏။ အရှင်စူဠပန္ထကသည်ကား မိမိအတွက် ဆွမ်းကို နောင်တော် မဟာပန္ထကမထေရ်က လက်မခံသည့်အတွက်သာ မလိုက်ပါရပဲ ရှိလေ၏။ ဆရာဇီဝကသည် ရှေးဦးစွာ ယာဂုကပ်လှူရန် စီမံ အားထုတ်လေ၏၊ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ယာဂုကို အလှူမခံပဲ လက်တော်ဖြင့် သပိတ်တော်ကိုပိတ်၍ ထားတော်မူ၏။ ဆရာဇီဝက-က “မြတ်စွာဘုရား.. အဘယ့်ကြောင့် ယာဂုကို အလှူမခံပါသနည်းဘုရား”ဟု လျှောက်ထားလေလျှင် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် “ဒါယကာဇီဝက.. ကျောင်းမှာ ရဟန်းတပါး ကျန်ရှိနေသေးသည်”ဟု မိန့်တော်မူ၏။
ထိုအခါ ဆရာဇီဝကသည် ယောက်ျားတယောက်ကို “အမောင်.. သွားပါချေ၊ ကျောင်းမှာ ကျန်ရှိနေသော အရှင်မြတ်ကို ပင့်၍ လာခဲ့ပါလော့”ဟု မှာထား စေလွှတ်လိုက်လေ၏။ စူဠပန္ထက မထေရ်သည်လည်း ထို ယောက်ျား မလာမီကပင် ကြိုတင်၍ ရဟန်းတပါးနှင့်တပါး ပုံပန်းသဏ္ဌာန် မတူအောင်, ရဟန်းတပါး၏ သင်္ကန်းစီရင်ခြင်းစသော အလုပ်ကိစ္စကိုလည်း
၂၃၆
အခြား ရဟန်းတပါးနှင့် မတူအောင်ပြု၍ ရဟန်းတော်ပေါင်း တထောင် တန်ခိုးဖြင့် ဖန်ဆင်းထားနှင့်လေ၏။
ဆရာဇီဝက လွှတ်လိုက်သော ယောက်ျားသည် ကျောင်း၌ ရဟန်းတော်တို့ အလွန်များနေသည်ကို တွေ့မြင်ရ၍ (ဆရာဇီဝကက ရဟန်းတပါးကိုသာ အပင့်လွှတ်လိုက်ရကား မပင့်ဝံ့တော့ပဲ) တဖန်ပြန်လာ၍ ဆရာဇီဝကအား “အို အရှင်ဆရာဇီဝက.. ဤယခု ဆရာ့အိမ်မှာ ကြွရောက်ရှိနေသော ရဟန်းသံဃာထက် ကျောင်းတိုက်မှာရှိနေသော ရဟန်းသံဃာက ပို၍များပါသည်။ သို့ဖြစ်၍ ပင့်ဖိတ်ရမည့် အရှင်ကောင်းကို မသိနိုင် မစဉ်းစားနိုင်အောင် ဖြစ်ပါသည်”ဟု ပြန်ပြီး ပြောဆိုလေ၏။ ဆရာဇီဝကသည် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို “မြတ်စွာဘုရား.. ကျောင်းတိုက်မှာ ကျန်ရှိနေရစ်သော ရဟန်းသည် အဘယ်အမည်ရှိပါသနည်း”ဟု မေးလျှောက်လေ၏။ မြတ်စွာဘုရားရှင်က “ဒါယကာဇီဝက.. ကျောင်းတိုက်မှာ ကျန်ရှိနေရစ်သော ရဟန်းသည် ‘စူဠပန္ထက’ အမည်ရှိ၏”ဟု မိန့်တော်မူလေလျှင် ဆရာဇီဝကသည် ထိုယောကျာ်းကို “အမောင်.. တဖန် သွားပါဦးလော့၊ စူဠပန္ထက အမည်ရှိသော အရှင်သည် အဘယ်အရှင်မြတ်နည်းဟု မေး၍ ပင့်ဆောင်ခဲ့လော့”ဟု မှာတမ်း၍ တဖန် အပင့်လွှတ်လိုက်ပြန်လေ၏။
ထိုယောက်ျားသည် ကျောင်းတိုက်သို့ သွား၍ “စူဠပန္ထက အမည်ရှိသော အရှင်သည် အဘယ်အရှင်မြတ်ပါနည်း”ဟု မေးလေ၏။ ရဟန်းတထောင်လုံးကပင် “စူဠပန္ထကမထေရ်ဆိုသူမှာ ငါပင်တည်း၊ စူဠပန္ထကမထေရ်ဆိုသူမှာ ငါပင်တည်း”ဟု ဖြေကြားလေ၏။ ထိုယောက်ျားသည် တဖန် ပြန်လာ၍ ဆရာဇီဝကအား “ဆရာ.. ရဟန်းတထောင်လုံးကပင် ‘စူဠပန္ထကမထေရ်ဆိုသူမှာ ငါပင်တည်း၊ စူဠပန္ထကမထေရ်ဆိုသူမှာ ငါပင်တည်း’ဟု မိန့်ကြားကြပါသည်။ အကျွန်ုပ်သည် ဤမည်သော အရှင်ကို ပင့်ခေါ်ရမည်ဟု မသိနိုင် မစဉ်းစားနိုင်အောင် ဖြစ်ခဲ့ရပါသည်”ဟု ပြန်ကြား ပြောဆိုလေ၏။ ဆရာဇီဝကသည်ကား
၂၃၇
သစ္စာလေးပါး တရားသိပြီးသူ အရိယာဒါယကာတယောက် ဖြစ်ခြင်းကြောင့် “ကျောင်းမှာ ကျန်ရှိနေရစ်သော ရဟန်းသည် တန်ခိုးရှင်ရဟန်းတည်း”ဟု နည်းဥပါယ်အားဖြင့်ပင် သိမြင်၍ “အမောင်.. သွားပါချေ၊ ရှေးဦးစွာ ပြောကြားသော ရဟန်းကိုပင် ‘မြတ်စွာဘုရားက အရှင်ဘုရားတို့ကို ခေါ်တော်မူ၏’ဟု ပြောဆို၍ ထိုရဟန်း၏ သင်္ကန်းစွန်း၌ ဆွဲကိုင်ကာ ပင့်ခဲ့လော့”ဟု ပြောဆို စေလွှတ်လိုက်ပြန်၏။ ထိုယောက်ျားသည် ကျောင်းတိုက်သို့ သွားပြန်၍ ဆရာဇီဝက မှာလိုက်သည့်အတိုင်း ပြုလုပ်လေလျှင် ထိုခဏမှာပင် ရဟန်းတထောင်တို့ ကွယ်ပျောက်၍ သွားကြလေကုန်၏။ ထိုအခါမှာမှ ထိုယောက်ျားသည် အရှင်စူဠပန္ထကမထေရ်ကို ပင့်ဖိတ် ခေါ်ဆောင်၍ သွားလေ၏။ မြတ်စွာဘုရားသည် ထိုခဏမှာမှ ယာဂုကို အလှူခံကာ ဘုဉ်းပေး သုံးဆောင်တော်မူလေ၏။
မြတ်စွာဘုရားရှင် ဆွမ်းဘုဉ်းပေးပြီး၍ ကျောင်းတော်သို့ ပြန်ရောက်တော်မူလျှင် တရားသဘင်၌ “ဘုရားရှင်တို့မည်သည် အလွန်လျှင် ကြီးမြတ်လှကုန်စွာ့တကား၊ လေးလကြာ၍မှ ဂါထာတပုဒ်ကို နှုတ်တက်ရအောင် မသင်ယူနိုင်သော ရဟန်းကို ဤသို့စဉ် တန်ခိုးကြီးမြတ်သူဖြစ်အောင် ပြုတော်မူနိုင်ပါပေကုန်၏”ဟု ရဟန်းတို့၏ ဆွေးနွေးစကား ဖြစ်ရှိလေသည်။ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ထိုရဟန်းတို့၏ စိတ်ဖြစ်ပုံကို သိတော်မူ၍ တရားသဘင်သို့ ကြွတော်မူကာ ခင်းထားအပ်သော ဘုရားနေရာတော်၌ ထိုင်နေတော်မူလျက် “ရဟန်းတို့.. သင်တို့သည် အဘယ်စကားကို ပြောနေကြကုန်သနည်း”ဟု မေးတော်မူလေ၏။ ရဟန်းများက “မြတ်စွာဘုရား.. တပည့်တော်များသည် အခြားစကား တစုံတရာကိုမျှ မပြောဆိုကြပါ၊ ‘စူဠပန္ထကသည် အရှင်ဘုရားတို့၏အထံမှ ကြီးစွာသော လာဘ်ကို ရအပ်လေပြီ’ဟု အရှင်ဘုရားတို့၏ ဂုဏ်ကျေးဇူး စကားကိုသာ ပြောဆိုနေကြပါကုန်၏”ဟု ပြန်ကြား လျှောက်ထားကြလေလျှင် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် “ရဟန်းတို့.. ယခုအခါ ငါဘုရား၏ ဩဝါဒကို လိုက်နာ၍ လောကုတ္တရာ အမွေအနှစ်ကို
၂၃၈
ရခြင်းကား မအံ့ဩလောက်သေး၊ ဤစူဠပန္ထကသည် အတိတ်ဝေးစွာ ရှေးအခါကလည်း မရင့်ကျက်သေးသောဉာဏ်၌ တည်စဉ် ငါဘုရား၏ အဆုံးအမကို လိုက်နာ၍ လောကီအမွေအနှစ်ကို ရဘူးလေပြီ”ဟု မိန့်တော်မူလေ၏။ ရဟန်းတို့က “အဘယ်အခါတုန်းကနည်း မြတ်စွာဘုရား..”ဟု တောင်းပန် လျှောက်ထားကြသဖြင့် မြတ်စွာဘုရားသည် ထိုရဟန်းတို့အား ဤဆိုလတ္တံ့သောအတိုင်း အတိတ်ဖြစ်ရပ် စူဠသေဋ္ဌိဇာတ်ကို ထုတ်ဆောင် ပြတော်မူလေ၏-
စူဠသေဋ္ဌိဇာတ်
ရဟန်းတို့.. ရှေးလွန်လေပြီးသောအခါ ဗာရာဏသီပြည်၌ ဗြဟ္မဒတ်မင်း မင်းပြုလေ၏။ ထိုအခါ စူဠသေဋ္ဌိ အမည်ရှိသော ပညာရှိသုခမိန် သူဌေးသည် ခပ်သိမ်းသော နိမိတ်တို့ကို သိမြင် ကျွမ်းကျင်၏။ စူဠသေဋ္ဌိသုခမိန် သူဌေးသည် တနေ့သ၌ မင်းကိုခစားရန် သွားလတ်သော် လမ်းခရီးအကြား၌ ကြွက်သေတကောင်ကို တွေ့မြင်၍ ထိုခဏဝယ် ကောင်းကင်နက္ခတ်ကို ကြည့်ရှု ဆင်ခြင်ပြီးသော် “ပညာမျက်စိရှိသော အမျိုးကောင်းသားသည် ဤကြွက်သေကို ယူဆောင်၍ သားမယားမွေးမှုကို ပြုရန်၎င်း, အလုပ်ကိစ္စတို့ကို ယှဉ်စေရန်၎င်း တတ်နိုင်၏”ဟု နိမိတ်ဖတ်စကား ပြောကြားလေ၏။
မထင်မရှား ဆင်းရဲသားတယောက်သည် ထိုပညာရှိသုခမိန် စူဠသေဋ္ဌိသူဌေး၏ နိမိတ်ဖတ်စကားကို ကြားရ၍ “ဤသုခမိန်သူဌေးသည် မသိပဲ ပြောလိမ့်မည်မဟုတ်”ဟု စဉ်းစားဆင်ခြင်၍ ထိုကြွက်သေကို ကောက်ယူပြီးလျှင် ဈေးတခုသို့ သွားရောက်ကာ ကြောင်စာအဖြစ် ရောင်းချ၍ တချင်ရွေးမျှသော ဥစ္စာကို ရလေ၏။ ထိုတချင်ရွေးဖြင့် တင်လဲ (=ထန်းလျက်ခဲ)ကို ဝယ်ပြီးလျှင် သောက်ရေအိုးတလုံးကို ထမ်းယူခဲ့ကာ တောမှ ပန်းခူး၍ပြန်လာသော ပန်းသည်တို့ကို တွေ့၍ တင်လဲခဲ အတန်ငယ် အတန်ငယ်ကို ပေးပြီးလျှင် ရေမှုတ်ဖြင့် သောက်ရေကို သန့်သန့်ပြန့်ပြန့် ခပ်ယူကာ
၂၃၉
အမောပြေ တိုက်ပေးလေ၏။ ပန်းသည်များသည် ကျေးဇူးတင်စွာဖြင့် ထိုဆင်းရဲသားအား ပန်းတဆုပ်စီ တဆုပ်စီ ပေးခဲ့ကြတုန်၏။
(ဤမှစ၍ ထိုဆင်းရဲသား အမျိုးကောင်းသားကို ပညာရှိသူ ဖြစ်သောကြောင့်၎င်း, စူဠသေဋ္ဌိ သုခမိန်သူဌေး၏ နည်းခံတပည့် ဖြစ်သောကြောင့်၎င်း “ပညာရှိ တပည့်ငယ်”ဟူ၍ ခေါ်ဆိုသုံးစွဲပေအံ့)။ ထိုပညာရှိ တပည့်ငယ်သည် ပန်းသည်များ တဆုပ်စီ တဆုပ်စီ ပေးခဲ့ကြသော ပန်းဖိုးဖြင့် နောက်တနေ့၌လည်း ရနိုင်သမျှသော တင်လဲနှင့် သောက်ရေအိုးသန့်သန့်ကို ထမ်းဆောင်ကာ ပန်းဥယျာဉ်ရှိရာသို့ပင် သွားရောက်လေ၏။ ထိုနေ့၌ကား ပန်းသည်များသည် ထိုပညာရှိ တပည့်ငယ်အား မိမိတို့ခူးပြီးသော ပန်းများမှ တဝက်စီ တဝက်စီ ခွဲဝေ၍ပေးကာ ပြန်သွားကြလေကုန်၏။ ဤနည်းဖြင့် ထိုပညာရှိ တပည့်ငယ်သည် မကြာမီပင် ငွေအသပြာ ရှစ်ကျပ်တို့ကို ရရှိ စုဆောင်းမိလေ၏။
တဖန် လေကြီးမိုးကြီးကျသောနေ့၌ ထိုပညာရှိ တပည့်ငယ်သည် စွန့်ပစ်ထားသော ဥယျာဉ်ကြီး (=ဥယျာဉ်အိုကြီး)သို့ သွားရောက်၍ လေတိုက်ခပ်သဖြင့် ပြုတ်ပြတ်ကျသော ထင်းတို့ကို အစုအပုံပြုလျက်နေစဉ် မင်းအသုံးတော်ခံ အိုးထိန်းသည်၏ အထံမှ ငွေအသပြာ တဆယ့်ခြောက်ကျပ်တို့ကို ရပြန်လေသည်။ ထိုပညာရှိ တပည့်ငယ်သည် ပန်းဖိုးရှစ်ကျပ်နှင့် ထင်းခြောက်ဖိုး တဆယ့်ခြောက်ကျပ် = ၂-ရပ်ပေါင်း နှစ်ဆယ့်လေးအသပြာ = နှစ်ဆယ့်လေးကျပ်တို့ ဖြစ်ကုန်လတ်သော် “ငါ့အဖို့ရာ ဤဥစ္စာရကြောင်း နည်းလမ်း ဥပါယ်ကောင်းသည် ရှိ၏ = မြက်သည်တို့အား ရေချမ်းဒကာခံရလျှင် ဥစ္စာရကြောင်း နည်းလမ်း ဥပါယ်ကောင်းဖြစ်၏”ဟု ကြံစည် စဉ်းစားမိ၍ မြို့တံခါးဝမှ မနီးမဝေးအရပ်၌ ရေလှောင်အိုးစရည်းကြီးတလုံးကို တည်ထားပြီးလျှင် မြို့အပြင် ဆင်ခြေဖုံးမှ လာရောက်ကြသည့် မြက်ထမ်းသမား မြက်သည်ငါးရာတို့ကို သောက်ရေတိုက်ကာ ရေချမ်းဒကာခံလေ၏။ မြက်သည်များက “မိတ်ဆွေ.. သင်ကား ငါတို့၏အပေါ်ဝယ် အလွန်ကျေးဇူးများသူ ဖြစ်ပါ၏၊ သင့်အဖို့ရာ အဘယ်အမှုကို
၂၄၀
ငါတို့ ကူညီပြုရမည်နည်း”ဟု မေးမြန်းပြောဆိုကြလေလျှင် ပညာရှိ တပည့်ငယ်သည် “ကျွန်ုပ်၏အတွက် ကူညီဆောင်ရွက်ဖွယ်ကိစ္စ ဖြစ်ပေါ်လာသောအခါ ကူညီဆောင်ရွက်ကြရပါလိမ့်မည်”ဟု လက်ခံစကား ပြောကြားပြီးလျှင် ဤမှထိုမှ လှည့်လည်သွားရောက်ကာ ကုန်းလမ်းကိစ္စဆိုင်ရာ အကြီးအကဲ, ရေလမ်းကိစ္စဆိုင်ရာ အကြီးအကဲတို့နှင့် အဆွေခင်ပွန်း ချစ်ကျွမ်းမိတ်ဖွဲ့မှုကို ပြုမိလေ၏။
တနေ့သ၌ ပညာရှိတပည့်ငယ်အား ကုန်းလမ်းကိစ္စဆိုင်ရာ အကြီးအကဲက “နက်ဖြန်ခါ ဤဗာရာဏသီပြည်သို့ မြင်းကုန်သည်တယောက် မြင်းငါးရာတို့ကို ယူဆောင်၍ လာလိမ့်မည်”ဟု သတင်းကောင်းစကား ပြောကြားလေ၏။ ပညာရှိ တပည့်ငယ်သည် ထိုကုန်းလမ်းကိစ္စဆိုင်ရာ အကြီးအကဲ၏ စကားကို ကြားသိရ၍ မြက်ထမ်းသမား = မြက်သည်များအား အသိပေးပြီးလျှင် တယောက်တယောက်လျှင် ရှေးနေ့များကထက် မြက်တထုံးတထုံးပို၍ ယူဆောင်လာစေလေ၏။ ထိုအခါ ပညာရှိ တပည့်ငယ်သည် မြင်းတို့ကို မြို့တွင်းသို့ သွင်းလာသောအချိန်၌ မြက်ထုံးပေါင်း တထောင်ကို မြင်းကုန်သည် မြင်နိုင်လောက်အောင် ရွှေမြို့တော် အတွင်းတံခါး၌ စုပုံထားကာ ထိုင်နေလေ၏။ မြင်းကုန်သည်သည် တမြို့လုံး၌ လှည့်လည်ရှာပါသော်လည်း မြင်းစာကို မရရှိသောကြောင့် ထိုပညာရှိ တပည့်ငယ်အား အသပြာကျပ် တထောင်ပေး၍ ထိုမြက်ထုံးတထောင်ကို ယူဆောင်သွားလေ၏။
ထို့နောက် နှစ်ရက်သုံးရက် လွန်သောအခါ၌ ထိုပညာရှိ တပည့်ငယ်အား ရေလမ်းကိစ္စဆိုင်ရာ အကြီးအကဲ မိတ်ဆွေသည် “ပင်လယ်ကူးဆိပ်ကမ်းသို့ ကုန်သင်္ဘောကြီးတစင်း ဆိုက်ရောက်လာပြီ”ဟူသော သတင်းစကားကို ပြောကြားစေလေ၏။ ပညာရှိ တပည့်ငယ်သည် “ဥစ္စာရကြောင်း ဤနည်းလမ်း ဥပါယ်ကောင်း သည် ဖြစ်ပေါ်လာပြန်ပြီ”ဟု ကြံစည်ဆင်ခြင်ကာ အလုံးစုံ အဆောင်အယောင်နှင့် ပြည့်စုံသော ရထားတစီးကို ခေတ္တခဏ အသပြာငွေရှစ်ကျပ်ဖြင့် ငှားယူ၍ ပင်လယ်ကူးဆိပ်ကမ်းသို့
၂၄၁
သွားရောက်ပြီးလျှင် လက်စွပ်တကွင်း သင်္ဘောကုန်သည်မှူးအား စရံအဖြစ် ပေးအပ်၍ ဆိပ်ကမ်းနှင့် မနီးမဝေးအရပ်ဝယ် ပွဲရုံပမာ တင်းထိမ်ကန့်လန့်ကာကို သပ်ယပ်စွာ ကာရံစေပြီးနောက် ထိုပွဲရုံအတွင်း၌ ထိုင်နေကာ မိမိ၏ အစေအပါး (ငှားထားသော) လူများကို “အပြင်ကုန်သည်များ အကယ်၍ လာရောက်ကြလျှင် သုံးခုမြောက်ဆင့်ကြား သတင်းစကားဖြင့် (ပြောဆိုရာဌာန သုံးဆင့်ထား၍-ဟု ဆိုလိုသည်) ငါ့အား ပြောကြကုန်လော့”ဟု အမိန့်ပေး မှာထားလေ၏။
“ကုန်သင်္ဘောကြီး ဆိုက်ရောက်နေပြီ”ဟူသော သတင်းစကားကို ကြားသိရ၍ ဗာရာဏသီပြည်မှ တရာမျှသော ကုန်သည်ကြီးတို့သည် “ကုန်ဘဏ္ဍာ ဥစ္စာကို ငါတို့ ဝယ်ယူကုန်အံ့”ဟု ဆိပ်ကမ်းသို့ လာရောက်ကြလေကုန်၏။ ဆိပ်ကမ်းမှာ ရှိနှင့်ကြသည့် ပညာရှိတပည့်ငယ်၏ လူများက “ကုန်ဘဏ္ဍာ ဥစ္စာကို အသင်တို့ ရကြတော့မည် မဟုတ်ကုန်၊ ဤမည်သော နေရာ၌ နေထိုင်သည့် ကုန်သည်ကြီးက အားလုံးကုန်များအတွက် စရံပေးထားအပ်လေပြီ”ဟု ဆီးကြိုပြောဆိုကြလေကုန်၏။ ထိုဗာရာဏသီ ကုန်သည်ကြီး တရာမျှတို့သည် ထိုသူတို့ပြောစကားကို ကြားရလေလျှင် ပညာရှိတပည့်ငယ် (ကုန်သည်ကြီးဆိုသူ)အထံသို့ လာရောက်ကြလေကုန်၏။
ပညာရှိငယ်၏ တပည့်များက ရှေးမှာထားရင်းအတိုင်း ခမ်းနားသည်ထက် ခမ်းနားအောင် သုံးခုမြောက်ဆင့်ကြား သတင်းစကားဖြင့် ကုန်သည်ကြီးများ လာရောက်ကြကြောင်းကို တရိုတသေ ပြောကြားကြလေကုန်၏။ ကုန်သည်ကြီး တရာတို့သည်လည်း ပညာရှိငယ်အား တယောက်တယောက်လျှင် တထောင်စီ တထောင်စီ လက်ဆောင် (အပျောက်)ပေး၍ ထိုသင်္ဘောပါ ကုန်များအတွက် အစုရှင်များ ဖြစ်ကြပြီးသော် တဖန် ထပ်လှောက်၍ တယောက် တယောက်လျှင် တထောင်စီ တထောင်စီပင် ပညာရှိငယ်အား အမြတ်အစွန်းပေးကြ၍ (ထိုပညာရှိငယ်ကို အစုရှင်အဖြစ်မှ ထွက်စေပြီးလျှင်) သင်္ဘောပါ ကုန်ဘဏ္ဍာ ဥစ္စာတို့ကို
၂၄၂
မိမိတို့ချည်းပိုင်သည့် ကုန်ဘဏ္ဍာဖြစ်အောင် ပြုလုပ်ကြလေကုန်၏။ ထိုပညာရှိ တပည့်ငယ်သည် တထိုင်တည်းဖြင့်ပင် အသပြာ နှစ်သိန်းတို့ကို ရယူခဲ့၍ ဗာရာဏသီပြည်တွင်းသို့ လာခဲ့ပြီးလျှင် “ငါကား ကျေးဇူးသိသူ = ကတညူပုဂ္ဂိုလ်ဖြစ်မှ သင့်တော်မည်”ဟု ကြံစည်ဆင်ခြင်ပြီးနောက် အသပြာတသိန်းကို ယူဆောင်ခဲ့၍ စူဠသေဋ္ဌိ ပညာရှိသုခမိန် သူဌေးထံတို့ သွားရောက်လေ၏။
ထိုအခါ စူဠသေဋ္ဌိ ပညာရှိသုခမိန် သူဌေးသည် ထိုပညာရှိ တပည့်ငယ်ကို “ချစ်သား.. သင်သည် အဘယ်သို့ ပြု၍ ဤအသပြာ ဥစ္စာများကို ရအပ်သနည်း”ဟု မေးလေ၏။ ပညာရှိ တပည့်ငယ်သည် “အရှင်သူဌေးမင်းတို့ ကြွက်သေကို ကြည့်ရှုကာ မိန့်မှာအပ်သော နည်းလမ်းဥပါယ်ကောင်း၌ တည်၍ အကျွန်ုပ်သည် လေးလအတွင်းမှာပင် အသပြာနှစ်သိန်းနှင့် နှစ်ဆယ့်လေးကျပ်ကို ရအပ်ပါပြီ”ဟု အကြောင်းမျိုးစုံကို ပြန်ကြား ပြောဆိုလေ၏။ ထိုအခါ စူဠသေဋ္ဌိ ပညာရှိသုခမိန် သူဌေးသည် ထိုပညာရှိငယ်၏ စကားကို ကြားရလေလျှင် “ယခုအခါ၌ ဤသို့ ပညာ့ရှင်သဘောရှိသော လူငယ်တယောက်ကို သူတပါးဥစ္စာပြုရန် မသင့် = မိမိဥစ္စာဖြစ်အောင် ပြုသင့်၏”ဟု ကြံစည်ဆင်ခြင်ပြီးလျှင် အရွယ်သို့ ရောက်ပြီးသော မိမိသမီးကို ပညာရှိငယ်အား ပေး၍ အိမ်ထောင်စု၏ အရှင်သခင် အကြီးအကဲအဖြစ်ရောက်အောင် ချီးမြှောက်လေ၏။ ထိုအမျိုးကောင်းသား ပညာရှိသည် စူဠသေဋ္ဌိ ပညာရှိသုခမိန် သူဌေးကြီး ကွယ်လွန်သောအခါ ထိုဗာရာဏသီပြည်၌ သူဌေးကြီးရာထူးကို ရယူ၍ အသက်တမ်းအတိုင်း တည်နေပြီးလျှင် ကံအားလျော်စွာ လားရောက်လေ၏။
မြတ်စွာဘုရားသည် ပစ္စုပ္ပန်ဝတ္ထု အတိတ်ဝတ္ထု၊ နှစ်ပါးတို့ကို ဟောကြားပြီးနောက် အနုသန္ဓေစကား ဆက်စပ်ပြီးလျှင် ယခု ဘုရားဖြစ်တော်မူပြီးသောအခါ၌-
“အပ္ပကေနပိ မေဓာဝီ၊ ပါဘတေန ဝိစက္ခဏော။
သမုဋ္ဌာပေတိ အတ္တာနံ၊ အဏုံ အဂ္ဂိံဝ သန္ဓမံ။
၂၄၃
ဘိက္ခဝေ = ရဟန်းတော်များ အို ချစ်သားတို့..။ ပုရိသော = ပညာရှိငြား မင်းယောက်ျားသည်။ အဏုံ = အနည်းငယ်မျှ မပြောပလောက်သော။ အဂ္ဂိံ = မီးကို။ သန္ဓမံ = သန္ဓမန္တော = လောင်စာထည့်ပေ ခံတွင်းလေဖြင့် မနေမနား ကြိုးစားအားထုတ် အဖန်ဖန်မှုတ်သည်ဖြစ်၍။ မဟန္တံ အဂ္ဂိက္ခန္ဓံ = ကြီးစွာသော မီးပုံကြီးကို။ သမုဋ္ဌာပေတိ ဣဝ = ဖြစ်စေသကဲ့သို့။ ဧဝံ = ဤအတူ။ ဝိစက္ခဏော = ရောင်းရေးဝယ်တာ လိမ္မာပါးနပ်သော။ မေဓာဝီ = ရှေ့ရေးနောက်ရေး ထောက်တွေးမြော်မြင် ပညာရှင်သည်။ အပ္ပကေနပိ = အနည်းငယ်မျှ မပြောပလောက်သည်လည်းဖြစ်သော။ ပါဘတေန = အရင်းဥစ္စာဖြင့်။ မဟာဓနယသံ = ကြီးစွာသော ဥစ္စာစည်းစိမ်ကို။ သမုဋ္ဌာပေတွာ = ဖြစ်စေ၍။ တတ္ထ = ထိုကြီးကျယ်လှစွာ စည်းစိမ်ဥစ္စာ၌။ အတ္တာနံ = မိမိကိုယ်ကို။ သမုဋ္ဌာပေတိ = သိန်းသန်းကြွယ်ဆောက် သူဌေးအဖြစ်ရောက်အောင် ချီးမြောက် တင်ထားနိုင်လေ၏” -
ဟူသော ဤ ဂါထာကို ဟောကြားတော်မူလေ၏။ ဤသို့လျှင် မြတ်စွာဘုရားသည် တရားသဘင်၌ စည်းဝေးညီမူကြသော ရဟန်းတို့အား ဤအကြောင်းရပ် အဋ္ဌုပ္ပတ်ကို ဟောကြားတော်မူလေ၏။
(ဂ) ဧတဒဂ်ဘွဲ့ထူး ရတော်မူကြခြင်း
နောက်တချိန်၌ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် အရိယာ သံဃာတော်အပေါင်း ခြံရံအပ်လျက် ဓမ္မာသနပလ္လင်ဝယ် ထိုင်နေတော်မူကာ များစွာသော ရဟန်းတော် အရှင်မြတ်တို့အား ဧတဒဂ်ဘွဲ့ထူး နှင်းအပ်သောသဘင် ဆင်ယင်သောအခါ၌ အရှင်စူဠပန္ထကမထေရ်အား-
“ဧတဒဂ္ဂံ ဘိက္ခဝေ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ မနောမယံ ကာယံ အဘိနိမ္မိနန္တာနံ ယဒိဒံ စူဠပန္ထကော (၁)၊
၂၄၄
စေတောဝိဝဋ္ဋကုသလာနံ ယဒိဒံ စူဠပန္ထကော၊ (၂) = ရဟန်းတို့.. အဘိညာဏ်စိတ်ဖြင့်ပြီးသော (အဘိညာဏ်စိတ်ကြောင့်ဖြစ်သော) ရုပ်ကိုယ်ကို ဖန်ဆင်းနိုင်ကြသည့် ငါဘုရား၏ တပည့်သာဝက ရဟန်းတို့တွင် စူဠပန္ထကသည် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး ဖြစ်ပေ၏ (၁)။ ရူပါဝစရဈာန် အရာဝယ် လိမ္မာကျွမ်းကျင်ကြသော ငါဘုရား၏ တပည့်သာဝက ရဟန်းတို့တွင် စူဠပန္ထကသည် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး ဖြစ်ပေ၏ (၂)”-
ဟု ချီးကျူးမြွက်ဆိုတော်မူကာ ဧတဒဂ်ဘွဲ့ထူးနှစ်ရပ် နှင်းအပ်ပေးတော်မူလေ၏။
နောင်တော်ဖြစ်သော မဟာပန္ထက မထေရ်အားကား-
“ဧတဒဂ္ဂံ ဘိက္ခဝေ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ သညာဝိဝဋ္ဋကုသလာနံ ယဒိဒံ မဟာပန္ထကော = ရဟန်းတို့.. အရူပါဝစရဈာန် အရာဝယ် လိမ္မာကျွမ်းကျင်ကြသော ငါဘုရား၏ တပည့်သာဝက ရဟန်းတို့တွင် မဟာပန္ထကသည် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး ဖြစ်ပေ၏”-
ဟု ချီးကျူးမြွက်ဆိုတော်မူကာ သညာဝိဝဋ္ဋကုသလ အရာဝယ် ဧတဒဂ်ဘွဲ့ထူး နှင်းအပ်တော်မူလေ၏။
(ဤ၌။ ။အခြားတပါးသော ရဟန်းတို့သည် ဣဒ္ဓိဝိဓအဘိညာဏ်ဖြင့် မနောမယ ရုပ်ကိုယ်ကို ဖန်ဆင်းကြလျှင် သုံးပါး သို့မဟုတ် လေးပါး-စသည် အနည်းအကျဉ်းသာ ဖန်ဆင်းကြကုန်၏၊ အများကြီး မဖန်ဆင်းကြကုန်၊ ထိုသို့ ဖန်ဆင်းရာမှာလည်း ဣဒ္ဓိရှင် = တန်ခိုးရှင် မိမိနှင့် ပုံပန်းတူလျက် အလုပ်ကိစ္စတခုတည်း တမျိုးတည်းကိုသာ ပြုလုပ်ကြသော နိမ္မိတရုပ်တို့ကို ဖန်ဆင်းကြကုန်၏။ စူဠပန္ထက မထေရ်သည်ကား အာဝဇ္ဇန်းတချက်တည်း (=ဝီထိ တဝီထိ)တည်းဖြင့်ပင် နိမ္မိတရဟန်း အထောင်ကို ဖန်ဆင်းတော်မူ၏။ ထိုသို့ ဖန်ဆင်းရာမှာလည်း နိမ္မိတရုပ်ချင်း တပါးနှင့်တပါး အဆင်းမတူအောင် အလုပ်ကိစ္စမတူအောင် = တပါးက အဆင်းတမျိုး အခြားတပါးက အဆင်းတမျိုးဖြစ်အောင် တပါးက အလုပ်တမျိုး အခြားတပါးက အလုပ်တမျိုး ပြုလုပ်နေပုံဖြစ်အောင်
၂၄၅
ဖန်ဆင်းတော်မူသည်။ ထို့ကြောင့် မနောမယရုပ်ကိုယ်ကို ဖန်ဆင်းရာ၌ ဧတဒဂ်ရာထူး ရတော်မူသည်။ ။စေတောဝိဝဋ္ဋကုသလနှင့် သညာဝိဝဋ္ဋကုသလ အရတို့ကို အဋ္ဌကထာ၌ အနည်းနည်း ဖွင့်ပြသော်လည်း စာဖတ်သူတို့ ဉာဏ်မရှုပ်ထွေးစေရန် ဤ၌ မဖော်ပြတော့ပြီ။ ။ဤပန္ထက မထေရ်ညီနောင် ၂-ပါးတို့နှင့်စပ်သော တရားဒေသနာများကို အပဒါန် ပါဠိအဋ္ဌကထာ, ထေရဂါထာ ပါဠိအဋ္ဌကထာ, ဓမ္မပဒအဋ္ဌကထာ, ဥဒါန်းပါဠိအဋ္ဌကထာ-စသည်တို့မှ အကျယ်ထုတ်ယူ မှတ်သားကုန်ရာ၏)။
ဤကား ပန္ထကမထေရ်နောင်ညီ ၂-ပါးတို့အကြောင်းတည်း။
**********
(၁၃) အရှင်သုဘူတိမထေရ်အကြောင်း
(က) မထေရ်မြတ်၏ ရှေးဆုတောင်း
ဤအရှင်သုဘူတိ မထေရ်အလောင်း သူတော်ကောင်း အမျိုးသားသည် လွန်ခဲ့သော ကမ္ဘာတသိန်းထက်က ပဒုမုတ္တရ မြတ်စွာဘုရားရှင် ပွင့်တော်မမူမီ ပုဏ္ဏားသူကြွယ်မျိုး၌ဖြစ်၍ အမည်အားဖြင့် နန္ဒလုလင်ဟူ၍ တွင်မည်လေသည်။
နန္ဒလုလင်သည် အရွယ်သို့ ရောက်လတ်သော် ဗေဒင်သုံးပုံတို့ကို သင်ကြား တတ်မြောက်၍ ထိုဗေဒင်ကျမ်းများ၌ တရားအနှစ်သာရကို မတွေ့ရှိရကား မိမိ၏ အခြံအရံဖြစ်သော လုလင်ပေါင်း (၄၄ဝဝဝ) လေးသောင်းလေးထောင်တို့နှင့် အတူတကွ နိသဘမည်သော တောင်ခြေရင်း၌ ရသေ့ရဟန်းပြု၍ လောကီအဘိညာဏ် ငါးပါး, သမာပတ်ရှစ်ပါးတို့ကို ဖြစ်စေလေ၏။ မိမိ၏ တပည့်ရသေ့ပေါင်း လေးသောင်းလေးထောင်တို့ကိုလည်း ဈာန်အဘိညာဏ်ရ ပုဂ္ဂိုလ်ချည်းဖြစ်အောင် ပြုလုပ်လေ၏။
ထိုအခါ ပဒုမုတ္တရ မြတ်စွာဘုရားသည် လောက၌ ပွင့်ထွန်းတော်မူလာ၍ ဟံသာဝတီ မင်းနေပြည်ကို အမှီဂေါစရဂါမ်ပြုလျက် နေတော်မူစဉ် တနေ့သ၌ နံနက် မိုးသောက်ထအခါ သတ္တလောကကို ကြည့်ရှုတော်မူလေလျှင် နန္ဒရသေ့၏ တပည့်ဖြစ်ကြသူ
၂၄၆
ဆံကျစ်ရသေ့ပေါင်း လေးသောင်း လေးထောင်တို့၏ အရဟတ္တဖိုလ်ရကြောင်း ရှေးကောင်းမှုကို၎င်း, နန္ဒရသေ့၏ အဖို့ရာလည်း အင်္ဂါနှစ်ပါးနှင့် ပြည့်စုံသော မဟာသာဝကရာထူးကို တောင့်တ ဆုပန်လိမ့်မည်ကို၎င်း မြင်တော်မူ၍ စောစောပင် ကိုယ်လက်သုတ်သင်မှု ပြုတော်မူ၍ နံနက်အခါ ကိုယ်တော်တိုင် သပိတ်,သင်္ကန်းကို ယူဆောင်တော်မူပြီးလျှင် ရှေး သာရိပုတ္တရာမထေရ် ဝတ္ထု၌ ဆိုအပ်ပြီးသော နည်းအတိုင်း နန္ဒရသေ့၏ သင်္ခမ်းကျောင်းသို့ ကြွတော်မူလေ၏။ ထိုသင်္ခမ်းကျောင်း၌ သစ်သီးကြီးငယ် လှူဒါန်းကြကြောင်း, ပန်းနေရာတော် ခင်းကျင်းလှူဒါန်းကြကြောင်း, နိရောဓသမာပတ် ဝင်စားတော်မူကြောင်းများကို ရှေး သာရိပုတ္တရာမထေရ်ဝတ္ထု၌ ဆိုအပ်ပြီးသောနည်းအတိုင်း သိအပ်၏။
အထူးအားဖြင့်ကား မြတ်စွာဘုရားသည် နိရောဓသမာပတ်မှ ထတော်မူလတ်သော် (၁) ကိလေသာကင်းရှင်း ချမ်းသာစွာနေခြင်း အင်္ဂါ, (၂) မြတ်သောအလှူကို ခံယူထိုက်ခြင်း အင်္ဂါ = ဤအင်္ဂါနှစ်ပါးတို့နှင့် ပြည့်စုံသော သာဝက မထေရ်တပါးကို “ချစ်သား.. သင်ချစ်သားသည် ရသေ့အပေါင်းအား ပန်းနေရာအလှူ အနုမောဒနာတရား ဟောကြားလော့”ဟု အမိန့်ပေးတော်မူလေ၏။ မထေရ်သည် မိမိ၏အရာ၌ တည်၍ ပိဋကတ်သုံးပုံကို သုံးသပ်ဆင်ခြင်တော်မူလျက် အနုမောဒနာတရား ဟောကြားတော်မူလေ၏။ ထိုမထေရ်၏ တရားဒေသနာနိဂုံး ဆုံးသောအခါ ပဒုမုတ္တရ မြတ်စွာဘုရားသည် ကိုယ်တော်တိုင်ပင် တရားဟောတော်မူလေ၏။ ဒေသနာနိဂုံး ဆုံးသောအခါ တပည့်ရသေ့ပေါင်း (၄၄ဝဝဝ) လေးသောင်း လေးထောင်လုံးတို့သည်ပင် အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်ဆိုက်ကြလေကုန်၏။ ဆရာဖြစ်သူ နန္ဒရသေ့သည်ကား အနုမောဒနာတရား ဟောကြားသော ရဟန်း၏ အာရုံနိမိတ်ကို ယူနေသည့်အတွက် မြတ်စွာဘုရား၏ တရားဒေသနာတော်ကို အစဉ်လျှောက်သောအားဖြင့် မိမိဉာဏ်ကို မစေလွှတ်နိုင်ပဲ ရှိလေ၏၊ (အနုမောဒနာတရား ဟောကြားသော ရဟန်းကိုသာ အာရုံစော စိတ်ဝင်စားနေသဖြင့် မြတ်စွာဘုရား၏
၂၄၇
တရားတော်၌ ဉာဏ်မဝင်စားနိုင်ပဲ ရှိလေသည်ဟု ဆိုလို၏)။ မြတ်စွာဘုရားသည် “ဧထ ဘိက္ခဝေါ = ရဟန်းတို့.. လာကြလော့”ဟု ကျန်သော တပည့် လေးသောင်း လေးထောင်တို့အတွက် ရွှေလက်တော် ဆန့်တန်း၍ ဧဟိဘိက္ခု ခေါ်တော်မူလိုက်လေ၏။ ထိုအခါ အားလုံးပင် ဆံမုတ်ဆိတ်များ ကွယ်ပျောက် ဣဒ္ဓိမယပရိက္ခရာ ကိုယ်ဝယ်ရောက်ကြလျက် အဝါခြောက်ဆယ် = သက်တော်ရှစ်ဆယ် ရှိပြီးသော မထေရ်ကြီးများကဲ့သို့ ဣန္ဒြေကြီးမားသော ရဟန်းတော်ကြီးများ ဖြစ်သွားကြလေ၏။
နန္ဒရသေ့သည် မြတ်စွာဘုရားကို ရှိခိုးပြီးလျှင် ဘုရားရှင် မျက်မှောက်တော်၌ ရပ်တည်လျက် “မြတ်စွာဘုရား.. ပန်းနေရာတော်အလှူ အနုမောဒနာတရား ဟောကြားသော ရဟန်းသည် အရှင်ဘုရားတို့၏ သာသနာတော်၌ အဘယ်အမည် ရှိပါသနည်းဘုရား”ဟု မေးလျှောက်လေ၏။ မြတ်စွာဘုရားရှင်က “ထိုရဟန်း ကား ငါဘုရား၏ သာသနာဝယ် ကိလေသာကင်းရှင်း ချမ်းသာစွာနေခြင်း အင်္ဂါ, မြတ်သောအလှူကို ခံယူထိုက်ခြင်း အင်္ဂါ = ဤအင်္ဂါနှစ်ပါးဖြင့် ဧတဒဂ်ဘွဲ့ထူးရသော ရဟန်းဖြစ်သည်”ဟု မိန့်တော်မူလေလျှင် နန္ဒ ရသေ့သည် “မြတ်စွာဘုရား.. ဤခုနစ်ရက်ကြာ ပြုလုပ်အပ်သော အဓိကာရ ကောင်းမှုကုသိုလ်ကံကြောင့် အကျွန်ုပ်သည် အခြား လူနတ်စည်းစိမ်များကို မတောင့်တပါ။ စင်စစ်သော်ကား နောက်အခါ တဆူဆူသော ဘုရားရှင်၏ သာသနာတော်၌ ဤအနုမောဒနာတရား ဟောကြားသော မထေရ်ကဲ့သို့ အင်္ဂါနှစ်ပါးတို့နှင့် ပြည့်စုံသော ဧတဒဂ်ဘွဲ့ထူးရပုဂ္ဂိုလ် ဖြစ်ပါလို၏”ဟု ဆုတောင်းပတ္ထနာမှု ပြုလေ၏။ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ထိုနန္ဒရသေ့ ဆုတောင်းပန်ထွာမှု၏ အန္တရာယ်မရှိ ပြည့်စုံမည်ကို မြင်တော်မူ၍ ဗျာဒိတ်စကား ကြားတော်မူပြီးလျှင် ဖဲကြွတော်မူလေ၏။ နန္ဒရသေ့သည်လည်း အခါမပြတ် မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ အထံတော်၌ တရားတော်ကို နာယူ၍ မလျှောကျသော ဈာန်ရှိသူဖြစ်ရကား သေသည်၏ အခြားမဲ့ဝယ် ဗြဟ္မာ့ပြည်၌ ဖြစ်လေ၏။ (ဤကား အရှင်သုဘူတိမထေရ်၏
၂၄၈
ရှေးဆုတောင်း ကောင်းမှုဖြစ်သည်။ ကမ္ဘာတသိန်အတွင်း အကြားကာလဝယ် ထိုမထေရ်၏ ကုသိုလ် ကောင်းမှုကို မဟာအဋ္ဌကထာ၌ မပြဆိုခဲ့)။
(ခ) နောက်ဆုံးဘဝ ရဟန်းပြုခြင်း
ထိုအရှင်သုဘူတိ မထေရ်အလောင်း အမျိုးကောင်းသားသည် ကမ္ဘာတသိန်း လွန်မြောက်၍ ဤသာသနာခေတ်သို့ ရောက်လတ်သော် သာဝတ္ထိပြည်ဝယ် သုမနသူဌေးကြီး၏သား (အနာထပိဏ်၏ညီ)ဖြစ်၍ အမည်အားဖြင့် သုဘူတိဟူ၍ တွင်မည်လေသည်။ နောက်အဖို့ဝယ် အကျွန်ုပ်တို့ မြတ်စွာဘုရား ပွင့်ထွန်းတော်မူလာ၍ ရာဇဂြိုဟ်ပြည်ကို အမှီဂေါစရဂါမ်ပြု၍ နေထိုင်တော်မူသောအခါ အနာထပိဏ်သူဌေးသည် သာဝတ္ထိပြည်၌ ဖြစ်ပေါ်သော ရောင်းဖွယ်ရာ ဘဏ္ဍာကို ယူဆောင်ခဲ့၍ မိမိ၏သူငယ်ချင်း (သမီးယောက်ဖတော်စပ်သူ) ရာဇဂြိုဟ်သူဌေးအိမ်သို့ ရောက်လေသော် မြတ်စွာဘုရား ပွင့်ထွန်းတော်မူကြောင်းကို ကြားသိရ၍ သီတဝနတောအုပ်၌ နေထိုင်တော်မူသော မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို ဆည်းကပ်၍ ပဌမအကြိမ် ဖူးမျှော်လိုက်ရလျှင်ပင် သောတာပတ္တိဖိုလ်၌ တည်ပြီးလျှင် (=သောတာပန်အရိယာ ဖြစ်ပြီးလျှင်) မြတ်စွာဘုရားကို သာဝတ္ထိပြည်သို့ ကြွရောက်တော်မူပါရန် တောင်းပန် လျှောက်ထားခဲ့၍ သာဝတ္ထိနှင့် ရာဇဂြိုဟ်အကြား လေးဆယ့်ငါးယူဇနာ ဝေးကွာသောခရီးဝယ် တယူဇနာ တယူဇနာလျှင် တသိန်း တသိန်း အကုန်အကျခံ စွန့်လှူခြင်းဖြင့် စံကျောင်း (တည်းကျောင်း)တော်များ တည်ထားစေပြီးလျှင် သာဝတ္ထိပြည်၌ မင်း၏ပယ်အားဖြင့် ရှစ်မင်းပယ် ကျယ်ဝန်းသည့် ဇေတမင်းသား၏ ဥယျာဉ်မြေကို အသပြာရွှေဒင်္ဂါး ဒေါ်လာချင်း အစွန်းချင်းထိအောင် ခင်းခြင်းဖြင့် ဝယ်ယူပြီးနောက် ထိုနေရာ၌ မြတ်စွာဘုရားရှင်အတွက် ဇေတဝန်ကျောင်းတိုက်ကြီး တည်ဆောက်၍ လှူဒါန်းလေသည်၊ (ဤအကြောင်းအရာအကျယ်ကို အောက် မဟာဗုဒ္ဓဝင် တတိယတွဲ၊ အခဏ်း ၂၀၊
၂၄၉
စာမျက်နှာ ၁၈ဝ၊ အနာထပိဏ်သူဌေးအကြောင်းမှစ၍ စာမျက်နှာ ၂၂၂-တိုင်အောင် ကြည့်ရှုမှတ်ယူရာ၏)။
ဇေတဝန် ကျောင်းတိုက်တော်ကြီးကို ရေစက်ချ လှူဒါန်းသော ကျောင်းလွှတ်ပူဇော် ပွဲတော်နေ့၌ ဤသုဘူတိသူကြွယ် (=သူဌေးသား)သည် နောင်တော် အနာထပိဏ်သူဌေးနှင့် အတူတကွ သွားရောက်၍ တရားကို နာယူလေသော် သဒ္ဓါတရားကြီးစွာ ဖြစ်ပွါးကာ သာသနာဝန်ထမ်း ရှင်ရဟန်းပြုလေ၏။ သုဘူတိမထေရ်သည် ရဟန်းပြုပြီးသော် ဒွေမာတိကာတို့ကို ကောင်းစွာလေ့လာ တတ်မြောက်တော်မူပြီးနောက် ကမ္မဋ္ဌာန်းတရားကို ဟောကြားစေကာ (=နာယူကာ) တောကျောင်းနေ၍ ရဟန်းတရား ပွါးများကြိုးကုတ် အားထုတ်လေသော် မေတ္တာဈာန်ကို အခြေပါဒကပြု၍ ဝိပဿနာတရား ပွါးများတော်မူသဖြင့် အရဟတ္တဖိုလ်ပေါက် ရောက်တော်မူလေ၏။
(ဂ) ဧတဒဂ်ဘွဲ့ထူးနှစ်ဆင့် ရတော်မူခြင်း
အရှင်သုဘူတိ မထေရ်မြတ်သည် တရားဟောတော်မူလျှင် (ပုဂ္ဂလာဓိဋ္ဌာနနည်းဖြင့် ပုဂ္ဂိုလ်တဦးတယောက်ကို ရည်ညွှန်းထုတ်ဖော် ဟောပြခြင်း အလျှင်းပင်မပြုပဲ) ဓမ္မာဓိဋ္ဌာနနည်းအားဖြင့် မြတ်စွာဘုရား ဟောကြားအပ်သော နည်းအတိုင်း တရားသက်သက်ကိုသာ ဟောတော်မူလေသည်။ (ဤကား “အရဏဝိဟာရီ = ကိလေသာကင်းကွာ ချမ်းသာစွာ နေလေ့ရှိသော အရာဝယ်” ဧတဒဂ်ရကြောင်းတည်း)။
မထေရ်မြတ်သည် ဆွမ်းခံကြွတော်မူလျှင် အိမ်တိုင်း အိမ်တိုင်း၌ “ဤနည်းပြုလတ်သော် အလှူဒါယကာတို့အဖို့ အထူးသဖြင့် အကျိုးကြီးမြတ်မှု ဖြစ်ပေလိမ့်မည်”ဟု ဆင်ခြင်တော်မူကာ မေတ္တာဈာန်ကို ဝင်စား၍ ထိုမေတ္တာဈာန်မှ ထပြီးသော် ဆွမ်းကို အလှူခံတော်မူလေ့ရှိ၏။ (ဤကား မထေရ်မြတ်၏ “ဒက္ခိဏေယျ = မြတ်သောအလှူကို ခံထိုက်သော အရာဝယ်” ဧတဒဂ်ရကြောင်းတည်း)။
၂၅၀
ထို့ကြောင့် မြတ်စွာဘုရားသည် နောက်အဖို့ဝယ် ရဟန်းတို့အား ဧတဒဂ်ဘွဲ့ထူး နှင်းအပ်သောသဘင် ဆင်ယင်ကျင်းပသောအခါ ဤအရှင်သုဘူတိမထေရ်မြတ်အား-
“ဧတဒဂ္ဂံ ဘိက္ခဝေ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ အရဏဝိဟာရီနံ ယဒိဒံ သုဘူတိ (၁)၊ ဒက္ခိဏေယျာနံ ယဒိဒံ သုဘူတိ (၂) = ရဟန်းတို့.. ကိလေသာကင်းကွာ ချမ်းသာစွာ နေလေ့ရှိကြသော ငါဘုရား၏ တပည့်သာဝက ရဟန်းတို့တွင် သုဘူတိသည် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး ဖြစ်ပေ၏ (၁)၊ မြတ်သောအလှူကို ခံယူထိုက်ကြသော ငါဘုရား၏ တပည့်သာဝက ရဟန်းတို့တွင် သုဘူတိသည် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး ဖြစ်ပေ၏ (၂)”-
ဟု ချီးကျူးမြွက်ဆိုတော်မူကာ ဧတဒဂ်ဘွဲ့ထူးနှစ်ရပ် နှင်းအပ်တော်မူလေ၏။
(ဤ၌။ ။(၁) အရဏဝိဟာရီ ဧတဒဂ်ဝယ် ရာဂ-စသော ကိလေသာတို့ကို (ငိုကြွေးမြည်တမ်းကြောင်း ဖြစ်သောကြောင့်) ရဏဟူ၍ ခေါ်၏။ ထိုငိုကြွေးမြည်တမ်းကြောင်း = ရာဂစသော ကိလေသာများ ကင်းရှင်း၍ ချမ်းသာစွာနေခြင်းရှိကြသည့် ရဟန္တာအရှင်မြတ်တို့ကို အရဏဝိဟာရီ ပုဂ္ဂိုလ်များဟု ခေါ်ဆို၏။ အရှင်သုဘူတိမထေရ်မှတပါး အခြားရဟန္တာ မထေရ်မြတ်များသည်လည်း ကိလေသာကင်းကွာ ချမ်းသာစွာ နေခြင်းရှိကြသည်ချည်း ဖြစ်ကုန်၏။ သို့သော်လည်း အခြားသော ရဟန္တာအရှင်မြတ်တို့မှာ တရားဟောတော်မူကြလျှင် ပုဂ္ဂလဓိဋ္ဌာန ဓမ္မဒေသနာနည်းဖြင့်လည်း သက်ဆိုင်ရာ ပုဂ္ဂိုလ်ကို ရည်ညွှန်းထုတ်ဖော်၍ ဂုဏ်ကျေးဇူးကိုဖြစ်စေ အပြစ်ကိုဖြစ်စေ ဟောတော်မူကြကုန်၏၊ အရှင်သုဘူတိ မထေရ်မြတ်သည်ကား ရှေး ဆိုအပ်ပြီးသော နည်းအတိုင်း ဓမ္မာဓိဋ္ဌာန နည်းအားဖြင့်သာ မြတ်စွာဘုရား ဟောကြားတော်မူအပ်သည့် တရားသက်သက်ကိုသာ ဓမ္မာဓိဋ္ဌာန်ကျကျ ဟောတော်မူလေသည်၊ ထို့ကြောင့် “အရဏဝိဟာရီ = ကိလေသာကင်းကွာ ချမ်းသာစွာနေကြသော သာဝက ရဟန်းတို့တွင်” အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး = ဧတဒဂ်ဘွဲ့ထူး ရတော်မူလေသည်။
၂၅၁
ဤတွင် ဥပရိပဏ္ဏာသပါဠိတော် အရဏဝိဘင်္ဂသုတ်လာ— (၁) အယုတ်နှစ်ပါး မလိုက်စားပဲ မဇ္ဈိမပဋိပဒါလမ်းသို့ လိုက်ပါခြင်း၊ (၂) ပုဂ္ဂလာဓိဋ္ဌာနနည်းဖြင့် ပုဂ္ဂိုလ်ကိုဦးတည်၍ စကားပြော တရားဟောလျှင် “ချီးမွမ်းအပ်သည့် ပုဂ္ဂိုလ်ဖြစ်သည်”ဟု ပြောဟောက “မြှောက်စားခြင်း”မည်၍ “ကဲ့ရဲ့အပ်သည့် ပုဂ္ဂိုလ်ဖြစ်သည်”ဟု ပြောဟောက “သူ့ကိုနှိမ်ခြင်း” မည်လေသည်။ ထိုသို့ မြှောက်စားခြင်း, နှိမ်ခြင်းကို အလျှင်းမပြုပဲ ဓမ္မာဓိဋ္ဌာနနည်းအားဖြင့် တရားသဘောကိုသာ ညွှန်ပြ၍ “ချီးမွမ်းအပ်သော တရားဖြစ်သည်, ကဲ့ရဲ့အပ်သော တရားဖြစ်သည်”ဟုသာ ဟောပြောခြင်း၊ (၃) သူတော်တရား သမထဝိပဿနာ ဘာဝနာတရား အားထုတ်၍ ရရှိသော အဇ္ဈတ္တသုခ, အပြင်အပ ဗဟိဒ္ဓ အာရုံငါးပါးကို အကြောင်းပြု၍ ရရှိသော ဗဟိဒ္ဓသုခဟု = သုခနှစ်ပါးကို ခွဲခြားသိမြင်ပြီးလျှင် အဇ္ဈတ္တသုခကိုသာ ပွါးများခြင်း၊ (၄) ပုဂ္ဂိုလ်တဦးဦး၏ အကြောင်းကို မျက်မှောက်, မျက်ကွယ် = နှစ်နေရာလုံးမှာပင် မှန်ကန်၍ အကျိုးရှိမှ ပြောဆိုခြင်း၊ (၅) စကားပြော တရားဟောသောအခါ မလျင်မဆော ချောပြေစွာ ပြောဟောခြင်း၊ (၆) အရပ်တပါးသို့ ရောက်သွားသော် ထိုအရပ်၌ သုံးစွဲသည့် ဝေါဟာရစကားများနှင့်စပ်၍ (မိမိ၏ အရပ်သုံး ဝေါဟာရနှင့် မတူကွဲပြားသော်လည်း) ငြင်းခုံလွန်ဆန်မှု မပြုခြင်း-
က။
အယုတ်နှစ်ပါး၊ မလိုက်စား၊ လမ်းသွား မဇ္ဈိမ။
ခ။
မမြှောက်မစား၊ မနှိမ်ငြား၊ တရားဟောဖော်ပြ။
ဂ။
သုခနှစ်ပါး၊ ဉာဏ်ပိုင်းခြား၊ ပွါးများ အဇ္ဈတ္တ။
ဃ။
မျက်မှောက်,မျက်ကွယ်၊ ဤနှစ်သွယ်၊ ဆိုဘွယ်သိတတ်လှ။
င။
မလျင်မဆော၊ စကားပြော၊ ပြေချောမွေ့သိမ်စွာ့။
စ။
အရပ်စကား၊ မလွန်ငြား၊ ခြောက်ပါး အရဏ။
ဟူသော လင်္ကာဆောင်ပုဒ်အတိုင်း “အရဏဝိဟာရတရား = ကိလေသာကင်းကွာ ချမ်းသာစွာ နေနိုင်ကြောင်း တရားခြောက်ပါးကို” မှတ်ယူရာ၏။
(၂)မှတ် ဒက္ခိဏေယျဧတဒဂ်ဝယ် အခြားတပါးသော ရဟန္တာ အရှင်မြတ်တို့သည်လည်း မြတ်သောအလှူကို ခံယူထိုက်သည်ချည်းပင် ဖြစ်ကုန်၏၊ ဤအရှင်သုဘူတိ မထေရ်မြတ်သည်ကား ဆွမ်းခံကြွလျှင် အိမ်တိုင်းအိမ်တိုင်း၌ “ဤနည်းပြုလတ်သော် အလှူဒါယကာတို့အဖို့
၂၅၂
အထူးသဖြင့် အကျိုးကြီးမြတ်မှု ဖြစ်ပေလိမ့်မည်”ဟု ဆင်ခြင်တော်မူကာ မေတ္တာဈာန်ကို ၀င်စား၍ ထိုမေတ္တာဈာန်မှ ထပြီးသော် ဆွမ်းကို အလှူခံတော်မူလေ့ရှိ၏။ ထို့ကြောင့် “ဒက္ခိဏေယျ = မြတ်သောအလှူကို ခံယူထိုက်ကြသော သာဝက ရဟန်းတို့တွင်” အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး ဧတဒဂ်ဘွဲ့ထူး ရတော်မူလေသည်။
ဤတွင် “ဓမ္မသေနာပတိ သာရိပုတ္တရာ မထေရ်မြတ်သည် ဝတ္ထုကို သုတ်သင်တော်မူ၏။ (ဝတ္ထုကို သုတ်သင်၏- ဟူသည်မှာ နိရောဓသမာပတ်ကို ဝင်စားခြင်းဖြင့် အကျိုးကြီးမြတ်အောင် ပြုခြင်းကြောင့် ဒက္ခိဏေယျဝတ္ထုဖြစ်သော မိမိကို သုတ်သင်၏-ဟု ဆိုလိုသည်)။ သုဘူတိမထေရ်သည် အလှူကို သုတ်သင်စင်ကြယ်စေ၏၊ (အလှူကို သုတ်သင် စင်ကြယ်စေ၏- ဟူသည်မှာ မေတ္တာဘာဝနာဖြင့် မိမိအား ဒါယကာတို့သည် နူးညံ့သောစိတ်ရှိမှု, များစွာမြတ်နိုးမှုကို ရှေ့သွားပြု၍ ပေးလှူကြရကား ဒကာကြောင့်လည်း အလှူ၏ စင်ကြယ်ဖွံ့ဖြိုး အကျိုးကြီးမြတ်မှုကို ဖြစ်စေသည်ဟု ဆိုလိုသည်)။ ချဲ့ဦးအံ့- အရှင်သာရိပုတ္တရာ မထေရ်သည် ဆွမ်းခံကြွလျှင် အိမ်တံခါးဝ၌ ရပ်တော်မူလျက် ဆွမ်းကို ယူဆောင်လာသည်တိုင်အောင် အချိန်ကိုပိုင်း၍ နိရောဓသမာပတ်ကို ဝင်စားတော်မူ၏၊ ဆွမ်းလှူမည့်သူ အနီးသို့ ရောက်သောအခါမှ နိရောဓသမာပတ်မှထ၍ လှူဖွယ်ဝတ္ထုကို အလှူခံတော်မူ၏။ အရှင်သုဘူတိ မထေရ်သည်ကား ထို့အတူပင် မေတ္တာဈာန်ကို ဝင်စားတော်မူ၍ ဆွမ်းလှူမည့်သူ အနီးသို့ ရောက်သောအခါမှ မေတ္တာဈာန်မှထ၍ လှူဖွယ်ဝတ္ထုကို အလှူခံတော်မူ၏”ဟူသော ဥပရိပဏ္ဏာသ အဋ္ဌကထာ စာမျက်နှာ ၁၉၃၊ အရဏဝိဘင်္ဂသုတ်အဖွင့်လာ စကားရပ်ကိုလည်း အထူးမှတ်ယူရာ၏)။
ဤအရှင် သုဘူတိမထေရ်နှင့်စပ်သော တရားဒေသနာတို့ကို အပဒါန်ပါဠိ အဋ္ဌကထာ-စသည်တို့မှ မှတ်ယူကုန်ရာ၏။
ဤကား အရှင်သုဘူတိမထေရ် အကြောင်းတည်း။
**********
(၁၄) အရှင်ခဒိရဝနိယရေဝတမထေရ် အကြောင်း
(က) မထေရ်မြတ်၏ ရှေးဆုတောင်း
(ဤမထေရ်၏ အမည်ရင်းကား ရေဝတမထေရ် ဖြစ်သည်။ အရှင်သာရိပုတ္တရာ မထေရ်၏ ညီထွေးဖြစ်သည်။ မြေမညီညွတ် ခရွတ်ခရော် ကျောက်စရစ်ပေါသည့် ရှားတောအရပ်ဝယ် တောကျောင်းနေတော်မူသောကြောင့်
၂၅၃
“ခဒိရဝနိယရေဝတမထေရ် = ရှားတောကျောင်းနေ အရှင်ရေဝတမထေရ်”ဟု အမည်တွင်လေသည်။ မထေရ်မြတ်၏ အကြောင်းအရာကို ရေးသားရာ၌ စကားကျဉ်းစိမ့်သောငှါ အရှင်ရေဝတမထေရ်ဟူ၍သာ သုံးနှုန်းရေးသားပါမည်)။
ဤအရှင်ရေဝတမထေရ်အလောင်းသူတော်ကောင်းသည် လွန်ခဲ့သော ကမ္ဘာတသိန်းထက်ဝယ် ပဒုမုတ္တရ မြတ်စွာဘုရားရှင် ပွင့်ထွန်းတော်မူရာကာလ၌ ဟံသာဝတီမြို့သားဖြစ်၍ ယခုအခါ ဂင်္ဂါမြစ်ကြီး၏ ပယာဂဆိပ်ကမ်း တည်ရာအရပ်၌ လှေကူးတို့ပို့လျက် နေထိုင်လေသည်။ ထိုအခါ ပဒုမုတ္တရမြတ်စွာဘုရားသည် အခြံအရံ ရဟန်းတော်ပေါင်း တသိန်းတို့နှင့် အတူတကွ ဒေသစာရီ ကြွချီတော်မူလေသော် ပယာဂဆိပ်ကမ်း တည်ရာအရပ်သို့ (ထိုမှာဖက်ကမ်းသို့ ကူးသန်းရန်) ရောက်တော်မူလာလေ၏။
အရှင်ရေ၀တအလောင်း အမျိုးကောင်းသားသည် မြတ်စွာဘုရားကို ဖူးမြော်ရလေလျှင် “ငါ့အဖို့ရာ အခါမပြတ် ဘုရားရှင်ကို ဖူးမြင်ရခြင်းမည်သည် မဖြစ်နိုင်၊ ဤယခု ဘုရားရှင် ကြွတော်မူလာသော အခါသည်ကား ငါ့အဖို့ရာ ကုသိုလ်ကောင်းမှု ပြုလုပ်ရန် အခွင့်ကောင်းကြီးပေတည်း”ဟု ကြံစည်စဉ်းစား၍ လှေပေါင်းချုပ် (လှေတွဲကြီး)ကို ဖွဲ့ပြီးလျှင် ထိုလှေတွဲအထက်၌ ဗိတာန်မျက်နှာကြက် အဖြူကို ကြက်၍ နံ့သာပန်းဆိုင်းများကို အပြိုင်းပြိုင်း တွဲလျားဆွဲချ ပူဇော်လျက် အောက်အပြင်ဝယ် အလွန်ကောင်းမြတ်သော ပိုက်ဆန်လျှော်ချည်ဖြင့် ရက်လုပ်အပ်သည့် ဆန်းကြယ်သော အခင်းများကို ခင်းစေပြီးလျှင် အခြံအရံ ရဟန်းတသိန်းနှင့် တကွသော မြတ်စွာဘုရားကို တဖက်ကမ်းသို့ ပို့ဆောင်လေ၏။
ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် တောကျောင်းနေ ရဟန်းတော်တပါးကို အာရညက = တောကျောင်းနေသော အရာဝယ် ဧတဒဂ် ထားတော်မူလေ၏။ ထိုလှေသူကြီး အမျိုးကောင်းသားသည် ထိုအကြောင်းအရာကို တွေ့မြင်ရ၍ “ငါသည်လည်း
၂၅၄
ဤရဟန်းတော်ကဲ့သို့ပင် နောက်အခါဝယ် တဆူဆူသော ဘုရားရှင်၏ သာသနာတော်၌ တောကျောင်းနေသော ရဟန်းတို့တွင် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး = ဧတဒဂ်ဘွဲ့ထူးရပုဂ္ဂိုလ်ဖြစ်မှ သင့်တော့မည်”ဟု ကြံစည်၍ မြတ်စွာဘုရားကို ပင့်ဖိတ်ပြီးလျှင် ခုနစ်ရက်ကြာ မဟာဒါနကြီး ပေးလှူပြီးနောက် မြတ်စွာဘုရား၏ ခြေတော်ရင်း၌ ဝပ်စင်းလျက် “မြတ်စွာဘုရား.. အရှင်ဘုရားတို့ ဧတဒဂ်ရာထူး၌ ချီးကျူးမြှောက်စား ထားတော်မူအပ်သော ထိုရဟန်းတော် အရှင်မြတ်ကဲ့သို့ တပည့်တော်သည်လည်း နောက်အခါ တဆူဆူသော ဘုရားရှင်၏ သာသနာတော်၌ တောကျောင်းနေ ရဟန်းကိုတွင် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး = ဧတဒဂ်ဘွဲ့ထူးရပုဂ္ဂိုလ် ဖြစ်ရပါလို၏”ဟု ဆုတောင်းပတ္ထနာမှု ပြုလေ၏။ မြတ်စွာဘုရားသည် အန္တရာယ်မရှိ ဆုတောင်းပြည့်မည်ကို မြင်တော်မူလတ်၍ “နောင်သောအခါ ဂေါတမမြတ်စွာ သာသနာ၌ သင်သည် တောကျောင်းနေ ရဟန်းတို့တွင် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး = ဧတဒဂ်ဘွဲ့ထူးရပုဂ္ဂိုလ် ဖြစ်လိမ့်မည်”ဟု ဗျာဒိတ်စကား ကြားတော်မူပြီးလျှင် ဖဲကြွတော်မူလေ၏။ (ဤမှနောက် အကြားကာလဝယ် မထေရ်၏ အခြားတပါးသော ကောင်းမှုကုသိုလ် အကြောင်းအရာကို မဟာအဋ္ဌကထာ၌ မပြဆိုအပ်တော့)။
(ခ) နောက်ဆုံးဘဝ ရဟန်းပြုခြင်း
ထိုလှေသူကြီး အမျိုးကောင်းသားသည် အသက်ထက်ဆုံး ကောင်းမှုများကို ပြု၍ (အပါယ်လေးပါး မလားမရောက်ရပဲ) နတ်ပြည် လူ့ပြည်တို့၌ ကျင်လည်ကျက်စား၍ လာခဲ့ရာ ဤအကျွန်ုပ်တို့၏ မြတ်စွာဘုရားရှင် ပွင့်ထွန်းတော်မူရာ ကာလဝယ် မဂဓတိုင်း နယ်မြေအဝင်အပါ နာလက-မည်သော ပုဏ္ဏားရွာ၌ မယ်တော် ရူပသာရီပုဏ္ဏေးမ၏ ၀မ်းကြာတိုက်ဝယ် ပဋိသန္ဓေ တည်နေဖြစ်ပွါး၍ ဥပတိဿ, စုန္ဒ, ဥပသေနဟူသော = နောင်တော်သုံးဦး၊ စာလာ, ဥပစာလာ, သီသူပစာလာဟူသော အမတော် သုံးယောက်တို့၏ ညီအထွေး မောင်အထွေးဖြစ်ကာ အမည်အားဖြင့် ရေဝတ-ဟု အမည်တွင်လေသည်။
၂၅၅
ထို့နောက် ရေဝတ၏ မိဖတို့သည် “ကြီးလာ ကြီးလာတိုင်းသော ကလေးများကို မြတ်စွာဘုရား၏သား ရဟန်းများသည် ခေါ်ဆောင်သွားကြကာ ရှင်ပြုပေးကြကုန်၏၊ ငါတို့သား ရေ၀တကို အသက်အရွယ် ငယ်စဉ်ပင် (ရဟန်းများ ရှင်သာမဏေ ပြုမပေးကြမီ) အိမ်ရာအနှောင်အဖွဲ့ဖြင့် နှောင်ဖွဲ့ကြကုန်အံ့”ဟု သဘောတူ တိုင်ပင်ကြကုန်၏။
(ဤ၌။ ။အရှင်သာရိပုတ္တရာသည် မိမိရဟန်းပြုပြီးလျှင် စာလာ, ဥပစာလာ, သီသူပစာလာဟူသော နှမသုံးယောက်နှင့် စုန္ဒ, ဥပသေန ညီနှစ်ဦးတို့ကို ရှင်ရဟန်းပြုပေးလေသည်၊ ရေ၀တသူငယ် တယောက်သာလျှင် အိမ်မှာ ကျန်ရစ်ခဲ့လေသည်။ ထို့ကြောင့် မိဖနှစ်ပါးတို့ ဤသို့ တိုင်ပင်ကြလေသည်)။
ထိုသို့ သဘောတူ တိုင်ပင်ကြပြီးနောက် မိဖနှစ်ပါးတို့သည် အမျိုးဇာတ်အနွယ် စည်းစိမ်ဂုဏ်ရည်တူသော အိမ်ထောင်စုတခုမှ သတို့သမီးငယ်ကို ဆောင်ယူခဲ့ကြ၍ ရေဝတ၏ အဖွားအိုကို ရှိခိုးစေကြပြီးလျှင် “အမိ = ချစ်သမီး.. သင်ချစ်သမီးသည် သင်၏ ယခုအဖွားထက် အသက်အရွယ်ကြီးရင့်စွာ နေရသူ ဖြစ်ပါစေသတည်း”ဟု မင်္ဂလာဆုတောင်းစကား မြွက်ကြား ပြောဆိုကြကုန်၏။
(ဤဆုတောင်းစကား မိဖတို့ ပြောကြားကြသည်မှာ သတို့သမီးငယ်၏ အသက်ရှည်ခြင်းကို လိုလား တောင့်တကြ၍ ပြောကြားကြလေသည်။ ထိုအဖွားအိုမှာ ထိုအချိန်၌ အသက်နှစ်ပေါင်း တရာ့နှစ်ဆယ် ရှိပြီးဖြစ်၍ ဆံဖြူ, သွားကြွေ, အရေများ တွန့်လိပ်ကာ တကိုယ်လုံး မှည့်မည်း(မှဲ့မဲ)တွေ စွဲကပ်လျက် အိမ်အို၏ ဒိုင်းများကဲ့သို့ အလွန့်အလွန်ပင် ခါးကိုင်း၍ နေလေပြီ)။
ရေ၀တ သံဝေဂရခြင်း
ရေဝတသည် မိဖတို့၏ ထိုမင်္ဂလာ ဆုတောင်းစကားကို ကြားရလေလျှင် “ဤသူငယ်မကား အသက်ငယ်သူ ပဌမအရွယ်၌ တည်ရှိသူသာ ဖြစ်၏၊ ဤသူငယ်မ၏ ဤမျှနုနယ် တင့်တယ်သော
၂၅၆
ရုပ်အဆင်းသည် ငါ့အဖွား၏ ရုပ်အဆင်းနှင့် အလားတူ ရွတ်တွယိုယွင်း အိုမင်းရသည် ဖြစ်လိမ့်မည်တဲ့၊ ထိုမိဖတို့၏ အလိုဆန္ဒကို သိရအောင် ငါမေးဦးမည်”ဟု ကြံစည်ပြီးနောက် “အို မိခင်ဖခင်.. မိဖတို့သည် အဘယ်ကိုရည်ရွယ်၍ ဤသို့ ပြောဆိုကြသနည်း”ဟု မေးလေ၏။ မိဖတို့က “ချစ်သား.. သင်၏ ကြင်ယာ ဤသူငယ်မသည် သင့်အဖွားကဲ့သို့ အိုမင်းခြင်းသို့ ရောက်ပါစေသတည်းဟု မင်္ဂလာဆုတောင်းစကား ငါတို့မြွက်ကြားကြပါသည်”ဟု ပြန်ကြား ဖြေဆိုကြလေလျှင် ရေဝတသည် “အို မိခင်ဖခင်တို့.. ဤသူငယ်မ၏ နုနယ်လှသော ရုပ်အဆင်းသည် အဖွား၏ ရုပ်အဆင်းကဲ့သို့ အိုမင်းသည် ဖြစ်လိမ့်ဦးမည်လော”ဟု အမှန်တကယ်ပင် နားမလည်၍ မေးမြန်းလေ၏။ ထိုအခါ မိဖတို့သည် “ချစ်သား.. အဘယ်ကို ပြောဆိုနေသနည်း (=ဘာစကားတွေ ပြောနေဒါလဲ)၊ ဘုန်းကံကြီးမားသော သူများမှသာ မောင့်အဖွားပမာ ဤသို့ အိုအောင် မင်းအောင် နေကြရကုန်သည်”ဟု နားချ ပြောဆိုကြလေကုန်၏။
ရေဝတသည် “ဤသူငယ်မ၏ ဤမျှ လှပတင့်တယ် နုနယ်သော ရုပ်အဆင်းသည် ဤအဖွား၏ နည်းအတိုင်း ဆံဖြူ, သွားကြွေ, အရေတွန့်လိပ်သည် ဖြစ်လိမ့်မည်တဲ့။ ငါသည် ဤသို့ ရွတ်တွယိုယွင်း အိုမင်းရခြင်း သဘောရှိသည့် ရုပ်အဆင်း၌ တပ်မက်၍ အဘယ်မူစအံ့နည်း = အကျိုးမရှိသည်သာ၊ ငါ၏ နောင်တော်များ သွားတော်မူကြရာ လမ်းသို့ပင် လိုက်ပါတော့မည်”ဟု ကြံစည် ဆင်ခြင်ပြီးလျှင် သူငယ်တို့ဘာဝ မြူးထူးပျော်ပါး ကစားလိုဟန်ဆောင်၍ အခြားအရွယ်တူ သူငယ်ဖော်များကို “သူငယ်ချင်းတို့.. လာကြကုန်၊ ပြေးတန်းကစားကြစို့”ဟု ပြောဆိုလေ၏။ မိဖတို့က “ချစ်သား.. မင်္ဂလာဆောင်သောနေ့မှာ အိမ့်ပြင်ပသို့ မသွားပါလင့်”ဟု တားမြစ်ကြသော်လည်း ရေဝတသည် သူငယ်တို့နှင့် အတူတကွ ကစားလိုဟန်ဆောင်၍ မိမိပြေးလှည့် (ပြေးရမည့်အလှဲ့) ကျရောက်သောအခါ အနည်းငယ်သာ ပြေးသွား၍ ကိုယ်လက်သုတ်သင်သည့်ဟန်ပြု၍ အချိန်ကို ဖင့်နွှဲစေ၍
၂၅၇
ပြန်လာ၏။ ဒုတိယအကြိမ်ပြေးလှည့် ရောက်သောအခါ ထို့ထက် လျင်မြန်သကဲ့သို့ ပြေးသွားကာ ပြန်လာလေ၏။ တတိယအကြိမ်ပြေးလှည့် ရောက်လတ်သော်ကား “ငါ့အဖို့ရာ ဤအခါသည် အလွတ်ထွက်ပြေးရန် အခါကောင်းတည်း”ဟု အောက်မေ့ သိရှိပြီးလျှင် မျက်နှာမူမိ (ခြေဦးတည့်)ရာ အရပ်အတိုင်း တအားကုန် ပြေးသွား၍ ပံသုကူဓုတင်ဆောင် ရဟန်းတို့ သီတင်းသုံးနေထိုင်ရာ တောကျောင်းသို့ ရောက်လေလျှင် မထေရ်တို့ကို ရှိခိုး၍ ရှင်သာမဏေပြုပေးရန် တောင်းပန်လေ၏။
မထေရ်တို့က “အို သူတော်ကောင်းကလေး.. ငါတို့သည် သင့်ကို ‘အဘယ်သူ့သား’ဟူ၍ မသိကြပါကုန်၊ သင်ကလည်း အဆင်တန်းဆာ အပြည့်အစုံ ဆင်မြဲတိုင်းဖြင့်သာ လာရောက်သူ ဖြစ်၏။ အဘယ်သူသည် သင့်ကို ရှင်ပြုပေးဝံ့လိမ့်မည်နည်း = မပေးဝံ့သည်သာ”ဟု ငြင်းပယ်စကား မိန့်ကြားတော်မူကြလေလျှင် ရေ၀တသည် လက်ရုံးနှစ်ဖက်ကို မြှောက်ချီ၍ “အကျွန်ုပ်ကို လုယက်နေကြပါသည်။ အကျွန်ုပ်ကို လုယက်နေကြပါသည်”ဟု မြည်တမ်း ဟစ်အော်လေ၏။
ထိုမှဤမှလည်း ရဟန်းတော်များ စည်းဝေးရောက်ရှိ လာကြပြီးလျှင် “အို သူတော်ကောင်းကလေး.. ဤနေရာ၌ သင်၏ အဝတ်အစားကိုသော်၎င်း, အဆင်တန်းဆာကိုသော်၎င်း လုယက်ယူငင်သူ တဦးမျှ မရှိချေ။ သင်ကလည်း ‘လုယက်နေကြပါသည်’ဟု ဟစ်အော်မြည်တမ်းပြောဆို၏၊ သင်သည် အဘယ်ကို ရည်ညွှန်း၍ ထိုသို့ ပြောဆိုသနည်း”ဟု မေးမြန်းကြလေ၏။ ထိုအခါ ရေ၀တသူငယ်သည်-
“အရှင်ဘုရားတို့.. တပည့်တော်သည် အဝတ်တန်းဆာ (အလုခံရသည်)ကို ရည်ညွှန်း၍ ပြောသည်မဟုတ်ပါ။ စင်စစ်သော်ကား တပည့်တော်၏အဖို့ရာ (ရှင်ရဟန်း မပြုရသည့်အတွက်) လူ,နတ်,နိဗ္ဗာန် = ချမ်းသာသုံးပါးကို အလုအယက် ခံနေရပါသည်။ (ဤ၌ လူ,နတ်,နိဗ္ဗာန် =
၂၅၈
ချမ်းသာသုံးပါးဟူသော စကားကို အဆင့်ကြားအားဖြင့် ပြောဆိုခြင်း ဖြစ်သည်။) ထိုသို့ လူ,နတ်,နိဗ္ဗာန် = ချမ်းသာသုံးပါး အလုအယက် ခံနေရသည်ကို ရည်ညွှန်း၍ ပြောဆိုခြင်း ဖြစ်ပါသည်။ အရှင်ဘုရားတို့သည် တပည့်တော်ကို ရှင်ရဟန်း ပြုမပေးကြလျှင် ရှိပါစေဦးတော့၊ တပည့်တော်၏ နောင်တော်ကြီးကိုကား အရှင်ဘုရားတို့သည် သိကြပါ၏လော”–
ဟု မေးမြန်းလေ၏။ ရဟန်းတို့က “သင်၏ နောင်တော်ကြီးကား အဘယ်အမည်ရှိသနည်း”ဟု မေးမြန်းကြပြန်သော် ရေဝတသူငယ်သည် “တပည့်တော်၏ နောင်တော်ကြီးသည် လူဖြစ်စဉ်အခါက ‘ဥပတိဿ’ အမည်ရှိပါ၏။ ယခု ရဟန်းဖြစ်သော အခါ၌ကား ‘သာရိပုတ္တရာ အမည်ရှိသူ ဖြစ်နေသည်’ဟု အားလုံးက ပြောကြပါသည်ဘုရား”ဟူ၍ ပြန်ကြား လျှောက်ထားလေ၏။
ထိုအခါ ရဟန်းတို့သည် “ငါ့ရှင်တို့.. ဤသို့ဖြစ်လျှင် (=ဒီလိုဆိုလျှင်) ဤအမျိုးကောင်းသားကလေးကား ငါတို့၏ ညီအထွေးကလေး ဖြစ်နေပါပကော၊ ငါတို့ကို နောင်တော်ကြီး ဖြစ်တော်မူသော တရားစစ်မှူး သာရိပုတ္တရာ မထေရ်မြတ်က အလျင်ရှေးဦးကပင် ‘ငါတို့၏ ဆွေမျိုးများအား မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ = အယူမှား ရှိကြသူချည်း ဖြစ်ကုန်၏၊ တစုံတယောက်သောသူသည် ငါတို့၏ ဆွေမျိုးဟု ပြောဆိုကာ လာရောက်ခဲ့သော် ထိုသူကို ဟုတ်ဟုတ် ငြားငြား = ဖြစ်နိုင်သည့် နည်းလမ်းဥပါယ်ဖြင့် ရှင်ရဟန်း ပြုပေးလိုက်ကြလော့’ဟု မှာတမ်းပြောဆိုထားပြီ ဖြစ်လေသည်။ ဤယခု သူငယ်သည်ကား ငါတို့နောင်ကြီး ဓမ္မသေနာပတိ သာရိပုတ္တရာ မထေရ်မြတ်၏ အဇ္ဈတ္တိက = အတွင်းကျသော ညီအရင်းတယောက် ဖြစ်လေသည်။ သို့ရကား ထိုသူငယ်ကို ငါတို့ ရှင်ပြုပေးကြကုန်စို့”ဟု အားလုံးပင် တိုင်ပင်ညီညွတ်ကြကာ တစပဉ္စကကမ္မဋ္ဌာန်းကို ပြောပြ၍ ရေဝသသူငယ်ကို ရှင်ပြုပေးကြလေ၏။ ထို့နောက် အသက်နှစ်ဆယ် ပြည့်လတ်သော် ရဟန်းခံပေးကြ၍ ကမ္မဋ္ဌာန်းအလုပ်၌ အားထုတ်စေကြလေကုန်၏။
၂၅၉
အရှင်ရေ၀တမထေရ်သည် ကမ္မဋ္ဌာန်းကို ယူပြီးနောက် ဆရာဥပဇ္ဈာယ်တို့နှင့် မနီးမဝေးသောအရပ်၌ မြေမညီညွတ် ခရွတ်ခရော် ကျောက်စရစ် ကျောက်ခဲပေါများလှသည့် ရှားတောအတွင်းသို့ ဝင်ရောက်၍ ရဟန်းတရား ပွါးများကြိုးကုတ် အားထုတ်လေ၏။ ထိုအရှင်ရေ၀တ၏အဖို့ရာ “ငါသည် အရဟတ္တဖိုလ်သို့ မရောက်သေးပဲသာဖြင့် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကိုသော်၎င်း, နောင်တော် မထေရ်မြတ်ကိုသော်၎င်း မဖူးမြော်သေး”ဟု ဇွဲသန်သန်ဖြင့် ကမ္မဋ္ဌာန်းတရား ပွါးများ အားထုတ်စဉ်ပင် သုံးလအချိန်ကာလကို လွန်ခဲ့လေကုန်သည်။ သိမ်မွေ့ နူးညံ့လှစွာသော (သူဌေးသား) အမျိုးကောင်းသား၏ အဖို့ရာ အလွန်ကြမ်းတမ်းသော အစာအာဟာရကို စားသောက် ဘုဉ်းပေးရသည်ဖြစ်၍ စိတ်သည် အရေတွန့်လိပ်သည့်အလား တွန့်လိပ်၍ နေလေသည် (သီဟိုဠ်မူအလို- စိတ်သည် နူးညံ့မွန်မြတ်သည် မဖြစ်နိုင်)၊ ကမ္မဋ္ဌာန်းအလုပ်သည် ကျွတ်လွတ်မှုသို့ ရုတ်တရက် မရောက်နိုင်ပဲ ရှိလေ၏။ သို့သော် အရှင်ရေဝတမထေရ်သည် စိတ်ဇွဲကို မလျှော့ပဲ သုံးလလွန်သောအခါ ပဝါရဏာပြု၍ ဝါကျွတ်ပြီးလတ်သော် အရပ်တပါးသို့ မပြောင်းရွှေ့ပဲ ထိုရှားတောအရပ်၌ပင် ဆက်လက်၍ ရဟန်းတရား ပွါးများကြိုးကုတ် အားထုတ်တော်မူလေသည်။ ထိုသို့ ဝီရိယာဓိပတိ ဇွဲရှိရှိဖြင့် ရဟန်းတရား ပွါးများကြိုးကုတ် အားထုတ်လေလေ မထေရ်၏စိတ်သည် တည်ကြည်လေ တည်ကြည်လေ ဖြစ်၍လာလေ၏။ မထေရ်မြတ်သည် ဆက်၍ ဝိပသနာတရား ပွါးများကြိုးကုတ် အားထုတ်လတ်သော် အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ဆိုက်ရောက်တော်မူလေ၏။
မြတ်စွာဘုရား ရဟန်းများစွာတို့နှင့်တကွ ကြွလာတော်မူခြင်း
အရှင်သာရိပုတ္တရာ မထေရ်သည် ညီငယ်ရေဝတ ရှင်ရဟန်းပြုကြောင်း ကြားသိရသော အချိန်ကပင် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို “မြတ်စွာဘုရား.. တပည့်တော်၏ညီငယ် ရေဝတသည် ရှင်ရဟန်း ပြုပါပြီတဲ့၊ သူသည် ဤသာသနာတော်၌ မွေ့လျော် ပျော်ပိုက်မူလည်း ပျော်ပိုက်လေရာ၏ မပျော်ပိုက်ပဲ ရှိသော်မူလည်း
၂၆၀
ရှိလေရာပါ၏၊ သွားရောက်၍ ထိုရေ၀တ ညီငယ်ရဟန်းကို ကြည့်ရှု အကဲခပ်ပါရစေဘုရား”ဟု လျှောက်ထားလေသည်။ မြတ်စွာဘုရားသည် ထိုအချိန်၌ အရှင်ရေ၀တမှာ ဝိပဿနာအလုပ် အပြင်းအထန် အားထုတ်နေဆဲရှိသည်ကို သိတော်မူ၍ နှစ်ကြိမ်တိုင်တိုင် မသွားရန် တားမြစ်တော်မူပြီးလျှင် တတိယအကြိမ်မြောက် တောင်းပန် လျှောက်ထားအပ်သည်ရှိသော် ထိုအချိန်၌ကား အရှင်ရေဝတ အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်ရှိပြီး ဖြစ်သည်ကို ပိုင်းခြား သိမြင်တော်မူ၍ “ချစ်သားသာရိပုတ္တရာ.. ငါဘုရားလည်း သင်ချစ်သားတို့နှင့်အတူ လိုက်ပါပေအံ့၊ ရဟန်းတို့အား ပြောကြားလေလော့”ဟု မိန့်တော်မူ၏။
အရှင်သာရိပုတ္တရာ မထေရ်သည် ရဟန်းသံဃာကို စည်းဝေးစေ၍ “ငါ့ရှင်တို့.. မြတ်စွာဘုရားသည် ဒေသစာရီ ကြွချီတော်မူလိုသည်၊ လိုက်လိုသော ရဟန်းတို့သည် လာရောက်ကြကုန်လော့”ဟု ရဟန်းအားလုံးတို့အားပင် ပြောကြားတော်မူလေ၏။ မြတ်စွာဘုရားရှင် ဒေသစာရီ လှည့်လည်ရန် ကြွတော်မူသောအခါ ကျောင်းတိုက်၌ ချန်နေရစ်ကြသော ရဟန်းတို့မည်သည် နည်းပါးလှကုန်၏၊ “မြတ်စွာဘုရား၏ ရွှေအဆင်းရှိသော ရူပကာယ ကိုယ်တော်ကိုလည်း မပြတ် ဖူးမြော်ကြရလိမ့်မည်၊ ချိုမြိန်သော တရားစကားကိုလည်း နာကြားကြရလိမ့်မည်”ဟု ကြံစည် အောက်မေ့ကြကာ များသောအားဖြင့် လိုက်ပါလိုသော ရဟန်းတို့ကသာ များကြကုန်၏။ သို့ရကား မြတ်စွာဘုရားသည် ရဟန်းသံဃာများစွာ ခြံရံလျက် “ရေဝတကို ကြည့်ရှုတော်မူမည်”ဟု ကျောင်းတော်မှ ထွက်ကြွတော်မူခဲ့လေ၏။
အရှင်သီဝလိ၏ ဘုန်းတန်ခိုး
ထိုသို့ ထွက်ကြွတော်မူသောအခါ တနေရာ၌ အရှင်အာနန္ဒာ မထေရ်သည် လမ်းနှစ်မြွာသို့ရောက်၍ မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို “မြတ်စွာဘုရား.. ဤအရပ်၌ လမ်းနှစ်မြွာတို့ ရှိကြပါသည်။ အဘယ်လမ်းဖြင့် သံဃာသည် ကြွသွားစေလိုပါသနည်း”ဟု
၂၆၁
မေးလျှောက်လေ၏။ မြတ်စွာဘုရားရှင်က “ချစ်သားအာနန္ဒာ.. ထိုလမ်းနှစ်မြွာတို့တွင် အဘယ်လမ်းသည် မကွေ့မကောက် ဖြောင့်မတ်သနည်း”ဟု မေးတော်မူလေလျှင် အရှင်အာနန္ဒာ မထေရ်သည် “မြတ်စွာဘုရား.. မကွေ့မကောက် ဖြောင့်မတ်သောလမ်း (=ဖြတ်လမ်း)သည် ယူဇနာသုံးဆယ်ရှိ၍ နတ်ဘီလူးတို့ စိုးအုပ်ရာ အစာလည်းခေါင်းပါး ဘေးရန်လည်း များလှပါသည်ဘုရား၊ လှီးလွှဲကွေ့ကောက်၍ သွားရမည့် (အများသွားနေကျ) လမ်းရိုးသည်ကား ယူဇနာ ခြောက်ဆယ်ရှိ၍ ဘေးရန်ကင်းကွာ အစာအစား ပေါများလှပါသည်ဘုရား”ဟု လျှောက်ထားလေ၏။ ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် “ချစ်သားအာနန္ဒာ.. သီဝလိ ရဟန်းသည် ငါဘုရားတို့နှင့် အတူတကွ လိုက်ပါလာ၏လော”ဟု မေးတော်မူလေ၏။ ရှင်အာနန္ဒာမထေရ်က “လိုက်ပါလာပါသည် မြတ်စွာဘုရား”ဟု လျှောက်ထားလေလျှင် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် “ချစ်သားအာနန္ဒာ.. ထိုသို့ဖြစ်လျှင် = သီဝလိရဟန်း ငါတို့နှင့်အတူတကွ လိုက်ပါလာလျှင် သံဃာသည် ဘေးရန်ပေါများ အစာရှားသည့် အဖြောင့်လမ်း (=ဖြတ်လမ်း)ကိုပင် ယူလော့၊ သီဝလိရဟန်း၏ ကောင်းမှုတန်ခိုးကို စုံစမ်းကြကုန်အံ့”ဟု မိန့်တော်မူလေ၏။
ထိုသို့ မိန့်တော်မူပြီးလျှင် မြတ်စွာဘုရားသည် ရဟန်းအပေါင်း ခြံရံလျက် အရှင်သီဝလိ၏ ရှေးကောင်းမှု ဘုန်းတန်ခိုးကို လက်တွေ့စုံစမ်းသိရှိရန် ဘေးရန်များ အစာရှားသည့် တောအုပ်လမ်းသို့ တက်ရောက် ကြွချီတော်မူလေ၏။ ထိုလမ်းသို့ တက်ရောက်သော အချိန်မှစ၍ နတ်အပေါင်းသည် တယူဇနာ, တယူဇနာ အရပ်၌ မြို့ကြီး တခု တခု ဖန်ဆင်းကြ၍ ဘုရားအမှူးရှိသော သံဃာတော်များ နေထိုင်ရန် ကျောင်းတိုက်များကို စီမံဖန်ဆင်းထားနှင့်ကြလေ၏။ မြတ်စွာဘုရားရှင်နှင့်တကွ သံဃာတော်တို့ ရောက်တိုင်း ရောက်တိုင်းသော နေရာကျောင်းတိုက်တို့၌ နတ်သားတို့သည် ထိုမြို့နေ ပြည့်ရှင်မင်းက စေလွှတ်လိုက်သည့် အလုပ်သမားများကဲ့သို့ ဖြစ်ရှိကြ၍ (=မင်းလွှတ်လိုက်သည့် မင်းမှုထမ်း
၂၆၂
ယောက်ျားများအသွင် ဖန်ဆင်းကြ၍ဟု ဆိုလိုသည်။) ယာဂု, ခဲဖွယ်, ဆွမ်း-စသည်တို့ကို ထမ်းပိုးယူဆောင်ခဲ့ကြကာ “အရှင်သီဝလိမထေရ်သည် အဘယ်မှာနည်း, အရှင်သီဝလိမထေရ်သည် အဘယ်မှာနည်း”ဟု မေးမြန်း လိုက်ပါကြလေ၏။ အရှင်သီဝလိမထေရ်သည် ထိုပူဇော်ဖွယ်ဝတ္ထု အစုစုကို ခံယူစေ၍ မြတ်စွာဘုရားထံသို့ သွားရောက်လေ၏။ မြတ်စွာဘုရားသည် ရဟန်းသံဃာနှင့် အတူတကွ အရှင်သီဝလိအား နတ်တို့ အမြတ်တနိုး လှူဒါန်းအပ်သော ဆွမ်း, ခဲဖွယ်, ဘောဇဉ်, ယာဂုတို့ကို ဘုဉ်းပေး သုံးဆောင်တော်မူလေ၏။
ဤနည်းဖြင့်ပင် မြတ်စွာဘုရားသည် ပူဇော်သက္ကာရမှုကို သုံးဆောင်တော်မူလျက် နေ့စဉ် နေ့စဉ် တယူဇနာခရီးတိုင်တိုင် ကြွချီတော်မူ၍ ယူဇနာသုံးဆယ်ရှိသော ခရီးခဲကို တလဖြင့် လွန်မြောက်ပြီးလျှင် အရှင်ခဒိရဝနိယ ရေဝတမထေရ်၏ ကြိုတင် ပြုပြင်ထားသဖြင့် ညီညွတ်သော ရှားတောကျောင်းသို့ ရောက်တော်မူလေ၏။ အရှင်ရေဝတမထေရ်သည် မြတ်စွာဘုရားရှင် ကြွလာတော်မူမည်ကို ကြိုတင်သိရှိ၍ မိမိ၏နေရာ ရှားတောကျောင်း၌ ဘုရားအမှူးရှိသော သံဃာအား နေလောက်အောင် ကျောင်းများကို၎င်း, မြတ်စွာဘုရားရှင်အတွက် ဂန္ဓကုဋီ တိုက်တော်ကို၎င်း, ညဉ့်သန့်ရာ, နေ့သန့်ရာဌာန- စသည်တို့ကို၎င်း တန်ခိုးဖြင့် ဖန်ဆင်းပြီးလျှင် မြတ်စွာဘုရားအား ခရီးဦးကြို ကြွခဲ့လေသည်။ မြတ်စွာဘုရားသည် တန်ဆာဆင်အပ် သပ်ယပ်သော ခရီးဖြင့် ကျောင်းတိုက်သို့ ဝင်တော်မူလေ၏။ ထို့နောက် မြတ်စွာဘုရားရှင် ဂန္ဓကုဋီ တိုက်တော်သို့ ဝင်တော်မူပြီးလတ်သော် ကျန်သော ရဟန်းတို့သည် ဝါစဉ်အတိုင်း မိမိတို့သို့ရောက်သော ကျောင်းအိပ်ရာနေရာ အသီးသီးသို့ ဝင်တော်မူကြလေကုန်၏။ နတ်တို့သည် “ဤအချိန်ကား ဆွမ်းအာဟာရ ဘုဉ်းပေးရန် အချိန်မဟုတ်”ဟု သိရှိကြကာ အဖျော်ရှစ်မျိုး (သပြေ,သရက်၊ မုဒရက်၊ ဖက်သက်, သစ် မည်စည်။ ငှက်ပျောနှစ်မျိုး၊ ကြာစွယ်တိုး၊ ရှစ်မျိုး အဖျော်ရည်။)တို့ကို ပို့ဆောင် ဆက်ကပ်ကြကုန်၏။ ဤနည်းဖြင့်ပင် မြတ်စွာဘုရားရှင်၏
၂၆၃
အဖို့ရာ ပူဇာ သက္ကာရကို ခံယူ သုံးဆောင်တော်မူစဉ် လဝက်( တဆယ့်ငါးရက်) အချိန်သည် လွန်ခဲ့လေသည်။
ဥဒ္ဓစ္စသမားများ အထင်မှားကြခြင်း
ထိုစဉ်အခါ အချို့အချို့သော ဥဒ္ဓစ္စပြောများ စိတ်လွင့်ပါးသော ရဟန်းတို့သည် တနေရာ၌ ထိုင်နေကြပြီးလျှင် “လူနတ်တို့ဆရာ မြတ်စွာဘုရားသည် ‘ငါ့အဂ္ဂသာဝက၏ ညီအထွေး’ဟု မိန့်တော်မူကာ ဤသို့သဘောရှိသည့် နဝကမ္မအလုပ် အားထုတ်၍သာနေသော ရဟန်းကို ကြည့်ရှုရန် ကြွလာတော်မူဘိ၏။ ဤယခု အရှင်ရေ၀တ၏ ကျောင်းတိုက်ကြီး အနီးအပါး၌ ဇေတဝန် ကျောင်းတိုက်ကြီးသည်၎င်း, ဝေဠုဝန် ကျောင်းတိုက်ကြီး- စသည်တို့သည်၎င်း ဘာလုပ်မည်နည်း။ ဤရေဝတ ရဟန်းသည်လည်း ဤသို့သဘောရှိသည့် နဝကမ္မအလုပ်ကို ပြုလုပ်နေသူသာ ဖြစ်၏။ သို့စဉ် နဝကမ္မအလုပ် အားထုတ်နေသော ရဟန်းသည် အဘယ်မည်သော ရဟန်းတရားကို ပြုလုပ် အားထုတ်နိုင်ချိမ့်မည်နည်း = ပြုလုပ်နိုင်မည် မဟုတ်ဟု ကဲ့ရဲ့သင်္ဂြိုဟ် စကားတင်းဆိုကြလေကုန်၏။
ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် “ငါဘုရား ဤအရပ်၌ ကြာမြင့်စွာနေလျှင် ဤအရပ်သည် ပရိသတ်လေးခဏ်း ရောပြွမ်း၍ လာပေလိမ့်မည်၊ တောကျောင်းနေ ရဟန်းတို့မည်သည် ဆိတ်ငြိမ်ခြင်းကို အလိုရှိကြကုန်၏၊ ငါဘုရား ကြာကြာနေလျှင် ရေဝတ၏အဖို့ရာ မချမ်းမသာ နေရခြင်း ဖြစ်ပေလိမ့်မည်”ဟု ကြံစည်ဆင်ခြင်ပြီးနောက် အရှင်ရေဝတ၏ နေသန့်ရာအရပ်သို့ ကြွရောက်တော်မူလေ၏။ အရှင်ရေဝတမထေရ်သည် တပါးတည်း စင်္ကြံစွန်းဝယ် မှီရာတံကဲပျဉ်ကိုမှီ၍ ကျောက်ဖျာထက်၌ ထိုင်နေရင်းက မြတ်စွာဘုရား ကြွလာတော်မူသည်ကို အဝေးမှပင်မြင်၍ ခရီးဦးကြိုဆိုကာ မြတ်စွာဘုရားကို ရိုသေမြတ်နိုး ရှိခိုးဝတ်ပြုလေ၏။
မြတ်စွာဘုရားသည် အရှင်ရေဝတကို “ချစ်သားရေဝတ.. ဤအရပ်ကား ခြင်္သေ့, သစ်, ကျား, သားရဲများ နေရာဌာနဖြစ်၏။ ကြမ်းတမ်းသော ဆင်မြင်းစသည်တို့၏ အသံကိုကြားလျှင်
၂၆၄
သင်ချစ်သားသည် အဘယ်သို့ ပြုသနည်း”ဟု မေးတော်မူလေ၏။ အရှင်ရေဝတသည် “မြတ်စွာဘုရား.. ထိုဆင်ကြမ်း မြင်းကြမ်း စသည်တို့၏ အသံကို ကြားရသော တပည့်တော်၏ (သန္တာန်မှာ) တော၌ မွေ့လျော်ပျော်ပိုက်ခြင်း = အရညရတိတရား ထပ်တလဲလဲ ဖြစ်ပွါးပါသည်ဘုရား”ဟု လျှောက်ထားလေ၏။ မြတ်စွာဘုရားသည် ထိုနေ့သန့်ရာအရပ်၌ အရှင်ရေဝတမထေရ်အား ဂါထာ ငါးရာတို့ဖြင့် တောကျောင်းနေခြင်း၏ အကျိုးအာနိသင်မည်သော တရားစကား ဟောကြားတော်မူပြီးလျှင် နောက်တနေ့၌ မနီးမဝေးသော အရပ်ဝယ် ဆွမ်းခံ လှည့်လည်တော်မူပြီးနောက် (ရှင်ရေ၀တ၏ ရှားတောကျောင်းတိုက်သို့ တဖန် မပြန်တော့ပဲ ထိုအရပ်မှပင်) အရှင်ရေ၀တကို ပြန်နစ်စေတော်မူ၍ အရှင်ရေ၀တ၏ ကျေးဇူးမဲ့ကို ပြောကြားကြသည့် ဥဒ္ဓစ္စသမား စိတ်လွင့်ပါးသော ရဟန်းများ၏ တောင်ဝှေး, ဘိနပ်, နယ်ဆီဗူး, ထီးတို့ကို မေ့ကျန်နေရစ်ရန် တန်ခိုးတော်ဖြင့် စီမံတော်မူလေ၏။
ထိုဥဒ္ဓစ္စသမား ရဟန်းများသည် မိမိ၏ အသုံးအဆောင်များကို ယူဆောင်ရန် အရှင်ရေဝတ၏ ကျောင်းတိုက်သို့ ပြန်နစ်လာကြသည်ရှိသော် လာခဲ့ရင်းလမ်းဖြင့်ပင် သွားကြပါသော်လည်း ထိုမိမိတို့နေရာဌာနကို မမှတ်မိနိုင်အောင် ရှိကြလေကုန်၏။ မှန်၏- ထိုဥဒ္ဓစ္စသမား ရဟန်းများသည် ရှေးနေ့များက (တန်ခိုးဖြင့် ဖန်ဆင်းအပ်သည့်) တန်းဆာဆင်အပ်သော လမ်းဖြင့် သွားကြရ၍ ထိုပြန်မည့်နေ့၌ကား မညီညွတ်သော (မူလပကတိ)လမ်းဖြင့် သွားကြရလျက် ထိုထိုအရပ်၌ (မောပန်းကာ) အပန်းဖြေ နားနေကြရကုန်၏။ အချို့နေရာ၌ကား ဒူးထောက်၍ သွားကြရကုန်၏၊ ထိုရဟန်းတို့သည် သစ်ပင်ငယ်များ, ချုံပုပ်ပေါင်းများ, ဆူးများကို ပင်ပန်းဆင်းရဲစွာ ကျော်လွှားနင်းနယ် သွားကြရကုန်လျက် မိမိတို့နေခဲ့သောအရပ်နှင့် တူသည့်အရပ်သို့ ရောက်ရှိကြလေသော် ထိုထိုရှားငုတ်တိုများ၌ မိမိတို့၏ ထီးများ, ဘိနပ်များ, နယ်ဆီဗူးများ, တောင်ဝှေးများကို ချိတ်လျက် ထောင်လျက်သား တွေ့မြင်ကြရလေကုန်၏။ ထိုအခါကျမှ ထိုဥဒ္ဓစ္စသမား
၂၆၅
ရဟန်းများသည် “ဤအရှင်ရေဝတ ရဟန်းကား ဣဒ္ဓိရှင် = တန်ခိုးရှင် ရဟန်းပေတည်း”ဟု သိကြ၍ မိမိတို့၏ ပရိက္ခရာများကို ယူဆောင်ခဲ့ကြပြီးလျှင် “ဩ.. မြတ်စွာဘုရားရှင်အတွက် စီမံအပ်သော ပူဇော်သက္ကာရသည် ဤသို့ အံ့ဖွယ်သဘော ရှိစွာ့တကား”ဟု တအံ့တဩ ပြောဆိုကြကာ သာဝတ္ထိပြည်သို့အရောက် သွားရောက်ကြလေကုန်၏။
ရှေ့မှ သွားနှင့်ကြ၍ သာဝတ္ထိသို့ ရောက်နှင့်ကြသော ရဟန်းတို့ကို ဝိသာခါ ကျောင်းအမကြီးသည် မိမိအိမ်၌ ဆွမ်းစားပင့်ကာ ထိုင်နေကြသောအခါ၌ “အရှင်ဘုရားတို့.. အရှင်ရေဝတ၏ နေထိုင်ရာ ကျောင်းတိုက်သည် နှစ်သက်ဖွယ် ရှိပါ၏လားဘုရား”ဟု မေးမြန်းလေ၏။ ထိုအခါ အလျင်လက်ဦး ရောက်နှင့်ကြသော ထိုရဟန်းတို့သည် “ဒါယိကာမကြီး.. အရှင်ရေဝတ၏ နေထိုင်ရာ ကျောင်းတိုက်သည် နှစ်သက်ဖွယ် ပျော်မွေ့ဖွယ် ရှိလှပါ၏၊ ထိုကျောင်းတိုက်သည် နန္ဒဝန်နတ်ဥယျာဉ် စိတ္တလတာ နတ်ဥယျာဉ်နှင့် တသွင်တည်း တပုံတည်း တူလှပါပေ၏”ဟု ဖြေဆိုကြကုန်၏။ ထို့နောက်မှ ကျောင်းအမကြီးသည် အားလုံးသော ရဟန်းတို့၏နောက်မှ ရောက်လာကြသည့် ဥဒ္ဓစ္စသမား ရဟန်းများကို “အရှင်ကောင်းတို့.. အရှင်ရေ၀တ၏ နေထိုင်ရာ ကျောင်းတိုက်သည် နှစ်သက်ဖွယ် ရှိပါ၏လားဘုရား”ဟု မေးမြန်းပြန်လေ၏။ ထိုအခါ ဥဒ္ဓစ္စသမား ရဟန်းများသည် “မမေးပါနှင့် ဒါယိကာမကြီး..၊ ထိုအရှင်ရေဝတ နေရာအရပ်သည် စကားထဲ၌ပင် ထည့်သွင်းပြောဆိုခြင်းငှါ မသင့်လျော်သောအရပ် ဖြစ်ပါသည်။ ထိုအရှင်ရေဝတ နေရာအရပ်သည် ကျတ်တီးမြေပြင် ဖြစ်သည့်ပြင် ကျောက်စရစ်ခဲများ ကျောက်ပြား ကျောက်တုံးများဖြင့် အလွန်လျှင် မြေမညီသော ရှားတောအရပ်ကြီး ဖြစ်ပါသည်။ ထိုအရပ်၌ အရှင်ရေ၀တသည် ဆင်းရဲစွာ နေရှာပါသည်”ဟု နောက်ဆုံး မိမိတို့ တွေ့ခဲ့သည့်အတိုင်း ဖြေကြား ပြောဆိုကြလေကုန်၏။
၂၆၆
ဝိသာခါကျောင်းအမကြီးသည် အလျင်လက်ဦး ရောက်လာသောရဟန်း, နောက်ကျ၍ ရောက်လာကြသော ရဟန်းတို့၏ မတူထူးခြား ကွဲပြားသော အဖြေစကားကို ကြားသိရ၍ “အဘယ်ရဟန်းတို့၏ စကားက မှန်မည်နည်း”ဟု ကွဲပြားစွာ သိရှိရန် နေမွန်းလွဲအခါ၌ နံ့သာပန်းကို ယူဆောင်၍ မြတ်စွာဘုရားအား ဆည်းကပ်ရန် သွားရောက် ရှိခိုးပြီးလျှင် အပြစ်လွတ်ရာအရပ်၌ ထိုင်နေလျက် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို “မြတ်စွာဘုရား.. အရှင်ရေ၀တမထေရ်၏ နေရာအရပ်ကို အချို့သော မထေရ်တို့က ချီးမွမ်းကြပါသည်။ အချို့သော မထေရ်တို့က ကဲ့ရဲ့ကြပါသည်၊ ဤသို့ အဖြေစကား နှစ်ထွေပြားရခြင်းသည် အဘယ့်ကြောင့်ပါနည်း မြတ်စွာဘုရား..”ဟု လျှောက်ထား မေးမြန်လေ၏။ ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ဝိသာခါ ကျောင်းအမကြီးကို “ဝိသာခါ.. လောကအခေါ် မွေ့လျော်ဖွယ် အရပ်ပင်ဖြစ်စေ, မမွေ့လျော်ဖွယ် အရပ်ပင်ဖြစ်စေ အကြင် အရပ်၌ အရိယာတို့၏ စိတ်သည် မွေ့လျော်၏၊ ထိုအရိယာတို့ စိတ်မွေ့လျော်ရာ အရပ်သည်သာလျှင် မွေ့လျော်ဖွယ်အရပ် မည်ပေ၏”ဟု မိန့်တော်မူပြီးလျှင်-
“ဂါမေ ဝါ ယဒိ ဝါရညေ၊
နိန္နေ ဝါ ယဒိ ဝါ ထလေ။
ယတ္ထ အရဟန္တော ဝိဟရန္တိ၊
တံ ဘူမိရာမဏေယျကံ။
ဝိသာခေ = ပုဗ္ဗာရုံကျောင်းအမ မိဂါရမာတာ အို ဝိသာခါ..။ ဂါမေ ဝါ = ငါးပါးအာရုံ ကာမဂုဏ်တို့ ဝန်းရုံထူထပ် ရွာအရပ်၌ဖြစ်စေ။ ယဒိ = ထိုသို့မဟုတ်။ အရညေ ဝါ = ကာမဂုဏ်ငါး အာရုံများမှ ဝေးခြားတုံလတ် တောအရပ်၌ဖြစ်စေ။ နိန္နေ ဝါ = စိမ့်စမ်းများဖြင် ရေသွင်သွင်နှင့် သစ်ပင်စိမ်းလန်း ချိုင့်ဝှမ်းရာ အရပ်၌ဖြစ်စေ။ ယဒိ = ထိုသို့မဟုတ်။ ထလေ ဝါ = သစ်ပင်မရှိ မြူအတိလျှင် ပြွမ်းဘိပူလောင် ကုန်းခေါင်ခေါင် အရပ်၌ဖြစ်စေ။ ယတ္ထ = အမှတ်မထင် အကြင်အရပ်၌။
၂၆၇
အရဟန္တော = အာသဝေါကုန်ခန်း ရဟန္တာသခင် အရှင်မြတ်တို့သည်။ ဝိဟရန္တိ = ဣရိယာပထ မျှတရွှင်ပြုံး သီတင်းသုံး နေတော်မူကြကုန်၏။ တံ ဌာနံ = ထိုရဟန္တာသခင် အရှင်မြတ်တို့ သီတင်းသုံးနေထိုင်ရာ အရပ်သည်။ ဘူမိရာမဏေယျကံ = မြေအပြင်ဝယ် မွေ့လျော်ဖွယ်မှန်လှ အရပ်ဌာနပေတည်း” -
ဟူသော ဤဂါထာကို ဟောတော်မူလေ၏။ (ဤစကားရပ်စုကား အင်္ဂုတ္တရအဋ္ဌကထာမှ ဖြစ်သည်)။
(ဂ) ဧတဒဂ်ဘွဲ့ထူး ရတော်မူခြင်း
မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် နောက်တချိန်ဝယ် ရဟန်းတော်တို့အား ဧတဒဂ်ဘွဲ့ထူး နှင်းအပ်သောသဘင် ဆင်ယင်ကျင်းပသောအခါ ဤအရှင် ခဒိရဝနိယ-ရေဝတမထေရ်အား-
“ဧတဒဂ္ဂံ ဘိက္ခဝေ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ အာရညကာနံ ယဒိဒံ ရေ၀တော ခဒိရဝနိယော = ရဟန်းတို့.. တောကျောင်းနေကြသော ငါဘုရား၏ တပည့်သာဝက ရဟန်းတို့တွင် ရှားတော၌နေသော ရေဝတရဟန်းသည် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး ဖြစ်ပေ၏”-
ဟု ချီးကျူး မြွက်ဆိုတော်မူကာ “ အာရညက = တောကျောင်းနေသော အရာ”ဝယ် ဧတဒဂ် ထားတော်မူလေ၏။
(ဤ၌။ ။အခြားတပါးသော မထေရ်တို့သည် တောကျောင်း နေကြသည်ရှိသော် သပ္ပါယဖြစ်လောက်သော တော, သပ္ပါယဖြစ်လောက်သော ရေ, သပ္ပါယဖြစ်လောက်သော ဆွမ်းခံရွာများကို ရွေးချယ် မှတ်သားပြီးမှ တောကျောင်းနေတော်မူကြ၏၊ ဤအရှင် ရေဝတမထေရ်သည်ကား ထိုသပ္ပါယများကို အလေးမထား ဂရုမမူ မရွေးချယ်ပဲ ကျတ်တီးမြေပြင် ကျောက်စရစ် ကျောက်ပြား ကျောက်တုံးများ ပေါများကာ မြေအပြင်လည်း မညီညွတ်သည့် ရှားတော၌ နေတော်မူ၏၊ ထို့ကြောင့် ဤအရှင်မြတ်ကိုသာ “အာရညက = တောကျောင်းနေသော အရာ”ဝယ် ဧတဒဂ်ထားတော်မူသည်ဟု အထူးမှတ်ယူထု၏)။
၂၆၈
ဤအရှင်ခဒိရဝနိယ-ရေဝတမထေရ်နှင့်စပ်သော တရားတို့ကို အပဒါနပါဠိ အဋ္ဌကထာ, ဓမ္မပဒအဋ္ဌကထာ- စသည်တို့မှ ထုတ်နုတ်မှတ်ယူရာ၏။
ဤကား အရှင်ခဒိရဝနိယရေဝတမထေရ် အကြောင်းတည်း။
**********
(၁၅) အရှင်ကင်္ခါရေဝတမထေရ်အကြောင်း
(က) မထေရ်၏ ရှေးဆုတောင်း
ဤကင်္ခါရေဝတမထေရ်သည် လွန်ခဲ့သော ကမ္ဘာတသိန်းထက်ဝယ် ပဒုမုတ္တရ မြတ်စွာဘုရားရှင် လက်ထက်တော်၌ ရှေးမထေရ်အလောင်း သူတော်ကောင်းတို့ နည်းတူ လူများအပေါင်းနှင့် အတူတကွ ကျောင်းတော်သို့သွား၍ ပရိသတ်အစွန်အဖျား၌ ရပ်တည်ကာ တရားနာသည်ရှိသော် မြတ်စွာဘုရားရှင်က ရဟန်း တပါးကို “ဈာယီ = ဈာန်ဝင်စားကြသော ရဟန်း”တို့တွင် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး = ဧတဒဂ်ထားတော်မူသည်ကို တွေ့မြင်လတ်၍ “ငါသည်လည်း နောက်အခါဝယ် ဤရဟန်းကဲ့သို့ပင် ဖြစ်မှ သင့်တော်တော့မည်”ဟု ကြံစည်ဆင်ခြင်ကာ တရားပွဲ ပြီးဆုံးသောအခါ မြတ်စွာဘုရားကို ပင့်ဖိတ်၍ ရှေးမထေရ်အလောင်းများနည်းတူ ခုနစ်ရက်ပတ်လုံး ကြီးစွာသော ပူဇော်သက္ကာရမှု ပြုပြီးလတ်သော် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို “မြတ်စွာဘုရား.. တပည့်တော်သည် ဤအဓိကာရကောင်းမှု ကုသိုလ်ကံကြောင့် အခြားတပါးသော စည်းစိမ်များကို မတောင့်တ၊ စင်စစ်သော်ကား အရှင်ဘုရားတို့သည် ဤနေ့မှအထက် လွန်ခဲ့သော ခုနစ်ရက်က ဈာန်ဝင်စားလေ့ရှိသော အရာဝယ် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး = ဧတဒဂ်ရာထူး၌ ထားတော်မူအပ်သော ရဟန်းကဲ့သို့ပင် တပည့်တော်သည်လည်း နောက်အခါဝယ် တဆူဆူသော ဘုရားရှင်၏ သာသနာ၌ ဈာန်ဝင်စားလေ့ရှိကြသော ရဟန်းတို့တွင် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး = ဧတဒဂ်ဘွဲ့ရပုဂ္ဂိုလ် ဖြစ်ရပါလို၏”ဟု လျှောက်ဆိုကာ ဆုတောင်းပတ္ထနာမှု ပြုလေ၏။
၂၆၉
ပဒုမုတ္တရ မြတ်စွာဘုရားသည် အနာဂတ်ကို ရှုကြည့် ဆင်ခြင်တော်မူလတ်သော် ထိုအမျိုးကောင်းသား၏ ဆုတောင်းပတ္ထနာချက် ပြည့်စုံလိမ့်မည်ကို မြင်တော်မူ၍ “နောက်အခါဝယ် ကမ္ဘာတသိန်းအဆုံး၌ ဂေါတမမြတ်စွာဘုရား ထင်ရှား ပွင့်တော်မူလိမ့်မည်၊ ထိုဘုရား၏ သာသနာ၌ သင်သည် ဈာန်ဝင်စားသော ရဟန်းတို့တွင် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး = ဧတဒဂ်ဘွဲ့ရပုဂ္ဂိုလ် ဖြစ်ပေလိမ့်မည်”ဟု ဗျာဒိတ်ကြားတော်မူပြီးလျှင် ဖဲကြွတော်မူလေ၏။
(ခ) နောက်ဆုံးဘဝ ရဟန်းပြုခြင်း
