ခန္ဓဝဂ္ဂ-အဋ္ဌကထာ
သံယုတ္တနိကာယေ
နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ
၁။ ခန္ဓသံယုတ္တံ
၁။ နကုလပိတုဝဂ္ဂေါ
၁။ နကုလပိတုသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁။ ခန္ဓိယဝဂ္ဂဿ ပဌမေ ဘဂ္ဂေသူတိ ဧဝံနာမကေ ဇနပဒေ။ သုသုမာရဂိရေတိ သုသုမာရဂိရနဂရေ။ တသ္မိံ ကိရ မာပိယမာနေ သုသုမာရော သဒ္ဒမကာသိ, တေနဿ ‘‘သုသုမာရဂိရ’’န္တေွဝ နာမံ အကံသု။ ဘေသကဠာဝနေတိ ဘေသကဠာယ နာမ ယက္ခိနိယာ အဓိဝုတ္ထတ္တာ ဧဝံလဒ္ဓနာမေ ဝနေ။ တဒေဝ မိဂဂဏဿ အဘယတ္ထာယ ဒိန္နတ္တာ မိဂဒါယောတိ ဝုစ္စတိ။ ဘဂဝါ တသ္မိံ ဇနပဒေ တံ နဂရံ နိဿာယ တသ္မိံ ဝနသဏ္ဍေ ဝိဟရတိ။ နကုလပိတာတိ နကုလဿ နာမ ဒါရကဿ ပိတာ။
ဇိဏ္ဏောတိ ဇရာဇိဏ္ဏော။ ဝုဍ္ဎောတိ ဝယောဝုဍ္ဎော။ မဟလ္လကောတိ ဇာတိမဟလ္လကော။ အဒ္ဓဂတောတိ တိယဒ္ဓဂတော။ ဝယောအနုပ္ပတ္တောတိ တေသု တီသု အဒ္ဓေသု ပစ္ဆိမဝယံ အနုပ္ပတ္တော။ အာတုရကာယောတိ ဂိလာနကာယော။ ဣဒဉှိ သရီရံ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏမ္ပိ နိစ္စပဂ္ဃရဏဋ္ဌေန အာတုရံယေဝ
(သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၃၀။)နာမ။ ဝိသေသေန ပနဿ ဇရာတုရတာ ဗျာဓာတုရတာ မရဏာတုရတာတိ တိဿော အာတုရတာ ဟောန္တိ။ တာသု ကိဉ္စာပိ ဧသော မဟလ္လကတ္တာ ဇရာတုရောဝ, အဘိဏှရောဂတာယ ပနဿ ဗျာဓာတုရတာ ဣဓ အဓိပ္ပေတာ။ အဘိက္ခဏာတင်္ကောတိ အဘိဏှရောဂေါ နိရန္တရရောဂေါ။ အနိစ္စဒဿာဝီတိ တာယ အာတုရတာယ ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတက္ခဏေ အာဂန္တုံ အသက္ကောန္တော ကဒါစိဒေဝ ဒဋ္ဌုံ လဘာမိ, န သဗ္ဗကာလန္တိ အတ္ထော။ မနောဘာဝနီယာနန္တိ မနဝဍ္ဎကာနံ။ ယေသု ဟိ ဒိဋ္ဌေသု ကုသလဝသေန စိတ္တံ ဝဍ္ဎတိ, တေ သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနာဒယော မဟာထေရာ မနောဘာဝနီယာ နာမ။ အနုသာသတူတိ ပုနပ္ပုနံ သာသတု။ ပုရိမဉှိ ဝစနံ ဩဝါဒေါ နာမ, အပရာပရံ အနုသာသနီ နာမ။ ဩတိဏ္ဏေ ဝါ ဝတ္ထုသ္မိံ ဝစနံ ဩဝါဒေါ နာမ, အနောတိဏ္ဏေ တန္တိဝသေန ဝါ ပဝေဏိဝသေန ဝါ ဝုတ္တံ အနုသာသနီ နာမ။ အပိစ ဩဝါဒေါတိ ဝါ အနုသာသနီတိ ဝါ အတ္ထတော ဧကမေဝ, ဗျဉ္ဇနမတ္တမေဝ နာနံ။
အာတုရော ဟာယန္တိ အာတုရော ဟိ အယံ, သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏော ပိယင်္ဂုသာမောပိ သမာနော နိစ္စပဂ္ဃရဏဋ္ဌေန အာတုရောယေဝ။ အဏ္ဍဘူတောတိ အဏ္ဍံ ဝိယ ဘူတော ဒုဗ္ဗလော။ ယထာ ကုက္ကုဋဏ္ဍံ ဝါ မယူရဏ္ဍံ ဝါ ဂေဏ္ဍုကံ ဝိယ ဂဟေတွာ ခိပန္တေန ဝါ ပဟရန္တေန ဝါ န သက္ကာ ကီဠိတုံ, တာဝဒေဝ ဘိဇ္ဇတိ, ဧဝမယမ္ပိ ကာယော ကဏ္ဋကေပိ ခါဏုကေပိ ပက္ခလိတဿ ဘိဇ္ဇတီတိ အဏ္ဍံ ဝိယ ဘူတောတိ အဏ္ဍဘူတော။ ပရိယောနဒ္ဓေါတိ သုခုမေန ဆဝိမတ္တေန ပရိယောနဒ္ဓေါ။ အဏ္ဍဉှိ သာရတစေန ပရိယောနဒ္ဓံ, တေန ဍံသမကသာဒယော နိလီယိတွာပိ ဆဝိံ ဆိန္ဒိတွာ ယူသံ ပဂ္ဃရာပေတုံ န သက္ကောန္တိ။ ဣမသ္မိံ ပန ဆဝိံ ဆိန္ဒိတွာ ယံ ဣစ္ဆန္တိ, တံ ကရောန္တိ။ ဧဝံ သုခုမာယ ဆဝိယာ ပရိယောနဒ္ဓေါ။ ကိမညတြ ဗာလျာတိ ဗာလဘာဝတော အညံ ကိမတ္ထိ? ဗာလောယေဝ အယန္တိ အတ္ထော။ တသ္မာတိ ယသ္မာ အယံ ကာယော ဧဝရူပေါ, တသ္မာ။
တေနုပသင်္ကမီတိ ရညော စက္ကဝတ္တိဿ ဥပဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ အနန္တရံ ပရိဏာယကရတနဿ ဥပဋ္ဌာနံ ဂစ္ဆန္တော ရာဇပုရိသော ဝိယ, သဒ္ဓမ္မစက္ကဝတ္တိဿ ဘဂဝတော ဥပဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ, အနန္တရံ ဓမ္မသေနာပတိဿ အပစိတိံ ကာတုကာမော ယေနာယသ္မာ သာရိပုတ္တော, တေနုပသင်္ကမိ။ ဝိပ္ပသန္နာနီတိ သုဋ္ဌု ပသန္နာနိ။ ဣန္ဒြိယာနီတိ မနစ္ဆဋ္ဌာနိ ဣန္ဒြိယာနိ။ ပရိသုဒ္ဓေါတိ နိဒ္ဒေါသော။
(သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၃၁။)ပရိယောဒါတောတိ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ နိရုပက္ကိလေသတာယေဝ ဟိ ဧသ ပရိယောဒါတောတိ ဝုတ္တော, န သေတဘာဝေန။ ဧတဿ စ ပရိယောဒါတတံ ဒိသွာဝ ဣန္ဒြိယာနံ ဝိပ္ပသန္နတံ အညာသိ။ နယဂ္ဂါဟပညာ ကိရေသာ ထေရဿ။
ကထဉှိ နော သိယာတိ ကေန ကာရဏေန န လဒ္ဓါ ဘဝိဿတိ? လဒ္ဓါယေဝါတိ အတ္ထော။ ဣမိနာ ကိံ ဒီပေတိ? သတ္ထုဝိဿာသိကဘာဝံ။ အယံ ကိရ သတ္ထု ဒိဋ္ဌကာလတော ပဋ္ဌာယ ပိတိပေမံ, ဥပါသိကာ စဿ မာတိပေမံ ပဋိလဘတိ။ ဥဘောပိ ‘‘မမ ပုတ္တော’’တိ သတ္ထာရံ ဝဒန္တိ။ ဘဝန္တရဂတော ဟိ နေသံ သိနေဟော။ သာ ကိရ ဥပါသိကာ ပဉ္စ ဇာတိသတာနိ တထာဂတဿ မာတာဝ, သော စ, ဂဟပတိ, ပိတာဝ အဟောသိ။ ပုန ပဉ္စ ဇာတိသတာနိ ဥပါသိကာ မဟာမာတာ, ဥပါသကော မဟာပိတာ, တထာ စူဠာမာတာ စူဠပိတာတိ။ ဧဝံ သတ္ထာ ဒိယဍ္ဎအတ္တဘာဝသဟဿံ တေသံယေဝ ဟတ္ထေ ဝဍ္ဎိတော။ တေနေဝ တေ ယံ နေဝ ပုတ္တဿ, န ပိတု သန္တိကေ ကထေတုံ သက္ကာ, တံ သတ္ထု သန္တိကေ နိသိန္နာ ကထေန္တိ။ ဣမိနာယေဝ စ ကာရဏေန ဘဂဝါ ‘‘ဧတဒဂ္ဂံ, ဘိက္ခဝေ, မမ သာဝကာနံ ဥပါသကာနံ ဝိဿာသိကာနံ ယဒိဒံ နကုလပိတာ ဂဟပတိ, ယဒိဒံ နကုလမာတာ ဂဟပတာနီ’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၂၅၇) တေ ဧတဒဂ္ဂေ ဌပေသိ။ ဣတိ သော ဣမံ ဝိဿာသိကဘာဝံ ပကာသေန္တော ကထဉှိ နော သိယာတိ အာဟ။ အမတေန အဘိသိတ္တောတိ နဿိဓ အညံ ကိဉ္စိ ဈာနံ ဝါ ဝိပဿနာ ဝါ မဂ္ဂေါ ဝါ ဖလံ ဝါ ‘‘အမတာဘိသေကော’’တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော, မဓုရဓမ္မဒေသနာယေဝ ပန ‘‘အမတာဘိသေကော’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဒူရတောပီတိ တိရောရဋ္ဌာပိ တိရောဇနပဒါပိ။
အဿုတဝါ ပုထုဇ္ဇနောတိ ဣဒံ ဝုတ္တတ္ထမေဝ။ အရိယာနံ အဒဿာဝီတိအာဒီသု အရိယာတိ အာရကတ္တာ ကိလေသေဟိ, အနယေ န ဣရိယနတော, အယေ ဣရိယနတော, သဒေဝကေန စ လောကေန အရဏီယတော ဗုဒ္ဓါ စ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ စ ဗုဒ္ဓသာဝကာ စ ဝုစ္စန္တိ။ ဗုဒ္ဓါ ဧဝ ဝါ ဣဓ အရိယာ။ ယထာဟ – ‘‘သဒေဝကေ, ဘိက္ခဝေ, လောကေ…ပေ… တထာဂတော အရိယော’’တိ ဝုစ္စတီတိ (သံ။ နိ။ ၅။၁၀၉၈)။ သပ္ပုရိသာနန္တိ ဧတ္ထ ပန ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ တထာဂတသာဝကာ စ သပ္ပုရိသာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တေ ဟိ လောကုတ္တရဂုဏယောဂေန သောဘနာ ပုရိသာတိ သပ္ပုရိသာ။ သဗ္ဗေဝ ဝါ ဧတေ ဒွေဓာပိ ဝုတ္တာ။ ဗုဒ္ဓါပိ ဟိ အရိယာ စ သပ္ပုရိသာ စ, ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ဗုဒ္ဓသာဝကာပိ။ ယထာဟ –
(သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၃၂။)ကလျာဏမိတ္တော ဒဠှဘတ္တိ စ ဟောတိ၊
ဒုခိတဿ သက္ကစ္စ ကရောတိ ကိစ္စံ,
တထာဝိဓံ သပ္ပုရိသံ ဝဒန္တီ’’တိ။ (ဇာ။ ၂။၁၇။၇၈)၊
‘‘ကလျာဏမိတ္တော ဒဠှဘတ္တိ စ ဟောတီ’’တိ ဧတ္တာဝတာ ဟိ ဗုဒ္ဓသာဝကော ဝုတ္တော, ကတညုတာဒီဟိ ပစ္စေကဗုဒ္ဓဗုဒ္ဓါတိ။ ဣဒါနိ ယော တေသံ အရိယာနံ အဒဿနသီလော, န စ ဒဿနေ သာဓုကာရီ, သော ‘‘အရိယာနံ အဒဿာဝီ’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သော စ စက္ခုနာ အဒဿာဝီ, ဉာဏေန အဒဿာဝီတိ ဒုဝိဓော။ တေသု ဉာဏေန အဒဿာဝီ ဣဓ အဓိပ္ပေတော။ မံသစက္ခုနာ ဟိ ဒိဗ္ဗစက္ခုနာ ဝါ အရိယာ ဒိဋ္ဌာပိ အဒိဋ္ဌာဝ ဟောန္တိ တေသံ စက္ခူနံ ဝဏ္ဏမတ္တဂ္ဂဟဏတော န အရိယဘာဝဂေါစရတော။ သောဏသိင်္ဂါလာဒယောပိ စက္ခုနာ အရိယေ ပဿန္တိ, န စေတေ အရိယာနံ ဒဿာဝိနော နာမ။
တတြိဒံ ဝတ္ထု – စိတ္တလပဗ္ဗတဝါသိနော ကိရ ခီဏာသဝတ္ထေရဿ ဥပဋ္ဌာကော ဝုဍ္ဎပဗ္ဗဇိတော ဧကဒိဝသံ ထေရေန သဒ္ဓိံ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ, ထေရဿ ပတ္တစီဝရံ ဂဟေတွာ, ပိဋ္ဌိတော အာဂစ္ဆန္တော ထေရံ ပုစ္ဆိ – ‘‘အရိယာ နာမ, ဘန္တေ, ကီဒိသာ’’တိ? ထေရော အာဟ – ‘‘ဣဓေကစ္စော မဟလ္လကော အရိယာနံ ပတ္တစီဝရံ ဂဟေတွာ ဝတ္တပဋိဝတ္တံ ကတွာ သဟစရန္တောပိ နေဝ အရိယေ ဇာနာတိ, ဧဝံ ဒုဇ္ဇာနာဝုသော, အရိယာ’’တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေပိ သော နေဝ အညာသိ။ တသ္မာ န စက္ခုနာ ဒဿနံ ဒဿနံ, ဉာဏေန ဒဿနမေဝ ဒဿနံ။ ယထာဟ – ‘‘ကိံ တေ, ဝက္ကလိ, ဣမိနာ ပူတိကာယေန ဒိဋ္ဌေန? ယော ခေါ, ဝက္ကလိ, ဓမ္မံ ပဿတိ, သော မံ ပဿတိ။ ယော မံ ပဿတိ, သော ဓမ္မံ ပဿတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၃။၈၇)။ တသ္မာ စက္ခုနာ ပဿန္တောပိ ဉာဏေန အရိယေဟိ ဒိဋ္ဌံ အနိစ္စာဒိလက္ခဏံ အပဿန္တော, အရိယာဓိဂတဉ္စ ဓမ္မံ အနဓိဂစ္ဆန္တော အရိယကရဓမ္မာနံ အရိယဘာဝဿ စ အဒိဋ္ဌတ္တာ ‘‘အရိယာနံ အဒဿာဝီ’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗော။
အရိယဓမ္မဿ အကောဝိဒေါတိ, သတိပဋ္ဌာနာဒိဘေဒေ အရိယဓမ္မေ အကုသလော။ အရိယဓမ္မေ အဝိနီတောတိ ဧတ္ထ ပန –
‘‘ဒုဝိဓော ဝိနယော နာမ, ဧကမေကေတ္ထ ပဉ္စဓာ၊
အဘာဝတော တဿ အယံ, အဝိနီတောတိ ဝုစ္စတိ’’။
(သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၃၃။)အယဉှိ သံဝရဝိနယော ပဟာနဝိနယောတိ ဒုဝိဓော ဝိနယော။ ဧတ္ထ စ ဒုဝိဓေပိ ဝိနယေ ဧကမေကော ဝိနယော ပဉ္စဓာ ဘိဇ္ဇတိ။ သံဝရဝိနယောပိ ဟိ သီလသံဝရော သတိသံဝရော ဉာဏသံဝရော ခန္တိသံဝရော ဝီရိယသံဝရောတိ ပဉ္စဝိဓော။ ပဟာနဝိနယောပိ တဒင်္ဂပ္ပဟာနံ, ဝိက္ခမ္ဘနပ္ပဟာနံ သမုစ္ဆေဒပ္ပဟာနံ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိပ္ပဟာနံ နိဿရဏပ္ပဟာနန္တိ ပဉ္စဝိဓော။
တတ္ထ ‘‘ဣမိနာ ပါတိမောက္ခသံဝရေန ဥပေတော ဟောတိ သမုပေတော’’တိ (ဝိဘ။ ၅၁၁) အယံ သီလသံဝရော။ ‘‘ရက္ခတိ စက္ခုန္ဒြိယံ, စက္ခုန္ဒြိယေ သံဝရံ အာပဇ္ဇတီ’’တိ အယံ (ဒီ။ နိ။ ၁။၂၁၃၊ မ။ နိ။ ၁။၂၉၅၊ သံ။ နိ။ ၄။၂၃၉၊ အ။ နိ။ ၃။၁၆) သတိသံဝရော။
‘‘ယာနိ သောတာနိ လောကသ္မိံ, (အဇိတာတိ ဘဂဝါ)
သတိ တေသံ နိဝါရဏံ၊
သောတာနံ သံဝရံ ဗြူမိ,
ပညာယေတေ ပိဓီယရေ’’တိ။ (သု။ နိ။ ၁၀၄၁၊ စူဠနိ။ အဇိတမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသ။၄) –
အယံ ဉာဏသံဝရော။ ‘‘ခမော ဟောတိ သီတဿ ဥဏှဿာ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၂၄၊ အ။ နိ။ ၄။၁၁၄၊ ၆။၅၈) အယံ ခန္တိသံဝရော။ ‘‘ဥပ္ပန္နံ ကာမဝိတက္ကံ နာဓိဝါသေတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၂၆၊ အ။ နိ။ ၄။၁၁၄၊ ၆။၅၈) အယံ ဝီရိယသံဝရော။ သဗ္ဗောပိ စာယံ သံဝရော ယထာသကံ သံဝရိတဗ္ဗာနံ ဝိနေတဗ္ဗာနဉ္စ ကာယဒုစ္စရိတာဒီနံ သံဝရဏတော ‘‘သံဝရော’’ ဝိနယနတော ‘‘ဝိနယော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဧဝံ တာဝ သံဝရဝိနယော ပဉ္စဓာ ဘိဇ္ဇတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။
တထာ ယံ နာမရူပပရိစ္ဆေဒါဒီသု ဝိပဿနာဉာဏေသု ပဋိပက္ခဘာဝတော ဒီပါလောကေနေဝ တမဿ, တေန တေန ဝိပဿနာဉာဏေန တဿ တဿ အနတ္ထဿ ပဟာနံ။ သေယျထိဒံ – နာမရူပဝဝတ္ထာနေန သက္ကာယဒိဋ္ဌိယာ, ပစ္စယပရိဂ္ဂဟေန အဟေတုဝိသမဟေတုဒိဋ္ဌီနံ, တဿေဝ အပရဘာဂေန ကင်္ခါဝိတရဏေန ကထံကထီဘာဝဿ, ကလာပသမ္မသနေန ‘‘အဟံ မမာ’’တိ ဂါဟဿ, မဂ္ဂါမဂ္ဂဝဝတ္ထာနေန အမဂ္ဂေ မဂ္ဂသညာယ, ဥဒယဒဿနေန ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိယာ, ဝယဒဿနေန သဿတဒိဋ္ဌိယာ, ဘယဒဿနေန သဘယေ အဘယသညာယ, အာဒီနဝဒဿနေန အဿာဒသညာယ, နိဗ္ဗိဒါနုပဿနာယ
(သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၃၄။)အဘိရတိသညာယ, မုစ္စိတုကမျတာဉာဏေန အမုစ္စိတုကာမတာယ။ ဥပေက္ခာဉာဏေန အနုပေက္ခာယ, အနုလောမေန ဓမ္မဋ္ဌိတိယံ နိဗ္ဗာနေ စ ပဋိလောမဘာဝဿ, ဂေါတြဘုနာ သင်္ခါရနိမိတ္တဂါဟဿ ပဟာနံ, ဧတံ တဒင်္ဂပ္ပဟာနံ နာမ။
ယံ ပန ဥပစာရပ္ပနာဘေဒေန သမာဓိနာ ပဝတ္တိဘာဝနိဝါရဏတော ဃဋပ္ပဟာရေနေဝ ဥဒကပိဋ္ဌေ သေဝါလဿ, တေသံ တေသံ နီဝရဏာဒိဓမ္မာနံ ပဟာနံ, ဧတံ ဝိက္ခမ္ဘနပ္ပဟာနံ နာမ။ ယံ စတုန္နံ အရိယမဂ္ဂါနံ ဘာဝိတတ္တာ တံတံမဂ္ဂဝတော အတ္တနော သန္တာနေ ‘‘ဒိဋ္ဌိဂတာနံ ပဟာနာယာ’’တိအာဒိနာ နယေန (ဓ။ သ။ ၂၇၇၊ ဝိဘ။ ၆၂၈) ဝုတ္တဿ သမုဒယပက္ခိကဿ ကိလေသဂဏဿ အစ္စန္တံ အပ္ပဝတ္တိဘာဝေန ပဟာနံ, ဣဒံ သမုစ္ဆေဒပ္ပဟာနံ နာမ။ ယံ ပန ဖလက္ခဏေ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓတ္တံ ကိလေသာနံ, ဧတံ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိပ္ပဟာနံ နာမ။
ယံ သဗ္ဗသင်္ခတနိဿဋတ္တာ ပဟီနသဗ္ဗသင်္ခတံ နိဗ္ဗာနံ, ဧတံ နိဿရဏပ္ပဟာနံ နာမ။ သဗ္ဗမ္ပိ စေတံ ပဟာနံ ယသ္မာ စာဂဋ္ဌေန ပဟာနံ, ဝိနယဋ္ဌေန ဝိနယော, တသ္မာ ‘‘ပဟာနဝိနယော’’တိ ဝုစ္စတိ။ တံတံပဟာနဝတော ဝါ တဿ တဿ ဝိနယဿ သမ္ဘဝတောပေတံ ‘‘ပဟာနဝိနယော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဧဝံ ပဟာနဝိနယောပိ ပဉ္စဓာ ဘိဇ္ဇတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။
ဧဝမယံ သင်္ခေပတော ဒုဝိဓော, ဘေဒတော စ ဒသဝိဓော ဝိနယော ဘိန္နသံဝရတ္တာ ပဟာတဗ္ဗဿ စ အပ္ပဟီနတ္တာ ယသ္မာ ဧတဿ အဿုတဝတော ပုထုဇ္ဇနဿ နတ္ထိ, တသ္မာ အဘာဝတော တဿ အယံ ‘‘အဝိနီတော’’တိ ဝုစ္စတီတိ။ ဧသ နယော သပ္ပုရိသာနံ အဒဿာဝီ သပ္ပုရိသဓမ္မဿ အကောဝိဒေါ သပ္ပုရိသဓမ္မေ အဝိနီတောတိ ဧတ္ထာပိ။ နိန္နာနာကရဏဉှိ ဧတံ အတ္ထတော။ ယထာဟ –
‘‘ယေဝ တေ အရိယာ, တေဝ တေ သပ္ပုရိသာ။ ယေဝ တေ သပ္ပုရိသာ, တေဝ တေ အရိယာ။ ယော ဧဝ သော အရိယာနံ ဓမ္မော, သော ဧဝ သော သပ္ပုရိသာနံ ဓမ္မော။ ယော ဧဝ သော သပ္ပုရိသာနံ ဓမ္မော, သော ဧဝ သော အရိယာနံ ဓမ္မော။ ယေဝ တေ အရိယဝိနယာ, တေဝ တေ သပ္ပုရိသဝိနယာ။ ယေဝ တေ
(သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၃၅။)သပ္ပုရိသဝိနယာ, တေဝ တေ အရိယဝိနယာ။ အရိယေတိ ဝါ သပ္ပုရိသေတိ ဝါ, အရိယဓမ္မေတိ ဝါ သပ္ပုရိသဓမ္မေတိ ဝါ, အရိယဝိနယေတိ ဝါ သပ္ပုရိသဝိနယေတိ ဝါ ဧသေသေ ဧကေ ဧကဋ္ဌေ သမေ သမဘာဂေ တဇ္ဇာတေ တညေဝါ’’တိ။
ရူပံ အတ္တတော သမနုပဿတီတိ ဣဓေကစ္စော ရူပံ အတ္တတော သမနုပဿတိ, ‘‘ယံ ရူပံ, သော အဟံ, ယော အဟံ, တံ ရူပ’’န္တိ ရူပဉ္စ အတ္တဉ္စ အဒွယံ သမနုပဿတိ။ သေယျထာပိ နာမ တေလပ္ပဒီပဿ ဈာယတော ယာ အစ္စိ, သော ဝဏ္ဏော။ ယော ဝဏ္ဏော, သာ အစ္စီတိ အစ္စိဉ္စ ဝဏ္ဏဉ္စ အဒွယံ သမနုပဿတိ, ဧဝမေဝ ဣဓေကစ္စော ရူပံ အတ္တတော သမနုပဿတိ…ပေ… အဒွယံ သမနုပဿတီတိ ဧဝံ ရူပံ ‘‘အတ္တာ’’တိ ဒိဋ္ဌိပဿနာယ ပဿတိ။ ရူပဝန္တံ ဝါ အတ္တာနန္တိ အရူပံ ‘‘အတ္တာ’’တိ ဂဟေတွာ ဆာယာဝန္တံ ရုက္ခံ ဝိယ တံ ရူပဝန္တံ သမနုပဿတိ။ အတ္တနိ ဝါ ရူပန္တိ အရူပမေဝ ‘‘အတ္တာ’’တိ ဂဟေတွာ ပုပ္ဖသ္မိံ ဂန္ဓံ ဝိယ အတ္တနိ ရူပံ သမနုပဿတိ။ ရူပသ္မိံ ဝါ အတ္တာနန္တိ အရူပမေဝ ‘‘အတ္တာ’’တိ ဂဟေတွာ ကရဏ္ဍကေ မဏိံ ဝိယ တံ အတ္တာနံ ရူပသ္မိံ သမနုပဿတိ။ ပရိယုဋ္ဌဋ္ဌာယီတိ ပရိယုဋ္ဌာနာကာရေန အဘိဘဝနာကာရေန ဌိတော, ‘‘အဟံ ရူပံ, မမ ရူပ’’န္တိ ဧဝံ တဏှာဒိဋ္ဌီဟိ ဂိလိတွာ ပရိနိဋ္ဌပေတွာ ဂဏှနကော နာမ ဟောတီတိ အတ္ထော။ တဿ တံ ရူပန္တိ တဿ တံ ဧဝံ ဂဟိတံ ရူပံ။ ဝေဒနာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။
တတ္ထ ‘‘ရူပံ အတ္တတော သမနုပဿတီ’’တိ သုဒ္ဓရူပမေဝ အတ္တာတိ ကထိတံ။ ‘‘ရူပဝန္တံ ဝါ အတ္တာနံ, အတ္တနိ ဝါ ရူပံ, ရူပသ္မိံ ဝါ အတ္တာနံ, ဝေဒနံ အတ္တတော…ပေ… သညံ… သင်္ခါရေ… ဝိညာဏံ အတ္တတော သမနုပဿတီ’’တိ ဣမေသု သတ္တသု ဌာနေသု အရူပံ အတ္တာတိ ကထိတံ။ ‘‘ဝေဒနာဝန္တံ ဝါ အတ္တာနံ, အတ္တနိ ဝါ ဝေဒနံ, ဝေဒနာယ ဝါ အတ္တာန’’န္တိ ဧဝံ စတူသု ခန္ဓေသု တိဏ္ဏံ တိဏ္ဏံ ဝသေန ဒွါဒသသု ဌာနေသု ရူပါရူပမိဿကော အတ္တာ ကထိတော။ တတ္ထ ‘‘ရူပံ အတ္တတော သမနုပဿတိ, ဝေဒနံ… သညံ… သင်္ခါရေ… ဝိညာဏံ အတ္တတော သမနုပဿတီ’’တိ ဣမေသု ပဉ္စသု ဌာနေသု ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိ ကထိတာ, အဝသေသေသု သဿတဒိဋ္ဌီတိ ဧဝမေတ္ထ ပန္နရသ ဘဝဒိဋ္ဌိယော ပဉ္စ ဝိဘဝဒိဋ္ဌိယော ဟောန္တိ, တာ သဗ္ဗာပိ မဂ္ဂါဝရဏာ, န သဂ္ဂါဝရဏာ, ပဌမမဂ္ဂဝဇ္ဈာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
(သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၃၆။)ဧဝံ ခေါ, ဂဟပတိ, အာတုရကာယော စေဝ ဟောတိ အာတုရစိတ္တော စာတိ ကာယော နာမ ဗုဒ္ဓါနမ္ပိ အာတုရောယေဝ။ စိတ္တံ ပန ရာဂဒေါသမောဟာနုဂတံ အာတုရံ နာမ, တံ ဣဓ ဒဿိတံ။ နော စ အာတုရစိတ္တောတိ ဣဓ နိက္ကိလေသတာယ စိတ္တဿ အနာတုရဘာဝေါ ဒဿိတော။ ဣတိ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ လောကိယမဟာဇနော အာတုရကာယော စေဝ အာတုရစိတ္တော စာတိ ဒဿိတော, ခီဏာသဝါ အာတုရကာယာ အနာတုရစိတ္တာ, သတ္တ သေခါ နေဝ အာတုရစိတ္တာ, န အနာတုရစိတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဘဇမာနာ ပန အနာတုရစိတ္တတံယေဝ ဘဇန္တီတိ။ ပဌမံ။
၂။ ဒေဝဒဟသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂။ ဒုတိယေ ဒေဝဒဟန္တိ ဒေဝါ ဝုစ္စန္တိ ရာဇာနော, တေသံ မင်္ဂလဒဟော, သယံဇာတော ဝါ သော ဒဟောတိ, တသ္မာ ‘‘ဒေဝဒဟော’’တိ ဝုတ္တော။ တဿ အဝိဒူရေ နိဂမော ဒေဝဒဟန္တေွဝ နပုံသကလိင်္ဂဝသေန သင်္ခံ ဂတော။ ပစ္ဆာဘူမဂမိကာတိ ပစ္ဆာဘူမံ အပရဒိသာယံ နိဝိဋ္ဌံ ဇနပဒံ ဂန္တုကာမာ။ နိဝါသန္တိ တေမာသံ ဝဿာဝါသံ။ အပလောကိတောတိ အာပုစ္ဆိတော။ အပလောကေထာတိ အာပုစ္ဆထ။ ကသ္မာ ထေရံ အာပုစ္ဆာပေတိ? တေ သဘာရေ ကာတုကာမတာယ။ ယော ဟိ ဧကဝိဟာရေ ဝသန္တောပိ သန္တိကံ န ဂစ္ဆတိ ပက္ကမန္တော အနာပုစ္ဆာ ပက္ကမတိ, အယံ နိဗ္ဘာရော နာမ။ ယော ဧကဝိဟာရေ ဝသန္တောပိ အာဂန္တွာ ပဿတိ, ပက္ကမန္တော အာပုစ္ဆတိ, အယံ သဘာရော နာမ။ ဣမေပိ ဘိက္ခူ ဘဂဝါ ‘‘ဧဝမိမေ သီလာဒီဟိ ဝဍ္ဎိဿန္တီ’’တိ သဘာရေ ကာတုကာမော အာပုစ္ဆာပေတိ။
ပဏ္ဍိတောတိ ဓာတုကောသလ္လာဒိနာ စတုဗ္ဗိဓေန ပဏ္ဍိစ္စေန သမန္နာဂတော။ အနုဂ္ဂါဟကောတိ အာမိသာနုဂ္ဂဟေန စ ဓမ္မာနုဂ္ဂဟေန စာတိ ဒွီဟိပိ အနုဂ္ဂဟေဟိ အနုဂ္ဂါဟကော။ ထေရော ကိရ အညေ ဘိက္ခူ ဝိယ ပါတောဝ ပိဏ္ဍာယ အဂန္တွာ သဗ္ဗဘိက္ခူသု ဂတေသု သကလံ သံဃာရာမံ အနုဝိစရန္တော အသမ္မဋ္ဌဋ္ဌာနံ သမ္မဇ္ဇတိ, အဆဍ္ဍိတံ ကစဝရံ ဆဍ္ဍေတိ, သံဃာရာမေ ဒုန္နိက္ခိတ္တာနိ မဉ္စပီဌဒါရုဘဏ္ဍမတ္တိကာဘဏ္ဍာနိ ပဋိသာမေတိ။ ကိံ ကာရဏာ? ‘‘မာ အညတိတ္ထိယာ ဝိဟာရံ ပဝိဋ္ဌာ ဒိသွာ ပရိဘဝံ အကံသူ’’တိ။ တတော ဂိလာနသာလံ ဂန္တွာ ဂိလာနေ အဿာသေတွာ ‘‘ကေနတ္ထော’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ယေန အတ္ထော ဟောတိ,
(သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၃၇။)တဒတ္ထံ တေသံ ဒဟရသာမဏေရေ အာဒါယ ဘိက္ခာစာရဝတ္တေန ဝါ သဘာဂဋ္ဌာနေ ဝါ ဘေသဇ္ဇံ ပရိယေသိတွာ တေသံ ဒတွာ, ‘‘ဂိလာနုပဋ္ဌာနံ နာမ ဗုဒ္ဓပစ္စေကဗုဒ္ဓေဟိ ဝဏ္ဏိတံ, ဂစ္ဆထ သပ္ပုရိသာ အပ္ပမတ္တာ ဟောထာ’’တိ တေ ပေသေတွာ သယံ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ဥပဋ္ဌာကကုလေ ဝါ ဘတ္တကိစ္စံ ကတွာ ဝိဟာရံ ဂစ္ဆတိ။ ဣဒံ တာဝဿ နိဗဒ္ဓဝါသဋ္ဌာနေ အာစိဏ္ဏံ။
ဘဂဝတိ ပန စာရိကံ စရမာနေ ‘‘အဟံ အဂ္ဂသာဝကော’’တိ ဥပါဟနံ အာရုယှ ဆတ္တံ ဂဟေတွာ ပုရတော ပုရတော န ဂစ္ဆတိ။ ယေ ပန တတ္ထ မဟလ္လကာ ဝါ အာဗာဓိကာ ဝါ အတိဒဟရာ ဝါ, တေသံ ရုဇ္ဇနဋ္ဌာနာနိ တေလေန မက္ခာပေတွာ ပတ္တစီဝရံ အတ္တနော ဒဟရသာမဏေရေဟိ ဂါဟာပေတွာ တံဒိဝသံ ဝါ ဒုတိယဒိဝသံ ဝါ တေ ဂဏှိတွာဝ ဂစ္ဆတိ။ ဧကဒိဝသဉှိ တညေဝ အာယသ္မန္တံ အတိဝိကာလေ သမ္ပတ္တတ္တာ သေနာသနံ အလဘိတွာ, စီဝရကုဋိယံ နိသိန္နံ ဒိသွာ, သတ္ထာ ပုနဒိဝသေ ဘိက္ခုသံဃံ သန္နိပါတာပေတွာ, ဟတ္ထိဝါနရတိတ္တိရဝတ္ထုံ ကထေတွာ, ‘‘ယထာဝုဍ္ဎံ သေနာသနံ ဒါတဗ္ဗ’’န္တိ သိက္ခာပဒံ ပညာပေသိ။ ဧဝံ တာဝေသ အာမိသာနုဂ္ဂဟေန အနုဂ္ဂဏှာတိ။ ဩဝဒန္တော ပနေသ သတဝါရမ္ပိ သဟဿဝါရမ္ပိ တာဝ ဩဝဒတိ, ယာဝ သော ပုဂ္ဂလော သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌာတိ, အထ နံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ အညံ ဩဝဒတိ။ ဣမိနာ နယေန ဩဝဒတော စဿ ဩဝါဒေ ဌတွာ အရဟတ္တံ ပတ္တာ ဂဏနပထံ အတိက္ကန္တာ။ ဧဝံ ဓမ္မာနုဂ္ဂဟေန အနုဂ္ဂဏှာတိ။
ပစ္စဿောသုန္တိ တေ ဘိက္ခူ ‘‘အမှာကံ နေဝ ဥပဇ္ဈာယော, န အာစရိယော န သန္ဒိဋ္ဌသမ္ဘတ္တော။ ကိံ တဿ သန္တိကေ ကရိဿာမာ’’တိ? တုဏှီဘာဝံ အနာပဇ္ဇိတွာ ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’တိ သတ္ထု ဝစနံ သမ္ပဋိစ္ဆိံသု။ ဧဠဂလာဂုမ္ဗေတိ ဂစ္ဆမဏ္ဍပကေ။ သော ကိရ ဧဠဂလာဂုမ္ဗော ဓုဝသလိလဋ္ဌာနေ ဇာတော။ အထေတ္ထ စတူဟိ ပါဒေဟိ မဏ္ဍပံ ကတွာ တဿ ဥပရိ တံ ဂုမ္ဗံ အာရောပေသုံ, သော တံ မဏ္ဍပံ ဆာဒေသိ။ အထဿ ဟေဋ္ဌာ ဣဋ္ဌကာဟိ ပရိစိနိတွာ ဝါလိကံ ဩကိရိတွာ အာသနံ ပညာပယိံသု။ သီတလံ ဒိဝါဋ္ဌာနံ ဥဒကဝါတော ဝါယတိ။ ထေရော တသ္မိံ နိသီဒိ။ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘ဧဠဂလာဂုမ္ဗေ’’တိ။
နာနာဝေရဇ္ဇဂတန္တိ ဧကဿ ရညော ရဇ္ဇတော နာနာဝိဓံ ရဇ္ဇဂတံ။ ဝိရဇ္ဇန္တိ အညံ ရဇ္ဇံ။ ယထာ ဟိ သဒေသတော အညော ဝိဒေသော, ဧဝံ နိဝုတ္ထရဇ္ဇတော
(သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၃၈။)အညံ ရဇ္ဇံ ဝိရဇ္ဇံ နာမ, တံ ဝေရဇ္ဇန္တိ ဝုတ္တံ။ ခတ္တိယပဏ္ဍိတာတိ ဗိမ္ဗိသာရကောသလရာဇာဒယော ပဏ္ဍိတရာဇာနော။ ဗြာဟ္မဏပဏ္ဍိတာတိ စင်္ကီတာရုက္ခာဒယော ပဏ္ဍိတဗြာဟ္မဏာ။ ဂဟပတိပဏ္ဍိတာတိ စိတ္တသုဒတ္တာဒယော ပဏ္ဍိတဂဟပတယော။ သမဏပဏ္ဍိတာတိ သဘိယပိလောတိကာဒယော ပဏ္ဍိတပရိဗ္ဗာဇကာ။ ဝီမံသကာတိ အတ္ထဂဝေသိနော။ ကိံဝါဒီတိ ကိံ အတ္တနော ဒဿနံ ဝဒတိ, ကိံ လဒ္ဓိကောတိ အတ္ထော။ ကိမက္ခာယီတိ ကိံ သာဝကာနံ ဩဝါဒါနုသာသနိံ အာစိက္ခတိ? ဓမ္မဿ စာနုဓမ္မန္တိ ဘဂဝတာ ဝုတ္တဗျာကရဏဿ အနုဗျာကရဏံ။ သဟဓမ္မိကောတိ သကာရဏော။ ဝါဒါနုဝါဒေါတိ ဘဂဝတာ ဝုတ္တဝါဒဿ အနုဝါဒေါ။ ‘‘ဝါဒါနုပါတော’’တိပိ ပါဌော, သတ္ထု ဝါဒဿ အနုပါတော အနုပတနံ, အနုဂမနန္တိ အတ္ထော။ ဣမိနာပိ ဝါဒံ အနုဂတော ဝါဒေါယေဝ ဒီပိတော ဟောတိ။
အဝိဂတရာဂဿာတိအာဒီသု တဏှာဝသေနေဝ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ တဏှာ ဟိ ရဇ္ဇနတော ရာဂေါ, ဆန္ဒိယနတော ဆန္ဒော, ပိယာယနဋ္ဌေန ပေမံ, ပိဝိတုကာမဋ္ဌေန ပိပါသာ, အနုဒဟနဋ္ဌေန ပရိဠာဟောတိ ဝုစ္စတိ။ အကုသလေ စာဝုသော, ဓမ္မေတိအာဒိ ကသ္မာ အာရဒ္ဓံ? ပဉ္စသု ခန္ဓေသု အဝီတရာဂဿ အာဒီနဝံ, ဝီတရာဂဿ စ အာနိသံသံ ဒဿေတုံ။ တတြ အဝိဃာတောတိ နိဒ္ဒုက္ခော။ အနုပါယာသောတိ နိရုပတာပေါ။ အပရိဠာဟောတိ နိဒ္ဒါဟော။ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဒုတိယံ။
၃။ ဟာလိဒ္ဒိကာနိသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃။ တတိယေ အဝန္တီသူတိ အဝန္တိဒက္ခိဏာပထသင်္ခါတေ အဝန္တိရဋ္ဌေ။ ကုရရဃရေတိ ဧဝံနာမကေ နဂရေ။ ပပါတေတိ ဧကတော ပပါတေ။ တဿ ကိရ ပဗ္ဗတဿ ဧကံ ပဿံ ဆိန္ဒိတွာ ပါတိတံ ဝိယ အဟောသိ။ ‘‘ပဝတ္တေ’’တိပိ ပါဌော, နာနာတိတ္ထိယာနံ လဒ္ဓိပဝတ္တဋ္ဌာနေတိ အတ္ထော။ ဣတိ ထေရော တသ္မိံ ရဋ္ဌေ တံ နဂရံ နိဿာယ တသ္မိံ ပဗ္ဗတေ ဝိဟရတိ။ ဟာလိဒ္ဒိကာနီတိ ဧဝံနာမကော။ အဋ္ဌကဝဂ္ဂိယေ မာဂဏ္ဍိယပဉှေတိ အဋ္ဌကဝဂ္ဂိကမှိ မာဂဏ္ဍိယပဉှော နာမ အတ္ထိ, တသ္မိံ ပဉှေ။ ရူပဓာတူတိ ရူပက္ခန္ဓော အဓိပ္ပေတော။ ရူပဓာတုရာဂဝိနိဗဒ္ဓန္တိ ရူပဓာတုမှိ ရာဂေန ဝိနိဗဒ္ဓံ။ ဝိညာဏန္တိ ကမ္မဝိညာဏံ။ ဩကသာရီတိ ဂေဟသာရီ အာလယသာရီ။
(သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၃၉။)ကသ္မာ ပနေတ္ထ ‘‘ဝိညာဏဓာတု ခေါ, ဂဟပတီ’’တိ န ဝုတ္တန္တိ? သမ္မောဟဝိဃာတတ္ထံ။ ‘‘ဩကော’’တိ ဟိ အတ္ထတော ပစ္စယော ဝုစ္စတိ, ပုရေဇာတဉ္စ ကမ္မဝိညာဏံ ပစ္ဆာဇာတဿ ကမ္မဝိညာဏဿပိ ဝိပါကဝိညာဏဿပိ ဝိပါကဝိညာဏဉ္စ ဝိပါကဝိညာဏဿပိ ကမ္မဝိညာဏဿပိ ပစ္စယော ဟောတိ, တသ္မာ ‘‘ကတရံ နု ခေါ ဣဓ ဝိညာဏ’’န္တိ? သမ္မောဟော ဘဝေယျ, တဿ ဝိဃာတတ္ထံ တံ အဂဟေတွာ အသမ္ဘိန္နာဝ ဒေသနာ ကတာ။ အပိစ အာရမ္မဏဝသေန စတဿော အဘိသင်္ခါရဝိညာဏဋ္ဌိတိယော ဝုတ္တာတိ တာ ဒဿေတုမ္ပိ ဣဓ ဝိညာဏံ န ဂဟိတံ။
ဥပယုပါဒါနာတိ တဏှူပယဒိဋ္ဌူပယဝသေန ဒွေ ဥပယာ, ကာမုပါဒါနာဒီနိ စတ္တာရိ ဥပါဒါနာနိ စ။ စေတသော အဓိဋ္ဌာနာဘိနိဝေသာနုသယာတိ အကုသလစိတ္တဿ အဓိဋ္ဌာနဘူတာ စေဝ အဘိနိဝေသဘူတာ စ အနုသယဘူတာ စ။ တထာဂတဿာတိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ။ သဗ္ဗေသမ္ပိ ဟိ ခီဏာသဝါနံ ဧတေ ပဟီနာဝ, သတ္ထု ပန ခီဏာသဝဘာဝေါ လောကေ အတိပါကဋောတိ ဥပရိမကောဋိယာ ဧဝံ ဝုတ္တံ။ ဝိညာဏဓာတုယာတိ ဣဓ ဝိညာဏံ ကသ္မာ ဂဟိတံ? ကိလေသပ္ပဟာနဒဿနတ္ထံ။ ကိလေသာ ဟိ န ကေဝလံ စတူသုယေဝ ခန္ဓေသု ပဟီနာ ပဟီယန္တိ, ပဉ္စသုပိ ပဟီယန္တိယေဝါတိ ကိလေသပ္ပဟာနဒဿနတ္ထံ ဂဟိတံ။ ဧဝံ ခေါ, ဂဟပတိ, အနောကသာရီ ဟောတီတိ ဧဝံ ကမ္မဝိညာဏေန ဩကံ အသရန္တေန အနောကသာရီ နာမ ဟောတိ။
ရူပနိမိတ္တနိကေတဝိသာရဝိနိဗန္ဓာတိ ရူပမေဝ ကိလေသာနံ ပစ္စယဋ္ဌေန နိမိတ္တံ, အာရမ္မဏကိရိယသင်္ခါတနိဝါသနဋ္ဌာနဋ္ဌေန နိကေတန္တိ ရူပနိမိတ္တနိကေတံ။ ဝိသာရော စ ဝိနိဗန္ဓော စ ဝိသာရဝိနိဗန္ဓာ။ ဥဘယေနပိ ဟိ ကိလေသာနံ ပတ္ထဋဘာဝေါ စ ဝိနိဗန္ဓနဘာဝေါ စ ဝုတ္တော, ရူပနိမိတ္တနိကေတေ ဝိသာရဝိနိဗန္ဓာတိ ရူပနိမိတ္တနိကေတဝိသာရဝိနိဗန္ဓာ, တသ္မာ ရူပနိမိတ္တနိကေတမှိ ဥပ္ပန္နေန ကိလေသဝိသာရေန စေဝ ကိလေသဗန္ဓနေန စာတိ အတ္ထော။ နိကေတသာရီတိ ဝုစ္စတီတိ အာရမ္မဏကရဏဝသေန နိဝါသနဋ္ဌာနံ သာရီတိ ဝုစ္စတိ။ ပဟီနာတိ တေ ရူပနိမိတ္တနိကေတကိလေသဝိသာရဝိနိဗန္ဓာ ပဟီနာ။
ကသ္မာ ပနေတ္ထ ပဉ္စက္ခန္ဓာ ‘‘ဩကာ’’တိ ဝုတ္တာ, ဆ အာရမ္မဏာနိ ‘‘နိကေတ’’န္တိ? ဆန္ဒရာဂဿ ဗလဝဒုဗ္ဗလတာယ။ သမာနေပိ ဟိ ဧတေသံ အာလယဋ္ဌေန ဝိသယဘာဝေ ဩကောတိ နိစ္စနိဝါသနဋ္ဌာနဂေဟမေဝ ဝုစ္စတိ,
(သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၄၀။)နိကေတန္တိ ‘‘အဇ္ဇ အသုကဋ္ဌာနေ ကီဠိဿာမာ’’တိ ကတသင်္ကေတဋ္ဌာနံ နိဝါသဋ္ဌာနံ ဥယျာနာဒိ။ တတ္ထ ယထာ ပုတ္တဒါရဓနဓညပုဏ္ဏဂေဟေ ဆန္ဒရာဂေါ ဗလဝါ ဟောတိ, ဧဝံ အဇ္ဈတ္တိကေသု ခန္ဓေသု။ ယထာ ပန ဥယျာနဋ္ဌာနာဒီသု တတော ဒုဗ္ဗလတရော ဟောတိ, ဧဝံ ဗာဟိရေသု ဆသု အာရမ္မဏေသူတိ ဆန္ဒရာဂဿ ဗလဝဒုဗ္ဗလတာယ ဧဝံ ဒေသနာ ကတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။
သုခိတေသု သုခိတောတိ ဥပဋ္ဌာကေသု ဓနဓညလာဘာဒိဝသေန သုခိတေသု ‘‘ဣဒါနာဟံ မနာပံ ဘောဇနံ လဘိဿာမီ’’တိ ဂေဟသိတသုခေန သုခိတော ဟောတိ, တေဟိ ပတ္တသမ္ပတ္တိံ အနုဘဝမာနော ဝိယ စရတိ။ ဒုက္ခိတေသု ဒုက္ခိတောတိ တေသံ ကေနစိဒေဝ ကာရဏေန ဒုက္ခေ ဥပ္ပန္နေ သယံ ဒွိဂုဏေန ဒုက္ခေန ဒုက္ခိတော ဟောတိ။ ကိစ္စကရဏီယေသူတိ ကိစ္စသင်္ခါတေသု ကရဏီယေသု။ တေသု ယောဂံ အာပဇ္ဇတီတိ ဥပယောဂံ သယံ တေသံ ကိစ္စာနံ ကတ္တဗ္ဗတံ အာပဇ္ဇတိ။ ကာမေသူတိ ဝတ္ထုကာမေသု။ ဧဝံ ခေါ, ဂဟပတိ, ကာမေဟိ အရိတ္တော ဟောတီတိ ဧဝံ ကိလေသကာမေဟိ အရိတ္တော ဟောတိ အန္တော ကာမာနံ ဘာဝေန အတုစ္ဆော။ သုက္ကပက္ခော တေသံ အဘာဝေန ရိတ္တော တုစ္ဆောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။
ပုရက္ခရာနောတိ ဝဋ္ဋံ ပုရတော ကုရုမာနော။ ဧဝံရူပေါ သိယန္တိအာဒီသု ဒီဃရဿကာဠောဒါတာဒီသု ရူပေသု ‘‘ဧဝံရူပေါ နာမ ဘဝေယျ’’န္တိ ပတ္ထေတိ။ သုခါဒီသု ဝေဒနာသု ဧဝံဝေဒနော နာမ၊ နီလသညာဒီသု သညာသု ဧဝံ သညော နာမ၊ ပုညာဘိသင်္ခါရာဒီသု သင်္ခါရေသု ဧဝံသင်္ခါရော နာမ၊ စက္ခုဝိညာဏာဒီသု ဝိညာဏေသု ‘‘ဧဝံ ဝိညာဏော နာမ ဘဝေယျ’’န္တိ ပတ္ထေတိ။
အပုရက္ခရာနောတိ ဝဋ္ဋံ ပုရတော အကုရုမာနော။ သဟိတံ မေ, အသဟိတံ တေတိ တုယှံ ဝစနံ အသဟိတံ အသိလိဋ္ဌံ, မယှံ သဟိတံ သိလိဋ္ဌံ မဓုရပါနသဒိသံ။ အဓိစိဏ္ဏံ တေ ဝိပရာဝတ္တန္တိ ယံ တုယှံ ဒီဃေန ကာလေန ပရိစိတံ သုပ္ပဂုဏံ, တံ မမ ဝါဒံ အာဂမ္မ သဗ္ဗံ ခဏေန ဝိပရာဝတ္တံ နိဝတ္တံ။ အာရောပိတော တေ ဝါဒေါတိ တုယှံ ဒေါသော မယာ အာရောပိတော။ စရ ဝါဒပ္ပမောက္ခာယာတိ တံ တံ အာစရိယံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဥတ္တရိ ပရိယေသန္တော ဣမဿ ဝါဒဿ မောက္ခာယ စရ အာဟိဏ္ဍာဟိ။ နိဗ္ဗေဌေဟိ ဝါ သစေ ပဟောသီတိ အထ သယမေဝ ပဟောသိ, ဣဓေဝ နိဗ္ဗေဌေဟီတိ။ တတိယံ။
(သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၄၁။)၄။ ဒုတိယဟာလိဒ္ဒိကာနိသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄။ စတုတ္ထေ သက္ကပဉှေတိ စူဠသက္ကပဉှေ, မဟာသက္ကပဉှေပေတံ ဝုတ္တမေဝ။ တဏှာသင်္ခယဝိမုတ္တာတိ တဏှာသင်္ခယေ နိဗ္ဗာနေ တဒါရမ္မဏာယ ဖလဝိမုတ္တိယာ ဝိမုတ္တာ။ အစ္စန္တနိဋ္ဌာတိ အန္တံ အတိက္ကန္တနိဋ္ဌာ သတတနိဋ္ဌာ။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။ စတုတ္ထံ။
