သံယုတ္တနိကာယေ
နိဒါနဝဂ္ဂ-အဋ္ဌကထာ
နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ
၁။ နိဒါနသံယုတ္တံ
၁။ ဗုဒ္ဓဝဂ္ဂေါ
၁။ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ – နိဒါနဝဂ္ဂေ ပဌမံ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒသုတ္တံ။ တတြာယံ အနုပုဗ္ဗပဒဝဏ္ဏနာ – တတြ ခေါ ဘဂဝါ ဘိက္ခူ အာမန္တေသီတိ, ဧတ္ထ တတြာတိ ဒေသကာလပရိဒီပနံ။ တဉှိ ‘‘ယံ သမယံ ဝိဟရတိ, တတြ သမယေ, ယသ္မိဉ္စ ဇေတဝနေ ဝိဟရတိ, တတြ ဇေတဝနေ’’တိ ဒီပေတိ။ ဘာသိတဗ္ဗယုတ္တေ ဝါ ဒေသကာလေ ဒီပေတိ။ န ဟိ ဘဂဝါ အယုတ္တေ ဒေသေ ကာလေ စ ဓမ္မံ ဘာသတိ။ ‘‘အကာလော ခေါ တာဝ ဗာဟိယာ’’တိအာဒိ (ဥဒါ။ ၁၀) စေတ္ထ သာဓကံ။ ခေါတိ ပဒပူရဏမတ္တေ, အဝဓာရဏေ အာဒိကာလတ္ထေ ဝါ နိပါတော။ ဘဂဝါတိ လောကဂရုဒီပနံ။ ဘိက္ခူတိ ကထာသဝနယုတ္တပုဂ္ဂလဝစနံ။ အပိစေတ္ထ ‘‘ဘိက္ခကောတိ ဘိက္ခု, ဘိက္ခာစရိယံ အဇ္ဈူပဂတောတိ ဘိက္ခူ’’တိအာဒိနာ (ပါရာ။ ၄၅၊ ဝိဘ။ ၅၁၀) နယေန ဝစနတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အာမန္တေသီတိ အာလပိ, အဘာသိ, သမ္ဗောဓေသိ, အယမေတ္ထ အတ္ထော။ အညတြ ပန ဉာပနေပိ ဟောတိ။ ယထာဟ –
‘‘အာမန္တယာမိ ဝေါ, ဘိက္ခဝေ, ပဋိဝေဒယာမိ ဝေါ, ဘိက္ခဝေ’’တိ။ ပက္ကောသနေပိ။ ယထာဟ – ‘‘ဧဟိ တွံ, ဘိက္ခု, မမ ဝစနေန သာရိပုတ္တံ အာမန္တေဟီ’’တိ (အ။ နိ။ ၉။၁၁)။ ဘိက္ခဝေါတိ အာမန္တနာကာရဒီပနံ။ တဉ္စ ဘိက္ခနသီလတာဒိဂုဏယောဂသိဒ္ဓတ္တာ ဝုတ္တံ။ ဘိက္ခနသီလတာဂုဏယုတ္တောပိ ဟိ ဘိက္ခု, ဘိက္ခနဓမ္မတာဂုဏယုတ္တောပိ ဘိက္ခနေ သာဓုကာရိတာဂုဏယုတ္တောပီတိ သဒ္ဒဝိဒူ မညန္တိ။ တေန စ တေသံ ဘိက္ခနသီလတာဒိဂုဏယောဂသိဒ္ဓေန ဝစနေန ဟီနာဓိကဇနသေဝိတဝုတ္တိံ ပကာသေန္တော ဥဒ္ဓတဒီနဘာဝနိဂ္ဂဟံ ကရောတိ။ ‘‘ဘိက္ခဝေါ’’တိ ဣမိနာ စ ကရုဏာဝိပ္ဖါရသောမ္မဟဒယနယနနိပါတပုဗ္ဗင်္ဂမေန ဝစနေန တေ အတ္တနော အဘိမုခေ ကရောန္တော တေနေဝ ကထေတုကမျတာဒီပကေန နေသံ ဝစနေန သောတုကမျတံ ဇနေတိ, တေနေဝ စ သမ္ဗောဓနတ္ထေန သာဓုကံ မနသိကာရေပိ နိယောဇေတိ။ သာဓုကံ မနသိကာရာယတ္တာ ဟိ သာသနသမ္ပတ္တိ။
အပရေသုပိ ဒေဝမနုဿေသု ဝိဇ္ဇမာနေသု ကသ္မာ ဘိက္ခူယေဝ အာမန္တေသီတိ စေ? ဇေဋ္ဌသေဋ္ဌာသန္နသဒါသန္နိဟိတဘာဝတော။ သဗ္ဗပရိသသာဓာရဏာ ဟိ ဘဂဝတော ဓမ္မဒေသနာ, ပရိသာယ ဇေဋ္ဌာ ဘိက္ခူ ပဌမံ ဥပ္ပန္နတ္တာ, သေဋ္ဌာ အနဂါရိယဘာဝံ အာဒိံ ကတွာ သတ္ထုစရိယာနုဝိဓာယကတ္တာ သကလသာသနပဋိဂ္ဂါဟကတ္တာ စ, အာသန္နာ တတ္ထ နိသိန္နေသု သတ္ထုသန္တိကတ္တာ, သဒါသန္နိဟိတာ သတ္ထုသန္တိကာဝစရတ္တာတိ။ အပိစ တေ ဓမ္မဒေသနာယ ဘာဇနံ ယထာနုသိဋ္ဌံ ပဋိပတ္တိသဗ္ဘာဝတော။ ဝိသေသတော စ ဧကစ္စေ ဘိက္ခူယေဝ သန္ဓာယ အယံ ဒေသနာပီတိ ဧဝံ အာမန္တေသိ။
ကိမတ္ထံ ပန ဘဂဝါ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ပဌမံ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ, န ဓမ္မမေဝ ဒေသေသီတိ? သတိဇနနတ္ထံ။ ဘိက္ခူ အညံ စိန္တေန္တာပိ ဝိက္ခိတ္တစိတ္တာပိ ဓမ္မံ ပစ္စဝေက္ခန္တာပိ ကမ္မဋ္ဌာနံ မနသိကရောန္တာပိ နိသိန္နာ ဟောန္တိ။ တေ အနာမန္တေတွာ ဓမ္မေ ဒေသိယမာနေ ‘‘အယံ ဒေသနာ ကိံနိဒါနာ ကိံပစ္စယာ ကတမာယ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိယာ ဒေသိတာ’’တိ သလ္လက္ခေတုံ အသက္ကောန္တာ ဒုဂ္ဂဟိတံ ဝါ ဂဏှေယျုံ, န ဝါ ဂဏှေယျုံ, တေန နေသံ သတိဇနနတ္ထံ ဘဂဝါ ပဌမံ အာမန္တေတွာ ပစ္ဆာ ဓမ္မံ ဒေသေတိ။
ဘဒန္တေတိ ဂါရဝဝစနမေတံ, သတ္ထုနော ပဋိဝစနဒါနံ ဝါ။ အပိစေတ္ထ ‘‘ဘိက္ခဝေါ’’တိ ဝဒမာနော ဘဂဝါ ဘိက္ခူ အာလပတိ။ ‘‘ဘဒန္တေ’’တိ ဝဒမာနာ တေ ဘဂဝန္တံ ပစ္စာလပန္တိ။ တထာ ဟိ ‘‘ဘိက္ခဝေါ’’တိ ဘဂဝါ အာဘာသတိ,
‘‘ဘဒန္တေ’’တိ ပစ္စာဘာသန္တိ။ ‘‘ဘိက္ခဝေါ’’တိ ပဋိဝစနံ ဒါပေတိ, ‘‘ဘဒန္တေ’’တိ ပဋိဝစနံ ဒေန္တိ။ တေ ဘိက္ခူတိ ယေ ဘဂဝါ အာမန္တေသိ, တေ။ ဘဂဝတော ပစ္စဿောသုန္တိ ဘဂဝတော အာမန္တနံ ပတိအဿောသုံ, အဘိမုခါ ဟုတွာ သုဏိံသု သမ္ပဋိစ္ဆိံသု ပဋိဂ္ဂဟေသုန္တိ အတ္ထော။ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစာတိ, ဘဂဝါ ဧတံ ဣဒါနိ ဝတ္တဗ္ဗံ သကလသုတ္တံ အဝေါစ။ ဧတ္တာဝတာ ယံ အာယသ္မတာ အာနန္ဒေန အတ္ထဗျဉ္ဇနသမ္ပန္နဿ ဗုဒ္ဓါနံ ဒေသနာဉာဏဂမ္ဘီရဘာဝသံသူစကဿ ဣမဿ သုတ္တဿ သုခါဝဂါဟဏတ္ထံ ကာလဒေသဒေသကပရိသာပဒေသပ္ပဋိမဏ္ဍိတံ နိဒါနံ ဘာသိတံ, တဿ အတ္ထဝဏ္ဏနာ သမတ္တာ။
ဣဒါနိ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒံ ဝေါတိအာဒိနာ နယေန ဘဂဝတာ နိက္ခိတ္တဿ သုတ္တဿ သံဝဏ္ဏနာယ ဩကာသော အနုပ္ပတ္တော။ သာ ပနေသာ သုတ္တဝဏ္ဏနာ ယသ္မာ သုတ္တနိက္ခေပံ ဝိစာရေတွာ ဝုစ္စမာနာ ပါကဋာ ဟောတိ, တသ္မာ သုတ္တနိက္ခေပံ တာဝ ဝိစာရေဿာမ။ စတ္တာရော ဟိ သုတ္တနိက္ခေပါ – အတ္တဇ္ဈာသယော, ပရဇ္ဈာသယော, ပုစ္ဆာဝသိကော, အဋ္ဌုပ္ပတ္တိကောတိ။ တတ္ထ ယာနိ သုတ္တာနိ ဘဂဝါ ပရေဟိ အနဇ္ဈိဋ္ဌော ကေဝလံ အတ္တနော အဇ္ဈာသယေနေဝ ကထေတိ, သေယျထိဒံ – ဒသဗလသုတ္တန္တဟာရကော စန္ဒောပမ-ဝီဏောပမ-သမ္မပ္ပဓာန-ဣဒ္ဓိပါဒ-ဣန္ဒြိယဗလ-ဗောဇ္ဈင်္ဂမဂ္ဂင်္ဂ-သုတ္တန္တဟာရကောတိ ဧဝမာဒီနိ, တေသံ အတ္တဇ္ဈာသယော နိက္ခေပေါ။
ယာနိ ပန ‘‘ပရိပက္ကာ ခေါ ရာဟုလဿ ဝိမုတ္တိပရိပါစနီယာ ဓမ္မာ။ ယံနူနာဟံ ရာဟုလံ ဥတ္တရိံ အာသဝါနံ ခယေ ဝိနေယျ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၄။၁၂၁၊ မ။ နိ။ ၃။၄၁၆) ဧဝံ ပရေသံ အဇ္ဈာသယံ ခန္တိံ နိဇ္ဈာနက္ခမံ မနံ အဘိနီဟာရံ ဗုဇ္ဈနဘာဝဉ္စ အပေက္ခိတွာ ပရဇ္ဈာသယဝသေန ကထိတာနိ, သေယျထိဒံ – စူဠရာဟုလောဝါဒသုတ္တံ, မဟာရာဟုလောဝါဒသုတ္တံ, ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနံ, အနတ္တလက္ခဏသုတ္တံ, အာသီဝိသောပမသုတ္တံ, ဓာတုဝိဘင်္ဂသုတ္တန္တိ, ဧဝမာဒီနိ, တေသံ ပရဇ္ဈာသယော နိက္ခေပေါ။
ဘဂဝန္တံ ပန ဥပသင်္ကမိတွာ စတဿော ပရိသာ စတ္တာရော ဝဏ္ဏာ နာဂါ သုပဏ္ဏာ ဂန္ဓဗ္ဗာ အသုရာ ယက္ခာ မဟာရာဇာနော တာဝတိံသာဒယော ဒေဝါ မဟာဗြဟ္မာတိ ဧဝမာဒယော ‘‘ဗောဇ္ဈင်္ဂါ ဗောဇ္ဈင်္ဂါတိ, ဘန္တေ, ဝုစ္စန္တိ – (သံ။ နိ။ ၅။၂၀၂) နီဝရဏာ နီဝရဏာတိ, ဘန္တေ, ဝုစ္စန္တိ – ဣမေ နု ခေါ, ဘန္တေ, ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓာ, ကိံသူဓ ဝိတ္တံ ပုရိသဿ သေဋ္ဌ’’န္တိအာဒိနာ (သံ။ နိ။ ၁။၂၄၆၊ သု။ နိ။ ၁၈၃) နယေန ပဉှံ ပုစ္ဆန္တိ။ ဧဝံ ပုဋ္ဌေန ဘဂဝတာ
ယာနိ ကထိတာနိ ဗောဇ္ဈင်္ဂသံယုတ္တာဒီနိ, ယာနိ ဝါ ပနညာနိပိ ဒေဝတာသံယုတ္တ, မာရသံယုတ္တ, ဗြဟ္မသံယုတ္တ, သက္ကပဉှ, စူဠဝေဒလ္လ, မဟာဝေဒလ္လ, သာမညဖလအာဠဝက, သူစိလောမ, ခရလောမသုတ္တာဒီနိ, တေသံ ပုစ္ဆာဝသိကော နိက္ခေပေါ။
ယာနိ ပန တာနိ ဥပ္ပန္နံ ကာရဏံ ပဋိစ္စ ကထိတာနိ, သေယျထိဒံ – ဓမ္မဒါယာဒံ။ စူဠသီဟနာဒသုတ္တံ ပုတ္တမံသူပမံ ဒါရုက္ခန္ဓူပမံ အဂ္ဂိက္ခန္ဓူပမံ ဖေဏပိဏ္ဍူပမံ ပါရိစ္ဆတ္တကူပမန္တိ ဧဝမာဒီနိ, တေသံ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိကော နိက္ခေပေါ။
ဧဝမေတေသု စတူသု နိက္ခေပေသု ဣမဿ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒသုတ္တဿ ပရဇ္ဈာသယော နိက္ခေပေါ။ ပရပုဂ္ဂလဇ္ဈာသယဝသေန ဟိဒံ ဘဂဝတာ နိက္ခိတ္တံ။ ကတမေသံ ပုဂ္ဂလာနံ အဇ္ဈာသယဝသေနာတိ? ဥဂ္ဃဋိတညူနံ။ စတ္တာရော ဟိ ပုဂ္ဂလာ ဥဂ္ဃဋိတညူ ဝိပဉ္စိတညူ နေယျော ပဒပရမောတိ။ တတ္ထ ယဿ ပုဂ္ဂလဿ သဟ ဥဒါဟဋဝေလာယ ဓမ္မာဘိသမယော ဟောတိ, အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော ဥဂ္ဃဋိတညူ။ ယဿ ပုဂ္ဂလဿ သံခိတ္တေန ဘာသိတဿ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထေ ဝိဘဇိယမာနေ ဓမ္မာဘိသမယော ဟောတိ, အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော ဝိပဉ္စိတညူ။ ယဿ ပုဂ္ဂလဿ ဥဒ္ဒေသတော ပရိပုစ္ဆတော ယောနိသော မနသိကရောတော, ကလျာဏမိတ္တေ သေဝတော, ဘဇတော, ပယိရုပါသတော, အနုပုဗ္ဗေန ဓမ္မာဘိသမယော ဟောတိ, အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော နေယျော။ ယဿ ပုဂ္ဂလဿ ဗဟုမ္ပိ သုဏတော, ဗဟုမ္ပိ ဓာရယတော, ဗဟုမ္ပိ ဝါစယတော န တာယ ဇာတိယာ ဓမ္မာဘိသမယော ဟောတိ, အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော ပဒပရမော။ ဣတိ ဣမေသု စတူသု ပုဂ္ဂလေသု ဥဂ္ဃဋိတညူပုဂ္ဂလာနံ အဇ္ဈာသယဝသေန ဣဒံ သုတ္တံ နိက္ခိတ္တံ။
တဒါ ကိရ ပဉ္စသတာ ဇနပဒဝါသိကာ ဘိက္ခူ သဗ္ဗေဝ ဧကစရာ ဒွိစရာ တိစရာ စတုစရာ ပဉ္စစရာ သဘာဂဝုတ္တိနော ဓုတင်္ဂဓရာ အာရဒ္ဓဝီရိယာ ယုတ္တယောဂါ ဝိပဿကာ သဏှံ သုခုမံ သုညတံ ပစ္စယာကာရဒေသနံ ပတ္ထယမာနာ သာယနှသမယေ ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ, ဝန္ဒိတွာ, ရတ္တကမ္ဗလသာဏိယာ ပရိက္ခိပမာနာ ဝိယ ဒေသနံ ပစ္စာသီသမာနာ ပရိဝါရေတွာ နိသီဒိံသု။ တေသံ အဇ္ဈာသယဝသေန ဘဂဝါ ဣဒံ သုတ္တံ အာရဘိ။ ယထာ ဟိ ဆေကော စိတ္တကာရော အပရိကမ္မကတဘိတ္တိံ လဘိတွာ, န အာဒိတောဝ ရူပံ သမုဋ္ဌာပေသိ, မဟာမတ္တိကလေပါဒီဟိ ပန ဘိတ္တိပရိကမ္မံ တာဝ ကတွာ,
ကတပရိကမ္မာယ ဘိတ္တိယာ ရူပံ သမုဋ္ဌာပေတိ, ကတပရိကမ္မံ ပန ဘိတ္တိံ လဘိတွာ, ဘိတ္တိပရိကမ္မဗျာပါရံ အကတွာ, ရင်္ဂဇာတာနိ ယောဇေတွာ, ဝဋ္ဋိကံ ဝါ တူလိကံ ဝါ အာဒါယ ရူပမေဝ သမုဋ္ဌာပေတိ, ဧဝမေဝ ဘဂဝါ အကတာဘိနိဝေသံ အာဒိကမ္မိကကုလပုတ္တံ လဘိတွာ နာဿ အာဒိတောဝ အရဟတ္တပဒဋ္ဌာနံ သဏှံ သုခုမံ သုညတံ ဝိပဿနာလက္ခဏံ အာစိက္ခတိ, သီလသမာဓိကမ္မဿကတာဒိဋ္ဌိသမ္ပဒါယ ပန ယောဇေန္တော ပုဗ္ဗဘာဂပဋိပဒံ တာဝ အာစိက္ခတိ။ ယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ –
‘‘တသ္မာတိဟ တွံ, ဘိက္ခု, အာဒိမေဝ ဝိသောဓေဟိ ကုသလေသု ဓမ္မေသု။ ကော စာဒိ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ? သီလဉ္စ သုဝိသုဒ္ဓံ ဒိဋ္ဌိ စ ဥဇုကာ။ ယတော ခေါ တေ, ဘိက္ခု, သီလဉ္စ သုဝိသုဒ္ဓံ ဘဝိဿတိ ဒိဋ္ဌိ စ ဥဇုကာ။ တတော တွံ, ဘိက္ခု, သီလံ နိဿာယ သီလေ ပတိဋ္ဌာယ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနေ တိဝိဓေန ဘာဝေယျာသိ။ ကတမေ စတ္တာရော? ဣဓ တွံ, ဘိက္ခု, အဇ္ဈတ္တံ ဝါ ကာယေ ကာယာနုပဿီ ဝိဟရာဟိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ။ ဗဟိဒ္ဓါ ဝါ ကာယေ…ပေ… အဇ္ဈတ္တဗဟိဒ္ဓါ ဝါ ကာယေ…ပေ… ဓမ္မေသု ဓမ္မာနုပဿီ ဝိဟရာဟိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ။ ယတော ခေါ တွံ, ဘိက္ခု, သီလံ နိဿာယ သီလေ ပတိဋ္ဌာယ ဣမေ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနေ ဧဝံ တိဝိဓေန ဘာဝေဿသိ, တတော တုယှံ, ဘိက္ခု, ယာ ရတ္တိ ဝါ ဒိဝသော ဝါ အာဂမိဿတိ, ဝုဒ္ဓိယေဝ ပါဋိကင်္ခါ ကုသလေသု ဓမ္မေသု, နော ပရိဟာနီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၃၆၉)။
ဧဝံ အာဒိကမ္မိကကုလပုတ္တဿ သီလကထာယ ပရိကမ္မံ ကထေတွာ, အရဟတ္တပဒဋ္ဌာနံ သဏှံ သုခုမံ သုညတံ ဝိပဿနာလက္ခဏံ အာစိက္ခတိ။
ပရိသုဒ္ဓသီလံ ပန အာရဒ္ဓဝီရိယံ ယုတ္တယောဂံ ဝိပဿကံ လဘိတွာ, နာဿ ပုဗ္ဗဘာဂပဋိပဒံ အာစိက္ခတိ, ဥဇုကမေဝ ပန အရဟတ္တပဒဋ္ဌာနံ သဏှံ သုခုမံ သုညတံ ဝိပဿနာလက္ခဏံ အာစိက္ခတိ။ ဣမေ ပဉ္စသတာ ဘိက္ခူ ပုဗ္ဗဘာဂပဋိပဒံ ပရိသောဓေတွာ ဌိတာ သုဓန္တသုဝဏ္ဏသဒိသာ သုပရိမဇ္ဇိတမဏိက္ခန္ဓသန္နိဘာ, ဧကော လောကုတ္တရမဂ္ဂေါဝ နေသံ အနာဂတော။ ဣတိ တဿာဂမနတ္ထာယ သတ္ထာ တေသံ အဇ္ဈာသယံ အပေက္ခမာနော ဣဒံ သုတ္တံ အာရဘိ။
တတ္ထ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒန္တိ ပစ္စယာကာရံ။ ပစ္စယာကာရော ဟိ အညမညံ ပဋိစ္စ သဟိတေ ဓမ္မေ ဥပ္ပါဒေတိ။ တသ္မာ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒေါတိ ဝုစ္စတိ။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ, ဝိတ္ထာရော ပန ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂတော ဂဟေတဗ္ဗော။
ဝေါတိ အယံ ဝေါ-သဒ္ဒေါ ပစ္စတ္တ-ဥပယောဂကရဏ-သမ္ပဒါန-သာမိဝစန-ပဒပူရဏေသု ဒိဿတိ။ ‘‘ကစ္စိ ပန ဝေါ အနုရုဒ္ဓါ သမဂ္ဂါ သမ္မောဒမာနာ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၃၂၆၊ မဟာဝ။ ၄၆၆) ဟိ ပစ္စတ္တေ ဒိဿတိ။ ‘‘ဂစ္ဆထ, ဘိက္ခဝေ, ပဏာမေမိ ဝေါ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၂။၁၅၇) ဥပယောဂေ။ ‘‘န ဝေါ မမ သန္တိကေ ဝတ္ထဗ္ဗ’’န္တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၂။၁၅၇) ကရဏေ။ ‘‘ဝနပတ္ထပရိယာယံ ဝေါ, ဘိက္ခဝေ, ဒေသေဿာမီ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၁၉၀) သမ္ပဒါနေ။ ‘‘သဗ္ဗေသံ ဝေါ, သာရိပုတ္တ, သုဘာသိတ’’န္တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၃၄၅) သာမိဝစနေ။ ‘‘ယေ ဟိ ဝေါ အရိယာ ပရိသုဒ္ဓကာယကမ္မန္တာ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၃၅) ပဒပူရဏမတ္တေ။ ဣဓ ပနာယံ သမ္ပဒါနေ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဘိက္ခဝေတိ ပတိဿဝေန အဘိမုခီဘူတာနံ ပုန အာလပနံ။ ဒေသေဿာမီတိ ဒေသနာပဋိဇာနနံ။ တံ သုဏာထာတိ တံ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒံ တံ ဒေသနံ မယာ ဝုစ္စမာနံ သုဏာထ။
သာဓုကံ မနသိ ကရောထာတိ ဧတ္ထ ပန သာဓုကံ သာဓူတိ ဧကတ္ထမေတံ။ အယဉ္စ သာဓုသဒ္ဒေါ အာယာစန-သမ္ပဋိစ္ဆန-သမ္ပဟံသန-သုန္ဒရ-ဒဠှီကမ္မာဒီသု ဒိဿတိ။ ‘‘သာဓု မေ, ဘန္တေ, ဘဂဝါ သံခိတ္တေန ဓမ္မံ ဒေသေတူ’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၄။၂၅၇၊ သံ။ နိ။ ၄။၆၅၊ ၅။၃၈၁) ဟိ အာယာစနေ ဒိဿတိ။ ‘‘သာဓု, ဘန္တေတိ ခေါ သော ဘိက္ခု ဘဂဝတော ဘာသိတံ အဘိနန္ဒိတွာ အနုမောဒိတွာ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၃။၈၆) သမ္ပဋိစ္ဆနေ။ ‘‘သာဓု သာဓု, သာရိပုတ္တာ’’တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၄၉) သမ္ပဟံသနေ။
‘‘သာဓု ဓမ္မရုစီ ရာဇာ, သာဓု ပညာဏဝါ နရော၊
သာဓု မိတ္တာနမဒ္ဒုဗ္ဘော, ပါပဿ အကရဏံ သုခ’’န္တိ။ –
အာဒီသု (ဇာ။ ၂။၁၈။၁၀၁) သုန္ဒရေ။ ‘‘တေန ဟိ, ဗြာဟ္မဏ, သာဓုကံ သုဏာဟီ’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၅။၁၉၂) သာဓုကသဒ္ဒေါယေဝ ဒဠှီကမ္မေ အာဏတ္တိယန္တိပိ ဝုစ္စတိ။ ဣဓ ပနာယံ ဧတ္ထေဝ ဒဠှီကမ္မေ အာဏတ္တိယာ စ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော, သုန္ဒရတ္ထေပိ ဝဋ္ဋတိ။ ဒဠှီကရဏတ္ထေန ဟိ ‘‘ဒဠှံ ဣမံ ဓမ္မံ သုဏာထ, သုဂ္ဂဟိတံ ဂဏှန္တာ’’, အာဏတ္တိအတ္ထေန ‘‘မမ အာဏတ္တိယာ သုဏာထ’’ သုန္ဒရတ္ထေန ‘‘သုန္ဒရမိမံ ဘဒ္ဒကံ ဓမ္မံ
သုဏာထာ’’တိ ဧတံ ဒီပိတံ ဟောတိ။ မနသိ ကရောထာတိ အာဝဇ္ဇေထ။ သမန္နာဟရထာတိ အတ္ထော။ အဝိက္ခိတ္တစိတ္တာ ဟုတွာ နိသာမေထ, စိတ္တေ ကရောထာတိ အဓိပ္ပါယော။
ဣဒါနေတ္ထ တံ သုဏာထာတိ သောတိန္ဒြိယဝိက္ခေပနိဝါရဏမေတံ။ သာဓုကံ မနသိ ကရောထာတိ မနသိကာရေ ဒဠှီကမ္မနိယောဇနေန မနိန္ဒြိယဝိက္ခေပနိဝါရဏံ။ ပုရိမဉ္စေတ္ထ ဗျဉ္ဇနဝိပလ္လာသဂါဟနိဝါရဏံ, ပစ္ဆိမံ အတ္ထဝိပလ္လာသဂါဟနိဝါရဏံ။ ပုရိမေန စ ဓမ္မဿဝနေ နိယောဇေတိ, ပစ္ဆိမေန သုတာနံ ဓမ္မာနံ ဓာရဏူပပရိက္ခာသု။ ပုရိမေန စ ‘‘သဗျဉ္ဇနော အယံ ဓမ္မော, တသ္မာ သဝနီယော’’တိ ဒီပေတိ, ပစ္ဆိမေန ‘‘သာတ္ထော, တသ္မာ မနသိ ကာတဗ္ဗော’’တိ။ သာဓုကပဒံ ဝါ ဥဘယပဒေဟိ ယောဇေတွာ, ‘‘ယသ္မာ အယံ ဓမ္မော ဓမ္မဂမ္ဘီရော စ ဒေသနာဂမ္ဘီရော စ, တသ္မာ သုဏာထ သာဓုကံ။ ယသ္မာ အတ္ထဂမ္ဘီရော စ ပဋိဝေဓဂမ္ဘီရော စ, တသ္မာ သာဓုကံ မနသိ ကရောထာ’’တိ ဧဝံ ယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဘာသိဿာမီတိ ဒေသေဿာမိ။ ‘‘တံ သုဏာထာ’’တိ ဧတ္ထ ပဋိညာတံ ဒေသနံ သံခိတ္တတောဝ န ဒေသေဿာမိ, အပိစ ခေါ ဝိတ္ထာရတောပိ နံ ဘာသိဿာမီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သင်္ခေပဝိတ္ထာရဝါစကာနိ ဟိ ဧတာနိ ပဒါနိ။ ယထာဟ ဝင်္ဂီသတ္ထေရော –
‘‘သံခိတ္တေနပိ ဒေသေတိ, ဝိတ္ထာရေနပိ ဘာသတိ၊
သာဠိကာယိဝ နိဂ္ဃေါသော, ပဋိဘာနံ ဥဒီရယီ’’တိ။ (သံ။ နိ။ ၁။၂၁၄၊ ထေရဂါ။ ၁၂၄၁)၊
ဧဝံ ဝုတ္တေ ဥဿာဟဇာတာ ဟုတွာ ဧဝံ, ဘန္တေတိ ခေါ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော ပစ္စဿောသုံ သတ္ထု ဝစနံ သမ္ပဋိစ္ဆိံသု, ပဋိဂ္ဂဟေသုန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။
အထ နေသံ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ – ဧတံ ဣဒါနိ ဝတ္တဗ္ဗံ ‘‘ကတမော စ, ဘိက္ခဝေ, ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒေါ’’တိအာဒိံ သကလံ သုတ္တံ အဝေါစ။ တတ္ထ ကတမော စ, ဘိက္ခဝေ, ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒေါတိ ကထေတုကမျတာပုစ္ဆာ။ ပဉ္စဝိဓာ ဟိ ပုစ္ဆာ အဒိဋ္ဌဇောတနာပုစ္ဆာ ဒိဋ္ဌသံသန္ဒနာပုစ္ဆာ ဝိမတိစ္ဆေဒနာပုစ္ဆာ အနုမတိပုစ္ဆာ ကထေတုကမျတာပုစ္ဆာတိ, တာသံ ဣဒံ နာနတ္တံ –
ကတမာ အဒိဋ္ဌဇောတနာ ပုစ္ဆာ (မဟာနိ။ ၁၅၀၊ စူဠနိ။ ပုဏ္ဏကမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသ ၁၂)? ပကတိယာ လက္ခဏံ အညာတံ ဟောတိ အဒိဋ္ဌံ အတုလိတံ အတီရိတံ အဝိဘူတံ အဝိဘာဝိတံ။ တဿ ဉာဏာယ
ဒဿနာယ တုလနာယ တီရဏာယ ဝိဘူတာယ ဝိဘာဝနတ္ထာယ ပဉှံ ပုစ္ဆတိ။ အယံ အဒိဋ္ဌဇောတနာပုစ္ဆာ။
ကတမာ ဒိဋ္ဌသံသန္ဒနာပုစ္ဆာ? ပကတိယာ လက္ခဏံ ဉာတံ ဟောတိ ဒိဋ္ဌံ တုလိတံ တီရိတံ ဝိဘူတံ ဝိဘာဝိတံ။ သော အညေဟိ ပဏ္ဍိတေဟိ သဒ္ဓိံ သံသန္ဒနတ္ထာယ ပဉှံ ပုစ္ဆတိ။ အယံ ဒိဋ္ဌသံသန္ဒနာပုစ္ဆာ။
ကတမာ ဝိမတိစ္ဆေဒနာပုစ္ဆာ? ပကတိယာ သံသယပက္ခန္ဒော ဟောတိ ဝိမတိပက္ခန္ဒော ဒွေဠှကဇာတော – ‘‘ဧဝံ နု ခေါ, န နု ခေါ, ကထံ နု ခေါ’’တိ, သော ဝိမတိစ္ဆေဒနတ္ထာယ ပဉှံ ပုစ္ဆတိ, အယံ ဝိမတိစ္ဆေဒနာပုစ္ဆာ။
ကတမာ အနုမတိပုစ္ဆာ? ဘဂဝါ ဘိက္ခူနံ အနုမတိယာ ပဉှံ ပုစ္ဆတိ – ‘‘တံ ကိံ မညထ, ဘိက္ခဝေ, ရူပံ နိစ္စံ ဝါ အနိစ္စံ ဝါ’’တိ, အနိစ္စံ, ဘန္တေ။ ယံ ပနာနိစ္စံ ဒုက္ခံ ဝါ တံ သုခံ ဝါတိ, ဒုက္ခံ, ဘန္တေ။ ယံ ပနာနိစ္စံ ဒုက္ခံ ဝိပရိဏာမဓမ္မံ, ကလ္လံ နု တံ သမနုပဿိတုံ – ‘‘ဧတံ မမ ဧသောဟမသ္မိ ဧသော မေ အတ္တာ’’တိ, နော ဟေတံ ဘန္တေတိ (သံ။ နိ။ ၃။၇၉)။ အယံ အနုမတိပုစ္ဆာ။
ကတမာ ကထေတုကမျတာပုစ္ဆာ? ဘဂဝါ ဘိက္ခူနံ ကထေတုကမျတာယ ပဉှံ ပုစ္ဆတိ – ‘‘စတ္တာရောမေ, ဘိက္ခဝေ, သတိပဋ္ဌာနာ။ ကတမေ စတ္တာရော’’တိ? အယံ ကထေတုကမျတာပုစ္ဆာတိ။
တတ္ထ ဗုဒ္ဓါနံ ပုရိမာ တိဿော ပုစ္ဆာ နတ္ထိ။ ကသ္မာ? ဗုဒ္ဓါနဉှိ တီသု အဒ္ဓါသု ကိဉ္စိ သင်္ခတံ အဒ္ဓါဝိမုတ္တံ ဝါ အသင်္ခတံ အဒိဋ္ဌံ အဇောတိတံ အတုလိတံ အတီရိတံ အဝိဘူတံ အဝိဘာဝိတံ နာမ နတ္ထိ။ တေန နေသံ အဒိဋ္ဌဇောတနာပုစ္ဆာ နတ္ထိ။ ယံ ပန ဘဂဝတာ အတ္တနော ဉာဏေန ပဋိဝိဒ္ဓံ, တဿ အညေန သမဏေန ဝါ ဗြာဟ္မဏေန ဝါ ဒေဝေန ဝါ မာရေန ဝါ ဗြဟ္မုနာ ဝါ သဒ္ဓိံ သံသန္ဒနကိစ္စံ နတ္ထိ။ တေနဿ ဒိဋ္ဌသံသန္ဒနာပုစ္ဆာ နတ္ထိ။ ယသ္မာ ပနေသ အကထံကထီ တိဏ္ဏဝိစိကိစ္ဆော သဗ္ဗဓမ္မေသု ဝိဟတသံသယော။ တေနဿ ဝိမတိစ္ဆေဒနာပုစ္ဆာ နတ္ထိ။ ဣတရာ ပန ဒွေ ပုစ္ဆာ ဘဂဝတော အတ္ထိ။ တာသု အယံ ကထေတုကမျတာ ပုစ္ဆာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
ဣဒါနိ တာဝ ပုစ္ဆာယ ပုဋ္ဌံ ပစ္စယာကာရံ ဝိဘဇန္တော အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ, ဘိက္ခဝေ, သင်္ခါရာတိအာဒိမာဟ။ ဧတ္ထ စ ယထာ နာမ ‘‘ပိတရံ ကထေဿာမီ’’တိ
အာရဒ္ဓေါ ‘‘တိဿဿ ပိတာ သောဏဿ ပိတာ’’တိ ပဌမတရံ ပုတ္တမ္ပိ ကထေတိ, ဧဝမေဝ ဘဂဝါ ပစ္စယံ ကထေတုံ အာရဒ္ဓေါ ‘‘အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ’’တိအာဒိနာ နယေန သင်္ခါရာဒီနံ ပစ္စယေ အဝိဇ္ဇာဒိဓမ္မေ ကထေန္တော ပစ္စယုပ္ပန္နမ္ပိ ကထေသိ။ အာဟာရဝဂ္ဂဿ ပန ပရိယောသာနေ ‘‘ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒဉ္စ ဝေါ, ဘိက္ခဝေ, ဒေသေဿာမိ ပဋိစ္စသမုပ္ပန္နေ စ ဓမ္မေ’’တိ (သံ။ နိ။ ၂။၂၀) ဥဘယံ အာရဘိတွာ ဥဘယမ္ပိ ကထေသိ။ ဣဒါနိ အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာတိအာဒီသု ပန အဝိဇ္ဇာ စ သာ ပစ္စယော စာတိ အဝိဇ္ဇာပစ္စယော။ တသ္မာ အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ သမ္ဘဝန္တီတိ ဣမိနာ နယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ, ဝိတ္ထာရေန ပန သဗ္ဗာကာရသမ္ပန္နာ အနုလောမပဋိစ္စသမုပ္ပါဒကထာ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ကထိတာ, တသ္မာ သာ တတ္ထ ကထိတဝသေနေဝ ဂဟေတဗ္ဗာ။
ပဋိလောမကထာယံ ပန အဝိဇ္ဇာယ တွေဝါတိ အဝိဇ္ဇာယ တု ဧဝ။ အသေသဝိရာဂနိရောဓာတိ ဝိရာဂသင်္ခါတေန မဂ္ဂေန အသေသနိရောဓာ။ သင်္ခါရနိရောဓောတိ သင်္ခါရာနံ အနုပ္ပါဒနိရောဓော ဟောတိ။ ဧဝံနိရောဓာနံ ပန သင်္ခါရာနံ နိရောဓာ ဝိညာဏာဒီနဉ္စ နိရောဓာ နာမရူပါဒီနိ နိရုဒ္ဓါနိယေဝ ဟောန္တီတိ ဒဿေတုံ သင်္ခါရနိရောဓာ ဝိညာဏနိရောဓောတိအာဒီနိ ဝတွာ, ဧဝမေတဿ ကေဝလဿ ဒုက္ခက္ခန္ဓဿ နိရောဓော ဟောတီတိ အာဟ။ တတ္ထ ကေဝလဿာတိ သကလဿ, သုဒ္ဓဿ ဝါ, သတ္တဝိရဟိတဿာတိ အတ္ထော။ ဒုက္ခက္ခန္ဓဿာတိ ဒုက္ခရာသိဿ။ နိရောဓော ဟောတီတိ အနုပ္ပါဒေါ ဟောတိ။ ဣတိ ဘဂဝါ အနုလောမတော ဒွါဒသဟိ ပဒေဟိ ဝဋ္ဋကထံ ကထေတွာ တမေဝ ဝဋ္ဋံ ဝိနိဝဋ္ဋေတွာ ပဋိလောမတော ဒွါဒသဟိ ပဒေဟိ ဝိဝဋ္ဋံ ကထေန္တော အရဟတ္တေန ဒေသနာယ ကူဋံ ဂဏှိ။ ဒေသနာပရိယောသာနေ တေ ပဉ္စသတာ အာရဒ္ဓဝိပဿကာ ဥဂ္ဃဋိတညူပုဂ္ဂလာ သူရိယရသ္မိသမ္ဖုဋ္ဌာနိ ပရိပါကဂတာနိ ပဒုမာနိ ဝိယ သစ္စာနိ ဗုဇ္ဈိတွာ အရဟတ္တဖလေ ပတိဋ္ဌဟိံသု။
ဣဒမဝေါစ ဘဂဝါတိ ဣဒံ ဝဋ္ဋဝိဝဋ္ဋဝသေန သကလသုတ္တံ ဘဂဝါ အဝေါစ။ အတ္တမနာ တေ ဘိက္ခူတိ တုဋ္ဌစိတ္တာ တေ ပဉ္စသတာ ခီဏာသဝါ ဘိက္ခူ။ ဘဂဝတော ဘာသိတံ အဘိနန္ဒုန္တိ ကရဝီကရုတမဉ္ဇုနာ ကဏ္ဏသုခေန ပဏ္ဍိတဇနဟဒယာနံ အမတာဘိသေကသဒိသေန ဗြဟ္မဿရေန ဘာသတော
ဘဂဝတော ဝစနံ အဘိနန္ဒိံသု, အနုမောဒိံသု စေဝ သမ္ပဋိစ္ဆိံသု စာတိ အတ္ထော။ တေနေတံ ဝုစ္စတိ –
‘‘သုဘာသိတံ သုလပိတံ, သာဓု သာဓူတိ တာဒိနော၊
အနုမောဒမာနာ သိရသာ, သမ္ပဋိစ္ဆိံသု ဘိက္ခဝေါ’’တိ။
ပဌမပဋိစ္စသမုပ္ပါဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၂။ ဝိဘင်္ဂသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂။ ဒုတိယေပိ ဝုတ္တနယေနေဝ သုတ္တနိက္ခေပေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အယံ ပန ဝိသေသော – ပဌမံ ဥဂ္ဃဋိတညူပုဂ္ဂလာနံ ဝသေန သင်္ခေပတော ဒဿိတံ, ဣဒံ ဝိပဉ္စိတညူနံ ဝသေန ဝိတ္ထာရတောတိ။ ဣမသ္မိဉ္စ ပန သုတ္တေ စတဿော ဝလ္လိဟာရကပုရိသူပမာ ဝတ္တဗ္ဗာ, တာ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝုတ္တာ ဧဝ။ ယထာ ဟိ ဝလ္လိဟာရကော ပုရိသော ဝလ္လိယာ အဂ္ဂံ ဒိသွာ တဒနုသာရေန မူလံ ပရိယေသန္တော တံ ဒိသွာ ဝလ္လိံ မူလေ ဆေတွာ အာဒါယ ကမ္မေ ဥပနေယျ, ဧဝံ ဘဂဝါ ဝိတ္ထာရဒေသနံ ဒေသေန္တော ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒဿ အဂ္ဂဘူတာ ဇရာမရဏာ ပဋ္ဌာယ ယာဝ မူလဘူတံ အဝိဇ္ဇာပဒံ, တာဝ ဒေသနံ အာဟရိတွာ ပုန ဝဋ္ဋဝိဝဋ္ဋံ ဒေသေန္တော နိဋ္ဌပေသိ။
တတြာယံ ဇရာမရဏာဒီနံ ဝိတ္ထာရဒေသနာယ အတ္ထနိစ္ဆယော – ဇရာမရဏနိဒ္ဒေသေ တာဝ တေသံ တေသန္တိ အယံ သင်္ခေပတော အနေကေသံ သတ္တာနံ သာဓာရဏနိဒ္ဒေသောတိ ဝိညာတဗ္ဗော။ ယာ ဒေဝဒတ္တဿ ဇရာ, ယာ သောမဒတ္တဿာတိ ဧဝဉှိ ဒိဝသမ္ပိ ကထေန္တဿ နေဝ သတ္တာ ပရိယာဒါနံ ဂစ္ဆန္တိ။ ဣမေဟိ ပန ဒွီဟိ ပဒေဟိ န ကောစိ သတ္တော အပရိယာဒိန္နော ဟောတိ။ တသ္မာ ဝုတ္တံ, ‘‘အယံ သင်္ခေပတော အနေကေသံ သတ္တာနံ သာဓာရဏနိဒ္ဒေသော’’တိ။ တမှိ တမှီတိ အယံ ဂတိဇာတိဝသေန အနေကေသံ သတ္တနိကာယာနံ သာဓာရဏနိဒ္ဒေသော။ သတ္တနိကာယေတိ သာဓာရဏနိဒ္ဒေသေန နိဒ္ဒိဋ္ဌဿ သရူပနိဒဿနံ။ ဇရာ ဇီရဏတာတိအာဒီသု ပန ဇရာတိ သဘာဝနိဒ္ဒေသော။ ဇီရဏတာတိ အာကာရနိဒ္ဒေသော။ ခဏ္ဍိစ္စန္တိအာဒယော တယော ကာလာတိက္ကမေ ကိစ္စနိဒ္ဒေသာ, ပစ္ဆိမာ ဒွေ ပကတိနိဒ္ဒေသာ။ အယဉှိ ဇရာတိ ဣမိနာ ပဒေန သဘာဝတော ဒီပိတာ, တေနဿာယံ
သဘာဝနိဒ္ဒေသော။ ဇီရဏတာတိ ဣမိနာ အာကာရတော, တေနဿာယံ အာကာရနိဒ္ဒေသော။ ခဏ္ဍိစ္စန္တိ ဣမိနာ ကာလာတိက္ကမေ ဒန္တနခါနံ ခဏ္ဍိတဘာဝကရဏကိစ္စတော။ ပါလိစ္စန္တိ ဣမိနာ ကေသလောမာနံ ပလိတဘာဝကရဏကိစ္စတော။ ဝလိတ္တစတာတိ ဣမိနာ မံသံ မိလာပေတွာ တစဝလိဘာဝကရဏကိစ္စတော ဒီပိတာ။ တေနဿာ ဣမေ ခဏ္ဍိစ္စန္တိအာဒယော တယော ကာလာတိက္ကမေ ကိစ္စနိဒ္ဒေသာ။ တေဟိ ဣမေသံ ဝိကာရာနံ ဒဿနဝသေန ပါကဋီဘူတာ ပါကဋဇရာ ဒဿိတာ။ ယထေဝ ဟိ ဥဒကဿ ဝါ ဝါတဿ ဝါ အဂ္ဂိနော ဝါ တိဏရုက္ခာဒီနံ သံဘဂ္ဂပလိဘဂ္ဂတာယ ဝါ ဈာမတာယ ဝါ ဂတမဂ္ဂေါ ပါကဋော ဟောတိ, န စ သော ဂတမဂ္ဂေါ တာနေဝ ဥဒကာဒီနိ, ဧဝမေဝ ဇရာယ ဒန္တာဒီသု ခဏ္ဍိစ္စာဒိဝသေန ဂတမဂ္ဂေါ ပါကဋော, စက္ခုံ ဥမ္မီလေတွာပိ ဂယှတိ န စ ခဏ္ဍိစ္စာဒီနေဝ ဇရာ။ န ဟိ ဇရာ စက္ခုဝိညေယျာ ဟောတိ။
အာယုနော သံဟာနိ ဣန္ဒြိယာနံ ပရိပါကောတိ ဣမေဟိ ပန ပဒေဟိ ကာလာတိက္ကမေယေဝ အဘိဗျတ္တာယ အာယုက္ခယ-စက္ခာဒိဣန္ဒြိယ-ပရိပါကသညိတာယ ပကတိယာ ဒီပိတာ။ တေနဿိမေ ပစ္ဆိမာ ဒွေ ပကတိနိဒ္ဒေသာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တတ္ထ ယသ္မာ ဇရံ ပတ္တဿ အာယု ဟာယတိ, တသ္မာ ဇရာ ‘‘အာယုနော သံဟာနီ’’တိ ဖလူပစာရေန ဝုတ္တာ။ ယသ္မာ စ ဒဟရကာလေ သုပ္ပသန္နာနိ သုခုမမ္ပိ အတ္တနော ဝိသယံ သုခေနေဝ ဂဏှနသမတ္ထာနိ စက္ခာဒီနိ ဣန္ဒြိယာနိ ဇရံ ပတ္တဿ ပရိပက္ကာနိ အာလုဠိတာနိ အဝိသဒါနိ, ဩဠာရိကမ္ပိ အတ္တနော ဝိသယံ ဂဟေတုံ အသမတ္ထာနိ ဟောန္တိ, တသ္မာ ‘‘ဣန္ဒြိယာနံ ပရိပါကော’’တိ ဖလူပစာရေနေဝ ဝုတ္တာ။
သာ ပနာယံ ဧဝံ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ သဗ္ဗာပိ ဇရာ ပါကဋာ ပဋိစ္ဆန္နာတိ ဒုဝိဓာ ဟောတိ။ တတ္ထ ဒန္တာဒီသု ခဏ္ဍာဒိဘာဝဒဿနတော ရူပဓမ္မေသု ဇရာ ပါကဋဇရာ နာမ, အရူပဓမ္မေသု ပန ဇရာ တာဒိသဿ ဝိကာရဿ အဒဿနတော ပဋိစ္ဆန္နဇရာ နာမ။ တတ္ထ ယွာယံ ခဏ္ဍာဒိဘာဝေါ ဒိဿတိ, သော တာဒိသာနံ ဒန္တာဒီနံ သုဝိညေယျတ္တာ ဝဏ္ဏောယေဝ, တံ စက္ခုနာ ဒိသွာ မနောဒွါရေန စိန္တေတွာ ‘‘ဣမေ ဒန္တာ ဇရာယ ပဟဋာ’’တိ ဇရံ ဇာနာတိ ဥဒကဋ္ဌာနေ ဗဒ္ဓါနိ ဂေါသီသာဒီနိ ဩလောကေတွာ ဟေဋ္ဌာ ဥဒကဿ အတ္ထိဘာဝံ ဇာနနံ ဝိယ။
ပုန အဝီစိ သဝီစီတိ ဧဝမ္ပိ ဒုဝိဓာ ဟောတိ။ တတ္ထ မဏိ-ကနက-ရဇတ-ပဝါဠစန္ဒသူရိယာဒီနံ ဝိယ မန္ဒဒသကာဒီသု ပါဏီနံ ဝိယ စ ပုပ္ဖဖလပလ္လဝါဒီသု စ အပါဏီနံ ဝိယ အန္တရန္တရာ ဝဏ္ဏဝိသေသာဒီနံ ဒုဝိညေယျတ္တာ ဇရာ အဝီစိဇရာ နာမ, နိရန္တရဇရာတိ အတ္ထော။ တတော အညေသု ပန ယထာဝုတ္တေသု အန္တရန္တရာ ဝဏ္ဏဝိသေသာဒီနံ သုဝိညေယျတ္တာ ဇရာ သဝီစိဇရာ နာမာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
ဣတော ပရံ တေသံ တေသန္တိအာဒိ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ စုတိ စဝနတာတိအာဒီသု ပန စုတီတိ စဝနကဝသေန ဝုစ္စတိ, ဧကစတုပဉ္စက္ခန္ဓသာမညဝစနမေတံ။ စဝနတာတိ ဘာဝဝစနေန လက္ခဏနိဒဿနံ။ ဘေဒေါတိ စုတိက္ခန္ဓာနံ ဘင်္ဂုပ္ပတ္တိပရိဒီပနံ။ အန္တရဓာနန္တိ ဃဋဿေဝ ဘိန္နဿ ဘိန္နာနံ စုတိက္ခန္ဓာနံ ယေန ကေနစိ ပရိယာယေန ဌာနာဘာဝပရိဒီပနံ။ မစ္စု မရဏန္တိ မစ္စုသင်္ခါတံ မရဏံ, တေန သမုစ္ဆေဒမရဏာဒီနိ နိသေဓေတိ။ ကာလော နာမ အန္တကော, တဿ ကိရိယာ ကာလကိရိယာ။ ဧဝံ တေန လောကသမ္မုတိယာ မရဏံ ဒီပေတိ။
ဣဒါနိ ပရမတ္ထေန ဒီပေတုံ ခန္ဓာနံ ဘေဒေါတိအာဒိမာဟ။ ပရမတ္ထေန ဟိ ခန္ဓာယေဝ ဘိဇ္ဇန္တိ, န သတ္တော နာမ ကောစိ မရတိ။ ခန္ဓေသု ပန ဘိဇ္ဇမာနေသု သတ္တော မရတိ, ဘိန္နေသု မတောတိ ဝေါဟာရော ဟောတိ။ ဧတ္ထ စ စတုပဉ္စဝေါကာရဝသေန ခန္ဓာနံ ဘေဒေါ, ဧကဝေါကာရဝသေန ကဠေဝရဿ နိက္ခေပေါ။ စတုဝေါကာရဝသေန စ ခန္ဓာနံ ဘေဒေါ, သေသဒွယဝသေန ကဠေဝရဿ နိက္ခေပေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ကသ္မာ? ဘဝဒွယေပိ ရူပကာယသင်္ခါတဿ ကဠေဝရဿ သဗ္ဘာဝတော။ အထ ဝါ ယသ္မာ စာတုမဟာရာဇိကာဒီသု ခန္ဓာ ဘိဇ္ဇန္တေဝ, န ကိဉ္စိ နိက္ခိပတိ, တသ္မာ တေသံ ဝသေန ခန္ဓာနံ ဘေဒေါ, မနုဿာဒီသု ကဠေဝရဿ နိက္ခေပေါ။ ဧတ္ထ စ ကဠေဝရဿ နိက္ခေပကာရဏတော မရဏံ ‘‘ကဠေဝရဿ နိက္ခေပေါ’’တိ ဝုတ္တန္တိ ဧဝမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဣတိ အယဉ္စ ဇရာ ဣဒဉ္စ မရဏံ, ဣဒံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေတိ ဣဒံ ဥဘယမ္ပိ ဧကတော ကတွာ ဇရာမရဏန္တိ ကထီယတိ။
ဇာတိနိဒ္ဒေသေ ဇာတိ သဉ္ဇာတီတိအာဒီသု ဇာယနဋ္ဌေန ဇာတိ, သာ အပရိပုဏ္ဏာယတနဝသေန ယုတ္တာ။ သဉ္ဇာယနဋ္ဌေန သဉ္ဇာတိ, သာ ပရိပုဏ္ဏာယတနဝသေန ယုတ္တာ။ ဩက္ကမနဋ္ဌေန ဩက္ကန္တိ, သာ အဏ္ဍဇဇလာဗုဇဝသေန ယုတ္တာ။ တေ ဟိ အဏ္ဍကောသဉ္စ ဝတ္ထိကောသဉ္စ ဩက္ကမန္တာ ပဝိသန္တာ ဝိယ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှန္တိ။ အဘိနိဗ္ဗတ္တနဋ္ဌေန အဘိနိဗ္ဗတ္တိ, သာ သံသေဒဇဩပပါတိကဝသေန ယုတ္တာ။ တေ ဟိ ပါကဋာယေဝ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တန္တိ။ အယံ တာဝ ဝေါဟာရဒေသနာ။
ဣဒါနိ ပရမတ္ထဒေသနာ ဟောတိ။ ခန္ဓာယေဝ ဟိ ပရမတ္ထတော ပါတုဘဝန္တိ, န သတ္တော။ တတ္ထ စ ခန္ဓာနန္တိ ဧကဝေါကာရဘဝေ ဧကဿ, စတုဝေါကာရဘဝေ စတုန္နံ, ပဉ္စဝေါကာရဘဝေ ပဉ္စန္နမ္ပိ ဂဟဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ပါတုဘာဝေါတိ ဥပ္ပတ္တိ။ အာယတနာနန္တိ ဧတ္ထ တတြ တတြ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာယတနဝသေန သင်္ဂဟော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပဋိလာဘောတိ သန္တတိယံ ပါတုဘာဝေါယေဝ။ ပါတုဘဝန္တာနေဝ ဟိ တာနိ ပဋိလဒ္ဓါနိ နာမ ဟောန္တိ။ အယံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, ဇာတီတိ ဣမိနာ ပဒေန ဝေါဟာရတော ပရမတ္ထတော စ ဒေသိတာယ ဇာတိယာ နိဂမနံ ကရောတီတိ။
ဘဝနိဒ္ဒေသေ ကာမဘဝေါတိ ကမ္မဘဝေါ စ ဥပပတ္တိဘဝေါ စ။ တတ္ထ ကမ္မဘဝေါ နာမ ကာမဘဝူပဂကမ္မမေဝ။ တဉှိ တတ္ထ ဥပပတ္တိဘဝဿ ကာရဏတ္တာ ‘‘သုခေါ ဗုဒ္ဓါနံ ဥပ္ပါဒေါ (ဓ။ ပ။ ၁၉၄) ဒုက္ခော ပါပဿ ဥစ္စယော’’တိအာဒီနိ (ဓ။ ပ။ ၁၁၇) ဝိယ ဖလဝေါဟာရေန ဘဝေါတိ ဝုတ္တံ။ ဥပပတ္တိဘဝေါ နာမ တေန ကမ္မေန နိဗ္ဗတ္တံ ဥပါဒိဏ္ဏက္ခန္ဓပဉ္စကံ။ တဉှိ တတ္ထ ဘဝတီတိ ကတွာ ဘဝေါတိ ဝုတ္တံ။ သဗ္ဗထာပိ ဣဒံ ကမ္မဉ္စ ဥပပတ္တိဉ္စ ဥဘယမ္ပေတမိဓ ‘‘ကာမဘဝေါ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧသ နယော ရူပါရူပဘဝေသူတိ။
ဥပါဒါနနိဒ္ဒေသေ ကာမုပါဒါနန္တိအာဒီသု ဝတ္ထုကာမံ ဥပါဒိယန္တိ ဧတေန, သယံ ဝါ တံ ဥပါဒိယတီတိ ကာမုပါဒါနံ, ကာမော စ သော ဥပါဒါနဉ္စာတိ ကာမုပါဒါနံ။ ဥပါဒါနန္တိ ဒဠှဂ္ဂဟဏံ ဝုစ္စတိ။ ဒဠှတ္ထော ဟိ ဧတ္ထ ဥပသဒ္ဒေါ ဥပါယာသဥပကဋ္ဌာဒီသု ဝိယ။ ပဉ္စကာမဂုဏိကရာဂဿေတံ အဓိဝစနံ။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ။ ဝိတ္ထာရတော ပနေတံ, ‘‘တတ္ထ ကတမံ ကာမုပါဒါနံ? ယော ကာမေသု ကာမစ္ဆန္ဒော’’တိ (ဓ။ သ။ ၁၂၂၀၊ ဝိဘ။ ၉၃၈) ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
တထာ ဒိဋ္ဌိ စ သာ ဥပါဒါနဉ္စာတိ ဒိဋ္ဌုပါဒါနံ။ အထ ဝါ ဒိဋ္ဌိံ ဥပါဒိယတိ, ဥပါဒိယန္တိ ဝါ ဧတေန ဒိဋ္ဌိန္တိ ဒိဋ္ဌုပါဒါနံ။ ဥပါဒိယတိ ဟိ ပုရိမဒိဋ္ဌိံ ဥတ္တရဒိဋ္ဌိ, ဥပါဒိယန္တိ စ တာယ ဒိဋ္ဌိံ။ ယထာဟ – ‘‘သဿတော အတ္တာ စ လောကော စ ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမည’’န္တိအာဒိ (မ။ နိ။ ၃။၂၇)။ သီလဗ္ဗတုပါဒါနအတ္တဝါဒုပါဒါနဝဇ္ဇဿ သဗ္ဗဒိဋ္ဌိဂတဿေတံ အဓိဝစနံ။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ, ဝိတ္ထာရတော ပနေတံ, ‘‘တတ္ထ ကတမံ ဒိဋ္ဌုပါဒါနံ? နတ္ထိ ဒိန္န’’န္တိ (ဓ။ သ။ ၁၂၂၁) ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
တထာ သီလဗ္ဗတမုပါဒိယန္တိ ဧတေန, သယံ ဝါ တံ ဥပါဒိယတိ, သီလဗ္ဗတဉ္စ တံ ဥပါဒါနဉ္စာတိ ဝါ သီလဗ္ဗတုပါဒါနံ။ ဂေါသီလဂေါဝတာဒီနိ ဟိ ‘‘ဧဝံ သုဒ္ဓီ’’တိ (ဓ။ သ။ ၁၂၂၂၊ ဝိဘ။ ၉၃၈) အဘိနိဝေသတော သယမေဝ ဥပါဒါနာနီတိ။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ, ဝိတ္ထာရတော ပနေတံ, ‘‘တတ္ထ ကတမံ သီလဗ္ဗတုပါဒါနံ? ဣတော ဗဟိဒ္ဓါ သမဏဗြာဟ္မဏာနံ သီလေန သုဒ္ဓီ’’တိ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
ဣဒါနိ ဝဒန္တိ ဧတေနာတိ ဝါဒေါ, ဥပါဒိယန္တိ ဧတေနာတိ ဥပါဒါနံ, ကိံ ဝဒန္တိ ဥပါဒိယန္တိ ဝါ? အတ္တာနံ။ အတ္တနော ဝါဒုပါဒါနံ အတ္တဝါဒုပါဒါနံ။ အတ္တဝါဒမတ္တမေဝ ဝါ အတ္တာတိ ဥပါဒိယန္တိ ဧတေနာတိ အတ္တဝါဒုပါဒါနံ။ ဝီသတိဝတ္ထုကာယ သက္ကာယဒိဋ္ဌိယာ ဧတံ အဓိဝစနံ။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ, ဝိတ္ထာရတော ပနေတံ, ‘‘တတ္ထ ကတမံ အတ္တဝါဒုပါဒါနံ? ဣဓ အဿုတဝါ ပုထုဇ္ဇနော အရိယာနံ အဒဿာဝီ’’တိ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
တဏှာနိဒ္ဒေသေ ရူပတဏှာ…ပေ… ဓမ္မတဏှာတိ ဧတံ စက္ခုဒွါရာဒီသု ဇဝနဝီထိယာ ပဝတ္တာယ တဏှာယ ‘‘သေဋ္ဌိပုတ္တော ဗြာဟ္မဏပုတ္တော’’တိ ဧဝမာဒီသု ပိတိတော နာမံ ဝိယ ပိတိသဒိသာရမ္မဏတော နာမံ။ ဧတ္ထ စ ရူပါရမ္မဏာ တဏှာ, ရူပေ တဏှာတိ ရူပတဏှာ။ သာ ကာမရာဂဘာဝေန ရူပံ အဿာဒေန္တီ ပဝတ္တမာနာ ကာမတဏှာ, သဿတဒိဋ္ဌိသဟဂတရာဂဘာဝေန ‘‘ရူပံ နိစ္စံ ဓုဝံ သဿတ’’န္တိ ဧဝံ အဿာဒေန္တီ ပဝတ္တမာနာ ဘဝတဏှာ, ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိသဟဂတရာဂဘာဝေန ‘‘ရူပံ ဥစ္ဆိဇ္ဇတိ ဝိနဿတိ ပေစ္စ န ဘဝတီ’’တိ ဧဝံ အဿာဒေန္တီ ပဝတ္တမာနာ ဝိဘဝတဏှာတိ ရူပတဏှာ ဧဝံ တိဝိဓာ ဟောတိ။ ယထာ စ ရူပတဏှာ, တထာ သဒ္ဒတဏှာဒယောပီတိ ဧဝံ တာနိ အဋ္ဌာရသ တဏှာဝိစရိတာနိ ဟောန္တိ။ တာနိ အဇ္ဈတ္တရူပါဒီသု အဋ္ဌာရသ, ဗဟိဒ္ဓါရူပါဒီသု အဋ္ဌာရသာတိ ဆတ္တိံသ။ ဣတိ အတီတာနိ ဆတ္တိံသ, အနာဂတာနိ ဆတ္တိံသ,
ပစ္စုပ္ပန္နာနိ ဆတ္တိံသာတိ ဧဝံ အဋ္ဌသတံ တဏှာဝိစရိတာနိ ဟောန္တိ။ ‘‘အဇ္ဈတ္တိကဿ ဥပါဒါယ အသ္မီတိ ဟောတိ, ဣတ္ထသ္မီတိ ဟောတီ’’တိ (ဝိဘ။ ၉၇၃) ဝါ ဧဝမာဒီနိ အဇ္ဈတ္တိကရူပါဒိနိဿိတာနိ အဋ္ဌာရသ, ‘‘ဗာဟိရဿ ဥပါဒါယ ဣမိနာ အသ္မီတိ ဟောတိ, ဣမိနာ ဣတ္ထသ္မီတိ ဟောတီ’’တိ (ဝိဘ။ ၉၇၅) ဝါ ဧဝမာဒီနိ ဗာဟိရရူပါဒိနိဿိတာနိ အဋ္ဌာရသာတိ ဆတ္တိံသ, ဣတိ အတီတာနိ ဆတ္တိံသ, အနာဂတာနိ ဆတ္တိံသ, ပစ္စုပ္ပန္နာနိ ဆတ္တိံသာတိ ဧဝမ္ပိ အဋ္ဌသတံ တဏှာဝိစရိတာနိ ဟောန္တိ။ ပုန သင်္ဂဟေ ကရိယမာနေ ရူပါဒီသု အာရမ္မဏေသု ဆဠေဝ တဏှာကာယာ တိဿောယေဝ ကာမတဏှာဒယော ဟောန္တီတိ။ ဧဝံ –
‘‘နိဒ္ဒေသတ္ထေန နိဒ္ဒေသ, ဝိတ္ထာရာ ဝိတ္ထာရဿ စ၊
ပုန သင်္ဂဟတော တဏှာ, ဝိညာတဗ္ဗာ ဝိဘာဝိနာ’’တိ။
ဝေဒနာနိဒ္ဒေသေ ဝေဒနာကာယာတိ ဝေဒနာသမူဟာ။ စက္ခုသမ္ဖဿဇာ ဝေဒနာ…ပေ… မနောသမ္ဖဿဇာဝေဒနာတိ ဧတံ ‘‘စက္ခုသမ္ဖဿဇာဝေဒနာ အတ္ထိ ကုသလာ, အတ္ထိ အကုသလာ, အတ္ထိ အဗျာကတာ’’တိ ဧဝံ ဝိဘင်္ဂေ (ဝိဘ။ ၃၄) အာဂတတ္တာ စက္ခုဒွါရာဒီသု ပဝတ္တာနံ ကုသလာကုသလာဗျာကတဝေဒနာနံ ‘‘သာရိပုတ္တော မန္တာဏိပုတ္တော’’တိ ဧဝမာဒီသု မာတိတော နာမံ ဝိယ မာတိသဒိသတော ဝတ္ထုတော နာမံ။ ဝစနတ္ထော ပနေတ္ထ – စက္ခုသမ္ဖဿဟေတု ဇာတာ ဝေဒနာ စက္ခုသမ္ဖဿဇာ ဝေဒနာတိ။ ဧသေဝ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ အယံ တာဝေတ္ထ သဗ္ဗသင်္ဂါဟိကာ ကထာ။ ဝိပါကဝသေန ပန စက္ခုဒွါရေ ဒွေ စက္ခုဝိညာဏာနိ, ဒွေ မနောဓာတုယော, တိဿော မနောဝိညာဏဓာတုယောတိ ဧတာဟိ သမ္ပယုတ္တဝသေန ဝေဒနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဧသေဝ နယော သောတဒွါရာဒီသု။ မနောဒွါရေ မနောဝိညာဏဓာတုသမ္ပယုတ္တာဝ။
ဖဿနိဒ္ဒေသေ စက္ခုသမ္ဖဿောတိ စက္ခုမှိ သမ္ဖဿော။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ စက္ခုသမ္ဖဿော…ပေ… ကာယသမ္ဖဿောတိ ဧတ္တာဝတာ စ ကုသလာကုသလဝိပါကာ ပဉ္စဝတ္ထုကာ ဒသ ဖဿာ ဝုတ္တာ ဟောန္တိ။ မနောသမ္ဖဿောတိ ဣမိနာ သေသဗာဝီသတိလောကိယဝိပါကမနသမ္ပယုတ္တာ ဖဿာ။
သဠာယတနနိဒ္ဒေသေ စက္ခာယတနန္တိအာဒီသု ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ, တံ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ခန္ဓနိဒ္ဒေသေ စေဝ အာယတနနိဒ္ဒေသေ စ ဝုတ္တမေဝ။
နာမရူပနိဒ္ဒေသေ နမနလက္ခဏံ နာမံ။ ရုပ္ပနလက္ခဏံ ရူပံ။ ဝိဘဇနေ ပနဿ ဝေဒနာတိ ဝေဒနာက္ခန္ဓော, သညာတိ သညာက္ခန္ဓော, စေတနာ ဖဿော မနသိကာရောတိ သင်္ခါရက္ခန္ဓော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ကာမဉ္စ အညေပိ သင်္ခါရက္ခန္ဓသင်္ဂဟိတာ ဓမ္မာ သန္တိ, ဣမေ ပန တယော သဗ္ဗဒုဗ္ဗလေသုပိ စိတ္တေသု သန္တိ, တသ္မာ ဧတေသံယေဝ ဝသေနေတ္ထ သင်္ခါရက္ခန္ဓော ဒဿိတော။ စတ္တာရော စ မဟာဘူတာတိ ဧတ္ထ စတ္တာရောတိ ဂဏနပရိစ္ဆေဒေါ။ မဟာဘူတာတိ ပထဝီအာပတေဇဝါယာနမေတံ အဓိဝစနံ။ ယေန ပန ကာရဏေန တာနိ မဟာဘူတာနီတိ ဝုစ္စန္တိ, ယော စေတ္ထ အညော ဝိနိစ္ဆယနယော, သော သဗ္ဗော ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ရူပက္ခန္ဓနိဒ္ဒေသေ ဝုတ္တော။ စတုန္နဉ္စ မဟာဘူတာနံ ဥပါဒါယာတိ ဧတ္ထ ပန စတုန္နန္တိ ဥပယောဂတ္ထေ သာမိဝစနံ, စတ္တာရိ မဟာဘူတာနီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဥပါဒါယာတိ ဥပါဒိယိတွာ, ဂဟေတွာတိ အတ္ထော။ နိဿာယာတိပိ ဧကေ။ ‘‘ဝတ္တမာန’’န္တိ အယဉ္စေတ္ထ ပါဌသေသော။ သမူဟတ္ထေ ဝါ ဧတံ သာမိဝစနံ, စတုန္နံ မဟာဘူတာနံ သမူဟံ ဥပါဒါယ ဝတ္တမာနံ ရူပန္တိ ဧတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧဝံ သဗ္ဗထာပိ ယာနိ စ စတ္တာရိ ပထဝီအာဒီနိ မဟာဘူတာနိ, ယဉ္စ စတုန္နံ မဟာဘူတာနံ ဥပါဒါယ ဝတ္တမာနံ စက္ခာယတနာဒိဘေဒေန အဘိဓမ္မပါဠိယမေဝ ဝုတ္တံ တေဝီသတိဝိဓံ ရူပံ, တံ သဗ္ဗမ္ပိ ရူပန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
ဝိညာဏနိဒ္ဒေသေ စက္ခုဝိညာဏန္တိ စက္ခုမှိ ဝိညာဏံ, စက္ခုတော ဝါ ဇာတံ ဝိညာဏန္တိ စက္ခုဝိညာဏံ။ ဧဝံ သောတဃာနဇိဝှါကာယဝိညာဏာနိ။ ဣတရံ ပန မနောယေဝ ဝိညာဏန္တိ မနောဝိညာဏံ။ ဒွိပဉ္စဝိညာဏဝဇ္ဇိတတေဘူမကဝိပါကစိတ္တဿေတံ အဓိဝစနံ။
သင်္ခါရနိဒ္ဒေသေ အဘိသင်္ခရဏလက္ခဏော သင်္ခါရော။ ဝိဘဇနေ ပနဿ ကာယသင်္ခါရောတိ ကာယတော ပဝတ္တသင်္ခါရော။ ကာယဒွါရေ စောပနဝသေန ပဝတ္တာနံ ကာမာဝစရကုသလတော အဋ္ဌန္နံ, အကုသလတော ဒွါဒသန္နန္တိ ဝီသတိယာ ကာယသဉ္စေတနာနမေတံ အဓိဝစနံ။ ဝစီသင်္ခါရောတိ ဝစနတော ပဝတ္တသင်္ခါရော, ဝစီဒွါရေ ဝစနဘေဒဝသေန ပဝတ္တာနံ ဝီသတိယာ ဧဝ ဝစီသဉ္စေတနာနမေတံ အဓိဝစနံ။ စိတ္တသင်္ခါရောတိ စိတ္တတော ပဝတ္တသင်္ခါရော, ကာယဝစီဒွါရေ စောပနံ အကတွာ ရဟော နိသီဒိတွာ စိန္တေန္တဿ ပဝတ္တာနံ လောကိယကုသလာကုသလဝသေန ဧကူနတိံသမနောသဉ္စေတနာနမေတံ အဓိဝစနံ။
အဝိဇ္ဇာနိဒ္ဒေသေ ဒုက္ခေ အညာဏန္တိ ဒုက္ခသစ္စေ အညာဏံ, မောဟဿေတံ အဓိဝစနံ။ ဧသ နယော ဒုက္ခသမုဒယေ အညာဏန္တိအာဒီသု။ တတ္ထ စတူဟိ ကာရဏေဟိ ဒုက္ခေ အညာဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ အန္တောဂဓတော ဝတ္ထုတော အာရမ္မဏတော ပဋိစ္ဆာဒနတော စ။ တထာ ဟိ တံ ဒုက္ခသစ္စပရိယာပန္နတ္တာ ဒုက္ခေ အန္တောဂဓံ, ဒုက္ခသစ္စဉ္စဿ နိဿယပစ္စယဘာဝေန ဝတ္ထု, အာရမ္မဏပစ္စယဘာဝေန အာရမ္မဏံ, ဒုက္ခသစ္စံ ဧတံ ပဋိစ္ဆာဒေတိ တဿ ယာထာဝလက္ခဏပဋိဝေဓနိဝါရဏေန ဉာဏပ္ပဝတ္တိယာ စေတ္ထ အပ္ပဒါနေန။
ဒုက္ခသမုဒယေ အညာဏံ တီဟိ ကာရဏေဟိ ဝေဒိတဗ္ဗံ ဝတ္ထုတော အာရမ္မဏတော ပဋိစ္ဆာဒနတော စ။ နိရောဓေ ပဋိပဒါယ စ အညာဏံ ဧကေနေဝ ကာရဏေန ဝေဒိတဗ္ဗံ ပဋိစ္ဆာဒနတော။ နိရောဓပဋိပဒါနဉှိ ပဋိစ္ဆာဒကမေဝ အညာဏံ တေသံ ယာထာဝလက္ခဏပဋိဝေဓနိဝါရဏေန တေသု စ ဉာဏပ္ပဝတ္တိယာ အပ္ပဒါနေန။ န ပန တံ တတ္ထ အန္တောဂဓံ တသ္မိံ သစ္စဒွယေ အပရိယာပန္နတ္တာ, န တဿ တံ သစ္စဒွယံ ဝတ္ထု အသဟဇာတတ္တာ, နာရမ္မဏံ, တဒါရဗ္ဘ အပ္ပဝတ္တနတော။ ပစ္ဆိမဉှိ သစ္စဒွယံ ဂမ္ဘီရတ္တာ ဒုဒ္ဒသံ, န တတ္ထ အန္ဓဘူတံ အညာဏံ ပဝတ္တတိ။ ပုရိမံ ပန ဝစနီယတ္တေန သဘာဝလက္ခဏဿ ဒုဒ္ဒသတ္တာ ဂမ္ဘီရံ, တတ္ထ ဝိပလ္လာသဂါဟဝသေန ပဝတ္တတိ။
အပိစ ‘‘ဒုက္ခေ’’တိ ဧတ္တာဝတာ သင်္ဂဟတော ဝတ္ထုတော အာရမ္မဏတော ကိစ္စတော စ အဝိဇ္ဇာ ဒီပိတာ။ ‘‘ဒုက္ခသမုဒယေ’’တိ ဧတ္တာဝတာ ဝတ္ထုတော အာရမ္မဏတော ကိစ္စတော စ။ ‘‘ဒုက္ခနိရောဓေ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနိယာ ပဋိပဒါယာ’’တိ ဧတ္တာဝတာ ကိစ္စတော။ အဝိသေသတော ပန ‘‘အညာဏ’’န္တိ ဧတေန သဘာဝတော နိဒ္ဒိဋ္ဌာတိ ဉာတဗ္ဗာ။
ဣတိ ခေါ, ဘိက္ခဝေတိ ဧဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ။ နိရောဓော ဟောတီတိ အနုပ္ပါဒေါ ဟောတိ။ အပိစေတ္ထ သဗ္ဗေဟေဝ တေဟိ နိရောဓပဒေဟိ နိဗ္ဗာနံ ဒေသိတံ။ နိဗ္ဗာနဉှိ အာဂမ္မ တေ တေ ဓမ္မာ နိရုဇ္ဈန္တိ, တသ္မာ တံ တေသံ တေသံ နိရောဓောတိ ဝုစ္စတိ။ ဣတိ ဘဂဝါ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ ဒွါဒသဟိ ပဒေဟိ ဝဋ္ဋဝိဝဋ္ဋံ ဒေသေန္တော အရဟတ္တနိကူဋေနေဝ ဒေသနံ နိဋ္ဌပေသိ။ ဒေသနာပရိယောသာနေ ဝုတ္တနယေနေဝ ပဉ္စသတာ ဘိက္ခူ အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌဟိံသူတိ။
ဝိဘင်္ဂသုတ္တံ ဒုတိယံ။
၃။ ပဋိပဒါသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃။ တတိယေ မိစ္ဆာပဋိပဒန္တိ အယံ တာဝ အနိယျာနိကပဋိပဒါ။ နနု စ အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ ပုညာဘိသင်္ခါရောပိ အတ္ထိ အာနေဉ္ဇာဘိသင်္ခါရောပိ, သော ကထံ မိစ္ဆာပဋိပဒါ ဟောတီတိ။ ဝဋ္ဋသီသတ္တာ။ ယဉှိ ကိဉ္စိ ဘဝတ္တယသင်္ခါတံ ဝဋ္ဋံ ပတ္ထေတွာ ပဝတ္တိတံ, အန္တမသော ပဉ္စာဘိညာ အဋ္ဌ ဝါ ပန သမာပတ္တိယော, သဗ္ဗံ တံ ဝဋ္ဋပက္ခိယံ ဝဋ္ဋသီသန္တိ ဝဋ္ဋသီသတ္တာ မိစ္ဆာပဋိပဒါဝ ဟောတိ။ ယံ ပန ကိဉ္စိ ဝိဝဋ္ဋံ နိဗ္ဗာနံ ပတ္ထေတွာ ပဝတ္တိတံ, အန္တမသော ဥဠုင်္ကယာဂုမတ္တဒါနမ္ပိ ပဏ္ဏမုဋ္ဌိဒါနမတ္တမ္ပိ, သဗ္ဗံ တံ ဝိဝဋ္ဋပက္ခိယံ ဝိဝဋ္ဋနိဿိတံ, ဝိဝဋ္ဋပက္ခိကတ္တာ သမ္မာပဋိပဒါဝ ဟောတိ။ အပ္ပမတ္တကမ္ပိ ဟိ ပဏ္ဏမုဋ္ဌိမတ္တဒါနကုသလံ ဝါ ဟောတု မဟန္တံ ဝေလာမဒါနာဒိကုသလံ ဝါ, သစေ ဝဋ္ဋသမ္ပတ္တိံ ပတ္ထေတွာ ဝဋ္ဋနိဿိတဝသေန မိစ္ဆာ ဌပိတံ ဟောတိ, ဝဋ္ဋမေဝ အာဟရိတုံ သက္ကောတိ, နော ဝိဝဋ္ဋံ။ ‘‘ဣဒံ မေ ဒါနံ အာသဝက္ခယာဝဟံ ဟောတူ’’တိ ဧဝံ ပန ဝိဝဋ္ဋံ ပတ္ထေန္တေန ဝိဝဋ္ဋဝသေန သမ္မာ ဌပိတံ အရဟတ္တမ္ပိ ပစ္စေကဗောဓိဉာဏမ္ပိ သဗ္ဗညုတညာဏမ္ပိ ဒါတုံ သက္ကောတိယေဝ, န အရဟတ္တံ အပ္ပတွာ ပရိယောသာနံ ဂစ္ဆတိ။ ဣတိ အနုလောမဝသေန မိစ္ဆာပဋိပဒါ, ပဋိလောမဝသေန သမ္မာပဋိပဒါ ဒေသိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ နနု စေတ္ထ ပဋိပဒါ ပုစ္ဆိတာ, နိဗ္ဗာနံ ဘာဇိတံ, နိယျာတနေပိ ပဋိပဒါဝ နိယျာတိတာ။ န စ နိဗ္ဗာနဿ ပဋိပဒါတိ နာမံ, သဝိပဿနာနံ ပန စတုန္နံ မဂ္ဂါနမေတံ နာမံ, တသ္မာ ပုစ္ဆာနိယျာတနေဟိ ပဒဘာဇနံ န သမေတီတိ။ နော န သမေတိ, ကသ္မာ? ဖလေန ပဋိပဒါယ ဒဿိတတ္တာ။ ဖလေန ဟေတ္ထ ပဋိပဒါ ဒဿိတာ။ ‘‘အဝိဇ္ဇာယ တွေဝ အသေသဝိရာဂနိရောဓာ သင်္ခါရနိရောဓော’’တိ ဧတံ နိရောဓသင်္ခါတံ နိဗ္ဗာနံ ယဿာ ပဋိပဒါယ ဖလံ, အယံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, သမ္မာပဋိပဒါတိ အယမေတ္ထ အတ္ထော။ ဣမသ္မိဉ္စ အတ္ထေ အသေသဝိရာဂနိရောဓာတိ ဧတ္ထ ဝိရာဂေါ နိရောဓဿေဝ ဝေဝစနံ, အသေသဝိရာဂါ အသေသနိရောဓာတိ အယဉှေတ္ထ အဓိပ္ပါယော။ ယေန ဝါ ဝိရာဂသင်္ခါတေန မဂ္ဂေန အသေသနိရောဓော ဟောတိ, တံ ဒဿေတုံ ဧတံ ပဒဘာဇနံ ဝုတ္တံ။ ဧဝဉှိ သတိ သာနုဘာဝါ ပဋိပဒါ ဝိဘတ္တာ ဟောတိ။ ဣတိ ဣမသ္မိမ္ပိ သုတ္တေ ဝဋ္ဋဝိဝဋ္ဋမေဝ ကထိတန္တိ။ တတိယံ။
၄။ ဝိပဿီသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄။ စတုတ္ထေ ဝိပဿိဿာတိ တဿ ကိရ ဗောဓိသတ္တဿ ယထာ လောကိယမနုဿာနံ ကိဉ္စိဒေဝ ပဿန္တာနံ ပရိတ္တကမ္မာဘိနိဗ္ဗတ္တဿ ကမ္မဇပသာဒဿ ဒုဗ္ဗလတ္တာ အက္ခီနိ ဝိပ္ဖန္ဒန္တိ, န ဧဝံ ဝိပ္ဖန္ဒိံသု။ ဗလဝကမ္မနိဗ္ဗတ္တဿ ပန ကမ္မဇပသာဒဿ ဗလဝတ္တာ အဝိပ္ဖန္ဒန္တေဟိ အနိမိသေဟိ ဧဝ အက္ခီဟိ ပဿိ သေယျထာပိ ဒေဝါ တာဝတိံသာ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အနိမိသန္တော ကုမာရော ပေက္ခတီတိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဝိပဿိဿ ကုမာရဿ ‘ဝိပဿီ ဝိပဿီ’တွေဝ သမညာ ဥဒပါဒီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၄၀)။ အယဉှေတ္ထ အဓိပ္ပါယော – အန္တရန္တရာ နိမိသဇနိတန္ဓကာရဝိရဟေန ဝိသုဒ္ဓံ ပဿတိ, ဝိဝဋေဟိ ဝါ အက္ခီဟိ ပဿတီတိ ဝိပဿီ။ ဧတ္ထ စ ကိဉ္စာပိ ပစ္ဆိမဘဝိကာနံ သဗ္ဗဗောဓိသတ္တာနံ ဗလဝကမ္မနိဗ္ဗတ္တဿ ကမ္မဇပသာဒဿ ဗလဝတ္တာ အက္ခီနိ န ဝိပ္ဖန္ဒန္တိ, သော ပန ဗောဓိသတ္တော ဧတေနေဝ နာမံ လဘိ။
အပိစ ဝိစေယျ ဝိစေယျ ပဿတီတိ ဝိပဿီ, ဝိစိနိတွာ ဝိစိနိတွာ ပဿတီတိ အတ္ထော။ ဧကဒိဝသံ ကိရ ဝိနိစ္ဆယဋ္ဌာနေ နိသီဒိတွာ အတ္ထေ အနုသာသန္တဿ ရညော အလင်္ကတပဋိယတ္တံ မဟာပုရိသံ အာဟရိတွာ အင်္ကေ ဌပယိံသု။ တဿ တံ အင်္ကေ ကတွာ ပလာဠယမာနဿေဝ အမစ္စာ သာမိကံ အဿာမိကံ အကံသု။ ဗောဓိသတ္တော အနတ္တမနသဒ္ဒံ နိစ္ဆာရေသိ။ ရာဇာ ‘‘ကိမေတံ ဥပဓာရေထာ’’တိ အာဟ။ ဥပဓာရယမာနာ အညံ အဒိသွာ ‘‘အဋ္ဋဿ ဒုဗ္ဗိနိစ္ဆိတတ္တာ ဧဝံ ကတံ ဘဝိဿတီ’’တိ ပုန သာမိကမေဝ သာမိကံ ကတွာ ‘‘ဉတွာ နု ခေါ ကုမာရော ဧဝံ ကရောတီ’’တိ? ဝီမံသန္တာ ပုန သာမိကံ အဿာမိကမကံသု။ ပုန ဗောဓိသတ္တော တထေဝ သဒ္ဒံ နိစ္ဆာရေသိ။ အထ ရာဇာ ‘‘ဇာနာတိ မဟာပုရိသော’’တိ တတော ပဋ္ဌာယ အပ္ပမတ္တော အဟောသိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဝိစေယျ ဝိစေယျ ကုမာရော အတ္ထေ ပနာယတိ ဉာယေနာတိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဝိပဿိဿ ကုမာရဿ ဘိယျောသောမတ္တာယ ‘ဝိပဿီ ဝိပဿီ’တွေဝ သမညာ ဥဒပါဒီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၄၁)။
ဘဂဝတောတိ ဘာဂျသမ္ပန္နဿ။ အရဟတောတိ ရာဂါဒိအရီနံ ဟတတ္တာ, သံသာရစက္ကဿ ဝါ အရာနံ ဟတတ္တာ, ပစ္စယာနံ ဝါ အရဟတ္တာ အရဟာတိ ဧဝံ ဂုဏတော ဥပ္ပန္နနာမဓေယျဿ။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿာတိ သမ္မာ နယေန ဟေတုနာ သာမံ ပစ္စတ္တပုရိသကာရေန စတ္တာရိ သစ္စာနိ ဗုဒ္ဓဿ။ ပုဗ္ဗေဝ
သမ္ဗောဓာတိ သမ္ဗောဓော ဝုစ္စတိ စတူသု မဂ္ဂေသု ဉာဏံ, တတော ပုဗ္ဗေဝ။ ဗောဓိသတ္တဿေဝ သတောတိ ဧတ္ထ ဗောဓီတိ ဉာဏံ, ဗောဓိမာ သတ္တော ဗောဓိသတ္တော, ဉာဏဝါ ပညဝါ ပဏ္ဍိတောတိ အတ္ထော။ ပုရိမဗုဒ္ဓါနဉှိ ပါဒမူလေ အဘိနီဟာရတော ပဋ္ဌာယ ပဏ္ဍိတောဝ သော သတ္တော, န အန္ဓဗာလောတိ ဗောဓိသတ္တော။ ယထာ ဝါ ဥဒကတော ဥဂ္ဂန္တွာ ဌိတံ ပရိပါကဂတံ ပဒုမံ သူရိယရသ္မိသမ္ဖဿေန အဝဿံ ဗုဇ္ဈိဿတီတိ ဗုဇ္ဈနကပဒုမန္တိ ဝုစ္စတိ, ဧဝံ ဗုဒ္ဓါနံ သန္တိကေ ဗျာကရဏဿ လဒ္ဓတ္တာ အဝဿံ အနန္တရာယေန ပါရမိယော ပူရေတွာ ဗုဇ္ဈိဿတီတိ ဗုဇ္ဈနကသတ္တောတိပိ ဗောဓိသတ္တော။ ယာ စ ဧသာ စတုမဂ္ဂဉာဏသင်္ခါတာ ဗောဓိ, တံ ပတ္ထယမာနော ပဝတ္တတီတိ ဗောဓိယံ သတ္တော အာသတ္တောတိပိ ဗောဓိသတ္တော။ ဧဝံ ဂုဏတော ဥပ္ပန္နနာမဝသေန ဗောဓိသတ္တဿေဝ သတော။ ကိစ္ဆန္တိ ဒုက္ခံ။ အာပန္နောတိ အနုပ္ပတ္တော။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – အဟော အယံ သတ္တလောကော ဒုက္ခံ အနုပ္ပတ္တောတိ။ စဝတိ စ ဥပပဇ္ဇတိ စာတိ ဣဒံ အပရာပရံ စုတိပဋိသန္ဓိဝသေန ဝုတ္တံ။ နိဿရဏန္တိ နိဗ္ဗာနံ။ တဉှိ ဇရာမရဏဒုက္ခတော နိဿဋတ္တာ တဿ နိဿရဏန္တိ ဝုစ္စတိ။ ကုဒါဿု နာမာတိ ကတရသ္မိံ နု ခေါ ကာလေ။
ယောနိသော မနသိကာရာတိ ဥပါယမနသိကာရေန ပထမနသိကာရေန။ အဟု ပညာယ အဘိသမယောတိ ပညာယ သဒ္ဓိံ ဇရာမရဏကာရဏဿ အဘိသမယော သမဝါယော သမာယောဂေါ အဟောသိ, ‘‘ဇာတိပစ္စယာ ဇရာမရဏ’’န္တိ ဣဒံ တေန ဒိဋ္ဌန္တိ အတ္ထော။ အထ ဝါ ယောနိသော မနသိကာရာ အဟု ပညာယာတိ ယောနိသော မနသိကာရေန စ ပညာယ စ အဘိသမယော အဟု။ ‘‘ဇာတိယာ ခေါ သတိ ဇရာမရဏ’’န္တိ, ဧဝံ ဇရာမရဏကာရဏဿ ပဋိဝေဓော အဟောသီတိ အတ္ထော။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။
ဣတိ ဟိဒန္တိ ဧဝမိဒံ။ သမုဒယော သမုဒယောတိ ဧကာဒသသု ဌာနေသု သင်္ခါရာဒီနံ သမုဒယံ သမ္ပိဏ္ဍေတွာ နိဒ္ဒိသတိ။ ပုဗ္ဗေ အနနုဿုတေသူတိ ‘‘အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာနံ သမုဒယော ဟောတီ’’တိ။ ဧဝံ ဣတော ပုဗ္ဗေ အနနုဿုတေသု ဓမ္မေသု, စတူသု ဝါ အရိယသစ္စဓမ္မေသု။ စက္ခုန္တိအာဒီနိ ဉာဏဝေဝစနာနေဝ။ ဉာဏမေဝ ဟေတ္ထ ဒဿနဋ္ဌေန စက္ခု, ဉာတဋ္ဌေန ဉာဏံ, ပဇာနနဋ္ဌေန ပညာ, ပဋိဝေဓနဋ္ဌေန ဝိဇ္ဇာ, ဩဘာသနဋ္ဌေန အာလောကောတိ
ဝုတ္တံ။ တံ ပနေတံ စတူသု သစ္စေသု လောကိယလောကုတ္တရမိဿကံ နိဒ္ဒိဋ္ဌန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ နိရောဓဝါရေပိ ဣမိနာဝ နယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ စတုတ္ထံ။
၅-၁၀။ သိခီသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ
၅-၁၀။ ပဉ္စမာဒီသု သိခိဿ, ဘိက္ခဝေတိအာဒီနံ ပဒါနံ ‘‘သိခိဿပိ, ဘိက္ခဝေ’’တိ န ဧဝံ ယောဇေတွာ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ကသ္မာ? ဧကာသနေ အဒေသိတတ္တာ။ နာနာဌာနေသု ဟိ ဧတာနိ ဒေသိတာနိ, အတ္ထော ပန သဗ္ဗတ္ထ သဒိသောယေဝ။ သဗ္ဗဗောဓိသတ္တာနဉှိ ဗောဓိပလ္လင်္ကေ နိသိန္နာနံ န အညော သမဏော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ ဒေဝေါ ဝါ မာရော ဝါ ဗြဟ္မာ ဝါ အာစိက္ခတိ – ‘‘အတီတေ ဗောဓိသတ္တာ ပစ္စယာကာရံ သမ္မသိတွာ ဗုဒ္ဓါ ဇာတာ’’တိ။ ယထာ ပန ပဌမကပ္ပိကကာလေ ဒေဝေ ဝုဋ္ဌေ ဥဒကဿ ဂတမဂ္ဂေနေဝ အပရာပရံ ဝုဋ္ဌိဥဒကံ ဂစ္ဆတိ, ဧဝံ တေဟိ တေဟိ ပုရိမဗုဒ္ဓေဟိ ဂတမဂ္ဂေနေဝ ပစ္ဆိမာ ပစ္ဆိမာ ဂစ္ဆန္တိ။ သဗ္ဗဗောဓိသတ္တာ ဟိ အာနာပါနစတုတ္ထဇ္ဈာနတော ဝုဋ္ဌာယ ပစ္စယာကာရေ ဉာဏံ ဩတာရေတွာ တံ အနုလောမပဋိလောမံ သမ္မသိတွာ ဗုဒ္ဓါ ဟောန္တီတိ ပဋိပါဋိယာ သတ္တသု သုတ္တေသု ဗုဒ္ဓဝိပဿနာ နာမ ကထိတာတိ။
ဗုဒ္ဓဝဂ္ဂေါ ပဌမော။
၂။ အာဟာရဝဂ္ဂေါ
၁။ အာဟာရသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၁။ အာဟာရဝဂ္ဂဿ ပဌမေ အာဟာရာတိ ပစ္စယာ။ ပစ္စယာ ဟိ အာဟရန္တိ အတ္တနော ဖလံ, တသ္မာ အာဟာရာတိ ဝုစ္စန္တိ။ ဘူတာနံ ဝါ သတ္တာနန္တိအာဒီသု ဘူတာတိ ဇာတာ နိဗ္ဗတ္တာ။ သမ္ဘဝေသိနောတိ ယေ သမ္ဘဝံ ဇာတိံ နိဗ္ဗတ္တိံ ဧသန္တိ ဂဝေသန္တိ။ တတ္ထ စတူသု ယောနီသု အဏ္ဍဇဇလာဗုဇာ သတ္တာ ယာဝ အဏ္ဍကောသံ ဝတ္ထိကောသဉ္စ န ဘိန္ဒန္တိ, တာဝ သမ္ဘဝေသိနော နာမ, အဏ္ဍကောသံ ဝတ္ထိကောသဉ္စ ဘိန္ဒိတွာ ဗဟိ နိက္ခန္တာ ဘူတာ နာမ။ သံသေဒဇာ ဩပပါတိကာ စ ပဌမစိတ္တက္ခဏေ သမ္ဘဝေသိနော နာမ, ဒုတိယစိတ္တက္ခဏတော ပဘုတိ ဘူတာ နာမ။ ယေန ဝါ ဣရိယာပထေန ဇာယန္တိ, ယာဝ တတော အညံ န ပါပုဏန္တိ, တာဝ သမ္ဘဝေသိနော နာမ, တတော ပရံ ဘူတာ နာမ။ အထ ဝါ ဘူတာတိ ဇာတာ အဘိနိဗ္ဗတ္တာ, ယေ ဘူတာ အဘိနိဗ္ဗတ္တာယေဝ, န
ပုန ဘဝိဿန္တီတိ သင်္ခံ ဂစ္ဆန္တိ, တေသံ ခီဏာသဝါနံ ဧတံ အဓိဝစနံ။ သမ္ဘဝမေသန္တီတိ သမ္ဘဝေသိနော။ အပ္ပဟီနဘဝသံယောဇနတ္တာ အာယတိမ္ပိ သမ္ဘဝံ ဧသန္တာနံ သေက္ခပုထုဇ္ဇနာနမေတံ အဓိဝစနံ။ ဧဝံ သဗ္ဗထာပိ ဣမေဟိ ဒွီဟိ ပဒေဟိ သဗ္ဗသတ္တေ ပရိယာဒိယတိ။ ဝါသဒ္ဒေါ စေတ္ထ သမ္ပိဏ္ဍနတ္ထော, တသ္မာ ဘူတာနဉ္စ သမ္ဘဝေသီနဉ္စာတိ အယမတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။
ဌိတိယာတိ ဌိတတ္ထံ။ အနုဂ္ဂဟာယာတိ အနုဂ္ဂဟတ္ထံ။ ဝစနဘေဒေါယေဝ စေသ, အတ္ထော ပန ဒွိန္နမ္ပိ ပဒါနံ ဧကောယေဝ။ အထ ဝါ ဌိတိယာတိ တဿ တဿ သတ္တဿ ဥပ္ပန္နဓမ္မာနံ အနုပ္ပဗန္ဓဝသေန အဝိစ္ဆေဒါယ။ အနုဂ္ဂဟာယာတိ အနုပ္ပန္နာနံ ဥပ္ပါဒါယ။ ဥဘောပိ စေတာနိ ‘‘ဘူတာနံ ဝါ ဌိတိယာ စေဝ အနုဂ္ဂဟာယ စ, သမ္ဘဝေသီနံ ဝါ ဌိတိယာ စေဝ အနုဂ္ဂဟာယ စာ’’တိ ဧဝံ ဥဘယတ္ထ ဒဋ္ဌဗ္ဗာနီတိ။
ကဗဠီကာရော အာဟာရောတိ ကဗဠံ ကတွာ အဇ္ဈောဟရိတဗ္ဗကော အာဟာရော, ဩဒနကုမ္မာသာဒိဝတ္ထုကာယ ဩဇာယေတံ အဓိဝစနံ။ ဩဠာရိကော ဝါ သုခုမော ဝါတိ ဝတ္ထုဩဠာရိကတာယ ဩဠာရိကော, သုခုမတာယ သုခုမော။ သဘာဝေန ပန သုခုမရူပပရိယာပန္နတ္တာ ကဗဠီကာရော အာဟာရော သုခုမောဝ ဟောတိ။ သာပိ စဿ ဝတ္ထုတော ဩဠာရိကတာ သုခုမတာ စ ဥပါဒါယုပါဒါယ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ကုမ္ဘီလာနဉှိ အာဟာရံ ဥပါဒါယ မောရာနံ အာဟာရော သုခုမော။ ကုမ္ဘီလာ ကိရ ပါသာဏေ ဂိလန္တိ, တေ စ နေသံ ကုစ္ဆိပ္ပတ္တာ ဝိလီယန္တိ။ မောရာ သပ္ပဝိစ္ဆိကာဒိပါဏေ ခါဒန္တိ။ မောရာနံ ပန အာဟာရံ ဥပါဒါယ တရစ္ဆာနံ အာဟာရော သုခုမော။ တေ ကိရ တိဝဿဆဍ္ဍိတာနိ ဝိသာဏာနိ စေဝ အဋ္ဌီနိ စ ခါဒန္တိ, တာနိ စ နေသံ ခေဠေန တေမိတမတ္တာနေဝ ကန္ဒမူလံ ဝိယ မုဒုကာနိ ဟောန္တိ။ တရစ္ဆာနံ အာဟာရံ ဥပါဒါယ ဟတ္ထီနံ အာဟာရော သုခုမော။ တေ ဟိ နာနာရုက္ခသာခါဒယော ခါဒန္တိ။ ဟတ္ထီနံ အာဟာရတော ဂဝယဂေါကဏ္ဏမိဂါဒီနံ အာဟာရော သုခုမော။ တေ ကိရ နိဿာရာနိ နာနာရုက္ခပဏ္ဏာဒီနိ ခါဒန္တိ။ တေသမ္ပိ အာဟာရတော ဂုန္နံ အာဟာရော သုခုမော။ တေ အလ္လသုက္ခတိဏာနိ ခါဒန္တိ။ တေသံ အာဟာရတော သသာနံ အာဟာရော သုခုမော။ သသာနံ အာဟာရတော သကုဏာနံ အာဟာရော သုခုမော။ သကုဏာနံ အာဟာရတော ပစ္စန္တဝါသီနံ အာဟာရော သုခုမော။ ပစ္စန္တဝါသီနံ အာဟာရတော ဂါမဘောဇကာနံ
အာဟာရော သုခုမော။ ဂါမဘောဇကာနံ အာဟာရတော ရာဇရာဇမဟာမတ္တာနံ အာဟာရော သုခုမော။ တေသမ္ပိ အာဟာရတော စက္ကဝတ္တိနော အာဟာရော သုခုမော။ စက္ကဝတ္တိနော အာဟာရတော ဘုမ္မာနံ ဒေဝါနံ အာဟာရော သုခုမော။ ဘုမ္မာနံ ဒေဝါနံ အာဟာရတော စာတုမဟာရာဇိကာနံ။ ဧဝံ ယာဝ ပရနိမ္မိတဝသဝတ္တီနံ အာဟာရာ ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗာ။ တေသံ ပနာဟာရော သုခုမောတွေဝ နိဋ္ဌံ ပတ္တော။
ဧတ္ထ စ ဩဠာရိကေ ဝတ္ထုသ္မိံ ဩဇာ ပရိတ္တာ ဟောတိ ဒုဗ္ဗလာ, သုခုမေ ဗလဝတီ။ တထာ ဟိ ဧကပတ္တပူရမ္ပိ ယာဂုံ ပီတော မုဟုတ္တေနေဝ ဇိဃစ္ဆိတော ဟောတိ ယံကိဉ္စိဒေဝ ခါဒိတုကာမော, သပ္ပိံ ပန ပသတမတ္တံ ပိဝိတွာ ဒိဝသံ အဘောတ္တုကာမော ဟောတိ။ တတ္ထ ဝတ္ထု ကမ္မဇတေဇသင်္ခါတံ ပရိဿယံ ဝိနောဒေတိ, န ပန သက္ကောတိ ပါလေတုံ။ ဩဇာ ပန ပါလေတိ, န သက္ကောတိ ပရိဿယံ ဝိနောဒေတုံ။ ဒွေ ပန ဧကတော ဟုတွာ ပရိဿယဉ္စေဝ ဝိနောဒေန္တိ ပါလေန္တိ စာတိ။
ဖဿော ဒုတိယောတိ စက္ခုသမ္ဖဿာဒိ ဆဗ္ဗိဓောပိ ဖဿော ဧတေသု စတူသု အာဟာရေသု ဒုတိယော အာဟာရောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဒေသနာနယော ဧဝ စေသ, တသ္မာ ဣမိနာ နာမ ကာရဏေန ဒုတိယော တတိယော စာတိ ဣဒမေတ္ထ န ဂဝေသိတဗ္ဗံ။ မနောသဉ္စေတနာတိ စေတနာဝ ဝုစ္စတိ။ ဝိညာဏန္တိ စိတ္တံ။ ဣတိ ဘဂဝါ ဣမသ္မိံ ဌာနေ ဥပါဒိဏ္ဏကအနုပါဒိဏ္ဏကဝသေန ဧကရာသိံ ကတွာ စတ္တာရော အာဟာရေ ဒဿေသိ။ ကဗဠီကာရာဟာရော ဟိ ဥပါဒိဏ္ဏကောပိ အတ္ထိ အနုပါဒိဏ္ဏကောပိ, တထာ ဖဿာဒယော။ တတ္ထ သပ္ပါဒီဟိ ဂိလိတာနံ မဏ္ဍူကာဒီနံ ဝသေန ဥပါဒိဏ္ဏကကဗဠီကာရာဟာရော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ မဏ္ဍူကာဒယော ဟိ သပ္ပါဒီဟိ ဂိလိတာ အန္တောကုစ္ဆိဂတာပိ ကိဉ္စိ ကာလံ ဇီဝန္တိယေဝ။ တေ ယာဝ ဥပါဒိဏ္ဏကပက္ခေ တိဋ္ဌန္တိ, တာဝ အာဟာရတ္ထံ န သာဓေန္တိ။ ဘိဇ္ဇိတွာ ပန အနုပါဒိဏ္ဏကပက္ခေ ဌိတာ သာဓေန္တိ။ တဒါပိ ဥပါဒိဏ္ဏကာဟာရောတိ ဝုစ္စန္တီတိ။ ဣဒံ ပန အာစရိယာနံ န ရုစ္စတီတိ အဋ္ဌကထာယမေဝ ပဋိက္ခိပိတွာ ဣဒံ ဝုတ္တံ – ဣမေသံ သတ္တာနံ ခါဒန္တာနမ္ပိ အခါဒန္တာနမ္ပိ ဘုဉ္ဇန္တာနမ္ပိ အဘုဉ္ဇန္တာနမ္ပိ ပဋိသန္ဓိစိတ္တေနေဝ သဟဇာတာ ကမ္မဇာ ဩဇာ နာမ အတ္ထိ, သာ ယာဝပိ သတ္တမာ ဒိဝသာ ပါလေတိ,
အယမေဝ ဥပါဒိဏ္ဏကကဗဠီကာရာဟာရောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တေဘူမကဝိပါကဝသေန ပန ဥပါဒိဏ္ဏကဖဿာဒယော ဝေဒိတဗ္ဗာ, တေဘူမကကုသလာကုသလကိရိယဝသေန အနုပါဒိဏ္ဏကာ။ လောကုတ္တရာ ပန ရုဠှီဝသေန ကထိတာတိ။
ဧတ္ထာဟ – ‘‘ယဒိ ပစ္စယဋ္ဌော အာဟာရဋ္ဌော, အထ ကသ္မာ အညေသုပိ သတ္တာနံ ပစ္စယေသု ဝိဇ္ဇမာနေသု ဣမေယေဝ စတ္တာရော ဝုတ္တာ’’တိ? ဝုစ္စတေ – အဇ္ဈတ္တိကသန္တတိယာ ဝိသေသပစ္စယတ္တာ။ ဝိသေသပစ္စယော ဟိ ကဗဠီကာရာဟာရဘက္ခာနံ သတ္တာနံ ရူပကာယဿ ကဗဠီကာရော အာဟာရော, နာမကာယေ ဝေဒနာယ ဖဿော, ဝိညာဏဿ မနောသဉ္စေတနာ, နာမရူပဿ ဝိညာဏံ။ ယထာဟ – ‘‘သေယျထာပိ, ဘိက္ခဝေ, အယံ ကာယော အာဟာရဋ္ဌိတိကော အာဟာရံ ပဋိစ္စ တိဋ္ဌတိ, အနာဟာရော နော တိဋ္ဌတိ (သံ။ နိ။ ၅။၁၈၃), တထာ ဖဿပစ္စယာ ဝေဒနာ, သင်္ခါရပစ္စယာ ဝိညာဏံ, ဝိညာဏပစ္စယာ နာမရူပ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၂။၁၊ ဝိဘ။ ၂၂၅)။
ကော ပနေတ္ထ အာဟာရော ကိံ အာဟရတီတိ? ကဗဠီကာရာဟာရော ဩဇဋ္ဌမကရူပါနိ အာဟရတိ ဖဿာဟာရော တိဿော ဝေဒနာ, မနောသဉ္စေတနာဟာရော တယော ဘဝေ, ဝိညာဏာဟာရော ပဋိသန္ဓိနာမရူပန္တိ။
ကထံ? ကဗဠီကာရာဟာရော တာဝ မုခေ ဌပိတမတ္တေယေဝ အဋ္ဌ ရူပါနိ သမုဋ္ဌာပေတိ, ဒန္တဝိစုဏ္ဏိတံ ပန အဇ္ဈောဟရိယမာနံ ဧကေကံ သိတ္ထံ အဋ္ဌဋ္ဌရူပါနိ သမုဋ္ဌာပေတိယေဝ။ ဧဝံ ကဗဠီကာရာဟာရော ဩဇဋ္ဌမကရူပါနိ အာဟရတိ။ ဖဿာဟာရော ပန သုခဝေဒနီယော ဖဿော ဥပ္ပဇ္ဇမာနောယေဝ သုခံ ဝေဒနံ အာဟရတိ, ဒုက္ခဝေဒနီယော ဒုက္ခံ, အဒုက္ခမသုခဝေဒနီယော အဒုက္ခမသုခန္တိ ဧဝံ သဗ္ဗထာပိ ဖဿာဟာရော တိဿော ဝေဒနာ အာဟရတိ။
မနောသဉ္စေတနာဟာရော ကာမဘဝူပဂံ ကမ္မံ ကာမဘဝံ အာဟရတိ, ရူပါရူပဘဝူပဂါနိ တံ တံ ဘဝံ။ ဧဝံ သဗ္ဗထာပိ မနောသဉ္စေတနာဟာရော တယော ဘဝေ အာဟရတိ။ ဝိညာဏာဟာရော ပန ယေ စ ပဋိသန္ဓိက္ခဏေ တံသမ္ပယုတ္တကာ တယော ခန္ဓာ, ယာနိ စ တိသန္တတိဝသေန တိံသ ရူပါနိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ, သဟဇာတာဒိပစ္စယနယေန တာနိ အာဟရတီတိ ဝုစ္စတိ။ ဧဝံ ဝိညာဏာဟာရော ပဋိသန္ဓိနာမရူပံ အာဟရတီတိ။ ဧတ္ထ စ ‘‘မနောသဉ္စေတနာ တယော ဘဝေ အာဟရတီ’’တိ သာသဝကုသလာကုသလစေတနာဝ ဝုတ္တာ။
‘‘ဝိညာဏံ ပဋိသန္ဓိနာမရူပံ အာဟရတီ’’တိ ပဋိသန္ဓိဝိညာဏမေဝ ဝုတ္တံ။ အဝိသေသေန ပန တံသမ္ပယုတ္တတံသမုဋ္ဌာနဓမ္မာနံ အာဟရဏတောပေတေ ‘‘အာဟာရာ’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
ဧတေသု စတူသု အာဟာရေသု ကဗဠီကာရာဟာရော ဥပတ္ထမ္ဘေန္တော အာဟာရကိစ္စံ သာဓေတိ, ဖဿော ဖုသန္တောယေဝ မနောသဉ္စေတနာ အာယူဟမာနာဝ, ဝိညာဏံ ဝိဇာနန္တမေဝ။ ကထံ? ကဗဠီကာရာဟာရော ဟိ ဥပတ္ထမ္ဘေန္တောယေဝ ကာယဋ္ဌပနေန သတ္တာနံ ဌိတိယာ ဟောတိ။ ကမ္မဇနိတောပိ ဟိ အယံ ကာယော ကဗဠီကာရာဟာရေန ဥပတ္ထဒ္ဓေါ ဒသပိ ဝဿာနိ ဝဿသတမ္ပိ ယာဝ အာယုပရိမာဏာ တိဋ္ဌတိ။ ယထာ ကိံ? ယထာ မာတုယာ ဇနိတောပိ ဒါရကော ဓာတိယာ ထညာဒီနိ ပါယေတွာ ပေါသိယမာနော စိရံ တိဋ္ဌတိ, ယထာ စ ဥပတ္ထမ္ဘေန ဥပတ္ထမ္ဘိတံ ဂေဟံ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –
‘‘ယထာ, မဟာရာဇ, ဂေဟေ ပပတန္တေ အညေန ဒါရုနာ ဥပတ္ထမ္ဘိတံ သန္တံ ဧဝ တံ ဂေဟံ န ပတတိ။ ဧဝမေဝ ခေါ, မဟာရာဇ, အယံ ကာယော အာဟာရဋ္ဌိတိကော အာဟာရံ ပဋိစ္စ တိဋ္ဌတီ’’တိ။
ဧဝံ ကဗဠီကာရော အာဟာရော ဥပတ္ထမ္ဘေန္တော အာဟာရကိစ္စံ သာဓေတိ။
ဧဝံ သာဓေန္တောပိ စ ကဗဠီကာရော အာဟာရော ဒွိန္နံ ရူပသန္တတီနံ ပစ္စယော ဟောတိ အာဟာရသမုဋ္ဌာနဿ စ ဥပါဒိဏ္ဏကဿ စ။ ကမ္မဇာနံ အနုပါလကော ဟုတွာ ပစ္စယော ဟောတိ, အာဟာရသမုဋ္ဌာနာနံ ဇနကော ဟုတွာတိ။ ဖဿော ပန သုခါဒိဝတ္ထုဘူတံ အာရမ္မဏံ ဖုသန္တောယေဝ သုခါဒိဝေဒနာပဝတ္တနေန သတ္တာနံ ဌိတိယာ ဟောတိ။ မနောသဉ္စေတနာ ကုသလာကုသလကမ္မဝသေန အာယူဟမာနာယေဝ ဘဝမူလနိပ္ဖါဒနတော သတ္တာနံ ဌိတိယာ ဟောတိ။ ဝိညာဏံ ဝိဇာနန္တမေဝ နာမရူပပ္ပဝတ္တနေန သတ္တာနံ ဌိတိယာ ဟောတီတိ။
ဧဝံ ဥပတ္ထမ္ဘနာဒိဝသေန အာဟာရကိစ္စံ သာဓယမာနေသု ပနေတေသု စတ္တာရိ ဘယာနိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာနိ။ သေယျထိဒံ – ကဗဠီကာရာဟာရေ နိကန္တိယေဝ ဘယံ, ဖဿေ ဥပဂမနမေဝ, မနောသဉ္စေတနာယ အာယူဟနမေဝ, ဝိညာဏေ အဘိနိပါတောယေဝ ဘယန္တိ။ ကိံ ကာရဏာ? ကဗဠီကာရာဟာရေ ဟိ
နိကန္တိံ ကတွာ သီတာဒီနံ ပုရက္ခတာ သတ္တာ အာဟာရတ္ထာယ မုဒ္ဒါဂဏနာဒိကမ္မာနိ ကရောန္တာ အနပ္ပကံ ဒုက္ခံ နိဂစ္ဆန္တိ။ ဧကစ္စေ စ ဣမသ္မိံ သာသနေ ပဗ္ဗဇိတွာပိ ဝေဇ္ဇကမ္မာဒိကာယ အနေသနာယ အာဟာရံ ပရိယေသန္တာ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ ဂါရယှာ ဟောန္တိ, သမ္ပရာယေပိ, ‘‘တဿ သံဃာဋိပိ အာဒိတ္တာ သမ္ပဇ္ဇလိတာ’’တိအာဒိနာ လက္ခဏသံယုတ္တေ (သံ။ နိ။ ၂။၂၁၈) ဝုတ္တနယေန သမဏပေတာ ဟောန္တိ။ ဣမိနာ တာဝ ကာရဏေန ကဗဠီကာရေ အာဟာရေ နိကန္တိ ဧဝ ဘယန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
ဖဿံ ဥပဂစ္ဆန္တာပိ ဖဿဿာဒိနော ပရေသံ ရက္ခိတဂေါပိတေသု ဒါရာဒီသု ဘဏ္ဍေသု အပရဇ္ဈန္တိ, တေ သဟ ဘဏ္ဍေန ဘဏ္ဍသာမိကာ ဂဟေတွာ ခဏ္ဍာခဏ္ဍိကံ ဝါ ဆိန္ဒိတွာ သင်္ကာရကူဋေ ဆဍ္ဍေန္တိ, ရညော ဝါ နိယျာဒေန္တိ။ တတော တေ ရာဇာ ဝိဝိဓာ ကမ္မကာရဏာ ကာရာပေတိ။ ကာယဿ စ ဘေဒါ ဒုဂ္ဂတိ တေသံ ပါဋိကင်္ခါ ဟောတိ။ ဣတိ ဖဿဿာဒမူလကံ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကမ္ပိ သမ္ပရာယိကမ္ပိ ဘယံ သဗ္ဗမာဂတမေဝ ဟောတိ။ ဣမိနာ ကာရဏေန ဖဿာဟာရေ ဥပဂမနမေဝ ဘယန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
ကုသလာကုသလကမ္မာယူဟနေ ပန တမ္မူလကံ တီသု ဘဝေသု ဘယံ သဗ္ဗံ အာဂတမေဝ ဟောတိ။ ဣမိနာ ကာရဏေန မနောသဉ္စေတနာဟာရေ အာယူဟနမေဝ ဘယန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
ပဋိသန္ဓိဝိညာဏဉ္စ ယသ္မိံ ယသ္မိံ ဌာနေ အဘိနိပတတိ, တသ္မိံ တသ္မိံ ဌာနေ ပဋိသန္ဓိနာမရူပံ ဂဟေတွာဝ နိဗ္ဗတ္တတိ။ တသ္မိဉ္စ နိဗ္ဗတ္တေ သဗ္ဗဘယာနိ နိဗ္ဗတ္တာနိယေဝ ဟောန္တိ တမ္မူလကတ္တာတိ ဣမိနာ ကာရဏေန ဝိညာဏာဟာရေ အဘိနိပါတောယေဝ ဘယန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ။
ကိံနိဒါနာတိအာဒီသု နိဒါနာဒီနိ သဗ္ဗာနေဝ ကာရဏဝေဝစနာနိ။ ကာရဏဉှိ ယသ္မာ ဖလံ နိဒေတိ, ‘‘ဟန္ဒ နံ ဂဏှထာ’’တိ အပ္ပေတိ ဝိယ, တသ္မာ နိဒါနန္တိ ဝုစ္စတိ။ ယသ္မာ တံ တတော သမုဒေတိ ဇာယတိ ပဘဝတိ, တသ္မာ သမုဒယော ဇာတိ ပဘဝေါတိ ဝုစ္စတိ။ အယံ ပနေတ္ထ ပဒတ္ထော – ကိံနိဒါနံ ဧတေသန္တိ ကိံနိဒါနာ။ ကော သမုဒယော ဧတေသန္တိ ကိံသမုဒယာ။ ကာ ဇာတိ ဧတေသန္တိ ကိံဇာတိကာ။ ကော ပဘဝေါ ဧတေသန္တိ ကိံပဘဝါ။ ယသ္မာ ပန တေသံ တဏှာ ယထာဝုတ္တေန အတ္ထေန နိဒါနဉ္စေဝ
သမုဒယော စ ဇာတိ စ ပဘဝေါ စ, တသ္မာ ‘‘တဏှာနိဒါနာ’’တိအာဒိမာဟ။ ဧဝံ သဗ္ဗပဒေသု အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။
ဧတ္ထ စ ဣမေ စတ္တာရော အာဟာရာ တဏှာနိဒါနာတိ ပဋိသန္ဓိံ အာဒိံ ကတွာ အတ္တဘာဝသင်္ခါတာနံ အာဟာရာနံ ပုရိမတဏှာနံ ဝသေန နိဒါနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ကထံ? ပဋိသန္ဓိက္ခဏေ တာဝ ပရိပုဏ္ဏာယတနာနံ သတ္တာနံ သတ္တသန္တတိဝသေန, သေသာနံ တတော ဦနဦနသန္တတိဝသေန ဥပ္ပန္နရူပဗ္ဘန္တရံ ဇာတာ ဩဇာ အတ္ထိ, အယံ တဏှာနိဒါနော ဥပါဒိဏ္ဏကကဗဠီကာရာဟာရော။ ပဋိသန္ဓိစိတ္တသမ္ပယုတ္တာ ပန ဖဿစေတနာ သယဉ္စ စိတ္တံ ဝိညာဏန္တိ ဣမေ တဏှာနိဒါနာ ဥပါဒိဏ္ဏက-ဖဿမနောသဉ္စေတနာ-ဝိညာဏာဟာရာတိ ဧဝံ တာဝ ပုရိမတဏှာနိဒါနာ ပဋိသန္ဓိကာ အာဟာရာ။ ယထာ စ ပဋိသန္ဓိကာ, ဧဝံ တတော ပရံ ပဌမဘဝင်္ဂစိတ္တက္ခဏာဒိနိဗ္ဗတ္တာပိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
ယသ္မာ ပန ဘဂဝါ န ကေဝလံ အာဟာရာနမေဝ နိဒါနံ ဇာနာတိ, အာဟာရနိဒါနဘူတာယ တဏှာယပိ, တဏှာယ နိဒါနာနံ ဝေဒနာဒီနမ္ပိ နိဒါနံ ဇာနာတိယေဝ, တသ္မာ တဏှာ စာယံ, ဘိက္ခဝေ, ကိံနိဒါနာတိအာဒိနာ နယေန ဝဋ္ဋံ ဒဿေတွာ ဝိဝဋ္ဋံ ဒဿေသိ။ ဣမသ္မိဉ္စ ပန ဌာနေ ဘဂဝါ အတီတာဘိမုခံ ဒေသနံ ကတွာ အတီတေန ဝဋ္ဋံ ဒဿေတိ။ ကထံ? အာဟာရဝသေန ဟိ အယံ အတ္တဘာဝေါ ဂဟိတော။
တဏှာတိ ဣမဿတ္တဘာဝဿ ဇနကံ ကမ္မံ, ဝေဒနာဖဿသဠာယတနနာမရူပဝိညာဏာနိ ယသ္မိံ အတ္တဘာဝေ ဌတွာ ကမ္မံ အာယူဟိတံ, တံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တာနိ, အဝိဇ္ဇာသင်္ခါရာ တဿတ္တဘာဝဿ ဇနကံ ကမ္မံ။ ဣတိ ဒွီသု ဌာနေသု အတ္တဘာဝေါ, ဒွီသု တဿ ဇနကံ ကမ္မန္တိ သင်္ခေပေန ကမ္မဉ္စေဝ ကမ္မဝိပါကဉ္စာတိ, ဒွေပိ ဓမ္မေ ဒဿေန္တေန အတီတာဘိမုခံ ဒေသနံ ကတွာ အတီတေန ဝဋ္ဋံ ဒဿိတံ။
တတြာယံ ဒေသနာ အနာဂတဿ အဒဿိတတ္တာ အပရိပုဏ္ဏာတိ န ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ နယတော ပန ပရိပုဏ္ဏာတွေဝ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ယထာ ဟိ စက္ခုမာ ပုရိသော ဥဒကပိဋ္ဌေ နိပန္နံ သုံသုမာရံ ဒိသွာ တဿ ပရဘာဂံ ဩလောကေန္တော ဂီဝံ ပဿေယျ, ဩရတော ပိဋ္ဌိံ, ပရိယောသာနေ နင်္ဂုဋ္ဌမူလံ, ဟေဋ္ဌာ ကုစ္ဆိံ ဩလောကေန္တော ပန ဥဒကဂတံ အဂ္ဂနင်္ဂုဋ္ဌဉ္စေဝ စတ္တာရော စ ဟတ္ထပါဒေ န ပဿေယျ, သော န ဧတ္တာဝတာ ‘‘အပရိပုဏ္ဏော သုံသုမာရော’’တိ ဂဏှာတိ, နယတော ပန ပရိပုဏ္ဏောတွေဝ ဂဏှာတိ, ဧဝံသမ္ပဒမိဒံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
ဥဒကပိဋ္ဌေ နိပန္နသုံသုမာရော ဝိယ ဟိ တေဘူမကဝဋ္ဋံ။ တီရေ ဌိတော စက္ခုမာ ပုရိသော ဝိယ ယောဂါဝစရော။ တေန ပုရိသေန ဥဒကပိဋ္ဌေ သုံသုမာရဿ ဒိဋ္ဌကာလော ဝိယ ယောဂိနာ အာဟာရဝသေန ဣမဿတ္တဘာဝဿ ဒိဋ္ဌကာလော။ ပရတော ဂီဝါယ ဒိဋ္ဌကာလော ဝိယ ဣမဿတ္တဘာဝဿ ဇနိကာယ တဏှာယ ဒိဋ္ဌကာလော။ ပိဋ္ဌိယာ ဒိဋ္ဌကာလော ဝိယ ယသ္မိံ အတ္တဘာဝေ တဏှာသင်္ခါတံ ကမ္မံ ကတံ, ဝေဒနာဒိဝသေန တဿ ဒိဋ္ဌကာလော။ နင်္ဂုဋ္ဌမူလဿ ဒိဋ္ဌကာလော ဝိယ တဿတ္တဘာဝဿ ဇနကာနံ အဝိဇ္ဇာသင်္ခါရာနံ ဒိဋ္ဌကာလော။ ဟေဋ္ဌာ ကုစ္ဆိံ ဩလောကေန္တဿ ပန အဂ္ဂနင်္ဂုဋ္ဌဉ္စေဝ စတ္တာရော စ ဟတ္ထပါဒေ အဒိသွာပိ ‘‘အပရိပုဏ္ဏော သုံသုမာရော’’တိ အဂဟေတွာ နယတော ပရိပုဏ္ဏောတွေဝ ဂဟဏံ ဝိယ ယတ္ထ ယတ္ထ ပစ္စယဝဋ္ဋံ ပါဠိယံ န အာဂတံ, တတ္ထ တတ္ထ ‘‘ဒေသနာ အပရိပုဏ္ဏာ’’တိ အဂဟေတွာ နယတော ပရိပုဏ္ဏာတွေဝ ဂဟဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တတ္ထ စ အာဟာရတဏှာနံ အန္တရေ ဧကော သန္ဓိ, တဏှာဝေဒနာနံ အန္တရေ ဧကော, ဝိညာဏသင်္ခါရာနံ အန္တရေ ဧကောတိ ဧဝံ တိသန္ဓိစတုသင်္ခေပမေဝ ဝဋ္ဋံ ဒဿိတန္တိ။ ပဌမံ။
၂။ မောဠိယဖဂ္ဂုနသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၂။ ဒုတိယေ သမ္ဘဝေသီနံ ဝါ အနုဂ္ဂဟာယာတိ ဣမသ္မိံယေဝ ဌာနေ ဘဂဝါ ဒေသနံ နိဋ္ဌာပေသိ။ ကသ္မာ? ဒိဋ္ဌိဂတိကဿ နိသိန္နတ္တာ။ တဿဉှိ ပရိသတိ မောဠိယဖဂ္ဂုနော နာမ ဘိက္ခု ဒိဋ္ဌိဂတိကော နိသိန္နော။ အထ သတ္ထာ စိန္တေသိ – ‘‘အယံ ဥဋ္ဌဟိတွာ မံ ပဉှံ ပုစ္ဆိဿတိ, အထဿာဟံ ဝိဿဇ္ဇေဿာမီ’’တိ ပုစ္ဆာယ ဩကာသဒါနတ္ထံ ဒေသနံ နိဋ္ဌာပေသိ။ မောဠိယဖဂ္ဂုနောတိ မောဠီတိ စူဠာ ဝုစ္စတိ။ ယထာဟ –
‘‘ဆေတွာန မောဠိံ ဝရဂန္ဓဝါသိတံ
ဝေဟာယသံ ဥက္ခိပိ သကျပုင်္ဂဝေါ၊
ရတနစင်္ကောဋဝရေန ဝါသဝေါ,
သဟဿနေတ္တော သိရသာ ပဋိဂ္ဂဟီ’’တိ။
သာ တဿ ဂိဟိကာလေ မဟန္တာ အဟောသိ။ တေနဿ ‘‘မောဠိယဖဂ္ဂုနော’’တိ သင်္ခါ ဥဒပါဒိ။ ပဗ္ဗဇိတမ္ပိ နံ တေနေဝ နာမေန သဉ္ဇာနန္တိ။ ဧတဒဝေါစာတိ ဒေသနာနုသန္ဓိံ ဃဋေန္တော ဧတံ ‘‘ကော နု ခေါ, ဘန္တေ,
ဝိညာဏာဟာရံ အာဟာရေတီ’’တိ ဝစနံ အဝေါစ။ တဿတ္ထော – ဘန္တေ, ကော နာမ သော, ယော ဧတံ ဝိညာဏာဟာရံ ခါဒတိ ဝါ ဘုဉ္ဇတိ ဝါတိ?
