ဝိနယပိဋကေ
ပရိဝါရ-အဋ္ဌကထာ
နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ
သောဠသမဟာဝါရော
ပညတ္တိဝါရဝဏ္ဏနာ
ဝိသုဒ္ဓပရိဝါရဿ, ပရိဝါရောတိ သာသနေ၊
ဓမ္မက္ခန္ဓသရီရဿ, ခန္ဓကာနံ အနန္တရာ။
သင်္ဂဟံ ယော သမာရုဠှော, တဿ ပုဗ္ဗာဂတံ နယံ၊
ဟိတွာ ဒါနိ ကရိဿာမိ, အနုတ္တာနတ္ထဝဏ္ဏနံ။
֍ ဋီ ၁။ တတ္ထ ယံ တေန ဘဂဝတာ…ပေ… ပညတ္တန္တိ အာဒိနယပ္ပဝတ္တာယ တာဝ ပုစ္ဆာယ အယံ သင်္ခေပတ္ထော – ယော သော ဘဂဝါ သာသနဿ စိရဋ္ဌိတိကတ္ထံ ဓမ္မသေနာပတိနာ သဒ္ဓမ္မဂါရဝဗဟုမာနဝေဂသမုဿိတံ အဉ္ဇလိံ သိရသ္မိံ ပတိဋ္ဌာပေတွာ ယာစိတော ဒသ အတ္ထဝသေ ပဋိစ္စ ဝိနယပညတ္တိံ ပညပေသိ, တေန ဘဂဝတာ တဿ တဿ သိက္ခာပဒဿ ပညတ္တိကာလံ ဇာနတာ, တဿာ တဿာ သိက္ခာပဒပညတ္တိယာ ဒသ အတ္ထဝသေ ပဿတာ၊ အပိစ ပုဗ္ဗေနိဝါသာဒီဟိ ဇာနတာ, ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ ပဿတာ, တီဟိ ဝိဇ္ဇာဟိ ဆဟိ ဝါ ပန အဘိညာဟိ ဇာနတာ, သဗ္ဗတ္ထ အပ္ပဋိဟတေန သမန္တစက္ခုနာ ပဿတာ, သဗ္ဗဓမ္မဇာနနသမတ္ထာယ ပညာယ ဇာနတာ, သဗ္ဗသတ္တာနံ စက္ခုဝိသယာတီတာနိ တိရောကုဋ္ဋာဒိဂတာနိ စာပိ ရူပါနိ အတိဝိသုဒ္ဓေန မံသစက္ခုနာ စ ပဿတာ, အတ္တဟိတသာဓိကာယ သမာဓိပဒဋ္ဌာနာယ ပဋိဝေဓပညာယ ဇာနတာ, ပရဟိတသာဓိကာယ ကရုဏာပဒဋ္ဌာနာယ ဒေသနာပညာယ ပဿတာ, အရဟတာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန ‘‘ယံ ပဌမံ ပါရာဇိကံ ပညတ္တံ, တံ ကတ္ထ ပညတ္တံ, ကံ အာရဗ္ဘ ပညတ္တံ, ကိသ္မိံ ဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, အတ္ထိ တတ္ထ ပညတ္တိ…ပေ… ကေနာဘတ’’န္တိ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၃၈။) [သျ]֍ ဋီ ၂။ ပုစ္ဆာဝိဿဇ္ဇနေ ပန ‘‘ယံ တေန ဘဂဝတာ ဇာနတာ ပဿတာ အရဟတာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန ပဌမံ ပါရာဇိက’’န္တိ ဣဒံ ကေဝလံ ပုစ္ဆာယ အာဂတဿ အာဒိပဒဿ ပစ္စုဒ္ဓရဏမတ္တမေဝ, ‘‘ကတ္ထ ပညတ္တန္တိ ဝေသာလိယာ ပညတ္တံ၊ ကံ အာရဗ္ဘာတိ သုဒိန္နံ ကလန္ဒပုတ္တံ အာရဗ္ဘာ’’တိ ဧဝမာဒိနာ ပန နယေန ပုနပိ ဧတ္ထ ဧကေကံ ပဒံ ပုစ္ဆိတွာဝ ဝိဿဇ္ဇိတံ။ ဧကာ ပညတ္တီတိ ‘‘ယော ပန ဘိက္ခု မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝေယျ ပါရာဇိကော ဟောတိ အသံဝါသော’’တိ အယံ ဧကာ ပညတ္တိ။ ဒွေ အနုပညတ္တိယောတိ ‘‘အန္တမသော တိရစ္ဆာနဂတာယပီ’’တိ စ, ‘‘သိက္ခံ အပစ္စက္ခာယာ’’တိ စ မက္ကဋိဝဇ္ဇိပုတ္တကဝတ္ထူနံ ဝသေန ဝုတ္တာ – ဣမာ ဒွေ အနုပညတ္တိယော။ ဧတ္တာဝတာ ‘‘အတ္ထိ တတ္ထ ပညတ္တိ အနုပညတ္တိ အနုပ္ပန္နပညတ္တီ’’တိ ဣမိဿာ ပုစ္ဆာယ ဒွေ ကောဋ္ဌာသာ ဝိဿဇ္ဇိတာ ဟောန္တိ။ တတိယံ ဝိဿဇ္ဇေတုံ ပန ‘‘အနုပ္ပန္နပညတ္တိ တသ္မိံ နတ္ထီ’’တိ ဝုတ္တံ။ အယဉှိ အနုပ္ပန္နပညတ္တိ နာမ အနုပ္ပန္နေ ဒေါသေ ပညတ္တာ၊ သာ အဋ္ဌဂရုဓမ္မဝသေန ဘိက္ခုနီနံယေဝ အာဂတာ, အညတြ နတ္ထိ။ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘အနုပ္ပန္နပညတ္တိ တသ္မိံ နတ္ထီ’’တိ။ သဗ္ဗတ္ထပညတ္တီတိ မဇ္ဈိမဒေသေ စေဝ ပစ္စန္တိမဇနပဒေသု စ သဗ္ဗတ္ထပညတ္တိ။ ဝိနယဓရပဉ္စမေန ဂဏေန ‘‘ဥပသမ္ပဒါ, ဂုဏင်္ဂုဏူပါဟနာ, ဓုဝနဟာနံ, စမ္မတ္ထရဏ’’န္တိ ဣမာနိ ဟိ စတ္တာရိ သိက္ခာပဒါနိ မဇ္ဈိမဒေသေယေဝ ပညတ္တိ။ ဧတ္ထေဝ ဧတေဟိ အာပတ္တိ ဟောတိ, န ပစ္စန္တိမဇနပဒေသု။ သေသာနိ သဗ္ဗာနေဝ သဗ္ဗတ္ထပညတ္တိ နာမ။
သာဓာရဏပညတ္တီတိ ဘိက္ခူနဉ္စေဝ ဘိက္ခုနီနဉ္စ သာဓာရဏပညတ္တိ၊ သုဒ္ဓဘိက္ခူနမေဝ ဟိ သုဒ္ဓဘိက္ခုနီနံ ဝါ ပညတ္တံ သိက္ခာပဒံ အသာဓာရဏပညတ္တိ နာမ ဟောတိ။ ဣဒံ ပန ဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပန္နေ ဝတ္ထုသ္မိံ ‘‘ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဆန္ဒသော မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝေယျ, အန္တမသော တိရစ္ဆာနဂတေနပိ ပါရာဇိကာ ဟောတိ အသံဝါသာ’’တိ ဘိက္ခုနီနမ္ပိ ပညတ္တံ, ဝိနီတကထာမတ္တမေဝ ဟိ တာသံ နတ္ထိ, သိက္ခာပဒံ ပန အတ္ထိ, တေန ဝုတ္တံ ‘‘သာဓာရဏပညတ္တီ’’တိ။ ဥဘတောပညတ္တိယမ္ပိ ဧသေဝ နယော။ ဗျဉ္ဇနမတ္တမေဝ ဟိ ဧတ္ထ နာနံ, ဘိက္ခူနံ ဘိက္ခုနီနမ္ပိ သာဓာရဏတ္တာ သာဓာရဏပညတ္တိ, ဥဘိန္နမ္ပိ ပညတ္တတ္တာ ဥဘတောပညတ္တီတိ။ အတ္ထေ ပန ဘေဒေါ နတ္ထိ။
နိဒါနောဂဓန္တိ ‘‘ယဿ သိယာ အာပတ္တိ သော အာဝိကရေယျာ’’တိ ဧတ္ထ သဗ္ဗာပတ္တီနံ အနုပဝိဋ္ဌတ္တာ နိဒါနောဂဓံ၊ နိဒါနေ အနုပဝိဋ္ဌန္တိ အတ္ထော။ ဒုတိယေန ဥဒ္ဒေသေနာတိ နိဒါနောဂဓံ နိဒါနပရိယာပန္နမ္ပိ သမာနံ ‘‘တတြိမေ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၃၉။) [သျ]စတ္တာရော ပါရာဇိကာ ဓမ္မာ’’တိအာဒိနာ ဒုတိယေနေဝ ဥဒ္ဒေသေန ဥဒ္ဒေသံ အာဂစ္ဆတိ။ စတုန္နံ ဝိပတ္တီနန္တိ သီလဝိပတ္တိအာဒီနံ။ ပဌမာ ဟိ ဒွေ အာပတ္တိက္ခန္ဓာ သီလဝိပတ္တိ နာမ, အဝသေသာ ပဉ္စ အာစာရဝိပတ္တိ နာမ။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ စ အန္တဂ္ဂါဟိကဒိဋ္ဌိ စ ဒိဋ္ဌိဝိပတ္တိ နာမ, အာဇီဝဟေတု ပညတ္တာနိ ဆ သိက္ခာပဒါနိ အာဇီဝဝိပတ္တိ နာမ။ ဣတိ ဣမာသံ စတုန္နံ ဝိပတ္တီနံ ဣဒံ ပါရာဇိကံ သီလဝိပတ္တိ နာမ ဟောတိ။
ဧကေန သမုဋ္ဌာနေနာတိ ဒွင်္ဂိကေန ဧကေန သမုဋ္ဌာနေန။ ဧတ္ထ ဟိ စိတ္တံ အင်္ဂံ ဟောတိ, ကာယေန ပန အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ကာယတော စ စိတ္တတော စ သမုဋ္ဌာတီ’’တိ။ ဒွီဟိ သမထေဟိ သမ္မတီတိ ‘‘အာပန္နောသီ’’တိ သမ္မုခါ ပုစ္ဆိယမာနော ‘‘အာမ အာပန္နောမှီ’’တိ ပဋိဇာနာတိ, တာဝဒေဝ ဘဏ္ဍနကလဟဝိဂ္ဂဟာ ဝူပသန္တာ ဟောန္တိ, သက္ကာ စ ဟောတိ တံ ပုဂ္ဂလံ အပနေတွာ ဥပေါသထော ဝါ ပဝါရဏာ ဝါ ကာတုံ။ ဣတိ သမ္မုခါဝိနယေန စ ပဋိညာတကရဏေန စာတိ ဒွီဟိ သမထေဟိ သမ္မတိ, န စ တပ္ပစ္စယာ ကောစိ ဥပဒ္ဒဝေါ ဟောတိ။ ယံ ပန ဥပရိ ပညတ္တိဝဂ္ဂေ ‘‘န ကတမေန သမထေန သမ္မတီ’’တိ ဝုတ္တံ, တံ သမထံ ဩတာရေတွာ အနာပတ္တိ ကာတုံ န သက္ကာတိ ဣမမတ္ထံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။
ပညတ္တိ ဝိနယောတိ ‘‘ယော ပန ဘိက္ခူ’’တိအာဒိနာ နယေန ဝုတ္တမာတိကာ ပညတ္တိ ဝိနယောတိ အတ္ထော။ ဝိဘတ္တီတိ ပဒဘာဇနံ ဝုစ္စတိ၊ ဝိဘတ္တီတိ ဟိ ဝိဘင်္ဂဿေဝေတံ နာမံ။ အသံဝရောတိ ဝီတိက္ကမော။ သံဝရောတိ အဝီတိက္ကမော။ ယေသံ ဝတ္တတီတိ ယေသံ ဝိနယပိဋကဉ္စ အဋ္ဌကထာ စ သဗ္ဗာ ပဂုဏာတိ အတ္ထော။ တေ ဓာရေန္တီတိ တေ ဧတံ ပဌမပါရာဇိကံ ပါဠိတော စ အတ္ထတော စ ဓာရေန္တိ၊ န ဟိ သက္ကာ သဗ္ဗံ ဝိနယပိဋကံ အဇာနန္တေန ဧတဿ အတ္ထော ဇာနိတုန္တိ။ ကေနာဘတန္တိ ဣဒံ ပဌမပါရာဇိကံ ပါဠိဝသေန စ အတ္ထဝသေန စ ယာဝ အဇ္ဇတနကာလံ ကေန အာနီတန္တိ။ ပရမ္ပရာဘတန္တိ ပရမ္ပရာယ အာနီတံ။
֍ ဋီ ၃။ ဣဒါနိ ယာယ ပရမ္ပရာယ အာနီတံ, တံ ဒဿေတုံ ‘‘ဥပါလိ ဒါသကော စေဝါ’’တိအာဒိနာ နယေန ပေါရာဏကေဟိ မဟာထေရေဟိ ဂါထာယော
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၄၀။) [သျ]ဌပိတာ။ တတ္ထ ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ, တံ နိဒါနဝဏ္ဏနာယမေဝ ဝုတ္တံ။ ဣမိနာ နယေန ဒုတိယပါရာဇိကာဒိပုစ္ဆာဝိဿဇ္ဇနေသုပိ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗောတိ။
မဟာဝိဘင်္ဂေ ပညတ္တိဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ကတာပတ္တိဝါရာဒိဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၅၇။ ဣတော ပရံ ‘‘မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝန္တော ကတိ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇတီ’’တိ အာဒိပ္ပဘေဒေါ ကတာပတ္တိဝါရော, ‘‘မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝန္တဿ အာပတ္တိယော စတုန္နံ ဝိပတ္တီနံ ကတိ ဝိပတ္တိယော ဘဇန္တီ’’တိ အာဒိပ္ပဘေဒေါ ဝိပတ္တိဝါရော, ‘‘မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝန္တဿ အာပတ္တိယော သတ္တန္နံ အာပတ္တိက္ခန္ဓာနံ ကတိဟိ အာပတ္တိက္ခန္ဓေဟိ သင်္ဂဟိတာ’’တိ အာဒိပ္ပဘေဒေါ သင်္ဂဟဝါရော, ‘‘မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝန္တဿ အာပတ္တိယော ဆန္နံ အာပတ္တိသမုဋ္ဌာနာနံ ကတိဟိ သမုဋ္ဌာနေဟိ သမုဋ္ဌဟန္တီ’’တိ အာဒိပ္ပဘေဒေါ သမုဋ္ဌာနဝါရော, ‘‘မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝန္တဿ အာပတ္တိယော စတုန္နံ အဓိကရဏာနံ ကတမံ အဓိကရဏ’’န္တိ အာဒိပ္ပဘေဒေါ အဓိကရဏဝါရော, ‘‘မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝန္တဿ အာပတ္တိယော သတ္တန္နံ သမထာနံ ကတိဟိ သမထေဟိ သမ္မန္တီ’’တိ အာဒိပ္ပဘေဒေါ သမထဝါရော, တဒနန္တရော သမုစ္စယဝါရော စာတိ ဣမေ သတ္တ ဝါရာ ဥတ္တာနတ္ထာ ဧဝ။
֍ ဋီ ၁၈၈။ တတော ပရံ ‘‘မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝနပစ္စယာ ပါရာဇိကံ ကတ္ထ ပညတ္တ’’န္တိအာဒိနာ နယေန ပုန ပစ္စယဝသေန ဧကော ပညတ္တိဝါရော, တဿ ဝသေန ပုရိမသဒိသာ ဧဝ ကတာပတ္တိဝါရာဒယော သတ္တ ဝါရာတိ ဧဝံ အပရေပိ အဋ္ဌ ဝါရာ ဝုတ္တာ, တေပိ ဥတ္တာနတ္ထာ ဧဝ။ ဣတိ ဣမေ အဋ္ဌ, ပုရိမာ အဋ္ဌာတိ မဟာဝိဘင်္ဂေ သောဠသ ဝါရာ ဒဿိတာ။ တတော ပရံ တေနေဝ နယေန ဘိက္ခုနိဝိဘင်္ဂေပိ သောဠသ ဝါရာ အာဂတာတိ ဧဝမိမေ ဥဘတောဝိဘင်္ဂေ ဒွတ္တိံသ ဝါရာ ပါဠိနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ န ဟေတ္ထ ကိဉ္စိ ပုဗ္ဗေ အဝိနိစ္ဆိတံ နာမ အတ္ထိ။
မဟာဝိဘင်္ဂေ စ ဘိက္ခုနိဝိဘင်္ဂေ စ
သောဠသမဟာဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၄၁။) [သျ]သမုဋ္ဌာနသီသဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၅၇။ တဒနန္တရာယ ပန သမုဋ္ဌာနကထာယ အနတ္တာ ဣတိ နိစ္ဆယာတိ အနတ္တာ ဣတိ နိစ္ဆိတာ။ သဘာဂဓမ္မာနန္တိ အနိစ္စာကာရာဒီဟိ သဘာဂါနံ သင်္ခတဓမ္မာနံ။ နာမမတ္တံ န နာယတီတိ နာမမတ္တမ္ပိ န ပညာယတိ။ ဒုက္ခဟာနိန္တိ ဒုက္ခဃာတနံ။ ခန္ဓကာ ယာ စ မာတိကာတိ ခန္ဓကာ ယာ စ မာတိကာတိ အတ္ထော။ အယမေဝ ဝါ ပါဌော။ သမုဋ္ဌာနံ နိယတော ကတန္တိ သမုဋ္ဌာနံ နိယတောကတံ နိယတကတံ၊ နိယတသမုဋ္ဌာနန္တိ အတ္ထော။ ဧတေန ဘူတာရောစနစောရိဝုဋ္ဌာပနအနနုညာတသိက္ခာပဒတ္တယဿ သင်္ဂဟော ပစ္စေတဗ္ဗော။ ဧတာနေဝ ဟိ တီဏိ သိက္ခာပဒါနိ နိယတသမုဋ္ဌာနာနိ, အညေဟိ သဒ္ဓိံ အသမ္ဘိန္နသမုဋ္ဌာနာနိ။
သမ္ဘေဒံ နိဒါနဉ္စညန္တိ အညမ္ပိ သမ္ဘေဒဉ္စ နိဒါနဉ္စ။ တတ္ထ သမ္ဘေဒဝစနေန သမုဋ္ဌာနသမ္ဘေဒဿ ဂဟဏံ ပစ္စေတဗ္ဗံ, တာနိ ဟိ တီဏိ သိက္ခာပဒါနိ ဌပေတွာ သေသာနိ သမ္ဘိန္နသမုဋ္ဌာနာနိ။ နိဒါနဝစနေန သိက္ခာပဒါနံ ပညတ္တိဒေသသင်္ခါတံ နိဒါနံ ပစ္စေတဗ္ဗံ။ သုတ္တေ ဒိဿန္တိ ဥပရီတိ သိက္ခာပဒါနံ သမုဋ္ဌာနနိယမော သမ္ဘေဒေါ နိဒါနန္တိ ဣမာနိ တီဏိ သုတ္တမှိ ဧဝ ဒိဿန္တိ၊ ပညာယန္တီတိ အတ္ထော။ တတ္ထ ‘‘ဧကေန သမုဋ္ဌာနေန သမုဋ္ဌာတိ, ကာယတော စ စိတ္တတော စာ’’တိအာဒိမှိ တာဝ ပုရိမနယေ သမုဋ္ဌာနနိယမော စ သမ္ဘေဒေါ စ ဒိဿန္တိ။ ဣတရံ ပန နိဒါနံ နာမ –
‘‘ဝေသာလိယာ ရာဇဂဟေ, သာဝတ္ထိယာ စ အာဠဝီ၊
ကောသမ္ဗိယာ စ သက္ကေသု, ဘဂ္ဂေသု စေဝ ပညတ္တာ’’တိ။
ဧဝံ ဥပရိ ဒိဿတိ, ပရတော အာဂတေ သုတ္တေ ဒိဿတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
‘‘ဝိဘင်္ဂေဒွီသူ’’တိ ဂါထာယ အယမတ္ထော – ယံ သိက္ခာပဒံ ဒွီသု ဝိဘင်္ဂေသု ပညတ္တံ ဥပေါသထဒိဝသေ ဘိက္ခူ စ ဘိက္ခုနိယော စ ဥဒ္ဒိသန္တိ, တဿ ယထာဉာယံ သမုဋ္ဌာနံ ပဝက္ခာမိ, တံ မေ သုဏာထာတိ။
သဉ္စရိတ္တာနုဘာသနဉ္စာတိ သဉ္စရိတ္တဉ္စ သမနုဘာသနဉ္စ။ အတိရေကဉ္စ စီဝရန္တိ အတိရေကစီဝရံ၊ ကထိနန္တိ အတ္ထော။ လောမာနိ ပဒသောဓမ္မောတိ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၄၂။) [သျ]ဧဠကလောမာနိ စ ပဒသောဓမ္မော စ။ ဘူတံ သံဝိဓာနေန စာတိ ဘူတာရောစနဉ္စ သံဝိဒဟိတွာ အဒ္ဓါနပ္ပဋိပဇ္ဇနဉ္စ။ ထေယျဒေသနာ စောရိံ စာတိ ထေယျသတ္ထော စ ဆတ္တပါဏိဿ အဂိလာနဿ ဓမ္မဒေသနာ စ စောရိဝုဋ္ဌာပနဉ္စ။ အနနုညာတာယ တေရသာတိ မာတာပိတုသာမိကေဟိ အနနုညာတာယ သဒ္ဓိံ ဣမာနိ တေရသ သမုဋ္ဌာနာနိ ဟောန္တိ။ သဒိသာ ဣဓ ဒိဿရေတိ ဣဓ ဥဘတောဝိဘင်္ဂေ ဧတေသု တေရသသု သမုဋ္ဌာနသီသေသု ဧကေကသ္မိံ အညာနိပိ သဒိသာနိ သမုဋ္ဌာနာနိ ဒိဿန္တိ။
ပဌမပါရာဇိကသမုဋ္ဌာနဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၅၈။ ဣဒါနိ တာနိ ဒဿေတုံ ‘‘မေထုနံ သုက္ကသံသဂ္ဂေါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ မေထုနန္တိ ဣဒံ တာဝ ပဌမပါရာဇိကံ နာမ ဧကံ သမုဋ္ဌာနသီသံ, သေသာနိ တေန သဒိသာနိ။ တတ္ထ သုက္ကသံသဂ္ဂေါတိ သုက္ကဝိဿဋ္ဌိ စေဝ ကာယသံသဂ္ဂေါ စ။ အနိယတာ ပဌမိကာတိ ပဌမံ အနိယတသိက္ခာပဒံ။ ပုဗ္ဗူပပရိပါစိတာတိ ‘‘ဇာနံ ပုဗ္ဗူပဂတံ ဘိက္ခု’’န္တိ သိက္ခာပဒဉ္စ ဘိက္ခုနိပရိပါစိတပိဏ္ဍပါတသိက္ခာပဒဉ္စ။ ရဟော ဘိက္ခုနိယာ သဟာတိ ဘိက္ခုနိယာ သဒ္ဓိံ ရဟော နိသဇ္ဇသိက္ခာပဒဉ္စ။
သဘောဇနေ ရဟော ဒွေ စာတိ သဘောဇနေ ကုလေ အနုပခဇ္ဇနိသဇ္ဇသိက္ခာပဒဉ္စ ဒွေ ရဟောနိသဇ္ဇသိက္ခာပဒါနိ စ။ အင်္ဂုလိ ဥဒကေ ဟသန္တိ အင်္ဂုလိပတောဒကဉ္စ ဥဒကေ ဟသဓမ္မသိက္ခာပဒဉ္စ။ ပဟာရေ ဥဂ္ဂိရေ စေဝါတိ ပဟာရဒါနသိက္ခာပဒဉ္စ တလသတ္တိကဥဂ္ဂိရဏသိက္ခာပဒဉ္စ။ တေပညာသာ စ သေခိယာတိ ပရိမဏ္ဍလနိဝါသနာဒီနိ ခုဒ္ဒကဝဏ္ဏနာဝသာနေ ဝုတ္တာနိ တေပညာသ သေခိယသိက္ခာပဒါနိ စ။
အဓက္ခဂါမာဝဿုတာတိ ဘိက္ခုနီနံ အဓက္ခကသိက္ခာပဒဉ္စ ဂါမန္တရဂမနံ အဝဿုတာ အဝဿုတဿ ဟတ္ထတော ခါဒနီယဘောဇနီယဂ္ဂဟဏသိက္ခာပဒဉ္စ။ တလမဋ္ဌဉ္စ သုဒ္ဓိကာတိ တလဃာတကံ ဇတုမဋ္ဌံ ဥဒကသုဒ္ဓိကာဒိယနဉ္စ။ ဝဿံဝုဋ္ဌာ စ ဩဝါဒန္တိ ဝဿံဝုဋ္ဌာ ဆပ္ပဉ္စယောဇနာနိ သိက္ခာပဒဉ္စ ဩဝါဒါယ အဂမနသိက္ခာပဒဉ္စ။ နာနုဗန္ဓေ ပဝတ္တိနိန္တိ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဝုဋ္ဌာပိတံ ပဝတ္တိနိံ ဒွေ ဝဿာနိ နာနုဗန္ဓေယျာတိ ဝုတ္တသိက္ခာပဒံ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၄၃။) [သျ]ဣမေသိက္ခာတိ ဣမာ သိက္ခာယော၊ လိင်္ဂဝိပရိယာယော ကတော။ ကာယမာနသိကာ ကတာတိ ကာယစိတ္တသမုဋ္ဌာနာ ကတာ။
ဒုတိယပါရာဇိကသမုဋ္ဌာနဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၅၉။ အဒိန္နန္တိ ဣဒံ တာဝ အဒိန္နာဒါနန္တိ ဝါ ဒုတိယပါရာဇိကန္တိ ဝါ ဧကံ သမုဋ္ဌာနသီသံ, သေသာနိ တေန သဒိသာနိ။ တတ္ထ ဝိဂ္ဂဟုတ္တရီတိ မနုဿဝိဂ္ဂဟဥတ္တရိမနုဿဓမ္မသိက္ခာပဒါနိ။ ဒုဋ္ဌုလ္လာ အတ္တကာမိနန္တိ ဒုဋ္ဌုလ္လဝါစာအတ္တကာမပါရိစရိယသိက္ခာပဒါနိ။ အမူလာ အညဘာဂိယာတိ ဒွေ ဒုဋ္ဌဒေါသသိက္ခာပဒါနိ။ အနိယတာ ဒုတိယိကာတိ ဒုတိယံ အနိယတသိက္ခာပဒံ။
အစ္ဆိန္ဒေ ပရိဏာမနေတိ သာမံ စီဝရံ ဒတွာ အစ္ဆိန္ဒနဉ္စ သံဃိကလာဘဿ အတ္တနော ပရိဏာမနဉ္စ။ မုသာ ဩမသပေသုဏာတိ မုသာဝါဒေါ စ ဩမသဝါဒေါ စ ဘိက္ခုပေသုညဉ္စ။ ဒုဋ္ဌုလ္လာ ပထဝီခဏေတိ ဒုဋ္ဌုလ္လာပတ္တိအာရောစနဉ္စ ပထဝီခဏဉ္စ။ ဘူတံ အညာယ ဥဇ္ဈာပေတိ ဘူတဂါမအညဝါဒကဥဇ္ဈာပနကသိက္ခာပဒါနိ။
နိက္ကဍ္ဎနံ သိဉ္စနဉ္စာတိ ဝိဟာရတော နိက္ကဍ္ဎနဉ္စ ဥဒကေန တိဏာဒိသိဉ္စနဉ္စ။ အာမိသဟေတု ဘုတ္တာဝီတိ ‘‘အာမိသဟေတု ဘိက္ခုနိယော ဩဝဒန္တီ’’တိ သိက္ခာပဒဉ္စ, ဘုတ္တာဝိံ အနတိရိတ္တေန ခါဒနီယာဒိနာ ပဝါရဏာသိက္ခာပဒဉ္စ။ ဧဟိ အနာဒရိ ဘိံသာတိ ‘‘ဧဟာဝုသော ဂါမံ ဝါ’’တိ သိက္ခာပဒဉ္စ, အနာဒရိယဉ္စ ဘိက္ခုဘိံသာပနကဉ္စ။ အပနိဓေ စ ဇီဝိတန္တိ ပတ္တာဒီနံ အပနိဓာနသိက္ခာပဒဉ္စ, သဉ္စိစ္စ ပါဏံ ဇီဝိတာဝေါရောပနဉ္စ။
ဇာနံ သပ္ပါဏကံ ကမ္မန္တိ ဇာနံ သပ္ပါဏကဥဒကသိက္ခာပဒဉ္စ ပုနကမ္မာယ ဥက္ကောဋနဉ္စ။ ဦနသံဝါသနာသနာတိ ဦနဝီသတိဝဿသိက္ခာပဒဉ္စ ဥက္ခိတ္တကေန သဒ္ဓိံ သံဝါသသိက္ခာပဒဉ္စ နာသိတကသာမဏေရသမ္ဘောဂသိက္ခာပဒဉ္စ။ သဟဓမ္မိကံ ဝိလေခါတိ သဟဓမ္မိကံ ဝုစ္စမာနသိက္ခာပဒဉ္စ, ဝိလေခါယ သံဝတ္တန္တီတိ အာဂတသိက္ခာပဒဉ္စ။ မောဟော အမူလကေန စာတိ မောဟနကေ ပါစိတ္တိယသိက္ခာပဒဉ္စ, အမူလကေန သံဃာဒိသေသေန အနုဒ္ဓံသနသိက္ခာပဒဉ္စ။
ကုက္ကုစ္စံ ဓမ္မိကံ စီဝရံ ဒတွာတိ ကုက္ကုစ္စဥပဒဟနဉ္စ, ဓမ္မိကာနံ ကမ္မာနံ ဆန္ဒံ ဒတွာ ခီယနဉ္စ, စီဝရံ ဒတွာ ခီယနဉ္စ။ ပရိဏာမေယျ ပုဂ္ဂလေတိ သံဃိကံ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၄၄။) [သျ]လာဘံ ပုဂ္ဂလဿ ပရိဏာမနသိက္ခာပဒံ။ ကိံ တေ အကာလံ အစ္ဆိန္ဒေတိ ‘‘ကိံ တေ အယျေ ဧသော ပုရိသပုဂ္ဂလော ကရိဿတီ’’တိ အာဂတသိက္ခာပဒဉ္စ, ‘‘အကာလစီဝရံ ကာလစီဝရ’’န္တိ အဓိဋ္ဌဟိတွာ ဘာဇနသိက္ခာပဒဉ္စ, ဘိက္ခုနိယာ သဒ္ဓိံ စီဝရံ ပရိဝတ္တေတွာ အစ္ဆိန္ဒနသိက္ခာပဒဉ္စ။ ဒုဂ္ဂဟီ နိရယေနစာတိ ဒုဂ္ဂဟိတေန ဒုပ္ပဓာရိတေန ပရံ ဥဇ္ဈာပနသိက္ခာပဒဉ္စ, နိရယေန ဝါ ဗြဟ္မစရိယေန ဝါ အဘိသပနသိက္ခာပဒဉ္စ။
ဂဏံ ဝိဘင်္ဂ ဒုဗ္ဗလန္တိ ‘‘ဂဏဿ စီဝရလာဘံ အန္တရာယံ ကရေယျာ’’တိ စ ‘‘ဓမ္မိကံ စီဝရဝိဘင်္ဂံ ပဋိဗာဟေယျာ’’တိ စ ‘‘ဒုဗ္ဗလစီဝရပစ္စာသာယ စီဝရကာလသမယံ အတိက္ကာမေယျာ’’တိ စ ဝုတ္တသိက္ခာပဒါနိ။ ကထိနာ ဖာသု ပဿယန္တိ ‘‘ဓမ္မိကံ ကထိနုဒ္ဓါရံ ပဋိဗာဟေယျ, ဘိက္ခုနိယာ သဉ္စိစ္စ အဖာသုံ ကရေယျ, ဘိက္ခုနိယာ ဥပဿယံ ဒတွာ ကုပိတာ အနတ္တမနာ နိက္ကဍ္ဎေယျ ဝါ’’တိ ဝုတ္တသိက္ခာပဒါနိ။ အက္ကောသစဏ္ဍီ မစ္ဆရီတိ ‘‘ဘိက္ခုံ အက္ကောသေယျ ဝါ ပရိဘာသေယျ ဝါ, စဏ္ဍိကတာ ဂဏံ ပရိဘာသေယျ, ကုလေ မစ္ဆရိနီ အဿာ’’တိ ဝုတ္တသိက္ခာပဒါနိ။ ဂဗ္ဘိနိဉ္စ ပါယန္တိယာတိ ‘‘ဂဗ္ဘိနိံ ဝုဋ္ဌာပေယျ, ပါယန္တိံ ဝုဋ္ဌာပေယျာ’’တိ ဝုတ္တသိက္ခာပဒါနိ။
ဒွေဝဿံ သိက္ခာ သံဃေနာတိ ‘‘ဒွေ ဝဿာနိ ဆသု ဓမ္မေသု အသိက္ခိတသိက္ခံ သိက္ခမာနံ ဝုဋ္ဌာပေယျ, သိက္ခိတသိက္ခံ သိက္ခမာနံ သံဃေန အသမ္မတံ ဝုဋ္ဌာပေယျာ’’တိ ဝုတ္တသိက္ခာပဒါနိ။ တယော စေဝ ဂိဟီဂတာတိ ဦနဒွါဒသဝဿံ ဂိဟိဂတံ, ပရိပုဏ္ဏဒွါဒသဝဿံ ဂိဟိဂတံ ‘‘ဒွေ ဝဿာနိ ဆသု ဓမ္မေသု အသိက္ခိတသိက္ခံ ဒွေ ဝဿာနိ သိက္ခိတသိက္ခံ သံဃေန အသမ္မတ’’န္တိ ဝုတ္တသိက္ခာပဒါနိ။ ကုမာရိဘူတာ တိဿောတိ ‘‘ဦနဝီသတိဝဿံ ကုမာရိဘူတ’’န္တိအာဒိနာ နယေန ဝုတ္တာ တိဿော။ ဦနဒွါဒသသမ္မတာတိ ‘‘ဦနဒွါဒသဝဿာ ဝုဋ္ဌာပေယျ, ပရိပုဏ္ဏဒွါဒသဝဿာ သံဃေန အသမ္မတာ ဝုဋ္ဌာပေယျာ’’တိ ဝုတ္တသိက္ခာပဒဒွယံ။
အလံ တာဝ သောကာဝါသန္တိ ‘‘အလံ တာဝ တေ အယျေ ဝုဋ္ဌာပိတေနာ’’တိ စ, ‘‘စဏ္ဍိံ သောကာဝါသံ သိက္ခမာနံ ဝုဋ္ဌာပေယျာ’’တိ စ ဝုတ္တသိက္ခာပဒဒွယံ။ ဆန္ဒာ အနုဝဿာ စ ဒွေတိ ‘‘ပါရိဝါသိကဆန္ဒဒါနေန သိက္ခမာနံ ဝုဋ္ဌာပေယျ, အနုဝဿံ ဝုဋ္ဌာပေယျ, ဧကံ ဝဿံ ဒွေ ဝုဋ္ဌာပေယျာ’’တိ ဝုတ္တသိက္ခာပဒတ္တယံ။ သမုဋ္ဌာနာ တိကာ ကတာတိ တိကသမုဋ္ဌာနာ ကတာ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၄၅။) [သျ]သဉ္စရိတ္တသမုဋ္ဌာနဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၆၀။ သဉ္စရီကုဋိ ဝိဟာရောတိ သဉ္စရိတ္တံ သညာစိကာယ ကုဋိကရဏံ မဟလ္လကဝိဟာရကရဏဉ္စ။ ဓောဝနဉ္စ ပဋိဂ္ဂဟောတိ အညာတိကာယ ဘိက္ခုနိယာ ပုရာဏစီဝရဓောဝါပနဉ္စ စီဝရပဋိဂ္ဂဟဏဉ္စ။ ဝိညတ္တုတ္တရိ အဘိဟဋ္ဌုန္တိ အညာတကံ ဂဟပတိံ စီဝရဝိညာပနံ တတုတ္တရိသာဒိယနသိက္ခာပဒဉ္စ။ ဥဘိန္နံ ဒူတကေန စာတိ ‘‘စီဝရစေတာပန္နံ ဥပက္ခဋံ ဟောတီ’’တိ အာဂတသိက္ခာပဒဒွယဉ္စ ဒူတေန စီဝရစေတာပန္နပဟိတသိက္ခာပဒဉ္စ။
ကောသိယာ သုဒ္ဓဒွေဘာဂါ, ဆဗ္ဗဿာနိ နိသီဒနန္တိ ‘‘ကောသိယမိဿကံ သန္ထတ’’န္တိအာဒီနိ ပဉ္စ သိက္ခာပဒါနိ။ ရိဉ္စန္တိ ရူပိကာ စေဝါတိ ဝိဘင်္ဂေ ‘‘ရိဉ္စန္တိ ဥဒ္ဒေသ’’န္တိ အာဂတံ ဧဠကလောမဓောဝါပနံ ရူပိယပ္ပဋိဂ္ဂဟဏသိက္ခာပဒဉ္စ။ ဥဘော နာနပ္ပကာရကာတိ ရူပိယသံဝေါဟာရကယဝိက္ကယသိက္ခာပဒဒွယံ။
ဦနဗန္ဓနဝဿိကာတိ ဦနပဉ္စဗန္ဓနပတ္တသိက္ခာပဒဉ္စ ဝဿိကသာဋိကသိက္ခာပဒဉ္စ။ သုတ္တံ ဝိကပ္ပနေန စာတိ သုတ္တံ ဝိညာပေတွာ စီဝရဝါယာပနဉ္စ တန္တဝါယေ ဥပသင်္ကမိတွာ စီဝရေ ဝိကပ္ပါပဇ္ဇနဉ္စ။ ဒွါရဒါနသိဗ္ဗာနိ စာတိ ယာဝ ဒွါရကောသာ အဂ္ဂဠဋ္ဌပနာယ, ‘‘အညာတိကာယ ဘိက္ခုနိယာ စီဝရံ ဒဒေယျ, စီဝရံ သိဗ္ဗေယျာ’’တိ ဝုတ္တသိက္ခာပဒတ္တယံ။ ပူဝပစ္စယဇောတိ စာတိ ပူဝေဟိ ဝါ မန္ထေဟိ ဝါ အဘိဟဋ္ဌုံ ပဝါရဏာသိက္ခာပဒံ စာတုမာသပစ္စယပ္ပဝါရဏာဇောတိသမာဒဟနသိက္ခာပဒါနိ စ။
ရတနံသူစိ မဉ္စော စ, တူလံ နိသီဒနကဏ္ဍု စ, ဝဿိကာ စ သုဂတေနာတိ ရတနသိက္ခာပဒဉ္စေဝ သူစိဃရသိက္ခာပဒါဒီနိ စ သတ္တ သိက္ခာပဒါနိ။ ဝိညတ္တိ အညံ စေတာပနာ, ဒွေ သံဃိကာ မဟာဇနိကာ, ဒွေ ပုဂ္ဂလလဟုကာ ဂရူတိ ‘‘ယာ ပန ဘိက္ခုနီ အညံ ဝိညာပေတွာ အညံ ဝိညာပေယျာ’’တိအာဒီနိ နဝ သိက္ခာပဒါနိ။ ဒွေ ဝိဃာသာ သာဋိကာ စာတိ ‘‘ဥစ္စာရံ ဝါ ပဿာဝံ ဝါ သင်္ကာရံ ဝါ ဝိဃာသံ ဝါ တိရောကုဋ္ဋေ ဝါ တိရောပါကာရေ ဝါ ဆဍ္ဍေယျ ဝါ ဆဍ္ဍာပေယျ ဝါ, ဟရိတေ ဆဍ္ဍေယျ ဝါ ဆဍ္ဍာပေယျ ဝါ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တာနိ ဒွေ ဝိဃာသသိက္ခာပဒါနိ စ ဥဒကသာဋိကာသိက္ခာပဒဉ္စ။ သမဏစီဝရေန စာတိ ‘‘သမဏစီဝရံ ဒဒေယျာ’’တိ ဣဒမေတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၄၆။) [သျ]သမနုဘာသနာသမုဋ္ဌာနဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၆၁။ ဘေဒါနုဝတ္တဒုဗ္ဗစဒူသဒုဋ္ဌုလ္လဒိဋ္ဌိစာတိ သံဃဘေဒါနုဝတ္တကဒုဗ္ဗစကုလဒူသကဒုဋ္ဌုလ္လပ္ပဋိစ္ဆာဒနဒိဋ္ဌိအပ္ပဋိနိဿဇ္ဇနသိက္ခာပဒါနိ။ ဆန္ဒံ ဥဇ္ဇဂ္ဃိကာ ဒွေ စာတိ ဆန္ဒံ အဒတွာ ဂမနသိက္ခာပဒံ ဥဇ္ဇဂ္ဃိကာယ အန္တရဃရေ ဂမနနိသီဒနသိက္ခာပဒဒွယဉ္စ။ ဒွေ စ သဒ္ဒါတိ ‘‘အပ္ပသဒ္ဒေါ အန္တရဃရေ ဂမိဿာမိ, နိသီဒိဿာမီ’’တိ သိက္ခာပဒဒွယဉ္စ။ န ဗျာဟရေတိ ‘‘န သကဗဠေန မုခေန ဗျာဟရိဿာမီ’’တိ သိက္ခာပဒံ။
ဆမာ နီစာသနေ ဌာနံ, ပစ္ဆတော ဥပ္ပထေန စာတိ ဆမာယံ နိသီဒိတွာ, နီစေ အာသနေ နိသီဒိတွာ၊ ဌိတေန နိသိန္နဿ, ပစ္ဆတော ဂစ္ဆန္တေန ပုရတော ဂစ္ဆန္တဿ, ဥပ္ပထေန ဂစ္ဆန္တေန ပထေန ဂစ္ဆန္တဿ ဓမ္မဒေသနာသိက္ခာပဒါနိ။ ဝဇ္ဇာနုဝတ္တိဂဟဏာတိ ဝဇ္ဇပ္ပဋိစ္ဆာဒနဥအခတ္တာနုဝတ္တကဟတ္ထဂ္ဂဟဏာဒိသင်္ခါတာနိ တီဏိ ပါရာဇိကာနိ။ ဩသာရေ ပစ္စာစိက္ခနာတိ ‘‘အနပလောကေတွာ ကာရကသံဃံ အနညာယ ဂဏဿ ဆန္ဒံ ဩသာရေယျာ’’တိ စ ‘‘ဗုဒ္ဓံ ပစ္စက္ခာမီ’’တိ စ ဝုတ္တသိက္ခာပဒဒွယံ။
ကိသ္မိံ သံသဋ္ဌာ ဒွေ ဝဓီတိ ‘‘ကိသ္မိဉ္စိဒေဝ အဓိကရဏေ ပစ္စာကတာ’’တိ စ ‘‘ဘိက္ခုနိယော ပနေဝ သံသဋ္ဌာ ဝိဟရန္တီ’’တိ စ ‘‘ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဧဝံ ဝဒေယျ သံသဋ္ဌာဝ အယျေ တုမှေ ဝိဟရထာ’’တိ စ ‘‘အတ္တာနံ ဝဓိတွာ ဝဓိတွာ ရောဒေယျာ’’တိ စ ဝုတ္တသိက္ခာပဒါနိ။ ဝိသိဗ္ဗေ ဒုက္ခိတာယ စာတိ ‘‘ဘိက္ခုနိယာ စီဝရံ ဝိသိဗ္ဗေတွာ ဝါ ဝိသိဗ္ဗာပေတွာ ဝါ’’တိ စ ‘‘ဒုက္ခိတံ သဟဇီဝိနိ’’န္တိ စ ဝုတ္တသိက္ခာပဒဒွယံ။ ပုန သံသဋ္ဌာ န ဝူပသမေတိ ‘‘သံသဋ္ဌာ ဝိဟရေယျ ဂဟပတိနာ ဝါ ဂဟပတိပုတ္တေန ဝါ’’တိ ဧဝံ ပုန ဝုတ္တသံသဋ္ဌသိက္ခာပဒဉ္စ ‘‘ဧဟယျေ, ဣမံ အဓိကရဏံ ဝူပသမေဟီ’’တိ ဝုစ္စမာနာ, ‘‘သာဓူ’’တိ ပဋိဿုဏိတွာ ‘‘သာ ပစ္ဆာ အနန္တရာယိကိနီ နေဝ ဝူပသမ္မေယျာ’’တိ ဝုတ္တသိက္ခာပဒဉ္စ။ အာရာမဉ္စ ပဝါရဏာတိ ‘‘ဇာနံ သဘိက္ခုကံ အာရာမံ အနာပုစ္ဆာ ပဝိသေယျာ’’တိ စ ‘‘ဥဘတောသံဃေ တီဟိ ဌာနေဟိ န ပဝါရေယျာ’’တိ စ ဝုတ္တသိက္ခာပဒဒွယံ။
အနွဒ္ဓံ သဟဇီဝိနိံ ဒွေတိ ‘‘အနွဒ္ဓမာသံ ဘိက္ခုနိယာ ဘိက္ခုသံဃတော ဒွေ ဓမ္မာ ပစ္စာသီသိတဗ္ဗာ’’တိ ဝုတ္တသိက္ခာပဒဉ္စ, ‘‘သဟဇီဝိနိံ ဝုဋ္ဌာပေတွာ ဒွေ ဝဿာနိ နေဝ အနုဂ္ဂဏှေယျ, သဟဇီဝိနိံ ဝုဋ္ဌာပေတွာ နေဝ ဝူပကာသေယျာ’’တိ ဝုတ္တသိက္ခာပဒဒွယဉ္စ။ စီဝရံ အနုဗန္ဓနာတိ ‘‘သစေ မေ တွံ, အယျေ, စီဝရံ ဒဿသိ,
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၄၇။) [သျ]ဧဝါဟံ တံ ဝုဋ္ဌာပေဿာမီ’’တိ စ ‘‘သစေ မံ တွံ, အယျေ, ဒွေ ဝဿာနိ အနုဗန္ဓိဿသိ, ဧဝါဟံ တံ ဝုဋ္ဌာပေဿာမီ’’တိ စ ဝုတ္တသိက္ခာပဒဒွယံ။
ကထိနသမုဋ္ဌာနဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၆၂။ ဥဗ္ဘတံကထိနံ တီဏီတိ ‘‘နိဋ္ဌိတစီဝရသ္မိံ ဘိက္ခုနာ ဥဗ္ဘတသ္မိံ ကထိနေ’’တိ ဝုတ္တာနိ အာဒိတောဝ တီဏိ သိက္ခာပဒါနိ။ ပဌမံ ပတ္တဘေသဇ္ဇန္တိ ‘‘ဒသာဟပရမံ အတိရေကပတ္တော’’တိ ဝုတ္တံ ပဌမပတ္တသိက္ခာပဒဉ္စ ‘‘ပဋိသာယနီယာနိ ဘေသဇ္ဇာနီ’’တိ ဝုတ္တသိက္ခာပဒဉ္စ။ အစ္စေကဉ္စာပိ သာသင်္ကန္တိ အစ္စေကစီဝရသိက္ခာပဒဉ္စ တဒနန္တရမေဝ သာသင်္ကသိက္ခာပဒဉ္စ။ ပက္ကမန္တေန ဝါ ဒုဝေတိ ‘‘တံ ပက္ကမန္တော နေဝ ဥဒ္ဓရေယျာ’’တိ ဘူတဂါမဝဂ္ဂေ ဝုတ္တသိက္ခာပဒဒွယံ။
ဥပဿယံ ပရမ္ပရာတိ ‘‘ဘိက္ခုနုပဿယံ ဂန္တွာ ဘိက္ခုနိယော ဩဝဒေယျာ’’တိ စ ‘‘ပရမ္ပရဘောဇနေ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ စ ဝုတ္တသိက္ခာပဒဒွယံ။ အနတိရိတ္တံ နိမန္တနာတိ ‘‘အနတိရိတ္တံ ခါဒနီယံ ဝါ ဘောဇနီယံ ဝါ’’တိ စ ‘‘နိမန္တိတော သဘတ္တော သမာနော’’တိ စ ဝုတ္တသိက္ခာပဒဒွယံ။ ဝိကပ္ပံ ရညော ဝိကာလေတိ ‘‘သာမံ စီဝရံ ဝိကပ္ပေတွာ’’တိ စ ‘‘ရညော ခတ္တိယဿာ’’တိ စ ‘‘ဝိကာလေ ဂါမံ ပဝိသေယျာ’’တိ စ ဝုတ္တသိက္ခာပဒတ္တယံ။ ဝေါသာသာရညကေန စာတိ ‘‘ဝေါသာသမာနရူပါ ဌိတာ’’တိ စ ‘‘တထာရူပေသု အာရညကေသု သေနာသနေသု ပုဗ္ဗေ အပ္ပဋိသံဝိဒိတ’’န္တိ စ ဝုတ္တသိက္ခာပဒဒွယံ။