၅။ သမာဓိသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၅။ ပဉ္စမေ သမာဓိန္တိ ဣဒံ ဘဂဝါ တေ ဘိက္ခူ စိတ္တေကဂ္ဂတာယ ပရိဟာယန္တေ ဒိသွာ, ‘‘စိတ္တေကဂ္ဂတံ လဘန္တာနံ ဣမေသံ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဖာတိံ ဂမိဿတီ’’တိ ဉတွာ အာဟ။ အဘိနန္ဒတီတိ ပတ္ထေတိ။ အဘိဝဒတီတိ တာယ အဘိနန္ဒနာယ ‘‘အဟော ပိယံ ဣဋ္ဌံ ကန္တံ မနာပ’’န္တိ ဝဒတိ။ ဝါစံ အဘိနန္ဒန္တောပိ စ တံ အာရမ္မဏံ နိဿာယ ဧဝံ လောဘံ ဥပ္ပါဒေန္တော အဘိဝဒတိယေဝ နာမ။ အဇ္ဈောသာယ တိဋ္ဌတီတိ ဂိလိတွာ ပရိနိဋ္ဌပေတွာ ဂဏှာတိ။ ယာ ရူပေ နန္ဒီတိ ယာ သာ ရူပေ ဗလဝပတ္ထနာသင်္ခါတာ နန္ဒီ။ တဒုပါဒါနန္တိ တံ ဂဟဏဋ္ဌေန ဥပါဒါနံ။ နာဘိနန္ဒတီတိ န ပတ္ထေတိ။ နာဘိဝဒတီတိ ပတ္ထနာဝသေန န ‘‘ဣဋ္ဌံ ကန္တ’’န္တိ ဝဒတိ။ ဝိပဿနာစိတ္တေန စေတသာ ‘‘အနိစ္စံ ဒုက္ခ’’န္တိ ဝစီဘေဒံ ကရောန္တောပိ နာဘိဝဒတိယေဝ။ ပဉ္စမံ။
၆။ ပဋိသလ္လာဏသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၆။ ဆဋ္ဌေ ပဋိသလ္လာဏေတိ ဣဒံ ဘဂဝါ တေ ဘိက္ခူ ကာယဝိဝေကေန ပရိဟာယန္တေ ဒိသွာ ‘‘ကာယဝိဝေကံ လဘန္တာနံ ဣမေသံ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဖာတိံ ဂမိဿတီ’’တိ ဉတွာ အာဟ။ ဆဋ္ဌံ။
၇။ ဥပါဒါပရိတဿနာသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၇။ သတ္တမေ ဥပါဒါပရိတဿနန္တိ ဂဟဏေန ဥပ္ပန္နံ ပရိတဿနံ။ အနုပါဒါအပရိတဿနန္တိ အဂ္ဂဟဏေန အပရိတဿနံ။ ရူပဝိပရိဏာမာနုပရိဝတ္တိဝိညာဏံ ဟောတီတိ ‘‘မမ ရူပံ ဝိပရိဏတ’’န္တိ ဝါ ‘‘အဟု ဝတ မေတံ, ဒါနိ ဝတ မေ နတ္ထီ’’တိ ဝါ အာဒိနာ နယေန ကမ္မဝိညာဏံ ရူပဿ ဘေဒါနုပရိဝတ္တိ ဟောတိ။ ဝိပရိဏာမာနုပရိဝတ္တိဇာတိ ဝိပရိဏာမဿ အနုပရိဝတ္တိတော
(သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၄၂။)ဝိပရိဏာမာရမ္မဏစိတ္တတော ဇာတာ။ ပရိတဿနာ ဓမ္မသမုပ္ပါဒါတိ တဏှာပရိတဿနာ စ အကုသလဓမ္မသမုပ္ပါဒါ စ။ စိတ္တန္တိ ကုသလစိတ္တံ။ ပရိယာဒါယ တိဋ္ဌန္တီတိ ပရိယာဒိယိတွာ တိဋ္ဌန္တိ။ ဥတ္တာသဝါတိ သဥတ္တာသော။ ဝိဃာတဝါတိ သဝိဃာတော သဒုက္ခော။ အပေက္ခဝါတိ သာလယော။ ဥပါဒါယ စ ပရိတဿတီတိ ဂဏှိတွာ ပရိတဿကော နာမ ဟောတိ။ န ရူပဝိပရိဏာမာနုပရိဝတ္တီတိ ခီဏာသဝဿ ကမ္မဝိညာဏမေဝ နတ္ထိ, တသ္မာ ရူပဘေဒါနုပရိဝတ္တိ န ဟောတီတိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ သတ္တမံ။
၈။ ဒုတိယဥပါဒါပရိတဿနာသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၈။ အဋ္ဌမေ တဏှာမာနဒိဋ္ဌိဝသေန ဒေသနာ ကတာ။ ဣတိ ပဋိပါဋိယာ စတူသု သုတ္တေသု ဝဋ္ဋဝိဝဋ္ဋမေဝ ကထိတံ။ အဋ္ဌမံ။
၉။ ကာလတ္တယအနိစ္စသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၉။ နဝမေ ကော ပန ဝါဒေါ ပစ္စုပ္ပန္နဿာတိ ပစ္စုပ္ပန္နမှိ ကထာဝ ကာ, အနိစ္စမေဝ တံ။ တေ ကိရ ဘိက္ခူ အတီတာနာဂတံ အနိစ္စန္တိ သလ္လက္ခေတွာ ပစ္စုပ္ပန္နေ ကိလမိံသု, အထ နေသံ ဣတော အတီတာနာဂတေပိ ‘‘ပစ္စုပ္ပန္နံ အနိစ္စ’’န္တိ ဝုစ္စမာနေ ဗုဇ္ဈိဿန္တီတိ အဇ္ဈာသယံ ဝိဒိတွာ သတ္ထာ ပုဂ္ဂလဇ္ဈာသယေန ဣမံ ဒေသနံ ဒေသေသိ။ နဝမံ။
၁၀-၁၁။ ကာလတ္တယဒုက္ခသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ
၁၀-၁၁။ ဒသမေကာဒသမာနိ ဒုက္ခံ အနတ္တာတိ ပဒေဟိ ဝိသေသေတွာ တထာရူပေနေဝ ပုဂ္ဂလဇ္ဈာသယေန ကထိတာနီတိ။ ဒသမေကာဒသမာနိ။
နကုလပိတုဝဂ္ဂေါ ပဌမော။
၂။ အနိစ္စဝဂ္ဂေါ
၁-၁၀။ အနိစ္စသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ
၁၂-၂၁။ အနိစ္စဝဂ္ဂေ ပရိယောသာနသုတ္တံ ပုစ္ဆာဝသိကံ, သေသာနိ တထာ တထာ ဗုဇ္ဈနကာနဉ္စ ဝသေန ဒေသိတာနီတိ။ ပဌမာဒီနိ။
အနိစ္စဝဂ္ဂေါ ဒုတိယော။
(သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၄၃။)၃။ ဘာရဝဂ္ဂေါ
၁။ ဘာရသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၂။ ဘာရဝဂ္ဂဿ ပဌမေ ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓာတိဿ ဝစနီယန္တိ ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓာ ဣတိ အဿ ဝစနီယံ, ဧဝံ ဝတ္တဗ္ဗံ ဘဝေယျာတိ အတ္ထော။ အယံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, ဘာရောတိ ယေ ဣမေ ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓာ, အယံ ဘာရောတိ ဝုစ္စတိ။ ကေနဋ္ဌေနာတိ? ပရိဟာရဘာရိယဋ္ဌေန။ ဧတေသဉှိ ဌာပနဂမနနိသီဒါပနနိပဇ္ဇာပနနှာပနမဏ္ဍနခါဒါပနဘုဉ္ဇာပနာဒိပရိဟာရော ဘာရိယောတိ ပရိဟာရဘာရိယဋ္ဌေန ဘာရောတိ ဝုစ္စတိ။ ဧဝံနာမောတိ တိဿော ဒတ္တောတိအာဒိနာမော။ ဧဝံဂေါတ္တောတိ ကဏှာယနော ဝစ္ဆာယနောတိအာဒိဂေါတ္တော။ ဣတိ ဝေါဟာရမတ္တသိဒ္ဓံ ပုဂ္ဂလံ ‘‘ဘာရဟာရော’’တိ ကတွာ ဒဿေတိ။ ပုဂ္ဂလော ဟိ ပဋိသန္ဓိက္ခဏေယေဝ ခန္ဓဘာရံ ဥက္ခိပိတွာ ဒသပိ ဝဿာနိ ဝီသတိပိ ဝဿသတမ္ပီတိ ယာဝဇီဝံ ဣမံ ခန္ဓဘာရံ နှာပေန္တော ဘောဇေန္တော မုဒုသမ္ဖဿမဉ္စပီဌေသု နိသီဒါပေန္တော နိပဇ္ဇာပေန္တော ပရိဟရိတွာ စုတိက္ခဏေ ဆဍ္ဍေတွာ ပုန ပဋိသန္ဓိက္ခဏေ အပရံ ခန္ဓဘာရံ အာဒိယတိ, တသ္မာ ဘာရဟာရောတိ ဇာတော။
ပေါနောဘဝိကာတိ ပုနဗ္ဘဝနိဗ္ဗတ္တိကာ။ နန္ဒီရာဂသဟဂတာတိ နန္ဒိရာဂေန သဟ ဧကတ္တမေဝ ဂတာ။ တဗ္ဘာဝသဟဂတဉှိ ဣဓ အဓိပ္ပေတံ။ တတြ တတြာဘိနန္ဒိနီတိ ဥပပတ္တိဋ္ဌာနေ ဝါ ရူပါဒီသု ဝါ အာရမ္မဏေသု တတ္ထ တတ္ထ အဘိနန္ဒနသီလာဝ။ ကာမတဏှာဒီသု ပဉ္စကာမဂုဏိကော ရာဂေါ ကာမတဏှာ နာမ, ရူပါရူပဘဝရာဂေါ ဈာနနိကန္တိ သဿတဒိဋ္ဌိသဟဂတော ရာဂေါတိ အယံ ဘဝတဏှာ နာမ, ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိသဟဂတော ရာဂေါ ဝိဘဝတဏှာ နာမ။ ဘာရာဒါနန္တိ ဘာရဂဟဏံ။ တဏှာယ ဟိ ဧသ ဘာရံ အာဒိယတိ။ အသေသဝိရာဂနိရောဓောတိအာဒိ သဗ္ဗံ နိဗ္ဗာနဿေဝ ဝေဝစနံ။ တဉှိ အာဂမ္မ တဏှာ အသေသတော ဝိရဇ္ဇတိ နိရုဇ္ဈတိ စဇိယတိ ပဋိနိဿဇ္ဇိယတိ ဝိမုစ္စတိ, နတ္ထိ စေတ္ထ ကာမာလယော ဝါ ဒိဋ္ဌာလယော ဝါတိ နိဗ္ဗာနံ ဧတာနိ နာမာနိ လဘတိ။ သမူလံ တဏှန္တိ တဏှာယ အဝိဇ္ဇာ မူလံ နာမ။ အဗ္ဗုယှာတိ အရဟတ္တမဂ္ဂေန တံ သမူလကံ ဥဒ္ဓရိတွာ။ နိစ္ဆာတော ပရိနိဗ္ဗုတောတိ နိတ္တဏှော ပရိနိဗ္ဗုတော နာမာတိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတီတိ။ ပဌမံ။
(သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၄၄။)၂။ ပရိညသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၃။ ဒုတိယေ ပရိညေယျေတိ ပရိဇာနိတဗ္ဗေ, သမတိက္ကမိတဗ္ဗေတိ အတ္ထော။ ပရိညန္တိ အစ္စန္တပရိညံ, သမတိက္ကမန္တိ အတ္ထော။ ရာဂက္ခယောတိအာဒိ နိဗ္ဗာနဿ နာမံ။ တဉှိ အစ္စန္တပရိညာ နာမ။ ဒုတိယံ။
၃။ အဘိဇာနသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၄။ တတိယေ အဘိဇာနန္တိ အဘိဇာနန္တော။ ဣမိနာ ဉာတပရိညာ ကထိတာ, ဒုတိယပဒေန တီရဏပရိညာ, တတိယစတုတ္ထေဟိ ပဟာနပရိညာတိ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ တိဿော ပရိညာ ကထိတာတိ။ တတိယံ။
၄-၉။ ဆန္ဒရာဂသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ
၂၅-၃၀။ စတုတ္ထာဒီနိ ဓာတုသံယုတ္တေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ပဋိပါဋိယာ ပနေတ္ထ ပဉ္စမဆဋ္ဌသတ္တမေသု စတ္တာရိ သစ္စာနိ ကထိတာနိ, အဋ္ဌမနဝမေသု ဝဋ္ဋဝိဝဋ္ဋံ။ စတုတ္ထာဒီနိ။
၁၀။ အဃမူလသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၁။ ဒသမေ အဃန္တိ ဒုက္ခံ။ ဧဝမေတ္ထ ဒုက္ခလက္ခဏမေဝ ကထိတံ။ ဒသမံ။
၁၁။ ပဘင်္ဂုသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၂။ ဧကာဒသမေ ပဘင်္ဂုန္တိ ပဘိဇ္ဇနသဘာဝံ။ ဧဝမိဓ အနိစ္စလက္ခဏမေဝ ကထိတန္တိ။ ဧကာဒသမံ။
ဘာရဝဂ္ဂေါ တတိယော။
၄။ နတုမှာကဝဂ္ဂေါ
၁။ နတုမှာကသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၃။ နတုမှာကဝဂ္ဂဿ ပဌမေ ပဇဟထာတိ ဆန္ဒရာဂပ္ပဟာနေန ပဇဟထ။ တိဏာဒီသု တိဏံ နာမ အန္တောဖေဂ္ဂု ဗဟိသာရံ တာလနာဠိကေရာဒိ။
(သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၄၅။)ကဋ္ဌံ နာမ အန္တောသာရံ ဗဟိဖေဂ္ဂု ခဒိရသာလသာကပနသာဒိ။ သာခါ နာမ ရုက္ခဿ ဗာဟာ ဝိယ နိက္ခန္တာ။ ပလာသံ နာမ တာလနာဠိကေရပဏ္ဏာဒိ။ ပဌမံ။
၂။ ဒုတိယနတုမှာကသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၄။ ဒုတိယံ ဝိနာ ဥပမာယ ဗုဇ္ဈနကာနံ အဇ္ဈာသယေန ဝုတ္တံ။ ဒုတိယံ။
၃။ အညတရဘိက္ခုသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၅။ တတိယေ ရူပဉ္စေ, ဘန္တေ, အနုသေတီတိ ယဒိ ရူပံ အနုသေတိ။ တေန သင်္ခံ ဂစ္ဆတီတိ ကာမရာဂါဒီသု ယေန အနုသယေန တံ ရူပံ အနုသေတိ, တေနေဝ အနုသယေန ‘‘ရတ္တော ဒုဋ္ဌော မူဠှော’’တိ ပဏ္ဏတ္တိံ ဂစ္ဆတိ။ န တေန သင်္ခံ ဂစ္ဆတီတိ တေန အဘူတေန အနုသယေန ‘‘ရတ္တော ဒုဋ္ဌော မူဠှော’’တိ သင်္ခံ န ဂစ္ဆတီတိ။ တတိယံ။
၄။ ဒုတိယအညတရဘိက္ခုသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၆။ စတုတ္ထေ တံ အနုမီယတီတိ တံ အနုသယိတံ ရူပံ မရန္တေန အနုသယေန အနုမရတိ။ န ဟိ အာရမ္မဏေ ဘိဇ္ဇမာနေ တဒါရမ္မဏာ ဓမ္မာ တိဋ္ဌန္တိ။ ယံ အနုမီယတီတိ ယံ ရူပံ ယေန အနုသယေန အနုမရတိ။ တေန သင်္ခံ ဂစ္ဆတီတိ တေန အနုသယေန ‘‘ရတ္တော ဒုဋ္ဌော မူဠှော’’တိ သင်္ခံ ဂစ္ဆတိ။ အထ ဝါ ယန္တိ ကရဏဝစနမေတံ, ယေန အနုသယေန အနုမီယတိ, တေန ‘‘ရတ္တော ဒုဋ္ဌော မူဠှော’’တိ သင်္ခံ ဂစ္ဆတီတိ အတ္ထော။ စတုတ္ထံ။
၅-၆။ အာနန္ဒသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ
၃၇-၃၈။ ပဉ္စမေ ဌိတဿ အညထတ္တံ ပညာယတီတိ ဓရမာနဿ ဇီဝမာနဿ ဇရာ ပညာယတိ။ ဌိတီတိ ဟိ ဇီဝိတိန္ဒြိယသင်္ခါတာယ အနုပါလနာယ နာမံ။ အညထတ္တန္တိ ဇရာယ။ တေနာဟု ပေါရာဏာ –
‘‘ဥပ္ပါဒေါ ဇာတိ အက္ခာတော, ဘင်္ဂေါ ဝုတ္တော ဝယောတိ စ၊
အညထတ္တံ ဇရာ ဝုတ္တာ, ဌိတီ စ အနုပါလနာ’’တိ။
ဧဝံ ဧကေကဿ ခန္ဓဿ ဥပ္ပါဒဇရာဘင်္ဂသင်္ခါတာနိ တီဏိ လက္ခဏာနိ ဟောန္တိ ယာနိ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘တီဏိမာနိ, ဘိက္ခဝေ, သင်္ခတဿ သင်္ခတလက္ခဏာနီ’’တိ (အ။ နိ။ ၃။၄၇)။
(သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၄၆။)တတ္ထ သင်္ခတံ နာမ ပစ္စယနိဗ္ဗတ္တော ယော ကောစိ သင်္ခါရော။ သင်္ခါရော စ န လက္ခဏံ, လက္ခဏံ န သင်္ခါရော, န စ သင်္ခါရေန ဝိနာ လက္ခဏံ ပညာပေတုံ သက္ကာ, နာပိ လက္ခဏံ ဝိနာ သင်္ခါရော, လက္ခဏေန ပန သင်္ခါရော ပါကဋော ဟောတိ။ ယထာ ဟိ န စ ဂါဝီယေဝ လက္ခဏံ, လက္ခဏမေဝ န ဂါဝီ, နာပိ ဂါဝိံ မုဉ္စိတွာ လက္ခဏံ ပညာပေတုံ သက္ကာ, နာပိ လက္ခဏံ မုဉ္စိတွာ ဂါဝိံ, လက္ခဏေန ပန ဂါဝီ ပါကဋာ ဟောတိ, ဧဝံသမ္ပဒမိဒံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
တတ္ထ သင်္ခါရာနံ ဥပ္ပါဒက္ခဏေ သင်္ခါရောပိ ဥပ္ပါဒလက္ခဏမ္ပိ ကာလသင်္ခါတော တဿ ခဏောပိ ပညာယတိ။ ‘‘ဥပ္ပါဒေါပီ’’တိ ဝုတ္တေ သင်္ခါရောပိ ဇရာလက္ခဏမ္ပိ ကာလသင်္ခါတော တဿ ခဏောပိ ပညာယတိ။ ဘင်္ဂက္ခဏေ သင်္ခါရောပိ တံလက္ခဏမ္ပိ ကာလသင်္ခါတော တဿ ခဏောပိ ပညာယတိ။ အပရေ ပန ဝဒန္တိ ‘‘အရူပဓမ္မာနံ ဇရာခဏော နာမ န သက္ကာ ပညာပေတုံ, သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ စ ‘ဝေဒနာယ ဥပ္ပါဒေါ ပညာယတိ, ဝယော ပညာယတိ, ဌိတာယ အညထတ္တံ ပညာယတီ’တိ ဝဒန္တော အရူပဓမ္မာနမ္ပိ တီဏိ လက္ခဏာနိ ပညာပေတိ, တာနိ အတ္ထိက္ခဏံ ဥပါဒါယ လဗ္ဘန္တီ’’တိ ဝတွာ –
‘‘အတ္ထိတာ သဗ္ဗဓမ္မာနံ, ဌိတိ နာမ ပဝုစ္စတိ၊
တဿေဝ ဘေဒေါ မရဏံ, သဗ္ဗဒါ သဗ္ဗပါဏိန’’န္တိ။ –
ဣမာယ အာစရိယဂါထာယ တမတ္ထံ သာဓေန္တိ။ အထ ဝါ သန္တတိဝသေန ဌာနံ ဌိတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ စ ဝဒန္တိ။ ယသ္မာ ပန သုတ္တေ အယံ ဝိသေသော နတ္ထိ, တသ္မာ အာစရိယမတိယာ သုတ္တံ အပဋိဗာဟေတွာ သုတ္တမေဝ ပမာဏံ ကတ္တဗ္ဗံ။ ဆဋ္ဌံ ဥတ္တာနမေဝ။ ပဉ္စမဆဋ္ဌာနိ။
၇-၁၀။ အနုဓမ္မသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ
၃၉-၄၂။ သတ္တမေ ဓမ္မာနုဓမ္မပ္ပဋိပန္နဿာတိ နဝန္နံ လောကုတ္တရဓမ္မာနံ အနုလောမဓမ္မံ ပုဗ္ဗဘာဂပဋိပဒံ ပဋိပန္နဿ။ အယမနုဓမ္မောတိ အယံ အနုလောမဓမ္မော ဟောတိ။ နိဗ္ဗိဒါဗဟုလောတိ ဥက္ကဏ္ဌနဗဟုလော ဟုတွာ။ ပရိဇာနာတီတိ တီဟိ ပရိညာဟိ ပရိဇာနာတိ။ ပရိမုစ္စတီတိ မဂ္ဂက္ခဏေ ဥပ္ပန္နာယ ပဟာနပရိညာယ ပရိမုစ္စတိ။ ဧဝံ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ မဂ္ဂေါဝ ကထိတော ဟောတိ, တထာ ဣတော ပရေသု တီသု။ ဣဓ ပန အနုပဿနာ အနိယမိတာ,
(သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၄၇။)တေသု နိယမိတာ။ တသ္မာ ဣဓာပိ သာ တတ္ထ နိယမိတဝသေနေဝ နိယမေတဗ္ဗာ။ န ဟိ သက္ကာ တီသု အညတရံ အနုပဿနံ ဝိနာ နိဗ္ဗိန္ဒိတုံ ပရိဇာနိတုံ ဝါတိ။ သတ္တမာဒီနိ။
နတုမှာကဝဂ္ဂေါ စတုတ္ထော။
၅။ အတ္တဒီပဝဂ္ဂေါ
၁။ အတ္တဒီပသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၃။ အတ္တဒီပဝဂ္ဂဿ ပဌမေ အတ္တဒီပါတိ အတ္တာနံ ဒီပံ တာဏံ လေဏံ ဂတိံ ပရာယဏံ ပတိဋ္ဌံ ကတွာ ဝိဟရထာတိ အတ္ထော။ အတ္တသရဏာတိ ဣဒံ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ အနညသရဏာတိ ဣဒံ အညဿ သရဏပဋိက္ခေပဝစနံ။ န ဟိ အညော အညဿ သရဏံ ဟောတိ အညဿ ဝါယာမေန အညဿ အသိဇ္ဈနတော, ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –
‘‘အတ္တာ ဟိ အတ္တနော နာထော,
ကော ဟိ နာထော ပရော သိယာ’’တိ။ (ဓ။ ပ။ ၁၆၀)၊
တေနာဟ ‘‘အနညသရဏာ’’တိ။ ကော ပနေတ္ထ အတ္တာ နာမ? လောကိယလောကုတ္တရော ဓမ္မော။ တေနေဝါဟ – ‘‘ဓမ္မဒီပါ ဓမ္မသရဏာ အနညသရဏာ’’တိ။ ယောနီတိ ကာရဏံ – ‘‘ယောနိ ဟေသာ, ဘူမိဇ, ဖလဿ အဓိဂမာယာ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၃။၂၂၇) ဝိယ။ ကိံပဟောတိကာတိ ကိံပဘုတိကာ, ကုတော ပဘဝန္တီတိ အတ္ထော? ရူပဿ တွေဝါတိ ဣဒံ တေသံယေဝ သောကာဒီနံ ပဟာနဒဿနတ္ထံ အာရဒ္ဓံ။ န ပရိတဿတီတိ န ဂဏှာတိ န ဂဟတိ။ တဒင်္ဂနိဗ္ဗုတောတိ တေန ဝိပဿနင်္ဂေန ကိလေသာနံ နိဗ္ဗုတတ္တာ တဒင်္ဂနိဗ္ဗုတော။ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ ဝိပဿနာဝ ကထိတာ။ ပဌမံ။
၂။ ပဋိပဒါသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၄။ ဒုတိယေ ဒုက္ခသမုဒယဂါမိနီ သမနုပဿနာတိ ယသ္မာ သက္ကာယော ဒုက္ခံ, တဿ စ သမုဒယဂါမိနီ ပဋိပဒါ နာမ ‘‘ရူပံ အတ္တတော သမနုပဿတီ’’တိ
(သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၄၈။)ဧဝံ ဒိဋ္ဌိသမနုပဿနာ ဝုတ္တာ, တသ္မာ ဒုက္ခသမုဒယဂါမိနီ သမနုပဿနာတိ အယမေတ္ထ အတ္ထော ဟောတိ။ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ သမနုပဿနာတိ ဧတ္ထ သဟ ဝိပဿနာယ စတုမဂ္ဂဉာဏံ ‘‘သမနုပဿနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဣတိ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ ဝဋ္ဋဝိဝဋ္ဋံ ကထိတံ။ ဒုတိယံ။
၃။ အနိစ္စသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၅။ တတိယေ သမ္မပ္ပညာယ ဒဋ္ဌဗ္ဗန္တိ သဟ ဝိပဿနာယ မဂ္ဂပညာယ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဝိရဇ္ဇတိ ဝိမုစ္စတီတိ မဂ္ဂက္ခဏေ ဝိရဇ္ဇတိ, ဖလက္ခဏေ ဝိမုစ္စတိ။ အနုပါဒါယ အာသဝေဟီတိ အနုပ္ပါဒနိရောဓေန နိရုဒ္ဓေဟိ အာသဝေဟိ အဂဟေတွာ ဣတိ ဝိမုစ္စတိ။ ရူပဓာတုယာတိအာဒိ ပစ္စဝေက္ခဏဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ သဟ ဖလေန ပစ္စဝေက္ခဏဒဿနတ္ထန္တိပိ ဝဒန္တိယေဝ။ ဌိတန္တိ ဥပရိ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စာဘာဝေန ဌိတံ။ ဌိတတ္တာ သန္တုဿိတန္တိ ပတ္တဗ္ဗံ ပတ္တဘာဝေန သန္တုဋ္ဌံ။ ပစ္စတ္တံယေဝ ပရိနိဗ္ဗာယတီတိ သယမေဝ ပရိနိဗ္ဗာယတိ။ တတိယံ။
၄။ ဒုတိယအနိစ္စသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၆။ စတုတ္ထေ ပုဗ္ဗန္တာနုဒိဋ္ဌိယောတိ ပုဗ္ဗန္တံ အနုဂတာ အဋ္ဌာရသ ဒိဋ္ဌိယော န ဟောန္တိ။ အပရန္တာနုဒိဋ္ဌိယောတိ အပရန္တံ အနုဂတာ စတုစတ္တာလီသ ဒိဋ္ဌိယော န ဟောန္တိ။ ထာမသော ပရာမာသောတိ ဒိဋ္ဌိထာမသော စေဝ ဒိဋ္ဌိပရာမာသော စ န ဟောတိ။ ဧတ္တာဝတာ ပဌမမဂ္ဂေါ ဒဿိတော။ ဣဒါနိ သဟ ဝိပဿနာယ တယော မဂ္ဂေ စ ဖလာနိ စ ဒဿေတုံ ရူပသ္မိန္တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ အထ ဝါ ဒိဋ္ဌိယော နာမ ဝိပဿနာယ ဧဝ ပဟီနာ, ဣဒံ ပန ဥပရိ သဟ ဝိပဿနာယ စတ္တာရော မဂ္ဂေ ဒဿေတုံ အာရဒ္ဓံ။ စတုတ္ထံ။
၅။ သမနုပဿနာသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၇။ ပဉ္စမေ ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓေ သမနုပဿန္တိ ဧတေသံ ဝါ အညတရန္တိ ပရိပုဏ္ဏဂါဟဝသေန ပဉ္စက္ခန္ဓေ သမနုပဿန္တိ, အပရိပုဏ္ဏဂါဟဝသေန ဧတေသံ အညတရံ။ ဣတိ အယဉ္စေဝ သမနုပဿနာတိ ဣတိ အယဉ္စ ဒိဋ္ဌိသမနုပဿနာ။ အသ္မီတိ စဿ အဝိဂတံ ဟောတီတိ ယဿ အယံ သမနုပဿနာ အတ္ထိ, တသ္မိံ အသ္မီတိ တဏှာမာနဒိဋ္ဌိသင်္ခါတံ ပပဉ္စတ္တယံ အဝိဂတမေဝ ဟောတိ။
(သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၄၉။)ပဉ္စန္နံ ဣန္ဒြိယာနံ အဝက္ကန္တိ ဟောတီတိ တသ္မိံ ကိလေသဇာတေ သတိ ကမ္မကိလေသပစ္စယာနံ ပဉ္စန္နံ ဣန္ဒြိယာနံ နိဗ္ဗတ္တိ ဟောတိ။
အတ္ထိ, ဘိက္ခဝေ, မနောတိ ဣဒံ ကမ္မမနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဓမ္မာတိ အာရမ္မဏံ။ အဝိဇ္ဇာဓာတူတိ ဇဝနက္ခဏေ အဝိဇ္ဇာ။ အဝိဇ္ဇာသမ္ဖဿဇေနာတိ အဝိဇ္ဇာသမ္ပယုတ္တဖဿတော ဇာတေန။ အပိစ မနောတိ ဘဝင်္ဂက္ခဏေ ဝိပါကမနောဓာတု, အာဝဇ္ဇနက္ခဏေ ကိရိယမနောဓာတု။ ဓမ္မာဒယော ဝုတ္တပ္ပကာရာဝ။ အသ္မီတိပိဿ ဟောတီတိ တဏှာမာနဒိဋ္ဌိဝသေန အသ္မီတိ ဧဝမ္ပိဿ ဟောတိ။ ဣတော ပရေသု အယမဟမသ္မီတိ ရူပါဒီသု ကိဉ္စိဒေဝ ဓမ္မံ ဂဟေတွာ ‘‘အယံ အဟမသ္မီ’’တိ အတ္တဒိဋ္ဌိဝသေန ဝုတ္တံ။ ဘဝိဿန္တိ သဿတဒိဋ္ဌိဝသေန။ န ဘဝိဿန္တိ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိဝသေန။ ရူပီ ဘဝိဿန္တိအာဒီနိ သဗ္ဗာနိ သဿတမေဝ ဘဇန္တိ။ အထေတ္ထာတိ အထ တေနေဝါကာရေန ဌိတေသု ဧတေသု ဣန္ဒြိယေသု။ အဝိဇ္ဇာ ပဟီယတီတိ စတူသု သစ္စေသု အညာဏဘူတာ အဝိဇ္ဇာ ပဟီယတိ။ ဝိဇ္ဇာ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ အရဟတ္တမဂ္ဂဝိဇ္ဇာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဧဝမေတ္ထ အသ္မီတိ တဏှာမာနဒိဋ္ဌိယော။ ကမ္မဿ ပဉ္စန္နဉ္စ ဣန္ဒြိယာနံ အန္တရေ ဧကော သန္ဓိ, ဝိပါကမနံ ပဉ္စိန္ဒြိယပက္ခိကံ ကတွာ ပဉ္စန္နဉ္စ ဣန္ဒြိယာနံ ကမ္မဿ စ အန္တရေ ဧကော သန္ဓီတိ။ ဣတိ တယော ပပဉ္စာ အတီတော အဒ္ဓါ, ဣန္ဒြိယာဒီနိ ပစ္စုပ္ပန္နော အဒ္ဓါ, တတ္ထ ကမ္မမနံ အာဒိံ ကတွာ အနာဂတဿ ပစ္စယော ဒဿိတောတိ။ ပဉ္စမံ။
၆။ ခန္ဓသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၈။ ဆဋ္ဌေ ရူပက္ခန္ဓော ကာမာဝစရော, စတ္တာရော ခန္ဓာ စတုဘူမကာ။ သာသဝန္တိ အာသဝါနံ အာရမ္မဏဘာဝေန ပစ္စယဘူတံ။ ဥပါဒါနိယန္တိ တထေဝ စ ဥပါဒါနာနံ ပစ္စယဘူတံ။ ဝစနတ္ထော ပနေတ္ထ – အာရမ္မဏံ ကတွာ ပဝတ္တေဟိ သဟ အာသဝေဟီတိ သာသဝံ။ ဥပါဒါတဗ္ဗန္တိ ဥပါဒါနိယံ။ ဣဓာပိ ရူပက္ခန္ဓော ကာမာဝစရော, အဝသေသာ တေဘူမကာ ဝိပဿနာစာရဝသေန ဝုတ္တာ။ ဧဝမေတ္ထ ရူပံ ရာသဋ္ဌေန ခန္ဓေသု ပဝိဋ္ဌံ, သာသဝရာသဋ္ဌေန ဥပါဒါနက္ခန္ဓေသု။ ဝေဒနာဒယော သာသဝါပိ အတ္ထိ, အနာသဝါပိ အတ္ထိ။ တေ ရာသဋ္ဌေန သဗ္ဗေပိ ခန္ဓေသု ပဝိဋ္ဌာ, တေဘူမကာ ပနေတ္ထ သာသဝဋ္ဌေန ဥပါဒါနက္ခန္ဓေသု ပဝိဋ္ဌာတိ။ ဆဋ္ဌံ။
(သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၅၀။)၇-၈။ သောဏသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ
၄၉-၅၀။ သတ္တမေ သေယျောဟမသ္မီတိ ဝိသိဋ္ဌော ဥတ္တမော အဟမသ္မိ။ ကိမညတြ ယထာဘူတဿ အဒဿနာတိ ယထာဘူတဿ အဒဿနတော အညံ ကိံ ဘဝေယျ? အဒဿနံ အညာဏမေဝ ဘဝေယျာတိ အတ္ထော။ ဣဒါနိဿ တေ ပရိဝဋ္ဋံ ဝဇိရဘေဒဒေသနံ အာရဘန္တော တံ ကိံ မညသိ သောဏောတိအာဒိမာဟ။ အဋ္ဌမံ ဥတ္တာနမေဝ။ သတ္တမအဋ္ဌမာနိ။
၉-၁၀။ နန္ဒိက္ခယသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ
၅၁-၅၂။ နဝမဒသမေသု နန္ဒိက္ခယာ ရာဂက္ခယော, ရာဂက္ခယာ နန္ဒိက္ခယောတိ ဣဒံ နန္ဒီတိ ဝါ ရာဂေါတိ ဝါ ဣမေသံ အတ္ထတော နိန္နာနာကရဏတာယ ဝုတ္တံ။ နိဗ္ဗိဒါနုပဿနာယ ဝါ နိဗ္ဗိန္ဒန္တော နန္ဒိံ ပဇဟတိ, ဝိရာဂါနုပဿနာယ ဝိရဇ္ဇန္တော ရာဂံ ပဇဟတိ။ ဧတ္တာဝတာ ဝိပဿနံ နိဋ္ဌပေတွာ ‘‘ရာဂက္ခယာ နန္ဒိက္ခယော’’တိ ဣဓ မဂ္ဂံ ဒဿေတွာ ‘‘နန္ဒိရာဂက္ခယာ စိတ္တံ ဝိမုတ္တ’’န္တိ ဖလံ ဒဿိတန္တိ။ နဝမဒသမာနိ။
အတ္တဒီပဝဂ္ဂေါ ပဉ္စမော။
မူလပဏ္ဏာသကော သမတ္တော။
၆။ ဥပယဝဂ္ဂေါ
၁။ ဥပယသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၅၃။ ဥပယဝဂ္ဂဿ ပဌမေ ဥပယောတိ တဏှာမာနဒိဋ္ဌိဝသေန ပဉ္စက္ခန္ဓေ ဥပဂတော။ ဝိညာဏန္တိ ကမ္မဝိညာဏံ။ အာပဇ္ဇေယျာတိ ကမ္မံ ဇဝါပေတွာ ပဋိသန္ဓိအာကဍ္ဎနသမတ္ထတာယ ဝုဒ္ဓိအာဒီနိ အာပဇ္ဇေယျ။ ဝိညာဏုပယန္တိ ပဒဿ အဂ္ဂဟဏေ ကာရဏံ ဝုတ္တမေဝ။ ဝေါစ္ဆိဇ္ဇတာရမ္မဏန္တိ ပဋိသန္ဓိအာကဍ္ဎနသမတ္ထတာယ အဘာဝေန အာရမ္မဏံ ဝေါစ္ဆိဇ္ဇတိ။ ပတိဋ္ဌာ ဝိညာဏဿာတိ ကမ္မဝိညာဏဿ ပတိဋ္ဌာ န ဟောတိ။ တဒပ္ပတိဋ္ဌိတန္တိ တံ အပ္ပတိဋ္ဌိတံ။ အနဘိသင်္ခစ္စ ဝိမုတ္တန္တိ ပဋိသန္ဓိံ အနဘိသင်္ခရိတွာ ဝိမုတ္တံ။ ပဌမံ။
၂။ ဗီဇသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၅၄။ ဒုတိယေ ဗီဇဇာတာနီတိ ဗီဇာနိ။ မူလဗီဇန္တိ ဝစံ ဝစတ္တံ ဟလိဒ္ဒံ သိင်္ဂိဝေရန္တိ ဧဝမာဒိ။ ခန္ဓဗီဇန္တိ အဿတ္ထော နိဂြောဓောတိ ဧဝမာဒိ။
(သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၅၁။)ဖလုဗီဇန္တိ ဥစ္ဆု ဝေဠု နဠောတိ ဧဝမာဒိ။ အဂ္ဂဗီဇန္တိ အဇ္ဇုကံ ဖဏိဇ္ဇကန္တိ ဧဝမာဒိ။ ဗီဇဗီဇန္တိ သာလိဝီဟိအာဒိ ပုဗ္ဗဏ္ဏဉ္စေဝ မုဂ္ဂမာသာဒိ အပရဏ္ဏဉ္စ။ အခဏ္ဍာနီတိ အဘိန္နာနိ။ ဘိန္နကာလတော ပဋ္ဌာယ ဗီဇံ ဗီဇတ္ထာယ န ဥပကပ္ပတိ။ အပူတိကာနီတိ ဥဒကတေမနေန အပူတိကာနိ။ ပူတိဗီဇဉှိ ဗီဇတ္ထာယ န ဥပကပ္ပတိ။ အဝါတာတပဟတာနီတိ ဝါတေန စ အာတပေန စ န ဟတာနိ, နိရောဇတံ န ပါပိတာနိ။ နိရောဇဉှိ ကသဋံ ဗီဇံ ဗီဇတ္ထာယ န ဥပကပ္ပတိ။ သာရာဒါနီတိ ဂဟိတသာရာနိ ပတိဋ္ဌိတသာရာနိ။ နိဿာရဉှိ ဗီဇံ ဗီဇတ္ထာယ န ဥပကပ္ပတိ။ သုခသယိတာနီတိ စတ္တာရော မာသေ ကောဋ္ဌေ ပက္ခိတ္တနိယာမေနေဝ သုခံ သယိတာနိ။ ပထဝီတိ ဟေဋ္ဌာ ပတိဋ္ဌာနပထဝီ။ အာပေါတိ ဥပရိသ္နေဟနအာပေါ။ စတဿော ဝိညာဏဋ္ဌိတိယောတိ ကမ္မဝိညာဏဿ အာရမ္မဏဘူတာ ရူပါဒယော စတ္တာရော ခန္ဓာ။ တေ ဟိ အာရမ္မဏဝသေန ပတိဋ္ဌာဘူတတ္တာ ပထဝီဓာတုသဒိသာ။ နန္ဒိရာဂေါ သိနေဟနဋ္ဌေန အာပေါဓာတုသဒိသော။ ဝိညာဏံ သာဟာရန္တိ သပ္ပစ္စယံ ကမ္မဝိညာဏံ။ တဉှိ ဗီဇံ ဝိယ ပထဝိယံ အာရမ္မဏပထဝိယံ ဝိရုဟတိ။ ဒုတိယံ။
၃။ ဥဒါနသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၅၅။ တတိယေ ဥဒါနံ ဥဒါနေသီတိ ဗလဝသောမနဿသမုဋ္ဌာနံ ဥဒါနံ ဥဒါဟရိ။ ကိံ နိဿာယ ပနေသ ဘဂဝတော ဥပ္ပန္နောတိ။ သာသနဿ နိယျာနိကဘာဝံ။ ကထံ? ဧဝံ ကိရဿ အဟောသိ, ‘‘တယောမေ ဥပနိဿယာ – ဒါနူပနိဿယော သီလူပနိဿယော ဘာဝနူပနိဿယော စာ’’တိ။ တေသု ဒါနသီလူပနိဿယာ ဒုဗ္ဗလာ, ဘာဝနူပနိဿယော ဗလဝါ။ ဒါနသီလူပနိဿယာ ဟိ တယော မဂ္ဂေ စ ဖလာနိ စ ပါပေန္တိ, ဘာဝနူပနိဿယော အရဟတ္တံ ပါပေတိ။ ဣတိ ဒုဗ္ဗလူပနိဿယေ ပတိဋ္ဌိတော ဘိက္ခု ဃဋေန္တော ဝါယမန္တော ပဉ္စောရမ္ဘာဂိယာနိ ဗန္ဓနာနိ ဆေတွာ တီဏိ မဂ္ဂဖလာနိ နိဗ္ဗတ္တေတိ, ‘‘အဟော သာသနံ နိယျာနိက’’န္တိ အာဝဇ္ဇေန္တဿ အယံ ဥဒပါဒိ။
တတ္ထ ‘‘ဒုဗ္ဗလူပနိဿယေ ဌတွာ ဃဋမာနော တီဏိ မဂ္ဂဖလာနိ ပါပုဏာတီ’’တိ ဣမဿတ္ထဿာဝိဘာဝနတ္ထံ မိလကတ္ထေရဿ ဝတ္ထု ဝေဒိတဗ္ဗံ – သော ကိရ ဂိဟိကာလေ ပါဏာတိပါတကမ္မေန ဇီဝိကံ ကပ္ပေန္တော အရညေ ပါသသတဉ္စေဝ အဒူဟလသတဉ္စ ယောဇေသိ။ အထေကဒိဝသံ အင်္ဂါရပက္ကမံသံ ခါဒိတွာ ပါသဋ္ဌာနေသု ဝိစရန္တော ပိပါသာဘိဘူတော ဧကဿ
(သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၅၂။)အရညဝါသိတ္ထေရဿ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ထေရဿ စင်္ကမန္တဿ အဝိဒူရေ ဌိတံ ပါနီယဃဋံ ဝိဝရိ, ဟတ္ထတေမနမတ္တမ္ပိ ဥဒကံ နာဒ္ဒသ။ သော ကုဇ္ဈိတွာ အာဟ – ‘‘ဘိက္ခု, ဘိက္ခု တုမှေ ဂဟပတိကေဟိ ဒိန္နံ ဘုဉ္ဇိတွာ ဘုဉ္ဇိတွာ သုပထ, ပါနီယဃဋေ အဉ္ဇလိမတ္တမ္ပိ ဥဒကံ န ဌပေထ, န ယုတ္တမေတ’’န္တိ။ ထေရော ‘‘မယာ ပါနီယဃဋော ပူရေတွာ ဌပိတော, ကိံ နု ခေါ ဧတ’’န္တိ? ဂန္တွာ ဩလောကေန္တော ပရိပုဏ္ဏဃဋံ ဒိသွာ ပါနီယသင်္ခံ ပူရေတွာ အဒါသိ။ သော ဒွတ္တိသင်္ခပူရံ ပိဝိတွာ စိန္တေသိ – ‘‘ဧဝံ ပူရိတဃဋော နာမ မမ ကမ္မံ အာဂမ္မ တတ္တကပါလော ဝိယ ဇာတော။ ကိံ နု ခေါ အနာဂတေ အတ္တဘာဝေ ဘဝိဿတီ’’တိ? သံဝိဂ္ဂစိတ္တော ဓနုံ ဆဍ္ဍေတွာ, ‘‘ပဗ္ဗာဇေထ မံ, ဘန္တေ’’တိ အာဟ။ ထေရော တစပဉ္စကကမ္မဋ္ဌာနံ အာစိက္ခိတွာ တံ ပဗ္ဗာဇေသိ။
တဿ သမဏဓမ္မံ ကရောန္တဿ ဗဟူနံ မိဂသူကရာနံ မာရိတဋ္ဌာနံ ပါသအဒူဟလာနဉ္စ ယောဇိတဋ္ဌာနံ ဥပဋ္ဌာတိ။ တံ အနုဿရတော သရီရေ ဒါဟော ဥပ္ပဇ္ဇတိ, ကူဋဂေါဏော ဝိယ ကမ္မဋ္ဌာနမ္ပိ ဝီထိံ န ပဋိပဇ္ဇတိ။ သော ‘‘ကိံ ကရိဿာမိ ဘိက္ခုဘာဝေနာ’’တိ? အနဘိရတိယာ ပီဠိတော ထေရဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ အာဟ – ‘‘န သက္ကောမိ, ဘန္တေ, သမဏဓမ္မံ ကာတု’’န္တိ။ အထ နံ ထေရော ‘‘ဟတ္ထကမ္မံ ကရောဟီ’’တိ အာဟ။ သော ‘‘သာဓု, ဘန္တေ’’တိ ဝတွာ ဥဒုမ္ဗရာဒယော အလ္လရုက္ခေ ဆိန္ဒိတွာ မဟန္တံ ရာသိံ ကတွာ, ‘‘ဣဒါနိ ကိံ ကရောမီ’’တိ ပုစ္ဆိ? ဈာပေဟိ နန္တိ။ သော စတူသု ဒိသာသု အဂ္ဂိံ ဒတွာ ဈာပေတုံ အသက္ကောန္တော, ‘‘ဘန္တေ, န သက္ကောမီ’’တိ အာဟ။ ထေရော ‘‘တေန ဟိ အပေဟီ’’တိ ပထဝိံ ဒွိဓာ ကတွာ အဝီစိတော ခဇ္ဇောပနကမတ္တံ အဂ္ဂိံ နီဟရိတွာ တတ္ထ ပက္ခိပိ။ သော တာဝ မဟန္တံ ရာသိံ သုက္ခပဏ္ဏံ ဝိယ ခဏေန ဈာပေသိ။ အထဿ ထေရော အဝီစိံ ဒဿေတွာ, ‘‘သစေ ဝိဗ္ဘမိဿသိ, ဧတ္ထ ပစ္စိဿသီ’’တိ သံဝေဂံ ဇနေသိ။ သော အဝီစိဒဿနတော ပဋ္ဌာယ ပဝေဓမာနော ‘‘နိယျာနိကံ, ဘန္တေ, ဗုဒ္ဓသာသန’’န္တိ ပုစ္ဆိ, အာမာဝုသောတိ။ ဘန္တေ, ဗုဒ္ဓသာသနဿ နိယျာနိကတ္တေ သတိ မိလကော အတ္တမောက္ခံ ကရိဿတိ, မာ စိန္တယိတ္ထာတိ။ တတော ပဋ္ဌာယ သမဏဓမ္မံ ကရောတိ ဃဋေတိ, တဿ ဝတ္တပဋိဝတ္တံ ပူရေတိ, နိဒ္ဒါယ ဗာဓယမာနာယ တိန္တံ ပလာလံ သီသေ ဌပေတွာ ပါဒေ သောဏ္ဍိယံ ဩတာရေတွာ နိသီဒတိ။ သော ဧကဒိဝသံ
(သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၅၃။)ပါနီယံ ပရိဿာဝေတွာ ဃဋံ ဦရုမှိ ဌပေတွာ ဥဒကမဏိကာနံ ပစ္ဆေဒံ အာဂမယမာနော အဋ္ဌာသိ။ အထ ခေါ ထေရော သာမဏေရဿ ဣမံ ဥဒ္ဒေသံ ဒေတိ –
‘‘ဥဋ္ဌာနဝတော သတီမတော,
သုစိကမ္မဿ နိသမ္မကာရိနော၊
သညတဿ ဓမ္မဇီဝိနော,
အပ္ပမတ္တဿ ယသောဘိဝဍ္ဎတီ’’တိ။ (ဓ။ ပ။ ၂၄)၊
သော စတုပ္ပဒိကမ္ပိ တံ ဂါထံ အတ္တနိယေဝ ဥပနေသိ – ‘‘ဥဋ္ဌာနဝတာ နာမ မာဒိသေန ဘဝိတဗ္ဗံ။ သတိမတာပိ မာဒိသေနေဝ…ပေ… အပ္ပမတ္တေနပိ မာဒိသေနေဝ ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ။ ဧဝံ တံ ဂါထံ အတ္တနိ ဥပနေတွာ တသ္မိံယေဝ ပဒဝါရေ ဌိတော ပဉ္စောရမ္ဘာဂိယာနိ သံယောဇနာနိ ဆိန္ဒိတွာ အနာဂါမိဖလေ ပတိဋ္ဌာယ ဟဋ္ဌတုဋ္ဌော –
‘‘အလ္လံ ပလာလပုဉ္ဇာဟံ, သီသေနာဒါယ စင်္ကမိံ၊
ပတ္တောသ္မိ တတိယံ ဌာနံ, ဧတ္ထ မေ နတ္ထိ သံသယော’’တိ။ –
ဣမံ ဥဒါနဂါထံ အာဟ။ ဧဝံ ဒုဗ္ဗလူပနိဿယေ ဌိတော ဃဋေန္တော ဝါယမန္တော ပဉ္စောရမ္ဘာဂိယာနိ သံယောဇနာနိ ဆိန္ဒိတွာ တီဏိ မဂ္ဂဖလာနိ နိဗ္ဗတ္တေတိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ – ‘‘နော စဿံ, နော စ မေ သိယာ, နာဘဝိဿ, န မေ ဘဝိဿတီတိ ဧဝံ အဓိမုစ္စမာနော ဘိက္ခု ဆိန္ဒေယျ ဩရမ္ဘာဂိယာနိ သံယောဇနာနီ’’တိ။
တတ္ထ နော စဿံ, နော စ မေ သိယာတိ သစေ အဟံ န ဘဝေယျံ, မမ ပရိက္ခာရောပိ န ဘဝေယျ။ သစေ ဝါ ပန မေ အတီတေ ကမ္မာဘိသင်္ခါရော နာဘဝိဿ, ဣဒံ မေ ဧတရဟိ ခန္ဓပဉ္စကံ န ဘဝေယျ။ နာဘဝိဿ, န မေ ဘဝိဿတီတိ ဣဒါနိ ပန တထာ ပရက္ကမိဿာမိ, ယထာ မေ အာယတိံ ခန္ဓာဘိနိဗ္ဗတ္တကော ကမ္မသင်္ခါရော န ဘဝိဿတိ, တသ္မိံ အသတိ အာယတိံ ပဋိသန္ဓိ နာမ န မေ ဘဝိဿတိ။ ဧဝံ အဓိမုစ္စမာနောတိ ဧဝံ အဓိမုစ္စန္တော ဘိက္ခု ဒုဗ္ဗလူပနိဿယေ ဌိတော ပဉ္စောရမ္ဘာဂိယာနိ သံယောဇနာနိ ဆိန္ဒေယျ။ ဧဝံ ဝုတ္တေတိ ဧဝံ သာသနဿ နိယျာနိကဘာဝံ အာဝဇ္ဇေန္တေန ဘဂဝတာ
(သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၅၄။)ဣမသ္မိံ ဥဒါနေ ဝုတ္တေ။ ရူပံ ဝိဘဝိဿတီတိ ရူပံ ဘိဇ္ဇိဿတိ။ ရူပဿ ဝိဘဝါတိ ဝိဘဝဒဿနေန သဟဝိပဿနေန။ သဟဝိပဿနကာ ဟိ စတ္တာရော မဂ္ဂါ ရူပါဒီနံ ဝိဘဝဒဿနံ နာမ။ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ အဓိမုစ္စမာနော, ဘန္တေ, ဘိက္ခု ဆိန္ဒေယျာတိ, ဘန္တေ, ဧဝံ အဓိမုစ္စမာနော ဘိက္ခု ဆိန္ဒေယျေဝ ပဉ္စောရမ္ဘာဂိယာနိ သံယောဇနာနိ။ ကသ္မာ န ဆိန္ဒိဿတီတိ?