ကသ္မာ ပနာယံ ဣတရေ တယော အာဟာရေ အပုစ္ဆိတွာ ဣမမေဝ ပုစ္ဆတီတိ? ဇာနာမီတိ လဒ္ဓိယာ။ သော ဟိ မဟန္တေ ပိဏ္ဍေ ကတွာဝ ကဗဠီကာရာဟာရံ ဘုဉ္ဇန္တေ ပဿတိ, တေနဿ တံ ဇာနာမီတိ လဒ္ဓိ။ တိတ္တိရဝဋ္ဋကမောရကုက္ကုဋာဒယော ပန မာတုသမ္ဖဿေန ယာပေန္တေ ဒိသွာ ‘‘ဧတေ ဖဿာဟာရေန ယာပေန္တီ’’တိ တဿ လဒ္ဓိ။ ကစ္ဆပါ ပန အတ္တနော ဥတုသမယေ မဟာသမုဒ္ဒတော နိက္ခမိတွာ သမုဒ္ဒတီရေ ဝါလိကန္တရေ အဏ္ဍာနိ ဌပေတွာ ဝါလိကာယ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ မဟာသမုဒ္ဒမေဝ ဩတရန္တိ။ တာနိ မာတုအနုဿရဏဝသေန န ပူတီနိ ဟောန္တိ။ တာနိ မနောသဉ္စေတနာဟာရေန ယာပေန္တီတိ တဿ လဒ္ဓိ။ ကိဉ္စာပိ ထေရဿ အယံ လဒ္ဓိ, န ပန ဧတာယ လဒ္ဓိယာ ဣမံ ပဉှံ ပုစ္ဆတိ။ ဒိဋ္ဌိဂတိကော ဟိ ဥမ္မတ္တကသဒိသော။ ယထာ ဥမ္မတ္တကော ပစ္ဆိံ ဂဟေတွာ အန္တရဝီထိံ ဩတိဏ္ဏော ဂေါမယမ္ပိ ပါသာဏမ္ပိ ဂူထမ္ပိ ခဇ္ဇခဏ္ဍမ္ပိ တံ တံ မနာပမ္ပိ အမနာပမ္ပိ ဂဟေတွာ ပစ္ဆိယံ ပက္ခိပတိ။ ဧဝမေဝ ဒိဋ္ဌိဂတိကော ယုတ္တမ္ပိ အယုတ္တမ္ပိ ပုစ္ဆတိ။ သော ‘‘ကသ္မာ ဣမံ ပုစ္ဆသီ’’တိ န နိဂ္ဂဟေတဗ္ဗော, ပုစ္ဆိတပုစ္ဆိတဋ္ဌာနေ ပန ဂဟဏမေဝ နိသေဓေတဗ္ဗံ။ တေနေဝ နံ ဘဂဝါ ‘‘ကသ္မာ ဧဝံ ပုစ္ဆသီ’’တိ အဝတွာ ဂဟိတဂါဟမေဝ တဿ မောစေတုံ နော ကလ္လော ပဉှောတိအာဒိမာဟ။
တတ္ထ နော ကလ္လောတိ အယုတ္တော။ အာဟာရေတီတိ အဟံ န ဝဒါမီတိ အဟံ ကောစိ သတ္တော ဝါ ပုဂ္ဂလော ဝါ အာဟာရေတီတိ န ဝဒါမိ။ အာဟာရေတီတိ စာဟံ ဝဒေယျန္တိ ယဒိ အဟံ အာဟာရေတီတိ ဝဒေယျံ။ တတြဿ ကလ္လော ပဉှောတိ တသ္မိံ မယာ ဧဝံ ဝုတ္တေ အယံ ပဉှော ယုတ္တော ဘဝေယျ။ ကိဿ နု ခေါ, ဘန္တေ, ဝိညာဏာဟာရောတိ, ဘန္တေ, အယံ ဝိညာဏာဟာရော ကတမဿ ဓမ္မဿ ပစ္စယောတိ အတ္ထော။ တတြ ကလ္လံ ဝေယျာကရဏန္တိ တသ္မိံ ဧဝံ ပုစ္ဆိတေ ပဉှေ ဣမံ ဝေယျာကရဏံ ယုတ္တံ ‘‘ဝိညာဏာဟာရော အာယတိံ ပုနဗ္ဘဝါဘိနိဗ္ဗတ္တိယာ ပစ္စယော’’တိ။ ဧတ္ထ စ ဝိညာဏာဟာရောတိ ပဋိသန္ဓိစိတ္တံ။ အာယတိံ ပုနဗ္ဘဝါဘိနိဗ္ဗတ္တီတိ တေနေဝ ဝိညာဏေန သဟုပ္ပန္နနာမရူပံ။ တသ္မိံ ဘူတေ သတိ သဠာယတနန္တိ တသ္မိံ ပုနဗ္ဘဝါဘိနိဗ္ဗတ္တိသင်္ခါတေ နာမရူပေ ဇာတေ သတိ သဠာယတနံ ဟောတီတိ အတ္ထော။
သဠာယတနပစ္စယာ ဖဿောတိ ဣဓာပိ ဘဂဝါ ဥတ္တရိ ပဉှဿ ဩကာသံ ဒေန္တော ဒေသနံ နိဋ္ဌာပေသိ။ ဒိဋ္ဌိဂတိကော ဟိ နဝပုစ္ဆံ ဥပ္ပါဒေတုံ န သက္ကောတိ, နိဒ္ဒိဋ္ဌံ နိဒ္ဒိဋ္ဌံယေဝ ပန ဂဏှိတွာ ပုစ္ဆတိ, တေနဿ ဘဂဝါ ဩကာသံ အဒါသိ။ အတ္ထော ပနဿ သဗ္ဗပဒေသု ဝုတ္တနယေနေဝ ဂဟေတဗ္ဗော။ ‘‘ကော နု ခေါ, ဘန္တေ, ဘဝတီ’’တိ ကသ္မာ န ပုစ္ဆတိ? ဒိဋ္ဌိဂတိကဿ ဟိ သတ္တော နာမ ဘူတော နိဗ္ဗတ္တောယေဝါတိ လဒ္ဓိ, တသ္မာ အတ္တနော လဒ္ဓိဝိရုဒ္ဓံ ဣဒန္တိ န ပုစ္ဆတိ။ အပိစ ဣဒပ္ပစ္စယာ ဣဒံ ဣဒပ္ပစ္စယာ ဣဒန္တိ ဗဟူသု ဌာနေသု ကထိတတ္တာ သညတ္တိံ ဥပဂတော, တေနာပိ န ပုစ္ဆတိ။ သတ္ထာပိ ‘‘ဣမဿ ဗဟုံ ပုစ္ဆန္တဿာပိ တိတ္တိ နတ္ထိ, တုစ္ဆပုစ္ဆမေဝ ပုစ္ဆတီ’’တိ ဣတော ပဋ္ဌာယ ဒေသနံ ဧကာဗဒ္ဓံ ကတွာ ဒေသေသိ။ ဆန္နံ တွေဝါတိ ယတော ပဋ္ဌာယ ဒေသနာရုဠှံ, တမေဝ ဂဟေတွာ ဒေသနံ ဝိဝဋ္ဋေန္တော ဧဝမာဟ။ ဣမသ္မိံ ပန သုတ္တေ ဝိညာဏနာမရူပါနံ အန္တရေ ဧကော သန္ဓိ, ဝေဒနာတဏှာနံ အန္တရေ ဧကော, ဘဝဇာတီနံ အန္တရေ ဧကောတိ။ ဒုတိယံ။
၃။ သမဏဗြာဟ္မဏသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၃။ တတိယေ သမဏာ ဝါ ဗြာဟ္မဏာ ဝါတိ သစ္စာနိ ပဋိဝိဇ္ဈိတုံ အသမတ္ထာ ဗာဟိရကသမဏဗြာဟ္မဏာ။ ဇရာမရဏံ နပ္ပဇာနန္တီတိအာဒီသု ဇရာမရဏံ န ဇာနန္တိ ဒုက္ခသစ္စဝသေန, ဇရာမရဏသမုဒယံ န ဇာနန္တိ သဟ တဏှာယ ဇာတိ ဇရာမရဏဿ သမုဒယောတိ သမုဒယသစ္စဝသေန, ဇရာမရဏနိရောဓံ န ဇာနန္တိ နိရောဓသစ္စဝသေန, ပဋိပဒံ န ဇာနန္တိ မဂ္ဂသစ္စဝသေန။ ဇာတိံ န ဇာနန္တိ ဒုက္ခသစ္စဝသေန, ဇာတိသမုဒယံ န ဇာနန္တိ သဟ တဏှာယ ဘဝေါ ဇာတိသမုဒယောတိ သမုဒယသစ္စဝသေန။ ဧဝံ သဟ တဏှာယ သမုဒယံ ယောဇေတွာ သဗ္ဗပဒေသု စတုသစ္စဝသေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သာမညတ္ထံ ဝါ ဗြဟ္မညတ္ထံ ဝါတိ ဧတ္ထ အရိယမဂ္ဂေါ သာမညဉ္စေဝ ဗြဟ္မညဉ္စ။ ဥဘယတ္ထာပိ ပန အတ္ထော နာမ အရိယဖလံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣတိ ဘဂဝါ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ ဧကာဒသသု ဌာနေသု စတ္တာရိ သစ္စာနိ ကထေသီတိ။ တတိယံ။
၄။ ဒုတိယသမဏဗြာဟ္မဏသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၄။ စတုတ္ထေ ဣမေ ဓမ္မေ ကတမေ ဓမ္မေတိ ဧတ္တကံ ပပဉ္စံ ကတွာ ကထိတံ, ဒေသနံ ပဋိဝိဇ္ဈိတုံ သမတ္ထာနံ ပုဂ္ဂလာနံ အဇ္ဈာသယေန ဣမေ ဓမ္မေ နပ္ပဇာနန္တီတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သေသံ ပုရိမသဒိသမေဝ။ စတုတ္ထံ။
၅။ ကစ္စာနဂေါတ္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၅။ ပဉ္စမေ သမ္မာဒိဋ္ဌိ သမ္မာဒိဋ္ဌီတိ ယံ ပဏ္ဍိတာ ဒေဝမနုဿာ တေသု တေသု ဌာနေသု သမ္မာဒဿနံ ဝဒန္တိ, သဗ္ဗမ္ပိ တံ ဒွီဟိ ပဒေဟိ သင်္ခိပိတွာ ပုစ္ဆတိ။ ဒွယနိဿိတောတိ ဒွေ ကောဋ္ဌာသေ နိဿိတော။ ယေဘုယျေနာတိ ဣမိနာ ဌပေတွာ အရိယပုဂ္ဂလေ သေသမဟာဇနံ ဒဿေတိ။ အတ္ထိတန္တိ သဿတံ။ နတ္ထိတန္တိ ဥစ္ဆေဒံ။ လောကသမုဒယန္တိ လောကော နာမ သင်္ခါရလောကော, တဿ နိဗ္ဗတ္တိ။ သမ္မပ္ပညာယ ပဿတောတိ သမ္မာပညာ နာမ သဝိပဿနာ မဂ္ဂပညာ, တာယ ပဿန္တဿာတိ အတ္ထော။ ယာ လောကေ နတ္ထိတာတိ သင်္ခါရလောကေ နိဗ္ဗတ္တေသု ဓမ္မေသု ပညာယန္တေသွေဝ ယာ နတ္ထီတိ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ, သာ န ဟောတီတိ အတ္ထော။ လောကနိရောဓန္တိ သင်္ခါရာနံ ဘင်္ဂံ။ ယာ လောကေ အတ္ထိတာတိ သင်္ခါရလောကေ ဘိဇ္ဇမာနေသု ဓမ္မေသု ပညာယန္တေသွေဝ ယာ အတ္ထီတိ သဿတဒိဋ္ဌိ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ, သာ န ဟောတီတိ အတ္ထော။
အပိစ လောကသမုဒယန္တိ အနုလောမပစ္စယာကာရံ။ လောကနိရောဓန္တိ ပဋိလောမပစ္စယာကာရံ။ လောကနိဿယေ ပဿန္တဿာပိ ဟိ ပစ္စယာနံ အနုစ္ဆေဒေန ပစ္စယုပ္ပန္နဿ အနုစ္ဆေဒံ ပဿတော ယာ နတ္ထီတိ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ, သာ န ဟောတိ။ ပစ္စယနိရောဓံ ပဿန္တဿာပိ ပစ္စယနိရောဓေန ပစ္စယုပ္ပန္နနိရောဓံ ပဿတော ယာ အတ္ထီတိ သဿတဒိဋ္ဌိ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ, သာ န ဟောတီတိ အယမ္ပေတ္ထ အတ္ထော။
ဥပယုပါဒါနာဘိနိဝေသဝိနိဗန္ဓောတိ ဥပယေဟိ စ ဥပါဒါနေဟိ စ အဘိနိဝေသေဟိ စ ဝိနိဗန္ဓော။ တတ္ထ ဥပယာတိ ဒွေ ဥပယာ တဏှုပယော စ ဒိဋ္ဌုပယော စ။ ဥပါဒါနာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ တဏှာဒိဋ္ဌိယော ဟိ ယသ္မာ အဟံ မမန္တိအာဒီဟိ အာကာရေဟိ တေဘူမကဓမ္မေ ဥပေန္တိ ဥပဂစ္ဆန္တိ, တသ္မာ
ဥပယာတိ ဝုစ္စန္တိ။ ယသ္မာ ပန တေ ဓမ္မေ ဥပါဒိယန္တိ စေဝ အဘိနိဝိသန္တိ စ, တသ္မာ ဥပါဒါနာတိ စ အဘိနိဝေသာတိ စ ဝုစ္စန္တိ။ တာဟိ စာယံ လောကော ဝိနိဗန္ဓော။ တေနာဟ ‘‘ဥပယုပါဒါနာဘိနိဝေသဝိနိဗန္ဓော’’တိ။
တဉ္စာယန္တိ တဉ္စ ဥပယုပါဒါနံ အယံ အရိယသာဝကော။ စေတသော အဓိဋ္ဌာနန္တိ စိတ္တဿ ပတိဋ္ဌာနဘူတံ။ အဘိနိဝေသာနုသယန္တိ အဘိနိဝေသဘူတဉ္စ အနုသယဘူတဉ္စ။ တဏှာဒိဋ္ဌီသု ဟိ အကုသလစိတ္တံ ပတိဋ္ဌာတိ, တာ စ တသ္မိံ အဘိနိဝိသန္တိ စေဝ အနုသေန္တိ စ, တသ္မာ တဒုဘယံ စေတသော အဓိဋ္ဌာနံ အဘိနိဝေသာနုသယန္တိ စ အာဟ။ န ဥပေတီတိ န ဥပဂစ္ဆတိ။ န ဥပါဒိယတီတိ န ဂဏှာတိ။ နာဓိဋ္ဌာတီတိ န အဓိဋ္ဌာတိ, ကိန္တိ? အတ္တာ မေတိ။ ဒုက္ခမေဝါတိ ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓမတ္တမေဝ။ န ကင်္ခတီတိ ‘‘ဒုက္ခမေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, ဒုက္ခံ နိရုဇ္ဈတိ, န အညော ဧတ္ထ သတ္တော နာမ အတ္ထီ’’တိ ကင်္ခံ န ကရောတိ။ န ဝိစိကိစ္ဆတီတိ န ဝိစိကိစ္ဆံ ဥပ္ပါဒေတိ။
အပရပ္ပစ္စယာတိ န ပရပ္ပစ္စယေန, အညဿ အပတ္တိယာယေတွာ အတ္တပစ္စက္ခဉာဏမေဝဿ ဧတ္ထ ဟောတီတိ။ ဧတ္တာဝတာ ခေါ, ကစ္စာန, သမ္မာဒိဋ္ဌိ ဟောတီတိ ဧဝံ သတ္တသညာယ ပဟီနတ္တာ ဧတ္တကေန သမ္မာဒဿနံ နာမ ဟောတီတိ မိဿကသမ္မာဒိဋ္ဌိံ အာဟ။ အယမေကော အန္တောတိ ဧသ ဧကော နိကူဋန္တော လာမကန္တော ပဌမကံ သဿတံ။ အယံ ဒုတိယောတိ ဧသ ဒုတိယော သဗ္ဗံ နတ္ထီတိ ဥပ္ပဇ္ဇနကဒိဋ္ဌိသင်္ခါတော နိကူဋန္တော လာမကန္တော ဒုတိယကော ဥစ္ဆေဒေါတိ အတ္ထော။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။ ပဉ္စမံ။
၆။ ဓမ္မကထိကသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၆။ ဆဋ္ဌေ နိဗ္ဗိဒါယာတိ နိဗ္ဗိန္ဒနတ္ထာယ။ ဝိရာဂါယာတိ ဝိရဇ္ဇနတ္ထာယ။ နိရောဓာယာတိ နိရုဇ္ဈနတ္ထာယ။ ပဋိပန္နော ဟောတီတိ ဧတ္ထ သီလတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ အရဟတ္တမဂ္ဂါ ပဋိပန္နောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဓမ္မာနုဓမ္မပ္ပဋိပန္နောတိ လောကုတ္တရဿ နိဗ္ဗာနဓမ္မဿ အနုဓမ္မဘူတံ ပဋိပဒံ ပဋိပန္နော။ အနုဓမ္မဘူတန္တိ အနုရူပသဘာဝဘူတံ။ နိဗ္ဗိဒါ ဝိရာဂါ နိရောဓာတိ နိဗ္ဗိဒါယ စေဝ ဝိရာဂေန စ နိရောဓေန စ။ အနုပါဒါ ဝိမုတ္တောတိ စတူဟိ ဥပါဒါနေဟိ ကိဉ္စိ ဓမ္မံ အနုပါဒိယိတွာ ဝိမုတ္တော။ ဒိဋ္ဌဓမ္မနိဗ္ဗာနပ္ပတ္တောတိ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ နိဗ္ဗာနပ္ပတ္တော။ အလံ ဝစနာယာတိ, ဧဝံ ဝတ္တဗ္ဗတံ အရဟတိ, ယုတ္တော အနုစ္ဆဝိကောတိ
အတ္ထော။ ဧဝမေတ္ထ ဧကေန နယေန ဓမ္မကထိကဿ ပုစ္ဆာ ကထိတာ, ဒွီဟိ တံ ဝိသေသေတွာ သေက္ခာသေက္ခဘူမိယော နိဒ္ဒိဋ္ဌာတိ။ ဆဋ္ဌံ။
၇။ အစေလကဿပသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၇။ သတ္တမေ အစေလော ကဿပေါတိ လိင်္ဂေန အစေလော နိစ္စေလော, နာမေန ကဿပေါ။ ဒူရတောဝါတိ မဟတာ ဘိက္ခုသံဃေန ပရိဝုတံ အာဂစ္ဆန္တံ ဒူရတော ဧဝ အဒ္ဒသ။ ကိဉ္စိဒေဝ ဒေသန္တိ ကိဉ္စိဒေဝ ကာရဏံ။ ဩကာသန္တိ ပဉှဗျာကရဏဿ ခဏံ ကာလံ။ အန္တရဃရန္တိ ‘‘န ပလ္လတ္ထိကာယ အန္တရဃရေ နိသီဒိဿာမီ’’တိ ဧတ္ထ အန္တောနိဝေသနံ အန္တရဃရံ။ ‘‘ဩက္ခိတ္တစက္ခု အန္တရဃရေ ဂမိဿာမီ’’တိ ဧတ္ထ ဣန္ဒခီလတော ပဋ္ဌာယ အန္တောဂါမော။ ဣဓာပိ အယမေဝ အဓိပ္ပေတော။ ယဒါကင်္ခသီတိ ယံ ဣစ္ဆသိ။
ကသ္မာ ပန ဘဂဝါ ကထေတုကာမော ယာဝတတိယံ ပဋိက္ခိပီတိ? ဂါရဝဇနနတ္ထံ။ ဒိဋ္ဌိဂတိကာ ဟိ ခိပ္ပံ ကထိယမာနေ ဂါရဝံ န ကရောန္တိ, ‘‘သမဏံ ဂေါတမံ ဥပသင်္ကမိတုမ္ပိ ပုစ္ဆိတုမ္ပိ သုကရံ, ပုစ္ဆိတမတ္တေယေဝ ကထေတီ’’တိ ဝစနမ္ပိ န သဒ္ဒဟန္တိ။ ဒွေ တယော ဝါရေ ပဋိက္ခိတ္တေ ပန ဂါရဝံ ကရောန္တိ, ‘‘သမဏံ ဂေါတမံ ဥပသင်္ကမိတုမ္ပိ ပဉှံ ပုစ္ဆိတုမ္ပိ ဒုက္ကရ’’န္တိ ယာဝတတိယံ ယာစိတေ ကထိယမာနံ သုဿူသန္တိ သဒ္ဒဟန္တိ။ ဣတိ ဘဂဝါ ‘‘အယံ သုဿူသိဿတိ သဒ္ဒဟိဿတီ’’တိ ယာဝတတိယံ ယာစာပေတွာ ကထေသိ။ အပိစ ယထာ ဘိသက္ကော တေလံ ဝါ ဖာဏိတံ ဝါ ပစန္တော မုဒုပါကခရပါကာနံ ပါကကာလံ အာဂမယမာနော ပါကကာလံ အနတိက္ကမိတွာဝ ဩတာရေတိ။ ဧဝံ ဘဂဝါ သတ္တာနံ ဉာဏပရိပါကံ အာဂမယမာနော ‘‘ဧတ္တကေန ကာလေန ဣမဿ ဉာဏံ ပရိပါကံ ဂမိဿတီ’’တိ ဉတွာဝ ယာဝတတိယံ ယာစာပေသိ။
မာ ဟေဝံ, ကဿပါတိ, ကဿပ, မာ ဧဝံ ဘဏိ။ သယံကတံ ဒုက္ခန္တိ ဟိ ဝတ္တုံ န ဝဋ္ဋတိ, အတ္တာ နာမ ကောစိ ဒုက္ခဿ ကာရကော နတ္ထီတိ ဒီပေတိ။ ပရတောပိ ဧသေဝ နယော။ အဓိစ္စသမုပ္ပန္နန္တိ အကာရဏေန ယဒိစ္ဆာယ ဥပ္ပန္နံ။ ဣတိ ပုဋ္ဌော သမာနောတိ ကသ္မာ ဧဝမာဟ? ဧဝံ ကိရဿ အဟောသိ – ‘‘အယံ ‘သယံကတံ ဒုက္ခ’န္တိအာဒိနာ ပုဋ္ဌော ‘မာ ဟေဝ’န္တိ ဝဒတိ, ‘နတ္ထီ’တိ ပုဋ္ဌော ‘အတ္ထီ’တိ ဝဒတိ။ ‘ဘဝံ ဂေါတမော ဒုက္ခံ န ဇာနာတိ န ပဿတီ’တိ ပုဋ္ဌော ‘ဇာနာမိ ခွါဟ’န္တိ ဝဒတိ။ ကိဉ္စိ နု ခေါ မယာ ဝိရဇ္ဈိတွာ ပုစ္ဆိတော’’တိ
မူလတော ပဋ္ဌာယ အတ္တနော ပုစ္ဆမေဝ သောဓေန္တော ဧဝမာဟ။ အာစိက္ခတု စ မေ, ဘန္တေ, ဘဂဝါတိ ဣဓ သတ္ထရိ သဉ္ဇာတဂါရဝေါ ‘‘ဘဝ’’န္တိ အဝတွာ ‘‘ဘဂဝါ’’တိ ဝဒတိ။
သော ကရောတီတိအာဒိ, ‘‘သယံကတံ ဒုက္ခ’’န္တိ လဒ္ဓိယာ ပဋိသေဓနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ဧတ္ထ စ သတောတိ ဣဒံ ဘုမ္မတ္ထေ သာမိဝစနံ, တသ္မာ ဧဝမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော – သော ကရောတိ သော ပဋိသံဝေဒယတီတိ ခေါ, ကဿပ, အာဒိမှိယေဝ ဧဝံ သတိ ပစ္ဆာ သယံကတံ ဒုက္ခန္တိ အယံ လဒ္ဓိ ဟောတိ။ ဧတ္ထ စ ဒုက္ခန္တိ ဝဋ္ဋဒုက္ခံ အဓိပ္ပေတံ။ ဣတိ ဝဒန္တိ ဧတဿ ပုရိမေန အာဒိသဒ္ဒေန အနန္တရေန စ သဿတသဒ္ဒေန သမ္ဗန္ဓော ဟောတိ။ ‘‘ဒီပေတိ ဂဏှာတီ’’တိ အယံ ပနေတ္ထ ပါဌသေသော။ ဣဒဉှိ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ဣတိ ဧဝံ ဝဒန္တော အာဒိတောဝ သဿတံ ဒီပေတိ, သဿတံ ဂဏှာတိ။ ကသ္မာ? တဿ ဟိ တံ ဒဿနံ ဧတံ ပရေတိ, ကာရကဉ္စ ဝေဒကဉ္စ ဧကမေဝ ဂဏှန္တံ ဧတံ သဿတံ ဥပဂစ္ဆတီတိ အတ္ထော။
အညော ကရောတီတိအာဒိ ပန ‘‘ပရံကတံ ဒုက္ခ’’န္တိ လဒ္ဓိယာ ပဋိသေဓနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ‘‘အာဒိတော သတော’’တိ ဣဒံ ပန ဣဓာပိ အာဟရိတဗ္ဗံ။ အယဉှေတ္ထ အတ္ထော – အညော ကရောတိ အညော ပဋိသံဝေဒိယတီတိ ခေါ ပန, ကဿပ, အာဒိမှိယေဝ ဧဝံ သတိ, ပစ္ဆာ ‘‘ကာရကော ဣဓေဝ ဥစ္ဆိဇ္ဇတိ, တေန ကတံ အညော ပဋိသံဝေဒိယတီ’’တိ ဧဝံ ဥပ္ပန္နာယ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိယာ သဒ္ဓိံ သမ္ပယုတ္တာယ ဝေဒနာယ အဘိတုန္နဿ ဝိဒ္ဓဿ သတော ‘‘ပရံကတံ ဒုက္ခ’’န္တိ အယံ လဒ္ဓိ ဟောတီတိ။ ဣတိ ဝဒန္တိအာဒိ ဝုတ္တနယေနေဝ ယောဇေတဗ္ဗံ။ တတြာယံ ယောဇနာ – ဧဝဉ္စ ဝဒန္တော အာဒိတောဝ ဥစ္ဆေဒံ ဒီပေတိ, ဥစ္ဆေဒံ ဂဏှာတိ။ ကသ္မာ? တဿ ဟိ တံ ဒဿနံ ဧတံ ပရေတိ, ဧတံ ဥစ္ဆေဒံ ဥပဂစ္ဆတီတိ အတ္ထော။
ဧတေ တေတိ ယေ သဿတုစ္ဆေဒသင်္ခါတေ ဥဘော အန္တေ (အနုပဂမ္မ တထာဂတော ဓမ္မံ ဒေသေတိ, ဧတေ တေ, ကဿပ, ဥဘော အန္တေ) အနုပဂမ္မ ပဟာယ အနလ္လီယိတွာ မဇ္ဈေန တထာဂတော ဓမ္မံ ဒေသေတိ, မဇ္ဈိမာယ ပဋိပဒါယ ဌိတော ဒေသေတီတိ အတ္ထော။ ကတရံ ဓမ္မန္တိ စေ? ယဒိဒံ အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာတိ။ ဧတ္ထ ဟိ ကာရဏတော ဖလံ, ကာရဏနိရောဓေန စဿ နိရောဓော ဒီပိတော, န ကောစိ ကာရကော ဝါ ဝေဒကော
ဝါ နိဒ္ဒိဋ္ဌော။ ဧတ္တာဝတာ သေသပဉှာ ပဋိသေဓိတာ ဟောန္တိ။ ဥဘော အန္တေ အနုပဂမ္မာတိ ဣမိနာ ဟိ တတိယပဉှော ပဋိက္ခိတ္တော။ အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာတိ ဣမိနာ အဓိစ္စသမုပ္ပန္နတာ စေဝ အဇာနနဉ္စ ပဋိက္ခိတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
လဘေယျန္တိ ဣဒံ သော ဘဂဝတော သန္တိကေ ဘိက္ခုဘာဝံ ပတ္ထယမာနော အာဟ။ အထ ဘဂဝါ ယောနေန ခန္ဓကေ တိတ္ထိယပရိဝါသော (မဟာဝ။ ၈၆) ပညတ္တော, ယံ အညတိတ္ထိယပုဗ္ဗော သာမဏေရဘူမိယံ ဌိတော ‘‘အဟံ, ဘန္တေ, ဣတ္ထန္နာမော အညတိတ္ထိယပုဗ္ဗော ဣမသ္မိံ ဓမ္မဝိနယေ အာကင်္ခါမိ ဥပသမ္ပဒံ။ သွာဟံ, ဘန္တေ, သံဃံ စတ္တာရော မာသေ ပရိဝါသံ ယာစာမီ’’တိအာဒိနာ နယေန သမာဒိယိတွာ ပရိဝသတိ, တံ သန္ဓာယ ယော ခေါ, ကဿပ, အညတိတ္ထိယပုဗ္ဗောတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ပဗ္ဗဇ္ဇန္တိ ဝစနသိလိဋ္ဌတာဝသေန ဝုတ္တံ။ အပရိဝသိတွာယေဝ ဟိ ပဗ္ဗဇ္ဇံ လဘတိ။ ဥပသမ္ပဒတ္ထိကေန ပန နာတိကာလေန ဂါမပ္ပဝေသနာဒီနိ အဋ္ဌ ဝတ္တာနိ ပူရေန္တေန ပရိဝသိတဗ္ဗံ။ အာရဒ္ဓစိတ္တာတိ အဋ္ဌဝတ္တပူရဏေန တုဋ္ဌစိတ္တာ။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ, ဝိတ္ထာရတော ပနေသ တိတ္ထိယပရိဝါသော သမန္တပါသာဒိကာယ ဝိနယဋ္ဌကထာယ ပဗ္ဗဇ္ဇက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာယံ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၈၆) ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။
အပိစ မယာတိ အယမေတ္ထ ပါဌော, အညတ္ထ ပန ‘‘အပိစ မေတ္ထာ’’တိ။ ပုဂ္ဂလဝေမတ္တတာ ဝိဒိတာတိ ပုဂ္ဂလနာနတ္တံ ဝိဒိတံ။ ‘‘အယံ ပုဂ္ဂလော ပရိဝါသာရဟော, အယံ န ပရိဝါသာရဟော’’တိ ဣဒံ မယှံ ပါကဋန္တိ ဒဿေတိ။ တတော ကဿပေါ စိန္တေသိ – ‘‘အဟော အစ္ဆရိယံ ဗုဒ္ဓသာသနံ, ယတ္ထ ဧဝံ ဃံသိတွာ ကောဋ္ဋေတွာ ယုတ္တမေဝ ဂဏှန္တိ, အယုတ္တံ ဆဍ္ဍေန္တီ’’တိ။ တတော သုဋ္ဌုတရံ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ သဉ္ဇာတုဿာဟော သစေ, ဘန္တေတိအာဒိမာဟ။ အထ ဘဂဝါ တဿ တိဗ္ဗစ္ဆန္ဒတံ ဝိဒိတွာ ‘‘န ကဿပေါ ပရိဝါသံ အရဟတီ’’တိ အညတရံ ဘိက္ခုံ အာမန္တေသိ – ‘‘ဂစ္ဆ, ဘိက္ခု, ကဿပံ နဟာပေတွာ ပဗ္ဗာဇေတွာ အာနေဟီ’’တိ။ သော တထာ ကတွာ တံ ပဗ္ဗာဇေတွာ ဘဂဝတော သန္တိကံ အဂမာသိ။ ဘဂဝါ ဂဏေ နိသီဒိတွာ ဥပသမ္ပာဒေသိ။ တေန ဝုတ္တံ အလတ္ထ ခေါ အစေလော ကဿပေါ ဘဂဝတော သန္တိကေ ပဗ္ဗဇ္ဇံ, အလတ္ထ ဥပသမ္ပဒန္တိ။ အစိရူပသမ္ပန္နောတိအာဒိ သေသံ ဗြာဟ္မဏသံယုတ္တေ (သံ။ နိ။ ၁။၁၈၇) ဝုတ္တမေဝါတိ။ သတ္တမံ။
၈။ တိမ္ဗရုကသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၈။ အဋ္ဌမေ သာ ဝေဒနာတိအာဒိ ‘‘သယံကတံ သုခဒုက္ခ’’န္တိ လဒ္ဓိယာ နိသေဓနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ဧတ္ထာပိ သတောတိ ဘုမ္မတ္ထေယေဝ သာမိဝစနံ။ တတြာယံ အတ္ထဒီပနာ – ‘‘သာ ဝေဒနာ, သော ဝေဒိယတီ’’တိ ခေါ, တိမ္ဗရုက, အာဒိမှိယေဝ ဧဝံ သတိ ‘‘သယံကတံ သုခဒုက္ခ’’န္တိ အယံ လဒ္ဓိ ဟောတိ။ ဧဝဉှိ သတိ ဝေဒနာယ ဧဝ ဝေဒနာ ကတာ ဟောတိ။ ဧဝဉ္စ ဝဒန္တော ဣမိဿာ ဝေဒနာယ ပုဗ္ဗေပိ အတ္ထိတံ အနုဇာနာတိ, သဿတံ ဒီပေတိ သဿတံ ဂဏှာတိ။ ကသ္မာ? တဿ ဟိ တံ ဒဿနံ ဧတံ ပရေတိ, ဧတံ သဿတံ ဥပဂစ္ဆတီတိ အတ္ထော။ ပုရိမဉှိ အတ္ထံ သန္ဓာယေဝေတံ ဘဂဝတာ ဝုတ္တံ ဘဝိဿတိ, တသ္မာ အဋ္ဌကထာယံ တံ ယောဇေတွာဝဿ အတ္ထော ဒီပိတော။ ဧဝမ္ပာဟံ န ဝဒါမီတိ အဟံ ‘‘သာ ဝေဒနာ, သော ဝေဒိယတီ’’တိ ဧဝမ္ပိ န ဝဒါမိ။ ‘‘သယံကတံ သုခဒုက္ခ’’န္တိ ဧဝမ္ပိ န ဝဒါမီတိ အတ္ထော။
အညာ ဝေဒနာတိအာဒိ ‘‘ပရံကတံ သုခဒုက္ခ’’န္တိ လဒ္ဓိယာ ပဋိသေဓနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ဣဓာပိ အယံ အတ္ထယောဇနာ –‘‘အညာ ဝေဒနာ အညော ဝေဒိယတီ’’တိ ခေါ, တိမ္ဗရုက, အာဒိမှိယေဝ ဧဝံ သတိ ပစ္ဆာ ယာ ပုရိမပက္ခေ ကာရကဝေဒနာ, သာ ဥစ္ဆိန္နာ။ တာယ ပန ကတံ အညော ဝေဒိယတီတိ ဧဝံ ဥပ္ပန္နာယ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိယာ သဒ္ဓိံ သမ္ပယုတ္တာယ ဝေဒနာယ အဘိတုန္နဿ သတော ‘‘ပရံကတံ သုခဒုက္ခ’’န္တိ အယံ လဒ္ဓိ ဟောတိ။ ဧဝဉ္စ ဝဒန္တော ကာရကော ဥစ္ဆိန္နော, အညေန ပဋိသန္ဓိ ဂဟိတာတိ ဥစ္ဆေဒံ ဒီပေတိ, ဥစ္ဆေဒံ ဂဏှာတိ။ ကသ္မာ? တဿ ဟိ တံ ဒဿနံ ဧတံ ပရေတိ, ဧတံ ဥစ္ဆေဒံ ဥပဂစ္ဆတီတိ အတ္ထော။ ဣဓာပိ ဟိ ဣမာနိ ပဒါနိ အဋ္ဌကထာယံ အာဟရိတွာ ယောဇိတာနေဝ။ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ ဝေဒနာသုခဒုက္ခံ ကထိတံ။ တဉ္စ ခေါ ဝိပါကသုခဒုက္ခမေဝ ဝဋ္ဋတီတိ ဝုတ္တံ။ အဋ္ဌမံ။
၉။ ဗာလပဏ္ဍိတသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၉။ နဝမေ အဝိဇ္ဇာနီဝရဏဿာတိ အဝိဇ္ဇာယ နိဝါရိတဿ။ ဧဝမယံ ကာယော သမုဒါဂတောတိ ဧဝံ အဝိဇ္ဇာယ နိဝါရိတတ္တာ တဏှာယ စ သမ္ပယုတ္တတ္တာယေဝ အယံ ကာယော နိဗ္ဗတ္တော။ အယဉ္စေဝ ကာယောတိ အယဉ္စဿ အတ္တနော သဝိညာဏကော ကာယော။ ဗဟိဒ္ဓါ စ နာမရူပန္တိ ဗဟိဒ္ဓါ စ ပရေသံ သဝိညာဏကော ကာယော။ အတ္တနော စ ပရဿ စ
ပဉ္စဟိ ခန္ဓေဟိ ဆဟိ အာယတနေဟိ စာပိ အယံ အတ္ထော ဒီပေတဗ္ဗောဝ။ ဣတ္ထေတံ ဒွယန္တိ ဧဝမေတံ ဒွယံ။ ဒွယံ ပဋိစ္စ ဖဿောတိ အညတ္ထ စက္ခုရူပါဒီနိ ဒွယာနိ ပဋိစ္စ စက္ခုသမ္ဖဿာဒယော ဝုတ္တာ, ဣဓ ပန အဇ္ဈတ္တိကဗာဟိရာနိ အာယတနာနိ။ မဟာဒွယံ နာမ ကိရေတံ။ သဠေဝါယတနာနီတိ သဠေဝ ဖဿာယတနာနိ ဖဿကာရဏာနိ။ ယေဟိ ဖုဋ္ဌောတိ ယေဟိ ကာရဏဘူတေဟိ အာယတနေဟိ ဥပ္ပန္နေန ဖဿေန ဖုဋ္ဌော။ အညတရေနာတိ ဧတ္ထ ပရိပုဏ္ဏဝသေန အညတရတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တတြာတိ တသ္မိံ ဗာလပဏ္ဍိတာနံ ကာယနိဗ္ဗတ္တနာဒိမှိ။ ကော အဓိပ္ပယာသောတိ ကော အဓိကပယောဂေါ။
ဘဂဝံမူလကာတိ ဘဂဝါ မူလံ ဧတေသန္တိ ဘဂဝံမူလကာ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ဣမေ, ဘန္တေ, အမှာကံ ဓမ္မာ ပုဗ္ဗေ ကဿပသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန ဥပ္ပါဒိတာ, တသ္မိံ ပရိနိဗ္ဗုတေ ဧကံ ဗုဒ္ဓန္တရံ အညော သမဏော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ ဣမေ ဓမ္မေ ဥပ္ပါဒေတုံ သမတ္ထော နာမ နာဟောသိ, ဘဂဝတာ ပန နော ဣမေ ဓမ္မာ ဥပ္ပါဒိတာ။ ဘဂဝန္တဉှိ နိဿာယ မယံ ဣမေ ဓမ္မေ အာဇာနာမ ပဋိဝိဇ္ဈာမာတိ ဧဝံ ဘဂဝံမူလကာ နော, ဘန္တေ, ဓမ္မာတိ။ ဘဂဝံနေတ္တိကာတိ ဘဂဝါ ဟိ ဓမ္မာနံ နေတာ ဝိနေတာ အနုနေတာ, ယထာသဘာဝတော ပါဋိယေက္ကံ ပါဋိယေက္ကံ နာမံ ဂဟေတွာ ဒဿေတာတိ ဓမ္မာ ဘဂဝံနေတ္တိကာ နာမ ဟောန္တိ။ ဘဂဝံပဋိသရဏာတိ စတုဘူမကဓမ္မာ သဗ္ဗညုတညာဏဿ အာပါထံ အာဂစ္ဆမာနာ ဘဂဝတိ ပဋိသရန္တိ နာမာတိ ဘဂဝံပဋိသရဏာ။ ပဋိသရန္တီတိ သမောသရန္တိ။ အပိစ မဟာဗောဓိမဏ္ဍေ နိသိန္နဿ ဘဂဝတော ပဋိဝေဓဝသေန ဖဿော အာဂစ္ဆတိ ‘‘အဟံ ဘဂဝါ ကိန္နာမော’’တိ? တွံ ဖုသနဋ္ဌေန ဖဿော နာမ။ ဝေဒနာ, သညာ, သင်္ခါရာ, ဝိညာဏံ အာဂစ္ဆတိ ‘‘အဟံ ဘဂဝါ ကိန္နာမ’’န္တိ, တွံ ဝိဇာနနဋ္ဌေန ဝိညာဏံ နာမာတိ ဧဝံ စတုဘူမကဓမ္မာနံ ယထာသဘာဝတော ပါဋိယေက္ကံ ပါဋိယေက္ကံ နာမံ ဂဏှန္တော ဘဂဝါ ဓမ္မေ ပဋိသရတီတိ ဘဂဝံပဋိသရဏာ။ ဘဂဝန္တံယေဝ ပဋိဘာတူတိ ဘဂဝတောဝ ဧတဿ ဘာသိတဿ အတ္ထော ဥပဋ္ဌာတု, တုမှေယေဝ နော ကထေတွာ ဒေထာတိ အတ္ထော။
သာ စေဝ အဝိဇ္ဇာတိ ဧတ္ထ ကိဉ္စာပိ သာ အဝိဇ္ဇာ စ တဏှာ စ ကမ္မံ ဇဝါပေတွာ ပဋိသန္ဓိံ အာကဍ္ဎိတွာ နိရုဒ္ဓါ, ယထာ ပန အဇ္ဇာပိ ယံ ဟိယျော ဘေသဇ္ဇံ ပီတံ, တဒေဝ ဘောဇနံ ဘုဉ္ဇာတိ သရိက္ခကတ္တေန တဒေဝါတိ ဝုစ္စတိ, ဧဝမိဓာပိ သာ စေဝ အဝိဇ္ဇာ သာ စ တဏှာတိ ဣဒမ္ပိ သရိက္ခကတ္တေန ဝုတ္တံ။
ဗြဟ္မစရိယန္တိ မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယံ။ ဒုက္ခက္ခယာယာတိ ဝဋ္ဋဒုက္ခဿ ခယတ္ထာယ။ ကာယူပဂေါ ဟောတီတိ အညံ ပဋိသန္ဓိကာယံ ဥပဂန္တာ ဟောတိ။ ယဒိဒံ ဗြဟ္မစရိယဝါသောတိ ယော အယံ မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယဝါသော, အယံ ဗာလတော ပဏ္ဍိတဿ ဝိသေသောတိ ဒဿေတိ။ ဣတိ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ သဗ္ဗောပိ သပဋိသန္ဓိကော ပုထုဇ္ဇနော ‘‘ဗာလော’’တိ, အပ္ပဋိသန္ဓိကော ခီဏာသဝေါ ‘‘ပဏ္ဍိတော’’တိ ဝုတ္တော။ သောတာပန္နသကဒါဂါမိအနာဂါမိနော ပန ‘‘ပဏ္ဍိတာ’’တိ ဝါ ‘‘ဗာလာ’’တိ ဝါ န ဝတ္တဗ္ဗာ, ဘဇမာနာ ပန ပဏ္ဍိတပက္ခံ ဘဇန္တိ။ နဝမံ။
၁၀။ ပစ္စယသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၀။ ဒသမေ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒဉ္စ ဝေါ ဘိက္ခဝေ, ဒေသေဿာမိ ပဋိစ္စသမုပ္ပန္နေ စ ဓမ္မေတိ သတ္ထာ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ ပစ္စယေ စ ပစ္စယနိဗ္ဗတ္တေ စ သဘာဝဓမ္မေ ဒေသေဿာမီတိ ဥဘယံ အာရဘိ။ ဥပ္ပါဒါ ဝါ တထာဂတာနန္တိ တထာဂတာနံ ဥပ္ပါဒေပိ, ဗုဒ္ဓေသု ဥပ္ပန္နေသု အနုပ္ပန္နေသုပိ ဇာတိပစ္စယာ ဇရာမရဏံ, ဇာတိယေဝ ဇရာမရဏဿ ပစ္စယော။ ဌိတာဝ သာ ဓာတူတိ ဌိတောဝ သော ပစ္စယသဘာဝေါ, န ကဒါစိ ဇာတိ ဇရာမရဏဿ ပစ္စယော န ဟောတိ။ ဓမ္မဋ္ဌိတတာ ဓမ္မနိယာမတာတိ ဣမေဟိပိ ဒွီဟိ ပစ္စယမေဝ ကထေတိ။ ပစ္စယေန ဟိ ပစ္စယုပ္ပန္နာ ဓမ္မာ တိဋ္ဌန္တိ, တသ္မာ ပစ္စယောဝ ‘‘ဓမ္မဋ္ဌိတတာ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ပစ္စယော ဓမ္မေ နိယမေတိ, တသ္မာ ‘‘ဓမ္မနိယာမတာ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဣဒပ္ပစ္စယတာတိ ဣမေသံ ဇရာမရဏာဒီနံ ပစ္စယာ ဣဒပ္ပစ္စယာ, ဣဒပ္ပစ္စယာဝ ဣဒပ္ပစ္စယတာ။ တန္တိ တံ ပစ္စယံ။ အဘိသမ္ဗုဇ္ဈတီတိ ဉာဏေန အဘိသမ္ဗုဇ္ဈတိ။ အဘိသမေတီတိ ဉာဏေန အဘိသမာဂစ္ဆတိ။ အာစိက္ခတီတိ ကထေတိ။ ဒေသေတီတိ ဒဿေတိ။ ပညာပေတီတိ ဇာနာပေတိ။ ပဋ္ဌပေတီတိ ဉာဏမုခေ ဌပေတိ။ ဝိဝရတီတိ ဝိဝရိတွာ ဒဿေတိ။ ဝိဘဇတီတိ ဝိဘာဂတော ဒဿေတိ။ ဥတ္တာနီကရောတီတိ ပါကဋံ ကရောတိ။ ပဿထာတိ စာဟာတိ ပဿထ ဣတိ စ ဝဒတိ။ ကိန္တိ? ဇာတိပစ္စယာ, ဘိက္ခဝေ, ဇရာမရဏန္တိအာဒိ။
ဣတိ ခေါ, ဘိက္ခဝေတိ ဧဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ။ ယာ တတြာတိ ယာ တေသု ‘‘ဇာတိပစ္စယာ ဇရာမရဏ’’န္တိအာဒီသု။ တထတာတိအာဒီနိ ပစ္စယာကာရဿေဝ ဝေဝစနာနိ။ သော တေဟိ တေဟိ ပစ္စယေဟိ အနူနာဓိကေဟေဝ တဿ တဿ ဓမ္မဿ သမ္ဘဝတော တထတာတိ, သာမဂ္ဂိံ ဥပဂတေသု ပစ္စယေသု မုဟုတ္တမ္ပိ တတော နိဗ္ဗတ္တာနံ ဓမ္မာနံ အသမ္ဘဝါဘာဝတော အဝိတထတာတိ,
အညဓမ္မပစ္စယေဟိ အညဓမ္မာနုပ္ပတ္တိတော အနညထတာတိ, ဇရာမရဏာဒီနံ ပစ္စယတော ဝါ ပစ္စယသမူဟတော ဝါ ဣဒပ္ပစ္စယတာတိ ဝုတ္တော။ တတြာယံ ဝစနတ္ထော – ဣမေသံ ပစ္စယာ ဣဒပ္ပစ္စယာ, ဣဒပ္ပစ္စယာ ဧဝ ဣဒပ္ပစ္စယတာ, ဣဒပ္ပစ္စယာနံ ဝါ သမူဟော ဣဒပ္ပစ္စယတာ။ လက္ခဏံ ပနေတ္ထ သဒ္ဒသတ္ထတော ဝေဒိတဗ္ဗံ။
အနိစ္စန္တိ ဟုတွာ အဘာဝဋ္ဌေန အနိစ္စံ။ ဧတ္ထ စ အနိစ္စန္တိ န ဇရာမရဏံ အနိစ္စံ, အနိစ္စသဘာဝါနံ ပန ခန္ဓာနံ ဇရာမရဏတ္တာ အနိစ္စံ နာမ ဇာတံ။ သင်္ခတာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဧတ္ထ စ သင်္ခတန္တိ ပစ္စယေဟိ သမာဂန္တွာ ကတံ။ ပဋိစ္စသမုပ္ပန္နန္တိ ပစ္စယေ နိဿာယ ဥပ္ပန္နံ။ ခယဓမ္မန္တိ ခယသဘာဝံ။ ဝယဓမ္မန္တိ ဝိဂစ္ဆနကသဘာဝံ။ ဝိရာဂဓမ္မန္တိ ဝိရဇ္ဇနကသဘာဝံ။ နိရောဓဓမ္မန္တိ နိရုဇ္ဈနကသဘာဝံ။ ဇာတိယာပိ ဝုတ္တနယေနေဝ အနိစ္စတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဇနကပစ္စယာနံ ဝါ ကိစ္စာနုဘာဝက္ခဏေ ဒိဋ္ဌတ္တာ ဧကေန ပရိယာယေနေတ္ထ အနိစ္စာတိအာဒီနိ ယုဇ္ဇန္တိယေဝ။ ဘဝါဒယော အနိစ္စာဒိသဘာဝါယေဝ။
သမ္မပ္ပညာယာတိ သဝိပဿနာယ မဂ္ဂပညာယ။ ပုဗ္ဗန္တန္တိ ပုရိမံ အတီတန္တိ အတ္ထော။ အဟောသိံ နု ခေါတိအာဒီသု ‘‘အဟောသိံ နု ခေါ နနု ခေါ’’တိ သဿတာကာရဉ္စ အဓိစ္စသမုပ္ပတ္တိအာကာရဉ္စ နိဿာယ အတီတေ အတ္တနော ဝိဇ္ဇမာနတဉ္စ အဝိဇ္ဇမာနတဉ္စ ကင်္ခတိ။ ကိံ ကာရဏန္တိ န ဝတ္တဗ္ဗံ, ဥမ္မတ္တကော ဝိယ ဗာလပုထုဇ္ဇနော ယထာ ဝါ တထာ ဝါ ပဝတ္တတိ။ ကိံ နု ခေါ အဟောသိန္တိ ဇာတိလိင်္ဂုပပတ္တိယော နိဿာယ ‘‘ခတ္တိယော နု ခေါ အဟောသိံ, ဗြာဟ္မဏဝေဿသုဒ္ဒဂဟဋ္ဌပဗ္ဗဇိတဒေဝမနုဿာနံ အညတရော’’တိ ကင်္ခတိ။ ကထံ နု ခေါတိ သဏ္ဌာနာကာရံ နိဿာယ ‘‘ဒီဃော နု ခေါ အဟောသိံ ရဿဩဒါတကဏှပမာဏိကအပ္ပမာဏိကာဒီနံ အညတရော’’တိ ကင်္ခတိ။ ကေစိ ပန ‘‘ဣဿရနိမ္မာနာဒီနိ နိဿာယ ‘ကေန နု ခေါ ကာရဏေန အဟောသိ’န္တိ ဟေတုတော ကင်္ခတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ကိံ ဟုတွာ ကိံ အဟောသိန္တိ ဇာတိအာဒီနိ နိဿာယ ‘‘ခတ္တိယော ဟုတွာ နု ခေါ ဗြာဟ္မဏော အဟောသိံ…ပေ… ဒေဝေါ ဟုတွာ မနုဿော’’တိ အတ္တနော ပရမ္ပရံ ကင်္ခတိ။ သဗ္ဗတ္ထေဝ ပန အဒ္ဓါနန္တိ ကာလာဓိဝစနမေတံ။ အပရန္တန္တိ အနာဂတံ အန္တံ။ ဘဝိဿာမိ နု ခေါ နနု ခေါတိ သဿတာကာရဉ္စ ဥစ္ဆေဒါကာရဉ္စ နိဿာယ အနာဂတေ အတ္တနော ဝိဇ္ဇမာနတဉ္စ အဝိဇ္ဇမာနတဉ္စ ကင်္ခတိ။ သေသမေတ္ထ ဝုတ္တနယမေဝ။
ဧတရဟိ ဝါ ပစ္စုပ္ပန္နံ အဒ္ဓါနန္တိ ဣဒါနိ ဝါ ပဋိသန္ဓိမာဒိံ ကတွာ စုတိပရိယန္တံ သဗ္ဗမ္ပိ ဝတ္တမာနကာလံ ဂဟေတွာ။ အဇ္ဈတ္တံ ကထံကထီ ဘဝိဿတီတိ အတ္တနော ခန္ဓေသု ဝိစိကိစ္ဆီ ဘဝိဿတိ။ အဟံ နု ခေါသ္မီတိ အတ္တနော အတ္ထိဘာဝံ ကင်္ခတိ။ ယုတ္တံ ပနေတန္တိ? ယုတ္တံ အယုတ္တန္တိ ကာ ဧတ္ထ စိန္တာ။ အပိစေတ္ထ ဣဒံ ဝတ္ထုမ္ပိ ဥဒါဟရန္တိ – စူဠမာတာယ ကိရ ပုတ္တော မုဏ္ဍော, မဟာမာတာယ ပုတ္တော အမုဏ္ဍော, တံ ပုတ္တံ မုဏ္ဍေသုံ, သော ဥဋ္ဌာယ ‘‘အဟံ နု ခေါ စူဠမာတာယ ပုတ္တော’’တိ စိန္တေသိ။ ဧဝံ အဟံ နု ခေါသ္မီတိ ကင်္ခါ ဟောတိ။ နော နု ခေါသ္မီတိ အတ္တနော နတ္ထိဘာဝံ ကင်္ခတိ။ တတြာပိ ဣဒံ ဝတ္ထု – ဧကော ကိရ မစ္ဆေ ဂဏှန္တော ဥဒကေ စိရဋ္ဌာနေန သီတိဘူတံ အတ္တနော ဦရုံ မစ္ဆောတိ စိန္တေတွာ ပဟရိ။ အပရော သုသာနပဿေ ခေတ္တံ ရက္ခန္တော ဘီတော သင်္ကုဋိတော သယိ, သော ပဋိဗုဇ္ဈိတွာ အတ္တနော ဇဏ္ဏုကာနိ ဒွေ ယက္ခာတိ စိန္တေတွာ ပဟရိ။ ဧဝံ နော နု ခေါသ္မီတိ ကင်္ခတိ။
ကိံ နု ခေါသ္မီတိ ခတ္တိယောဝ သမာနော အတ္တနော ခတ္တိယဘာဝံ ကင်္ခတိ။ ဧသေဝ နယော သေသေသုပိ။ ဒေဝေါ ပန သမာနော ဒေဝဘာဝံ အဇာနန္တော နာမ နတ္ထိ, သောပိ ပန ‘‘အဟံ ရူပီ နု ခေါ အရူပီ နု ခေါ’’တိအာဒိနာ နယေန ကင်္ခတိ။ ခတ္တိယာဒယော ကသ္မာ န ဇာနန္တီတိ စေ? အပစ္စက္ခာ တေသံ တတ္ထ တတ္ထ ကုလေ ဥပ္ပတ္တိ။ ဂဟဋ္ဌာပိ စ ပေါတ္ထလိကာဒယော ပဗ္ဗဇိတသညိနော, ပဗ္ဗဇိတာပိ ‘‘ကုပ္ပံ နု ခေါ မေ ကမ္မ’’န္တိအာဒိနာ နယေန ဂဟဋ္ဌသညိနော။ မနုဿာပိ စ ရာဇာနော ဝိယ အတ္တနိ ဒေဝသညိနော ဟောန္တိ။ ကထံ နု ခေါသ္မီတိ ဝုတ္တနယမေဝ။ ကေဝလဉှေတ္ထ အဗ္ဘန္တရေ ဇီဝေါ နာမ အတ္ထီတိ ဂဟေတွာ တဿ သဏ္ဌာနာကာရံ နိဿာယ ‘‘ဒီဃော နု ခေါသ္မိ ရဿစတုရဿဆဠံသအဋ္ဌံသသောဠသံသာဒီနံ အညတရပ္ပကာရော’’တိ ကင်္ခန္တော ကထံ နု ခေါသ္မီတိ? ကင်္ခတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သရီရသဏ္ဌာနံ ပန ပစ္စုပ္ပန္နံ အဇာနန္တော နာမ နတ္ထိ။ ကုတော အာဂတော သော ကုဟိံ ဂါမီ ဘဝိဿတီတိ အတ္တဘာဝဿ အာဂတိဂတိဋ္ဌာနံ ကင်္ခန္တော ဧဝံ ကင်္ခတိ။ အရိယသာဝကဿာတိ ဣဓ သောတာပန္နော အဓိပ္ပေတော, ဣတရေပိ ပန တယော အဝါရိတာယေဝါတိ။ ဒသမံ။
အာဟာရဝဂ္ဂေါ ဒုတိယော။
၁။ ဒသဗလသုတ္တဝဏ္ဏနာ
၃။ ဒသဗလဝဂ္ဂေါ
֍ ဋီ ၂၁။ ဒသဗလဝဂ္ဂဿ ပဌမံ ဒုတိယဿေဝ သင်္ခေပေါ။
၂။ ဒုတိယဒသဗလသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၂။ ဒုတိယံ ဘဂဝတာ အတ္တနော အဇ္ဈာသယဿ ဝသေန ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဒသဗလသမန္နာဂတောတိ ဒသဟိ ဗလေဟိ သမန္နာဂတော။ ဗလဉ္စ နာမေတံ ဒုဝိဓံ ကာယဗလဉ္စ ဉာဏဗလဉ္စ။ တေသု တထာဂတဿ ကာယဗလံ ဟတ္ထိကုလာနုသာရေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဝုတ္တဉှေတံ ပေါရာဏေဟိ –
‘‘ကာဠာဝကဉ္စ ဂင်္ဂေယျံ, ပဏ္ဍရံ တမ္ဗပိင်္ဂလံ၊
ဂန္ဓမင်္ဂလဟေမဉ္စ, ဥပေါသထဆဒ္ဒန္တိမေ ဒသာ’’တိ။(မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၄၈၊ ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၇၆၀)၊ –
ဣမာနိ ဒသ ဟတ္ထိကုလာနိ။ တတ္ထ ကာဠာဝကန္တိ ပကတိဟတ္ထိကုလံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယံ ဒသန္နံ ပုရိသာနံ ကာယဗလံ, တံ ဧကဿ ကာဠာဝကဿ ဟတ္ထိနော။ ယံ ဒသန္နံ ကာဠာဝကာနံ ဗလံ, တံ ဧကဿ ဂင်္ဂေယျဿ။ ယံ ဒသန္နံ ဂင်္ဂေယျာနံ, တံ ဧကဿ ပဏ္ဍရဿ။ ယံ ဒသန္နံ ပဏ္ဍရာနံ, တံ ဧကဿ တမ္ဗဿ။ ယံ ဒသန္နံ တမ္ဗာနံ, တံ ဧကဿ ပိင်္ဂလဿ။ ယံ ဒသန္နံ ပိင်္ဂလာနံ, တံ ဧကဿ ဂန္ဓဟတ္ထိနော။ ယံ ဒသန္နံ ဂန္ဓဟတ္ထီနံ, တံ ဧကဿ မင်္ဂလဿ။ ယံ ဒသန္နံ မင်္ဂလာနံ, တံ ဧကဿ ဟေမဝတဿ။ ယံ ဒသန္နံ ဟေမဝတာနံ, တံ ဧကဿ ဥပေါသထဿ။ ယံ ဒသန္နံ ဥပေါသထာနံ, တံ ဧကဿ ဆဒ္ဒန္တဿ။ ယံ ဒသန္နံ ဆဒ္ဒန္တာနံ, တံ ဧကဿ တထာဂတဿ။ နာရာယနသံဃာတဗလန္တိပိ ဣဒမေဝ ဝုစ္စတိ။ တဒေတံ ပကတိဟတ္ထိဂဏနာယ ဟတ္ထီနံ ကောဋိသဟဿာနံ, ပုရိသဂဏနာယ ဒသန္နံ ပုရိသကောဋိသဟဿာနံ ဗလံ ဟောတိ။ ဣဒံ တာဝ တထာဂတဿ ကာယဗလံ။ ‘‘ဒသဗလသမန္နာဂတော’’တိ ဧတ္ထ ပန ဧတံ သင်္ဂဟံ န ဂစ္ဆတိ။ ဧတဉှိ ဗာဟိရကံ လာမကံ တိရစ္ဆာနဂတာနံ သီဟာဒီနမ္ပိ ဟောတိ။ ဧတဉှိ နိဿာယ ဒုက္ခပရိညာ ဝါ သမုဒယပ္ပဟာနံ ဝါ မဂ္ဂဘာဝနာ ဝါ ဖလသစ္ဆိကိရိယာ ဝါ နတ္ထိ။ အညံ ပန ဒသသု ဌာနေသု အကမ္ပနတ္ထေန ဥပတ္ထမ္ဘနတ္ထေန စ ဒသဝိဓံ ဉာဏဗလံ နာမ အတ္ထိ။ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘ဒသဗလသမန္နာဂတော’’တိ။
ကတမံ ပန တန္တိ? ဌာနာဋ္ဌာနာဒီနံ ယထာဘူတံ ဇာနနံ။ သေယျထိဒံ – ဌာနဉ္စ ဌာနတော အဋ္ဌာနဉ္စ အဋ္ဌာနတော ဇာနနံ ဧကံ, အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နာနံ ကမ္မသမာဒါနာနံ ဌာနသော ဟေတုသော ယထာဘူတံ ဝိပါကဇာနနံ ဧကံ, သဗ္ဗတ္ထဂါမိနိပဋိပဒါဇာနနံ ဧကံ, အနေကဓာတုနာနာဓာတုလောကဇာနနံ ဧကံ, ပရသတ္တာနံ ပရပုဂ္ဂလာနံ နာနာဓိမုတ္တိကတာဇာနနံ ဧကံ, တေသံယေဝ ဣန္ဒြိယပရောပရိယတ္တဇာနနံ ဧကံ, ဈာနဝိမောက္ခသမာဓိသမာပတ္တီနံ သံကိလေသဝေါဒါနဝုဋ္ဌာနဇာနနံ ဧကံ, ပုဗ္ဗေနိဝါသဇာနနံ ဧကံ, သတ္တာနံ စုတူပပါတဇာနနံ ဧကံ, အာသဝက္ခယဇာနနံ ဧကန္တိ။ အဘိဓမ္မေ ပန –
‘‘ဣဓ တထာဂတော ဌာနဉ္စ ဌာနတော အဋ္ဌာနဉ္စ အဋ္ဌာနတော ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။ ယမ္ပိ တထာဂတော ဌာနဉ္စ ဌာနတော အဋ္ဌာနဉ္စ အဋ္ဌာနတော ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။ ဣဒမ္ပိ တထာဂတဿ တထာဂတဗလံ ဟောတိ, ယံ ဗလံ အာဂမ္မ တထာဂတော အာသဘံ ဌာနံ ပဋိဇာနာတိ, ပရိသာသု သီဟနာဒံ နဒတိ, ဗြဟ္မစက္ကံ ပဝတ္တေတီ’’တိ။
အာဒိနာ (ဝိဘ။ ၇၆၀) နယေန ဝိတ္ထာရတော အာဂတာနေဝ။ အတ္ထဝဏ္ဏနာပိ နေသံ ဝိဘင်္ဂဋ္ဌကထာယဉ္စေဝ (ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၇၆၀) ပပဉ္စသူဒနိယာ စ မဇ္ဈိမဋ္ဌကထာယ (မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၄၈) သဗ္ဗာကာရတော ဝုတ္တာ။ သာ တတ္ထ ဝုတ္တနယေနေဝ ဂဟေတဗ္ဗာ။
စတူဟိ စ ဝေသာရဇ္ဇေဟီတိ ဧတ္ထ သာရဇ္ဇပဋိပက္ခံ ဝေသာရဇ္ဇံ, စတူသု ဌာနေသု ဝေသာရဇ္ဇဘာဝံ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ ဥပ္ပန္နသောမနဿမယဉာဏဿေတံ နာမံ။ ကတမေသု စတူသု? ‘‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ တေ ပဋိဇာနတော ဣမေ ဓမ္မာ အနဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ’’တိအာဒီသု စောဒနာဝတ္ထူသု။ တတြာယံ ပါဠိ –
‘‘စတ္တာရိမာနိ, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတဿ ဝေသာရဇ္ဇာနိ…ပေ…။ ကတမာနိ စတ္တာရိ? ‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ တေ ပဋိဇာနတော ဣမေ ဓမ္မာ အနဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ’တိ တတြ ဝတ မံ သမဏော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ ဒေဝေါ ဝါ မာရော ဝါ ဗြဟ္မာ ဝါ ကောစိ ဝါ လောကသ္မိံ သဟ ဓမ္မေန ပဋိစောဒေဿတီတိ နိမိတ္တမေတံ, ဘိက္ခဝေ, န သမနုပဿာမိ။ ဧတမဟံ, ဘိက္ခဝေ, နိမိတ္တံ အသမနုပဿန္တော ခေမပ္ပတ္တော အဘယပ္ပတ္တော ဝေသာရဇ္ဇပ္ပတ္တော ဝိဟရာမိ။ ‘ခီဏာသဝဿ တေ
ပဋိဇာနတော ဣမေ အာသဝါ အပရိက္ခီဏာ’တိ တတြ ဝတ မံ…ပေ… ‘ယေ ခေါ ပန တေ အန္တရာယိကာ ဓမ္မာ ဝုတ္တာ, တေ ပဋိသေဝတော နာလံ အန္တရာယာယာ’တိ တတြ ဝတ မံ…ပေ… ‘ယဿ ခေါ ပန တေ အတ္ထာယ ဓမ္မော ဒေသိတော, သော န နိယျာတိ တက္ကရဿ သမ္မာ ဒုက္ခက္ခယာယာ’တိ တတြ ဝတ မံ သမဏော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ…ပေ… ဝေသာရဇ္ဇပ္ပတ္တော ဝိဟရာမီ’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၈)။
အာသဘံ ဌာနန္တိ သေဋ္ဌဋ္ဌာနံ ဥတ္တမဋ္ဌာနံ။ အာသဘာ ဝါ ပုဗ္ဗဗုဒ္ဓါ, တေသံ ဌာနန္တိ အတ္ထော။ အပိစ ဂဝသတဇေဋ္ဌကော ဥသဘော, ဂဝသဟဿဇေဋ္ဌကော ဝသဘော, ဝဇသတဇေဋ္ဌကော ဝါ ဥသဘော, ဝဇသဟဿဇေဋ္ဌကော ဝသဘော, သဗ္ဗဂဝသေဋ္ဌော သဗ္ဗပရိဿယသဟော သေတော ပါသာဒိကော မဟာဘာရဝဟော အသနိသတသဒ္ဒေဟိပိ အသမ္ပကမ္ပိယော နိသဘော, သော ဣဓ ဥသဘောတိ အဓိပ္ပေတော။ ဣဒမ္ပိ ဟိ တဿ ပရိယာယဝစနံ။ ဥသဘဿ ဣဒန္တိ အာသဘံ။ ဌာနန္တိ စတူဟိ ပါဒေဟိ ပထဝိံ ဥပ္ပီဠေတွာ အဝဋ္ဌာနံ (မ။ နိ။ ၁။၁၅၀)။ ဣဒံ ပန အာသဘံ ဝိယာတိ အာသဘံ။ ယထေဝ ဟိ နိသဘသင်္ခါတော ဥသဘော ဥသဘဗလေန သမန္နာဂတော စတူဟိ ပါဒေဟိ ပထဝိံ ဥပ္ပီဠေတွာ အစလဋ္ဌာနေန တိဋ္ဌတိ, ဧဝံ တထာဂတောပိ ဒသဟိ တထာဂတဗလေဟိ သမန္နာဂတော စတူဟိ ဝေသာရဇ္ဇပါဒေဟိ အဋ္ဌပရိသပထဝိံ ဥပ္ပီဠေတွာ သဒေဝကေ လောကေ ကေနစိ ပစ္စတ္ထိကေန ပစ္စာမိတ္တေန အကမ္ပိယော အစလဋ္ဌာနေန တိဋ္ဌတိ။ ဧဝံ တိဋ္ဌမာနော စ တံ အာသဘံ ဌာနံ ပဋိဇာနာတိ ဥပဂစ္ဆတိ န ပစ္စက္ခာတိ, အတ္တနိ အာရောပေတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အာသဘံ ဌာနံ ပဋိဇာနာတီ’’တိ။
ပရိသာသူတိ ‘‘အဋ္ဌ ခေါ ဣမာ, သာရိပုတ္တ, ပရိသာ။ ကတမာ အဋ္ဌ? ခတ္တိယပရိသာ ဗြာဟ္မဏပရိသာ ဂဟပတိပရိသာ သမဏပရိသာ စာတုမဟာရာဇိကပရိသာ တာဝတိံသပရိသာ မာရပရိသာ ဗြဟ္မပရိသာ’’တိ, ဣမာသု အဋ္ဌသု ပရိသာသု။ သီဟနာဒံ နဒတီတိ သေဋ္ဌနာဒံ အဘီတနာဒံ နဒတိ, သီဟနာဒသဒိသံ ဝါ နာဒံ နဒတိ။ အယမတ္ထော သီဟနာဒသုတ္တေန ဒီပေတဗ္ဗော။ ယထာ ဝါ သီဟော သဟနတော စေဝ ဟနနတော စ သီဟောတိ ဝုစ္စတိ, ဧဝံ တထာဂတော လောကဓမ္မာနံ သဟနတော ပရပ္ပဝါဒါနဉ္စ ဟနနတော သီဟောတိ ဝုစ္စတိ။ ဧဝံ ဝုတ္တဿ သီဟဿ နာဒံ သီဟနာဒံ။ တတ္ထ ယထာ သီဟော သီဟဗလေန သမန္နာဂတော သဗ္ဗတ္ထ ဝိသာရဒေါ ဝိဂတလောမဟံသော
သီဟနာဒံ နဒတိ, ဧဝံ တထာဂတသီဟောပိ တထာဂတဗလေဟိ သမန္နာဂတော အဋ္ဌသု ပရိသာသု ဝိသာရဒေါ ဝိဂတလောမဟံသော, ‘‘ဣတိ ရူပ’’န္တိအာဒိနာ နယေန နာနာဝိဓဒေသနာဝိလာသသမ္ပန္နံ သီဟနာဒံ နဒတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ပရိသာသု သီဟနာဒံ နဒတီ’’တိ။
ဗြဟ္မစက္ကံ ပဝတ္တေတီတိ ဧတ္ထ ဗြဟ္မန္တိ သေဋ္ဌံ ဥတ္တမံ, ဝိသုဒ္ဓဿ ဓမ္မစက္ကဿေတံ အဓိဝစနံ။ တံ ပန ဓမ္မစက္ကံ ဒုဝိဓံ ဟောတိ ပဋိဝေဓဉာဏဉ္စ ဒေသနာဉာဏဉ္စ။ တတ္ထ ပညာပဘာဝိတံ အတ္တနော အရိယဖလာဝဟံ ပဋိဝေဓဉာဏံ, ကရုဏာပဘာဝိတံ သာဝကာနံ အရိယဖလာဝဟံ ဒေသနာဉာဏံ။ တတ္ထ ပဋိဝေဓဉာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ ဥပ္ပန္နန္တိ ဒုဝိဓံ။ တဉှိ အဘိနိက္ခမနတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ အရဟတ္တမဂ္ဂါ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ, ဖလက္ခဏေ ဥပ္ပန္နံ နာမ။ တုသိတဘဝနတော ဝါ ယာဝ မဟာဗောဓိပလ္လင်္ကေ အရဟတ္တမဂ္ဂါ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ, ဖလက္ခဏေ ဥပ္ပန္နံ နာမ။ ဒီပင်္ကရတော ဝါ ပဋ္ဌာယ ယာဝ အရဟတ္တမဂ္ဂါ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ, ဖလက္ခဏေ ဥပ္ပန္နံ နာမ။ ဒေသနာဉာဏမ္ပိ ပဝတ္တမာနံ ပဝတ္တန္တိ ဒုဝိဓံ။ တဉှိ ယာဝ အညာသိကောဏ္ဍညဿ သောတာပတ္တိမဂ္ဂါ ပဝတ္တမာနံ, ဖလက္ခဏေ ပဝတ္တံ နာမ။ တေသု ပဋိဝေဓဉာဏံ လောကုတ္တရံ, ဒေသနာဉာဏံ လောကိယံ။ ဥဘယမ္ပိ ပနေတံ အညေဟိ အသာဓာရဏံ ဗုဒ္ဓါနံယေဝ ဩရသဉာဏံ။
ဣဒါနိ ယံ ဣမိနာ ဉာဏေန သမန္နာဂတော သီဟနာဒံ နဒတိ, တံ ဒဿေတုံ ဣတိ ရူပန္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဣတိ ရူပန္တိ ဣဒံ ရူပံ ဧတ္တကံ ရူပံ, ဣတော ဥဒ္ဓံ ရူပံ နတ္ထီတိ ရုပ္ပနသဘာဝဉ္စေဝ ဘူတုပါဒါယဘေဒဉ္စ အာဒိံ ကတွာ လက္ခဏရသပစ္စုပဋ္ဌာနပဒဋ္ဌာနဝသေန အနဝသေသရူပပရိဂ္ဂဟော ဝုတ္တော။ ဣတိ ရူပဿ သမုဒယောတိ ဣမိနာ ဧဝံ ပရိဂ္ဂဟိတဿ ရူပဿ သမုဒယော ဝုတ္တော။ တတ္ထ ဣတီတိ ဧဝံ သမုဒယော ဟောတီတိ အတ္ထော။ တဿ ဝိတ္ထာရော ‘‘အဝိဇ္ဇာသမုဒယာ ရူပသမုဒယော တဏှာသမုဒယာ, ကမ္မသမုဒယာ အာဟာရသမုဒယာ ရူပသမုဒယောတိ နိဗ္ဗတ္တိလက္ခဏံ ပဿန္တောပိ ရူပက္ခန္ဓဿ ဥဒယံ ပဿတီ’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၅၀) ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အတ္ထင်္ဂမေပိ ‘‘အဝိဇ္ဇာနိရောဓာ ရူပနိရောဓော…ပေ… ဝိပရိဏာမလက္ခဏံ ပဿန္တောပိ ရူပက္ခန္ဓဿ နိရောဓံ ပဿတီ’’တိ အယံ ဝိတ္ထာရော။
ဣတိ ဝေဒနာတိအာဒီသုပိ အယံ ဝေဒနာ ဧတ္တကာ ဝေဒနာ, ဣတော ဥဒ္ဓံ ဝေဒနာ နတ္ထိ, အယံ သညာ, ဣမေ သင်္ခါရာ, ဣဒံ ဝိညာဏံ ဧတ္တကံ
ဝိညာဏံ, ဣတော ဥဒ္ဓံ ဝိညာဏံ နတ္ထီတိ ဝေဒယိတသဉ္ဇာနနအဘိသင်္ခရဏဝိဇာနနသဘာဝဉ္စေဝ သုခါဒိရူပသညာဒိဖဿာဒိစက္ခုဝိညာဏာဒိဘေဒဉ္စ အာဒိံ ကတွာ လက္ခဏရသပစ္စုပဋ္ဌာနပဒဋ္ဌာနဝသေန အနဝသေသဝေဒနာသညာသင်္ခါရဝိညာဏပရိဂ္ဂဟော ဝုတ္တော။ ဣတိ ဝေဒနာယ သမုဒယောတိအာဒီဟိ ပန ဧဝံ ပရိဂ္ဂဟိတာနံ ဝေဒနာသညာသင်္ခါရဝိညာဏာနံ သမုဒယော ဝုတ္တော။ တတြာပိ ဣတီတိ ဧဝံ သမုဒယော ဟောတီတိ အတ္ထော။ တေသမ္ပိ ဝိတ္ထာရော ‘‘အဝိဇ္ဇာသမုဒယာ ဝေဒနာသမုဒယော’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၅၀) ရူပေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အယံ ပန ဝိသေသော – တီသု ခန္ဓေသု ‘‘အာဟာရသမုဒယာ’’တိ အဝတွာ ‘‘ဖဿသမုဒယာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ, ဝိညာဏက္ခန္ဓေ ‘‘နာမရူပသမုဒယာ’’တိ။ အတ္ထင်္ဂမပဒမ္ပိ တေသံယေဝ ဝသေန ယောဇေတဗ္ဗံ။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ။ ဝိတ္ထာရတော ပန ဥဒယဗ္ဗယဝိနိစ္ဆယော သဗ္ဗာကာရပရိပူရော ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝုတ္တော။
ဣမသ္မိံ သတိ ဣဒံ ဟောတီတိ အယမ္ပိ အပရော သီဟနာဒေါ။ တဿတ္ထော – ဣမသ္မိံ အဝိဇ္ဇာဒိကေ ပစ္စယေ သတိ ဣဒံ သင်္ခါရာဒိကံ ဖလံ ဟောတိ။ ဣမဿုပ္ပါဒါ ဣဒံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဣမဿ အဝိဇ္ဇာဒိကဿ ပစ္စယဿ ဥပ္ပါဒါ ဣဒံ သင်္ခါရာဒိကံ ဖလံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဣမသ္မိံ အသတိ ဣဒံ န ဟောတီတိ ဣမသ္မိံ အဝိဇ္ဇာဒိကေ ပစ္စယေ အသတိ ဣဒံ သင်္ခါရာဒိကံ ဖလံ န ဟောတိ။ ဣမဿ နိရောဓာ ဣဒံ နိရုဇ္ဈတီတိ ဣမဿ အဝိဇ္ဇာဒိကဿ ပစ္စယဿ နိရောဓာ ဣဒံ သင်္ခါရာဒိကံ ဖလံ နိရုဇ္ဈတိ။ ဣဒါနိ ယထာ တံ ဟောတိ စေဝ နိရုဇ္ဈတိ စ, တံ ဝိတ္ထာရတော ဒဿေတုံ ယဒိဒံ အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာတိအာဒိမာဟ။
ဧဝံ သွာက္ခာတောတိ ဧဝံ ပဉ္စက္ခန္ဓဝိဘဇနာဒိဝသေန သုဋ္ဌု အက္ခာတော ကထိတော။ ဓမ္မောတိ ပဉ္စက္ခန္ဓပစ္စယာကာရဓမ္မော။ ဥတ္တာနောတိ အနိကုဇ္ဇိတော။ ဝိဝဋောတိ ဝိဝရိတွာ ဌပိတော။ ပကာသိတောတိ ဒီပိတော ဇောတိတော။ ဆိန္နပိလောတိကောတိ ပိလောတိကာ ဝုစ္စတိ ဆိန္နံ ဘိန္နံ တတ္ထ တတ္ထ သိဗ္ဗိတဂဏ္ဌိတံ ဇိဏ္ဏဝတ္ထံ, တံ ယဿ နတ္ထီတိ အဋ္ဌဟတ္ထံ နဝဟတ္ထံ ဝါ အဟတသာဋကံ နိဝတ္ထော, သော ဆိန္နပိလောတိကော နာမ။ အယမ္ပိ ဓမ္မော တာဒိသော။ န ဟေတ္ထ ကောဟညာဒိဝသေန ဆိန္နဘိန္နသိဗ္ဗိတဂဏ္ဌိတဘာဝေါ အတ္ထိ။ အပိစ ခုဒ္ဒကသာဋကောပိ ပိလောတိကာတိ ဝုစ္စတိ, သာ ယဿ နတ္ထိ, အဋ္ဌနဝဟတ္ထော မဟာပဋော အတ္ထိ, သောပိ ဆိန္နပိလောတိကော, အပဂတပိလောတိကောတိ အတ္ထော။ တာဒိသော အယံ ဓမ္မော။ ယထာ ဟိ စတုဟတ္ထံ
သာဋကံ ဂဟေတွာ ပရိဂ္ဂဟဏံ ကရောန္တော ပုရိသော ဣတော စိတော စ အဉ္ဆန္တော ကိလမတိ, ဧဝံ ဗာဟိရကသမယေ ပဗ္ဗဇိတာ အတ္တနော ပရိတ္တကံ ဓမ္မံ ‘‘ဧဝံ သတိ ဧဝံ ဘဝိဿတီ’’တိ ကပ္ပေတွာ ကပ္ပေတွာ ဝဍ္ဎေန္တာ ကိလမန္တိ။ ယထာ ပန အဋ္ဌဟတ္ထနဝဟတ္ထေန ပရိဂ္ဂဟဏံ ကရောန္တော ယထာရုစိ ပါရုပတိ န ကိလမတိ, နတ္ထိ တတ္ထ အဉ္ဆိတွာ ဝဍ္ဎနကိစ္စံ၊ ဧဝံ ဣမသ္မိမ္ပိ ဓမ္မေ ကပ္ပေတွာ ကပ္ပေတွာ ဝိဘဇနကိစ္စံ နတ္ထိ, တေဟိ တေဟိ ကာရဏေဟိ မယာဝ အယံ ဓမ္မော သုဝိဘတ္တော သုဝိတ္ထာရိတောတိ ဣဒမ္ပိ သန္ဓာယ ‘‘ဆိန္နပိလောတိကော’’တိ အာဟ။ အပိစ ကစဝရောပိ ပိလောတိကာတိ ဝုစ္စတိ, ဣမသ္မိဉ္စ သာသနေ သမဏကစဝရံ နာမ ပတိဋ္ဌာတုံ န လဘတိ။ တေနေဝါဟ –
‘‘ကာရဏ္ဍဝံ နိဒ္ဓမထ, ကသမ္ဗုံ အပကဿထ၊
တတော ပလာပေ ဝါဟေထ, အဿမဏေ သမဏမာနိနေ။
‘‘နိဒ္ဓမိတွာန ပါပိစ္ဆေ, ပါပအာစာရဂေါစရေ၊
သုဒ္ဓါ သုဒ္ဓေဟိ သံဝါသံ, ကပ္ပယဝှေါ ပတိဿတာ၊
တတော သမဂ္ဂါ နိပကာ, ဒုက္ခဿန္တံ ကရိဿထာ’’တိ။ (အ။ နိ။ ၈။၁၀)၊
ဣတိ သမဏကစဝရဿ ဆိန္နတ္တာပိ အယံ ဓမ္မော ဆိန္နပိလောတိကော နာမ ဟောတိ။
အလမေဝါတိ ယုတ္တမေဝ။ သဒ္ဓါပဗ္ဗဇိတေနာတိ သဒ္ဓါယ ပဗ္ဗဇိတေန။ ကုလပုတ္တေနာတိ ဒွေ ကုလပုတ္တာ အာစာရကုလပုတ္တော ဇာတိကုလပုတ္တော စ။ တတ္ထ ယော ယတော ကုတောစိ ကုလာ ပဗ္ဗဇိတွာ သီလာဒယော ပဉ္စ ဓမ္မက္ခန္ဓေ ပူရေတိ, အယံ အာစာရကုလပုတ္တော နာမ။ ယော ပန ယသကုလပုတ္တာဒယော ဝိယ ဇာတိသမ္ပန္နကုလာ ပဗ္ဗဇိတော, အယံ ဇာတိကုလပုတ္တော နာမ။ တေသု ဣဓ အာစာရကုလပုတ္တော အဓိပ္ပေတော။ သစေ ပန ဇာတိကုလပုတ္တော အာစာရဝါ ဟောတိ, အယံ ဥတ္တမောယေဝ။ ဧဝရူပေန ကုလပုတ္တေန။ ဝီရိယံ အာရဘိတုန္တိ စတုရင်္ဂသမန္နာဂတံ ဝီရိယံ ကာတုံ။ ဣဒါနိဿ စတုရင်္ဂံ ဒဿေန္တော ကာမံ တစော စာတိအာဒိမာဟ။ ဧတ္ထ ဟိ တစော ဧကံ အင်္ဂံ, နှာရု ဧကံ, အဋ္ဌိ ဧကံ, မံသလောဟိတံ ဧကန္တိ။ ဣဒဉ္စ ပန စတုရင်္ဂသမန္နာဂတံ ဝီရိယံ အဓိဋ္ဌဟန္တေန နဝသု ဌာနေသု သမာဓာတဗ္ဗံ ပုရေဘတ္တေ ပစ္ဆာဘတ္တေ ပုရိမယာမေ မဇ္ဈိမယာမေ ပစ္ဆိမယာမေ ဂမနေ ဌာနေ နိသဇ္ဇာယ သယနေတိ။
ဒုက္ခံ, ဘိက္ခဝေ, ကုသီတော ဝိဟရတီတိ ဣမသ္မိံ သာသနေ ယော ကုသီတော ပုဂ္ဂလော, သော ဒုက္ခံ ဝိဟရတိ။ ဗာဟိရသမယေ ပန ယော ကုသီတော, သော သုခံ ဝိဟရတိ။ ဝေါကိဏ္ဏောတိ မိဿီဘူတော။ သဒတ္ထန္တိ သောဘနံ ဝါ အတ္ထံ သကံ ဝါ အတ္ထံ, ဥဘယေနာပိ အရဟတ္တမေဝ အဓိပ္ပေတံ။ ပရိဟာပေတီတိ ဟာပေတိ န ပါပုဏာတိ။ ကုသီတပုဂ္ဂလဿ ဟိ ဆ ဒွါရာနိ အဂုတ္တာနိ ဟောန္တိ, တီဏိ ကမ္မာနိ အပရိသုဒ္ဓါနိ, အာဇီဝဋ္ဌမကံ သီလံ အပရိယောဒါတံ, ဘိန္နာဇီဝေါ ကုလူပကော ဟောတိ။ သော သဗြဟ္မစာရီနံ အက္ခိမှိ ပတိတရဇံ ဝိယ ဥပဃာတကရော ဟုတွာ ဒုက္ခံ ဝိဟရတိ, ပီဌမဒ္ဒနော စေဝ ဟောတိ လဏ္ဍပူရကော စ, သတ္ထု အဇ္ဈာသယံ ဂဟေတုံ န သက္ကောတိ, ဒုလ္လဘံ ခဏံ ဝိရာဓေတိ, တေန ဘုတ္တော ရဋ္ဌပိဏ္ဍောပိ န မဟပ္ဖလော ဟောတိ။
အာရဒ္ဓဝီရိယော စ ခေါ, ဘိက္ခဝေတိ အာရဒ္ဓဝီရိယော ပုဂ္ဂလော ဣမသ္မိံယေဝ သာသနေ သုခံ ဝိဟရတိ။ ဗာဟိရသမယေ ပန ယော အာရဒ္ဓဝီရိယော, သော ဒုက္ခံ ဝိဟရတိ။ ပဝိဝိတ္တောတိ ဝိဝိတ္တော ဝိယုတ္တော ဟုတွာ။ သဒတ္ထံ ပရိပူရေတီတိ အရဟတ္တံ ပါပုဏာတိ။ အာရဒ္ဓဝီရိယဿ ဟိ ဆ ဒွါရာနိ သုဂုတ္တာနိ ဟောန္တိ, တီဏိ ကမ္မာနိ ပရိသုဒ္ဓါနိ, အာဇီဝဋ္ဌမကံ သီလံ ပရိယောဒါတံ သဗြဟ္မစာရီနံ အက္ခိမှိ သုသီတလဉ္ဇနံ ဝိယ ဓာတုဂတစန္ဒနံ ဝိယ စ မနာပေါ ဟုတွာ သုခံ ဝိဟရတိ, သတ္ထု အဇ္ဈာသယံ ဂဟေတုံ သက္ကောတိ။ သတ္ထာ ဟိ –
‘‘စိရံ ဇီဝ မဟာဝီရ, ကပ္ပံ တိဋ္ဌ မဟာမုနီ’’တိ –
ဧဝံ ဂေါတမိယာ ဝန္ဒိတော, ‘‘န ခေါ, ဂေါတမိ, တထာဂတာ ဧဝံ ဝန္ဒိတဗ္ဗာ’’တိ ပဋိက္ခိပိတွာ တာယ ယာစိတော ဝန္ဒိတဗ္ဗာကာရံ အာစိက္ခန္တော ဧဝမာဟ –
‘‘အာရဒ္ဓဝီရိယေ ပဟိတတ္တေ, နိစ္စံ ဒဠှပရက္ကမေ၊
သမဂ္ဂေ သာဝကေ ပဿ, ဧသာ ဗုဒ္ဓါန ဝန္ဒနာ’’တိ။ (အပ။ ထေရီ ၂။၂။၁၇၁)၊
ဧဝံ အာရဒ္ဓဝီရိယော သတ္ထု အဇ္ဈာသယံ ဂဟေတုံ သက္ကောတိ, ဒုလ္လဘံ ခဏံ န ဝိရာဓေတိ။ တဿ ဟိ ဗုဒ္ဓုပ္ပါဒေါ ဓမ္မဒေသနာ သံဃသုပ္ပဋိပတ္တိ သဖလာ ဟောတိ သဥဒြယာ, ရဋ္ဌပိဏ္ဍောပိ တေန ဘုတ္တော မဟပ္ဖလော ဟောတိ။
ဟီနေန အဂ္ဂဿာတိ ဟီနာယ သဒ္ဓါယ ဟီနေန ဝီရိယေန ဟီနာယ သတိယာ ဟီနေန သမာဓိနာ ဟီနာယ ပညာယ အဂ္ဂသင်္ခါတဿ အရဟတ္တဿ ပတ္တိ နာမ န ဟောတိ။ အဂ္ဂေန စ ခေါတိ အဂ္ဂေဟိ သဒ္ဓါဒီဟိ အဂ္ဂဿ အရဟတ္တဿ ပတ္တိ ဟောတိ။ မဏ္ဍပေယျန္တိ ပသန္နဋ္ဌေန မဏ္ဍံ, ပါတဗ္ဗဋ္ဌေန ပေယျံ။ ယဉှိ ပိဝိတွာ အန္တရဝီထိယံ ပတိတော ဝိသညီ အတ္တနော သာဋကာဒီနမ္ပိ အဿာမိကော ဟောတိ, တံ ပသန္နမ္ပိ န ပါတဗ္ဗံ, မယှံ ပန သာသနံ ဧဝံ ပသန္နဉ္စ ပါတဗ္ဗဉ္စာတိ ဒဿေန္တော ‘‘မဏ္ဍပေယျ’’န္တိ အာဟ။
တတ္ထ တိဝိဓော မဏ္ဍော – ဒေသနာမဏ္ဍော, ပဋိဂ္ဂဟမဏ္ဍော, ဗြဟ္မစရိယမဏ္ဍောတိ။ ကတမော ဒေသနာမဏ္ဍော? စတုန္နံ အရိယသစ္စာနံ အာစိက္ခနာ ဒေသနာ ပညာပနာ ပဋ္ဌပနာ ဝိဝရဏာ ဝိဘဇနာ ဥတ္တာနီကမ္မံ, စတုန္နံ သတိပဋ္ဌာနာနံ…ပေ… အရိယဿ အဋ္ဌင်္ဂိကဿ မဂ္ဂဿ အာစိက္ခနာ…ပေ… ဥတ္တာနီကမ္မံ, အယံ ဒေသနာမဏ္ဍော။ ကတမော ပဋိဂ္ဂဟမဏ္ဍော? ဘိက္ခူ ဘိက္ခုနိယော ဥပါသကာ ဥပါသိကာယော ဒေဝါ မနုဿာ ယေ ဝါ ပနညေပိ ကေစိ ဝိညာတာရော, အယံ ပဋိဂ္ဂဟမဏ္ဍော။ ကတမော ဗြဟ္မစရိယမဏ္ဍော? အယမေဝ အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ, သေယျထိဒံ – သမ္မာဒိဋ္ဌိ…ပေ… သမ္မာသမာဓိ, အယံ ဗြဟ္မစရိယမဏ္ဍော။ အပိစ အဓိမောက္ခမဏ္ဍော သဒ္ဓိန္ဒြိယံ, အဿဒ္ဓိယံ ကသဋော, အဿဒ္ဓိယံ ကသဋံ ဆဍ္ဍေတွာ သဒ္ဓိန္ဒြိယဿ အဓိမောက္ခမဏ္ဍံ ပိဝတီတိ မဏ္ဍပေယျန္တိအာဒိနာပိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၂၃၈) နယေနေတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သတ္ထာ သမ္မုခီဘူတောတိ ဣဒမေတ္ထ ကာရဏဝစနံ။ ယသ္မာ သတ္ထာ သမ္မုခီဘူတော, တသ္မာ ဝီရိယသမ္ပယောဂံ ကတွာ ပိဝထ ဧတံ မဏ္ဍံ။ ဗာဟိရကဉှိ ဘေသဇ္ဇမဏ္ဍမ္ပိ ဝေဇ္ဇဿ အသမ္မုခါ ပိဝန္တာနံ ပမာဏံ ဝါ ဥဂ္ဂမနံ ဝါ နိဂ္ဂမနံ ဝါ န ဇာနာမာတိ အာသင်္ကာ ဟောတိ။ ဝေဇ္ဇသမ္မုခါ ပန ‘‘ဝေဇ္ဇော ဇာနိဿတီ’’တိ နိရာသင်္ကာ ပိဝန္တိ။ ဧဝမေဝ အမှာကံ ဓမ္မဿာမိ သတ္ထာ သမ္မုခီဘူတောတိ ဝီရိယံ ကတွာ ပိဝထာတိ မဏ္ဍပါနေ နေသံ နိယောဇေန္တော တသ္မာတိဟ, ဘိက္ခဝေတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သဖလာတိ သာနိသံသာ။ သဥဒြယာတိ သဝဍ္ဎိ။ ဣဒါနိ နိယောဇနာနုရူပံ သိက္ခိတဗ္ဗတံ နိဒ္ဒိသန္တော အတ္တတ္ထံ ဝါ ဟိ, ဘိက္ခဝေတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အတ္တတ္ထန္တိ အတ္တနော အတ္ထဘူတံ အရဟတ္တံ။ အပ္ပမာဒေန သမ္ပာဒေတုန္တိ အပ္ပမာဒေန သဗ္ဗကိစ္စာနိ ကာတုံ။ ပရတ္ထန္တိ ပစ္စယဒါယကာနံ မဟပ္ဖလာနိသံသံ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။ ဒုတိယံ။
၃။ ဥပနိသသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၃။ တတိယေ ‘‘ဇာနတော အဟ’’န္တိအာဒီသု ဇာနတောတိ ဇာနန္တဿ။ ပဿတောတိ ပဿန္တဿ။ ဒွေပိ ပဒါနိ ဧကတ္ထာနိ, ဗျဉ္ဇနမေဝ နာနံ။ ဧဝံ သန္တေပိ ‘‘ဇာနတော’’တိ ဉာဏလက္ခဏံ ဥပါဒါယ ပုဂ္ဂလံ နိဒ္ဒိသတိ။ ဇာနနလက္ခဏဉှိ ဉာဏံ။ ‘‘ပဿတော’’တိ ဉာဏပ္ပဘာဝံ ဥပါဒါယ။ ပဿနပ္ပဘာဝဉှိ ဉာဏံ, ဉာဏသမင်္ဂီပုဂ္ဂလော စက္ခုမာ ဝိယ စက္ခုနာ ရူပါနိ, ဉာဏေန ဝိဝဋေ ဓမ္မေ ပဿတိ။ အာသဝါနံ ခယန္တိ ဧတ္ထ အာသဝါနံ ပဟာနံ အသမုပ္ပါဒေါ ခီဏာကာရော နတ္ထိဘာဝေါတိ အယမ္ပိ အာသဝက္ခယောတိ ဝုစ္စတိ, ဘင်္ဂေါပိ မဂ္ဂဖလနိဗ္ဗာနာနိပိ။ ‘‘အာသဝါနံ ခယာ အနာသဝံ စေတောဝိမုတ္တိ’’န္တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၄၃၈၊ ဝိဘ။ ၈၃၁) ဟိ ခီဏာကာရော အာသဝက္ခယောတိ ဝုစ္စတိ။ ‘‘ယော အာသဝါနံ ခယော ဝယော ဘေဒေါ ပရိဘေဒေါ အနိစ္စတာ အန္တရဓာန’’န္တိ (ဝိဘ။ ၃၅၄) ဧတ္ထ ဘင်္ဂေါ။
‘‘သေက္ခဿ သိက္ခမာနဿ, ဥဇုမဂ္ဂါနုသာရိနော၊
ခယသ္မိံ ပဌမံ ဉာဏံ, တတော အညာ အနန္တရာ’’တိ။ (ဣတိဝု။ ၆၂)၊ –
ဧတ္ထ မဂ္ဂေါ။ သော ဟိ အာသဝေ ခေပေန္တော ဝူပသမေန္တော ဥပ္ပဇ္ဇတိ, တသ္မာ အာသဝါနံ ခယောတိ ဝုတ္တော။ ‘‘အာသဝါနံ ခယာ သမဏော ဟောတီ’’တိ ဧတ္ထ ဖလံ။ တဉှိ အာသဝါနံ ခီဏန္တေ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, တသ္မာ အာသဝါနံ ခယောတိ ဝုတ္တံ။
‘‘အာသဝါ တဿ ဝဍ္ဎန္တိ, အာရာ သော အာသဝက္ခယာ’’တိ၊ (ဓ။ ပ။ ၂၅၃) –
ဧတ္ထ နိဗ္ဗာနံ။ တဉှိ အာဂမ္မ အာသဝါ ခီယန္တိ, တသ္မာ အာသဝါနံ ခယောတိ ဝုတ္တံ။ ဣဓ ပန မဂ္ဂဖလာနိ အဓိပ္ပေတာနိ။ နော အဇာနတော နော အပဿတောတိ ယော ပန န ဇာနာတိ န ပဿတိ, တဿ နော ဝဒါမီတိ အတ္ထော။ ဧတေန ယေ အဇာနတော အပဿတောပိ သံသာရာဒီဟိယေဝ သုဒ္ဓိံ ဝဒန္တိ, တေ ပဋိက္ခိတ္တာ ဟောန္တိ။ ပုရိမေန ပဒဒွယေန ဥပါယော ဝုတ္တော, ဣမိနာ အနုပါယံ ပဋိသေဓေတိ။
ဣဒါနိ ယံ ဇာနတော အာသဝါနံ ခယော ဟောတိ, တံ ဒဿေတုကာမော ကိဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, ဇာနတောတိ ပုစ္ဆံ အာရဘိ။ တတ္ထ ဇာနနာ ဗဟုဝိဓာ။ ဒဗ္ဗဇာတိကော ဧဝ ဟိ ကောစိ ဘိက္ခု ဆတ္တံ ကာတုံ ဇာနာတိ, ကောစိ စီဝရာဒီနံ အညတရံ, တဿ ဤဒိသာနိ ကမ္မာနိ ဝတ္တသီသေ ဌတွာ ကရောန္တဿ
သာ ဇာနနာ သဂ္ဂမဂ္ဂဖလာနံ ပဒဋ္ဌာနံ န ဟောတီတိ န ဝတ္တဗ္ဗံ။ ယော ပန သာသနေ ပဗ္ဗဇိတွာ ဝေဇ္ဇကမ္မာဒီနိ ကာတုံ ဇာနာတိ, တဿေဝံ ဇာနတော အာသဝါ ဝဍ္ဎန္တိယေဝ။ တသ္မာ ယံ ဇာနတော ပဿတော စ အာသဝါနံ ခယော ဟောတိ, တဒေဝ ဒဿေန္တော ဣတိ ရူပန္တိအာဒိမာဟ။ ဧဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဇာနတောတိ ဧဝံ ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ ဥဒယဗ္ဗယံ ဇာနန္တဿ။ အာသဝါနံ ခယော ဟောတီတိ အာသဝါနံ ခယန္တေ ဇာတတ္တာ ‘‘အာသဝါနံ ခယော’’တိ လဒ္ဓနာမံ အရဟတ္တံ ဟောတိ။
ဧဝံ အရဟတ္တနိကူဋေန ဒေသနံ နိဋ္ဌပေတွာ ဣဒါနိ ခီဏာသဝဿ အာဂမနီယံ ပုဗ္ဗဘာဂပဋိပဒံ ဒဿေတုံ ယမ္ပိဿ တံ, ဘိက္ခဝေတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ခယသ္မိံ ခယေဉာဏန္တိ အာသဝက္ခယသင်္ခါတေ အရဟတ္တဖလေ ပဋိလဒ္ဓေ သတိ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏံ။ တဉှိ အရဟတ္တဖလသင်္ခါတေ ခယသ္မိံ ပဌမဝါရံ ဥပ္ပန္နေ ပစ္ဆာ ဥပ္ပန္နတ္တာ ခယေဉာဏန္တိ ဝုစ္စတိ။ သဥပနိသန္တိ သကာရဏံ သပ္ပစ္စယံ။ ဝိမုတ္တီတိ အရဟတ္တဖလဝိမုတ္တိ။ သာ ဟိဿ ဥပနိဿယပစ္စယေန ပစ္စယော ဟောတိ။ ဧဝံ ဣတော ပရေသုပိ လဗ္ဘမာနဝသေန ပစ္စယဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။
ဝိရာဂေါတိ မဂ္ဂေါ။ သော ဟိ ကိလေသေ ဝိရာဇေန္တော ခေပေန္တော ဥပ္ပန္နော, တသ္မာ ဝိရာဂေါတိ ဝုစ္စတိ။ နိဗ္ဗိဒါတိ နိဗ္ဗိဒါဉာဏံ။ ဧတေန ဗလဝဝိပဿနံ ဒဿေတိ။ ဗလဝဝိပဿနာတိ ဘယတူပဋ္ဌာနေ ဉာဏံ အာဒီနဝါနုပဿနေ ဉာဏံ မုဉ္စိတုကမျတာဉာဏံ သင်္ခါရုပေက္ခာဉာဏန္တိ စတုန္နံ ဉာဏာနံ အဓိဝစနံ။ ယထာဘူတဉာဏဒဿနန္တိ ယထာသဘာဝဇာနနသင်္ခါတံ ဒဿနံ။ ဧတေန တရုဏဝိပဿနံ ဒဿေတိ။ တရုဏဝိပဿနာ ဟိ ဗလဝဝိပဿနာယ ပစ္စယော ဟောတိ။ တရုဏဝိပဿနာတိ သင်္ခါရပရိစ္ဆေဒေ ဉာဏံ ကင်္ခါဝိတရဏေ ဉာဏံ သမ္မသနေ ဉာဏံ မဂ္ဂါမဂ္ဂေ ဉာဏန္တိ စတုန္နံ ဉာဏာနံ အဓိဝစနံ။ သမာဓီတိ ပါဒကဇ္ဈာနသမာဓိ။ သော ဟိ တရုဏဝိပဿနာယ ပစ္စယော ဟောတိ။ သုခန္တိ အပ္ပနာယ ပုဗ္ဗဘာဂသုခံ။ တဉှိ ပါဒကဇ္ဈာနဿ ပစ္စယော ဟောတိ။ ပဿဒ္ဓီတိ ဒရထပဋိပ္ပဿဒ္ဓိ။ သာ ဟိ အပ္ပနာပုဗ္ဗဘာဂဿ သုခဿ ပစ္စယော ဟောတိ။ ပီတီတိ ဗလဝပီတိ။ သာ ဟိ ဒရထပဋိပ္ပဿဒ္ဓိယာ ပစ္စယော ဟောတိ။ ပါမောဇ္ဇန္တိ ဒုဗ္ဗလပီတိ။ သာ ဟိ ဗလဝပီတိယာ ပစ္စယော ဟောတိ။ သဒ္ဓါတိ အပရာပရံ ဥပ္ပဇ္ဇနသဒ္ဓါ။ သာ ဟိ ဒုဗ္ဗလပီတိယာ ပစ္စယော ဟောတိ။ ဒုက္ခန္တိ ဝဋ္ဋဒုက္ခံ။ တဉှိ အပရာပရသဒ္ဓါယ ပစ္စယော ဟောတိ။ ဇာတီတိ သဝိကာရာ
ခန္ဓဇာတိ။ သာ ဟိ ဝဋ္ဋဒုက္ခဿ ပစ္စယော ဟောတိ။ ဘဝေါတိ ကမ္မဘဝေါ။ (သော ဟိ သဝိကာရာယ ဇာတိယာ ပစ္စယော ဟောတိ။) ဧတေနုပါယေန သေသပဒါနိပိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။
ထုလ္လဖုသိတကေတိ မဟာဖုသိတကေ။ ပဗ္ဗတကန္ဒရပဒရသာခါတိ ဧတ္ထ ကန္ဒရံ နာမ ‘က’န္တိလဒ္ဓနာမေန ဥဒကေန ဒါရိတော ဥဒကဘိန္နော ပဗ္ဗတပဒေသော, ယော ‘‘နိတမ္ဗော’’တိပိ ‘‘နဒီကုဉ္ဆော’’တိပိ ဝုစ္စတိ။ ပဒရံ နာမ အဋ္ဌမာသေ ဒေဝေ အဝဿန္တေ ဖလိတော ဘူမိပ္ပဒေသော။ သာခါတိ ကုသုမ္ဘဂါမိနိယော ခုဒ္ဒကမာတိကာယော။ ကုသောဗ္ဘာတိ ခုဒ္ဒကအာဝါဋာ။ မဟာသောဗ္ဘာတိ မဟာအာဝါဋာ။ ကုန္နဒိယောတိ ခုဒ္ဒကနဒိယော။ မဟာနဒိယောတိ ဂင်္ဂါယမုနာဒိကာ မဟာသရိတာ။ ဧဝမေဝ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, အဝိဇ္ဇူပနိသာ သင်္ခါရာတိအာဒီသု အဝိဇ္ဇာ ပဗ္ဗတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ အဘိသင်္ခါရာ မေဃောတိ, ဝိညာဏာဒိဝဋ္ဋံ ကန္ဒရာဒယောတိ, ဝိမုတ္တိ သာဂရောတိ။
ယထာ ပဗ္ဗတမတ္ထကေ ဒေဝေါ ဝဿိတွာ ပဗ္ဗတကန္ဒရာဒီနိ ပူရေန္တော အနုပုဗ္ဗေန မဟာသမုဒ္ဒံ သာဂရံ ပူရေတိ, ဧဝံ အဝိဇ္ဇာပဗ္ဗတမတ္ထကေ တာဝ အဘိသင်္ခါရမေဃဿ ဝဿနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အဿုတဝါ ဟိ ဗာလပုထုဇ္ဇနော အဝိဇ္ဇာယ အညာဏီ ဟုတွာ တဏှာယ အဘိလာသံ ကတွာ ကုသလာကုသလကမ္မံ အာယူဟတိ, တံ ကုသလာကုသလကမ္မံ ပဋိသန္ဓိဝိညာဏဿ ပစ္စယော ဟောတိ, ပဋိသန္ဓိဝိညာဏာဒီနိ နာမရူပါဒီနံ။ ဣတိ ပဗ္ဗတမတ္ထကေ ဝုဋ္ဌဒေဝဿ ကန္ဒရာဒယော ပူရေတွာ မဟာသမုဒ္ဒံ အာဟစ္စ ဌိတကာလော ဝိယ အဝိဇ္ဇာပဗ္ဗတမတ္ထကေ ဝုဋ္ဌဿ အဘိသင်္ခါရမေဃဿ ပရမ္ပရပစ္စယတာယ အနုပုဗ္ဗေန ဝိညာဏာဒိဝဋ္ဋံ ပူရေတွာ ဌိတကာလော။ ဗုဒ္ဓဝစနံ ပန ပါဠိယံ အဂဟိတမ္ပိ ‘‘ဣဓ တထာဂတော လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇတီ’’တိ ဣမာယ ပါဠိယာ ဝသေန ဂဟိတမေဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယာ ဟိ တဿ ကုလဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တိ, သာ ကမ္မဘဝပစ္စယာ သဝိကာရာ ဇာတိ နာမ။ သော ဗုဒ္ဓါနံ ဝါ ဗုဒ္ဓသာဝကာနံ ဝါ သမ္မုခီဘာဝံ အာဂမ္မ ဝဋ္ဋဒေါသဒီပကံ လက္ခဏာဟဋံ ဓမ္မကထံ သုတွာ ဝဋ္ဋဝသေန ပီဠိတော ဟောတိ, ဧဝမဿ သဝိကာရာ ခန္ဓဇာတိ ဝဋ္ဋဒုက္ခဿ ပစ္စယော ဟောတိ။ သော ဝဋ္ဋဒုက္ခေန ပီဠိတော အပရာပရံ သဒ္ဓံ ဇနေတွာ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇတိ, ဧဝမဿ ဝဋ္ဋဒုက္ခံ အပရာပရသဒ္ဓါယ ပစ္စယော ဟောတိ။ သော ပဗ္ဗဇ္ဇာမတ္တေနေဝ အသန္တုဋ္ဌော ဦနပဉ္စဝဿကာလေ
နိဿယံ ဂဟေတွာ ဝတ္တပဋိပတ္တိံ ပူရေန္တော ဒွေမာတိကာ ပဂုဏံ ကတွာ ကမ္မာကမ္မံ ဥဂ္ဂဟေတွာ ယာဝ အရဟတ္တာ နိဇ္ဇဋံ ကတွာ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ အရညေ ဝသန္တော ပထဝီကသိဏာဒီသု ကမ္မံ အာရဘတိ, တဿ ကမ္မဋ္ဌာနံ နိဿာယ ဒုဗ္ဗလပီတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တဒဿ သဒ္ဓူပနိသံ ပါမောဇ္ဇံ, တံ ဗလဝပီတိယာ ပစ္စယော ဟောတိ။ ဗလဝပီတိ ဒရထပဋိပ္ပဿဒ္ဓိယာ, သာ အပ္ပနာပုဗ္ဗဘာဂသုခဿ, တံ သုခံ ပါဒကဇ္ဈာနသမာဓိဿ။ သော သမာဓိနာ စိတ္တကလ္လတံ ဇနေတွာ တရုဏဝိပဿနာယ ကမ္မံ ကရောတိ။ ဣစ္စဿ ပါဒကဇ္ဈာနသမာဓိ တရုဏဝိပဿနာယ ပစ္စယော ဟောတိ, တရုဏဝိပဿနာ ဗလဝဝိပဿနာယ, ဗလဝဝိပဿနာ မဂ္ဂဿ, မဂ္ဂေါ ဖလဝိမုတ္တိယာ, ဖလဝိမုတ္တိ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏဿာတိ။ ဧဝံ ဒေဝဿ အနုပုဗ္ဗေန သာဂရံ ပူရေတွာ ဌိတကာလော ဝိယ ခီဏာသဝဿ ဝိမုတ္တိသာဂရံ ပူရေတွာ ဌိတကာလော ဝေဒိတဗ္ဗောတိ။ တတိယံ။
၄။ အညတိတ္ထိယသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၄။ စတုတ္ထေ ပါဝိသီတိ ပဝိဋ္ဌော။ သော စ န တာဝ ပဝိဋ္ဌော, ‘‘ပဝိသိဿာမီ’’တိ နိက္ခန္တတ္တာ ပန ဧဝံ ဝုတ္တော။ ယထာ ကိံ? ယထာ ‘‘ဂါမံ ဂမိဿာမီ’’တိ နိက္ခန္တပုရိသော တံ ဂါမံ အပ္ပတ္တောပိ ‘‘ကဟံ ဣတ္ထန္နာမော’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဂါမံ ဂတော’’တိ ဝုစ္စတိ, ဧဝံ။ အတိပ္ပဂေါတိ တဒါ ကိရ ထေရဿ အတိပ္ပဂေါယေဝ နိက္ခန္တဒိဝသော အဟောသိ, အတိပ္ပဂေါယေဝ နိက္ခန္တဘိက္ခူ ဗောဓိယင်္ဂဏေ စေတိယင်္ဂဏေ နိဝါသနပါရုပနဋ္ဌာနေတိ ဣမေသု ဌာနေသု ယာဝ ဘိက္ခာစာရဝေလာ ဟောတိ, တာဝ ပပဉ္စံ ကရောန္တိ။ ထေရဿ ပန ‘‘ယာဝ ဘိက္ခာစာရဝေလာ ဟောတိ, တာဝ ပရိဗ္ဗာဇကေဟိ သဒ္ဓိံ ဧကဒွေကထာဝါရေ ကရိဿာမီ’’တိ စိန္တယတော ယံနူနာဟန္တိ ဧတဒဟောသိ။ ပရိဗ္ဗာဇကာနံ အာရာမောတိ သော ကိရ အာရာမော ဒက္ခိဏဒွါရဿ စ ဝေဠုဝနဿ စ အန္တရာ အဟောသိ။ ဣဓာတိ ဣမေသု စတူသု ဝါဒေသု။ ကိံဝါဒီ ကိမက္ခာယီတိ ကိံ ဝဒတိ ကိံ အာစိက္ခတိ, ကိံ ဧတ္ထ သမဏဿ ဂေါတမဿ ဒဿနန္တိ ပုစ္ဆန္တိ။ ဓမ္မဿ စာနုဓမ္မံ ဗျာကရေယျာမာတိ, ဘောတာ ဂေါတမေန ယံ ဝုတ္တံ ကာရဏံ, တဿ အနုကာရဏံ ကထေယျာမ။ သဟဓမ္မိကော ဝါဒါနုပါတောတိ ပရေဟိ ဝုတ္တကာရဏေန သကာရဏော ဟုတွာ သမဏဿ ဂေါတမဿ ဝါဒါနုပါတော ဝါဒပ္ပဝတ္တိ ဝိညူဟိ ဂရဟိတဗ္ဗံ ကာရဏံ ကောစိ အပ္ပမတ္တကောပိ ကထံ နာဂစ္ဆေယျ? ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ကထံ သဗ္ဗာကာရေနပိ သမဏဿ ဂေါတမဿ ဝါဒေ ဂါရယှံ ကာရဏံ န ဘဝေယျာတိ?