ထိုအမျိုးကောင်းသားသည် အသက်ထက်ဆုံး ကုသိုလ်ကောင်းမှုကိုပြု၍ ကမ္ဘာတသိန်း ကာလပတ်လုံး (အပါယ်လေးပါး မလားမရောက်ပဲ) နတ်ပြည် လူ့ပြည်တို့၌ ကျင်လည်ကျက်စား၍ အကျွန်ုပ်တို့၏ မြတ်စွာဘုရားရှင် ပွင့်ထွန်းတော်မူရာ ကာလဝယ် သာဝတ္ထိပြည် မဟာဘောဂသူကြွယ်မျိုး သူဌေးမျိုး၌ ဖြစ်၍ အမည်အားဖြင့် ရေ၀တ-ဟု အမည်တွင်လေသည်။ ရေ၀တ သူဌေးသားသည် တနေ့သ၌ နေလွဲအခါ ကျောင်းတော်သို့ တရားနာရန် သွားရောက်ကြသော လူများအပေါင်းနှင့် အတူတကွ ဇေတဝန်ကျောင်းတော်သို့ သွားရောက်၍ ပရိသတ်အစွန်၌ ရပ်တည်ကာ မြတ်စွာဘုရား၏ တရားစကားကို နာကြားရသည် ရှိသော် သဒ္ဓါတရား ဖြစ်ပွါးကာ သာသနာဝန်ထမ်း ရှင်ရဟန်းပြုပြီးနောက် မြတ်စွာဘုရား အထံတော်မှ ကမ္မဋ္ဌာန်းတရားကို နာယူကာ သမာဓိပရိကံ စီမံပြုလုပ် အားထုတ်လတ်သည်ရှိသော် လောကီဈာန်ရ ရဟန်းဖြစ်၍ ဈာန်ကိုပင် အခြေပါဒကပြုကာ ဝိပဿနာကမ္မဋ္ဌာန်း စီးဖြန်းလတ်သည်တွင် အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ဆိုက်ရောက်တော်မူလေ၏ = ရဟန္တာဖြစ်လေ၏။
(ဂ) ဧတဒဂ်ဘွဲ့ထူး ရတော်မူခြင်း
ထိုအရှင် ကင်္ခါရေဝတမထေရ်သည် မြတ်စွာဘုရား ဝင်စားတော်မူအပ်သော သမာပတ်တို့တွင် အနည်းငယ်မျှသာ သမာပတ်တို့ကို ထား၍ များစွာသော သမာပတ်တို့ကို ဝင်စားလျက်
၂၇၀
နေ့နေ့ညဉ့်ညဉ့် ဈာန်တရားတို့၌ လေ့လာ နိုင်နင်းတော်မူလေသည်။ ထို့နောက် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ရဟန်းတော်တို့အား ဧတဒဂ်ဘွဲ့ထူး နှင်းအပ်သောသဘင် ဆင်ယင်ကျင်းပသောအခါ ဤအရှင်ကင်္ခါရေဝကမထေရ်အား-
“ဧတဒဂ္ဂံ ဘိက္ခဝေ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ ဈာယီနံ ယဒိဒံ ကင်္ခါရေ၀တော = ရဟန်းတို့.. ဈာန်ဝင်စားလေ့ ရှိကြသော ငါဘုရား၏ တပည့်သာဝက ရဟန်းတို့တွင် ကင်္ခါရေဝတ ရဟန်းသည် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး ဖြစ်ပေ၏”-
ဟု ချီးကျူး မြွက်ဆိုတော်မူကာ “ဈာန်ဝင်စားသောအရာ”ဝယ် ဧတဒဂ်ထားတော်မူလေ၏။
ကင်္ခါရေ၀တဟု အမည်ရခြင်းအကြောင်း
အခါတပါး မြတ်စွာဘုရားသည် သာဝတ္ထိပြည်မှ ရာဇဂြိုဟ်ပြည်သို့ ခရီးဒေသစာရီ ကြွချီတော်မူလတ်သော် အရှင်ကင်္ခါရေဝတသည် လမ်းခရီးအကြား၌ တင်လဲချက်ရာ တင်းကုပ် (ထန်းလျက်တင်လဲချက်ရာ တဲကုပ်)သို့ ဝင်၍ မုန့်ညက်နှင့် ဖွဲထည့်သော တင်လဲကို (တင်လဲထန်းလျက်ခဲ ပြုရာဝယ် မာကျောအောင် တင်လဲ ထန်းလျက်ထဲ၌ မုန့်ညက်မှုန့် အနည်းငယ်နှင့် ဖွဲ ထည့်နေကြသည်ကို) မြင်ရသောကြောင့် “အာမိသနှင့် တကွသော တင်လဲ ထန်းလျက်သည် မအပ် = တင်လဲထန်းလျက်ထဲ၌ မုန့်ညက်နှင့် ဖွဲတည်းဟူသော အာမိသ ပါရှိနေသောကြောင့် မအပ်၊ တင်လဲ ထန်းလျက်ကို နေလွဲသောအခါ သုံးဆောင်ခြင်းငှါ) မအပ်”ဟု ယုံမှားတွေးတောမှု သံသယကုက္ကုစ္စ ရှိသည်ဖြစ်၍ သူ၏တပည့် ပရိသတ်နှင့်တကွ တင်လဲထန်းလျက် နေလွဲအခါ၌ မသုံးဆောင်ချေ။
ထိုမထေရ်၏စကားကို ယုံကြည်ကိုးစား လိုက်နာကြသော ရဟန်းတို့သည်လည်း တင်လဲကို မသုံးဆောင်ကြကုန်။ မြတ်စွာဘုရားရှင်အား ရဟန်းတို့က ထိုအကြောင်းကို လျှောက်ထားကြသောအခါ
၂၇၁
မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ရဟန်းတို့ကို “ရဟန်းတို့.. အဘယ့်ကြောင့် တင်လဲ၌ မုန့်ညက်နှင့် ဖွဲကို လူများ ထည့်ကြသနည်း”ဟု မေးတော်မူ၏။ ရဟန်းတို့က “မာကျောစိမ့်သောငှါ ထည့်ပါကုန်၏ဘုရား”ဟု လျှောက်ထားကြလေလျှင် မြတ်စွာဘုရားသည် “ရဟန်းတို့.. အကယ်၍ မာကျောစိမ့်သောငှါ တင်လဲ၌ မုန့်ညက်မှုန့်နှင့် ဖွဲကို လူတို့ထည့်ကြလျှင် ထိုထည့်သော မုန့်ညက်မှုန့်နှင့် ဖွဲ့သည် တင်လဲဟူသော အရေအတွက်သို့ ရောက်သည်သာတည်း။ ရဟန်းတို့.. အလိုရှိတိုင်း တင်လဲကို သုံးဆောင်ခြင်းငှါ ငါဘုရား ခွင့်ပြု၏”ဟု အနုညာတသိက္ခာပုဒ် ခွင့်ပြု ပညတ်တော်မူလေသည်။
အရှင်ကင်္ခါရေဝတသည် လမ်းခရီးအကြားဝယ် ကျင်ကြီး၌ အပင်ပေါက်သော ပဲနောက်ကို မြင်ရ၍ “ပဲနောက်တို့သည် မအပ်ကုန်၊ ကျက်ပြီးသော ပဲနောက်များသည်လည်း အပင်ပေါက်ကုန်၏”ဟု မိန့်ဆိုကာ မအပ်ဟု ယုံမှား တွေးတောမှု သံသယကုက္ကုစ္စ ရှိသည်ဖြစ်၍ သူ၏တပည့် ပရိသတ်နှင့်တကွ ပဲနောက်ကို မသုံးဆောင်။ ထိုမထေရ်၏ စကားကို ယုံကြည်ကိုးစား လိုက်နာကြသော ရဟန်းတို့သည်လည်း ပဲနောက်ကို မသုံးဆောင်ကြကုန်။ မြတ်စွာဘုရားရှင်အား ရဟန်းတို့က ဤအကြောင်းကို လျှောက်ထားကြသောအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် “ရဟန်းတို့.. ကျက်ပြီးသော ပဲနောက်တို့ကို အပင်ပေါက်စေကာမူ အလိုရှိတိုင်း သုံးဆောင်ခြင်းငှါ ငါဘုရား ခွင့်ပြု၏”ဟု အနညာတသိက္ခာပုဒ် ခွင့်ပြု ပညတ်တော်မူလေသည်။ (ဤအကြောင်းများကား ဝိနည်းမဟာဝါ ၆-ဘေသဇ္ဇက္ခန္ဓက ပိဋကတ်မြန်မာပြန် စာမျက်နှာ ၃ဝ၃၊ ၃၀၄-တို့၌ လာ၏။)
ဤသို့လျှင် ဤယခု အရှင်ရေဝတမထေရ်သည် အပ်စပ်သော ဝတ္ထုတို့၌ပင် မအပ်စပ်ဟု တွေးတောယုံမှားမှု ဝိနယကုက္ကုစ္စ အားကြီးလှသောကြောင့် ကင်္ခါရေဝတမထေရ်ဟု အမည်တွင်လေသည် = တွေးတောယုံမှားမှု အားကြီးသော ရေ၀တမထေရ်ဟု ဆိုလိုသည်။
၂၇၂
ထိုမှတပါး ဤကင်္ခါရေဝတ မထေရ်နှင့်စပ်သော တရားတို့ကို အပဒါန် ပါဠိအဋ္ဌကထာ, ထေရဂါထာ အဋ္ဌကထာ- စသည်တို့မှ ထုတ်နုတ်မှတ်ယူရာ၏။
ဤကား အရှင်ကင်္ခါရေဝတမထေရ် အကြောင်းတည်း။
**********
(၁၆) အရှင်သောဏကောဠိဝိသမထေရ်အကြောင်း
(က) မထေရ်၏ရှေးဆုတောင်း
ဤအရှင်သောဏကောဠိဝိသ မထေရ်အလောင်း သူတော်ကောင်းသည် ရှေး လွန်လေပြီးသောအခါ ပဒုမုတ္တရ မြတ်စွာဘုရားရှင် လက်ထက်တော်ဝယ် သူဌေးမျိုး၌ဖြစ်၍ “သီရိဝဍ္ဎသူဌေးသား”ဟု အမည်တွင်လေသည်။ သီရိဝဍ္ဎသူဌေးသားသည် အရွယ်သို့ ရောက်လတ်သော် ရှေးမထေရ် အလောင်းလျာများနည်းတူ ကျောင်းတော်သို့သွား၍ ပရိသတ်အစွန်အဖျား၌ ရပ်တည်ကာ တရားနာသည်ရှိသော် မြတ်စွာဘုရားရှင်က ရဟန်းတပါးကို “အာရဒ္ဓဝီရိယ = အပြင်းအထန်ကြိုးကုတ် အားထုတ်ကြသော ရဟန်း”တို့တွင် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး = ဧတဒဂ် ထားတော်မူသည်ကို တွေ့မြင်လတ်၍ “ငါသည်လည်း နောက်အခါဝယ် ဤရဟန်းကဲ့သို့ပင်ဖြစ်မှ သင့်တော့မည်”ဟု ကြံစည်ဆင်ခြင်ကာ တရားပွဲပြီးဆုံးသောအခါ မြတ်စွာဘုရားကို ပင့်ဖိတ်၍ ခုနစ်ရက်ပတ်လုံး မဟာဒါနကြီး ပေးလှူပြီးလျှင် ရှေးမထေရ် အလောင်းအလျာများနည်းတူ ဆုတောင်းပတ္ထနာမှု ပြုလေ၏။ မြတ်စွာဘုရားသည် ထိုသူဌေးသား၏ ဆုတောင်းချက် ပြည့်စုံမည်ကို မြင်တော်မူ၍ ရှေးနည်းအတိုင်း ဗျာဒိတ်ကြားပြီးလျှင် ကျောင်းတော်သို့ ပြန်ကြွတော်မူလေ၏။
ဗာရာဏသီပြည်သား အမျိုးကောင်းသားဘဝ
သီရိဝဍ္ဎသူဌေးသားသည် အသက်ထက်ဆုံး ကုသိုလ်ကောင်းမှုကို ပြု၍ နတ်ပြည် လူ့ပြည်တို့၌ ကျင်လည် ကျက်စားလျက် ကမ္ဘာတသိန်းကို လွန်မြောက်၍ ဤဘဒ္ဒကမ္ဘာဝယ်
၂၇၃
ကဿပမြတ်စွာဘုရားရှင် ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူပြီးနောက် အကျွန်ုပ်တို့၏ မြတ်စွာဘုရားရှင် ပွင့်ထွန်းတော်မမူမီ ဗာရာဏသီပြည်ဝယ် အမျိုးကောင်းအိမ်၌ အမျိုးကောင်းသတို့သား ဖြစ်လာလေ၏။ ထိုအမျိုးကောင်း သတို့သားသည် မိမိ၏ သူငယ်ချင်းများနှင့် အတူတကွ တနေ့သ၌ ဂင်္ဂါမြစ်ဝယ် ရေကစား၍ နေလေ၏။
ထိုအခါ သင်္ကန်းဟောင်းနွမ်းသော ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အရှင်မြတ်တဆူသည် “ငါသည် ဗာရာဏသီပြည်ကို အမှီဂေါစရဂါမ်ပြု၍ ဂင်္ဂါမြစ်ကမ်းဝယ် သင်္ခမ်းကျောင်းကို ဆောက်လုပ်ကာ ဝါကပ်ဆိုပေအံ့”ဟု ကြံစည် ဆင်ခြင်တော်မူ၍ ရေအယဉ်ဖြင့် တိုက်ခတ် မျောပါလာသော သစ်သားချောင်းများ ကြိမ်နွယ်များကို ဆယ်ယူစုရုံးလျက် နေတော်မူ၏။ ထိုအခါ အမျိုးကောင်း သတို့သားသည် သူငယ်ချင်းတို့နှင့် အတူတကွ သွားရောက်၍ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အရှင်မြတ်ကို ရိုသေမြတ်နိုး ရှိခိုးရပ်တည်လျက် “အရှင်ဘုရားတို့.. အဘယ်အမှုကို ပြုနေတော်မူကြပါသနည်း”ဟု မေးလျှောက်လေ၏။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အရှင်မြတ်သည် “အမောင်သတို့သား.. ဝါလနီးကပ်လတ်သော် ရဟန်းတို့အဖို့ရာ နေထိုင်ရန် ကျောင်းကိုရမှ သင့်တော်မည်”ဟု မိန့်တော်မူလေ၏။
ထိုအခါ အမျိုးကောင်း သတို့သားသည် “အရှင်ဘုရား.. အရှင်မြတ်သည် ယနေ့ တရက်တာမျှ ဟုတ်ဟုတ်ငြားငြား = ဖြစ်နိုင်သော နည်းလမ်းဖြင့် ဆိုင်းငံ့တော်မူစေချင်ပါသည်၊ တပည့်တော်သည် နက်ဖြန်ခါ အရှင်ဘုရားအား ကျောင်းဆောက်လုပ် လှူဒါန်းပါမည်ဘုရား”ဟု လျှောက်ထားလေ၏။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အရှင်မြတ်သည် “ထိုအမျိုးကောင်း သတို့သားအားလျှင် ချီးမြှောက်မှုကို ပြုလုပ်မည်”ဟု လာခဲ့ရင်း ဖြစ်သောကြောင့် အမျိုးကောင်း သတို့သား၏ ပင့်ဖိတ်ချက်ကို လက်ခံ သာယာတော်မူလေ၏။ အမျိုးကောင်းသားသည် ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အရှင်မြတ်၏ လက်ခံသာယာကြောင်းကို သိရှိ၍ ပြန်သွားပြီးလျှင် နောက်တနေ့၌ ပူဇော်ဖွယ်မှု အစုစုကို ပြုစီရင်ပြီးလျှင် ပစ္စေကဗုဒ္ဓါအရှင်မြတ် ကြွလာတည်မူခြင်းကို စောင့်မျှော် ရပ်တည်လျက် နေလေ၏။
၂၇၄
ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အရှင်မြတ်သည်လည်း “ယနေ့ အဘယ်အရပ်၌ ဆွမ်းခံလှည့်လည်မှုကို ရရှိလိမ့်မည်နည်း”ဟုဆင်ခြင်လတ်သော် ထိုအကြောင်းကို သိ၍ အမျိုးကောင်းသား၏ အိမ်တံခါးဝသို့ ကြွတော်မူလေ၏။
အမျိုးကောင်းသားသည် ပစ္စေကဗုဒ္ဓါအရှင်မြတ် ကြွလာသည်ကို မြင်လတ်၍ အလွန် ချစ်ခင်နှစ်သက်လျက် သပိတ်ကိုယူ၍ ဆွမ်းလှူပြီးလျှင် “အရှင်ဘုရား.. အရှင်မြတ်တို့သည် ဤဝါတွင်း သုံးလပတ်လုံး တပည့်တော်၏ အိမ်တံခါးဝသို့သာ ကြွတော်မူကြပါကုန်ဘုရား”ဟု လျှောက်ထား တောင်းပန်ကာ ဝန်ခံချက်ကို ရယူပြီးလျှင် ပစ္စေကဗုဒ္ဓါအရှင်မြတ် ဆွမ်းဘုဉ်းပေးပြီး၍ ကြွသွားတော်မူလတ်သော် သူငယ်ချင်းတို့နှင့် အတူတကွ သွားရောက်၍ နေ့ခြင်းပြီး ပစ္စေကဗုဒ္ဓါအရှင်မြတ် နေထိုင်တော်မူရန် သင်္ခမ်းကျောင်း, စင်္ကြံ, ညဉ့်သန့်ရာ, နေ့သန့်ရာ ဌာနများကို ဆောက်လုပ်စေ၍ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အရှင်မြတ်အား လှူဒါန်းလေ၏။
အထူးအားဖြင့် ပစ္စေကဗုဒ္ဓါအရှင်မြတ် သင်္ခမ်းကျောင်းအတွင်းသို့ ကြွဝင်တော်မူသောအခါ နွားချေးအစို လိမ်းကျံအပ်သော မြေအပြင်၌ “ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အရှင်မြတ်၏ ခြေတော်တို့ဝယ် ရွှံ့ညွန်များ မငြိကပ်ပါစေလင့်”ဟူသော ရည်ရွယ်ချက်ဖြင့် မိမိ ခြုံရုံအပ်သည့် အဖိုးတသိန်းတန် ကမ္ဗလာနီကြီးကို ခြေအခင်းပြုကာ ခင်းပြီးလျှင် ကမ္ဗလာနီ၏အဆင်းနှင့် ပစ္စေကဗုဒ္ဓါအရှင်မြတ်၏ ကိုယ်တော်ရောင်တို့ တထပ်တည်း တူမျှနေသည်ကို ဖူးမြော်ရ၍ အလွန်လျှင် သဒ္ဓါကြည်ညိုဖြစ်ရှိကာ “အရှင်ဘုရားတို့ နင်းကြွသော အချိန်မှစ၍ ဤကမ္ဗလာ၏ အရောင်သည် အလွန်လျှင် တင့်တယ်သကဲ့သို့ ဤအတူပင်လျှင် ဖြစ်လေရာရာ သံသရာဘဝ၌ တပည့်တော်၌ လက်ခြေများ၏ အရောင်သည်လည်း လယ်ခေါင်ရန်းပန်းအသွေး နီတွေး တင့်တယ်သည် ဖြစ်ပါစေသတည်း၊ ကိုယ်အတွေ့သည်လည်း အကြိမ်တရာဖတ်အပ်သော ဝါဂွမ်းလွှာ၏
၂၇၅
အတွေ့ပမာ နူးညံ့သည် ဖြစ်ပါစေသတည်း”ဟု ဆုတောင်းပတ္ထနာမှု ပြုခဲ့လေသည်။
အမျိုးကောင်းသားသည် ဝါတွင်းသုံးလပတ်လုံး ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အရှင်မြတ်ကို ပြုစုလုပ်ကျွေး၍ ဝါကျွတ်ပြီး ပဝါရဏာပြုပြီးသောအခါ၌ တိစီဝရိက်သင်္ကန်းကို လှူဒါန်းလေ၏။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အရှင်မြတ်သည် သပိတ် သင်္ကန်း ပြည့်စုံတော်မူကာ ဂန္ဓမာဒနတောင်သို့သာလျှင် ကြွတော်မူလေ၏။
နောက်ဆုံးဘဝ ရဟန်းပြုခြင်း
ထိုအမျိုးကောင်းသားသည် အပါယ်လေးပါး မလားမရောက်ရပဲ နတ်ပြည် လူ့ပြည်တို့၌ ကျင်လည်ကျက်စားလျက် အကျွန်ုပ်တို့၏ မြတ်စွာဘုရားရှင် လက်ထက်တော်အခါဝယ် ကာဠစမ္ပာပြည် ဥသဘသူဌေးအိမ်၌ ပဋိသန္ဓေ တည်ယူနေလေ၏။ ထိုအမျိုးကောင်းသား ပဋိသန္ဓေ တည်ယူနေသောအချိန်မှစ၍ သူဌေး၏အိမ်သို့ အထောင်များစွာ လက်ဆောင်ပဏ္ဏာတို့ လာရောက်ကြကုန်၏။ အမျိုးကောင်းသား ဖွားမြင်သော နေ့၌လည်း ကာဠစမ္ပာပြည် တမြို့လုံး ပူဇော်သက္ကာရဖြင့် ဖုံးလျက်ရှိပေ၏။ ထိုအမျိုးကောင်းသားကို အမည်မှည့်သောနေ့၌ မိဖနှစ်ပါးတို့သည် “ငါတို့သားကား မိမိ၏အမည်ကို မိမိပင် မှည့်၍သာ လာသူဖြစ်၏၊ ငါတို့သား၏ ကိုယ်ရေအရောင်သည် ရွှေနီအရည်ဖြင့် သွန်းဖျန်းအပ်သကဲ့သို့ ဖြစ်ချေ၏”ဟု ပြောဆိုကြကာ အမျိုးကောင်းသား၏ အမည်ကို “သောဏသတို့သား = သောဏသူဌေးသား” ဟူ၍သာ မှည့်ခေါ်ကြလေကုန်၏။ (ဤသို့လျှင် ထိုသူဌေးသား၏ မိဖတို့ မှည့်ခေါ်သော အမည်မှာ သောဏ-ဟူ၍ ဖြစ်သည်၊ ကောဠိဝိသအနွယ် ဖြစ်သောကြောင့် အမည်ရင်းနှင့် အနွယ် နှစ်ရပ်စပ်၍ ထိုသူဌေးသားသည် “သောဏ- ကောဠိဝိသ သူဌေးသား”ဟု ထင်ရှားလေသည်)။ ထို့နောက် ထိုသူဌေးသားအတွက် အထိန်းတော် ခြောက်ကျိပ်တို့ကို ခန့်ထားပြီးလျှင် ထိုသူဌေးသားကို နတ်သားပမာ ချမ်းသာစွာ ပြုစုမှုယု ကြီးပြင်းစေကြလေကုန်၏။
၂၇၆
သူဌေးသားအတွက် အစာအာဟာရ စီမံကြပုံ
ထိုသူဌေးသားအတွက် အစာအာဟာရ စီမံကြပုံမှာ-
ရှေးဦးစွာ မင်းပယ် (၆ဝ)ခြောက်ဆယ် ကျယ်ဝန်းသော လယ်မြေအရပ်ကို ထွန်ယက်, စိုက်ပျိုးပြီးသောအခါ (၁) နွားနို့ရေ (၂) နံ့သာရေ (၃) ရေရိုးရိုး = ဤရေသုံးမျိုးဖြင့် သလေးစပါးပင်တို့ကို စောင့်ရှောက် ကြီးပြင်းစေကြရလေသည်။
လယ်အတွင်း ရေသွန်းမည့် မြောင်းများ၌ နွားနို့ရေ နံ့သာရေ အိုးစရည်းပေါင်းများစွာ သွန်းလောင်းကြရလေသည်။
သလေးနှံများ နို့ရည်ဝင်သောအခါ ကျေးငှက်-စသော ပိုးမွှားတို့၏ စားကြွင်းပြုမှု ဘေးရန်ကို ကာကွယ်ရန် အတွက်၎င်း, ကောက်သားတို့ နူးညံ့ရန်အတွက်၎င်း လယ်ကွက် ပတ်ဝန်းကျင်နှင့်တကွ လယ်ကွက်အတွင်း အကြားအကြားတို့၌ တိုင်များ စိုက်ထူပြီးလျှင် အခြင်,ရနယ် တန်းများပေး၍ ဖျာမိုးလျက် တင်းထိမ်ကန့်လန့်ကာ ကာရံပြီးလျှင် အပြင်အပ အစွန်းအနား၌ စောင့်နေကြရကုန်၏။
ကောက်စပါးများ မှည့်ရင့်သောအခါ စပါးကျီကြများကို (ကုင်္ကုမံ, လေးညှင်း, တောင်ဇလပ်ပွင့်, ကက္ကူ = ကမျည်းမှုန့် တည်းဟူသော) နံ့သာလေးမျိုးတို့ဖြင့် လိမ်းကျံ အပြေအပြစ် ပြုပြီးလျှင် ထို၏အထက်၌ အလွန်မွန်မြတ်သော နံ့သာတို့ဖြင့် ထုံလှိုင်ကြိုင်စေကြကုန်သည်။ ထို့နောင်မှ အလုပ်သမားပေါင်း များစွာတို့ လယ်အတွင်း ဆင်းကြကာ သလေးနှံများကို တရိုတသေ အညှာမှဖြတ်၍ အဆုပ်အဆုပ် ပြုလုပ်ကြပြီးလျှင် ကြိုးများဖြင့် စည်းနှောင်၍ အခြောက်လှန်းကြရကုန်၏။
ထို့နောင်မှ ကျီကြ၏ အောက်ဆုံး၌ နံ့သာတထပ် ခင်းပြီးလျှင် ထို၏အထက်မှ အခြောက်လှန်းပြီးသော စပါးနှံစည်းများကို ခင်းရပြန်သည်၊ ဤနည်းဖြင့် နံ့သာတထပ် စပါးနှံတထပ် အလဲအလှယ် ခင်း၍ ထပ်၍ ကျီကြပြည့်လတ်သော် တံခါးကိုပိတ်လျက် သုံးနှစ်ကြာအောင် ထားကြရလေသည်။
၂၇၇
သုံးနှစ်ပြည့်သောအခါမှ စပါးကျီကြကို ဖွင့်ကြရသည်၊ ဖွင့်လိုက်သောအခါ စမ္ပာပြည် တပြည်လုံး နံ့သာနံ့ဖုံး၍ သွားလေ၏။
ထိုသလေးစပါးများကို ဆန်ဖွပ်သောအခါ သေသောက်ကြူးတို့သည် ဖွဲကြမ်း, ဖွဲနုကို အလုအယက် ဝယ်ကြကုန်၏၊ ဆန်ကွဲ ဆန်ကျိုးကိုကား အလုပ်အကျွေး တပည့်များ ရယူကုန်၏။ သလေး ဆန်ရင်း ဆန်သားတို့ကို သူဌေးသားအတွက် ရွေးချယ်၍ ယူကြရလေသည်။
ထမင်းချက်ကြပုံမှာ- ရွှေချည်မျှင်ဖြင့် ရက်လုပ်အပ်သော ဆန်ဆေးတောင်း၌ ထိုသလေးဆန်ရင်းတို့ကို ထည့်၍ အကြိမ်တရာ ရေစစ်၍ ယူကြပြီးသော် ကျိုက်ကျိုက်ဆူသော ရေနွေး၌ တကြိမ်တည်းနှစ်၍ (ကြာကြာမထားရပဲ) ထုတ်ဆယ်ကြရလေသည်၊ ထိုအခါ ရေနွေးမှ လွတ်တိုင်း လွတ်တိုင်းသော နေရာသည် (ရေနွေးမှ လွတ်လျှင်ပင် ကျက်ပြီးသားဖြစ်၍) မုလေး(မြတ်လေး)ပန်းနှင့်တူသော ထမင်းဘောဇဉ် ဖြစ်၍လာလေ၏။
ထိုဘောဇဉ်ထမင်းကို ရွှေခွက်၌ ထည့်ကြပြီးလျှင် ထိုရွှေခွက်ကို ကျိုက်ကျိုက်ဆူလျက် ရေမပါသော ဃနာနို့ထမင်းချို အပြည့်ထည့်ထားသော ငွေခွက်ပေါ်၌ (အေးမသွားရန်) တင်ထားပြီးမှ ယူဆောင်လာကြ၍ သူဌေးသား၏ ရှေ့မှောက်ဝယ် ချထားကြရလေသည်။
သောဏ-ကောဠိဝိသ သူဌေးသားသည် ထိုသလေးထမင်းကို မိမိမျှတရုံသာ စားပြီးလျှင် နံ့သာထုံအပ်သောရေဖြင့် ခံတွင်းလုပ်ကျင်းခြင်း, လက်ခြေဆေးခြင်းအမှုကို ပြုလေသည်။ ထို့နောက် လက်ခြေဆေးပြီးသော ထိုသူဌေးသားအား အထူးထူး အပြားပြားသော (=အမျိုးမျိုးသော) ကွမ်းစသည်များကို ခံတွင်းနံ့ ကြိုင်လှိုင်စေရန် ဆက်သကြရကုန်၏။
သူဌေးသား သွားတိုင်း သွားတိုင်းသော အရပ်၌ ကောင်းမြတ် ဆန်းကြယ်သော အခင်းများကို ခင်း၍ပေးကြရ၏။ သူဌေးသား၏
၂၇၈
လက်ဖဝါး ခြေဖဝါးတို့သည် လယ်ခေါင်ရန်းပန်းအသွေး တွေးတွေးနီမြန်းကြကုန်၏။ သူဌေးသား၏ အတွေ့သည် အကြိမ်တရာဖတ်အပ်သော ဝါဂွမ်းလွှာပမာ နူးညံ့လှစွာ၏၊ ခြေဖဝါးအပြင်တို့၌ ပတ္တမြား နားဍောင်းဝယ် လက်ျာရစ်လည်၍တည်သော ကြာချည်အဆင်းရှိသည့် မွှေးညှင်းကလေးများ အစီအရီပေါက်လျက် ရှိကုန်၏။ သူဌေးသားသည် တဦးတယောက်၏ အပေါ်၌ စိတ်ဆိုး အမျက်ထွက်လျှင် “သင် သတိထား စဉ်းစား သိရှိလော့၊ ငါသည် ယခုပင် မြေကို နင်းလိုက်အံ့”ဟု ကြိမ်းမောင်းစကား ပြောကြားတတ်၏။ ထိုသူဌေးသား အရွယ်သို့ ရောက်လတ်သော် (အောက် ယသသူဌေးသား အခဏ်းမှာကဲ့သို့) ဥတုသုံးပါးတို့အား လျော်လျောက်ပတ်သည့် ပြာသာဒ်သုံးဆောင်တို့ကို ဆောက်လုပ်စေကာ ကခြေသည် မောင်းမများကိုလည်း (မိဖတို့က) ခစားစေကြလေသည်။ သူဌေးသားသည် ကြီးစွာသော စည်းစိမ်ကို ခံစားသုံးဆောင်လျက် နတ်သားပမာ ချမ်းသာစွာ စိုးအုပ်နေထိုင်လေ၏။
ထို့နောက် အကျွန်ုပ်တို့၏ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ဘုရားဖြစ်တော်မူပြီးလျှင် ဓမ္မစကြာတရား ဟောကြားတော်မူပြီး၍ ရာဇဂြိုဟ်ပြည်ကို အမှီဂေါစရဂါမ်ပြု၍ နေတော်မူစဉ် မဂဓတိုင်းရှင် ဘုရင်ဗိမ္ဗိသာရ မင်းတရားက သောဏ-သူဌေးသားကို ဆင့်ခေါ်စေတော်မူပြီးလျှင် ရွာသူကြီးပေါင်း ရှစ်သောင်းတို့နှင့် အတူတကွ မြတ်စွာဘုရားရှင်ထံတော်သို့ စေလွှတ်အပ်ရကား သောဏ-သူဌေးသားသည် တရားဒေသနာကို ကြားနာရပြီးလျှင် သဒ္ဓါတရား ကြီးမားစွာ ဖြစ်ရှိလျက် မြက်စွာဘုရားကို ရှင်ရဟန်းပြုပေးပါရန် တောင်းပန် လျှောက်ထားလေ၏။
ထိုအခါ သောဏ-သူဌေးသားကို မြတ်စွာဘုရားသည် “မိဖနှစ်ပါးတို့က ရှင်ရဟန်းပြုရန် ခွင့်ပြုအပ်ပြီလော”ဟု မေးတော်မူ၍ ခွင့်မပြုအပ်သေးကြောင်း ကြားသိတော်မူပြီးလျှင် “ချစ်သားသောဏ.. မြတ်စွာဘုရားတို့သည် မိဖနှစ်ပါး ခွင့်မပြုအပ်သော သားကို ရှင်ရဟန်းပြု၍ မပေးကြကုန်”ဟု ငြင်းပယ်စကား မိန့်ကြားတော်မူလေ၏။ သူဌေးသားသည် “ကောင်းပါပြီ မြတ်စွာဘုရား..”ဟု
၂၇၉
မြတ်စွာဘုရားရှင် မိန့်ကြားချက်ကို ဦးထိပ်ရွက် ပန်ဆင်၍ မိဖတို့ထံ ပြန်သွားကာ ခွင့်ပြုစေ၍ ဘုရားရှင် ထံမှောက် တဖန် ပြန်ရောက်ပြီးလျှင် မြတ်စွာဘုရား စေခိုင်းတော်မူချက်အရ ရဟန်းတော်တပါး၏ အထံ၌ ရှင်ရဟန်းပြုလေ၏။ (ဤကား အကြောင်းအရာ အကျဉ်းတည်း၊ ထိုသောဏ-သူဌေးသား ရဟန်းဖြစ်ပုံ အကြောင်းအရာ အကျယ်ကို ဝိနည်းမဟာဝါ ပိဋကတ်မြန်မာပြန် ၅-စမ္မက္ခန္ဓက စာမျက်နှာ ၂၆၃-မှစ၍ ကြည့်ရှု မှတ်ယူကုန်ရာ၏)။
သောဏမထေရ်သည် ရှင်ရဟန်းအဖြစ်ကို ရယူပြီး၍ ရာဇဂြိုဟ်ပြည်၌နေစဉ် များစွာသော ဆွေမျိုးသားချင်း မိတ်သင်္ဂဟသည် မြတ်နိုးတနာ ပူဇာသက္ကာရမှု များစွာ ပြုကြလေ၏။ မထေရ်၏ ရုပ်အဆင်းတင့်တယ်ပုံ ကျေးဇူးဂုဏ်ကို ချီးမွမ်းစကား များစွာ ပြောကြားကြ၏။ သောဏမထေရ်သည် “ငါ့အထံသို့ များစွာသောလူတို့ လာရောက်ကြကုန်၏။ ဤသို့သာ လာရောက်နေကြလျှင် ငါသည် သမထဝိပဿနာ ဘာဝနာကမ္မဋ္ဌာန်းအလုပ် အဘယ်မှာလျှင် အားထုတ်နိုင်မည်နည်း = အားထုတ်နိုင်တော့မည် မဟုတ်ချေ။ ငါသည် မြတ်စွာဘုရားရှင် အထံတော်၌ ကမ္မဋ္ဌာန်းတရား နာကြားပြီးလျှင် သီတဝနတောအုပ် သုသာန်သို့ သွားရောက်ကာ ရဟန်းတရား ပွါးများကြိုးကုတ် အားထုတ်ရပါမူ ကောင်းလေစွ၊ မှန်၏- ထိုအရပ်၌ ‘သုသာန်’ဟူ၍ စက်ဆုပ်ကြကာ လူအများ လာရောက်ကြမည် မဟုတ်ချေ။ ထိုသို့ မလာကြလျှင် ငါ၏ ရဟန်းကိစ္စသည် အထွတ်အထိပ် = အရဟတ္တဖိုလ်ပေါက် ရောက်ပေလိမ့်မည်”ဟု ကြံစည်ဆင်ခြင်တော်မူပြီးလျှင် မြတ်စွာဘုရားရှင် အထံတော်၌ ကမ္မဋ္ဌာန်းတရား နာကြားပြီးနောက် သီတဝနတောအုပ်သို့ သွားရောက်၍ ရဟန်းတရားကို ပွါးများဖို့ရန် စ-ဖန်အားသစ်လေ၏။
အပြင်းအထန် အားထုတ်တော်မူခြင်း
သောဏမထေရ်သည် “ငါ၏ကိုယ်ကား အလွန် သိမ်မွေ့စွာ၏၊ စင်စစ်သော်ကား မဂ်ဖိုလ်ချမ်းသာကို အလွယ်တကူနှင့်
၂၈၀
ရောက်ဖို့ရန် မတတ်နိုင်ချေ၊ သို့ရကား မိမိကိုယ်ကို ပင်ပန်းနွမ်းနယ်စေ၍လည်း ရဟန်းတရား ပွါးများအားထုတ်မှ သင့်တော်တော့မည်”ဟု ကြံစည် ဆင်ခြင်တော်မူပြီးနောက် (လျောင်းခြင်း, ထိုင်ခြင်း အလျှင်းပင် မပြုတော့ပဲ) ရပ်ခြင်း, စင်္ကြံသွားခြင်း ဣရိယာပုထ် နှစ်ပါးကိုသာ ဆောက်တည်၍ ပဓာနအလုပ် အပြင်းအထန် အားထုတ်လေ၏။ ထိုအရှင်သောဏမထေရ်၏ အဖို့ရာ အလွန်သိမ်မွေ့ နူးညံ့စွာသော ခြေဖဝါးအပြင် အစွန်းအနားတို့မှာ အဖူးအရူးများ ပေါက်ရောက်ကာ ကွဲကြသဖြင့် စင်္ကြံတခုလုံးမှာ သွေးခြင်းခြင်းနီ၍ နေလေတော့၏။ မထေရ်သည် ခြေထောက်တို့ဖြင့် မသွားနိုင်လတ်သော် တတောင်ဆစ်, ဒူးခေါင်းတို့ဖြင့် လေးဖက်တွားသွားလျက် ရဟန်းတရား ပွါးများ အားထုတ်လေ၏၊ တတောင်ဆစ်, ဒူးခေါင်းတို့လည်း ထို့အတူ ပေါက်ကွဲသဖြင့် စင်္ကြံတခုလုံး သွေးခြင်းခြင်းနီ၍ နေလေ၏။ ဤသို့စဉ် ဝီရိယကို အပြင်းအထန် အားထုတ်ပါသော်လည်း ကမ္မဋ္ဌာန်းနိမိတ် အရိပ်အရောင်ကို ဖြစ်စေခြင်းငှါ မစွမ်းနိုင်ရကား-
“အကယ်၍ ငါမှတပါး အခြားသူတယောက်သည် ဝီရိယကို အပြင်းအထန် အားထုတ်မည်ဆိုပါက ငါကဲ့သို့သာ ဖြစ်လေရာ၏ အားထုတ်လေရာ၏ = ဤမျှထက် ပိုလွန်၍ အားမထုတ်နိုင်လေရာ၊ ငါသည်ကား ဤသို့ပင် အားထုတ်ပါသော်လည်း မဂ်,ဖိုလ်တရားကို ဖြစ်စေခြင်းငှာ မစွမ်းနိုင်ချေ၊ သို့ရကား ငါသည် ဧကန်ပင် ဥဂ္ဃဋိတညူ, ဝိပဉ္စိတညူ, နေယျဟူသော မဂ်ဖိုလ်ရထိုက်သူပုဂ္ဂိုလ် မဖြစ်လေရာ၊ ငါသည် ပဒပရမပုဂ္ဂိုလ်သာ ဖြစ်လေရာ၏။ သို့ရကား ငါ့အဖို့ရာ ရှင်ရဟန်းအဖြစ်ဖြင့် အဘယ်အကျိုးရှိအံ့နည်း = ရှိမည်မဟုတ်လေရာ၊ ငါသည် လူ့ဘောင်သို့ လှည့်လည်လျောကျ၍ လောကစည်းစိမ်များကိုလည်း သုံးဆောင်ပေတော့အံ့၊ (လောကစည်းစိမ် ခံစားရင်းက) ကုသိုလ်ကောင်းမှုများကိုလည်း ပြုလုပ်ပေတော့အံ့”-
ဟု ကြံစည်မိလေ၏။
၂၈၁
ဝီဏောဝါဒ = မလျော့,မတင်း စောင်းကြိုးငြင်း
အဆုံးအမတရား ဟောတော်မူခြင်း
ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားသည် မထေရ်၏ စိတ်အကြံကို သိတော်မူ၍ ညနေချမ်းအခါ ရဟန်းအပေါင်း ခြံရံအပ်လျက် ထိုအရပ်သို့ ကြွရောက်ကာ သွေးခြင်းခြင်းနီသော စင်္ကြံကို မြင်တော်မူ၍ ရဟန်းတို့ကို “ရဟန်းတို့.. နွားသတ်ရာအရပ်ကဲ့သို့ သွေးခြင်းခြင်းနီနေသော ဤစင်္ကြံသည် အဘယ်ရဟန်း၏ စင်္ကြံနည်း”ဟု (သိတော်မူလျက်နှင့်ပင် တရားဟောရန် ရည်ရွယ်ချက်ဖြင့်) မေးတော်မူလေ၏။ ရဟန်းတို့က “မြတ်စွာဘုရား.. အလွန်အားထုတ်အပ်သော ဝီရိယရှိသည်ဖြစ်၍ စင်္ကြံသွားလျက် တရားကျင့်သော အရှင်သောဏ၏ ခြေဖဝါးတို့သည် ကွဲပေါက်ခဲ့ပါကုန်ပြီ၊ ယခု မြင်တော်မူရသည့် နွားသတ်ရာအရပ်ကဲ့သို့ သွေးခြင်းခြင်းနီနေသော ဤစင်္ကြံသည် ထိုသောဏရဟန်း၏ စင်္ကြံဖြစ်ပါသည်ဘုရား”ဟု လျှောက်ထားကြလေလျှင် မြတ်စွာဘုရားသည် အရှင်သောဏမထေရ်၏ ကမ္မဋ္ဌာန်းကျောင်းသို့ ကြွရောက်၍ အသင့် ခင်းထားအပ်ပြီးသော နေရာဝယ် ထိုင်နေတော်မူလေ၏။
အရှင်သောဏသည်လည်း မြတ်စွာဘုရားရှင် ထံတော်မှောက်သို့ လာရောက်ရှိခိုး ဝတ်ပြု၍ အပြစ်လွတ်ရာအရပ်၌ ထိုင်နေတော်မူ၏။ ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်က အရှင်သောဏမထေရ်ကို ရှေးဆိုအပ်ပြီးသည့်အတိုင်း ချစ်သား၏သန္တာန်၌ အကြံဖြစ်သည် မှန်၏လော-ဟု တိုက်ရိုက် မေးတော်မူလေလျှင် အရှင်သောဏမထေရ်သည် ဟုတ်မှန်ကြောင်း ဝန်ခံစကား ပြန်ကြားလျှောက်ထားလေ၏။ ထို့နောက် မြတ်စွာဘုရားရှင်က အရှင်သောဏမထေရ်ကို “ဝီဏောဝါဒ = မလျော့,မတင်း စောင်းကြိုးငြင်း အဆုံးအမတရား” ဟောကြားတော်မူသည်မှာ-
(ဗုဒ္ဓ)
ချစ်သားသောဏ.. ယခု ငါဘုရားမေးမြန်းမည့် စကားကို သင်ချစ်သား အဘယ်သို့ မှတ်ထင်သဘောကျသနည်း = သင်ချစ်သား သဘောကျသည့်အတိုင်း
၂၈၂
ဖြေဆိုခွင့်ရှိသည်၊ သင်ချစ်သားသည် ရှေး လူဖြစ်စဉ်အခါက စောင်းတီးခြင်း၌ လိမ္မာခဲ့သည် မဟုတ်လော။
(သောဏ)
ဟုတ်ပါသည် မြတ်စွာဘုရား..။
(ဤ၌။ ။အရှင်သောဏကို ငယ်စဉ်အခါက မိဘနှစ်ပါးတို့က “ငါတို့သားသည် အခြားအတတ်ကို သင်ကြားလျှင် ကိုယ်ပင်ပန်းလိမ့်မည်။ ဤစောင်းတီးခြင်း အတတ်ကား နေရာ၌ ချမ်းသာစွာ ထိုင်နေရင်းပင် သင်ယူနိုင်သော အတတ်ဖြစ်သည်”ဟု စဉ်းစားကြ၍ စောင်းအတတ်ကို သင်ကြသဖြင့် မထေရ်သည် စောင်းတီးအတတ်၌ လေ့လာနိုင်နင်းသူ ဖြစ်လေသည်။
မြတ်စွာဘုရားရှင်သည်လည်း “ဤသောဏရဟန်း၏ အဖို့ရာ အခြားကမ္မဋ္ဌာန်းဖြင့် အကျိုးမရှိနိုင်၊ ဤရဟန်းသည် လူဖြစ်စဉ်အခါ စောင်းအတတ်၌ နိုင်နင်းလေ့လာ လိမ္မာသူဖြစ်သည်။ မိမိ၏ စောင်းပညာ အရာ၌တည်၍ တရားဟောရလျှင် လျင်မြန်စွာ သိပေလိမ့်မည်”ဟု သိရှိတော်မူသဖြင့် ဆိုအပ်ပြီးသော အတိုင်း မေးမြန်း၍ တရားဟောတော်မူလေသည်)။
(ဗုဒ္ဓ)
ချစ်သားသောဏ.. ယခု ငါဘုရားမေးမြန်းမည့်စကားကို သင်ချစ်သား အဘယ်သို့ မှတ်ထင်သဘောကျသနည်း၊ သင်၏ စောင်းညှို့ = စောင်းကြိုးများ တင်း၍ နေသောအခါ သင့်စောင်းသည် အသံသာခြင်းရှိသည်, အရှည်တီးရန် ခံ့ခြင်းရှိသည် ဖြစ်၏လော = အသံသာယာ၏လော, အတီးခံ၏လော။
(သောဏ)
မြတ်စွာဘုရား.. ဤသို့မဖြစ်နိုင်ပါ = အသံလည်း မသာယာ, ကြာကြာလည်း အတီးမခံပါ။
(ဗုဒ္ဓ)
ချစ်သားသောဏ.. ယခု ငါဘုရားမေးမြန်းမည့် စကားကို သင်ချစ်သား အဘယ်သို့ မှတ်ထင် သဘောကျသနည်း၊ သင်၏ စောင်းညှို့ = စောင်းကြိုးများ လျော့၍နေသောအခါ သင့်စောင်းသည် အသံသာခြင်းရှိသည်, အရှည်တီးရန် ခံ့ခြင်းရှိသည် ဖြစ်၏လော = အသံ သာယာ၏လော, ကြာကြာ အတီးခံ၏လော။
၂၈၃
(သောဏ)
မြတ်စွာဘုရား.. ဤသို့မဖြစ်နိုင်ပါ = အသံလည်း မသာယာ, ကြာကြာလည်း အတီးမခံပါ။
(ဗုဒ္ဓ)
ချစ်သားသောဏ.. ယခု ငါဘုရားမေးမြန်းမည့် စကားကို သင်ချစ်သား အဘယ်သို့ မှတ်ထင်သဘောကျသနည်း၊ သင်၏ စောင်းညှို့ = စောင်းကြိုးများ မတင်းလွန်း, မလျော့လွန်းပဲ ညီမျှသောဂုဏ်၌ တည်ကြသောအခါ သင့်စောင်းသည် အသံသာခြင်းရှိသည်, အရှည်တီးရန် ခံ့ခြင်းရှိသည် ဖြစ်၏လော = အသံ သာယာ၏လော, ကြာကြာ အတီးခံ၏လော။
(သောဏ)
ဖြစ်ပါသည် မြတ်စွာဘုရား.. အသံလည်း သာယာ, ကြာကြာလည်း အတီးခံပါသည် မြတ်စွာဘုရား။
(ဗုဒ္ဓ)
ချစ်သားသောဏ.. ဤအတူပင် လွန်စွာ အားထုတ်အပ်သော ဝီရိယသည် ပျံလွင့်ခြင်းငှါ ဖြစ်၏ (ဝီရိယလွန်ကဲလျှင် ဥဒ္ဓစ္စဖြစ်၏)၊ ပျော့လွန်းသော ဝီရိယသည် ပျင်းရိခြင်းငှါ ဖြစ်၏၊ (ဝီရိယလျော့လျှင် ကောသဇ္ဇ = အပျင်းဓာတ်ဖြစ်၏)။ ချစ်သားသောဏ.. သို့ရကား သင်ချစ်သားသည် ဝီရိယနှင့် သမာဓိ မျှသောအဖြစ်ကို ဆောက်တည်လော့ (=ဝီရိယနှင့် သမာဓိ မျှအောင် အားထုတ်လော့)။ သဒ္ဓါ-စသော ဣန္ဒြေတို့ ညီမျှသောအဖြစ်ကို သိလော့ (=သဒ္ဓိန္ဒြေ, ဝီရိယိန္ဒြေ, သတိန္ဒြေ, သမာဓိန္ဒြေ, ပညိန္ဒြေ = ဤဣန္ဒြေငါးပါး ညီမျှအောင် ကျင့်လော့)။ ထိုသို့ ညီမျှသောအခါ၌ သမထ-စသော နိမိတ်ကို ဖြစ်စေလော့။
(သောဏ)
ကောင်းပါပြီ မြတ်စွာဘုရား..။
မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် အရှင်သောဏမထေရ်ကို ဖော်ပြရာပါ ဝီဏောဝါဒ = မလျော့,မတင်း စောင်းကြိုးငြင်း အဆုံးအမတရားဖြင့် ဆုံးမတော်မူ၍ ဝီရိယနှင့် သမာဓိ ညီမျှအောင်
၂၈၄
ကျင့်ကြံပုံ ကမ္မဋ္ဌာန်းတရား ဟောကြားတော်မူပြီးလျှင် ဂိဇ္ဈကုဋ် တောင်ပေါ်ကျောင်းတိုက်သို့ ပြန်ကြွတော်မူလေ၏။
အရှင်သောဏမထေရ်သည်လည်း မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ မျက်မှောက်ဩဝါဒ အဆုံးအမကို ရယူတော်မူကာ ရဟန်းတရား မလျော့,မတင်း ပွါးများ အားထုတ်တော်မူလေရာ မကြာမြင့်မီပင် အရဟတ္တဖိုလ်၌ တည်တော်မူလေ၏ = ရဟန္တာ ဖြစ်တော်မူလေ၏။
(ဂ) ဧတဒဂ်ဘွဲ့ထူး ရတော်မူခြင်း
ဤအရှင်သောဏ ကောဠိဝိသ မထေရ်၏ တရားအားထုတ်ပုံကို ပြန်လည်သုံးသပ် ဆင်ခြင်ပါလျှင် “အခြားတပါးသော ရဟန်းတို့၏အဖို့ရာ ဝီရိယတရားမည်သည် (လျော့နေ၍) တိုးတက် ပွါးစေအပ်သော သဘောရှိသည်။ ဤအရှင်မြတ်၏ ဝီရိယကား (တင်းလွန်းနေသဖြင့်) လျှော့စေအပ်သော သဘောရှိသည်”ဟူသော ဤအချက်သည် ထင်ရှားလာ၏။ သို့ရကား မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် နောက်တချိန်ဝယ် ရဟန်းတော်တို့အား ဧတဒဂ်ဘွဲ့ထူး နှင်းအပ်သောသဘင် ဆင်ယင်ကျင်းပသောအခါ ဤအရှင်သောဏ ကောဠိဝိသမထေရ်အား-
“ဧတဒဂ္ဂံ ဘိက္ခဝေ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ အာရဒ္ဓဝီရိယာနံ ယဒိဒံ သောဏော ကောဠိဝိသော = ရဟန်းတို့.. ထက်သန်သော လုံ့လဝီရိယ ရှိကြသော ငါဘုရား၏ တပည့်သာဝက ရဟန်းတို့တွင် ကောဠိဝိသအနွယ်၌ဖြစ်သော သောဏရဟန်းသည် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး ဖြစ်ပေ၏”-
ဟု ချီးကျူး မြွက်ဆိုတော်မူကာ “အာရဒ္ဓဝီရိယ = ထက်သန်သော လုံ့လဝီရိယ ရှိကြသောအရာ”ဝယ် ဧတဒဂ် ထားတော်မူလေ၏။
ဤကား အရှင်သောဏ-ကောဠိဝိသ မထေရ် အကြောင်းတည်း။
၂၈၅
(၁၇) အရှင်သောဏ-ကုဋိကဏ္ဏမထေရ်အကြောင်း
(ဤအရှင်မှာ မိဖတို့မှည့်ခေါ်သော အမည်အားဖြင့် သောဏ-ဟု အမည်တွင်၍ လူဖြစ်စဉ်အခါ တကုဋေတန် နားတန်ဆာကို ပန်ဆင်လေ့ရှိသောကြောင့် ကုဋိကဏ္ဏ = ဤအမည်နှစ်ရပ် စပ်ကာ “သောဏ-ကုဋိကဏ္ဏ မထေရ်”ဟု မည်တွင်တော်မူလေသည်)
(က) မထေရ်၏ ရှေးဆုတောင်း
ဤအရှင်သောဏ-ကုဋိကဏ္ဏ မထေရ်အလောင်း သူတော်ကောင်းသည်လည်း ပဒုမုတ္တရ မြတ်စွာဘုရားရှင် လက်ထက်တော်အခါဝယ် ရှေးနည်းအတိုင်း လူများအပေါင်းနှင့် အတူတကွ ကျောင်းတော်သို့ သွားရောက်၍ ပရိသတ်အစွန်အနား၌ ရပ်တည်ကာ မြတ်စွာဘုရား၏ တရားတော်ကို ကြားနာနေစဉ် မြတ်စွာဘုရားရှင်က ရဟန်းတော်တပါးကို ချိုသာသော တရားစကား ဟောကြား ပြောဆိုတတ်ကြသော ရဟန်းတို့တွင် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး = ဧတဒဂ်ရာထူး၌ ထားတော်မူသည်ကို မြင်ရ၍ “ငါသည်လည်း နောက်အခါ တဆူဆူသော ဘုရားရှင်၏ သာသနာ၌ ချိုသာသော တရားစကား ဟောကြား ပြောဆိုတတ်ကြသော ရဟန်းတို့တွင် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး = ဧတဒဂ်ဘွဲ့ထူးရပုဂ္ဂိုလ် ဖြစ်မှ သင့်တော်တော့မည်”ဟု ကြံစည်ဆင်ခြင်ပြီးလျှင် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို ပင့်ဖိတ်၍ ခုနစ်ရက်ကြာ မဟာဒါနကြီး ပေးလှူပြီးနောက် “မြတ်စွာဘုရား.. အရှင်ဘုရားတို့သည် ယနေ့မှအထက် လွန်ခဲ့သော ခုနစ်ရက်က အကြင်ရဟန်းကို ကလျာဏဝါက္ကရဏ = ချိုသာသော တရားစကား ဟောကြား ပြောဆိုတတ်ကြသော ရဟန်းတို့တွင် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး = ဧတဒဂ်ရာထူး၌ ထားတော်မူခဲ့ကြပါပြီ၊ တပည့်တော်သည်လည်း ဤအဓိကာရကောင်းမှု ကုသိုလ်၏ အကျိုးအားကြောင့် နောက်အခါဝယ် တဆူဆူသော မြတ်စွာဘုရား၏ သာသနာတော်၌ ထိုရဟန်းကဲ့သို့ပင် ကလျာဏဝါက္ကရဏ = ချိုသာသော တရားစကား ဟောကြား ပြောဆိုသောအရာဝယ် ဧတဒဂ်ဘွဲ့ထူးရပုဂ္ဂိုလ်
၂၈၆
ဖြစ်ရပါလို၏”ဟု ဆုတောင်းပတ္ထနာမှု ပြုလေ၏။ မြတ်စွာဘုရားသည် ထိုအမျိုးကောင်းသား၏ ဆုတောင်းချက် အန္တရာယ်မရှိ ပြည့်စုံမည်ကို မြင်တော်မူ၍ “သင်သည် နောက်အခါ ဂေါတမမြတ်စွာ သာသနာ၌ ကလျာဏဝါက္ကရဏ = ချိုသာသော တရားစကား ဟောကြား ပြောဆိုတတ်ကြသော ရဟန်းတို့တွင် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး = ဧတဒဂ်ရပုဂ္ဂိုလ် ဖြစ်လိမ့်မည်”ဟု ဗျာဒိတ်ကြား၍ ဖဲသွားတော်မူလေ၏။
(ခ) နောက်ဆုံးဘဝ ရဟန်းပြုခြင်း
ထိုအမျိုးကောင်းသားသည်လည်း အသက်ထက်ဆုံး ကုသိုလ်ကောင်းမှုကို ပြု၍ ကမ္ဘာတသိန်းကြာ (အပါယ်လေးပါး မလား မရောက်ပဲ) နတ်ပြည် လူ့ပြည်တို့၌ ကျင်လည် ကျက်စားလျက် အကျွန်ုပ်တို့၏ မြတ်စွာဘုရားရှင် ပွင့်ထွန်းတော်မမူမီပင် အဝန္တိတိုင်း ကုရရဃရမြို့နေ ကာဠီမည်သော သူဌေးကတော် ဥပါသိကာ၏ဝမ်း၌ ပဋိသန္ဓေ တည်ယူနေလေသည်။ ထိုသူဌေးကတော်သည် ကိုယ်ဝန်ရင့်လတ်သော် ရာဇဂြိုဟ်ပြည် မိမိ၏ မိဖနေအိမ်သို့ ပြန်လာလေသည်။
ထိုအချိန်၌ အကျွန်ုပ်တို့၏ မြတ်စွာဘုရားသည် သဗ္ဗညုဘုရားအဖြစ်သို့ ရောက်တော်မူပြီး၍ ဣသိပတန မိဂဒါဝုန်တောဝယ် ဓမ္မစကြာတရား ဟောကြားတော်မူနေ၏၊ (မဟာသက္ကရာဇ် ၁၀၃-ခုနှစ် ဝါဆိုလပြည့်နေ့တည်း)။ ဓမ္မစကြာတရား ဟောကြားတော်မူရာ ဣသိပတန မိဂဒါဝုန်တော၌ စကြဝဠာပေါင်း တိုက်တသောင်းမှ နတ်ဗြဟ္မာတို့ ညီညာစည်းဝေးကြလေသည်။ ထိုအစည်းအဝေး၌ ယက္ခစစ်သေနာပတိ နှစ်ကျိပ်ရှစ်ဦးတွင် တဦးအပါအဝင်ဖြစ်သော သာတာဂိရဘီလူး နတ်စစ်မှူးသည် မြတ်စွာဘုရား၏ တရားစကားကို ကြားနာလေသည်။
(ဤ၌။ ။ယက္ခစစ်သေနာပတိကြီး နှစ်ဦးတို့၏ အကြောင်းအရာ အကျယ်ကို အောက် မဟာဗုဒ္ဓဝင် ဒုတိယတွဲ အခဏ်း-၁၀၊ စာမျက်နှာ ၄၃ဝ-မှစ၍ ပြန်လည် ကြည့်ရှု သုံးသပ် မှတ်ယူရာ၏။
၂၈၇
အထူးအားဖြင့် အောက် မဟာဗုဒ္ဓဝင် ဒုတိယတွဲ အခဏ်း-၁၀၊ မျက်နှာ ၄၃ဝ-မှစ၍ စကားရပ်များမှာ သုတ္တနိပါတ်အဋ္ဌကထာ ဟေမဝတသုတ်အဖွင့်ကို မှီ၍ ရေးသားအပ်သော စကားရပ်များဖြစ်သည်။ ထိုဟေမဝတသုတ်အဖွင့် အဋ္ဌကထာအလို သာတာဂိရနတ်မင်းသည် ဓမ္မစကြာတရား နာယူစဉ် မိမိ၏သူငယ်ချင်း ဟေမဝတနတ်မင်းကို အမှတ်ရ စိတ်လွင့်နေသောကြောင့် မဂ်ဖိုလ်မရသေးပဲ သူယ်ချင်းကို အခေါ်သွားပြီး တဖန်ပြန်လာသော အခါမှ နတ်စစ်မှူး နှစ်ဦးလုံးပင် သောတာပန်အရိယာ ဖြစ်ကြကြောင်း လာရှိသည်။
ဧကနိပါတ် အင်္ဂုတ္တိုရ်အဋ္ဌကထာ စာမျက်နှာ ၁၈၆-မှစ၍ ဖွင့်ပြပုံမှာကား သာတာဂိရနတ်မင်းသည် ဓမ္မစကြာတရားကို နာယူရ၍ သောတာပန်ဖြစ်ပြီးမှ မိမိ၏သူငယ်ချင်း ဟေမဝတနတ်မင်းကို သွားရောက်ခေါ်ယူရာ ရာဇဂြိုဟ်ပြည် (ကုရရဃရမြို့သူ) ကာဠီသူဌေးသမီးအိမ်အပေါ်ကောင်းကင်၌ တွေဆုံကြ၍ ဟေမဝတနတ်မင်းက သာတာဂိရနတ်မင်းကို မြတ်စွာဘုရား၏ ကာယသမာစာရ, အာဇီဝ, မနောသမာစာရတို့ကို မေးလေသည်၊ သာတာဂိရ နတ်မင်းကလည်း မေးတိုင်း မေးတိုင်း ဖြေကြားလေသည်။ ဤသို့လျှင် မြတ်စွာဘုရား၏ ကိုယ်တော်ကျေးဇူး, ဂုဏ်တော်ကျေးဇူးကို မေးဖြေသည်၏ အစွမ်းအားဖြင့် ဟေမဝတသုတ္တန် ပြီးဆုံးလတ်သော် ဟေမဝတနတ်မင်းသည် သူငယ်ချင်း သာတာဂိရနတ်မင်း၏ တရားဒေသနာကို အစဉ်လျှောက်သောအားဖြင့် ဉာဏ်ကိုစေလွှတ်၍ သောတာပတ္တိဖိုလ်၌ တည်လေသည်-ဟု ဖွင့်ပြလေသည်။ ထိုသို့ အဆိုကွဲပြားခြင်းမှာ ဘာဏကမထေရ်တို့၏ အလိုအတိုင်း ကွဲပြားလေသည်ဟုသာ မှတ်ယူ ရာ၏)။
သာတာဂိရ နတ်စစ်မှူးသည် ဓမ္မစကြာတရားပွဲ၌ မိမိ၏သူငယ်ချင်း ဟေမဝတနတ်စစ်မှူး မလာရောက်သဖြင့် သွားရောက်ခေါ်ငင်ရာ ရာဇဂြိုဟ်ပြည် (ကုရရဃရမြို့သူ) သူဌေးကတော် ကာဠီတို့၏ အိမ်အပေါ် ကောင်းကင်၌ နတ်စစ်မှူးကြီးနှစ်ဦး တွေ့ဆုံကြ၍ ထိုကောင်းကင်မှာပင် ဟေမဝတနတ်မင်းက မြတ်စွာဘုရား၏ ကာယသမာစာရ စသည်ကို မေး၍ သာတာဂိရ နတ်စစ်မှူးကလည်း မေးတိုင်း မေးတိုင်း ဖြေကြားလေသည်။
ထိုအခါ ဤကာဠီသူဌေးကတော်သည် သူတပါးအား တရားဟောစဉ် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို မဖူးမြင်ရပဲပင် အဆင့်ကြား
၂၈၈
ကြည်ညိုမှု = သဒ္ဓါတရားကို ဖြစ်ပွါးစေ၍ သူတပါးအတွက် ခူးအပ်သော ထမင်းကို စားသုံးသော သူကဲ့သို့ သောတာပတ္တိဖိုလ်၌ တည်လေသည်။ ထိုသူဌေးကတော်သည် မာတုဂါမများ အားလုံးတွင် ရှေးဦးစွာသော သောတာပန် အရိယသာဝိကာဖြစ်၍ အားလုံးတို့၏ အစ်မကြီးအရိယာ ဖြစ်လေသည်။
ကာဠီသူဌေးကတော်၏ အဖို့ရာ သောတာပန်ဖြစ်ပြီးသည်နှင့် တပြိုင်နက် ထိုညဉ့်၌ပင် ကိုယ်ဝန်သား ဖွားသန့်လေသည်၊ ရရှိသော သူငယ်အား အမည်မှည့်သောနေ့၌ “သောဏ”ဟူ၍ အမည်မှည့်လေသည်။ ကာဠီသူဌေးကတော်သည် မိမိအလိုရှိသလောက် မိဖတို့အိမ်၌ နေပြီးလျှင် ကုရရဃရမြို့သို့ပင် တဖန် ပြန်၍ သွားလေ၏။ သောဏသူဌေးသားကလေးမှာ တကုဋေတန် နားတန်ဆာကို ပန်ဆင်ရသူဖြစ်၍ “သောဏ-ကုဋိကဏ္ဏ” သူဌေးသားဟု အမည်တွင်ပြန်လေသည်။
သောဏ-ကုဋိကဏ္ဏသူဌေးသား သံဝေဂရ၍
ရှင်ရဟန်းပြုခြင်း
ထိုအချိန်၌ အရှင်မဟာကစ္စည်း မထေရ်သည် ကုရရဃရမြို့ကို အမှီဂေါစရဂါမ်ပြု၍ ပပတ-မည်သော (တနည်း- ပဝတ္တမည်သော, တနည်း- ဥပဝတ္တမည်သော) တောင်၌ သီတင်းသုံး နေထိုင်တော်မူ၏။ ကာဠီသူဌေးကတော် ဥပါသိကာသည် အရှင်မဟာကစ္စည်း မထေရ်ကို ပြုစုလုပ်ကျွေး၏။ မထေရ်သည် ကာဠီသူဌေးကတော် ဥပါသိကာ၏အိမ်သို့ အမြဲမပြတ် ကြွတော်မူ၏။ သောဏ သူငယ်သည်လည်း အမြဲမပြတ် မထေရ်မြတ်၏အထံ၌ လှည့်လည်ကျက်စားလျက် မထေရ်မြတ်နှင့် အကျွမ်းတဝင် ခင်မင်ရင်းနှီးသူ ဖြစ်လေ၏။
သောဏသူဌေးသားသည် အခါအခွင့်ရရှိတိုင်း မထေရ်မြတ်ထံ ဆည်းကပ်ရန် သွားရောက်လေ၏။ မထေရ်မြတ်ကလည်း သောဏသူဌေးသားအား တရားဓမ္မ မပြတ် ဟောပြတော်မူလေ၏။ ထို့ကြောင့် သောဏသူဌေးသားသည် သံဝေဂပြောများသူ ဖြစ်လျက်
၂၈၉
တရားကျင့်ရန် ထက်သန်သောလုံ့လ ဖြစ်ရှိလျက်သာ နေထိုင်လေ၏။ အခါတပါး၌ သောဏသူဌေးသားသည် လှည်းကုန်သည် (=လှည်းတပ်ကြီး)နှင့် အတူတကွ ကုန်ရောင်းဝယ်ရန် ဥဇ္ဇေနီပြည်သို့ သွားလတ်သော် လမ်းခရီးအကြား တခုသော တောအုပ်ဝယ် လှည်းတပ်ကြီး စခန်းချ၍ နားနေသည်တွင် ညဉ့်အခါ၌ လူအများနှင့် ကျပ်တည်း ကျဉ်းမြောင်းစွာ နေထိုင်ရမှုမှ ကြောက်သဖြင့် သင့်လျော်ရာ တနေရာ၌ ရှောင်ဖဲ၍ အိပ်စက်လေ၏။ လှည်းတပ်ကြီးသည် မိုးသောက်အချိန်၌ ထ၍ သွားလေ၏။ တယောက်ကမျှလည်း သောဏသူဌေးသားကို မနှိုးမိကြပဲ အားလုံးကပင် မေ့၍ သွားကြလေကုန်၏။
သောဏသူဌေးသားသည် နံနက်မိုးသောက် အိပ်ရာမှထ၍ တဦးတယောက်ကိုမျှ မတွေ့မမြင်ရပဲ လှည်းကုန်သည် = လှည်းတပ်ကြီး သွားသောလမ်းအတိုင်း မြန်မြန်လိုက်ပါ သွားလတ်သည်ရှိသော် ပညောင်ပင် တပင်သို့ ဆိုက်ရောက်လေ၏။ ထိုပညောင်ပင်၌ အကြည့်ရလည်းတန်, ခန္ဓာကိုယ်လည်းကြီးလျက် စက်ဆုပ်ဖွယ်လည်းကောင်းသည့် ပြိတ္တာယောက်ျားတယောက် မိမိ၏အရိုးတို့မှ ကြွေ၍ ကြွေ၍ (ပြုတ်၍ ပြုတ်၍)ကျသော အသားများကို မိမိကိုယ်တိုင်ပင် ကောက်ယူစားသောက်နေသည်ကို မြင်လတ်၍ “သင်သည် အဘယ်သူနည်း”ဟု မေးလေ၏။ ပြိတ္တာက “အို အရှင်.. အကျွန်ုပ်ကား ပြိတ္တာဖြစ်ပါသည်”ဟု ဖြေကြားလေလျှင် သောဏသူဌေးသားသည် “အမောင်.. အဘယ့်ကြောင့် ဤကဲ့သို့ ပြုလုပ်နေသနည်း”ဟု မေးပြန်လေ၏။ ပြိတ္တာက “မိမိ၏ ရှေးကံကြောင့် ဤကဲ့သို့ ပြုလုပ်နေရပါသည်”ဟု ဖြေကြားလေလျှင် သောဏသူဌေးသားသည် “ထိုသင်ပြုခဲ့သည့် ရှေးကံဟူသည် အဘယ်သို့သောကံ ဖြစ်သနည်း”ဟု မေးပြန်လေ၏။ ထိုအခါ ပြိတ္တာသည် “အိုအရှင်.. အကျွန်ုပ်ကား ရှေးအခါက ဘာရုကစ္ဆမြို့သား ကောက်ကျစ်စဉ်းလဲသော ကုန်သည်တဦး ဖြစ်ခဲ့၍ သူတပါးတို့၏ ဥစ္စာများကို လိမ်လည်လှည့်ဖြားကာ စားသောက်ခဲ့ပါပြီ၊ ဤတွင်မျှမကသေး ရဟန်းသံဃာတော်များ
၂၉၀
ဆွမ်းခံကြွရောက်လာသည်ကို ‘သင်တို့၏အသားကို သင်တို့ စားကြပါတော့လား’ဟု ဆဲရေးစကား ပြောကြားခဲ့ပါပြီ၊ ထိုအကုသိုလ်ကံကြောင့် ယခုအခါ၌ ဤအရှင့်သား တွေ့မြင်နေရသည့် ဆင်းရဲဒုက္ခကို ခံစား၍ နေရပါသည်”ဟု ဖြေကြားလေ၏။ ထိုအကြောင်းကို ကြားသိရလျှင် သောဏသူဌေးသားသည် အလွန်လျှင် ထိတ်လန့်ခြင်း = သံဝေဂကို ရရှိလေ၏။
ထိုမှတဖန် ခရီးဆက်ခဲ့ပြန်သော် ခံတွင်းမှ သွေးနက်များ တတွေတွေ ယိုစီးကျနေကြသည့် ပြိတ္တာသူငယ် နှစ်ယောက်တို့ကို တွေ့မြင်ရ၍ ရှေးနည်းအတူပင် မေးလေ၏။ ထိုပြိတ္တာငယ်တို့သည်လည်း သောဏသူဌေးသားအား မိမိတို့၏ ရှေးကပြုခဲ့သော အကုသိုလ်ကံကို ပြောဆိုကြလေသည်၊ ပြောဆိုကြသည့် အကြောင်းမှာ- ထိုသူငယ်တို့သည် ရှေးဘဝ လူဖြစ်စဉ် ဘာရုကစ္ဆမြို့၌ အသက်အရွယ် ငယ်စဉ်အခါဝယ် နံ့သာရောင်းဝယ်မှုဖြင့် အသက်မွေးမှု ပြုလုပ်နေကြစဉ် မိမိတို့၏ မိခင်က ရဟန္တာအရှင်မြတ်တို့ကို ပင့်ဖိတ်၍ ဆွမ်းဆက်ကပ် လှူဒါန်းသည်ရှိသော် အိမ်သို့ ပြန်လာကြ၍ “အိုမိခင်.. ကျွန်ုပ်တို့၏ ဥစ္စာကို အဘယ့်ကြောင့် ရဟန်းများအား ပေးလှူဘိသနည်း၊ မိခင်ပေးလှူအပ်သည့် ဘောဇဉ်ကို စားသုံးကြသည့် ရဟန်းတို့၏ ခံတွင်းမှ သွေးနက်များ တပွက်ပွက် ယိုထွက်ပါစေသတည်း”ဟု ဆဲရေးကြ ကျိန်ဆဲကြလေသည်။ ထိုသူငယ်တို့သည် ထိုအကုသိုလ်ကံကြောင့် ငရဲ၌ ကျက်ခဲ့ရပြီးလျှင် ထိုအကုသိုလ်ကံ၏ အကျိုးဝိပါက်ကြွင်း အနေဖြင့် ပြိတ္တာဘုံ၌ ဖြစ်ကြ၍ ထိုသို့ သောဏသူဌေးသားနှင့် တွေ့သောအခါမှာ ဆင်းရဲဒုက္ခကို ခံစားနေကြရလေသည်။ ထိုအကြောင်းကို ကြားရ၍လည်း သောဏသူဌေးသားသည် ရှေးကထက်တိုး ဆထမ်းပိုး ထိတ်လန့်ခြင်းပြင်းစွာ ဖြစ်လေတော့၏။ (ဤသံဝေဂဖြစ်ကြောင်း ဝတ္ထုတို့သည် ဥဒါန်းအဋ္ဌကထာ စာမျက်နှာ ၂၇၉(နှင့်) သာရတ္ထဒီပနီဋီကာ တကိယအုပ် စာမျက်နှာ ၂၉၆-၂၉၇-တို့၌ လာရှိ၏။)
၂၉၁
သောဏသူဌေးသားသည် ဥဇ္ဇေနီပြည်သို့ရောက်၍ ထိုကုန်ရောင်းဝယ်မှုကိစ္စကို ပြီးဆုံးစေပြီးလျှင် ကုရရဃရမြို့သို့ တဖန် ပြန်ရောက်သည်ရှိသော် အရှင်မဟာကစ္စည်း မထေရ်မြတ်ထံသို့ ဆည်းကပ်၍ ထိုအကြောင်းကို လျှောက်ထားလေ၏။ မထေရ်မြတ်သည်လည်း သောဏသူဌေးသားအား သံသရာဝဋ်လည်ခြင်း = ဖြစ်ခြင်း၌ အပြစ်ဒေါသကို၎င်း, သံသရာဝဋ်နစ်ခြင်း = ပြတ်ခြင်း၌ အကျိုးအာနိသင်ကို၎င်း ထင်စွာ ဖော်ပြလျက် တရားစကား ဟောကြားတော်မူလေ၏။ သောဏသူဌေးသားသည် မထေရ်မြတ်ကို ရှိခိုး၍ အိမ်သို့ ပြန်လာပြီးလျှင် ညနေစာ စားပြီးနောက် အိပ်ရာသို့ ကပ်ရောက်ပြီးသော် အနည်းငယ်သာ အိပ်ပျော်၍ နိုးပြီးလျှင် မိမိ၏ အိပ်ရာအပြင်၌ ထိုင်နေလျက် မိမိ အရှင်မဟာကစ္စည်း မထေရ်အထံမှ ကြားသိခဲ့ရသော တရားကို စ-တင် ဆင်ခြင်လေတော့၏။ ထိုသို့ တရားကိုလည်းဆင်ခြင်, ထိုပြိတ္တာတို့၏ ထိုအဖြစ်ကိုလည်း အောက်မေ့သော သောဏသူဌေးသား၏ ဉာဏ်၌ သံသရာဝဋ်ဆင်းရဲသည် အလွန့်အလွန် ကြောက်မက်ဖွယ်ဖြစ်၍ ထင်လာလေ၏၊ ရဟန်းပြုရန် စိတ်ညွတ်အားသန်၍ လာလေ၏။
သောဏသူဌေးသားသည် နံနက်မိုးသောက် ရောက်သောအခါ ကိုယ်လက်သုတ်သင်၍ အရှင်မဟာကစ္စည်း မထေရ်အထံသို့ သွားရောက် ဆည်းကပ်ပြီးလျှင် မိမိစဉ်းစားမိပုံကို “အရှင်ဘုရား.. အကျွန်ုပ်သည် အရှင်ဘုရား ဟောကြားတော်မူအပ်သော တရားကို အနည်းနည်းဖြင့် စဉ်းစားဆင်ခြင်ကြည့်သောအခါ လူ့ဘောင်၌ နေသောသူသည် စင်စစ် ပြည့်စုံစင်ကြယ်စွာ ခရုသင်းပွတ်သစ်နှင့်အတူ ဤမြတ်သောအကျင့် (သိက္ခာသုံးပါး)ကို ကျင့်ဖို့ရန် မလွယ်ကူသည်ကို တွေရပါသည်”ဟု လျှောက်ထား၍ “အရှင်ဘုရား.. အကျွန်ုပ်သည် ဆံမုတ်ဆိတ်ကို ပယ်ရိတ်ပြီးလျှင် ဖန်ရည်ဆိုး အဝတ်တို့ကို ဝတ်ရုံ၍ လူ့ဘောင်မှထွက်ကာ ရဟန်းဘောင်သို့ ဝင်ရောက်လိုပါသည်”ဟု မိမိ ရဟန်းပြုလိုကြောင်း လျှောက်ထားပြီးလျှင် “အရှင်ဘုရား.. သို့ဖြစ်ရကား အရှင်မြတ်
၂၉၂
မဟာကစ္စည်းသည် အကျွန်ုပ်ကို ရှင်ပြုပေးတော်မူစေချင်ပါသည်”ဟု ရှင်ပြုပေးရန် တောင်းပန်စကား လျှောက်ထားလေ၏။
ထိုအခါ အရှင်မဟာကစ္စည်း မထေရ်မြတ်သည် သောဏသူဌေးသား၏ ဉာဏ်ရင့်ကျက်ပြီဖြစ်သည်, မရင့်ကျက်သေးသည်ကို စူးစမ်း ဆင်ခြင်တော်မူလတ်သော် “သောဏသူဌေးသား၏ ဉာဏ်ကား ရင့်ကျက်ခြင်းသို့ မရောက်သေး”ဟု သိမြင်တော်မူ၍ ဉာဏ်ပညာ ရင့်ကျက်ချိန်ကို စောင့်ဆိုင်း ငံ့လင့်တော်မူလိုသည့် အတွက် သောဏသူဌေးသားကို “သောဏ.. တယောက်တည်းသာ အိပ်ရ, တယောက်တည်းသာ စားရသည့် မြတ်သောအကျင့်ကို အသက်ထက်ဆုံး ကျင့်ရန် ခဲယဉ်းလှ၏။ သို့ဖြစ်၍ သောဏ.. တိုက်တွန်းလိုသည်မှာ သင်သည် ထိုလူ့ဘောင်၌သာလျှင် လူဖြစ်လျက် (ဥပုသ်နေ့စသော) အခါကာလအားလျော်စွာ တယောက်တည်းသာ အိပ်ရ, တယောက်တည်းသာ စားရသည့် မြတ်စွာဘုရား၏ အဆုံးအမဟု ဆိုအပ်သော မြတ်သောအကျင့်ကို ကျင့်ဦးလော့”ဟု မိန့်တော်မူလေ၏။
ထိုအခါ သောဏသူဌေးသား၏ ဣန္ဒြေများကလည်း မရင့်ကျက်သေး, သံဝေဂဉာဏ်ကလည်း အလွန်ကြီး မထက်သေးသောကြောင့် ရဟန်းပြုရန် အားသစ်မှုသည် ငြိမ်းစဲ၍ သွားလေ၏။ ငြိမ်းစဲ၍ သွားသော်လည်း ပေါ့ပေါ့တန်တန်မနေပဲ မထေရ်မြတ် မိန့်ကြားဆုံးမအပ်သော အစီအရင်၌ ကောင်းစွာတည်လျက် မထေရ်မြတ်ထံ အခါမပြတ် ဆည်းကပ်လျက် တရားတော်ကို နာယူလေ၏။ ကာလ အတန်ကြာလတ်သော် သောဏသူဌေးသား၏ စိတ်သန္တာန်ဝယ် ဆိုအပ်ခဲ့သောအတိုင်း ရှင်ရဟန်းပြုရန် ဒုတိယအကြိမ် စိတ်ညွတ်ပြန်သဖြင့် မထေရ်မြတ်အား လျှောက်ထား တောင်းပန်ပြန်လေသည်။ ထိုအကြိမ်မှာလည်း မထေရ်မြတ်သည် ရှေးနည်းအတူပင် မိန့်တော်မူလေ၏။
တတိယအကြိမ်မြောက် တောင်းပန် လျှောက်ထားသော အခါ၌ကား သောဏသူဌေးသား၏ ဉာဏ်ပညာ ရင့်ကျက်ပြီဖြစ်သောကြောင့်
၂၉၃
အရှင်မဟာကစ္စည်း မထေရ်မြတ်သည် “ယခုအခါ သောဏကို ရှင်ပြုပေးရန် အချိန်တန်ပြီ”ဟု ဆင်ခြင်တော်မူ၍ ရှင်ပြုပေးလေသည်။ ရှင်ပြုပေးပြီးနောက် ဆက်၍ပင် ရဟန်းပြုပေးရန် ဖြစ်သော်လည်း ထိုအချိန်၌ ရဟန်းတို့သည် များသောအားဖြင့် မဇ္ဈိမတိုက်၌သာလျှင် နေတော်မူကြသောကြောင့် ထိုကုရရဃရမြို့မှာ ရဟန်း နှစ်ပါး သုံးပါးလောက်သာလျှင် သီတင်းသုံး နေထိုင်တော်မူကြကုန်၏။ ထိုရဟန်းတို့သည်လည်း တရွာလျှင် တပါး, တနိဂုံးလျှင် နှစ်ပါး-စသည် အသီးအသီး တခြားစီ နေတော်မူကြကုန်၏။ ဥပဇ္ဈာယ် ဖြစ်တော်မူသည့် အရှင်မဟာကစ္စည်း မထေရ်မြတ်သည် သဒ္ဓိဝိဟာရိကတပည့် သောဏ-ကုဋိကဏ္ဏသာမဏေကို ရဟန်းပြုပေးရန်အတွက် ထိုထိုရွာနိဂုံး စသည်တို့မှ ရနိုင်သမျှ ရဟန်းတော် နှစ်ပါး သုံးပါးတို့ကို ပင့်ဆောင်ခဲ့၍ အခြားရဟန်းတော်များကို လိုက်လံရှာဖွေ ပင့်ဆောင်လာပြန်သော် ရှေးက ပင့်ဆောင်ခဲ့ပြီး ရဟန်းတော်တို့က တစုံတခု ပြုဖွယ်ကိစ္စကြောင့် အရပ်တပါးသို့ ဖဲသွားနှင့်ကြလေသည်။ တဖန် အချိန်အနည်းငယ် ဆိုင်းငံ့၍ ထိုသွားသော ရဟန်းတော်တို့ကို လိုက်လံရှာဖွေ ပင့်ဆောင်လာပြန်သော် ရှိရင်းစွဲ ရဟန်းများက တစုံတခု ပြုဖွယ်ကိစ္စကြောင့် အရပ်တပါးသို့ ဖဲသွားနှင့်ကြပြန်လေ၏။
ဤသို့လျှင် အဖန်ဖန် အထပ်ထပ် ပင့်ဆောင်ရသဖြင့် ရဟန်းသံဃာတကျိပ် စည်းဝေးမိရန်မှာ သုံးနှစ်လွန်မှ စည်းဝေးမိလေသည်၊ ထိုအချိန်မှာလည်း ရဟန်းသံဃာတကျိပ် စည်းဝေးမိမှ ရဟန်းခံပေးခြင်း = ဥပသမ္ပဒကံကို ဆောင်ရွက်နိုင်ခွင့် ရှိလေသည်။ အရှင်မဟာကစ္စည်း မထေရ်မြတ်သည်လည်း ထိုအချိန်မှာ တပါးတည်း = ဧကစာရီ နေတော်မူဆဲ ဖြစ်လေသည်။ သို့ရကား အလွန်ပင်ပန်းဆင်းရဲစွာ သုံးနှစ်ကျော်လွန်မှ ဂိုဏ်းသံဃာတကျိပ် စည်းဝေးမိကာ ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာ အရှင်မဟာကစ္စည်း မထေရ်မြတ်သည် သဒ္ဓိဝိဟာရိက တပည့်ဖြစ်သူ သောဏ-ကုဋိကဏ္ဏ သာမဏေကို ခဲခဲယဉ်းယဉ်း ငြိငြိုငြင်ငြင် ရဟန်းခံ၍ ပေးရလေသည်။
၂၉၄
(ဤအကြောင်းအရာများကို သာရတ္ထဋီ ၃၊ ၂၉၈-၂၉၉-တို့မှ ထုတ်နုတ် ဖော်ပြအပ်သည်)။
သောဏ-ကုဋိကဏ္ဏ သာမဏေသည် ရဟန်းခံယူပြီးနောက် ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာ အရှင်မဟာကစ္စည်း မထေရ်အထံ၌ ကမ္မဋ္ဌာန်းကို သင်ကြားနာယူ၍ ဝိပဿနာတရား ပွါးများကြိုးကုတ် အားထုတ်သည်ရှိသော် ထိုဝါတွင်းမှာပင် အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်၍ (ရဟန္တာဖြစ်ပြီး၍) မထေရ်မြတ်၏ အထံမှာပင် သုတ္တနိပါတ် တရားတော်ကို သင်ကြား တတ်မြောက်လေသည်။ သောဏ-ကုဋိကဏ္ဏ မထေရ်သည် ဝါကျွတ်၍ ပဝါရဏာ ပြုပြီးလတ်သော် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို ဖူးမြော်လိုလှ၍ ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာ အရှင်မဟာကစ္စည်း မထေရ်မြတ်ထံ ခွင့်ပန် လျှောက်ထားလေသည်။ (ခွင့်ပန်လျှောက်ထားပုံ အကျယ်ကို ပိဋကတ်မြန်မာပြန် ဝိနယ မဟာဝဂ်ပါဠိတော် စာမျက်နှာ ၂၈၄-၂၈၅-တို့၌ ကြည့်ရှုရာ၏)။
ထိုအခါ ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာ အရှင်မဟာကစ္စည်း မထေရ်မြတ်သည် “သောဏ.. သင်ရောက်သွားလျှင် မြတ်စွာဘုရားသည် သင့်ကို ဂန္ဓကုဋီ တတိုက်တည်း၌ နေစေပြီးလျှင် တရားဟောဆိုရန် တိုက်တွန်းတော်မူလိမ့်မည်၊ ယင်းသို့ တိုက်တွန်းတော်မူချက်အရ သင်သည် တရားကို ရွတ်ဆို ဟောကြားရလိမ့်မည်။ မြတ်စွာဘုရားသည် သင်၏ တရားစကား၌ သဒ္ဓါကြည်ညိုတော်မူလှ၍ သင့်အား ဆုပေးတော်မူလိမ့်မည်။ သင်သည် ဆုကို ယူသောအခါ ဤမည် ဤမည်သော ဆုများကို ယူလေလော့ (ဆုများ နောက်၌ ထင်ရှားလတ္တံ့)။ ငါမှာလိုက်သော စကားဖြင့် မြတ်စွာဘုရား၏ ခြေတို့ကို ငါ၏ကိုယ်စား သင် ရှိခိုးပါလေ”ဟု မိန့်တော်မူကာ အနူးအညွတ် ခွင့်လွှတ်တော်မူလေ၏။
အရှင်သောဏ-ကုဋိကဏ္ဏ မထေရ်မြတ်သည် ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာက ခွင့်ပြုအပ်ပြီးနောက် မယ်တော် ကာဠီသူဌေးကတော် ဥပါသိကာ၏အိမ်သို့ ကြွရောက်၍ ထိုအကြောင်းကို ပြောကြားလေသည်။ မယ်တော် ကာဠီသူဌေးကတော် ဥပါသိကာသည်လည်း
၂၉၅
“ကောင်းပါပြီ ချစ်သား.. သင်ချစ်သားသည် မြတ်စွာဘုရားကို ဖူးမြော်ရန် သွားရောက်လျှင် ဤကမ္ဗလာကိုလည်း ယူဆောင်သွား၍ မြတ်စွာဘုရားရှင် သီတင်းသုံးတော်မူရာ ဂန္ဓကုဋီတိုက်တော်၌ မြေအခင်းပြု၍ ခင်းလှူခဲ့ပါလော့”ဟု ပြောဆို မှာထား၍ ကမ္ဗလာအဝတ်ထည်ကို ပေးအပ်လိုက်လေသည်။
အရှင်သောဏ-ကုဋိကဏ္ဏမထေရ်သည် ထိုမိခင် ပေးအပ်လိုက်သည့် ကမ္ဗလာအဝတ်ထည်ကို ယူဆောင်ခဲ့၍ မိမိ၏ ကျောင်းအိပ်ရာနေရာများကို သိုမှီးသိမ်းဆည်းပြီးလျှင် အစဉ်သဖြင့် ခရီးထွက်ခဲ့ရာ သာဝတ္ထိပြည်မွန် ဇေတဝန် ကျောင်းတိုက်တော်သို့ ရောက်၍ မြတ်စွာဘုရားရှင် ဗုဒ္ဓါသန ဓမ္မပလ္လင်၌ ထိုင်နေတော်မူစဉ်အချိန်မှာပင် ဆည်းကပ်ရိုကျိုး ရှိခိုးလျက် အပြစ်လွတ်ရာအရပ်၌ ရပ်တည်နေလေ၏။ မြတ်စွာဘုရားသည် သောဏ-ကုဋိကဏ္ဏ မထေရ်နှင့် အစေ့အစပ် = ပဋိသန္ထာရစကား မိန့်ကြားတော်မူပြီးနောက် အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်ကို “ချစ်သားအာနန္ဒာ.. ဤရဟန်း၏အတွက် ကျောင်းအိပ်ရာနေရာကို သိလော့”ဟု အထူး မိန့်ကြားတော်မူလေ၏။
(ဤ၌။ ။မြတ်စွာဘုရားသည် အကြင် အာဂန္တုရဟန်းနှင့် ဂန္ဓကုဋီ တတိုက်တည်း တကျောင်းတည်း၌ နေတော်မူလိုလျှင် ထိုရဟန်းအတွက် နေရာခင်းပေးဖို့ရန် အထူး မိန့်တော်မူလေသည်။ ဂန္ဓကုဋီ တတိုက်တည်း တကျောင်းတည်း၌ အတူတကွ နေတော်မမူလိုသော အာဂန္တုရဟန်းအတွက်ကား နေရာခင်းပေးရန် အထူး မိန့်တော်မချေ။ ထိုရဟန်းအတွက် နေရာကို အရှင်အာနန္ဒာ အစရှိသော တာဝန်ကျ ရဟန်းတော်မထေရ်တို့ကသာ သင့်လျော်ရာကျောင်း၌ နေရာခင်းပေးကြရလေသည်။)
အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်သည် မြတ်စွာဘုရား၏ အလိုတော်ကို ရိပ်မိသိရှိကာ ဂန္ဓကုဋီ တိုက်တော်အတွင်း၌ပင် အရှင်သောဏ-ကုဋိကဏ္ဏ မထေရ်အတွက် နေရာခင်းလေသည်။
ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် များစွာသော ညဉ့်ပတ်လုံး သမာပတ်ကို ၀င်စားတော်မူကာ ထိုင်နေတော်မူလျက်
၂၉၆
အချိန်ကို ကုန်လွန်စေပြီးလျှင် ဂန္ဓကုဋီ ကျောင်းတော်အတွင်းသို့ ဝင်တော်မူလေ၏။ အရှင်သောဏ-ကုဋိကဏ္ဏသည်လည်း များစွာသော ညဉ့်ပတ်လုံး သမာပတ်ကို ၀င်စားကာ ထိုင်နေလျက် အချိန်ကို ကုန်လွန်စေပြီးလျှင် ဂန္ဓကုဋီ ကျောင်းတော်အတွင်းသို့ ဝင်လေ၏။ မြတ်စွာဘုရားသည် အရှင်သောဏအား သမာပတ်ကို ၀င်စားခြင်းဖြင့် ပဋိသန္ထာရမှု ပြုတော်မူလိုသည့်အတွက် သာဝကတို့နှင့် ဆက်ဆံသော ခပ်သိမ်းသော သမာပတ်တို့ကို အနုလုံ ပဋိလုံ ဝင်စားတော်မူလျက် ဟင်းလင်းအပြင် လွင်တီးခေါင်၌ များစွာသော ညဉ့်ပတ်လုံး ထိုင်နေခြင်းဖြင့် အချိန်ကို ကုန်လွန်စေတော်မူ၍ ခြေတော်တို့ကို ဆေးကြောပြီးလျှင် ကျောင်းတော်တွင်းသို့ ဝင်တော်မူလေ၏။ အရှင်သောဏ-ကုဋိကဏ္ဏသည်လည်း မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ အလိုတော်ကို သိရှိကာ ထိုအခါအား လျော်လျောက်ပတ်စွာ ခပ်သိမ်းသော ထိုသမာပတ်တို့ကို ဝင်စားလျက် များစွာသော ညဉ့်ပတ်လုံး ဟင်းလင်းအပြင် လွင်တီးခေါင်၌ ထိုင်နေခြင်းဖြင့် အချိန်ကို ကုန်လွန်စေ၍ ခြေတို့ကို ဆေးကြောပြီးလျှင် ကျောင်းတော်တွင်းသို့ ဝင်လေ၏။
ယင်းသို့ ဝင်ပြီးလျှင် မြတ်စွာဘုရားရှင်က ခွင့်ပြုတော်မူချက်အရ သင်္ကန်းကန့်လန့်ကာကို ပြုလုပ်၍ မြတ်စွာဘုရား၏ ခြေတော်ရင်း၌ ထိုင်နေခြင်းဖြင့် အချိန်ကို ကုန်လွန်စေလေ၏။ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ပစ္ဆိမယံ၌ သီဟသေယျ လျောင်းစက်ခြင်း = သတိသမ္ပဇဉ် လက်မလွတ်ပဲ လက်ျာနံတောင်း လျောင်းစက်ခြင်းအမှုကို ပြုတော်မူ၍ မိုးသောက်ခါနီး၀ယ် ထတော်မူ၍ ထိုင်နေတော်မူကာ “ဤမျှလောက်သော အချိန် အခါဖြင့် သောဏ၏ ကိုယ်ပင်ပန်း နွမ်းနယ်မှု ငြိမ်းအေးလောက်ပြီ”ဟု သိမြင် ဆင်ခြင်တော်မူ၍ အရှင်သောဏ-ကုဋိကဏ္ဍကို “ချစ်သားရဟန်း.. ရွတ်ဆိုရန် တရားသည် သင်ချစ်သား၏ဉာဏ်၌ ထင်စေလော့”ဟု တိုက်တွန်းတော်မူလေ၏။ အရှင်သောဏ-ကုဋိကဏ္ဏ မထေရ်သည် အလွန် ချိုမြိန်သာယာသော အသံဖြင့် အက္ခရာတလုံးကိုမျှလည်း မချွတ်ယွင်း မပျက်စီးစေပဲ သုတ္တနိပါတ် ပါဠိတော်လာ အဋ္ဌကဝဂ်ဟုခေါ်သော
၂၉၇
ကာမသုတ္တန်- အစရှိသော သုတ္တန်ပေါင်း တဆယ့်ခြောက်သုတ်တို့ကို ရွတ်ဆိုလေ၏။
သုတ္တန်များ ပြီးဆုံးသောအခါ မြတ်စွာဘုရားသည် အရှင်သောဏ-ကုဋိကဏ္ဏအား သာဓုကောင်းကြီး ပေးတော်မူ၍ “ချစ်သားရဟန်း.. သင်ချစ်သားသည် အဋ္ဌကဝဂ် = သုတ်ပေါင်း တဆယ့်ခြောက်သုတ် အားလုံးတို့ကို ကောင်းစွာ သင်ထားပေ၏။ ကောင်းစွာ ဆောင်ထားပေ၏။ (ဌာန်ကရိုဏ်းစသည် ပြည့်စုံသဖြင့်) ကောင်းသော စကားသံနှင့်လည်း ပြည့်စုံပေ၏။ သန့်လည်း သန့်ရှင်း, အပြစ်လည်းကင်း, လိပ်လည်းခြင်းလည်းမရှိသော အနက်ကို သိစေတတ်သော စကားနှင့်လည်း ပြည့်စုံပေ၏။ ချစ်သားရဟန်း.. သင်ချစ်သားသည် ဝါအဘယ်မျှ ရှိပြီနည်း”ဟု မေးတော်မူလေသော် အရှင်သောဏ-ကုဋိကဏ္ဏသည် “မြတ်စွာဘုရား.. တပည့်တော်သည် တဝါသာ ရရှိပါသေးသည်”ဟု လျှောက်ထားလေ၏။
တဖန် မြတ်စွာဘုရားရှင်က “ချစ်သားရဟန်း.. သင်သည် အဘယ့်ကြောင့် ဤသို့ ကြာမြင့်မှ ရဟန်းပြုသနည်း”ဟု မေးတော်မူလေလျှင် အရှင်သောဏ-ကုဋိကဏ္ဏ မထေရ်သည် “မြတ်စွာဘုရား.. တပည့်တော်သည် ကာမဂုဏ်တို့၌ အပြစ်ကို မြင်နေသည်မှာ ကြာမြင့်ပါပြီ။ သို့သော်လည်း လူ့ဘောင်၌နေသော သူတို့သည် ကျဉ်းမြောင်းလှပါကုန်၏၊ များသောကိစ္စ, များသောပြုဖွယ် ရှိကြပါကုန်၏ဘုရား”ဟု လျှောက်ထားလေ၏။ ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ဤအကြောင်း = ကာမဂုဏ်တို့၌ အမှန်အတိုင်း အပြစ်ကိုမြင်သောသူ၏ စိတ်သည် အချိန်ကြာမြင့်၍လည်း အိမ်ရာတည်ထောင် လူ့ဘောင်၌ မသက်ဝင်ပဲ ပဒုမာကြာဖက်၌ ရေပေါက်ကဲ့သို့ ဆုတ်နစ် လျှောကျသည်သာ ဖြစ်၏ဟူသော အကြောင်းကို သိတော်မူ၍—
“ဒိသွာ အာဒီနဝံ လောကေ၊ ဉတွာ ဓမ္မံ နိရူပဓိံ။
အရိယာ န ရမတီ ပါပေ၊ ပါပေ န ရမတီ သုစိ။
၂၉၈
လောကေ = ခပ်သိမ်းဥဿုံ အလုံးစုံသော သင်္ခါရလောက၌။ အာဒီနဝံ = မမြဲ, ဆင်းရဲ, ဖောက်လွဲတတ်ငြား အပြစ်များကို။ ဒိသွာ = ဝိပဿနာ ဉာဏ်မျက်စိဖြင့် တိတိထင်ထင် လင်းလင်းမြင်သောကြောင့်၎င်း။ နိရူပဓိံ = ဥပဓိလေးတန် ဆိတ်ရာမှန်သော။ ဓမ္မံ = နိဗ္ဗာန်တရားကို။ ဉတွာ = လေးပါးသောမဂ်ဉာဏ်ဖြင့် ဝေဘန်ထိုးထွင်း သိမြင်ခြင်းကြောင့်၎င်း။ အရိယော = ကိလေသာတို့မှဝေးကွာ အရိယာ သူတော်ကောင်းသည်။ ပါပေ = ဒုစရိုက်စု မကောင်းမှု၌။ န ရမတိ = မမွေ့လျော် မနှစ်ခြိုက် မပျော်ပိုက်ချေ။ (ကသ္မာ = အဘယ့်ကြောင့်နည်း ဟူမူကား)။ သုစိ = ဟင်္သာမင်းနှယ် စင်ကြယ်သော ကာယကံမှု- စသည် ရှိသောပုဂ္ဂိုလ်သည်။ ပါပေ = မစင်ထူထပ် အရပ်နှိုင်းတု ညစ်နွမ်းသော အကုသိုလ် တရားအစု၌။ န ရမတိ = မွေ့လျော်နှစ်ခြိုက် ပျော်ပိုက်ရိုးထုံးတမ်း မရှိချေ။ (တသ္မာ = ထို့ကြောင့်တည်း)” -
ဟူသော ဤဥဒါန်းဂါထာကို ကျူးရင့်တော်မူလေ၏။
ထိုအခါ အရှင်သောဏ-ကုဋိကဏ္ဏ မထေရ်သည် “မြတ်စွာဘုရားသည် ငါ့ကို ဝမ်းမြောက်စကား မိန့်ကြားတော်မူ၏၊ ငါ၏ ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာ မှာတော်မူလိုက်သော သတင်းစကားကို လျှောက်ထားရန် အချိန်တန်ပြီ”ဟု နေရာမှထ၍ လက်ဝဲပခုံးထက်၌ ဧကစ္စီသင်္ကန်းကို စံပယ်တင်ကာ မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ ခြေတော်တို့၌ ဦးခိုက်၍ မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို-
“မြတ်စွာဘုရား.. တပည့်တော်၏ ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာ အရှင်မဟာကစ္စည်းသည် မြတ်စွာဘုရား၏ ခြေတော်တို့ကို ဦးခေါင်းဖြင့် ရှိခိုးလိုက်ပါသည်။ ဤသို့လည်း လျှောက်ထားလိုက်ပါသည်-
‘မြတ်စွာဘုရား.. အဝန္တိတိုင်း တောင်ပိုင်းနယ်သည် ရဟန်းနည်းပါးပါ၏၊ တပည့်တော်သည် သုံးနှစ်ကျော် လွန်အောင်
၂၉၉
ငြိုငြင်ပင်ပန်းစွာ ထိုထိုအရပ်မှ တကျိပ်အစုရှိသော ရဟန်းအပေါင်းကို စည်းဝေးစေပြီးမှ ရဟန်းအဖြစ်ကို ရခဲ့ပါ၏။ မြတ်စွာဘုရားသည် အဝန္တိတိုင်း တောင်ပိုင်းနယ်၌ တကျိပ်အောက်နည်းသော ဂိုဏ်းဖြင့် ဥပသမ္ပဒကံကို ခွင့်ပြုတော်မူမည်လည်း မသိ (ဝါ) ခွင့်ပြုကောင်း ခွင့်ပြုတော်မူလေရာ၏၊ (၁)
မြတ်စွာဘုရား.. အဝန္တိတိုင်း တောင်ပိုင်းနယ်၌ အထက်သို့ စုန့်စုန့်တက်၍ မည်းနက်သည့် နွားခွါရာ ခရောင်းမြေသည် ကြမ်းတမ်းပါ၏၊ မြတ်စွာဘုရားသည် အဝန္တိတိုင်း တောင်ပိုင်းနယ်၌ အထပ်အလွှာများသော ဘိနပ်ကို ခွင့်ပြုတော်မူမည်လည်းမသိ (ဝါ) ခွင့်ပြုကောင်း ခွင့်ပြုတော်မူလေရာ၏။ (ထိုအချိန်မှာ တလွှာတထပ် ဘိနပ်ကိုသာ စီးခွင့်ပြုထားသောကြောင့် ထိုသို့လျှောက်ထားခြင်း ဖြစ်သည်။ (၂)
မြတ်စွာဘုရား.. အဝန္တိတိုင်း တောင်ပိုင်းနယ်၌ လူတို့သည် ရေချိုးခြင်းကို အလေးပြုကြပါကုန်၏၊ ရေဖြင့် စင်ကြယ်၏-ဟု အယူရှိကြပါကုန်၏။ မြတ်စွာဘုရားသည် အဝန္တိတိုင်း တောင်ပိုင်းနယ်၌ မပြတ်ရက်ဆက် ရေချိုးခြင်းကို ခွင့်ပြုတော်မူမည်လည်း မသိ (ဝါ) ခွင့်ပြုကောင်း ခွင့်ပြုတော်မူလေရာ၏။ (ထိုအချိန်မှာ ၁၅-ရက်မှ တကြိမ်သာ ရဟန်းတို့အား ရေချိုးရန် ခွင့်ပြုထားသောကြောင့် ထိုသို့ လျှောက်ထားခြင်း ဖြစ်သည်။) (၃)
မြတ်စွာဘုရား.. အဝန္တိတိုင်း တောင်ပိုင်းနယ်၌ သိုးရေ, ဆိတ်ရေ, သမင်ရေဟူသော သားရေတို့ကို ခင်းကြပါကုန်၏။ မြတ်စွာဘုရား.. ဥပမာအားဖြင့် မဇ္ဈိမတိုင်း ဇနပုဒ် = တိုက်နယ်တို့၌ ဗြိတ်မြက်ဖျာ, မြားမြက်ဖျာ, သင်မြက်ဖျာ, ပိတ်ထည်မြက်ဖျာတို့ကို ခင်းကုန်သကဲ့သို့ မြတ်စွာဘုရား.. ဤအတူပင် အဝန္တိတိုင်း တောင်ပိုင်းနယ်၌
၃၀၀
သိုးရေ, ဆိတ်ရေ, သမင်ရေဟူသော သားရေတို့ကို ခင်းကြပါကုန်၏။ မြတ်စွာဘုရားသည် အဝန္တိတိုင်း တောင်ပိုင်း၌ သိုးရေ, ဆိတ်ရေ, သမင်ရေဟူသော သားရေအခင်းတို့ကို ခွင့်ပြုတော်မူမည်လည်း မသိ (ဝါ) ခွင့်ပြုကောင်း ခွင့်ပြုတော်မူလေရာ၏၊ (ထိုအချိန်မှာ ရဟန်းတို့အား သားရေကို သုံးဆောင်ခွင့် မပြုသောကြောင့် ထိုသို့ လျှောက်ထားခြင်း ဖြစ်သည်)၊ (၄)
မြတ်စွာဘုရား.. ယခုအခါ၌ လူတို့သည် သိမ်ပသို့ သွား(ရောက်)နေသော ရဟန်းတို့အား ‘ဤမည်သော ရဟန်းအား ဤသင်္ကန်းကို လှူပါကုန်၏’ဟု ပြောဆိုကြကာ သင်္ကန်းလှူပါကုန်၏၊ ထိုသို့ အပြောခံရသော သီတင်းသုံးဖော် ရဟန်းတို့သည် သင်္ကန်းအလှူခံကြရမည့် ရဟန်းတို့ထံ လာ၍ ‘ငါ့ရှင်.. ဤမည်သော လူတို့သည် သင့်အား သင်္ကန်းလှူကုန်၏’ဟု ပြောကြပါကုန်၏။ ထိုအခါ သင်္ကန်းအလှူ ခံကြရမည့် ထို ရဟန်းတို့သည် ‘ငါတို့၏ အဖို့ရာ စွန့်ခြင်းဝိနည်းကံ မဖြစ်ပါစေလင့်’ဟု အောက်မေ့ကြ၍ မအပ်ဟု တွေးတောမှု = သံသယကုက္ကုစ္စ ရှိကြသည်ဖြစ်၍ မခံယူကြပါကုန်၊ မြတ်စွာဘုရားသည် သင်္ကန်း၌အပ်သော ပရိယာယ်ကို ဟောကြားတော်မူမည်လည်း မသိ (ဝါ) ဟောကြားကောင်း ဟောကြားတော်မူလေရာ၏၊ (၅)’ ဟူ၍ လျှောက်ထားလိုက်ပါသည်”-
ဟု လျှောက်ထားလေ၏။
ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားသည် ဤအရှင်သောဏ-ကုဋိကဏ္ဏမထေရ် လျှောက်ထားသော အကြောင်းအရာကြောင့် တရားစကား ဟောကြားတော်မူပြီးလျှင် ရဟန်းတို့ကို ဤဆိုလတ္တံ့သောအတိုင်း မိန့်တော်မူ၏-
“ရဟန်းတို့.. အဝန္တိတိုင်း တောင်ပိုင်းနယ်သည် ရဟန်းနည်းပါး၏၊ ရဟန်းတို့.. အလုံးစုံသော ပစ္စန္တရစ် ဇနပုဒ်တို့၌
၃၀၁
ဝိနည်းဓိုရ်ရဟန်းလျှင် ငါးယောက်မြောက်ရှိသော ဂိုဏ်းသံဃာဖြင့် ပဉ္စင်းခံခြင်းကို ငါဘုရား ခွင့်ပြု၏။
ထိုစကားရပ်၌ ပစ္စန္တရစ် ဇနပုဒ်တို့ ဟူသည်မှာ = အရှေ့မျက်နှာအရပ်၌ ဂဇင်္ဂလမည်သော နိဂုံးရှိ၏၊ ထိုနိဂုံး၏ အပြင်ဘက်မှာ အင်ကြင်းပင်ကြီးရှိ၏၊ ထိုအင်ကြင်းပင်ကြီးမှ အပြင်ဘက်ကား ပစ္စန္တရစ် ဇနပုဒ်တည်း၊ အတွင်းကား မဇ္ဈိမတိုက်တည်း။
အရှေ့တောင်အရပ်၌ သလလဝတီမည်သော မြစ်ရှိ၏။ ထိုသလလဝတီမြစ်မှ အပြင်ဘက်ကား ပစ္စန္တရစ် ဇနပုဒ်တို့တည်း၊ အတွင်းကား မဇ္ဈိမတိုက်တည်း။
တောင်မျက်နှာအရပ်၌ သေတကဏ္ဏိကမည်သော နိဂုံးရှိ၏၊ ထိုနိဂုံးမှ အပြင်ဘက်ကား ပစ္စန္တရစ် ဇနပုဒ်တို့တည်း၊ အတွင်းကား မဇ္ဈိမတိုက်တည်း။
အနောက်မျက်နှာအရပ်၌ ထူန-မည်သော ပုဏ္ဏားရွာရှိ၏၊ ထိုရွာမှ အပြင်ဘက်ကား ပစ္စန္တရစ် ဇနပုဒ်တို့တည်း၊ အတွင်းကား မဇ္ဈိမတိုက်တည်း။
မြောက်မျက်နှာအရပ်၌ ဥသီရဒ္ဓဇ-မည်သော တောင်ရှိ၏၊ ထိုတောင်မှ အပြင်ဘက်ကား ပစ္စန္တရစ် ဇနပုဒ်တို့တည်း၊ အတွင်းကား မဇ္ဈိမတိုက်တည်း။
ရဟန်းတို့.. ဤသို့ သဘောရှိသော ပစ္စန္တရစ် ဇနပုဒ်တို့၌ ဝိနည်းဓိုရ်ရဟန်းလျှင် ငါးယောက်မြောက်ရှိသော ဂိုဏ်းသံဃာဖြင့် ပဉ္စင်းခံခြင်းကို (=ပဉ္စင်းခံပေးရန်) ငါဘုရား ခွင့်ပြု၏။ (၁)
ရဟန်းတို့.. အဝန္တိတိုင်း တောင်းပိုင်းနယ်၌ အထက်သို့ စုန့်စုန့်တက်၍ မည်းနက်သည့် နွားခွါရာ ခရောင်းမြေသည် ကြမ်းတမ်းလှ၏၊ ရဟန်းတို့.. အလုံးစုံသော ပစ္စန္တရစ် ဇနပုဒ်တို့၌ အထပ်အလွှာများသော ဘိနပ်ကို (စီးရန်) ငါဘုရား ခွင့်ပြု၏။ (၂)
၃၀၂
ရဟန်းတို့.. အဝန္တိတိုင်း တောင်ပိုင်းနယ်၌ လူတို့သည် ရေချိုးခြင်းကို အလေးပြုကြကုန်၏၊ ရေဖြင့် စင်ကြယ်၏-ဟု အယူရှိကုန်၏၊ ရဟန်းတို့.. အလုံးစုံသော ပစ္စန္တရစ် ဇနပုဒ်တို့၌ မပြတ်ရက်ဆက် ရေချိုးခြင်းကို (=ရေချိုးရန်) ငါဘုရား ခွင့်ပြု၏။ (၃)
ရဟန်းတို့.. အဝန္တိတိုင်း တောင်ပိုင်းနယ်၌ သိုးရေ, ဆိတ်ရေ, သမင်ရေဟူသော သားရေတို့ကို ခင်းကုန်၏၊ ရဟန်းတို့.. မဇ္ဈိမတိုင်း ဇနပုဒ် = တိုက်နယ်တို့၌ ဗြိတ်မြက်ဖျာ, မြားမြက်ဖျာ, သင်မြက်ဖျာ, ပိတ်ထည်မြက်ဖျာတို့ကို ခင်းကုန်သကဲ့သို့ ရဟန်းတို့.. ဤအတူလျှင် အဝန္တိတိုင်း တောင်ပိုင်းနယ်၌ သိုးရေ, ဆိတ်ရေ, သမင်ရေဟူသာ သားရေတို့ကို ခင်းကုန်၏၊ ရဟန်းတို့.. အလုံးစုံသော ပစ္စန္တရစ် ဇနပုဒ်တို့၌ သိုးရေ, ဆိတ်ရေ, သမင်ရေဟူသော သားရေအခင်းတို့ကို (သုံးစွဲရန်) ငါဘုရား ခွင့်ပြု၏။ (၄)
ရဟန်းတို့.. လူတို့သည် ဥပစာရသိမ်ပသို့ သွား(ရောက်နေ)သော ရဟန်းတို့အား ‘ဤမည်သော ရဟန်းအား ဤသင်္ကန်းကို လှူပါကုန်၏’ဟု ပြောဆို၍ သင်္ကန်းလှူကုန်ငြားအံ့၊ ရဟန်းတို့.. လက်သို့ မရောက်သေးသမျှ အဓိဋ္ဌာန်တင်ရမည့် အရေအတွက်သို့ မရောက်နိုင်ပေ။ ရဟန်းတို့.. ထိုသင်္ကန်းကို ခံယူစိမ့်သောငှါ ငါဘုရား ခွင့်ပြု၏” (၅)—ဟု မိန့်တော်မူ၏။
တဖန် အရှင်သောဏ-ကုဋိကဏ္ဏ မထေရ်သည် မိခင် ဒါယိကာမကြီး၏ မှာကြား လျှောက်ထားလိုက်သော စကားဖြင့် မြတ်စွာဘုရားကို ရှိခိုးပြီးလျှင် “မြတ်စွာဘုရား.. ဤကမ္ဗလာ အဝတ်ထည်ကို ကာဠီဥပါသိကာ ဒါယိကာမကြီးက အရှင်ဘုရားတို့ နေတော်မူရာ ဂန္ဓကုဋီတိုက်၌ မြေအခင်းပြုလုပ်ရန် ဆက်ကပ် လှူဒါန်းအပ်ပါသည်ဘုရား”ဟု လျှောက်ထားကာ ကမ္ဗလာ အဝတ်အထည်ကို မြတ်စွာဘုရားအား ဆက်ကပ်၍ နေရာမှ ထပြီးသော် မြတ်စွာဘုရားကို ရှိခိုးအရိုအသေပြုလျက် မိမိနေရာ
၃၀၃
အဝန္တိတိုင်း ကုရရဃရမြို့ ပပတတောင်ကျောင်းသို့ ပြန်ကြွတော်မူလေ၏။
သောဏ-ကုဋိကဏ္ဏ မထေရ်သည် ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာထံမှောက် ရောက်လတ်သောအခါ ထိုအကြောင်းအရာ အလုံးစုံကို ပြန်ကြား လျှောက်ထားလေ၏။ နောက်တနေ့၌ မယ်တော် ကာဠီသူဌေးကတော် ဥပါသိကာ၏ အိမ်တံခါးဝသို့ ကြွရောက်၍ ဆွမ်းရပ်တော်မူလေ၏။ မယ်တော် ဒါယိကာမကြီးသည် “ငါ့သားသည် တံခါးဝမှာ ရပ်နေသတဲ့”ဟူသော သတင်းစကားကို ကြားသိရ၍ လျင်မြန်စွာ လာရောက်ရှိခိုးပြီးလျှင် မထေရ်၏လက်မှ သပိတ်ကို လှမ်းယူ၍ အိမ်တွင်း၌ နေရာထိုင်ခင်းပေးကာ ဆွမ်းဆက်ကပ် လှူဒါန်းလေ၏။
ထို့နောက် ဆွမ်းဘုဉ်းပေးပြီးသောအခါ မယ်တော် ဒါယိကာမကြီးနှင့် မထေရ်တို့ အပြန်အလှန် မေးကြ ဖြေကြသည်မှာ-
(မယ်တော်)
ချစ်သား.. သင်ချစ်သားသည် မြတ်စွာဘုရားကို ဖူးခဲ့ရပါ၏လော။
(မထေရ်)
အိမ်း.. ဖူးခဲ့ရသည် ဒါယိကာမကြီး..။
(မယ်တော်)
ချစ်သားသည် မယ်တော်မှာကြား လျှောက်ထားလိုက်သော စကားဖြင့်ကော မြတ်စွာဘုရားကို မယ်တော့်ကိုယ်စား ရှိခိုးအပ်ခဲ့၏လော။
(မထေရ်)
အိမ်း.. ရှိခိုးအပ်ခဲ့သည် ဒါယိကာမကြီး..။ ဒါယိကာမကြီး လှူဒါန်းလိုက်သည့် ထိုကမ္ဗလာအဝတ်ထည်ကိုလည်း သားတော်ကိုယ်တိုင်ပင် မြတ်စွာဘုရား သီတင်းသုံး နေထိုင်တော်မူရာ ဂန္ဓကုဋီကျောင်းတော်၌ မယ်တော်ကြီး မှာတမ်းလိုက်သည့်အတိုင်း မြေအခင်းပြုလုပ်ကာ ခင်းထားအပ်ခဲ့လေပြီ။
(မယ်တော်)
ချစ်သား.. အသို့နည်း = ဘယ့်နှယ်လဲ သင်ချစ်သားသည် မြတ်စွာဘုရားရှင်အား တရားစကား
၃၀၄
ရွတ်ဆို လျှောက်ထားအပ်ခဲ့သတဲ့ဆို၊ မြတ်စွာဘုရားကလည်း သင်ချစ်သားအား သာဓုကောင်းကြီး ပေးတော်မူအပ်သတဲ့ဆို။
(မထေရ်)
ဒါယိကာမကြီး.. ဤအကြောင်းအရာများကို ဒါယိကာမကြီးသည် ဘယ်နည်းဖြင့် သိအပ်ပါသနည်း။
(မယ်တော်)
ချစ်သား.. မယ်တော်အိမ်မှာ စောင့်ကြပ် စိုးအုပ်နေသော (အိမ်စောင့်)နတ်က “ချစ်သားအား ဘုရားရှင်က သာဓုကောင်းကြီး ပေးသောနေ့၌ စကြဝဠာပေါင်း တိုက်တသောင်းနေ နတ်ဗြဟ္မာတို့သည် သာဓုကောင်းကြီး ပေးကြပါသည်”ဟု မယ်တော်ကို ပြောကြားပါသည်။ ချစ်သား.. သင်ချစ်သား ဟောကြားအပ်ခဲ့သည့် တရားစကားကို မြတ်စွာဘုရားရှင်တို့အား ရွတ်ဆိုလျှောက်ထား ဟောကြားအပ်ခဲ့သည့် နည်းအတိုင်းပင် မယ်တော်အားလည်း တဖန်ပြန်၍ ဟောကြားပါရန် တောင့်တလင့်ဆို မယ်တော်အလိုရှိပါ၏ ချစ်သား..။