ဣဒါနိ ဥပရိ မဂ္ဂဖလံ ပုစ္ဆန္တော ကထံ ပန, ဘန္တေတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အနန္တရာတိ ဒွေ အနန္တရာနိ အာသန္နာနန္တရဉ္စ ဒူရာနန္တရဉ္စ။ ဝိပဿနာ မဂ္ဂဿ အာသန္နာနန္တရံ နာမ, ဖလဿ ဒူရာနန္တရံ နာမ။ တံ သန္ဓာယ ‘‘ကထံ ပန, ဘန္တေ, ဇာနတော ကထံ ပဿတော ဝိပဿနာနန္တရာ ‘အာသဝါနံ ခယော’တိ သင်္ခံ ဂတံ အရဟတ္တဖလံ ဟောတီ’’တိ ပုစ္ဆတိ။ အတသိတာယေတိ အတသိတဗ္ဗေ အဘာယိတဗ္ဗေ ဌာနမှိ။ တာသံ အာပဇ္ဇတီတိ ဘယံ အာပဇ္ဇတိ။ တာသော ဟေသောတိ ယာ ဧသာ ‘‘နော စဿံ, နော စ မေ သိယာ’’တိ ဧဝံ ပဝတ္တာ ဒုဗ္ဗလဝိပဿနာ, သာ ယသ္မာ အတ္တသိနေဟံ ပရိယာဒါတုံ န သက္ကောတိ, တသ္မာ အဿုတဝတော ပုထုဇ္ဇနဿ တာသော နာမ ဟောတိ။ သော ဟိ ‘‘ဣဒါနာဟံ ဥစ္ဆိဇ္ဇိဿာမိ, န ဒါနိ ကိဉ္စိ ဘဝိဿာမီ’’တိ အတ္တာနံ ပပါတေ ပတန္တံ ဝိယ ပဿတိ အညတရော ဗြာဟ္မဏော ဝိယ။ လောဟပါသာဒဿ ကိရ ဟေဋ္ဌာ တိပိဋကစူဠနာဂတ္ထေရော တိလက္ခဏာဟတံ ဓမ္မံ ပရိဝတ္တေတိ။ အထ အညတရဿ ဗြာဟ္မဏဿ ဧကမန္တေ ဌတွာ ဓမ္မံ သုဏန္တဿ သင်္ခါရာ သုညတော ဥပဋ္ဌဟိံသု။ သော ပပါတေ ပတန္တော ဝိယ ဟုတွာ ဝိဝဋဒွါရေန တတော ပလာယိတွာ ဂေဟံ ပဝိသိတွာ, ပုတ္တံ ဥရေ သယာပေတွာ, ‘‘တာတ, သကျသမယံ အာဝဇ္ဇေန္တော မနမှိ နဋ္ဌော’’တိ အာဟ။ န ဟေသော ဘိက္ခု တာသောတိ ဧသာ ဧဝံ ပဝတ္တာ ဗလဝဝိပဿနာ သုတဝတော အရိယသာဝကဿ န တာသော နာမ ဟောတိ။ န ဟိ တဿ ဧဝံ ဟောတိ ‘‘အဟံ ဥစ္ဆိဇ္ဇိဿာမီ’’တိ ဝါ ‘‘ဝိနဿိဿာမီ’’တိ ဝါတိ။ ဧဝံ ပန ဟောတိ ‘‘သင်္ခါရာဝ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ, သင်္ခါရာဝ နိရုဇ္ဈန္တီ’’တိ။ တတိယံ။
၄။ ဥပါဒါနပရိပဝတ္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၅၆။ စတုတ္ထေ စတုပရိဝဋ္ဋန္တိ ဧကေကသ္မိံ ခန္ဓေ စတုန္နံ ပရိဝဋ္ဋနဝသေန။ ရူပံ အဗ္ဘညာသိန္တိ ရူပံ ဒုက္ခသစ္စန္တိ အဘိညာသိံ။ ဧဝံ သဗ္ဗပဒေသု
(သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၅၅။)စတုသစ္စဝသေနေဝ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အာဟာရသမုဒယာတိ ဧတ္ထ သစ္ဆန္ဒရာဂေါ ကဗဠီကာရာဟာရော အာဟာရော နာမ။ ပဋိပန္နာတိ သီလတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ အရဟတ္တမဂ္ဂါ ပဋိပန္နာ ဟောန္တိ။ ဂါဓန္တီတိ ပတိဋ္ဌဟန္တိ။ ဧတ္တာဝတာ သေက္ခဘူမိံ ကထေတွာ ဣဒါနိ အသေက္ခဘူမိံ ကထေန္တော ယေ စ ခေါ ကေစိ, ဘိက္ခဝေတိအာဒိမာဟ။ သုဝိမုတ္တာတိ အရဟတ္တဖလဝိမုတ္တိယာ သုဋ္ဌု ဝိမုတ္တာ။ ကေဝလိနောတိ သကလိနော ကတသဗ္ဗကိစ္စာ။ ဝဋ္ဋံ တေသံ နတ္ထိ ပညာပနာယာတိ ယေန တေ အဝသိဋ္ဌေန ဝဋ္ဋေန ပညာပေယျုံ, တံ နေသံ ဝဋ္ဋံ နတ္ထိ ပညာပနာယ။ အထ ဝါ ဝဋ္ဋန္တိ ကာရဏံ, ပညာပနာယ ကာရဏံ နတ္ထီတိ။ ဧတ္တာဝတာ အသေက္ခဘူမိဝါရော ကထိတော။ စတုတ္ထံ။
၅။ သတ္တဋ္ဌာနသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၅၇။ ပဉ္စမေ သတ္တဋ္ဌာနကုသလောတိ သတ္တသု ဩကာသေသု ဆေကော။ ဝုသိတဝါတိ ဝုသိတဝါသော။ ဥတ္တမပုရိသောတိ သေဋ္ဌပုရိသော။ သေသမေတ္ထ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣဒံ ပန သုတ္တံ ဥဿဒနန္ဒိယဉ္စေဝ ပလောဘနီယဉ္စာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယထာ ဟိ ရာဇာ ဝိဇိတသင်္ဂါမော သင်္ဂါမေ ဝိဇယိနော ယောဓေ ဥစ္စဋ္ဌာနေ ဌပေတွာ တေသံ သက္ကာရံ ကရောတိ။ ကိံ ကာရဏာ? ဧတေသံ သက္ကာရံ ဒိသွာ သေသာပိ သူရာ ဘဝိတုံ မညိဿန္တီတိ, ဧဝမေဝ ဘဂဝါ အပ္ပမေယျံ ကာလံ ပါရမိယော ပူရေတွာ မဟာဗောဓိမဏ္ဍေ ကိလေသမာရဝိဇယံ ကတွာ သဗ္ဗညုတံ ပတ္တော သာဝတ္ထိယံ ဇေတဝနမဟာဝိဟာရေ နိသီဒိတွာ ဣမံ သုတ္တံ ဒေသေန္တော ခီဏာသဝေ ဥက္ခိပိတွာ ထောမေသိ ဝဏ္ဏေသိ။ ကိံ ကာရဏာ? ဧဝံ အဝသေသာ သေက္ခပုဂ္ဂလာ အရဟတ္တဖလံ ပတ္တဗ္ဗံ မညိဿန္တီတိ။ ဧဝမေတံ သုတ္တံ ခီဏာသဝါနံ ဥက္ခိပိတွာ ပသံသိတတ္တာ ဥဿဒနန္ဒိယံ, သေက္ခာနံ ပလောဘိတတ္တာ ပလောဘနီယန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
ဧဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု သတ္တဋ္ဌာနကုသလော ဟောတီတိ ဧတ္တာဝတာ စေတ္ထ မဂ္ဂဖလပစ္စဝေက္ခဏဝသေန ဒေသနံ နိဋ္ဌပေတွာပိ ပုန ကထဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု တိဝိဓူပပရိက္ခီ ဟောတီတိ ဣဒံ ‘‘ခီဏာသဝေါ ယသ္မိံ အာရမ္မဏေ သတတဝိဟာရေန ဝိဟရတိ, တံ သတ္တော ဝါ ပုဂ္ဂလော ဝါ န ဟောတိ, ဓာတုအာဒိမတ္တမေဝ ပန ဟောတီ’’တိ ဧဝံ ခီဏာသဝဿ သတတဝိဟာရဉ္စ, ‘‘ဣမေသု ဓမ္မေသု ကမ္မံ ကတွာ အယံ အာဂတော’’တိ အာဂမနီယပဋိပဒဉ္စ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဓာတုသော ဥပပရိက္ခတီတိ ဓာတုသဘာဝေန ပဿတိ ဩလောကေတိ။ သေသပဒဒွယေပိ ဧသေဝ နယော။ ပဉ္စမံ။
(သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၅၆။)၆။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၅၈။ ဆဋ္ဌေ ကော အဓိပ္ပယာသောတိ ကော အဓိကပယောဂေါ။ အနုပ္ပန္နဿာတိ ဣမဉှိ မဂ္ဂံ ကဿပသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဥပ္ပါဒေသိ, အန္တရာ အညော သတ္ထာ ဥပ္ပါဒေတုံ နာသက္ခိ, ဣတိ ဘဂဝါ အနုပ္ပန္နဿ မဂ္ဂဿ ဥပ္ပါဒေတာ နာမ။ နဂရောပမသ္မိဉှိ အဝဠဉ္ဇနဋ္ဌာနေသု ပုရာဏမဂ္ဂေါ ဇာတော, ဣဓ အဝတ္တမာနဋ္ဌေန အနုပ္ပန္နမဂ္ဂေါ နာမ။ အသဉ္ဇာတဿာတိ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ အနက္ခာတဿာတိ အကထိတဿ။ မဂ္ဂံ ဇာနာတီတိ မဂ္ဂညူ။ မဂ္ဂံ ဝိဒိတံ ပါကဋံ အကာသီတိ မဂ္ဂဝိဒူ။ မဂ္ဂေ စ အမဂ္ဂေ စ ကောဝိဒေါတိ မဂ္ဂကောဝိဒေါ။ မဂ္ဂါနုဂါတိ မဂ္ဂံ အနုဂစ္ဆန္တာ။ ပစ္ဆာ သမန္နာဂတာတိ အဟံ ပဌမံ ဂတော, သာဝကာ ပစ္ဆာ သမန္နာဂတာ။ ဆဋ္ဌံ။
၇။ အနတ္တလက္ခဏသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၅၉။ သတ္တမေ ပဉ္စဝဂ္ဂိယေတိ အညာသိ ကောဏ္ဍညတ္ထေရာဒိကေ ပဉ္စ ဇနေ ပုရာဏုပဋ္ဌာကေ။ အာမန္တေသီတိ အာသာဠှိပုဏ္ဏမဒိဝသေ ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနတော ပဋ္ဌာယ အနုက္ကမေန သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌိတေ ‘‘ဣဒါနိ နေသံ အာသဝက္ခယာယ ဓမ္မံ ဒေသေဿာမီ’’တိ ပဉ္စမိယံ ပက္ခဿ အာမန္တေသိ။ ဧတဒဝေါစာတိ ဧတံ ‘‘ရူပံ, ဘိက္ခဝေ, အနတ္တာ’’တိအာဒိနယပ္ပဝတ္တံ အနတ္တလက္ခဏသုတ္တံ အဝေါစ။ တတ္ထ အနတ္တာတိ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တေဟိ စတူဟိ ကာရဏေဟိ အနတ္တာ။ တံ ကိံ မညထ, ဘိက္ခဝေတိ ဣဒံ ကသ္မာ အာရဒ္ဓံ? ဧတ္တကေန ဌာနေန အနတ္တလက္ခဏမေဝ ကထိတံ, န အနိစ္စဒုက္ခလက္ခဏာနိ, ဣဒါနိ တာနိ ဒဿေတွာ သမောဓာနေတွာ တီဏိပိ လက္ခဏာနိ ဒဿေတုံ ဣဒမာရဒ္ဓန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ဣမေ ပဉ္စက္ခန္ဓာ အနိစ္စာ ဒုက္ခာ အနတ္တာ, တသ္မာ။ ယံကိဉ္စိ ရူပန္တိအာဒီသု ဝိတ္ထာရကထာ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ပညာဘာဝနာဓိကာရေ ခန္ဓနိဒ္ဒေသေ ဝုတ္တာဝ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဝုတ္တာနုသာရေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣမသ္မိံ ပန သုတ္တေ အနတ္တလက္ခဏမေဝ ကထိတန္တိ။ သတ္တမံ။
၈။ မဟာလိသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၆၀။ အဋ္ဌမေ ဧကန္တဒုက္ခန္တိအာဒီနိ ဓာတုသံယုတ္တေ ဝုတ္တနယာနေဝ။ အဋ္ဌမံ။
(သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၅၇။)၉။ အာဒိတ္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၆၁။ နဝမေ အာဒိတ္တန္တိ ဧကာဒသဟိ အဂ္ဂီဟိ အာဒိတ္တံ ပဇ္ဇလိတံ။ ဣတိ ဒွီသုပိ ဣမေသု သုတ္တေသု ဒုက္ခလက္ခဏမေဝ ကထိတံ။ နဝမံ။
၁၀။ နိရုတ္တိပထသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၆၂။ ဒသမေ နိရုတ္တိယောဝ နိရုတ္တိပထာ, အထ ဝါ နိရုတ္တိယော စ တာ နိရုတ္တိဝသေန ဝိညာတဗ္ဗာနံ အတ္ထာနံ ပထတ္တာ ပထာ စာတိ နိရုတ္တိပထာ။ သေသပဒဒွယေပိ ဧသေဝ နယော။ တီဏိပိ စေတာနိ အညမညဝေဝစနာနေဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ အသံကိဏ္ဏာတိ အဝိဇဟိတာ, ‘‘ကော ဣမေဟိ အတ္ထော’’တိ ဝတွာ အဆဍ္ဍိတာ။ အသံကိဏ္ဏပုဗ္ဗာတိ အတီတေပိ န ဇဟိတပုဗ္ဗာ။ န သံကီယန္တီတိ ဧတရဟိပိ ‘‘ကိမေတေဟီ’’တိ န ဆဍ္ဍီယန္တိ။ န သံကီယိဿန္တီတိ အနာဂတေပိ န ဆဍ္ဍီယိဿန္တိ။ အပ္ပဋိကုဋ္ဌာတိ အပ္ပဋိဗာဟိတာ။ အတီတန္တိ အတ္တနော သဘာဝံ ဘင်္ဂမေဝ ဝါ အတိက္ကန္တံ။ နိရုဒ္ဓန္တိ ဒေသန္တရံ အသင်္ကမိတွာ တတ္ထေဝ နိရုဒ္ဓံ ဝူပသန္တံ။ ဝိပရိဏတန္တိ ဝိပရိဏာမံ ဂတံ နဋ္ဌံ။ အဇာတန္တိ အနုပ္ပန္နံ။ အပါတုဘူတန္တိ အပါကဋီဘူတံ။
ဥက္ကလာတိ ဥက္ကလဇနပဒဝါသိနော။ ဝဿဘညာတိ ဝဿော စ ဘညော စ။ ဒွေပိ ဟိ တေ မူလဒိဋ္ဌိဂတိကာ။ အဟေတုကဝါဒါတိအာဒီသု ‘‘နတ္ထိ ဟေတု နတ္ထိ ပစ္စယော’’တိ ဂဟိတတ္တာ အဟေတုကဝါဒါ။ ‘‘ကရောတော န ကရီယတိ ပါပ’’န္တိ ဂဟိတတ္တာ အကိရိယဝါဒါ။ ‘‘နတ္ထိ ဒိန္န’’န္တိအာဒိဂဟဏတော နတ္ထိကဝါဒါ။ တတ္ထ ဣမေ ဒွေ ဇနာ, တိဿော ဒိဋ္ဌိယော, ကိံ ဧကေကဿ ဒိယဍ္ဎာ ဟောတီတိ? န တထာ, ယထာ ပန ဧကော ဘိက္ခု ပဋိပါဋိယာ စတ္တာရိပိ ဈာနာနိ နိဗ္ဗတ္တေတိ, ဧဝမေတ္ထ ဧကေကော တိဿောပိ ဒိဋ္ဌိယော နိဗ္ဗတ္တေသီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ‘‘နတ္ထိ ဟေတု နတ္ထိ ပစ္စယော’’တိ ပုနပ္ပုနံ အာဝဇ္ဇေန္တဿ အာဟရန္တဿ အဘိနန္ဒန္တဿ အဿာဒေန္တဿ မဂ္ဂဒဿနံ ဝိယ ဟောတိ။ သော မိစ္ဆတ္တနိယာမံ ဩက္ကမတိ, သော ဧကန္တကာဠကောတိ ဝုစ္စတိ။ ယထာ ပန အဟေတုကဒိဋ္ဌိယံ, ဧဝံ ‘‘ကရောတော န ကရီယတိ ပါပံ, နတ္ထိ ဒိန္န’’န္တိ ဣမေသုပိ ဌာနေသု မိစ္ဆတ္တနိယာမံ ဩက္ကမတိ။
န ဂရဟိတဗ္ဗံ နပ္ပဋိက္ကောသိတဗ္ဗံ အမညိံသူတိ ဧတ္ထ ‘‘ယဒေတံ အတီတံ နာမ, နယိဒံ အတီတံ, ဣဒမဿ အနာဂတံ ဝါ ပစ္စုပ္ပန္နံ ဝါ’’တိ ဝဒန္တော ဂရဟတိ နာမ။ တတ္ထ ဒေါသံ ဒဿေတွာ ‘‘ကိံ ဣမိနာ ဂရဟိတေနာ’’တိ?
(သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၅၈။)ဝဒန္တော ပဋိက္ကောသတိ နာမ။ ဣမေ ပန နိရုတ္တိပထေ တေပိ အစ္စန္တကာဠကာ ဒိဋ္ဌိဂတိကာ န ဂရဟိတဗ္ဗေ န ပဋိက္ကောသိတဗ္ဗေ မညိံသု။ အတီတံ ပန အတီတမေဝ, အနာဂတံ အနာဂတမေဝ, ပစ္စုပ္ပန္နံ ပစ္စုပ္ပန္နမေဝ ကထယိံသု။ နိန္ဒာဃဋ္ဋနဗျာရောသဥပါရမ္ဘဘယာတိ ဝိညူနံ သန္တိကာ နိန္ဒာဘယေန စ ဃဋ္ဋနဘယေန စ ဒေါသာရောပနဘယေန စ ဥပါရမ္ဘဘယေန စ။ ဣတိ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ စတုဘူမိကခန္ဓာနံ ပဏ္ဏတ္တိ ကထိတာတိ။ ဒသမံ။
ဥပယဝဂ္ဂေါ ဆဋ္ဌော။
၇။ အရဟန္တဝဂ္ဂေါ
၁။ ဥပါဒိယမာနသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၆၃။ အရဟန္တဝဂ္ဂဿ ပဌမေ ဥပါဒိယမာနောတိ တဏှာမာနဒိဋ္ဌိဝသေန ဂဏှမာနော။ ဗဒ္ဓေါ မာရဿာတိ မာရဿ ပါသေန ဗဒ္ဓေါ နာမ။ မုတ္တော ပါပိမတောတိ ပါပိမတော ပါသေန မုတ္တော နာမ ဟောတိ။ ပဌမံ။
၂။ မညမာနသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၆၄။ ဒုတိယေ မညမာနောတိ တဏှာမာနဒိဋ္ဌိမညနာဟိ မညမာနော။ ဒုတိယံ။
၃။ အဘိနန္ဒမာနသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၆၅။ တတိယေ အဘိနန္ဒမာနောတိ တဏှာမာနဒိဋ္ဌိအဘိနန္ဒနာဟိယေဝ အဘိနန္ဒမာနော။ တတိယံ။
၄-၅။ အနိစ္စသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ
၆၆-၆၈။ စတုတ္ထေ ဆန္ဒောတိ တဏှာဆန္ဒော။ ပဉ္စမဆဋ္ဌေသုပိ ဧသေဝ နယော။ စတုတ္ထာဒီနိ။
၇။ အနတ္တနိယသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၆၉။ သတ္တမေ အနတ္တနိယန္တိ န အတ္တနော သန္တကံ, အတ္တနော ပရိက္ခာရဘာဝေန သုညတန္တိ အတ္ထော။ သတ္တမံ။
(သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၅၉။)၈-၁၀။ ရဇနီယသဏ္ဌိတသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ
၇၀-၇၂။ အဋ္ဌမေ ရဇနီယသဏ္ဌိတန္တိ ရဇနီယေန အာကာရေန သဏ္ဌိတံ, ရာဂဿ ပစ္စယဘာဝေန ဌိတန္တိ အတ္ထော။ နဝမဒသမာနိ ရာဟုလသံယုတ္တေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာနီတိ။ အဋ္ဌမာဒီနိ။
အရဟန္တဝဂ္ဂေါ သတ္တမော။
၈။ ခဇ္ဇနီယဝဂ္ဂေါ
၁-၃။ အဿာဒသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ
၇၃-၇၅။ ခဇ္ဇနီယဝဂ္ဂဿ အာဒိတော တီသု သုတ္တေသု စတုသစ္စမေဝ ကထိတံ။ ပဌမာဒီနိ။
၄။ အရဟန္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၇၆။ စတုတ္ထေ ယာဝတာ, ဘိက္ခဝေ, သတ္တာဝါသာတိ, ဘိက္ခဝေ, ယတ္တကာ သတ္တာဝါသာ နာမ အတ္ထိ။ ယာဝတာ ဘဝဂ္ဂန္တိ ယတ္တကံ ဘဝဂ္ဂံ နာမ အတ္ထိ။ ဧတေ အဂ္ဂါ ဧတေ သေဋ္ဌာတိ ဧတေ အဂ္ဂဘူတာ စေဝ သေဋ္ဌဘူတာ စ။ ယဒိဒံ အရဟန္တောတိ ယေ ဣမေ အရဟန္တော နာမ။ ဣဒမ္ပိ သုတ္တံ ပုရိမနယေနေဝ ဥဿဒနန္ဒိယဉ္စ ပလောဘနီယဉ္စာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
အထာပရံ ဧတဒဝေါစာတိ တဒတ္ထပရိဒီပနာဟိ စေဝ ဝိသေသတ္ထပရိဒီပနာဟိ စ ဂါထာဟိ ဧတံ ‘‘သုခိနော ဝတ အရဟန္တော’’တိအာဒိဝစနံ အဝေါစ။ တတ္ထ သုခိနောတိ ဈာနသုခေန မဂ္ဂသုခေန ဖလသုခေန စ သုခိတာ။ တဏှာ တေသံ န ဝိဇ္ဇတီတိ တေသံ အပါယဒုက္ခဇနိကာ တဏှာ န ဝဇ္ဇတိ။ ဧဝံ တေ ဣမဿပိ တဏှာမူလကဿ အဘာဝေန သုခိတာဝ။ အသ္မိမာနော သမုစ္ဆိန္နောတိ နဝဝိဓော အသ္မိမာနော အရဟတ္တမဂ္ဂေန သမုစ္ဆိန္နော။ မောဟဇာလံ ပဒါလိတန္တိ ဉာဏေန အဝိဇ္ဇာဇာလံ ဖာလိတံ။
အနေဇန္တိ ဧဇာသင်္ခါတာယ တဏှာယ ပဟာနဘူတံ အရဟတ္တံ။ အနုပလိတ္တာတိ တဏှာဒိဋ္ဌိလေပေဟိ အလိတ္တာ။ ဗြဟ္မဘူတာတိ သေဋ္ဌဘူတာ။ ပရိညာယာတိ တီဟိ ပရိညာဟိ ပရိဇာနိတွာ။ သတ္တသဒ္ဓမ္မဂေါစရာတိ သဒ္ဓါ
(သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၆၀။)ဟိရီ ဩတ္တပ္ပံ ဗာဟုသစ္စံ အာရဒ္ဓဝီရိယတာ ဥပဋ္ဌိတဿတိတာ ပညာတိ ဣမေ သတ္တ သဒ္ဓမ္မာ ဂေါစရော ဧတေသန္တိ သတ္တသဒ္ဓမ္မဂေါစရာ။
သတ္တရတနသမ္ပန္နာတိ သတ္တဟိ ဗောဇ္ဈင်္ဂရတနေဟိ သမန္နာဂတာ။ အနုဝိစရန္တီတိ လောကိယမဟာဇနာပိ အနုဝိစရန္တိယေဝ။ ဣဓ ပန ခီဏာသဝါနံ နိရာသင်္ကစာရော နာမ ဂဟိတော။ တေနေဝါဟ ‘‘ပဟီနဘယဘေရဝါ’’တိ။ တတ္ထ ဘယံ ဘယမေဝ, ဘေရဝံ ဗလဝဘယံ။ ဒသဟင်္ဂေဟိ သမ္ပန္နာတိ အသေက္ခေဟိ ဒသဟိ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတာ။ မဟာနာဂါတိ စတူဟိ ကာရဏေဟိ မဟာနာဂါ။ သမာဟိတာတိ ဥပစာရပ္ပနာဟိ သမာဟိတာ။ တဏှာ တေသံ န ဝိဇ္ဇတီတိ ‘‘ဦနော လောကော အတိတ္တော တဏှာဒါသောတိ ခေါ, မဟာရာဇ, တေန ဘဂဝတာ’’တိ (မ။ နိ။ ၂။၃၀၅) ဧဝံ ဝုတ္တာ ဒါသကာရိကာ တဏှာပိ တေသံ နတ္ထိ။ ဣမိနာ ခီဏာသဝါနံ ဘုဇိဿဘာဝံ ဒဿေတိ။
အသေခဉာဏန္တိ အရဟတ္တဖလဉာဏံ။ အန္တိမောယံ သမုဿယောတိ ပစ္ဆိမော အယံ အတ္တဘာဝေါ။ ယော သာရော ဗြဟ္မစရိယဿာတိ သာရော နာမ ဖလံ။ တသ္မိံ အပရပစ္စယာတိ တသ္မိံ အရိယဖလေ, န အညံ ပတ္တိယာယန္တိ, ပစ္စက္ခတောဝ ပဋိဝိဇ္ဈိတွာ ဌိတာ။ ဝိဓာသု န ဝိကမ္ပန္တီတိ တီသု မာနကောဋ္ဌာသေသု န ဝိကမ္ပန္တိ။ ဒန္တဘူမိန္တိ အရဟတ္တံ။ ဝိဇိတာဝိနောတိ ရာဂါဒယော ဝိဇေတွာ ဌိတာ။
ဥဒ္ဓန္တိအာဒီသု ဥဒ္ဓံ ဝုစ္စတိ ကေသမတ္ထကော, အပါစီနံ ပါဒတလံ, တိရိယံ ဝေမဇ္ဈံ။ ဥဒ္ဓံ ဝါ အတီတံ, အပါစီနံ အနာဂတံ, တိရိယံ ပစ္စုပ္ပန္နံ။ ဥဒ္ဓံ ဝါ ဝုစ္စတိ ဒေဝလောကော, အပါစီနံ အပါယလောကော, တိရိယံ မနုဿလောကော။ နန္ဒီ တေသံ န ဝိဇ္ဇတီတိ ဧတေသု ဌာနေသု သင်္ခေပတော ဝါ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နေသု ခန္ဓေသု တေသံ တဏှာ နတ္ထိ။ ဣဓ ဝဋ္ဋမူလကတဏှာယ အဘာဝေါ ဒဿိတော။ ဗုဒ္ဓါတိ စတုန္နံ သစ္စာနံ ဗုဒ္ဓတ္တာ ဗုဒ္ဓါ။
ဣဒံ ပနေတ္ထ သီဟနာဒသမောဓာနံ – ‘‘ဝိမုတ္တိသုခေနမှာ သုခိတာ, ဒုက္ခဇနိကာ နော တဏှာ ပဟီနာ, ပဉ္စက္ခန္ဓာ ပရိညာတာ, ဒါသကာရိကတဏှာ စေဝ ဝဋ္ဋမူလိကတဏှာ စ ပဟီနာ, အနုတ္တရမှာ အသဒိသာ, စတုန္နံ သစ္စာနံ ဗုဒ္ဓတ္တာ ဗုဒ္ဓါ’’တိ ဘဝပိဋ္ဌေ ဌတွာ အဘီတနာဒသင်္ခါတံ သီဟနာဒံ နဒန္တိ ခီဏာသဝါတိ။ စတုတ္ထံ။
(သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၆၁။)၅။ ဒုတိယအရဟန္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၇၇။ ပဉ္စမံ ဝိနာ ဂါထာဟိ သုဒ္ဓိကမေဝ ကတွာ ကထိယမာနံ ဗုဇ္ဈနကာနံ အဇ္ဈာသယေန ဝုတ္တံ။ ပဉ္စမံ။
၆။ သီဟသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၇၈။ ဆဋ္ဌေ သီဟောတိ စတ္တာရော သီဟာ – တိဏသီဟော, ကာဠသီဟော, ပဏ္ဍုသီဟော, ကေသရသီဟောတိ။ တေသု တိဏသီဟော ကပေါတဝဏ္ဏဂါဝိသဒိသော တိဏဘက္ခော စ ဟောတိ။ ကာဠသီဟော ကာဠဂါဝိသဒိသော တိဏဘက္ခောယေဝ။ ပဏ္ဍုသီဟော ပဏ္ဍုပလာသဝဏ္ဏဂါဝိသဒိသော မံသဘက္ခော။ ကေသရသီဟော လာခါရသပရိကမ္မကတေနေဝ မုခေန အဂ္ဂနင်္ဂုဋ္ဌေန စတူဟိ စ ပါဒပရိယန္တေဟိ သမန္နာဂတော, မတ္ထကတောပိဿ ပဋ္ဌာယ လာခါတူလိကာယ ကတွာ ဝိယ တိဿော ရာဇိယော ပိဋ္ဌိမဇ္ဈေန ဂန္တွာ အန္တရသတ္ထိမှိ ဒက္ခိဏာဝတ္တာ ဟုတွာ ဌိတာ, ခန္ဓေ ပနဿ သတသဟဿဂ္ဃနိကကမ္ဗလပရိက္ခေပေါ ဝိယ ကေသရဘာရော ဟောတိ, အဝသေသဋ္ဌာနံ ပရိသုဒ္ဓံ သာလိပိဋ္ဌသင်္ခစုဏ္ဏပိစုဝဏ္ဏံ ဟောတိ။ ဣမေသု စတူသု သီဟေသု အယံ ကေသရသီဟော ဣဓ အဓိပ္ပေတော။
မိဂရာဇာတိ မိဂဂဏဿ ရာဇာ။ အာသယာတိ ဝသနဋ္ဌာနတော သုဝဏ္ဏဂုဟတော ဝါ ရဇတမဏိဖလိကမနောသိလာဂုဟတော ဝါ နိက္ခမတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ နိက္ခမမာနော ပနေသ စတူဟိ ကာရဏေဟိ နိက္ခမတိ အန္ဓကာရပီဠိတော ဝါ အာလောကတ္ထာယ, ဥစ္စာရပဿာဝပီဠိတော ဝါ တေသံ ဝိဿဇ္ဇနတ္ထာယ, ဇိဃစ္ဆာပီဠိတော ဝါ ဂေါစရတ္ထာယ, သမ္ဘဝပီဠိတော ဝါ အဿဒ္ဓမ္မပဋိသေဝနတ္ထာယ။ ဣဓ ပန ဂေါစရတ္ထာယ နိက္ခန္တောတိ အဓိပ္ပေတော။
ဝိဇမ္ဘတီတိ သုဝဏ္ဏတလေ ဝါ ရဇတမဏိဖလိကမနောသိလာတလာနံ ဝါ အညတရသ္မိံ ဒွေ ပစ္ဆိမပါဒေ သမံ ပတိဋ္ဌာပေတွာ ပုရိမပါဒေ ပုရတော ပသာရေတွာ သရီရဿ ပစ္ဆာဘာဂံ အာကဍ္ဎိတွာ ပုရိမဘာဂံ အဘိဟရိတွာ ပိဋ္ဌိံ နာမေတွာ ဂီဝံ ဥက္ခိပိတွာ အသနိသဒ္ဒံ ကရောန္တော ဝိယ နာသပုဋာနိ ပေါထေတွာ သရီရလဂ္ဂံ ရဇံ ဝိဓုနန္တော ဝိဇမ္ဘတိ။ ဝိဇမ္ဘနဘူမိယဉ္စ ပန တရုဏဝစ္ဆကော ဝိယ အပရာပရံ ဇဝတိ။ ဇဝတော ပနဿ သရီရံ အန္ဓကာရေ ပရိဗ္ဘမန္တံ အလာတံ ဝိယ ခါယတိ။
(သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၆၂။)အနုဝိလောကေတီတိ ကသ္မာ အနုဝိလောကေတိ? ပရာနုဒ္ဒယတာယ။ တသ္မိံ ကိရ သီဟနာဒံ နဒန္တေ ပပါတာဝါဋာဒီသု ဝိသမဋ္ဌာနေသု စရန္တာ ဟတ္ထိဂေါကဏ္ဏမဟိံသာဒယော ပါဏာ ပပါတေပိ အာဝါဋေပိ ပတန္တိ, တေသံ အနုဒ္ဒယာယ အနုဝိလောကေတိ။ ကိံ ပနဿ လုဒ္ဒကမ္မဿ ပရမံသခါဒိနော အနုဒ္ဒယာ နာမ အတ္ထီတိ? အာမ အတ္ထိ။ တထာ ဟေသ ‘‘ကိံ မေ ဗဟူဟိ ဃာတိတေဟီ’’တိ? အတ္တနော ဂေါစရတ္ထာယပိ ခုဒ္ဒကေ ပါဏေ န ဂဏှာတိ, ဧဝံ အနုဒ္ဒယံ ကရောတိ။ ဝုတ္တမ္ပိစေတံ – ‘‘မာဟံ ခေါ ခုဒ္ဒကေ ပါဏေ ဝိသမဂတေ သံဃာတံ အာပါဒေသိ’’န္တိ (အ။ နိ။ ၁၀။၂၁)။
သီဟနာဒံ နဒတီတိ တိက္ခတ္တုံ တာဝ အဘီတနာဒံ နဒတိ။ ဧဝဉ္စ ပနဿ ဝိဇမ္ဘနဘူမိယံ ဌတွာ နဒန္တဿ သဒ္ဒေါ သမန္တာ တိယောဇနပဒေသံ ဧကနိန္နာဒံ ကရောတိ, တမဿ နိန္နာဒံ သုတွာ တိယောဇနဗ္ဘန္တရဂတာ ဒွိပဒစတုပ္ပဒဂဏာ ယထာဌာနေ ဌာတုံ န သက္ကောန္တိ။ ဂေါစရာယ ပက္ကမတီတိ အာဟာရတ္ထာယ ဂစ္ဆတိ။ ကထံ? သော ဟိ ဝိဇမ္ဘနဘူမိယံ ဌတွာ ဒက္ခိဏတော ဝါ ဝါမတော ဝါ ဥပ္ပတန္တော ဥသဘမတ္တံ ဌာနံ ဂဏှာတိ, ဥဒ္ဓံ ဥပ္ပတန္တော စတ္တာရိပိ အဋ္ဌပိ ဥသဘာနိ ဥပ္ပတတိ, သမဋ္ဌာနေ ဥဇုကံ ပက္ခန္ဒန္တော သောဠသဥသဘမတ္တမ္ပိ ဝီသတိဥသဘမတ္တမ္ပိ ဌာနံ ပက္ခန္ဒတိ, ထလာ ဝါ ပဗ္ဗတာ ဝါ ပက္ခန္ဒန္တော သဋ္ဌိဥသဘမတ္တမ္ပိ အသီတိဥသဘမတ္တမ္ပိ ဌာနံ ပက္ခန္ဒတိ, အန္တရာမဂ္ဂေ ရုက္ခံ ဝါ ပဗ္ဗတံ ဝါ ဒိသွာ တံ ပရိဟရန္တော ဝါမတော ဝါ ဒက္ခိဏတော ဝါ, ဥသဘမတ္တမ္ပိ အပက္ကမတိ။ တတိယံ ပန သီဟနာဒံ နဒိတွာ တေနေဝ သဒ္ဓိံ တိယောဇနေ ဌာနေ ပညာယတိ။ တိယောဇနံ ဂန္တွာ နိဝတ္တိတွာ ဌိတော အတ္တနောဝ နာဒဿ အနုနာဒံ သုဏာတိ။ ဧဝံ သီဃေန ဇဝေန ပက္ကမတီတိ။
ယေဘုယျေနာတိ ပါယေန။ ဘယံ သံဝေဂံ သန္တာသန္တိ သဗ္ဗံ စိတ္တုတြာသဿေဝ နာမံ။ သီဟဿ ဟိ သဒ္ဒံ သုတွာ ဗဟူ သတ္တာ ဘာယန္တိ, အပ္ပကာ န ဘာယန္တိ။ ကေ ပန တေတိ? သမသီဟော ဟတ္ထာဇာနီယော အဿာဇာနီယော ဥသဘာဇာနီယော ပုရိသာဇာနီယော ခီဏာသဝေါတိ။ ကသ္မာ ပနေတေ န ဘာယန္တီတိ? သမသီဟော နာမ ‘‘ဇာတိဂေါတ္တကုလသူရဘာဝေဟိ သမာနောသ္မီ’’တိ န ဘာယတိ, ဟတ္ထာဇာနီယာဒယော အတ္တနော သက္ကာယဒိဋ္ဌိဗလဝတာယ န ဘာယန္တိ, ခီဏာသဝေါ သက္ကာယဒိဋ္ဌိပဟီနတ္တာ န ဘာယတိ။
(သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၆၃။)ဗိလာသယာတိ ဗိလေ သယန္တာ ဗိလဝါသိနော အဟိနကုလဂေါဓာဒယော။ ဒကာသယာတိ ဥဒကဝါသိနော မစ္ဆကစ္ဆပါဒယော။ ဝနာသယာတိ ဝနဝါသိနော ဟတ္ထိအဿဂေါကဏ္ဏမိဂါဒယော။ ပဝိသန္တီတိ ‘‘ဣဒါနိ အာဂန္တွာ ဂဏှိဿတီ’’တိ မဂ္ဂံ ဩလောကေန္တာဝ ပဝိသန္တိ။ ဒဠှေဟီတိ ထိရေဟိ။ ဝရတ္တေဟီတိ စမ္မရဇ္ဇူဟိ။ မဟိဒ္ဓိကောတိအာဒီသု ဝိဇမ္ဘနဘူမိယံ ဌတွာ ဒက္ခိဏပဿာဒီဟိ ဥသဘမတ္တံ, ဥဇုကံ ဝီသတိဥသဘမတ္တာဒိလင်္ဃနဝသေန မဟိဒ္ဓိကတာ, သေသမိဂါနံ အဓိပတိဘာဝေန မဟေသက္ခတာ, သမန္တာ တိယောဇနေ သဒ္ဒံ သုတွာ ပလာယန္တာနံ ဝသေန မဟာနုဘာဝတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
ဧဝမေဝ ခေါတိ ဘဂဝါ တေသု တေသု သုတ္တေသု တထာ တထာ အတ္တာနံ ကထေသိ။ ‘‘သီဟောတိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတဿေတံ အဓိဝစနံ အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿာ’’တိ (အ။ နိ။ ၅။၉၉၊ ၁၀။၂၁) ဣမသ္မိံ တာဝ သုတ္တေ သီဟသဒိသံ အတ္တာနံ ကထေသိ။ ‘‘ဘိသက္ကော သလ္လကတ္တောတိ ခေါ, သုနက္ခတ္တ, တထာဂတဿေတံ အဓိဝစန’’န္တိ (မ။ နိ။ ၃။၆၅) ဣမသ္မိံ ဝေဇ္ဇသဒိသံ။ ‘‘ဗြာဟ္မဏောတိ, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတဿေတံ အဓိဝစန’’န္တိ (အ။ နိ။ ၈။၈၅) ဣမသ္မိံ ဗြာဟ္မဏသဒိသံ။ ‘‘ပုရိသော မဂ္ဂကုသလောတိ ခေါ, တိဿ, တထာဂတဿေတံ အဓိဝစန’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၃။၈၄) ဣမသ္မိံ မဂ္ဂဒေသကပုရိသသဒိသံ။ ‘‘ရာဇာဟမသ္မိ သေလာ’’တိ (သု။ နိ။ ၅၅၉) ဣမသ္မိံ ရာဇသဒိသံ။ ‘‘သီဟောတိ ခေါ တထာဂတဿေတံ အဓိဝစန’’န္တိ (အ။ နိ။ ၅။၉၉၊ ၁၀။၂၁) ဣမသ္မိံ ပန သုတ္တေ သီဟသဒိသမေဝ ကတွာ အတ္တာနံ ကထေန္တော ဧဝမာဟ။
တတြာယံ သဒိသတာ – သီဟဿ ကဉ္စနဂုဟာဒီသု ဝသနကာလော ဝိယ ဟိ တထာဂတဿ ဒီပင်္ကရပါဒမူလေ ကတာဘိနီဟာရဿ အပရိမိတကာလံ ပါရမိယော ပူရေတွာ ပစ္ဆိမဘဝေ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏေန စေဝ မာတုကုစ္ဆိတော နိက္ခမနေန စ ဒသသဟဿိလောကဓာတုံ ကမ္ပေတွာ ဝုဒ္ဓိမနွာယ ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိသဒိသံ သမ္ပတ္တိံ အနုဘဝမာနဿ တီသု ပါသာဒေသု နိဝါသကာလော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ သီဟဿ ကဉ္စနဂုဟာဒိတော နိက္ခန္တကာလော ဝိယ တထာဂတဿ ဧကူနတိံသေ သံဝစ္ဆရေ ဝိဝဋေန ဒွါရေန ကဏ္ဍကံ အာရုယှ ဆန္နသဟာယဿ နိက္ခမိတွာ တီဏိ ရဇ္ဇာနိ အတိက္ကမိတွာ အနောမာနဒီတီရေ ဗြဟ္မုနာ ဒိန္နာနိ
(သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၆၄။)ကာသာယာနိ ပရိဒဟိတွာ ပဗ္ဗဇိတဿ သတ္တမေ ဒိဝသေ ရာဇဂဟံ ဂန္တွာ တတ္ထ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ပဏ္ဍဝဂိရိပဗ္ဘာရေ ကတဘတ္တကိစ္စဿ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ ပတွာ, ပဌမမေဝ မဂဓရဋ္ဌံ အာဂမနတ္ထာယ ယာဝ ရညော ပဋိညာဒါနကာလော။
သီဟဿ ဝိဇမ္ဘနကာလော ဝိယ တထာဂတဿ ဒိန္နပဋိညဿ အာဠာရကာလာမဥပသင်္ကမနံ အာဒိံ ကတွာ ယာဝ သုဇာတာယ ဒိန္နပါယာသဿ ဧကူနပဏ္ဏာသာယ ပိဏ္ဍေဟိ ပရိဘုတ္တကာလော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သီဟဿ ကေသရဝိဓုနနံ ဝိယ သာယနှသမယေ သောတ္တိယေန ဒိန္နာ အဋ္ဌ တိဏမုဋ္ဌိယော ဂဟေတွာ ဒသသဟဿစက္ကဝါဠဒေဝတာဟိ ထောမိယမာနဿ ဂန္ဓာဒီဟိ ပူဇိယမာနဿ တိက္ခတ္တုံ ဗောဓိံ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ဗောဓိမဏ္ဍံ အာရုယှ စုဒ္ဒသဟတ္ထုဗ္ဗေဓေ ဌာနေ တိဏသန္ထရံ သန္ထရိတွာ စတုရင်္ဂဝီရိယံ အဓိဋ္ဌာယ နိသိန္နဿ တံခဏံယေဝ မာရဗလံ ဝိဓမိတွာ တီသု ယာမေသု တိဿော ဝိဇ္ဇာ ဝိသောဓေတွာ အနုလောမပဋိလောမံ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒမဟာသမုဒ္ဒံ ယမကဉာဏမန္ထနေန မန္ထေန္တဿ သဗ္ဗညုတညာဏေ ပဋိဝိဒ္ဓေ တဒနုဘာဝေန ဒသသဟဿိလောကဓာတုကမ္ပနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
သီဟဿ စတုဒ္ဒိသာဝိလောကနံ ဝိယ ပဋိဝိဒ္ဓသဗ္ဗညုတညာဏဿ သတ္တသတ္တာဟံ ဗောဓိမဏ္ဍေ ဝိဟရိတွာ ပရိဘုတ္တမဓုပိဏ္ဍိကာဟာရဿ အဇပါလနိဂြောဓမူလေ မဟာဗြဟ္မုနော ဓမ္မဒေသနာယာစနံ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ တတ္ထ ဝိဟရန္တဿ ဧကာဒသမေ ဒိဝသေ ‘‘သွေ အာသာဠှိပုဏ္ဏမာ ဘဝိဿတီ’’တိ ပစ္စူသသမယေ ‘‘ကဿ နု ခေါ အဟံ ပဌမံ ဓမ္မံ ဒေသေယျ’’န္တိ? အာဠာရုဒကာနံ ကာလင်္ကတဘာဝံ ဉတွာ ဓမ္မဒေသနတ္ထာယ ပဉ္စဝဂ္ဂိယာနံ ဩလောကနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သီဟဿ ဂေါစရတ္ထာယ တိယောဇနံ ဂမနကာလော ဝိယ အတ္တနော ပတ္တစီဝရမာဒါယ ‘‘ပဉ္စဝဂ္ဂိယာနံ ဓမ္မစက္ကံ ပဝတ္တေဿာမီ’’တိ ပစ္ဆာဘတ္တေ အဇပါလနိဂြောဓတော ဝုဋ္ဌိတဿ အဋ္ဌာရသယောဇနမဂ္ဂံ ဂမနကာလော။
သီဟနာဒကာလော ဝိယ တထာဂတဿ အဋ္ဌာရသယောဇနမဂ္ဂံ ဂန္တွာ ပဉ္စဝဂ္ဂိယေ သညာပေတွာ အစလပလ္လင်္ကေ နိသိန္နဿ ဒသဟိ စက္ကဝါဠသဟဿေဟိ သန္နိပတိတေန ဒေဝဂဏေန ပရိဝုတဿ ‘‘ဒွေမေ, ဘိက္ခဝေ, အန္တာ ပဗ္ဗဇိတေန န သေဝိတဗ္ဗာ’’တိအာဒိနာ (သံ။ နိ။ ၅။၁၀၈၁၊ မဟာဝ။ ၁၃) နယေန ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနကာလော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣမသ္မိဉ္စ ပန ပဒေ ဒေသိယမာနေ တထာဂတသီဟဿ ဓမ္မဃောသော ဟေဋ္ဌာ အဝီစိံ ဥပရိ ဘဝဂ္ဂံ ဂဟေတွာ
(သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၆၅။)ဒသသဟဿိလောကဓာတုံ ပဋိစ္ဆာဒေသိ။ သီဟဿ သဒ္ဒေန ခုဒ္ဒကပါဏာနံ သန္တာသံ အာပဇ္ဇနကာလော ဝိယ တထာဂတဿ တီဏိ လက္ခဏာနိ ဒီပေတွာ စတ္တာရိ သစ္စာနိ သောဠသဟာကာရေဟိ သဋ္ဌိယာ စ နယသဟဿေဟိ ဝိဘဇိတွာ ဓမ္မံ ကထေန္တဿ ဒီဃာယုကဒေဝတာနံ ဉာဏသန္တာသဿ ဥပ္ပတ္တိကာလော ဝေဒိတဗ္ဗော။
ယဒါတိ ယသ္မိံ ကာလေ။ တထာဂတောတိ အဋ္ဌဟိ ကာရဏေဟိ ဘဂဝါ တထာဂတော – တထာ အာဂတောတိ တထာဂတော, တထာ ဂတောတိ တထာဂတော, တထလက္ခဏံ အာဂတောတိ တထာဂတော, တထဓမ္မေ ယာထာဝတော အဘိသမ္ဗုဒ္ဓေါတိ တထာဂတော, တထဒဿိတာယ တထာဂတော, တထာဝါဒိတာယ တထာဂတော, တထာကာရိတာယ တထာဂတော။ အဘိဘဝနဋ္ဌေန တထာဂတောတိ။ တေသံ ဝိတ္ထာရော ဗြဟ္မဇာလဝဏ္ဏနာယမ္ပိ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၇) မူလပရိယာယဝဏ္ဏနာယမ္ပိ (မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၂) ဝုတ္တောယေဝ။ လောကေတိ သတ္တလောကေ။ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ အဘိနီဟာရတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ဗောဓိပလ္လင်္ကာ ဝါ အရဟတ္တမဂ္ဂဉာဏာ ဝါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ နာမ, အရဟတ္တဖလေ ပန ပတ္တေ ဥပ္ပန္နော နာမ။ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါတိအာဒီနိ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဗုဒ္ဓါနုဿတိနိဒ္ဒေသေ ဝိတ္ထာရိတာနိ။