ဣတိ ဝဒန္တိ ဖဿပစ္စယာ ဒုက္ခန္တိ ဧဝံ ဝဒန္တောတိ အတ္ထော။ တတြာတိ တေသု စတူသု ဝါဒေသု။ တေ ဝတ အညတြ ဖဿာတိ ဣဒံ ‘‘တဒပိ ဖဿပစ္စယာ’’တိ ပဋိညာယ သာဓကဝစနံ။ ယသ္မာ ဟိ န ဝိနာ ဖဿေန ဒုက္ခပဋိသံဝေဒနာ အတ္ထိ, တသ္မာ ဇာနိတဗ္ဗမေတံ ယထာ ‘‘တဒပိ ဖဿပစ္စယာ’’တိ အယမေတ္ထ အဓိပ္ပါယော။
သာဓု, သာဓု, အာနန္ဒာတိ အယံ သာဓုကာရော သာရိပုတ္တတ္ထေရဿ ဒိန္နော, အာနန္ဒတ္ထေရေန ပန သဒ္ဓိံ ဘဂဝါ အာမန္တေသိ။ ဧကမိဒါဟန္တိ ဧတ္ထ ဣဓာတိ နိပါတမတ္တံ, ဧကံ သမယန္တိ အတ္ထော။ ဣဒံ ဝစနံ ‘‘န ကေဝလံ သာရိပုတ္တောဝ ရာဇဂဟံ ပဝိဋ္ဌော, အဟမ္ပိ ပါဝိသိံ။ န ကေဝလဉ္စ တဿေဝါယံ ဝိတက္ကော ဥပ္ပန္နော, မယှမ္ပိ ဥပ္ပဇ္ဇိ။ န ကေဝလဉ္စ တဿေဝ သာ တိတ္ထိယေဟိ သဒ္ဓိံ ကထာ ဇာတာ, မယှမ္ပိ ဇာတပုဗ္ဗာ’’တိ ဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။
အစ္ဆရိယံ အဗ္ဘုတန္တိ ဥဘယမ္ပေတံ ဝိမှယဒီပနမေဝ။ ဝစနတ္ထော ပနေတ္ထ အစ္ဆရံ ပဟရိတုံ ယုတ္တန္တိ အစ္ဆရိယံ။ အဘူတပုဗ္ဗံ ဘူတန္တိ အဗ္ဘုတံ။ ဧကေန ပဒေနာတိ ‘‘ဖဿပစ္စယာ ဒုက္ခ’’န္တိ ဣမိနာ ဧကေန ပဒေန။ ဧတေန ဟိ သဗ္ဗဝါဒါနံ ပဋိက္ခေပတ္ထော ဝုတ္တော။ ဧသေဝတ္ထောတိ ဧသောယေဝ ဖဿပစ္စယာ ဒုက္ခန္တိ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒတ္ထော။ တညေဝေတ္ထ ပဋိဘာတူတိ တညေဝေတ္ထ ဥပဋ္ဌာတု။ ဣဒါနိ ထေရော ဇရာမရဏာဒိကာယ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒကထာယ တံ အတ္ထဂမ္ဘီရဉ္စေဝ ဂမ္ဘီရာဝဘာသဉ္စ ကရောန္တော သစေ မံ, ဘန္တေတိအာဒိံ ဝတွာ ယံမူလကာ ကထာ ဥပ္ပန္နာ, တဒေဝ ပဒံ ဂဟေတွာ ဝိဝဋ္ဋံ ဒဿေန္တော ဆန္နံတွေဝါတိအာဒိမာဟ။ သေသံ ဥတ္တာနမေဝါတိ။ စတုတ္ထံ။
၅။ ဘူမိဇသုတ္တဝဏ္ဏနာ
၂၅-၂၆။ ပဉ္စမေ ဘူမိဇောတိ တဿ ထေရဿ နာမံ။ သေသမိဓာပိ ပုရိမသုတ္တေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အယံ ပန ဝိသေသော – ယသ္မာ ဣဒံ သုခဒုက္ခံ န ကေဝလံ ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, ကာယေနပိ ကရိယမာနံ ကရီယတိ, ဝါစာယပိ မနသာပိ, အတ္တနာပိ ကရိယမာနံ ကရီယတိ, ပရေနပိ ကရိယမာနံ ကရီယတိ, သမ္ပဇာနေနပိ ကရိယမာနံ ကရီယတိ, အသမ္ပဇာနေနပိ, တသ္မာ တဿ အပရမ္ပိ ပစ္စယဝိသေသံ ဒဿေတုံ ကာယေ ဝါ ဟာနန္ဒ, သတီတိအာဒိမာဟ။ ကာယသဉ္စေတနာဟေတူတိ ကာယဒွါရေ ဥပ္ပန္နစေတနာဟေတု။ ဝစီသဉ္စေတနာမနောသဉ္စေတနာသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဧတ္ထ စ ကာယဒွါရေ
ကာမာဝစရကုသလာကုသလဝသေန ဝီသတိ စေတနာ လဗ္ဘန္တိ, တထာ ဝစီဒွါရေ။ မနောဒွါရေ နဝဟိ ရူပါရူပစေတနာဟိ သဒ္ဓိံ ဧကူနတိံသာတိ တီသု ဒွါရေသု ဧကူနသတ္တတိ စေတနာ ဟောန္တိ, တပ္ပစ္စယံ ဝိပါကသုခဒုက္ခံ ဒဿိတံ။ အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ စာတိ ဣဒံ တာပိ စေတနာ အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ ဟောန္တီတိ ဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ယသ္မာ ပန တံ ယထာဝုတ္တစေတနာဘေဒံ ကာယသင်္ခါရဉ္စေဝ ဝစီသင်္ခါရဉ္စ မနောသင်္ခါရဉ္စ ပရေဟိ အနုဿာဟိတော သာမံ အသင်္ခါရိကစိတ္တေန ကရောတိ, ပရေဟိ ကာရိယမာနော သသင်္ခါရိကစိတ္တေနာပိ ကရောတိ, ‘‘ဣဒံ နာမ ကမ္မံ ကရောတိ, တဿ ဧဝရူပေါ နာမ ဝိပါကော ဘဝိဿတီ’’တိ, ဧဝံ ကမ္မဉ္စ ဝိပါကဉ္စ ဇာနန္တောပိ ကရောတိ, မာတာပိတူသု စေတိယဝန္ဒနာဒီနိ ကရောန္တေသု အနုကရောန္တာ ဒါရကာ ဝိယ ကေဝလံ ကမ္မမေဝ ဇာနန္တော ‘‘ဣမဿ ပန ကမ္မဿ အယံ ဝိပါကော’’တိ ဝိပါကံ အဇာနန္တောပိ ကရောတိ, တသ္မာ တံ ဒဿေတုံ သာမံ ဝါ တံ, အာနန္ဒ, ကာယသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရောတီတိအာဒိ ဝုတ္တံ။
ဣမေသု, အာနန္ဒ, ဓမ္မေသူတိ ယေ ဣမေ ‘‘သာမံ ဝါ တံ, အာနန္ဒ, ကာယသင်္ခါရ’’န္တိအာဒီသု စတူသု ဌာနေသု ဝုတ္တာ ဆသတ္တတိ ဒွေသတာ စေတနာဓမ္မာ, ဣမေသု ဓမ္မေသု အဝိဇ္ဇာ ဥပနိဿယကောဋိယာ အနုပတိတာ။ သဗ္ဗေပိ ဟိ တေ ‘‘အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ’’တိ ဧတ္ထေဝ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆန္တိ။ ဣဒါနိ ဝိဝဋ္ဋံ ဒဿေန္တော အဝိဇ္ဇာယ တွေဝါတိအာဒိမာဟ။ သော ကာယော န ဟောတီတိ ယသ္မိံ ကာယေ သတိ ကာယသဉ္စေတနာပစ္စယံ အဇ္ဈတ္တံ သုခဒုက္ခံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, သော ကာယော န ဟောတိ။ ဝါစာမနေသုပိ ဧသေဝ နယော။ အပိစ ကာယောတိ စေတနာကာယော, ဝါစာပိ စေတနာဝါစာ, မနောပိ ကမ္မမနောယေဝ။ ဒွါရကာယော ဝါ ကာယော။ ဝါစာမနေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ခီဏာသဝေါ စေတိယံ ဝန္ဒတိ, ဓမ္မံ ဘဏတိ, ကမ္မဋ္ဌာနံ မနသိ ကရောတိ, ကထမဿ ကာယာဒယော န ဟောန္တီတိ? အဝိပါကတ္တာ။ ခီဏာသဝေန ဟိ ကတံ ကမ္မံ နေဝ ကုသလံ ဟောတိ နာကုသလံ။ အဝိပါကံ ဟုတွာ ကိရိယာမတ္တေ တိဋ္ဌတိ, တေနဿ တေ ကာယာဒယော န ဟောန္တီတိ ဝုတ္တံ။
ခေတ္တံ တံ န ဟောတီတိအာဒီသုပိ ဝိရုဟနဋ္ဌေန တံ ခေတ္တံ န ဟောတိ, ပတိဋ္ဌာနဋ္ဌေန ဝတ္ထု န ဟောတိ, ပစ္စယဋ္ဌေန အာယတနံ န ဟောတိ, ကာရဏဋ္ဌေန အဓိကရဏံ န ဟောတိ။ သဉ္စေတနာမူလကဉှိ အဇ္ဈတ္တံ
သုခဒုက္ခံ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ, သာ သဉ္စေတနာ ဧတေသံ ဝိရုဟနာဒီနံ အတ္ထာနံ အဘာဝေန တဿ သုခဒုက္ခဿ နေဝ ခေတ္တံ, န ဝတ္ထု န အာယတနံ, န အဓိကရဏံ ဟောတီတိ။ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ ဝေဒနာဒီသု သုခဒုက္ခမေဝ ကထိတံ, တဉ္စ ခေါ ဝိပါကမေဝါတိ။ ပဉ္စမံ။
ဆဋ္ဌံ ဥပဝါဏသုတ္တံ ဥတ္တာနမေဝ။ ဧတ္ထ ပန ဝဋ္ဋဒုက္ခမေဝ ကထိတန္တိ။ ဆဋ္ဌံ။
၇။ ပစ္စယသုတ္တဝဏ္ဏနာ
၂၇-၂၈။ သတ္တမေ ပဋိပါဋိယာ ဝုတ္တေသု ပရိယောသာနပဒံ ဂဟေတွာ ကတမဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, ဇရာမရဏန္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ ပစ္စယံ ပဇာနာတီတိ ဧဝံ ဒုက္ခသစ္စဝသေန ပစ္စယံ ဇာနာတိ။ ပစ္စယသမုဒယာဒယောပိ သမုဒယသစ္စာဒီနံယေဝ ဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဒိဋ္ဌိသမ္ပန္နောတိ မဂ္ဂဒိဋ္ဌိယာ သမ္ပန္နော။ ဒဿနသမ္ပန္နောတိ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ အာဂတော ဣမံ သဒ္ဓမ္မန္တိ မဂ္ဂသဒ္ဓမ္မံ အာဂတော။ ပဿတီတိ မဂ္ဂသဒ္ဓမ္မမေဝ ပဿတိ။ သေက္ခေန ဉာဏေနာတိ မဂ္ဂဉာဏေနေဝ။ သေက္ခာယ ဝိဇ္ဇာယာတိ မဂ္ဂဝိဇ္ဇာယ ဧဝ။ ဓမ္မသောတံ သမာပန္နောတိ မဂ္ဂသင်္ခါတမေဝ ဓမ္မသောတံ သမာပန္နော။ အရိယောတိ ပုထုဇ္ဇနဘူမိံ အတိက္ကန္တော။ နိဗ္ဗေဓိကပညောတိ နိဗ္ဗေဓိကပညာယ သမန္နာဂတော။ အမတဒွါရံ အာဟစ္စ တိဋ္ဌတီတိ အမတံ နာမ နိဗ္ဗာနံ, တဿ ဒွါရံ အရိယမဂ္ဂံ အာဟစ္စ တိဋ္ဌတီတိ။ အဋ္ဌမံ ဥတ္တာနမေဝ။ သတ္တမအဋ္ဌမာနိ။
၉။ သမဏဗြာဟ္မဏသုတ္တဝဏ္ဏနာ
၂၉-၃၀။ နဝမံ အက္ခရဘာဏကာနံ ဘိက္ခူနံ အဇ္ဈာသယေန ဝုတ္တံ။ တေ ဟိ ပရီတိ ဥပသဂ္ဂံ ပက္ခိပိတွာ ဝုစ္စမာနေ ပဋိဝိဇ္ဈိတုံ သက္ကောန္တိ။ နဝမံ။
ဒသမေ သဗ္ဗံ ဥတ္တာနမေဝ။ ဣမေသု ဒွီသု သုတ္တေသု စတုသစ္စပဋိဝေဓောဝ ကထိတော။ ဒသမံ။
ဒသဗလဝဂ္ဂေါ တတိယော။
၄။ ကဠာရခတ္တိယဝဂ္ဂေါ
၁။ ဘူတသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၁။ ကဠာရခတ္တိယဝဂ္ဂဿ ပဌမေ အဇိတပဉှေတိ အဇိတမာဏဝေန ပုစ္ဆိတပဉှေ။ သင်္ခါတဓမ္မာသေတိ သင်္ခါတဓမ္မာ ဝုစ္စန္တိ ဉာတဓမ္မာ တုလိတဓမ္မာ တီရိတဓမ္မာ။ သေက္ခာတိ သတ္တ သေက္ခာ။ ပုထူတိ တေယေဝ သတ္တ ဇနေ သန္ဓာယ ပုထူတိ ဝုတ္တံ။ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ သာသနေ။ နိပကောတိ နေပက္ကံ ဝုစ္စတိ ပညာ, တာယ သမန္နာဂတတ္တာ နိပကော, တွံ ပဏ္ဍိတော ပဗြူဟီတိ ယာစတိ။ ဣရိယန္တိ ဝုတ္တိံ အာစာရံ ဂေါစရံ ဝိဟာရံ ပဋိပတ္တိံ။ မာရိသာတိ ဘဂဝန္တံ အာလပတိ။ သေက္ခာနဉ္စ သင်္ခါတဓမ္မာနဉ္စ ခီဏာသဝါနဉ္စ ပဋိပတ္တိံ မယာ ပုစ္ဆိတော ပဏ္ဍိတ, မာရိသ, မယှံ ကထေဟီတိ အယမေတ္ထ သင်္ခေပတ္ထော။
တုဏှီ အဟောသီတိ ကသ္မာ ယာဝ တတိယံ ပုဋ္ဌော တုဏှီ အဟောသိ? ကိံ ပဉှေ ကင်္ခတိ, ဥဒါဟု အဇ္ဈာသယေတိ? အဇ္ဈာသယေ ကင်္ခတိ, နော ပဉှေ။ ဧဝံ ကိရဿ အဟောသိ – ‘‘သတ္ထာ မံ သေက္ခာသေက္ခာနံ အာဂမနီယပဋိပဒံ ကထာပေတုကာမော၊ သာ စ ခန္ဓဝသေန ဓာတုဝသေန အာယတနဝသေန ပစ္စယာကာရဝသေနာတိ ဗဟူဟိ ကာရဏေဟိ သက္ကာ ကထေတုံ။ ကထံ ကထေန္တော နု ခေါ သတ္ထု အဇ္ဈာသယံ ဂဟေတွာ ကထေတုံ သက္ခိဿာမီ’’တိ? အထ သတ္ထာ စိန္တေသိ – ‘‘ဌပေတွာ မံ အညော ပတ္တံ အာဒါယ စရန္တော သာဝကော နာမ ပညာယ သာရိပုတ္တသမော နတ္ထိ။ အယမ္ပိ မယာ ပဉှံ ပုဋ္ဌော ယာဝ တတိယံ တုဏှီ ဧဝ။ ပဉှေ နု ခေါ ကင်္ခတိ, ဥဒါဟု အဇ္ဈာသယေ’’တိ။ အထ ‘‘အဇ္ဈာသယေ’’တိ ဉတွာ ပဉှကထနတ္ထာယ နယံ ဒဒမာနော ဘူတမိဒန္တိ, သာရိပုတ္တ, ပဿသီတိ အာဟ။
တတ္ထ ဘူတန္တိ ဇာတံ နိဗ္ဗတ္တံ, ခန္ဓပဉ္စကဿေတံ နာမံ။ ဣတိ သတ္ထာ ‘‘ပဉ္စက္ခန္ဓဝသေန, သာရိပုတ္တ, ဣမံ ပဉှံ ကထေဟီ’’တိ ထေရဿ နယံ ဒေတိ။ သဟနယဒါနေန ပန ထေရဿ တီရေ ဌိတပုရိသဿ ဝိဝဋော ဧကင်္ဂဏော မဟာသမုဒ္ဒေါ ဝိယ နယသတေန နယသဟဿေန ပဉှဗျာကရဏံ ဥပဋ္ဌာသိ။ အထ နံ ဗျာကရောန္တော ဘူတမိဒန္တိ, ဘန္တေတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဘူတမိဒန္တိ ဣဒံ နိဗ္ဗတ္တံ ခန္ဓပဉ္စကံ။ သမ္မပ္ပညာယ ပဿတီတိ သဟ ဝိပဿနာယ မဂ္ဂပညာယ သမ္မာ ပဿတိ။ ပဋိပန္နော ဟောတီတိ သီလတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ အရဟတ္တမဂ္ဂါ
နိဗ္ဗိဒါဒီနံ အတ္ထာယ ပဋိပန္နော ဟောတိ။ တဒါဟာရသမ္ဘဝန္တိ ဣဒံ ကသ္မာ အာရဘိ? ဧတံ ခန္ဓပဉ္စကံ အာဟာရံ ပဋိစ္စ ဌိတံ, တသ္မာ တံ အာဟာရသမ္ဘဝံ နာမ ကတွာ ဒဿေတုံ ဣဒံ အာရဘိ။ ဣတိ ဣမိနာပိ ပရိယာယေန သေက္ခပဋိပဒါ ကထိတာ ဟောတိ။ တဒါဟာရနိရောဓာတိ တေသံ အာဟာရာနံ နိရောဓေန။ ဣဒံ ကသ္မာ အာရဘိ? တဉှိ ခန္ဓပဉ္စကံ အာဟာရနိရောဓာ နိရုဇ္ဈတိ, တသ္မာ တံ အာဟာရနိရောဓသမ္ဘဝံ နာမ ကတွာ ဒဿေတုံ ဣဒံ အာရဘိ။ ဣတိ ဣမိနာပိ ပရိယာယေန သေက္ခဿေဝ ပဋိပဒါ ကထိတာ။ နိဗ္ဗိဒါတိ အာဒီနိ သဗ္ဗာနိ ကာရဏဝစနာနီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ အနုပါဒါ ဝိမုတ္တောတိ စတူဟိ ဥပါဒါနေဟိ ကဉ္စိ ဓမ္မံ အဂဟေတွာ ဝိမုတ္တော။ သာဓု သာဓူတိ ဣမိနာ ထေရဿ ဗျာကရဏံ သမ္ပဟံသေတွာ သယမ္ပိ တထေဝ ဗျာကရောန္တော ပုန ‘‘ဘူတမိဒ’’န္တိအာဒိမာဟာတိ။ ပဌမံ။
၂။ ကဠာရသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၂။ ဒုတိယေ ကဠာရခတ္တိယောတိ တဿ ထေရဿ နာမံ။ ဒန္တာ ပနဿ ကဠာရာ ဝိသမသဏ္ဌာနာ, တသ္မာ ‘‘ကဠာရော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဟီနာယာဝတ္တောတိ ဟီနဿ ဂိဟိဘာဝဿ အတ္ထာယ နိဝတ္တော။ အဿာသမလတ္ထာတိ အဿာသံ အဝဿယံ ပတိဋ္ဌံ န ဟိ နူန အလတ္ထ, တယော မဂ္ဂေ တီဏိ စ ဖလာနိ နူန နာလတ္ထာတိ ဒီပေတိ။ ယဒိ ဟိ တာနိ လဘေယျ, န သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ ဟီနာယာဝတ္တေယျာတိ အယံ ထေရဿ အဓိပ္ပါယော။ န ခွါဟံ, အာဝုသောတိ အဟံ ခေါ, အာဝုသော, ‘‘အဿာသံ ပတ္တော, န ပတ္တော’’တိ န ကင်္ခါမိ။ ထေရဿ ဟိ သာဝကပါရမီဉာဏံ အဝဿယော, တသ္မာ သော န ကင်္ခတိ။ အာယတိံ ပနာဝုသောတိ ဣမိနာ ‘‘အာယတိံ ပဋိသန္ဓိ တုမှာကံ ဥဂ္ဃါဋိတာ, န ဥဂ္ဃါဋိတာ’’တိ အရဟတ္တပ္ပတ္တိံ ပုစ္ဆတိ။ န ခွါဟံ, အာဝုသော, ဝိစိကိစ္ဆာမီတိ ဣမိနာ ထေရော တတ္ထ ဝိစိကိစ္ဆာဘာဝံ ဒီပေတိ။
ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမီတိ ‘‘ဣမံ သုတကာရဏံ ဘဂဝတော အာရောစေဿာမီ’’တိ ဥပသင်္ကမိ။ အညာ ဗျာကတာတိ အရဟတ္တံ ဗျာကတံ။ ခီဏာ ဇာတီတိ န ထေရေန ဧဝံ ဗျာကတာ, အယံ ပန ထေရော တုဋ္ဌော ပသန္နော ဧဝံ ပဒဗျဉ္ဇနာနိ အာရောပေတွာ အာဟ။ အညတရံ ဘိက္ခုံ အာမန္တေသီတိ တံ သုတွာ သတ္ထာ စိန္တေသိ – ‘‘သာရိပုတ္တော ဓီရော ဂမ္ဘီရော။ န သော ကေနစိ ကာရဏေန ဧဝံ ဗျာကရိဿတိ။ သံခိတ္တေန ပန ပဉှော
ဗျာကတော ဘဝိဿတိ။ ပက္ကောသာပေတွာ နံ ပဉှံ ဗျာကရာပေဿာမီ’’တိ အညတရံ ဘိက္ခုံ အာမန္တေသိ။
သစေ တံ သာရိပုတ္တာတိ ဣဒံ ဘဂဝါ ‘‘န ဧသ အတ္တနော ဓမ္မတာယ အညံ ဗျာကရိဿတိ, ပဉှမေတံ ပုစ္ဆိဿာမိ, တံ ကထေန္တောဝ အညံ ဗျာကရိဿတီ’’တိ အညံ ဗျာကရာပေတုံ ဧဝံ ပုစ္ဆိ။ ယံနိဒါနာဝုသော, ဇာတီတိ, အာဝုသော, အယံ ဇာတိ နာမ ယံပစ္စယာ, တဿ ပစ္စယဿ ခယာ ခီဏသ္မိံ ဇာတိယာ ပစ္စယေ ဇာတိသင်္ခါတံ ဖလံ ခီဏန္တိ ဝိဒိတံ။ ဣဓာပိ စ ထေရော ပဉှေ အကင်္ခိတွာ အဇ္ဈာသယေ ကင်္ခတိ။ ဧဝံ ကိရဿ အဟောသိ – ‘‘အညာ နာမ တဏှာ ခီဏာ, ဥပါဒါနံ ခီဏံ, ဘဝေါ ခီဏော, ပစ္စယော ခီဏော, ကိလေသာ ခီဏာတိအာဒီဟိ ဗဟူဟိ ကာရဏေဟိ သက္ကာ ဗျာကာတုံ, ကထံ ကထေန္တော ပန သတ္ထု အဇ္ဈာသယံ ဂဟေတုံ သက္ခိဿာမီ’’တိ။
ကိဉ္စာပိ ဧဝံ အဇ္ဈာသယေ ကင်္ခတိ, ပဉှံ ပန အဋ္ဌပေတွာဝ ပစ္စယာကာရဝသေန ဗျာကာသိ။ သတ္ထာပိ ပစ္စယာကာရဝသေနေဝ ဗျာကရာပေတုကာမော, တသ္မာ ဧသ ဗျာကရောန္တောဝ အဇ္ဈာသယံ ဂဏှိ။ တာဝဒေဝ ‘‘ဂဟိတော မေ သတ္ထု အဇ္ဈာသယော’’တိ အညာသိ။ အထဿ နယသတေန နယသဟဿေန ပဉှဗျာကရဏံ ဥပဋ္ဌာသိ။ ယသ္မာ ပန ဘဂဝါ ဥတ္တရိ ပဉှံ ပုစ္ဆတိ, တသ္မာ တေန တံ ဗျာကရဏံ အနုမောဒိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
ကထံ ဇာနတော ပန တေတိ ဣဒံ ကသ္မာ အာရဘိ? သဝိသယေ သီဟနာဒံ နဒါပေတုံ။ ထေရော ကိရ သူကရနိခါတလေဏဒွါရေ ဒီဃနခပရိဗ္ဗာဇကဿ ဝေဒနာပရိဂ္ဂဟသုတ္တေ ကထိယမာနေ တာလဝဏ္ဋံ ဂဟေတွာ သတ္ထာရံ ဗီဇယမာနော ဌိတော တိဿော ဝေဒနာ ပရိဂ္ဂဟေတွာ သာဝကပါရမီဉာဏံ အဓိဂတော, အယမဿ သဝိသယော။ ဣမသ္မိံ သဝိသယေ ဌိတော သီဟနာဒံ နဒိဿတီတိ နံ သန္ဓာယ သတ္ထာ ဣဒံ ပဉှံ ပုစ္ဆိ။ အနိစ္စာတိ ဟုတွာ အဘာဝဋ္ဌေန အနိစ္စာ။ ယဒနိစ္စံ တံ ဒုက္ခန္တိ ဧတ္ထ ကိဉ္စာပိ သုခါ ဝေဒနာ ဌိတိသုခါ ဝိပရိဏာမဒုက္ခာ, ဒုက္ခာ ဝေဒနာ ဌိတိဒုက္ခာ ဝိပရိဏာမသုခါ, အဒုက္ခမသုခါ ဉာဏသုခါ အညာဏဒုက္ခာ, ဝိပရိဏာမကောဋိယာ ပန သဗ္ဗာဝ ဒုက္ခာ နာမ ဇာတာ။ ဝိဒိတန္တိ ယသ္မာ ဧဝံ ဝေဒနာတ္တယံ ဒုက္ခန္တိ ဝိဒိတံ, တသ္မာ ယာ တတ္ထ တဏှာ, သာ န ဥပဋ္ဌာသီတိ ဒဿေတိ။
သာဓု သာဓူတိ ထေရဿ ဝေဒနာပရိစ္ဆေဒဇာနနေ သမ္ပဟံသနံ။ ထေရော ဟိ ဝေဒနာ ဧကာတိ ဝါ ဒွေ တိဿော စတဿောတိ ဝါ အဝုတ္တေပိ ဝုတ္တနယေန တာသံ တိဿောတိ ပရိစ္ဆေဒံ အညာသိ, တေန တံ ဘဂဝါ သမ္ပဟံသန္တော ဧဝမာဟ။ ဒုက္ခသ္မိန္တိ ဣဒံ ဘဂဝါ ဣမိနာ အဓိပ္ပါယေန အာဟ – ‘‘သာရိပုတ္တ, ယံ တယာ ‘ဣမိနာ ကာရဏေန ဝေဒနာသု တဏှာ န ဥပဋ္ဌာသီ’တိ ဗျာကတံ, တံ သုဗျာကတံ။ ‘တိဿော ဝေဒနာ’တိ ဝိဘဇန္တေန ပန တေ အတိပ္ပပဉ္စော ကတော, တံ ‘ဒုက္ခသ္မိ’န္တိ ဗျာကရောန္တေနပိ ဟိ တေ သုဗျာကတမေဝ ဘဝေယျ။ ယံကိဉ္စိ ဝေဒယိတံ, တံ ဒုက္ခန္တိ ဉာတမတ္တေပိ ဟိ ဝေဒနာသု တဏှာ န တိဋ္ဌတိ’’။
ကထံ ဝိမောက္ခာတိ ကတရာ ဝိမောက္ခာ, ကတရေန ဝိမောက္ခေန တယာ အညာ ဗျာကတာတိ အတ္ထော? အဇ္ဈတ္တံ ဝိမောက္ခာတိ အဇ္ဈတ္တဝိမောက္ခေန, အဇ္ဈတ္တသင်္ခါရေ ပရိဂ္ဂဟေတွာ ပတ္တအရဟတ္တေနာတိ အတ္ထော။ တတ္ထ စတုက္ကံ ဝေဒိတဗ္ဗံ – အဇ္ဈတ္တံ အဘိနိဝေသော အဇ္ဈတ္တံ ဝုဋ္ဌာနံ, အဇ္ဈတ္တံ အဘိနိဝေသော ဗဟိဒ္ဓါ ဝုဋ္ဌာနံ, ဗဟိဒ္ဓါ အဘိနိဝေသော ဗဟိဒ္ဓါ ဝုဋ္ဌာနံ, ဗဟိဒ္ဓါ အဘိနိဝေသော အဇ္ဈတ္တံ ဝုဋ္ဌာနန္တိ။ အဇ္ဈတ္တဉှိ အဘိနိဝေသိတွာ ဗဟိဒ္ဓါဓမ္မာပိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာယေဝ, ဗဟိဒ္ဓါ အဘိနိဝေသိတွာ အဇ္ဈတ္တဓမ္မာပိ။ တသ္မာ ကောစိ ဘိက္ခု အဇ္ဈတ္တံ သင်္ခါရေသု ဉာဏံ ဩတာရေတွာ တေ ဝဝတ္ထပေတွာ ဗဟိဒ္ဓါ ဩတာရေတိ, ဗဟိဒ္ဓါပိ ပရိဂ္ဂဟေတွာ ပုန အဇ္ဈတ္တံ ဩတာရေတိ, တဿ အဇ္ဈတ္တ သင်္ခါရေ သမ္မသနကာလေ မဂ္ဂဝုဋ္ဌာနံ ဟောတိ။ ဣတိ အဇ္ဈတ္တံ အဘိနိဝေသော အဇ္ဈတ္တံ ဝုဋ္ဌာနံ နာမ။ ကောစိ အဇ္ဈတ္တံ သင်္ခါရေသု ဉာဏံ ဩတာရေတွာ တေ ဝဝတ္ထပေတွာ ဗဟိဒ္ဓါ ဩတာရေတိ, တဿ ဗဟိဒ္ဓါ သင်္ခါရေ သမ္မသနကာလေ မဂ္ဂဝုဋ္ဌာနံ ဟောတိ။ ဣတိ အဇ္ဈတ္တံ အဘိနိဝေသော ဗဟိဒ္ဓါ ဝုဋ္ဌာနံ နာမ။ ကောစိ ဗဟိဒ္ဓါ သင်္ခါရေသု ဉာဏံ ဩတာရေတွာ, တေ ဝဝတ္ထပေတွာ အဇ္ဈတ္တံ ဩတာရေတိ, အဇ္ဈတ္တမ္ပိ ပရိဂ္ဂဟေတွာ ပုန ဗဟိဒ္ဓါ ဩတာရေတိ, တဿ ဗဟိဒ္ဓါ သင်္ခါရေ သမ္မသနကာလေ မဂ္ဂဝုဋ္ဌာနံ ဟောတိ။ ဣတိ ဗဟိဒ္ဓါ အဘိနိဝေသော ဗဟိဒ္ဓါ ဝုဋ္ဌာနံ နာမ။ ကောစိ ဗဟိဒ္ဓါ သင်္ခါရေသု ဉာဏံ ဩတာရေတွာ တေ ဝဝတ္ထပေတွာ အဇ္ဈတ္တံ ဩတာရေတိ, တဿ အဇ္ဈတ္တသင်္ခါရေ သမ္မသနကာလေ မဂ္ဂဝုဋ္ဌာနံ ဟောတိ။ ဣတိ ဗဟိဒ္ဓါ အဘိနိဝေသော အဇ္ဈတ္တံ ဝုဋ္ဌာနံ နာမ။ တတြ ထေရော ‘‘အဇ္ဈတ္တသင်္ခါရေ ပရိဂ္ဂဟေတွာ တေသံ ဝဝတ္ထာနကာလေ မဂ္ဂဝုဋ္ဌာနေန အရဟတ္တံ ပတ္တောသ္မီ’’တိ ဒဿေန္တော အဇ္ဈတ္တံ ဝိမောက္ခာ ခွါဟံ, အာဝုသောတိ အာဟ။
သဗ္ဗုပါဒါနက္ခယာတိ သဗ္ဗေသံ စတုန္နမ္ပိ ဥပါဒါနာနံ ခယေန။ တထာ သတော ဝိဟရာမီတိ တေနာကာရေန သတိယာ သမန္နာဂတော ဝိဟရာမိ။ ယထာ သတံ ဝိဟရန္တန္တိ ယေနာကာရေန မံ သတိယာ သမန္နာဂတံ ဝိဟရန္တံ။ အာသဝါ နာနုဿဝန္တီတိ စက္ခုတော ရူပေ သဝန္တိ အာသဝန္တိ သန္ဒန္တိ ပဝတ္တန္တီတိ ဧဝံ ဆဟိ ဒွါရေဟိ ဆသု အာရမ္မဏေသု သဝနဓမ္မာ ကာမာသဝါဒယော အာသဝါ နာနုဿဝန္တိ နာနုပ္ပဝဍ္ဎန္တိ, ယထာ မေ န ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ အတ္ထော။ အတ္တာနဉ္စ နာဝဇာနာမီတိ အတ္တာနဉ္စ န အဝဇာနာမိ။ ဣမိနာ ဩမာနပဟာနံ ကထိတံ။ ဧဝဉှိ သတိ ပဇာနနာ ပသန္နာ ဟောတိ။
သမဏေနာတိ ဗုဒ္ဓသမဏေန။ တေသွာဟံ န ကင်္ခါမီတိ တေသု အဟံ ‘‘ကတရော ကာမာသဝေါ, ကတရော ဘဝါသဝေါ, ကတရော ဒိဋ္ဌာသဝေါ, ကတရော အဝိဇ္ဇာသဝေါ’’တိ ဧဝံ သရူပဘေဒတောပိ, ‘‘စတ္တာရော အာသဝါ’’တိ ဧဝံ ဂဏနပရိစ္ဆေဒတောပိ န ကင်္ခါမိ။ တေ မေ ပဟီနာတိ န ဝိစိကိစ္ဆာမီတိ တေ မယှံ ပဟီနာတိ ဝိစိကိစ္ဆံ န ဥပ္ပါဒေမိ။ ဣဒံ ဘဂဝါ ‘‘ဧဝံ ဗျာကရောန္တေနပိ တယာ သုဗျာကတံ ဘဝေယျ ‘အဇ္ဈတ္တံ ဝိမောက္ခာ ခွါဟံ, အာဝုသော’တိအာဒီနိ ပန တေ ဝဒန္တေန အတိပ္ပပဉ္စော ကတော’’တိ ဒဿေန္တော အာဟ။
ဥဋ္ဌာယာသနာ ဝိဟာရံ ပါဝိသီတိ ပညတ္တဝရဗုဒ္ဓါသနတော ဥဋ္ဌဟိတွာ ဝိဟာရံ အန္တောမဟာဂန္ဓကုဋိံ ပါဝိသိ အသမ္ဘိန္နာယ ဧဝ ပရိသာယ။ ကသ္မာ? ဗုဒ္ဓါ ဟိ အနိဋ္ဌိတာယ ဒေသနာယ အသမ္ဘိန္နာယ ပရိသာယ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဂန္ဓကုဋိံ ပဝိသန္တာ ပုဂ္ဂလထောမနတ္ထံ ဝါ ပဝိသန္တိ ဓမ္မထောမနတ္ထံ ဝါ။ တတ္ထ ပုဂ္ဂလထောမနတ္ထံ ပဝိသန္တော သတ္ထာ ဧဝံ စိန္တေသိ – ‘‘ဣမံ မယာ သံခိတ္တေန ဥဒ္ဒေသံ ဥဒ္ဒိဋ္ဌံ ဝိတ္ထာရေန စ အဝိဘတ္တံ ဓမ္မပဋိဂ္ဂါဟကာ ဘိက္ခူ ဥဂ္ဂဟေတွာ အာနန္ဒံ ဝါ ကစ္စာယနံ ဝါ ဥပသင်္ကမိတွာ ပုစ္ဆိဿန္တိ, တေ မယှံ ဉာဏေန သံသန္ဒေတွာ ကထေဿန္တိ, တတောပိ ဓမ္မပဋိဂ္ဂါဟကာ ပုန မံ ပုစ္ဆိဿန္တိ။ တေသမဟံ ‘သုကထိတံ, ဘိက္ခဝေ, အာနန္ဒေန, သုကထိတံ ကစ္စာယနေန, မံ စေပိ တုမှေ ဧတမတ္ထံ ပုစ္ဆေယျာထ, အဟမ္ပိ နံ ဧဝမေဝ ဗျာကရေယျ’န္တိ ဧဝံ တေ ပုဂ္ဂလေ ထောမေဿာမိ။ တတော တေသု ဂါရဝံ ဇနေတွာ ဘိက္ခူ ဥပသင်္ကမိဿန္တိ, တေပိ ဘိက္ခူ အတ္ထေ စ ဓမ္မေ စ နိယောဇေဿန္တိ, တေ တေဟိ နိယောဇိတာ တိဿော သိက္ခာ ပရိပူရေတွာ ဒုက္ခဿန္တံ ကရိဿန္တီ’’တိ။
အထ ဝါ ပနဿ ဧဝံ ဟောတိ – ‘‘ဧသ မယိ ပက္ကန္တေ အတ္တနော အာနုဘာဝံ ကရိဿတိ, အထ နံ အဟမ္ပိ တထေဝ ထောမေဿာမိ, တံ မမ ထောမနံ သုတွာ ဂါရဝဇာတာ ဘိက္ခူ ဣမံ ဥပသင်္ကမိတဗ္ဗံ, ဝစနဉ္စဿ သောတဗ္ဗံ သဒ္ဓါတဗ္ဗံ မညိဿန္တိ, တံ တေသံ ဘဝိဿတိ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယာ’’တိ ဓမ္မထောမနတ္ထံ ပဝိသန္တော ဧဝံ စိန္တေသိ ယထာ ဓမ္မဒါယာဒသုတ္တေ စိန္တေသိ။ တတြ ဟိဿ ဧဝံ အဟောသိ – ‘‘မယိ ဝိဟာရံ ပဝိဋ္ဌေ အာမိသဒါယာဒံ ဂရဟန္တော ဓမ္မဒါယာဒဉ္စ ထောမေန္တော ဣမိဿံယေဝ ပရိသတိ နိသိန္နော သာရိပုတ္တော ဓမ္မံ ဒေသေဿတိ, ဧဝံ ဒွိန္နမ္ပိ အမှာကံ ဧကဇ္ဈာသယာယ မတိယာ ဒေသိတာ အယံ ဒေသနာ အဂ္ဂါ စ ဂရုကာ စ ဘဝိဿတိ ပါသာဏစ္ဆတ္တသဒိသာ’’တိ။
ဣဓ ပန အာယသ္မန္တံ သာရိပုတ္တံ ဥက္ကံသေတွာ ပကာသေတွာ ဌပေတုကာမော ပုဂ္ဂလထောမနတ္ထံ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဝိဟာရံ ပါဝိသိ။ ဤဒိသေသု ဌာနေသု ဘဂဝါ နိသိန္နာသနေယေဝ အန္တရဟိတော စိတ္တဂတိယာ ဝိဟာရံ ပဝိသတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယဒိ ဟိ ကာယဂတိယာ ဂစ္ဆေယျ, သဗ္ဗာ ပရိသာ ဘဂဝန္တံ ပရိဝါရေတွာ ဂစ္ဆေယျ, သာ ဧကဝါရံ ဘိန္နာ ပုန ဒုဿန္နိပါတာ ဘဝေယျာတိ ဘဂဝါ အဒိဿမာနေန ကာယေန စိတ္တဂတိယာ ဧဝ ပါဝိသိ။
ဧဝံ ပဝိဋ္ဌေ ပန ဘဂဝတိ ဘဂဝတော အဓိပ္ပါယာနုရူပမေဝ သီဟနာဒံ နဒိတုကာမော တတြ ခေါ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော အစိရပက္ကန္တဿ ဘဂဝတော ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ။ ပုဗ္ဗေ အပ္ပဋိသံဝိဒိတန္တိ ဣဒံ နာမ ပုစ္ဆိဿတီတိ ပုဗ္ဗေ မယာ အဝိဒိတံ အညာတံ။ ပဌမံ ပဉှန္တိ, ‘‘သစေ တံ, သာရိပုတ္တ, ဧဝံ ပုစ္ဆေယျုံ ကထံ ဇာနတာ ပန တယာ, အာဝုသော သာရိပုတ္တ, ကထံ ပဿတာ အညာ ဗျာကတာ ခီဏာ ဇာတီ’’တိ ဣမံ ပဌမံ ပဉှံ။ ဒန္ဓာယိတတ္တန္တိ သတ္ထု အာသယဇာနနတ္ထံ ဒန္ဓဘာဝေါ အသီဃတာ။ ပဌမံ ပဉှံ အနုမောဒီတိ, ‘‘ဇာတိ ပနာဝုသော သာရိပုတ္တ, ကိံနိဒါနာ’’တိ ဣမံ ဒုတိယံ ပဉှံ ပုစ္ဆန္တော, ‘‘ယံနိဒါနာဝုသော, ဇာတီ’’တိ ဧဝံ ဝိဿဇ္ဇိတံ ပဌမံ ပဉှံ အနုမောဒိ။
ဧတဒဟောသီတိ ဘဂဝတာ အနုမောဒိတေ နယသတေန နယသဟဿေန ပဉှဿ ဧကင်္ဂဏိကဘာဝေန ပါကဋီဘူတတ္တာ ဧတံ အဟောသိ။ ဒိဝသမ္ပာဟံ ဘဂဝတော ဧတမတ္ထံ ဗျာကရေယျန္တိ သကလဒိဝသမ္ပိ အဟံ ဘဂဝတော ဧတံ
ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒတ္ထံ ပုဋ္ဌော သကလဒိဝသမ္ပိ အညမညေဟိ ပဒဗျဉ္ဇနေဟိ ဗျာကရေယျံ။ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမီတိ ဧဝံ ကိရဿ အဟောသိ – ‘‘ထေရော ဥဠာရသီဟနာဒံ နဒတိ, သုကာရဏံ ဧတံ, ဒသဗလဿ နံ အာရောစေဿာမီ’’တိ။ တသ္မာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ။
သာ ဟိ ဘိက္ခု သာရိပုတ္တဿ ဓမ္မဓာတူတိ ဧတ္ထ ဓမ္မဓာတူတိ ပစ္စယာကာရဿ ဝိဝဋဘာဝဒဿနသမတ္ထံ သာဝကပါရမီဉာဏံ။ သာဝကာနဉှိ သာဝကပါရမီဉာဏံ သဗ္ဗညုတညာဏဂတိကမေဝ ဟောတိ။ ယထာ ဗုဒ္ဓါနံ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နာ ဓမ္မာ သဗ္ဗညုတညာဏဿ ပါကဋာ ဟောန္တိ, ဧဝံ ထေရဿ သာဝကပါရမီဉာဏံ သဗ္ဗေပိ သာဝကဉာဏဿ ဂေါစရဓမ္မေ ဇာနာတီတိ။ ဒုတိယံ။
၃။ ဉာဏဝတ္ထုသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၃။ တတိယေ တံ သုဏာထာတိ တံ ဉာဏဝတ္ထုဒေသနံ သုဏာထ။ ဉာဏဝတ္ထူနီတိ စေတ္ထ ဉာဏမေဝ ဉာဏဝတ္ထူတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဇရာမရဏေ ဉာဏန္တိအာဒီသု စတူသု ပဌမံ သဝနမယဉာဏံ သမ္မသနဉာဏံ ပဋိဝေဓဉာဏံ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏန္တိ စတုဗ္ဗိဓံ ဝဋ္ဋတိ, တထာ ဒုတိယံ။ တတိယံ ပန ဌပေတွာ သမ္မသနဉာဏံ တိဝိဓမေဝ ဟောတိ, တထာ စတုတ္ထံ။ လောကုတ္တရဓမ္မေသု ဟိ သမ္မသနံ နာမ နတ္ထိ။ ဇာတိယာ ဉာဏန္တိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဣမိနာ ဓမ္မေနာတိ ဣမိနာ စတုသစ္စဓမ္မေန ဝါ မဂ္ဂဉာဏဓမ္မေန ဝါ။
ဒိဋ္ဌေနာတိအာဒီသု ဒိဋ္ဌေနာတိ ဉာဏစက္ခုနာ ဒိဋ္ဌေန။ ဝိဒိတေနာတိ ပညာယ ဝိဒိတေန။ အကာလိကေနာတိ ကိဉ္စိ ကာလံ အနတိက္ကမိတွာ ပဋိဝေဓာနန္တရံယေဝ ဖလဒါယကေန။ ပတ္တေနာတိ အဓိဂတေန။ ပရိယောဂါဠှေနာတိ ပရိယောဂါဟိတေန ပညာယ အနုပဝိဋ္ဌေန။ အတီတာနာဂတေ နယံ နေတီတိ ‘‘ယေ ခေါ ကေစီ’’တိအာဒိနာ နယေန အတီတေ စ အနာဂတေ စ နယံ နေတိ။ ဧတ္ထ စ န စတုသစ္စဓမ္မေန ဝါ မဂ္ဂဉာဏဓမ္မေန ဝါ သက္ကာ အတီတာနာဂတေ နယံ နေတုံ, စတုသစ္စေ ပန မဂ္ဂဉာဏေန ပဋိဝိဒ္ဓေ ပရတော ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏံ နာမ ဟောတိ။ တေန နယံ နေတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အဗ္ဘညံသူတိ အဘိအညံသု ဇာနိံသု။ သေယျထာပါဟံ, ဧတရဟီတိ ယထာ အဟံ ဧတရဟိ စတုသစ္စဝသေန ဇာနာမိ။ အနွယေ ဉာဏန္တိ အနုအယေ ဉာဏံ, ဓမ္မဉာဏဿ အနုဂမနေ ဉာဏံ, ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏဿေတံ နာမံ။ ဓမ္မေ ဉာဏန္တိ မဂ္ဂဉာဏံ။ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ ခီဏာသဝဿ သေက္ခဘူမိ ကထိတာ ဟောတိ။ တတိယံ။
၄။ ဒုတိယဉာဏဝတ္ထုသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၄။ စတုတ္ထေ သတ္တသတ္တရီတိ သတ္တ စ သတ္တရိ စ။ ဗျဉ္ဇနဘာဏကာ ကိရ တေ ဘိက္ခူ, ဗဟုဗျဉ္ဇနံ ကတွာ ဝုစ္စမာနေ ပဋိဝိဇ္ဈိတုံ သက္ကောန္တိ, တသ္မာ တေသံ အဇ္ဈာသယေန ဣဒံ သုတ္တံ ဝုတ္တံ။ ဓမ္မဋ္ဌိတိဉာဏန္တိ ပစ္စယာကာရေ ဉာဏံ။ ပစ္စယာကာရော ဟိ ဓမ္မာနံ ပဝတ္တိဋ္ဌိတိကာရဏတ္တာ ဓမ္မဋ္ဌိတီတိ ဝုစ္စတိ, ဧတ္ထ ဉာဏံ ဓမ္မဋ္ဌိတိဉာဏံ, ဧတဿေဝ ဆဗ္ဗိဓဿ ဉာဏဿေတံ အဓိဝစနံ။ ခယဓမ္မန္တိ ခယဂမနသဘာဝံ။ ဝယဓမ္မန္တိ ဝယဂမနသဘာဝံ။ ဝိရာဂဓမ္မန္တိ ဝိရဇ္ဇနသဘာဝံ။ နိရောဓဓမ္မန္တိ နိရုဇ္ဈနသဘာဝံ။ သတ္တသတ္တရီတိ ဧကေကသ္မိံ သတ္တ သတ္တ ကတွာ ဧကာဒသသု ပဒေသု သတ္တသတ္တရိ။ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ ဝိပဿနာပဋိဝိပဿနာ ကထိတာ။ စတုတ္ထံ။
၅။ အဝိဇ္ဇာပစ္စယသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၅။ ပဉ္စမေ သမုဒယော ဟောတီတိ သတ္ထာ ဣဓေဝ ဒေသနံ ဩသာပေသိ။ ကိံကာရဏာတိ? ဒိဋ္ဌိဂတိကဿ ဩကာသဒါနတ္ထံ။ တဿဉှိ ပရိသတိ ဥပါရမ္ဘစိတ္တော ဒိဋ္ဌိဂတိကော အတ္ထိ, သော ပဉှံ ပုစ္ဆိဿတိ, အထဿာဟံ ဝိဿဇ္ဇေဿာမီတိ တဿ ဩကာသဒါနတ္ထံ ဒေသနံ ဩသာပေသိ။ နော ကလ္လော ပဉှောတိ အယုတ္တော ပဉှော။ ဒုပ္ပဉှော ဧသောတိ အတ္ထော။ နနု စ ‘‘ကတမံ နု ခေါ, ဘန္တေ, ဇရာမရဏ’’န္တိ? ဣဒံ သုပုစ္ဆိတန္တိ။ ကိဉ္စာပိ သုပုစ္ဆိတံ, ယထာ ပန သတသဟဿဂ္ဃနိကေ သုဝဏ္ဏထာလေ ဝဍ္ဎိတဿ သုဘောဇနဿ မတ္ထကေ အာမလကမတ္တေပိ ဂူထပိဏ္ဍေ ဌပိတေ သဗ္ဗံ ဘောဇနံ ဒုဗ္ဘောဇနံ ဟောတိ ဆဍ္ဍေတဗ္ဗံ, ဧဝမေဝ ‘‘ကဿ စ ပနိဒံ ဇရာမရဏ’’န္တိ? ဣမိနာ သတ္တူပလဒ္ဓိဝါဒပဒေန ဂူထပိဏ္ဍေန တံ ဘောဇနံ ဒုဗ္ဘောဇနံ ဝိယ အယမ္ပိ သဗ္ဗော ဒုပ္ပဉှောဝ ဇာတောတိ။
ဗြဟ္မစရိယဝါသောတိ အရိယမဂ္ဂဝါသော။ တံ ဇီဝံ တံ သရီရန္တိ ယဿ ဟိ အယံ ဒိဋ္ဌိ, သော ‘‘ဇီဝေ ဥစ္ဆိဇ္ဇမာနေ သရီရံ ဥစ္ဆိဇ္ဇတိ, သရီရေ ဥစ္ဆိဇ္ဇန္တေ ဇီဝိတံ ဥစ္ဆိဇ္ဇတီ’’တိ ဂဏှာတိ။ ဧဝံ ဂဏှတော သာ ဒိဋ္ဌိ ‘‘သတ္တော ဥစ္ဆိဇ္ဇတီ’’တိ ဂဟိတတ္တာ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိ နာမ ဟောတိ။ သစေ ပန သင်္ခါရာဝ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ စေဝ နိရုဇ္ဈန္တိ စာတိ ဂဏှေယျ, သာသနာဝစရာ သမ္မာဒိဋ္ဌိ နာမ ဘဝေယျ။ အရိယမဂ္ဂေါ စ နာမေသော ဝဋ္ဋံ နိရောဓေန္တော ဝဋ္ဋံ သမုစ္ဆိန္ဒန္တော
ဥပ္ပဇ္ဇတိ, တဒေဝ တံ ဝဋ္ဋံ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိယာ ဂဟိတာကာရဿ သမ္ဘဝေ သတိ ဝိနာဝ မဂ္ဂဘာဝနာယ နိရုဇ္ဈတီတိ မဂ္ဂဘာဝနာ နိရတ္ထကာ ဟောတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဗြဟ္မစရိယဝါသော န ဟောတီ’’တိ။
ဒုတိယနယေ အညံ ဇီဝံ အညံ သရီရန္တိ ယဿ အယံ ဒိဋ္ဌိ, သော ‘‘သရီရံ ဣဓေဝ ဥစ္ဆိဇ္ဇတိ, န ဇီဝိတံ, ဇီဝိတံ ပန ပဉ္ဇရတော သကုဏော ဝိယ ယထာသုခံ ဂစ္ဆတီ’’တိ ဂဏှာတိ။ ဧဝံ ဂဏှတော သာ ဒိဋ္ဌိ ‘‘ဣမသ္မာ လောကာ ဇီဝိတံ ပရလောကံ ဂတ’’န္တိ ဂဟိတတ္တာ သဿတဒိဋ္ဌိ နာမ ဟောတိ။ အယဉ္စ အရိယမဂ္ဂေါ တေဘူမကဝဋ္ဋံ ဝိဝဋ္ဋေန္တော ဥပ္ပဇ္ဇတိ, သော ဧကသင်္ခါရေပိ နိစ္စေ ဓုဝေ သဿတေ သတိ ဥပ္ပန္နောပိ ဝဋ္ဋံ ဝိဝဋ္ဋေတုံ န သက္ကောတီတိ မဂ္ဂဘာဝနာ နိရတ္ထကာ ဟောတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အညံ ဇီဝံ အညံ သရီရန္တိ ဝါ ဘိက္ခု ဒိဋ္ဌိယာ သတိ ဗြဟ္မစရိယဝါသော န ဟောတီ’’တိ။
ဝိသူကာယိကာနီတိအာဒိ သဗ္ဗံ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဝေဝစနမေဝ။ သာ ဟိ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ ဝိနိဝိဇ္ဈနဋ္ဌေန ဝိသူကမိဝ အတ္တာနံ အာဝရဏတော ဝိသူကာယိကံ, သမ္မာဒိဋ္ဌိံ အနနုဝတ္တိတွာ တဿာ ဝိရောဓေန ပဝတ္တနတော ဝိသေဝိတံ, ကဒါစိ ဥစ္ဆေဒဿ ကဒါစိ သဿတဿ ဂဟဏတော ဝိရူပံ ဖန္ဒိတံ ဝိပ္ဖန္ဒိတန္တိ ဝုစ္စတိ။ တာလာဝတ္ထုကတာနီတိ တာလဝတ္ထု ဝိယ ကတာနိ, ပုန အဝိရုဟဏဋ္ဌေန မတ္ထကစ္ဆိန္နတာလော ဝိယ သမူလံ တာလံ ဥဒ္ဓရိတွာ တဿ ပတိဋ္ဌိတဋ္ဌာနံ ဝိယ စ ကတာနီတိ အတ္ထော။ အနဘာဝံကတာနီတိ အနုအဘာဝံ ကတာနီတိ။ ပဉ္စမံ။
၆။ ဒုတိယအဝိဇ္ဇာပစ္စယသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၆။ ဆဋ္ဌေ ဣတိ ဝါ, ဘိက္ခဝေ, ယော ဝဒေယျာတိ တဿံ ပရိသတိ ဒိဋ္ဌိဂတိကော ပဉှံ ပုစ္ဆိတုကာမော အတ္ထိ, သော ပန အဝိသာရဒဓာတုကော ဥဋ္ဌာယ ဒသဗလံ ပုစ္ဆိတုံ န သက္ကောတိ, တသ္မာ တဿ အဇ္ဈာသယေန သယမေဝ ပုစ္ဆိတွာ ဝိဿဇ္ဇေန္တော သတ္ထာ ဧဝမာဟ။ ဆဋ္ဌံ။
၇။ နတုမှသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၇။ သတ္တမေ န တုမှာကန္တိ အတ္တနိ ဟိ သတိ အတ္တနိယံ နာမ ဟောတိ။ အတ္တာယေဝ စ နတ္ထိ, တသ္မာ ‘‘န တုမှာက’’န္တိ အာဟ။ နပိ အညေသန္တိ အညော နာမ ပရေသံ အတ္တာ, တသ္မိံ သတိ အညေသံ နာမ သိယာ, သောပိ နတ္ထိ, တသ္မာ ‘‘နပိ အညေသ’’န္တိ အာဟ။ ပုရာဏမိဒံ, ဘိက္ခဝေ, ကမ္မန္တိ နယိဒံ ပုရာဏကမ္မမေဝ, ပုရာဏကမ္မနိဗ္ဗတ္တော ပနေသ ကာယော, တသ္မာ ပစ္စယဝေါဟာရေန ဧဝံ ဝုတ္တော။ အဘိသင်္ခတန္တိအာဒိ ကမ္မဝေါဟာရဿေဝ ဝသေန ပုရိမလိင်္ဂသဘာဂတာယ ဝုတ္တံ, အယံ ပနေတ္ထ အတ္ထော – အဘိသင်္ခတန္တိ ပစ္စယေဟိ ကတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အဘိသဉ္စေတယိတန္တိ စေတနာဝတ္ထုကော စေတနာမူလကောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဝေဒနိယန္တိ ဝေဒနိယဝတ္ထူတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ သတ္တမံ။
၈။ စေတနာသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၈။ အဋ္ဌမေ ယဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, စေတေတီတိ ယံ စေတနံ စေတေတိ, ပဝတ္တေတီတိ အတ္ထော။ ယဉ္စ ပကပ္ပေတီတိ ယံ ပကပ္ပနံ ပကပ္ပေတိ, ပဝတ္တေတိစ္စေဝ အတ္ထော။ ယဉ္စ အနုသေတီတိ ယဉ္စ အနုသယံ အနုသေတိ, ပဝတ္တေတိစ္စေဝ အတ္ထော။ ဧတ္ထ စ စေတေတီတိ တေဘူမကကုသလာကုသလစေတနာ ဂဟိတာ, ပကပ္ပေတီတိ အဋ္ဌသု လောဘသဟဂတစိတ္တေသု တဏှာဒိဋ္ဌိကပ္ပါ ဂဟိတာ, အနုသေတီတိ ဒွါဒသန္နံ စေတနာနံ သဟဇာတကောဋိယာ စေဝ ဥပနိဿယကောဋိယာ စ အနုသယော ဂဟိတော။ အာရမ္မဏမေတံ ဟောတီတိ (စေတနာဒိဓမ္မဇာတေ သတိ ကမ္မဝိညာဏဿ ဥပ္ပတ္တိယာ အဝါရိတတ္တာ) ဧတံ စေတနာဒိဓမ္မဇာတံ ပစ္စယော ဟောတိ။ ပစ္စယော ဟိ ဣဓ အာရမ္မဏန္တိ အဓိပ္ပေတာ။ ဝိညာဏဿ ဌိတိယာတိ ကမ္မဝိညာဏဿ ဌိတတ္ထံ။ အာရမ္မဏေ သတီတိ တသ္မိံ ပစ္စယေ သတိ။ ပတိဋ္ဌာ ဝိညာဏဿ ဟောတီတိ တဿ ကမ္မဝိညာဏဿ ပတိဋ္ဌာ ဟောတိ။ တသ္မိံ ပတိဋ္ဌိတေ ဝိညာဏေတိ တသ္မိံ ကမ္မဝိညာဏေ ပတိဋ္ဌိတေ။ ဝိရူဠှေတိ ကမ္မံ ဇဝါပေတွာ ပဋိသန္ဓိအာကဍ္ဎနသမတ္ထတာယ နိဗ္ဗတ္တမူလေ ဇာတေ။ ပုနဗ္ဘဝါဘိနိဗ္ဗတ္တီတိ ပုနဗ္ဘဝသင်္ခါတာ အဘိနိဗ္ဗတ္တိ။
နော စေ, ဘိက္ခဝေ, စေတေတီတိ ဣမိနာ တေဘူမကစေတနာယ အပ္ပဝတ္တနက္ခဏော ဝုတ္တော။ နော စေ ပကပ္ပေတီတိ ဣမိနာ တဏှာဒိဋ္ဌိကပ္ပါနံ အပ္ပဝတ္တနက္ခဏော။ အထ စေ အနုသေတီတိ ဣမိနာ တေဘူမကဝိပါကေသု ပရိတ္တကိရိယာသု ရူပေတိ ဧတ္ထ အပ္ပဟီနကောဋိယာ အနုသယော ဂဟိတော။ အာရမ္မဏမေတံ ဟောတီတိ အနုသယေ သတိ ကမ္မဝိညာဏဿ ဥပ္ပတ္တိယာ အဝါရိတတ္တာ ဧတံ အနုသယဇာတံ ပစ္စယောဝ ဟောတိ။
နော စေဝ စေတေတီတိအာဒီသု ပဌမပဒေ တေဘူမကကုသလာကုသလစေတနာ နိဝတ္တာ, ဒုတိယပဒေ အဋ္ဌသု စိတ္တေသု တဏှာဒိဋ္ဌိယော, တတိယပဒေ ဝုတ္တပ္ပကာရေသု ဓမ္မေသု ယော အပ္ပဟီနကောဋိယာ အနုသယိတော အနုသယော, သော နိဝတ္တော။
အပိစေတ္ထ အသမ္မောဟတ္ထံ စေတေတိ ပကပ္ပေတိ အနုသေတိ, စေတေတိ န ပကပ္ပေတိ အနုသေတိ, န စေတေတိ န ပကပ္ပေတိ အနုသေတိ, န စေတေတိ န ပကပ္ပေတိ န အနုသေတီတိ ဣဒမ္ပိ စတုက္ကံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တတ္ထ ပဌမနယေ ဓမ္မပရိစ္ဆေဒေါ ဒဿိတော။ ဒုတိယနယေ စေတေတီတိ တေဘူမကကုသလစေတနာ စေဝ စတဿော စ အကုသလစေတနာ ဂဟိတာ။ န ပကပ္ပေတီတိ အဋ္ဌသု စိတ္တေသု တဏှာဒိဋ္ဌိယော နိဝတ္တာ။ အနုသေတီတိ တေဘူမကကုသလေ ဥပနိဿယကောဋိယာ, စတူသု အကုသလစေတနာသု သဟဇာတကောဋိယာ စေဝ ဥပနိဿယကောဋိယာ စ အနုသယော ဂဟိတော။ တတိယနယေ န စေတေတီတိ တေဘူမကကုသလာကုသလံ နိဝတ္တံ, န ပကပ္ပေတီတိ အဋ္ဌသု စိတ္တေသု တဏှာဒိဋ္ဌိယော နိဝတ္တာ, အနုသေတီတိ သုတ္တေ အာဂတံ ဝါရေတွာ တေဘူမကကုသလာကုသလဝိပါကကိရိယာရူပေသု အပ္ပဟီနကောဋိယာ ဥပနိဿယော ဂဟိတော။ စတုတ္ထနယော ပုရိမသဒိသောဝ။
တဒပ္ပတိဋ္ဌိတေတိ တသ္မိံ အပ္ပတိဋ္ဌိတေ။ အဝိရူဠှေတိ ကမ္မံ ဇဝါပေတွာ ပဋိသန္ဓိအာကဍ္ဎနသမတ္ထတာယ အနိဗ္ဗတ္တမူလေ။ ဧတ္ထ ပန ကိံ ကထိတန္တိ? အရဟတ္တမဂ္ဂဿ ကိစ္စံ, ခီဏာသဝဿ ကိစ္စကရဏန္တိပိ နဝလောကုတ္တရဓမ္မာတိပိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဧတ္ထ စ ဝိညာဏဿ စေဝ အာယတိံ ပုနဗ္ဘဝဿ စ အန္တရေ ဧကော သန္ဓိ, ဝေဒနာတဏှာနမန္တရေ ဧကော, ဘဝဇာတီနမန္တရေ ဧကောတိ။ အဋ္ဌမံ။
၉။ ဒုတိယစေတနာသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၉။ နဝမေ ဝိညာဏနာမရူပါနံ အန္တရေ ဧကော သန္ဓိ, ဝေဒနာတဏှာနမန္တရေ ဧကော, ဘဝဇာတီနမန္တရေ ဧကောတိ။ နဝမံ။
၁၀။ တတိယစေတနာသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၀။ ဒသမေ နတီတိ တဏှာ။ သာ ဟိ ပိယရူပေသု ရူပါဒီသု နမနဋ္ဌေန ‘‘နတီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ အာဂတိ ဂတိ ဟောတီတိ အာဂတိမှိ ဂတိ ဟောတိ, အာဂတေ ပစ္စုပဋ္ဌိတေ ကမ္မေ ဝါ ကမ္မနိမိတ္တေ ဝါ ဂဟိနိမိတ္တေ ဝါ ပဋိသန္ဓိဝသေန ဝိညာဏဿ ဂတိ ဟောတိ။ စုတူပပါတောတိ ဧဝံ ဝိညာဏဿ အာဂတေ ပဋိသန္ဓိဝိသယေ ဂတိယာ သတိ ဣတော စဝနသင်္ခါတာ စုတိ, တတ္ထူပပတ္တိသင်္ခါတော ဥပပါတောတိ အယံ စုတူပပါတော နာမ ဟောတိ။ ဧဝံ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ နတိယာ စ အာဂတိဂတိယာ စ အန္တရေ ဧကောဝ သန္ဓိ ကထိတောတိ။ ဒသမံ။
ကဠာရခတ္တိယဝဂ္ဂေါ စတုတ္ထော။
၅။ ဂဟပတိဝဂ္ဂေါ
၁။ ပဉ္စဝေရဘယသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၁။ ဂဟပတိဝဂ္ဂဿ ပဌမေ ယတောတိ ယဒါ။ ဘယာနိ ဝေရာနီတိ ဘယဝေရစေတနာယော။ သောတာပတ္တိယင်္ဂေဟီတိ ဒုဝိဓံ သောတာပတ္တိယာ အင်္ဂံ, (သောတာပတ္တိယာ စ အင်္ဂံ,) ယံ ပုဗ္ဗဘာဂေ သောတာပတ္တိပဋိလာဘာယ သံဝတ္တတိ, ‘‘သပ္ပုရိသသံသေဝေါ သဒ္ဓမ္မဿဝနံ ယောနိသောမနသိကာရော ဓမ္မာနုဓမ္မပ္ပဋိပတ္တီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၁၁) ဧဝံ အာဂတံ, ပဋိလဒ္ဓဂုဏဿ စ သောတာပတ္တိံ ပတွာ ဌိတဿ အင်္ဂံ, ယံ သောတာပန္နဿ အင်္ဂန္တိပိ ဝုစ္စတိ, ဗုဒ္ဓေ အဝေစ္စပ္ပသာဒါဒီနံ ဧတံ အဓိဝစနံ။ ဣဒမိဓ အဓိပ္ပေတံ။ အရိယောတိ နိဒ္ဒေါသော နိရုပါရမ္ဘော။ ဉာယောတိ ပဋိစ္စသမုပ္ပန္နံ ဉတွာ ဌိတဉာဏမ္ပိ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒေါပိ။ ယထာဟ – ‘‘ဉာယော ဝုစ္စတိ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒေါ, အရိယောပိ အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ ဉာယော’’တိ။ ပညာယာတိ အပရာပရံ ဥပ္ပန္နာယ ဝိပဿနာပညာယ။ သုဒိဋ္ဌော ဟောတီတိ အပရာပရံ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ဒဿနဝသေန သုဋ္ဌု ဒိဋ္ဌော။
ခီဏနိရယောတိအာဒီသု အာယတိံ တတ္ထ အနုပ္ပဇ္ဇနတာယ ခီဏော နိရယော မယှန္တိ သော အဟံ ခီဏနိရယော။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ သောတာပန္နောတိ မဂ္ဂသောတံ အာပန္နော။ အဝိနိပါတဓမ္မောတိ န ဝိနိပါတသဘာဝေါ။ နိယတောတိ ပဌမမဂ္ဂသင်္ခါတေန သမ္မတ္တနိယာမေန နိယတော။ သမ္ဗောဓိပရာယနောတိ ဥတ္တရိမဂ္ဂတ္တယသင်္ခါတော သမ္ဗောဓိ ပရံ အယနံ မယှန္တိ သောဟံ သမ္ဗောဓိပရာယနော, တံ သမ္ဗောဓိံ အဝဿံ အဘိသမ္ဗုဇ္ဈနကောတိ အတ္ထော။
ပါဏာတိပါတပစ္စယာတိ ပါဏာတိပါတကမ္မကာရဏာ။ ဘယံ ဝေရန္တိ အတ္ထတော ဧကံ။ ဝေရဉ္စ နာမေတံ ဒုဝိဓံ ဟောတိ ဗာဟိရံ အဇ္ဈတ္တိကန္တိ။ ဧကေန ဟိ ဧကဿ ပိတာ မာရိတော ဟောတိ, သော စိန္တေသိ ‘‘ဧတေန ကိရ မေ ပိတာ မာရိတော, အဟမ္ပိ တံယေဝ မာရေဿာမီ’’တိ နိသိတံ သတ္ထံ အာဒါယ စရတိ။ ယာ တဿ အဗ္ဘန္တရေ ဥပ္ပန္နဝေရစေတနာ, ဣဒံ ဗာဟိရံ ဝေရံ နာမ။ ယာ ပန ဣတရဿ ‘‘အယံ ကိရ မံ မာရေဿာမီတိ စရတိ, အဟမေဝ နံ ပဌမတရံ မာရေဿာမီ’’တိ စေတနာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, ဣဒံ အဇ္ဈတ္တိကံ ဝေရံ နာမ။ ဣဒံ တာဝ ဥဘယမ္ပိ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကမေဝ။ ယာ ပန တံ နိရယေ ဥပ္ပန္နံ ဒိသွာ ‘‘ဧတံ ပဟရိဿာမီ’’တိ ဇလိတံ အယမုဂ္ဂရံ ဂဏှတော နိရယပါလဿ စေတနာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, ဣဒမဿ သမ္ပရာယိကံ ဗာဟိရဝေရံ။ ယာ စဿ ‘‘အယံ နိဒ္ဒေါသံ မံ ပဟရိဿာမီတိ အာဂစ္ဆတိ, အဟမေဝ နံ ပဌမတရံ ပဟရိဿာမီ’’တိ စေတနာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, ဣဒမဿ သမ္ပရာယိကံ အဇ္ဈတ္တဝေရံ။ ယံ ပနေတံ ဗာဟိရဝေရံ, တံ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘ပုဂ္ဂလဝေရ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဒုက္ခံ ဒေါမနဿန္တိ အတ္ထတော ဧကမေဝ။ ယထာ စေတ္ထ, ဧဝံ သေသပဒေသုပိ ‘‘ဣမိနာ မမ ဘဏ္ဍံ ဟဋံ, မယှံ ဒါရေသု စာရိတ္တံ အာပန္နံ, မုသာ ဝတွာ အတ္ထော ဘဂ္ဂေါ, သုရာမဒမတ္တေန ဣဒံ နာမ ကတ’’န္တိအာဒိနာ နယေန ဝေရုပ္ပတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အဝေစ္စပ္ပသာဒေနာတိ အဓိဂတေန အစလပ္ပသာဒေန။ အရိယကန္တေဟီတိ ပဉ္စဟိ သီလေဟိ။ တာနိ ဟိ အရိယာနံ ကန္တာနိ ပိယာနိ။ ဘဝန္တရဂတာပိ အရိယာ တာနိ န ဝိဇဟန္တိ, တသ္မာ ‘‘အရိယကန္တာနီ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ သေသမေတ္ထ ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ, တံ သဗ္ဗံ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ အနုဿတိနိဒ္ဒေသေ ဝုတ္တမေဝ။ ပဌမံ။
၂။ ဒုတိယပဉ္စဝေရဘယသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၂။ ဒုတိယေ ဘိက္ခူနံ ကထိတဘာဝမတ္တမေဝ ဝိသေသော။ ဒုတိယံ။
၃။ ဒုက္ခသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၃။ တတိယေ ဒုက္ခဿာတိ ဝဋ္ဋဒုက္ခဿ။ သမုဒယန္တိ ဒွေ သမုဒယာ ခဏိကသမုဒယော စ ပစ္စယသမုဒယော စ။ ပစ္စယသမုဒယံ ပဿန္တောပိ ဘိက္ခု ခဏိကသမုဒယံ ပဿတိ, ခဏိကသမုဒယံ ပဿန္တောပိ ပစ္စယသမုဒယံ ပဿတိ။ အတ္ထင်္ဂမောပိ အစ္စန္တတ္ထင်္ဂမော ဘေဒတ္ထင်္ဂမောတိ ဒုဝိဓော။ အစ္စန္တတ္ထင်္ဂမံ ပဿန္တောပိ ဘေဒတ္ထင်္ဂမံ ပဿတိ, ဘေဒတ္ထင်္ဂမံ ပဿန္တောပိ အစ္စန္တတ္ထင်္ဂမံ ပဿတိ။ ဒေသေဿာမီတိ ဣဒံ ဝဋ္ဋဒုက္ခဿ သမုဒယအတ္ထင်္ဂမံ နိဗ္ဗတ္တိဘေဒံ နာမ ဒေသေဿာမိ, တံ သုဏာထာတိ အတ္ထော။ ပဋိစ္စာတိ နိဿယဝသေန စေဝ အာရမ္မဏဝသေန စ ပစ္စယံ ကတွာ။ တိဏ္ဏံ သင်္ဂတိ ဖဿောတိ တိဏ္ဏံ သင်္ဂတိယာ ဖဿော။ အယံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဒုက္ခဿ သမုဒယောတိ အယံ ဝဋ္ဋဒုက္ခဿ နိဗ္ဗတ္တိ နာမ။ အတ္ထင်္ဂမောတိ ဘေဒေါ။ ဧဝဉှိ ဝဋ္ဋဒုက္ခံ ဘိန္နံ ဟောတိ အပ္ပဋိသန္ဓိယံ။ တတိယံ။
၄။ လောကသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၄။ စတုတ္ထေ လောကဿာတိ သင်္ခါရလောကဿ။ အယမေတ္ထ ဝိသေသော။ စတုတ္ထံ။
၅။ ဉာတိကသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၅။ ပဉ္စမေ ဉာတိကေတိ ဒွိန္နံ ဉာတကာနံ ဂါမေ။ ဂိဉ္ဇကာဝသထေတိ ဣဋ္ဌကာဟိ ကတေ မဟာပါသာဒေ။ ဓမ္မပရိယာယန္တိ ဓမ္မကာရဏံ။ ဥပဿုတီတိ ဥပဿုတိဋ္ဌာနံ, ယံ ဌာနံ ဥပဂတေန သက္ကာ ဟောတိ ဘဂဝတော သဒ္ဒံ သောတုံ, တတ္ထ ဌိတောတိ အတ္ထော။ သော ကိရ ဂန္ဓကုဋိပရိဝေဏသမ္မဇ္ဇနတ္ထံ အာဂတော အတ္တနော ကမ္မံ ပဟာယ ဘဂဝတော ဓမ္မဃောသံ သုဏန္တော အဋ္ဌာသိ။ အဒ္ဒသာတိ တဒါ ကိရ ဘဂဝတော အာဒိတောဝ ပစ္စယာကာရံ မနသိကရောန္တဿ ‘‘ဣဒံ ဣမိနာ ပစ္စယေန ဟောတိ, ဣဒံ ဣမိနာ’’တိ အာဝဇ္ဇတော ယာဝ ဘဝဂ္ဂါ ဧကင်္ဂဏံ အဟောသိ, သတ္ထာ မနသိကာရံ ပဟာယ ဝစသာ သဇ္ဈာယံ ကရောန္တော ယထာနုသန္ဓိနာ ဒေသနံ နိဋ္ဌပေတွာ, ‘‘အပိ နု ခေါ ဣမံ ဓမ္မပရိယာယံ ကောစိ အဿောသီ’’တိ အာဝဇ္ဇေန္တော တံ ဘိက္ခုမဒ္ဒသ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အဒ္ဒသာ ခေါ ဘဂဝါ’’တိ။
အဿောသိ နောတိ အဿောသိ နု။ အထ ဝါ အဿောသိ နောတိ အမှာကံ ဘာသန္တာနံ အဿောသီတိ။ ဥဂ္ဂဏှာဟီတိအာဒီသု သုတွာ တုဏှီဘူတောဝ ပဂုဏံ ကရောန္တော ဥဂ္ဂဏှာတိ နာမ။ ပဒါနုပဒံ ဃဋေတွာ ဝါစာယ ပရိစိတံ ကရောန္တော ပရိယာပုဏာတိ နာမ။ ဥဘယထာပိ ပဂုဏံ အာဓာရပ္ပတ္တံ ကရောန္တော ဓာရေတိ နာမ။ အတ္ထသံဟိတောတိ ကာရဏနိဿိတော။ အာဒိဗြဟ္မစရိယကောတိ မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယဿ အာဒိ ပတိဋ္ဌာနဘူတော။ ဣတိ တီသုပိ ဣမေသု သုတ္တေသု ဝဋ္ဋဝိဝဋ္ဋမေဝ ကထိတံ။ ပဉ္စမံ။
၆။ အညတရဗြာဟ္မဏသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၆။ ဆဋ္ဌေ အညတရောတိ နာမဝသေန အပါကဋော အညတရော ဗြာဟ္မဏော။ ဆဋ္ဌံ။
၇။ ဇာဏုဿောဏိသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၇။ သတ္တမေ ဇာဏုဿောဏီတိ ဌာနန္တရဝသေန ဧဝံလဒ္ဓနာမော အသီတိကောဋိဝိဘဝေါ မဟာပုရောဟိတော။ သတ္တမံ။
၈။ လောကာယတိကသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၈။ အဋ္ဌမေ လောကာယတိကောတိ ဝိတဏ္ဍသတ္ထေ လောကာယတေ ကတပရိစယော။ ဇေဋ္ဌမေတံ လောကာယတန္တိ ပဌမံ လောကာယတံ။ လောကာယတန္တိ စ လောကဿေဝ အာယတံ, ဗာလပုထုဇ္ဇနလောကဿ အာယတံ, မဟန္တံ ဂမ္ဘီရန္တိ ဥပဓာရိတဗ္ဗံ ပရိတ္တံ ဘာဝံ ဒိဋ္ဌိဂတံ။ ဧကတ္တန္တိ ဧကသဘာဝံ, နိစ္စသဘာဝမေဝါတိ ပုစ္ဆတိ။ ပုထုတ္တန္တိ ပုရိမသဘာဝေန နာနာသဘာဝံ, ဒေဝမနုဿာဒိဘာဝေန ပဌမံ ဟုတွာ ပစ္ဆာ န ဟောတီတိ ဥစ္ဆေဒံ သန္ဓာယ ပုစ္ဆတိ။ ဧဝမေတ္ထ ‘‘သဗ္ဗမတ္ထိ, သဗ္ဗမေကတ္တ’’န္တိ ဣမာ ဒွေပိ သဿတဒိဋ္ဌိယော, ‘‘သဗ္ဗံ နတ္ထိ, သဗ္ဗံ ပုထုတ္တ’’န္တိ ဣမာ ဒွေ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိယောတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အဋ္ဌမံ။
၉။ အရိယသာဝကသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၉။ နဝမေ ကိံ နု ခေါတိ သံသယုပ္ပတ္တိအာကာရဒဿနံ။ သမုဒယတီတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ နဝမံ။
၁၀။ ဒုတိယအရိယသာဝကသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၅၀။ ဒသမေ ဒွေပိ နယာ ဧကတော ဝုတ္တာ။ ဣဒမေဝ ပုရိမေန နာနတ္တံ, သေသံ တာဒိသမေဝါတိ။ ဒသမံ။
ဂဟပတိဝဂ္ဂေါ ပဉ္စမော။
၆။ ဒုက္ခဝဂ္ဂေါ
၁။ ပရိဝီမံသနသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၅၁။ ဒုက္ခဝဂ္ဂဿ ပဌမေ ပရိဝီမံသမာနောတိ ဥပပရိက္ခမာနော။ ဇရာမရဏန္တိ ကသ္မာ ဇရာမရဏံ ဧကမေဝ ‘‘အနေကဝိဓံ နာနပ္ပကာရက’’န္တိ ဝတွာ ဂဟိတန္တိ စေ? တသ္မိံ ဂဟိတေ သဗ္ဗဒုက္ခဿ ဂဟိတတ္တာ။ ယထာ ဟိ စူဠာယ ဂဟိတေ ပုရိသေ သော ပုရိသော ဂဟိတောဝ ဟောတိ, ဧဝံ ဇရာမရဏေ ဂဟိတေ သဗ္ဗဒုက္ခံ ဂဟိတမေဝ ဟောတိ။ တသ္မာ ‘‘ယံ ခေါ ဣဒံ အနေကဝိဓံ နာနပ္ပကာရကံ ဒုက္ခံ လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ နှတွာ ဌိတံ ပုရိသံ ဝိယ သဗ္ဗဒုက္ခံ ဒဿေတွာ တံ စူဠာယ ဂဏှန္တော ဝိယ ဇရာမရဏံ ဂဏှိ။
ဇရာမရဏနိရောဓသာရုပ္ပဂါမိနီတိ ဇရာမရဏနိရောဓဿ သာရုပ္ပဘာဝေန နိက္ကိလေသတာယ ပရိသုဒ္ဓတာယ သဒိသာဝ ဟုတွာ ဂါမိနီတိ အတ္ထော။ တထာ ပဋိပန္နော စ ဟောတီတိ ယထာ တံ ပဋိပန္နောတိ ဝုစ္စတိ, ဧဝံ ပဋိပန္နော ဟောတိ။ အနုဓမ္မစာရီတိ နိဗ္ဗာနဓမ္မံ အနုဂတံ ပဋိပတ္တိဓမ္မံ စရတိ, ပူရေတီတိ အတ္ထော။ ဒုက္ခက္ခယာယ ပဋိပန္နောတိ သီလံ အာဒိံ ကတွာ ဇရာမရဏဒုက္ခဿ နိရောဓတ္ထာယ ပဋိပန္နော။ သင်္ခါရနိရောဓာယာတိ သင်္ခါရဒုက္ခဿ နိရောဓတ္ထာယ။ ဧတ္တာဝတာ ယာဝ အရဟတ္တာ ဒေသနာ ကထိတာ။
ဣဒါနိ အရဟတ္တဖလပစ္စဝေက္ခဏံ သတတဝိဟာရဉ္စ ဒဿေတွာ ဒေသနာ နိဝတ္တေတဗ္ဗာ သိယာ, တထာ အကတွာ အဝိဇ္ဇာဂတောတိ ဣဒံ ကသ္မာ ဂဏှာတီတိ? ခီဏာသဝဿ သမတိက္ကန္တဝဋ္ဋဒုက္ခဒဿနတ္ထံ။ အပိစ ပုန ဝဋ္ဋံ အာရဘိတွာ ဝိဝဋ္ဋေ ကထိယမာနေ ဗုဇ္ဈနကသတ္တော စေတ္ထ အတ္ထိ, တဿ အဇ္ဈာသယဝသေနာပိ ဣဒံ ဂဏှာတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတ္ထ အဝိဇ္ဇာဂတောတိ
အဝိဇ္ဇာယ ဂတော ဥပဂတော သမန္နာဂတော။ ပုရိသပုဂ္ဂလောတိ ပုရိသောယေဝ ပုဂ္ဂလော။ ဥဘယေနာပိ သမ္မုတိကထံ ကထေတိ။ ဗုဒ္ဓါနဉှိ သမ္မုတိကထာ ပရမတ္ထကထာတိ ဒွေ ကထာ ဟောန္တိ။ တတ္ထ ‘‘သတ္တော နရော ပုရိသော ပုဂ္ဂလော တိဿော နာဂေါ’’တိ ဧဝံ ပဝတ္တာ သမ္မုတိကထာ နာမ။ ‘‘ခန္ဓာ ဓာတုယော အာယတနာနီ’’တိ ဧဝံ ပဝတ္တာ ပရမတ္ထကထာ နာမ။ ပရမတ္ထံ ကထေန္တာပိ သမ္မုတိံ အမုဉ္စိတွာ ကထေန္တိ။ တေ သမ္မုတိံ ကထေန္တာပိ ပရမတ္ထံ ကထေန္တာပိ သစ္စမေဝ ကထေန္တိ။ တေနေဝ ဝုတ္တံ –
‘‘ဒုဝေ သစ္စာနိ အက္ခာသိ, သမ္ဗုဒ္ဓေါ ဝဒတံ ဝရော၊
သမ္မုတိံ ပရမတ္ထဉ္စ, တတိယံ နူပလဗ္ဘတိ၊
သင်္ကေတဝစနံ သစ္စံ, လောကသမ္မုတိကာရဏံ၊
ပရမတ္ထဝစနံ သစ္စံ, ဓမ္မာနံ ဘူတလက္ခဏ’’န္တိ။
ပုညံ စေ သင်္ခါရန္တိ တေရသစေတနာဘေဒံ ပုညာဘိသင်္ခါရံ။ အဘိသင်္ခရောတီတိ ကရောတိ။ ပုညူပဂံ ဟောတိ ဝိညာဏန္တိ ကမ္မဝိညာဏံ ကမ္မပုညေန ဥပဂတံ သမ္ပယုတ္တံ ဟောတိ, ဝိပါကဝိညာဏံ ဝိပါကပုညေန။ အပုညံ စေ သင်္ခါရန္တိ ဒွါဒသစေတနာဘေဒံ အပုညာဘိသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရောတိ။ အာနေဉ္ဇံ စေ သင်္ခါရန္တိ စတုစေတနာဘေဒံ အာနေဉ္ဇာဘိသင်္ခါရံ။ အာနေဉ္ဇူပဂံ ဟောတိ ဝိညာဏန္တိ ကမ္မာနေဉ္ဇေန ကမ္မဝိညာဏံ, ဝိပါကာနေဉ္ဇေန ဝိပါကဝိညာဏံ ဥပဂတံ ဟောတိ။ ဧတ္ထ စ တိဝိဓဿ ကမ္မာဘိသင်္ခါရဿ ဂဟိတတ္တာ ဒွါဒသပဒိကော ပစ္စယာကာရော ဂဟိတောဝ ဟောတိ။ ဧတ္တာဝတာ ဝဋ္ဋံ ဒဿိတံ။
ဣဒါနိ ဝိဝဋ္ဋံ ဒဿေန္တော ယတော ခေါ, ဘိက္ခဝေတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အဝိဇ္ဇာတိ စတူသု သစ္စေသု အညာဏံ။ ဝိဇ္ဇာတိ အရဟတ္တမဂ္ဂဉာဏံ။ ဧတ္ထ စ ပဌမမေဝ အဝိဇ္ဇာယ ပဟီနာယ ဝိဇ္ဇာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ယထာ ပန စတုရင်္ဂေပိ တမေ ရတ္တိံ ပဒီပုဇ္ဇလေန အန္ဓကာရော ပဟီယတိ, ဧဝံ ဝိဇ္ဇုပ္ပါဒါ အဝိဇ္ဇာယ ပဟာနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ န ကိဉ္စိ လောကေ ဥပါဒိယတီတိ လောကေ ကိဉ္စိ ဓမ္မံ န ဂဏှာတိ န ပရာမသတိ။ အနုပါဒိယံ န ပရိတဿတီတိ အနုပါဒိယန္တော အဂဏှန္တော နေဝ တဏှာပရိတဿနာယ, န ဘယပရိတဿနာယ ပရိတဿတိ, န တဏှာယတိ န ဘာယတီတိ အတ္ထော။ ပစ္စတ္တညေဝါတိ သယမေဝ အတ္တနာဝ ပရိနိဗ္ဗာယတိ, န အညဿ အာနုဘာဝေန။
သော သုခံ စေ ဝေဒနန္တိ ဣဒံ ကသ္မာ အာရဘိ? ခီဏာသဝဿ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏံ ဒဿေတွာ သတတဝိဟာရံ ဒဿေတုံ အာရဘိ။ အနဇ္ဈောသိတာတိ တဏှာယ ဂိလိတွာ ပရိနိဋ္ဌပေတွာ အဂဟိတာ။ အထ ဒုက္ခဝေဒနာ ကသ္မာ ဝုတ္တာ, ကိံ တမ္ပိ အဘိနန္ဒန္တော အတ္ထီတိ? အာမ အတ္ထိ။ သုခံ အဘိနန္ဒန္တောယေဝ ဟိ ဒုက္ခံ အဘိနန္ဒတိ နာမ ဒုက္ခံ ပတွာ သုခံ ပတ္ထနတော သုခဿ စ ဝိပရိဏာမဒုက္ခတောတိ။ ကာယပရိယန္တိကန္တိ ကာယပရိစ္ဆိန္နံ, ယာဝ ပဉ္စဒွါရကာယော ပဝတ္တတိ, တာဝ ပဝတ္တံ ပဉ္စဒွါရိကဝေဒနန္တိ အတ္ထော။ ဇီဝိတပရိယန္တိကန္တိ ဇီဝိတပရိစ္ဆိန္နံ။ ယာဝ ဇီဝိတံ ပဝတ္တတိ, တာဝ ပဝတ္တံ မနောဒွါရိကဝေဒနန္တိ အတ္ထော။
တတ္ထ ပဉ္စဒွါရိကဝေဒနာ ပစ္ဆာ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ပဌမံ နိရုဇ္ဈတိ, မနောဒွါရိကဝေဒနာ ပဌမံ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ပစ္ဆာ နိရုဇ္ဈတိ။ သာ ဟိ ပဋိသန္ဓိက္ခဏေ ဝတ္ထုရူပသ္မိံယေဝ ပတိဋ္ဌာတိ။ ပဉ္စဒွါရိကာ ပဝတ္တေ ပဉ္စဒွါရဝသေန ပဝတ္တမာနာ ပဌမဝယေ ဝီသတိဝဿကာလေ ရဇ္ဇနဒုဿနမုယှနဝသေန အဓိမတ္တာ ဗလဝတီ ဟောတိ, ပဏ္ဏာသဝဿကာလေ ဌိတာ ဟောတိ, သဋ္ဌိဝဿကာလတော ပဋ္ဌာယ ပရိဟာယမာနာ အသီတိနဝုတိဝဿကာလေ မန္ဒာ ဟောတိ။ တဒါ ဟိ သတ္တာ ‘‘စိရရတ္တံ ဧကတော နိသီဒိမှာ နိပဇ္ဇိမှာ’’တိ ဝဒန္တေပိ ‘‘န သဉ္ဇာနာမာ’’တိ ဝဒန္တိ။ အဓိမတ္တာနိပိ ရူပါဒိအာရမ္မဏာနိ ‘‘န ပဿာမ န သုဏာမ’’, ‘‘သုဂန္ဓံ ဒုဂ္ဂန္ဓံ ဝါ သာဒုံ အသာဒုံ ဝါ ထဒ္ဓံ မုဒုကန္တိ ဝါ န ဇာနာမာ’’တိ ဝဒန္တိ။ ဣတိ နေသံ ပဉ္စဒွါရိကဝေဒနာ ဘဂ္ဂါ ဟောတိ, မနောဒွါရိကာဝ ပဝတ္တတိ။ သာပိ အနုပုဗ္ဗေန ပရိဟာယမာနာ မရဏသမယေ ဟဒယကောဋိံယေဝ နိဿာယ ပဝတ္တတိ။ ယာဝ ပနေသာ ပဝတ္တတိ, တာဝ သတ္တော ဇီဝတီတိ ဝုစ္စတိ။ ယဒါ နပ္ပဝတ္တတိ, တဒါ မတော နိရုဒ္ဓေါတိ ဝုစ္စတိ။
သွာယမတ္ထော ဝါပိယာ ဒီပေတဗ္ဗော –
ယထာ ဟိ ပုရိသော ပဉ္စဥဒကမဂ္ဂသမ္ပန္နံ ဝါပိံ ကရေယျ, ပဌမံ ဒေဝေ ဝုဋ္ဌေ ပဉ္စဟိ ဥဒကမဂ္ဂေဟိ ဥဒကံ ပဝိသိတွာ အန္တောဝါပိယံ အာဝါဋေ ပူရေယျ, ပုနပ္ပုနံ ဒေဝေ ဝဿန္တေ ဥဒကမဂ္ဂေ ပူရေတွာ ဂါဝုတဍ္ဎယောဇနမတ္တံ ဩတ္ထရိတွာ ဥဒကံ တိဋ္ဌေယျ တတော တတော ဝိဿန္ဒမာနံ, အထ နိဒ္ဓမနတုမ္ဗေ ဝိဝရိတွာ ခေတ္တေသု ကမ္မေ ကရိယမာနေ ဥဒကံ နိက္ခမန္တံ, သဿပါကကာလေ (ဥဒကံ နိက္ခမန္တံ,) ဥဒကံ ပရိဟီနံ ‘‘မစ္ဆေ ဂဏှာမာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတံ အာပဇ္ဇေယျ,
တတော ကတိပါဟေန အာဝါဋေသုယေဝ ဥဒကံ သဏ္ဌဟေယျ။ ယာဝ ပန တံ အာဝါဋေသု ဟောတိ, တာဝ ‘‘မဟာဝါပိယံ ဥဒကံ အတ္ထီ’’တိ သင်္ခံ ဂစ္ဆတိ။ ယဒါ ပန တတ္ထ ဆိဇ္ဇတိ, တဒါ ‘‘ဝါပိယံ ဥဒကံ နတ္ထီ’’တိ ဝုစ္စတိ, ဧဝံသမ္ပဒမိဒံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
ပဌမံ ဒေဝေ ဝဿန္တေ ပဉ္စဟိ မဂ္ဂေဟိ ဥဒကေ ပဝိသန္တေ အာဝါဋာနံ ပူရဏကာလော ဝိယ ဟိ ပဌမမေဝ ပဋိသန္ဓိက္ခဏေ မနောဒွါရိကဝေဒနာယ ဝတ္ထုရူပေ ပတိဋ္ဌိတကာလော, ပုနပ္ပုနံ ဒေဝေ ဝဿန္တေ ပဉ္စန္နံ မဂ္ဂါနံ ပူရိတကာလော ဝိယ ပဝတ္တေ ပဉ္စဒွါရိကဝေဒနာယ ပဝတ္တိကာလော, ဂါဝုတဍ္ဎယောဇနမတ္တံ အဇ္ဈောတ္ထရဏံ ဝိယ ပဌမဝယေ ဝီသတိဝဿကာလေ ရဇ္ဇနာဒိဝသေန တဿာ အဓိမတ္တဗလဝဘာဝေါ, ယာဝ ဝါပိတော ဥဒကံ န နိဂ္ဂစ္ဆတိ, တာဝ ပူရာယ ဝါပိယာ ဌိတကာလော ဝိယ ပညာသဝဿကာလေ တဿာ ဌိတကာလော, နိဒ္ဓမနတုမ္ဗေသု ဝိဝဋေသု ကမ္မန္တေ ကရိယမာနေ ဥဒကဿ နိက္ခမနကာလော ဝိယ သဋ္ဌိဝဿကာလတော ပဋ္ဌာယ တဿာ ပရိဟာနိ, ဥဒကေ ဘဋ္ဌေ ဥဒကမဂ္ဂေသု ပရိတ္တောဒကဿ ဌိတကာလော ဝိယ အသီတိနဝုတိဝဿကာလေ ပဉ္စဒွါရိကဝေဒနာယ မန္ဒကာလော, အာဝါဋေသုယေဝ ဥဒကဿ ပတိဋ္ဌာနကာလော ဝိယ ဟဒယဝတ္ထုကောဋိံ နိဿာယ မနောဒွါရိကဝေဒနာယ ပဝတ္တိကာလော, အာဝါဋေသု ပရိတ္တေပိ ဥဒကေ သတိ ‘‘ဝါပိယံ ဥဒကံ အတ္ထီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗကာလော ဝိယ ယာဝ သာ ပဝတ္တတိ, တာဝ ‘‘သတ္တော ဇီဝတီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ယထာ ပန အာဝါဋေသု ဥဒကေ ဆိန္နေ ‘‘နတ္ထိ ဝါပိယံ ဥဒက’’န္တိ ဝုစ္စတိ, ဧဝံ မနောဒွါရိကဝေဒနာယ အပ္ပဝတ္တမာနာယ ‘‘သတ္တော မတော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဣမံ ဝေဒနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘ဇီဝိတပရိယန္တိကံ ဝေဒနံ ဝေဒိယမာနော’’တိ။
ကာယဿ ဘေဒါတိ ကာယဿ ဘေဒေန။ ဇီဝိတပရိယာဒါနာ ဥဒ္ဓန္တိ ဇီဝိတက္ခယတော ဥဒ္ဓံ။ ဣဓေဝါတိ ပဋိသန္ဓိဝသေန ပရတော အဂန္တွာ ဣဓေဝ။ သီတီဘဝိဿန္တီတိ ပဝတ္တိဝိပ္ဖန္ဒဒရထရဟိတာနိ သီတာနိ အပ္ပဝတ္တနဓမ္မာနိ ဘဝိဿန္တိ။ သရီရာနီတိ ဓာတုသရီရာနိ။ အဝသိဿန္တီတိ အဝသိဋ္ဌာနိ ဘဝိဿန္တိ။
ကုမ္ဘကာရပါကာတိ ကုမ္ဘကာရဿ ဘာဇနပစနဋ္ဌာနတော။ ပဋိသိဿေယျာတိ ဌပေယျ။ ကပလ္လာနီတိ သဟ မုခဝဋ္ဋိယာ ဧကာဗဒ္ဓါနိ ကုမ္ဘကပလ္လာနိ။
အဝသိဿေယျုန္တိ တိဋ္ဌေယျုံ။ ဧဝမေဝ ခေါတိ ဧတ္ထ ဣဒံ ဩပမ္မသံသန္ဒနံ – အာဒိတ္တကုမ္ဘကာရပါကော ဝိယ ဟိ တယော ဘဝါ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ, ကုမ္ဘကာရော ဝိယ ယောဂါဝစရော, ပါကတော ကုမ္ဘကာရဘာဇနာနံ နီဟရဏဒဏ္ဍကော ဝိယ အရဟတ္တမဂ္ဂဉာဏံ, သမော ဘူမိဘာဂေါ ဝိယ အသင်္ခတံ နိဗ္ဗာနတလံ, ဒဏ္ဍကေန ဥဏှကုမ္ဘံ အာကဍ္ဎိတွာ သမေ ဘူမိဘာဂေ ကုမ္ဘဿ ဌပိတကာလော ဝိယ အာရဒ္ဓဝိပဿကဿ ရူပသတ္တကံ အရူပသတ္တကံ ဝိပဿန္တဿ ကမ္မဋ္ဌာနေ စ ပဂုဏေ ဝိဘူတေ ဥပဋ္ဌဟမာနေ တထာရူပံ ဥတုသပ္ပါယာဒိံ လဘိတွာ ဧကာသနေ နိသိန္နဿ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ အဂ္ဂဖလံ အရဟတ္တံ ပတွာ စတူဟိ အပါယေဟိ အတ္တဘာဝံ ဥဒ္ဓရိတွာ ဖလသမာပတ္တိဝသေန အသင်္ခတေ နိဗ္ဗာနတလေ ဌိတကာလော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ခီဏာသဝေါ ပန ဥဏှကုမ္ဘော ဝိယ အရဟတ္တပ္ပတ္တဒိဝသေယေဝ န ပရိနိဗ္ဗာတိ, သာသနပ္ပဝေဏိံ ပန ဃဋယမာနော ပဏ္ဏာသသဋ္ဌိဝဿာနိ ဌတွာ စရိမကစိတ္တပ္ပတ္တိယာ ဥပါဒိဏ္ဏကက္ခန္ဓဘေဒါ အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ပရိနိဗ္ဗာတိ။ အထဿ ကုမ္ဘဿ ဝိယ ကပလ္လာနိ အနုပါဒိဏ္ဏကသရီရာနေဝ အဝသိဿန္တီတိ။ သရီရာနိ အဝသိဿန္တီတိ ပဇာနာတီတိ ဣဒံ ပန ခီဏာသဝဿ အနုယောဂါရောပနတ္ထံ ဝုတ္တံ။
ဝိညာဏံ ပညာယေထာတိ ပဋိသန္ဓိဝိညာဏံ ပညာယေထ။ သာဓု သာဓူတိ ထေရာနံ ဗျာကရဏံ သမ္ပဟံသတိ။ ဧဝမေတန္တိ ယဒေတံ တိဝိဓေ အဘိသင်္ခါရေ အသတိ ပဋိသန္ဓိဝိညာဏဿ အပ္ပညာဏန္တိအာဒိ, ဧဝမေဝ ဧတံ။ အဓိမုစ္စထာတိ သန္နိဋ္ဌာနသင်္ခါတံ အဓိမောက္ခံ ပဋိလဘထ။ ဧသေဝန္တော ဒုက္ခဿာတိ အယမေဝ ဝဋ္ဋဒုက္ခဿ အန္တော အယံ ပရိစ္ဆေဒေါ, ယဒိဒံ နိဗ္ဗာနန္တိ။ ပဌမံ။
၂။ ဥပါဒါနသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၅၂။ ဒုတိယေ ဥပါဒါနိယေသူတိ စတုန္နံ ဥပါဒါနာနံ ပစ္စယေသု တေဘူမကဓမ္မေသု။ အဿာဒါနုပဿိနောတိ အဿာဒံ အနုပဿန္တဿ။ တတြာတိ တသ္မိံ အဂ္ဂိက္ခန္ဓေ။ တဒါဟာရောတိ တံပစ္စယော။ တဒုပါဒါနောတိ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ ဧဝမေဝ ခေါတိ ဧတ္ထ အဂ္ဂိက္ခန္ဓော ဝိယ ဟိ တယော ဘဝါ, တေဘူမကဝဋ္ဋန္တိပိ ဧတဒေဝ, အဂ္ဂိဇဂ္ဂကပုရိသော ဝိယ ဝဋ္ဋနိဿိတော ဗာလပုထုဇ္ဇနော, သုက္ခတိဏဂေါမယာဒိပက္ခိပနံ ဝိယ အဿာဒါနုပဿိနော
ပုထုဇ္ဇနဿ တဏှာဒိဝသေန ဆဟိ ဒွါရေဟိ ကုသလာကုသလကမ္မကရဏံ။ တိဏဂေါမယာဒီသု ခီဏေသု ပုနပ္ပုနံ တေသံ ပက္ခိပနေန အဂ္ဂိက္ခန္ဓဿ ဝဍ္ဎနံ ဝိယ ဗာလပုထုဇ္ဇနဿ ဥဋ္ဌာယ သမုဋ္ဌာယ ယထာဝုတ္တကမ္မာယူဟနေန အပရာပရံ ဝဋ္ဋဒုက္ခနိဗ္ဗတ္တနံ။
န ကာလေန ကာလံ သုက္ခာနိ စေဝ တိဏာနိ ပက္ခိပေယျာတိ တဉှိ ကောစိ အတ္ထကာမော ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘‘ဘော ကသ္မာ ဥဋ္ဌာယ သမုဋ္ဌာယ ကလာပေ ဗန္ဓိတွာ သုက္ခတိဏကဋ္ဌာနံ ပစ္ဆိယဉ္စ ပူရေတွာ သုက္ခဂေါမယာနိ ပက္ခိပန္တော ဧတံ အဂ္ဂိံ ဇာလေသိ? အပိ နု တေ အတ္ထိ ဣတောနိဒါနံ ကာစိ ဝဍ္ဎီတိ? ဝံသာဂတမေတံ ဘော အမှာကံ, ဣတောနိဒါနံ ပန မေ အဝဍ္ဎိယေဝ, ကုတော ဝဍ္ဎိ? အဟဉှိ ဣမံ အဂ္ဂိံ ဇဂ္ဂန္တော နေဝ နှာယိတုံ န ဘုဉ္ဇိတုံ န နိပဇ္ဇိတုံ လဘာမီတိ။ တေန ဟိ ဘော ကိံ တေ ဣမိနာ နိရတ္ထကေန အဂ္ဂိဇာလနေန? ဧဟိ တွံ ဧတာနိ အာဘတာနိ တိဏာဒီနိ ဧတ္ထ နိက္ခိပ, တာနိ သယမေဝ ဈာယိဿန္တိ, တွံ ပန အသုကသ္မိံ ဌာနေ သီတောဒကာ ပေါက္ခရဏီ အတ္ထိ, တတ္ထ နှတွာ, မာလာဂန္ဓဝိလေပနေဟိ အတ္တာနံ မဏ္ဍေတွာ သုနိဝတ္ထော သုပါရုတောဝ ပါဒုကာဟိ နဂရံ ပဝိသိတွာ ပါသာဒဝရမာရုယှ ဝါတပါနံ ဝိဝရိတွာ မဟာဝီထိယံ ဝိရောစမာနော နိသီဒ ဧကဂ္ဂေါ သုခသမပ္ပိတော ဟုတွာ, တတ္ထ တေ နိသိန္နဿ တိဏာဒီနံ ခယေန သယမေဝ အယံ အဂ္ဂိ အပ္ပဏ္ဏတ္တိဘာဝံ ဂမိဿတီ’’တိ။ သော တထာ ကရေယျ။ တထေဝ စ တတ္ထ နိသိန္နဿ သော အဂ္ဂိ ဥပါဒါနက္ခယေန အပ္ပဏ္ဏတ္တိဘာဝံ ဂစ္ဆေယျ။ ဣဒံ သန္ဓာယေတံ ‘‘န ကာလေန ကာလ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။
ဧဝမေဝ ခေါတိ ဧတ္ထ ပန ဣဒံ ဩပမ္မသံသန္ဒနံ – စတ္တာလီသာယ ကဋ္ဌဝါဟာနံ ဇလမာနော မဟာအဂ္ဂိက္ခန္ဓော ဝိယ ဟိ တေဘူမကဝဋ္ဋံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ, အဂ္ဂိဇဂ္ဂနကပုရိသော ဝိယ ဝဋ္ဋသန္နိဿိတကော ယောဂါဝစရော, အတ္ထကာမော ပုရိသော ဝိယ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ, တေန ပုရိသေန တဿ ဒိန္နဩဝါဒေါ ဝိယ တထာဂတေန ‘‘ဧဟိ တွံ, ဘိက္ခု, တေဘူမကဓမ္မေသု နိဗ္ဗိန္ဒ, ဧဝံ ဝဋ္ဋဒုက္ခာ မုစ္စိဿသီ’’တိ တဿ တေဘူမကဓမ္မေသု ကမ္မဋ္ဌာနဿ ကထိတကာလော, တဿ ပုရိသဿ ယထာနုသိဋ္ဌံ ပဋိပဇ္ဇိတွာ ပါသာဒေ နိသိန္နကာလော ဝိယ
ယောဂိနော သုဂတောဝါဒံ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ သုညာဂါရံ ပဝိဋ္ဌဿ တေဘူမကဓမ္မေသု ဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေတွာ အနုက္ကမေန ယထာနုရူပံ အာဟာရသပ္ပါယာဒိံ လဘိတွာ, ဧကာသနေ နိသိန္နဿ အဂ္ဂဖလေ ပတိဋ္ဌိတကာလော, တဿ နှာနဝိလေပနာဒီဟိ သုဓောတမဏ္ဍိတကာယတ္တာ တသ္မိံ နိသိန္နဿ ဧကဂ္ဂသုခသမပ္ပိတကာလော ဝိယ ယောဂိနော အရိယမဂ္ဂပေါက္ခရဏိယံ မဂ္ဂဉာဏောဒကေန သုနှာတသုဓောတကိလေသမလဿ ဟိရောတ္တပ္ပသာဋကေ နိဝါသေတွာ သီလဝိလေပနာနုလိတ္တဿ အရဟတ္တမဏ္ဍနေန အတ္တဘာဝံ မဏ္ဍေတွာ ဝိမုတ္တိပုပ္ဖဒါမံ ပိဠန္ဓိတွာ ဣဒ္ဓိပါဒပါဒုကာ အာရုယှ နိဗ္ဗာနနဂရံ ပဝိသိတွာ ဓမ္မပါသာဒံ အာရုယှ သတိပဋ္ဌာနမဟာဝီထိယံ ဝိရောစမာနဿ နိဗ္ဗာနာရမ္မဏံ ဖလသမာပတ္တိံ အပ္ပေတွာ နိသိန္နကာလော။ တဿ ပန ပုရိသဿ တသ္မိံ နိသိန္နဿ တိဏာဒီနံ ခယေန အဂ္ဂိက္ခန္ဓဿ အပ္ပဏ္ဏတ္တိဂမနကာလော ဝိယ ခီဏာသဝဿ ယာဝတာယုကံ ဌတွာ ဥပါဒိဏ္ဏကက္ခန္ဓဘေဒေန အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ပရိနိဗ္ဗုတဿ မဟာဝဋ္ဋဝူပသမော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဒုတိယံ။
၃။ သံယောဇနသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၅၃။ တတိယေ သံယောဇနိယေသူတိ ဒသန္နံ သံယောဇနာနံ ပစ္စယေသု။ ဈာယေယျာတိ ဇလေယျ။ တေလံ အာသိဉ္စေယျ ဝဋ္ဋိံ ဥပသံဟရေယျာတိ ဒီပပဋိဇဂ္ဂနတ္ထံ တေလဘာဇနဉ္စ မဟန္တဉ္စ ဝဋ္ဋိကပါလံ ဂဟေတွာ သမီပေ နိစ္စံ ဌိတောဝ တေလေ ခီဏေ တေလံ အာသိဉ္စေယျ, ဝဋ္ဋိယာ ခီဏာယ ဝဋ္ဋိံ ဥပသံဟရေယျ။ သေသမေတ္ထ သဒ္ဓိံ ဩပမ္မသံသန္ဒနေန ပုရိမနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တတိယံ။
၄။ ဒုတိယသံယောဇနသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၅၄။ စတုတ္ထေ ဥပမံ ပဌမံ ကတွာ ပစ္ဆာ အတ္ထော ဝုတ္တော။ သေသံ တာဒိသမေဝ။ စတုတ္ထံ။
၅။ မဟာရုက္ခသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၅၅။ ပဉ္စမေ ဥဒ္ဓံ ဩဇံ အဘိဟရန္တီတိ ပထဝီရသဉ္စ အာပေါရသဉ္စ ဥပရိ အာရောပေန္တိ။ ဩဇာယ အာရောပိတတ္တာ ဟတ္ထသတုဗ္ဗေဓဿ ရုက္ခဿ အင်္ကုရဂ္ဂေသု ဗိန္ဒုဗိန္ဒူနိ ဝိယ ဟုတွာ သိနေဟော တိဋ္ဌတိ။ ဣဒံ ပနေတ္ထ
ဩပမ္မသံသန္ဒနံ – မဟာရုက္ခော ဝိယ ဟိ တေဘူမကဝဋ္ဋံ, မူလာနိ ဝိယ အာယတနာနိ, မူလေဟိ ဩဇာယ အာရောဟနံ ဝိယ ဆဟိ ဒွါရေဟိ ကမ္မာရောဟနံ, ဩဇာယ အဘိရုဠှတ္တာ မဟာရုက္ခဿ ယာဝကပ္ပဋ္ဌာနံ ဝိယ ဝဋ္ဋနိဿိတဗာလပုထုဇ္ဇနဿ ဆဟိ ဒွါရေဟိ ကမ္မံ အာယူဟန္တဿ အပရာပရံ ဝဋ္ဋဿ ဝဍ္ဎနဝသေန ဒီဃရတ္တံ ဌာနံ။
ကုဒ္ဒါလပိဋကန္တိ ကုဒ္ဒါလဉ္စေဝ ပစ္ဆိဘာဇနဉ္စ။ ခဏ္ဍာခဏ္ဍိကံ ဆိန္ဒေယျာတိ ခုဒ္ဒကမဟန္တာနိ ခဏ္ဍာခဏ္ဍာနိ ကရောန္တော ဆိန္ဒေယျ။ ဣဒံ ပနေတ္ထ ဩပမ္မသံသန္ဒနံ – ဣဓာပိ ဟိ မဟာရုက္ခော ဝိယ တေဘူမကဝဋ္ဋံ, ရုက္ခံ နာသေတုကာမော ပုရိသော ဝိယ ယောဂါဝစရော, ကုဒ္ဒါလော ဝိယ ဉာဏံ, ပစ္ဆိ ဝိယ သမာဓိ, ရုက္ခစ္ဆေဒနဖရသု ဝိယ ဉာဏံ, ရုက္ခဿ မူလေ ဆိန္နကာလော ဝိယ ယောဂိနော အာစရိယသန္တိကေ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ မနသိကရောန္တဿ ပညာ, ခဏ္ဍာခဏ္ဍိကံ ဆိန္ဒနကာလော ဝိယ သင်္ခေပတော စတုန္နံ မဟာဘူတာနံ မနသိကာရော, ဖာလနံ ဝိယ ဒွေစတ္တာလီသာယ ကောဋ္ဌာသေသု ဝိတ္ထာရမနသိကာရော, သကလိကံ သကလိကံ ကရဏကာလော ဝိယ ဥပါဒါရူပဿ စေဝ ရူပက္ခန္ဓာရမ္မဏဿ ဝိညာဏဿ စာတိ ဣမေသံ ဝသေန နာမရူပပရိဂ္ဂဟော, မူလာနံ ဥပစ္ဆေဒနံ ဝိယ တဿေဝ နာမရူပဿ ပစ္စယပရိယေသနံ, ဝါတာတပေ ဝိသောသေတွာ အဂ္ဂိနာ ဍဟနကာလော ဝိယ အနုပုဗ္ဗေန ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ အညတရံ သပ္ပါယံ လဘိတွာ ကမ္မဋ္ဌာနေ ဝိဘူတေ ဥပဋ္ဌဟမာနေ ဧကပလ္လင်္ကေ နိသိန္နဿ သမဏဓမ္မံ ကရောန္တဿ အဂ္ဂဖလပ္ပတ္တိ, မသိကရဏံ ဝိယ အရဟတ္တပ္ပတ္တဒိဝသေယေဝ အပရိနိဗ္ဗာယန္တဿ ယာဝတာယုကံ ဌိတ ကာလော, မဟာဝါတေ ဩပုနနံ နဒိယာ ပဝါဟနံ ဝိယ စ ဥပါဒိဏ္ဏကက္ခန္ဓဘေဒေန အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ပရိနိဗ္ဗုတဿ ဝဋ္ဋဝူပသမော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပဉ္စမံ။
၆။ ဒုတိယမဟာရုက္ခသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၅၆။ ဆဋ္ဌေပိ ဥပမံ ပဌမံ ဝတွာ ပစ္ဆာ အတ္ထော ဝုတ္တော, ဣဒမေဝ နာနတ္တံ။ ဆဋ္ဌံ။
၇။ တရုဏရုက္ခသုတ္တဝဏ္ဏနာ
၅၇-၅၉။ သတ္တမေ တရုဏောတိ အဇာတဖလော။ ပလိမဇ္ဇေယျာတိ သောဓေယျ။ ပံသုံ ဒဒေယျာတိ ထဒ္ဓဖရုသပံသုံ ဟရိတွာ မုဒုဂေါမယစုဏ္ဏမိဿံ မဓုရပံသုံ ပက္ခိပေယျ။ ဝုဒ္ဓိန္တိ ဝုဒ္ဓိံ အာပဇ္ဇိတွာ ပုပ္ဖူပဂေါ ပုပ္ဖံ, ဖလူပဂေါ ဖလံ ဂဏှေယျ။ ဣဒံ ပနေတ္ထ ဩပမ္မသံသန္ဒနံ – တရုဏရုက္ခော ဝိယ ဟိ တေဘူမကဝဋ္ဋံ, ရုက္ခဇဂ္ဂကော ပုရိသော ဝိယ ဝဋ္ဋနိဿိတော ပုထုဇ္ဇနော, မူလဖလသန္တာနာဒီနိ ဝိယ တီဟိ ဒွါရေဟိ ကုသလာကုသလကမ္မာယူဟနံ, ရုက္ခဿ ဝုဍ္ဎိအာပဇ္ဇနံ ဝိယ ပုထုဇ္ဇနဿ တီဟိ ဒွါရေဟိ ကမ္မံ အာယူဟတော အပရာပရံ ဝဋ္ဋပ္ပဝတ္တိ။ ဝိဝဋ္ဋံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အဋ္ဌမနဝမာနိ ဥတ္တာနတ္ထာနေဝ။ သတ္တမာဒီနိ။
၁၀။ နိဒါနသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၆၀။ ဒသမေ ကုရူသု ဝိဟရတီတိ ကုရူတိ ဧဝံ ဗဟုဝစနဝသေန လဒ္ဓဝေါဟာရေ ဇနပဒေ ဝိဟရတိ။ ကမ္မာသဓမ္မံ နာမ ကုရူနံ နိဂမောတိ ဧဝံနာမကော ကုရူနံ နိဂမော, တံ ဂေါစရဂါမံ ကတွာတိ အတ္ထော။ အာယသ္မာတိ ပိယဝစနမေတံ ဂရုဝစနမေတံ။ အာနန္ဒောတိ တဿ ထေရဿ နာမံ။ ဧကမန္တံ နိသီဒီတိ ဆ နိသဇ္ဇဒေါသေ ဝိဝဇ္ဇေန္တော ဒက္ခိဏဇာဏုမဏ္ဍလဿ အဘိမုခဋ္ဌာနေ ဆဗ္ဗဏ္ဏာနံ ဗုဒ္ဓရသ္မီနံ အန္တော ပဝိသိတွာ ပသန္နလာခါရသံ ဝိဂါဟန္တော ဝိယ သုဝဏ္ဏပဋံ ပါရုပန္တော ဝိယ ရတ္တကမ္ဗလဝိတာနမဇ္ဈံ ပဝိသန္တော ဝိယ ဓမ္မဘဏ္ဍာဂါရိကော အာယသ္မာ အာနန္ဒော နိသီဒိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဧကမန္တံ နိသီဒီ’’တိ။
ကာယ ပန ဝေလာယ ကေန ကာရဏေန အယမာယသ္မာ ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမန္တောတိ? သာယနှဝေလာယ ပစ္စယာကာရပဉှံ ပုစ္ဆနကာရဏေန။ တံ ဒိဝသံ ကိရ အယမာယသ္မာ ကုလသင်္ဂဟတ္ထာယ ဃရဒွါရေ ဃရဒွါရေ သဟဿဘဏ္ဍိကံ နိက္ခိပန္တော ဝိယ ကမ္မာသဓမ္မံ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ပိဏ္ဍပါတပဋိက္ကန္တော သတ္ထု ဝတ္တံ ဒဿေတွာ သတ္ထရိ ဂန္ဓကုဋိံ ပဝိဋ္ဌေ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ အတ္တနော ဒိဝါဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ အန္တေဝါသိကေသု ဝတ္တံ ဒဿေတွာ ပဋိက္ကန္တေသု ဒိဝါဋ္ဌာနံ ပဋိသမ္မဇ္ဇိတွာ စမ္မက္ခဏ္ဍံ ပညပေတွာ ဥဒကတုမ္ဗတော ဥဒကေန
ဟတ္ထပါဒေ သီတလံ ကတွာ ပလ္လင်္ကံ အာဘုဇိတွာ နိသိန္နော သောတာပတ္တိဖလသမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇိတွာ။ အထ ပရိစ္ဆိန္နကာလဝသေန သမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာယ ပစ္စယာကာရေ ဉာဏံ ဩတာရေသိ။ သော ‘‘အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ’’တိအာဒိတော ပဋ္ဌာယ အန္တံ, အန္တတော ပဋ္ဌာယ အာဒိံ, ဥဘယန္တတော ပဋ္ဌာယ မဇ္ဈံ, မဇ္ဈတော ပဋ္ဌာယ ဥဘော အန္တေ ပါပေန္တော တိက္ခတ္တုံ ဒွါဒသပဒံ ပစ္စယာကာရံ သမ္မသိ။ တဿေဝံ သမ္မသန္တဿ ပစ္စယာကာရော ဝိဘူတော ဟုတွာ ဥတ္တာနကုတ္တာနကော ဝိယ ဥပဋ္ဌာသိ။ တတော စိန္တေသိ – ‘‘အယံ ပစ္စယာကာရော သဗ္ဗဗုဒ္ဓေဟိ ဂမ္ဘီရော စေဝ ဂမ္ဘီရာဝဘာသော စာတိ ကထိတော, မယှံ ခေါ ပန ပဒေသဉာဏေ ဌိတဿ သာဝကဿ သတော ဥတ္တာနော ဝိယ ဝိဘူတော ပါကဋော ဟုတွာ ဥပဋ္ဌာတိ, မယှံယေဝ နု ခေါ ဧသ ဥတ္တာနကော ဝိယ ဥပဋ္ဌာတိ, ဥဒါဟု အညေသမ္ပီတိ အတ္တနော ဥပဋ္ဌာနကာရဏံ သတ္ထု အာရောစေဿာမီ’’တိ နိသိန္နဋ္ဌာနတော ဥဋ္ဌာယ စမ္မက္ခဏ္ဍံ ပပ္ဖေါဋေတွာ အာဒါယ သာယနှသမယေ ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘သာယနှဝေလာယံ ပစ္စယာကာရပဉှံ ပုစ္ဆနကာရဏေန ဥပသင်္ကမန္တော’’တိ။