မထေရ်မြတ်သည် မယ်တော်၏ လျှောက်ထား တောင်းပန်ချက်ကို ဆိတ်ဆိတ်နေသဖြင့် လက်ခံတော်မူလေ၏။ မယ်တော် ဒါယိကာမကြီးသည် မထေရ်မြတ်က လက်ခံသည်ကို သိရှိကာ မိမိအိမ်တံခါးဝ၌ မဏ္ဍပ်ကြီးစွာ ဆောက်လုပ်စေ၍ မြတ်စွာဘုရားအား ရွတ်ဆို လျှောက်ထား ပြောကြားအပ်ခဲ့သည့် နည်းအတိုင်းပင် တရားစကားကို ဟောကြားစေလေသည် = တရားပွဲသဘင် ကြီးစွာယင်လေသတည်း။
(ဂ) ဧတဒဂ်ဘွဲ့ထူး ရတော်မူခြင်း
မြတ်စွာဘုရားသည် နောက်အခါဝယ် အရိယာသံဃာတို့အလယ်၌ ထိုင်နေတော်မူလျက် အရှင်သောဏ-ကုဋိကဏ္ဏမထေရ်ကို-
“ဧတဒဂ္ဂံ ဘိက္ခဝေ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ ကလျာဏဝါက္ကရဏာနံ ယဒိဒံ သောဏော ကုဋိကဏ္ဏော =
၃၀၅
ရဟန်းတို့.. ချိုမြိန်သာယာစွာသော အသံဖြင့် တရားစကား ဟောကြားကြသော ငါဘုရား၏ တပည့်သာဝက ရဟန်းတို့တွင် ကုဋိကဏ္ဏ သောဏရဟန်းသည် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး ဖြစ်ပေ၏”-
ဟု ချီးကျူးမြွက်ဆိုတော်မူကာ “ကလျာဏဝါက္ကရဏ = သာယာချိုမြိန်သော အသံဖြင့် တရားဟောသော အရာ”ဝယ် ဧတဒဂ် ထားတော်မူလေသည်။
ဤကား အရှင်သောဏ-ကုဋိကဏ္ဏမထေရ် အကြောင်းတည်း။
**********
(၁၈) အရှင်သီဝလိမထေရ်အကြောင်း
(က) မထေရ်၏ ရှေးဆုတောင်း
ဤအရှင်သီဝလိမထေရ်အလောင်း အမျိုးကောင်းသားသည်လည်း ပဒုမုတ္တရ မြတ်စွာဘုရားရှင် လက်ထက်တော်အခါ၌ ရှေးမထေရ်အလောင်းများနည်းတူပင် ကျောင်းတော်သို့ သွားရောက်၍ ပရိသတ်အစွန်အဖျား၌ ရပ်တည်လျက် တရားနာနေစဉ် မြတ်စွာဘုရားက ရဟန်းတော်တပါးကို လာဘ်လာဘပေါများ ကြသော ရဟန်းတို့တွင် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး = ဧတဒဂ်ရာထူး၌ ထားတော်မူသည်ကို တွေ့မြင်ရ၍ “ငါသည်လည်း နောက်အခါဝယ် ဤရဟန်းကဲ့သို့ပင် လာဘ်လာဘ ပေါများကြသော ရဟန်းတို့တွင် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး = ဧတဒဂ်ဘွဲ့ထူးရပုဂ္ဂိုလ် ဖြစ်မှ သင့်တော့မည်”ဟု ကြံစည်ဆင်ခြင်၍ မြတ်စွာဘုရားကို မိမိအိမ်သို့ ပင့်ဖိတ်ပြီးလျှင် ရှေးမထေရ်အလောင်းများနည်းတူပင် ခုနစ်ရက်ကြာ မဟာဒါနကြီး ပေးလှူပြီးနောက် “မြတ်စွာဘုရား.. တပည့်တော်သည်လည်း ဤအဓိကာရကောင်းမှု ကုသိုလ်ကံကြောင့် အခြားတပါးသော စည်းစိမ်ကို မတောင့်တပါ၊ စင်စစ်သော်ကား နောက်အခါဝယ် တဆူဆူသော ဘုရားရှင်၏ သာသနာ၌ တပည့်တော်သည်လည်း အရှင်ဘုရားတို့ လွန်ခဲ့သော ခုနစ်ရက်က ဧတဒဂ်ထားအပ်သော ရဟန်းနည်းတူ လာဘ်လာဘ ပေါများကြသော
၃၀၆
ရဟန်းတို့တွင် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး = ဧတဒဂ်ဘွဲ့ရ-ရဟန်း ဖြစ်ရပါလို၏”ဟု ဆုတောင်းပတ္ထနာမှု ပြုလေ၏။
မြတ်စွာဘုရားသည် ထိုအမျိုးကောင်းသား၏ ဆုတောင်းပတ္ထနာချက် အန္တရာယ်မရှိ ပြည့်စုံမည်ကို မြင်တော်မူ၍ “သင် ဒါယကာ၏ ဤဆုတောင်းချက်သည် နောက်အခါ ဂေါတမမြတ်စွာ သာသနာ၌ ပြည့်စုံလိမ့်မည်”ဟု ဗျာဒိတ်ကြား၍ ကျောင်းတော်သို့ ဖဲကြွ ပြန်သွားတော်မူလေ၏။
တောရွာသားဘဝ
ရှင်သီဝလိအလောင်း ထို အမျိုးကောင်းသားသည်လည်း အသက် ထက်ဆုံး ကုသိုလ်ကောင်းမှုကို ပြု၍ (အပါယ်လေးပါး မလားမရောက်ရပဲ) နတ်ပြည် လူ့ပြည်တို့၌ ကျင်လည်ကျက်စားလျက် (ဤကမ္ဘာမှ အထက် ကိုးဆယ့်တကမ္ဘာ၌ ပွင့်ထွန်းတော်မူသော) ဝိပဿီမြတ်စွာဘုရားရှင် လက်ထက်တော် အခါဝယ် ဗန္ဓုမတီ မင်းနေပြည်မှ မနီးမဝေး တခုသောရွာ၌ အမျိုးကောင်းသား ဖြစ်လာ၏။
ထိုအချိန်၌ ဗန္ဓုမတီ မြို့သူမြို့သားတို့သည် ဗန္ဓုမမင်းကြီးနှင့် သူရှုံး၍ ငါနိုင်ရန် အပြိုင်သဘော အချင်းချင်း နှီးနှောဆွေးနွေး တိုင်ပင်ကြ၍ ဝိပဿီမြတ်စွာဘုရားအား ကြီးစွာသော အလှူဒါနကို ပေးလှူကြကုန်၏။ ထိုမြို့သူမြို့သားတို့သည် တနေ့သ၌ အားလုံးပင် စုပေါင်းကြ၍ အလှူပေးကြသည်ရှိသော် “ငါတို့၏ အလှူမျက်မှောက်ဝယ် အဘယ်ဝတ္ထု မပါရှိသနည်း”ဟု လိုက်လံကြည့်ရှုကြသည်တွင် ပျားရည်နှင့် နွားနို့ခဲ မပါရှိသည်ကို သိကြရသဖြင့် “တနည်းနည်းဖြင့် ရရာအရပ်မှ ထိုပျားရည်နှင့် နွားနို့ခဲကို ရအောင် ယူဆောင်ကြကုန်အံ့”ဟု တိုင်ပင်ညီညွတ်ကြကာ ဇနပုဒ် = တိုက်နယ်မှ မြို့တွင်းသို့ ဝင်ရာလမ်း၌ အစောင့်ယောက်ျားကို ထားကြလေကုန်၏။
ထိုအခါ ဤအရှင်သီဝလိအလောင်း တောရွာသား အမျိုးကောင်းသားသည် မိမိ၏ရွာမှ နွားနို့ခဲအိုးကို ယူဆောင်ခဲ့၍
၃၀၇
“တစုံတခု လူ့အသုံးအဆောင်ကို လဲလှယ် ဝယ်ဆောင်ခဲ့မည်”ဟူသော အကြံဖြင့် မြို့သို့ သွားလေသော် “ငါသည် မျက်နှာသစ်ပြီး လက်ခြေများကို ဆေးကြောပြီးမှ မြို့တွင်းသို့ ဝင်အံ့”ဟု ကြံစည်၍ ရေချမ်းသာရာအရပ်ကို ထိုမှဤမှ ကြည့်ရှုလတ်သော် ထွန်တုံးဦးမျှ ပမာဏရှိသည့် ပျားကောင်များမပါသော (မစုတ်)ပျားတံကြီးကို တွေ့မြင်ရလေလျှင် “ဤမစုတ်ပျားသည် ငါ၏ ကုသိုလ်ကံကြောင့် ဖြစ်ပေါ်လာသည်”ဟု အောက်မေ့၍ ယူဆောင်ခဲ့ကာ မြို့သို့ဝင်လေ၏။
မြို့သူမြို့သားတို့က အစောင့်ထားသော ယောက်ျားသည် ထိုတောရွာသား အမျိုးကောင်းသားကို မြင်လေလျှင် “အမောင်.. ဤပျားရည်နှင့် နွားနို့ခဲကို အဘယ်သူ့အတွက် အမောင် ယူဆောင်လာပါသနည်း”ဟု မေးလေ၏။ တောရွာသားက “အရှင်.. မည်သူတဦးတယောက်၏ အတွက်မျှ ဤပျားရည်နှင့် နွားနို့ခဲကို ယူဆောင်လာခဲ့သည် မဟုတ်ပါ၊ စင်စစ်သော်ကား ရောင်းချရန် ယူဆောင်အပ်ခဲ့ပါသည်”ဟု ပြောလေလျှင် အစောင့်ထားသော မြို့သား ယောက်ျားသည် “အမောင်.. ထိုသို့ဖြစ်လျှင် ဤကျွန်ုပ်လက်မှ အသပြာတကျပ်ကိုယူ၍ အမောင်၏ ထိုပျားရည်နှင့် နွားနို့ခဲကို ပေးပါ”ဟု ပြောဆိုလေ၏။
ထိုအခါ အရှင်သီဝလိအလောင်း တောရွာသား အမျိုးကောင်းသားသည် “ဤယခု ယူဆောင်လာသည့် ပျားရည်နှင့် နွားနို့ခဲသည် များစွာ အဖိုးမထိုက်ချေ။ ဤယောက်ျားကလည်း ပဌမအကြိမ်မှာပင် အဖိုးများစွာပေး၍ ဝယ်ယူဘိ၏၊ စုံစမ်းဦးမှ သင့်တော့မည်”ဟု ကြံစည်ပြီးနောက် ထိုမြို့သား ယောက်ျားကို “အိုအရှင်.. အကျွန်ုပ်သည် ငွေတကျပ်နှင့်တော့ဖြင့် မပေးနိုင်ပါ မရောင်းနိုင်ပါ”ဟု ပြောဆိုလေ၏။ မြို့သားက “ယင်းသို့ တကျပ်နှင့် မရောင်းနိုင်ပါလျှင် ငွေနှစ်ကျပ်တို့ကို အမောင်ယူ၍ ထိုပျားရည်နှင့် နွားနို့ခဲကို ငါ့အား ပေးပါလော့” ဟု ဈေးတက်၍ ပေးလေလျှင် တောရွာသားသည် “ငွေနှစ်ကျပ်ဖြင့်လည်း မပေးနိုင်ပါ”ဟု ဈေးဆွဲစကား ပြောဆိုလေ၏။ ဤနည်းဖြင့်
၃၀၈
တိုး၍ တိုး၍ ဈေးတက်ပေးလာသည်မှာ ငွေကျပ်တထောင်သို့ပင် ရောက်ရှိလာလေ၏။
တောရွာသားသည် “အချိန်ကြာမြင့်စွာ ဆွဲထား၍ဖြင့် မသင့်လျော်ချေ၊ ရှိစေဦးတော့၊ ဤယောက်ျား၏ အလုပ်ကိစ္စကို မေးပေအံ့”ဟု ကြံစည်၍ မြို့သားယောက်ျားကို “ဤပျားရည်နှင့် နွားနို့ခဲကား အဖိုးများစွာ မထိုက်တန်လှပါ၊ သို့ပါလျက် အရှင်ကလည်း အဖိုးများစွာ မတန်တဆပေးဘိ၏၊ အဘယ်အမှုကိစ္စကြောင့် ပျားရည်နှင့် နွားနို့ခဲကို အဆမတန် အဖိုးပေး၍ ယူလိုပါသနည်း”ဟု မေးလေ၏။ ထိုအခါ မြို့သားယောက်ျားသည် “အမောင်.. ဤဗန္ဓုမတီ မင်းနေပြည်၌ မြို့သူမြို့သားတို့သည် မင်းကြီးနှင့် အပြိုင်ပြုကာ ဝိပဿီမြတ်စွာဘုရားအား အလှူဒါန ပေးလှူကြသည်ရှိသော် ဤပျားရည်နှင့် နွားနို့ခဲ နှစ်မျိုးကို မိမိတို့၏ အလှူမျက်မှောက်၌ မတွေ့မမြင်ကြ၍ မရအရရှာမှီးနေကြပါသည်။ အကယ်၍ ဤနှစ်မျိုးကို မရလျှင် မြို့သူမြို့သားတို့က ရှုံးကြရပါလိမ့်မည်၊ ထို့ကြောင့် အသပြာတထောင်ကိုပေး၍ ငါယူလိုပါသည်”ဟု အကြောင်းအရာ အလုံးစုံကို ပြန်ပြောဆိုလေသော် တောရွာသားသည် “အိုအရှင်.. ဤအလှူဒါန ကောင်းမှုကို မြို့သူမြို့သားများသာ ပြုလုပ်ကောင်းသလော၊ အခြား တောရွာသားတို့ကမူ မပေးလှူကောင်းဘူးလော”ဟု မေးပြန်လေ၏။
ထိုအခါ မြို့သားယောက်ျားက “အမောင်.. မည်သူတဦးတယောက်၏ ပေးလှူခြင်းကိုမျှ မတားမြစ်အပ်ပါ၊ (=မြို့သား ရွာသား မည်သူမဆို ပေးလှူနိုင်ပါသည်)”ဟု ပြောဆိုလေလျှင် တောရွာသားသည် “အို အရှင်.. မြို့သူမြို့သားများ၏ ဤယခု အလှူဒါန ပေးလှူကြရာ၌ တနေ့တည်းဖြင့် အသပြာတထောင် ပေးလှူတတ်သူ တဦးတယောက်များ ရှိပါသလော”ဟူ၍ မေးမြန်းလေ၏။ မြို့သားယောက်ျားက “မရှိပါ အဆွေ..”ဟု ဖြေကြားလေလျှင် တောရွာသားသည် “အိုအရှင်.. ဤယခု အကျွန်ုပ် ယူဆောင်လာသော ပျားရည်နှင့် နွားနို့ခဲတို့၏ အသပြာတထောင် အဖိုးထိုက်သောအဖြစ်ကို အရှင်သိ၏မဟုတ်လော”ဟု
၃၀၉
ထပ်၍ အခိုင်အမာ မေးမြန်းပြန်လေ၏။ မြို့သားယောက်ျားက “အိမ်း.. သိပါသည် အဆွေ..”ဟု ဆိုလေလျှင် တောရွာသားသည် “အိုအရှင်.. ထိုသို့ဖြစ်လျှင် သွားပါချေ။ မြို့သူမြို့သား လူအများတို့အား ‘တောရွာသား ယောက်ျားတယောက်သည် ဤပျားရည်နှင့် နွားနို့ခဲ = နှစ်မျိုးတို့ကို အဖိုးဥစ္စာဖြင့် မပေးပါ။ သူ့ကိုယ်တိုင် မိမိလက်ဖြင့်ပင် ပေးလှူလိုပါသည်။ အသင် မြို့သူမြို့သားတို့သည် ဤပျားရည်နှင့် နွားနို့ခဲ နှစ်မျိုးတို့ကို ရဖို့ရန်အကြောင်းကြောင့်တော့ဖြင့် ကြောင့်ကြမဲ့သာ နေကြပါလော့’ဟု ပြောကြားပါလေ။ အရှင်သည်ကား ဤအလှူမျက်မှောက်၌ (=ဤအလှူပွဲကြီး၌) အကျွန်ုပ်က အကြီးဆုံး အများဆုံး အဖိုးအတန်ဆုံး လှူဒါန်းသူဖြစ်ကြောင်းအတွက် ကိုယ်ဖြင့် သက်သေခံသူ (=ကိုယ်တိုင်သက်သေခံသူ) ဖြစ်တော်မူစေချင်ပါသည်”ဟု ပြောကြားလေ၏။
ပျားရည်နှင့် ဒိန်ရည် ရောစပ်လှူခြင်း
တောရွာသားသည် ထိုသို့ ပြောကြားပြီးနောက် မိမိရိက္ခာအတွက် အိမ်မှ ယူဆောင်ခဲ့သော တပဲသောဥစ္စာ အသပြာဖြင့် အစပ်ငါးပါး (=အမွှေးအကြိုင်ဘဏ္ဍာ)ကို ဝယ်ယူပြီးလျှင် အမှုန့်ပြု၍ နွားနို့ခဲမှ နို့ဓမ်းကြည် (=ဒိန်ရည်)ကို ညှစ်ယူပြီးနောက် ထိုဒိန်ရည်၌ ပျားလဘို့ကို ညှစ်ချ၍ အစပ်ငါးပါးအမှုန့်နှင့် ရောစပ်လျက် ပဒုမာကြာရွက်တခု၌ ထည့်ပြီးသော် ကောင်းစွာပြုပြင် စီရင်ယူဆောင်ခဲ့၍ မြတ်စွာဘုရားရှင်နှင့် မနီးမဝေးသောအရပ်၌ မိမိလှူခွင့်လှူလှည့်ကို စောင့်မျှော်ထိုင်နေလေ၏။
မြို့သူမြို့သားများ အသီးအသီးယူဆောင်အပ်ခဲ့သော ပူဇော်သက္ကာရ ဒါနဝတ္ထုများ အကြား၌ မိမိ၏ လှူရန် အခွင့်အလှည့်ကို စောင့်မျှော်နေစဉ် အခွင့်အလှည့် ကျရောက်လာပြီကို သိရှိ၍ မြတ်စွာဘုရားရှင် ထံတော်ပါးသို့ သွားရောက်ပြီးလျှင်“ဘုန်းတော် ကြီးသော မြတ်စွာဘုရား.. ဤပူဇော်သက္ကာရကား တပည့်တော်၏ ဆင်းရဲသားလက်ဆောင် ဖြစ်ပါသည်ဘုရား၊ တပည့်တော်၏
၃၁၀
ဤဆင်းရဲသား လက်ဆောင် = လှူဖွယ်ဝတ္ထုကို ကရုဏာရှေးရှူ အလှူခံတော်မူပါဘုရား”ဟု တောင်းပန် လျှောက်ထားလေ၏။ မြတ်စွာဘုရားသည် ထိုတောရွာသားအား သနားသမှု အကြောင်းပြု၍ စတုမဟာရာဇ် နတ်မင်းကြီးတို့ လှူဒါန်းအပ်သော ကျောက်သပိတ်ဖြင့် ထိုပူဇော်သက္ကာရကို ခံယူတော်မူပြီးလျှင် ထိုအလှူဝတ္ထုကို ရဟန်းပေါင်း ခြောက်သန်း ရှစ်သိန်း (၆,၈ဝဝ,ဝဝဝ)အား လှူဒါန်း၍ မကုန်နိုင်အောင် အဓိဋ္ဌာန်တော်မူလေ၏။
ထိုတောရွာသား အမျိုးကောင်းသားသည်လည်း မြတ်စွာဘုရားရှင် ဆွမ်းဘုဉ်းပေးပြီးသောအခါ မြတ်စွာဘုရားကို ရိုသေမြတ်နိုး ရှိခိုး၍ အပြစ်လွတ်ရာအရပ်၌ ရပ်တည်လျက် “ဘုန်းတော်ကြီးသော မြတ်စွာဘုရား.. ဤယနေ့ တပည့်တော်သည် အရှင်ဘုရားတို့အား ပူဇော်သက္ကာရ ဒါနဝတ္ထု ရှေးရှူဆောင်လှူအပ်သည်ကို ဗန္ဓုမတီ မင်းနေပြည်တော်သူ နေပြည်တော်သား အားလုံးတို့ ဒိဋ္ဌမျက်မြင် အသိပင်ဖြစ်ပါသည်ဘုရား၊ တပည့်တော်သည်လည်း ဤကောင်းမှု ကုသိုလ်ကံ၏ အကျိုးဆက်ကြောင့် ဖြစ်လေရာရာ သံသရာဘဝ၌ လာဘ်လာဘ အထွတ်အမြတ်ရောက်သူ, အခြံအရံ အကျော်အစော အထွတ်အမြတ်ရောက်သူ ပုဂ္ဂိုလ်စင်စစ် ဖြစ်ရပါလို၏ဘုရား”ဟု ဆုတောင်းပန်ထွာလေ၏။ ဝိပဿီ မြတ်စွာဘုရားသည် “ဧဝံ ဟောတု ကုလပုတ္တ = ဤသင်ဆုတောင်းသည့်အတိုင်း ဖြစ်ပါစေ အမျိုးကောင်းသား..”ဟု မိန့်ကြားတော်မူ၍ ထိုအမျိုးကောင်းသားနှင့်တကွ မြို့သူမြို့သားတို့အား ဆွမ်းအနုမောဒနာတရား ဟောကြားတော်မူပြီးသော် ကျောင်းတော်သို့ ပြန်ကြွတော်မူလေ၏။
(ခ) နောက်ဆုံးဘဝ ရဟန်းပြုခြင်း
ထိုအမျိုးကောင်းသားသည် အသက်ထက်ဆုံး ကုသိုလ် ကောင်းမှုကို ပြုလုပ်၍ နတ်ပြည် လူ့ပြည်တို့၌ ကျင်လည်ကျက်စား၍ လာခဲ့ရာ ဤအကျွန်ုပ်တို့၏ မြတ်စွာဘုရားရှင် ပွင့်ထွန်းတော်မူရာ အခါကာလ၌ ကောလိယ သာကီဝင်မင်းမျိုးဝယ်
၃၁၁
သုပ္ပဝါသာ-မည်သော ကောလိယသာကီဝင် မင်းသမီး၏ ဝမ်းကြာတိုက်၌ ပဋိသန္ဓေ ယူနေလာလေ၏။
ပဋိသန္ဓေ တည်နေစဉ်အချိန် အံ့ဖွယ်များ
ထိုအမျိုးကောင်းသား ပဋိသန္ဓေတည်နေသော အချိန်မှစ၍ မယ်တော် သုပ္ပဝါသာ သာကီဝင် မင်းသမီးအထံသို့ ရာပေါင်းများစွာသော လက်ဆောင်ပဏ္ဏာတို့ ညဉ်,နံနက် ဆက်ကာ ဆက်ကာ ရောက်၍လာကုန်၏။ သုပ္ပဝါသာ မင်းသမီးသည် ရှေးကထက် ပြည့်စုံခြင်းသို့ ရောက်လေ၏။ (သီဟိုဠ်မူအလို- ညဉ့်,နံနက် လက်ဆောင်ပဏ္ဍာ ငါးရာ ငါးရာတို့ကို သုပ္ပဝါသာမင်းသမီးသည် လက်ခံရရှိလေ၏)။
ထို့နောက် တနေ့သ၌ သုပ္ပဝါသာမင်းသမီးကို (သူ၏) ဘုန်းကံအစွမ်း စုံစမ်းသိရှိရန် မဟာဆွေတော် မျိုးတော်များက မင်းသမီး၏လက်ဖြင့် မျိုးစေ့များ ထည့်ထားသော တောင်း(=မျိုးစေ့တောင်း)ကို ထိစေကြ, တို့စေကြကုန်၏။ ထိုမျိုးစေ့များကို ကြဲချသောအခါ မျိုးစေ့ တစေ့တစေ့မှ အပင်အညှောက်ပေါင်း အရာ အထောင်ပင် ပေါက်၍ ထွက်လာလေ၏။ မင်းပယ်တပယ် ကျယ်ဝန်းသော လယ်မြေတကွက်မှပင် လှည်းအစီးပေါင်း ငါးဆယ်, ခြောက်ဆယ်တိုက် ကောက်စပါးများ ဖြစ်ပွါးထွက်ရှိကြကုန်၏။
စပါးကျီအတွင်း ကောက်စပါးများ ဖြည့်သွင်းသောအခါ၌လည်း မဟာဆွေတော် မျိုးတော်များက မင်းသမီး၏လက်ဖြင့် ကျီတံခါးကို ထိစေကြ, တို့စေကြကုန်၏။ မင်းသမီး၏ ဘုန်းကံကြောင့် ကောက်စပါးကို ထုတ်ယူကြသည်ရှိသော် ယူတိုင်း ယူတိုင်းသော နေရာသည် တဖန်ထပ်၍ ပြည့်မြဲပြည့်လေ၏။ ထို့ပြင်လည်း ပြည့်သော ထမင်းအိုးမှ (ထမင်းကို ခူးကာ ခူးကာ) “မင်းသမီး၏ ဘုန်းကံတည်း”ဟု ပြောဆိုကြ၍ အလုံးစုံ ရောက်လာသမျှသော လူအပေါင်းအား ပေးလှူကြသည်ရှိသော် ပေးလိုသမျှ ကာလပတ်လုံး ထိုထမင်းသည် မကုန်နိုင်ချေ။
၃၁၂
သတို့သား အမိဝမ်း၌ ကိန်းတည်နေစဉ်မှာပင် ခုနစ်နှစ် အချိန်ကာလတို့ လွန်၍ သွားကုန်၏။
ခုနစ်နှစ်စေ့ရောက်၍ ကိုယ်ဝန်သား ရင့်ကျက်သောအခါ ခုနစ်ရက်ကြာ မင်းသမီးသည် ကြီးစွာသော ဂဗ္ဘမူဠှဒုက္ခ (ကိုယ်ဝန်ကြောင့် မိန်းမောတွေဝေရခြင်း ဆင်းရဲဒုက္ခ)ကို ခံစားရလေ၏။ သုပ္ပဝါသာ မင်းသမီးသည် ထိုကြီးစွာသော ဆင်းရဲဒုက္ခကို-
“သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ၀တ သော ဘဂဝါ၊ ယော ဣမဿ ဧဝရူပဿ ဒုက္ခဿ ပဟာနာယ ဓမ္မံ ဒေသေတိ။ = အကြင် ငါတို့ဆရာ မြတ်စွာဘုရားသည် ဤသို့သဘောရှိသော ဆင်းရဲဒုက္ခ အမျိုးမျိုးကို ပယ်စွန့်ဖို့ရန် တရားဟောတော်မူပါပေ၏၊ ထိုငါတို့ဆရာ မြတ်စွာဘုရားသည် သစ္စာဉေယျ ဓမ္မခပင်း လင်းလင်းသိမြင် သဗ္ဗညုတ ရွှေဉာဏ်တော်နှင့် ပြည့်စုံတော်မူပါပေစွာ့တကား..(၁),
သုပ္ပဋိပန္နော ၀တ တဿ ဘဂဝတော သာဝကသံဃော၊ ယော ဣမဿ ဧဝရူပဿ ဒုက္ခဿ ပဟာနာယ ပဋိပန္နော။ = အကြင်မြတ်ဘုရား၏ တပည့်သားသာဝက သံဃာတော်သည် ဤသို့သဘောရှိသော ဆင်းရဲဒုက္ခ အမျိုးမျိုးကို ပယ်စွန့်ဖို့ရန် ကျင့်ကြံကြိုးကုတ် အားထုတ်တော်မူပါပေ၏၊ ထိုမြတ်ဘုရား၏ တပည့်သားသာဝက သံဃာတော်သည် (သုံးပါးသိက္ခာ ကျင့်ဖွယ်ရာကို) ကောင်းစွာ ကျင့်တော်မူပါပေစွာ့တကား..(၂),
သုသုခံ ၀တ တံ နိဗ္ဗာနံ၊ ယတ္ထိဒံ ဧဝရူပံ ဒုက္ခံ န သံဝိဇ္ဇတိ။ = အကြင်တရားမြတ်၌ ဤသို့ သဘောရှိသော ဤဆင်းရဲဒုက္ခ ဝေဒနာမျိုး တစိုးတစိ မရှိပေ၊ ထိုနိဗ္ဗာန်တရားမြတ်သည် အလွန့်အလွန် ချမ်းသာပါပေစွာ့တကား..(၃)”-
ဤဖော်ပြအပ်ပြီးသော (၁) မြတ်စွာဘုရား၏ ဂုဏ်တော်နှင့်စပ်သော ကောင်းသောအကြံ၊ (၂) သံဃာတော်၏
၃၁၃
သုပ္ပဋိပန္န ဂုဏ်တော်နှင့်စပ်သော ကောင်းသောအကြံ၊ (၃) နိဗ္ဗာန်၏ သန္တိသုခဂုဏ်နှင့်စပ်သော ကောင်းသောအကြံ = ဤအကြံ သုံးမျိုးတို့ဖြင့် အောင့်အည်း သည်းခံလေသည် (=ကြီးစွာသော ဂဗ္ဘမူဠှဒုက္ခကို ဖော်ပြရာပါအတိုင်း ဘုရားဂုဏ်, သံဃာဂုဏ်, နိဗ္ဗာန်တရားဂုဏ်တို့ကို အပြန်ပြန် အောက်မေ့ ဆင်ခြင်၍ မညည်းမညူ သည်းခံလေသည်)။
ခုနစ်ရက်မြောက် ရောက်သောအခါ သုပ္ပဝါသာ ကောလိယ မင်းသမီးသည် မိမိ၏ အရှင်သခင်ဖြစ်သော ကောလိယမင်းသားကို အနီးသို့ခေါ်၍ “မသေခင် အသက်ရှင်စဉ်ပင် ငါသည် အလှူဒါန ပေးဦးအံ့”ဟု ကြံစည်ကာ “အိုအရှင့်သား.. သွားပါတည့်ချေ၊ ဤကျွန်တော်မ၏ ဖြစ်ရပ်ကို မြတ်စွာဘုရားအား လျှောက်ထားပြီးလျှင် မြတ်စွာဘုရားကို ပင့်ဖိတ်တော်မူခဲ့ပါ။ မြတ်စွာဘုရား မိန့်ကြားတော်မူလိုက်သည်များကိုလည်း ကောင်းစွာ မှတ်သား၍ ပြန်လာပြီးလျှင် အကျွန်ုပ်အား ပြောကြားတော်မူပါ”ဟု ပြောဆိုလွှတ်လိုက်လေသည်။ ကောလိယမင်းသည် သွားရောက်၍ သုပ္ပဝါသာမင်းသမီး၏ အကြောင်းအရာ သတင်းစကားကို မြတ်စွာဘုရားအား လျှောက်ထားလေ၏။ မြတ်စွာဘုရားသည် “ကောလိယမင်းသမီး သုပ္ပဝါသာသည် ရောဂါမရှိ ပကတိ ချမ်းသာစေသတည်း၊ ရောဂါမရှိ ပကတိချမ်းသာလျက် ရောဂါကင်းသော သားကို ဖွားစေသတည်း”ဟု မိန့်တော်မူလေ၏။ မြတ်စွာဘုရား မိန့်ကြားတော်မူလိုက်သည်နှင့် တပြိုင်နက် ကောလိယမင်းသမီး သုပ္ပဝါသာသည် ရောဂါမရှိ ပကတိ ချမ်းသာလျက် ရောဂါကင်းသောသားကို ဖွားမြင်လေ၏။ ဝန်းရံ၍ နေကြသော လူအပေါင်းသည် ငိုရသည့်အဖြစ်မှ တခေတ်ကူးပြောင်းကာ ဝမ်းမြောက်ဝမ်းသာ ကောလိယမင်းအား သား၏သတင်းကို လျှောက်ထားရန် သွားရောက်လေ၏။ ကောလိယမင်းသည်ကား မြတ်စွာဘုရား မိန့်ကြားတော်မူသည်ကို နာယူပြီးနောက် မြတ်စွာဘုရားကို ရှိခိုးပြီးလျှင် ရွာတွင်းသို့ ရှေးရှူ ပြန်လာလေ၏။
၃၁၄
ကောလိယမင်းသည် ထိုမင်းချင်းယောက်ျားတို့ အားရဝမ်းသာ ပြေးလာ ဆီးကြိုကြပုံ အခြင်းအရာကို မြင်ရလျှင်ပင် “မြတ်စွာဘုရား မိန့်ကြားအပ်သော စကားတော်သည် ပြီးစီးအောင်မြင်ပြီ ထင်၏”ဟု ဆင်ခြင်ကြံစည်မိလေ၏။ ကောလိယမင်းသည် သုပ္ပဝါသာ မင်းသမီးထံသို့ လာရောက်၍ မြတ်စွာဘုရား၏ မိန့်ကြားတော်မူလိုက်သော သတင်းစကားကို မင်းသမီးအား ပြန်ကြား ပြောဆိုလေ၏။ မင်းသမီးသည် “အရှင့်သား ပင့်ဖိတ်အပ်ခဲ့သော အသက်ရှင်ဆွမ်းသည်ပင် မင်္ဂလာဆွမ်း ဖြစ်လိမ့်မည်၊ တဖန် ပြန်သွားပါဦး၊ ခုနစ်ရက်ပတ်လုံး (ဆွမ်းဘုဉ်းပေးတော်မူရန်) မြတ်စွာဘုရားကို ပင့်လျှောက်ချေပါဦး”ဟူ၍ ပြောဆိုလေ၏။ ကောလိယမင်းသည် မင်းသမီးပြောဆိုတိုင်း ပြုလုပ်လေ၏။ ထိုမင်း, မင်းသမီးတို့သည် ခုနစ်ရက်ပတ်လုံး မြတ်စွာဘုရား အမှူးရှိသော ရဟန်းသံဃာအား ကြီးစွာသော အလှူဒါနကို ဖြစ်စေကြလေကုန်၏။
သူငယ်သည် ခပ်သိမ်းသော ဆွေမျိုးတို့၏ ပူပန်သောစိတ်ကို ငြိမ်းအေးစေလျက် ဖွားမြောက် သန့်စင်လာလေသည်၊ ထို့ကြောင့် ထိုသူငယ်၏အမည်ကို “သီဝလိသူငယ်”ဟု အမည်မှည့်ကြလေကုန်၏။ သီဝလိသူငယ်သည် ခုနစ်နှစ်အကြာ အမိဝမ်း၌ ကိန်းနေခဲ့ရကြောင့် ဖွားမြောက်သောအချိန်မှ အစပြုကာ ခုနစ်နှစ် အရွယ်ရှိ လူငယ်တို့ ပြုလုပ်ရမည့် ခပ်သိမ်းသော အမှုများကို ပြုစွမ်းနိုင်သူ ဖြစ်လေသည်။ ထို့ကြောင့်ပင် သီဝလိသူငယ်သည် ခုနစ်ရက်ပတ်လုံး မဟာဒါနကြီး ပေးလှူအပ်သည်ရှိသော် မွေးဖွားသည့်နေ့မှစ၍ ဓမကရိုဏ် = ရေစစ်ကိုယူကာ သံဃာတော်အား ရေကိုစစ်၍ ဆက်ကပ်လှူဒါန်းလေ၏။
တရားစစ်မှူး ဖြစ်တော်မူသော အရှင်သာရိပုတ္တရာ မထေရ်မြတ်သည် ခုနစ်ရက်မြောက်သောနေ့၌ သီဝလိသူငယ်နှင့် စကားနှီးနှော ပြောဆိုတော်မူ၏။ ထိုသို့ ပြောဆိုသောအခါ မထေရ်မြတ်က “သီဝလိ.. သင်သည် ဤသို့သဘောရှိသော ဒုက္ခအစုကို ခံစားရပြီးလျှင် ရှင်ရဟန်းပြုရန် မသင့်လျော်ဘူးလော”ဟု
၃၁၅
မေးမြန်းတော်မူလေလျှင် သီဝလိသူငယ်သည် “အရှင်ဘုရား.. တပည့်တော်သည် မိဖထံမှ ရှင်ရဟန်းပြုခွင့်ရလျှင် ရှင်ရဟန်း ပြုလိုလှပါသည်ဘုရား”ဟု ပြန်ကြား လျှောက်ထားလေ၏။ သုပ္ပဝါသာ မင်းသမီးသည် မိမိသား သီဝလိသူငယ် မထေရ်မြတ်နှင့် အတူတကွ စကားပြောနေသည်ကို မြင်ရ၍ “အသို့နည်း = ဘယ့်နှယ်လဲ ငါ့သားသည် တရားစစ်မှူး ဖြစ်တော်မူသော မထေရ်မြတ်နှင့် အတူတကွ စကားပြောနေပါတကား”ဟု အားရဝမ်းသာစွာ မထေရ်မြတ်ထံသို့ ဆည်းကပ်၍ “အရှင်ဘုရား.. တပည့်တော်မသားက အရှင်ဘုရားတို့နှင့် အတူတကွ အဘယ်စကားများကို ပြောဆိုနေပါသနည်းဘုရား”ဟု မေးလျှောက်လေ၏။ အရှင်သာရိပုတ္တရာ မထေရ်မြတ်က “မိမိခံစားခဲ့ရသော အမိဝမ်းခေါင်း ကိန်းအောင်းရသည့် ဒုက္ခကို ပြောပြ၍ အသင်မိဖနှစ်ပါးတို့က ခွင့်ပြုအပ်ပါလျှင် ရှင်ရဟန်းပြုပါအံ့ဟူ၍ ပြောဆိုပေ၏”ဟု မိန့်ကြားတော်မူလေလျှင် သုပ္ပဝါသာ မင်းသမီးသည် “ကောင်းပါပြီ အရှင်ဘုရား.. ထိုသီဝလိသူငယ်ကို ရှင်ပြုပေးတော်မူကြပါဘုရား”ဟု ခွင့်ပြုစကား ပြန်ကြား လျှောက်ထားလေ၏။
ထိုအခါ မထေရ်မြတ်သည် သီဝလိသူငယ်ကို ကျောင်းတော်သို့ ခေါ်ဆောင်သွား၍ တစပဉ္စကကမ္မဋ္ဌာန်းကို ပေးပြီးလျှင် ရှင်ပြုပေးတော်မူလတ်သော် “သီဝလိ.. သင့်အဖို့ရာ အခြားတပါးသော အဆုံးအမ ဩဝါဒဖြင့် ပြုလုပ်ဖွယ်မရှိ၊ (တခြားဩဝါဒ ပေးရန်မလို-ဟု ဆိုလိုသည်)၊ ခုနစ်နှစ်တို့ ကာလပတ်လုံး မိမိ ခံစားခဲ့ရသော ဆင်းရဲဒုက္ခ ဝေဒနာကိုပင် ဆင်ခြင်စဉ်းစားလော့”ဟု မိန့်တော်မူလေ၏။ သီဝလိသူငယ်သည် “အရှင်ဘုရား.. ရှင်ပြုပေးခြင်းသည်သာ အရှင်ဘုရားတို့၏ တာဝန်ဖြစ်ပါသည်။ တပည့်တော် ပြုစွမ်းနိုင်သမျှသော တရားနှလုံးသွင်းခြင်းအမှုကို တပည့်တော်ပင် ဆင်ခြင်စဉ်းစား ပွါးများပါမည်ဘုရား”ဟု ပြန်ကြား လျှောက်ထားလေ၏။
ထိုရှင်သီဝလိ သူငယ်သည် ပဌမဆံဝန်းကို ရိတ်ချလိုက်သော ခဏမှာပင် သောတာပတ္တိဖိုလ်၌ တည်လေ၏၊ ဒုတိယဆံဝန်းကို
၃၁၆
ရိတ်ချလိုက်သောအခါ သကဒါဂါမိဖိုလ်၌ တည်၍ တတိယဆံဝန်းကို ရိတ်ချလိုက်သောအခါ အနာဂါမိဖိုလ်၌ တည်ပြီးလျှင် အားလုံးသောဆံဝန်းကို ရိတ်ချပြီးသည်နှင့် တပြိုင်နက် အရဟတ္တဖိုလ်၌ တည်လေ၏။ (=အားလုံးသော ဆံတို့ကို ရိတ်ချပြီးခြင်းနှင့် အရဟတ္တဖိုလ်ကို မျက်မှောက်ပြုရခြင်းသည် မရှေးမနှောင်းပင် ဖြစ်လေ၏)။
ထိုသီဝလိသူငယ်ကို ရှင်ရဟန်းပြုပေးသော နေ့မှစ၍ ရဟန်းသံဃာအား သင်္ကန်း, ဆွမ်း, ကျောင်း, ဆေး = ပစ္စည်းလေးပါးတို့သည် အလိုရှိတိုင်း ဖြစ်ပေါ်ပေါများ၍ လာကုန်၏။ ဤသို့လျှင် ရှင်သီဝလိ၏ အကြောင်းအရာဝတ္ထုကား ကုဏ္ဍိကာမြို့၌ ဖြစ်ပေါ်လေသည်။
(ဤ၌။ ။အရှင်သီဝလိ၏ ပစ္စုပ္ပန်ဝတ္ထုကို ဥဒါန်းပါဠိတော် ပိဋကတ်မြန်မာပြန် (ခုမြန် ၁၊ စာမျက်နှာ ၈၆-မှစ၍) ထုတ်နုတ်မှတ်ယူကုန်ရာ၏။ ထိုအရှင်မြတ် သားအမိတို့၏ ခုနစ်နှစ် ခုနစ်ရက်ကြာ ဂဗ္ဘဝါသဒုက္ခ = အမိဝမ်းခေါင်း ကိန်းအောင်းရခြင်း ဆင်းရဲဒုက္ခ, ဂဗ္ဘမူဠှဒုက္ခ = ကိုယ်ဝန်ကြောင့် မိန်းမောတွေဝေရခြင်း ဆင်းရဲဒုက္ခ ခံစားရခြင်း၏ အကြောင်း အကုသိုလ်ကံနှင့်စပ်သော ဖြစ်ရပ်ဝတ္ထု အကျယ်ကို ဥဒါန်းအဋ္ဌကထာမှ ထုတ်နုတ်မှတ်ယူကုန်ရာ၏။
အကျဉ်းမှတ်ရန်မှာ- ထိုအရှင်မြတ် သားအမိတို့သည် တခုသော အတိတ်ဘဝက ဗာရာဏသီမင်း၏ မိဖုရားကြီးနှင့် သားတော် ဖြစ်ခဲ့ကြ၍ တချိန်တွင် ကောသလမင်းက စစ်တပ်အလုံးအရင်းဖြင့် ဗာရာဏသီမင်းကို တိုက်ဖျက် လုပ်ကြံ၍ ထိုမင်း၏ မိဖုရားကြီးကို သိမ်းပိုက်ကာ မိဖုရားကြီးရာထူး၌ ထားရှိလေသည်။
ဗာရာဏသီ မင်းသားသည် ခမည်းတော် စစ်ရှုံး၍ နတ်ရွာစံသောအခါ ရေထုတ်ပြွန်မှ တိတ်တဆိတ် ထွက်ပြေး၍ ဗိုလ်ပါအလုံးအရင်းကို စုရုံးပြီးလျှင် ဗာရာဏသီပြည်သို့ လာ၍ ထီးနန်းပြန်အပ်ရန် (သို့မဟုတ်) စစ်တိုက်ရန် ရာဇသံပေး အရေးဆိုလေလျှင် အတွင်းမှာရှိနေသော မယ်တော်မိဖုရားကြီးက စစ်တိုက်လျှင် လူအများ ဆင်းရဲကြမည်ဖြစ်၍ မြို့ကို ပိတ်ဆို့ဝန်းရံထားရန် အကြံပေးလေသည်။ မယ်တော် အကြံပေးသည့် အတိုင်း မင်းသားသည် မြို့တံခါးမကြီး လေးပေါက်တို့ကို အထွက်အဝင် မရှိရအောင် ပိတ်ဆို့ စောင့်ရှောက်လျက် ခုနစ်နှစ်ကြာ မြို့ကို ဝန်းရံ
၃၁၇
ပိတ်ဆို့ထားသော်လည်း မြို့သူမြို့သားတို့သည် တံခါးငယ်များမှ ထွက်၍ မြက်,ထင်း-စသည် သယ်ဆောင် သွင်းယူကြသဖြင့် အကြောင်းမထူးပဲ ရှိလေရာ ထိုသတင်းကို မယ်တော်မိဖုရား ကြားသိရ၍ တဖန်ထပ်ပြီးလျှင် တံခါးငယ်များကိုပါ ပိတ်ဆို့ရန် အကြံပေးပြန်လေသည်။
ထိုအကြံပေးချက်အရ တံခါးငယ်များကိုပါ ပိတ်ဆို့ဝန်းရံသဖြင့် ခုနစ်ရက်ရှိသောအခါ မြို့သူမြို့သားတို့ အနေကြပ်သဖြင့် ကောသလမင်း၏ ဦးခေါင်းကိုဖြတ်၍ မင်းသားအား ဆက်သကြလေသည်။ မင်းသားသည် မြို့ကိုဝင်၍ မင်းအဖြစ်ကို ခံယူသိမ်းပိုက်လေသည်။
ဤဆိုအပ်ပြီးသော မကောင်းမှု အကုသိုလ်ကံကြောင့် ထိုအရှင်မြတ် သားအမိတို့သည် ခုနစ်နှစ်ကြာ ကိုယ်ဝန်ကိုဆောင်ရခြင်း ဆင်းရဲဒုက္ခ, အမိဝမ်းခေါင်း ကိန်းအောင်ရခြင်း ဆင်းရဲဒုက္ခ, မယ်တော်မှာ ကိုယ်ဝန်ကြောင့် ခုနစ်ရက်ကြာ မိန်းမောတွေဝေရခြင်း ဆင်းရဲဒုက္ခကို ခံစားကြရလေသည်)။
မထေရ်မြတ် မိမိဘုန်းကံကို စုံစမ်းကြည့်ခြင်း
နောက်တချိန်၌ မြတ်စွာဘုရားရှင် သာဝတ္ထိပြည်သို့ ရောက်တော်မူသောအခါ အရှင်သီဝလိမထေရ်သည် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို ရိုသေမြတ်နိုး ရှိခိုးဦးညွတ်၍ “မြတ်စွာဘုရား.. တပည့်တော်၏ ဘုန်းကံကို လက်တွေ့စုံစမ်းပါအံ့၊ တပည့်တော်အား ရဟန်းတော် ငါးရာတို့ကို အဖော်အဖြစ် ထည့်ပေးတော်မူပါဘုရား”ဟု လျှောက်ထား တောင်းပန်လေ၏။ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည်လည်း “ချစ်သားသီဝလိ.. ခေါ်ယူ၍ သွားလော့”ဟု ခွင့်ပြုတော်မူလေသည်။
အရှင်သီဝလိမထေရ်သည် အဖော်ရဟန်း ငါးရာတို့ကို အတူတကွ ခေါ်ယူ၍ ဟိမဝန္တာသို့ရှေးရှု သွားလတ်သည်ရှိသော် တောလမ်းခရီးအတိုင်း ကြွတော်မူလေ၏။ (၁) ထိုအခါ ရှေးဦးစွာ ခရီးစခန်း၌ ပညောင်ပင်ကြီးကို တွေ့ရလေသည်၊ ညောင်စောင့်နတ်မင်းသည် မထေရ်မြတ်အား ခုနစ်ရက် အလှူဒါနကို ပေးလှူလေသည်။ ဤနည်းဖြင့် ထိုအရှင်သီဝလိမထေရ်သည်-
(၁) ရှေးဦးစွာ (ဖော်ပြရာပါ) ပညောင်ပင်ကြီးကို တွေ့ရလေသည်။
၃၁၈
(၂) နှစ်ကြိမ်မြောက်၌ ပဏ္ဍဝတောင်,
(၃) သုံးကြိမ်မြောက်၌ အစိရဝတီမြစ်,
(၄) လေးကြိမ်မြောက်၌ ဝရသာဂရမည်သော သမုဒြာ,
(၅) ငါးကြိမ်မြောက်၌ ဟိမဝန္တာတောင်,
(၆) ခြောက်ကြိမ်မြောက်၌ ဆဒ္ဒန်အိုင်,
(၇) ခုနစ်ကြိမ်မြောက်၌ ဂန္ဓမာဒနတောင်,
(၈) ထို့နောက် ရှစ်ကြိမ်မြောက်၌ အရှင်ရေ၀တနေရာသို့-
ဆိုက်ရောက် တွေ့မြင်ရလေသည်။ နေရာဌာန အားလုံးတို့၌ပင် ခုနစ်ရက်စီ ခုနစ်ရက်စီ နတ်တို့က အရှင်သီဝလိမထေရ်အား အလှူဒါန ကြီးစွာ လှူဒါန်းကြလေသည်။
အထူးအားဖြင့် ဂန္ဓမာဒနတောင်သို့ ရောက်ဆိုက်သောအခါ၌ နာဂဒတ္တမည်သော နတ်မင်းသည် ခုနစ်ရက်ကြာ အလှူဒါန ပေးလှူရာဝယ် နွားနို့ဆွမ်းတရက် ထောပတ်ဆွမ်းတရက် ဤသို့ အလှည့်အလည် ပေးလှူလေသည်။ ထိုအခါ ရဟန်းသံဃာသည် “ငါ့ရှင်တို့.. ဤနတ်မင်းက နို့စားနွားမများကို နို့ညှစ်အပ်သည်ကိုလည်း ငါတို့သည် မတွေ့မထင် မမြင်အပ်ကုန်၊ ထောပတ်ဖြစ်ရန် နို့ဓမ်းကို မွှေနေသည်ကိုလည်း ငါတို့သည် မတွေ့မထင် မမြင်အပ်ချေ။ ဒါယကာနတ်မင်း.. သင့်အဖို့ရာ ဤနွားနို့ဆွမ်း ထောပတ်ဆွမ်းများသည် အဘယ်ကောင်းမှုကြောင့် ဖြစ်ပွါး ပြည့်စုံသနည်း”ဟု မေးမြန်းလေ၏။ နာဂဒတ္တနတ်မင်းသည် “အရှင်ဘုရားတို့.. ဤသို့ နို့စားနွားမများလည်း မရှိပါပဲလျက် နို့ဓမ်းမွှေနေရခြင်းလည်း မရှိပါပဲလျက် နွားနို့ဆွမ်း ထောပတ်ဆွမ်းကို လှူဒါန်း ဆက်ကပ်နိုင်ခြင်းမှာ ကဿပမြတ်စွာ လက်ထက်တော်အခါ၌ စာရေးတံ နွားနို့ဆွမ်း လှူဒါန်းခဲ့သော ဒါနကောင်းမှု၏အကျိုး ဖြစ်ပါသည်ဘုရား”ဟု ပြန်ကြား လျှောက်ထားလေ၏။
၃၁၉
(ဂ) ဧတဒဂ်ဘွဲ့ထူး ရတော်မူခြင်း
နောက်တချိန်ဝယ် မြတ်စွာဘုရားသည် (ရှေး ခဒိရဝနိယ ရေဝတမထေရ်ဝတ္ထု၌ ဆိုအပ်ခဲ့ပြီးသောအတိုင်း) အရှင်ခဒိရ၀နိယ ရေဝတမထေရ်အထံ ကြွရောက်တော်မူရာဝယ် လူသူမနီး ဘေးရန်တွေကာဆီးသော လမ်းခရီးအကြား၌ နတ်များက အရှင်သီဝလိမထေရ်အားသာ ဦးတည်၍ နေ့ရက်မပြတ် အလှူဒါန လှူဒါန်း ဆက်ကပ်ကြသည်ကို အဋ္ဌုပ္ပတ်ဝတ္ထု အကြောင်းပြု၍ အရှင်သီဝလိမထေရ်မြတ်ကို-
“ဧတဒဂ္ဂံ ဘိက္ခဝေ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ လာဘီနံ ယဒိဒံ သီဝလိ = ရဟန်းတို့.. ပစ္စည်းလေးရပ် လာဘ်လာဘ ပေါများကြသည့် ငါဘုရား၏ တပည့်သာဝက ရဟန်းတို့တွင် သီဝလိရဟန်းသည် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး ဖြစ်ပေ၏”-
ဟု ချီးကျူး မိန့်မြွက်တော်မူကာ “လာဘီ = လာဘ်လာဘ ပေါများသောအရာ”ဝယ် ဧတဒဂ် ထားတော်မူလေ၏။
(ဤအရှင်သီဝလိမထေရ်နှင့်စပ်သော တရားစကားရပ်တို့ကို အပဒါန် ပါဠိ အဋ္ဌကထာ, ဓမ္မပဒအဋ္ဌကထာ- စသည်တို့မှ ထုတ်နုတ် မှတ်ယူကုန်ရာ၏။ ဤနည်းအတူပင် နောက်နောက်ဖြစ်သော မထေရ်တို့နှင့်စပ်သော တရားစကားရပ်တို့ကိုလည်း မှတ်ယူကုန်ရာ၏။ ဤမဟာဗုဒ္ဓဝင်ကျမ်း၌ကား (က) မထေရ်မြတ်တို့၏ ရှေးဆုတောင်း၊ (ခ) နောက်ဆုံးဘဝ ရဟန်းပြုခြင်း၊ (ဂ) ဧတဒဂ်ဘွဲ့ထူး ရတော်မူခြင်း = ဤ သုံးချက်ကိုသာ ဦးတည်၍ ရေးသားဖော်ပြပေအံ့)။
ဤကား အရှင်သီဝလိမထေရ်အကြောင်းတည်း။
၃၂၀
(၁၉) အရှင်ဝက္ကလိမထေရ်အကြောင်း
(က) မထေရ်၏ ရှေးဆုတောင်း
ဤမထေရ်မြတ်သည်လည်း ရှေးလွန်လေပြီးသောအခါ ပဒုမုတ္တရ မြတ်စွာဘုရားရှင် လက်ထက်တော်၌ ဆိုအပ်ပြီးသော နည်းအတိုင်း ကျောင်းတော်သို့ သွားရောက်ကာ ပရိသတ်အစွန်၌ ရပ်တည်လျက် တရားနာစဉ် မြတ်စွာဘုရားရှင်က ရဟန်းတော်တပါးကို သဒ္ဓါတရား ကြီးမားလွန်ကဲသော ရဟန်းတို့တွင် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး = ဧတဒဂ်ရာထူး၌ ထားတော်မူသည်ကို မြင်လတ်၍ “ငါသည်လည်း နောက်အခါဝယ် ဤရဟန်းကဲ့သို့ သဒ္ဓါဓိမုတ္တ = သဒ္ဓါတရား ကြီးမားလွန်ကဲသော ရဟန်းတို့တွင် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး = ဧတဒဂ်ဘွဲ့ထူးရပုဂ္ဂိုလ်ဖြစ်မှ သင့်လျော်တော့မည်”ဟု ကြံစည်၍ ဆိုအပ်ပြီးသောနည်းအတိုင်း မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို ပင့်ဖိတ်ပြီးလျှင် ခုနစ်ရက်ကြာ မဟာဒါနကြီး ပေးလှူပြီးနောက် မြတ်စွာဘုရားကို ရှိခိုး၍ “မြတ်စွာဘုရား.. တပည့်တော်သည်လည်း ဤအဓိကာရကောင်းမှု ကုသိုလ်ကံကြောင့် ရှင်တော်ဘုရားတို့သည် သဒ္ဓါဓိမုတ္တရဟန်းတို့တွင် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး = ဧတဒဂ်ရာထူး၌ ထားအပ်သော ရဟန်းကဲ့သို့ နောက် အခါဝယ် တဆူဆူသော မြတ်စွာဘုရား၏ သာသနာ၌ သဒ္ဓါဓိမုတ္တရဟန်းတို့တွင် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး = ဧတဒဂ်ဘွဲ့ထူးရပုဂ္ဂိုလ် ဖြစ်ရပါလို၏”ဟု ဆုတောင်းပတ္ထနာမှု ပြုလေသည်။ မြတ်စွာဘုရားသည် ထိုအမျိုးကောင်းသား၏ ဆုတောင်းပတ္ထနာချက် အန္တရာယ်မရှိ ပြည့်စုံမည်ကို သိမြင်တော်မူ၍ ဗျာဒိတ်စကား မိန့်ကြားပြီးလျှင် ကျောင်းတော်သို့ တဖန် ဖဲကြွတော်မူလေ၏။
(ခ) နောက်ဆုံးဘဝ ရဟန်းပြုခြင်း
ထိုအမျိုးကောင်းသားသည်လည်း အသက်ထက်ဆုံး ကုသိုလ်ကောင်းမှုကိုပြု၍ နတ်ပြည် လူ့ပြည်တို့၌သာ ကျင်လည်ကျက်စားခဲ့ကာ အကျွန်ုပ်တို့၏ မြတ်စွာဘုရားရှင် လက်ထက်တော်အခါ၌ သာဝတ္ထိပြည်ဝယ် ပုဏ္ဏားမျိုး၌ ပဋိသန္ဓေ တည်နေ ဖြစ်ပွါးခဲ့လေသည်။
၃၂၁
ထိုသူငယ်၏ အမည်ကို “ဝက္ကလိ”ဟု မိဖဆွေမျိုးတို့က မှည့်ခေါ်ကြလေသည်။
ဝက္ကလိသူငယ်သည် အရွယ်ကြီးခြင်းသို့ ရောက်လတ်သော် ဗေဒင်သုံးပုံတို့ကို သင်ကြား တတ်မြောက်ပြီးနောက် တချိန်တွင် ရဟန်းအပေါင်း ခြံရံလျက် သာဝတ္ထိပြည်အတွင်း ကြွချီတော်မူသော မြတ်စွာဘုရားကို ဖူးမြော်ရ၍ မြတ်စွာဘုရား၏ ရူပကာယ အသရေတော်ကို ဖူးမြော်ကြည့်ရှုရလေသော် ထိုရူပကာယ အသရေတော်ကို ဖူးမြော်ရခြင်းဖြင့် အားမရ တင်းမတိမ်နိုင်ရကား မြတ်စွာဘုရားနှင့် အတူတကွ (တပါတည်း)သာလျှင် လိုက်ပါ လှည့်လည်ခဲ့လေ၏။ မြတ်စွာဘုရား ကျောင်းတော်သို့ ကြွသွားသောအခါမှာလည်း ဘုရားနှင့်အတူတကွ ကျောင်းတော်သို့ လိုက်ပါ၍ ရူပကာယ အသရေတော်ကို ဖူးမြော်လျက်သာလျှင် ရပ်တည်နေလေ၏။ တရားသဘင်၌ မြတ်စွာဘုရားရှင် တရားဟောတော်မူလတ်သည်ရှိသော် ဘုရားရှင်၏ မျက်မှောက် (ရှေ့တည့်တည့်)အရပ်၌ တည်နေလျက် တရားကို နာယူလေသည်။
ဝက္ကလိ အမျိုးသားသည် သဒ္ဓါတရား ကြီးမားလွန်ကဲစွာ ဖြစ်ရှိလာရကား “အိမ်ရာတည်ထောင် လူ့ဘောင်၌ ငါနေလျှင် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို အမြဲမပြတ် ဖူးမြော်ခွင့်ကို ရလိမ့်မည်မဟုတ်၊ (ရဟန်းပြုမှသာ ရလိမ့်မည်)”ဟု ကြံစည် ဆင်ခြင်ပြီးလျှင် ရှင်ရဟန်းပြုပေးရန် တောင်းပန် လျှောက်ထား၍ မြတ်စွာဘုရားရှင် အထံတော်၌ ရှင်ရဟန်းပြုလေ၏။
ထိုသို့ ရဟန်းပြုပြီးသော အချိန်မှစ၍ အရှင်ဝက္ကလိ မထေရ်သည် ဆွမ်းဘုဉ်းပေးသောအချိန်ကို ထား၍ ကြွင်းကျန်သော အခါများ၌ မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို ဖူးမြင်နိုင်လောက်ရာအရပ်၌ တည်နေကာ စာပေသင်အံခြင်း, ကမ္မဋ္ဌာန်းတရား နှလုံးသွင်းခြင်း အမှုများကို အလျှင်းမပြုပဲ ပယ်စွန့်၍ မြတ်စွာဘုရားကို ဖူးမြော်လျက်သာလျှင် နေလေ၏။ မြတ်စွာဘုရားသည်လည်း အရှင်ဝက္ကလိ၏ ဉာဏ်ပညာ ရင့်ကျက်ချိန်ကို စောင့်ဆိုင်း ငံ့လင့်တော်မူလျက် အချိန်ကြာမြင့်စွာ ထိုအရှင်ဝက္ကလိရဟန်း ရူပကာယအသရေတော်ကို
၃၂၂
ဖူးမြော်လျက်သာ လှည့်လည်ကျက်စား သွားလာနေစဉ် တစုံတရာ မိန့်ကြားမှု ပြုတော်မမူပဲ နေတော်မူခဲ့ရာမှ အချိန်တန်လတ်သော် “ယခုအခါ ဤဝက္ကလိရဟန်း၏ ဉာဏ်သည် ရင့်ကျက်ခြင်းသို့ ရောက်ခဲ့လေပြီ၊ ဤရဟန်းကို အသိတရားရစေရန် တတ်နိုင်လောက်ပြီ”ဟု သိတော်မူပြီးလျှင်-
“ချစ်သားဝက္ကလိ.. ဤကိုယ်ပုပ်ကို ရှုကြည့်နေသဖြင့် သင်ချစ်သား၏ အဖို့ရာ အဘယ်အကျိုးရှိအံ့နည်း၊ = အကျိုးမရှိသည်သာ။ ချစ်သားဝက္ကလိ.. စင်စစ်တော့ အကြင်သူသည် တရားကိုမြင်၏၊ ထိုသူသည် ငါဘုရားကို မြင်သည်မည်၏။ အကြင်သူသည် ငါဘုရားကိုမြင်၏၊ ထိုသူသည် တရားကို မြင်သူဖြစ်၏။ ချစ်သား ဝက္ကလိ.. တရားကို ရှုကြည့်သောသူမှသာ ဘုရားကို ရှုကြည့်သောသူ ဖြစ်ပေ၏၊ ငါဘုရားကို ရှုကြည့်သောသူသည် တရားကို ရှုကြည့်သောသူ ဖြစ်ရပေမည်”—
ဟု အရှင်ဝက္ကလိ တရားအားထုတ်ရန်အတွက် ကိုယ်တော်၏ ရူပကာယကိုယ်ကိုပင် အပုပ်ကောင်ကြီးအနေ မိန့်ကြားတော်မူလေသည်။
မြတ်စွာဘုရားရှင်က ဤသို့ပင် ဆုံးမတော်မူပါသော်လည်း အရှင်ဝက္ကလိမထေရ်သည် မြတ်စွာဘုရားရှင်အား ဖူးမြင်လောက်ရာ အရပ်ကို ပယ်စွန့်၍ အရပ်တပါးသို့ မည်သည့်နည်းနှင့်မျှ မသွားနိုင်ပဲ ရှိလေ၏။ ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားသည် “ဤရဟန်းကား ထိတ်လန့်ခြင်း = သံဝေဂကို မရလျှင် သစ္စာလေးပါးတရားကို သိလိမ့်မည်မဟုတ်”ဟု ဆင်ခြင် သိမြင်တော်မူကာ ဝါဆိုရက် နီးကပ်လတ်သော် ရာဇဂြိုဟ်ပြည်သို့ ကြွတော်မူ၍ ဝါဆိုဝါကပ်သောနေ့၌ “ဝက္ကလိရဟန်း.. (ငါဘုရား၏အနီးမှ) လွတ်ရာဖယ်ရှား သင် သွားလော့”ဟု တိုက်ရိုက်ပင် အရှင်ဝက္ကလိကို နှင်ထုတ်တော်မူလိုက်လေ၏။
မြတ်စွာဘုရားတို့မည်သည် သူတဖက်သားတို့က လိုက်နာအပ်သောစကား ရှိတော်မူကုန်၏ = သူတဖက်သားတို့သည်
၃၂၃
ဘုရားရှင်တို့စကားကို မပယ်လှန်နိုင်ကုန်။ သို့ရကား အရှင်ဝက္ကလိ မထေရ်သည် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို ဆန့်ကျင်ဖက်ပြုကာ တည်နေခြင်းငှါ မတတ်နိုင်တော့ပဲ ဝါတွင်းသုံးလပတ်လုံး မြတ်စွာဘုရား၏ မျက်မှောက်တော်သို့ လာရောက်ရန် မဝံ့တော့ရကား “ယခုအခါ ငါ ဘယ်အမှု ပြုနိုင်တော့မည်နည်း = မပြုနိုင်တော့သည်သာ၊ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ငါ့ကို နှင်ထုတ်အပ်လေပြီ၊ ရှင်တော်ဘုရားနှင့် မျက်နှာချင်းဆိုင်ခွင့်ကို ငါ ဘယ်နည်းမှ ရနိုင်မည်မဟုတ်၊ ငါ့အဖို့ရာ အသက်ရှင်နေခြင်းဖြင့် အဘယ်အကျိုးရှိအံ့နည်း = အကျိုးမရှိတော့ပြီ”ဟု ကြံစည်စိတ်ပျက်၍ ဂိဇ္ဈကုဋ်တောင်ဝယ် ချောက်ကမ်းပါး ပေါများရာအရပ်သို့ တက်ရောက်လေ၏။
မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် အရှင်ဝက္ကလိ၏စိတ် အလွန် ပင်ပန်းနွမ်းလျ အားငယ်နေသည်ကို သိတော်မူ၍ “ဤဝက္ကလိရဟန်းသည် ငါဘုရားအထံမှ သက်သာကွက်ကို မရလျှင် မဂ်ဖိုလ်၏ ဥပနိဿယည်း ရှေးကောင်းမှု ကုသိုလ်ပစ္စည်းကို ဖျက်ဆီးပစ်လေရာ၏”ဟု ဆင်ခြင်တော်မူ၍ “ကိုယ်တော်မြတ်ကို အထင်အရှားပြရန် ရှင်ဝက္ကလိရှိရာအရပ်သို့ ဗုဒ္ဓရောင်ခြည်တော်ကို လွှတ်လိုက်လေ၏။ (လျှပ်စစ် = ဆပ်ခ်ျလိုက် အရောင်အစွန်းမှ ဗုဒ္ဓရုပ်ပုံတော်ကို မှန်းမျှော်၍ အာရုံပြုကြည့်ပါ)။ ထိုသို့ ဗုဒ္ဓရောင်ခြည်တော်ကို လွှတ်လိုက်သောအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို မျက်ဝါးထင်ထင် ဖူးမြင်လိုက်ရသော အချိန်မှစ၍ အရှင်ဝက္ကလိမထေရ်မြတ်သည် သို့စင်ကလောက် ကြီးမားလှသော စိတ်ပူပန်မှု = သောကမြှားငြှောင့်ကြီး ပယ်အပ်ပြီးသား ဖြစ်လေတော့၏။
မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ခြောက်သွေ့နေသော တဖက်ဆည်ကန်ကြီး၌ ရေအယဉ်ကြီးစွာကို ဆောင်ယူ လောင်းထည့်လိုက်သကဲ့သို့ အရှင်ဝက္ကလိမထေရ်၏ သန္တာန်၌ အားကြီးသော နှစ်သက်ခြင်း = ပီတိ, ဝမ်းမြောက်ခြင်း = သောမနဿ = တရားနှစ်ပါး ဖြစ်ပွါးစေခြင်းငှါ ဓမ္မပဒကျမ်း၌လာသော-
“ပါမောဇ္ဇဗဟုလော ဘိက္ခု၊ ပသန္နော ဗုဒ္ဓသာသနေ။
အဓိဂစ္ဆေ ပဒံ သန္တံ၊ သင်္ခါရူပသမံ သုခံ။
၃၂၄
ဝက္ကလိ = ချစ်သားဝက္ကလိ..။ ပါမောဇ္ဇဗဟုလော = မြတ်စွာဘုန်းတောက် အာရုံရောက်၍ ဝမ်းမြောက်ခြင်း = ပါမောဇ္ဇတရား ပြောများလှသော။ ဘိက္ခု = သံသရာဘေး ခန္ဓာရေးကို ထောက်တွေးမြော်မှန်း ရှင်ရဟန်းသည်။ ဗုဒ္ဓသာသနေ = သုံးပါးသိက္ခာ ဘုရားသာသနာ၌။ ပသန္နော = သဒ္ဓါရွှန်းစို ကြည်ညိုသည်ဖြစ်၍။ သန္တံ = သန္တိလက္ခဏာ ငြိမ်းအေးလှစွာသော။ သင်္ခါရူပသမံ = သင်္ခါရခပ်သိမ်း ချုပ်ငြိမ်းရာဖြစ်သော။ သုခံ = ချမ်းသာဧကန် စင်စစ်မှန်သော။ ပဒံ = အသင်္ခတဓာတ် နိဗ္ဗာန်ပရမတ်ကို။ အဓိဂစ္ဆေ = ကိုယ်တိုင်မျက်မှောက် အရဟတ္တဖိုလ်ပေါက်အောင် ဆိုက်ရောက်နိုင်ပေ၏” -
ဟူသော ဤဂါထာကို ဟောကြားတော်မူလေ၏။ ဤတွင်မျှမကသေး (အင်္ဂုတ္တိုရ် အဋ္ဌကထာ အဆိုအားဖြင့်) မြတ်စွာဘုရားသည် အရှင်ဝက္ကလိမထေရ်အား “ဧဟိ ဝက္ကလိ = လာလော့ ချစ်သားဝက္ကလိ..”ဟု မိန့်တော်မူကာ ရွှေလက်တော်ကို ဆန့်တန်း ခေါ်တော်မူလိုက်လေသည်။
(ဓမ္မပဒအဋ္ဌကထာ အဆိုအားဖြင့်) ဤ“ပါမောဇ္ဇဗဟုလော ဘိက္ခု” အစရှိသော ဂါထာကို ဟောကြားတော်မူပြီးနောက် မြတ်စွာဘုရားသည် အရှင်ဝက္ကလိမထေရ်အား ရွှေလက်တော်ကို ဆန့်တန်း၍-
“ဧဟိ ဝက္ကလိ မာ ဘာယိ၊ ဩလောကေဟိ တထာဂတံ။
အဟံ တံ ဥဒ္ဓရိဿာမိ၊ ပင်္ကေ သန္နံဝ ကုဉ္ဇရံ။
ဝက္ကလိ = ချစ်သားဝက္ကလိ..။ ဧဟိ = ငါဘုရားထံမှောက် ယခုပင် လာရောက်လော့။ မာ ဘာယိ = စိတ်ထား နောက်တွန့်၍ မကြောက်ရွံ့ပါလင့်။ တထာဂတံ = ရှေးဘုရားတို့အတူ လာခြင်းကောင်းတော်မူသော မြတ်စွာဘုရားကို။ ဩလောကေဟိ = စိတ်နေရွှင်ပျော်
၃၂၅
သင်ချစ်သား ဖူးမြော်လော့။ (ဤကား ဂါထာ ရှေ့ထက်ဝက် အနက်တည်း)။
အဟံ = လူသုံးပါးတို့ဆရာ ဘုရားငါသည်။ ပင်္ကေ = ညွန်ပျောင်း ညွန်ပျစ် ညွန်ပျော့၌။ သန္နံ = နစ်မြုပ်၍နေသော။ ကုဉ္ဇရံ ဣဝ = ဆင်ပြောင်ကြီးကိုကဲ့သို့။ ပင်္ကေ = သံသရာနက်ရှောင်း ရွှံ့ညွန်ပျောင်း၌။ သန္နံ = အနမတဂ္ဂ အစမထင် သင်္သရာတခေတ် နစ်မြုပ်၍နေသော။ တံ = သင်ချစ်သားကို။ ဥဒ္ဓရိဿာမိ = နိဗ္ဗာန်ကြည်းခေါင် ဘေးမဲ့ဘောင်သို့ ရောက်အောင် ဆယ်ထုတ်ပေအံ့။
ဧဟိ ဝက္ကလိ မာ ဘာယိ၊ ဩလောကေဟိ တထာဂတံ။
အဟံ တံ မောစယိဿာမိ၊ ရာဟုဂ္ဂဟံဝ သူရိယံ။
(ဂါထာ ရှေ့ထက်ဝက် ရှေးနည်းအတူ အနက်ပေးလေ၊) နောက်ထက်ဝက် အနက်ကား - အဟံ = လူသုံးပါးတို့ဆရာ ဘုရားငါသည်။ ရာဟုဂ္ဂဟံ = ရာဟုလက်တွင်း သက်ဆင်း ဖမ်းမိနေသော။ သူရိယံ ဣဝ = ဖလ်ဝါရောင်ရွှန်း နေစက်ဝန်းကိုကဲ့သို့။ ရာဟုဂ္ဂဟံ = ကိလေသာ တည်းဟူသော ရာဟုလက်တွင်း သက်ဆင်း ဖမ်းမိနေသော။ တံ = သင်ချစ်သား နေရထားကို။ မောစယိဿာမိ = ယခုပင်လျှင်ထွေ ကျွတ်လွတ်အောင် ကယ်မပေအံ့။
ဧဟိ ဝက္ကလိ မာ ဘာယိ၊ ဩလောကေဟိ တထာဂတံ။
အဟံ တံ မောစယိဿာမိ၊ ရာဟုဂ္ဂဟံဝ စန္ဒိမံ။
(ဂါထာ ရှေ့ထက်ဝက် ရှေးနည်းအတူ အနက်ပေးလေ၊) နောက်ထက်ဝက်အနက်ကား- အဟံ = လူသုံးပါးတို့ဆရာ ဘုရားငါသည်။ ရာဟုဂ္ဂဟံ = ရာဟုလက်တွင်း သက်ဆင်းဖမ်းမိနေသော။ စန္ဒိမံ ဣဝ = ပြာသာဒ်ယာဉ်သာ လ-စကြာကိုကဲ့သို့။ ရာဟုဂ္ဂဟံ = ကိလေသာ တည်းဟူသော ရာဟုလက်တွင်း သက်ဆင်း ဖမ်းမိ၍နေသော။
၃၂၆
တံ = သင်ချစ်သား လ- ရထားကို။ မောစယိဿာမိ = ယခုပင်လျှင်ထွေ ကျွတ်လွတ်အောင် ကယ်မပေအံ့” -
ဟူသော ဤဂါထာတို့ကို ဟောကြား မိန့်ဆိုတော်မူလေ၏။
ထိုအခါ အရှင်ဝက္ကလိမထေရ်သည် “ဩ.. ငါကား မြတ်စွာဘုရားကိုလည်း ဖူးမြော်ရလေပြီ၊ ချစ်သား.. လာလော့-ဟူ၍လည်း အခေါ်တော်ခံရလေပြီ”ဟု အလွန်အားကြီးသော နှစ်သက်ခြင်း = ပီတိတရားကို ဖြစ်စေပြီးလျှင် “အဘယ်အရပ်မှ သွားရမည်”ဟူ၍ မိမိသွားရမည့်လမ်းကိုပင် မမြင်နိုင်တော့ပဲ မြတ်စွာဘုရားရှင်နှင့် မျက်နှာမူမိရာ (=မျက်နှာချင်းဆိုင်မိရာ) အဇဋာပြင် မိုးကောင်းကင်သို့ ပျံတက်၍ ပဌမခြေ တောင်ပေါ်၌ တည်နေစဉ်ပင် မြတ်စွာဘုရား ဟောကြားအပ်သော ဂါထာတို့ကို ဆင်ခြင်လျက် ကောင်းကင်၌ပင် ပီတိကိုခွါ၍ ဝိပဿနာနှလုံး ကျင့်သုံးတော်မူလေရာ ပဋိသမ္ဘိဒါပတ္တရဟန္တာဖြစ်၍ မြတ်စွာဘုရားကို ရှိခိုးလျက်သာ မြေသို့သက်ကာ မြတ်စွာဘုရား၏ အထံတော်၌ ရပ်တည်လာလေ၏။
(ဂ) ဧတဒဂ်ဘွဲ့ထူး ရတော်မူခြင်း
မြတ်စွာဘုရားသည် နောက်အဖို့ဝယ် အရိယာသံဃာတော်တို့အလယ်၌ ထိုင်နေတော်မူလျက် ရဟန်းတော်တို့အား ဧတဒဂ်ဘွဲ့ထူး အသီးအသီး ချီးကျူး အပ်နှင်းတော်မူသောအခါ အရှင်ဝက္ကလိမထေရ်မြတ်ကို-
“ဧတဒဂ္ဂံ ဘိက္ခဝေ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ သဒ္ဓါဓိမုတ္တာနံ ယဒိဒံ ဝက္ကလိ = ရဟန်းတို့.. သက်ဝင်စုပ်စုပ် နစ်မြုပ်လုမတတ် သဒ္ဓါယုံကြည်ခြင်းရှိကြသည့် (=သဒ္ဓါတရား ကြီးမားလွန်ကဲကြသည့်) ငါဘုရား၏ တပည့်သာဝက ရဟန်းတို့တွင် ဝက္ကလိရဟန်းသည် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး ဖြစ်ပေ၏”-
၃၂၇
ဟု ချီးကျူး မိန့်ဆိုတော်မူကာ “သဒ္ဓါဓိမုတ္တ = သဒ္ဓါတရား ကြီးမား လွန်ကဲသော အရာ”ဝယ် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး = ဧတဒဂ်ရာထူး၌ ထားတော်မူလေ၏။
(ဤ၌။ ။အခြားတပါးသော ရဟန်းတို့၏ သဒ္ဓါတရားသည် ပင်ကိုယ်အား လျော့ပါးနေသည့်အတွက် တိုးပွါးစေရလေသည် = တိုးပွါးအောင်ပင် တမင်ဟောပြ ပွါးများကျင့်ကြံ၍ ယူရလေသည်။ အရှင်ဝက္ကလိ မထေရ်၏ သဒ္ဓါတရားကား ပင်ကိုယ်အား အလွန်ကြီးမားနေသောကြောင့် လျော့စေရလေသည် = လျော့သွားအောင် တနည်းဆင်၍ နှင်ထုတ်ခြင်းအမှုပင် ပြုရလေသည်။ ထို့ကြောင့် မထေရ်မြတ်သည် သဒ္ဓါဓိမုတ္တအရာဝယ် ဧတဒဂ်ရာထူးကို ရတော်မူလေသည်ဟု အထူးမှတ်ယူရာ၏)။
ဤကား အရှင်ဝက္ကလိမထေရ်အကြောင်းတည်း။
**********
(၂၀-၂၁) အရှင်ရာဟုလာ, အရှင်ရဋ္ဌပါလ
မထေရ်၂-ပါးတို့အကြောင်း
(က) မထေရ်မြတ်၂-ပါးတို့၏ ရှေးဆုတောင်း
ဤမထေရ်မြတ် နှစ်ပါးတို့၏အလောင်း သူတော်ကောင်းတို့သည် လွန်ခဲ့သော ကမ္ဘာတသိန်းထက်က ပဒုမုတ္တရမြတ်စွာ သာသနာခေတ် အစပိုင်းလောက်ဝယ် ဟံသာဝတီ မင်းနေပြည်၌ စီးပွါးဥစ္စာ များစွာကြွယ်ဝသော သူကြွယ်မျိုး၌ အသီးအသီး ဖြစ်ကြလေသည်။ (ထိုသူနှစ်ဦးတို့၏ ငယ်စဉ်အခါ အမည်, အနွယ်များကို ရှေးအဋ္ဌကထာ၌ မပြဆိုအပ်ချေ)။
ထိုသူကြွယ်သား နှစ်ဦးတို့သည် အရွယ်သို့ ရောက်ကြလတ်သော် အိမ်ရာတည်ထောင်ကြ၍ (=အိမ်ထောင်ကျကြ၍ဟု ဆိုလိုသည်။) မိမိမိမိတို့၏ ဖခင်များ ကွယ်လွန်ကြသဖြင့် နှစ်ဦးလုံးပင် မိမိမိမိတို့၏ ရတနာကျီကြ ဘဏ္ဍာတိုက်တို့၌ အုပ်ချုပ် လုပ်ကိုင်ကြသည့် ဘဏ္ဍာစိုးတို့ကို အသီးအသီး ခေါ်စေကြ၍ ဥစ္စာဘဏ္ဍာကို စစ်ဆေးကြလေရာ မရေတွက်နိုင် မနှိုင်းရှည်နိုင်လောက်အောင် မြားမြောက်လှသော ဥစ္စာအစုကို တွေ့မြင်ကြ၍ “ဩ.. ဤမျှများစွာ
၃၂၈
မရေမတွက်နိုင်သော ဥစ္စာအစုကို ငါ၏ အဖိုး,အဘေး- စသော အထက် ဆွေမျိုးများသည် စုရုံသာ စုရုံးထားခဲ့ကြ၍ ကိုယ်နှင့်အတူ ယူဆောင်၍ သွားခြင်းငှါကား မတတ်နိုင်ကြကုန်၊ ယခုအခါ ငါတို့သည် တနည်းနည်းဖြင့် ဤဥစ္စာအစုကို ယူဆောင်၍ တမလွန်လောက သွားကြမှပင် သင့်တော်တော့မည်ဟု ကြံစည် ဆင်ခြင်မိကြ၍ နှစ်ဦးသားလုံးပင် လေးပါးသောဌာနတို့၌ (သီဟိုဠ်မူအလို- မြို့တံခါးဝ လေးဌာနတို့၌) အထီးကျန်ကပ္ပါး ခရီးသွား စသည်တို့အား ကြီးစွာသော အလှူဒါနကို စတင်လှူဒါန်း အားထုတ်ကြလေကုန်၏။
ထိုသူနှစ်ယောက်တို့တွင် တယောက်သော သူကြွယ်သည် မိမိ၏ အလှူတင်းကုပ် = အလှူမဏ္ဍပ်သို့ ရောက်လာရောက်လာတိုင်းသော အလှူခံပုဂ္ဂိုလ်များကို ထိုသူတို့ အလိုရှိအပ်ရာကို မေးပြီးမှ ယာဂု, ခဲဖွယ်-စသည်တို့တွင် အလှူခံပုဂ္ဂိုလ်တို့ လိုအပ်ရာရာကို ပေးလှူလေသည်။ ထို့ကြောင့်ပင် ထိုသူကြွယ်၏ အမည်မှာ “အာဂတပါက = လာတိုင်းလူကို မေးပြီးမှ ပေးလှူတတ်သူ”ဟူ၍ တွင်လေ၏။ အခြား သူငယ်ချင်းသူကြွယ် အလှူဒကာသည်ကား အလှူခံပုဂ္ဂိုလ်များကို မမေးပဲပင် ထိုသူများ ယူလာယူလာတိုင်းသော ခွက် အပြည့်အပြည့် ထည့်၍သာ လှူဒါန်းလေ၏။ ထို့ကြောင့်ပင် ထိုသူကြွယ်၏ အမည်မှာ “အနဂ္ဂပါက = အတိုင်းအရှည်မရှိ ပေးလှူတတ်သူ”ဟူ၍ တွင်လေ၏။
ထိုအလှူဒကာ သူကြွယ်နှစ်ယောက်လုံးတို့ပင် တနေ့သ၌ စောစောစီးစီး မျက်နှာသစ်ရန် ရွာ့ပြင်သို့ သွားကြလေသည်။ ထိုအချိန်၌ ဟိမဝန္တာမှ တန်ခိုးရှင် ရသေ့နှစ်ဦးတို့သည် ဆွမ်းခံရန် ကောင်းကင်ခရီးဖြင့် လာကြ၍ ထိုသူငယ်ချင်း နှစ်ဦးတို့၏ မနီးမဝေး၌ မြေသို့ သက်ကြပြီးသော် “ငါတို့ကို ထိုသူကြွယ်နှစ်ဦးတို့ မမြင်ကြပါစေလင့်”ဟု အောက်မေ့ကြကာ လမ်းခရီး နံပါးတဖက်၌ ကိုယ်ရှိန်သတ် ရပ်၍ နေကြကုန်၏။
သူကြွယ်သူငယ်ချင်း နှစ်ဦးသားတို့သည်လည်း ရသေ့နှစ်ဦး မိမိတို့၏ အသုံးအဆောင်ဖြစ်သည့် ဗူး,ခွက်- စသည်ကို ပြင်ဆင်၍
၃၂၉
ရွာတွင်းဆီသို့ ဦးတည်ရည်ရွယ်ကြကာ ဆွမ်းအလို့ငှါ သွားကြသောအခါမှ မြင်ကြ၍ ရသေ့တို့ထံ လာရောက်ကြပြီးလျှင် ရိုသေစွာ ရှိခိုးကြလေကုန်၏။ ထိုအခါ ရသေ့တို့သည် သူကြွယ်နှစ်ဦးတို့ကို “ဘုန်းကံကြီးမား ဒကာများတို့.. သင်တို့သည် အဘယ်အချိန်က လာရောက်ကြသနည်း”ဟု မေးမြန်းကြကုန်၏။ သူကြွယ်နှစ်ဦးတို့သည် “ယခုပင် လာရောက်ကြပါသည် အရှင်ဘုရားတို့..”ဟု လျှောက်ထားကြ၍ ရသေ့တို့၏လက်မှ ဗူး,ခွက်များကို ယူကြကာ တယောက်လျှင် ရသေ့တပါးကျ မိမိမိမိ၏အိမ်သို့ ပင့်ဆောင်သွားကြ၍ ရသေ့များ၏ ဆွမ်းစားခြင်းကိစ္စ ပြီးဆုံးသောအခါ၌ အမြဲမပြတ် မိမိတို့အိမ်သို့ ဆွမ်းခံကြွရောက်ရန် ဝန်ခံချက်ကို တောင်းယူကြကုန်၏။
ထိုရသေ့နှစ်ဦးတို့တွင် တဦးသောရသေ့ (အရှင်ရာဟုလာအလောင်းသူကြွယ် ပင့်ထားသော ရသေ့)သည် သည်းခြေဒေါသပြောများသူ ဖြစ်သောကြောင့် ကိုယ်ခန္ဓာပူလောင်သော သဘောရှိသူ ဖြစ်ရကား မိမိ၏ တန်ခိုးအာနုဘော်ဖြင့် မဟာသမုဒြာရေကို နှစ်ဖြာခွဲ၍ ပထဝိန္ဓရ-မည်သော နဂါးမင်း၏ ဘုံဗိမာန်သို့ သွားရောက်ပြီးလျှင် နေ့သန့်တော်မူ၏။ ထိုရသေ့သည် သပ္ပါယဥတုကို ရယူပြီးနောက် လူ့ပြည်သို့ ပြန်လာသည်ရှိသော် မိမိ၏ အလုပ်အကျွေး (=ရှင်ရာဟုလာအလောင်း) သူကြွယ်၏အိမ်၌ ဆွမ်းအနုမောဒနာ တရား ဟောကြားသည်ရှိသော် “ပထဝိန္ဓရနဂါးမင်း၏ ဘုံဗိမာန်ကဲ့သို့ ဖြစ်ပါစေ”ဟု ဆုတောင်းစကား မိန့်ကြားလေ၏။ ထို့နောက် တနေ့သ၌ အလုပ်အကျွေး ဆွမ်းဒါယကာ သူကြွယ်က ထိုရသေ့ကို “အရှင်ဘုရား.. အရှင်ဘုရားတို့သည် ဆွမ်းအနုမောဒနာမှု ပြုကြလတ်သော် ‘ပထဝိန္ဓရနဂါးမင်း၏ ဘုံဗိမာန်ကဲ့သို့ ဖြစ်ပါစေ’ဟု မိန့်တော်မူကြကုန်၏။ တပည့်တော်တို့သည် ဤစကား၏ အနက်အဓိပ္ပါယ်ကို မသိကြပါကုန်၊ ဤစကားရပ်သည် အဘယ်အနက် အဓိပ္ပါယ်ကို ဆိုအပ်လိုပါသနည်းဘုရား”ဟု မေးမြန်းလေလျှင် ဆွမ်းခံရသေ့သည် “အိမ်း.. ဟုတ်ပေသည် သူကြွယ်.. ငါသည် သင်တို့၏ စည်းစိမ်ချမ်းသာသည်
၃၃၀
ပထဝိန္ဓရနဂါးမင်း၏ စည်းစိမ်ချမ်းသာကဲ့သို့ ဖြစ်ပါစေဟု ဆုတောင်းစကား ပြောကြားပေ၏”ဟု ဆို၍ ပထဝိန္ဓရနဂါးမင်း၏ စည်းစိမ်ချမ်းသာ ကြီးကျယ်ပုံကို ရှင်းလင်းပြောပြလေ၏။ ထိုသူကြွယ်သည် ထိုအချိန်မှစ၍ ပထဝိန္ဓရနဂါးမင်း၏ ဘုံဗိမာန်၌ အမြဲမပြတ် စိတ်ကိုညွတ်၍ ထားလေ၏။
အခြားရသေ့ (အရှင်ရဋ္ဌပါလအလောင်း သူကြွယ် ပင့်ထားသော ရသေ့)သည် တာဝတိံသာ နတ်ပြည်သို့ သွားရောက်၍ အလွန်တိတ်ဆိတ်လျက် ဗိမာန်ဝဝယ် နတ်ကုက္ကိုပင်ကြီး ပေါက်ရောက်နေသဖြင့် “သေရိသက” အမည်ရှိသော ဗိမာန်၌ နေ့သန့်နေထိုင်မှုကို ပြုလေ၏။ ထိုရသေ့သည် အသွား,အပြန်ပင် သိကြား နတ်မင်း၏ စည်းစိမ်ကို နေ့စဉ်နေ့စဉ် တွေ့မြင်နေရ၍ မိမိ၏ အလုပ်အကျွေး (=အရှင်ရဋ္ဌပါလအလောင်း) သူကြွယ်အား ဆွမ်းအနုမောဒနာတရား ဟောကြားလတ်သည်ရှိသော် “သိကြားမင်း၏ ဗိမာန်ကဲ့သို့ ဖြစ်ပါစေသတည်း”ဟု ဆုတောင်းစကား မိန့်ကြားလေ၏။ ထိုအခါ သူကြွယ်သည် ထိုရသေ့ကို (သူငယ်ချင်းသူကြွယ်က ထိုရသေ့ကို မေးသကဲ့သို့) အနက်အဓိပ္ပါယ်ကို မေးသဖြင့် ရသေ့သည်လည်း ရှေးရသေ့ကဲ့သို့ပင် “အိမ်း.. ဟုတ်ပေသည် သူကြွယ်.. ငါသည် ‘သင်တို့၏ စည်းစိမ်ချမ်းသာသည် သိကြားမင်း၏ စည်းစိမ်ချမ်းသာကဲ့သို့ ဖြစ်ပါစေ’ဟု ဆုတောင်းစကား ပြောကြားပေ၏”ဟု ဆို၍ သိကြားမင်း၏ စည်းစိမ်ချမ်းသာ ကြီးကျယ်ပုံကို ရှင်းလင်းပြောပြလေ၏။ သူကြွယ်သည်လည်း ရသေ့၏စကားကို ကြားသိရလေလျှင် ထိုအချိန်မှစ၍ သိကြားမင်း၏ ဘုံဗိမာန်၌ အမြဲမပြတ် စိတ်ကိုညွတ်၍ ထားလေ၏။
ထိုသူကြွယ်သူငယ်ချင်း နှစ်ယောက်လုံးတို့ပင် ထိုဘဝမှ စုတေကြသောအခါ မိမိတို့ တောင့်တအပ်သည့်အတိုင်း တဦးက ပထဝိန္ဓရနဂါးဘုံ၌ ပထဝိန္ဓရနဂါးမင်းဖြစ်၍ တဦးက တာဝတိံသာ နတ်ပြည်၌ သိကြားမင်း ဖြစ်လေ၏။
ပထဝိန္ဓရနဂါးမင်းသည် ထိုဘုံ၌ဖြစ်သောခဏမှာပင် မိမိ၏ ကိုယ်ခန္ဓာအတ္တဘောကို ကြည့်၍ “ငါ့အိမ်သို့ ဆွမ်းခံကြွသော
၃၃၁
ရှင်ရသေ့သည် ငါ့အား နှစ်သက်ဖွယ်မရှိသော အရပ်၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးကို ပြောဆိုဘိ၏၊ ဤနဂါးဘုံသည်ကား ရင်ဖြင့်တွား၍ ကျက်စား လှည့်လည်ရသော ဘုံဌာနဖြစ်၏၊ ထိုဆရာရသေ့သည် ဤနဂါးဘုံမှတပါး အခြားဘုံဌာနကို မသိလေယောင်တကား”ဟု စဉ်းစားဆင်ခြင်ကာ နှလုံးမသာမယာ ဖြစ်လေ၏။ ထိုအခါ ထိုပထဝိန္ဓရနဂါးမင်းအား ထိုခဏမှာပင် အဆင်တန်းဆာစုံလင် တန်းဆာဆင်အပ်ပြီးဖြစ်ကြသည့် နဂါးကခြေသည်တို့သည် အလုံးစုံသော အရပ်ဒေသတို့၌ နတ်တူရိယာကို မြှောက်ချီတီးမှုတ်ကြကာ က-ခုန် ဖျော်ဖြေကြလေကုန်၏။ နဂါးမင်းသည် ထိုခဏမှာပင် နဂါး၏ ကိုယ်ခန္ဓာ အတ္တဘောကို စွန့်၍ နတ်လုလင်အသွင်ရှိသူ ဖြစ်လေတော့၏။
အထူးအားဖြင့် လခွဲတကြိမ် လခွဲတကြိမ်ကျ စတုမဟာရာဇ် နတ်မင်းကြီး လေးဦးသည် သိကြားမင်းအား ခစားဆည်းကပ်ရန် သွားရောက်ကြကုန်၏။ သို့ရကား ပထဝိန္ဓရ နဂါးမင်းသည်လည်း ဝိရူပက္ခနဂါးနတ်မင်းနှင့် အတူတကွ သိကြားမင်းအား ခစားဆည်းကပ်ရန် တနေ့သ၌ သွားရောက်လေသော် သိကြားမင်းသည် ပထဝိန္ဓရနဂါးမင်း လာနေသည်ကို အဝေးမှပင်မြင်၍ မှတ်မိ သိရှိလေ၏။ ထို့နောက် သိကြားမင်းသည် အနီးသို့ လာရောက်ခစားနေသော ထိုပထဝိန္ဓရ နဂါးမင်းကို “မိတ်ဆွေ.. အဘယ်ဘုံဌာန၌ ဖြစ်၍နေသနည်း”ဟု နှုတ်ဆက် မေးမြန်းလေ၏။ ပထဝိန္ဓရနဂါးမင်းက “မပြောပါနှင့် အရှင်သိကြားမင်း..၊ အကျွန်ုပ် သည် ရင်ဖြင့်တွား၍ သွားရသော နဂါးဘုံဌာန၌ ဖြစ်၍နေပါသည်။ အရှင်သိကြားမင်းတို့မှာမူ မိတ်ဆွေကောင်းကို ရတော်မူကြပါပေကုန်ပြီ”ဟု ဝမ်းနည်းစကား ပြောကြားလေလျှင် သိကြားမင်းသည် “မိတ်ဆွေ.. သင်သည် ‘ငါကား မလျော်သော ဘုံဌာန၌ ဖြစ်ရလေခြင်း’ဟု ထွေရာလေးပါး စိတ်အကြံမများပါလင့်၊ လောက၌ ပဒုမုတ္တရ မြတ်စွာဘုရား ထင်ရှား ပွင့်ထွန်း၍နေပါသည်။ သင်သည် ထိုမြတ်စွာဘုရားရှင်၏ အထံတော်၌ အဓိကာရကောင်းမှု ကုသိုလ်ကို ပြုပြီးလျှင် ဤသိကြားမင်း ဘုံဌာနကိုပင်
၃၃၂
တောင့်တပါလော့၊ ငါတို့နှစ်ဦးသား ချမ်းသာစွာ နေကြရပါကုန်အံ့”ဟု အားပေးစကား အကြံပေးစကား ပြောကြားလေ၏။ ပထဝိန္ဓရ နဂါးမင်းသည် “ကောင်းပါပြီ အရှင်သိကြားမင်း.. ဤယခု အရှင်သိကြားမင်း မိန့်ဆိုသည့်အတိုင်း အကျွန်ုပ် လိုက်နာပြုကျင့်ပါမည်”ဟု ဝန်ခံပြောဆို၍ ပဒုမုတ္တရ မြတ်စွာဘုရားရှင်ထံတော်သို့ သွားရောက်ကာ မြတ်စွာဘုရားကို (နက်ဖြန် မိမိဘုံဗိမာန်သို့ ကြွရောက်၍ အပူဇော်ခံရန်) ပင့်ဖိတ်ပြီးလျှင် မိမိ၏ နဂါးဘုံ၌ နဂါးပရိသတ်နှင့် အတူတကွ ညဉ့်သုံးယံပတ်လုံး ပူဇော်ဖွယ်ဝတ္ထု အစုစုကို ပြုလုပ်စီမံလေ၏။
မြတ်စွာဘုရားသည် နောက်တနေ့၌ အရုဏ်တက်လတ်သော် ကိုယ်တော်မြတ်၏ အလုပ်အကျွေးဖြစ်သော အရှင်သုမနမထေရ်ကို “ချစ်သားသုမန.. ယနေ့ မြတ်စွာဘုရားသည် အဝေးအရပ်သို့ ဆွမ်းခံကြွလိမ့်မည်။ ပုထုဇန်ရဟန်းများ မလိုက်ပါ မလာရောက်စေလင့်၊ ပိဋကတ်သုံးပုံဆောင် ပဋိသမ္ဘိဒါပတ္တ ဆဠဘိည ရဟန္တာများသာ ငါဘုရားနှင့် အတူတကွ လိုက်ပါလာရောက်ကြကုန်စေ”ဟု မိန့်မူလေ၏။ မထေရ်သည် မြတ်စွာဘုရား၏ အမိန့်စကားကို ကြားနာပြီးလျှင် ခပ်သိမ်းသော ရဟန်းတို့အား ထိုအကြောင်းကို ပြောကြား လျှောက်ထားလေ၏။
ထို့နောက် မြတ်စွာဘုရားနှင့် အတူတကွ ပိဋကတ်သုံးပုံဆောင် ပဋိသမ္ဘိဒါပတ္တ ဆဠဘိည ရဟန္တာတသိန်းတို့သည် ကောင်းကင်သို့ ပျံတက်ကြကာ ပထဝိန္ဓရနဂါးမင်း၏ ဘုံဗိမာန်ရှိရာသို့ ကြွတော်မူကြလေကုန်၏။ ပထဝိန္ဓရနဂါးမင်းသည် မိမိ၏ နဂါးပရိသတ်နှင့် အတူတကွ မြတ်စွာဘုရားအား ခရီးဦးကြိုဆိုရန် လာရောက်သည်ရှိသော် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို ဝန်းရံလျက် သမုဒြာရေပြင်ထက်ဝယ် မြအဆင်းရောင်ရှိသည့် လှိုင်းတံပိုးတို့ကို ကြိတ်နင်း ကြွချီလာသော ရဟန်းသံဃာကို ဖူးမြင်ရ၍ အားရဝမ်းသာဖြစ်ရှိကာ ရှေ့ဦးမှ မြတ်စွာဘုရားကို၎င်း, နောက်ဆုံးမှ အငယ်ဆုံးသံဃာ (=သံဃနော) မြတ်စွာဘုရား၏သား ဥပရေ၀တမည်သော သာမဏေငယ်ကို၎င်း ကြည့်ရှုလျက်
၃၃၃
“ကြွင်းကျန်သော သာဝကရဟန်းတို့၏ ဤသို့သော တန်ခိုးအာနုဘော်ကား လက်ဖျစ်တီး၍ မအံ့ချီးထိုက်သေးပါ၊ အလွန်ပျိုမျစ်နုနယ် သူငယ်ဖြစ်သော ဤသာမဏေငယ်၏ ဤသို့သော တန်ခိုးအာနုဘော်ကသာ လက်ဖျစ်တီး၍ အံ့ချီးထိုက်ပါပေစွာ့”ဟု စဉ်းစားဆင်ခြင်ကာ အလွန် ဝမ်းမြောက်ဝမ်းသာ ဖြစ်ရှိလေ၏။
ထို့နောက် နဂါးမင်း၏ ဘုံဗိမာန်၌ မြတ်စွာဘုရားရှင် ထိုင်နေတော်မူပြီးလျှင် ကြွင်းကျန်သော ရဟန်းတို့လည်း အစွန်မှစ၍ မိမိတို့ ဝါစဉ်အလိုက် ကျရောက်ရာနေရာတို့၌ ထိုင်တော်မူကြသည်ရှိသော် မြတ်စွာဘုရား၏ မျက်မှောက် (ရှေ့တည့်တည့်) အရပ်၌ပင် ရှင်ဥပရေ၀တ သာမဏေငယ်၏ နေရာသည် ကျရောက် လေ၏။ ထိုနေရာ၌ ဥပရေဝတ သာမဏေငယ်သည် ထိုင်နေလေ၏။ ထိုအခါ ပထဝိန္ဓရ နဂါးမင်းသည် ယာဂုကို လှူကပ်သော်၎င်း, ခဲဖွယ်ကို လှူကပ်သော်၎င်း မြတ်စွာဘုရားကိုတလှည့် ရှင်ဥပရေဝတကို တလှည့် လှည့်ကာလှည့်ကာ ကြည့်ရှုလေ၏။
ရှင်ဥပရေဝတ၏ ကိုယ်၌ မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ ကိုယ်တော်မှာကဲ့သို့ မဟာပုရိသ လက္ခဏာတော်ကြီး သုံးဆယ့်နှစ်ပါးတို့ ထင်ရှားဖြစ်ပေါ်လျက် ရှိကြကုန်၏။ ထို့ကြောင့် နဂါးမင်းသည် မြတ်စွာဘုရားရှင်နှင့် ရှင်ဥပရေ၀တကို တလှည့်စီ ကြည့်ရှုဖူးမြော်လေသည်။ ထို့နောင်မှ နဂါးမင်းသည် “ဤသာမဏေကား ဘုရားရှင်နှင့် ပုံပန်းသဏ္ဌာန် တူလှစွာ၏။ အဘယ်သို့များ တော်စပ်ပါမည်နည်း”ဟု ကြံစည်စဉ်းစားမိ၍ အနီး၌ ထိုင်နေသော ရဟန်းတပါးကို “အရှင်ဘုရား.. ဤသာမဏေငယ်ကလေးသည် မြတ်စွာဘုရားရှင်နှင့် အဘယ်သို့ တော်စပ်ပါသနည်းဘုရား”ဟု လျှောက်ထား မေးမြန်းလေ၏။ ထိုအမေးခံရသော ရဟန်းက “နဂါးမင်း.. ဤသာမဏေငယ်သည် မြတ်စွာဘုရား၏ သားတော် ဖြစ်ပါ၏”ဟု ဖြေကြား မိန့်ဆိုလေလျှင် ပထဝိန္ဓရ နဂါးမင်းသည် “ဤရဟန်းကား အလွန်ကြီးမြတ်စွာ့တကား၊ ဤသို့စဉ် တင့်တယ်ခြင်း အထွဋ်အထိပ်သို့ ရောက်တော်မူသော မြတ်စွာဘုရား၏ သားတော်အဖြစ်ကို ရရှိပေ၏၊ ဤသာမဏေငယ်၏ ကိုယ်သည်လည်း
၃၃၄
တစိတ်တဒေသအားဖြင့် မြတ်စွာဘုရားတို့၏ ကိုယ်တော်နှင့် တူလှစွာ၏။ ငါသည်လည်း နောက်အခါဝယ် ဤသာမဏေငယ်ကဲ့သို့ ဖြစ်မှ သင့်တော့မည်”ဟု ကြံစည်စဉ်းစား၍ ခုနစ်ရက်ကြာ မဟာဒါနကြီး ပေးလှူပြီးလျှင် “မြတ်စွာဘုရား.. တပည့်တော်သည် ဤအဓိကာရကောင်းမှု ကုသိုလ်ကံ အာနုဘော်ကြောင့် ဤဥပရေ၀တ သာမဏေငယ်ကဲ့သို့ နောက်အခါဝယ် တဆူဆူသော ဘုရားရှင်၏ သားတော်ဖြစ်ရပါလို၏”ဟု ဆုတောင်းပတ္ထနာမှုကို ပြုလေ၏။ မြတ်စွာဘုရားသည် အန္တရာယ်မရှိ ဆုတောင်းချက် ပြည့်မည်ကို သိမြင်တော်မူ၍ “နောက်အခါ ဂေါတမမြတ်စွာဘုရား၏ သားတော်စင်စစ် ဖြစ်လိမ့်မည်”ဟု ဗျာဒိတ်စကား မိန့်ကြားတော်မူပြီးလျှင် ဖဲကြွတော်မူလေ၏။ (ဤကား အရှင်ရာဟုလာအလောင်း ဗျာဒိတ်ခံရခြင်းတည်း)။
ပထဝိန္ဓရ နဂါးမင်းသည်လည်း နောက်တဖန် လခွဲရောက်လတ်သော် ဝိရူပက္ခနဂါးမင်းနှင့် အတူတကွ သိကြားမင်းအား ဆည်းကပ်ခစားရန် သွားရောက်ပြန်လေ၏။ ထိုအခါ သိကြားမင်းသည် မိမိအနီး၌ ရပ်တည်လာသော ပထဝိန္ဓရ နဂါးမင်းကို “မိတ်ဆွေ.. သင်သည် ဤတာဝတိံသာ နတ်ပြည်လောကကို တောင့်တပတ္ထနာမှု ပြုအပ်ပြီလော”ဟု မေးလေ၏။ ပထဝိန္ဓရနဂါးမင်းက “မတောင့်တခဲ့မိပါ အရှင်သိကြားမင်း..”ဟု ဖြေကြားလေလျှင် သိကြားမင်းသည် “အဘယ်အပြစ်ကိုမြင်၍ မတောင့်တသနည်း”ဟု တဖန် မေးပြန်လေ၏။ ထိုအခါ ပထဝိန္ဓရ နဂါးမင်းသည် “အပြစ်မရှိပါ အရှင်သိကြားမင်း..၊ စင်စစ်သော်ကား အကျွန်ုပ်သည် မြတ်စွာဘုရား၏သား ဥပရေဝတ သာမဏေငယ်ကို အံ့ဩဖွယ် ဖူးတွေ့ခဲ့ရပြီ၊ ထိုသာမဏေငယ်ကို မြင်အပ်သည့်အချိန်မှစ၍ အကျွန်ုပ်၏ စိတ်သည် အခြားတပါး ဆုတောင်းရန်အချက်များ၌ မညွတ်တော့ပါ။ အကျွန်ုပ်သည် ‘နောက်အခါဝယ် တဆူဆူသော ဘုရားရှင်၏ ဤဥပရေဝတ သာမဏေငယ်ကဲ့သို့သော သားတော်စင်စစ် ဖြစ်ရပါလို၏’ဟု ဆုတောင်းပတ္ထနာမှု ပြုပြီးခဲ့ပါပြီ၊ အို အရှင်သိကြားမင်း.. အရှင်သိကြားမင်းသည်လည်း
၃၃၅
တခုခု ဆုတောင်းမှု ပြုတော်မူပါလော့၊ အရှင်သိကြားမင်းနှင့် အကျွန်ုပ်တို့သည် ဖြစ်လေရာရာ သံသရာဘဝ ဘုံဌာန၌ မကွဲမကွာ ဖြစ်ကြပါကုန်စို့”ဟု တိုက်တွန်းစကား ပြောကြားလေ၏။
သိကြားမင်းသည် ပထဝိန္ဓရ နဂါးမင်း၏ စကားကို လက်ခံပြီးလျှင် ကြီးမြတ်သော အာနုဘော်ရှိသော ရဟန်းတော်တပါးကို မြင်ရ၍ “ဤအမျိုးကောင်းသားသည် အဘယ်အမျိုးမှ တောထွက်၍ ရဟန်းပြုခဲ့လေသနည်း”ဟု ဆင်ခြင်လတ်သော် “ဤအမျိုးကောင်းသားသည် ကွဲပြားသော တိုင်းနိုင်ငံကို တဖန်စေ့စပ်ခြင်းငှါ စွမ်းဆောင်နိုင်သည့် မြတ်သောအမျိုး၏ သားထူးဖြစ်၍ (၁၄)တဆယ့်လေးထပ် အစာကိုဖြတ်ပြီးလျှင် (ခုနစ်ရက် အစာငတ်ခံပြီးလျှင်) မိဖတို့ကို ရှင်ရဟန်းပြုရန် အခွင့်ကို မရအရတောင်း၍ ရှင်ရဟန်းပြုခဲ့သူ ဖြစ်ပါပေတကား”ဟု ကောင်းစွာ သိပြီးလျှင် မသိဟန်ဆောင်၍ ပဒုမုတ္တရ မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို မေးမြန်း လျှောက်ထားပြီးနောက် ခုနစ်ရက်ကြာ ကြီးစွာသော ပူဇော်သက္ကာရမှု ပြု၍ “မြတ်စွာဘုရား.. တပည့်တော် သည် ဤကောင်းမှု၏ အကျိုးဆက်ကြောင့် အရှင်ဘုရားတို့၏ သာသနာဝယ် ဤ(သဒ္ဓါပဗ္ဗဇိတ) အမျိုးကောင်းသား ရဟန်းတော်ကဲ့သို့ နောက်အခါဝယ် တဆူဆူသော ဘုရားရှင်၏ သာသနာတော်၌ သဒ္ဓါကြည်ညို၍ ရဟန်းပြုကြသည့် ရဟန်း (=သဒ္ဓါပဗ္ဗဇိတ ရဟန်း)တို့တွင် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး = ဧတဒဂ်ဘွဲ့ထူးရပုဂ္ဂိုလ် ဖြစ်ရပါလို၏”ဟု ဆုတောင်းပတ္ထနာမှု ပြုလေ၏။ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် အန္တရာယ်မရှိ ထိုသိကြားမင်း၏ ဆုတောင်းချက် ပြည့်မည်ကို သိမြင်တော်မူလတ်၍ “ဒါယကာသိကြားနတ်မင်း.. သင်သည် နောက်အခါ ဂေါတမမြတ်စွာ သာသနာ၌ သဒ္ဓါပဗ္ဗဇိတ ရဟန်းတို့တွင် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး = ဧတဒဂ်ဘွဲ့ရပုဂ္ဂိုလ် ဖြစ်လိမ့်မည်”ဟု ဗျာဒိတ်စကား မိန့်ကြားတော်မူပြီးလျှင် ဖဲကြွတော်မူလေ၏။
သိကြားနတ်မင်းသည်လည်း ပဒုမုတ္တရ မြတ်စွာဘုရားရှင် အထံတော်မှ ဗျာဒိတ်ကို ခံယူပြီးနောက် မိမိ၏ နတ်ပြည်သို့သာလျှင်
၃၃၆
ပြန်သွားလေ၏။ (ဤကား အရှင်ရဋ္ဌပါလအလောင်း ဗျာဒိတ်ခံရခြင်းတည်း)။
အရှင်ရဋ္ဌပါလ၏ ဝေယျာဝစ္စမှူးဘဝ
ထိုသူ နှစ်ဦးလုံးတို့ပင် မိမိတို့ဖြစ်ရာ သိကြားမင်းဘဝ, ပထဝိန္ဓရ နဂါးမင်းဘဝတို့မှ စုတေခဲ့ကြပြီးလျှင် နတ်ပြည် လူ့ပြည်တို့၌ ကျင်လည်ကျက်စားကြကုန်လျက် ကမ္ဘာ ထောင်ပေါင်းများစွာတို့ကို လွန်ခဲ့ကြလေသည်။ အထူးအားဖြင့် ဤကမ္ဘာမှအထက် (၉၂)ကိုးဆယ့်နှစ်ကမ္ဘာထက်ဝယ် ဖုဿမြတ်စွာဘုရားသည် လူသုံးပါး၌ ထင်ရှား ပွင့်တော်မူခဲ့လေသည်။ ထိုဖုဿမြတ်စွာဘုရား၏ ခမည်းတော်တော်ကား မဟိန္ဒမင်းကြီး ဖြစ်သည်၊ ထိုဖုဿမြတ်စွာဘုရား၏ ဖတူမိကွဲ မင်းသားညီနောင် သုံးယောက်တို့ ရှိကြလေသည်။ မဟိန္ဒမင်းကြီးသည် နေ့တိုင်း နေ့တိုင်းပင် “ဘုရားရှင်သည် ငါ့ဘုရားသာလျှင် ဖြစ်၏၊ တရားတော်သည် ငါ့တရားသာလျှင် ဖြစ်၏၊ သံဃာတော်သည် ငါ့သံဃာသာလျှင် ဖြစ်၏”ဟု မရက်မစက် မြတ်နိုးလျက် (သူတပါးတို့အား ပြုစုခွင့်မပေးပဲ) မြတ်စွာဘုရားနှင့်တကွ သံဃာတော်ကို အမြဲမပြတ် ဆွမ်းဆက်ကပ်လေသည်။
ထို့နောက် တနေ့သ၌ မဟိန္ဒမင်းကြီး၏ ပစ္စန္တရစ် = နယ်စွန်နယ်ဖျားသည် သူပုန်ရန်ကြောင့် ပျက်စီးလုမတတ် ဖြစ်၍နေ၏။ မင်းကြီးသည် သားတော်သုံးယောက်တို့ကို “ချစ်သားတို့.. ပစ္စန္တရစ် = နယ်စွန်နယ်ဖျားမှာ သူပုန်ထလျက်ရှိသည်။ ချစ်သားတို့သော်၎င်း, ငါခမည်းတော်သော်၎င်း သွားရောက်မှ သင့်ချေမည်၊ အကယ်၍ ငါခမည်းတော် သွားရောက်ရလျှင် ချစ်သားတို့သည် ဤနည်းအတိုင်း မြတ်စွာဘုရားကို ပြုစုလုပ်ကျွေးကြရမည်”ဟု မိန့်ဆိုလေ၏။ ထိုအခါ မင်းသားသုံးယောက်လုံးကပင် တပြိုင်နက်တည်း “ခမည်းတော်ဘုရား.. ခမည်းတော်တို့ သွားရမည့်ကိစ္စ မဟုတ်ပါ။ အကျွန်ုပ်တို့သည်ပင် သွားရောက်ကြ၍ သူပုန်ရန်လှေး ငြိမ်းအေးစေကြပါမည်”ဟု တညီတညွတ်တည်း လျှောက်ထားကြ၍
၃၃၇
ခမည်းတော်မင်းကြီးကို ရှိခိုးကြပြီးလျှင် ပစ္စန္တရစ်သို့ သွားရောက်ကြကာ သူပုန်ရန်ကို နှိမ်နင်းကြပြီးနောက် စစ်ပွဲအောင်နိုင်ခဲ့ကြ၍ နေပြည်တော်သို့ တဖန် ပြန်ခဲ့ကြလေကုန်သည်။
မင်းသားသုံးယောက်တို့သည် လမ်းခရီးအကြား၌ ခြေရင်းအလုပ်အကျွေး လူယုံများနှင့် “အမောင်တို့.. ငါတို့အား နေပြည်တော်သို့ရောက်သော ခဏမှာပင် ခမည်းတော် မင်းကြီးသည် ဆုပေးတော်မူလိမ့်မည်၊ အဘယ်ဆုကို ငါတို့ ယူကြရမည်နည်း”ဟု တိုင်ပင်စကား ပြောကြားကြကုန်၏။ လူယုံတော်များက “အရှင်မင်းသားတို့.. အရှင်တို့အဖို့ရာ ခမည်းတော်ကြီး နတ်ရွာစံ လွန်သောအခါ၌ ရခဲသောအရာဟူ၍ မရှိဖြစ်လေသည်။ စင်စစ်သော်ကား အရှင်မင်းသားတို့၏ နောင်တော်ကြီး ဖြစ်တော်မူသည့် ဖုဿမြတ်စွာဘုရားရှင်ကို ပြုစုလုပ်ကျွေးခွင့် ဆုကိုသာ ယူတော်မူကြပါကုန်လော့”ဟု အကြံပေးစကား လျှောက်ထားကြလေလျှင် မင်းသားတို့သည် “အမောင်တို့.. အမောင်တို့သည် ကောင်းသော အကြံပေးစကား ပြောကြားအပ်ပါပေသည်”ဟု အကြံပေးချက်ကို လက်ခံကြ၍ အားလုံးပင် စိတ်သဘော တူညီကြကာ နေပြည်တော်သို့ ပြန်ရောက်၍ ခမည်းတော်မင်းကြီးကို သွားရောက်ဖူးမြော် တွေ့ဆုံကြလေ၏။
ထိုအခါ ခမည်းတော်မင်းကြီးသည် သားတော်တို့အား အားရကြည်ညိုလှ၍ ဆုကို ပေးလေ၏။ မင်းသားတို့က “သုံးလပတ်လုံး မြတ်စွာဘုရားကို ပြုစုလုပ်ကျွေးကြပါကုန်အံ့”ဟု ဆုတောင်းကြလေလျှင် မင်းကြီးသည် “ဤဆုကိုကား ငါမပေးနိုင်၊ အခြားဆုတခုကို လွှဲပြောင်းယူကြလော့”ဟု ဆိုလေ၏။ မင်းသားတို့သည် “ခမည်းတော်ဘုရား.. အကျွန်ုပ်တို့အဖို့ရာ အခြားတပါးသောဆုဖြင့် အလုပ်ကိစ္စ မရှိပါ။ အကယ်၍ ခမည်းတော်ဘုရားတို့ ဆုပေးတော်မူလိုကြပါလျှင် ဤ(မြတ်စွာဘုရားကို သုံးလကြာ ပြုစုနိုင်ခွင့်) ဆုကိုသာ အကျွန်ုပ်တို့အား ပေးတော်မူကြပါ”ဟု အခိုင်အမာစကား လျှောက်ထား တောင်းခံကြလေ၏။ မင်းကြီးသည် မင်းသားတို့က အဖန်ဖန် အထပ်ထပ် ပြောဆို တောင်းခံကြလတ်သော်
၃၃၈
ကိုယ်တိုင်ကပင် လိုရာဆုကို ပေးပါမည်ဟု ဝန်ခံအပ်ပြီး ဖြစ်သောကြောင့် “ငါသည် မပေးပဲ မနေနိုင်”ဟု ကြံစည် ဆင်ခြင်မိ၍ သားတော်များကို “ချစ်သားတို့.. ငါသည် သင်တို့အား ဝန်ခံရင်းအတိုင်း သင်တို့လိုသည့်ဆုကို ပေးပါမည်၊ အထူးမှာထား ငါခမည်းတော် ပြောကြားလိုသည်မှာ မြတ်စွာဘုရားတို့မည်သည် တကိုယ်တည်း လှည့်လည် နေတော်မူကြသည်ဖြစ်၍ ကေသရခြင်္သေ့မင်းတို့ပမာ လွန်စွာ ချဉ်းကပ်နိုင်ခဲကုန်၏၊ သို့ရကား သင်ချစ်သားတို့သည် မြတ်စွာဘုရားကို ပြုစုလုပ်ကျွေးကြလျှင် မမေ့မလျော့ပဲ ပြုစုလုပ်ကျွေးကြကုန်လော့”ဟု မိန့်ဆိုလေ၏။
မင်းသားညီနောင် သုံးဦးတို့သည် “ငါတို့သည် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို ပြုစုလုပ်ကျွေးကြလျှင် မြတ်စွာဘုရားအရေတော်နှင့် သင့်အောင် ပြုလုပ်ကြ၍ ပြုစုလုပ်ကျွေးကြမှ သင့်တော်မည်”ဟု ကြံစည်တိုင်ပင်ကြ၍ စိတ်သဘော တူညီကြလျက် ဆယ်ပါးသီလတို့ကို ဆောက်တည် ခံယူကြပြီးလျှင် *အကုသိုလ်တည်းဟူသော အပုပ်နံ့ လုံးဝမရှိကြပဲ “မြတ်စွာဘုရားရှင်အား လှူဒါန်းရမည့် အလှူတင်းကုပ် အလုပ်ဝယ် အားထုတ်ရွက်ဆောင်ကြမည့် ရှေ့ဆောင်ယောက်ျား သုံးဦးသားတို့ကို ခန့်ထားကြလေ၏။
* နိရာမဂန္ဓာ (အဋ္ဌကထာ) = အကုသိုလ်တည်းဟူသော အပုပ်နံ့ ကိလေသာတည်းဟူသော အပုပ်နံ့ လုံးဝမရှိကြပဲ-ဟု အနက်ယောဇနာရန် ဋီကာ၌ ဖွင့်ပြလေသည်။ မှန်၏- ဤအရာ၌ ကိလေသာတရား မပြတ် ဖြစ်ပွားခြင်းကို အပုပ်နံ့ဟူ၍ အာမဂန္ဓဟူ၍ ခေါ်ဆိုအပ်သည်။ အကြောင်းကား ထိုကိလေသာတရား မပြတ်ဖြစ်ပွားနေလျှင် နှစ်သက်ဖွယ်မရှိသောကြောင့်၎င်း, ကိလေသာမစင်တို့နှင့် ရောထွေးနေသောကြောင့်၎င်း, သူတော်ကောင်းတို့ စက်ဆုပ်အပ်သောကြောင့်၎င်း, အလွန့်အလွန် ရနံ့မကောင်း ပုပ်လှောင်းအောင် ရွက်ဆောင်တတ်သောကြောင့်၎င်းတည်း။ ထိုသို့ အကုသိုလ်တရား ကိလေသာတရားတို့၏ ရနံ့မကောင်း ပုပ်လှောင်းအောင် ရွက်ဆောင်တတ်ရာ၌ အထောက်သာဓကကာ ဉာပကကို ဖော်ပြရလျှင် ကိလေသာပြောထူသော သူတို့သည် အလွန့်အလွန် ပုပ်လှောင်း ရနံ့မကောင်းကုန်၊ ထို့ကြောင့်ပင် ကိလေသာမရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ သေပြီး သူကောင်အလောင်းသည် ရနံ့မကောင်း မဖြစ်ချေ။ ဋီကာမှ အထူး ကောက်နုတ်ဖော်ပြအပ်ပါသည်။