ဣတိ ရူပန္တိ ဣဒံ ရူပံ ဧတ္တကံ ရူပံ, န ဣတော ဘိယျော ရူပံ အတ္ထီတိ။ ဧတ္တာဝတာ သဘာဝတော သရသတော ပရိယန္တတော ပရိစ္ဆေဒတော ပရိစ္ဆိန္ဒနတော ယာဝတာ စတ္တာရော စ မဟာဘူတာ စတုန္နဉ္စ မဟာဘူတာနံ ဥပါဒါယရူပံ, တံ သဗ္ဗံ ဒဿိတံ ဟောတိ။ ဣတိ ရူပဿ သမုဒယောတိ အယံ ရူပဿ သမုဒယော နာမ။ ဧတ္တာဝတာ ဟိ ‘‘အာဟာရသမုဒယော ရူပသမုဒယော’’တိအာဒိ သဗ္ဗံ ဒဿိတံ ဟောတိ။ ဣတိ ရူပဿ အတ္ထင်္ဂမောတိ အယံ ရူပဿ အတ္ထင်္ဂမော။ ဣမိနာပိ ‘‘အာဟာရနိရောဓာ ရူပနိရောဓော’’တိအာဒိ သဗ္ဗံ ဒဿိတံ ဟောတိ။ ဣတိ ဝေဒနာတိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။
ဝဏ္ဏဝန္တောတိ သရီရဝဏ္ဏေန ဝဏ္ဏဝန္တော။ ဓမ္မဒေသနံ သုတွာတိ ဣမံ ပဉ္စသု ခန္ဓေသု ပဏ္ဏာသလက္ခဏပဋိမဏ္ဍိတံ တထာဂတဿ ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ။ ယေဘုယျေနာတိ ဣဓ ကေ ဌပေတိ? အရိယသာဝကေ ဒေဝေ။ တေသဉှိ ခီဏာသဝတ္တာ စိတ္တုတြာသဘယမ္ပိ န ဥပ္ပဇ္ဇတိ, သံဝိဂ္ဂဿ ယောနိသော ပဓာနေန
(သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၆၆။)ပတ္တဗ္ဗံ ပတ္တတာယ ဉာဏသံဝေဂေါပိ။ ဣတရေသံ ပန ဒေဝါနံ ‘‘တာသော ဟေသော ဘိက္ခူ’’တိ အနိစ္စတံ မနသိကရောန္တာနံ စိတ္တုတြာသဘယမ္ပိ, ဗလဝဝိပဿနာကာလေ ဉာဏဘယမ္ပိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဘောတိ ဓမ္မာလပနမတ္တမေတံ။ သက္ကာယပရိယာပန္နာတိ ပဉ္စက္ခန္ဓပရိယာပန္နာ။ ဣတိ တေသံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေ ဝဋ္ဋဒေါသံ ဒဿေတွာ တိလက္ခဏာဟတံ ကတွာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တေ ဉာဏဘယံ နာမ ဩက္ကမတိ။
အဘိညာယာတိ ဇာနိတွာ။ ဓမ္မစက္ကန္တိ ပဋိဝေဓဉာဏမ္ပိ ဒေသနာဉာဏမ္ပိ။ ပဋိဝေဓဉာဏံ နာမ ယေန ဉာဏေန ဗောဓိပလ္လင်္ကေ နိသိန္နော စတ္တာရိ သစ္စာနိ သောဠသဟာကာရေဟိ သဋ္ဌိယာ စ နယသဟဿေဟိ ပဋိဝိဇ္ဈိ။ ဒေသနာဉာဏံ နာမ ယေန ဉာဏေန တိပရိဝဋ္ဋံ ဒွါဒသာကာရံ ဓမ္မစက္ကံ ပဝတ္တေသိ။ ဥဘယမ္ပိ တံ ဒသဗလဿ ဥရေ ဇာတဉာဏမေဝ။ တေသု ဣဓ ဒေသနာဉာဏံ ဂဟေတဗ္ဗံ။ တံ ပနေသ ယာဝ အဋ္ဌာရသဟိ ဗြဟ္မကောဋီဟိ သဒ္ဓိံ အညာသိကောဏ္ဍညတ္ထေရဿ သောတာပတ္တိဖလံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, တာဝ ပဝတ္တေတိ နာမ။ တသ္မိံ ဥပ္ပန္နေ ပဝတ္တိတံ နာမ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အပ္ပဋိပုဂ္ဂလောတိ သဒိသပုဂ္ဂလရဟိတော။ ယသဿိနောတိ ပရိဝါရသမ္ပန္နာ။ တာဒိနောတိ လာဘာလာဘာဒီဟိ ဧကသဒိသဿ။ ဆဋ္ဌံ။
၇။ ခဇ္ဇနီယသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၇၉။ သတ္တမေ ပုဗ္ဗေနိဝါသန္တိ န ဣဒံ အဘိညာဝသေန အနုဿရဏံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ, ဝိပဿနာဝသေန ပန ပုဗ္ဗေနိဝါသံ အနုဿရန္တေ သမဏဗြာဟ္မဏေ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ တေနေဝါဟ – ‘‘သဗ္ဗေတေ ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓေ အနုဿရန္တိ, ဧတေသံ ဝါ အညတရ’’န္တိ။ အဘိညာဝသေန ဟိ သမနုဿရန္တဿ ခန္ဓာပိ ဥပါဒါနက္ခန္ဓာပိ ခန္ဓပဋိဗဒ္ဓါပိ ပဏ္ဏတ္တိပိ အာရမ္မဏံ ဟောတိယေဝ။ ရူပံယေဝ အနုဿရတီတိ ဧဝဉှိ အနုဿရန္တော န အညံ ကိဉ္စိ သတ္တံ ဝါ ပုဂ္ဂလံ ဝါ အနုဿရတိ, အတီတေ ပန နိရုဒ္ဓံ ရူပက္ခန္ဓမေဝ အနုဿရတိ။ ဝေဒနာဒီသုပိ ဧသေဝ နယောတိ။ သုညတာပဗ္ဗံ နိဋ္ဌိတံ။
ဣဒါနိ သုညတာယ လက္ခဏံ ဒဿေတုံ ကိဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, ရူပံ ဝဒေထာတိအာဒိမာဟ။ ယထာ ဟိ နဋ္ဌံ ဂေါဏံ ပရိယေသမာနော ပုရိသော ဂေါဂဏေ စရမာနေ ရတ္တံ ဝါ ကာဠံ ဝါ ဗလီဗဒ္ဒံ ဒိသွာပိ န ဧတ္တကေနေဝ ‘‘အယံ မယှံ ဂေါဏော’’တိ
(သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၆၇။)သန္နိဋ္ဌာနံ ကာတုံ သက္ကောတိ။ ကသ္မာ? အညေသမ္ပိ တာဒိသာနံ အတ္ထိတာယ။ သရီရပဒေသေ ပနဿ သတ္တိသူလာဒိလက္ခဏံ ဒိသွာ ‘‘အယံ မယှံ သန္တကော’’တိ သန္နိဋ္ဌာနံ ဟောတိ, ဧဝမေဝ သုညတာယ ကထိတာယပိ ယာဝ သုညတာလက္ခဏံ န ကထီယတိ, တာဝ သာ အကထိတာဝ ဟောတိ, လက္ခဏေ ပန ကထိတေ ကထိတာ နာမ ဟောတိ။ ဂေါဏော ဝိယ ဟိ သုညတာ, ဂေါဏလက္ခဏံ ဝိယ သုညတာလက္ခဏံ။ ယထာ ဂေါဏလက္ခဏေ အသလ္လက္ခိတေ ဂေါဏော န သုဋ္ဌု သလ္လက္ခိတော ဟောတိ, တသ္မိံ ပန သလ္လက္ခိတေ သော သလ္လက္ခိတော နာမ ဟောတိ, ဧဝမေဝ သုညတာလက္ခဏေ အကထိတေ သုညတာ အကထိတာဝ ဟောတိ, တသ္မိံ ပန ကထိတေ သာ ကထိတာ နာမ ဟောတီတိ သုညတာလက္ခဏံ ဒဿေတုံ ကိဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, ရူပံ ဝဒေထာတိအာဒိမာဟ။
တတ္ထ ကိဉ္စာတိ ကာရဏပုစ္ဆာ, ကေန ကာရဏေန ရူပံ ဝဒေထ, ကေန ကာရဏေနေတံ ရူပံ နာမာတိ အတ္ထော။ ရုပ္ပတီတိ ခေါတိ ဧတ္ထ ဣတီတိ ကာရဏုဒ္ဒေသော, ယသ္မာ ရုပ္ပတိ, တသ္မာ ရူပန္တိ ဝုစ္စတီတိ အတ္ထော။ ရုပ္ပတီတိ ကုပ္ပတိ ဃဋ္ဋီယတိ ပီဠီယတိ, ဘိဇ္ဇတီတိ အတ္ထော။ သီတေနပိ ရုပ္ပတီတိအာဒီသု သီတေန တာဝ ရုပ္ပနံ လောကန္တရိကနိရယေ ပါကဋံ။ တိဏ္ဏံ တိဏ္ဏဉှိ စက္ကဝါဠာနံ အန္တရေ ဧကေကော လောကန္တရိကနိရယော နာမ ဟောတိ အဋ္ဌယောဇနသဟဿပ္ပမာဏော။ ယဿ နေဝ ဟေဋ္ဌာ ပထဝီ အတ္ထိ, န ဥပရိ စန္ဒိမသူရိယဒီပမဏိအာလောကော, နိစ္စန္ဓကာရော။ တတ္ထ နိဗ္ဗတ္တသတ္တာနံ တိဂါဝုတော အတ္တဘာဝေါ ဟောတိ, တေ ဝဂ္ဂုလိယော ဝိယ ပဗ္ဗတပါဒေ ဒီဃပုထုလေဟိ နခေဟိ လဂ္ဂိတွာ အဝံသိရာ ဩလမ္ဗန္တိ။ ယဒါ သံသပ္ပန္တာ အညမညဿ ဟတ္ထပါသာဂတာ ဟောန္တိ, အထ ‘‘ဘက္ခော နော လဒ္ဓေါ’’တိ? မညမာနာ တတ္ထ ဗျာဝဋာ ဝိပရိဝတ္တိတွာ လောကသန္ဓာရကေ ဥဒကေ ပတန္တိ, ဝါတေ ပဟရန္တေပိ မဓုကဖလာနိ ဝိယ ဆိဇ္ဇိတွာ ဥဒကေ ပတန္တိ, ပတိတမတ္တာဝ အစ္စန္တခါရေ ဥဒကေ တတ္တတေလေ ပတိတပိဋ္ဌပိဏ္ဍိ ဝိယ ပဋပဋာယမာနာ ဝိလီယန္တိ။ ဧဝံ သီတေန ရုပ္ပနံ လောကန္တရိကနိရယေ ပါကဋံ။ မဟိံသကရဋ္ဌာဒီသုပိ ဟိမပါတသီတလေသု ပဒေသေသု ဧတံ ပါကဋမေဝ။ တတ္ထ ဟိ သတ္တာ သီတေန ဘိန္နသရီရာ ဇီဝိတက္ခယမ္ပိ ပါပုဏန္တိ။
ဥဏှေန ရုပ္ပနံ အဝီစိမဟာနိရယေ ပါကဋံ ဟောတိ။ ဇိဃစ္ဆာယ ရုပ္ပနံ ပေတ္တိဝိသယေ စေဝ ဒုဗ္ဘိက္ခကာလေ စ ပါကဋံ။ ပိပါသာယ ရုပ္ပနံ ကာလကဉ္ဇိကာဒီသု ပါကဋံ။ ဧကော ကိရ ကာလကဉ္ဇိကအသုရော ပိပါသံ အဓိဝါသေတုံ
(သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၆၈။)အသက္ကောန္တော ယောဇနဂမ္ဘီရဝိတ္ထာရံ မဟာဂင်္ဂံ ဩတရိ, တဿ ဂတဂတဋ္ဌာနေ ဥဒကံ ဆိဇ္ဇတိ, ဓူမော ဥဂ္ဂစ္ဆတိ, တတ္တေ ပိဋ္ဌိပါသာဏေ စင်္ကမနကာလော ဝိယ ဟောတိ။ တဿ ဥဒကသဒ္ဒံ သုတွာ ဣတော စိတော စ ဝိစရန္တဿေဝ ရတ္တိ ဝိဘာယိ။ အထ နံ ပါတောဝ ဘိက္ခာစာရံ ဂစ္ဆန္တာ တိံသမတ္တာ ပိဏ္ဍစာရိကဘိက္ခူ ဒိသွာ ‘‘ကော နာမ တွံ သပ္ပုရိသာ’’တိ? ပုစ္ဆိံသု။ ‘‘ပေတောဟမသ္မိ, ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ကိံ ပရိယေသသီ’’တိ? ‘‘ပါနီယံ, ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘အယံ ဂင်္ဂါ ပရိပုဏ္ဏာ, ကိံ တွံ န ပဿသီ’’တိ? ‘‘န ဥပကပ္ပတိ, ဘန္တေ’’တိ။ တေန ဟိ ဂင်္ဂါပိဋ္ဌေ နိပဇ္ဇ, မုခေ တေ ပါနီယံ အာသိဉ္စိဿာမာ’’တိ။ သော ဝါလိကာပုဠိနေ ဥတ္တာနော နိပဇ္ဇိ။ ဘိက္ခူ တိံသမတ္တေ ပတ္တေ နီဟရိတွာ ဥဒကံ အာဟရိတွာ တဿ မုခေ အာသိဉ္စိံသု။ တေသံ တထာ ကရောန္တာနံယေဝ ဝေလာ ဥပကဋ္ဌာ ဇာတာ။ တတော ‘‘ဘိက္ခာစာရကာလော အမှာကံ သပ္ပုရိသ, ကစ္စိ တေ အဿာဒမတ္တာ လဒ္ဓါ’’တိ အာဟံသု။ ပေတော ‘‘သစေ မေ, ဘန္တေ, တိံသမတ္တာနံ အယျာနံ တိံသပတ္တေဟိ အာသိတ္တဥဒကတော အဍ္ဎပသတမတ္တမ္ပိ ပရဂလံ ဂတံ, ပေတတ္တဘာဝတော မောက္ခော မာ ဟောတူ’’တိ အာဟ။ ဧဝံ ပိပါသာယ ရုပ္ပနံ ပေတ္တိဝိသယေ ပါကဋံ။
ဍံသာဒီဟိ ရုပ္ပနံ ဍံသမက္ခိကာဒိဗဟုလေသု ပဒေသေသု ပါကဋံ။ ဧတ္ထ စ ဍံသာတိ ပိင်္ဂလမက္ခိကာ။ မကသာတိ မကသာဝ။ ဝါတာတိ ကုစ္ဆိဝါတပိဋ္ဌိဝါတာဒိဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သရီရသ္မိဉှိ ဝါတရောဂေါ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ဟတ္ထပါဒပိဋ္ဌိအာဒီနိ ဘိန္ဒတိ, ကာဏံ ကရောတိ, ခုဇ္ဇံ ကရောတိ, ပီဌသပ္ပိံ ကရောတိ။ အာတပေါတိ သူရိယာတပေါ။ တေန ရုပ္ပနံ မရုကန္တာရာဒီသု ပါကဋံ။ ဧကာ ကိရ ဣတ္ထီ မရုကန္တာရေ ရတ္တိံ သတ္ထတော ဩဟီနာ ဒိဝါ သူရိယေ ဥဂ္ဂစ္ဆန္တေ ဝါလိကာယ တပ္ပမာနာယ ပါဒေ ဌပေတုံ အသက္ကောန္တီ သီသတော ပစ္ဆိံ ဩတာရေတွာ အက္ကမိ။ ကမေန ပစ္ဆိယာ ဥဏှာဘိတတ္တာယ ဌာတုံ အသက္ကောန္တီ တဿာ ဥပရိ သာဋကံ ဌပေတွာ အက္ကမိ။ တသ္မိမ္ပိ သန္တတ္တေ အတ္တနော အင်္ကေန ဂဟိတပုတ္တကံ အဓောမုခံ နိပဇ္ဇာပေတွာ ကန္ဒန္တံယေဝ အက္ကမိတွာ သဒ္ဓိံ တေန တသ္မိံယေဝ ဌာနေ ဥဏှာဘိတတ္တာ ကာလမကာသိ။
သရီသပါတိ ယေ ကေစိ ဒီဃဇာတိကာ သရန္တာ ဂစ္ဆန္တိ။ တေသံ သမ္ဖဿေန ရုပ္ပနံ အာသီဝိသဒဋ္ဌကာဒီနံ ဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣတိ ဘဂဝတာ ယာနိ ဣမာနိ သာမညပစ္စတ္တဝသေန ဓမ္မာနံ ဒွေ လက္ခဏာနိ, တေသု ရူပက္ခန္ဓဿ တာဝ ပစ္စတ္တလက္ခဏံ ဒဿိတံ။ ရူပက္ခန္ဓဿေဝ ဟိ ဧတံ, န ဝေဒနာဒီနံ, တသ္မာ
(သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၆၉။)ပစ္စတ္တလက္ခဏန္တိ ဝုစ္စတိ။ အနိစ္စဒုက္ခာနတ္တလက္ခဏံ ပန ဝေဒနာဒီနမ္ပိ ဟောတိ, တသ္မာ တံ သာမညလက္ခဏန္တိ ဝုစ္စတိ။
ကိဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, ဝေဒနံ ဝဒေထာတိအာဒီသု ပုရိမသဒိသံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယံ ပန ပုရိမေန အသဒိသံ, တဿာယံ ဝိဘာဝနာ – သုခမ္ပိ ဝေဒယတီတိ သုခံ အာရမ္မဏံ ဝေဒေတိ အနုဘဝတိ။ ပရတော ပဒဒွယေပိ ဧသေဝ နယော။ ကထံ ပနေတံ အာရမ္မဏံ သုခံ ဒုက္ခံ အဒုက္ခမသုခံ နာမ ဇာတန္တိ? သုခါဒီနံ ပစ္စယတော။ သွာယမတ္ထော ‘‘ယသ္မာ စ ခေါ, မဟာလိ, ရူပံ သုခံ သုခါနုပတိတံ သုခါဝက္ကန္တ’’န္တိ ဣမသ္မိံ မဟာလိသုတ္တေ (သံ။ နိ။ ၃။၆၀) အာဂတောယေဝ။ ဝေဒယတီတိ ဧတ္ထ စ ဝေဒနာဝ ဝေဒယတိ, န အညော သတ္တော ဝါ ပုဂ္ဂလော ဝါ။ ဝေဒနာ ဟိ ဝေဒယိတလက္ခဏာ, တသ္မာ ဝတ္ထာရမ္မဏံ ပဋိစ္စ ဝေဒနာဝ ဝေဒယတီတိ။ ဧဝမိဓ ဘဂဝါ ဝေဒနာယပိ ပစ္စတ္တလက္ခဏမေဝ ဘာဇေတွာ ဒဿေသိ။
နီလမ္ပိ သဉ္ဇာနာတီတိ နီလပုပ္ဖေ ဝါ ဝတ္ထေ ဝါ ပရိကမ္မံ ကတွာ ဥပစာရံ ဝါ အပ္ပနံ ဝါ ပါပေန္တော သဉ္ဇာနာတိ။ အယဉှိ သညာ နာမ ပရိကမ္မသညာပိ ဥပစာရသညာပိ အပ္ပနာသညာပိ ဝဋ္ဋတိ, နီလံ နီလန္တိ ဥပ္ပဇ္ဇနသညာပိ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ ပီတကာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဣဓာပိ ဘဂဝါ သဉ္ဇာနနလက္ခဏာယ သညာယ ပစ္စတ္တလက္ခဏမေဝ ဘာဇေတွာ ဒဿေသိ။
ရူပံ ရူပတ္တာယ သင်္ခတမဘိသင်္ခရောန္တီတိ ယထာ ယာဂုမေဝ ယာဂုတ္တာယ, ပူဝမေဝ ပူဝတ္တာယ ပစတိ နာမ, ဧဝံ ပစ္စယေဟိ သမာဂန္တွာ ကတဘာဝေန သင်္ခတန္တိ လဒ္ဓနာမံ ရူပမေဝ ရူပတ္တာယ ယထာ အဘိသင်္ခတံ ရူပံ နာမ ဟောတိ, တထတ္တာယ ရူပဘာဝါယ အဘိသင်္ခရောတိ အာယူဟတိ သမ္ပိဏ္ဍေတိ, နိပ္ဖါဒေတီတိ အတ္ထော။ ဝေဒနာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ အယံ ပနေတ္ထ သင်္ခေပေါ – အတ္တနာ သဟ ဇာယမာနံ ရူပံ သမ္ပယုတ္တေ စ ဝေဒနာဒယော ဓမ္မေ အဘိသင်္ခရောတိ နိဗ္ဗတ္တေတီတိ။ ဣဓာပိ ဘဂဝါ စေတယိတလက္ခဏဿ သင်္ခါရဿ ပစ္စတ္တလက္ခဏမေဝ ဘာဇေတွာ ဒဿေသိ။
အမ္ဗိလမ္ပိ ဝိဇာနာတီတိ အမ္ဗအမ္ဗာဋကမာတုလုင်္ဂါဒိအမ္ဗိလံ ‘‘အမ္ဗိလ’’န္တိ ဝိဇာနာတိ။ ဧသေဝ နယော သဗ္ဗပဒေသု။ အပိ စေတ္ထ တိတ္တကန္တိ နိမ္ဗပဋောလာဒိနာနပ္ပကာရံ ကဋုကန္တိ ပိပ္ပလိမရိစာဒိနာနပ္ပကာရံ။ မဓုရန္တိ
(သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၇၀။)သပ္ပိဖာဏိတာဒိနာနပ္ပကာရံ။ ခါရိကန္တိ ဝါတိင်္ဂဏနာဠိကေရ စတုရဿဝလ္လိဝေတ္တင်္ကုရာဒိနာနပ္ပကာရံ။ အခါရိကန္တိ ယံ ဝါ တံ ဝါ ဖလဇာတံ ကာရပဏ္ဏာဒိမိဿကပဏ္ဏံ။ လောဏိကန္တိ လောဏယာဂုလောဏမစ္ဆလောဏဘတ္တာဒိနာနပ္ပကာရံ။ အလောဏိကန္တိအလောဏယာဂုအလောဏမစ္ဆအလောဏဘတ္တာဒိနာနပ္ပကာရံ။ တသ္မာ ဝိညာဏန္တိ ဝုစ္စတီတိ ယသ္မာ ဣမံ အမ္ဗိလာဒိဘေဒံ အညမညဝိသိဋ္ဌေန အမ္ဗိလာဒိဘာဝေန ဇာနာတိ, တသ္မာ ဝိညာဏန္တိ ဝုစ္စတီတိ။ ဧဝမိဓာပိ ဘဂဝါ ဝိဇာနနလက္ခဏဿ ဝိညာဏဿ ပစ္စတ္တလက္ခဏမေဝ ဘာဇေတွာ ဒဿေသိ။
ယသ္မာ ပန အာရမ္မဏဿ အာကာရသဏ္ဌာနဂဟဏဝသေန သညာ ပါကဋာ ဟောတိ, တသ္မာ သာ စက္ခုဒွါရေ ဝိဘတ္တာ။ ယသ္မာ ဝိနာပိ အာကာရသဏ္ဌာနာ အာရမ္မဏဿ ပစ္စတ္တဘေဒဂဟဏဝသေန ဝိညာဏံ ပါကဋံ ဟောတိ, တသ္မာ တံ ဇိဝှါဒွါရေ ဝိဘတ္တံ။ ဣမေသံ ပန သညာဝိညာဏပညာနံ အသမ္မောဟတော သဘာဝသလ္လက္ခဏတ္ထံ သဉ္ဇာနာတိ, ဝိဇာနာတိ, ပဇာနာတီတိ ဧတ္ထ ဝိသေသာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တတ္ထ ဥပသဂ္ဂမတ္တမေဝ ဝိသေသော, ဇာနာတီတိ ပဒံ ပန အဝိသေသော။ တဿပိ ဇာနနဋ္ဌေန ဝိသေသော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သညာ ဟိ နီလာဒိဝသေန အာရမ္မဏသဉ္ဇာနနမတ္တမေဝ, အနိစ္စံ ဒုက္ခမနတ္တာတိ လက္ခဏပဋိဝေဓံ ပါပေတုံ န သက္ကောတိ။ ဝိညာဏံ နီလာဒိဝသေန အာရမ္မဏဉ္စေဝ ဇာနာတိ, အနိစ္စာဒိဝသေန လက္ခဏပဋိဝေဓဉ္စ ပါပေတိ, ဥဿက္ကိတွာ ပန မဂ္ဂပါတုဘာဝံ ပါပေတုံ န သက္ကောတိ။ ပညာ နီလာဒိဝသေန အာရမ္မဏမ္ပိ ဇာနာတိ, အနိစ္စာဒိဝသေန လက္ခဏပဋိဝေဓမ္ပိ ပါပေတိ, ဥဿက္ကိတွာ မဂ္ဂပါတုဘာဝမ္ပိ ပါပေတိ။
ယထာ ဟိ ဟေရညိကဖလကေ ကဟာပဏရာသိမှိ ကတေ အဇာတဗုဒ္ဓိဒါရကော ဂါမိကပုရိသော မဟာဟေရညိကောတိ တီသု ဇနေသု ဩလောကေတွာ ဌိတေသု အဇာတဗုဒ္ဓိဒါရကော ကဟာပဏာနံ စိတ္တဝိစိတ္တစတုရဿမဏ္ဍလာဒိဘာဝမေဝ ဇာနာတိ, ‘‘ဣဒံ မနုဿာနံ ဥပဘောဂပရိဘောဂံ ရတနသမ္မတ’’န္တိ န ဇာနာတိ။ ဂါမိကပုရိသော စိတ္တာဒိဘာဝဉ္စ ဇာနာတိ, မနုဿာနံ ဥပဘောဂပရိဘောဂရတနသမ္မတဘာဝဉ္စ, ‘‘အယံ ကူဋော, အယံ ဆေကော, အယံ ကရဋော, အယံ သဏှော’’တိ န ဇာနာတိ။ မဟာဟေရညိကော စိတ္တာဒိဘာဝမ္ပိ ရတနသမ္မတဘာဝမ္ပိ ကူဋာဒိဘာဝမ္ပိ ဇာနာတိ။ ဇာနန္တော စ
(သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၇၁။)ပန ရူပံ ဒိသွာပိ သဒ္ဒံ သုတွာပိ ဂန္ဓံ ဃာယိတွာပိ ရသံ သာယိတွာပိ ဟတ္ထေန ဂရုလဟုဘာဝံ ဥပဓာရေတွာပိ ‘‘အသုကဂါမေ ကတော’’တိပိ ဇာနာတိ, ‘‘အသုကနိဂမေ အသုကနဂရေ အသုကပဗ္ဗတစ္ဆာယာယ အသုကနဒီတီရေ ကတော’’တိပိ, ‘‘အသုကာစရိယေန ကတော’’တိပိ ဇာနာတိ။ ဧဝမေဝ သညာ အဇာတဗုဒ္ဓိဒါရကဿ ကဟာပဏဒဿနံ ဝိယ နီလာဒိဝသေန အာရမ္မဏမတ္တမေဝ ဇာနာတိ။ ဝိညာဏံ ဂါမိကပုရိသဿ ကဟာပဏဒဿနံ ဝိယ နီလာဒိဝသေန အာရမ္မဏမ္ပိ ဇာနာတိ, အနိစ္စာဒိဝသေန လက္ခဏပဋိဝေဓမ္ပိ ပါပေတိ။ ပညာ မဟာဟေရညိကဿ ကဟာပဏဒဿနံ ဝိယ နီလာဒိဝသေန အာရမ္မဏမ္ပိ ဇာနာတိ, အနိစ္စာဒိဝသေန လက္ခဏပဋိဝေဓမ္ပိ ပါပေတိ, ဥဿက္ကိတွာ မဂ္ဂပါတုဘာဝမ္ပိ ပါပေတိ။
သော ပန နေသံ ဝိသေသော ဒုပ္ပဋိဝိဇ္ဈော။ တေနာဟ အာယသ္မာ နာဂသေနော –
‘‘ဒုက္ကရံ, မဟာရာဇ, ဘဂဝတာ ကတန္တိ။ ကိံ, ဘန္တေ နာဂသေန, ဘဂဝတာ ဒုက္ကရံ ကတန္တိ? ဒုက္ကရံ, မဟာရာဇ, ဘဂဝတာ ကတံ, ဣမေသံ အရူပီနံ စိတ္တစေတသိကာနံ ဓမ္မာနံ ဧကာရမ္မဏေ ဝတ္တမာနာနံ ဝဝတ္ထာနံ အက္ခာတံ ‘အယံ ဖဿော, အယံ ဝေဒနာ, အယံ သညာ, အယံ စေတနာ, ဣဒံ စိတ္တ’’’န္တိ (မိ။ ပ။ ၂။၇။၁၆)။
ယထာ ဟိ တိလတေလံ သာသပတေလံ မဓုကတေလံ ဧရဏ္ဍကတေလံ ဝသာတေလန္တိ ဣမာနိ ပဉ္စ တေလာနိ ဧကစာဋိယံ ပက္ခိပိတွာ ဒိဝသံ ယမကမန္ထေ ဟိ မန္ထေတွာ တတော ‘‘ဣဒံ တိလတေလံ, ဣဒံ သာသပတေလ’’န္တိ ဧကေကဿ ပါဋိယေက္ကံ ဥဒ္ဓရဏံ နာမ ဒုက္ကရံ, ဣဒံ တတော ဒုက္ကရတရံ။ ဘဂဝါ ပန သဗ္ဗညုတညာဏဿ သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓတ္တာ ဓမ္မိဿရော ဓမ္မရာဇာ ဣမေသံ အရူပီနံ ဓမ္မာနံ ဧကာရမ္မဏေ ဝတ္တမာနာနံ ဝဝတ္ထာနံ အကာသိ။ ပဉ္စန္နံ မဟာနဒီနံ သမုဒ္ဒံ ပဝိဋ္ဌဋ္ဌာနေ ‘‘ဣဒံ ဂင်္ဂါယ ဥဒကံ, ဣဒံ ယမုနာယာ’’တိ ဧဝံ ပါဋိယေက္ကံ ဥဒကုဒ္ဓရဏေနာပိ အယမတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။
ဣတိ ပဌမပဗ္ဗေန သုညတံ, ဒုတိယေန သုညတာလက္ခဏန္တိ ဒွီဟိ ပဗ္ဗေဟိ အနတ္တလက္ခဏံ ကထေတွာ ဣဒါနိ ဒုက္ခလက္ခဏံ ဒဿေတုံ တတြ, ဘိက္ခဝေတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ခဇ္ဇာမီတိ န ရူပံ သုနခေါ ဝိယ မံသံ လုဉ္စိတွာ လုဉ္စိတွာ ခါဒတိ, ယထာ ပန ကိလိဋ္ဌဝတ္ထနိဝတ္ထော တတောနိဒါနံ ပီဠံ သန္ဓာယ ‘‘ခါဒတိ
(သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၇၂။)မံ ဝတ္ထ’’န္တိ ဘဏတိ, ဧဝမိဒမ္ပိ ပီဠံ ဥပ္ပါဒေန္တံ ခါဒတိ နာမာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ပဋိပန္နော ဟောတီတိ သီလံ အာဒိံ ကတွာ ယာဝ အရဟတ္တမဂ္ဂါ ပဋိပန္နော ဟောတိ။ ယော ပနေတ္ထ ဗလဝဉာဏော တိက္ခဗုဒ္ဓိ ဉာဏုတ္တရော ယောဂါဝစရော ပဓာနဘူမိယံ ဝါယမန္တော ခါဏုနာ ဝါ ကဏ္ဋကေန ဝါ ဝိဒ္ဓေါ အာဝုဓေန ဝါ ပဟဋော ဗျဂ္ဃါဒီဟိ ဝါ ဂဟေတွာ ခဇ္ဇမာနော တံ ဝေဒနံ အဗ္ဗောဟာရိကံ ကတွာ မူလကမ္မဋ္ဌာနံ သမ္မသန္တော အရဟတ္တမေဝ ဂဏှာတိ, အယံ ဝေဒနာယ နိဗ္ဗိဒါယ ဝိရာဂါယ နိရောဓာယ ပဋိပန္နော နာမ ဝုစ္စတိ ပီတမလ္လတ္ထေရော ဝိယ ကုဋုမ္ဗိယပုတ္တမဟာတိဿတ္ထေရော ဝိယ ဝတ္တနိအဋဝိယံ တိံသမတ္တာနံ ဘိက္ခူနံ အညတရော ဗျဂ္ဃမုခေ နိပန္နဘိက္ခု ဝိယ ကဏ္ဋကေန ဝိဒ္ဓတ္ထေရော ဝိယ စ။
ဒွါဒသသု ကိရ ဘိက္ခူသု ဃဏ္ဋိံ ပဟရိတွာ အရညေ ပဓာနမနုယုဉ္ဇန္တေသု ဧကော သူရိယေ အတ္ထင်္ဂတမတ္တေယေဝ ဃဏ္ဋိံ ပဟရိတွာ စင်္ကမံ ဩရုယှ စင်္ကမန္တော တိရိယံ နိမ္မထေန္တော တိဏပဋိစ္ဆန္နံ ကဏ္ဋကံ အက္ကမိ။ ကဏ္ဋကော ပိဋ္ဌိပါဒေန နိက္ခန္တော။ တတ္တဖာလေန ဝိနိဝိဒ္ဓကာလော ဝိယ ဝေဒနာ ဝတ္တတိ။ ထေရော စိန္တေသိ – ‘‘ကိံ ဣမံ ကဏ္ဋကံ ဥဒ္ဓရာမိ, ဥဒါဟု ပကတိယာ ဝိဇ္ဈိတွာ ဌိတကဏ္ဋက’’န္တိ? တဿ ဧဝမဟောသိ – ‘‘ဣမိနာ ကဏ္ဋကေန ဝိဒ္ဓတ္တာ နိရယာဒီသု ဘယံ နာမ နတ္ထိ, ပကတိယာ ဝိဇ္ဈိတွာ ဌိတကဏ္ဋကံယေဝါ’’တိ။ သော တံ ဝေဒနံ အဗ္ဗောဟာရိကံ ကတွာ သဗ္ဗရတ္တိံ စင်္ကမိတွာ ဝိဘာတာယ ရတ္တိယာ အညဿ သညံ အဒါသိ။ သော အာဂန္တွာ ‘‘ကိံ, ဘန္တေ’’တိ ပုစ္ဆိ? ‘‘ကဏ္ဋကေနမှိ, အာဝုသော, ဝိဒ္ဓေါ’’တိ။ ‘‘ကာယ ဝေလာယ, ဘန္တေ’’တိ? ‘‘သာယမေဝ, အာဝုသော’’တိ။ ‘‘ကသ္မာ န အမှေ ပက္ကောသိတ္ထ, ကဏ္ဋကံ ဥဒ္ဓရိတွာ တတ္ထ တေလမ္ပိ သိဉ္စေယျာမာ’’တိ? ‘‘ပကတိယာ ဝိဇ္ဈိတွာ ဌိတကဏ္ဋကမေဝ ဥဒ္ဓရိတုံ ဝါယမိမှာ, အာဝုသော’’တိ။ ‘‘သက္ကုဏိတ္ထ, ဘန္တေ, ဥဒ္ဓရိတု’’န္တိ။ ‘‘ဧကဒေသမတ္တေန မေ, အာဝုသော, ဥဒ္ဓဋော’’တိ။ သေသဝတ္ထူနိ ဒီဃမဇ္ဈိမဋ္ဌကထာသု (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၃၇၃၊ မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၀၆) သတိပဋ္ဌာနသုတ္တနိဒ္ဒေသေ ဝိတ္ထာရိတာနေဝ။
တံ ကိံ မညထ, ဘိက္ခဝေတိ ကသ္မာ အာရဒ္ဓံ? ဣမသ္မိံ ပဗ္ဗေ ဒုက္ခလက္ခဏမေဝ ကထိတံ, န အနိစ္စလက္ခဏံ။ တံ ဒဿေတုံ ဣဒမာရဒ္ဓံ။ တီဏိ လက္ခဏာနိ သမောဓာနေတွာ ဒဿေတုမ္ပိ အာရဒ္ဓမေဝ။ အပစိနာတိ နော အာစိနာတီတိ ဝဋ္ဋံ ဝိနာသေတိ, နေဝ စိနာတိ။ ပဇဟတိ န ဥပါဒိယတီတိ တဒေဝ ဝိဿဇ္ဇေတိ,
(သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၇၃။)န ဂဏှာတိ။ ဝိသိနေတိ န ဥဿိနေတီတိ ဝိကိရတိ န သမ္ပိဏ္ဍေတိ။ ဝိဓူပေတိ န သန္ဓူပေတီတိ နိဗ္ဗာပေတိ န ဇာလာပေတိ။
ဧဝံ ပဿံ, ဘိက္ခဝေတိ ဣဒံ ကသ္မာ အာရဒ္ဓံ? ဝဋ္ဋံ ဝိနာသေတွာ ဌိတံ မဟာခီဏာသဝံ ဒဿေဿာမီတိ အာရဒ္ဓံ။ ဧတ္တကေန ဝါ ဌာနေန ဝိပဿနာ ကထိတာ, ဣဒါနိ သဟ ဝိပဿနာယ စတ္တာရော မဂ္ဂေ ဒဿေတုံ ဣဒံ အာရဒ္ဓံ။ အထ ဝါ ဧတ္တကေန ဌာနေန ပဌမမဂ္ဂေါ ကထိတော, ဣဒါနိ သဟ ဝိပဿနာယ တယော မဂ္ဂေ ဒဿေတုံ ဣဒမာရဒ္ဓံ။ ဧတ္တကေန ဝါ ဌာနေန တီဏိ မဂ္ဂါနိ ကထိတာနိ, ဣဒါနိ သဟ ဝိပဿနာယ အရဟတ္တမဂ္ဂံ ဒဿေတုမ္ပိ ဣဒံ အာရဒ္ဓမေဝ။
သပဇာပတိကာတိ သဒ္ဓိံ ပဇာပတိနာ ဒေဝရာဇေန။ အာရကာဝ နမဿန္တီတိ ဒူရတောဝ နမဿန္တိ, ဒူရေပိ ဌိတံ နမဿန္တိယေဝ အာယသ္မန္တံ နီတတ္ထေရံ ဝိယ။
ထေရော ကိရ ပုပ္ဖစ္ဆဍ္ဍကကုလတော နိက္ခမ္မ ပဗ္ဗဇိတော, ခုရဂ္ဂေယေဝ အရဟတ္တံ ပတွာ စိန္တေသိ – ‘‘အဟံ အဇ္ဇေဝ ပဗ္ဗဇိတော အဇ္ဇေဝ မေ ပဗ္ဗဇိတကိစ္စံ မတ္ထကံ ပတ္တံ, စတုပစ္စယသန္တောသဘာဝနာရာမမဏ္ဍိတံ မဟာအရိယဝံသပဋိပဒံ ပူရေဿာမီ’’တိ။ သော ပံသုကူလတ္ထာယ သာဝတ္ထိံ ပဝိသိတွာ စောဠကံ ပရိယေသန္တော ဝိစရိ။ အထေကော မဟာဗြဟ္မာ သမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာယ မနုဿပထံ ဩလောကေန္တော ထေရံ ဒိသွာ – ‘‘အဇ္ဇေဝ ပဗ္ဗဇိတွာ အဇ္ဇေဝ ခုရဂ္ဂေ အရဟတ္တံ ပတွာ မဟာအရိယဝံသပဋိပဒံ ပူရေတုံ စောဠကံ ပရိယေသတီ’’တိ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂယှ နမဿမာနော အဋ္ဌာသိ။ တမညော မဟာဗြဟ္မာ ဒိသွာ ‘‘ကံ နမဿသီ’’တိ? ပုစ္ဆိ။ နီတတ္ထေရံ နမဿာမီတိ။ ကိံ ကာရဏာတိ? အဇ္ဇေဝ ပဗ္ဗဇိတွာ အဇ္ဇေဝ ခုရဂ္ဂေ အရဟတ္တံ ပတွာ မဟာအရိယဝံသပဋိပဒံ ပူရေတုံ စောဠကံ ပရိယေသတီတိ။ သောပိ နံ နမဿမာနော အဋ္ဌာသိ။ အထညော, အထညောတိ သတ္တသတာ မဟာဗြဟ္မာနော နမဿမာနာ အဋ္ဌံသု။ တေန ဝုတ္တံ –
‘‘တာ ဒေဝတာ သတ္တသတာ ဥဠာရာ,
ဗြဟ္မာ ဝိမာနာ အဘိနိက္ခမိတွာ၊
နီတံ နမဿန္တိ ပသန္နစိတ္တာ,
‘ခီဏာသဝေါ ဂဏှတိ ပံသုကူလံ’’’။
(သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၇၄။)ဗြဟ္မာ ဝိမာနာ အဘိနိက္ခမိတွာ၊
နီတံ နမဿန္တိ ပသန္နစိတ္တာ,
‘ခီဏာသဝေါ ကယိရတိ ပံသုကူလံ’’’။
‘ခီဏာသဝေါ ရဇတိ ပံသုကူလံ’၊
‘ခီဏာသဝေါ ပါရုပတိ ပံသကူလ’’’န္တိ။
ဣတိ ဘဂဝါ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ ဒေသနံ တီဟိ ဘဝေဟိ ဝိနိဝတ္တေတွာ အရဟတ္တဿ ကူဋံ ဂဏှိ။ ဒေသနာပရိယောသာနေ ပဉ္စသတာ ဘိက္ခူ အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌဟိံသု။ သတ္တမံ။
၈။ ပိဏ္ဍောလျသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၈၀။ အဋ္ဌမေ ကိသ္မိဉ္စိဒေဝ ပကရဏေတိ ကိသ္မိဉ္စိဒေဝ ကာရဏေ။ ပဏာမေတွာတိ နီဟရိတွာ။ ကိသ္မိံ ပန ကာရဏေ ဧတေ ဘဂဝတာ ပဏာမိတာတိ? ဧကသ္မိဉှိ အန္တောဝဿေ ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ဝသိတွာ ဝုတ္ထဝဿော ပဝါရေတွာ မဟာဘိက္ခုသံဃပရိဝါရော သာဝတ္ထိတော နိက္ခမိတွာ ဇနပဒစာရိကံ စရန္တော ကပိလဝတ္ထုံ ပတွာ နိဂြောဓာရာမံ ပါဝိသိ။ သကျရာဇာနော ‘‘သတ္ထာ အာဂတော’’တိ သုတွာ ပစ္ဆာဘတ္တေ ကပ္ပိယာနိ တေလမဓုဖာဏိတာဒီနိ စေဝ ပါနကာနိ စ ကာဇသတေဟိ ဂါဟာပေတွာ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ သံဃဿ နိယျာတေတွာ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ ပဋိသန္ထာရံ ကရောန္တာ ဧကမန္တေ နိသီဒိံသု။ သတ္ထာ တေသံ မဓုရဓမ္မကထံ ကထေန္တော နိသီဒိ။ တသ္မိံ ခဏေ ဧကစ္စေ ဘိက္ခူ သေနာသနံ ပဋိဇဂ္ဂန္တိ, ဧကစ္စေ မဉ္စပီဌာဒီနိ ပညာပေန္တိ, သာမဏေရာ အပ္ပဟရိတံ ကရောန္တိ။ ဘာဇနီယဋ္ဌာနေ သမ္ပတ္တဘိက္ခူပိ အတ္ထိ, အသမ္ပတ္တဘိက္ခူပိ အတ္ထိ။ သမ္ပတ္တာ အသမ္ပတ္တာနံ လာဘံ ဂဏှန္တာ, ‘‘အမှာကံ ဒေထ, အမှာကံ အာစရိယဿ ဒေထ ဥပဇ္ဈာယဿ ဒေထာ’’တိ ကထေန္တာ မဟာသဒ္ဒမကံသု။ သတ္ထာ သုတွာ ထေရံ ပုစ္ဆိ ‘‘ကေ ပန တေ, အာနန္ဒ, ဥစ္စာသဒ္ဒါ မဟာသဒ္ဒါ ကေဝဋ္ဋာ မညေ မစ္ဆဝိလောပေ’’တိ? ထေရော ဧတမတ္ထံ အာရောစေသိ။ သတ္ထာ သုတွာ ‘‘အာမိသဟေတု, အာနန္ဒ, ဘိက္ခူ မဟာသဒ္ဒံ ကရောန္တီ’’တိ အာဟ။ ‘‘အာမ, ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘အနနုစ္ဆဝိကံ, အာနန္ဒ, အပ္ပတိရူပံ။
(သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၇၅။)န ဟိ မယာ ကပ္ပသတသဟဿာဓိကာနိ စတ္တာရိ အသင်္ချေယျာနိ စီဝရာဒိဟေတု ပါရမိယော ပူရိတာ, နာပိ ဣမေ ဘိက္ခူ စီဝရာဒိဟေတု အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတာ, အရဟတ္တဟေတု ပဗ္ဗဇိတွာ အနတ္ထံ အတ္ထသဒိသံ အသာရံ သာရသဒိသံ ကရောန္တိ, ဂစ္ဆာနန္ဒ, တေ ဘိက္ခူ ပဏာမေဟီ’’တိ။
ပုဗ္ဗဏှသမယန္တိ ဒုတိယဒိဝသေ ပုဗ္ဗဏှသမယံ။ ဗေလုဝလဋ္ဌိကာယ မူလေတိ တရုဏဗေလုဝရုက္ခမူလေ။ ပဗာဠှောတိ ပဗာဟိတော။ ပဝါဠှောတိပိ ပါဌော, ပဝါဟိတောတိ အတ္ထော။ ဥဘယမ္ပိ နီဟဋဘာဝမေဝ ဒီပေတိ။ သိယာ အညထတ္တန္တိ ပသာဒညထတ္တံ ဝါ ဘာဝညထတ္တံ ဝါ ဘဝေယျ။ ကထံ? ‘‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန မယံ လဟုကေ ကာရဏေ ပဏာမိတာ’’တိ ပသာဒံ မန္ဒံ ကရောန္တာနံ ပသာဒညထတ္တံ နာမ ဟောတိ။ သလိင်္ဂေနေဝ တိတ္ထာယတနံ ပက္ကမန္တာနံ ဘာဝညထတ္တံ နာမ။ သိယာ ဝိပရိဏာမောတိ ဧတ္ထ ပန ‘‘မယံ သတ္ထု အဇ္ဈာသယံ ဂဏှိတုံ သက္ခိဿာမာတိ ပဗ္ဗဇိတာ, နံ ဂဟေတုံ အသက္ကောန္တာနံ ကိံ အမှာကံ ပဗ္ဗဇ္ဇာယာ’’တိ? သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ ဟီနာယာဝတ္တနံ ဝိပရိဏာမောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဝစ္ဆဿာတိ ခီရူပကဝစ္ဆဿ။ အညထတ္တန္တိ မိလာယနအညထတ္တံ။ ခီရူပကော ဟိ ဝစ္ဆော မာတု အဒဿနေန ခီရံ အလဘန္တော မိလာယတိ ကမ္ပတိ ပဝေဓတိ။ ဝိပရိဏာမောတိ မရဏံ။ သော ဟိ ခီရံ အလဘမာနော ခီရပိပါသာယ သုဿန္တော ပတိတွာ မရတိ။
ဗီဇာနံ တရုဏာနန္တိ ဥဒကေန အနုဂ္ဂဟေတဗ္ဗာနံ ဝိရူဠှဗီဇာနံ။ အညထတ္တန္တိ မိလာယနညထတ္တမေဝ။ တာနိ ဟိ ဥဒကံ အလဘန္တာနိ မိလာယန္တိ။ ဝိပရိဏာမောတိ ဝိနာသော။ တာနိ ဟိ ဥဒကံ အလဘန္တာနိ သုက္ခိတွာ ဝိနဿန္တိ, ပလာလမေဝ ဟောန္တိ။ အနုဂ္ဂဟိတောတိ အာမိသာနုဂ္ဂဟေန စေဝ ဓမ္မာနုဂ္ဂဟေန စ အနုဂ္ဂဟိတော။ အနုဂ္ဂဏှေယျန္တိ ဒွီဟိပိ ဧတေဟိ အနုဂ္ဂဟေဟိ အနုဂ္ဂဏှေယျံ။ အစိရပဗ္ဗဇိတာ ဟိ သာမဏေရာ စေဝ ဒဟရဘိက္ခူ စ စီဝရာဒိပစ္စယဝေကလ္လေ ဝါ သတိ ဂေလညေ ဝါ သတ္ထာရာ ဝါ အာစရိယုပဇ္ဈာယေဟိ ဝါ အာမိသာနုဂ္ဂဟေန အနနုဂ္ဂဟိတာ ကိလမန္တာ န သက္ကောန္တိ သဇ္ဈာယံ ဝါ မနသိကာရံ ဝါ ကာတုံ, ဓမ္မာနုဂ္ဂဟေန အနနုဂ္ဂဟိတာ ဥဒ္ဒေသေန စေဝ ဩဝါဒါနုသာသနိယာ စ ပရိဟာယမာနာ န သက္ကောန္တိ အကုသလံ ပရိဝဇ္ဇေတွာ ကုသလံ ဘာဝေတုံ။ ဣမေဟိ ပန ဒွီဟိ အနုဂ္ဂဟေဟိ အနုဂ္ဂဟိတာ ကာယေန အကိလမန္တာ သဇ္ဈာယမနသိကာရေ ပဝတ္တိတွာ ယထာနုသိဋ္ဌံ
(သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၇၆။)ပဋိပဇ္ဇမာနာ အပရဘာဂေ တံ အနုဂ္ဂဟံ အလဘန္တာပိ တေနေဝ ပုရိမာနုဂ္ဂဟေန လဒ္ဓဗလာ သာသနေ ပတိဋ္ဌဟန္တိ, တသ္မာ ဘဂဝတော ဧဝံ ပရိဝိတက္ကော ဥဒပါဒိ။
ဘဂဝတော ပုရတော ပါတုရဟောသီတိ သတ္ထု စိတ္တံ ဉတွာ – ‘‘ဣမေ ဘိက္ခူ ဘဂဝတာ ပဏာမိတာ, ဣဒါနိ နေသံ အနုဂ္ဂဟံ ကာတုကာမော ဧဝံ စိန္တေသိ, ကာရဏံ ဘဂဝါ စိန္တေသိ, အဟမေတ္ထ ဥဿာဟံ ဇနေဿာမီ’’တိ ပုရတော ပါကဋော အဟောသိ။ သန္တေတ္ထ ဘိက္ခူတိ ဣဒံ သော မဟာဗြဟ္မာ ယထာ နာမ ဗျတ္တော သူဒေါ ယဒေဝ အမ္ဗိလဂ္ဂါဒီသု ရသဇာတံ ရညော ရုစ္စတိ, တံ အဘိသင်္ခါရေန သာဒုတရံ ကတွာ ပုနဒိဝသေ ဥပနာမေတိ, ဧဝမေဝ အတ္တနော ဗျတ္တတာယ ဘဂဝတာ အာဟဋဥပမံယေဝ ဧဝမေတံ ဘဂဝါတိအာဒိဝစနေဟိ အဘိသင်္ခရိတွာ ဘဂဝန္တံ ယာစန္တော ဘိက္ခုသံဃဿ အနုဂ္ဂဟကရဏတ္ထံ ဝဒတိ။ တတ္ထ အဘိနန္ဒတူတိ ‘‘မမ သန္တိကံ ဘိက္ခုသံဃော အာဂစ္ဆတူ’’တိ။ ဧဝမဿ အာဂမနံ သမ္ပိယာယမာနော အဘိနန္ဒတု။ အဘိဝဒတူတိ အာဂတဿ စ ဩဝါဒါနုသာသနိံ ဒဒန္တော အဘိဝဒတု။