ဥဿယာ သန္နိစယဉ္စာတိ ‘‘ဥဿယဝါဒိကာ’’တိ စ ‘‘ပတ္တသန္နိစယံ ကရေယျာ’’တိ စ ဝုတ္တသိက္ခာပဒဒွယံ။ ပုရေ ပစ္ဆာ ဝိကာလေ စာတိ ‘‘ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ပုရေဘတ္တံ ကုလာနိ ဥပသင်္ကမိတွာ’’တိ စ, ‘‘ပစ္ဆာဘတ္တံ ကုလာနိ ဥပသင်္ကမိတွာ’’တိ စ, ‘‘ဝိကာလေ ကုလာနိ ဥပသင်္ကမိတွာ’’တိ စ ဝုတ္တသိက္ခာပဒတ္တယံ။ ပဉ္စာဟိကာ သင်္ကမနီတိ ‘‘ပဉ္စာဟိကာ သံဃာဋိစာရံ အတိက္ကမေယျာ’’တိ စ ‘‘စီဝရသင်္ကမနီယံ ဓာရေယျာ’’တိ စ ဝုတ္တသိက္ခာပဒဒွယံ။ ဒွေပိ အာဝသထေန စာတိ ‘‘အာဝသထစီဝရံ အနိဿဇ္ဇိတွာ ပရိဘုဉ္ဇေယျ, အာဝသထံ အနိဿဇ္ဇိတွာ စာရိကံ ပက္ကမေယျာ’’တိ စ ဧဝံ အာဝသထေန သဒ္ဓိံ ဝုတ္တသိက္ခာပဒါနိ စ ဒွေ။
ပသာခေ အာသနေ စေဝါတိ ‘‘ပသာခေ ဇာတံ ဂဏ္ဍံ ဝါ’’တိ စ ‘‘ဘိက္ခုဿ ပုရတော အနာပုစ္ဆာ အာသနေ နိသီဒေယျာ’’တိ စ ဝုတ္တသိက္ခာပဒဒွယံ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၄၈။) [သျ]ဧဠကလောမသမုဋ္ဌာနဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၆၃။ ဧဠကလောမာဒွေ သေယျာတိ ဧဠကလောမသိက္ခာပဒဉ္စေဝ ဒွေ စ သဟသေယျသိက္ခာပဒါနိ။ အာဟစ္စ ပိဏ္ဍဘောဇနန္တိ အာဟစ္စပါဒကသိက္ခာပဒဉ္စ အာဝသထပိဏ္ဍဘောဇနသိက္ခာပဒဉ္စ။ ဂဏဝိကာလသန္နိဓီတိ ဂဏဘောဇနဝိကာလဘောဇနသန္နိဓိကာရကသိက္ခာပဒတ္တယံ။ ဒန္တပေါနေန စေလကာတိ ဒန္တပေါနသိက္ခာပဒဉ္စ အစေလကသိက္ခာပဒဉ္စ။ ဥယျုတ္တံ သေနံ ဥယျောဓီတိ ‘‘ဥယျုတ္တံ သေနံ ဒဿနာယ ဂစ္ဆေယျ, သေနာယ ဝသေယျ, ဥယျောဓိကံ ဝါ…ပေ… အနီကဒဿနံ ဝါ ဂစ္ဆေယျာ’’တိ ဝုတ္တသိက္ခာပဒတ္တယံ။ သုရာ ဩရေန နှာယနာတိ သုရာပါနသိက္ခာပဒဉ္စ ဩရေနဒ္ဓမာသနဟာနသိက္ခာပဒဉ္စ။ ဒုဗ္ဗဏ္ဏေ ဒွေ ဒေသနိကာတိ ‘‘တိဏ္ဏံ ဒုဗ္ဗဏ္ဏကရဏာန’’န္တိ ဝုတ္တသိက္ခာပဒဉ္စ ဝုတ္တာဝသေသပါဋိဒေသနီယဒွယဉ္စ။ လသုဏုပတိဋ္ဌေ နစ္စနာတိ လသုဏသိက္ခာပဒံ, ‘‘ဘိက္ခုဿ ဘုဉ္ဇန္တဿ ပါနီယေန ဝါ ဝိဓူပနေန ဝါ ဥပတိဋ္ဌေယျာ’’တိ ဝုတ္တသိက္ခာပဒံ, ‘‘နစ္စံ ဝါ ဂီတံ ဝါ ဝါဒိတံ ဝါ ဒဿနာယ ဂစ္ဆေယျာ’’တိ ဝုတ္တသိက္ခာပဒဉ္စ။ ဣတော ပရံ ပါဠိံ ဝိရဇ္ဈိတွာ လိခန္တိ။ ယထာ ပန အတ္ထံ ဝဏ္ဏယိဿာမ၊ ဧဝမေတ္ထ အနုက္ကမော ဝေဒိတဗ္ဗော။
နှာနမတ္ထရဏံသေယျာတိ ‘‘နဂ္ဂါ နဟာယေယျ, ဧကတ္ထရဏပါဝုရဏာ တုဝဋ္ဋေယျုံ, ဧကမဉ္စေ တုဝဋ္ဋေယျု’’န္တိ ဝုတ္တသိက္ခာပဒတ္တယံ။ အန္တောရဋ္ဌေ တထာ ဗဟီတိ ‘‘အန္တောရဋ္ဌေ သာသင်္ကသမ္မတေ, တိရောရဋ္ဌေ သာသင်္ကသမ္မတေ’’တိ ဝုတ္တသိက္ခာပဒဒွယံ။ အန္တောဝဿံ စိတ္တာဂါရန္တိ ‘‘အန္တောဝဿံ စာရိကံ ပက္ကမေယျ, ရာဇာဂါရံ ဝါ စိတ္တာဂါရံ ဝါ…ပေ… ပေါက္ခရဏိံ ဝါ ဒဿနာယ ဂစ္ဆေယျာ’’တိ စ ဝုတ္တသိက္ခာပဒဒွယံ။ အာသန္ဒိံ သုတ္တကန္တနာတိ ‘‘အာသန္ဒိံ ဝါ ပလ္လင်္ကံ ဝါ ပရိဘုဉ္ဇေယျ, သုတ္တံ ကန္တေယျာ’’တိ ဝုတ္တသိက္ခာပဒဒွယံ။
ဝေယျာဝစ္စံ သဟတ္ထာ စာတိ ‘‘ဂိဟိဝေယျာဝစ္စံ ကရေယျ, အဂါရိကဿ ဝါ ပရိဗ္ဗာဇကဿ ဝါ ပရိဗ္ဗာဇိကာယ ဝါ သဟတ္ထာ ခါဒနီယံ ဝါ ဘောဇနီယံ ဝါ ဒဒေယျာ’’တိ ဝုတ္တသိက္ခာပဒဒွယံ။ အဘိက္ခုကာဝါသေန စာတိ ‘‘အဘိက္ခုကေ အာဝါသေ ဝဿံ ဝသေယျာ’’တိ ဣဒမေတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဆတ္တံ ယာနဉ္စ သံဃာဏိန္တိ ‘‘ဆတ္တုပါဟနံ ဓာရေယျ, ယာနေန ယာယေယျ, သံဃာဏိံ ဓာရေယျာ’’တိ ဝုတ္တသိက္ခာပဒတ္တယံ။ အလင်္ကာရဂန္ဓဝါသိတန္တိ ‘‘ဣတ္ထာလင်္ကာရံ ဓာရေယျ, ဂန္ဓစုဏ္ဏကေန နဟာယေယျ, ဝါသိတကေန ပိညာကေန နဟာယေယျာ’’တိ ဝုတ္တသိက္ခာပဒတ္တယံ။ ဘိက္ခုနီတိအာဒိနာ ‘‘ဘိက္ခုနိယာ ဥမ္မဒ္ဒါပေယျာ’’တိအာဒီနိ စတ္တာရိ သိက္ခာပဒါနိ ဝုတ္တာနိ။ အသင်္ကစ္စိကာ အာပတ္တီတိ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၄၉။) [သျ]‘‘အသင်္ကစ္စိကာ ဂါမံ ပဝိသေယျ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ ဧဝံ ဝုတ္တအာပတ္တိ စ။ စတ္တာရီသာ စတုတ္တရီတိ ဧတာနိ သဗ္ဗာနိပိ စတုစတ္တာလီသ သိက္ခာပဒါနိ ဝုတ္တာနိ။
ကာယေန န ဝါစာစိတ္တေန, ကာယစိတ္တေန န ဝါစတောတိ ကာယေန စေဝ ကာယစိတ္တေန စ သမုဋ္ဌဟန္တိ၊ န ဝါစာစိတ္တေန န ဝါစတောတိ အတ္ထော။ ဒွိသမုဋ္ဌာနိကာ သဗ္ဗေ, သမာ ဧဠကလောမိကာတိ ဣဒံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။
ပဒသောဓမ္မသမုဋ္ဌာနဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၆၄။ ပဒညတြ အသမ္မတာတိ ‘‘ပဒသော ဓမ္မံ, မာတုဂါမဿ ဥတ္တရိဆပ္ပဉ္စဝါစာဟိ ဓမ္မံ ဒေသေယျ, အညတြ ဝိညုနာ ပုရိသဝိဂ္ဂဟေန, အသမ္မတော ဘိက္ခုနိယော ဩဝဒေယျာ’’တိ ဝုတ္တသိက္ခာပဒတ္တယံ။ တထာ အတ္ထင်္ဂတေန စာတိ ‘‘အတ္ထင်္ဂတေ သူရိယေ ဩဝဒေယျာ’’တိ ဣဒမေတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တိရစ္ဆာနဝိဇ္ဇာ ဒွေတိ ‘‘တိရစ္ဆာနဝိဇ္ဇံ ပရိယာပုဏေယျ, ဝါစေယျာ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တသိက္ခာပဒဒွယံ။ အနောကာသော စ ပုစ္ဆနာတိ ‘‘အနောကာသကတံ ဘိက္ခုံ ပဉှံ ပုစ္ဆေယျာ’’တိ ဣဒမေတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။
အဒ္ဓါနသမုဋ္ဌာနဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၆၅။ အဒ္ဓါနနာဝံ ပဏီတန္တိ ‘‘ဘိက္ခုနိယာ သဒ္ဓိံ သံဝိဓာယ ဧကဒ္ဓါနမဂ္ဂံ ပဋိပဇ္ဇေယျ, ဧကံ နာဝံ အဘိရုဟေယျ, ပဏီတဘောဇနာနိ အဂိလာနော အတ္တနော အတ္ထာယ ဝိညာပေတွာ ဘုဉ္ဇေယျာ’’တိ ဝုတ္တသိက္ခာပဒတ္တယံ။ မာတုဂါမေန သံဟရေတိ မာတုဂါမေန သဒ္ဓိံ သံဝိဓာယ ဂမနဉ္စ ‘‘သမ္ဗာဓေ လောမံ သံဟရာပေယျာ’’တိ ဝုတ္တသိက္ခာပဒဉ္စ။ ဓညံ နိမန္တိတာ စေဝါတိ ‘‘ဓညံ ဝိညာပေတွာ ဝါ’’တိ စ ‘‘နိမန္တိတာ ဝါ ပဝါရိတာ ဝါ ခါဒနီယံ ဝါ ဘောဇနီယံ ဝါ ခါဒေယျ ဝါ ဘုဉ္ဇေယျ ဝါ’’တိ ဝုတ္တသိက္ခာပဒဉ္စ။ အဋ္ဌ စာတိ ဘိက္ခုနီနံ ဝုတ္တာ အဋ္ဌ ပါဋိဒေသနီယာ ဝါ။
ထေယျသတ္ထသမုဋ္ဌာနဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၆၆။ ထေယျသတ္ထံ ဥပဿုတီတိ ထေယျသတ္ထေန သဒ္ဓိံ သံဝိဓာယ ဧကဒ္ဓါနမဂ္ဂဂမနဉ္စ ဥပဿုတိတိဋ္ဌနဉ္စ။ သူပဝိညာပနေန စာတိ ဣဒံ သူပေါဒနဝိညတ္တိံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ရတ္တိဆန္နဉ္စ ဩကာသန္တိ ‘‘ရတ္တန္ဓကာရေ အပ္ပဒီပေ,
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၅၀။) [သျ]ပဋိစ္ဆန္နေ ဩကာသေ, အဇ္ဈောကာသေ ပုရိသေန သဒ္ဓိ’’န္တိ ဧဝံ ဝုတ္တသိက္ခာပဒတ္တယံ။ ဗျူဟေန သတ္တမာတိ ဣဒံ တဒနန္တရမေဝ ‘‘ရထိကာယ ဝါ ဗျူဟေ ဝါ သိင်္ဃာဋကေ ဝါ ပုရိသေန သဒ္ဓိ’’န္တိ အာဂတသိက္ခာပဒံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။
ဓမ္မဒေသနာသမုဋ္ဌာနဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၆၇။ ဓမ္မဒေသနာသမုဋ္ဌာနာနိ ဧကာဒသ ဥတ္တာနာနေဝ။ ဧဝံ တာဝ သမ္ဘိန္နသမုဋ္ဌာနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ နိယတသမုဋ္ဌာနံ ပန တိဝိဓံ, တံ ဧကေကဿေဝ သိက္ခာပဒဿ ဟောတိ, တံ ဝိသုံယေဝ ဒဿေတုံ ‘‘ဘူတံ ကာယေန ဇာယတီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ, တံ ဥတ္တာနမေဝ။ နေတ္တိဓမ္မာနုလောမိကန္တိ ဝိနယပါဠိဓမ္မဿ အနုလောမန္တိ။
သမုဋ္ဌာနသီသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၅၁။) [သျ]အန္တရပေယျာလံ
ကတိပုစ္ဆာဝါရဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၇၁။ ဣဒါနိ အာပတ္တိအာဒိကောဋ္ဌာသေသု ကောသလ္လဇနနတ္ထံ ‘‘ကတိ အာပတ္တိယော’’တိအာဒိနာ နယေန မာတိကံ ဌပေတွာ နိဒ္ဒေသပ္ပဋိနိဒ္ဒေသဝသေန ဝိဘင်္ဂေါ ဝုတ္တော။
တတ္ထ ကတိ အာပတ္တိယောတိ မာတိကာယ စ ဝိဘင်္ဂေ စ အာဂတာပတ္တိပုစ္ဆာ။ ဧသ နယော ဒုတိယပဒေပိ။ ကေဝလဉှေတ္ထ အာပတ္တိယော ဧဝ ရာသိဝသေန ခန္ဓာတိ ဝုတ္တာ။ ဝိနီတဝတ္ထူနီတိ တာသံ အာပတ္တီနံ ဝိနယပုစ္ဆာ၊ ‘‘ဝိနီတံ ဝိနယော ဝူပသမော’’တိ ဣဒဉှိ အတ္ထတော ဧကံ, ဝိနီတာနိယေဝ ဝိနီတဝတ္ထူနီတိ အယမေတ္ထ ပဒတ္ထော။ ဣဒါနိ ယေသု သတိ အာပတ္တိယော ဟောန္တိ, အသတိ န ဟောန္တိ, တေ ဒဿေတုံ ‘‘ကတိ အဂါရဝါ’’တိ ပုစ္ဆာဒွယံ။ ဝိနီတဝတ္ထူနီတိ အယံ ပန တေသံ အဂါရဝါနံ ဝိနယပုစ္ဆာ။ ယသ္မာ ပန တာ အာပတ္တိယော ဝိပတ္တိံ အာပတ္တာ နာမ နတ္ထိ, တသ္မာ ‘‘ကတိ ဝိပတ္တိယော’’တိ အယံ အာပတ္တီနံ ဝိပတ္တိဘာဝပုစ္ဆာ။ ကတိ အာပတ္တိသမုဋ္ဌာနာနီတိ တာသံယေဝ အာပတ္တီနံ သမုဋ္ဌာနပုစ္ဆာ။ ဝိဝါဒမူလာနိ အနုဝါဒမူလာနီတိ ဣမာ ‘‘ဝိဝါဒါဓိကရဏံ အနုဝါဒါဓိကရဏ’’န္တိ အာဂတာနံ ဝိဝါဒါနုဝါဒါနံ မူလပုစ္ဆာ။ သာရဏီယာ ဓမ္မာတိ ဝိဝါဒါနုဝါဒမူလာနံ အဘာဝကရဓမ္မပုစ္ဆာ။ ဘေဒကရဝတ္ထူနီတိ အယံ ‘‘ဘေဒနသံဝတ္တနိကံ ဝါ အဓိကရဏ’’န္တိအာဒီသု ဝုတ္တဘေဒကရဏပုစ္ဆာ။ အဓိကရဏာနီတိ ဘေဒကရဝတ္ထူသု သတိ ဥပ္ပဇ္ဇနဓမ္မပုစ္ဆာ။ သမထာတိ တေသံယေဝ ဝူပသမနဓမ္မပုစ္ဆာ။ ပဉ္စ အာပတ္တိယောတိ မာတိကာယ အာဂတဝသေန ဝုတ္တာ။ သတ္တာတိ ဝိဘင်္ဂေ အာဂတဝသေန။
အာရကာ ဧတေဟိ ရမတီတိ အာရတိ၊ ဘုသာ ဝါ ရတိ အာရတိ။ ဝိနာ ဧတေဟိ ရမတီတိ ဝိရတိ။ ပစ္စေကံ ပစ္စေကံ ဝိရမတီတိ ပဋိဝိရတိ။ ဝေရံ မဏတိ ဝိနာသေတီတိ ဝေရမဏီ။ န ဧတာယ ဧတေ အာပတ္တိက္ခန္ဓာ ကရီယန္တီတိ အကိရိယာ။ ယံ ဧတာယ အသတိ အာပတ္တိက္ခန္ဓကရဏံ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ, တဿ ပဋိပက္ခတော အကရဏံ။ အာပတ္တိက္ခန္ဓအဇ္ဈာပတ္တိယာ ပဋိပက္ခတော အနဇ္ဈာပတ္တိ။ ဝေလနတော ဝေလာ၊ စလယနတော ဝိနာသနတောတိ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၅၂။) [သျ]အတ္ထော။ နိယျာနံ သိနောတိ ဗန္ဓတိ နိဝါရေတီတိ သေတု။ အာပတ္တိက္ခန္ဓာနမေတံ အဓိဝစနံ။ သော သေတု ဧတာယ ပညတ္တိယာ ဟညတီတိ သေတုဃာတော။ သေသဝိနီတဝတ္ထုနိဒ္ဒေသေသုပိ ဧသေဝ နယော။
ဗုဒ္ဓေ အဂါရဝါဒီသု ယော ဗုဒ္ဓေ ဓရမာနေ ဥပဋ္ဌာနံ န ဂစ္ဆတိ, ပရိနိဗ္ဗုတေ စေတိယဋ္ဌာနံ ဗောဓိဋ္ဌာနံ န ဂစ္ဆတိ, စေတိယံ ဝါ ဗောဓိံ ဝါ န ဝန္ဒတိ, စေတိယင်္ဂဏေ သဆတ္တော သဥပါဟနော စရတိ, နတ္ထေတဿ ဗုဒ္ဓေ ဂါရဝေါတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယော ပန သက္ကောန္တောယေဝ ဓမ္မဿဝနံ န ဂစ္ဆတိ, သရဘညံ န ဘဏတိ, ဓမ္မကထံ န ကထေတိ, ဓမ္မဿဝနဂ္ဂံ ဘိန္ဒိတွာ ဂစ္ဆတိ, ဝိက္ခိတ္တော ဝါ အနာဒရော ဝါ နိသီဒတိ, နတ္ထေတဿ ဓမ္မေ ဂါရဝေါ။ ယော ထေရနဝမဇ္ဈိမေသု စိတ္တီကာရံ န ပစ္စုပဋ္ဌာပေတိ, ဥပေါသထာဂါရဝိတက္ကမာဠကာဒီသု ကာယပ္ပါဂဗ္ဘိယံ ဒဿေတိ, ယထာဝုဍ္ဎံ န ဝန္ဒတိ, နတ္ထေတဿ သံဃေ ဂါရဝေါ။ တိဿော သိက္ခာ သမာဒါယ အသိက္ခမာနောယေဝ ပန သိက္ခာယ အဂါရဝေါတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပမာဒေ စ သတိဝိပ္ပဝါသေ တိဋ္ဌမာနောယေဝ အပ္ပမာဒလက္ခဏံ အဗြူဟယမာနော အပ္ပမာဒေ အဂါရဝေါတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တထာ အာမိသပ္ပဋိသန္ထာရံ ဓမ္မပ္ပဋိသန္ထာရန္တိ ဣမံ ဒုဝိဓံ ပဋိသန္ထာရံ အကရောန္တောယေဝ ပဋိသန္ထာရေ အဂါရဝေါတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဂါရဝနိဒ္ဒေသေ ဝုတ္တဝိပရိယာယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။
֍ ဋီ ၂၇၂။ ဝိဝါဒမူလနိဒ္ဒေသေ ‘‘သတ္ထရိပိ အဂါရဝေါ’’တိအာဒီနံ ဗုဒ္ဓေ အဂါရဝါဒီသု ဝုတ္တနယေနေဝ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အပ္ပတိဿောတိ အနီစဝုတ္တိ၊ န သတ္ထာရံ ဇေဋ္ဌကံ ကတွာ ဝိဟရတိ။ အဇ္ဈတ္တံ ဝါတိ အတ္တနော သန္တာနေ ဝါ အတ္တနော ပက္ခေ ဝါ၊ သကာယ ပရိသာယာတိ အတ္ထော။ ဗဟိဒ္ဓါ ဝါတိ ပရသန္တာနေ ဝါ ပရပက္ခေ ဝါ။ တတြ တုမှေတိ တသ္မိံ အဇ္ဈတ္တဗဟိဒ္ဓါဘေဒေ သပရသန္တာနေ ဝါ သပရပရိသာယ ဝါ။ ပဟာနာယ ဝါယမေယျာထာတိ မေတ္တာဘာဝနာဒီဟိ နယေဟိ ပဟာနတ္ထံ ဝါယမေယျာထ၊ မေတ္တာဘာဝနာဒိနယေန ဟိ တံ အဇ္ဈတ္တမ္ပိ ဗဟိဒ္ဓါပိ ပဟီယတိ။ အနဝဿဝါယာတိ အပ္ပဝတ္တိဘာဝါယ။
သန္ဒိဋ္ဌိပရာမာသီတိ သကမေဝ ဒိဋ္ဌိံ ပရာမသတိ၊ ယံ အတ္တနာ ဒိဋ္ဌိဂတံ ဂဟိတံ, ဣဒမေဝ သစ္စန္တိ ဂဏှာတိ။ အာဓာနဂ္ဂါဟီတိ ဒဠှဂ္ဂါဟီ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၅၃။) [သျ]֍ ဋီ ၂၇၃။ အနုဝါဒမူလနိဒ္ဒေသော ကိဉ္စာပိ ဝိဝါဒမူလနိဒ္ဒေသေနေဝ သမာနော, အထ ခေါ အဋ္ဌာရသ ဘေဒကရဝတ္ထူနိ နိဿာယ ဝိဝဒန္တာနံ ကောဓူပနာဟာဒယော ဝိဝါဒမူလာနိ။ တထာ ဝိဝဒန္တာ ပန သီလဝိပတ္တိအာဒီသု အညတရဝိပတ္တိံ အာပဇ္ဇိတွာ ‘‘အသုကော ဘိက္ခု အသုကံ နာမ ဝိပတ္တိံ အာပန္နော’’တိ ဝါ, ‘‘ပါရာဇိကံ အာပန္နောသိ, သံဃာဒိသေသံ အာပန္နောသီ’’တိ ဝါ အနုဝဒန္တိ။ ဧဝံ အနုဝဒန္တာနံ ကောဓူပနာဟာဒယော အနုဝါဒမူလာနီတိ အယမေတ္ထ ဝိသေသော။
֍ ဋီ ၂၇၄။ သာရဏီယဓမ္မနိဒ္ဒေသေ မေတ္တစိတ္တေန ကတံ ကာယကမ္မံ မေတ္တံ ကာယကမ္မံ နာမ။ အာဝိ စေဝ ရဟော စာတိ သမ္မုခါ စ ပရမ္မုခါ စ။ တတ္ထ နဝကာနံ စီဝရကမ္မာဒီသု သဟာယဘာဝဂမနံ သမ္မုခါ မေတ္တံ ကာယကမ္မံ နာမ။ ထေရာနံ ပန ပါဒဓောဝနဗီဇနဝါတဒါနာဒိဘေဒမ္ပိ သဗ္ဗံ သာမီစိကမ္မံ သမ္မုခါ မေတ္တံ ကာယကမ္မံ နာမ။ ဥဘယေဟိပိ ဒုန္နိက္ခိတ္တာနံ ဒါရုဘဏ္ဍာဒီနံ တေသု အဝမညံ အကတွာ အတ္တနာ ဒုန္နိက္ခိတ္တာနံ ဝိယ ပဋိသာမနံ ပရမ္မုခါ မေတ္တံ ကာယကမ္မံ နာမ။ အယမ္ပိ ဓမ္မော သာရဏီယောတိ အယံ မေတ္တာကာယကမ္မသင်္ခါတော ဓမ္မော သရိတဗ္ဗော သတိဇနကော၊ ယော နံ ကရောတိ, တံ ပုဂ္ဂလံ၊ ယေသံ ကတော ဟောတိ, တေ ပသန္နစိတ္တာ ‘‘အဟော သပ္ပုရိသော’’တိ အနုဿရန္တီတိ အဓိပ္ပါယော။ ပိယကရဏောတိ တံ ပုဂ္ဂလံ သဗြဟ္မစာရီနံ ပိယံ ကရောတိ။ ဂရုကရဏောတိ တံ ပုဂ္ဂလံ သဗြဟ္မစာရီနံ ဂရုံ ကရောတိ။ သင်္ဂဟာယာတိအာဒီသု သဗြဟ္မစာရီဟိ သင်္ဂဟေတဗ္ဗဘာဝါယ။ တေဟိ သဒ္ဓိံ အဝိဝါဒါယ သမဂ္ဂဘာဝါယ ဧကီဘာဝါယ စ သံဝတ္တတိ။
မေတ္တံ ဝစီကမ္မန္တိအာဒီသု ဒေဝတ္ထေရော တိဿတ္ထေရောတိ ဧဝံ ပဂ္ဂယှ ဝစနံ သမ္မုခါ မေတ္တံ ဝစီကမ္မံ နာမ။ ဝိဟာရေ အသန္တေ ပန တံ ပဋိပုစ္ဆန္တဿ ‘‘ကုဟိံ အမှာကံ ဒေဝတ္ထေရော, ကုဟိံ အမှာကံ တိဿတ္ထေရော, ကဒါ နု ခေါ အာဂမိဿတီ’’တိ ဧဝံ မမာယနဝစနံ ပရမ္မုခါ မေတ္တံ ဝစီကမ္မံ နာမ။ မေတ္တာသိနေဟသိနိဒ္ဓါနိ ပန နယနာနိ ဥမ္မီလေတွာ ပသန္နေန မုခေန ဩလောကနံ သမ္မုခါ မေတ္တံ မနောကမ္မံ နာမ။ ‘‘ဒေဝတ္ထေရော တိဿတ္ထေရော အရောဂေါ ဟောတု, အပ္ပါဗာဓော’’တိ သမန္နာဟရဏံ ပရမ္မုခါ မေတ္တံ မနောကမ္မံ နာမ။
အပ္ပဋိဝိဘတ္တဘောဂီတိ နေဝ အာမိသံ ပဋိဝိဘဇိတွာ ဘုဉ္ဇတိ, န ပုဂ္ဂလံ။ ယော ဟိ ‘‘ဧတ္တကံ ပရေသံ ဒဿာမိ, ဧတ္တကံ အတ္တနာ ဘုဉ္ဇိဿာမိ, ဧတ္တကံ ဝါ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၅၄။) [သျ]အသုကဿ စ အသုကဿ စ ဒဿာမိ, ဧတ္တကံ အတ္တနာ ဘုဉ္ဇိဿာမီ’’တိ ဝိဘဇိတွာ ဘုဉ္ဇတိ, အယံ ပဋိဝိဘတ္တဘောဂီ နာမ။ အယံ ပန ဧဝံ အကတွာ အာဘတံ ပိဏ္ဍပါတံ ထေရာသနတော ပဋ္ဌာယ ဒတွာ ဂဟိတာဝသေသံ ဘုဉ္ဇတိ။ ‘‘သီလဝန္တေဟီ’’တိ ဝစနတော ဒုဿီလဿ အဒါတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ, သာရဏီယဓမ္မပူရကေန ပန သဗ္ဗေသံ ဒါတဗ္ဗမေဝါတိ ဝုတ္တံ။ ဂိလာန-ဂိလာနုပဋ္ဌာက-အာဂန္တုက-ဂမိကစီဝရကမ္မာဒိပသုတာနံ ဝိစေယျ ဒါတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ န ဟိ ဧတေ ဝိစိနိတွာ ဒေန္တေန ပုဂ္ဂလဝိဘာဂေါ ကတော ဟောတိ, ဤဒိသာနဉှိ ကိစ္ဆလာဘတ္တာ ဝိသေသော ကာတဗ္ဗောယေဝါတိ အယံ ကရောတိ။
အခဏ္ဍာနီတိအာဒီသု ယဿ သတ္တသု အာပတ္တိက္ခန္ဓေသု အာဒိမှိ ဝါ အန္တေ ဝါ သိက္ခာပဒံ ဘိန္နံ ဟောတိ, တဿ သီလံ ပရိယန္တေ ဆိန္နသာဋကော ဝိယ ခဏ္ဍံ နာမ။ ယဿ ပန ဝေမဇ္ဈေ ဘိန္နံ, တဿ မဇ္ဈေ ဆိဒ္ဒသာဋကော ဝိယ ဆိဒ္ဒံ နာမ ဟောတိ။ ယဿ ပဋိပါဋိယာ ဒွေ တီဏိ ဘိန္နာနိ, တဿ ပိဋ္ဌိယံ ဝါ ကုစ္ဆိယံ ဝါ ဥဋ္ဌိတေန ဝိသဘာဂဝဏ္ဏေန ကာဠရတ္တာဒီနံ အညတရသရီရဝဏ္ဏာ ဂါဝီ ဝိယ သဗလံ နာမ ဟောတိ။ ယဿ အန္တရန္တရာ ဘိန္နာနိ, တဿ အန္တရန္တရာ ဝိသဘာဂဝဏ္ဏဗိန္ဒုဝိစိတြာ ဂါဝီ ဝိယ ကမ္မာသံ နာမ ဟောတိ။ ယဿ ပန သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ အဘိန္နာနိ သီလာနိ, တဿ တာနိ သီလာနိ အခဏ္ဍာနိ အစ္ဆိဒ္ဒါနိ အသဗလာနိ အကမ္မာသာနိ နာမ ဟောန္တိ။ တာနိ ပနေတာနိ ဘုဇိဿဘာဝကရဏတော ဘုဇိဿာနိ။ ဝိညူဟိ ပသတ္ထတ္တာ ဝိညုပ္ပသတ္ထာနိ။ တဏှာဒိဋ္ဌီဟိ အပရာမဋ္ဌတ္တာ အပရာမဋ္ဌာနိ။ ဥပစာရသမာဓိံ အပ္ပနာသမာဓိံ ဝါ သံဝတ္တယန္တီတိ သမာဓိသံဝတ္တနိကာနီတိ ဝုစ္စန္တိ။ သီလသာမညဂတော ဝိဟရတီတိ တေသု တေသု ဒိသာဘာဂေသု ဝိဟရန္တေဟိ ကလျာဏသီလေဟိ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ သမာနဘာဝူပဂတသီလော ဝိဟရတိ။
ယာယံ ဒိဋ္ဌီတိ မဂ္ဂသမ္ပယုတ္တာ သမ္မာဒိဋ္ဌိ။ အရိယာတိ နိဒ္ဒေါသာ။ နိယျာတီတိ နိယျာနိကာ။ တက္ကရဿာတိ ယော တထာကာရီ ဟောတိ, တဿ။ ဒုက္ခက္ခယာယာတိ သဗ္ဗဒုက္ခဿ ခယတ္ထံ။ သေသံ ယာဝ သမထဘေဒပရိယောသာနာ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။
ကတိပုစ္ဆာဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၅၅။) [သျ]ခန္ဓကပုစ္ဆာဝါရော
ပုစ္ဆာဝိဿဇ္ဇနာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၂၀။ ဥပသမ္ပဒံပုစ္ဆိဿန္တိ ဥပသမ္ပဒက္ခန္ဓကံ ပုစ္ဆိဿံ။ သနိဒါနံ သနိဒ္ဒေသန္တိ နိဒါနေန စ နိဒ္ဒေသေန စ သဒ္ဓိံ ပုစ္ဆိဿာမိ။ သမုက္ကဋ္ဌပဒါနံ ကတိ အာပတ္တိယောတိ ယာနိ တတ္ထ သမုက္ကဋ္ဌာနိ ဥတ္တမာနိ ပဒါနိ ဝုတ္တာနိ, တေသံ သမုက္ကဋ္ဌပဒါနံ ဥတ္တမပဒါနံ သင်္ခေပတော ကတိ အာပတ္တိယော ဟောန္တီတိ။ ယေန ယေန ဟိ ပဒေန ယာ ယာ အာပတ္တိ ပညတ္တာ, သာ သာ တဿ တဿ ပဒဿ အာပတ္တီတိ ဝုစ္စတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘သမုက္ကဋ္ဌပဒါနံ ကတိ အာပတ္တိယော’’တိ။ ဒွေ အာပတ္တိယောတိ ဦနဝီသတိဝဿံ ဥပသမ္ပာဒေန္တဿ ပါစိတ္တိယံ, သေသေသု သဗ္ဗပဒေသု ဒုက္ကဋံ။
တိဿောတိ ‘‘နဿန္တေတေ ဝိနဿန္တေတေ, ကော တေဟိ အတ္ထော’’တိ ဘေဒပုရေက္ခာရာနံ ဥပေါသထကရဏေ ထုလ္လစ္စယံ, ဥက္ခိတ္တကေန သဒ္ဓိံ ဥပေါသထကရဏေ ပါစိတ္တိယံ, သေသေသု ဒုက္ကဋန္တိ ဧဝံ ဥပေါသထက္ခန္ဓကေ တိဿော အာပတ္တိယော။ ဧကာတိ ဝဿူပနာယိကက္ခန္ဓကေ ဧကာ ဒုက္ကဋာပတ္တိယေဝ။
တိဿောတိ ဘေဒပုရေက္ခာရဿ ပဝါရယတော ထုလ္လစ္စယံ, ဥက္ခိတ္တကေန သဒ္ဓိံ ပါစိတ္တိယံ, သေသေသု ဒုက္ကဋန္တိ ဧဝံ ပဝါရဏာက္ခန္ဓကေပိ တိဿော အာပတ္တိယော။
တိဿောတိ ဝစ္ဆတရိံ ဥဂ္ဂဟေတွာ မာရေန္တာနံ ပါစိတ္တိယံ, ရတ္တေန စိတ္တေန အင်္ဂဇာတဆုပနေ ထုလ္လစ္စယံ, သေသေသု ဒုက္ကဋန္တိ ဧဝံ စမ္မသံယုတ္တေပိ တိဿော အာပတ္တိယော။ ဘေသဇ္ဇက္ခန္ဓကေပိ သမန္တာ ဒွင်္ဂုလေ ထုလ္လစ္စယံ, ဘောဇ္ဇယာဂုယာ ပါစိတ္တိယံ, သေသေသု ဒုက္ကဋန္တိ ဧဝံ တိဿော အာပတ္တိယော။
ကထိနံ ကေဝလံ ပညတ္တိမေဝ, နတ္ထိ တတ္ထ အာပတ္တိ။ စီဝရသံယုတ္တေ ကုသစီရဝါကစီရေသု ထုလ္လစ္စယံ, အတိရေကစီဝရေ နိဿဂ္ဂိယံ, သေသေသု ဒုက္ကဋန္တိ ဣမာ တိဿော အာပတ္တိယော။
စမ္ပေယျကေ ဧကာ ဒုက္ကဋာပတ္တိယေဝ။ ကောသမ္ဗက-ကမ္မက္ခန္ဓက-ပါရိဝါသိကသမုစ္စယက္ခန္ဓကေသုပိ ဧကာ ဒုက္ကဋာပတ္တိယေဝ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၅၆။) [သျ]သမထက္ခန္ဓကေ ဆန္ဒဒါယကော ခိယျတိ, ခိယျနကံ ပါစိတ္တိယံ, သေသေသု ဒုက္ကဋန္တိ ဣမာ ဒွေ အာပတ္တိယော။ ခုဒ္ဒကဝတ္ထုကေ အတ္တနော အင်္ဂဇာတံ ဆိန္ဒတိ, ထုလ္လစ္စယံ, ရောမဋ္ဌေ ပါစိတ္တိယံ, သေသေသု ဒုက္ကဋန္တိ ဣမာ တိဿော အာပတ္တိယော။ သေနာသနက္ခန္ဓကေ ဂရုဘဏ္ဍဝိဿဇ္ဇနေ ထုလ္လစ္စယံ, သံဃိကာ ဝိဟာရာ နိက္ကဍ္ဎနေ ပါစိတ္တိယံ, သေသေသု ဒုက္ကဋန္တိ ဣမာ တိဿော အာပတ္တိယော။
သံဃဘေဒေဘေဒကာနုဝတ္တကာနံ ထုလ္လစ္စယံ, ဂဏဘောဇနေ ပါစိတ္တိယန္တိ ဣမာ ဒွေ အာပတ္တိယော။ သမာစာရံ ပုစ္ဆိဿန္တိ ဝုတ္တေ ဝတ္တက္ခန္ဓကေ ဧကာ ဒုက္ကဋာပတ္တိယေဝ။ သာ သဗ္ဗဝတ္တေသု အနာဒရိယေန ဟောတိ။ တထာ ပါတိမောက္ခဋ္ဌပနေ။ ဘိက္ခုနိက္ခန္ဓကေ အပ္ပဝါရဏာယ ပါစိတ္တိယံ, သေသေသု ဒုက္ကဋန္တိ ဒွေ အာပတ္တိယော။ ပဉ္စသတိကသတ္တသတိကေသု ကေဝလံ ဓမ္မော သင်္ဂဟံ အာရောပိတော, နတ္ထိ တတ္ထ အာပတ္တီတိ။
ခန္ဓကပုစ္ဆာဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၅၇။) [သျ]ဧကုတ္တရိကနယော
ဧကကဝါရဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၂၁။ အာပတ္တိကရာဓမ္မာ ဇာနိတဗ္ဗာတိအာဒိမှိ ဧကုတ္တရိကနယေ အာပတ္တိကရာ ဓမ္မာ နာမ ဆ အာပတ္တိသမုဋ္ဌာနာနိ။ ဧတေသဉှိ ဝသေန ပုဂ္ဂလော အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ, တသ္မာ ‘‘အာပတ္တိကရာ’’တိ ဝုတ္တာ။ အနာပတ္တိကရာ နာမ သတ္တ သမထာ။ အာပတ္တိ ဇာနိတဗ္ဗာတိ တသ္မိံ တသ္မိံ သိက္ခာပဒေ စ ဝိဘင်္ဂေ စ ဝုတ္တာ အာပတ္တိ ဇာနိတဗ္ဗာ။ အနာပတ္တီတိ ‘‘အနာပတ္တိ ဘိက္ခု အသာဒိယန္တဿာ’’တိအာဒိနာ နယေန အနာပတ္တိ ဇာနိတဗ္ဗာ။ လဟုကာတိ လဟုကေန ဝိနယကမ္မေန ဝိသုဇ္ဈနတော ပဉ္စဝိဓာ အာပတ္တိ။ ဂရုကာတိ ဂရုကေန ဝိနယကမ္မေန ဝိသုဇ္ဈနတော သံဃာဒိသေသာ အာပတ္တိ။ ကေနစိ အာကာရေန အနာပတ္တိဘာဝံ ဥပနေတုံ အသက္ကုဏေယျတော ပါရာဇိကာပတ္တိ စ။ သာဝသေသာတိ ဌပေတွာ ပါရာဇိကံ သေသာ။ အနဝသေသာတိ ပါရာဇိကာပတ္တိ။ ဒွေ အာပတ္တိက္ခန္ဓာ ဒုဋ္ဌုလ္လာ၊ အဝသေသာ အဒုဋ္ဌုလ္လာ။ သပ္ပဋိကမ္မဒုကံ သာဝသေသဒုကသဒိသံ။ ဒေသနာဂါမိနိဒုကံ လဟုကဒုကသင်္ဂဟိတံ။
အန္တရာယိကာတိ သတ္တပိ အာပတ္တိယော သဉ္စိစ္စ ဝီတိက္ကန္တာ သဂ္ဂန္တရာယဉ္စေဝ မောက္ခန္တရာယဉ္စ ကရောန္တီတိ အန္တရာယိကာ။ အဇာနန္တေန ဝီတိက္ကန္တာ ပန ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇာပတ္တိ နေဝ သဂ္ဂန္တရာယံ န မောက္ခန္တရာယံ ကရောတီတိ အနန္တရာယိကာ။ အန္တရာယိကံ အာပန္နဿာပိ ဒေသနာဂါမိနိံ ဒေသေတွာ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိတော ဝုဋ္ဌာယ သုဒ္ဓိပတ္တဿ သာမဏေရဘူမိယံ ဌိတဿ စ အဝါရိတော သဂ္ဂမောက္ခမဂ္ဂေါတိ။ သာဝဇ္ဇပညတ္တီတိ လောကဝဇ္ဇာ။ အနဝဇ္ဇပညတ္တီတိ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇာ။ ကိရိယတော သမုဋ္ဌိတာ နာမ ယံ ကရောန္တော အာပဇ္ဇတိ ပါရာဇိကာပတ္တိ ဝိယ။ အကိရိယတောတိ ယံ အကရောန္တော အာပဇ္ဇတိ, စီဝရအနဓိဋ္ဌာနာပတ္တိ ဝိယ။ ကိရိယာကိရိယတောတိ ယံ ကရောန္တော စ အကရောန္တော စ အာပဇ္ဇတိ, ကုဋိကာရာပတ္တိ ဝိယ။
ပုဗ္ဗာပတ္တီတိ ပဌမံ အာပန္နာပတ္တိ။ အပရာပတ္တီတိ ပါရိဝါသိကာဒီဟိ ပစ္ဆာ အာပန္နာပတ္တိ။ ပုဗ္ဗာပတ္တီနံ အန္တရာပတ္တိ နာမ မူလဝိသုဒ္ဓိယာ အန္တရာပတ္တိ။ အပရာပတ္တီနံ အန္တရာပတ္တိ နာမ အဂ္ဃဝိသုဒ္ဓိယာ အန္တရာပတ္တိ။ ကုရုန္ဒိယံ ပန ‘‘ပုဗ္ဗာပတ္တိ နာမ ပဌမံ အာပန္နာ။ အပရာပတ္တိ နာမ မာနတ္တာရဟကာလေ အာပန္နာ။ ပုဗ္ဗာပတ္တီနံ အန္တရာပတ္တိ နာမ ပရိဝါသေ အာပန္နာ။ အပရာပတ္တီနံ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၅၈။) [သျ]အန္တရာပတ္တိ နာမ မာနတ္တစာရေ အာပန္နာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဣဒမ္ပိ ဧကေန ပရိယာယေန ယုဇ္ဇတိ။
ဒေသိတာ ဂဏနူပဂါ နာမ ယာ ဓုရနိက္ခေပံ ကတွာ ပုန န အာပဇ္ဇိဿာမီတိ ဒေသိတာ ဟောတိ။ အဂဏနူပဂါ နာမ ယာ ဓုရနိက္ခေပံ အကတွာ သဥဿာဟေနေဝ စိတ္တေန အပရိသုဒ္ဓေန ဒေသိတာ ဟောတိ။ အယဉှိ ဒေသိတာပိ ဒေသိတဂဏနံ န ဥပေတိ။ အဋ္ဌမေ ဝတ္ထုသ္မိံ ဘိက္ခုနိယာ ပါရာဇိကမေဝ ဟောတိ။ ပညတ္တိ ဇာနိတဗ္ဗာတိအာဒီသု နဝသု ပဒေသု ပဌမပါရာဇိကပုစ္ဆာယ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။
ထုလ္လဝဇ္ဇာတိ ထုလ္လဒေါသေ ပညတ္တာ ဂရုကာပတ္တိ။ အထုလ္လဝဇ္ဇာတိ လဟုကာပတ္တိ။ ဂိဟိပဋိသံယုတ္တာတိ သုဓမ္မတ္ထေရဿ အာပတ္တိ, ယာ စ ဓမ္မိကဿ ပဋိဿဝဿ အသစ္စာပနေ အာပတ္တိ, အဝသေသာ န ဂိဟိပဋိသံယုတ္တာ။ ပဉ္စာနန္တရိယကမ္မာပတ္တိ နိယတာ, သေသာ အနိယတာ။ အာဒိကရောတိ သုဒိန္နတ္ထေရာဒိ အာဒိကမ္မိကော။ အနာဒိကရောတိ မက္ကဋိသမဏာဒိ အနုပညတ္တိကာရကော။ အဓိစ္စာပတ္တိကော နာမ ယော ကဒါစိ ကရဟစိ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ။ အဘိဏှာပတ္တိကော နာမ ယော နိစ္စံ အာပဇ္ဇတိ။
စောဒကော နာမ ယော ဝတ္ထုနာ ဝါ အာပတ္တိယာ ဝါ ပရံ စောဒေတိ။ ယော ပန ဧဝံ စောဒိတော အယံ စုဒိတကော နာမ။ ပဉ္စဒသသု ဓမ္မေသု အပ္ပတိဋ္ဌဟိတွာ အဘူတေန ဝတ္ထုနာ စောဒေန္တော အဓမ္မစောဒကော နာမ, တေန တထာ စောဒိတော အဓမ္မစုဒိတကော နာမ။ ဝိပရိယာယေန ဓမ္မစောဒကစုဒိတကာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ မိစ္ဆတ္တနိယတေဟိ ဝါ သမ္မတ္တနိယတေဟိ ဝါ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော နိယတော, ဝိပရီတော အနိယတော။
သာဝကာ ဘဗ္ဗာပတ္တိကာ နာမ, ဗုဒ္ဓါ စ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ စ အဘဗ္ဗာပတ္တိကာ နာမ။ ဥက္ခေပနီယကမ္မကတော ဥက္ခိတ္တကော နာမ, အဝသေသစတုဗ္ဗိဓတဇ္ဇနီယာဒိကမ္မကတော အနုက္ခိတ္တကော နာမ။ အယဉှိ ဥပေါသထံ ဝါ ပဝါရဏံ ဝါ ဓမ္မပရိဘောဂံ ဝါ အာမိသပရိဘောဂံ ဝါ န ကောပေတိ။ ‘‘မေတ္တိယံ ဘိက္ခုနိံ နာသေထ, ဒူသကော နာသေတဗ္ဗော, ကဏ္ဋကော သမဏုဒ္ဒေသော နာသေတဗ္ဗော’’တိ ဧဝံ လိင်္ဂဒဏ္ဍကမ္မ-သံဝါသနာသနာဟိ နာသိတဗ္ဗော နာသိတကော နာမ။ သေသာ သဗ္ဗေ အနာသိတကာ။ ယေန သဒ္ဓိံ ဥပေါသထာဒိကော သံဝါသော အတ္ထိ, အယံ သမာနသံဝါသကော,
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၅၉။) [သျ]ဣတရောနာနာသံဝါသကော။ သော ကမ္မနာနာသံဝါသကော လဒ္ဓိနာနာသံဝါသကောတိ ဒုဝိဓော ဟောတိ။ ဌပနံ ဇာနိတဗ္ဗန္တိ ‘‘ဧကံ ဘိက္ခဝေ အဓမ္မိကံ ပါတိမောက္ခဋ္ဌပန’’န္တိအာဒိနာ နယေန ဝုတ္တံ ပါတိမောက္ခဋ္ဌပနံ ဇာနိတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။
ဧကကဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ဒုကဝါရဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၂၂။ ဒုကေသု သစိတ္တကာ အာပတ္တိ သညာဝိမောက္ခာ, အစိတ္တကာ နောသညာဝိမောက္ခာ။ လဒ္ဓသမာပတ္တိကဿ အာပတ္တိ နာမ ဘူတာရောစနာပတ္တိ, အလဒ္ဓသမာပတ္တိကဿ အာပတ္တိ နာမ အဘူတာရောစနာပတ္တိ။ သဒ္ဓမ္မပဋိသညုတ္တာ နာမ ပဒသောဓမ္မာဒိကာ, အသဒ္ဓမ္မပဋိသညုတ္တာ နာမ ဒုဋ္ဌုလ္လဝါစာပတ္တိ။ သပရိက္ခာရပဋိသညုတ္တာ နာမ နိဿဂ္ဂိယဝတ္ထုနော အနိဿဇ္ဇိတွာ ပရိဘောဂေ, ပတ္တစီဝရာနံ နိဒဟနေ, ကိလိဋ္ဌစီဝရာနံ အဓောဝနေ, မလဂ္ဂဟိတပတ္တဿ အပစနေတိ ဧဝံ အယုတ္တပရိဘောဂေ အာပတ္တိ။ ပရပရိက္ခာရပဋိသညုတ္တာ နာမ သံဃိကမဉ္စပီဌာဒီနံ အဇ္ဈောကာသေ သန္ထရဏအနာပုစ္ဆာဂမနာဒီသု အာပဇ္ဇိတဗ္ဗာ အာပတ္တိ။ သပုဂ္ဂလပဋိသညုတ္တာ နာမ ‘‘မုဒုပိဋ္ဌိကဿ လမ္ဗိဿ ဦရုနာ အင်္ဂဇာတံ ပီဠေန္တဿာ’’တိအာဒိနာ နယေန ဝုတ္တာပတ္တိ။ ပရပုဂ္ဂလပဋိသညုတ္တာ နာမ မေထုနဓမ္မကာယသံသဂ္ဂပဟာရဒါနာဒီသု ဝုတ္တာပတ္တိ, ‘‘သိခရဏီသီ’’တိ သစ္စံ ဘဏန္တော ဂရုကံ အာပဇ္ဇတိ, ‘‘သမ္ပဇာနမုသာဝါဒေ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ မုသာ ဘဏန္တော လဟုကံ။ အဘူတာရောစနေ မုသာ ဘဏန္တော ဂရုကံ။ ဘူတာရောစနေ သစ္စံ ဘဏန္တော လဟုကံ။
‘‘သံဃကမ္မံ ဝဂ္ဂံ ကရိဿာမီ’’တိ အန္တောသီမာယ ဧကမန္တေ နိသီဒန္တော ဘူမိဂတော အာပဇ္ဇတိ နာမ။ သစေ ပန အင်္ဂုလိမတ္တမ္ပိ အာကာသေ တိဋ္ဌေယျ, န အာပဇ္ဇေယျ, တေန ဝုတ္တံ ‘‘နော ဝေဟာသဂတော’’တိ။ ဝေဟာသကုဋိယာ အာဟစ္စပါဒကံ မဉ္စံ ဝါ ပီဌံ ဝါ အဘိနိသီဒန္တော ဝေဟာသဂတောအာပဇ္ဇတိ နာမ။ သစေ ပန တံ ဘူမိယံ ပညာပေတွာ နိပဇ္ဇေယျ န အာပဇ္ဇေယျ, တေန ဝုတ္တံ – ‘‘နော ဘူမိဂတော’’တိ။ ဂမိယော ဂမိယဝတ္တံ အပူရေတွာ ဂစ္ဆန္တော နိက္ခမန္တော အာပဇ္ဇတိ နာမ, နော ပဝိသန္တော။ အာဂန္တုကော အာဂန္တုကဝတ္တံ အပူရေတွာ သဆတ္တုပါဟနော ပဝိသန္တော ပဝိသန္တော အာပဇ္ဇတိ နာမ, နော နိက္ခမန္တော။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၆၀။) [သျ]အာဒိယန္တောအာပဇ္ဇတိ နာမ ဘိက္ခုနီ အတိဂမ္ဘီရံ ဥဒကသုဒ္ဓိကံ အာဒိယမာနာ၊ ဒုဗ္ဗဏ္ဏကရဏံ အနာဒိယိတွာ စီဝရံ ပရိဘုဉ္ဇန္တော ပန အနာဒိယန္တော အာပဇ္ဇတိ နာမ။ မူဂဗ္ဗတာဒီနိ တိတ္ထိယဝတ္တာနိ သမာဒိယန္တော သမာဒိယန္တော အာပဇ္ဇတိ နာမ။ ပါရိဝါသိကာဒယော ပန တဇ္ဇနီယာဒိကမ္မကတာ ဝါ အတ္တနော ဝတ္တံ အသမာဒိယန္တာ အာပဇ္ဇန္တိ, တေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘အတ္ထာပတ္တိ န သမာဒိယန္တော အာပဇ္ဇတီ’’တိ။ အညာတိကာယ ဘိက္ခုနိယာ စီဝရံ သိဗ္ဗန္တော ဝေဇ္ဇကမ္မဘဏ္ဍာဂါရိကကမ္မစိတ္တကမ္မာဒီနိ ဝါ ကရောန္တော ကရောန္တော အာပဇ္ဇတိ နာမ။ ဥပဇ္ဈာယဝတ္တာဒီနိ အကရောန္တော အကရောန္တော အာပဇ္ဇတိ နာမ။ အညာတိကာယ ဘိက္ခုနိယာ စီဝရံ ဒဒမာနော ဒေန္တော အာပဇ္ဇတိ နာမ။ သဒ္ဓိဝိဟာရိကအန္တေဝါသိကာနံ စီဝရာဒီနိ အဒေန္တော အဒေန္တော အာပဇ္ဇတိ နာမ။ အညာတိကာယ ဘိက္ခုနိယာ စီဝရံ ဂဏှန္တော ပဋိဂ္ဂဏှန္တော အာပဇ္ဇတိ နာမ။ ‘‘န ဘိက္ခဝေ ဩဝါဒေါ န ဂဟေတဗ္ဗော’’တိ ဝစနတော ဩဝါဒံ အဂဏှန္တော န ပဋိဂ္ဂဏှန္တော အာပဇ္ဇတိ နာမ။
နိဿဂ္ဂိယဝတ္ထုံ အနိဿဇ္ဇိတွာ ပရိဘုဉ္ဇန္တော ပရိဘောဂေန အာပဇ္ဇတိ နာမ။ ပဉ္စာဟိကံ သံဃာဋိစာရံ အတိက္ကာမယမာနာ အပရိဘောဂေန အာပဇ္ဇတိ နာမ။ သဟဂါရသေယျံ ရတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ နာမ, နော ဒိဝါ, ဒွါရံ အသံဝရိတွာ ပဋိသလ္လီယန္တော ဒိဝါ အာပဇ္ဇတိ, နော ရတ္တိံ။ ဧကရတ္တဆာရတ္တသတ္တာဟဒသာဟမာသာတိက္ကမေသု ဝုတ္တအာပတ္တိံ အာပဇ္ဇန္တော အရုဏုဂ္ဂေ အာပဇ္ဇတိ နာမ, ပဝါရေတွာ ဘုဉ္ဇန္တော န အရုဏုဂ္ဂေ အာပဇ္ဇတိ နာမ။
ဘူတဂါမဉ္စေဝ အင်္ဂဇာတဉ္စ ဆိန္ဒန္တော ဆိန္ဒန္တော အာပဇ္ဇတိ နာမ, ကေသေ ဝါ နခေ ဝါ န ဆိန္ဒန္တော န ဆိန္ဒန္တော အာပဇ္ဇတိ နာမ။ အာပတ္တိံ ဆာဒေန္တော ဆာဒေန္တော အာပဇ္ဇတိ နာမ, ‘‘တိဏေန ဝါ ပဏ္ဏေန ဝါ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ အာဂန္တဗ္ဗံ, နတွေဝ နဂ္ဂေန အာဂန္တဗ္ဗံ, ယော အာဂစ္ဆေယျ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ ဣမံ ပန အာပတ္တိံ န ဆာဒေန္တော အာပဇ္ဇတိ နာမ။ ကုသစီရာဒီနိ ဓာရေန္တော ဓာရေန္တော အာပဇ္ဇတိ နာမ, ‘‘အယံ တေ ဘိက္ခု ပတ္တော ယာဝ ဘေဒနာယ ဓာရေတဗ္ဗော’’တိ ဣမံ အာပတ္တိံ န ဓာရေန္တော အာပဇ္ဇတိ နာမ။
‘‘အတ္တနာ ဝါ အတ္တာနံ နာနာသံဝါသကံ ကရောတီ’’တိ ဧကသီမာယံ ဒွီသု သံဃေသု နိသိန္နေသု ဧကသ္မိံ ပက္ခေ နိသီဒိတွာ ပရပက္ခဿ လဒ္ဓိံ ဂဏှန္တော
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၆၁။) [သျ]ယသ္မိံ ပက္ခေ နိသိန္နော တေသံ အတ္တနာဝ အတ္တာနံ နာနာသံဝါသကံ ကရောတိ နာမ။ ယေသံ သန္တိကေ နိသိန္နော တေသံ ဂဏပူရကော ဟုတွာ ကမ္မံ ကောပေတိ, ဣတရေသံ ဟတ္ထပါသံ အနာဂတတ္တာ။ သမာနသံဝါသကေပိ ဧသေဝ နယော။ ယေသဉှိ သော လဒ္ဓိံ ရောစေတိ, တေသံ သမာနသံဝါသကော ဟောတိ, ဣတရေသံ နာနာသံဝါသကော။ သတ္တ အာပတ္တိယော သတ္တ အာပတ္တိက္ခန္ဓာတိ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗတော အာပတ္တိယော, ရာသဋ္ဌေန ခန္ဓာတိ ဧဝံ ဒွေယေဝ နာမာနိ ဟောန္တီတိ နာမဝသေန ဒုကံ ဒဿိတံ။ ကမ္မေန ဝါ သလာကဂ္ဂါဟေန ဝါတိ ဧတ္ထ ဥဒ္ဒေသော စေဝ ကမ္မဉ္စ ဧကံ, ဝေါဟာရော စေဝ အနုဿာဝနာ စ သလာကဂ္ဂါဟော စ ဧကံ, ဝေါဟာရာနုဿာဝနသလာကဂ္ဂါဟာ ပုဗ္ဗဘာဂါ, ကမ္မဉ္စေဝ ဥဒ္ဒေသော စ ပမာဏံ။
အဒ္ဓါနဟီနော နာမ ဦနဝီသတိဝဿော။ အင်္ဂဟီနော နာမ ဟတ္ထစ္ဆိန္နာဒိဘေဒေါ။ ဝတ္ထုဝိပန္နော နာမ ပဏ္ဍကော တိရစ္ဆာနဂတော ဥဘတောဗျဉ္ဇနကော စ။ အဝသေသာ ထေယျသံဝါသကာဒယော အဋ္ဌ အဘဗ္ဗပုဂ္ဂလာ ကရဏဒုက္ကဋကာ နာမ။ ဒုက္ကဋကိရိယာ ဒုက္ကဋကမ္မာ, ဣမသ္မိံယေဝ အတ္တဘာဝေ ကတေန အတ္တနော ကမ္မေန အဘဗ္ဗဋ္ဌာနံ ပတ္တာတိ အတ္ထော။ အပရိပူရော နာမ အပရိပုဏ္ဏပတ္တစီဝရော။ နော စ ယာစတိ နာမ ဥပသမ္ပဒံ န ယာစတိ။ အလဇ္ဇိဿ စ ဗာလဿ စာတိ အလဇ္ဇီ သစေပိ တေပိဋကော ဟောတိ, ဗာလော စ သစေပိ သဋ္ဌိဝဿော ဟောတိ, ဥဘောပိ နိဿာယ န ဝတ္ထဗ္ဗံ။ ဗာလဿ စ လဇ္ဇိဿ စာတိ ဧတ္ထ ဗာလဿ ‘‘တွံ နိဿယံ ဂဏှာ’’တိ အာဏာယပိ နိဿယော ဒါတဗ္ဗော, လဇ္ဇိဿ ပန ယာစန္တဿေဝ။ သာတိသာရန္တိ သဒေါသံ၊ ယံ အဇ္ဈာစရန္တော အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ။
ကာယေန ပဋိက္ကောသနာ နာမ ဟတ္ထဝိကာရာဒီဟိ ပဋိက္ကောသနာ။ ကာယေန ပဋိဇာနာတီတိ ဟတ္ထဝိကာရာဒီဟိ ပဋိဇာနာတိ။ ဥပဃာတိကာ နာမ ဥပဃာတာ။ သိက္ခူပဃာတိကာ နာမ သိက္ခူပဃာတော။ ဘောဂူပဃာတိကာ နာမ ပရိဘောဂူပဃာတော, တတ္ထ တိဿော သိက္ခာ အသိက္ခတော သိက္ခူပဃာတိကာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သံဃိကံ ဝါ ပုဂ္ဂလိကံ ဝါ ဒုပ္ပရိဘောဂံ ဘုဉ္ဇတော ဘောဂူပဃာတိကာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဒွေ ဝေနယိကာတိ ဒွေ အတ္ထာ ဝိနယသိဒ္ဓါ။ ပညတ္တံ နာမ သကလေ ဝိနယပိဋကေ ကပ္ပိယာကပ္ပိယဝသေန ပညတ္တံ။ ပညတ္တာနုလောမံ နာမ စတူသု မဟာပဒေသေသု ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သေတုဃာတောတိ ပစ္စယဃာတော၊ ယေန စိတ္တေန အကပ္ပိယံ ကရေယျ, တဿ စိတ္တဿာပိ အနုပ္ပါဒနန္တိ အတ္ထော။ မတ္တကာရိတာတိ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၆၂။) [သျ]မတ္တာယ ပမာဏေန ကရဏံ၊ ပမာဏေ ဌာနန္တိ အတ္ထော။ ကာယေန အာပဇ္ဇတီတိ ကာယဒွါရိကံ ကာယေန အာပဇ္ဇတိ၊ ဝစီဒွါရိကံ ဝါစာယ။ ကာယေန ဝုဋ္ဌာတီတိ တိဏဝတ္ထာရကသမထေ ဝိနာပိ ဒေသနာယ ကာယေနေဝ ဝုဋ္ဌာတိ၊ ဒေသေတွာ ဝုဋ္ဌဟန္တော ပန ဝါစာယ ဝုဋ္ဌာတိ။ အဗ္ဘန္တရပရိဘောဂေါ နာမ အဇ္ဈောဟရဏပရိဘောဂေါ။ ဗာဟိရပရိဘောဂေါ နာမ သီသမက္ခနာဒိ။
အနာဂတံ ဘာရံ ဝဟတီတိ အထေရောဝ သမာနော ထေရေဟိ ဝဟိတဗ္ဗံ ဗီဇနဂါဟဓမ္မဇ္ဈေသနာဒိဘာရံ ဝဟတိ၊ တံ နိတ္ထရိတုံ ဝီရိယံ အာရဘတိ။ အာဂတံ ဘာရံ န ဝဟတီတိ ထေရော ထေရကိစ္စံ န ကရောတိ, ‘‘အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ ထေရေန ဘိက္ခုနာ သာမံ ဝါ ဓမ္မံ ဘာသိတုံ, ပရံ ဝါ အဇ္ဈေသိတုံ, အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ ထေရာဓေယျံ ပါတိမောက္ခ’’န္တိ ဧဝမာဒိ သဗ္ဗံ ပရိဟာပေတီတိ အတ္ထော။ န ကုက္ကုစ္စာယိတဗ္ဗံ ကုက္ကုစ္စာယတီတိ န ကုက္ကုစ္စာယိတဗ္ဗံ ကုက္ကုစ္စာယိတွာ ကရောတိ။ ကုက္ကုစ္စာယိတဗ္ဗံ န ကုက္ကုစ္စာယတီတိ ကုက္ကုစ္စာယိတဗ္ဗံ န ကုက္ကုစ္စာယိတွာ ကရောတိ။ ဧတေသံ ဒွိန္နံ ဒိဝါ စ ရတ္တော စ အာသဝါ ဝဍ္ဎန္တီတိ အတ္ထော။ အနန္တရဒုကေပိ ဝုတ္တပဋိပက္ခဝသေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သေသံ တတ္ထ တတ္ထ ဝုတ္တနယတ္တာ ဥတ္တာနမေဝါတိ။
ဒုကဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
တိကဝါရဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၂၃။ တိကေသု အတ္ထာပတ္တိ တိဋ္ဌန္တေ ဘဂဝတိ အာပဇ္ဇတီတိ အတ္ထိ အာပတ္တိ, ယံ တိဋ္ဌန္တေ ဘဂဝတိ အာပဇ္ဇတီတိ အတ္ထော။ ဧသေဝ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ တတ္ထ လောဟိတုပ္ပါဒါပတ္တိံ တိဋ္ဌန္တေ အာပဇ္ဇတိ။ ‘‘ဧတရဟိ ခေါ ပနာနန္ဒ, ဘိက္ခူ အညမညံ အာဝုသောဝါဒေန သမုဒါစရန္တိ, န ဝေါ မမစ္စယေန ဧဝံ သမုဒါစရိတဗ္ဗံ, နဝကေန, အာနန္ဒ, ဘိက္ခုနာ ထေရော ဘိက္ခူ ‘ဘန္တေ’တိ ဝါ ‘အာယသ္မာ’တိ ဝါ သမုဒါစရိတဗ္ဗော’’တိ ဝစနတော ထေရံ အာဝုသောဝါဒေန သမုဒါစရဏပစ္စယာ အာပတ္တိံ ပရိနိဗ္ဗုတေ ဘဂဝတိ အာပဇ္ဇတိ, နော တိဋ္ဌန္တေ။ ဣမာ ဒွေ အာပတ္တိယော ဌပေတွာ အဝသေသာ ဓရန္တေပိ ဘဂဝတိ အာပဇ္ဇတိ, ပရိနိဗ္ဗုတေပိ။
ပဝါရေတွာ အနတိရိတ္တံ ဘုဉ္ဇန္တော အာပတ္တိံ ကာလေ အာပဇ္ဇတိ နော ဝိကာလေ။ ဝိကာလဘောဇနာပတ္တိံ ပန ဝိကာလေ အာပဇ္ဇတိ နော ကာလေ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၆၃။) [သျ]အဝသေသာ ကာလေ စေဝ အာပဇ္ဇတိ ဝိကာလေ စ။ သဟဂါရသေယျံ ရတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ, ဒွါရံ အသံဝရိတွာ ပဋိသလ္လီယနံ ဒိဝါ။ သေသာ ရတ္တိဉ္စေဝ ဒိဝါ စ။ ‘‘ဒသဝဿောမှိ အတိရေကဒသဝဿောမှီ’’တိ ဗာလော အဗျတ္တော ပရိသံ ဥပဋ္ဌာပေန္တော ဒသဝဿော အာပဇ္ဇတိ နော ဦနဒသဝဿော။ ‘‘အဟံ ပဏ္ဍိတော ဗျတ္တော’’တိ နဝေါ ဝါ မဇ္ဈိမော ဝါ ပရိသံ ဥပဋ္ဌာပေန္တော ဦနဒသဝဿော အာပဇ္ဇတိ နော ဒသဝဿော။ သေသာ ဒသဝဿော စေဝ အာပဇ္ဇတိ ဦနဒသဝဿော စ။ ‘‘ပဉ္စဝဿောမှီ’’တိ ဗာလော အဗျတ္တော အနိဿာယ ဝသန္တော ပဉ္စဝဿော အာပဇ္ဇတိ။ ‘‘အဟံ ပဏ္ဍိတော ဗျတ္တော’’တိ နဝကော အနိဿာယ ဝသန္တော ဦနပဉ္စဝဿော အာပဇ္ဇတိ။ သေသံ ပဉ္စဝဿော စေဝ အာပဇ္ဇတိ ဦနပဉ္စဝဿော စ။ အနုပသမ္ပန္နံ ပဒသောဓမ္မံ ဝါစေန္တော, မာတုဂါမဿ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဧဝရူပံ အာပတ္တိံ ကုသလစိတ္တော အာပဇ္ဇတိ, ပါရာဇိက-သုက္ကဝိဿဋ္ဌိ-ကာယသံသဂ္ဂ-ဒုဋ္ဌုလ္လ-အတ္တကာမပါရိစရိယ-ဒုဋ္ဌဒေါသ-သံဃဘေဒပဟာရဒါန-တလသတ္တိကာဒိဘေဒံ အကုသလစိတ္တော အာပဇ္ဇတိ, အသဉ္စိစ္စ သဟဂါရသေယျာဒိံ အဗျာကတစိတ္တော အာပဇ္ဇတိ, ယံ အရဟာဝ အာပဇ္ဇတိ, သဗ္ဗံ အဗျာကတစိတ္တောဝ အာပဇ္ဇတိ, မေထုနဓမ္မာဒိဘေဒမာပတ္တိံ သုခဝေဒနာသမင်္ဂီ အာပဇ္ဇတိ, ဒုဋ္ဌဒေါသာဒိဘေဒံ ဒုက္ခဝေဒနာသမင်္ဂီ, ယံ သုခဝေဒနာသမင်္ဂီ အာပဇ္ဇတိ, တံယေဝ မဇ္ဈတ္တော ဟုတွာ အာပဇ္ဇန္တော အဒုက္ခမသုခဝေဒနာသမင်္ဂီ အာပဇ္ဇတိ။
တယော ပဋိက္ခေပါတိ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော တယော ပဋိက္ခေပါ။ စတူသု ပစ္စယေသု မဟိစ္ဆတာ အသန္တုဋ္ဌိတာ ကိလေသသလ္လေခနပဋိပတ္တိယာ အဂေါပါယနာ, ဣမေ ဟိ တယော ဓမ္မာ ဗုဒ္ဓေန ဘဂဝတာ ပဋိက္ခိတ္တာ။ အပ္ပိစ္ဆတာဒယော ပန တယော ဗုဒ္ဓေန ဘဂဝတာ အနုညာတာ, တေန ဝုတ္တံ ‘‘တယော အနုညာတာ’’တိ။
‘‘ဒသဝဿောမှီ’’တိ ပရိသံ ဥပဋ္ဌာပေန္တော ‘‘ပဉ္စဝဿောမှီ’’တိ နိဿယံ အဂဏှန္တော ဗာလော အာပဇ္ဇတိ နော ပဏ္ဍိတော, ဦနဒသဝဿော ‘‘ဗျတ္တောမှီ’’တိ ဗဟုဿုတတ္တာ ပရိသံ ဥပဋ္ဌာပေန္တော ဦနပဉ္စဝဿော စ နိဿယံ အဂဏှန္တော ပဏ္ဍိတော အာပဇ္ဇတိ နော ဗာလော၊ အဝသေသံ ပဏ္ဍိတော စေဝ အာပဇ္ဇတိ ဗာလော စ။ ဝဿံ အနုပဂစ္ဆန္တော ကာဠေ အာပဇ္ဇတိ နော ဇုဏှေ၊ မဟာပဝါရဏာယ အပ္ပဝါရေန္တော ဇုဏှေ အာပဇ္ဇတိ နော ကာဠေ၊ အဝသေသံ ကာဠေ စေဝ အာပဇ္ဇတိ ဇုဏှေ စ။ ဝဿူပဂမနံ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၆၄။) [သျ]ကာဠေ ကပ္ပတိ နော ဇုဏှေ၊ မဟာပဝါရဏာယ ပဝါရဏာ ဇုဏှေ ကပ္ပတိ နော ကာဠေ၊ သေသံ အနုညာတကံ ကာဠေ စေဝ ကပ္ပတိ ဇုဏှေ စ။
ကတ္တိကပုဏ္ဏမာသိယာ ပစ္ဆိမေ ပါဋိပဒဒိဝသေ ဝိကပ္ပေတွာ ဌပိတံ ဝဿိကသာဋိကံ နိဝါသေန္တော ဟေမန္တေ အာပဇ္ဇတိ။ ကုရုန္ဒိယံ ပန ‘‘ကတ္တိကပုဏ္ဏမဒိဝသေ အပစ္စုဒ္ဓရိတွာ ဟေမန္တေ အာပဇ္ဇတီ’’တိ ဝုတ္တံ, တမ္ပိ သုဝုတ္တံ။ ‘‘စာတုမာသံ အဓိဋ္ဌာတုံ တတော ပရံ ဝိကပ္ပေတု’’န္တိ ဟိ ဝုတ္တံ။ အတိရေကမာသေ သေသေ ဂိမှာနေ ပရိယေသန္တော အတိရေကဍ္ဎမာသေ သေသေ ကတွာ နိဝါသေန္တော စ ဂိမှေ အာပဇ္ဇတိ နာမ။ သတိယာ ဝဿိကသာဋိကာယ နဂ္ဂေါ ကာယံ ဩဝဿာပေန္တော ဝဿေ အာပဇ္ဇတိ နာမ။ ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထံ ဝါ အဓိဋ္ဌာနုပေါသထံ ဝါ ကရောန္တော သံဃော အာပဇ္ဇတိ။ သုတ္တုဒ္ဒေသဉ္စ အဓိဋ္ဌာနုပေါသထဉ္စ ကရောန္တော ဂဏော အာပဇ္ဇတိ။ ဧကကော သုတ္တုဒ္ဒေသံ ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထဉ္စ ကရောန္တော ပုဂ္ဂလော အာပဇ္ဇတိ။ ပဝါရဏာယပိ ဧသေဝ နယော။
သံဃုပေါသထော စ သံဃပဝါရဏာ စ သံဃဿေဝ ကပ္ပတိ။ ဂဏုပေါသထော စ ဂဏပဝါရဏာ စ ဂဏဿေဝ ကပ္ပတိ။ အဓိဋ္ဌာနုပေါသထော စ အဓိဋ္ဌာနပဝါရဏာ စ ပုဂ္ဂလဿေဝ ကပ္ပတိ။ ‘‘ပါရာဇိကံ အာပန္နောမှီ’’တိအာဒီနိ ဘဏန္တော ဝတ္ထုံ ဆာဒေတိ န အာပတ္တိံ, ‘‘မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝိ’’န္တိအာဒီနိ ဘဏန္တော အာပတ္တိံ ဆာဒေတိ နော ဝတ္ထုံ, ယော နေဝ ဝတ္ထုံ န အာပတ္တိံ အာရောစေတိ, အယံ ဝတ္ထုဉ္စေဝ ဆာဒေတိ အာပတ္တိဉ္စ။
ပဋိစ္ဆာဒေတီတိ ပဋိစ္ဆာဒိ။ ဇန္တာဃရမေဝ ပဋိစ္ဆာဒိ ဇန္တာဃရပဋိစ္ဆာဒိ။ ဣတရာသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဒွါရံ ပိဒဟိတွာ အန္တောဇန္တာဃရေ ဌိတေန ပရိကမ္မံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဥဒကေ ဩတိဏ္ဏေနာပိ ဧတဒေဝ ဝဋ္ဋတိ။ ဥဘယတ္ထ ခါဒိတုံ ဘုဉ္ဇိတုံ ဝါ န ဝဋ္ဋတိ။ ဝတ္ထပဋိစ္ဆာဒိ သဗ္ဗကပ္ပိယတာယ ပဋိစ္ဆန္နေန သဗ္ဗံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဝဟန္တီတိ ယန္တိ နိယျန္တိ၊ နိန္ဒံ ဝါ ပဋိက္ကောသံ ဝါ န လဘန္တိ။ စန္ဒမဏ္ဍလံ အဗ္ဘာမဟိကာဓူမရဇရာဟုဝိမုတ္တံ ဝိဝဋံယေဝ ဝိရောစတိ, န တေသု အညတရေန ပဋိစ္ဆန္နံ။ တထာ သူရိယမဏ္ဍလံ, ဓမ္မဝိနယောပိ ဝိဝရိတွာ ဝိဘဇိတွာ ဒေသိယမာနောဝ ဝိရောစတိ နော ပဋိစ္ဆန္နော။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၆၅။) [သျ]အညေန ဘေသဇ္ဇေန ကရဏီယေန အညံ ဝိညာပေန္တော ဂိလာနော အာပဇ္ဇတိ, န ဘေသဇ္ဇေန ကရဏီယေန ဘေသဇ္ဇံ ဝိညာပေန္တော အဂိလာနော အာပဇ္ဇတိ, အဝသေသံ အာပတ္တိံ ဂိလာနော စေဝ အာပဇ္ဇတိ အဂိလာနော စ။
အန္တော အာပဇ္ဇတိ နော ဗဟီတိ အနုပခဇ္ဇ သေယျံ ကပ္ပေန္တော အန္တော အာပဇ္ဇတိ နော ဗဟိ, ဗဟိအာပဇ္ဇတိ နော အန္တောတိ သံဃိကံ မဉ္စာဒိံ အဇ္ဈောကာသေ သန္ထရိတွာ ပက္ကမန္တော ဗဟိ အာပဇ္ဇတိ နော အန္တော, အဝသေသံ ပန အန္တော စေဝ အာပဇ္ဇတိ ဗဟိ စ။ အန္တောသီမာယာတိ အာဂန္တုကော အာဂန္တုကဝတ္တံ အဒဿေတွာ သဆတ္တုပါဟနော ဝိဟာရံ ပဝိသန္တော ဥပစာရသီမံ ဩက္ကန္တမတ္တောဝ အာပဇ္ဇတိ။ ဗဟိသီမာယာတိ ဂမိကော ဒါရုဘဏ္ဍပဋိသာမနာဒိဂမိကဝတ္တံ အပူရေတွာ ပက္ကမန္တော ဥပစာရသီမံ အတိက္ကန္တမတ္တောဝ အာပဇ္ဇတိ။ အဝသေသံ အန္တောသီမာယ စေဝ အာပဇ္ဇတိ ဗဟိသီမာယ စ။ သတိ ဝုဍ္ဎတရေ အနဇ္ဈိဋ္ဌော ဓမ္မံ ဘာသန္တော သံဃမဇ္ဈေ အာပဇ္ဇတိ နာမ။ ဂဏမဇ္ဈေပိ ပုဂ္ဂလသန္တိကေပိ ဧသေဝ နယော။ ကာယေန ဝုဋ္ဌာတီတိ တိဏဝတ္ထာရကသမထေန ဝုဋ္ဌာတိ။ ကာယံ အစာလေတွာ ဝါစာယ ဒေသေန္တဿ ဝါစာယ ဝုဋ္ဌာတိ။ ဝစီသမ္ပယုတ္တံ ကာယကိရိယံ ကတွာ ဒေသေန္တဿ ကာယေန ဝါစာယ ဝုဋ္ဌာတိ နာမ။ သံဃမဇ္ဈေ ဒေသနာဂါမိနီပိ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနီပိ ဝုဋ္ဌာတိ။ ဂဏပုဂ္ဂလမဇ္ဈေ ပန ဒေသနာဂါမိနီယေဝ ဝုဋ္ဌာတိ။
အာဂါဠှာယ စေတေယျာတိ အာဂါဠှာယ ဒဠှဘာဝါယ စေတေယျ၊ တဇ္ဇနီယကမ္မာဒိကတဿ ဝတ္တံ န ပူရယတော ဣစ္ဆမာနော သံဃော ဥက္ခေပနီယကမ္မံ ကရေယျာတိ အတ္ထော။ အလဇ္ဇီ စ ဟောတိ ဗာလော စ အပကတတ္တော စာတိ ဧတ္ထ ဗာလော ‘‘အယံ ဓမ္မာဓမ္မံ န ဇာနာတိ’’ အပကတတ္တော ဝါ ‘‘အာပတ္တာနာပတ္တိံ န ဇာနာတီ’’တိ န ဧတ္တာဝတာ ကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ၊ ဗာလဘာဝမူလကံ ပန အပကတတ္တဘာဝမူလကဉ္စ အာပတ္တိံ အာပန္နဿ ကမ္မံ ကာတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ အဓိသီလေ သီလဝိပန္နော နာမ ဒွေ အာပတ္တိက္ခန္ဓေ အာပန္နော၊ အာစာရဝိပန္နော နာမ ပဉ္စ အာပတ္တိက္ခန္ဓေ အာပန္နော၊ ဒိဋ္ဌိဝိပန္နော နာမ အန္တဂ္ဂါဟိကာယ ဒိဋ္ဌိယာ သမန္နာဂတော။ တေသံ အာပတ္တိံ အပဿန္တာနံ အပ္ပဋိကရောန္တာနံ ဒိဋ္ဌိဉ္စ အနိဿဇ္ဇန္တာနံယေဝ ကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ။
ကာယိကော ဒဝေါ နာမ ပါသကာဒီဟိ ဇူတကီဠနာဒိဘေဒေါ အနာစာရော၊ ဝါစသိကော ဒဝေါ နာမ မုခါလမ္ဗရကရဏာဒိဘေဒေါ အနာစာရော၊ ကာယိကဝါစသိကော နာမ နစ္စနဂါယနာဒိဘေဒေါ ဒွီဟိပိ ဒွါရေဟိ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၆၆။) [သျ]အနာစာရော။ ကာယိကော အနာစာရော နာမ ကာယဒွါရေ ပညတ္တသိက္ခာပဒဝီတိက္ကမော၊ ဝါစသိကော အနာစာရော နာမ ဝစီဒွါရေ ပညတ္တသိက္ခာပဒဝီတိက္ကမော၊ ကာယိကဝါစသိကော နာမ ဒွါရဒွယေပိ ပညတ္တသိက္ခာပဒဝီတိက္ကမော။ ကာယိကေန ဥပဃာတိကေနာတိ ကာယဒွါရေ ပညတ္တဿ သိက္ခာပဒဿ အသိက္ခနေန, ယော ဟိ တံ န သိက္ခတိ, သော နံ ဥပဃာတေတိ, တသ္မာ တဿ တံ အသိက္ခနံ ‘‘ကာယိကံ ဥပဃာတိက’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ သေသပဒဒွယေပိ ဧသေဝ နယော။ ကာယိကေန မိစ္ဆာဇီဝေနာတိ ဇင်္ဃပေသနိကာဒိနာ ဝါ ဂဏ္ဍဖာလနာဒိနာ ဝါ ဝေဇ္ဇကမ္မေန၊ ဝါစသိကေနာတိ သာသနဥဂ္ဂဟဏအာရောစနာဒိနာ၊ တတိယပဒံ ဥဘယသမ္ပယောဂဝသေန ဝုတ္တံ။
အလံ ဘိက္ခု မာ ဘဏ္ဍနန္တိ အလံ ဘိက္ခု မာ ဘဏ္ဍနံ ကရိ, မာ ကလဟံ, မာ ဝိဝါဒံ ကရီတိ အတ္ထော။ န ဝေါဟရိတဗ္ဗန္တိ န ကိဉ္စိ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ ဝဒတောပိ ဟိ တာဒိသဿ ဝစနံ န သောတဗ္ဗံ မညန္တိ။ န ကိသ္မိဉ္စိ ပစ္စေကဋ္ဌာနေတိ ကိသ္မိဉ္စိ ဗီဇနဂ္ဂါဟာဒိကေ ဧကသ္မိမ္ပိ ဇေဋ္ဌကဋ္ဌာနေ န ဌပေတဗ္ဗောတိ အတ္ထော။ ဩကာသကမ္မံ ကာရေန္တဿာတိ ‘‘ကရောတု အာယသ္မာ ဩကာသံ, အဟံ တံ ဝတ္တုကာမော’’တိ ဧဝံ ဩကာသံ ကာရေန္တဿ။ နာလံ ဩကာသကမ္မံ ကာတုန္တိ ‘‘ကိံ တွံ ကရိဿသီ’’တိ ဩကာသော န ကာတဗ္ဗော။ သဝစနီယံ နာဒါတဗ္ဗန္တိ ဝစနံ န အာဒါတဗ္ဗံ, ဝစနမ္ပိ န သောတဗ္ဗံ၊ ယတ္ထ ဂဟေတွာ ဂန္တုကာမော ဟောတိ, န တတ္ထ ဂန္တဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။
တီဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတဿ ဘိက္ခုနော ဝိနယောတိ ယံ သော ဇာနာတိ, သော တဿ ဝိနယော နာမ ဟောတိ၊ သော န ပုစ္ဆိတဗ္ဗောတိ အတ္ထော။ အနုယောဂေါ န ဒါတဗ္ဗောတိ ‘‘ဣဒံ ကပ္ပတီ’’တိ ပုစ္ဆန္တဿ ပုစ္ဆာယ ဩကာသော န ဒါတဗ္ဗော, ‘‘အညံ ပုစ္ဆာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။ ဣတိ သော နေဝ ပုစ္ဆိတဗ္ဗော နာဿ ပုစ္ဆာ သောတဗ္ဗာတိ အတ္ထော။ ဝိနယော န သာကစ္ဆာတဗ္ဗောတိ ဝိနယပဉှော န သာကစ္ဆိတဗ္ဗော, ကပ္ပိယာကပ္ပိယကထာ န သံသန္ဒေတဗ္ဗာ။
ဣဒမပ္ပဟာယာတိ ဧတံ ဗြဟ္မစာရိပဋိညာတာဒိကံ လဒ္ဓိံ အဝိဇဟိတွာ။ သုဒ္ဓံ ဗြဟ္မစာရိန္တိ ခီဏာသဝံ ဘိက္ခုံ။ ‘‘ပါတဗျတံ အာပဇ္ဇတီ’’တိ ပါတဗျဘာဝံ ပဋိသေဝနံ အာပဇ္ဇတိ။ ‘‘ဣဒမပ္ပဟာယာ’’တိ ဝစနတော ပန တံ ဗြဟ္မစာရိပဋိညာတံ ပဟာယ ခီဏာသဝံ ‘‘မုသာ မယာ ဘဏိတံ, ခမထ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၆၇။) [သျ]မေ’’တိ ခမာပေတွာ ‘‘နတ္ထိ ကာမေသု ဒေါသော’’တိ လဒ္ဓိံ ဝိဇဟိတွာ ဂတိဝိသောဓနံ ကရေယျ။ အကုသလမူလာနီတိ အကုသလာနိ စေဝ မူလာနိ စ, အကုသလာနံ ဝါ မူလာနိ အကုသလမူလာနိ။ ကုသလမူလေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဒုဋ္ဌု စရိတာနိ ဝိရူပါနိ ဝါ စရိတာနိ ဒုစ္စရိတာနိ။ သုဋ္ဌု စရိတာနိ သုန္ဒရာနိ ဝါ စရိတာနိ သုစရိတာနိ။ ကာယေန ကရဏဘူတေန ကတံ ဒုစ္စရိတံ ကာယဒုစ္စရိတံ။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ သေသံ တတ္ထ တတ္ထ ဝုတ္တနယတ္တာ ဥတ္တာနမေဝါတိ။
တိကဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
စတုက္ကဝါရဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၂၄။ စတုက္ကေသု သကဝါစာယ အာပဇ္ဇတိ ပရဝါစာယ ဝုဋ္ဌာတီတိ ဝစီဒွါရိကံ ပဒသောဓမ္မာဒိဘေဒံ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇိတွာ တိဏဝတ္ထာရကသမထဋ္ဌာနံ ဂတော ပရဿ ကမ္မဝါစာယ ဝုဋ္ဌာတိ။ ပရဝါစာယ အာပဇ္ဇတိ သကဝါစာယ ဝုဋ္ဌာတီတိ ပါပိကာယ ဒိဋ္ဌိယာ အပ္ပဋိနိဿဂ္ဂေ ပရဿ ကမ္မဝါစာယ အာပဇ္ဇတိ, ပုဂ္ဂလဿ သန္တိကေ ဒေသေန္တော သကဝါစာယ ဝုဋ္ဌာတိ။ သကဝါစာယ အာပဇ္ဇတိ သကဝါစာယ ဝုဋ္ဌာတီတိ ဝစီဒွါရိကံ ပဒသောဓမ္မာဒိဘေဒံ အာပတ္တိံ သကဝါစာယ အာပဇ္ဇတိ, ဒေသေတွာ ဝုဋ္ဌဟန္တောပိ သကဝါစာယ ဝုဋ္ဌာတိ။ ပရဝါစာယ အာပဇ္ဇတိ ပရဝါစာယ ဝုဋ္ဌာတီတိ ယာဝတတိယကံ သံဃာဒိသေသံ ပရဿ ကမ္မဝါစာယ အာပဇ္ဇတိ, ဝုဋ္ဌဟန္တောပိ ပရဿ ပရိဝါသကမ္မဝါစာဒီဟိ ဝုဋ္ဌာတိ။ တတော ပရေသု ကာယဒွါရိကံ ကာယေန အာပဇ္ဇတိ, ဒေသေန္တော ဝါစာယ ဝုဋ္ဌာတိ။ ဝစီဒွါရိကံ ဝါစာယ အာပဇ္ဇတိ, တိဏဝတ္ထာရကေ ကာယေန ဝုဋ္ဌာတိ။ ကာယဒွါရိကံ ကာယေန အာပဇ္ဇတိ, တမေဝ တိဏဝတ္ထာရကေ ကာယေန ဝုဋ္ဌာတိ။ ဝစီဒွါရိကံ ဝါစာယ အာပဇ္ဇတိ, တမေဝ ဒေသေန္တော ဝါစာယ ဝုဋ္ဌာတိ။ သံဃိကမဉ္စဿ အတ္တနော ပစ္စတ္ထရဏေန အနတ္ထရတော ကာယသမ္ဖုသနေ လောမဂဏနာယ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗာပတ္တိံ သဟဂါရသေယျာပတ္တိဉ္စ ပသုတ္တော အာပဇ္ဇတိ, ပဗုဇ္ဈိတွာ ပန အာပန္နဘာဝံ ဉတွာ ဒေသေန္တော ပဋိဗုဒ္ဓေါ ဝုဋ္ဌာတိ။ ဇဂ္ဂန္တော အာပဇ္ဇိတွာ ပန တိဏဝတ္ထာရကသမထဋ္ဌာနေ သယန္တော ပဋိဗုဒ္ဓေါ အာပဇ္ဇတိ ပသုတ္တော ဝုဋ္ဌာတိ နာမ။ ပစ္ဆိမပဒဒွယမ္ပိ ဝုတ္တာနုသာရေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၆၈။) [သျ]အစိတ္တကာပတ္တိံ အစိတ္တကော အာပဇ္ဇတိ နာမ။ ပစ္ဆာ ဒေသေန္တော သစိတ္တကော ဝုဋ္ဌာတိ။ သစိတ္တကာပတ္တိံ သစိတ္တကော အာပဇ္ဇတိ နာမ။ တိဏဝတ္ထာရကဋ္ဌာနေ သယန္တော အစိတ္တကော ဝုဋ္ဌာတိ။ သေသပဒဒွယမ္ပိ ဝုတ္တာနုသာရေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယော သဘာဂံ အာပတ္တိံ ဒေသေတိ, အယံ ဒေသနာပစ္စယာ ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇန္တော ပါစိတ္တိယာဒီသု အညတရံ ဒေသေတိ, တဉ္စ ဒေသေန္တော ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇတိ။ တံ ပန ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇန္တော ပါစိတ္တိယာဒိတော ဝုဋ္ဌာတိ။ ပါစိတ္တိယာဒိတော စ ဝုဋ္ဌဟန္တော တံ အာပဇ္ဇတိ။ ဣတိ ဧကဿ ပုဂ္ဂလဿ ဧကမေဝ ပယောဂံ သန္ဓာယ ‘‘အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇန္တော ဒေသေတီ’’တိ ဣဒံ စတုက္ကံ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
ကမ္မစတုက္ကေ ပါပိကာယ ဒိဋ္ဌိယာ အပ္ပဋိနိဿဂ္ဂါပတ္တိံ ကမ္မေန အာပဇ္ဇတိ, ဒေသေန္တော အကမ္မေန ဝုဋ္ဌာတိ။ ဝိဿဋ္ဌိအာဒိကံ အကမ္မေန အာပဇ္ဇတိ, ပရိဝါသာဒိနာ ကမ္မေန ဝုဋ္ဌာတိ။ သမနုဘာသနံ ကမ္မေနေဝ အာပဇ္ဇတိ, ကမ္မေန ဝုဋ္ဌာတိ။ သေသံ အကမ္မေန အာပဇ္ဇတိ,အကမ္မေနဝုဋ္ဌာတိ။
ပရိက္ခာရစတုက္ကေ ပဌမော သကပရိက္ခာရော, ဒုတိယော သံဃိကောဝ တတိယော စေတိယသန္တကော, စတုတ္ထော ဂိဟိပရိက္ခာရော။ သစေ ပန သော ပတ္တစီဝရနဝကမ္မဘေသဇ္ဇာနံ အတ္ထာယ အာဟဋော ဟောတိ, အဝါပုရဏံ ဒါတုံ အန္တော ဌပါပေတုဉ္စ ဝဋ္ဋတိ။
သမ္မုခါစတုက္ကေ ပါပိကာယ ဒိဋ္ဌိယာ အပ္ပဋိနိဿဂ္ဂါပတ္တိံ သံဃဿ သမ္မုခါ အာပဇ္ဇတိ, ဝုဋ္ဌာနကာလေ ပန သံဃေန ကိစ္စံ နတ္ထီတိ ပရမ္မုခါ ဝုဋ္ဌာတိ။ ဝိဿဋ္ဌိအာဒိကံ ပရမ္မုခါ အာပဇ္ဇတိ, သံဃဿ သမ္မုခါ ဝုဋ္ဌာတိ။ သမနုဘာသနံ သံဃဿ သမ္မုခါ ဧဝ အာပဇ္ဇတိ, သမ္မုခါ ဝုဋ္ဌာတိ။ သေသံ သမ္ပဇာနမုသာဝါဒါဒိဘေဒံ ပရမ္မုခါဝ အာပဇ္ဇတိ, ပရမ္မုခါဝ ဝုဋ္ဌာတိ။ အဇာနန္တစတုက္ကံ အစိတ္တကစတုက္ကသဒိသံ။