၃၃၉
ထိုသုံးဦးသားတို့တွင် တဦးကား ဥစ္စာစပါးဖြစ်အောင် ရှေ့ဆောင် အားထုတ်ရ၏။ အခြားတဦးကား နေ့စဉ် ကုန်ကျမည့် စရိတ်အတွက် ဥစ္စာစပါးကို အပြည့်အဝဖြစ်အောင် ရှေ့ဆောင်၍ ထုတ်ဆောင် ခြင်တွယ်ပေးရ၏။ အခြား တတိယတဦးကား လှူဒါန်းမှုကိစ္စ ပြည့်စုံထမြောက်အောင် ရှေ့ဆောင်စီမံရ၏။ ထိုသူသုံးယောက်အနက် ဤယခု နောက်ဆုံး ပစ္ဆိမဘ၀ အကျွန်ုပ်တို့၏ မြတ်စွာဘုရား လက်ထက်တော်အခါဝယ် ပဌမလူ = ဥစ္စာစပါး ဖြစ်ပွါးလာအောင် ရှေ့ဆောင် အားထုတ်ရသော ယောက်ျားသည် ဗိမ္ဗိသာရမင်းကြီး ဖြစ်လာလေသည်။ ဒုတိယလူ = ဥစ္စာစပါးကို အပြည့်အဝဖြစ်အောင် ရှေ့ဆောင်၍ ခြင်တွယ်ထုတ်ပေး ရသော ယောက်ျားသည် ဝိသာခသူဌေး ဖြစ်လာ၏။ တတိယလူ = အလှူဒါန ဝေယျာဝစ္စမှူး ယောက်ျားသည် အရှင်ရဋ္ဌပါလမထေရ် ဖြစ်လာလေသည်။
အရှင်ရာဟုလာ၏ ပထဝိန္ဓရမင်းသားဘဝ
အရှင်ရာဟုလာ မထေရ်သည်ကား ကဿပမြတ်စွာ လက်ထက်တော်အခါဝယ် ကာသိတိုင်းရှင် ဘုရင်ကိကီမင်းကြီး၏ သားတော်အကြီး ဖြစ်လာလေသည်၊ ထိုသားတော်ကြီး၏ အမည်ကို မယ်တော် ခမည်းတော်တို့က “ပထဝိန္ဓရမင်းသား”ဟု မှည့်ခေါ်ကြလေသည်။ ထိုမင်းသားမှာ-
(၁) ခေမာထေရီအလောင်း = သမဏီမင်းသမီး,
(၂) ဥပ္ပလဝဏ်ထေရီအလောင်း= သမဏဂုတ္တာမင်းသမီး
(၃) ပဋာစာရာထေရီအလောင်း = ဘိက္ခုနီမင်းသမီး,
(၄) ကုဏ္ဍလကေသီထေရီအလောင်း = ဘိက္ခုဒါယိကာမင်းသမီး,
(၅) ကိသာဂေါတမီထေရီအလောင်း = ဓမ္မာမင်းသမီး,
(၆) ဓမ္မဒိန္နာထေရီအလောင်း = သုဓမ္မာမင်းသမီး,
၃၄၀
(၇) ဝိသာခါ ဥပါသိကာအလောင်း = သံဃဒါယိကာမင်းသမီး-
ဟူ၍ ညီမ = နှမ ခုနစ်ယောက်တို့ ရှိကြလေသည်။
ညီမ = နှမ မင်းသမီး ခုနစ်ယောက်တို့က အသီးအသီး ကဿပ မြတ်စွာဘုရားရှင်အတွက် ပရိဝုဏ်ခုနစ်ခုကို ဆောက်လုပ်စေပြီး လှူဒါန်းပြီး ဖြစ်ကြသောအခါမှာ ပထဝိန္ဓရမင်းသားသည် အိမ်ရှေ့ရာထူးကို ရရှိလေသည်။ မင်းသားသည် ထိုသို့ အိမ်ရှေ့ရာထူးကို ရရှိသောအခါ ညီမ = နှမ မင်းသမီး ခုနစ်ယောက်တို့ကို “ညီမတို့.. သင်တို့ ဆောက်လုပ်ပြီးသော ပရိဝုဏ်ခုနစ်ခုတို့အထဲမှ တခုကို ငါ့အားလည်း ခွဲဝေပေးကြပါဦး”ဟု တောင်းခံစကား ပြောကြားလေသည်။ ထိုအခါ မင်းသမီးတို့သည် “မောင်ကြီး.. မောင်ကြီးတို့သည် အိမ်ရှေ့မင်းအဖြစ်၌ တည်ကြပြီးသူများ ဖြစ်ကြပါသည်၊ မောင်ကြီးတို့ကသာ အကျွန်ုပ် ညီမငယ်များအား ပေးသင့်ပါသည်။ မောင်ကြီးတို့သည် အခြား ပရိဝုဏ်အသစ်တခုကို တည်ဆောက်ကြစေချင်ပါသည်”ဟု ပြန်ကြား ပြောဆိုကြလေ၏။
ပထဝိန္ဓရ အိမ်ရှေ့မင်းသားသည် ညီမမင်းသမီးတို့ ပြောဆိုသောစကားကို ကြားသိရပြီးနောက် အိမ်ရှေ့မင်းဟူသော ဂုဏ်နှင့် လိုက်လျောအောင် ကျောင်းတိုက်ကြီးပေါင်း (၅၀၀)ငါးရာ တည်ဆောက်လှူဒါန်းလေ၏။ (ပရိဝုဏ်ငါးရာဟုလည်း ဆိုကြ၏)။ ပထဝိန္ဓရမင်းသားသည် ထိုဘဝ၌ အသက်ထက်ဆုံး ကုသိုလ် ကောင်းမှုကို ပြုလုပ်၍ ထိုဘဝမှ စုတေလတ်သော် နတ်ပြည်၌ ဖြစ်လေ၏။
(ခ) နောက်ဆုံးဘဝ ရဟန်းပြုကြခြင်း
ဤအကျွန်ုပ်တို့၏ ဘုရားမြတ်စွာ သာသနာခေတ်သို့ ရောက်လတ်သော်ကား ပထဝိန္ဓရ မင်းသားသည် အကျွန်ုပ်တို့ မြတ်စွာဘုရားအလောင်းတော် (သိဒ္ဓတ်မင်း)၏ အဂ္ဂမဟေသီ မိဖုရားခေါင်ကြီးဖြစ်သူ ယသော်ဓရာ မိဖုရားကြီး၏ ဝမ်းကြာတိုက်၌ ပဋိသန္ဓေ ယူနေဖြစ်ပွါးကာ ရာဟုလာမင်းသားဟု ထင်ရှားလာလေသည်။
၃၄၁
ထိုရာဟုလာ၏ သူငယ်ချင်းကား ကုရုတိုင်း ထုလ္လကောဋ္ဌိက နိဂုံးဝယ် ရဋ္ဌပါလသူဌေးအိမ်၌ ရဋ္ဌပါလ-မည်သော သူဌေးသား ဖြစ်လာလေသည်။
(ဤမှနောက် ရာဟုလမင်းသားကို ရှင်ပြုပေးသော အကြောင်းအရာ အကျယ်ကို အောက် မဟာဗုဒ္ဓဝင် တတိယတွဲ စာမျက်နှာ ၁၃၂-၌ ပြန်လည်ကြည့်ရှု မှတ်သားကုန်ရာ၏။ အရှင်ရာဟုလာကို အကြောင်းပြု၍ မဟာရာဟုလောဝါဒသုတ်ကို ဟောတော်မူခြင်း, အရှင်ရာဟုလာကို အကြောင်းပြု၍ များစွာသော တရားဒေသနာတို့ကို ဟောတော်မူခြင်း-စသော အကြောင်းအရာများကို အောက် မဟာဗုဒ္ဓဝင် စတုတ္ထတွဲ စာမျက်နှာ ၁၇၃-မှစ၍ ပြန်လည်ကြည့်ရှု မှတ်ယူကုန်ရာ၏)။
အရှင်ရာဟုလာ၏ သိက္ခာသုံးပါး လိုလားပုံအကြောင်း
(အောက် မဟာဗုဒ္ဓဝင် တတိယတွဲ စာမျက်နှာ ၁၃၂-၌ ပြဆိုအပ်ခဲ့ပြီးသောအတိုင်း) မြတ်စွာဘုရားသည် ရှင်သာမဏေ ပြုစေပြီးနောက် ရာဟုလသာမဏေအား အမြဲမပြတ် ဆုံးမတော်မူသောအားဖြင့် သုတ္တနိပါတ် ပါဠိတော်လာ ရာဟုလောဝါဒသုတ္တန်ကို ဟောကြားတော်မူလေသည်။ (ခုဒ္ဒကပါဌာဒိ ပိဋက မြန်မာပြန် “ခု မြန် ၁၊ မျက်နှာ ၃၁၀-၃၁၁”၌ ကြည့်ပါလေ၊) ဤ“အဘိဏှရာဟုလောဝါဒသုတ်” တရားသားအချုပ်ကိုလည်း-
(မိတ်ကောင်းမှီစေ၊ တောရပ်နေ၊ သုံးလေ မတ္တညု။ ပစ္စည်း ၄-ဖြာ၊ မတွယ်တာ၊ တဏှာငြိမ်းအောင်ပြု။ ပါတိမောက္ခ၊ သံဝရ၊ သီလလုံစေမှု။ တံခါးခြောက်ထွေ၊ ဣန္ဒြေ၊ ငြိမ်စေပိတ်ဆို့ပြု။ သတိမြဲရာ၊ ကိုယ်၌သာ၊ ခန္ဓာငြီးငွေ့မှု။ သုဘနိမိတ်၊ ခွါရှောင်ဆိတ်၊ ဈာန်စိတ်ပိုင်အောင်ရှု။ အနိမိတ္တ၊ ထင်စေမှ၊ မာနကွာအောင်ရှု။ ဤနည်းကျင့်ပေ၊ ဝဋ်သုံးထွေ၊ ငြိမ်းလေမှန်သည်ဟု။ ရာဟုလာအား၊ ဒို့ဘုရား၊ ဟောကြားနေ့နေ့မှု)-
ဟူသော လင်္ကာအတိုင်း မှတ်ယူရာ၏။
၃၄၂
ရာဟုလသာမဏေသည်လည်း စောစီးစွာ အိပ်ရာက ထပြီးလျှင် လက်ခုပ်ဖြင့် သဲမှုန့်များကို ကျုံးယူပြီးနောက် “ငါသည် ယနေ့အဖို့ရာ မြတ်စွာဘုရားရှင် အထံတော်မှ၎င်း, ဆရာဥပဇ္ဈာယ်တို့၏ အထံမှ၎င်း ဤသဲမှုန့်နှင့်အမျှ အဆုံးအမ ဩဝါဒကို ရပါလို၏”ဟု ဆိုလေ့ရှိ၏။ သို့ရကား ရဟန်းသံဃာတို့အလယ်၌ “ရာဟုလသာမဏေသည် အဆုံးအမကို လွယ်ကူစွာ ခံယူသူ ဖြစ်စွာ့တကား၊ ခမည်းတော် မြတ်စွာဘုရားအား သင့်လျော် လျောက်ပတ်သည့် သားထူးသားမြတ် ဖြစ်စွာ့တကား”ဟု ရာဟုလာနှင့်စပ်သည့် ဂုဏ်ကျေးဇူးစကား ထင်ရှားဖြစ်လေသည်။
မြတ်စွာဘုရားသည် ရဟန်းတို့၏ စိတ်ဖြစ်ပုံကို သိတော်မူ၍ “ငါဘုရား ကြွသွားလျှင် တရားဒေသနာတခုလည်း တိုးပွါး ဖြစ်ထွန်းလိမ့်မည်၊ ရာဟုလာ၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးသည်လည်း ပေါ်လွင် ထင်ရှားလိမ့်မည်”ဟု ကြံစည် ဆင်ခြင်တော်မူကာ ဓမ္မသဘင်သို့ ကြွတော်မူ၍ ဗုဒ္ဓါသန မမ္မပလ္လင်၌ ထိုင်နေတော်မူလျက် ရဟန်းတို့ကို “ရဟန်းတို့.. ယခုအခါ သင်တို့သည် အဘယ်စကားဖြင့် စည်းဝေးညီမူ၍ နေကြသနည်း”ဟု မေးတော်မူလေ၏။ ရဟန်းတို့က “မြတ်စွာဘုရား.. တပည့်တော်တို့သည် ရာဟုလသာမဏေ၏ အဆုံးအမကို လွယ်ကူစွာ ခံယူခြင်းနှင့်စပ်သော ဂုဏ်ကျေးဇူးစကားကို ပြောကြား၍ နေကြပါသည်ဘုရား”ဟု လျှောက်ထားကြလေလျှင် မြတ်စွာဘုရားသည် ရဟန်းတို့အား ထိုအကြောင်းဝတ္ထု၌ (ဧကကနိပါတ်၊ ၂-သီလဝဂ်၊ ၆-ခုမြောက်) တိပလ္လတ္ထမိဂဇာတ်ကို ဟောတော်မူလေသည်။ (ထိုဇာတ်တော် အကြောင်းအရာ အကျယ်ကို ငါးရာ့ငါးဆယ်ဇာတ်ဝတ္ထု ဧကကနိပါတ်မှ ကြည့်ရှု မှတ်ယူကုန်ရာ၏)။
မြတ်စွာဘုရားသည် ရှင်ရာဟုလာအား ခုနစ်နှစ်အရွယ် သာမဏေငယ် အခါ၌ပင် “ရာဟုလာသည် ငယ်ရွယ်သူ ဖြစ်သောကြောင့် မုသားစကား ပြောကြားလေရာ၏၊ မြူးထူး ပျော်ရွှင်လိုသဖြင့်လည်း မုသားစကား မပြောကြားပါစေလင့်”ဟု ရည်ရွယ်တော်မူကာ (မဇ္ဈိမနိကာယ် မဇ္ဈိမပဏ္ဏာသ-လာ) အမ္ဗလဋ္ဌိကရာဟုလောဝါဒသုတ်ကို
၃၄၃
ဟောတော်မူလေသည်။ (ထိုအကြောင်းကို အောက် မဟာဗုဒ္ဓဝင် တတိယတွဲ စာမျက်နှာ ၁၆၇-မှစ၍ အကျယ်ရေးခဲ့ပြီ)။
(၁၈)တဆယ့်ရှစ်နှစ်သားအရွယ် သာမဏေအခါ၌ မဟာရာဟုလောဝါဒသုတ်ကို ဟောတော်မူလေသည်။ (အောက် မဟာဗုဒ္ဓဝင် စတုတ္ထတွဲ စာမျက်နှာ ၁၇၃-မှစ၍ အကျယ်ဖော်ပြခဲ့ပြီးပြီ)။
ရှင်ရာဟုလာ ဝိပဿနာအလုပ် အားထုတ်နိုင်ရန်အတွက် ရာဟုလသံယုတ် (သုတ်ပေါင်း ၂၂-သုတ်)ကို၎င်း, အင်္ဂုတ္တရ စတုက္ကနိပါတ် (မျက်နှာ ၄၈၃၊ “အင်မြန်၁-၄၉ဂ”လာ) ရာဟုလသုတ်ကို၎င်း ဟောတော်မူလေသည်။
ထို့နောက် မြတ်စွာဘုရားသည် ရှင်ရာဟုလာ၏ ဉာဏ်ပညာ ရင့်ကျက်နေပြီကို သိတော်မူ၍ ရှင်ရာဟုလာ ရဟန်းဖြစ်ပြီးစ ဝါမရမီ အချိန်မှာ (မ ၃၊ ၃၂၄-လာ) စူဠရာဟုလောဝါဒသုတ်ကို ဟောတော်မူသည်။ (ထိုအကြောင်းကို အောက် မဟာဗုဒ္ဓဝင် စတုတ္ထတွဲ စာမျက်နှာ ၂၀၇-၌ အကျယ်ဖော်ပြခဲ့ပြီ။)
(ဂ) ဧတဒဂ်ဘွဲ့ထူး ရတော်မူခြင်း
မြတ်စွာဘုရားသည် နောက်တချိန်ဝယ် အရိယာသံဃာတော်အလယ်၌ ထိုင်နေတော်မူလျက် ရဟန်းတော်တို့အား ဧတဒဂ်ဘွဲ့ထူး ချီးကျူး နှင်းအပ်တော်မူသောအခါ အရှင်ရာဟုလာမထေရ်ကို-
“ဧတဒဂ္ဂံ ဘိက္ခဝေ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ သိက္ခာကာမာနံ ယဒိဒံ ရာဟုလော = ရဟန်းတို့.. သိက္ခာသုံးပါး လိုလားကြသည့် ငါဘုရား၏ တပည့်သာဝက ရဟန်းတို့တွင် ရာဟုလာသည် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး ဖြစ်ပေ၏”—
ဟု ချီးကျူးမြွက်ဆိုတော်မူကာ “သိက္ခာကာမ = သိက္ခာသုံးပါး လိုလားသော အရာ”ဝယ် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး = ဧတဒဂ်ရာထူး၌ ထားတော်မူလေ၏။
၃၄၄
အရှင်ရဋ္ဌပါလ ရဟန်းပြုခြင်း
မြတ်စွာဘုရားသည် ကုရုတိုင်း၌ ဒေသစာရီ ထွက်ချီတော်မူခဲ့၍ ထုလ္လကောဋ္ဌိကနိဂုံး (=အိမ်တိုင်းအိမ်တိုင်း ကျီတိုင်းကျီတိုင်း၌ စပါးအပြည့် အမြဲရှိနေသောနိဂုံး)သို့ ဆိုက်ရောက်တော်မူလေသော် ရဋ္ဌပါလသူဌေးသားသည် မြတ်စွာဘုရား၏ တရားတော်ကို ကြားနာရ၍ သဒ္ဓါတရား ကြီးမားစွာ ဖြစ်ရှိကာ မယ်တော် ခမည်းတော်တို့ကို (အောက် သုဒိန်သူဌေးသားနည်းတူ) ခဲယဉ်းစွာ ခွင့်ပြုစေကြပြီးနောက် မြတ်စွာဘုရားရှင် ထံတော်မှောက်သို့ သွားရောက်ဆည်းကပ်၍ မြတ်စွာဘုရား၏ စေခိုင်းတော်မူချက်အရ ရဟန်းတပါး၏အထံ၌ ရှင်ရဟန်းပြုခဲ့လေသည်။
ရဋ္ဌပါလသူဌေးသား ရှင်ရဟန်းပြုသောနေ့မှစ၍ ဖခင်သူဌေးကြီးသည် မိမိအိမ်တံခါးဝသို့ ရဟန်းတော်များ ကြွလာသည်ကို မြင်ရလျှင် “ကိုယ်တော်တို့၏အဖို့ရာ ဤအိမ်မှာ ဘာအလုပ်များရှိသနည်း၊ တပည့်တော်တို့မှာ သားတယောက်တည်း ရှိပါသည်။ ထိုတယောက်တည်းသောသားကို ကိုယ်တော်တို့သည် ခေါ်ယူသွားကြပြီး ဖြစ်ပါကုန်၏၊ ယခုအခါ အဘယ်အမှု ပြုကြဦးမည်နည်း”ဟု ဆဲရေးစကား ရေရွတ်စကား ပြောကြားလေသည်။
မြတ်စွာဘုရားသည် ဆယ့်ငါးရက် (=လဝက်)သာ ထုလ္လကောဋ္ဌိက နိဂုံး၌ သီတင်းသုံး နေထိုင်တော်မူပြီးနောက် သာဝတ္ထိသို့ပင် တဖန် ပြန်ကြွတော်မူလေ၏။ ထိုသာဝတ္ထိပြည်၌ အရှင်ရဋ္ဌပါလသည် ဝိပဿနာတရား ပွါးများကြိုးကုတ် အားထုတ်တော်မူသဖြင့် အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ဆိုက်ရောက်တော်မူလေ၏။
ရဋ္ဌပါလမထေရ်သည် မြတ်စွာဘုရားရှင်ထံတော်၌ ခွင့်ပန်ပြီးလျှင် မယ်တော် ခမည်းတော်တို့ကို တွေ့မြင်ရန်အတွက် ထုလ္လကောဋ္ဌိကနိဂုံးသို့ ကြွရောက်၌ အိမ်စဉ်အတိုင်း ဆွမ်းခံ လှည့်လည်တော်မူလတ်သော် (အောက် အရှင်သုဒိန် အခဏ်းကကဲ့သို့ပင်) ဖခင်သူဌေးအိမ်မှ တညဉ့်သိုးပြီးသော မုယောမုန့်ကို ရခဲ့၍ ထို မုယောမုန့်သိုးကို အမြိုက်သုဓာဘုတ်ပမာ မြိန်ရှက်စွာ
၃၄၅
ဘုဉ်းပေး သုံးဆောင်တော်မူလေသည်။ မထေရ်ကို ဖခင်သူဌေးကြီး တွေ့၍ အပြစ်တင် မခံနိုင်စကား ပြောကြားကာ ဆွမ်းစားရန် အိမ်သို့ပင့်သော်လည်း (ထိုနေ့အဖို့ရာ ဆွမ်းကိစ္စ ပြီးပြီဖြစ်၍) နက်ဖြန်အတွက်သာ လက်ခံတော်မူ၍ နောက်တနေ့၌ မထေရ်သည် ဖခင်သူဌေးကြီးအိမ်၌ ဆွမ်းဘုဉ်းပေးပြီးလျှင် တန်းဆာစုံလင် ဆင်ယင်ပြီးသော မိန်းမအပေါင်း၌ အသုဘ သညာကို ဖြစ်စေတော်မူကာ ရပ်တော်မူလျက်ပင် တရားဟောတော်မူ၍ လေးညှို့မှ လွှတ်လိုက်သော မြားပမာ ကောင်းကင်သို့ ပျံတက်ပြီးလျှင် ကောရဗျမင်း၏ မိဂစီရဥယျာဉ်သို့ ကြွရောက်ကာ မင်္ဂလာကျောက်ဖျာ၌ ထိုင်နေတော်မူလေ၏။
ထိုသို့ ထိုင်နေပြီးနောက် ဥယျာဉ်မှူး၏ ပြောကြားလျှောက်ထား သိစေချက်အရ မိမိထံမှောက် အဖူးအမြော် ရောက်ရှိလာသော ကောရဗျမင်းအား ပါရိဇုည (=ဆုံးရှုံးပျက်စီးခြင်း) လေးပါးတို့ဖြင့် တန်းဆာဆင်အပ်သော ဓမ္မုဒ္ဒေသလေးပါးနှင့်စပ်သည့် တရားစကားကို အကျယ် ဟောကြားပြီးလျှင် အစဉ်သဖြင့် ခရီးဒေသစာရီ ကြွချီခဲ့ရာ တဖန် မြတ်စွာဘုရားရှင် ထံတော်မှောက်သို့ ရောက်ရှိလေ၏။ ဤသို့လျှင် ဤအရှင် ရဋ္ဌပါလမထေရ်၏ အကြောင်းအရာဝတ္ထုသည် ဖြစ်ပေါ်ခဲ့လေသည်။ (ဤဖော်ပြရာပါ မထေရ်၏ ပစ္စုပ္ပန်ဝတ္ထု အကြောင်းအရာ အကျယ်ကို မဇ္ဈိမနိကာယ် မဇ္ဈိမပဏ္ဏာသပါဠိ စာမျက်နှာ၂၄၄- ပိဋကတ်မြန်မာပြန် “မ မြန် ၂” စာမျက်နှာ ၂၅၅-မှစ၍ ကြည့်ရှုမှတ်ယူကုန်ရာ၏)။
အရှင်ရဌပါလ ဧတဒဂ်ဘွဲ့ထူး ရတော်မူခြင်း
မြတ်စွာဘုရားသည် နောက်တချိန်ဝယ် အရိယာသံဃာတော်အလယ်၌ ထိုင်နေတော်မူလျက် ရဟန်းတော်တို့အား ဧတဒဂ်ဘွဲ့ထူး ချီးကျူး နှင်းအပ်တော်မူသောအခါ အရှင်ရဋ္ဌပါလမထေရ်ကို-
“ဧတဒဂ္ဂံ ဘိက္ခဝေ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ သဒ္ဓါပဗ္ဗဇိတာနံ ယဒိဒံ ရဋ္ဌပါလော = ရဟန်းတို့.. သဒ္ဓါတရားဖြင့်
၃၄၆
ရဟန်းပြုကြသည့် ငါဘုရား၏ တပည့်သာဝက ရဟန်းတို့တွင် ရဋ္ဌပါလသည် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး ဖြစ်ပေ၏”-
ဟု ချီးကျူး မြွက်ဆိုတော်မူကာ “သဒ္ဓါပဗ္ဗဇိတ = သဒ္ဓါတရားဖြင့် ရဟန်းပြုကြသော အရာ”ဝယ် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး = ဧတဒဂ်ရာထူး၌ ထားတော်မူလေ၏။
(ဤ၌။ ။အရှင်ရာဟုလာသည် ရှင်ဖြစ်သောနေ့မှ အစပြု၍ နေ့စဉ်နေ့စဉ် နံနက်စောစောထပြီးလျှင် လက်ခုပ်နှင့်အပြည့် သဲမှုန့်တို့ကို ဆုပ်ယူလျက် “ငါသည် ယနေ့ မြတ်စွာဘုရားရှင် အထံတော်မှ၎င်း, ဆရာဥပဇ္ဈယ်တို့၏ အထံမှ၎င်း ဤသဲမှုန့်သဲပွင့်များနှင့် အညီအမျှ အဆုံးအမ ဩဝါဒ အနုသာသနီတို့ကို ရရှိပါမူ ကောင်းလေစွာ့”ဟု တောင့်တလေ့ရှိသည်။ ထို့ကြောင့် “သိက္ခာကာမ = သိက္ခာသုံးပါးကို အလွန်လိုလား ဖြည့်ကျင့်သော အရာ”ဝယ် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး ဧတဒဂ်ဘွဲ့ရပုဂ္ဂိုလ် ဖြစ်လေသည်။
အရှင်ရဋ္ဌပါလသည် မြတ်စွာဘုရား၏ တရားဒေသနာကို ကြားနာရ၍ သဒ္ဓါတရား အထူးဖြစ်ပွါးကာ အစာထမင်း ဆယ့်လေးနပ် (=ခုနစ်ရက်) အငတ်ခံကာ မိဖတို့ကို ရှင်ရဟန်းပြုခွင့်ပေးကြရန် ခဲခဲယဉ်းယဉ်း ဆင်းရဲစွာ ဆောင်ရွက်၍ ရှင်ရဟန်းပြုခဲ့ရလေသည်။ ထို့ကြောင့် “သဒ္ဓါပဗ္ဗဇိတ = သဒ္ဓါတရားကြီးမားစွာဖြင့် ရဟန်းပြုသော အရာ”ဝယ် သာဆုံး အမြတ်ဆုံး = ဧတဒဂ်ဘွဲ့ရပုဂ္ဂိုလ် ဖြစ်လေသည်။ ။ဤသို့လည်း အထူးမှတ်ရာ၏)။
ဤကား အရှင်ရာဟုလာ, အရှင်ရဋ္ဌပါလ မထေရ်၂-ပါး အကြောင်းတည်း။
**********
(၂၂) အရှင်ကုဏ္ဍ-ဓာနမထေရ်အကြောင်း
(က) မထေရ်၏ ရှေးဆုတောင်း
ဤကုဏ္ဍဓာနမထေရ်အလောင်း အမျိုးကောင်းသားသည် ပဒုမုတ္တရမြတ်စွာဘုရားရှင် လက်ထက်တော်အခါ ဟံသာဝတီပြည်ဝယ် အမျိုးကောင်းအိမ်၌ အမျိုးကောင်းသား ဖြစ်ခဲ့၍ ရှေးဆိုအပ်ပြီးနည်းအတူ ကျောင်းတော်သို့ သွားရောက်ကာ တရားနာစဉ်
၃၄၇
ပဒုမုတ္တရမြတ်စွာဘုရားရှင်က ရဟန်းတော်တပါးကို “ရှေးဦးစွာ စာရေးတံမဲကို ရယူသော ရဟန်းတို့တွင် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး = ဧတဒဂ်ရာထူး”၌ ထားတော်မူ သည်ကို တွေ့မြင်ရ၍ ဘုရားရှင်တို့အား အဓိကာရ ကောင်းမှုကုသိုလ်ကိုပြု၍ ထိုရာထူးကို တောင့်တပတ္ထနာမှု ပြုလေသည်။ ပဒုမုတ္တရ မြတ်စွာဘုရားသည် ထိုအမျိုးကောင်းသား၏ ဆုတောင်းပတ္ထနာချက် အန္တရာယ်မရှိ ပြည့်စုံမည်ကို မြင်တော်မူ၍ ရှေးနည်းအတူ ဗျာဒိတ်စကား မိန့်ကြားတော်မူကာ ကျောင်းတော်သို့ ဖဲကြွတော်မူလေ၏။
မထေရ်အလောင်း၏ ဝဋ်လိုက်ဖွယ် မကောင်းမှု
ထိုကုဏ္ဍ-ဓာန မထေရ်အလောင်း အမျိုးကောင်းသားသည် ပဒုမုတ္တရ မြတ်စွာဘုရားရှင် အထံတော်မှ ဗျာဒိတ်ရပြီးနောက် အသက်ထက်ဆုံး ကုသိုလ်ကောင်းမှုကိုပြု၍ နတ်ပြည် လူ့ပြည်တို့ ၌ ကျင်လည်ကျက်စားခဲ့ရာ ကဿပမြတ်စွာဘုရားရှင် လက်ထက်တော်အခါ၌ ဘုမ္မဇိုဝ်းနတ်ဖြစ်၍ လာလေသည်။
အထူးအားဖြင့် သက်တော်ရှည် မြတ်စွာဘုရားရှင်တို့၏ လက်ထက်တော်အခါမှာ (ယခု အသက်တော်ရှိသည့် အကျွန်ုပ်တို့ မြတ်စွာဘုရား၏ လက်ထက်တော်မှာကဲ့သို့) ဆယ့်ငါးရက် (=လဝက်)တကြိမ် ဥပုသ်ပြုရသည်မဟုတ်။ မှန်၏- ဝိပဿီ မြတ်စွာဘုရား၏ လက်ထက်တော်အခါမှာ ခြောက်နှစ်တကြိမ် ခြောက်နှစ်တကြိမ် ဥပုသ်ပြုရ ပါတိမောက်ပြရလေသည်၊ ကဿပမြတ်စွာ လက်ထက်တော်အခါ၌ ခြောက်လတကြိမ် ခြောက်လတကြိမ် ပါတိမောက်ပြ ဥပုသ်ပြုရလေသည်။
ကဿပမြတ်စွာဘုရားရှင်၏ (ခြောက်လစေ့၍) ဩဝါဒပါတိမောက်ပြ = ဥပုသ်ပြုရသော အခါတပါးဝယ် အရပ်ဝေးခြား၌ နေထိုင်ကြသည့် အလွန်ရင်းနှီးသော သူငယ်ချင်း မထေရ်နှစ်ပါးတို့သည် “ငါတို့သည် ဥပုသ်ပြုကြကုန်အံ့”ဟု ကဿပမြတ်စွာဘုရားရှင် ရှိရာသို့ သွားရောက်ကြကုန်၏။ ထိုအခါ ဖော်ပြရာပါ ဘုမ္မဇိုဝ်းနတ်သည် “ဤမထေရ်နှစ်ပါးတို့၏ ချစ်ခင်ခြင်းမေတ္တာကား
၃၄၈
လွန်စွာ ခိုင်မြဲလှပေ၏၊ အသို့နည်း = ဘယ့်နှယ်လဲ ကွဲပြားအောင် ပြုလုပ်သူရှိလျှင် ထိုမထေရ်နှစ်ပါးတို့၏ မေတ္တာတရားသည် ကွဲပြား ပျက်စီးမည်လော၊ မပျက်စီးမည်လော”ဟု စဉ်းစား ကြံစည်ကာ ထိုမထေရ်နှစ်ပါးတို့၏ စိတ်ဝမ်းကွဲပြားအောင် ပြုလုပ်နိုင်မည့် အခွင့်အပေါက်ကို မြော်ထောက်ရှာကြံလျက် မထေရ်တို့၏ မနီးမဝေးမှ လိုက်ပါခဲ့လေသည်။
စိတ်ဝမ်းကွဲအောင်ပြုလုပ်ခြင်း
ထို့နောက် မထေရ်တပါးသည် အခြားမထေရ်၏လက်၌ သပိတ်သင်္ကန်းကို အပ်နှံခဲ့ပြီးလျှင် ကိုယ်လက်သုတ်သင်ရန်အတွက် ရေမိုးချမ်းသာရာ အရပ်သို့ သွားရောက်ကာ ကိုယ်လက်သုတ်သင် = အညစ်အကြေးစွန့်မှု ပြုလုပ်ပြီးလျှင် လက်,ခြေတို့ကို ဆေးကြောပြီးနောက် ချုံဖုတ်တခု၏ အနီးမှ ထွက်၍လာလေ၏။
ဘုမ္မဇိုဝ်းနတ်သည် ထိုကိုယ်လက်သုတ်သင်သော မထေရ်၏ နောက်နားမှကပ်ကာ အလွန်အဆင်းလှသော မိန်းမအသွင် ဖန်ဆင်းလျက် ဆံပင်များကို ခါ၍ခါ၍ ပြင်ဆင်ထုံးဖွဲ့သကဲ့သို့၎င်း, ထဘီကို ပြင်၍ပြင်၍ ဝတ်သကဲ့သို့၎င်း ပြုလုပ်ကာ မထေရ်၏ ဖဝါးခြေထပ် ထက်ကြပ်လိုက်ပါကာ ချုံဖုတ်မှ တပါတည်း ထွက်၍လာလေ၏။
စိတ်ဝမ်းကွဲ အထင်လွဲလေပြီ
အဖော်ဖြစ်သော မထေရ်မြတ်သည် လျောက်ပတ်ရာအရပ်၌ ရပ်တည်စောင့်နေရင်းက ဤအကြောင်းအရာ ဖြစ်ရပ်ကို မြင်လတ်လေသော် နှလုံးမချမ်းမသာဖြစ်ကာ “ယခုအခါ ငါ့အဖို့ရာ ဤရဟန်းနှင့် အတူတကွ ကာလမြင့်ကြာ ဖြစ်ပွါးထားရှိ၍လာခဲ့သော မေတ္တာတရားကား ပျက်ပြားလေပြီ၊ ငါသည် အကယ်၍ ဤရဟန်း ဤသို့ယုတ်မာမှန်း သိခဲ့လျှင် ဤမျှအခါ ရှည်မြင့်ကြာအောင် ဤရဟန်းနှင့် အတူတကွ အကျွမ်းတဝင် ချစ်ခင်မှုကို ပြုလိမ့်မည်မဟုတ်”ဟု ကြံစည်စဉ်းစားပြီးလျှင်
၃၄၉
ထိုကိုယ်လက်သုတ်သင်သော မထေရ်အား မိမိအနီးသို့ ရောက်လျှင်ရောက်ခြင်းပင် “ငါ့ရှင်.. သင်၏ သပိတ်သင်္ကန်းကို ရော့ = ယူလော့၊ ငါသည် သင်ကဲ့သို့ ယုတ်မာလှသော သူငယ်ချင်းနှင့် အတူတကွ လမ်းတကြောင်းတည်း ဘယ်နည်းဖြင့်မျှ မသွားတော့အံ့”ဟု မိတ်ပြတ်စကား ပြောကြားလေ၏။
(ဤမှနောက်၌ မှတ်သားလွယ်ကူစေရန် အပြစ်တင် စွပ်စွဲမည့် မထေရ်၏ အမည်ကို စောဒကမထေရ်, အပြစ်တင်ခံ စွပ်စွဲခံရမည့် မထေရ်၏ အမည်ကို စုဒိတကမထေရ်ဟု ခေါ်ဆိုသုံးစွဲ ရေးသားပေအံ့)။
ထိုမိတ်ပြတ်စကားကို ကြားသိရလေလျှင် လဇ္ဇီသူတော်ကောင်းစင်စစ် ဖြစ်တော်မူသော စုဒိတကမထေရ်၏ စိတ်နှလုံးမှာ အလွန်ထက်လှစွာသော လှံကို ဆုပ်ကိုင်၍ တအားထိုးလိုက်သကဲ့သို့ ဖြစ်ရှိလေ၏၊ ထို့နောင်မှ စောဒကမထေရ်ကို “ငါ့ရှင်.. သင်သည် ဘယ်လိုစကားမျိုးကို ပြောလိုက်ဘိသနည်း၊ ငါသည် ဤမျှကာလကြာအောင် ဒုက္ကဋ်အာပတ်မျှကိုလည်း (သင့်ခဲ့သည်ဟု) မသိရှိခဲ့ပါ။ (ဒုက္ကဋ်အာပတ်မျှပင် မသင့်ခဲ့ပါ-ဟု ဆိုလိုသည်)၊ သို့ပါလျက် သင်သည် ငါ့ကို ယနေ့ ‘ပါပ = ယုတ်မာသောသူ’ဟု ဆိုဘိ၏။ သင်သည် အဘယ်အရာကို မြင်အပ်သနည်း”ဟု မေးမြန်းပြောဆိုလေ၏။ စောဒကမထေရ်က “ငါ့ရှင်.. အခြားတပါး မြင်အပ်သောအရာဖြင့် အဘယ်မူစအံ့နည်း၊ သင်သည် ဤသို့သဘောရှိသည့် တန်းဆာစုံလင် ဆင်ယင် အပ်ပြီးသည့် မာတုဂါမနှင့် အတူတကွ တနေရာတည်း၌ ဖြစ်ပြီးမှ ချုံက ထွက်လာသည် မဟုတ်လော”ဟု မိမိမြင်သည့်အတိုင်း အပြစ်တင် ပြောဆိုလေလျှင် စုဒိတကမထေရ်သည် “ငါ့ရှင်.. ဤဖြစ်ရပ်မျိုး ငါ့မှာ လုံးဝမရှိပါ၊ ငါသည် ဤသို့သဘောရှိသော = သင်ယခုပြောသော မာတုဂါမကို လုံးဝ မတွေ့ မမြင်ရပါ”ဟု ရိုးသားစွာ ပြန်ကြား ပြောဆိုလေ၏။ စုဒိတကမထေရ်က သုံးကြိမ်တိုင်တိုင် ဤအတိုင်း ရိုးသားစွာ ပြောကြားသော်လည်း စောဒကမထေရ်သည် ထိုစကားကို လုံးဝမယုံကြည်နိုင်ပဲ မိမိမြင်အပ်သော အကြောင်းအရာကိုသာလျှင်
၃၅၀
အမှန်ဟု စွဲယူပြီးလျှင် စုဒိတကမထေရ်နှင့် အတူတကွ လမ်းတကြောင်းတည်း မသွားတော့ပဲ အခြားတလမ်းဖြင့် ကဿပမြတ်စွာဘုရားထံသို့ သွားရောက်လေ၏။ စုဒိတက မထေရ်သည်လည်း အခြားလမ်းတလမ်းဖြင့် ကဿပ မြတ်စွာဘုရားထံသို့သာလျှင် သွားရောက်လေ၏။
ဘုမ္မဇိုဝ်းနတ်၏ နောင်တ
ထို့နောက် ရဟန်းသံဃာများ ဥပုသ်အိမ်သိမ်အပြင်သို့ ဝင်သောအခါ၌ စောဒကမထေရ်သည် စုဒိတကမထေရ်ကို ဥပုသ်အိမ်သိမ်အပြင်၌ တွေ့မြင်သိရှိ၍ “ဤဥပုသ်အိမ် သိမ်အပြင်၌ ဤသို့သဘောရှိသော ရဟန်းယုတ်တပါး ရှိ၍နေသည်၊ ငါသည် ထို ရဟန်းယုတ်နှင့် အတူတကွ အဘယ်နည်းဖြင့်မျှ ဥပုသ်မပြုနိုင်”ဟု နှုတ်မြွက် ပြောဆိုကာ ဥပုသ်အိမ်မှထွက်၍ အပြင်အပ၌ ရပ်တည်နေလေ၏။
ဘုမ္မဇိုဝ်းနတ်သည် “ဩ.. ငါကား ဝန်လေးသောအမှုကို ပြုအပ်မိလေပြီ”ဟု နောင်တတဖန် ပူပန်၍ ဥပါသကာ သူအိုအသွင်ဖြင့် စောဒကမထေရ်ထံသို့ ချဉ်းကပ် သွားရောက်ပြီးလျှင် “အရှင်ဘုရား.. အရှင်မြတ်သည် ဘယ့်ကြောင့် ဤဥပုသ်အိမ် သိမ်အပြင်အရပ်၌ ရပ်တည်နေပါသနည်း”ဟု မေးမြန်း လျှောက်ထားလေ၏။ မထေရ်က “ဒါယကာ.. ဤဥပုသ်အိမ် သိမ်အတွင်းသို့ ရဟန်းယုတ်တပါး ဝင်ပြီးသား ရှိနေသည်။ ငါသည် ထိုရဟန်းယုတ်နှင့် အတူတကွ အဘယ်နည်းဖြင့်မျှ ဥပုသ်မပြုနိုင်ဟု နှုတ်မြွက်ပြောဆိုကာ ဥပုသ်အိမ်မှထွက်၍ အပြင်အပ၌ ရပ်တည်နေပါ၏”ဟု မိန့်ဆိုလေလျှင် ဘုမ္မဇိုဝ်းနတ်သည် “အရှင်ဘုရား.. ဤသို့ မှတ်ယူတော်မမူကြပါလင့်၊ ထို(စုဒိတက)ရဟန်းသည် စင်ကြယ်သော သီလရှိသူစင်စစ် ဖြစ်ပါသည်။ အရှင်ဘုရားတို့ မြင်အပ်သော မာတုဂါမ-ဟူသည်မှာ တပည့်တော်ပင် ဖြစ်ပါသည်၊ တပည့်တော်သည် အရှင်ဘုရားတို့၏အပေါ် ‘ဤမထေရ်နှစ်ပါးတို့၏ ချစ်ခင်ခြင်းမေတ္တာသည် ခိုင်မြဲ၏လော, မခိုင်မြဲဘူးလော’ဟု
၃၅၁
စုံစမ်းရန် လဇ္ဇီရဟန်းအဖြစ်, အလဇ္ဇီရဟန်းအဖြစ်ကို ကြည့်ရှု သိမြင်လိုပါသဖြင့် ထိုကဲ့သို့ မာတုဂါမယောင်ဆောင်၍ စုဒိတကမထေရ်၏ နောက်မှ လိုက်ပါခြင်းအမှုကို ပြုခဲ့မိပါသည်ဘုရား”ဟု လျှောက်ထား ရှင်းပြလေ၏။
မထေရ်က “အို သူတော်ကောင်း.. သင်သည်ကား အဘယ်သူနည်း”ဟု မေးမြန်းလေလျှင် ဘုမ္မဇိုဝ်းနတ်သည် “အရှင်ဘုရား.. တပည့်တော်သည် ဘုမ္မဇိုဝ်းနတ်တဦး ဖြစ်ပါသည်”ဟု လျှောက်ထား ပြောဆိုရင်းပင် နတ်၏အာနုဘော်ဖြင့် ရပ်တည်၍ မထေရ်၏ခြေရင်း၌ ဝပ်စင်းပြီးလျှင် “အရှင်ဘုရားတို့.. တပည့်တော်အား သည်းခံတော်မူကြပါကုန်၊ ဤအပြစ်ကို (စုဒိတက)မထေရ်သည် လုံးဝ မသိရှာပါ၊ ဥပုသ်ကို စိတ်ချစွာ ပြုတော်မူကြပါဘုရား”ဟု မထေရ်ကို တောင်းပန်၍ ဥပုသ်အိမ် သိမ်အတွင်းသို့ သွင်းဆောင်ခဲ့လေ၏။ ထိုမထေရ်သည် ဥပုသ်ကို တနေရာတည်း၌ ပြုသော်လည်း နောက်တဖန် ထို(စုဒိတက)မထေရ်နှင့် အဆွေခင်ပွန်း ချစ်ကျွမ်းဝင်သောအနေဖြင့် တနေရာတည်း၌ မနေတော့ချေ။ (ဤစောဒကမထေရ်၏ ကမ္မဋ္ဌာန်းအမှုကို မဟာအဋ္ဌကထာ၌ အထူးမပြဆိုအပ်ချေ)။ စုဒိတက မထေရ်သည်ကား အဆင့်ဆင့် ဝိပဿနာ ကမ္မဋ္ဌာန်း စီးဖြန်းမှုပြုလျက် အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ဆိုက်ရောက်တော်မူလေ၏။
ဘုမ္မဇိုဝ်းနတ်သည် ထိုမကောင်းမှု အကုသိုလ်ကံ အကျိုးဆက်ကြောင့် ကဿပမြတ်စွာဘုရားနှင့် အကျွန်ုပ်တို့၏ မြတ်စွာဘုရား = ဤဘုရားနှစ်ဆူတို့၏ အကြားကာလ မရေမတွက်နိုင်သော နှစ်ပရိစ္ဆေဒတည်းဟူသော ဗုဒ္ဓန္တရအသင်္ချေယျ တကပ်ပတ်လုံး အပါယ်မှ မလွတ်မြောက်နိုင်ရှာ။ ရံခါရံခါ လူဖြစ်လာပြန်ပါလည်း အခြားသူများ ပြုအပ်သမျှ အပြစ်များသည် ထိုသူ၏အပေါ်၌သာ ကျရောက်လေတော့၏။
၃၅၂
(ခ) နောက်ဆုံးဘဝ ရဟန်းပြုခြင်း
ထိုသူသည် အကျွန်ုပ်တို့၏ မြတ်စွာဘုရားရှင် လက်ထက်တော်အခါ သာဝတ္ထိပြည်ဝယ် ပုဏ္ဏားမျိုး၌ ဖြစ်၍လာလေ၏။ ထိုသူ၏အမည်ကို “ဓာန-လုလင်”ဟု မိဖတို့က မှည့်ခေါ်ကြလေသည်။ ဓာနလုလင်သည် အရွယ်သို့ ရောက်လတ်သော် ဗေဒင်သုံးပုံတို့ကို သင်ကြားတတ်မြောက်၍ အသက်အရွယ် ကြီးရင့်သော အခါ၌ မြတ်စွာဘုရား ၏ တရားဒေသနာကို ကြားနာရ၍ သဒ္ဓါတရား အထူးဖြစ်ပွါးကာ သာသနာဝန်ထမ်း ရှင်ရဟန်းပြုလေ၏။
ဝဋ်လိုက်လေပြီ
ဓာန-မထေရ် ရဟန်းပြုသောနေ့မှစ၍ တန်းဆာစုံလင် ဆင်ယင်အပ်ပြီးသော မိန်းမတယောက် (=တကယ့်မိန်းမမဟုတ်၊ ဝိပါက်ဝဋ်ကြွေးရုပ်)သည် မထေရ် ရွာတွင်းသို့ဝင်လျှင် အတူတကွဝင်၍ လိုက်ပါ၏။ မထေရ် ထွက်လာလျှင် အတူတကွထွက်၍ လိုက်ပါ၏၊ မထေရ်ရပ်လျှင် ရပ်၏၊ မထေရ်သွားလျှင် သွား၏ ဤသို့စသည်ဖြင့် အမြဲပင် မထေရ်နောက်သို့ ကောက်ကောက် လိုက်ပါနေသည့်အသွင် ထင်ရလေသည်။ ထိုမိန်းမရုပ်ကို ဓာနမထေရ်က မမြင်ရ၊ ထိုရှေးမကောင်းမှု အကုသိုလ်ကံ၏ အကျိုးဆက်ကြောင့် အခြားတပါးသော သူတို့မှာ ထိုမိန်းမရုပ်ကို မြင်နေရလေသည်၊ (အကုသိုလ်ကံများကား ကြောက်ဖွယ်ကောင်းစွာ့)။
မြို့တွင်းရွာတွင်း၌ ယာဂု,ဆွမ်း လှူဒါန်းကြသော အမျိုးသမီး မင်းမိန်းမတို့သည် “အရှင်ဘုရား.. ဤယာဂု တယောက်ချိုသည် အရှင်ဘုရားတို့အတွက် ဖြစ်ပါသည်၊ ဤယာဂု တယောက်ချိုကား တပည့်တော်တို့၏ သူငယ်ချင်းမ အရှင်ဘုရား၏ နောက်ကပါသော ဤမိန်းမအတွက် ဖြစ်ပါသည်ဘုရား”ဟု ပြက်ရယ် ပြောင်လှောင်စကား ပြောကြားကြလေ၏။ ဓာန-မထေရ်၏ အဖို့ရာ ထိုအတွက် များစွာ စိတ်ပင်ပန်းမှု ဖြစ်လေသည်။ ကျောင်းတိုက်သို့ ရောက်သောအခါမှာလည်း ဓာန-မထေရ်ကို သာမဏေများ, ရဟန်းငယ်များက ဝန်းရံကြ၍ “ဓာနော ကောဏ္ဍာ ဇာတော =
၃၅၃
အရှင်ဓာနသည် မိန်းမကြူးသူ ဖြစ်၏”ဟု ပြက်ရယ်မှု ပြုကြလေ၏။ ထိုအကြောင်းကြောင့်ပင် ထိုအချိန်မှ နောက်ကာလ၌ ဓာနမထေရ်၏ အမည်သည် “ကုဏ္ဍ-ဓာနမထေရ်”ဟူ၍ မည်တွင်လေ၏။
ကုဏ္ဍ-ဓာနမထေရ်သည် ထ၍ ထ၍ (ခဏခဏ စုရုံးရောက်ရှိလာကြကာ) သာမဏေများ, ရဟန်းငယ်များက ပြုလုပ်ပြောဆိုအပ်သော ပြက်ရယ် ပြောင်လှောင်မှုကို သည်းမခံနိုင်တော့ရကား “သင်တို့သာ မိန်းမကြူးသူများ ဖြစ်ကြ၏။ သင်တို့၏ ဥပဇ္ဈာယ်များသာ မိန်းမကြူးသူများ ဖြစ်ကြ၏။ သင်တို့၏ ဆရာများသာ မိန်းမကြူးသူများ ဖြစ်ကြ၏”ဟု ပြန်လှန်ပြောဆိုလေ၏။ ထိုအခါ အခြားရဟန်းတို့သည် မြတ်စွာဘုရားရှင်အား “မြတ်စွာဘုရား.. ကုဏ္ဍ-ဓာနရဟန်းသည် ရဟန်းငယ်, သာမဏေတို့နှင့် အတူတကွ ဤသို့ သဘောရှိသော ရုန့်ရင်းကြမ်းတမ်းသော စကားကို ပြောဆိုပါသည်ဘုရား”ဟု ကုဏ္ဍ-ဓာနမထေရ်အကြောင်းကို လျှောက်ထားကြလေ၏။ မြတ်စွာဘုရားသည် ကုဏ္ဍ-ဓာနမထေရ်ကို ခေါ်စေတော်မူ၍ “ရဟန်း.. မှန်သလော”ဟု မေးတော်မူ၏။ ကုဏ္ဍ-ဓာနမထေရ်က “ မှန်ပါသည် မြတ်စွာဘုရား..”ဟု ဝန်ခံ လျှောက်ထားလေလျှင် မြတ်စွာဘုရားရှင်က တဖန် ထပ်၍ “အဘယ့်ကြောင့် ဤသို့ ရုန့်ရင်းကြမ်းတမ်းသော စကားကို ပြောကြားဘိသနည်း”ဟု မေးတော်မူပြန်၏။
ကုဏ္ဍ-ဓာနမထေရ်က “မြတ်စွာဘုရား.. အမြဲမပြတ် စိတ်ဆင်းရဲအောင် ညှဉ်းဆဲသည်ကို သည်းမခံနိုင်၍ ဤသို့ ပြောမိပါသည်ဘုရား..”ဟု အကြောင်းကို လျှောက်ထားလေလျှင် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် “ချစ်သား.. သင်သည် ရှေးက ပြုအပ်ခဲ့သော မကောင်းမှု အကုသိုလ်ကံကို ယနေ့တိုင်အောင်ပင် ကြေကျက်စေခြင်း (=ငြိမ်းအေးစေခြင်း)ငှါ မတတ်နိုင်သေး ဖြစ်သည်၊ ချစ်သား.. နောက်တဖန် ဤသို့ သဘောရှိသည့် ကြမ်းတမ်းသော စကားကို မပြောကြားလင့်”ဟု မိန့်တော်မူပြီးလျှင်-
၃၅၄
မာဝေါစ ဖရုသံ ကဉ္စိ၊ ဝုတ္တာ ပဋိဝဒေယျု တံ။
ဒုက္ခာ ဟိ သာရမ္ဘကထာ၊ ပဋိဒဏ္ဍာ ဖုသေယျု တံ။
(ဘိက္ခု = ဓာနမည်ငြား အိုချစ်သား..)။ ကဉ္စိ = တစုံတယောက်သော သူကိုမျှ။ ဖရုသံ = လွှစွယ်အလား ကြမ်းတမ်းသော စကားကို။ မာဝေါစ = သင်ချစ်သား မပြောကြားလေလင့်။ ဝုတ္တာ = ကြမ်းခက်စကား သင်ချစ်သားက ပြောကြားအပ်မူ အခြားသူတို့သည်။ တံ = သင်ချစ်သားကို။ ပဋိဝဒေယျုံ = အကြမ်းစကားကို တဖန်ပြန်၍ ပြောဆိုကုန်လေရာ၏။ ဟိ = မှန်၏။ သာရမ္ဘကထာ = သူ့ကိုငါနိုင် အသာပိုင်ဟု အပြိုင်စကား ပြောကြားခြင်းသည်။ ဒုက္ခာ = အလွန်အမင်း ဆင်းရဲလှချေ၏။ တံ = သီတင်းသုံးဖော် ရှင်တို့အပေါ်ဝယ် ထော်လော်ခက်ထန် ကာယဒဏ်, ဝစီဒဏ်ကို ပြန်လှန်ပုတ်ခတ် ပြောဆိုပြုမူလတ်သော သင်ချစ်သားကို။ ပဋိဒဏ္ဍာ = အတုံ့အပြန် ကာယဒဏ်, ဝစီဒဏ်တို့သည်။ ဖုသေယျုံ = လေညာသို့ပစ် ပြာမှုန်ညစ်သို့ စင်စစ်တဖန် ဆိုက်ရောက်ကြပြန်ကုန်လေရာ၏။
သစေ နေရေသိ အတ္တာနံ၊
ကံသော ဥပဟတော ယထာ။
ဧသ နိဗ္ဗာနပတ္တောသိ၊
သာရမ္ဘော တေ န ဝိဇ္ဇတိ။
(ဘိက္ခု = ဓာန- မည်ငြား အို ချစ်သား..)။ တွံ = သင်ချစ်သားသည်။ အတ္တာနံ = မိမိကိုယ်ကို။ ကံသော ဥပဟတော ယထာ = အရေးကိုခုတ်ဖျက် အသံမထွက်သော ကြေးခွက် (=လင်းကွင်း)ကဲ့သို့။ သစေ နေရေသိ = အကယ်၍ ကြမ်းကြုတ်ခက်ထန် အသံမထွက် မလှုပ်လှက်အောင် ကျင့်ဆောင်ကြိုးကုတ် အားထုတ်နိုင်ငြားအံ့။ ဧသ = ဧသော တွံ = ထိုသင်ချစ်သားသည်။ နိဗ္ဗာနံ = ဒုက္ခဇာတ်သိမ်း ငြိမ်းရာဧကန် နိဗ္ဗာန်ပရမတ်သို့။ ပတ္တော = ကိုယ်တိုင်မျက်မှောက် ဆိုက်ရောက်ပြီးသူသည်။
၃၅၅
အသိ = ဖြစ်လေတော့၏။ (ဧဝံ သတိ = ဤသို့ ဖြစ်သည်ရှိသော်)။ တေ = သင်ချစ်သား၏ (သန္တာန်၌)။ သာရမ္ဘော = သူ့ကိုငါနိုင် အသာပိုင်ဟု အပြိုင်စကား ပြောကြားပြုမူမှုသည်။ နတ္ထိ = တစိုးတစိ ရှိတော့မည် မဟုတ်ချေ။” -
ဤတရားဒေသနာ နှစ်ဂါထာတို့ကို ဟောကြားတော်မူ၏။ ဒေသနာနိဂုံး ဆုံးလတ်သောအခါ များစွာသောသူတို့သည် သောတာပတ္တိဖိုလ် စသည်တို့သို့ ဆိုက်ရောက်ကြလေကုန်၏။ (ဓမ္မပဒ ဋ္ဌ ၂။ မျက်နှာ-၃၇။)
ကောသလမင်းကြီး ကိုယ်တိုင်စုံစမ်းခြင်း
ရဟန်းတို့သည် (ကုဏ္ဍ-ဓာနမထေရ်၏ မာတုဂါမနှင့် အတူတကွ လှည့်လည်နေမှု- တည်းဟူသော) ဤအကြောင်းကို ပသေနဒီ ကောသလမင်းကြီးအား ပြောကြားကြကုန်၏။ ကောသလမင်းကြီးသည် မင်းချင်းယောက်ျားတို့ကို “အချင်းတို့.. သွားကြကုန်, စုံစမ်းကြကုန်”ဟု ပြောဆို စေလွှတ်လိုက်၍ မိမိကိုယ်တိုင်လည်း အခြံအရံပရိသတ် အနည်းငယ်နှင့် အတူတကွ ကုဏ္ဍ-ဓာနမထေရ်၏ နေရာဌာနသို့ သွားရောက်ပြီးလျှင် အကဲခတ်ကြည့်ရှုကာ သင့်လျော်ရာအရပ်၌ ရပ်တည်နေလေ၏။
ထိုအချိန်၌ ကုဏ္ဍ-ဓာနမထေရ်သည် အပ်အမှု (=သင်္ကန်းချုပ်မှု) ပြုလျက် ထိုင်နေဆဲဖြစ်၏။ ထိုမိန်းမ (=ဝိပါက် ဝဋ်ကြွေးရုပ်)သည်လည်း မထေရ်၏အနီး၌ ရပ်၍နေသကဲ့သို့ ထင်ရမြင်ရ၏။ ကောသလမင်းကြီးသည် “ဤအကြောင်းထူးကား ဧကန်ပင် ရှိပေ၏”ဟု ကြံစည် ဆင်ခြင်ကာ ထိုမိန်းမ (=ဝိပါက်ဝဋ်ကြွေးရုပ်) ရပ်၍နေသော အရပ်သို့ သွားရောက်လေ၏။ မင်းကြီးလာလတ်သော် ထိုမိန်းမ (ဝိပါက်၀ဋ်ကြွေးရုပ်) သည် မထေရ် သီတင်းသုံး နေထိုင်ရာ သင်္ခမ်းကျောင်းတွင်းသို့ ဝင်သွားသကဲ့သို့ ဖြစ်လေ၏။ မင်းကြီးသည်လည်း ထိုမိန်းမ (=ဝိပါက်ဝဋ်ကြွေးရုပ်)နှင့် အတူတကွပင် သင်္ခမ်းကျောင်းအတွင်းသို့ ဝင်ရောက် လိုက်ပါသွား၍
၃၅၆
ကျောင်းတွင်း နေရာအနှံ့ ကြည့်ရှုရှာဖွေပါသော်လည်း ထိုမိန်းမ (=ဝိပါက်ဝဋ်ကြွေးရုပ်)ကို မတွေ့မမြင်ရ၍ “ဤမိန်းမကား တကယ့်မာတုဂါမ မဟုတ်ချေ။ မထေရ်၏ တခုသော ကံအကျိုး ဝိပါက်သာ ဖြစ်ချေ၏”ဟု ဆင်ခြင် သိမှတ်ပြီးသော် လက်ဦးအစက မထေရ်၏အနီးမှ ကျောင်းတွင်းသို့ ဝင်ရောက်လိုက်ပါ သွားသော်လည်း မထေရ်ကို ရှိမခိုးပဲ ထိုအကြောင်း၏ မမှန်သောအဖြစ်ကို ကိုယ်တွေ့သိမြင်ပြီးမှ မထေရ်ထံသို့ လာရောက်၍ ရှိခိုးပြီးလျှင် လျောက်ပတ်ရာ နေရာ၌ ထိုင်လျက် “အရှင်ဘုရား.. အသို့နည်း အရှင်ဘုရားတို့သည် ဆွမ်းပစ္စည်းဖြင့် မငြိုငြင်ပဲ ရှိကြပါကုန်၏လော”ဟု မေးမြန်း လျှောက်ထားလေ၏။ မထေရ်က “သင့်ရုံရှိပါ၏ မြတ်သောမင်းကြီး..”ဟု မိန့်ဆိုလေလျှင် ကောသလမင်းကြီးသည် “အရှင်ဘုရား.. အရှင်မြတ်၏ စကားကို တပည့်တော် သိရှိပါ၏၊ ဆက်၍ လျှောက်ထားလိုသည်မှာ ဤသို့ သဘောရှိသည့် ညစ်ညူးကြောင်း (မာတုဂါမရုပ်)နှင့် အတူတကွ လှည့်လည်ကျက်စား သွားလာနေသော အရှင်ဘုရားတို့အား အဘယ်မည်သော သူတို့သည် ကြည်ညိုကြလိမ့်မည်နည်း = မကြည်ညိုကြမည်သာ၊ ဤအချိန်မှစ၍ အရှင်ဘုရားတို့၏ (အဖို့ရာ) အခြား တစုံတခုသောအရပ်သို့ သွားဖွယ်ကိစ္စမရှိပါ။ တပည့်တော်သည် ပစ္စည်းလေးပါးတို့ဖြင့် အရှင်ဘုရားတို့ကို ပြုစု လုပ်ကျွေးပါမည်၊ အရှင်ဘုရားတို့သည် အသင့်အားဖြင့် တရားနှလုံးသွင်းမှု၌ မမေ့လျော့ကြပါကုန်လင့်”ဟု လျှောက်ထား၍ နေ့စဉ်မပြတ် ဆွမ်းပြုစုလုပ်ကျွေးလေ၏။
ကုဏ္ဍ-ဓာနမထေရ်သည် ကောသလမင်းကြီး တည်းဟူသော အထောက်အပံ့ကိုရ၍ သပ္ပါယဖြစ်သော ဘောဇဉ်ဖြင့် တည်ကြည်သော စိတ်ရှိကာ ဝိပဿနာတရား ပွါးများကြိုးကုတ် အားထုတ်၍ အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ဆိုက်ရောက်လေ၏ = ရဟန္တာဖြစ်လေ၏။ ထိုသို့ မထေရ်သူမြတ် အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ဆိုက်ရောက်သောအချိန်မှစ၍ ထိုမိန်းမ (=ဝိပါက်ဝဋ်ကြွေးရုပ်)သည် အပြီးတိုင် ကွယ်ပျောက်လေတော့၏။
၃၅၇
(ဂ) ဧတဒဂ်ဘွဲ့ထူး ရတော်မူခြင်း
တနေ့သောအခါ အနာထပိဏ်သူဌေး၏သမီး မဟာသုဘဒ္ဒါသည် ဥဂ္ဂါမြို့ဝယ် မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ အယူရှိသော အမျိုး (=အိမ်)၌ နေထိုင်ရစဉ် “မြတ်စွာဘုရားသည် ငါ့ကို သနားစောင့်ရှောက်တော်မူပါစေသတည်း”ဟု နှလုံးသွင်း၍ ဥပုသ်ကို ဆောက်တည်ကာ ကိလေသာ တည်းဟူသော စက်ဆုပ်ဖွယ်ရနံ့ ကင်းရှင်းလျက် ပြာသာဒ်အထက်၌ ရပ်တည်ပြီးလျှင် “ဤမုလေး (=မြတ်လေး)ပန်းတို့သည် အခြားလမ်း၌ မရပ်တည်ကြပဲ မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ အထက်၌ ဗိတာန်မျက်နှာကြက်ဖြစ်၍ တည်ကြပါစေကုန်သတည်း၊ မြတ်စွာဘုရားသည် ဤအမှတ်သညာဖြင့် နက်ဖြန်ခါ ရဟန်းငါးရာတို့နှင့် အတူတကွ အကျွန်ုပ်၏ဆွမ်းကို ခံယူတော်မူပါစေသတည်း”ဟု သစ္စာပြု၍ မုလေး (=မြတ်လေး)ပန်း ရှစ်ဆုပ်တို့ကို ကောင်းကင်သို့ ပစ်လွှင့်လိုက်လေ၏။ ပန်းတို့သည် ကောင်းကင်ခရီးဖြင့် သွားကြ၍ တရားဟောတော်မူနေသော အချိန်မှာပင် မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ အထက်၌ ဗိတာန်မျက်နှာကြက်ဖြစ်၍ ရပ်တည်ကြကုန်၏။
မြတ်စွာဘုရားသည် ထိုမုလေးပန်း မျက်နှာကြက်ကို မြင်တော်မူ၍ စိတ်တော်ဖြင့်ပင် သုဘဒ္ဒါ၏ဆွမ်းကို သည်းခံသာယာတော်မူ၍ နောက်တနေ့ အရုဏ်တက်လတ်သော် အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်ကို “ချစ်သားအာနန္ဒာ.. ငါတို့သည် ယနေ့ အဝေးအရပ်သို့ ဆွမ်းခံ သွားရောက်ကြရကုန်အံ့၊ ပုထုဇန်ရဟန်းတို့အား စာရေးတံမဲမပေးပဲ အရိယာ ရဟန်းတို့အားသာလျှင် စာရေးတံမဲကို ပေးလော့”ဟု မိန့်တော်မူ၏။ အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်သည် ရဟန်းတို့အား “ငါ့ရှင်တို့.. မြတ်စွာဘုရားသည် ယနေ့ အဝေးအရပ်သို့ ဆွမ်းခံကြွတော်မူလိမ့်မည်၊ ပုထုဇန်ရဟန်းတို့သည် စာရေးတံမဲကို မနှိုက်ယူကြကုန်လင့်၊ အရိယာ ရဟန်းတို့သည်သာလျှင် စာရေးတံမဲကို နှိုက်ယူကြကုန်လော့”ဟု ပြောဆိုလေ၏။
ကုဏ္ဍ-ဓာနမထေရ်သည် “ငါ့ရှင်.. စာရေးတံမဲကို ယူခဲ့ပါလော့”ဟု ပြောဆို၍ ရှေးဦးစွာသာလျှင် (မဲနှိုက်ရန်) လက်ကို
၃၅၈
ဆန့်တန်းလေ၏။ အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်သည် “မြတ်စွာဘုရားရှင်က ထိုကုဏ္ဍဓာနရဟန်းကဲ့သို့သော ပုထုဇန်ရဟန်းများအား စာရေးတံမဲကို ပေးစေတော်မူသည်မဟုတ်၊ အရိယာရဟန်းများအားသာလျှင် ပေးစေတော်မူ၏”ဟု ကြံစည်အောက်မေ့ကာ မြတ်စွာဘုရားထံတော်သို့ သွားရောက်၍ ထိုအကြောင်းကို မြတ်စွာဘုရားအား လျှောက်ထားလေ၏။ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် “ချစ်သားအာနန္ဒာ.. ကုဏ္ဍ-ဓာနရဟန်းက စာရေးတံမဲကို ဆောင်စေလို = ယူလိုလျှင် ပေးလိုက်လော့”ဟု မိန့်တော်မူ၏။
ထိုအခါ အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်သည် “အကယ်၍ ကုဏ္ဍ-ဓာနရဟန်းအား စာရေးတံမဲပေးရန် မသင့်လျော်လျှင် မြတ်စွာဘုရားသည် တားမြစ်တော်မူလေရာ၏။ (ယခုမူ တားမြစ်တော်မမူ)၊ အကြောင်းတခုခုရှိသည် ဖြစ်လိမ့်မည်”ဟု ကြံစည်ဆင်ခြင်တော်မူကာ “ကုဏ္ဍ-ဓာနရဟန်းအား သူတောင်းသည့်အတိုင်း စာရေးတံမဲကို ငါပေးတော့အံ့”ဟု ကြံစည် ဆုံးဖြတ်၍ စာရေးတံမဲ အပေးသွားရန် ခြေလှမ်းပြင်ဆင်လေ၏။ ကုဏ္ဍ-ဓာနမထေရ်သည် အရှင်အာနန္ဒာ မလာရောက်မီပင် အဘိညာဏ်၏ အခြေပါဒကဖြစ်သော စတုတ္ထဈာန်ကို ၀င်စား၍ တန်ခိုးဖြင့် ကောင်းကင်၌ ရပ်တည်ကာ “ငါ့ရှင်အာနန္ဒာ.. စာရေးတံမဲခွက်ကို ယူခဲ့လော့၊ မြတ်စွာဘုရားသည် ငါ့ကို သိတော်မူ၏၊ ငါကဲ့သို့သောရဟန်း ရှေးဦးစွာ စာရေးတံမဲ နှိုက်ယူသည်ကို မြတ်စွာဘုရားသည် တားမြစ်တော်မမူ”ဟု ရဲရဲတောက် ပြောဆိုကာ လက်ကိုဆန့်တန်း၍ စာရေးတံမဲကို နှိုက်ယူလေ၏။ (ဤသည်လည်း အကြောင်းအဋ္ဌုပ္ပတ်တခု ဖြစ်သည်)။
ထို့ပြင် စူဠသုဘဒ္ဒါ (အနာထပိဏ်သူဌေးသမီး)က ပင့်ဖိတ်သောနေ့၌ မြတ်စွာဘုရားရှင် သာကေတမြို့သို့ ကြွတော်မူရာမှာလည်း ရဟန်းငါးရာတို့အလယ်တွင် ဤအရှင်ကုဏ္ဍ-ဓာန မထေရ်သည်ပင် ရှေးဦးစွာ စာရေးတံမဲကို နှိုက်ယူရရှိလေသည်။
၃၅၉
ထို့ပြင်လည်း မြတ်စွာဘုရားရှင် သုနာပရန္တဇနပုဒ်သို့ ကောင်းကင်ခရီးဖြင့် ကြွချီတော်မူရာမှာလည်း အရှင်ကုဏ္ဍ-ဓာနမထေရ်သည်ပင် ရှေးဦးစွာ စာရေးတံမဲကို နှိုက်ယူ ရရှိလေသည်။
ထို့ကြောင့် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် နောက်တချိန်ဝယ် အရိယာ သံဃာတို့အလယ်၌ ထိုင်နေတော်မူလျက် ဧတဒဂ်ဘွဲ့ထူး (ရဟန်းတို့အား) ချီးကျူး နှင်းအပ်တော်မူသောအခါ ဤအရှင်ကုဏ္ဍ-ဓာန မထေရ်ကို-
“ဧတဒဂ္ဂံ ဘိက္ခဝေ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ ပဌမံ သလာကံ ဂဏှန္တာနံ ယဒိဒံ ကုဏ္ဍဓာနော = ရဟန်းတို့.. ရှေးဦးစွာ စာရေးတံမဲကို နှိုက်ယူရရှိနိုင်ကြသည့် ငါဘုရား၏ တပည့်သာဝက ရဟန်းတို့တွင် ကုဏ္ဍ-ဓာနရဟန်းသည် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး ဖြစ်ပေ၏”-
ဟု ချီးကျူး မြွက်ဆိုတော်မူကာ “ပဌမံ သလာကဂါဟက = ရှေးဦးစွာ စာရေးတံမဲ နှိုက်ယူရရှိသော အရာ”ဝယ် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး = ဧတဒဂ်ရာထူး၌ ထားတော်မူလေ၏။
ဤကား အရှင်ကုဏ္ဍ-ဓာနမထေရ် အကြောင်းတည်း။
**********
(၂၃) အရှင်ဝင်္ဂီသမထေရ်အကြောင်း
(က) မထေရ်၏ ရှေးဆုတောင်း
ဤအရှင်ဝင်္ဂီသ မထေရ်အလောင်း အမျိုးကောင်းသားသည်လည်း ပဒုမုတ္တရ မြတ်စွာဘုရားရှင် လက်ထက်တော်အခါ ဟံသာဝတီ မင်းနေပြည်ဝယ် စည်းစိမ်ဥစ္စာ ပေါများသော မဟာဘောဂအမျိုး၌ ပဋိသန္ဓေ ယူနေဖြစ်ပွါးခဲ့၍ ရှေးမထေရ်တို့ အလောင်းများနည်းတူ ကျောင်းတော်သို့ သွားရောက်ကာ တရားနာစဉ် ပဒုမုတ္တရ မြတ်စွာဘုရားရှင်က ရဟန်းတော်တပါးကို “ဆန်းကြယ်သောဉာဏ် = ပဋိဘာန်ရှိသော ရဟန်းတို့တွင် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး = ဧတဒဂ်ရာထူး”၌ ထားတော်မူသည်ကို တွေ့မြင်ရ၍
၃၆၀
မြတ်စွာဘုရားအား အဓိကာရ ကောင်းမှုကုသိုလ်ကို ပြု၍ “အကျွန်ုပ်သည်လည်း နောက်အခါဝယ် ဆန်းကြယ်သောဉာဏ် = ပဋိဘာန် ရှိသော ရဟန်းတို့တွင် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး = ဧတဒဂ်ဘွဲ့ရပုဂ္ဂိုလ် ဖြစ်ရပါလို၏”ဟု ဆုတောင်းပတ္ထနာမှု ပြုလေသည်။ ပဒုမုတ္တရ မြတ်စွာဘုရားသည် ထိုအမျိုးကောင်းသား၏ ဆုတောင်းပတ္ထနာချက် အန္တရာယ်မရှိ ပြည့်စုံမည်ကို မြင်တော်မူ၍ ရှေးနည်းအတူ ဗျာဒိတ်စကား မိန့်ကြား တော်မူကာ ကျောင်းတော်သို့ ဖဲကြွတော်မူလေ၏။
(ခ) နောက်ဆုံးဘဝ ရဟန်းပြုခြင်း
ထိုအမျိုးကောင်းသားသည် အသက်ထက်ဆုံး ကုသိုလ်ကောင်းမှုကိုပြု၍ နတ်ပြည် လူ့ပြည်တို့၌ ကျင်လည် ကျက်စားလျက် ဤအကျွန်ုပ်တို့၏ မြတ်စွာဘုရားရှင် ပွင့်ထွန်းရာ ကာလဝယ် သာဝတ္ထိပြည်၌ ပုဏ္ဏားမျိုးဝယ် ဖြစ်ပွါး၍ လာလေသည်၊ ထိုသူငယ်၏ အမည်ကို “ဝင်္ဂီသလုလင်”ဟု မိဖတို့က မှည့်ခေါ်ကြလေသည်။ ၀င်္ဂီသလုလင်သည် အရွယ်သို့ ရောက်လတ်သော် ဗေဒင်သုံးပုံတို့ကို သင်ကြား တတ်မြောက်လျက် ဆရာကို ဝတ်ကြီးဝတ်ငယ်တို့ဖြင့် နှစ်သိမ့်အားရစေ၍ “ဆဝသီသမန္တန် = ဦးခေါင်းခွံကို မန်းမှုတ်၍ ထိုသူ၏ လားရာဂတိကို သိနိုင်သော မန္တန်”ကို သင်ကြား တတ်မြောက်ပြီးလျှင် မန္တန်ကိုစုပ်၍ သူသေ၏ ဦးခေါင်းခွံကို လက်သည်းဖြင့် ခေါက်ကြည့်လျှင် “ဤသေသောသူသည် ဤမည်သောအမျိုး၌ ဖြစ်၏”ဟု သိရှိနိုင်လေသည်။
ပုဏ္ဏားတို့သည် “ဤဝင်္ဂီသ၏ ဆဝသီသမန္တန် အတတ်သည် ငါတို့အဖို့ရာ အသက်မွေးလမ်းကြောင်း ဖြစ်ပေ၏”ဟု သိရှိကြ၍ ၀င်္ဂီသလုလင်ကို ဖုံးကွယ်သောယာဉ် (=လုံခြုံသောရထား)၌ ထိုင်နေစေ၍ ရွာ, နိဂုံး, မင်းနေပြည်သို့ လှည့်လည်လျက် မြို့တံခါးဝ (သို့မဟုတ်) ရွာ, နိဂုံး တံခါးတို့၌ စခန်းချထားရှိပြီးလျှင် လူအများ စုရုံးမိသောအခါ “ဝင်္ဂီသလုလင်ကို မြင်ရသောသူသည် ဥစ္စာကိုလည်း ရ၏၊ အခြံအရံ ကျော်စော သတင်းကိုလည်း
၃၆၁
ရ၏၊ နတ်ရွာသို့လည်း လားရောက်ရ၏”ဟု ဝါဒဖြန့်စကား ပြောကြားကြကုန်၏။ ထိုပုဏ္ဏားတို့၏ ဝါဒဖြန့်စကားကို ကြားကြရ၍ လူအများတို့သည် တံစိုးလက်ဆောင်ကိုပေး၍ ဝင်္ဂီသကို ကြည့်ရှုလိုကြကုန်၏။
မင်း, မင်း၏အမတ်ကြီးများသည် ထိုဝါဒဖြန့်သူ ပုဏ္ဏားတို့ထံ သွားရောက်ကြ၍ “ဆရာတို့.. ဆရာဝင်္ဂီသ၏ အသိဉာဏ်အထူးကား အဘယ်ပါနည်း”ဟု မေးမြန်းကြကုန်၏။ ပုဏ္ဏားတို့သည် “အသင်တို့ကား အကြောင်းကို မသိကြပေ၊ ဇမ္ဗူဒိပ် တကျွန်းလုံး၌ အကျွန်ုပ်တို့၏ ဆရာဝင်္ဂီသနှင့်တူသူ အခြားပညာရှိ တဦးမျှမရှိ။ ဆရာဝင်္ဂီသသည် သုံးနှစ်အထက်က ကွယ်လွန်ကြသော သူများ၏ ဦးခေါင်းခွံကို လက်သည်းဖြင့် ခေါက်၍ကြည့်လျှင် ‘ဤသေသောသူသည် ဤမည်သောအမျိုး, ဤမည်သော ဘဝ၌ ဖြစ်၏’ဟု သိနိုင်ပေ၏”ဟု ပြောဆိုကြကုန်၏။ ဝင်္ဂီသသည်လည်း လူများအပေါင်း၏ ယုံမှားကို ပယ်ဖျောက်ရန် ထိုထို ကွယ်လွန်ပြီးသော သူများကို ပူးဝင်စေ၍ မိမိမိမိ၏ လားရောက်ရာဂတိကို မန္တာန်အစွမ်းဖြင့် ပြောကြားစေလေသည်။ ထိုကိစ္စကို အမှီပြု၍ လူအများ၏လက်မှ အသပြာ တရာကို၎င်း, တထောင်ကို၎င်း ရရှိလေသည်။
ဝင်္ဂီသ ကျွတ်ချိန်ရောက်ခြင်း
ပုဏ္ဏားတို့သည် ဝင်္ဂီသလုလင်ကို သယ်ဆောင်ကြ၍ အလိုရှိသမျှ ရွာ, နိဂုံး, မင်းနေပြည်များသို့ လှည့်လည်ကြပြီးသော် တဖန် သာဝတ္ထိပြည်သို့ ပြန်လည် သယ်ဆောင်လာကြကုန်၏။ ဝင်္ဂီသသည် ဇေတဝန် ကျောင်းတိုက်တော်၏ အနီး၌ ရပ်တည်ကာ “ရဟန်းဂေါတမသည် ပညာရှိသူ ဖြစ်၏ဟု လူအများ ပြောဆိုကြ၏၊ ငါတမူကား အခါခပ်သိမ်း ဤပုဏ္ဏားများ၏ စကားကိုသာ လိုက်နာလျက် ဇမ္ဗူဒိပ် ကျွန်းအပြင်ဝယ် လှည့်လည်ကာသာ နေဖို့ရန် မသင့်လျော်ချေ၊ ပညာရှိများအထံသို့လည်း သွားရောက်ဆည်းကပ်မှ သင့်လျော်ချေတော့မည်”ဟု ကြံစည် ဆင်ခြင်မိ၍ ပုဏ္ဏားတို့ကို “သင်တို့ သွားနှင့်ကြလော့၊ ငါသည် လူအများတို့နှင့်
၃၆၂
အတူတကွ သွားရောက်ကာ ရဟန်းဂေါတမကို မဖူးမြော်လို = တဦးတည်းသာ သွားရောက် ဖူးမြော်လို၏”ဟု ပြောဆိုလေ၏။ ထိုအခါ ပုဏ္ဏားတို့သည် ဝင်္ဂီသလုလင်ကို “အို ဝင်္ဂီသ.. သင်သည် ရဟန်းဂေါတမကို ဖူးမြင်ရခြင်းကို မနှစ်သက်ပါလင့်၊ ရဟန်းဂေါတမသည် မိမိထံမှောက် အဖူးအမြော် လာရောက်သူကို အာဝဋ္ဋနီမည်သော မာယာ = မျက်လှည့်အတတ်ဖြင့် လှည့်စားတတ်သူဖြစ်၏”ဟု တားမြစ်ပြောဆိုကြလေ၏။ ဝင်္ဂီသလုလင်သည် ထိုပုဏ္ဏားတို့၏ စကားကို မနာယူပဲ မြတ်စွာဘုရားရှင် အထံတော်သို့ သွားရောက် ဆည်းကပ်၍ ချိုမြိန်ဖွယ်သော အစေ့အစပ်စကား ပြောကြားပြီးလျှင် အပြစ်လွတ်ရာအရပ်၌ ထိုင်နေလေ၏။
ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ဝင်္ဂီသလုလင်ကို “ဝင်္ဂီသ.. သင်သည် တစုံတခုသော အတတ်ပညာကို တတ်သိ၏လော”ဟု စကားစ၍ မေးတော်မူလေ၏။ ဝင်္ဂီသလုလင်သည် “အို အရှင်ဂေါတမ... အိမ်း.. အကျွန်ုပ်သည် ဆဝသီသမန္တန်မည်သော တခုသော မန္တန်အတတ်ကို တတ်သိပါ၏”ဟု ပြောဆိုလျှောက်ထားလေ၏။ တဖန်ဆက်၍ မြတ်စွာဘုရားက “ဝင်္ဂီသ.. သင် တတ်သိသည့် ထိုဆဝသီသမန္တန်သည် အဘယ်သို့ ပြုနိုင်သနည်း = ဆဝလီသမန္တန်သည် ဘယ်လိုအစွမ်းသတ္တိ ရှိသနည်း”ဟု မေးတော်မူလေလျှင် ဝင်္ဂီသလုလင်သည် “အို အရှင်ဂေါတမ.. ထိုမန္တန်ကိုစုပ်၍ သုံးနှစ်အထက်က သေသောသူ၏ ဦးခေါင်းကိုသော်လည်း လက်သည်းဖြင့်ခေါက်၍ လားရောက်ဖြစ်ပွါးရာ ဘုံဌာနကို အကျွန်ုပ် သိမြင်ပါ၏”ဟု လျှောက်ထားလေ၏။
မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ဝင်္ဂီသလုလင်အား (၁) ငရဲပြည်၌ဖြစ်သောသူ၏ ဦးခေါင်းခွံတခု၊ (၂) လူ့ပြည်၌ဖြစ်သောသူ၏ ဦးခေါင်းခွံတခု၊ (၃) နတ်ပြည်၌ဖြစ်သောသူ၏ ဦးခေါင်းခွံတခု၊ (၄) ပရိနိဗ္ဗာန် စံလွန်ပြီးသော ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်၏ ဦးခေါင်းခွံတခု၊ ဤသို့အားဖြင့် ဦးခေါင်းခွံ လေးခုတို့ကို အစဉ်အတိုင်း တန်ခိုးတော်ဖြင့် ယူဆောင်ပြတော်မူလေ၏။ ဝင်္ဂီသသည် ပဌမဦးခေါင်းခွံကို ခေါက်၍ “အိုအရှင်ဂေါတမ.. ဤဦးခေါင်းခွံအရှင်
၃၆၃
သတ္တဝါသည် ငရဲသို့ လားရောက်ရပါပြီ”ဟု ဆိုလေ၏။ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် “သာဓု သာဓု ဝင်္ဂီသ.. သင်သည် ကောင်းမွန်မှန်ကန်စွာ မြင်အပ်ပါပေ၏”ဟု ချီးမွမ်းစကား မိန့်ကြားတော်မူပြီးလျှင် ဒုတိယဦးခေါင်းခွံကိုပြ၍ “ဤသတ္တဝါကား အဘယ်ဂတိသို့ လားရောက်သနည်း”ဟု မေးတော်မူ၏။ ဝင်္ဂီသသည် “အို အရှင်ဂေါတမ.. ဤသတ္တဝါကား လူ့ပြည်လောကသို့ လားရောက်ရပါပြီ”ဟု ဖြေကြားလေ၏။ တဖန် တတိယအရိုးကို ပြ၍ “ဤသတ္တဝါကား အဘယ်ဂတိသို့ လားရောက်သနည်း”ဟု မေးတော်မူသောအခါ “အို အရှင်ဂေါတမ.. ဤသတ္တဝါကား နတ်ပြည်လောကသို့ လားရောက်ရပါပြီ”ဟု ဖြေဆိုလေသည်။ ဤသို့လျှင် သုံးဦးသော သတ္တဝါတို့၏ လားရောက်ရာဂတိကို ဝင်္ဂီသသည် မှန်ကန်စွာ ဖြေဆိုနိုင်လေသည်။
မြတ်စွာဘုရားရှင်က စတုတ္ထအကြိမ်မြောက် ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်၏ ဦးခေါင်းခွံကိုပြ၍ မေးလတ်သော်ကား ဝင်္ဂီသသည် ထိုဦးခေါင်းခွံကို မန္တန်စုပ်ကာ လက်သည်းဖြင့် အကြိမ်ကြိမ် ခေါက်၍ ခေါက်၍ စဉ်းစားပါသော်လည်း အဆုံး,အစ ဘာကိုမျှ မသိမြင်တော့ချေ။ ထိုအခါ ဝင်္ဂီသကို မြတ်စွာဘုရားရှင်က “ဝင်္ဂီသ.. သင်သည် မြင်ခြင်းငှါ မစွမ်းနိုင်တော့ဘူးလော”ဟု မေးတော်မူလေလျှင် ဝင်္ဂီသသည် “အို အရှင်ဂေါတမ.. ကြည့်ကြကုန်လော့၊ စူးစမ်းဆင်ခြင်ပါဦးမည်”ဟု ဆို၍ အဖန်ဖန် မန္တန်စုပ်၍ အဖန်ဖန် ဦးခေါင်းခွံကို ခေါက်လေတော့၏။ သာသနာပြင်ပ ဗာဟိရက မန္တန်ဖြင့် ရဟန္တာအရှင်မြတ်၏ လားရာဂတိကို အဘယ်မှာ သိနိုင်အံ့နည်း = မသိနိုင်သည်သာတည်း။ ထိုအခါ ဝင်္ဂီသ၏ ဦးထိပ်မှ ချွေးများ တဒီးဒီးယိုထွက်၍ လာလေ၏၊ ဝင်္ဂီသသည် ရှက်နိုးလှသဖြင့် စကားမပြော တုဏှိဘော (ဆိတ်ဆိတ်သာ) ရပ်တည်နေလေ၏။
ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားသည် ဝင်္ဂီသကို “ပင်ပန်းသလော ချစ်သားဝင်္ဂီသ..”ဟု မေးတော်မူလေ၏။ ဝင်္ဂီသက “ဟုတ်ပါသည် အရှင်ဂေါတမ.. ပင်ပန်းလှပါပြီ၊ ဤသတ္တဝါ၏ လားရာဌာနကို
၃၆၄
မသိနိုင်ပါ။ အကယ်၍ အရှင်ဘုရားတို့ သိတော်မူကြပါလျှင် အကျွန်ုပ်အား ကြားတော်မူပါလော့”ဟု လက်လျှော့, တောင်းပန်စကား လျှောက်ထားလေလျှင် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် “ချစ်သားဝင်္ဂီသ.. ငါဘုရားသည် ဤသတ္တဝါကိုလည်း သိ၏၊ ထို့ထက်အလွန်လည်း သိ၏”ဟု မိန့်တော်မူပြီးလျှင် ဓမ္မပဒကျမ်း၌လာသည့် ဤဆိုလတ္တံ့သော နှစ်ဂါထာတို့ကို ဟောတော်မူလေ၏-
စုတိံ ယော ဝေဒိ သတ္တာနံ၊ ဥပပတ္တိဉ္စ သဗ္ဗသော။
အသတ္တံ သုဂတံ ဗုဒ္ဓံ၊ တမဟံ ဗြူမိ ဗြာဟ္မဏံ။
ဝင်္ဂီသ = ချစ်သားဝင်္ဂီသ..။ ယော = ရဟန္တာသခင် အကြင်ပုဂ္ဂိုလ်သည်။ သဗ္ဗသော = ခပ်သိမ်းဥဿုံ ခြင်းရာစုံအောင်။ သတ္တာနံ = သတ္တဝါတို့၏။ စုတိဉ္စ = စုတိပြတ်ကြွေ သေလွန်ခြင်းကို၎င်း။ ဥပပတ္တိဉ္စ = ဘဝပဋိသန္ဓေ ကပ်ရောက်၍ နေခြင်းကို၎င်း။ ဝေဒိ = လင်းလင်းထင်ထင် သိမြင်လေပြီ။ အသတ္တံ = အာရုံငါးရပ် မငြိကပ်သော။ သုဂတံ = သမ္မာပဋိပတ် အကျင့်မြတ်ဖြင့် မတ်မတ်ဖြောင့်တန်း နိဗ္ဗာန်နန်းသို့ ကြွမြန်းဆိုက်ရောက်လေပြီးသော။ ဗုဒ္ဓံ = သစ္စာလေးအင် လင်းလင်းသိမြင်သော။ တံ = ထိုရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ် သူမြတ်ကို။ အဟံ = လူသုံးပါးတို့ဆရာ ဘုရားငါသည်။ ဗြာဟ္မဏံ = ဗာဟိတပါပ အနွတ္ထကြောင့် ဗြာဟ္မဏခေါ်ဆို ပုဂ္ဂိုလ်သူမြတ်ဟူ၍။ ဗြူမိ = လူနတ်တို့အား သိထင်ရှားအောင် ဟောကြားမိန့်ဆိုပေ၏။
ယဿ ဂတိံ န ဇာနန္တိ၊ ဒေဝါ ဂန္ဓဗ္ဗမာနုသာ။
ခီဏာသဝံ အရဟန္တံ၊ တမဟံ ဗြူမိ ဗြာဟ္မဏံ။
ဝင်္ဂီသ = ချစ်သားဝင်္ဂီသ..။ ယဿ = အကြင် ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်၏။ ဂတိံ = လားရာဂတိကို။ ဒေဝါ = ထက်ခွင် မိုးရပ် ပြည်ကြီးနတ်တို့သည်၎င်း။ ဂန္ဓဗ္ဗမာနုသာ = ကခြေသည်ခေါ်မှတ် ဂန္ဓဗ္ဗနတ်များ လူသားတို့သည်၎င်း။ န ဇာနန္တိ = လင်းလင်းထင်ထင် မသိမြင်ကြကုန်။
၃၆၅
ခီဏာသဝံ = လေးဖြာအာသဝေါ ကွာလျှော ကုန်ခန်းလေပြီးသော။ အရဟန္တံ = တထောင့်ငါးရာ ကိလေသာတို့မှ ဝေးကွာပြီးသော။ တံ = ထိုရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်ကို။ အဟံ = လူသုံးပါးတို့ဆရာ ဘုရားငါသည်။ ဗြာဟ္မဏံ = ဗာဟိတပါပ အနွတ္ထကြောင့် ဗြာဟ္မဏခေါ်ဆို ပုဂ္ဂိုလ်သူမြတ်ဟူ၍။ ဗြူမိ = လူနတ်တို့အား သိထင်ရှားအောင် ဟောကြား မိန့်ဆိုပေ၏။
(ဤနှစ်ဂါထာတို့ကို ဓမ္မပဒ၌ မြတ်စွာဘုရား ရဟန်းတို့အား ဟောကြားတော်မူခြင်းမှာ အရှင်ဝင်္ဂီသ ရဟန္တာဖြစ်ကြောင်း သိစေတော်မူလို၍ ဟောတော်မူခြင်းဖြစ်သည်။ ဤယခု ဝင်္ဂီသလုလင်အား ဟောကြားတော်မူခြင်းမှာ “ထိုစတုတ္ထအကြိမ်မြောက် ထုတ်ပြအပ်သော ဦးခေါင်းခွံ၏ အရှင်မှာ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်ဖြစ်၍ ဂတိငါးပါး၌ ရှာ၍ မတွေ့နိုင်ကြောင်း ပရိနိဗ္ဗာန် စံလွန်ပြီဖြစ်ကြောင်း”ကို သိစေတော်မူလို၍ ဟောတော်မူခြင်းဖြစ်သည်။)
ထိုအခါ ဝင်္ဂီသလုလင်သည် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို “အို အရှင်ဂေါတမ.. မန္တန်ဖြင့် မန္တန်ကို (မန္တန် မန္တန်ချင်း) လဲလှယ်ပေးသောသူ၏ အဖို့ရာ အရှုံးမရှိပါ။ သို့ရကား အကျွန်ုပ်သည် မိမိတတ်သိသော ‘ဆဝသီသ’မန္တန်ကို အရှင်ဘုရားတို့အား ပေးပါမည်၊ အရှင်ဘုရားတို့သည် ဤယခု မိန့်ကြားသည့် ‘ဗုဒ္ဓ’မန္တန်ကို အကျွန်ုပ်အား ပေးကြပါကုန်လော့”ဟု လျှောက်ဆိုလေ၏။ ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် “ဝင်္ဂီသ.. ငါဘုရားတို့သည် မန္တန်ဖြင့် မန္တန်ကို (=မန္တန် မန္တန်ချင်း) မလဲလှယ် မပေးကြကုန်၊ ဤအတိုင်းပင်လျှင် လိုချင်သူတို့အား မေတ္တာရှေ့ထား၍ ပေးကြကုန်၏”ဟု မိန့်တော်မူလေ၏။ ဝင်္ဂီသလုလင်သည် “ကောင်းပါပြီ အရှင်ဂေါတမ.. အကျွန်ုပ်အား မန္တန်ကို ပေးကြပါကုန်လော့”ဟု ပြောဆိုကာ ရိုသေမှုကို အထင်အရှားပြ၍ (အရိုအသေပေး၍) လက်နှစ်ဘက်ကို လိပ်ငယ်သဏ္ဌာန် တောင်းခံသည့် ပုံဟန်ပြုလျက် ထိုင်နေလေ၏။
မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ဝင်္ဂီသလုလင်ကို “ဝင်္ဂီသ.. သင်တို့ ပုဏ္ဏားများ၏ အယူဝါဒ၌ အဖိုးတန်သော မန္တန်ကိုဖြစ်စေ,
၃၆၆
အခြား တစုံတရာကိုဖြစ်စေ တောင်းခံရယူသော သူတို့၏ အဖို့ရာ ထက်ဝန်းကျင်မှ ဝတ်ကို ကျင့်ခြင်းမည်သည် မရှိဘူးလော”ဟု မေးတော်မူ၏။ ဝင်္ဂီသလုလင်က “ရှိပါသည် အို အရှင်ဂေါတမ..”ဟု လျှောက်ထားလေလျှင် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် “ဝင်္ဂီသ.. ငါဘုရားတို့၏ မန္တန်ကား ထက်ဝန်းကျင်မှ ဝတ်ကိုကျင့်ခြင်း = ပရိဝါသ်နေခြင်း မရှိဘူးဟု သင် မှတ်ထင်သလော”ဟု မေးတော်မူလေ၏။ ပုဏ္ဏားတို့မည်သည် မန္တန်တို့ဖြင့် မရောင့်ရဲကြမြဲဓမ္မတာ ဖြစ်ကုန်၏။ သို့ရကား ဝင်္ဂီသလုလင်သည် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို “အို အရှင်ဂေါတမ.. အရှင်ဘုရားတို့ မိန့်ကြားအပ်သော နည်းလမ်း စည်းကမ်းအတိုင်း အကျွန်ုပ် လိုက်နာကျင့်သုံးပါမည်”ဟု အလုံးစုံ လွှဲပုံသောစကားကို ပြောကြားလေ၏။ မြတ်စွာဘုရားသည် ဝင်္ဂီသလုလင်ကို “ဝင်္ဂီသ.. ငါတို့သည် ဤဗုဒ္ဓမန္တန်ကို ပေးကြသည်ရှိသော် (ပေးကြတော့မည်ဆိုလျှင်) ငါတို့နှင့် အသွင်တူသော သူအားသာ ပေးကြကုန်၏”ဟု မိန့်တော်မူလေ၏။
ဝင်္ဂီသလုလင်သည် “ငါကား အရှင်ဂေါတမ စေခိုင်းသမျှဥဿုံ အလုံးစုံကို ပြုလုပ်ပြီးလျှင် မန္တန်ကို သင်ယူပြီး သွားမှ သင့်တော်မည်”ဟု ကြံစည်မိကာ မိမိ၏ အဖော်ပုဏ္ဏားတို့ကို “သင်တို့သည် ငါ ရဟန်းပြုလတ်သော် (=ရဟန်းပြုသော်ကောဟု) ထွေရာလေးပါး စိတ်အကြံမများကြလင့်၊ ငါသည် ဤဗုဒ္ဓမန္တန်ကို သင်ကြားတတ်မြောက်ပြီးလျှင် ဇမ္ဗူဒိပ်တကျွန်းလုံး၌ အကြီးဆုံးဆရာကြီး ဖြစ်ရလိမ့်မည်။ ဤသို့ဖြစ်လတ်သော် သင်တို့အဖို့ရာလည်း ကောင်းမြတ်သည်သာ ဖြစ်လိမ့်မည်”ဟု နှစ်သိမ့်အားပေးစကား မှာကြားပြောဆိုခဲ့ပြီးလျှင် ဗုဒ္ဓမန္တန်ကို သင်ယူရန်အလို့ငှါ မြတ်စွာဘုရားရှင် အထံတော်၌ ရှင်ရဟန်းပြုလေ၏။
(ဤ၌။ ။ဝင်္ဂီသလုလင်ကို ရှင်ရဟန်းပြုပေးသော ဆရာမှာ အရှင်နိဂြောဓကပ္ပ- ရဟန္တာမထေရ် ဖြစ်လေသည်။ ထင်ရှားစေဦးအံ့- ထိုသို့ ဝင်္ဂီသလုလင် ရှင်ရဟန်းပြုခါနီးအချိန်ဝယ် မြတ်စွာဘုရား၏ အနီး၌ နိဂြောဓကပ္ပ- ရဟန္တာမထေရ်မြတ် ရှိနေလေသည်။ ထိုမထေရ်ကို မြတ်စွာဘုရားက “ချစ်သား နိဂြောဓကပ္ပ.. ထိုသို့ ဝင်္ဂီသလုလင်သည် ရှင်ရဟန်းအဖြစ်ကို ရယူလိုရကား သင်ချစ်သားသည် ဤဝင်္ဂီသလုလင်ကို
၃၆၇
ရှင်ရဟန်း ပြုပေးလိုက်လော့”ဟု မိန့်တော်မူလေသည်။ မထေရ်သည် ဘုရားရှင် အမိန့်အတိုင်း တစပဉ္စကကမ္မဋ္ဌာန်းကို ပြောကြား၍ ဝင်္ဂီသလုလင်ကို ရှင်ရဟန်းပြုပေးလေသည်။ သုတ္တနိပါတ အဋ္ဌကထာ ဒု၊ မျက်နှာ ၇၅-မှ)။
မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် “ချစ်သားဝင်္ဂီသ.. မန္တပရိဝါသ်ကို ကျင့်သုံးဦးလော့”ဟု မိန့်တော်မူ၍ အရှင်ဝင်္ဂီသအား ဒွတ္တိံသာကာရ = ကာယဂတာသတိ ကမ္မဋ္ဌာန်းကို ဟောကြား ပို့ချပေးတော်မူလေသည်။ အရှင်ဝင်္ဂီသသည် ဉာဏ်ပညာထက်မြက်သူ ဖြစ်ရကား ဒွတ္တိံသာကာရ = ကာယဂတာသတိ ကမ္မဋ္ဌာန်းကို ရွတ်ဆို သရဇ္ဈာယ်ရင်းပင် ထို၃၂-ကောဋ္ဌာသ = ဒွတ္တိံသာကာရ၌ ကုန်ခြင်း, ပျက်ခြင်းကို လင်းလင်းထင်ထင် သိမြင်လာကာ ဝိပဿနာတရား ပွါးများ အားထုတ်သောကြောင့် အရဟတ္တဖိုလ်ပေါက် ဆိုက်ရောက်တော်မူလေ၏။
ဝင်္ဂီသမထေရ် အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ဆိုက်ရောက်လေလျှင် ပုဏ္ဏားတို့သည် “ဝင်္ဂီသ၏ ဖြစ်ပုံကား အသို့နည်း = ဝင်္ဂီသသည် အဘယ်သို့ ဖြစ်နေလေသနည်း၊ ထိုဝင်္ဂီသကို ငါတို့ ကြည့်ရှုကုန်ဦးအံ့”ဟု တိုင်ပင်ကြ၍ အရှင်ဝင်္ဂီသထံသို့ သွားရောက်ကြပြီးလျှင် “အို ဝင်္ဂီသ.. အသို့နည်း = ဘယ့်နှယ်လဲ ရဟန်းဂေါတမ၏ အထံ၌ မန္တန်အတတ်ကို သင်ယူအပ်ပြီးပြီလော”ဟု မေးကြလေကုန်၏။ အရှင်ဝင်္ဂီသမထေရ်က “အိမ်း.. သင်ယူအပ်ပြီးပြီ”ဟု မိန့်ဆိုလတ်သော် ပုဏ္ဏားတို့သည် “ထိုသို့ သင်ယူအပ်ပြီးဖြစ်လျှင် လာ, သွားကြကုန်စို့”ဟု ခေါ်ငင်ကြကုန်၏။ အရှင်ဝင်္ဂီသမထေရ်က “သင်တို့ သွားကြလော့၊ ငါ့အဖို့ရာ သင်တို့နှင့် အတူတကွ သွားဖွယ်ကိစ္စသည် ပြီးဆုံးလေပြီ”ဟု အပြတ်စကား မိန့်ကြားလေလျှင် ပုဏ္ဏားတို့သည် “ရှေးဦးကပင်လျှင် ငါတို့သည် သင့်အား ‘ရဟန်းဂေါတမသည် မိမိထံမှောက် အဖူးအမြော် လာရောက်သူတို့ကို အာဝဋ္ဋနီမည်သော မာယာ = မျက်လှည့်အတတ်ဖြင့် လှည့်ဖြားတတ်သူ ဖြစ်၏’ဟု ပြောအပ်ခဲ့လေပြီ၊ မှန်၏- သင်သည် ယခုအခါ ရဟန်းဂေါတမ၏ အလိုအကြိုက်သို့
၃၆၈
လိုက်ပါခဲ့ရလေပြီ၊ ငါတို့သည် သင်၏အထံ၌ အဘယ်အမှုကို ပြုရကုန်အံ့နည်း = ပြုရန်ကိစ္စ လုံးဝမရှိတော့ပြီ”ဟု ရန်တွေ့စကား ပြောကြားကြကာ လာရင်းလမ်းအတိုင်းဖြင့်ပင် ပြန်လည် ဖဲသွားကြလေကုန်၏။
(ဤမထေရ်ကား သာသနာဝယ် အလွန်ထင်ရှားသော ပါဠိဂါထာ စာဆိုတော် ရဟန္တာမထေရ်မြတ် ဖြစ်ပေ၏၊ ထိုအကြောင်းကို သဂါထာဝဂ္ဂ ဝင်္ဂီသသံယုတ် သုတ္တန်များကို ကြည့်၍ သိရာ၏)။
(ဂ) ဧတဒဂ်ဘွဲ့ထူး ရတော်မူခြင်း
ဤအရှင် ဝင်္ဂီသမထေရ်သည် မြတ်စွာဘုရားရှင် ထံတော်သို့ ဆည်းကပ် သွားရောက်သည်ရှိသော် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို မြင်ရာအရပ်မှ အစပြု၍ လစန်းနှင့် ဥပမာနှိုင်း၍၎င်း, နေမင်းနှင့် ဥပမာနှိုင်း၍၎င်း, ကောင်းကင်နှင့် ဥပမာနှိုင်း၍၎င်း, မဟာသမုဒြာနှင့် ဥပမာနှိုင်း၍၎င်း, ဆင်ပြောင်ကြီးနှင့် ဥပမာနှိုင်း၍၎င်း, ကေသရခြင်္သေ့မင်းနှင့် ဥပမာနှိုင်း၍၎င်း ဂါထာပိုဒ်ပေါင်း အရာအထောင်တို့ဖြင့် မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးတော်ကို ချီးကျူးဖွဲ့ဆိုလျက်သာလျှင် သွားရောက် ဆည်းကပ်လေသည်။ ထို့ကြောင့် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် နောက်တချိန်၀ယ် အရိယာသံဃာတော်တို့အလယ်၌ အရှင်ဝင်္ဂီသမထေရ်ကို—
“ဧတဒဂ္ဂံ ဘိက္ခဝေ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ ပဋိဘာနဝန္တာနံ ယဒိဒံ ဝင်္ဂီသော = ရဟန်းတို့.. ဆန်းကြယ်သောဉာဏ် ပဋိဘာန်ရှိကြသည့် ငါဘုရား၏ တပည့်သာဝက ရဟန်းတို့တွင် ဝင်္ဂီသရဟန်းသည် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး ဖြစ်ပေ၏”-
ဟု ချီးကျူး မြွက်ဆိုတော်မူကာ “ပဋိဘာနဝန္တ = ဆန်းကြယ်သောဉာဏ် ပဋိဘာန်ရှိသော အရာ”ဝယ် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး = ဧတဒဂ်ရာထူး၌ ထားတော်မူလေ၏။
ဤကား အရှင်ဝင်္ဂီသမထေရ် အကြောင်းတည်း။
၃၆၉
(၂၄) အရှင်ဥပသေန-ဝင်္ဂန္တပုတ္တမထေရ်အကြောင်း
(ဤမထေရ်၏ အမည်ရင်းကား ဥပသေနဟူ၍ ဖြစ်သည်။ (အရှင်သာရိပုတ္တရာ၏ ညီတော်ဖြစ်သည်)၊ ခမည်းတော် ဝင်္ကန္တပုဏ္ဏားကြီး၏ သားဖြစ်သောကြောင့် အမည်ရင်း၏ နောက်မှဆက်၍ ဥပသေန-ဝင်္ဂန္တပုတ္တ မထေရ်ဟု ခေါ်ဆိုအပ်လေသည်၊ ဝင်္ကန္တပုဏ္ဏား၏သား ဥပသေနမထေရ်ဟု ဆိုလို၏)။
(က) မထေရ်၏ ရှေးဆုတောင်း
ဤမထေရ်အလောင်း သူတော်ကောင်းသည်လည်း ပမုတ္တရမြတ်စွာဘုရားရှင် လက်ထက်တော်အခါ ဟံသာဝတီ မင်းနေပြည်ဝယ် အမျိုးကောင်းအိမ်၌ဖြစ်၍ အရွယ်သို့ ရောက်လတ်သော် ရှေးမထေရ်အလောင်းများနည်းတူ ဘုရားရှင်ထံတော်သို့ သွားရောက်ကာ တရားနာစဉ် ပဒုမုတ္တရ မြတ်စွာဘုရားရှင်က ရဟန်းတော်တပါးကို “ထက်ဝန်းကျင် = ပရိသတ်နှင့်တကွ ကြည်ညိုဖွယ်ရှိသော ရဟန်းတို့တွင် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး = ဧတဒဂ်ရာထူး”၌ ထားတော်မူသည်ကို တွေ့မြင်ရ၍ မြတ်စွာဘုရားအား အဓိကာရကောင်းမှု ကုသိုလ်ကို ပြုပြီးလျှင် ထိုရာထူးဌာနန္တရကို ဆုတောင်းပတ္ထနာမှု ပြုလေသည်။ မြတ်စွာဘုရားသည် ထိုအမျိုးကောင်းသား၏ ဆုတောင်းပတ္ထနာချက် အန္တရာယ်မရှိ ပြည့်စုံမည်ကို မြင်တော်မူ၍ ရှေးနည်းအတူ ဗျာဒိတ်စကား မိန့်ကြားတော်မူကာ ကျောင်းတော်သို့ ဖဲကြွတော်မူလေ၏။
(ခ) နောက်ဆုံးဘဝ ရဟန်းပြုခြင်း
ထိုအမျိုးကောင်းသားသည် အသက်ထက်ဆုံး ကုသိုလ်ကောင်းမှုကိုပြု၍ နတ်ပြည် လူ့ပြည်တို့၌ ကျင်လည် ကျက်စားလျက် ဤအကျွန်ုပ်တို့၏ မြတ်စွာဘုရားရှင် ပွင့်ထွန်းရာကာလဝယ် မဂဓတိုင်းအဝင်အပါ နာလကပုဏ္ဏားရွာ၌ ရူပသာရီပုဏ္ဏေး သူဌေးကတော်၏ သားဖြစ်၍ အမည်အားဖြင့် ဥပသေနသူငယ်ဟု အမည်တွင်လေသည်။ ဥပသေနသူငယ်သည် အရွယ်သို့ ရောက်လတ်သော် ဗေဒင်သုံးပုံတို့ကို သင်ကြား တတ်မြောက်ပြီးနောက်
၃၇၀
မြတ်စွာဘုရားရှင် အထံတော်၌ တရားနာရ၍ သဒ္ဓါတရား ကြီးမားစွာ ဖြစ်ရှိကာ သာသနာဝန်ထမ်း ရှင်ရဟန်းပြုလေသည်။
အရှင်ဥပသေနသည် မိမိကိုယ်တိုင်က ရဟန်းဝါ တစ်ဝါရရှိလျှင် “အရိယသံဃာ တိုက်ခန်းကြီးကို ငါတိုးချဲ့ပေအံ့”ဟူသော ရည်ရွယ်ချက်ဖြင့် အမျိုးကောင်းသားတယောက်ကို မိမိ၏အထံ၌ ရှင်ပြုပေးပြီးနောက် ရဟန်းခံ၍ ပေးလေသည်။ အရှင်ဥပသေနသည် ထိုနှစ် ဝါကျွတ်၍ ပဝါရဏာပြုပြီးသော် ဥပဇ္ဈာယ်ယူ အတူနေ သဒ္ဓိဝိဟာရိကတပည့် ထိုရဟန်းငယ် တစ်ဝါရှိသောအခါ၌ မိမိကိုယ်တိုင်က နှစ်ဝါရရှိသူဖြစ်ကာ “မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ငါ့ကိုမြင်လျှင် နှစ်သက်တော်မူလိမ့်မည်”ဟု အထင်ရောက်လျက် သဒ္ဓိဝိဟာရိက တပည့်ရဟန်းငယ်ကို ခေါ်ဆောင်ပြီးလျှင် မြတ်စွာဘုရားရှင် ထံတော်မှောက်သို့ အဖူးအမြော် ရောက် ရှိလာလေ၏။
မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ကိုယ်တော်မြတ်ကို ရှိခိုး၍ အပြစ်လွတ်ရာအရပ်၌ ထိုင်နေသော အရှင်ဥပသေနကို “ရဟန်း.. သင်သည် ဘယ်နှစ်ဝါရှိပြီနည်း”ဟု မေးတော်မူလေ၏။ အရှင်ဥပသေနက “မြတ်စွာဘုရား.. တပည့်တော်သည် နှစ်ဝါ ရရှိပါပြီဘုရား”ဟု လျှောက်ထားလေလျှင် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် တဖန် ဆက်၍ “ရဟန်း.. ဤ သင်နှင့်အတူပါသော ရဟန်းသည်ကား ဘယ်နှစ်ဝါရှိပြီနည်း”ဟု မေးတော်မူပြန်၏။ အရှင်ဥပသေနက“၁-ဝါ ရရှိပါပြီ မြတ်စွာဘုရား..”ဟု လျှောက်ထားလေလျှင် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် တဖန်ဆက်၍ “ရဟန်း.. ဤ ၁-ဝါရရှိပြီးသော ရဟန်းသည် သင်နှင့် အဘယ်သို့ တော်စပ်သနည်း”ဟု မေးတော် မူပြန်လေ၏။ အရှင်ဥပသေန-က “တပည့်တော်၏ သဒ္ဓိဝိဟာရိကတပည့် ဖြစ်ပါသည် မြတ်စွာဘုရား..”ဟု လျှောက်ထားသောအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် အရှင်ဥပသေနကို “မဂ်ဖိုလ်မရ ကိစ္စမပြီး အချည်းနှီးသော ယောက်ျား.. သင်သည် အလွန်လျင်မြန်စွာ ပစ္စည်းလေးပါး ပေါများရန်အလို့ငှါ လှည့်လည်ဘိ၏”ဟု အပြစ်တင်စကား မိန့်ကြားတော်မူ၍ အကြောင်းပေါင်းများစွာတို့ဖြင့်
၃၇၁
ကဲ့ရဲ့တော်မူပြီးလျှင် ဤအရှင်ဥပသေန၏ မိမိက ဆယ်ဝါမပြည့်သေးပဲ ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာ ပြုလုပ်ကာ သဒ္ဓိဝိဟာရိကတပည့်ကို ရဟန်းခံပေးမှုတည်းဟူသော အကြောင်းအရာ နိဒါန်းဝတ္ထု၌—
“ရဟန်းတို့.. ဆယ်ဝါမပြည့်သေးသော ရဟန်းသည် (ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာ ပြုလုပ်၍ ပဉ္စင်းလောင်းကို) ရဟန်းခံ၍ မပေးအပ်, မပေးကောင်း၊ ရဟန်းခံ၍ပေးခဲ့လျှင် ထိုရဟန်းအား ဒုက္ကဋ်အာပတ် သင့်စေ။
ရဟန်းတို့.. ဆယ်ဝါပြည့်ပြီးသော ရဟန်းသည်၎င်း, ဆယ်ဝါထက် ကျော်လွန်သော ရဟန်းသည်၎င်း (ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာပြုလုပ်၍ ပဉ္စင်းလောင်းကို) ရဟန်းခံပေးရန် ငါဘုရား ခွင့်ပြု၏”-
ဟု ဤသိက္ခာပုဒ်၂-ရပ်ကို ပညတ်တော်မူလေ၏။ (ပိဋကတ် မြန်မာပြန် ဝိနည်းမဟာဝဂ်ပါဠိ စာမျက်နှာ ၇၇-မှစ၍ ဤဝတ္ထုအကျယ်ကို ကြည့်ရှုမှတ်သားရာ၏)။
အရှင်ဥပသေနသည် မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ အထံတော်မှ (စောစောက ရည်မှန်းသည့်အတိုင်း အချီးမွမ်းကို မခံရ)) အကဲ့ရဲ့ကိုသာ ခံရပြီးနောက် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို ရှိခိုးပြီးလျှင် “ငါသည် ဤယခု (ကဲ့ရဲ့တော်မူလိုက်သည့်) လပြည့်ဝန်းအတူ ကျက်သရေရှိလှသော ခံတွင်းတော်ဖြင့်ပင် တနေ့၌ မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို ပရိသတ်ကို အကြောင်းပြု၍ပင် ကောင်းကြီးပေးတော်မူစေမည်”ဟု ကြံစည် အောက်မေ့ကာ ထိုနေ့၌ပင် တနေရာသို့သွား၍ ဝိပဿနာကမ္မဋ္ဌာန်း စီးဖြန်း အားထုတ်လေလျှင် ရက်များမကြာမီမှာပင် အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ဆိုက်ရောက်တော်မူလေ၏။
တပည့်ပရိသတ်ကို မွေးမြူဆုံးမတော်မူခြင်း
ထိုမှ နောက်အခါ အရှင်ဥပသေန မထေရ်မြတ်သည် အမျိုးကြီးမှ တောထွက်၍ ရဟန်းပြုသူ ဖြစ်သည့်ပြင် မြေအပြင်ဝယ် အလွန်ထင်ရှားသော တရားဟောကောင်းသည့် = ဓမ္မကထိကပုဂ္ဂိုလ်လည်း
၃၇၂
ဖြစ်တော်မူ၏၊ သို့ရကား မထေရ်မြတ်၏ တရားစကား၌ ကြည်ညိုကြ၍၎င်း, ဆွေမျိုး မိတ်သင်္ဂဟတို့ အိမ်များမှ ထွက်ကြ၍၎င်း များစွာသော အမျိုးကောင်းသား သူငယ်တို့သည် အရှင်ဥပသေန ရဟန္တာမထေရ်၏ အထံ၌ ရှင်ပြုကြကုန်၏။ ထိုသို့ ရှင်ပြုရာ၌ အရှင်ဥပသေန မထေရ်သည် “သူငယ်တို့.. ငါသည် တောကျောင်းနေပုဂ္ဂိုလ် = အာရညကင် ဓုတင်ဆောင်ပုဂ္ဂိုလ် ဖြစ်သည်။ သင်တို့သည်လည်း ထိုကဲ့သို့ပင် တောကျောင်းနေပုဂ္ဂိုလ် = အာရညကင် ဓုတင်ဆောင် ပုဂ္ဂိုလ်များ ဖြစ်နိုင်ကြပါလျှင် ရှင်သာမဏေ ပြုကြကုန်လော့”ဟု မိန့်ဆိုကာ ဓုတင် တဆယ့်သုံးပါးတို့ကို ပြောပြတော်မူလေသည်၊ ထိုသို့ ပြောပြ၍ “တပည့်တော်တို့ စွမ်းနိုင်ကြပါသည်”ဟု ပြောဆိုသော သူငယ်တို့ကိုမှ ရှင်သာမဏေပြု၍ ပေးတော်မူလေ၏။ ထိုသာမဏေငယ်တို့သည် မိမိတို့ စွမ်းအားရှိကြသည့်အလျောက် ထိုထိုဓုတင်အကျင့် ပဋိပတ်တို့ကို ဆောက်တည် ကျင့်သုံးကြလေကုန်၏။ အရှင်ဥပသေန မထေရ်မြတ်သည် မိမိကိုယ်တိုင်က ရဟန်းသိက္ခာ ဆယ်ဝါ ရရှိသော အခါ၌ ဝိနည်းပိဋကတ်ကို နိုင်နင်းစွာ လေ့လာပြီးလျှင် ထိုသာမဏေ အားလုံးတို့ကို ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာ ပြုလုပ်ကာ ပဉ္စင်းခံ၍ ပေးလေ၏။ ဤသို့လျှင် အရှင်ဥပသေနမထေရ်၏ အထံ၌ ရဟန်းပဉ္စင်းအဖြစ်သို့ ရောက်ရှိကြသော ရဟန်းအခြံအရံတို့မှာ (၅၀၀)ငါးရာမျှ အတိုင်းအရှည် ရှိကုန်၏။
ထိုအချိန်၌ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် သာဝတ္ထိပြည်မွန် ဇေတဝန် ကျောင်းတိုက်တော်၌ နေတော်မူစဉ် “ရဟန်းတို့.. ငါဘုရားသည် လ-ဝက် (=၁၅ ရက်)ပတ်လုံး တပါးတည်း ကိန်းအောင်းနေထိုင်ရန် အလိုရှိ၏”ဟု ရဟန်းသံဃာအား မိန့်ကြား၍ တပါးတည်း နေတော်မူဆဲ ဖြစ်၏။ ရဟန်းသံဃာသည်လည်း “အကြင်ရဟန်းသည် မြတ်စွာဘုရားကို ဖူးမြော်ရန် ချဉ်းကပ်၏၊ ထိုရဟန်းကို ပါစိတ်အာပတ်ကို ဒေသနာကြားစေ အပ်၏”ဟု ကတိကဝတ်ကိုပြု၍ ထားလေသည်။