ပဋိသလ္လာနာတိ ဧကီဘာဝါ။ ဣဒ္ဓါဘိသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခါသီတိ ဣဒ္ဓိံ အကာသိ။ ဧကဒွီဟိကာယာတိ ဧကေကော စေဝ ဒွေ ဒွေ စ ဟုတွာ။ သာရဇ္ဇမာနရူပါတိ ဩတ္တပ္ပမာနသဘာဝါ ဘာယမာနာ။ ကသ္မာ ပန ဘဂဝါ တေသံ တထာ ဥပသင်္ကမနာယ ဣဒ္ဓိမကာသီတိ? ဟိတပတ္ထနာယ။ ယဒိ ဟိ တေ ဝဂ္ဂဝဂ္ဂါ ဟုတွာ အာဂစ္ဆေယျုံ, ‘‘ဘဂဝါ ဘိက္ခုသံဃံ ပဏာမေတွာ အရညံ ပဝိဋ္ဌော ဧကဒိဝသမ္ပိ တတ္ထ ဝသိတုံ နာသက္ခိ, ဝေဂေနေဝ အာဂတော’’တိ ကေဠိမ္ပိ ကရေယျုံ။ အထ နေသံ နေဝ ဗုဒ္ဓဂါရဝံ ပစ္စုပဋ္ဌဟေယျ, န ဓမ္မဒေသနံ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ သမတ္ထာ ဘဝေယျုံ။ သဘယာနံ ပန သသာရဇ္ဇာနံ ဧကဒွီဟိကာယ အာဂစ္ဆန္တာနံ ဗုဒ္ဓဂါရဝဉ္စေဝ ပစ္စုပဋ္ဌိတံ ဘဝိဿတိ, ဓမ္မဒေသနဉ္စ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ သက္ခိဿန္တီတိ စိန္တေတွာ တေသံ ဟိတပတ္ထနာယ တထာရူပံ ဣဒ္ဓိံ အကာသိ။
နိသီဒိံသူတိ တေသု ဟိ သာရဇ္ဇမာနရူပေသု အာဂစ္ဆန္တေသု ဧကော ဘိက္ခု ‘‘မမံယေဝ သတ္ထာ ဩလောကေတိ, မံယေဝ မညေ နိဂ္ဂဏှိတုကာမော’’တိ သဏိကံ အာဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ နိသီဒိ, အထညော အထညောတိ ဧဝံ ပဉ္စဘိက္ခုသတာနိ နိသီဒိံသု။ ဧဝံ နိသိန္နံ ပန ဘိက္ခုသံဃံ သီဒန္တရေ သန္နိသိန္နံ မဟာသမုဒ္ဒံ ဝိယ နိဝါတေ ပဒီပံ ဝိယ စ နိစ္စလံ ဒိသွာ သတ္ထာ စိန္တေသိ –
(သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၇၇။)‘‘ဣမေသံ ဘိက္ခူနံ ကီဒိသီ ဓမ္မဒေသနာ ဝဋ္ဋတီ’’တိ? အထဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘ဣမေ အာဟာရဟေတု ပဏာမိတာ, ပိဏ္ဍိယာလောပဓမ္မဒေသနာဝ နေသံ သပ္ပါယာ, တံ ဒဿေတွာ မတ္ထကေ တိပရိဝဋ္ဋဒေသနံ ဒေသေဿာမိ, ဒေသနာပရိယောသာနေ သဗ္ဗေ အရဟတ္တံ ပါပုဏိဿန္တီ’’တိ။ အထ နေသံ တံ ဓမ္မဒေသနံ ဒေသေန္တော အန္တမိဒံ, ဘိက္ခဝေတိအာဒိမာဟ။
တတ္ထ အန္တန္တိ ပစ္ဆိမံ လာမကံ။ ယဒိဒံ ပိဏ္ဍောလျန္တိ ယံ ဧဝံ ပိဏ္ဍပရိယေသနေန ဇီဝိကံ ကပ္ပေန္တဿ ဇီဝိတံ။ အယံ ပနေတ္ထ ပဒတ္ထော – ပိဏ္ဍာယ ဥလတီတိ ပိဏ္ဍောလော, ပိဏ္ဍောလဿ ကမ္မံ ပိဏ္ဍောလျံ, ပိဏ္ဍပရိယေသနေန နိပ္ဖါဒိတဇီဝိတန္တိ အတ္ထော။ အဘိသာပေါတိ အက္ကောသော။ ကုပိတာ ဟိ မနုဿာ အတ္တနော ပစ္စတ္ထိကံ ‘‘စီဝရံ နိဝါသေတွာ ကပါလံ ဂဟေတွာ ပိဏ္ဍံ ပရိယေသမာနော စရိဿတီ’’တိ အက္ကောသန္တိ။ အထ ဝါ ပန ‘‘ကိံ တုယှံ အကာတဗ္ဗံ အတ္ထိ, ယော တွံ ဧဝံ ဗလဝါ ဝီရိယသမ္ပန္နောပိ ဟိရောတ္တပ္ပံ ပဟာယ ကပဏော ဝိယ ပိဏ္ဍောလော ဝိစရသိ ပတ္တပါဏီ’’တိ? ဧဝမ္ပိ အက္ကောသန္တိယေဝ။ တဉ္စ ခေါ ဧတန္တိ ဧဝံ တံ အဘိသာပံ သမာနမ္ပိ ပိဏ္ဍောလျံ။ ကုလပုတ္တာ ဥပေန္တိ အတ္ထဝသိကာတိ မမ သာသနေ ဇာတိကုလပုတ္တာ စ အာစာရကုလပုတ္တာ စ အတ္ထဝသိကာ ကာရဏဝသိကာ ဟုတွာ ကာရဏဝသံ ပဋိစ္စ ဥပေန္တိ။
ရာဇာဘိနီတာတိအာဒီသု ယေ ရညော သန္တကံ ခါဒိတွာ ရညာ ဗန္ဓနာဂါရေ ဗန္ဓာပိတာ ပလာယိတွာ ပဗ္ဗဇန္တိ, တေ ရာဇာဘိနီတာ နာမ။ တေ ဟိ ရညာ ဗန္ဓနံ အဘိနီတတ္တာ ရာဇာဘိနီတာ နာမ။ ယေ ပန စောရေဟိ အဋဝိယံ ဂဟေတွာ ဧကစ္စေသု မာရိယမာနေသု ဧကစ္စေ ‘‘မယံ သာမိ တုမှေဟိ ဝိဿဋ္ဌာ ဂေဟံ အနဇ္ဈာဝသိတွာ ပဗ္ဗဇိဿာမ, တတ္ထ ယံ ယံ ဗုဒ္ဓပူဇာဒိပုညံ ကရိဿာမ, တတော တုမှာကံ ပတ္တိံ ဒဿာမာ’’တိ တေဟိ ဝိဿဋ္ဌာ ပဗ္ဗဇန္တိ, တေ စောရာဘိနီတာ နာမ။ တေပိ ဟိ စောရေဟိ မာရေတဗ္ဗတံ အဘိနီတာတိ စောရာဘိနီတာ နာမ။ ယေ ပန ဣဏံ ဂဟေတွာ ပဋိဒါတုံ အသက္ကောန္တာ ပလာယိတွာ ပဗ္ဗဇန္တိ, တေ ဣဏဋ္ဋာ နာမ, ဣဏပီဠိတာတိ အတ္ထော။ ဣဏဋ္ဌာတိပိ ပါဌော, ဣဏေ ဌိတာတိ အတ္ထော။ ယေ ရာဇစောရဆာတကရောဂဘယာနံ အညတရေန အဘိဘူတာ ဥပဒ္ဒုတာ ပဗ္ဗဇန္တိ, တေ ဘယဋ္ဋာ နာမ, ဘယပီဠိတာတိ အတ္ထော။ ဘယဋ္ဌာတိပိ ပါဌော,
(သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၇၈။)ဘယေ ဌိတာတိ အတ္ထော။ အာဇီဝိကာပကတာတိ အာဇီဝိကာယ ဥပဒ္ဒုတာ အဘိဘူတာ, ပုတ္တဒါရံ ပေါသေတုံ အသက္ကောန္တာတိ အတ္ထော။ ဩတိဏ္ဏာမှာတိ အန္တော အနုပဝိဋ္ဌာ။
သော စ ဟောတိ အဘိဇ္ဈာလူတိ ဣဒံ သော ကုလပုတ္တော ‘‘ဒုက္ခဿ အန္တံ ကရိဿာမီ’’တိအာဒိဝသေန စိတ္တံ ဥပ္ပါဒေတွာ ပဗ္ဗဇိတော, အပရဘာဂေ, တံ ပဗ္ဗဇ္ဇံ တထာရူပံ ကာတုံ န သက္ကောတိ, တံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အဘိဇ္ဈာလူတိ ပရဘဏ္ဍာနံ အဘိဇ္ဈာယိတာ။ တိဗ္ဗသာရာဂေါတိ ဗဟလရာဂေါ။ ဗျာပန္နစိတ္တောတိ ပူတိဘာဝေန ဝိပန္နစိတ္တော။ ပဒုဋ္ဌမနသင်္ကပ္ပေါတိ တိခိဏသိင်္ဂေါ ဝိယ ဂေါဏော ဒုဋ္ဌစိတ္တော။ မုဋ္ဌဿတီတိ ဘတ္တနိက္ခိတ္တကာကော ဝိယ နဋ္ဌဿတိ, ဣဓ ကတံ ဧတ္ထ နဿတိ။ အသမ္ပဇာနောတိ နိပ္ပညော။ ခန္ဓာဒိပရိစ္ဆေဒရဟိတော။ အသမာဟိတောတိ စဏ္ဍသောတေ ဗဒ္ဓနာဝါ ဝိယ ဥပစာရပ္ပနာဘာဝေန အသဏ္ဌိတော။ ဝိဗ္ဘန္တစိတ္တောတိ ဗန္ဓာရုဠှမဂေါ ဝိယ သန္တမနော။ ပါကတိန္ဒြိယောတိ ယထာ ဂိဟီ ပုတ္တဓီတရော ဩလောကေန္တော အသံဝုတိန္ဒြိယော ဟောတိ, ဧဝံ အသံဝုတိန္ဒြိယော။
ဆဝါလာတန္တိ ဆဝါနံ ဒဍ္ဎဋ္ဌာနေ အလာတံ။ ဥဘတောပဒိတ္တံ မဇ္ဈေ ဂူထဂတန္တိ ပမာဏေန အဋ္ဌင်္ဂုလမတ္တံ ဒွီသု ဌာနေသု အာဒိတ္တံ မဇ္ဈေ ဂူထမက္ခိတံ။ နေဝ ဂါမေတိ သစေ ဟိ တံ ယုဂနင်္ဂလဂေါပါနသိပက္ခပါသကာဒီနံ အတ္ထာယ ဥပနေတုံ သက္ကာ အဿ, ဂါမေ ကဋ္ဌတ္ထံ ဖရေယျ။ သစေ ခေတ္တကုဋိယံ ကဋ္ဌတ္ထရမဉ္စကာဒီနံ အတ္ထာယ ဥပနေတုံ သက္ကာ, အရညေ ကဋ္ဌတ္ထံ ဖရေယျ။ ယသ္မာ ပန ဥဘယထာပိ န သက္ကာ, တသ္မာ ဧဝံ ဝုတ္တံ။ ဂိဟိဘောဂါ စ ပရိဟီနောတိ ယော အဂါရေ ဝသန္တေဟိ ဂိဟီဟိ ဒါယဇ္ဇေ ဘာဇိယမာနေ ဘောဂေါ လဒ္ဓဗ္ဗော အဿ, တတော စ ပရိဟီနော။ သာမညတ္ထဉ္စာတိ အာစရိယုပဇ္ဈာယာနံ ဩဝါဒေ ဌတွာ ပရိယတ္တိပဋိဝေဓဝသေန ပတ္တဗ္ဗံ သာမညတ္ထဉ္စ။ ဣမဉ္စ ပန ဥပမံ သတ္ထာ န ဒုဿီလဿ ဝသေန အာဟရိ, ပရိသုဒ္ဓသီလဿ ပန အလသဿ အဘိဇ္ဈာဒီဟိ ဒေါသေဟိ ဥပဟတဿ ပုဂ္ဂလဿ ဣမံ ဥပမံ အာဟရိ။
တယောမေ, ဘိက္ခဝေတိ ကသ္မာ အာရဒ္ဓံ? ဣမဿ ပုဂ္ဂလဿ ဆဝါလာတသဒိသဘာဝေါ နေဝ မာတာပိတူဟိ ကတော, န အာစရိယုပဇ္ဈာယေဟိ, ဣမေဟိ ပန ပါပဝိတက္ကေဟိ ကတောတိ ဒဿနတ္ထံ အာရဒ္ဓံ။ အနိမိတ္တံ ဝါ
(သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၇၉။)သမာဓိန္တိ ဝိပဿနာသမာဓိံ။ သော ဟိ နိစ္စနိမိတ္တာဒီနံ သမုဂ္ဃါတနေန အနိမိတ္တောတိ ဝုစ္စတိ။ ဧတ္ထ စ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ မိဿကာ, အနိမိတ္တသမာဓိ ပုဗ္ဗဘာဂေါ။ အနိမိတ္တသမာဓိ ဝါ မိဿကော, သတိပဋ္ဌာနာ ပုဗ္ဗဘာဂါတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
ဒွေမာ, ဘိက္ခဝေ, ဒိဋ္ဌိယောတိ ဣဒံ ပန န ကေဝလံ အနိမိတ္တသမာဓိဘာဝနာ ဣမေသံယေဝ တိဏ္ဏံ မဟာဝိတက္ကာနံ ပဟာနာယ သံဝတ္တတိ, သဿတုစ္ဆေဒဒိဋ္ဌီနမ္ပိ ပန သမုဂ္ဃါတံ ကရောတီတိ ဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ န ဝဇ္ဇဝါ အဿန္တိ နိဒ္ဒေါသော ဘဝေယျံ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ ဣတိ ဘဂဝါ ဣမသ္မိမ္ပိ သုတ္တေ ဒေသနံ တီဟိ ဘဝေဟိ ဝိနိဝတ္တေတွာ အရဟတ္တေန ကူဋံ ဂဏှိ။ ဒေသနာဝသာနေ ပဉ္စသတာ ဘိက္ခူ သဟ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ အရဟတ္တံ ပါပုဏိံသူတိ။ အဋ္ဌမံ။
၉။ ပါလိလေယျသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၈၁။ နဝမေ စာရိကံ ပက္ကာမီတိ ကောသမ္ဗိကာနံ ဘိက္ခူနံ ကလဟကာလေ သတ္ထာ ဧကဒိဝသံ ဒီဃီတိဿ ကောသလရညော ဝတ္ထုံ အာဟရိတွာ ‘‘န ဟိ ဝေရေန ဝေရာနိ, သမ္မန္တီဓ ကုဒါစန’’န္တိအာဒီဟိ (ဓ။ ပ။ ၅) ဂါထာဟိ ဩဝဒတိ။ တံဒိဝသံ တေသံ ကလဟံ ကရောန္တာနံယေဝ ရတ္တိ ဝိဘာတာ။ ဒုတိယဒိဝသေပိ ဘဂဝါ တမေဝ ဝတ္ထုံ ကထေသိ။ တံဒိဝသမ္ပိ တေသံ ကလဟံ ကရောန္တာနံယေဝ ရတ္တိ ဝိဘာတာ။ တတိယဒိဝသေပိ ဘဂဝါ တမေဝ ဝတ္ထုံ ကထေသိ။ အထ နံ အညတရော ဘိက္ခု ဧဝမာဟ – ‘‘အပ္ပေါဿုက္ကော, ဘန္တေ, ဘဂဝါ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရံ အနုယုတ္တော ဝိဟရတု, မယမေတေန ဘဏ္ဍနေန ကလဟေန ဝိဂ္ဂဟေန ဝိဝါဒေန ပညာယိဿာမာ’’တိ။ သတ္ထာ ‘‘ပရိယာဒိဏ္ဏရူပစိတ္တာ ခေါ ဣမေ မောဃပုရိသာ, န ဣမေ သက္ကာ သညာပေတု’’န္တိ စိန္တေတွာ – ‘‘ကိံ မယှံ ဣမေဟိ, ဧကစာရဝါသံ ဝသိဿာမီ’’တိ? သော ပါတောဝ သရီရပဋိဇဂ္ဂနံ ကတွာ ကောသမ္ဗိယံ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ကဉ္စိပိ အနာမန္တေတွာ ဧကောဝ အဒုတိယော စာရိကံ ပက္ကာမိ။
ယသ္မိံ, အာဝုသော, သမယေတိ ဣဒံ ထေရော ယသ္မာဿ အဇ္ဇ ဘဂဝါ ဧကေန ဘိက္ခုနာ သဒ္ဓိံ ပက္ကမိဿတိ, အဇ္ဇ ဒွီဟိ, အဇ္ဇ သတေန, အဇ္ဇ သဟဿေန, အဇ္ဇ ဧကကောဝါတိ သဗ္ဗော ဘဂဝတော စာရော ဝိဒိတော ပါကဋော ပစ္စက္ခော, တသ္မာ အာဟ။
(သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၈၀။)အနုပုဗ္ဗေနာတိ ဂါမနိဂမပဋိပါဋိယာ ပိဏ္ဍာယ စရမာနော ဧကစာရဝါသံ တာဝ ဝသမာနံ ဘိက္ခုံ ပဿိတုကာမော ဟုတွာ ဗာလကလောဏကာရဂါမံ အဂမာသိ။ တတ္ထ ဘဂုတ္ထေရဿ သကလပစ္ဆာဘတ္တဉ္စေဝ တိယာမရတ္တိဉ္စ ဧကစာရဝါသေ အာနိသံသံ ကထေတွာ ပုနဒိဝသေ တေန ပစ္ဆာသမဏေန ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ တံ တတ္ထေဝ နိဝတ္တေတွာ ‘‘သမဂ္ဂဝါသံ ဝသမာနေ တယော ကုလပုတ္တေ ပဿိဿာမီ’’တိ ပါစီနဝံသမိဂဒါယံ အဂမာသိ။ တေသမ္ပိ သကလပစ္ဆာဘတ္တဉ္စေဝ တိယာမရတ္တိဉ္စ ဧကစာရဝါသေ အာနိသံသံ ကထေတွာ တေ တတ္ထေဝ နိဝတ္တေတွာ ဧကကောဝ ပါလိလေယျ နဂရာဘိမုခေါ ပက္ကမိတွာ အနုပုဗ္ဗေန ပါလိလေယျနဂရံ သမ္ပတ္တော။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အနုပုဗ္ဗေန စာရိကံ စရမာနော ယေန ပါလိလေယျကံ, တဒဝသရီ’’တိ။
ဘဒ္ဒသာလမူလေတိ ပါလိလေယျဝါသိနော ဘဂဝတော ဒါနံ ဒတွာ ပါလိလေယျတော အဝိဒူရေ ရက္ခိတဝနသဏ္ဍော နာမ အတ္ထိ, တတ္ထ ဘဂဝတော ပဏ္ဏသာလံ ကတွာ ‘‘ဧတ္ထ ဝသထာ’’တိ ပဋိညံ ကာရေတွာ ဝါသယိံသု။ ဘဒ္ဒသာလော ပန တတ္ထေကော မနာပေါ လဒ္ဓကော သာလရုက္ခော။ ဘဂဝါ တံ နဂရံ ဥပနိဿာယ တသ္မိံ ဝနသဏ္ဍေ ပဏ္ဏသာလသမီပေ တသ္မိံ ရုက္ခမူလေ ဝိဟရတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဘဒ္ဒသာလမူလေ’’တိ။
ဧဝံ ဝိဟရန္တေ ပနေတ္ထ တထာဂတေ အညတရော ဟတ္ထိနာဂေါ ဟတ္ထိနီဟိ ဟတ္ထိပေါတကာဒီဟိ ဂေါစရဘူမိတိတ္ထောဂါဟနာဒီသု ဥဗ္ဗာဠှော ယူထေ ဥက္ကဏ္ဌိတော ‘‘ကိံ မေ ဣမေဟိ ဟတ္ထီဟီ’’တိ? ယူထံ ပဟာယ မနုဿပထံ ဂစ္ဆန္တော ပါလိလေယျကဝနသဏ္ဍေ ဘဂဝန္တံ ဒိသွာ ဃဋသဟဿေန နိဗ္ဗာပိတသန္တာပေါ ဝိယ နိဗ္ဗုတော ဟုတွာ သတ္ထု သန္တိကေ အဋ္ဌာသိ။ သော တတော ပဋ္ဌာယ သတ္ထု ဝတ္တပဋိဝတ္တံ ကရောန္တော မုခဓောဝနံ ဒေတိ, နှာနောဒကံ အာဟရတိ, ဒန္တကဋ္ဌံ ဒေတိ, ပရိဝေဏံ သမ္မဇ္ဇတိ, အရညတော မဓုရာနိ ဖလာဖလာနိ အာဟရိတွာ သတ္ထုနော ဒေတိ။ သတ္ထာ ပရိဘောဂံ ကရောတိ။
ဧကဒိဝသံ သတ္ထာ ရတ္တိဘာဂသမနန္တရေ စင်္ကမိတွာ ပါသာဏဖလကေ နိသီဒိ။ ဟတ္ထီပိ အဝိဒူရေ ဌာနေ အဋ္ဌာသိ။ သတ္ထာ ပစ္ဆတော ဩလောကေတွာ န ကိဉ္စိ အဒ္ဒသ, ဧဝံ ပုရတော စ ဥဘယပဿေသု စ။ အထဿ ‘‘သုခံ ဝတာဟံ အညတြ တေဟိ ဘဏ္ဍနကာရကေဟိ ဝသာမီ’’တိ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇိ။ ဟတ္ထိနောပိ ‘‘မယာ နာမိတသာခံ အညေ ခါဒန္တာ နတ္ထီ’’တိအာဒီနိ စိန္တေတွာ – ‘‘သုခံ ဝတ
(သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၈၁။)ဧကကောဝ ဝသာမိ, သတ္ထု ဝတ္တံ ကာတုံ လဘာမီ’’တိ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇိ။ သတ္ထာ အတ္တနော စိတ္တံ ဩလောကေတွာ – ‘‘မမ တာဝ ဤဒိသံ စိတ္တံ, ကီဒိသံ နု ခေါ ဟတ္ထိဿာ’’တိ တဿာပိ တာဒိသမေဝ ဒိသွာ ‘‘သမေတိ နော စိတ္တ’’န္တိ ဣမံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ –
‘‘ဧတံ နာဂဿ နာဂေန, ဤသာဒန္တဿ ဟတ္ထိနော၊
သမေတိ စိတ္တံ စိတ္တေန, ယဒေကော ရမတီ ဝနေ’’တိ။ (မဟာဝ။ ၄၆၇)၊
အထ ခေါ သမ္ဗဟုလာ ဘိက္ခူတိ အထ ဧဝံ တထာဂတေ တတ္ထ ဝိဟရန္တေ ပဉ္စသတာ ဒိသာသု ဝဿံဝုတ္ထာ ဘိက္ခူ။ ယေနာယသ္မာ အာနန္ဒောတိ ‘‘သတ္ထာ ကိရ ဘိက္ခုသံဃံ ပဏာမေတွာ အရညံ ပဝိဋ္ဌော’’တိ အတ္တနော ဓမ္မတာယ သတ္ထု သန္တိကံ ဂန္တုံ အသက္ကောန္တာ ယေနာယသ္မာ အာနန္ဒော, တေနုပသင်္ကမိံသု။
အနန္တရာ အာသဝါနံ ခယောတိ မဂ္ဂါနန္တရံ အရဟတ္တဖလံ။ ဝိစယသောတိ ဝိစယေန, တေသံ တေသံ ဓမ္မာနံ သဘာဝဝိစိနနသမတ္ထေန ဉာဏေန ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာတိ အတ္ထော။ ဓမ္မောတိ သာသနဓမ္မော။ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာတိအာဒိ ယေ ယေ ကောဋ္ဌာသေ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဓမ္မော ဒေသိတော, တေသံ ပကာသနတ္ထာယ ဝုတ္တံ။ သမနုပဿနာတိ ဒိဋ္ဌိသမနုပဿနာ။ သင်္ခါရော သောတိ ဒိဋ္ဌိသင်္ခါရော သော။ တတောဇော သော သင်္ခါရောတိ တတော တဏှာတော သော သင်္ခါရော ဇာတော။ တဏှာသမ္ပယုတ္တေသု စိတ္တေသုပိ စတူသု စိတ္တေသု ဧသ ဇာယတိ။ သာပိ တဏှာတိ သာ ဒိဋ္ဌိသင်္ခါရဿ ပစ္စယဘူတာ တဏှာ။ သာပိ ဝေဒနာတိ သာ တဏှာယ ပစ္စယဘူတာ ဝေဒနာ။ သောပိ ဖဿောတိ သော ဝေဒနာယ ပစ္စယော အဝိဇ္ဇာသမ္ဖဿော။ သာပိ အဝိဇ္ဇာတိ သာ ဖဿသမ္ပယုတ္တာ အဝိဇ္ဇာ။
နော စဿံ, နော စ မေ သိယာတိ သစေ အဟံ န ဘဝေယျံ, မမ ပရိက္ခာရောပိ န ဘဝေယျ။ နာဘဝိဿံ, န မေ ဘဝိဿတီတိ သစေ ပန အာယတိမ္ပိ အဟံ န ဘဝိဿာမိ, ဧဝံ မမ ပရိက္ခာရောပိ န ဘဝိဿတိ။ ဧတ္တကေ ဌာနေ ဘဂဝါ တေန ဘိက္ခုနာ ဂဟိတဂဟိတဒိဋ္ဌိံ ဝိဿဇ္ဇာပေန္တော အာဂတော ပုဂ္ဂလဇ္ဈာသယေနပိ ဒေသနာဝိလာသေနပိ။ တတောဇော သော သင်္ခါရောတိ တဏှာသမ္ပယုတ္တစိတ္တေ ဝိစိကိစ္ဆာဝ နတ္ထိ, ကထံ ဝိစိကိစ္ဆာသင်္ခါရော တဏှာတော ဇာယတီတိ? အပ္ပဟီနတ္တာ။ ယဿ ဟိ တဏှာယ အပ္ပဟီနာယ
(သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၈၂။)သော ဥပ္ပဇ္ဇတိ, တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ ဒိဋ္ဌိယာပိ ဧသေဝ နယော လဗ္ဘတိယေဝ စတူသု ဟိ စိတ္တုပ္ပါဒေသု သမ္ပယုတ္တဒိဋ္ဌိ နာမ နတ္ထိ။ ယသ္မာ ပန တဏှာယ အပ္ပဟီနတ္တာ သာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, တသ္မာ တံ သန္ဓာယ တတြာပိ အယမတ္ထော ယုဇ္ဇတိ။ ဣတိ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ တေဝီသတိယာ ဌာနေသု အရဟတ္တံ ပါပေတွာ ဝိပဿနာ ကထိတာ။ နဝမံ။
၁၀။ ပုဏ္ဏမသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၈၂။ ဒသမေ တဒဟုပေါသထေတိအာဒိ ပဝါရဏသုတ္တေ ဝိတ္ထာရိတမေဝ။ ကိဉ္စိဒေဝ ဒေသန္တိ ကိဉ္စိ ကာရဏံ။ သကေ အာသနေ နိသီဒိတွာ ပုစ္ဆ ယဒါကင်္ခသီတိ ကသ္မာ ဧဝမာဟ? သော ကိရ ဘိက္ခု ပဉ္စသတဘိက္ခုပရိဝါရော။ အာစရိယေ ပန ဌိတကေ ပုစ္ဆန္တေ သစေ တေ ဘိက္ခူ နိသီဒန္တိ, သတ္ထရိ ဂါရဝံ ကတံ ဟောတိ, အာစရိယေ အဂါရဝံ။ သစေ ဥဋ္ဌဟန္တိ, အာစရိယေ ဂါရဝံ ကတံ ဟောတိ, သတ္ထရိ အဂါရဝံ။ ဣတိ နေသံ စိတ္တံ အနေကဂ္ဂံ ဘဝိဿတိ, ဒေသနံ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ န သက္ခိဿန္တိ။ တသ္မိံ ပန နိသီဒိတွာ ပုစ္ဆန္တေ တေသံ စိတ္တံ ဧကဂ္ဂံ ဘဝိဿတိ, ဒေသနံ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ သက္ခိဿန္တီတိ ဉတွာ ဘဂဝါ ဧဝမာဟ။ ဣမေ နု ခေါ, ဘန္တေတိ အယံ ထေရော ပဉ္စန္နံ ဘိက္ခုသတာနံ အာစရိယော, ပဉ္စက္ခန္ဓမတ္တမ္ပိ နပ္ပဇာနာတီတိ န ဝတ္တဗ္ဗော။ ပဉှံ ပုစ္ဆန္တေန ပန ‘‘ဣမေ ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓာ, န အညေ’’တိ ဧဝံ ဇာနန္တေန ဝိယ ဟုတွာ ပုစ္ဆိတုံ န ဝဋ္ဋတိ, တသ္မာ အဇာနန္တော ဝိယ ပုစ္ဆတိ။ တေပိ စဿ အန္တေဝါသိကာ ‘‘အမှာကံ အာစရိယော ‘အဟံ ဇာနာမီ’တိ န ကထေတိ, သဗ္ဗညုတညာဏေန ပန သဒ္ဓိံ သံသန္ဒိတွာဝ ကထေတီ’’တိ သောတဗ္ဗံ သဒ္ဓါတဗ္ဗံ မညိဿန္တီတိပိ အဇာနန္တော ဝိယ ပုစ္ဆတိ။
ဆန္ဒမူလကာတိ တဏှာဆန္ဒမူလကာ။ န ခေါ ဘိက္ခု တညေဝ ဥပါဒါနံ တေ ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓာတိ ယသ္မာ ဆန္ဒရာဂမတ္တံ ပဉ္စက္ခန္ဓာ န ဟောတိ, တသ္မာ ဣဒံ ဝုတ္တံ။ ယသ္မာ ပန သဟဇာတတော ဝါ အာရမ္မဏတော ဝါ ခန္ဓေ မုဉ္စိတွာ ဥပါဒါနံ နတ္ထိ, တသ္မာ နာပိ အညတြ ပဉ္စဟိ ဥပါဒါနက္ခန္ဓေဟိ ဥပါဒါနန္တိ ဝုတ္တံ။ တဏှာသမ္ပယုတ္တသ္မိဉှိ စိတ္တေ ဝတ္တမာနေ တံစိတ္တသမုဋ္ဌာနရူပံ ရူပက္ခန္ဓော, ဌပေတွာ တံ တဏှံ သေသာ အရူပဓမ္မာ စတ္တာရော ခန္ဓာတိ သဟဇာတတောပိ ခန္ဓေ မုဉ္စိတွာ ဥပါဒါနံ နတ္ထိ။ ဥပါဒါနဿ ပန ရူပါဒီသု အညတရံ အာရမ္မဏံ ကတွာ ဥပ္ပဇ္ဇနတော အာရမ္မဏတောပိ ပဉ္စက္ခန္ဓေ မုဉ္စိတွာ ဥပါဒါနံ နတ္ထိ။ ဆန္ဒရာဂဝေမတ္တတာတိ ဆန္ဒရာဂနာနတ္တံ။ ဧဝံ ခေါ ဘိက္ခူတိ ဧဝံ ရူပါရမ္မဏဿ
(သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၈၃။)ဆန္ဒရာဂဿ ဝေဒနာဒီသု အညတရံ အာရမ္မဏံ အကရဏတော သိယာ ဆန္ဒရာဂဝေမတ္တတာ။ ခန္ဓာဓိဝစနန္တိ ခန္ဓာတိ အယံ ပညတ္တိ။ အယံ ပန အနုသန္ဓိ န ဃဋိယတိ, ကိဉ္စာပိ န ဃဋိယတိ, သာနုသန္ဓိကာဝ ပုစ္ဆာ, သာနုသန္ဓိကံ ဝိဿဇ္ဇနံ။ အယဉှိ ထေရော တေသံ တေသံ ဘိက္ခူနံ အဇ္ဈာသယေန ပုစ္ဆတိ, သတ္ထာပိ တေသံ တေသံ အဇ္ဈာသယေနေဝ ဝိဿဇ္ဇေတိ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ ဒသမံ။
ဣမဿ စ ပန ဝဂ္ဂဿ ဧကေကသ္မိံ သုတ္တေ ပဉ္စသတာ ပဉ္စသတာ ဘိက္ခူ အရဟတ္တံ ပတ္တာတိ။
ခဇ္ဇနီယဝဂ္ဂေါ အဋ္ဌမော။
၉။ ထေရဝဂ္ဂေါ
၁။ အာနန္ဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၈၃။ ထေရဝဂ္ဂဿ ပဌမေ မန္တာဏိပုတ္တောတိ, မန္တာဏိယာ နာမ ဗြာဟ္မဏိယာ ပုတ္တော။ ဥပါဒါယာတိ အာဂမ္မ အာရဗ္ဘ သန္ဓာယ ပဋိစ္စ။ အသ္မီတိ ဟောတီတိ အသ္မီတိ ဧဝံ ပဝတ္တံ တဏှာမာနဒိဋ္ဌိပပဉ္စတ္တယံ ဟောတိ။ ဒဟရောတိ တရုဏော။ ယုဝါတိ ယောဗ္ဗနေန သမန္နာဂတော။ မဏ္ဍနကဇာတိကောတိ မဏ္ဍနကသဘာဝေါ မဏ္ဍနကသီလော။ မုခနိမိတ္တန္တိ မုခပဋိဗိမ္ဗံ။ တဉှိ ပရိသုဒ္ဓံ အာဒါသမဏ္ဍလံ ပဋိစ္စ ပညာယတိ။ ကိံ ပန တံ ဩလောကယတော သကမုခံ ပညာယတိ, ပရမုခန္တိ? ယဒိ သကံ ဘဝေယျ, ပရမ္မုခံ ဟုတွာ ပညာယေယျ, အထ ပရဿ ဘဝေယျ, ဝဏ္ဏာဒီဟိ အသဒိသံ ဟုတွာ ပညာယေယျ။ တသ္မာ န တံ အတ္တနော, န ပရဿ, အာဒါသံ ပန နိဿာယ နိဘာသရူပံ နာမ တံ ပညာယတီတိ ဝဒန္တိ။ အထ ယံ ဥဒကေ ပညာယတိ, တံ ကေန ကာရဏေနာတိ? မဟာဘူတာနံ ဝိသုဒ္ဓတာယ။ ဓမ္မော မေ အဘိသမိတောတိ မယာ ဉာဏေန စတုသစ္စဓမ္မော အဘိသမာဂတော, သောတာပန္နောသ္မိ ဇာတောတိ ကထေသိ။ ပဌမံ။
(သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၈၄။)၂။ တိဿသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၈၄။ ဒုတိယေ မဓုရကဇာတော ဝိယာတိ သဉ္ဇာတဂရုဘာဝေါ ဝိယ အကမ္မညော။ ဒိသာပိ မေတိ အယံ ပုရတ္ထိမာ အယံ ဒက္ခိဏာတိ ဧဝံ ဒိသာပိ မယှံ န ပက္ခာယန္တိ, န ပါကဋာ ဟောန္တီတိ ဝဒတိ။ ဓမ္မာပိ မံ န ပဋိဘန္တီတိ ပရိယတ္တိဓမ္မာပိ မယှံ န ဥပဋ္ဌဟန္တိ, ဥဂ္ဂဟိတံ သဇ္ဈာယိတံ န ဒိဿတီတိ ဝဒတိ။ ဝိစိကိစ္ဆာတိ နော မဟာဝိစိကိစ္ဆာ။ န ဟိ တဿ ‘‘သာသနံ နိယျာနိကံ နု ခေါ, န နု ခေါ’’တိ ဝိမတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဧဝံ ပနဿ ဟောတိ ‘‘သက္ခိဿာမိ နု ခေါ သမဏဓမ္မံ ကာတုံ, ဥဒါဟု ပတ္တစီဝရဓာရဏမတ္တမေဝ ကရိဿာမီ’’တိ။
ကာမာနမေတံ အဓိဝစနန္တိ ယထာ ဟိ နိန္နံ ပလ္လလံ ဩလောကေန္တဿ ဒဿနရာမဏေယျကမတ္တံ အတ္ထိ, ယော ပနေတ္ထ ဩတရတိ, တံ စဏ္ဍမီနာကုလတာယ အာကဍ္ဎိတွာ အနယဗျသနံ ပါပေတိ, ဧဝမေဝံ ပဉ္စသု ကာမဂုဏေသု စက္ခုဒွါရာဒီနံ အာရမ္မဏေ ရာမဏေယျကမတ္တံ အတ္ထိ, ယော ပနေတ္ထ ဂေဓံ အာပဇ္ဇတိ, တံ အာကဍ္ဎိတွာ နိရယာဒီသု ဧဝ ပက္ခိပန္တိ။ အပ္ပဿာဒါ ဟိ ကာမာ ဗဟုဒုက္ခာ ဗဟုပါယာသာ, အာဒီနဝေါ ဧတ္ထ ဘိယျောတိ ဣမံ အတ္ထဝသံ ပဋိစ္စ ‘‘ကာမာနမေတံ အဓိဝစန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ အဟမနုဂ္ဂဟေနာတိ အဟံ ဓမ္မာမိသာနုဂ္ဂဟေဟိ အနုဂ္ဂဏှာမိ။ အဘိနန္ဒီတိ သမ္ပဋိစ္ဆိ။ န ကေဝလဉ္စ အဘိနန္ဒိ, ဣမံ ပန သတ္ထု သန္တိကာ အဿာသံ လဘိတွာ ဃဋေန္တော ဝါယမန္တော ကတိပါဟေန အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌာသိ။ ဒုတိယံ။
၃။ ယမကသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၈၅။ တတိယေ ဒိဋ္ဌိဂတန္တိ သစေ ဟိဿ ဧဝံ ဘဝေယျ ‘‘သင်္ခါရာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ စေဝ နိရုဇ္ဈန္တိ စ, သင်္ခါရပ္ပဝတ္တမေဝ အပ္ပဝတ္တံ ဟောတီ’’တိ, ဒိဋ္ဌိဂတံ နာမ န ဘဝေယျ, သာသနာဝစရိကံ ဉာဏံ ဘဝေယျ။ ယသ္မာ ပနဿ ‘‘သတ္တော ဥစ္ဆိဇ္ဇတိ ဝိနဿတီ’’တိ အဟောသိ, တသ္မာ ဒိဋ္ဌိဂတံ နာမ ဇာတံ။ ထာမသာ ပရာမာသာတိ ဒိဋ္ဌိထာမေန စေဝ ဒိဋ္ဌိပရာမာသေန စ။
ယေနာယသ္မာ သာရိပုတ္တောတိ ယထာ နာမ ပစ္စန္တေ ကုပိတေ တံ ဝူပသမေတုံ အသက္ကောန္တာ ရာဇပုရိသာ သေနာပတိဿ ဝါ ရညော ဝါ သန္တိကံ ဂစ္ဆန္တိ, ဧဝံ ဒိဋ္ဌိဂတဝသေန တသ္မိံ ထေရေ ကုပိတေ တံ ဝူပသမေတုံ အသက္ကောန္တာ တေ ဘိက္ခူ ယေန ဓမ္မရာဇဿ ဓမ္မသေနာပတိ အာယသ္မာ
(သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၈၅။)သာရိပုတ္တော, တေနုပသင်္ကမိံသု။ ဧဝံဗျာခေါတိ တေသံ ဘိက္ခူနံ သန္တိကေ ဝိယ ထေရဿ သမ္မုခါ ပဂ္ဂယှ ဝတ္တုံ အသက္ကောန္တော ဩလမ္ဗန္တေန ဟဒယေန ‘‘ဧဝံဗျာခေါ’’တိ အာဟ။ တံ ကိံ မညသိ, အာဝုသောတိ? ဣဒံ ထေရော တဿ ဝစနံ သုတွာ, ‘‘နာယံ အတ္တနော လဒ္ဓိယံ ဒေါသံ ပဿတိ, ဓမ္မဒေသနာယ အဿ တံ ပါကဋံ ကရိဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ တိပရိဝဋ္ဋံ ဒေသနံ ဒေသေတုံ အာရဘိ။
တံ ကိံ မညသိ, အာဝုသော ယမက, ရူပံ တထာဂတောတိ ဣဒံ ကသ္မာ အာရဒ္ဓံ? အနုယောဂဝတ္တံ ဒါပနတ္ထံ။ တိပရိဝဋ္ဋဒေသနာဝသာနသ္မိဉှိ ထေရော သောတာပန္နော ဇာတော။ အထ နံ အနုယောဂဝတ္တံ ဒါပေတုံ ‘‘တံ ကိံ မညသီ’’တိအာဒိမာဟ? တထာဂတောတိ သတ္တော။ ရူပံ ဝေဒနာ သညာ သင်္ခါရာ ဝိညာဏန္တိ ဣမေ ပဉ္စက္ခန္ဓေ သမ္ပိဏ္ဍေတွာ ‘‘တထာဂတော’’တိ သမနုပဿသီတိ ပုစ္ဆတိ။ ဧတ္ထ စ တေ, အာဝုသောတိ ဣဒံ ထေရဿ အနုယောဂေ ဘုမ္မံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ဧတ္ထ စ တေ ဧတ္တကေ ဌာနေ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သစ္စတော ထိရတော သတ္တေ အနုပလဗ္ဘိယမာနေတိ။ သစေ တံ, အာဝုသောတိ ဣဒမေတံ အညံ ဗျာကရာပေတုကာမော ပုစ္ဆတိ။ ယံ ဒုက္ခံ တံ နိရုဒ္ဓန္တိ ယံ ဒုက္ခံ, တဒေဝ နိရုဒ္ဓံ, အညော သတ္တော နိရုဇ္ဈနကော နာမ နတ္ထိ, ဧဝံ ဗျာကရေယျန္တိ အတ္ထော။
ဧတဿေဝ အတ္ထဿာတိ ဧတဿ ပဌမမဂ္ဂဿ။ ဘိယျောသောမတ္တာယ ဉာဏာယာတိ အတိရေကပ္ပမာဏဿ ဉာဏဿ အတ္ထာယ, သဟဝိပဿနကာနံ ဥပရိ စ တိဏ္ဏံ မဂ္ဂါနံ အာဝိဘာဝတ္ထာယာတိ အတ္ထော။ အာရက္ခသမ္ပန္နောတိ အန္တောအာရက္ခေန စေဝ ဗဟိအာရက္ခေန စ သမန္နာဂတော။ အယောဂက္ခေမကာမောတိ စတူဟိ ယောဂေဟိ ခေမဘာဝံ အနိစ္ဆန္တော။ ပသယှာတိ ပသယှိတွာ အဘိဘဝိတွာ။ အနုပခဇ္ဇာတိ အနုပဝိသိတွာ။
ပုဗ္ဗုဋ္ဌာယီတိအာဒီသု ဒူရတောဝ အာဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ အာသနတော ပဌမတရံ ဝုဋ္ဌာတီတိ ပုဗ္ဗုဋ္ဌာယီ။ တဿ အာသနံ ဒတွာ တသ္မိံ နိသိန္နေ ပစ္ဆာ နိပတတိ နိသီဒတီတိ, ပစ္ဆာနိပါတီ။ ပါတောဝ ဝုဋ္ဌာယ ‘‘ဧတ္တကာ ကသိတုံ ဂစ္ဆထ, ဧတ္တကာ ဝပိတု’’န္တိ ဝါ သဗ္ဗပဌမံ ဝုဋ္ဌာတီတိ ပုဗ္ဗုဋ္ဌာယီ။ သာယံ သဗ္ဗေသု အတ္တနော အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနံ ဂတေသု ဂေဟဿ သမန္တတော အာရက္ခံ သံဝိဓာယ ဒွါရာနိ ထကေတွာ သဗ္ဗပစ္ဆာ နိပဇ္ဇနတောပိ ပစ္ဆာနိပါတီ။ ‘‘ကိံ
(သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၈၆။)ကရောမိ, အယျပုတ္တ? ကိံ ကရောမိ အယျပုတ္တာ’’တိ? မုခံ ဩလောကေန္တော ကိံကာရံ ပဋိသာဝေတီတိ ကိံကာရပဋိဿာဝီ။ မနာပံ စရတီတိ မနာပစာရီ။ ပိယံ ဝဒတီတိ ပိယဝါဒီ။ မိတ္တတောပိ နံ သဒ္ဒဟေယျာတိ မိတ္တော မေ အယန္တိ သဒ္ဒဟေယျ။ ဝိဿာသံ အာပဇ္ဇေယျာတိ ဧကတော ပါနဘောဇနာဒိံ ကရောန္တော ဝိဿာသိကော ဘဝေယျ။ သံဝိဿတ္ထောတိ သုဋ္ဌု ဝိဿတ္ထော။
ဧဝမေဝ ခေါတိ ဧတ္ထ ဣဒံ ဩပမ္မသံသန္ဒနံ – ဗာလဂဟပတိပုတ္တော ဝိယ ဟိ ဝဋ္ဋသန္နိဿိတကာလေ အဿုတဝါ ပုထုဇ္ဇနော, ဝဓကပစ္စာမိတ္တော ဝိယ အဗလဒုဗ္ဗလာ ပဉ္စက္ခန္ဓာ, ဝဓကပစ္စာမိတ္တဿ ‘‘ဗာလဂဟပတိပုတ္တံ ဥပဋ္ဌဟိဿာမီ’’တိ ဥပဂတကာလော ဝိယ ပဋိသန္ဓိက္ခဏေ ဥပဂတာ ပဉ္စက္ခန္ဓာ, တဿ ဟိ ‘‘န မေ အယံ သဟာယော, ဝဓကပစ္စတ္ထိကော အယ’’န္တိ အဇာနနကာလော ဝိယ ဝဋ္ဋနိဿိတပုထုဇ္ဇနဿ ပဉ္စက္ခန္ဓေ ‘‘န ဣမေ မယှ’’န္တိ အဂဟေတွာ ‘‘မမ ရူပံ, မမ ဝေဒနာ, မမ သညာ, မမ သင်္ခါရာ, မမ ဝိညာဏ’’န္တိ ဂဟိတကာလော, ဝဓကပစ္စတ္ထိကဿ ‘‘မိတ္တော မေ အယ’’န္တိ ဂဟေတွာ သက္ကာရကရဏကာလော ဝိယ ‘‘မမ ဣမေ’’တိ ဂဟေတွာ ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ နှာပနဘောဇနာဒီဟိ သက္ကာရကရဏကာလော, ‘‘အတိဝိဿတ္ထော မေ အယ’’န္တိ ဉတွာ သက္ကာရံ ကရောန္တဿေဝ အသိနာ သီသစ္ဆိန္ဒနံ ဝိယ ဝိဿတ္ထဿ ဗာလပုထုဇ္ဇနဿ တိခိဏေဟိ ဘိဇ္ဇမာနေဟိ ခန္ဓေဟိ ဇီဝိတပရိယာဒါနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
ဥပေတီတိ ဥပဂစ္ဆတိ။ ဥပါဒိယတီတိ ဂဏှာတိ။ အဓိဋ္ဌာတီတိ အဓိတိဋ္ဌတိ။ အတ္တာ မေတိ အယံ မေ အတ္တာတိ။ သုတဝါ စ ခေါ, အာဝုသော, အရိယသာဝကောတိ ယထာ ပန ပဏ္ဍိတော ဂဟပတိပုတ္တော ဧဝံ ဥပဂတံ ပစ္စတ္ထိကံ ‘‘ပစ္စတ္ထိကော မေ အယ’’န္တိ ဉတွာ အပ္ပမတ္တော တာနိ တာနိ ကမ္မာနိ ကာရေတွာ အနတ္ထံ ပရိဟရတိ, အတ္ထံ ပါပုဏာတိ, ဧဝံ သုတဝါ အရိယသာဝကောပိ ‘‘န ရူပံ အတ္တတော သမနုပဿတီ’’တိအာဒိနာ နယေန ပဉ္စက္ခန္ဓေ အဟန္တိ ဝါ မမန္တိ ဝါ အဂဟေတွာ, ‘‘ပစ္စတ္ထိကာ မေ ဧတေ’’တိ ဉတွာ ရူပသတ္တကအရူပသတ္တကာဒိဝသေန ဝိပဿနာယ ယောဇေတွာဝ တတောနိဒါနံ ဒုက္ခံ ပရိဝဇ္ဇေတွာ အဂ္ဂဖလံ အရဟတ္တံ ပါပုဏာတိ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ တတိယံ။
၄။ အနုရာဓသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၈၆။ စတုတ္ထေ အရညကုဋိကာယန္တိ တဿေဝ ဝိဟာရဿ ပစ္စန္တေ ပဏ္ဏသာလာယံ။ တံ တထာဂတောတိ တုမှာကံ သတ္ထာ တထာဂတော တံ
(သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၈၇။)သတ္တံ တထာဂတံ။ အညတြ ဣမေဟီတိ တဿ ကိရ ဧဝံ အဟောသိ ‘‘ဣမေ သာသနဿ ပဋိပက္ခာ ပဋိဝိလောမာ, ယထာ ဣမေ ဘဏန္တိ, န ဧဝံ သတ္ထာ ပညာပေဿတိ, အညထာ ပညာပေဿတီ’’တိ။ တသ္မာ ဧဝမာဟ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ တေ အညတိတ္ထိယာတိ ဧဝံ ထေရေန အတ္တနော စ ပရေသဉ္စ သမယံ အဇာနိတွာ ဝုတ္တေ ဧကဒေသေန သာသနသမယံ ဇာနန္တာ ထေရဿ ဝါဒေ ဒေါသံ ဒါတုကာမာ တေ အညတိတ္ထိယာ ပရိဗ္ဗာဇကာ အာယသ္မန္တံ အနုရာဓံ ဧတဒဝေါစုံ။
တံ ကိံ မညသိ အနုရာဓာတိ သတ္ထာ တဿ ကထံ သုတွာ စိန္တေသိ – ‘‘အယံ ဘိက္ခု အတ္တနော လဒ္ဓိယံ ဒေါသံ န ဇာနာတိ, ကာရကော ပနေသ ယုတ္တယောဂေါ, ဓမ္မဒေသနာယ ဧဝ နံ ဇာနာပေဿာမီ’’တိ တိပရိဝဋ္ဋံ ဒေသနံ ဒေသေတုကာမော ‘‘တံ ကိံ မညသိ, အနုရာဓာ’’တိအာဒိမာဟ။ အထဿ တာယ ဒေသနာယ အရဟတ္တပ္ပတ္တဿ အနုယောဂဝတ္တံ အာရောပေန္တော တံ ကိံ မညသိ, အနုရာဓ? ရူပံ တထာဂတောတိအာဒိမာဟ။ ဒုက္ခဉ္စေဝ ပညပေမိ, ဒုက္ခဿ စ နိရောဓန္တိ ဝဋ္ဋဒုက္ခဉ္စေဝ ဝဋ္ဋဒုက္ခဿ စ နိရောဓံ နိဗ္ဗာနံ ပညပေမိ။ ဒုက္ခန္တိ ဝါ ဝစနေန ဒုက္ခသစ္စံ ဂဟိတံ။ တသ္မိံ ဂဟိတေ သမုဒယသစ္စံ ဂဟိတမေဝ ဟောတိ, တဿ မူလတ္တာ။ နိရောဓန္တိ ဝစနေန နိရောဓသစ္စံ ဂဟိတံ။ တသ္မိံ ဂဟိတေ မဂ္ဂသစ္စံ ဂဟိတမေဝ ဟောတိ တဿ ဥပါယတ္တာ။ ဣတိ ပုဗ္ဗေ စာဟံ, အနုရာဓ, ဧတရဟိ စ စတုသစ္စမေဝ ပညပေမီတိ ဒဿေတိ။ ဧဝံ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ ဝဋ္ဋဝိဝဋ္ဋမေဝ ကထိတံ။ စတုတ္ထံ။