ယာဝ ဂမ္ဘီရောတိ ဧတ္ထ ယာဝသဒ္ဒေါ ပမာဏာတိက္ကမေ။ အတိက္ကမ္မ ပမာဏံ ဂမ္ဘီရော, အတိဂမ္ဘီရောတိ အတ္ထော။ ဂမ္ဘီရာဝဘာသောတိ ဂမ္ဘီရောဝ ဟုတွာ အဝဘာသတိ, ဒိဿတီတိ အတ္ထော။ ဧကဉှိ ဥတ္တာနမေဝ ဂမ္ဘီရာဝဘာသံ ဟောတိ ပူတိပဏ္ဏရသဝသေန ကာဠဝဏ္ဏံ ပုရာဏဥဒကံ ဝိယ။ တဉှိ ဇာဏုပ္ပမာဏမ္ပိ သတပေါရိသံ ဝိယ ဒိဿတိ။ ဧကံ ဂမ္ဘီရံ ဥတ္တာနာဝဘာသံ ဟောတိ မဏိဘာသံ ဝိပ္ပသန္နဥဒကံ ဝိယ။ တဉှိ သတပေါရိသမ္ပိ ဇာဏုပ္ပမာဏံ ဝိယ ခါယတိ။ ဧကံ ဥတ္တာနံ ဥတ္တာနာဝဘာသံ ဟောတိ ပါတိအာဒီသု ဥဒကံ ဝိယ။ ဧကံ ဂမ္ဘီရံ ဂမ္ဘီရာဝဘာသံ ဟောတိ သိနေရုပါဒကမဟာသမုဒ္ဒေ ဥဒကံ ဝိယ။ ဧဝံ ဥဒကမေဝ စတ္တာရိ နာမာနိ လဘတိ။ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒေ ပနေတံ နတ္ထိ။ အယဉှိ ဂမ္ဘီရော စ ဂမ္ဘီရာဝဘာသော စာတိ ဧကမေဝ နာမံ လဘတိ။ ဧဝရူပေါ သမာနောပိ အထ စ ပန မေ ဥတ္တာနကုတ္တာနကော ဝိယ ခါယတိ, တဒိဒံ အစ္ဆရိယံ, ဘန္တေ, အဗ္ဘုတံ, ဘန္တေတိ ဧဝံ အတ္တနော ဝိမှယံ ပကာသေန္တော ပဉှံ ပုစ္ဆိတွာ တုဏှီဘူတော နိသီဒိ။
ဘဂဝါ တဿ ဝစနံ သုတွာ ‘‘အာနန္ဒော ဘဝဂ္ဂဂဟဏာယ ဟတ္ထံ ပသာရေန္တော ဝိယ သိနေရုံ ဘိန္ဒိတွာ မိဉ္ဇံ နီဟရိတုံ ဝါယမမာနော ဝိယ ဝိနာ နာဝါယ မဟာသမုဒ္ဒံ တရိတုကာမော ဝိယ ပထဝိံ ပရိဝတ္တေတွာ ပထဝေါဇံ ဂဟေတုံ ဝါယမမာနော ဝိယ ဗုဒ္ဓဝိသယံ ပဉှံ အတ္တနော ဥတ္တာနုတ္တာနန္တိ ဝဒတိ, ဟန္ဒဿ ဂမ္ဘီရဘာဝံ အာစိက္ခာမီ’’တိ စိန္တေတွာ မာ ဟေဝန္တိအာဒိမာဟ။
တတ္ထ မာ ဟေဝန္တိ ဟ-ကာရော နိပါတမတ္တံ, ဧဝံ မာ ဘဏီတိ အတ္ထော။ ‘‘မာ ဟေဝ’’န္တိ စ ဣဒံ ဝစနံ ဘဂဝါ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ ဥဿာဒေန္တောပိ ဘဏတိ အပသာဒေန္တောပိ။ တတ္ထ ဥဿာဒေန္တောပီတိ, အာနန္ဒ, တွံ မဟာပညော ဝိသဒဉာဏော, တေန တေ ဂမ္ဘီရောပိ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒေါ ဥတ္တာနကော ဝိယ ခါယတိ, အညေသံ ပနေသ ဥတ္တာနကောတိ န သလ္လက္ခေတဗ္ဗော, ဂမ္ဘီရောယေဝ စ သော ဂမ္ဘီရာဝဘာသော စ။
တတ္ထ စတဿော ဥပမာ ဝဒန္တိ – ဆ မာသေ သုဘောဇနရသပုဋ္ဌဿ ကိရ ကတယောဂဿ မဟာမလ္လဿ သမဇ္ဇသမယေ ကတမလ္လပါသာဏပရိစယဿ ယုဒ္ဓဘူမိံ ဂစ္ဆန္တဿ အန္တရာ မလ္လပါသာဏံ ဒဿေသုံ။ သော ‘‘ကိံ ဧတ’’န္တိ အာဟ။ မလ္လပါသာဏောတိ။ အာဟရထ နန္တိ။ ‘‘ဥက္ခိပိတုံ န သက္ကောမာ’’တိ ဝုတ္တေ သယံ ဂန္တွာ ‘‘ကုဟိံ ဣမဿ ဘာရိယဋ္ဌာန’’န္တိ ဝတွာ ဒွီဟိ ဟတ္ထေဟိ ဒွေ ပါသာဏေ ဥက္ခိပိတွာ ကီဠာဂုဠေ ဝိယ ခိပိတွာ အဂမာသိ။ တတ္ထ မလ္လဿ မလ္လပါသာဏော လဟုကောတိ န အညေသမ္ပိ လဟုကောတိ ဝတ္တဗ္ဗော။ ဆ မာသေ သုဘောဇနရသပုဋ္ဌော မလ္လော ဝိယ ဟိ ကပ္ပသတသဟဿံ အဘိနီဟာရသမ္ပန္နော အာယသ္မာ အာနန္ဒော။ ယထာ မလ္လဿ မဟာဗလတာယ မလ္လပါသာဏော လဟုကော, ဧဝံ ထေရဿ မဟာပညတာယ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒေါ ဥတ္တာနောတိ ဝတ္တဗ္ဗော, သော အညေသံ ဥတ္တာနောတိ န ဝတ္တဗ္ဗော။
မဟာသမုဒ္ဒေ စ တိမိ နာမ မဟာမစ္ဆော ဒွိယောဇနသတိကော, တိမိင်္ဂလော တိယောဇနသတိကော, တိမိရပိင်္ဂလော ပဉ္စယောဇနသတိကော, အာနန္ဒော တိမိနန္ဒော အဇ္ဈာရောဟော မဟာတိမီတိ ဣမေ စတ္တာရော ယောဇနသဟဿိကာ။ တတ္ထ တိမိရပိင်္ဂလေနေဝ ဒီပေန္တိ။ တဿ ကိရ ဒက္ခိဏကဏ္ဏံ စာလေန္တဿ ပဉ္စယောဇနသတေ ပဒေသေ ဥဒကံ စလတိ, တထာ ဝါမကဏ္ဏံ, တထာ နင်္ဂုဋ္ဌံ, တထာ သီသံ။ ဒွေ ပန ကဏ္ဏေ စာလေတွာ
နင်္ဂုဋ္ဌေန ပဟရိတွာ သီသံ အပရာပရံ ကတွာ ကီဠိတုံ အာရဒ္ဓဿ သတ္တဋ္ဌယောဇနသတေ ဌာနေ ဘာဇနေ ပက္ခိပိတွာ ဥဒ္ဓနေ အာရောပိတံ ဝိယ ဥဒကံ ပက္ကုထတိ။ ယောဇနသတမတ္တေ ပဒေသေ ဥဒကံ ပိဋ္ဌိံ ဆာဒေတုံ န သက္ကောတိ။ သော ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘‘အယံ မဟာသမုဒ္ဒေါ ဂမ္ဘီရောတိ ဝဒန္တိ, ကုတဿ ဂမ္ဘီရတာ, မယံ ပိဋ္ဌိမတ္တစ္ဆာဒနမ္ပိ ဥဒကံ န လဘာမာ’’တိ။ တတ္ထ ကာယူပပန္နဿ တိမိရပိင်္ဂလဿ မဟာသမုဒ္ဒေါ ဥတ္တာနောတိ အညေသဉ္စ ခုဒ္ဒကမစ္ဆာနံ ဥတ္တာနောတိ န ဝတ္တဗ္ဗော, ဧဝမေဝ ဉာဏူပပန္နဿ ထေရဿ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒေါ ဥတ္တာနောတိ အညေသမ္ပိ ဥတ္တာနောတိ န ဝတ္တဗ္ဗော။ သုပဏ္ဏရာဇာ စ ဒိယဍ္ဎယောဇနသတိကော ဟောတိ။ တဿ ဒက္ခိဏပက္ခော ပညာသယောဇနိကော ဟောတိ, တထာ ဝါမပက္ခော, ပိဉ္ဆဝဋ္ဋိ စ သဋ္ဌိယောဇနိကာ, ဂီဝါ တိံသယောဇနိကာ, မုခံ နဝယောဇနံ, ပါဒါ ဒွါဒသယောဇနိကာ, တသ္မိံ သုပဏ္ဏဝါတံ ဒဿေတုံ အာရဒ္ဓေ သတ္တဋ္ဌယောဇနသတံ ဌာနံ နပ္ပဟောတိ။ သော ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘‘အယံ အာကာသော အနန္တောတိ ဝဒန္တိ, ကုတဿ အနန္တတာ, မယံ ပက္ခဝါတပ္ပတ္ထရဏောကာသမ္ပိ န လဘာမာ’’တိ။ တတ္ထ ကာယူပပန္နဿ သုပဏ္ဏရညော အာကာသော ပရိတ္တောတိ အညေသဉ္စ ခုဒ္ဒကပက္ခီနံ ပရိတ္တောတိ န ဝတ္တဗ္ဗော, ဧဝမေဝ ဉာဏူပပန္နဿ ထေရဿ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒေါ ဥတ္တာနောတိ အညေသမ္ပိ ဥတ္တာနောတိ န ဝတ္တဗ္ဗော။
ရာဟု အသုရိန္ဒော ပန ပါဒန္တတော ယာဝ ကေသန္တာ ယောဇနာနံ စတ္တာရိ သဟဿာနိ အဋ္ဌ စ သတာနိ ဟောန္တိ။ တဿ ဒွိန္နံ ဗာဟာနံ အန္တရေ ဒွါဒသယောဇနသတိကံ, ဗဟလတ္တေန ဆယောဇနသတိကံ, ဟတ္ထပါဒတလာနိ တိယောဇနသတိကာနိ, တထာ မုခံ, ဧကင်္ဂုလိပဗ္ဗံ ပညာသယောဇနံ, တထာ ဘမုကန္တရံ, နလာဋံ တိယောဇနသတိကံ, သီသံ နဝယောဇနသတိကံ။ တဿ မဟာသမုဒ္ဒံ ဩတိဏ္ဏဿ ဂမ္ဘီရံ ဥဒကံ ဇာဏုပ္ပမာဏံ ဟောတိ။ သော ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘‘အယံ မဟာသမုဒ္ဒေါ ဂမ္ဘီရောတိ ဝဒန္တိ။ ကုတဿ ဂမ္ဘီရတာ? မယံ ဇာဏုပ္ပဋိစ္ဆာဒနမတ္တမ္ပိ ဥဒကံ န လဘာမာ’’တိ။ တတ္ထ ကာယူပပန္နဿ ရာဟုနော မဟာသမုဒ္ဒေါ ဥတ္တာနောတိ အညေသဉ္စ ဥတ္တာနောတိ န ဝတ္တဗ္ဗော။ ဧဝမေဝ ဉာဏူပပန္နဿ ထေရဿ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒေါ
ဥတ္တာနောတိ အညေသမ္ပိ ဥတ္တာနောတိ န ဝတ္တဗ္ဗော။ ဧတမတ္ထံ သန္ဓာယ ဘဂဝါ မာ ဟေဝံ, အာနန္ဒ, မာ ဟေဝံ, အာနန္ဒာတိ အာဟ။
ထေရဿ ဟိ စတူဟိ ကာရဏေဟိ ဂမ္ဘီရော ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒေါ ဥတ္တာနောတိ ဥပဋ္ဌာသိ။ ကတမေဟိ စတူဟိ? ပုဗ္ဗူပနိဿယသမ္ပတ္တိယာ တိတ္ထဝါသေန သောတာပန္နတာယ ဗဟုဿုတဘာဝေနာတိ။
ဣတော ကိရ သတသဟဿိမေ ကပ္ပေ ပဒုမုတ္တရော နာမ သတ္ထာ လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇိ။ တဿ ဟံသဝတီ နာမ နဂရံ အဟောသိ, အာနန္ဒော နာမ ရာဇာ ပိတာ, သုမေဓာ နာမ ဒေဝီ မာတာ, ဗောဓိသတ္တော ဥတ္တရကုမာရော နာမ အဟောသိ။ သော ပုတ္တဿ ဇာတဒိဝသေ မဟာဘိနိက္ခမနံ နိက္ခမ္မ ပဗ္ဗဇိတွာ ပဓာနမနုယုတ္တော အနုက္ကမေန သဗ္ဗညုတံ ပတွာ, ‘‘အနေကဇာတိသံသာရ’’န္တိ ဥဒါနံ ဥဒါနေတွာ သတ္တာဟံ ဗောဓိပလ္လင်္ကေ ဝီတိနာမေတွာ ‘‘ပထဝိယံ ပါဒံ ဌပေဿာမီ’’တိ ပါဒံ အဘိနီဟရိ။ အထ ပထဝိံ ဘိန္ဒိတွာ မဟန္တံ ပဒုမံ ဥဋ္ဌာသိ။ တဿ ဓုရပတ္တာနိ နဝုတိဟတ္ထာနိ, ကေသရံ တိံသဟတ္ထံ, ကဏ္ဏိကာ ဒွါဒသဟတ္ထာ, နဝဃဋပ္ပမာဏာ ရေဏု အဟောသိ။
သတ္ထာ ပန ဥဗ္ဗေဓတော အဋ္ဌပညာသဟတ္ထော အဟောသိ, တဿ ဥဘိန္နံ ဗာဟာနမန္တရံ အဋ္ဌာရသဟတ္ထံ, နလာဋံ ပဉ္စဟတ္ထံ, ဟတ္ထပါဒါ ဧကာဒသဟတ္ထာ။ တဿ ဧကာဒသဟတ္ထေန ပါဒေန ဒွါဒသဟတ္ထာယ ကဏ္ဏိကာယ အက္ကန္တမတ္တာယ နဝဃဋပ္ပမာဏာ ရေဏု ဥဋ္ဌာယ အဋ္ဌပညာသဟတ္ထံ ပဒေသံ ဥဂ္ဂန္တွာ ဩကိဏ္ဏမနောသိလာစုဏ္ဏံ ဝိယ ပစ္စောကိဏ္ဏံ။ တဒုပါဒါယ ဘဂဝါ ‘‘ပဒုမုတ္တရော’’တွေဝ ပညာယိတ္ထ။ တဿ ဒေဝိလော စ သုဇာတော စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ အဟေသုံ, အမိတာ စ အသမာ စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝိကာ, သုမနော နာမ ဥပဋ္ဌာကော။ ပဒုမုတ္တရော ဘဂဝါ ပိတုသင်္ဂဟံ ကုရုမာနော ဘိက္ခုသတသဟဿပရိဝါရော ဟံသဝတိယာ ရာဇဓာနိယာ ဝသတိ။
ကနိဋ္ဌဘာတာ ပနဿ သုမနကုမာရော နာမ။ တဿ ရာဇာ ဟံသဝတိတော ဝီသယောဇနသတေ ဘောဂံ အဒါသိ။ သော ကဒါစိ အာဂန္တွာ ပိတရဉ္စ သတ္ထာရဉ္စ ပဿတိ။ အထေကဒိဝသံ ပစ္စန္တော ကုပိတော။ သုမနော ရညော သာသနံ ပေသေသိ။ ရာဇာ ‘‘တွံ မယာ, တာတ, ကသ္မာ ဌပိတော’’တိ ပဋိပေသေသိ။ သော စောရေ ဝူပသမေတွာ ‘‘ဥပသန္တော, ဒေဝ, ဇနပဒေါ’’တိ ရညော ပေသေသိ။ ရာဇာ တုဋ္ဌော ‘‘သီဃံ မမ ပုတ္တော အာဂစ္ဆတူ’’တိ အာဟ။
တဿ သဟဿမတ္တာ အမစ္စာ ဟောန္တိ။ သော တေဟိ သဒ္ဓိံ အန္တရာမဂ္ဂေ မန္တေသိ – ‘‘မယှံ ပိတာ တုဋ္ဌော သစေ မေ ဝရံ ဒေတိ, ကိံ ဂဏှာမီ’’တိ? အထ နံ ဧကစ္စေ ‘‘ဟတ္ထိံ ဂဏှထ, အဿံ ဂဏှထ, ဇနပဒံ ဂဏှထ, သတ္တရတနာနိ ဂဏှထာ’’တိ အာဟံသု။ အပရေ ‘‘တုမှေ ပထဝိဿရဿ ပုတ္တာ, န တုမှာကံ ဓနံ ဒုလ္လဘံ, လဒ္ဓမ္ပိ စေတံ သဗ္ဗံ ပဟာယ ဂမနီယံ, ပုညမေဝ ဧကံ အာဒါယ ဂမနီယံ, တသ္မာ ဒေဝေ ဝရံ ဒဒမာနေ တေမာသံ ပဒုမုတ္တရံ ဘဂဝန္တံ ဥပဋ္ဌာတုံ ဝရံ ဂဏှထာ’’တိ။ သော ‘‘တုမှေ မယှံ ကလျာဏမိတ္တာ နာမ, မမေတံ စိတ္တံ နတ္ထိ, တုမှေဟိ ပန ဥပ္ပါဒိတံ, ဧဝံ ကရိဿာမီ’’တိ, ဂန္တွာ ပိတရံ ဝန္ဒိတွာ ပိတရာ အာလိင်္ဂေတွာ, မတ္ထကေ စုမ္ဗိတွာ ‘‘ဝရံ တေ, ပုတ္တ, ဒေမီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဣစ္ဆာမဟံ, မဟာရာဇ, ဘဂဝန္တံ တေမာသံ စတူဟိ ပစ္စယေဟိ ဥပဋ္ဌဟန္တော ဇီဝိတံ အဝဉ္ဈံ ကာတုံ, ဣဒံ မေ ဝရံ ဒေဟီ’’တိ အာဟ။ န သက္ကာ, တာတ, အညံ ဝရေဟီတိ။ ဒေဝ, ခတ္တိယာနံ နာမ ဒွေကထာ နတ္ထိ, ဧတမေဝ မေ ဒေဟိ, န မမညေန အတ္ထောတိ။ တာတ, ဗုဒ္ဓါနံ နာမ စိတ္တံ ဒုဇ္ဇာနံ, သစေ ဘဂဝါ န ဣစ္ဆိဿတိ, မယာ ဒိန္နမ္ပိ ကိံ ဘဝိဿတီတိ? ‘‘သာဓု, ဒေဝ, အဟံ ဘဂဝတော စိတ္တံ ဇာနိဿာမီ’’တိ ဝိဟာရံ ဂတော။
တေန စ သမယေန ဘတ္တကိစ္စံ နိဋ္ဌာပေတွာ ဘဂဝါ ဂန္ဓကုဋိံ ပဝိဋ္ဌော ဟောတိ။ သော မဏ္ဍလမာဠေ သန္နိသိန္နာနံ ဘိက္ခူနံ သန္တိကံ အဂမာသိ။ တေ နံ အာဟံသု – ‘‘ရာဇပုတ္တ ကသ္မာ အာဂတောသီ’’တိ? ဘဂဝန္တံ ဒဿနာယ, ဒဿေထ မေ ဘဂဝန္တန္တိ။ ‘‘န မယံ, ရာဇပုတ္တ, ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတက္ခဏေ သတ္ထာရံ ဒဋ္ဌုံ လဘာမာ’’တိ။ ကော ပန, ဘန္တေ, လဘတီတိ? သုမနတ္ထေရော နာမ ရာဇပုတ္တာတိ။ သော ‘‘ကုဟိံ ဘန္တေ ထေရော’’တိ? ထေရဿ နိသိန္နဋ္ဌာနံ ပုစ္ဆိတွာ ဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ – ‘‘ဣစ္ဆာမဟံ, ဘန္တေ, ဘဂဝန္တံ ပဿိတုံ, ဒဿေထ မေ ဘဂဝန္တ’’န္တိ အာဟ။ ထေရော ‘‘ဧဟိ, ရာဇပုတ္တာ’’တိ တံ ဂဟေတွာ ဂန္ဓကုဋိပရိဝေဏေ ဌပေတွာ ဂန္ဓကုဋိံ အာရုဟိ။ အထ နံ ဘဂဝါ ‘‘သုမန, ကသ္မာ အာဂတောသီ’’တိ အာဟ။ ရာဇပုတ္တော, ဘန္တေ, ဘဂဝန္တံ ဒဿနာယ အာဂတောတိ။ တေန ဟိ ဘိက္ခု အာသနံ ပညပေဟီတိ။ ထေရော အာသနံ ပညပေသိ။ နိသီဒိ ဘဂဝါ ပညတ္တေ အာသနေ။ ရာဇပုတ္တော ဘဂဝန္တံ ဝန္ဒိတွာ ပဋိသန္ထာရံ အကာသိ, ‘‘ကဒါ အာဂတောသိ ရာဇပုတ္တာ’’တိ? ဘန္တေ, တုမှေသု ဂန္ဓကုဋိံ ပဝိဋ္ဌေသု, ဘိက္ခူ ပန ‘‘န မယံ ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတက္ခဏေ ဘဂဝန္တံ ဒဋ္ဌုံ လဘာမာ’’တိ မံ ထေရဿ သန္တိကံ ပါဟေသုံ, ထေရော ပန ဧကဝစနေနေဝ ဒဿေသိ, ထေရော, ဘန္တေ,
တုမှာကံ သာသနေ ဝလ္လဘော မညေတိ။ အာမ, ရာဇကုမာရ, ဝလ္လဘော ဧသ ဘိက္ခု မယှံ သာသနေတိ။ ဘန္တေ, ဗုဒ္ဓါနံ သာသနေ ကိံ ကတွာ ဝလ္လဘော ဟောတီတိ? ဒါနံ ဒတွာ သီလံ သမာဒိယိတွာ ဥပေါသထကမ္မံ ကတွာ, ကုမာရာတိ။ ဘဂဝါ အဟမ္ပိ ထေရော ဝိယ ဗုဒ္ဓသာသနေ ဝလ္လဘော ဟောတုကာမော, တေမာသံ မေ ဝဿာဝါသံ အဓိဝါသေထာတိ။ ဘဂဝါ, ‘‘အတ္ထိ နု ခေါ ဂတေန အတ္ထော’’တိ ဩလောကေတွာ ‘‘အတ္ထီ’’တိ ဒိသွာ ‘‘သုညာဂါရေ ခေါ, ရာဇကုမာရ, တထာဂတာ အဘိရမန္တီ’’တိ အာဟ။ ကုမာရော ‘‘အညာတံ ဘဂဝါ, အညာတံ သုဂတာ’’တိ ဝတွာ – ‘‘အဟံ, ဘန္တေ, ပုရိမတရံ ဂန္တွာ ဝိဟာရံ ကာရေမိ, မယာ ပေသိတေ ဘိက္ခုသတသဟဿေန သဒ္ဓိံ အာဂစ္ဆထာ’’တိ ပဋိညံ ဂဟေတွာ ပိတု သန္တိကံ ဂန္တွာ, ‘‘ဒိန္နာ မေ, ဒေဝ, ဘဂဝတာ ပဋိညာ, မယာ ပဟိတေ တုမှေ ဘဂဝန္တံ ပေသေယျာထာ’’တိ ပိတရံ ဝန္ဒိတွာ နိက္ခမိတွာ ယောဇနေ ယောဇနေ ဝိဟာရံ ကာရေတွာ ဝီသယောဇနသတံ အဒ္ဓါနံ ဂတော။ ဂန္တွာ အတ္တနော နဂရေ ဝိဟာရဋ္ဌာနံ ဝိစိနန္တော သောဘနဿ နာမ ကုဋုမ္ဗိကဿ ဥယျာနံ ဒိသွာ သတသဟဿေန ကိဏိတွာ သတသဟဿံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ဝိဟာရံ ကာရေသိ။ တတ္ထ ဘဂဝတော ဂန္ဓကုဋိံ, သေသဘိက္ခူနဉ္စ ရတ္တိဋ္ဌာနဒိဝါဋ္ဌာနတ္ထာယ ကုဋိလေဏမဏ္ဍပေ ကာရာပေတွာ ပါကာရပရိက္ခေပံ ဒွါရကောဋ္ဌကဉ္စ နိဋ္ဌာပေတွာ ပိတု သန္တိကံ ပေသေသိ ‘‘နိဋ္ဌိတံ မယှံ ကိစ္စံ, သတ္ထာရံ ပဟိဏထာ’’တိ။
ရာဇာ ဘဂဝန္တံ ဘောဇေတွာ ‘‘ဘဂဝါ သုမနဿ ကိစ္စံ နိဋ္ဌိတံ, တုမှာကံ အာဂမနံ ပစ္စာသီသတီ’’တိ။ ဘဂဝါ သတသဟဿဘိက္ခုပရိဝါရော ယောဇနေ ယောဇနေ ဝိဟာရေသု ဝသမာနော အဂမာသိ။ ကုမာရော ‘‘သတ္ထာ အာဂစ္ဆတီ’’တိ သုတွာ ယောဇနံ ပစ္စုဂ္ဂန္တွာ ဂန္ဓမာလာဒီဟိ ပူဇယမာနော ဝိဟာရံ ပဝေသေတွာ –
‘‘သတသဟဿေန မေ ကီတံ, သတသဟဿေန မာပိတံ၊
သောဘနံ နာမ ဥယျာနံ ပဋိဂ္ဂဏှ, မဟာမုနီ’’တိ။ –
ဝိဟာရံ နိယျာတေသိ။ သော ဝဿူပနာယိကဒိဝသေ ဒါနံ ဒတွာ အတ္တနော ပုတ္တဒါရေ စ အမစ္စေ စ ပက္ကောသာပေတွာ အာဟ –‘‘သတ္ထာ အမှာကံ သန္တိကံ ဒူရတော အာဂတော, ဗုဒ္ဓါ စ နာမ ဓမ္မဂရုနောဝ, နာမိသဂရုကာ။ တသ္မာ အဟံ ဣမံ တေမာသံ ဒွေ သာဋကေ နိဝါသေတွာ ဒသ သီလာနိ သမာဒိယိတွာ
ဣဓေဝ ဝသိဿာမိ, တုမှေ ခီဏာသဝသတသဟဿဿ ဣမိနာဝ နီဟာရေန တေမာသံ ဒါနံ ဒဒေယျာထာ’’တိ။
သော သုမနတ္ထေရဿ ဝသနဋ္ဌာနသဘာဂေယေဝ ဌာနေ ဝသန္တော ယံ ထေရော ဘဂဝတော ဝတ္တံ ကရောတိ, တံ သဗ္ဗံ ဒိသွာ, ‘‘ဣမသ္မိံ ဌာနေ ဧကန္တဝလ္လဘော ဧသ ထေရော, ဧတဿေဝ ဌာနန္တရံ ပတ္ထေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ စိန္တေတွာ, ဥပကဋ္ဌာယ ပဝါရဏာယ ဂါမံ ပဝိသိတွာ သတ္တာဟံ မဟာဒါနံ ဒတွာ သတ္တမေ ဒိဝသေ ဘိက္ခူသတသဟဿဿ ပါဒမူလေ တိစီဝရံ ဌပေတွာ ဘဂဝန္တံ ဝန္ဒိတွာ, ‘‘ဘန္တေ, ယဒေတံ မယာ မဂ္ဂေ ယောဇနန္တရိကဝိဟာရကာရာပနတော ပဋ္ဌာယ ပုညံ ကတံ, တံ နေဝ သက္ကသမ္ပတ္တိံ, န မာရဗြဟ္မသမ္ပတ္တိံ ပတ္ထယန္တေန, ဗုဒ္ဓဿ ပန ဥပဋ္ဌာကဘာဝံ ပတ္ထေန္တေန ကတံ။ တသ္မာ အဟမ္ပိ ဘဂဝါ အနာဂတေ သုမနတ္ထေရော ဝိယ ဧကဿ ဗုဒ္ဓဿ ဥပဋ္ဌာကော ဟောမီ’’တိ ပဉ္စပတိဋ္ဌိတေန ပတိတွာ ဝန္ဒိတွာ နိပန္နော။ ဘဂဝါ ‘‘မဟန္တံ ကုလပုတ္တဿ စိတ္တံ, ဣဇ္ဈိဿတိ နု ခေါ, နော’’တိ ဩလောကေန္တော, ‘‘အနာဂတေ ဣတော သတသဟဿိမေ ကပ္ပေ ဂေါတမော နာမ ဗုဒ္ဓေါ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတိ, တဿေဝ ဥပဋ္ဌာကော ဘဝိဿတီ’’တိ ဉတွာ –
‘‘ဣစ္ဆိတံ ပတ္ထိတံ တုယှံ, သဗ္ဗမေဝ သမိဇ္ဈတု၊
သဗ္ဗေ ပူရေန္တု သင်္ကပ္ပါ, စန္ဒော ပန္နရသော ယထာ’’တိ။ –
အာဟ။ ကုမာရော သုတွာ ‘‘ဗုဒ္ဓါ နာမ အဒွေဇ္ဈကထာ ဟောန္တီ’’တိ ဒုတိယဒိဝသေယေဝ တဿ ဘဂဝတော ပတ္တစီဝရံ ဂဟေတွာ ပိဋ္ဌိတော ပိဋ္ဌိတော ဂစ္ဆန္တော ဝိယ အဟောသိ။ သော တသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပါဒေ ဝဿသတသဟဿံ ဒါနံ ဒတွာ သဂ္ဂေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ကဿပဗုဒ္ဓကာလေပိ ပိဏ္ဍာယ စရတော ထေရဿ ပတ္တဂ္ဂဟဏတ္ထံ ဥတ္တရိသာဋကံ ဒတွာ ပူဇံ အကာသိ။ ပုန သဂ္ဂေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ တတော စုတော ဗာရာဏသိရာဇာ ဟုတွာ အဋ္ဌန္နံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနံ ပဏ္ဏသာလာယော ကာရေတွာ မဏိအာဓာရကေ ဥပဋ္ဌပေတွာ စတူဟိ ပစ္စယေဟိ ဒသဝဿသဟဿာနိ ဥပဋ္ဌာနံ အကာသိ။ ဧတာနိ ပါကဋဋ္ဌာနာနိ။
ကပ္ပသတသဟဿံ ပန ဒါနံ ဒဒမာနောဝ အမှာကံ ဗောဓိသတ္တေန သဒ္ဓိံ တုသိတပုရေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ တတော စုတော အမိတောဒနသက္ကဿ ဂေဟေ ပဋိသန္ဓိံ ဂဟေတွာ အနုပုဗ္ဗေန ကတာဘိနိက္ခမနော သမ္မာသမ္ဗောဓိံ ပတွာ ပဌမဂမနေန ကပိလဝတ္ထုံ အာဂန္တွာ တတော နိက္ခမန္တေ ဘဂဝတိ ဘဂဝတော
ပရိဝါရတ္ထံ ရာဇကုမာရေသု ပဗ္ဗဇန္တေသု ဘဒ္ဒိယာဒီဟိ သဒ္ဓိံ နိက္ခမိတွာ ဘဂဝတော သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိတွာ နစိရဿေဝ အာယသ္မတော ပုဏ္ဏဿ မန္တာဏိပုတ္တဿ သန္တိကေ ဓမ္မကထံ သုတွာ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။ ဧဝမေသ အာယသ္မာ ပုဗ္ဗူပနိဿယသမ္ပန္နော, တဿိမာယ ပုဗ္ဗူပနိဿယသမ္ပတ္တိယာ ဂမ္ဘီရောပိ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒေါ ဥတ္တာနကော ဝိယ ဥပဋ္ဌာသိ။
တိတ္ထဝါသောတိ ပန ဂရူနံ သန္တိကေ ဥဂ္ဂဟဏသဝနပရိပုစ္ဆနဓာရဏာနိ ဝုစ္စန္တိ။ သော ထေရဿ အတိဝိယ ပရိသုဒ္ဓေါ။ တေနာပိဿာယံ ဂမ္ဘီရောပိ ဥတ္တာနကော ဝိယ ဥပဋ္ဌာသိ။ သောတာပန္နာနဉ္စ နာမ ပစ္စယာကာရော ဥတ္တာနကော ဟုတွာ ဥပဋ္ဌာတိ, အယဉ္စ အာယသ္မာ သောတာပန္နော။ ဗဟုဿုတာနံ စတုဟတ္ထေ ဩဝရကေ ပဒီပေ ဇလမာနေ မဉ္စပီဌံ ဝိယ နာမရူပပရိစ္ဆေဒေါ ပါကဋော ဟောတိ, အယဉ္စ အာယသ္မာ ဗဟုဿုတာနံ အဂ္ဂေါ။ ဣတိ ဗာဟုသစ္စဘာဝေနပိဿ ဂမ္ဘီရောပိ ပစ္စယာကာရော ဥတ္တာနကော ဝိယ ဥပဋ္ဌာသိ။ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒေါ စတူဟိ ဂမ္ဘီရတာဟိ ဂမ္ဘီရော။ သာ ပနဿ ဂမ္ဘီရတာ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝိတ္ထာရိတာဝ။ သာ သဗ္ဗာပိ ထေရဿ ဥတ္တာနကာ ဝိယ ဥပဋ္ဌာသိ။ တေန ဘဂဝါ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ ဥဿာဒေန္တော မာ ဟေဝန္တိအာဒိမာဟ။ အယဉှေတ္ထ အဓိပ္ပါယော – အာနန္ဒ, တွံ မဟာပညော ဝိသဒဉာဏော, တေန တေ ဂမ္ဘီရောပိ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒေါ ဥတ္တာနကော ဝိယ ခါယတိ။ တသ္မာ ‘‘မယှမေဝ နု ခေါ ဧသ ဥတ္တာနကော ဝိယ ဟုတွာ ဥပဋ္ဌာတိ, ဥဒါဟု အညေသမ္ပီ’’တိ မာ ဧဝံ အဝစ။
ယံ ပန ဝုတ္တံ ‘‘အပသာဒေန္တော’’တိ, တတ္ထာယမဓိပ္ပါယော – အာနန္ဒ, ‘‘အထ စ ပန မေ ဥတ္တာနကုတ္တာနကော ဝိယ ခါယတီ’’တိ မာ ဟေဝံ အဝစ။ ယဒိ ဟိ တေ ဧသ ဥတ္တာနကုတ္တာနကော ဝိယ ခါယတိ, ကသ္မာ တွံ အတ္တနော ဓမ္မတာယ သောတာပန္နော နာဟောသိ, မယာ ဒိန္နနယေ ဌတွာ သောတာပတ္တိမဂ္ဂံ ပဋိဝိဇ္ဈိ? အာနန္ဒ, ဣဒံ နိဗ္ဗာနမေဝ ဂမ္ဘီရံ, ပစ္စယာကာရော ပန ဥတ္တာနကော ဇာတော, အထ ကသ္မာ ဩဠာရိကံ ကာမရာဂသံယောဇနံ ပဋိဃသံယောဇနံ ဩဠာရိကံ ကာမရာဂါနုသယံ ပဋိဃာနုသယန္တိ ဣမေ စတ္တာရော ကိလေသေ သမုဂ္ဃါတေတွာ သကဒါဂါမိဖလံ န သစ္ဆိကရောသိ, တေယေဝ အဏုသဟဂတေ စတ္တာရော ကိလေသေ သမုဂ္ဃါတေတွာ အနာဂါမိဖလံ န သစ္ဆိကရောသိ,
ရူပရာဂါဒီနိ ပဉ္စ သံယောဇနာနိ, မာနာနုသယံ ဘဝရာဂါနုသယံ အဝိဇ္ဇာနုသယန္တိ ဣမေ အဋ္ဌ ကိလေသေ သမုဂ္ဃါတေတွာ အရဟတ္တံ န သစ္ဆိကရောသိ? ကသ္မာ ဝါ သတသဟဿကပ္ပါဓိကံ ဧကံ အသင်္ချေယျံ ပူရိတပါရမိနော သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနာ ဝိယ သာဝကပါရမီဉာဏံ န ပဋိဝိဇ္ဈသိ, သတသဟဿကပ္ပါဓိကာနိ ဒွေ အသင်္ချေယျာနိ ပူရိတပါရမိနော ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ဝိယ စ ပစ္စေကဗောဓိဉာဏံ န ပဋိဝိဇ္ဈသိ? ယဒိ ဝါ တေ သဗ္ဗထာဝ ဧသ ဥတ္တာနကော ဟုတွာ ဥပဋ္ဌာသိ။ အထ ကသ္မာ သတသဟဿကပ္ပါဓိကာနိ စတ္တာရိ အဋ္ဌ သောဠသ ဝါ အသင်္ချေယျာနိ ပူရိတပါရမိနော ဗုဒ္ဓါ ဝိယ သဗ္ဗညုတညာဏံ န သစ္ဆိကရောသိ? ကိံ အနတ္ထိကောသိ ဧတေဟိ ဝိသေသာဓိဂမေဟိ? ပဿ ယာဝ စ တေ အပရဒ္ဓံ, တွံ နာမ သာဝကပဒေသဉာဏေ ဌိတော အတိဂမ္ဘီရံ ပစ္စယာကာရံ ‘‘ဥတ္တာနကော ဝိယ မေ ဥပဋ္ဌာတီ’’တိ ဝဒသိ။ တဿ တေ ဣဒံ ဝစနံ ဗုဒ္ဓါနံ ကထာယ ပစ္စနီကံ ဟောတိ။ တာဒိသေန နာမ ဘိက္ခုနာ ဗုဒ္ဓါနံ ကထာယ ပစ္စနီကံ ကထေတဗ္ဗန္တိ န ယုတ္တမေတံ။ နနု မယှံ, အာနန္ဒ, ဣမံ ပစ္စယာကာရံ ပဋိဝိဇ္ဈိတုံ ဝါယမန္တဿေဝ ကပ္ပသတသဟဿာဓိကာနိ စတ္တာရိ အသင်္ချေယျာနိ အတိက္ကန္တာနိ။ ပစ္စယာကာရပဋိဝိဇ္ဈနတ္ထာယ စ ပန မေ အဒိန္နဒါနံ နာမ နတ္ထိ, အပူရိတပါရမီ နာမ နတ္ထိ။ ‘‘အဇ္ဇ ပစ္စယာကာရံ ပဋိဝိဇ္ဈိဿာမီ’’တိ ပန မေ နိရုဿာဟံ ဝိယ မာရဗလံ ဝိဓမန္တဿ အယံ မဟာပထဝီ ဒွင်္ဂုလမတ္တမ္ပိ နာကမ္ပိ, တထာ ပဌမယာမေ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ, မဇ္ဈိမယာမေ ဒိဗ္ဗစက္ခုံ သမ္ပာဒေန္တဿ။ ပစ္ဆိမယာမေ ပန မေ ဗလဝပစ္စူသသမယေ, ‘‘အဝိဇ္ဇာ သင်္ခါရာနံ နဝဟိ အာကာရေဟိ ပစ္စယော ဟောတီ’’တိ ဒိဋ္ဌမတ္တေယေဝ ဒသသဟဿိလောကဓာတု အယဒဏ္ဍေန အာကောဋိတကံသထာလော ဝိယ ဝိရဝသတံ ဝိရဝသဟဿံ မုဉ္စမာနာ ဝါတာဟတေ ပဒုမိနိပဏ္ဏေ ဥဒကဗိန္ဒု ဝိယ ပကမ္ပိတ္ထ။ ဧဝံ ဂမ္ဘီရော စာယံ, အာနန္ဒ, ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒေါ ဂမ္ဘီရာဝဘာသော စ, ဧတဿ, အာနန္ဒ, ဓမ္မဿ အနနုဗောဓာ…ပေ… နာတိဝတ္တတီတိ။
ဧတဿ ဓမ္မဿာတိ ဧတဿ ပစ္စယဓမ္မဿ။ အနနုဗောဓာတိ ဉာတပရိညာဝသေန အနနုဗုဇ္ဈနာ။ အပ္ပဋိဝေဓာတိ တီရဏပ္ပဟာနပရိညာဝသေန အပ္ပဋိဝိဇ္ဈနာ။ တန္တာကုလကဇာတာတိ တန္တံ ဝိယ အာကုလဇာတာ။ ယထာ နာမ ဒုန္နိက္ခိတ္တံ မူသိကစ္ဆိန္နံ ပေသကာရာနံ တန္တံ တဟိံ တဟိံ အာကုလံ ဟောတိ, ‘‘ဣဒံ အဂ္ဂံ, ဣဒံ မူလ’’န္တိ အဂ္ဂေန ဝါ အဂ္ဂံ, မူလေန ဝါ မူလံ သမာနေတုံ ဒုက္ကရံ ဟောတိ။ ဧဝမေဝ သတ္တာ ဣမသ္မိံ ပစ္စယာကာရေ ခလိတာ အာကုလာ ဗျာကုလာ
ဟောန္တိ, န သက္ကောန္တိ ပစ္စယာကာရံ ဥဇုံ ကာတုံ။ တတ္ထ တန္တံ ပစ္စတ္တပုရိသကာရေ ဌတွာ သက္ကာပိ ဘဝေယျ ဥဇုံ ကာတုံ, ဌပေတွာ ပန ဒွေ ဗောဓိသတ္တေ အညော သတ္တော အတ္တနော ဓမ္မတာယ ပစ္စယာကာရံ ဥဇုံ ကာတုံ သမတ္ထော နာမ နတ္ထိ။ ယထာ ပန အာကုလံ တန္တံ ကဉ္ဇိယံ ဒတွာ ကောစ္ဆေန ပဟဋံ တတ္ထ တတ္ထ ဂုဠကဇာတံ ဟောတိ ဂဏ္ဌိဗဒ္ဓံ, ဧဝမိမေ သတ္တာ ပစ္စယေသု ပက္ခလိတွာ ပစ္စယေ ဥဇုံ ကာတုံ အသက္ကောန္တာ ဒွါသဋ္ဌိဒိဋ္ဌိဂတဝသေန ဂုဠကဇာတာ ဟောန္တိ ဂဏ္ဌိဗဒ္ဓါ။ ယေ ဟိ ကေစိ ဒိဋ္ဌိယော သန္နိဿိတာ, သဗ္ဗေ တေ ပစ္စယံ ဥဇုံ ကာတုံ အသက္ကောန္တာယေဝ။
ကုလာဂဏ္ဌိကဇာတာတိ ကုလာဂဏ္ဌိကံ ဝုစ္စတိ ပေသကာရကဉ္ဇိယသုတ္တံ။ ကုလာ နာမ သကုဏိကာ, တဿာ ကုလာဝကောတိပိ ဧကေ။ ယထာ ဟိ တဒုဘယမ္ပိ အာကုလံ အဂ္ဂေန ဝါ အဂ္ဂံ, မူလေန ဝါ မူလံ သမာနေတုံ ဒုက္ကရန္တိ ပုရိမနယေနေဝ ယောဇေတဗ္ဗံ။
မုဉ္ဇပဗ္ဗဇဘူတာတိ မုဉ္ဇတိဏံ ဝိယ ပဗ္ဗဇတိဏံ ဝိယ စ ဘူတာ တာဒိသာ ဇာတာ။ ယထာ ဟိ တာနိ တိဏာနိ ကောဋ္ဋေတွာ ကတရဇ္ဇု ဇိဏ္ဏကာလေ ကတ္ထစိ ပတိတံ ဂဟေတွာ တေသံ တိဏာနံ ‘‘ဣဒံ အဂ္ဂံ, ဣဒံ မူလ’’န္တိ အဂ္ဂေန ဝါ အဂ္ဂံ, မူလေန ဝါ မူလံ သမာနေတုံ ဒုက္ကရံ, တမ္ပိ ပစ္စတ္တပုရိသကာရေ ဌတွာ သက္ကာ ဘဝေယျ ဥဇုံ ကာတုံ, ဌပေတွာ ပန ဒွေ ဗောဓိသတ္တေ အညော သတ္တော အတ္တနော ဓမ္မတာယ ပစ္စယာကာရံ ဥဇုံ ကာတုံ သမတ္ထော နာမ နတ္ထိ, ဧဝမယံ ပဇာ ပစ္စယံ ဥဇုံ ကာတုံ အသက္ကောန္တီ ဒိဋ္ဌိဂတဝသေန ဂဏ္ဌိကဇာတာ ဟုတွာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ သံသာရံ နာတိဝတ္တတိ။
တတ္ထ အပါယောတိ နိရယတိရစ္ဆာနယောနိပေတ္တိဝိသယအသုရကာယာ။ သဗ္ဗေပိ ဟိ တေ ဝဍ္ဎိသင်္ခါတဿ အယဿ အဘာဝတော ‘‘အပါယော’’တိ ဝုစ္စတိ, တထာ ဒုက္ခဿ ဂတိဘာဝတော ဒုဂ္ဂတိ, သုခသမုဿယတော ဝိနိပတိတတ္တာ ဝိနိပါတော။ ဣတရော ပန –
‘‘ခန္ဓာနဉ္စ ပဋိပါဋိ, ဓာတုအာယတနာန စ၊
အဗ္ဘောစ္ဆိန္နံ ဝတ္တမာနာ, သံသာရောတိ ပဝုစ္စတိ’’။
တံ သဗ္ဗမ္ပိ နာတိဝတ္တတိ နာတိက္ကမတိ, အထ ခေါ စုတိတော ပဋိသန္ဓိံ, ပဋိသန္ဓိတော စုတိန္တိ ဧဝံ ပုနပ္ပုနံ စုတိပဋိသန္ဓိယော ဂဏှမာနာ တီသု ဘဝေသု
စတူသု ယောနီသု ပဉ္စသု ဂတီသု သတ္တသု ဝိညာဏဋ္ဌိတီသု နဝသု သတ္တာဝါသေသု မဟာသမုဒ္ဒေ ဝါတက္ခိတ္တာ နာဝါ ဝိယ ယန္တေ ယုတ္တဂေါဏော ဝိယ စ ပရိဗ္ဘမတိယေဝ။ ဣတိ သဗ္ဗမေတံ ဘဂဝါ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ အပသာဒေန္တော အာဟ။ သေသမေတ္ထ ဝုတ္တနယမေဝါတိ။ ဒသမံ။
ဒုက္ခဝဂ္ဂေါ ဆဋ္ဌော။
၇။ မဟာဝဂ္ဂေါ
၁။ အဿုတဝါသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၆၁။ မဟာဝဂ္ဂဿ ပဌမေ အဿုတဝါတိ ခန္ဓဓာတုအာယတနပစ္စယာကာရသတိပဋ္ဌာနာဒီသု ဥဂ္ဂဟပရိပုစ္ဆာဝိနိစ္ဆယရဟိတော။ ပုထုဇ္ဇနောတိ ပုထူနံ နာနပ္ပကာရာနံ ကိလေသာဒီနံ ဇနနာဒိကာရဏေဟိ ပုထုဇ္ဇနော။ ဝုတ္တဉှေတံ – ‘‘ပုထု ကိလေသေ ဇနေန္တီတိ ပုထုဇ္ဇနာ’’တိ သဗ္ဗံ ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗံ။ အပိစ ပုထူနံ ဂဏနပထမတီတာနံ အရိယဓမ္မပရမ္မုခါနံ နီစဓမ္မသမာစာရာနံ ဇနာနံ အန္တောဂဓတ္တာပိ ပုထုဇ္ဇနော, ပုထု ဝါ အယံ ဝိသုံယေဝ သင်္ခံ ဂတော, ဝိသံသဋ္ဌော သီလသုတာဒိဂုဏယုတ္တေဟိ အရိယေဟိ ဇနောတိ ပုထုဇ္ဇနော။ ဧဝမေတေဟိ ‘‘အဿုတဝါ ပုထုဇ္ဇနော’’တိ ဒွီဟိပိ ပဒေဟိ ယေ တေ –
‘‘ဒုဝေ ပုထုဇ္ဇနာ ဝုတ္တာ, ဗုဒ္ဓေနာဒိစ္စဗန္ဓုနာ၊
အန္ဓော ပုထုဇ္ဇနော ဧကော, ကလျာဏေကော ပုထုဇ္ဇနော’’တိ။ (မဟာနိ။ ၉၄)၊ –
ဒွေ ပုထုဇ္ဇနာ ဝုတ္တာ, တေသု အန္ဓပုထုဇ္ဇနော ဂဟိတော။ ဣမသ္မိန္တိ ပစ္စုပ္ပန္နပစ္စက္ခကာယံ ဒဿေတိ။ စာတုမဟာဘူတိကသ္မိန္တိ စတုမဟာဘူတကာယေ စတုမဟာဘူတေဟိ နိဗ္ဗတ္တေ စတုမဟာဘူတမယေတိ အတ္ထော။ နိဗ္ဗိန္ဒေယျာတိ ဥက္ကဏ္ဌေယျ။ ဝိရဇ္ဇေယျာတိ န ရဇ္ဇေယျ။ ဝိမုစ္စေယျာတိ မုစ္စိတုကာမော ဘဝေယျ။ အာစယောတိ ဝုဍ္ဎိ။ အပစယောတိ ပရိဟာနိ။ အာဒါနန္တိ နိဗ္ဗတ္တိ။ နိက္ခေပနန္တိ ဘေဒေါ။
တသ္မာတိ ယသ္မာ ဣမေ စတ္တာရော ဝုဍ္ဎိဟာနိနိဗ္ဗတ္တိဘေဒါ ပညာယန္တိ, တသ္မာ တံကာရဏာတိ အတ္ထော။ ဣတိ ဘဂဝါ စာတုမဟာဘူတိကေ ကာယေ
ရူပံ ပရိဂ္ဂဟေတုံ အယုတ္တရူပံ ကတွာ အရူပံ ပရိဂ္ဂဟေတုံ ယုတ္တရူပံ ကရောတိ။ ကသ္မာ? တေသဉှိ ဘိက္ခူနံ ရူပသ္မိံ ဂါဟော ဗလဝါ အဓိမတ္တော, တေန တေသံ ရူပေ ဂါဟဿ ပရိဂ္ဂဟေတဗ္ဗရူပတံ ဒဿေတွာ နိက္ကဍ္ဎန္တော အရူပေ ပတိဋ္ဌာပနတ္ထံ ဧဝမာဟ။
စိတ္တန္တိအာဒိ သဗ္ဗံ မနာယတနဿေဝ နာမံ။ တဉှိ စိတ္တဝတ္ထုတာယ စိတ္တဂေါစရတာယ သမ္ပယုတ္တဓမ္မစိတ္တတာယ စ စိတ္တံ, မနနဋ္ဌေန မနော, ဝိဇာနနဋ္ဌေန ဝိညာဏန္တိ ဝုစ္စတိ။ နာလန္တိ န သမတ္ထော။ အဇ္ဈောသိတန္တိ တဏှာယ ဂိလိတွာ ပရိနိဋ္ဌပေတွာ ဂဟိတံ။ မမာယိတန္တိ တဏှာမမတ္တေန မမ ဣဒန္တိ ဂဟိတံ။ ပရာမဋ္ဌန္တိ ဒိဋ္ဌိယာ ပရာမသိတွာ ဂဟိတံ။ ဧတံ မမာတိ တဏှာဂါဟော, တေန အဋ္ဌသတတဏှာဝိစရိတံ ဂဟိတံ ဟောတိ။ ဧသောဟမသ္မီတိ မာနဂါဟော, တေန နဝ မာနာ ဂဟိတာ ဟောန္တိ။ ဧသော မေ အတ္တာတိ ဒိဋ္ဌိဂါဟော, တေန ဒွါသဋ္ဌိ ဒိဋ္ဌိယော ဂဟိတာ ဟောန္တိ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ဧဝံ ဒီဃရတ္တံ ဂဟိတံ, တသ္မာ နိဗ္ဗိန္ဒိတုံ န သမတ္ထော။
ဝရံ, ဘိက္ခဝေတိ ဣဒံ ကသ္မာ အာဟ? ပဌမဉှိ တေန ရူပံ ပရိဂ္ဂဟေတုံ အယုတ္တရူပံ ကတံ, အရူပံ ယုတ္တရူပံ, အထ ‘‘တေသံ ဘိက္ခူနံ ရူပတော ဂါဟော နိက္ခမိတွာ အရူပံ ဂတော’’တိ ဉတွာ တံ နိက္ကဍ္ဎိတုံ ဣမံ ဒေသနံ အာရဘိ။ တတ္ထ အတ္တတော ဥပဂစ္ဆေယျာတိ အတ္တာတိ ဂဏှေယျ။ ဘိယျောပီတိ ဝဿသတတော ဥဒ္ဓမ္ပိ။ ကသ္မာ ပန ဘဂဝါ ဧဝမာဟ? ကိံ အတိရေကဝဿသတံ တိဋ္ဌမာနံ ရူပံ နာမ အတ္ထိ? နနု ပဌမဝယေ ပဝတ္တံ ရူပံ မဇ္ဈိမဝယံ န ပါပုဏာတိ, မဇ္ဈိမဝယေ ပဝတ္တံ ပစ္ဆိမဝယံ, ပုရေဘတ္တေ ပဝတ္တံ ပစ္ဆာဘတ္တံ, ပစ္ဆာဘတ္တေ ပဝတ္တံ ပဌမယာမံ, ပဌမယာမေ ပဝတ္တံ မဇ္ဈိမယာမံ, မဇ္ဈိမယာမေ ပဝတ္တံ ပစ္ဆိမယာမံ န ပါပုဏာတိ? တထာ ဂမနေ ပဝတ္တံ ဌာနံ, ဌာနေ ပဝတ္တံ နိသဇ္ဇံ, နိသဇ္ဇာယ ပဝတ္တံ သယနံ န ပါပုဏာတိ။ ဧကဣရိယာပထေပိ ပါဒဿ ဥဒ္ဓရဏေ ပဝတ္တံ အတိဟရဏံ, အတိဟရဏေ ပဝတ္တံ ဝီတိဟရဏံ, ဝီတိဟရဏေ ပဝတ္တံ ဝေါဿဇ္ဇနံ, ဝေါဿဇ္ဇနေ ပဝတ္တံ သန္နိက္ခေပနံ, သန္နိက္ခေပနေ ပဝတ္တံ သန္နိရုဇ္ဈနံ န ပါပုဏာတိ, တတ္ထ တတ္ထေဝ ဩဓိ ဩဓိ ပဗ္ဗံ ပဗ္ဗံ ဟုတွာ တတ္တကပါလေ ပက္ခိတ္တတိလာ ဝိယ ပဋပဋာယန္တာ သင်္ခါရာ ဘိဇ္ဇန္တီတိ? သစ္စမေတံ။ ယထာ ပန ပဒီပဿ ဇလတော ဇာတာ တံ တံ ဝဋ္ဋိပ္ပဒေသံ အနတိက္ကမိတွာ တတ္ထ တတ္ထေဝ ဘိဇ္ဇတိ, အထ စ ပန ပဝေဏိသမ္ဗန္ဓဝသေန သဗ္ဗရတ္တိံ ဇလိတော
ပဒီပေါတိ ဝုစ္စတိ, ဧဝမိဓာပိ ပဝေဏိဝသေန အယမ္ပိ ကာယော ဧဝံ စိရဋ္ဌိတိကော ဝိယ ကတွာ ဒဿိတော။
ရတ္တိယာ စ ဒိဝသဿ စာတိ ရတ္တိမှိ စ ဒိဝသေ စ။ ဘုမ္မတ္ထေ ဟေတံ သာမိဝစနံ။ အညဒေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, အညံ နိရုဇ္ဈတီတိ ယံ ရတ္တိံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ စ နိရုဇ္ဈတိ စ, တတော အညဒေဝ ဒိဝါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ စ နိရုဇ္ဈတိ စာတိ အတ္ထော။ အညံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, အနုပ္ပန္နမေဝ အညံ နိရုဇ္ဈတီတိ ဧဝံ ပန အတ္ထော န ဂဟေတဗ္ဗော။ ‘‘ရတ္တိယာ စ ဒိဝသဿ စာ’’တိ ဣဒံ ပုရိမပဝေဏိတော ပရိတ္တကံ ပဝေဏိံ ဂဟေတွာ ပဝေဏိဝသေနေဝ ဝုတ္တံ, ဧကရတ္တိံ ပန ဧကဒိဝသံ ဝါ ဧကမေဝ စိတ္တံ ဌာတုံ သမတ္ထံ နာမ နတ္ထိ။ ဧကသ္မိဉှိ အစ္ဆရာက္ခဏေ အနေကာနိ စိတ္တကောဋိသတသဟဿာနိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ မိလိန္ဒပဉှေ –
‘‘ဝါဟသတံ ခေါ, မဟာရာဇ, ဝီဟီနံ, အဍ္ဎစူဠဉ္စ ဝါဟာ, ဝီဟိသတ္တမ္ဗဏာနိ, ဒွေ စ တုမ္ဗာ, ဧကစ္ဆရာက္ခဏေ ပဝတ္တဿ စိတ္တဿ ဧတ္တကာ ဝီဟီ လက္ခံ ဌပီယမာနာ ပရိက္ခယံ ပရိယာဒါနံ ဂစ္ဆေယျု’’န္တိ။
ပဝနေတိ မဟာဝနေ။ တံ မုဉ္စိတွာ အညံ ဂဏှာတိ, တံ မုဉ္စိတွာ အညံ ဂဏှာတီတိ ဣမိနာ န သော ဂဏှိတဗ္ဗသာခံ အလဘိတွာ ဘူမိံ ဩတရတိ။ အထ ခေါ တသ္မိံ မဟာဝနေ ဝိစရန္တော တံ တံ သာခံ ဂဏှန္တောယေဝ စရတီတိ အယမတ္ထော ဒဿိတော။
ဧဝမေဝ ခေါတိ ဧတ္ထ ဣဒံ ဩပမ္မသံသန္ဒနံ – အရညမဟာဝနံ ဝိယ ဟိ အာရမ္မဏဝနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တသ္မိံ ဝနေ ဝိစရဏမက္ကဋော ဝိယ အာရမ္မဏဝနေ ဥပ္ပဇ္ဇနကစိတ္တံ။ သာခါဂဟဏံ ဝိယ အာရမ္မဏေ လုဗ္ဘနံ။ ယထာ သော အရညေ ဝိစရန္တော မက္ကဋော တံ တံ သာခံ ပဟာယ တံ တံ သာခံ ဂဏှာတိ, ဧဝမိဒံ အာရမ္မဏဝနေ ဝိစရန္တံ စိတ္တမ္ပိ ကဒါစိ ရူပါရမ္မဏံ ဂဟေတွာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, ကဒါစိ သဒ္ဒါဒီသု အညတရံ, ကဒါစိ အတီတံ, ကဒါစိ အနာဂတံ ဝါ ပစ္စုပ္ပန္နံ ဝါ, တထာ ကဒါစိ အဇ္ဈတ္တံ, ကဒါစိ ဗာဟိရံ။ ယထာ စ သော အရညေ ဝိစရန္တော မက္ကဋော သာခံ အလဘိတွာ ဩရုယှ ဘူမိယံ နိသိန္နောတိ န ဝတ္တဗ္ဗော, ဧကံ ပန
ပဏ္ဏသာခံ ဂဟေတွာဝ နိသီဒတိ, ဧဝမေဝ အာရမ္မဏဝနေ ဝိစရန္တံ စိတ္တမ္ပိ ဧကံ ဩလုဗ္ဘာရမ္မဏံ အလဘိတွာ ဥပ္ပန္နန္တိ န ဝတ္တဗ္ဗံ, ဧကဇာတိယံ ပန အာရမ္မဏံ ဂဟေတွာဝ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧတ္တာဝတာ စ ပန ဘဂဝတာ ရူပတော နီဟရိတွာ အရူပေ ဂါဟော ပတိဋ္ဌာပိတော, အရူပတော နီဟရိတွာ ရူပေ။
ဣဒါနိ တံ ဥဘယတော နိက္ကဍ္ဎိတုကာမော တတြ, ဘိက္ခဝေ, သုတဝါ အရိယသာဝကောတိ ဒေသနံ အာရဘိ။ အယံ ပနတ္ထော အာသီဝိသဒဋ္ဌူပမာယ ဒီပေတဗ္ဗော – ဧကော ကိရ ပုရိသော အာသီဝိသေန ဒဋ္ဌော, အထဿ ဝိသံ ဟရိဿာမီတိ ဆေကော ဘိသက္ကော အာဂန္တွာ ဝမနံ ကာရေတွာ ဟေဋ္ဌာ ဂရုဠော, ဥပရိ နာဂေါတိ မန္တံ ပရိဝတ္တေတွာ ဝိသံ ဥပရိ အာရောပေသိ။ သော ယာဝ အက္ခိပ္ပဒေသာ အာရုဠှဘာဝံ ဉတွာ ‘‘ဣတော ပရံ အဘိရုဟိတုံ န ဒဿာမိ, ဒဋ္ဌဋ္ဌာနေယေဝ ဌပေဿာမီ’’တိ ဥပရိ ဂရုဠော, ဟေဋ္ဌာ နာဂေါတိ မန္တံ ပရိဝတ္တေတွာ ကဏ္ဏေ ဓုမေတွာ ဒဏ္ဍကေန ပဟရိတွာ ဝိသံ ဩတာရေတွာ ဒဋ္ဌဋ္ဌာနေယေဝ ဌပေသိ။ တတြဿ ဌိတဘာဝံ ဉတွာ အဂဒလေပေန ဝိသံ နိမ္မထေတွာ နှာပေတွာ ‘‘သုခီ ဟောဟီ’’တိ ဝတွာ ယေနကာမံ ပက္ကာမိ။
တတ္ထ အာသီဝိသေန ဒဋ္ဌဿ ကာယေ ဝိသပတိဋ္ဌာနံ ဝိယ ဣမေသံ ဘိက္ခူနံ ရူပေ အဓိမတ္တဂါဟကာလော, ဆေကော ဘိသက္ကော ဝိယ တထာဂတော, မန္တံ ပရိဝတ္တေတွာ ဥပရိ ဝိသဿ အာရောပိတကာလော ဝိယ တထာဂတေန တေသံ ဘိက္ခူနံ ရူပတော ဂါဟံ နီဟရိတွာ အရူပေ ပတိဋ္ဌာပိတကာလော, ယာဝ အက္ခိပ္ပဒေသာ အာရုဠှဝိသဿ ဥပရိ အဘိရုဟိတုံ အဒတွာ ပုန မန္တဗလေန ဩတာရေတွာ ဒဋ္ဌဋ္ဌာနေယေဝ ဌပနံ ဝိယ သတ္ထာရာ တေသံ ဘိက္ခူနံ အရူပတော ဂါဟံ နီဟရိတွာ ရူပေ ပတိဋ္ဌာပိတကာလော။ ဒဋ္ဌဋ္ဌာနေ ဌိတဿ ဝိသဿ အဂဒလေပေန နိမ္မထနံ ဝိယ ဥဘယတော ဂါဟံ နီဟရဏတ္ထာယ ဣမိဿာ ဒေသနာယ အာရဒ္ဓကာလော ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတ္ထ နိဗ္ဗိန္ဒံ ဝိရဇ္ဇတီတိ ဣမိနာ မဂ္ဂေါ ကထိတော, ဝိရာဂါ ဝိမုစ္စတီတိ ဖလံ, ဝိမုတ္တသ္မိန္တိအာဒိနာ ပစ္စဝေက္ခဏာ။ ပဌမံ။
၂။ ဒုတိယအဿုတဝါသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၆၂။ ဒုတိယေ သုခဝေဒနိယန္တိ သုခဝေဒနာယ ပစ္စယံ။ ဖဿန္တိ စက္ခုသမ္ဖဿာဒိံ။ နနု စ စက္ခုသမ္ဖဿော သုခဝေဒနာယ ပစ္စယော န ဟောတီတိ? သဟဇာတပစ္စယေန န ဟောတိ, ဥပနိဿယပစ္စယေန ပန ဇဝနဝေဒနာယ
ဟောတိ, တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ သောတသမ္ဖဿာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ တဇ္ဇန္တိ တဇ္ဇာတိကံ တဿာရုပ္ပံ, တဿ ဖဿဿ အနုရူပန္တိ အတ္ထော။ ဒုက္ခဝေဒနိယန္တိအာဒိ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သံဃဋ္ဋနသမောဓာနာတိ သံဃဋ္ဋနေန စေဝ သမောဓာနေန စ, သံဃဋ္ဋနသမ္ပိဏ္ဍနေနာတိ အတ္ထော။ ဥသ္မာတိ ဥဏှာကာရော။ တေဇော အဘိနိဗ္ဗတ္တတီတိ အဂ္ဂိစုဏ္ဏော နိက္ခမတီတိ န ဂဟေတဗ္ဗံ, ဥသ္မာကာရဿေဝ ပန ဧတံ ဝေဝစနံ။ တတ္ထ ဒွိန္နံ ကဋ္ဌာနန္တိ ဒွိန္နံ အရဏီနံ။ တတ္ထ အဓောအရဏီ ဝိယ ဝတ္ထု, ဥတ္တရာရဏီ ဝိယ အာရမ္မဏံ, သံဃဋ္ဋနံ ဝိယ ဖဿော, ဥသ္မာဓာတု ဝိယ ဝေဒနာ။ ဒုတိယံ။
၃။ ပုတ္တမံသူပမသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၆၃။ တတိယေ စတ္တာရောမေ, ဘိက္ခဝေ, အာဟာရာတိအာဒိ ဝုတ္တနယမေဝ။ ယသ္မာ ပနဿ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိကော နိက္ခေပေါ, တသ္မာ တံ ဒဿေတွာဝေတ္ထ အနုပုဗ္ဗပဒဝဏ္ဏနံ ကရိဿာမိ။ ကတရာယ ပန ဣဒံ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိယာ နိက္ခိတ္တန္တိ? လာဘသက္ကာရေန။ ဘဂဝတော ကိရ မဟာလာဘသက္ကာရော ဥပ္ပဇ္ဇိ, ယထာ တံ စတ္တာရော အသင်္ချေယျေ ပူရိတဒါနပါရမီသဉ္စယဿ။ သဗ္ဗဒိသာသု ဟိဿ ယမကမဟာမေဃော ဝုဋ္ဌဟိတွာ မဟောဃံ ဝိယ သဗ္ဗပါရမိယော ‘‘ဧကသ္မိံ အတ္တဘာဝေ ဝိပါကံ ဒဿာမာ’’တိ သမ္ပိဏ္ဍိတာ ဝိယ လာဘသက္ကာရမဟောဃံ နိဗ္ဗတ္တယိံသု။ တတော တတော အန္နပါနယာနဝတ္ထမာလာဂန္ဓဝိလေပနာဒိဟတ္ထာ ခတ္တိယဗြာဟ္မဏာဒယော အာဂန္တွာ, ‘‘ကဟံ ဗုဒ္ဓေါ, ကဟံ ဘဂဝါ, ကဟံ ဒေဝဒေဝေါ နရာသဘော ပုရိသသီဟော’’တိ? ဘဂဝန္တံ ပရိယေသန္တိ။ သကဋသတေဟိပိ ပစ္စယေ အာဟရိတွာ ဩကာသံ အလဘမာနာ သမန္တာ ဂါဝုတပ္ပမာဏမ္ပိ သကဋဓုရေန သကဋဓုရံ အာဟစ္စ တိဋ္ဌန္တိ စေဝ အနုပ္ပဝတ္တန္တိ စ အန္ဓကဝိန္ဒဗြာဟ္မဏာဒယော ဝိယ။ သဗ္ဗံ ခန္ဓကေ တေသု တေသု သုတ္တေသု စ အာဂတနယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။
ယထာ ဘဂဝတော, ဧဝံ ဘိက္ခုသံဃဿာပိ။ ဝုတ္တဉ္စေတံ –
‘‘တေန ခေါ ပန သမယေန ဘဂဝါ သက္ကတော ဟောတိ ဂရုကတော မာနိတော ပူဇိတော အပစိတော လာဘီ စီဝရ-ပိဏ္ဍပါတ-သေနာသန-ဂိလာန-ပစ္စယ-ဘေသဇ္ဇ-ပရိက္ခာရာနံ။ ဘိက္ခုသံဃောပိ ခေါ သက္ကတော ဟောတိ…ပေ… ပရိက္ခာရာန’’န္တိ (ဥဒါ။ ၁၄၊ သံ။ နိ။ ၂။၇၀)။
တထာ ‘‘ယာဝတာ ခေါ, စုန္ဒ, ဧတရဟိ သံဃော ဝါ ဂဏော ဝါ လောကေ ဥပ္ပန္နော, နာဟံ, စုန္ဒ, အညံ ဧကသံဃမ္ပိ သမနုပဿာမိ ဧဝံ လာဘဂ္ဂယသဂ္ဂပတ္တံ ယထရိဝါယံ, စုန္ဒ, ဘိက္ခုသံဃော’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၁၇၆)။
သွာယံ ဘဂဝတော စ သံဃဿ စ ဥပ္ပန္နော လာဘသက္ကာရော ဧကတော ဟုတွာ ဒွိန္နံ မဟာနဒီနံ ဥဒကံ ဝိယ အပ္ပမေယျော အဟောသိ။ အထ သတ္ထာ ရဟောဂတော စိန္တေသိ – ‘‘မဟာလာဘသက္ကာရော အတီတဗုဒ္ဓါနမ္ပိ ဧဝရူပေါ အဟောသိ, အနာဂတာနမ္ပိ ဧဝရူပေါ ဘဝိဿတိ။ ကိံ နု ခေါ ဘိက္ခူ အာဟာရပရိဂ္ဂါဟကေန သတိသမ္ပဇညေန သမန္နာဂတာ မဇ္ဈတ္တာ နိစ္ဆန္ဒရာဂါ ဟုတွာ အာဟာရံ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ သက္ကောန္တိ, န သက္ကောန္တီ’’တိ?
သော အဒ္ဒသ ဧကစ္စေ အဓုနာ ပဗ္ဗဇိတေ ကုလပုတ္တေ အပစ္စဝေက္ခိတွာ အာဟာရံ ပရိဘုဉ္ဇမာနေ။ ဒိသွာနဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘မယာ ကပ္ပသတသဟဿာဓိကာနိ စတ္တာရိ အသင်္ချေယျာနိ ပါရမိယော ပူရေန္တေန န စီဝရာဒိဟေတု ပူရိတာ, ဥတ္တမဖလဿ ပန အရဟတ္တဿတ္ထာယ ပူရိတာ။ ဣမေပိ ဘိက္ခူ မမ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇန္တာ န စီဝရာဒိဟေတု ပဗ္ဗဇိတာ, အရဟတ္တဿေဝ ပန အတ္ထာယ ပဗ္ဗဇိတာ။ တေ ဣဒါနိ အသာရမေဝ သာရံ အနတ္ထမေဝ စ အတ္ထံ ကရောန္တီ’’တိ ဧဝမဿ ဓမ္မသံဝေဂေါ ဥဒပါဒိ။ တတော စိန္တေသိ – ‘‘သစေ ပဉ္စမံ ပါရာဇိကံ ပညပေတုံ သက္ကာ အဘဝိဿ, အပစ္စဝေက္ခိတာဟာရပရိဘောဂေါ ပဉ္စမံ ပါရာဇိကံ ကတွာ ပညပေတဗ္ဗော ဘဝေယျ။ န ပန သက္ကာ ဧဝံ ကာတုံ, ဓုဝပဋိသေဝနဋ္ဌာနဉှေတံ သတ္တာနံ။ ယထာ ပန ကထိတေ ပဉ္စမံ ပါရာဇိကံ ဝိယ နံ ပဿိဿန္တိ။ ဧဝံ ဓမ္မာဒါသံ သံဝရံ မရိယာဒံ ဌပေဿာမိ, ယံ အာဝဇ္ဇိတွာ အာဝဇ္ဇိတွာ အနာဂတေ ဘိက္ခူ စတ္တာရော ပစ္စယေ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ပရိဘုဉ္ဇိဿန္တီ’’တိ။ ဣမာယ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိယာ ဣမံ ပုတ္တမံသူပမသုတ္တန္တံ နိက္ခိပိ။ တတ္ထ စတ္တာရောမေ, ဘိက္ခဝေ, အာဟာရာတိအာဒိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တတ္ထမေဝ။
စတ္တာရော ပန အာဟာရေ ဝိတ္ထာရေတွာ ဣဒါနိ တေသု အာဒီနဝံ ဒဿေတုံ ကထဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, ကဗဠီကာရော အာဟာရော ဒဋ္ဌဗ္ဗောတိအာဒိမာဟ? တတ္ထ ဇာယမ္ပတိကာတိ ဇာယာ စေဝ ပတိ စ။ ပရိတ္တံ သမ္ဗလန္တိ ပုဋဘတ္တသတ္တုမောဒကာဒီနံ အညတရံ အပ္ပမတ္တကံ ပါထေယျံ။ ကန္တာရမဂ္ဂန္တိ ကန္တာရဘူတံ မဂ္ဂံ, ကန္တာရေ ဝါ မဂ္ဂံ။ ကန္တာရန္တိ စောရကန္တာရံ ဝါဠကန္တာရံ အမနုဿကန္တာရံ နိရုဒကကန္တာရံ အပ္ပဘက္ခကန္တာရန္တိ ပဉ္စဝိဓံ။ တေသု ယတ္ထ စောရဘယံ
အတ္ထိ, တံ စောရကန္တာရံ။ ယတ္ထ သီဟဗျဂ္ဃါဒယော ဝါဠာ အတ္ထိ, တံ ဝါဠကန္တာရံ။ ယတ္ထ ဗလဝါမုခယက္ခိနိအာဒီနံ အမနုဿာနံ ဝသေန ဘယံ အတ္ထိ, တံ အမနုဿကန္တာရံ။ ယတ္ထ ပါတုံ ဝါ နှာယိတုံ ဝါ ဥဒကံ နတ္ထိ, တံ နိရုဒကကန္တာရံ။ ယတ္ထ ခါဒိတဗ္ဗံ ဝါ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ ဝါ အန္တမသော ကန္ဒမူလာဒိမတ္တမ္ပိ နတ္ထိ, တံ အပ္ပဘက္ခကန္တာရံ နာမ။ ယတ္ထ ပနေတံ ပဉ္စဝိဓမ္ပိ ဘယံ အတ္ထိ, တံ ကန္တာရမေဝ။ တံ ပနေတံ ဧကာဟဒွီဟတီဟာဒိဝသေန နိတ္ထရိတဗ္ဗမ္ပိ အတ္ထိ, န တံ ဣဓ အဓိပ္ပေတံ။ ဣဓ ပန နိရုဒကံ အပ္ပဘက္ခံ ယောဇနသတိကကန္တာရံ အဓိပ္ပေတံ။ ဧဝရူပေ ကန္တာရေ မဂ္ဂံ။ ပဋိပဇ္ဇေယျုန္တိ ဆာတကဘယေန စေဝ ရောဂဘယေန စ ရာဇဘယေန စ ဥပဒ္ဒုတာ ပဋိပဇ္ဇေယျုံ ‘‘ဧတံ ကန္တာရံ နိတ္ထရိတွာ ဓမ္မိကဿ ရညော နိရုပဒ္ဒဝေ ရဋ္ဌေ သုခံ ဝသိဿာမာ’’တိ မညမာနာ။
ဧကပုတ္တကောတိ ဥက္ခိပိတွာ ဂဟိတော အနုကမ္ပိတဗ္ဗယုတ္တော အထိရသရီရော ဧကပုတ္တကော။ ဝလ္လူရဉ္စ သောဏ္ဍိကဉ္စာတိ ဃနဃနဋ္ဌာနတော ဂဟေတွာ ဝလ္လူရံ, အဋ္ဌိနိဿိတသိရာနိဿိတဋ္ဌာနာနိ ဂဟေတွာ သူလမံသဉ္စာတိ အတ္ထော။ ပဋိပိသေယျုန္တိ ပဟရေယျုံ။ ကဟံ ဧကပုတ္တကာတိ အယံ တေသံ ပရိဒေဝနာကာရော။
အယံ ပနေတ္ထ ဘူတမတ္ထံ ကတွာ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ သင်္ခေပတော အတ္ထဝဏ္ဏနာ – ဒွေ ကိရ ဇာယမ္ပတိကာ ပုတ္တံ ဂဟေတွာ ပရိတ္တေန ပါထေယျေန ယောဇနသတိကံ ကန္တာရမဂ္ဂံ ပဋိပဇ္ဇိံသု။ တေသံ ပညာသယောဇနာနိ ဂန္တွာ ပါထေယျံ နိဋ္ဌာသိ, တေ ခုပ္ပိပါသာတုရာ ဝိရဠစ္ဆာယာယံ နိသီဒိံသု။ တတော ပုရိသော ဘရိယံ အာဟ – ‘‘ဘဒ္ဒေ ဣတော သမန္တာ ပညာသယောဇနာနိ ဂါမော ဝါ နိဂမော ဝါ နတ္ထိ။ တသ္မာ ယံ တံ ပုရိသေန ကာတဗ္ဗံ ဗဟုမ္ပိ ကသိဂေါရက္ခာဒိကမ္မံ, န ဒါနိ သက္ကာ တံ မယာ ကာတုံ, ဧဟိ မံ မာရေတွာ ဥပဍ္ဎမံသံ ခါဒိတွာ ဥပဍ္ဎံ ပါထေယျံ ကတွာ ပုတ္တေန သဒ္ဓိံ ကန္တာရံ နိတ္ထရာဟီ’’တိ။ ပုန သာပိ တံ အာဟ – ‘‘သာမိ မယာ ဒါနိ ယံ တံ ဣတ္ထိယာ ကာတဗ္ဗံ ဗဟုမ္ပိ သုတ္တကန္တနာဒိကမ္မံ, တံ ကာတုံ န သက္ကာ, ဧဟိ မံ မာရေတွာ ဥပဍ္ဎမံသံ ခါဒိတွာ ဥပဍ္ဎံ ပါထေယျံ ကတွာ ပုတ္တေန သဒ္ဓိံ ကန္တာရံ နိတ္ထရာဟီ’’တိ။ ပုန သောပိ တံ အာဟ – ‘‘ဘဒ္ဒေ မာတုဂါမမရဏေန ဒွိန္နံ မရဏံ ပညာယတိ။ န ဟိ မန္ဒော ကုမာရော မာတရာ
ဝိနာ ဇီဝိတုံ သက္ကောတိ။ ယဒိ ပန မယံ ဇီဝါမ။ ပုန ဒါရကံ လဘေယျာမ။ ဟန္ဒ ဒါနိ ပုတ္တကံ မာရေတွာ, မံသံ ဂဟေတွာ ကန္တာရံ နိတ္ထရာမာ’’တိ။ တတော မာတာ ပုတ္တမာဟ – ‘‘တာတ, ပိတုသန္တိကံ ဂစ္ဆာ’’တိ, သော အဂမာသိ။ အထဿ ပိတာ, ‘‘မယာ ‘ပုတ္တကံ ပေါသေဿာမီ’တိ ကသိဂေါရက္ခာဒီဟိ အနပ္ပကံ ဒုက္ခမနုဘူတံ, န သက္ကောမိ အဟံ ပုတ္တံ မာရေတုံ, တွံယေဝ တဝ ပုတ္တံ မာရေဟီ’’တိ ဝတွာ, ‘‘တာတ မာတုသန္တိကံ ဂစ္ဆာ’’တိ အာဟ။ သော အဂမာသိ။ အထဿ မာတာပိ, ‘‘မယာ ပုတ္တံ ပတ္ထေန္တိယာ ဂေါဝတကုက္ကုရဝတဒေဝတာယာစနာဒီဟိပိ တာဝ အနပ္ပကံ ဒုက္ခမနုဘူတံ, ကော ပန ဝါဒေါ ကုစ္ဆိနာ ပရိဟရန္တိယာ? န သက္ကောမိ အဟံ ပုတ္တံ မာရေတု’’န္တိ ဝတွာ ‘‘တာတ, ပိတုသန္တိကမေဝ ဂစ္ဆာ’’တိ အာဟ။ ဧဝံ သော ဒွိန္နမန္တရာ ဂစ္ဆန္တောယေဝ မတော။ တေ တံ ဒိသွာ ပရိဒေဝိတွာ ဝုတ္တနယေန မံသာနိ ဂဟေတွာ ခါဒန္တာ ပက္ကမိံသု။
တေသံ သော ပုတ္တမံသာဟာရော နဝဟိ ကာရဏေဟိ ပဋိကူလတ္တာ နေဝ ဒဝါယ ဟောတိ, န မဒါယ, န မဏ္ဍနာယ, န ဝိဘူသနာယ, ကေဝလံ ကန္တာရနိတ္ထရဏတ္ထာယေဝ ဟောတိ။ ကတမေဟိ နဝဟိ ကာရဏေဟိ ပဋိကူလောတိ စေ? သဇာတိမံသတာယ ဉာတိမံသတာယ ပုတ္တမံသတာယ ပိယပုတ္တမံသတာယ တရုဏမံသတာယ အာမကမံသတာယ အဘောဂမံသတာယ အလောဏတာယ အဓူပိတတာယာတိ။ ဧဝဉှိ တေ နဝဟိ ကာရဏေဟိ ပဋိကူလံ တံ ပုတ္တမံသံ ခါဒန္တာ န သာရတ္တာ ဂိဒ္ဓမာနသာ ဟုတွာ ခါဒိံသု, မဇ္ဈတ္တဘာဝေယေဝ ပန နိစ္ဆန္ဒရာဂပရိဘောဂေ ဌိတာ ခါဒိံသု။ န အဋ္ဌိနှာရုစမ္မနိဿိတဋ္ဌာနာနိ အပနေတွာ ထူလထူလံ ဝရမံသမေဝ ခါဒိံသု, ဟတ္ထသမ္ပတ္တံ မံသမေဝ ပန ခါဒိံသု။ န ယာဝဒတ္ထံ ကဏ္ဌပ္ပမာဏံ ကတွာ ခါဒိံသု, ထောကံ ထောကံ ပန ဧကဒိဝသံ ယာပနမတ္တမေဝ ခါဒိံသု။ န အညမညံ မစ္ဆရာယန္တာ ခါဒိံသု, ဝိဂတမစ္ဆေရမလေန ပန ပရိသုဒ္ဓေနေဝ စေတသာ ခါဒိံသု။ န အညံ ကိဉ္စိ မိဂမံသံ ဝါ မောရမံသာဒီနံ ဝါ အညတရံ ခါဒါမာတိ သမ္မူဠှာ ခါဒိံသု, ပိယပုတ္တမံသဘာဝံ ပန ဇာနန္တာဝ ခါဒိံသု။ န ‘‘အဟော ဝတ မယံ ပုနပိ ဧဝရူပံ ပုတ္တမံသံ ခါဒေယျာမာ’’တိ ပတ္ထနံ ကတွာ ခါဒိံသု, ပတ္ထနံ ပန ဝီတိဝတ္တာဝ ဟုတွာ ခါဒိံသု။ န ‘‘ဧတ္တကံ ကန္တာရေ ခါဒိတွာ အဝသိဋ္ဌံ ကန္တာရံ အတိက္ကမ္မ လောဏမ္ဗိလာဒီဟိ ယောဇေတွာ ခါဒိဿာမာ’’တိ သန္နိဓိံ အကံသု, ကန္တာရပရိယောသာနေ ပန ‘‘ပုရေ မဟာဇနော ပဿတီ’’တိ ဘူမိယံ ဝါ နိခဏိံသု,
အဂ္ဂိနာ ဝါ ဈာပယိံသု။ န ‘‘ကောစိ အညော အမှေ ဝိယ ဧဝရူပံ ပုတ္တမံသံ ခါဒိတုံ န လဘတီ’’တိ မာနံ ဝါ ဒပ္ပံ ဝါ အကံသု, နိဟတမာနာ ပန နိဟတဒပ္ပါ ဟုတွာ ခါဒိံသု။ ‘‘ကိံ ဣမိနာ အလောဏေန အနမ္ဗိလေန အဓူပိတေန ဒုဂ္ဂန္ဓေနာ’’တိ န ဟီဠေတွာ ခါဒိံသု, ဟီဠနံ ပန ဝီတိဝတ္တာ ဟုတွာ ခါဒိံသု။ န ‘‘တုယှံ ဘာဂေါ မယှံ ဘာဂေါ တဝ ပုတ္တော မမ ပုတ္တော’’တိ အညမညံ အတိမညိံသု။ သမဂ္ဂါ ပန သမ္မောဒမာနာ ဟုတွာ ခါဒိံသု။ ဣမံ နေသံ ဧဝရူပံ နိစ္ဆန္ဒရာဂါဒိပရိဘောဂံ သမ္ပဿမာနော သတ္ထာ ဘိက္ခုသံဃမ္ပိ တံ ကာရဏံ အနုဇာနာပေန္တော တံ ကိံ မညထ, ဘိက္ခဝေ, အပိ နု တေ ဒဝါယ ဝါ အာဟာရံ အာဟာရေယျုန္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဒဝါယ ဝါတိအာဒီနိ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၁၈) ဝိတ္ထာရိတာနေဝ။ ကန္တာရဿာတိ နိတ္တိဏ္ဏာဝသေသဿ ကန္တာရဿ။
ဧဝမေဝ ခေါတိ နဝန္နံ ပါဋိကုလျာနံ ဝသေန ပိယပုတ္တမံသသဒိသော ကတွာ ဒဋ္ဌဗ္ဗောတိ အတ္ထော။ ကတမေသံ နဝန္နံ? ဂမနပါဋိကုလျတာဒီနံ။ ဂမနပါဋိကုလျတံ ပစ္စဝေက္ခန္တောပိ ကဗဠီကာရာဟာရံ ပရိဂ္ဂဏှာတိ, ပရိယေသနပါဋိကုလျတံ ပစ္စဝေက္ခန္တောပိ, ပရိဘောဂနိဓာနအာသယပရိပက္ကာပရိပက္ကသမ္မက္ခဏနိဿန္ဒပါဋိကုလျတံ ပစ္စဝေက္ခန္တောပိ, တာနိ ပနေတာနိ ဂမနပါဋိကုလျတာဒီနိ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၂၉၄) အာဟာရပါဋိကုလျတာနိဒ္ဒေသေ ဝိတ္ထာရိတာနေဝ။ ဣတိ ဣမေသံ နဝန္နံ ပါဋိကုလျာနံ ဝသေန ပုတ္တမံသူပမံ ကတွာ အာဟာရော ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗော။
ယထာ တေ ဇာယမ္ပတိကာ ပါဋိကုလျံ ပိယပုတ္တမံသံ ခါဒန္တာ န သာရတ္တာ ဂိဒ္ဓမာနသာ ဟုတွာ ခါဒိံသု, မဇ္ဈတ္တဘာဝေယေဝ နိစ္ဆန္ဒရာဂပရိဘောဂေ ဌိတာ ခါဒိံသု, ဧဝံ နိစ္ဆန္ဒရာဂပရိဘောဂံ ကတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗော။ ယထာ စ တေ န အဋ္ဌိနှာရုစမ္မနိဿိတံ အပနေတွာ ထူလထူလံ ဝရမံသမေဝ ခါဒိံသု, ဟတ္ထသမ္ပတ္တမေဝ ပန ခါဒိံသု, ဧဝံ သုက္ခဘတ္တမန္ဒဗျဉ္ဇနာဒီနိ ပိဋ္ဌိဟတ္ထေန အပဋိက္ခိပိတွာ ဝဋ္ဋကေန ဝိယ ကုက္ကုဋေန ဝိယ စ ဩဓိံ အဒဿေတွာ တတော တတော သပ္ပိမံသာဒိသံသဋ္ဌဝရဘောဇနံယေဝ ဝိစိနိတွာ အဘုဉ္ဇန္တေန သီဟေန ဝိယ သပဒါနံ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗော။
ယထာ စ တေ န ယာဝဒတ္ထံ ကဏ္ဌပ္ပမာဏံ ခါဒိံသု, ထောကံ ထောကံ ပန ဧကေကဒိဝသံ ယာပနမတ္တမေဝ ခါဒိံသု, ဧဝမေဝ အာဟရဟတ္ထကာဒိဗြာဟ္မဏာနံ အညတရေန ဝိယ ယာဝဒတ္ထံ ဥဒရာဝဒေဟကံ အဘုဉ္ဇန္တေန စတုန္နံ ပဉ္စန္နံ
ဝါ အာလောပါနံ ဩကာသံ ဌပေတွာဝ ဓမ္မသေနာပတိနာ ဝိယ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗော။ သော ကိရ ပဉ္စစတ္တာလီသ ဝဿာနိ တိဋ္ဌမာနော ‘‘ပစ္ဆာဘတ္တေ အမ္ဗိလုဂ္ဂါရသမုဋ္ဌာပကံ ကတွာ ဧကဒိဝသမ္ပိ အာဟာရံ န အာဟာရေသိ’’န္တိ ဝတွာ သီဟနာဒံ နဒန္တော ဣမံ ဂါထမာဟ –
‘‘စတ္တာရော ပဉ္စ အာလောပေ, အဘုတွာ ဥဒကံ ပိဝေ၊
အလံ ဖာသုဝိဟာရာယ, ပဟိတတ္တဿ ဘိက္ခုနော’’တိ။ (ထေရဂါ။ ၉၈၃)၊
ယထာ စ တေ န အညမညံ မစ္ဆရာယန္တာ ခါဒိံသု, ဝိဂတမလမစ္ဆေရေန ပန ပရိသုဒ္ဓေနေဝ စေတသာ ခါဒိံသု, ဧဝမေဝ ပိဏ္ဍပါတံ လဘိတွာ အမစ္ဆရာယိတွာ ‘‘ဣမံ သဗ္ဗံ ဂဏှန္တဿ သဗ္ဗံ ဒဿာမိ, ဥပဍ္ဎံ ဂဏှန္တဿ ဥပဍ္ဎံ, သစေ ဂဟိတာဝသေသော ဘဝိဿတိ, အတ္တနာ ပရိဘုဉ္ဇိဿာမီ’’တိ သာရဏီယဓမ္မေ ဌိတေနေဝ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗော။ ယထာ စ တေ န ‘‘အညံ ကိဉ္စိ မယံ မိဂမံသံ ဝါ မောရမံသာဒီနံ ဝါ အညတရံ ခါဒါမာ’’တိ သမ္မူဠှာ ခါဒိံသု, ပိယပုတ္တမံသဘာဝံ ပန ဇာနန္တာဝ ခါဒိံသု, ဧဝမေဝ ပိဏ္ဍပါတံ လဘိတွာ ‘‘အဟံ ခါဒါမိ ဘုဉ္ဇာမီ’’တိ အတ္တူပလဒ္ဓိသမ္မောဟံ အနုပ္ပါဒေတွာ ‘‘ကဗဠီကာရာဟာရော န ဇာနာတိ ‘စာတုမဟာဘူတိကကာယံ ဝဍ္ဎေမီ’တိ, ကာယောပိ န ဇာနာတိ ‘ကဗဠီကာရာဟာရော မံ ဝဍ္ဎေတီ’’’တိ, ဧဝံ သမ္မောဟံ ပဟာယ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗော။ သတိသမ္ပဇညဝသေနာပိ စေသ အသမ္မူဠှေနေဝ ဟုတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗော။
ယထာ စ တေ န ‘‘အဟော ဝတ မယံ ပုနပိ ဧဝရူပံ ပုတ္တမံသံ ခါဒေယျာမာ’’တိ ပတ္ထနံ ကတွာ ခါဒိံသု, ပတ္ထနံ ပန ဝီတိဝတ္တာဝ ဟုတွာ ခါဒိံသု, ဧဝမေဝ ပဏီတဘောဇနံ လဒ္ဓါ ‘အဟော ဝတာဟံ သွေပိ ပုနဒိဝသေပိ ဧဝရူပံ လဘေယျံ’, လူခံ ဝါ ပန လဒ္ဓါ ‘‘ဟိယျော ဝိယ မေ အဇ္ဇ ပဏီတဘောဇနံ န လဒ္ဓ’’န္တိ ပတ္ထနံ ဝါ အနုသောစနံ ဝါ အကတွာ နိတ္တဏှေန –
‘‘အတီတံ နာနုသောစာမိ, နပ္ပဇပ္ပါမိနာဂတံ၊
ပစ္စုပ္ပန္နေန ယာပေမိ, တေန ဝဏ္ဏော ပသီဒတီ’’တိ။ (ဇာ။ ၂။၂၂။၉၀) –
ဣမံ ဩဝါဒံ အနုဿရန္တေန ‘‘ပစ္စုပ္ပန္နေနေဝ ယာပေဿာမီ’’တိ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗော။
ယထာ စ တေ န ‘‘ဧတ္တကံ ကန္တာရေ ခါဒိတွာ အဝသိဋ္ဌံ ကန္တာရံ အတိက္ကမ္မ လောဏမ္ဗိလာဒီဟိ ယောဇေတွာ ခါဒိဿာမာ’’တိ သန္နိဓိံ အကံသု,
ကန္တာရပရိယောသာနေ ပန ‘‘ပုရေ မဟာဇနော ပဿတီ’’တိ ဘူမိယံ ဝါ နိခဏိံသု, အဂ္ဂိနာ ဝါ ဈာပယိံသု, ဧဝမေဝ –
ခါဒနီယာနံ အထောပိ ဝတ္ထာနံ၊
လဒ္ဓါ န သန္နိဓိံ ကယိရာ,
န စ ပရိတ္တသေ တာနိ အလဘမာနော’’တိ။ (သု။ နိ။ ၉၃၀)၊ –
ဣမံ ဩဝါဒံ အနုဿရန္တေန စတူသု ပစ္စယေသု ယံ ယံ လဘတိ, တတော တတော အတ္တနော ယာပနမတ္တံ ဂဟေတွာ, သေသံ သဗြဟ္မစာရီနံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ သန္နိဓိံ ပရိဝဇ္ဇန္တေန ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗော။ ယထာ စ တေ န ‘‘ကောစိ အညော အမှေ ဝိယ ဧဝရူပံ ပုတ္တမံသံ ခါဒိတုံ န လဘတီ’’တိ မာနံ ဝါ ဒပ္ပံ ဝါ အကံသု, နိဟတမာနာ ပန နိဟတဒပ္ပါ ဟုတွာ ခါဒိံသု, ဧဝမေဝ ပဏီတဘောဇနံ လဘိတွာ ‘‘အဟမသ္မိ လာဘီ စီဝရပိဏ္ဍပါတာဒီန’’န္တိ န မာနော ဝါ ဒပ္ပေါ ဝါ ကာတဗ္ဗော။ ‘‘နာယံ ပဗ္ဗဇ္ဇာ စီဝရာဒိဟေတု, အရဟတ္တဟေတု ပနာယံ ပဗ္ဗဇ္ဇာ’’တိ ပစ္စဝေက္ခိတွာ နိဟတမာနဒပ္ပေနေဝ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗော။
ယထာ စ တေ ‘‘ကိံ ဣမိနာ အလောဏေန အနမ္ဗိလေန အဓူပိတေန ဒုဂ္ဂန္ဓေနာ’’တိ ဟီဠေတွာ န ခါဒိံသု, ဟီဠနံ ပန ဝီတိဝတ္တာ ဟုတွာ ခါဒိံသု, ဧဝမေဝ ပိဏ္ဍပါတံ လဘိတွာ ‘‘ကိံ ဣမိနာ အဿဂေါဏဘတ္တသဒိသေန လူခေန နိရသေန, သုဝါနဒေါဏိယံ တံ ပက္ခိပထာ’’တိ ဧဝံ ပိဏ္ဍပါတံ ဝါ ‘‘ကော ဣမံ ဘုဉ္ဇိဿတိ, ကာကသုနခါဒီနံ ဒေဟီ’’တိ ဧဝံ ဒါယကံ ဝါ အဟီဠေန္တေန –
‘‘သ ပတ္တပါဏိ ဝိစရန္တော, အမူဂေါ မူဂသမ္မတော၊
အပ္ပံ ဒါနံ န ဟီဠေယျ, ဒါတာရံ နာဝဇာနိယာ’’တိ။ (သု။ နိ။ ၇၁၈)၊ –
ဣမံ ဩဝါဒံ အနုဿရန္တေန ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗော။ ယထာ စ တေ န ‘‘တုယှံ ဘာဂေါ, မယှံ ဘာဂေါ, တဝ ပုတ္တော မမ ပုတ္တော’’တိ အညမညံ အတိမညိံသု, သမဂ္ဂါ ပန, သမ္မောဒမာနာ ဟုတွာ ခါဒိံသု, ဧဝမေဝံ ပိဏ္ဍပါတံ လဘိတွာ ယထာ ဧကစ္စော ‘‘ကော တုမှာဒိသာနံ ဒဿတိ နိက္ကာရဏာ ဥမ္မာရေသု ပက္ခလန္တာနံ အာဟိဏ္ဍန္တာနံ ဝိဇာတမာတာပိ ဝေါ ဒါတဗ္ဗံ န မညတိ, မယံ
ပန ဂတဂတဋ္ဌာနေ ပဏီတာနိ စီဝရာဒီနိ လဘာမာ’’တိ သီလဝန္တေ သဗြဟ္မစာရီ အတိမညတိ, ယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ –
‘‘သော တေန လာဘသက္ကာရသိလောကေန အဘိဘူတော ပရိယာဒိဏ္ဏစိတ္တော အညေ ပေသလေ ဘိက္ခူ အတိမညတိ။ တဉှိ တဿ, ဘိက္ခဝေ, မောဃပုရိသဿ ဟောတိ ဒီဃရတ္တံ အဟိတာယ ဒုက္ခာယာ’’တိ (သံ။ နိ။ ၂။၁၆၁)။
ဧဝံ ကဉ္စိ အနတိမညိတွာ သဗ္ဗေဟိ သဗြဟ္မစာရီဟိ သဒ္ဓိံ သမဂ္ဂေန သမ္မောဒမာနေန ဟုတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။
ပရိညာတေတိ ဉာတပရိညာ တီရဏပရိညာ ပဟာနပရိညာတိ ဣမာဟိ တီဟိ ပရိညာဟိ ပရိညာတေ။ ကထံ? ဣဓ ဘိက္ခု ‘‘ကဗဠီကာရာဟာရော နာမ အယံ သဝတ္ထုကဝသေန ဩဇဋ္ဌမကရူပံ ဟောတိ, ဩဇဋ္ဌမကရူပံ ကတ္ထ ပဋိဟညတိ? ဇိဝှါပသာဒေ, ဇိဝှါပသာဒေါ ကိန္နိဿိတော? စတုမဟာဘူတနိဿိတော။ ဣတိ ဩဇဋ္ဌမကံ ဇိဝှါပသာဒေါ တဿ ပစ္စယာနိ မဟာဘူတာနီတိ ဣမေ ဓမ္မာ ရူပက္ခန္ဓော နာမ, တံ ပရိဂ္ဂဏှတော ဥပ္ပန္နာ ဖဿပဉ္စမကာ ဓမ္မာ စတ္တာရော အရူပက္ခန္ဓာ။ ဣတိ သဗ္ဗေပိမေ ပဉ္စက္ခန္ဓာ သင်္ခေပတော နာမရူပမတ္တံ ဟောတီ’’တိ ပဇာနာတိ။ သော တေ ဓမ္မေ သရသလက္ခဏတော ဝဝတ္ထပေတွာ တေသံ ပစ္စယံ ပရိယေသန္တော အနုလောမပဋိလောမံ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒံ ပဿတိ။ ဧတ္တာဝတာနေန ကဗဠီကာရာဟာရမုခေန သပ္ပစ္စယဿ နာမရူပဿ ယာထာဝတော ဒိဋ္ဌတ္တာ ကဗဠီကာရာဟာရော ဉာတပရိညာယ ပရိညာတော ဟောတိ။ သော တဒေဝ သပ္ပစ္စယံ နာမရူပံ အနိစ္စံ ဒုက္ခံ အနတ္တာတိ တီဏိ လက္ခဏာနိ အာရောပေတွာ သတ္တန္နံ အနုပဿနာနံ ဝသေန သမ္မသတိ။ ဧတ္တာဝတာနေန သော တိလက္ခဏပဋိဝေဓသမ္မသနဉာဏသင်္ခါတာယ တီရဏပရိညာယ ပရိညာတော ဟောတိ။ တသ္မိံယေဝ နာမရူပေ ဆန္ဒရာဂါဝကဍ္ဎနေန အနာဂါမိမဂ္ဂေန ပရိဇာနတာ ပဟာနပရိညာယ ပရိညာတော ဟောတီတိ။
ပဉ္စကာမဂုဏိကောတိ ပဉ္စကာမဂုဏသမ္ဘဝေါ ရာဂေါ ပရိညာတော ဟောတိ။ ဧတ္ထ ပန တိဿော ပရိညာ ဧကပရိညာ သဗ္ဗပရိညာ မူလပရိညာတိ။ ကတမာ ဧကပရိညာ? ယော ဘိက္ခု ဇိဝှါဒွါရေ ဧကရသတဏှံ ပရိဇာနာတိ, တေန ပဉ္စကာမဂုဏိကော ရာဂေါ ပရိညာတောဝ ဟောတီတိ။ ကသ္မာ? တဿာယေဝ တတ္ထ ဥပ္ပဇ္ဇနတော။ သာယေဝ ဟိ တဏှာ စက္ခုဒွါရေ ဥပ္ပန္နာ
ရူပရာဂေါ နာမ ဟောတိ, သောတဒွါရာဒီသု ဥပ္ပန္နာ သဒ္ဒရာဂါဒယော။ ဣတိ ယထာ ဧကဿေဝ စောရဿ ပဉ္စမဂ္ဂေ ဟနတော ဧကသ္မိံ မဂ္ဂေ ဂဟေတွာ သီသေ ဆိန္နေ ပဉ္စပိ မဂ္ဂါ ခေမာ ဟောန္တိ, ဧဝံ ဇိဝှါဒွါရေ ရသတဏှာယ ပရိညာတာယ ပဉ္စကာမဂုဏိကော ရာဂေါ ပရိညာတော ဟောတီတိ အယံ ဧကပရိညာ နာမ။
ကတမာ သဗ္ဗပရိညာ? ပတ္တေ ပက္ခိတ္တပိဏ္ဍပါတသ္မိဉှိ ဧကသ္မိံယေဝ ပဉ္စကာမဂုဏိကရာဂေါ လဗ္ဘတိ။ ကထံ? ပရိသုဒ္ဓံ တာဝဿ ဝဏ္ဏံ ဩလောကယတော ရူပရာဂေါ ဟောတိ, ဥဏှေ သပ္ပိမှိ တတ္ထ အာသိဉ္စန္တေ ပဋပဋာတိ သဒ္ဒေါ ဥဋ္ဌဟတိ, တထာရူပံ ခါဒနီယံ ဝါ ခါဒန္တဿ မုရုမုရူတိ သဒ္ဒေါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, တံ အဿာဒယတော သဒ္ဒရာဂေါ။ ဇီရကာဒိဝသဂန္ဓံ အဿာဒေန္တဿ ဂန္ဓရာဂေါ, သာဒုရသဝသေန ရသရာဂေါ။ မုဒုဘောဇနံ ဖဿဝန္တန္တိ အဿာဒယတော ဖောဋ္ဌဗ္ဗရာဂေါ။ ဣတိ ဣမသ္မိံ အာဟာရေ သတိသမ္ပဇညေန ပရိဂ္ဂဟေတွာ နိစ္ဆန္ဒရာဂပရိဘောဂေန ပရိဘုတ္တေ သဗ္ဗောပိ သော ပရိညာတော ဟောတီတိ အယံ သဗ္ဗပရိညာ နာမ။
ကတမာ မူလပရိညာ? ပဉ္စကာမဂုဏိကရာဂဿ ဟိ ကဗဠီကာရာဟာရော မူလံ။ ကသ္မာ? တသ္မိံ သတိ တဿုပ္ပတ္တိတော။ ဗြာဟ္မဏတိဿဘယေ ကိရ ဒွါဒသ ဝဿာနိ ဇာယမ္ပတိကာနံ ဥပနိဇ္ဈာနစိတ္တံ နာမ နာဟောသိ။ ကသ္မာ? အာဟာရမန္ဒတာယ။ ဘယေ ပန ဝူပသန္တေ ယောဇနသတိကော တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပေါ ဒါရကာနံ ဇာတမင်္ဂလေဟိ ဧကမင်္ဂလော အဟောသိ။ ဣတိ မူလဘူတေ အာဟာရေ ပရိညာတေ ပဉ္စကာမဂုဏိကော ရာဂေါ ပရိညာတောဝ ဟောတီတိ အယံ မူလပရိညာ နာမ။
နတ္ထိ တံ သံယောဇနန္တိ တေန ရာဂေန သဒ္ဓိံ ပဟာနေကဋ္ဌတာယ ပဟီနတ္တာ နတ္ထိ။ ဧဝမယံ ဒေသနာ ယာဝ အနာဂါမိမဂ္ဂါ ကထိတာ။ ‘‘ဧတ္တကေန ပန မာ ဝေါသာနံ အာပဇ္ဇိံသူ’’တိ ဧတေသံယေဝ ရူပါဒီနံ ဝသေန ပဉ္စသု ခန္ဓေသု ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ ယာဝ အရဟတ္တာ ကထေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ။ ပဌမာဟာရော (နိဋ္ဌိတော)။
ဒုတိယေ နိစ္စမ္မာတိ ခုရတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ သိင်္ဂမူလာ သကလသရီရတော ဥဒ္ဒါလိတစမ္မာ ကိံသုကရာသိဝဏ္ဏာ။ ကသ္မာ ပန အညံ ဟတ္ထိအဿဂေါဏာဒိဥပမံ အဂဟေတွာ နိစ္စမ္မဂါဝူပမာ ဂဟိတာတိ? တိတိက္ခိတုံ အသမတ္ထဘာဝဒီပနတ္ထံ။ မာတုဂါမော ဟိ ဥပ္ပန္နံ ဒုက္ခဝေဒနံ တိတိက္ခိတုံ အဓိဝါသေတုံ န သက္ကောတိ, ဧဝမေဝ ဖဿာဟာရော အဗလော ဒုဗ္ဗလောတိ ဒဿနတ္ထံ သဒိသမေဝ ဥပမံ အာဟရိ။ ကုဋ္ဋန္တိ သိလာကုဋ္ဋာဒီနံ အညတရံ။ ကုဋ္ဋနိဿိတာ ပါဏာ နာမ ဥဏ္ဏနာဘိသရဗူမူသိကာဒယော။ ရုက္ခနိဿိတာတိ ဥစ္စာလိင်္ဂပါဏကာဒယော။ ဥဒကနိဿိတာတိ မစ္ဆသုံသုမာရာဒယော။ အာကာသနိဿိတာတိ ဍံသမကသကာကကုလလာဒယော။ ခါဒေယျုန္တိ လုဉ္စိတွာ ခါဒေယျုံ။ သာ တသ္မိံ တသ္မိံ ဌာနေ တံ တံဌာနသန္နိဿယမူလိကံ ပါဏခါဒနဘယံ သမ္ပဿမာနာ နေဝ အတ္တနော သက္ကာရသမ္မာနံ, န ပိဋ္ဌိပရိကမ္မသရီရသမ္ဗာဟနဥဏှောဒကာနိ ဣစ္ဆတိ, ဧဝမေဝ ဘိက္ခု ဖဿာဟာရမူလကံ ကိလေသပါဏကခါဒနဘယံ သမ္ပဿမာနော တေဘူမကဖဿေန အနတ္ထိကော ဟောတိ။
ဖဿေ, ဘိက္ခဝေ, အာဟာရေ ပရိညာတေတိ တီဟိ ပရိညာဟိ ပရိညာတေ။ ဣဓာပိ တိဿော ပရိညာ။ တတ္ထ ‘‘ဖဿော သင်္ခါရက္ခန္ဓော, တံသမ္ပယုတ္တာ ဝေဒနာ ဝေဒနာက္ခန္ဓော, သညာ သညာက္ခန္ဓော, စိတ္တံ ဝိညာဏက္ခန္ဓော, တေသံ ဝတ္ထာရမ္မဏာနိ ရူပက္ခန္ဓော’’တိ ဧဝံ သပ္ပစ္စယဿ နာမရူပဿ ယာထာဝတော ဒဿနံ ဉာတပရိညာ။ တတ္ထေဝ တိလက္ခဏံ အာရောပေတွာ သတ္တန္နံ အနုပဿနာနံ ဝသေန အနိစ္စာဒိတော တုလနံ တီရဏပရိညာ။ တသ္မိံယေဝ ပန နာမရူပေ ဆန္ဒရာဂနိက္ကဍ္ဎနော အရဟတ္တမဂ္ဂေါ ပဟာနပရိညာ။ တိဿော ဝေဒနာတိ ဧဝံ ဖဿာဟာရေ တီဟိ ပရိညာဟိ ပရိညာတေ တိဿော ဝေဒနာ ပရိညာတာဝ ဟောန္တိ တမ္မူလကတ္တာ တံသမ္ပယုတ္တတ္တာ စ။ ဣတိ ဖဿာဟာရဝသေန ဒေသနာ ယာဝ အရဟတ္တာ ကထိတာ။ ဒုတိယာဟာရော။
တတိယေ အင်္ဂါရကာသူတိ အင်္ဂါရာနံ ကာသု။ ကာသူတိ ရာသိပိ ဝုစ္စတိ အာဝါဋောပိ။
နရာ ရုဒန္တာ ပရိဒဍ္ဎဂတ္တာ၊
ဘယဉှိ မံ ဝိန္ဒတိ သူတ ဒိသွာ,
ပုစ္ဆာမိ တံ မာတလိ ဒေဝသာရထီ’’တိ။ (ဇာ။ ၂။၂၂။၄၆၂)၊ –
ဧတ္ထ ရာသိ ‘‘ကာသူ’’တိ ဝုတ္တော။
‘‘ကိန္နု သန္တရမာနောဝ, ကာသုံ ခနသိ သာရထီ’’တိ? (ဇာ။ ၂။၂၂။၃)။ –
ဧတ္ထ အာဝါဋော။ ဣဓာပိ အယမေဝ အဓိပ္ပေတော။ သာဓိကပေါရိသာတိ အတိရေကပေါရိသာ ပဉ္စရတနပ္ပမာဏာ။ ဝီတစ္စိကာနံ ဝီတဓူမာနန္တိ ဧတေနဿ မဟာပရိဠာဟတံ ဒဿေတိ။ ဇာလာယ ဝါ ဟိ ဓူမေ ဝါ သတိ ဝါတော သမုဋ္ဌာတိ, ပရိဠာဟော မဟာ န ဟောတိ, တဒဘာဝေ ဝါတာဘာဝတော ပရိဠာဟော မဟာ ဟောတိ။ အာရကာဝဿာတိ ဒူရေယေဝ ဘဝေယျ။
ဧဝမေဝ ခေါတိ ဧတ္ထ ဣဒံ ဩပမ္မသံသန္ဒနံ – အင်္ဂါရကာသု ဝိယ ဟိ တေဘူမကဝဋ္ဋံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဇီဝိတုကာမော ပုရိသော ဝိယ ဝဋ္ဋနိဿိတော ဗာလပုထုဇ္ဇနော။ ဒွေ ဗလဝန္တော ပုရိသာ ဝိယ ကုသလာကုသလကမ္မံ။ တေသံ တံ ပုရိသံ နာနာဗာဟာသု ဂဟေတွာ အင်္ဂါရကာသုံ ဥပကဍ္ဎနကာလော ဝိယ ပုထုဇ္ဇနဿ ကမ္မာယူဟနကာလော။ ကမ္မဉှိ အာယူဟိယမာနမေဝ ပဋိသန္ဓိံ အာကဍ္ဎတိ နာမ။ အင်္ဂါရကာသုနိဒါနံ ဒုက္ခံ ဝိယ ကမ္မနိဒါနံ ဝဋ္ဋဒုက္ခံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
ပရိညာတေတိ တီဟိ ပရိညာဟိ ပရိညာတေ။ ပရိညာယောဇနာ ပနေတ္ထ ဖဿေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တိဿော တဏှာတိ ကာမတဏှာ ဘဝတဏှာ ဝိဘဝတဏှာတိ ဣမာ ပရိညာတာ ဟောန္တိ။ ကသ္မာ? တဏှာမူလကတ္တာ မနောသဉ္စေတနာယ။ န ဟိ ဟေတုမှိ အပ္ပဟီနေ ဖလံ ပဟီယတိ။ ဣတိ မနောသဉ္စေတနာဟာရဝသေနပိ ယာဝ အရဟတ္တာ ဒေသနာ ကထိတာ။ တတိယာဟာရော။
စတုတ္ထေ အာဂုစာရိန္တိ ပါပစာရိံ ဒေါသကာရကံ။ ကထံ သော ပုရိသောတိ သော ပုရိသော ကထံဘူတော, ကိံ ယာပေတိ, န ယာပေတီတိ ပုစ္ဆတိ? တထေဝ ဒေဝ ဇီဝတီတိ ယထာ ပုဗ္ဗေ, ဣဒါနိပိ တထေဝ ဇီဝတိ။
ဧဝမေဝ ခေါတိ ဣဓာပိ ဣဒံ ဩပမ္မသံသန္ဒနံ – ရာဇာ ဝိယ ဟိ ကမ္မံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ, အာဂုစာရီ ပုရိသော ဝိယ ဝဋ္ဋသန္နိဿိတော ဗာလပုထုဇ္ဇနော, တီဏိ သတ္တိသတာနိ ဝိယ ပဋိသန္ဓိဝိညာဏံ, အာဂုစာရိံ ပုရိသံ ‘‘တီဟိ သတ္တိသတေဟိ ဟနထာ’’တိ ရညာ အာဏတ္တကာလော ဝိယ ကမ္မရညာ ဝဋ္ဋသန္နိဿိတပုထုဇ္ဇနံ ဂဟေတွာ ပဋိသန္ဓိယံ ပက္ခိပနကာလော။ တတ္ထ ကိဉ္စာပိ တီဏိ သတ္တိသတာနိ ဝိယ ပဋိသန္ဓိဝိညာဏံ, သတ္တီသု ပန ဒုက္ခံ နတ္ထိ, သတ္တီဟိ ပဟဋဝဏမူလကံ ဒုက္ခံ, ဧဝမေဝ ပဋိသန္ဓိယမ္ပိ ဒုက္ခံ နတ္ထိ, ဒိန္နာယ ပန ပဋိသန္ဓိယာ ပဝတ္တေ ဝိပါကဒုက္ခံ သတ္တိပဟဋဝဏမူလကံ ဒုက္ခံ ဝိယ ဟောတိ။
ပရိညာတေတိ တီဟေဝ ပရိညာဟိ ပရိညာတေ။ ဣဓာပိ ပရိညာယောဇနာ ဖဿာဟာရေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ နာမရူပန္တိ ဝိညာဏပစ္စယာ နာမရူပံ။ ဝိညာဏသ္မိဉှိ ပရိညာတေ တံ ပရိညာတမေဝ ဟောတိ တမ္မူလကတ္တာ သဟုပ္ပန္နတ္တာ စ။ ဣတိ ဝိညာဏာဟာရဝသေနပိ ယာဝ အရဟတ္တာ ဒေသနာ ကထိတာတိ။ စတုတ္ထာဟာရော။ တတိယံ။
၄။ အတ္ထိရာဂသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၆၄။ စတုတ္ထေ ရာဂေါတိအာဒီနိ လောဘဿေဝ နာမာနိ။ သော ဟိ ရဉ္ဇနဝသေန ရာဂေါ, နန္ဒနဝသေန နန္ဒီ, တဏှာယနဝသေန တဏှာတိ ဝုစ္စတိ။ ပတိဋ္ဌိတံ တတ္ထ ဝိညာဏံ ဝိရူဠှန္တိ ကမ္မံ ဇဝါပေတွာ ပဋိသန္ဓိအာကဍ္ဎနသမတ္ထတာယ ပတိဋ္ဌိတဉ္စေဝ ဝိရူဠှဉ္စ။ ယတ္ထာတိ တေဘူမကဝဋ္ဋေ ဘုမ္မံ, သဗ္ဗတ္ထ ဝါ ပုရိမပုရိမပဒေ ဧတံ ဘုမ္မံ။ အတ္ထိ တတ္ထ သင်္ခါရာနံ ဝုဒ္ဓီတိ ဣဒံ ဣမသ္မိံ ဝိပါကဝဋ္ဋေ ဌိတဿ အာယတိဝဋ္ဋဟေတုကေ သင်္ခါရေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ယတ္ထ အတ္ထိ အာယတိံ ပုနဗ္ဘဝါဘိနိဗ္ဗတ္တီတိ ယသ္မိံ ဌာနေ အာယတိံ ပုနဗ္ဘဝါဘိနိဗ္ဗတ္တိ အတ္ထိ။
ဧဝမေဝ ခေါတိ ဧတ္ထ ဣဒံ ဩပမ္မသံသန္ဒနံ – ရဇကစိတ္တကာရာ ဝိယ ဟိ သဟကမ္မသမ္ဘာရံ ကမ္မံ, ဖလကဘိတ္တိဒုဿပဋာ ဝိယ တေဘူမကဝဋ္ဋံ။ ယထာ ရဇကစိတ္တကာရာ ပရိသုဒ္ဓေသု ဖလကာဒီသု ရူပံ သမုဋ္ဌာပေန္တိ, ဧဝမေဝ သသမ္ဘာရကကမ္မံ ဘဝေသု ရူပံ သမုဋ္ဌာပေတိ။ တတ္ထ ယထာ အကုသလေန စိတ္တကာရေန သမုဋ္ဌာပိတံ ရူပံ ဝိရူပံ ဟောတိ ဒုဿဏ္ဌိတံ အမနာပံ, ဧဝမေဝ
ဧကစ္စော ကမ္မံ ကရောန္တော ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တေန စိတ္တေန ကရောတိ, တံ ကမ္မံ ရူပံ သမုဋ္ဌာပေန္တံ စက္ခာဒီနံ သမ္ပတ္တိံ အဒတွာ ဒုဗ္ဗဏ္ဏံ ဒုဿဏ္ဌိတံ မာတာပိတူနမ္ပိ အမနာပံ ရူပံ သမုဋ္ဌာပေတိ။ ယထာ ပန ကုသလေန စိတ္တကာရေန သမုဋ္ဌာပိတံ ရူပံ သုရူပံ ဟောတိ သုသဏ္ဌိတံ မနာပံ, ဧဝမေဝ ဧကစ္စော ကမ္မံ ကရောန္တော ဉာဏသမ္ပယုတ္တေန စိတ္တေန ကရောတိ, တံ ကမ္မံ ရူပံ သမုဋ္ဌာပေန္တံ စက္ခာဒီနံ သမ္ပတ္တိံ ဒတွာ သုဝဏ္ဏံ သုသဏ္ဌိတံ အလင်္ကတပဋိယတ္တံ ဝိယ ရူပံ သမုဋ္ဌာပေတိ။
ဧတ္ထ စ အာဟာရံ ဝိညာဏေန သဒ္ဓိံ သင်္ခိပိတွာ အာဟာရနာမရူပါနံ အန္တရေ ဧကော သန္ဓိ, ဝိပါကဝိဓိံ နာမရူပေန သင်္ခိပိတွာ နာမရူပသင်္ခါရာနံ အန္တရေ ဧကော သန္ဓိ, သင်္ခါရာနဉ္စ အာယတိဘဝဿ စ အန္တရေ ဧကော သန္ဓီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။
ကူဋာဂါရန္တိ ဧကကဏ္ဏိကံ ဂါဟာပေတွာ ကတံ အဂါရံ။ ကူဋာဂါရသာလာတိ ဒွေ ကဏ္ဏိကေ ဂဟေတွာ ကတသာလာ။ ဧဝမေဝ ခေါတိ ဧတ္ထ ခီဏာသဝဿ ကမ္မံ သူရိယရသ္မိသမံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သူရိယရသ္မိ ပန အတ္ထိ, သာ ကေဝလံ ပတိဋ္ဌာယ အဘာဝေန အပ္ပတိဋ္ဌာ နာမ ဇာတာ, ခီဏာသဝဿ ကမ္မံ နတ္ထိတာယ ဧဝ အပ္ပတိဋ္ဌံ။ တဿ ဟိ ကာယာဒယော အတ္ထိ, တေဟိ ပန ကတကမ္မံ ကုသလာကုသလံ နာမ န ဟောတိ, ကိရိယမတ္တေ ဌတွာ အဝိပါကံ ဟောတိ။ ဧဝမဿ ကမ္မံ နတ္ထိတာယ ဧဝ အပ္ပတိဋ္ဌံ နာမ ဇာတန္တိ။ စတုတ္ထံ။
၅။ နဂရသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၆၅။ ပဉ္စမေ နာမရူပေ ခေါ သတိ ဝိညာဏန္တိ ဧတ္ထ ‘‘သင်္ခါရေသု သတိ ဝိညာဏ’’န္တိ စ ‘‘အဝိဇ္ဇာယ သတိ သင်္ခါရာ’’တိ စ ဝတ္တဗ္ဗံ ဘဝေယျ, တဒုဘယမ္ပိ န ဝုတ္တံ။ ကသ္မာ? အဝိဇ္ဇာသင်္ခါရာ ဟိ တတိယော ဘဝေါ, တေဟိ သဒ္ဓိံ အယံ ဝိပဿနာ န ဃဋီယတိ။ မဟာပုရိသော ဟိ ပစ္စုပ္ပန္နပဉ္စဝေါကာရဝသေန အဘိနိဝိဋ္ဌောတိ။
နနု စ အဝိဇ္ဇာသင်္ခါရေသု အဒိဋ္ဌေသု န သက္ကာ ဗုဒ္ဓေန ဘဝိတုန္တိ။ သစ္စံ န သက္ကာ, ဣမိနာ ပန တေ ဘဝဥပါဒါနတဏှာဝသေန ဒိဋ္ဌာဝ။ တသ္မာ ယထာ နာမ ဂေါဓံ အနုဗန္ဓန္တော ပုရိသော တံ ကူပံ ပဝိဋ္ဌံ ဒိသွာ ဩတရိတွာ ပဝိဋ္ဌဋ္ဌာနံ ခဏိတွာ ဂေါဓံ ဂဟေတွာ ပက္ကမေယျ, န ပရဘာဂံ
ခနေယျ, ကသ္မာ? ကဿစိ နတ္ထိတာယ။ ဧဝံ မဟာပုရိသောပိ ဂေါဓံ အနုဗန္ဓန္တော ပုရိသော ဝိယ ဗောဓိပလ္လင်္ကေ နိသိန္နော ဇရာမရဏတော ပဋ္ဌာယ ‘‘ဣမဿ အယံ ပစ္စယော, ဣမဿ အယံ ပစ္စယော’’တိ ပရိယေသန္တော ယာဝ နာမရူပဓမ္မာနံ ပစ္စယံ ဒိသွာ တဿပိ ပစ္စယံ ပရိယေသန္တော ဝိညာဏမေဝ အဒ္ဒသ။ တတော ‘‘ဧတ္တကော ပဉ္စဝေါကာရဘဝဝသေန သမ္မသနစာရော’’တိ ဝိပဿနံ ပဋိနိဝတ္တေသိ, ပရတော တုစ္ဆကူပဿ အဘိန္နဋ္ဌာနံ ဝိယ အဝိဇ္ဇာသင်္ခါရဒွယံ အတ္ထိ, တဒေတံ ဟေဋ္ဌာ ဝိပဿနာယ ဂဟိတတ္တာ ပါဋိယေက္ကံ သမ္မသနူပဂံ န ဟောတီတိ န အဂ္ဂဟေသိ။
ပစ္စုဒါဝတ္တတီတိ ပဋိနိဝတ္တတိ။ ကတမံ ပနေတ္ထ ဝိညာဏံ ပစ္စုဒါဝတ္တတီတိ? ပဋိသန္ဓိဝိညာဏမ္ပိ ဝိပဿနာဝိညာဏမ္ပိ။ တတ္ထ ပဋိသန္ဓိဝိညာဏံ ပစ္စယတော ပဋိနိဝတ္တတိ, ဝိပဿနာဝိညာဏံ အာရမ္မဏတော။ ဥဘယမ္ပိ နာမရူပံ နာတိက္ကမတိ, နာမရူပတော ပရံ န ဂစ္ဆတိ။ ဧတ္တာဝတာ ဇာယေထ ဝါတိအာဒီသု ဝိညာဏေ နာမရူပဿ ပစ္စယေ ဟောန္တေ, နာမရူပေ ဝိညာဏဿ ပစ္စယေ ဟောန္တေ, ဒွီသုပိ အညမညပစ္စယေသု ဟောန္တေသု ဧတ္တကေန ဇာယေထ ဝါ ဥပပဇ္ဇေထ ဝါ။ ဣတော ဟိ ပရံ ကိမညံ ဇာယေထ ဝါ ဥပပဇ္ဇေထ ဝါ, နနု ဧတဒေဝ ဇာယတိ စ ဥပပဇ္ဇတိ စာတိ?