၃၇၃
ထိုအခါ အရှင်ဥပသေန မထေရ်သည် “မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို ဖူးမြော်အံ့”ဟု ကြံစည်၍ မိမိပရိသတ်နှင့် အတူတကွ ဇေတဝန်ကျောင်းတိုက်သို့ သွားရောက်ပြီးလျှင် မြတ်စွာဘုရားကို ဆည်းကပ်ဝပ်လျှိုး ရှိခိုးပြီးနောက် အပြစ်လွတ်ရာအရပ်၌ ထိုင်နေလေ၏။ မြတ်စွာဘုရားသည် စကားဖြစ်စိမ့်သောငှါ မထေရ်၏ သဒ္ဓိဝိဟာရိက ရဟန်းငယ်တပါးကို “ချစ်သား.. သင်သည် ပံသုကူသင်္ကန်းတို့ကို နှစ်သက်အပ်ပါကုန်၏လော”ဟု မေးတော်မူလေ၏။ ထိုအခါ ရဟန်းငယ်သည် “မြတ်စွာဘုရား.. တပည့်တော်သည် ပံသုကူသင်္ကန်းတို့ကို မနှစ်သက်အပ်ပါကုန်”ဟု စကားပလ္လင်ခံ၍ မိမိ၏ ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာ၌ ရိုသေခြင်းကြောင့် ပံသုကူဓုတင် ဆောင်ကြောင်းကို မြတ်စွာဘုရားအား လျှောက်ကြားလေ၏။ ဤအကြောင်းဝတ္ထု၌ မြတ်စွာဘုရားသည် “သာဓု သာဓု ဥပသေန..” စသည်ဖြင့် အရှင်ဥပသေနမထေရ်အား သာဓုကောင်းကြီး ပေးတော်မူပြီးလျှင် အကြောင်းပေါင်း များစွာတို့ဖြင့် ဂုဏ်ကျေးဇူးစကား မိန့်ကြားတော်မူလေ၏။ ။(ဤကား အကျဉ်းတည်း၊ အကျယ်ဝတ္ထု အကြောင်းအရာကို ဝိနည်းပိဋကတ် မြန်မာပြန် ပါရာဇိကဏ်ပါဠိတော် စာမျက်နှာ ၃၅၅၊ ၂-ကောသိယဝဂ်၊ ၅-နိသီဒနသန္ထတသိက္ခာပုဒ်၌ ကြည့်ရှုမှတ်ယူကုန်ရာ၏။ အထူးမှာ- ဝိနည်းပါဠိတော်၌ “ဣစ္ဆာမဟံ ဘိက္ခဝေ တေမာသံ ပဋိသလ္လီယိတုံ = ရဟန်းတို့.. ငါဘုရားသည် သုံးလပတ်လုံး တပါးတည်း ကိန်းအောင်းနေထိုင်ရန် အလိုရှိ၏” စသည်ဖြင့် လာရှိသည်၊ အင်္ဂုတ္တိုရ် အဋ္ဌကထာ၌ကား “လ-ဝက် (၁၅-ရက်)ပတ်လုံး”ဟု အဆိုရှိသည်၊ ပါဠိတော်အတိုင်း “သုံးလပတ်လုံး” ဟူ၍သာ မှတ်ယူရာ၏)။
(ဂ) ဧတဒဂ်ဘွဲ့ထူး ရတော်မူခြင်း
မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် နောက်တချိန်ဝယ် အရိယာသံဃာတော်၏ အလယ်၌ ထိုင်နေတော်မူလျက် ဤသာသနာတော်ဝယ် အရှင်ဥပသေနမထေရ်ကို-
၃၇၄
“ဧတဒဂ္ဂံ ဘိက္ခဝေ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ သမန္တပါသာဒိကာနံ ယဒိဒံ ဥပသေနော ဝင်္ကန္တပုတ္တော = ရဟန်းတို့.. ထက်ဝန်းကျင် (=ပရိသတ်နှင့်တကွ) ကြည်ညိုဖွယ်ရှိကြသော ငါဘုရား၏ တပည့်သာဝက ရဟန်းတို့တွင် ဝင်္ကန္တပုဏ္ဏား၏သား ဥပသေန-ရဟန်းသည် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး ဖြစ်ပေ၏”-
ဟု ချီးကျူး မြွက်ဆိုတော်မူကာ “သမန္တပါသာဒိက = ထက်ဝန်းကျင် (=ပရိသတ်နှင့်တကွ) ကြည်ညိုဖွယ်ရှိသော အရာ”ဝယ် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး = ဧတဒဂ်ရာထူး၌ ထားတော်မူလေ၏။
အရှင်ဥပသေနမထေရ် ပရိနိဗ္ဗာန် စံလွန်တော်မူခြင်းအကြောင်း
အခါတပါး၌ အရှင်သာရိပုတ္တရာမထေရ်နှင့် အရှင်ဥပသေန မထေရ်တို့သည် ရာဇဂြိုဟ်ပြည် ယင်းတိုက်တော သပ္ပသောဏ္ဍိက (မြွေပါးပျဉ်းနှင့်တူသော) လိုဏ်ဂူ၌ သီတင်းသုံး နေတော်မူကြကုန်၏။ ထိုအခါ အရှင်ဥပသေန၏ ကိုယ်ပေါ်၌ မြွေဆိုးတကောင် ကျ၍လာ၏။
(ဤ၌။ ။အရှင်ဥပသေနမထေရ်သည် ဆွမ်းစားပြီးနောက် သင်္ကန်းကြီးကို ကိုင်၍ = ဝတ်၍ လိုဏ်ရိပ် (=လိုဏ်အတွင်း)၌ ပြူတင်းပေါက်မှ ဝင်လာသော လေပြည်လေညှင်း တိုက်ခတ်အပ်လျက် ထိုင်နေကာ နှစ်ထပ်သင်းပိုင်ကို ချုပ်၍ နေတော်မူလေသည်။ ထိုခဏ၌ လိုဏ်မိုးပေါ်ဝယ် မြွေဆိုးငယ်၂-ကောင်တို့ မြူးထူးပျော်ပါး ကစားနေရာမှ တကောင်သည် လိမ့်ကျ၍ မထေရ်၏ ပခုံးစွန်း၌ လွှမ်းအုပ် တည်လာလေသည်။ ထိုမြွေသည်ကား မြွေကောင်းမဟုတ်၊ ဖုဋ္ဌဝိသခေါ်သည့် ထိရုံနှင့် အဆိပ်တက်သော မြွေဆိုးဖြစ်လေသည်။ ထို့ကြောင့် ကျရာနေရာမှစ၍ မထေရ်၏ကိုယ်၌ ထိုမြွေ၏ အဆိပ်သည် ဆီမီးတောက်က ဆီမီးကို ကုန်စေသည့်အလား တရိပ်ရိပ် ပျက်စေလျက် တက်လေ၏။
မထေရ်သည် အဆိပ်ပြင်းထန်စွာ တက်သည်ကို သိမြင်တော်မူ၍ အဆိပ်၏ ပကတိသဘောအားဖြင့် ကျလျှင်ကျခြင်း မီးဟုန်းဟုန်းတောက်ကာ ဖရိုဖရဲ ပျက်စီးနိုင်သော်လည်း မိမိ၏ တန်ခိုးအစွမ်းဖြင့်
၃၇၅
“ဤခန္ဓာကိုယ် အတ္တဘောသည် လိုဏ်အတွင်း၌ မပျက်စီးပါစေလင့်”ဟု အဓိဋ္ဌာန်တော်မူကာ ဟန့်တား၍ ထားတော်မူလေ၏။
ထို့နောင်မှ အရှင်ဥပသေနသည် ရဟန်းတို့ကို ခေါ်ပြီးလျှင် “ငါ့ရှင်တို့.. လာကြကုန်၊ ဤကိုယ်သည် ဤနေရာ၌ ဖွဲဆုပ်ကဲ့သို့ ဖရိုဖရဲ ကျဲမသွားမီ ငါ၏ ဤကိုယ်ကို ညောင်စောင်းငယ်ပေါ်သို့ တင်ပြီးလျှင် အပြင်သို့ ထုတ်ကြကုန်”ဟု မိန့်ဆိုလေ၏။ ထိုအခါ အရှင်သာရိပုတ္တရာမထေရ်သည် အရှင်ဥပသေနမထေရ်ကို-
“ငါတို့သည် အရှင်ဥပသေန၏ ကိုယ်အမူအရာ ဖောက်ပြန်ခြင်း, မျက်စိ-စသော ဣန္ဒြေတို့ ဖောက်ပြန်ခြင်းကို အလျင်းပင် မတွေ့မြင်ကြရပါကုန်၊ ထိုသို့ဖြစ်ပါလျက် အရှင်ဥပသေနသည် ‘ငါ့ရှင်တို့.. လာကြကုန်၊ ဤကိုယ်သည် ဤနေရာ၌ ဖွဲဆုပ်ကဲ့သို့ ဖရိုဖရဲ ကျဲမသွားမီ ငါ၏ ဤကိုယ်ကို ညောင်စောင်းငယ်ပေါ်သို့ တင်ပြီးလျှင် အပြင်သို့ ထုတ်ကြကုန်’ဟု ဤသို့ ပြောဆိုဘိ၏”–
ဟု မိန့်ဆိုတော်မူ၏။ ။(ဤ၌ သေခါနီးသော လူသာမန်တို့မှာ ကိုယ်လက်ဖောက်ပြန် တုန်လှုပ်ခြင်း, မျက်စိမျက်နှာပျက်ခြင်း စသည်တို့ ဖြစ်ကုန်သကဲ့သို့ အရှင်ဥပသေနမထေရ်မှာ ထိုအမူအရာများ လုံးဝမရှိသဖြင့် အရှင်သာရိပုတ္တရာက ထိုကဲ့သို့ မိန့်ဆိုတော်မူခြင်း ဖြစ်သည်)။
ထိုအခါ အရှင်ဥပသေနမထေရ်သည် အရှင်သာရိပုတ္တရာမထေရ်ကို-
“ငါ့ရှင်သာရိပုတ္တရာ.. အမှန်စင်စစ်အားဖြင့် ‘ငါသည် မျက်စိဟူ၍၎င်း, မျက်စိသည် ငါ့ဥစ္စာဟူ၍၎င်း, ငါသည် နား = နားသည် ငါတည်းဟူ၍၎င်း, နားသည် ငါ့ဥစ္စာဟူ၍၎င်း, ငါသည် နှာခေါင်းတည်း = နှာခေါင်းသည် ငါတည်းဟူ၍၎င်း, နှာခေါင်းသည် ငါ့ဥစ္စာဟူ၍၎င်း, ငါသည် လျှာတည်း = လျှာသည် ငါတည်းဟူ၍၎င်း, လျှာသည် ငါ့ဥစ္စာဟူ၍၎င်း,
၃၇၆
ငါသည် ကိုယ်တည်း = ကိုယ်သည် ငါတည်းဟူ၍၎င်း, ကိုယ်သည် ငါ့ဥစ္စာဟူ၍၎င်း, ငါသည် စိတ်တည်း = စိတ်သည် ငါတည်းဟူ၍၎င်း, စိတ်သည် ငါ့ဥစ္စာဟူ၍၎င်း’ ဤကဲ့သို့ ဒိဋ္ဌိဖြင့် အလွဲထင်မှု, တဏှာဖြင့် အလွဲထင်မှု ရှိနေသောပုဂ္ဂိုလ်၏ (သန္တာန်မှာ)သာ (သေခါနီးအခါ) ကိုယ်အမူအရာ ဖောက်ပြန်ခြင်း, မျက်စိ-စသော ဣန္ဒြေတို့ ဖောက်ပြန်ခြင်းများ ဖြစ်လေရာ၏။
ငါ့ရှင်သာရိပုတ္တရာ.. အမှန်စင်စစ်အားဖြင့် ‘ငါသည် မျက်စိတည်း = မျက်စိသည် ငါတည်းဟူ၍၎င်း, မျက်စိသည် ငါ့ဥစ္စာတည်း ဟူ၍၎င်း, (ပ) ငါသည် စိတ်တည်း = စိတ်သည် ငါတည်းဟူ၍၎င်း, စိတ်သည် ငါ့ဥစ္စာတည်း ဟူ၍၎င်း’ ဤကဲ့သို့ ဒိဋ္ဌိဖြင့် အလွဲထင်မှု, တဏှာဖြင့် အလွဲထင်မှု လုံးဝမရှိသော ငါ၏(သန္တာန်မှာ) ယခုလို သေခါနီးအခါ ကိုယ်အမူအရာ ဖောက်ပြန်ခြင်း, မျက်စိ-စသော ဣန္ဒြေတို့ ဖောက်ပြန်ခြင်းများ အဘယ်မှာ ဖြစ်နိုင်မည်နည်း = မဖြစ်သည်သာတည်း”-
ဟု ပြန်ကြား လျှောက်ထားလေ၏။ ထိုအခါ အရှင်သာရိပုတ္တရာ မထေရ်သည် အရှင်ဥပသေနမထေရ်ကို-
“အရှင်ဥပသေန၏ သန္တာန်မှာ ယခုလို သေခါနီးအခါ ကိုယ်အမူအရာ ဖောက်ပြန်ခြင်း, မျက်စိ-စသော ဣန္ဒြေတို့ ဖောက်ပြန်ခြင်းများ မဖြစ်ပဲရှိမှာပ၊ အရှင်ဥပသေနသည် အချိန်ကြာမြင့်စွာကပင် ငါဟု-စွဲယူမှု = ဒိဋ္ဌိ, ငါ့ဥစ္စာဟု-စွဲယူမှု = တဏှာ, ငါဟု-ထောင်လွှားမှု = မာနာနုသယ = ဤတရားသုံးပါးကို အကြွင်းမဲ့ ပယ်နုတ်အပ်ပြီးပြီကိုး၊ ထို့ကြောင့်ပင် အရှင်ဥပသေန၏ သန္တာန်မှာ ‘ငါသည် မျက်စိတည်း = မျက်စိသည် တည်းဟူ၍၎င်း, မျက်စိသည် ငါ့ဥစ္စာတည်း ဟူ၍၎င်း, (ပ) ငါသည် စိတ်တည်း = စိတ်သည် ငါတည်းဟူ၍၎င်း,
၃၇၇
စိတ်သည် ငါ့ဥစ္စာတည်း ဟူ၍၎င်း’ ဤကဲ့သို့ ဒိဋ္ဌိဖြင့် အလွဲထင်မှု, တဏှာဖြင့် အလွဲထင်မှုများ လုံးဝ မဖြစ်နိုင်တော့ချေ”–
ဟု ချီးမွမ်းစကား မိန့်ကြားတော်မူလေ၏။
ထို့နောက် ရဟန်းတို့သည် အရှင်ဥပသေနမထေရ်၏ ကိုယ်ကို ညောင်းစောင်းငယ်ပေါ်သို့ တင်ပြီးလျှင် အပြင်သို့ ထုတ်ဆောင်ကြလေကုန်၏။ ထိုအခါ အရှင်ဥပသေနမထေရ်၏ ကိုယ်သည် ထိုနေရာ၌ပင် (အပြင်သို ထုတ်၍ထားရာ အရပ်ဝယ် ညောင်စောင်းငယ်ပေါ်မှာပင်) ဖွဲဆုပ်ကဲ့သို့ ဖရိုဖရဲ ကျဲ၍သွားကာ ပရိနိဗ္ဗာန် ဝင်စံချုပ်ငြိမ်း ဘုံဇာတ်သိမ်းတော်မူလေသတည်း။
(ဤအကြောင်းအရာများကား သဠာယတနဝဂ္ဂသံယုတ် ပိဋကတ်မြန်မာပြန် “သံ မြန် ၂” မျက်နှာ ၂၅၉၊ ဥပသေနအာသီဝိသသုတ်နှင့် ၎င်းအဖွင့် အဋ္ဌကထာတို့၌ လာရှိ၏)။
ဤကား အရှင်ဥပသေန-ဝင်္ကန္တပုတ္တမထေရ် အကြောင်းတည်း။
**********
(၂၅) အရှင်ဒဗ္ဗမထေရ်အကြောင်း
(က) မထေရ်၏ ရှေးဆုတောင်း
ဤအရှင်ဒဗ္ဗမထေရ်အလောင်း သူတော်ကောင်းသည်လည်း ပဒုမုတ္တရ မြတ်စွာဘုရားရှင် လက်ထက်တော်အခါ ဟံသာဝတီ မင်းနေပြည်ဝယ် အမျိုးကောင်းအိမ်၌ ဖြစ်၍ အရွယ်သို့ ရောက်လတ်သော် ရှေးမထေရ် အလောင်းများနည်းတူ ကျောင်းတော်သို့ သွားရောက်ကာ တရားနာစဉ် ပဒုမုတ္တရ မြတ်စွာဘုရားရှင်က ရဟန်းတော်တပါးကို “ရဟန်းသံဃာအတွက် နေရာခင်းပေးကြသော ရဟန်းတို့တွင် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး = ဧတဒဂ်ရာထူး”၌ ထားတော်မူသည်ကို တွေ့မြင်ရ၍ အဓိကာရကောင်းမှု ကုသိုလ်ကို ပြုပြီးလျှင် ထိုရာထူး = ဌာနန္တရကို ဆုတောင်းပတ္ထနာမှု ပြုလေသည်။ မြတ်စွာဘုရားသည် ထိုအမျိုးကောင်းသား၏ ဆုတောင်းပတ္ထနာချက် အန္တရာယ်မရှိ ပြည့်စုံမည်ကို မြင်တော်မူ၍ ရှေးနည်းအတူ
၃၇၈
ဗျာဒိတ်စကား မိန့်ကြားတော်မူကာ ကျောင်းတော်သို့ ဖဲကြွတော်မူလေ၏။
တောင်ထိပ်၌ တရားအားထုတ်ခြင်း
ထိုအမျိုးကောင်းသားသည် အသက်ထက်ဆုံး ကုသိုလ်ကောင်းမှုကို ပြု၍ နတ်ပြည် လူ့ပြည်တို့၌ ကျင်လည်ကျက်စားလျက် ကဿပမြတ်စွာ သာသနာတော် ဆုတ်နစ်(အားနွဲ့)သော အခါဝယ် အမျိုးကောင်းသားဖြစ်ကာ သာသနာဝန်ထမ်း ရဟန်းပြုလေသည်။ ထိုရဟန်းနှင့် အတူတကွ အခြားရဟန်းတော် ခြောက်ပါး ဤသို့အားဖြင့် သူတော်ကောင်း ရဟန်းတော် ခုနစ်ပါးတို့သည် စိတ်တူသဘောတူဖြစ်ကြ၍ သာသနာတော်၌ မရိုသေမှု ပြုကြသည့် အခြားသူများကို မြင်တွေ့ကြရလေလျှင် “ငါတို့သည် ဤမြို့တွင်း, ရွာတွင်း၌ နေ၍ အဘယ်သာသနာမှု ပြုနိုင်ကုန်အံ့နည်း = မပြုနိုင်ကြမည်သာ ဖြစ်ကုန်၏၊ တနေရာရာ၌ သွားရောက်ကြကာ ရဟန်းတရား ပွါးများကြိုးကုတ် အားထုတ်ကြ၍ သံသရာဝဋ်ဒုက္ခဆုံးအောင် ပြုကြကုန်စို့” ဟု တိုင်ပင် ညီညွတ်ကြကာ အလွန်မြင့်သော တောင်တတောင်သို့ သွားရောက်ကြ၍ လှေကားဖြင့် တောင်ထိပ်သို့ တက်ရောက်ကြပြီးလျှင် “မိမိ၏ စိတ်အစွမ်းကို သိသူတို့သည် လှေကားကို တွန်းချလိုက်ကြကုန်လော့၊ အသက်၌ တွယ်တာကုန်သော သူတို့သည် ပြန်၍ ဆင်းကြကုန်လော့၊ နောက်အခါကျမှ နှလုံးပူပန်ရှိကြသည် မဖြစ်ကြလင့်”ဟု ပြောဆို၍ ရဟန်းတော် ခုနစ်ပါးလုံးပင် အသက်ကိုစွန့်၍ ရဟန်းတရား အားထုတ်ရန် စိတ်သဘောတူညီကြလျက် လှေကားကို တွန်းချလိုက်ကြပြီးလျှင် “ငါ့ရှင်တို့.. ရဟန်းတရား အားထုတ်မှု၌ မမေ့မလျော့သူများ ဖြစ်ကြကုန်လော့”ဟု အချင်းချင်း ဆုံးမတော်မူကြ၍ မိမိတို့ စိတ်နှစ်သက်ရာ အရပ်တို့၌ နေထိုင်ကြပြီးလျှင် ရဟန်းတရားကို အသက်စွန့်၍ ပွါးများကြိုးကုတ် အားထုတ်ကြလေကုန်၏။
ထိုရဟန်းတော် ခုနစ်ပါးတို့အနက် သံဃမထေရ်ကြီးသည် ငါးရက်မြောက်သောနေ့၌ အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်၍
၃၇၉
“ငါ့အဖို့ရာ ရဟန်းကိစ္စ ပြီးလေပြီ၊ ငါသည် ဤတောင်ထိပ်၌ အဘယ်အမှု ပြုရအံ့နည်း = ပြုရန်မရှိတော့ပြီ”ဟု ဆင်ခြင်တော်မူ၍ တန်ခိုးဖြင့် မြောက်ကျွန်းမှ ဆွမ်းကို ယူဆောင်တော်မူခဲ့ပြီးလျှင် ကျန်သော အဖော်ရဟန်း ခြောက်ပါးတို့ကို “ငါ့ရှင်တို့.. ဤဆွမ်းကို ဘုဉ်းပေးကြကုန်လော့၊ ဆွမ်းခံခြင်းကိစ္စသည် ငါ့တာဝန်ရှိပါစေ၊ ငါ့ရှင်တို့သည် မိမိ၏ ကမ္မဋ္ဌာန်းအလုပ်ကိုသာ အားထုတ်ကြကုန်လော့”ဟု အားပေးစကား ပြောကြားလေ၏။ ထိုအခါ ကျန်သော ရဟန်းတော် ခြောက်ပါးတို့သည် “ငါ့ရှင်.. ငါတို့သည် လှေကားကို တောင်ပေါ်မှ တွန်းချလိုက်ကြစဉ်က ‘အကြင်သူသည် ရှေးဦးစွာ လောကုတ္တရာတရားကို မျက်မှောက်ပြုရ၏။ ထိုသူသည် ဆွမ်းခံ၍ ကျွေးရမည်၊ ထိုသူ ယူဆောင်လာသော ဆွမ်းကို ကျန်သော ရဟန်းတို့သည် စားကြ၍ ရဟန်းတရားကို အားထုတ်ကြလိမ့်မည်’ဟူ၍များ ကတိကဝတ်စကား ပြောကြားခဲ့ပါကုန်သလော”ဟု မေးကြလေကုန်၏။ သံဃထေရ်ကြီးက “ထိုသို့ ပြောကြားခဲ့မှု မရှိပါ ငါ့ရှင်တို့..”ဟု မိန့်ဆိုလေလျှင် ကျန်သော ရဟန်းတော် ခြောက်ပါးတို့သည် “အရှင်ဘုရားတို့သည် မိမိ၏ ရှေးကောင်းမှု အကြောင်းကြောင့် လောကုတ္တရာတရားကို အရဟတ္တဖိုလ်ပေါက် ရရောက်တော်မူခဲ့ကြပါပြီ၊ တပည့်တော်တို့သည်လည်း စွမ်းနိုင်ကြပါမူ သံသရာဝဋ်ဒုက္ခအဆုံးကို ပြုနိုင်ကြပါလိမ့်မည်၊ အရှင်ဘုရားတို့သည် အလိုရှိရာအရပ်သို့ ကြွတော်မူကြပါကုန်လော့”ဟု လျှောက်ထားကြလေကုန်၏။
သံဃထေရ်ကြီးသည် ထိုရဟန်းတော် ခြောက်ပါးတို့ကို သိစေခြင်းငှါ မစွမ်းနိုင်ရကား အနည်းနည်း ပြောဆို၍ မရသည့်အဆုံး၌ ချမ်းသာရာအရပ်ဝယ် ဆွမ်းဘုဉ်းပေး၍ အလိုရှိရာသို့ ကြွသွားတော်မူလေ၏။ အခြားတပါး အနုထေရ် (=ဒုတိယထေရ်)သည် ခုနစ်ရက်မြောက်သောနေ့၌ အနာဂါမိဖိုလ်သို့ ရောက်၍ ရှေး မထေရ်ကြီးနည်းတူပင် မြောက်ကျွန်းမှ ဆွမ်းကို ယူဆောင်လာ၍ ဖိတ်မန်စကား ပြောကြားပါသော်လည်း ရှေးအတူပင် မရသည့်အဆုံး၌ ချမ်းသာရာအရပ်ဝယ် ဆွမ်းဘုဉ်းပေး၍
၃၈၀
အလိုရှိရာအရပ်သို့ ကြွသွားတော်မူလျက် ထိုဘဝမှ စုတိပြတ်ကြွေ သေလွန်လတ်သော် သုဒ္ဓါဝါသဗြဟ္မာ့ဘုံ၌ ဖြစ်လေ၏။
(ခ) နောက်ဆုံးဘဝ ရဟန်းပြုခြင်း
ကျန်သော မထေရ်ငါးပါးတို့သည် ထိုဘဝ၌ မဂ်ဖိုလ်တရားထူးကို မရကြပဲ ထိုဘဝမှ စုတေကြလေသော် ဗုဒ္ဓန္တရ အသင်္ချေယျ တကပ်ပတ်လုံး နတ်ပြည် လူ့ပြည်တို့၌ ကျင်လည်ကျက်စားကြ၍ အကျွန်ုပ်တို့၏ မြတ်စွာဘုရားရှင် ပွင့်ထွန်းတော်မူရာ ကာလဝယ် ထိုထိုအမျိုးတို့၌ ဖြစ်ကြလေကုန်၏။ (၁) တယောက်သည် ဂန္ဓာရတိုင်း တက္ကသိုလ်ပြည်၌ မင်းနန်းတော်ဝယ် (ပုက္ကုသာတိမင်း) ဖြစ်၍လာ၏၊ (၂) အခြားတယောက်သည် ပဗ္ဗတေယျတိုင်း (တနည်း မဇ္ဈန္တိကတိုင်း)ဝယ် ပရိဗိုဇ်မ၏ဝမ်း၌ (သဘိယပရိဗိုဇ်) ဖြစ်၍လာ၏၊ (၃) အခြားတယောက်သည် ဗာဟိယတိုင်းဝယ် သူကြွယ်အိမ်၌ (ဗာဟိယ) ဖြစ်၍လာ၏။ (၄) အခြားတယောက်သည် ရာဇဂြိုဟ်ပြည်ဝယ် သူကြွယ်အိမ်၌ (ကုမာရကဿပသူငယ်) ဖြစ်၍လာ၏၊ (၅) အခြားတယောက် (=ဤဒဗ္ဗမထေရ်၏အလောင်း)သည် မလ္လတိုင်း အနုပီယမြို့ဝယ် မလ္လမင်းတဦး၏ နန်းအိမ်၌ ပဋိသန္ဓေ ယူနေလာလေ၏။
ထိုသူငယ်၏ မိခင်သည် သူငယ်ကို ဖွားမြင်ခါနီးကာလ၌ စုတိပြတ်ကြွေ သေလွန်ခဲ့လေသည်။ ထိုမိခင်၏ ဥတုဇရုပ်ကလာပ်ကို သုသာန်သို့ ဆောင်ယူကြကာ ထင်းပုံထက်၌တင်၍ ဖုတ်ကြည်း မီးသင်္ဂြိုဟ်ကြလေကုန်၏။ ထိုမိခင်၏ ဝမ်းသားလွှာသည် မီးအရှိန် ပြင်းထန်စွာ လောင်ဟပ်ရကား နှစ်ခြမ်းကွဲ၍ သွားလေသည်။ သူငယ်သည် မိမိ၏ကောင်းမှု ကုသိုလ်အစွမ်းကြောင့် ကောင်းကင်သို့ လွင့်စဉ် ပျံတက်ကာ တခုသော နေဇာမြက်ပုံပေါ်၌ ကျလေ၏၊ ထိုသူငယ်ကို ကောက်ယူခဲ့ကြ၍ အဖွားဖြစ်သူအား ပေးအပ်ကြလေသည်။ အဖွားဖြစ်သူသည် ထိုသူငယ်၏ အမည်ကို မှည့်လတ်သော် နေဇာမြက်ပုံပေါ်၌ ကျရောက်ကာ
၃၈၁
အသက်ရှင်ရလေသောကြောင့် “ဒဗ္ဗ”ဟူ၍ သူငယ်၏အမည်ကို မှည့်ခေါ်လေ၏။
(ဤ၌။ ။ဒဗ္ဗတ္ထမ္ဘေ နိပတိ-ဟု အင်္ဂုတ္တိုရ်အဋ္ဌကထာ, သာရတ္ထဒီပနီဋီကာ, ထေရဂါထာ အဋ္ဌကထာတို့၌ ဖွင့်ပြသောကြောင့် “ထင်းပုံ (သို့မဟုတ် သစ်သားတိုင်အနီး)၌ ကျရောက်လေ၏”ဟု အနက်မြန်မာ ပြန်ဆိုသင့်သော်လည်း အပဒါန်ပါဠိတော် ဒုတိယအုပ် မျက်နှာ ၁၂၄၊ ဒဗ္ဗ-မလ္လပုတ္တထေရာပဒါန် ဂါထာနံပါတ် ၁၄၃-၌ “ပတိတော ဒဗ္ဗပုဉ္ဇမှိ၊ တတော ဒဗ္ဗောတိ ဝိဿုတာ”ဟူ၍ လာသောကြောင့် “နေဇာမြက်ပုံပေါ်၌ ကျလေ၏”ဟု မြန်မာပြန်ဆိုသည်၊ ထင်းပုံ (သို့မဟုတ်) သစ်သားတိုင်၌ကျလျှင် သက်သာမည်မဟုတ်။ ဒဗ္ဗသဒ္ဒါသည် နေဇာမြက်ကိုလည်း ဟောသည်၊ ဒဗ္ဗပုဉ္ဇမှိ = နေဇာမြက်ပုံပေါ်၌။ ပတိတော = ကျလေပြီ-ဟု အနက်ပေးမှသာ အနက်လည်းသိသာ အသက်ရှင်ဖွယ်ရာလည်း ရှိလေသည်။)
ဒဗ္ဗသူငယ် အသက်ခုနစ်နှစ်အရွယ် ရှိသောအခါ၌ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ရဟန်းအပေါင်း ခြံရံလျက် မလ္လတိုင်း၌ ဒေသစာရီ ကြွချီတော်မူလတ်သော် အနုပီယမြို့သို့ ရောက်၍ အနုပီယသရက်တော၌ သီတင်းသုံး နေထိုင်တော်မူ၏။ ဒဗ္ဗသူငယ်သည် မြတ်စွာဘုရားကို ဖူးမြော်ရ၍ သဒ္ဓါကြည်ညိုလှသောကြောင့် ရှင်ရဟန်းပြုလိုရကား အဖွားဖြစ်သူကို “အို အဖွား.. အကျွန်ုပ်သည် မြတ်စွာဘုရား အထံတော်၌ ရှင်ရဟန်း ပြုပါရစေ”ဟု ခွင့်ပန် ပြောကြားလေ၏။ အဖွားဖြစ်သူသည် “ကောင်းပြီ ချစ်မြေး..”ဟု ပြောဆိုကာ ဒဗ္ဗသူငယ်ကို ခေါ်ဆောင်၍ မြတ်စွာဘုရားရှင် ထံတော်သို့ သွားရောက်ပြီးလျှင် “မြတ်စွာဘုရား.. ဤတပည့်တော်မ၏မြေး ဒဗ္ဗသူငယ်ကို ရှင်ရဟန်း ပြုပေးတော်မူကြပါဘုရား”ဟု လျှောက်ထားလေ၏။
မြတ်စွာဘုရားသည် ကိုယ်တော်မြတ်၏ အနီး၌ရှိသော ရဟန်းတော်တပါးအား “ရဟန်း.. ဤသူငယ်ကို ရှင်ပြုပေးလိုက်လော့”ဟု မိန့်တော်မူကာ အချက်အမှတ် ပေးတော်မူလေ၏။ ထိုမထေရ်သည် မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ စကားတော်ကို ကြားနာပြီးနောက် ဒဗ္ဗသူငယ်ကို ရှင်ပြုပေးလတ်သည်ရှိသော် တစပဉ္စက-ကမ္မဋ္ဌာန်းကို
၃၈၂
ပြောကြားလေ၏။ (ဆံရိတ်ခြင်းသည် ရှင်ပြုမှုအစ ဖြစ်သည်။ ဆံရိတ်ခါနီးဝယ် တစပဉ္စက-ကမ္မဋ္ဌာန်းကို ရှင်ပြုပေးသော ဆရာက ရှင်လောင်းအား ပြောပြရမြဲဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် ဒဗ္ဗသူငယ်သည် ဆရာမထေရ် ပြောပြသည့် တစပဉ္စက-ကမ္မဋ္ဌာန်းကို စီးဖြန်း နှလုံးသွင်းလျက် ဆံအရိတ် ခံနေလေသည်)။
ဒဗ္ဗသူငယ်သည် မဂ်ဖိုလ်ရကြောင်း ရှေးကောင်းမှုနှင့် ပြည့်စုံသူ ဖြစ်သည့်ပြင် လွန်ခဲ့သော ကမ္ဘာတသိန်းထက်က ပဒုမုတ္တရ မြတ်စွာဘုရားရှင် အထံတော်ဝယ် မဟာသာဝက ဗောဓိဆုပန် ဗျာဒိတ်ခံခဲ့သူ ဖြစ်ရကား ပဌမဆံအဝန်းကို ရိတ်ချလိုက်လျှင်ပင် သောတာပတ္တိဖိုလ်၌ တည်လေ၏၊ ဒုတိယဆံအဝန်းကို ရိတ်ချလိုက်သောအခါ သကဒါဂါမိဖိုလ်၌ တည်၍, တတိယဆံအဝန်းကို ရိတ်ချလိုက်သောအခါ အနာဂါမိဖိုလ်၌ တည်ပြီးလျှင် ဆံအားလုံးကို ရိတ်ချလိုက်ခြင်းနှင့် အရဟတ္တဖိုလ်ကို မျက်မှောက်ပြုရခြင်း ဤနှစ်ပါးသည် မရှေးမနှောင်း တပြိုင်နက်ဖြစ်ကာ သင်ဓုန်းကိစ္စ နောက်ဆုံးအဖျား၌ ရဟန္တာဖြစ်လေ၏။
မြတ်စွာဘုရားသည် မလ္လတိုင်း၌ ချေချွတ်ရမည့် သတ္တဝါရှိသလောက် နေတော်မူ၍ ရာဇဂြိုဟ်ပြည်သို့ ကြွရောက်ပြီးလျှင် ဝေဠုဝန်ကျောင်းတိုက်၌ ယာပိုထ်မွေ့လျော် နေတော်မူ၏။ မြတ်စွာဘုရားနှင့် အတူတကွ အရှင်ဒဗ္ဗ ရဟန္တာမထေရ်သည်လည်း လိုက်ပါတော်မူခဲ့လေသည်။ ရာဇဂြိုဟ်ပြည်၌ အရှင်ဒဗ္ဗ ရဟန္တာသည် ဆိတ်ငြိမ်ရာသို့ကပ်လျက် မိမိ၏ ရဟန်းအလုပ်ကိစ္စ ပြီးစီးခြင်းကို ရှုမြင်တော်မူ၍ သံဃဝေယျာဝစ္စကို ပြုလုပ်ဆောင်ရွက်ရန် မိမိကိုယ်ကို ယှဉ်စေလိုရကား “ငါသည် သံဃာတော်အတွက် နေရာကိုလည်း ခင်း, ဆွမ်းကိုလည်း ညွှန်းရပါမူ ကောင်းလေစွာ့”ဟု ကြံစည်ဆင်ခြင်မိလေ၏။ အရှင်ဒဗ္ဗရဟန္တာသည် မြတ်စွာဘုရားရှင်ထံတော်သို့ သွားရောက်၍ မိမိ၏ အကြံအစည်ကို လျှောက်ထားလေသော် မြတ်စွာဘုရားသည် အရှင်ဒဗ္ဗရဟန္တာအား သာဓုကောင်းကြီး ပေးတော်မူ၍ (၁) သံဃာအတွက် နေရာခင်းသော ရဟန်းဟု သံဃာက သမုတ်ခြင်း =
၃၈၃
အသိအမှတ်ပြုခြင်း = သေနာသနပညာပကသမ္မုတိ၊ (၂) သံဃာအတွက် ဆွမ်းညွှန်းသော ရဟန်းဟု သံဃာက သမုတ်ခြင်း = အသိအမှတ်ပြုခြင်း = ဘတ္တုဒ္ဒေသကသမ္မုတိ = ဤသမ္မုတိနှစ်ရပ်ကို နှင်းအပ်တော်မူလေ၏။
ထို့နောက် အရှင်ဒဗ္ဗရဟန္တာကို “ဤဒဗ္ဗသည် ခုနစ်နှစ်အရွယ် ငယ်သူဖြစ်လျက် ကြီးမြတ်သော အရာဌာန (ပဋိသမ္ဘိဒါပတ္တ ဆဠဘိည တေဝိဇ္ဇရဟန္တာအဖြစ်)၌ တည်လေသည်”ဟု နှစ်သက်အားရ ကျေနပ်တော်မူကာ မြတ်စွာဘုရားသည် ခုနစ်နှစ်အရွယ် ငယ်စဉ်အခါ၌ပင်လျှင် ရဟန်းပဉ္စင်း ပြုစေလေသည်။ (ဤကိုထောက်၍ အခြားတပါးသော အသက်ငယ်ငယ်နှင့် ရဟန္တာဖြစ်ကြသော ပဏ္ဍိတသာမဏေ, သံကိစ္စသာမဏေ, သောပါကသာမဏေ, အရှင်သာရိပုတ္တရာ၏ ညီထွေး ခဒိရဝနိယ = ရှားတောကျောင်းနေ ရှင်ရေဝတ သာမဏေငယ်- စသည်တို့ကိုလည်း အသက်နှစ်ဆယ်ပင် မပြည့်ကြသေးစေကာမူ အရဟတ္တဖိုလ် ဂုဏ်ကျေးဇူးကို ထောက်၍ ငယ်ငယ်နှင့်ပင် ရဟန်းပဉ္စင်း ပြုပေးစေတော်မူသည်ဟု မှတ်ယူရာ၏။ ထိုအရှင်မြတ်တို့ကို အသက်ပင် ငယ်ကြသော်လည်း အရဟတ္တဖိုလ်ဂုဏ်က ကြီးကျယ်လှသောကြောင့် (ဝါ) မြဲမြံခိုင်ခံ့သော သိက္ခာဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံကြသောကြောင့် “ထေရ = မထေရ်”ဟူ၍ ကျမ်းဂန်တို့၌ ခေါ်ဆိုသုံးနှုန်း ရေးသား ဖွင့်ဆိုအပ်၏-ဟုလည်း အထူးမှတ်ယူရာ၏)။
အရှင်ဒဗ္ဗမထေရ်သည် ရဟန်းဖြစ်ပြီးသော အချိန်မှစ၍ ရာဇဂြိုဟ်ပြည်ကို မှီ၍ နေတော်မူကြသည့် ရဟန်းတော် အားလုံးတို့အတွက် အိပ်ရာနေရာများကိုလည်း ခင်း၍ ပေးတော်မူ၏၊ သံဃာအတွက် ဒါယကာတို့ လှူဒါန်းသော ဆွမ်းကိုလည်း တာဝန်ယူ လက်ခံ၍ ထေရ်စဉ်ဝါစဉ် မမှားရအောင် ညွှန်ကြားတော်မူ၏။
ထိုအရှင်ဒဗ္ဗမထေရ်၏ “ငါ့ရှင်တို့.. မလ္လမင်းသားဖြစ်သော အရှင်ဒဗ္ဗမထေရ်သည် အကျင့်သဘောချင်း တူညီကြသည့် ရဟန်းတော်တို့၏အတွက် နေရာအရပ် တခုတည်း၌ အိပ်ရာနေရာကို ခင်းပေးသတဲ့၊ ဝေးသောအရပ်၌လည်း အာဂန္တုရဟန်းတို့
၃၈၄
ညွှန်ကြားသည့်အတိုင်း အိပ်ရာနေရာကို ခင်းပေးသည်သာလျှင် ဖြစ်သတဲ့၊ မသွားနိုင်သော ရဟန်းတို့ကိုလည်း မိမိတန်ခိုးဖြင့် ပင့်ဆောင့်သတဲ့”ဟူသော သံဃနေရာခင်းရာ၌ စိတ်ရင်းကောင်းမှု သတင်းသည် အလုံးစုံသော အရပ်မျက်နှာတို့၌ ထင်ရှား ကျော်ကြားလျက် ရှိလေ၏။
ထိုအခါ အရှင်ဒဗ္ဗမထေရ်ကို အာဂန္တုရဟန်းတို့သည် အချိန်ဟုတ်သည်၌၎င်း, အချိန်မဟုတ်သည်၌၎င်း “ငါ့ရှင်.. ငါတို့အတွက် ဇီဝကသရက်ဥယျာဉ် ကျောင်းတိုက်၌ နေရာကို ခင်းပေးပါလော့၊ (အခြားရဟန်းများကလည်း) ငါ့ရှင်.. ငါတို့အတွက်တော့ သားတို့အား ဘေးမဲ့ပေးရာ မဒ္ဒကုစ္ဆိဥယျာဉ် ကျောင်းတိုက်၌ နေရာကို ခင်းပေးပါလော့” ဤသို့ စသည်ဖြင့် ဝေးလံသော ကျောင်းတိုက်တို့၌ နေရာခင်းပေးရန် ညွှန်ကြားပြောဆိုကြ၍ အရှင်ဒဗ္ဗ၏ တန်ခိုးဣဒ္ဓိကို ကြည့်ရှုကာ လိုက်ပါကြလေ၏။ အရှင်ဒဗ္ဗမထေရ်သည်လည်း မိမိတန်ခိုးဖြင့် မနောမယ ရုပ်ပွါးကိုယ်များကို စီမံပြုပြင်၍ မထေရ် တပါးတပါးအတွက် မိမိနှင့်တူသည့် နိမ္မိတရုပ်ပွါး ရဟန်း တပါးစီ တပါးစီ ထည့်ပေးပြီးလျှင် ဆီမီးတိုင်ကြီးပမာ အလျှံခြည်ဝါ တောက်ပစွာသော လက်ချောင်းဖြင့် အာဂန္တုရဟန်းတို့၏ ရှေ့မှ ရှေ့မှ သွားပြီးလျှင် “ဤကား ညောင်စောင်းပါဘုရား၊ ဤကား အင်းပျဉ်ပါဘုရား”- ဤသို့စသည် အပြည့်အစုံ လျှောက်ထားပြောဆို၍ အိပ်ရာနေရာကို ခင်းပေးပြီးလျှင် မိမိ၏ နေရာကျောင်းသို့သာလျှင် ပြန်ကြွလေ၏။ (ဤကား အကျဉ်းတည်း၊ အကျယ်ဝတ္ထုကြောင်းကား ဝိနည်းပါရာဇိကဏ်ပါဠိတော် ဒုဋ္ဌဒေါသသိက္ခာပုဒ် “ဝိ ၁၊ ၂၄၃-မျက်နှာ”၌ လာရှိ၏)။
(ဂ) ဧတဒဂ်ဘွဲ့ထူး ရတော်မူခြင်း
မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ဖော်ပြရာပါ သံဃာအတွက် နေရာခင်းခြင်း၌ စိတ်ရင်းကောင်းမှု, လိမ္မာမှု အကြောင်းအရာများကို အဋ္ဌုပ္ပတ်ပြု၍ နောက်တချိန်ဝယ် အရိယာသံဃာတို့ အလယ်၌ ထိုင်နေတော်မူလျက် အရှင်ဒဗ္ဗမထေရ်ကို-
၃၈၅
“ဧတဒဂ္ဂံ ဘိက္ခဝေ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ သေနာသနပညာပကာနံ ယဒိဒံ ဒဗ္ဗော မလ္လပုတ္တော = ရဟန်းတို့.. သံဃာအတွက် နေရာခင်းကြသော ငါဘုရား၏ တပည့်သာဝက ရဟန်းတို့တွင် မလ္လမင်းသားဖြစ်သော ဒဗ္ဗရဟန်းသည် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး ဖြစ်ပေ၏”-
ဟု ချီးကျူး မြွက်ဆိုတော်မူကာ “သေနာသနပညာပက = သံဃာအတွက် လိုလေသေးမရှိရအောင် နေရာခင်းသော အရာ”ဝယ် ဧတဒဂ်ရာထူး၌ ထားတော်မူလေ၏။
(ဤ၌။ ။အရှင်ဒဗ္ဗမထေရ်၏ အဖို့ရာ သေနာသနပညာပကသမ္မုတိ ရသောအချိန်မှ စ၍ သံဃာအတွက် အိပ်ရာနေရာ ခင်းသောအခါဝယ် ရာဇဂြိုဟ်ပြည်၏ ပတ်ဝန်းကျင်မှာ တည်ရှိသော ကျောင်းတိုက်ကြီး တဆယ့်ရှစ်တိုက်တို့၌ တံမြက်လှည်းအပ်သော ပရိဝုဏ်ဟူ၍၎င်း, မသုတ်သင်အပ် မပြုပြင်အပ်သော အိပ်ရာနေရာဟူ၍၎င်း, မဆေးကြော မသုတ်သင်အပ်သော ညောင်စောင်း, အင်းပျဉ်ဟူ၍၎င်း, မတည်ထားအပ်သော သောက်ရေ သုံးဆောင်ရေ = သောက်ရေ သုံးဆောင်ရေ မတည်ထားအပ်သော ဟူ၍၎င်း မရှိချေ။ ထို့ကြောင့် သေနာသနပညာပက = သံဃာအတွက် အိပ်ရာနေရာခင်းသော အရာဝယ် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး = ဧတဒဂ်ဘွဲ့ရပုဂ္ဂိုလ် ဖြစ်ရလေသည်)။
မထေရ်မြတ် အစွပ်စွဲခံရခြင်း
ထိုသို့စဉ် သူတော်ကောင်းစင်စစ် ဖြစ်တော်မူပါလျက်လည်း မထေရ်မြတ်ကို မေတ္တိယရဟန်းနှင့် ဘူမဇကရဟန်းတို့ ခေါင်းဆောင်ကြသော ရဟန်းဆိုးတစုတို့က မေတ္တိယာ-မည်သော ဘိက္ခုနီမနှင့် မဟုတ်မတရား စွပ်စွဲကြလေသေးသည်။ (ထိုအကြောင်းအရာ အကျယ်ကို ဝိနည်းပါရာဇိကဏ် ပါဠိတော် သံဃာဒိသေသ ဒုဋ္ဌဒေါသသိက္ခာပုဒ်နှင့် ဝိနည်း စူဠဝဂ်ပါဠိတော် မြန်မာပြန် ၄-သမထက္ခန္ဓက ၂-သတိဝိနည်း မျက်နှာ ၁၈၅-မှစ၍ ကြည့်ရှု မှတ်ယူကုန်ရာ၏။) ထိုသို့ အစွပ်စွဲခံရခြင်းမှာ လွန်ခဲ့သော ကိုးဆယ့်တကမ္ဘာထက်က ဝိပဿီ မြတ်စွာဘုရား၏ တပည့်သာဝက ရဟန္တာတပါးကို စင်ကြယ်သော ပုဂ္ဂိုလ်ဟု သိလျက်
၃၈၆
မဟုတ်မတရား စွပ်စွဲခဲ့သော မကောင်းမှု အကုသိုလ်ကံကြောင့် ဖြစ်လေသည်။
မထေရ်မြတ် ပရိနိဗ္ဗာန်စံခြင်း
အရှင်ဒဗ္ဗမထေရ်သည် (ပရိနိဗ္ဗာန်စံယူမည့်) တနေ့သ၌ ရာဇဂြိုဟ်ပြည်အတွင်းသို့ ဆွမ်းခံကြွ၍ ဆွမ်းကိစ္စ ပြီးဆုံးပြီးနောက် ဝေဠုဝန်ကျောင်းတော်သို့ ရောက်လေသော် မြတ်စွာဘုရားအား ဝတ်ပြု၍ မိမိ၏ နေ့သန့်ရာအရပ်သို့ သွားရောက်ပြီးလျှင် ရေအိုးမှ ရေကို ခပ်ယူကာ ခြေကိုဆေး ကိုယ်များကို အေးအောင်ပြုပြီးနောက် စမ္မခဏ် = သားရေပိုင်းကိုခင်း၍ ထိုင်နေတော်မူလျက် အချိန်ကာလကိုပိုင်း၍ သမာပတ် ဝင်စားတော်မူလေသည်။
မထေရ်သည် ပိုင်းခြားအပ်သည့် အချိန်အတိုင်း သမာပတ်မှထ၍ မိမိ၏ အာယုသင်္ခါရ (=ရုပ်ဇီဝိတ, နာမ်ဇီဝိတ သန္တာန်အစဉ်)ကို ကြည့်ရှု ဆင်ခြင်တော်မူလေသော် နှစ်မုဟုတ် သုံးမုဟုတ်ခန့်သာ အာယုသင်္ခါရ ကြွင်းရှိတော့သည်ကို သိမြင်၍ “ငါသည် မြတ်စွာဘုရားအားလည်း မလျှောက်ထားပဲ သီတင်းသုံးဖော် သံဃာတော်တို့ကိုလည်း အသိမပေးပဲ ဤနေ့သန့်ရာ ယခုနေရာ၌ပင် ယခုထိုင်နေမြဲတိုင်း ဖြစ်၍သာ ပရိနိဗ္ဗာန် ဝင်စံလျှင် မသင့်လျော်သေး၊ ငါသည် မြတ်စွာဘုရားကို ဆည်းကပ်၍ ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော့မည့်အကြောင်း အသိပေးပြီးလျှင် မြတ်စွာဘုရားအား ရှိခိုးဝတ်ပြု၍ သာသနာတော်၏ သံသရာဝဋ်မှ ထွက်မြောက်စေတတ်ကြောင်း ကောင်းစွာဖော်ပြရန် ငါ၏ တန်ခိုးအာနုဘော်ကို ထင်စွာပြလျက် ကောင်းကင်၌ ထိုင်နေကာ တေဇောကသိဏဈာန်ကို ၀င်စားလျက် ပရိနိဗ္ဗာန်စံရမူ ကောင်းလေစွာ့၊ ဤသို့ တန်ခိုးပြပြီးမှ ပရိနိဗ္ဗာန် ဝင်စံရလျှင် (မေတ္တိယ, ဘူမဇက ရဟန်းတို့ မဟုတ်မတရား စွပ်စွဲထားသောကြောင့်) ငါ့အပေါ်ဝယ် မသဒ္ဓါ, မကြည်ညိုကြသော သူတို့၏ စိတ်အစဉ်ဝယ် သဒ္ဓါကြည်ညိုမှုတရား ဖြစ်ပွါးလာလိမ့်မည်၊ ထိုသို့ဖြစ်ခြင်းသည် ထိုသူတို့အဖို့ရာ ကာလရှည်စွာ စီးပွါးချမ်းသာအလို့ငှါ ဖြစ်လေရာ၏”ဟု ကြံစည်ပြီးလျှင်
၃၈၇
မြတ်စွာဘုရားရှင် ထံတော်မှောက်သို့ သွားရောက်ရှိခိုးကာ အပြစ်လွတ်ရာအရပ်၌ ထိုင်နေပြီးသော် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို “ပရိနိဗ္ဗာနကာလော မေ ဒါနိ သုဂတ = ကောင်းသောစကား မိန့်ကြားတော်မူတတ်သော မြတ်စွာဘုရား.. ယခုအခါ တပည့်တော်၏ အဖို့ရာ ပရိနိဗ္ဗာန်စံချိန် ရောက်လတ်ပါပြီဘုရား..”ဟု လျှောက် ထားလေ၏။
မြတ်စွာဘုရားသည်လည်း အရှင်ဒဗ္ဗ၏ အာယုသင်္ခါရကို ကြည့်ရှုဆင်ခြင်တော်မူ၍ ကုန်နေကြောင်းကို သိရှိတော်မူပြီးလျှင် “ချစ်သားဒဗ္ဗ.. ယခုအခါ သင်သည်ပင် ပရိနိဗ္ဗာန်ပြုရန် အချိန်ကို သိ၏”ဟု မိန့်တော်မူလေ၏။ ထိုအခါ အရှင်ဒဗ္ဗမထေရ်သည် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို ရိုသေမြတ်နိုး ရှိခိုး၍ သုံးပတ် လက်ျာရစ်လှည့်ကာ အရိုအသေပြုပြီးလျှင် အပြစ်လွတ်ရာအရပ်၌ ရပ်တည်လျက်-
“မြတ်စွာဘုရား.. တပည့်တော်သည် ကမ္ဘာတသိန်းကြာ ကာလပတ်လုံး အရှင်ဘုရားတို့နှင့် အတူတကွ ထိုထိုဘဝဝယ် တွေ့ဆုံနေထိုင်ခဲ့လျက် ကုသိုလ်ကောင်းမှုတို့ကို တပည့်တော် ပြုလုပ်ခဲ့သည်မှာ ဤယခု ရဟန္တာဖြစ်ခြင်းအကျိုးကို မျှော်ကိုးရည်ရွယ်၍ ပြုလုပ်ခဲ့ပါသည်ဘုရား၊ ထိုအကျိုးသည် ယခုအခါ အထွတ်အထိပ် (=အရဟတ္တဖိုလ်)ရောက် ပြည့်မြောက်ခဲ့ပါပြီ။ ဤယခု အရှင်ဘုရားတို့ကို ဖူးမြော်ခြင်းသည် နောက်ဆုံးဖူးမြော်ခြင်း ဖြစ်ပါသည်ဘုရား”–
ဟု ဝမ်းနည်းဖွယ်ရာ လျှောက်ထားလေ၏။ ထိုသို့ လျှောက်ထားရာ၌ ထိုအရပ်ဝယ် ရှိကြသော ရဟန်းတို့အနက် ပုထုဇန်, သောတာပန်, သကဒါဂါမ် ရဟန်းတို့တွင် အချို့ရဟန်းတို့သန္တာန်မှာ ကြီးစွာသော သနားခြင်း ဖြစ်လေသည်။ အချို့ရဟန်းတို့ကား ငိုကြွေးကြလေသည်။
ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားသည် အရှင်ဒဗ္ဗ၏ စိတ်ဖြစ်ပုံ အကြံအစည်ကို သိရှိပြီးလျှင် “ချစ်သားဒဗ္ဗ.. ထိုသို့ဖြစ်လျှင်
၃၈၈
သင်ချစ်သားသည် ငါဘုရားအား၎င်း, ရဟန်းသံဃာအား၎င်း (ပရိနိဗ္ဗာန် မဝင်စံမီ) တန်ခိုးပြာဋိဟာ ပြဦးလော့”ဟု မိန့်တော်မူလေ၏။ ထိုခဏမှာပင် အလုံးစုံသော ရဟန်းအပေါင်းသည် တညီတညွတ်တည်း စည်းဝေးပြီးသား ဖြစ်လေ၏။ ထိုအခါ အရှင်ဒဗ္ဗမထေရ်သည် “တပါးတည်းက အများဖြစ်ခြင်း, အများကြီးက တပါးတည်းဖြစ်ခြင်း, ထင်ရှားစွာပေါ်ခြင်း, ပျောက်ကွယ်ခြင်း- အစရှိသည်” များလှစွာသော သာဝကတို့ဆိုင်ရာ တန်ခိုးပြာဋိဟာ အားလုံးတို့ကို ပြတော်မူပြီးလျှင် တဖန် မြတ်စွာဘုရားကို ရှိခိုးဝတ်ပြုပြန်လေသည်။
မထေရ်မြတ်သည် ထိုသို့ ရှိခိုးဝတ်ပြုပြီးမှ ကောင်းကင်သို့ ပျံတက်၍ ထိုကောင်းကင်၌ မြေကြီးကို ဖန်ဆင်းပြီးလျှင် ထိုမြေပေါ်၌ ထိုင်နေတော်မူလျက် တေဇောကသိဏ (ပါဒက)ဈာန်ကို ဝင်စားတော်မူလေသည်။ ထိုဈာန်မှ ထပြီးသော် မိမိကိုယ်ကို ဆင်ခြင်၍ ဤကိုယ်မှ တေဇောဓာတ် တဟုန်းဟုန်းထ၍ တောက်လောင်ရန် အဓိဋ္ဌာန်တော်မူလေသည်။ ထိုသို့ အဓိဋ္ဌာန်တော်မူပြီးနောက် တဖန် အဘိညာဏ်၏ အခြေဖြစ်သော တေဇောကသိဏ (ပါဒက)ဈာန်ကို ဝင်စားတော်မူပြန်လေသည်။ (ရှေးပါဒကဈာန်ကား အဓိဋ္ဌာန်၏ အခြေပါဒ, ယခု ပါဒကဈာန်ကား အဘိညာဏ်၏ အခြေပါဒဖြစ်သည်)၊ ထိုဈာန်မှထပြီးသော အဘိညာဏ်ဝီထိစိတ် ဖြစ်ပေါ်လာလေသည်။ ထိုအဘိညာဏ်ဇော တကြိမ်တည်း စောလိုက်သည်နှင့် တပြိုင်နက် တကိုယ်လုံးကို မီးဟုန်းဟုန်း တောက်လေတော့၏။ ထိုမီးသည် ခဏအတွင်းမှာပင် ကမ္ဘာဖျက်မီးကြီးကဲ့သို့ မထေရ်မြတ်၏ကိုယ်၌ အဏုမြူမျှသော သင်္ခါရကိုပင်သော်လည်း မီးသွေးမျှပင် မကျန်ကြွင်းစေပဲ အဓိဋ္ဌာန်အစွမ်းကြောင့် အလုံးစုံ လောင်ကျွမ်းပြီးလျှင် ငြိမ်းစဲလေတော့၏။ မထေရ်မြတ်သည်လည်း အဘိညာဏ်စိတ် = ဣဒ္ဓိစိတ်မှ ထ၍ ဘဝင်စိတ်ဖြင့် (=အဘိညာဏ်ဇော၏ နောက်၌ကျသော ဘဝင်စိတ်သည် စုတိကိစ္စတပ်ကာ ထိုစိတ်ဖြင့်) ပရိနိဗ္ဗာန် ဝင်စံချုပ်ငြိမ်း ဒုက္ခဇာတ် သိမ်းတော်မူလေသတည်း။ ။(ဤမထေရ်မြတ်၏
၃၈၉
ပရိနိဗ္ဗာန်စံခဏ်းကို ဥဒါန်းအဋ္ဌကထာ မျက်နှာ ၃၈၇-မှ စ၍ ထုတ်နုတ်ဖော်ပြအပ်သည်)။
ဤကား အရှင်ဒဗ္ဗမထေရ် အကြောင်းတည်း။
**********
(၂၆) အရှင်ပိလိန္ဒဝစ္ဆမထေရ်အကြောင်း
(က) မထေရ်၏ ရှေးဆုတောင်း
ဤပိလိန္ဒဝစ္ဆမထေရ်အလောင်း သူတော်ကောင်းသည် ပဒုမုတ္တရ မြတ်စွာဘုရားရှင် လက်ထက်တော်အခါ ဟံသာဝတီ မင်းနေပြည်ဝယ် စည်းစိမ်ဥစ္စာ ပေါများသောအမျိုး၌ ဖြစ်ခဲ့လတ်၍ ရှေးမထေရ်အလောင်းများနည်းတူ မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ တရားဒေသနာကို နာယူစဉ် ပဒုမုတ္တရ မြတ်စွာဘုရားက ရဟန်းတော်တပါးကို “နတ်တို့ ချစ်မြတ်နိုးအပ်သော အရာ”ဝယ် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး = ဧတဒဂ်ရာထူး၌ ထားတော်မူသည်ကို တွေ့မြင်ရ၍ အဓိကာရကောင်းမှု ကုသိုလ်ပြုပြီးလျှင် ထိုရာထူး = ဌာနန္တရကို ဆုတောင်းပတ္ထနာမှု ပြုလေသည်။ မြတ်စွာဘုရားသည် ထိုအမျိုးကောင်းသား၏ ဆုတောင်းပတ္ထနာချက် အန္တရာယ်မရှိ ပြည့်စုံမည်ကို မြင်တော်မူ၍ ရှေးနည်းအတူ ဗျာဒိတ်စကား မိန့်ကြားတော်မူခဲ့လေသည်။
စေတီတော်နှင့် သံဃာတော်အား ပူဇော်ခဲ့ခြင်း
ထိုအမျိုးကောင်းသားသည် အသက်ထက်ဆုံး ကုသိုလ်ကောင်းမှုကိုပြု၍ နတ်ပြည် လူ့ပြည်တို့၌ ကျင်လည် ကျက်စားလျက် သုမေဓမြတ်စွာဘုရားရှင် လက်ထက်တော်အခါဝယ် လူ့ပြည်၌ လူဖြစ်ပြန်၍ မြတ်စွာဘုရားရှင် ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူလတ်သော် မြတ်စွာဘုရား၏ စေတီတော်အား ကြီးစွာသော ပူဇော်သက္ကာရမှု ပြု၍ သံဃာ၌လည်း ကြီးစွာသော အလှူဒါနကို ဖြစ်စေ= ပေးလှူခဲ့လေသည်။
၃၉၀
စကြဝတေးမင်းဘဝ
ထိုအမျိုးကောင်းသားသည် ထိုဘဝမှ စုတေပြန်သော် နတ်ပြည် လူ့ပြည်တို့၌သာလျှင် ကျင်လည်ကျက်စားလျက် မြတ်စွာဘုရားရှင် မပွင့်ထွန်းမီ တခုသောဘဝဝယ် စကြဝတေးမင်းဖြစ်၍ လူများအပေါင်းကို ငါးပါးသီလ၌ တည်စေကာ နတ်ရွာသုဂတိသို့ ရောက်အောင် ကျင့်ဆောင်ခဲ့လေသည်။
(ခ) နောက်ဆုံးဘဝ ရဟန်းပြုခြင်း
ထိုအမျိုးကောင်းသားသည် အကျွန်ုပ်တို့၏ မြတ်စွာဘုရားရှင် ပွင့်တော်မမူမီပင် သာဝတ္ထိပြည်ဝယ် ပုဏ္ဏားမျိုး၌ လူဖြစ်လာ၍ အမည်အားဖြင့် အမည်ရင်းအားဖြင် “ပိလိန္ဒ”, အနွယ်အားဖြင့် “ဝစ္ဆ” = ၂-ရပ်ပေါင်း၍ “ပိလိန္ဒဝစ္ဆ”ဟု မည်တွင်ထင်ရှား ကျော်ကြားလေသည်။ ပိလိန္ဒဝစ္ဆလုလင်သည် သံသရာ၌ ငြီးငွေ့ခြင်း ပြောများသူ ဖြစ်ခြင်းကြောင့် ပရိဗိုဇ်ရဟန်း ပြုပြီးလျှင် စူဠဂန္ဓာရ-မည်သော မန္တန်အတတ်ကို သင်ကြား တတ်မြောက်ပြီးစေ၍ ထိုအတတ်ပညာဖြင့် ကောင်းကင်၌ ပျံသွားနိုင်သူ, သူတပါး၏ စိတ်အကြံကို သိသူ (=ဝိဇ္ဇာဓိုရ်တဦး)ဖြစ်လျက် ရာဇဂြိုဟ်ပြည်၌ အထွတ်အထိပ်ရောက် လာဘ်ပေါ များသူ, အခြံအရံပေါများသူ ဖြစ်ကာ စိုးအုပ်နေထိုင်လေ၏။
ထိုအခါ အကျွန်ုပ်တို့၏ မြတ်စွာဘုရားရှင် ပွင့်ထွန်းတော်မူလာ၍ ခရီးဒေသစာရီ အစဉ်သဖြင့် ကြွချီလေသော် ရာဇဂြိုဟ်ပြည်သို့ ရောက်တော်မူလေ၏၊ မြတ်စွာဘုရား ရာဇဂြိုဟ်ပြည်သို့ ရောက်တော်မူသည့် အချိန်မှစ၍ ပိလိန္ဒဝစ္ဆပရိဗိုဇ် (ဝိဇ္ဇာဓိုရ်)၏ ထိုစူဠဂန္ဓာရီအတတ်သည် မပြည့်စုံတော့ပဲ မိမိကိစ္စကို မပြီးစေနိုင်တော့ချေ။ (မန္တန်စုပ်သော်လည်း ရှေးကလို ကောင်းကင်သို့လည်း မပျံနိုင်, သူတပါး၏ စိတ်အကြံကိုလည်း မသိနိုင်တော့ချေ)။ ထိုအခါ ပိလိန္ဒဝစ္ဆပရိဗိုဇ် (ဝိဇ္ဇာဓိုရ်)သည် “မဟာဂန္ဓာရဝိဇ္ဇာ ထင်ရှားရှိသောအရပ်ဝယ် စူဠဂန္ဓာရဝိဇ္ဇာသည် မပြည့်စုံနိုင်-ဟု ဆရာ, ဆရာ့ဆရာတို့ မိန့်ကြားကြသည်ကို
၃၉၁
ငါ ကြားအပ်ဘူးလေသည်၊ ရဟန်းမြတ်ဂေါတမ ဤရာဇဂြိုဟ်ပြည်သို့ ကြွရောက်လာသည့် အချိန်မှစ၍ ငါ၏ ဤစူဠဂန္ဓာရဝိဇ္ဇာသည် မပြည့်စုံတော့ချေ။ ယုံမှားဘွယ်မရှိ ရဟန်းမြတ် ဂေါတမသည် မဟာဂန္ဓာရဝိဇ္ဇာ အတတ်ကို တတ်သိသူဖြစ်၏၊ ငါသည် ထိုရဟန်းမြတ် ဂေါတမကို ဆည်းကပ်၍ သူ၏အထံ၌ ထိုမဟာဂန္ဓာရဝိဇ္ဇာအတတ်ကို သင်ယူရပါမူ ကောင်းလေစွာ့”ဟု ကြံစည်စဉ်းစားမိကာ မြတ်စွာဘုရားထံတော်သို့ ဆည်းကပ်၍ “ရဟန်းမြတ်.. အကျွန်ုပ်သည် ရဟန်းမြတ်၏ အထံ၌ တခုသော ဝိဇ္ဇာအတတ်ကို သင်ကြားလိုပါသည်။ အကျွန်ုပ်အား အခွင့်ပြုတော်မူပါ”ဟု တောင်းပန် လျှောက်ထားလေ၏။
မြတ်စွာဘုရားရှင်က “ထိုသို့ ဝိဇ္ဇာအတတ်ကို သင်ကြားလိုလျှင် သင်သည် ရှင်ရဟန်းပြုလော့”ဟု မိန့်တော်မူလေလျှင် ပိလိန္ဒဝစ္ဆပရိဗိုဇ်သည် “ရှင်ရဟန်းပြုခြင်းသည် ဝိဇ္ဇာအတတ်၏ ပရိကံ = ရှေ့ပိုင်းအလုပ်”ဟု အောက်မေ့ကာ ရှင်ရဟန်းပြုလေ၏။ ထိုပိလိန္ဒဝစ္ဆ ရဟန်းတော်အား မြတ်စွာဘုရားသည် တရားဟော၍ စရိုက်နှင့်လျော်သော ကမ္မဋ္ဌာန်းကို ပေးတော်မူလေ၏။ ပိလိန္ဒဝစ္ဆ ရဟန်းတော်သည် အရဟတ္တဖိုလ်ရကြောင်း ရှေးကောင်းမှု = ဥပနိဿယနှင့် ပြည့်စုံသူဖြစ်ရကား မကြာမြင့်မီပင် ဝိပဿနာတရား ပွါးများ၍ အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ဆိုက်ရောက်တော်မူလေ၏ =. ရဟန္တာဖြစ်လေ၏။ (ဥဒါန ဋ္ဌ၊ ၆၃-မှ)။
နှုတ်ထွက်ကြမ်းမှု အထုံဝါသနာပါရှိခြင်း
အရှင်ပိလိန္ဒဝစ္ဆ ရဟန္တာမထေရ်သည် လူတို့နှင့်ဖြစ်စေ, ရဟန်းတို့နှင့်ဖြစ်စေ အတူတကွ စကားပြောဆိုလျှင် “ဧဟိ ဝသလ = လာလော့ သူယုတ်..၊ ဂစ္ဆ ၀သလ = သွားလော့ သူယုတ်..၊ အာဟရ ဝသလ = ဆောင်ခဲ့လော့ သူယုတ်..၊ ဂဏှ ဝသလ = ယူသွားလော့ သူယုတ်..” ဤသို့ စသည်ဖြင့် စကားဝါကျ ခွန်းတိုင်းမှာပင် ဝသလသမုဒါစာရ ( သူယုတ်ဟု ပြောဆိုခြင်း)ဖြင့် ပြောဆိုလေ့ရှိတော်မူ၏။
၃၉၂
ထိုစကားကို ယူဆောင်ကြ၍ ရဟန်းတို့သည် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို “မြတ်စွာဘုရား.. အရိယာတို့မည်သည် ရုန့်ရင်းကြမ်းတမ်းသော စကားကို မပြောကြားကြဘူးလော”ဟု မေးလျှောက်ကြကုန်၏။ မြတ်စွာဘုရားရှင်က “ရဟန်းတို့.. အရိယာပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ သန္တာန်မှာ သူဘပါးတို့ကို ရှုတ်ချသောအားဖြင့် (=ရှုတ်ချသော ဒေါသဖြင့်) ရုန့်ရင်းကြမ်းတမ်းသော စကားဟူ၍ မရှိချေ၊ စင်စစ်သော်ကား ဘဝတပါး (=အတိတ်ဘဝအဆက်ဆက်)က လေ့ကျက်ပွါးထုံခဲ့သော ကိလေသာ၏ အငွေ့သတ္တိ တည်းဟူသော ဝါသနာ၏ အစွမ်းအားဖြင့်မူ ရုန့်ရင်းကြမ်းတမ်းစွာ ပြောဆိုမှုသည် ဖြစ်လေရာ၏”ဟု မိန့်တော်မူလေလျှင် ရဟန်းတို့သည် “မြတ်စွာဘုရား.. အရှင်ပိလိန္ဒဝစ္ဆ မထေရ်သည် ထ၍ ထ၍ လူတို့နှင့်ဖြစ်စေ, ရဟန်းတို့နှင့်ဖြစ်စေ အတူတကွ စကားပြောဆိုလျှင် ‘ဝသလ ၀သလ = သူယုတ် သူယုတ်’ဟု ပြောဆိုပါသည်။ မြတ်စွာဘုရား.. ဤသို့ ပြောဆိုခြင်း အကြောင်းကား အဘယ်ပါနည်း = အဘယ့်ကြောင့် ဤသို့ ပြောဆိုပါသနည်း”ဟု မေးလျှောက်ကြလေ၏။
ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ရဟန်းတို့ကို “ငါ့သား ပိလိန္ဒဝစ္ဆေ၏ ဤကဲ့သို့ နှုတ်ထွက်ကြမ်းမှုသည် ယခုအခါ၌သာဖြစ်သည့် အလေ့အကျက် မဟုတ်ချေ၊ စင်စစ်သော်ကား လွန်လေပြီးသောအခါဝယ် ဤပိလိန္ဒ၀စ္ဆသည် ဘဝ(၅၀၀)ငါးရာဆက်လျက် သူတဖက်သားကို ဝသလ = သူယုတ်မာဟု ပြောဆိုလေ့ရှိသော ပုဏ္ဏားမျိုး၌ ဖြစ်ခဲ့လေပြီ၊ ဤသို့လျှင် ဤငါ့သား ပိလိန္ဒဝစ္ဆသည် ဘဝအလေ့အကျက် အထုံဝါသနာကြောင့်သာလျှင် ဤကဲ့သို့ နှုတ်ထွက်ကြမ်းသော စကားကို ပြောကြားလေသည်။ ဖရုသဝါစာ အကုသိုလ် စေတနာဖြင့် ပြောကြားသည်မဟုတ်။ မှန်၏- အရိယာတို့ပြောကြားသော စကားသည် နှုတ်ထွက်ပင် ကြမ်းသော်လည်း စေတနာက မကြမ်းသောကြောင့် စင်ကြယ်သည်သာ ဖြစ်၏၊ ဤသို့ အရိယာပုဂ္ဂိုလ်တို့ နှုတ်ထွက်ကြမ်းမှု၌
၃၉၃
အနည်းငယ်မျှသော မကောင်းမှုကိုမျှ မရအပ်”ဟု မိန့်တော်မူပြီးလျှင် ဓမ္မပဒ၌-
အကက္ကသံ ဝိညာပနိံ၊
ဂိရံ သစ္စမုဒီရယေ။
ယာယ နာဘိသဇေ ကဉ္စိ၊
တမဟံ ဗြူမိ ဗြာဟ္မဏံ။
ဘိက္ခဝေ = ရဟန်းတော်များ အို ချစ်သားတို့..။ ယာယ ဂိရာယ = အကြင်စကားဖြင့်။ ကဉ္စိ = အခြားသောလူ တစုံတယောက်သောသူကိုမျှ။ နာဘိသဇေ = မျက်ကောဓဖိ ဆူးဖြင့်ထိသို့ မငြိမစွန်းစေလေရာ။ (ခီဏာသဝေါ နာမ = အာသဝေါကုန်ခန်း ရဟန္တာမည်သည်)။ အကက္ကသံ = နှုတ်ထွက်မကြမ်းသော။ ဝိညာပနိံ = အနက်အဓိပ္ပါယ်ကို သိလွယ်စေတတ်သော။ သစ္စံ = မဖောက်မပြန် မှန်လည်းမှန်ကန်သော။ တာဒိသံ ဂိရံ = ထိုသို့ရှုအပ် ကောင်းမြတ်သော စကားကို။ ဥဒီရယေ = နှုတ်ဟမြွက်ကာ ပြောဆိုရာ၏။ တံ = ထိုသို့ နှုတ်ထွက်မကြမ်း ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်ကို။ အဟံ = လူသုံးပါးတို့ဆရာ ဘုရားငါသည်။ ဗြာဟ္မဏံ = ဗာဟိတပါပ အနွတ္ထကြောင့် ဗြာဟ္မဏခေါ်ဆို ပုဂ္ဂိုလ်သူမြတ်ဟူ၍။ ဗြူမိ = လူနတ်တို့အား သိထင်ရှားအောင် ဟောကြားမိန့်ဆိုပေ၏။
ဤဂါထာကို ဟောကြားတော်မူလေ၏။ ဒေသနာနိဂုံး ဆုံးသောအခါ များစွာသော သူတို့သည် သောတာပတ္တိဖိုလ် စသည်တို့သို့ ရောက်ဆိုက်ကြလေကုန်၏။ ။(ဤ၌- အရှင်ပိလိန္ဒဝစ္ဆ ရဟန္တာမထေရ်၏ ဝသလ = သူယုတ်ဟူ၍ ခေါ်ဆို မိန့်ကြားအပ်သည့် စကားသည် နှုတ်ထွက်ပင် ကြမ်းသော်လည်း စေတနာက မကြမ်းသဖြင့် ဖရုသဝါစာ = ကြမ်းတမ်းသောစကားဟု မဆိုရ = ဖရုသဝါစာဒုစရိုက် မဟုတ်ဟု မှတ်ယူရာ၏။)
၃၉၄
ပိတ်ချင်းသီးများ ကြွက်ချေးဖြစ်ကုန်ခြင်း
တနေ့သ၌ ပိလိန္ဒဝစ္ဆမထေရ်သည် ရာဇဂြိုဟ်ပြည်တွင်းသို့ ဆွမ်းခံကြွဝင်လေသော် ယောက်ျားတယောက် ပိတ်ချင်းသီးများ ခွက်အပြည့် ထည့်ယူ၍ မြို့တွင်းဝင်လာသည်ကို မြင်တော်မူလေလျှင် “သူယုတ်.. သင့်ခွက်ထဲ၌ ဘာတွေနည်း”ဟု မေးတော်မူလေ၏။ ထိုယောက်ျားသည် “ဤရဟန်းကား ငါနှင့်အတူ စောစော စီးစီးပင် နိမိတ်မကောင်း မင်္ဂလာမရှိသည့် သူယုတ်ဟူသော ကြမ်းတမ်းသောစကား ရိုင်းပြသောစကားကို ပြောကြားဘိ၏။ ဤရဟန်း၏ စကားနှင့် လိုက်လျောသည့် ကြမ်းတမ်းရိုင်းပြသော စကားကိုသာလျှင် ပြန်ကြားပြောဆိုမှ သင့်တော့မည်”ဟု ကြံစည်စဉ်းစား စိတ်ထဲမှ ပြစ်မှားကာ “အရှင်ဘုရား.. တပည့်တော်၏ ခွက်ထဲမှာ ကြွက်ချေးတွေပါဘုရား”ဟု ကြမ်းတမ်းရိုင်းပြစွာ ပြန်ကြားပြောဆိုလေ၏။ (ဤ၌- သူယုတ်ဟူ၍ ခေါ်ဆိုလိုက်သော မထေရ်၏စကားမှာ နှုတ်ထွက်ကပင် ကြမ်းသော်လည်း စေတနာကား မကြမ်း = အလွန်နူးညံ့၏၊ အထုံဝါသနာကြောင့်သာ ထိုသို့ ခေါ်ဆိုခြင်း ဖြစ်သည်။ ထိုယောက်ျား ပြောကြားလိုက်သည့် “ကြွက်ချေးတွေပါဘုရား”ဟူသော စကားမှာ ဒေါသထွက် ပြစ်မှား၍ ပြောကြားခြင်း ဖြစ်သောကြောင့် ဖရုသဝါစာ အကုသိုလ်ကံ ဖြစ်လေသည်၊ ရဟန္တာမထေရ်အပေါ်၌ ပြစ်မှားပြောဆိုလိုက်ခြင်း ဖြစ်လေသည်။ ထို့ကြောင့် သူ၏ ဖရုသဝါစာ အကုသိုလ်သည် လတ်တလောခြင်းပင် မကောင်းကျိုးပေးလေ၏)။
ထိုအခါ မထေရ်မြတ်သည် “ဧဝံ ဘဝိဿတိ ဝသလ = ဟယ်သူယုတ်.. သင်ပြောသည့်အတိုင်း ကြွက်ချေးတွေပင် ဖြစ်ပေလိမ့်မည်”ဟု မိန့်တော်မူလေ၏။ ထိုယောက်ျားမှာ မထေရ်မြတ်၏ မြင်လောက်သော အရပ်ကို စွန့်လေ လွန်လေလျှင်ပင် ခွက်ထဲ၌ ပါသမျှသော ပိတ်ချင်းသီးတွေ အားလုံးသည် ကြွက်ချေးတွေချည်း ဖြစ်၍ကုန်တော့၏။ ထိုယောက်ျားသည် “ဤပိတ်ချင်းသီးများကား ကြွက်ချေးအတူ ထင်ရမြင်ရလေ ကုန်သည်။ တကယ်ပင် ကြွက်ချေးသဘော ဟုတ်သလော, မဟုတ်သလော”ဟု ကြံစည်ကာ
၃၉၅
စုံစမ်းလိုသည်ဖြစ်၍ လက်ဖြင့် နှိပ်ချေ၍ ကြည့်လေ၏။ ထိုအခါ ပိတ်ချင်းသီးများ တကယ်ပင် ကြွက်ချေးတွေ ဖြစ်နေသည်ကို သိရ၍ ထိုယောက်ျား၏ စိတ်သန္တာန်ဝယ် အားကြီးသော နှလုံးမချမ်းသာမှု = ဗလဝဒေါမနဿတရား တရိပ်ရိပ် ဖြစ်ပွါးလာလေ၏။
ထိုယောက်ျားသည် “ဤခွက်ထဲမှ ပိတ်ချင်းသီးများသာ ကြွက်ချေးတွေ ဖြစ်ကုန်သလော၊ သို့မဟုတ် လှည်းပေါ်၌ ပါရှိလာသော ပိတ်ချင်းသီးများသည်လည်း ကြွက်ချေးတွေများ ဖြစ်ကုန်ရော့သလား”ဟု စိုးရိမ်ကြီးစွာ ပိတ်ချင်းသီးများ တင်ဆောင်လာသည့် မိမိလှည်းရှိရာသို့ သွားရောက်ကြည့်ရှုလေလျှင် လှည်းပေါ်၌ ပါရှိသည့် အားလုံးသော ပိတ်ချင်းသီးများလည်း ကြွက်ချေးတွေချည်း ဖြစ်၍နေကြသည်ကို တွေ့မြင်ရ၍ အလွန့်ထက်အလွန် နှလုံးပူပန်ကာ ရင်ပတ်ကို လက်ဖြင့်မ-၍ “ဤအမှုကား အခြားသူ၏ အမှုမဟုတ်ချေ။ ဤအမှုသည် ငါစောစောက မြင်ရသော ရဟန်း၏အမှုသာ ဖြစ်၏။ မချွတ်ပင် ပြေလည်ရာ ပြေလည်ကြောင်း ဥပါယ်ကောင်းတခုတော့ ရှိပေလိမ့်မည်၊ (သီဟိုဠ်မူအလို) မချွတ်ပင် ထိုရဟန်းသည် မျက်လှည့်အတတ်တမျိုးကို တတ်သိသူ ဖြစ်ပေလိမ့်မည်၊ ထိုရဟန်း သွားရာအရပ်ကို နောက်မှလိုက်ကာ စုံစမ်းပြီးလျှင် ဤအကြောင်းကို ငါသိအောင်ပြုပေအံ့”ဟု ဆင်ခြင်စဉ်းစား၍ မထေရ်မြတ် ကြွသွားရာလမ်းကို မေးမြန်းကာ လိုက်လေ၏။
ထိုအခါ အခြားတယောက်သည် ထိုပိတ်ချင်းသီးရှင် (ကြွက်ချေးရှင်)ယောက်ျား အလွန်လျှင် စိတ်နှလုံးကြမ်းတမ်းလျက် သွားနေသည်ကို မြင်လတ်၍ “အို ယောက်ျား.. သင်သည် အလွန်လျှင် စိတ်နှလုံးကြမ်းတမ်းလျက် သွားဘိ၏။ အဘယ်အမှုကြောင့် ဤသို့ သွားဘိသနည်း”ဟု မေးမြန်းလေသော် ပိတ်ချင်းသီးရှင် ယောက်ျားသည် ထိုဖြစ်ရပ် အကြောင်းအရာ အားလုံးကို ထိုယောက်ျားအား ပြန်ကြားပြောဆိုလေ၏။ ထိုယောက်ျားသည် ပိတ်ချင်းသီးရှင် ယောက်ျား၏ စကားကို ကြားရလေလျှင် “အို အမောင်.. ထွေရာလေးပါး စိတ်အကြံများမနေပါလင့်၊ ကျွန်ုပ်၏ ဆရာသခင် ပိလိန္ဒဝစ္ဆ အရှင်မြတ်ပင် ဖြစ်ပါလိမ့်မည်၊
၃၉၆
အမောင်သည် ဤခွက်ကိုပင် ရှိရင်းစွဲ ကြွက်ချေးများ အပြည့်ထည့်၍ ယူဆောင်သွားရောက်ကာ မထေရ်မြတ်၏ ရှေ့တော်၌ ရပ်တည်ပါ။ ထိုအခါ မထေရ်မြတ်က ‘ဟယ်သူယုတ်.. သင့်ခွက်ထဲမှာပါသည့် ထိုအရာတွေကား ဘာတွေနည်း’ဟု မေးတော်မူလိမ့်မည်၊ ထိုသို့ မေးသောအခါ ‘ပိတ်ချင်းသီးတွေပါ အရှင်ဘုရား..’ဟု သင် လျှောက်ထားပါလေ။ ထိုအခါ မထေရ်မြတ်သည် ‘ဧဝံ ဘဝိဿတိ ဝသလ = ဟယ်သူယုတ်.. သင်ပြောသည့်အတိုင်း ပိတ်ချင်းသီးတွေပင် ဖြစ်ပေလိမ့်မည်’ဟု မိန့်ဆိုတော်မူလိမ့်မည်။ ထိုအခါ ခွက်မှာပါသည့် ကြွက်ချေးများရော လှည်းမှာရှိသည့် ကြွက်ချေးများပါ အားလုံးပင် တဖန် မူလဇာတိရုပ်သို့ပြန်၍ ပိတ်ချင်းသီးချည်း ဖြစ်ကြပါလိမ့်မည်”ဟု အကြံပေးစကား ပြောကြားလေ၏။ ပိတ်ချင်းသီးရှင် ယောက်ျားသည် ထိုယောက်ျား ပြောပြအကြံပေးသည့်အတိုင်း လိုက်နာပြုကျင့်လေ၏၊ အလုံးစုံသော ပိတ်ချင်းသီးများသည် မူလပကတိအတိုင်း ပိတ်ချင်းသီးချည်း တဖန်ပြန်၍ ဖြစ်လေကုန်၏။
(ဂ) ဧတဒဂ်ဘွဲ့ထူး ရတော်မူခြင်း
အရှင်ပိလိန္ဒဝစ္ဆ မထေရ်မြတ်သည် မြတ်စွာဘုရား ပွင့်ထွန်းတော်မမူမီ တခုသောဘဝဝယ် စကြဝတေးမင်းဖြစ်၍ လူများအပေါင်းကို ငါးပါးသီလ၌ တည်စေကာ နတ်ရွာသုဂတိရောက်အောင် ကျင့်ဆောင်ခဲ့လေသည်။ များသောအားဖြင့် ကာမာဝစရ နတ်ပြည်ခြောက်ထပ်၌ ဖြစ်ကြသော နတ်များသည် ထိုအရှင်ပိလိန္ဒဝစ္ဆမထေရ်အလောင်း စကြဝတေးမင်း၏ အဆုံးအမကို ရယူလိုက်နာကျင့်သုံး၍ မိမိတို့ ဖြစ်လေရာရာ နတ်ပြည်ဘုံဌာန နတ်စည်းစိမ်ကို ကြည့်ရှုကြပြီးလျှင် “ငါတို့သည် အဘယ်သူကို အမှီပြု၍ ဤနတ်ပြည်စည်းစိမ်ကို ရရှိကြသည်”ဟု ဆင်ခြင်ကြလေလျှင် ဤအရှင်ပိလိန္ဒဝစ္ဆမထေရ်ကို မြင်ကြ၍ “မထေရ်ကိုမှီ၍ ငါတို့သည် ဤနတ်ပြည်စည်းစိမ်ကို ရအပ်လေပြီ”ဟု ကျေးဇူးတင် ဝမ်းမြောက်ကြကာ ညဉ့်နံနက်ပင် အစဉ်မပြတ် မထေရ်ကို လာရောက်၍ ရှိခိုးကြလေသည်။ ထို့ကြောင့် မြတ်စွာဘုရားသည်
၃၉၇
နောက်အချိန်ဝယ် အရိယာ သံဃာအလယ်၌ ထိုင်နေတော်မူလျက် အရှင်ပိလိန္ဒဝစ္ဆမထေရ်ကို-
“ဧတဒဂ္ဂံ ဘိက္ခဝေ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ ဒေ၀တာနံ ပိယမနာပါနံ ယဒိဒံ ပိလိန္ဒဝစ္ဆော = ရဟန်းတို့.. နတ်တို့ ချစ်မြတ်နိုးအပ်သော ငါဘုရား၏ တပည့်သာဝက ရဟန်းတို့တွင် ပိလိန္ဒဝစ္ဆ ရဟန်းသည် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး ဖြစ်ပေ၏”-
ဟု ချီးကျူး မြွက်ဆိုတော်မူကာ “ဒေဝတာနံ ပိယမနာပ = နတ်တို့ ချစ်မြတ်နိုးအပ်သော အရာ”ဝယ် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး = ဧတဒဂ်ရာထူး၌ ထားတော်မူလေ၏။
ဤကား အရှင်ပိလိန္ဒဝစ္ဆမထေရ် အကြောင်းတည်း။
**********
(၂၇) အရှင်ဗာဟိယ-ဒါရုစီရိယမထေရ်အကြောင်း
(ဤမထေရ်၏ အမည်ရင်းမှာ ဗာဟိယတိုင်း၌ ဖွားမြင်သူဖြစ်သောကြောင့် “ဗာဟိယ”ဟူ၍ ဖြစ်လေသည်။ ထိုဗာဟိယသည် နောက်တချိန်၌ ဖော်ပြလတ္တံ့သော ဝတ္ထုအတိုင်း သစ်သားမျှင်တို့ကို အဝတ်ပြုကာ ဝတ်၍နေ၏၊ ထို့ကြောင့် “ဒါရုစီရိယ = သစ်သားမျှင်အဝတ်ကို ဝတ်သောသူ”ဟု အမည်တွင်ပြန်လေသည်။ အမည်နှစ်ရပ်ကို ပေါင်းစပ်၍ ဤမထေရ်ကို “ဗာဟိယ-ဒါရုစီရိယမထေရ်”ဟု ခေါ်တွင်လေလည်)။
(က) မထေရ်၏ ရှေးဆုတောင်း
ဤဗာဟိယ-ဒါရုစီရိယ မထေရ်အလောင်း သူတော်ကောင်းသည်လည်း ပဒုမုတ္တရ မြတ်စွာဘုရားရှင် လက်ထက်တော်အခါ ဟံသာဝတီ မင်းနေပြည်ဝယ် အမျိုးကောင်းအိမ်၌ ဖြစ်ခဲ့လတ်၍ ရှေးမထေရ်အလောင်းများနည်းတူ မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ တရားဒေသနာကို နာယူစဉ် ပဒုမုတ္တရ မြတ်စွာဘုရားက ရဟန်းတော် တပါးကို “မဂ်ဖိုလ်အသိဉာဏ်ကို လျင်မြန်စွာ ရရှိကြသော ရဟန်းတို့တွင် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး = ဧတဒဂ်ရာထူး”၌
၃၉၈
ထားတော်မူသည်ကို တွေ့မြင်ရ၍ အဓိကာရ ကောင်းမှု ကုသိုလ်ကို ပြုပြီးလျှင် ထိုရာထူး = ဌာနန္တရကို ဆုတောင်းပတ္ထနာမှု ပြုလေသည်။ မြတ်စွာဘုရားသည် ထိုအမျိုးကောင်းသား၏ ဆုတောင်းပတ္ထနာချက် အန္တရာယ်မရှိ ပြည့်စုံမည်ကို မြင်တော်မူ၍ ရှေးနည်းအတူ ဗျာဒိတ်စကား မိန့်ကြားတော်မူခဲ့လေသည်။
တောင်ထိပ်တက်၍ ရဟန်းတရားအားထုတ်ခြင်း
ထိုအမျိုးကောင်းသားသည် အသက်ထက်ဆုံး ကုသိုလ်ကောင်းမှုကိုပြု၍ နတ်ပြည် လူ့ပြည်တို့၌ ကျင်လည် ကျက်စားလျက် ကဿပမြတ်စွာ သာသနာ ဆုတ်ယုတ်သောအခါဝယ် အောက် အရှင်ဒဗ္ဗမထေရ်၏ ဝတ္ထု၌ ဆိုအပ်ခဲ့ပြီးသောအတိုင်း အဖော်ရဟန်းတို့နှင့် အတူတကွ(အောက် အရှင်ဒဗ္ဗဝတ္ထု စာမျက်နှာ ၃၇၈-၌ ကြည့်ပါ။) တောင်ထိပ်သို့ တက်ရောက်ကာ ရဟန်းတရား အားထုတ်၍ စင်ကြယ်သော, ပြည့်စုံသော သီလရှိသူ ဖြစ်ရကား အသက်အဆုံး၌ နတ်ပြည်ဝယ် ဖြစ်လေ၏။
(ခ) နောက်ဆုံးဘဝ ရဟန်းပြုခြင်း
ထိုအမျိုးကောင်းသား နတ်သားသည် ဗုဒ္ဓန္တရ အသင်္ချေယျ တကပ်ပတ်လုံး နတ်ပြည်၌သာ စံနေ၍ ဤအကျွန်ုပ်တို့ မြတ်စွာဘုရားရှင် ပွင့်ထွန်းတော်မူရာ ကာလဝယ် ဗာဟိယတိုင်း၌ အမျိုးကောင်းအိမ်ဝယ် အမျိုးကောင်းသား ဖြစ်၍လာလေသည်။ ထိုဗာဟိယ အမျိုးကောင်းသားသည် အရွယ်သို့ ရောက်လတ်သော် အိမ်ရာတည်ထောင် လူ့ဘောင်၌ စိုးအုပ်နေထိုင်လျက် တနေ့သောအခါ “ငါသည် ကုန်သွယ်မှုကို ပြုပေအံ့”ဟု ကြံစည်ကာ သုဝဏ္ဏဘူမိသို့သွားမည့် စက်လှေကို စီးနင်းလိုက်ပါ၍ သွားလေ၏။ ထိုသူတို့ စီးနင်းလိုက်ပါသွားသော လှေသည် လိုရာအရပ်သို့ မရောက်ပဲ သမုဒြာအတွင်းမှာပင် ပျက်ခဲ့လေ၏။ လှေ သင်္ဘောပါ လူများအပေါင်းသည် ငါး,လိပ်တို့၏အစာ ဖြစ်ကြရလေ၏။
ဤဗာဟိယ အမျိုးကောင်းသားသည်ကား ပစ္ဆိမဘဝိကသား ဖြစ်သောကြောင့် အသက်မသေပဲ သစ်သားပိုင်းတခုကို ဆွဲကိုင်
၃၉၉
အမှီပြုရ၍ ခုနစ်ရက်မြောက်သောနေ့၌ သုပ္ပါရကဆိပ်ကမ်းဝယ် ကမ်းသို့တက်မိ၍ လူတို့နေရာအရပ်သို့ ရောက်လတ်သည်ရှိသော် “အဝတ်မဝတ်သော ယခု ငါ့အသွင်ဖြင့် လူအများတို့သို့ ချဉ်းကပ်ရန် မသင့်လျော်ချေ”ဟု ဆင်ခြင်မိ၍ မနီးမဝေးသော အရပ်၌ရှိသော တဖက်ဆည်ကန်ကြီးမှ မှော်သိုက်အုံတခုကို ယူဆောင်ကာ ကိုယ်ကို ရစ်ပတ်ပြီးနောက် တနေရာ၌ ကျရောက်နေသော ခွက်ဆွေးတခုကို ကောက်ယူ၍ ဆွမ်းအလို့ငှါ ရွာတွင်းသို့ ဝင်လေ၏။
လူများသည် ဗာဟိယကို မြင်ကြလေလျှင် “လောက၌ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်များ အကယ်၍ ရှိကြမည်ဆိုလျှင် ဤအရှင်မြတ်ကဲ့သို့ သဘောရှိသူတို့သာ ဖြစ်လေရာ၏၊ အသို့နည်း အရှင်သူမြတ်သည် ဥက္ကဌ်အကျင့်ကို ကျင့်သူဖြစ်သောကြောင့်တည်း အဝတ်ကို မခံယူသလော၊ သိုမဟုတ် လှူအပ်လျှင် ခံယူလေရာမည်လော”ဟု စုံစမ်းလိုကြသဖြင့် အထူးထူးသော အရပ်တို့မှ အဝတ်များကို ယူဆောင် ပေးလှူကြလေသည်။ ဗာဟိယသည် “အကယ်၍များ ငါသည် ဤယခု အသွင်အမူဖြင့် မလာရောက်ခဲ့လျှင် (=သားနားသပ်ယပ်စွာ ဝတ်ဆင်၍ လာရောက်ခဲ့လျှင်) ဤလူများသည် ငါ့အား မကြည်ညိုကြကုန်လေရာ၊ တစုံတခုပြုလုပ်ကာ ဤလူများကို လှည့်ဖြား၍ အသက်ရှင်ကြောင်း ဥပါယ်ကောင်းတခုတော့ ပြုမှ သင့်တော်တော့မည်”ဟု ကြံစည်၍ အလိုနည်းသောဟန်ဖြင့် ထိုလူများ လှူအပ်သည့် အဝတ်များကို မခံယူပဲ နေလေ၏။ လူတို့သည် အတိုင်းထက်အလွန် ကြည်ညိုကြ၍ ကြီးစွာသော ပူဇော်သက္ကာရမှုကို ပြုကြလေကုန်၏။
ဗာဟိယသည်လည်း ဆွမ်းကိစ္စ ပြုပြီးလတ်သော် (=ထမင်းစားပြီးလတ်သော်) ထိုရွာနှင့် မနီးမဝေးသော အရပ်၌ တည်ရှိသည့် နတ်ကွန်းတခုသို့ သွားရောက်လေ၏။ လူများသည် ဗာဟိယနှင့် အတူတကွပင် လိုက်ပါသွားကြ၍ ထိုနတ်ကွန်း = နတ်စင်ကို သုတ်သင်ရှင်းလင်း၍ ပေးကြလေကုန်၏။ ထို့နောက် ဗာဟိယသည် “ဤလူများကား ငါ့အား မှော်သိုက်ကို ဝတ်ကာမျှဖြင့်ပင်
၄၀၀
ဤသို့သော ပူဇော်သက္ကာရမှုကို ပြုကြကုန်၏။ ထိုလူများအပေါ်၌ ငါသည် ဥက္ကဌ် အကျင့်ရှိသူကဲ့သို့ ဖြစ်မှ သင့်တော်တော့မည်”ဟု ကြံစည်၍ ပေါ့ပါးသော သစ်ပျဉ်ချပ်များကို ရှာဖွေယူဆောင်ကာ ပါးပါးလွှာလျက် လျှော်မျှင်များ၌ ကုံးသီပြီးလျှင် သစ်သားအဝတ် ပြုလုပ်ကာ ဝတ်ရုံ၍ အသက်မွေးမှုပြုကာ နေလေ၏။ (ဤအချိန်မှစ၍ သူ၏အမည်မှာ ဗာဟိယ-ဒါရုစီရိယ = သစ်သားအဝတ်ကို ဝတ်သည့် ဗာဟိယ-ဟူ၍ တွင်မည်လေ၏)။
ဗြဟ္မာကြီး လာရောက်သတိပေးခြင်း
ထို့နောက် ကဿပမြတ်စွာ သာသနာတော် ဆုတ်နစ်သောအခါက အတူတကွ တောင်ထိပ်တက်၍ ရဟန်းတရား အားထုတ်ခဲ့ကြသော ရဟန်းခုနစ်ပါးတို့အနက် ဒုတိယမထေရ်သည် အနာဂါမိဖိုလ်သို့ရောက်၍ သုဒ္ဓါဝါသဗြဟ္မာ့ဘုံ၌ ဖြစ်ခဲ့လေသည်။ ထိုဗြဟ္မာသည် သုဒ္ဓါဝါသဘုံ၌ ဖြစ်ပြီးသည်၏ အခြားမဲ့မှာပင် မိမိရရှိအပ်သော ဗြဟ္မာ့စည်းစိမ်ကို ကြည့်ရှု၍ လာရာအရပ်ကို ဆင်ခြင်လတ်သော် သူငယ်ချင်းရဟန်း ခုနစ်ပါးတို့ တောင်ထိပ်သို့ တက်ရောက်၍ ရဟန်းတရား ပွါးများအားထုတ်ရာ အရပ်ကို မြင်ပြီးနောက် မိမိမှကြွင်းသော သူငယ်ချင်း ရဟန်းခြောက်ပါးတို့၏ လားရောက်ဖြစ်ပွါးရာ အရပ်ကို ဆက်၍ ဆင်ခြင်လေလျှင် တပါးက ပရိနိဗ္ဗာန်စံကြောင်း, ကျန်ငါးပါးတို့က ကာမာဝစရနတ်ပြည်၌ ဖြစ်ကြကြောင်းကို ကောင်းစွာသိမြင်၍ အခါမပြတ် ထိုသူငယ်ချင်း ငါးဦးတို့ကို ဆင်ခြင်ကြည့်ရှုလေ့ရှိပေ၏။
ဤယခုအခါ၌ကား “ငါ့သူငယ်ချင်းများသည် ယခုအခါ အဘယ်အရပ်၌ ဖြစ်နေကြသနည်း”ဟု စဉ်းစားဆင်ခြင်လတ်သော် သုပ္ပါရကဆိပ်ကမ်းကို အမှီပြု၍ အံ့ဖွယ်ပြုခြင်းဖြင့် အသက်မွေးမှု ပြု၍နေသည့် ဗာဟိယဒါရုစီရိယကို မြင်၍ “ဤသူမိုက်ကား ပျက်စီးပါပေါ့တကား၊ ရှေး ကဿပမြတ်စွာ သာသနာတော် ခေတ်တုန်းက ရဟန်းတရား ပွါးများကျင့်ကြံစဉ် အလွန့်အလွန် ဥက္ကဌ်အကျင့်ရှိသူ ဖြစ်ခြင်းကြောင့်
၄၀၁
ရဟန္တာအရှင်မြတ် ဆောင်ယူအပ်ခဲ့သော ဆွမ်းကိုသော်မှ မစားမသုံးခဲ့ပဲ ယခုအခါ ဝမ်းရေးဟူသော အကြောင်းကြောင့် မိမိကိုယ်တိုင်က ရဟန္တာမဟုတ်ပဲလျက် ရဟန္တာ၏အဖြစ်ကို ဝန်ခံကာ လောက (=လူ အပေါင်း)ကို လှည့်ဖြား၍ ကျက်စားသွားလာနေဘိတကား၊ မြတ်စွာဘုရားရှင် လောက၌ ပွင့်ထွန်းတော်မူကြောင်းကိုလည်း သူသည် မသိသေးချေ။ ငါသည် ယခုပင် သွားရောက်အံ့၊ သွားရောက်ပြီးလျှင် သူငယ်ချင်းကို ထိတ်လန့်သံဝေဂ ရစေ၍ လောက၌ မြတ်စွာဘုရား ပွင့်ထွန်းတော်မူနေပြီ ဖြစ်ကြောင်းကို အသိပေးပေအံ့”ဟု ကြံစည်ဆင်ခြင်၍ ထိုခဏမှာပင် ဗြဟ္မာ့ပြည်မှ ဆင်းသက်ခဲ့၍ ညဉ့်အခါဝယ် သုပ္ပါရကဆိပ်ကမ်း ဗာဟိယ-ဒါရုစီရိယ၏ မျက်မှောက်၌ ကိုယ်ရောင်ကိုယ်ဝါ တောက်ပစွာဖြင့် ထင်ရှား ပေါ်ပေါက်လာလေ၏။
ဗာဟိယ-ဒါရုစီရိယသည် မိမိ၏ နေရာအရပ်၌ အရောင်အလင်းကိုမြင်၍ အပြင်သို့ထွက်ကာ ရပ်တည်ပြီးလျှင် ဗြဟ္မာကြီးကို ကြည့်ရှုလျက် လက်အုပ်ကို ချီးမြှောက်ကာ “အရှင်ဘုရားတို့သည် အဘယ်သူတို့ပါနည်း”ဟု မေးလေ၏။ ထိုအခါ ဗြဟ္မာကြီးသည် “ငါသည် သင်၏ သူငယ်ချင်းဟောင်းတည်း၊ ကဿပမြတ်စွာ သာသနာတော် ဆုတ်နစ်သောအခါ သင်နှင့်အတူတကွ တောင်ထိပ်သို့တက်၍ ရဟန်းတရား ပွါးများအားထုတ်သဖြင့် အနာဂါမိဖိုလ်သို့ရောက်၍ ဗြဟ္မာ့ပြည်၌ ငါ ဖြစ်ရလေပြီ၊ ငါတို့ ခုနစ်ပါးအနက် အကြီးဆုံးသံဃမထေရ်သည်ကား အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်တော်မူ၍ ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူခဲ့လေပြီ၊ သင်တို့ငါးဦးသည် ကာမာဝစရနတ်ပြည်၌ ဖြစ်ခဲ့ကြလေပြီ၊ ငါသည် သင့်ကို ဤအရပ်၌ အံ့ဩဖွယ်ပြုခြင်းဖြင့် အသက်မွေးမှု ပြု၍နေသည်ကို မြင်ရ၍ ဆုံးမရန် လာခဲ့ပေသည်”ဟု အကြောင်းအကျိုး ဖော်ပြပြောဆိုပြီးလျှင်-
“အို ဗာဟိယ.. သင်သည် (၁) အာသဝေါကုန်ခန်း ရဟန္တာလည်း မဟုတ်ချေ၊ (၂) အရဟတ္တမဂ်သို့ ရောက်ဆိုက်သူလည်း မဟုတ်ချေ၊ (၃) (ထိုသို့ ရောက်ဆိုက်ဖို့ရန်ကို
၄၀၂
မဆိုထားဘိ) သင့်မှာ အရဟတ္တမဂ်, အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်ဖို့ရန် အကျင့်မှန်လည်း အဏုမြူမျှပင် မရှိသေးချေ”-
ဟု ပွင့်ပွင့်လင်းလင်း ပြောဆိုလေ၏။ ထို့နောက်မှ ဗြဟ္မာကြီးသည် ဗာဟိယ-ဒါရုစီရိယအား လောက၌ မြတ်စွာဘုရားရှင် ပွင့်ထွန်းတော်မူနေပြီ ဖြစ်ကြောင်းနှင့် ယခုအခါ သာဝတ္ထိပြည် ဇေတဝန်ကျောင်းတိုက်တော်၌ သီတင်းသုံး နေထိုင်တော်မူကြောင်း ပြောကြား၍ “သင်သည် မြတ်စွာဘုရားရှင်ထံတော်သို့ သွားရောက်လေလော့”ဟု ဗာဟိယ-ဒါရုစီရိယကို တိုက်တွန်းစကား ပြောကြားပြီးလျှင် ဗြဟ္မာ့ပြည်သို့ ပြန်သွားလေ၏။
ဗာဟိရ-ဒါရုစီရိယ ရဟန္တာဖြစ်ခြင်း
ဗာဟိယ-ဒါရုစီရိယသည် ဗြဟ္မာကြီး၏ စကားကို ကြားသိရလေလျှင် များစွာ ထိတ်လန့် = သံဝေဂရ၍ “ငါသည် နိဗ္ဗာန်လမ်းမှန်ကို ရှာပေတော့အံ့”ဟု ကြံစည် အောက်မေ့ပြီးလျှင် ယူဇနာ (၁၂၀)တရာ့နှစ်ဆယ် ဝေးကွာသော ခရီးကို တညဉ့်သာနေခြင်းဖြင့် အပြင်း သွားရောက်၍ သာဝတ္ထိပြည်သို့ ဆိုက်ရောက်လေ၏။ ဗာဟိယ-ဒါရုစီရိယ သာဝတ္ထိပြည်သို့ ရောက်ချိန်မှာ နံနက်ခင်းအခါ ဖြစ်သည်။
မြတ်စွာဘုရားသည်လည်း ဗာဟိယ-ဒါရုစီရိယ ကိုယ်တော့်ထံသို့ လာနေသည်ကို သိတော်မူ၍ “ဗာဟိယ၏ သဒ္ဓါ-စသော ဣန္ဒြေတို့ကား ရင့်ကျက်ခြင်းသို့ မရောက်ကြသေး၊ ခဏကြာမှသာ ရင့်ကျက်ခြင်းသို့ ရောက်ကြလိမ့်မည်”ဟု ဆင်ခြင် သိရှိတော်မူကာ ဗာဟိယ၏ ဣန္ဒြေများ ရင့်ကျက်ချိန်ကို ငံ့ဆိုင်း စောင့်လင့်တော်မူလျက် များစွာသော ရဟန်းအပေါင်း ခြံရံကာ ထိုခဏမှာပင် သာဝတ္ထိပြည်သို့ ဆွမ်းခံကြွဝင်တော်မူလေ၏။
ဗာဟိယသည် ဘုရားရှင် ဆွမ်းခံကြွသွားတော်မူပြီးနောက်မှ ဇေတဝန်ကျောင်းတိုက်သို့ ဝင်၍ နံနက် ဆွမ်း ဘုဉ်းပေးပြီးကြသဖြင့် ကိုယ်၏ လေးလံမှုကို ပယ်ဖျက်ရန် ဟင်းလင်းပြင်ဝယ်
၄၀၃
လူးလာတုံ့ခေါက် စင်္ကြံလျှောက်နေကြသည့် များစွာသော ရဟန်းတို့ကို ဖူးတွေ့ရ၍ “ယခုအခါ မြတ်စွာဘုရား အဘယ်အရပ်၌ နေတော်မူပါသနည်း အရှင်တို့ဘုရား..”ဟု မေးလျှောက်လေ၏။ ရဟန်းတို့သည် “ယခုပင် မြတ်စွာဘုရားသည် သာဝတ္ထိပြည်တွင်းသို့ ဆွမ်းခံကြွဝင် သွားတော်မူသည်”ဟု ဖြေကြားပြီးလျှင် “သင်သည် အဘယ်အရပ်မှ လာခဲ့သနည်း”ဟု မေးမြန်းကြလေ၏။ ဗာဟိယက “အကျွန်ုပ်သည် သုပ္ပါရကဆိပ်ကမ်းမှ လာရောက်ခဲ့ပါသည်ဘုရား”ဟု လျှောက်ထားလေလျှင် ရဟန်းတို့သည် ဗာဟိယကို “သင်သည် ခရီးဝေးမှ လာခဲ့ရသူ ဖြစ်၏။ ထိုင်ပါဦး, ခြေများကို ဆေးကြော, နယ်ဆီလိမ်းကျံ၍ အတန်ငယ် အပန်းဖြေပါဦး၊ ဆွမ်းခံရာမှ ပြန်ကြွတော်မူလာသောအခါ မြတ်စွာဘုရားကို ဖူးမြင်ရပါလိမ့်မည်”ဟု စိတ်ရှည်လက်ရှည် ပြောဆိုကြလေ၏။
ထိုအခါ ဗာဟိယသည် “အရှင်ဘုရားတို့.. တပည့်တော်သည် မိမိအသက်၏ အန္တရာယ်ကို မသိနိုင်ပါ၊ တပည့်တော်သည် တညဉ့်တည်းဖြင့်ပင် တစုံတခုသော အရပ်၌မျှ ကြာမြင့်စွာ မရပ်ခဲ့ပဲ မထိုင်ခဲ့ပဲ ယူဇနာ တရာ့နှစ်ဆယ်ရှိသော ခရီးကို အပြင်း လာရောက်ခဲ့ရပါသည်၊ မြတ်စွာဘုရားကို ဖူးမြင်ပြီးမှသာ အပန်းဖြေပါတော့မည်”ဟု ပြောဆိုလျှောက်ထား၍ အဆောတလျင်ပင် သာဝတ္ထိပြည်သို့ ဝင်ရောက်သွားလေသော် အတုမရှိသော ဗုဒ္ဓကျက်သရေတော်ဖြင့် တင့်တယ်တော်မူသော ဘုရားရှင်ကို ပက်ပင်းပါ ဖူးတွေ့ရလေ၏။ ဗာဟိယသည် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို လမ်းခရီးအကြား ကြွသွားတော်မူနေသည်ကို ဖူးမြင်ရလေလျှင် “ငါသည် အလွန်ကြီး ကြာမြင့်မှ မြတ်စွာဘုရားကို ဖူးမြင်ရလေသည်”ဟု ဝမ်းမြောက်ဝမ်းသာ ငါးဖြာသောပီတိဖြင့် တွေ့ထိနှံ့စပ်သော ကိုယ်ရှိ၍ ပီတိအဟုန်ကြောင့် မတုန်မလှုပ် ဖွင့်လှစ်သော မျက်စိအစုံရှိကာ မြင်ရာအရပ်မှပင် ကိုယ်ကို ကိုင်းညွှတ်လျက် မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ ကိုယ်တော်ရောင်အတွင်း ချင်းနင်းသက်ရောက် နစ်မြုပ်ပြီးလျှင် မြတ်စွာဘုရား၏အနီး ထံတော်မှောက်သို့
၄၀၄
တိုးလျှိုးသွားရောက်၍ တည်ခြင်းငါးမျိုးဖြင့် ရှိခိုးပြီးလျှင် မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ ခြေတော်အစုံတို့ကို ဆုပ်နယ်, နမ်းစုတ်လျက်-
“မြတ်စွာဘုရား.. ဘုန်းတော်ကြီးသော မြတ်စွာဘုရားသည် အကျွန်ုပ်အား တရားဟောတော်မူပါ၊ ကောင်းသောစကားကို မိန့်ကြားတော်မူတတ်သော မြတ်စွာဘုရားသည် အကျွန်ုပ်အား တရားဟောတော်မူပါ၊ ယင်းသို့ မြတ်စွာဘုရား ဟောကြားအပ်သော တရားတော်သည် အကျွန်ုပ်၏အဖို့ရာ ရှည်လျားစွာသော ည၌ကာလပတ်လုံး စီးပွါး,ချမ်းသာအလို့ငှါ ဖြစ်ပါလိမ့်မည်”-
ဟု တောင်းပန်စကား လျှောက်ထားလေ၏။ ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ဗာဟိယ-ဒါရုစီရိယကို-
“ချစ်သားဗာဟိယ.. တရားဟောရန် အခါမဟုတ်သေး၊ ငါဘုရားတို့သည် ဆွမ်းအလို့ငှါ မြို့တွင်းသို့ ဝင်နေကြကုန်၏”-
ဟု မိန့်တော်မူလေ၏။
(ဤ၌။ ။မြတ်စွာဘုရား၏ အဖို့ရာ သတ္တလောက၏ အစီးအပွါးအလို့ငှါ ကျင့်ကြံဖို့ရန် အခါမဟုတ်ဟူ၍ ရှိရသေးသလော-ဟု မေးဖွယ်ရှိ၏။ အဖြေကား- ဤ၌ အခါအရ ဝေနေယျတို့၏ ရင့်ကျက်ချိန်ကို ဆိုလို၏၊ ထိုအချိန်၌ ဗာဟိယ၏အဖို့ရာ မိမိ၏ သဒ္ဓါ-စသော ဣန္ဒြေများ ရင့်ကျက်သည်, မရင့်ကျက်သည်၏ အဖြစ်ကို အလွန်သိနိုင်ခဲ၏၊ (စင်စစ် ထိုအချိန်၌ ဗာဟိယ၏ သဒ္ဓါ-စသော ဣန္ဒြေတို့ကား မရင့်ကျက်သေးချေ။ ထိုသို့ သင့်ဣန္ဒြေမျေား မရင့်ကျက်သေးသောကြောင့် ငါဘုရား တရားဟောချိန် မတန်သေးဟု အဖြေပေးလျှင် ဗာဟိယကား နားလည်မည် = သိမည်မဟုတ်)၊ ထို့ကြောင့် မြတ်စွာဘုရားသည် ထို(ဗာဟိယ၏ ဣန္ဒြေများ မရင့်ကျက်သေးမှု တည်းဟူသော) အကြောင်းကို မိန့်တော်မမူပဲ ဗာဟိယ နားလည်သိရှိမည့် “ကိုယ်တော်မြတ်၏ မြို့တွင်း၌ ဆွမ်းခံနေခြင်းကိုသာ” ထိုတရားမဟောခြင်း၏ အကြောင်းအနေဖြင့် ညွှန်ပြတော်မူလေသည်။ (ဆိုလိုရင်းကား)- မြတ်စွာဘုရားသည် ဝေနေယျအကျိုး သည်ပိုးရွက်ဆောင်ရန် တရားဟောတော်မူသည် ဆိုသော်လည်း ကျွတ်ထိုက်သူ ဝေနေယျ၏ ဣန္ဒြေရင့်ကျက်ချိန်ကို
၄၀၅
သိတော်မူ၍သာ ကာလညူပုဂ္ဂိုလ်မြတ်ပီပီ တရားဟောတော်မူသည်၊ ကျွတ်ထိုက်သူ ဝေနေယျ၏ ဣန္ဒြေမရင့်ကျက်သေးချိန်၌ တရားမဟော၊ ထိုအချိန်မှာလည်း ဗာဟိယ၏ ဣန္ဒြေများကား မရင့်ကျက်သေးချေ။ (ထို့ကြောင့် ထိုဣန္ဒြေ မရင့်ကျက်သေးချိန်မှာ တရားဟောလျှင်လည်း မဂ်ဖိုလ်တရားကို ရမည်မဟုတ်)၊ “ဗာဟိယ.. သင်၏ သဒ္ဓါ-စသော ဣန္ဒြေများ မရင့်ကျက်သေးသောကြောင့် ဤအချိန်ကား သင့်အား တရားဟောရန် အချိန်မတန်သေး”ဟု မိန့်တော်မူလျှင်လည်း ဗာဟိယမှာ သာသနာပြင်ပ ပုဂ္ဂိုလ်တယောက်ဖြစ်၍ နားလည် = သိရှိမည် မဟုတ်၊ ထို့ကြောင့် ဗာဟိယ သိရှိနားလည်နိုင်မည့် “မြို့တွင်းသို့ ဆွမ်းခံဝင်နေခြင်း”ကိုသာ အကြောင်းအနေဖြင့် မြတ်စွာဘုရား မိန့်ကြားတော်မူသည်ဟု အထူးမှတ်ယူရာ၏)။
ထိုသို့ မြတ်စွာဘုရား မိန့်ကြားတော်မူသောအခါ ဗာဟိယ-ဒါရုစီရိယသည် နှစ်ကြိမ်မြောက် ဆက်၍-
“မြတ်စွာဘုရား.. ဘုန်းတော်သခင် ရှင်တော်ဘုရား၏ အသက်အန္တရာယ်များ ဖြစ်မည်, မဖြစ်မည်ကို၎င်း၊ တပည့်တော်၏ အသက်အန္တရာယ်များ ဖြစ်မည်, မဖြစ်မည်ကို၎င်း ဧကန်ဧက သိနိုင်ခဲလှပါသည်။ သို့ပါသောကြောင့် မြတ်စွာဘုရား.. ဘုန်းတော်ကြီးသော မြတ်စွာဘုရားသည် အကျွန်ုပ်အား တရားဟောတော်မူပါ။ ကောင်းသောစကားကို မိန့်ကြားတော်မူတတ်သော မြတ်စွာဘုရားသည် အကျွန်ုပ်အား တရားဟောတော်မူပါ။ ယင်းသို့ မြတ်စွာဘုရား ဟောကြားအပ်သော တရားတော်သည် အကျွန်ုပ်၏အဖို့ရာ ရှည်လျားစွာသော ညဉ့်ကာလပတ်လုံး စီးပွါး,ချမ်းသာအလို့ငှါ ဖြစ်ပါလိမ့်မည်”-
ဟု တောင်းပန်စကား လျှောက်ထားပြန်လေ၏။ ထိုအခါမှာလည်း မြတ်စွာဘုရားသည် ရှေးနည်းအတူပင် “ချစ်သားဗာဟိယ.. တရားဟောရန် အခါမဟုတ်သေး၊ ငါဘုရားတို့သည် ဆွမ်းအလို့ငှါ မြို့တွင်း ဝင်နေကြကုန်၏” ဟူ၍ပင် မိန့်တော်မူ၏။ (ဣန္ဒြေ မရင့်ကျက်သေးသောကြောင့် ဤသို့ ပယ်မြစ်စကား မိန့်ကြားတော်မူသည်ဟု အထူးမှတ်ယူရာ၏)။
၄၀၆
(ဤ၌။ ။ဗာဟိယ-ဒါရုစီရိယသည် ပစ္ဆိမဘဝိကသား ဖြစ်သောကြောင့် မိမိ၏ (အရဟတ္တဖိုလ်၏) အကြောင်း = ရှေးကောင်းမှုက တိုက်တွန်းနှိုးဆော်အပ်သောကြောင့် ဤကဲ့သို့ အသက်အန္တရာယ်ကို ထည့်၍ ဦးတည်၍ လျှောက်ထားလေသည်။ မှန်၏- ပစ္ဆိမဘဝိကသားတို့မှာ အရဟတ္တဖိုလ်သို့ မရောက်ပဲသာဖြင့် အသက်ကုန်ခြင်း = သေခြင်းမည်သည် အဘယ်နည်းနှင့်မျှ မဖြစ်နိုင်ချေ။
“မြတ်စွာဘုရားသည် ဗာဟိယအား တရားဟောတော်မူလိုပါလျက် အဘယ့်ကြောင့် နှစ်ကြိမ်တိုင်တိုင် ပယ်တော်မူသနည်း”ဟု မေးဖွယ်ရှိ၏။ အဖြေကား- ထိုအချိန်၌ မြတ်စွာဘုရား၏ စိတ်သန္တာန်ဝယ် “ငါဘုရားကို ဖူးမြင်ရသောအချိန်မှစ၍ ဤဗာဟိယ၏ တကိုယ်လုံး နှစ်သက်ခြင်း = ပီတိတရား လွှမ်းလျက် ဖုံးလျက် ရှိလေသည်။ ပီတိအဟုန်ကား အလွန်အားကြီးနေသေး၏။ တရားနာသော်လည်း မဂ်, ဖိုလ်, နိဗ္ဗာန်ကို ထိုးထွင်း၍ သိနိုင်မည် မဟုတ်သေး၊ အလယ်အလတ်ရှုမှု = မဇ္ဈတ္တုပေက္ခာ ဖြစ်လာသည်တိုင်အောင် ဆိုင်းငံ့ဦးမှ သင့်တော်မည်။ ထို့ပြင်လည်း ခရီးယူဇနာ တရာ့နှစ်ဆယ်ကို အပြင်း (ညတွင်းချင်း) လာခဲ့ရသော ကြောင့် ဗာဟိယ၏ ကိုယ်၌လည်း ပင်ပန်းနွမ်းနယ်မှု အလွန်အားကြီးနေသေးသည်။ ထိုပင်ပန်းနွမ်းနယ်မှု ငြိမ်းအေးအောင် စောင့်ဆိုင်း ငံ့လင့်ဦးမှ သင့်တော်မည်”ဟု အကြံတော် ဖြစ်ပွါးလေသည်။ ထို့ကြောင့် နှစ်ကြိမ်တိုင် ပယ်တော်မူသည်။ ဤကား အဖြေတည်း)။
ဗာဟိယ-ဒါရုစီရိယသည် သုံးကြိမ်မြောက်လည်း မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို ဒုတိယအကြိမ်ကကဲ့သို့ပင် တောင်းပန်စကား လျှောက်ထားပြန်လေသည်။ ထိုသို့ သုံးကြိမ်မြောက် တောင်းပန်အပ်သော်ကား မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ဗာဟိယ-ဒါရုစီရိယ၏ ကိုယ်၌-
(၁) အလယ်အလတ်ရှုမှု = မဇ္ဈတ္တုပေက္ခာ ဖြစ်ပွါးလာပြီကို၎င်း,
(၂) ခရီးပန်း နွမ်းနယ်မှု ငြိမ်းအေးပြီကို၎င်း,
(၃) ဗာဟိယ၏ သဒ္ဓါစသော ဣန္ဒြေတို့ ရင့်ကျက်လာပြီကို၎င်း,
၄၀၇
(၄) ဗာဟိယ၏ အသက်အန္တရာယ် နီးကပ်လာပြီကို၎င်း-
သိမြင်တော်မူ၍ “ယခုအခါ ဗာဟိယအား တရားဟောရန် အချိန်တန်ပြီ”ဟု ဆင်ခြင် စဉ်းစားတော်မူပြီးလျှင် ဤဆိုလတ္တံ့သောအတိုင်း အကျဉ်းချုပ် တရားစကား ဟောကြားတော်မူလေ၏။ ဟောကြားတော်မူပုံမှာ-