၅။ ဝက္ကလိသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၈၇။ ပဉ္စမေ ကုမ္ဘကာရနိဝေသနေတိ ကုမ္ဘကာရသာလာယံ။ ထေရော ကိရ ဝုတ္ထဝဿော ပဝါရေတွာ ဘဂဝန္တံ ဒဿနာယ အာဂစ္ဆတိ။ တဿ နဂရမဇ္ဈေ မဟာအာဗာဓော ဥပ္ပဇ္ဇိ, ပါဒါ န ဝဟန္တိ။ အထ နံ မဉ္စကသိဝိကာယ ကုမ္ဘကာရသာလံ အာဟရိံသု။ သာ စ သာလာ တေသံ ကမ္မသာလာ, န နိဝေသနသာလာ။ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘ကုမ္ဘကာရနိဝေသနေ ဝိဟရတီ’’တိ။ ဗာဠှဂိလာနောတိ အဓိမတ္တဂိလာနော။ သမဓောသီတိ သမန္တတော အဓောသိ, စလနာကာရေန အပစိတိံ ဒဿေသိ။ ဝတ္တံ ကိရေတံ ဗာဠှဂိလာနေနပိ ဗုဍ္ဎတရံ ဒိသွာ ဥဋ္ဌာနာကာရေန အပစိတိ ဒဿေတဗ္ဗာ။ တေန ပန ‘‘မာ စလိ မာ စလီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။ သန္တိမာနိ အာသနာနီတိ ဗုဒ္ဓကာလသ္မိဉှိ ဧကဿပိ
(သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၈၈။)ဘိက္ခုနော ဝသနဋ္ဌာနေ ‘‘သစေ သတ္ထာ အာဂစ္ဆိဿတိ, ဣဓ နိသီဒိဿတီ’’တိ အာသနံ ပညတ္တမေဝ ဟောတိ အန္တမသော ဖလကမတ္တမ္ပိ ပဏ္ဏသန္ထာရမတ္တမ္ပိ။ ခမနီယံ ယာပနီယန္တိ ကစ္စိ ဒုက္ခံ ခမိတုံ ဣရိယာပထံ ဝါ ယာပေတုံ သက္ကာတိ ပုစ္ဆတိ။ ပဋိက္ကမန္တီတိ နိဝတ္တန္တိ။ အဘိက္ကမန္တီတိ အဓိဂစ္ဆန္တိ။ ပဋိက္ကမောသာနန္တိ ပဋိက္ကမော ဧတာသံ။ သီလတော န ဥပဝဒတီတိ သီလံ အာရဗ္ဘ သီလဘာဝေန န ဥပဝဒတိ။ စိရပဋိကာဟန္တိ စိရပဋိကော အဟံ, စိရတော ပဋ္ဌာယ အဟန္တိ အတ္ထော။ ပူတိကာယေနာတိ အတ္တနော သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏမ္ပိ ကာယံ ဘဂဝါ ဓုဝပဂ္ဃရဏဋ္ဌေန ဧဝမာဟ။ ယော ခေါ, ဝက္ကလိ, ဓမ္မန္တိ ဣဓ ဘဂဝါ ‘‘ဓမ္မကာယော ခေါ, မဟာရာဇ, တထာဂတော’’တိ ဝုတ္တံ ဓမ္မကာယတံ ဒဿေတိ။ နဝဝိဓော ဟိ လောကုတ္တရဓမ္မော တထာဂတဿ ကာယော နာမ။
ဣဒါနိ ထေရဿ တိပရိဝဋ္ဋဓမ္မဒေသနံ အာရဘန္တော တံ ကိံ မညသီတိအာဒိမာဟ။ ကာဠသိလာတိ ကာဠသိလာဝိဟာရော။ ဝိမောက္ခာယာတိ မဂ္ဂဝိမောက္ခတ္ထာယ။ သုဝိမုတ္တော ဝိမုစ္စိဿတီတိ အရဟတ္တဖလဝိမုတ္တိယာ ဝိမုတ္တော ဟုတွာ ဝိမုစ္စိဿတိ။ တာ ကိရ ဒေဝတာ ‘‘ယေန နီဟာရေန ဣမိနာ ဝိပဿနာ အာရဒ္ဓါ, အနန္တရာယေန အရဟတ္တံ ပါပုဏိဿတီ’’တိ ဉတွာ ဧဝမာဟံသု။ အပါပကန္တိ အလာမကံ။ သတ္ထံ အာဟရေသီတိ ထေရော ကိရ အဓိမာနိကော အဟောသိ။ သော သမာဓိဝိပဿနာဟိ ဝိက္ခမ္ဘိတာနံ ကိလေသာနံ သမုဒါစာရံ အပဿန္တော ‘‘ခီဏာသဝေါမှီ’’တိ သညီ ဟုတွာ ‘‘ကိံ မေ ဣမိနာ ဒုက္ခေန ဇီဝိတေန? သတ္ထံ အာဟရိတွာ မရိဿာမီ’’တိ တိခိဏေန သတ္ထေန ကဏ္ဌနာဠံ ဆိန္ဒိ။ အထဿ ဒုက္ခာ ဝေဒနာ ဥပ္ပဇ္ဇိ။ သော တသ္မိံ ခဏေ အတ္တနော ပုထုဇ္ဇနဘာဝံ ဉတွာ အဝိဿဋ္ဌကမ္မဋ္ဌာနတ္တာ သီဃံ မူလကမ္မဋ္ဌာနံ အာဒါယ သမ္မသန္တော အရဟတ္တံ ပါပုဏိတွာဝ ကာလမကာသိ။ ပစ္စဝေက္ခဏာ ပနဿ စ ကထံ အဟောသီတိ? ခီဏာသဝဿ ဧကူနဝီသတိ ပစ္စဝေက္ခဏာ န သဗ္ဗာဝ အဝဿံ လဒ္ဓဗ္ဗာ, တိခိဏေနာပိ ပန အသိနာ သီသေ ဆိဇ္ဇန္တေ ဧကံ ဒွေ ဉာဏာနိ အဝဿံ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။
ဝိဝတ္တက္ခန္ဓန္တိ ပရိဝတ္တက္ခန္ဓံ။ သေမာနန္တိ သယမာနံ။ ထေရော ကိရ ဥတ္တာနကော နိပန္နော သတ္ထံ အာဟရိ။ တဿ သရီရံ ယထာဌိတမေဝ အဟောသိ။ သီသံ ပန ဒက္ခိဏပဿေန ပရိဝတ္တိတွာ အဋ္ဌာသိ။ အရိယသာဝကာ ဟိ ယေဘုယျေန ဒက္ခိဏပဿေနေဝ ကာလံ ကရောန္တိ။ တေနဿ သရီရံ ယထာဌိတံယေဝ အဟောသိ။ သီသံ ပန ဒက္ခိဏပဿေန ပရိဝတ္တိတွာ ဌိတံ။ တံ သန္ဓာယ ဝိဝတ္တက္ခန္ဓော နာမ ဇာတောတိပိ ဝဒန္တိ။ ဓူမာယိတတ္တန္တိ
(သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၈၉။)ဓူမာယနဘာဝံ။ တိမိရာယိတတ္တန္တိ တိမိရာယနဘာဝံ။ ဓူမဝလာဟကံ ဝိယ တိမိရဝလာဟကံ ဝိယ စာတိ အတ္ထော။ ပဉ္စမံ။
၆။ အဿဇိသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၈၈။ ဆဋ္ဌေ ကဿပကာရာမေတိ ကဿပသေဋ္ဌိနာ ကာရိတေ အာရာမေ။ ကာယသင်္ခါရေတိ အဿာသပဿာသေ။ သော ဟိ တေ စတုတ္ထဇ္ဈာနေန ပဿမ္ဘိတွာ ပဿမ္ဘိတွာ ဝိဟာသိ။ ဧဝံ ဟောတီတိ ဣဒါနိ တံ သမာဓိံ အပ္ပဋိလဘန္တဿ ဧဝံ ဟောတိ။ နော စဿာဟံ ပရိဟာယာမီတိ ကစ္စိ နု ခေါ အဟံ သာသနတော န ပရိဟာယာမိ? တဿ ကိရ အာဗာဓဒေါသေန အပ္ပိတပ္ပိတာ သမာပတ္တိ ပရိဟာယိ, တသ္မာ ဧဝံ စိန္တေသိ။ သမာဓိသာရကာ သမာဓိသာမညာတိ သမာဓိံယေဝ သာရဉ္စ သာမညဉ္စ မညန္တိ။ မယှံ ပန သာသနေ န ဧတံ သာရံ, ဝိပဿနာမဂ္ဂဖလာနိ သာရံ။ သော တွံ သမာဓိတော ပရိဟာယန္တော ကသ္မာ စိန္တေသိ ‘‘သာသနတော ပရိဟာယာမီ’’တိ။ ဧဝံ ထေရံ အဿာသေတွာ ဣဒါနိဿ တိပရိဝဋ္ဋံ ဓမ္မဒေသနံ အာရဘန္တော တံ ကိံ မညသီတိအာဒိမာဟ။ အထဿ တိပရိဝဋ္ဋဒေသနာဝသာနေ အရဟတ္တံ ပတ္တဿ သတတဝိဟာရံ ဒဿေန္တော သော သုခံ စေ ဝေဒနံ ဝေဒယတီတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အနဘိနန္ဒိတာတိ ပဇာနာတီတိ သုခဝေဒနာယ တာဝ အဘိနန္ဒနာ ဟောတု, ဒုက္ခဝေဒနာယ ကထံ ဟောတီတိ? ဒုက္ခံ ပတွာ သုခံ ပတ္ထေတိ, ယဒဂ္ဂေန သုခံ ပတ္ထေတိ, တဒဂ္ဂေန ဒုက္ခံ ပတ္ထေတိယေဝ။ သုခဝိပရိဏာမေန ဟိ ဒုက္ခံ အာဂတမေဝ ဟောတီတိ ဧဝံ ဒုက္ခေ အဘိနန္ဒနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သေသံ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယမေဝါတိ။ ဆဋ္ဌံ။
၇။ ခေမကသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၈၉။ သတ္တမေ အတ္တနိယန္တိ အတ္တနော ပရိက္ခာရဇာတံ။ အသ္မီတိ အဓိဂတန္တိ အသ္မီတိ ဧဝံ ပဝတ္တာ တဏှာမာနာ အဓိဂတာ။ သန္ဓာဝနိကာယာတိ ပုနပ္ပုနံ ဂမနာဂမနေန။ ဥပသင်္ကမီတိ ဗဒရိကာရာမတော ဂါဝုတမတ္တံ ဃောသိတာရာမံ အဂမာသိ။ ဒါသကတ္ထေရော ပန စတုက္ခတ္တုံ ဂမနာဂမနေန တံဒိဝသံ ဒွိယောဇနံ အဒ္ဓါနံ အာဟိဏ္ဍိ။ ကသ္မာ ပန တံ ထေရာ ပဟိဏိံသု? ဝိဿုတဿ ဓမ္မကထိကဿ သန္တိကာ ဓမ္မံ သုဏိဿာမာတိ။ သယံ ကသ္မာ န ဂတာတိ? ထေရဿ ဝသနဋ္ဌာနံ အရညံ သမ္ဗာဓံ, တတ္ထ သဋ္ဌိမတ္တာနံ ထေရာနံ ဌာတုံ ဝါ နိသီဒိတုံ ဝါ ဩကာသော နတ္ထီတိ န ဂတာ။ ‘‘ဣဓာဂန္တွာ အမှာကံ ဓမ္မံ
(သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၉၀။)ကထေတူ’’တိပိ ကသ္မာ ပန န ပဟိဏိံသူတိ? ထေရဿ အာဗာဓိကတ္တာ။ အထ ကသ္မာ ပုနပ္ပုနံ ပဟိဏိံသူတိ? သယမေဝ ဉတွာ အမှာကံ ကထေတုံ အာဂမိဿတီတိ။ ထေရောပိ တေသံ အဇ္ဈာသယံ ဉတွာဝ အဂမာသီတိ။
န ခွါဟံ, အာဝုသော, ရူပန္တိ ယော ဟိ ရူပမေဝ အသ္မီတိ ဝဒတိ, တေန ဣတရေ စတ္တာရော ခန္ဓာ ပစ္စက္ခာတာ ဟောန္တိ။ ယော အညတြ ရူပါ ဝဒတိ, တေန ရူပံ ပစ္စက္ခာတံ ဟောတိ။ ဝေဒနာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ထေရဿ ပန သမူဟတော ပဉ္စသုပိ ခန္ဓေသု အသ္မီတိ အဓိဂတော, တသ္မာ ဧဝမာဟ။ ဟောတေဝါတိ ဟောတိယေဝ။ အနုသဟဂတောတိ သုခုမော။ ဦသေတိ ဆာရိကာခါရေ။ ခါရေတိ ဦသခါရေ။ သမ္မဒ္ဒိတွာတိ တေမေတွာ ခါဒေတွာ။
ဧဝမေဝ ခေါတိ ဧတ္ထ ဣဒံ ဩပမ္မသံသန္ဒနံ – ကိလိဋ္ဌဝတ္ထံ ဝိယ ဟိ ပုထုဇ္ဇနဿ စိတ္တာစာရော, တယော ခါရာ ဝိယ တိဿော အနုပဿနာ, တီဟိ ခါရေဟိ ဓောတဝတ္ထံ ဝိယ ဒေသနာယ မဒ္ဒိတွာ ဌိတော အနာဂါမိနော စိတ္တာစာရော, အနုသဟဂတော ဦသာဒိဂန္ဓော ဝိယ အရဟတ္တမဂ္ဂဝဇ္ဈာ ကိလေသာ, ဂန္ဓကရဏ္ဍကော ဝိယ အရဟတ္တမဂ္ဂဉာဏံ ဂန္ဓကရဏ္ဍကံ အာဂမ္မ အနုသဟဂတာနံ ဦသဂန္ဓာဒီနံ သမုဂ္ဃါတော ဝိယ အရဟတ္တမဂ္ဂေန သဗ္ဗကိလေသက္ခယော, ဂန္ဓပရိဘာဝိတဝတ္ထံ နိဝါသေတွာ ဆဏဒိဝသေ အန္တရဝီထိယံ သုဂန္ဓဂန္ဓိနော ဝိစရဏံ ဝိယ ခီဏာသဝဿ သီလဂန္ဓာဒီဟိ ဒသ ဒိသာ ဥပဝါယန္တဿ ယထာကာမစာရော။
အာစိက္ခိတုန္တိ ကထေတုံ။ ဒေသေတုန္တိ ပကာသေတုံ။ ပညာပေတုန္တိ ဇာနာပေတုံ။ ပဋ္ဌပေတုန္တိ ပတိဋ္ဌာပေတုံ။ ဝိဝရိတုန္တိ ဝိဝဋံ ကာတုံ။ ဝိဘဇိတုန္တိ သုဝိဘတ္တံ ကာတုံ။ ဥတ္တာနီကာတုန္တိ ဥတ္တာနကံ ကာတုံ။ သဋ္ဌိမတ္တာနံ ထေရာနန္တိ တေ ကိရ ထေရေန ကထိတကထိတဋ္ဌာနေ ဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေတွာ ဥပရူပရိ သမ္မသန္တာ ဒေသနာပရိယောသာနေ အရဟတ္တံ ပါပုဏိံသု။ ထေရောပိ အညေန နီဟာရေန အကထေတွာ ဝိပဿနာသဟဂတစိတ္တေနေဝ ကထေသိ။ တသ္မာ သောပိ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘သဋ္ဌိမတ္တာနံ ထေရာနံ ဘိက္ခူနံ အနုပါဒါယ အာသဝေဟိ စိတ္တာနိ ဝိမုစ္စိံသု အာယသ္မတော ခေမကဿ စာ’’တိ။ သတ္တမံ။
(သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၉၁။)၈။ ဆန္နသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၉၀။ အဋ္ဌမေ အာယသ္မာ ဆန္နောတိ တထာဂတေန သဒ္ဓိံ ဧကဒိဝသေ ဇာတော မဟာဘိနိက္ခမနဒိဝသေ သဒ္ဓိံ နိက္ခမိတွာ ပုန အပရဘာဂေ သတ္ထု သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိတွာ ‘‘အမှာကံ ဗုဒ္ဓေါ အမှာကံ ဓမ္မော’’တိ ဧဝံ မက္ခီ စေဝ ပဠာသီ စ ဟုတွာ သဗြဟ္မစာရီနံ ဖရုသဝါစာယ သံဃဋ္ဋနံ ကရောန္တော ထေရော။ အဝါပုရဏံ အာဒါယာတိ ကုဉ္စိကံ ဂဟေတွာ။ ဝိဟာရေန ဝိဟာရံ ဥပသင်္ကမိတွာတိ ဧကံ ဝိဟာရံ ပဝိသိတွာ တတော အညံ, တတော အညန္တိ ဧဝံ တေန တေန ဝိဟာရေန တံ တံ ဝိဟာရံ ဥပသင်္ကမိတွာ။ ဧတဒဝေါစ ဩဝဒန္တု မန္တိ ကသ္မာ ဧဝံ မဟန္တေန ဥဿာဟေန တတ္ထ တတ္ထ ဂန္တွာ ဧတံ အဝေါစာတိ? ဥပ္ပန္နသံဝေဂတာယ။ တဿ ဟိ ပရိနိဗ္ဗုတေ သတ္ထရိ ဓမ္မသင်္ဂါဟကတ္ထေရေဟိ ပေသိတော အာယသ္မာ အာနန္ဒော ကောသမ္ဗိံ ဂန္တွာ ဗြဟ္မဒဏ္ဍံ အဒါသိ။ သော ဒိန္နေ ဗြဟ္မဒဏ္ဍေ သဉ္ဇာတပရိဠာဟော ဝိသညီဘူတော ပတိတွာ ပုန သညံ လဘိတွာ ဝုဋ္ဌာယ ဧကဿ ဘိက္ခုနော သန္တိကံ ဂတော, သော တေန သဒ္ဓိံ ကိဉ္စိ န ကထေသိ။ အညဿ သန္တိကံ အဂမာသိ, သောပိ န ကထေသီတိ ဧဝံ သကလဝိဟာရံ ဝိစရိတွာ နိဗ္ဗိန္နော ပတ္တစီဝရံ အာဒါယ ဗာရာဏသိံ ဂန္တွာ ဥပ္ပန္နသံဝေဂေါ တတ္ထ တတ္ထ ဂန္တွာ ဧဝံ အဝေါစ။
သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ အနိစ္စာတိ သဗ္ဗေ တေဘူမကသင်္ခါရာ အနိစ္စာ။ သဗ္ဗေ ဓမ္မာ အနတ္တာတိ သဗ္ဗေ စတုဘူမကဓမ္မာ အနတ္တာ။ ဣတိ သဗ္ဗေပိ တေ ဘိက္ခူ ထေရံ ဩဝဒန္တာ အနိစ္စလက္ခဏံ အနတ္တလက္ခဏန္တိ ဒွေဝ လက္ခဏာနိ ကထေတွာ ဒုက္ခလက္ခဏံ န ကထယိံသု။ ကသ္မာ? ဧဝံ ကိရ နေသံ အဟောသိ – ‘‘အယံ ဘိက္ခု ဝါဒီ ဒုက္ခလက္ခဏေ ပညာပိယမာနေ ရူပံ ဒုက္ခံ…ပေ… ဝိညာဏံ ဒုက္ခံ, မဂ္ဂေါ ဒုက္ခော, ဖလံ ဒုက္ခန္တိ ‘တုမှေ ဒုက္ခပ္ပတ္တာ ဘိက္ခူ နာမာ’တိ ဂဟဏံ ဂဏှေယျ, ယထာ ဂဟဏံ ဂဟေတုံ န သက္ကောတိ, ဧဝံ နိဒ္ဒေါသမေဝဿ ကတွာ ကထေဿာမာ’’တိ ဒွေဝ လက္ခဏာနိ ကထယိံသု။
ပရိတဿနာ ဥပါဒါနံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ပရိတဿနာ စ ဥပါဒါနဉ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ပစ္စုဒါဝတ္တတိ မာနသံ, အထ ကော စရဟိ မေ အတ္တာတိ ယဒိ ရူပါဒီသု ဧကောပိ အနတ္တာ, အထ ကော နာမ မေ အတ္တာတိ ဧဝံ ပဋိနိဝတ္တတိ ‘‘မယှံ မာနသ’’န္တိ။ အယံ ကိရ ထေရော ပစ္စယေ အပရိဂ္ဂဟေတွာ ဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေသိ, သာဿ ဒုဗ္ဗလဝိပဿနာ အတ္တဂါဟံ ပရိယာဒါတုံ အသက္ကုဏန္တီ သင်္ခါရေသု
(သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၉၂။)သုညတော ဥပဋ္ဌဟန္တေသု ‘‘ဥစ္ဆိဇ္ဇိဿာမိ ဝိနဿိဿာမီ’’တိ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိယာ စေဝ ပရိတဿနာယ စ ပစ္စယော အဟောသိ။ သော စ အတ္တာနံ ပါပတေ ပပတန္တံ ဝိယ ဒိသွာ, ‘‘ပရိတဿနာ ဥပါဒါနံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, ပစ္စုဒါဝတ္တတိ မာနသံ, အထ ကော စရဟိ မေ အတ္တာ’’တိ အာဟ။ န ခေါ ပနေဝံ ဓမ္မံ ပဿတော ဟောတီတိ စတုသစ္စဓမ္မံ ပဿန္တဿ ဧဝံ န ဟောတိ။ တာဝတိကာ ဝိဿဋ္ဌီတိ တတ္တကော ဝိဿာသော။ သမ္မုခါ မေတန္တိ ထေရော တဿ ဝစနံ သုတွာ, ‘‘ကီဒိသာ နု ခေါ ဣမဿ ဓမ္မဒေသနာ သပ္ပါယာ’’တိ? စိန္တေန္တော တေပိဋကံ ဗုဒ္ဓဝစနံ ဝိစိနိတွာ ကစ္စာနသုတ္တံ (သံ။ နိ။ ၂။၁၅) အဒ္ဒသ ‘‘ဣဒံ အာဒိတောဝ ဒိဋ္ဌိဝိနိဝေဌနံ ကတွာ မဇ္ဈေ ဗုဒ္ဓဗလံ ဒီပေတွာ သဏှသုခုမပစ္စယာကာရံ ပကာသယမာနံ ဂတံ, ဣဒမဿ ဒေသေဿာမီ’’တိ ဒဿေန္တော ‘‘သမ္မုခါ မေတ’’န္တိအာဒိမာဟ။ အဋ္ဌမံ။
၉-၁၀။ ရာဟုလသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ
၉၁-၉၂။ နဝမဒသမာနိ ရာဟုလသံယုတ္တေ (သံ။ နိ။ ၂။၁၈၈) ဝုတ္တတ္ထာနေဝ။ ကေဝလံ ဟေတာနိ အယံ ထေရဝဂ္ဂေါတိ ကတွာ ဣဓာဂတာနီတိ။ နဝမဒသမာနိ။
ထေရဝဂ္ဂေါ နဝမော။
၁၀။ ပုပ္ဖဝဂ္ဂေါ
၁။ နဒီသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၉၃။ ပုပ္ဖဝဂ္ဂဿ ပဌမေ ပဗ္ဗတေယျာတိ ပဗ္ဗတေ ပဝတ္တာ။ ဩဟာရိနီတိ သောတေ ပတိတပတိတာနိ တိဏပဏ္ဏကဋ္ဌာဒီနိ ဟေဋ္ဌာဟာရိနီ။ ဒူရင်္ဂမာတိ နိက္ခန္တဋ္ဌာနတော ပဋ္ဌာယ စတုပဉ္စယောဇနသတဂါမိနီ။ သီဃသောတာတိ စဏ္ဍသောတာ။ ကာသာတိအာဒီနိ သဗ္ဗာနိ တိဏဇာတာနိ။ ရုက္ခာတိ ဧရဏ္ဍာဒယော ဒုဗ္ဗလရုက္ခာ။ တေ နံ အဇ္ဈောလမ္ဗေယျုန္တိ တေ တီရေ ဇာတာပိ ဩနမိတွာ အဂ္ဂေဟိ ဥဒကံ ဖုသန္တေဟိ အဓိဩလမ္ဗေယျုံ, ဥပရိ လမ္ဗေယျုန္တိ အတ္ထော။ ပလုဇ္ဇေယျုန္တိ သမူလမတ္တိကာယ သဒ္ဓိံ သီသေ ပတေယျုံ။ သော တေဟိ အဇ္ဈောတ္ထဋော ဝါလုကမတ္တိကောဒကေဟိ မုခံ ပဝိသန္တေဟိ မဟာဝိနာသံ ပါပုဏေယျ။
(သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၉၃။)ဧဝမေဝ ခေါတိ ဧတ္ထ သောတေ ပတိတပုရိသော ဝိယ ဝဋ္ဋသန္နိဿိတော ဗာလပုထုဇ္ဇနော ဒဋ္ဌဗ္ဗော, ဥဘတောတီရေ ကာသာဒယော ဝိယ ဒုဗ္ဗလပဉ္စက္ခန္ဓာ, ‘‘ဣမေ ဂဟိတာပိ မံ တာရေတုံ န သက္ခိဿန္တီ’’တိ တဿ ပုရိသဿ အဇာနိတွာ ဂဟဏံ ဝိယ ဣမေ ခန္ဓာ ‘‘န မယှံ သဟာယာ’’တိ ဗာလပုထုဇ္ဇနဿ အဇာနိတွာ စတူဟိ ဂါဟေဟိ ဂဟဏံ, ဂဟိတဂဟိတာနံ ပလုဇ္ဇနတ္တာ ပုရိသဿ ဗျသနပ္ပတ္တိ ဝိယ စတူဟိ ဂါဟေဟိ ဂဟိတာနံ ခန္ဓာနံ ဝိပရိဏာမေ ဗာလပုထုဇ္ဇနဿ သောကာဒိဗျသနပ္ပတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ပဌမံ။
၂။ ပုပ္ဖသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၉၄။ ဒုတိယေ ဝိဝဒတီတိ ‘‘အနိစ္စံ ဒုက္ခံ အနတ္တာ အသုဘ’’န္တိ ယထာသဘာဝေန ဝဒန္တေန သဒ္ဓိံ ‘‘နိစ္စံ သုခံ အတ္တာ သုဘ’’န္တိ ဝဒန္တော ဝိဝဒတိ။ လောကဓမ္မောတိ ခန္ဓပဉ္စကံ။ တဉှိ လုဇ္ဇနသဘာဝတ္တာ လောကဓမ္မောတိ ဝုစ္စတိ။ ကိန္တိ ကရောမီတိ ကထံ ကရောမိ? မယှဉှိ ပဋိပတ္တိကထနမေဝ ဘာရော, ပဋိပတ္တိပူရဏံ ပန ကုလပုတ္တာနံ ဘာရောတိ ဒဿေတိ။ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ တယော လောကာ ကထိတာ။ ‘‘နာဟံ, ဘိက္ခဝေ, လောကေနာ’’တိ ဧတ္ထ ဟိ သတ္တလောကော ကထိတော, ‘‘အတ္ထိ, ဘိက္ခဝေ, လောကေ လောကဓမ္မော’’တိ ဧတ္ထ သင်္ခါရလောကော, ‘‘တထာဂတော လောကေ ဇာတော လောကေ သံဝဍ္ဎော’’တိ ဧတ္ထ ဩကာသလောကော ကထိတော။ ဒုတိယံ။
၃။ ဖေဏပိဏ္ဍူပမသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၉၅။ တတိယေ ဂင်္ဂါယ နဒိယာ တီရေတိ အယုဇ္ဈပုရဝါသိနော အပရိမာဏဘိက္ခုပရိဝါရံ စာရိကံ စရမာနံ တထာဂတံ အတ္တနော နဂရံ သမ္ပတ္တံ ဒိသွာ ဧကသ္မိံ ဂင်္ဂါယ နိဝတ္တနဋ္ဌာနေ မဟာဝနသဏ္ဍမဏ္ဍိတပ္ပဒေသေ သတ္ထု ဝိဟာရံ ကတွာ အဒံသု။ ဘဂဝါ တတ္ထ ဝိဟရတိ။ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘ဂင်္ဂါယ နဒိယာ တီရေ’’တိ။ တတြ ခေါ ဘဂဝါ ဘိက္ခူ အာမန္တေသီတိ တသ္မိံ ဝိဟာရေ ဝသန္တော ဘဂဝါ သာယနှသမယံ ဂန္ဓကုဋိတော နိက္ခမိတွာ ဂင်္ဂါတီရေ ပညတ္တဝရဗုဒ္ဓါသနေ နိသိန္နော ဂင်္ဂါယ နဒိယာ အာဂစ္ဆန္တံ မဟန္တံ ဖေဏပိဏ္ဍံ ဒိသွာ, ‘‘မမ သာသနေ ပဉ္စက္ခန္ဓနိဿိတံ ဧကံ ဓမ္မံ ကထေဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ ပရိဝါရေတွာ နိသိန္နေ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ။
(သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၉၄။)မဟန္တံ ဖေဏပိဏ္ဍန္တိ ဥဋ္ဌာနုဋ္ဌာနေ ဗဒရပက္ကပ္ပမာဏတော ပဋ္ဌာယ အနုသောတာဂမနေန အနုပုဗ္ဗေန ပဝဍ္ဎိတွာ ပဗ္ဗတကူဋမတ္တံ ဇာတံ, ယတ္ထ ဥဒကသပ္ပါဒယော အနေကပါဏယော နိဝသန္တိ, ဧဝရူပံ မဟန္တံ ဖေဏပိဏ္ဍံ။ အာဝဟေယျာတိ အာဟရေယျ။ သော ပနာယံ ဖေဏပိဏ္ဍော ဥဋ္ဌိတဋ္ဌာနေပိ ဘိဇ္ဇတိ, ထောကံ ဂန္တွာပိ, ဧကဒွိယောဇနာဒိဝသေန ဒူရံ ဂန္တွာပိ, အန္တရာ ပန အဘိဇ္ဇန္တောပိ မဟာသမုဒ္ဒံ ပတွာ အဝဿမေဝ ဘိဇ္ဇတိ။ နိဇ္ဈာယေယျာတိ ဩလောကေယျ။ ယောနိသော ဥပပရိက္ခေယျာတိ ကာရဏေန ဥပပရိက္ခေယျ။ ကိဉှိ သိယာ, ဘိက္ခဝေ, ဖေဏပိဏ္ဍေ သာရောတိ, ဘိက္ခဝေ, ဖေဏပိဏ္ဍမှိ သာရော နာမ ကိံ ဘဝေယျ? ဝိလီယိတွာ ဝိဒ္ဓံသေယျေဝ။
ဧဝမေဝ ခေါတိ ယထာ ဖေဏပိဏ္ဍော နိဿာရော, ဧဝံ ရူပမ္ပိ နိစ္စသာရဓုဝသာရအတ္တသာရဝိရဟေန နိဿာရမေဝ။ ယထာ စ သော ‘‘ဣမိနာ ပတ္တံ ဝါ ထာလကံ ဝါ ကရိဿာမီ’’တိ ဂဟေတုံ န သက္ကာ, ဂဟိတောပိ တမတ္ထံ န သာဓေတိ, ဘိဇ္ဇတိ ဧဝ, ဧဝံ ရူပမ္ပိ နိစ္စန္တိ ဝါ ဓုဝန္တိ ဝါ အဟန္တိ ဝါ မမန္တိ ဝါ ဂဟေတုံ န သက္ကာ, ဂဟိတမ္ပိ န တထာ တိဋ္ဌတိ, အနိစ္စံ ဒုက္ခံ အနတ္တာ အသုဘညေဝ ဟောတီတိ ဧဝံ ဖေဏပိဏ္ဍသဒိသမေဝ ဟောတိ။ ယထာ ဝါ ပန ဖေဏပိဏ္ဍော ဆိဒ္ဒါဝဆိဒ္ဒေါ အနေကသန္ဓိဃဋိတော ဗဟူနံ ဥဒကသပ္ပါဒီနံ ပါဏာနံ အာဝါသော, ဧဝံ ရူပမ္ပိ ဆိဒ္ဒါဝဆိဒ္ဒံ အနေကသန္ဓိဃဋိတံ, ကုလဝသေနေဝေတ္ထ အသီတိ ကိမိကုလာနိ ဝသန္တိ, တဒေဝ တေသံ သူတိဃရမ္ပိ ဝစ္စကုဋိပိ ဂိလာနသာလာပိ သုသာနမ္ပိ, န တေ အညတ္ထ ဂန္တွာ ဂဗ္ဘဝုဋ္ဌာနာဒီနိ ကရောန္တိ, ဧဝမ္ပိ ဖေဏပိဏ္ဍသဒိသံ။
ယထာ စ ဖေဏပိဏ္ဍော အာဒိတော ဗဒရပက္ကမတ္တော ဟုတွာ အနုပုဗ္ဗေန ပဗ္ဗတကူဋမတ္တောပိ ဟောတိ, ဧဝံ ရူပမ္ပိ အာဒိတော ကလလမတ္တံ ဟုတွာ အနုပုဗ္ဗေန ဗျာမမတ္တမ္ပိ ဂေါမဟိံသဟတ္ထိအာဒီနံ ဝသေန ပဗ္ဗတကူဋာဒိမတ္တံ ဟောတိ မစ္ဆကစ္ဆပါဒီနံ ဝသေန အနေကယောဇနသတပမာဏမ္ပိ, ဧဝမ္ပိ ဖေဏပိဏ္ဍသဒိသံ။ ယထာ စ ဖေဏပိဏ္ဍော ဥဋ္ဌိတမတ္တောပိ ဘိဇ္ဇတိ, ထောကံ ဂန္တွာပိ, ဒူရံ ဂန္တွာပိ, သမုဒ္ဒံ ပတွာ ပန အဝဿမေဝ ဘိဇ္ဇတိ, ဧဝမေဝံ ရူပမ္ပိ ကလလဘာဝေပိ ဘိဇ္ဇတိ အဗ္ဗုဒါဒိဘာဝေပိ, အန္တရာ ပန အဘိဇ္ဇမာနမ္ပိ ဝဿသတာယုကာနံ ဝဿသတံ ပတွာ အဝဿမေဝ ဘိဇ္ဇတိ, မရဏမုခေ စုဏ္ဏဝိစုဏ္ဏံ ဟောတိ, ဧဝမ္ပိ ဖေဏပိဏ္ဍသဒိသံ။
(သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၉၅။)ကိဉှိ သိယာ, ဘိက္ခဝေ, ဝေဒနာယ သာရောတိအာဒီသု ဝေဒနာဒီနံ ပုဗ္ဗုဠာဒီဟိ ဧဝံ သဒိသတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ယထာ ဟိ ပုဗ္ဗုဠော အသာရော ဧဝံ ဝေဒနာပိ။ ယထာ စ သော အဗလော အဂယှူပဂေါ, န သက္ကာ တံ ဂဟေတွာ ဖလကံ ဝါ အာသနံ ဝါ ကာတုံ, ဂဟိတောပိ ဘိဇ္ဇတေဝ, ဧဝံ ဝေဒနာပိ အဗလာ အဂယှူပဂါ, န သက္ကာ နိစ္စာတိ ဝါ ဓုဝါတိ ဝါ ဂဟေတုံ, ဂဟိတာပိ န တထာ တိဋ္ဌတိ, ဧဝံ အဂယှူပဂတာယပိ ဝေဒနာ ပုဗ္ဗုဠသဒိသာ။ ယထာ ပန တသ္မိံ တသ္မိံ ဥဒကဗိန္ဒုမှိ ပုဗ္ဗုဠော ဥပ္ပဇ္ဇတိ စေဝ ဘိဇ္ဇတိ စ, န စိရဋ္ဌိတိကော ဟောတိ, ဧဝံ ဝေဒနာပိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ စေဝ ဘိဇ္ဇတိ စ, န စိရဋ္ဌိတိကာ ဟောတိ။ ဧကစ္ဆရက္ခဏေ ကောဋိသတသဟဿသင်္ခါ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ နိရုဇ္ဈတိ။ ယထာ စ ပုဗ္ဗုဠော ဥဒကတလံ, ဥဒကဗိန္ဒုံ, ဥဒကဇလ္လံ, သင်္ကဍ္ဎိတွာ ပုဋံ ကတွာ ဂဟဏဝါတဉ္စာတိ စတ္တာရိ ကာရဏာနိ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, ဧဝံ ဝေဒနာပိ ဝတ္ထုံ အာရမ္မဏံ ကိလေသဇလ္လံ ဖဿသံဃဋ္ဋနဉ္စာတိ စတ္တာရိ ကာရဏာနိ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဧဝမ္ပိ ဝေဒနာ ပုဗ္ဗုဠသဒိသာ။
သညာပိ အသာရကဋ္ဌေန မရီစိသဒိသာ။ တထာ အဂယှူပဂဋ္ဌေန။ န ဟိ သက္ကာ တံ ဂဟေတွာ ပိဝိတုံ ဝါ နှာယိတုံ ဝါ ဘာဇနံ ဝါ ပူရေတုံ။ အပိစ ယထာ မရီစိ ဝိပ္ဖန္ဒတိ, သဉ္ဇာတူမိဝေဂါ ဝိယ ခါယတိ, ဧဝံ နီလသညာဒိဘေဒါ သညာပိ နီလာဒိအနုဘဝနတ္ထာယ ဖန္ဒတိ ဝိပ္ဖန္ဒတိ။ ယထာ စ မရီစိ မဟာဇနံ ဝိပ္ပလမ္ဘေတိ ‘‘ပုဏ္ဏဝါပိ ဝိယ ပုဏ္ဏနဒီ ဝိယ ဒိဿတီ’’တိ ဝဒါပေတိ, ဧဝံ သညာပိ ဝိပ္ပလမ္ဘေတိ, ‘‘ဣဒံ နီလကံ သုဘံ သုခံ နိစ္စ’’န္တိ ဝဒါပေတိ။ ပီတကာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဧဝံ သညာ ဝိပ္ပလမ္ဘနေနာပိ မရီစိသဒိသာ။
အကုက္ကုကဇာတန္တိ အန္တော အသဉ္ဇာတဃနဒဏ္ဍကံ။ သင်္ခါရာပိ အသာရကဋ္ဌေန ကဒလိက္ခန္ဓသဒိသာ, တထာ အဂယှူပဂဋ္ဌေန။ ယထေဝ ဟိ ကဒလိက္ခန္ဓတော ကိဉ္စိ ဂဟေတွာ န သက္ကာ ဂေါပါနသိအာဒီနံ အတ္ထာယ ဥပနေတုံ, ဥပနီတမ္ပိ န တထာ ဟောတိ, ဧဝံ သင်္ခါရာပိ န သက္ကာ နိစ္စာဒိဝသေန ဂဟေတုံ, ဂဟိတာပိ န တထာ ဟောန္တိ။ ယထာ စ ကဒလိက္ခန္ဓော ဗဟုပတ္တဝဋ္ဋိသမောဓာနော ဟောတိ, ဧဝံ သင်္ခါရက္ခန္ဓော ဗဟုဓမ္မသမောဓာနော။ ယထာ စ ကဒလိက္ခန္ဓော နာနာလက္ခဏော။ အညောယေဝ ဟိ ဗာဟိရာယ ပတ္တဝဋ္ဋိယာ ဝဏ္ဏော, အညော တတော အဗ္ဘန္တရအဗ္ဘန္တရာနံ, ဧဝမေဝ
(သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၉၆။)သင်္ခါရက္ခန္ဓေပိ အညဒေဝ ဖဿဿ လက္ခဏံ, အညာ စေတနာဒီနံ, သမောဓာနေတွာ ပန သင်္ခါရက္ခန္ဓောဝ ဝုစ္စတီတိ ဧဝမ္ပိ သင်္ခါရက္ခန္ဓော ကဒလိက္ခန္ဓသဒိသော။
စက္ခုမာ ပုရိသောတိ မံသစက္ခုနာ စေဝ ပညာစက္ခုနာ စာတိ ဒွီဟိ စက္ခူဟိ စက္ခုမာ။ မံသစက္ခုမ္ပိ ဟိဿ ပရိသုဒ္ဓံ ဝဋ္ဋတိ အပဂတပဋလပိဠကံ, ပညာစက္ခုမ္ပိ အသာရဘာဝဒဿနသမတ္ထံ။ ဝိညာဏမ္ပိ အသာရကဋ္ဌေန မာယာသဒိသံ, တထာ အဂယှူပဂဋ္ဌေန။ ယထာ စ မာယာ ဣတ္တရာ လဟုပစ္စုပဋ္ဌာနာ, ဧဝံ ဝိညာဏံ။ တဉှိ တတောပိ ဣတ္တရတရဉ္စေဝ လဟုပစ္စုပဋ္ဌာနတရဉ္စ။ တေနေဝ ဟိ စိတ္တေန ပုရိသော အာဂတော ဝိယ ဂတော ဝိယ ဌိတော ဝိယ နိသိန္နော ဝိယ ဟောတိ။ အညဒေဝ စ အာဂမနကာလေ စိတ္တံ, အညံ ဂမနကာလာဒီသု။ ဧဝမ္ပိ ဝိညာဏံ မာယာသဒိသံ။ မာယာ စ မဟာဇနံ ဝဉ္စေတိ, ယံကိဉ္စိဒေဝ ‘‘ဣဒံ သုဝဏ္ဏံ ရဇတံ မုတ္တာ’’တိ ဂါဟာပေတိ, ဝိညာဏမ္ပိ မဟာဇနံ ဝဉ္စေတိ။ တေနေဝ ဟိ စိတ္တေန အာဂစ္ဆန္တံ ဝိယ ဂစ္ဆန္တံ ဝိယ ဌိတံ ဝိယ နိသိန္နံ ဝိယ ကတွာ ဂါဟာပေတိ။ အညဒေဝ စ အာဂမနေ စိတ္တံ, အညံ ဂမနာဒီသု။ ဧဝမ္ပိ ဝိညာဏံ မာယာသဒိသံ။
ဘူရိပညေနာတိ သဏှပညေန စေဝ ဝိပုလဝိတ္ထတပညေန စ။ အာယူတိ ဇီဝိတိန္ဒြိယံ။ ဥသ္မာတိ ကမ္မဇတေဇောဓာတု။ ပရဘတ္တန္တိ နာနာဝိဓာနံ ကိမိဂဏာဒီနံ ဘတ္တံ ဟုတွာ။ ဧတာဒိသာယံ သန္တာနောတိ ဧတာဒိသီ အယံ ပဝေဏီ မတကဿ ယာဝ သုသာနာ ဃဋ္ဋီယတီတိ။ မာယာယံ ဗာလလာပိနီတိ ယွာယံ ဝိညာဏက္ခန္ဓော နာမ, အယံ ဗာလမဟာဇနလပါပနိကမာယာ နာမ။ ဝဓကောတိ ဒွီဟိ ကာရဏေဟိ အယံ ခန္ဓသင်္ခါတော ဝဓကော အညမညဃာတနေနပိ, ခန္ဓေသု သတိ ဝဓော ပညာယတီတိပိ။ ဧကာ ဟိ ပထဝီဓာတု ဘိဇ္ဇမာနာ သေသဓာတုယော ဂဟေတွာဝ ဘိဇ္ဇတိ, တထာ အာပေါဓာတုအာဒယော။ ရူပက္ခန္ဓော စ ဘိဇ္ဇမာနော အရူပက္ခန္ဓေ ဂဟေတွာဝ ဘိဇ္ဇတိ, တထာ အရူပက္ခန္ဓေသု ဝေဒနာဒယော သညာဒိကေ။ စတ္တာရောပိ စေတေ ဝတ္ထုရူပန္တိ ဧဝံ အညမညဝဓနေနေတ္ထ ဝဓကတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ခန္ဓေသု ပန သတိ ဝဓဗန္ဓနစ္ဆေဒါဒီနိ သမ္ဘဝန္တိ, ဧဝံ ဧတေသု သတိ ဝဓဘာဝတောပိ ဝဓကတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သဗ္ဗသံယောဂန္တိ သဗ္ဗံ ဒသဝိဓမ္ပိ သံယောဇနံ။ အစ္စုတံ ပဒန္တိ နိဗ္ဗာနံ။ တတိယံ။
(သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၉၇။)၄-၆။ ဂေါမယပိဏ္ဍသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ
၉၆-၉၈။ စတုတ္ထေ သဿတိသမန္တိ သိနေရုမဟာပထဝီစန္ဒိမသူရိယာဒီဟိ သဿတီဟိ သမံ။ ပရိတ္တံ ဂေါမယပိဏ္ဍန္တိ အပ္ပမတ္တကံ မဓုကပုပ္ဖပ္ပမာဏံ ဂေါမယခဏ္ဍံ။ ကုတော ပနာနေနေတံ လဒ္ဓန္တိ။ ပရိဘဏ္ဍကရဏတ္ထာယ အာဘတတော ဂဟိတန္တိ ဧကေ။ အတ္ထဿ ပန ဝိညာပနတ္ထံ ဣဒ္ဓိယာ အဘိသင်္ခရိတွာ ဟတ္ထာရုဠှံ ကတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ။ အတ္တဘာဝပဋိလာဘောတိ ပဋိလဒ္ဓအတ္တဘာဝေါ။ န ယိဒံ ဗြဟ္မစရိယဝါသော ပညာယေထာတိ အယံ မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယဝါသော နာမ န ပညာယေယျ။ မဂ္ဂေါ ဟိ တေဘူမကသင်္ခါရေ ဝိဝဋ္ဋေန္တော ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ယဒိ စ ဧတ္တကော အတ္တဘာဝေါ နိစ္စော ဘဝေယျ, မဂ္ဂေါ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာပိ သင်္ခါရဝဋ္ဋံ ဝိဝဋ္ဋေတုံ န သက္ကုဏေယျာတိ ဗြဟ္မစရိယဝါသော န ပညာယေထ။
ဣဒါနိ သစေ ကောစိ သင်္ခါရော နိစ္စော ဘဝေယျ, မယာ မဟာသုဒဿနရာဇကာလေ အနုဘူတာ သမ္ပတ္တိ နိစ္စာ ဘဝေယျ, သာပိ စ အနိစ္စာတိ တံ ဒဿေတုံ ဘူတပုဗ္ဗာဟံ ဘိက္ခု ရာဇာ အဟောသိန္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ကုသာဝတီရာဇဓာနိပ္ပမုခါနီတိ ကုသာဝတီရာဇဓာနီ တေသံ နဂရာနံ ပမုခါ, သဗ္ဗသေဋ္ဌာတိ အတ္ထော။ သာရမယာနီတိ ရတ္တစန္ဒနသာရမယာနိ။ ဥပဓာနံ ပန သဗ္ဗေသံ သုတ္တမယမေဝ။ ဂေါဏကတ္ထတာနီတိ စတုရင်္ဂုလာဓိကလောမေန ကာဠကောဇဝေန အတ္ထတာနိ, ယံ မဟာပိဋ္ဌိယကောဇဝေါတိ ဝဒန္တိ။ ပဋကတ္ထတာနီတိ ဥဘတောလောမေန ဥဏ္ဏာမယေန သေတကမ္ဗလေန အတ္ထတာနိ။ ပဋလိကတ္ထတာနီတိ ဃနပုပ္ဖေန ဥဏ္ဏာမယအတ္ထရဏေန အတ္ထတာနိ။ ကဒလိမိဂပဝရပစ္စတ္ထရဏာနီတိ ကဒလိမိဂစမ္မမယေန ဥတ္တမပစ္စတ္ထရဏေန အတ္ထတာနိ။ တံ ကိရ ပစ္စတ္ထရဏံ သေတဝတ္ထဿ ဥပရိ ကဒလိမိဂစမ္မံ အတ္ထရိတွာ သိဗ္ဗေတွာ ကရောန္တိ။ သဥတ္တရစ္ဆဒါနီတိ သဟ ဥတ္တရစ္ဆဒေန, ဥပရိ ဗဒ္ဓေန ရတ္တဝိတာနေန သဒ္ဓိန္တိ အတ္ထော။ ဥဘတောလောဟိတကူပဓာနီတိ သီသူပဓာနဉ္စ ပါဒူပဓာနဉ္စာတိ ပလ္လင်္ကာနံ ဥဘတောလောဟိတကူပဓာနာနိ။ ဝေဇယန္တရထပ္ပမုခါနီတိ ဧတ္ထ ဝေဇယန္တော နာမ တဿ ရညော ရထော, ယဿ စက္ကာနံ ဣန္ဒနီလမဏိမယာ နာဘိ, သတ္တရတနမယာ အရာ, ပဝါဠမယာ နေမိ, ရဇတမယော အက္ခော, ဣန္ဒနီလမဏိမယံ ဥပက္ခရံ, ရဇတမယံ ကုဗ္ဗရံ။ သော တေသံ ရထာနံ ပမုခေါ အဂ္ဂေါ။ ဒုကူလသန္ဒာနာနီတိ ဒုကူလသန္ထရာနိ။ ကံသူပဓာရဏာနီတိ ရဇတမယဒေါဟဘာဇနာနိ။ ဝတ္ထကောဋိသဟဿာနီတိ
(သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၉၈။)ယထာရုစိတံ ပရိဘုဉ္ဇိဿတီတိ နှတွာ ဌိတကာလေ ဥပနီတဝတ္ထာနေဝ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ ဘတ္တာဘိဟာရောတိ အဘိဟရိတဗ္ဗဘတ္တံ။
ယမဟံ တေန သမယေန အဇ္ဈာဝသာမီတိ ယတ္ထ ဝသာမိ, တံ ဧကညေဝ နဂရံ ဟောတိ, အဝသေသေသု ပုတ္တဓီတာဒယော စေဝ ဒါသမနုဿာ စ ဝသိံသု။ ပါသာဒကူဋာဂါရာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ပလ္လင်္ကာဒီသု ဧကံယေဝ သယံ ပရိဘုဉ္ဇတိ, သေသာ ပုတ္တာဒီနံ ပရိဘောဂါ ဟောန္တိ။ ဣတ္ထီသု ဧကာဝ ပစ္စုပဋ္ဌာတိ, သေသာ ပရိဝါရမတ္တာ ဟောန္တိ။ ဝေလာမိကာတိ ခတ္တိယဿ ဝါ ဗြာဟ္မဏိယာ, ဗြာဟ္မဏဿ ဝါ ခတ္တိယာနိယာ ကုစ္ဆိသ္မိံ ဇာတာ။ ပရိဒဟာမီတိ ဧကံယေဝ ဒုဿယုဂံ နိဝါသေမိ, သေသာနိ ပရိဝါရေတွာ ဝိစရန္တာနံ အသီတိသဟဿာဓိကာနံ သောဠသန္နံ ပုရိသသတသဟဿာနံ ဟောန္တီတိ ဒဿေတိ။ ဘုဉ္ဇာမီတိ ပရမပ္ပမာဏေန နာဠိကောဒနမတ္တံ ဘုဉ္ဇာမိ, သေသံ ပရိဝါရေတွာ ဝိစရန္တာနံ စတ္တာလီသသဟဿာဓိကာနံ အဋ္ဌန္နံ ပုရိသသတသဟဿာနံ ဟောတီတိ ဒဿေတိ။ ဧကထာလိပါကော ဟိ ဒသန္နံ ဇနာနံ ပဟောတိ။
ဣတိ ဣမံ မဟာသုဒဿနကာလေ သမ္ပတ္တိံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ တဿာ အနိစ္စတံ ဒဿေန္တော ဣတိ ခေါ ဘိက္ခူတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဝိပရိဏတာတိ ပကတိဇဟနေန နိဗ္ဗုတပဒီပေါ ဝိယ အပဏ္ဏတ္တိကဘာဝံ ဂတာ။ ဧဝံ အနိစ္စာ ခေါ ဘိက္ခု သင်္ခါရာတိ ဧဝံ ဟုတွာအဘာဝဋ္ဌေန အနိစ္စာ။ ဧတ္တာဝတာ ဘဂဝါ ယထာ နာမ ပုရိသော သတဟတ္ထုဗ္ဗေဓေ စမ္ပကရုက္ခေ နိဿေဏိံ ဗန္ဓိတွာ အဘိရုဟိတွာ စမ္ပကပုပ္ဖံ အာဒါယ နိဿေဏိံ မုဉ္စန္တော ဩတရေယျ, ဧဝမေဝံ နိဿေဏိံ ဗန္ဓန္တော ဝိယ အနေကဝဿကောဋိသတသဟဿုဗ္ဗေဓံ မဟာသုဒဿနသမ္ပတ္တိံ အာရုယှ သမ္ပတ္တိမတ္ထကေ ဌိတံ အနိစ္စလက္ခဏံ အာဒါယ နိဿေဏိံ မုဉ္စန္တော ဝိယ ဩတိဏ္ဏော။ ဧဝံ အဒ္ဓုဝါတိ ဧဝံ ဥဒကပုဗ္ဗုဠာဒယော ဝိယ ဓုဝဘာဝရဟိတာ။ ဧဝံ အနဿာသိကာတိ ဧဝံ သုပိနကေ ပီတပါနီယံ ဝိယ အနုလိတ္တစန္ဒနံ ဝိယ စ အဿာသဝိရဟိတာ။ ဣတိ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ အနိစ္စလက္ခဏံ ကထိတံ။ ပဉ္စမေ သဗ္ဗံ ဝုတ္တနယမေဝ။ ဆဋ္ဌံ တထာ ဗုဇ္ဈနကဿ အဇ္ဈာသယေန ဝုတ္တံ။ စတုတ္ထာဒီနိ။