ဧဝံ သဒ္ဓိံ အပရာပရစုတိပဋိသန္ဓီဟိ ပဉ္စ ပဒါနိ ဒဿေတွာ ပုန တံ ဧတ္တာဝတာတိ ဝုတ္တမတ္ထံ နိယျာတေန္တော ယဒိဒံ နာမရူပပစ္စယာ ဝိညာဏံ, ဝိညာဏပစ္စယာ နာမရူပန္တိ ဝတွာ တတော ပရံ အနုလောမပစ္စယာကာရဝသေန ဝိညာဏပစ္စယာ နာမရူပမူလကံ အာယတိဇရာမရဏံ ဒဿေတုံ နာမရူပပစ္စယာ သဠာယတနန္တိအာဒိမာဟ။
အဉ္ဇသန္တိ မဂ္ဂဿေဝ ဝေဝစနံ။ ဥဒ္ဓါပဝန္တန္တိ အာပတော ဥဂ္ဂတတ္တာ ဥဒ္ဓါပန္တိ လဒ္ဓဝေါဟာရေန ပါကာရဝတ္ထုနာ သမန္နာဂတံ။ ရမဏီယန္တိ သမန္တာ စတုန္နံ ဒွါရာနံ အဗ္ဘန္တရေ စ နာနာဘဏ္ဍာနံ သမ္ပတ္တိယာ ရမဏီယံ။ မာပေဟီတိ မဟာဇနံ ပေသေတွာ ဝါသံ ကာရေဟိ။ မာပေယျာတိ ဝါသံ ကာရေယျ။ ကာရေန္တော စ ပဌမံ အဋ္ဌာရသ မနုဿကောဋိယော ပေသေတွာ ‘‘သမ္ပုဏ္ဏ’’န္တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘န တာဝ သမ္ပုဏ္ဏ’’န္တိ ဝုတ္တေ အပရာနိ ပဉ္စကုလာနိ ပေသေယျ။ ပုန ပုစ္ဆိတွာ ‘‘န တာဝ သမ္ပုဏ္ဏ’’န္တိ ဝုတ္တေ အပရာနိ ပဉ္စပညာသကုလာနိ ပေသေယျ။ ပုန ပုစ္ဆိတွာ ‘‘န တာဝ သမ္ပုဏ္ဏ’’န္တိ ဝုတ္တေ အပရာနိ
တိံသ ကုလာနိ ပေသေယျ။ ပုန ပုစ္ဆိတွာ ‘‘န တာဝ သမ္ပုဏ္ဏ’’န္တိ ဝုတ္တေ အပရံ ကုလသဟဿံ ပေသေယျ။ ပုန ပုစ္ဆိတွာ ‘‘န တာဝ သမ္ပုဏ္ဏ’’န္တိ ဝုတ္တေ အပရာနိ ဧကာဒသနဟုတာနိ ကုလာနိ ပေသေယျ။ ပုန ပုစ္ဆိတွာ ‘‘န တာဝ သမ္ပုဏ္ဏ’’န္တိ ဝုတ္တေ အပရာနိ စတုရာသီတိကုလသဟဿာနိ ပေသေယျ။ ပုန ‘‘သမ္ပုဏ္ဏ’’န္တိ ပုစ္ဆိတေ, ‘‘မဟာရာဇ, ကိံ ဝဒေသိ? မဟန္တံ နဂရံ အသမ္ဗာဓံ, ဣမိနာ နယေန ကုလာနိ ပေသေတွာ န သက္ကာ ပူရေတုံ, ဘေရိံ ပန စရာပေတွာ ‘အမှာကံ နဂရံ ဣမာယ စ ဣမာယ စ သမ္ပတ္တိယာ သမ္ပန္နံ, ယေ တတ္ထ ဝသိတုကာမာ, ယထာသုခံ ဂစ္ဆန္တု, ဣမဉ္စိမဉ္စ ပရိဟာရံ လဘိဿန္တီ’တိ နဂရဿ စေဝ ဝဏ္ဏံ လောကဿ စ ပရိဟာရလာဘံ ဃောသာပေထာ’’တိ ဝဒေယျ။ သော ဧဝံ ကရေယျ။ တတော မနုဿာ နဂရဂုဏဉ္စေဝ ပရိဟာရလာဘဉ္စ သုတွာ သဗ္ဗဒိသာဟိ သမောသရိတွာ နဂရံ ပူရေယျုံ။ တံ အပရေန သမယေန ဣဒ္ဓဉ္စေဝ အဿ ဖီတဉ္စ။ တံ သန္ဓာယ တဒဿ နဂရံ အပရေန သမယေန ဣဒ္ဓဉ္စေဝ ဖီတဉ္စာတိအာဒိ ဝုတ္တံ။
တတ္ထ ဣဒ္ဓန္တိ သမိဒ္ဓံ သုဘိက္ခံ။ ဖီတန္တိ သဗ္ဗသမ္ပတ္တီဟိ ပုပ္ဖိတံ။ ဗာဟုဇညန္တိ ဗဟူဟိ ဉာတဗ္ဗံ, ဗဟုဇနာနံ ဟိတံ ဝါ။ ‘‘ဗဟုဇန’’န္တိပိ ပါဌော။ အာကိဏ္ဏမနုဿန္တိ မနုဿေဟိ အာကိဏ္ဏံ နိရန္တရံ ဖုဋ္ဌံ။ ဝုဍ္ဎိဝေပုလ္လပ္ပတ္တန္တိ ဝုဍ္ဎိပ္ပတ္တဉ္စေဝ ဝေပုလ္လပ္ပတ္တဉ္စ, သေဋ္ဌဘာဝဉ္စေဝ ဝိပုလဘာဝဉ္စ ပတ္တံ, ဒသသဟဿစက္ကဝါဠေ အဂ္ဂနဂရံ ဇာတန္တိ အတ္ထော။
ဧဝမေဝ ခေါတိ ဧတ္ထ ဣဒံ ဩပမ္မသံသန္ဒနံ – အရညပဝနေ စရမာနပုရိသော ဝိယ ဟိ ဒီပင်္ကရပါဒမူလတော ပဋ္ဌာယ ပါရမိယော ပူရယမာနော မဟာပုရိသော ဒဋ္ဌဗ္ဗော, တဿ ပုရိသဿ ပုဗ္ဗကေဟိ မနုဿေဟိ အနုယာတမဂ္ဂဒဿနံ ဝိယ မဟာသတ္တဿ အနုပုဗ္ဗေန ဗောဓိပလ္လင်္ကေ နိသိန္နဿ ပုဗ္ဗဘာဂေ အဋ္ဌင်္ဂိကဿ ဝိပဿနာမဂ္ဂဿ ဒဿနံ, ပုရိသဿ တံ ဧကပဒိကမဂ္ဂံ အနုဂစ္ဆတော အပရဘာဂေ မဟာမဂ္ဂဒဿနံ ဝိယ မဟာသတ္တဿ ဥပရိဝိပဿနာယ စိဏ္ဏန္တေ လောကုတ္တရမဂ္ဂဒဿနံ, ပုရိသဿ တေနေဝ မဂ္ဂေန ဂစ္ဆတော ပုရတော နဂရဒဿနံ ဝိယ တထာဂတဿ နိဗ္ဗာနနဂရဒဿနံ, ဗဟိနဂရံ ပနေတ္ထ အညေန ဒိဋ္ဌံ, အညေန မနုဿဝါသံ ကတံ, နိဗ္ဗာနနဂရံ သတ္ထာ သယမေဝ ပဿိ, သယံ ဝါသမကာသိ။ တဿ ပုရိသဿ စတုန္နံ ဒွါရာနံ ဒိဋ္ဌကာလော ဝိယ တထာဂတဿ စတုန္နံ မဂ္ဂါနံ ဒိဋ္ဌကာလော, တဿ စတူဟိ ဒွါရေဟိ နဂရံ ပဝိဋ္ဌကာလော ဝိယ တထာဂတဿ စတူဟိ
မဂ္ဂေဟိ နိဗ္ဗာနံ ပဝိဋ္ဌကာလော, တဿ နဂရဗ္ဘန္တရေ ဘဏ္ဍဝဝတ္ထာနကာလော ဝိယ တထာဂတဿ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏေန ပရောပဏ္ဏာသကုသလဓမ္မဝဝတ္ထာနကာလော။ နဂရဿ အဂါရကရဏတ္ထံ ကုလပရိယေသနကာလော ဝိယ သတ္ထု ဖလသမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာယ ဝေနေယျသတ္တေ ဝေါလောကနကာလော, တေန ပုရိသေန ယာစိတဿ ရညော ဧကံ မဟာကုဋုမ္ဗိကံ ဒိဋ္ဌကာလော ဝိယ မဟာဗြဟ္မုနာ ယာစိတဿ ဘဂဝတော အညာသိကောဏ္ဍညတ္ထေရံ ဒိဋ္ဌကာလော, ရညော မဟာကုဋုမ္ဗိကံ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘နဂရဝါသံ ကရောဟီ’’တိ ပဟိတကာလော ဝိယ ဘဂဝတော ဧကသ္မိံ ပစ္ဆာဘတ္တေ အဋ္ဌာရသယောဇနမဂ္ဂံ ဂန္တွာ အာသာဠှိပုဏ္ဏမဒိဝသေ ဗာရာဏသိယံ ဣသိပတနံ ပဝိသိတွာ ထေရံ ကာယသက္ခိံ ကတွာ ဓမ္မံ ဒေသိတကာလော, မဟာကုဋုမ္ဗိကေန အဋ္ဌာရသ ပုရိသကောဋိယော ဂဟေတွာ နဂရံ အဇ္ဈာဝုဋ္ဌကာလော ဝိယ တထာဂတေန ဓမ္မစက္ကေ ပဝတ္တိတေ ထေရဿ အဋ္ဌာရသဟိ ဗြဟ္မကောဋီဟိ သဒ္ဓိံ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌိတကာလော, ဧဝံ နိဗ္ဗာနနဂရံ ပဌမံ အာဝါသိတံ, တတော သမ္ပုဏ္ဏံ နဂရန္တိ ပုစ္ဆိတွာ န တာဝါတိ ဝုတ္တေ ပဉ္စ ကုလာနိ အာဒိံ ကတွာ ယာဝ စတုရာသီတိကုလသဟဿပေသနံ ဝိယ တထာဂတဿ ပဉ္စမဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ အနတ္တလက္ခဏသုတ္တာဒီနိ ဒေသေတွာ ပဉ္စဝဂ္ဂိယေ အာဒိံ ကတွာ ယသပမုခါ ပဉ္စပဏ္ဏာသ ကုလပုတ္တာ, တိံသ ဘဒ္ဒဝဂ္ဂိယာ, သဟဿပုရာဏဇဋိလာ, ဗိမ္ဗိသာရပမုခါနိ ဧကာဒသပုရိသနဟုတာနိ, တိရောကုဋ္ဋာနုမောဒနေ စတုရာသီတိသဟဿာနီတိ ဧတ္တကဿ ဇနဿ အရိယမဂ္ဂံ ဩတာရေတွာ နိဗ္ဗာနနဂရံ ပေသိတကာလော, အထ တေန နယေန နဂရေ အပူရိယမာနေ ဘေရိံ စရာပေတွာ နဂရဿ ဝဏ္ဏဃောသနံ ကုလာနံ ပရိဟာရလာဘဃောသနံ ဝိယ စ မာသဿ အဋ္ဌ ဒိဝသေ တတ္ထ တတ္ထ နိသီဒိတွာ ဓမ္မကထိကာနံ နိဗ္ဗာနဝဏ္ဏဿ စေဝ နိဗ္ဗာနပ္ပတ္တာနံ ဇာတိကန္တာရာဒိနိတ္ထရဏာနိသံသဿ စ ဃောသနံ, တတော သဗ္ဗဒိသာဟိ အာဂန္တွာ မနုဿာနံ နဂရသမောသရဏံ ဝိယ တတ္ထ တတ္ထ ဓမ္မကထံ သုတွာ တတော တတော နိက္ခမိတွာ ပဗ္ဗဇ္ဇံ အာဒိံ ကတွာ အနုလောမပဋိပဒံ ပဋိပန္နာနံ အပရိမာဏာနံ ကုလပုတ္တာနံ နိဗ္ဗာနသမောသရဏံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။
ပုရာဏံ မဂ္ဂန္တိ အရိယံ အဋ္ဌင်္ဂိကံ မဂ္ဂံ။ အယဉှိ အရိယမဂ္ဂေါ ပဝါရဏသုတ္တေ (သံ။ နိ။ ၁။၂၁၅) အဝတ္တမာနကဋ္ဌေန ‘‘အနုပ္ပန္နမဂ္ဂေါ’’တိ ဝုတ္တော, ဣမသ္မိံ သုတ္တေ အဝဠဉ္ဇနဋ္ဌေန ‘‘ပုရာဏမဂ္ဂေါ’’တိ။ ဗြဟ္မစရိယန္တိ သိက္ခတ္တယသင်္ဂဟံ သကလသာသနံ။ ဣဒ္ဓန္တိ
ဈာနဿာဒေန သမိဒ္ဓံ သုဘိက္ခံ။ ဖီတန္တိ အဘိညာဘရဏေဟိ ပုပ္ဖိတံ။ ဝိတ္ထာရိကန္တိ ဝိတ္ထိဏ္ဏံ။ ဗာဟုဇညန္တိ ဗဟုဇနဝိညေယျံ။ ယာဝ ဒေဝမနုဿေဟိ သုပ္ပကာသိတန္တိ ယာဝ ဒသသဟဿစက္ကဝါဠေ ဒေဝမနုဿေဟိ ပရိစ္ဆေဒေါ အတ္ထိ, ဧတသ္မိံ အန္တရေ သုပ္ပကာသိတံ သုဒေသိတံ တထာဂတေနာတိ။ ပဉ္စမံ။
၆။ သမ္မသသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၆၆။ ဆဋ္ဌေ အာမန္တေသီတိ ကသ္မာ အာမန္တေသိ? ယသ္မာဿ သုခုမာ တိလက္ခဏာဟတာ ဓမ္မဒေသနာ ဥပဋ္ဌာသိ။ တသ္မိံ ကိရ ဇနပဒေ မနုဿာ သဟေတုကာ ပညဝန္တော။ သိနိဒ္ဓါနိ ကိရေတ္ထ ဘောဇနာနိ, တာနိသေဝတော ဇနဿ ပညာ ဝဍ္ဎတိ, တေ ဂမ္ဘီရံ တိလက္ခဏာဟတံ ဓမ္မကထံ ပဋိဝိဇ္ဈိတုံ သမတ္ထာ ဟောန္တိ။ တေနေဝ ဘဂဝါ ဒီဃမဇ္ဈိမေသု မဟာသတိပဋ္ဌာနာနိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၇၂ အာဒယော) မဟာနိဒါနံ (ဒီ။ နိ။ ၂။၉၅ အာဒယော), အာနေဉ္ဇသပ္ပါယံ (မ။ နိ။ ၃။၆၆ အာဒယော), သံယုတ္တကေ စူဠနိဒါနာဒိသုတ္တန္တိ ဧဝမာဒီနိ အညာနိ ဂမ္ဘီရာနိ သုတ္တာနိ တတ္ထေဝ ကထေသိ။ သမ္မသထ နောတိ သမ္မသထ နု။ အန္တရံ သမ္မသန္တိ အဗ္ဘန္တရံ ပစ္စယသမ္မသနံ။ န သော ဘိက္ခု ဘဂဝတော စိတ္တံ အာရာဓေသီတိ ပစ္စယာကာရဝသေန ဗျာကာရာပေတုကာမဿ ဘဂဝတော တထာ အဗျာကရိတွာ ဒွတ္တိံသာကာရဝသေန ဗျာကရောန္တော အဇ္ဈာသယံ ဂဟေတုံ နာသက္ခိ။
ဧတဒဝေါစာတိ ဒေသနာ ယထာနုသန္ဓိံ န ဂတာ, ဒေသနာယ ယထာနုသန္ဓိဂမနတ္ထံ ဧတဒဝေါစ။ တေနဟာနန္ဒ, သုဏာထာတိ ဣဒံ တေပိဋကေ ဗုဒ္ဓဝစနေ အသမ္ဘိန္နပဒံ။ အညတ္ထ ဟိ ဧဝံ ဝုတ္တံ နာမ နတ္ထိ။ ဥပဓိနိဒါနန္တိ ခန္ဓုပဓိနိဒါနံ။ ခန္ဓပဉ္စကဉှေတ္ထ ဥပဓီတိ အဓိပ္ပေတံ။ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဇာယတိ။ နိဝိသတီတိ ပုနပ္ပုနံ ပဝတ္တိဝသေန ပတိဋ္ဌဟတိ။
ယံ ခေါ လောကေ ပိယရူပံ သာတရူပန္တိ ယံ လောကသ္မိံ ပိယသဘာဝဉ္စေဝ မဓုရသဘာဝဉ္စ။ စက္ခုံ လောကေတိအာဒီသု လောကသ္မိဉှိ စက္ခာဒီသု မမတ္တေန အဘိနိဝိဋ္ဌာ သတ္တာ သမ္ပတ္တိယံ ပတိဋ္ဌိတာ အတ္တနော စက္ခုံ အာဒါသာဒီသု နိမိတ္တဂ္ဂဟဏာနုသာရေန ဝိပ္ပသန္နပဉ္စပသာဒံ သုဝဏ္ဏဝိမာနေ ဥဂ္ဃါဋိတမဏိသီဟပဉ္ဇရံ ဝိယ မညန္တိ, သောတံ ရဇတပနာဠိကံ ဝိယ ပါမင်္ဂသုတ္တံ
ဝိယ စ မညန္တိ, တုင်္ဂနာသာတိ လဒ္ဓဝေါဟာရံ ဃာနံ ဝဋ္ဋေတွာ ဌပိတဟရိတာလဝဋ္ဋိံ ဝိယ မညန္တိ, ဇိဝှံ ရတ္တကမ္ဗလပဋလံ ဝိယ မုဒုသိနိဒ္ဓမဓုရရသဒံ မညန္တိ, ကာယံ သာလလဋ္ဌိံ ဝိယ သုဝဏ္ဏတောရဏံ ဝိယ စ မညန္တိ, မနံ အညေသံ မနေန အသဒိသံ ဥဠာရံ မညန္တိ။
နိစ္စတော အဒ္ဒက္ခုန္တိ နိစ္စန္တိ အဒ္ဒသံသု။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။ န ပရိမုစ္စိံသု ဒုက္ခသ္မာတိ သကလသ္မာပိ ဝဋ္ဋဒုက္ခာ န ပရိမုစ္စိံသု။ ဒက္ခိဿန္တီတိ ပဿိဿန္တိ။ အာပါနီယကံသောတိ သရကဿ နာမံ။ ယသ္မာ ပနေတ္ထ အာပံ ပိဝန္တိ, တသ္မာ ‘‘အာပါနီယော’’တိ ဝုစ္စတိ။ အာပါနီယော စ သော ကံသော စာတိ အာပါနီယကံသော။ သုရာမဏ္ဍသရကဿေတံ နာမံ။ ‘‘ဝဏ္ဏသမ္ပန္နော’’တိအာဒိဝစနတော ပန ကံသေ ဌိတပါနမေဝ ဧဝံ ဝုတ္တံ။ ဃမ္မာဘိတတ္တောတိ ဃမ္မေန အဘိတတ္တော။ ဃမ္မပရေတောတိ ဃမ္မေန ဖုဋ္ဌော, အနုဂတောတိ အတ္ထော။ ပိဝတော ဟိ ခေါ တံ ဆာဒေဿတီတိ ပိဝန္တဿ တံ ပါနီယံ ဝဏ္ဏာဒိသမ္ပတ္တိယာ ရုစ္စိဿတိ, သကလသရီရံ ဝါ ဖရိတွာ တုဋ္ဌိံ ဥပ္ပါဒယမာနံ ဌဿတိ။ အပ္ပဋိသင်္ခါတိ အပစ္စဝေက္ခိတွာ။
ဧဝမေဝ ခေါတိ ဧတ္ထ ဣဒံ ဩပမ္မသံသန္ဒနံ – အာပါနီယကံသော ဝိယ ဟိ လောကေ ပိယရူပံ သာတရူပံ အာရမ္မဏံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ, ဃမ္မာဘိတတ္တပုရိသော ဝိယ ဝဋ္ဋနိဿိတော ပုထုဇ္ဇနော, အာပါနီယကံသေန နိမန္တနပုရိသော ဝိယ လောကေ ပိယရူပေန သာတရူပေန အာရမ္မဏေန နိမန္တကဇနော, အာပါနီယကံသေ သမ္ပတ္တိဉ္စ အာဒီနဝဉ္စ အာရောစေန္တော အာပါနကမနုဿော ဝိယ အာစရိယုပဇ္ဈာယာဒိကော ကလျာဏမိတ္တော။ ယထေဝ ဟိ တဿ ပုရိသဿ အပလောကိတမနုဿော အာပါနီယကံသေ ဂုဏဉ္စ အာဒီနဝဉ္စ အာရောစေတိ, ဧဝမေဝ အာစရိယော ဝါ ဥပဇ္ဈာယော ဝါ ဘိက္ခုနော ပဉ္စသု ကာမဂုဏေသု အဿာဒဉ္စ နိဿရဏဉ္စ ကထေတိ။
တတ္ထ ယထာ အာပါနီယကံသမှိ ဂုဏေ စ အာဒီနဝေ စ အာရောစိတေ သော ပုရိသော ပိယဝဏ္ဏာဒိသမ္ပဒါယမေဝ သဉ္ဇာတဝေဂေါ ‘‘သစေ မရဏံ ဘဝိဿတိ, ပစ္ဆာ ဇာနိဿာမီ’’တိ သဟသာ အပ္ပဋိသင်္ခါယ တံ ပိဝိတွာ မရဏံ ဝါ မရဏမတ္တံ ဝါ ဒုက္ခံ နိဂစ္ဆတိ, ဧဝမေဝ, ဘိက္ခု, ‘‘ပဉ္စသု ကာမဂုဏေသု ဒဿနာဒိဝသေန ဥပ္ပန္နသောမနဿမတ္တမေဝ အဿာဒေါ, အာဒီနဝေါ ပန ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကော ဗဟု နာနပ္ပကာရော, အပ္ပဿာဒါ ကာမာ ဗဟုဒုက္ခာ
ဗဟုပါယာသာ’’တိ ဧဝံ အာစရိယုပဇ္ဈာယေဟိ အာနိသံသဉ္စ အာဒီနဝဉ္စ ကထေတွာ – ‘‘သမဏပဋိပဒံ ပဋိပဇ္ဇ, ဣန္ဒြိယေသု ဂုတ္တဒွါရော ဘဝ ဘောဇနေ မတ္တညူ ဇာဂရိယံ အနုယုတ္တော’’တိ ဧဝံ ဩဝဒိတောပိ အဿာဒဗဒ္ဓစိတ္တတာယ ‘‘သစေ ဝုတ္တပ္ပကာရော အာဒီနဝေါ ဘဝိဿတိ, ပစ္ဆာ ဇာနိဿာမီ’’တိ အာစရိယုပဇ္ဈာယေ အပသာဒေတွာ ဥဒ္ဒေသပရိပုစ္ဆာဒီနိ စေဝ ဝတ္တပဋိပတ္တိဉ္စ ပဟာယ လောကာမိသကထံ ကထေန္တော ကာမေ ပရိဘုဉ္ဇိတုကာမတာယ သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ ဟီနာယာဝတ္တတိ။ တတော ဒုစ္စရိတာနိ ပူရေန္တော သန္ဓိစ္ဆေဒနာဒိကာလေ ‘‘စောရော အယ’’န္တိ ဂဟေတွာ ရညော ဒဿိတော ဣဓေဝ ဟတ္ထပါဒါဒိဆေဒနံ ပတွာ သမ္ပရာယေ စတူသု အပါယေသု မဟာဒုက္ခံ အနုဘောတိ။
ပါနီယေန ဝါ ဝိနေတုန္တိ သီတေန ဝါရိနာ ဟရိတုံ။ ဒဓိမဏ္ဍကေနာတိ ဒဓိမဏ္ဍနမတ္တေန။ ဘဋ္ဌလောဏိကာယာတိ သလောဏေန သတ္တုပါနီယေန။ လောဏသောဝီရကေနာတိ သဗ္ဗဓညဖလကဠီရာဒီနိ ပက္ခိပိတွာ လောဏသောဝီရကံ နာမ ကရောန္တိ, တေန။
ဩပမ္မသံသန္ဒနံ ပနေတ္ထ – ဃမ္မာဘိတတ္တပုရိသော ဝိယ ဝဋ္ဋသန္နိဿိတကာလေ ယောဂါဝစရော ဒဋ္ဌဗ္ဗော, တဿ ပုရိသဿ ပဋိသင်္ခါ အာပါနီယကံသံ ပဟာယ ပါနီယာဒီဟိ ပိပါသဿ ဝိနောဒနံ ဝိယ ဘိက္ခုနော အာစရိယုပဇ္ဈာယာနံ ဩဝါဒေ ဌတွာ ဆဒွါရာဒီနိ ပရိဂ္ဂဟေတွာ အနုက္ကမေန ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေန္တဿ အရဟတ္တဖလာဓိဂမော, ပါနီယာဒီနိ စတ္တာရိ ပါနာနိ ဝိယ ဟိ စတ္တာရော မဂ္ဂါ, တေသု အညတရံ ပိဝိတွာ သုရာပိပါသိတံ ဝိနောဒေတွာ သုခိနော ယေန ကာမံ ဂမနံ ဝိယ ခီဏာသဝဿ စတုမဂ္ဂပါနံ ပိဝိတွာ တဏှံ ဝိနောဒေတွာ အဂတပုဗ္ဗံ နိဗ္ဗာနဒိသံ ဂမနကာလော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဆဋ္ဌံ။
၇။ နဠကလာပီသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၆၇။ သတ္တမေ ကိန္နု ခေါ, အာဝုသောတိ ကသ္မာ ပုစ္ဆတိ? ‘‘ဧဝံ ပုဋ္ဌော ကထံ နု ခေါ ဗျာကရေယျာ’’တိ။ ထေရဿ အဇ္ဈာသယဇာနနတ္ထံ။ အပိစ အတီတေ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ ဣမံ ပဉှံ ဝိနိစ္ဆယိံသူတိ အနာဂတေ ဘိက္ခူ ဇာနိဿန္တီတိပိ ပုစ္ဆတိ။ ဣဒါနေဝ ခေါ မယန္တိ ဣဒံ ထေရော ယဿ နာမရူပဿ ဝိညာဏံ ပစ္စယောတိ ဝုတ္တံ, တဒေဝ နာမရူပံ ဝိညာဏဿ
ပစ္စယောတိ ဝုတ္တတ္တာ အာဟ။ နဠကလာပိယောတိ ဣဓ ပန အယကလာပါဒိဝသေန ဥပမံ အနာဟရိတွာ ဝိညာဏနာမရူပါနံ အဗလဒုဗ္ဗလဘာဝဒဿနတ္ထံ အယံ ဥပမာ အာဘတာ။
နိရောဓော ဟောတီတိ ဧတ္တကေ ဌာနေ ပစ္စယုပ္ပန္နပဉ္စဝေါကာရဘဝဝသေန ဒေသနာ ကထိတာ။ ဆတ္တိံသာယ ဝတ္ထူဟီတိ ဟေဋ္ဌာ ဝိဿဇ္ဇိတေသု ဒွါဒသသု ပဒေသု ဧကေကသ္မိံ တိဏ္ဏံ တိဏ္ဏံ ဝသေန ဆတ္တိံသာယ ကာရဏေဟိ။ ဧတ္ထ စ ပဌမော ဓမ္မကထိကဂုဏော, ဒုတိယာ ပဋိပတ္တိ, တတိယံ ပဋိပတ္တိဖလံ။ တတ္ထ ပဌမနယေန ဒေသနာသမ္ပတ္တိ ကထိတာ, ဒုတိယေန သေက္ခဘူမိ, တတိယေန အသေက္ခဘူမီတိ။ သတ္တမံ။
၈။ ကောသမ္ဗိသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၆၈။ အဋ္ဌမေ အညတြေဝါတိ ဧကစ္စော ဟိ ပရဿ သဒ္ဒဟိတွာ ယံ ဧသ ဘဏတိ, တံ ဘူတန္တိ ဂဏှာတိ။ အပရဿ နိသီဒိတွာ စိန္တေန္တဿ ယံ ကာရဏံ ရုစ္စတိ, သော ‘‘အတ္ထိ ဧတ’’န္တိ ရုစိယာ ဂဏှာတိ။ ဧကော ‘‘စိရကာလတော ပဋ္ဌာယ ဧဝံ အနုဿဝေါ အတ္ထိ, ဘူတမေတ’’န္တိ အနုဿဝေန ဂဏှာတိ။ အညဿ ဝိတက္ကယတော ဧကံ ကာရဏံ ဥပဋ္ဌာတိ, သော ‘‘အတ္ထေတ’’န္တိ အာကာရပရိဝိတက္ကေန ဂဏှာတိ။ အပရဿ စိန္တယတော ဧကာ ဒိဋ္ဌိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, ယာယဿ တံ ကာရဏံ နိဇ္ဈာယန္တဿ ခမတိ, သော ‘‘အတ္ထေတ’’န္တိ ဒိဋ္ဌိနိဇ္ဈာနက္ခန္တိယာ ဂဏှာတိ။ ထေရော ပန ပဉ္စပိ ဧတာနိ ကာရဏာနိ ပဋိက္ခိပိတွာ ပစ္စက္ခဉာဏေန ပဋိဝိဒ္ဓဘာဝံ ပုစ္ဆန္တော အညတြေဝ, အာဝုသော မုသိလ, သဒ္ဓါယာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အညတြေဝါတိ သဒ္ဓါဒီနိ ကာရဏာနိ ဌပေတွာ, ဝိနာ ဧတေဟိ ကာရဏေဟီတိ အတ္ထော။ ဘဝနိရောဓော နိဗ္ဗာနန္တိ ပဉ္စက္ခန္ဓနိရောဓော နိဗ္ဗာနံ။
တုဏှီ အဟောသီတိ ထေရော ခီဏာသဝေါ, အဟံ ပန ခီဏာသဝေါတိ ဝါ န ဝါတိ ဝါ အဝတွာ တုဏှီယေဝ အဟောသိ။ အာယသ္မာ နာရဒေါ အာယသ္မန္တံ ပဝိဋ္ဌံ ဧတဒဝေါစာတိ ကသ္မာ အဝေါစ? သော ကိရ စိန္တေသိ – ‘‘ဘဝနိရောဓော နိဗ္ဗာနံ နာမာတိ သေခေဟိပိ ဇာနိတဗ္ဗော ပဉှော ဧသ, အယံ ပန ထေရော ဣမံ ထေရံ အသေခဘူမိယာ ကာရေတိ, ဣမံ ဌာနံ ဇာနာပေဿာမီ’’တိ ဧတံ အဝေါစ။
သမ္မပ္ပညာယ သုဒိဋ္ဌန္တိ သဟ ဝိပဿနာယ မဂ္ဂပညာယ သုဋ္ဌု ဒိဋ္ဌံ။ န စမှိ အရဟန္တိ အနာဂါမိမဂ္ဂေ ဌိတတ္တာ အရဟံ န ဟောမီတိ ဒီပေတိ။ ယံ ပနဿ ဣဒါနိ ‘‘ဘဝနိရောဓော နိဗ္ဗာန’’န္တိ ဉာဏံ, တံ ဧကူနဝီသတိယာ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏေဟိ ဝိမုတ္တံ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏံ။ ဥဒပါနောတိ ဝီသတိံသဟတ္ထဂမ္ဘီရော ပါနီယကူပေါ။ ဥဒကဝါရကောတိ ဥဒကဥဿိဉ္စနဝါရကော။ ဥဒကန္တိ ဟိ ခေါ ဉာဏံ အဿာတိ တီရေ ဌိတဿ ဩလောကယတော ဧဝံ ဉာဏံ ဘဝေယျ။ န စ ကာယေန ဖုသိတွာတိ ဥဒကံ ပန နီဟရိတွာ ကာယေန ဖုသိတွာ ဝိဟရိတုံ န သက္ကုဏေယျ။ ဥဒပါနေ ဥဒကဒဿနံ ဝိယ ဟိ အနာဂါမိနော နိဗ္ဗာနဒဿနံ, ဃမ္မာဘိတတ္တပုရိသော ဝိယ အနာဂါမီ, ဥဒကဝါရကော ဝိယ အရဟတ္တမဂ္ဂေါ, ယထာ ဃမ္မာဘိတတ္တပုရိသော ဥဒပါနေ ဥဒကံ ပဿတိ။ ဧဝံ အနာဂါမီ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏေန ‘‘ဥပရိ အရဟတ္တဖလသမယော နာမ အတ္ထီ’’တိ ဇာနာတိ။ ယထာ ပန သော ပုရိသော ဥဒကဝါရကဿ နတ္ထိတာယ ဥဒကံ နီဟရိတွာ ကာယေန ဖုသိတုံ န လဘတိ, ဧဝံ အနာဂါမီ အရဟတ္တမဂ္ဂဿ နတ္ထိတာယ နိဗ္ဗာနံ အာရမ္မဏံ ကတွာ အရဟတ္တဖလသမာပတ္တိံ အပ္ပေတွာ နိသီဒိတုံ န လဘတိ။ အဋ္ဌမံ။
၉။ ဥပယန္တိသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၆၉။ နဝမေ ဥပယန္တောတိ ဥဒကဝဍ္ဎနသမယေ ဥပရိ ဂစ္ဆန္တော။ မဟာနဒိယောတိ ဂင်္ဂါယမုနာဒိကာ မဟာသရိတာယော။ ဥပယာပေတီတိ ဥပရိ ယာပေတိ, ဝဍ္ဎေတိ ပူရေတီတိ အတ္ထော။ အဝိဇ္ဇာ ဥပယန္တီတိ အဝိဇ္ဇာ ဥပရိ ဂစ္ဆန္တီ သင်္ခါရာနံ ပစ္စယော ဘဝိတုံ သက္ကုဏန္တီ။ သင်္ခါရေ ဥပယာပေတီတိ သင်္ခါရေ ဥပရိ ယာပေတိ ဝဍ္ဎေတိ။ ဧဝံ သဗ္ဗပဒေသု အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အပယန္တောတိ အပဂစ္ဆန္တော ဩသရန္တော။ အဝိဇ္ဇာ အပယန္တီတိ အဝိဇ္ဇာ အပဂစ္ဆမာနာ ဩသရမာနာ ဥပရိ သင်္ခါရာနံ ပစ္စယော ဘဝိတုံ န သက္ကုဏန္တီတိ အတ္ထော။ သင်္ခါရေ အပယာပေတီတိ သင်္ခါရေ အပဂစ္ဆာပေတိ။ ဧသ နယော သဗ္ဗပဒေသု။ နဝမံ။
၁၀။ သုသိမသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၇၀။ ဒသမေ ဂရုကတောတိ သဗ္ဗေဟိ ဒေဝမနုဿေဟိ ပါသာဏစ္ဆတ္တံ ဝိယ စိတ္တေန ဂရုကတော။ မာနိတောတိ မနေန ပိယာယိတော။ ပူဇိတောတိ
စတုပစ္စယပူဇာယ ပူဇိတော။ အပစိတောတိ နီစဝုတ္တိကရဏေန အပစိတော။ သတ္ထာရဉှိ ဒိသွာ မနုဿာ ဟတ္ထိက္ခန္ဓာဒီဟိ ဩတရန္တိ မဂ္ဂံ ဒေန္တိ, အံသကူဋတော သာဋကံ အပနေန္တိ, အာသနတော ဝုဋ္ဌဟန္တိ ဝန္ဒန္တိ။ ဧဝံ သော တေဟိ အပစိတော နာမ ဟောတိ။ သုသိမောတိ ဧဝံနာမကော ဝေဒင်္ဂေသု ကုသလော ပဏ္ဍိတပရိဗ္ဗာဇကော။ ဧဟိ တွန္တိ တေသံ ကိရ ဧတဒဟောသိ – ‘‘သမဏော ဂေါတမော န ဇာတိဂေါတ္တာဒီနိ အာဂမ္မ လာဘဂ္ဂပ္ပတ္တော ဇာတော, ကဝိသေဋ္ဌော ပနေသ ဥတ္တမကဝိတာယ သာဝကာနံ ဂန္ထံ ဗန္ဓိတွာ ဒေတိ, တံ တေ ဥဂ္ဂဏှိတွာ ဥပဋ္ဌာကာနံ ဥပနိသိန္နကထမ္ပိ အနုမောဒနမ္ပိ သရဘညမ္ပီတိ ဧဝမာဒီနိ ကထေန္တိ, တေ တေသံ ပသန္နာ လာဘံ ဥပသံဟရန္တိ။ သစေ မယံ ယံ သမဏော ဂေါတမော ဇာနာတိ, တတော ထောကံ ဇာနေယျာမ, အတ္တနော သမယံ တတ္ထ ပက္ခိပိတွာ မယမ္ပိ ဥပဋ္ဌာကာနံ ကထေယျာမ, တတော ဧတေဟိ လာဘိတရာ ဘဝေယျာမ။ ကော နု ခေါ သမဏဿ ဂေါတမဿ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိတွာ ခိပ္ပမေဝ ဥဂ္ဂဏှိတုံ သက္ခိဿတီ’’တိ။ တေ ဧဝံ စိန္တေတွာ ‘‘သုသိမော ပဋိဗလော’’တိ ဒိသွာ တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧဝမာဟံသု။
ယေနာယသ္မာ အာနန္ဒော တေနုပသင်္ကမီတိ ကသ္မာ ဥပသင်္ကမိ? ဧဝံ ကိရဿ အဟောသိ, ‘‘ကဿ နု ခေါ သန္တိကံ ဂန္တွာ အဟံ ဣမံ ဓမ္မံ ခိပ္ပံ လဒ္ဓုံ သက္ခိဿာမီ’’တိ? တတော စိန္တေသိ – ‘‘သမဏော ဂေါတမော ဂရု တေဇုဿဒေါ နိယမမနုယုတ္တော, န သက္ကာ အကာလေ ဥပသင်္ကမိတုံ, အညေပိ ဗဟူ ခတ္တိယာဒယော သမဏံ ဂေါတမံ ဥပသင်္ကမန္တိ, တသ္မိမ္ပိ သမယေ န သက္ကာ ဥပသင်္ကမိတုံ။ သာဝကေသုပိဿ သာရိပုတ္တော မဟာပညော ဝိပဿနာလက္ခဏမှိ ဧတဒဂ္ဂေ ဌပိတော, မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော သမာဓိလက္ခဏသ္မိံ ဧတဒဂ္ဂေ ဌပိတော, မဟာကဿပေါ ဓုတင်္ဂဓရေသု အနုရုဒ္ဓေါ ဒိဗ္ဗစက္ခုကေသု, ပုဏ္ဏော မန္တာဏိပုတ္တော ဓမ္မကထိကေသု, ဥပါလိတ္ထေရော ဝိနယဓရေသု ဧတဒဂ္ဂေ ဌပိတော, အယံ ပန အာနန္ဒော ဗဟုဿုတော တိပိဋကဓရော, သတ္ထာပိဿ တတ္ထ တတ္ထ ကထိတံ ဓမ္မံ အာဟရိတွာ ကထေတိ, ပဉ္စသု ဌာနေသု ဧတဒဂ္ဂေ ဌပိတော, အဋ္ဌန္နံ ဝရာနံ လာဘီ, စတူဟိ အစ္ဆရိယဗ္ဘုတဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော, တဿ သမီပံ ဂတော ခိပ္ပံ ဓမ္မံ လဒ္ဓုံ သက္ခိဿာမီ’’တိ။ တသ္မာ ယေနာယသ္မာ အာနန္ဒော တေနုပသင်္ကမိ။
ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမီတိ ကသ္မာ သယံ အပဗ္ဗာဇေတွာ ဥပသင်္ကမိ? ဧဝံ ကိရဿ အဟောသိ – ‘‘အယံ တိတ္ထိယသမယေ ပါဋိယေက္ကော ‘အဟံ သတ္ထာ’တိ ပဋိဇာနန္တော စရတိ, ပဗ္ဗဇိတွာ သာသနဿ အလာဘာယပိ ပရိသက္ကေယျ။ န ခေါ ပနဿာဟံ အဇ္ဈာသယံ အာဇာနာမိ, သတ္ထာ ဇာနိဿတီ’’တိ။ တသ္မာ တံ အာဒါယ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ။ တေနဟာနန္ဒ, သုသိမံ ပဗ္ဗာဇေထာတိ သတ္ထာ ကိရ စိန္တေသိ – ‘‘အယံ ပရိဗ္ဗာဇကော တိတ္ထိယသမယေ ‘အဟံ ပါဋိယေက္ကော သတ္ထာ’တိ ပဋိဇာနမာနော စရတိ, ‘ဣဓ မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယံ စရိတုံ ဣစ္ဆာမီ’တိ ကိရ ဝဒတိ။ ကိံ နု ခေါ မယိ ပသန္နော, ဥဒါဟု မယှံ သာဝကေသု, ဥဒါဟု မယှံ ဝါ မမ သာဝကာနံ ဝါ ဓမ္မကထာယ ပသန္နော’’တိ? အထဿ ဧကဋ္ဌာနေပိ ပသာဒါဘာဝံ ဉတွာ, ‘‘အယံ မမ သာသနေ ဓမ္မံ ထေနေဿာမီတိ ပဗ္ဗဇတိ။ ဣတိဿ အာဂမနံ အပရိသုဒ္ဓံ၊ နိပ္ဖတ္တိ နု ခေါ ကီဒိသာ’’တိ? ဩလောကေန္တော ‘‘ကိဉ္စာပိ ‘ဓမ္မံ ထေနေဿာမီ’တိ ပဗ္ဗဇတိ, ကတိပါဟေနေဝ ပန ဃဋေတွာ အရဟတ္တံ ဂဏှိဿတီ’’တိ ဉတွာ ‘‘တေနဟာနန္ဒ, သုသိမံ ပဗ္ဗာဇေထာ’’တိ အာဟ။
အညာ ဗျာကတာ ဟောတီတိ တေ ကိရ ဘိက္ခူ သတ္ထု သန္တိကေ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ တေမာသံ ဝဿံ ဝသန္တာ တသ္မိံယေဝ အန္တောတေမာသေ ဃဋေန္တာ ဝါယမန္တာ အရဟတ္တံ ပဋိလဘိံသု။ တေ ‘‘ပဋိလဒ္ဓဂုဏံ သတ္ထု အာရောစေဿာမာ’’တိ ပဝါရိတပဝါရဏာ သေနာသနံ သံသာမေတွာ သတ္ထု သန္တိကံ အာဂန္တွာ အတ္တနော ပဋိလဒ္ဓဂုဏံ အာရောစေသုံ။ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ အညာတိ အရဟတ္တဿ နာမံ။ ဗျာကတာတိ အာရောစိတာ။ အဿောသီတိ သော ကိရ ဩဟိတသောတော ဟုတွာ တေသံ တေသံ ဘိက္ခူနံ ဌိတဋ္ဌာနံ ဂစ္ဆတိ တံ တံ ကထံ သုဏိတုကာမော။ ယေန တေ ဘိက္ခူ တေနုပသင်္ကမီတိ ကသ္မာ ဥပသင်္ကမိ? တံ ကိရဿ ပဝတ္တိံ သုတွာ ဧတဒဟောသိ – ‘‘အညာ နာမ ဣမသ္မိံ သာသနေ ပရမပ္ပမာဏံ သာရဘူတာ အာစရိယမုဋ္ဌိ မညေ ဘဝိဿတိ, ပုစ္ဆိတွာ နံ ဇာနိဿာမီ’’တိ။ တသ္မာ ဥပသင်္ကမိ။
အနေကဝိဟိတန္တိ အနေကဝိဓံ။ ဣဒ္ဓိဝိဓန္တိ ဣဒ္ဓိကောဋ္ဌာသံ။ အာဝိဘာဝံ တိရောဘာဝန္တိ အာဝိဘာဝံ ဂဟေတွာ တိရောဘာဝံ, တိရောဘာဝံ ဂဟေတွာ အာဝိဘာဝံ ကာတုံ သက္ကောထာတိ ပုစ္ဆတိ။ တိရောကုဋ္ဋန္တိ ပရကုဋ္ဋံ။
ဣတရပဒဒွယေပိ ဧသေဝ နယော။ ဥမ္မုဇ္ဇနိမုဇ္ဇန္တိ ဥမ္မုဇ္ဇနဉ္စ နိမုဇ္ဇနဉ္စ။ ပလ္လင်္ကေနာတိ ပလ္လင်္ကဗန္ဓနေန။ ကမထာတိ နိသီဒိတုံ ဝါ ဂန္တုံ ဝါ သက္ကောထာတိ ပုစ္ဆတိ? ပက္ခီ သကုဏောတိ ပက္ခယုတ္တော သကုဏော။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ, ဝိတ္ထာရတော ပန ဣမဿ ဣဒ္ဓိဝိဓဿ, ဣတော ပရေသံ ဒိဗ္ဗသောတာဒီနဉ္စ ဝဏ္ဏနာနယော ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗောတိ။
သန္တာ ဝိမောက္ခာတိ အင်္ဂသန္တတာယ စေဝ အာရမ္မဏသန္တတာယ စ သန္တာ အာရုပ္ပဝိမောက္ခာ။ ကာယေန ဖုသိတွာတိ နာမကာယေန ဖုသိတွာ ပဋိလဘိတွာ။ ပညာဝိမုတ္တာ ခေါ မယံ, အာဝုသောတိ, အာဝုသော, မယံ နိဇ္ဈာနကာ သုက္ခဝိပဿကာ ပညာမတ္တေနေဝ ဝိမုတ္တာတိ ဒဿေတိ။ အာဇာနေယျာသိ ဝါ တွံ, အာဝုသော သုသိမ, န ဝါ တွံ အာဇာနေယျာသီတိ ကသ္မာ ဧဝမာဟံသု? ဧဝံ ကိရ နေသံ အဟောသိ – ‘‘မယံ ဣမဿ အဇ္ဈာသယံ ဂဟေတွာ ကထေတုံ န သက္ခိဿာမ, ဒသဗလံ ပန ပုစ္ဆိတွာ နိက္ကင်္ခေါ ဘဝိဿတီ’’တိ။ ဓမ္မဋ္ဌိတိဉာဏန္တိ ဝိပဿနာဉာဏံ, တံ ပဌမတရံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ နိဗ္ဗာနေ ဉာဏန္တိ ဝိပဿနာယ စိဏ္ဏန္တေ ပဝတ္တမဂ္ဂဉာဏံ, တံ ပစ္ဆာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တသ္မာ ဘဂဝါ ဧဝမာဟ။
အာဇာနေယျာသိ ဝါတိအာဒိ ကသ္မာ ဝုတ္တံ? ဝိနာပိ သမာဓိံ ဧဝံ ဉာဏုပ္ပတ္တိဒဿနတ္ထံ။ ဣဒဉှိ ဝုတ္တံ ဟောတိ – သုသိမ, မဂ္ဂေါ ဝါ ဖလံ ဝါ န သမာဓိနိဿန္ဒော, န သမာဓိအာနိသံသော, န သမာဓိဿ နိပ္ဖတ္တိ, ဝိပဿနာယ ပနေသော နိဿန္ဒော, ဝိပဿနာယ အာနိသံသော, ဝိပဿနာယ နိပ္ဖတ္တိ, တသ္မာ ဇာနေယျာသိ ဝါ တွံ, န ဝါ တွံ ဇာနေယျာသိ, အထ ခေါ ဓမ္မဋ္ဌိတိဉာဏံ ပုဗ္ဗေ, ပစ္ဆာ နိဗ္ဗာနေ ဉာဏန္တိ။
ဣဒါနိဿ ပဋိဝေဓဘဗ္ဗတံ ဉတွာ တေပရိဝဋ္ဋံ ဓမ္မဒေသနံ ဒေသေန္တော တံ ကိံ မညသိ, သုသိမ? ရူပံ နိစ္စံ ဝါ အနိစ္စံ ဝါတိအာဒိမာဟ? တေ ပရိဝဋ္ဋဒေသနာဝသာနေ ပန ထေရော အရဟတ္တံ ပတ္တော။ ဣဒါနိဿ အနုယောဂံ အာရောပေန္တော ဇာတိပစ္စယာ ဇရာမရဏန္တိ, သုသိမ, ပဿသီတိအာဒိမာဟ။ အပိ ပန တွံ, သုသိမာတိ ဣဒံ ကသ္မာ အာရဘိ? နိဇ္ဈာနကာနံ သုက္ခဝိပဿကဘိက္ခူနံ ပါကဋကရဏတ္ထံ။ အယဉှေတ္ထ အဓိပ္ပါယော – န ကေဝလံ တွမေဝ နိဇ္ဈာနကော သုက္ခဝိပဿကော, ဧတေပိ ဘိက္ခူ ဧဝရူပါယေဝါတိ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ပါကဋမေဝါတိ။ ဒသမံ။
မဟာဝဂ္ဂေါ သတ္တမော။
၁။ ဇရာမရဏသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ
၈။ သမဏဗြာဟ္မဏဝဂ္ဂေါ
၇၁-၇၂။ သမဏဗြာဟ္မဏဝဂ္ဂေ ဇရာမရဏာဒီသု ဧကေကပဒဝသေန ဧကေကံ ကတွာ ဧကာဒသ သုတ္တာနိ ဝုတ္တာနိ, တာနိ ဥတ္တာနတ္ထာနေဝါတိ။
သမဏဗြာဟ္မဏဝဂ္ဂေါ အဋ္ဌမော။
၉။ အန္တရပေယျာလံ
၁။ သတ္ထုသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၇၃။ ဣတော ပရံ ‘‘သတ္ထာ ပရိယေသိတဗ္ဗော’’တိအာဒိနယပ္ပဝတ္တာ ဒွါဒသ အန္တရပေယျာလဝဂ္ဂါ နာမ ဟောန္တိ။ တေ သဗ္ဗေပိ တထာ တထာ ဗုဇ္ဈနကာနံ ဝေနေယျပုဂ္ဂလာနံ အဇ္ဈာသယဝသေန ဝုတ္တာ။ တတ္ထ သတ္ထာတိ ဗုဒ္ဓေါ ဝါ ဟောတု သာဝကော ဝါ, ယံ နိဿာယ မဂ္ဂဉာဏံ လဘတိ, အယံ သတ္ထာ နာမ, သော ပရိယေသိတဗ္ဗော။ သိက္ခာ ကရဏီယာတိ တိဝိဓာပိ သိက္ခာ ကာတဗ္ဗာ။ ယောဂါဒီသု ယောဂေါတိ ပယောဂေါ။ ဆန္ဒောတိ ကတ္တုကမျတာကုသလစ္ဆန္ဒော။ ဥဿောဠှီတိ သဗ္ဗသဟံ အဓိမတ္တဝီရိယံ။ အပ္ပဋိဝါနီတိ အနိဝတ္တနာ။ အာတပ္ပန္တိ ကိလေသတာပနဝီရိယမေဝ။ သာတစ္စန္တိ သတတကိရိယံ။ သတီတိ ဇရာမရဏာဒိဝသေန စတုသစ္စပရိဂ္ဂါဟိကာ သတိ။ သမ္ပဇညန္တိ တာဒိသမေဝ ဉာဏံ။ အပ္ပမာဒေါတိ သစ္စဘာဝနာယ အပ္ပမာဒေါ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။
အန္တရပေယျာလော နဝမော။
နိဒါနသံယုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၂။ အဘိသမယသံယုတ္တံ
၁။ နခသိခါသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၇၄။ အဘိသမယသံယုတ္တဿ ပဌမေ နခသိခါယန္တိ မံသဋ္ဌာနေန ဝိမုတ္တေ နခဂ္ဂေ။ နခသိခါ စ နာမ လောကိယာနံ မဟတီပိ ဟောတိ, သတ္ထု ပန ရတ္တုပ္ပလပတ္တကောဋိ ဝိယ သုခုမာ။ ကထံ ပနေတ္ထ ပံသု ပတိဋ္ဌိတောတိ? အဓိဋ္ဌာနဗလေန။ ဘဂဝတာ ဟိ အတ္ထံ ဉာပေတုကာမေန အဓိဋ္ဌာနဗလေန တတ္ထ ပတိဋ္ဌာပိတော။ သတိမံ ကလန္တိ မဟာပထဝိယာ ပံသုံ သတကောဋ္ဌာသေ ကတွာ တတော ဧကကောဋ္ဌာသံ။ ပရတောပိ ဧသေဝ နယော။ အဘိသမေတာဝိနောတိ ပညာယ အရိယသစ္စာနိ အဘိသမေတွာ ဌိတဿ။ ပုရိမံ ဒုက္ခက္ခန္ဓံ ပရိက္ခီဏံ ပရိယာဒိဏ္ဏံ ဥပနိဓာယာတိ ဧတဒေဝ ဗဟုတရံ ဒုက္ခံ, ယဒိဒံ ပရိက္ခီဏန္တိ ဧဝံ ပဌမံ ဝုတ္တံ ဒုက္ခက္ခန္ဓံ ဥပနိဓာယ, ဉာဏေန တံ တဿ သန္တိကေ ဌပေတွာ ဥပပရိက္ခိယမာနေတိ အတ္ထော။ ကတမံ ပနေတ္ထ ပုရိမဒုက္ခံ နာမ? ယံ ပရိက္ခီဏံ။ ကတမံ ပန ပရိက္ခီဏံ? ယံ ပဌမမဂ္ဂဿ အဘာဝိတတ္တာ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ။ ကတမံ ပန ဥပနိဓာယ? ယံ သတ္တသု အတ္တဘာဝေသု အပါယေ အဋ္ဌမဉ္စ ပဋိသန္ဓိံ အာဒိံ ကတွာ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ, သဗ္ဗံ တံ ပရိက္ခီဏန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သတ္တက္ခတ္တုန္တိ သတ္တ ဝါရေ, သတ္တသု အတ္တဘာဝေသူတိ အတ္ထော။ ပရမတာတိ ဣဒမဿ ပရံ ပမာဏန္တိ ဒဿေတိ။ မဟတ္ထိယောတိ မဟတော အတ္ထဿ နိပ္ဖါဒကော။ ပဌမံ။
၂။ ပေါက္ခရဏီသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၇၅။ ဒုတိယေ ပေါက္ခရဏီတိ ဝါပီ။ ဥဗ္ဗေဓေနာတိ ဂမ္ဘီရတာယ။ သမတိတ္တိကာတိ မုခဝဋ္ဋိသမာ။ ကာကပေယျာတိ သက္ကာ ဟောတိ တီရေ ဌိတေန ကာကေန ပကတိယာပိ မုခတုဏ္ဍိကံ ဩတာရေတွာ ပါတုံ။ ဒုတိယံ။
၃။ သံဘေဇ္ဇဥဒကသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ
၇၆-၇၇။ တတိယေ ယတ္ထိမာတိ ယသ္မိံ သမ္ဘိဇ္ဇဋ္ဌာနေ ဣမာ။ သံသန္ဒန္တီတိ သမာဂန္တွာ သန္ဒန္တိ။ သမေန္တီတိ သမာဂစ္ဆန္တိ။ ဒွေ ဝါ တိ ဝါတိ ဒွေ ဝါ တီဏိ ဝါ။ ဥဒကဖုသိတာနီတိ ဥဒကဗိန္ဒူနိ။ သံဘေဇ္ဇဥဒကန္တိ အညာဟိ နဒီဟိ သဒ္ဓိံ သမ္ဘိန္နဋ္ဌာနေ ဥဒကံ။ စတုတ္ထံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။ တတိယစတုတ္ထာနိ။
၅။ ပထဝီသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ
၇၈-၈၄။ ပဉ္စမေ မဟာပထဝိယာတိ စက္ကဝါဠဗ္ဘန္တရာယ မဟာပထဝိယာ ဥဒ္ဓရိတွာ။ ကောလဋ္ဌိမတ္တိယောတိ ပဒရဋ္ဌိပမာဏာ။ ဂုဠိကာတိ မတ္တိကဂုဠိကာ။ ဥပနိက္ခိပေယျာတိ ဧကသ္မိံ ဌာနေ ဌပေယျ။ ဆဋ္ဌာဒီသု ဝုတ္တနယေနေဝ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပရိယောသာနေ ပန အညတိတ္ထိယသမဏဗြာဟ္မဏပရိဗ္ဗာဇကာနံ အဓိဂမောတိ ဗာဟိရကာနံ သဗ္ဗောပိ ဂုဏာဓိဂမော ပဌမမဂ္ဂေန အဓိဂတဂုဏာနံ သတဘာဂမ္ပိ သဟဿဘာဂမ္ပိ သတသဟဿဘာဂမ္ပိ န ဥပဂစ္ဆတီတိ။ ပဉ္စမာဒီနိ။
အဘိသမယသံယုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၃။ ဓာတုသံယုတ္တံ
၁။ နာနတ္တဝဂ္ဂေါ
၁။ဓာတုနာနတ္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၈၅။ ဓာတုသံယုတ္တဿ ပဌမေ နိဿတ္တဋ္ဌသုညတဋ္ဌသင်္ခါတေန သဘာဝဋ္ဌေန ဓာတူတိ လဒ္ဓနာမာနံ ဓမ္မာနံ နာနာသဘာဝေါ ဓာတုနာနတ္တံ။ စက္ခုဓာတူတိအာဒီသု စက္ခုပသာဒေါ စက္ခုဓာတု, ရူပါရမ္မဏံ ရူပဓာတု, စက္ခုပသာဒဝတ္ထုကံ စိတ္တံ စက္ခုဝိညာဏဓာတု။ သောတပသာဒေါ သောတဓာတု, သဒ္ဒါရမ္မဏံ သဒ္ဒဓာတု, သောတပသာဒဝတ္ထုကံ စိတ္တံ သောတဝိညာဏဓာတု။ ဃာနပသာဒေါ ဃာနဓာတု, ဂန္ဓာရမ္မဏံ ဂန္ဓဓာတု, ဃာနပသာဒဝတ္ထုကံ စိတ္တံ ဃာနဝိညာဏဓာတု။ ဇိဝှါပသာဒေါ ဇိဝှါဓာတု, ရသာရမ္မဏံ ရသဓာတု, ဇိဝှါပသာဒဝတ္ထုကံ စိတ္တံ ဇိဝှါဝိညာဏဓာတု။ ကာယပသာဒေါ ကာယဓာတု, ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရမ္မဏံ ဖောဋ္ဌဗ္ဗဓာတု, ကာယပသာဒဝတ္ထုကံ စိတ္တံ ကာယဝိညာဏဓာတု။ တိဿော မနောဓာတုယော မနောဓာတု, ဝေဒနာဒယော တယော ခန္ဓာ သုခုမရူပါနိ နိဗ္ဗာနဉ္စ ဓမ္မဓာတု, သဗ္ဗမ္ပိ မနောဝိညာဏံ မနောဝိညာဏဓာတူတိ။ ဧတ္ထ စ သောဠသ ဓာတုယော ကာမာဝစရာ, အဝသာနေ ဒွေ စတုဘူမိကာတိ။ ပဌမံ။
၂။ ဖဿနာနတ္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၈၆။ ဒုတိယေ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဖဿနာနတ္တန္တိ နာနာသဘာဝေါ ဖဿော ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တတ္ထ စက္ခုသမ္ဖဿာဒယော စက္ခုဝိညာဏာဒိသမ္ပယုတ္တာ, မနောသမ္ဖဿော မနောဒွါရေ ပဌမဇဝနသမ္ပယုတ္တော, တသ္မာ။ မနောဓာတုံ ပဋိစ္စာတိ မနောဒွါရာဝဇ္ဇနံ ကိရိယာမနောဝိညာဏဓာတုံ ပဋိစ္စ ပဌမဇဝနသမ္ဖဿော ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ အယမေတ္ထ အတ္ထော။ ဒုတိယံ။
၃။ နောဖဿနာနတ္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၈၇။ တတိယေ နော မနောသမ္ဖဿံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ မနောဓာတူတိ မနောဒွါရေ ပဌမဇဝနသမ္ပယုတ္တံ ဖဿံ ပဋိစ္စ အာဝဇ္ဇနကိရိယာမနောဝိညာဏဓာတု နော ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဧဝမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တတိယံ။
၄။ ဝေဒနာနာနတ္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၈၈။ စတုတ္ထေ စက္ခုသမ္ဖဿဇာ ဝေဒနာတိ သမ္ပဋိစ္ဆနမနောဓာတုတော ပဋ္ဌာယ သဗ္ဗာပိ တသ္မိံ ဒွါရေ ဝေဒနာ ဝတ္တေယျုံ, နိဗ္ဗတ္တိဖာသုကတ္ထံ ပန အနန္တရံ သမ္ပဋိစ္ဆနဝေဒနမေဝ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဝုတ္တံ။ မနောသမ္ဖဿံ ပဋိစ္စာတိ မနောဒွါရေ အာဝဇ္ဇနသမ္ဖဿံ ပဋိစ္စ ပဌမဇဝနဝေဒနာ, ပဌမဇဝနသမ္ဖဿံ ပဋိစ္စ ဒုတိယဇဝနဝေဒနာတိ အယမဓိပ္ပါယော။ စတုတ္ထံ။
၅။ ဒုတိယဝေဒနာနာနတ္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၈၉။ ပဉ္စမေ တတိယစတုတ္ထေသု ဝုတ္တနယာဝ ဧကတော ကတွာ ဒေသိတာတိ။ ဣတိ ဒုတိယာဒီသု စတူသု သုတ္တေသု မနောဓာတုံ မနောဓာတူတိ အဂဟေတွာ မနောဒွါရာဝဇ္ဇနံ မနောဓာတူတိ ဂဟိတံ။ သဗ္ဗာနိ စေတာနိ တထာ တထာ ကထိတေ ဗုဇ္ဈနကာနံ အဇ္ဈာသယေန ဒေသိတာနိ။ ဣတော ပရေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ပဉ္စမံ။
၆။ ဗာဟိရဓာတုနာနတ္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၉၀။ ဆဋ္ဌေ ပန ပဉ္စ ဓာတုယော ကာမာဝစရာ, ဓမ္မဓာတု စတုဘူမိကာတိ။ ဆဋ္ဌံ။
၇။ သညာနာနတ္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၉၁။ သတ္တမေ ရူပဓာတူတိ အာပါထေ ပတိတံ အတ္တနော ဝါ ပရဿ ဝါ သာဋကဝေဌနာဒိဝတ္ထုကံ ရူပါရမ္မဏံ။ ရူပသညာတိ စက္ခုဝိညာဏသမ္ပယုတ္တာ သညာ။ ရူပသင်္ကပ္ပေါတိ သမ္ပဋိစ္ဆနာဒီဟိ တီဟိ စိတ္တေဟိ သမ္ပယုတ္တော သင်္ကပ္ပေါ။ ရူပစ္ဆန္ဒောတိ ရူပေ ဆန္ဒိကတဋ္ဌေန ဆန္ဒော။ ရူပပရိဠာဟောတိ ရူပေ အနုဍဟနဋ္ဌေန ပရိဠာဟော။ ရူပပရိယေသနာတိ ပရိဠာဟေ ဥပ္ပန္နေ သန္ဒိဋ္ဌသမ္ဘတ္တေ ဂဟေတွာ တဿ ရူပဿ ပဋိလာဘတ္ထာယ ပရိယေသနာ။ ဧတ္ထ စ သညာသင်္ကပ္ပဆန္ဒာ ဧကဇဝနဝါရေပိ နာနာဇဝနဝါရေပိ လဗ္ဘန္တိ, ပရိဠာဟပရိယေသနာ ပန နာနာဇဝနဝါရေယေဝ လဗ္ဘန္တီတိ။ ဧဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဓာတုနာနတ္တန္တိ ဧတ္ထ စ ဧဝံ ရူပါဒိနာနာသဘာဝံ ဓာတုံ ပဋိစ္စ ရူပသညာဒိနာနာသဘာဝသညာ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဣမိနာ နယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သတ္တမံ။
၈။ နောပရိယေသနာနာနတ္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၉၂။ အဋ္ဌမေ နော ဓမ္မပရိယေသနံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဓမ္မပရိဠာဟောတိ ဧဝံ အာဂတံ ပဋိသေဓမတ္တမေဝ နာနံ။ အဋ္ဌမံ။
၉။ ဗာဟိရဖဿနာနတ္တသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ
၉၃-၉၄။ နဝမေ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ရူပသညာတိ ဝုတ္တပ္ပကာရေ အာရမ္မဏေ ဥပ္ပဇ္ဇတိ သညာ။ ရူပသင်္ကပ္ပေါတိ တသ္မိံယေဝ အာရမ္မဏေ တီဟိ စိတ္တေဟိ သမ္ပယုတ္တသင်္ကပ္ပေါ။ ရူပသမ္ဖဿောတိ တဒေဝါရမ္မဏံ ဖုသမာနော ဖဿော။ ဝေဒနာတိ တဒေဝ အာရမ္မဏံ အနုဘဝမာနာ ဝေဒနာ။ ဆန္ဒာဒယော ဝုတ္တနယာဝ။ ရူပလာဘောတိ ပရိယေသိတွာ လဒ္ဓံ သဟ တဏှာယ အာရမ္မဏံ ‘‘ရူပလာဘော’’တိ ဝုတ္တံ။ အယံ တာဝ သဗ္ဗသင်္ဂါဟိကနယော ဧကသ္မိံ ယေဝါရမ္မဏေ သဗ္ဗဓမ္မာနံ ဥပ္ပတ္တိဝသေန ဝုတ္တော။ အပရော အာဂန္တုကာရမ္မဏမိဿကော ဟောတိ – ရူပသညာ ရူပသင်္ကပ္ပေါ ဖဿော ဝေဒနာတိ ဣမေ တာဝ စတ္တာရော ဓမ္မာ ဓုဝပရိဘောဂေ နိဗဒ္ဓါရမ္မဏေ ဟောန္တိ။ နိဗဒ္ဓါရမ္မဏဉှိ ဣဋ္ဌံ ကန္တံ မနာပံ ပိယံ ယံကိဉ္စိ ဝိယ ဥပဋ္ဌာတိ, အာဂန္တုကာရမ္မဏံ ပန ယံကိဉ္စိ သမာနမ္ပိ ခေါဘေတွာ တိဋ္ဌတိ။
တတြိဒံ ဝတ္ထု – ဧကော ကိရ အမစ္စပုတ္တော ဂါမိယေဟိ ပရိဝါရိတော ဂါမမဇ္ဈေ ဌတွာ ကမ္မံ ကရောတိ။ တသ္မိဉ္စဿ သမယေ ဥပါသိကာ နဒိံ ဂန္တွာ နှတွာ အလင်္ကတပဋိယတ္တာ ဓာတိဂဏပရိဝုတာ ဂေဟံ ဂစ္ဆတိ။ သော ဒူရတော ဒိသွာ ‘‘အာဂန္တုကမာတုဂါမော ဘဝိဿတီ’’တိ သညံ ဥပ္ပါဒေတွာ ‘‘ဂစ္ဆ, ဘဏေ ဇာနာဟိ, ကာ ဧသာ’’တိ ပုရိသံ ပေသေသိ။ သော ဂန္တွာ တံ ဒိသွာ ပစ္စာဂတော, ‘‘ကာ ဧသာ’’တိ ပုဋ္ဌော ယထာသဘာဝံ အာရောစေသိ။ ဧဝံ အာဂန္တုကာရမ္မဏံ ခေါဘေတိ။ တသ္မိံ ဥပ္ပန္နော ဆန္ဒော ရူပဆန္ဒော နာမ, တဒေဝ အာရမ္မဏံ ကတွာ ဥပ္ပန္နော ပရိဠာဟော ရူပပရိဠာဟော နာမ, သဟာယေ ဂဏှိတွာ တဿ ပရိယေသနံ ရူပပရိယေသနာ နာမ, ပရိယေသိတွာ လဒ္ဓံ သဟ တဏှာယ အာရမ္မဏံ ရူပလာဘော နာမ။
ဥရုဝလ္လိယဝါသီ စူဠတိဿတ္ထေရော ပနာဟ – ‘‘ကိဉ္စာပိ ဘဂဝတာ ဖဿဝေဒနာ ပါဠိယာ မဇ္ဈေ ဂဟိတာ, ပါဠိံ ပန ပရိဝဋ္ဋေတွာ ဝုတ္တပ္ပကာရေ အာရမ္မဏေ ဥပ္ပန္နာ သညာ ရူပသညာ, တသ္မိံယေဝ သင်္ကပ္ပေါ ရူပသင်္ကပ္ပေါ
တသ္မိံ ဆန္ဒော ရူပစ္ဆန္ဒော, တသ္မိံ ပရိဠာဟော ရူပပရိဠာဟော, တသ္မိံ ပရိယေသနာ ရူပပရိယေသနာ, ပရိယေသိတွာ လဒ္ဓံ သဟ တဏှာယ အာရမ္မဏံ ရူပလာဘော။ ဧဝံ လဒ္ဓါရမ္မဏေ ပန ဖုသနံ ဖဿော, အနုဘဝနံ ဝေဒနာ။ ရူပသမ္ဖဿော ရူပသမ္ဖဿဇာ ဝေဒနာတိ ဣဒံ ဒွယံ လဗ္ဘတီ’’တိ။ အပရမ္ပိ အဝိဘူတဝါရံ နာမ ဂဏှန္တိ။ အာရမ္မဏဉှိ သာဏိပါကာရေဟိ ဝါ ပရိက္ခိတ္တံ တိဏပဏ္ဏာဒီဟိ ဝါ ပဋိစ္ဆန္နံ ဟောတိ, တံ ‘‘ဥပဍ္ဎံ ဒိဋ္ဌံ မေ အာရမ္မဏံ, သုဋ္ဌု နံ ပဿိဿာမီ’’တိ ဩလောကယတော တသ္မိံ အာရမ္မဏေ ဥပ္ပန္နာ သညာ ရူပသညာ နာမ။ တသ္မိံယေဝ ဥပ္ပန္နာ သင်္ကပ္ပါဒယော ရူပသင်္ကပ္ပါဒယော နာမာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဧတ္ထာပိ စ သညာသင်္ကပ္ပဖဿဝေဒနာဆန္ဒာ ဧကဇဝနဝါရေပိ နာနာဇဝနဝါရေပိ လဗ္ဘန္တိ, ပရိဠာဟပရိယေသနာလာဘာ နာနာဇဝနဝါရေယေဝါတိ။ ဒသမံ ဥတ္တာနမေဝါတိ။ နဝမဒသမာနိ။
နာနတ္တဝဂ္ဂေါ ပဌမော။
၂။ ဒုတိယဝဂ္ဂေါ
၁။ သတ္တဓာတုသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၉၅။ ဒုတိယဝဂ္ဂဿ ပဌမေ အာဘာဓာတူတိ အာလောကဓာတု။ အာလောကဿပိ အာလောကကသိဏေ ပရိကမ္မံ ကတွာ ဥပ္ပန္နဇ္ဈာနဿာပီတိ သဟာရမ္မဏဿ ဈာနဿ ဧတံ နာမံ။ သုဘဓာတူတိ သုဘကသိဏေ ဥပ္ပန္နဇ္ဈာနဝသေန သဟာရမ္မဏဇ္ဈာနမေဝ။ အာကာသာနဉ္စာယတနမေဝ အာကာသာနဉ္စာယတနဓာတု။ သညာဝေဒယိတနိရောဓောဝ သညာဝေဒယိတနိရောဓဓာတု။ ဣတိ ဘဂဝါ အနုသန္ဓိကုသလဿ ဘိက္ခုနော တတ္ထ နိသီဒိတွာ ပဉှံ ပုစ္ဆိတုကာမဿ ဩကာသံ ဒေန္တော ဒေသနံ နိဋ္ဌာပေသိ။
အန္ဓကာရံ ပဋိစ္စာတိ အန္ဓကာရော ဟိ အာလောကေန ပရိစ္ဆိန္နော, အာလောကောပိ အန္ဓကာရေန။ အန္ဓကာရေန ဟိ သော ပါကဋော ဟောတိ။ တသ္မာ ‘‘အန္ဓကာရံ ပဋိစ္စ ပညာယတီ’’တိ အာဟ။ အသုဘံ ပဋိစ္စာတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ အသုဘဉှိ သုဘေန, သုဘဉ္စ အသုဘေန ပရိစ္ဆိန္နံ, အသုဘေ သတိ သုဘံ ပညာယတိ, တသ္မာ ဧဝမာဟ။ ရူပံ ပဋိစ္စာတိ ရူပါဝစရသမာပတ္တိံ ပဋိစ္စ။ ရူပါဝစရသမာပတ္တိယာ ဟိ သတိ အာကာသာနဉ္စာယတနသမာပတ္တိ
နာမ ဟောတိ ရူပသမတိက္ကမော ဝါ, တသ္မာ ဧဝမာဟ။ ဝိညာဏဉ္စာယတနဓာတုအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ နိရောဓံ ပဋိစ္စာတိ စတုန္နံ ခန္ဓာနံ ပဋိသင်္ခါအပ္ပဝတ္တိံ ပဋိစ္စ။ ခန္ဓနိရောဓဉှိ ပဋိစ္စ နိရောဓသမာပတ္တိ နာမ ပညာယတိ, န ခန္ဓပဝတ္တိံ, တသ္မာ ဧဝမာဟ။ ဧတ္ထ စ စတုန္နံ ခန္ဓာနံ နိရောဓောဝ နိရောဓသမာပတ္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။
ကထံ သမာပတ္တိ ပတ္တဗ္ဗာတိ ကထံ သမာပတ္တိယော ကီဒိသာ သမာပတ္တိယော နာမ ဟုတွာ ပတ္တဗ္ဗာတိ? သညာသမာပတ္တိ ပတ္တဗ္ဗာတိ သညာယ အတ္ထိဘာဝေန သညာသမာပတ္တိယော သညာသမာပတ္တိယော နာမ ဟုတွာ ပတ္တဗ္ဗာ။ သင်္ခါရာဝသေသသမာပတ္တိ ပတ္တဗ္ဗာတိ သုခုမသင်္ခါရာနံ အဝသိဋ္ဌတာယ သင်္ခါရာဝသေသသမာပတ္တိ နာမ ဟုတွာ ပတ္တဗ္ဗာ။ နိရောဓသမာပတ္တိ ပတ္တဗ္ဗာတိ နိရောဓောဝ နိရောဓသမာပတ္တိ နိရောဓသမာပတ္တိ နာမ ဟုတွာ ပတ္တဗ္ဗာတိ အတ္ထော။ ပဌမံ။
၂။ သနိဒါနသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၉၆။ ဒုတိယေ သနိဒါနန္တိ ဘာဝနပုံသကမေတံ, သနိဒါနော သပစ္စယော ဟုတွာ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ အတ္ထော။ ကာမဓာတုံ, ဘိက္ခဝေ, ပဋိစ္စာတိ ဧတ္ထ ကာမဝိတက္ကောပိ ကာမဓာတု ကာမာဝစရဓမ္မာပိ, ဝိသေသတော သဗ္ဗာကုသလမ္ပိ။ ယထာဟ –
‘‘တတ္ထ ကတမာ ကာမဓာတု? ကာမပဋိသံယုတ္တော တက္ကော ဝိတက္ကော သင်္ကပ္ပေါ အပ္ပနာ ဗျပ္ပနာ စေတသော အဘိနိရောပနာ မိစ္ဆာသင်္ကပ္ပေါ, အယံ ဝုစ္စတိ ကာမဓာတု။ ဟေဋ္ဌတော အဝီစိနိရယံ ပရိယန္တံ ကရိတွာ ဥပရိတော ပရနိမ္မိတဝသဝတ္တီ ဒေဝေ အန္တောကရိတွာ ယံ ဧတသ္မိံ အန္တရေ ဧတ္ထာဝစရာ ဧတ္ထ ပရိယာပန္နာ ခန္ဓဓာတုအာယတနာ ရူပါ ဝေဒနာ သညာ သင်္ခါရာ ဝိညာဏံ, အယံ ဝုစ္စတိ ကာမဓာတု။ သဗ္ဗေပိ အကုသလာ ဓမ္မာ ကာမဓာတူ’’တိ (ဝိဘ။ ၁၈၂)။
ဧတ္ထ သဗ္ဗသင်္ဂါဟိကာ အသမ္ဘိန္နာတိ ဒွေ ကထာ ဟောန္တိ။ ကထံ? ကာမဓာတုဂ္ဂဟဏေန ဟိ ဗျာပါဒဓာတုဝိဟိံသာဓာတုယော ဂဟိတာ ဟောန္တီတိ အယံ သဗ္ဗသင်္ဂါဟိကာ။ တာသံ ပန ဒွိန္နံ ဓာတူနံ ဝိသုံ အာဂတတ္တာ သေသဓမ္မာ ကာမဓာတူတိ အယံ အသမ္ဘိန္နကထာ။ အယမိဓ ဂဟေတဗ္ဗာ ဣမံ ကာမဓာတုံ အာရမ္မဏဝသေန ဝါ သမ္ပယောဂဝသေန ဝါ ပဋိစ္စ ကာမသညာ နာမ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။
ကာမသညံ ပဋိစ္စာတိ ကာမသညံ ပန သမ္ပယောဂဝသေန ဝါ ဥပနိဿယဝသေန ဝါ ပဋိစ္စ ကာမသင်္ကပ္ပေါ နာမ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဣမိနာ နယေန သဗ္ဗပဒေသု အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ တီဟိ ဌာနေဟီတိ တီဟိ ကာရဏေဟိ။ မိစ္ဆာ ပဋိပဇ္ဇတီတိ အယာထာဝပဋိပဒံ အနိယျာနိကပဋိပဒံ ပဋိပဇ္ဇတိ။
ဗျာပါဒဓာတုံ, ဘိက္ခဝေတိ ဧတ္ထ ဗျာပါဒဝိတက္ကောပိ ဗျာပါဒဓာတု ဗျာပါဒေါပိ။ ယထာဟ –
‘‘တတ္ထ ကတမာ ဗျာပါဒဓာတု? ဗျာပါဒပဋိသံယုတ္တော တက္ကော ဝိတက္ကော…ပေ… အယံ ဝုစ္စတိ ဗျာပါဒဓာတု။ ဒသသု အာဃာတဝတ္ထူသု စိတ္တဿ အာဃာတော ပဋိဝိရောဓော ကောပေါ ပကောပေါ…ပေ… အနတ္တမနတာ စိတ္တဿ, အယံ ဝုစ္စတိ ဗျာပါဒဓာတူ’’တိ (ဝိဘ။ ၁၈၂)။
ဣမံ ဗျာပါဒဓာတုံ သဟဇာတပစ္စယာဒိဝသေန ပဋိစ္စ ဗျာပါဒသညာ နာမ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ သေသံ ပုရိမနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
ဝိဟိံသာဓာတုံ, ဘိက္ခဝေတိ ဧတ္ထ ဝိဟိံသာဝိတက္ကောပိ ဝိဟိံသာဓာတု ဝိဟိံသာပိ။ ယထာဟ –
‘‘တတ္ထ ကတမာ ဝိဟိံသာဓာတု? ဝိဟိံသာပဋိသံယုတ္တော တက္ကော ဝိတက္ကော…ပေ… အယံ ဝုစ္စတိ ဝိဟိံသာဓာတု။ ဣဓေကစ္စော ပါဏိနာ ဝါ လေဍ္ဍုနာ ဝါ ဒဏ္ဍေန ဝါ သတ္ထေန ဝါ ရဇ္ဇုယာ ဝါ အညတရညတရေန ဝါ သတ္တေ ဝိဟေဌေတိ။ ယာ ဧဝရူပါ ဟေဌနာ ဝိဟေဌနာ ဟိံသနာ ဝိဟိံသနာ ရောသနာ ပရူပဃာတော, အယံ ဝုစ္စတိ ဝိဟိံသာဓာတူ’’တိ (ဝိဘ။ ၁၈၂)။
ဣမံ ဝိဟိံသာဓာတုံ သဟဇာတပစ္စယာဒိဝသေန ပဋိစ္စ ဝိဟိံသာသညာ နာမ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ သေသမိဓာပိ ပုရိမနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
တိဏဒါယေတိ တိဏဂဟနေ အရညေ။ အနယဗျသနန္တိ အဝုဍ္ဎိံ ဝိနာသံ။ ဧဝမေဝ ခေါတိ ဧတ္ထ သုက္ခတိဏဒါယော ဝိယ အာရမ္မဏံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ, တိဏုက္ကာ ဝိယ အကုသလသညာ, တိဏကဋ္ဌနိဿိတာ ပါဏာ ဝိယ ဣမေ သတ္တာ။ ယထာ သုက္ခတိဏဒါယေ ဌပိတံ တိဏုက္ကံ ခိပ္ပံ ဝါယမိတွာ အနိဗ္ဗာပေန္တဿ တေ ပါဏာ အနယဗျသနံ ပါပုဏန္တိ။ ဧဝမေဝ ယေ သမဏာ ဝါ ဗြာဟ္မဏာ
ဝါ ဥပ္ပန္နံ အကုသလသညံ ဝိက္ခမ္ဘနတဒင်္ဂသမုစ္ဆေဒပ္ပဟာနေဟိ နပ္ပဇဟန္တိ, တေ ဒုက္ခံ ဝိဟရန္တိ။
ဝိသမဂတန္တိ ရာဂဝိသမာဒီနိ အနုဂတံ အကုသလသညံ။ န ခိပ္ပမေဝ ပဇဟတီတိ ဝိက္ခမ္ဘနာဒိဝသေန သီဃံ နပ္ပဇဟတိ။ န ဝိနောဒေတီတိ န နီဟရတိ။ န ဗျန္တီကရောတီတိ ဘင်္ဂမတ္တမ္ပိ အနဝသေသေန္တော န ဝိဂတန္တံ ကရောတိ။ န အနဘာဝံ ဂမေတီတိ န အနုအဘာဝံ ဂမေတိ။ ဧဝံ သဗ္ဗပဒေသု န – ကာရော အာဟရိတဗ္ဗော။ ပါဋိကင်္ခါတိ ပါဋိကင်္ခိတဗ္ဗာ ဣစ္ဆိတဗ္ဗာ။
နေက္ခမ္မဓာတုံ, ဘိက္ခဝေတိ ဧတ္ထ နေက္ခမ္မဝိတက္ကောပိ နေက္ခမ္မဓာတု သဗ္ဗေပိ ကုသလာ ဓမ္မာ။ ယထာဟ –
‘‘တတ္ထ ကတမာ နေက္ခမ္မဓာတု? နေက္ခမ္မပဋိသံယုတ္တော တက္ကော ဝိတက္ကော…ပေ… သမ္မာသင်္ကပ္ပေါ, အယံ ဝုစ္စတိ နေက္ခမ္မဓာတူ’’တိ (ဝိဘ။ ၁၈၂)။
ဣဓာပိ ဒုဝိဓာ ကထာ။ နေက္ခမ္မဓာတုဂ္ဂဟဏေန ဟိ ဣတရာပိ ဒွေ ဓာတုယော ဂဟဏံ ဂစ္ဆန္တိ ကုသလဓမ္မပရိယာပန္နတ္တာ, အယံ သဗ္ဗသင်္ဂါဟိကာ။ တာ ပန ဓာတုယော ဝိသုံ ဒီပေတဗ္ဗာတိ တာ ဌပေတွာ သေသာ သဗ္ဗကုသလာ နေက္ခမ္မဓာတူတိ အယံ အသမ္ဘိန္နာ။ ဣမံ နေက္ခမ္မဓာတုံ သဟဇာတာဒိပစ္စယဝသေန ပဋိစ္စ နေက္ခမ္မသညာ နာမ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ သညာဒီနိ ပဋိစ္စ ဝိတက္ကာဒယော ယထာနုရူပံ။
အဗျာပါဒဓာတုံ, ဘိက္ခဝေတိ ဧတ္ထ အဗျာပါဒဝိတက္ကောပိ အဗျာပါဒဓာတု အဗျာပါဒေါပိ။ ယထာဟ –
‘‘တတ္ထ ကတမာ အဗျာပါဒဓာတု? အဗျာပါဒပဋိသံယုတ္တော တက္ကော…ပေ… အယံ ဝုစ္စတိ အဗျာပါဒဓာတု။ ယာ သတ္တေသု မေတ္တိ မေတ္တာယနာ မေတ္တာယိတတ္တံ မေတ္တာစေတောဝိမုတ္တိ, အယံ ဝုစ္စတိ အဗျာပါဒဓာတူ’’တိ (ဝိဘ။ ၁၈၂)။
ဣမံ အဗျာပါဒဓာတုံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တနယေနေဝ အဗျာပါဒသညာ နာမ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။
အဝိဟိံသာဓာတုံ, ဘိက္ခဝေတိ ဧတ္ထာပိ အဝိဟိံသာဝိတက္ကောပိ အဝိဟိံသာဓာတု ကရုဏာပိ။ ယထာဟ –
‘‘တတ္ထ ကတမာ အဝိဟိံသာဓာတု? အဝိဟိံသာပဋိသံယုတ္တော တက္ကော…ပေ… အယံ ဝုစ္စတိ အဝိဟိံသာဓာတု။ ယာ သတ္တေသု ကရုဏာ ကရုဏာယနာ ကရုဏာယိတတ္တံ ကရုဏာစေတောဝိမုတ္တိ, အယံ ဝုစ္စတိ အဝိဟိံသာဓာတူ’’တိ (ဝိဘ။ ၁၈၂)။
ဣမံ အဝိဟိံသာဓာတုံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တနယေနေဝ အဝိဟိံသာသညာ နာမ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဝုတ္တာနုသာရေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဒုတိယံ။
၃။ ဂိဉ္ဇကာဝသထသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၉၇။ တတိယေ ဓာတုံ, ဘိက္ခဝေတိ ဣတော ပဋ္ဌာယ အဇ္ဈာသယံ ဓာတူတိ ဒီပေတိ။ ဥပ္ပဇ္ဇတိ သညာတိ အဇ္ဈာသယံ ပဋိစ္စ သညာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, ဒိဋ္ဌိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, ဝိတက္ကော ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ။ ဣဓာပိ ‘‘ကစ္စာနော ပဉှံ ပုစ္ဆိဿတီ’’တိ တဿ ဩကာသဒါနတ္ထံ ဧတ္တာဝတာဝ ဒေသနံ နိဋ္ဌာပေသိ။ အသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေသူတိ ဆသု သတ္ထာရေသု။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါတိ မယမသ္မ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါတိ။ ကိံ ပဋိစ္စ ပညာယတီတိ ကိသ္မိံ သတိ ဟောတီတိ? သတ္ထာရာနံ ဥပ္ပန္နံ ဒိဋ္ဌိံ ပုစ္ဆတိ။ အသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေသု တေသု သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဧတေတိ ဧဝံ ဥပ္ပန္နံ တိတ္ထိယသာဝကာနမ္ပိ ဒိဋ္ဌိံ ပုစ္ဆတိယေဝ။
ဣဒါနိ ယသ္မာ တေသံ အဝိဇ္ဇာဓာတုံ ပဋိစ္စ သာ ဒိဋ္ဌိ ဟောတိ, အဝိဇ္ဇာဓာတု စ နာမ မဟတီ ဓာတု, တသ္မာ မဟတိံ ဓာတုံ ပဋိစ္စ တဿာ ဥပ္ပတ္တိံ ဒီပေန္တော မဟတီ ခေါ ဧသာတိအာဒိမာဟ။ ဟီနံ, ကစ္စာန, ဓာတုံ ပဋိစ္စာတိ ဟီနံ အဇ္ဈာသယံ ပဋိစ္စ။ ပဏိဓီတိ စိတ္တဋ္ဌပနံ။ သာ ပနေသာ ဣတ္ထိဘာဝံ ဝါ မက္ကဋာဒိတိရစ္ဆာနဘာဝံ ဝါ ပတ္ထေန္တဿ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဟီနော ပုဂ္ဂလောတိ ယဿေတေ ဟီနာ ဓမ္မာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ, သဗ္ဗော သော ပုဂ္ဂလောပိ ဟီနော နာမ။ ဟီနာ ဝါစာတိ ယာ တဿ ဝါစာ, သာပိ ဟီနာ။ ဟီနံ အာစိက္ခတီတိ သော အာစိက္ခန္တောပိ ဟီနမေဝ အာစိက္ခတိ, ဒေသေန္တောပိ ဟီနမေဝ ဒေသေတီတိ သဗ္ဗပဒါနိ ယောဇေတဗ္ဗာနိ။ ဥပပတ္တီတိ ဒွေ ဥပပတ္တိယော ပဋိလာဘော စ နိဗ္ဗတ္တိ စ။ နိဗ္ဗတ္တိ ဟီနကုလာဒိဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗာ, ပဋိလာဘော စိတ္တုပ္ပါဒက္ခဏေ ဟီနတ္တိကဝသေန။ ကထံ? တဿ ဟိ ပဉ္စသု နီစကုလေသု ဥပ္ပဇ္ဇနတော ဟီနာ နိဗ္ဗတ္တိ, ဝေဿသုဒ္ဒကုလေသု ဥပ္ပဇ္ဇနတော မဇ္ဈိမာ, ခတ္တိယဗြာဟ္မဏကုလေသု ဥပ္ပဇ္ဇနတော ပဏီတာ။ ဒွါဒသာကုသလစိတ္တုပ္ပါဒါနံ ပန
ပဋိလာဘတော ဟီနော ပဋိလာဘော, တေဘူမကဓမ္မာနံ ပဋိလာဘတော မဇ္ဈိမော, နဝလောကုတ္တရဓမ္မာနံ ပဋိလာဘတော ပဏီတော။ ဣမသ္မိံ ပန ဌာနေ နိဗ္ဗတ္တိယေဝ အဓိပ္ပေတာတိ။ တတိယံ။
၄။ ဟီနာဓိမုတ္တိကသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၉၈။ စတုတ္ထေ သံသန္ဒန္တီတိ ဧကတော ဟောန္တိ။ သမေန္တီတိ သမာဂစ္ဆန္တိ, နိရန္တရာ ဟောန္တိ။ ဟီနာဓိမုတ္တိကာတိ ဟီနဇ္ဈာသယာ။ ကလျာဏာဓိမုတ္တိကာတိ ကလျာဏဇ္ဈာသယာ။ စတုတ္ထံ။
၅။ စင်္ကမသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၉၉။ ပဉ္စမေ ပဿထ နောတိ ပဿထ နု။ သဗ္ဗေ ခေါ ဧတေတိ သာရိပုတ္တတ္ထေရော ဘဂဝတာ ‘‘ဧတဒဂ္ဂံ, ဘိက္ခဝေ, မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ မဟာပညာနံ ယဒိဒံ သာရိပုတ္တော’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၁၈၉) မဟာပညေသု ဧတဒဂ္ဂေ ဌပိတော။ ဣတိ နံ ‘‘ခန္ဓန္တရံ ဓာတွန္တရံ အာယတနန္တရံ သတိပဋ္ဌာနဗောဓိပက္ခိယဓမ္မန္တရံ တိလက္ခဏာဟတံ ဂမ္ဘီရံ ပဉှံ ပုစ္ဆိဿာမာ’’တိ မဟာပညာဝ ပရိဝါရေန္တိ။ သောပိ တေသံ ပထဝိံ ပတ္ထရေန္တော ဝိယ သိနေရုပါဒတော ဝါလိကံ ဥဒ္ဓရန္တော ဝိယ စက္ကဝါဠပဗ္ဗတံ ဘိန္ဒန္တော ဝိယ သိနေရုံ ဥက္ခိပန္တော ဝိယ အာကာသံ ဝိတ္ထာရေန္တော ဝိယ စန္ဒိမသူရိယေ ဥဋ္ဌာပေန္တော ဝိယ စ ပုစ္ဆိတပုစ္ဆိတံ ကထေတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘သဗ္ဗေ ခေါ ဧတေ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခူ မဟာပညာ’’တိ။
မဟာမောဂ္ဂလ္လာနောပိ ဘဂဝတာ ‘‘ဧတဒဂ္ဂံ, ဘိက္ခဝေ, မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ ဣဒ္ဓိမန္တာနံ ယဒိဒံ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော’’တိ ဣဒ္ဓိမန္တေသု ဧတဒဂ္ဂေ ဌပိတော။ ဣတိ နံ ‘‘ပရိကမ္မံ အာနိသံသံ အဓိဋ္ဌာနံ ဝိကုဗ္ဗနံ ပုစ္ဆိဿာမာ’’တိ ဣဒ္ဓိမန္တောဝ ပရိဝါရေန္တိ။ သောပိ တေသံ ဝုတ္တနယေနေဝ ပုစ္ဆိတပုစ္ဆိတံ ကထေတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘သဗ္ဗေ ခေါ ဧတေ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခူ မဟိဒ္ဓိကာ’’တိ။
မဟာကဿပေါပိ ဘဂဝတာ ‘‘ဧတဒဂ္ဂံ, ဘိက္ခဝေ, မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ ဓုတဝါဒါနံ ယဒိဒံ မဟာကဿပေါ’’တိ ဓုတဝါဒေသု ဧတဒဂ္ဂေ ဌပိတော။ ဣတိ နံ ‘‘ဓုတင်္ဂပရိဟာရံ အာနိသံသံ သမောဓာနံ အဓိဋ္ဌာနံ ဘေဒံ ပုစ္ဆိဿာမာ’’တိ ဓုတဝါဒါဝ ပရိဝါရေန္တိ။ သောပိ တေသံ တထေဝ ပုစ္ဆိတပုစ္ဆိတံ ဗျာကရောတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘သဗ္ဗေ ခေါ ဧတေ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခူ ဓုတဝါဒါ’’တိ။
အနုရုဒ္ဓတ္ထေရောပိ ဘဂဝတာ ‘‘ဧတဒဂ္ဂံ, ဘိက္ခဝေ, မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ ဒိဗ္ဗစက္ခုကာနံ ယဒိဒံ အနုရုဒ္ဓေါ’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၁၉၂) ဒိဗ္ဗစက္ခုကေသု ဧတဒဂ္ဂေ ဌပိတော။ ဣတိ နံ ‘‘ဒိဗ္ဗစက္ခုဿ ပရိကမ္မံ အာနိသံသံ ဥပက္ကိလေသံ ပုစ္ဆိဿာမာ’’တိ ဒိဗ္ဗစက္ခုကာဝ ပရိဝါရေန္တိ။ သောပိ တေသံ တထေဝ ပုစ္ဆိတပုစ္ဆိတံ ကထေတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘သဗ္ဗေ ခေါ ဧတေ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခူ ဒိဗ္ဗစက္ခုကာ’’တိ။
ပုဏ္ဏတ္ထေရောပိ ဘဂဝတာ ‘‘ဧတဒဂ္ဂံ, ဘိက္ခဝေ, မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ ဓမ္မကထိကာနံ ယဒိဒံ ပုဏ္ဏော မန္တာဏိပုတ္တော’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၁၉၆) ဓမ္မကထိကေသု ဧတဒဂ္ဂေ ဌပိတော။ ဣတိ နံ ‘‘ဓမ္မကထာယ သင်္ခေပဝိတ္ထာရဂမ္ဘီရုတ္တာနဝိစိတြကထာဒီသု တံ တံ အာကာရံ ပုစ္ဆိဿာမာ’’တိ ဓမ္မကထိကာဝ ပရိဝါရေန္တိ။ သောပိ တေသံ ‘‘အာဝုသော, ဓမ္မကထိကေန နာမ အာဒိတော ပရိသံ ဝဏ္ဏေတုံ ဝဋ္ဋတိ, မဇ္ဈေ သုညတံ ပကာသေတုံ, အန္တေ စတုသစ္စဝသေန ကူဋံ ဂဏှိတု’’န္တိ ဧဝံ တံ တံ ဓမ္မကထာနယံ အာစိက္ခတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘သဗ္ဗေ ခေါ ဧတေ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခူ ဓမ္မကထိကာ’’တိ။
ဥပါလိတ္ထေရောပိ ဘဂဝတာ ‘‘ဧတဒဂ္ဂံ, ဘိက္ခဝေ, မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ ဝိနယဓရာနံ ယဒိဒံ ဥပါလီ’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၂၂၈) ဝိနယဓရေသု ဧတဒဂ္ဂေ ဌပိတော။ ဣတိ နံ ‘‘ဂရုကလဟုကံ သတေကိစ္ဆအတေကိစ္ဆံ အာပတ္တာနာပတ္တိံ ပုစ္ဆိဿာမာ’’တိ ဝိနယဓရာဝ ပရိဝါရေန္တိ။ သောပိ တေသံ ပုစ္ဆိတပုစ္ဆိတံ တထေဝ ကထေတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘သဗ္ဗေ ခေါ ဧတေ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခူ ဝိနယဓရာ’’တိ။
အာနန္ဒတ္ထေရောပိ ဘဂဝတာ ‘‘ဧတဒဂ္ဂံ, ဘိက္ခဝေ, မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ ဗဟုဿုတာနံ ယဒိဒံ အာနန္ဒော’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၂၂၃) ဗဟုဿုတေသု ဧတဒဂ္ဂေ ဌပိတော။ ဣတိ နံ ‘‘ဒသဝိဓံ ဗျဉ္ဇနဗုဒ္ဓိံ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိံ အနုသန္ဓိံ ပုဗ္ဗာပရံ ပုစ္ဆိဿာမာ’’တိ ဗဟုဿုတာဝ ပရိဝါရေန္တိ။ သောပိ တေသံ ‘‘ဣဒံ ဧဝံ ဝတ္တဗ္ဗံ, ဣဒံ ဧဝံ ဂဟေတဗ္ဗ’’န္တိ သဗ္ဗံ ကထေတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘သဗ္ဗေ ခေါ ဧတေ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခူ ဗဟုဿုတာ’’တိ။
ဒေဝဒတ္တော ပန ပါပိစ္ဆော ဣစ္ဆာပကတော, တေန နံ ‘‘ကုလသင်္ဂဏှနပရိဟာရံ နာနပ္ပကာရကံ ကောဟညတံ ပုစ္ဆိဿာမာ’’တိ ပါပိစ္ဆာဝ ပရိဝါရေန္တိ။ သောပိ တေသံ တံ တံ နိယာမံ အာစိက္ခတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘သဗ္ဗေ ခေါ ဧတေ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခူ ပါပိစ္ဆာ’’တိ။
ကသ္မာ ပနေတေ အဝိဒူရေ စင်္ကမိံသူတိ။ ‘‘ဒေဝဒတ္တော သတ္ထရိ ပဒုဋ္ဌစိတ္တော အနတ္ထမ္ပိ ကာတုံ ဥပက္ကမေယျာ’’တိ အာရက္ခဂ္ဂဟဏတ္ထံ။ အထ ဒေဝဒတ္တော ကသ္မာ စင်္ကမီတိ? ‘‘အကာရကော အယံ, ယဒိ ကာရကော ဘဝေယျ, န ဣဓ အာဂစ္ဆေယျာ’’တိ အတ္တနော ကတဒေါသပဋိစ္ဆာဒနတ္ထံ။ ကိံ ပန ဒေဝဒတ္တော ဘဂဝတော အနတ္ထံ ကာတုံ သမတ္ထော, ဘဂဝတော ဝါ အာရက္ခကိစ္စံ အတ္ထီတိ? နတ္ထိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အဋ္ဌာနမေတံ, အာနန္ဒ, အနဝကာသော, ယံ တထာဂတော ပရူပက္ကမေန ပရိနိဗ္ဗာယေယျာ’’တိ (စူဠဝ။ ၃၄၁)။ ဘိက္ခူ ပန သတ္ထရိ ဂါရဝေန အာဂတာ။ တေနေဝ ဘဂဝါ ဧဝံ ဝတွာ ‘‘ဝိဿဇ္ဇေဟိ, အာနန္ဒ, ဘိက္ခုသံဃ’’န္တိ ဝိဿဇ္ဇာပေသိ။ ပဉ္စမံ။
၆။ သဂါထာသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၀၀။ ဆဋ္ဌေ ဂူထော ဂူထေန သံသန္ဒတိ သမေတီတိ သမုဒ္ဒန္တရေ ဇနပဒန္တရေ စက္ကဝါဠန္တရေ ဌိတောပိ ဝဏ္ဏေနပိ ဂန္ဓေနပိ ရသေနပိ နာနတ္တံ အနုပဂစ္ဆန္တော သံသန္ဒတိ သမေတိ, ဧကသဒိသောဝ ဟောတိ နိရန္တရော။ သေသေသုပိ ဧသေဝ နယော။ အယံ ပန အနိဋ္ဌဥပမာ ဟီနဇ္ဈာသယာနံ ဟီနအဇ္ဈာသယဿ သရိက္ခဘာဝဒဿနတ္ထံ အာဟဋာ, ခီရာဒိဝိသိဋ္ဌောပမာ ကလျာဏဇ္ဈာသယာနံ အဇ္ဈာသယဿ သရိက္ခဘာဝဒဿနတ္ထံ။
သံသဂ္ဂါတိ ဒဿနသဝနသံသဂ္ဂါဒိဝတ္ထုကေန တဏှာသ္နေဟေန။ ဝနထော ဇာတောတိ ကိလေသဝနံ ဇာတံ။ အသံသဂ္ဂေန ဆိဇ္ဇတီတိ ဧကတော ဌာနနိသဇ္ဇာဒီနိ အကရောန္တဿ အသံသဂ္ဂေန အဒဿနေန ဆိဇ္ဇတိ။ သာဓုဇီဝီတိ ပရိသုဒ္ဓဇီဝိတံ ဇီဝမာနော။ သဟာဝသေတိ သဟဝါသံ ဝသေယျ။ ဆဋ္ဌံ။
၇။ အဿဒ္ဓသံသန္ဒနသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၀၁။ သတ္တမေ အဿဒ္ဓါ အဿဒ္ဓေဟီတိအာဒီသု ဗုဒ္ဓေ ဝါ ဓမ္မေ ဝါ သံဃေ ဝါ သဒ္ဓါဝိရဟိတာ နိရောဇာ နိရသာ ပုဂ္ဂလာ သမုဒ္ဒဿ ဩရိမတီရေ ဌိတာ ပါရိမတီရေပိ ဌိတေဟိ အဿဒ္ဓေဟိ သဒ္ဓိံ တာယ အဿဒ္ဓတာယ ဧကသဒိသာ နိရန္တရာ ဟောန္တိ။ တထာ အဟိရိကာ ဘိန္နမရိယာဒါ အလဇ္ဇိပုဂ္ဂလာ အဟိရိကေဟိ, အနောတ္တပ္ပိနော ပါပကိရိယာယ အဘာယမာနာ အနောတ္တပ္ပီဟိ, အပ္ပဿုတာ သုတဝိရဟိတာ အပ္ပဿုတေဟိ, ကုသီတာ
အာလသိယပုဂ္ဂလာ ကုသီတေဟိ, မုဋ္ဌဿတိနော ဘတ္တနိက္ခိတ္တကာကမံသနိက္ခိတ္တသိင်္ဂါလသဒိသာ မုဋ္ဌဿတီဟိ, ဒုပ္ပညာ ခန္ဓာဒိပရိစ္ဆေဒိကာယ ပညာယ အဘာဝေန နိပ္ပညာ တာဒိသေဟေဝ ဒုပ္ပညေဟိ, သဒ္ဓါသမ္ပန္နာ စေတိယဝန္ဒနာဒိကိစ္စပသုတာ သဒ္ဓေဟိ, ဟိရိမနာ လဇ္ဇိပုဂ္ဂလာ ဟိရိမနေဟိ, ဩတ္တပ္ပိနော ပါပဘီရုကာ ဩတ္တပ္ပီဟိ, ဗဟုဿုတာ သုတဓရာ အာဂမဓရာ တန္တိပါလကာ ဝံသာနုရက္ခကာ ဗဟုဿုတေဟိ, အာရဒ္ဓဝီရိယာ ပရိပုဏ္ဏပရက္ကမာ အာရဒ္ဓဝီရိယေဟိ, ဥပဋ္ဌိတဿတီ သဗ္ဗကိစ္စပရိဂ္ဂါဟိကာယ သတိယာ သမန္နာဂတာ ဥပဋ္ဌိတဿတီဟိ, ပညဝန္တော မဟာပညေဟိ ဝဇိရူပမဉာဏေဟိ ပညဝန္တေဟိ သဒ္ဓိံ ဒူရေ ဌိတာပိ တာယ ပညာသမ္ပတ္တိယာ သံသန္ဒန္တိ သမေန္တိ။ သတ္တမံ။
၈-၁၂။ အဿဒ္ဓမူလကသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ
၁၀၂-၁၀၆။ အဋ္ဌမာဒီနိ တေယေဝ အဿဒ္ဓါဒိဓမ္မေ တိကဝသေန ကတွာ ဒေသိတာနိ။ တတ္ထ အဋ္ဌမေ အဿဒ္ဓါဒိမူလကာ ကဏှပက္ခသုက္ကပက္ခဝသေန ပဉ္စ တိကာ ဝုတ္တာ, နဝမေ အဟိရိကမူလကာ စတ္တာရော။ ဒသမေ အနောတ္တပ္ပမူလကာ တယော, ဧကာဒသမေ အပ္ပဿုတမူလကာ ဒွေ, ဒွါဒသမေ ကုသီတမူလကော ဧကော တိကော ဝုတ္တောတိ သဗ္ဗေပိ ပဉ္စသု သုတ္တန္တေသု ပန္နရသ တိကာ ဟောန္တိ။ ပန္နရသ စေတေ သုတ္တန္တာတိပိ ဝဒန္တိ။ အယံ တိကပေယျာလော နာမ။ အဋ္ဌမာဒီနိ။
ဒုတိယော ဝဂ္ဂေါ။
၃။ ကမ္မပထဝဂ္ဂေါ
၁-၂။ အသမာဟိတသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ
၁၀၇-၁၀၈။ ဣတော ပရေသု ပဌမံ အဿဒ္ဓါဒိပဉ္စကဝသေန ဝုတ္တံ, တထာ ဒုတိယံ။ ပဌမေ ပန အသမာဟိတပဒံ စတုတ္ထံ, ဒုတိယေ ဒုဿီလပဒံ။ ဧဝံ ဝုစ္စမာနေ ဗုဇ္ဈနကပုဂ္ဂလာနံ အဇ္ဈာသယေန ဟိ ဧတာနိ ဝုတ္တာနိ။ ဧတ္ထ အသမာဟိတာတိ ဥပစာရပ္ပနာသမာဓိရဟိတာ။ ဒုဿီလာတိ နိဿီလာ။ ပဌမဒုတိယာနိ။
၃-၅။ ပဉ္စသိက္ခာပဒသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ
၁၀၉-၁၁၁။ တတိယံ ပဉ္စကမ္မပထဝသေန ဗုဇ္ဈနကာနံ အဇ္ဈာသယဝသေန ဝုတ္တံ, စတုတ္ထံ သတ္တကမ္မပထဝသေန, ပဉ္စမံ ဒသကမ္မပထဝသေန။ တတ္ထ တတိယေ သုရာမေရယမဇ္ဇပ္ပမာဒဋ္ဌာယိနောတိ သုရာမေရယသင်္ခါတံ မဇ္ဇံ ယာယ ပမာဒစေတနာယ ပိဝန္တိ, သာ ‘‘သုရာမေရယမဇ္ဇပ္ပမာဒေါ’’တိ ဝုစ္စတိ, တသ္မိံ တိဋ္ဌန္တီတိ သုရာမေရယမဇ္ဇပ္ပမာဒဋ္ဌာယိနော။ အယံ တာဝေတ္ထ အသာဓာရဏပဒဿ အတ္ထော။
ပဉ္စမေ ပါဏံ အတိပါတေန္တီတိ ပါဏာတိပါတိနော, ပါဏဃာတိကာတိ အတ္ထော။ အဒိန္နံ အာဒိယန္တီတိ အဒိန္နာဒါယိနော, ပရဿဟာရိနောတိ အတ္ထော။ ဝတ္ထုကာမေသု ကိလေသကာမေန မိစ္ဆာ စရန္တီတိ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရိနော။ မုသာ ဝဒန္တီတိ မုသာဝါဒိနော, ပရေသံ အတ္ထဘဉ္ဇကံ တုစ္ဆံ အလိကံ ဝါစံ ဘာသိတာရောတိ အတ္ထော။ ပိသုဏာ ဝါစာ ဧတေသန္တိ ပိသုဏဝါစာ။ မမ္မစ္ဆေဒိကာ ဖရုသာ ဝါစာ ဧတေသန္တိ ဖရုသဝါစာ။ သမ္ဖံ နိရတ္ထကံ ဝစနံ ပလပန္တီတိ သမ္ဖပ္ပလာပိနော။ အဘိဇ္ဈာယန္တီတိ အဘိဇ္ဈာလုနော, ပရဘဏ္ဍေ လုဗ္ဘနသီလာတိ အတ္ထော။ ဗျာပန္နံ ပူတိဘူတံ စိတ္တမေတေသန္တိ ဗျာပန္နစိတ္တာ။ မိစ္ဆာ ပါပိကာ ဝိညုဂရဟိတာ ဧတေသံ ဒိဋ္ဌီတိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကာ, ကမ္မပထပရိယာပန္နာယ ‘‘နတ္ထိ ဒိန္န’’န္တိအာဒိဝတ္ထုကာယ မိစ္ဆတ္တပရိယာပန္နာယ အနိယျာနိကဒိဋ္ဌိယာ သမန္နာဂတာတိ အတ္ထော။ သမ္မာ သောဘနာ ဝိညုပသတ္ထာ ဧတေသံ ဒိဋ္ဌီတိ သမ္မာဒိဋ္ဌိကာ, ကမ္မပထပရိယာပန္နာယ ‘‘အတ္ထိ ဒိန္န’’န္တိအာဒိကာယ ကမ္မဿကတဒိဋ္ဌိယာ သမ္မတ္တပရိယာပန္နာယ မဂ္ဂဒိဋ္ဌိယာ စ သမန္နာဂတာတိ အတ္ထော။ ဣဒံ တာဝေတ္ထ အနုတ္တာနာနံ ပဒါနံ ပဒဝဏ္ဏနာမတ္တံ။
ယော ပန တေသံ ပါဏာတိပါတော အဒိန္နာဒါနံ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရော မုသာဝါဒေါ ပိသုဏဝါစာ ဖရုသဝါစာ သမ္ဖပ္ပလာပေါ အဘိဇ္ဈာ ဗျာပါဒေါ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌီတိ ကဏှပက္ခေ ဒသဝိဓော အတ္ထော ဟောတိ။ တတ္ထ ပါဏဿ အတိပါတော ပါဏာတိပါတော, ပါဏဝဓော ပါဏဃာတောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပါဏောတိ စေတ္ထ ဝေါဟာရတော သတ္တော, ပရမတ္ထတော ဇီဝိတိန္ဒြိယံ။ တသ္မိံ ပန ပါဏေ ပါဏသညိနော ဇီဝိတိန္ဒြိယုပစ္ဆေဒကဥပက္ကမသမုဋ္ဌာပိကာ ကာယဝစီဒွါရာနံ အညတရဒွါရပ္ပဝတ္တာ ဝဓကစေတနာ ပါဏာတိပါတော။ သော ဂုဏဝိရဟိတေသု တိရစ္ဆာနဂတာဒီသု ပါဏေသု ခုဒ္ဒကေ ပါဏေ အပ္ပသာဝဇ္ဇော, မဟာသရီရေ မဟာသာဝဇ္ဇော။ ကသ္မာ?