“(၁) ချစ်သားဗာဟိယ.. ထိုသို့ဖြစ်လျှင် သင်ချစ်သားသည် ဤသို့ကျင့်ရမည်- ‘မြင်အပ်သော အဆင်းမျိုးစုံ ရူပါရုံ၌ မြင်ကာမျှဖြစ်အောင်, ကြားအပ်သော အသံမျိုးစုံ သဒ္ဓါရုံ၌ ကြားကာမျှဖြစ်အောင်, တွေ့ရောက်အပ်သော အနံ့မျိုးစုံ ဂန္ဓာရုံ, ရသာမျိုးစုံ ရသာရုံ, အတွေ့မျိုးစုံ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရုံ၌ တွေ့ရောက်ကာ မဖြစ်အောင်, သိအပ်သော ရုပ်နာမ်မျိုးစုံ ဓမ္မာရုံ၌ သိကာမျှဖြစ်အောင်’ဟု ဤသို့လျှင် သင်ချစ်သားသည် ကျင့်ရမည်။
(၂) ချစ်သားဗာဟိယ.. သင်ချစ်သားသည် အကြင်အခါ၌ (ဝါ = အကြင့်ကြောင့်) မြင်အပ်, ကြားအပ်, တွေ့ရောက်အပ်, သိအပ်သော အာရုံ၌ မြင်ကာမျှ, ကြားကာမျှ, တွေ့ရောက်အပ်ကာမျှ, သိအပ်ကာမျှဖြစ်အောင် ကျင့်ဆောင်ကြိုးကုတ် အားထုတ်နိုင်ငြားအံ့၊ ချစ်သားဗာဟိယ.. သင်ချစ်သားသည် ထိုအခါ၌ (ဝါ-ထို့ကြောင့်) ထိုမြင်အပ်, ကြားအပ်, တွေ့ရောက်အပ်, သိအပ်သည့် အာရုံနှင့်စပ်သော ရာဂ, ဒေါသ, မောဟနှင့် ယှဉ်သူ = တပ်မက်သူ, ပြစ်မှားသူ, တွေဝေသူ စင်စစ် ဖြစ်လိမ့်မည် မဟုတ်တော့ချေ။
(၃) ချစ်သားဗာဟိယ.. သင်ချစ်သားသည် အကြင်အခါ၌ (ဝါ-အကြင့်ကြောင့်) ထိုမြင်အပ်, ကြားအပ်, တွေ့ရောက်အပ်, သိအပ်သည့် အာရုံနှင့်စပ်သော ရာဂ, ဒေါသ, မောဟနှင့် မယှဉ်သူ = မတပ်မက်သူ, မပြစ်မှားသူ,
၄၀၈
မတွေဝေသူ စင်စစ် ဖြစ်ခဲ့လျှင် ချစ်သားဗာဟိယ.. သင်ချစ်သားသည် ထိုအခါ၌ (ဝါ-ထို့ကြောင့် ) ထိုမြင်အပ်, ကြားအပ်, တွေ့ရောက်အပ်, သိအပ်သော အာရုံ၌ တဏှာ, မာန, ဒိဋ္ဌိတို့ဖြင့် မမှီသူ (=ထိုအာရုံလေးစု၌ ‘ငါ့ဥစ္စာ’ဟု တဏှာဖြင့် မစွဲငြိသူ မမှီသူ, ‘ငါ’ဟု မာနဖြင့် မစွဲငြိသူ မမှီသူ, ‘ငါ့လိပ်ပြာ’ဟု ဒိဋ္ဌိဖြင့် မစွဲငြိသူ မမှီသူ) စင်စစ် ဖြစ်ပေလိမ့်မည်။
(၄) ချစ်သားဗာဟိယ.. သင်ချစ်သားသည် အကြင်အခါ၌ (ဝါ-အကြင့်ကြောင့်) မြင်အပ်, ကြားအပ်, တွေ့ရောက်အပ်, သိအပ်သော အာရုံ၌ တဏှာ, မာန, ဒိဋ္ဌိတို့ဖြင့် မမှီသူစင်စစ် ဖြစ်ခဲ့လျှင် ချစ်သားဗာဟိယ.. သင်ချစ်သားသည် ထိုအခါ၌ (ဝါ-ထိုသို့ တဏှာ, မာန, ဒိဋ္ဌိတို့ဖြင့် မမှီသူစင်စစ် ဖြစ်သောကြောင့်ပင်) ဤမျက်မှောက်ဘဝ = မနုဿဂတိ၌လည်း နောက်တဖန် ဖြစ်တော့မည်မဟုတ်၊ တမလွန်ဘဝဖြစ်သည့် = (ဒေဝဂတိ, နိရယဂတိ, တိရစ္ဆာနဂတိ, ပေတဂတိ တည်းဟူသော) ကြွင်းသည့် ဂတိလေးပါးတို့၌လည်း နောက်တဖန် ဖြစ်တော့မည်မဟုတ်၊ ဤမျက်မှောက်ဘဝ = မနုဿဂတိ, တမလွန်ဘဝ = ကြွင်းသည့် ဂတိလေးပါး (ဝါ-မနုဿဂတိ တည်းဟူသော ဤမျက်မှောက်ဘဝ, ကြွင်းသည့် ဂတိလေးပါး တည်းဟူသော တမလွန်ဘဝ) = ဤနှစ်ပါးကို ချန်လှပ်ဖယ်ရှား အလွတ်ထား၍ အခြားတပါး လားရောက်ဖွယ်ရာ ဂတိလည်း မရှိချေ။ ဤသို့ မျက်မှောက်ဘဝ, တမလွန်ဘဝတို့၌ နောက်တဖန် ရုပ်နာမ်အသစ် မဖြစ်ခြင်းသည်ပင်လျှင် ကိလေသာဆင်းရဲ ဝဋ်ဆင်းရဲ၏ အဆုံးဖြစ်၏”-
ဟု အနုပါဒါပရိနိဗ္ဗာန် အထွတ်တပ်၍ ဟောကြားတော်မူလေသည်။
(ဤ၌။ ။ဗာဟိယ-ဒါရုစီရိယသည် သံခိတ္တရုစိပုဂ္ဂိုလ် (=အကျဉ်းချုပ်တရားကို နှစ်သက်သောပုဂ္ဂိုလ်) ဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့်ပင်
၄၀၉
မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ဗာဟိယ-ဒါရုစီရိယအား အာရုံခြောက်ပါး ကမ္မဋ္ဌာန်းကို ဟောကြားတော်မူရာဝယ် ခြောက်စု ခြောက်ပုံ ဟောတော်မမူပဲ (ဂန္ဓာရုံ, ရသာရုံ, ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရုံတို့ကို တွေ့ရောက်အပ်သော အာရုံမျိုး ဖြစ်၍ မုတဟူသော အမည်ဖြင့် တခုတည်းပြုပြီးလျှင်) ဒိဋ္ဌ = မြင်အပ်သော အာရုံ, သုတ = ကြားအပ်သောအာရုံ, မုတ = တွေ့ရောက်အပ်သော အာရုံ, ဝိညာတ = သိအပ်သောအာရုံဟု လေးစုလေးပုံထား၍ ဟောကြားတော်မူလေသည်။
(၁) ရှေးဖော်ပြရာပါ တရားဒေသနာစကားရပ် လေးရပ်တို့တွင် ၁-အမှတ်ပြ ဒေသနာစကားရပ်၌ “မြင်အပ်, ကြားအပ်, တွေ့ရောက်အပ်, သိအပ်သော အာရုံလေးပါး သင်္ခါရတရားအစု၌ မြင်ကာမျှ, ကြားကာမျှ, တွေ့ရောက်ကာမျှ, သိကာမျှဖြစ်အောင် ကျင့်ဆောင် အားထုတ်ရမည်” ဟူသည်မှာ- အဆင်းကိုမြင်သည့် စက္ခုဝိညာဏ်စိတ် ဖြစ်သောအခါ, အသံကိုကြားသည့် သောတဝိညာဏ်စိတ် ဖြစ်သောအခါ, အနံ့ကို တွေ့ရောက်နမ်းရှူသည့် ဃာနဝိညာဏ်စိတ်, အရသာကို တွေ့ရောက် စားလျက်သည့် ဇိဝှါဝိညာဏ်စိတ်, အတွေ့ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရုံကို ထိရောက်တွေ့သိသည့် ကာယဝိညာဏ်စိတ်, ရုပ်နာမ်မျိုးစုံ ဓမ္မာရုံကို သိသည့် မနောဒွါရာဝဇ္ဇန်းစိတ် = ဤစိတ်များ ဖြစ်ကြသောအခါတို့၌ မြင်ကာမျှ, ကြားကာမျှ, တွေ့ရောက်ကာမျှ, သိကာမျှ သဘောတို့သာလျှင်ဖြစ်၍ တပ်မက်မှု = ရာဂသဘော, ပြစ်မှားမှု = ဒေါသသဘော, တွေဝေမှု = မောဟသဘောတို့ လုံးဝမပါရှိချေ။ (အသင် စာဖတ်သူသည် တတ်နိုင်ပါလျှင် ပဉ္စဒွါရဝီထိနှင့် မနောဒွါရဝီထိတို့ ဖြစ်ပုံကို အာရုံပြုထားစေချင်ပါသည်)။
(စက္ခုဝိညာဏ် = အမြင်စိတ်, သောတဝိညာဏ် = အကြားစိတ်, ဃာနဝိညာဏ် = အနံစိတ်, ဇိဝှါဝိညာဏ် = လျက်စိတ် စားစိတ်, ကာယဝိညာဏ် = အတွေ့စိတ် = ဤစိတ်၅-မျိုးကို ပဉ္စဝိညာဏ်ဟူ၍ ခေါ်၏)။ ပဉ္စဒွါရဝီထိ, မနောဒွါရဝီထိ စိတ်အစဉ်တို့ ဖြစ်ကြသောအခါ ပဉ္စဝိညာဏ်စိတ်ဖြစ်သော ခဏ, မနောဒွါရာဝဇ္ဇန်းစိတ်ဖြစ်သော ခဏတို့၌ မြင်ရုံ, ကြားရုံ, နံရုံ, လျက်ရုံ, စားရုံ, ထိရုံ, သိရုံ သဘောတို့မျှသာဖြစ်၍ တပ်မက်မူ = ရာဂ, ပြစ်မှားမှု = ဒေါသ, တွေဝေမှု = မောဟသဘောတို့ လုံးဝ မပါရှိသကဲ့သို့ ထိုပဉ္စဝိညာဏ်စိတ်, မနောဒွါရာဝဇ္ဇန်း စိတ်တို့၏ နောက်ဝယ် အလှည့်အကြိမ်ရောက်၍ ဖြစ်ပွါးလာသော အဟုန်ဖြင့်ဖြစ်ကာ အာရုံ၏ အရသာကို ပိုင်နိုင်စွာ သုံးဆောင်သော ဇောစိတ်အစဉ်ကို
၄၁၀
ဖြစ်ပွါးသောအခါမှာလည်း လောဘ, ဒေါသ မောဟသဘောတို့ လုံးဝမပါရှိအောင် (=လောဘဇော မကျအောင်, ဒေါသဇော မကျအောင်, မောဟဇော မကျအောင်) သင်ချစ်သား ကျင့်ဆောင်ကြိုးကုတ် အားထုတ်ရမည်ဟု ဟောတော်မူလိုရင်းဖြစ်သည်။
ထိုသို့ “မြင်အပ်, ကြားအပ်, တွေ့ရောက်အပ်, သိအပ်သော အာရုံလေးစု၌ လောဘဇော, ဒေါသဇော, မောဟဇောများ မကျအောင် ကျင့်ရမည်”ဟု ဟောတော်မူသော မြတ်ဘုရားရှင်၏ အလိုတော်မှာလည်း “ချစ်သားဗာဟိယ.. ထိုအာရုံလေးစု သင်္ခါရတရားအစုတို့၌ မြဲသည်, ချမ်းသာသည်, တင့်တယ်သည်, ခိုင်မာသည်-ဟု အလွဲလွဲရှုလျှင် လောဘ, ဒေါသ, မောဟဇောတို့ ကျနိုင်၏၊ မမြဲ, ဆင်းရဲ, မတင့်တယ်, မခိုင်မာ-ဟု ရှုမှသာလျှင် လောဘ, ဒေါသ, မောဟဇောတို့ မကျပဲ ဝိပသာနာ မဟာကုသိုလ်ဇောတို့ ကျနိုင် ဖြစ်နိုင်သည်။ ထို့ကြောင့် သင်ချစ်သားသည် ထိုအာရုံလေးစု သင်္ခါရတရားအစုတို့၌ နိစ္စ = မြဲသည်, သုခ = ချမ်းသာသည်, သုဘ = တင့်တယ်သည်, အတ္တ = ခိုင်မာသည်ဟု အလွဲလွဲမရှုပဲ အနိစ္စ = မမြဲ, ဒုက္ခ = ဆင်းရဲ, အနတ္တ = မခိုင်မာ-ဟူ၍ အမှန်ရှုသော ဝိပဿနာ မဟာကုသိုလ်ဇောများ ဖြစ်ပွါးအောင်သာ အားထုတ် ကျင့်ဆောင်ရမည်”ဟု ဟောတော်မူလိုရင်းဖြစ်သည်။
ထို့ကြောင့် မြတ်စွာဘုရားသည် ဗာဟိယ-ဒါရုစီရိယအား (၁) ဤ၁-အမှတ်ပြ ဒေသနာစကားရပ်ဖြင့် “အာရုံလေးစု သင်္ခါရတရားအစုတို့၌ အနိစ္စ, ဒုက္ခ, အသုဘ, အနတ္တ-ဟု ရှုရန် ညွှန်ပြတော်မူသောကြောင့် ဤစကားရပ်ဖြင့် အောက်ဝိသုဒ္ဓိ ၆-ပါး ဝိပဿနာဉာဏ် ဆယ်ပါးကို အကျဉ်းချုပ် ဟောကြားတော်မူသည်”ဟု ဆိုလိုရင်းကို မှတ်ယူရာ၏။
(၂) ၂-အမှတ်ပြ ဒေသနာစကားရပ်၌ “ချစ်သားဗာဟိယ.. သင်ချစ်သားသည် မြင်အပ်, ကြားအပ်, တွေ့ရောက်အပ်, သိအပ်သည့် အာရုံလေးစု သင်္ခါရတရားအစု၌ ဝိပသာနာဉာဏ်ဆယ်ထောက် အောင်မြင်စွာ ကျင့်ဆောက်က မဂ်ဉာဏ်သို့ရောက်၍ လောဘ, ဒေါသ, မောဟကို အမြစ်ပြတ် သမုစ္ဆေဒပဟာန်ဖြင့် ပယ်ပြီးသူ ပယ်နိုင်သူဖြစ်ကာ တပ်မက်သူ, ပြစ်မှားသူ, တွေဝေသူ စင်စစ် မဖြစ်လတ္တံ့ = မတပ်မက်သူ, မပြစ်မှားသူ, မတွေဝေသူ စင်စစ် ဖြစ်လိမ့်မည်”ဟု ဟောတော်မူလိုရင်း ဖြစ်သောကြောင့် ထို၂-အမှတ်ပြ ဒေသနာစကားရပ်ဖြင့် မဂ်လေးပါးကို ဟောတော်မူလိုရင်းဖြစ်သည်ဟု သိမှတ်ရာ၏။
၄၁၁
(၃) အရိယာသခင် အရှင်သူမြတ်တို့မှာ အရိယဖိုလ်သို့ ရောက်သောအခါ အာရုံလေးစု သင်္ခါရတရားအစုတို့၌ ငါ, ငါ့ဥစ္စာ, ငါ့လိပ်ပြာဟု တဏှာ, မာန, ဒိဋ္ဌိ အစွန်းအငြိ လုံးဝမရှိသောကြောင့် ၃-အမှတ်ပြ ဒေသနာစကားရပ်ဖြင့် အရိယဖိုလ်ကို ဟောတော်မူအပ်၏ဟု သိမှတ်ရာ၏။
(၄) ဤ၄-အမှတ်ပြ ဒေသနာစကားရပ်ဖြင့် ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်မှာ ပရိနိဗ္ဗာန စုတိစိတ်တော်မှ နောက်အခါ၌ မျက်မှောက်ဘဝ တည်းဟူသော ဤမနုဿဂတိ, တမလွန်ဘဝ (ဟုရံ-ဟူ၍) ခေါ်ဆိုအပ်သည့် ကြွင်းသော ဂတိလေးပါးတို့၌ ရုပ်နာမ်ခန္ဓာအသစ် မဖြစ်သောချုပ်ငြိမ်းမှု (ယင်း ချုပ်ငြိမ်းမှုကိုပင် အနုပါဒါပရိနိဗ္ဗာန်ဟူ၍ ခေါ်သည်။) အနုပါဒါပရိနိဗ္ဗာန်ကို ဟောတော်မူအပ်၏ဟု သိမှတ်ရာ၏)။
ဗာဟိယ-ဒါရုစီရိယသည် မြတ်စွာဘုရား၏ တရားတော်ကို ကြားနာစဉ်ပင် သီလလေးပါးတို့ကို သုတ်သင် စင်ကြယ်စေ၍ ရရှိသော စိတ္တသမာဓိကို အမှီပြုကာ ဝိပဿနာတရား ထိုတထိုင်တည်းမှာပင် ပွါးများအားထုတ်သဖြင့် လျင်မြန်သော မဂ်ဖိုလ်ပညာ အသိဉာဏ်ရှိသူ (ခိပ္ပါဘိညပုဂ္ဂိုလ်) ဖြစ်သောကြောင့် ထိုခဏမှာပင် အာသဝေါတရား လေးပါးတို့ကို ကုန်ခန်းစေ၍ ပဋိသမ္ဘိဒါဉာဏ် လေးပါးတို့နှင့်တကွ အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ဆိုက်ရောက်လေ၏ = ပဋိသမ္ဘိဒါပတ္တရဟန္တာ ဖြစ်လေ၏။
ဗာဟိယ-ဒါရုစီရိယ ရဟန္တာသည် အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်ပြီးနောက် ပစ္စဝေက္ခဏာဉာဏ် (၁၉)တဆယ့်ကိုးတန် ပိုင်ပြီးလတ်သော် ဓမ္မတရား လှုံ့ဆော် တိုက်တွန်းချက်အရ မြတ်စွာဘုရားကို သူ့အား ရှင်ရဟန်းပြုပေးပါရန် တောင်းပန် လျှောက်ထားလေသည်။ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် “သင့်မှာ သပိတ်သင်္ကန်း ပြည့်စုံပြီလော”ဟု မေးတော်မူ၍ “မပြည့်စုံသေးပါဘုရား”ဟု ဗာဟိယက ပြန်ကြားလျှောက်ထားသောအခါ “ထိုသို့ဖြစ်လျှင် သပိတ်သင်္ကန်းကို ရှာဦးလော့”ဟု မိန့်တော်မူ၍ သာဝတ္ထိပြည်တွင်းသို့ ဆွမ်းခံဆက်၍ ကြွသွားတော်မူလေ၏။
(ဗာဟိယကား ကဿပမြတ်စွာ သာသနာ၌ အနှစ် (၂ဝဝဝဝ)နှစ်သောင်း ရဟန်းတရား အားထုတ်စဉ် “ရဟန်းမည်သည်
၄၁၂
မိမိကိုယ်တိုင် ပစ္စည်းလေးပါးတို့ကို ရရှိလျှင် ဒါနအားလျော်စွာ ပြုသဖြင့် ကိုယ်တိုင်ပင် သုံးဆောင်သင့်သည်”ဟု ယူဆကာ အခြား အဖော်ရဟန်း တပါးအားမျှလည်း သပိတ်သင်္ကန်း ပေးကမ်းချီးမြှောက်မှု မပြုခဲ့ချေ။ ထို့ကြောင့် ထိုဗာဟိယ၏ ခန္ဓာအစဉ်မှာ ဧဟိဘိက္ခု ခေါ်ယူလောက်သည့် ဥပနိဿယည်း ပစ္စည်းကောင်းမှု မရှိချေ။ ထို့ကြောင့် မြတ်စွာဘုရားရှင်က ဧဟိဘိက္ခု ခေါ်တော်မမူ။ ကေစိဆရာတို့ကမူ “ဗာဟိယသည် ဗုဒ္ဓသုညကမ္ဘာတခု၌ ခိုးသူဖြစ်ခဲ့၍ လေး,တောင့် (=မြှားကျည်တောက်)တို့ကို ဖွဲ့ဆောင်ကာ တောအရပ်၌ ခိုးမှု တိုက်မှု ပြုနေစဉ် ပစ္စေကဗုဒ္ဓါတဆူကို တွေ့ရ၍ သပိတ်သင်္ကန်း၌ တပ်မက်သော လောဘဖြင့် ထိုပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အရှင်မြတ်ကို မြှားဖြင့်ပစ်သတ်၍ သပိတ်သင်္ကန်းကို လုယူခဲ့ဘူးလေသည်။ ထို့ကြောင့် ထိုဗာဟိယမှာ (မြတ်စွာဘုရားက ဧဟိဘိက္ခုဟု ခေါ်တော်မူစေကာမူ) ဣဒ္ဓိမယ သပိတ်သင်္ကန်း ဖြစ်လာလိမ့်မည် မဟုတ်ဟု ဤအကြောင်းကို သိတော်မူသောကြောင့် မြတ်စွာဘုရားသည် ဧဟိဘိက္ခု ခေါ်တော်မမူ”ဟူ၍ မိန့်ဆိုကြ၏။ (ဥဒါန ဋ္ဌ၊ မျက်နှာ ၈၅-မှ)။ ဤကေစိဆရာတို့ ဖော်ပြအပ်သည့် အကုသိုလ်ကံမှာ ဗာဟိယ၏ ချည်အဝတ်ကောင်းကို မဝတ်ရပဲ ပျဉ်ချပ်ကိုသာ ဝတ်ရခြင်းအကျိုးနှင့် အထူးပင် အကြောင်းအကျိုး ဆက်စပ်လှ၏)။
ဗာဟိယ နွားဝှေ့ခံရ၍ အသက်ကုန်ခြင်း
ဗာဟိယသည် မြတ်စွာဘုရားရှင်နှင့် ခွဲခွါခဲ့ပြီးလျှင် သာဝတ္ထိပြည်အတွင်း၌ သပိတ်သင်္ကန်းကို လှည့်လည် ရှာကြံလေ၏၊ ထိုသို့ သပိတ်သင်္ကန်းရှာ လှည့်လည်နေသော ဗာဟိယကို သားသယ်အမိဖြစ်သော နွားမတကောင်သည် အပြေးအလိုက်ကာ ဝှေ့၍ အသက်ကုန်ခြင်းသို့ ရောက်စေလေ၏။
(လွန်လေပြီးသောအခါ သူဌေးသား လေးယောက်တို့သည် ပြည့်တန်းဆာမတယောက်ကို ဥယျာဉ်သို့ ခေါ်ဆောင်၍ တနေ့ပတ်လုံး မြူးထူးပျော်ပါးကြပြီး နေဝင်သောအခါ သူဌေးသားတယောက်က ကျန်သူငယ်ချင်း သူဌေးသား သုံးယောက်တို့ကို “သူငယ်ချင်းတို့.. ဤပြည့်တန်းဆာမ၏ လက်၌ ငွေတထောင်, ရွှေများစွာတို့နှင့်
၄၁၃
အဖိုးတန် တန်းဆာများ ပါရှိလေသည်။ ဤဥယျာဉ်၌ အခြားသူ တဦးတယောက်မျှ မရှိ၊ ညဉ့်အခါလည်း ဖြစ်ခဲ့ပြီ၊ ကိုင်း.. ငါတို့သည် ဤပြည့်တန်းဆာမကို သတ်၍ ဥစ္စာအားလုံးကို ယူဆောင်သွားကြစို့”ဟု တိုင်ပင်လေ အကြံပေးလေသည်။ သူငယ်ချင်း လေးဦးသားလုံးပင် စိတ်သဘောတူ ပြည့်တန်ဆာမကို သတ်ရန်အားထုတ်ကြလေ၏။ ပြည့်တန်းဆာမသည် ထိုသူလေးယောက်တို့က ထိုးကြိတ် ရိုက်ပုတ် သတ်ဖြတ်ကြ စဉ်ပင် “ဤသူတို့ကား အရှက်မဲ့ကြ ကရုဏာမဲ့ကြကုန်၏။ ငါနှင့် ကိလေသာအလိုလိုက် ပျော်ပိုက်ကြပြီး အပြစ်မဲ့သူ ငါ့ကို သက်သက်မဲ့ ဥစ္စာလောဘဖြင့် သတ်ကြ၏၊ ဤသူတို့သည် ငါ့ကို တကြိမ်တော့ (ငါအားနွဲ့၍) သတ်ကြစေဦးတော့၊ ငါတမူကား ဘီလူးမ-ဖြစ်ပြီးလျှင် ဤသူ လေးယောက်တို့ကို အကြိမ်များစွာ သတ်နိုင်သည့်ကိုယ် ဖြစ်ရပါလို၏”ဟု ဆုတောင်း၍ သေလေ၏။
ထိုသူလေးယောက်တို့တွင် တယောက်ကား ပုက္ကုသာတိ အမျိုးကောင်းသား ဖြစ်လာလေသည်။ တယောက်ကား (ယခု) ဗာဟိယ-ဒါရုစီရိယ, အခြားတယောက်ကား တမ္ဗဒါဌိက ခိုးသတ်သမား, အခြားတယောက်ကား သုပ္ပဗုဒ္ဓ အနာကြီးရောဂါရှိသူ ဖြစ်ကြလေသည်။ ဤသို့လျှင် ဤသူ လေးယောက်တို့ကို အရာမက များစွာသော ကိုယ်အဖြစ်၌ပင် ပြည့်တန်းဆာမသည် ဘီလူးမျိုး၌ဖြစ်သော နွားမဖြစ်၍ (=နွားမယောင်ဆောင်၍) သတ်ခဲ့လေသည်။ ထိုသူ လေးယောက်လုံးပင် ထိုအကုသိုလ်ကံ၏ အကျိုးဆက်ကြောင့် ထိုထိုဘဝ၌ အသက်တမ်းမကုန်မီ အကြား၌ သေခြင်းသို့ ရောက်ခဲ့ကြရလေပြီ။ ဤသို့လျှင် ဖော်ပြရာပါ အကုသိုလ်ကံကြောင့် ဗာဟိယ၏ အဆောတလျင် သေခြင်း ဖြစ်လေသည်ဟု မှတ်ရာ၏။ ။ဥဒါန ဋ္ဌ၊ မျက်နှာ ၂၆၂-မှ)။
၄၁၄
မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် သာဝတ္ထိပြည်အတွင်း ဆွမ်းခံကြွပြီးသော် ဆွမ်းကိစ္စ ပြုပြီးနောက် ရဟန်းအပေါင်း ခြံရံလျက် မြို့မှ ထွက်တော်မူလေလျှင် ဗာဟိယ၏ ဥတုဇရုပ်ကိုယ် အမှိုက်ပုံ၌ ကျရောက်နေသည်ကို မြင်တော်မူ၍ ရဟန်းတို့ကို “ရဟန်းတို့.. သွားကြကုန်၊ အိမ်တံခါးတခု၌ ရပ်တည်ကြကာ ညောင်စောင်းငယ် တခုကို ယူဆောင်စေကြ၍ ဤဗာဟိယ၏ ဥတုဇရုပ်ကိုယ်ကို မြို့မှ ထုတ်ဆောင်ပြီး ဖုတ်ကြည်း သင်္ဂြိုဟ်ကြ၍ အရိုးဓာတ်ကို စေတီတည်ကြကုန်လော့”ဟု မိန့်တော်မူ၏။ ရဟန်းတို့သည် မြတ်စွာဘုရားရှင် မိန့်တော်မူတိုင်း ပြုလုပ်ကြလေကုန်၏။
ထိုသို့ ပြုလုပ်ကြပြီးနောက် ရဟန်းတို့သည် ကျောင်းတိုက်တော်သို့ ပြန်ရောက်ကြ၍ မြတ်စွာဘုရားထံတော်သို့ ဆည်းကပ်ကြပြီးလျှင် မိမိတို့ ရွက်ဆောင်ခဲ့သော ကိစ္စကို လျှောက်ထားကြပြီးနောက် “မြတ်စွာဘုရား.. ဗာဟိယ၏ လားရောက်ရာဂတိကား အဘယ်ပါနည်း၊ ရှေးရှုရောက်ရာ တမလွန်ဘဝကား အဘယ်ပါနည်း၊ (တနည်း) မြတ်စွာဘုရား.. ဗာဟိယ၏ အဖြစ်သနစ်ကား အဘယ်ပါနည်း = အရိယာလေလော, ပုထုဇန်လေလော, ရှေးရှုရောက်ရာကား အဘယ်ပါနည်း = ဘဝသံသရာ၌ တဖန်ဖြစ်ခြင်းပင်လော, ဘဝ၏ ချုပ်ငြိမ်းခြင်း ချုပ်ငြိမ်းရာပင်လော”ဟု မေးလျှောက်ကြလေကုန်၏။ ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားသည် ရဟန်းတို့ကို “ရဟန်းတို့.. ဗာဟိယသည် ပညာရှိ၏၊ လောကုတ္တရာတရားအား လျော်သော အကျင့်ကို ကျင့်၏၊ တရားဟူသော အကြောင်းကြောင့် ငါဘုရားကို မညှဉ်းဆဲ၊ ရဟန်းတို့.. ဗာဟိယသည် ပရိနိဗ္ဗာန် ဝင်စံချုပ်ငြိမ်း ဘုံဇာတ်သိမ်းလေပြီ”ဟု မိန့်တော်မူလေ၏။
(ဤ၌။ ။အရှင်ဗာဟိယ-ဒါရုစီရိယ၏ အရိုးဓာတ်ကို စေတီတော် အတည်ခိုင်းခြင်းဖြင့်ပင် ထိုအရှင်၏ ပရိနိဗ္ဗာန် စံကြောင်းကား အနက်သွားအားဖြင့် ထင်ရှား၏၊ ထိုသို့ ထင်ရှားသော်လည်း ထိုမျှဖြင့် မရိပ်မိ မသိရှိသော ရဟန်းတို့က ထိုသို့ မေးလျှောက်ခြင်း ဖြစ်သည်။ တနည်း အထူးသဖြင့် ထင်ရှားအောင် လျှောက်ထား မေးမြန်းကြခြင်း ဖြစ်သည်ဟု အထူးမှတ်ရာ၏)။
၄၁၅
ဓမ္မပဒဂါထာ ဟောကြားခြင်း
ထိုသို့ မြတ်စွာဘုရားရှင်က အရှင်ဗာဟိယ-ဒါရုစီရိယ ပရိနိဗ္ဗာန် စံလွန်ပြီဖြစ်ကြောင်းကို မိန့်ဆိုတော်မူသောအခါ ရဟန်းတို့သည် “မြတ်စွာဘုရား.. အရှင်ဘုရားတို့သည် ‘ဗာဟိယ-ဒါရုစီရိယသည် အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်ပြီ’ဟု မိန့်တော်မူကြ၏။ အဘယ်အခါက ထိုဗာဟိယ-ဒါရုစီရိယသည် အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်ပါသနည်း”ဟု မေးမြန်း လျှောက်ထားကြကုန်၏။ မြတ်စွာဘုရားရှင်က “ငါဘုရား၏ တရားကို ကြားပြီးစကပင် အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်လေသည်”ဟု မိန့်တော်မူလျှင် ရဟန်းတို့သည် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို “မြတ်စွာဘုရား.. အရှင်ဘုရားတို့သည် အဘယ်အခါ၌ ထိုဗာဟိယ-ဒါရုစီရိယအား တရားဟောတော်မူအပ်ပါသနည်း”ဟု မေးလျှောက်ကြပြန်ကုန်၏။ မြတ်စွာဘုရားရှင်က “ယနေ့ပင် ဆွမ်းခံလှည့်လည်သော ငါဘုရားသည် လမ်းခရီးအကြား၌ ရပ်တည်၍ တရားဟောအပ်ခဲ့ပြ”ဟု မိန့်တော်မူလေလျှင် ရဟန်းတို့သည် “မြတ်စွာဘုရား.. အရှင်ဘုရားတို့ လမ်းခရီးအကြား၌ ရပ်တည်၍ ဟောတော်မူအပ်သော တရားကား အနည်းအပါးမျှသာ ဖြစ်ပါသည်၊ အဘယ်သို့လျှင် ထို ဗာဟိယ-ဒါရုစီရိယသည် ထိုမျှ (အနည်းငယ်)သော တရားဖြင့် မဂ်ဖိုလ်တရားထူးကို ဖြစ်စေနိုင်ပါသနည်း”ဟု လျှောက်ထားကြပြန်လေ၏။
ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ရဟန်းတို့ကို “ရဟန်းတို့.. ငါဘုရား၏ တရားကို သင်ချစ်သားတို့သည် အဘယ့်ကြောင့် နည်းသော, များသောဟူ၍ နှိုင်းရှည်စကား ပြောကြားကြဘိသနည်း၊ ထောင်ပေါင်းများစွာ ဂါထာတို့ပင် ဖြစ်လင့်ကစား အကျိုးနှင့် မစပ်ယှဉ်မူ မချီးမွမ်းအပ် မမြတ်ပချေ။ အကျိုး၌မှီသော စကားဖြစ်မူကား ဂါထာတပိုဒ်ပင်သော်လည်း ချီးမွမ်းအပ် မြတ်လှပေ၏”ဟု မိန့်တော်မူ၍ ဓမ္မပဒကျမ်း၌ ဤဆိုလတ္တံ့သော ဂါထာကို ဟောကြားတော်မူလေ၏။
၄၁၆
သဟဿမပိ စေ ဂါထာ၊ အနတ္ထပဒသဉှိတာ။
ဧကံ ဂါထာပဒံ သေယျော၊ ယံ သုတွာ ဥပသမ္မတိ။
ဘိက္ခဝေ = ရဟန်းတော်များ အို ချစ်သားတို့..။ သဟဿမပိ စေ ဂါထာ = အထောင်သင်္ချာ ဂါထာတို့ပင် ဖြစ်လင့်ကစား။ အနတ္ထပဒသဉှိတာ = အကျိုးမတဲ့ မိုးဖွဲ့,တောင်ဖွဲ့စသော ပုဒ်ဝါကျနှင့် စပ်ယှဉ်ဘိမူ။ န သေယျော = အဘယ်နည်းဖြင့်မျှ မချီးမွမ်းအပ် မမြတ်ပချေ။ ယံ = အကြင် “အပ္ပမာဒေါ အမတံ ပဒံ” အစရှိသော ဂါထာပိုဒ်ကို။ သုတွာ = သဒ္ဓါနားဖြင့် နာကြားရသည်ရှိသော်။ ဥပသမ္မတိ = ကိလေသာဟူ အပူခပ်သိမ်း အပြီးတိုင် ငြိမ်းအေး၏။ တံ ဧကံ ဂါထာပဒံ = ထို ကိလေသာငြိမ်းကြောင်း တရားဂါထာပိုဒ်ကောင်းတခုကသာလျှင်။ သေယျော = အထူးသဖြင့် ချီးမွမ်းအပ် မြတ်လှပေ၏။
ဤတရားဒေသနာ ဂါထာနိဂုံး ဆုံးလတ်သောအခါ များစွာသော သူတို့သည် သောတာပတ္တိဖိုလ် စသည်တို့သို့ ဆိုက်ရောက်ကြလေကုန်၏။
(ဂ) ဧတဒဂ်ဘွဲ့ထူးဖြင့် ချီးကျူးတော်မူခြင်း
မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် နောက်တချိန်ဝယ် အရိယာသံဃာ အလယ်၌ စံပယ် ထိုင်နေတော်မူလျက် အရှင်ဗာဟိယ-ဒါရုစီရိယ (ပရိနိဗ္ဗာန် စံလေပြီးသော) ရဟန္တာသူမြတ်ကို-
“ဧတဒဂ္ဂံ ဘိက္ခဝေ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ ခိပ္ပါဘိညာနံ ယဒိဒံ ဗာဟိယော ဒါရုစီရိယော = ရဟန်းတို့.. လျင်မြန်စွာ ရအပ်သည့် မဂ်ဖိုလ်အသိဉာဏ် ရှိကြသော ငါဘုရား၏ တပည့်သာဝက ရဟန်းတို့တွင် ပျဉ်ချပ်ကိုဝတ်သော ဗာဟိယသည် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး ဖြစ်ပေ၏”–
၄၁၇
ဟု ချီးကျူး မြွက်ဆိုတော်မူကာ “ခိပ္ပါဘိည = မဂ်ဖိုလ်အသိဉာဏ်ကို လျင်မြန်စွာရသော အရာ”ဝယ် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး = ဧတဒဂ်ရာထူး၌ ထားတော်မူလေ၏။
ဤကား အရှင်ဗာဟိယ-ဒါရုစီရိယမထေရ် အကြောင်းတည်း။
**********
(၂၈) အရှင်ကုမာရကဿပမထေရ်အကြောင်း
(က) မထေရ်၏ ရှေးဆုတောင်း
ဤမထေရ်အလောင်း သူတော်ကောင်းသည်လည်း ပဒုမုတ္တရ မြတ်စွာဘုရားရှင် လက်ထက်တော်အခါ ဟံသာဝတီ မင်းနေပြည်၀ယ် အမျိုးကောင်းအိမ်၌ ဖြစ်ခဲ့လတ်၍ ရှေးမထေရ်အလောင်းများနည်းတူ မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ တရားဒေသနာကို နာယူစဉ် ပဒုမုတ္တရ မြတ်စွာဘုရားက ရဟန်းတော်တပါးကို “ဆန်းကြယ်သော တရားစကား ဟောကြားကြသော ရဟန်းတို့တွင် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး = ဧတဒဂ်ရာထူး”၌ ထားတော်မူသည်ကို တွေ့မြင်ရ၍ အဓိကာရ ကောင်းမှု ကုသိုလ်ကို ပြုပြီးလျှင် ထိုရာထူး = ဌာနန္တရကို ဆုတောင်းပတ္ထနာမှု ပြုလေသည်။ မြတ်စွာဘုရားသည် ထိုအမျိုးကောင်းသား၏ ဆုတောင်းပတ္ထနာချက် အန္တရာယ်မရှိ ပြည့်စုံမည်ကို မြင်တော်မူ၍ ရှေးနည်းအတူ ဗျာဒိတ်စကား မိန့်ကြားတော်မူခဲ့လေသည်။
တောင်ထိပ်တက်၍ ရဟန်းတရားအားထုတ်ခြင်း
ထိုအမျိုးကောင်းသားသည် အသက်ထက်ဆုံး ကုသိုလ်ကောင်းမှုကို ပြု၍ နတ်ပြည်, လူ့ပြည်တို့၌ ကျင်လည်ကျက်စားလျက် ကဿပမြတ်စွာ သာသနာ ဆုတ်ယုတ်သောအခါဝယ် အောက် အရှင်ဒဗ္ဗမထေရ်၏ ဝတ္ထု၌ ဆိုအပ်ခဲ့ပြီးသောအတိုင်း အဖော်ရဟန်းတို့နှင့် အတူတကွ (အောက် အရှင်ဒဗ္ဗဝတ္ထု စာမျက်နှာ ၃၇၈-၌ ကြည့်ပါ။) တောင်ထိပ်သို့ တက်ရောက်ကာ ရဟန်းတရား အားထုတ်၍ စင်ကြယ်သော ပြည့်စုံသော သီလရှိသူ ဖြစ်ရကား အသက်အဆုံး၌ နတ်ပြည်ဝယ် ဖြစ်လေ၏။
၄၁၈
(ခ) နောက်ဆုံးဘ၀ ရဟန်းပြုခြင်း
ထိုအမျိုးကောင်းသား နတ်သားသည် ဗုဒ္ဓန္တရအသင်္ချေယျ တကပ်ပတ်လုံး အပါယ်သို့ မလားမရောက်ပဲ လူနတ်စည်းစိမ်ကို ခံစားလျက် အကျွန်ုပ်တို့၏ မြတ်စွာဘုရား ပွင့်ထွန်းတော်မူရာ ကာလဝယ် ရာဇဂြိုဟ်ပြည် တယောက်သော သူဌေးသမီး၏ ဝမ်း၌ ဖြစ်ပွါးလာလေသည်။ အထူးအားဖြင့် ထိုသူဌေးသမီးသည် အိမ်ထောင်မကျမီ ရှေးဦးစွာကပင် အမိအဖတို့ကို ရှင်ရဟန်းပြုရန် ခွင့်ပန်ပါသော်လည်း မရခဲ့ပဲ အရွယ်သို့ ရောက်သောအခါ အရှင်သခင် လင်ယောက်ျားအိမ်သို့ လိုက်ပါခဲ့ရ၍ ကိုယ်ဝန်ကို ယူရလေသည်။ ထိုသူဌေးသမီးကလေးသည် မိမိ၌ ကိုယ်ဝန်တည်သည်ကိုလည်း မသိရှာပဲ အရှင်သခင် လင်ယောက်ျား သူဌေးသားကို ကျေနပ်အောင် တောင်းပန်ပြီးမှ ဒေဝဒတ်၏ အပင်းအသင်းဝင် ဘိက္ခုနီမတို့အထံ၌ ရှင်ရဟန်းပြုခဲ့လေသည်။
ထိုဘိက္ခုနီမကလေး၏ ကိုယ်ဝန်နိမိတ် ထင်ရှားလာသောအခါ ဘိက္ခုနီမတို့သည် ရှင်ဒေဝဒတ်ကို မေးမြန်းကြလေသည်။ ရှင်ဒေဝဒတ်သည် “ရဟန်းမ.. မဟုတ်တော့ပြီ”ဟု ပြောဆိုကာ မိမိဂိုဏ်းမှ နှင်ထုတ်လိုက်လေသည်။ ထိုဘိက္ခုနီမကလေးသည် မြတ်စွာဘုရား၏ တပည့်မ ဘိက္ခုနီများထံ သွားရောက်ခိုလှုံ၍ ထို ဘိက္ခုနီမများက ထိုအကြောင်းကို မြတ်စွာဘုရားရှင်အား လျှောက်ထားကြသဖြင့် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် အရှင်ဥပါလိမထေရ်ကို ထိုအမှုဆုံးဖြတ်ရန် အပ်နှင်း တာဝန်ပေးတော်မူလေသည်။
အရှင်ဥပါလိမထေရ်သည် သာဝတ္ထိပြည်သူ အမျိုးကောင်း သမီးကြီးများနှင့်တကွ ဝိသာခါ ကျောင်းအမကြီးကိုပါ ခေါ်စေ၍ ထိုကိုယ်ဝန်သား လူဖြစ်စဉ်က တည်ခဲ့သည်, ဘိက္ခုနီမ-ဖြစ်မှ တည်ခဲ့သည်-ဟူသော အရေးကို အမျိုးကောင်းသမီးကြီးများသို့ အပ်နှင်း၍ စစ်ဆေး သုတ်သင်စေလတ်သည်တွင် “လူဖြစ်စဉ်က တည်ခဲ့ကြောင်း” ကောင်းစွာ အထောက်အထားရရှိ ထွက်ဆိုချက်အရ “ကိုယ်ဝန်သားကား ရှေးလူ ဖြစ်စဉ်က ရအပ်ခဲ့လေသည်၊
၄၁၉
ထို့ကြောင့် ဤဘိက္ခုနီမကလေး၏ ရှင်ရဟန်းအဖြစ်သည် အပြစ်မရှိ”ဟု ပြတ်သားစွာ ဆုံးဖြတ်တော်မူလေ၏။ မြတ်စွာဘုရားသည် “အဓိကရုဏ်းကို ကောင်းစွာ ဆုံးဖြတ်အပ်ပြီ”ဟု အရှင်ဥပါလိမထေရ်အား သာဓုကောင်းကြီး ပေးတော်မူလေ၏။
ထိုဘိက္ခုနီမကလေးသည် အချိန်ရောက်သောအခါ ရွှေစင်ရုပ်တုနှင့် တူသောသားကို ဖွားမြင်လေသည်။ ပသေနဒီ ကောသလမင်းကြီးသည် ထိုသူငယ်ကို နန်းတော်သို့ ယူဆောင်၍ မင်းသားနှင့်မခြား ချမ်းသာစွာ မွေးမြူ ကြီးပြင်းစေလေသည်။ သူငယ်၏ အမည်ကို “ကဿပ”ဟု မှည့်ခေါ်၍ နောက်တချိန် (=ကဿပသူငယ် ခုနစ်နှစ်အရွယ်လောက် ရှိသောအခါ)၌ လှပစွာ တန်းဆာဆင်ယင်၍ မြတ်စွာဘုရားရှင်ထံတော်သို့ ဆောင်ကာ ရှင်ပြုစေလေ၏။ ။(ဤအကြောင်းအရာ အကျယ်ကို ငါးရာ့ငါးဆယ် ဇာတ်ဝတ္ထု ဧကကနိပတ် နိဂြောဓမိဂဇာတ်မှ ထုတ်နုတ်မှတ်ယူကုန်ရာ၏)။
ကုမာရကဿပဟု အမည်တွင်ခြင်း
အသက်အရွယ်နုနယ် ကလေးသူငယ်ကို ရှင်ပြုပေးအပ်သောကြောင့် (ကိုရင်ငယ်ကလေး ဖြစ်သောကြောင့်) မြတ်စွာဘုရားရှင်က “ကဿပကို ခေါ်လိုက်ကြစမ်း၊ ဤသစ်သီးကို, ဤခဲဖွယ်ကို ကဿပအား ပေးလိုက်ကြစမ်း”ဟု မိန့်တော်မူလျှင် ရဟန်းတော် အရှင်မြတ်တို့က “အဘယ်ကဿပအား ပေးကြရပါမည်နည်း ဘုရား”ဟု လျှောက်ထား မေးမြန်းကြ၍ မြတ်စွာဘုရားရှင်က “ကုမာရ-ကဿပအား ပေးလိုက်ကြ”ဟု ဤကဲ့သို့ အမည်မှည့်ခေါ် မိန့်ဆိုတော်မူအပ်သောကြောင့် ထိုအချိန်မှစ၍ အသက်အရွယ် ကြီးသောအခါ၌လည်း “အရှင်ကုမာရ-ကဿပ” ဟူ၍သာ ခေါ်ဆိုအပ်လေသည်။ (တနည်း) မင်းသားကို ပါဠိဘာသာ အားဖြင့် “ကုမာရ”ဟု ခေါ်ဆိုသုံးစွဲသည်၊ ဤအရှင်မြတ်မှာလည်း ကောသလမင်းကြီး မွေးပြုအပ်သည့် မင်းသားပင် ဖြစ်သောကြောင့် “ကုမာရ+ကဿပ = မင်းသား+ကဿပ”ဟု ဤအရှင်မြတ်ကို အသိအမှတ် ပြုအပ်လေသည်။
၄၂၀
ဝမ္မိကသုတ်ဒေသနာ ဖြစ်ပေါ်လာခြင်းအကြောင်း
အရှင်ကုမာရကဿပသည် ရှင်ဖြစ်ပြီးသော အချိန်မှပင် စ၍ ဝိပဿနာ ကမ္မဋ္ဌာန်းကိုလည်း စီးဖြန်း အားထုတ်တော်မူ၏။ မြက်စွာဘုရား၏ စကားတော်ဖြစ်သော ပိဋကတ်ကိုလည်း သင်ကြားတော်မူ၏ = ပရိယတ်, ပဋိပတ် နှစ်ရပ်စွယ်စုံ အားထုတ်တော်မူလေသည်။ တနေ့သ၌ မြတ်စွာဘုရား သာဝတ္ထိပြည် ဇေတဝန် ကျောင်းတိုက်၌ သီတင်းသုံး နေတော်မူစဉ် အရှင်ကုမာရကဿပသည် ဇေတဝန်ကျောင်းတိုက်၏အနီး အန္ဓဝန်တောအုပ်၌ နေတော်မူကာ ရဟန်းတရား ပွါးများကြိုးကုတ် အားထုတ်တော်မူလေသည်။ ထိုအခါ ကဿပမြတ်စွာ သာသနာတော် နောက်ပိုင်း၌ အတူတကွ တောင်ထိပ်သို့တက်၍ တရားအားထုတ်သဖြင့် အနာဂါမိဖိုလ်သို့ရောက်ကာ သုဒ္ဓါဝါသဘုံ၌ ဖြစ်နေသော မဟာဗြဟ္မာကြီးသည် ထိုအချိန်၌ ဆင်ခြင်သည်ရှိသော် အရှင်ကုမာရကဿပကို မြင်၍ “ဩ.. ငါ့သူငယ်ချင်းကား ဝိပဿနာအလုပ်အတွက် ပင်ပန်းလျက်ရှိချေ၏၊ ငါသွားပြီးလျှင် ဝိပဿနာနည်းအမြွက်ကို ဖော်ပြ၍ မဂ်ဖိုလ်သို့ရောက်ကြောင်း ဥပါယ်ကောင်းကို ပြုပေအံ့”ဟု ကြံစည်ကာ ဗြဟ္မာ့ပြည်၌ တည်နေရင်းပင် ပြဿနာ (၁၅)တဆယ့်ငါးချက်တို့ကို စီရင်ခဲ့၍ သန်းခေါင်ယံအချိန်ဝယ် အန္ဓဝန်တောအုပ် အရှင်ကုမာရကဿပ နေရာ၌ အရောင်အဝါ တောက်ပစွာဖြင့် ကိုယ်ထင်ရှား ပေါ်ပေါက်လာခဲ့လေသည်။
မထေရ်သည် အရောင်အဝါကို မြင်၍ “ဤအရပ်၌ ထင်ရှား ပေါ်လာသူကား အဘယ်သူနည်း”ဟု မေးလေသည်။ ဗြဟ္မာကြီး က “အကျွန်ုပ်ကား ရှေး (ကဿပမြတ်စွာ သာသနာခေတ်အခါ)တုန်းက အရှင်ဘုရားနှင့် အတူတကွ ရဟန်းတရားကို အားထုတ်၍ အနာဂါမိဖိုလ်သို့ရောက်ကာ သုဒ္ဓါဝါသဘုံ၌ဖြစ်သော ဗြဟ္မာ ဖြစ်ပါသည်”ဟု လျှောက်ထားလေလျှင် အရှင်ကုမာရကဿပ မထေရ်သည် “သင်သည် အဘယ်အလုပ်ကိစ္စကြောင့် ယခု လာရောက်သနည်း”ဟု တိုက်ရိုက်မေးလေ၏။ ထိုအခါ ဗြဟ္မာကြီးသည် မိမိလာရောက်ရခြင်း အကြောင်းကို ထင်ရှားဖော်ပြရန်-
၄၂၁
ရဟန်း.. ရဟန်း.. ၁-ဤတောင်ပို့သည် ၂-ညဉ့်၌ အခိုးလွှတ်၏၊ ၃-နေ့၌ မီးဟုန်းဟုန်းတောက်၏။
၄-ဆရာပုဏ္ဏားက ၅-‘ပညာရှိတပည့်.. ၆-ဓားလက်နက်ကိုယူ၍ ၇-အဖန်ဖန် တူးလော့’ဟု ပြောဆို၏။ ပညာရှိ တပည့်သည် ဓားလက်နက်ကိုယူ၍ တူးလတ်သော် ၈-တံခါးကျည် = မင်းတုပ်ကို တွေ့မြင်သဖြင့် ‘အရှင်.. တံခါးကျည် = မင်းတုပ်ပါတည်း’ဟု ပြောဆို၏။
ဆရာပုဏ္ဏားက ‘ပညာရှိတပည့်.. တံခါးကျည် = မင်းတုပ်ကို ဖယ်ပစ်လော့၊ ဓားလက်နက်ကိုယူ၍ အဖန်ဖန် တူးလော့’ဟု ပြောဆို၏။ ပညာရှိတပည့်သည် လက်နက်ကိုယူ၍ အဖန်ဖန် တူးလတ်သော် ၉-ဥဒ္ဓုမာယိကဖားကို တွေ့မြင်သဖြင့် ‘အရှင်.. ဥဒ္ဓုမာယိကဖားပါတည်း’ဟု ပြောဆို၏။
ဆရာပုဏ္ဏားက ‘ပညာရှိတပည့်.. ဥဒ္ဓုမာယိကဖားကို ဖယ်ပစ်လော့၊ ဓားလက်နက်ကိုယူ၍ အဖန်ဖန်တူးလော့’ဟု ပြောဆို၏။ ပညာရှိတပည့်သည် လက်နက်ကိုယူ၍ အဖန်ဖန်တူးလတ်သော် ၁၀-လမ်းနှစ်ခုကို တွေ့မြင်သဖြင့် ‘အရှင်.. လမ်းနှစ်ခွပါတည်း’ဟု ပြောဆို၏။
ဆရာပုဏ္ဏားက ‘ပညာရှိတပည့်.. လမ်းနှစ်ခုကို ဖယ်ပစ်လော့၊ လက်နက်ကိုယူ၍ အဖန်ဖန် တူးလော့’ဟု ပြောဆို၏။ ပညာရှိတပည့်သည် ဓားလက်နက်ကိုယူ၍ အဖန်ဖန် တူးလတ်သော် ၁၁-ဆပ်ပြာရေစစ်ကို တွေ့မြင်သဖြင့် ‘အရှင်.. ဆပ်ပြာရေစစ်ပါတည်း’ဟု ပြောဆို၏။
ဆရာပုဏ္ဏားက ‘ပညာရှိတပည့်.. ဆပ်ပြာရေစစ်ကို ဖယ်ပစ်လော့၊ ဓားလက်နက်ကိုယူ၍ အဖန်ဖန်တူးလော့’ဟု ပြောဆို၏။ ပညာရှိတပည့်သည် ဓားလက်နက်ကိုယူ၍ အဖန်ဖန် တူးလတ်သော် ၁၂-လိပ်ကို တွေ့မြင်သဖြင့် ‘အရှင်.. လိပ်ပါတည်း’ဟု ပြောဆို၏။
၄၂၂
ဆရာပုဏ္ဏားက ‘ပညာရှိတပည့်.. လိပ်ကို ဖယ်ပစ်လော့၊ ဓားလက်နက်ကိုယူ၍ အဖန်ဖန်တူးလော့’ဟု ပြောဆို၏။ ပညာရှိတပည့်သည် ဓားလက်နက်ကို ယူ၍ အဖန်ဖန် တူးလတ်သော် ၁၃-သန်လျက်နှင့် စဉ်းတီတုံးကို တွေ့မြင်သဖြင့် ‘အရှင်.. သန်လျက်နှင့် စဉ်းတီတုံးပါတည်း’ဟု ပြောဆို၏။
ဆရာပုဏ္ဏားက ‘ပညာရှိတပည့်.. သန်လျက်နှင့် စဉ်းတီတုံးကို ဖယ်ပစ်လော့၊ လက်နက်ကို ယူ၍ အဖန်ဖန် တူးလော့’ဟု ပြောဆို၏။ ပညာရှိတပည့်သည် လက်နက်ကို ယူ၍ အဖန်ဖန် တူးလတ်သော် ၁၄-သားတစ်ကို တွေ့မြင်သဖြင့် ‘အရှင်.. သားတစ်ပါတည်း’ဟု ပြောဆို၏။
ဆရာပုဏ္ဏားက ‘ပညာရှိတပည့်.. သားတစ်ကို ဖယ်ပစ်လော့၊ ဓားလက်နက်ကို ယူ၍ အဖန်ဖန် တူးလော့’ဟု ပြောဆို၏။ ပညာရှိတပည့်သည် ဓားလက်နက်ကို ယူ၍ အဖန်ဖန် တူးလတ်သော် ၁၅-နဂါးကို တွေ့မြင်သဖြင့် ‘အရှင်.. နဂါးပါတည်း’ဟု ပြောဆို၏။ ဆရာပုဏ္ဏားက ‘နဂါးသည် တည်ရှိပါစေ၊ နဂါးကို မထိပါးလင့်၊ နဂါးအား ရှိခိုးခြင်းကို ပြုလော့’ဟု ပြောဆို၏။
ရဟန်း.. သင်သည် ဤပြဿနာတို့ကို မြတ်စွာဘုရားထံသို့ ချဉ်းကပ်၍ မေးလော့၊ သင့်အား မြတ်စွာဘုရား ဖြေကြားတော်မူသည့်အတိုင်း အနက်ကို မှတ်လော့။ ရဟန်း.. မြတ်စွာဘုရားကို၎င်း, မြတ်စွာဘုရား၏ တပည့်သာဝကကို၎င်း, ဤငါ့ထံမှ နာကြားဘူးသူကို၎င်း ချန်လှပ်ဖယ်ရှား အလွတ်ထား၍ နတ်, မာရ်, ဗြဟ္မာနှင့်တကွသော ဩကာသလောက, ရဟန်း, ပုဏ္ဏား, မင်း, ကြွင်းသော လူနှင့်တကွသော သတ္တလောက၌ စိတ်ကျေနပ်လောက်အောင် ငါ၏ပြဿနာကို ဖြေဆိုနိုင်မည့်သူကို ငါမတွေ့မြင်”-
၄၂၃
ဟု လျှောက်ထားပြီးနောက် ဗြဟ္မာကြီးသည် ထိုအရပ်၌ပင် ကွယ်လေ၏။
အရှင်ကုမာရကဿပ မထေရ်သည် နောက်တနေ့ မိုးသောက် ရောက်သောအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင် ထံတော်မှောက်သို့ သွားရောက်ရှိခိုး၍ မဟာဗြဟ္မာကြီး ယမန်ညက လာရောက် လျှောက်ထားပုံ အကြောင်းအရာများကို အပြည့်အစုံ လျှောက်ထားပြီးလျှင်-
“၁။ မြတ်စွာဘုရား.. တောင်ပို့ဟူသည် အဘယ်ပါနည်း၊
၂။ ညဉ့်၌ အခိုးလွှတ်ခြင်းဟူသည် အဘယ်ပါနည်း၊
၃။ နေ့၌ မီးဟုန်းဟုန်းတောက်ခြင်းဟူသည် အဘယ်ပါနည်း၊
၄။ ဆရာပုဏ္ဏားဟူသည် အဘယ်ပါနည်း၊
၅။ ပညာရှိတပည့်ဟူသည် အဘယ်ပါနည်း၊
၆။ ဓားလက်နက်ဟူသည် အဘယ်ပါနည်း၊
၇။ အဖန်ဖန် တူးခြင်းဟူသည် အဘယ်ပါနည်း၊
၈။ တံခါးကျည် = မင်းတုပ်ဟူသည် အဘယ်ပါနည်း၊
၉။ ဥဒ္ဓုမာယိကဖားဟူသည် အဘယ်ပါနည်း၊
၁၀။ လမ်းနှစ်ခွဟူသည် အဘယ်ပါနည်း၊
၁၁။ ဆပ်ပြာရေစစ်ဟူသည် အဘယ်ပါနည်း၊
၁၂။ လိပ်ဟူသည် အဘယ်ပါနည်း၊
၁၃။ သန်လျက်နှင့် စဉ်းတီတုံးဟူသည် အဘယ်ပါနည်း၊
၁၄။ သားတစ်ဟူသည် အဘယ်ပါနည်း၊
၁၅။ နဂါးဟူသည် အဘယ်ပါနည်း”-
ဟု ဤပြဿနာ တဆယ့်ငါးချက်တို့ကို မေးလျှောက်လေ၏။ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် အရှင်ကုမာရကဿပ မထေရ်အား-
၄၂၄
“၁။ ရဟန်း.. တောင်ပို့ဟူသော ဤအမည်သည် ဤခန္ဓာကိုယ်၏ အမည်ဖြစ်သည်။
၂။ ရဟန်း.. နေ့က ပြုထားသော အမှုကို အာရုံပြု၍ ညဉ့်၌ ကြံစည်စဉ်းစား၏၊ ဤသို့ ကြံစည်, စဉ်းစားခြင်း သည် ညဉ့်၌ အခိုးလွှတ်ခြင်းတည်း။
၃။ ရဟန်း.. ညဉ့်က ကြံစည်, စဉ်းစားသည့်အတိုင်း နေ့၌ ကာယကံ, ၀စီကံ, မနောကံမှုတို့ကို ပြုလုပ်ပြောဆို ကြံစည်ခြင်းသည် နေ့၌ မီးဟုန်းဟုန်းတောက်ခြင်းတည်း။
၄။ ရဟန်း.. ဆရာပုဏ္ဏားဟူသော အမည်သည် မြတ်စွာဘုရား၏ အမည်ဖြစ်သည်။
၅။ ရဟန်း.. ပညာရှိတပည့်ဟူသော အမည်သည် သိက္ခာသုံးပါးကို ကျင့်ဆဲ ယောဂါဝစရ သေက္ခရဟန်း၏ အမည်ဖြစ်သည်။
၆။ ရဟန်း.. ဓားလက်နက်ဟူသော အမည်သည် လောကီ လောကုတ္တရာ ပညာ၏ အမည်ဖြစ်သည်။
၇။ ရဟန်း.. အဖန်ဖန် တူးခြင်းဟူသော အမည်သည် လုံ့လကြိုးကုတ် အားထုတ်ခြင်း၏ အမည်ဖြစ်သည်။
၈။ ရဟန်း.. တံခါးကျည် = မင်းတုပ်ဟူသော အမည်သည် မသိမှု = အဝိဇ္ဇာမောဟ၏ အမည်ဖြစ်သည်။ ‘တံခါးကျည် = မင်းတုပ်ကို ဖယ်ပစ်လော့’ဟူသည် မသိမှု = အဝိဇ္ဇာမောဟကို ပယ်စွန့်လော့၊ ပညာရှိတပည့်.. ပညာဓားကိုယူ၍ အဖန်ဖန်တူးလော့ = အဖန်ဖန် အားထုတ်လော့-ဟူသော ဤဝါကျသည် ဤပြဿနာ၏ ဆိုလိုရင်း အနက်အဓိပ္ပါယ် ဖြစ်သည်။
၉။ ရဟန်း.. ဥဒ္ဓုမာယိကဖားဟူသော အမည်သည် အားကြီးသော အမျက်ထွက်ခြင်း၏ အမည်ဖြစ်သည်။ ‘ဥဒ္ဓုမာယိကဖားကို ဖယ်ပစ်လော့’ဟူသည်
၄၂၅
အားကြီးသော အမျက်ထွက်ခြင်းကို ပယ်စွန့်လော့၊ ပညာရှိတပည့်.. ပညာဓားကို ယူ၍ အဖန်ဖန် တူးလော့ = အဖန်ဖန် အားထုတ်လော့-ဟူသော ဤဝါကျသည် ဤပြဿနာ၏ ဆိုလိုရင်း အနက်အဓိပ္ပါယ်ဖြစ်သည်။
၁၀။ ရဟန်း.. လမ်းနှစ်ခွဟူသော အမည်သည် တွေးတော ယုံမှားခြင်း= ဝိစိကိစ္ဆာ၏ အမည်ဖြစ်သည်၊ ‘လမ်းနှစ်ခွကို ဖယ်ပစ်လော့’ဟူသည် တွေးတောယုံမှားခြင်း = ဝိစိကိစ္ဆာကို ပယ်စွန့်လော့၊ ပညာရှိတပည့်.. ပညာဓားကို ယူ၍ အဖန်ဖန်တူးလော့ = အဖန်ဖန် အားထုတ်လော့-ဟူသော ဤဝါကျသည် ဤပြဿနာ၏ ဆိုလိုရင်း အနက်အဓိပ္ပါယ်ဖြစ်သည်။
၁၁။ ရဟန်း.. ဆပ်ပြာရေစစ်ဟူသော အမည်သည် ဈာန်,မဂ်,ဖိုလ်တရားတို့ကို တားမြစ်ပိတ်ဆို့ တတ်သည့် (၁) ကာမတရားတို့၌ လိုချင်ခြင်းဟူသော = ကာမစ္ဆန္ဒနီဝရဏ၊ (၂) သူတပါးတို့ကို ပျက်စီးစေကြောင်း ဒေါသဟူသော = ဗျာပါဒနီဝရဏ၊ (၃) ကောင်းမှုလုပ်ငန်းတို့၌ ထိုင်းမှိုင်းလေးတွဲ့မှုဟူသော = ထိန,မိဒ္ဓနီဝရဏ၊ (၄) ပျံလွင့်မှု နောင်တရမှုဟူသော = ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စနီဝရဏ၊ (၅) တွေးတောယုံမှားမှုဟူသော = ဝိစိကိစ္ဆာနီဝရဏ၊ ဤနီဝရဏတရား ငါးပါးတို့၏ အမည်ဖြစ်သည်။ ‘ဆပ်ပြာရေစစ်ကို ဖယ်ပစ်လော့’ဟူသည် ဈာန် မဂ်ဖိုလ်၏ အပိတ်အပင် အဆီးအတား = နီဝရဏတရား ငါးပါးတို့ကို ပယ်စွန့်လော့ = ပညာရှိတပည့်.. ပညာဓားကို ယူ၍ အဖန်ဖန်တူးလော့ = အဖန်ဖန် အားထုတ်လော့ဟူသော ဤဝါကျသည် ဤပြဿနာ၏ ဆိုလိုရင်း အနက်အဓိပ္ပါယ်ဖြစ်သည်။
၁၂။ ရဟန်း.. လိပ်ဟူသော အမည်သည် ဥပါဒါန်တို့၏ အာရုံဖြစ်သည့် (၁) ဖောက်ပြန်ထွေပြား ဖြစ်ပွါးတတ်သည့် ရူပက္ခန္ဓာ၊ (၂) ခံစားတတ်သည့် ဝေဒနာက္ခန္ဓာ၊
၄၂၆
(၃) မှတ်သားတတ်သည့် သညာက္ခန္ဓာ၊ (၄) ပြုပြင်တတ်သည့် သင်္ခါရက္ခန္ဓာ၊ (၅) အထူးသိတတ်သည့် ဝိညာဏက္ခန္ဓာ = ဤဥပါဒါနက္ခန္ဓာငါးပါး၏ အမည်ဖြစ်သည်။ ‘လိပ်ကို ဖယ်ပစ်လော့’ဟူသည် ဥပါဒါန်တို့၏ အာရုံဖြစ်သော ခန္ဓာငါးပါးတို့ကို ပယ်စွန့်လျော့၊ ပညာရှိတပည့်.. ပညာဓားကိုယူ၍ အဖန်ဖန်တူးလော့ = အဖန်ဖန် အားထုတ်လော့-ဟူသော ဤဝါကျသည် ဤပြဿနာ၏ ဆိုလိုရင်း အနက်အဓိပ္ပါယ်ဖြစ်သည်။
၁၃။ ရဟန်း.. သန်လျက်နှင့် စဉ်းတီတုံးဟူသော အမည်သည် အလိုရှိအပ်, နှစ်သက်အပ်, စိတ်ကို ဆွဲဆောင် တတ်လျက် ချစ်အပ်သော သဘောရှိသည့် ကာမရာဂနှင့် စပ်ယှက် တပ်မက်အပ်ကုန်သော စက္ခုဝိညာဏ်ဖြင့် သိအပ်သည့် အဆင်းမျိုးစုံ ရူပါရုံ, (ပ) သောတဝိညာဏ်ဖြင့် သိအပ်သည့် အသံမျိုးစုံ သဒ္ဒါရုံ, (ပ) ဃာနဝိညာဏ်ဖြင့် သိအပ်သည့် အနံ့မျိုးစုံ ဂန္ဓာရုံ, (ပ) ဇိဝှါဝိညာဏ်ဖြင့် သိအပ်သည့် အရသာမျိုးစုံ ရသာရုံ, (ပ) ကာယဝိညာဏ်ဖြင့် သိအပ်သည့် အတွေ့မျိုးစုံ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရုံ = ဤကာမဂုဏ်ငါးပါးတို့၏ အမည်ဖြစ်သည်၊ ‘သန်လျက်နှင့် စဉ်းတီတုံးကို ဖယ်ပစ်လော့’ဟူသည် ကာမဂုဏ်ငါးပါးတို့ကို ပယ်စွန့်လော့၊ ပညာရှိတပည့်.. ပညာဓားကို ယူ၍ အဖန်ဖန် တူးတော့ = အဖန်ဖန် အားထုတ်လော့-ဟူသော ဤဝါကျသည် ဤပြဿနာ၏ ဆိုလိုရင်း အနက်အဓိပ္ပါယ်ဖြစ်သည်။
၁၄။ ရဟန်း.. သားတစ်ဟူသော အမည်သည် နှစ်သက် တပ်စွန်းခြင်း = နန္ဒီရာဂ တဏှာ၏ အမည်ဖြစ်သည်။ ‘သားတစ်ကို ဖယ်ပစ်လော့’ဟူသည် နန္ဒီရာဂတဏှာကို ပယ်စွန့်လော့၊ ပညာရှိတပည့်.. ပညာဓားကို ယူ၍ အဖန်ဖန်တူးလော့ = အဖန်ဖန် အားထုတ်လော့-ဟူသော ဤဝါကျသည် ဤပြဿနာ၏ ဆိုလိုရင်း အနက်အဓိပ္ပါယ်ဖြစ်သည်။
၄၂၇
၁၅။ ရဟန်း.. နဂါးဟူသော အမည်သည် ရဟန္တာဖြစ်သော ရဟန်း၏အမည်ဖြစ်သည်၊ နဂါးသည် တည်ရှိပါစေ၊ နဂါးကို မထိပါးလင့်၊ နဂါးအား ရှိခိုးခြင်းကို ပြုလော့-ဟူသော ဤဝါကျသည် ဤပြဿနာ၏ ဆိုလိုရင်း အနက်အဓိပ္ပါယ် ဖြစ်သည်”-
ဟု အကျယ်ကြားတော်မူလေ၏။
(ဤ၌။ ။အနည်းငယ် အဓိပ္ပါယ်ရှင်းပြဦးအံ့-
၁-ဤခန္ဓာကိုယ်၊ တောင်ပို့ဆို။
၂-ညဉ့်ကိုလုပ်မျိုး၊ ကြံဖန်ပျိုးသည်၊ အခိုးလူလူ၊ ထွက်သောဟူ၏။
၃-နေ့မူ ကိုယ်,နှုတ်၊ ထိုထိုလုပ်၌၊ အားထုတ်ကျင့်ဆောင်၊ မီးတောက်လောင်၏။
၄-ဘုန်းခေါင်ထွတ်ထား၊ မြတ်ဘုရားမူ၊ ပုဏ္ဏားဆရာ၊ ဟောမိန့်မှာ၏။
၅-ယောဂါဝစရ၊ ပုဂ္ဂလမူ၊ သိဿဉာဏ်ရှိ၊ စံတပည့်တည့်။
၆-ဝိပဿနာ၊ မဂ်ပညာကား၊ ထက်စွာအသွား၊ သန်လျက်ဓားတည့်။
၇-ကြိုးစားလုံ့လ၊ ဝီရိယထန်ပြင်း၊ အားထုတ်ခြင်းကို၊ တူးခြင်းခေါ်ရာ။
၈-အဝိဇ္ဇာကား၊ ပိတ်ကာမင်းတုံး၊ စံတနှုန်းတည့်။
၉-ဟုန်းဟုန်းတက်ကြွ၊ မျက်ကောဓမူ၊ ဖားပွဟူဘိ၊
၁၀-ယုံမှားရှိသား၊ ဝိစိကိစ္ဆာ၊ လမ်းနှစ်မြွာတည့်။
၁၁-ငါးဖြာနီဝရဏ၊ ရေစစ်ပြလော့။
၁၂-ပဉ္စဥပါဒါ-နက္ခန္ဓာကို၊ ပမာလိပ်ပုံ၊ ဟောမိန့်တုံရှင့်။
၁၃-အာရုံငါးချက်၊ ကာမစက်မူ၊ သန်လျက်ပုံနှုန်း၊ စဉ်းတီတုံးတည့်။
၁၄-သားတုံးဟူဘိ၊ စွဲကပ်ငြိသား၊ နန္ဒိရာဂ၊ စွန့်ခါမှလျှင်။
၁၅-အာသဝကင်းကွာ၊ ရဟန္တာမူ၊ ပမာနဂါး၊ ဟောမိန့်ကြားသည်.. ဆယ့်ငါးပြဿနာရပ်တည်း-
ဟူသော ဤ(၀မ္မိကသုတ် အချုပ်လင်္ကာကို စွမ်းနိုင်လျှင် နှုတ်ရဆောင်ထားရာ၏။ ထိုပြဿနာ ဆယ့်ငါးရပ်တို့တွင်-
၄၂၈
၁။ ပကတိ တောင်ပို့သည် မြွေ, မြွေပါ, ကြွက်, အိမ်မြှောင်, ခြကောင်စသော ပိုးကောင်အမျိုးမျိုးတို့ကို အန်ထုတ်ပေးသကဲ့သို့ ဤခန္ဓာကိုယ်သည်လည်း မျက်စိမှ မျက်ချေး, နားမှ နားဖာချေးစသော စက်ဆုပ်ဖွယ်ရာ အညစ်အကြေးတို့ကို အန်ထုတ်ပေးတတ်သောကြောင့် ဤခန္ဓာကိုယ်ကို တောင်ပို့ဟူ၍ ဟောတော်မူသည်။ (တောင်ပို့နှင့် ဤခန္ဓာကိုယ် တူပုံကို ဖော်ပြသည့် အခြားအကြောင်း သုံးပါးတို့လည်း ရှိသေး၏၊ မ ဋ္ဌ၊ ၂၊ မျက်နှာ ၃၄-၃၅-တို့၌ ရှုပါကုန်။)
၂။ နေ့အခါ၌ လုပ်ဆောင်မည့် အလုပ်များအတွက် ညဉ့်က အမျိုးမျိုး ကြံစည် စဉ်းစားကြရလေသည်။ ဤသို့ ညဉ့်အခါဝယ် အမျိုးမျိုး ကြံစည်ခြင်းကိုပင် “ညဉ့်၌ အခိုးလွှတ်ခြင်း”ဟု ဟောတော်မူသည်။
၃။ နေ့သို့ ရောက်သောအခါ ညဉ့်က ကြံစည်ထားသည့်အတိုင်း အလုပ်များကို ကိုယ်,နှုတ်တို့ဖြင့် အကောင်အထည်ဖော်ကာ ပြုလုပ်,ပြောဆိုခြင်းကို “နေ့၌ မီးတောက်လောင်ခြင်း”ဟု ဟောတော်မူသည်။
၄။ ၅။ ၆။ ၇။တို့၌ ဥပမာ ဥပမေယျ သိလွယ်၏။
၈။ မြို့တံခါးကို ပိတ်၍ တံခါးကျည် = မင်းတုပ်ကို ချလိုက်လျှင် မြို့တွင်းမြို့ပြင် လူများ အသွားအလာ ပြတ်ကုန်သကဲ့သို့ ထို့အတူ အကြင်သူ၏ ဉာဏ်တံခါးဝ၌ အဝိဇ္ဇာမောဟ မင်းတုပ်ကျရောက်လျှင် ထိုသူ၏အဖို့ရာ နိဗ္ဗာန်သို့ ရောက်စေတတ်သည့် ဉာဏ်ပညာ တည်းဟူသော အသွား လုံးဝပြတ်တောက်၍ သွားတော့၏၊ ထို့ကြောင့် အဝိဇ္ဇာမောဟကို တံခါးကျည် = မင်းတုပ်ဟု ဟောတော်မူသည်။
၉။ ဥဒ္ဓုမာယိကဖား (=ဖားပွ)ဟူသည်မှာ ပင်ကိုယ်က ကြီးလှသည်မဟုတ်၊ လက်သည်းခွံ ပမာဏမျှသာ ရှိ၏။ သစ်ရွက်ဟောင်းများ အကြား, ချုံအကြား, နွယ်များ အကြား၌ နေလေ့ရှိ၏။ ထိုဥဒ္ဓုမာယိကဖားသည် ဒုတ်စွန်းဖြင့်ဖြစ်စေ, နွယ်စွန်းဖြင့်ဖြစ်စေ, မြေမှုန့်ဖြင့် ဖြစ်စေ ထိခိုက်မိလျှင် အမျက်ထွက်ကာ တဖြည်းဖြည်း ကိုယ်ခန္ဓာ လျားလာပြီးလျှင် ဘဲဥပမာ ဝန်းဝိုင်းလာ၍ ဥသျှစ်သီးမှည့်ခန့် ပမာဏ ကြီးထွားလျက် ခြေလေးဖက်တို့ မိုးမျှော်ကာ အသွားပြတ်လျက် ကျီးငှက်စသော ရန်သူနိုင်ငံသို့ လိုက်ပါရလေသကဲ့သို့ ထို့အတူပင် အမျက်ထွက်ခြင်း ကောဓတရားသည် ဖြစ်စ၌ စိတ်နောက်ကျုရုံမျှ ပြုတတ်လေသည်၊ ထိုခဏ၌ ယောနိသောမနသိကာရဖြင့် နှိပ်ကွပ်လျှင် လွယ်ကူစွာဖြင့်
၄၂၉
ငြိမ်းစဲသွားနိုင်၏၊ ထိုခဏ၌ မနှိပ်ကွပ်လျှင် တိုးတက်ကြီးပွါးလာ၍ မျက်နှာရှုံ့တွဲ့ မဲ့ရွဲ့လာစေတတ်၏၊ ထိုခဏ၌ မနှိပ်ကွပ်လျှင် တိုးတက်ကြီးပွါးလာ၍ သူတဖက်သားကို ဆဲရေးတိုင်းထွာ ကြမ်းတမ်းသော စကားကို ပြောဆိုဖို့ရန် မေးတလှုပ်လှုပ် ဖြစ်စေတတ်၏၊ ထိုခဏ၌ မနှိပ်ကွပ်လျှင် ဆဲရေးတိုင်းထွာ ကြမ်းတမ်းစွာသော စကားကို ပြောကြားစေလေတော့၏၊ ထိုခဏ၌ မနှိပ်ကွပ်လျှင် သူတဖက်သားအတွက် ဘေးမှ အကူအညီ ရှိ-မရှိ သိအောင် အရပ်မျက်နှာတို့ကို ကြည့်ရှုခြင်းသို့ ရောက်စေ၏၊ ထိုခဏ၌ မနှိပ်ကွပ်လျှင် သူတဖက်သားကို ရိုက်ပုတ်ရန် ဆွဲငင်မှု ပြုသောအခြေတို့ ရောက်စေ၏၊ ထိုခဏ၌ မနှိပ်ကွပ်လျှင် လက်ဖြင့် ခဲ, ဒုတ်, လှင်ကန်, ဓားလက်နက်တို့ကို သုံးသပ်စွဲကိုင်ခြင်းသို့ ရောက်စေ၏။ ထိုခဏ၌ မနှိပ်ကွပ်လျှင် ဒုတ်ဖြင့်ရိုက်ခြင်း, ဓားဖြင့်ခုတ်ခြင်း တည်းဟူသော ရာဇဝတ်မှု ကျူးလွန်သော အခြေသို့ ရောက်စေ၏။ ထိုခဏ၌ နှိပ်ကွပ်လျှင် တော်သေး၏၊ မနှိပ်ကွပ်လျှင် သူတပါးကိုသတ်ခြင်း, မိမိကိုယ်ကို သတ်ခြင်း တည်းဟူသော အဆုံးလမ်းသို့ ရောက်စေလေတော့၏။
ဤဥပမာစကားရပ်ဝယ် ဥဒ္ဓုမာယိကဖား ( =ဖားပွ)၏ အခြေလေးချောင်းတို့ မိုးမျှော်၍ တည်ကုန်လတ်သော် အသွားပြတ်လေ၏။ ထိုဖားသည် ရန်သူအလိုသို့ လိုက်ရကာ ကျီးငှက်စသည်တို့၏ အစာဘ၀ ရောက်ရလေတော့၏၊ ဤအတူပင် အမျက်ထွက်ခြင်း = ကောဓတရား လွှမ်းမိုး နှိပ်စက်အပ်သော သူသည် ကမ္မဋ္ဌာန်းတရား မပွါးနိုင်တော့ချေ။ ဉာဏ်အသွား ပြတ်လေ၏၊ ကိလေသာတည်းဟူသော ရန်သူအလိုသို့လိုက်ရကာ ခပ်သိမ်းသော မာရ်တို့အလိုအတိုင်း နှိပ်စက်သမျှ ငုံ့၍ခံရသော အဖြစ်သို့ ဆိုက်ရောက်လေတော့၏။ ထို့ကြောင့် အမျက်ထွက်ခြင်း= ကောဓတရားကို ဥဒ္ဓုမာယိကဖား (=ဖားပွ)ဟူ၍ ဟောတော်မူအပ်လေသည်။
၁၀။ ရွှေငွေ ဥစ္စာ များစွာပါရှိလျက် ကန္တာရခရီးကြမ်းသို့ သွားသော ယောက်ျားသည် လမ်းနှစ်မြွာသို့ ရောက်လျှင် “ဤလမ်းဖြင့်တည်း သွားရကောင်းမည်လော၊ ထိုတဖက်လမ်းဖြင့်တည်း သွားရကောင်းမည်လော”ဟု ယုံမှားတွေးတောကာ မဆုံးဖြတ်နိုင်ပဲ ထိုအရပ်၌ပင် ရပ်တည်၍ နေ၏၊ ထိုအခါ ထိုယောက်ျားကို ဓားပြလူဆိုးတို့ ထကြွ လွှမ်းမိုး နှိပ်စက်ကြကာ အကျိုးမဲ့ ပျက်စီးခြင်းသို့ ရောက်စေကြသကဲ့သို့ ဤအတူပင် မူလကမ္မဋ္ဌာန်းကို ယူ၍ ထိုင်နေသော ရဟန်းသည် ဘုရား, တရား, သံဃာ-စသည်တို့၌ ယုံမှားမှု ဝိစိကိစ္ဆာတရား ဖြစ်ပွါးလတ်သော် ကမ္မဋ္ဌာန်းကို မပွါးစေနိုင်တော့ချေ = ထိုဝိစိကိစ္ဆာ လမ်းနှစ်မြွာ၌ပင်
၄၃၀
တွေးတောရပ်တည်၍ နေလေတော့၏၊ ထိုအခါ ထိုရဟန်းကို ကိလေသမာရ် အစရှိသော ခပ်သိမ်းသော ရန်သူမာရ်မျိုးတို့သည် အကျိုးမဲ့ ပျက်စီးခြင်းသို့ ရောက်စေကြကုန်၏၊ ဤသို့လျှင် ဝိစိကိစ္ဆာတရားသည် လမ်းနှစ်မြွာနှင့် တူသောကြောင့် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် တွေးတောယုံမှားမှု = ဝိစိကိစ္ဆာတရားကို လမ်းနှစ်မြွာဟူ၍ ဟောတော်မူအပ်လေသည်။
၁၁။ ကဝါသည်တို့သည် ပြာစစ်ခေါ်သော ရေစစ်၌ ရေကို လောင်းထည့်အပ်သည်ရှိသော် ရေတအိုးသည်၎င်း, နှစ်အိုးသည်၎င်း, ဆယ်အိုးတို့သည်၎င်း, အိုးနှစ်ဆယ်တို့ သည်၎င်း, အိုးပေါင်းတရာသည်၎င်း လောင်းသမျှ (ဝေါကနဲ) စီးယိုလျောကျ၍သာ သွားလေ၏၊ တလက်ဆွမ်းသော ရေသည်လည်း မကျန်ရစ်တော့သကဲ့သို့ ဤအတူ နီဝရဏငါးမျိုး တရားဆိုးနှင့် ပြည့်စုံသောသူ၏ သန္တာန်ဝယ် ကုသိုလ်တရား တည်းဟူသော ရေသည် မတည်တော့ချေ = မကျန်ရစ်တော့ချေ။ ထို့ကြောင့် နီဝရဏတရား ငါးပါးတို့ကို ဆပ်ပြာရေစစ်ဟူ၍ ဟောတော်မူအပ်ကုန်လေသည်။
၁၂။ လိပ်မှာ ခြေလက်လေးချောင်း, ဦးခေါင်းအားဖြင့် = အင်္ဂါငါးပါး ရှိသကဲ့သို့ ဤအတူ သင်္ခတတရား အားလုံးတို့ကို ဉာဏ်ဖြင့် သိမ်းယူလိုက်လျှင် ဥပါဒါနက္ခန္ဓာငါးပါး တရားအစုတို့သာ ဖြစ်ကုန်၏။ ထို့ကြောင့် ဥပါဒါနက္ခန္ဓာ ငါးပါးတို့ကို လိပ်ဟူ၍ ဟောကြားတော်မူလေသည်။
၁၃။ လောကဝယ် စဉ်းတီတုံး၌ တင်ထား၍ သန်လျက်ဖြင့် အသားကို နုပ်နုပ်စဉ်းကြသကဲ့သို့ ဤအတူပင် ဝတ္ထုကာမကို ရရှိရန်အတွက် ကိလေသကာမဖြင့် ရှာကြံကြ ပင်ပန်းကြသော ဤသတ္တဝါတို့ကိုလည်း တရားသဘောအားဖြင့် ဝတ္ထုကာမ တည်းဟူသော စဉ်းတီတုံးပေါ်၌ တင်ထား၍ ကိလေသာကာမ တည်းဟူသော သန်လျက်ဓားဖြင့် နုပ်နုပ်ခုတ်စဉ်းအပ်သည် မည်ကုန်၏၊ ထို့ကြောင့် ဝတ္ထုကာမဖြစ်သည့် ကာမဂုဏ်ငါးပါးတို့ကို သန်လျက်နှင့် စဉ်းတီတုံးဟူ၍ ဟောကြားတော်မူလေသည်။
၁၄။ လောက၌ သားတစ်မည်သည်ကို မင်း-စသော လူများသည်၎င်း, ကျီးငှက်စသော တိရစ္ဆာန်များသည်၎င်း လိုလား တောင့်တကြကုန်၏။ ဤသားတစ်ကို လိုလားမှုကြောင့် ဒုက္ခအဆင့်ဆင့် တိုးပွါးကြကုန်၏။ ထို့အတူပင် ဤသတ္တဝါတို့သည်လည်း အဝိဇ္ဇာဖြင့် ယစ်မူးနေကြသောကြောင့် နန္ဒီရာဂတဏှာကို ဒုက္ခအကြောင်းဟု မသိနိုင်ကြပဲ
၄၃၁
ထိုနန္ဒီရာဂ = သားတစ်နောက်သို့သာ တကောက်ကောက် လိုက်ပါကြ ကပ်ရောက်ကြကာ သံသရာဝဋ်ဒုက္ခကို တိုးပွါးစေကြလေသည်။ တနည်း- သားတစ်သည် ထားရာ ထားရာ နေရာတိုင်းမှာပင် ငြိတွယ်သကဲ့သို့ ဤအတူ ဤသတ္တဝါတို့သည် နန္ဒီရာဂတဏှာဖြင့် နှောင်ဖွဲ့အပ်ကုန်ရကား ဝဋ်တရား၌ ငြိတွယ်ကြကုန်၏၊ ဆင်းရဲဒုက္ခသို့ ရောက်ကြပါလျက်လည်း မငြီးငွေ့နိုင်ကြ၊ ဤသို့လျှင် နန္ဒီရာဂတဏှာသည် သားတစ်နှင့်တူသောကြောင့် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် နန္ဒီရာဂတဏှာကို သားတစ်ဟူ၍ ဟောတော်မူလေသည်။
၁၅။ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်တို့ကို နာဂ-ဟူ၍ ခေါ်ဝေါ်ရခြင်းမှာ (ဆန္ဒာဒီဟိ န ဂစ္ဆန္တီတိ နာဂါ၊ မ ဋ္ဌ ၁၊ ၁၅၇) ဆန္ဒ, ဒေါသ, ဘယ, မောဟ = ဤလေးပါးတို့ဖြင့် အဂတိ (=မလိုက်ပါသင့်သည်)သို့ မလိုက်တတ်ကြသောကြောင့်၎င်း, (တေန တေန မဂ္ဂေန ပဟီနေ ကိလေသေ န အာဂစ္ဆန္တီတိ နာဂါ၊ ၎င်း) ထိုထိုမဂ်ဖြင့် ပယ်အပ်ပြီးသော ကိလေသာတို့သို့ နောက်ထပ်တဖန် မလာရောက်ကြတော့သောကြောင့်၎င်း, (နာနပ္ပကရကံ အာဂုံ န ကရောန္တီတိ နာဂါ၊ ၎င်း) အထူးထူး အထွေထွေသော မကောင်းမှုကို မပြုတတ်ကုန်သောကြောင့်၎င်း ရဟန္တာအရှင်မြတ်တို့ကို နာဂ-ဟူ၍ ခေါ်ဆိုအပ်လေသည်။
“နမော ကရောဟိ နာဂဿ = နဂါးအား ရှိခိုးခြင်းကို ပြုလော့”ဟူသော ပြဿနာပါ စကားအရ ခိဏာသဝဗုဒ္ဓနာဂအား ရှိခိုးပုံကို ဖော်ပြသော အဋ္ဌကထာနှင့်အညီ ဤဆိုလတ္တံ့သောအတိုင်း ရှိခိုးမှုကို ပြုရာ၏-
ဗုဒ္ဓေါ ဗောဓာယ ဒေသေတိ၊ ဒန္တော ယော ဒမထာယ စ။
သမထာယ သန္တော ဓမ္မံ၊ တိဏ္ဏော၀ တရဏာယ စ။
နိဗ္ဗုတော နိဗ္ဗာနတ္ထာယ၊ တံ လောကသရဏံ နမေ။
လောကသရဏော = လောကသုံးပါး၏ ကိုးစားရာ ဖြစ်တော်မူသော။ ယော နာဂေါ = ဗုဒ္ဓနာဂ အမည်တော်ရသည့် အစိန္တေယျထွတ်ထား အကြင် မြတ်စွာဘုရားသည်။ ဗုဒ္ဓေါ = သစ္စာလေးပါး မြတ်တရားကို ပိုင်းခြားထင်ထင် ကိုယ်တော်တိုင် သိမြင်တော်မူပြီးသည်ဖြစ်၍။ ဗောဓာယ စ = ကျွတ်ထိုက်သသူ ဗိုလ်ဗိုလ်လူတို့ ကိုယ်တူမယွင်း သိစေကြခြင်းငှါ၎င်း။ ဒန္တော = ဣန္ဒြေခြောက်ပါး တရားငြိမ့်လေး ကိုယ်တော်တိုင် ယဉ်ကျေးတော်မူပြီးဖြစ်၍။ ဒမထာယ စ = ကျွတ်ထိုက်သသူ
၄၃၂
ဗိုလ်ဗိုလ်လူတို့ ကိုယ်တူမယွင်း ယဉ်ကျေးကြစေခြင်းငှါ၎င်း။ သန္တော = ကိလေသာဟူ အပူကင်းဝေး ကိုယ်တော်တိုင် ချမ်းအေးတော်မူပြီးဖြစ်၍။ သမထာယ စ = ကျွတ်ထိုက်သသူ ဗိုလ်ဗိုလ်လူတို့ ကိုယ်တူမယွင်း ချမ်းအေးကြစေခြင်းငှါ၎င်း။ တိဏ္ဏောဝ = သံသရာနက်ဝှမ်း ဃယက်ကြမ်းကို ကူးသန်းထုတ်ချောက် ကိုယ်တော်တိုင် ဖက်ကမ်းရောက်ပြီးသည် ဖြစ်၍သာလျှင်။ တရဏာယ စ = ကျွတ်ထိုက်သသူ ဗိုလ်ဗိုလ်လူတို့ ကိုယ်တူမယွင်း ကူးမြောက်နိုင်ကြစေခြင်းငှါ၎င်း။ နိဗ္ဗုတော = ကိလေသပရိနိဗ္ဗာန် လေးကြိမ်တိုင် အောင်ပွဲခံသဖြင့် မကျန်ပူဘေး ကိုယ်တော်တိုင် ငြိမ်းအေးတော်မူပြီးဖြစ်၍။ နိဗ္ဗာနတ္ထာယ စ = ကျွတ်ထိုက်သသူ ဗိုလ်ဗိုလ်လူတို့ ကိုယ်တူမယွင်း ငြိမ်းအေးကြစေခြင်းငှါ၎င်း။ ဓမ္မံ = အလင်းထိန်လက် တရားစက်ကို။ ဒေသေတိ = လေးဆယ့်ငါးဝါ ရှည်မြင့်ကြာအောင် ကရုဏာရှေ့ထား နတ်လူအားလျှင် ဟောကြားတော်မူခဲ့လေပြီ။ လောကသရဏံ = လောကသုံးပါး၏ ကိုးစားရာ ဖြစ်တော်မူသော။ တံ နာဂံ = ဗုဒ္ဓနာဂ အမည်တော်ရသည့် အစိန္တေယျထွတ်ထား ထိုမြတ်ဘုရားကို။ နမေ-နမာမိ = ကိုယ်,နှုတ်,နှလုံး = သုံးပါးပျောင်းပျော့ မာန်ကိုလျော့၍ ကန်တော့မြတ်နိုး လက်စုံမိုးလျက် ရှိခိုးဦးညွှတ်ပါ၏ဘုရား..)။
အရှင်ကုမာရကဿပ ရဟန္တာဖြစ်ခြင်း
(ဣတိ ဣဒံ သုတ္တံ ထေရဿ ကမ္မဋ္ဌာနံ အဟောသိ)ဟူသော ဝမ္မိကသုတ်အဖွင့် အဋ္ဌကထာအရ ဤ၀မ္မိကသုတ္တန်သည် အရှင်ကုမာရကဿပ မထေရ်၏ ဝိပဿနာလုပ်ငန်း ကြိုးပမ်းအားထုတ်ရာ = ကမ္မဋ္ဌာန်း ဖြစ်လေသည်၊ သို့ရကား အရှင်ကုမာရကဿပ မထေရ်သည် မြတ်စွာဘုရား ဖြေကြား ဟောဆိုတော်မူအပ်သည့်အတိုင်း ဤ၀မ္မိကသုတ္တန်ကို သင်ကြားနာယူပြီးလျှင် အန္ဓဝန်တောအုပ်သို့ပင် ကြွတော်မူ၍ ဝိပဿနာ ကမ္မဋ္ဌာန်း စီးဖြန်းတော်မူ၍ မကြာမီပင် အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်တော်မူလေ၏ = ရဟန္တာဖြစ်တော်မူလေ၏။
(ဂ) ဧတဒဂ်ဘွဲ့ထူး ရတော်မူခြင်း
အရှင်ကုမာရကဿပ ရဟန္တာမထေရ်မြတ်သည် ရဟန္တာ ဖြစ်တော်မူပြီးချိန်မှစ၍ ရဟန်းယောက်ျား, ရဟန်းမိန်းမ,
၄၃၃
ဥပါသကာယောက်ျား, ဥပါသိကာမိန်းမ = ဤပရိသတ်လေးပါးကို တရားစကား ဟောကြားတော်မူလျှင် အကြောင်းဥပမာပေါင်း များစွာတို့ဖြင့် တန်ဆာဆင်၍ ဆန်းကြယ်သော တရားစကားကိုသာလျှင် ဟောကြားတော်မူလေသည်။
ထို့နောက် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် အရှင်ကုမာရကဿပ မထေရ်ကို ပါယာသိမင်းအား တဆယ့်ငါးပါးသော ပြဿနာတို့ဖြင့် တန်ဆာဆင်၍ (ဒီဃနိကာယ် မဟာဝဂ္ဂ၊ ၁၀-ခုမြောက်) ပါယာသိရာဇညသုတ္တန်ကို ဟောအပ်သည်ရှိသော် ထိုသုတ္တန်ကို အဋ္ဌုပ္ပတ်ပြု၍-
“ဧတဒဂ္ဂံ ဘိက္ခဝေ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ စိတ္တကထိကာနံ ယဒိဒံ ကုမာရကဿပေါ = ရဟန်းတို့.. အဆန်းတကြယ် တရားစကား ဟောကြားတတ်ကြသည့် ငါဘုရား၏ တပည့်သာဝက ရဟန်းတို့တွင် ကုမာရကဿပရဟန်းသည် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး ဖြစ်ပေ၏”-
ဟု ချီးကျူး မိန့်မြွက်တော်မူကာ ဤသာသနာဝယ် “စိတ္တကထိတ = အဆန်းတကြယ် တရားစကား ဟောကြားသောအရာ”၌ အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး = ဧတဒဂ်ရာထူး၌ ထားတော်မူလေသတည်း။
ဤကား အရှင်ကုမာရကဿပ မထေရ်အကြောင်းတည်း။
**********
(၂၉) အရှင်ကောဋ္ဌိတမထေရ်အကြောင်း
(က) မထေရ်မြတ်၏ ရှေးဆုတောင်း
ဤမထေရ်မြတ်အလောင်း သူတော်ကောင်းသည်လည်း ပဒုမုတ္တရ မြတ်စွာဘုရားရှင် လက်ထက်တော်အခါ ဟံသာဝတီ မင်းနေပြည်ဝယ် စီးပွါးဥစ္စာ အသုံးအဆောင်ပေါများသည့် မဟာဘောဂအမျိုး၌ ဖြစ်လတ်၍ နောက်တချိန်၌ ပဒုမုတ္တရ မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ တရားတော်ကို ကြားနာစဉ် ပဒုမုတ္တရ မြတ်စွာဘုရားရှင်က ရဟန်းတော်တပါးကို “ပဋိသမ္ဘိဒါပတ္တ = ပဋိသမ္ဘိဒါအပြား ဉာဏ်လေးပါးသို့ ရောက်ဆိုက်ကြသော ရဟန်း”တို့တွင်
၄၃၄
အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး = ဧတဒဂ်ရာထူး၌ ထားတော်မူသည်ကို မြင်ရ၍ ရှေးမထေရ်တို့ အလောင်းအလျာများနည်းတူ အဓိကရ ကောင်းမှုကုသိုလ်ကို ပြုပြီးလျှင် ထိုပဋိသမ္ဘိဒါပတ္တ ဧတဒဂ်ရာထူးကို ဆုတောင်းပတ္ထနာမှု ပြုလေ၏။ မြတ်စွာဘုရားသည်လည်း ဗျာဒိတ်စကား မိန့်ကြား ဖဲကြွတော်မူ၏။
(ခ) နောက်ဆုံးဘဝ ရဟန်းပြုခြင်း
ထိုအရှင်ကောဋ္ဌိတ မထေရ်အလောင်း သူတော်ကောင်းသည် အသက်ထက်ဆုံး ကုသိုလ်ကောင်းမှုကို ပြု၍ နတ်ပြည် လူ့ပြည်တို့၌ ကျင်လည်ကျက်စားလျက် အကျွန်ုပ်တို့၏ မြတ်စွာဘုရားရှင် ပွင့်ထွန်းတော်မူရာ ကာလဝယ် သာဝတ္တိပြည် ပုဏ္ဏားမျိုး၌ ဖြစ်၍လာ၏။ ထိုသူ၏အမည်ကို မိဖဆွေမျိုးတို့က “ကောဋ္ဌိတ-လုလင်”ဟု မှည့်ခေါ်ကြလေသည်။ ကောဋ္ဌိတလုလင်သည် အရွယ်သို့ ရောက်လတ်သော် ဗေဒင်သုံးခဏ်း ဖက်ကမ်းတိုင်ရောက် သင်ကြားတတ်မြောက်၍ တနေ့သ၌ မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ တရားစကားကို ကြားနာရသဖြင့် သဒ္ဓါတရား ကြီးမားစွာ ဖြစ်ရှိကာ သာသနာဝန်ထမ်း ရဟန်းပြုလေသည်။ ထိုအရှင်ကောဋ္ဌိတ ရဟန်းသည် ရဟန်းပဉ္စင်း ဖြစ်ပြီးသောအချိန်မှစ၍ ဝိပဿနာကမ္မဋ္ဌန်း စီးဖြန်း အားထုတ်တော်မူလေရာ ပဋိသမ္ဘိဒါဉာဏ် လေးပါးတို့နှင့်တကွ အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်ဆိုက်တော်မူလေ၏ = ပဋိသမ္ဘိဒါပတ္တ ရဟန္တာဖြစ်လေ၏။
(ဂ) ဧတဒဂ်ဘွဲ့ထူး ရတော်မူခြင်း
မထေရ်မြတ်သည် ရဟန္တာဖြစ်ပြီးနောက် အမြဲတစေ ပဋိသမ္ဘိဒါဉာဏ် လေးပါးတို့၌ လေ့လာနိုင်နင်းတော်မူသည်ဖြစ်၍ အမေးပုစ္ဆာ ပြဿနာမေးမြန်းလျှင် ပဋိသမ္ဘိဒါဉာဏ်တို့နှင့်စပ်သော ပြဿနာကိုသာ အများအားဖြင့် မေးတော်မူလေ့ရှိသည်။ ထို့ကြောင့် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် နောက်အခါ၌ (မဇ္ဈိမနိကာယ၊ မူလပဏ္ဏာသ-လာ) မဟာဝေဒလ္လသုတ်ကို အဋ္ဌုပ္ပတ်ပြု၍ အရှင်ကောဋ္ဌိတမထေရ်ကို-
၄၃၅
“ဧတဒဂ္ဂံ ဘိက္ခဝေ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ ပဋိသမ္ဘိဒါပတ္တာနံ ယဒိဒံ မဟာကောဋ္ဌိတော = ရဟန်းတို့.. ပဋိသမ္ဘိဒါဉာဏ် လေးပါးသို့ ရောက်ဆိုက်ကြသော ငါဘုရား၏ တပည့်သာဝက ရဟန်းတို့တွင် မဟာကောဋ္ဌိတ ရဟန်းသည် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး ဖြစ်ပေ၏”—
ဟု ချီးကျူးမိန့်မြွက်တော်မူကာ “ပဋိသမ္ဘိဒါပတ္တ = ပဋိသမ္ဘိဒါအပြား ဉာဏ်လေးပါးသို့ ရောက်သောအရာ”ဝယ် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး = ဧတဒဂ်ရာထူး၌ ထားတော်မူလေသတည်း။
ဤကား အရှင်ကောဋ္ဌိတ မထေရ်အကြောင်းတည်း။
**********
(၃၀) အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်မြတ်အကြောင်း
(က) မထေရ်မြတ်၏ ရှေးဆုတောင်း
ဤကမ္ဘာမှ ပဋိလောမအဆန် ပြန်၍ရေတွက်လျှင် ကမ္ဘာတသိန်းထက်၌ ပဒုမုတ္တရ မြတ်စွာဘုရား ပွင့်ထွန်းတော်မူလေသည်။ ထိုပဒုမုတ္တရမြတ်စွာဘုရား၏ ဖွားတော်မူရာ နေပြည်တော်ကား ဟံသာဝတီ မင်းနေပြည်, ခမည်းတော်ကား အာနန္ဒမင်းကြီး, မယ်တော်ကား သုဇာတာမိဖုရားကြီး, အဂ္ဂသာဝက ၂-ပါးတို့ကား ဒေဝလမထေရ်နှင့် သုဇာတမထေရ်တို့ ဖြစ်ကြသည်။ အဂ္ဂသာဝိကာ ၂-ပါးတို့ကား အမိတာထေရီနှင့် အသမာထေရီတို့ ဖြစ်ကြသည်။ အလုပ်အကျွေး = ဥပဋ္ဌာကကား သုမနမထေရ် ဖြစ်လေသည်။ ပဒုမုတ္တရ မြတ်စွာဘုရားသည် ခမည်းတော်မင်းကြီးအား ချီးမြှောက်တော်မူလျက် ရဟန်းတသိန်း အခြံအရံရှိကာ ဟံသာဝတီ မင်းနေပြည်ကို အမှီဂေါစရဂါမ်ပြုကာ သီတင်းသုံး နေထိုင်တော်မူဆဲအချိန် ဖြစ်လေသည်။
ပဒုမုတ္တရ မြတ်စွာဘုရား၏ လူဖြစ်စဉ်ကာလက ဖတူမိကွဲဖြစ်သော ညီငယ်ကား (အရှင်အာနန္ဒာအလောင်း) သုမနမင်းသား အမည်ရှိလေသည်။ အာနန္ဒမင်းကြီးသည် သားတော် သုမနမင်းသားအား ဟံသာဝတီ မင်းနေပြည်မှ ခရီးယူဇနာ
၄၃၆
(၁၂ဝ)တရာ့နှစ်ဆယ် ဝေးကွာသောအရပ်၌ မြို့စားခန့်အပ်လေသည်။ မြို့စား သုမနမင်းသားသည် ရံခါရံခါ ဟံသာဝတီ နေပြည်တော်သို့ လာ၍ ခမည်းတော် မင်းကြီးကို၎င်း, နောင်တော် ပဒုမုတ္တရ မြတ်စွာဘုရားကို၎င်း ဖူးမြော်လေသည်။
တနေ့သ၌ ပစ္စန္တရစ် = တိုင်းစွန်ပြည်နား အရပ်သည် သူပုန်လူဆိုးတို့ ထကြွသောင်းကျန်းသဖြင့် ပျက်စီးအံ့ကဲ့သို့ ရှိလေသည်။ သုမနမင်းသားသည် ခမည်းတော်မင်းကြီးထံ ထိုအကြောင်းကို တမန်စေလွှတ်၍ အကြောင်းကြား လျှောက်ထားစေသောအခါ ခမည်းတော် အာနန္ဒမင်းကြီးသည် “သင့်ကို ငါသည် ထိုအရပ်၌ အဘယ့်ကြောင့် ထားအပ်သနည်း = သူပုန်ဘေးရန်ကို နှိမ်နင်းရန် ထားအပ်သည် မဟုတ်လော”ဟု အတုံ့သဝဏ်လွှာကို တဖန် ပြန်၍ပို့စေ၏။ မြို့စား သုမနမင်းသားသည် ခမည်းတော်၏ သဝဏ်တုံ့လွှာကိုရလျှင် သူပုန်လူဆိုးတို့ကို တိုက်ဖျက်ကာ ပြည်ရွာကို ငြိမ်းအေးစေလျက်“ခမည်းတော်မြတ်.. ဇနပုဒ် = တိုက်နယ်ကား ငြိမ်းအေးသာယာ ရှိပါပြီ”ဟု ခမည်းတော်ထံ သဝဏ်ပို့စေလေ၏။ ခမည်းတော်မင်းကြီးသည် လွန်စွာအားရ နှစ်သက်တော်မူလှ၍ “သားတော်သည် အလျင်အမြန် ခမည်းတော်ထံ လာရောက်စေ”ဟု အမိန့်ချ ဆင့်ခေါ်တော်မူလေ၏။
မြို့စား သုမနမင်းသားမှာ အမတ်တထောင် ရှိလေသည်။ မင်းသားသည် ထိုအမတ်တို့နှင့် အတူတကွ ခမည်းတော်ထံ လာရောက်လေရာ လမ်းခရီးအကြား၌ “ငါ့ခမည်းတော်ဘုရားက အားရနှစ်သက်တော်မူလှ၍ အကယ်၍များ ဆုပေးသနားတော်မူလျှင် အဘယ်ဆုကို ယူရမည်နည်း”ဟု အမတ်တို့နှင့် တိုင်ပင်ဆွေးနွေးလေ၏။ ထိုအခါ မင်းသားကို အချို့အမတ်တို့က “ဆင်ကို ယူကြပါကုန်, မြင်းကို ယူကြပါကုန်, ဇနပုဒ် = တိုက်နယ်ကို ယူကြပါကုန်, ရတနာခုနစ်ပါးတို့ကို ယူကြပါကုန်” ဤသို့ စသည်ဖြင့် အမျိုးမျိုးအဖုံဖုံ အကြံပေးစကား လျှောက်ထားကြကုန်၏။ အခြား အမြော်အမြင်ကြီးမားကြသည့် ပညာရှင်အမတ်တို့ကမူ-
၄၃၇
“အရှင်မင်းသား.. အရှင့်သားတို့သည် ရေမြေရှင်၏ သားတော်တို့ ဖြစ်ကြပါသည်။ အရှင်သားတို့အဖို့ရာ ရွှေငွေစသော လောကီဥစ္စာစုကား ရခဲသည်မဟုတ်ပါ = ရလွယ်လှပါ၏၊ ရအပ်ပါသော်လည်း ထိုလောကီဥစ္စာ ရတနာ အားလုံးကို နောက်ဆုံး၌ စွန့်ပစ်၍သာ သွားရမည် ဖြစ်ပါသည်၊ ကုသိုလ်ကောင်းမှု တခုကိုသာ ယူဆောင်၍ တမလွန်လောက သွားကြရမည် ဖြစ်ပါသည်။ ထို့ကြောင့် ခမည်းတော်မင်းမြတ်က ဆုလာဘ်များ ပေးတော်မူလျှင် ဝါတွင်းသုံးလပတ်လုံး (အရှင့်သားတို့၏ နောင်တော်) ပဒုမုတ္တရ မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို ပြုစုလုပ်ကျွေးရန် ဆုကိုသာ ယူတော်မူကြပါကုန်”-
ဟု အကြံပေးစကား လျှောက်ထားကြလေ၏။
သုမနမင်းသားသည် “သင်တို့သည် ငါ၏ မိတ်ဆွေကောင်းများ ဖြစ်ကြပါပေသည်။ ငါ့မှာ ထိုသို့သောစိတ် မရှိခဲ့ပါ၊ သင်တို့ကသာ ဖြစ်စေအပ်ပါပေသည်၊ အိမ်း.. ကောင်းပြီ ငါလိုက်နာမည်”ဟု ပြော၍ နေပြည်တော်သို့ရောက်လျှင် ခမည်းတော်မင်းကြီးကို ရှိခိုးပြီးနောက် ခမည်းတော်မင်းကြီးက သားတော်၏ လည်ကိုဖက်၍ ဦးထိပ်၌ နမ်းစုပ်ပြီးသော် “ချစ်သား.. ငါသည် သင့်အား အလိုရှိရာဆုကို ပေး၏”ဟု ဆိုလတ်သော် “မြတ်သော ခမည်းတော် မင်းကြီးဘုရား.. အကျွန်ုပ် သားတော်သည် နောင်တော် မြတ်စွာဘုရားကို ဝါတွင်းသုံးလပတ်လုံး ပစ္စည်းလေးပါးတို့ဖြင့် ပြုစုလုပ်ကျွေးလျက် မိမိ ယခုဘ၀ ရနေသောအသက်ကို အမြုံ-မဖြစ်အောင် ပြုလုပ်လိုပါသည်။ ခမည်းတော်ဘုရား.. သားတော်အား ဤ(ဝါတွင်းသုံးလကြာ မြတ်စွာဘုရားကို ပြုစုရခြင်း) ဆုကို ပေးတော်မူပါဘုရား”ဟု လျှောက်ထားလေ၏။ ခမည်းတော်မင်းကြီးက “ချစ်သား.. ဤဆုကိုကား မပေးနိုင်၊ အခြားဆုတပါးပါးကို ပြောင်း၍ ယူလော့”ဟု ဆိုလေသော် သုမနမင်းသားသည် “ခမည်းတော်ဘုရား.. ရေမြေပိုင်လျှင်း မင်းတို့၏အဖို့ရာ စကားနှစ်ခွ ပြောဆိုကြရိုးထုံး မရှိပါ၊
၄၃၈
ထိုလျှောက်ဆိုရာပါ ဆုကိုပင် သားတော်အား ပေးပါလော့၊ သားတော်၏ အဖို့ရာ အခြားဆုကို အလိုမရှိပါ”ဟု အခိုင်အမာ လျှောက်ထားလေ၏။
ခမည်းတော် အာနန္ဒမင်းကြီးသည် “ချစ်သား.. ဘုရားရှင်တို့၏ စိတ်အလိုတော်မည်သည်ကို သိနိုင်ခဲလှ၏။ အကယ်၍ မြတ်စွာဘုရားရှင်က သားတော်ပင့်ရာသို့ ကြွရောက်လိုက်ပါရန် အလိုတော်မရှိခဲ့ပါလျှင် ငါခမည်းတော်က ပေးအပ်ပါသော်လည်း အဘယ်မှာ ဖြစ်နိုင်အံ့နည်း”ဟု မေးလွှဲစကား ပြောကြားလေ၏။ သုမနမင်းသားသည် “ကောင်းပါပြီ ခမည်းတော်ဘုရား.. သားကိုယ်တိုင် နောင်တော် မြတ်စွာဘုရားထံ ဆည်းကပ်၍ မြတ်စွာဘုရား၏ စိတ်အလိုတော်ကို သိအောင် ပြုလုပ်ပါမည်”ဟု စကားချည်၍ မြတ်စွာဘုရားရှင် သီတင်းသုံးတော်မူရာ ကျောင်းတိုက်တော်သို့ သွားရောက်လေ၏။
ထိုအချိန်၌ မြတ်စွာဘုရားသည် ဆွမ်းကိစ္စကို ပြီးစေ၍ ဂန္ဓကုဋီ ကျောင်းတော်သို့ ဝင်ပြီးဖြစ်တော်မူလေသည်။ သုမနမင်းသားသည် ညီမူရာတန်ဆောင်းဝန်း = ဓမ္မသာလာ၌ စည်းဝေးနေကြသော ရဟန်းတို့ထံသို့ သွားရောက်လေ၏။ ထိုအခါ ရဟန်းတို့သည် သုမနမင်းသားကို “မင်းသား.. အဘယ့်ကြောင့်လာသနည်း”ဟု မေးကြကုန်၏။ မင်းသားက “မြတ်စွာဘုရားကို ဖူးမြင်ရန် လာရောက်ပါသည်ဘုရား။ တပည့်တော်အား မြတ်စွာဘုရားကို ပြတော်မူကြပါ”ဟု လျှောက်ထားလေလျှင် ရဟန်းတို့သည် “မင်းသား.. ငါတို့သည် အလိုရှိအပ် အလိုရှိအပ်သော ခဏ၌ မြတ်စွာဘုရားကို ဖူးမြော်ခွင့် မရနိုင်ကြပါကုန်”ဟု ပြန်ကြား မိန့်ဆိုကြလေကုန်၏။ မင်းသားက “အရှင်ဘုရားတို့.. အဘယ်အရှင်မြတ်သည် လိုအပ် လိုအပ်သော ခဏ၌ မြတ်စွာဘုရားကို ဖူးတွေ့ခွင့် ရပါသနည်း”ဟု မေးပြန်လေလျှင် ရဟန်းတို့သည် “မင်းသား.. သုမန-မည်သော မထေရ်သည် လိုအပ် လိုအပ်သောခဏ၌ မြတ်စွာဘုရားကို ဖူးတွေ့ခွင့် ရပါ၏”ဟု ပြန်ပြီး မိန့်ဆိုလေကုန်၏။ မင်းသားသည် “အရှင်ဘုရားတို့.. ထိုသုမနမထေရ်သည် ယခု အဘယ်မှာနည်း”ဟု
၄၃၉
မထေရ်၏ နေရာဌာနကို မေးမြန်း သွားရောက် ရှိခိုးပြီးလျှင် “အရှင်ဘုရား.. တပည့်တော်သည် မြတ်စွာဘုရားကို ဖူးတွေ့လိုပါ၏၊ တပည့်တော်အား မြတ်စွာဘုရားကို ပြတော်မူကြပါ”ဟု တောင်းပန် လျှောက်ထားလေ၏။
သုမနမထေရ်မြတ်သည် သုမနမင်းသား မြင်စဉ်ပင် အာပေါကသိဏဈာန်ကို ၀င်စား၍ မဟာပထဝီမြေကြီးကို “ရေဖြစ်စေသား”ဟု အဓိဋ္ဌာန်တော်မူပြီးလျှင် ရေဟုထင်ရသော မြေအပြင်၌ ငုပ်လျှိုး၍ မြတ်စွာဘုရား သီတင်းသုံးတော်မူရာ ဂန္ဓကုဋီ ကျောင်းတော်၌ ထင်ရှားပေါ်လေ၏။ ထိုအခါ သုမနမထေရ်ကို မြတ်စွာဘုရားက “ချစ်သားသုမန.. အဘယ့်ကြောင့် လာသနည်း”ဟု မေးတော်မူ၍ မထေရ်က “မြတ်စွာဘုရား.. ညီတော် သုမနမင်းသားသည် ရှင်တော်ဘုရားကို အဖူးအမြော် လာရောက်နေပါသည်ဘုရား”ဟု လျှောက်ထားလေလျှင် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် “ချစ်သားရဟန်း.. ထိုသို့ဖြစ်လျှင် နေရာကို ခင်းလော့”ဟု မိန့်တော်မူလေ၏။ တဖန် အရှင်သုမနမထေရ်သည် သုမနမင်းသား မြင်စဉ်ပင် ဘုရားနေရာတော်ကို ယူဆောင်ခဲ့၍ ဂန္ဓကုဋီ ကျောင်းတော်အတွင်း၌ ငုပ်လျှိုးပြီးလျှင် ပရိဝုဏ်အပြင်ဖက်၌ ထင်ရှား ပေါ်တော်မူ၍ ထိုပရိဝုဏ်၌ပင် ဘုရားနေရာတော်ကို ခင်းကျင်းလေ၏။ သုမနမင်းသားသည် ဤအံ့ဖွယ်နှစ်ပါးကို မြင်ရ၍ “ဤရဟန်းသည် တန်ခိုးရာထူး ကြီးမြတ်စွာ့တကား”ဟု စဉ်းစား ဆင်ခြင်မိလေ၏။
ပဒုမုတ္တရ မြတ်စွာဘုရားသည် ဂန္ဓကုဋီကျောင်းတော်မှ ထွက်ကြွတော်မူ၍ ခင်းထားအပ်သော ဘုရားနေရာတော်၌ ထိုင်နေတော်မူလေ၏။ သုမနမင်းသားသည် မြတ်စွာဘုရားကို ရှိခိုးပြီးလျှင် အစေ့အစပ်စကား လျှောက်ထားလေ၏။ မြတ်စွာဘုရားရှင်က “မင်းသား.. အဘယ်အချိန်က လာရောက်သနည်း”ဟု မေး တော်မူလေလျှင် မင်းသားသည် “မြတ်စွာဘုရား.. အရှင်ဘုရားတို့ ဂန္ဓကုဋီ ကျောင်းတော်သို့ ဝင်နေတော်မူစဉ် တပည့်တော် ရောက်ပါသည်၊ ရဟန်းတို့သည်ကား ‘ငါတို့သည် အလိုရှိအပ်
၄၄၀
အလိုရှိအပ်သော ခဏ၌ မြတ်စွာဘုရားကို ဖူးမြော်ခွင့် မရနိုင်ကြပါကုန်’ဟု မိန့်ဆိုတော်မူကြကာ တပည့်တော်ကို အရှင်သုမနမထေရ် အထံသို့ ပို့ကြပါကုန်သည်၊ မထေရ်မြတ်သည်ကား စကားတခွန်းတည်းဖြင့်ပင် တပည့်တော်အား မြတ်စွာဘုရားကို ပြတော်မူပါ၏ = ဖူးတွေ့ခွင့်ရအောင် ဆောင်ရွက်တော်မူပါ၏။ မြတ်စွာဘုရား .. အရှင်သုမနမထေရ်သည် အရှင်ဘုရားတို့၏ သာသနာတော်၌ အကျွမ်းဝင်သူဖြစ်၏ဟု ထင်ပါသည်ဘုရား”ဟု လျှောက်ထားလေ၏။
မြတ်စွာဘုရားရှင်က “အိမ်း.. ဟုတ်ပေသည်၊ မင်းသား.. ဤသုမနရဟန်းသည် ငါဘုရား၏ သာသနာ၌ အကျွမ်းဝင်သူစင်စစ် ဖြစ်ပေ၏”ဟု မိန့်တော်မူလေလျှင် မင်းသားသည် “မြတ်စွာဘုရား.. အဘယ်ကောင်းမှုကို ပြုလုပ်၍ ဘုရားရှင်တို့၏ သာသနာတော်၌ အကျွမ်းဝင်သူများ ဖြစ်နိုင်ကြပါသနည်း”ဟု မေးလျှောက်လေ၏။ မြတ်စွာဘုရားရှင်က “အလှူဒါန ပေးလှူ၍ သီလသီတင်း ဆောက်တည်၍ ဥပုသ်နှလုံး ကျင့်သုံး၍ ဘုရားရှင်တို့၏ သာသနာတော်၌ အကျွမ်းဝင်သူများ ဖြစ်နိုင်ကုန်၏ မင်းသား..”ဟု မိန့်တော်မူလေလျှင် သုမနမင်းသားသည် (အခွင့်ကောင်းရပြီ ဖြစ်ရကား) “မြတ်စွာဘုရား.. တပည့်တော်သည် အရှင်သုမနမထေရ်ကဲ့သို့ ဘုရားသာသနာတော်၌ အကျွမ်းဝင်သူ ဖြစ်လိုပါသည်၊ နက်ဖြန်ခါ တပည့်တော်၏ ဆွမ်းကို လက်ခံ သာယာတော်မူကြပါဘုရား”ဟု လျှောက်ထား ပင့်ဖိတ်လေ၏။ မြတ်စွာဘုရားသည် ဆိတ်ဆိတ်နေတော်မူသဖြင့် မင်းသား ပင့်လျှောက်ချက်ကို လက်ခံတော်မူလေ၏။ မင်းသားသည် မိမိ၏ တဲနန်းအိမ်သို့ ပြန်သွား၍ တညဉ့်လုံး ကြီးစွာသော ပူဇော်ဖွယ်ကို စီမံပြီးလျှင် ခုနစ်ရက်တို့ပတ်လုံး “ယာယီတဲနန်း အလှူဆွမ်း” မည်သည်ကို တခမ်းတနား ပေးလှူလေ၏။
ခုနစ်ရက်မြောက်ရောက်သောနေ့၌ သုမနမင်းသားသည် မြတ်စွာ ဘုရားကို ရှိခိုးပြီးလျှင် “မြတ်စွာဘုရား.. တပည့်တော်သည် ခမည်းတော် မင်းတရားအထံမှ ဝါတွင်းသုံးလပတ်လုံး
၄၄၁
အရှင်ဘုရားတို့အား ပြုစုလုပ်ကျွေးခွင့်ဆုကို ရယူအပ်ပြီးပါပြီ၊ ဝါတွင်းသုံးလ တပည့်တော်၏ ကျောင်းတိုက်၌ ဝါဆို သီတင်းသုံးတော်မူရန် လက်ခံ သာယာတော်မူကြပါဘုရား”ဟု လျှောက်ထားလေ၏။ မြတ်စွာဘုရားသည် “ထိုမင်းသား ပင့်ဆောင်ရာသို့ ငါဘုရား သွားရောက်လိုက်ပါသဖြင့် အကျိုးရှိမည်လော”ဟု ကြည့်ရှုဆင်ခြင်တော်မူ၍ “အကျိုးရှိမည်”ဟု သိမြင်တော်မူပြီးလျှင် “မင်းသား.. မြတ်စွာဘုရားတို့သည် ဆိတ်ငြိမ်ရာအရပ်၌ မွေ့လျော်တော်မူကြကုန်၏”ဟု မိန့်တော်မူလေ၏။