၇။ ဂဒ္ဒုလဗဒ္ဓသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၉၉။ သတ္တမေ ယံ မဟာသမုဒ္ဒေါတိ ယသ္မိံ သမယေ ပဉ္စမေ သူရိယေ ဥဋ္ဌိတေ မဟာသမုဒ္ဒေါ ဥဿုဿတိ။ ဒုက္ခဿ အန္တကိရိယန္တိ စတ္တာရိ သစ္စာနိ အပ္ပဋိဝိဇ္ဈိတွာ အဝိဇ္ဇာယ နိဝုတာနံယေဝ သတံ ဝဋ္ဋဒုက္ခဿ အန္တကိရိယံ
(သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၉၉။)ပရိစ္ဆေဒံ န ဝဒါမိ။ သာ ဂဒ္ဒုလဗဒ္ဓေါတိ ဂဒ္ဒုလေန ဗဒ္ဓသုနခေါ။ ခီလေတိ ပထဝိယံ အာကောဋိတေ မဟာခီလေ။ ထမ္ဘေတိ နိခဏိတွာ ဌပိတေ ထမ္ဘေ။ ဧဝမေဝ ခေါတိ ဧတ္ထ သုနခေါ ဝိယ ဝဋ္ဋနိဿိတော ဗာလော, ဂဒ္ဒုလော ဝိယ ဒိဋ္ဌိ, ထမ္ဘော ဝိယ သက္ကာယော, ဂဒ္ဒုလရဇ္ဇုယာ ထမ္ဘေ ဥပနိဗဒ္ဓသုနခဿ ထမ္ဘာနုပရိဝတ္တနံ ဝိယ ဒိဋ္ဌိတဏှာယ သက္ကာယေ ဗဒ္ဓဿ ပုထုဇ္ဇနဿ သက္ကာယာနုပရိဝတ္တနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သတ္တမံ။
၈။ ဒုတိယဂဒ္ဒုလဗဒ္ဓသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၀၀။ အဋ္ဌမေ တသ္မာတိ ယသ္မာ ဒိဋ္ဌိဂဒ္ဒုလနိဿိတာယ တဏှာရဇ္ဇုယာ သက္ကာယထမ္ဘေ ဥပနိဗဒ္ဓေါ ဝဋ္ဋနိဿိတော ဗာလပုထုဇ္ဇနော သဗ္ဗိရိယာပထေသု ခန္ဓပဉ္စကံ နိဿာယေဝ ပဝတ္တတိ, ယသ္မာ ဝါ ဒီဃရတ္တမိဒံ စိတ္တံ သံကိလိဋ္ဌံ ရာဂေန ဒေါသေန မောဟေန, တသ္မာ။ စိတ္တသံကိလေသာတိ သုနှာတာပိ ဟိ သတ္တာ စိတ္တသံကိလေသေနေဝ သံကိလိဿန္တိ, မလဂ္ဂဟိတသရီရာပိ စိတ္တဿ ဝေါဒါနတ္တာ ဝိသုဇ္ဈန္တိ။ တေနာဟု ပေါရာဏာ –
‘‘ရူပမှိ သံကိလိဋ္ဌမှိ, သံကိလိဿန္တိ မာဏဝါ၊
ရူပေ သုဒ္ဓေ ဝိသုဇ္ဈန္တိ, အနက္ခာတံ မဟေသိနာ။
‘‘စိတ္တမှိ သံကိလိဋ္ဌမှိ, သံကိလိဿန္တိ မာဏဝါ၊
စိတ္တေ သုဒ္ဓေ ဝိသုဇ္ဈန္တိ, ဣတိ ဝုတ္တံ မဟေသိနာ’’တိ။
စရဏံ နာမ စိတ္တန္တိ ဝိစရဏစိတ္တံ။ သင်္ခါ နာမ ဗြာဟ္မဏပါသဏ္ဍိကာ ဟောန္တိ, တေ ပဋကောဋ္ဌကံ ကတွာ တတ္ထ နာနပ္ပကာရာ သုဂတိဒုဂ္ဂတိဝသေန သမ္ပတ္တိဝိပတ္တိယော လေခါပေတွာ, ‘‘ဣမံ ကမ္မံ ကတွာ ဣဒံ ပဋိလဘတိ, ဣဒံ ကတွာ ဣဒ’’န္တိ ဒဿေန္တာ တံ စိတ္တံ ဂဟေတွာ ဝိစရန္တိ။ စိတ္တေနေဝ စိတ္တိတန္တိ စိတ္တကာရေန စိန္တေတွာ ကတတ္တာ စိတ္တေန စိန္တိတံ နာမ။ စိတ္တညေဝ စိတ္တတရန္တိ တဿ စိတ္တဿ ဥပါယပရိယေသနစိတ္တံ တတောပိ စိတ္တတရံ။ တိရစ္ဆာနဂတာ ပါဏာ စိတ္တေနေဝ စိတ္တိတာတိ ကမ္မစိတ္တေနေဝ စိတ္တိတာ။ တံ ပန ကမ္မစိတ္တံ ဣမေ ဝဋ္ဋကတိတ္တိရာဒယော ‘‘ဧဝံ စိတ္တာ ဘဝိဿာမာ’’တိ အာယူဟန္တာ နာမ နတ္ထိ။ ကမ္မံ ပန ယောနိံ ဥပနေတိ, ယောနိမူလကော တေသံ စိတ္တဘာဝေါ။ ယောနိဥပဂတာ ဟိ သတ္တာ တံတံယောနိကေဟိ သဒိသစိတ္တာဝ ဟောန္တိ။ ဣတိ ယောနိသိဒ္ဓေါ စိတ္တဘာဝေါ, ကမ္မသိဒ္ဓါ ယောနီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
(သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၀၀။)အပိစ စိတ္တံ နာမေတံ သဟဇာတံ သဟဇာတဓမ္မစိတ္တတာယ ဘူမိစိတ္တတာယ ဝတ္ထုစိတ္တတာယ ဒွါရစိတ္တတာယ အာရမ္မဏစိတ္တတာယ ကမ္မနာနတ္တမူလကာနံ လိင်္ဂနာနတ္တသညာနာနတ္တဝေါဟာရနာနတ္တာဒီနံ အနေကဝိဓာနံ စိတ္တာနံ နိပ္ဖါဒနတာယပိ တိရစ္ဆာနဂတစိတ္တတော စိတ္တတရမေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
ရဇကောတိ ဝတ္ထေသု ရင်္ဂေန ရူပသမုဋ္ဌာပနကော။ သော ပန အဆေကော အမနာပံ ရူပံ ကရောတိ, ဆေကော မနာပံ ဒဿနီယံ, ဧဝမေဝ ပုထုဇ္ဇနော အကုသလစိတ္တေန ဝါ ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တကုသလေန ဝါ စက္ခုသမ္ပဒါဒိဝိရဟိတံ ဝိရူပံ သမုဋ္ဌာပေတိ, ဉာဏသမ္ပယုတ္တကုသလေန စက္ခုသမ္ပဒါဒိသမ္ပန္နံ အဘိရူပံ။ အဋ္ဌမံ။
၉။ ဝါသိဇဋသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၀၁။ နဝမေ သေယျထာပိ, ဘိက္ခဝေ, ကုက္ကုဋိယာ အဏ္ဍာနီတိ ဣမာ ကဏှပက္ခသုက္ကပက္ခဝသေန ဒွေ ဥပမာ ဝုတ္တာ။ တာသု ကဏှပက္ခဥပမာ အတ္ထဿ အသာဓိကာ, ဣတရာ သာဓိကာတိ။ သုက္ကပက္ခဥပမာယ ဧဝံ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော – သေယျထာတိ ဩပမ္မတ္ထေ နိပါတော, အပီတိ သမ္ဘာဝနတ္ထေ။ ဥဘယေနာပိ သေယျထာ နာမ, ဘိက္ခဝေတိ ဒဿေတိ။ ကုက္ကုဋိယာ အဏ္ဍာနိ အဋ္ဌ ဝါ ဒသ ဝါ ဒသ ဝါ ဒွါဒသ ဝါတိ ဧတ္ထ ပန ကိဉ္စာပိ ကုက္ကုဋိယာ ဝုတ္တပ္ပကာရတော ဦနာဓိကာနိပိ အဏ္ဍာနိ ဟောန္တိ, ဝစနသိလိဋ္ဌတာယ ပန ဧဝံ ဝုတ္တံ။ ဧဝဉှိ လောကေ သိလိဋ္ဌဝစနံ ဟောတိ။ တာနဿူတိ တာနိ အဿု, တာနိ ဘဝေယျုန္တိ အတ္ထော။ ကုက္ကုဋိယာ သမ္မာ အဓိသယိတာနီတိ တာယ စ ဇနေတ္တိယာ ကုက္ကုဋိယာ ပက္ခေ ပသာရေတွာ တေသံ ဥပရိ သယန္တိယာ သမ္မာ အဓိသယိတာနိ။ သမ္မာ ပရိသေဒိတာနီတိ ကာလေန ကာလံ ဥတုံ ဂဏှာပေန္တိယာ သုဋ္ဌု သမန္တတော သေဒိတာနိ ဥသ္မီကတာနိ။ သမ္မာ ပရိဘာဝိတာနီတိ ကာလေန ကာလံ သုဋ္ဌု သမန္တတော ဘာဝိတာနိ, ကုက္ကုဋဂန္ဓံ ဂါဟာပိတာနီတိ အတ္ထော။ ကိဉ္စာပိ တဿာ ကုက္ကုဋိယာတိ တဿာ ကုက္ကုဋိယာ ဣမိနာ တိဝိဓကိရိယာကရဏေန အပ္ပမာဒံ ကတွာ ကိဉ္စာပိ န ဧဝံ ဣစ္ဆာ ဥပဇ္ဇေယျ။ အထ ခေါ ဘဗ္ဗာဝ တေတိ အထ ခေါ တေ ကုက္ကုဋပေါတကာ ဝုတ္တနယေန သောတ္ထိနာ အဘိနိဗ္ဘိဇ္ဇိတုံ ဘဗ္ဗာဝ။ တေ ဟိ ယသ္မာ တာယ ကုက္ကုဋိယာ ဧဝံ တီဟာကာရေဟိ တာနိ အဏ္ဍာနိ ပရိပါလိယမာနာနိ န
(သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၀၁။)ပူတီနိ ဟောန္တိ, ယော နေသံ အလ္လသိနေဟော, သောပိ ပရိယာဒါနံ ဂစ္ဆတိ, ကပါလံ တနုကံ ဟောတိ, ပါဒနခသိခါ စ မုခတုဏ္ဍကဉ္စ ခရံ ဟောတိ, သယမ္ပိ ပရိဏာမံ ဂစ္ဆန္တိ, ကပါလဿ တနုတ္တာ ဗဟိ အာလောကော အန္တော ပညာယတိ, တသ္မာ ‘‘စိရံ ဝတ မယံ သင်္ကုဋိတဟတ္ထပါဒါ သမ္ဗာဓေ သယိမှာ, အယဉ္စ ဗဟိ အာလောကော ဒိဿတိ, ဧတ္ထ ဒါနိ နော သုခဝိဟာရော ဘဝိဿတီ’’တိ နိက္ခမိတုကာမာ ဟုတွာ ကပါလံ ပါဒေန ပဟရန္တိ, ဂီဝံ ပသာရေန္တိ, တတော တံ ကပါလံ ဒွေဓာ ဘိဇ္ဇတိ။ အထ တေ ပက္ခေ ဝိဓုနန္တာ တံခဏာနုရူပံ ဝိရဝန္တာ နိက္ခမန္တိယေဝ, နိက္ခမိတွာ စ ဂါမက္ခေတ္တံ ဥပသောဘယမာနာ ဝိစရန္တိ။
ဧဝမေဝ ခေါတိ ဣဒံ ဩပမ္မသမ္ပဋိပါဒနံ။ တံ ဧဝံ အတ္ထေန သံသန္ဒိတွာ ဝေဒိတဗ္ဗံ – တဿာ ကုက္ကုဋိယာ အဏ္ဍေသု တိဝိဓကိရိယာကရဏံ ဝိယ ဟိ ဣမဿ ဘိက္ခုနော ဘာဝါနုယောဂံ အနုယုတ္တကာလော, ကုက္ကုဋိယာ တိဝိဓကိရိယာသမ္ပာဒနေန အဏ္ဍာနံ အပူတိဘာဝေါ ဝိယ ဘာဝနာနုယောဂမနုယုတ္တဿ ဘိက္ခုနော တိဝိဓာနုပဿနာသမ္ပာဒနေန ဝိပဿနာဉာဏဿ အပရိဟာနိ, တဿာ တိဝိဓကိရိယာကရဏေန အလ္လသိနေဟပရိယာဒါနံ ဝိယ တဿ ဘိက္ခုနော တိဝိဓာနုပဿနာသမ္ပာဒနေန ဘဝတ္တယာနုဂတနိကန္တိသိနေဟပရိယာဒါနံ, အဏ္ဍကပါလာနံ တနုဘာဝေါ ဝိယ တဿ ဘိက္ခုနော အဝိဇ္ဇဏ္ဍကောသဿ တနုဘာဝေါ, ကုက္ကုဋပေါတကာနံ ပါဒနခသိခမုခတုဏ္ဍကာနံ ထဒ္ဓခရဘာဝေါ ဝိယ ဘိက္ခုနော ဝိပဿနာဉာဏဿ တိက္ခခရဝိပ္ပသန္န သူရဘာဝေါ, ကုက္ကုဋပေါတကာနံ ပရိဏာမကာလော ဝိယ ဘိက္ခုနော ဝိပဿနာဉာဏဿ ပရိဏာမကာလော ဝဍ္ဎိတကာလော ဂဗ္ဘဂ္ဂဟဏကာလော, ကုက္ကုဋပေါတကာနံ ပါဒနခသိခါယ ဝါ မုခတုဏ္ဍကေန ဝါ အဏ္ဍကောသံ ပဒါလေတွာ ပက္ခေ ပပ္ဖေါဋေတွာ သောတ္ထိနာ အဘိနိဗ္ဘိဒါကာလော ဝိယ တဿ ဘိက္ခုနော ဝိပဿနာဉာဏဂဗ္ဘံ ဂဏှာပေတွာ ဝိစရန္တဿ တဇ္ဇာတိကံ ဥတုသပ္ပါယံ ဝါ ဘောဇနသပ္ပါယံ ဝါ ပုဂ္ဂလသပ္ပါယံ ဝါ ဓမ္မဿဝနသပ္ပါယံ ဝါ လဘိတွာ ဧကာသနေ နိသိန္နဿေဝ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေန္တဿ အနုပုဗ္ဗာဓိဂတေန အရဟတ္တမဂ္ဂေန အဝိဇ္ဇဏ္ဍကောသံ ပဒါလေတွာ အဘိညာပက္ခေ ပပ္ဖေါဋေတွာ သောတ္ထိနာ အရဟတ္တပတ္တကာလော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယထာ ပန ကုက္ကုဋပေါတကာနံ ပရိဏတဘာဝံ ဉတွာ မာတာပိ အဏ္ဍကောသံ ဘိန္ဒတိ, ဧဝံ တထာရူပဿ ဘိက္ခုနော ဉာဏပရိပါကံ ဉတွာ သတ္ထာပိ –
(သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၀၂။)‘‘ဥစ္ဆိန္ဒ သိနေဟမတ္တနော, ကုမုဒံ သာရဒိကံဝ ပါဏိနာ၊
သန္တိမဂ္ဂမေဝ ဗြူဟယ, နိဗ္ဗာနံ သုဂတေန ဒေသိတ’’န္တိ။ (ဓ။ ပ။ ၂၈၅) –
အာဒိနာ နယေန ဩဘာသံ ဖရိတွာ ဂါထာယ အဝိဇ္ဇဏ္ဍကောသံ ပဟရတိ။ သော ဂါထာပရိယောသာနေ အဝိဇ္ဇဏ္ဍကောသံ ဘိန္ဒိတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏာတိ။ တတော ပဋ္ဌာယ ယထာ တေ ကုက္ကုဋပေါတကာ ဂါမက္ခေတ္တံ ဥပသောဘယမာနာ တတ္ထ ဝိစရန္တိ, ဧဝံ အယမ္ပိ မဟာခီဏာသဝေါ နိဗ္ဗာနာရမ္မဏံ ဖလသမာပတ္တိံ အပ္ပေတွာ သံဃာရာမံ ဥပသောဘယမာနော ဝိစရတိ။
ပလဂဏ္ဍဿာတိ ဝဍ္ဎကိဿ။ သော ဟိ ဩလမ္ဗကသင်္ခါတံ ပလံ ဓာရေတွာ ဒါရူနံ ဂဏ္ဍံ ဟရတီတိ ပလဂဏ္ဍောတိ ဝုစ္စတိ။ ဝါသိဇဋေတိ ဝါသိဒဏ္ဍကဿ ဂဟဏဋ္ဌာနေ။ ဧတ္တကံ ဝတ မေ အဇ္ဇ အာသဝါနံ ခီဏန္တိ ပဗ္ဗဇိတဿ ဟိ ပဗ္ဗဇ္ဇာသင်္ခေပေန ဥဒ္ဒေသေန ပရိပုစ္ဆာယ ယောနိသော မနသိကာရေန ဝတ္တပဋိပတ္တိယာ စ နိစ္စကာလံ အာသဝါ ခီယန္တိ။ ဧဝံ ခီယမာနာနံ ပန တေသံ ‘‘ဧတ္တကံ အဇ္ဇ ခီဏံ, ဧတ္တကံ ဟိယျော’’တိ ဧဝမဿ ဉာဏံ န ဟောတီတိ အတ္ထော။ ဣမာယ ဥပမာယ ဝိပဿနာယာနိသံသော ဒီပိတော။ ဟေမန္တိကေနာတိ ဟေမန္တသမယေန။ ပဋိပ္ပဿမ္ဘန္တီတိ ထိရဘာဝေန ပရိဟာယန္တိ။
ဧဝမေဝ ခေါတိ ဧတ္ထ မဟာသမုဒ္ဒေါ ဝိယ သာသနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ, နာဝါ ဝိယ ယောဂါဝစရော, နာဝါယ မဟာသမုဒ္ဒေ ပရိယာဒါနံ ဝိယ ဣမဿ ဘိက္ခုနော ဦနပဉ္စဝဿကာလေ အာစရိယုပဇ္ဈာယာနံ သန္တိကေ ဝိစရဏံ, နာဝါယ မဟာသမုဒ္ဒေါဒကေန ခဇ္ဇမာနာနံ ဗန္ဓနာနံ တနုဘာဝေါ ဝိယ ဘိက္ခုနော ပဗ္ဗဇ္ဇာသင်္ခေပေန ဥဒ္ဒေသပရိပုစ္ဆာဒီဟိ စေဝ သံယောဇနာနံ တနုဘာဝေါ, နာဝါယ ထလေ ဥက္ခိတ္တကာလော ဝိယ ဘိက္ခုနော နိဿယမုစ္စကဿ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ အရညေ ဝသနကာလော, ဒိဝါ ဝါတာတပေန သံသုဿနံ ဝိယ ဝိပဿနာဉာဏေန တဏှာသ္နေဟသံသုဿနံ, ရတ္တိံ ဟိမောဒကေန တေမနံ ဝိယ ကမ္မဋ္ဌာနံ နိဿာယ ဥပ္ပန္နေန ပီတိပါမောဇ္ဇေန စိတ္တတေမနံ, ရတ္တိန္ဒိဝံ ဝါတာတပေန စေဝ ဟိမောဒကေန စ ပရိသုက္ခပရိတိန္တာနံ ဗန္ဓနာနံ ဒုဗ္ဗလဘာဝေါ ဝိယ ဧကဒိဝသံ ဥတုသပ္ပါယာဒီနိ လဒ္ဓါ ဝိပဿနာဉာဏပီတိပါမောဇ္ဇေဟိ သံယောဇနာနံ ဘိယျောသောမတ္တာယ ဒုဗ္ဗလဘာဝေါ, ပါဝုဿကမေဃော ဝိယ အရဟတ္တမဂ္ဂဉာဏံ, မေဃဝုဋ္ဌိဥဒကေန နာဝါယ ဗန္ဓေ ပူတိဘာဝေါ ဝိယ
(သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၀၃။)အာရဒ္ဓဝိပဿကဿ ရူပသတ္တကာဒိဝသေန ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေန္တဿ ဩက္ခာယမာနေ ပက္ခာယမာနေ ကမ္မဋ္ဌာနေ ဧကဒိဝသံ ဥတုသပ္ပါယာဒီနိ လဒ္ဓါ ဧကပလ္လင်္ကေန နိသိန္နဿ အရဟတ္တဖလာဓိဂမော, ပူတိဗန္ဓနာဝါယ ကဉ္စိ ကာလံ ဌာနံ ဝိယ ခီဏသံယောဇနဿ အရဟတော မဟာဇနံ အနုဂ္ဂဏှန္တဿ ယာဝတာယုကံ ဌာနံ, ပူတိဗန္ဓနာဝါယ အနုပုဗ္ဗေန ဘိဇ္ဇိတွာ အပဏ္ဏတ္တိကဘာဝူပဂမော ဝိယ ခီဏာသဝဿ ဥပါဒိဏ္ဏက္ခန္ဓဘေဒေန အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ပရိနိဗ္ဗုတဿ အပဏ္ဏတ္တိကဘာဝူပဂမောတိ ဣမာယ ဥပမာယ သံယောဇနာနံ ဒုဗ္ဗလတာ ဒီပိတာ။ နဝမံ။
၁၀။ အနိစ္စသညာသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၀၂။ ဒသမေ အနိစ္စသညာတိ အနိစ္စံ အနိစ္စန္တိ ဘာဝေန္တဿ ဥပ္ပန္နသညာ။ ပရိယာဒိယတီတိ ခေပယတိ။ သဗ္ဗံ အသ္မိမာနန္တိ နဝဝိဓံ အသ္မိမာနံ။ မူလသန္တာနကာနီတိ သန္တာနေတွာ ဌိတမူလာနိ။ မဟာနင်္ဂလံ ဝိယ ဟိ အနိစ္စသညာ, ခုဒ္ဒါနုခုဒ္ဒကာနိ မူလသန္တာနကာနိ ဝိယ ကိလေသာ, ယထာ ကဿကော ကသန္တော နင်္ဂလေန တာနိ ပဒါလေတိ, ဧဝံ ယောဂီ အနိစ္စသညံ ဘာဝေန္တော အနိစ္စသညာဉာဏေန ကိလေသေ ပဒါလေတီတိ ဣဒမေတ္ထ ဩပမ္မသံသန္ဒနံ။
ဩဓုနာတီတိ ဟေဋ္ဌာ ဓုနာတိ။ နိဒ္ဓုနာတီတိ ပပ္ဖေါဋေတိ။ နိစ္ဆောဋေတီတိ ပပ္ဖေါဋေတွာ ဆဍ္ဍေတိ။ ဣဓာပိ ပဗ္ဗဇာနိ ဝိယ ကိလေသာ, လာယနံ နိစ္ဆောဋနံ ဝိယ အနိစ္စသညာဉာဏန္တိ ဣမိနာ အတ္ထေန ဥပမာ သံသန္ဒေတဗ္ဗာ။
ဝဏ္ဋစ္ဆိန္နာယာတိ တိဏှေန ခုရပ္ပေန ဝဏ္ဋစ္ဆိန္နာယ။ တဒနွယာနိ ဘဝန္တီတိ တံ အမ္ဗပိဏ္ဍိံ အနုဂစ္ဆန္တိ, တဿာ ပတမာနာယ အမ္ဗာနိ ဘူမိယံ ပတန္တိ။ ဣဓာပိ အမ္ဗပိဏ္ဍိ ဝိယ ကိလေသာ, တိဏှခုရပ္ပေါ ဝိယ အနိစ္စသညာ, ယထာ ခုရပ္ပေန ဆိန္နာယ အမ္ဗပိဏ္ဍိယာ သဗ္ဗာနိ အမ္ဗာနိ ဘူမိယံ ပတန္တိ, ဧဝံ အနိစ္စသညာဉာဏေန ကိလေသာနံ မူလဘူတာယ အဝိဇ္ဇာယ ဆိန္နာယ သဗ္ဗကိလေသာ သမုဂ္ဃါတံ ဂစ္ဆန္တီတိ, ဣဒံ ဩပမ္မသံသန္ဒနံ။
ကူဋင်္ဂမာတိ ကူဋံ ဂစ္ဆန္တိ။ ကူဋနိန္နာတိ ကူဋံ ပဝိသနဘာဝေန ကူဋေ နိန္နာ။ ကူဋသမောသရဏာတိ ကူဋေ သမောသရိတွာ ဌိတာ။ ဣဓာပိ ကူဋံ ဝိယ အနိစ္စသညာ, ဂေါပါနသိယော ဝိယ စတုဘူမကကုသလဓမ္မာ, ယထာ
(သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၀၄။)သဗ္ဗဂေါပါနသီနံ ကူဋံ အဂ္ဂံ, ဧဝံ ကုသလဓမ္မာနံ အနိစ္စသညာ အဂ္ဂါ။ နနု စ အနိစ္စသညာ လောကိယာ, သာ လောကိယကုသလာနံ တာဝ အဂ္ဂံ ဟောတု, လောကုတ္တရာနံ ကထံ အဂ္ဂန္တိ? တေသမ္ပိ ပဋိလာဘကရဏတ္ထေန အဂ္ဂန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဣမိနာ ဥပါယေန သဗ္ဗာသု ဥပမာသု ဩပမ္မသံသန္ဒနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ပုရိမာဟိ ပနေတ္ထ တီဟိ အနိစ္စသညာယ ကိစ္စံ, ပစ္ဆိမာဟိ ဗလန္တိ။ ဒသမံ။
ပုပ္ဖဝဂ္ဂေါ ဒသမော။
မဇ္ဈိမပဏ္ဏာသကော သမတ္တော။
၁၁။ အန္တဝဂ္ဂေါ
၁။ အန္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၀၃။ အန္တဝဂ္ဂဿ ပဌမေ အန္တာတိ ကောဋ္ဌာသာ။ ဣဒံ သုတ္တံ စတုသစ္စဝသေန ပဉ္စက္ခန္ဓေ ယောဇေတွာ အန္တောတိ ဝစနေန ဗုဇ္ဈနကာနံ အဇ္ဈာသယဝသေန ဝုတ္တံ။ ပဌမံ။
၂-၃။ ဒုက္ခသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ
၁၀၄-၁၀၅။ ဒုတိယမ္ပိ ပဉ္စက္ခန္ဓေ စတုသစ္စဝသေန ယောဇေတွာ ဒုက္ခန္တိ ဗုဇ္ဈနကာနံ အဇ္ဈာသယေန ကထိတံ။ တတိယမ္ပိ တထေဝ သက္ကာယောတိ ဗုဇ္ဈနကာနံ အဇ္ဈာသယေန ကထိတံ။ ဒုတိယတတိယာနိ။
၄။ ပရိညေယျသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၀၆။ စတုတ္ထေ ပရိညေယျေတိ ပရိဇာနိတဗ္ဗေ သမတိက္ကမိတဗ္ဗေ။ ပရိညန္တိ သမတိက္ကမံ။ ပရိညာတာဝိန္တိ တာယ ပရိညာယ ပရိဇာနိတွာ သမတိက္ကမိတွာ ဌိတံ။ ရာဂက္ခယောတိအာဒီဟိ နိဗ္ဗာနံ ဒဿိတံ။ စတုတ္ထံ။
၅-၁၀။ သမဏသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ
၁၀၇-၁၁၂။ ပဉ္စမာဒီသု စတူသု စတ္တာရိ သစ္စာနိ ကထိတာနိ။ နဝမဒသမေသု ကိလေသပ္ပဟာနန္တိ။ ပဉ္စမာဒီနိ။
အန္တဝဂ္ဂေါ ဧကာဒသမော။
(သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၀၅။)၁-၂။ အဝိဇ္ဇာသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ
၁၂။ ဓမ္မကထိကဝဂ္ဂေါ
၁၁၃-၁၁၄။ ဓမ္မကထိကဝဂ္ဂဿ ပဌမေ ဧတ္တာဝတာ စ အဝိဇ္ဇာဂတော ဟောတီတိ ယာဝတာ ဣမာယ စတူသု သစ္စေသု အညာဏဘူတာယ အဝိဇ္ဇာယ သမန္နာဂတော, ဧတ္တာဝတာ အဝိဇ္ဇာဂတော ဟောတီတိ အတ္ထော။ ဒုတိယေပိ ဧသေဝ နယော။ ပဌမဒုတိယာနိ။
၃။ ဓမ္မကထိကသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၁၅။ တတိယေ ပဌမေန ဓမ္မကထိကော, ဒုတိယေန သေခဘူမိ, တတိယေန အသေခဘူမီတိ ဧဝံ ဓမ္မကထိကံ ပုစ္ဆိတေန ဝိသေသေတွာ ဒွေ ဘူမိယော ကထိတာ။ တတိယံ။
၄။ ဒုတိယဓမ္မကထိကသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၁၆။ စတုတ္ထေ တိဿန္နမ္ပိ ပုစ္ဆာနံ တီဏိ ဝိဿဇ္ဇနာနိ ကထိတာနိ။ စတုတ္ထံ။
၅-၉။ ဗန္ဓနသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ
၁၁၇-၁၂၁။ ပဉ္စမေ အတီရဒဿီတိ တီရံ ဝုစ္စတိ ဝဋ္ဋံ, တံ န ပဿတိ။ အပါရဒဿီတိ ပါရံ ဝုစ္စတိ နိဗ္ဗာနံ, တံ န ပဿတိ။ ဗဒ္ဓေါတိ ကိလေသဗန္ဓနေန ဗဒ္ဓေါ ဟုတွာ ဇီယတိ စ မီယတိ စ အသ္မာ လောကာ ပရံ လောကံ ဂစ္ဆတီတိ။ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ ဝဋ္ဋဒုက္ခံ ကထိတန္တိ။ ဆဋ္ဌာဒီနိ ဥတ္တာနတ္ထာနေဝ။ ပဉ္စမာဒီနိ။
၁၀။ သီလဝန္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၂၂။ ဒသမေ အနိစ္စတောတိအာဒီသု ဟုတွာ အဘာဝါကာရေန အနိစ္စတော, ပဋိပီဠနာကာရေန ဒုက္ခတော, အာဗာဓဋ္ဌေန ရောဂတော, အန္တောဒေါသဋ္ဌေန ဂဏ္ဍတော, တေသံ တေသံ ဂဏ္ဍာနံ ပစ္စယဘာဝေန ဝါ ခဏနဋ္ဌေန ဝါ သလ္လတော ဒုက္ခဋ္ဌေန အဃတော, ဝိသဘာဂမဟာဘူတသမုဋ္ဌာနအာဗာဓပစ္စယဋ္ဌေန အာဗာဓတော, အသကဋ္ဌေန ပရတော, ပလုဇ္ဇနဋ္ဌေန
(သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၀၆။)ပလောကတော, သတ္တသုညတဋ္ဌေန သုညတော, အတ္တာဘာဝေန အနတ္တတော။ ဧဝမေတ္ထ ‘‘အနိစ္စတော ပလောကတော’’တိ ဒွီဟိ ပဒေဟိ အနိစ္စမနသိကာရော, ‘‘သုညတော အနတ္တတော’’တိ ဒွီဟိ အနတ္တမနသိကာရော, သေသေဟိ ဒုက္ခမနသိကာရော ဝုတ္တောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ ဒသမံ။
၁၁။ သုတဝန္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၂၃။ တထာ ဧကာဒသမေ။ ဒသမသ္မိဉှိ ‘‘သီလဝတာ’’တိ စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလံ ဝုတ္တံ, ဣဓ သုတဝတာတိ ကမ္မဋ္ဌာနသုတံ ဣဒမေဝ နာနာကရဏံ။ ဧကာဒသမံ။
၁၂-၁၃။ ကပ္ပသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ
၁၂၄-၁၂၅။ ဒွါဒသမတေရသမာနိ ရာဟုလောဝါဒသဒိသာနေဝါတိ။ ဒွါဒသမတေရသမာနိ။
ဓမ္မကထိကဝဂ္ဂေါ ဒွါဒသမော။
၁၃။ အဝိဇ္ဇာဝဂ္ဂေါ
၁-၁၀။ သမုဒယဓမ္မသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ
၁၂၆-၁၃၅။ အဝိဇ္ဇာဝဂ္ဂေါ ဥတ္တာနတ္ထောဝ။ ဣမသ္မိဉှိ ဝဂ္ဂေ သဗ္ဗသုတ္တေသု စတုသစ္စမေဝ ကထိတံ။
အဝိဇ္ဇာဝဂ္ဂေါ တေရသမော။
၁၄။ ကုက္ကုဠဝဂ္ဂေါ
၁-၁၃။ ကုက္ကုဠသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ
၁၃၆-၁၄၉။ ကုက္ကုဠဝဂ္ဂဿ ပဌမေ ကုက္ကုဠန္တိ သန္တတ္တံ အာဒိတ္တံ ဆာရိကရာသိံ ဝိယ မဟာပရိဠာဟံ။ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ ဒုက္ခလက္ခဏံ ကထိတံ, သေသေသု အနိစ္စလက္ခဏာဒီနိ။ သဗ္ဗာနိ စေတာနိ ပါဋိယေက္ကံ ပုဂ္ဂလဇ္ဈာသယေန ကထိတာနီတိ။
ကုက္ကုဠဝဂ္ဂေါ စုဒ္ဒသမော။
(သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၀၇။)၁၅။ ဒိဋ္ဌိဝဂ္ဂေါ
၁-၉။ အဇ္ဈတ္တသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ
၁၅၀-၁၅၈။ ဒိဋ္ဌိဝဂ္ဂဿ ပဌမေ ကိံ ဥပါဒါယာတိ ကိံ ပဋိစ္စ။ ဒုတိယေ ကိံ အဘိနိဝိဿာတိ ကိံ အဘိနိဝိသိတွာ, ပစ္စယံ ကတွာတိ အတ္ထော။ တတိယာဒီသု ဒိဋ္ဌီတိအာဒီနိ ပုဂ္ဂလဇ္ဈာသယေန ဝုတ္တာနိ။ ပဌမာဒီနိ။
၁၀။ အာနန္ဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၅၉။ ဒသမေ ဥပသင်္ကမီတိ အညေ ဘိက္ခူ ပဉ္စက္ခန္ဓကမ္မဋ္ဌာနံ ကထာပေတွာ ယုဉ္ဇိတွာ ဃဋေတွာ အရဟတ္တံ ပတွာ သတ္ထု သန္တိကေ အညံ ဗျာကရောန္တေ ဒိသွာ ‘‘အဟမ္ပိ ပဉ္စက္ခန္ဓကမ္မဋ္ဌာနံ ကထာပေတွာ ယုဉ္ဇန္တော ဃဋေန္တော, အရဟတ္တံ ပတွာ အညံ ဗျာကရိဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ ဥပသင်္ကမိ။ သတ္ထာ ပန အတ္တနော ဓရမာနကာလေ ထေရဿ ဥပရိမဂ္ဂတ္တယဝဇ္ဈာနံ ကိလေသာနံ ပဟာနံ အပဿန္တောပိ ‘‘ဣမဿ စိတ္တံ ဂဏှိဿာမီ’’တိ ကထေသိ။ တဿာပိ ဧကံ ဒွေ ဝါရေ မနသိ ကတွာဝ ဗုဒ္ဓုပဋ္ဌာနဝေလာ ဇာတာတိ ဂန္တဗ္ဗံ ဟောတိ။ ဣတိဿ စိတ္တံ သမ္ပဟံသမာနော ဝိမုတ္တိပရိပါစနီယဓမ္မောဝ သော ကမ္မဋ္ဌာနာနုယောဂေါ ဇာတောတိ။ ဒသမံ။
ဒိဋ္ဌိဝဂ္ဂေါ ပန္နရသမော။
ဥပရိပဏ္ဏာသကော သမတ္တော။
ခန္ဓသံယုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၀၈။)၂။ ရာဓသံယုတ္တံ
၁။ ပဌမဝဂ္ဂေါ
၁။ မာရသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၆၀။ ရာဓသံယုတ္တဿ ပဌမေ မာရော ဝါ အဿာတိ မရဏံ ဝါ ဘဝေယျ။ မာရေတာ ဝါတိ မာရေတဗ္ဗော ဝါ။ ယော ဝါ ပန မီယတီတိ ယော ဝါ ပန မရတိ။ နိဗ္ဗိဒတ္ထန္တိ နိဗ္ဗိဒါဉာဏတ္ထံ။ နိဗ္ဗာနတ္ထာတိ ဖလဝိမုတ္တိ နာမေသာ အနုပါဒါနိဗ္ဗာနတ္ထာတိ အတ္ထော။ အစ္စယာသီတိ အတိက္ကန္တောသိ။ နိဗ္ဗာနောဂဓန္တိ နိဗ္ဗာနေ ပတိဋ္ဌိတံ။ ဣဒံ မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယံ နာမ နိဗ္ဗာနဗ္ဘန္တရေ ဝုဿတိ, န နိဗ္ဗာနံ အတိက္ကမိတွာတိ အတ္ထော။ နိဗ္ဗာနပရိယောသာနန္တိ နိဗ္ဗာနံ အဿ ပရိယောသာနံ, နိပ္ဖတ္တိ နိဋ္ဌာတိ အတ္ထော။ ပဌမံ။
၂-၁၀။ သတ္တသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ
၁၆၁-၁၆၉။ ဒုတိယေ သတ္တော သတ္တောတိ လဂ္ဂပုစ္ဆာ။ တတြ သတ္တော တတြ ဝိသတ္တောတိ တတြ လဂ္ဂေါ တတြ ဝိလဂ္ဂေါ။ ပံသွာဂါရကေဟီတိ ပံသုဃရကေဟိ။ ကေဠာယန္တီတိ ကီဠန္တိ။ ဓနာယန္တီတိ ဓနံ ဝိယ မညန္တိ။ မမာယန္တီတိ ‘‘မမ ဣဒံ, မမ ဣဒ’’န္တိ မမတ္တံ ကရောန္တိ, အညဿ ဖုသိတုမ္ပိ န ဒေန္တိ။ ဝိကီဠနိယံ ကရောန္တီတိ ‘‘နိဋ္ဌိတာ ကီဠာ’’တိ တေ ဘိန္ဒမာနာ ကီဠာဝိဂမံ ကရောန္တိ။ တတိယေ ဘဝနေတ္တီတိ ဘဝရဇ္ဇု။ စတုတ္ထံ ဥတ္တာနမေဝ။ ပဉ္စမာဒီသု စတူသု စတ္တာရိ သစ္စာနိ ကထိတာနိ, ဒွီသု ကိလေသပ္ပဟာနန္တိ။ ဒုတိယာဒီနိ။
ပဌမော ဝဂ္ဂေါ။
၂။ ဒုတိယဝဂ္ဂေါ
၁-၁၂။ မာရသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ
၁၇၀-၁၈၁။ ဒုတိယဝဂ္ဂဿ ပဌမေ မာရော, မာရောတိ မရဏံ ပုစ္ဆတိ။ ယသ္မာ ပန ရူပါဒိဝိနိမုတ္တံ မရဏံ နာမ နတ္ထိ, တေနဿ ဘဂဝါ ရူပံ ခေါ, ရာဓ,
(သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၀၉။)မာရောတိအာဒိမာဟ။ ဒုတိယေ မာရဓမ္မောတိ မရဏဓမ္မော။ ဧတေနုပါယေန သဗ္ဗတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗောတိ။
ဒုတိယော ဝဂ္ဂေါ။
၃-၄။ အာယာစနဝဂ္ဂါဒိ
၁-၁၁။ မာရာဒိသုတ္တဧကာဒသကဝဏ္ဏနာ
၁၈၂-၂၀၅။ တတော ပရံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။ အယဉှိ ရာဓတ္ထေရော ပဋိဘာနိယတ္ထေရော နာမ။ တထာဂတဿ ဣမံ ထေရံ ဒိသွာ သုခုမံ ကာရဏံ ဥပဋ္ဌာတိ။ တေနဿ ဘဂဝါ နာနာနယေဟိ ဓမ္မံ ဒေသေတိ။ ဧဝံ ဣမသ္မိံ ရာဓသံယုတ္တေ အာဒိတော ဒွေ ဝဂ္ဂါ ပုစ္ဆာဝသေန ဒေသိတာ, တတိယော အာယာစနေန, စတုတ္ထော ဥပနိသိန္နကကထာဝသေန။ သကလမ္ပိ ပနေတံ ရာဓသံယုတ္တံ ထေရဿ ဝိမုတ္တိပရိပါစနီယဓမ္မဝသေနေဝ ဂဟိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
ရာဓသံယုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၁၀။)၃။ ဒိဋ္ဌိသံယုတ္တံ
၁။ ဝါတသုတ္တဝဏ္ဏနာ
၁။ သောတာပတ္တိဝဂ္ဂေါ
֍ ဋီ ၂၀၆။ ဒိဋ္ဌိသံယုတ္တေ န ဝါတာ ဝါယန္တီတိအာဒီသု ဧဝံ ကိရ တေသံ ဒိဋ္ဌိ – ‘‘ယေပိ ဧတေ ရုက္ခသာခါဒီနိ ဘဉ္ဇန္တာ ဝါတာ ဝါယန္တိ, န ဧတေ ဝါတာ, ဝါတလေသော နာမေသော, ဝါတော ပန ဧသိကတ္ထမ္ဘော ဝိယ ပဗ္ဗတကူဋံ ဝိယ စ ဌိတော။ တထာ ယာပိ ဧတာ တိဏကဋ္ဌာဒီနိ ဝဟန္တိယော နဒိယော သန္ဒန္တိ, န ဧတ္ထ ဥဒကံ သန္ဒကိ, ဥဒကလေသော နာမေသ, ဥဒကံ ပန ဧသိကတ္ထမ္ဘော ဝိယ ပဗ္ဗတကူဋံ ဝိယ စ ဌိတံ။ ယာပိမာ ဂဗ္ဘိနိယော ဝိဇာယန္တီတိ စ ဝုစ္စန္တိ, ကိဉ္စာပိ တာ မိလာတုဒရာ ဟောန္တိ, ဂဗ္ဘော ပန န နိက္ခမတိ, ဂဗ္ဘလေသော နာမေသော, ဂဗ္ဘော ပန ဧသိကတ္ထမ္ဘော ဝိယ ပဗ္ဗတကူဋံ ဝိယ စ ဌိတော။ ယေပိ ဧတေ စန္ဒိမသူရိယာ ဥဒေန္တိ ဝါ အပေန္တိ ဝါ, နေဝ တေ ဥဒေန္တိ န အပေန္တိ, စန္ဒိမသူရိယလေသော နာမေသ, စန္ဒိမသူရိယာ ပန ဧသိကတ္ထမ္ဘော ဝိယ ပဗ္ဗတကူဋံ ဝိယ စ ဌိတာ’’တိ။
၂-၄။ ဧတံမမသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ
၂၀၇-၂၀၉။ ဒိဋ္ဌန္တိအာဒီသု ဒိဋ္ဌံ ရူပါယတနံ။ သုတံ သဒ္ဒါယတနံ။ မုတံ ဂန္ဓာယတနံ ရသာယတနံ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာယတနံ။ တဉှိ ပတွာ ဂဟေတဗ္ဗတော မုတန္တိ စ ဝုတ္တံ။ အဝသေသာနိ သတ္တာယတနာနိ ဝိညာတံ နာမ။ ပတ္တန္တိ ပရိယေသိတွာ ဝါ အပရိယေသိတွာ ဝါ ပတ္တံ။ ပရိယေသိတန္တိ ပတ္တံ ဝါ အပတ္တံ ဝါ ပရိယေသိတံ။ အနုဝိစရိတံ မနသာတိ စိတ္တေန အနုသဉ္စရိတံ။ လောကသ္မိဉှိ ပရိယေသိတွာ ပတ္တမ္ပိ အတ္ထိ, ပရိယေသိတွာ နောပတ္တမ္ပိ, အပရိယေသိတွာ ပတ္တမ္ပိ, အပရိယေသိတွာ နောပတ္တမ္ပိ။ တတ္ထ ပရိယေသိတွာ ပတ္တံ ပတ္တံ နာမ, ပရိယေသိတွာ နောပတ္တံ ပရိယေသိတံ နာမ။ အပရိယေသိတွာ ပတ္တဉ္စ အပရိယေသိတွာ နောပတ္တဉ္စ မနသာနုဝိစရိတံ နာမ။ အထ ဝါ ပရိယေသိတွာ ပတ္တမ္ပိ အပရိယေသိတွာ ပတ္တမ္ပိ ပတ္တဋ္ဌေန ပတ္တံ နာမ, ပရိယေသိတွာ နောပတ္တမေဝ ပရိယေသိတံ နာမ, အပရိယေသိတွာ နောပတ္တံ မနသာနုဝိစရိတံ နာမ။ သဗ္ဗံ ဝါ ဧတံ မနသာ အနုဝိစရိတမေဝ။
(သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၁၁။)၅။ နတ္ထိဒိန္နသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၁၀။ နတ္ထိ ဒိန္နန္တိအာဒီသု နတ္ထိ ဒိန္နန္တိ ဒိန္နဿ ဖလာဘာဝံ သန္ဓာယ ဝဒန္တိ။ ယိဋ္ဌံ ဝုစ္စတိ မဟာယာဂေါ။ ဟုတန္တိ ပဟေဏကသက္ကာရော အဓိပ္ပေတော။ တမ္ပိ ဥဘယံ ဖလာဘာဝမေဝ သန္ဓာယ ပဋိက္ခိပန္တိ။ သုကတဒုက္ကဋာနန္တိ သုကတဒုက္ကတာနံ, ကုသလာကုသလာနန္တိ အတ္ထော။ ဖလံ ဝိပါကောတိ ယံ ဖလန္တိ ဝါ ဝိပါကောတိ ဝါ ဝုစ္စတိ, တံ နတ္ထီတိ ဝဒန္တိ။ နတ္ထိ အယံ လောကောတိ ပရလောကေ ဌိတဿ အယံ လောကော နတ္ထိ။ နတ္ထိ ပရော လောကောတိ ဣဓ လောကေ ဌိတဿပိ ပရော လောကော နတ္ထိ, သဗ္ဗေ တတ္ထ တတ္ထေဝ ဥစ္ဆိဇ္ဇန္တီတိ ဒဿေန္တိ။ နတ္ထိ မာတာ နတ္ထိ ပိတာတိ တေသု သမ္မာပဋိပတ္တိမိစ္ဆာပဋိပတ္တီနံ ဖလာဘာဝဝသေန ဝဒန္တိ။ နတ္ထိ သတ္တာ ဩပပါတိကာတိ စဝိတွာ ဥပ္ပဇ္ဇနကသတ္တာ နာမ နတ္ထီတိ ဝဒန္တိ။ နတ္ထိ လောကေ သမဏဗြာဟ္မဏာတိ လောကေ သမ္မာပဋိပန္နာ သမဏဗြာဟ္မဏာ နာမ နတ္ထီတိ ဝဒန္တိ။
စာတုမဟာဘူတိကောတိ စတုမဟာဘူတမယော။ ပထဝီ ပထဝီကာယန္တိ အဇ္ဈတ္တိကာ ပထဝီဓာတု ဗာဟိရံ ပထဝီဓာတုံ။ အနုပေတီတိ အနုယာတိ။ အနုပဂစ္ဆတီတိ တဿေဝ ဝေဝစနံ, အနုဂစ္ဆတီတိပိ အတ္ထော။ ဥဘယေနာပိ ဥပေတိ ဥပဂစ္ဆတီတိ ဒဿေန္တိ။ အာပါဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဣန္ဒြိယာနီတိ မနစ္ဆဋ္ဌာနိ ဣန္ဒြိယာနိ။ သင်္ကမန္တီတိ အာကာသံ ပက္ခန္ဒန္တိ။ အာသန္ဒိပဉ္စမာတိ နိပန္နမဉ္စေန ပဉ္စမာ, မဉ္စော စေဝ, စတ္တာရော မဉ္စပါဒေ ဂဟေတွာ ဌိတာ စတ္တာရော ပုရိသာ စာတိ အတ္ထော။ ယာဝ အာဠာဟနာတိ ယာဝ သုသာနာ။ ပဒါနီတိ ‘‘အယံ ဧဝံ သီလဝါ အဟောသိ, ဧဝံ ဒုဿီလော’’တိအာဒိနာ နယေန ပဝတ္တာနိ ဂုဏာဂုဏပဒါနိ။ သရီရမေဝ ဝါ ဧတ္ထ ပဒါနီတိ အဓိပ္ပေတံ။ ကာပေါတကာနီတိ ကပေါတကဝဏ္ဏာနိ, ပါရာဝတပက္ခဝဏ္ဏာနီတိ အတ္ထော။ ဘဿန္တာတိ ဘသ္မန္တာ။ အယမေဝ ဝါ ပါဠိ။ အာဟုတိယောတိ ယံ ပဟေဏကသက္ကာရာဒိဘေဒံ ဒိန္နဒါနံ, သဗ္ဗံ တံ ဆာရိကာဝသာနမေဝ ဟောတိ, န တတော ပရံ ဖလဒါယကံ ဟုတွာ ဂစ္ဆတီတိ အတ္ထော။ ဒတ္တုပညတ္တန္တိ ဒတ္တူဟိ ဗာလမနုဿေဟိ ပညတ္တံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ဗာလေဟိ အဗုဒ္ဓီဟိ ပညတ္တမိဒံ ဒါနံ, န ပဏ္ဍိတေဟိ။ ဗာလာ ဒေန္တိ, ပဏ္ဍိတာ ဂဏှန္တီတိ ဒဿေန္တိ။
(သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၁၂။)၆။ ကရောတောသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၁၁။ ကရောတောတိ သဟတ္ထာ ကရောန္တဿ။ ကာရယတောတိ အာဏတ္တိယာ ကာရေန္တဿ။ ဆိန္ဒတောတိ ပရေသံ ဟတ္ထာဒီနိ ဆိန္ဒန္တဿ။ ဆေဒါပယတောတိ ပရေဟိ ဆေဒါပေန္တဿ။ ပစတောတိ ဒဏ္ဍေန ပီဠေန္တဿ။ ပစာပယတောတိ ပရေဟိ ဒဏ္ဍာဒိနာ ပီဠာပေန္တဿ။ သောစတော သောစာပယတောတိ ပရဿ ဘဏ္ဍဟရဏာဒီဟိ သောကံ သယံ ကရောန္တဿာပိ ပရေဟိ ကာရေန္တဿာပိ။ ကိလမတော ကိလမာပယတောတိ အာဟာရုပစ္ဆေဒဗန္ဓနာဂါရပဝေသနာဒီဟိ သယံ ကိလမေန္တဿပိ ပရေဟိ ကိလမာပေန္တဿပိ။ ဖန္ဒတော ဖန္ဒာပယတောတိ ပရံ ဖန္ဒန္တံ ဖန္ဒနကာလေ သယမ္ပိ ဖန္ဒတော ပရေမ္ပိ ဖန္ဒာပယတော။ ပါဏမတိပါတယတောတိ ပါဏံ ဟနန္တဿပိ ဟနာပေန္တဿပိ။ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ ကရဏကာရာပနဝသေနေဝ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။