ပယောဂမဟန္တတာယ, ပယောဂသမတ္တေပိ ဝတ္ထုမဟန္တတာယ။ ဂုဏဝန္တေသု မနုဿာဒီသု အပ္ပဂုဏေ အပ္ပသာဝဇ္ဇော, မဟာဂုဏေ မဟာသာဝဇ္ဇော။ သရီရဂုဏာနံ ပန သမဘာဝေ သတိ ကိလေသာနံ ဥပက္ကမာနဉ္စ မုဒုတာယ အပ္ပသာဝဇ္ဇော, တိဗ္ဗတာယ မဟာသာဝဇ္ဇောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။
တဿ ပဉ္စ သမ္ဘာရာ ဟောန္တိ – ပါဏော, ပါဏသညိတာ, ဝဓကစိတ္တံ, ဥပက္ကမော, တေန မရဏန္တိ။ ဆ ပယောဂါ သာဟတ္ထိကော, အာဏတ္တိကော, နိဿဂ္ဂိယော, ထာဝရော, ဝိဇ္ဇာမယော, ဣဒ္ဓိမယောတိ။ ဣမသ္မိံ ပနတ္ထေ ဝိတ္ထာရိယမာနေ အတိပ္ပပဉ္စော ဟောတိ, တသ္မာ တံ န ဝိတ္ထာရယာမ, အညဉ္စ ဧဝရူပံ။ အတ္ထိကေဟိ ပန သမန္တပါသာဒိကံ ဝိနယဋ္ဌကထံ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁၇၂) ဩလောကေတွာ ဂဟေတဗ္ဗော။
အဒိန္နဿ အာဒါနံ အဒိန္နာဒါနံ, ပရဿဟရဏံ ထေယျံ စောရိကာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တတ္ထ အဒိန္နန္တိ ပရပရိဂ္ဂဟိတံ, ယတ္ထ ပရော ယထာကာမကာရိတံ အာပဇ္ဇန္တော အဒဏ္ဍာရဟော အနုပဝဇ္ဇော ဟောတိ။ တသ္မိံ ပန ပရပရိဂ္ဂဟိတေ ပရပရိဂ္ဂဟိတသညိနော တဒါဒါယကဥပက္ကမသမုဋ္ဌာပိကာ ထေယျစေတနာ အဒိန္နာဒါနံ။ တံ ဟီနေ ပရသန္တကေ အပ္ပသာဝဇ္ဇံ, ပဏီတေ မဟာသာဝဇ္ဇံ။ ကသ္မာ? ဝတ္ထုပဏီတတာယ။ ဝတ္ထုသမတ္တေ သတိ ဂုဏာဓိကာနံ သန္တကေ ဝတ္ထုသ္မိံ မဟာသာဝဇ္ဇံ, တံ တံ ဂုဏာဓိကံ ဥပါဒါယ တတော တတော ဟီနဂုဏဿ သန္တကေ ဝတ္ထုသ္မိံ အပ္ပသာဝဇ္ဇံ။
တဿ ပဉ္စ သမ္ဘာရာ ဟောန္တိ – ပရပရိဂ္ဂဟိတံ, ပရပရိဂ္ဂဟိတသညိတာ, ထေယျစိတ္တံ, ဥပက္ကမော, တေန ဟရဏန္တိ။ ဆ ပယောဂါ သာဟတ္ထိကာဒယောဝ။ တေ စ ခေါ ယထာနုရူပံ ထေယျာဝဟာရော, ပသယှာဝဟာရော, ပဋိစ္ဆန္နာဝဟာရော, ပရိကပ္ပါဝဟာရော, ကုသာဝဟာရောတိ ဣမေသံ အဝဟာရာနံ ဝသေန ပဝတ္တာတိ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ, ဝိတ္ထာရော ပန သမန္တပါသာဒိကာယံ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၉၂) ဝုတ္တော။
ကာမေသုမိစ္ဆာစာရောတိ ဧတ္ထ ပန ကာမေသူတိ မေထုနသမာစာရေသု။ မိစ္ဆာစာရောတိ ဧကန္တနိန္ဒိတော လာမကာစာရော။ လက္ခဏတော ပန အသဒ္ဓမ္မာဓိပ္ပါယေန ကာယဒွါရပ္ပဝတ္တာ အဂမနီယဋ္ဌာနဝီတိက္ကမစေတနာ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရော။ တတ္ထ အဂမနီယဋ္ဌာနံ နာမ ပုရိသာနံ တာဝ မာတုရက္ခိတာ ပိတုရက္ခိတာ မာတာပိတုရက္ခိတာ ဘာတုရက္ခိတာ ဘဂိနိရက္ခိတာ
ဉာတိရက္ခိတာ ဂေါတ္တရက္ခိတာ ဓမ္မရက္ခိတာ သာရက္ခာ သပရိဒဏ္ဍာတိ မာတုရက္ခိတာဒယော ဒသ, ဓနက္ကီတာ ဆန္ဒဝါသိနီ ဘောဂဝါသိနီ ပဋဝါသိနီ ဩဒပတ္တကိနီ ဩဘတစုမ္ဗဋာ ဒါသီ စ ဘရိယာ စ ကမ္မကာရီ စ ဘရိယာ စ ဓဇာဟဋာ မုဟုတ္တိကာတိ ဧတာ ဓနက္ကီတာဒယော ဒသာတိ ဝီသတိ ဣတ္ထိယော။ ဣတ္ထီသု ပန ဒွိန္နံ သာရက္ခသပရိဒဏ္ဍာနံ, ဒသန္နဉ္စ ဓနက္ကီတာဒီနန္တိ ဒွါဒသန္နံ ဣတ္ထီနံ အညေ ပုရိသာ။ ဣဒံ အဂမနီယဋ္ဌာနံ နာမ။ သော ပနေသ မိစ္ဆာစာရော သီလာဒိဂုဏရဟိတေ အဂမနီယဋ္ဌာနေ အပ္ပသာဝဇ္ဇော, သီလာဒိဂုဏသမ္ပန္နေ မဟာသာဝဇ္ဇော။ တဿ စတ္တာရော သမ္ဘာရာ – အဂမနီယဝတ္ထု, တသ္မိံ သေဝနစိတ္တံ, သေဝနပ္ပယောဂေါ, မဂ္ဂေနမဂ္ဂပဋိပတ္တိအဓိဝါသနန္တိ။ ဧကော ပယောဂေါ သာဟတ္ထိကော ဧဝ။
မုသာတိ ဝိသံဝါဒနပုရေက္ခာရဿ အတ္ထဘဉ္ဇနကော ဝစီပယောဂေါ ကာယပ္ပယောဂေါ ဝါ, ဝိသံဝါဒနာဓိပ္ပါယေန ပနဿ ပရဝိသံဝါဒနကာယဝစီပယောဂသမုဋ္ဌာပိကာ စေတနာ, မုသာဝါဒေါ။ အပရော နယော – မုသာတိ အဘူတံ အတစ္ဆံ ဝတ္ထု။ ဝါဒေါတိ တဿ ဘူတတော တစ္ဆတော ဝိညာပနံ။ လက္ခဏတော ပန အတထံ ဝတ္ထုံ တထတော ပရံ ဝိညာပေတုကာမဿ တထာဝိညတ္တိသမုဋ္ဌာပိကာ စေတနာ မုသာဝါဒေါ။ သော ယမတ္ထံ ဘဉ္ဇတိ, တဿ အပ္ပတာယ အပ္ပသာဝဇ္ဇော, မဟန္တတာယ မဟာသာဝဇ္ဇော။ အပိ စ ဂဟဋ္ဌာနံ အတ္တနော သန္တကံ အဒါတုကာမတာယ နတ္ထီတိအာဒိနယပ္ပဝတ္တော အပ္ပသာဝဇ္ဇော, သက္ခိနာ ဟုတွာ အတ္ထဘဉ္ဇနတ္ထံ ဝုတ္တော မဟာသာဝဇ္ဇော။ ပဗ္ဗဇိတာနံ အပ္ပကမ္ပိ တေလံ ဝါ သပ္ပိံ ဝါ လဘိတွာ ဟသာဓိပ္ပါယေန ‘‘အဇ္ဇ ဂါမေ တေလံ နဒီ မညေ သန္ဒတီ’’တိ ပူရဏကထာနယေန ပဝတ္တော အပ္ပသာဝဇ္ဇော, အဒိဋ္ဌံယေဝ ပန ‘‘ဒိဋ္ဌ’’န္တိအာဒိနာ နယေန ဝဒန္တာနံ မဟာသာဝဇ္ဇော။ တဿ စတ္တာရော သမ္ဘာရာ ဟောန္တိ – အတထံ ဝတ္ထု, ဝိသံဝါဒနစိတ္တံ, တဇ္ဇော ဝါယာမော, ပရဿ တဒတ္ထဝိဇာနနန္တိ။ ဧကော ပယောဂေါ သာဟတ္ထိကောဝ။ သော ကာယေန ဝါ ကာယပဋိဗဒ္ဓေန ဝါ ဝါစာယ ဝါ ပရဝိသံဝါဒကကိရိယာကရဏေ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တာယ စေ ကိရိယာယ ပရော တမတ္ထံ ဇာနာတိ, အယံ ကိရိယာသမုဋ္ဌာပိကစေတနာက္ခဏေယေဝ မုသာဝါဒကမ္မုနာ ဗဇ္ဈတိ။
ပိသုဏဝါစာတိအာဒီသု ယာယ ဝါစာယ, ယဿ တံ ဝါစံ ဘာသတိ, တဿ ဟဒယေ အတ္တနော ပိယဘာဝံ, ပရဿ စ သုညဘာဝံ ကရောတိ, သာ
ပိသုဏဝါစာ။ ယာယ ပန အတ္တာနမ္ပိ ပရမ္ပိ ဖရုသံ ကရောတိ, ယာ ဝါစာ သယမ္ပိ ဖရုသာ, နေဝ ကဏ္ဏသုခါ န ဟဒယင်္ဂမာ, အယံ ဖရုသဝါစာ။ ယေန ပန သမ္ဖံ ပလပတိ နိရတ္ထကံ, သော သမ္ဖပ္ပလာပေါ။ တေသံ မူလဘူတာ စေတနာပိ ပိသုဏဝါစာဒိနာမမေဝ လဘတိ။ သာ ဧဝ စ ဣဓ အဓိပ္ပေတာတိ။
တတ္ထ သံကိလိဋ္ဌစိတ္တဿ ပရေသံ ဝါ ဘေဒါယ, အတ္တနော ပိယကမျတာယ ဝါ ကာယဝစီပယောဂသမုဋ္ဌာပိကာ စေတနာ ပိသုဏဝါစာ။ သာ ယဿ ဘေဒံ ကရောတိ, တဿ အပ္ပဂုဏတာယ အပ္ပသာဝဇ္ဇာ, မဟာဂုဏတာယ မဟာသာဝဇ္ဇာ။ တဿာ စတ္တာရော သမ္ဘာရာ – ဘိန္ဒိတဗ္ဗော ပရော, ဣတိ ဣမေ နာနာ ဘဝိဿန္တိ, ဝိနာ ဘဝိဿန္တီတိ ဘေဒပုရေက္ခာရတာ, ဣတိ အဟံ ပိယော ဘဝိဿာမိ ဝိဿာသိကောတိ ပိယကမျတာ ဝါ, တဇ္ဇော ဝါယာမော, တဿ တဒတ္ထဝိဇာနနန္တိ။
ပရဿ မမ္မစ္ဆေဒကကာယဝစီပယောဂသမုဋ္ဌာပိကာ ဧကန္တဖရုသစေတနာ ဖရုသဝါစာ။ တဿာ အာဝိဘာဝတ္ထမိဒံ ဝတ္ထု – ဧကော ကိရ ဒါရကော မာတု ဝစနံ အနာဒိယိတွာ အရညံ ဂစ္ဆတိ။ မာတာ တံ နိဝတ္တေတုံ အသက္ကောန္တီ, ‘‘စဏ္ဍာ တံ မဟိံသီ အနုဗန္ဓတူ’’တိ အက္ကောသိ။ အထဿ တထေဝ အရညေ မဟိံသီ ဥဋ္ဌာသိ။ ဒါရကော, ‘‘ယံ မမ မာတာ မုခေန ကထေသိ, တံ မာ ဟောတု, ယံ စိတ္တေန စိန္တေသိ, တံ ဟောတူ’’တိ သစ္စကိရိယံ အကာသိ။ မဟိံသီ တတ္ထေဝ ဗဒ္ဓါ ဝိယ အဋ္ဌာသိ။ ဧဝံ မမ္မစ္ဆေဒကောပိ ပယောဂေါ စိတ္တသဏှတာယ ဖရုသဝါစာ န ဟောတိ။ မာတာပိတရော ဟိ ကဒါစိ ပုတ္တကေ ဧဝံ ဝဒန္တိ – ‘‘စောရာ ဝေါ ခဏ္ဍာခဏ္ဍိကံ ကရောန္တူ’’တိ, ဥပ္ပလပတ္တမ္ပိ စ နေသံ ဥပရိ ပတန္တံ န ဣစ္ဆန္တိ။ အာစရိယုပဇ္ဈာယာ စ ကဒါစိ နိဿိတကေ ဧဝံ ဝဒန္တိ – ‘‘ကိံ ဣမေ အဟိရိကာ အနောတ္တပ္ပိနော စရန္တိ, နိဒ္ဓမထ နေ’’တိ။ အထ စ နေသံ အာဂမာဓိဂမသမ္ပတ္တိံ ဣစ္ဆန္တိ။ ယထာ စ စိတ္တသဏှတာယ ဖရုသဝါစာ န ဟောတိ, ဧဝံ ဝစနသဏှတာယ အဖရုသဝါစာပိ န ဟောတိ။ န ဟိ မာရာပေတုကာမဿ ‘‘ဣမံ သုခံ သယာပေထာ’’တိ ဝစနံ အဖရုသဝါစာ ဟောတိ။ စိတ္တဖရုသတာယ ပနေသာ ဖရုသဝါစာဝ။ သာ ယံ သန္ဓာယ ပဝတ္တိတာ, တဿ အပ္ပဂုဏတာယ အပ္ပသာဝဇ္ဇာ, မဟာဂုဏတာယ မဟာသာဝဇ္ဇာ။ တဿာ တယော သမ္ဘာရာ – အက္ကောသိတဗ္ဗော ပရော, ကုပိတစိတ္တံ, အက္ကောသနာတိ။
အနတ္ထဝိညာပိကာ ကာယဝစီပယောဂသမုဋ္ဌာပိကာ အကုသလစေတနာ သမ္ဖပ္ပလာပေါ။ သော အာသေဝနမန္ဒတာယ အပ္ပသာဝဇ္ဇော, အာသေဝနမဟန္တတာယ မဟာသာဝဇ္ဇော။ တဿ ဒွေ သမ္ဘာရာ – ဘာရတယုဒ္ဓ-သီတာဟရဏာဒိ-နိရတ္ထကကထာ-ပုရေက္ခာရတာ, တထာရူပီကထာကထနဉ္စာတိ။
အဘိဇ္ဈာယတီတိ အဘိဇ္ဈာ။ ပရဘဏ္ဍာဘိမုခီ ဟုတွာ တန္နိန္နတာယ ပဝတ္တတီတိ အတ္ထော။ သာ ‘‘အဟော ဝတိဒံ မမဿာ’’တိ ဧဝံ ပရဘဏ္ဍာဘိဇ္ဈာယနလက္ခဏာ အဒိန္နာဒါနံ ဝိယ အပ္ပသာဝဇ္ဇာ မဟာသာဝဇ္ဇာ စ။ တဿာ ဒွေ သမ္ဘာရာ ပရဘဏ္ဍံ အတ္တနော ပရိဏာမနဉ္စ။ ပရဘဏ္ဍဝတ္ထုကေ ဟိ လောဘေ ဥပ္ပန္နေပိ န တာဝ ကမ္မပထဘေဒေါ ဟောတိ, ယာဝ န ‘‘အဟော ဝတိဒံ မမဿာ’’တိ အတ္တနော ပရိဏာမေတီတိ။
ဟိတသုခံ ဗျာပါဒယတီတိ, ဗျာပါဒေါ။ သော ပရဝိနာသာယ မနောပဒေါသလက္ခဏော။ ဖရုသဝါစာ ဝိယ အပ္ပသာဝဇ္ဇော မဟာသာဝဇ္ဇော စ။ တဿ ဒွေ သမ္ဘာရာ ပရသတ္တော စ, တဿ စ ဝိနာသစိန္တာ။ ပရသတ္တဝတ္ထုကေ ဟိ ကောဓေ ဥပ္ပန္နေပိ န တာဝ ကမ္မပထဘေဒေါ ဟောတိ, ယာဝ န ‘‘အဟော ဝတာယံ ဥစ္ဆိဇ္ဇေယျ ဝိနဿေယျာ’’တိ တဿ ဝိနာသံ စိန္တေတိ။
ယထာဘုစ္စဂဟဏာဘာဝေန မိစ္ဆာ ပဿတီတိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ။ သာ ‘‘နတ္ထိ ဒိန္န’’န္တိအာဒိနာ နယေန ဝိပရီတဒဿနလက္ခဏာ သမ္ဖပ္ပလာပေါ ဝိယ အပ္ပသာဝဇ္ဇာ မဟာသာဝဇ္ဇာ စ။ အပိ စ အနိယတာ အပ္ပသာဝဇ္ဇာ, နိယတာ မဟာသာဝဇ္ဇာ။ တဿာ ဒွေ သမ္ဘာရာ – ဝတ္ထုနော စ ဂဟိတာကာရဝိပရီတတာ ယထာ စ နံ ဂဏှာတိ, တထာဘာဝေန တဿာ ဥပဋ္ဌာနန္တိ။
ဣမေသံ ပန ဒသန္နံ အကုသလကမ္မပထာနံ ဓမ္မတော ကောဋ္ဌာသတော အာရမ္မဏတော ဝေဒနာတော မူလတောတိ ပဉ္စဟာကာရေဟိ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတ္ထ ဓမ္မတောတိ ဧတေသု ဟိ ပဋိပါဋိယာ သတ္တ စေတနာဓမ္မာဝ ဟောန္တိ, အဘိဇ္ဈာဒယော တိဿော စေတနာသမ္ပယုတ္တာ။ ကောဋ္ဌာသတောတိ ပဋိပါဋိယာ သတ္တ, မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ စာတိ ဣမေ အဋ္ဌ ကမ္မပထာ ဧဝ ဟောန္တိ, နော မူလာနိ, အဘိဇ္ဈာဗျာပါဒါ ကမ္မပထာ စေဝ မူလာနိ စ။ အဘိဇ္ဈာ ဟိ မူလံ ပတွာ လောဘော အကုသလမူလံ ဟောတိ, ဗျာပါဒေါ ဒေါသော အကုသလမူလံ။
အာရမ္မဏတောတိ ပါဏာတိပါတော ဇီဝိတိန္ဒြိယာရမ္မဏတော သင်္ခါရာရမ္မဏော ဟောတိ, အဒိန္နာဒါနံ သတ္တာရမ္မဏံ ဝါ သင်္ခါရာရမ္မဏံ ဝါ, မိစ္ဆာစာရော
ဖောဋ္ဌဗ္ဗဝသေန သင်္ခါရာရမ္မဏောဝ, သတ္တာရမ္မဏောတိပိ ဧကေ။ မုသာဝါဒေါ သတ္တာရမ္မဏော ဝါ သင်္ခါရာရမ္မဏော ဝါ, တထာ ပိသုဏဝါစာ။ ဖရုသဝါစာ သတ္တာရမ္မဏာဝ။ သမ္ဖပ္ပလာပေါ ဒိဋ္ဌသုတမုတဝိညာတဝသေန သတ္တာရမ္မဏော ဝါ သင်္ခါရာရမ္မဏော ဝါ, တထာ အဘိဇ္ဈာ။ ဗျာပါဒေါ သတ္တာရမ္မဏောဝ။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ တေဘူမကဓမ္မဝသေန သင်္ခါရာရမ္မဏာ။
ဝေဒနာတောတိ ပါဏာတိပါတော ဒုက္ခဝေဒနော ဟောတိ။ ကိဉ္စာပိ ဟိ ရာဇာနော စောရံ ဒိသွာ ဟသမာနာပိ ‘‘ဂစ္ဆထ နံ ဃာတေထာ’’တိ ဝဒန္တိ, သန္နိဋ္ဌာပကစေတနာ ပန နေသံ ဒုက္ခသမ္ပယုတ္တာဝ ဟောတိ။ အဒိန္နာဒါနံ တိဝေဒနံ, မိစ္ဆာစာရော သုခမဇ္ဈတ္တဝသေန ဒွိဝေဒနော, သန္နိဋ္ဌာပကစိတ္တေ ပန မဇ္ဈတ္တဝေဒနော န ဟောတိ။ မုသာဝါဒေါ တိဝေဒနော, တထာ ပိသုဏဝါစာ ဖရုသဝါစာ ဒုက္ခဝေဒနာ, သမ္ဖပ္ပလာပေါ တိဝေဒနော, အဘိဇ္ဈာ သုခမဇ္ဈတ္တဝသေန ဒွိဝေဒနာ, တထာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ။ ဗျာပါဒေါ ဒုက္ခဝေဒနော။
မူလတောတိ ပါဏာတိပါတော ဒေါသမောဟဝသေန ဒွိမူလကော ဟောတိ, အဒိန္နာဒါနံ ဒေါသမောဟဝသေန ဝါ လောဘမောဟဝသေန ဝါ, မိစ္ဆာစာရော လောဘမောဟဝသေန။ မုသာဝါဒေါ ဒေါသမောဟဝသေန ဝါ လောဘမောဟဝသေန ဝါ, တထာ ပိသုဏဝါစာ သမ္ဖပ္ပလာပေါ စ။ ဖရုသဝါစာ ဒေါသမောဟဝသေန, အဘိဇ္ဈာ မောဟဝသေန ဧကမူလာ, တထာ ဗျာပါဒေါ။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ လောဘမောဟဝသေန ဒွိမူလာတိ။
ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတာတိအာဒီသု ပါဏာတိပါတာဒယော ဝုတ္တတ္ထာ ဧဝ။ ယာယ ပန ဝိရတိယာ ဧတေ ပဋိဝိရတာ နာမ ဟောန္တိ, သာ ဘေဒတော တိဝိဓာ ဟောတိ သမ္ပတ္တဝိရတိ သမာဒါနဝိရတိ သမုစ္ဆေဒဝိရတီတိ။ တတ္ထ အသမာဒိန္နသိက္ခာပဒါနံ အတ္တနော ဇာတိဝယဗာဟုသစ္စာဒီနိ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ‘‘အယုတ္တံ အမှာကံ ဧဝရူပံ ကာတု’’န္တိ သမ္ပတ္တံ ဝတ္ထုံ အဝီတိက္ကမန္တာနံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ ဝိရတိ သမ္ပတ္တဝိရတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ သီဟဠဒီပေ စက္ကနဥပါသကဿ ဝိယ။ တဿ ကိရ ဒဟရကာလေယေဝ မာတု ရောဂေါ ဥပ္ပဇ္ဇိ။ ဝေဇ္ဇေန စ ‘‘အလ္လသသကမံသံ လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတော စက္ကနဿ ဘာတာ ‘‘ဂစ္ဆ တာတ ခေတ္တံ အာဟိဏ္ဍာဟီ’’တိ စက္ကနံ ပေသေသိ။ သော တတ္ထ ဂတော။ တသ္မိဉ္စ သမယေ ဧကော သသော တရုဏသဿံ ခါဒိတုံ အာဂတော ဟောတိ။ သော တံ ဒိသွာ ဝေဂေန ဓာဝန္တော ဝလ္လိယာ ဗဒ္ဓေါ ‘‘ကိရိ ကိရီ’’တိ
သဒ္ဒမကာသိ။ စက္ကနော တေန သဒ္ဒေန ဂန္တွာ တံ ဂဟေတွာ စိန္တေသိ ‘‘မာတု ဘေသဇ္ဇံ ကရောမီ’’တိ။ ပုန စိန္တေသိ – ‘‘န မေတံ ပတိရူပံ, ယွာဟံ မာတု ဇီဝိတကာရဏာ ပရံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေယျ’’န္တိ။ အထ နံ ‘‘ဂစ္ဆ အရညေ သသေဟိ သဒ္ဓိံ တိဏောဒကံ ပရိဘုဉ္ဇာ’’တိ မုဉ္စိ။ ဘာတရာ စ ‘‘ကိံ တာတ သသော လဒ္ဓေါ’’တိ? ပုစ္ဆိတော တံ ပဝတ္တိံ အာစိက္ခိ။ တတော နံ ဘာတာ ပရိဘာသိ။ သော မာတု သန္တိကံ ဂန္တွာ, ‘‘ယတောဟံ ဇာတော, နာဘိဇာနာမိ သဉ္စိစ္စ ပါဏံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေတာ’’တိ သစ္စံ ဝတွာ အဋ္ဌာသိ, တာဝဒေဝ စဿ မာတာ အရောဂါ အဟောသိ။
သမာဒိန္နသိက္ခာပဒါနံ ပန သိက္ခာပဒသမာဒါနေ စ တတုတ္တရိ စ အတ္တနော ဇီဝိတံ ပရိစ္စဇိတွာ ဝတ္ထုံ အဝီတိက္ကမန္တာနံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ ဝိရတိ သမာဒါနဝိရတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ, ဥတ္တရဝဍ္ဎမာနပဗ္ဗတဝါသီဥပါသကဿ ဝိယ။ သော ကိရ အမ္ဗရိယဝိဟာရဝါသီပိင်္ဂလဗုဒ္ဓရက္ခိတတ္ထေရဿ သန္တိကေ သိက္ခာပဒါနိ ဂဟေတွာ ခေတ္တံ ကသတိ။ အထဿ ဂေါဏော နဋ္ဌော, သော တံ ဂဝေသန္တော ဥတ္တရဝဍ္ဎမာနပဗ္ဗတံ အာရုဟိ, တတြ နံ မဟာသပ္ပေါ အဂ္ဂဟေသိ။ သော စိန္တေသိ – ‘‘ဣမာယ တိခိဏာယ ဝါသိယာ သီသံ ဆိန္ဒာမီ’’တိ။ ပုန စိန္တေသိ – ‘‘န မေတံ ပတိရူပံ, ယွာဟံ ဘာဝနီယဿ ဂရုနော သန္တိကေ သိက္ခာပဒံ ဂဟေတွာ ဘိန္ဒေယျ’’န္တိ။ ဧဝံ ယာဝတတိယံ စိန္တေတွာ – ‘‘ဇီဝိတံ ပရိစ္စဇာမိ, န သိက္ခာပဒ’’န္တိ အံသေ ဌပိတံ တိခိဏဒဏ္ဍဝါသိံ အရညေ ဆဍ္ဍေသိ။ တာဝဒေဝ မဟာဝါဠော နံ မုဉ္စိတွာ အဂမာသီတိ။
အရိယမဂ္ဂသမ္ပယုတ္တာ ပန ဝိရတိ သမုစ္ဆေဒဝိရတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ, ယဿာ ဥပ္ပတ္တိတော ပဘုတိ ပါဏံ ဃာတေဿာမီတိ အရိယပုဂ္ဂလာနံ စိတ္တမ္ပိ န ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ။
ယထာ စ အကုသလာနံ, ဧဝံ ဣမေသမ္ပိ ကုသလကမ္မပထာနံ ဓမ္မတော ကောဋ္ဌာသတော အာရမ္မဏတော ဝေဒနာတော မူလတောတိ ပဉ္စဟာကာရေဟိ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတ္ထ ဓမ္မတောတိ ဧတေသု ဟိ ပဋိပါဋိယာ သတ္တ စေတနာပိ ဝဋ္ဋန္တိ ဝိရတိယောပိ, အန္တေ တယော စေတနာသမ္ပယုတ္တာဝ။
ကောဋ္ဌာသတောတိ ပဋိပါဋိယာ သတ္တ ကမ္မပထာ ဧဝ, န မူလာနိ, အန္တေ တယော ကမ္မပထာ စေဝ မူလာနိ စ။ အနဘိဇ္ဈာ ဟိ မူလံ ပတွာ
အလောဘော ကုသလမူလံ ဟောတိ, အဗျာပါဒေါ အဒေါသော ကုသလမူလံ, သမ္မာဒိဋ္ဌိ အမောဟော ကုသလမူလံ။
အာရမ္မဏတောတိ ပါဏာတိပါတာဒီနံ။ အာရမ္မဏာနေဝ ဧတေသံ အာရမ္မဏာနိ။ ဝီတိက္ကမိတဗ္ဗဝတ္ထုတောယေဝ ဟိ ဝိရတိ နာမ ဟောတိ။ ယထာ ပန နိဗ္ဗာနာရမ္မဏော အရိယမဂ္ဂေါ ကိလေသေ ပဇဟတိ, ဧဝံ ဇီဝိတိန္ဒြိယာဒိအာရမ္မဏာပေတေ ကမ္မပထာ ပါဏာတိပါတာဒီနိ ဒုဿီလျာနိ ပဇဟန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
ဝေဒနာတောတိ သဗ္ဗေ သုခဝေဒနာ ဝါ ဟောန္တိ မဇ္ဈတ္တဝေဒနာ ဝါ။ ကုသလံ ပတွာ ဟိ ဒုက္ခဝေဒနာ နာမ နတ္ထိ။
မူလတောတိ ပဋိပါဋိယာ သတ္တ ဉာဏသမ္ပယုတ္တစိတ္တေန ဝိရမန္တဿ အလောဘအဒေါသအမောဟဝသေန တိမူလာ ဟောန္တိ, ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တစိတ္တေန ဝိရမန္တဿ ဒွိမူလာ။ အနဘိဇ္ဈာ ဉာဏသမ္ပယုတ္တစိတ္တေန ဝိရမန္တဿ ဒွိမူလာ ဟောတိ, ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တစိတ္တေန ဧကမူလာ။ အလောဘော ပန အတ္တနာဝ အတ္တနော မူလံ န ဟောတိ။ အဗျာပါဒေပိ ဧသေဝ နယော။ သမ္မာဒိဋ္ဌိ အလောဘအဒေါသဝသေန ဒွိမူလာဝါတိ။ တတိယာဒီနိ။
၆။ အဋ္ဌင်္ဂိကသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၁၂။ ဆဋ္ဌံ အဋ္ဌမဂ္ဂင်္ဂဝသေန ဗုဇ္ဈနကာနံ အဇ္ဈာသယဝသေန ဝုတ္တံ။ ဆဋ္ဌံ။
၇။ ဒသင်္ဂသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၁၃။ သတ္တမံ ဒသမိစ္ဆတ္တသမ္မတ္တဝသေန။ တတ္ထ မိစ္ဆာဉာဏိနောတိ မိစ္ဆာပစ္စဝေက္ခဏေန သမန္နာဂတာတိ အတ္ထော။ မိစ္ဆာဝိမုတ္တိနောတိ အနိယျာနိကဝိမုတ္တိနော ကုသလဝိမုတ္တီတိ ဂဟေတွာ ဌိတာ။ သမ္မာဉာဏိနောတိ သမ္မာပစ္စဝေက္ခဏာ။ သမ္မာဝိမုတ္တိနောတိ နိယျာနိကာယ ဖလဝိမုတ္တိယာ သမန္နာဂတာတိ။ သတ္တမံ။
ကမ္မပထဝဂ္ဂေါ တတိယော။
၄။ စတုတ္ထဝဂ္ဂေါ
၁။ စတုဓာတုသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၁၄။ စတုတ္ထဝဂ္ဂဿ ပဌမေ ပထဝီဓာတူတိ ပတိဋ္ဌာဓာတု။ အာပေါဓာတူတိ အာဗန္ဓနဓာတု။ တေဇောဓာတူတိ ပရိပါစနဓာတု။ ဝါယောဓာတူတိ ဝိတ္ထမ္ဘနဓာတု။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ, ဝိတ္ထာရတော ပန ဝီသတိကောဋ္ဌာသာဒိဝသေန ဧတာ ကထေတဗ္ဗာ။ ပဌမံ။
၂။ ပုဗ္ဗေသမ္ဗောဓသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၁၅။ ဒုတိယေ အယံ ပထဝီဓာတုယာ အဿာဒေါတိ အယံ ပထဝီဓာတုနိဿယော အဿာဒေါ။ သွာယံ ကာယံ အဗ္ဘုန္နာမေတွာ ဥဒရံ ပသာရေတွာ, ‘‘ဣဓ မေ အင်္ဂုလံ ပဝေသိတုံ ဝါယမထာ’’တိ ဝါ ဟတ္ထံ ပသာရေတွာ, ‘‘ဣမံ နာမေတုံ ဝါယမထာ’’တိ ဝါ ဝဒတိ, ဧဝံ ပဝတ္တာနံ ဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ အနိစ္စာတိအာဒီသု ဟုတွာ အဘာဝါကာရေန အနိစ္စာ, ပဋိပီဠနာကာရေန ဒုက္ခာ, သဘာဝဝိဂမာကာရေန ဝိပရိဏာမဓမ္မာ။ အယံ ပထဝီဓာတုယာ အာဒီနဝေါတိ ယေန အာကာရေန သာ အနိစ္စာ ဒုက္ခာ ဝိပရိဏာမဓမ္မာ, အယမာကာရော ပထဝီဓာတုယာ အာဒီနဝေါတိ အတ္ထော။ ဆန္ဒရာဂဝိနယော ဆန္ဒရာဂပ္ပဟာနန္တိ နိဗ္ဗာနံ အာဂမ္မ ပထဝီဓာတုယာ ဆန္ဒရာဂေါ ဝိနီယတိ စေဝ ပဟီယတိ စ, တသ္မာ နိဗ္ဗာနမဿာ နိဿရဏံ။
အယံ အာပေါဓာတုယာ အဿာဒေါတိ အယံ အာပေါဓာတုနိဿယော အဿာဒေါ။ သွာယံ အညံ အာပေါဓာတုယာ ဥပဒ္ဒုတံ ဒိသွာ, ‘‘ကိံ အယံ နိပန္နကာလတော ပဋ္ဌာယ ပဿာဝဋ္ဌာနာဘိမုခေါ နိက္ခမတိ စေဝ ပဝိသတိ စ, အပ္ပမတ္တကမ္ပိဿ ကမ္မံ ကရောန္တဿ သေဒတိန္တံ ဝတ္ထံ ပီဠေတဗ္ဗတာကာရံ ပါပုဏာတိ, အနုမောဒနမတ္တမ္ပိ ကထေန္တဿ တာလဝဏ္ဋံ ဂဏှိတဗ္ဗံ ဟောတိ, မယံ ပန သာယံ နိပန္နာ ပါတောဝ ဥဋ္ဌဟာမ, မာသပုဏ္ဏဃဋော ဝိယ နော သရီရံ, မဟာကမ္မံ ကရောန္တာနံ သေဒမတ္တမ္ပိ နော န ဥပ္ပဇ္ဇတိ, အသနိသဒ္ဒေန ဝိယ ဓမ္မံ ကထေန္တာနံ သရီရေ ဥသုမာကာရမတ္တမ္ပိ နော နတ္ထီ’’တိ ဧဝံ ပဝတ္တာနံ ဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗော။
အယံ တေဇောဓာတုယာ အဿာဒေါတိ အယံ တေဇောဓာတုနိဿယော အဿာဒေါ။ သွာယံ သီတဂဟဏိကေ ဒိသွာ, ‘‘ကိံ ဣမေ ကိဉ္စိဒေဝ ယာဂုဘတ္တခဇ္ဇမတ္တံ အဇ္ဈောဟရိတွာ ထဒ္ဓကုစ္ဆိနော နိသီဒိတွာ သဗ္ဗရတ္တိံ အင်္ဂါရကဋာဟံ ပရိယေသန္တိ, ဖုသိတမတ္တေသုပိ သရီရေ ပတိတေသု အင်္ဂါရကဋာဟံ ဩတ္ထရိတွာ ပါရုပိတွာဝ နိပဇ္ဇန္တိ? မယံ ပန အတိထဒ္ဓမ္ပိ မံသံ ဝါ ပူဝံ ဝါ ခါဒါမ, ကုစ္ဆိပူရံ ဘတ္တံ ဘုဉ္ဇာမ, တာဝဒေဝ နော သဗ္ဗံ ဖေဏပိဏ္ဍော ဝိယ ဝိလီယတိ, သတ္တာဟဝဒ္ဒလိကာယ ဝတ္တမာနာယ သရီရေ သီတာနုဒဟနမတ္တမ္ပိ နော နတ္ထီ’’တိ ဧဝံ ပဝတ္တာနံ ဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗော။
အယံ ဝါယောဓာတုယာ အဿာဒေါတိ အယံ ဝါယောဓာတုနိဿယော အဿာဒေါ။ သွာယံ အညေ ဝါတဘီရုကေ ဒိသွာ, ‘‘ဣမေသံ အပ္ပမတ္တကမ္ပိ ကမ္မံ ကရောန္တာနံ အနုမောဒနမတ္တမ္ပိ ကထေန္တာနံ သရီရံ ဝါတော ဝိဇ္ဈတိ, ဂါဝုတမတ္တမ္ပိ အဒ္ဓါနံ ဂတာနံ ဟတ္ထပါဒါ သီဒန္တိ, ပိဋ္ဌိ ရုဇ္ဇတိ, ကုစ္ဆိဝါတသီသဝါတကဏ္ဏဝါတာဒီဟိ နိစ္စုပဒ္ဒုတာ တေလဖာဏိတာဒီနိ ဝါတဘေသဇ္ဇာနေဝ ကရောန္တာ အတိနာမေန္တိ, အမှာကံ ပန မဟာကမ္မံ ကရောန္တာနမ္ပိ တိယာမရတ္တိံ ဓမ္မံ ကထေန္တာနမ္ပိ ဧကဒိဝသေနေဝ ဒသ ယောဇနာနိ ဂစ္ဆန္တာနမ္ပိ ဟတ္ထပါဒသံသီဒနမတ္တံ ဝါ ပိဋ္ဌိရုဇ္ဇနမတ္တံ ဝါ န ဟောတီ’’တိ, ဧဝံ ပဝတ္တာနံ ဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧဝံ ပဝတ္တာ ဟိ ဧတာ ဓာတုယော အဿာဒေန္တိ နာမ။
အဗ္ဘညာသိန္တိ အဘိဝိသိဋ္ဌေန ဉာဏေန အညာသိံ။ အနုတ္တရံ သမ္မာသမ္ဗောဓိန္တိ ဥတ္တရဝိရဟိတံ သဗ္ဗသေဋ္ဌံ သမ္မာ သာမဉ္စ ဗောဓိံ, အထ ဝါ ပသတ္ထံ သုန္ဒရဉ္စ ဗောဓိံ။ ဗောဓီတိ ရုက္ခောပိ မဂ္ဂေါပိ သဗ္ဗညုတညာဏမ္ပိ နိဗ္ဗာနမ္ပိ။ ‘‘ဗောဓိရုက္ခမူလေ ပဌမာဘိသမ္ဗုဒ္ဓေါ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၊ ဥဒါ။ ၁) စ ‘‘အန္တရာ စ ဗောဓိံ အန္တရာ စ ဂယ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၁၁၊ မ။နိ။ ၁။၂၈၅) စ အာဂတဋ္ဌာနေသု ဟိ ရုက္ခော ဗောဓီတိ ဝုစ္စတိ။ ‘‘ဗောဓိ ဝုစ္စတိ စတူသု မဂ္ဂေသု ဉာဏ’’န္တိ (စူဠနိ။ ခဂ္ဂဝိသာဏသုတ္တနိဒ္ဒေသ ၁၂၁) အာဂတဋ္ဌာနေ မဂ္ဂေါ။ ‘‘ပပ္ပေါတိ ဗောဓိံ ဝရဘူရိမေဓသော’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၂၁၇) အာဂတဋ္ဌာနေ သဗ္ဗညုတညာဏံ။ ‘‘ပတွာန ဗောဓိံ အမတံ အသင်္ခတ’’န္တိ အာဂတဋ္ဌာနေ နိဗ္ဗာနံ။ ဣဓ ပန ဘဂဝတော အရဟတ္တမဂ္ဂေါ အဓိပ္ပေတော။
သာဝကာနံ အရဟတ္တမဂ္ဂေါ အနုတ္တရာ ဗောဓိ ဟောတိ, န ဟောတီတိ? န ဟောတိ။ ကသ္မာ? အသဗ္ဗဂုဏဒါယကတ္တာ။ တေသဉှိ ကဿစိ အရဟတ္တမဂ္ဂေါ အရဟတ္တဖလမေဝ ဒေတိ, ကဿစိ တိဿော ဝိဇ္ဇာ, ကဿစိ ဆ အဘိညာ, ကဿစိ စတဿော ပဋိသမ္ဘိဒါ, ကဿစိ သာဝကပါရမီဉာဏံ။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနမ္ပိ ပစ္စေကဗောဓိဉာဏမေဝ ဒေတိ။ ဗုဒ္ဓါနံ ပန သဗ္ဗဂုဏသမ္ပတ္တိံ ဒေတိ အဘိသေကော ဝိယ ရညော သဗ္ဗလောကိဿရိယဘာဝံ။ တသ္မာ အညဿ ကဿစိပိ အနုတ္တရာ ဗောဓိ န ဟောတိ။
အဘိသမ္ဗုဒ္ဓေါတိ ပစ္စညာသိန္တိ ‘‘အဘိသမ္ဗုဒ္ဓေါ အဟံ ပတ္တော ပဋိဝိဇ္ဈိတွာ ဌိတော’’တိ ဧဝံ ပဋိဇာနိံ။ ဉာဏဉ္စ ပန မေ ဒဿနံ ဥဒပါဒီတိ အဓိဂတဂုဏဒဿနသမတ္ထံ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏဉ္စ မေ ဥဒပါဒိ။ အကုပ္ပါ မေ ဝိမုတ္တီတိ ‘‘အယံ မယှံ အရဟတ္တဖလဝိမုတ္တိ အကုပ္ပါ’’တိ ဧဝံ ဉာဏံ ဥဒပါဒိ။ တတ္ထ ဒွီဟာကာရေဟိ အကုပ္ပတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ ကာရဏတော စ အာရမ္မဏတော စ။ သာ ဟိ စတူဟိ မဂ္ဂေဟိ သမုစ္ဆိန္နကိလေသာနံ ပုန အနိဝတ္တနတာယ ကာရဏတောပိ အကုပ္ပါ, အကုပ္ပဓမ္မံ နိဗ္ဗာနံ အာရမ္မဏံ ကတွာ ပဝတ္တတာယ အာရမ္မဏတောပိ အကုပ္ပါ။ အန္တိမာတိ ပစ္ဆိမာ။ နတ္ထိ ဒါနိ ပုနဗ္ဘဝေါတိ ဣဒါနိ ပုန အညော ဘဝေါ နာမ နတ္ထီတိ။
ဣမသ္မိံ သုတ္တေ စတ္တာရိ သစ္စာနိ ကထိတာနိ။ ကထံ? စတူသု ဟိ ဓာတူသု အဿာဒေါ သမုဒယသစ္စံ, အာဒီနဝေါ ဒုက္ခသစ္စံ, နိဿရဏံ နိရောဓသစ္စံ, နိရောဓပ္ပဇာနနော မဂ္ဂေါ မဂ္ဂသစ္စံ။ ဝိတ္ထာရဝသေနပိ ကထေတုံ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ ဧတ္ထ ဟိ ယံ ပထဝီဓာတုံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ သုခံ သောမနဿံ, အယံ ပထဝီဓာတုယာ အဿာဒေါတိ ပဟာနပဋိဝေဓော သမုဒယသစ္စံ။ ယာ ပထဝီဓာတု အနိစ္စာ ဒုက္ခာ ဝိပရိဏာမဓမ္မာ, အယံ ပထဝီဓာတုယာ, အာဒီနဝေါတိ ပရိညာပဋိဝေဓော ဒုက္ခသစ္စံ။ ယော ပထဝီဓာတုယာ ဆန္ဒရာဂဝိနယော ဆန္ဒရာဂပ္ပဟာနံ, ဣဒံ ပထဝီဓာတုယာ နိဿရဏန္တိ သစ္ဆိကိရိယာပဋိဝေဓော နိရောဓသစ္စံ။ ယာ ဣမေသု တီသု ဌာနေသု ဒိဋ္ဌိ သင်္ကပ္ပေါ ဝါစာ ကမ္မန္တော အာဇီဝေါ ဝါယာမော သတိ သမာဓိ, အယံ ဘာဝနာပဋိဝေဓော မဂ္ဂသစ္စန္တိ။ ဒုတိယံ။
၃။ အစရိံသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၁၆။ တတိယေ အစရိန္တိ ဉာဏစာရေန အစရိံ, အနုဘဝနစာရေနာတိ အတ္ထော။ ယာဝတာတိ ယတ္တကော။ တတိယံ။
၄။ နောစေဒံသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၁၇။ စတုတ္ထေ နိဿဋာတိအာဒီနိ အာဒိတော ဝုတ္တပဋိသေဓေန ယောဇေတွာ ‘‘န နိဿဋာ, န ဝိသံယုတ္တာ, န ဝိပ္ပမုတ္တာ, န ဝိမရိယာဒိကတေန စေတသာ ဝိဟရိံသူ’’တိ ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ဒုတိယနယေ ဝိမရိယာဒိကတေနာတိ နိမ္မရိယာဒိကတေန။ တတ္ထ ဒုဝိဓာ မရိယာဒါ ကိလေသမရိယာဒါ ဝဋ္ဋမရိယာဒါတိ။ တတ္ထ စ ယဿ ဥပဍ္ဎာ ကိလေသာ ပဟီနာ, ဥပဍ္ဎာ အပ္ပဟီနာ, ဝဋ္ဋံ ဝါ ပန ဥပဍ္ဎံ ပဟီနံ, ဥပဍ္ဎံ အပ္ပဟီနံ, တဿ စိတ္တံ ပဟီနကိလေသေ ဝါ ဝဋ္ဋံ ဝါ သန္ဓာယ ဝိမရိယာဒိကတံ, အပ္ပဟီနကိလေသေ ဝါ ဝဋ္ဋံ ဝါ သန္ဓာယ န ဝိမရိယာဒိကတံ။ ဣဓ ပန ဥဘယဿာပိ ပဟီနတ္တာ ‘‘ဝိမရိယာဒိကတေန စေတသာ’’တိ ဝုတ္တံ, မရိယာဒံ အကတွာ ဌိတေန အတိက္ကန္တမရိယာဒေန စေတသာတိ အတ္ထော။ ဣတိ တီသုပိ ဣမေသု သုတ္တေသု စတုသစ္စမေဝ ကထိတံ။ စတုတ္ထံ။
၅။ ဧကန္တဒုက္ခသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၁၈။ ပဉ္စမေ ဧကန္တဒုက္ခာတိ အတိက္ကမိတွာ ဌိတဿ တတ္တကာရော ဝိယ ဧကန္တေနေဝ ဒုက္ခာ။ ဒုက္ခာနုပတိတာတိ ဒုက္ခေန အနုပတိတာ။ ဒုက္ခာဝက္ကန္တာတိ ဒုက္ခေန ဩက္ကန္တာ ဩတိဏ္ဏာ။ သုခါတိ သုခဝေဒနာယ ပစ္စယဘူတာ။ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ ဒုက္ခလက္ခဏံ ကထိတံ။ ပဉ္စမံ။
၆-၁၀။ အဘိနန္ဒသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ
၁၁၉-၁၂၃။ ဆဋ္ဌသတ္တမေသု ဝိဝဋ္ဋံ, အဝသာနေ တီသု စတုသစ္စမေဝါတိ။ ဆဋ္ဌာဒီနိ။
စတုတ္ထော ဝဂ္ဂေါ။
ဓာတုသံယုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၄။ အနမတဂ္ဂသံယုတ္တံ
၁။ ပဌမဝဂ္ဂေါ
၁။ တိဏကဋ္ဌသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၂၄။ အနမတဂ္ဂသံယုတ္တဿ ပဌမေ အနမတဂ္ဂေါတိ အနု အမတဂ္ဂေါ, ဝဿသတံ ဝဿသဟဿံ ဉာဏေန အနုဂန္တွာပိ အမတဂ္ဂေါ အဝိဒိတဂ္ဂေါ, နာဿ သက္ကာ ဣတော ဝါ ဧတ္တော ဝါ အဂ္ဂံ ဇာနိတုံ, အပရိစ္ဆိန္နပုဗ္ဗာပရကောဋိကောတိ အတ္ထော။ သံသာရောတိ ခန္ဓာဒီနံ အဝိစ္ဆိန္နပ္ပဝတ္တာ ပဋိပါဋိ။ ပုဗ္ဗာ ကောဋိ န ပညာယတီတိ ပုရိမမရိယာဒါ န ဒိဿတိ။ ယဒဂ္ဂေန စဿ ပုရိမာ ကောဋိ န ပညာယတိ, ပစ္ဆိမာပိ တဒဂ္ဂေနေဝ န ပညာယတိ, ဝေမဇ္ဈေယေဝ ပန သတ္တာ သံသရန္တိ။ ပရိယာဒါနံ ဂစ္ဆေယျာတိ ဣဒံ ဥပမာယ ခုဒ္ဒကတ္တာ ဝုတ္တံ။ ဗာဟိရသမယသ္မိဉှိ အတ္ထော ပရိတ္တော ဟောတိ, ဥပမာ မဟတီ။ ‘‘ဟတ္ထီ ဝိယ အယံ ဂေါဏော, ဂေါဏော ဝိယ သူကရော, သမုဒ္ဒေါ ဝိယ တဠာက’’န္တိ ဟိ ဝုတ္တေ န တေသံ တာဒိသံ ပမာဏံ ဟောတိ။ ဗုဒ္ဓသမယေ ပန ဥပမာ ပရိတ္တာ, အတ္ထော မဟာ။ ပါဠိယဉှိ ဧကော ဇမ္ဗုဒီပေါ ဂဟိတော, ဧဝရူပါနံ ပန ဇမ္ဗုဒီပါနံ သတေပိ သဟဿေပိ သတသဟဿေပိ တိဏာဒီနိ တေန ဥပက္ကမေန ပရိယာဒါနံ ဂစ္ဆေယျုံ, န တွေဝ ပုရိသဿ မာတု မာတရောတိ။ ဒုက္ခံ ပစ္စနုဘူတန္တိ တုမှေဟိ ဒုက္ခံ အနုဘူတံ။ တိဗ္ဗန္တိ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ ဗျသနန္တိ ဉာတိဗျသနာဒိအနေကဝိဓံ။ ကဋသီတိ သုသာနံ, ပထဝီယေဝ ဝါ။ သာ ဟိ ပုနပ္ပုနံ မရန္တေဟိ သရီရနိက္ခေပေန ဝဍ္ဎိတာ။ အလမေဝါတိ ယုတ္တမေဝ။ ပဌမံ။
၂။ ပထဝီသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၂၅။ ဒုတိယေ မဟာပထဝိန္တိ စက္ကဝါဠပရိယန္တံ မဟာပထဝိံ။ နိက္ခိပေယျာတိ တံ ပထဝိံ ဘိန္ဒိတွာ ဝုတ္တပ္ပမာဏံ ဂုဠိကံ ကရိတွာ ဧကမန္တံ ဌပေယျ။ ဒုတိယံ။
၃။ အဿုသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၂၆။ တတိယေ ကန္ဒန္တာနန္တိ သသဒ္ဒံ ရုဒမာနာနံ။ ပဿန္နန္တိ သန္ဒိတံ ပဝတ္တံ။ စတူသု မဟာသမုဒ္ဒေသူတိ သိနေရုရသ္မီဟိ ပရိစ္ဆိန္နေသု စတူသု မဟာသမုဒ္ဒေသု။ သိနေရုဿ ဟိ ပါစီနပဿံ ရဇတမယံ, ဒက္ခိဏပဿံ မဏိမယံ, ပစ္ဆိမပဿံ ဖလိကမယံ, ဥတ္တရပဿံ သုဝဏ္ဏမယံ။ ပုဗ္ဗဒက္ခိဏပဿေဟိ နိက္ခန္တာ ရဇတမဏိရသ္မိယော ဧကတော ဟုတွာ မဟာသမုဒ္ဒပိဋ္ဌေန ဂန္တွာ စက္ကဝါဠပဗ္ဗတံ အာဟစ္စ တိဋ္ဌန္တိ, ဒက္ခိဏပစ္ဆိမပဿေဟိ နိက္ခန္တာ မဏိဖလိကရသ္မိယော, ပစ္ဆိမုတ္တရပဿေဟိ နိက္ခန္တာ ဖလိကသုဝဏ္ဏရသ္မိယော, ဥတ္တရပါစီနပဿေဟိ နိက္ခန္တာ သုဝဏ္ဏရဇတရသ္မိယော ဧကတော ဟုတွာ မဟာသမုဒ္ဒပိဋ္ဌေန ဂန္တွာ စက္ကဝါဠပဗ္ဗတံ အာဟစ္စ တိဋ္ဌန္တိ။ တာသံ ရသ္မီနံ အန္တရေသု စတ္တာရော မဟာသမုဒ္ဒါ ဟောန္တိ။ တေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘စတူသု မဟာသမုဒ္ဒေသူ’’တိ။ ဉာတိဗျသနန္တိအာဒီသု ဗျသနန္တိ ဝိအသနံ, ဝိနာသောတိ အတ္ထော။ ဉာတီနံ ဗျသနံ ဉာတိဗျသနံ, ဘောဂါနံ ဗျသနံ ဘောဂဗျသနံ။ ရောဂေါ ပန သယမေဝ အာရောဂျံ ဝိယသတိ ဝိနာသေတီတိ ဗျသနံ, ရောဂေါဝ ဗျသနံ ရောဂဗျသနံ။ တတိယံ။
၄။ ခီရသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၂၇။ စတုတ္ထေ မာတုထညန္တိ ဧကနာမိကာယ မနုဿမာတု ခီရံ။ ဣမေသဉှိ သတ္တာနံ ဂဏ္ဍုပ္ပါဒကိပိလ္လိကာဒီသု ဝါ မစ္ဆကစ္ဆပါဒီသု ဝါ ပက္ခိဇာတေသု ဝါ နိဗ္ဗတ္တကာလေ မာတုခီရမေဝ နတ္ထိ, အဇပသုမဟိံသာဒီသု နိဗ္ဗတ္တကာလေ ခီရံ အတ္ထိ, တထာ မနုဿေသု။ တတ္ထ အဇာဒိကာလေ စ မနုဿေသု စာပိ ‘‘ဒေဝီ သုမနာ တိဿာ’’တိ ဧဝံ နာနာနာမိကာနံ ကုစ္ဆိယံ နိဗ္ဗတ္တကာလေ အဂ္ဂဟေတွာ တိဿာတိ ဧကနာမိကာယ ဧဝ မာတု ကုစ္ဆိယံ နိဗ္ဗတ္တကာလေ ပီတံ ထညံ စတူသု မဟာသမုဒ္ဒေသု ဥဒကတော ဗဟုတရန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ စတုတ္ထံ။
၅။ ပဗ္ဗတသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၂၈။ ပဉ္စမေ သက္ကာ ပန, ဘန္တေတိ သော ကိရ ဘိက္ခု စိန္တေသိ – ‘‘သတ္ထာ အနမတဂ္ဂဿ သံသာရဿ ဒီဃတမတ္တာ ‘န သုကရံ န သုကရ’န္တိ ကထေတိ-
ယေဝ, ကထံ နစ္ဆိန္ဒတိ, သက္ကာ နု ခေါ ဥပမံ ကာရာပေတု’’န္တိ။ တသ္မာ ဧဝမာဟ။ ကာသိကေနာတိ တယော ကပ္ပါသံသူ ဧကတော ဂဟေတွာ ကန္တိတသုတ္တမယေန အတိသုခုမဝတ္ထေန။ တေန ပန ပရိမဋ္ဌေ ကိတ္တကံ ခီယေယျာတိ။ သာသပမတ္တံ။ ပဉ္စမံ။
၆။ သာသပသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၂၉။ ဆဋ္ဌေ အာယသံ နဂရန္တိ အာယသေန ပါကာရေန ပရိက္ခိတ္တံ နဂရံ, န ပန အန္တော အာယသေဟိ ဧကဘူမိကာဒိပါသာဒေဟိ အာကိဏ္ဏန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဆဋ္ဌံ။
၇။ သာဝကသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၃၀။ သတ္တမေ အနုဿရေယျုန္တိ ဧကေန ကပ္ပသတသဟဿေ အနုဿရိတေ အပရော တဿ ဌိတဋ္ဌာနတော အညံ သတသဟဿံ, အညောပိ အညန္တိ ဧဝံ စတ္တာရောပိ စတ္တာရိသတသဟဿာနိ အနုဿရေယျုံ။ သတ္တမံ။
၈-၉။ ဂင်္ဂါသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ
၁၃၁-၁၃၂။ အဋ္ဌမေ ယာ ဧတသ္မိံ အန္တရေ ဝါလိကာတိ ယာ ဧတသ္မိံ အာယာမတော ပဉ္စယောဇနသတိကေ အန္တရေ ဝါလိကာ။ နဝမေ ဝတ္တဗ္ဗံ နတ္ထိ။ အဋ္ဌမနဝမာနိ။
၁၀။ ပုဂ္ဂလသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၃၃။ ဒသမေ အဋ္ဌိကင်္ကလောတိအာဒီနိ တီဏိပိ ရာသိဝေဝစနာနေဝ။ ဣမေသံ ပန သတ္တာနံ သအဋ္ဌိကာလတော အနဋ္ဌိကာလောဝ ဗဟုတရော။ ဂဏ္ဍုပ္ပါဒကာဒိပါဏဘူတာနဉှိ ဧတေသံ အဋ္ဌိမေဝ နတ္ထိ, မစ္ဆကစ္ဆပါဒိဘူတာနံ ပန အဋ္ဌိမေဝ ဗဟုတရံ, တသ္မာ အနဋ္ဌိကာလဉ္စ ဗဟုအဋ္ဌိကာလဉ္စ အဂ္ဂဟေတွာ သမဋ္ဌိကာလောဝ ဂဟေတဗ္ဗော။ ဥတ္တရော ဂိဇ္ဈကူဋဿာတိ ဂိဇ္ဈကူဋဿ ဥတ္တရပဿေ ဌိတော။ မဂဓာနံ ဂိရိဗ္ဗဇေတိ မဂဓရဋ္ဌဿ ဂိရိဗ္ဗဇေ, ဂိရိပရိက္ခေပေ ဌိတောတိ အတ္ထော။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။ ဒသမံ။
ပဌမော ဝဂ္ဂေါ။
၁။ ဒုဂ္ဂတသုတ္တဝဏ္ဏနာ
၂။ ဒုတိယဝဂ္ဂေါ
֍ ဋီ ၁၃၄။ ဒုတိယဝဂ္ဂဿ ပဌမေ ဒုဂ္ဂတန္တိ ဒလိဒ္ဒံ ကပဏံ။ ဒုရူပေတန္တိ ဒုဿဏ္ဌာနေဟိ ဟတ္ထပါဒေဟိ ဥပေတံ။ ပဌမံ။
၂။ သုခိတသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၃၅။ ဒုတိယေ သုခိတန္တိ သုခသမပ္ပိတံ မဟဒ္ဓနံ မဟာဘောဂံ။ သုသဇ္ဇိတန္တိ အလင်္ကတပဋိယတ္တံ ဟတ္ထိက္ခန္ဓဂတံ မဟာပရိဝါရံ။ ဒုတိယံ။
၃။ တိံသမတ္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၃၆။ တတိယေ ပါဝေယျကာတိ ပါဝေယျဒေသဝါသိနော။ သဗ္ဗေ အာရညိကာတိအာဒီသု ဓုတင်္ဂသမာဒါနဝသေန တေသံ အာရညိကာဒိဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သဗ္ဗေ သသံယောဇနာတိ သဗ္ဗေ သဗန္ဓနာ, ကေစိ သောတာပန္နာ, ကေစိ သကဒါဂါမိနော, ကေစိ အနာဂါမိနော။ တေသု ဟိ ပုထုဇ္ဇနော ဝါ ခီဏာသဝေါ ဝါ နတ္ထိ။ ဂုန္နန္တိအာဒီသု သေတကာဠာဒိဝဏ္ဏေသု ဧကေကဝဏ္ဏကာလောဝ ဂဟေတဗ္ဗော။ ပါရိပန္ထကာတိ ပရိပန္ထေ တိဋ္ဌနကာ ပန္ထဃာတစောရာ။ ပါရဒါရိကာတိ ပရဒါရစာရိတ္တံ အာပဇ္ဇနကာ။ တတိယံ။
၄-၉။ မာတုသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ
၁၃၇-၁၄၂။ စတုတ္ထာဒီသု လိင်္ဂနိယမေန စေဝ စက္ကဝါဠနိယမေန စ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပုရိသာနဉှိ မာတုဂါမကာလော, မာတုဂါမာနဉ္စ ပုရိသကာလောတိ ဧဝမေတ္ထ လိင်္ဂနိယမော။ ဣမမှာ စက္ကဝါဠာ သတ္တာ ပရစက္ကဝါဠံ, ပရစက္ကဝါဠာ စ ဣမံ စက္ကဝါဠံ သံသရန္တိ။ တေသု ဣမသ္မိံ စက္ကဝါဠေ မာတုဂါမကာလေ မာတုဘူတညေဝ ဒဿေန္တော ယော နမာတာဘူတပုဗ္ဗောတိ အာဟ။ ယော နပိတာဘူတပုဗ္ဗောတိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ စတုတ္ထာဒီနိ။
၁၀။ ဝေပုလ္လပဗ္ဗတသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၄၃။ ဒသမေ ဘူတပုဗ္ဗန္တိ အတီတကာလေ ဧကံ အပဒါနံ အာဟရိတွာ ဒဿေတိ။ သမညာ ဥဒပါဒီတိ ပညတ္တိ အဟောသိ။ စတူဟေန အာရောဟန္တီတိ ဣဒံ ထာမမဇ္ဈိမေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ အဂ္ဂန္တိ ဥတ္တမံ။ ဘဒ္ဒယုဂန္တိ သုန္ဒရယုဂလံ။ တီဟေန အာရောဟန္တီတိ ဧတ္တာဝတာ ကိရ ဒွိန္နံ ဗုဒ္ဓါနံ အန္တရေ ယောဇနံ ပထဝီ ဥဿန္နာ, သော ပဗ္ဗတော တိယောဇနုဗ္ဗေဓော ဇာတော။
အပ္ပံ ဝါ ဘိယျောတိ ဝဿသတတော ဥတ္တရိံ အပ္ပံ ဒသ ဝါ ဝီသံ ဝါ ဝဿာနိ။ ပုန ဝဿသတမေဝ ဇီဝနကော နာမ နတ္ထိ, ဥတ္တမကောဋိယာ ပန သဋ္ဌိ ဝါ အသီတိ ဝါ ဝဿာနိ ဇီဝန္တိ။ ဝဿသတံ ပန အပ္ပတွာ ပဉ္စဝဿဒသဝဿာဒိကာလေ မီယမာနာဝ ဗဟုကာ။ ဧတ္ထ စ ကကုသန္ဓော ဘဂဝါ စတ္တာလီသဝဿသဟဿာယုကကာလေ, ကောဏာဂမနော တိံသဝဿသဟဿာယုကကာလေ နိဗ္ဗတ္တောတိ ဣဒံ အနုပုဗ္ဗေန ပရိဟီနသဒိသံ ကတံ, န ပန ဧဝံ ပရိဟီနံ, ဝဍ္ဎိတွာ ဝဍ္ဎိတွာ ပရိဟီနန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ကထံ? ကကုသန္ဓော တာဝ ဘဂဝါ ဣမသ္မိံယေဝ ကပ္ပေ စတ္တာလီသဝဿသဟဿာယုကကာလေ နိဗ္ဗတ္တော အာယုပ္ပမာဏံ ပဉ္စ ကောဋ္ဌာသေ ကတွာ စတ္တာရော ဌတွာ ပဉ္စမေ ဝိဇ္ဇမာနေယေဝ ပရိနိဗ္ဗုတော။ တံ အာယု ပရိဟာယမာနံ ဒသဝဿကာလံ ပတွာ ပုန ဝဍ္ဎမာနံ အသင်္ခေယျံ ဟုတွာ တတော ပရိဟာယမာနံ တိံသဝဿသဟဿာယုကကာလေ ဌိတံ, တဒါ ကောဏာဂမနော နိဗ္ဗတ္တော။ တသ္မိမ္ပိ တထေဝ ပရိနိဗ္ဗုတေ တံ အာယု ဒသဝဿကာလံ ပတွာ ပုန ဝဍ္ဎမာနံ အသင်္ခေယျံ ဟုတွာ ပရိဟာယိတွာ ဝီသဝဿသဟဿကာလေ ဌိတံ, တဒါ ကဿပေါ ဘဂဝါ နိဗ္ဗတ္တော။ တသ္မိမ္ပိ တထေဝ ပရိနိဗ္ဗုတေ တံ အာယု ဒသဝဿကာလံ ပတွာ ပုန ဝဍ္ဎမာနံ အသင်္ခေယျံ ဟုတွာ ပရိဟာယိတွာ ဝဿသတကာလံ ပတ္တံ, အထ အမှာကံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ နိဗ္ဗတ္တော။ ဧဝံ အနုပုဗ္ဗေန ပရိဟာယိတွာ ဝဍ္ဎိတွာ ဝဍ္ဎိတွာ ပရိဟီနန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တတ္ထ စ ယံ အာယုပရိမာဏေသု မန္ဒေသု ဗုဒ္ဓါ နိဗ္ဗတ္တန္တိ, တေသမ္ပိ တဒေဝ အာယုပရိမာဏံ ဟောတီတိ။ ဒသမံ။
ဒုတိယော ဝဂ္ဂေါ။
အနမတဂ္ဂသံယုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၅။ ကဿပသံယုတ္တံ
၁။ သန္တုဋ္ဌသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၄၄။ ကဿပသံယုတ္တဿ ပဌမေ သန္တုဋ္ဌာယန္တိ သန္တုဋ္ဌော အယံ။ ဣတရီတရေနာတိ န ထူလသုခုမလူခပဏီတထိရဇိဏ္ဏာနံ ယေန ကေနစိ, အထ ခေါ ယထာလဒ္ဓါဒီနံ ဣတရီတရေန ယေန ကေနစိ သန္တုဋ္ဌောတိ အတ္ထော။ စီဝရသ္မိဉှိ တယော သန္တောသာ ယထာလာဘသန္တောသော ယထာဗလသန္တောသော ယထာသာရုပ္ပသန္တောသောတိ။ ပိဏ္ဍပါတာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။
တေသံ အယံ ပဘေဒသံဝဏ္ဏနာ – ဣဓ ဘိက္ခု စီဝရံ လဘတိ သုန္ဒရံ ဝါ အသုန္ဒရံ ဝါ, သော တေနေဝ ယာပေတိ, အညံ န ပတ္ထေတိ, လဘန္တောပိ န ဂဏှာတိ။ အယမဿ စီဝရေ ယထာလာဘသန္တောသော။ အထ ပန ပကတိဒုဗ္ဗလော ဝါ ဟောတိ အာဗာဓဇရာဘိဘူတော ဝါ, ဂရုစီဝရံ ပါရုပန္တော ကိလမတိ, သော သဘာဂေန ဘိက္ခုနာ သဒ္ဓိံ တံ ပရိဝတ္တေတွာ လဟုကေန ယာပေန္တောပိ သန္တုဋ္ဌောဝ ဟောတိ။ အယမဿ စီဝရေ ယထာဗလသန္တောသော။ အပရော ပဏီတပစ္စယလာဘီ ဟောတိ, သော ပဋ္ဋစီဝရာဒီနံ အညတရံ မဟဂ္ဃစီဝရံ ဗဟူနိ ဝါ စီဝရာနိ လဘိတွာ – ‘‘ဣဒံ ထေရာနံ စိရပဗ္ဗဇိတာနံ, ဣဒံ ဗဟုဿုတာနံ အနုရူပံ, ဣဒံ ဂိလာနာနံ, ဣဒံ အပ္ပလာဘီနံ ဟောတူ’’တိ ဒတွာ တေသံ ပုရာဏစီဝရံ ဝါ သင်္ကာရကူဋာဒိတော ဝါ ပန နန္တကာနိ ဥစ္စိနိတွာ တေဟိ သံဃာဋိံ ကတွာ ဓာရေန္တောပိ သန္တုဋ္ဌောဝ ဟောတိ။ အယမဿ စီဝရေ ယထာသာရုပ္ပသန္တောသော။
ဣဓ ပန ဘိက္ခု ပိဏ္ဍပါတံ လဘတိ လူခံ ဝါ ပဏီတံ ဝါ, သော တေနေဝ ယာပေတိ, အညံ န ပတ္ထေတိ, လဘန္တောပိ န ဂဏှာတိ။ အယမဿ ပိဏ္ဍပါတေ ယထာလာဘ သန္တောသော။ ယော ပန အတ္တနော ပကတိဝိရုဒ္ဓံ ဝါ ဗျာဓိဝိရုဒ္ဓံ ဝါ ပိဏ္ဍပါတံ လဘတိ, ယေနဿ ပရိဘုတ္တေန အဖာသု ဟောတိ, သော သဘာဂဿ ဘိက္ခုနော တံ ဒတွာ တဿ ဟတ္ထတော သပ္ပါယဘောဇနံ ဘုတွာ သမဏဓမ္မံ ကရောန္တောပိ သန္တုဋ္ဌောဝ ဟောတိ။ အယမဿ ပိဏ္ဍပါတေ ယထာဗလသန္တောသော။ အပရော ဗဟုံ ပဏီတံ ပိဏ္ဍပါတံ လဘတိ, သော တံ စီဝရံ ဝိယ စိရပဗ္ဗဇိတ-ဗဟုဿုတ-အပ္ပလာဘဂိလာနာနံ
ဒတွာ, တေသံ ဝါ သေသကံ ပိဏ္ဍာယ ဝါ စရိတွာ မိဿကာဟာရံ ဘုဉ္ဇန္တောပိ သန္တုဋ္ဌောဝ ဟောတိ။ အယမဿ ပိဏ္ဍပါတေ ယထာသာရုပ္ပသန္တောသော။
ဣဓ ပန ဘိက္ခု သေနာသနံ လဘတိ မနာပံ ဝါ အမနာပံ ဝါ, သော တေန နေဝ သောမနဿံ န ပဋိဃံ ဥပ္ပါဒေတိ, အန္တမသော တိဏသန္ထာရကေနာပိ ယထာလဒ္ဓေနေဝ တုဿတိ။ အယမဿ သေနာသနေ ယထာလာဘသန္တောသော။ ယော ပန အတ္တနော ပကတိဝိရုဒ္ဓံ ဝါ ဗျာဓိဝိရုဒ္ဓံ ဝါ သေနာသနံ လဘတိ, ယတ္ထဿ ဝသတော အဖာသု ဟောတိ, သော တံ သဘာဂဿ ဘိက္ခုနော ဒတွာ တဿ သန္တကေ သပ္ပါယသေနာသနေ ဝသန္တောပိ သန္တုဋ္ဌောဝ ဟောတိ။ အယမဿ သေနာသနေ ယထာဗလသန္တောသော။ အပရော မဟာပုညော လေဏမဏ္ဍပကူဋာဂါရာဒီနိ ဗဟူနိ ပဏီတသေနာသနာနိ လဘတိ, သော တာနိ စီဝရာဒီနိ ဝိယ စိရပဗ္ဗဇိတဗဟုဿုတအပ္ပလာဘဂိလာနာနံ ဒတွာ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဝသန္တောပိ သန္တုဋ္ဌောဝ ဟောတိ။ အယမဿ သေနာသနေ ယထာသာရုပ္ပသန္တောသော။ ယောပိ ‘‘ဥတ္တမသေနာသနံ နာမ ပမာဒဋ္ဌာနံ, တတ္ထ နိသိန္နဿ ထိနမိဒ္ဓံ ဩက္ကမတိ, နိဒ္ဒါဘိဘူတဿ ပဋိဗုဇ္ဈတော ပါပဝိတက္ကာ ပါတုဘဝန္တီ’’တိ ပဋိသဉ္စိက္ခိတွာ တာဒိသံ သေနာသနံ ပတ္တမ္ပိ န သမ္ပဋိစ္ဆတိ, သော တံ ပဋိက္ခိပိတွာ အဗ္ဘောကာသရုက္ခမူလာဒီသု ဝသန္တော သန္တုဋ္ဌောဝ ဟောတိ။ အယမ္ပိ သေနာသနေ ယထာသာရုပ္ပသန္တောသော။
ဣဓ ပန ဘိက္ခု ဘေသဇ္ဇံ လဘတိ လူခံ ဝါ ပဏီတံ ဝါ, သော ယံ လဘတိ တေနေဝ တုဿတိ, အညံ န ပတ္ထေတိ, လဘန္တောပိ န ဂဏှာတိ။ အယမဿ ဂိလာနပစ္စယေ ယထာလာဘသန္တောသော။ ယော ပန တေလေနတ္ထိကော ဖာဏိတံ လဘတိ, သော တံ သဘာဂဿ ဘိက္ခုနော ဒတွာ တဿ ဟတ္ထတော တေလံ ဂဟေတွာ ဝါ အညဒေဝ ဝါ ပရိယေသိတွာ ဘေသဇ္ဇံ ကရောန္တောပိ သန္တုဋ္ဌောဝ ဟောတိ။ အယမဿ ဂိလာနပစ္စယေ ယထာဗလသန္တောသော။ အပရော မဟာပုညော ဗဟုံ တေလမဓုဖာဏိတာဒိပဏီတဘေသဇ္ဇံ လဘတိ, သော တံ စီဝရံ ဝိယ စိရပဗ္ဗဇိတ-ဗဟုဿုတ-အပ္ပလာဘဂိလာနာနံ ဒတွာ တေသံ အာဘတေန ယေန ကေနစိ ယာပေန္တောပိ သန္တုဋ္ဌောဝ ဟောတိ။ ယော ပန ဧကသ္မိံ ဘာဇနေ မုတ္တဟရီတကံ ဌပေတွာ ဧကသ္မိံ စတုမဓုရံ ‘‘ဂဏှ, ဘန္တေ, ယဒိစ္ဆသီ’’တိ ဝုစ္စမာနော သစဿ တေသု အညတရေနပိ ရောဂေါ ဝူပသမ္မတိ, အထ ‘‘မုတ္တဟရီတကံ နာမ ဗုဒ္ဓါဒီဟိ ဝဏ္ဏိတ’’န္တိ စတုမဓုရံ ပဋိက္ခိပိတွာ မုတ္တဟရီတကေန ဘေသဇ္ဇံ ကရောန္တော
ပရမသန္တုဋ္ဌောဝ ဟောတိ။ အယမဿ ဂိလာနပစ္စယေ ယထာသာရုပ္ပသန္တောသော။ ဣတိ ဣမေ တယော သန္တောသေ သန္ဓာယ ‘‘သန္တုဋ္ဌာယံ, ဘိက္ခဝေ, ကဿပေါ ဣတရီတရေန စီဝရေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။
ဝဏ္ဏဝါဒီတိ ဧကော သန္တုဋ္ဌော ဟောတိ, သန္တောသဿ ဝဏ္ဏံ န ကထေတိ။ ဧကော န သန္တုဋ္ဌော ဟောတိ, သန္တောသဿ ဝဏ္ဏံ ကထေတိ။ ဧကော နေဝ သန္တုဋ္ဌော ဟောတိ, န သန္တောသဿ ဝဏ္ဏံ ကထေတိ။ ဧကော သန္တုဋ္ဌော စ ဟောတိ, သန္တောသဿ စ ဝဏ္ဏံ ကထေတိ။ အယံ တာဒိသောတိ ဒဿေတုံ ဣတရီတရစီဝရသန္တုဋ္ဌိယာ စ ဝဏ္ဏဝါဒီတိ ဝုတ္တံ။ အနေသနန္တိ ဒူတေယျပဟိဏဂမနာနုယောဂပ္ပဘေဒံ နာနပ္ပကာရံ အနေသနံ။ အလဒ္ဓါတိ အလဘိတွာ။ ယထာ စ ဧကစ္စော ‘‘ကထံ နု ခေါ စီဝရံ လဘိဿာမီ’’တိ ပုညဝန္တေဟိ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ ဧကတော ဟုတွာ ကောဟညံ ကရောန္တော ဥတ္တသတိ ပရိတဿတိ, အယံ ဧဝံ အလဒ္ဓါ စ စီဝရံ န ပရိတဿတိ။ လဒ္ဓါ စာတိ ဓမ္မေန သမေန လဘိတွာ။ အဂဓိတောတိ ဝိဂတလောဘဂေဓော။ အမုစ္ဆိတောတိ အဓိမတ္တတဏှာယ မုစ္ဆံ အနာပန္နော။ အနဇ္ဈာပန္နောတိ တဏှာယ အနောတ္ထဋော အပရိယောနဒ္ဓေါ။ အာဒီနဝဒဿာဝီတိ အနေသနာပတ္တိယဉ္စ ဂဓိတပရိဘောဂေ စ အာဒီနဝံ ပဿမာနော။ နိဿရဏပညောတိ, ‘‘ယာဝဒေဝ သီတဿ ပဋိဃာတာယာ’’တိ ဝုတ္တနိဿရဏမေဝ ဇာနန္တော ပရိဘုဉ္ဇတီတိ အတ္ထော။ ဣတရီတရေန ပိဏ္ဍပါတေနာတိအာဒီသုပိ ယထာလဒ္ဓါဒီနံ ယေန ကေနစိ ပိဏ္ဍပါတေန, ယေန ကေနစိ သေနာသနေန, ယေန ကေနစိ ဂိလာနပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရေနာတိ ဧဝမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။
ကဿပေန ဝါ ဟိ ဝေါ, ဘိက္ခဝေ, ဩဝဒိဿာမီတိ ဧတ္ထ ယထာ မဟာကဿပတ္ထေရော စတူသု ပစ္စယေသု တီဟိ သန္တောသေဟိ သန္တုဋ္ဌော, တုမှေပိ တထာရူပါ ဘဝထာတိ ဩဝဒန္တော ကဿပေန ဩဝဒတိ နာမ။ ယော ဝါ ပနဿ ကဿပသဒိသောတိ ဧတ္ထာပိ ယော ဝါ ပနညောပိ ကဿပသဒိသော မဟာကဿပတ္ထေရော ဝိယ စတူသု ပစ္စယေသု တီဟိ သန္တောသေဟိ သန္တုဋ္ဌော ဘဝေယျ, တုမှေပိ တထာရူပါ ဘဝထာတိ ဩဝဒန္တော ကဿပသဒိသေန ဩဝဒတိ နာမ။ တထတ္တာယ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗန္တိ ‘‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ဣမာယ ဣမသ္မိံ သန္တုဋ္ဌိသုတ္တေ ဝုတ္တသလ္လေခါစာရပဋိပတ္တိယာ ကထနံ နာမ ဘာရော, အမှာ-
ကမ္ပိ ဣမံ ပဋိပတ္တိံ ပရိပူရံ ကတွာ ပူရဏံ ဘာရောယေဝ, အာဂတော ခေါ ပန ဘာရော ဂဟေတဗ္ဗော’’တိ စိန္တေတွာ ယထာ မယာ ကထိတံ, တထတ္တာယ တထာဘာဝါယ တုမှေဟိပိ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗန္တိ။ ပဌမံ။
၂။ အနောတ္တပ္ပီသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၄၅။ ဒုတိယေ အနာတာပီတိ ယံ ဝီရိယံ ကိလေသေ အာတပတိ, တေန ရဟိတော။ အနောတ္တပ္ပီတိ နိဗ္ဘယော ကိလေသုပ္ပတ္တိတော ကုသလာနုပ္ပတ္တိတော စ ဘယရဟိတော။ သမ္ဗောဓာယာတိ သမ္ဗုဇ္ဈနတ္ထာယ။ နိဗ္ဗာနာယာတိ နိဗ္ဗာနသစ္ဆိကိရိယာယ။ အနုတ္တရဿ ယောဂက္ခေမဿာတိ အရဟတ္တဿ တဉှိ အနုတ္တရဉ္စေဝ စတူဟိ စ ယောဂေဟိ ခေမံ။
အနုပ္ပန္နာတိအာဒီသု ယေ ပုဗ္ဗေ အပ္ပဋိလဒ္ဓပုဗ္ဗံ စီဝရာဒိံ ဝါ ပစ္စယံ ဥပဋ္ဌာကသဒ္ဓိဝိဟာရိက-အန္တေဝါသီနံ ဝါ အညတရတော မနုညဝတ္ထုံ ပဋိလဘိတွာ တံ သုဘံ သုခန္တိ အယောနိသော ဂဏှန္တဿ အညတရံ ဝါ ပန အနနုဘူတပုဗ္ဗံ အာရမ္မဏံ ယထာ တထာ ဝါ အယောနိသော အာဝဇ္ဇေန္တဿ လောဘာဒယော ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ, တေ အနုပ္ပန္နာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အညထာ ဟိ အနမတဂ္ဂေ သံသာရေ အနုပ္ပန္နာ နာမ ပါပကာ ဓမ္မာ နတ္ထိ။ အနုဘူတပုဗ္ဗေပိ စ ဝတ္ထုမှိ အာရမ္မဏေ ဝါ ယဿ ပကတိဗုဒ္ဓိယာ ဝါ ဥဒ္ဒေသပရိပုစ္ဆာယ ဝါ ပရိယတ္တိနဝကမ္မယောနိသောမနသိကာရာနံ ဝါ အညတရဝသေန ပုဗ္ဗေ အနုပ္ပဇ္ဇိတွာ ပစ္ဆာ တာဒိသေန ပစ္စယေန သဟသာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ, ဣမေပိ ‘‘အနုပ္ပန္နာ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ အနတ္ထာယ သံဝတ္တေယျု’’န္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တေသုယေဝ ပန ဝတ္ထာရမ္မဏေသု ပုနပ္ပုနံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ နပ္ပဟီယန္တိ နာမ, တေ ‘‘ဥပ္ပန္နာ အပ္ပဟီယမာနာ အနတ္ထာယ သံဝတ္တေယျု’’န္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ, ဝိတ္ထာရတော ပန ဥပ္ပန္နာနုပ္ပန္နဘေဒေါ စ ပဟာနပ္ပဟာနဝိဓာနဉ္စ သဗ္ဗံ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓိနိဒ္ဒေသေ ကထိတံ။
အနုပ္ပန္နာ မေ ကုသလာ ဓမ္မာတိ အပ္ပဋိလဒ္ဓါပိ သီလသမာဓိမဂ္ဂဖလသင်္ခါတာ အနဝဇ္ဇဓမ္မာ။ ဥပ္ပန္နာတိ တေယေဝ ပဋိလဒ္ဓါ။ နိရုဇ္ဈမာနာ အနတ္ထာယ သံဝတ္တေယျုန္တိ တေ သီလာဒိဓမ္မာ ပရိဟာနိဝသေန ပုန အနုပ္ပတ္တိယာ နိရုဇ္ဈမာနာ အနတ္ထာယ သံဝတ္တေယျုန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဧတ္ထ စ လောကိယာ ပရိဟာယန္တိ, လောကုတ္တရာနံ ပရိဟာနိ နတ္ထီတိ။ ‘‘ဥပ္ပန္နာနံ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဌိတိယာ’’တိ
ဣမဿ ပန သမ္မပ္ပဓာနဿ ဝသေနာယံ ဒေသနာ ကတာ။ ဒုတိယမဂ္ဂေါ ဝါ သီဃံ အနုပ္ပဇ္ဇမာနော, ပဌမမဂ္ဂေါ နိရုဇ္ဈမာနော အနတ္ထာယ သံဝတ္တေယျာတိ ဧဝမ္ပေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဣတိ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ ဣမေ စတ္တာရော သမ္မပ္ပဓာနာ ပုဗ္ဗဘာဂဝိပဿနာဝသေန ကထိတာတိ။ ဒုတိယံ။
၃။ စန္ဒူပမသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၄၆။ တတိယေ စန္ဒူပမာတိ စန္ဒသဒိသာ ဟုတွာ။ ကိံ ပရိမဏ္ဍလတာယ? နော, အပိစ ခေါ ယထာ စန္ဒော ဂဂနတလံ ပက္ခန္ဒမာနော န ကေနစိ သဒ္ဓိံ သန္ထဝံ ဝါ သိနေဟံ ဝါ အာလယံ ဝါ နိကန္တိံ ဝါ ပတ္ထနံ ဝါ ပရိယုဋ္ဌာနံ ဝါ ကရောတိ, န စ န ဟောတိ မဟာဇနဿ ပိယော မနာပေါ, တုမှေပိ ဧဝံ ကေနစိ သဒ္ဓိံ သန္ထဝါဒီနံ အကရဏေန ဗဟုဇနဿ ပိယာ မနာပါ စန္ဒူပမာ ဟုတွာ ခတ္တိယကုလာဒီနိ စတ္တာရိ ကုလာနိ ဥပသင်္ကမထာတိ အတ္ထော။ အပိစ ယထာ စန္ဒော အန္ဓကာရံ ဝိဓမတိ, အာလောကံ ဖရတိ, ဧဝံ ကိလေသန္ဓကာရဝိဓမနေန ဉာဏာလောကဖရဏေန စာပိ စန္ဒူပမာ ဟုတွာတိ ဧဝမာဒီဟိပိ နယေဟိ ဧတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။
အပကဿေဝ ကာယံ အပကဿ စိတ္တန္တိ တေနေဝ သန္ထဝါဒီနံ အကရဏေန ကာယဉ္စ စိတ္တဉ္စ အပကဿိတွာ, အပနေတွာတိ အတ္ထော။ ယော ဟိ ဘိက္ခု အရညေပိ န ဝသတိ, ကာမဝိတက္ကာဒယောပိ ဝိတက္ကေတိ, အယံ နေဝ ကာယံ အပကဿတိ, န စိတ္တံ။ ယော ဟိ အရညေပိ ခေါ ဝိဟရတိ, ကာမဝိတက္ကာဒယော ပန ဝိတက္ကေတိ, အယံ ကာယမေဝ အပကဿတိ, န စိတ္တံ။ ယော ဂါမန္တေ ဝသတိ, ကာမဝိတက္ကာဒယောပိ ခေါ န စ ဝိတက္ကေတိ, အယံ စိတ္တမေဝ အပကဿတိ, န ကာယံ။ ယော ပန အရညေ စေဝ ဝသတိ, ကာမဝိတက္ကာဒယော စ န ဝိတက္ကေတိ, အယံ ဥဘယမ္ပိ အပကဿတိ။ ဧဝရူပါ ဟုတွာ ကုလာနိ ဥပသင်္ကမထာတိ ဒီပေန္တော ‘‘အပကဿေဝ ကာယံ အပကဿ စိတ္တ’’န္တိ အာဟ။
နိစ္စနဝကာတိ နိစ္စံ နဝကာဝ, အာဂန္တုကသဒိသာ ဧဝ ဟုတွာတိ အတ္ထော။ အာဂန္တုကော ဟိ ပဋိပါဋိယာ သမ္ပတ္တဂေဟံ ပဝိသိတွာ သစေ နံ ဃရသာမိကာ ဒိသွာ, ‘‘အမှာကံ ပုတ္တဘာတရော ဝိပ္ပဝါသံ ဂတာ ဧဝံ ဝိစရိံသူ’’တိ အနုကမ္ပမာနာ နိသီဒါပေတွာ ဘောဇေန္တိ, ဘုတ္တမတ္တောယေဝ ‘‘တုမှာကံ
ဘာဇနံ ဂဏှထာ’’တိ ဥဋ္ဌာယ ပက္ကမတိ, န တေဟိ သဒ္ဓိံ သန္ထဝံ ဝါ ကရောတိ, န ကိစ္စကရဏီယာနိ ဝါ သံဝိဒဟတိ, ဧဝံ တုမှေပိ ပဋိပါဋိယာ သမ္ပတ္တဃရံ ပဝိသိတွာ ယံ ဣရိယာပထေသု ပသန္နာ မနုဿာ ဒေန္တိ, တံ ဂဟေတွာ ဆိန္နသန္ထဝါ, တေသံ ကိစ္စကရဏီယေ အဗျာဝဋာ ဟုတွာ နိက္ခမထာတိ ဒီပေတိ။
ဣမဿ ပန နိစ္စနဝကဘာဝဿ အာဝိဘာဝတ္ထံ ဒွေဘာတိကဝတ္ထု ကထေတဗ္ဗံ – ဝသာဠနဂရဂါမတော ကိရ ဒွေ ဘာတိကာ နိက္ခမိတွာ ပဗ္ဗဇိတာ, တေ စူဠနာဂတ္ထေရော စ မဟာနာဂတ္ထေရော စာတိ ပညာယိံသု။ တေ စိတ္တလပဗ္ဗတေ တိံသ ဝဿာနိ ဝသိတွာ အရဟတ္တံ ပတ္တာ ‘‘မာတရံ ပဿိဿာမာ’’တိ အာဂန္တွာ ဝသာဠနဂရဝိဟာရေ ဝသိတွာ ပုနဒိဝသေ မာတုဂါမံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသိံသု။ မာတာပိ တေသံ ဥဠုင်္ကေန ယာဂုံ နီဟရိတွာ ဧကဿ ပတ္တေ အာကိရိ။ တဿာ တံ ဩလောကယမာနာယ ပုတ္တသိနေဟော ဥပ္ပဇ္ဇိ။ အထ နံ အာဟ – ‘‘တွံ, တာတ, မယှံ ပုတ္တော မဟာနာဂေါ’’တိ။ ထေရော ‘‘ပစ္ဆိမံ ထေရံ ပုစ္ဆ ဥပါသိကေ’’တိ ဝတွာ ပက္ကာမိ။ ပစ္ဆိမထေရဿပိ ယာဂုံ ဒတွာ, ‘‘တာတ, တွံ မယှံ ပုတ္တော စူဠနာဂေါ’’တိ ပုစ္ဆိ? ထေရော ‘‘ကိံ, ဥပါသိကေ, ပုရိမံ ထေရံ န ပုစ္ဆသီ’’တိ? ဝတွာ ပက္ကာမိ။ ဧဝံ မာတရာပိ သဒ္ဓိံ ဆိန္နသန္ထဝေါ ဘိက္ခု နိစ္စနဝကော နာမ ဟောတိ။
အပ္ပဂဗ္ဘာတိ န ပဂဗ္ဘာ, အဋ္ဌဋ္ဌာနေန ကာယပါဂဗ္ဘိယေန, စတုဋ္ဌာနေန ဝစီပါဂဗ္ဘိယေန, အနေကဋ္ဌာနေန မနောပါဂဗ္ဘိယေန စ ဝိရဟိတာတိ အတ္ထော။ အဋ္ဌဋ္ဌာနံ ကာယပါဂဗ္ဘိယံ နာမ သံဃဂဏပုဂ္ဂလ-ဘောဇနသာလာ-ဇန္တာဃရနဟာနတိတ္ထ-ဘိက္ခာစာရမဂ္ဂ-အန္တရဃရပ္ပဝေသနေသု ကာယေန အပ္ပတိရူပကရဏံ။ သေယျထိဒံ – ဣဓေကစ္စော သံဃမဇ္ဈေ ပလ္လတ္ထိကာယ ဝါ နိသီဒတိ ပါဒေ ပါဒံ အာဓာယိတွာ ဝါတိ ဧဝမာဒိ (မဟာနိ။ ၁၆၅)။ တထာ ဂဏမဇ္ဈေ။ ဂဏမဇ္ဈေတိ စတုပရိသသန္နိပါတေ ဝါ သုတ္တန္တိကဂဏာဒိသန္နိပါတေ ဝါ။ တထာ ဝုဍ္ဎတရေ ပုဂ္ဂလေ။ ဘောဇနသာလာယ ပန ဝုဍ္ဎာနံ အာသနံ န ဒေတိ, နဝါနံ အာသနံ ပဋိဗာဟတိ။ တထာ ဇန္တာဃရေ။ ဝုဍ္ဎေ စေတ္ထ အနာပုစ္ဆာ အဂ္ဂိဇလနာဒီနိ ကရောတိ။ နှာနတိတ္ထေ စ ယဒိဒံ ‘‘ဒဟရော ဝုဍ္ဎောတိ ပမာဏံ အကတွာ အာဂတပဋိပါဋိယာ နှာယိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ, တမ္ပိ အနာဒိယန္တော ပစ္ဆာ အာဂန္တွာ ဥဒကံ ဩတရိတွာ ဝုဍ္ဎေ စ နဝေ စ ဗာဓတိ။ ဘိက္ခာစာရမဂ္ဂေ ပန အဂ္ဂါသန-
အဂ္ဂေါဒကအဂ္ဂပိဏ္ဍာနံ အတ္ထာယ ပုရတော ဂစ္ဆတိ ဗာဟာယ ဗာဟံ ပဟရန္တော။ အန္တရဃရပ္ပဝေသနေ ဝုဍ္ဎေဟိ ပဌမတရံ ပဝိသတိ, ဒဟရေဟိ သဒ္ဓိံ ကာယကီဠနကံ ကရောတီတိ ဧဝမာဒိ။
စတုဋ္ဌာနံ ဝစီပါဂဗ္ဘိယံ နာမ သံဃဂဏပုဂ္ဂလအန္တရဃရေသု အပ္ပတိရူပဝါစာနိစ္ဆာရဏံ။ သေယျထိဒံ – ဣဓေကစ္စော သံဃမဇ္ဈေ အနာပုစ္ဆာ ဓမ္မံ ဘာသတိ။ တထာ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တပ္ပကာရဿ ဂဏဿ မဇ္ဈေ ပုဂ္ဂလဿ စ သန္တိကေ, တတ္ထေဝ မနုဿေဟိ ပဉှံ ပုဋ္ဌော ဝုဍ္ဎတရံ အနာပုစ္ဆာ ဝိဿဇ္ဇေတိ။ အန္တရဃရေ ပန ‘‘ဣတ္ထန္နာမေ ကိံ အတ္ထိ? ကိံ ယာဂု, ဥဒါဟု ခါဒနီယံ ဘောဇနီယံ? ကိံ မေ ဒဿသိ? ကိံ အဇ္ဇ ခါဒိဿာမ? ကိံ ဘုဉ္ဇိဿာမ? ကိံ ပိဝိဿာမာ’’တိအာဒီနိ ဘာသတိ။
အနေကဋ္ဌာနံ မနောပါဂဗ္ဘိယံ နာမ တေသု တေသု ဌာနေသု ကာယဝါစာဟိ အဇ္ဈာစာရံ အနာပဇ္ဇိတွာပိ မနသာဝ ကာမဝိတက္ကာဒီနံ ဝိတက္ကနံ။ အပိစ ဒုဿီလဿေဝ သတော ‘‘သီလဝါတိ မံ ဇနော ဇာနာတူ’’တိ ဧဝံ ပဝတ္တာ ပါပိစ္ဆတာပိ မနောပါဂဗ္ဘိယံ။ ဣတိ သဗ္ဗေသမ္ပိ ဣမေသံ ပါဂဗ္ဘိယာနံ အဘာဝေန အပ္ပဂဗ္ဘာ ဟုတွာ ဥပသင်္ကမထာတိ ဝဒတိ။
ဇရုဒပါနန္တိ ဇိဏ္ဏကူပံ။ ပဗ္ဗတဝိသမန္တိ ပဗ္ဗတေ ဝိသမံ ပပါတဋ္ဌာနံ။ နဒီဝိဒုဂ္ဂန္တိ နဒိယာ ဝိဒုဂ္ဂံ ဆိန္နတဋဋ္ဌာနံ။ အပကဿေဝ ကာယန္တိ တာဒိသာနိ ဌာနာနိ ယော ခိဍ္ဍာဒိပသုတော ကာယံ အနပကဿ ဧကတောဘာရိယံ အကတွာဝ ဝါယုပတ္ထမ္ဘကံ အဂ္ဂါဟာပေတွာ စိတ္တမ္ပိ အနပကဿ ‘‘ဧတ္ထ ပတိတော ဟတ္ထပါဒဘဉ္ဇနာဒီနိ ပါပုဏာတီ’’တိ အနာဒီနဝဒဿာဝိတာယ အနုဗ္ဗေဇေတွာ သမ္ပိယာယမာနော ဩလောကေတိ, သော ပတိတွာ ဟတ္ထပါဒဘဉ္ဇနာဒိအနတ္ထံ ပါပုဏာတိ။ ယော ပန ဥဒကတ္ထိကော ဝါ အညေန ဝါ ကေနစိ ကိစ္စေန ဩလောကေတုကာမော ကာယံ အပကဿ ဧကတော ဘာရိယံ ကတွာ ဝါယုပတ္ထမ္ဘကံ ဂါဟာပေတွာ, စိတ္တမ္ပိ အပကဿ အာဒီနဝဒဿနေန သံဝေဇေတွာ ဩလောကေတိ, သော န ပတတိ, ယထာရုစိံ ဩလောကေတွာ သုခီ ယေနကာမံ ပက္ကမတိ။
ဧဝမေဝ ခေါတိ ဧတ္ထ ဣဒံ ဩပမ္မသံသန္ဒနံ – ဇရုဒပါနာဒယော ဝိယ ဟိ စတ္တာရိ ကုလာနိ, ဩလောကနပုရိသော ဝိယ ဘိက္ခု။ ယထာ အနပကဋ္ဌကာယစိတ္တော တာနိ ဩလောကေန္တော ပုရိသော တတ္ထ ပတတိ, ဧဝံ အရက္ခိတေဟိ ကာယာဒီဟိ ကုလာနိ ဥပသင်္ကမန္တော ဘိက္ခု ကုလေသု ဗဇ္ဈတိ, တတော နာနပ္ပကာရံ သီလပါဒဘဉ္ဇနာဒိအနတ္ထံ ပါပုဏာတိ။ ယထာ ပန အပကဋ္ဌကာယစိတ္တော ပုရိသော တတ္ထ န ပတတိ, ဧဝံ ရက္ခိတေနေဝ ကာယေန ရက္ခိတေဟိ စိတ္တေဟိ ရက္ခိတာယ ဝါစာယ သုပ္ပဋ္ဌိတာယ သတိယာ အပကဋ္ဌကာယစိတ္တော ဟုတွာ ကုလာနိ ဥပသင်္ကမန္တော ဘိက္ခု ကုလေသု န ဗဇ္ဈတိ။ အထဿ ယထာ တတ္ထ အပတိတဿ ပုရိသဿ, န ပါဒါ ဘဉ္ဇန္တိ, ဧဝံ သီလပါဒေါ န ဘိဇ္ဇတိ။ ယထာ ဟတ္ထာ န ဘဉ္ဇန္တိ, ဧဝံ သဒ္ဓါဟတ္ထော န ဘိဇ္ဇတိ။ ယထာ ကုစ္ဆိ န ဘိဇ္ဇတိ, ဧဝံ သမာဓိကုစ္ဆိ န ဘိဇ္ဇတိ။ ယထာ သီသံ န ဘိဇ္ဇတိ, ဧဝံ ဉာဏသီသံ န ဘိဇ္ဇတိ, ယထာ စ တံ ခါဏုကဏ္ဋကာဒယော န ဝိဇ္ဈန္တိ, ဧဝမိမံ ရာဂကဏ္ဋကာဒယော န ဝိဇ္ဈန္တိ။ ယထာ သော နိရုပဒ္ဒဝေါ ယထာရုစိ ဩလောကေတွာ သုခီ ယေနကာမံ ပက္ကမတိ, ဧဝံ ဘိက္ခု ကုလာနိ နိဿာယ စီဝရာဒယော ပစ္စယေ ပဋိသေဝန္တော ကမ္မဋ္ဌာနံ ဝဍ္ဎေတွာ သင်္ခါရေ သမ္မသန္တော အရဟတ္တံ ပတွာ လောကုတ္တရသုခေန သုခိတော ယေနကာမံ အဂတပုဗ္ဗံ နိဗ္ဗာနဒိသံ ဂစ္ဆတိ။
ဣဒါနိ ယော ဟီနာဓိမုတ္တိကော မိစ္ဆာပဋိပန္နော ဧဝံ ဝဒေယျ ‘‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ‘တိဝိဓံ ပါဂဗ္ဘိယံ ပဟာယ နိစ္စနဝကတ္တေန စန္ဒူပမာ ကုလာနိ ဥပသင်္ကမထာ’တိ ဝဒန္တော အဋ္ဌာနေ ဌပေတိ, အသယှံ ဘာရံ အာရောပေတိ, ယံ န သက္ကာ ကာတုံ တံ ကာရေတီ’’တိ, တဿ ဝါဒပထံ ပစ္ဆိန္ဒိတွာ, ‘‘သက္ကာ ဧဝံ ကာတုံ, အတ္ထိ ဧဝရူပေါ ဘိက္ခူ’’တိ ဒဿေန္တော ကဿပေါ, ဘိက္ခဝေတိအာဒိမာဟ။
အာကာသေ ပါဏိံ စာလေသီတိ နီလေ ဂဂနန္တရေ ယမကဝိဇ္ဇုတံ စာရယမာနော ဝိယ ဟေဋ္ဌာဘာဂံ ဥပရိဘာဂံ ဥဘတောပဿေသု ပါဏိံ သဉ္စာရေသိ။ ဣဒဉ္စ ပန တေပိဋကေ ဗုဒ္ဓဝစနေ အသမ္ဘိန္နပဒံ နာမ။ အတ္တမနောတိ တုဋ္ဌစိတ္တော သကမနော, န ဒေါမနဿေန ပစ္ဆိန္ဒိတွာ ဂဟိတမနော။ ကဿပဿ, ဘိက္ခဝေတိ ဣဒမ္ပိ ပုရိမနယေနေဝ ပရဝါဒံ ပစ္ဆိန္ဒိတွာ အတ္ထိ ဧဝရူပေါ ဘိက္ခူတိ ဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။
ပသန္နာကာရံ ကရေယျုန္တိ စီဝရာဒယော ပစ္စယေ ဒဒေယျုံ။ တထတ္တာယ ပဋိပဇ္ဇေယျုန္တိ သီလဿ အာဂတဋ္ဌာနေ သီလံ ပူရယမာနာ, သမာဓိဝိပဿနာ မဂ္ဂဖလာနံ အာဂတဋ္ဌာနေ တာနိ တာနိ သမ္ပာဒယမာနာ တထာဘာဝါယ ပဋိပဇ္ဇေယျုံ။ အနုဒယန္တိ ရက္ခဏဘာဝံ။ အနုကမ္ပန္တိ မုဒုစိတ္တတံ။ ဥဘယဉ္စေတံ ကာရုညဿေဝ ဝေဝစနံ။ ကဿပေါ, ဘိက္ခဝေတိ ဣဒမ္ပိ ပုရိမနယေနေဝ ပရဝါဒံ ပစ္ဆိန္ဒိတွာ အတ္ထိ ဧဝရူပေါ ဘိက္ခူတိ ဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ကဿပေန ဝါတိ ဧတ္ထ စန္ဒောပမာဒိဝသေန ယောဇနံ ကတွာ ပုရိမနယေနေဝ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတိယံ။
၄။ ကုလူပကသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၄၇။ စတုတ္ထေ ကုလူပကောတိ ကုလဃရာနံ ဥပဂန္တာ။ ဒေန္တုယေဝ မေတိ ဒဒန္တုယေဝ မယှံ။ သန္ဒီယတီတိ အဋ္ဋီယတိ ပီဠိယတိ။ သေသမေတ္ထ ဝုတ္တနယာနုသာရေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ စတုတ္ထံ။
၅။ ဇိဏ္ဏသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၄၈။ ပဉ္စမေ ဇိဏ္ဏောတိ ထေရော မဟလ္လကော။ ဂရုကာနီတိ တံ သတ္ထု သန္တိကာ လဒ္ဓကာလတော ပဋ္ဌာယ ဆိန္နဘိန္နဋ္ဌာနေ သုတ္တသံသိဗ္ဗနေန စေဝ အဂ္ဂဠဒါနေန စ အနေကာနိ ပဋလာနိ ဟုတွာ ဂရုကာနိ ဇာတာနိ။ နိဗ္ဗသနာနီတိ ပုဗ္ဗေ ဘဂဝတာ နိဝါသေတွာ အပနီတတာယ ဧဝံလဒ္ဓနာမာနိ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ တွံ ဇိဏ္ဏော စေဝ ဂရုပံသုကူလော စ။ ဂဟပတာနီတိ ပံသုကူလိကင်္ဂံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ဂဟပတီဟိ ဒိန္နစီဝရာနိ ဓာရေဟီတိ ဝဒတိ။ နိမန္တနာနီတိ ပိဏ္ဍပါတိကင်္ဂံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ သလာကဘတ္တာဒီနိ နိမန္တနာနိ ဘုဉ္ဇာဟီတိ ဝဒတိ။ မမ စ သန္တိကေတိ အာရညိကင်္ဂံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ဂါမန္တသေနာသနေယေဝ ဝသာဟီတိ ဝဒတိ။
နနု စ ယထာ ရာဇာ သေနာပတိံ သေနာပတိဋ္ဌာနေ ဌပေတွာ တဿ ရာဇူပဋ္ဌာနာဒိနာ အတ္တနော ကမ္မေန အာရာဓေန္တဿေဝ တံ ဌာနန္တရံ ဂဟေတွာ အညဿ ဒဒမာနော အယုတ္တံ နာမ ကရောတိ, ဧဝံ သတ္ထာ မဟာကဿပတ္ထေရဿ ပစ္စုဂ္ဂမနတ္ထာယ တိဂါဝုတံ မဂ္ဂံ ဂန္တွာ ရာဇဂဟဿ စ နာဠန္ဒာယ စ အန္တရေ ဗဟုပုတ္တကရုက္ခမူလေ နိသိန္နော တီဟိ ဩဝါဒေဟိ ဥပသမ္ပာဒေတွာ တေန သဒ္ဓိံ အတ္တနော စီဝရံ ပရိဝတ္တေတွာ ထေရံ ဇာတိအာရညိကင်္ဂဉ္စေဝ
ဇာတိပံသုကူလိကင်္ဂဉ္စ အကာသိ, သော တသ္မိံ ကတ္တုကမျတာဆန္ဒေန သတ္ထု စိတ္တံ အာရာဓေန္တဿေဝ ပံသုကူလာဒီနိ ဝိဿဇ္ဇာပေတွာ ဂဟပတိစီဝရပဋိဂ္ဂဟဏာဒီသု နိယောဇေန္တော အယုတ္တံ နာမ ကရောတီတိ။ န ကရောတိ။ ကသ္မာ? အတ္တဇ္ဈာသယတ္တာ။ န ဟိ သတ္ထာ ဓုတင်္ဂါနိ ဝိဿဇ္ဇာပေတုကာမော, ယထာ ပန အဃဋ္ဋိတာ ဘေရိအာဒယော သဒ္ဒံ န ဝိဿဇ္ဇေန္တိ, ဧဝံ အဃဋ္ဋိတာ ဧဝရူပါ ပုဂ္ဂလာ န သီဟနာဒံ နဒန္တီတိ နဒါပေတုကာမော သီဟနာဒဇ္ဈာသယေန ဧဝမာဟ။ ထေရောပိ သတ္ထု အဇ္ဈာသယာနုရူပေနေဝ ‘‘အဟံ ခေါ, ဘန္တေ, ဒီဃရတ္တံ အာရညိကော စေဝါ’’တိအာဒိနာ နယေန သီဟနာဒံ နဒတိ။
ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရန္တိ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရော နာမ အာရညိကဿေဝ လဗ္ဘတိ, နော ဂါမန္တဝါသိနော။ ဂါမန္တသ္မိဉှိ ဝသန္တော ဒါရကသဒ္ဒံ သုဏာတိ, အသပ္ပါယရူပါနိ ပဿတိ, အသပ္ပါယေ သဒ္ဒေ သုဏာတိ, တေနဿ အနဘိရတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ အာရညိကော ပန ဂါဝုတံ ဝါ အဍ္ဎယောဇနံ ဝါ အတိက္ကမိတွာ အရညံ အဇ္ဈောဂါဟေတွာ ဝသန္တော ဒီပိဗျဂ္ဃသီဟာဒီနံ သဒ္ဒေ သုဏာတိ, ယေသံ သဝနပစ္စယာ အမာနုသိကာသဝနရတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ –
‘‘သုညာဂါရံ ပဝိဋ္ဌဿ, သန္တစိတ္တဿ ဘိက္ခုနော၊
အမာနုသီ ရတီ ဟောတိ, သမ္မာ ဓမ္မံ ဝိပဿတော။
‘‘ယတော ယတော သမ္မသတိ, ခန္ဓာနံ ဥဒယဗ္ဗယံ၊
လဘတီ ပီတိပါမောဇ္ဇံ, အမတံ တံ ဝိဇာနတံ။ (ဓ။ ပ။ ၃၇၃-၃၇၄)၊
‘‘ပုရတော ပစ္ဆတော ဝါပိ, အပရော စေ န ဝိဇ္ဇတိ၊
တတ္ထေဝ ဖာသု ဘဝတိ, ဧကဿ ရမတော ဝနေ’’တိ။
တထာ ပိဏ္ဍပါတိကဿေဝ လဗ္ဘတိ, နော အပိဏ္ဍပါတိကဿ။ အပိဏ္ဍပါတိကော ဟိ အကာလစာရီ ဟောတိ, တုရိတစာရံ ဂစ္ဆတိ, ပရိဝတ္တေတိ, ပလိဗုဒ္ဓေါဝ ဂစ္ဆတိ, တတ္ထ စ ဗဟုသံသယော ဟောတိ။ ပိဏ္ဍပါတိကော ပန န အကာလစာရီ ဟောတိ, န တုရိတစာရံ ဂစ္ဆတိ, န ပရိဝတ္တေတိ, အပလိဗုဒ္ဓေါဝ ဂစ္ဆတိ, တတ္ထ စ န ဗဟုသံသယော ဟောတိ။
ကထံ? အပိဏ္ဍပါတိကော ဟိ ဂါမတော ဒူရဝိဟာရေ ဝသမာနော ကာလဿေဝ ‘‘ယာဂုံ ဝါ ပါရိဝါသိကဘတ္တံ ဝါ လစ္ဆာမိ, အာသနသာလာယ ဝါ
ပန ဥဒ္ဒေသဘတ္တာဒီသု ကိဉ္စိဒေဝ မယှံ ပါပုဏိဿတီ’’တိ မက္ကဋကသုတ္တာနိ ဆိန္ဒန္တော သယိတဂေါရူပါနိ ဥဋ္ဌာပေန္တော ပါတောဝ ဂစ္ဆန္တော အကာလစာရီ ဟောတိ။ မနုဿေ ခေတ္တကမ္မာဒီနံ အတ္ထာယ ဂေဟာ နိက္ခန္တေယေဝ သမ္ပာပုဏိတုံ မိဂံ အနုဗန္ဓန္တော ဝိယ ဝေဂေန ဂစ္ဆန္တော တုရိတစာရီ ဟောတိ။ အန္တရာ ကိဉ္စိဒေဝ ဒိသွာ ‘‘အသုကဥပါသကော ဝါ အသုကဥပါသိကာ ဝါ ဂေဟေ, နော ဂေဟေ’’တိ ပုစ္ဆတိ, ‘‘နော ဂေဟေ’’တိ သုတွာ ‘‘ဣဒါနိ ကုတော လဘိဿာမီ’’တိ? အဂ္ဂိဒဍ္ဎော ဝိယ ပဝေဓတိ, သယံ ပစ္ဆိမဒိသံ ဂန္တုကာမော ပါစီနဒိသာယ သလာကံ လဘိတွာ အညံ ပစ္ဆိမဒိသာယ လဒ္ဓသလာကံ ဥပသင်္ကမိတွာ, ‘‘ဘန္တေ, အဟံ ပစ္ဆိမဒိသံ ဂမိဿာမိ, မမ သလာကံ တုမှေ ဂဏှထ, တုမှာကံ သလာကံ မယှံ ဒေထာ’’တိ သလာကံ ပရိဝတ္တေတိ။ ဧကံ ဝါ ပန သလာကဘတ္တံ အာဟရိတွာ ပရိဘုဉ္ဇန္တော ‘‘အပရဿာပိ သလာကဘတ္တဿ ပတ္တံ ဒေထာ’’တိ မနုဿေဟိ ဝုတ္တေ, ‘‘ဘန္တေ, တုမှာကံ ပတ္တံ ဒေထ, အဟံ မယှံ ပတ္တေ ဘတ္တံ ပက္ခိပိတွာ တုမှာကံ ပတ္တံ ဒဿာမီ’’တိ အညဿ ပတ္တံ ဒါပေတွာ ဘတ္တေ အာဟဋေ အတ္တနော ပတ္တေ ပက္ခိပိတွာ ပတ္တံ ပဋိဒေန္တော ပတ္တံ ပရိဝတ္တေတိ နာမ။ ဝိဟာရေ ရာဇရာဇမဟာမတ္တာဒယော မဟာဒါနံ ဒေန္တိ, ဣမိနာ စ ဘိယျော ဒူရဂါမေ သလာကာ လဒ္ဓါ, တတ္ထ အဂစ္ဆန္တော ပုန သတ္တာဟံ သလာကံ န လဘတီတိ အလာဘဘယေန ဂစ္ဆတိ, ဧဝံ ဂစ္ဆန္တော ပလိဗုဒ္ဓေါ ဟုတွာ ဂစ္ဆတိ နာမ။ ယဿ စေသ သလာကဘတ္တာဒိနော အတ္ထာယ ဂစ္ဆတိ, ‘‘တံ ဒဿန္တိ နု ခေါ မေ, ဥဒါဟု န ဒဿန္တိ, ပဏီတံ နု ခေါ ဒဿန္တိ, ဥဒါဟု လူခံ, ထောကံ နု ခေါ, ဥဒါဟု ဗဟုကံ, သီတလံ နု ခေါ, ဥဒါဟု ဥဏှ’’န္တိ ဧဝံ တတ္ထ စ ဗဟုသံသယော ဟောတိ။
ပိဏ္ဍပါတိကော ပန ကာလဿေဝ ဝုဋ္ဌာယ ဝတ္တပဋိဝတ္တံ ကတွာ သရီရံ ပဋိဇဂ္ဂိတွာ ဝသနဋ္ဌာနံ ပဝိသိတွာ ကမ္မဋ္ဌာနံ မနသိကတွာ ကာလံ သလ္လက္ခေတွာ မဟာဇနဿ ဥဠုင်္ကဘိက္ခာဒီနိ ဒါတုံ ပဟောနကကာလေ ဂစ္ဆတီတိ န အကာလစာရီ ဟောတိ, ဧကေကံ ပဒဝါရံ ဆ ကောဋ္ဌာသေ ကတွာ ဝိပဿန္တော ဂစ္ဆတီတိ န တုရိတစာရီ ဟောတိ, အတ္တနော ဂရုဘာဝေန ‘‘အသုကော ဂေဟေ, န ဂေဟေ’’တိ န ပုစ္ဆတိ, သလာကဘတ္တာဒီနိယေဝ န ဂဏှာတိ။ အဂဏှန္တော ကိံ ပရိဝတ္တေဿတိ? န အညဿ ဝသေန ပလိဗုဒ္ဓေါဝ
ဟောတိ, ကမ္မဋ္ဌာနံ မနသိကရောန္တော ယထာရုစိ ဂစ္ဆတိ, ဣတရော ဝိယ န ဗဟုသံသယော ဟောတိ။ ဧကသ္မိံ ဂါမေ ဝါ ဝီထိယာ ဝါ အလဘိတွာ အညတ္ထ စရတိ။ တသ္မိမ္ပိ အလဘိတွာ အညတ္ထ စရန္တော မိဿကောဒနံ သင်္ကဍ္ဎိတွာ အမတံ ဝိယ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ ဂစ္ဆတိ။
ပံသုကူလိကဿေဝ လဗ္ဘတိ, နော အပံသုကူလိကဿ။ အပံသုကူလိကော ဟိ ဝဿာဝါသိကံ ပရိယေသန္တော စရတိ, န သေနာသနသပ္ပါယံ ပရိယေသတိ။ ပံသုကူလိကော ပန န ဝဿာဝါသိကံ ပရိယေသန္တော စရတိ, သေနာသနသပ္ပါယမေဝ ပရိယေသတိ။ တေစီဝရိကဿေဝ လဗ္ဘတိ, န ဣတရဿ။ အတေစီဝရိကော ဟိ ဗဟုဘဏ္ဍော ဗဟုပရိက္ခာရော ဟောတိ, တေနဿ ဖာသုဝိဟာရော နတ္ထိ။ အပ္ပိစ္ဆာဒီနဉ္စေဝ လဗ္ဘတိ, န ဣတရေသန္တိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အတ္တနော စ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရံ သမ္ပဿမာနော’’တိ။ ပဉ္စမံ။
၆။ ဩဝါဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၄၉။ ဆဋ္ဌေ အဟံ ဝါတိ ကသ္မာ အာဟ? ထေရံ အတ္တနော ဌာနေ ဌပနတ္ထံ။ ကိံ သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနာ နတ္ထီတိ? အတ္ထိ။ ဧဝံ ပနဿ အဟောသိ ‘‘ဣမေ န စိရံ ဌဿန္တိ, ကဿပေါ ပန ဝီသဝဿသတာယုကော, သော မယိ ပရိနိဗ္ဗုတေ သတ္တပဏ္ဏိဂုဟာယံ နိသီဒိတွာ ဓမ္မဝိနယသင်္ဂဟံ ကတွာ မမ သာသနံ ပဉ္စဝဿသဟဿပရိမာဏကာလပဝတ္တနကံ ကရိဿတိ, အတ္တနော တံ ဌာနေ ဌပေမိ, ဧဝံ ဘိက္ခူ ကဿပဿ သုဿူသိတဗ္ဗံ မညိဿန္တီ’’တိ။ တသ္မာ ဧဝမာဟ။ ဒုဗ္ဗစာတိ ဒုက္ခေန ဝတ္တဗ္ဗာ။ ဒေါဝစဿကရဏေဟီတိ ဒုဗ္ဗစဘာဝကရဏေဟိ။ အပ္ပဒက္ခိဏဂ္ဂါဟိနောတိ အနုသာသနိံ သုတွာ ပဒက္ခိဏံ န ဂဏှန္တိ ယထာနုသိဋ္ဌံ န ပဋိပဇ္ဇန္တိ, အပ္ပဋိပဇ္ဇန္တာ ဝါမဂါဟိနော နာမ ဇာတာတိ ဒဿေတိ။ အစ္စာဝဒန္တေတိ အတိက္ကမ္မ ဝဒန္တေ, သုတပရိယတ္တိံ နိဿာယ အတိဝိယ ဝါဒံ ကရောန္တေတိ အတ္ထော။ ကော ဗဟုတရံ ဘာသိဿတီတိ ဓမ္မံ ကထေန္တော ကော ဗဟုံ ဘာသိဿတိ, ကိံ တွံ, ဥဒါဟု အဟန္တိ? ကော သုန္ဒရတရန္တိ, ဧကော ဗဟုံ ဘာသန္တော အသဟိတံ အမဓုရံ ဘာသတိ, ဧကော သဟိတံ မဓုရံ, တံ သန္ဓာယာဟ ‘‘ကော သုန္ဒရတရ’’န္တိ? ဧကော ပန ဗဟုဉ္စ သုန္ဒရဉ္စ ကထေန္တော စိရံ န ဘာသတိ, လဟုညေဝ ဥဋ္ဌာတိ, ဧကော အဒ္ဓါနံ ပါပေတိ, တံ သန္ဓာယာဟ ‘‘ကော စိရတရ’’န္တိ? ဆဋ္ဌံ။
၇။ ဒုတိယဩဝါဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၅၀။ သတ္တမေ သဒ္ဓါတိ ဩကပ္ပနသဒ္ဓါ။ ဝီရိယန္တိ ကာယိကစေတသိကံ ဝီရိယံ။ ပညာတိ ကုသလဓမ္မဇာနနပညာ။ န သန္တိ ဘိက္ခူ ဩဝါဒကာတိ ဣမဿ ပုဂ္ဂလဿ ဩဝါဒကာ အနုသာသကာ ကလျာဏမိတ္တာ နတ္ထီတိ ဣဒံ, ဘန္တေ, ပရိဟာနန္တိ ဒဿေတိ။ သတ္တမံ။
၈။ တတိယဩဝါဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၅၁။ အဋ္ဌမေ တထာ ဟိ ပနာတိ ပုဗ္ဗေ သောဝစဿတာယ, ဧတရဟိ စ ဒေါဝစဿတာယ ကာရဏပဋ္ဌပနေ နိပါတော။ တတြာတိ တေသု ထေရေသု။ ကော နာမာယံ ဘိက္ခူတိ ကော နာမော အယံ ဘိက္ခု? ကိံ တိဿတ္ထေရော ကိံ နာဂတ္ထေရောတိ? တတြာတိ တသ္မိံ ဧဝံ သက္ကာရေ ကယိရမာနေ။ တထတ္တာယာတိ တထာဘာဝါယ, အာရညိကာဒိဘာဝါယာတိ အတ္ထော။ သဗြဟ္မစာရိကာမောတိ ‘‘ဣမေ မံ ပရိဝါရေတွာ စရန္တူ’’တိ ဧဝံ ကာမေတိ ဣစ္ဆတိ ပတ္ထေတီတိ သဗြဟ္မစာရိကာမော။ တထတ္တာယာတိ လာဘသက္ကာရနိဗ္ဗတ္တနတ္ထာယ။ ဗြဟ္မစာရုပဒ္ဒဝေနာတိ ယော သဗြဟ္မစာရီနံ စတူသု ပစ္စယေသု အဓိမတ္တစ္ဆန္ဒရာဂေါ ဥပဒ္ဒဝေါတိ ဝုစ္စတိ, တေန ဥပဒ္ဒုတာ။ အဘိပတ္ထနာတိ အဓိမတ္တပတ္ထနာ။ ဗြဟ္မစာရိအဘိပတ္ထနေနာတိ ဗြဟ္မစာရီနံ အဓိမတ္တပတ္ထနာသင်္ခါတေန စတုပစ္စယဘာဝေန။ အဋ္ဌမံ။
၉။ ဈာနာဘိညသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၅၂။ နဝမေ ယာဝဒေဝ အာကင်္ခါမီတိ ယာဝဒေဝ ဣစ္ဆာမိ။ ယာနိ ပန ဣတော ပရံ ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟီတိအာဒိနာ နယေန စတ္တာရိ ရူပါဝစရဇ္ဈာနာနိ, သဗ္ဗသော ရူပသညာနံ သမတိက္ကမာတိအာဒိနာ နယေန စတဿော အရူပသမာပတ္တိယော, သဗ္ဗသော နေဝသညာနာသညာယတနံ သမတိက္ကမ္မ သညာဝေဒယိတနိရောဓန္တိ ဧဝံ နိရောဓသမာပတ္တိ, အနေကဝိဟိတံ ဣဒ္ဓိဝိဓန္တိအာဒိနာ နယေန ပဉ္စ လောကိကာဘိညာ စ ဝုတ္တာ။ တတ္ထ ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ, တံ သဗ္ဗံ အနုပဒဝဏ္ဏနာယ စေဝ ဘာဝနာဝိဓာနေန စ သဒ္ဓိံ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၆၉) ဝိတ္ထာရိတမေဝ။ ဆဠဘိညာယ ပန အာသဝါနံ ခယာတိ အာသဝါနံ ခယေန။ အနာသဝန္တိ အာသဝါနံ အပစ္စယဘူတံ။ စေတောဝိမုတ္တိန္တိ အရဟတ္တဖလသမာဓိံ။ ပညာဝိမုတ္တိန္တိ အရဟတ္တဖလပညံ။ နဝမံ။
၁၀။ ဥပဿယသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၅၃။ ဒသမေ အာယာမ, ဘန္တေတိ ကသ္မာ ဘိက္ခုနီဥပဿယဂမနံ ယာစတိ? န လာဘသက္ကာရဟေတု, ကမ္မဋ္ဌာနတ္ထိကာ ပနေတ္ထ ဘိက္ခုနိယော အတ္ထိ, တာ ဥဿုက္ကာပေတွာ ကမ္မဋ္ဌာနံ ကထာပေဿာမီတိ ယာစတိ။ နနု စ သော သယမ္ပိ တေပိဋကော ဗဟုဿုတော, ကိံ သယံ ကထေတုံ န သက္ကောတီတိ? နော န သက္ကောတိ။ ဗုဒ္ဓပဋိဘာဂဿ ပန သာဝကဿ ကထံ သဒ္ဓါတဗ္ဗံ မညိဿန္တီတိ ယာစတိ။ ဗဟုကိစ္စော တွံ ဗဟုကရဏီယောတိ ကိံ ထေရော နဝကမ္မာဒိပသုတော, ယေန နံ ဧဝမာဟာတိ? နော, သတ္ထရိ ပန ပရိနိဗ္ဗုတေ စတဿော ပရိသာ အာနန္ဒတ္ထေရံ ဥပသင်္ကမိတွာ, ‘‘ဘန္တေ, ဣဒါနိ ကဿ ပတ္တစီဝရံ ဂဟေတွာ စရထ, ကဿ ပရိဝေဏံ သမ္မဇ္ဇထ, ကဿ မုခေါဒကံ ဒေထာ’’တိ ရောဒန္တိ ပရိဒေဝန္တိ။ ထေရော ‘‘အနိစ္စာ သင်္ခါရာ, ဝုဒ္ဓသရီရေပိ နိလ္လဇ္ဇောဝ မစ္စုရာဇာ ပဟရိ။ ဧသာ သင်္ခါရာနံ ဓမ္မတာ, မာ သောစိတ္ထ, မာ ပရိဒေဝိတ္ထာ’’တိ ပရိသံ သညာပေတိ။ ဣဒမဿ ဗဟုကိစ္စံ။ တံ သန္ဓာယ ထေရော ဧဝမာဟ။ သန္ဒဿေသီတိ ပဋိပတ္တိဂုဏံ ဒဿေသိ။ သမာဒပေသီတိ ဂဏှာပေသိ။ သမုတ္တေဇေသီတိ သမုဿာဟေသိ။ သမ္ပဟံသေသီတိ ပဋိလဒ္ဓဂုဏေန မောဒါပေသိ။
ထုလ္လတိဿာတိ သရီရေန ထူလာ, နာမေန တိဿာ။ ဝေဒေဟမုနိနောတိ ပဏ္ဍိတမုနိနော။ ပဏ္ဍိတော ဟိ ဉာဏသင်္ခါတေန ဝေဒေန ဤဟတိ သဗ္ဗကိစ္စာနိ ကရောတိ, တသ္မာ ‘‘ဝေဒေဟော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဝေဒေဟော စ သော မုနိ စာတိ, ဝေဒေဟမုနိ။ ဓမ္မံ ဘာသိတဗ္ဗံ မညတီတိ တိပိဋကဓရဿ ဓမ္မဘဏ္ဍာဂါရိကဿ သမ္မုခေ သယံ အရညဝါသီ ပံသုကူလိကော သမာနော ‘‘ဓမ္မကထိကော အဟ’’န္တိ ဓမ္မံ ဘာသိတဗ္ဗံ မညတိ။ ဣဒံ ကိံ ပန, ကထံ ပနာတိ? အဝဇာနမာနာ ဘဏတိ။ အဿောသီတိ အညေန အာဂန္တွာ အာရောစိတဝသေန အဿောသိ။ အာဂမေဟိ တွံ, အာဝုသောတိ တိဋ္ဌ တွံ, အာဝုသော။ မာ တေ သံဃော ဥတ္တရိ ဥပပရိက္ခီတိ မာ ဘိက္ခုသံဃော အတိရေကဩကာသေ တံ ဥပပရိက္ခီတိ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ‘‘အာနန္ဒေန ဗုဒ္ဓပဋိဘာဂေါ သာဝကော ဝါရိတော, ဧကာ ဘိက္ခုနီ န ဝါရိတာ, တာယ သဒ္ဓိံ သန္ထဝေါ ဝါ သိနေဟော ဝါ ဘဝိဿတီ’’တိ မာ တံ သံဃော ဧဝံ အမညီတိ။
ဣဒါနိ အတ္တနော ဗုဒ္ဓပဋိဘာဂဘာဝံ ဒီပေန္တော တံ ကိံ မညသိ, အာဝုသောတိအာဒိမာဟ? သတ္တရတနန္တိ သတ္တဟတ္ထပ္ပမာဏံ။ နာဂန္တိ ဟတ္ထိံ။ အဍ္ဎဋ္ဌရတနံ ဝါတိ အဍ္ဎရတနေန ဦနအဋ္ဌရတနံ, ပုရိမပါဒတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ကုမ္ဘာ ဝိဒတ္ထာဓိကသတ္တဟတ္ထုဗ္ဗေဓန္တိ အတ္ထော။ တာလပတ္တိကာယာတိ တရုဏတာလပဏ္ဏေန။ စဝိတ္ထာတိ စုတာ, န မတာ ဝါ နဋ္ဌာ ဝါ, ဗုဒ္ဓပဋိဘာဂဿ ပန သာဝကဿ ဥပဝါဒံ ဝတွာ မဟာကဿပတ္ထေရေ ဆဟိ အဘိညာဟိ သီဟနာဒံ နဒန္တေ တဿာ ကာသာဝါနိ ကဏ္ဋကသာခါ ဝိယ ကစ္ဆုသာခါ ဝိယ စ သရီရံ ခါဒိတုံ အာရဒ္ဓါနိ, တာနိ ဟာရေတွာ သေတကာနိ နိဝတ္ထက္ခဏေယေဝဿာ စိတ္တဿာဒေါ ဥဒပါဒီတိ။ ဒသမံ။
၁၁။ စီဝရသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၅၄။ ဧကာဒသမေ ဒက္ခိဏာဂိရိသ္မိန္တိ ရာဇဂဟံ ပရိဝါရေတွာ ဌိတဿ ဂိရိနော ဒက္ခိဏဘာဂေ ဇနပဒေါ ဒက္ခိဏာဂိရိ နာမ, တသ္မိံ စာရိကံ စရတီတိ အတ္ထော။ စာရိကာ စ နာမ ဒုဝိဓာ ဟောတိ တုရိတစာရိကာ စ အတုရိတစာရိကာ စ။ တတ္ထ ယံ ဧကစ္စော ဧကံ ကာသာဝံ နိဝါသေတွာ ဧကံ ပါရုပိတွာ ပတ္တစီဝရံ အံသေ လဂ္ဂေတွာ ဆတ္တံ အာဒါယ သရီရတော သေဒေဟိ ပဂ္ဃရန္တေဟိ ဒိဝသေန သတ္တဋ္ဌယောဇနာနိ ဂစ္ဆတိ, ယံ ဝါ ပန ဗုဒ္ဓါ ကိဉ္စိဒေဝ ဗောဓနေယျသတ္တံ ဒိသွာ ယောဇနသတမ္ပိ ယောဇနသဟဿမ္ပိ ခဏေန ဂစ္ဆန္တိ, ဧသာ တုရိတစာရိကာ နာမ။ ဒေဝသိကံ ပန ဂါဝုတံ အဍ္ဎယောဇနံ တိဂါဝုတံ ယောဇနန္တိ ဧတ္တကံ အဒ္ဓါနံ အဇ္ဇတနာယ နိမန္တနံ အဓိဝါသယတော ဇနသင်္ဂဟံ ကရောတော ဂမနံ, ဧသာ အတုရိတစာရိကာ နာမ။ အယံ ဣဓ အဓိပ္ပေတာ။
နနု စ ထေရော ပဉ္စဝီသတိ ဝဿာနိ ဆာယာ ဝိယ ဒသဗလဿ ပစ္ဆတော ပစ္ဆတော ဂစ္ဆန္တောဝ အဟောသိ, ‘‘ကဟံ အာနန္ဒော’’တိ ဝစနဿ ဩကာသမေဝ န အဒါသိ, သော ကိသ္မိံ ကာလေ ဘိက္ခုသံဃေန သဒ္ဓိံ စာရိကံ စရိတုံ ဩကာသံ လဘတီတိ? သတ္ထု ပရိနိဗ္ဗာနသံဝစ္ဆရေ။ ပရိနိဗ္ဗုတေ ကိရ သတ္ထရိ မဟာကဿပတ္ထေရော သတ္ထု ပရိနိဗ္ဗာနေ သန္နိပတိတဿ ဘိက္ခုသံဃဿ မဇ္ဈေ နိသီဒိတွာ ဓမ္မဝိနယသင်္ဂါယနတ္ထံ ပဉ္စသတေ ဘိက္ခူ ဥစ္စိနိတွာ, ‘‘အာဝုသော, မယံ ရာဇဂဟေ ဝဿံ ဝသန္တာ ဓမ္မဝိနယံ သင်္ဂါယိဿာမ, တုမှေ
ပုရေ ဝဿူပနာယိကာယ အတ္တနော ပလိဗောဓံ ဥစ္ဆိန္ဒိတွာ ရာဇဂဟေ သန္နိပတထာ’’တိ ဝတွာ အတ္တနာ ရာဇဂဟံ ဂတော။ အာနန္ဒတ္ထေရောပိ ဘဂဝတော ပတ္တစီဝရံ အာဒါယ မဟာဇနံ သညာပေန္တော သာဝတ္ထိံ ဂန္တွာ တတော နိက္ခမ္မ ရာဇဂဟံ ဂစ္ဆန္တော ဒက္ခိဏာဂိရိသ္မိံ စာရိကံ စရိ။ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။
ယေဘုယျေန ကုမာရဘူတာတိ ယေ တေ ဟီနာယာဝတ္တာ နာမ, တေ ယေဘုယျေန ကုမာရကာ ဒဟရာ တရုဏာ ဧကဝဿိကဒွေဝဿိကာ ဘိက္ခူ စေဝ အနုပသမ္ပန္နကုမာရကာ စ။ ကသ္မာ ပနေတေ ပဗ္ဗဇိတာ, ကသ္မာ ဟီနာယာဝတ္တာတိ? တေသံ ကိရ မာတာပိတရော စိန္တေသုံ – ‘‘အာနန္ဒတ္ထေရော သတ္ထု ဝိဿာသိကော အဋ္ဌ ဝရေ ယာစိတွာ ဥပဋ္ဌဟတိ, ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတဋ္ဌာနံ သတ္ထာရံ ဂဟေတွာ ဂန္တုံ သက္ကောတိ, အမှာကံ ဒါရကေ ဧတဿ သန္တိကေ ပဗ္ဗာဇေမ, သော သတ္ထာရံ ဂဟေတွာ အာဂမိဿတိ, တသ္မိံ အာဂတေ မယံ မဟာသက္ကာရံ ကာတုံ လဘိဿာမာ’’တိ။ ဣမိနာ တာဝ ကာရဏေန နေသံ ဉာတကာ တေ ပဗ္ဗာဇေသုံ။ သတ္ထရိ ပန ပရိနိဗ္ဗုတေ တေသံ သာ ပတ္ထနာ ဥပစ္ဆိန္နာ, အထ တေ ဧကဒိဝသေနေဝ ဥပ္ပဗ္ဗာဇေသုံ။
ယထာဘိရန္တန္တိ ယထာရုစိယာ ယထာအဇ္ဈာသယေန။ တိကဘောဇနံ ပညတ္တန္တိ, ဣဒံ ‘‘ဂဏဘောဇနေ အညတြ သမယာ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ (ပါစိ။ ၂၁၁)။ ဣဒံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဟိ တိဏ္ဏံ ဇနာနံ အကပ္ပိယနိမန္တနံ သာဒိယိတွာ ဧကတော ပဋိဂ္ဂဏှန္တာနမ္ပိ အနာပတ္တိ, တသ္မာ ‘‘တိကဘောဇန’’န္တိ ဝုတ္တံ။
ဒုမ္မင်္ကူနံ ပုဂ္ဂလာနံ နိဂ္ဂဟာယာတိ ဒုဿီလပုဂ္ဂလာနံ နိဂ္ဂဏှနတ္ထံ။ ပေသလာနံ ဘိက္ခူနံ ဖာသုဝိဟာရာယာတိ ဒုမ္မင်္ကူနံ နိဂ္ဂဟေနေဝ ပေသလာနံ ဥပေါသထပဝါရဏာ ဝတ္တန္တိ, သမဂ္ဂဝါသော ဟောတိ, အယံ တေသံ ဖာသုဝိဟာရော ဟောတိ, ဣမဿ ဖာသုဝိဟာရဿ အတ္ထာယ။ မာ ပါပိစ္ဆာ ပက္ခံ နိဿာယ သံဃံ ဘိန္ဒေယျုန္တိ ယထာ ဒေဝဒတ္တော သပရိသော ကုလေသု ဝိညာပေတွာ ဘုဉ္ဇန္တော ပါပိစ္ဆေ နိဿာယ သံဃံ ဘိန္ဒိ, ဧဝံ အညေပိ ပါပိစ္ဆာ ဂဏဗန္ဓေန ကုလေသု ဝိညာပေတွာ ဘုဉ္ဇမာနာ ဂဏံ ဝဍ္ဎေတွာ တံ ပက္ခံ နိဿာယ မာ သံဃံ ဘိန္ဒေယျုန္တိ, ဣတိ ဣမိနာ ကာရဏေန ပညတ္တန္တိ အတ္ထော။ ကုလာနုဒ္ဒယတာယ စာတိ ဘိက္ခုသံဃေ ဥပေါသထပဝါရဏံ ကတွာ သမဂ္ဂဝါသံ
ဝသန္တေ မနုဿာ သလာကဘတ္တာဒီနိ ဒတွာ သဂ္ဂပရာယဏာ ဘဝန္တိ, ဣတိ ဣမာယ ကုလာနုဒ္ဒယတာယ စ ပညတ္တန္တိ အတ္ထော။
သဿဃာတံ မညေ စရသီတိ သဿံ ဃာတေန္တော ဝိယ အာဟိဏ္ဍသိ။ ကုလူပဃာတံ မညေ စရသီတိ ကုလာနိ ဥပဃာတေန္တော ဝိယ ဟနန္တော ဝိယ အာဟိဏ္ဍသိ။ ဩလုဇ္ဇတီတိ ဝိသေသေန ပလုဇ္ဇတိ ဘိဇ္ဇတိ။ ပလုဇ္ဇန္တိ ခေါ တေ, အာဝုသော, နဝပ္ပါယာတိ, အာဝုသော, ဧတေ တုယှံ ပါယေန ယေဘုယျေန နဝကာ ဧကဝဿိကဒုဝဿိကာ ဒဟရာ စေဝ သာမဏေရာ စ ပလုဇ္ဇန္တိ ဘိဇ္ဇန္တိ။ န ဝါယံ ကုမာရကော မတ္တမညာသီတိ အယံ ကုမာရကော အတ္တနော ပမာဏံ န ဇာနာတီတိ ထေရံ တဇ္ဇေန္တော အာဟ။
ကုမာရကဝါဒါ န မုစ္စာမာတိ ကုမာရကဝါဒတော န မုစ္စာမ။ တထာ ဟိ ပန တွန္တိ ဣဒမဿ ဧဝံ ဝတ္တဗ္ဗတာယ ကာရဏဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ အယဉှေတ္ထ အဓိပ္ပါယော – ယသ္မာ တွံ ဣမေဟိ နဝေဟိ ဘိက္ခူဟိ ဣန္ဒြိယသံဝရရဟိတေဟိ သဒ္ဓိံ ဝိစရသိ, တသ္မာ ကုမာရကေဟိ သဒ္ဓိံ ဝိစရန္တော ကုမာရကောတိ ဝတ္တဗ္ဗတံ အရဟသီတိ။
အညတိတ္ထိယပုဗ္ဗော သမာနောတိ ဣဒံ ယသ္မာ ထေရဿ ဣမသ္မိံ သာသနေ နေဝ အာစရိယော န ဥပဇ္ဈာယော ပညာယတိ, သယံ ကာသာယာနိ ဂဟေတွာ နိက္ခန္တော, တသ္မာ အနတ္တမနတာယ အညတိတ္ထိယပုဗ္ဗတံ အာရောပယမာနာ အာဟ။
သဟသာတိ ဧတ္ထ ရာဂမောဟစာရောပိ သဟသာစာရော, ဣဒံ ပန ဒေါသစာရဝသေန ဝုတ္တံ။ အပ္ပဋိသင်္ခါတိ အပ္ပစ္စဝေက္ခိတွာ, ဣဒါနိ အတ္တနော ပဗ္ဗဇ္ဇံ သောဓေန္တော ယတွာဟံ, အာဝုသောတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အညံ သတ္ထာရံ ဥဒ္ဒိသိတုန္တိ ဌပေတွာ ဘဂဝန္တံ အညံ မယှံ သတ္ထာတိ ဧဝံ ဥဒ္ဒိသိတုံ န ဇာနာမိ။ သမ္ဗာဓော ဃရာဝါသောတိအာဒီသု သစေပိ သဋ္ဌိဟတ္ထေ ဃရေ ယောဇနသတန္တရေပိ ဝါ ဒွေ ဇာယမ္ပတိကာ ဝသန္တိ, တထာပိ တေသံ သကိဉ္စနသပလိဗောဓဋ္ဌေန ဃရာဝါသော သမ္ဗာဓောယေဝ။ ရဇာပထောတိ ရာဂရဇာဒီနံ ဥဋ္ဌာနဋ္ဌာနန္တိ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ။ ‘‘အာဂမနပထော’’တိပိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ အလဂ္ဂနဋ္ဌေန အဗ္ဘောကာသော ဝိယာတိ အဗ္ဘောကာသော။ ပဗ္ဗဇိတော ဟိ ကူဋာဂါရရတနမယပါသာဒဒေဝဝိမာနာဒီသု ပိဟိတဒွါရဝါတပါနေသု ပဋိစ္ဆန္နေသု ဝသန္တောပိ နေဝ လဂ္ဂတိ န သဇ္ဇတိ န ဗဇ္ဈတိ, တေန
ဝုတ္တံ ‘‘အဗ္ဘောကာသော ပဗ္ဗဇ္ဇာ’’တိ။ အပိစ သမ္ဗာဓော ဃရာဝါသော ကုသလကိရိယာယ ဩကာသာဘာဝတော ရဇာပထော အသံဝုတသင်္ကာရဋ္ဌာနံ ဝိယ ရဇာနံ, ကိလေသရဇာနံ သန္နိပါတဋ္ဌာနတော, အဗ္ဘောကာသော ပဗ္ဗဇ္ဇာ ကုသလကိရိယာယ ယထာ သုခံ ဩကာသသဗ္ဘာဝတော။
နယိဒံ သုကရံ…ပေ… ပဗ္ဗဇေယျန္တိ ဧတ္ထ အယံ သင်္ခေပကထာ – ယဒေတံ သိက္ခတ္တယဗြဟ္မစရိယံ ဧကမ္ပိ ဒိဝသံ အခဏ္ဍံ ကတွာ စရိမကစိတ္တံ ပါပေတဗ္ဗတာယ ဧကန္တပရိပုဏ္ဏံ စရိတဗ္ဗံ, ဧကဒိဝသမ္ပိ စ ကိလေသမလေန အမလီနံ ကတွာ စရိမကစိတ္တံ ပါပေတဗ္ဗတာယ ဧကန္တပရိသုဒ္ဓံ, သင်္ခလိခိတံ လိခိတသင်္ခသဒိသံ ဓောတသင်္ခသပ္ပဋိဘာဂံ စရိတဗ္ဗံ, ဣဒံ န သုကရံ အဂါရံ အဇ္ဈာဝသတာ အဂါရမဇ္ဈေ ဝသန္တေန ဧကန္တပရိပုဏ္ဏံ…ပေ… စရိတုံ, ယံနူနာဟံ ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ ကသာယရသပီတတာယ ကာသာယာနိ ဗြဟ္မစရိယံ စရန္တာနံ အနုစ္ဆဝိကာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ ပရိဒဟိတွာ အဂါရသ္မာ နိက္ခမိတွာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇ္ဇေယျန္တိ။ ဧတ္ထ စ ယသ္မာ အဂါရဿ ဟိတံ ကသိဝဏိဇ္ဇာဒိကမ္မံ အဂါရိယန္တိ ဝုစ္စတိ, တံ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ နတ္ထိ, တသ္မာ ပဗ္ဗဇ္ဇာ အနဂါရိယာတိ ဉာတဗ္ဗာ, တံ အနဂါရိယံ။ ပဗ္ဗဇေယျန္တိ ပဋိပဇ္ဇေယျံ။
ပဋပိလောတိကာနန္တိ ဇိဏ္ဏပိလောတိကာနံ တေရသဟတ္ထောပိ ဟိ နဝသာဋကော ဒသာနံ ဆိန္နကာလတော ပဋ္ဌာယ ပိလောတိကာတိ ဝုစ္စတိ။ ဣတိ မဟာရဟာနိ ဝတ္ထာနိ ဆိန္ဒိတွာ ကတံ သံဃာဋိံ သန္ဓာယ ‘‘ပဋပိလောတိကာနံ သံဃာဋိ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ အဒ္ဓါနမဂ္ဂပ္ပဋိပန္နောတိ အဍ္ဎယောဇနတော ပဋ္ဌာယ မဂ္ဂေါ အဒ္ဓါနန္တိ ဝုစ္စတိ, တံ အဒ္ဓါနမဂ္ဂံ ပဋိပန္နော, ဒီဃမဂ္ဂံ ပဋိပန္နောတိ အတ္ထော။
ဣဒါနိ ယထာ ဧသ ပဗ္ဗဇိတော, ယထာ စ အဒ္ဓါနမဂ္ဂံ ပဋိပန္နော, ဣမဿတ္ထဿ အာဝိဘာဝတ္ထံ အဘိနီဟာရတော ပဋ္ဌာယ အနုပုဗ္ဗိကထာ ကထေတဗ္ဗာ – အတီတေ ကိရ ကပ္ပသတသဟဿမတ္ထကေ ပဒုမုတ္တရော နာမ သတ္ထာ ဥဒပါဒိ, တသ္မိံ ဟံသဝတီနဂရံ ဥပနိဿာယ ခေမေ မိဂဒါယေ ဝိဟရန္တေ ဝေဒေဟော နာမ ကုဋုမ္ဗိကော အသီတိကောဋိဓနဝိဘဝေါ ပါတောဝ သုဘောဇနံ ဘုဉ္ဇိတွာ ဥပေါသထင်္ဂါနိ အဓိဋ္ဌာယ ဂန္ဓပုပ္ဖါဒီနိ ဂဟေတွာ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ သတ္ထာရံ ပူဇေတွာ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ တသ္မိံ ခဏေ သတ္ထာ မဟာနိသဘတ္ထေရံ နာမ တတိယသာဝကံ ‘‘ဧတဒဂ္ဂံ, ဘိက္ခဝေ, မမ
သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ ဓုတဝါဒါနံ ယဒိဒံ နိသဘော’’တိ ဧတဒဂ္ဂေ ဌပေသိ။ ဥပါသကော တံ သုတွာ ပသန္နော ဓမ္မကထာဝသာနေ မဟာဇနေ ဥဋ္ဌာယ ဂတေ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ, ‘‘ဘန္တေ, သွေ မယှံ ဘိက္ခံ အဓိဝါသေထာ’’တိ အာဟ။ မဟာ ခေါ, ဥပါသက, ဘိက္ခုသံဃောတိ။ ကိတ္တကော ဘဂဝါတိ။ အဋ္ဌသဋ္ဌိဘိက္ခုသတသဟဿန္တိ။ ဘန္တေ, ဧကံ သာမဏေရမ္ပိ ဝိဟာရေ အသေသေတွာ ဘိက္ခံ အဓိဝါသေထာတိ။ သတ္ထာ အဓိဝါသေသိ။ ဥပါသကော သတ္ထု အဓိဝါသနံ ဝိဒိတွာ ဂေဟံ ဂန္တွာ မဟာဒါနံ သဇ္ဇေတွာ ပုနဒိဝသေ သတ္ထု ကာလံ အာရောစာပေသိ။ သတ္ထာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ဘိက္ခုသံဃပရိဝုတော ဥပါသကဿ ဃရံ ဂန္တွာ ပညတ္တာသနေ နိသိန္နော ဒက္ခိဏောဒကာဝသာနေ ယာဂုဘတ္တာဒီနိ သမ္ပဋိစ္ဆန္တော ဘတ္တဝိဿဂ္ဂံ အကာသိ။ ဥပါသကောပိ သတ္ထု သန္တိကေ နိသီဒိ။
တသ္မိံ အန္တရေ မဟာနိသဘတ္ထေရော ပိဏ္ဍာယ စရန္တော တမေဝ ဝီထိံ ပဋိပဇ္ဇိ။ ဥပါသကော ဒိသွာ ဥဋ္ဌာယ ဂန္တွာ ထေရံ ဝန္ဒိတွာ ‘‘ပတ္တံ, ဘန္တေ, နော ဒေထာ’’တိ အာဟ။ ထေရော ပတ္တံ အဒါသိ။ ဘန္တေ, ဣဓေဝ ပဝိသထ, သတ္ထာပိ ဂေဟေ နိသိန္နောတိ။ န ဝဋ္ဋိဿတိ ဥပါသကာတိ။ ဥပါသကော ထေရဿ ပတ္တံ ဂဟေတွာ ပိဏ္ဍပါတဿ ပူရေတွာ နီဟရိတွာ အဒါသိ။ တတော ထေရံ အနုဂန္တွာ နိဝတ္တော သတ္ထု သန္တိကေ နိသီဒိတွာ ဧဝမာဟ – ‘‘ဘန္တေ, မဟာနိသဘတ္ထေရော ‘သတ္ထာ ဂေဟေ နိသိန္နော’တိ ဝုတ္တေပိ ပဝိသိတုံ န ဣစ္ဆိ, အတ္ထိ နု ခေါ ဧတဿ တုမှာကံ ဂုဏေဟိ အတိရေကော ဂုဏော’’တိ။ ဗုဒ္ဓါနဉ္စ ဝဏ္ဏမစ္ဆေရံ နာမ နတ္ထိ။ အထ သတ္ထာ ဧဝမာဟ – ‘‘ဥပါသက, မယံ ဘိက္ခံ အာဂမယမာနာ ဂေဟေ နိသီဒါမ, သော ဘိက္ခု န ဧဝံ နိသီဒိတွာ ဘိက္ခံ ဥဒိက္ခတိ။ မယံ ဂါမန္တသေနာသနေ ဝသာမ, သော အရညသ္မိံယေဝ ဝသတိ။ မယံ ဆန္နေ ဝသာမ, သော အဗ္ဘောကာသမှိယေဝ ဝသတိ။ ဣတိ တဿ အယဉ္စ အယဉ္စ ဂုဏော’’တိ မဟာသမုဒ္ဒံ ပူရယမာနောဝ ကထေသိ။ ဥပါသကော ပကတိယာပိ ဇလမာနဒီပေါ တေလေန အာသိတ္တော ဝိယ သုဋ္ဌုတရံ ပသန္နော ဟုတွာ စိန္တေသိ – ‘‘ကိံ မယှံ အညာယ သမ္ပတ္တိယာ, အနာဂတေ ဧကဿ ဗုဒ္ဓဿ သန္တိကေ ဓုတဝါဒါနံ အဂ္ဂဘာဝတ္ထာယ ပတ္ထနံ ကရိဿာမီ’’တိ?