လိင်္ဂပါတုဘာဝေနာတိ သယိတဿေဝ ဘိက္ခုဿ ဝါ ဘိက္ခုနိယာ ဝါ လိင်္ဂပရိဝတ္တေ ဇာတေ သဟဂါရသေယျာပတ္တိ ဟောတိ ဣဒမေဝ တံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ။ ဥဘိန္နမ္ပိ ပန အသာဓာရဏာပတ္တိ လိင်္ဂပါတုဘာဝေန ဝုဋ္ဌာတိ။ သဟပဋိလာဘစတုက္ကေ ယဿ ဘိက္ခုနော လိင်္ဂံ ပရိဝတ္တတိ, သော သဟ လိင်္ဂပဋိလာဘေန ပဌမံ ဥပ္ပန္နဝသေန သေဋ္ဌဘာဝေန စ ပုရိမံ ပုရိသလိင်္ဂံ ဇဟတိ, ပစ္ဆိမေ ဣတ္ထိလိင်္ဂေ ပတိဋ္ဌာတိ, ပုရိသကုတ္တပုရိသာကာရာဒိဝသေန ပဝတ္တာ ကာယဝစီဝိညတ္တိယော ပဋိပ္ပဿမ္ဘန္တိ, ဘိက္ခူတိ ဝါ ပုရိသောတိ ဝါ ဧဝံ ပဝတ္တာ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၆၉။) [သျ]ပဏ္ဏတ္တိယော နိရုဇ္ဈန္တိ, ယာနိ ဘိက္ခုနီဟိ အသာဓာရဏာနိ ဆစတ္တာလီသ သိက္ခာပဒါနိ တေဟိ အနာပတ္တိယေဝ ဟောတိ။ ဒုတိယစတုက္ကေ ပန ယဿာ ဘိက္ခုနိယာ လိင်္ဂံ ပရိဝတ္တတိ, သာ ပစ္ဆာသမုပ္ပတ္တိယာ ဝါ ဟီနဘာဝေန ဝါ ပစ္ဆိမန္တိ သင်္ချံ ဂတံ ဣတ္ထိလိင်္ဂံ ဇဟတိ, ဝုတ္တပ္ပကာရေန ပုရိမန္တိ သင်္ချံ ဂတေ ပုရိသလိင်္ဂေ ပတိဋ္ဌာတိ။ ဝုတ္တဝိပရီတာ ဝိညတ္တိယော ပဋိပ္ပဿမ္ဘန္တိ, ဘိက္ခုနီတိ ဝါ ဣတ္ထီတိ ဝါ ဧဝံ ပဝတ္တာ ပဏ္ဏတ္တိယောပိ နိရုဇ္ဈန္တိ, ယာနိ ဘိက္ခူဟိ အသာဓာရဏာနိ သတံ တိံသဉ္စ သိက္ခာပဒါနိ, တေဟိ အနာပတ္တိယေဝ ဟောတိ။
စတ္တာရော သာမုက္ကံသာတိ စတ္တာရော မဟာပဒေသာ, တေ ဟိ ဘဂဝတာ အနုပ္ပန္နေ ဝတ္ထုမှိ သယံ ဥက္ကံသိတွာ ဥက္ခိပိတွာ ဌပိတတ္တာ ‘‘သာမုက္ကံသာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ ပရိဘောဂါတိ အဇ္ဈောဟရဏီယပရိဘောဂါ, ဥဒကံ ပန အကာလိကတ္တာ အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတကံ ဝဋ္ဋတိ။ ယာဝကာလိကာဒီနိ အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတကာနိ အဇ္ဈောဟရိတုံ န ဝဋ္ဋန္တိ။ စတ္တာရိ မဟာဝိကဋာနိ ကာလောဒိဿတ္တာ ယထာဝုတ္တေ ကာလေ ဝဋ္ဋန္တိ။ ဥပါသကော သီလဝါတိ ပဉ္စ ဝါ ဒသ ဝါ သီလာနိ ဂေါပယမာနော။
အာဂန္တုကာဒိစတုက္ကေ သဆတ္တုပါဟနော သသီသံ ပါရုတော ဝိဟာရံ ပဝိသန္တော တတ္ထ ဝိစရန္တော စ အာဂန္တုကောဝ အာပဇ္ဇတိ, နော အာဝါသိကော။ အာဝါသိကဝတ္တံ အကရောန္တော ပန အာဝါသိကော အာပဇ္ဇတိ, နော အာဂန္တုကော။ သေသံ ကာယဝစီဒွါရိကံ အာပတ္တိံ ဥဘောပိ အာပဇ္ဇန္တိ, အသာဓာရဏံ အာပတ္တိံ နေဝ အာဂန္တုကော အာပဇ္ဇတိ, နော အာဝါသိကော။ ဂမိယစတုက္ကေပိ ဂမိယဝတ္တံ အပူရေတွာ ဂစ္ဆန္တော ဂမိကော အာပဇ္ဇတိ, နော အာဝါသိကော။ အာဝါသိကဝတ္တံ အကရောန္တော ပန အာဝါသိကော အာပဇ္ဇတိ, နော ဂမိကော။ သေသံ ဥဘောပိ အာပဇ္ဇန္တိ, အသာဓာရဏံ ဥဘောပိ နာပဇ္ဇန္တိ။ ဝတ္ထုနာနတ္တတာဒိစတုက္ကေ စတုန္နံ ပါရာဇိကာနံ အညမညံ ဝတ္ထုနာနတ္တတာဝ ဟောတိ,န အာပတ္တိနာနတ္တတာ။ သဗ္ဗာပိ ဟိ သာ ပါရာဇိကာပတ္တိယေဝ။ သံဃာဒိသေသာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဘိက္ခုဿ စ ဘိက္ခုနိယာ စ အညမညံ ကာယသံသဂ္ဂေ ဘိက္ခုဿ သံဃာဒိသေသော ဘိက္ခုနိယာ ပါရာဇိကန္တိ ဧဝံ အာပတ္တိနာနတ္တတာဝ ဟောတိ, န ဝတ္ထုနာနတ္တတာ, ဥဘိန္နမ္ပိ ဟိ ကာယသံသဂ္ဂေါဝ ဝတ္ထု။ တထာ ‘‘လသုဏက္ခာဒနေ ဘိက္ခုနိယာ ပါစိတ္တိယံ, ဘိက္ခုဿ ဒုက္ကဋ’’န္တိ ဧဝမာဒိနာပေတ္ထ နယေန ယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ စတုန္နံ ပါရာဇိကာနံ တေရသဟိ သံဃာဒိသေသေဟိ သဒ္ဓိံ ဝတ္ထုနာနတ္တတာ စေဝ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၇၀။) [သျ]အာပတ္တိနာနတ္တတာစ။ ဧဝံ သံဃာဒိသေသာဒီနံ အနိယတာဒီဟိ။ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ စတ္တာရိ ပါရာဇိကာနိ ဧကတော အာပဇ္ဇန္တာနံ ဘိက္ခုဘိက္ခုနီနံ နေဝ ဝတ္ထုနာနတ္တတာ နော အာပတ္တိနာနတ္တတာ။ ဝိသုံ အာပဇ္ဇန္တေသုပိ သေသာ သာဓာရဏာပတ္တိယော အာပဇ္ဇန္တေသုပိ ဧသေဝ နယော။
ဝတ္ထုသဘာဂါဒိစတုက္ကေ ဘိက္ခုဿ စ ဘိက္ခုနိယာ စ ကာယသံသဂ္ဂေ ဝတ္ထုသဘာဂတာ, နော အာပတ္တိသဘာဂတာ, စတူသု ပါရာဇိကေသု အာပတ္တိသဘာဂတာ, နော ဝတ္ထုသဘာဂတာ။ ဧသ နယော သံဃာဒိသေသာဒီသု။ ဘိက္ခုဿ စ ဘိက္ခုနိယာ စ စတူသု ပါရာဇိကေသု ဝတ္ထုသဘာဂတာ စေဝ အာပတ္တိသဘာဂတာ စ။ ဧသ နယော သဗ္ဗာသု သာဓာရဏာပတ္တီသု။ အသာဓာရဏာပတ္တိယံ နေဝ ဝတ္ထုသဘာဂတာ နော အာပတ္တိသဘာဂတာ။ ယော ဟိ ပုရိမစတုက္ကေ ပဌမော ပဉှော, သော ဣဓ ဒုတိယော၊ ယော စ တတ္ထ ဒုတိယော, သော ဣဓ ပဌမော။ တတိယစတုတ္ထေသု နာနာကရဏံ နတ္ထိ။
ဥပဇ္ဈာယစတုက္ကေ သဒ္ဓိဝိဟာရိကဿ ဥပဇ္ဈာယေန ကတ္တဗ္ဗဝတ္တဿ အကရဏေ အာပတ္တိံ ဥပဇ္ဈာယောအာပဇ္ဇတိ, နော သဒ္ဓိဝိဟာရိကော ဥပဇ္ဈာယဿ ကတ္တဗ္ဗဝတ္တံ အကရောန္တော သဒ္ဓိဝိဟာရိကော အာပဇ္ဇတိ, နော ဥပဇ္ဈာယော၊ သေသံ ဥဘောပိ အာပဇ္ဇန္တိ, အသာဓာရဏံ ဥဘောပိ နာပဇ္ဇန္တိ။ အာစရိယစတုက္ကေပိ ဧသေဝ နယော။
အာဒိယန္တစတုက္ကေ ပါဒံ ဝါ အတိရေကပါဒံ ဝါ သဟတ္ထာ အာဒိယန္တော ဂရုကံ အာပဇ္ဇတိ, ဦနကပါဒံ ဂဏှာဟီတိ အာဏတ္တိယာ အညံ ပယောဇေန္တော လဟုကံ အာပဇ္ဇတိ။ ဧတေန နယေန သေသပဒတ္တယံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
အဘိဝါဒနာရဟစတုက္ကေ ဘိက္ခုနီနံ တာဝ ဘတ္တဂ္ဂေ နဝမဘိက္ခုနိတော ပဋ္ဌာယ ဥပဇ္ဈာယာပိ အဘိဝါဒနာရဟာ နော ပစ္စုဋ္ဌာနာရဟာ။ အဝိသေသေန စ ဝိပ္ပကတဘောဇနဿ ဘိက္ခုဿ ယော ကောစိ ဝုဍ္ဎတရော။ သဋ္ဌိဝဿဿာပိ ပါရိဝါသိကဿ သမီပဂတော တဒဟုပသမ္ပန္နောပိ ပစ္စုဋ္ဌာနာရဟော နော အဘိဝါဒနာရဟော။ အပ္ပဋိက္ခိတ္တေသု ဌာနေသု ဝုဍ္ဎော နဝကဿ အဘိဝါဒနာရဟော စေဝ ပစ္စုဋ္ဌာနာရဟော စ။ နဝကော ပန ဝုဍ္ဎဿ နေဝ အဘိဝါဒနာရဟော န ပစ္စုဋ္ဌာနာရဟော။ အာသနာရဟစတုက္ကဿ ပဌမပဒံ ပုရိမစတုက္ကေ ဒုတိယပဒေန, ဒုတိယပဒဉ္စ ပဌမပဒေန အတ္ထတော သဒိသံ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၇၁။) [သျ]ကာလစတုက္ကေ ပဝါရေတွာ ဘုဉ္ဇန္တော ကာလေ အာပဇ္ဇတိ နော ဝိကာလေ, ဝိကာလဘောဇနာပတ္တိံ ဝိကာလေ အာပဇ္ဇတိ နော ကာလေ, သေသံ ကာလေ စေဝ အာပဇ္ဇတိ ဝိကာလေ စ, အသာဓာရဏံ နေဝ ကာလေ နော ဝိကာလေ။ ပဋိဂ္ဂဟိတစတုက္ကေ ပုရေဘတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟိတာမိသံ ကာလေ ကပ္ပတိ နော ဝိကာလေ။ ပါနကံ ဝိကာလေ ကပ္ပတိ, ပုနဒိဝသမှိ နော ကာလေ။ သတ္တာဟကာလိကံ ယာဝဇီဝိကံ ကာလေ စေဝ ကပ္ပတိ ဝိကာလေ စ။ အတ္တနော အတ္တနော ကာလာတီတံ ယာဝကာလိကာဒိတ္တယံ အကပ္ပိယမံသံ ဥဂ္ဂဟိတကမပ္ပဋိဂ္ဂဟိတကဉ္စ နေဝ ကာလေ ကပ္ပတိ နော ဝိကာလေ။
ပစ္စန္တိမစတုက္ကေ သမုဒ္ဒေ သီမံ ဗန္ဓန္တော ပစ္စန္တိမေသု ဇနပဒေသု အာပဇ္ဇတိ, နော မဇ္ဈိမေသု၊ ပဉ္စဝဂ္ဂေန ဂဏေန ဥပသမ္ပာဒေန္တော ဂုဏင်္ဂုဏူပါဟနံ ဓုဝနဟာနံ စမ္မတ္ထရဏာနိ စ မဇ္ဈိမေသု ဇနပဒေသု အာပဇ္ဇတိ နော ပစ္စန္တိမေသု။ ဣမာနိ စတ္တာရိ ‘‘ဣဓ န ကပ္ပန္တီ’’တိ ဝဒန္တောပိ ပစ္စန္တိမေသု အာပဇ္ဇတိ, ‘‘ဣဓ ကပ္ပန္တီ’’တိ ဝဒန္တော ပန မဇ္ဈိမေသု အာပဇ္ဇတိ။ သေသာပတ္တိံ ဥဘယတ္ထ အာပဇ္ဇတိ, အသာဓာရဏံ န ကတ္ထစိ အာပဇ္ဇတိ။ ဒုတိယစတုက္ကေ ပဉ္စဝဂ္ဂေန ဂဏေန ဥပသမ္ပဒါဒိ စတုဗ္ဗိဓမ္ပိ ဝတ္ထု ပစ္စန္တိမေသု ဇနပဒေသု ကပ္ပတိ။ ‘‘ဣဒံ ကပ္ပတီ’’တိ ဒီပေတုမ္ပိ တတ္ထေဝ ကပ္ပတိ နော မဇ္ဈိမေသု။ ‘‘ဣဒံ န ကပ္ပတီ’’တိ ဒီပေတုံ ပန မဇ္ဈိမေသု ဇနပဒေသု ကပ္ပတိ နော ပစ္စန္တိမေသု။ သေသံ ‘‘အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ ပဉ္စ လောဏာနီ’’တိအာဒိ အနုညာတကံ ဥဘယတ္ထ ကပ္ပတိ။ ယံ ပန အကပ္ပိယန္တိ ပဋိက္ခိတ္တံ, တံ ဥဘယတ္ထာပိ န ကပ္ပတိ။
အန္တောအာဒိစတုက္ကေ အနုပခဇ္ဇ သေယျာဒိံ အန္တော အာပဇ္ဇတိ နော ဗဟိ, အဇ္ဈောကာသေ သံဃိကမဉ္စာဒီနိ နိက္ခိပိတွာ ပက္ကမန္တော ဗဟိ အာပဇ္ဇတိ နော အန္တော, သေသံ အန္တော စေဝ ဗဟိ စ, အသာဓာရဏံ နေဝ အန္တော န ဗဟိ။ အန္တောသီမာဒိစတုက္ကေ အာဂန္တုကော ဝတ္တံ အပူရေန္တော အန္တောသီမာယ အာပဇ္ဇတိ, ဂမိယော ဗဟိသီမာယ မုသာဝါဒါဒိံ အန္တောသီမာယ စ ဗဟိသီမာယ စ အာပဇ္ဇတိ,အသာဓာရဏံ န ကတ္ထစိ။ ဂါမစတုက္ကေ အန္တရဃရပဋိသံယုတ္တံ သေခိယပညတ္တိံ ဂါမေ အာပဇ္ဇတိ နော အရညေ။ ဘိက္ခုနီ အရုဏံ ဥဋ္ဌာပယမာနာ အရညေ အာပဇ္ဇတိ နော ဂါမေ။ မုသာဝါဒါဒိံ ဂါမေ စေဝ အာပဇ္ဇတိ အရညေ စ, အသာဓာရဏံ န ကတ္ထစိ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၇၂။) [သျ]စတ္တာရောပုဗ္ဗကိစ္စာတိ ‘‘သမ္မဇ္ဇနီ ပဒီပေါ စ ဥဒကံ အာသနေန စာ’’တိ ဣဒံ စတုဗ္ဗိဓံ ပုဗ္ဗကရဏန္တိ ဝုစ္စတီတိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိဥတုက္ခာနံ ဘိက္ခုဂဏနာ စ ဩဝါဒေါ’’တိ ဣမေ ပန ‘‘စတ္တာရော ပုဗ္ဗကိစ္စာ’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ စတ္တာရော ပတ္တကလ္လာတိ ဥပေါသထော ယာဝတိကာ စ ဘိက္ခူ ကမ္မပ္ပတ္တာ တေ အာဂတာ ဟောန္တိ, သဘာဂါပတ္တိယော န ဝိဇ္ဇန္တိ, ဝဇ္ဇနီယာ စ ပုဂ္ဂလာ တသ္မိံ န ဟောန္တိ, ပတ္တကလ္လန္တိ ဝုစ္စတီတိ။ စတ္တာရိ အနညပါစိတ္တိယာနီတိ ‘‘ဧတဒေဝ ပစ္စယံ ကရိတွာ အနညံ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ ဧဝံ ဝုတ္တာနိ အနုပခဇ္ဇသေယျာကပ္ပနသိက္ခာပဒံ ‘‘ဧဟာဝုသော ဂါမံ ဝါ နိဂမံ ဝါ’’တိ သိက္ခာပဒံ, သဉ္စိစ္စ ကုက္ကုစ္စဥပဒဟနံ, ဥပဿုတိတိဋ္ဌနန္တိ ဣမာနိ စတ္တာရိ။ စတဿော ဘိက္ခုသမ္မုတိယောတိ ‘‘ဧကရတ္တမ္ပိ စေ ဘိက္ခု တိစီဝရေန ဝိပ္ပဝသေယျ အညတြ ဘိက္ခုသမ္မုတိယာ, အညံ နဝံ သန္ထတံ ကာရာပေယျ အညတြ ဘိက္ခုသမ္မုတိယာ, တတော စေ ဥတ္တရိ ဝိပ္ပဝသေယျ အညတြ ဘိက္ခုသမ္မုတိယာ, ဒုဋ္ဌုလ္လံ အာပတ္တိံ အနုပသမ္ပန္နဿ အာရောစေယျ အညတြ ဘိက္ခုသမ္မုတိယာ’’တိ ဧဝံ အာဂတာ တေရသဟိ သမ္မုတီဟိ မုတ္တာ သမ္မုတိယော။ ဂိလာနစတုက္ကေ အညဘေသဇ္ဇေန ကရဏီယေန လောလတာယ အညံ ဝိညာပေန္တော ဂိလာနော အာပဇ္ဇတိ, အဘေသဇ္ဇကရဏီယေန ဘေသဇ္ဇံ ဝိညာပေန္တော အဂိလာနော အာပဇ္ဇတိ, မုသာဝါဒါဒိံ ဥဘောပိ အာပဇ္ဇန္တိ, အသာဓာရဏံ ဥဘောပိ နာပဇ္ဇန္တိ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။
စတုက္ကဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ပဉ္စကဝါရဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၂၅။ ပဉ္စကေသုပဉ္စ ပုဂ္ဂလာ နိယတာတိ အာနန္တရိယာနမေဝေတံ ဂဟဏံ။ ပဉ္စ ဆေဒနကာ အာပတ္တိယော နာမ ပမာဏာတိက္ကန္တေ မဉ္စပီဌေ နိသီဒနကဏ္ဍုပ္ပဋိစ္ဆာဒိဝဿိကသာဋိကာသု သုဂတစီဝရေ စ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ပဉ္စဟာကာရေဟီတိ အလဇ္ဇိတာ, အညာဏတာ, ကုက္ကုစ္စပ္ပကတတာ, အကပ္ပိယေ ကပ္ပိယသညိတာ, ကပ္ပိယေ အကပ္ပိယသညိတာတိ ဣမေဟိ ပဉ္စဟိ။ ပဉ္စ အာပတ္တိယော မုသာဝါဒပစ္စယာတိ ပါရာဇိကထုလ္လစ္စယဒုက္ကဋသံဃာဒိသေသပါစိတ္တိယာ။ အနာမန္တစာရောတိ ‘‘သန္တံ ဘိက္ခုံ အနာပုစ္ဆာ ပုရေဘတ္တံ ပစ္ဆာဘတ္တံ ကုလေသု စာရိတ္တံ အာပဇ္ဇေယျာ’’တိ ဣမဿ အာပုစ္ဆိတွာ စာရဿ အဘာဝေါ။ အနဓိဋ္ဌာနန္တိ ‘‘ဂဏဘောဇနေ အညတြ သမယာ’’တိ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၇၃။) [သျ]ဝုတ္တံ သမယံ အဓိဋ္ဌဟိတွာ ဘောဇနံ အဓိဋ္ဌာနံ နာမ၊ တထာ အကရဏံ အနဓိဋ္ဌာနံ။ အဝိကပ္ပနာ နာမ ယာ ပရမ္ပရဘောဇနေ ဝိကပ္ပနာ ဝုတ္တာ, တဿာ အကရဏံ။ ဣမာနိ ဟိ ပဉ္စ ပိဏ္ဍပါတိကဿ ဓုတင်္ဂေနေဝ ပဋိက္ခိတ္တာနိ။ ဥဿင်္ကိတပရိသင်္ကိတောတိ ယေ ပဿန္တိ, ယေ သုဏန္တိ, တေဟိ ဥဿင်္ကိတော စေဝ ပရိသင်္ကိတော စ။ အပိ အကုပ္ပဓမ္မော ခီဏာသဝေါပိ သမာနော, တသ္မာ အဂေါစရာ ပရိဟရိတဗ္ဗာ။ န ဟိ ဧတေသု သန္ဒိဿမာနော အယသတော ဝါ ဂရဟတော ဝါ မုစ္စတိ။ သောသာနိကန္တိ သုသာနေ ပတိတကံ။ ပါပဏိကန္တိ အာပဏဒွါရေ ပတိတကံ။ ထူပစီဝရန္တိ ဝမ္မိကံ ပရိက္ခိပိတွာ ဗလိကမ္မကတံ။ အာဘိသေကိကန္တိ နဟာနဋ္ဌာနေ ဝါ ရညော အဘိသေကဋ္ဌာနေ ဝါ ဆဍ္ဍိတစီဝရံ။ ဘတပဋိယာဘတန္တိ သုသာနံ နေတွာ ပုန အာနီတကံ။ ပဉ္စ မဟာစောရာ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မေ ဝုတ္တာ။
ပဉ္စာပတ္တိယော ကာယတော သမုဋ္ဌန္တီတိ ပဌမေန အာပတ္တိသမုဋ္ဌာနေန ပဉ္စ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇတိ, ‘‘ဘိက္ခု ကပ္ပိယသညီ သညာစိကာယ ကုဋိံ ကရောတီ’’တိ ဧဝံ အန္တရပေယျာလေ ဝုတ္တာပတ္တိယော။ ပဉ္စ အာပတ္တိယော ကာယတော စ ဝါစတော စာတိ တတိယေန အာပတ္တိသမုဋ္ဌာနေန ပဉ္စ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇတိ, ‘‘ဘိက္ခု ကပ္ပိယသညီ သံဝိဒဟိတွာ ကုဋိံ ကရောတီ’’တိ ဧဝံ တတ္ထေဝ ဝုတ္တာ အာပတ္တိယော။ ဒေသနာဂါမိနိယောတိ ဌပေတွာ ပါရာဇိကဉ္စ သံဃာဒိသေသဉ္စ အဝသေသာ။
ပဉ္စ ကမ္မာနီတိ တဇ္ဇနီယနိယဿပဗ္ဗာဇနီယပဋိသာရဏီယာနိ စတ္တာရိ ဥက္ခေပနီယဉ္စ တိဝိဓမ္ပိ ဧကန္တိ ပဉ္စ။ ယာဝတတိယကေ ပဉ္စာတိ ဥက္ခိတ္တာနုဝတ္တိကာယ ဘိက္ခုနိယာ ယာဝတတိယံ သမနုဘာသနာယ အပ္ပဋိနိဿဇ္ဇန္တိယာ ပါရာဇိကံ ထုလ္လစ္စယံ ဒုက္ကဋန္တိ တိဿော, ဘေဒကာနုဝတ္တကာဒိသမနုဘာသနာသု သံဃာဒိသေသော, ပါပိကာယ ဒိဋ္ဌိယာ အပ္ပဋိနိဿဂ္ဂေ ပါစိတ္တိယံ။ အဒိန္နန္တိ အညေန အဒိန္နံ။ အဝိဒိတန္တိ ပဋိဂ္ဂဏှာမီတိ စေတနာယ အဘာဝေန အဝိဒိတံ။ အကပ္ပိယန္တိ ပဉ္စဟိ သမဏကပ္ပေဟိ အကပ္ပိယကတံ၊ ယံ ဝါ ပနညမ္ပိ အကပ္ပိယမံသံ အကပ္ပိယဘောဇနံ။ အကတာတိရိတ္တန္တိ ပဝါရေတွာ အတိရိတ္တံ အကတံ။ သမဇ္ဇဒါနန္တိ နဋသမဇ္ဇာဒိဒါနံ။ ဥသဘဒါနန္တိ ဂေါဂဏဿ အန္တရေ ဥသဘဝိဿဇ္ဇနံ။ စိတ္တကမ္မဒါနန္တိ အာဝါသံ ကာရေတွာ တတ္ထ စိတ္တကမ္မံ ကာရေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဣဒံ ပန ပဋိဘာနစိတ္တကမ္မဒါနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဣမာနိ ဟိ ပဉ္စ ကိဉ္စာပိ လောကဿ ပုညသမ္မတာနိ, အထ ခေါ အပုညာနိ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၇၄။) [သျ]အကုသလာနိယေဝ။ ဥပ္ပန္နံ ပဋိဘာနန္တိ ဧတ္ထ ပဋိဘာနန္တိ ကထေတုကမျတာ ဝုစ္စတိ။ ဣမေ ပဉ္စ ဒုပ္ပဋိဝိနောဒယာတိ န သုပဋိဝိနောဒယာ၊ ဥပါယေန ပန ကာရဏေန အနုရူပါဟိ ပစ္စဝေက္ခနာအနုသာသနာဒီဟိ သက္ကာ ပဋိဝိနောဒေတုန္တိ အတ္ထော။
သကစိတ္တံ ပသီဒတီတိ ဧတ္ထ ဣမာနိ ဝတ္ထူနိ – ကဋအန္ဓကာရဝါသီ ဖုဿဒေဝတ္ထေရော ကိရ စေတိယင်္ဂဏံ သမ္မဇ္ဇိတွာ ဧကံသံ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ကရိတွာ သိန္ဒုဝါရကုသုမသန္ထတမိဝ သမဝိပ္ပကိဏ္ဏဝါလိကံ စေတိယင်္ဂဏံ ဩလောကေန္တော ဗုဒ္ဓါရမ္မဏံ ပီတိပါမောဇ္ဇံ ဥပ္ပါဒေတွာ အဋ္ဌာသိ။ တသ္မိံ ခဏေ မာရော ပဗ္ဗတပါဒေ နိဗ္ဗတ္တကာဠမက္ကဋော ဝိယ ဟုတွာ စေတိယင်္ဂဏေ ဂေါမယံ ဝိပ္ပကိရန္တော ဂတော။ ထေရော နာသက္ခိ အရဟတ္တံ ပါပုဏိတုံ, သမ္မဇ္ဇိတွာ အဂမာသိ။ ဒုတိယဒိဝသေပိ ဇရဂ္ဂဝေါ ဟုတွာ တာဒိသမေဝ ဝိပ္ပကာရံ အကာသိ။ တတိယဒိဝသေ ဝင်္ကပါဒံ မနုဿတ္တဘာဝံ နိမ္မိနိတွာ ပါဒေန ပရိကသန္တော အဂမာသိ။ ထေရော ‘‘ဧဝရူပေါ ဗီဘစ္ဆပုရိသော သမန္တာ ယောဇနပ္ပမာဏေသု ဂေါစရဂါမေသု နတ္ထိ, သိယာ နု ခေါ မာရော’’တိ စိန္တေတွာ ‘‘မာရောသိ တွ’’န္တိ အာဟ။ ‘‘အာမ, ဘန္တေ, မာရောမှိ, န ဒါနိ တေ ဝဉ္စေတုံ အသက္ခိ’’န္တိ။ ‘‘ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗော တယာ တထာဂတော’’တိ? ‘‘အာမ, ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗော’’တိ။ ‘‘မာရော နာမ မဟာနုဘာဝေါ ဟောတိ, ဣင်္ဃ တာဝ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော အတ္တဘာဝသဒိသံ အတ္တဘာဝံ နိမ္မိနာဟီ’’တိ? ‘‘န သက္ကာ, ဘန္တေ, တာဒိသံ ရူပံ နိမ္မိနိတုံ၊ အပိစ ခေါ ပန တံသရိက္ခကံ ပတိရူပကံ နိမ္မိနိဿာမီ’’တိ သကဘာဝံ ဝိဇဟိတွာ ဗုဒ္ဓရူပသဒိသေန အတ္တဘာဝေန အဋ္ဌာသိ။ ထေရော မာရံ ဩလောကေတွာ ‘‘အယံ တာဝ သရာဂဒေါသမောဟော ဧဝံ သောဘတိ, ကထံ နု ခေါ ဘဂဝါ န သောဘတိ သဗ္ဗသော ဝီတရာဂဒေါသမောဟော’’တိ ဗုဒ္ဓါရမ္မဏံ ပီတိံ ပဋိလဘိတွာ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ မာရော ‘‘ဝဉ္စိတောမှိ တယာ, ဘန္တေ’’တိ အာဟ။ ထေရောပိ ‘‘ကိံ အတ္ထိ ဇရမာရ, တာဒိသံ ဝဉ္စေတု’’န္တိ အာဟ။ လောကန္တရဝိဟာရေပိ ဒတ္တော နာမ ဒဟရဘိက္ခု စေတိယင်္ဂဏံ သမ္မဇ္ဇိတွာ ဩလောကေန္တော ဩဒါတကသိဏံ ပဋိလဘိ။ အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော နိဗ္ဗတ္တေသိ။ တတော ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ ဖလတ္တယံ သစ္ဆာကာသိ။
ပရစိတ္တံပသီဒတီတိ ဧတ္ထ ဣမာနိ ဝတ္ထူနိ – တိဿော နာမ ဒဟရဘိက္ခု ဇမ္ဗုကောလစေတိယင်္ဂဏံ သမ္မဇ္ဇိတွာ သင်္ကာရဆဍ္ဍနိံ ဟတ္ထေန ဂဟေတွာဝ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၇၅။) [သျ]အဋ္ဌာသိ။ တသ္မိံ ခဏေ တိဿဒတ္တတ္ထေရော နာမ နာဝါတော ဩရုယှ စေတိယင်္ဂဏံ ဩလောကေန္တော ဘာဝိတစိတ္တေန သမ္မဋ္ဌဋ္ဌာနန္တိ ဉတွာ ပဉှာသဟဿံ ပုစ္ဆိ, ဣတရော သဗ္ဗံ ဝိဿဇ္ဇေသိ။ အညတရသ္မိမ္ပိ ဝိဟာရေ ထေရော စေတိယင်္ဂဏံ သမ္မဇ္ဇိတွာ ဝတ္တံ ပရိစ္ဆိန္ဒိ။ ယောနကဝိသယတော စေတိယဝန္ဒကာ စတ္တာရော ထေရာ အာဂန္တွာ စေတိယင်္ဂဏံ ဒိသွာ အန္တော အပ္ပဝိသိတွာ ဒွါရေယေဝ ဌတွာ ဧကော ထေရော အဋ္ဌ ကပ္ပေ အနုဿရိ, ဧကော သောဠသ, ဧကော ဝီသတိ, ဧကော တိံသ ကပ္ပေ အနုဿရိ။
ဒေဝတာ အတ္တမနာ ဟောန္တီတိ ဧတ္ထ ဣဒံ ဝတ္ထု – ဧကသ္မိံ ကိရ ဝိဟာရေ ဧကော ဘိက္ခု စေတိယင်္ဂဏဉ္စ ဗောဓိယင်္ဂဏဉ္စ သမ္မဇ္ဇိတွာ နဟာယိတုံ ဂတော။ ဒေဝတာ ‘‘ဣမဿ ဝိဟာရဿ ကတကာလတော ပဋ္ဌာယ ဧဝံ ဝတ္တံ ပူရေတွာ သမ္မဋ္ဌပုဗ္ဗော ဘိက္ခု နတ္ထီ’’တိ ပသန္နစိတ္တာ ပုပ္ဖဟတ္ထာ အဋ္ဌံသု။ ထေရော အာဂန္တွာ ‘‘ကတရဂါမဝါသိကာတ္ထာ’’တိ အာဟ။ ‘‘ဘန္တေ, ဣဓေဝ ဝသာမ, ဣမဿ ဝိဟာရဿ ကတကာလတော ပဋ္ဌာယ ဧဝံ ဝတ္တံ ပူရေတွာ သမ္မဋ္ဌပုဗ္ဗော ဘိက္ခု နတ္ထီတိ တုမှာကံ, ဘန္တေ, ဝတ္တေ ပသီဒိတွာ ပုပ္ဖဟတ္ထာ ဌိတာမှာ’’တိ ဒေဝတာ အာဟံသု။
ပါသာဒိကသံဝတ္တနိကန္တိ ဧတ္ထ ဣဒံ ဝတ္ထု – ဧကံ ကိရ အမစ္စပုတ္တံ အဘယတ္ထေရဉ္စ အာရဗ္ဘ အယံ ကထာ ဥဒပါဒိ ‘‘ကိံ နု ခေါ အမစ္စပုတ္တော ပါသာဒိကော, အဘယတ္ထေရောတိ ဥဘောပိ နေ ဧကသ္မိံ ဌာနေ ဩလောကေဿာမာ’’တိ။ ဉာတကာ အမစ္စပုတ္တံ အလင်္ကရိတွာ မဟာစေတိယံ ဝန္ဒာပေဿာမာတိ အဂမံသု။ ထေရမာတာပိ ပါသာဒိကံ စီဝရံ ကာရေတွာ ပုတ္တဿ ပဟိဏိ, ‘‘ပုတ္တော မေ ကေသေ ဆိန္ဒာပေတွာ ဣမံ စီဝရံ ပါရုပိတွာ ဘိက္ခုသံဃပရိဝုတော မဟာစေတိယံ ဝန္ဒတူ’’တိ။ အမစ္စပုတ္တော ဉာတိပရိဝုတော ပါစီနဒွါရေန စေတိယင်္ဂဏံ အာရုဠှော, အဘယတ္ထေရော ဘိက္ခုသံဃပရိဝုတော ဒက္ခိဏဒွါရေန စေတိယင်္ဂဏံ အာရုဟိတွာ စေတိယင်္ဂဏေ တေန သဒ္ဓိံ သမာဂန္တွာ အာဟ – ‘‘ကိံ တွံ, အာဝုသော, မဟလ္လကတ္ထေရဿ သမ္မဋ္ဌဋ္ဌာနေ ကစဝရံ ဆဍ္ဍေတွာ မယာ သဒ္ဓိံ ယုဂဂ္ဂါဟံ ဂဏှာသီ’’တိ။ အတီတတ္တဘာဝေ ကိရ အဘယတ္ထေရော မဟလ္လကတ္ထေရော နာမ ဟုတွာ ဂေါစရဂါမေ စေတိယင်္ဂဏံ သမ္မဇ္ဇိ, အမစ္စပုတ္တော မဟာဥပါသကော ဟုတွာ သမ္မဋ္ဌဋ္ဌာနေ ကစဝရံ ဂဟေတွာ ဆဍ္ဍေသိ။
သတ္ထုသာသနံ ကတံ ဟောတီတိ ဣဒံ သမ္မဇ္ဇနဝတ္တံ နာမ ဗုဒ္ဓေဟိ ဝဏ္ဏိတံ, တသ္မာ တံ ကရောန္တေန သတ္ထုသာသနံ ကတံ ဟောတိ။ တတြိဒံ ဝတ္ထု –
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၇၆။) [သျ]အာယသ္မာ ကိရ သာရိပုတ္တော ဟိမဝန္တံ ဂန္တွာ ဧကသ္မိံ ပဗ္ဘာရေ အသမ္မဇ္ဇိတွာဝ နိရောဓံ သမာပဇ္ဇိတွာ နိသီဒိ။ ဘဂဝါ အာဝဇ္ဇန္တော ထေရဿ အသမ္မဇ္ဇိတွာ နိသိန္နဘာဝံ ဉတွာ အာကာသေန ဂန္တွာ ထေရဿ ပုရတော အသမ္မဋ္ဌဋ္ဌာနေ ပါဒါနိ ဒဿေတွာ ပစ္စာဂဉ္ဆိ။ ထေရော သမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌိတော ဘဂဝတော ပါဒါနိ ဒိသွာ ဗလဝဟိရောတ္တပ္ပံ ပစ္စုပဋ္ဌာပေတွာ ဇဏ္ဏုကေဟိ ပတိဋ္ဌာယ ‘‘အသမ္မဇ္ဇိတွာ နိသိန္နဘာဝံ ဝတ မေ သတ္ထာ အညာသိ, သံဃမဇ္ဈေ ဒါနိ စောဒနံ ကာရေဿာမီ’’တိ ဒသဗလဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ နိသီဒိ။ ဘဂဝါ ‘‘ကုဟိံ ဂတောသိ, သာရိပုတ္တာ’’တိ ဝတွာ ‘‘န ပတိရူပံ ဒါနိ တေ မယှံ အနန္တရေ ဌာနေ ဌတွာ ဝိစရန္တဿ အသမ္မဇ္ဇိတွာ နိသီဒိတု’’န္တိ အာဟ။ တတော ပဋ္ဌာယ ထေရော ဂဏ္ဌိကပဋိမုဉ္စနဋ္ဌာနေပိ တိဋ္ဌန္တော ပါဒေန ကစဝရံ ဝိယူဟိတွာဝ တိဋ္ဌတိ။
အတ္တနော ဘာသပရိယန္တံ န ဥဂ္ဂဏှာတီတိ ‘‘ဣမသ္မိံ ဝတ္ထုသ္မိံ ဧတ္တကံ သုတ္တံ ဥပလဗ္ဘတိ, ဧတ္တကော ဝိနိစ္ဆယော, ဧတ္တကံ သုတ္တဉ္စ ဝိနိစ္ဆယဉ္စ ဝက္ခာမီ’’တိ ဧဝံ အတ္တနော ဘာသပရိယန္တံ န ဥဂ္ဂဏှာတိ။ ‘‘အယံ စောဒကဿ ပုရိမကထာ, အယံ ပစ္ဆိမကထာ, အယံ စုဒိတကဿ ပုရိမကထာ, အယံ ပစ္ဆိမကထာ, ဧတ္တကံ ဂယှူပဂံ, ဧတ္တကံ န ဂယှူပဂ’’န္တိ ဧဝံ အနုဂ္ဂဏှန္တော ပန ပရဿ ဘာသပရိယန္တံ န ဥဂ္ဂဏှာတိ နာမ။ အာပတ္တိံ န ဇာနာတီတိ ပါရာဇိကံ ဝါ သံဃာဒိသေသံ ဝါတိ သတ္တန္နံ အာပတ္တိက္ခန္ဓာနံ နာနာကရဏံ န ဇာနာတိ။ မူလန္တိ ဒွေ အာပတ္တိယာ မူလာနိ ကာယော စ ဝါစာ စ, တာနိ န ဇာနာတိ။ သမုဒယန္တိ ဆ အာပတ္တိသမုဋ္ဌာနာနိ အာပတ္တိသမုဒယော နာမ, တာနိ န ဇာနာတိ။ ပါရာဇိကာဒီနံ ဝတ္ထုံ န ဇာနာတီတိပိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ နိရောဓန္တိ အယံ အာပတ္တိ ဒေသနာယ နိရုဇ္ဈတိ, ဝူပသမ္မတိ, အယံ ဝုဋ္ဌာနေနာတိ ဧဝံ အာပတ္တိနိရောဓံ န ဇာနာတိ။ သတ္တ သမထေ အဇာနန္တော ပန အာပတ္တိနိရောဓဂါမိနိပဋိပဒံ န ဇာနာတိ။
အဓိကရဏပဉ္စကေ အဓိကရဏံ နာမ စတ္တာရိ အဓိကရဏာနိ။ အဓိကရဏဿ မူလံ နာမ တေတ္တိံသ မူလာနိ – ဝိဝါဒါဓိကရဏဿ ဒွါဒသ မူလာနိ, အနုဝါဒါဓိကရဏဿ စုဒ္ဒသ, အာပတ္တာဓိကရဏဿ ဆ, ကိစ္စာဓိကရဏဿ ဧကံ၊ တာနိ ပရတော အာဝိ ဘဝိဿန္တိ။ အဓိကရဏသမုဒယော နာမ အဓိကရဏသမုဋ္ဌာနံ။ ဝိဝါဒါဓိကရဏံ အဋ္ဌာရသ ဘေဒကရဝတ္ထူနိ နိဿာယ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ အနုဝါဒါဓိကရဏံ စတဿော ဝိပတ္တိယော၊ အာပတ္တာဓိကရဏံ သတ္တာပတ္တိက္ခန္ဓေ၊ ကိစ္စာဓိကရဏံ စတ္တာရိ သံဃကိစ္စာနီတိ ဣမံ ဝိဘာဂံ န ဇာနာတီတိ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၇၇။) [သျ]အတ္ထော။ အဓိကရဏနိရောဓံ န ဇာနာတီတိ ဓမ္မေန ဝိနယေန သတ္ထုသာသနေန မူလာမူလံ ဂန္တွာ ဝိနိစ္ဆယသမထံ ပါပေတုံ န သက္ကောတိ၊ ‘‘ဣဒံ အဓိကရဏံ ဒွီဟိ, ဣဒံ စတူဟိ, ဣဒံ တီဟိ ဣဒံ ဧကေန သမထေန သမ္မတီ’’တိ ဧဝံ သတ္တ သမထေ အဇာနန္တော ပန အဓိကရဏနိရောဓဂါမိနိပဋိပဒံ န ဇာနာတိ နာမ။ ဝတ္ထုံ န ဇာနာတီတိ ‘‘ဣဒံ ပါရာဇိကဿ ဝတ္ထု, ဣဒံ သံဃာဒိသေသဿာ’’တိ ဧဝံ သတ္တန္နံ အာပတ္တိက္ခန္ဓာနံ ဝတ္ထုံ န ဇာနာတိ။ နိဒါနန္တိ ‘‘သတ္တန္နံ နိဒါနာနံ ဣဒံ သိက္ခာပဒံ ဧတ္ထ ပညတ္တံ, ဣဒံ ဧတ္ထာ’’တိ န ဇာနာတိ။ ပညတ္တိံ န ဇာနာတီတိ တသ္မိံ တသ္မိံ သိက္ခာပဒေ ပဌမပညတ္တိံ န ဇာနာတိ။ အနုပညတ္တိန္တိ ပုနပ္ပုနံ ပညတ္တိံ န ဇာနာတိ။ အနုသန္ဓိဝစနပထန္တိ ကထာနုသန္ဓိ-ဝိနိစ္ဆယာနုသန္ဓိဝသေန ဝတ္ထုံ န ဇာနာတိ။ ဉတ္တိံ န ဇာနာတီတိ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ ဉတ္တိံ န ဇာနာတိ။ ဉတ္တိယာ ကရဏံ န ဇာနာတီတိ ဉတ္တိကိစ္စံ န ဇာနာတိ, ဩသာရဏာဒီသု နဝသု ဌာနေသု ဉတ္တိကမ္မံ နာမ ဟောတိ, ဉတ္တိဒုတိယဉတ္တိစတုတ္ထကမ္မေသု ဉတ္တိယာ ကမ္မပ္ပတ္တော ဟုတွာ တိဋ္ဌတီတိ န ဇာနာတိ။ န ပုဗ္ဗကုသလော ဟောတိ န အပရကုသလောတိ ပုဗ္ဗေ ကထေတဗ္ဗဉ္စ ပစ္ဆာ ကထေတဗ္ဗဉ္စ န ဇာနာတိ, ဉတ္တိ နာမ ပုဗ္ဗေ ဌပေတဗ္ဗာ, ပစ္ဆာ န ဌပေတဗ္ဗာတိပိ န ဇာနာတိ။ အကာလညူ စ ဟောတီတိ ကာလံ န ဇာနာတိ, အနဇ္ဈိဋ္ဌော အယာစိတော ဘာသတိ, ဉတ္တိကာလမ္ပိ ဉတ္တိခေတ္တမ္ပိ ဉတ္တိဩကာသမ္ပိ န ဇာနာတိ။
မန္ဒတ္တာ မောမူဟတ္တာတိ ကေဝလံ အညာဏေန မောမူဟဘာဝေန ဓုတင်္ဂေ အာနိသံသံ အဇာနိတွာ။ ပါပိစ္ဆောတိ တေန အရညဝါသေန ပစ္စယလာဘံ ပတ္ထယမာနော။ ပဝိဝေကန္တိ ကာယစိတ္တဥပဓိဝိဝေကံ။ ဣဒမတ္ထိတန္တိ ဣမာယ ကလျာဏာယ ပဋိပတ္တိယာ အတ္ထော ဧတဿာတိ ဣဒမတ္ထိ, ဣဒမတ္ထိနော ဘာဝေါ ဣဒမတ္ထိတာ၊ တံ ဣဒမတ္ထိတံယေဝ နိဿာယ န အညံ ကိဉ္စိ လောကာမိသန္တိ အတ္ထော။
ဥပေါသထံ န ဇာနာတီတိ နဝဝိဓံ ဥပေါသထံ န ဇာနာတိ။ ဥပေါသထကမ္မန္တိ အဓမ္မေနဝဂ္ဂါဒိဘေဒံ စတုဗ္ဗိဓံ ဥပေါသထကမ္မံ န ဇာနာတိ။ ပါတိမောက္ခန္တိ ဒွေ မာတိကာ န ဇာနာတိ။ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသန္တိ သဗ္ဗမ္ပိ နဝဝိဓံ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသံ န ဇာနာတိ။ ပဝါရဏန္တိ နဝဝိဓံ ပဝါရဏံ န ဇာနာတိ။ ပဝါရဏာကမ္မံ ဥပေါသထကမ္မသဒိသမေဝ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၇၈။) [သျ]အပါသာဒိကပဉ္စကေ – အပါသာဒိကန္တိ ကာယဒုစ္စရိတာဒိ အကုသလကမ္မံ ဝုစ္စတိ။ ပါသာဒိကန္တိ ကာယသုစရိတာဒိ ကုသလကမ္မံ ဝုစ္စတိ။ အတိဝေလန္တိ ဝေလံ အတိက္ကမ္မ ဗဟုတရံ ကာလံ ကုလေသု အပ္ပံ ဝိဟာရေတိ အတ္ထော။ ဩတာရောတိ ကိလေသာနံ အန္တော ဩတရဏံ။ သံကိလိဋ္ဌန္တိ ဒုဋ္ဌုလ္လာပတ္တိကာယသံသဂ္ဂါဒိဘေဒံ။ ဝိသုဒ္ဓိပဉ္စကေပဝါရဏာဂ္ဂဟဏေန နဝဝိဓာပိ ပဝါရဏာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။
ပဉ္စကဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ဆက္ကဝါရဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၂၆။ ဆက္ကေသု – ဆ သာမီစိယောတိ ‘‘သော စ ဘိက္ခု အနဗ္ဘိတော, တေ စ ဘိက္ခူ ဂါရယှာ, အယံ တတ္ထ သာမီစိ’’, ‘‘ယုဉ္ဇန္တာယသ္မန္တော သကံ, မာ ဝေါ သကံ ဝိနဿာတိ အယံ တတ္ထ သာမီစိ’’, ‘‘အယံ တေ ဘိက္ခု ပတ္တော ယာဝ ဘေဒနာယ ဓာရေတဗ္ဗောတိ အယံ တတ္ထ သာမီစိ’’, ‘‘တတော နီဟရိတွာ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ သံဝိဘဇိတဗ္ဗံ, အယံ တတ္ထ သာမီစိ’’, ‘‘အညာတဗ္ဗံ ပရိပုစ္ဆိတဗ္ဗံ ပရိပဉှိတဗ္ဗံ, အယံ တတ္ထ သာမီစိ’’, ‘‘ယဿ ဘဝိဿတိ သော ဟရိဿတီတိ အယံ တတ္ထ သာမီစီ’’တိ ဣမာ ဘိက္ခုပါတိမောက္ခေယေဝ ဆ သာမီစိယော။ ဆ ဆေဒနကာတိ ပဉ္စကေ ဝုတ္တာ ပဉ္စ ဘိက္ခုနီနံ ဥဒကသာဋိကာယ သဒ္ဓိံ ဆ။ ဆဟာကာရေဟီတိ အလဇ္ဇိတာ အညာဏတာ ကုက္ကုစ္စပကတတာ အကပ္ပိယေ ကပ္ပိယသညိတာ ကပ္ပိယေ အကပ္ပိယသညိတာ သတိသမ္မောသာတိ။ တတ္ထ ဧကရတ္တဆာရတ္တသတ္တာဟာတိက္ကမာဒီသု အာပတ္တိံ သတိသမ္မောသေန အာပဇ္ဇတိ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။ ဆ အာနိသံသာ ဝိနယဓရေတိ ပဉ္စကေ ဝုတ္တာ ပဉ္စ တဿာဓေယျော ဥပေါသထောတိ ဣမိနာ သဒ္ဓိံ ဆ။