သုမနမင်းသားသည် “သိအပ်ပါပြီ ဘုန်းတော်ကြီးသော မြတ်စွာ ဘုရား..၊ သိအပ်ပါပြီ ကောင်းသောစကား မိန့်ကြားတော်မူသော မြတ်စွာဘုရား..”ဟု လျှောက်ထား၍ “မြတ်စွာဘုရား.. တပည့်တော်သည် အလျင်လက်ဦး သွားနှင့်၍ ကျောင်းတိုက်ကို တည်ဆောက်ပါမည်၊ ကျောင်းတိုက် တည်ဆောက်ပြီး၍ တပည့်တော်က ပင့်လျှောက်သောအခါ ရဟန်းတော် တသိန်းနှင့် အတူတကွ ကြွတော်မူခဲ့ကြပါဘုရား”ဟု လျှောက်ထားကာ မြတ်စွာဘုရားကို ဝန်ခံချက်ကို ယူစေပြီးလျှင် (=ကြွရောက်မည်ဟု ဝန်ခံစကား မြတ်စွာဘုရားက မိန့်ကြားတော်မူပြီးမှ) ခမည်းတော် မင်းကြီးထံသို့ သွားရောက်၍ “ခမည်းတော်ဘုရား.. သားတော်အား နောင်တော် မြတ်ဘုရားက သားတော်ပင့်ဆောင်ရာ လိုက်ပါမည့်အကြောင်း ပဋိညာဉ် ဝန်ခံချက် ပေးအပ်ပြီးပါပြီ၊ သားတော်က အပင့်လွှတ်သော အခါမှာသာ ခမည်းတော်တို့က မြတ်စွာဘုရားကို သားတော်၏နေရပ်သို့ ပို့ဆောင်တော်မူကြပါ”ဟု လျှောက်ထား မှာကြားခဲ့၍ ခမည်းတော်ကို ရိုသေမြတ်နိုး ရှိခိုးဦးညွတ်ကာ နေပြည်တော်မှ ထွက်ခဲ့၍ လမ်းခရီးအကြား တယူဇနာ တယူဇနာလျှင် စံကျောင်းတော် တကျောင်း တကျောင်း ဆောက်လုပ်စေ၍ ယူဇနာ (၁၂၀)တရာ့နှစ်ဆယ် ဝေးကွာသော ခရီးသို့ သွားရောက်ခဲ့လေသည်။ မိမိ၏ စားကျေးမြို့သို့ ရောက်လျှင်ပင် ကျောင်းတိုက်တော် တည်ရန်နေရာကို ဖွေရှာ စူးစမ်းလတ် သော် သောဘဏ-မည်သော သူကြွယ်၏ ဥယျာဉ်ကို တွေ့ရ၍
၄၄၂
အသပြာတသိန်းဖြင့် ဝယ်ယူပြီးလျှင် အသပြာတသိန်းကိုပင် လက်ခကံကျွေး စွန့်လှူပေး၍ ကျောင်းတိုက်ကြီး တည်ဆောက်စေလေ၏။
ထိုသောဘဏသူကြွယ်၏ ဥယျာဉ်၌ မြတ်စွာဘုရားရှင် အဖို့ရာ ဂန္ဓကုဋီ ကျောင်းတော်ကို၎င်း, ကြွင်းသော ရဟန်းတို့အဖို့ရာ ညဉ့်သန့်ရာ, နေ့သန့်ရာ အလို့ငှါ ကုဋီလိုဏ် မဏ္ဍပ်တို့ကို၎င်း ဆောက်လုပ်စေ၍ တံတိုင်းအရံအတား တံခါးမုခ်တို့ကို ပြီးစီးအောင် ပြုလုပ်စေပြီးသော် ခမည်းတော် မင်းကြီးထံသို့ “ခမည်းတော်ဘုရား.. သားတော်၏ဆိုင်ရာ လုပ်ဆောင်ရန် ကိစ္စအဝဝ ပြီးပြေရှိပါပြီ။ နောင်တော် မြတ်စွာဘုရားကို သားတော်တို့အရပ်သို့ ပို့ဆောင်တော်မူကြပါကုန်”ဟု တမန်စေလွှတ်၍ အကြောင်းကြား လျှောက်ထားစေလေ၏။
ခမည်းတော် အာနန္ဒမင်းကြီးသည် သားတော် ပဒုမုတ္တရ မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို တပည့်ရဟန်းတော် တသိန်းတို့နှင့် အတူတကွ ဆွမ်းဆက်ကပ် လှူဒါန်းပြီးလျှင် “သားတော်မြတ်စွာဘုရား.. အရှင့်ညီတော် သုမနမင်းသား၏ဆိုင်ရာ လုပ်ဆောင်ရန် ကိစ္စအဝဝ ပြီးပြေရှိနေပါပြီ၊ အရှင်ဘုရားတို့၏ ကြွလာတော်မူခြင်းကို လွန်မင်းစွာ တောင့်တမျှော်ခေါ်လျက် ရှိနေပါသည်ဘုရား”ဟု လျှောက်ထားလေ၏။ မြတ်စွာဘုရားသည် တပည့်ရဟန်းတသိန်း ခြံရံအပ်လျက် တယူဇနာ တယူဇနာဝယ် အသင့်ဆောက်လုပ်ပြီး ရှိနှင့်သော စံကျောင်းတော်တို့၌ ချမ်းသာစွာ အပန်းဖြေ နားနေ ညဉ့်ကျိန်းစက်တော်မူ၍ ယူဇနာ တရာ့နှစ်ဆယ်ခရီးကို မပင်မပန်း ကြွချီတော်မူလေ၏။
သုမနမင်းသားသည် “မြတ်စွာဘုရား ကြွလာတော်မူ၏”ဟု ကြားသိရ၍ တယူဇနာတိုင်တိုင် သွားရောက် ခရီးဦးကြိုဆိုပြီးလျှင် နံ့သာ,ပန်း-စသည်တို့ဖြင့် ပူဇော်လျက် ကျောင်းတိုက်အတွင်း ရိုသေစွာ ပင့်ဆောင်သွင်းပြီးလတ်သော်-
“သတသဟဿေန မေ ကီတံ၊ သတသဟဿေန မာပိတံ။
သောဘဏံ နာမ ဥယျာနံ၊ ပဋိဂ္ဂဏှ မဟာမုနိ။
၄၄၃
မဟာမုနိ = အာဂါရိက စသည်အပြား မုနိများ၏ ဦးဖျားပရမေ သုံးလူ့ဆွေ ဖြစ်တော်မူသော မြတ်စွာဘုရား။ မေ = သုမနတွင်ခေါ် ဘုရားတပည့်တော်သည်။ သောဘဏံ နာမ ဥယျာနံ = သောဘဏသူကြွယ် တည်စိုက်၍ သမိုက်နာမ သောဘဏအမည်ရှိသော ဥယျာဉ်ကို။ သတသဟဿေန = တသိန်းသင်္ချာ အသပြာဖြင့်။ ကီတံ = တန်ဘိုးကဲဖြတ် ဝယ်ယူအပ်ပါပြီ။ သတသဟဿေန = တသိန်းသင်္ချာ အသပြာဖြင့်။ မာပိတံ = ကျောင်းတိုက်တော်ကြီး ဖန်တီးတည်ဆောက်အပ်ပြီးသည်ကို။ ပဋိဂ္ဂဏှ = ကရုဏာရှေးရှူ အလှူခံတော်မူပါဘုရား..”-
ဟူသော ဤဂါထာဖြင့် လျှောက်ထားကာ ကျောင်းတိုက်တော်ကို မြတ်စွာဘုရားရှင်အား လှူဒါန်းလေ၏။
သုမနမင်းသားသည် ဝါကပ်သောနေ့၌ အလှူဒါန ပေးလှူပြီးသော် မိမိ၏ သား, မယား, အမတ်များကို ခေါ်စေ၍ “မြတ်စွာဘုရားသည် ငါတို့၏အထံသို့ ခရီးယူဇနာ တရာ့နှစ်ဆယ် ဝေးကွာသောအရပ်မှပင် ကြွချီတော်မူလာပေသည်၊ ဘုရားရှင်တို့မည်သည် တရားကိုသာ အလေးပြုတော်မူကြကုန်၏။ ပစ္စည်းလေးဖြာ အာမိသကို အလေးပြုတော်မမူကြ ကြည့်ရှုတော်မမူကြကုန်၊ ထို့ကြောင့် ငါသည် ဤဝါတွင်း သုံးလပတ်လုံး အဝတ်နှစ်ထည်တို့ကိုသာ ဝတ်၍ ဆယ်ပါးသီလတို့ကို ဆောက်တည်ပြီးလျှင် ဘုရားရှင် သီတင်းသုံးတော်မူရာ ဤကျောင်းတိုက်မှာပင် နေပေအံ့၊ အမောင်တို့ အမိတို့သည် ဘုရားအမှူးပြုသော ရဟန္တာတသိန်းအား ဤနည်းဖြင့်ပင် ဝါတွင်းသုံးလပတ်လုံး အလှူဒါန ပေးလှူကြကုန်လော့”ဟု မှာထား ပြောဆိုကာ ဆယ်ပါးသီလတို့ကို ဆောက်တည်စောင့်ထိန်း၍ အဝတ်နှစ်ထည်ကိုသာ ဝတ်ဆင်ကာ ကျောင်းတော်၌ပင် နေရစ်လေ၏။
သုမနမင်းသားသည် မြတ်စွာဘုရား၏ အလုပ်အကျွေးဖြစ်သော အရှင်သုမနမထေရ် နေရာကျောင်းနှင့် အနီးဖြစ်သော အရပ်ဝယ်
၄၄၄
နေထိုင်လျက် မထေရ်သူမြတ်က မြတ်စွာဘုရားအား ၀တ်ကြီးဝတ်ငယ်ဥဿုံ အလုံးစုံ ပြုတော်မူအပ်သည်ကို မြင်လတ်၍ “ဤမထေရ်မြတ်သည် ဤဥပဋ္ဌာက = အလုပ်အကျွေး အရာဌာန၌ ဧကပင် အကျွမ်းဝင်သူဖြစ်၏၊ ငါသည် ဤမထေရ်မြတ်၏ ရာထူးဌာနန္တရကို ဆုတောင်းပတ္ထနာမှု ပြုမှပင် သင့်တော့မည်”ဟု ကြံစည် ဆင်ခြင်ပြီးနောက် ပဝါရဏာပြုမည့် (သီတင်းကျွတ် လပြည့်)နေ့ နီးကပ်လတ်သော် (သီတင်းကျွတ်လဆန်း ၈-ရက်နေ့လောက်၌) မြို့တွင်းသို့ဝင်၍ ခုနစ်ရက်တိုင်တိုင် အလှူကြီး ပေးလှူပြီးလျှင် ခုနစ်ရက်မြောက် ရောက်သောနေ့၌ ရဟန်းတသိန်း၏ ခြေရင်းဝယ် တိစီဝရိက် သင်္ကန်းအစုံတို့ကို ထားရှိတည်ခင်း ပြီးနောက် မြတ်စွာဘုရားကို ရိုသေမြတ်နိုး ရှိခိုးလျက် “ဘုန်းတော်ကြီးသော မြတ်စွာဘုရား.. ဟံသာဝတီ မင်းနေပြည်ဝယ် ယာယီတဲနန်း ဆွမ်းအလှူမှစ၍ ခပ်သိမ်းဥဿုံ အလုံးစုံသော ကုသိုလ်ကောင်းမှုများကို တပည့်တော်သည် သိကြားနတ်မင်း စည်းစိမ်ကို တောင့်တ၍လည်း ပြုသည်မဟုတ်ပါ။ မာရ်မင်း, ဗြဟ္မာမင်းတို့ စည်းစိမ်ကို တောင့်တ၍လည်း ပြုသည်မဟုတ်ပါ၊ စင်စစ်သော်ကား မြတ်စွာဘုရား၏ အလုပ်အကျွေး = ဥပဋ္ဌာက ရဟန်းအဖြစ်ကို တောင့်တ၍သာ ပြုအပ်ခဲ့ပါသည်၊ ထို့ကြောင့် မြတ်စွာဘုရား.. တပည့်တော်သည် အနာဂတ် နောက်ကာလဝယ် သုမနမထေရ်သူမြတ်ကဲ့သို့ တဆူဆူသော မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ အလုပ်အကျွေး = ဥပဋ္ဌာက ဖြစ်ရပါလို၏”ဟု ဆုတောင်းစကား လျှောက်ထားလေ၏။
ပဒုမုတ္တရ မြတ်စွာဘုရားသည် သုမနမင်းသား၏ ဆုတောင်းပတ္ထနာချက် အန္တရာယ်မရှိ ပြည့်စုံမည်ကို မြင်တော်မူ၍ ဗျာဒိတ်စကား မိန့်ကြားတော်မူပြီးလျှင် ဖဲကြွတော်မူလေ၏။ သုမနမင်းသားသည် မြတ်စွာဘုရား၏ ဗျာဒိတ်စကားကို ကြားရလျှင်ပင် “ဘုရားရှင်တို့မည်သည် နှစ်ခွသောစကား ရှိတော်မမူကြကုန် = ဧကန်မလွဲ မြဲသောစကား ရှိတော်မူကြကုန်၏”ဟု ဆင်ခြင်မိကာ ဗျာဒိတ်ကြားသည့်နေ့မှ ဒုတိယမြောက် နောက်နေ့မှာပင်
၄၄၅
အစိန္တေယျ သုံးလောကထွတ်ထား ဂေါတမမြတ်စွာဘုရား၏ သပိတ်သင်္ကန်းကို ယူဆောင်ကာ နောက်တော်မှ ဖဝါးခြေထပ် ထက်ကြပ်မကွာ လိုက်ပါရမည့် သူကဲ့သို့ ပီတိဖြင့် ပြည့်ဖုံးသော စိတ်နှလုံးရှိသူ ဖြစ်လေ၏။
အကြားကာလ ကောင်းမှုများ
သုမနမင်းသားသည် ပဒုမုတ္တရမြတ်စွာ သာသနာခေတ်၌ အနှစ်တသိန်းကြာ ဒါနကောင်းမှု ပြုလုပ်၍ ထိုဘဝမှ စုတေလတ်သော် နတ်ပြည်၌ဖြစ်လျက် တဖန် ကဿပမြတ်စွာ လက်ထက်တော်အခါ၌ ဆွမ်းခံကြွသော မထေရ်မြတ်တပါးအား သပိတ်အောက်မှ ခံယူရန် မိမိ၏ အပေါ်ရုံ စုလျားတဘက်ကို ဆက်ကပ်လှူဒါန်း ပူဇော်သော သူတော်ကောင်း ဖြစ်ပြန်လေသည်။
တဖန် ထိုဘဝမှ စုတေပြန်သော် နတ်ပြည်၌ဖြစ်၍ ထိုနတ်ပြည်မှ စုတေလတ်သော် ဤလူ့ပြည်ဝယ် ဗာရာဏသီမင်းဖြစ်၍ တနေ့သ၌ ပြာသာဒ်မအထက်၌ နေရာက ဂန္ဓမာဒနတောင်မှ ကောင်းကင်ခရီးဖြင့် ကြွရောက်တော်မူလာကြသည့် ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အရှင်မြတ် ရှစ်ဆူတို့ကို ဖူးမြင်ရ၍ ရွှေနန်းတော်သို့ ပင့်စေကာ ဆွမ်းဆက်ကပ် လှူဒါန်းပြီးလျှင် မိမိ၏ မင်္ဂလာဥယျာဉ်အတွင်း၌ ထိုပစ္စေကဗုဒ္ဓါအရှင်မြတ် ရှစ်ဆူတို့အတွက် သင်္ခမ်းကျောင်း ရှစ်ကျောင်းတို့ကို ဆောက်လုပ် လှူဒါန်းသည့်ပြင် ထိုပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အရှင်မြတ်တို့ကို နန်းတော်သို့ ကြွရောက်လာကြလျှင် ထိုင်စရာအလို့ငှါ ရတနာဆယ်ပါးတို့ဖြင့်ပြီးသော အင်းပျဉ်ကြီး ရှစ်လုံးတို့ကို၎င်း, သပိတ်တော်များ တင်ထားရန်အလို့ငှါ ပတ္တမြားသပိတ်ခြေတို့ကို၎င်း အသင့်စီမံလျက် နှစ်ပေါင်း တသောင်းကြာ ထိုပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ရှစ်ဆူတို့အား ပြုစုလုပ်ကျွေးလေသည်။ ဤသည်တို့ကား ထင်ရှားသော အရာဌာနတို့ ဖြစ်ကုန်၏၊ ထိုမှတပါးလည်း ဤကမ္ဘာတသိန်း ကာလအတွင်း များစွာသော ကောင်းမှုကုသိုလ်တို့ကို ပြုခဲ့လေသည်။
၄၄၆
(ခ) နောက်ဆုံးဘဝ ရဟန်းပြုခြင်း
ယင်းသို့ ကမ္ဘာတသိန်းကြာ အလှူဒါန မျိုးကြဲချလျက်ပင် အကျွန်ုပ်တို့၏ မြတ်စွာဘုရား အလောင်းတော်နှင့် အတူတကွ တုသိတာနတ်ပြည်၌ဖြစ်၍ ထိုဘဝမှ စုတေလတ်သော် ကပိလဝတ် နေပြည်တော်ဝယ် အမိတောဒန သာကီဝင်မင်း၏သား ဖြစ်လာလေသည်၊ ထိုမင်းသား၏ အမည်ကို “ဆွေမျိုးအားလုံးတို့ နှစ်သက် ဝမ်းမြောက်အောင် ပြု၍ ဖြစ်ပွါးလာသောကြောင့် အာနန္ဒမင်းသား”ဟု အမည်မှည့်ကြလေကုန်၏။ ထိုအာနန္ဒမင်းသားသည် အစဉ်သဖြင့် မြတ်စွာဘုရားရှင် တောထွက်ကာ ဘုရားဖြစ်ပြီးနောက် ပဌမအကြိမ် ကြွရောက်ခြင်းဖြင့် ကပိလဝတ် နေပြည်တော်သို့ ကြွရောက်တော်မူလာ၍ ထိုနေပြည်တော်မှ တဖန် ထွက်ကြွတော်မူပြန်သောအခါ မြတ်စွာဘုရား၏ အခြံအရံ ဖြစ်ကြရန်အတွက် သာကီဝင်မင်းသား များစွာကို ရဟန်းပြုကြသည်ရှိသော် ဘဒ္ဒိယမင်းသား- စသည်တို့နှင့် အတူတကွ တောထွက်ခဲ့၍ အနုပီယမြို့၏အနီး အနုပီယပင်မည်သော သရက်ဥယျာဉ်ဝယ် မြတ်စွာဘုရားရှင် အထံတော်၌ ရှင်ရဟန်းပြုလေသည်။ (အောက် မဟာဗုဒ္ဓဝင် တတိယတွဲ မျက်နှာ ၁၄၅-၌ ပြန်၍ကြည့်ပါ)။
အရှင်အာနန္ဒာ သောတာပန်တည်ခြင်း
အရှင်အာနန္ဒာ မထေရ်သည် ရဟန်းပြုပြီးနောက် မကြာမြင့်မီပင် အရှင်မန္တာဏိပုတ္တ-ပုဏ္ဏမထေရ်၏ အထံ၌ တရားစကားကို ကြားနာရ၍ သောတာပတ္တိဖိုလ်၌ တည်တော်မူ၏။ ထိုအကြောင်းကို ဤဖော်ပြလတ္တံ့သော သံယုတ္တနိကာယ ခန္ဓဝဂ္ဂသံယုတ် (၉) ၄-ထေရဝဂ် ၁-အာနန္ဒသုတ် (သံ မြန် ၂၊ မျက်နှာ ၈၁)ကို ထောက်၍ သိရာ၏၊ ထိုသုတ်၏ ဆိုလိုရင်းမှာ-
မြတ်စွာဘုရားရှင် သာဝတ္ထိပြည် ဇေတဝန် ကျောင်းတိုက်တော်၌ သီတင်းသုံးတော်မူစဉ် တနေ့သ၌ အရှင်အာနန္ဒာသည် ရဟန်းတို့ကို “ငါ့ရှင်ရဟန်းတို့..”ဟု ခေါ်၍ ရဟန်းတို့က “ငါ့ရှင်”ဟု စကားတုံ့ ပြန်သောအခါ ဤစကားကို မိန့်ဆို၏။
၄၄၇
“ငါ့ရှင်တို့.. မန္တာဏိပုတ္တ-ပုဏ္ဏအရှင်သည် သီတင်းငယ်ဖြစ်ကြသည့် ငါတို့အပေါ်ဝယ် ကျေးဇူးဥပကာရ များလှ၏။ ထိုအရှင်သည် ငါတို့ကို ဤအဆုံးအမဖြင့် ဆုံးမ၏။ ဆုံးမပုံမှာ- ‘ငါ့ရှင်အာနန္ဒာ.. အစွဲပြု၍သာလျှင် ငါဖြစ်၏ဟူသော ပပဉ္စတရားသုံးပါး ဖြစ်၏၊ အစွဲမပြုမူ၍ မဖြစ်၊ အဘယ်ကို အစွဲပြု၍သာလျှင် ငါဖြစ်၏-ဟူသော ပပဉ္စတရားသုံးပါး ဖြစ်သနည်း၊ အစွဲမပြုရလျှင် မဖြစ်သနည်းဟူမူ ရုပ်ကိုအစွဲပြု၍ ငါဖြစ်၏-ဟူသော ပပဉ္စတရားသုံးပါး ဖြစ်၏၊ အစွဲမပြုရလျှင် မဖြစ်၊ ဝေဒနာကို ။ပ။ သညာကို၊ သင်္ခါရတို့ကို၊ ဝိညာဏ်ကို အစွဲပြု၍ ငါဖြစ်၏ဟူသော ပပဉ္စတရားသုံးပါး ဖြစ်၏၊ အစွဲမပြုရလျှင် မဖြစ်။
ငါ့ရှင်အာနန္ဒာ.. ဥပမာသော်ကား တန်းဆာဆင်ခြင်း သဘောရှိသည့် ငယ်ရွယ်ပျိုနုသော မိန်းမသော်၎င်း, ယောက်ျားသော်၎င်း စင်ကြယ်တောက်ပသော မှန်၌ဖြစ်စေ, ကြည်လင်သော ရေခွက်၌ဖြစ်စေ မိမိမျက်နှာရိပ်ကို ကြည့်ရှုဆင်ခြင်သော် (မိမိမျက်နှာပြင်နှင့် မှန်, ရေခွက်တို့ကို) အစွဲပြု၍သာ (မျက်နှာရိပ်ကို) မြင်လေရာ၏၊ အစွဲမပြုရလျှင်ကား မမြင်လေရာ။ ငါ့ရှင်အာနန္ဒာ.. ဤအတူပင် ရုပ်ကိုအစွဲပြု၍သာ ငါဖြစ်၏-ဟူသော ပပဉ္စတရား သုံးပါး ဖြစ်၏။ အစွဲမပြုရလျှင် မဖြစ်။ ဝေဒနာကို ။ပ။ သညာကို၊ သင်္ခါရတို့ကို၊ ဝိညာဏ်ကို အစွဲပြု၍သာ ငါဖြစ်၏-ဟူသော ပပဉ္စတရားသုံးပါး ဖြစ်၏, အစွဲမပြုရလျှင် မဖြစ်။
ငါ့ရှင်ရှင်အာနန္ဒာ.. ယခု ငါမေးမည့်စကားကို သင် အဘယ်သို့ မှတ်ထင် သဘောကျသနည်း- ရုပ်သည် မြဲသလော, မမြဲဘူးလော၊ မမြဲပါ ငါ့ရှင်..။ (အနတ္တလက္ခဏသုတ်လာအတိုင်း တေပရိဝဋ္ဋဓမ္မဒေသနာ သွားလေ) ။ပ။ ဤမဂ်ကိစ္စအလို့ငှါ တပါးသောပြုဖွယ် မရှိပြီဟု သိ၏’ဟူ၍ ဆုံးမ၏။
၄၄၈
ငါ့ရှင်တို့.. မန္တာဏိပုတ္တ-ပုဏ္ဏအရှင်သည် သီတင်းငယ် ဖြစ်ကြသည့် ငါတို့အပေါ်ဝယ် ကျေးဇူးဥပကာရ များလှ၏၊ ထိုအရှင်သည် ငါတို့ကို ဤဆိုအပ်ပြီးသော အဆုံးအမဖြင့် ဆုံးမ၏။ မန္တာဏိပုတ္တ-ပုဏ္ဏအရှင်၏ ဤတရားဒေသနာကို ကြားနာရသောကြောင့် ငါသည် သစ္စာလေးပါးတရားကို သိရ၏ = သောတာပန် အရိယာ ဖြစ်ရ၏”-
ဟု မိန့်တော်မူ၏။ ။ဤကဲ့သို့ ဆိုလိုရင်းဖြစ်သည်၊ ဤသုတ်ကို ထောက်၍ အရှင်အာနန္ဒာ မထေရ်သည် မန္တာဏိပုတ္တ-ပုဏ္ဏမထေရ်၏ ကြေးမုံ (မှန်)ဥပမာ တရားဖြင့် သောတာပတ္တိဖိုလ်သို့ ရောက်တော်မူကြောင်း သိမှတ်ရာ၏။
ဥပဋ္ဌာက = အလုပ်အကျွေးရာထူး
ခံယူတော်မူခြင်း
မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ အဖို့ရာ ပဌမဗောဓိခေါ် ဝါတော် နှစ်ဆယ်အတွင်း၌ အမြဲတမ်း အလုပ်အကျွေးဟူ၍ မရှိသေးချေ။ တရံတခါ အရှင်နာဂသမာလ မထေရ်သည် မြတ်စွာဘုရား၏ သပိတ်,သင်္ကန်းကို ယူဆောင်၍ လှည့်လည်လိုက်ပါသည်။ တရံတခါ အရှင်နာဂိတ, တရံတခါ အရှင်ဥပဝါန, တရံတခါ လိစ္ဆဝီမင်းသား သုနက္ခတ္တရဟန်း, တရံတခါ အရှင်သာရိပုတ္တရာ၏ညီ အရှင်စုန္ဒ, တရံတခါ အရှင်သာဂတ, တရံတခါ အရှင်ရာဓ, တရံတခါ အရှင်မေဃိယမထေရ်သည် မြတ်စွာဘုရား၏ သပိတ်သင်္ကန်းကို ယူဆောင်၍ လှည့်လည်လိုက်ပါလေသည်။
ထိုမထေရ်တို့အနက် အခါတပါး မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် နာဂသမာလမထေရ်နှင့် အတူတကွ အဓွန့်ရှည်သော ခရီးသို့ ကြွရောက်တော်မူလေရာ လမ်းနှစ်မြွာသို့ ရောက်ရှိလေသည်။ နာဂသမာလမထေရ်သည် ခရီးမမှ သက်၍ “မြတ်စွာဘုရား.. တပည့်တော်သည် ဤခရီးဖြင့် သွားပါအံ့”ဟု ဆို၏။ မြတ်စွာဘုရားရှင်က “ချစ်သားရဟန်း.. လာပါလော့၊ ဤခရီးဖြင့် သွားကြကုန်အံ့”ဟု
၄၄၉
(အခြားလမ်းဖြင့် သွားရန်) မိန့်တော်မူလေလျှင် နာဂသမာလ မထေရ်သည် “ကိုင်း.. မြတ်စွာဘုရား.. အရှင်ဘုရားတို့၏ သပိတ်,သင်္ကန်းကိုသာ ယူတော်မူကြလော့၊ တပည့်တော်သည် ဤခရီးဖြင့် သွားပါအံ့”ဟု ကပ်ဖဲ့ပြောဆိုကာ မြတ်စွာဘုရား၏ သပိတ်,သင်္ကန်းကို မြေပေါ်၌ ချမည့်အဟန် စီမံအားသစ်လေ၏။ ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားသည် “ရဟန်း.. ယူခဲ့လော့”ဟု မိန့်တော်မူကာ ကိုယ်တော်၏ သပိတ်သင်္ကန်းကို ကိုယ်တော်တိုင် ယူဆောင်၍ ကြွတော်မူလေ၏။ အရှင်နာဂသမာလ မထေရ်သည်လည်း မိမိပြောဆိုသည့် အခြားလမ်းခရီးဖြင့် (မြတ်စွာဘုရားနှင့် ခွဲခွါ၍) သွားလေ၏။ အတန်ငယ် သွားမိလတ်သော် ဓားပြလူဆိုးတို့သည် မထေရ်၏ သပိတ်သင်္ကန်းကိုလည်း လုယက်၍ ယူကြကုန်၏၊ ဓားပြလူဆိုးတို့ ရိုက်နှက်သဖြင့် မထေရ်၏ ဦးခေါင်းသည်လည်း ပေါက်ကွဲခဲ့လေ၏။ မထေရ်သည် “ယခုအခါ ငါ့အဖို့ရာ ဘုရားသာလျှင် ကိုးကွယ်ရာရှိ၏။ အခြားကိုးကွယ်ရာ မရှိပြီ”ဟု ကြံစည်ဆင်ခြင်မိကာ တကိုယ်လုံး သွေးများဖြာလျက် မြတ်စွာဘုရားရှင် အထံတော်သို့ လာရောက်လေ၏။ “ချစ်သား.. ဤဖြစ်ရပ်ကား အသို့နည်း = ဘယ့်နှာနည်း”ဟု မြတ်စွာဘုရားက မေးတော်မူသောအခါ မထေရ်သည် ထိုအကြောင်းကို မြတ်စွာဘုရားအား ပြန်ကြား လျှောက်ထားလေ၏။ ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် နာဂသမာလမထေရ်ကို “ချစ်သား.. အကြံများ၍ စိက်အားမငယ်လင့်၊ ဤအကြောင်းကြောင့်ပင် သင်ချစ်သားကို ငါဘုရားတို့ တားမြစ်ကြခြင်းဖြစ်သည်”ဟု မိန့်တော်မူ၍ သက်သာစေတော်မူ၏။ (ဤသည်လည်း အကြောင်းတပါးဖြစ်သည်)။
ထို့ပြင်လည်း အခါတပါး (=စာလိကတောင်ပေါ် ကျောင်းတိုက်၌ တေရသမ = ၁၃-ခုမြောက် ဝါကပ်တော်မူသောအခါ) အရှင်မေဃိယမထေရ်သည် မြတ်စွာဘုရား၏ ခေတ္တအလုပ်အကျွေးဖြစ်ကာ ဇန္တုရွာ၌ ဆွင်းခံလှည့်လည်ပြီးသော် တိမိကာဠာမည်သော မြစ်ကမ်း၌ လမ်းလျှောက်စဉ် သရက်ဥယျာဉ်ကို မြင်ရ၍ “မြတ်စွာဘုရား.. အရှင်ဘုရားတို့၏ သပိတ်,သင်္ကန်းကို
၄၅၀
ယူတော်မူကြလော့၊ တပည့်တော်သည် ထိုသရက်ဥယျာဉ်၌ ရဟန်းတရား အားထုတ်ပါအံ့”ဟု လျှောက်ထား၍ မြတ်စွာဘုရားက သုံးကြိမ်တိုင်တိုင် တားမြစ်ပါသော်လည်း မရရှိပဲ ထိုသရက်ဥယျာဉ်သို့ သွားရောက်ကာ ကျောက်ဖျာ၌ ထိုင်နေမိလျှင်ပင် အကုသိုလ် ဝိတက်သုံးပါးတို့ ဝင်ရောက် နှိပ်စက်အပ်သည်ဖြစ်၍ မြတ်စွာဘုရားထံ တဖန် ပြန်လာပြီးလျှင် ထိုအကြောင်းကို ပြန်ကြား လျှောက်ထားလေ၏။ ထိုမထေရ်ကိုလည်း မြတ်စွာဘုရားသည် “ချစ်သား.. ဤအကြောင်းကို သိမြင်၍ပင် သင်ချစ်သားကို ငါဘုရားတို့ တားမြစ်ခဲ့ကြသည်”ဟု မိန့်တော်မူကာ သက်သာရာ ရစေတော်မူ၏။ (ဤမေဃိယမထေရ်၏ အကြောင်းအရာ အကျယ်ကို အောက် မဟာဗုဒ္ဓဝင် စတုတ္ထတွဲ စာမျက်နှာ ၁၉၃-မှ စ၍ ကြည့်ရှု မှတ်ယူကုန်ရာ၏)။ (ဤသည်လည်း အကြောင်းတပါး ဖြစ်သည်)။
ဤအကြောင်းများကြောင့် မြတ်စွာဘုရားသည် နောက်အခါဝယ် သာဝတ္ထိပြည်မွန် ဇေတဝန်ကျောင်းတိုက်တော် ဂန္ဓကုဋီ ပရိဝုဏ်အတွင်း ခင်းထားအပ်သော ဗုဒ္ဓါသန ဓမ္မပလ္လင်တော်၌ ရဟန်းအပေါင်း ခြံရံလျက် ထိုင်နေတော်မူစဉ် ရဟန်းတို့ကို-
“ရဟန်းတို့.. ယခုအခါ ငါဘုရားသည် အသက်အရွယ် ကြီးရင့်ခဲ့လေပြီ (=ထိုအချိန်၌ မြတ်စွာဘုရား၏ အသက်တော်မှာ ငါးဆယ့်ငါးနှစ် ကျော်ခဲ့လေပြီ)၊ အချို့ ရဟန်းများသည် ငါဘုရားက ‘ဤခရီးဖြင့် သွားကြကုန်စို့’ဟု ပြောဆိုအပ်ပါလျက် အခြားခရီးဖြင့် ငါဘုရားကို စွန့်ခွာ သွားကြကုန်၏ (အရှင်မေဃိယကို ရည်ညွှန်းသည်)။ အချို့ ရဟန်းများကမူ ငါဘုရား၏ သပိတ်သင်္ကန်းကို မြေ၌ချထားမည့် အခြေအထိ ပြုလုပ်ကြဘိသည် (အရှင်နာဂသမာလကို ရည်ညွှန်းသည်)။ ငါဘုရားအတွက် အမြဲပြုစု လုပ်ကျွေးမည့် ရဟန်းတပါးကို သင်ချစ်သားတို့ စဉ်းစားကြလော့”-
၄၅၁
ဟု မိန့်တော်မူ၏။ ထိုစကားကို ကြားရသောအခါ ရဟန်းတော်တို့ သန္တာန်ဝယ် ဓမ္မသံဝေဂကြီးစွာ ဖြစ်ရှိလေသည်။
ထိုအခါ အရှင်သာရိပုတ္တရာ မထေရ်သည် နေရာမှထ၍ မြတ်စွာဘုရားကို ရိုသေမြတ်နိုး ရှိခိုးပြီးလျှင် “မြတ်စွာဘုရား.. တပည့်တော်သည် အရှင်ဘုရားကိုသာလျှင် တောင့်တလျက် တသင်္ချေနှင့် ကမ္ဘာတသိန်းကြာ ပါရမီကို ဖြည့်ဆည်းပူးခဲ့ပါသည်၊ တပည့်တော်ကဲ့သို့သော မဟာပညပုဂ္ဂိုလ်သည် ရှင်တော်ဘုရားတို့အတွက် အလုပ်အကျွေး = ဥပဋ္ဌာကပုဂ္ဂိုလ် ဖြစ်သင့်သည် မဟုတ်ပါလော၊ တပည့်တော်သည် ရှင်တော်ဘုရားတို့အား ပြုစုလုပ်ကျွေးပါရစေ”ဟု တောင်းပန်စကား လျှောက်ထားလေ၏။ မြတ်စွာဘုရားသည် အရှင်သာရိပုတ္တရာ မထေရ်ကို “မသင့်ဘူး ချစ်သားသာရိပုတ္တရာ.. အကြင်အရပ်၌ သင်ချစ်သားနေ၏၊ ထိုအရပ်သည် စင်စစ် တရားမှ မဆိတ်သုဉ်းသည်သာ ဖြစ်၏။ မှန်၏- သင်ချစ်သား၏ အဆုံးအမ ဩဝါဒသည် မြတ်စွာဘုရားတို့၏ အဆုံးအမ ဩဝါဒနှင့် တူ၏။ သို့ရကား သင်ချစ်သားသည် ငါဘုရားအား ပြုစုလုပ်ကျွေးရန်ကိစ္စ မရှိ”ဟု ချီးမြှောက်စကား မိန့်ကြားတော်မူကာ မထေရ်၏ တောင်းပန် လျှောက်ထားချက်ကို မြစ်ပယ်တော်မူ၏။ ဤနည်းဖြင့်ပင် အရှင်မဟာမောဂ္ဂလာန် မထေရ်ကို အစပြု၍ ရှစ်ကျိပ်သော မဟာသာဝကကြီးများသည် ကိုယ်စီကိုယ်င ထ၍ ထ၍ မြတ်စွာဘုရားအား မိမိတို့ ပြုစုလုပ်ကျွေးရပါမည့်အကြောင်း တောင်းပန် လျှောက်ထားကြလေသည်။ ထိုမဟာသာဝကကြီး အားလုံးတို့ကိုပင် မြတ်စွာဘုရားသည် မြစ်ပယ်တော်မူလေ၏။
အရှင်အာနန္ဒာ ဆုရှစ်တန် ခံယူခြင်း
အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်မြတ် တပါးမူကား ပြုစုလုပ်ကျွေးခွင့်ရရန် မတောင်းပန်ပဲ ဆိတ်ဆိတ်သာလျှင် ထိုင်နေလေသည်။ ထိုအခါ မထေရ်မြတ်ကို ရဟန်းတော်တို့က “ငါ့ရှင်အာနန္ဒာ.. ရဟန်းသံဃာသည် အလုပ်အကျွေး အပြုအစု = ဥပဋ္ဌာကအရာကို
၄၅၂
တောင်းခံဆဲ ရှိလေသည်၊ သင်သည်လည်း ထိုဥပဋ္ဌာကအရာကို တောင်းခံပါလော့”ဟု တိုက်တွန်းစကား ပြောကြားကြလေလျှင် အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်မြတ်သည် “ငါ့ရှင်တို့.. တောင်းမှရအပ်သည့် ရာထူး = ဌာနမည်သည် အဘယ်သို့ သဘောရှိမည်နည်း၊ ငါ့ကို မြတ်စွာဘုရားသည် မြင်တော်မမူဘူးလော = မြင်တော်မူသည်သာ ဖြစ်၏။ အကယ်၍ မြတ်စွာဘုရားသည် အလိုတော်ရှိလျှင် ‘အာနန္ဒာသည် ငါဘုရားကို ပြုစုလုပ်ကျွေးစေ’ဟု မိန့်တော်မူပါလိမ့်မည်”ဟူ၍ ပြန်ကြား မိန့်ဆိုတော်မူလေ၏။
ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ရဟန်းများကို “ချစ်သားရဟန်းတို့.. အာနန္ဒာသည် သူတပါးတို့က တိုက်တွန်းမှ ငါဘုရားကို ပြုစုမည့်ပုဂ္ဂိုလ် မဟုတ်ချေ။ မိမိအလိုလိုပင် သိရှိကာ ငါဘုရားကို ပြုစုလုပ်ကျွေးပေလိမ့်မည်”ဟု မိန့်တော်မူလေ၏။ ထိုအခါ ရဟန်းတို့သည် “ငါ့ရှင်အာနန္ဒာ.. ထပါလော့၊ ငါ့ရှင်အာနန္ဒာ.. ထပါလော့၊ မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို ပြုစုလုပ်ကျွေးရန်ဆုကို တောင်းခံပါလော့”ဟု တိုက်တွန်းစကား ပြောကြားကြကုန်၏။ ထိုအခါမှာမှ အရှင်အာနန္ဒာ မထေရ်သည် မိမိထိုင်နေရာမှထ၍ ပယ်လေးတန် + ခံလေးပါး = ဆုရှစ်ပါးတို့ကို တောင်းခံတော်မူ၏-
ပယ်လေးတန်- ဟူသည်မှာ “မြတ်စွာဘုရား.. ရှင်တော်ဘုရားသည် တပည့်တော်အား အကယ်၍ ကိုယ်တော်မြတ် ရအပ်သည့် ကောင်းမြတ်သော သင်္ကန်းကို မပေးစွန့်ဘူးပ-ဆိုလျှင်(၁), ကောင်းမြတ်သော ဆွမ်းကို မပေးစွန့်ဘူးပ-ဆိုလျှင်(၂), ကိုယ်တော်မြတ်နှင့်အတူ ဂန္ဓကုဋီ တတိုက်တည်း၌ တကွနေထိုင်ခွင့် မပေးဘူးပ-ဆိုလျှင်(၃), ကိုယ်တော်မြတ်အား ဒါယကာ ဒါယိကာမတို့က ပင့်ဖိတ်ရာသို့ တပည့်တော်ကို ခေါ်ဆောင်၍ ကြွသွားတော်မမူဘူးပ-ဆိုလျှင်(၄) = ဤလျှောက်ဆိုရာ ဆုလေးပါးကို သနားချီးမြှောက်တော်မူပါလျှင် တပည့်တော်သည် ရှင်တော်ဘုရားကို ပြုစုလုပ်ကျွေးပါရစေဘုရား..”-
၄၅၃
ဟု လျှောက်ထားလေသည်။ “ချစ်သားအာနန္ဒာ.. လျှောက်ဆိုရာပါ ဤလေးဌာန၌ သင်ချစ်သားသည် အဘယ်အပြစ်ကို မြင်သနည်း”ဟု မြတ်စွာဘုရားက မေးတော်မူအပ်လေလျှင် အရှင်အာနန္ဒာသည် “မြတ်စွာဘုရား.. တပည့်တော်သည် ဤဝတ္ထုလေးပါးတို့ကို အကယ်၍ ရယူခဲ့လျှင် ‘အရှင်အာနန္ဒာသည် မြတ်စွာဘုရားရှင် ရအပ်သော ဆွမ်းကောင်းကိုလည်း ဘုဉ်းပေးရ၏ (၁), သင်္ကန်းကောင်းကိုလည်း ဝတ်ရုံသုံးဆောင်ရ၏ (၂), ဂန္ဓကုဋီ တတိုက်တည်း၌လည်း မြတ်စွာဘုရာနှင့် အတူအကွ နေထိုင်ရ၏ (၃), မြတ်စွာဘုရားနှင့် အတူတကွ ပင့်ဖိတ်ရာသို့လည်း လိုက်ပါရ၏ (၄) = ဤလာဘ်ကြီးလေးပါးကို ရသည်ဖြစ်၍ မြတ်စွာဘုရားကို ပြုစုလုပ်ကျွေး၏။ ဤသို့ လာဘ်ကြီးလေးပါးကို ရသည်ဖြစ်၍ ပြုစုလုပ်ကျွေးသော အရှင်အာနန္ဒာ၏ အဖို့ရာ အဘယ်မှာ ဝန်လေးမှု ရှိအံ့နည်း = မရှိသည်သာတည်း’ဟု ရှုတ်ချစကား ပြောကြားကြသူများ ထင်ရှား ပေါ်ပေါက်လာပါလိမ့်မည်၊ ဤအပြစ်ကို မြင်ပါသည်ဘုရား”ဟု လျှောက်ထားကာ ဖော်ပြရာပါ ပယ်လေးတန်ဆုတို့ကို တောင်းခံတော်မူလေ၏။
ခံလေးပါး- ဟူသည်မှာ- “မြတ်စွာဘုရား.. ရှင်တော်ဘုရားသည် အကယ်၍ တပည့်တော် ပင့်လျှောက်အပ် သည့် ဖိတ်ကြားရာအရပ်သို့ လိုက်ပါကြွရောက် ချီးမြှောက်တော်မူမည်-ဆိုလျှင် (၁), အကယ်၍ တပည့်တော်သည် တိုင်းတပါး တိုက်နယ်တပါးမှ ဘုရားဖူးလာရောက်သော ပရိသတ်ကို လာရောက်သော ခဏမှာပင် ဘုရားရှင်ကို ဖူးမြင်စေနိုင်ခွင့်ကို ရရှိမည်-ဆိုလျှင် (၂), တပည့်တော်၏ သန္တာန်ဝယ် တရားနှင့်စပ်၍ ယုံမှားသံသယဖြစ်သော ခဏမှာပင် ရှင်တော်ဘုရားထံသို့ ကပ်ရောက် မေးလျှောက်နိုင်ခွင့်ကို ရမည်-ဆိုလျှင် (၃), ထိုမှတပါး မြတ်စွာဘုရားသည် တပည့်တော်၏ မျက်ကွယ်ဝယ် ဟောကြားတော်မူအပ်သော တရားတော်ကို တဖန် ပြန်ရောက်လာလျှင် တပည့်တော်အား သနားသဖြင့်
၄၅၄
ဟောကြားတော်မူမည်-ဆိုလျှင် (၄) = ဤလျှောက်ဆိုရာပါ ဆုလေးပါးကို သနားချီးမြှောက်တော်မူပါလျှင် တပည့်တော် သည် ရှင်တော်ဘုရားကို ပြုစုလုပ်ကျွေးပါရစေဘုရား..”-
ဟု လျှောက်ထားလေသည်။ “ချစ်သားအာနန္ဒာ.. လျှောက်ဆိုရာပါ ဤလေးဌာန၌ သင်ချစ်သားသည် အဘယ်အကျိုးကို မြင်သနည်း”ဟု မြတ်စွာဘုရားက မေးတော်မူအပ်လေလျှင် အရှင်အာနန္ဒာသည် “မြတ်စွာဘုရား.. အံ့ဖွယ်ရှစ်ဖြာ ဤသာသနာ၌ သဒ္ဓါတရား ကြီးမားကြသူ အမျိုးကောင်းသားတို့သည် မြတ်စွာဘုရားအား ကိုယ်တိုင်ပင့်လျှောက်ခွင့်ကို မရကြကုန်သည်ရှိသော် တပည့်တော်ကို ‘အရှင်အာနန္ဒာဘုရား.. နက်ဖြန်ခါ မြတ်စွာဘုရားနှင့် အတူတကွ တပည့်တော်တို့အိမ်၌ ဆွမ်းကို အလှူခံတော်မူကြပါဘုရား’ဟု လျှောက်ထား ပြောဆိုကြပါလိမ့်မည်။ မြတ်စွာဘုရားသည် အကယ်၍ ထိုသို့ လျှောက်ထား ဖိတ်ကြားရာ အရပ်သို့ လိုက်ပါကြွရောက်မှု ပြုတော်မမူခဲ့ပါလျှင် (၁), တိုင်းတပါး တိုက်နယ်တပါးမှ ဘုရားဖူးလာရောက်သော ပရိသတ်ကို အလိုရှိအပ် အလိုရှိအပ်သော ခဏမှာပင် ဘုရားရှင်ကို ဖူးမြင်စေနိုင်ခွင့်ကိုမှ မရခဲ့ပါလျှင် (၂), ယုံမှားသံသယဖြစ်သော ခဏမှာပင် တပည့်တော်သည် ရှင်တော်ဘုရားထံသို့ ကပ်ရောက် မေးလျှောက်နိုင်ခွင့်ကို မရခဲ့ပါလျှင်(၃), ‘အဘယ့်ကြောင့် အရှင်အာနန္ဒာသည် မြတ်စွာဘုရားကို ပြုစုလုပ်ကျွေးနေဘိသနည်း၊ မြတ်စွာဘုရားသည် ထိုအရှင်အာနန္ဒာအား ဤမျှလောက်သော ချီးမြှောက်မှုကိုပင် ပြုတော်မမူချေ’ဟု ကဲ့ရဲ့ကြသူများ ထင်ရှား ပေါ်ပေါက်လာပါလိမ့်မည်။ ထို့ကြောင့် တပည့်တော်သည် လျှောက်ထားရာပါ ကဲ့ရဲ့မှုများ မပေါ်ပေါက်စေရန် (၁-၂-၃ အမှတ်ပြ) ရှေးဆုသုံးပါးကို လိုလားတောင့်တပါသည်။ ထို့ပြင်လည်း ရှင်တော်ဘုရား၏ မျက်ကွယ်၌ တပည့်တော်ကို ‘ငါ့ရှင်အာနန္ဒာ.. ဤဂါထာကို, ဤသုတ္တန်ကို, ဤဇာတ်ကို မြတ်စွာဘုရားသည် အဘယ်အရပ်၌ ဟောကြားတော်မူအပ်ပါသနည်း’ဟု မေးမြန်းကြပါလိမ့်မည်၊ တပည့်တော်သည် အကယ်၍
၄၅၅
ထိုအမေးကို အပြည့်အစုံ မဖြေကြားနိုင်ပါလျှင် ‘ငါ့ရှင်.. သင်သည် ဤမျှလောက်ကိုပင် မသိချေ။ အဘယ့်ကြောင့် သင်သည် အရိပ်ပမာ မြတ်စွာဘုရားကို မစွန့်ပဲ ကာလရှည်မြင့်စွာ လိုက်ပါပြုစုနေဘိသနည်း’ဟု အပြစ်တင်စကား ပြောကြားကြသူများ ထင်ရှား ပေါ်ပေါက်လာပါလိမ့်မည်။ ထို့ကြောင့် တပည့်တော်သည် ရှင်တော်ဘုရား တပည့်တော်၏မျက်ကွယ်၌ ဟောကြားအပ်သည့် တရားကိုလည်း တဖန်ပြန်၍ ဟောကြားတော်မူခြင်း (=စတုတ္ထဆု)ကို လိုလားတောင့်တပါသည်။ လျှောက်ဆိုရာပါ ဆုလေးပါး ချီးမြှင့်တော်မူပါလျှင်ကား ဆိုအပ်ပြီးသည့် ကဲ့ရဲ့စကား အပြစ်တင်စကား ပြောကြားမှုများ အလျင်းပင် ပေါ်ပေါက်လိမ့်မည် မဟုတ်ပါ၊ တပည့်တော်သည် လျှောက်ဆိုရာပါ လေးဌာနတို့၌ ဤအကျိုးကို မြင်ပါသည်ဘုရား”ဟု လျှောက်ထားကာ ဖော်ပြရာပါ ခံလေးပါးဆုတို့ကို တောင်းခံတော်မူလေ၏။ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည်လည်း အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်မြတ် တောင်းခံအပ်သည့် ပယ်လေးတန် + ခံလေးပါး = ဤဆုရှစ်ပါးတို့ကို ပေးတော်မူလေ၏။
မြတ်ဘုရားကို သူမတူတန်အောင် ပြုစုလုပ်ကျွေးတော်မူခြင်း
ဤသို့လျှင် အရှင်အာနန္ဒာ မထေရ်မြတ်သည် ဖော်ပြရာပါ ပယ်လေးတန် + ခံလေးပါး = ဤဆုရှစ်ပါးတို့ကိုယူ၍ အမြဲအလုပ်အကျွေး ဖြစ်တော်မူလေ၏၊ ထိုရာထူး = ဌာနန္တရအကျိုးငှါ ကမ္ဘာတသိန်းပတ်လုံး ဖြည့်ဆည်းပူးအပ်သော ပါရမီတို့၏ အကျိုးပြီးမြောက် ပြည့်စုံခြင်းသို့ ရောက်ရှိတော်မူလေ၏။
မထေရ်မြတ်သည် အလုပ်အကျွေး = ဥပဋ္ဌာကရာထူးကို ရသည့်နေ့မှစ၍ မြတ်စွာဘုရားရှင်အား ရေပူ, ရေချမ်း ကမ်းလှမ်း ဆက်ကပ်ခြင်း, ကြီး-လတ်-ငယ် = သုံးသွယ်သော ဒန်ပူတို့ကို ဆက်ကပ်ခြင်း, မြတ်ဘုရား၏ လက်တော် ခြေတော်တို့ကို ဆုပ်နယ်ပေးခြင်း, ရေချိုးတော်မူသောအခါ ကျောတော်ကို ချေးတွန်းပေးခြင်း, ဂန္ဓကုဋီပရိဝုဏ်ကို တံမြက်လှည်းခြင်း- ဤသို့ အစရှိသော
၄၅၆
ကိစ္စကြီးငယ် အသွယ်သွယ်တို့ဖြင့် ပြုစုလုပ်ကျွေးလျက် “ဤမည်သောအချိန်၌ မြတ်စွာဘုရား၏အဖို့ရာ ဤမည်သော အရာဝတ္ထုကို ရမှ သင့်တော်မည်၊ ဤမည်သောအမှုကို ပြုမှ သင့်တော်မည်”ဟု ကြံစည် ဆင်ခြင်တော်မူကာ တနေ့ပတ်လုံး မြတ်စွာဘုရား၏ အနီးအပါးမှာပင် လှည့်လည်ကျက်စား သွားလာလျက် ရှိတော်မူ၏။
နေ့ကိုလွန်မြောက် ညဉ့်အချိန်သို့ ရောက်သောအခါမှာလည်း ဆီမီးတိုင်ကို စွဲကိုင်တော်မူကာ တညဉ့် တညဉ့်လျှင် ဂန္ဓကုဋီပရိဝုဏ်ကို ကိုးပတ် ကိုးပတ် လှည့်တော်မူလေသည်၊ မှန်၏- မထေရ်မြတ်၏ စိတ်သန္တာန်ဝယ် “အကယ်၍များ ငါ့သန္တာန်ဝယ် ထိနမိဒ္ဓတရား ဝင်ရောက်လာခဲ့သော် မြတ်စွာဘုရားရှင်က အလိုတော်ရှိ၍ ခေါ်တော်မူလျှင် စကားတုံ့ကို ငါပေးစွမ်းနိုင်လိမ့်မည် မဟုတ်”ဟု ဤကဲ့သို့ အကြံအစည် ဖြစ်ခဲ့လေသည်။ ထို့ကြောင့် တညဉ့်လုံးလုံး ဆီမီးတိုင်ကို လက်မလွှတ်ပဲ အမြဲစွဲကိုင်၍ ထားတော်မူ၏။ ဤကား ဧတဒဂ်ဘွဲ့ထူးရရန် အကြောင်းဝတ္ထု ဖြစ်လေသည်။
(ဂ) ဧတဒဂ်၅-တန် ရတော်မူခြင်း
နောက်တချိန်၌ မြတ်စွာဘုရားသည် သာဝတ္ထိပြည်မွန် ဇေတဝန်ကျောင်း၌ ကိန်းအောင်းမွေ့လျော် နေတော်မူစဉ် အကြောင်းပေါင်းများစွာဖြင့် တရားဘဏ္ဍာစိုး ဖြစ်တော်မူသော အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်မြတ်၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးကို ချီးကျူး ဟောကြားတော်မူပြီးလျှင်-
“ဧတဒဂ္ဂံ ဘိက္ခဝေ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ ဗဟုဿုတာနံ (၁)
ဧတဒဂ္ဂံ ဘိက္ခဝေ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ သတိမန္တာနံ (၂)
ဧတဒဂ္ဂံ ဘိက္ခဝေ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ ဂတိမန္တာနံ (၃)
၄၅၇
ဧတဒဂ္ဂံ ဘိက္ခဝေ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ ဓိတိမန္တာနံ (၄)
ဧတဒဂ္ဂံ ဘိက္ခဝေ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ ဥပဋ္ဌာကာနံ (၅)
ယဒိဒံ အာနန္ဒော = ရဟန်းတို့.. အကြားအမြင်များခြင်း ရှိကြသော ငါဘုရား၏ တပည့်သာဝက ရဟန်းတို့တွင် အာနန္ဒာသည် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး ဖြစ်ပေ၏ (၁)၊
(ငါဘုရား၏ တရားစကားကို ကြာမြင့်စွာ ဆောင်နိုင်သည့်) သတိရှိကြသော ငါဘုရား၏ တပည့်သာဝက ရဟန်းတို့တွင် အာနန္ဒာသည် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး ဖြစ်ပေ၏ (၂)၊
(ငါဘုရား ဟောအပ်သည့်အတိုင်း ပုဒ်တို့ကို) သိစွမ်းနိုင်သည့် အသိပညာရှိကြသော ငါဘုရား၏ တပည့် သာဝက ရဟန်းတို့တွင် အာနန္ဒာသည် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး ဖြစ်ပေ၏ (၃)၊
(ငါဘုရား၏ တရားစကားတော်ကို သင်ခြင်း ဆောင်ခြင်း သရဇ္ဈာယ်ခြင်းနှင့် ပြုစုလုပ်ကျွေးခြင်း) လုံ့လဝီရိယ ရှိကြသော ရဟန်းတို့တွင် အာနန္ဒာသည် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး ဖြစ်ပေ၏ (၄)၊
(ငါဘုရားကို) ပြုစုလုပ်ကျွေးကြသည့် ငါဘုရား၏ တပည့်သာဝက ရဟန်းတို့တွင် အာနန္ဒာသည် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး ဖြစ်ပေ၏ (၅)”–
ဟု ချီးကျူး မိန့်မြွက်တော်မူကာ မထေရ်မြတ်ကို ဤသာသနာ၌ ဗဟုသုတ, သတိမန္တ, ဂတိမန္တ, ဓိတိမန္တ, ဥပဋ္ဌာက = ဤငါးဌာနဝယ် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး = ဧတဒဂ်ရာထူး၌ ထားတော်မူလေ၏။
၄၅၈
အရှင်အာနန္ဒာ ရဟန္တာဖြစ်တော်မူခြင်း
အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်မြတ်၏ ရဟန္တာဖြစ်တော်မူခြင်းအကြောင်းအရာမှာ ပဌမ မဟာသံဂါယနာနှင့် ဆက်စပ်လျက် ရှိသောကြောင့် သုတ်သီလက္ခန် အဋ္ဌကထာ စာမျက်နှာ ၃-မှစသော ပဌမမဟာသံဂီတိကထာကို အဦးမူ၍ ရေးသားဖော်ပြပေအံ့-
ဓမ္မစကြာတရားဦးကို ဟောကြားတော်မူသည်မှ အစပြု၍ သုဘဒ္ဒပရိဗိုဇ်ကို ဆုံးမ ချေချွတ်တော်မူသည့်တိုင်အောင် ဗုဒ္ဓကိစ္စ အဝဝကို ပြုတော်မူပြီးသည်ဖြစ်၍ ကုသိနာရုံပြည် မလ္လမင်းတို့၏ အင်ကြင်းဥယျာဉ် အတွင်း အင်ကြင်းပင်ပျို အစုံတို့၏ အကြား၌ မဟာသက္ကရာဇ် (၁၄၈) တရာလေးဆယ့်ရှစ်ခုနှစ် ကဆုန်လပြည့်နေ့ နံနက် မိုးသောက်အခါဝယ် မြတ်စွာဘုရားသခင် အနုပါဒိသေသပရိနိဗ္ဗာန် စံဝင်တော်မူပြီးလတ်သော် မလ္လမင်းတို့သည် (၁) ပဌမခုနစ်ရက်ပတ်လုံး မြတ်စွာဘုရား၏ ဥတုဇရုပ်ကလာပ်တော်ကို နံ့သာပန်း-စသည်တို့ဖြင့် ပူဇော်မှု ပြုကြ၍ သာဓုကီဠနသဘင် ဆင်ယင်ကြလေသည်။ ထိုခုနစ်ရက်တို့ကို “သာဓုကီဠနသတ္တာဟ”ဟူ၍ ခေါ်ဆိုအပ်လေသည်။
ထို့နောက် နံ့သာထင်းပုံထက်၌ ဥတုဇ ရုပ်ကလာပ်တော်ကို တင်ထား၍ ဖုတ်ကြည်းသင်္ဂြိုဟ်မှု ပြုလုပ်ကြရာဝယ် အရှင်မဟာကဿပ ကြွရောက်တော်မူလာသည်တိုင်အောင် စောင့်ဆိုင်းငံ့လင့်နေကြရ၍ ခုနစ်ရက်မြောက်သောနေ့၌ အရှင်မဟာကဿပ ကြွရောက်တော်မူလာမှ တေဇောဓာတ်မီး လောင်ကျွမ်းလေသည်။ (၂) ထိုခုနစ်ရက်တို့ကို “စိတကသတ္တာဟ”ဟူ၍ ခေါ်ဆိုအပ်လေသည်။
ထို့နောက် ခုနစ်ရက်ကြာ လှံတပ်ကြီးအထပ်ထပ် ဝန်းကာလျက် မလ္လမင်းတို့သည် မင်းကွန်းတဲနန်းဝယ် သာရီရိကဓာတ်တော်များကို အစွမ်းကုန်ပူဇော်မှု ပြုကြလေသည်။ (၃) ထိုခုနစ်ရက်တို့ကို “ဓာတုပူဇာသတ္တာဟ”ဟူ၍ ခေါ်ဆိုအပ်လေသည်။
၄၅၉
ဤသို့ ခုနစ်ရက်သုံးလီ လွန်မြောက်၍ နယုန်လဆန်း ၅-ရက်နေ့သို့ ရောက်သောအခါ ဓာတ်တော်ဝေပွဲကြီး ကျင်းပကြလေသည်။ ထိုသို့ ဓာတ်တော်ခွဲဝေသောနေ့၌ ရဟန်းသံဃာပေါင်း (၇၀၀,၀၀၀) ခုနစ်သိန်း စည်းဝေးမိလေသည်။ ထိုအစည်းအဝေး၌ သံဃမထေရ်ကြီး ဖြစ်တော်မူသော အရှင်မဟာကဿပ မထေရ်မြတ်သည် မြတ်စွာဘုရား ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူပြီးနောက် ခုနစ်ရက်မြောက်နေ့တုန်းက (ပါဝါပြည်မှ ကုသိနာရုံသို့အလာ လမ်းခရီးအကြား) သုဘဒ္ဒ တောထွက်ရဟန်းကြီး ရိုင်းပြရင့်သီးစွာ ပြောကြားအပ်သည့် “ငါ့ရှင်တို့.. တန်ကြလော့၊ မစိုးရိမ် မပူဆွေး မငိုကြွေးကြလင့်၊ ယခုအခါ ငါတို့သည် ထိုရဟန်းကြီးမှ ကောင်းကောင်းကြီး လွတ်မြောက်ကြကုန်ပြီ၊ ထိုရဟန်းကြီးသည် ငါတို့ကို ‘ဤအရာသည် သင်တို့အဖို့ အပ်စပ်၏၊ ဤအရာသည် သင်တို့အဖို့ မအပ်စပ်’ဟု ချုတ်ချယ်ခဲ့၏။ ယခုအခါ၌ကား ငါတို့သည် အလိုရှိအပ်သော အရာကို ပြုကြရကုန်တော့အံ့၊ အလိုမရှိအပ်သော အရာကို မပြုလုပ်ပဲ နေနိုင်ကြရကုန်အံ့”ဟူသော စကားကို အောက်မေ့ သတိရတော်မူသည်ဖြစ်၍၎င်း, ဤသို့သော သံဃအစည်းအဝေးကြီးမျိုး နောက်ထပ်တဖန် ဖြစ်ရှိရန် ရခဲခြင်းကို အောက်မေ့တော်မူသည် ဖြစ်၍၎င်း-
“ရဟန်းယုတ်တို့သည် ‘ဘုရားစကားတော်သည် ဆရာဘုရား ကွယ်လွန်ပြီးသား ဖြစ်လေပြီ’ဟု အောက်မေ့ကြကာ အပင်းအသင်းကို ရရှိကြလျှင် မကြာမြင့်မီပင် သဒ္ဓမ္မသုံးဖြာ သာသနာသုံးရပ်ကို ကွယ်ပစေရန် အကြောင်းရှိလေသည်။ ငါသည် ဦးစီးဦးကိုင်ပြု၍ ဓမ္မ,ဝိနယ သံဂါယနာတင်မှုကို ပြုရပါမူ ကောင်းလေစွာ့၊ ယင်းသို့ သံဂါယနာတင်သည်ရှိသော် သဒ္ဓမ္မသုံးဖြာ ဤသာသနာတော်သည် အဓွန့်ရှည်စွာ တည်တံ့လေရာ၏။
ထို့ပြင်လည်း ငါ့ကို မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် သင်္ကန်းချင်း လဲလှယ်ဖလှယ်ကာ သုံးဆောင်တော်မူခြင်းဖြင့်၎င်း, ‘ရဟန်းတို့.. ငါဘုရားသည် အလိုတော်ရှိသလောက်
၄၆၀
ပဌမဈာန်ကို၀င်စား၍ နေနိုင်သကဲ့သို့ ကဿပသည်လည်း အလိုရှိသလောက် ပဌမဈာန်ကို ဝင်စား၍ နေနိုင်သည်’ ဤသို့ စသည်ဖြင့် အစဉ်အတိုင်း ဝင်စားရသည့် = အနုပုဗ္ဗဝိဟာရသမာပတ် ကိုးပါး အဘိညာဏ်ခြောက်ပါးပြားသော ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မ၌ ကိုယ်တော်မြတ်နှင့် ထပ်မျှညီတူ ထားတော်မူခြင်းဖြင့်၎င်း ချီးမြှောက်တော်မူအပ်ခဲ့လေပြီ။ ထိုအတူပင် ငါ့ကို မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ကောင်းကင်၌ လက်တော်ကို လှုပ်ရှားဝှေ့ရမ်း၍ အမျိုးလေးပါးတို့၌ မငြိတွယ်သော စိတ်ရှိခြင်းဖြင့်၎င်း, စန္ဒူပမ (လ-နှင့်တူသော) အကျင့်ပဋိပတ်ဖြင့်၎င်း သူမတူတန်အောင် ချီးမွမ်းတော်မူအပ်ခဲ့လေပြီ၊ ထိုသို့ ချီးမြှောက်တော်မူချက် ချီးမွမ်းတော်မူချက်များအတွက် ဓမ္မ,ဝိနယ သံဂါယနာတင်ခြင်းမှတပါး အခြား ကြွေးမြီပြေလည်အောင် ဆပ်မှုမည်သည် မရှိတော့ချေ။
ခမည်းတော် မင်းတရားက မိမိ၏ ရာဇဝင် အနွယ်အဆက် မပျက်စည်ခိုင် တည်စေနိုင်မည့် သားကြီးဩရသကို မိမိ၏ ချပ်မိန်ညို ရာထူးဌာနန္တရ အစိုးရခြင်းခပင်းကို ပေးအပ်နှင်းသဖြင့် ချီးမြှောက်သည့်ပမာ ငါ့ကို မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ‘ဤကဿပသည် ငါဘုရား၏ တရားအနွယ်အဆက်ကို မပျက်စည်ခိုင် တည်စေနိုင်သည့် သားကြီးဩရသစင်စစ် ဖြစ်ရစ်လိမ့်မည်’ဟု သိမြင်တော်မူကာ သူတပါးတို့နှင့် မဆက်ဆံ သော ဤချီးမြှောက်ခြင်းဖြင့် ချီးမြှောက်တော်မူခဲ့သည် စင်စစ် ဖြစ်ပေ၏၊ ဤပြန့်ပြောမြင့်မြတ်သော ချီးမွမ်းခြင်းဖြင့် ချီးမွမ်းတော်မူခဲ့သည် စင်စစ် ဖြစ်ပေ၏”—
ဟု လေးနက်စွာ ကြံစည် ဆင်ခြင်တော်မူလျက် ဓမ္မ,ဝိနယ သံဂါယနာတင်ရန်အလို့ငှါ ထိုအစည်းအဝေးပါသော ရဟန်းသံဃာတော် အရှင်မြတ်များအား (အောက်ဖော်ပြရာပါ သုဘဒ် တောထွက်ရဟန်းကြီး၏ ရင့်သီးရိုင်းပြစွာ ပြောဆိုချက်ကို ဖွင့်ဟမိန့်ကြား၍)-
၄၆၁
ကိုင်း.. ငါ့ရှင်တို့.. အဓမ္မ = မတရား မထွန်းကားသေးမီ, ဓမ္မ = တရားတော်ကို မတားမြစ်အပ်သေးမီ, အဝိနယ = ဘုရားရှင့်အဆုံးအမမဟုတ်သော အရာများ မထွန်းကားသေးမီ, ဝိနယ = ဘုရားရှင့်အဆုံးအမ တရားတော်များ မတားမြစ်အပ်သေးမီ, အဓမ္မဝါဒီ = မတရား ပြောကြားသူတို့ အားမရှိကြသေးမီ, ဓမ္မဝါဒီ = တရားသည်ကို ပြောကြားသူတို့ အားမနွဲ့ကြသေးမီ, အဝိနယဝါဒီ = ဘုရားရှင့်အဆုံးအမ မဟုတ်သော အရာကို ပြောကြားသူတို့ အားမရှိကြသေးမီ, ဝိနယဝါဒီ = ဘုရားရှင့်အဆုံးအမ တရားတော်ကို ပြောဆို ဟောကြားလေ့ရှိသူတို့ အားမနွဲ့ကြသေးမီ ငါတို့သည် ဓမ္မ,ဝိနယ သံဂါယနာသဘင် ယင်ကြပါကုန်စို့..”-
ဟူ၍ အားပေးစကား သာသနာရေး သွေးညှိစကား မိန့်ကြားတော်မူလေ၏။
ထိုအခါ အစည်းအဝေးပါ ရဟန်းတော် အရှင်မြတ်တို့သည် “အရှင်မဟာကဿပ အရှင်မြတ်ဘုရား.. ထိုသို့ဖြစ်လျှင် မထေရ်မြတ်သည် ဓမ္မ,ဝိနယ သံဂါယနာတင်ရန် ရဟန်းတော်များကို ရွေးကောက်တော်မူပါဘုရား”ဟု တညီတညွတ်တည်း လျှောက်ထားကြလေ၏။ ထိုသို့ ရဟန်းသံဃာတော်၏ လျှောက်ထား တိုက် တွန်းချက်အရ အရှင်မဟာကဿပ မထေရ်မြတ်သည် နိကာယ်ငါးရပ် ပိဋကတ်သုံးပုံဆောင် ဖြစ်ကြသည့်ပြင် ပဋိသမ္ဘိဒါပတ္တ တေဝိဇ္ဇ ဆဠဘိည ဖြစ်တော်မူကြ၍ များသောအားဖြင့် မြတ်စွာဘုရား ရွှေနှုတ်တော်မြွက်၍ ဧတဒဂ်ရာထူး၌ ချီးကျူးမြှောက်စား တင်ထားတော်မူအပ်ခဲ့သည့် ရဟန္တာအရှင်မြတ်ပေါင်း (၄၉၉) လေးရာ့ကိုးဆယ့်ကိုးပါးတို့ကို ရွေးကောက်တော်မူလေသည်။
(ဤ၌။ ။မထေရ်မြတ်သည် အဘယ်ကြောင့် (၄၉၉) လေးရာကိုးဆယ့်ကိုးပါးတို့ကို ရွေးကောက်တော်မူသနည်းဟု မေးဖွယ်ရှိ၏။ အဖြေကား- အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်မြတ်အတွက် အခွင့်ပြုဖို့ရန် တပါးလျှော့၍ထားခြင်း ဖြစ်သည်။
၄၆၂
ချဲ့ဦးအံ့- ထိုအချိန်၌ အရှင်အာနန္ဒာမှာ ရဟန္တာမဟုတ်သေး = သေက္ခအရိယာသာ ဖြစ်ရှိနေသေးသဖြင့် အရှင်အာနန္ဒာနှင့် အတူတကွလည်း သံဂါယနာ မတင်နိုင်သေးချေ။ အရှင်အာနန္ဒာ၏ အဖို့ရာ မြတ်စွာဘုရား ဟောကြားတော်မူအပ်သမျှသော ပိဋကသုံးသွယ် နိကာယ်ငါးဖြာ အင်္ဂါကိုးတန် ဓမ္မက္ခန္ဓာပေါင်း ရှစ်သောင်းလေးထောင်မှ တစုံတခု မျက်မှောက်မပြုအပ်သော အရာဟူ၍ လုံးဝမရှိချေ = အားလုံးပင် နှုတ်တက်ရွရွ ဆောင်ပြီး မျက်မှောက်ပြုအပ်ပြီး ဖြစ်လေသည်။ ထို့ကြောင့် အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်မြတ်နှင့် ကင်း၍လည်း သံဂါယနာ မတင်နိုင်ချေ။
“ယင်းသို့ဖြစ်လျှင် သေက္ခအရိယာပင် ဖြစ်လင့်ကစား ဓမ္မသံဂါယနာအား ကျေးဇူးများလှသောကြောင့် အရှင်မဟာကဿပ မထေရ်သည် အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်ကို သံဂီတိကာရက မထေရ်အဖြစ် ရွေးကောက်သင့်၏၊ သို့ပါလျက် အဘယ်ကြောင့် မရွေးကောက်သနည်း”ဟု မေးဖွယ်ရှိပြန်၏။ အဖြေကား- ပရူပဝါဒ (=သူတပါးတို့ စွပ်စွဲကဲ့ရဲမည့်)ဘေးမှ ကင်းဝေးလွတ်မြောက်အောင် ရှောင်ကြဉ်တော်မူလိုသောကြောင့် ရွေးကောက်တော်မမူ။
ချဲ့ဦးအံ့- မထေရ်မြတ်သည် အရှင်အာနန္ဒာ၌ အလွန်ပင် အကျွမ်းဝင် ရင်းနှီးတော်မူလေသည်။ ထို့ကြောင့်ပင် အရှင်အာနန္ဒာကို ဦးခေါင်း၌ ဆံပင်ဖြူများ ပေါက်နေပါလျက်လည်း (အသက်ရှစ်ဆယ်အရွယ်သို့ ရောက်ရှိနေပါလျက်လည်း) “နဝါယံ ကုမာရကော မတ္တမညာသိ = ဤသူငယ်လေးသည် အတိုင်းအရှည်ကို မသိစွာ့တကား”ဟု မြည်တွန်ကာ သူငယ်လေး = လူကလေးဟူသော ခေါ်ဝေါ်ပြောဆိုခြင်းဖြင့် ဆုံးမတော်မူလေသည်။ (ဤအကြောင်းအရာ အကျယ်ကို နိဒါနဝဂ္ဂ၊ ၅-ကဿပသံယုတ်၊ ၁၁-စီဝရသုတ် ပိဋကတ်မြန်မာပြန်ကို ကြည့်ရှုကုန်ရာ၏)။ ထို့ပြင်လည်း အရှင်အာနန္ဒာသည် သာကီဝင်မင်းသား ဖြစ်သည့်ပြင် မြတ်စွာဘုရား၏ (ဖထွေးတော်သား) ညီဝမ်းကွဲ တော်စပ်သူလည်း ဖြစ်သည်၊ ထိုအစည်းအဝေး၌ အကယ်၍ အရှင်အာနန္ဒာကို သံဂီတိကာရကပုဂ္ဂိုလ်အဖြစ် ရွေးကောက်ခဲ့လျှင် အချို့အချို့သော ရဟန်းများက ဆန္ဒာဂတိသို့ လိုက်ပါသကဲ့သို့ အောက်မေ့မှတ်ထင်ကြကာ “အရှင်မဟာကဿပသည် များစွာသော ပဋိသမ္ဘိဒါပတ္တရဟန္တာ ရဟန်းတို့ကိုတော့ မရွေးမကောက်ပဲ ပဋိသမ္ဘိဒါပတ္တ သေက္ခအရိယာဖြစ်သည့် အရှင်အာနန္ဒာကို မျက်နှာလိုက်၍ ရွေးကောက်တော်မူသည်”ဟု စွပ်စွဲကြကုန်လေရာ၏။ ထိုသို့ ပရူပဝါဒဘေးမှ ကင်းဝေးလွတ်မြောက်အောင်
၄၆၃
ရှောင်ကြဉ်တော်မူလိုသည်ဖြစ်၍ “အရှင်အာနန္ဒာ မပါရှိပဲ ဘယ်နည်းနှင့်မျှ ဓမ္မသံဂါယနာသဘင် ယင်နိုင်လိမ့်မည် မဟုတ်၊ သို့ရကား ရဟန်းသံဃာတော်များ၏ အလိုသဘောတူညီချက်ဖြင့်သာ အရှင်အာနန္ဒာကို သံဂီတိကာရကပုဂ္ဂိုလ်အဖြစ် ငါရွေးကောက်တော့မည်”ဟူသော ရည်ရွယ်ချက်ဖြင့် မရွေးကောက်ပဲ ချန်ထားတော်မူလေသည်။)
ထိုအခါ ရဟန်းသံဃာတော်တို့ ကိုယ်တိုင်ပင်လျှင် အရှင်အာနန္ဒာအား သံဂီတိကာရက ပုဂ္ဂိုလ်အဖြစ် ရွေးကောက် တင်မြှောက်ရန် အရှင်မဟာကဿပ မထေရ်သူမြတ်ကို “အရှင်မဟာကဿပဘုရား.. ဤအရှင်အာနန္ဒာသည် သေက္ခအရိယာပုဂ္ဂိုလ်ပင် ဖြစ်စေကာမူ အဂတိလေးပါး လိုက်စားရန် မထိုက်တန်သူ ဖြစ်ပါသည်။ ဤတွင်မျှ မကသေး ဤအရှင်အာနန္ဒာသည် မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ အထံတော်၌ ဓမ္မ,ဝိနယကို အများကြီး သင်ကြားလိုက်ရသူ ဖြစ်ပါသည်၊ အရှင်မဟာကဿပဘုရား.. ထိုသို့ဖြစ်လျှင် အရှင်သူမြတ်သည် အရှင်အာနန္ဒာကိုလည်း သံဂီတိကာရက ပုဂ္ဂိုလ်အဖြစ် ရွေးကောက်တော်မူစေလိုပါသည်”ဟု တညီတညွတ်တည်း တောင်းပန်စကား လျှောက်ထားကြလေကုန်၏။ ထိုအခါ အရှင်မဟာကဿပသည် အရှင်အာနန္ဒာကိုလည်း သံဂီတိကာရက ပုဂ္ဂိုလ်အဖြစ် ရွေးကောက်တော်မူလေ၏။
ဤသို့လျှင် ရဟန်းသံဃာ၏ အလိုသဘောဆန္ဒ တူညီချက်အရ ရွေးကောက်အပ်သော အရှင်အာနန္ဒာ မထေရ်မြတ်နှင့်တကွ အရွေးချယ်ခံ သံဂီတိကာရက မထေရ်မြတ်ပေါင်း (၅၀၀)ငါးရာတို့ ဖြစ်ကုန်၏။
ထို့နောက် အစည်းအဝေးပါ မထေရ်မြတ်ကြီးများသည် “ငါတို့သည် အဘယ်အရပ်၌ ဓမ္မ,ဝိနယ သံဂါယနာသဘင် ယင်ကြမည်နည်း”ဟု တိုင်ပင် ဆွေးနွေးကြသည်ရှိသော် “ရာဇဂြိုဟ်ပြည်သည် ဂေါစရဂါမ်လည်း ကျယ်ပြန့်၏၊ ကျောင်းတိုက်ကြီးတို့လည်း များစွာရှိ၏၊ အခြားရဟန်းများ ရာဇဂြိုဟ်ပြည်၌ ဝါမကပ်ကြပဲ ငါတို့သည် ရာဇဂြိုဟ်ပြည်၌ ဝါကပ်ကုန်လျက် ဓမ္မ,ဝိနယ သံဂါယနာသဘင် ယင်ကြရမူ ကောင်းလေစွာ့”ဟု သဘောတူ
၄၆၄
ကြံစည်တိုင်ပင် ဆုံးဖြတ်တော်မူကြလေသည်။ (ထိုသို့ ကြံစည်ကြ တိုင်ပင်ကြ ဆုံးဖြတ်တော်မူကြခြင်းမှာ “ဓမ္မသံဂါယနာတင်မှုကား ငါတို့အဖို့ရာ နေ့စဉ်ထာဝရ ရွက်ဆောင်ရမည့် ကိစ္စဖြစ်သည်။ အခြားရဟန်းတို့ ရာဇဂြိုဟ်ပြည်၌ ဝါကပ်ဆိုမှုကို ဉတ်,ကမ္မဝါစာဖြင့် မတားမြစ်ခဲ့လျှင် တစုံတယောက် သဘောမတူသည့် = ဝိသဘာဂ အဓမ္မဝါဒီပုဂ္ဂိုလ်သည် သံဃအလယ်သို့ ဝင်ရောက်ကာ နှောင့်ယှက် တားမြစ်သော်မူ တားမြစ်လေရာ၏”ဟု စဉ်းစားတော်မူမိကြသောကြောင့် ဖြစ်သည်)။
ထို့နောက် အရှင်မဟာကဿပ မထေရ်သည် ဉတ္တိဒုတိယကံဖြင့်-
သုဏာတု မေ အာဝုသော သံဃော၊ ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လံ၊ သံဃော ဣမာနိ ပဉ္စဘိက္ခုသတာနိ သမ္မန္နေယျ ရာဇဂဟေ ဝဿံ ဝသန္တာနိ ဓမ္မဉ္စ ဝိနယဉ္စ သင်္ဂါယိတုံ၊ န အညေဟိ ဘိက္ခူဟိ ရာဇဂဟေ ဝဿံ ဝသိတဗ္ဗန္တိ၊ ဧသာ ဉတ္တိ”-
အစရှိသည်ဖြင့် ကမ္မဝါရွတ်ဖတ်၍ (၁-သံဂီတိကာရက-ရဟန်းငါးရာတို့သာ ဓမ္မ,ဝိနယ သံဂါယနာသဘင် ယင်ရန်အတွက် ရာဇဂြိုဟ်ပြည်၌ ဝါကပ်ဖို့ရန်နှင့် ၂-အခြားရဟန်းများ ရာဇဂြိုဟ်ပြည်၌ ဝါမကပ်ကြရန်) သမုတ်တော်မူအပ်လေသည်။
ဤကမ္မဝါစာကား မြတ်စွာဘုရားရှင် ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူပြီးနောက် (၂၁)နှစ်ဆယ့်တရက်မြောက်၌ ပေါ်ပေါက်ဖြစ်ပွါးလာသော ကမ္မဝါစာဖြစ်သည်။ အရှင်မဟာကဿပ မထေရ်သည် ဤကမ္မဝါစာကို ရွတ်ဖတ်ပြီးလျှင် ရဟန်းတော်အရှင်မြတ်တို့ကို-
“ငါ့ရှင်တို့.. ယခုအခါ သင်တို့အတွက် ရက်ပေါင်းလေးဆယ် ခွင့်ပြုအပ်သည်၊ ထိုမှနောက်၌ ‘ငါတို့မှာ ဤမည်သော ပလိဗောဓလေး ကျန်ရှိပါသေးသည်’ဟု ပြောဆိုခွင့် မရနိုင်၊ ထို့ကြောင့် ဤရက်ပေါင်းလေးဆယ်အတွင်းမှာ အနာရောဂါ ပလိဗောဓရှိသောရဟန်း,
၄၆၅
ဆရာဥပဇ္ဈာယ် ပလိဗောဓရှိသော ရဟန်း, အမိ အဖ ပလိဗောဓရှိသော ရဟန်းများနှင့် သပိတ်ဖုတ်ရန် သင်္ကန်းချုပ်ရန်-စသည် ကိစ္စရှိသော ရဟန်းများသည် ထိုထို မိမိတို့ဆိုင်ရာ ပလိဗောဓကို အပြီးရွက်ဆောင် ဖြတ်တောက်၍ ဓမ္မဝိနယ သံဂါယနာအမှုကို မချွတ်ပြုလုပ်ရမည်”-
ဟု တင်းကြပ်စွာ မိန့်ကြားတော်မူလေ၏။
ဤကဲ့သို့ မိန့်ကြားပြီးလျှင် အရှင်မဟာကဿပ မထေရ်သည် မိမိ၏ တပည့်ပရိသတ် ရဟန်းငါးရာ ခြံရံအပ်လျက် ရာဇဂြိုဟ်ပြည်သို့ ကြွတော်မူလေ၏။ အခြားအခြား သံဂီတိကာရက သမ္မုတိရသော မထေရ်ကြီးများသည်လည်း မိမိ မိမိတို့၏ အခြံအရံ တပည့်ရဟန်းတို့ကို ခေါ်ဆောင်ကာ သောကငြောင့်တံသင်း အပြင်းစူးဝင်နေသူ လူအပေါင်းကို သက်သာစေလိုတော်မူကြသည်ဖြစ်၍ ထိုထိုအရပ်မျက်နှာသို့ ဖဲကြွ တော်မူကြလေကုန်၏။ အရှင်ပုဏ္ဏ မထေရ်မြတ်သည်ကား မိမိ၏တပည့် ရဟန်းခုနစ်ရာ ခြံရံလျက် ဘုရားရှင် ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူရာအရပ်သို့ ရောက်လာ ရောက်လာတိုင်းသော လူအပေါင်းကို တရားရေအေး အမြိုက်ဆေးကို တိုက်ကျွေး သက်သာစေမည်ဟု ကုသိနာရုံပြည်မှာပင်လျှင် ချန်၍ နေရစ်တော်မူလေ၏။
အရှင်အာနန္ဒာ မထေရ်မြတ်သည်မူကား ဘုရားရှင် ပရိနိဗ္ဗာန် ဝင်စံတော်မမူမီကကဲ့သို့ပင် မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ သပိတ်တော်, သင်္ကန်းတော်ကို ကိုယ်တိုင်ယူဆောင်၍ တပည့်ရဟန်း ငါးရာတို့နှင့် အတူတကွ သာဝတ္တိပြည်ဖက်သို့ ခရီးဒေသစာရီ ကြွချီတော်မူလေသည်။ ကြွသွားစဉ် ကြွသွားစဉ်ပင် မထေရ်မြတ်၏ ပရိသတ် အခြံအရံ ရဟန်းတို့ကား တိုး၍တိုး၍သာ လာကုန်၏၊ ထိုအရှင်အာနန္ဒာမထေရ်မြတ် ရောက်လေရာရာ အရပ်၌ သည်းစွာသော ငိုကြွေးခြင်း ဖြစ်ရှိလေသည်။
၄၆၆
အစဉ်သဖြင့် အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်မြတ် သာဝတ္ထိပြည်သို့ ရောက်ရှိလတ်သော် သာဝတ္ထိပြည်သူပြည်သား လူအများတို့သည် “အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်မြတ် ကြွရောက်လာပြီတဲ့”ဟူသော သတင်းစကားကို ကြားသိကြ၍ နံ့သာပန်း-စသည် လက်စွဲကြကုန်လျက် ခရီးဦးကြိုဆိုကြပြီးလျှင် “အရှင်အာနန္ဒာဘုရား.. အရှင်ဘုရားတို့သည် ရှေးအခါကဆိုလျှင် မြတ်စွာဘုရားနှင့် အတူတကွ ကြွလာတော်မူကြပါကုန်၏၊ ယခုအခါ (=ယခုအခေါက်)၌မူ မြတ်စွာဘုရားကို အဘယ်အရပ်၌ ထားခဲ့၍ တပါးတည်း ကြွလာတော်မူကြပါသနည်း” ဤသို့စသည် ပြောဆိုကြကာ ငိုကြွေး မြည်တမ်းကြကုန်၏။ မြတ်စွာဘုရားရှင် ပရိနိဗ္ဗာန် ဝင်စံတော်မူသော နေ့ကကဲ့သို့ပင် သည်းစွာသော ငိုကြွေးခြင်း ဖြစ်ရှိလေသည်။
ထိုသို့ လူအများ ငိုကြွေးမြည်တမ်းကြရာ၌ အရှင်အာနန္ဒာသည် အနိစ္စ, ဒုက္ခ, အနတ္တနှင့် စပ်ယှဉ်သော တရားစကားဖြင့် ထိုလူများကို အသိမှန် = အမြင်မှန် ရစေတော်မူ၍ ဇေတဝန်ကျောင်းတိုက်သို့ ဝင်ပြီးလျှင် မြတ်စွာဘုရား သီတင်းသုံးတော်မူရာ ဂန္ဓကုဋီကျောင်းတော်ကို ရိုသေမြတ်နိုး ရှိခိုးဦးတိုက်လျက် တံခါးကို ဖွင့်ပြီးနောက် ညောင်စောင်း အင်းပျဉ်များကို အပြင်သို့ထုတ်၍ ခါတွက်ပြီးလျှင် ဂန္ဓကုဋီ ကျောင်းတော်ကို တံမြက်လှည်း သုတ်သင်ရှင်းလင်းပြီးမှ ညှိုးနွမ်းနေသည့် ပန်းများ အမှိုက်များကို စွန့်သွန်တော်မူလေသည်။ ပြီးမှ ညောင်စောင်း, အင်းပျဉ်များကို ပြန်သွင်း၍ မူလထားမြဲတိုင်းသော နေရာ၌ ထားပြီးလျှင် မြတ်စွာဘုရား သက်တော်ထင်ရှား ရှိတော်မူစဉ်အခါ ပြုမြဲတိုင်းသော ဝတ်အားလုံးကို ပြုတော်မူလေသည်။
ထိုသို့ ဝတ်အားလုံးကို ပြုတော်မူသော အရှင်အာနန္ဒာသည် ရေချိုးအိမ်ကို တံမြက်လှည်းသောအခါ သုံးရေသောက်ရေ တည်ထားသောအခါ- စသည်တို့၌ ဂန္ဓကုဋီ ကျောင်းတော်ကို ရှိခိုးဦးတိုက်ပြီးလျှင် “မြတ်စွာဘုရား.. ဤအချိန်သည် အရှင်ဘုရားတို့၏ ရေသုံးသပ် (=ရေချိုး)တော်မူသောအချိန် မဟုတ်ပါလော၊
၄၆၇
ဤအချိန်သည် တရားဟောသောအခါ မဟုတ်ပါလော၊ ဤအချိန်သည် ရဟန်းတို့အား အဆုံးအမ ပေးသောအခါ မဟုတ်ပါလော၊ ဤအချိန်သည် ခြင်္သေ့မင်းပမာ လက်ျာနံတောင်းဖြင့် လျောင်းစက်တော်မူကာ အနားယူ အပန်းဖြေသောအခါ မဟုတ်ပါလော၊ ဤအချိန်သည် မျက်နှာသစ်တော်ရေ သုံးသောအခါ မဟုတ်ပါလော” ဤသို့ အစရှိသည်ဖြင့် ငိုကြွေးလျက်သာ ပြုတော်မူလေ၏။ ထိုသို့ ငိုကြွေးလျက်သာ ဝတ်ပြုခြင်းမှာ မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ ဂုဏ်ကျေးဇူး တည်းဟူသော အမြိုက်အရသာကို ကောင်းစွာ သိတော်မူသောကြောင့် သဒ္ဓါပေမ, မေတ္တာပေမ အားကြီးလှသောကြောင့်၎င်း, မိမိကိုယ်တိုင်က အာသဝေါကုန်ခန်း ရဟန္တာ မဟုတ်သေးသောကြောင့်၎င်း, ဘဝအသိန်းပေါင်းများစွာက အချင်းချင်း ပြုခဲ့သည့် ဥပကာရကျေးဇူး အထူးကြောင့် ဖြစ်ပွါးသည့်စိတ်ထား အလွန် နူးညံ့သောကြောင့်၎င်း ဖြစ်ပေသည်။
တောစောင့်နတ်က သတိပေးခြင်း
ထိုအချိန်၌ အရှင်အာနန္ဒာသည် မိမိကိုယ်၌က မြတ်စွာဘုရားရှင်အတွက် ပရိဒေဝ အကြီးအကျယ် ဖြစ်ရသည့်ပြင် ဘုရားပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူခြင်းကြောင့် သောကမီး, ပရိဒေဝမီး တညီးညီး တပြောင်ပြောင် တောက်လောင်လာသူ လူအပေါင်းကိုလည်း တရားဓမ္မ ဟောပြတော်မူကာ အသိမှန် အမြင်မှန် ပေးရခြင်း များစွာဖြင့် အချိန်ကို ကုန်လွန်စေရသည်ကသာ များပေ၏။ ထိုအခါ တနေ့သ၌ အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်သည် ကောသလတိုင်း တောအုပ်တခု၌ နေတော်မူ၏။ ထိုအခါ တောစောင့်နတ်သည် အရှင်အာနန္ဒာ၏ အပေါ်ဝယ် မေတ္တာရှေ့ထား အကျိုးစီးပွါးကို လိုလားသောကြောင့် အရှင်အာနန္ဒာထံသို့ ချဉ်းကပ်ပြီးလျှင် ဤဂါထာဖြင့် ရွတ်ဆိုလျှောက်ထားလေ၏-
ရုက္ခမူလဂဟနံ ပသက္ကိယ၊
နိဗ္ဗာနံ ဟဒယသ္မိံ ဩပိယ။
ဈာယ ဂေါတမ မာ ပမာဒေါ၊
ကိံ တေ ဗိဠိဗိဠိကာ ကရိဿတိ။
၄၆၈
ဂေါတမ = ဂေါတမနွယ်ဖွား အို အရှင်အာနန္ဒာဘုရား..။ တွံ = အရှင်ဘုရားသည်။ ရုက္ခမူလဂဟနံ = သစ်ပင်အရင်း တောချုံတွင်းသို့။ ပသက္ကိယ = ဝိဝေကလိုချင် သက်ဝင်တော်မူ၍။ နိဗ္ဗာနံ = အသင်္ခတဓာတ် နိဗ္ဗာန် ပရမတ်ကို။ ဟဒယသ္မိံ = အတွင်းပိတ်ဖုံး စိတ်နှလုံး၌။ ဩပိယ = ကိစ္စ,အာရုံ နှစ်ပုံသော အခြင်းအရာအား ထားရှိ၍*။ ဈာယ = အာရမ္မဏူ, လက္ခဏူဟု နှစ်ဆူအပြား ဈာန်တရားကို ဝင်စားတော်မူပါလော့။ မာ ပမာဒေါ = သတိယွင်းပေါ့ မမေ့လျော့ပါလင့်။ ဗိဠိဗိဠိကာ = အရှင့်ထံမှောက် ရောက်လာသသူ ထိုထိုလူအား အပူငြိမ်းစေ မိန့်ခြွေဟောလှစ် ဗလစ်ဗလစ်စကား ပြောကြားခြင်းသည်။ တေ = အရှင်ဘုရား၏ (အတွက်တာ)။ ကိံ ကရိဿတိ = အထက်အထက် ဖိုလ်မဂ်သို့ရောက်မှု အဘယ်ကျေးဇူး ပြုလိမ့်မည်နည်း။ န ကရိဿတိ ဧဝ = အထက်ဖြစ်သော မဂ်ဖိုလ်သို့ရောက်မှု ကျေးဇူးမပြုနိုင်သည်သာတည်း။
ထိုအခါ အရှင်အာနန္ဒာ မထေရ်မြတ်သည် ထိုတောစောင့်နတ် လျှောက်ထားချက်အရ သံဝေဂကြီးစွာ ရရှိပြီးလျှင် မြတ်စွာဘုရားရှင် ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူသည်မှ အစပြုကာ အရပ်,အထိုင် များလှသောကြောင့် ဒေါသမလဓာတ် အားကြီးနေသော မိမိကိုယ်ကို သက်သာစိမ့်သောငှါ ဒုတိယနေ့၌ နွားနို့ဝမ်းလားဆေးကို သောက်သုံးတော်မူကာ ကျောင်းတော်၌ပင် နေတော်မူ၏။
ထိုနေ့မှာပင် တောဒေယျပုဏ္ဏား (ကွယ်လွန်သူ)သူဌေး၏သား သုဘ-လုလင်သူဌေး အပင့်လွှတ်လိုက်သော လုလင်ငယ်ကို
* “ငါသည် နိဗ္ဗာန်သို့ ရောက်အံ့”ဟု ဝီရိယအားထုတ် ပြုလုပ်သောသူသည် ကိစ္စအားဖြင့် = အလုပ်အားဖြင့် နိဗ္ဗာန်ကို နှလုံး၌ ထားသူမည်၏။ နိဗ္ဗာန်လျှင် အာရုံရှိသည့် ဖလသမာပတ်ကို ဝင်စား၍နေသော သူသည် အာရုံအားဖြင့် နိဗ္ဗာန်ကို နှလုံး၌ ထားသူမည်၏။ ။(အဋ္ဌကထာမှ)။
၄၆၉
အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်သည် “လုလင်ငယ်.. ယနေ့ အခါမရသေး၊ ငါ့မှာ ယနေ့ နွားနို့ဝမ်းလားဆေး သောက်ထားအပ်ပြီး ရှိလေသည်၊ နက်ဖန်ကာ၌မူ လာရောက်ကောင်း လာရောက်နိုင်ပေလိမ့်မည်”ဟု မိန့်တော်မူလိုက်သည်။ နောက်တနေ့၌ အရှင်အာနန္ဒာ မထေရ်သူမြတ်သည် နောက်လိုက်ရဟန်း စေတက-မထေရ်နှင့်တကွ သုဘလုလင် သူဌေးအိမ်သို့ ကြွရောက်တော်မူ၍ သုဘလုလင်သူဌေး မေးလျှောက်အပ်သည်ဖြစ်၍ ဒီဃနိကာယ် သီလက္ခန္ဓဝဂ်၊ ၁၀-ခုမြောက်ဖြစ်သော သုဘသုတ်ကို ဟောကြားတော်မူလေသည်။ (ထိုသုတ်ကို ပိဋကတ်တော်မြန်မာပြန်မှ ကြည့်ရှု မှတ်ယူကုန်ရာ၏)။
ထို့နောက် အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်သည် ဇေတဝန်ကျောင်းတိုက်ကြီး၌ ကျိုး, ပွင့်, ပြုန်းတီး, ပျက်စီးသည်များကို မွမ်းမံပြင်ဆင်စေ၍ ဝါဆိုရန်အချိန် နီးကပ်လတ်သော် တပည့်တပန်း ရဟန်းသံဃာကို စွန့်ထားခဲ့၍ ရာဇဂြိုဟ်ပြည်သို့ ကြွတော်မူလေ၏။ ထို့အတူပင် အခြား သံဂီတိကာရက သမ္မုတိရ ဓမ္မသင်္ဂါဟက မထေရ်တို့သည်လည်း ဝါလနီးသောအခါ ရာဇဂြိုဟ်ပြည်သို့ ကြွရောက်လာတော်မူကြကုန်၏။ ထို သံဂီတိကာရက သမ္မုတိရ ဓမ္မသင်္ဂါဟက မထေရ်တို့သည် ဝါဆိုလပြည့်နေ့၌ အတူတကွ ဥပုသ်ပြုကြပြီးလျှင် ဝါဆိုလပြည့်ကျော် တရက်နေ့၌ ရာဇဂြိုဟ်ပြည်ဝယ် ဝါကပ်တော်မူကြလေကုန်၏။
ထိုစဉ်အခါ ရာဇဂြိုဟ်ပြည်ကို ဝန်းရံ၍ ကျောင်းတိုက်ကြီးပေါင်း (၁၈)တဆယ့်ရှစ်တိုက်တို့ တည်ရှိကြလေကုန်သည်။ ထိုကျောင်းတိုက်ကြီး အားလုံးတို့ပင် သံဃာတော်များ စွန့်ပစ်ထားအပ်သဖြင့် အချို့နေရာ၌ ကျိုးပွင့်ပျက်စီး, အချို့နေရာ၌ အမှိုက်ဖုံမြူ ထူထပ်လျက်, အချို့နေရာများ မှိုတက်၍ နေလေကုန်သည်။ မှန်၏- မြတ်စွာဘုရားရှင် ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူသောအခါ၌ ရဟန်းအားလုံးတို့ပင် မိမိတို့၏ သပိတ်,သင်္ကန်းများကို ယူဆောင်ကြကာ ကျောင်းတိုက်များ, ပရိဝုဏ်များကို စွန့်ပစ်၍ ကုသိနာရုံသို့
၄၇၀
သွားရောက်ကြလေသည်။ ထို့ကြောင့် ကျောင်းတိုက်များ ကျိုးပွင့်ပျက်စီး, အမှိုက်ဖုံမြူ ထူထပ် မှိုတက်၍ နေကြလေသည်။
ထိုအခါ မထေရ်မြတ်တို့သည် စည်းဝေးညီမူကြပြီးလျှင် “ငါ့ရှင်တို့.. မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ကျိုးပွင့်ပျက်စီးသည်များကို အသစ်တဖန် မွမ်းမံ ပြင်ဆင်ခြင်းကို ချီးမွမ်းတော်မူအပ်သည်။ ကိုင်း.. ငါ့ရှင်တို့.. ငါတို့သည် ပဌမလပတ်လုံး ကျိုးပွင့်ပျက်စီးသည်များကို မွမ်းမံပြင်ဆင်ကြကုန်စို့၊ အလယ်လသို့ ရောက်သောအခါ တညီတညွတ်တည်း စည်းဝေး၍ ဓမ္မ,ဝိနယ သံဂါယနာသဘင် ယင်ကြကုန်စို့”ဟု စဉ်းစားဆင်ခြင် တိုင်ပင်တော်မူကြလေသည်။ ထိုသို့ စဉ်းစားဆင်ခြင် တိုင်ပင်တော်မူကြခြင်းမှာ- (၁) ဝိနည်း သေနာသနက္ခန္ဓကလာ မြတ်စွာဘုရား၏ (သေနာသနဝတ်နှင့် စပ်သော) တရားစကားတော်ကို ပူဇော်လိုကြသောကြောင့်၎င်း, (၂) အကယ်၍ ကျောင်းတိုက်များကို မမွမ်းမံ မပြင်ဆင်ပါက “ရဟန်းဂေါတမ၏ တပည့်များသည် သူတို့ဆရာ ရဟန်းဂေါတမ ရှိစဉ်သာ ကျောင်းတိုက်တို့ကို သုတ်သင် ရှင်းလင်းခဲ့ကြသည်။ သူတို့ဆရာ ပရိနိဗ္ဗာန် စံသောအခါမှာကား စွန့်ပစ်၍ ထားကြလေသည်။ အမျိုးလေးဖြာ ဒကာ, ဒကာမတို့၏ များပြားလှစွာ စွန့်လှူအပ်သော ဥစ္စာစုသည် အချည်းနှီး မပျက်စီးတန်ပဲ ပျက်စီးရလေသည်”ဟု သာသနာပြင်ပ တိတ္ထိတို့ ပြောဆို စွပ်စွဲကြမည့်ဘေးမှ ကင်းဝေးစေလိုတော်မူကြသောကြောင့်၎င်း ထိုကဲ့သို့ စဉ်းစားဆင်ခြင် တိုင်ပင်တော်မူကြခြင်းဖြစ်သည်။
မထေရ်မြတ်တို့သည် ထိုသို့ စဉ်းစားဆင်ခြင် တိုင်ပင် ဆုံးဖြတ်တော်မူကြပြီး နောက်တနေ့၌ အဇာတသတ်မင်း၏ နန်းတော်တံခါးဝသို့ ကြွရောက် ရပ်တည်တော်မူကြလေကုန်၏။ အဇာတသတ်မင်းသည် လာရောက် ရှိခိုးပြီးလျှင် “အရှင်ဘုရားတို့.. အဘယ်အတွက် ကြွလာတော်မူကြသနည်း”ဟု မိမိရွက်ဆောင် ပြုလုပ်ရမည့် ကိစ္စကို မေးမြန်းလေ၏။ မထေရ်မြတ်တို့သည် ကျောင်းတိုက်ကြီး (၁၈)တဆယ့်ရှစ်တိုက်တို့ကို မွမ်းမံပြင်ဆင်ရန် လက်အမှု = ဟတ္ထကံကို အလိုရှိသောကြောင့် ကြွလာတော်မူကြကြောင်း
၄၇၁
မိန့်ကြားတော်မူကြကုန်၏။ အဇာတသတ်မင်းသည် လက်အမှု = ဟတ္ထကံကို ပြုလုပ်ကြမည့် အလုပ်သမား လူများကို မထေရ်မြတ်တို့အား ပေးအပ်လိုက်လေသည်။ မထေရ်မြတ်တို့သည် ပဌမလ-ပတ်လုံး ခပ်သိမ်းသော ကျောင်းတိုက်တို့ကို မွမ်းမံ ပြင်ဆင်စေကြပြီးသော် အဇာတသတ်မင်းအား “မြတ်သောမင်းကြီး.. ကျောင်းတိုက်များကို မွမ်းမံပြင်ဆင်မှု ကိစ္စကား ပြီးလေပြီ၊ ယခုအခါ ငါတို့သည် ဓမ္မ,ဝိနယ သံဂါယနာသဘင် ဆင်ယင်ကြကုန်အံ့”ဟု မိန့်တော်မူကြလေကုန်၏။ အဇာတသတ်မင်းက “ကောင်းပါပြီ အရှင်ဘုရားတို့.. အရှင်ဘုရားတို့သည် ကျွတ်ကျွတ်လွတ်လွတ် သံဂါယနာတင်မှုကို ပြုတော်မူကြပါကုန်၊ တပည့်တော်၏ အာဏာစက်, အရှင်ဘုရားတို့၏ ဓမ္မစက် ဖြစ်ပါစေ၊ စေခိုင်းတော်မူကြပါ အရှင်ဘုရားတို့..၊ တပည့်တော်သည် အဘယ်အမှု ပြုလုပ်ဆောင်ရွက်ရပါမည်နည်း”ဟု လျှောက်ထားလေလျှင် မထေရ်မြတ်တို့သည် “သံဂါယနာတင်မှု ပြုတော်မူကြသော ရဟန်းတို့၏ စည်းဝေးညီမူရာ ဌာနကို ပြုလုပ်စေလိုသည် မြတ်သောမင်းကြီး..”ဟု မိန့်တော်မူကြလေကုန်၏။ အဇာတသတ်မင်းက တဖန်“အဘယ်အရပ်၌ ဆောက်လုပ်ရမည်နည်း အရှင်ဘုရားတို့..”ဟု မေးလျှောက်သောအခါ မထေရ်မြတ်တို့သည် “ဝေဘာရတောင်နံရံ စရည်းပင်ပေါက်ရောက်ရာ = သတ္တပဏ္ဏိ လိုဏ်ဂူဝ၌ ဆောက်လုပ်ရန် သင့်လျော်သည် မြတ်သောမင်းကြီး..”ဟု မိန့်တော်မူကြကုန်၏။
အဇာတသတ်မင်း သံဂါယနာမဏ္ဍပ်ကြီး ဆောက်လုပ်ခြင်း
ထိုအခါ အဇာတသတ်မင်းသည်“ကောင်းပါပြီ အရှင်ဘုရားတို့..”ဟု ဝန်ခံစကား လျှောက်ထား၍ ဝိသကြုံနတ်သား ဖန်ဆင်းအပ်သည်နှင့်တူသော သံဂါယနာတင် မဏ္ဍပ်ကြီးကို ဆောက်လုပ်စေလေသည်။ ထိုမဏ္ဍပ်ကြီးကို (၁) သူ့အခန်းနှင့်သူ စဉ်လျက် သန့်လျက် နံရံများ တိုင်များ စောင်းတန်း လှေကားများ တပ်ဆင်ထားအပ်သည့်ပြင် ခြူးပန်း နွယ်ပန်း အဆန်းတကြယ် ပန်းချီဆေးရေးရုပ်တို့ဖြင့် ခြယ်လှယ်အပ်ပေ၏။ (၂) ထိုမဏ္ဍပ်ကြီးကား
၄၇၂
မင်း၏ ရွှေနန်းတော် အသရေကို လွှမ်းမိုးသည့်ပမာ လွန်စွာပင် တင့်တယ်လှသည့်ပြင် နတ်ဗိမာန်၏ အသရေကို ပြက်ရယ်ပြောင်လှောင်သည့်ပမာ အသရေရှိလှစွာ၏။ (၃) ကြက်သရေတိုက်အိမ်ကြီးကဲ့သို့၎င်း, နတ်လူတို့၏ မျက်စိတည်းဟူသော ငှက်အပေါင်းတို့ တစုတဝေးတည်း ကျရောက်ရာ ဆိပ်ကမ်းသာ သဖွယ်ကဲ့သို့၎င်း, လောက၌ ရှိသမျှသော မွေ့လျော်ဖွယ်တွေကို စုပေါင်း၍ ထားအပ်သကဲ့သို့၎င်း အလွန်ပင် မွေ့လျော်ဖွယ် ကောင်းလှစွာ၏။
ထိုသံဂါယနာတင် မဏ္ဍပ်ကြီး၏အထက်၌ အထူးထူးအပြားပြား ပန်းဆိုင်းများတို့ တွဲလျားချကာ တင့်တယ်စွာသော ရတနာမျက်နှာကြက်ကို ကြက်အပ်သည့်ပြင် အောက်မြေအပြင်မှာလည်း ရတနာအမျိုးမျိုးတို့ဖြင့် ဆန်းကြယ်လှစွာ ပတ္တမြား ကျောက်ချပ်လွှာကြီးကို ခင်းထားသည့်အလား အထူးထူးသော ပန်းမွေ့ရာအခင်းတို့ဖြင့် တဆန်းတကြယ် တင့်တယ်ညီညွတ်သော မြေအပြင်ရှိအောင် ဗြဟ္မာမင်း၏ ဘုံဆောင် အလား ခမ်းနားသပ်ယပ်စွာ တန်ဆာဆင်၍ ထိုသံဂါယနာတင် မဏ္ဍပ်ကြီးအတွင်း၌ သံဂီတိကာရက ရဟန္တာငါးရာတို့အတွက် အဖိုးအနဂ္ဃ ထိုက်တန်သော ကပ္ပိယအခင်း ငါးရာတို့ကို ခင်းထားစေလေသည်။ ထို့ပြင် မဏ္ဍပ်ကြီးအတွင်း၌ တောင်အရပ်မျက်နှာအကို အမှီပြု၍ မြောက်ဖက်သို့ မျက်နှာမူကာ ပုစ္ဆကမထေရ် သီတင်းသုံး နေထိုင်ရမည့် ထေရာသန ဓမ္မပလ္လင်ကို ခင်းထားစေပြီးလျှင် မဏ္ဍပ်၏အလယ်၌ အရှေ့ဖက်သို့ မျက်နှာမူကာ မြတ်စွာဘုရားရှင် ထိုင်နေတော်မူထိုက်သော ဝိဿဇ္ဇက = ဖြေဆိုမည့်မထေရ် ထိုင်နေရန် ဓမ္မာသနပလ္လင်ကို ခင်းထားစေ၍ ထိုပလ္လင်ထက်၌ ဆင်စွယ်ယပ်ဝန်းကိုလည်း တင်ထားပြီးလျှင် ရဟန်းသံဃာတော်အား “အရှင်ဘုရားတို့.. တပည့်တော်၏ ရွက်ဆောင်ဖွယ်ကိစ္စ အဝဝကား လောက်ငကုံလုံ ပြည့်စုံပြီးစီးပါပြီဘုရား”ဟု တမန်လွှတ်၍ လျှောက်ထားစေလေ၏။
ထိုနေ့ကား ဝါခေါင်လဆုတ် (၄)ရက်နေ့ ဖြစ်လေသည်။ ထိုနေ့ သံဃအစည်းအဝေးဝယ် အချို့အချို့သော ရဟန်းတို့သည်
၄၇၃
အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်ကို ရည်ရွယ် စောင်းချိတ်၍ “ဤရဟန်းအပေါင်း၌ ရဟန်းတပါးသည် ကိလေသာတည်းဟူသော အဆိပ်နံ့ (တနည်း- ကိလေသာတည်းဟူသော သားစိမ်းနံ့)ကို ပြန့်လှောင်းစေလျက် လှည့်လည်ကျက်စား သွားလာနေဘိ၏”ဟု ကဲ့ရဲ့စကား ပြောကြားကြလေ၏။ အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်သည် ထိုစကားကို ကြားရလျှင်ပင် “ဤရဟန်းအပေါင်း၌ ငါမှတပါး ကိလေသာတည်းဟူသော အဆိပ်နံ့ (တနည်း- သားစိမ်းနံ့)ကို ပြန့်လှောင်းစေလျက် လှည့်လည်ကျက်စား သွားလာနေသော ရဟန်းမည်သည် မရှိ။ ဧကန်ပင် ဤရဟန်းတို့သည် ငါ့ကို ရည်ရွယ်စောင်းချိတ်၍ ကဲ့ရဲ့စကား ပြောကြားကြ၏”ဟု စဉ်းစား ဆင်ခြင်တော်မူမိကာ ပြင်းစွာထိတ်လန့်ခြင်း = ဓမ္မသံဝေဂကို ရတော်မူလေသည်။ အချို့သော ရဟန်းတို့ကမူ “ငါရှင်အာနန္ဒာ.. နက်ဖြန်ခါ သံဂါယနာတင် အစည်းအဝေး = သန္နိပါတကြီး ဖြစ်တော့မည်၊ ငါ့ရှင်မှာလည်း အထက်မဂ်ကိစ္စ ပြုဖွယ်ကျန်ရှိသေးသည့် သေက္ခအရိယာသာ ဖြစ်ရှိသေးသည်။ ထိုသို့ သေက္ခအရိယာသာ ဖြစ်သေးသောကြောင့် (ရဟန္တာ မဟုတ်သေးသောကြောင့်) ငါ့ရှင်၏အဖို့ရာ သံဂါယနာတင် အစည်းအဝေး = သန္နိပါတသို့ သွားရောက်ရန် မသင့်ချေ။ သို့ရကား သံဂါယနာပွဲအမှီ ရဟန်းတရား ပွါးများကြိုးကုတ် အားထုတ်မှု၌ မမေ့မလျော့သူ ဖြစ်စေချင်ပါသည်”ဟု ဤသို့သာ အားပေး တိုက်တွန်းစကား ပြောကြားကြလေသည်။
အရှင်အာနန္ဒာ ဣရိယာပုထ်လေးပါးမှ လွတ်၍
ရဟန္တာဖြစ်တော်မူခြင်း
ထိုအခါ အရှင်အာနန္ဒာသည် “နက်ဖြန်ခါ သံဂါယနာ အစည်းအဝေးကြီး ဖြစ်တော့မည်၊ ငါ့အဖို့ရာ သေက္ခအရိယာ (=သောတာပန်အရိယာ) ဖြစ်လျက်သာ သံဂါယနာ အစည်းအဝေးသို့ သွားရောက်ရန် မသင့်လျော်ချေ”ဟု ဆင်ခြင် စဉ်းစားတော်မူပြီးလျှင် ကာယဂတာသတိ ကမ္မဋ္ဌာန်းဖြင့် ညဉ့်အချိန်ပေါင်းများစွာကို ကုန်လွန်စေပြီးနောက် မိုးသောက်ထအခါဝယ် စင်္ကြံမှ သက်ဆင်း၍ ကျောင်းတွင်းသို့ဝင်၍ “လျောင်းစက်ဦးအံ့”ဟု ကိုယ်ကို သတိမကွာ ဖြည်းညှင်းစွာ လဲလျောင်းလိုက်လေသည်။
၄၇၄
မြေမှ ခြေနှစ်ဖက်တို့ လွတ်မြောက်ကာ ခေါင်းအုံးသို့လည်း ဦးခေါင်း မကျသေးမီ ဤအချိန်အတွင်း၌ မထေရ်မြတ်သည် အာသဝေါကုန်ခန်း ရဟန္တာ ဖြစ်တော်မူလေ၏။
ထင်ရှားစေဦးအံ့- မထေရ်မြတ်သည် တညဉ့်ပတ်လုံး ရဟန်းတရား ပွါးများ အားထုတ်ကာ စင်္ကြံကြွသွားခြင်းဖြင့် ကမ္မဋ္ဌာန်းကျောင်း အပြင်ဖက်၌ အချိန်ကို ကုန်လွန်စေ၍ မဂ်,ဖိုလ်တရားထူးကို ဖြစ်စေခြင်းငှါ မစွမ်းနိုင်ရကား ငါ့ကို မြတ်စွာဘုရားရှင်က ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူခါနီးဝယ် ‘ချစ်သားအာနန္ဒာ.. သင်ချစ်သားသည် ကုသိုလ်ကောင်းမှုကို များစွာပင် ပြုပြီးသူ ဖြစ်၏၊ ကမ္မဋ္ဌာန်းအလုပ်ကို အားထုတ်ရစ်လော့၊ လျင်စွာပင် ရဟန္တာ ဖြစ်ပေလိမ့်မည်’ဟု မိန့်တော်မူခဲ့ပြီ မဟုတ်လော၊ မြတ်စွာဘုရားရှင်တို့ အဖို့ရာ မိန့်ကြားအပ်သော စကားတော်၏ အပြစ်မည်သည် မရှိဖြစ်ချေသည်။ စင်စစ်သော်ကား ငါသည် ဝီရိယကို အလွန်အမင်း အပြင်းအားထုတ်အပ်လေပြီ (=ငါ့မှာ ဝီရိယက လွန်ကဲနေသည်ဟု ဆိုလို၏။) ထို့ကြောင့် ငါ၏စိတ်သည် ပျံ့လွင့်ရန်ဖြစ်၍ နေ၏ (=ဝီရိယ လွန်ကဲနေသောကြောင့် ဥဒ္ဓစ္စဖြစ်ကာ မဂ်,ဖိုလ်တရားထူးကို မရပဲ ရှိနေသည်ဟု ဆိုလိုသည်။) ကိုင်း.. ငါသည် ဝီရိယနှင့် သမာဓိ နှစ်ပါးစုံ ညီမျှအောင် အားထုတ်တော့မည်”ဟု ကြံစည် ဆင်ခြင်တော်မူကာ ခြေဆေးရာနေရာ၌ ရပ်တည်၍ ခြေတို့ကို ဆေးပြီးလျှင် ကမ္မဋ္ဌာန်းကျောင်းတွင်းသို့ ဝင်လျက် ညောင်စောင်းငယ်၌ ထိုင်နေတော်မူကာ “အတန်ငယ် အပန်းဖြေဦးအံ့”ဟု မိမိကိုယ်ကို ညောင်စောင်းငယ်၌ သတိမကွာ ဖြည်းညှင်းစွာ လဲလျောင်းလိုက်လေသည်။ မြေမှ ခြေနှစ်ဖက်တို့ လွတ်မြောက်ကာ ခေါင်းအုံးသို့လည်း ဦးခေါင်းမကျသေးမီ အချိန်အတွင်း၌ မထေရ်မြတ်သည် အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်တော်မူကာ အာသဝေါကုန်ခန်း ရဟန္တာ ဖြစ်တော်မူလေ၏။
ထို့ကြောင့် “ဤသာသနာဝယ် မလျောင်း, မထိုင်, မရပ်, မသွားပဲ (=ဣရိယာပုထ်လေးပါးမှ လွတ်လျက်) အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်သော ရဟန်းကား
၄၇၅
အဘယ်ရဟန်းနည်း”ဟု မေးခဲ့သော် “အရှင်အာနန္ဒာမထေရ် ဖြစ်သည်”ဟု ဖြေဆိုမှ သင့်လျော်၏။
အရှင်မဟာကဿပ သာဓုကောင်းကြီး ပေးတော်မူခြင်း