သန္ဓိန္တိ ဃရသန္ဓိံ။ နိလ္လောပန္တိ မဟာဝိလောပံ။ ဧကာဂါရိကန္တိ ဧကမေဝ ဃရံ ပရိဝါရေတွာ ဝိလုမ္ပနံ။ ပရိပန္ထေ တိဋ္ဌတောတိ အာဂတာဂတာနံ အစ္ဆိန္ဒနတ္ထံ မဂ္ဂေ တိဋ္ဌတော။ ကရောတော န ကရီယတိ ပါပန္တိ ယံကိဉ္စိ ပါပံ ကရောမီတိ သညာယ ကရောတောပိ ပါပံ န ကရီယတိ, နတ္ထိ ပါပံ။ သတ္တာ ပန ကရောမာတိ ဧဝံသညိနော ဟောန္တီတိ ဒီပေန္တိ။ ခုရပရိယန္တေနာတိ ခုရနေမိနာ, ခုရဓာရသဒိသပရိယန္တေန ဝါ။ ဧကမံသခလန္တိ ဧကမံသရာသိံ။ ပုဉ္ဇန္တိ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ တတောနိဒါနန္တိ ဧကမံသခလကရဏနိဒါနံ။
ဒက္ခိဏန္တိ ဒက္ခိဏတီရေ မနုဿာ ကက္ခဠာ ဒါရုဏာ, တေ သန္ဓာယ ဟနန္တောတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဥတ္တရန္တိ ဥတ္တရတီရေ သဒ္ဓါ ဟောန္တိ ပသန္နာ ဗုဒ္ဓမာမကာ ဓမ္မမာမကာ သံဃမာမကာ, တေ သန္ဓာယ ဒဒန္တောတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ယဇန္တောတိ မဟာယာဂံ ကရောန္တော။ ဒမေနာတိ ဣန္ဒြိယဒမေန ဥပေါသထကမ္မေန။ သံယမေနာတိ သီလသံယမေန။ သစ္စဝဇ္ဇေနာတိ သစ္စဝစနေန။ အာဂမောတိ အာဂမနံ, ပဝတ္တီတိ အတ္ထော။ သဗ္ဗထာပိ ပါပပုညာနံ ကိရိယမေဝ ပဋိက္ခိပန္တိ။
(သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၁၃။)၇။ ဟေတုသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၁၂။ နတ္ထိ ဟေတု နတ္ထိ ပစ္စယောတိ ဧတ္ထ ပစ္စယောတိ ဟေတုဝေဝစနမေဝ။ ဥဘယေနာပိ ဝိဇ္ဇမာနမေဝ ကာယဒုစ္စရိတာဒီနံ သံကိလေသပစ္စယံ, ကာယသုစရိတာဒီနဉ္စ ဝိသုဒ္ဓိပစ္စယံ ပဋိက္ခိပန္တိ။ နတ္ထိ ဗလန္တိ ယမှိ အတ္တနော ဗလေ ပတိဋ္ဌိတာ ဣမေ သတ္တာ ဒေဝတ္တမ္ပိ မာရတ္တမ္ပိ ဗြဟ္မတ္တမ္ပိ သာဝကဗောဓိမ္ပိ ပစ္စေကဗောဓိမ္ပိ သဗ္ဗညုတမ္ပိ ပါပုဏန္တိ, တံ ဗလံ ပဋိက္ခိပန္တိ။ နတ္ထိ ဝီရိယန္တိအာဒီနိ သဗ္ဗာနိ အညမညဝေဝစနာနေဝ။ ‘‘ဣဒံ နော ဝီရိယေန, ဣဒံ ပုရိသထာမေန, ဣဒံ ပုရိသပရက္ကမေန ပတ္တ’’န္တိ, ဧဝံ ပဝတ္တဝစနပဋိက္ခေပကရဏဝသေန ပနေတာနိ ဝိသုံ အာဒိယန္တိ။
သဗ္ဗေ သတ္တာတိ ဩဋ္ဌဂေါဏဂဒြဘာဒယော အနဝသေသေ ပရိဂ္ဂဏှန္တိ။ သဗ္ဗေ ပါဏာတိ ဧကိန္ဒြိယော ပါဏော, ဒွိန္ဒြိယော ပါဏောတိအာဒိဝသေန ဝဒန္တိ။ သဗ္ဗေ ဘူတာတိ အဏ္ဍကောသဝတ္ထိကောသေသု ဘူတေ သန္ဓာယ ဝဒန္တိ။ သဗ္ဗေ ဇီဝါတိ သာလိယဝဂေါဓုမာဒယော သန္ဓာယ ဝဒန္တိ။ တေသု ဟိ တေ ဝိရုဟနဘာဝေန ဇီဝသညိနော။ အဝသာ အဗလာ အဝီရိယာတိ တေသံ အတ္တနော ဝသော ဝါ ဗလံ ဝါ ဝီရိယံ ဝါ နတ္ထိ။ နိယတိသင်္ဂတိဘာဝပရိဏတာတိ ဧတ္ထ နိယတီတိ နိယတတာ။ သင်္ဂတီတိ ဆန္နံ အဘိဇာတီနံ တတ္ထ တတ္ထ ဂမနံ။ ဘာဝေါတိ သဘာဝေါယေဝ။ ဧဝံ နိယတိယာ စ သင်္ဂတိယာ စ ဘာဝေန စ ပရိဏတာ နာနပ္ပကာရတံ ပတ္တာ။ ယေန ဟိ ယထာ ဘဝိတဗ္ဗံ, သော တထေဝ ဘဝတိ။ ယေန န ဘဝိတဗ္ဗံ, သော န ဘဝတီတိ ဒဿေန္တိ။ ဆသွေဝါဘိဇာတီသူတိ ဆသု ဧဝ အဘိဇာတီသု ဌတွာ သုခဉ္စ ဒုက္ခဉ္စ ပဋိသံဝေဒေန္တိ, အညာ သုခဒုက္ခဘူမိ နတ္ထီတိ ဒဿေန္တိ။
၈-၁၀။ မဟာဒိဋ္ဌိသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ
၂၁၃-၂၁၅။ အကဋာတိ အကတာ။ အကဋဝိဓာတိ အကတဝိဓာနာ, ‘‘ဧဝံ ကရောဟီ’’တိ ကေနစိ ကာရိတာပိ န ဟောန္တီတိ အတ္ထော။ အနိမ္မိတာတိ ဣဒ္ဓိယာပိ န နိမ္မိတာ။ အနိမ္မာတာတိ အနိမ္မာပိတာ။ ‘‘အနိမ္မိတဗ္ဗာ’’တိပိ ပါဌော, န နိမ္မိတဗ္ဗာတိ အတ္ထော။ ဝဉ္ဈာတိ ဝဉ္ဈပသုဝဉ္ဈတာလာဒယော ဝိယ အဖလာ ကဿစိ အဇနကာ။ ပဗ္ဗတကူဋံ ဝိယ ဌိတာတိ ကူဋဋ္ဌာ။ ဧသိကဋ္ဌာယိနော ဝိယ ဟုတွာ ဌိတာတိ ဧသိကဋ္ဌာယိဋ္ဌိတာ, ယထာ သုနိခါတော ဧသိကတ္ထမ္ဘော နိစ္စလော တိဋ္ဌတိ, ဧဝံ ဌိတာတိ အတ္ထော။ န ဣဉ္ဇန္တီတိ ဧသိကတ္ထမ္ဘော ဝိယ
(သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၁၄။)ဌိတတ္တာ န စလန္တိ။ န ဝိပရိဏမန္တီတိ ပကတိံ န ဝိဇဟန္တိ။ န အညမညံ ဗျာဗာဓေန္တီတိ အညမညံ န ဥပဟနန္တိ။ နာလန္တိ န သမတ္ထာ။ ပထဝီကာယောတိအာဒီသု ပထဝီယေဝ ပထဝီကာယော, ပထဝီသမူဟော ဝါ။ သတ္တန္နံတွေဝ ကာယာနန္တိ ယထာ မုဂ္ဂရာသိအာဒီသု ပဟဋံ သတ္ထံ မုဂ္ဂရာသိအာဒီနံ အန္တရေနေဝ ပဝိသတိ, ဧဝံ သတ္တန္နံ ကာယာနံ အန္တရေန ဆိဒ္ဒေန ဝိဝရေန သတ္ထံ ပဝိသတိ။ တတ္ထ ‘‘အဟံ ဣမံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေမီ’’တိ ကေဝလံ သညာမတ္တမေဝ ဟောတီတိ ဒဿေန္တိ။
ယောနိပမုခသတသဟဿာနီတိ ပမုခယောနီနံ ဥတ္တမယောနီနံ စုဒ္ဒသသတသဟဿာနိ အညာနိ စ သဋ္ဌိသတာနိ အညာနိ စ ဆသတာနိ ပဉ္စ စ ကမ္မုနော သတာနီတိ ပဉ္စကမ္မသတာနိ စာတိ ကေဝလံ တက္ကမတ္တကေန နိရတ္ထကဒိဋ္ဌိံ ဒီပေန္တိ။ ပဉ္စ စ ကမ္မာနိ တီဏိ စ ကမ္မာနီတိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ကေစိ ပနာဟု ‘‘ပဉ္စ ကမ္မာနီတိ ပဉ္စိန္ဒြိယဝသေန ဂဏှန္တိ, တီဏီတိ ကာယကမ္မာဒိဝသေနာ’’တိ။ ကမ္မေ စ အဍ္ဎကမ္မေ စာတိ ဧတ္ထ ပနဿ ကာယကမ္မဝစီကမ္မာနိ ကမ္မန္တိ လဒ္ဓိ, မနောကမ္မံ ဥပဍ္ဎကမ္မန္တိ။ ဒွဋ္ဌိပဋိပဒါတိ ဒွါသဋ္ဌိပဋိပဒါတိ ဝဒန္တိ။ ဒွဋ္ဌန္တရကပ္ပါတိ ဧကသ္မိံ ကပ္ပေ စတုသဋ္ဌိ အန္တရကပ္ပါ နာမ ဟောန္တိ, အယံ ပန အညေ ဒွေ အဇာနန္တော ဧဝမာဟ။
ဆဠာဘိဇာတိယောတိ ကဏှာဘိဇာတိ နီလာဘိဇာတိ လောဟိတာဘိဇာတိ ဟလိဒ္ဒါဘိဇာတိ သုက္ကာဘိဇာတိ ပရမသုက္ကာဘိဇာတီတိ ဣမာ ဆ အဘိဇာတိယော ဝဒန္တိ။ တတ္ထ ဩရဗ္ဘိကာ သူကရိကာ သာကုဏိကာ မာဂဝိကာ လုဒ္ဒါ မစ္ဆဃာတကာ စောရာ စောရဃာတကာ ဗန္ဓနာဂါရိကာ, ယေ ဝါ ပနညေပိ ကေစိ ကုရူရကမ္မန္တာ, အယံ ကဏှာဘိဇာတီတိ ဝဒန္တိ။ ဘိက္ခူ နီလာဘိဇာတီတိ ဝဒန္တိ။ တေ ကိရ စတူသု ပစ္စယေသု ကဏ္ဋကေ ပက္ခိပိတွာ ခါဒန္တိ, ‘‘ဘိက္ခူ စ ကဏ္ဋကဝုတ္တိကာ’’တိ (အ။ နိ။ ၆။၅၇) အယံ ဟိဿ ပါဠိ ဧဝ။ အထ ဝါ ကဏ္ဋကဝုတ္တိကာ ဧဝ နာမ ဧကေ ပဗ္ဗဇိတာတိ ဝဒန္တိ။ လောဟိတာဘိဇာတိ နာမ နိဂဏ္ဌာ ဧကသာဋကာတိ ဝဒန္တိ။ ဣမေ ကိရ ပုရိမေဟိ ဒွီဟိ ပဏ္ဍရတရာ။ ဂိဟီ ဩဒါတဝသနာ အစေလကသာဝကာ ဟလိဒ္ဒါဘိဇာတီတိ ဝဒန္တိ။ ဧဝံ အတ္တနော ပစ္စယဒါယကေ နိဂဏ္ဌေဟိပိ ဇေဋ္ဌကတရေ ကရောန္တိ။ အာဇီဝကာ အာဇီဝိနိယော အယံ သုက္ကာဘိဇာတီတိ ဝဒန္တိ။ တေ ကိရ ပုရိမေဟိ စတူဟိ
(သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၁၅။)ပဏ္ဍရတရာ။ နန္ဒော ဝစ္ဆော, ကိသော သံကိစ္စော, မက္ခလိ ဂေါသာလော ပရမသုက္ကာဘိဇာတီတိ ဝဒန္တိ။ တေ ကိရ သဗ္ဗေဟိ ပဏ္ဍရတရာ။
အဋ္ဌ ပုရိသဘူမိယောတိ မန္ဒဘူမိ ခိဍ္ဍာဘူမိ ဝီမံသကဘူမိ ဥဇုဂတဘူမိ သေခဘူမိ သမဏဘူမိ ဇာနနဘူမိ ပန္နဘူမီတိ ဣမာ အဋ္ဌ ပုရိသဘူမိယောတိ ဝဒန္တိ။ တတ္ထ ဇာတဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ သတ္တ ဒိဝသေ သမ္ဗာဓဋ္ဌာနတော နိက္ခန္တတ္တာ သတ္တာ မန္ဒာ ဟောန္တိ မောမူဟာ, အယံ မန္ဒဘူမီတိ ဝဒန္တိ။ ယေ ပန ဒုဂ္ဂတိတော အာဂတာ ဟောန္တိ, တေ အဘိဏှံ ရောဒန္တိ စေဝ ဝိရဝန္တိ စ, သုဂတိတော အာဂတာ တံ အနုဿရိတွာ အနုဿရိတွာ ဟသန္တိ, အယံ ခိဍ္ဍာဘူမိ နာမ။ မာတာပိတူနံ ဟတ္ထံ ဝါ ပါဒံ ဝါ မဉ္စံ ဝါ ပီဌံ ဝါ ဂဟေတွာ ဘူမိယံ ပဒနိက္ခိပနံ ဝီမံသကဘူမိ နာမ။ ပဒသာ ဂန္တုံ သမတ္ထကာလော ဥဇုဂတဘူမိ နာမ။ သိပ္ပါနိ သိက္ခနကာလော သေခဘူမိ နာမ။ ဃရာ နိက္ခမ္မ ပဗ္ဗဇနကာလော သမဏဘူမိ နာမ။ အာစရိယံ သေဝိတွာ ဇာနနကာလော ဇာနနဘူမိ နာမ။ ‘‘ဘိက္ခု စ ပန္နကော ဇိနော န ကိဉ္စိ အာဟာ’’တိ ဧဝံ အလာဘိံ သမဏံ ပန္နဘူမီတိ ဝဒန္တိ။
ဧကူနပညာသ အာဇီဝကသတေတိ ဧကူနပညာသ အာဇီဝဝုတ္တိသတာနိ။ ပရိဗ္ဗာဇကသတေတိ ပရိဗ္ဗာဇကပဗ္ဗဇ္ဇာသတာနိ။ နာဂဝါသသတေတိ နာဂမဏ္ဍလသတာနိ။ ဝီသေ ဣန္ဒြိယသတေတိ ဝီသ ဣန္ဒြိယသတာနိ။ တိံသေ နိရယသတေတိ တိံသ နိရယသတာနိ။ ရဇောဓာတုယောတိ ရဇဩကိရဏဋ္ဌာနာနိ။ ဟတ္ထပိဋ္ဌိပါဒပိဋ္ဌာဒီနိ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ သတ္တ သညီဂဗ္ဘာတိ ဩဋ္ဌဂေါဏဂဒြဘအဇပသုမိဂမဟိံသေ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ သတ္တ အသညီဂဗ္ဘာတိ သာလိယဝဂေါဓုမမုဂ္ဂကင်္ဂုဝရကကုဒြူသကေ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ နိဂဏ္ဌိဂဗ္ဘာတိ ဂဏ္ဌိမှိ ဇာတဂဗ္ဘာ, ဥစ္ဆုဝေဠုနဠာဒယော သန္ဓာယ ဝဒတိ။ သတ္တ ဒေဝါတိ ဗဟူ ဒေဝါ, သော ပန သတ္တာတိ ဝဒတိ။ မနုဿာပိ အနန္တာ, သော သတ္တာတိ ဝဒတိ။ သတ္တ ပေသာစာတိ ပိသာစာ မဟန္တမဟန္တာ, သတ္တာတိ ဝဒတိ။ သရာတိ မဟာသရာ။ ကဏ္ဏမုဏ္ဍ-ရထကာရ-အနောတတ္တ-သီဟပ္ပပါတ-ဆဒ္ဒန္တ-မုစလိန္ဒ-ကုဏာလဒဟေ ဂဟေတွာ ဝဒတိ။
ပဝုဋာတိ ဂဏ္ဌိကာ။ ပပါတာတိ မဟာပပါတာ။ ပပါတသတာနီတိ ခုဒ္ဒကပပါတသတာနိ။ သုပိနာတိ မဟာသုပိနာ။ သုပိနသတာနီတိ ခုဒ္ဒကသုပိနသတာနိ။ မဟာကပ္ပိနောတိ မဟာကပ္ပါနံ။ ဧတ္ထ ဧကမှာ မဟာသရာ
(သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၁၆။)ဝဿသတေ ဝဿသတေ ကုသဂ္ဂေန ဧကံ ဥဒကဗိန္ဒုံ နီဟရိတွာ သတ္တက္ခတ္တုံ တမှိ သရေ နိရုဒကေ ကတေ ဧကော မဟာကပ္ပေါတိ ဝဒတိ။ ဧဝရူပါနံ မဟာကပ္ပါနံ စတုရာသီတိသတသဟဿာနိ ခေပေတွာ ဗာလေ စ ပဏ္ဍိတေ စ ဒုက္ခဿန္တံ ကရောန္တီတိ အယမဿ လဒ္ဓိ။ ပဏ္ဍိတောပိ ကိရ အန္တရာဝိသုဇ္ဈိတုံ န သက္ကောတိ, ဗာလောပိ တတော ဥဒ္ဓံ န ဂစ္ဆတိ။
သီလေန ဝါတိ အစေလကသီလေန ဝါ အညေန ဝါ ယေန ကေနစိ။ ဝတေနာတိ တာဒိသေနေဝ ဝတေန။ တပေနာတိ တပေါကမ္မေန။ အပရိပက္ကံ ပရိပါစေတိ နာမ ယော ‘‘အဟံ ပဏ္ဍိတော’’တိ အန္တရာ ဝိသုဇ္ဈတိ။ ပရိပက္ကံ ဖုဿ ဖုဿ ဗျန္တီကရောတိ နာမ ယော ‘‘အဟံ ဗာလော’’တိ ဝုတ္တပရိမာဏကာလံ အတိက္ကမိတွာ ယာတိ။ ဟေဝံ နတ္ထီတိ ဧဝံ နတ္ထိ။ တဉှိ ဥဘယမ္ပိ န သက္ကာ ကာတုန္တိ ဒီပေတိ။ ဒေါဏမိတေတိ ဒေါဏေန မိတံ ဝိယ။ သုခဒုက္ခေတိ သုခဒုက္ခံ။ ပရိယန္တကတေတိ ဝုတ္တပရိမာဏေန ကာလေန ကတပရိယန္တော။ နတ္ထိ ဟာယနဝဍ္ဎနေတိ နတ္ထိ ဟာယနဝဍ္ဎနာနိ, န သံသာရော ပဏ္ဍိတဿ ဟာယတိ, န ဗာလဿ ဝဍ္ဎတီတိ အတ္ထော။ ဥက္ကံသာဝကံသေတိ ဥက္ကံသာဝကံသာ။ ဟာယနဝဍ္ဎနာနမေဝေတံ ဝေဝစနံ။ ဣဒါနိ တမတ္ထံ ဥပမာယ သာဓေန္တော သေယျထာပိ နာမာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သုတ္တဂုဠေတိ ဝေဌေတွာ ကတသုတ္တဂုဠေ။ နိဗ္ဗေဌိယမာနမေဝ ပလေတီတိ ပဗ္ဗတေ ဝါ ရုက္ခဂ္ဂေ ဝါ ဌတွာ ခိတ္တံ သုတ္တပ္ပမာဏေန နိဗ္ဗေဌိယမာနမေဝ ဂစ္ဆတိ, သုတ္တေ ခီဏေ တတ္ထေဝ တိဋ္ဌတိ, န ဂစ္ဆတိ ဧဝမေဝ ဗာလာ စ ပဏ္ဍိတာ စ ကာလဝသေန နိဗ္ဗေဌိယမာနာ သုခဒုက္ခံ ပလေန္တိ, ယထာဝုတ္တေန ကာလေန အတိက္ကမန္တီတိ ဒဿေတိ။
၁၁-၁၈။ အန္တဝါသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ
၂၁၆-၂၂၃။ အန္တဝါ လောကောတိ ဧကတော ဝဍ္ဎိတနိမိတ္တံ လောကောတိ ဂါဟေန ဝါ တက္ကေန ဝါ ဥပ္ပန္နဒိဋ္ဌိ။ အနန္တဝါတိ သဗ္ဗတော ဝဍ္ဎိတံ အပ္ပမာဏနိမိတ္တံ လောကောတိ ဂါဟေန ဝါ တက္ကေန ဝါ ဥပ္ပန္နဒိဋ္ဌိ။ တံ ဇီဝံ တံ သရီရန္တိ ဇီဝဉ္စ သရီရဉ္စ ဧကမေဝါတိ ဥပ္ပန္နဒိဋ္ဌိ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။ ဣမာနိ တာဝ သောတာပတ္တိမဂ္ဂဝသေန အဋ္ဌာရသ ဝေယျာကရဏာနိ ဧကံ ဂမနံ။
(သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၁၇။)၂။ ဒုတိယဂမနာဒိဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ
၂၂၄-၃၀၁။ ဒုတိယံ ဂမနံ ဒုက္ခဝသေန ဝုတ္တံ။ တတြာပိ အဋ္ဌာရသေဝ ဝေယျာကရဏာနိ, တတော ပရာနိ ‘‘ရူပီ အတ္တာ ဟောတီ’’တိအာဒီနိ အဋ္ဌ ဝေယျာကရဏာနိ, တေဟိ သဒ္ဓိံ တံ ဒုတိယပေယျာလောတိ ဝုတ္တော။
တတ္ထ ရူပီတိ အာရမ္မဏမေဝ ‘‘အတ္တာ’’တိ ဂဟိတဒိဋ္ဌိ။ အရူပီတိ ဈာနံ ‘‘အတ္တာ’’တိ ဂဟိတဒိဋ္ဌိ။ ရူပီ စ အရူပီ စာတိ အာရမ္မဏဉ္စ ဈာနဉ္စ ‘‘အတ္တာ’’တိ ဂဟိတဒိဋ္ဌိ။ နေဝ ရူပီ နာရူပီတိ တက္ကမတ္တေန ဂဟိတဒိဋ္ဌိ။ ဧကန္တသုခီတိ လာဘီတက္ကီဇာတိဿရာနံ ဥပ္ပန္နဒိဋ္ဌိ။ ဈာနလာဘိနောပိ ဟိ အတီတေ ဧကန္တသုခံ အတ္တဘာဝံ မနသိကရောတော ဧဝံ ဒိဋ္ဌိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တက္ကိနောပိ ‘‘ယထာ ဧတရဟိ အဟံ ဧကန္တသုခီ, ဧဝံ သမ္ပရာယေပိ ဘဝိဿာမီ’’တိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဇာတိဿရဿပိ သတ္တဋ္ဌဘဝေ သုခိတဘာဝံ ပဿန္တဿ ဧဝံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, ဧကန္တဒုက္ခီတိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။
တတိယပေယျာလော အနိစ္စဒုက္ခဝသေန တေဟိယေဝ ဆဗ္ဗီသတိယာ သုတ္တေဟိ ဝုတ္တော, စတုတ္ထပေယျာလော တိပရိဝဋ္ဋဝသေနာတိ။
ဒိဋ္ဌိသံယုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၄။ ဩက္ကန္တသံယုတ္တံ
၁-၁၀။ စက္ခုသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ
၃၀၂-၃၁၁။ ဩက္ကန္တသံယုတ္တေ အဓိမုစ္စတီတိ သဒ္ဓါဓိမောက္ခံ ပဋိလဘတိ။ ဩက္ကန္တော သမ္မတ္တနိယာမန္တိ ပဝိဋ္ဌော အရိယမဂ္ဂံ။ အဘဗ္ဗော စ တာဝ ကာလံ ကာတုန္တိ ဣမိနာ ဥပ္ပန္နေ မဂ္ဂေ ဖလဿ အနန္တရာယတံ ဒီပေတိ။ ဥပ္ပန္နသ္မိဉှိ မဂ္ဂေ ဖလဿ အန္တရာယကရဏံ နာမ နတ္ထိ။ တေနေဝါဟ – ‘‘အယဉ္စ ပုဂ္ဂလော သောတာပတ္တိဖလသစ္ဆိကိရိယာယ ပဋိပန္နော အဿ, ကပ္ပဿ စ ဥဍ္ဍယှနဝေလာ အဿ, နေဝ တာဝ ကပ္ပေါ ဥဍ္ဍယှေယျ, ယာဝါယံ ပုဂ္ဂလော န သောတာပတ္တိဖလံ သစ္ဆိကရောတိ, အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော ဌိတကပ္ပီ’’တိ (ပု။ ပ။ ၁၇)။ မတ္တသော နိဇ္ဈာနံ ခမန္တီတိ ပမာဏတော ဩလောကနံ ခမန္တိ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။
ဩက္ကန္တသံယုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၁၈။)၅။ ဥပ္ပါဒသံယုတ္တဝဏ္ဏနာ
၃၁၂-၃၂၁။ ဥပ္ပါဒသံယုတ္တေ သဗ္ဗံ ပါကဋမေဝ။
ဥပ္ပါဒသံယုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၆။ ကိလေသသံယုတ္တဝဏ္ဏနာ
၃၂၂-၃၃၁။ ကိလေသသံယုတ္တေ စိတ္တဿေသော ဥပက္ကိလေသောတိ ကတရစိတ္တဿ? စတုဘူမကစိတ္တဿ။ တေဘူမကစိတ္တဿ တာဝ ဟောတု, လောကုတ္တရဿ ကထံ ဥပက္ကိလေသော ဟောတီတိ? ဥပ္ပတ္တိနိဝါရဏတော။ သော ဟိ တဿ ဥပ္ပဇ္ဇိတုံ အပ္ပဒါနေန ဥပက္ကိလေသောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ နေက္ခမ္မနိန္နန္တိ နဝလောကုတ္တရဓမ္မနိန္နံ။ စိတ္တန္တိ သမထဝိပဿနာစိတ္တံ။ အဘိညာ သစ္ဆိကရဏီယေသု ဓမ္မေသူတိ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏေန အဘိဇာနိတွာ သစ္ဆိကာတဗ္ဗေသု ဆဠဘိညာဓမ္မေသု, ဧကံ ဓမ္မံ ဝါ ဂဏှန္တေန နေက္ခမ္မန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။
ကိလေသသံယုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၇။ သာရိပုတ္တသံယုတ္တံ
၁-၉။ ဝိဝေကဇသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ
၃၃၂-၃၄၀။ သာရိပုတ္တသံယုတ္တဿ ပဌမေ န ဧဝံ ဟောတီတိ အဟင်္ကာရမမင်္ကာရာနံ ပဟီနတ္တာ ဧဝံ န ဟောတိ။ ဒုတိယာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ပဌမာဒီနိ။
၁၀။ သုစိမုခီသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၄၁။ ဒသမေ သုစိမုခီတိ ဧဝံနာမိကာ။ ဥပသင်္ကမီတိ ထေရံ အဘိရူပံ ဒဿနီယံ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏံ သမန္တပါသာဒိကံ ဒိသွာ ‘‘ဣမိနာ သဒ္ဓိံ ပရိဟာသံ ကရိဿာမီ’’တိ ဥပသင်္ကမိ။ အထ ထေရေန တသ္မိံ ဝစနေ ပဋိက္ခိတ္တေ
(သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၁၉။)‘‘ဣဒါနိဿ ဝါဒံ အာရောပေဿာမီ’’တိ မညမာနာ တေန ဟိ, သမဏ, ဥဗ္ဘမုခေါ ဘုဉ္ဇသီတိ အာဟ။ ဒိသာမုခေါတိ စတုဒ္ဒိသာမုခေါ, စတဿော ဒိသာ ဩလောကေန္တောတိ အတ္ထော။ ဝိဒိသာမုခေါတိ စတဿော ဝိဒိသာ ဩလောကေန္တော။
ဝတ္ထုဝိဇ္ဇာတိရစ္ဆာနဝိဇ္ဇာယာတိ ဝတ္ထုဝိဇ္ဇာသင်္ခါတာယ တိရစ္ဆာနဝိဇ္ဇာယ။ ဝတ္ထုဝိဇ္ဇာ နာမ လာဗုဝတ္ထု-ကုမ္ဘဏ္ဍဝတ္ထု-မူလကဝတ္ထု-အာဒီနံ ဝတ္ထူနံ ဖလသမ္ပတ္တိကာရဏကာလဇာနနုပါယော။ မိစ္ဆာဇီဝေန ဇီဝိကံ ကပ္ပေန္တီတိ တေနေဝ ဝတ္ထုဝိဇ္ဇာတိရစ္ဆာနဝိဇ္ဇာသင်္ခါတေန မိစ္ဆာဇီဝေန ဇီဝိကံ ကပ္ပေန္တိ, တေသံ ဝတ္ထူနံ သမ္ပာဒနေန ပသန္နေဟိ မနုဿေဟိ ဒိန္နေ ပစ္စယေ ပရိဘုဉ္ဇန္တာ ဇီဝန္တီတိ အတ္ထော။ အဓောမုခါတိ ဝတ္ထုံ ဩလောကေတွာ ဘုဉ္ဇမာနဝသေန အဓောမုခါ ဘုဉ္ဇန္တိ နာမ။ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။ အပိ စေတ္ထ နက္ခတ္တဝိဇ္ဇာတိ ‘‘အဇ္ဇ ဣမံ နက္ခတ္တံ ဣမိနာ နက္ခတ္တေန ဂန္တဗ္ဗံ, ဣမိနာ ဣဒဉ္စိဒဉ္စ ကာတဗ္ဗ’’န္တိ ဧဝံ ဇာနနဝိဇ္ဇာ။ ဒူတေယျန္တိ ဒူတကမ္မံ, တေသံ တေသံ သာသနံ ဂဟေတွာ တတ္ထ တတ္ထ ဂမနံ။ ပဟိဏဂမနန္တိ ဧကဂါမသ္မိံယေဝ ဧကကုလဿ သာသနေန အညကုလံ ဥပသင်္ကမနံ။ အင်္ဂဝိဇ္ဇာတိ ဣတ္ထိလက္ခဏပုရိသလက္ခဏဝသေန အင်္ဂသမ္ပတ္တိံ ဉတွာ ‘‘တာယ အင်္ဂသမ္ပတ္တိယာ ဣဒံ နာမ လဗ္ဘတီ’’တိ ဧဝံ ဇာနနဝိဇ္ဇာ။ ဝိဒိသာမုခါတိ အင်္ဂဝိဇ္ဇာ ဟိ တံ တံ သရီရကောဋ္ဌာသံ အာရဗ္ဘ ပဝတ္တတ္တာ ဝိဒိသာယ ပဝတ္တာ နာမ, တသ္မာ တာယ ဝိဇ္ဇာယ ဇီဝိကံ ကပ္ပေတွာ ဘုဉ္ဇန္တာ ဝိဒိသာမုခါ ဘုဉ္ဇန္တိ နာမ။ ဧဝမာရောစေသီတိ ‘‘ဓမ္မိကံ သမဏာ’’တိအာဒီနိ ဝဒမာနာ သာသနဿ နိယျာနိကံ ဂုဏံ ကထေသိ။ တဉ္စ ပရိဗ္ဗာဇိကာယ ကထံ သုတွာ ပဉ္စမတ္တာနိ ကုလသတာနိ သာသနေ ဩတရိံသူတိ။
သာရိပုတ္တသံယုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၈။ နာဂသံယုတ္တံ
၁။ သုဒ္ဓိကသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၄၂။ နာဂသံယုတ္တေ အဏ္ဍဇာတိ အဏ္ဍေ ဇာတာ။ ဇလာဗုဇာတိ ဝတ္ထိကောသေ ဇာတာ။ သံသေဒဇာတိ သံသေဒေ ဇာတာ။ ဩပပါတိကာတိ
(သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၂၀။)ဥပပတိတွာ ဝိယ ဇာတာ။ ဣဒဉ္စ ပန သုတ္တံ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိယာ ဝုတ္တံ။ ဘိက္ခူနဉှိ ‘‘ကတိ နု ခေါ နာဂယောနိယော’’တိ ကထာ ဥဒပါဒိ။ အထ ဘဂဝါ ပုဂ္ဂလာနံ နာဂယောနီဟိ ဥဒ္ဓရဏတ္ထံ နာဂယောနိယော အာဝိကရောန္တော ဣမံ သုတ္တမာဟ။
၂-၅၀။ ပဏီတတရသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ
၃၄၃-၃၉၁။ ဒုတိယာဒီသု ဝေါဿဋ္ဌကာယာတိ အဟိတုဏ္ဍိကပရိဗုဒ္ဓံ အဂဏေတွာ ဝိဿဋ္ဌကာယာ။ ဒွယကာရိနောတိ ဒုဝိဓကာရိနော, ကုသလာကုသလကာရိနောတိ အတ္ထော။ သစဇ္ဇ မယန္တိ သစေ အဇ္ဇ မယံ။ သဟဗျတံ ဥပပဇ္ဇတီတိ သဟဘာဝံ အာပဇ္ဇတိ။ တတြဿ အကုသလံ ဥပပတ္တိယာ ပစ္စယော ဟောတိ, ကုသလံ ဥပပန္နာနံ သမ္ပတ္တိယာ။ အန္နန္တိ ခါဒနီယဘောဇနီယံ။ ပါနန္တိ ယံကိဉ္စိ ပါနကံ။ ဝတ္ထန္တိ နိဝါသနပါရုပနံ။ ယာနန္တိ ဆတ္တုပါဟနံ အာဒိံ ကတွာ ယံကိဉ္စိ ဂမနပစ္စယံ။ မာလန္တိ ယံကိဉ္စိ သုမနမာလာဒိပုပ္ဖံ။ ဂန္ဓန္တိ ယံကိဉ္စိ စန္ဒနာဒိဂန္ဓံ။ ဝိလေပနန္တိ ယံကိဉ္စိ ဆဝိရာဂကရဏံ။ သေယျာဝသထပဒီပေယျန္တိ မဉ္စပီဌာဒိသေယျံ ဧကဘူမိကာဒိအာဝသထံ ဝဋ္ဋိတေလာဒိပဒီပူပကရဏဉ္စ ဒေတီတိ အတ္ထော။ တေသဉှိ ဒီဃာယုကတာယ စ ဝဏ္ဏဝန္တတာယ စ သုခဗဟုလတာယ စ ပတ္ထနံ ကတွာ ဣမံ ဒသဝိဓံ ဒါနဝတ္ထုံ ဒတွာ တံ သမ္ပတ္တိံ အနုဘဝိတုံ တတ္ထ နိဗ္ဗတ္တန္တိ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။
နာဂသံယုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၉။ သုပဏ္ဏသံယုတ္တဝဏ္ဏနာ
၃၉၂-၄၃၇။ သုပဏ္ဏသံယုတ္တေ ပတ္တာနံ ဝဏ္ဏဝန္တတာယ ဂရုဠာ သုပဏ္ဏာတိ ဝုတ္တာ။ ဣဓာပိ ပဌမသုတ္တံ ပုရိမနယေနေဝ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိယံ ဝုတ္တံ။ ဟရန္တီတိ ဥဒ္ဓရန္တိ။ ဥဒ္ဓရမာနာ စ ပန တေ အတ္တနာ ဟီနေ ဝါ သမေ ဝါ ဥဒ္ဓရိတုံ သက္ကောန္တိ, န အတ္တနာ ပဏီတတရေ။ သတ္တဝိဓာ ဟိ အနုဒ္ဓရဏီယနာဂါ နာမ ပဏီတတရာ ကမ္ဗလဿတရာ ဓတရဋ္ဌာ သတ္တသီဒန္တရဝါသိနော ပထဝိဋ္ဌကာ ပဗ္ဗတဋ္ဌကာ ဝိမာနဋ္ဌကာတိ။ တတြ အဏ္ဍဇာဒီနံ ဇလာဗုဇာဒယော
(သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၂၁။)ပဏီတတရာ, တေ တေဟိ အနုဒ္ဓရဏီယာ။ ကမ္ဗလဿတရာ ပန နာဂသေနာပတိနော, တေ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဒိသွာ ယော ကောစိ သုပဏ္ဏော ဥဒ္ဓရိတုံ န သက္ကောတိ။ ဓတရဋ္ဌာ ပန နာဂရာဇာနော, တေပိ ကောစိ ဥဒ္ဓရိတုံ န သက္ကောတိ။ ယေ ပန သတ္တသီဒန္တရေ မဟာသမုဒ္ဒေ ဝသန္တိ, တေ ယသ္မာ ကတ္ထစိ ဝိကမ္ပနံ ကာတုံ န သက္ကာ, တသ္မာ ကောစိ ဥဒ္ဓရိတုံ န သက္ကောတိ။ ပထဝိဋ္ဌကာဒီနံ နိလီယနောကာသော အတ္ထိ, တသ္မာ တေပိ ဥဒ္ဓရိတုံ န သက္ကောတိ။ ယေ ပန မဟာသမုဒ္ဒေ ဦမိပိဋ္ဌေ ဝသန္တိ, တေ ယော ကောစိ သမော ဝါ ပဏီတတရော ဝါ သုပဏ္ဏော ဥဒ္ဓရိတုံ သက္ကောတိ။ သေသံ နာဂသံယုတ္တေ ဝုတ္တနယမေဝါတိ။
သုပဏ္ဏသံယုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၁၀။ ဂန္ဓဗ္ဗကာယသံယုတ္တဝဏ္ဏနာ
၄၃၈-၅၄၉။ ဂန္ဓဗ္ဗကာယသံယုတ္တေ မူလဂန္ဓေ အဓိဝတ္ထာတိ ယဿ ရုက္ခဿ မူလေ ဂန္ဓော အတ္ထိ, တံ နိဿာယ နိဗ္ဗတ္တာ။ သော ဟိ သကလောပိ ရုက္ခော တေသံ ဥပကပ္ပတိ။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဂန္ဓဂန္ဓေတိ မူလာဒိဂန္ဓာနံ ဂန္ဓေ။ ယဿ ဟိ ရုက္ခဿ သဗ္ဗေသမ္ပိ မူလာဒီနံ ဂန္ဓော အတ္ထိ, သော ဣဓ ဂန္ဓော နာမ။ တဿ ဂန္ဓဿ ဂန္ဓေ, တသ္မိံ အဓိဝတ္ထာ။ ဣဓ မူလာဒီနိ သဗ္ဗာနိ တေသံယေဝ ဥပကပ္ပန္တိ။ သော ဒါတာ ဟောတိ မူလဂန္ဓာနန္တိ သော ကာဠာနုသာရိကာဒီနံ မူလဂန္ဓာနံ ဒါတာ ဟောတိ။ ဧဝံ သဗ္ဗပဒေသု အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧဝဉှိ သရိက္ခဒါနမ္ပိ ဒတွာ ပတ္ထနံ ဌပေန္တိ, အသရိက္ခဒါနမ္ပိ။ တံ ဒဿေတုံ သော အန္နံ ဒေတီတိအာဒိ ဒသဝိဓံ ဒါနဝတ္ထု ဝုတ္တံ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။
ဂန္ဓဗ္ဗကာယသံယုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၁၁။ ဝလာဟကသံယုတ္တဝဏ္ဏနာ
၅၅၀-၆၀၆။ ဝလာဟကသံယုတ္တေ ဝလာဟကကာယိကာတိ ဝလာဟကနာမကေ ဒေဝကာယေ ဥပ္ပန္နာ အာကာသစာရိကဒေဝါ။ သီတဝလာဟကာတိ သီတကရဏဝလာဟကာ။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။ စေတောပဏိဓိမနွာယာတိ စိတ္တဋ္ဌပနံ အာဂမ္မ။ သီတံ ဟောတီတိ ယံ ဝဿာနေ ဝါ
(သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၂၂။)ဟေမန္တေ ဝါ သီတံ ဟောတိ, တံ ဥတုသမုဋ္ဌာနမေဝ။ ယံ ပန သီတေပိ အတိသီတံ, ဂိမှေ စ ဥပ္ပန္နံ သီတံ, တံ ဒေဝတာနုဘာဝေန နိဗ္ဗတ္တံ သီတံ နာမ။ ဥဏှံ ဟောတီတိ ယံ ဂိမှာနေ ဥဏှံ, တံ ဥတုသမုဋ္ဌာနိကံ ပါကတိကမေဝ။ ယံ ပန ဥဏှေပိ အတိဥဏှံ, သီတကာလေ စ ဥပ္ပန္နံ ဥဏှံ, တံ ဒေဝတာနုဘာဝေန နိဗ္ဗတ္တံ ဥဏှံ နာမ။ အဗ္ဘံ ဟောတီတိ အဗ္ဘမဏ္ဍပေါ ဟောတိ။ ဣဓာပိ ယံ ဝဿာနေ စ သိသိရေ စ အဗ္ဘံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, တံ ဥတုသမုဋ္ဌာနိကံ ပါကတိကမေဝ။ ယံ ပန အဗ္ဘေယေဝ အတိအဗ္ဘံ, သတ္တသတ္တာဟမ္ပိ စန္ဒသူရိယေ ဆာဒေတွာ ဧကန္ဓကာရံ ကရောတိ, ယဉ္စ စိတ္တဝေသာခမာသေသု အဗ္ဘံ, တံ ဒေဝတာနုဘာဝေန ဥပ္ပန္နံ အဗ္ဘံ နာမ။ ဝါတော ဟောတီတိ ယော တသ္မိံ တသ္မိံ ဥတုမှိ ဥတ္တရဒက္ခိဏာဒိပကတိဝါတော ဟောတိ, အယံ ဥတုသမုဋ္ဌာနောဝ။ ယောပိ ပန ရုက္ခက္ခန္ဓာဒိပဒါလနော အတိဝါတော နာမ အတ္ထိ, အယဉ္စေဝ, ယော စ အညောပိ အကာလဝါတော, အယံ ဒေဝတာနုဘာဝနိဗ္ဗတ္တော နာမ။ ဒေဝေါ ဝဿတီတိ ယံ ဝဿိကေ စတ္တာရော မာသေ ဝဿံ, တံ ဥတုသမုဋ္ဌာနမေဝ။ ယံ ပန ဝဿေယေဝ အတိဝဿံ, ယဉ္စ စိတ္တဝေသာခမာသေသု ဝဿံ, တံ ဒေဝတာနုဘာဝနိဗ္ဗတ္တံ နာမ။
တတြိဒံ ဝတ္ထု – ဧကော ကိရ ဝဿဝလာဟကဒေဝပုတ္တော တလကူဋကဝါသိ ခီဏာသဝတ္ထေရဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ အဋ္ဌာသိ။ ထေရော ‘‘ကောသိ တွ’’န္တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘အဟံ, ဘန္တေ, ဝဿဝလာဟကဒေဝပုတ္တော’’တိ။ ‘‘တုမှာကံ ကိရ စိတ္တေန ဒေဝေါ ဝဿတီ’’တိ? ‘‘အာမ, ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ပဿိတုကာမာ မယ’’န္တိ။ ‘‘တေမိဿထ, ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘မေဃသီသံ ဝါ ဂဇ္ဇိတံ ဝါ န ပညာယတိ, ကထံ တေမိဿာမာ’’တိ? ‘‘ဘန္တေ, အမှာကံစိတ္တေန ဒေဝေါ ဝဿတိ, တုမှေ ပဏ္ဏသာလံ ပဝိသထာ’’တိ။ ‘‘သာဓု ဒေဝပုတ္တာ’’တိ သော ပါဒေ ဓောဝိတွာ ပဏ္ဏသာလံ ပါဝိသိ။ ဒေဝပုတ္တော တသ္မိံ ပဝိသန္တေယေဝ ဧကံ ဂီတံ ဂါယိတွာ ဟတ္ထံ ဥက္ခိပိ။ သမန္တာ တိယောဇနဋ္ဌာနံ ဧကမေဃံ အဟောသိ။ ထေရော အဒ္ဓတိန္တော ပဏ္ဏသာလံ ပဝိဋ္ဌောတိ။ အပိစ ဒေဝေါ နာမေသ အဋ္ဌဟိ ကာရဏေဟိ ဝဿတိ နာဂါနုဘာဝေန သုပဏ္ဏာနုဘာဝေန ဒေဝတာနုဘာဝေန သစ္စကိရိယာယ ဥတုသမုဋ္ဌာနေန မာရာဝဋ္ဋနေန ဣဒ္ဓိဗလေန ဝိနာသမေဃေနာတိ။
ဝလာဟကသံယုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၂၃။)၁၂။ ဝစ္ဆဂေါတ္တသံယုတ္တဝဏ္ဏနာ
၆၀၇-၆၆၁။ ဝစ္ဆဂေါတ္တသံယုတ္တေ အညာဏာတိ အညာဏေန။ ဧဝံ သဗ္ဗပဒေသု ကရဏဝသေနေဝ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သဗ္ဗာနိ စေတာနိ အညမညဝေဝစနာနေဝါတိ။ ဣမသ္မိဉ္စ ပန သံယုတ္တေ ဧကာဒသ သုတ္တာနိ ပဉ္စပညာသ ဝေယျာကရဏာနီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။
ဝစ္ဆဂေါတ္တသံယုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၁၃။ ဈာနသံယုတ္တံ
၁။ သမာဓိမူလကသမာပတ္တိသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၆၆၂။ ဈာနသံယုတ္တဿ ပဌမေ သမာဓိကုသလောတိ ပဌမံ ဈာနံ ပဉ္စင်္ဂိကံ ဒုတိယံ တိဝင်္ဂိကန္တိ ဧဝံ အင်္ဂဝဝတ္ထာနကုသလော။ န သမာဓိသ္မိံ သမာပတ္တိကုသလောတိ စိတ္တံ ဟာသေတွာ ကလ္လံ ကတွာ ဈာနံ သမာပဇ္ဇိတုံ န သက္ကောတိ။ ဣမိနာ နယေန သေသပဒါနိပိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။
၂-၅၅။ သမာဓိမူလကဌိတိသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ
၆၆၃-၇၁၆။ ဒုတိယာဒီသု န သမာဓိသ္မိံ ဌိတိကုသလောတိ ဈာနံ ဌပေတုံ အကုသလော, သတ္တဋ္ဌအစ္ဆရာမတ္တံ ဈာနံ ဌပေတုံ န သက္ကောတိ။ န သမာဓိသ္မိံ ဝုဋ္ဌာနကုသလောတိ ဈာနတော ဝုဋ္ဌာတုံ အကုသလော, ယထာပရိစ္ဆေဒေန ဝုဋ္ဌာတုံ န သက္ကောတိ။ န သမာဓိသ္မိံ ကလ္လိတကုသလောတိ စိတ္တံ ဟာသေတွာ ကလ္လံ ကာတုံ အကုသလော။ န သမာဓိသ္မိံ အာရမ္မဏကုသလောတိ ကသိဏာရမ္မဏေသု အကုသလော။ န သမာဓိသ္မိံ ဂေါစရကုသလောတိ ကမ္မဋ္ဌာနဂေါစရေ စေဝ ဘိက္ခာစာရဂေါစရေ စ အကုသလော။ န သမာဓိသ္မိံ အဘိနီဟာရကုသလောတိ ကမ္မဋ္ဌာနံ အဘိနီဟရိတုံ အကုသလော။ န သမာဓိသ္မိံ သက္ကစ္စကာရီတိ ဈာနံ အပ္ပေတုံ သက္ကစ္စကာရီ န ဟောတိ။ န သမာဓိသ္မိံ သာတစ္စကာရီတိ ဈာနပ္ပနာယ သတတကာရီ န ဟောတိ, ကဒါစိဒေဝ ကရောတိ။ န သမာဓိသ္မိံ သပ္ပါယကာရီတိ သမာဓိဿ သပ္ပါယေ ဥပကာရကဓမ္မေ ပူရေတုံ န သက္ကောတိ။ တတော ပရံ သမာပတ္တိအာဒီဟိ
(သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၂၄။)ပဒေဟိ ယောဇေတွာ စတုက္ကာ ဝုတ္တာ။ တေသံ အတ္ထော ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သကလံ ပနေတ္ထ ဈာနသံယုတ္တံ လောကိယဇ္ဈာနဝသေနေဝ ကထိတန္တိ။
ဈာနသံယုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ဣတိ သာရတ္ထပ္ပကာသိနိယာ သံယုတ္တနိကာယ-အဋ္ဌကထာယ
ခန္ဓဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
သံယုတ္တနိကာယ-အဋ္ဌကထာယ ဒုတိယော ဘာဂေါ။
Comments
Post a Comment