ဆ ပရမာနီတိ ‘‘ဒသာဟပရမံ အတိရေကစီဝရံ ဓာရေတဗ္ဗံ, မာသပရမံ တေန ဘိက္ခုနာ တံ စီဝရံ နိက္ခိပိတဗ္ဗံ, သန္တရုတ္တရပရမံ တေန ဘိက္ခုနာ တတော စီဝရံ သာဒိတဗ္ဗံ, ဆက္ခတ္တုပရမံ တုဏှီဘူတေန ဥဒ္ဒိဿ ဌာတဗ္ဗံ, နဝံ ပန ဘိက္ခုနာ သန္ထတံ ကာရာပေတွာ ဆဗ္ဗဿာနိ ဓာရေတဗ္ဗံ ဆဗ္ဗဿပရမတာ ဓာရေတဗ္ဗံ, တိယောဇနပရမံ သဟတ္ထာ ဓာရေတဗ္ဗာနိ, ဒသာဟပရမံ အတိရေကပတ္တော ဓာရေတဗ္ဗော, သတ္တာဟပရမံ သန္နိဓိကာရကံ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗာနိ, ဆာရတ္တပရမံ တေန ဘိက္ခုနာ တေန စီဝရေန ဝိပ္ပဝသိတဗ္ဗံ, စတုက္ကံသပရမံ, အဍ္ဎတေယျကံသပရမံ, ဒွင်္ဂုလပဗ္ဗပရမံ အာဒါတဗ္ဗံ, အဋ္ဌင်္ဂုလပရမံ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၇၉။) [သျ]မဉ္စပဋိပါဒကံ, အဋ္ဌင်္ဂုလပရမံ ဒန္တကဋ္ဌ’’န္တိ ဣမာနိ စုဒ္ဒသ ပရမာနိ။ တတ္ထ ပဌမာနိ ဆ ဧကံ ဆက္ကံ, တတော ဧကံ အပနေတွာ သေသေသု ဧကေကံ ပက္ခိပိတွာတိအာဒိနာ နယေန အညာနိပိ ဆက္ကာနိ ကာတဗ္ဗာနိ။
ဆအာပတ္တိယောတိ တီဏိ ဆက္ကာနိ အန္တရပေယျာလေ ဝုတ္တာနိ။ ဆ ကမ္မာနီတိ တဇ္ဇနီယ-နိယဿ-ပဗ္ဗာဇနီယ-ပဋိသာရဏီယာနိ စတ္တာရိ, အာပတ္တိယာ အဒဿနေ စ အပ္ပဋိကမ္မေ စ ဝုတ္တဒွယမ္ပိ ဧကံ, ပါပိကာယ ဒိဋ္ဌိယာ အပ္ပဋိနိဿဂ္ဂေ ဧကန္တိ ဆ။ နဟာနေတိ ဩရေနဍ္ဎမာသံ နဟာနေ၊ ဝိပ္ပကတစီဝရာဒိဆက္ကဒွယံ ကထိနက္ခန္ဓကေ နိဒ္ဒိဋ္ဌံ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။
ဆက္ကဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
သတ္တကဝါရဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၂၇။ သတ္တကေသု – သတ္တ သာမီစိယောတိ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တေသု ဆသု ‘‘သာ စ ဘိက္ခုနီ အနဗ္ဘိတာ, တာ စ ဘိက္ခုနိယော ဂါရယှာ, အယံ တတ္ထ သာမီစီ’’တိ ဣမံ ပက္ခိပိတွာ သတ္တ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သတ္တ အဓမ္မိကာ ပဋိညာတကရဏာတိ ‘‘ဘိက္ခု ပါရာဇိကံ အဇ္ဈာပန္နော ဟောတိ, ပါရာဇိကေန စောဒိယမာနော ‘သံဃာဒိသေသံ အဇ္ဈာပန္နောမှီ’တိ ပဋိဇာနာတိ, တံ သံဃော သံဃာဒိသေသေန ကာရေတိ, အဓမ္မိကံ ပဋိညာတကရဏ’’န္တိ ဧဝံ သမထက္ခန္ဓကေ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ။ ဓမ္မိကာပိ တတ္ထေဝ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ။ သတ္တန္နံ အနာပတ္တိ သတ္တာဟကရဏီယေန ဂန္တုန္တိ ဝဿူပနာယိကက္ခန္ဓကေ ဝုတ္တံ။ သတ္တာနိသံသာ ဝိနယဓရေတိ ‘‘တဿာဓေယျော ဥပေါသထော ပဝါရဏာ’’တိ ဣမေဟိ သဒ္ဓိံ ပဉ္စကေ ဝုတ္တာ ပဉ္စ သတ္တ ဟောန္တိ။ သတ္တ ပရမာနီတိ ဆက္ကေ ဝုတ္တာနိယေဝ သတ္တကဝသေန ယောဇေတဗ္ဗာနိ။ ကတစီဝရန္တိအာဒီနိ ဒွေ သတ္တကာနိ ကထိနက္ခန္ဓကေ နိဒ္ဒိဋ္ဌာနိ။
ဘိက္ခုဿ န ဟောတိ အာပတ္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ, ဘိက္ခုဿ ဟောတိ အာပတ္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ, ဘိက္ခုဿ ဟောတိ အာပတ္တိ ပဋိကာတဗ္ဗာတိ ဣမာနိ တီဏိ သတ္တကာနိ, ဒွေ အဓမ္မိကာနိ, ဧကံ ဓမ္မိကံ၊ တာနိ တီဏိပိ စမ္ပေယျကေ နိဒ္ဒိဋ္ဌာနိ။ အသဒ္ဓမ္မာတိ အသတံ ဓမ္မာ, အသန္တော ဝါ ဓမ္မာ၊ အသောဘနာ ဟီနာ လာမကာတိ အတ္ထော။ သဒ္ဓမ္မာတိ သတံ ဗုဒ္ဓါဒီနံ ဓမ္မာ၊ သန္တော ဝါ ဓမ္မာ သုန္ဒရာ ဥတ္တမာတိ အတ္ထော။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။
သတ္တကဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၈၀။) [သျ]အဋ္ဌကဝါရဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၂၈။ အဋ္ဌကေသု – အဋ္ဌာနိသံသေတိ ‘‘န မယံ ဣမိနာ ဘိက္ခုနာ သဒ္ဓိံ ဥပေါသထံ ကရိဿာမ, ဝိနာ ဣမိနာ ဘိက္ခုနာ ဥပေါသထံ ကရိဿာမ, န မယံ ဣမိနာ ဘိက္ခုနာ သဒ္ဓိံ ပဝါရေဿာမ, သံဃကမ္မံ ကရိဿာမ, အာသနေ နိသီဒိဿာမ, ယာဂုပါနေ နိသီဒိဿာမ, ဘတ္တဂ္ဂေ နိသီဒိဿာမ, ဧကစ္ဆန္နေ ဝသိဿာမ, ယထာဝုဍ္ဎံ အဘိဝါဒနံ ပစ္စုဋ္ဌာနံ အဉ္ဇလိကမ္မံ သာမီစိကမ္မံ ကရိဿာမ, ဝိနာ ဣမိနာ ဘိက္ခုနာ ကရိဿာမာ’’တိ ဧဝံ ကောသမ္ဗကက္ခန္ဓကေ ဝုတ္တေ အာနိသံသေ။ ဒုတိယအဋ္ဌကေပိ ဧသေဝ နယော, တမ္ပိ ဟိ ဧဝမေဝ ကောသမ္ဗကက္ခန္ဓကေ ဝုတ္တံ။
အဋ္ဌ ယာဝတတိယကာတိ ဘိက္ခူနံ တေရသကေ စတ္တာရော, ဘိက္ခုနီနံ သတ္တရသကေ ဘိက္ခူဟိ အသာဓာရဏာ စတ္တာရောတိ အဋ္ဌ။ အဋ္ဌဟာကာရေဟိ ကုလာနိ ဒူသေတီတိ ကုလာနိ ဒူသေတိ ပုပ္ဖေန ဝါ ဖလေန ဝါ စုဏ္ဏေန ဝါ မတ္တိကာယ ဝါ ဒန္တကဋ္ဌေန ဝါ ဝေဠုယာ ဝါ ဝေဇ္ဇိကာယ ဝါ ဇင်္ဃပေသနိကေန ဝါတိ ဣမေဟိ အဋ္ဌဟိ။ အဋ္ဌ မာတိကာ စီဝရက္ခန္ဓကေ, အပရာ အဋ္ဌ ကထိနက္ခန္ဓကေ ဝုတ္တာ။ အဋ္ဌဟိ အသဒ္ဓမ္မေဟီတိ လာဘေန အလာဘေန ယသေန အယသေန သက္ကာရေန အသက္ကာရေန ပါပိစ္ဆတာယ ပါပမိတ္တတာယ။ အဋ္ဌ လောကဓမ္မာ နာမ လာဘေ သာရာဂေါ, အလာဘေ ပဋိဝိရောဓော၊ ဧဝံ ယသေ အယသေ, ပသံသာယ နိန္ဒာယ, သုခေ သာရာဂေါ, ဒုက္ခေ ပဋိဝိရောဓောတိ။ အဋ္ဌင်္ဂိကော မုသာဝါဒေါတိ ‘‘ဝိနိဓာယ သည’’န္တိ ဣမိနာ သဒ္ဓိံ ပါဠိယံ အာဂတေဟိ သတ္တဟီတိ အဋ္ဌဟိ အင်္ဂေဟိ အဋ္ဌင်္ဂိကော။
အဋ္ဌ ဥပေါသထင်္ဂါနီတိ –
‘‘ပါဏံ န ဟနေ န စာဒိန္နမာဒိယေ,
မုသာ န ဘာသေ န စ မဇ္ဇပေါ သိယာ၊
အဗြဟ္မစရိယာ ဝိရမေယျ မေထုနာ,
ရတ္တိံ န ဘုဉ္ဇေယျ ဝိကာလဘောဇနံ။
‘‘မာလံ န ဓာရေ န စ ဂန္ဓမာစရေ,
မဉ္စေ ဆမာယံဝ သယေထ သန္ထတေ၊
ဗုဒ္ဓေန ဒုက္ခန္တဂုနာ ပကာသိတ’’န္တိ။ (အ။ နိ။ ၃။၇၁)၊
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၈၁။) [သျ]ဧဝံ ဝုတ္တာနိ အဋ္ဌ။ အဋ္ဌ ဒူတေယျင်္ဂါနီတိ ‘‘ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု သောတာ စ ဟောတိ သာဝေတာ စာ’’တိအာဒိနာ နယေန သံဃဘေဒကေ ဝုတ္တာနိ။ တိတ္ထိယဝတ္တာနိ မဟာခန္ဓကေ နိဒ္ဒိဋ္ဌာနိ။ အနတိရိတ္တာ စ အတိရိတ္တာ စ ပဝါရဏာသိက္ခာပဒေ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ။ အဋ္ဌန္နံ ပစ္စုဋ္ဌာတဗ္ဗန္တိ ဘတ္တဂ္ဂေ ဝုဍ္ဎဘိက္ခုနီနံ, အာသနမ္ပိ တာသံယေဝ ဒါတဗ္ဗံ။ ဥပါသိကာတိ ဝိသာခါ။ အဋ္ဌာနိသံသာ ဝိနယဓရေတိ ပဉ္စကေ ဝုတ္တေသု ပဉ္စသု ‘‘တဿာဓေယျော ဥပေါသထော, ပဝါရဏာ, သံဃကမ္မ’’န္တိ ဣမေ တယော ပက္ခိပိတွာ အဋ္ဌ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အဋ္ဌ ပရမာနီတိ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တပရမာနေဝ အဋ္ဌကဝသေန ယောဇေတွာ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ အဋ္ဌသု ဓမ္မေသု သမ္မာ ဝတ္တိတဗ္ဗန္တိ ‘‘န ပကတတ္တဿ ဘိက္ခုနော ဥပေါသထော ဌပေတဗ္ဗော, န ပဝါရဏာ ဌပေတဗ္ဗာ’’တိအာဒိနာ နယေန သမထက္ခန္ဓကေ နိဒ္ဒိဋ္ဌေသု အဋ္ဌသု။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။
အဋ္ဌကဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
နဝကဝါရဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၂၉။ နဝကေသု – နဝ အာဃာတဝတ္ထူနီတိ ‘‘အနတ္ထံ မေ အစရီ’’တိအာဒီနိ နဝ။ နဝ အာဃာတပဋိဝိနယာတိ ‘‘အနတ္ထံ မေ အစရိ, တံ ကုတေတ္ထ လဗ္ဘာတိ အာဃာတံ ပဋိဝိနေတီ’’တိအာဒီနိ နဝ။ နဝ ဝိနီတဝတ္ထူနီတိ နဝဟိ အာဃာတဝတ္ထူဟိ အာရတိ ဝိရတိ ပဋိဝိရတိ သေတုဃာတော။ နဝဟိ သံဃော ဘိဇ္ဇတီတိ ‘‘နဝန္နံ ဝါ, ဥပါလိ, အတိရေကနဝန္နံ ဝါ သံဃရာဇိ စေဝ ဟောတိ သံဃဘေဒေါ စာ’’တိ။ နဝ ပရမာနီတိ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တပရမာနေဝ နဝကဝသေန ယောဇေတွာ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ နဝ တဏှာမူလကာ နာမ တဏှံ ပဋိစ္စ ပရိယေသနာ, ပရိယေသနံ ပဋိစ္စ လာဘော, လာဘံ ပဋိစ္စ ဝိနိစ္ဆယော, ဝိနိစ္ဆယံ ပဋိစ္စ ဆန္ဒရာဂေါ, ဆန္ဒရာဂံ ပဋိစ္စ အဇ္ဈောသာနံ, အဇ္ဈောသာနံ ပဋိစ္စ ပရိဂ္ဂဟော, ပရိဂ္ဂဟံ ပဋိစ္စ မစ္ဆရိယံ, မစ္ဆရိယံ ပဋိစ္စ အာရက္ခာ, အာရက္ခာဓိကရဏံ ဒဏ္ဍာဒါနသတ္ထာဒါနကလဟဝိဂ္ဂဟဝိဝါဒတုဝံတုဝံပေသုညမုသာဝါဒါ။ နဝ ဝိဓမာနာတိ ‘‘သေယျဿ သေယျောဟမသ္မီ’’တိမာနာဒယော။ နဝ စီဝရာနီတိ တိစီဝရန္တိ ဝါ ဝဿိကသာဋိကာတိ ဝါတိအာဒိနာ နယေန ဝုတ္တာနိ။ န ဝိကပ္ပေတဗ္ဗာနီတိ အဓိဋ္ဌိတကာလတော ပဋ္ဌာယ န ဝိကပ္ပေတဗ္ဗာနိ။ နဝ အဓမ္မိကာနိ ဒါနာနီတိ သံဃဿ ပရိဏတံ အညသံဃဿ ဝါ စေတိယဿ ဝါ ပုဂ္ဂလဿ ဝါ ပရိဏာမေတိ, စေတိယဿ ပရိဏတံ အညစေတိယဿ ဝါ သံဃဿ ဝါ ပုဂ္ဂလဿ ဝါ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၈၂။) [သျ]ပရိဏာမေတိ, ပုဂ္ဂလဿ ပရိဏတံ အညပုဂ္ဂလဿ ဝါ သံဃဿ ဝါ စေတိယဿ ဝါ ပရိဏာမေတီတိ ဧဝံ ဝုတ္တာနိ။
နဝ ပဋိဂ္ဂဟပရိဘောဂါတိ ဧတေသံယေဝ ဒါနာနံ ပဋိဂ္ဂဟာ စ ပရိဘောဂါ စ။ တီဏိ ဓမ္မိကာနိ ဒါနာနီတိ သံဃဿ နိန္နံ သံဃဿေဝ ဒေတိ, စေတိယဿ နိန္နံ စေတိယဿေဝ, ပုဂ္ဂလဿ နိန္နံ ပုဂ္ဂလဿေဝ ဒေတီတိ ဣမာနိ တီဏိ။ ပဋိဂ္ဂဟပဋိဘောဂါပိ တေသံယေဝ ပဋိဂ္ဂဟာ စ ပရိဘောဂါ စ။ နဝ အဓမ္မိကာ သညတ္တိယောတိ အဓမ္မဝါဒိပုဂ္ဂလော, အဓမ္မဝါဒိသမ္ဗဟုလာ, အဓမ္မဝါဒိသံဃောတိ ဧဝံ တီဏိ တိကာနိ သမထက္ခန္ဓကေ နိဒ္ဒိဋ္ဌာနိ။ ဓမ္မိကာ သညတ္တိယောပိ ဓမ္မဝါဒီ ပုဂ္ဂလောတိအာဒိနာ နယေန တတ္ထေဝ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ။ အဓမ္မကမ္မေ ဒွေ နဝကာနိ ဩဝါဒဝဂ္ဂဿ ပဌမသိက္ခာပဒနိဒ္ဒေသေ ပါစိတ္တိယဝသေန ဝုတ္တာနိ။ ဓမ္မကမ္မေ ဒွေ နဝကာနိ တတ္ထေဝ ဒုက္ကဋဝသေန ဝုတ္တာနိ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။
နဝကဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ဒသကဝါရဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၃၀။ ဒသကေသု – ဒသ အာဃာတဝတ္ထူနီတိ နဝကေသု ဝုတ္တာနိ နဝ ‘‘အဋ္ဌာနေ ဝါ ပန အာဃာတော ဇာယတီ’’တိ ဣမိနာ သဒ္ဓိံ ဒသ ဟောန္တိ။ အာဃာတပဋိဝိနယာပိ တတ္ထ ဝုတ္တာ နဝ ‘‘အဋ္ဌာနေ ဝါ ပန အာဃာတော ဇာယတိ, တံ ကုတေတ္ထ လဗ္ဘာတိ အာဃာတံ ပဋိဝိနေတီ’’တိ ဣမိနာ သဒ္ဓိံ ဒသ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဒသ ဝိနီတဝတ္ထူနီတိ ဒသဟိ အာဃာတဝတ္ထူဟိ ဝိရတိသင်္ခါတာနိ ဒသ။ ဒသဝတ္ထုကာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌီတိ ‘‘နတ္ထိ ဒိန္န’’န္တိအာဒိဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗာ, ‘‘အတ္ထိ ဒိန္န’’န္တိအာဒိဝသေန သမ္မာဒိဋ္ဌိ, ‘‘သဿတော လောကော’’တိအာဒိနာ ဝသေန ပန အန္တဂ္ဂါဟိကာ ဒိဋ္ဌိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဒသ မိစ္ဆတ္တာတိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိအာဒယော မိစ္ဆာဝိမုတ္တိပရိယောသာနာ, ဝိပရီတာ သမ္မတ္တာ။ သလာကဂ္ဂါဟာ သမထက္ခန္ဓကေ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ။
ဒသဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတော ဘိက္ခု ဥဗ္ဗာဟိကာယ သမ္မန္နိတဗ္ဗောတိ ‘‘သီလဝါ ဟောတီ’’တိအာဒိနာ နယေန သမထက္ခန္ဓကေ ဝုတ္တေဟိ ဒသဟိ။ ဒသ အာဒီနဝါ ရာဇန္တေပုရပ္ပဝေသနေ ရာဇသိက္ခာပဒေ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ။ ဒသ ဒါနဝတ္ထူနီတိ အန္နံ ပါနံ ဝတ္ထံ ယာနံ မာလာ ဂန္ဓံ ဝိလေပနံ သေယျာဝသထံ ပဒီပေယျံ။ ဒသ ရတနာနီတိ မုတ္တာမဏိဝေဠုရိယာဒီနိ။ ဒသ ပံသုကူလာနီတိ သောသာနိကံ,
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၈၃။) [သျ]ပါပဏိကံ, ဥန္ဒူရက္ခာယိတံ, ဥပစိကက္ခာယိတံ, အဂ္ဂိဒဍ္ဎံ, ဂေါခါယိတံ, အဇိကက္ခာယိတံ, ထူပစီဝရံ, အာဘိသေကိယံ, ဘတပဋိယာဘတန္တိ ဧတေသု ဥပသမ္ပန္နေန ဥဿုက္ကံ ကာတဗ္ဗံ။ ဒသ စီဝရဓာရဏာတိ ‘‘သဗ္ဗနီလကာနိ စီဝရာနိ ဓာရေန္တီ’’တိ ဝုတ္တဝသေန ဒသာတိ ကုရုန္ဒိယံ ဝုတ္တံ။ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘နဝသု ကပ္ပိယစီဝရေသု ဥဒကသာဋိကံ ဝါ သင်္ကစ္စိကံ ဝါ ပက္ခိပိတွာ ဒသာ’’တိ ဝုတ္တံ။
အဝန္ဒနီယပုဂ္ဂလာ သေနာသနက္ခန္ဓကေ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ။ ဒသ အက္ကောသဝတ္ထူနိ ဩမသဝါဒေ နိဒ္ဒိဋ္ဌာနိ။ ဒသ အာကာရာ ပေသုညသိက္ခာပဒေ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ။ ဒသ သေနာသနာနီတိ မဉ္စော, ပီဌံ, ဘိသိ, ဗိမ္ဗောဟနံ, စိမိလိကာ, ဥတ္တရတ္ထရဏံ, တဋ္ဋိကာ, စမ္မခဏ္ဍော, နိသီဒနံ, တိဏသန္ထာရော, ပဏ္ဏသန္ထာရောတိ။ ဒသ ဝရာနိ ယာစိံသူတိ ဝိသာခါ အဋ္ဌ, သုဒ္ဓေါဒနမဟာရာဇာ ဧကံ, ဇီဝကော ဧကံ။ ယာဂုအာနိသံသာ စ အကပ္ပိယမံသာနိ စ ဘေသဇ္ဇက္ခန္ဓကေ နိဒ္ဒိဋ္ဌာနိ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။
ဒသကဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ဧကာဒသကဝါရဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၃၁။ ဧကာဒသကေသု – ဧကာဒသာတိ ပဏ္ဍကာဒယော ဧကာဒသ။ ဧကာဒသ ပါဒုကာတိ ဒသ ရတနမယာ, ဧကာ ကဋ္ဌပါဒုကာ။ တိဏပါဒုကမုဉ္ဇပါဒုကပဗ္ဗဇပါဒုကာဒယော ပန ကဋ္ဌပါဒုကသင်္ဂဟမေဝ ဂစ္ဆန္တိ။ ဧကာဒသ ပတ္တာတိ တမ္ဗလောဟမယေန ဝါ ဒါရုမယေန ဝါ သဒ္ဓိံ ဒသ ရတနမယာ။ ဧကာဒသ စီဝရာနီတိ သဗ္ဗနီလကာဒီနိ ဧကာဒသ။ ယာဝတတိယကာတိ ဥက္ခိတ္တာနုဝတ္တိကာ ဘိက္ခုနီ, သံဃာဒိသေသာ အဋ္ဌ, အရိဋ္ဌော, စဏ္ဍကာဠီတိ။ ဧကာဒသ အန္တရာယိကာ နာမ ‘‘နသိ အနိမိတ္တာ’’တိ အာဒယော။ ဧကာဒသစီဝရာနိ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗာနီတိ တိစီဝရံ, ဝဿိကသာဋိကာ, နိသီဒနံ, ပစ္စတ္ထရဏံ, ကဏ္ဍုပ္ပဋိစ္ဆာဒိ, မုခပုဉ္ဆနစောဠံ, ပရိက္ခာရစောဠံ, ဥဒကသာဋိကာ, သင်္ကစ္စိကာတိ။ န ဝိကပ္ပေတဗ္ဗာနီတိ ဧတာနေဝ အဓိဋ္ဌိတကာလတော ပဋ္ဌာယ န ဝိကပ္ပေတဗ္ဗာနိ။ ဂဏ္ဌိကာ စ ဝိဓာ စ သုတ္တမယေန သဒ္ဓိံ ဧကာဒသ ဟောန္တိ, တေ သဗ္ဗေ ခုဒ္ဒကက္ခန္ဓကေ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ။ ပထဝိယော ပထဝိသိက္ခာပဒေ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ။ နိဿယပဋိပဿဒ္ဓိယော ဥပဇ္ဈာယမှာ ပဉ္စ, အာစရိယမှာ ဆ၊ ဧဝံ ဧကာဒသ။ အဝန္ဒိယပုဂ္ဂလာ နဂ္ဂေန သဒ္ဓိံ ဧကာဒသ, တေ သဗ္ဗေ သေနာသနက္ခန္ဓကေ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၈၄။) [သျ]နိဒ္ဒိဋ္ဌာ။ ဧကာဒသ ပရမာနိ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တေသု စုဒ္ဒသသု ဧကာဒသကဝသေန ယောဇေတွာ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ဧကာဒသ ဝရာနီတိ မဟာပဇာပတိယာ ယာစိတဝရေန သဒ္ဓိံ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တာနိ ဒသ။ ဧကာဒသ သီမာဒေါသာတိ ‘‘အတိခုဒ္ဒကံ သီမံ သမ္မန္နန္တီ’’တိအာဒိနာ နယေန ကမ္မဝဂ္ဂေ အာဂမိဿန္တိ။
အက္ကောသကပရိဘာသကေ ပုဂ္ဂလေ ဧကာဒသာဒီနဝါ နာမ ‘‘ယော သော, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု အက္ကောသကော ပရိဘာသကော အရိယူပဝါဒီ, သဗြဟ္မစာရီနံ အဋ္ဌာနမေတံ အနဝကာသော ယံ သော ဧကာဒသန္နံ ဗျသနာနံ အညတရံ ဗျသနံ န နိဂစ္ဆေယျ။ ကတမေသံ ဧကာဒသန္နံ? အနဓိဂတံ နာဓိဂစ္ဆတိ, အဓိဂတာ ပရိဟာယတိ, သဒ္ဓမ္မဿ န ဝေါဒါယန္တိ, သဒ္ဓမ္မေသု ဝါ အဓိမာနိကော ဟောတိ, အနဘိရတော ဝါ ဗြဟ္မစရိယံ စရတိ, အညတရံ ဝါ သံကိလိဋ္ဌံ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ, သိက္ခံ ဝါ ပစ္စက္ခာယ ဟီနာယာဝတ္တတိ, ဂါဠှံ ဝါ ရောဂါတင်္ကံ ဖုသတိ, ဥမ္မာဒံ ဝါ ပါပုဏာတိ စိတ္တက္ခေပံ ဝါ, သမ္မူဠှော ကာလံ ကရောတိ, ကာယဿ ဘေဒါ ပရမ္မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၁၁။၆)။ ဧတ္ထ စ သဒ္ဓမ္မောတိ ဗုဒ္ဓဝစနံ အဓိပ္ပေတံ။
အာသေဝိတာယာတိ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ သေဝိတာယ။ ဘာဝိတာယာတိ နိပ္ဖါဒိတာယ ဝဍ္ဎိတာယ
ဝါ။ ဗဟုလီကတာယာတိ ပုနပ္ပုနံ ကတာယ။ ယာနီကတာယာတိ သုယုတ္တယာနသဒိသာယ ကတာယ။ ဝတ္ထုကတာယာတိ ယထာ ပတိဋ္ဌာ ဟောတိ၊ ဧဝံ ကတာယ။ အနုဋ္ဌိတာယာတိ အနု အနု ပဝတ္တိတာယ၊ နိစ္စာဓိဋ္ဌိတာယာတိ အတ္ထော။ ပရိစိတာယာတိ သမန္တတော စိတာယ၊ သဗ္ဗဒိသာသု စိတာယ အာစိတာယ ဘာဝိတာယ အဘိဝဍ္ဎိတာယာတိ အတ္ထော။ သုသမာရဒ္ဓါယာတိ သုဋ္ဌု သမာရဒ္ဓါယ၊ ဝသီဘာဝံ ဥပနီတာယာတိ အတ္ထော။ န ပါပကံ သုပိနန္တိ ပါပကမေဝ န ပဿတိ, ဘဒြကံ ပန ဝုဍ္ဎိကာရဏဘူတံ ပဿတိ။ ဒေဝတာ ရက္ခန္တီတိ အာရက္ခဒေဝတာ ဓမ္မိကံ ရက္ခံ ပစ္စုပဋ္ဌာပေန္တိ။ တုဝဋံ စိတ္တံ သမာဓိယတီတိ ခိပ္ပံ စိတ္တံ သမာဓိယတိ။ ဥတ္တရိ အပ္ပဋိဝိဇ္ဈန္တောတိ မေတ္တာဈာနတော ဥတ္တရိံ အရဟတ္တံ အသစ္ဆိကရောန္တော သေခေါ ဝါ ပုထုဇ္ဇနော ဝါ ဟုတွာ ကာလံ ကရောန္တော ဗြဟ္မလောကူပဂေါ ဟောတိ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။
ဧကာဒသကဝါရဝဏ္ဏနာ ပရိယောသာနာ
ဧကုတ္တရိကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၈၅။) [သျ]ဥပေါသထာဒိပုစ္ဆာဝိဿဇ္ဇနာ
֍ ဋီ ၃၃၂။ ‘‘ဥပေါသထကမ္မဿ ကော အာဒီ’’တိအာဒီနံ ပုစ္ဆာနံ ဝိဿဇ္ဇနေ သာမဂ္ဂီ အာဒီတိ ‘‘ဥပေါသထံ ကရိဿာမာ’’တိ သီမံ သောဓေတွာ ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိံ အာဟရိတွာ သန္နိပတိတာနံ ကာယသာမဂ္ဂီ အာဒိ။ ကိရိယာ မဇ္ဈေတိ ပုဗ္ဗကိစ္စံ ကတွာ ပါတိမောက္ခဩသာရဏကိရိယာ မဇ္ဈေ။ နိဋ္ဌာနံ ပရိယောသာနန္တိ ‘‘တတ္ထ သဗ္ဗေဟေဝ သမဂ္ဂေဟိ သမ္မောဒမာနေဟိ အဝိဝဒမာနေဟိ သိက္ခိတဗ္ဗ’’န္တိ ဣဒံ ပါတိမောက္ခနိဋ္ဌာနံ ပရိယောသာနံ။ ပဝါရဏာကမ္မဿ သာမဂ္ဂီ အာဒီတိ ‘‘ပဝါရဏံ ကရိဿာမာ’’တိ သီမံ သောဓေတွာ ဆန္ဒပဝါရဏံ အာဟရိတွာ သန္နိပတိတာနံ ကာယသာမဂ္ဂီ အာဒိ။ ကိရိယာ မဇ္ဈေတိ ပဝါရဏာဉတ္တိ စ ပဝါရဏာကထာ စ မဇ္ဈေ, သံဃနဝကဿ ‘‘ပဿန္တော ပဋိကရိဿာမီ’’တိ ဝစနံ ပရိယောသာနံ။ တဇ္ဇနီယကမ္မာဒီသု ဝတ္ထု နာမ ယေန ဝတ္ထုနာ ကမ္မာရဟော ဟောတိ, တံ ဝတ္ထု။ ပုဂ္ဂလောတိ ယေန တံ ဝတ္ထု ကတံ, သော ပုဂ္ဂလော။ ကမ္မဝါစာ ပရိယောသာနန္တိ ‘‘ကတံ သံဃေန ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော တဇ္ဇနီယကမ္မံ, ခမတိ သံဃဿ, တသ္မာ တုဏှီ, ဧဝမေတံ ဓာရယာမီ’’တိ ဧဝံ တဿာ တဿာ ကမ္မဝါစာယ အဝသာနဝစနံ ပရိယောသာနံ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ
ဥပေါသထာဒိပုစ္ဆာဝိဿဇ္ဇနာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
အတ္ထဝသပကရဏာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၃၄။ အတ္ထဝသပကရဏေ – ဒသ အတ္ထဝသေတိအာဒီသု ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ တံ ပဌမပါရာဇိကဝဏ္ဏနာယမေဝ ဝုတ္တံ။ ယံ သံဃသုဋ္ဌု တံ သံဃဖာသူတိအာဒီသု ဥပရိမံ ဥပရိမံ ပဒံ ဟေဋ္ဌိမဿ ဟေဋ္ဌိမဿ ပဒဿ အတ္ထော။
အတ္ထသတံဓမ္မသတန္တိအာဒိမှိ ပန ယဒေတံ ဒသသု ပဒေသု ဧကေကံ မူလံ ကတွာ ဒသက္ခတ္တုံ ယောဇနာယ ပဒသတံ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ပစ္ဆိမဿ ပစ္ဆိမဿ ပဒဿ ဝသေန အတ္ထသတံ ပုရိမဿ ပုရိမဿ ဝသေန ဓမ္မသတံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အထ ဝါ ယေ ဒသ အတ္ထဝသေ ပဋိစ္စ တထာဂတေန သာဝကာနံ သိက္ခာပဒံ ပညတ္တံ, ယေ ပုဗ္ဗေ ပဌမပါရာဇိကဝဏ္ဏနာယံ ‘‘တတ္ထ သံဃသုဋ္ဌုတာ နာမ သံဃဿ သုဋ္ဌုဘာဝေါ ‘သုဋ္ဌု ဒေဝါ’တိ အာဂတဋ္ဌာနေ ဝိယ ‘သုဋ္ဌု ဘန္တေ’တိ ဝစနသမ္ပဋိစ္ဆနဘာဝေါ, ယော စ တထာဂတဿ ဝစနံ သမ္ပဋိစ္ဆတိ, တဿ တံ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၈၆။) [သျ]ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယ ဟောတိ, တသ္မာ သံဃဿ ‘သုဋ္ဌု ဘန္တေ’တိ မမ ဝစနသမ္ပဋိစ္ဆနတ္ထံ ပညပေဿာမိ အသမ္ပဋိစ္ဆနေ အာဒီနဝံ သမ္ပဋိစ္ဆနေ စ အာနိသံသံ ဒဿေတွာ န ဗလက္ကာရေန အဘိဘဝိတွာတိ ဧတမတ္ထံ အာဝိကရောန္တော အာဟ – သံဃသုဋ္ဌုတာယာ’’တိ ဧဝမာဒိနာ နယေန ဝဏ္ဏိတာ, တေသံ ဣဓ ဒသက္ခတ္တုံ အာဂတတ္တာ အတ္ထသတံ တဒတ္ထဇောတကာနဉ္စ ပဒါနံ ဝသေန ဓမ္မသတံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣဒါနိ အတ္ထဇောတကာနံ နိရုတ္တီနံ ဝသေန နိရုတ္တိသတံ, ဓမ္မဘူတာနံ နိရုတ္တီနံ ဝသေန နိရုတ္တိသတန္တိ ဒွေ နိရုတ္တိသတာနိ, အတ္ထသတေ ဉာဏသတံ, ဓမ္မသတေ ဉာဏသတံ, ဒွီသု နိရုတ္တိသတေသု ဒွေ ဉာဏသတာနီတိ စတ္တာရိ ဉာဏသတာနိ စ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။
‘‘အတ္ထသတံ ဓမ္မသတံ, ဒွေ နိရုတ္တိသတာနိ၊
စတ္တာရိ ဉာဏသတာနိ, အတ္ထဝသေ ပကရဏေ’’တိ။
ဣတိ ဟိ ယံ ဝုတ္တံ, ဣဒမေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တန္တိ။
ဣတိ သမန္တပါသာဒိကာယ ဝိနယသံဝဏ္ဏနာယ
မဟာဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၈၇။) [သျ]ပဌမဂါထာသင်္ဂဏိကံ
သတ္တနဂရေသု ပညတ္တသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၃၅။ ဧကံသံစီဝရံ ကတွာတိ ဧကသ္မိံ အံသကူဋေ စီဝရံ ကတွာ၊ သာဓုကံ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ကတွာတိ အတ္ထော။ ပဂ္ဂဏှိတွာန အဉ္ဇလိန္တိ ဒသနခသမောဓာနသမုဇ္ဇလံ အဉ္ဇလိံ ဥက္ခိပိတွာ။ အာသီသမာနရူပေါ ဝါတိ ပစ္စာသီသမာနရူပေါ ဝိယ။ ကိဿ တွံ ဣဓ မာဂတောတိ ကေန ကာရဏေန ကိမတ္ထံ ပတ္ထယမာနော တွံ ဣဓ အာဂတော။ ကော ဧဝမာဟ? သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ။ ကံ ဧဝမာဟ? အာယသ္မန္တံ ဥပါလိံ။ ဣတိ အာယသ္မာ ဥပါလိ ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘ဒွီသု ဝိနယေသူ’’တိ ဣမံ ဂါထံ ပုစ္ဆိ။ အထဿ ဘဂဝါ ‘‘ဘဒ္ဒကော တေ ဥမ္မင်္ဂေါ’’တိအာဒီနိ ဝတွာ တံ ဝိဿဇ္ဇေသိ။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ ဣတိ ဣမေ သဗ္ဗပဉှေ ဗုဒ္ဓကာလေ ဥပါလိတ္ထေရော ပုစ္ဆိ။ ဘဂဝါ ဗျာကာသိ။ သင်္ဂီတိကာလေ ပန မဟာကဿပတ္ထေရော ပုစ္ဆိ။ ဥပါလိတ္ထေရော ဗျာကာသိ။
တတ္ထ ဘဒ္ဒကော တေ ဥမ္မင်္ဂေါတိ ဘဒ္ဒကာ တေ ပဉှာ၊ ပဉှာ ဟိ အဝိဇ္ဇန္ဓကာရတော ဥမ္မုဇ္ဇိတွာ ဌိတတ္တာ ‘‘ဥမ္မင်္ဂေါ’’တိ ဝုစ္စတိ။ တဂ္ဃါတိ ကာရဏတ္ထေ နိပါတော။ ယသ္မာ မံ ပုစ္ဆသိ, တသ္မာ တေ အဟမက္ခိဿန္တိ အတ္ထော။ သမ္ပဋိစ္ဆနတ္ထေ ဝါ, ‘‘တဂ္ဃါ’’တိ ဟိ ဣမိနာ ဝစနံ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ အက္ခိဿန္တိ အာဟ။ ‘‘သမာဒဟိတွာ ဝိသိဗ္ဗေန္တိ, သာမိသေန, သသိတ္ထက’’န္တိ ဣမာနိ တီဏိယေဝ သိက္ခာပဒါနိ ဘဂ္ဂေသု ပညတ္တာနိ။
စတုဝိပတ္တိဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၃၆။ ယံ တံ ပုစ္ဆိမှာတိ ယံ တွံ အပုစ္ဆိမှာ။ အကိတ္တယီတိ အဘာသိ။ နောတိ အမှာကံ။ တံ တံ ဗျာကတန္တိ ယံ ယံ ပုဋ္ဌံ, တံ တဒေဝ ဗျာကတံ။ အနညထာတိ အညထာ အကတွာ ဗျာကတံ။
ယေ ဒုဋ္ဌုလ္လာ သာ သီလဝိပတ္တီတိ ဧတ္ထ ကိဉ္စာပိ သီလဝိပတ္တိ နာမ ပဉှေ နတ္ထိ, အထ ခေါ ဒုဋ္ဌုလ္လံ ဝိဿဇ္ဇေတုကာမတာယေတံ ဝုတ္တံ။ စတူသု ဟိ ဝိပတ္တီသု ဒုဋ္ဌုလ္လံ ဧကာယ ဝိပတ္တိယာ သင်္ဂဟိတံ, အဒုဋ္ဌုလ္လံ တီဟိ ဝိပတ္တီဟိ သင်္ဂဟိတံ။ တသ္မာ ‘‘ယေ ဒုဋ္ဌုလ္လာ သာ သီလဝိပတ္တီ’’တိ ဝတွာ တမေဝ ဝိတ္ထာရတော ဒဿေတုံ ‘‘ပါရာဇိကံ သံဃာဒိသေသော သီလဝိပတ္တီတိ ဝုစ္စတီ’’တိ အာဟ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၈၈။) [သျ]ဣဒါနိ တိဿန္နံ ဝိပတ္တီနံ ဝသေန အဒုဋ္ဌုလ္လံ ဒဿေတုံ ‘‘ထုလ္လစ္စယ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ယော စာယံ, အက္ကောသတိ ဟသာဓိပ္ပါယောတိ ဣဒံ ဒုဗ္ဘာသိတဿ ဝတ္ထုဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။
အဗ္ဘာစိက္ခန္တီတိ ‘‘တထာဟံ ဘဂဝတာ ဓမ္မံ ဒေသိတံ အာဇာနာမီ’’တိ ဝဒန္တာ အဗ္ဘာစိက္ခန္တိ။
အယံ သာ အာဇီဝဝိပတ္တိသမ္မတာတိ အယံ ဆဟိ သိက္ခာပဒေဟိ သင်္ဂဟိတာ အာဇီဝဝိပတ္တိ နာမ စတုတ္ထာ ဝိပတ္တိ သမ္မတာတိ ဧတ္တာဝတာ ‘‘အဒုဋ္ဌုလ္လ္လ’န္တိ ဣဒံ ဝိဿဇ္ဇိတံ ဟောတိ။
ဣဒါနိ ‘‘ယေ စ ယာဝတတိယကာ’’တိ ပဉှံ ဝိဿဇ္ဇေတုံ ‘‘ဧကာဒသာ’’တိအာဒိမာဟ။
ဆေဒနကာဒိဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၃၇။ ယသ္မာ ပန ‘‘ယေ စ ယာဝတတိယကာ’’တိ အယံ ပဉှော ‘‘ဧကာဒသ ယာဝတတိယကာ’’တိ ဧဝံ သင်္ခါဝသေန ဝိဿဇ္ဇိတော, တသ္မာ သင်္ခါနုသန္ဓိဝသေနေဝ ‘‘ကတိ ဆေဒနကာနီ’’တိအာဒိကေ အညေ အန္တရာပဉှေ ပုစ္ဆိ။ တေသံ ဝိဿဇ္ဇနတ္ထံ ‘‘ဆ ဆေဒနကာနီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ‘‘ဧကံ ဘေဒနကံ, ဧကံ ဥဒ္ဒါလနကံ, သောဒသ ဇာနန္တိ ပညတ္တာ’’တိ ဣဒမေဝ အပုဗ္ဗံ။ သေသံ မဟာဝဂ္ဂေ ဝိဘတ္တမေဝ။ ယံ ပနေတံ အပုဗ္ဗံ တတ္ထ ဧကံ ဘေဒနကန္တိ သူစိဃရံ။ ဧကံ ဥဒ္ဒါလနကန္တိ တူလောနဒ္ဓမဉ္စပီဌံ။ သောဒသာတိ သောဠသ။ ဇာနန္တိ ပညတ္တာတိ ‘‘ဇာန’’န္တိ ဧဝံ ဝတွာ ပညတ္တာ, တေ ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗာ – ‘‘ဇာနံ သံဃိကံ လာဘံ ပရိဏတံ အတ္တနော ပရိဏာမေယျ, ဇာနံ ပုဗ္ဗုပဂတံ ဘိက္ခုံ အနုပခဇ္ဇ နိသဇ္ဇံ ကပ္ပေယျ, ဇာနံ သပ္ပါဏကံ ဥဒကံ တိဏံ ဝါ မတ္တိကံ ဝါ သိဉ္စေယျ ဝါ သိဉ္စာပေယျ ဝါ, ဇာနံ ဘိက္ခုနိပရိပါစိတံ ပိဏ္ဍပါတံ ဘုဉ္ဇေယျ, ဇာနံ အာသာဒနာပေက္ခော ဘုတ္တသ္မိံ ပါစိတ္တိယံ, ဇာနံ သပ္ပါဏကံ ဥဒကံ ပရိဘုဉ္ဇေယျ, ဇာနံ ယထာဓမ္မံ နိဟတာဓိကရဏံ, ဇာနံ ဒုဋ္ဌုလ္လံ အာပတ္တိံ ပဋိစ္ဆာဒေယျ, ဇာနံ ဦနဝီသတိဝဿံ ပုဂ္ဂလံ ဥပသမ္ပာဒေယျ, ဇာနံ ထေယျသတ္ထေန သဒ္ဓိံ, ဇာနံ တထာဝါဒိနာ ဘိက္ခုနာ အကတာနုဓမ္မေန, ဇာနံ တထာနာသိတံ သမဏုဒ္ဒေသံ, ဇာနံ သံဃိကံ လာဘံ ပရိဏတံ ပုဂ္ဂလဿ ပရိဏာမေယျ, ဇာနံ ပါရာဇိကံ ဓမ္မံ အဇ္ဈာပန္နံ ဘိက္ခုနိံ နေဝ အတ္တနာ ပဋိစောဒေယျ, ဇာနံ စောရိံ ဝဇ္ဈံ ဝိဒိတံ အနပလောကေတွာ, ဇာနံ သဘိက္ခုကံ အာရာမံ အနာပုစ္ဆာ ပဝိသေယျာ’’တိ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၈၉။) [သျ]အသာဓာရဏာဒိဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၃၈။ ဣဒါနိ ‘‘သာဓာရဏံ အသာဓာရဏ’’န္တိ ဣမံ ပုရိမပဉှံ ဝိဿဇ္ဇေန္တော ‘‘ဝီသံ ဒွေ သတာနီ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဘိက္ခုနီဟိ အသာဓာရဏေသု ဆ သံဃာဒိသေသာတိ ဝိဿဋ္ဌိ, ကာယသံသဂ္ဂေါ, ဒုဋ္ဌုလ္လံ, အတ္တကာမ, ကုဋိ, ဝိဟာရောတိ။ ဒွေ အနိယတေဟိ အဋ္ဌာတိ ဒွီဟိ အနိယတေဟိ သဒ္ဓိံ အဋ္ဌ ဣမေ။
နိဿဂ္ဂိယာနိ ဒွါဒသာတိ –
ဓောဝနဉ္စ ပဋိဂ္ဂဟော, ကောသေယျသုဒ္ဓဒွေဘာဂါ၊
ဆဗ္ဗဿာနိ နိသီဒနံ, ဒွေ လောမာ ပဌမော ပတ္တော၊
ဝဿိကာ အာရညကေန စာတိ – ဣမေ ဒွါဒသ။
ဒွေဝီသတိ ခုဒ္ဒကာတိ –
သကလော ဘိက္ခုနီဝဂ္ဂေါ, ပရမ္ပရဉ္စ ဘောဇနံ၊
အနတိရိတ္တံ အဘိဟဋံ, ပဏီတဉ္စ အစေလကံ၊
ဦနံ ဒုဋ္ဌုလ္လဆာဒနံ။
မာတုဂါမေန သဒ္ဓိဉ္စ, ယာ စ အနိက္ခန္တရာဇကေ၊
သန္တံ ဘိက္ခုံ အနာပုစ္ဆာ, ဝိကာလေ ဂါမပ္ပဝေသနာ။
နိသီဒနေ စ ယာ သိက္ခာ, ဝဿိကာ ယာ စ သာဋိကာ၊
ဒွါဝီသတိ ဣမာ သိက္ခာ, ခုဒ္ဒကေသု ပကာသိတာတိ။
ဘိက္ခူဟိ အသာဓာရဏေသုပိ သံဃမှာ ဒသ နိဿရေတိ ‘‘သံဃမှာ နိဿာရီယတီ’’တိ ဧဝံ ဝိဘင်္ဂေ ဝုတ္တာ, မာတိကာယံ ပန ‘‘နိဿာရဏီယံ သံဃာဒိသေသ’’န္တိ ဧဝံ အာဂတာ ဒသ။ နိဿဂ္ဂိယာနိ ဒွါဒသာတိ ဘိက္ခုနိဝိဘင်္ဂေ ဝိဘတ္တာနိ နိဿဂ္ဂိယာနေဝ။ ခုဒ္ဒကာပိ တတ္ထ ဝိဘတ္တခုဒ္ဒကာ ဧဝ။ တထာ စတ္တာရော ပါဋိဒေသနီယာ, ဣတိ သတဉ္စေဝ တိံသဉ္စ သိက္ခာ ဝိဘင်္ဂေ ဘိက္ခုနီနံ ဘိက္ခူဟိ အသာဓာရဏာ။ သေသံ ဣမသ္မိံ သာဓာရဏာသာဓာရဏဝိဿဇ္ဇနေ ဥတ္တာနမေဝ။
ဣဒါနိ ဝိပတ္တိယော စ ‘‘ယေဟိ သမထေဟိ သမ္မန္တီ’’တိ ဣဒံ ပဉှံ ဝိဿဇ္ဇေန္တော အဋ္ဌေဝ ပါရာဇိကာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဒုရာသဒါတိ ဣမိနာ တေသံ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၉၀။) [သျ]သပ္ပဋိဘယတံ ဒဿေတိ။ ကဏှသပ္ပါဒယော ဝိယ ဟိ ဧတေ ဒုရာသဒါ ဒုရူပဂမနာ ဒုရာသဇ္ဇနာ, အာပဇ္ဇိယမာနာ မူလစ္ဆေဒါယ သံဝတ္တန္တိ။ တာလဝတ္ထုသမူပမာတိ သဗ္ဗံ တာလံ ဥဒ္ဓရိတွာ တာလဿ ဝတ္ထုမတ္တကရဏေန သမူပမာ။ ယထာ ဝတ္ထုမတ္တကတော တာလော န ပုန ပါကတိကော ဟောတိ, ဧဝံ န ပုန ပါကတိကာ ဟောန္တိ။
ဧဝံ သာဓာရဏံ ဥပမံ ဒဿေတွာ ပုန ဧကေကဿ ဝုတ္တံ ဥပမံ ဒဿေန္တော ပဏ္ဍုပလာသောတိအာဒိမာဟ။ အဝိရုဠှီ ဘဝန္တိ တေတိ ယထာ ဧတေ ပဏ္ဍုပလာသာဒယော ပုနဟရိတာဒိဘာဝေန အဝိရုဠှိဓမ္မာ ဟောန္တိ၊ ဧဝံ ပါရာဇိကာပိ ပုန ပကတိသီလာဘာဝေန အဝိရုဠှိဓမ္မာ ဟောန္တီတိ အတ္ထော။ ဧတ္တာဝတာ ‘‘ဝိပတ္တိယော စ ယေဟိ သမထေဟိ သမ္မန္တီ’’တိ ဧတ္ထ ဣမာ တာဝ အဋ္ဌ ပါရာဇိကဝိပတ္တိယော ကေဟိစိ သမထေဟိ န သမ္မန္တီတိ ဧဝံ ဒဿိတံ ဟောတိ။ ယာ ပန ဝိပတ္တိယော သမ္မန္တိ, တာ ဒဿေတုံ တေဝီသတိ သံဃာဒိသေသာတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တီဟိ သမထေဟီတိ သဗ္ဗသင်္ဂါဟိကဝစနမေတံ။ သံဃာဒိသေသာ ဟိ ဒွီဟိ သမထေဟိ သမ္မန္တိ, န တိဏဝတ္ထာရကေန။ သေသာ တီဟိပိ သမ္မန္တိ။
ဒွေ ဥပေါသထာ ဒွေ ပဝါရဏာတိ ဣဒံ ဘိက္ခူနဉ္စ ဘိက္ခုနီနဉ္စ ဝသေန ဝုတ္တံ။ ဝိဘတ္တိမတ္တဒဿနေနေဝ စေတံ ဝုတ္တံ, န သမထေဟိ ဝူပသမနဝသေန။ ဘိက္ခုဥပေါသထော, ဘိက္ခုနိဥပေါသထော, ဘိက္ခုပဝါရဏာ, ဘိက္ခုနိပဝါရဏာတိ ဣမာပိ ဟိ စတဿော ဝိဘတ္တိယော၊ ဝိဘဇနာနီတိ အတ္ထော။ စတ္တာရိ ကမ္မာနီတိ အဓမ္မေနဝဂ္ဂါဒီနိ ဥပေါသထကမ္မာနိ။ ပဉ္စေဝ ဥဒ္ဒေသာ စတုရော ဘဝန္တိ အနညထာတိ ဘိက္ခူနံ ပဉ္စ ဥဒ္ဒေသာ ဘိက္ခုနီနံ စတုရော ဘဝန္တိ, အညထာ န ဘဝန္တိ၊ ဣမာ အပရာပိ ဝိဘတ္တိယော။ အာပတ္တိက္ခန္ဓာ စ ဘဝန္တိ သတ္တ, အဓိကရဏာနိ စတ္တာရီတိ ဣမာ ပန ဝိဘတ္တိယော သမထေဟိ သမ္မန္တိ, တသ္မာ သတ္တဟိ သမထေဟီတိအာဒိမာဟ။ အထ ဝါ ‘‘ဒွေ ဥပေါသထာ ဒွေ ပဝါရဏာ စတ္တာရိ ကမ္မာနိ ပဉ္စေဝ ဥဒ္ဒေသာ စတုရော ဘဝန္တိ, အနညထာ’’တိ ဣမာပိ စတဿော ဝိဘတ္တိယော နိဿာယ ‘‘နဿန္တေတေ ဝိနဿန္တေတေ’’တိအာဒိနာ နယေန ယာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇန္တိ, တာ ယသ္မာ ဝုတ္တပ္ပကာရေဟေဝ သမထေဟိ သမ္မန္တိ, တသ္မာ တံမူလကာနံ အာပတ္တီနံ သမထဒဿနတ္ထမ္ပိ တာ ဝိဘတ္တိယော ဝုတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ကိစ္စံ ဧကေနာတိ ကိစ္စာဓိကရဏံ ဧကေန သမထေန သမ္မတိ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၉၁။) [သျ]ပါရာဇိကာဒိအာပတ္တိဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၃၉။ ဧဝံ ပုစ္ဆာနုက္ကမေန သဗ္ဗပဉှေ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ဣဒါနိ ‘‘အာပတ္တိက္ခန္ဓာ စ ဘဝန္တိ သတ္တာ’’တိ ဧတ္ထ သင်္ဂဟိတအာပတ္တိက္ခန္ဓာနံ ပစ္စေကံ နိဗ္ဗစနမတ္တံ ဒဿေန္တော ပါရာဇိကန္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ပါရာဇိကန္တိ ဂါထာယ အယမတ္ထော – ယဒိဒံ ပုဂ္ဂလာပတ္တိသိက္ခာပဒပါရာဇိကေသု အာပတ္တိပါရာဇိကံ နာမ ဝုတ္တံ, တံ အာပဇ္ဇန္တော ပုဂ္ဂလော ယသ္မာ ပရာဇိတော ပရာဇယမာပန္နော သဒ္ဓမ္မာ စုတော ပရဒ္ဓေါ ဘဋ္ဌော နိရင်္ကတော စ ဟောတိ, အနိဟတေ တသ္မိံ ပုဂ္ဂလေ ပုန ဥပေါသထပ္ပဝါရဏာဒိဘေဒေါ သံဝါသော နတ္ထိ။ တေနေတံ ဣတိ ဝုစ္စတီတိ တေန ကာရဏေန ဧတံ အာပတ္တိပါရာဇိကန္တိ ဝုစ္စတိ။ အယဉှေတ္ထ သင်္ခေပတ္ထော – ယသ္မာ ပရာဇိတော ဟောတိ တေန, တသ္မာ ဧတံ ပါရာဇိကန္တိ ဝုစ္စတိ။
ဒုတိယဂါထာယပိ ဗျဉ္ဇနံ အနာဒိယိတွာ အတ္ထမတ္တမေဝ ဒဿေတုံ သံဃောဝ ဒေတိ ပရိဝါသန္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အယံ ပနေတ္ထ အတ္ထော – ဣမံ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇိတွာ ဝုဋ္ဌာတုကာမဿ ယံ တံ အာပတ္တိဝုဋ္ဌာနံ တဿ အာဒိမှိ စေဝ ပရိဝါသဒါနတ္ထာယ အာဒိတော သေသေ မဇ္ဈေ မာနတ္တဒါနတ္ထာယ မူလာယပဋိကဿနေန ဝါ သဟ မာနတ္တဒါနတ္ထာယ, အဝသာနေ အဗ္ဘာနတ္ထာယ စ သံဃော ဣစ္ဆိတဗ္ဗော, န ဟေတ္ထ ဧကမ္ပိ ကမ္မံ ဝိနာ သံဃေန သက္ကာ ကာတုန္တိ သံဃော, အာဒိမှိ စေဝ သေသေ စ ဣစ္ဆိတဗ္ဗော အဿာတိ သံဃာဒိသေသော။
တတိယဂါထာယ အနိယတော န နိယတောတိ ယသ္မာ န နိယတော, တသ္မာ အနိယတော အယမာပတ္တိက္ခန္ဓောတိ အတ္ထော။ ကိံ ကာရဏာ န နိယတောတိ? အနေကံသိကတံပဒံ, ယသ္မာ ဣဒံ သိက္ခာပဒံ အနေကံသေန ကတန္တိ အတ္ထော။ ကထံ အနေကံသေန? တိဏ္ဏမညတရံ ဌာနံ, တိဏ္ဏံ ဓမ္မာနံ အညတရေန ကာရေတဗ္ဗောတိ ဟိ တတ္ထ ဝုတ္တံ, တသ္မာ ‘‘အနိယတော’’တိ ပဝုစ္စတိ, သော အာပတ္တိက္ခန္ဓော အနိယတောတိ ဝုစ္စတိ။ ယထာ စ တိဏ္ဏံ အညတရံ ဌာနံ, ဧဝံ ဒွိန္နံ ဓမ္မာနံ အညတရံ ဌာနံ ယတ္ထ ဝုတ္တံ, သောပိ အနိယတော ဧဝ။
စတုတ္ထဂါထာယ အစ္စယော တေန သမော နတ္ထီတိ ဒေသနာဂါမိနီသု အစ္စယေသု တေန သမော ထူလော အစ္စယော နတ္ထိ, တေနေတံ ဣတိ ဝုစ္စတိ၊ ထူလတ္တာ အစ္စယဿ ဧတံ ထုလ္လစ္စယန္တိ ဝုစ္စတီတိ အတ္ထော။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၉၂။) [သျ]ပဉ္စမဂါထာယ နိဿဇ္ဇိတွာန ဒေသေတိ တေနေတန္တိ နိဿဇ္ဇိတွာ ဒေသေတဗ္ဗတော နိဿဂ္ဂိယန္တိ ဝုစ္စတီတိ အတ္ထော။
ဆဋ္ဌဂါထာယ ပါတေတိ ကုသလံ ဓမ္မန္တိ သဉ္စိစ္စ အာပဇ္ဇန္တဿ ကုသလဓမ္မသင်္ခါတံ ကုသလစိတ္တံ ပါတေတိ, တသ္မာ ပါတေတိ စိတ္တန္တိ ပါစိတ္တိယံ။ ယံ ပန စိတ္တံ ပါတေတိ, တံ ယသ္မာ အရိယမဂ္ဂံ အပရဇ္ဈတိ, စိတ္တသမ္မောဟကာရဏဉ္စ ဟောတိ, တသ္မာ ‘‘အရိယမဂ္ဂံ အပရဇ္ဈတိ, စိတ္တသမ္မောဟနဋ္ဌာန’’န္တိ စ ဝုတ္တံ။
ပါဋိဒေသနီယဂါထာသု ‘‘ဂါရယှံ အာဝုသော ဓမ္မံ အာပဇ္ဇိ’’န္တိ ဝုတ္တဂါရယှဘာဝကာရဏဒဿနတ္ထမေဝ ဘိက္ခု အညာတကော သန္တောတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ပဋိဒေသေတဗ္ဗတော ပန သာ အာပတ္တိ ပါဋိဒေသနီယာတိ ဝုစ္စတိ။
ဒုက္ကဋဂါထာယ အပရဒ္ဓံ ဝိရဒ္ဓဉ္စ ခလိတန္တိ သဗ္ဗမေတံ ‘‘ယဉ္စ ဒုက္ကဋ’’န္တိ ဧတ္ထ ဝုတ္တဿ ဒုက္ကဋဿ ပရိယာယဝစနံ။ ယဉှိ ဒုဋ္ဌု ကတံ ဝိရူပံ ဝါ ကတံ, တံ ဒုက္ကဋံ။ တံ ပနေတံ ယထာ သတ္ထာရာ ဝုတ္တံ၊ ဧဝံ အကတတ္တာ အပရဒ္ဓံ, ကုသလံ ဝိရဇ္ဈိတွာ ပဝတ္တတ္တာ ဝိရဒ္ဓံ, အရိယဝတ္တပဋိပဒံ အနာရုဠှတ္တာ ခလိတံ။ ယံ မနုဿော ကရေတိ ဣဒံ ပနဿ ဩပမ္မနိဒဿနံ။ တဿတ္ထော – ယထာ ဟိ ယံ လောကေ မနုဿော အာဝိ ဝါ ယဒိ ဝါ ရဟော ပါပံ ကရောတိ, တံ ဒုက္ကဋန္တိ ပဝေဒေန္တိ၊ ဧဝမိဒမ္ပိ ဗုဒ္ဓပ္ပဋိကုဋ္ဌေန လာမကဘာဝေန ပါပံ, တသ္မာ ဒုက္ကဋန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
ဒုဗ္ဘာသိတဂါထာယ ဒုဗ္ဘာသိတံ ဒုရာဘဋ္ဌန္တိ ဒုဋ္ဌု အာဘဋ္ဌံ ဘာသိတံ လပိတန္တိ ဒုရာဘဋ္ဌံ။ ယံ ဒုရာဘဋ္ဌံ, တံ ဒုဗ္ဘာသိတန္တိ အတ္ထော။ ကိဉ္စ ဘိယျော? သံကိလိဋ္ဌဉ္စ ယံ ပဒံ, သံကိလိဋ္ဌံ ယသ္မာ တံ ပဒံ ဟောတီတိ အတ္ထော။ တထာ ယဉ္စ ဝိညူ ဂရဟန္တိ, ယသ္မာ စ နံ ဝိညူ ဂရဟန္တီတိ အတ္ထော။ တေနေတံ ဣတိ ဝုစ္စတီတိ တေန သံကိလိဋ္ဌဘာဝေန စ ဝိညုဂရဟနေနာပိ စ ဧတံ ဣတိ ဝုစ္စတိ၊ ‘‘ဒုဗ္ဘာသိတ’’န္တိ ဧဝံ ဝုစ္စတီတိ အတ္ထော။
သေခိယဂါထာယ ‘‘အာဒိ စေတံ စရဏဉ္စာ’’တိအာဒိနာ နယေန သေခဿ သန္တကဘာဝံ ဒီပေတိ။ တသ္မာ သေခဿ ဣဒံ သေခိယန္တိ အယမေတ္ထ သင်္ခေပတ္ထော။ ဣဒံ ‘‘ဂရုကလဟုကဉ္စာပီ’’တိအာဒိပဉှေဟိ အသင်္ဂဟိတဿ ‘‘ဟန္ဒ ဝါကျံ သုဏောမ တေ’’တိ ဣမိနာ ပန အာယာစနဝစနေန သင်္ဂဟိတဿ အတ္ထဿ ဒီပနတ္ထံ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၉၃။) [သျ]ဆန္နမတိဝဿတီတိအာဒိမှိပိ ဧသေဝ နယော။ တတ္ထ ဆန္နမတိဝဿတီတိ ဂေဟံ တာဝ တိဏာဒီဟိ အစ္ဆန္နံ အတိဝဿတိ။ ဣဒံ ပန အာပတ္တိသင်္ခါတံ ဂေဟံ ဆန္နံ အတိဝဿတိ၊ မူလာပတ္တိဉှိ ဆာဒေန္တော အညံ နဝံ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ။ ဝိဝဋံ နာတိဝဿတီတိ ဂေဟံ တာဝ အဝိဝဋံ သုစ္ဆန္နံ နာတိဝဿတိ။ ဣဒံ ပန အာပတ္တိသင်္ခါတံ ဂေဟံ ဝိဝဋံ နာတိဝဿတိ၊ မူလာပတ္တိဉှိ ဝိဝရန္တော ဒေသနာဂါမိနိံ ဒေသေတွာ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိတော ဝုဋ္ဌဟိတွာ သုဒ္ဓန္တေ ပတိဋ္ဌာတိ။ အာယတိံ သံဝရန္တော အညံ အာပတ္တိံ နာပဇ္ဇတိ။ တသ္မာ ဆန္နံ ဝိဝရေထာတိ တေန ကာရဏေန ဒေသနာဂါမိနိံ ဒေသေန္တော ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိတော စ ဝုဋ္ဌဟန္တော ဆန္နံ ဝိဝရေထ။ ဧဝံ တံ နာတိဝဿတီတိ ဧဝဉ္စေတံ ဝိဝဋံ နာတိဝဿတီတိ အတ္ထော။
ဂတိ မိဂါနံ ပဝနန္တိ အဇ္ဈောကာသေ ဗျဂ္ဃါဒီဟိ ပရိပါတိယမာနာနံ မိဂါနံ ပဝနံ ရုက္ခာဒိဂဟနံ အရညံ ဂတိ ပဋိသရဏံ ဟောတိ, တံ ပတွာ တေ အဿာသန္တိ။ ဧတေနေဝ နယေန အာကာသော ပက္ခီနံ ဂတိ။ အဝဿံ ဥပဂမနဋ္ဌေန ပန ဝိဘဝေါ ဂတိ ဓမ္မာနံ, သဗ္ဗေသမ္ပိ သင်္ခတဓမ္မာနံ ဝိနာသောဝ တေသံ ဂတိ။ န ဟိ တေ ဝိနာသံ အဂစ္ဆန္တာ ဌာတုံ သက္ကောန္တိ။ သုစိရမ္ပိ ဌတွာ ပန နိဗ္ဗာနံ အရဟတော ဂတိ, ခီဏာသဝဿ အရဟတော အနုပါဒိသေသနိဗ္ဗာနဓာတု ဧကံသေန ဂတီတိ အတ္ထော။
ပဌမဂါထာသင်္ဂဏိကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၉၄။) [သျ]အဓိကရဏဘေဒံ
ဥက္ကောဋနဘေဒါဒိဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၄၀။ အဓိကရဏဘေဒေ ဣမေ ဒသ ဥက္ကောဋာတိ အဓိကရဏာနံ ဥက္ကောဋေတွာ ပုန အဓိကရဏဥက္ကောဋေန သမထာနံ ဥက္ကောဋံ ဒဿေတုံ ‘‘ဝိဝါဒါဓိကရဏံ ဥက္ကောဋေန္တော ကတိ သမထေ ဥက္ကောဋေတီ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဝိဝါဒါဓိကရဏံ ဥက္ကောဋေန္တော ဒွေ သမထေ ဥက္ကောဋေတီတိ သမ္မုခါဝိနယဉ္စ ယေဘုယျသိကဉ္စ ဣမေ ဒွေ ဥက္ကောဋေတိ, ပဋိသေဓေတိ၊ ပဋိက္ကောသတီတိ အတ္ထော။ အနုဝါဒါဓိကရဏံ ဥက္ကောဋေန္တော စတ္တာရောတိ သမ္မုခါဝိနယံ, သတိဝိနယံ, အမူဠှဝိနယံ, တဿပါပိယသိကန္တိ ဣမေ စတ္တာရော သမထေ ဥက္ကောဋေတိ။ အာပတ္တာဓိကရဏံ ဥက္ကောဋေန္တော တယောတိ သမ္မုခါဝိနယံ, ပဋိညာတကရဏံ, တိဏဝတ္ထာရကန္တိ ဣမေ တယော သမထေ ဥက္ကောဋေတိ။ ကိစ္စာဓိကရဏံ ဥက္ကောဋေန္တော ဧကန္တိ သမ္မုခါဝိနယံ ဣမံ ဧကံ သမထံ ဥက္ကောဋေတိ။
֍ ဋီ ၃၄၁။ ကတိ ဥက္ကောဋာတိအာဒိပုစ္ဆာနံ ဝိဿဇ္ဇနေ ပန ဒွါဒသသု ဥက္ကောဋေသု အကတံ ကမ္မန္တိအာဒယော တာဝ တယော ဥက္ကောဋာ ဝိသေသတော ဒုတိယေ အနုဝါဒါဓိကရဏေ လဗ္ဘန္တိ။ အနိဟတံ ကမ္မန္တိအာဒယော တယော ပဌမေ ဝိဝါဒါဓိကရဏေ လဗ္ဘန္တိ။ အဝိနိစ္ဆိတန္တိအာဒယော တယော တတိယေ အာပတ္တာဓိကရဏေ လဗ္ဘန္တိ။ အဝူပသန္တန္တိအာဒယော တယော စတုတ္ထေ ကိစ္စာဓိကရဏေ လဗ္ဘန္တိ၊ အပိစ ဒွါဒသာပိ စ ဧကေကသ္မိံ အဓိကရဏေ လဗ္ဘန္တိယေဝ။
တတ္ထဇာတကံ အဓိကရဏံ ဥက္ကောဋေတီတိ ယသ္မိံ ဝိဟာရေ ‘‘မယှံ ဣမိနာ ပတ္တော ဂဟိတော, စီဝရံ ဂဟိတ’’န္တိအာဒိနာ နယေန ပတ္တစီဝရာဒီနံ အတ္ထာယ အဓိကရဏံ ဥပ္ပန္နံ ဟောတိ, တသ္မိံယေဝ စ နံ ဝိဟာရေ အာဝါသိကာ သန္နိပတိတွာ ‘‘အလံ အာဝုသော’’တိ အတ္တပစ္စတ္ထိကေ သညာပေတွာ ပါဠိမုတ္တကဝိနိစ္ဆယေနေဝ ဝူပသမေန္တိ, ဣဒံ တတ္ထဇာတကံ အဓိကရဏံ နာမ။ ယေနာပိ ဝိနိစ္ဆယေန သမိတံ, သောပိ ဧကော သမထောယေဝ။ ဣမံ ဥက္ကောဋေန္တဿာပိ ပါစိတ္တိယံ။
တတ္ထဇာတကံ ဝူပသန္တန္တိ သစေ ပန တံ အဓိကရဏံ နေဝါသိကာ ဝူပသမေတုံ န သက္ကောန္တိ, အထညော ဝိနယဓရော အာဂန္တွာ ‘‘ကိံ အာဝုသော
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၉၅။) [သျ]ဣမသ္မိံ ဝိဟာရေ ဥပေါသထော ဝါ ပဝါရဏာ ဝါ ဌိတာ’’တိ ပုစ္ဆတိ, တေဟိ စ တသ္မိံ ကာရဏေ ကထိတေ တံ အဓိကရဏံ ခန္ဓကတော စ ပရိဝါရတော စ သုတ္တေန ဝိနိစ္ဆိနိတွာ ဝူပသမေတိ, ဣဒံ တတ္ထဇာတကံ ဝူပသန္တံ နာမ အဓိကရဏံ။ ဧတံ ဥက္ကောဋေန္တဿာပိ ပါစိတ္တိယမေဝ။
အန္တရာမဂ္ဂေတိ တေ အတ္တပစ္စတ္ထိကာ ‘‘န မယံ ဧတဿ ဝိနိစ္ဆယေ တိဋ္ဌာမ, နာယံ ဝိနယေ ကုသလော, အသုကသ္မိံ နာမ ဂါမေ ဝိနယဓရာ ထေရာ ဝသန္တိ, တတ္ထ ဂန္တွာ ဝိနိစ္ဆိနိဿာမာ’’တိ ဂစ္ဆန္တာ အန္တရာမဂ္ဂေယေဝ ကာရဏံ သလ္လက္ခေတွာ အညမညံ ဝါ သညာပေန္တိ, အညေ ဝါ တေ ဘိက္ခူ နိဇ္ဈာပေန္တိ, ဣဒမ္ပိ ဝူပသန္တမေဝ ဟောတိ။ ဧဝံ ဝူပသန္တံ အန္တရာမဂ္ဂေ အဓိကရဏံ ဥက္ကောဋေတိ ယော, တဿာပိ ပါစိတ္တိယမေဝ။
အန္တရာမဂ္ဂေ ဝူပသန္တန္တိ န ဟေဝ ခေါ ပန အညမညံ သညတ္တိယာ ဝါ သဘာဂဘိက္ခုနိဇ္ဈာပနေန ဝါ ဝူပသန္တံ ဟောတိ၊ အပိစ ခေါ ပဋိပထံ အာဂစ္ဆန္တော ဧကော ဝိနယဓရော ဒိသွာ ‘‘ကတ္ထ အာဝုသော ဂစ္ဆထာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘အသုကံ နာမ ဂါမံ, ဣမိနာ နာမ ကာရဏေနာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘အလံ, အာဝုသော, ကိံ တတ္ထ ဂတေနာ’’တိ တတ္ထေဝ ဓမ္မေန ဝိနယေန တံ အဓိကရဏံ ဝူပသမေတိ, ဣဒံ အန္တရာမဂ္ဂေ ဝူပသန္တံ နာမ။ ဧတံ ဥက္ကောဋေန္တဿာပိ ပါစိတ္တိယမေဝ။
တတ္ထ ဂတန္တိ သစေ ပန ‘‘အလံ, အာဝုသော, ကိံ တတ္ထ ဂတေနာ’’တိ ဝုစ္စမာနာပိ ‘‘မယံ တတ္ထေဝ ဂန္တွာ ဝိနိစ္ဆယံ ပါပေဿာမာ’’တိ ဝိနယဓရဿ ဝစနံ အနာဒိယိတွာ ဂစ္ဆန္တိယေဝ, ဂန္တွာ သဘာဂါနံ ဘိက္ခူနံ ဧတမတ္ထံ အာရောစေန္တိ။ သဘာဂါ ဘိက္ခူ ‘‘အလံ, အာဝုသော, သံဃသန္နိပါတံ နာမ ဂရုက’’န္တိ တတ္ထေဝ နိသီဒါပေတွာ ဝိနိစ္ဆိနိတွာ သညာပေန္တိ, ဣဒမ္ပိ ဝူပသန္တမေဝ ဟောတိ။ ဧဝံ ဝူပသန္တံ တတ္ထ ဂတံ အဓိကရဏံ ဥက္ကောဋေတိ ယော, တဿာပိ ပါစိတ္တိယမေဝ။
တတ္ထဂတံ ဝူပသန္တန္တိ န ဟေဝ ခေါ ပန သဘာဂဘိက္ခူနံ သညတ္တိယာ ဝူပသန္တံ ဟောတိ၊ အပိစ ခေါ သံဃံ သန္နိပါတေတွာ အာရောစိတံ သံဃမဇ္ဈေ ဝိနယဓရာ ဝူပသမေန္တိ, ဣဒံ တတ္ထ ဂတံ ဝူပသန္တံ နာမ။ ဧတံ ဥက္ကောဋေန္တဿာပိ ပါစိတ္တိယမေဝ။
သတိဝိနယန္တိ ခီဏာသဝဿ ဒိန္နံ သတိဝိနယံ ဥက္ကောဋေတိ, ပါစိတ္တိယမေဝ။ ဥမ္မတ္တကဿ ဒိန္နေ အမူဠှဝိနယေ ပါပုဿန္နဿ ဒိန္နာယ တဿပါပိယသိကာယပိ ဧသေဝ နယော။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၉၆။) [သျ]တိဏဝတ္ထာရကံဥက္ကောဋေတီတိ သံဃေန တိဏဝတ္ထာရကသမထေန ဝူပသမိတေ အဓိကရဏေ ‘‘အာပတ္တိ နာမ ဧကံ ဘိက္ခုံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဥက္ကုဋိကံ နိသီဒိတွာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတွာ ဒေသိယမာနာ ဝုဋ္ဌာတိ, ယံ ပနေတံ နိဒ္ဒါယန္တဿာပိ အာပတ္တိဝုဋ္ဌာနံ နာမ, ဧတံ မယှံ န ခမတီ’’တိ ဧဝံ ဝဒန္တောပိ တိဏဝတ္ထာရကံ ဥက္ကောဋေတိ နာမ, တဿာပိ ပါစိတ္တိယမေဝ။
ဆန္ဒာဂတိံ ဂစ္ဆန္တော အဓိကရဏံ ဥက္ကောဋေတီတိ ဝိနယဓရော ဟုတွာ အတ္တနော ဥပဇ္ဈာယာဒီနံ အတ္ထာယ ‘‘အဓမ္မံ ဓမ္မော’’တိအာဒီနိ ဒီပေတွာ ပုဗ္ဗေ ဝိနိစ္ဆိတံ အဓိကရဏံ ဒွါဒသသု ဥက္ကောဋေသု ယေန ကေနစိ ဥက္ကောဋေန္တော ဆန္ဒာဂတိံ ဂစ္ဆန္တော အဓိကရဏံ ဥက္ကောဋေတိ နာမ။ ဒွီသု ပန အတ္တပစ္စတ္ထိကေသု ဧကသ္မိံ ‘‘အနတ္ထံ မေ အစရီ’’တိအာဒိနာ နယေန သမုပ္ပန္နာဃာတော, တဿ ပရာဇယံ အာရောပနတ္ထံ ‘‘အဓမ္မံ ဓမ္မော’’တိအာဒီနိ ဒီပေတွာ ပုဗ္ဗေ ဝိနိစ္ဆိတံ အဓိကရဏံ ဒွါဒသသု ဥက္ကောဋေသု ယေန ကေနစိ ဥက္ကောဋေန္တော ဒေါသာဂတိံ ဂစ္ဆန္တော အဓိကရဏံ ဥက္ကောဋေတိ နာမ။ မန္ဒော ပန မောမူဟော မောမူဟတ္တာ ဧဝ ‘‘အဓမ္မံ ဓမ္မော’’တိအာဒီနိ ဒီပေတွာ ဝုတ္တနယေနေဝ ဥက္ကောဋေန္တော မောဟာဂတိံ ဂစ္ဆန္တော အဓိကရဏံ ဥက္ကောဋေတိ နာမ။ သစေ ပန ဒွီသု အတ္တပစ္စတ္ထိကေသု ဧကော ဝိသမာနိ ကာယကမ္မာဒီနိ ဂဟနမိစ္ဆာဒိဋ္ဌိံ ဗလဝန္တေ စ ပက္ခန္တရိယေ အဘိညာတေ ဘိက္ခူ နိဿိတတ္တာ ဝိသမနိဿိတော ဂဟနနိဿိတော ဗလဝနိဿိတော စ ဟောတိ, တဿ ဘယေန ‘‘အယံ မေ ဇီဝိတန္တရာယံ ဝါ ဗြဟ္မစရိယန္တရာယံ ဝါ ကရေယျာ’’တိ ‘‘အဓမ္မံ ဓမ္မော’’တိအာဒီနိ ဒီပေတွာ ဝုတ္တနယေနေဝ ဥက္ကောဋေန္တော ဘယာဂတိံ ဂစ္ဆန္တော အဓိကရဏံ ဥက္ကောဋေတိ နာမ။
တဒဟုပသမ္ပန္နောတိ ဧကော သာမဏေရော ဗျတ္တော ဟောတိ ဗဟုဿုတော, သော ဝိနိစ္ဆယေ ပရာဇယံ ပတွာ မင်္ကုဘူတေ ဘိက္ခူ ဒိသွာ ပုစ္ဆတိ ‘‘ကသ္မာ မင်္ကုဘူတာတ္ထာ’’တိ? တေ တဿ တံ အဓိကရဏံ အာရောစေန္တိ။ သော တေ ဧဝံ ဝဒေတိ ‘‘ဟောတု, ဘန္တေ, မံ ဥပသမ္ပာဒေထ, အဟံ တံ အဓိကရဏံ ဝူပသမေဿာမီ’’တိ။ တေ တံ ဥပသမ္ပာဒေန္တိ။ သော ဒုတိယဒိဝသေ ဘေရိံ ပဟရိတွာ သံဃံ သန္နိပါတေတိ။ တတော ဘိက္ခူဟိ ‘‘ကေန သံဃော သန္နိပါတိတော’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘မယာ’’တိ ဝဒတိ။ ‘‘ကသ္မာ သန္နိပါတိတော’’တိ? ‘‘ဟိယျော အဓိကရဏံ ဒုဗ္ဗိနိစ္ဆိတံ, တမဟံ ဝိနိစ္ဆိနိဿာမီ’’တိ။ ‘‘တွံ ပန ဟိယျော ကုဟိံ ဂတော’’တိ? ‘‘အနုပသမ္ပန္နောမှိ, ဘန္တေ, အဇ္ဇ ပန ဥပသမ္ပန္နောမှီ’’တိ။ သော ဝတ္တဗ္ဗော ‘‘ဣဒံ အာဝုသော တုမှာဒိသာနံ ဘဂဝတာ သိက္ခာပဒံ ပညတ္တံ,
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၉၇။) [သျ]‘တဒဟုပသမ္ပန္နော ဥက္ကောဋေတိ, ဥက္ကောဋနကံ ပါစိတ္တိယ’န္တိ, ဂစ္ဆ အာပတ္တိံ ဒေသေဟီ’’တိ။ အာဂန္တုကေပိ ဧသေဝ နယော။
ကာရကောတိ ဧကံ သံဃေန သဒ္ဓိံ အဓိကရဏံ ဝိနိစ္ဆိနိတွာ ပရိဝေဏဂတံ ပရာဇိတာ ဘိက္ခူ ဝဒန္တိ ‘‘ကိဿ, ဘန္တေ, တုမှေဟိ ဧဝံ ဝိနိစ္ဆိတံ အဓိကရဏံ, နနု ဧဝံ ဝိနိစ္ဆိနိတဗ္ဗ’’န္တိ။ သော ‘‘ကသ္မာ ပဌမံယေဝ ဧဝံ န ဝဒိတ္ထာ’’တိ တံ အဓိကရဏံ ဥက္ကောဋေတိ။ ဧဝံ ယော ကာရကော ဥက္ကောဋေတိ, တဿာပိ ဥက္ကောဋနကံ ပါစိတ္တိယံ။ ဆန္ဒဒါယကောတိ ဧကော အဓိကရဏဝိနိစ္ဆယေ ဆန္ဒံ ဒတွာ သဘာဂေ ဘိက္ခူ ပရာဇယံ ပတွာ အာဂတေ မင်္ကုဘူတေ ဒိသွာ ‘‘သွေ ဒါနိ အဟံ ဝိနိစ္ဆိနိဿာမီ’’တိ သံဃံ သန္နိပါတေတွာ ‘‘ကသ္မာ သန္နိပါတေသီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဟိယျော အဓိကရဏံ ဒုဗ္ဗိနိစ္ဆိတံ, တမဟံ အဇ္ဇ ဝိနိစ္ဆိနိဿာမီ’’တိ။ ‘‘ဟိယျော ပန တွံ ကတ္ထ ဂတော’’တိ။ ‘‘ဆန္ဒံ ဒတွာ နိသိန္နောမှီ’’တိ။ သော ဝတ္တဗ္ဗော ‘‘ဣဒံ အာဝုသော တုမှာဒိသာနံ ဘဂဝတာ သိက္ခာပဒံ ပညတ္တံ, ‘ဆန္ဒဒါယကော ဥက္ကောဋေတိ, ဥက္ကောဋနကံ ပါစိတ္တိယ’န္တိ, ဂစ္ဆ အာပတ္တိံ ဒေသေဟီ’’တိ။
အဓိကရဏနိဒါနာဒိဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၄၂။ ဝိဝါဒါဓိကရဏံ ကိံနိဒါနန္တိအာဒီသု ကိံ နိဒါနမဿာတိ ကိံနိဒါနံ။ ကော သမုဒယော အဿာတိ ကိံသမုဒယံ။ ကာ ဇာတိ အဿာတိ ကိံဇာတိကံ။ ကော ပဘဝေါ အဿာတိ ကိံပဘဝံ။ ကော သမ္ဘာရော အဿာတိ ကိံသမ္ဘာရံ။ ကိံ သမုဋ္ဌာနံ အဿာတိ ကိံသမုဋ္ဌာနံ။ သဗ္ဗာနေတာနိ ကာရဏဝေဝစနာနိယေဝ။
ဝိဝါဒနိဒါနန္တိအာဒီသုပိ အဋ္ဌာရသဘေဒကရဝတ္ထုသင်္ခါတော ဝိဝါဒေါ နိဒါနမေတဿာတိ ဝိဝါဒနိဒါနံ။ ဝိဝါဒံ နိဿာယ ဥပ္ပဇ္ဇနကဝိဝါဒဝသေနေတံ ဝုတ္တံ။ အနုဝါဒေါ နိဒါနံ အဿာတိ အနုဝါဒနိဒါနံ။ ဣဒမ္ပိ အနုဝါဒံ နိဿာယ ဥပ္ပဇ္ဇနကအနုဝါဒဝသေန ဝုတ္တံ။ အာပတ္တိ နိဒါနံ အဿာတိ အာပတ္တိနိဒါနံ။ အာပတ္တာဓိကရဏပစ္စယာ စတဿော အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇတီတိ ဧဝံ အာပတ္တိံ နိဿာယ ဥပ္ပဇ္ဇနကအာပတ္တိဝသေနေတံ ဝုတ္တံ။ ကိစ္စယံ နိဒါနမဿာတိ ကိစ္စယနိဒါနံ၊ စတုဗ္ဗိဓံ သံဃကမ္မံ ကာရဏမဿာတိ အတ္ထော။ ဥက္ခိတ္တာနုဝတ္တိကာယ ဘိက္ခုနိယာ ယာဝတတိယံ သမနုဘာသနာဒီနံ ကိစ္စံ နိဿာယ ဥပ္ပဇ္ဇနကကိစ္စာနံ ဝသေနေတံ ဝုတ္တံ။ အယံ စတုန္နမ္ပိ အဓိကရဏာနံ ဝိဿဇ္ဇနပက္ခေ ဧကပဒယောဇနာ။ ဧတေနာနုသာရေန သဗ္ဗပဒါနိ ယောဇေတဗ္ဗာနိ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၉၈။) [သျ]ဒုတိယပုစ္ဆာယ ဟေတုနိဒါနန္တိအာဒိမှိ ဝိဿဇ္ဇနေ နဝန္နံ ကုသလာကုသလာဗျာကတဟေတူနံ ဝသေန ဟေတုနိဒါနာဒိတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တတိယပုစ္ဆာယ ဝိဿဇ္ဇနေ ဗျဉ္ဇနမတ္တံ နာနံ။ ဟေတုယေဝ ဟိ ဧတ္ထ ပစ္စယောတိ ဝုတ္တော။
֍ ဋီ ၃၄၃။ မူလပုစ္ဆာယ ဝိဿဇ္ဇနေ ဒွါဒသ မူလာနီတိ ကောဓဥပနာဟယုဂဠကာဒီနိ ဆ ဝိဝါဒါမူလာနိ, လောဘဒေါသမောဟာ တယော, အလောဘာဒေါသာမောဟာ တယောတိ ဣမာနိ အဇ္ဈတ္တသန္တာနပ္ပဝတ္တာနိ ဒွါဒသ မူလာနိ။ စုဒ္ဒသ မူလာနီတိ တာနေဝ ဒွါဒသ ကာယဝါစာဟိ သဒ္ဓိံ စုဒ္ဒသ ဟောန္တိ။ ဆ မူလာနီတိ ကာယာဒီနိ ဆ သမုဋ္ဌာနာနိ။
သမုဋ္ဌာနပုစ္ဆာယ ဝိဿဇ္ဇနေ အဋ္ဌာရသ ဘေဒကရဝတ္ထူနိ သမုဋ္ဌာနာနိ, တဉှိ ဧတေသု အဋ္ဌာရသသု ဘေဒကရဝတ္ထူသု သမုဋ္ဌာတိ, ဧတေဟိ ဝါ ကာရဏဘူတေဟိ သမုဋ္ဌာတိ။ တေနဿေတာနိ သမုဋ္ဌာနာနိ ဝုစ္စန္တိ။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။
֍ ဋီ ၃၄၄။ ဝိဝါဒါဓိကရဏံ အာပတ္တီတိအာဒိဘေဒေ ဧကေန အဓိကရဏေန ကိစ္စာဓိကရဏေနာတိ ဣဒံ ယေန အဓိကရဏေန သမ္မန္တိ, တံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ, န ပနေတာနိ ဧကံသတော ကိစ္စာဓိကရဏေနေဝ သမ္မန္တိ။ န ဟိ ပုဂ္ဂလဿ သန္တိကေ ဒေသေန္တဿ ကိစ္စာဓိကရဏံ နာမ အတ္ထိ။
န ကတမေန သမထေနာတိ သာဝသေသာပတ္တိ ဝိယ န သမ္မတိ။ န ဟိ သက္ကာ သာ ဒေသေတုံ, န တတော ဝုဋ္ဌာယ သုဒ္ဓန္တေ ပတိဋ္ဌာတုံ။
֍ ဋီ ၃၄၈။ ဝိဝါဒါဓိကရဏံ ဟောတိ အနုဝါဒါဓိကရဏန္တိအာဒိ နယော ဥတ္တာနောယေဝ။
֍ ဋီ ၃၄၉။ တတော ပရံ ယတ္ထ သတိဝိနယောတိအာဒိကာ သမ္မုခါဝိနယံ အမုဉ္စိတွာ ဆ ယမကပုစ္ဆာ ဝုတ္တာ, တာသံ ဝိဿဇ္ဇနေနေဝ အတ္ထော ပကာသိတော။
֍ ဋီ ၃၅၁။ သံသဋ္ဌာဒိပုစ္ဆာနံ ဝိဿဇ္ဇနေ သံသဋ္ဌာတိ သတိဝိနယကမ္မဝါစာက္ခဏသ္မိံယေဝ ဒွိန္နမ္ပိ သမထာနံ သိဒ္ဓတ္တာ သမ္မုခါဝိနယောတိ ဝါ သတိဝိနယောတိ ဝါ ဣမေ ဓမ္မာ သံသဋ္ဌာ, နော ဝိသံသဋ္ဌာ။ ယသ္မာ ပန ကဒလိက္ခန္ဓေ ပတ္တဝဋ္ဋီနံ ဝိယ န သက္ကာ တေသံ ဝိနိဗ္ဘုဇိတွာ နာနာကရဏံ ဒဿေတုံ, တေန
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၉၉။) [သျ]ဝုတ္တံ ‘‘န စ လဗ္ဘာ ဣမေသံ ဓမ္မာနံ ဝိနိဗ္ဘုဇိတွာ ဝိနိဗ္ဘုဇိတွာ နာနာကရဏံ ပညာပေတု’’န္တိ။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။
သတ္တသမထနိဒါနဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၅၂။ ကိံနိဒါနောတိ ပုစ္ဆာဝိဿဇ္ဇနေ နိဒါနံ နိဒါနမဿာတိ နိဒါနနိဒါနော။ တတ္ထ သံဃသမ္မုခတာ, ဓမ္မသမ္မုခတာ, ဝိနယသမ္မုခတာ, ပုဂ္ဂလသမ္မုခတာတိ ဣဒံ သမ္မုခါဝိနယဿ နိဒါနံ။ သတိဝေပုလ္လပတ္တော ခီဏာသဝေါ လဒ္ဓုပဝါဒေါ သတိဝိနယဿ နိဒါနံ။ ဥမ္မတ္တကော ဘိက္ခု အမူဠှဝိနယဿ နိဒါနံ။ ယော စ ဒေသေတိ, ယဿ စ ဒေသေတိ, ဥဘိန္နံ သမ္မုခီဘာဝေါ ပဋိညာတကရဏဿ နိဒါနံ။ ဘဏ္ဍနဇာတာနံ အဓိကရဏံ ဝူပသမေတုံ အသက္ကုဏေယျတာ ယေဘုယျသိကာယ နိဒါနံ။ ပါပုဿန္နော ပုဂ္ဂလော တဿပါပိယသိကာယ နိဒါနံ။ ဘဏ္ဍနဇာတာနံ ဗဟု အဿာမဏကအဇ္ဈာစာရော တိဏဝတ္ထာရကဿ နိဒါနံ။ ဟေတုပစ္စယဝါရာ ဝုတ္တနယာ ဧဝ။