ထိုအခါ သံဂီတိကာရက မထေရ်မြတ်တို့သည် (အရှင်အာနန္ဒာ ရဟန္တာဖြစ်ပြီးသည်မှ) နောက်တနေ့ ဝါခေါင်လပြည့်ကျော် ၅-ရက်နေ့ဝယ် ဆွမ်းဘုဉ်းပေးခြင်းကိစ္စ ပြုပြီးတော်မူကြလေလျှင် သပိတ်သင်္ကန်းကို သိုမှီး = သိမ်းဆည်းတော်မူခဲ့ကြ၍ “ဓမ္မသံဂါယနာတင်ရာ မဏ္ဍပ်”ဝယ် တညီတညွတ်တည်း စည်းဝေးတော်မူကြလေ၏။ (ဤ၌ မဇ္ဈိမဒေသ ဝေါဟာရအားဖြင့် ဝါဆိုလပြည့်နေ့မှ ဝါခေါင်လပြည့်နေ့တိုင် တလဟူ၍ ခေါ်၏၊ ထိုတလအတွင်း ကျောင်းတိုက်များ ကျိုး,ပွင့်ပျက်စီးသည်တို့ကို မထေရ်တို့ကြပ်မ၍ မွမ်းမံပြင်ဆင်တော်မူကြလေသည်၊ ဝါခေါင်လပြည့်ကျော် ၁-ရက်နေ့မှစ၍ အဇာတသတ်မင်း သံဂါယနာတင် မဏ္ဍပ်ကြီး ဆောက်လုပ်စေရာ သုံးရက်ကြာမှ ပြီးသည်။ လပြည့်ကျော် ၄-ရက်နေ့ အရှင်အာနန္ဒာ ရဟန္တာဖြစ်သည်။ လပြည့်ကျော် ၅-ရက်နေ့၌ သံဂါယနာတင် သံဃအစည်းအဝေးကြီး စတင်ကျင်းပသည်)။ ထိုအခါ အရှင်အာနန္ဒာ မထေရ်မြတ်သည် ရဟန္တာဖြစ်လျက် သံဃအစည်းအဝေးသို့ ကြွတော်မူသည်။
ကြွတော်မူပုံမှာ- အစည်းအဝေးဝင် သံဃာတော်များ စုံလင်သဖြင့် ယခုအခါ သံဃအစည်းအဝေးအတွင်းသို့ ဝင်ရောက်ရန် ထိုက်တန်ပြီဟု ဆိုလောက်သောအချိန်၌ အရှင်အာနန္ဒာ မထေရ်မြတ်သည် ရွှင်လန်းဝမ်းမြောက်သော စိတ်ရှိတော်မူလျက် သင်္ကန်းကို လက်ကန်တော့စံပယ် တင်တော်မူ၍ အညှာမှ ကြွေကျသော ထန်းသီးမှည့်ကဲ့သို့၎င်း, ဖြူဆွတ်နေသော ကမ္ဗလာထည်ပေါ်၌ ချထားအပ်သည့် ပတ္တမြားရတနာကဲ့သို့၎င်း, တိမ်တိုက်ကင်းစင် ကောင်းကင်ပြင်၌ တက်ထွန်းသော လပြည့်ဝန်းကဲ့သို့၎င်း, တက်သစ်စ နေအရောင်နှင့် တွေ့သဖြင့် ငွါးငွါးစွင့်စွင့် ကားကားတင့်လျက်
၄၇၆
ပွင့်သစ်သော ပဒုမာကြာပန်းကဲ့သို့၎င်း အလွန်သန့်ရှင်း အပြစ်ကင်းလျက် တဝင်းဝင်း တလက်လက် အရောင်ပြိုးပြက် ထွက်အံ့သောအခြင်းအရာ အသရေရှိလှစွာသော မျက်နှာဖြင့် မိမိ အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်ရှိကြောင်းကို ကောင်းစွာထင်ရှား ပြောကြားသကဲ့သို့ ကြွတော်မူလေ၏။
(ဤ၌။ ။အဘယ်အကျိုးငှါ အရှင်အာနန္ဒာသည် မိမိ အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်ရှိကြောင်း ကောင်းစွာထင်ရှား ပြောကြားသကဲ့သို့ ကြွတော်မူသနည်း”ဟု မေးဖွယ်ရှိ၏၊ အဖြေကား- “ငါသည် အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်ပြီ-ဟု မိမိကို အရဟတ္တဖိုလ်သို့ (စကားအားဖြင့်) တိုက်ရိုက်ဆောင်မှုကို မပြုပဲ သူတဖက်သား သိသာလောက်သည့် အခြင်းအရာ တပါးပါးဖြင့် မိမိ အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်ရှိကြောင်း သိစေခြင်းကို မြတ်စွာဘုရားရှင် ချီးမွမ်းတော်မူအပ်၏”ဟု နှလုံးပိုက်တော်မူ၍ ၁-“သေက္ခအရိယာ ဖြစ်သောကြောင့် ဓမ္မ,ဝိနယ သံဂါယနာအတွက် ရွေးကောက်ရန် မသင့်သော်လည်း ဗဟုသုတ များလှသောကြောင့် သံဂီတိကာရက ပုဂ္ဂိုလ်အဖြစ် ရွေးကောက်ကြကုန်အံ့”ဟု အသင့်စောင့်မျှော် ထိုင်နေတော်မူကြသော မထေရ်မြတ်တို့၏ သန္တာန်ဝယ် မိမိ အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်ကြောင်းကို သိစေခြင်းဖြင့် စိတ်နှလုံးချမ်းသာမှု = သောမနဿဝေဒနာတရား ဖြစ်ပွါးစေခြင်းငှါ၎င်း, ၂-“မမေ့မလျော့ ဖြစ်ရစ်လော့”ဟု မြတ်စွာဘုရား ပေးသနားအပ်သော အဆုံးအမ ဩဝါဒ၏ အကျိုးရှိကြောင်း ကောင်းစွာ ပြလိုသောကြောင့်၎င်း မိမိ အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်ရှိကြောင်း ကောင်းစွာထင်ရှား ပြောကြားသကဲ့သို့ ကြွလာတော်မူ၏။ ဤကား အဖြေတည်း)။
ထိုအခါ အရှင်အာနန္ဒာကို မြင်ရ၍ အရှင်မဟာကဿပ၏ စိတ်သန္တာန်တော်ဝယ် “အိုး.. အရဟတ္တဖိုလ်ပေါက် ရောက်ရှိလာသော အရှင်အာနန္ဒာကား လွန်စွာ တင့်တယ်လှဘိ၊ အကယ်၍များ မြတ်စွာဘုရား သက်တော်ထင်ရှား ရှိတော်မူပါမူ ဧကန်ပင် ယနေ့ အရှင်အာနန္ဒာအား သာဓုကောင်းကြီး ပေးတော်မူလေရာ၏၊ ကိုင်း.. ယခုအခါ ထိုအရှင်အာနန္ဒာအား မြတ်စွာဘုရား ပေးတော်မူမည့် သာဓုကောင်းကြီးကို ဘုရားကိုယ်စား ငါပေးပေအံ့”ဟု အကြံတော်ဖြစ်ရှိကာ အရှင်မဟာကဿပ မထေရ်သည် “ငါ့ရှင်အာနန္ဒာ.. သင်၏ အရဟတ္တဖိုလ်သို့
၄၇၇
ရရှိဆိုက်ရောက် မျက်မှောက်ပြုရခြင်းကား တင့်တယ်လှဘိစွာ့” ဤသို့ အစရှိသည်ဖြင့် မိန့်မြွက်တော်မူကာ သာဓုကောင်းကြီး သုံးကြိမ်တိုင် ဟစ်ကြွေး ပေးတော်မူလေ၏။
သံဂါယနာသဘင် ဆင်ယင်တော်မူကြခြင်း
ဤကဲ့သို့ အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်မြတ် ကြွရောက်လာသည်ရှိသော် သံဂီတိကာရက အရွေးချယ်ခံ သံဃာတော်များ စုံညီပြီဖြစ်၍ အရှင်မဟာကဿပ မထေရ်သည် ရဟန်းတော်တို့ကို “ငါ့ရှင်တို့.. ငါတို့သည် ဓမ္မ,ဝိနယ နှစ်ပါးရှိသည့်အနက် အဘယ်ကို ရှေးဦးစွာ သံဂါယနာတင်ကြမည်နည်း၊ ဓမ္မ(=သုတ်, အဘိဓမ္မာ)ကိုတည်း ရှေးဦးစွာ သံဂါယနာ တင်ကြမည်လော၊ သို့မဟုတ် ဝိနယကိုတည်း ရှေးဦးစွာ သံဂါယနာ တင်ကြမည်လော”ဟု ခေါ်ဆိုမေးမြန်းတော်မူလေ၏။ ရဟန်းတို့က-
“အရှင်မဟာကဿပဘုရား.. ဝိနည်းတရားတော်မည်သည် ဗုဒ္ဓမြတ်စွာ သာသနာ၏ အသက်သွေးကြော ဖြစ်ပါသည်၊ အကြောင်းကိုဆိုသော် ဝိနည်းတရားတော် အဓွန့်တာရှည် တည်လတ်သော် ဗုဒ္ဓမြတ်စွာ သာသနာသည် အဓွန့်တာရှည်တည်သည် မည်ပါသည်။ ထို့ကြောင့် ရှေးဦးစွာ ဝိနယဒေသနာကို သံဂါယနာတင်ကြပါကုန်စို့”–
ဟု တညီတညွတ်တည်း ပြန်ကြား လျှောက်ဆိုကြလေလျှင် အရှင်မဟာကဿပ မထေရ်သည် “အဘယ်သူ့ကို အကြီးအမှူး အဦးပြု၍ ဝိနယဒေသနာကို သံဂါယနာ တင်ကြမည်နည်း”ဟု မေးမြန်းတော်မူပြန်လေ၏။ ရဟန်းတို့က “အရှင်ဥပါလိထေရ်ကို အကြီးအမှူး အဦးပြု၍ ဝိနယဒေသနာကို သံဂါယနာ တင်ကြကုန်အံ့”ဟု ဖြေဆိုကြလေလျှင် အရှင်မဟာကဿပမထေရ်သည် “အရှင်အာနန္ဒာက မစွမ်းနိုင်၍လော”ဟု မိန့်တော်မူ၏။ ထိုအခါ ရဟန်းတို့သည် “အရှင်အာနန္ဒာသည် မစွမ်းနိုင်သည်မဟုတ် = စွမ်းနိုင်ပါ၏၊ သို့သော် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် သက်တော်ထင်ထင် ရှိစဉ်ကပင် ဝိနည်းသင်ကြား တတ်မြောက်မှု အကြောင်းအမှီပြု၍
၄၇၈
အရှင်ဥပါလိမထေရ်ကို ‘ရဟန်းတို့.. ဝိနည်းကို သင်ဆောင်ကြသည့် ငါဘုရား၏ တပည့်သာဝက ရဟန်းတို့တွင် ဥပါလိရဟန်းသည် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး ဖြစ်ပေ၏’ဟု ဧတဒဂ်ရာထူး၌ ထားတော် မူခဲ့ပါသည်၊ ထို့ကြောင့် အရှင်ဥပါလိမထေရ်ကို မေးမြန်း၍ ဝိနယဒေသနာကို သံဂါယနာ တင်ကြကုန်အံ့”ဟု ကြောင်းကျိုးဖော်ပြ၍ တညီတညွတ်တည်း ပြန်ကြား လျှောက်ဆိုကြလေ၏။
ဤပဌမသံဂါယနာ၌ အရှင်မဟာကဿပ မထေရ်သည် သံဃမဟာနာယက ဖြစ်တော်မူသည်။ ထို့နောင်မှ အရှင်မဟာကဿပသည် မိမိသည်ပင် မိမိကိုယ်ကို ဝိနယပုစ္ဆကဉတ် ထားတော်မူ၍ အရှင်ဥပါလိသည်လည်း မိမိသည်ပင် မိမိကိုယ်ကို ဝိနယဝိဿဇ္ဇကဉတ် ထားတော်မူပြီးလျှင် မိမိတို့နေရာ ဓမ္မာသနပလ္လင်ထက်၌ အသီးအသီး ထိုင်နေတော်မူကြ၍ ဝိနည်းသိက္ခာပုဒ်တော် အသီးအသီး၏ ဝတ္ထု, နိဒါန်း, ပုဂ္ဂိုလ်, မူလပညတ်, အနုပညတ်, အာပတ်သင့်ပုံ, မသင့်ပုံ-စသည် မေးသင့်မေးထိုက်သမျှသော အချက်အလက်များကို သိက္ခာပုဒ် တခုစီ တခုစီ အရှင်မဟာကဿပ မထေရ်ကမေး၍ မေးတိုင်း မေးတိုင်းသော အချက်အလက်များကို အရှင်ဥပါလိမထေရ်က အပြည့်အစုံ ဖြေကြားတော်မူပြီးနောက် သံဂီတိကာရက သံဃာတော် ၅၀၀-တို့သည် မေး,ဖြေအပ်သော အစဉ်နည်းအတိုင်း (တေန သမယေန-စသည်, တေန ခေါ ပန သမယေန-စသည်, အထ ခေါ-စသည်, ဧဝံ ဝုတ္တေ-စသည် ထည့်သင့်ထည့်ထိုက်သော အဆက်အစပ် စကားရပ် စသည်ကို ထည့်သွင်းတော်မူကြ၍ “တေန သမယေန ဗုဒ္ဓေါ ဘဂဝါ ဝေရဉ္ဇာယံ ဝိဟရတိ” ဤသို့ အစရှိသည်ဖြင့်) စုပေါင်းညီညာ ရွတ်ဆိုတော်မူကြကာ သံဂါယနာ တင်တော်မူကြလေသည်။ (စုပေါင်းညီညာ ရွတ်ဆိုကြခြင်းကို သံဂါယနာဟု ခေါ်၏)။
ပဌမပါရာဇိကကို စုပေါင်းရွတ်ဆို၍ ပြီးသောအခါ မဟာပထဝီ ဤမြေကြီးသည် သာဓုကောင်းကြီး ပေးသည့်အလား ရေအဆုံးအပိုင်းအခြားပြု၍ ပြင်းစွာ တုန်လှုပ်လေ၏။
၄၇၉
ဤနည်းအတိုင်းပင် ကျန်သော ပါရာဇိကသိက္ခာပုဒ်သုံးပါး အစရှိသည့် (၂၂၇) နှစ်ရာ့နှစ်ဆယ် ခုနစ်သွယ်သော သိက္ခာပုဒ်တို့ကိုလည်း တခုစီ တခုစီ အပြည့်အစုံ မေး,ဖြေ သံဂါယနာတင်တော်မူကြ၍ ပါရာဇိကကဏ္ဍပါဠိ အမည်ကမ္ပည်းတပ်သော ဤဘိက္ခုဝိဘင်း ပါဠိတော်ကို “မဟာဝိဘင်္ဂ”ဟု အမည်ပညတ် သတ်မှတ်တော်မူကြကာ ဝါစနာမဂ္ဂ = ချပို့သင်ကြားရိုးအစဉ် ထားတော်မူကြကုန်၏။ ထိုမဟာဝိဘင်းကို စုပေါင်းရွတ်ဆို၍ ပြီးသောအခါမှာလည်း ရှေးနည်းအတူပင် မဟာပထဝီမြေကြီး ပြင်းစွာ တုန်လှုပ်လေ၏။
ထို့နောက် ဘိက္ခုနီဝိဘင်းလာ (၃၀၄) သိက္ခာပုဒ်ပေါင်း သုံးရာ့လေးတို့ကိုလည်း တခုစီ တခုစီ အပြည့်အစုံ မေး,ဖြေ သံဂါယနာတင်တော်မူကြ၍ “ဘိက္ခုနီဝိဘင်း”ဟု အမည်ပညတ် သတ်မှတ်တော်မူကြ၍ ရှေးမဟာဝိဘင်းနှင့် ဤဘိက္ခုနီဝိဘင်း နှစ်ရပ်တို့ကို “၆၄-ဘာဏဝါရရှိသော ဥဘတောဝိဘင်း”ဟု အမည်ပညတ် သတ်မှတ်တော်မူကြကာ ဝါစနာမဂ္ဂ = ချပို့သင်ကြားရိုးအစဉ် ထားတော်မူကြကုန်၏။ ဥဘတောဝိဘင်းကို စုပေါင်းရွတ်ဆို၍ ပြီးသောအခါမှာလည်း ရှေးနည်းအတူပင် မဟာပထဝီမြေကြီး ပြင်းစွာ တုန်လှုပ်လေ၏။
ဤနည်းဖြင့်ပင် ဘာဏဝါရ ရှစ်ဆယ်ရှိသော မဟာဝဂ္ဂ, စူဠဝဂ္ဂ ခန္ဓကပါဠိတော်တို့နှင့် နှစ်ဆယ့်ငါးဘာဏဝါရ ပမာဏရှိသော ပရိဝါရပါဠိတော်ကိုလည်း သံဂါယနာ တင်တော်မူကြပြီးလျှင် “ဤကား ဝိနယပိဋက မည်စေ”ဟု အမည်ပညတ် သတ်မှတ်ထားတော်မူကြကုန်၏။ ဝိနည်းပိဋကတ်ကို စုပေါင်းရွတ်ဆို (သံဂါယနာတင်)၍ ပြီးသောအခါမှာလည်း ရှေးနည်းအတူပင် မဟာပထဝီမြေကြီး ပြင်းစွာ တုန်လှုပ်လေ၏။
ဝိနည်းပိဋကတ်ကို အရှင်ဥပါလိသို့ အပ်နှင်းတော်မူကြခြင်း
ထိုသို့ သံဂါယနာတင်ပြီးသော ဝိနည်းပိဋကတ်တော်ကို သံဂီတိကာရက မထေရ်မြတ် ၅၀၀-တို့သည် “ငါ့ရှင်.. ဝိနည်းပိဋကတ်ကို
၄၈၀
သင့်ထံ နိဿယည်းခံကြသည့် တပည့်များကို ပို့ချ သင်ကြားပေးပါလော့”ဟု တာဝန်ပေးစကား မိန့်ကြားတော်မူကြကာ အရှင်ဥပါလိမထေရ်သို့ အပ်နှင်းတော်မူကြလေကုန်၏။ ဝိနည်းပိဋကတ်ကို သံဂါယနာတင်၍ ပြီးဆုံးသောအခါ အရှင်ဥပါလိမထေရ်သည် ဆင်စွယ်ယပ်ကို ပလ္လင်ထက်ဝယ် ချထားခဲ့၍ ဓမ္မာသနပလ္လင်မှ ဆင်းတော်မူပြီးလျှင် မထေရ်ကြီးတို့ကို ရှိခိုး၍ မိမိအတွက် ရောက်သောနေရာ၌ ထိုင်နေတော်မူလေ၏။
ဝိနယ (=ဝိနည်းပိဋကတ်)ကို သံဂါယနာတင်ပြီးနောက် ဓမ္မ (=သုတ်, အဘိဓမ္မာ)ကို သံဂါယနာ တင်တော်မူလိုသည်ဖြစ်၍ အရှင်မဟာကဿပ မထေရ်သည် သံဂီတိကာရက မထေရ်တို့ကို “ငါ့ရှင်တို့.. ဓမ္မ = သုတ်, အဘိဓမ္မာကို သံင်္ဂါယနာတင်ကြမည့် ငါတို့သည် အဘယ်မထေရ်ကို အကြီးအမှူး အဦးပြု၍ ဓမ္မ = သုတ်, အဘိဓမ္မာကို သံဂါယနာတင်ကြမည်နည်း”ဟု သံဃဆန္ဒကို ရယူ မေးမြန်းတော်မူလေ၏။ သံဂီတိကာရက မထေရ်အားလုံးတို့သည် “အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်ကို အကြီးအမှူး အဦးပြု၍ သံဂါယနာ တင်ကြကုန်အံ့”ဟု တညီတညွတ်တည်း ဖြေကြားတော်မူကြကုန်၏။
ထို့နောက် အရှင်မဟာကဿပ မထေရ်သည် ဓမ္မပုစ္ဆကဉတ် ထားတော်မူ၍ အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်သည် ဓမ္မဝိဿဇ္ဇကဉတ် ထားတော်မူပြီးလျှင် မိမိနေရာမှထ၍ သင်္ကန်းကို လက်ကန်တော့ စံပယ်တင်ပြီးလျှင် မထေရ်ကြီးတို့ကို ရှိခိုးပြီးနောက် ဆင်စွယ်ယပ်ဝန်းကို စွဲကိုင်တော်မူကာ ဓမ္မာသနပလ္လင်၌ ထိုင်နေတော်မူ လေ၏။ ထိုသို့ ထိုင်နေပြီးသောအခါ အရှင်မဟာကဿပမထေရ်နှင့် သံဂီတိကာရက မထေရ်တို့ ဓမ္မကို သံဂါယနာတင်ရန်အတွက် ဆွေးနွေးတော်မူကြသည်မှာ-
(မဟာကဿပ)
ငါ့ရှင်တို့.. ဓမ္မအရ သုတ္တန်ပိဋက, အဘိဓမ္မာပိဋကဟူ၍ နှစ်ပါးရှိရာ အဘယ်ပိဋကကို ရှေး ဦးစွာ ငါတို့ သံဂါယနာ တင်ကြမည်နည်း။
၄၈၁
(မထေရ်များ)
သုတ္တန်ပိဋကကို ရှေးဦးစွာ သံဂါယနာ တင်ကြပါကုန်စို့ဘုရား..။ (ဝိနယပိဋကကား အဓိသီလသိက္ခာကို ပဓာနအားဖြင့် ဟောကြားသည်၊ သုတ္တန္တပိဋကကား အဓိစိတ္တသိက္ခာကို ပဓာနအားဖြင့် ဟောကြားသည်၊ အဘိဓမ္မာပိဋကကား အဓိပညာသိက္ခာကို ပဓာနအားဖြင့် ဟောကြားသည်။ ဤ သီလ, သမာဓိ, ပညာ = သိက္ခာသုံးပါး အစဉ်အတိုင်း ပိဋကသုံးပုံကို သံဂါယနာ တင်တော်မူကြသည်ဟု အထူးမှတ်ရာ၏)။
(မဟာကဿပ)
ငါ့ရှင်တို့.. သုတ္တန်ပိဋကဝယ် သံဂါယနာတင်ရမည့် နိကာယ်ကြီး (သုတ်အပေါင်းအစုကြီး) လေးရပ်တို့ ရှိလေရာ အဘယ်နိကာယ်ကို ရှေးဦးစွာ သံဂါယနာတင်ကြမည်နည်း။
(မထေရ်များ)
ဒီဃနိကာယ်ကို ရှေးဦးစွာ သံဂါယနာ တင်ကြပါကုန်စို့ဘုရား..။
(မဟာကဿပ)
ငါ့ရှင်တို့.. ဒီဃနိကာယ်၌ သုတ်ပေါင်း ၃၄-သုတ်၊ ဝဂ်ပေါင်း ၃-ဝဂ်တို့ရှိရာ အဘယ်ဝဂ်ကို ရှေးဦးစွာ သံဂါယနာတင်ကြမည်နည်း။
(မထေရ်များ)
သီလက္ခန္ဓဝဂ်ကို ရှေးဦးစွာ သံဂါယနာ တင်ကြပါကုန်စို့ဘုရား..။
(မဟာကဿပ)
ငါ့ရှင်တို့.. သီလက္ခန္ဓဝဂ်၌ သုတ်ပေါင်း ၁၃-သုတ်တို့ရှိရာ အဘယ်သုတ်ကို ရှေးဦးစွာ သံဂါယနာ တင်ကြမည်နည်း။
(မထေရ်များ)
အရှင်ဘုရား.. ဗြဟ္မဇာလသုတ်မည်သည် စူဠ, မဇ္ဈိမ, မဟာ = သုံးဖြာသော သီလတို့ဖြင့် တန်းဆာဆင်အပ်သောသုတ် ဖြစ်ပါသည်၊ အထူးထူး အပြားပြားသော မိစ္ဆာဇီဝ, ကုဟန = အံ့အဲအောင်ပြုမှု, လပန= လိမ်လည်လှည့်ဖြား ဝါကြွားပြောဆိုမှု- အစရှိသည့် သာသနာတော်နှင့် မလျော် မလျောက်ပတ်သော အမူအကျင့်တို့ကို
၄၈၂
ပယ်လွှင့် ဖျက်ဆီးနိုင်သည့် သုတ္တန်လည်း ဖြစ်ပါသည်၊ ၆၂-ဖြာ မိစ္ဆာအယူခပင်းတို့ကို ဖြေရှင်းဟောကြားရာလည်း ဖြစ်ပါသည်။ လောကဓာတ် စကြဝဠာပေါင်း တိုက်တသောင်းကို ၆၂-ကြိမ်တိုင်တိုင် တုန်လှုပ်စေသော သုတ္တန်လည်း ဖြစ်ပါသည်။ ထို့ကြောင့် ထိုဗြဟ္မဇာလသုတ်ကို ရှေးဦးစွာ သံဂါယနာ တင်ကြပါကုန်စို့ ဘုရား..။
ဤကဲ့သို့ ဆွေးနွေးတော်မူကြပြီးနောက် အရှင်မဟာကဿပ မထေရ်သည် အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်ကို ဗြဟ္မဇာလသုတ်ဆိုင်ရာ နိဒါန်း, ပုဂ္ဂိုလ်, ဝတ္ထု-စသည် မေးသင့်သမျှ အချက်အလက်တို့ကို အပြည့်အစုံ မေးမြန်းတော်မူသည်။ အရှင်အာနန္ဒာ မထေရ်မြတ်သည် မေးတိုင်း မေးတိုင်း အပြည့်အစုံ ဖြေကြားတော်မူသည်။ ထိုသို့ မေးပြီးဆုံးသောအခါ သံဂီတိကာရက ရဟန္တာမထေရ် ၅၀၀-တို့သည် ဗြဟ္မဇာလသုတ်ကို စုပေါင်းညီညွတ် ရွတ်ဆိုတော်မူကြကာ သံဂါယနာ တင်တော်မူကြကုန်၏။ (စုပေါင်းညီညွတ် ရွတ်ဆိုခြင်းကို သံဂါယနာတင်သည်ဟု ခေါ်၏)။ ဗြဟ္မဇာလသုတ်ကို သံဂါယနာတင်ပြီးသည်၏ အဆုံး၌ မဟာပထဝီ မြေကြီး ရှေးနည်းအတူ ပြင်းစွာ တုန်လှုပ်လေ၏။
ဤသို့ဗြဟ္မဇာလသုတ်ကို သံဂါယနာတင်ပြီးနောက် သာမညဖလ- အစရှိသည့် ကျန်သော ၁၂-သုတ်တို့ကိုလည်း အပြည့်အစုံ မေး ,ဖြေ သံဂါယနာ တင်တော်မူကြပြီးလျှင် ဗြဟ္မဇာလသုတ္တန်နှင့်တကွ ၁၃-သုတ်တို့ကို “ဤကား သီလက္ခန္ဓဝဂ် မည်၏”ဟု သတ်မှတ်ပိုင်းခြား ဝါစနာမဂ္ဂ = ချပို့သင်ကြားရိုးအစဉ် ထားတော် မူကြကုန်၏။
ထိုသီလက္ခန္ဓဝဂ်၏ အခြားမဲ့၌ မဟာဝဂ် သုတ်ပေါင်း ၁၀-ကို၎င်း, ထိုမဟာဝဂ်၏ အခြားမဲ့၌ ပါထိကဝဂ် သုတ်ပေါင်း ၁၁-သုတ်တို့ကို၎င်း အပြည့်အစုံ မေး,ဖြေ သံဂါယနာ တင်တော်မူကြပြီးလျှင် ဤဆိုအပ်ပြီးသည့် ဝဂ်ပေါင်း သုံးဝဂ်တို့ဖြင့် သင်္ဂြိုဟ် ရေတွက်အပ်၍ သုတ်ပေါင်း ၃၄-သုတ်တို့ဖြင့် တန်းဆာဆင်အပ်လျက် ၆၄-ဘာဏဝါရမျှ ပမာဏရှိသော
၄၈၃
ဘုရားစကားတော် အစဉ်ကို စုပေါင်း ရွတ်ဆိုတော်မူကြပြီးနောက် “ဤကား ဒီဃနိကာယ် = ရှည်လျားသော သုတ္တန်အပေါင်း မည်၏”ဟု အမည်ပညတ် သတ်မှတ်တော်မူကြပြီးလျှင် ထိုဒီဃနိကာယ် တရားတော်မြတ်ကို သံဂီတိကာရက မထေရ်အားလုံးတို့သည် “ငါ့ရှင်.. ဤဒီဃနိကာယ်ကို ငါ့ရှင်၏ထံ၌ နိဿယည်း ခံယူနေထိုင်ကြသော တပည့်တို့ကို ပို့ချပေးပါလော့”ဟု မိန့်ကြားတော်မူကြကာ အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်မြတ်ကို အပ်နှင်းတော်မူကြလေကုန်၏။
ထို့နောက် သံဂီတိကာရက မထေရ်မြတ်တို့သည် ဘာဏဝါရရှစ်ဆယ် ပမာဏရှိသော မဇ္ဈိမနိကာယ် ဘုရားစကားကို မေး,ဖြေ သံဂါယနာ တင်တော်မူကြပြီးလျှင် “ငါ့ရှင်တို့သည် ဤမဇ္ဈိမနိကာယ်ကို မပျောက်မပျက်အောင် ဆောင်ကြလော့”ဟု တာဝန်ပေးစကား မိန့်ကြားတော်မူကြ၍ အရှင်သာရိပုတ္တရာ၏ တပည့်များကို အပ်နှင်းတော်မူကြလေကုန်၏။
ထို့နောက် သံဂီတိကာရက မထေရ်မြတ်တို့သည် ဘာဏဝါရတရာ ပမာဏရှိသော သံယုတ္တနိကာယ် ဘုရားစကားတော်ကို မေး,ဖြေ သံဂါယနာတင်တော်မူကြပြီးလျှင် “အရှင်ဘုရား.. ဤသံယုတ္တနိကာယ် ဘုရားစကားတော်ကို အရှင်ဘုရားတို့၏ထံ၌ နိဿယည်း ခံယူနေထိုင်ကြသော တပည့်တို့ကို ချပေးတော်မူကြပါလော့”ဟု လျှောက်ထားကြကာ အရှင်မဟာကဿပ မထေရ်မြတ်ကို အပ်နှင်းတော်မူကြလေကုန်၏။
ထို့နောက် သံဂီတိကာရက မထေရ်မြတ်သည် ဘာဏဝါရ တရာ့နှစ်ဆယ် ပမာဏရှိသော အင်္ဂုတ္တရနိကာယ် ဘုရားစကားတော်ကို မေး,ဖြေ သံဂါယနာ တင်တော်မူကြပြီးလျှင် “ဤအင်္ဂုတ္တရနိကာယ် ဘုရားစကားတော်ကို အရှင်ဘုရားတို့၏ထံ၌ နိဿယည်း ခံယူနေထိုင်ကြသော တပည့်တို့ကို ပို့ချပေးတော်မူကြပါလော့”ဟု လျှောက်ထားကြကာ အရှင်အနုရုဒ္ဓါမထေရ်မြတ်ကို အပ်နှင်းတော်မူကြလေကုန်၏။
၄၈၄
ထို့နောက် သံဂီတိကာရက မထေရ်မြတ်တို့သည် ဓမ္မသင်္ဂဏီ, ဝိဘင်း, ဓာတုကထာ, ပုဂ္ဂလပညတ်, ကထာဝတ္ထု, ယမိုက်, ပဋ္ဌာန်းဟူသော အဘိဓမ္မာ ခုနစ်ကျမ်းတို့ကို မေး,ဖြေ သံဂါယနာ တင်တော်မူကြလေသည်။ ရှေးဆိုအပ်ပြီး နည်းအတိုင်း မဟာပထဝီမြေကြီး ပြင်းထန်စွာ တုန်လှုပ်မှု ဖြစ်လေသည်။
ထို့နောက် သံဂီတိကာရက မထေရ်မြတ်တို့သည် ဇာတက, နိဒ္ဒေသ, ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ္ဂ, အပဒါန, သုတ္တနိပါတ, ခုဒ္ဒကပါဌ, ဓမ္မပဒ, ဥဒါန, ဣတိဝုတ္တက, ဝိမာနဝတ္ထု, ပေတဝတ္ထု, ထေရဂါထာ, ထေရီဂါထာတို့ကို မေး, ဖြေ သံဂါယနာ တင်တော်မူကြပြီးလျှင် “ခုဒ္ဒကနိကာယ်”ဟု သတ်မှတ်တော်မူကြလေသည်။ ယင်း ခုဒ္ဒကနိကာယ်ကို ဒီဃနိကာယ်ဆောင် အရှင်မြတ်တို့သည် “အဘိဓမ္မာပိဋက၌ သင်္ဂြိုဟ် သံဂါယနာ တင်တော်မူကြပြီ”ဟု မိန့်ဆိုတော်မူကြကုန်၏။ မဇ္ဈိမနိကာယ်ဆောင် အရှင်မြတ်တို့သည် “ဖော်ပြရာပါ တဆယ့်သုံးကျမ်းတို့နှင့်တကွ ဗုဒ္ဓဝံသ, စရိယာပိဋက = ဤတဆယ့်ငါးကျမ်းလုံးသည် ခုဒ္ဒကနိကာယ် အမည်တွင်၍ သုတ္တန်ပိဋက၌ အကျုံးဝင်၏”ဟု မိန့်ဆိုတော်မူကြလေသည်။ ။(ဤဆိုအပ်ပြီးသည်ကား သုတ်သီလက္ခန်အဋ္ဌကထာ စာမျက်နှာ ၃-မှ ၁၆-အထိ ဖွင့်ပြချက်တည်း။ ထိုစကားရပ်စု၌ “ဘာဏဝါရ”ဟူသော အခေါ်အဝေါ်မှာ သံဂါယနာ တင်တော်မူကြသောအခါ တကြိမ်ရွတ် တကြိမ်ရွတ်စာကို ခေါ်ဝေါ်သော သံဂါယနာဝေါဟာရ ဖြစ်သည်။ ယင်း တဘာဏဝါရကို စက်နာရီအားဖြင့် နာရီဝက်ခန့် ရွတ်ဆိုရသည်။ ။သံဂါယနာ တင်တော်မူအံ့သောအခါ အရှင်မဟာကဿပ, အရှင်ဥပါလိ, အရှင်အာနန္ဒာတို့ မိမိကိုယ်ကို သမုတ်ကြသော ဉတ်ပါဠိကား ဝိနည်း စူဠဝဂ္ဂ ပဉ္စသတိကက္ခန္ဓက၌ လာ၏)။
ဤသို့လျှင် အရှင်အာနန္ဒာ မထေရ်မြတ်သည် ပဌမသံဂါယနာ တင်တော်မူရာ၌ ဓမ္မခေါ်သည့် သုတ္တန်ပိဋက, အဘိဓမ္မာပိဋကတို့ကို တာဝန်ဆောင်၍ ရဲရဲတောက် ဖြေကြားတော်မူခဲ့ရလေသည်။
ဤကား အရှင်အာနန္ဒာ၏ ပဌမသံဂါယနာ၌ အရေးပါပုံတည်း။
၄၈၅
အရှင်အာနန္ဒာ ပရိနိဗ္ဗာန်စံတော်မူခြင်း
အရှင်အာနန္ဒာ မထေရ်မြတ်သည် မြတ်စွာဘုရားရှင်နှင့် ဖွားဖက်တော် ဖြစ်ခြင်းကြောင့် မြတ်စွာဘုရား ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူရာနှစ်, ပဌမသံဂါယနာ တင်ရာနှစ်ဖြစ်သည့် မဟာသက္ကရာဇ် (၁၄၈) တရာ့လေးဆယ့်ရှစ် ခုနှစ်၌ အသက်တော်ရှစ်ဆယ် ရှိနေလေပြီ။ မြတ်စွာဘုရား ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူပြီး ပဌမသံဂါယနာ တင်ပြီးနောက် နှစ်ပေါင်း လေးဆယ်အရောက် မထေရ်မြတ်၏ အသက်တော် အနှစ် (၁၂၀)တရာ့နှစ်ဆယ် ရှိသောအခါ တနေ့သ၌ မထေရ်မြတ်သည် မိမိ၏ အာယုသင်္ခါရခေါ် ဇီဝိတသန္တတိကို ကြည့်ရှု ဆင်ခြင်တော်မူလေသော် ကုန်နေသောအဖြစ်ကို သိတော်မူ၍ “ငါသည် ယနေ့မှနောက် ခုနစ်ရက်မြောက်၌ ပရိနိဗ္ဗာန် ဝင်စံအံ့”ဟု တပည့်ဖြစ်သူ ရှင်လူတို့အား မိန့်ကြားတော်မူလေသည်။
ထိုသတင်းကိုကြား၍ ရောဟိဏီမြစ် (သာကိယ, ကောလိယ မင်းတို့ ရေအမှုခင်းဖြစ်ရာ မြစ်)၏ ဟိုမှာဖက်, ဤမှာဖက် = ကမ်းနှစ်ဖက်၌ နေကြသူတို့တွင် ဤမှာဖက်ကမ်းနေ လူတို့သည် “ငါတို့ကား မထေရ်မြတ်၏အပေါ်၌ ဥပကာရကျေးဇူး အထူးများသူတို့ ဖြစ်ကုန်၏။ ထို့ကြောင့် မထေရ်မြတ်သည် ငါတို့အထံ၌ ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူလိမ့်မည်”ဟု ပြောဆိုကြလေ၏။ ထိုမှာဖက်ကမ်း၌နေသူ လူတို့ကလည်း ထို့အတူပင် ပြောဆိုကြလေ၏။
မထေရ်မြတ်သည် ကမ်းနှစ်ဖက်၌နေသူ လူတို့၏စကားကို ကြားသိတော်မူရ၍ “ကမ်းနှစ်ဖက်၌နေသူ လူအားလုံးတို့ပင် ငါ့အပေါ်၌ ဥပကာရကျေးဇူး အထူးများသူတို့ ဖြစ်ကြသည်။ ‘ဤမည်သောသူတို့သည် ကျေးဇူးမပြုကြကုန်’ဟူ၍ မဆိုနိုင်၊ အကယ်၍ ငါသည် ဤမှာဖက်ကမ်း၌ ပရိနိဗ္ဗာန်စံခဲ့လျှင် ထိုမှာဖက်ကမ်းနေသူ လူတို့သည် ငါ၏ သာရီရိကဓာတ်ကို ရယူရန်အတွက် ဤမှာဖက်ကမ်းနေသူ လူတို့နှင့် ခိုက်ရန်မှု ပြုကြပေလိမ့်မည်။ အကယ်၍ ထိုမှာဖက်ကမ်း၌ ပရိနိဗ္ဗာန်စံခဲ့လျှင် ဤမှာဖက်ကမ်းနေသူ လူတို့သည် လည်း ထို့အတူပင် ခိုက်ရန်မှု
၄၈၆
ပြုကြပေလိမ့်မည်။ ထိုခိုက်ရန်မှုသည် ဖြစ်ပေါ်လျှင်လည်း ငါ့ကို အမှီပြု၍သာလျှင် ဖြစ်ပေလိမ့်မည်၊ ငြိမ်းအေးလျှင်လည်း ငါ့ကို အမှီပြုရမှသာ ငြိမ်းအေးပေလိမ့်မည် = မစီမံတတ်လျှင် ခိုက်ရန်မှု ဖြစ်ပွါးလိမ့်မည်၊ စီမံတတ်လျှင် ခိုက်ရန်မှ ငြိမ်းအေးလိမ့်မည်”ဟု ကြံစည် ဆင်ခြင်တော်မူပြီးလျှင်-
“ဒါယကာ, ဒါယိကာမ အပေါင်းတို့.. ဤမှာဖက်ကမ်းနေသူ လူတို့သည်လည်း ငါ၏အပေါ်မှာ ကျေးဇူးများ ကြသည်သာ ဖြစ်ကုန်၏၊ ထိုမှာဖက်ကမ်းနေသူ လူတို့သည်လည်း ငါ၏အပေါ်မှာ ကျေးဇူးများကြသည်သာ ဖြစ်ကုန်၏။ ကျေးဇူးမများကြသူဟူ၍ မရှိကြကုန်၊ ဤမှာဖက်ကမ်းနေသူ လူတို့သည်လည်း ဤမှာဖက်ကမ်း၌သာ စည်းဝေး၍ နေကြကုန်စေ၊ ထိုမှာဖက်ကမ်းနေသူ လူတို့သည်လည်း ထိုမှာဖက်ကမ်း၌သာ စည်းဝေး၍ နေကြကုန်စေ”—
ဟု မိန့်တော်မူလေ၏။ ထို့နောက် ခုနစ်ရက်မြောက်သောနေ့၌ မထေရ်မြတ်သည် ရောဟိဏီမြစ်၏ အလယ်ဗဟို အထက်ကောင်းကင် (ထန်းခုနှစ်ပြန်ခန့် အမြင့်)၌ ထက်ဝယ်ဖွဲ့ခွေ (=တင်ပလ္လင်ခွေ) ထိုင်နေတော်မူပြီးလျှင် ရှေးဦးစွာ လူအများကို တရားဟောတော်မူလေသည်။
ထိုသို့ တရားဟောတော်မူပြီးမှ “ငါ၏ကိုယ်သည် အလယ်မှ ထက်ခြမ်းကွဲ၍ တခြမ်းသည် ဤမှာဖက်ကမ်း၌ ကျစေသတည်း၊ တခြမ်းသည် ထိုမှာဖက်ကမ်း၌ ကျစေသတည်း”ဟု အဓိဋ္ဌာန်တော်မူလေသည်။ ထိုသို့ အဓိဋ္ဌာန်တော်မူပြီးနောက် အဘိညာဏ်၏ အခြေပါဒဖြစ်သော တေဇောကသိဏဈာန်ကို ၀င်စားတော်မူလေသည်၊ ထိုဈာန်မှထ၍ အဘိညာဏ်ဝီထိ ဖြစ်ပေါ်လာသောအခါ အဘိညာဏ်နှင့်ပြိုင်လျက် ကိုယ်တော်မှ မီးအလျှံများ တဟုန်းဟုန်း ထပေါ်ဖြစ်ပွါး၍လာပြီးလျှင် ထိုအဘိညာဏ်ဝီထိ၏ အခြားမဲ့၌ မထေရ်မြတ်သည် ပစ္ဆိမစုတိစိတ် ကျတော်မူကာ ပရိနိဗ္ဗာန် ဝင်စံချုပ်ငြိမ်း ဘုံဇာတ်သိမ်းတော်မူလေသည်။
၄၈၇
အဓိဋ္ဌာန်တော်မူချက်အတိုင်း ကိုယ်တော်သည် အလယ်မှ ထက်ခြမ်းကွဲ၍ တခြမ်းသည် ဤမှာဖက်ကမ်း၌ကျ၍ ကျန်တခြမ်းသည် ထိုမှာဘက်ကမ်း၌ ကျလေ၏။ ထိုအခါ ကမ်းနှစ်ဖက်နေသူ လူများအပေါင်းသည် သည်းစွာ ငိုကြွေးကြလေ၏။ ထိုလူတို့ ငိုကြွေးသောအသံသည် မြေပြိုအံ့သော အသံကဲ့သို့ ဖြစ်လေ၏။ မြတ်စွာဘုရားရှင် ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူသောအခါ ငိုကြွေးသောအသံထက် သနားဖွယ် ကောင်းလှ၏။ လူတို့သည် လေးလတို့ပတ်လုံး ငိုကြွေးကြကုန်လျက် “မြတ်စွာဘုရား၏ သပိတ်သင်္ကန်းတော်ကို ကိုင်ဆောင်သော မထေရ်မြတ် ထင်ရှားရှိနေလတ်သော် မြတ်စွာဘုရား ထင်ရှားရှိတော်မူသော ကာလကဲ့သို့ အကျွန်ုပ်တို့မှာ ဖြစ်ရှိပါသည်၊ ယခုမှ အကျွန်ုပ်တို့ဆရာ မြတ်စွာဘုရားသည် စင်စစ်အမှန် ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူခဲ့လေပြီ”ဟု တတွတ်တွတ် မြည်တမ်းစကား ပြောကြားလှည့်လည်ကာ နေကြရှာလေကုန်သတည်း။
သံဝေဂဂါထာ ပါဠိ,အနက်
ဟာ သံယောဂါ ဝိယောဂန္တာ၊
ဟာ အနိစ္စာဝ သင်္ခတာ။
ဟာ ဥပ္ပန္နာ စ ဘင်္ဂန္တာ၊
ဟာ ဟာ သင်္ခါရဓမ္မတာ။
သံယောဂါ = ဆရာဒကာ မိတ်သဟာနှင့် ဆွေဉာရင်းနှီး သားသမီးက ဇနီးမောင်နှံ ဆက်ဆံကြိုက်ကြုံ ပေါင်းဆုံရခြင်း ဟူသမျှတို့သည်။ ဝိယောဂန္တာ = ဒေသဝေးခြား ရပ်တပါးသို့ ပြောင်းသွားကွေကွင်းရခြင်း, ဘဝခြားကာ ကွဲကွာကွေကွင်းရခြင်း တည်းဟူသော သေကွဲ, ရှင်ကွဲ = ဤနှစ်ကွဲလျှင် မလွဲနိုင်ဘိ အဆုံးရှိကုန်ရကား။ ဟာ.. = သောက, ပရိဒေဝ စရှိထွေထွေ ဒုက္ခပေါင်း ပင်လယ်ဝေ ဟင်..ကြောက်လန့်ဖွယ်တို့ပါပေ။ သင်္ခတာ = ကံ,စိတ်,ဥ,ဟာ ကြောင်းလေးဖြာတို့ ပေါင်းကာပြုပြင် စီရင်အပ်သမျှ သင်္ခတတရားအစုတို့သည်။
၄၈၈
အနိစ္စာဝ = အစိုင်အခဲ အမြဲမတည် အဓွန့်မရှည်ကြကုန်သည် ဖြစ်၍သာလျှင်။ ဟာ.. = သောက, ပရိဒေဝ စရှိထွေထွေ ဒုက္ခပေါင်း ပင်လယ်ဝေ ဟင်..ကြောက်လန့်ဖွယ်တို့ပါပေ။ ဥပ္ပန္နာ စ = ဥပါဒ်မကင်း ဖြစ်ပေါ်ခြင်း ရှိကြသည့် မြင်သမျှအလုံးစုံ သင်္ခါရအဖုံဖုံတို့သည်လည်း။ ဘင်္ဂန္တာ = ပြိုခြင်း ပျက်ခြင်း ချုပ်ပျောက်ခြင်းလျှင် မငြင်းနိုင်ဘိ အဆုံးရှိကုန်ရကား။ ဟာ.. = သောက, ပရိဒေဝ စရှိထွေထွေ ဒုက္ခပေါင်း ပင်လယ်ဝေ ဟင်..ကြောက်လန့်ဖွယ်တို့ပါပေ။ သင်္ခါရဓမ္မတာ = ရုပ်နာမ်ဓမ္မ သင်္ခါရတို့၏ အနိစ္စအခြင်းအရာ, ဒုက္ခအခြင်းအရာ, အနတ္တအခြင်းအရာ သဘောတံထွာ ဓမ္မတာလမ်းရိုးကြီးသည်။ ဟာ.. ဟာ.. = ဒုက္ခသမုဒ် ဝဲဇလုတ်ဝယ် နှစ်မြုပ်စေတတ် အကြောင်းရင်းဧကန် အခြေခံမှန်လတ်သဖြင့် ဆတ်ဆတ်ပုံသေ ဟင်.. ဟင်.. ကြောက်ရွံ့ထိတ်လန့်ဖွယ်ပေတကား..။
ဤကား အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်မြတ် အကြောင်းတည်း။
**********
(၃၁) အရှင်ဥရုဝေလကဿပမထေရ်အကြောင်း
(က) မထေရ်၏ ရှေးဆုတောင်း
ဤမထေရ်အလောင်း သူတော်ကောင်းသည်လည်း ပဒုမုတ္တရမြတ်စွာ လက်ထက်တော်အခါဝယ် ဟံသာဝတီ မင်းနေပြည်တွင် အမျိုးကောင်းအိမ်၌ ပဋိသန္ဓေ တည်ယူနေ၍ အရွယ်သို့ ရောက်လတ်သော် ပဒုမုတ္တရ မြတ်စွာဘုရား၏ တရားစကားကို ကြားနာစဉ် မြတ်စွာဘုရားရှင်က ရဟန်းတော်တပါးကို “ပရိသတ် အခြံအရံ များသောအရာဝယ် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး = ဧတဒဂ်ရာထူး”၌ ထားတော်မူသည်ကို မြင်ရ၍ “ငါသည်လည်း အနာဂတ နောက်ကာလဝယ် ဤရဟန်းနည်းတူ ပရိသတ်အခြံအရံ များသောအရာဝယ် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး = ဧတဒဂ်ဘွဲ့ထူးရသူဖြစ်မှ သင့်တော်မည်”ဟု ကြံစည်ဆင်ခြင်လျက် ခုနစ်ရက်ကြာ ဘုရားအမှူးရှိသော သံဃာအား မဟာဒါနကြီး ပေးလှူပြီးလျှင်
၄၈၉
ခုနစ်ရက်မြောက် ရောက်သောနေ့၌ ထိုဘုရားအမှူးရှိသော သံဃာအား တိစီဝရိက် (=သင်္ကန်းသုံးထည်) တစုံစီ ဆက်ကပ်လှူဒါန်းပြီးနောက် မြတ်စွာဘုရားကို ရိုသေမြတ်နိုး ရှိခိုးဦးညွှတ်၍ ပရိသတ်အခြံအရံ များသောအရာဝယ် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး = ဧတဒဂ်ဘွဲ့ထူးရပုဂ္ဂိုလ်ဖြစ်ရန် ဆုတောင်းပတ္ထနာမှု ပြုလေ၏။
ပဒုမုတ္တရ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ထိုအမျိုးကောင်းသား၏ ဆုတောင်းပတ္ထနာချက် အန္တရာယ်မရှိ ပြည့်စုံမည်ကို သိမြင်တော်မူ၍ “သင်သည် အနာဂတ နောက်ကာလဝယ် ဂေါတမမြတ်စွာ သာသနာ၌ ပရိသတ်အခြံအရံ များကြသော ရဟန်းတို့တွင် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး = ဧတဒဂ်ဘွဲ့ထူးရပုဂ္ဂိုလ် ဖြစ်လိမ့်မည်”ဟု ဗျာဒိတ်စကား မိန့်ကြားတော်မူခဲ့၍ ဖဲကြွတော်မူလေ၏။
ဖုဿမြတ်စွာဘုရားရှင်၏ ညီတော်မင်းသားဘ၀
ထိုအမျိုးကောင်းသားသည် ဗျာဒိတ်ရသော ထိုဘဝဝယ် အသက်ထက်ဆုံး ကုသိုလ်ကောင်းမှုကိုပြု၍ နတ်ပြည် လူ့ပြည်တို့၌ ကျင်လည်ကျက်စားလျက် ဤယခု ဘဒ္ဒကမ္ဘာမှ ပဋိလောမအဆန် ပြန်၍ရေတွက်လျှင် (၉၂)ကိုးဆယ့်နှစ်ကမ္ဘာထက်၌ ပွင့်ထွန်းတော်မူသော ဖုဿမြတ်စွာဘုရားရှင်၏ ဖတူမိကွဲ ညီတော်မင်းသားကြီး ဖြစ်လာလေသည်။ ထိုမင်းသားမှာ အခြား ညီတော်မင်းသား နှစ်ဦးတို့ ရှိကြလေသည်။ (ထိုမင်းသားသုံးဦးတို့ ဖုဿမြတ်စွာဘုရား အမှူးပြုသော သံဃာတော်အား ဝါတွင်းသုံးလ ပစ္စည်းလေးပါးတို့ဖြင့် ပြုစုပူဇော်ခဲ့ကြပုံ အကြောင်းအရာ အကျယ်ကိုကား အောက် မဟာဗုဒ္ဓဝင် ဒုတိယတွဲ စာမျက်နှာ ၆၀၇-မှ စ၍၎င်း, ဤမဟာဗုဒ္ဓဝင် ဆဋ္ဌမတွဲ စာမျက်နှာ ၃၃၆-မှ စ၍၎င်း ပြန်လည်ကြည့်ရှု မှတ်ယူကုန်ရာ၏)။
(ခ) နောက်ဆုံးဘဝ ရဟန်းပြုခြင်း
ထိုမင်းသားညီနောင် သုံးဦးတို့သည် ဝါကျွတ်သောအခါ ဘုရားအမှူးရှိသော သံဃာကို အလွန်မွန်မြတ်သော ပစ္စယပူဇာဖြင့်
၄၉၀
ပူဇော်ကြ၍ အသက်ထက်ဆုံး ကုသိုလ်ကောင်းမှုကို ပြုပြီးလျှင် အပါယ်လေးပါး မလားမရောက်ကြပဲ ဤဘဒ္ဒကမ္ဘာဝယ် အကျွန်ုပ်တို့၏ မြတ်စွာဘုရားရှင် ပွင့်ထွန်းတော်မူသည်မှ ရှေးဦးကပင် (=ပွင့်ထွန်း တော်မမူမီကပင်) ပုဏ္ဏားမျိုး၌ဖြစ်ကြ၍ မိမိတို့အနွယ်အားဖြင့် ညီနောင်သုံးဦး အားလုံးတို့ပင် ကဿပ-ဟူ၍ အမည်ရှိကြလေသည်။ ကဿပ-ညီနောင် သုံးဦးသားတို့သည် အရွယ်သို့ ရောက်ကြလတ်သော် ဗေဒင် သုံးပုံတို့ကို သင်ကြား တတ်မြောက်ကြလေသည်။ ထိုညီနောင် သုံးဦးတို့အနက် နောင်တော်အကြီးမှာ တပည့်လုလင် ပရိသတ်အခြံအရံ ငါးရာ, ညီအလတ်မှာ သုံးရာ, ညီအငယ်မှာ နှစ်ရာ အသီးအသီး ရှိကြလေသည်။
ထိုညီနောင် သုံးဦးလုံးတို့ပင် မိမိတို့၏ ဗေဒင်ကျမ်းများ၌ အနှစ်သာရကို ကြည့်ရှု ဆင်ခြင်ကြသည်ရှိသော် မျက်မှောက်အကျိုးကိုသာ တွေ့မြင်ကြရ၍ တမလွန်အကျိုးကို မတွေ့မြင်ကြရကုန်။ ထို့နောက် ညီနောင်သုံးဦးတို့အနက် နောင်တော်အကြီးဖြစ်သော ကဿပဂိုဏ်းဆရာကြီးသည် မိမိ၏ တပည့်ပရိတ်သတ် အခြံအရံ ငါးရာတို့နှင့် အတူဘကွ ဥရုဝေလတောသို့ သွားရောက်၍ ရသေ့ရဟန်းပြုပြီးလျှင် (နေရာတော်ကို အစွဲပြုကာ) ဥရုဝေလကဿပ ဆရာကြီးဟူ၍ အမည်တွင်လေသည်။ ညီအလတ်ကား ဂင်္ဂါမြစ်ကြီး၏ အကွေ့၌ ထို့အတူ တပည့်ပရိတ်သတ် အခြံအရံ သုံးရာတို့နှင့် အတူတကွ ရသေ့ရဟန်းပြုကာ နေသဖြင့် နဒီကဿပဂိုဏ်းဆရာဟု အမည်တွင်လေသည်။ ညီအငယ်ကား ထို့အတူ တပည့်ပရိတ်သတ် အခြံအရံ နှစ်ရာနှင့် အတူတကွ ဂယာသီသအရပ်၌ ရသေ့ရဟန်းပြုကာ နေသဖြင့် ဂယာကဿပ ဂိုဏ်းဆရာဟု အမည်တွင်လေသည်။
ဤသို့လျှင် ထိုညီနောင်သုံးဦးတို့ ရသေ့ရဟန်းပြုကြ၍ ဥရုဝေလ တောအုပ်စသော ဖော်ပြရာပါ ဌာနအသီးသီးတို့၌ ဂိုဏ်းဆရာကြီးများ ပြုလုပ်ကာ နေထိုင်ကြစဉ်ပင် ရက်ပေါင်းနေ့ပေါင်းများစွာ ကုန်လွန်သောအခါ အကျွန်ုပ်တို့၏ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ပွင့်ထွန်းတော်မူလာ၍ ပဌမဝါကို ဣသိပတန-မိဂဒါဝုန်တော၌
၄၉၁
ဝါကပ်ဆိုတော်မူလျက် ဓမ္မစကြာတရားဦး ဟောတော်မူကာ ပဉ္စဝဂ္ဂီ မထေရ်ငါးဦးတို့ကို ချေချွတ်တော်မူခြင်း, ယသသူဌေးသား အမှူးပြုသော သူငယ်ချင်း (၅၅)ငါးကျိပ်ငါးယောက်တို့ကို ဆုံးမချေချွတ်တော်မူခြင်း အမှုကို ပြုသဖြင့် လူ့ပြည်လောကဝယ် လူသားရဟန္တာ ခြောက်ကျိပ်တို့ ဖြစ်ထွန်းလာ၍ ထိုနှစ် ဝါကျွတ်သောအခါ ရဟန္တာခြောက်ကျိပ်တို့ကို သာသနာပြု စေလွှတ်တော်မူပြီးနောက် ကိုယ်တော်တိုင်ကမူ ဥရုဝေလတောအုပ်ဖက်သို့အသွား လမ်းခရီးအကြားဝယ် ကပ္ပါသိကတောအုပ်၌ ဘဒ္ဒဝဂ္ဂီ နောင်ညီမင်းသား သုံးကျိပ်တို့ကို သေက္ခအရိယာဘုံရောက် ဆုံးမချေချွတ်တော်မူကာ ဧဟိဘိက္ခုရဟန်းချည်း ဖြစ်ကြစေလျက် ဥရုဝေလကဿပ ဂိုဏ်းဆရာ ရသေ့ကြီး၏ မဂ်,ဖိုလ်၏ ဥပနိဿယည်း ရှေးကောင်းမှုပစ္စည်းကို ကြည့်ရှု ဆင်ခြင်တော်မူလတ်သော် “ငါဘုရား ထိုသူတို့ထံ ကြွသွားလျှင် ညီနောင်သုံးဦးတို့ပင် မိမိတို့၏ ပရိသတ် အခြံအရံတို့နှင့်တကွ အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်ကြလိမ့်မည်”ဟု သိတော်မူ၍ အဖော်မပါ ကိုယ်တော်ထီးသာ ဥရုဝေလတောအုပ်သို့ ကြွရောက်၍ အောက်၌ဆိုအပ်ပြီး နည်းအတိုင်း နဂါးမင်းကို ဆုံးမခြင်း- အစရှိသည့် ပြာဋိဟာပေါင်း (၃၅၀၀) သုံးထောင့်ငါးရာတို့ဖြင့် အခြံအရံ တပည့်ပရိသတ် ငါးရာနှင့်တကွသော ဥရုဝေလကဿပ ဂိုဏ်းဆရာကြီးကို ဆုံးမတော်မူ၍ ဧဟိဘိက္ခုရဟန်းချည်း ပြုစေတော်မူလေသည်။ နောင်တော်ကြီး ရဟန်းပြုကြောင်း သိရ၍ ညီတော်နှစ်ဦးတို့လည်း မိမိတို့ပရိသတ်နှင့် အတူတကွ ရဟန်းပြုကြလေသည်။ ထိုသူတို့အားလုံးပင် ဧဟိဘိက္ခုရဟန်းချည်း ဖြစ်ကြလေသည်။ (ဤစာပိုဒ်ပါ အကြောင်းအရာ အကျယ်တို့ကို အောက် မဟာဗုဒ္ဓဝင် ဒုတိယတွဲ စာမျက်နှာ ၅၄၃-၅၇၉-၌ ပြန်လည်ကြည့်ရှု မှတ်ယူကုန်ရာ၏)။
မြတ်စွာဘုရားသည် ထိုရဟန်းတထောင်ကို ခေါ်ဆောင်၍ ဂယာသီသသို့ သွားရောက်ပြီးလျှင် ဂယာသီသကျောက်ဖျာ၌ ထိုင်နေတော်မူလျက် “ဤရဟန်းတို့အား အဘယ်သို့သော တရားဒေသနာသည် သပ္ပါယ ဖြစ်လိမ့်မည်နည်း”ဟု ကြည့်ရှု
၄၉၂
ဆင်ခြင်တော်မူလတ်သော် “ဤသူတို့ကား သာသနာဝန်ထမ်း ရဟန်း မဖြစ်မီကာလက မီးကို လုပ်ကျွေးကြလျက် လှည့်လည်နေထိုင်ခဲ့ကြလေပြီ၊ ဤရဟန်းတို့အား ဘ၀သုံးပါးတို့ကို ရဲရဲပြောင်ပြောင် မီးတောက်လောင်သည့် အိမ်နှင့်တူအောင် ဥပမာပြု၍ တရားပြမှသာ သင့်လျော်လျောက်ပတ်ပေမည် = မီးသမားတို့ကို မီးတရားဟောမှ သင့်လျော်တော့မည်”ဟု သိတော်မူ၍ အာဒိတ္တပရိယာယသုတ်ကို ဟောကြားတော်မူလေ၏။ ဒေသနာနိဂုံး ဆုံးလတ်သောအခါ အားလုံးတို့ပင် အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ဆိုက်ရောက်ကြလေကုန်၏။
မြတ်စွာဘုရားသည် ထိုရဟန္တာပေါင်းတထောင် ခြံရံအပ်လျက် ရှေးအခါက ဗိမ္ဗိသာရမင်းတရားအား ပဋိညာဉ်ဝန်ခံချက် (“ဘုရားဖြစ်ပြီးက ရာဇဂြိုဟ်သို့ ကြွပါမည်-ဟူသော ဝန်ခံချက်) ပေးအပ်ပြီး ဖြစ်ရကား `ရာဇဂြိုဟ်ပြည် ထန်းတောဥယျာဉ်သို့ ကြွတော်မူလေ၏။ ဗိမ္ဗိသာရမင်းကြီးသည် မြတ်စွာဘုရား ကြွရောက်တော်မူလာကြောင်း ကြားသိရ၍ ပုဏ္ဏားသူကြွယ် (=ပုဏ္ဏားသူဌေး)ပေါင်း (၁၂၀၀၀၀) တသိန်းနှစ်သောင်းတို့နှင့် အတူတကွ မြတ်စွာဘုရားထံတော်သို့ သွားရောက်ရှိခိုးလျက် အပြစ်လွတ်ရာအရပ်ဝယ် ထိုင်နေလေ၏။ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ထိုအလုံးစုံသော ပရိသတ်ကို ကြည့်ရှုတော်မူ၍ ထိုလူများအပေါင်းက ဥရုဝေလကဿပအားသာ အထင်ကြီးကြလျက် ရိုသေကျိုးနွံမှု ပြုကြသည်ကို မြင်တော်မူ၍ “ဤသူတို့သည် ငါဘုရားနှင့် ဥရုဝေလကဿပတို့ မည်သူက မြင့်မြတ်သည်ကို အတတ်ထင်ထင် မသိမြင်ကြကုန်၊ အကြံထွေပြား များနေသူတို့မည်သည် တရားဒေသနာကို လက်ခံခြင်းငှါ မတတ်နိုင်ကြကုန်”ဟု ကြံစည်တော်မူပြီးလျှင် အရှင်ဥရုဝေလကဿပ မထေရ်ကို “ချစ်သားကဿပ.. သင့်ဒကာများ၏ အကြံအစည်မှား ဝိတက်များကို သင်ချစ်သားပင် ဖြတ်တောက်လော့”ဟု မိန့်တော်မူကာ မထေရ်မြတ်အား တန်ခိုးဖန်ဆင်းမှု ပြုလုပ်ရန် အမှတ်အချက် ပေးတော်မူလိုက်လေ၏။
၄၉၃
မထေရ်မြတ်သည် မြတ်စွာဘုရား၏ စကားတော်ကို ရိုသေစွာ လက်ခံလျက် နေရာမှထကာ မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို တည်ခြင်းငါးပါးဖြင့် ရှိခိုး၍ ထန်းတဆင့်ခန့် ပမာဏရှိသော ကောင်းကင်သို့ ပျံတက်၍ ဣဒ္ဓိရုပ်တန်ခိုး အမျိုးမျိုးကို ဖန်ဆင်းပြသပြီးလျှင် “မြတ်စွာဘုရား.. ဘုန်းတော်ကြီးသော ရှင်တော်ဘုရားသည် တပည့်တော်၏ဆရာ ဖြစ်ပါသည်၊ တပည့်တော်သည် တပည့်သာဝက ဖြစ်ပါသည်။ မြတ်စွာဘုရား.. ဘုန်းတော်ကြီးသော ရှင်တော်ဘုရားသည် တပည့်တော်၏ဆရာ ဖြစ်ပါသည်၊ တပည့်တော်သည် တပည့်သာဝက ဖြစ်ပါသည်”ဟု လျှောက်ထားကာ သက်ဆင်း၍ မြတ်စွာဘုရားခြေတော်ရင်း၌ ဝပ်စင်းရိုကျိုး ရှိခိုးလေ၏။ ဤနည်းဖြင့် ခုနစ်ကြိမ်မြောက် ရောက်သောအခါ ထန်းခုနစ်ဆင့်ခန့် ပမာဏရှိသော ကောင်းကင်သို့ ပျံတက်၍ တဖန် ဆင်းသက်ပြီးလျှင် ရှေးနည်းအတူ မြတ်စွာဘုရား၏ ခြေတော်တို့ကို ရှိခိုး၍ အပြစ်လွတ်ရာအရပ်၌ ထိုင်နေတော်မူလေ၏။
ထိုအခါမှ လူများအပေါင်းသည် “ဘုရားမြတ်ကား လောက၌ အမြတ်ဆုံးသောရဟန်း ဖြစ်တော်မူပါပေ၏”ဟု ဘုရားရှင်အပေါ်၌ ယုံမှားသံသယ ကင်းရှင်းကြလေ၏။ ထိုအခါ ထိုလူများအပေါင်းအား မြတ်စွာဘုရားသည် တရားဟောတော်မူလေ၏။ ဒေသနာနိဂုံး ဆုံးသောအခါ ဗိမ္ဗိသာရမင်းကြီးဘည် (၁၁၀၀၀၀) တသိန်းတသောင်းသော ပုဏ္ဏားသူကြွယ် (=ပုဏ္ဏားသူဌေး)တို့နှင့် အတူတကွ သောတာပတ္တိဖိုလ်၌ တည်လေ၏။ ပုဏ္ဏား သူဌေးပေါင်း( ၁၀၀၀၀ ) တသောင်းသည်ကား ရတနာသုံးရပ်ကို ဆည်းကပ်သူ = ဥပါသကာအဖြစ်ကို လျှောက်ထား ပြောကြားလေ၏ = သရဏဂုံတည်သူ ဥပါသကာများ ဖြစ်ကြလေ၏ဟု ဆိုလိုသည်။
(ဂ) ဧတဒဂ်ဘွဲ့ထူး ရတော်မူခြင်း
အရှင်ဥရုဝေလကဿပ မထေရ်၏ အခြံအရံဖြစ်သော ထိုရဟန်းပေါင်း (၁၀၀၀) တထောင်တို့သည်လည်း မိမိတို့ အလေ့အလာအတိုင်း
၄၉၄
“ငါတို့အရာ ရဟန်းကိစ္စ အထွတ်အထိပ်သို့ ရောက်လေပြီ၊ အပြင်အပ လှည့်လည်သွားလာနေ၍ အဘယ်မူစအံ့နည်း = အပြင်အပ လှည့်လည်သွားလာနေရန် အလုပ်ကိစ္စ မရှိတော့ပြီ”ဟု ကြံစည် ဆင်ခြင်မိကြကာ အရှင်ဥရုဝေလကဿပ မထေရ်ကိုသာလျှင် ဝန်းရံ၍ လှည့်လည်သွားလာ နေထိုင်ကြကုန်၏။
နောက်တချိန်၌ မြတ်စွာဘုရားသည် ဇေတဝန် ကျောင်းတော်ဝယ် သီတင်းသုံး နေထိုင်တော်မူစဉ် အရိယသံဃာတို့ အလယ်၌ အရှင်ဥရုဝေလကဿပ မထေရ်သူမြတ်ကို-
“ဧတဒဂ္ဂံ ဘိက္ခဝေ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ မဟာပရိသာနံ ယဒိဒံ ဥရုဝေလကဿပေါ = ရဟန်းတို့.. များသော ပရိသတ်အခြံအရံရှိကြသည့် ငါဘုရား၏ တပည့်သာဝက ရဟန်းတို့တွင် ဥရုဝေလကဿပသည် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး ဖြစ်ပေ၏”-
ဟု ချီးကျူး မိန့်မြွက်တော်မူကာ “မဟာပရိသ = တပည့်ပရိသတ်များသော အရာ”ဝယ် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး = ဧတဒဂ်ရာထူး၌ ထားတော်မူလေ၏။
(ဤ၌။ ။အခြားသော မထေရ်တို့မှာ တရံတခါ အခြံအရံ ပရိသတ် ပေါများ၍ တရံတခါ အခြံအရံ တပည့်ပရိသတ် နည်းပါးလေသည်၊ ဤအရှင် ဥရုဝေလကဿပ မထေရ်၏ အဖို့မှာမူ ညီတော်ရဟန်းနှစ်ပါး (နဒီကဿပမထေရ်, ဂယာကဿပမထေရ်)တို့နှင့်တကွ ရဟန်းပေါင်းတထောင် အမြဲ အခြံအရံဖြစ်ရှိ၍ နေ၏၊ ထိုရဟန်းတထောင်တို့အနက်မှ တပါးတပါးလျှင် တပည့်တပါးတပါး ရှင်ရဟန်း ပြုပေးလျှင် တပည့်ရဟန်း နှစ်ထောင်တို့ ဖြစ်နိုင်ကုန်၏၊ တပါးတပါးလျှင် တပည့် နှစ်ပါးနှစ်ပါး ရှင်ရဟန်းပြုပေးလျှင် တပည့်ရဟန်းပေါင်း (၃၀၀၀) သုံးထောင်တို့ ဖြစ်နိုင်ကုန်၏၊ ထို့ကြောင့် အရှင်ဥရုဝေလကဿပ မထေရ်သည် တပည့်ပရိသတ် အခြံအရံများကြသော ရဟန်းတို့တွင် အသာဆုံး မြတ်ဆုံး ဖြစ်တော်မူလေသည်။ အံ ဋ္ဌ ၁၊ စာမျက်နှာ ၂၃၁-မှ)။
ဤကား ဥရုဝေလကဿပမထေရ် အကြောင်းတည်း။
၄၉၅
(၃၂) အရှင်ကာဠုဒါယီမထေရ်အကြောင်း
(က) မထေရ်မြတ်၏ ရှေးဆုတောင်း
ဤမထေရ်မြတ်အလောင်း သူတော်ကောင်းသည်လည်း ပဒုမုတ္တရမြတ်စွာ လက်ထက်တော်အခါဝယ် ဟံသာဝတီ မင်းနေပြည်တွင် အမျိုးကောင်းအိမ်၌ ဖြစ်ခဲ့၍ ပဒုမုတ္တရ မြတ်စွာဘုရား၏ တရားစကားကို ကြားနာစဉ် မြတ်စွာဘုရားရှင်က ရဟန်းတော်တပါးကို “မြတ်စွာဘုရာအား မဖူးမြော်ရသေးမီကပင် ဆွေတော်မျိုးတော်တို့ကို သဒ္ဓါရွှန်းစို ကြည်ညိုနှင့်ကြစေသော အရာဝယ် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး = ဧတဒဂ်ရာထူး”၌ ထားတော်မူသည်ကို မြင်ရ၍ အဓိကာရ (=အထိကရ) ကောင်းမှုကုသိုလ်ကို ပြုပြီးလျှင် ထိုရာထူး = ဌာနန္တရကို ရရှိရန် ဆုတောင်းပတ္ထနာမှု ပြုလေသည်။ ပဒုမုတ္တရ မြတ်စွာဘုရားရှင်ကလည်း ဗျာဒိတ်စကား မိန့်ကြားတော်မူလေသည်။
(ခ) နောက်ဆုံးဘဝ ရဟန်းပြုခြင်း
ထိုအမျိုးကောင်းသားသည် အသက်ထက်ဆုံး ကုသိုလ်ကောင်းမှုကိုပြု၍ ထိုဘဝမှ စုတေလတ်သော် အပါယ်လေးပါး မလားမရောက်ရပဲ နတ်ပြည် လူ့ပြည်တို့၌ ကျင်လည်ကျက်စားလျက် အကျွန်ုပ်တို့၏ မြတ်စွာဘုရားအလောင်းတော် မယ်တော်ဝမ်း၌ ပဋိသန္ဓေ တည်နေသောနေ့မှာပင် ကပိလဝတ်ပြည်ဝယ် အမတ်တဦး၏အိမ်၌ ပဋ္ဋိသန္ဓေ ယူနေလေ၏။ ဖွားမြင်သောနေ့၌ ဘုရားအလောင်းတော်နှင့် တနေ့တည်းမှာပင် ဖွားမြင်လေရကား ထိုနေ့မှာပင် ထိုသူငယ်ကို မိဖတို့က ဘွဲ့ဖြူအဝတ်အနှီး၌ လျောင်းစေ၍ အလောင်းတော်သူမြတ်ကို ပြုစုလုပ်ကျွေးရန်အလို့ငှါ သုဒ္ဓေါဒနမင်းကြီးထံသို့ ပို့သ ဆောက်နှင်းကြလေကုန်၏။
ကာဠုဒါယီဟု အမည်မှည့်ခြင်း
ထို့နောက် ထိုသူငယ်ကို အမည်မှည့်သောနေ့၌ “တမြို့လုံး ဘုရားအလောင်းတော် ဖွားမြင်သဖြင့် စိတ်တက်ကြွအားရမ်း ဝမ်းမြောက်နေသော နေ့ဝယ် ဖွားမြင်သူဖြစ်သောကြောင့်”
၄၉၆
ဥဒါယီဟူ၍ အမည်မှည့်ခေါ်ကြကုန်၏၊ ကိုယ်ရောင်အသွေး အနည်းငယ် မည်းနက်သောကြောင့် ကာဠ (အမည်းဟော)သဒ္ဒါနှင့် တွဲဖက်ပြီးလျှင် “ကာဠုဒါယီသူငယ်”ဟူ၍ အမည်ထင်ရှား ဖြစ်ပွါးလေသည်။ ထိုကာဠုဒါယီ သူငယ်သည် ဘုရားအလောင်းတော်နှင့် အတူတကွ ကပိလဝတ် ရွှေနန်းတော်မှာပင် မင်းသားသူငယ်တို့၏ ပြုံးရွှင်ပျော်ပါး ကစားခြင်းမျိုးကို ကစားလျက် ကြီးပြင်းခြင်းသို့ ရောက်ရှိခဲ့လေသည်။
နောက်အဖို့ဝယ် ဘုရားအလောင်းတော်သည် တောထွက်၍ ဒုက္ကရစရိယာ ခြောက်နှစ်ကျင့်သုံးလျက် ဘုရားဖြစ်တော်မူပြီးနောက် ဓမ္မစကြာတရားဦး ဟောတော်မူပြီးလျှင် သတ္တလောကကို ချီးမြှောက်မှု ပြုတော်မူလျက် ရာဇဂြိုဟ်ပြည်ကို အမှီဂေါစရဂါမ် ပြုတော်မူ၍ နေတော်မူဆဲဖြစ်၏။ (ထိုအချိန်ကား ဘုရားဖြစ်သည့် မဟာသက္ကရာဇ် ၁၀၃-ခုနှစ် ပြာသိုလပြည့်ကျော် ဆောင်းရာသီကာလ ဖြစ်လေသည်)။ ထိုအခါ ဘုရားခမည်းတော် သုဒ္ဓေါဒနမင်းကြီးသည် သားတော်ဘုရား ရာဇဂြိုဟ်ပြည် ဝေဠုဝန်ကျောင်းတိုက်၌ နေတော်မူကြောင်း သတင်းကောင်းစကား ကြားသိရ၍ “ငါ၏ သားတော်ဘုရားကို ဤကပိလ၀တ်နေပြည် တော်ရောက်အောင် ပင့်ဆောင်ခဲ့ရမည်”ဟု မိန့်တော်မူကာ အမတ်တယောက်ကို အခြံအရံ မင်းချင်းယောက်ျားတထောင်နှင့် အတူတကွ စေလွှတ်လိုက်လေ၏။ ထိုအမတ်သည် ယူဇနာခြောက်ဆယ် ဝေးကွာသောခရီးကို သွားရောက်၍ မြတ်စွာဘုရားရှင် ပရိသတ်လေးပါးအလယ်၌ ထိုင်နေတော်မူကာ တရားဟောနေတော်မူသော အချိန်၌ ဝေဠုဝန်ကျောင်းတိုက်တွင်းသို့ ရောက်ရှိဝင်မိလေ၏။ ထိုအမတ်သည် “ငါတို့မင်းကြီး စေခိုင်းလိုက်သည့် သတင်းစကားကို လျှောက်ထားရန် ရှိစေဦး (ငါ တရားနာဦးအံ့)”ဟု ကြံစည်၍ ပရိသတ်အစွန်အဖျား၌ ရပ်တည်ကာ မြတ်စွာဘုရား၏ တရားတော်ကို ကြားနာရ၍ ရပ်တည်ရင်းပင် အခြွေအရံ မင်းချင်းယောက်ျား တထောင်တို့နှင့် အတူတကွ အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်ရှိလေ၏။ ထိုအခါ ထိုသူတို့အား မြတ်စွာဘုရားသည်
၄၉၇
“ဧထ ဘိက္ခဝေါ = ရဟန်းတို့.. လာကြလော့”ဟု မိန့်မြွက်၍ လက်ျာလက်တော်ကို ဆန့်တန်းတော်မူလေ၏။ ထိုခဏမှာပင် ထိုသူအားလုံးတို့ မင်းမှုထမ်းအသွင်ပျောက်ကာ ဣဒ္ဓိမယပရိက္ခရာတို့ကို ဆင်မြန်းဝတ်ရုံ ဆောင်ယူကြကုန်လျက် ဝါတော်ခြောက်ဆယ် (=သက်တော်ရှစ်ဆယ်)ရှိသည့် မထေရ်ကြီးများကဲ့သို့ ကြီးမားသော ဣန္ဒြေရှင် ရဟန်းတော်ကြီးများ ဖြစ်သွားကြလေကုန်၏။
“အရိယာပုဂ္ဂိုလ်တို့မည်သည် အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်သောအခါမှစ၍ လောကီကိစ္စ အဝဝကို လျစ်လျူရှုကြကုန်မြဲ ဓမ္မတာ” ဖြစ်ရကား ထိုရဟန်းတထောင်တို့သည် ခမည်းတော် သုဒ္ဓေါဒနမင်းကြီး မှာကြား စေလွှတ်လိုက်သည့် သတင်းစကားကို မြတ်စွာဘုရားအား မလျှောက်ထားကြတော့ပဲ ဖလသမာပတ် ချမ်းသာဖြင့်သာ နေတော်မူကြလေကုန်၏။
ခမည်းတော် သုဒ္ဓေါဒနမင်းကြီးသည် “သွားသောအမတ်လည်း ပြန်မလာ၊ သတင်းစကားကိုလည်း မကြားရ”ဟု မချင့်မရဲ ဖြစ်ရှိတော်မူကာ အခြား အမတ်တယောက်ကို “လာလော့ ချစ်သား.. သင် သွားပါဦးလော့”ဟု မိန့်တော်မူကာ ရှေးနည်းအတူပင် မင်းချင်းယောက်ျား တထောင်တို့နှင့် အတူတကွ ဒုတိယအကြိမ် စေလွှတ်တော်မူလိုက်ပြန်လေ၏။ ထိုအမတ်သည်လည်း မြတ်စွာဘုရားရှင် ထံတော်မှောက်သို့ သွားရောက်၍ ရှေး(ပဌမ)အမတ်နည်းတူပင်လျှင် တရားနာရ၍ ပရိသတ်အခြံအရံ မင်းချင်းယောက်ျား တထောင်တို့နှင့် အတူတကွ အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်ရှိကာ ဆိတ်ဆိတ်သာလျှင် ဖြစ်ပြန်လေ၏။ ဤသို့လျှင် ဆက်ကာ ဆက်ကာ အမတ်ကိုးယောက်တို့နှင့် အတူတကွ မင်းချင်းယောက်ျား (၉၀၀၀) ကိုးထောင်တို့ကို စေလွှက်ပါသော်လည်း ထိုသူအားလုံးတို့ပင် မိမိတို့ ရဟန်းကိစ္စကို ပြီးစေကြကာ (အားလုံးပင် ရဟန္တာဖြစ်ကြကာ) သတင်းစကား မပြန်မကြား ဆိတ်ဆိတ်သာလျှင် နေကြကုန်၏။
၄၉၈
ကာဠုဒါယီအမတ်ကို စေလွှတ်ခြင်း
ထို့နောက် ခမည်းတော် သုဒ္ဓေါဒနမင်းကြီး ကြံစည်စဉ်းစားမိသည်မှာ- “ဤမျှသော အမတ်ကိုးယောက်တို့နှင့်တကွ မင်းချင်းယောက်ျား ကိုးထောင်တို့သည် ငါ့အပေါ်မှာ မေတ္တာဖြင့် ချစ်ခင်ခြင်း အလျှင်းမရှိကြသောကြောင့် မြတ်စွာဘုရားအား ဤငါတို့ ကပိလ၀တ်နေပြည်တော်သို့ ကြွရောက်တော်မူရန် တစုံတရာကိုမျှ မလျှောက်ထားကြချေ၊ အခြားသော အမတ်များ သွားရောက်ကြသော်လည်း မြတ်စွာဘုရားကို ပင့်ဆောင်နိုင်ကြမည် မဟုတ်ကုန်။ ငါ့သား ဥဒါယီကား မြတ်စွာဘုရားနှင့် အရွယ်တူ ဖွားဖက်တော်ဖြစ်သည့်ပြင် ငယ်စဉ်က အတူတကွ မြေမှုန့်ကစားဖက် သူငယ်ချင်းဖြစ်ရုံမျှမက ငါ့အပေါ်မှာလည်း မေတ္တာချစ်ခင် အကျွမ်းဝင်သူတယောက် ဖြစ်လေသည်”ဟု ကြံစည် ဆင်ခြင်တော်မူမိ၍ ကာဠုဒါယီအမတ်ကို ခေါ်စေတော်မူပြီးလျှင် “ချစ်သား.. သင်ချစ်သားသည် မင်းချင်းယောက်ျား ဗိုလ်ပါတထောင် ခြံရံလျက် သွားရောက်ကာ မြတ်စွာဘုရားကို ပင့်ဆောင်ခဲ့လော့”ဟု မိန့်တော်မူလေ၏။
ဖွားဖက်တော် ကာဠုဒါယီအမတ်သည် “သမ္မုတိနတ် အရှင်မင်းမြတ်.. ရှေးဦးစွာ သွားကြသော မင်းချင်းယောက်ျား အမတ်များကဲ့သို့ အကျွန်ုပ်သည်လည်း ရှင်ရဟန်းပြုခွင့် ရပါမူ မြတ်စွာဘုရားကို ပင့်ဆောင်ခဲ့ပါမည်”ဟု လျှောက်ထားလေ၏။ ထိုအခါ သုဒ္ဓေါဒနမင်းကြီးက “ချစ်သား.. သင်ချစ်သား အလိုရှိရာ တစုံတရာအမှုကို ပြုပြီးလျှင် ငါ့သားတော်ဘုရားကိုသာ ဖူးမြင်ရအောင် ကြံဆောင်ကြိုးကုတ် အားထုတ်ပါလော့”ဟု ကျယ်ပြန့်စွာ ခွင့်လွှတ်စကား မိန့်ကြားတော်မူလေလျှင် ကာဠုဒါယီအမတ်သည် “ကောင်းပါပြီ အရှင်မင်းမြတ်..”ဟု မင်းကြီး၏ သတင်းစကားကို ယူဆောင်ခဲ့ကာ မင်းချင်းယောက်ျား ဗိုလ်ပါတထောင် ခြံရံအပ်လျက် ရာဇဂြိုဟ်ပြည်သို့ သွားရောက်ပြီးလျှင် မြတ်စွာဘုရား တရားဟောတော်မူချိန်၌ ပရိသတ် အစွန်အဖျားက ရပ်တည်ကာ တရားတော်ကို ကြားနာရ၍ အခြံအရံ
၄၉၉
မင်းချင်းယောက်ျား ဗိုလ်ပါတထောင် တို့နှင့်တကွ အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်ရှိပြီးနောက် ဧဟိဘိက္ခု ရဟန်းအဖြစ်၌ တည်လေ၏။
ထို့နောက် ကာဠုဒါယီမထေရ်မြတ်သည် “ဤအချိန်ကား ဆောင်း ကာလဖြစ်၍ မြတ်စွာဘုရား၏ အဖို့ရာ ကပိလဝတ်ပြည်တော်သို့ ကြွရောက်ရန် အခါမတန်သေး = အလွန်အေးသေး၏။ နွေဦးပေါက်အခါ တောအုပ်တို့ ကောင်းစွာ ပွင့်လတ်ကုန်မှ မြေတဝှန်းလည်း စိမ်းလန်းသာရွှင် မြက်သစ်ပင်တို့ဖြင့် ရှုချင်ဘနန်း ဖုံးလွှမ်းအပ်ကာမှ နေပြည်တော်သို့ ကြွရောက်ရန် အချိန်တန်ပေလိမ့်မည်”ဟု ကြံစည် ဆင်ခြင်တော်မူလျက် နွေဦးပေါက်အခါကို စောင့်ဆိုင်းနေတော်မူခဲ့ရာ တပေါင်းလပြည့်သို့ တိုင်လတ်သော် ကြွတော်မူရန် အခါတန်ကြောင်း ကောင်းစွာရိပ်မိ သိရှိတော်မူရကား (အောက် မဟာဗုဒ္ဓဝင် တတိယတွဲ စာမျက်နှာ ၃ဝ-မှစ၍ လာသောအတိုင်း) ဂါထာခြောက်ဆယ်တို့ဖြင့် ဘုရားကိုယ်တော်မြတ် ကပိလ၀တ်နေပြည်တော်သို့ ကြွရောက်တော်မူရန် လမ်းခရီး၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးများကို ချီးမွမ်း လျှောက်ထားလေ၏။ (အောက် မဟာဗုဒ္ဓဝင် တတိယတွဲ စာမျက်နှာ ၃၀-သို့ ပြန်လည် ကြည့်ရှုပါကုန်)။
မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် “ဥဒါယီကား လမ်းခရီး၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးကို အထူးချီးမွမ်း လျှောက်ထား၏၊ ဤအချိန်ကား ကပိလဝတ်နေပြည်တော်သို့ သွားရောက်ရန် အချိန်ဖြစ်သည်”ဟု ကြံစည် ဆင်ခြင်တော်မူကာ ရဟန္တာပေါင်း ထေရ်နှစ်သောင်း ခြံရံအပ်လျက် မဆောမလျင် ကြွမြန်းခြင်းဖြင့် အတုရိတဒေသစာရီ ထွက်ချီ ကြွမြန်းတော်မူလေ၏။
အရှင်ကာဠုဒါယီ မထေရ်သူမြတ်သည် မြတ်စွာဘုရား ခရီးဒေသစာရီ ထွက်ကြွတော်မူသည်ကို သိရှိတော်မူကာ “ခမည်းတော် သုဒ္ဓေါဒနမင်းကြီးအား အသိပေးမှ သင့်တော်မည်”ဟု ကြံစည်ဆင်ခြင်၍ ကောင်းကင်သို့ ပျံတက်ကာ သုဒ္ဓေါဒနမင်းကြီး၏ ရွှေနန်းတော်၌ ထင်ရှားပေါ်တော်မူလေ၏။ မင်းကြီးသည် မထေရ်မြတ်ကို မြင်ရလျှင်ပင် ဝမ်းမြောက်သောစိတ်ရှိလျက်
၅၀၀
သူမြတ်တို့နှင့်သာ ထိုက်တန်သော ရာဇပလ္လင်၌ ထိုင်နေစေပြီးလျှင် မိမိအတွက် စီမံအပ်သော ဆွမ်း, ဆွမ်းဟင်းများ သပိတ်အပြည့်ထည့်၍ မထေရ်မြတ်အား ဆက်ကပ်လေ၏။ အရှင်ကာဠုဒါယီ မထေရ်မြတ်က ဆွမ်းရတော်မူသောအခါ ထ၍ ကြွအံ့သော အခြင်းအရာကို ပြလေလျှင် သုဒ္ဓေါဒနမင်းကြီးသည် “ဤနေရာမှာပင် ထိုင်၍ ဘုဉ်းပေးပါလော့ ချစ်သား..”ဟု လျှောက်ထားလေ၏။ မထေရ်မြတ်က “မြတ်သောမင်းကြီး.. မြတ်စွာဘုရားရှင် အထံတော်သို့ရောက်မှ စားပါတော့အံ့”ဟု မိန့်ဆိုလေလျှင် သုဒ္ဓေါဒနမင်းကြီးသည် “ချစ်သား.. ယခုအခါ မြတ်စွာဘုရားသည် အဘယ်မှာနည်း”ဟု မေးလျှောက်လေ၏။ မထေရ်မြတ်က “မြတ်သောမင်းကြီး.. မြတ်စွာဘုရားသည် ယခုအခါ ရဟန္တာပေါင်း နှစ်သောင်း ခြံရံအပ်လျက် ဒါယကာမင်းကြီးတို့ကို တွေ့မြင်ရန် ခရီးဒေသစာရီ ထွက်ချီတော်မူလာပြီ”ဟု မိန့်ဆိုလေလျှင် သုဒ္ဓေါဒနမင်းကြီးသည် “ချစ်သား.. သင်ချစ်သားတို့သည် ယခု လှူကပ်အပ်သော ဆွမ်းကို ဤရွှေနန်းတော်၌ပင် ဘုဉ်းပေးတော်မူ၍ သားတော်ဘုရား ဤကပိလဝတ် နေပြည်တော်သို့ ရောက်ဆိုက်တော်မူသည်တိုင်အောင် သားတော်ဘုရားအတွက် ရွှေနန်းတော်မှပင် ဆွမ်းဘောဇဉ်ကို ယူဆောင် ဆက်ကပ်တော်မူပါကုန်”ဟူ၍ တောင်းပန် လျှောက်ထားလေ၏။
မထေရ်မြတ်သည် ဆွမ်းဘုဉ်းပေးခြင်းကိစ္စကို ပြုပြီးလတ်သော် မြတ်စွာဘုရားအတွက် ဆောင်ယူ ဆက်ကပ်လာသော ဆွမ်းကို ခံယူပြီးနောက် တရားစကား ဟောကြားပြီးလျှင် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို မဖူးမြင်သေးမီကပင် သုဒ္ဓေါဒနမင်းကြီး၏ ရွှေနန်းတော်နေ ဆွေတော်, မျိုးတော်, မှူးတော်, မတ်တော်- အစရှိသော သူအားလုံးကို မြတ်စွာဘုရားရှင်၌ သဒ္ဓါရွှန်းစို ကြည်ညိုစေလျက် သူခပ်သိမ်းတို့ ကြည့်နေစဉ်ပင် သပိတ်ကို ကောင်းကင်၌ ပစ်လွှင့်လိုက်၍ ကိုယ်တိုင်လည်း ကောင်းကင်သို့ ပျံတက်ကာ ဆွမ်းတော်ကို ယူဆောင်ခဲ့၍ မြတ်စွာဘုရား၏ လက်တော်၌ ဆက်ကပ်လေ၏။ မြတ်စွာဘုရားသည် ထိုဆွမ်းကို ဘုဉ်းပေး သုံးဆောင်တော်မူ၏။
၅၀၁
မထေရ်မြတ်သည် ယူဇနာခြောက်ဆယ်ရှိသော ခရီးကို တနေ့လျှင် တယူဇနာကျ အတုရိတ ဒေသစာရီ ကြွချီတော်မူသော မြတ်စွာဘုရားအား နေ့တိုင်းနေ့တိုင်း ခမည်းတော် သုဒ္ဓေါဒနမင်းကြီး၏ ရွှေနန်းတော်မှ ဆွမ်းကို ယူဆောင်၍ ဆက်ကပ်လေ၏။ (ဤကား ဧတဒဂ်ရရန် ပစ္စုပ္ပန်အကြောင်းဝတ္ထုတည်း)။
(ဂ) ဧတဒဂ်ဘွဲ့ထူး ရတော်မူခြင်း
ထို့နောက်တချိန်ဝယ် မြတ်စွာဘုရားသည် အရိယသံဃာတော်တို့ အလယ်၌ “ကာဠုဒါယီ ဤရဟန်းသည် ငါ့ခမည်းတော် သုဒ္ဓေါဒနမင်းကြီး၏ ရွှေနန်းတော်နေ ဆွေတော်မျိုးတော် အားလုံးကို သဒ္ဓါရွှန်းစို ကြည်ညိုစေသူ ဖြစ်သည်”ဟု ဆင်ခြင်တော်မူ၍ အရှင်ကာဠုဒါယီ မထေရ်မြတ်ကို-
“ဧတဒဂ္ဂံ ဘိက္ခဝေ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ ကုလပ္ပသာဒကာနံ ယဒိဒံ ကာဠုဒါယီ = ရဟန်းတို့.. ဆွေတော်မျိုးတော်တို့အား ငါဘုရား၌ သက်ဝင်ကြည်ညိုခြင်းကို ဖြစ်စေကြသော ငါဘုရား၏ တပည့်သာဝက ရဟန်းတို့အနက် ကာဠုဒါယီရဟန်းသည် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး ဖြစ်ပေ၏”—
ဟု ချီးကျူး မိန့်မြွက်တော်မူကာ “ကုလပ္ပသာဒက = ဆွေတော်မျိုးတော်တို့အား သဒ္ဓါတရား ဖြစ်ပွါးစေသော အရာ”ဝယ် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး = ဧတဒဂ်ရာထူး၌ ထားတော်မူလေ၏။
ဤကား အရှင်ကာဠုဒါယီမထေရ် အကြောင်းတည်း။
**********
(၃၃) အရှင်ဗာကုလမထေရ်အကြောင်း
(က) မထေရ်မြတ်၏ ရှေးဆုတောင်း
ဤအရှင်ဗာကုလ မထေရ်အလောင်း သူတော်ကောင်းသည် ရှေးလွန်လေပြီးသောအခါ တသင်္ချေနှင့် ကမ္ဘာတသိန်းထက်၌ အနောမဒဿီ မြတ်စွာဘုရားရှင် ပွင့်ထွန်းတော်မမူမီ ရှေးဦးကပင်
၅၀၂
ပုဏ္ဏားမျိုး၌ ပဋိသန္ဓေ ယူနေဖြစ်ပွါး၍ အရွယ်သို့ ရောက်လတ်သော် ဗေဒင်သုံးရပ် သင်ကြားတတ်မြောက်ပြီးလျှင် ထိုဗေဒင်ကျမ်းများ၌ အနှစ်သာရကို မတွေ့မမြင်ရကား “ငါသည် တမလွန်လောက ကောင်းကျိုးကို ရှာကြံပေတော့အံ့”ဟု ကြံစည် ဆင်ခြင်မိ၍ တောင်ခြေတခုဝယ် “ရသေ့ရဟန်း ပြုလုပ်ပြီးကာ အဘိညာဏ်ငါးရပ် သမာပတ်ရှစ်ပါးတို့ကို ရရှိလျက် ဈာန်ကို ဝင်စားမွေ့လျော်မှုဖြင့် အချိန်ကို ကုန်လွန်စေလေ၏။
ထိုအခါ အနောမဒဿီ ဘုရားအလောင်းတော်သည် သဗ္ဗညုတ ရွှေဉာဏ်တော်ကို ရရှိကာ လူသုံးပါး၌ ဘုရားစင်စစ် ဖြစ်တော်မူ၍ အရိယာ သံဃာအပေါင်း ခြံရံလျက် ဒေသစာရီ ကြွချီလှည့်လည်တော်မူလေ၏။ အရှင်ဗာကုလအလောင်း ရသေ့သည် “လောကဝယ် ဘုရား, တရား, သံဃာ ရတနာသုံးပါး ထင်ရှားပွင့်ထွန်းလာပြီ”ဟူသော သတင်းစကားကို ကြားသိရ၍ အနောမဒဿီ မြတ်စွာဘုရားရှင် အထံတော်သို့ သွားရောက်ကာ တရားတော်ကို နာကြားရလေလျှင် တရားဒေသနာအဆုံး၌ သရဏဂုံသုံးပါးကို ခံယူဆောက်တည်သူ ဖြစ်ပါသော်လည်း မိမိ၏တောင်ခြေ သင်္ခမ်းကျောင်းကို မစွန့်နိုင်သဖြင့် ထိုတောင်ခြေသင်္ခမ်းကျောင်း၌ပင် ရသေ့ရဟန်းအဖြစ်ဖြင့် နေထိုင်လေ၏။ အခါမပြတ်လည်း ဘုရားဖူးရန် သွားရောက်၍ တရားတော်ကို နာကြားလေ၏။
တနေ့သ၌ အနောမဒဿီ မြတ်စွာဘုရားရှင် ကိုယ်တော်မှာ လေနာရောဂါ ဖြစ်ပွါးလာလေ၏။ ရသေ့သည် ဘုရားဖူးရန် လာလတ်သည်တွင် “မြတ်စွာဘုရားရှင် မမာမကျန်းဖြစ်နေသည်”ဟူသော သတင်းစကားကို ကြားသိရ၍ “အရှင်ဘုရား.. အဘယ်ရောဂါ အနာပါနည်းဘုရား”ဟု မေးလျှောက်လေ၏။ “ဝမ်းလေနာတည်း”ဟု ဖြေဆိုပြန်ကြားအပ်လေသော် ရသေ့သည် “ဤအခါကား ငါ့အဖို့ရာ ကောင်းမှုပြုရန် အခါကောင်းတည်း”ဟု ကြံစည် အောက်မေ့ကာ တောင်ခြေသို့ သွားရောက်၍ အထူးထူးသော ဆေးတို့ကို ဖော်စပ်ပြီးလျှင် “ဤဆေးကို မြတ်စွာဘုရားအား ဆက်ကပ်တော်မူကြပါဘုရား”ဟု အလုပ်အကျွေး
၅၀၃
မထေရ်လက်သို့ ဆက်ကပ် အပ်နှင်းခဲ့လေ၏။ ထိုဆေးကို သုံးဆောင်တော်မူလိုက်သည်နှင့် တပြိုင်နက် မြတ်စွာဘုရားကိုယ်၌ စွဲကပ်သော ဝမ်းလေနာသည် အပြီးတိုင် ငြိမ်းစဲ ပျောက်ကင်းလေ၏။
ရသေ့သည် မြတ်စွာဘုရားရှင် ကျန်းမာတော်မူသောအခါ၌ ဘုရားရှင်ထံတော်မှောက်သို့ သွားရောက်ပြီးလျှင် “မြတ်စွာဘုရား.. တပည့်တော်၏ဆေးဖြင့် မြတ်စွာဘုရား၏ ကျန်းမာတော်မူခြင်းသည် ဖြစ်ခဲ့ပါပြီ၊ ထိုကောင်းမှု၏ အကျိုးဆက်ကြောင့် ဖြစ်လေရာရာ သံသရာဘဝ၌ တပည့်တော်၏ ကိုယ်ခန္ဓာဝယ် နွားနို့တကြိမ်ညှစ် ကာလမျှလည်း အနာရောဂါ မဖြစ်ပါစေသား”ဟု ဆုတောင်းစကား လျှောက်ထားလေ၏။ ဤသည်ကား အရှင်ဗာကုလအလောင်း သူတော်ကောင်း၏ ထိုဘဝ၌ ပြုအပ်သော ကောင်းမှုအထူး ဖြစ်ပေသည်။
အနာကင်းသောအရာ ဧတဒဂ်ဆုတောင်းခြင်း
ထိုအရှင်ဗာကုလအလောင်း သူတော်ကောင်းသည် ထိုဘဝမှ စုတေလတ်သော် ဗြဟ္မာ့ပြည်၌ဖြစ်၍ တသင်္ချေရှည်လျားစွာ အခါကာလပတ်လုံး နတ်ပြည် လူ့ပြည်တို့၌ ကျင်လည် ကျက်စားလျက် ပဒုမုတ္တရ မြတ်စွာဘုရားရှင် လက်ထက်တော်အခါဝယ် ဟံသာဝတီ မင်းနေပြည်၌ အမျိုးကောင်းသား ဖြစ်လတ်၍ မြတ်စွာဘုရားရှင်က ရဟန်းတော်တပါးကို အနာကင်းသောအရာဝယ် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး = ဧတဒဂ် ရာထူး၌ ထားတော်မူသည်ကို တွေ့မြင်ရ၍ အဓိကာရကောင်းမှု (ရှေးဖော်ပြရာပါ မဟာသာဝက အလောင်းလျာကြီးများနည်းတူ) ပြုလုပ်၍ ထိုအနာကင်းသော အရာဝယ် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး = အပ္ပါဗာဓ ဧတဒဂ်ရာထူးကို ဆုတောင်းပတ္ထနာမှု ပြုလေ၏။ မြတ်စွာဘုရားရုင်ကလည်း ဗျာဒိတ်စကား မိန့်ကြားတော်မူလေ၏။
၅၀၄
တဖန် ရသေ့ဘဝ ဆေးကုသခြင်း
ထိုအမျိုးကောင်းသားသည် အသက်ထက်ဆုံး ကုသိုလ်ကောင်းမှုကို ပြု၍ နတ်ပြည် လူ့ပြည်တို့၌ ကျင်လည်ကျက်စားလျက် (ဤကမ္ဘာမှအထက် ကိုးဆယ့်တကမ္ဘာထက်ဝယ်) ဝိပဿီမြတ်စွာဘုရားရှင် ပွင့်ထွန်းတော်မမူမီ ရှေးဦးကပင် ဗန္ဓုမတီမြို့ဝယ် ပုဏ္ဏားမျိုး၌ ဖြစ်လတ်၍ ရှေးနည်းအတူပင် ရသေ့ရဟန်း ပြုလုပ်ကာ ဈာန်ရပုဂ္ဂိုလ်ဖြစ်လျက် တောင်ခြေ၌ ချမ်းသာစွာ နေထိုင်လေ၏။
ဝိပဿီမြတ်စွာဘုရား အလောင်းတော်သည်လည်း သဗ္ဗညုတ ရွှေဉာဏ်တော်ကို ရရှိကာ လူသုံးပါး၌ ဘုရားစင်စစ် ဖြစ်တော်မူ၍ ရဟန်းသံဃာတော်ပေါင်း (၆,၈ဝဝ,ဝဝဝ) ခြောက်သန်းရှစ်သိန်း ခြံရံလျက် ဗန္ဓုမတီ မင်းနေပြည်ကို အမှီပြုကာ ခမည်းတော် ဗန္ဓုမ-မင်းတရားအား ချီးမြှောက်မှု ပြုတော်မူလျက် ခေမာ-မည်သော မိဂဒါဝုန်တော၌ သီတင်းသုံး နေထိုင်တော်မူ၏။
ထိုအခါ ဤအရှင်ဗာကုလအလောင်း ရသေ့သူတော်ကောင်းသည် လောက၌ မြတ်စွာဘုရားရှင် ပွင့်ထွန်းတော်မူကြောင်းကို ကြားသိရ၍ ဘုရားရှင့်ထံမှောက်သို့ သွားရောက် ဆည်းကပ်ကာ တရားတော်ကို နာရသဖြင့် သရဏဂုံ ခံယူဆောက်တည်သူ ဖြစ်ပါသော်လည်း မိမိ၏ ရသေ့ရဟန်းအဖြစ်ကို မစွန့်နိုင်ပဲ တောင်ခြေ သင်္ခမ်းကျောင်း၌ပင် ရသေ့ရဟန်းအဖြစ်ဖြင့် နေထိုင်လျက် အခါမပြတ် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို ဆည်းကပ်ပြုစုရန် သွားရောက်လေ၏။
ထို့နောက် တနေ့သ၌ ဟိမဝန္တာဝယ် အဆိပ်ပင်များ ပွင့်ကြသဖြင့် ထိုအဆိပ်ပင် အဆိပ်ပွင့်တို့ကို တိုက်ခတ်လာသော လေအတွေ့ကြောင့် (မြတ်စွာဘုရားနှင့် အဂ္ဂသာဝက မထေရ်မြတ် နှစ်ပါးတို့ကို ချန်လှပ်၍) ကြွင်းကျန်သော ရဟန်းအားလုံးတို့၏ ကိုယ်မှာ ပြင်းစွာသော ဦးခေါင်းနာရောဂါ စွဲကပ်ဖြစ်ပွါး၍ လာလေ၏။ ရသေ့သူမြတ်သည် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို ဆည်းကပ်ပြုစုရန် လာလတ်သည်ရှိသော် ရဟန်းတော်များ ခေါင်းမြီးခြုံ၍
၅၀၅
လျောင်းနေတော်မူကြသည်ကို တွေ့မြင်ရ၍ “အရှင်ဘုရားတို့.. ရဟန်းသံဃာတော်၏ ကိုယ်မှာ အဘယ်သို့သော မကျန်းမမာမှု ဖြစ်ရှိပါသနည်း”ဟု မေးမြန်းလေ၏။ “ငါ့ရှင်ရသေ့.. ရဟန်းသံဃာတို့မှာ အဆိပ်မြက်ပွင့် ဘေးဒဏ်သင့်သောရောဂါ ဖြစ်ရှိနေ၏”ဟု ဖြေကြားလေလျှင် ရသေ့သူတော်စင်သည် “ဤအခါကား ငါ့အဖို့ရာ ကိုယ်တိုင်ကိုယ်ကျ ဝေယျာဝစ္စပြု၍ ကောင်းမှုကိုဆည်းပူးရန် လျော်ကန်သင့်မြတ်သော အခါတည်း”ဟု ကြံစည်အောက်မေ့ကာ မိမိ၏ အာနုဘော်ဖြင့် ဆေးအမျိုးမျိုးတို့ကို စုဆောင်း ဖော်စပ်ပြီးလျှင် ရဟန်းသံဃာတော်အား လှူဒါန်း ဆက်ကပ်လေ၏။ ထိုဆေးကို နမ်းရှူရုံမျှဖြင့်ပင် ရဟန်းတော်အားလုံးတို့၏ ရောဂါသည် တခဏချင်း ပျောက်ကင်းငြိမ်းစဲ၍ သွားလေ၏။
ကျောင်းတိုက်အိုကို မွမ်းမံပြင်ဆင်ခြင်း
ထိုရသေ့သူမြတ်သည် အသက်တမ်းအတိုင်း လူ့ပြည်၌နေ၍ ထိုဘဝမှ စုတေလတ်သော် ဗြဟ္မာ့ပြည်၌ ဖြစ်ပြီးလျှင် ကိုးဆယ့်တကမ္ဘာ အခါကာလတို့ပတ်လုံး နတ်ပြည် လူ့ပြည်တို့၌ ကျင်လည်ကျက်စားလျက် ကဿပမြတ်စွာ သာသနာခေတ်သို့ ရောက်လတ်သော် ဗာရာဏသီပြည်ဝယ် အမျိုးကောင်းသား ဖြစ်လာ၍ အိမ်ရာကို စိုးအုပ်နေထိုင်စဉ် တနေ့သ၌ “ငါ၏နေအိမ်ကား အားနွဲ့၏၊ ပစ္စန္တရစ်သို့ သွားရောက်ကာ သစ်အဆောက်အဦများကို ယူဆောင်ခဲ့ကာ အိမ်သစ် ဆောက်လုပ်ပေအံ့”ဟု လက်သမားများနှင့် အတူတကွ ပစ္စန္တရစ်သို့ သွားလေသော် လမ်းခရီးအကြား၌ ကျောင်းတိုက်အိုကြီးတတိုက်ကို တွေ့မြင်ရ၍ “ငါ၏အတွက် အိမ်သစ်ဆောက်ရန်အမှု ရှိပစေဦး (ဆိုင်းထားဦးမည်)၊ အိမ်သည် ငါနှင့်အတူတကွ သံသရာတလျှောက် လိုက်ပါလိမ့်မည်မဟုတ်၊ တစုံတရာအမှုကို ပြုလုပ်လျှင် ကိုယ်နှင့် ထက်ကြပ်မကွာ သံသရာတလျှောက် လိုက်ပါမည့် ကောင်းမှုကိုသာ အလျင်လက်ဦး ပြုသင့်၏”ဟု ကြံစည်ဆင်ခြင်၍ ထိုအဖော်ခေါ်လာသည့် လက်သမားများကိုပင် သစ်အဆောက်အဦများကို
၅၀၆
တောမှ ယူဆောင်စေ၍ ထိုကျောင်းတိုက်အိုကြီး၌ ဥပုသ်အိမ် အသစ်, ဆွမ်းစားကျောင်း အသစ်, မီးတင်းကုပ်အသစ်, စင်္ကြံအသစ်, ချွေးအောင်းရုံအသစ်, ကပ္ပိယကုဋီအသစ်, ဝစ္စကုဋီအသစ်, အာရောဂျသာလာ = ကျန်းမာရေး ဆေးကျောင်း အသစ်များကို ဆောက်လုပ်စေကာ သံဃာအား လှူဒါန်းလေ၏။ ရဟန်းသံဃာတော်များ သုံးဆောင်နိုင်သည့် စားဆေး သောက်ဆေး ရှူဆေးစသော ဆေးအမျိုးမျိုးကိုလည်း အလုံးစုံ စီမံထားရှိကာ သံဃာတော်အား လှူဒါန်းလေ၏။
(ခ) နောက်ဆုံးဘဝ ရဟန်းပြုခြင်း
ထိုအရှင်ဗာကုလအလောင်း သူတော်ကောင်း အမျိုးသားသည် အသက်ထက်ဆုံး ကုသိုလ်ကောင်းမှုကို ပြု၍ ဗုဒ္ဓန္တရအသင်္ချေယျ (ကဿပမြတ်စွာဘုရားနှင့် အကျွန်ုပ်တို့၏ မြတ်စွာဘုရား = ဤနှစ်ဆူသော ဘုရားရှင်တို့၏ အကြား မရေမတွက်နိုင်သော နှစ်ပရိစ္ဆေဒ အခါကာလ)ပတ်လုံး နတ်ပြည် လူ့ပြည်တို့၌ ကျင်လည်ကျက်စားလျက် အကျွန်ုပ်တို့၏ မြတ်စွာဘုရားရှင် ပွင့်ထွန်းတော်မမူမီ ရှေးဦးကပင် ကောသမ္ဗီပြည် သူဌေးကြီး၏အိမ်၌ ပဋိသန္ဓေ ယူနေလေသည်၊ ထိုအမျိုးကောင်းသား ပဋိသန္ဓေ ယူနေသောနေ့မှ စ၍ ထို သူဌေးအိမ်မှာ လာဘ်လာဘ အထွတ်အထိပ်, ကောင်းသောသတင်း ကျော်စောခြင်း အထွတ်အထိပ်သို့ ရောက်ရှိလေသည်။ ထို့နောက် ထိုအမျိုးကောင်းသား၏မိခင် သူဌေးကတော်သည် သားကို ဖွားမြင်ပြီးလျှင် “ငါ၏သား ဤသူငယ်သည် ဘုန်းကံကြီးမားသူ အဓိကာရကောင်းမှု ပြုခဲ့သူ ဖြစ်သည်။ ထိုသည့်ငါ့သား အသက်ရှည်ကြာ အနာကင်း၍ တည်ရှိနေသမျှ ကာလပတ်လုံး ငါတို့အား စည်းစိမ်ဥစ္စာကို ပေးစွမ်းမည့်သား ဖြစ်သည်။ မွေးဖွားသောနေ့မှာပင် ယမုနာမြစ်ကြီး၌ ရေချိုးသော သူငယ်တို့သည် အသက်ရှည်ကြာ အနာကင်းကုန်၏”ဟု ကြံစည်ဆင်ခြင်၍ ထိုသူငယ်ကို ယမုနာမြစ်သို့ ရေချိုးရန် အခမ်းအနားဖြင့် ပို့စေလေ၏၊ (မဇ္ဈိမနိကာယ်ဆောင် မထေရ်တို့ အလိုအားဖြင့် မွေးဖွားပြီးနောက် ငါးရက်မြောက်၌
၅၀၇
ဦးခေါင်းဆေး၍ မြစ်ရေကစားရန် ထိုသူငယ်ကို ပို့စေလေသည်)။
ထိုယမုနာမြစ်၌ အထိန်းတော်ကြီးက သူငယ်ကို ငုပ်ချည်ပေါ်ချည်ပြုလျက် ရေကစားနေစေစဉ်ပင် ငါးကြီးတကောင်သည် သူငယ်ကိုမြင်၍ “ဤဝတ္ထုကား ငါ၏ အစာတည်း”ဟု အောက်မေ့မှတ်ထင်ကာ ခံတွင်းကို ဖွင့်လျက် (=ဟလျက်) သူငယ်ရှိရာသို့ ချဉ်းကပ်လာလေ၏။ အထိန်းတော်ကြီးသည် ကြောက်လန့်၍ သူငယ်ကို စွန့်ပစ်ကာ ပြေးသွားလေလျှင် ငါးကြီးသည် သူငယ်ကို မျိုလေ၏။
သူငယ်သည် ဘုန်းကံကြီးမားသူ ဖြစ်ရကား ဆင်းရဲဒုက္ခသို့ မရောက်ပဲ အိပ်ရာတိုက်ခန်းသို့ ဝင်၍ လျောင်းရသကဲ့သို့ ဖြစ်လေ၏။ (သာမည သူငယ်တယောက်ဖြစ်က ငါးအမျိုခံရလျှင်ပင် သေလွန်သွားနိုင်သော်လည်း သူငယ်မှာမူ နောက်အခါ ဗာကုလရဟန္တာမထေရ် ဖြစ်ပေလိမ့်မည်။ ထိုသို့ ထိုသူငယ်သန္တာန်၌ ဖြစ်ပေါ်လတ္တံ့သော အရဟတ္တမဂ်ဉာဏ်၏ အာနုဘော်ကြောင့် ထိုသူငယ် မသေပဲ အသက်ချမ်းသာရသည်။ ဤတန်ခိုးဣဒ္ဓိမျိုးကို ဉာဏဝိပ္ဖါရဣဒ္ဓိဟု ခေါ်၏)။ ငါးကြီးသည် သူငယ်၏ တန်ခိုးအရှိန်ကြောင့် လောလောပူသည့် သံတွေခဲကို မျိုမိသည့်ပမာ ပြင်းစွာပူလောင်၍ အလွန်လျင်သော အဟုန်ဖြင့် ယူဇနာ သုံးဆယ်တိုင်တိုင် ပြေးသွား၍ ဗာရာဏသီမြို့နေ တံငါသည်၏ ပိုက်ကွန်တွင်းသို့ ဝင်မိလေ၏။ အထူးအားဖြင့်- ငါးကြီးများ ပိုက်ကွန်၌မိလျှင် တမင်သတ်မှ သေကြမြဲဓမ္မတာ ဖြစ်သော်လည်း ဤငါးကြီးကား သူငယ်၏ တန်ခိုးအရှိန်ကြောင့် ပိုက်ကွန်မှ ထုတ်လိုက်လျှင်ပင် မထုရ, မရိုက်ရပဲ သူ့အလိုလို သေ၍သွားလေ၏။ ထို့ပြင်လည်း တံငါသည်တို့သည့် ငါးကြီးများကို ရကြလျှင် အစုစု ခွဲစိတ်ပြီးမှ ရောင်းချကြမြဲဓမ္မတာ ဖြစ်သော်လည်း ထိုငါးကြီးကိုမူ သူငယ်၏ အာနုဘော်ကြောင့် အစုစု မခွဲမစိတ်ပဲ ငါးအကောင်လိုက်ပင် ထမ်းပိုးဖြင့် ထမ်းဆောင်၍ “ငွေတထောင်ဖြင့် ဝယ်ယူမှ
၅၀၈
ပေးကြမည်”ဟု ပြောဆိုကြလျက် မြို့တွင်း၌ လှည့်လည်ကြကုန်၏။ တဦးတယောက်မျှ မဝယ်ယူနိုင်ချေ။
အထူးအားဖြင့် ထိုဗာရာဏသီမြို့မှာ ကုဋေရှစ်ဆယ် ကြွယ်ဝလျက် သား,သမီး မဖြစ်ထွန်းသော သူဌေးကြီး အိမ်ထောင်တခု ရှိလေသည်။ ထိုသူဌေးအိမ်တံခါးဝသို့ ရောက်လျှင် အိမ်သူအိမ်သားတို့က ထိုငါးကြီးအဖိုးကိုမေး၍ အသပြာတထောင်ပေးကာ ဝယ်ယူကြလေ၏။ သူဌေးကတော်ကြီးသည်လည်း အခြားသော နေ့များ၌ သားငါးကို ကိုယ်တိုင် မစီမံသော်လည်း ထိုနေ့၌ သူငယ်၏ အာနုဘော်ကြောင့် သူဌေးကတော်ကြီး ကိုယ်တိုင် ထိုငါးကြီးကို ခွဲစိတ်ချက်ပြုတ်ရန် စဉ်းတီးပျဉ်ချပ်၌ တင်၍ ခွဲစိတ်လေသည်။ အခြားသော မိန်းမတို့သည် ငါးကို ခွဲစိတ်ကြလျှင် ဝမ်းဖက်မှ ခွဲစိတ်ကြမြဲဓမ္မတာ ဖြစ်သော်လည်း သူဌေးကတော်ကြီးကား ထိုငါးကို ကျောဖက်မှ ခွဲစိတ်လေလျှင် ငါး၏ဝမ်း၌ ရွှေအဆင်းရှိသော သူငယ်ကို တွေ့မြင်ရ၍ အားရဝမ်းသာစွာ “ငါသည် ငါး၏ဝမ်းတိုက်၌ သားကို ရအပ်လေပြီ”ဟု ကျူးရင့်ပြောဆိုကာ သူငယ်ကို ပွေ့ချီ၍ အိမ့်ရှင်သူဌေးကြီးထံသို့ သွားရောက်လေ၏။ သူဌေးကြီးသည် ထိုခဏမှာပင် မြို့တွင်း၌ ထိုအကြောင်းကို စည်လည်စေပြီးနောက် သူငယ်ကို ယူဆောင်၍ ဗာရာဏသီ မင်းကြီးထံသို့ သွားရောက်ပြီးလျှင် “အရှင်မင်းကြီး.. အကျွန်ုပ်သည် ငါးဝမ်းတိုက်၌ သူငယ်ကို ရအပ်ပါပြီ၊ အသို့ပြုကြရပါမည်နည်း”ဟု မေးလျှောက်လေ၏။ ဗာရာဏသီမင်းကလည်း “ငါး၏ဝမ်း၌ အနာမဲ့ကာ ချမ်းသာစွာ နေနိုင်သော ဤသူငယ်ကား ဧကန္တ ဘုန်းကံကြီးမားသူ ဖြစ်ပေသည်။ ထိုသူငယ်ကို သင်သူဌေးကြီးပင် ကျွေးမွေးပြုစုလေလော့”ဟု မိန့်ဆိုလေ၏။
ဗာကုလ-ဟု အမည်တွင်ခြင်း
မိဖအရင်းဖြစ်သည့် ကောသမ္ဗီ သူဌေးအိမ်ကလည်း “ဗာရာဏသီပြည်၌ သူဌေးအိမ်တအိမ်မှာ ငါးဝမ်းတိုက်မှ သူငယ်ကို ရရှိသတဲ့”ဟူသော သတင်းစကားကို ကြားသိရ၍
၅၀၉
မိဖအရင်း ဖြစ်ကြသည့် ကောသမ္ဗီသူဌေး ဇနီးမောင်နှံတို့သည် ဗာရာဏသီပြည်သို့ သွားရောက်ကြလေ၏။ ဗာရာဏသီပြည်သို့ ရောက်သောအခါ သူငယ်၏ မွေးမိခင်သည် အဆင်တန်းဆာ ဆင်ယင်လျက် ပြုံးရွှင်ပျော်ပါး ကစားစေအပ်သော (မိမိ၏သား) သူငယ်ကို မြင်ရလျှင် “ဤသူငယ် အလွန်နှစ်သက်ဖွယ်ရှိ”ဟု ချီးမွမ်းကာ မိမိ၏ သားဖြစ်ကြောင်းကို ပြောကြားလေ၏။ ထို့နောက် သူဌေးကတော် နှစ်ယောက်တို့ သူ့သားငါ့သား အငြင်းပွါးကြသည်မှာ-
(ကျွေးမယ်တော်)
ဤသူငယ်ကား ကျွန်ုပ်၏သား ဖြစ်သည်။
(မွေးမယ်တော်)
သင်သည် အဘယ်အရပ်၌ ဤသားကို ရအပ်သနည်း။
(ကျွေးမယ်တော်)
ငါးဝမ်းတိုက်၌ ငါရအပ်ပေသည်။
(မွေးမယ်တော်)
ထိုသို့ဖြစ်လျှင် (=ဒီလိုဆိုလျှင်) ဤသူငယ်သည် သင်၏သားမဟုတ်၊ ငါ့သား ဖြစ်သည်။
(ကျွေးမယ်တော်)
သင်သည် ဤသားကို အဘယ်အရပ်၌ ရအပ်သနည်း။