သော ပုနပိ သတ္ထာရံ နိမန္တေတွာ တေနေဝ နိယာမေန သတ္တ ဒိဝသာနိ ဒါနံ ဒတွာ သတ္တမေ ဒိဝသေ အဋ္ဌသဋ္ဌိဘိက္ခုသတသဟဿဿ တိစီဝရာနိ ဒတွာ သတ္ထု ပါဒမူလေ နိပဇ္ဇိတွာ ဧဝမာဟ – ‘‘ယံ မေ, ဘန္တေ, သတ္တ ဒိဝသာနိ ဒါနံ
ဒေန္တဿ မေတ္တံ ကာယကမ္မံ မေတ္တံ ဝစီကမ္မံ မေတ္တံ မနောကမ္မံ, ဣမိနာဟံ န အညံ ဒေဝသမ္ပတ္တိံ ဝါ သက္ကမာရဗြဟ္မသမ္ပတ္တိံ ဝါ ပတ္ထေမိ, ဣဒံ ပန မေ ကမ္မံ အနာဂတေ ဧကဿ ဗုဒ္ဓဿ သန္တိကေ မဟာနိသဘတ္ထေရေန ပတ္တဋ္ဌာနန္တရံ ပါပုဏနတ္ထာယ တေရသဓုတင်္ဂဓရာနံ အဂ္ဂဘာဝဿ ပစ္စယော ဟောတူ’’တိ။ သတ္ထာ ‘‘မဟန္တံ ဌာနံ ဣမိနာ ပတ္ထိတံ, သမိဇ္ဈိဿတိ နု ခေါ’’တိ ဩလောကေန္တော သမိဇ္ဈနဘာဝံ ဒိသွာ အာဟ – ‘‘မနာပံ တေ ဌာနံ ပတ္ထိတံ, အနာဂတေ သတသဟဿကပ္ပမတ္ထကေ ဂေါတမော နာမ ဗုဒ္ဓေါ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတိ, တဿ တွံ တတိယသာဝကော မဟာကဿပတ္ထေရော နာမ ဘဝိဿသီ’’တိ။ တံ သုတွာ ဥပါသကော ‘‘ဗုဒ္ဓါနံ ဒွေ ကထာ နာမ နတ္ထီ’’တိ ပုနဒိဝသေ ပတ္တဗ္ဗံ ဝိယ တံ သမ္ပတ္တိံ အမညိတ္ထ။ သော ယာဝတာယုကံ သီလံ ရက္ခိတွာ တတ္ထ ကာလင်္ကတော သဂ္ဂေ နိဗ္ဗတ္တိ။
တတော ပဋ္ဌာယ ဒေဝမနုဿေသု သမ္ပတ္တိံ အနုဘဝန္တော ဣတော ဧကနဝုတိကပ္ပေ ဝိပဿိမှိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေ ဗန္ဓုမတီနဂရံ နိဿာယ ခေမေ မိဂဒါယေ ဝိဟရန္တေ ဒေဝလောကာ စဝိတွာ အညတရသ္မိံ ပရိဇိဏ္ဏေ ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိ။ တသ္မိဉ္စ ကာလေ ‘‘ဝိပဿီ ဘဂဝါ သတ္တမေ သတ္တမေ သံဝစ္ဆရေ ဓမ္မံ ကထေတီ’’တိ မဟန္တံ ကောလာဟလံ ဟောတိ။ သကလဇမ္ဗုဒီပေ ဒေဝတာ ‘‘သတ္ထာ ဓမ္မံ ကထေဿတီ’’တိ အာရောစေန္တိ, ဗြာဟ္မဏော တံ သာသနံ အဿောသိ။ တဿ စ နိဝါသနသာဋကော ဧကော ဟောတိ, တထာ ဗြာဟ္မဏိယာ, ပါရုပနံ ပန ဒွိန္နမ္ပိ ဧကမေဝ။ သကလနဂရေ ‘‘ဧကသာဋကဗြာဟ္မဏော’’တိ ပညာယတိ။ ဗြာဟ္မဏာနံ ကေနစိဒေဝ ကိစ္စေန သန္နိပါတေ သတိ ဗြာဟ္မဏိံ ဂေဟေ ဌပေတွာ သယံ ဂစ္ဆတိ, ဗြာဟ္မဏီနံ သန္နိပါတေ သတိ သယံ ဂေဟေ တိဋ္ဌတိ, ဗြာဟ္မဏီ တံ ဝတ္ထံ ပါရုပိတွာ ဂစ္ဆတိ။ တသ္မိံ ပန ဒိဝသေ ဗြာဟ္မဏော ဗြာဟ္မဏိံ အာဟ – ‘‘ဘောတိ, ကိံ ရတ္တိံ ဓမ္မဿဝနံ သုဏိဿသိ ဒိဝါ’’တိ? ‘‘မယံ မာတုဂါမဇာတိကာ နာမ ရတ္တိံ သောတုံ န သက္ကောမ, ဒိဝါ သောဿာမီ’’တိ ဗြာဟ္မဏံ ဂေဟေ ဌပေတွာ ဝတ္ထံ ပါရုပိတွာ ဥပါသိကာဟိ သဒ္ဓိံ ဒိဝါ ဂန္တွာ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တေ နိသိန္နာ ဓမ္မံ သုတွာ ဥပါသိကာဟိယေဝ သဒ္ဓိံ အာဂမာသိ။ အထ ဗြာဟ္မဏော ဗြာဟ္မဏိံ ဂေဟေ ဌပေတွာ ဝတ္ထံ ပါရုပိတွာ ဝိဟာရံ ဂတော။
တသ္မိံ စ သမယေ သတ္ထာ ပရိသမဇ္ဈေ အလင်္ကတဓမ္မာသနေ သန္နိသိန္နော စိတ္တဗီဇနိံ အာဒါယ အာကာသဂင်္ဂံ ဩတာရေန္တော ဝိယ သိနေရုံ မတ္ထံ
ကတွာ သာဂရံ နိမ္မထေန္တော ဝိယ ဓမ္မကထံ ကထေတိ။ ဗြာဟ္မဏဿ ပရိသန္တေ နိသိန္နဿ ဓမ္မံ သုဏန္တဿ ပဌမယာမသ္မိံယေဝ သကလသရီရံ ပူရယမာနာ ပဉ္စဝဏ္ဏာ ပီတိ ဥပ္ပဇ္ဇိ။ သော ပါရုတဝတ္ထံ သံဃရိတွာ ‘‘ဒသဗလဿ ဒဿာမီ’’တိ စိန္တေသိ။ အထဿ အာဒီနဝသဟဿံ ဒဿယမာနံ မစ္ဆေရံ ဥပ္ပဇ္ဇိ, သော ‘‘ဗြာဟ္မဏိယာ စ မယှဉ္စ ဧကမေဝ ဝတ္ထံ, အညံ ကိဉ္စိ ပါရုပနံ နတ္ထိ, အပါရုပိတွာ စ နာမ ဗဟိ စရိတုံ န သက္ကာ’’တိ သဗ္ဗထာပိ အဒါတုကာမော အဟောသိ။ အထဿ နိက္ခန္တေ ပဌမယာမေ မဇ္ဈိမယာမေပိ တထေဝ ပီတိ ဥပ္ပဇ္ဇိ, သော တထေဝ စ စိန္တေတွာ တထေဝ အဒါတုကာမော အဟောသိ။ အထဿ မဇ္ဈိမယာမေ နိက္ခန္တေ ပစ္ဆိမယာမေပိ တထေဝ ပီတိ ဥပ္ပဇ္ဇိ, သော ‘‘တရဏံ ဝါ ဟောတု မရဏံ ဝါ, ပစ္ဆာပိ ဇာနိဿာမီ’’တိ ဝတ္ထံ သံဃရိတွာ သတ္ထု ပါဒမူလေ ဌပေသိ။ တတော ဝါမဟတ္ထံ အာဘုဇိတွာ ဒက္ခိဏေန ဟတ္ထေန တိက္ခတ္တုံ အပ္ဖေါဋေတွာ ‘‘ဇိတံ မေ ဇိတံ မေ’’တိ တယော ဝါရေ နဒိ။
တသ္မိဉ္စ သမယေ ဗန္ဓုမရာဇာ ဓမ္မာသနဿ ပစ္ဆတော အန္တောသာဏိယံ နိသိန္နော ဓမ္မံ သုဏာတိ။ ရညော စ နာမ ‘‘ဇိတံ မေ’’တိ သဒ္ဒေါ အမနာပေါ ဟောတိ။ သော ပုရိသံ ပေသေသိ ‘‘ဂစ္ဆ ဧတံ ပုစ္ဆ ကိံ ဝဒေသီ’’တိ? သော တေန ဂန္တွာ ပုစ္ဆိတော အာဟ – ‘‘အဝသေသာ ဟတ္ထိယာနာဒီနိ အာရုယှ အသိစမ္မာဒီနိ ဂဟေတွာ ပရသေနံ ဇိနန္တိ, န တံ အစ္ဆရိယံ, အဟံ ပန ပစ္ဆတော အာဂစ္ဆန္တဿ ကူဋဂေါဏဿ မုဂ္ဂရေန သီသံ ဘိန္ဒိတွာ တံ ပလာပေန္တော ဝိယ မစ္ဆေရစိတ္တံ မဒ္ဒိတွာ ပါရုတဝတ္ထံ ဒသဗလဿ အဒါသိံ, တံ မေ မစ္ဆရိယံ ဇိတ’’န္တိ အာဟ။ ပုရိသော ဂန္တွာ တံ ပဝတ္တိံ ရညော အာရောစေသိ။ ရာဇာ အာဟ – ‘‘အမှေ ဘဏေ ဒသဗလဿ အနုရူပံ န ဇာနိမှာ, ဗြာဟ္မဏော ပန ဇာနီ’’တိ ဝတ္ထယုဂမ္ပိ ပေသေသိ။ တံ ဒိသွာ ဗြာဟ္မဏော စိန္တေသိ – ‘‘အယံ မယှံ တုဏှီ နိသိန္နဿ ပဌမံ ကိဉ္စိ အဒတွာ သတ္ထု ဂုဏေ ကထေန္တဿ အဒါသိ, သတ္ထု ဂုဏေ ပဋိစ္စ ဥပ္ပန္နေန မယှံ ကော အတ္ထော’’တိ တမ္ပိ ဝတ္ထယုဂံ ဒသဗလဿေဝ အဒါသိ။ ရာဇာ ‘‘ကိံ ဗြာဟ္မဏေန ကတ’’န္တိ? ပုစ္ဆိတွာ, ‘‘တမ္ပိ တေန ဝတ္ထယုဂံ တထာဂတဿေဝ ဒိန္န’’န္တိ သုတွာ အညာနိ ဒွေ ဝတ္ထယုဂါနိ ပေသေသိ။ သော တာနိပိ အဒါသိ။ ရာဇာ အညာနိပိ စတ္တာရီတိ ဧဝံ ယာဝ ဒွတ္တိံသ ဝတ္ထယုဂါနိ ပေသေသိ။ အထ
ဗြာဟ္မဏော ‘‘ဣဒံ ဝဍ္ဎေတွာ ဂဟဏံ ဝိယ ဟောတီ’’တိ အတ္တနော အတ္ထာယ ဧကံ ဗြာဟ္မဏိယာ အတ္ထာယ ဧကန္တိ ဒွေ ဝတ္ထယုဂါနိ ဂဟေတွာ တိံသ ယုဂါနိ တထာဂတဿေဝ အဒါသိ။ တတော ပဋ္ဌာယ စ သတ္ထု ဝိဿာသိကော ဇာတော။
အထ နံ ရာဇာ ဧကဒိဝသံ သီတသမယေ သတ္ထု သန္တိကေ ဓမ္မံ သုဏန္တံ ဒိသွာ သတသဟဿဂ္ဃနိကံ အတ္တနော ပါရုတံ ရတ္တကမ္ဗလံ ဒတွာ အာဟ – ‘‘ဣတော ပဋ္ဌာယ ဣဒံ ပါရုပိတွာ ဓမ္မံ သုဏာဟီ’’တိ။ သော ‘‘ကိံ မေ ဣမိနာ ကမ္ဗလေန ဣမသ္မိံ ပူတိကာယေ ဥပနီတေနာ’’တိ? စိန္တေတွာ, အန္တောဂန္ဓကုဋိယံ တထာဂတမဉ္စဿ ဥပရိ ဝိတာနံ ကတွာ အဂမာသိ။ အထ ဧကဒိဝသံ ရာဇာ ပါတောဝ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ အန္တောဂန္ဓကုဋိယံ သတ္ထု သန္တိကေ နိသီဒိ။ တသ္မိဉ္စ သမယေ ဆဗ္ဗဏ္ဏာ ဗုဒ္ဓရသ္မိယော ကမ္ဗလံ ပဋိဟညန္တိ, ကမ္ဗလော အတိဝိယ ဝိရောစတိ။ ရာဇာ ဥဒ္ဓံ ဩလောကေန္တော သဉ္ဇာနိတွာ အာဟ – ‘‘ဘန္တေ, အမှာကံ ဧသ ကမ္ဗလော, အမှေဟိ ဧကသာဋကဗြာဟ္မဏဿ ဒိန္နော’’တိ။ တုမှေဟိ, မဟာရာဇ, ဗြာဟ္မဏော ပူဇိတော, ဗြာဟ္မဏေန အဟံ ပူဇိတောတိ။ ရာဇာ ‘‘ဗြာဟ္မဏော ယုတ္တကံ အညာသိ, န မယ’’န္တိ ပသီဒိတွာ ယံ မနုဿာနံ ဥပကာရဘူတံ, တံ သဗ္ဗံ အဋ္ဌဋ္ဌကံ ကတွာ သဗ္ဗဋ္ဌကံ နာမ ဒါနံ ဒတွာ ပုရောဟိတဋ္ဌာနေ ဌပေသိ။ သောပိ ‘‘အဋ္ဌဋ္ဌကံ နာမ စတုသဋ္ဌိ ဟောတီ’’တိ စတုသဋ္ဌိ သလာကဘတ္တာနိ ဥပနိဗန္ဓာပေတွာ ယာဝဇီဝံ ဒါနံ ဒတွာ သီလံ ရက္ခိတွာ တတော စုတော သဂ္ဂေ နိဗ္ဗတ္တိ။
ပုန တတော စုတော ဣမသ္မိံ ကပ္ပေ ကောဏာဂမနဿ စ ဘဂဝတော ကဿပဒသဗလဿ စာတိ ဒွိန္နံ ဗုဒ္ဓါနံ အန္တရေ ဗာရာဏသိယံ ကုဋုမ္ဗိယဃရေ နိဗ္ဗတ္တော, သော ဝုဒ္ဓိမနွာယ ဃရာဝါသံ ဝသန္တော ဧကဒိဝသံ အရညေ ဇင်္ဃဝိဟာရံ စရတိ။ တသ္မိဉ္စ သမယေ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေါ နဒီတီရေ စီဝရကမ္မံ ကရောန္တော အနုဝါတေ အပ္ပဟောန္တေ သံဃရိတွာ ဌပေတုံ အာရဒ္ဓေါ။ သော ဒိသွာ, ‘‘ကသ္မာ, ဘန္တေ, သံဃရိတွာ ဌပေထာ’’တိ? အာဟ။ အနုဝါတော နပ္ပဟောတီတိ။ ‘‘ဣမိနာ, ဘန္တေ, ကရောထာ’’တိ သာဋကံ ဒတွာ, ‘‘နိဗ္ဗတ္တနိဗ္ဗတ္တဋ္ဌာနေ မေ ကေနစိ ပရိဟာနိ မာ ဟောတူ’’တိ ပတ္ထနံ ပဋ္ဌပေသိ။ ဃရေပိဿ ဘဂိနိယာ သဒ္ဓိံ ဘရိယာယ ကလဟံ ကရောန္တိယာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေါ ပိဏ္ဍာယ ပါဝိသိ။
အထဿ ဘဂိနီ ပစ္စေကဗုဒ္ဓဿ ပိဏ္ဍပါတံ ဒတွာ တဿ ဘရိယံ သန္ဓာယ ‘‘ဧဝရူပံ ဗာလံ ယောဇနသတေန ပရိဝဇ္ဇေယျ’’န္တိ ပတ္ထနံ ပဋ္ဌပေသိ။ သာ ဂေဟဒွါရေ ဌိတာ တံ သုတွာ, ‘‘ဣမာယ ဒိန္နံ ဘတ္တံ ဧသ မာ ဘုဉ္ဇတူ’’တိ ပတ္တံ ဂဟေတွာ ပိဏ္ဍပါတံ ဆဍ္ဍေတွာ ကလလဿ ပူရေတွာ အဒါသိ။ ဣတရာ ဒိသွာ, ‘‘ဗာလေ မံ တာဝ အက္ကောသ ဝါ ပဟရ ဝါ။ ဧဝရူပဿ ပန ဒွေ အသင်္ခေယျာနိ ပူရိတပါရမိဿ ပတ္တတော ဘတ္တံ ဆဍ္ဍေတွာ ကလလံ ဒါတုံ န ယုတ္တ’’န္တိ အာဟ။ အထဿ ဘရိယာယ ပဋိသင်္ခါနံ ဥပ္ပဇ္ဇိ။ သာ ‘‘တိဋ္ဌထ, ဘန္တေ’’တိ ကလလံ ဆဍ္ဍေတွာ ပတ္တံ ဓောဝိတွာ ဂန္ဓစုဏ္ဏေန ဥဗ္ဗဋ္ဋေတွာ ပဝရဿ စတုမဓုရဿ ပူရေတွာ ဥပရိ အာသိတ္တေန ပဒုမဂဗ္ဘဝဏ္ဏေန သပ္ပိနာ ဝိဇ္ဇောတမာနံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓဿ ဟတ္ထေ ဌပေတွာ, ‘‘ယထာ အယံ ပိဏ္ဍပါတော ဩဘာသဇာတော, ဧဝံ ဩဘာသဇာတံ မေ သရီရံ ဟောတူ’’တိ ပတ္ထနံ ပဋ္ဌပေသိ။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေါ အနုမောဒိတွာ အာကာသံ ပက္ခန္ဒိ။ တေပိ ဇာယမ္ပတိကာ ယာဝတာယုကံ ကုသလံ ကတွာ သဂ္ဂေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ပုန တတော စဝိတွာ ဥပါသကော ဗာရာဏသိယံ အသီတိကောဋိဝိဘဝဿ သေဋ္ဌိနော ပုတ္တော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ, ဣတရာ တာဒိသဿေဝ ဓီတာ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။
တဿ ဝုဒ္ဓိပ္ပတ္တဿ တမေဝ သေဋ္ဌိဓီတရံ အာနယိံသု။ တဿာ ပုဗ္ဗေ အဒိန္နဝိပါကဿ တဿ ကမ္မဿ အာနုဘာဝေန ပတိကုလံ ပဝိဋ္ဌမတ္တာယ ဥမ္မာရဗ္ဘန္တရေ သကလသရီရံ ဥဂ္ဃါဋိတဝစ္စကုဋိ ဝိယ ဒုဂ္ဂန္ဓံ ဇာတံ။ သေဋ္ဌိကုမာရော ‘‘ကဿာယံ ဂန္ဓော’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘သေဋ္ဌိကညာယာ’’တိ သုတွာ ‘‘နီဟရထ နီဟရထာ’’တိ အာဘတနိယာမေနေဝ ကုလဃရံ ပေသေသိ။ သာ ဧတေနေဝ နီဟာရေန သတ္တသု ဌာနေသု ပဋိနိဝတ္တိတာ စိန္တေသိ – ‘‘အဟံ သတ္တသု ဌာနေသု ပဋိနိဝတ္တာ။ ကိံ မေ ဇီဝိတေနာ’’တိ? အတ္တနော အာဘရဏဘဏ္ဍံ ဘဉ္ဇာပေတွာ သုဝဏ္ဏိဋ္ဌကံ ကာရေသိ ရတနာယတံ ဝိဒတ္ထိဝိတ္ထတံ စတုရင်္ဂုလုဗ္ဗေဓံ။ တတော ဟရိတာလမနောသိလာပိဏ္ဍံ ဂဟေတွာ အဋ္ဌ ဥပ္ပလဟတ္ထကေ အာဒါယ ကဿပဒသဗလဿ စေတိယကရဏဋ္ဌာနံ ဂတာ။ တသ္မိဉ္စ ခဏေ ဧကာ ဣဋ္ဌကပန္တိ ပရိက္ခိပိတွာ အာဂစ္ဆမာနာ ဃဋနိဋ္ဌကာယ ဦနာ ဟောတိ။ သေဋ္ဌိဓီတာ ဝဍ္ဎကိံ အာဟ – ‘‘ဣမံ ဣဋ္ဌကံ ဧတ္ထ ဌပေထာ’’တိ။ အမ္မ, ဘဒ္ဒကေ ကာလေ အာဂတာသိ, သယမေဝ ဌပေဟီတိ။ သာ အာရုယှ တေလေန ဟရိတာလမနောသိလံ ယောဇေတွာ တေန ဗန္ဓနေန ဣဋ္ဌကံ ပတိဋ္ဌပေတွာ
ဥပရိ အဋ္ဌဟိ ဥပ္ပလဟတ္ထကေဟိ ပူဇံ ကတွာ ဝန္ဒိတွာ, ‘‘နိဗ္ဗတ္တနိဗ္ဗတ္တဋ္ဌာနေ မေ ကာယတော စန္ဒနဂန္ဓော ဝါယတု, မုခတော ဥပ္ပလဂန္ဓော’’တိ ပတ္ထနံ ကတွာ, စေတိယံ ဝန္ဒိတွာ, ပဒက္ခိဏံ ကတွာ အဂမာသိ။
အထ တသ္မိံယေဝ ခဏေ ယဿ သေဋ္ဌိပုတ္တဿ ပဌမံ ဂေဟံ နီတာ, တဿ တံ အာရဗ္ဘ သတိ ဥဒပါဒိ။ နဂရေပိ နက္ခတ္တံ သံဃုဋ္ဌံ ဟောတိ။ သော ဥပဋ္ဌာကေ အာဟ – ‘‘တဒါ ဣဓ အာနီတာ သေဋ္ဌိဓီတာ အတ္ထိ, ကဟံ သာ’’တိ? ‘‘ကုလဂေဟေ သာမီ’’တိ။ ‘‘အာနေထ နံ, နက္ခတ္တံ ကီဠိဿာမာ’’တိ။ တေ ဂန္တွာ, တံ ဝန္ဒိတွာ ဌိတာ ‘‘ကိံ, တာတာ, အာဂတတ္ထာ’’တိ? တာယ ပုဋ္ဌာ တံ ပဝတ္တိံ အာစိက္ခိံသု။ ‘‘တာတာ, မယာ အာဘရဏဘဏ္ဍေန စေတိယံ ပူဇိတံ, အာဘရဏံ မေ နတ္ထီ’’တိ။ တေ ဂန္တွာ သေဋ္ဌိပုတ္တဿ အာရောစေသုံ။ ‘‘အာနေထ နံ, ပိဠန္ဓနံ လဘိဿာမာ’’တိ။ တေ အာနယိံသု။ တဿာ သဟ ဃရပ္ပဝေသေန သကလဂေဟံ စန္ဒနဂန္ဓဉ္စေဝ နီလုပ္ပလဂန္ဓဉ္စ ဝါယိ။
သေဋ္ဌိပုတ္တော တံ ပုစ္ဆိ – ‘‘ပဌမံ တဝ သရီရတော ဒုဂ္ဂန္ဓော ဝါယိ, ဣဒါနိ ပန တေ သရီရတော စန္ဒနဂန္ဓော, မုခတော ဥပ္ပလဂန္ဓော ဝါယတိ။ ကိံ ဧတ’’န္တိ? သာ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ အတ္တနော ကတကမ္မံ အာရောစေသိ။ သေဋ္ဌိပုတ္တော ‘‘နိယျာနိကံ ဝတ ဗုဒ္ဓါနံ သာသန’’န္တိ ပသီဒိတွာ ယောဇနိကံ သုဝဏ္ဏစေတိယံ ကမ္ဗလကဉ္စုကေန ပရိက္ခိပိတွာ တတ္ထ တတ္ထ ရထစက္ကပ္ပမာဏေဟိ သုဝဏ္ဏပဒုမေဟိ အလင်္ကရိ။ တေသံ ဒွါဒသဟတ္ထာ ဩလမ္ဗကာ ဟောန္တိ။ သော တတ္ထ ယာဝတာယုကံ ဌတွာ သဂ္ဂေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ တတော စုတော ဗာရာဏသိတော ယောဇနမတ္တေ ဌာနေ အညတရသ္မိံ အမစ္စကုလေ နိဗ္ဗတ္တိ။ သေဋ္ဌိကညာ ဒေဝလောကတော စဝိတွာ ရာဇကုလေ ဇေဋ္ဌဓီတာ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။
တေသု ဝယပ္ပတ္တေသု ကုမာရဿ ဝသနဂါမေ နက္ခတ္တံ သံဃုဋ္ဌံ, သော မာတရံ အာဟ – ‘‘သာဋကံ မေ အမ္မ ဒေဟိ, နက္ခတ္တံ ကီဠိဿာမီ’’တိ။ သာ ဓောတဝတ္ထံ နီဟရိတွာ အဒါသိ။ ‘‘အမ္မ ထူလံ ဣဒ’’န္တိ။ အညံ နီဟရိတွာ အဒါသိ, တမ္ပိ ပဋိက္ခိပိ။ အညံ နီဟရိတွာ အဒါသိ, တမ္ပိ ပဋိက္ခိပိ။ အထ နံ မာတာ အာဟ – ‘‘တာတ, ယာဒိသေ ဂေဟေ မယံ ဇာတာ, နတ္ထိ နော ဣတော သုခုမတရဿ ပဋိလာဘာယ ပုည’’န္တိ။ ‘‘လဘနဋ္ဌာနံ ဂစ္ဆာမိ အမ္မာ’’တိ။ ‘‘ပုတ္တ အဟံ အဇ္ဇေဝ တုယှံ ဗာရာဏသိနဂရေ ရဇ္ဇပဋိလာဘမ္ပိ ဣစ္ဆာမီ’’တိ။ သော မာတရံ ဝန္ဒိတွာ အာဟ – ‘‘ဂစ္ဆာမိ အမ္မာ’’တိ။ ‘‘ဂစ္ဆ, တာတာ’’တိ။ ဧဝံ ကိရဿာ စိတ္တံ
အဟောသိ – ‘‘ကဟံ ဂမိဿတိ, ဣဓ ဝါ ဧတ္ထ ဝါ ဂေဟေ နိသီဒိဿတီ’’တိ? သော ပန ပုညနိယာမေန နိက္ခမိတွာ ဗာရာဏသိံ ဂန္တွာ ဥယျာနေ မင်္ဂလသိလာပဋ္ဋေ သသီသံ ပါရုပိတွာ နိပဇ္ဇိ။ သော စာ ဗာရာဏသိရညော ကာလင်္ကတဿ သတ္တမော ဒိဝသော ဟောတိ။
အမစ္စာ ရညော သရီရကိစ္စံ ကတွာ ရာဇင်္ဂဏေ နိသီဒိတွာ မန္တယိံသု – ‘‘ရညော ဧကာ ဓီတာဝ အတ္ထိ, ပုတ္တော နတ္ထိ။ အရာဇကံ ရဇ္ဇံ န တိဋ္ဌတိ။ ကော ရာဇာ ဟောတီ’’တိ မန္တေတွာ, ‘‘တွံ ဟောဟိ, တွံ ဟောဟီ’’တိ။ ပုရောဟိတော အာဟ – ‘‘ဗဟုံ ဩလောကေတုံ န ဝဋ္ဋတိ, ဖုဿရထံ ဝိဿဇ္ဇေမာ’’တိ။ တေ ကုမုဒဝဏ္ဏေ စတ္တာရော သိန္ဓဝေ ယောဇေတွာ, ပဉ္စဝိဓံ ရာဇကကုဓဘဏ္ဍံ သေတစ္ဆတ္တဉ္စ ရထသ္မိံယေဝ ဌပေတွာ ရထံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ပစ္ဆတော တူရိယာနိ ပဂ္ဂဏှာပေသုံ။ ရထော ပါစီနဒွါရေန နိက္ခမိတွာ ဥယျာနာဘိမုခေါ အဟောသိ, ‘‘ပရိစယေန ဥယျာနာဘိမုခေါ ဂစ္ဆတိ, နိဝတ္တေမာ’’တိ ကေစိ အာဟံသု။ ပုရောဟိတော ‘‘မာ နိဝတ္တယိတ္ထာ’’တိ အာဟ။ ရထော ကုမာရံ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ အာရောဟနသဇ္ဇော ဟုတွာ အဋ္ဌာသိ။ ပုရောဟိတော ပါရုပနကဏ္ဏံ အပနေတွာ ပါဒတလာနိ ဩလောကေန္တော ‘‘တိဋ္ဌတု အယံ ဒီပေါ, ဒွိသဟဿဒီပပရိဝါရေသု စတူသု ဒီပေသု ဧသ ရဇ္ဇံ ကာတုံ ယုတ္တော’’တိ ဝတွာ, ‘‘ပုနပိ တူရိယာနိ ပဂ္ဂဏှာထ ပုနပိ ပဂ္ဂဏှာထာ’’တိ တိက္ခတ္တုံ တူရိယာနိ ပဂ္ဂဏှာပေသိ။
အထ ကုမာရော မုခံ ဝိဝရိတွာ ဩလောကေတွာ, ‘‘ကေန ကမ္မေန အာဂတတ္ထာ’’တိ? အာဟ။ ‘‘ဒေဝ, တုမှာကံ ရဇ္ဇံ ပါပုဏာတီ’’တိ။ ‘‘ရာဇာ ကဟ’’န္တိ။ ‘‘ဒေဝတ္တံ ဂတော သာမီ’’တိ။ ‘‘ကတိ ဒိဝသာ အတိက္ကန္တာ’’တိ? ‘‘အဇ္ဇ သတ္တမော ဒိဝသော’’တိ။ ‘‘ပုတ္တော ဝါ ဓီတာ ဝါ နတ္ထီ’’တိ။ ‘‘ဓီတာ အတ္ထိ ဒေဝ, ပုတ္တော နတ္ထီ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ ကရိဿာမိ ရဇ္ဇ’’န္တိ။ တေ တာဝဒေဝ အဘိသေကမဏ္ဍပံ ကတွာ ရာဇဓီတရံ သဗ္ဗာလင်္ကာရေဟိ အလင်္ကရိတွာ ဥယျာနံ အာနေတွာ ကုမာရဿ အဘိသေကံ အကံသု။
အထဿ ကတာဘိသေကဿ သတသဟဿဂ္ဃနိကံ ဝတ္ထံ ဥပဟရိံသု။ သော ‘‘ကိမိဒံ, တာတာ’’တိ? အာဟ။ ‘‘နိဝါသနဝတ္ထံ ဒေဝါ’’တိ။ ‘‘နနု, တာတာ, ထူလ’’န္တိ။ ‘‘မနုဿာနံ ပရိဘောဂဝတ္ထေသု ဣတော သုခုမတရံ နတ္ထိ ဒေဝါ’’တိ။ ‘‘တုမှာကံ ရာဇာ ဧဝရူပံ နိဝါသေသီ’’တိ? ‘‘အာမ, ဒေဝါ’’တိ။ ‘‘န မညေ ပုညဝါ
တုမှာကံ ရာဇာ, သုဝဏ္ဏဘိင်္ဂါရံ အာဟရထ, လဘိဿာမ ဝတ္ထ’’န္တိ။ သုဝဏ္ဏဘိင်္ဂါရံ အာဟရိံသု။ သော ဥဋ္ဌာယ ဟတ္ထေ ဓောဝိတွာ, မုခံ ဝိက္ခာလေတွာ, ဟတ္ထေန ဥဒကံ အာဒါယ, ပုရတ္ထိမဒိသာယ အဗ္ဘုက္ကိရိ, ဃနပထဝိံ ဘိန္ဒိတွာ အဋ္ဌ ကပ္ပရုက္ခာ ဥဋ္ဌဟိံသု။ ပုန ဥဒကံ ဂဟေတွာ ဒက္ခိဏံ ပစ္ဆိမံ ဥတ္တရန္တိ ဧဝံ စတဿော ဒိသာ အဗ္ဘုက္ကိရိ, သဗ္ဗဒိသာသု အဋ္ဌ အဋ္ဌ ကတွာ ဒွတ္တိံသ ကပ္ပရုက္ခာ ဥဋ္ဌဟိံသု။ သော ဧကံ ဒိဗ္ဗဒုဿံ နိဝါသေတွာ ဧကံ ပါရုပိတွာ ‘‘နန္ဒရညော ဝိဇိတေ သုတ္တကန္တိကာ ဣတ္ထိယော မာ သုတ္တံ ကန္တိံသူတိ ဧဝံ ဘေရိံ စာရာပေထာ’’တိ ဝတွာ, ဆတ္တံ ဥဿာပေတွာ, အလင်္ကတပဋိယတ္တော ဟတ္ထိက္ခန္ဓဝရဂတော နဂရံ ပဝိသိတွာ, ပါသာဒံ အာရုယှ မဟာသမ္ပတ္တိံ အနုဘဝိ။
ဧဝံ ကာလေ ဂစ္ဆန္တေ ဧကဒိဝသံ ဒေဝီ ရညော သမ္ပတ္တိံ ဒိသွာ, ‘‘အဟော တပဿီ’’တိ ကာရုညာကာရံ ဒဿေသိ။ ‘‘ကိမိဒံ ဒေဝီ’’တိ? စ ပုဋ္ဌာ, ‘‘အတိမဟတီ, ဒေဝ, သမ္ပတ္တိ, အတီတေ ဗုဒ္ဓါနံ သဒ္ဒဟိတွာ ကလျာဏံ အကတ္ထ, ဣဒါနိ အနာဂတဿ ပစ္စယံ ကုသလံ န ကရောထာ’’တိ? အာဟ။ ‘‘ကဿ ဒဿာမိ? သီလဝန္တော နတ္ထီ’’တိ။ ‘‘အသုညော, ဒေဝ, ဇမ္ဗုဒီပေါ အရဟန္တေဟိ, တုမှေ ဒါနမေဝ သဇ္ဇေထ, အဟံ အရဟန္တေ လစ္ဆာမီ’’တိ အာဟ။ ရာဇာ ပုနဒိဝသေ ပါစီနဒွါရေ ဒါနံ သဇ္ဇာပေသိ။ ဒေဝီ ပါတောဝ ဥပေါသထင်္ဂါနိ အဓိဋ္ဌာယ ဥပရိပါသာဒေ ပုရတ္ထာဘိမုခါ ဥရေန နိပဇ္ဇိတွာ – ‘‘သစေ ဧတိဿာ ဒိသာယ အရဟန္တော အတ္ထိ, အာဂစ္ဆန္တု အမှာကံ ဘိက္ခံ ဂဏှန္တူ’’တိ အာဟ။ တဿံ ဒိသာယံ အရဟန္တော နာဟေသုံ။ တံ သက္ကာရံ ကပဏဒ္ဓိကယာစကာနံ အဒံသု။
ပုနဒိဝသေ ဒက္ခိဏဒွါရေ ဒါနံ သဇ္ဇေတွာ တထေဝ အကာသိ, ပုနဒိဝသေ ပစ္ဆိမဒွါရေ။ ဥတ္တရဒွါရေ သဇ္ဇိတဒိဝသေ ပန ဒေဝိယာ တထေဝ နိမန္တေန္တိယာ ဟိမဝန္တေ ဝသန္တာနံ ပဒုမဝတိယာ ပုတ္တာနံ ပဉ္စသတာနံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနံ ဇေဋ္ဌကော မဟာပဒုမပစ္စေကဗုဒ္ဓေါ ဘာတိကေ အာမန္တေသိ ‘‘မာရိသာ, နန္ဒရာဇာ တုမှေ နိမန္တေတိ, အဓိဝါသေထ တဿာ’’တိ။ တေ အဓိဝါသေတွာ ပုနဒိဝသေ အနောတတ္တဒဟေ မုခံ ဓောဝိတွာ အာကာသေန အာဂန္တွာ ဥတ္တရဒွါရေ ဩတရိံသု။ မနုဿာ ဂန္တွာ ‘‘ပဉ္စသတာ, ဒေဝ, ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အာဂတာ’’တိ ရညော အာရောစေသုံ။ ရာဇာ သဒ္ဓိံ ဒေဝိယာ ဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ ပတ္တံ ဂဟေတွာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေ ပါသာဒံ အာရောပေတွာ တေသံ ဒါနံ ဒတွာ ဘတ္တကိစ္စာဝသာနေ
ရာဇာ သံဃထေရဿ, ဒေဝီ သံဃနဝကဿ ပါဒမူလေ နိပဇ္ဇိတွာ, ‘‘အယျာ ပစ္စယေဟိ န ကိလမိဿန္တိ, မယံ ပုညေန န ဟာယိဿာမ, အမှာကံ ယာဝဇီဝံ ဣဓ နိဝါသာယ ပဋိညံ ဒေထာ’’တိ ပဋိညံ ကာရေတွာ ဥယျာနေ ပဉ္စ ပဏ္ဏသာလာသတာနိ ပဉ္စ စင်္ကမနသတာနီတိ သဗ္ဗာကာရေန နိဝါသဋ္ဌာနံ သမ္ပာဒေတွာ တတ္ထ ဝသာပေသုံ။
ဧဝံ ကာလေ ဂစ္ဆန္တေ ရညော ပစ္စန္တော ကုပိတော။ ‘‘အဟံ ပစ္စန္တံ ဝူပသမေတုံ ဂစ္ဆာမိ, တွံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေသု မာ ပမဇ္ဇီ’’တိ ဒေဝိံ ဩဝဒိတွာ ဂတော။ တသ္မိံ အနာဂတေယေဝ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနံ အာယုသင်္ခါရာ ခီဏာ။ မဟာပဒုမပစ္စေကဗုဒ္ဓေါ တိယာမရတ္တိံ ဈာနကီဠံ ကီဠိတွာ အရုဏုဂ္ဂမနေ အာလမ္ဗနဖလကံ အာလမ္ဗိတွာ ဌိတကောဝ အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ပရိနိဗ္ဗာယိ, ဧတေနုပါယေန သေသာပီတိ သဗ္ဗေပိ ပရိနိဗ္ဗုတာ။ ပုနဒိဝသေ ဒေဝီ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနံ နိသီဒနဋ္ဌာနံ ဟရိတူပလိတ္တံ ကာရေတွာ ပုပ္ဖါနိ ဝိကိရိတွာ ဓူပံ ဒတွာ တေသံ အာဂမနံ ဩလောကယန္တီ နိသိန္နာ အာဂမနံ အပဿန္တီ ပုရိသံ ပေသေသိ – ‘‘ဂစ္ဆ, တာတ, ဇာနာဟိ, ကိံ အယျာနံ ကိဉ္စိ အဖာသုက’’န္တိ? သော ဂန္တွာ မဟာပဒုမဿ ပဏ္ဏသာလာယ ဒွါရံ ဝိဝရိတွာ တတ္ထ အပဿန္တော စင်္ကမနံ ဂန္တွာ အာလမ္ဗနဖလကံ နိဿာယ ဌိတံ ဒိသွာ ဝန္ဒိတွာ, ‘‘ကာလော, ဘန္တေ’’တိ အာဟ။ ပရိနိဗ္ဗုတသရီရံ ကိံ ကထေဿတိ? သော ‘‘နိဒ္ဒါယတိ မညေ’’တိ ဂန္တွာ ပိဋ္ဌိပါဒေ ဟတ္ထေန ပရာမသိ။ ပါဒါနံ သီတလတာယ စေဝ ထဒ္ဓတာယ စ ပရိနိဗ္ဗုတဘာဝံ ဉတွာ ဒုတိယဿ သန္တိကံ အဂမာသိ, ဧဝံ တတိယဿာတိ သဗ္ဗေသံ ပရိနိဗ္ဗုတဘာဝံ ဉတွာ ရာဇကုလံ ဂတော။ ‘‘ကဟံ, တာတ, ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ’’တိ? ပုဋ္ဌော ‘‘ပရိနိဗ္ဗုတာ, ဒေဝီ’’တိ အာဟ။ ဒေဝီ ကန္ဒန္တီ ရောဒန္တီ နိက္ခမိတွာ နာဂရေဟိ သဒ္ဓိံ တတ္ထ ဂန္တွာ သာဓုကီဠိတံ ကာရေတွာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနံ သရီရကိစ္စံ ကတွာ ဓာတုယော ဂဟေတွာ စေတိယံ ပတိဋ္ဌာပေသိ။
ရာဇာ ပစ္စန္တံ ဝူပသမေတွာ အာဂတော ပစ္စုဂ္ဂမနံ အာဂတံ ဒေဝိံ ပုစ္ဆိ ‘‘ကိံ, ဘဒ္ဒေ, ပစ္စေကဗုဒ္ဓေသု နပ္ပမဇ္ဇိ, နိရောဂါ အယျာ’’တိ? ‘‘ပရိနိဗ္ဗုတာ ဒေဝါ’’တိ။ ရာဇာ စိန္တေသိ – ‘‘ဧဝရူပါနမ္ပိ ပဏ္ဍိတာနံ မရဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, အမှာကံ ကုတော မောက္ခော’’တိ? သော နဂရံ အဂန္တွာ ဥယျာနမေဝ ပဝိသိတွာ ဇေဋ္ဌပုတ္တံ ပက္ကောသာပေတွာ တဿ ရဇ္ဇံ ပဋိယာဒေတွာ သယံ သမဏကပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိ,
ဒေဝီပိ ‘‘ဣမသ္မိံ ပဗ္ဗဇိတေ အဟံ ကိံ ကရိဿာမီ’’တိ? တတ္ထေဝ ဥယျာနေ ပဗ္ဗဇိတာ။ ဒွေပိ ဈာနံ ဘာဝေတွာ တတော စုတာ ဗြဟ္မလောကေ နိဗ္ဗတ္တိံသု။
တေသု တတ္ထေဝ ဝသန္တေသု အမှာကံ သတ္ထာ လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ပဝတ္တိတဝရဓမ္မစက္ကော အနုပုဗ္ဗေန ရာဇဂဟံ ပါဝိသိ။ အယံ ပိပ္ပလိမာဏဝေါ မဂဓရဋ္ဌေ မဟာတိတ္ထဗြာဟ္မဏဂါမေ ကပိလဗြာဟ္မဏဿ အဂ္ဂမဟေသိယာ ကုစ္ဆိမှိ နိဗ္ဗတ္တော, အယံ ဘဒ္ဒါ ကာပိလာနီ မဒ္ဒရဋ္ဌေ သာဂလနဂရေ ကောသိယဂေါတ္တဗြာဟ္မဏဿ အဂ္ဂမဟေသိယာ ကုစ္ဆိသ္မိံ နိဗ္ဗတ္တာ။ တေသံ ခေါ အနုက္ကမေန ဝဍ္ဎမာနာနံ ပိပ္ပလိမာဏဝဿ ဝီသတိမေ ဝဿေ ဘဒ္ဒါယ သောဠသမေ ဝဿေ သမ္ပတ္တေ မာတာပိတရော ပုတ္တံ ဩလောကေတွာ, ‘‘တာတ, တွံ ဝယပ္ပတ္တော, ကုလဝံသော နာမ ပတိဋ္ဌပေတဗ္ဗော’’တိ အတိဝိယ နိပ္ပီဠယိံသု။ မာဏဝေါ အာဟ – ‘‘မယှံ သောတပထေ ဧဝရူပံ ကထံ မာ ကထေထ။ အဟံ ယာဝ တုမှေ ဓရထ, တာဝ ပဋိဇဂ္ဂိဿာမိ, တုမှာကံ ပစ္ဆတော နိက္ခမိတွာ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ။ တေ ကတိပါဟံ အတိက္ကမိတွာ ပုန ကထယိံသု, သောပိ တထေဝ ပဋိက္ခိပိ။ ပုန ကထယိံသု, ပုနပိ ပဋိက္ခိပိ။ တတော ပဋ္ဌာယ မာတာ နိရန္တရံ ကထေတိယေဝ။
မာဏဝေါ ‘‘မမ မာတရံ သညာပေဿာမီ’’တိ ရတ္တသုဝဏ္ဏဿ နိက္ခသဟဿံ ဒတွာ သုဝဏ္ဏကာရေဟိ ဧကံ ဣတ္ထိရူပံ ကာရာပေတွာ တဿ မဇ္ဇနဃဋ္ဋနာဒိကမ္မပရိယောသာနေ တံ ရတ္တဝတ္ထံ နိဝါသာပေတွာ ဝဏ္ဏသမ္ပန္နေဟိ ပုပ္ဖေဟိ စေဝ နာနာအလင်္ကာရေဟိ စ အလင်္ကာရာပေတွာ မာတရံ ပက္ကောသာပေတွာ အာဟ – ‘‘အမ္မ ဧဝရူပံ အာရမ္မဏံ လဘန္တော ဂေဟေ ဝသာမိ, အလဘန္တော န ဝသာမီ’’တိ။ ပဏ္ဍိတာ ဗြာဟ္မဏီ စိန္တေသိ – ‘‘မယှံ ပုတ္တော ပုညဝါ ဒိန္နဒါနော ကတာဘိနီဟာရော, ပုညံ ကရောန္တော န ဧကကောဝ အကာသိ, အဒ္ဓါ ဧတေန သဟ ကတပုညာ သုဝဏ္ဏရူပကပဋိဘာဂါ ဘဝိဿတီ’’တိ အဋ္ဌ ဗြာဟ္မဏေ ပက္ကောသာပေတွာ သဗ္ဗကာမေဟိ သန္တပ္ပေတွာ သုဝဏ္ဏရူပကံ ရထံ အာရောပေတွာ, ‘‘ဂစ္ဆထ, တာတာ, ယတ္ထ အမှာကံ ဇာတိဂေါတ္တဘောဂေဟိ သမာနကုလေ ဧဝရူပံ ဒါရိကံ ပဿထ, ဣမမေဝ သုဝဏ္ဏရူပကံ, ပဏ္ဏာကာရံ ကတွာ ဒေထာ’’တိ ဥယျောဇေသိ။
တေ ‘‘အမှာကံ နာမ ဧတံ ကမ္မ’’န္တိ နိက္ခမိတွာ, ‘‘ကတ္ထ ဂမိဿာမာ’’တိ? စိန္တေတွာ, ‘‘မဒ္ဒရဋ္ဌံ နာမ ဣတ္ထာကရော, မဒ္ဒရဋ္ဌံ ဂမိဿာမာ’’တိ မဒ္ဒရဋ္ဌေ
သာဂလနဂရံ အဂမိံသု။ တတ္ထ တံ သုဝဏ္ဏရူပကံ နှာနတိတ္ထေ ဌပေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု။ အထ ဘဒ္ဒါယ ဓာတီ ဘဒ္ဒံ နှာပေတွာ အလင်္ကရိတွာ သိရိဂဗ္ဘေ နိသီဒါပေတွာ နှာယိတုံ အာဂစ္ဆန္တီ တံ ရူပကံ ဒိသွာ, ‘‘အယျဓီတာ မေ ဣဓာဂတာ’’တိ သညာယ တဇ္ဇေတွာ ‘‘ဒုဗ္ဗိနိတေ, ကိံ တွံ ဣဓာဂတာ’’တိ? တလသတ္တိကံ ဥဂ္ဂိရိတွာ, ‘‘ဂစ္ဆ သီဃ’’န္တိ ဂဏ္ဍပဿေ ပဟရိ။ ဟတ္ထော ပါသာဏေ ပဋိဟတော ဝိယ ကမ္ပိတ္ထ။ သာ ပဋိက္ကမိတွာ ‘‘ဧဝံ ထဒ္ဓံ နာမ မဟာဂီဝံ ဒိသွာ, ‘အယျဓီတာ မေ’တိ သညံ ဥပ္ပါဒေသိံ, အယျဓီတာယ ဟိ မေ အယံ နိဝါသနပဋိဂ္ဂါဟိကာပိ အယုတ္တာ’’တိ အာဟ။ အထ နံ တေ မနုဿာ ပရိဝါရေတွာ ‘‘ဧဝရူပါ တေ သာမိဓီတာ’’တိ ပုစ္ဆိံသု။ ‘‘ကိံ ဧသာ, ဣမာယ သတဂုဏေန သဟဿဂုဏေန မယှံ အယျာ အဘိရူပတရာ, ဒွါဒသဟတ္ထေ ဂဗ္ဘေ နိသိန္နာယ ပဒီပကိစ္စံ နတ္ထိ, သရီရောဘာသေနေဝ တမံ ဝိဓမတီ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ အာဂစ္ဆာ’’တိ တံ ခုဇ္ဇံ ဂဟေတွာ သုဝဏ္ဏရူပကံ ရထံ အာရောပေတွာ ကောသိယဂေါတ္တဿ ဃရဒွါရေ ဌတွာ အာဂမနံ နိဝေဒယိံသု။
ဗြာဟ္မဏော ပဋိသန္ထာရံ ကတွာ, ‘‘ကုတော အာဂတတ္ထာ’’တိ? ပုစ္ဆိ။ ‘‘မဂဓရဋ္ဌေ မဟာတိတ္ထဂါမေ ကပိလဗြာဟ္မဏဿ ဃရတော’’တိ။ ‘‘ကိံ ကာရဏာ အာဂတာ’’တိ။ ‘‘ဣမိနာ နာမ ကာရဏေနာ’’တိ။ ‘‘ကလျာဏံ, တာတာ, သမဇာတိဂေါတ္တဝိဘဝေါ အမှာကံ ဗြာဟ္မဏော, ဒဿာမိ ဒါရိက’’န္တိ ပဏ္ဏာကာရံ ဂဏှိ။ တေ ကပိလဗြာဟ္မဏဿ သာသနံ ပဟိဏိံသု – ‘‘လဒ္ဓါ ဒါရိကာ, ကတ္တဗ္ဗံ ကရောထာ’’တိ။ တံ သာသနံ သုတွာ ပိပ္ပလိမာဏဝဿ အာရောစယိံသု – ‘‘လဒ္ဓါ ကိရ ဒါရိကာ’’တိ။ မာဏဝေါ ‘‘အဟံ န လဘိဿာမီတိ စိန္တေသိံ, ဣမေ လဒ္ဓါတိ စ ဝဒန္တိ, အနတ္ထိကော ဟုတွာ ပဏ္ဏံ ပေသိဿာမီ’’တိ ရဟောဂတော ပဏ္ဏံ လိခိ, ‘‘ဘဒ္ဒါ အတ္တနော ဇာတိဂေါတ္တဘောဂါနုရူပံ ဃရာဝါသံ လဘတု, အဟံ နိက္ခမိတွာ ပဗ္ဗဇိဿာမိ, မာ ပစ္ဆာ ဝိပ္ပဋိသာရိနီ အဟောသီ’’တိ။ ဘဒ္ဒါပိ ‘‘အသုကဿ ကိရ မံ ဒါတုကာမာ’’တိ သုတွာ ရဟောဂတာ ပဏ္ဏံ လိခိ, ‘‘အယျပုတ္တော အတ္တနော ဇာတိဂေါတ္တဘောဂါနုရူပံ ဃရာဝါသံ လဘတု။ အဟံ နိက္ခမိတွာ ပဗ္ဗဇိဿာမိ, မာ ပစ္ဆာ ဝိပ္ပဋိသာရီ အဟောသီ’’တိ။ ဒွေပိ ပဏ္ဏာနိ အန္တရာမဂ္ဂေ သမာဂစ္ဆိံသု။ ‘‘ဣဒံ ကဿ ပဏ္ဏ’’န္တိ? ပိပ္ပလိမာဏဝေန ဘဒ္ဒါယ ပဟိတန္တိ။ ‘‘ဣဒံ ကဿ ပဏ္ဏ’’န္တိ? ဘဒ္ဒါယ ပိပ္ပလိမာဏဝဿ ပဟိတန္တိ စ ဝုတ္တေ ဒွေပိ ဝါစေတွာ, ‘‘ပဿထ ဒါရကာနံ ကမ္မ’’န္တိ ဖာလေတွာ အရညေ
ဆဍ္ဍေတွာ သမာနပဏ္ဏံ လိခိတွာ ဣတော စ ဧတ္တော စ ပေသေသုံ။ ဣတိ တေသံ အနိစ္ဆမာနာနံယေဝ သမာဂမော အဟောသိ။
တံဒိဝသံယေဝ စ မာဏဝေါပိ ဧကံ ပုပ္ဖဒါမံ ဂန္ထာပေသိ, ဘဒ္ဒါပိ ဧကံ ဂန္ထာပေသိ။ တာနိ အာသနမဇ္ဈေ ဌပေတွာ ဘုတ္တသာယမာသာ ဥဘောပိ ‘‘သယနံ အာရုဟိဿာမာ’’တိ သမာဂန္တွာ မာဏဝေါ ဒက္ခိဏပဿေန သယနံ အာရုဟိ။ ဘဒ္ဒါ ဝါမပဿေန အာရုဟိတွာ အာဟ – ‘‘ယဿ ပဿေ ပုပ္ဖါနိ မိလာယန္တိ, တဿ ရာဂစိတ္တံ ဥပ္ပန္နန္တိ ဝိဇာနိဿာမ, ဣမံ ပုပ္ဖဒါမံ န အလ္လီယိတဗ္ဗ’’န္တိ။ တေ ပန အညမညဿ သရီရသမ္ဖဿဘယေန တိယာမရတ္တိံ နိဒ္ဒံ အနောက္ကမန္တာဝ ဝီတိနာမေန္တိ, ဒိဝါ ပန ဟသိတမတ္တမ္ပိ န ဟောတိ။ တေ လောကာမိသေန အသံသဋ္ဌာ ယာဝ မာတာပိတရော ဓရန္တိ, တာဝ ကုဋုမ္ဗံ အဝိစာရေတွာ တေသု ကာလင်္ကတေသု ဝိစာရယိံသု။ မဟတီ မာဏဝဿ သမ္ပတ္တိ, ဧကဒိဝသံ သရီရံ ဥဗ္ဗဋ္ဋေတွာ ဆဍ္ဍေတဗ္ဗံ သုဝဏ္ဏစုဏ္ဏမေဝ မဂဓနာဠိယာ ဒွါဒသနာဠိမတ္တံ လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတိ။ ယန္တဗဒ္ဓါနိ သဋ္ဌိ မဟာတဠာကာနိ, ကမ္မန္တော ဒွါဒသယောဇနိကော, အနုရာဓပုရပ္ပမာဏာ စုဒ္ဒသ ဒါသဂါမာ, စုဒ္ဒသ ဟတ္ထာနီကာ, စုဒ္ဒသ အဿာနီကာ, စုဒ္ဒသ ရထာနီကာ။
သော ဧကဒိဝသံ အလင်္ကတံ အဿံ အာရုယှ မဟာဇနပရိဝုတော ကမ္မန္တံ ဂန္တွာ ခေတ္တကောဋိယံ ဌိတော နင်္ဂလေဟိ ဘိန္နဋ္ဌာနတော ကာကာဒယော သကုဏေ ဂဏ္ဍုပ္ပါဒကာဒိပါဏေ ဥဒ္ဓရိတွာ ခါဒန္တေ ဒိသွာ, ‘‘တာတာ, ဣမေ ကိံ ခါဒန္တီ’’တိ ပုစ္ဆိ? ‘‘ဂဏ္ဍုပ္ပါဒကေ အယျာ’’တိ။ ‘‘ဧတေဟိ ကတံ ပါပံ ကဿ ဟောတီ’’တိ? ‘‘တုမှာကံ, အယျာ’’တိ။ သော စိန္တေသိ – ‘‘သစေ ဧတေဟိ ကတံ ပါပံ မယှံ ဟောတိ, ကိံ မေ ကရိဿတိ သတ္တအသီတိကောဋိဓနံ? ကိံ ဒွါဒသယောဇနော ကမ္မန္တော, ကိံ ယန္တဗဒ္ဓါနိ သဋ္ဌိ မဟာတဠာကာနိ, ကိံ စုဒ္ဒသ ဂါမာ? သဗ္ဗမေတံ ဘဒ္ဒါယ ကာပိလာနိယာ နိယျာတေတွာ နိက္ခမိတွာ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ။
ဘဒ္ဒါပိ ကာပိလာနီ တသ္မိံ ခဏေ အဗ္ဘန္တရဝတ္ထုမှိ တယော တိလကုမ္ဘေ ပတ္ထရာပေတွာ ဓာတီဟိ ပရိဝုတာ နိသိန္နာ ကာကေ တိလပါဏကေ ခါဒမာနေ ဒိသွာ, ‘‘အမ္မာ ကိံ ဣမေ ခါဒန္တီ’’တိ? ပုစ္ဆိ။ ‘‘ပါဏကေ အယျေ’’တိ။ ‘‘အကုသလံ ကဿ ဟောတီ’’တိ? ‘‘တုမှာကံ အယျေ’’တိ။ သာ စိန္တေသိ – ‘‘မယှံ စတုဟတ္ထဝတ္ထံ နာဠိကောဒနမတ္တဉ္စ လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတိ, ယဒိ စ ပနေတံ ဧတ္တကေန ဇနေန ကတံ အကုသလံ မယှံ ဟောတိ, ဘဝသဟဿေနပိ ဝဋ္ဋတော သီသံ ဥက္ခိပိတုံ န
သက္ကာ, အယျပုတ္တေ အာဂတမတ္တေယေဝ သဗ္ဗံ တဿ နိယျာတေတွာ နိက္ခမ္မ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ။
မာဏဝေါ အာဂန္တွာ နှတွာ ပါသာဒံ အာရုယှ မဟာရဟေ ပလ္လင်္ကေ နိသီဒိ, အထဿ စက္ကဝတ္တိနော အနုစ္ဆဝိကံ ဘောဇနံ သဇ္ဇယိံသု။ ဒွေပိ ဘုဉ္ဇိတွာ ပရိဇနေ နိက္ခန္တေ ရဟောဂတာ ဖာသုကဋ္ဌာနေ နိသီဒိံသု။ တတော မာဏဝေါ ဘဒ္ဒံ အာဟ – ‘‘ဘဒ္ဒေ, တွံ ဣမံ ဃရံ အာဂစ္ဆန္တီ ကိတ္တကံ ဓနံ အာဟရီ’’တိ? ‘‘ပဉ္စပဏ္ဏာသ သကဋသဟဿာနိ အယျာ’’တိ။ ‘‘ဧတံ သဗ္ဗံ, ယာ စ ဣမသ္မိံ ဃရေ သတ္တအသီတိကောဋိယော, ယန္တဗဒ္ဓါ သဋ္ဌိတဠာကာဒိဘေဒါ သမ္ပတ္တိ အတ္ထိ, သဗ္ဗံ တုယှံယေဝ နိယျာတေမီ’’တိ။ ‘‘တုမှေ ပန အယျာ’’တိ။ ‘‘အဟံ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ။ ‘‘အယျာ အဟမ္ပိ တုမှာကံယေဝ အာဂမနံ ဩလောကယမာနာ နိသိန္နာ, အဟမ္ပိ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ။ တေသံ အာဒိတ္တပဏ္ဏကုဋိ ဝိယ တယော ဘဝါ ဥပဋ္ဌဟိံသု။ တေ ‘‘ပဗ္ဗဇိဿာမာ’’တိ ဝတွာ အန္တရာပဏတော ကသာယရသပီတာနိ ဝတ္ထာနိ မတ္တိကာပတ္တေ စ အာဟရာပေတွာ အညမညံ ကေသေ ဩဟာရေတွာ, ‘‘ယေ လောကေ အရဟန္တော, တေ ဥဒ္ဒိဿ အမှာကံ ပဗ္ဗဇ္ဇာ’’တိ ပဗ္ဗဇိတွာ ထဝိကာသု ပတ္တေ ဩသာပေတွာ အံသေ လဂ္ဂေတွာ ပါသာဒတော ဩတရိံသု။ ဂေဟေ ဒါသေသု စ ကမ္မကာရေသု စ န ကောစိ သဉ္ဇာနိ။
အထ နေ ဗြာဟ္မဏဂါမတော နိက္ခမ္မ ဒါသဂါမဒွါရေန ဂစ္ဆန္တေ အာကပ္ပကုတ္တဝသေန ဒါသဂါမဝါသိနော သဉ္ဇာနိံသု။ တေ ရုဒန္တာ ပါဒေသု နိပတိတွာ ‘‘ကိံ အမှေ အနာထေ ကရောထ အယျာ’’တိ? အာဟံသု။ ‘‘မယံ, ဘဏေ ‘အာဒိတ္တပဏ္ဏသာလာ ဝိယ တယော ဘဝါ’တိ ပဗ္ဗဇိမှာ, သစေ တုမှေသု ဧကေကံ ဘုဇိဿံ ကရောမ, ဝဿသတမ္ပိ နပ္ပဟောတိ, တုမှေဝ တုမှာကံ သီသံ ဓောဝိတွာ ဘုဇိဿာ ဟုတွာ ဇီဝထာ’’တိ ဝတွာ တေသံ ရောဒန္တာနံယေဝ ပက္ကမိံသု။ ထေရော ပုရတော ဂစ္ဆန္တော နိဝတ္တိတွာ ဩလောကေန္တော စိန္တေသိ – ‘‘အယံ ဘဒ္ဒါ ကာပိလာနီ သကလဇမ္ဗုဒီပဂ္ဃနိကာ ဣတ္ထီ မယှံ ပစ္ဆတော အာဂစ္ဆတိ။ ဌာနံ ခေါ ပနေတံ ဝိဇ္ဇတိ, ယံ ကောစိဒေဝ ဧဝံ စိန္တေယျ ‘ဣမေ ပဗ္ဗဇိတွာပိ ဝိနာ ဘဝိတုံ န သက္ကောန္တိ, အနနုစ္ဆဝိကံ ကရောန္တီ’’တိ။ ‘‘ကောစိ ဝါ ပန မနံ ပဒူသေတွာ အပါယပူရကော ဘဝေယျ။ ဣမံ ပဟာယ မယာ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ စိတ္တံ ဥပ္ပါဒေသိ။
သော ပုရတော ဂစ္ဆန္တော ဒွေဓာပထံ ဒိသွာ တဿ မတ္ထကေ အဋ္ဌာသိ။ ဘဒ္ဒါပိ အာဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ အဋ္ဌာသိ။ အထ နံ အာဟ – ‘‘ဘဒ္ဒေ, တာဒိသိံ ဣတ္ထိံ မမ ပစ္ဆတော အာဂစ္ဆန္တိံ ဒိသွာ, ‘ဣမေ ပဗ္ဗဇိတွာပိ ဝိနာ ဘဝိတုံ န သက္ကောန္တီ’တိ စိန္တေတွာ အမှေသု ပဒုဋ္ဌစိတ္တော မဟာဇနော အပါယပူရကော ဘဝေယျ။ ဣမသ္မိံ ဒွေဓာပထေ တွံ ဧကံ ဂဏှ, အဟံ ဧကေန ဂမိဿာမီ’’တိ။ ‘‘အာမ, အယျ, ပဗ္ဗဇိတာနံ မာတုဂါမော နာမ မလံ, ‘ပဗ္ဗဇိတွာပိ ဝိနာ န ဘဝန္တီ’တိ အမှာကံ ဒေါသံ ပဿန္တိ, တုမှေ ဧကံ မဂ္ဂံ ဂဏှထ, ဝိနာ ဘဝိဿာမာ’’တိ တိက္ခတ္တုံ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ စတူသု ဌာနေသု ပဉ္စပတိဋ္ဌိတေန ဝန္ဒိတွာ ဒသနခသမောဓာနသမုဇ္ဇလံ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂယှ, ‘‘သတသဟဿကပ္ပပ္ပမာဏေ အဒ္ဓါနေ ကတော မိတ္တသန္ထဝေါ အဇ္ဇ ဘိဇ္ဇတီ’’တိ ဝတွာ, ‘‘တုမှေ ဒက္ခိဏဇာတိကာ နာမ, တုမှာကံ ဒက္ခိဏမဂ္ဂေါ ဝဋ္ဋတိ, မယံ မာတုဂါမာ နာမ ဝါမဇာတိကာ, အမှာကံ ဝါမမဂ္ဂေါ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝန္ဒိတွာ မဂ္ဂံ ပဋိပန္နာ။ တေသံ ဒွေဓာဘူတကာလေ အယံ မဟာပထဝီ ‘‘အဟံ စက္ကဝါဠဂိရိသိနေရုပဗ္ဗတေ ဓာရေတုံ သက္ကောန္တီပိ တုမှာကံ ဂုဏေ ဓာရေတုံ န သက္ကောမီ’’တိ ဝဒန္တီ ဝိယ ဝိရဝမာနာ အကမ္ပိ, အာကာသေ အသနိသဒ္ဒေါ ဝိယ ပဝတ္တိ, စက္ကဝါဠပဗ္ဗတော ဥန္နဒိ။
သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဝေဠုဝနမဟာဝိဟာရေ ဂန္ဓကုဋိယံ နိသိန္နော ပထဝီကမ္ပနသဒ္ဒံ သုတွာ, ‘‘ကဿ နု ခေါ ပထဝီ ကမ္ပတီ’’တိ? အာဝဇ္ဇေန္တော ‘‘ပိပ္ပလိမာဏဝေါ စ ဘဒ္ဒါ စ ကာပိလာနီ မံ ဥဒ္ဒိဿ အပ္ပမေယျံ သမ္ပတ္တိံ ပဟာယ ပဗ္ဗဇိတာ, တေသံ ဝိယောဂဋ္ဌာနေ ဥဘိန္နမ္ပိ ဂုဏဗလေန အယံ ပထဝီကမ္ပော ဇာတော, မယာပိ ဧတေသံ သင်္ဂဟံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဂန္ဓကုဋိတော နိက္ခမ္မ သယမေဝ ပတ္တစီဝရံ အာဒါယ, အသီတိမဟာထေရေသု ကဉ္စိ အနာမန္တေတွာ တိဂါဝုတံ မဂ္ဂံ ပစ္စုဂ္ဂမနံ ကတွာ ရာဇဂဟဿ စ နာဠန္ဒာယ စ အန္တရေ ဗဟုပုတ္တကနိဂြောဓရုက္ခမူလေ ပလ္လင်္ကံ အာဘုဇိတွာ နိသီဒိ။ နိသီဒန္တော ပန အညတရော ပံသုကူလိကော ဝိယ အနိသီဒိတွာ ဗုဒ္ဓဝေသံ ဂဟေတွာ အသီတိဟတ္ထာ ဃနဗုဒ္ဓရသ္မိယော ဝိဿဇ္ဇေန္တော နိသီဒိ။ ဣတိ တသ္မိံ ခဏေ ပဏ္ဏဆတ္တသကဋစက္ကကူဋာဂါရာဒိပ္ပမာဏာ ဗုဒ္ဓရသ္မိယော ဣတော စိတော စ ဝိပ္ဖန္ဒန္တိယော ဝိဓာဝန္တိယော စန္ဒိမသဟဿသူရိယသဟဿဥဂ္ဂမနကာလော ဝိယ ကုရုမာနာ တံ ဝနန္တရံ ဧကောဘာသံ အကံသု။ ဒွတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏာနံ သိရိယာ သမုဇ္ဇလိတတာရာဂဏံ ဝိယ ဂဂနံ, သုပုပ္ဖိတကမလကုဝလယံ ဝိယ သလိလံ, ဝနန္တရံ ဝိရောစိတ္ထ။ နိဂြောဓရုက္ခဿ နာမ ခန္ဓော
သေတော ဟောတိ, ပတ္တာနိ နီလာနိ ပက္ကာနိ ရတ္တာနိ။ တသ္မိံ ပန ဒိဝသေ သတသာခေါ နိဂြောဓရုက္ခော သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏော အဟောသိ။
ဣတိ ယာ သာ အဒ္ဓါနမဂ္ဂပ္ပဋိပန္နောတိ ပဒဿ အတ္ထံ ဝတွာ, ‘‘ဣဒါနိ ယထာ ဧသ ပဗ္ဗဇိတော, ယထာ စ အဒ္ဓါနမဂ္ဂံ ပဋိပန္နော။ ဣမဿ အတ္ထဿ အာဝိဘာဝတ္ထံ အဘိနီဟာရတော ပဋ္ဌာယ အယံ အနုပုဗ္ဗိကထာ ကထေတဗ္ဗာ’’တိ ဝုတ္တာ, သာ ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
အန္တရာ စ ရာဇဂဟံ အန္တရာ စ နာဠန္ဒန္တိ ရာဇဂဟဿ စ နာဠန္ဒာယ စ အန္တရေ။ သတ္ထာရဉ္စ ဝတာဟံ ပဿေယျံ ဘဂဝန္တမေဝ ပဿေယျန္တိ သစေ အဟံ သတ္ထာရံ ပဿေယျံ, ဣမံယေဝ ဘဂဝန္တံ ပဿေယျံ။ န ဟိ မေ ဣတော အညေန သတ္ထာရာ ဘဝိတုံ သက္ကာတိ။ သုဂတဉ္စ ဝတာဟံ ပဿေယျံ ဘဂဝန္တမေဝ ပဿေယျန္တိ သစေ အဟံ သမ္မာပဋိပတ္တိယာ သုဋ္ဌု ဂတတ္တာ သုဂတံ နာမ ပဿေယျံ, ဣမံယေဝ ဘဂဝန္တံ ပဿေယျံ။ န ဟိ မေ ဣတော အညေန သုဂတေန ဘဝိတုံ သက္ကာတိ။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဉ္စ ဝတာဟံ ပဿေယျံ ဘဂဝန္တမေဝ ပဿေယျန္တိ သစေ အဟံ သမ္မာ သာမဉ္စ သစ္စာနိ ဗုဒ္ဓတ္တာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ နာမ ပဿေယျံ, ဣမံယေဝ ဘဂဝန္တံ ပဿေယျံ။ န ဟိ မေ ဣတော အညေန သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန ဘဝိတုံ သက္ကာတိ အယမေတ္ထ အဓိပ္ပါယော။ ဧဝံ ဒဿနေနေဝ ‘‘ဘဂဝတိ ‘အယံ သတ္ထာ, အယံ သုဂတော, အယံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ’တိ နိက္ကင်္ခေါ အဟံ, အာဝုသော, အဟောသိ’’န္တိ ဒီပေတိ။ သတ္ထာ မေ, ဘန္တေတိ ဣဒံ ကိဉ္စာပိ ဒွေ ဝါရေ အာဂတံ, တိက္ခတ္တုံ ပန ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣမိနာ ဟိ သော ‘‘ဧဝံ တိက္ခတ္တုံ သာဝကတ္တံ သာဝေသိံ, အာဝုသော’’တိ ဒီပေတိ။
အဇာနညေဝါတိ အဇာနမာနောဝ။ ဒုတိယပဒေပိ ဧသေဝ နယော။ မုဒ္ဓါပိ တဿ ဝိပတေယျာတိ ယဿ အညဿ ‘‘အဇာနံယေဝ ဇာနာမီ’’တိ ပဋိညဿ ဗာဟိရကဿ သတ္ထုနော ဧဝံ သဗ္ဗစေတသာ သမန္နာဂတော ပသန္နစိတ္တော သာဝကော ဧဝရူပံ ပရမနိပစ္စကာရံ ကရေယျ, တဿ ဝဏ္ဋဆိန္နတာလပက္ကံ ဝိယ ဂီဝတော မုဒ္ဓါပိ ဝိပတေယျ, သတ္တဓာ ပန ဖလေယျာတိ အတ္ထော။ ကိံ ဝါ ဧတေန, သစေ မဟာကဿပတ္ထေရော ဣမိနာ စိတ္တပ္ပသာဒေန ဣမံ ပရမနိပစ္စကာရံ မဟာသမုဒ္ဒဿ ကရေယျ, တတ္တကပါလေ ပက္ခိတ္တဥဒကဗိန္ဒု ဝိယ ဝိလယံ ဂစ္ဆေယျ။ သစေ စက္ကဝါဠဿ ကရေယျ, ထုသမုဋ္ဌိ ဝိယ ဝိကိရေယျ။ သစေ သိနေရုပဗ္ဗတဿ ကရေယျ, ကာကတုဏ္ဍေန ပဟဋပိဋ္ဌမုဋ္ဌိ ဝိယ
ဝိဒ္ဓံသေယျ။ သစေ မဟာပထဝိယာ ကရေယျ, ဝါတာဟတဘသ္မပုဉ္ဇော ဝိယ ဝိကိရေယျ။ ဧဝရူပေါပိ ပန ထေရဿ နိပစ္စာကာရော သတ္ထု သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏေ ပါဒပိဋ္ဌေ လောမမတ္တမ္ပိ ဝိကောပေတုံ နာသက္ခိ။ တိဋ္ဌတု စ မဟာကဿပေါ, မဟာကဿပသဒိသာနံ ဘိက္ခူနံ သဟဿမ္ပိ သတသဟဿမ္ပိ နိပစ္စာကာရဒဿနေန နေဝ ဒသဗလဿ ပါဒပိဋ္ဌေ လောမမတ္တမ္ပိ ဝိကောပေတုံ ပံသုကူလစီဝရေ ဝါ အံသုမတ္တမ္ပိ စာလေတုံ သက္ကောတိ။ ဧဝံ မဟာနုဘာဝေါ ဟိ သတ္ထာ။
တသ္မာတိဟ တေ ကဿပါတိ ယသ္မာ အဟံ ဇာနန္တော ဧဝ ‘‘ဇာနာမီ’’တိ, ပဿန္တော ဧဝ စ ‘‘ပဿာမီ’’တိ ဝဒါမိ, တသ္မာ, ကဿပ, တယာ ဧဝံ သိက္ခိတဗ္ဗံ။ တိဗ္ဗန္တိ ဗဟလံ မဟန္တံ။ ဟိရောတ္တပ္ပန္တိ ဟိရီ စ ဩတ္တပ္ပဉ္စ။ ပစ္စုပဋ္ဌိတံ ဘဝိဿတီတိ ပဌမတရမေဝ ဥပဋ္ဌိတံ ဘဝိဿတိ။ ယော ဟိ ထေရာဒီသု ဟိရောတ္တပ္ပံ ဥပဋ္ဌပေတွာ ဥပသင်္ကမတိ ထေရာဒယောပိ တံ သဟိရိကာ သဩတ္တပ္ပါ စ ဟုတွာ ဥပသင်္ကမန္တီတိ အယမေတ္ထ အာနိသံသော။ ကုသလူပသံဟိတန္တိ ကုသလသန္နိဿိတံ။ အဋ္ဌိံ ကတွာတိ အတ္တာနံ တေန ဓမ္မေန အဋ္ဌိကံ ကတွာ, တံ ဝါ ဓမ္မံ ‘‘ဧသ မယှံ အတ္ထော’’တိ အဋ္ဌိံ ကတွာ။ မနသိ ကတွာတိ စိတ္တေ ဌပေတွာ။ သဗ္ဗစေတသာ သမန္နာဟရိတွာတိ စိတ္တဿ ထောကမ္ပိ ဗဟိ ဂန္တုံ အဒေန္တော သဗ္ဗေန သမန္နာဟာရစိတ္တေန သမန္နာဟရိတွာ။ ဩဟိတသောတောတိ ဌပိတသောတော, ဉာဏသောတဉ္စ ပသာဒသောတဉ္စ ဩဒဟိတွာ မယာ ဒေသိတံ ဓမ္မံ သက္ကစ္စမေဝ သုဏိဿာမီတိ ဧဝဉှိ တေ သိက္ခိတဗ္ဗံ။ သာတသဟဂတာ စ မေ ကာယဂတာသတီတိ အသုဘေသု စေဝ အာနာပါနေ စ ပဌမဇ္ဈာနဝသေန သုခသမ္ပယုတ္တာ ကာယဂတာသတိ။ ယော စ ပနာယံ တိဝိဓော ဩဝါဒေါ, ထေရဿ အယမေဝ ပဗ္ဗဇ္ဇာ စ ဥပသမ္ပဒါ စ အဟောသိ။
သရဏောတိ သကိလေသော သဣဏော ဟုတွာ။ ရဋ္ဌပိဏ္ဍံ ဘုဉ္ဇိန္တိ သဒ္ဓါဒေယျံ ဘုဉ္ဇိံ။ စတ္တာရော ဟိ ပရိဘောဂါ ထေယျပရိဘောဂေါ ဣဏပရိဘောဂေါ ဒါယဇ္ဇပရိဘောဂေါ သာမိပရိဘောဂေါတိ။ တတ္ထ ဒုဿီလဿ သံဃမဇ္ဈေ နိသီဒိတွာ ဘုဉ္ဇန္တဿာပိ ပရိဘောဂေါ ထေယျပရိဘောဂေါ နာမ။ ကသ္မာ? စတူသု ပစ္စယေသု အနိဿရတာယ။ သီလဝတော အပစ္စဝေက္ခိတပရိဘောဂေါ ဣဏပရိဘောဂေါ နာမ။ သတ္တန္နံ သေခါနံ ပရိဘောဂေါ ဒါယဇ္ဇပရိဘောဂေါ နာမ။ ခီဏာသဝဿ ပရိဘောဂေါ သာမိပရိဘောဂေါ နာမ။ ဣတိ ခီဏာသဝေါဝ သာမီ ဟုတွာ အနဏော ပရိဘုဉ္ဇတိ။ ထေရော
အတ္တနာ ပုထုဇ္ဇနေန ဟုတွာ ပရိဘုတ္တပရိဘောဂံ ဣဏပရိဘောဂံယေဝ ကရောန္တော ဧဝမာဟ။ အဋ္ဌမိယာ အညာ ဥဒပါဒီတိ အဋ္ဌမေ ဒိဝသေ အရဟတ္တဖလံ ဥပ္ပဇ္ဇိ။
အထ ခေါ, အာဝုသော, ဘဂဝါ မဂ္ဂါ ဩက္ကမ္မာတိ မဂ္ဂတော ဩက္ကမနံ ပဌမတရံ တံဒိဝသေယေဝ အဟောသိ, အရဟတ္တာဓိဂမော ပစ္ဆာ။ ဒေသနာဝါရဿ ပန ဧဝံ အာဂတတ္တာ အရဟတ္တာဓိဂမော ပဌမံ ဒီပိတော။ ကသ္မာ ပန ဘဂဝါ မဂ္ဂါ ဩက္ကန္တောတိ? ဧဝံ ကိရဿ အဟောသိ ‘‘ဣမံ ဘိက္ခုံ ဇာတိအာရညိကံ ဇာတိပံသုကူလိကံ ဇာတိဧကာသနိကံ ကရိဿာမီ’’တိ။ တသ္မာ ဩက္ကမိ။
မုဒုကာ ခေါ တျာယန္တိ မုဒုကာ ခေါ တေ အယံ။ ဣမဉ္စ ပန ဝါစံ ဘဂဝါ တံ စီဝရံ ပဒုမပုပ္ဖဝဏ္ဏေန ပါဏိနာ အန္တန္တေန ပရာမသန္တော အာဟ။ ကသ္မာ ဧဝမာဟာတိ? ထေရေန သဟ စီဝရံ ပရိဝတ္တေတုကာမတာယ။ ကသ္မာ ပရိဝတ္တေတုကာမော ဇာတောတိ? ထေရံ အတ္တနော ဌာနေ ဌပေတုကာမတာယ။ ထေရော ပန ယသ္မာ စီဝရဿ ဝါ ပတ္တဿ ဝါ ဝဏ္ဏေ ကထိတေ ‘‘ဣမံ တုမှာကံ ဂဏှထာ’’တိဝစနံ စာရိတ္တမေဝ, တသ္မာ ‘‘ပဋိဂ္ဂဏှာတု မေ, ဘန္တေ, ဘဂဝါ’’တိ အာဟ။ ဓာရေဿသိ ပန မေ တွံ, ကဿပ, သာဏာနိ ပံသုကူလာနိ နိဗ္ဗသနာနီတိ, ကဿပ, တွံ ဣမာနိ ပရိဘောဂဇိဏ္ဏာနိ ပံသုကူလာနိ ပါရုပိတုံ သက္ခိဿသီတိ ဝဒတိ။ တဉ္စ ခေါ န ကာယဗလံ သန္ဓာယ, ပဋိပတ္တိပူရဏံ ပန သန္ဓာယ ဧဝမာဟ။ အယဉှေတ္ထ အဓိပ္ပါယော – အဟံ ဣမံ စီဝရံ ပုဏ္ဏံ နာမ ဒါသိံ ပါရုပိတွာ အာမကသုသာနေ ဆဍ္ဍိတံ တံ သုသာနံ ပဝိသိတွာ တုမ္ဗမတ္တေဟိ ပါဏကေဟိ သမ္ပရိကိဏ္ဏံ တေ ပါဏကေ ဝိဓုနိတွာ မဟာအရိယဝံသေ ဌတွာ အဂ္ဂဟေသိံ, တဿ မေ ဣမံ စီဝရံ ဂဟိတဒိဝသေ ဒသသဟဿစက္ကဝါဠေ မဟာပထဝီ မဟာဝိရဝံ ဝိရဝမာနာ ကမ္ပိတ္ထ, အာကာသော တဋတဋာယိ, စက္ကဝါဠဒေဝတာ သာဓုကာရမဒံသု, ‘‘ဣမံ စီဝရံ ဂဏှန္တေန ဘိက္ခုနာ ဇာတိပံသုကူလိကေန ဇာတိအာရညိကေန ဇာတိဧကာသနိကေန ဇာတိသပဒါနစာရိကေန ဘဝိတုံ ဝဋ္ဋတိ, တွံ ဣမဿ စီဝရဿ အနုစ္ဆဝိကံ ကာတုံ သက္ခိဿသီ’’တိ။ ထေရောပိ အတ္တနာ ပဉ္စန္နံ ဟတ္ထီနံ ဗလံ ဓာရေတိ, သော တံ အတက္ကယိတွာ ‘‘အဟမေတံ ပဋိပတ္တိံ ပူရေဿာမီ’’တိ ဥဿာဟေန သုဂတစီဝရဿ အနုစ္ဆဝိကံ ကာတုကာမော ‘‘ဓာရေဿာမဟံ, ဘန္တေ’’တိ အာဟ။ ပဋိပဇ္ဇိန္တိ ပဋိပန္နောသ္မိ။ ဧဝံ ပန စီဝရပရိဝတ္တနံ ကတွာ စ ထေရေန ပါရုတစီဝရံ
ဘဂဝါ ပါရုပိ, သတ္ထု စီဝရံ ထေရော။ တသ္မိံ သမယေ မဟာပထဝီ ဥဒကပရိယန္တံ ကတွာ ဥန္နဒန္တီ ကမ္ပိတ္ထ။
ဘဂဝတော ပုတ္တောတိအာဒီသု ထေရော ဘဂဝန္တံ နိဿာယ အရိယာယ ဇာတိယာ ဇာတောတိ ဘဂဝတော ပုတ္တော။ ဥရေန ဝသိတွာ မုခတော နိက္ခန္တဩဝါဒဝသေန ပဗ္ဗဇ္ဇာယ စေဝ ဥပသမ္ပဒါယ စ ပတိဋ္ဌိတတ္တာ ဩရသော မုခတော ဇာတော။ ဩဝါဒဓမ္မတော ဇာတတ္တာ ဩဝါဒဓမ္မေန စ နိမ္မိတတ္တာ ဓမ္မဇော ဓမ္မနိမ္မိတော။ ဩဝါဒဓမ္မဒါယာဒံ နဝလောကုတ္တရဓမ္မဒါယာဒမေဝ ဝါ အရဟတီတိ ဓမ္မဒါယာဒေါ ။ ပဋိဂ္ဂဟိတာနိ သာဏာနိ ပံသုကူလာနီတိ သတ္ထာရာ ပါရုတံ ပံသုကူလစီဝရံ ပါရုပနတ္ထာယ ပဋိဂ္ဂဟိတံ။
သမ္မာ ဝဒမာနော ဝဒေယျာတိ ယံ ပုဂ္ဂလံ ‘‘ဘဂဝတော ပုတ္တော’’တိအာဒီဟိ ဂုဏေဟိ သမ္မာ ဝဒမာနော ဝဒေယျ, မမံ တံ သမ္မာ ဝဒမာနော ဝဒေယျ, အဟံ ဧဝရူပေါတိ။ ဧတ္တာဝတာ ထေရေန ပဗ္ဗဇ္ဇာ စ ပရိသောဓိတာ ဟောတိ။ အယဉှေတ္ထ အဓိပ္ပါယော – အာဝုသော, ယဿ န ဥပဇ္ဈာယော ပညာယတိ, န အာစရိယော, ကိံ သော အနုပဇ္ဈာယော အနာစရိယော နှာပိတမုဏ္ဍကော သယံဂဟိတကာသာဝေါ ‘‘တိတ္ထိယပက္ကန္တကော’’တိ သင်္ခံ ဂတော ဧဝံ တိဂါဝုတံ မဂ္ဂံ ပစ္စုဂ္ဂမနံ လဘတိ, တီဟိ ဩဝါဒေဟိ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ဝါ ဥပသမ္ပဒံ ဝါ လဘတိ, ကာယေန ကာယံ စီဝရပရိဝတ္တနံ လဘတိ? ပဿ ယာဝ ဒုဗ္ဘာသိတံ ဝစနံ ထုလ္လနန္ဒာယ ဘိက္ခုနိယာတိ။ ဧဝံ ပဗ္ဗဇ္ဇံ သောဓေတွာ ဣဒါနိ ဆဟိ အဘိညာဟိ သီဟနာဒံ နဒိတုံ အဟံ ခေါ, အာဝုသောတိအာဒိမာဟ။ သေသံ ပုရိမနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧကာဒသမံ။
၁၂။ ပရံမရဏသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၅၅။ ဒွါဒသမေ တထာဂတောတိ သတ္တော။ န ဟေတံ, အာဝုသော, အတ္ထသံဟိတန္တိ, အာဝုသော, ဧတံ ဒိဋ္ဌိဂတံ အတ္ထသန္နိဿိတံ န ဟောတိ။ နာဒိဗြဟ္မစရိယကန္တိ မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယဿ ပုဗ္ဗဘာဂပဋိပဒါပိ န ဟောတိ။ ဧတဉှိ, အာဝုသော, အတ္ထသံဟိတန္တိ, အာဝုသော, ဧတံ စတုသစ္စကမ္မဋ္ဌာနံ အတ္ထသန္နိဿိတံ။ ဧတံ အာဒိဗြဟ္မစရိယကန္တိ ဧတံ မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယဿ အာဒိ ပုဗ္ဗဘာဂပဋိပဒါ။ ဒွါဒသမံ။
၁၃။ သဒ္ဓမ္မပ္ပတိရူပကသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၅၆။ တေရသမေ အညာယ သဏ္ဌဟိံသူတိ အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌဟိံသု။ သဒ္ဓမ္မပ္ပတိရူပကန္တိ ဒွေ သဒ္ဓမ္မပ္ပတိရူပကာနိ အဓိဂမသဒ္ဓမ္မပ္ပတိရူပကဉ္စ ပရိယတ္တိသဒ္ဓမ္မပ္ပတိရူပကဉ္စ။ တတ္ထ –
‘‘ဩဘာသေ စေဝ ဉာဏေ စ, ပီတိယာ စ ဝိကမ္ပတိ၊
ပဿဒ္ဓိယာ သုခေ စေဝ, ယေဟိ စိတ္တံ ပဝေဓတိ။
‘‘အဓိမောက္ခေ စ ပဂ္ဂါဟေ, ဥပဋ္ဌာနေ စ ကမ္ပတိ၊
ဥပေက္ခာဝဇ္ဇနာယ စေဝ, ဥပေက္ခာယ စ နိကန္တိယာ။
‘‘ဣမာနိ ဒသ ဌာနာနိ, ပညာ ယဿ ပရိစိတာ၊
ဓမ္မုဒ္ဓစ္စကုသလော ဟောတိ, န စ သမ္မောဟ ဂစ္ဆတီ’’တိ။ (ပဋိ။ မ။ ၂။၇)၊ –
ဣဒံ ဝိပဿနာဉာဏဿ ဥပက္ကိလေသဇာတံ အဓိဂမသဒ္ဓမ္မပ္ပတိရူပကံ နာမ။ တိဿော ပန သင်္ဂီတိယော အနာရုဠှံ ဓာတုကထာ အာရမ္မဏကထာ အသုဘကထာ ဉာဏဝတ္ထုကထာ ဝိဇ္ဇာကရဏ္ဍကောတိ ဣမေဟိ ပဉ္စဟိ ကထာဝတ္ထူဟိ ပရိဗာဟိရံ ဂုဠှဝိနယံ ဂုဠှဝေဿန္တရံ ဂုဠှမဟောသဓံ ဝဏ္ဏပိဋကံ အင်္ဂုလိမာလပိဋကံ ရဋ္ဌပါလဂဇ္ဇိတံ အာဠဝကဂဇ္ဇိတံ ဝေဒလ္လပိဋကန္တိ အဗုဒ္ဓဝစနံ ပရိယတ္တိသဒ္ဓမ္မပ္ပတိရူပကံ နာမ။
ဇာတရူပပ္ပတိရူပကန္တိ သုဝဏ္ဏရသဝိဓာနံ အာရကူဋမယံ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏံ အာဘရဏဇာတံ။ ဆဏကာလေသု ဟိ မနုဿာ ‘‘အာဘရဏဘဏ္ဍကံ ဂဏှိဿာမာ’’တိ အာပဏံ ဂစ္ဆန္တိ။ အထ နေ အာပဏိကာ ဧဝံ ဝဒန္တိ, ‘‘သစေ တုမှေ အာဘရဏတ္ထိကာ, ဣမာနိ ဂဏှထ။ ဣမာနိ ဟိ ဃနာနိ စေဝ ဝဏ္ဏဝန္တာနိ စ အပ္ပဂ္ဃါနိ စာ’’တိ။ တေ တေသံ သုတွာ, ‘‘ကာရဏံ ဣမေ ဝဒန္တိ, ဣမာနိ ပိဠန္ဓိတွာ သက္ကာ နက္ခတ္တံ ကီဠိတုံ, သောဘန္တိ စေဝ အပ္ပဂ္ဃါနိ စာ’’တိ တာနိ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆန္တိ။ သုဝဏ္ဏဘဏ္ဍံ အဝိက္ကိယမာနံ နိဒဟိတွာ ဌပေတဗ္ဗံ ဟောတိ။ ဧဝံ တံ ဇာတရူပပ္ပတိရူပကေ ဥပ္ပန္နေ အန္တရဓာယတိ နာမ။
အထ သဒ္ဓမ္မဿ အန္တရဓာနံ ဟောတီတိ အဓိဂမသဒ္ဓမ္မဿ ပဋိပတ္တိသဒ္ဓမ္မဿ ပရိယတ္တိသဒ္ဓမ္မဿာတိ တိဝိဓဿာပိ သဒ္ဓမ္မဿ အန္တရဓာနံ ဟောတိ။
ပဌမဗောဓိယဉှိ ဘိက္ခူ ပဋိသမ္ဘိဒပ္ပတ္တာ အဟေသုံ။ အထ ကာလေ ဂစ္ဆန္တေ ပဋိသမ္ဘိဒါ ပါပုဏိတုံ န သက္ခိံသု, ဆဠဘိညာ အဟေသုံ။ တတော ဆ အဘိညာ ပါပုဏိတုံ အသက္ကောန္တာ တိဿော ဝိဇ္ဇာ ပါပုဏိံသု။ ဣဒါနိ ကာလေ ဂစ္ဆန္တေ တိဿော ဝိဇ္ဇာ ပါပုဏိတုံ အသက္ကောန္တာ အာသဝက္ခယမတ္တံ ပါပုဏိဿန္တိ။ တမ္ပိ အသက္ကောန္တာ အနာဂါမိဖလံ, တမ္ပိ အသက္ကောန္တာ သကဒါဂါမိဖလံ, တမ္ပိ အသက္ကောန္တာ သောတာပတ္တိဖလံ။ ဂစ္ဆန္တေ ကာလေ သောတာပတ္တိဖလမ္ပိ ပတ္တုံ န သက္ခိဿန္တိ။ အထ နေသံ ယဒါ ဝိပဿနာ ဣမေဟိ ဥပက္ကိလေသေဟိ ဥပက္ကိလိဋ္ဌာ အာရဒ္ဓမတ္တာဝ ဌဿတိ, တဒါ အဓိဂမသဒ္ဓမ္မော အန္တရဟိတော နာမ ဘဝိဿတိ။
ပဌမဗောဓိယဉှိ ဘိက္ခူ စတုန္နံ ပဋိသမ္ဘိဒါနံ အနုစ္ဆဝိကံ ပဋိပတ္တိံ ပူရယိံသု။ ဂစ္ဆန္တေ ကာလေ တံ အသက္ကောန္တာ ဆန္နံ အဘိညာနံ, တမ္ပိ အသက္ကောန္တာ တိဿန္နံ ဝိဇ္ဇာနံ, တမ္ပိ အသက္ကောန္တာ အရဟတ္တဖလမတ္တဿ။ ဂစ္ဆန္တေ ပန ကာလေ အရဟတ္တဿ အနုစ္ဆဝိကံ ပဋိပတ္တိံ ပူရေတုံ အသက္ကောန္တာ အနာဂါမိဖလဿ အနုစ္ဆဝိကံ ပဋိပတ္တိံ ပူရေဿန္တိ, တမ္ပိ အသက္ကောန္တာ သကဒါဂါမိဖလဿ, တမ္ပိ အသက္ကောန္တာ သောတာပတ္တိဖလဿ။ ယဒါ ပန သောတာပတ္တိဖလဿပိ အနုစ္ဆဝိကံ ပဋိပဒံ ပူရေတုံ အသက္ကောန္တာ သီလပါရိသုဒ္ဓိမတ္တေဝ ဌဿန္တိ, တဒါ ပဋိပတ္တိသဒ္ဓမ္မော အန္တရဟိတော နာမ ဘဝိဿတိ။
ယာဝ ပန တေပိဋကံ ဗုဒ္ဓဝစနံ ဝတ္တတိ, န တာဝ သာသနံ အန္တရဟိတန္တိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ တိဋ္ဌန္တု တီဏိ ဝါ, အဘိဓမ္မပိဋကေ အန္တရဟိတေ ဣတရေသု ဒွီသု တိဋ္ဌန္တေသုပိ အန္တရဟိတန္တိ န ဝတ္တဗ္ဗမေဝ။ ဒွီသု အန္တရဟိတေသု ဝိနယပိဋကမတ္တေ ဌိတေပိ, တတြာပိ ခန္ဓကပရိဝါရေသု အန္တရဟိတေသု ဥဘတောဝိဘင်္ဂမတ္တေ, မဟာဝိနယေ အန္တရဟိတေ ဒွီသု ပါတိမောက္ခေသု ဝတ္တမာနေသုပိ သာသနံ အနန္တရဟိတမေဝ။ ယဒါ ပန ဒွေ ပါတိမောက္ခာ အန္တရဓာယိဿန္တိ, အထ ပရိယတ္တိသဒ္ဓမ္မဿ အန္တရဓာနံ ဘဝိဿတိ။ တသ္မိံ အန္တရဟိတေ သာသနံ အန္တရဟိတံ နာမ ဟောတိ။ ပရိယတ္တိယာ ဟိ အန္တရဟိတာယ ပဋိပတ္တိ အန္တရဓာယတိ, ပဋိပတ္တိယာ အန္တရဟိတာယ အဓိဂမော အန္တရဓာယတိ။ ကိံ ကာရဏာ? အယဉှိ ပရိယတ္တိ ပဋိပတ္တိယာ ပစ္စယော ဟောတိ, ပဋိပတ္တိ အဓိဂမဿ။ ဣတိ ပဋိပတ္တိတောပိ ပရိယတ္တိမေဝ ပမာဏံ။
နနု စ ကဿပသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓကာလေ ကပိလော နာမ အနာရာဓကဘိက္ခု ‘‘ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိဿာမီ’’တိ ဗီဇနိံ ဂဟေတွာ အာသနေ နိသိန္နော ‘‘အတ္ထိ ဣမသ္မိံ ဝတ္တန္တာ’’တိ ပုစ္ဆိ, အထ တဿ ဘယေန ယေသမ္ပိ ပါတိမောက္ခော ဝတ္တတိ, တေပိ ‘‘မယံ ဝတ္တာမာ’’တိ အဝတွာ ‘‘န ဝတ္တာမာ’’တိ ဝဒိံသု, သော ဗီဇနိံ ဌပေတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဂတော, တဒါ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ ဩသက္ကိတန္တိ? ကိဉ္စာပိ ဩသက္ကိတံ, ပရိယတ္တိ ပန ဧကန္တေနေဝ ပမာဏံ။ ယထာ ဟိ မဟတော တဠာကဿ ပါဠိယာ ထိရာယ ဥဒကံ န ဌဿတီတိ န ဝတ္တဗ္ဗံ, ဥဒကေ သတိ ပဒုမာဒီနိ ပုပ္ဖါနိ န ပုပ္ဖိဿန္တီတိ န ဝတ္တဗ္ဗံ, ဧဝမေဝ မဟာတဠာကဿ ထိရပါဠိသဒိသေ တေပိဋကေ ဗုဒ္ဓဝစနေ သတိ မဟာတဠာကေ ဥဒကသဒိသာ ပဋိပတ္တိပူရကာ ကုလပုတ္တာ နတ္ထီတိ န ဝတ္တဗ္ဗာ, တေသု သတိ မဟာတဠာကေ ပဒုမာဒီနိ ပုပ္ဖါနိ ဝိယ သောတာပန္နာဒယော အရိယပုဂ္ဂလာ နတ္ထီတိ န ဝတ္တဗ္ဗာတိ ဧဝံ ဧကန္တတော ပရိယတ္တိယေဝ ပမာဏံ။
ပထဝီဓာတူတိ ဒွေ သတသဟဿာနိ စတ္တာရိ စ နဟုတာနိ ဗဟလာ မဟာပထဝီ။ အာပေါဓာတူတိ ပထဝိတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ သုဘကိဏှဗြဟ္မလောကာ ဥဂ္ဂတံ ကပ္ပဝိနာသကံ ဥဒကံ။ တေဇောဓာတူတိ ပထဝိတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ အာဘဿရဗြဟ္မလောကာ ဥဂ္ဂတော ကပ္ပဝိနာသကော အဂ္ဂိ။ ဝါယောဓာတူတိ ပထဝိတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ဝေဟပ္ဖလဗြဟ္မလောကာ ဥဂ္ဂတော ကပ္ပဝိနာသကော ဝါယု။ ဧတေသု ဟိ ဧကဓမ္မောပိ သတ္ထု သာသနံ အန္တရဓာပေတုံ န သက္ကောတိ, တသ္မာ ဧဝမာဟ။ ဣဓေဝ တေ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ လောဟတော လောဟခါဒကံ မလံ ဝိယ ဣမသ္မိံ မယှံယေဝ သာသနေ တေ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ မောဃပုရိသာတိ တုစ္ဆပုရိသာ။
အာဒိကေနေဝ ဩပိလဝတီတိ ဧတ္ထ အာဒိကေနာတိ အာဒါနေန ဂဟဏေန။ ဩပိလဝတီတိ နိမုဇ္ဇတိ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယထာ ဥဒကစရာ နာဝါ ဘဏ္ဍံ ဂဏှန္တီ နိမုဇ္ဇတိ, ဧဝံ ပရိယတ္တိအာဒီနံ ပူရဏေန သဒ္ဓမ္မဿ အန္တရဓာနံ န ဟောတိ။ ပရိယတ္တိယာ ဟိ ဟာယမာနာယ ပဋိပတ္တိ ဟာယတိ, ပဋိပတ္တိယာ ဟာယမာနာယ အဓိဂမော ဟာယတိ။ ပရိယတ္တိယာ ပူရယမာနာယ ပရိယတ္တိဓရာ ပုဂ္ဂလာ ပဋိပတ္တိံ ပူရေန္တိ, ပဋိပတ္တိပူရကာ အဓိဂမံ ပူရေန္တိ။ ဣတိ
နဝစန္ဒော ဝိယ ပရိယတ္တိယာဒီသု ဝဍ္ဎမာနာသု မယှံ သာသနံ ဝဍ္ဎတိ ယေဝါတိ ဒဿေတိ။
ဣဒါနိ ယေဟိ ဓမ္မေဟိ သဒ္ဓမ္မဿ အန္တရဓာနဉ္စေဝ ဌိတိ စ ဟောတိ, တေ ဒဿေန္တော ပဉ္စ ခေါတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဩက္ကမနီယာတိ အဝက္ကမနီယာ, ဟေဋ္ဌာဂမနီယာတိ အတ္ထော။ သတ္ထရိ အဂါရဝါတိအာဒီသု အဂါရဝါတိ ဂါရဝရဟိတာ။ အပ္ပတိဿာတိ အပ္ပတိဿယာ အနီစဝုတ္တိကာ။ တတ္ထ ယော စေတိယင်္ဂဏံ အာရောဟန္တော ဆတ္တံ ဓာရေတိ, ဥပါဟနံ ဓာရေတိ, အညတော ဩလောကေတွာ ကထံ ကထေန္တော ဂစ္ဆတိ, အယံ သတ္ထရိ အဂါရဝေါ နာမ။
ယော ဓမ္မဿဝနဿ ကာလေ သံဃုဋ္ဌေ ဒဟရသာမဏေရေဟိ ပရိဝါရိတော နိသီဒတိ, အညာနိ ဝါ နဝကမ္မာဒီနိ ကရောတိ, ဓမ္မဿဝနဂ္ဂေ နိသိန္နော နိဒ္ဒါယတိ, ဝိက္ခိတ္တော ဝါ အညံ ကထေန္တော နိသီဒတိ, အယံ ဓမ္မေ အဂါရဝေါ နာမ။
ယော ထေရုပဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ, အဝန္ဒိတွာ နိသီဒတိ, ဟတ္ထပလ္လတ္ထိကံ ဒုဿပလ္လတ္ထိကံ ကရောတိ, အညံ ဝါ ပန ဟတ္ထပါဒကုက္ကုစ္စံ ကရောတိ, ဝုဍ္ဎာနံ သန္တိကေ အနဇ္ဈိဋ္ဌော ကထေတိ, အယံ သံဃေ အဂါရဝေါ နာမ။
တိဿော ပန သိက္ခာ အပူရေန္တောဝ သိက္ခာယ အဂါရဝေါ နာမ ဟောတိ။ အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော အနိဗ္ဗတ္တေန္တော တာသံ ဝါ ပန နိဗ္ဗတ္တနတ္ထာယ ပယောဂံ အကရောန္တော သမာဓိသ္မိံ အဂါရဝေါ နာမ။ သုက္ကပက္ခော ဝုတ္တဝိပလ္လာသေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ။ တေရသမံ။
ကဿပသံယုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၆။ လာဘသက္ကာရသံယုတ္တံ
၁။ ပဌမဝဂ္ဂေါ
၁။ ဒါရုဏသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၅၇။ လာဘသက္ကာရသံယုတ္တဿ ပဌမေ ဒါရုဏောတိ ထဒ္ဓေါ။ လာဘသက္ကာရသိလောကောတိ ဧတ္ထ လာဘော နာမ စတုပစ္စယလာဘော။ သက္ကာရောတိ တေသံယေဝ သုကတာနံ သုသင်္ခတာနံ လာဘော။ သိလောကောတိ ဝဏ္ဏဃောသော။ ကဋုကောတိ တိခိဏော။ ဖရုသောတိ ခရော။ အန္တရာယိကောတိ အန္တရာယကရော။ ပဌမံ။
၂။ ဗဠိသသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၅၈။ ဒုတိယေ ဗာဠိသိကောတိ ဗဠိသံ ဂဟေတွာ စရမာနော မစ္ဆဃာတကော။ အာမိသဂတန္တိ အာမိသမက္ခိတံ။ အာမိသစက္ခူတိ အာမိသေ စက္ခု ဒဿနံ အဿာတိ အာမိသစက္ခု။ ဂိလဗဠိသောတိ ဂိလိတဗဠိသော။ အနယံ အာပန္နောတိ ဒုက္ခံ ပတ္တော။ ဗျသနံ အာပန္နောတိ ဝိနာသံ ပတ္တော။ ယထာကာမကရဏီယောတိ ယထာကာမေန ယထာရုစိယာ ယထေဝ နံ ဗာဠိသိကော ဣစ္ဆတိ, တထေဝဿ ကတ္တဗ္ဗောတိ အတ္ထော။ ယထာကာမကရဏီယော ပါပိမတောတိ ယထာ ကိလေသမာရဿ ကာမော, ဧဝံ ကတ္တဗ္ဗော, နိရယံ ဝါ တိရစ္ဆာနယောနိံ ဝါ ပေတ္တိဝိသယံ ဝါ ပါပေတဗ္ဗော။ ဒုတိယံ။
၃-၄။ ကုမ္မသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ
၁၅၉-၁၆၀။ တတိယေ မဟာကုမ္မကုလန္တိ မဟန္တံ အဋ္ဌိကစ္ဆပကုလံ။ အဂမာသီတိ ‘‘ဧတ္ထ အဒ္ဓါ ကိဉ္စိ ခါဒိတဗ္ဗံ အတ္ထိ, တံ မစ္ဆရာယန္တော မံ ဧသ နိဝါရေတီ’’တိ သညာယ အဂမာသိ။ ပပတာယာတိ ပပတာ ဝုစ္စတိ ဒီဃရဇ္ဇုကဗဒ္ဓေါ အယကန္တကောသကေ ဒဏ္ဍကံ ပဝေသေတွာ ဂဟိတော ကဏ္ဏိကသလ္လသဏ္ဌာနော, အယကဏ္ဋကော, ယသ္မိံ ဝေဂေန ပတိတွာ ကဋာဟေ လဂ္ဂမတ္တေ ဒဏ္ဍကော နိက္ခမတိ, ရဇ္ဇုကော ဧကာဗဒ္ဓေါ ဂစ္ဆတေဝ။ သော ကုမ္မောတိ
သော ဝိဒ္ဓကုမ္မော။ ယေန သော ကုမ္မောတိ ဥဒကသဒ္ဒံ သုတွာ သာသင်္ကဋ္ဌာနံ ဘဝိဿတီတိ နိဝတ္တိတွာ ယေန သော အတ္ထကာမော ကုမ္မော။ န ဒါနိ တွံ အမှာကန္တိ ဣဒါနိ တွံ အမိတ္တဟတ္ထံ ဂတော, န အမှာကံ သန္တကောတိ အတ္ထော။ ဧဝံ သလ္လပန္တာနံယေဝ စ နေသံ နာဝါယ ဌိတော လုဒ္ဒေါ ရဇ္ဇုကံ အာကဍ္ဎိတွာ ကုမ္မံ ဂဟေတွာ ယထာကာမံ အကာသိ။ သေသမေတ္ထ ဣတော အနန္တရသုတ္တေ စ ဥတ္တာနမေဝ။ တတိယစတုတ္ထာနိ။
၅။ မီဠှကသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၆၁။ ပဉ္စမေ မီဠှကာတိ ဂူထပါဏကာ။ ဂူထာဒီတိ ဂူထဘက္ခာ။ ဂူထပူရာတိ အန္တော ဂူထေန ဘရိတာ။ ပုဏ္ဏာ ဂူထဿာတိ ဣဒံ ပုရိမဿေဝ အတ္ထဒီပနံ။ အတိမညေယျာတိ ပစ္ဆိမပါဒေ ဘူမိယံ ဌပေတွာ ပုရိမပါဒေ ဂူထဿ ဥပရိ အာရောပေတွာ ဌိတာ ‘‘အဟမှိ ဂူထာဒီ’’တိ ဘဏန္တီ အတိမညေယျ။ ပိဏ္ဍပါတော စဿ ပူရောတိ အပရောပိဿ ပတ္တပူရော ပဏီတပိဏ္ဍပါတော ဘဝေယျ။ ပဉ္စမံ။
၆။ အသနိသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၆၂။ ဆဋ္ဌေ ကံ, ဘိက္ခဝေ, အသနိဝိစက္ကန္တိ, ဘိက္ခဝေ, ကံ ပုဂ္ဂလံ မတ္ထကေ ပတိတွာ မဒ္ဒမာနံ သုက္ကာသနိစက္ကံ အာဂစ္ဆတု။ အပ္ပတ္တမာနသန္တိ အနဓိဂတာရဟတ္တံ။ ဣတိ ဘဂဝါ န သတ္တာနံ ဒုက္ခကာမတာယ, အာဒီနဝံ ပန ဒဿေတုံ ဧဝမာဟ။ အသနိစက္ကဉှိ မတ္ထကေ ပတိတံ ဧကမေဝ အတ္တဘာဝံ နာသေတိ, လာဘသက္ကာရသိလောကေန ပရိယာဒိဏ္ဏစိတ္တော နိရယာဒီသု အနန္တဒုက္ခံ အနုဘောတိ။ ဆဋ္ဌံ။
၇။ ဒိဒ္ဓသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၆၃။ သတ္တမေ ဒိဒ္ဓဂတေနာတိ ဂတဒိဒ္ဓေန။ ဝိသလ္လေနာတိ ဝိသမက္ခိတေန။ သလ္လေနာတိ သတ္တိယာ။ သတ္တမံ။
၈။ သိင်္ဂါလသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၆၄။ အဋ္ဌမေ သိင်္ဂါလောတိ ဇရသိင်္ဂါလော။ ယထာ ဟိ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏောပိ ကာယော ပူတိကာယော တွေဝ, တံခဏံ ဂဠိတမ္ပိ စ မုတ္တံ ပူတိမုတ္တန္တေွဝ ဝုစ္စတိ, ဧဝံ တဒဟုဇာတောပိ သိင်္ဂါလော ဇရသိင်္ဂါလောတွေဝ ဝုစ္စတိ။ ဥက္ကဏ္ဋကေန နာမာတိ ဧဝံနာမကေန ရောဂေန။ သော ကိရ သီတကာလေ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တသ္မိံ ဥပ္ပန္နေ သကလသရီရတော လောမာနိ ပတန္တိ, သကလသရီရံ နိလ္လောမံ ဟုတွာ, သမန္တတော ဖုဋတိ, ဝါတဗ္ဘာဟတာ ဝဏာ ရုဇ္ဇန္တိ။ ယထာ ဥမ္မတ္တကသုနခေန ဒဋ္ဌော ပုရိသော အနဝဋ္ဌိတောဝ ဘမတိ, ဧဝံ တသ္မိံ ဥပ္ပန္နေ ဘမိတဗ္ဗော ဟောတိ, အသုကဋ္ဌာနေ သောတ္ထိ ဘဝိဿတီတိ န ပညာယတိ။ အဋ္ဌမံ။
၉။ ဝေရမ္ဘသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၆၅။ နဝမေ ဝေရမ္ဘဝါတာတိ ဧဝံနာမကာ မဟာဝါတာ။ ကီဒိသေ ပန ဌာနေ တေ ဝါတာ ဝါယန္တီတိ? ယတ္ထ ဌိတဿ စတ္တာရော ဒီပါ ဥပ္ပလိနိပတ္တမတ္တာ ဟုတွာ ပညာယန္တိ။ ယော ပက္ခီ ဂစ္ဆတီတိ နဝဝုဋ္ဌေ ဒေဝေ ဝိရဝန္တော ဝါတသကုဏော တတ္ထ ဂစ္ဆတိ, တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ အရက္ခိတေနေဝ ကာယေနာတိအာဒီသု ဟတ္ထပါဒေ ကီဠာပေန္တော ခန္ဓဋ္ဌိံ ဝါ နာမေန္တော ကာယံ န ရက္ခတိ နာမ, နာနာဝိဓံ ဒုဋ္ဌုလ္လကထံ ကထေန္တော ဝါစံ န ရက္ခတိ နာမ, ကာမဝိတက္ကာဒယော ဝိတက္ကေန္တော စိတ္တံ န ရက္ခတိ နာမ။ အနုပဋ္ဌိတာယ သတိယာတိ ကာယဂတာသတိံ အနုပဋ္ဌပေတွာ။ နဝမံ။
၁၀။ သဂါထကသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၆၆။ ဒသမေ အသက္ကာရေန စူဘယန္တိ အသက္ကာရေန စ ဥဘယေန။ သမာဓီတိ အရဟတ္တဖလသမာဓိ။ သော ဟိ တေန န ဝိကမ္ပတိ။ အပ္ပမာဏဝိဟာရိနောတိ အပ္ပမာဏေန ဖလသမာဓိနာ ဝိဟရန္တဿ။ သာတတိကန္တိ သတတကာရိံ။ သုခုမံဒိဋ္ဌိဝိပဿကန္တိ အရဟတ္တမဂ္ဂဒိဋ္ဌိယာ သုခုမဒိဋ္ဌိဖလသမာပတ္တိအတ္ထာယ ဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေတွာ အာဂတတ္တာ ဝိပဿကံ။ ဥပါဒါနက္ခယာရာမန္တိ ဥပါဒါနက္ခယသင်္ခါတေ နိဗ္ဗာနေ ရတံ။ အာဟု သပ္ပုရိသော ဣတီတိ သပ္ပုရိသောတိ ကထေန္တီတိ။ ဒသမံ။
ပဌမော ဝဂ္ဂေါ။
၂။ ဒုတိယဝဂ္ဂေါ
၁-၂။ သုဝဏ္ဏပါတိသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ
၁၆၇-၁၆၈။ ဒုတိယဝဂ္ဂဿ ပဌမေ သမ္ပဇာနမုသာ ဘာသန္တန္တိ အပ္ပမတ္တကေနပိ ကာရဏေန သမ္ပဇာနမေဝ မုသာ ဘာသန္တံ။ ‘‘သီလံ ပူရေဿာမီ’’တိ သံဝိဟိတဘိက္ခုံ သိနေရုမတ္တောပိ ပစ္စယရာသိ စာလေတုံ န သက္ကောတိ။ ယဒါ ပန သီလံ ပဟာယ သက္ကာရနိဿိတော ဟောတိ, တဒါ ကုဏ္ဍကမုဋ္ဌိဟေတုပိ မုသာ ဘာသတိ, အညံ ဝါ အကိစ္စံ ကရောတိ။ ဒုတိယံ ဥတ္တာနမေဝါတိ။ ပဌမဒုတိယာနိ။
၃-၁၀။ သုဝဏ္ဏနိက္ခသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၆၉။ တတိယာဒီသု သုဝဏ္ဏနိက္ခဿာတိ ဧကဿ ကဉ္စနနိက္ခဿ။ သိင်္ဂီနိက္ခဿာတိ သိင်္ဂီသုဝဏ္ဏနိက္ခဿ။ ပထဝိယာတိ စက္ကဝါဠဗ္ဘန္တရာယ မဟာပထဝိယာ။ အာမိသကိဉ္စိက္ခဟေတူတိ ကဿစိဒေဝ အာမိသဿ ဟေတု အန္တမသော ကုဏ္ဍကမုဋ္ဌိနောပိ။ ဇီဝိတဟေတူတိ အဋဝိယံ စောရေဟိ ဂဟေတွာ ဇီဝိတေ ဝေါရောပိယမာနေ တဿပိ ဟေတု။ ဇနပဒကလျာဏိယာတိ ဇနပဒေ ဥတ္တမိတ္ထိယာ။ တတိယာဒီနိ။
ဒုတိယော ဝဂ္ဂေါ။
၃။ တတိယဝဂ္ဂေါ
၁-၂။ မာတုဂါမသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ
၁၇၀-၁၇၁။ တတိယဝဂ္ဂဿ ပဌမေ န တဿ, ဘိက္ခဝေ, မာတုဂါမောတိ န တဿ ရဟော ဧကကဿ နိသိန္နဿ တေန ဓမ္မေန အတ္ထိကောပိ မာတုဂါမော စိတ္တံ ပရိယာဒါတုံ သက္ကောတိ, ယဿ လာဘသက္ကာရသိလောကော စိတ္တံ ပရိယာဒါတုံ သက္ကောတီတိ, အတ္ထော။ ဒုတိယံ ဥတ္တာနမေဝါတိ။ ပဌမဒုတိယာနိ။
၃-၆။ ဧကပုတ္တကသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ
၁၇၂-၁၇၅။ တတိယေ သဒ္ဓါတိ သောတာပန္နာ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ တထာ စတုတ္ထေ ပဉ္စမေ ဆဋ္ဌေ စ။ တတိယာဒီနိ။
၇။ တတိယသမဏဗြာဟ္မဏသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၇၆။ သတ္တမေ သမုဒယန္တိအာဒီသု သဟ ပုဗ္ဗကမ္မေန အတ္တဘာဝေါ ကောလပုတ္တိယံ ဝဏ္ဏပေါက္ခရတာ ကလျာဏဝါက္ကရဏတာ ဓုတဂုဏာဝီကရဏံ စီဝရဓာရဏံ ပရိဝါရသမ္ပတ္တီတိ ဧဝမာဒိ လာဘသက္ကာရဿ သမုဒယော နာမ, တံ သမုဒယသစ္စဝသေန နပ္ပဇာနာတိ, နိရောဓော စ ပဋိပဒါ စ နိရောဓသစ္စမဂ္ဂသစ္စဝသေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သတ္တမံ။
၈။ ဆဝိသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၇၇။ အဋ္ဌမေ ယသ္မာ လာဘသက္ကာရသိလောကော နရကာဒီသု, နိဗ္ဗတ္တေန္တော သကလမ္ပိ ဣမံ အတ္တဘာဝံ နာသေတိ, ဣဓာပိ မရဏမ္ပိ မရဏမတ္တမ္ပိ ဒုက္ခံ အာဝဟတိ, တသ္မာ ဆဝိံ ဆိန္ဒတီတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အဋ္ဌမံ။
၉။ ရဇ္ဇုသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၇၈။ နဝမေ ဝါဠရဇ္ဇုယာတိ သုတ္တာဒိမယာ ရဇ္ဇု မုဒုကာ ဟောတိ ဝါဠရဇ္ဇု ခရာ ဖရုသာ, တသ္မာ အယမေဝ ဂဟိတာ။ နဝမံ။
၁၀။ ဘိက္ခုသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၇၉။ ဒသမေ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရာတိ ဖလသမာပတ္တိသုခဝိဟာရာ။ တေသာဟမဿာတိ တေသံ အဟံ အဿ။ ခီဏာသဝေါ ဟိ လာဘီ ပုညသမ္ပန္နော ယာဂုခဇ္ဇကာဒီနိ ဂဟေတွာ အာဂတာဂတာနံ အနုမောဒနံ ကရောန္တော ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ပဉှံ ဝိဿဇ္ဇေန္တော ဖလသမာပတ္တိံ အပ္ပေတွာ နိသီဒိတုံ ဩကာသံ န လဘတိ, တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ။ ဒသမံ။
တတိယော ဝဂ္ဂေါ။
၄။ စတုတ္ထဝဂ္ဂေါ
၁-၄။ ဘိန္ဒိသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ
၁၈၀-၁၈၃။ စတုတ္ထဝဂ္ဂဿ ပဌမံ ဥတ္တာနမေဝ။ ဒုတိယာဒီသု ကုသလမူလန္တိ အလောဘာဒိတိဝိဓကုသလဓမ္မော။ သုက္ကော ဓမ္မောတိ တဿေဝ
ပရိယာယဒေသနာ။ အယံ ပနေတ္ထ သင်္ခေပတ္ထော – ယဿ ကုသလမူလာဒိသင်္ခါတဿ အနဝဇ္ဇဓမ္မဿ အသမုစ္ဆိန္နတ္တာ ဒေဝဒတ္တော သဂ္ဂေ ဝါ နိဗ္ဗတ္တေယျ, မဂ္ဂဖလာနိ ဝါ အဓိဂစ္ဆေယျ, သွာဿ သမုစ္ဆေဒမဂမာ သဗ္ဗသော သမုစ္ဆိန္နော ဝိနဋ္ဌော။ ပဌမာဒီနိ။
၅။ အစိရပက္ကန္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၈၄။ ပဉ္စမေ ပရာဘဝါယာတိ အဝဍ္ဎိယာ ဝိနာသာယ။ အဿတရီတိ ဝဠဝါယ ကုစ္ဆိသ္မိံ ဂဒြဘဿ ဇာတာ။ အတ္တဝဓာယ ဂဗ္ဘံ ဂဏှာတီတိ တံ အဿေန သဒ္ဓိံ သမ္ပယောဇေန္တိ, သာ ဂဗ္ဘံ ဂဏှိတွာ ကာလေ သမ္ပတ္တေ ဝိဇာယိတုံ န သက္ကောတိ, ပါဒေဟိ ဘူမိယံ ပဟရန္တီ တိဋ္ဌတိ, အထဿာ စတ္တာရော ပါဒေ စတူသု ခါဏုကေသု ဗန္ဓိတွာ ကုစ္ဆိံ ဖာလေတွာ ပေါတံ နီဟရန္တိ, သာ တတ္ထေဝ မရတိ။ တေနေတံ ဝုတ္တံ။ ပဉ္စမံ။
၆။ ပဉ္စရထသတသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၈၅။ ဆဋ္ဌေ ဘတ္တာဘိဟာရောတိ အဘိဟရိတဗ္ဗံ ဘတ္တံ။ တဿ ပန ပမာဏံ ဒဿေတုံ ပဉ္စ စ ထာလိပါကသတာနီတိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဧကော ထာလိပါကော ဒသန္နံ ပုရိသာနံ ဘတ္တံ ဂဏှာတိ။ နာသာယ ပိတ္တံ ဘိန္ဒေယျုန္တိ အစ္ဆပိတ္တံ ဝါ မစ္ဆပိတ္တံ ဝါဿ နာသပုဋေ ပက္ခိပေယျံ။ ဆဋ္ဌံ။
၇-၁၃။ မာတုသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ
၁၈၆-၁၈၇။ သတ္တမေ မာတုပိ ဟေတူတိ ‘‘သစေ မုသာ ဘဏသိ, မာတရံ တေ ဝိဿဇ္ဇေဿာမ။ နော စေ ဘဏသိ, န ဝိဿဇ္ဇေဿာမာ’’တိ ဧဝံ စောရေဟိ အဋဝိယံ ပုစ္ဆမာနော တဿာ စောရဟတ္ထဂတာယ မာတုယာပိ ဟေတု သမ္ပဇာနမုသာ န ဘာသေယျာတိ အတ္ထော။ ဣတော ပရေသုပိ ဧသေဝ နယောတိ။ သတ္တမာဒီနိ။
လာဘသက္ကာရသံယုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၇။ ရာဟုလသံယုတ္တံ
၁။ ပဌမဝဂ္ဂေါ
၁-၈။ စက္ခုသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ
၁၈၈-၁၉၅။ ရာဟုလသံယုတ္တဿ ပဌမေ ဧကောတိ စတူသု ဣရိယာပထေသု ဧကဝိဟာရီ။ ဝူပကဋ္ဌောတိ ဝိဝေကဋ္ဌော နိဿဒ္ဒေါ။ အပ္ပမတ္တောတိ သတိယာ အဝိပ္ပဝသန္တော။ အာတာပီတိ ဝီရိယသမ္ပန္နော။ ပဟိတတ္တော ဝိဟရေယျန္တိ ဝိသေသာဓိဂမတ္ထာယ ပေသိတတ္တော ဟုတွာ ဝိဟရေယျံ။ အနိစ္စန္တိ ဟုတွာ အဘာဝါကာရေန အနိစ္စံ။ အထ ဝါ ဥပ္ပါဒဝယဝန္တတာယ တာဝကာလိကတာယ ဝိပရိဏာမကောဋိယာ နိစ္စပဋိက္ခေပတောတိ ဣမေဟိပိ ကာရဏေဟိ အနိစ္စံ။ ဒုက္ခန္တိ စတူဟိ ကာရဏေဟိ ဒုက္ခံ ဒုက္ခမနဋ္ဌေန ဒုက္ခဝတ္ထုကဋ္ဌေန သတတသမ္ပီဠနဋ္ဌေန သုခပဋိက္ခေပေနာတိ။ ကလ္လန္တိ ယုတ္တံ။ ဧတံ မမာတိ တဏှာဂါဟော။ ဧသောဟမသ္မီတိ မာနဂါဟော။ ဧသော မေ အတ္တာတိ ဒိဋ္ဌိဂါဟော။ တဏှာဂါဟော စေတ္ထ အဋ္ဌသတတဏှာဝိစရိတဝသေန, မာနဂါဟော နဝဝိဓမာနဝသေန, ဒိဋ္ဌိဂါဟော ဒွါသဋ္ဌိဒိဋ္ဌိဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ နိဗ္ဗိန္ဒံ ဝိရဇ္ဇတီတိ ဧတ္ထ ဝိရာဂဝသေန စတ္တာရော မဂ္ဂါ ကထိတာ, ဝိရာဂါ ဝိမုစ္စတီတိ ဧတ္ထ ဝိမုတ္တိဝသေန စတ္တာရိ သာမညဖလာနိ။
ဧတ္ထ စ ပဉ္စသု ဒွါရေသု ပသာဒါဝ ဂဟိတာ, မနောတိ ဣမိနာ တေဘူမကံ သမ္မသနစာရစိတ္တံ။ ဒုတိယေ ပဉ္စသု ဒွါရေသု အာရမ္မဏမေဝ။ တတိယေ ပဉ္စသု ဒွါရေသု ပသာဒဝတ္ထုကစိတ္တမေဝ, မနောဝိညာဏေန တေဘူမကံ သမ္မသနစာရစိတ္တံ ဂဟိတံ။ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ နယော နေတဗ္ဗော။ ဆဋ္ဌေ တေဘူမကဓမ္မာ။ အဋ္ဌမေ ပန တဏှာတိ တသ္မိံ တသ္မိံ ဒွါရေ ဇဝနပ္ပတ္တာဝ လဗ္ဘတိ။ ပဌမာဒီနိ။
၉။ ဓာတုသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၉၆။ နဝမေ ဝိညာဏဓာတုဝသေန နာမံ, သေသာဟိ ရူပန္တိ နာမရူပံ ကထိတံ။ နဝမံ။
၁၀။ ခန္ဓသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၉၇။ ဒသမေ ရူပက္ခန္ဓော ကာမာဝစရော, သေသာ စတ္တာရော သဗ္ဗသင်္ဂါဟိကပရိစ္ဆေဒေန စတုဘူမကာ။ ဣဓ ပန တေဘူမကာတိ ဂဟေတဗ္ဗာ။ ဒသမံ။
ပဌမော ဝဂ္ဂေါ။
၂။ ဒုတိယဝဂ္ဂေါ
၁-၁၀။ စက္ခုသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ
၁၉၈-၁၉၉။ ဒုတိယေ ဒသ ဥတ္တာနတ္ထာနေဝ။ ပဌမာဒီနိ။