֍ ဋီ ၃၅၃။ မူလပုစ္ဆာယ ဝိဿဇ္ဇနံ ဥတ္တာနမေဝ။ သမုဋ္ဌာနပုစ္ဆာယ ကိဉ္စာပိ ‘‘သတ္တန္နံ သမထာနံ ကတမေ ဆတ္တိံသ သမုဋ္ဌာနာ’’တိ ဝုတ္တံ, သမ္မုခါဝိနယဿ ပန ကမ္မသင်္ဂဟာဘာဝေန သမုဋ္ဌာနာဘာဝတော ဆန္နံယေဝ သမထာနံ ဆ သမုဋ္ဌာနာနိ ဝိဘတ္တာနိ။ တတ္ထ ကမ္မဿ ကိရိယာတိ ဉတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ကရဏန္တိ တဿာယေဝ ဉတ္တိယာ ဌပေတဗ္ဗကာလေ ဌပနံ။ ဥပဂမနန္တိ သယံ ဥပဂမနံ၊ အတ္တနာယေဝ တဿ ကမ္မဿ ကရဏန္တိ အတ္ထော။ အဇ္ဈုပဂမနန္တိ အဇ္ဈေသနုပဂမနံ၊ အညံ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာဒိကံ ‘‘ဣဒံ ကမ္မံ ကရောဟီ’’တိ အဇ္ဈေသနန္တိ အတ္ထော။ အဓိဝါသနာတိ ‘‘ရုစ္စတိ မေ ဧတံ, ကရောတု သံဃော’’တိ ဧဝံ အဓိဝါသနာ၊ ဆန္ဒဒါနန္တိ အတ္ထော။ အပ္ပဋိက္ကောသနာတိ ‘‘န မေတံ ခမတိ, မာ ဧဝံ ကရောထာ’’တိ အပ္ပဋိသေဓနာ။ ဣတိ ဆန္နံ ဆက္ကာနံ ဝသေန ဆတ္တိံသ သမုဋ္ဌာနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
သတ္တသမထနာနာတ္ထာဒိဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၅၄။ နာနာတ္ထပုစ္ဆာဝိဿဇ္ဇနံ ဥတ္တာနမေဝ။ အဓိကရဏပုစ္ဆာဝိဿဇ္ဇနေ အယံ ဝိဝါဒေါ နော အဓိကရဏန္တိ အယံ မာတာပုတ္တာဒီနံ ဝိဝါဒေါ ဝိရုဒ္ဓဝါဒတ္တာ ဝိဝါဒေါ နာမ ဟောတိ, သမထေဟိ ပန အဓိကရဏီယတာယ အဘာဝတော အဓိကရဏံ န ဟောတိ။ အနုဝါဒါဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။
အဓိကရဏဘေဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂၀၀။) [သျ]ဒုတိယဂါထာသင်္ဂဏိကံ
စောဒနာဒိပုစ္ဆာဝိဿဇ္ဇနာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၅၉။ ဒုတိယဂါထာသင်္ဂဏိယံ စောဒနာတိ ဝတ္ထုဉ္စ အာပတ္တိဉ္စ ဒဿေတွာ စောဒနာ။ သာရဏာတိ ဒေါသသာရဏာ။ သံဃော ကိမတ္ထာယာတိ သံဃသန္နိပါတော ကိမတ္ထာယ။ မတိကမ္မံ ပန ကိဿ ကာရဏာတိ မတိကမ္မံ ဝုစ္စတိ မန္တဂ္ဂဟဏံ၊ တံ ကိဿ ကာရဏာတိ အတ္ထော။
စောဒနာ သာရဏတ္ထာယာတိ ဝုတ္တပ္ပကာရာ စောဒနာ, တေန စုဒိတကပုဂ္ဂလေန စောဒကဒေါသသာရဏတ္ထာယ။ နိဂ္ဂဟတ္ထာယ သာရဏာတိ ဒေါသသာရဏာ ပန တဿ ပုဂ္ဂလဿ နိဂ္ဂဟတ္ထာယ။ သံဃော ပရိဂ္ဂဟတ္ထာယာတိ တတ္ထ သန္နိပတိတော သံဃော ဝိနိစ္ဆယပရိဂ္ဂဟဏတ္ထာယ၊ ဓမ္မာဓမ္မံ တုလနတ္ထာယ သုဝိနိစ္ဆိတဒုဗ္ဗိနိစ္ဆိတံ ဇာနနတ္ထာယာတိ အတ္ထော။ မတိကမ္မံ ပန ပါဋိယေက္ကန္တိ သုတ္တန္တိကတ္ထေရာနဉ္စ ဝိနယဓရတ္ထေရာနဉ္စ မန္တဂ္ဂဟဏံ ပါဋေက္ကံ ပါဋေက္ကံ ဝိနိစ္ဆယသန္နိဋ္ဌာပနတ္ထံ။
မာ ခေါ ပဋိဃန္တိ စုဒိတကေ ဝါ စောဒကေ ဝါ ကောပံ မာ ဇနယိ။ သစေ အနုဝိဇ္ဇကော တုဝန္တိ သစေ တွံ သံဃမဇ္ဈေ ဩတိဏ္ဏံ အဓိကရဏံ ဝိနိစ္ဆိတုံ နိသိန္နော ဝိနယဓရော။
ဝိဂ္ဂါဟိကန္တိ ‘‘န တွံ ဣမံ ဓမ္မဝိနယံ အာဇာနာသီ’’တိအာဒိနယပ္ပဝတ္တံ။ အနတ္ထသံဟိတန္တိ ယာ အနတ္ထံ ဇနယတိ, ပရိသံ ခေါဘေတွာ ဥဋ္ဌာပေတိ, ဧဝရူပိံ ကထံ မာ အဘဏိ။ သုတ္တေ ဝိနယေ ဝါတိအာဒီသု သုတ္တံ နာမ ဥဘတောဝိဘင်္ဂေါ။ ဝိနယော နာမ ခန္ဓကော။ အနုလောမော နာမ ပရိဝါရော။ ပညတ္တံ နာမ သကလံ ဝိနယပိဋကံ။ အနုလောမိကံ နာမ စတ္တာရော မဟာပဒေသာ။
အနုယောဂဝတ္တံနိသာမယာတိ အနုယုဉ္ဇနဝတ္တံ နိသာမေဟိ။ ကုသလေန ဗုဒ္ဓိမတာ ကတန္တိ ဆေကေန ပဏ္ဍိတေန ဉာဏပါရမိပ္ပတ္တေန ဘဂဝတာ နီဟရိတွာ ဌပိတံ။ သုဝုတ္တန္တိ သုပညာပိတံ။ သိက္ခာပဒါနုလောမိကန္တိ သိက္ခာပဒါနံ အနုလောမံ။ အယံ တာဝ ပဒတ္ထော, အယံ ပနေတ္ထ သာဓိပ္ပါယသင်္ခေပဝဏ္ဏနာ – ‘‘သစေ တွံ အနုဝိဇ္ဇကော, မာ သဟသာ ဘဏိ, မာ အနတ္ထသံဟိတံ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂၀၁။) [သျ]ဝိဂ္ဂါဟိကကထံ ဘဏိ။ ယံ ပန ကုသလေန ဗုဒ္ဓိမတာ လောကနာထေန ဧတေသု သုတ္တာဒီသု အနုယောဂဝတ္တံ ကထံ သုပညတ္တံ သဗ္ဗသိက္ခာပဒါနံ အနုလောမံ, တံ နိသာမယ တံ ဥပဓာရေဟီ’’တိ။ ဂတိံ န နာသေန္တော သမ္ပရာယိကန္တိ အတ္တနော သမ္ပရာယေ သုဂတိနိဗ္ဗတ္တိံ အနာသေန္တော အနုယောဂဝတ္တံ နိသာမယ။ ယော ဟိ တံ အနိသာမေတွာ အနုယုဉ္ဇတိ, သော သမ္ပရာယိကံ အတ္တနော ဂတိံ နာသေတိ, တသ္မာ တွံ အနာသေန္တော နိသာမယာတိ အတ္ထော။ ဣဒါနိ တံ အနုယောဂဝတ္တံ ဒဿေတုံ ဟိတေသီတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဟိတေသီတိ ဟိတံ ဧသန္တော ဂဝေသန္တော၊ မေတ္တဉ္စ မေတ္တာပုဗ္ဗဘာဂဉ္စ ဥပဋ္ဌပေတွာတိ အတ္ထော။ ကာလေနာတိ ယုတ္တပတ္တကာလေန၊ အဇ္ဈေသိတကာလေယေဝ တဝ ဘာရေ ကတေ အနုယုဉ္ဇာတိ အတ္ထော။
သဟသာ ဝေါဟာရံ မာ ပဓာရေသီတိ ယော ဧတေသံ သဟသာ ဝေါဟာရော ဟောတိ, သဟသာ ဘာသိတံ, တံ မာ ပဓာရေသိ, မာ ဂဏှိတ္ထ။
ပဋိညာနုသန္ဓိတေန ကာရယေတိ ဧတ္ထ အနုသန္ဓိတန္တိ ကထာနုသန္ဓိ ဝုစ္စတိ, တသ္မာ ပဋိညာနုသန္ဓိနာ ကာရယေ၊ ကထာနုသန္ဓိံ သလ္လက္ခေတွာ ပဋိညာယ ကာရယေတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ ပဋိညာယ စ အနုသန္ဓိတေန စ ကာရယေ, လဇ္ဇိံ ပဋိညာယ ကာရယေ၊ အလဇ္ဇိံ ဝတ္တာနုသန္ဓိနာတိ အတ္ထော။ တသ္မာ ဧဝ ပဋိညာ လဇ္ဇီသူတိ ဂါထမာဟ။ တတ္ထ ဝတ္တာနုသန္ဓိတေန ကာရယေတိ ဝတ္တာနုသန္ဓိနာ ကာရယေ, ယာ အဿ ဝတ္တေန သဒ္ဓိံ ပဋိညာ သန္ဓိယတိ, တာယ ပဋိညာယ ကာရယေတိ အတ္ထော။
သဉ္စိစ္စာတိ ဇာနန္တော အာပဇ္ဇတိ။ ပရိဂူဟတီတိ နိဂူဟတိ န ဒေသေတိ န ဝုဋ္ဌာတိ။
သာ အဟမ္ပိ ဇာနာမီတိ ယံ တုမှေဟိ ဝုတ္တံ, တံ သစ္စံ, အဟမ္ပိ နံ ဧဝမေဝ ဇာနာမိ။ အညဉ္စ တာဟန္တိ အညဉ္စ တံ အဟံ ပုစ္ဆာမိ။
ပုဗ္ဗာပရံန ဇာနာတီတိ ပုရေကထိတဉ္စ ပစ္ဆာကထိတဉ္စ န ဇာနာတိ။ အကောဝိဒေါတိ တသ္မိံ ပုဗ္ဗာပရေ အကုသလော။ အနုသန္ဓိဝစနပထံ န ဇာနာတီတိ ကထာနုသန္ဓိဝစနံ ဝိနိစ္ဆယာနုသန္ဓိဝစနဉ္စ န ဇာနာတိ။
သီလဝိပတ္တိယာ စောဒေတီတိ ဒွီဟိ အာပတ္တိက္ခန္ဓေဟိ စောဒေတိ။ အာစာရဒိဋ္ဌိယာတိ အာစာရဝိပတ္တိယာ စေဝ ဒိဋ္ဌိဝိပတ္တိယာ စ။ အာစာရဝိပတ္တိယာ စောဒေန္တော ပဉ္စဟာပတ္တိက္ခန္ဓေဟိ စောဒေတိ, ဒိဋ္ဌိဝိပတ္တိယာ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂၀၂။) [သျ]စောဒေန္တော မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိယာ စေဝ အန္တဂ္ဂါဟိကဒိဋ္ဌိယာ စ စောဒေတိ။ အာဇီဝေနပိ စောဒေတီတိ အာဇီဝဟေတုပညတ္တေဟိ ဆဟိ သိက္ခာပဒေဟိ စောဒေတိ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။
ဒုတိယဂါထာသင်္ဂဏိကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂၀၃။) [သျ]စောဒနာကဏ္ဍံ
အနုဝိဇ္ဇကကိစ္စဝဏ္ဏနာ
၃၆၀-၃၆၁။ ဣဒါနိ ဧဝံ ဥပ္ပန္နာယ စောဒနာယ ဝိနယဓရေန ကတ္တဗ္ဗကိစ္စံ ဒဿေတုံ အနုဝိဇ္ဇကေနာတိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ ဒိဋ္ဌံ ဒိဋ္ဌေနာတိ ဂါထာယ အယမတ္ထော – ဧကေနေကော မာတုဂါမေန သဒ္ဓိံ ဧကဋ္ဌာနတော နိက္ခမန္တော ဝါ ပဝိသန္တော ဝါ ဒိဋ္ဌော, သော တံ ပါရာဇိကေန စောဒေတိ, ဣတရော တဿ ဒဿနံ အနုဇာနာတိ။ တံ ပန ဒဿနံ ပဋိစ္စ ပါရာဇိကံ န ဥပေတိ, န ပဋိဇာနာတိ။ ဧဝမေတ္ထ ယံ တေန ဒိဋ္ဌံ, တံ တဿ ‘‘ဒိဋ္ဌော မယာ’’တိ ဣမိနာ ဒိဋ္ဌဝစနေန သမေတိ။ ယသ္မာ ပန ဣတရော တံ ဒဿနံ ပဋိစ္စ ဒေါသံ န ပဋိဇာနာတိ, တသ္မာ အသုဒ္ဓပရိသင်္ကိတော ဟောတိ၊ အမူလကပရိသင်္ကိတောတိ အတ္ထော။ တဿ ပုဂ္ဂလဿ ‘‘သုဒ္ဓေါ အဟ’’န္တိ ပဋိညာယ တေန သဒ္ဓိံ ဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော။ သေသဂါထာဒွယေပိ ဧသေဝ နယော။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။
အနုဝိဇ္ဇကကိစ္စဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
စောဒကပုစ္ဆာဝိဿဇ္ဇနာဝဏ္ဏနာ
၃၆၂-၃၆၃။ စောဒနာယကော အာဒီတိအာဒိပုစ္ဆာနံ ဝိဿဇ္ဇနေ သစ္စေ စ အကုပ္ပေ စာတိ သစ္စေ ပတိဋ္ဌာတဗ္ဗံ အကုပ္ပေ စ။ ယံ ကတံ ဝါ န ကတံ ဝါ, တဒေဝ ဝတ္တဗ္ဗံ, န စ စောဒကေ ဝါ အနုဝိဇ္ဇကေ ဝါ သံဃေ ဝါ ကောပေါ ဥပ္ပါဒေတဗ္ဗော။ ဩတိဏ္ဏာနောတိဏ္ဏံ ဇာနိတဗ္ဗန္တိ ဩတိဏ္ဏဉ္စ အနောတိဏ္ဏဉ္စ ဝစနံ ဇာနိတဗ္ဗံ။ တတြာယံ ဇာနနဝိဓိ – ဧတ္တကာ စောဒကဿ ပုဗ္ဗကထာ, ဧတ္တကာ ပစ္ဆိမကထာ, ဧတ္တကာ စုဒိတကဿ ပုဗ္ဗကထာ, ဧတ္တကာ ပစ္ဆိမကထာတိ ဇာနိတဗ္ဗာ။ စောဒကဿ ပမာဏံ ဂဏှိတဗ္ဗံ, စုဒိတကဿ ပမာဏံ ဂဏှိတဗ္ဗံ, အနုဝိဇ္ဇကဿ ပမာဏံ ဂဏှိတဗ္ဗံ, အနုဝိဇ္ဇကော အပ္ပမတ္တကမ္ပိ အဟာပေန္တော ‘‘အာဝုသော သမန္နာဟရိတွာ ဥဇုံ ကတွာ အာဟရာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော, သံဃေန ဧဝံ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ ယေန ဓမ္မေန ယေန ဝိနယေန ယေန သတ္ထုသာသနေန တံ အဓိကရဏံ ဝူပသမ္မတီတိ ဧတ္ထ ဓမ္မောတိ ဘူတံ ဝတ္ထု။ ဝိနယောတိ စောဒနာ စေဝ သာရဏာ စ။ သတ္ထုသာသနန္တိ ဉတ္တိသမ္ပဒါ စေဝ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂၀၄။) [သျ]အနုဿာဝနသမ္ပဒါ စ။ ဧတေန ဟိ ဓမ္မေန စ ဝိနယေန စ သတ္ထုသာသနေန စ အဓိကရဏံ ဝူပသမတိ, တသ္မာ အနုဝိဇ္ဇကေန ဘူတေန ဝတ္ထုနာ စောဒေတွာ အာပတ္တိံ သာရေတွာ ဉတ္တိသမ္ပဒါယ စေဝ အနုဿာဝနသမ္ပဒါယ စ တံ အဓိကရဏံ ဝူပသမေတဗ္ဗံ, အနုဝိဇ္ဇကေန ဧဝံ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။
֍ ဋီ ၃၆၄။ ဥပေါသထော ကိမတ္ထာယာတိအာဒိပုစ္ဆာဝိဿဇ္ဇနမ္ပိ ဥတ္တာနမေဝ။ အဝသာနဂါထာသု ထေရေ စ ပရိဘာသတီတိ အဝမညံ ကရောန္တော ‘‘ကိံ ဣမေ ဇာနန္တီ’’တိ ပရိဘာသတိ။ ခတော ဥပဟတိန္ဒြိယောတိ တာယ ဆန္ဒာဒိဂါမိတာယ တေန စ ပရိဘာသနေန အတ္တနာ အတ္တနော ခတတ္တာ ခတော။ သဒ္ဓါဒီနဉ္စ ဣန္ဒြိယာနံ ဥပဟတတ္တာ ဥပဟတိန္ဒြိယော။ နိရယံ ဂစ္ဆတိ ဒုမ္မေဓော, န စ သိက္ခာယ ဂါရဝေါတိ သော ခတော ဥပဟတိန္ဒြိယော ပညာယ အဘာဝတော ဒုမ္မေဓော တီသု သိက္ခာသု အသိက္ခနတော န စ သိက္ခာယ ဂါရဝေါ ကာယဿ ဘေဒါ နိရယမေဝ ဥပဂစ္ဆတိ, တသ္မာ န စ အာမိသံ နိဿာယ…ပေ… ယထာ ဓမ္မော တထာ ကရေတိ။ တဿတ္ထော န စ အာမိသံ နိဿာယ ကရေ, စုဒိတကစောဒကေသု ဟိ အညတရေန ဒိန္နံ စီဝရာဒိအာမိသံ ဂဏှန္တော အာမိသံ နိဿာယ ကရောတိ, ဧဝံ န ကရေယျ။ န စ နိဿာယ ပုဂ္ဂလန္တိ ‘‘အယံ မေ ဥပဇ္ဈာယော ဝါ အာစရိယော ဝါ’’တိအာဒိနာ နယေန ဆန္ဒာဒီဟိ ဂစ္ဆန္တော ပုဂ္ဂလံ နိဿာယ ကရောတိ, ဧဝံ န ကရေယျ။ အထ ခေါ ဥဘောပေတေ ဝိဝဇ္ဇေတွာ ယထာ ဓမ္မော ဌိတော, တထေဝ ကရေယျာတိ။
ဥပကဏ္ဏကံ ဇပ္ပတီတိ ‘‘ဧဝံ ကထေဟိ, မာ ဧဝံ ကထယိတ္ထာ’’တိ ကဏ္ဏမူလေ မန္တေတိ။ ဇိမှံ ပေက္ခတီတိ ဒေါသမေဝ ဂဝေသတိ။ ဝီတိဟရတီတိ ဝိနိစ္ဆယံ ဟာပေတိ။ ကုမ္မဂ္ဂံ ပဋိသေဝတီတိ အာပတ္တိံ ဒီပေတိ။
အကာလေန စ စောဒေတီတိ အနောကာသေ အနဇ္ဈိဋ္ဌောဝ စောဒေတိ။ ပုဗ္ဗာပရံ န ဇာနာတီတိ ပုရိမကထဉ္စ ပစ္ဆိမကထဉ္စ န ဇာနာတိ။
အနုသန္ဓိဝစနပထံန ဇာနာတီတိ ကထာနုသန္ဓိဝိနိစ္ဆယာနုသန္ဓိဝသေန ဝစနံ န ဇာနာတိ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။
စောဒနာကဏ္ဍဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂၀၅။) [သျ]စူဠသင်္ဂါမော
အနုဝိဇ္ဇကဿ ပဋိပတ္တိဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၆၅။ စူဠသင်္ဂါမေ သင်္ဂါမာဝစရေန ဘိက္ခုနာတိ သင်္ဂါမော ဝုစ္စတိ အဓိကရဏဝိနိစ္ဆယတ္ထာယ သံဃသန္နိပါတော။ တတြ ဟိ အတ္တပစ္စတ္ထိကာ စေဝ သာသနပစ္စတ္ထိကာ စ ဥဒ္ဓမ္မံ ဥဗ္ဗိနယံ သတ္ထု သာသနံ ဒီပေန္တာ သမောသရန္တိ ဝေသာလိကာ ဝဇ္ဇိပုတ္တကာ ဝိယ။ ယော ဘိက္ခု တေသံ ပစ္စတ္ထိကာနံ လဒ္ဓိံ မဒ္ဒိတွာ သကဝါဒဒီပနတ္ထာယ တတ္ထ အဝစရတိ, အဇ္ဈောဂါဟေတွာ ဝိနိစ္ဆယံ ပဝတ္တေတိ, သော သင်္ဂါမာဝစရော နာမ ယသတ္ထေရော ဝိယ။ တေန သင်္ဂါမာဝစရေန ဘိက္ခုနာ သံဃံ ဥပသင်္ကမန္တေန နီစစိတ္တေန သံဃော ဥပသင်္ကမိတဗ္ဗော။ နီစစိတ္တေနာတိ မာနဒ္ဓဇံ နိပါတေတွာ နိဟတမာနစိတ္တေန။ ရဇောဟရဏသမေနာတိ ပါဒပုဉ္ဆနသမေန၊ ယထာ ရဇောဟရဏဿ သံကိလိဋ္ဌေ ဝါ အသံကိလိဋ္ဌေ ဝါ ပါဒေ ပုဉ္ဆိယမာနေ နေဝ ရာဂေါ န ဒေါသော၊ ဧဝံ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌေသု အရဇ္ဇန္တေန အဒုဿန္တေနာတိ အတ္ထော။ ယထာပတိရူပေ အာသနေတိ ယထာပတိရူပံ အာသနံ ဉတွာ အတ္တနော ပါပုဏနဋ္ဌာနေ ထေရာနံ ဘိက္ခူနံ ပိဋ္ဌိံ အဒဿေတွာ နိသီဒိတဗ္ဗံ။ အနာနာကထိကေနာတိ နာနာဝိဓံ တံ တံ အနတ္ထကထံ အကထေန္တေန။ အတိရစ္ဆာနကထိကေနာတိ ဒိဋ္ဌသုတမုတမ္ပိ ရာဇကထာဒိကံ တိရစ္ဆာနကထံ အကထေန္တေန။ သာမံ ဝါ ဓမ္မော ဘာသိတဗ္ဗောတိ သံဃသန္နိပါတဋ္ဌာနေ ကပ္ပိယာကပ္ပိယနိဿိတာ ဝါ ရူပါရူပပရိစ္ဆေဒသမထာစာရဝိပဿနာစာရဋ္ဌာနနိသဇ္ဇဝတ္တာဒိနိဿိတာ ဝါ ကထာ ဓမ္မော နာမ။ ဧဝရူပေါ ဓမ္မော သယံ ဝါ ဘာသိတဗ္ဗော, ပရော ဝါ အဇ္ဈေသိတဗ္ဗော။ ယော ဘိက္ခု တထာရူပိံ ကထံ ကထေတုံ ပဟောတိ, သော ဝတ္တဗ္ဗော – ‘‘အာဝုသော သံဃမဇ္ဈမှိ ပဉှေ ဥပ္ပန္နေ တွံ ကထေယျာသီ’’တိ။ အရိယော ဝါ တုဏှီဘာဝေါ နာတိမညိတဗ္ဗောတိ အရိယာ တုဏှီ နိသီဒန္တာ န ဗာလပုထုဇ္ဇနာ ဝိယ နိသီဒန္တိ။ အညတရံ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာဝ နိသီဒန္တိ။ ဣတိ ကမ္မဋ္ဌာနမနသိကာရဝသေန တုဏှီဘာဝေါ အရိယော တုဏှီဘာဝေါ နာမ, သော နာတိမညိတဗ္ဗော, ကိံ ကမ္မဋ္ဌာနာနုယောဂေနာတိ နာဝဇာနိတဗ္ဗော၊ အတ္တနော ပတိရူပံ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာဝ နိသီဒိတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။
န ဥပဇ္ဈာယော ပုစ္ဆိတဗ္ဗောတိ ‘‘ကော နာမော တုယှံ ဥပဇ္ဈာယော’’တိ န ပုစ္ဆိတဗ္ဗော။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ န ဇာတီတိ ‘‘ခတ္တိယဇာတိယော တွံ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂၀၆။) [သျ]ဗြာဟ္မဏဇာတိယော’’တိ ဧဝံ ဇာတိ န ပုစ္ဆိတဗ္ဗာ။ န အာဂမောတိ ‘‘ဒီဃဘာဏကောသိ တွံ မဇ္ဈိမဘာဏကော’’တိ ဧဝံ အာဂမော န ပုစ္ဆိတဗ္ဗော။ ကုလပဒေသောတိ ခတ္တိယကုလာဒိဝသေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အတြဿ ပေမံ ဝါ ဒေါသော ဝါတိ အတြ ပုဂ္ဂလေ ဧတေသံ ကာရဏာနံ အညတရဝသေန ပေမံ ဝါ ဘဝေယျ ဒေါသော ဝါ။
နော ပရိသကပ္ပိကေနာတိ ပရိသကပ္ပကေန ပရိသာနုဝိဓာယကေန န ဘဝိတဗ္ဗံ၊ ယံ ပရိသာယ ရုစ္စတိ, တဒေဝ စေတေတွာ ကပ္ပေတွာ န ကထေတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ န ဟတ္ထမုဒ္ဒါ ဒဿေတဗ္ဗာတိ ကထေတဗ္ဗေ စ အကထေတဗ္ဗေ စ သညာဇနနတ္ထံ ဟတ္ထဝိကာရော န ကာတဗ္ဗော။
အတ္ထံ အနုဝိဓိယန္တေနာတိ ဝိနိစ္ဆယပဋိဝေဓမေဝ သလ္လက္ခေန္တေန ‘‘ဣဒံ သုတ္တံ ဥပလဗ္ဘတိ, ဣမသ္မိံ ဝိနိစ္ဆယေ ဣဒံ ဝက္ခာမီ’’တိ ဧဝံ ပရိတုလယန္တေန နိသီဒိတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ န စ အာသနာ ဝုဋ္ဌာတဗ္ဗန္တိ န အာသနာ ဝုဋ္ဌာယ သန္နိပါတမဏ္ဍလေ ဝိစရိတဗ္ဗံ, ဝိနယဓရေ ဥဋ္ဌိတေ သဗ္ဗာ ပရိသာ ဥဋ္ဌဟတိ။ န ဝီတိဟာတဗ္ဗန္တိ န ဝိနိစ္ဆယော ဟာပေတဗ္ဗော။ န ကုမ္မဂ္ဂေါ သေဝိတဗ္ဗောတိ န အာပတ္တိ ဒီပေတဗ္ဗာ။ အသာဟသိကေန ဘဝိတဗ္ဗန္တိ န သဟသာကာရိနာ ဘဝိတဗ္ဗံ၊ သဟသာ ဒုရုတ္တဝစနံ န ကထေတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ ဝစနက္ခမေနာတိ ဒုရုတ္တဝါစံ ခမနသီလေန။ ဟိတပရိသက္ကိနာတိ ဟိတေသိနာ ဟိတဂဝေသိနာ ကရုဏာ စ ကရုဏာပုဗ္ဗဘာဂေါ စ ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗောတိ အယံ ပဒဒွယေပိ အဓိပ္ပါယော။ အနသုရုတ္တေနာတိ န အသုရုတ္တေန။ အသုရုတ္တံ ဝုစ္စတိ ဝိဂ္ဂါဟိကကထာသင်္ခါတံ အသုန္ဒရဝစနံ၊ တံ န ကထေတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ အတ္တာ ပရိဂ္ဂဟေတဗ္ဗောတိ ‘‘ဝိနိစ္ဆိနိတုံ ဝူပသမေတုံ သက္ခိဿာမိ နု ခေါ နော’’တိ ဧဝံ အတ္တာ ပရိဂ္ဂဟေတဗ္ဗော၊ အတ္တနော ပမာဏံ ဇာနိတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ ပရော ပရိဂ္ဂဟေတဗ္ဗောတိ ‘‘လဇ္ဇိယာ နု ခေါ အယံ ပရိသာ, သက္ကာ သညာပေတုံ ဥဒါဟု နော’’တိ ဧဝံ ပရော ပရိဂ္ဂဟေတဗ္ဗော။
စောဒကော ပရိဂ္ဂဟေတဗ္ဗောတိ ‘‘ဓမ္မစောဒကော နု ခေါ နော’’တိ ဧဝံ ပရိဂ္ဂဟေတဗ္ဗော။ စုဒိတကော ပရိဂ္ဂဟေတဗ္ဗောတိ ‘‘ဓမ္မစုဒိတကော နု ခေါ နော’’တိ ဧဝံ ပရိဂ္ဂဟေတဗ္ဗော။ အဓမ္မစောဒကော ပရိဂ္ဂဟေတဗ္ဗောတိ တဿ ပမာဏံ ဇာနိတဗ္ဗံ။ သေသေသုပိ ဧသေဝ နယော။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂၀၇။) [သျ]ဝုတ္တံအဟာပေန္တေနာတိ စောဒကစုဒိတကေဟိ ဝုတ္တဝစနံ အဟာပေန္တေန။ အဝုတ္တံ အပကာသေန္တေနာတိ အနောသဋံ ဝတ္ထုံ အပ္ပကာသေန္တေန။ မန္ဒော ဟာသေတဗ္ဗောတိ မန္ဒော မောမူဟော ပဂ္ဂဏှိတဗ္ဗော, ‘‘နနု တွံ ကုလပုတ္တော’’တိ ဥတ္တေဇေတွာ အနုယောဂဝတ္တံ ကထာပေတွာ တဿ အနုယောဂေါ ဂဏှိတဗ္ဗော။ ဘီရူ အဿာသေတဗ္ဗောတိ ယဿ သံဃမဇ္ဈံ ဝါ ဂဏမဇ္ဈံ ဝါ အနောသဋပုဗ္ဗတ္တာ သာရဇ္ဇံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, တာဒိသော ‘‘မာ ဘာယိ, ဝိဿဋ္ဌော ကထေဟိ, မယံ တေ ဥပတ္ထမ္ဘာ ဘဝိဿာမာ’’တိ ဝတွာပိ အနုယောဂဝတ္တံ ကထာပေတဗ္ဗော။ စဏ္ဍော နိသေဓေတဗ္ဗောတိ အပသာဒေတဗ္ဗော တဇ္ဇေတဗ္ဗော။ အသုစိ ဝိဘာဝေတဗ္ဗောတိ အလဇ္ဇိံ ပကာသေတွာ အာပတ္တိံ ဒေသာပေတဗ္ဗော။ ဥဇုမဒ္ဒဝေနာတိ ယော ဘိက္ခု ဥဇု သီလဝါ ကာယဝင်္ကာဒိရဟိတော, သော မဒ္ဒဝေနေဝ ဥပစရိတဗ္ဗော။ ဓမ္မေသု စ ပုဂ္ဂလေသု စာတိ ဧတ္ထ ယော ဓမ္မဂရုကော ဟောတိ န ပုဂ္ဂလဂရုကော, အယမေဝ ဓမ္မေသု စ ပုဂ္ဂလေသု စ မဇ္ဈတ္တောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။
֍ ဋီ ၃၆၆။ သုတ္တံ သံသန္ဒနတ္ထာယာတိအာဒီသု တေန စ ပန ဧဝံ သဗြဟ္မစာရီနံ ပိယမနာပဂရုဘာဝနီယေန အနုဝိဇ္ဇကေန သမုဒါဟဋေသု သုတ္တာဒီသု သုတ္တံ သံသန္ဒနတ္ထာယ၊ အာပတ္တာနာပတ္တီနံ သံသန္ဒနတ္ထန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဩပမ္မံ နိဒဿနတ္ထာယာတိ ဩပမ္မံ အတ္ထဒဿနတ္ထာယ။ အတ္ထော ဝိညာပနတ္ထာယာတိ အတ္ထော ဇာနာပနတ္ထာယ။ ပဋိပုစ္ဆာ ဌပနတ္ထာယာတိ ပုစ္ဆာ ပုဂ္ဂလဿ ဌပနတ္ထာယ။ ဩကာသကမ္မံ စောဒနတ္ထာယာတိ ဝတ္ထုနာ ဝါ အာပတ္တိယာ ဝါ စောဒနတ္ထာယ။ စောဒနာ သာရဏတ္ထာယာတိ ဒေါသာဒေါသံ သရာပနတ္ထာယ။ သာရဏာ သဝစနီယတ္ထာယာတိ ဒေါသာဒေါသသာရဏာ သဝစနီယကရဏတ္ထာယ။ သဝစနီယံ ပလိဗောဓတ္ထာယာတိ သဝစနီယံ ‘‘ဣမမှာ အာဝါသာ ပရံ မာ ပက္ကမီ’’တိ ဧဝံ ပလိဗောဓတ္ထာယ။ ပလိဗောဓော ဝိနိစ္ဆယတ္ထာယာတိ ဝိနိစ္ဆယံ ပါပနတ္ထာယ။ ဝိနိစ္ဆယော သန္တီရဏတ္ထာယာတိ ဒေါသာဒေါသံ သန္တီရဏတ္ထာယ တုလနတ္ထာယ။ သန္တီရဏံ ဌာနာဋ္ဌာနဂမနတ္ထာယာတိ အာပတ္တိအနာပတ္တိဂရုကလဟုကာပတ္တိဇာနနတ္ထာယ။ သံဃော သမ္ပရိဂ္ဂဟသမ္ပဋိစ္ဆနတ္ထာယာတိ ဝိနိစ္ဆယသမ္ပဋိဂ္ဂဟဏတ္ထာယ စ၊ သုဝိနိစ္ဆိတဒုဗ္ဗိနိစ္ဆိတဘာဝဇာနနတ္ထာယ စာတိ အတ္ထော။ ပစ္စေကဋ္ဌာယိနော အဝိသံဝါဒကဋ္ဌာယိနောတိ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂၀၈။) [သျ]ဣဿရိယာဓိပစ္စဇေဋ္ဌကဋ္ဌာနေ စ အဝိသံဝါဒကဋ္ဌာနေ စ ဌိတာ၊ န တေ အပသာဒေတဗ္ဗာတိ အတ္ထော။
ဣဒါနိ ယေ မန္ဒာ မန္ဒဗုဒ္ဓိနော ဧဝံ ဝဒေယျုံ ‘‘ဝိနယော နာမ ကိမတ္ထာယာ’’တိ တေသံ ဝစနောကာသပိဒဟနတ္ထမတ္တံ ဒဿေတုံ ဝိနယော သံဝရတ္ထာယာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဝိနယော သံဝရတ္ထာယာတိ သကလာပိ ဝိနယပညတ္တိ ကာယဝစီဒွါရသံဝရတ္ထာယ။ အာဇီဝဝိသုဒ္ဓိပရိယောသာနဿ သီလဿ ဥပနိဿယော ဟောတိ၊ ပစ္စယော ဟောတီတိ အတ္ထော။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ အပိစေတ္ထ အဝိပ္ပဋိသာရောတိ ပါပပုညာနံ ကတာကတဝသေန စိတ္တဝိပ္ပဋိသာရာဘာဝေါ။ ပါမုဇ္ဇန္တိ ဒုဗ္ဗလာ တရုဏပီတိ။ ပီတီတိ ဗလဝါ ဗဟလပီတိ။ ပဿဒ္ဓီတိ ကာယစိတ္တဒရထပဋိပ္ပဿဒ္ဓိ။ သုခန္တိ ကာယိကစေတသိကသုခံ။ တဉှိ ဒုဝိဓမ္ပိ သမာဓိဿ ဥပနိဿယပစ္စယော ဟောတိ။ သမာဓီတိ စိတ္တေကဂ္ဂတာ။ ယထာဘူတဉာဏဒဿနန္တိ တရုဏဝိပဿနာ၊ ဥဒယဗ္ဗယဉာဏဿေတံ အဓိဝစနံ။ စိတ္တေကဂ္ဂတာ ဟိ တရုဏဝိပဿနာယ ဥပနိဿယပစ္စယော ဟောတိ။ နိဗ္ဗိဒါတိ သိခါပတ္တာ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိဗလဝဝိပဿနာ။ ဝိရာဂေါတိ အရိယမဂ္ဂေါ။ ဝိမုတ္တီတိ အရဟတ္တဖလံ။ စတုဗ္ဗိဓောပိ ဟိ အရိယမဂ္ဂေါ အရဟတ္တဖလဿ ဥပနိဿယပစ္စယော ဟောတိ။ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနန္တိ ပစ္စဝေက္ခဏာဉာဏံ။ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနံ အနုပါဒါပရိနိဗ္ဗာနတ္ထာယာတိ အပစ္စယပရိနိဗ္ဗာနတ္ထာယ။ အပစ္စယပရိနိဗ္ဗာနဿ ဟိ တံ ပစ္စယော ဟောတိ, တသ္မိံ အနုပ္ပတ္တေ အဝဿံ ပရိနိဗ္ဗာယိတဗ္ဗတောတိ။ ဧတဒတ္ထာ ကထာတိ အယံ ဝိနယကထာ နာမ ဧတဒတ္ထာ။ မန္တနာတိ ဝိနယမန္တနာ ဧဝ။ ဥပနိသာတိ အယံ ‘‘ဝိနယော သံဝရတ္ထာယာ’’တိအာဒိကာ ပရမ္ပရပစ္စယတာပိ ဧတဒတ္ထာယ။ သောတာဝဓာနန္တိ ဣမိဿာ ပရမ္ပရပစ္စယကထာယ သောတာဝဓာနံ။ ဣမံ ကထံ သုတွာ ယံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဉာဏံ, တမ္ပိ ဧတဒတ္ထာယ။ ယဒိဒံ အနုပါဒါ စိတ္တဿ ဝိမောက္ခောတိ ယော အယံ စတူဟိ ဥပါဒါနေဟိ အနုပါဒိယိတွာ စိတ္တဿ အရဟတ္တဖလသင်္ခါတော ဝိမောက္ခော, သောပိ ဧတဒတ္ထာယ၊ အပစ္စယပရိနိဗ္ဗာနတ္ထာယ ဧဝါတိ အတ္ထော။
֍ ဋီ ၃၆၇။ အနုယောဂဝတ္တဂါထာသု ပဌမဂါထာ ဝုတ္တတ္ထာ ဧဝ။
ဝတ္ထုံ ဝိပတ္တိံ အာပတ္တိံ, နိဒါနံ အာကာရအကောဝိဒေါ ပုဗ္ဗာပရံ န ဇာနာတီတိ ‘‘ဝတ္ထု’’န္တိအာဒီနိ ‘‘န ဇာနာတီ’’တိ ပဒေန သမ္ဗန္ဓော။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂၀၉။) [သျ]‘‘အကောဝိဒေါ’’တိ ပဒဿ ‘‘သ ဝေ တာဒိသကော’’တိ ဣမိနာ သမ္ဗန္ဓော။ တသ္မာ အယမေတ္ထ ယောဇနာ – ယော ဘိက္ခု ပါရာဇိကာဒီနံ ဝတ္ထုံ န ဇာနာတိ, စတုဗ္ဗိဓံ ဝိပတ္တိံ န ဇာနာတိ, သတ္တဝိဓံ အာပတ္တိံ န ဇာနာတိ, ‘‘ဣဒံ သိက္ခာပဒံ အသုကသ္မိံ နာမ နဂရေ ပညတ္တ’’န္တိ ဧဝံ နိဒါနံ န ဇာနာတိ, ‘‘ဣဒံ ပုရိမဝစနံ ဣဒံ ပစ္ဆိမဝစန’’န္တိ ပုဗ္ဗာပရံ န ဇာနာတိ, ‘‘ဣဒံ ကတံ ဣဒံ အကတ’’န္တိ ကတာကတံ န ဇာနာတိ။ သမေန စာတိ တေနေဝ ပုဗ္ဗာပရံ အဇာနနဿ သမေန အညာဏေန, ‘‘ကတာကတံ န ဇာနာတီ’’တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ၊ ဧဝံ တာဝ နဇာနာတိ-ပဒေန သဒ္ဓိံ သမ္ဗန္ဓော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယံ ပနေတံ ‘‘အာကာရအကောဝိဒေါ’’တိ ဝုတ္တံ, တတ္ထ အာကာရအကောဝိဒေါတိ ကာရဏာကာရဏေ အကောဝိဒေါ။ ဣတိ ယွာယံ ဝတ္ထုအာဒီနိပိ န ဇာနာတိ, အာကာရဿ စ အကောဝိဒေါ, သ ဝေ တာဒိသကော ဘိက္ခု အပဋိက္ခောတိ ဝုစ္စတိ။
ကမ္မဉ္စ အဓိကရဏဉ္စာတိ ဣမေသမ္ပိ ပဒါနံ ‘‘န ဇာနာတီ’’တိ ပဒေနေဝ သမ္ဗန္ဓော။ အယံ ပနေတ္ထ ယောဇနာ – တထေဝ ဣတိ ယွာယံ ကမ္မဉ္စ န ဇာနာတိ, အဓိကရဏဉ္စ န ဇာနာတိ, သတ္တပ္ပကာရေ သမထေ စာပိ အကောဝိဒေါ, ရာဂါဒီဟိ ပန ရတ္တော ဒုဋ္ဌော စ မူဠှော စ, ဘယေန ဘယာ ဂစ္ဆတိ, သမ္မောဟေန မောဟာ ဂစ္ဆတိ, ရတ္တတ္တာ ပန ဒုဋ္ဌတ္တာ စ ဆန္ဒာ ဒေါသာ စ ဂစ္ဆတိ, ပရံ သညာပေတုံ အသမတ္ထတာယ န စ သညတ္တိကုသလော, ကာရဏာကာရဏဒဿနေ အသမတ္ထတာယ နိဇ္ဈတ္တိယာ စ အကောဝိဒေါ အတ္တနော သဒိသာယ ပရိသာယ လဒ္ဓတ္တာ လဒ္ဓပက္ခော, ဟိရိယာ ပရိဗာဟိရတ္တာ အဟိရိကော, ကာဠကေဟိ ကမ္မေဟိ သမန္နာဂတတ္တာ ကဏှကမ္မော, ဓမ္မာဒရိယပုဂ္ဂလာဒရိယာနံ အဘာဝတော အနာဒရော, သ ဝေ တာဒိသကော ဘိက္ခု အပဋိက္ခောတိ ဝုစ္စတိ, န ပဋိက္ခိတဗ္ဗော န ဩလောကေတဗ္ဗော, န သမ္မန္နိတွာ ဣဿရိယာဓိပစ္စဇေဋ္ဌကဋ္ဌာနေ ဌပေတဗ္ဗောတိ အတ္ထော။ သုက္ကပက္ခဂါထာနမ္ပိ ယောဇနာနယော ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ။
စူဠသင်္ဂါမဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂၁၀။) [သျ]မဟာသင်္ဂါမော
ဝေါဟရန္တေန ဇာနိတဗ္ဗာဒိဝဏ္ဏနာ
၃၆၈-၃၇၄။ မဟာသင်္ဂါမေ – ဝတ္ထုတော ဝါ ဝတ္ထုံ သင်္ကမတီတိ ‘‘ပဌမပါရာဇိကဝတ္ထု မယာ ဒိဋ္ဌံ ဝါ သုတံ ဝါ’’တိ ဝတွာ ပုန ပုစ္ဆိယမာနော နိဃံသိယမာနော ‘‘န မယာ ပဌမပါရာဇိကဿ ဝတ္ထု ဒိဋ္ဌံ, န သုတံ၊ ဒုတိယပါရာဇိကဿ ဝတ္ထု ဒိဋ္ဌံ ဝါ သုတံ ဝါ’’တိ ဝဒတိ။ ဧတေနေဝ နယေန သေသဝတ္ထုသင်္ကမနံ, ဝိပတ္တိတော ဝိပတ္တိသင်္ကမနံ အာပတ္တိတော အာပတ္တိသင်္ကမနဉ္စ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယော ပန ‘‘နေဝ မယာ ဒိဋ္ဌံ, န သုတ’’န္တိ ဝတွာ ပစ္ဆာ ‘‘မယာပေတံ ဒိဋ္ဌံ ဝါ သုတံ ဝါ’’တိ ဝဒတိ, ‘‘ဒိဋ္ဌံ ဝါ သုတံ ဝါ’’တိ ဝတွာ ပစ္ဆာ ‘‘န ဒိဋ္ဌံ ဝါ န သုတံ ဝါ’’တိ ဝဒတိ, အယံ အဝဇာနိတွာ ပဋိဇာနာတိ, ပဋိဇာနိတွာ အဝဇာနာတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧသေဝ အညေနညံ ပဋိစရတိ နာမ။
֍ ဋီ ၃၇၅။ ဝဏ္ဏာဝဏ္ဏောတိ နီလာဒိဝဏ္ဏာဝဏ္ဏဝသေန သုက္ကဝိဿဋ္ဌိသိက္ခာပဒံ ဝုတ္တံ။ ဝစနမနုပ္ပဒါနန္တိ သဉ္စရိတ္တံ ဝုတ္တံ။ ကာယသံသဂ္ဂါဒိတ္တယံ သရူပေနေဝ ဝုတ္တံ။ ဣတိ ဣမာနိ ပဉ္စ မေထုနဓမ္မဿ ပုဗ္ဗဘာဂေါ ပုဗ္ဗပယောဂေါတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။
֍ ဋီ ၃၇၆။ စတ္တာရိ အပလောကနကမ္မာနီတိ အဓမ္မေနဝဂ္ဂါဒီနိ။ သေသေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဣတိ စတ္တာရိ စတုက္ကာနိ သောဠသ ဟောန္တိ။
အဂတိအဂန္တဗ္ဗဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၇၉။ ဗဟုဇနအဟိတာယပဋိပန္နော ဟောတီတိ ဝိနယဓရေန ဟိ ဧဝံ ဆန္ဒာဒိဂတိယာ အဓိကရဏေ ဝိနိစ္ဆိတေ တသ္မိံ ဝိဟာရေ သံဃော ဒွိဓာ ဘိဇ္ဇတိ။ ဩဝါဒူပဇီဝိနိယော ဘိက္ခုနိယောပိ ဒွေ ဘာဂါ ဟောန္တိ။ ဥပါသကာပိ ဥပါသိကာယောပိ ဒါရကာပိ ဒါရိကာယောပိ တေသံ အာရက္ခဒေဝတာပိ တထေဝ ဒွိဓာ ဘိဇ္ဇန္တိ။ တတော ဘုမ္မဒေဝတာ အာဒိံ ကတွာ ယာဝ အကနိဋ္ဌဗြဟ္မာနော ဒွိဓာဝ ဟောန္တိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဗဟုဇနအဟိတာယ ပဋိပန္နော ဟောတိ…ပေ… ဒုက္ခာယ ဒေဝမနုဿာန’’န္တိ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂၁၁။) [သျ]֍ ဋီ ၃၈၂။ ဝိသမနိဿိတောတိ ဝိသမာနိ ကာယကမ္မာဒီနိ နိဿိတော။ ဂဟနနိဿိတောတိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိအန္တဂ္ဂါဟိကဒိဋ္ဌိသင်္ခါတံ ဂဟနံ နိဿိတော။ ဗလဝနိဿိတောတိ ဗလဝန္တေ အဘိညာတေ ဘိက္ခူ နိဿိတော။