၁၁။ အနုသယသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၀၀။ ဧကာဒသမေ ဣမသ္မိဉ္စ သဝိညာဏကေ ကာယေတိ အတ္တနော သဝိညာဏကကာယံ ဒဿေတိ, ဗဟိဒ္ဓါ စာတိ ပရဿ သဝိညာဏကံ ဝါ အဝိညာဏကံ ဝါ။ ပုရိမေန ဝါ အတ္တနော စ ပရဿ စ ဝိညာဏမေဝ ဒဿေတိ, ပစ္ဆိမေန ဗဟိဒ္ဓါ အနိန္ဒြိယဗဒ္ဓရူပံ။ အဟင်္ကာရမမင်္ကာရမာနာနုသယာတိ အဟံကာရဒိဋ္ဌိ စ မမံကာရတဏှာ စ မာနာနုသယာ စ။ န ဟောန္တီတိ ဧတေ ကိလေသာ ကထံ ဇာနန္တဿ ဧတေသု ဝတ္ထူသု န ဟောန္တီတိ ပုစ္ဆတိ။ သမ္မပ္ပညာယ ပဿတီတိ သဟ ဝိပဿနာယ မဂ္ဂပညာယ သုဋ္ဌု ပဿတိ။ ဧကာဒသမံ။
၁၂။ အပဂတသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၀၁။ ဒွါဒသမေ အဟင်္ကာရမမင်္ကာရမာနာပဂတန္တိ အဟံကာရတော စ မမံကာရတော စ မာနတော စ အပဂတံ။ ဝိဓာ သမတိက္ကန္တန္တိ မာနကောဋ္ဌာသေ သုဋ္ဌု အတိက္ကန္တံ။ သန္တံ သုဝိမုတ္တန္တိ ကိလေသဝူပသမေန သန္တံ, ကိလေသေဟေဝ သုဋ္ဌု ဝိမုတ္တံ။ သေသံ ဥတ္တာနမေဝါတိ။ ဒွါဒသမံ။
ဒုတိယော ဝဂ္ဂေါ။
ဒွီသုပိ အသေက္ခဘူမိ ကထိတာ။ ပဌမော ပနေတ္ထ အာယာစန္တဿ ဒေသိတော, ဒုတိယော အနာယာစန္တဿ။ သကလေပိ ပန ရာဟုလသံယုတ္တေ ထေရဿ ဝိမုတ္တိပရိပါစနီယဓမ္မာဝ ကထိတာတိ။
ရာဟုလသံယုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၈။ လက္ခဏသံယုတ္တံ
၁။ ပဌမဝဂ္ဂေါ
၁။ အဋ္ဌိသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၀၂။ လက္ခဏသံယုတ္တေ ယွာယံ အာယသ္မာ စ လက္ခဏောတိ လက္ခဏတ္ထေရော ဝုတ္တော, ဧသ ဇဋိလသဟဿဗ္ဘန္တရေ ဧဟိဘိက္ခူပသမ္ပဒါယ ဥပသမ္ပန္နော အာဒိတ္တပရိယာယာဝသာနေ အရဟတ္တံ ပတ္တော ဧကော မဟာသာဝကောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယသ္မာ ပနေသ လက္ခဏသမ္ပန္နေန သဗ္ဗာကာရပရိပူရေန ဗြဟ္မသမေန အတ္တဘာဝေန သမန္နာဂတော, တသ္မာ ‘‘လက္ခဏော’’တိ သင်္ခံ ဂတော။ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော ပန ပဗ္ဗဇိတဒိဝသတော သတ္တမေ ဒိဝသေ အရဟတ္တံ ပတ္တော ဒုတိယော အဂ္ဂသာဝကော။
သိတံ ပါတွာကာသီတိ မန္ဒဟသိတံ ပါတုအကာသိ, ပကာသယိ ဒဿေသီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ကိံ ပန ဒိသွာ ထေရော သိတံ ပါတွာကာသီတိ? ဥပရိ ပါဠိယံ အာဂတံ အဋ္ဌိကသင်္ခလိကံ ဧကံ ပေတလောကေ နိဗ္ဗတ္တံ သတ္တံ ဒိသွာ။ တဉ္စ ခေါ ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ, န ပသာဒစက္ခုနာ။ ပသာဒစက္ခုဿ ဟိ ဧတေ အတ္တဘာဝါ န အာပါထံ အာဂစ္ဆန္တိ။ ဧဝရူပံ ပန အတ္တဘာဝံ ဒိသွာ ကာရုညေ ကတ္တဗ္ဗေ ကသ္မာ သိတံ ပါတွာကာသီတိ? အတ္တနော စ ဗုဒ္ဓဉာဏဿ စ သမ္ပတ္တိံ သမနုဿရဏတော။ တဉှိ ဒိသွာ ထေရော ‘‘အဒိဋ္ဌသစ္စေန နာမ ပုဂ္ဂလေန ပဋိလဘိတဗ္ဗာ ဧဝရူပါ အတ္တဘာဝါ မုတ္တော အဟံ, လာဘာ ဝတ မေ, သုလဒ္ဓံ ဝတ မေ’’တိ အတ္တနော စ သမ္ပတ္တိံ အနုဿရိတွာ – ‘‘အဟော ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော ဉာဏသမ္ပတ္တိ, ‘ယော ကမ္မဝိပါကော, ဘိက္ခဝေ, အစိန္တေယျော န စိန္တေတဗ္ဗော’တိ ဒေသေသိ, ပစ္စက္ခံ ဝတ ကတွာ ဗုဒ္ဓါ ဒေသေန္တိ, သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓါ ဗုဒ္ဓါနံ ဓမ္မဓာတူ’’တိ ဧဝံ ဗုဒ္ဓဉာဏသမ္ပတ္တိဉ္စ အနုဿရိတွာ သိတံ ပါတွာကာသီတိ။
အထ လက္ခဏတ္ထေရော ကသ္မာ န အဒ္ဒသ, ကိမဿ ဒိဗ္ဗစက္ခု နတ္ထီတိ? နော နတ္ထိ, မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော ပန အာဝဇ္ဇေန္တော အဒ္ဒသ, ဣတရော ပန အနာဝဇ္ဇနေန န အဒ္ဒသ။ ယသ္မာ ပန ခီဏာသဝါ နာမ န အကာရဏာ သိတံ ကရောန္တိ, တသ္မာ တံ လက္ခဏတ္ထေရော ပုစ္ဆိ ကော နု ခေါ, အာဝုသော မောဂ္ဂလ္လာန, ဟေတု, ကော ပစ္စယော သိတဿ ပါတုကမ္မာယာတိ? ထေရော
ပန ယသ္မာ ယေဟိ အယံ ဥပပတ္တိ သာမံ အဒိဋ္ဌာ, တေ ဒုဿဒ္ဓါပယာ ဟောန္တိ, တသ္မာ ဘဂဝန္တံ သက္ခိံ ကတွာ ဗျာကာတုကာမတာယ အကာလော ခေါ, အာဝုသောတိအာဒိမာဟ။ တတော ဘဂဝတော သန္တိကေ ပုဋ္ဌော ဣဓာဟံ, အာဝုသောတိအာဒိနာ နယေန ဗျာကာသိ။
တတ္ထ အဋ္ဌိကသင်္ခလိကန္တိ သေတံ နိမ္မံသလောဟိတံ အဋ္ဌိသံဃာတံ။ ဂိဇ္ဈာပိ ကာကာပိ ကုလလာပီတိ ဧတေပိ ယက္ခဂိဇ္ဈာ စေဝ ယက္ခကာကာ စ ယက္ခကုလလာ စ ပစ္စေတဗ္ဗာ။ ပါကတိကာနံ ပန ဂိဇ္ဈာဒီနံ အာပါထမ္ပိ ဧတံ ရူပံ နာဂစ္ဆတိ။ အနုပတိတွာ အနုပတိတွာတိ အနုဗန္ဓိတွာ အနုဗန္ဓိတွာ။ ဝိတုဒေန္တီတိ အသိဓာရူပမေဟိ တိခိဏေဟိ လောဟတုဏ္ဍကေဟိ ဝိဇ္ဈိတွာ ဝိဇ္ဈိတွာ ဣတော စိတော စ စရန္တိ ဂစ္ဆန္တိ။ သာ သုဒံ အဋ္ဋဿရံ ကရောတီတိ ဧတ္ထ သုဒန္တိ နိပါတော, သာ အဋ္ဌိကသင်္ခလိကာ အဋ္ဋဿရံ အာတုရဿရံ ကရောတီတိ အတ္ထော။ အကုသလဝိပါကာနုဘဝနတ္ထံ ကိရ ယောဇနပ္ပမာဏာပိ တာဒိသာ အတ္တဘာဝါ နိဗ္ဗတ္တန္တိ, ပသာဒုဿဒါ စ ဟောန္တိ ပက္ကဂဏ္ဍသဒိသာ။ တသ္မာ သာ အဋ္ဌိကသင်္ခလိကာ ဗလဝဝေဒနာတုရာ တာဒိသံ သဒ္ဒမကာသီတိ။
ဧဝဉ္စ ပန ဝတွာ ပုန အာယသ္မာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော ‘‘ဝဋ္ဋဂါမိသတ္တာ နာမ ဧဝရူပါ အတ္တဘာဝါ န မုစ္စန္တီ’’တိ သတ္တေသု ကာရုညံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပန္နံ ဓမ္မသံဝေဂံ ဒဿေန္တော တဿ မယှံ, အာဝုသော, ဧတဒဟောသိ အစ္ဆရိယံ ဝတ ဘောတိအာဒိမာဟ။ တတော ဘဂဝါ ထေရဿ အာနုဘာဝံ ပကာသေန္တော စက္ခုဘူတာ ဝတ, ဘိက္ခဝေ, သာဝကာ ဝိဟရန္တီတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ စက္ခု ဘူတံ ဇာတံ ဥပ္ပန္နံ ဧတေသန္တိ စက္ခုဘူတာ, ဘူတစက္ခုကာ ဥပ္ပန္နစက္ခုကာ စက္ခုံ ဥပ္ပါဒေတွာ ဝိဟရန္တီတိ အတ္ထော။ ဒုတိယပဒေပိ ဧသေဝ နယော။ ယတြ ဟိ နာမာတိ ဧတ္ထ ယတြာတိ ကာရဏဝစနံ။ တတြာယံ အတ္ထယောဇနာ – ယသ္မာ နာမ သာဝကောပိ ဧဝရူပံ ဉဿတိ ဝါ ဒက္ခတိ ဝါ သက္ခိံ ဝါ ကရိဿတိ, တသ္မာ အဝေါစုမှ – ‘‘စက္ခုဘူတာ ဝတ, ဘိက္ခဝေ, သာဝကာ ဝိဟရန္တိ, ဉာဏဘူတာ ဝတ, ဘိက္ခဝေ, သာဝကာ ဝိဟရန္တီ’’တိ။ ပုဗ္ဗေဝ မေ သော, ဘိက္ခဝေ, သတ္တော ဒိဋ္ဌောတိ ဗောဓိမဏ္ဍေ သဗ္ဗညုတညာဏပဋိဝေဓေန အပ္ပမာဏေသု စက္ကဝါဠေသု အပ္ပမာဏေ သတ္တနိကာယေ ဘဝဂတိယောနိဌိတိနိဝါသေ စ ပစ္စက္ခံ ကရောန္တေန မယာ ပုဗ္ဗေဝ သော သတ္တော ဒိဋ္ဌောတိ ဝဒတိ။
ဂေါဃာတကောတိ ဂါဝေါ ဝဓိတွာ အဋ္ဌိတော မံသံ မောစေတွာ ဝိက္ကိဏိတွာ ဇီဝိကံ ကပ္ပနကသတ္တော။ တဿေဝ ကမ္မဿ ဝိပါကာဝသေသေနာတိ တဿ နာနာစေတနာဟိ အာယူဟိတဿ အပရာပရိယကမ္မဿ။ တတြ ဟိ ယာယ စေတနာယ နရကေ ပဋိသန္ဓိ ဇနိတာ, တဿာ ဝိပါကေ ပရိက္ခီဏေ အဝသေသကမ္မံ ဝါ ကမ္မနိမိတ္တံ ဝါ အာရမ္မဏံ ကတွာ ပုန ပေတာဒီသု ပဋိသန္ဓိ နိဗ္ဗတ္တတိ, တသ္မာ သာ ပဋိသန္ဓိ ကမ္မသဘာဂတာယ အာရမ္မဏသဘာဂတာယ ဝါ ‘‘တဿေဝ ကမ္မဿ ဝိပါကာဝသေသော’’တိ ဝုစ္စတိ။ အယဉ္စ သတ္တော ဧဝံ ဥပ္ပန္နော။ တေနာဟ – ‘‘တဿေဝ ကမ္မဿ ဝိပါကာဝသေသေနာ’’တိ။ တဿ ကိရ နရကာ စဝနကာလေ နိမ္မံသကတာနံ ဂုန္နံ အဋ္ဌိရာသိယေဝ နိမိတ္တံ အဟောသိ။ သော ပဋိစ္ဆန္နမ္ပိ တံ ကမ္မံ ဝိညူနံ ပါကဋံ ဝိယ ကရောန္တော အဋ္ဌိသင်္ခလိကပေတော ဇာတော။ ပဌမံ။
၂။ ပေသိသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၀၃။ မံသပေသိဝတ္ထုသ္မိံ ဂေါဃာတကောတိ ဂေါမံသပေသိယော ကတွာ သုက္ခာပေတွာ ဝလ္လူရဝိက္ကယေန အနေကာနိ ဝဿာနိ ဇီဝိကံ ကပ္ပေသိ, တေနဿ နရကာ စဝနကာလေ မံသပေသိယေဝ နိမိတ္တံ အဟောသိ။ သော မံသပေသိပေတော ဇာတော။ ဒုတိယံ။
၃။ ပိဏ္ဍသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၀၄။ မံသပိဏ္ဍဝတ္ထုသ္မိံ သာကုဏိကောတိ သကုဏေ ဂဟေတွာ ဝိက္ကိဏနကာလေ နိပ္ပက္ခစမ္မေ မံသပိဏ္ဍမတ္တေ ကတွာ ဝိက္ကိဏန္တော ဇီဝိကံ ကပ္ပေသိ, တေနဿ နရကာ စဝနကာလေ မံသပိဏ္ဍောဝ နိမိတ္တံ အဟောသိ။ သော မံသပိဏ္ဍပေတော ဇာတော။ တတိယံ။
၄။ နိစ္ဆဝိသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၀၅။ နိစ္ဆဝိဝတ္ထုသ္မိံ တဿ ဩရဗ္ဘိကဿ ဧဠကေ ဝဓိတွာ ဝဓိတွာ နိစ္စမ္မေ ကတွာ ကပ္ပိတဇီဝိကဿ ပုရိမနယေနေဝ နိစ္စမ္မံ ဧဠကသရီရံ နိမိတ္တံ အဟောသိ။ သော နိစ္ဆဝိပေတော ဇာတော။ စတုတ္ထံ။
၅။ အသိလောမသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၀၆။ အသိလောမဝတ္ထုသ္မိံ သော သူကရိကော ဒီဃရတ္တံ နိဝါပပုဋ္ဌေ သူကရေ အသိနာ ဝဓိတွာ ဝဓိတွာ ဒီဃရတ္တံ ဇီဝိကံ ကပ္ပေသိ, တဿ ဥက္ခိတ္တာသိကဘာဝေါဝ နိမိတ္တံ အဟောသိ။ တသ္မာ အသိလောမပေတော ဇာတော။ ပဉ္စမံ။
၆။ သတ္တိသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၀၇။ သတ္တိလောမဝတ္ထုသ္မိံ သော မာဂဝိကော ဧကံ မိဂဉ္စ သတ္တိဉ္စ ဂဟေတွာ ဝနံ ဂန္တွာ တဿ မိဂဿ သမီပံ အာဂတာဂတေ မိဂေ သတ္တိယာ ဝိဇ္ဈိတွာ မာရေသိ, တဿ သတ္တိယာ ဝိဇ္ဈနကဘာဝေါယေဝ နိမိတ္တံ အဟောသိ။ တသ္မာ သတ္တိလောမပေတော ဇာတော။ ဆဋ္ဌံ။
၇။ ဥသုလောမသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၀၈။ ဥသုလောမဝတ္ထုသ္မိံ ကာရဏိကောတိ ရာဇာပရာဓိကေ အနေကာဟိ ကာရဏာဟိ ပီဠေတွာ အဝသာနေ ကဏ္ဍေန ဝိဇ္ဈိတွာ မာရဏကပုရိသော။ သော ကိရ ‘‘အမုကသ္မိံ ပဒေသေ ဝိဒ္ဓေါ မရတီ’’တိ ဉတွာဝ ဝိဇ္ဈတိ။ တဿေဝံ ဇီဝိကံ ကပ္ပေတွာ နရကေ ဥပ္ပန္နဿ တတော ပက္ကာဝသေသေန ဣဓူပပတ္တိကာလေ ဥသုနာ ဝိဇ္ဈနဘာဝေါယေဝ နိမိတ္တံ အဟောသိ။ တသ္မာ ဥသုလောမပေတော ဇာတော။ သတ္တမံ။
၈။ သူစိလောမသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၀၉။ သူစိလောမဝတ္ထုသ္မိံ သူတောတိ အဿဒမကော။ ဂေါဒမကောတိပိ ဝဒန္တိယေဝ။ တဿ ပတောဒသူစိယာ ဝိဇ္ဈနဘာဝေါယေဝ နိမိတ္တံ အဟောသိ။ တသ္မာ သူစိလောမပေတော ဇာတော။ အဋ္ဌမံ။
၉။ ဒုတိယသူစိလောမသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၁၀။ ဒုတိယေ သူစိလောမဝတ္ထုသ္မိံ သူစကောတိ ပေသုညကာရကော။ သော ကိရ မနုဿေ အညမညဉ္စ ဘိန္ဒိ, ရာဇကုလေ စ ‘‘ဣမဿ ဣမံ နာမ အတ္ထိ, ဣမိနာ ဣဒံ နာမ ကတ’’န္တိ သူစေတွာ သူစေတွာ အနယဗျသနံ ပါပေသိ။ တသ္မာ ယထာ တေန သူစေတွာ မနုဿာ ဘိန္နာ, တထာ သူစီဟိ
ဘေဒနဒုက္ခံ ပစ္စနုဘောတုံ ကမ္မမေဝ နိမိတ္တံ ကတွာ သူစိလောမပေတော ဇာတော။ နဝမံ။
၁၀။ ကုမ္ဘဏ္ဍသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၁၁။ အဏ္ဍဘာရိဝတ္ထုသ္မိံ ဂါမကူဋကောတိ ဝိနိစ္ဆယာမစ္စော။ တဿ ကမ္မသဘာဂတာယ ကုမ္ဘမတ္တာ မဟာဃဋပ္ပမာဏာ အဏ္ဍာ အဟေသုံ။ သော ဟိ ယသ္မာ ရဟော ပဋိစ္ဆန္နေ ဌာနေ လဉ္ဇံ ဂဟေတွာ ကူဋဝိနိစ္ဆယေန ပါကဋံ ဒေါသံ ကရောန္တော သာမိကေ အဿာမိကေ အကာသိ, တသ္မာဿ ရဟဿံ အင်္ဂံ ပါကဋံ နိဗ္ဗတ္တံ။ ယသ္မာ ဒဏ္ဍံ ပဋ္ဌပေန္တော ပရေသံ အသယှံ ဘာရံ အာရောပေသိ, တသ္မာဿ ရဟဿံ အင်္ဂံ အသယှဘာရော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တံ။ ယသ္မာ ယသ္မိံ ဌာနေ ဌိတေန သမေန ဘဝိတဗ္ဗံ, တသ္မိံ ဌတွာ ဝိသမော အဟောသိ, တသ္မာဿ ရဟဿင်္ဂေ ဝိသမာ နိသဇ္ဇာဝ အဟောသီတိ။ ဒသမံ။
ပဌမော ဝဂ္ဂေါ။
၂။ ဒုတိယဝဂ္ဂေါ
၁။ သသီသကသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၁၂။ ပါရဒါရိကဝတ္ထုသ္မိံ သော သတ္တော ပရဿ ရက္ခိတဂေါပိတံ သဿာမိကံ ဖဿံ ဖုသန္တော မီဠှသုခေန ကာမသုခေန စိတ္တံ ရမယိတွာ ကမ္မသဘာဂတာယ ဂူထဖဿံ ဖုသန္တော ဒုက္ခမနုဘဝိတုံ တတ္ထ နိဗ္ဗတ္တော။ ပဌမံ။
၂။ ဂူထခါဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၁၃။ ဒုဋ္ဌဗြာဟ္မဏဝတ္ထု ပါကဋမေဝ။ ဒုတိယံ။
၃။ နိစ္ဆဝိတ္ထိသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၁၄။ နိစ္ဆဝိတ္ထိဝတ္ထုသ္မိံ ယသ္မာ မာတုဂါမော နာမ အတ္တနော ဖဿေ အနိဿရော, သာ စ တံ သာမိကဿ သန္တကံ ဖဿံ ထေနေတွာ ပရေသံ အဘိရတိံ ဥပ္ပါဒေသိ, တသ္မာ ကမ္မသဘာဂတာယ သုခသမ္ဖဿာ ဝဋ္ဋိတွာ ဒုက္ခသမ္ဖဿံ အနုဘဝိတုံ နိစ္ဆဝိတ္ထီ ဟုတွာ ဥပ္ပန္နာ။ တတိယံ။
၄။ မင်္ဂုလိတ္ထိသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၁၅။ မင်္ဂုလိတ္ထိဝတ္ထုသ္မိံ မင်္ဂုလိန္တိ ဝိရူပံ ဒုဒ္ဒသိကံ ဗီဘစ္ဆံ။ သာ ကိရ ယက္ခဒါသိကမ္မံ ကရောန္တီ ‘‘ဣမိနာ စ ဣမိနာ စ ဧဝံ ဗလိကမ္မေ ကတေ အယံ နာမ တုမှာကံ ဝဍ္ဎိ ဘဝိဿတီ’’တိ မဟာဇနဿ ဂန္ဓပုပ္ဖါဒီနိ ဝဉ္စနာယ ဂဟေတွာ မဟာဇနံ ဒုဒ္ဒိဋ္ဌိံ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိံ ဂဏှာပေသိ, တသ္မာ တာယ ကမ္မသဘာဂတာယ ဂန္ဓပုပ္ဖါဒီနံ ထေနိတတ္တာ ဒုဂ္ဂန္ဓာ, ဒုဒ္ဒဿနဿ ဂါဟိတတ္တာ ဒုဒ္ဒသိကာ ဝိရူပါ ဗီဘစ္ဆာ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တာ။ စတုတ္ထံ။
၅။ ဩကိလိနီသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၁၆။ ဩကိလိနီဝတ္ထုသ္မိံ ဥပ္ပက္ကံ ဩကိလိနိံ ဩကိရိနိန္တိ သာ ကိရ အင်္ဂါရစိတကေ နိပန္နာ ဝိပ္ဖန္ဒမာနာ ဝိပရိဝတ္တမာနာ ပစ္စတိ, တသ္မာ ဥပ္ပက္ကာ စေဝ ဟောတိ ဥဏှေန အဂ္ဂိနာ ပက္ကသရီရာ, ဩကိလိနီ စ ကိလိန္နသရီရာ, ဗိန္ဒူနိဿာ သရီရတော ပဂ္ဃရန္တိ, ဩကိရိနီ စ အင်္ဂါရသမ္ပရိကိဏ္ဏာ။ တဿာ ဟိ ဟေဋ္ဌတောပိ ကိံသုကပုပ္ဖဝဏ္ဏာ အင်္ဂါရာ, ဥဘယပဿေသုပိ, အာကာသတောပိဿာ ဥပရိ ပတန္တိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဥပ္ပက္ကံ ဩကိလိနိံ ဩကိရိနိ’’န္တိ။ သာ ဣဿာပကတာ သပတ္တိံ အင်္ဂါရကဋာဟေန ဩကိရီတိ တဿ ကိရ ရညော ဧကာ နာဋကိနီ အင်္ဂါရကဋာဟံ သမီပေ ဌပေတွာ ဂတ္တတော ဥဒကံ ပုဉ္ဆတိ, ပါဏိနာ စ သေဒံ ကရောတိ။ ရာဇာပိ တာယ သဒ္ဓိံ ကထဉ္စ ကရောတိ, ပရိတုဋ္ဌာကာရဉ္စ ဒဿေတိ။ အဂ္ဂမဟေသီ တံ အသဟမာနာ ဣဿာပကတာ ဟုတွာ အစိရပက္ကန္တဿ ရညော တံ အင်္ဂါရကဋာဟံ ဂဟေတွာ တဿာ ဥပရိ အင်္ဂါရေ ဩကိရိ။ သာ တံ ကမ္မံ ကတွာ တာဒိသံယေဝ ဝိပါကံ ပစ္စနုဘဝိတုံ ပေတလောကေ နိဗ္ဗတ္တာ။ ပဉ္စမံ။
၆။ အသီသကသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၁၇။ စောရဃာတဝတ္ထုသ္မိံ သော ရညော အာဏာယ ဒီဃရတ္တံ စောရာနံ သီသာနိ ဆိန္ဒိတွာ ပေတလောကေ နိဗ္ဗတ္တန္တော အသီသကံ ကဗန္ဓံ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။ ဆဋ္ဌံ။
၇-၁၁။ ပါပဘိက္ခုသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ
၂၁၈-၂၂၂။ ဘိက္ခုဝတ္ထုသ္မိံ ပါပဘိက္ခူတိ လာမကဘိက္ခု။ သော ကိရ လောကဿ သဒ္ဓါဒေယျေ စတ္တာရော ပစ္စယေ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ ကာယဝစီဒွါရေဟိ အသံယတော ဘိန္နာဇီဝေါ စိတ္တကေဠိံ ကီဠန္တော ဝိစရိ။ တတော ဧကံ ဗုဒ္ဓန္တရံ နိရယေ ပစ္စိတွာ ပေတလောကေ နိဗ္ဗတ္တန္တော ဘိက္ခုသဒိသေနေဝ အတ္တဘာဝေန နိဗ္ဗတ္တိ။ ဘိက္ခုနီသိက္ခမာနာသာမဏေရသာမဏေရီဝတ္ထူသုပိ အယမေဝ ဝိနိစ္ဆယော။ သတ္တမာဒီနိ။
လက္ခဏသံယုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၉။ ဩပမ္မသံယုတ္တံ
၁။ ကူဋသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၂၃။ ဩပမ္မသံယုတ္တဿ ပဌမေ ကူဋံ ဂစ္ဆန္တီတိ ကူဋင်္ဂမာ။ ကူဋံ သမောသရန္တီတိ ကူဋသမောသရဏာ။ ကူဋသမုဂ္ဃါတာတိ ကူဋဿ သမုဂ္ဃါတေန။ အဝိဇ္ဇာသမုဂ္ဃါတာတိ အရဟတ္တမဂ္ဂေန အဝိဇ္ဇာယ သမုဂ္ဃါတေန။ အပ္ပမတ္တာတိ သတိယာ အဝိပ္ပဝါသေ ဌိတာ ဟုတွာ။ ပဌမံ။
၂။ နခသိခသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၂၄။ ဒုတိယေ မနုဿေသု ပစ္စာဇာယန္တီတိ ယေ မနုဿလောကတော စုတာ မနုဿေသု ဇာယန္တိ, တေ ဧဝံ အပ္ပကာတိ အဓိပ္ပါယော။ အညတြ မနုဿေဟီတိ ယေ ပန မနုဿလောကတော စုတာ ဌပေတွာ မနုဿလောကံ စတူသု အပါယေသု ပစ္စာဇာယန္တိ, တေ မဟာပထဝိယံ ပံသု ဝိယ ဗဟုတရာ။ ဣမသ္မိဉ္စ သုတ္တေ ဒေဝါပိ မနုဿေဟေဝ သင်္ဂဟိတာ။ တသ္မာ ယထာ မနုဿေသု ဇာယန္တာ အပ္ပကာ, ဧဝံ ဒေဝေသုပီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဒုတိယံ။
၃။ ကုလသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၂၅။ တတိယေ သုပ္ပဓံသိယာနီတိ သုဝိဟေဌိယာနိ။ ကုမ္ဘတ္ထေနကေဟီတိ ယေ ပရဃရံ ပဝိသိတွာ ဒီပါလောကေန ဩလောကေတွာ ပရဘဏ္ဍံ ဟရိတုကာမာ ဃဋေ ဒီပံ ကတွာ ပဝိသန္တိ, တေ ကုမ္ဘတ္ထေနကာ နာမ, တေဟိ ကုမ္ဘတ္ထေနကေဟိ။ သုပ္ပဓံသိယော ဟောတိ အမနုဿေဟီတိ မေတ္တာဘာဝနာရဟိတံ ပံသုပိသာစကာ ဝိဓံသယန္တိ, ပဂေဝ ဥဠာရာ အမနုဿာ။ ဘာဝိတာတိ ဝဍ္ဎိတာ။ ဗဟုလီကတာတိ ပုနပ္ပုနံ ကတာ။ ယာနီကတာတိ ယုတ္တယာနံ ဝိယ ကတာ။ ဝတ္ထုကတာတိ ပတိဋ္ဌာနဋ္ဌေန ဝတ္ထု ဝိယ ကတာ။ အနုဋ္ဌိတာတိ အဓိဋ္ဌိတာ။ ပရိစိတာတိ သမန္တတော စိတာ သုဝဍ္ဎိတာ။ သုသမာရဒ္ဓါတိ စိတ္တေန သုဋ္ဌု သမာရဒ္ဓါ။ တတိယံ။
၄။ ဩက္ခာသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၂၆။ စတုတ္ထေ ဩက္ခာသတန္တိ မဟာမုခဥက္ခလီနံ သတံ။ ဒါနံ ဒဒေယျာတိ ပဏီတဘောဇနဘရိတာနံ မဟာဥက္ခလီနံ သတံ ဒါနံ ဒဒေယျ။ ‘‘ဥက္ကာသတ’’န္တိပိ
ပါဌော, တဿ ဒဏ္ဍဒီပိကာသတန္တိ အတ္ထော။ ဧကာယ ပန ဒီပိကာယ ယတ္တကေ ဌာနေ အာလောကော ဟောတိ, တတော သတဂုဏံ ဌာနံ သတ္တဟိ ရတနေဟိ ပူရေတွာ ဒါနံ ဒဒေယျာတိ အတ္ထော။ ဂဒ္ဒုဟနမတ္တန္တိ ဂေါဒုဟနမတ္တံ, ဂါဝိယာ ဧကဝါရံ အဂ္ဂထနာကဍ္ဎနမတ္တန္တိ အတ္ထော။ ဂန္ဓဦဟနမတ္တံ ဝါ, ဒွီဟိ အင်္ဂုလီဟိ ဂန္ဓပိဏ္ဍံ ဂဟေတွာ ဧကဝါရံ ဃာယနမတ္တန္တိ အတ္ထော။ ဧတ္တကမ္ပိ ဟိ ကာလံ ယော ပန ဂဗ္ဘပရိဝေဏဝိဟာရူပစာရ ပရိစ္ဆေဒေန ဝါ စက္ကဝါဠပရိစ္ဆေဒေန ဝါ အပရိမာဏာသု လောကဓာတူသု ဝါ သဗ္ဗသတ္တေသု ဟိတဖရဏံ မေတ္တစိတ္တံ ဘာဝေတုံ သက္ကောတိ, ဣဒံ တတော ဧကဒိဝသံ တိက္ခတ္တုံ ဒိန္နဒါနတော မဟပ္ဖလတရံ။ စတုတ္ထံ။
၅။ သတ္တိသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၂၇။ ပဉ္စမေ ပဋိလေဏိဿာမီတိအာဒီသု အဂ္ဂေ ပဟရိတွာ ကပ္ပါသဝဋ္ဋိံ ဝိယ နာမေန္တော နိယျာသဝဋ္ဋိံ ဝိယ စ ဧကတော ကတွာ အလ္လိယာပေန္တော ပဋိလေဏေတိ နာမ။ မဇ္ဈေ ပဟရိတွာ နာမေတွာ ဓာရာယ ဝါ ပဟရိတွာ ဒွေပိ ဓာရာ ဧကတော အလ္လိယာပေန္တော ပဋိကောဋ္ဋေတိ နာမ။ ကပ္ပါသဝဋ္ဋနကရဏီယံ ဝိယ ပဝတ္တေန္တော စိရကာလံ သံဝေလ္လိတကိလဉ္ဇံ ပသာရေတွာ ပုန သံဝေလ္လေန္တော ဝိယ စ ပဋိဝဋ္ဋေတိ နာမ။ ပဉ္စမံ။
၆။ ဓနုဂ္ဂဟသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၂၈။ ဆဋ္ဌေ ဒဠှဓမ္မာ ဓနုဂ္ဂဟာတိ ဒဠှဓနုနော ဣဿာသာ။ ဒဠှဓနု နာမ ဒွိသဟဿထာမံ ဝုစ္စတိ, ဒွိသဟဿထာမံ နာမ ယဿ အာရောပိတဿ ဇိယာဗဒ္ဓေါ လောဟသီသာဒီနံ ဘာရော ဒဏ္ဍေ ဂဟေတွာ ယာဝ ကဏ္ဍပ္ပမာဏာ ဥက္ခိတ္တဿ ပထဝိတော မုစ္စတိ။ သုသိက္ခိတာတိ ဒသဒွါဒသဝဿာနိ အာစရိယကုလေ ဥဂ္ဂဟိတသိပ္ပါ။ ကတဟတ္ထာတိ ယော သိပ္ပမေဝ ဥဂ္ဂဏှာတိ, သော ကတဟတ္ထော န ဟောတိ, ဣမေ ပန ကတဟတ္ထာ စိဏ္ဏဝသီဘာဝါ။ ကတူပါသနာတိ ရာဇကုလာဒီသု ဒဿိတသိပ္ပါ။
တဿ ပုရိသဿ ဇဝေါတိ ဧဝရူပေါ အညော ပုရိသော နာမ န ဘူတပုဗ္ဗော, ဗောဓိသတ္တဿေဝ ပန ဇဝနဟံသကာလော နာမ အာသိ။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော
စတ္တာရိ ကဏ္ဍာနိ အာဟရိ။ တဒါ ကိရဿ ကနိဋ္ဌဘာတရော ‘‘မယံ, ဘာတိက, သူရိယေန သဒ္ဓိံ ဇဝိဿာမာ’’တိ အာရောစေသုံ။ ဗောဓိသတ္တော အာဟ – ‘‘သူရိယော သီဃဇဝေါ, န သက္ခိဿထ တုမှေ တေန သဒ္ဓိံ ဇဝိတု’’န္တိ။ တေ ဒုတိယံ တတိယမ္ပိ တထေဝ ဝတွာ ဧကဒိဝသံ ‘‘ဂစ္ဆာမာ’’တိ ယုဂန္ဓရပဗ္ဗတံ အာရုဟိတွာ နိသီဒိံသု။ ဗောဓိသတ္တော ‘‘ကဟံ မေ ဘာတရော’’တိ? ပုစ္ဆိတွာ, ‘‘သူရိယေန သဒ္ဓိံ ဇဝိတုံ ဂတာ’’တိ ဝုတ္တေ, ‘‘ဝိနဿိဿန္တိ တပဿိနော’’တိ တေ အနုကမ္ပမာနော သယမ္ပိ ဂန္တွာ တေသံ သန္တိကေ နိသီဒိ။ အထ သူရိယေ ဥဂ္ဂစ္ဆန္တေ ဒွေပိ ဘာတရော သူရိယေန သဒ္ဓိံယေဝ အာကာသံ ပက္ခန္တာ, ဗောဓိသတ္တောပိ တေဟိ သဒ္ဓိံယေဝ ပက္ခန္တော။ တေသု ဧကဿ အပတ္တေယေဝ အန္တရဘတ္တသမယေ ပက္ခန္တရေသု အဂ္ဂိ ဥဋ္ဌဟိ, သော ဘာတရံ ပက္ကောသိတွာ ‘‘န သက္ကောမီ’’တိ အာဟ။ တမေနံ ဗောဓိသတ္တော ‘‘မာ ဘာယီ’’တိ သမဿာသေတွာ ပက္ခပဉ္ဇရေန ပလိဝေဌေတွာ ဒရထံ ဝိနောဒေတွာ ‘‘ဂစ္ဆာ’’တိ ပေသေသိ။
ဒုတိယော ယာဝ အန္တရဘတ္တာ ဇဝိတွာ ပက္ခန္တရေသု အဂ္ဂိမှိ ဥဋ္ဌဟိတေ တထေဝါဟ။ တမ္ပိ သော တထေဝ ကတွာ ‘‘ဂစ္ဆာ’’တိ ပေသေသိ။ သယံ ပန ယာဝ မဇ္ဈနှိကာ ဇဝိတွာ, ‘‘ဧတေ ဗာလာတိ မယာပိ ဗာလေန န ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ နိဝတ္တိတွာ – ‘‘အဒိဋ္ဌသဟာယကံ ဗာရာဏသိရာဇံ ပဿိဿာမီ’’တိ ဗာရာဏသိံ အဂမာသိ။ တသ္မိံ နဂရမတ္ထကေ ပရိဗ္ဘမန္တေ ဒွါဒသယောဇနံ နဂရံ ပတ္တကဋာဟေန ဩတ္ထဋပတ္တော ဝိယ အဟောသိ။ အထ ပရိဗ္ဘမန္တဿ ပရိဗ္ဘမန္တဿ တတ္ထ တတ္ထ ဆိဒ္ဒါနိ ပညာယိံသု။ သယမ္ပိ အနေကဟံသသဟဿသဒိသော ပညာယိ။ သော ဝေဂံ ပဋိသံဟရိတွာ ရာဇဂေဟာဘိမုခေါ အဟောသိ။ ရာဇာ ဩလောကေတွာ – ‘‘အာဂတော ကိရ မေ ပိယသဟာယော ဇဝနဟံသော’’တိ ဝါတပါနံ ဝိဝရိတွာ ရတနပီဌံ ပညာပေတွာ ဩလောကေန္တော အဋ္ဌာသိ။ ဗောဓိသတ္တော ရတနပီဌေ နိသီဒိ။
အထဿ ရာဇာ သဟဿပါကေန တေလေန ပက္ခန္တရာနိ မက္ခေတွာ, မဓုလာဇေ စေဝ မဓုရပါနကဉ္စ အဒါသိ။ တတော နံ ကတပရိဘောဂံ ‘‘သမ္မ, ကဟံ အဂမာသီ’’တိ? ပုစ္ဆိ။ သော တံ ပဝတ္တိံ အာရောစေတွာ ‘‘အထာဟံ, မဟာရာဇ, ယာဝ မဇ္ဈနှိကာ ဇဝိတွာ – ‘နတ္ထိ ဇဝိတေန အတ္ထော’တိ နိဝတ္တော’’တိ အာစိက္ခိ။ အထ ရာဇာ အာဟ – ‘‘အဟံ, သာမိ, တုမှာကံ သူရိယေန သဒ္ဓိံ
ဇဝနဝေဂံ ပဿိတုကာမော’’တိ။ ဒုက္ကရံ, မဟာရာဇ, န သက္ကာ တယာ ပဿိတုန္တိ။ တေန ဟိ, သာမိ, သရိက္ခကမတ္တမ္ပိ ဒဿေဟီတိ။ အာမ, မဟာရာဇ, ဓနုဂ္ဂဟေ သန္နိပါတေဟီတိ။ ရာဇာ သန္နိပါတေသိ။ ဟံသော တတော စတ္တာရော ဂဟေတွာ နဂရမဇ္ဈေ တောရဏံ ကာရေတွာ အတ္တနော ဂီဝါယ ဃဏ္ဍံ ပိဠန္ဓာပေတွာ တောရဏဿ ဥပရိ နိသီဒိတွာ – ‘‘စတ္တာရော ဇနာ တောရဏံ နိဿာယ စတုဒိသာဘိမုခါ ဧကေကံ ကဏ္ဍံ ခိပန္တူ’’တိ ဝတွာ, သယံ ပဌမကဏ္ဍေနေဝ သဒ္ဓိံ ဥပ္ပတိတွာ, တံ ကဏ္ဍံ အဂ္ဂဟေတွာဝ, ဒက္ခိဏာဘိမုခံ ဂတကဏ္ဍံ ဓနုတော ရတနမတ္တာပဂတံ ဂဏှိ။ ဒုတိယံ ဒွိရတနမတ္တာပဂတံ, တတိယံ တိရတနမတ္တာပဂတံ, စတုတ္ထံ ဘူမိံ အပ္ပတ္တမေဝ ဂဏှိ။ အထ နံ စတ္တာရိ ကဏ္ဍာနိ ဂဟေတွာ တောရဏေ နိသိန္နကာလေယေဝ အဒ္ဒသံသု။ သော ရာဇာနံ အာဟ – ‘‘ပဿ, မဟာရာဇ, ဧဝံသီဃော အမှာကံ ဇဝေါ’’တိ။ ဧဝံ ဗောဓိသတ္တေနေဝ ဇဝနဟံသကာလေ တာနိ ကဏ္ဍာနိ အာဟရိတာနီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။
ပုရတော ဓာဝန္တီတိ အဂ္ဂတော ဇဝန္တိ။ န ပနေတာ သဗ္ဗကာလံ ပုရတောဝ ဟောန္တိ, ကဒါစိ ပုရတော, ကဒါစိ ပစ္ဆတော ဟောန္တိ။ အာကာသဋ္ဌကဝိမာနေသု ဟိ ဥယျာနာနိပိ ဟောန္တိ ပေါက္ခရဏိယောပိ, တာ တတ္ထ နဟာယန္တိ, ဥဒကကီဠံ ကီဠမာနာ ပစ္ဆတောပိ ဟောန္တိ, ဝေဂေန ပန ဂန္တွာ ပုန ပုရတောဝ ဓာဝန္တိ။ အာယုသင်္ခါရာတိ ရူပဇီဝိတိန္ဒြိယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တဉှိ တတော သီဃတရံ ခီယတိ။ အရူပဓမ္မာနံ ပန ဘေဒေါ န သက္ကာ ပညာပေတုံ။ ဆဋ္ဌံ။
၇။ အာဏိသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၂၉။ သတ္တမေ ဒသာရဟာနန္တိ ဧဝံနာမကာနံ ခတ္တိယာနံ။ တေ ကိရ သတတော ဒသဘာဂံ ဂဏှိံသု, တသ္မာ ‘‘ဒသာရဟာ’’တိ ပညာယိံသု။ အာနကောတိ ဧဝံလဒ္ဓနာမော မုဒိင်္ဂေါ။ ဟိမဝန္တေ ကိရ မဟာကုဠီရဒဟော အဟောသိ။ တတ္ထ မဟန္တော ကုဠီရော ဩတိဏ္ဏောတိဏ္ဏံ ဟတ္ထိံ ခါဒတိ။ အထ ဟတ္ထီ ဥပဒ္ဒုတာ ဧကံ ကရေဏုံ သက္ကရိံသု ‘‘ဣမိဿာ ပုတ္တံ နိဿာယ အမှာကံ သောတ္ထိ ဘဝိဿတီ’’တိ။ သာပိ မဟေသက္ခံ ပုတ္တံ ဝိဇာယိ။ တေ တမ္ပိ သက္ကရိံသု။ သော ဝုဒ္ဓိပ္ပတ္တော မာတရံ ပုစ္ဆိ, ‘‘ကသ္မာ မံ ဧတေ သက္ကရောန္တီ’’တိ? သာ တံ ပဝတ္တိမာစိက္ခိ။ သော ‘‘ကိံ မယှံ ကုဠီရော ပဟောတိ? ဧထ ဂစ္ဆာမာ’’တိ
မဟာဟတ္ထိပရိဝါရော တတ္ထ ဂန္တွာ ပဌမမေဝ ဩတရိ။ ကုဠီရော ဥဒကသဒ္ဒေနေဝ အာဂန္တွာ တံ အဂ္ဂဟေသိ။ မဟန္တော ကုဠီရဿ အဠော, သော တံ ဣတော ဝါ ဧတ္တော ဝါ စာလေတုံ အသက္ကောန္တော မုခေ သောဏ္ဍံ ပက္ခိပိတွာ ဝိရဝိ။ ဟတ္ထိနော ‘‘ယံနိဿာယ မယံ ‘သောတ္ထိ ဘဝိဿတီ’တိ အမညိမှာ, သော ပဌမတရံ ဂဟိတော’’တိ တတော တတော ပလာယိံသု။
အထဿ မာတာ အဝိဒူရေ ဌတွာ ‘‘မယံ ထလနာဂါ, တုမှေ ဥဒကနာဂါ နာမ, နာဂေဟိ နာဂေါ န ဝိဟေဌေတဗ္ဗော’’တိ ကုဠီရံ ပိယဝစနေန ဝတွာ ဣမံ ဂါထမာဟ –
‘‘ယေ ကုဠီရာ သမုဒ္ဒသ္မိံ, ဂင်္ဂါယ ယမုနာယ စ၊
တေသံ တွံ ဝါရိဇော သေဋ္ဌော, မုဉ္စ ရောဒန္တိယာ ပဇ’’န္တိ။
မာတုဂါမသဒ္ဒေါ နာမ ပုရိသေ ခေါဘေတွာ တိဋ္ဌတိ, တသ္မာ သော ဂဟဏံ သိထိလမကာသိ။ ဟတ္ထိပေါတော ဝေဂေန ဥဘော ပါဒေ ဥက္ခိပိတွာ တံ ပိဋ္ဌိယံ အက္ကမိ။ သဟ အက္ကမနာ ပိဋ္ဌိ မတ္တိကဘာဇနံ ဝိယ ဘိဇ္ဇိ။ အထ နံ ဒန္တေဟိ ဝိဇ္ဈိတွာ ဥက္ခိပိတွာ ထလေ ဆဍ္ဍေတွာ တုဋ္ဌရဝံ ရဝိ။ အထ နံ ဟတ္ထီ ဣတော စိတော စ အာဂန္တွာ မဒ္ဒိံသု။ တဿ ဧကော အဠော ပဋိက္ကမိတွာ ပတိ, တံ သက္ကော ဒေဝရာဇာ ဂဟေတွာ ဂတော။
ဣတရော ပန အဠော ဝါတာတပေန သုက္ခိတွာ ပက္ကလာခါရသဝဏ္ဏော အဟောသိ, သော ဒေဝေ ဝုဋ္ဌေ ဥဒကောဃေန ဝုယှန္တော ဒသဘာတိကာနံ ရာဇူနံ ဥပရိသောတေ ဇာလံ ပသာရာပေတွာ ဂင်္ဂါယ ကီဠန္တာနံ အာဂန္တွာ ဇာလေ လဂ္ဂိ။ တေ ကီဠာပရိယောသာနေ ဇာလမှိ ဥက္ခိပိယမာနေ တံ ဒိသွာ ပုစ္ဆိံသု ‘‘ကိံ ဧတ’’န္တိ? ‘‘ကုဠီရအဠော သာမီ’’တိ။ ‘‘န သက္ကာ ဧသ အာဘရဏတ္ထာယ ဥပနေတုံ, ပရိယောနန္ဓာပေတွာ ဘေရိံ ကရိဿာမာ’’တိ? ပရိယောနန္ဓာပေတွာ ပဟရိံသု။ သဒ္ဒေါ ဒွါဒသယောဇနံ နဂရံ အဝတ္ထရိ။ တတော အာဟံသု – ‘‘န သက္ကာ ဣဒံ ဒိဝသေ ဒိဝသေ ဝါဒေတုံ, ဆဏဒိဝသတ္ထာယ မင်္ဂလဘေရီ ဟောတူ’’တိ မင်္ဂလဘေရိံ အကံသု။ တသ္မိံ ဝါဒိတေ မဟာဇနော အနှာယိတွာ အပိဠန္ဓိတွာ ဟတ္ထိယာနာဒီနိ အာရုယှ သီဃံ သန္နိပတန္တိ။ ဣတိ မဟာဇနံ ပက္ကောသိတွာ ဝိယ အာနေတီတိ အာနကော တွေဝဿ နာမံ အဟောသိ။
အညံ အာဏိံ ဩဒဟိံသူတိ အညံ သုဝဏ္ဏရဇတာဒိမယံ အာဏိံ ဃဋယိံသု။ အာဏိသံဃာဋောဝ အဝသိဿီတိ သုဝဏ္ဏာဒိမယာနံ အာဏီနံ သံဃာဋမတ္တမေဝ အဝသေသံ အဟောသိ။ အထဿ ဒွါဒသယောဇနပ္ပမာဏော သဒ္ဒေါ အန္တောသာလာယမ္ပိ ဒုက္ခေန သုယျိတ္ထ။
ဂမ္ဘီရာတိ ပါဠိဝသေန ဂမ္ဘီရာ သလ္လသုတ္တသဒိသာ။ ဂမ္ဘီရတ္ထာတိ အတ္ထဝသေန ဂမ္ဘီရာ မဟာဝေဒလ္လသုတ္တသဒိသာ (မ။ နိ။ ၁။၄၄၉ အာဒယော)။ လောကုတ္တရာတိ လောကုတ္တရအတ္ထဒီပကာ။ သုညတပ္ပဋိသံယုတ္တာတိ သတ္တသုညတဓမ္မမတ္တမေဝ ပကာသကာ သံခိတ္တသံယုတ္တသဒိသာ။ ဥဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ ပရိယာပုဏိတဗ္ဗန္တိ ဥဂ္ဂဟေတဗ္ဗေ စ ပရိယာပုဏိတဗ္ဗေ စ။ ကဝိကတာတိ ကဝီဟိ ကတာ။ ဣတရံ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ စိတ္တက္ခရာတိ ဝိစိတြအက္ခရာ။ ဣတရံ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ ဗာဟိရကာတိ သာသနတော ဗဟိဘူတာ။ သာဝကဘာသိတာတိ တေသံ တေသံ သာဝကေဟိ ဘာသိတာ။ သုဿူသိဿန္တီတိ အက္ခရစိတ္တတာယ စေဝ သဝနသမ္ပတ္တိယာ စ အတ္တမနာ ဟုတွာ သာမဏေရဒဟရဘိက္ခုမာတုဂါမမဟာဂဟပတိကာဒယော ‘‘ဧသ ဓမ္မကထိကော’’တိ သန္နိပတိတွာ သောတုကာမာ ဘဝိဿန္တိ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ တထာဂတဘာသိတာ သုတ္တန္တာ အနုဂ္ဂယှမာနာ အန္တရဓာယန္တိ, တသ္မာ။ သတ္တမံ။
၈။ ကလိင်္ဂရသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၃၀။ အဋ္ဌမေ ကလိင်္ဂရူပဓာနာတိ ကလိင်္ဂရဃဋိကံ သီသူပဓာနဉ္စေဝ ပါဒူပဓာနဉ္စ ကတွာ။ အပ္ပမတ္တာတိ သိပ္ပုဂ္ဂဟဏေ အပ္ပမတ္တာ။ အာတာပိနောတိ ဥဋ္ဌာနဝီရိယာတာပေန ယုတ္တာ။ ဥပါသနသ္မိန္တိ သိပ္ပါနံ အဘိယောဂေ အာစရိယာနဉ္စ ပယိရုပါသနေ။ တေ ကိရ တဒါ ပါတောဝ ဥဋ္ဌာယ သိပ္ပသာလံ ဂစ္ဆန္တိ, တတ္ထ သိပ္ပံ ဥဂ္ဂဟေတွာ သဇ္ဈာယာဒီဟိ အဘိယောဂံ ကတွာ မုခံ ဓောဝိတွာ ယာဂုပါနာယ ဂစ္ဆန္တိ။ ယာဂုံ ပိဝိတွာ ပုန သိပ္ပသာလံ ဂန္တွာ သိပ္ပံ ဂဏှိတွာ သဇ္ဈာယံ ကရောန္တာ ပါတရာသာယ ဂစ္ဆန္တိ။ ကတပါတရာသာ သမာနာ ‘‘မာ ပမာဒေန စိရံ နိဒ္ဒေါက္ကမနံ အဟောသီ’’တိ ခဒိရဃဋိကာသု သီသေ စ ပါဒေ စ ဥပဒဟိတွာ ထောကံ နိပဇ္ဇိတွာ ပုန သိပ္ပသာလံ ဂန္တွာ သိပ္ပံ ဂဟေတွာ သဇ္ဈာယန္တိ။ သာယံ သဇ္ဈာယံ ကရောန္တာ စ ဂေဟံ ဂန္တွာ ဘုတ္တသာယမာသာ ပဌမယာမံ သဇ္ဈာယံ ကတွာ သယနကာလေ တထေဝ
ကလိင်္ဂရံ ဥပဓာနံ ကတွာ သယန္တိ။ ဧဝံ တေ အက္ခဏဝေဓိနော ဝါလဝေဓိနော စ အဟေသုံ။ ဣဒံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။
ဩတာရန္တိ ဝိဝရံ။ အာရမ္မဏန္တိ ပစ္စယံ။ ပဓာနသ္မိန္တိ ပဓာနဘူမိယံ ဝီရိယံ ကုရုမာနာ။ ပဌမဗောဓိယံ ကိရ ဘိက္ခူ ဘတ္တကိစ္စံ ကတွာဝ ကမ္မဋ္ဌာနံ မနသိ ကရောန္တိ။ တေသံ မနသိကရောန္တာနံယေဝ သူရိယော အတ္ထံ ဂစ္ဆတိ။ တေ နှာယိတွာ ပုန စင်္ကမံ ဩတရိတွာ ပဌမယာမံ စင်္ကမန္တိ။ တတော ‘‘မာ စိရံ နိဒ္ဒါယိမှာ’’တိ သရီရဒရထဝိနောဒနတ္ထံ နိပဇ္ဇန္တာ ကဋ္ဌခဏ္ဍံ ဥပဒဟိတွာ နိပဇ္ဇန္တိ, တေ ပုန ပစ္ဆိမယာမေ ဝုဋ္ဌာယ စင်္ကမံ ဩတရန္တိ။ တေ သန္ဓာယ ဣဒံ ဝုတ္တံ။ အယမ္ပိ ဒီပေါ တိဏ္ဏံ ရာဇူနံ ကာလေ ဧကဃဏ္ဍိနိဂ္ဃေါသော ဧကပဓာနဘူမိ အဟောသိ။ နာနာမုခေ ပဟဋဃဏ္ဍိ ပိလိစ္ဆိကောဠိယံ ဩသရတိ, ကလျာဏိယံ ပဟဋဃဏ္ဍိ နာဂဒီပေ ဩသရတိ။ ‘‘အယံ ဘိက္ခု ပုထုဇ္ဇနော, အယံ ပုထုဇ္ဇနော’’တိ အင်္ဂုလိံ ပသာရေတွာ ဒဿေတဗ္ဗော အဟောသိ။ ဧကဒိဝသံ သဗ္ဗေ အရဟန္တောဝ အဟေသုံ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ကလိင်္ဂရူပဓာနာနံ မာရော အာရမ္မဏံ န လဘတိ, တသ္မာ။ အဋ္ဌမံ။
၉။ နာဂသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၃၁။ နဝမေ အတိဝေလန္တိ အတိက္ကန္တဝေလံ ကာလံ အတိက္ကန္တပ္ပမာဏံ ကာလံ။ ကိမင်္ဂံ ပနာဟန္တိ အဟံ ပန ကိံကာရဏာ န ဥပသင်္ကမိဿာမိ? ဘိသမုဠာလန္တိ ဘိသဉ္စေဝ မုဠာလဉ္စ။ အဗ္ဗုဟေတွာတိ ဥဒ္ဓရိတွာ။ ဘိင်္ကစ္ဆာပါတိ ဟတ္ထိပေါတကာ။ တေ ကိရ အဘိဏှံ ဘိင်္ကာရသဒ္ဒံ ကရောန္တိ, တသ္မာ ဘိင်္ကစ္ဆာပါတိ ဝုစ္စန္တိ။ ပသန္နာကာရံ ကရောန္တီတိ ပသန္နေဟိ ကတ္တဗ္ဗာကာရံ ကရောန္တိ, စတ္တာရော ပစ္စယေ ဒေန္တိ။ ဓမ္မံ ဘာသန္တီတိ ဧကံ ဒွေ ဇာတကာနိ ဝါ သုတ္တန္တေ ဝါ ဥဂ္ဂဏှိတွာ အသမ္ဘိန္နေန သရေန ဓမ္မံ ဒေသေန္တိ။ ပသန္နာကာရံ ကရောန္တီတိ တေသံ တာယ ဒေသနာယ ပသန္နာ ဂိဟီ ပစ္စယေ ဒေန္တိ။ နေဝ ဝဏ္ဏာယ ဟောတိ န ဗလာယာတိ နေဝ ဂုဏဝဏ္ဏာယ, န ဉာဏဗလာယ ဟောတိ, ဂုဏဝဏ္ဏေ ပန ပရိဟာယန္တေ သရီရဝဏ္ဏောပိ သရီရဗလမ္ပိ ပရိဟာယတိ, တသ္မာ သရီရဿ နေဝ ဝဏ္ဏာယ န ဗလာယ ဟောတိ။ နဝမံ။
၁၀။ ဗိဠာရသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၃၂။ ဒသမေ သန္ဓိသမလသံကဋီရေတိ ဧတ္ထ သန္ဓီတိ ဘိန္နဃရာနံ သန္ဓိ, သမလောတိ ဂါမတော ဂူထနိက္ခမနမဂ္ဂေါ, သံကဋီရန္တိ သင်္ကာရဋ္ဌာနံ။ မုဒုမူသိန္တိ မုဒုကံ မူသိကံ။ ဝုဋ္ဌာနံ ပညာယတီတိ ဒေသနာ ပညာယတိ။ ဒသမံ။
၁၁။ သိင်္ဂါလသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၃၃။ ဧကာဒသမေ ယေန ယေန ဣစ္ဆတီတိ သော ဇရသိင်္ဂါလော ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတဋ္ဌာနေ ဣရိယာပထကပ္ပနေန သီတဝါတူပဝါယနေန စ အန္တရန္တရာ စိတ္တဿာဒမ္ပိ လဘတီတိ ဒဿေတိ။ သကျပုတ္တိယပဋိညောတိ ဣဒံ ဒေဝဒတ္တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ သော ဟိ ဧတ္တကမ္ပိ စိတ္တဿာဒံ အနာဂတေ အတ္တဘာဝေ န လဘိဿတီတိ။ ဧကာဒသမံ။
၁၂။ ဒုတိယသိင်္ဂါလသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၃၄။ ဒွါဒသမေ ကတညုတာတိ ကတဇာနနံ။ ကတဝေဒိတာတိ ကတဝိသေသဇာနနံ။ တတြိဒံ ဇရသိင်္ဂါလဿ ကတညုတာယ ဝတ္ထု – သတ္တ ကိရ ဘာတရော ခေတ္တံ ကသန္တိ။ တေသံ သဗ္ဗကနိဋ္ဌော ခေတ္တပရိယန္တေ ဌတွာ ဂါဝေါ ရက္ခတိ။ အထေကံ ဇရသိင်္ဂါလံ အဇဂရော ဂဏှိ, သော တံ ဒိသွာ ယဋ္ဌိယာ ပေါထေတွာ ဝိဿဇ္ဇာပေသိ။ အဇဂရော သိင်္ဂါလံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ တမေဝ ဂဏှိ။ သိင်္ဂါလော စိန္တေသိ – ‘‘မယှံ ဣမိနာ ဇီဝိတံ ဒိန္နံ, အဟမ္ပိ ဣမဿ ဒဿာမီ’’တိ ယာဂုဃဋဿ ဥပရိ ဌပိတံ ဝါသိံ မုခေန ဍံသိတွာ တဿ သန္တိကံ အဂမာသိ။ ဣတရေ ဘာတရော ဒိသွာ, ‘‘သိင်္ဂါလော ဝါသိံ ဟရတီ’’တိ အနုဗန္ဓိံသု။ သော တေဟိ ဒိဋ္ဌဘာဝံ ဉတွာ ဝါသိံ တဿ သန္တိကေ ဆဍ္ဍေတွာ ပလာယိ။ ဣတရေ အာဂန္တွာ ကနိဋ္ဌံ အဇဂရေန ဂဟိတံ ဒိသွာ ဝါသိယာ အဇဂရံ ဆိန္ဒိတွာ တံ ဂဟေတွာ အဂမံသု။ ဧဝံ ဇရသိင်္ဂါလေ သိယာ ယာ ကာစိ ကတညုတာ ကတဝေဒိတာ။ သကျပုတ္တိယပဋိညေတိ ဣဒမ္ပိ ဒေဝဒတ္တဿ အာစာရမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ။ ဒွါဒသမံ။
ဩပမ္မသံယုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၁။ ကောလိတသုတ္တဝဏ္ဏနာ
၁၀။ ဘိက္ခုသံယုတ္တံ
֍ ဋီ ၂၃၅။ ဘိက္ခုသံယုတ္တဿ ပဌမေ, အာဝုသောတိ သာဝကာနံ အာလာပေါ။ ဗုဒ္ဓါ ဟိ ဘဂဝန္တော သာဝကေ အာလပန္တာ, ‘‘ဘိက္ခဝေ’’တိ အာလပန္တိ, သာဝကာ ပန ‘‘ဗုဒ္ဓေဟိ သဒိသာ မာ ဟောမာ’’တိ, ‘‘အာဝုသော’’တိ ပဌမံ ဝတွာ ပစ္ဆာ, ‘‘ဘိက္ခဝေ’’တိ ဘဏန္တိ။ ဗုဒ္ဓေဟိ စ အာလပိတေ ဘိက္ခုသံဃော, ‘‘ဘန္တေ’’တိ ပဋိဝစနံ ဒေတိ သာဝကေဟိ, ‘‘အာဝုသော’’တိ။ အယံ ဝုစ္စတီတိ ယသ္မာ ဒုတိယဇ္ဈာနေ ဝိတက္ကဝိစာရာ နိရုဇ္ဈန္တိ, ယေသံ နိရောဓာ သဒ္ဒါယတနံ အပ္ပဝတ္တိံ ဂစ္ဆတိ, တသ္မာ ယဒေတံ ဒုတိယံ ဈာနံ နာမ, အယံ ဝုစ္စတိ ‘‘အရိယာနံ တုဏှီဘာဝေါ’’တိ။ အယမေတ္ထ ယောဇနာ။ ‘‘ဓမ္မီ ဝါ ကထာ အရိယော ဝါ တုဏှီဘာဝေါ’’တိ ဧတ္ထ ပန ကမ္မဋ္ဌာနမနသိကာရောပိ ပဌမဇ္ဈာနာဒီနိပိ အရိယော တုဏှီဘာဝေါတွေဝ သင်္ခံ ဂတာနိ။
ဝိတက္ကသဟဂတာတိ ဝိတက္ကာရမ္မဏာ။ သညာမနသိကာရာတိ သညာ စ မနသိကာရော စ။ သမုဒါစရန္တီတိ ပဝတ္တန္တိ။ ထေရဿ ကိရ ဒုတိယဇ္ဈာနံ န ပဂုဏံ။ အထဿ တတော ဝုဋ္ဌိတဿ ဝိတက္ကဝိစာရာ န သန္တတော ဥပဋ္ဌဟိံသု။ ဣစ္စဿ ဒုတိယဇ္ဈာနမ္ပိ သညာမနသိကာရာပိ ဟာနဘာဂိယာဝ အဟေသုံ, တံ ဒဿေန္တော ဧဝမာဟ။ သဏ္ဌပေဟီတိ သမ္မာ ဌပေဟိ။ ဧကောဒိဘာဝံ ကရောဟီတိ ဧကဂ္ဂံ ကရောဟိ။ သမာဒဟာတိ သမ္မာ အာဒဟ အာရောပေဟိ။ မဟာဘိညတန္တိ ဆဠဘိညတံ။ သတ္ထာ ကိရ ဣမိနာ ဥပါယေန သတ္တ ဒိဝသေ ထေရဿ ဟာနဘာဂိယံ သမာဓိံ ဝဍ္ဎေတွာ ထေရံ ဆဠဘိညတံ ပါပေသိ။ ပဌမံ။
၂။ ဥပတိဿသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၃၆။ ဒုတိယေ အတ္ထိ နု ခေါ တံ ကိဉ္စိ လောကသ္မိန္တိ ဣဒံ အတိဥဠာရမ္ပိ သတ္တံ ဝါ သင်္ခါရံ ဝါ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ သတ္ထုပိ ခေါတိ ဣဒံ ယသ္မာ အာနန္ဒတ္ထေရဿ သတ္ထရိ အဓိမတ္တော ဆန္ဒော စ ပေမဉ္စ, တသ္မာ ‘‘ကိံ နု ခေါ ဣမဿ ထေရဿ သတ္ထု ဝိပရိဏာမေနပိ သောကာဒယော နုပ္ပဇ္ဇေယျု’’န္တိ ဇာနနတ္ထံ ပုစ္ဆတိ? ဒီဃရတ္တန္တိ သူကရခတလေဏဒွါရေ ဒီဃနခပရိဗ္ဗာဇကဿ ဝေဒနာပရိဂ္ဂဟသုတ္တန္တံ ဒေသိတဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ အတိက္ကန္တကာလံ သန္ဓာယာဟ။
တသ္မိဉှိ ဒိဝသေ ထေရဿ ဣမေ ဝဋ္ဋာနုဂတကိလေသာ သမူဟတာတိ။ ဒုတိယံ။
၃။ ဃဋသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၃၇။ တတိယေ ဧကဝိဟာရေတိ ဧကသ္မိံ ဂဗ္ဘေ။ တဒါ ကိရ ဗဟူ အာဂန္တုကာ ဘိက္ခူ သန္နိပတိံသု။ တသ္မိံ ပရိဝေဏဂ္ဂေန ဝါ ဝိဟာရဂ္ဂေန ဝါ သေနာသနေသု အပါပုဏန္တေသု ဒွိန္နံ ထေရာနံ ဧကော ဂဗ္ဘော သမ္ပတ္တော။ တေ ဒိဝါ ပါဋိယေက္ကေသု ဌာနေသု နိသီဒန္တိ, ရတ္တိံ ပန နေသံ အန္တရေ စီဝရသာဏိံ ပသာရေန္တိ။ တေ အတ္တနော အတ္တနော ပတ္တပတ္တဋ္ဌာနေယေဝ နိသီဒန္တိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဧကဝိဟာရေ’’တိ။ ဩဠာရိကေနာတိ ဣဒံ ဩဠာရိကာရမ္မဏတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဒိဗ္ဗစက္ခုဒိဗ္ဗသောတဓာတုဝိဟာရေန ဟိ သော ဝိဟာသိ, တေသဉ္စ ရူပါယတနသဒ္ဒါယတနသင်္ခါတံ ဩဠာရိကံ အာရမ္မဏံ။ ဣတိ ဒိဗ္ဗစက္ခုနာ ရူပဿ ဒိဋ္ဌတ္တာ ဒိဗ္ဗာယ စ သောတဓာတုယာ သဒ္ဒဿ သုတတ္တာ သော ဝိဟာရော ဩဠာရိကော နာမ ဇာတော။ ဒိဗ္ဗစက္ခု ဝိသုဇ္ဈီတိ ဘဂဝတော ရူပဒဿနတ္ထာယ ဝိသုဒ္ဓံ အဟောသိ။ ဒိဗ္ဗာ စ သောတဓာတူတိ သာပိ ဘဂဝတော သဒ္ဒသုဏနတ္ထံ ဝိသုဇ္ဈိ။ ဘဂဝတောပိ ထေရဿ ရူပဒဿနတ္ထဉ္စေဝ သဒ္ဒသုဏနတ္ထဉ္စ တဒုဘယံ ဝိသုဇ္ဈိ။ တဒါ ကိရ ထေရော ‘‘ကထံ နု ခေါ ဧတရဟိ သတ္ထာ ဝိဟရတီ’’တိ အာလောကံ ဝဍ္ဎေတွာ ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ သတ္ထာရံ ဇေတဝနေ ဝိဟာရေ ဂန္ဓကုဋိယံ နိသိန္နံ ဒိသွာ တဿ ဒိဗ္ဗာယ သောတဓာတုယာ သဒ္ဒံ သုဏိ။ သတ္ထာပိ တထေဝ အကာသိ။ ဧဝံ တေ အညမညံ ပဿိံသု စေဝ, သဒ္ဒဉ္စ အဿောသုံ။
အာရဒ္ဓဝီရိယောတိ ပရိပုဏ္ဏဝီရိယော ပဂ္ဂဟိတဝီရိယော။ ယာဝဒေဝ ဥပနိက္ခေပနမတ္တာယာတိ တိယောဇနသဟဿဝိတ္ထာရဿ ဟိမဝတော သန္တိကေ ဌပိတာ သာသပမတ္တာ ပါသာဏသက္ခရာ ‘‘ဟိမဝါ နု ခေါ မဟာ, အယံ နု ခေါ ပါသာဏသက္ခရာ’’တိ ဧဝံ ယာဝ ဥပနိက္ခေပနမတ္တဿေဝ အတ္ထာယ ဘဝေယျာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပရတောပိ ဧသေဝ နယော။ ကပ္ပန္တိ အာယုကပ္ပံ။ လောဏဃဋာယာတိ စက္ကဝါဠမုခဝဋ္ဋိယာ အာဓာရကံ ကတွာ မုခဝဋ္ဋိယာ ဗြဟ္မလောကံ အာဟစ္စ ဌိတာယ လောဏစာဋိယာတိ ဒဿေတိ။
ဣမေ ပန ထေရာ ဥပမံ အာဟရန္တာ သရိက္ခကေနေဝ စ ဝိဇ္ဇမာနဂုဏေန စ အာဟရိံသု။ ကထံ? အယဉှိ ဣဒ္ဓိ နာမ အစ္စုဂ္ဂတဋ္ဌေန စေဝ ဝိပုလဋ္ဌေန စ ဟိမဝန္တသဒိသာ, ပညာ စတုဘူမကဓမ္မေ အနုပဝိသိတွာ ဌိတဋ္ဌေန သဗ္ဗဗျဉ္ဇနေသု အနုပဝိဋ္ဌလောဏရသသဒိသာ။ ဧဝံ တာဝ သရိက္ခကဋ္ဌေန အာဟရိံသု။ သမာဓိလက္ခဏံ ပန မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရဿ ဝိဘူတံ ပါကဋံ။ ကိဉ္စာပိ သာရိပုတ္တတ္ထေရဿ အဝိဇ္ဇမာနဣဒ္ဓိ နာမ နတ္ထိ, ဘဂဝတာ ပန ‘‘ဧတဒဂ္ဂံ, ဘိက္ခဝေ, မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ ဣဒ္ဓိမန္တာနံ ယဒိဒံ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော’’တိ အယမေဝ ဧတဒဂ္ဂေ ဌပိတော။ ဝိပဿနာလက္ခဏံ ပန သာရိပုတ္တတ္ထေရဿ ဝိဘူတံ ပါကဋံ။ ကိဉ္စာပိ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရဿာပိ ပညာ အတ္ထိ, ဘဂဝတာ ပန ‘‘ဧတဒဂ္ဂံ, ဘိက္ခဝေ, မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ မဟာပညာနံ ယဒိဒံ သာရိပုတ္တော’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၁၈၉) အယမေဝ ဧတဒဂ္ဂေ ဌပိတော။ တသ္မာ ယထာ ဧတေ အညမညဿ ဓုရံ န ပါပုဏန္တိ, ဧဝံ ဝိဇ္ဇမာနဂုဏေန အာဟရိံသု။ သမာဓိလက္ခဏသ္မိဉှိ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော နိပ္ဖတ္တိံ ဂတော, ဝိပဿနာလက္ခဏေ သာရိပုတ္တတ္ထေရော, ဒွီသုပိ ဧတေသု သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါတိ။ တတိယံ။
၄။ နဝသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၃၈။ စတုတ္ထေ အပ္ပေါဿုက္ကောတိ နိရုဿုက္ကော။ သင်္ကသာယတီတိ ဝိဟရတိ။ ဝေယျာဝစ္စန္တိ စီဝရေ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စံ။ အာဘိစေတသိကာနန္တိ အဘိစိတ္တံ ဥတ္တမစိတ္တံ နိဿိတာနံ။ နိကာမလာဘီတိ ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတက္ခဏေ သမာပဇ္ဇနသမတ္ထတာယ နိကာမလာဘီ။ အကိစ္ဆလာဘီတိ ဈာနပါရိပန္ထိကေ သုခေန ဝိက္ခမ္ဘေတွာ သမာပဇ္ဇနသမတ္ထတာယ အဒုက္ခလာဘီ။ အကသိရလာဘီတိ ယထာပရိစ္ဆေဒေန ဝုဋ္ဌာနသမတ္ထတာယ ဝိပုလလာဘီ, ပဂုဏဇ္ဈာနောတိ အတ္ထော။ သိထိလမာရဗ္ဘာတိ သိထိလဝီရိယံ ပဝတ္တေတွာ။ စတုတ္ထံ။
၅။ သုဇာတသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၃၉။ ပဉ္စမေ အဘိရူပေါတိ အညာနိ ရူပါနိ အတိက္ကန္တရူပေါ။ ဒဿနီယောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗယုတ္တော။ ပါသာဒိကောတိ ဒဿနေန စိတ္တံ ပသာဒေတုံ သမတ္ထော။ ဝဏ္ဏပေါက္ခရတာယာတိ ဆဝိဝဏ္ဏသုန္ဒရတာယ။ ပဉ္စမံ။
၆။ လကုဏ္ဍကဘဒ္ဒိယသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၄၀။ ဆဋ္ဌေ ဒုဗ္ဗဏ္ဏန္တိ ဝိရူပသရီရဝဏ္ဏံ။ ဩကောဋိမကန္တိ ရဿံ။ ပရိဘူတရူပန္တိ ပမာဏဝသေန ပရိဘူတဇာတိကံ။ တံ ကိရ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယာ ဘိက္ခူ, ‘‘အာဝုသော ဘဒ္ဒိယ, အာဝုသော, ဘဒ္ဒိယာ’’တိ တတ္ထ တတ္ထ ပရာမသိတွာ နာနပ္ပကာရံ ကီဠန္တိ အာကဍ္ဎန္တိ ပရိကဍ္ဎန္တိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ပရိဘူတရူပ’’န္တိ။ ကသ္မာ ပနေသ ဧဝရူပေါ ဇာတော? အယံ ကိရ အတီတေ ဧကော မဟာရာဇာ အဟောသိ, တဿ မဟလ္လကာ စ မဟလ္လကိတ္ထိယော စ ပဋိကူလာ ဟောန္တိ။ သော သစေ မဟလ္လကေ ပဿတိ, တေသံ စူဠံ ဌပါပေတွာ ကစ္ဆံ ဗန္ဓာပေတွာ ယထာရုစိ ကီဠာပေတိ။ မဟလ္လကိတ္ထိယောပိ ဒိသွာ တာသမ္ပိ ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတံ ဝိပ္ပကာရံ ကတွာ ယထာရုစိ ကီဠာပေတိ။ တေသံ ပုတ္တဓီတာဒီနံ သန္တိကေ မဟာသာရဇ္ဇံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တဿ ပါပကိရိယာ ပထဝိတော ပဋ္ဌာယ ဆဒေဝလောကေ ဧကကောလာဟလံ အကာသိ။
အထ သက္ကော စိန္တေသိ – ‘‘အယံ အန္ဓဗာလော မဟာဇနံ ဝိဟေဌေတိ, ကရိဿာမိဿ နိဂ္ဂဟ’’န္တိ။ သော မဟလ္လကဂါမိယဝဏ္ဏံ ကတွာ ယာနကေ ဧကံ တက္ကစာဋိံ အာရောပေတွာ ယာနံ ပေသေန္တော နဂရံ ပဝိသတိ။ ရာဇာပိ ဟတ္ထိံ အာရုယှ နဂရတော နိက္ခန္တော တံ ဒိသွာ – ‘‘အယံ မဟလ္လကော တက္ကယာနကေန အမှာကံ အဘိမုခေါ အာဂစ္ဆတိ, ဝါရေထ ဝါရေထာ’’တိ အာဟ။ မနုဿာ ဣတော စိတော စ ပက္ခန္ဒန္တာပိ န ပဿန္တိ။ သက္ကော ဟိ ‘‘ရာဇာဝ မံ ပဿတု, မာ အညေ’’တိ ဧဝံ အဓိဋ္ဌဟိ။ အထ တေသု မနုဿေသု ‘‘ကဟံ, ဒေဝ, ကဟံ ဒေဝါ’’တိ ဝဒန္တေသု ဧဝ ရာဇာ သဟ ဟတ္ထိနာ ဝစ္ဆော ဝိယ ဓေနုယာ ယာနဿ ဟေဋ္ဌာ ပါဝိသိ။ သက္ကော တက္ကစာဋိံ ဘိန္ဒိ။
ရာဇာ သီသတော ပဋ္ဌာယ တက္ကေန ကိလိန္နသရီရော အဟောသိ။ သော သရီရံ ဥဗ္ဗဋ္ဋာပေတွာ ဥယျာနပေါက္ခရဏိယံ နှတွာ အလင်္ကတသရီရော နဂရံ ပဝိသန္တော ပုန တံ အဒ္ဒသ။ ဒိသွာ ‘‘အယံ သော အမှေဟိ ဒိဋ္ဌမဟလ္လကော ပုန ဒိဿတိ။ ဝါရေထ ဝါရေထ န’’န္တိ အာဟ။ မနုဿာ ‘‘ကဟံ, ဒေဝ, ကဟံ, ဒေဝါ’’တိ ဣတော စိတော စ ဝိဓာဝိံသု။ သော ပဌမဝိပ္ပကာရမေဝ ပုန ပါပုဏိ။ တသ္မိံ ခဏေ သက္ကော ဂေါဏေ စ ယာနဉ္စ အန္တရဓာပေတွာ
အာကာသေ ဌတွာ အာဟ, ‘‘အန္ဓဗာလ, တွံ မယိ တက္ကဝါဏိဇကော ဧသော’’တိ သညံ ကရောသိ, သက္ကောဟံ ဒေဝရာဇာ, ‘‘တဝေတံ ပါပကိရိယံ နိဝါရေဿာမီ’’တိ အာဂတော, ‘‘မာ ပုန ဧဝရူပံ အကာသီ’’တိ သန္တဇ္ဇေတွာ အဂမာသိ။ ဣမိနာ ကမ္မေန သော ဒုဗ္ဗဏ္ဏော အဟောသိ။
ဝိပဿီသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓကာလေ ပနေသ စိတ္တပတ္တကောကိလော နာမ ဟုတွာ ခေမေ မိဂဒါယေ ဝသန္တော ဧကဒိဝသံ ဟိမဝန္တံ ဂန္တွာ မဓုရံ အမ္ဗဖလံ တုဏ္ဍေန ဂဟေတွာ အာဂစ္ဆန္တော ဘိက္ခုသံဃပရိဝါရံ သတ္ထာရံ ဒိသွာ စိန္တေသိ – ‘‘အဟံ အညေသု ဒိဝသေသု ရိတ္တကော တထာဂတံ ပဿာမိ။ အဇ္ဇ ပန မေ ဣမံ အမ္ဗပက္ကံ အတ္ထိ, ဒသဗလဿ တံ ဒဿာမီ’’တိ ဩတရိတွာ အာကာသေ စရတိ။ သတ္ထာ တဿ စိတ္တံ ဉတွာ ဥပဋ္ဌာကံ ဩလောကေသိ။ သော ပတ္တံ နီဟရိတွာ ဒသဗလံ ဝန္ဒိတွာ သတ္ထု ဟတ္ထေ ဌပေသိ။ ကောကိလော ဒသဗလဿ ပတ္တေ အမ္ဗပက္ကံ ပတိဋ္ဌာပေသိ။ သတ္ထာ တတ္ထေဝ နိသီဒိတွာ တံ ပရိဘုဉ္ဇိ။ ကောကိလော ပသန္နစိတ္တော ပုနပ္ပုနံ ဒသဗလဿ ဂုဏေ အာဝဇ္ဇေတွာ ဒသဗလံ ဝန္ဒိတွာ အတ္တနော ကုလာဝကံ ဂန္တွာ သတ္တာဟံ ပီတိသုခေနေဝ ဝီတိနာမေသိ။ ဣမိနာ ကမ္မေန သရော မဓုရော အဟောသိ။
ကဿပသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓကာလေ ပန စေတိယေ အာရဒ္ဓေ ‘‘ကိံပမာဏံ ကရောမ? သတ္တယောဇနပ္ပမာဏံ။ အတိမဟန္တံ ဧတံ, ဆယောဇနပ္ပမာဏံ ကရောမ။ ဣဒမ္ပိ အတိမဟန္တံ, ပဉ္စယောဇနံ ကရောမ, စတုယောဇနံ, တိယောဇနံ, ဒွိယောဇန’’န္တိ။ အယံ တဒါ ဇေဋ္ဌကဝဍ္ဎကီ ဟုတွာ, ‘‘ဧဝံ, ဘော, အနာဂတေ သုခပဋိဇဂ္ဂိတံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝတွာ ရဇ္ဇုံ အာဒါယ ပရိက္ခိပန္တော ဂါဝုတမတ္တကေ ဌတွာ, ‘‘ဧကေကံ မုခံ ဂါဝုတံ ဟောတု, စေတိယံ ယောဇနာဝဋ္ဋံ ယောဇနုဗ္ဗေဓံ ဘဝိဿတီ’’တိ အာဟ။ တေ တဿ ဝစနေ အဋ္ဌံသု။ စေတိယံ သတ္တဒိဝသသတ္တမာသာဓိကေဟိ သတ္တဟိ သံဝစ္ဆရေဟိ နိဋ္ဌိတံ။ ဣတိ အပ္ပမာဏဿ ဗုဒ္ဓဿ ပမာဏံ အကာသီတိ။ တေန ကမ္မေန ဩကောဋိမကော ဇာတော။
ဟတ္ထယော ပသဒါ မိဂါတိ ဟတ္ထိနော စ ပသဒမိဂါ စ။ နတ္ထိ ကာယသ္မိံ တုလျတာတိ ကာယသ္မိံ ပမာဏံ နာမ နတ္ထိ, အကာရဏံ ကာယပမာဏန္တိ အတ္ထော။ ဆဋ္ဌံ။
၇။ ဝိသာခသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၄၁။ သတ္တမေ ပေါရိယာ ဝါစာယာတိ ပုရဝါသီနံ နဂရမနုဿာနံ ဝါစာသဒိသာယ အပရိဟီနက္ခရပဒါယ မဓုရဝါစာယ။ ဝိဿဋ္ဌာယာတိ အသန္ဒိဒ္ဓါယ အပလိဗုဒ္ဓါယ, ပိတ္တသေမှေဟိ အနုပဟတာယာတိ အတ္ထော။ အနေလဂလာယာတိ ယထာ ဒန္ဓမနုဿာ မုခေန ခေဠံ ဂဠန္တေန ဝါစံ ဘာသန္တိ, န ဧဝရူပါယ, အထ ခေါ နိဒ္ဒေါသာယ ဝိသဒဝါစာယ။ ပရိယာပန္နာယာတိ စတုသစ္စပရိယာပန္နာယ စတ္တာရိ သစ္စာနိ အမုဉ္စိတွာ ပဝတ္တာယ။ အနိဿိတာယာတိ ဝဋ္ဋနိဿိတံ ကတွာ အကထိတာယ။ ဓမ္မော ဟိ ဣသိနံ ဓဇောတိ နဝဝိဓလောကုတ္တရဓမ္မော ဣသီနံ ဓဇော နာမာတိ။ သတ္တမံ။
၈။ နန္ဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၄၂။ အဋ္ဌမေ အာကောဋိတပစ္စာကောဋိတာနီတိ ဧကသ္မိံ ပဿေ ပါဏိနာ ဝါ မုဂ္ဂရေန ဝါ အာကောဋနေန အာကောဋိတာနိ, ပရိဝတ္တေတွာ အာကောဋနေန ပစ္စာကောဋိတာနိ။ အဉ္ဇေတွာတိ အဉ္ဇနေန ပူရေတွာ။ အစ္ဆံ ပတ္တန္တိ ဝိပ္ပသန္နဝဏ္ဏံ မတ္တိကာပတ္တံ။ ကသ္မာ ပန ထေရော ဧဝမကာသီတိ? သတ္ထု အဇ္ဈာသယဇာနနတ္ထံ။ ဧဝံ ကိရဿ အဟောသိ ‘‘သစေ သတ္ထာ ‘သောဘတိ ဝတ မေ အယံ ကနိဋ္ဌဘာတိကော’တိ ဝက္ခတိ, ယာဝဇီဝံ ဣမိနာ ဝါကာရေန စရိဿာမိ။ သစေ ဧတ္ထ ဒေါသံ ဒဿတိ, ဣမံ အာကာရံ ပဟာယ သင်္ကာရစောဠံ ဂဟေတွာ စီဝရံ ကတွာ ဓာရေန္တော ပရိယန္တသေနာသနေ ဝသန္တော စရိဿာမီ’’တိ။ အဿသီတိ ဘဝိဿသိ။
အညာတုဉ္ဆေနာတိ အဘိလက္ခိတေသု ဣဿရဇနဂေဟေသု ကဋုကဘဏ္ဍသမ္ဘာရံ သုဂန္ဓံ ဘောဇနံ ပရိယေသန္တဿ ဥဉ္ဆော ဉာတုဉ္ဆော နာမ။ ဃရပဋိပါဋိယာ ပန ဒွါရေ ဌိတေန လဒ္ဓံ မိဿကဘောဇနံ အညာတုဉ္ဆော နာမ။ အယမိဓ အဓိပ္ပေတော။ ကာမေသု အနပေက္ခိနန္တိ ဝတ္ထုကာမကိလေသကာမေသု နိရပေက္ခံ။ အာရညိကော စာတိအာဒိ သဗ္ဗံ သမာဒါနဝသေနေဝ ဝုတ္တံ။ ကာမေသု စ အနပေက္ခောတိ ဣဒံ သုတ္တံ ဒေဝလောကေ အစ္ဆရာယော ဒဿေတွာ အာဂတေန အပရဘာဂေ ကထိတံ။ ဣမဿ ကထိတဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ထေရော ဃဋေန္တော ဝါယမန္တော ကတိပါဟေနေဝ အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌာယ သဒေဝကေ လောကေ အဂ္ဂဒက္ခိဏေယျော ဇာတော။ အဋ္ဌမံ။
၉။ တိဿသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၄၃။ နဝမေ ဒုမ္မနောတိ ဥပ္ပန္နဒေါမနဿော။ ကသ္မာ ပနာယံ ဧဝံ ဒုက္ခီ ဒုမ္မနော ဇာတောတိ? ခတ္တိယပဗ္ဗဇိတော ဟေသ, တေန နံ ပဗ္ဗာဇေတွာ ဒုပဋ္ဋသာဋကံ နိဝါသာပေတွာ ဝရစီဝရံ ပါရုပေတွာ အက္ခီနိ အဉ္ဇေတွာ မနောသိလာတေလေန သီသံ မက္ခေသုံ။ သော ဘိက္ခူသု ရတ္တိဋ္ဌာနဒိဝါဋ္ဌာနံ ဂတေသု ‘‘ဘိက္ခုနာ နာမ ဝိဝိတ္တောကာသေ နိသီဒိတဗ္ဗ’’န္တိ အဇာနန္တော ဘောဇနသာလံ ဂန္တွာ မဟာပီဌံ အာရုဟိတွာ နိသီဒိ။ ဒိသာဝစရာ အာဂန္တုကာ ပံသုကူလိကာ ဘိက္ခူ အာဂန္တွာ, ‘‘ဣမိနာဝ နီဟာရေန ရဇောကိဏ္ဏေဟိ ဂတ္တေဟိ န သက္ကာ ဒသဗလံ ပဿိတုံ။ ဘဏ္ဍကံ တာဝ ဌပေဿာမာ’’တိ ဘောဇနသာလံ အဂမံသု။ သော တေသု မဟာထေရေသု အာဂစ္ဆန္တေသု နိစ္စလော နိသီဒိယေဝ။ အညေ ဘိက္ခူ ‘‘ပါဒဝတ္တံ ကရောမ, တာလဝဏ္ဋေန ဗီဇာမာ’’တိ အာပုစ္ဆန္တိ။ အယံ ပန နိသိန္နကောဝ ‘‘ကတိဝဿတ္ထာ’’တိ? ပုစ္ဆိတွာ, ‘‘မယံ အဝဿိကာ။ တုမှေ ပန ကတိဝဿတ္ထာ’’တိ? ဝုတ္တေ, ‘‘မယံ အဇ္ဇ ပဗ္ဗဇိတာ’’တိ အာဟ။ အထ နံ ဘိက္ခူ, ‘‘အာဝုသော, အဓုနာ ဆိန္နစူဠောသိ, အဇ္ဇာပိ တေ သီသမူလေ ဦကာဂန္ဓော ဝါယတိယေဝ, တွံ နာမ ဧတ္တကေသု ဝုဍ္ဎတရေသု ဝတ္တံ အာပုစ္ဆန္တေသု နိဿဒ္ဒေါ နိစ္စလော နိသိန္နော, အပစိတိမတ္တမ္ပိ တေ နတ္ထိ, ကဿ သာသနေ ပဗ္ဗဇိတောသီ’’တိ? ပရိဝါရေတွာ တံ ဝါစာသတ္တီဟိ ပဟရန္တာ ‘‘ကိံ တွံ ဣဏဋ္ဋော ဝါ ဘယဋ္ဋော ဝါ ဇီဝိတုံ အသက္ကောန္တော ပဗ္ဗဇိတော’’တိ? အာဟံသု။ သော ဧကမ္ပိ ထေရံ ဩလောကေသိ, တေန ‘‘ကိံ မံ ဩလောကေသိ မဟလ္လကာ’’တိ? ဝုတ္တေ အညံ ဩလောကေသိ, တေနပိ တထေဝ ဝုတ္တေ အထဿ ‘‘ဣမေ မံ ပရိဝါရေတွာ ဝါစာသတ္တီဟိ ဝိဇ္ဈန္တီ’’တိ ခတ္တိယမာနော ဥပ္ပဇ္ဇိ။ အက္ခီသု မဏိဝဏ္ဏာနိ အဿူနိ သဉ္စရိံသု။ တတော နေ အာဟ – ‘‘ကဿ သန္တိကံ အာဂတတ္ထာ’’တိ။ တေ ‘‘ကိံ ပန တွံ ‘မယှံ သန္တိကံ အာဂတာ’တိ? အမှေ မညသိ ဂိဟိဗျဉ္ဇနဘဋ္ဌကာ’’တိ ဝတွာ, ‘‘သဒေဝကေ လောကေ အဂ္ဂပုဂ္ဂလဿ သတ္ထု သန္တိကံ အာဂတမှာ’’တိ အာဟံသု။ သော ‘‘မယှံ ဘာတု သန္တိကေ အာဂတာ တုမှေ, ယဒိ ဧဝံ ဣဒါနိ ဝေါ အာဂတမဂ္ဂေနေဝ ဂမနံ ကရိဿာမီ’’တိ ကုဇ္ဈိတွာ နိက္ခန္တော အန္တရာမဂ္ဂေ စိန္တေသိ – ‘‘မယိ ဣမိနာဝ နီဟာရေန ဂတေ သတ္ထာ ဧတေ န နီဟရာပေဿတီ’’တိ ဒုက္ခီ ဒုမ္မနော အဿူနိ ပဝတ္တယမာနော အဂမာသိ။ ဣမိနာ ကာရဏေန ဧသ ဧဝံ ဇာတောတိ။
ဝါစာသန္နိတောဒကေနာတိ ဝစနပတောဒေန။ သဉ္ဇမ္ဘရိမကံသူတိ သဉ္ဇမ္ဘရိတံ နိရန္တရံ ဖုဋံ အကံသု, ဥပရိ ဝိဇ္ဈိံသူတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဝတ္တာတိ ပရေ ယဒိစ္ဆကံ ဝဒတိယေဝ။ နော စ ဝစနက္ခမောတိ ပရေသံ ဝစနံ ခမိတုံ န သက္ကောတိ။ ဣဒါနိ တာဝ တွံ ဣမိနာ ကောပေန ဣမိနာ ဝုတ္တဝါစာသန္နိတောဒကေန ဝိဒ္ဓေါ။ အတီတေ ပန ရဋ္ဌတော စ ပဗ္ဗာဇိတောတိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ, ‘‘ကတရသ္မိံ ကာလေ ဘဂဝါ’’တိ? ဘိက္ခူ ဘဂဝန္တံ ယာစိံသု။
သတ္ထာ အာဟ – အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗာရာဏသိရာဇာ ရဇ္ဇံ ကာရေသိ။ အထေကော ဇာတိမာ, ဧကော မာတင်္ဂေါတိ ဒွေ ဣသယော ဗာရာဏသိံ အဂမံသု။ တေသု ဇာတိမာ ပုရေတရံ ဂန္တွာ ကုမ္ဘကာရသာလာယံ နိသီဒိ။ မာတင်္ဂေါ တာပသော ပစ္ဆာ ဂန္တွာ တတ္ထ ဩကာသံ ယာစိ ကုမ္ဘကာရော ‘‘အတ္ထေတ္ထ ပဌမတရံ ပဝိဋ္ဌော ပဗ္ဗဇိတော, တံ ပုစ္ဆာ’’တိ အာဟ။ သော အတ္တနော ပရိက္ခာရံ ဂဟေတွာ သာလာယ ဒွါရမူလေ ဌတွာ, ‘‘အမှာကမ္ပိ အာစရိယ ဧကရတ္တိဝါသာယ ဩကာသံ ဒေထာ’’တိ အာဟ။ ‘‘ပဝိသ, ဘော’’တိ။ ပဝိသိတွာ နိသိန္နံ, ‘‘ဘော, ကိံ ဂေါတ္တောသီ’’တိ? ပုစ္ဆိ။ ‘‘စဏ္ဍာလဂေါတ္တောမှီ’’တိ။ ‘‘န သက္ကာ တယာ သဒ္ဓိံ ဧကဋ္ဌာနေ နိသီဒိတုံ, ဧကမန္တံ ဂစ္ဆာ’’တိ။ သော စ တတ္ထေဝ တိဏသန္ထာရကံ ပတ္ထရိတွာ နိပဇ္ဇိ, ဇာတိမာ ဒွါရံ နိဿာယ နိပဇ္ဇိ။ ဣတရော ပဿာဝတ္ထာယ နိက္ခမန္တော တံ ဥရသ္မိံ အက္ကမိ။ ‘‘ကော ဧသော’’တိ စ ဝုတ္တေ? ‘‘အဟံ အာစရိယာ’’တိ အာဟ။ ‘‘ရေ စဏ္ဍာလ, ကိံ အညတော မဂ္ဂံ န ပဿသိ? အထ မေ အာဂန္တွာ အက္ကမသီ’’တိ။ ‘‘အာစရိယ, အဒိသွာ မေ အက္ကန္တောသိ, ခမ မယှ’’န္တိ။ သော မဟာပုရိသေ ဗဟိ နိက္ခန္တေ စိန္တေသိ – ‘‘အယံ ပစ္စာဂစ္ဆန္တောပိ ဣတောဝ အာဂမိဿတီ’’တိ ပရိဝတ္တေတွာ နိပဇ္ဇိ။ မဟာပုရိသောပိ ‘‘အာစရိယော ဣတော သီသံ ကတွာ နိပန္နော, ပါဒသမီပေန ဂမိဿာမီ’’တိ ပဝိသန္တော ပုန ဥရသ္မိံယေဝ အက္ကမိ။ ‘‘ကော ဧသော’’တိ စ ဝုတ္တေ? ‘‘အဟံ အာစရိယာ’’တိ အာဟ။ ‘‘ပဌမံ တာဝ တေ အဇာနန္တေန ကတံ, ဣဒါနိ မံ ဃဋေန္တောဝ အကာသိ, သူရိယေ တေ ဥဂ္ဂစ္ဆန္တေ သတ္တဓာ မုဒ္ဓါ ဖလတူ’’တိ သပိ။ မဟာပုရိသော ကိဉ္စိ အဝတွာ ပုရေအရုဏေယေဝ သူရိယံ ဂဏှိ, နာဿ ဥဂ္ဂန္တုံ အဒါသိ။ မနုဿာ စ ဟတ္ထိအဿာဒယော စ ပဗုဇ္ဈိံသု။
မနုဿာ ရာဇကုလံ ဂန္တွာ, ‘‘ဒေဝ, သကလနဂရေ အပ္ပဗုဒ္ဓေါ နာမ နတ္ထိ, န စ အရုဏုဂ္ဂံ ပညာယတိ, ကိန္နု ခေါ ဧတ’’န္တိ? တေန ဟိ နဂရံ ပရိဝီမံသထာတိ။ တေ ပရိဝီမံသန္တာ ကုမ္ဘကာရသာလာယံ ဒွေ တာပသေ ဒိသွာ, ‘‘ဣမေသံ ဧတံ ကမ္မံ ဘဝိဿတီ’’တိ ဂန္တွာ ရညော အာရောစေသုံ။ ရညာ စ ‘‘ပုစ္ဆထ နေ’’တိ ဝုတ္တာ အာဂန္တွာ ဇာတိမန္တံ ပုစ္ဆိံသု – ‘‘တုမှေဟိ အန္ဓကာရံ ကတ’’န္တိ။ ‘‘န မယာ ကတံ, ဧသ ပန ကူဋဇဋိလော ဆဝေါ အနန္တမာယော, တံ ပုစ္ဆထာ’’တိ။ တေ အာဂန္တွာ မဟာပုရိသံ ပုစ္ဆိံသု – ‘‘တုမှေဟိ, ဘန္တေ, အန္ဓကာရံ ကတ’’န္တိ။ ‘‘အာမ အယံ အာစရိယော မံ အဘိသပိ, တသ္မာ မယာ ကတ’’န္တိ။ တေ ဂန္တွာ ရညော အာရောစေသုံ။ ရာဇာပိ အာဂန္တွာ မဟာပုရိသံ ‘‘တုမှေဟိ ကတံ, ဘန္တေ’’တိ? ပုစ္ဆိ။ ‘‘အာမ, မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘ကသ္မာ ဘန္တေ’’တိ? ‘‘ဣမိနာ အဘိသပိတောမှိ, သစေ မံ ဧသော ခမာပေဿတိ, သူရိယံ ဝိဿဇ္ဇေဿာမီ’’တိ။ ရာဇာ ‘‘ခမာပေထ, ဘန္တေ, ဧတ’’န္တိ အာဟ။ ဣတရော ‘‘မာဒိသော ဇာတိမာ ကိံ ဧဝရူပံ စဏ္ဍာလံ ခမာပေဿတိ? န ခမာပေမီ’’တိ။
အထ နံ မနုဿာ ‘‘န ကိံ တွံ အတ္တနော ရုစိယာ ခမာပေဿသီ’’တိ? ဝတွာ ဟတ္ထေသု စ ပါဒေသု စ ဂဟေတွာ ပါဒမူလေ နိပဇ္ဇာပေတွာ ‘‘ခမာပေဟီ’’တိ အာဟံသု။ သော နိဿဒ္ဒေါ နိပဇ္ဇိ။ ပုနပိ နံ ‘‘ခမာပေဟီ’’တိ အာဟံသု။ တတော ‘‘ခမ မယှံ, အာစရိယာ’’တိ အာဟ။ မဟာပုရိသော ‘‘အဟံ တာဝ တုယှံ ခမိတွာ သူရိယံ ဝိဿဇ္ဇေဿာမိ, သူရိယေ ပန ဥဂ္ဂတေ တဝ သီသံ သတ္တဓာ ဖလိဿတီ’’တိ ဝတွာ, ‘‘ဣမဿ သီသပ္ပမာဏံ မတ္တိကာပိဏ္ဍံ မတ္ထကေ ဌပေတွာ ဧတံ နဒိယာ ဂလပ္ပမာဏေ ဥဒကေ ဌပေထာ’’တိ အာဟ။ မနုဿာ တထာ အကံသု။ ဧတ္တာဝတာ သရဋ္ဌကံ ရာဇဗလံ သန္နိပတိ။ မဟာပုရိသော သူရိယံ မုဉ္စိ။ သူရိယရသ္မိ အာဂန္တွာ မတ္တိကာပိဏ္ဍံ ပဟရိ။ သော သတ္တဓာ ဘိဇ္ဇိ။ တာဝဒေဝ သော နိမုဇ္ဇိတွာ ဧကေန တိတ္ထေန ဥတ္တရိတွာ ပလာယိ။ သတ္ထာ ဣမံ ဝတ္ထုံ အာဟရိတွာ, ‘‘ဣဒါနိ တာဝ တွံ ဘိက္ခူနံ သန္တိကေ ပရိဘာသံ လဘသိ, ပုဗ္ဗေပိ ဣမံ ကောဓံ နိဿာယ ရဋ္ဌတော ပဗ္ဗာဇိတော’’တိ အနုသန္ဓိံ ဃဋေတွာ အထ နံ ဩဝဒန္တော န ခေါ တေ တံ တိဿ ပတိရူပန္တိအာဒိမာဟ။ နဝမံ။
၁၀။ ထေရနာမကသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၄၄။ ဒသမေ ဝဏ္ဏဝါဒီတိ အာနိသံသဝါဒီ။ ယံ အတီတံ တံ ပဟီနန္တိ အတီတေ ခန္ဓပဉ္စကေ ဆန္ဒရာဂပ္ပဟာနေန တံ ပဟီနံ နာမ ဟောတိ။ အနာဂတန္တိ အနာဂတမ္ပိ ခန္ဓပဉ္စကံ တတ္ထ ဆန္ဒရာဂပဋိနိဿဂ္ဂေန ပဋိနိဿဋ္ဌံ နာမ
ဟောတိ။ သဗ္ဗာဘိဘုန္တိ သဗ္ဗာ ခန္ဓာယတနဓာတုယော စ တယော ဘဝေ စ အဘိဘဝိတွာ ဌိတံ။ သဗ္ဗဝိဒုန္တိ တံ ဝုတ္တပ္ပကာရံ သဗ္ဗံ ဝိဒိတံ ပါကဋံ ကတွာ ဌိတံ။ သဗ္ဗေသု ဓမ္မေသူတိ တေသွေဝ ဓမ္မေသု တဏှာဒိဋ္ဌိလေပေဟိ အနုပလိတ္တံ။ သဗ္ဗဉ္ဇဟန္တိ တဒေဝ သဗ္ဗံ တတ္ထ ဆန္ဒရာဂပ္ပဟာနေန ဇဟိတွာ ဌိတံ။ တဏှက္ခယေ ဝိမုတ္တန္တိ တဏှက္ခယသင်္ခါတေ နိဗ္ဗာနေ တဒါရမ္မဏာယ ဝိမုတ္တိယာ ဝိမုတ္တံ။ ဒသမံ။
၁၁။ မဟာကပ္ပိနသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၄၅။ ဧကာဒသမေ မဟာကပ္ပိနောတိ ဧဝံနာမကော အဘိညာဗလပ္ပတ္တော အသီတိမဟာသာဝကာနံ အဗ္ဘန္တရော မဟာထေရော။ သော ကိရ ဂိဟိကာလေ ကုက္ကုဋဝတီနဂရေ တိယောဇနသတိကံ ရဇ္ဇံ အကာသိ။ ပစ္ဆိမဘဝိကတ္တာ ပန တထာရူပံ သာသနံ သောတုံ ဩဟိတသောတော ဝိစရတိ။ အထေကဒိဝသံ အမစ္စသဟဿပရိဝုတော ဥယျာနကီဠိကံ အဂမာသိ။ တဒါ စ မဇ္ဈိမဒေသတော ဇင်္ဃဝါဏိဇာ တံ နဂရံ ဂန္တွာ, ဘဏ္ဍံ ပဋိသာမေတွာ, ‘‘ရာဇာနံ ပဿိဿာမာ’’တိ ပဏ္ဏာကာရဟတ္ထာ ရာဇကုလဒွါရံ ဂန္တွာ, ‘‘ရာဇာ ဥယျာနံ ဂတော’’တိ သုတွာ, ဥယျာနံ ဂန္တွာ, ဒွါရေ ဌိတာ, ပဋိဟာရဿ အာရောစယိံသု။ အထ ရညော နိဝေဒိတေ ရာဇာ ပက္ကောသာပေတွာ နိယျာတိတပဏ္ဏာကာရေ ဝန္ဒိတွာ ဌိတေ, ‘‘တာတာ, ကုတော အာဂတတ္ထာ’’တိ? ပုစ္ဆိ။ ‘‘သာဝတ္ထိတော ဒေဝါ’’တိ။ ‘‘ကစ္စိ ဝေါ ရဋ္ဌံ သုဘိက္ခံ, ဓမ္မိကော ရာဇာ’’တိ? ‘‘အာမ, ဒေဝါ’’တိ။ ‘‘အတ္ထိ ပန တုမှာကံ ဒေသေ ကိဉ္စိ သာသန’’န္တိ? ‘‘အတ္ထိ, ဒေဝ, န ပန သက္ကာ ဥစ္ဆိဋ္ဌမုခေဟိ ကထေတု’’န္တိ။ ရာဇာ သုဝဏ္ဏဘိင်္ဂါရေန ဥဒကံ ဒါပေသိ။ တေ မုခံ ဝိက္ခာလေတွာ ဒသဗလာဘိမုခါ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဏှိတွာ, ‘‘ဒေဝ, အမှာကံ ဒေသေ ဗုဒ္ဓရတနံ နာမ ဥပ္ပန္န’’န္တိ အာဟံသု။ ရညော ‘‘ဗုဒ္ဓေါ’’တိ ဝစနေ သုတမတ္တေ သကလသရီရံ ဖရမာနာ ပီတိ ဥပ္ပဇ္ဇိ။ တတော ‘‘ဗုဒ္ဓေါတိ, တာတာ, ဝဒထာ’’တိ? အာဟ။ ‘‘ဗုဒ္ဓေါတိ ဒေဝ ဝဒါမာ’’တိ။ ဧဝံ တိက္ခတ္တုံ ဝဒါပေတွာ, ‘‘ဗုဒ္ဓေါတိ ပဒံ အပရိမာဏံ, နာဿ သက္ကာ ပရိမာဏံ ကာတု’’န္တိ တသ္မိံယေဝ ပသန္နော သတသဟဿံ ဒတွာ ပုန ‘‘အညံ ကိံ သာသန’’န္တိ? ပုစ္ဆိ။ ‘‘ဒေဝ ဓမ္မရတနံ နာမ ဥပ္ပန္န’’န္တိ။ တမ္ပိ သုတွာ တထေဝ တိက္ခတ္တုံ ပဋိညံ ဂဟေတွာ အပရမ္ပိ သတသဟဿံ ဒတွာ ပုန ‘‘အညံ ကိံ သာသန’’န္တိ? ပုစ္ဆိ။ ‘‘သံဃရတနံ ဒေဝ ဥပ္ပန္န’’န္တိ။ တမ္ပိ သုတွာ တထေဝ တိက္ခတ္တုံ ပဋိညံ ဂဟေတွာ အပရမ္ပိ
သတသဟဿံ ဒတွာ ဒိန္နဘာဝံ ပဏ္ဏေ လိခိတွာ, ‘‘တာတာ, ဒေဝိယာ သန္တိကံ ဂစ္ဆထာ’’တိ ပေသေသိ။ တေသု ဂတေသု အမစ္စေ ပုစ္ဆိ, ‘‘တာတာ, ဗုဒ္ဓေါ လောကေ ဥပ္ပန္နော, တုမှေ ကိံ ကရိဿထာ’’တိ? ‘‘ဒေဝ တုမှေ ကိံ ကတ္တုကာမာ’’တိ? ‘‘အဟံ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ။ ‘‘မယမ္ပိ ပဗ္ဗဇိဿာမာ’’တိ။ တေ သဗ္ဗေပိ ဃရံ ဝါ ကုဋုမ္ဗံ ဝါ အနပလောကေတွာ ယေ အဿေ အာရုယှ ဂတာ, တေဟေဝ နိက္ခမိံသု။
ဝါဏိဇာ အနောဇာဒေဝိယာ သန္တိကံ ဂန္တွာ ပဏ္ဏံ ဒဿေသုံ။ သာ ဝါစေတွာ ‘‘ရညာ တုမှာကံ ဗဟူ ကဟာပဏာ ဒိန္နာ, ကိံ တုမှေဟိ ကတံ, တာတာ’’တိ? ပုစ္ဆိ။ ‘‘ပိယသာသနံ ဒေဝိ အာနီတ’’န္တိ။ ‘‘အမှေပိ သက္ကာ, တာတာ, သုဏာပေတု’’န္တိ။ ‘‘သက္ကာ ဒေဝိ, ဥစ္ဆိဋ္ဌမုခေဟိ ပန ဝတ္တုံ န သက္ကာ’’တိ။ သာ သုဝဏ္ဏဘိင်္ဂါရေန ဥဒကံ ဒါပေသိ။ တေ မုခံ ဝိက္ခာလေတွာ ရညော အာရောစိတနယေနေဝ အာရောစေသုံ။ သာပိ သုတွာ ဥပ္ပန္နပါမောဇ္ဇာ တေနေဝ နယေန ဧကေကသ္မိံ ပဒေ တိက္ခတ္တုံ ပဋိညံ ဂဟေတွာ ပဋိညာဂဏနာယ တီဏိ တီဏိ ကတွာ နဝသတသဟဿာနိ အဒါသိ။ ဝါဏိဇာ သဗ္ဗာနိပိ ဒွါဒသသတသဟဿာနိ လဘိံသု။ အထ နေ ‘‘ရာဇာ ကဟံ, တာတာ’’တိ, ပုစ္ဆိ။ ‘‘ပဗ္ဗဇိဿာမီတိ နိက္ခန္တော ဒေဝီ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ, တာတာ, တုမှေ ဂစ္ဆထာ’’တိ တေ ဥယျောဇေတွာ ရညာ သဒ္ဓိံ ဂတာနံ အမစ္စာနံ မာတုဂါမေ ပက္ကောသာပေတွာ, ‘‘တုမှေ အတ္တနော သာမိကာနံ ဂတဋ္ဌာနံ ဇာနာထ အမ္မာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ဇာနာမ အယျေ, ရညာ သဒ္ဓိံ ဥယျာနကီဠိကံ ဂတာ’’တိ။ အာမ ဂတာ, တတ္ထ ပန ဂန္တွာ, ‘‘ဗုဒ္ဓေါ ဥပ္ပန္နော, ဓမ္မော ဥပ္ပန္နော, သံဃော ဥပ္ပန္နော’’တိ သုတွာ, ‘‘ဒသဗလဿ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိဿာမာ’’တိ ဂတာ။ ‘‘တုမှေ ကိံ ကရိဿထာ’’တိ? ‘‘တုမှေ ပန အယျေ ကိံ ကတ္တုကာမာ’’တိ? ‘‘အဟံ ပဗ္ဗဇိဿာမိ, န တေဟိ ဝန္တဝမနံ ဇိဝှဂ္ဂေ ဌပေယျ’’န္တိ။ ‘‘ယဒိ ဧဝံ, မယမ္ပိ ပဗ္ဗဇိဿာမာ’’တိ သဗ္ဗာ ရထေ ယောဇာပေတွာ နိက္ခမိံသု။
ရာဇာပိ အမစ္စသဟဿေန သဒ္ဓိံ ဂင်္ဂါယ တီရံ ပါပုဏိ။ တသ္မိဉ္စ သမယေ ဂင်္ဂါ ပူရာ ဟောတိ။ အထ နံ ဒိသွာ, ‘‘အယံ ဂင်္ဂါ ပူရာ စဏ္ဍမစ္ဆာကိဏ္ဏာ, အမှေဟိ သဒ္ဓိံ အာဂတာ ဒါသာ ဝါ မနုဿာ ဝါ နတ္ထိ, ယေ နော နာဝံ ဝါ ဥဠုမ္ပံ ဝါ ကတွာ ဒဒေယျုံ, ဧတဿ ပန သတ္ထု ဂုဏာ နာမ ဟေဋ္ဌာ အဝီစိတော ဥပရိ ယာဝ ဘဝဂ္ဂါ ပတ္ထဋာ, သစေ ဧသ သတ္ထာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ, ဣမေသံ အဿာနံ ခုရပိဋ္ဌာနိ မာ တေမေန္တူ’’တိ ဥဒကပိဋ္ဌေန အဿေ
ပက္ခန္ဒာပေသုံ။ ဧကအဿဿာပိ ခုရပိဋ္ဌမတ္တံ န တေမိ, ရာဇမဂ္ဂေန ဂစ္ဆန္တာ ဝိယ ပရတီရံ ပတွာ ပုရတော အညံ မဟာနဒိံ ပါပုဏိံသု။ တတ္ထ အညာ သစ္စကိရိယာ နတ္ထိ, တာယ ဧဝ သစ္စကိရိယာယ တမ္ပိ အဍ္ဎယောဇနဝိတ္ထာရံ နဒိံ အတိက္ကမိံသု။ အထ တတိယံ စန္ဒဘာဂံ နာမ မဟာနဒိံ ပတွာ တမ္ပိ တာယ ဧဝ သစ္စကိရိယာယ အတိက္ကမိံသု။
သတ္ထာပိ တံဒိဝသံ ပစ္စူသသမယေ မဟာကရုဏာသမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာယ လောကံ ဩလောကေန္တော ‘‘အဇ္ဇ မဟာကပ္ပိနော တိယောဇနသတိကံ ရဇ္ဇံ ပဟာယ အမစ္စသဟဿပရိဝါရော မမ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိတုံ အာဂစ္ဆတီ’’တိ ဒိသွာ, ‘‘မယာ တေသံ ပစ္စုဂ္ဂမနံ ကာတုံ ယုတ္တ’’န္တိ ပါတောဝ သရီရပဋိဇဂ္ဂနံ ကတွာ, ဘိက္ခုသံဃပရိဝါရော သာဝတ္ထိယံ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ, ပစ္ဆာဘတ္တံ ပိဏ္ဍပါတပဋိက္ကန္တော သယမေဝ ပတ္တစီဝရံ ဂဟေတွာ, အာကာသေ ဥပ္ပတိတွာ စန္ဒဘာဂါယ နဒိယာ တီရေ တေသံ ဥတ္တရဏတိတ္ထဿ အဘိမုခေ ဌာနေ မဟာနိဂြောဓရုက္ခော အတ္ထိ, တတ္ထ ပလ္လင်္ကေန နိသီဒိတွာ ပရိမုခံ သတိံ ဥပဋ္ဌပေတွာ ဆဗ္ဗဏ္ဏဗုဒ္ဓရသ္မိယော ဝိဿဇ္ဇေသိ။ တေ တေန တိတ္ထေန ဥတ္တရန္တာ စ ဆဗ္ဗဏ္ဏဗုဒ္ဓရသ္မိယော ဣတော စိတော စ ဝိဓာဝန္တိယော ဩလောကေန္တာ ဒသဗလဿ ပုဏ္ဏစန္ဒသဿိရိကံ မုခံ ဒိသွာ, ‘‘ယံ သတ္ထာရံ ဥဒ္ဒိဿ မယံ ပဗ္ဗဇိတာ, အဒ္ဓါ သော ဧသော’’တိ ဒဿနေနေဝ နိဋ္ဌံ ဂန္တွာ ဒိဋ္ဌဋ္ဌာနတော ပဋ္ဌာယ ဩနတာ ဝန္ဒမာနာ အာဂမ္မ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိံသု။ ရာဇာ ဂေါပ္ဖကေသု ဂဟေတွာ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ သဒ္ဓိံ အမစ္စသဟဿေန။ သတ္ထာ တေသံ ဓမ္မံ ကထေသိ။ ဒေသနာပရိယောသာနေ သဗ္ဗေ အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌာယ သတ္ထာရံ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ယာစိံသု။ သတ္ထာ ‘‘ပုဗ္ဗေ ဣမေ စီဝရဒါနဿ ဒိန္နတ္တာ အတ္တနော စီဝရာနိ ဂဟေတွာဝ အာဂတာ’’တိ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏံ ဟတ္ထံ ပသာရေတွာ, ‘‘ဧထ ဘိက္ခဝေါ သွာက္ခာတော ဓမ္မော, စရထ ဗြဟ္မစရိယံ သမ္မာ ဒုက္ခဿ အန္တကိရိယာယာ’’တိ အာဟ။ သာဝ တေသံ အာယသ္မန္တာနံ ပဗ္ဗဇ္ဇာ စ ဥပသမ္ပဒါ စ အဟောသိ, ဝဿသဋ္ဌိကတ္ထေရာ ဝိယ သတ္ထာရံ ပရိဝါရယိံသု။
အနောဇာပိ ဒေဝီ ရထသဟဿပရိဝါရာ ဂင်္ဂါတီရံ ပတွာ ရညော အတ္ထာယ အာဘတံ နာဝံ ဝါ ဥဠုမ္ပံ ဝါ အဒိသွာ အတ္တနော ဗျတ္တတာယ စိန္တေသိ – ‘‘ရာဇာ သစ္စကိရိယံ ကတွာ ဂတော ဘဝိဿတိ, သော ပန သတ္ထာ န ကေဝလံ
တေသံယေဝ အတ္ထာယ နိဗ္ဗတ္တော, သစေ သော သတ္ထာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ, အမှာကံ ရထာ မာ ဥဒကေ နိမုဇ္ဇိံသူ’’တိ ဥဒကပိဋ္ဌေ ရထေ ပက္ခန္ဒာပေသိ။ ရထာနံ နေမိဝဋ္ဋိမတ္တမ္ပိ န တေမိ။ ဒုတိယတတိယနဒီပိ တေနေဝ သစ္စကာရေန ဥတ္တရမာနာယေဝ နိဂြောဓရုက္ခမူလေ သတ္ထာရံ အဒ္ဒသ။ သတ္ထာ ‘‘ဣမာသံ အတ္တနော သာမိကေ ပဿန္တီနံ ဆန္ဒရာဂေါ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ မဂ္ဂဖလာနံ အန္တရာယံ ကရေယျ, သော ဧဝံ ကာတုံ န သက္ခိဿတီ’’တိ ယထာ အညမညေ န ပဿန္တိ, တထာ အကာသိ။ တာ သဗ္ဗာပိ တိတ္ထတော ဥတ္တရိတွာ ဒသဗလံ ဝန္ဒိတွာ နိသီဒိံသု။ သတ္ထာ တာသံ ဓမ္မံ ကထေသိ, ဒေသနာပရိယောသာနေ သဗ္ဗာပိ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌာယ အညမညေ ပဿိံသု။ သတ္ထာ ‘‘ဥပ္ပလဝဏ္ဏာ အာဂစ္ဆတူ’’တိ စိန္တေသိ။ ထေရီ အာဂန္တွာ သဗ္ဗာ ပဗ္ဗာဇေတွာ အာဒါယ ဘိက္ခုနီနံ ဥပဿယံ ဂတာ။ သတ္ထာ ဘိက္ခုသဟဿံ ဂဟေတွာ အာကာသေန ဇေတဝနံ အဂမာသိ။ ဣမံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ – ‘‘မဟာကပ္ပိနောတိ ဧဝံ နာမကော အဘိညာဗလပ္ပတ္တော အသီတိမဟာသာဝကာနံ အဗ္ဘန္တရော မဟာထေရော’’တိ။
ဇနေတသ္မိန္တိ ဇနိတေ ပဇာယာတိ အတ္ထော။ ယေ ဂေါတ္တပဋိသာရိနောတိ ယေ ‘‘မယံ ဝါသေဋ္ဌာ ဂေါတမာ’’တိ ဂေါတ္တံ ပဋိသရန္တိ ပဋိဇာနန္တိ, တေသံ ခတ္တိယော သေဋ္ဌောတိ အတ္ထော။ ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္နောတိ အဋ္ဌဟိ ဝိဇ္ဇာဟိ စေဝ ပန္နရသဓမ္မဘေဒေန စရဏေန စ သမန္နာဂတော။ တပတီတိ ဝိရောစတိ။ ဈာယီ တပတိ ဗြာဟ္မဏောတိ ခီဏာသဝဗြာဟ္မဏော ဒုဝိဓေန ဈာနေန ဈာယမာနော တပတိ ဝိရောစတိ။ တသ္မိံ ပန ခဏေ ကာလုဒါယိတ္ထေရော ဒုဝိဓေန ဈာနေန ဈာယမာနော အဝိဒူရေ နိသိန္နော ဟောတိ။ ဗုဒ္ဓေါ တပတီတိ သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓေါ ဝိရောစတိ။ သဗ္ဗမင်္ဂလဂါထာ ကိရေသာ။ ဘာတိကရာဇာ ကိရ ဧကံ ပူဇံ ကာရေတွာ အာစရိယကံ အာဟ – ‘‘တီဟိ ရတနေဟိ အမုတ္တံ ဧကံ ဇယမင်္ဂလံ ဝဒထာ’’တိ။ သော တေပိဋကံ ဗုဒ္ဓဝစနံ သမ္မသိတွာ ဣမံ ဂါထံ ဝဒန္တော ‘‘ဒိဝါ တပတိ အာဒိစ္စော’’တိ ဝတွာ အတ္ထင်္ဂမေန္တဿ သူရိယဿ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဏှိ။ ‘‘ရတ္တိမာဘာတိ စန္ဒိမာ’’တိ, ဥဋ္ဌဟန္တဿ စန္ဒဿ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဏှိ။ ‘‘သန္နဒ္ဓေါ ခတ္တိယော တပတီ’’တိ ရညော အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဏှိ။ ‘‘ဈာယီ တပတိ ဗြာဟ္မဏော’’တိ ဘိက္ခုသံဃဿ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဏှိ။ ‘‘ဗုဒ္ဓေါ တပတိ တေဇသာ’’တိ ဝတွာ ပန မဟာစေတိယဿ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဏှိ။ အထ နံ ရာဇာ ‘‘မာ ဟတ္ထံ ဩတာရေဟီ’’တိ ဥက္ခိတ္တသ္မိံယေဝ ဟတ္ထေ သဟဿံ ဌပေသိ။ ဧကာဒသမံ။
၁၂။ သဟာယကသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၄၆။ ဒွါဒသမေ စိရရတ္တံသမေတိကာတိ ဒီဃရတ္တံ သံသန္ဒိတွာ သမေတွာ ဌိတလဒ္ဓိနော။ တေ ကိရ ပဉ္စဇာတိသတာနိ ဧကတောဝ ဝိစရိံသု။ သမေတိ နေသံ သဒ္ဓမ္မောတိ ဣဒါနိ ဣမေသံ အယံ သာသနဓမ္မော သံသန္ဒတိ သမေတိ။ ဓမ္မေ ဗုဒ္ဓပ္ပဝေဒိတေတိ ဗုဒ္ဓေန ပဝေဒိတေ ဓမ္မေ ဧတေသံ သာသနဓမ္မော သောဘတီတိ အတ္ထော။ သုဝိနီတာ ကပ္ပိနေနာတိ အတ္တနော ဥပဇ္ဈာယေန အရိယပ္ပဝေဒိတေ ဓမ္မေ သုဋ္ဌု ဝိနီတာ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။ ဒွါဒသမံ။
ဘိက္ခုသံယုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ဣတိ သာရတ္ထပ္ပကာသိနိယာ သံယုတ္တနိကာယ-အဋ္ဌကထာယ
နိဒါနဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
- Get link
- X
- Other Apps
Labels
သံယုတ္တနိကာယ (အဋ္ဌကထာ)- Get link
- X
- Other Apps
Comments
Post a Comment