֍ ဋီ ၃၉၃။ တဿ အဝဇာနန္တောတိ တဿ ဝစနံ အဝဇာနန္တော။ ဥပယောဂတ္ထေ ဝါ သာမိဝစနံ, တံ အဝဇာနန္တောတိ အတ္ထော။
֍ ဋီ ၃၉၄။ ယံ အတ္ထာယာတိ ယဒတ္ထာယ။ တံ အတ္ထန္တိ သော အတ္ထော။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။
မဟာသင်္ဂါမဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂၁၂။) [သျ]ကထိနဘေဒံ
ကထိနအတ္ထတာဒိဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၀၃။ ကထိနေ – အဋ္ဌ မာတိကာတိ ခန္ဓကေ ဝုတ္တာ ပက္ကမနန္တိကာဒိကာ အဋ္ဌ။ ပလိဗောဓာနိသံသာပိ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တာ ဧဝ။
֍ ဋီ ၄၀၄။ ပယောဂဿာတိ စီဝရဓောဝနာဒိနော သတ္တဝိဓဿ ပုဗ္ဗကရဏဿတ္ထာယ ယော ဥဒကာဟရဏာဒိကော ပယောဂေါ ကယိရတိ, တဿ ပယောဂဿ။ ကတမေ ဓမ္မာ အနန္တရပစ္စယေန ပစ္စယောတိ အနာဂတဝသေန အနန္တရာ ဟုတွာ ကတမေ ဓမ္မာ ပစ္စယာ ဟောန္တီတိ အတ္ထော။ သမနန္တရပစ္စယေနာတိ သုဋ္ဌု အနန္တရပစ္စယေန, အနန္တရပစ္စယမေဝ အာသန္နတရံ ကတွာ ပုစ္ဆတိ။ နိဿယပစ္စယေနာတိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနဿ ပယောဂဿ နိဿယံ အာဓာရဘာဝံ ဥပဂတာ ဝိယ ဟုတွာ ကတမေ ဓမ္မာ ပစ္စယာ ဟောန္တီတိ အတ္ထော။ ဥပနိဿယပစ္စယေနာတိ ဥပေတေန နိဿယပစ္စယေန၊ နိဿယပစ္စယမေဝ ဥပဂတတရံ ကတွာ ပုစ္ဆတိ။ ပုရေဇာတပစ္စယေနာတိ ဣမိနာ ပဌမံ ဥပ္ပန္နဿ ပစ္စယဘာဝံ ပုစ္ဆတိ။ ပစ္ဆာဇာတပစ္စယေနာတိ ဣမိနာ ပစ္ဆာ ဥပ္ပဇ္ဇနကဿ ပစ္စယဘာဝံ ပုစ္ဆတိ။ သဟဇာတပစ္စယေနာတိ ဣမိနာ အပုဗ္ဗံ အစရိမံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာနံ ပစ္စယဘာဝံ ပုစ္ဆတိ။ ပုဗ္ဗကရဏဿာတိ ဓောဝနာဒိနော ပုဗ္ဗကရဏဿ။ ပစ္စုဒ္ဓါရဿာတိ ပုရာဏသံဃာဋိအာဒီနံ ပစ္စုဒ္ဓရဏဿ။ အဓိဋ္ဌာနဿာတိ ကထိနစီဝရာဓိဋ္ဌာနဿ။ အတ္ထာရဿာတိ ကထိနတ္ထာရဿ။ မာတိကာနဉ္စ ပလိဗောဓာနဉ္စာတိ အဋ္ဌန္နံ မာတိကာနံ ဒွိန္နဉ္စ ပလိဗောဓာနံ။ ဝတ္ထုဿာတိ သံဃာဋိအာဒိနော ကထိနဝတ္ထုဿ၊ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။
ဧဝံ ယဉ္စ လဗ္ဘတိ ယဉ္စ န လဗ္ဘတိ, သဗ္ဗံ ပုစ္ဆိတွာ ဣဒါနိ ယံ ယဿ လဗ္ဘတိ, တဒေဝ ဒဿေန္တော ပုဗ္ဗကရဏံ ပယောဂဿာတိအာဒိနာ နယေန ဝိဿဇ္ဇနမာဟ။ တဿတ္ထော – ယံ ဝုတ္တံ ‘‘ပယောဂဿ ကတမေ ဓမ္မာ’’တိအာဒိ, တတ္ထ ဝုစ္စတေ, ပုဗ္ဗကရဏံ ပယောဂဿ အနန္တရပစ္စယေန ပစ္စယော, သမနန္တရနိဿယဥပနိဿယပစ္စယေန ပစ္စယော။ ပယောဂဿ ဟိ သတ္တဝိဓမ္ပိ ပုဗ္ဗကရဏံ ယသ္မာ တေန ပယောဂေန နိပ္ဖါဒေတဗ္ဗဿ ပုဗ္ဗကရဏဿတ္ထာယ သော ပယောဂေါ ကယိရတိ, တသ္မာ ဣမေဟိ စတူဟိ ပစ္စယေဟိ ပစ္စယော ဟောတိ။ ပုရေဇာတပစ္စယေ ပနေသ ဥဒ္ဒိဋ္ဌဓမ္မေသု ဧကဓမ္မမ္ပိ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂၁၃။) [သျ]န လဘတိ, အညဒတ္ထု ပုဗ္ဗကရဏဿ သယံ ပုရေဇာတပစ္စယော ဟောတိ, ပယောဂေ သတိ ပုဗ္ဗကရဏဿ နိပ္ဖဇ္ဇနတော။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ပယောဂေါ ပုဗ္ဗကရဏဿ ပုရေဇာတပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ။ ပစ္ဆာဇာတပစ္စယံ ပန လဘတိ, တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ပုဗ္ဗကရဏံ ပယောဂဿ ပစ္ဆာဇာတပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ။ ပစ္ဆာ ဥပ္ပဇ္ဇနကဿ ဟိ ပုဗ္ဗကရဏဿ အတ္ထာယ သော ပယောဂေါ ကယိရတိ။ သဟဇာတပစ္စယံ ပန မာတိကာပလိဗောဓာနိသံသသင်္ခါတေ ပန္နရသ ဓမ္မေ ဌပေတွာ အညော ပယောဂါဒီသု ဧကောပိ ဓမ္မော န လဘတိ, တေ ဧဝ ဟိ ပန္နရသ ဓမ္မာ သဟ ကထိနတ္ထာရေန ဧကတော နိပ္ဖဇ္ဇန္တီတိ အညမညံ သဟဇာတပစ္စယာ ဟောန္တိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ပန္နရသ ဓမ္မာ သဟဇာတပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ။ ဧတေနုပါယေန သဗ္ဗပဒဝိဿဇ္ဇနာနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။
ပုဗ္ဗကရဏနိဒါနာဒိဝိဘာဂဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၀၅။ ပုဗ္ဗကရဏံ ကိံနိဒါနန္တိအာဒိပုစ္ဆာဝိဿဇ္ဇနံ ဥတ္တာနမေဝ။
၄၀၆-၇။ ‘‘ပယောဂေါ ကိံနိဒါနော’’တိအာဒီသု ပုစ္ဆာဒွယဝိဿဇ္ဇနေသု ဟေတုနိဒါနော ပစ္စယနိဒါနောတိ ဧတ္ထ ဆ စီဝရာနိ ဟေတု စေဝ ပစ္စယော စာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ပုဗ္ဗပယောဂါဒီနဉှိ သဗ္ဗေသံ တာနိယေဝ ဟေတု, တာနိ ပစ္စယော။ န ဟိ ဆဗ္ဗိဓေ စီဝရေ အသတိ ပယောဂေါ အတ္ထိ, န ပုဗ္ဗကရဏာဒီနိ, တသ္မာ ‘‘ပယောဂေါ ဟေတုနိဒါနော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။
֍ ဋီ ၄၀၈။ သင်္ဂဟဝါရေ – ဝစီဘေဒေနာတိ ‘‘ဣမာယ သံဃာဋိယာ, ဣမိနာ ဥတ္တရာသင်္ဂေန, ဣမိနာ အန္တရဝါသကေန ကထိနံ အတ္ထရာမီ’’တိ ဧတေန ဝစီဘေဒေန။ ကတိမူလာဒိပုစ္ဆာဝိဿဇ္ဇနေ – ကိရိယာ မဇ္ဈေတိ ပစ္စုဒ္ဓါရော စေဝ အဓိဋ္ဌာနဉ္စ။
֍ ဋီ ၄၁၁။ ဝတ္ထုဝိပန္နံ ဟောတီတိ အကပ္ပိယဒုဿံ ဟောတိ။ ကာလဝိပန္နံ နာမ အဇ္ဇ ဒါယကေဟိ ဒိန္နံ သွေ သံဃော ကထိနတ္ထာရကဿ ဒေတိ။ ကရဏဝိပန္နံ နာမ တဒဟေဝ ဆိန္ဒိတွာ အကတံ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂၁၄။) [သျ]ကထိနာဒိဇာနိတဗ္ဗဝိဘာဂဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၁၂။ ကထိနံ ဇာနိတဗ္ဗန္တိအာဒိပုစ္ဆာယ ဝိဿဇ္ဇနေ – တေသညေဝ ဓမ္မာနန္တိ ယေသု ရူပါဒိဓမ္မေသု သတိ ကထိနံ နာမ ဟောတိ, တေသံ သမောဓာနံ မိဿီဘာဝေါ။ နာမံ နာမကမ္မန္တိအာဒိနာ ပန ‘‘ကထိန’’န္တိ ဣဒံ ဗဟူသု ဓမ္မေသု နာမမတ္တံ, န ပရမတ္ထတော ဧကော ဓမ္မော အတ္ထီတိ ဒဿေတိ။
စတုဝီသတိယာ အာကာရေဟီတိ ‘‘န ဥလ္လိခိတမတ္တေနာ’’တိအာဒီဟိ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တကာရဏေဟိ။ သတ္တရသဟိ အာကာရေဟီတိ ‘‘အဟတေန အတ္ထတံ ဟောတိ ကထိန’’န္တိအာဒီဟိ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တကာရဏေဟိ။ နိမိတ္တကမ္မာဒီသု ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ သဗ္ဗံ ကထိနက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာယံ ဝုတ္တံ။
֍ ဋီ ၄၁၆။ ဧကုပ္ပါဒါ ဧကနိရောဓာတိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာပိ ဧကတော ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ, နိရုဇ္ဈမာနာပိ ဧကတော နိရုဇ္ဈန္တိ။ ဧကုပ္ပါဒါ နာနာနိရောဓာတိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ ဧကတော ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ, နိရုဇ္ဈမာနာ နာနာ နိရုဇ္ဈန္တိ။ ကိံ ဝုတ္တံ ဟောတိ? သဗ္ဗေပိ အတ္ထာရေန သဒ္ဓိံ ဧကတော ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ, အတ္ထာရေ ဟိ သတိ ဥဒ္ဓါရော နာမ။ နိရုဇ္ဈမာနာ ပနေတ္ထ ပုရိမာ ဒွေ အတ္ထာရေန သဒ္ဓိံ ဧကတော နိရုဇ္ဈန္တိ, ဥဒ္ဓါရဘာဝံ ပါပုဏန္တိ။ အတ္ထာရဿ ဟိ နိရောဓော ဧတေသဉ္စ ဥဒ္ဓါရဘာဝေါ ဧကက္ခဏေ ဟောတိ, ဣတရေ နာနာ နိရုဇ္ဈန္တိ။ တေသု ဥဒ္ဓါရဘာဝံ ပတ္တေသုပိ အတ္ထာရော တိဋ္ဌတိယေဝ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။
သမန္တပါသာဒိကာယ ဝိနယသံဝဏ္ဏနာယ
ကထိနဘေဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ပညတ္တိဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂၁၅။) [သျ]ဥပါလိပဉ္စကံ
အနိဿိတဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၁၇။ ဥပါလိပဉှေသု ကတိဟိ နု ခေါ ဘန္တေတိ ပုစ္ဆာယ အယံ သမ္ဗန္ဓော။ ထေရော ကိရ ရဟောဂတော သဗ္ဗာနိ ဣမာနိ ပဉ္စကာနိ အာဝဇ္ဇေတွာ ‘‘ဘဂဝန္တံ ဒါနိ ပုစ္ဆိတွာ ဣမေသံ နိဿာယ ဝသနကာဒီနံ အတ္ထာယ တန္တိံ ဌပေဿာမီ’’တိ ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘ကတိဟိ နု ခေါ ဘန္တေ’’တိအာဒိနာ နယေန ပဉှေ ပုစ္ဆိ။ တေသံ ဝိဿဇ္ဇနေ ဥပေါသထံ န ဇာနာတီတိ နဝဝိဓံ ဥပေါသထံ န ဇာနာတိ။ ဥပေါသထကမ္မံ န ဇာနာတီတိ အဓမ္မေနဝဂ္ဂါဒိဘေဒံ စတုဗ္ဗိဓံ ဥပေါသထကမ္မံ န ဇာနာတိ။ ပါတိမောက္ခံ န ဇာနာတီတိ ဒွေ မာတိကာ န ဇာနာတိ။ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသံ န ဇာနာတီတိ ဘိက္ခူနံ ပဉ္စဝိဓံ ဘိက္ခုနီနံ စတုဗ္ဗိဓန္တိ နဝဝိဓံ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသံ န ဇာနာတိ။
ပဝါရဏံ န ဇာနာတီတိ နဝဝိဓံ ပဝါရဏံ န ဇာနာတိ။ ပဝါရဏာကမ္မံ န ဇာနာတီတိ အဓမ္မေနဝဂ္ဂါဒိဘေဒံ စတုဗ္ဗိဓံ ပဝါရဏာကမ္မံ န ဇာနာတိ။
အာပတ္တာနာပတ္တိံ န ဇာနာတီတိ တသ္မိံ တသ္မိံ သိက္ခာပဒေ နိဒ္ဒိဋ္ဌံ အာပတ္တိဉ္စ အနာပတ္တိဉ္စ န ဇာနာတိ။
အာပန္နော ကမ္မကတောတိ အာပတ္တိံ အာပန္နော တပ္ပစ္စယာဝ သံဃေန ကမ္မံ ကတံ ဟောတိ။
နပ္ပဋိပ္ပဿမ္ဘနဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၂၀။ ကမ္မံနပ္ပဋိပ္ပဿမ္ဘေတဗ္ဗန္တိ အယံ ယသ္မာ အနုလောမဝတ္တေ န ဝတ္တတိ, တသ္မာ နာဿ ကမ္မံ ပဋိပ္ပဿမ္ဘေတဗ္ဗံ၊ သရဇ္ဇုကောဝ ဝိဿဇ္ဇေတဗ္ဗောတိ အတ္ထော။
֍ ဋီ ၄၂၁။ သစေ ဥပါလိ သံဃော သမဂ္ဂကရဏီယာနိ ကမ္မာနိ ကရောတီတိ သစေ သမဂ္ဂေဟိ ကရဏီယာနိ ဥပေါသထာဒီနိ ကမ္မာနိ ကရောတိ, ဥပေါသထပဝါရဏာဒီသု ဟိ ဌိတာသု ဥပတ္ထမ္ဘော န ဒါတဗ္ဗော။ သစေ ဟိ သံဃော အစ္စယံ ဒေသာပေတွာ သံဃသာမဂ္ဂိံ ကရောတိ, တိဏဝတ္ထာရကသမထံ ဝါ ကတွာ ဥပေါသထပဝါရဏံ ကရောတိ, ဧဝရူပံ သမဂ္ဂကရဏီယံ နာမ ကမ္မံ ဟောတိ။ တတြ စေတိ သစေ တာဒိသေ ကမ္မေ ဘိက္ခုနော နက္ခမတိ,
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂၁၆။) [သျ]ဒိဋ္ဌာဝိကမ္မမ္ပိ ကတွာ တထာရူပါ သာမဂ္ဂီ ဥပေတဗ္ဗာ, ဧဝံ ဝိလောမဂ္ဂါဟော န ဂဏှိတဗ္ဗော။ ယတြ ပန ဥဒ္ဓမ္မံ ဥဗ္ဗိနယံ သတ္ထု သာသနံ ဒီပေန္တိ, တတ္ထ ဒိဋ္ဌာဝိကမ္မံ န ဝဋ္ဋတိ, ပဋိဗာဟိတွာ ပက္ကမိတဗ္ဗံ။
ဥဿိတမန္တီ စာတိ လောဘဒေါသမောဟမာနုဿန္နံ ဝါစံ ဘာသိတာ ကဏှဝါစော အနတ္ထကဒီပနော။ နိဿိတဇပ္ပီတိ အတ္တနော ဓမ္မတာယ ဥဿဒယုတ္တံ ဘာသိတုံ န သက္ကောတိ၊ အထ ခေါ ‘‘မယာ သဒ္ဓိံ ရာဇာ ဧဝံ ကထေသိ, အသုကမဟာမတ္တော ဧဝံ ကထေသိ, အသုကော နာမ မယှံ အာစရိယော ဝါ ဥပဇ္ဈာယော ဝါ တေပိဋကော မယာ သဒ္ဓိံ ဧဝံ ကထေသီ’’တိ ဧဝံ အညံ နိဿာယ ဇပ္ပတိ။ န စ ဘာသာနုသန္ဓိကုသလောတိ ကထာနုသန္ဓိဝစနေ စ ဝိနိစ္ဆယာနုသန္ဓိဝစနေ စ အကုသလော ဟောတိ။ န ယထာဓမ္မေ ယထာဝိနယေတိ န ဘူတေန ဝတ္ထုနာ အာပတ္တိံ သာရေတွာ စောဒေတာ ဟောတိ။
ဥဿာဒေတာ ဟောတီတိ ‘‘အမှာကံ အာစရိယော မဟာတေပိဋကော ပရမဓမ္မကထိကော’’တိအာဒိနာ နယေန ဧကစ္စံ ဥဿာဒေတိ။ ဒုတိယပဒေ ‘‘အာပတ္တိံ ကိံ သော န ဇာနာတီ’’တိအာဒိနာ ဧကစ္စံ အပသာဒေတိ။ အဓမ္မံ ဂဏှာတီတိ အနိယျာနိကပက္ခံ ဂဏှာတိ။ ဓမ္မံ ပဋိဗာဟတီတိ နိယျာနိကပက္ခံ ပဋိဗာဟတိ။ သမ္ဖဉ္စ ဗဟုံ ဘာသတီတိ ဗဟုံ နိရတ္ထကကထံ ကထေတိ။
ပသယှ ပဝတ္တာ ဟောတီတိ အနဇ္ဈိဋ္ဌော ဘာရေ အနာရောပိတေ ကေဝလံ မာနံ နိဿာယ အဇ္ဈောတ္ထရိတွာ အနဓိကာရေ ကထေတာ ဟောတိ။ အနောကာသကမ္မံ ကာရေတွာတိ ဩကာသကမ္မံ အကာရေတွာ ပဝတ္တာ ဟောတိ။ န ယထာဒိဋ္ဌိယာ ဗျာကတာ ဟောတီတိ ယဿ အတ္တနော ဒိဋ္ဌိ တံ ပုရက္ခတွာ န ဗျာကတာ၊ လဒ္ဓိံ နိက္ခိပိတွာ အယထာဘုစ္စံ အဓမ္မာဒီသု ဓမ္မာဒိလဒ္ဓိကော ဟုတွာ ကထေတာ ဟောတီတိ အတ္ထော။
ဝေါဟာရဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၂၄။ အာပတ္တိယာ ပယောဂံ န ဇာနာတီတိ ‘‘အယံ အာပတ္တိ ကာယပ္ပယောဂါ, အယံ ဝစီပယောဂါ’’တိ န ဇာနာတိ။ အာပတ္တိယာ ဝူပသမံ န ဇာနာတီတိ ‘‘အယံ အာပတ္တိ ဒေသနာယ ဝူပသမတိ, အယံ ဝုဋ္ဌာနေန, အယံ နေဝ ဒေသနာယ န ဝုဋ္ဌာနေနာ’’တိ န ဇာနာတိ။ အာပတ္တိယာ န
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂၁၇။) [သျ]ဝိနိစ္ဆယကုသလောဟောတီတိ ‘‘ဣမသ္မိံ ဝတ္ထုသ္မိံ အယံ အာပတ္တီ’’တိ န ဇာနာတိ, ဒေါသာနုရူပံ အာပတ္တိံ ဥဒ္ဓရိတွာ ပတိဋ္ဌာပေတုံ န သက္ကောတိ။
အဓိကရဏသမုဋ္ဌာနံ န ဇာနာတီတိ ‘‘ဣဒံ အဓိကရဏံ အဋ္ဌာရသ ဘေဒကရဝတ္ထူနိ နိဿာယ သမုဋ္ဌာတိ, ဣဒံ စတဿော ဝိပတ္တိယော, ဣဒံ ပဉ္စ ဝါ သတ္တ ဝါ အာပတ္တိက္ခန္ဓေ, ဣဒံ စတ္တာရိ သံဃကိစ္စာနိ နိဿာယ သမုဋ္ဌာတီ’’တိ န ဇာနာတိ။ ပယောဂံ န ဇာနာတီတိ ‘‘ဣဒံ အဓိကရဏံ ဒွါဒသမူလပ္ပယောဂံ, ဣဒံ စုဒ္ဒသမူလပ္ပယောဂံ, ဣဒံ ဆမူလပယောဂံ, ဣဒံ ဧကမူလပယောဂ’’န္တိ န ဇာနာတိ။ အဓိကရဏာနဉှိ ယထာသကံမူလမေဝ ပယောဂါ နာမ ဟောန္တိ, တံ သဗ္ဗမ္ပိ န ဇာနာတီတိ အတ္ထော။ ဝူပသမံ န ဇာနာတီတိ ‘‘ဣဒံ အဓိကရဏံ ဒွီဟိ သမထေဟိ ဝူပသမတိ, ဣဒံ တီဟိ, ဣဒံ စတူဟိ, ဣဒံ ဧကေန သမထေန ဝူပသမတီ’’တိ န ဇာနာတိ။ န ဝိနိစ္ဆယကုသလော ဟောတီတိ အဓိကရဏံ ဝိနိစ္ဆိနိတွာ သမထံ ပါပေတုံ န ဇာနာတိ။
ကမ္မံ န ဇာနာတီတိ တဇ္ဇနီယာဒိ သတ္တဝိဓံ ကမ္မံ န ဇာနာတိ။ ကမ္မဿ ကရဏံ န ဇာနာတီတိ ‘‘ဣဒံ ကမ္မံ ဣမိနာ နီဟာရေန ကာတဗ္ဗ’’န္တိ န ဇာနာတိ။ ကမ္မဿ ဝတ္ထုံ န ဇာနာတီတိ ‘‘ဣဒံ တဇ္ဇနီယဿ ဝတ္ထု, ဣဒံ နိယဿာဒီန’’န္တိ န ဇာနာတိ။ ဝတ္တန္တိ သတ္တသု ကမ္မေသု ဟေဋ္ဌာ စတုန္နံ ကမ္မာနံ အဋ္ဌာရသဝိဓံ တိဝိဓဿ စ ဥက္ခေပနီယကမ္မဿ တေစတ္တာလီသဝိဓံ ဝတ္တံ န ဇာနာတိ။ ကမ္မဿ ဝူပသမံ န ဇာနာတီတိ ‘‘ယော ဘိက္ခု ဝတ္တေ ဝတ္တိတွာ ယာစတိ, တဿ ကမ္မံ ပဋိပ္ပဿမ္ဘေတဗ္ဗံ, အစ္စယော ဒေသာပေတဗ္ဗော’’တိ န ဇာနာတိ။
ဝတ္ထုံ န ဇာနာတီတိ သတ္တန္နံ အာပတ္တိက္ခန္ဓာနံ ဝတ္ထုံ န ဇာနာတိ။ နိဒါနံ န ဇာနာတီတိ ‘‘ဣဒံ သိက္ခာပဒံ ဣမသ္မိံ နဂရေ ပညတ္တံ, ဣဒံ ဣမသ္မိ’’န္တိ န ဇာနာတိ။ ပညတ္တိံ န ဇာနာတီတိ ပညတ္တိအနုပညတ္တိအနုပ္ပန္နပညတ္တိဝသေန တိဝိဓံ ပညတ္တိံ န ဇာနာတိ။ ပဒပစ္စာဘဋ္ဌံ န ဇာနာတီတိ သမ္မုခါ ကာတဗ္ဗံ ပဒံ န ဇာနာတိ။ ‘‘ဗုဒ္ဓေါ ဘဂဝါ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘ဘဂဝါ ဗုဒ္ဓေါ’’တိ ဟေဋ္ဌုပရိယံ ကတွာ ပဒံ ယောဇေတိ။
အကုသလော စ ဟောတိ ဝိနယေတိ ဝိနယပါဠိယဉ္စ အဋ္ဌကထာယဉ္စ အကုသလော ဟောတိ။
ဉတ္တိံ န ဇာနာတီတိ သင်္ခေပတော ဟိ ဒုဝိဓာ ဉတ္တိ – ‘‘ဧသာ ဉတ္တီ’’တိ ဧဝံ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ စ အနိဒ္ဒိဋ္ဌာ စ။ တတ္ထ ယာ ဧဝံ အနိဒ္ဒိဋ္ဌာ, သာ ‘‘ကမ္မဉတ္တိ’’ နာမ ဟောတိ။ ယာ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ, သာ ‘‘ကမ္မပါဒဉတ္တိ’’ နာမ, တံ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ ဉတ္တိံ န ဇာနာတိ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂၁၈။) [သျ]ဉတ္တိယာကရဏံ န ဇာနာတီတိ နဝသု ဌာနေသု ကမ္မဉတ္တိယာ ကရဏံ န ဇာနာတိ, ဒွီသု ဌာနေသု ကမ္မပါဒဉတ္တိယာ။ ဉတ္တိယာ အနုဿာဝနန္တိ ‘‘ဣမိဿာ ဉတ္တိယာ ဧကာ အနုဿာဝနာ, ဣမိဿာ တိဿော’’တိ န ဇာနာတိ။ ဉတ္တိယာ သမထံ န ဇာနာတီတိ ယွာယံ သတိဝိနယော, အမူဠှဝိနယော, တဿပါပိယသိကာ, တိဏဝတ္ထာရကောတိ စတုဗ္ဗိဓော သမထော ဉတ္တိယာ ဝိနာ န ဟောတိ, တံ ဉတ္တိယာ သမထောတိ န ဇာနာတိ။ ဉတ္တိယာ ဝူပသမံ န ဇာနာတီတိ ယံ အဓိကရဏံ ဣမိနာ စတုဗ္ဗိဓေန ဉတ္တိသမထေန ဝူပသမတိ, တဿ တံ ဝူပသမံ ‘‘အယံ ဉတ္တိယာ ဝူပသမော ကတော’’တိ န ဇာနာတိ။
သုတ္တံ န ဇာနာတီတိ ဥဘတောဝိဘင်္ဂံ န ဇာနာတိ။ သုတ္တာနုလောမံ န ဇာနာတီတိ စတ္တာရော မဟာပဒေသေ န ဇာနာတိ။ ဝိနယံ န ဇာနာတီတိ ခန္ဓကပရိဝါရံ န ဇာနာတိ။ ဝိနယာနုလောမံ န ဇာနာတီတိ စတ္တာရော မဟာပဒေသေယေဝ န ဇာနာတိ။ န စ ဌာနာဌာနကုသလောတိ ကာရဏာကာရဏကုသလော န ဟောတိ။
ဓမ္မံ န ဇာနာတီတိ ဌပေတွာ ဝိနယပိဋကံ အဝသေသံ ပိဋကဒွယံ န ဇာနာတိ။ ဓမ္မာနုလောမံ န ဇာနာတီတိ သုတ္တန္တိကေ စတ္တာရော မဟာပဒေသေ န ဇာနာတိ။ ဝိနယံ န ဇာနာတီတိ ခန္ဓကပရိဝါရမေဝ န ဇာနာတိ။ ဝိနယာနုလောမံ န ဇာနာတီတိ စတ္တာရော မဟာပဒေသေ န ဇာနာတိ။ ဥဘတောဝိဘင်္ဂါ ပနေတ္ထ အသင်္ဂဟိတာ ဟောန္တိ, တသ္မာယံ ကုရုန္ဒိယံ ဝုတ္တံ – ‘‘ဝိနယန္တိ သကလံ ဝိနယပိဋကံ န ဇာနာတီ’’တိ တံ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ န စ ပုဗ္ဗာပရကုသလော ဟောတီတိ ပုရေကထာယ စ ပစ္ဆာကထာယ စ အကုသလော ဟောတိ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဝုတ္တပဋိပက္ခဝသေန ဉေယျတ္တာ ပုဗ္ဗေ ပကာသိတတ္တာ စ ဥတ္တာနမေဝါတိ။
အနိဿိတဝဂ္ဂနပ္ပဋိပ္ပဿမ္ဘနဝဂ္ဂဝေါဟာရဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ဒိဋ္ဌာဝိကမ္မဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၂၅။ ဒိဋ္ဌာဝိကမ္မဝဂ္ဂေ – ဒိဋ္ဌာဝိကမ္မာတိ ဒိဋ္ဌီနံ အာဝိကမ္မာနိ၊ လဒ္ဓိပ္ပကာသနာနိ အာပတ္တိဒေသနာသင်္ခါတာနံ ဝိနယကမ္မာနမေတံ အဓိဝစနံ။ အနာပတ္တိယာ ဒိဋ္ဌိံ အာဝိ ကရောတီတိ အနာပတ္တိမေဝ အာပတ္တီတိ ဒေသေတီတိ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂၁၉။) [သျ]အတ္ထော။ အဒေသနာဂါမိနိယာတိ ဂရုကာပတ္တိယာ ဒိဋ္ဌိံ အာဝိကရောတိ၊ သံဃာဒိသေသဉ္စ ပါရာဇိကဉ္စ ဒေသေတီတိ အတ္ထော။ ဒေသိတာယာတိ လဟုကာပတ္တိယာပိ ဒေသိတာယ ဒိဋ္ဌိံ အာဝိကရောတိ၊ ဒေသိတံ ပုန ဒေသေတီတိ အတ္ထော။
စတူဟိ ပဉ္စဟိ ဒိဋ္ဌိန္တိ ယထာ စတူဟိ ပဉ္စဟိ ဒိဋ္ဌိ အာဝိကတာ ဟောတိ, ဧဝံ အာဝိကရောတိ၊ စတ္တာရော ပဉ္စ ဇနာ ဧကတော အာပတ္တိံ ဒေသေန္တီတိ အတ္ထော။ မနောမာနသေနာတိ မနသင်္ခါတေန မာနသေန ဒိဋ္ဌိံ အာဝိကရောတိ၊ ဝစီဘေဒံ အကတွာ စိတ္တေနေဝ အာပတ္တိံ ဒေသေတီတိ အတ္ထော။
နာနာသံဝါသကဿာတိ လဒ္ဓိနာနာသံဝါသကဿ ဝါ ကမ္မနာနာသံဝါသကဿ ဝါ သန္တိကေ ဒိဋ္ဌိံ အာဝိကရောတိ၊ အာပတ္တိံ ဒေသေတီတိ အတ္ထော။ နာနာသီမာယာတိ သမာနသံဝါသကဿာပိ နာနာသီမာယ ဌိတဿ သန္တိကေ အာဝိကရောတိ။ မာဠကသီမာယ ဟိ ဌိတေန သီမန္တရိကာယ ဌိတဿ သီမန္တရိကာယ ဝါ ဌိတေန အဝိပ္ပဝါသသီမာယ ဌိတဿာပိ အာပတ္တိံ ဒေသေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ အပကတတ္တဿာတိ ဥက္ခိတ္တကဿ ဝါ, ယဿ ဝါ ဥပေါသထပဝါရဏာ ဌပိတာ ဟောန္တိ, တဿ သန္တိကေ ဒေသေတီတိ အတ္ထော။
֍ ဋီ ၄၃၀။ နာလံ ဩကာသကမ္မံ ကာတုန္တိ န ပရိယတ္တံ ကာတုံ၊ န ကာတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ ဣဓာပိ အပကတတ္တော ဥက္ခိတ္တကော စ ဌပိတဥပေါသထပဝါရဏော စ။ စာဝနာဓိပ္ပါယောတိ သာသနတော စာဝေတုကာမော။
֍ ဋီ ၄၃၂။ မန္ဒတ္တာမောမူဟတ္တာတိ မန္ဒဘာဝေန မောမူဟဘာဝေန ဝိဿဇ္ဇိတမ္ပိ ဇာနိတုံ အသမတ္ထော, ကေဝလံ အတ္တနော မောမူဟဘာဝံ ပကာသေန္တောယေဝ ပုစ္ဆတိ ဥမ္မတ္တကော ဝိယ။ ပါပိစ္ဆောတိ ‘‘ဧဝံ မံ ဇနော သမ္ဘာဝေဿတီ’’တိ ပါပိကာယ ဣစ္ဆာယ ပုစ္ဆတိ။ ပရိဘဝါတိ ပရိဘဝံ အာရောပေတုကာမော ဟုတွာ ပုစ္ဆတိ။ အညဗျာကရဏေသုပိ ဧသေဝ နယော။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။ အတ္တာဒါနဝဂ္ဂေ စ ဓုတင်္ဂဝဂ္ဂေ စ ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ, တံ သဗ္ဗံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တမေဝ။
ဒိဋ္ဌာဝိကမ္မဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂၂၀။) [သျ]မုသာဝါဒဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၄၄။ မုသာဝါဒဝဂ္ဂေ – ပါရာဇိကံ ဂစ္ဆတီတိ ပါရာဇိကဂါမီ၊ ပါရာဇိကာပတ္တိဘာဝံ ပါပုဏာတီတိ အတ္ထော။ ဣတရေသုပိ ဧသေဝ နယော။ တတ္ထ အသန္တဥတ္တရိမနုဿဓမ္မာရောစနမုသာဝါဒေါ ပါရာဇိကဂါမီ, အမူလကေန ပါရာဇိကေန အနုဒ္ဓံသနမုသာဝါဒေါ သံဃာဒိသေသဂါမီ, ‘‘ယော တေ ဝိဟာရေ ဝသတီ’’တိအာဒိနာ ပရိယာယေန ဇာနန္တဿ ဝုတ္တမုသာဝါဒေါ ထုလ္လစ္စယဂါမီ, အဇာနန္တဿ ဒုက္ကဋဂါမီ, ‘‘သမ္ပဇာနမုသာဝါဒေ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ အာဂတော ပါစိတ္တိယဂါမီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။
အဒဿနေနာတိ ဝိနယဓရဿ အဒဿနေန။ ကပ္ပိယာကပ္ပိယေသု ဟိ ကုက္ကုစ္စေ ဥပ္ပန္နေ ဝိနယဓရံ ဒိသွာ ကပ္ပိယာကပ္ပိယဘာဝံ ပဋိပုစ္ဆိတွာ အကပ္ပိယံ ပဟာယ ကပ္ပိယံ ကရေယျ, တံ အပဿန္တော ပန အကပ္ပိယမ္ပိ ကပ္ပိယန္တိ ကရောန္တော အာပဇ္ဇတိ။ ဧဝံ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗံ အာပတ္တိံ ဝိနယဓရဿ ဒဿနေန နာပဇ္ဇတိ, အဒဿနေနေဝ အာပဇ္ဇတိ, တေန ဝုတ္တံ ‘‘အဒဿနေနာ’’တိ။ အဿဝနေနာတိ ဧကဝိဟာရေပိ ဝသန္တော ပန ဝိနယဓရဿ ဥပဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ ကပ္ပိယာကပ္ပိယံ အပုစ္ဆိတွာ ဝါ အညေသဉ္စ ဝုစ္စမာနံ အသုဏန္တော အာပဇ္ဇတိယေဝ, တေန ဝုတ္တံ ‘‘အဿဝနေနာ’’တိ။ ပသုတ္တကတာတိ ပသုတ္တကတာယ။ သဟဂါရသေယျဉှိ ပသုတ္တကဘာဝေနပိ အာပဇ္ဇတိ။ အကပ္ပိယေ ကပ္ပိယသညိတာယ အာပဇ္ဇန္တော ပန တထာသညီ အာပဇ္ဇတိ။ သတိသမ္မောသာ ဧကရတ္တာတိက္ကမာဒိဝသေန အာပဇ္ဇိတဗ္ဗံ အာပဇ္ဇတိ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။
မုသာဝါဒဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ဘိက္ခုနောဝါဒဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၅၀။ ဘိက္ခုနိဝဂ္ဂေ – အလာဘာယာတိ စတုန္နံ ပစ္စယာနံ အလာဘတ္ထာယ၊ ယထာ ပစ္စယေ န လဘန္တိ, တထာ ပရိသက္ကတိ ဝါယမတီတိ အတ္ထော။ အနတ္ထာယာတိ အနတ္ထံ ကလိသာသနံ အာရောပေန္တော ပရိသက္ကတိ။ အဝါသာယာတိ အဝါသတ္ထာယ၊ ယသ္မိံ ဂါမခေတ္တေ ဝသန္တိ, တတော နီဟရဏတ္ထာယ။ သမ္ပယောဇေတီတိ အသဒ္ဓမ္မပဋိသေဝနတ္ထာယ သမ္ပယောဇေတိ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂၂၁။) [သျ]֍ ဋီ ၄၅၁။ ‘‘ကတိဟိ နု ခေါ ဘန္တေ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတာယ ဘိက္ခုနိယာ ကမ္မံ ကာတဗ္ဗ’’န္တိ သတ္တန္နံ ကမ္မာနံ အညတရံ သန္ဓာယ ပုစ္ဆတိ။
֍ ဋီ ၄၅၄။ န သာကစ္ဆာတဗ္ဗောတိ ကပ္ပိယာကပ္ပိယနာမရူပပရိစ္ဆေဒသမထဝိပဿနာဒိဘေဒေါ ကထာမဂ္ဂေါ န ကထေတဗ္ဗော။ ယသ္မာ ပန ခီဏာသဝေါ ဘိက္ခု န ဝိသံဝါဒေတိ, တထာရူပဿ ကထာမဂ္ဂဿ သာမီ ဟုတွာ ကထေတိ, န ဣတရော၊ တသ္မာ ပဌမပဉ္စကေ ‘‘န အသေက္ခေနာ’’တိ ပဋိက္ခိပိတွာ ဒုတိယပဉ္စကေ ‘‘အသေက္ခေနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။
န အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါပတ္တောတိ အဋ္ဌကထာယ ပဋိသမ္ဘိဒါပတ္တော ပဘေဒဂတဉာဏပ္ပတ္တော န ဟောတိ။ န ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒါပတ္တောတိ ပါဠိဓမ္မေ ပဋိသမ္ဘိဒါပတ္တော န ဟောတိ။ န နိရုတ္တိပဋိသမ္ဘိဒါပတ္တောတိ ဝေါဟာရနိရုတ္တိယံ ပဋိသမ္ဘိဒါပတ္တော န ဟောတိ။ န ပဋိဘာနပဋိသမ္ဘိဒါပတ္တောတိ ယာနိ တာနိ ပဋိဘာနသင်္ခါတာနိ အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါဒီနိ ဉာဏာနိ, တေသု ပဋိသမ္ဘိဒါပတ္တော န ဟောတိ။ ယထာဝိမုတ္တံစိတ္တံ န ပစ္စဝေက္ခိတာတိ စတုန္နံ ဖလဝိမုတ္တီနံ ဝသေန ယထာဝိမုတ္တံ စိတ္တံ ဧကူနဝီသတိဘေဒါယ ပစ္စဝေက္ခဏာယ န ပစ္စဝေက္ခိတာ ဟောတိ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။
ဘိက္ခုနောဝါဒဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ဥဗ္ဗာဟိကဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၅၅။ ဥဗ္ဗာဟိကဝဂ္ဂေ – န အတ္ထကုသလောတိ န အဋ္ဌကထာကုသလော၊ အတ္ထုဒ္ဓါရေ ဆေကော န ဟောတိ။ န ဓမ္မကုသလောတိ အာစရိယမုခတော အနုဂ္ဂဟိတတ္တာ ပါဠိယံ န ကုသလော, န ပါဠိသူရော။ နနိရုတ္တိကုသလောတိ ဘာသန္တရဝေါဟာရေ န ကုသလော။ န ဗျဉ္ဇနကုသလောတိ သိထိလဓနိတာဒိဝသေန ပရိမဏ္ဍလဗျဉ္ဇနာရောပနေ ကုသလော န ဟောတိ၊ န အက္ခရပရိစ္ဆေဒေ နိပုဏောတိ အတ္ထော။ န ပုဗ္ဗာပရကုသလောတိ အတ္ထပုဗ္ဗာပရေ ဓမ္မပုဗ္ဗာပရေ နိရုတ္တိပုဗ္ဗာပရေ ဗျဉ္ဇနပုဗ္ဗာပရေ ပုရေကထာပစ္ဆာကထာသု စ န ကုသလော ဟောတိ။
ကောဓနောတိအာဒီနိ ယသ္မာ ကောဓာဒီဟိ အဘိဘူတော ကာရဏာကာရဏံ န ဇာနာတိ, ဝိနိစ္ဆိတုံ န သက္ကောတိ, တသ္မာ ဝုတ္တာနိ။ ပသာရေတာ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂၂၂။) [သျ]ဟောတိနော သာရေတာတိ မောဟေတာ ဟောတိ, န သတိဥပ္ပါဒေတာ၊ စောဒကစုဒိတကာနံ ကထံ မောဟေတိ ပိဒဟတိ န သာရေတီတိ အတ္ထော။ သေသမေတ္ထ ဥဗ္ဗာဟိကဝဂ္ဂေ ဥတ္တာနမေဝါတိ။
ဥဗ္ဗာဟိကဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
အဓိကရဏဝူပသမဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၅၇။ အဓိကရဏဝူပသမဝဂ္ဂေ – ပုဂ္ဂလဂရု ဟောတီတိ ‘‘အယံ မေ ဥပဇ္ဈာယော, အယံ မေ အာစရိယော’’တိအာဒီနိ စိန္တေတွာ တဿ ဇယံ အာကင်္ခမာနော ‘‘အဓမ္မံ ဓမ္မော’’တိ ဒီပေတိ။ သံဃဂရု ဟောတီတိ ဓမ္မဉ္စ ဝိနယဉ္စ အမုဉ္စိတွာ ဝိနိစ္ဆိနန္တော သံဃဂရုကော နာမ ဟောတိ။ စီဝရာဒီနိ ဂဟေတွာ ဝိနိစ္ဆိနန္တော အာမိသဂရုကော နာမ ဟောတိ, တာနိ အဂ္ဂဟေတွာ ယထာဓမ္မံ ဝိနိစ္ဆိနန္တော သဒ္ဓမ္မဂရုကော နာမ ဟောတိ။
֍ ဋီ ၄၅၈။ ပဉ္စဟုပါလိ အာကာရေဟီတိ ပဉ္စဟိ ကာရဏေဟိ သံဃော ဘိဇ္ဇတိ – ကမ္မေန, ဥဒ္ဒေသေန, ဝေါဟရန္တော, အနုဿာဝနေန, သလာကဂ္ဂါဟေနာတိ။ ဧတ္ထ ကမ္မေနာတိ အပလောကနာဒီသု စတူသု ကမ္မေသု အညတရေန ကမ္မေန။ ဥဒ္ဒေသေနာတိ ပဉ္စသု ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသေသု အညတရေန ဥဒ္ဒေသေန။ ဝေါဟရန္တောတိ ကထယန္တော၊ တာဟိ တာဟိ ဥပပတ္တီဟိ ‘‘အဓမ္မံ ဓမ္မော’’တိအာဒီနိ အဋ္ဌာရသ ဘေဒကရဝတ္ထူနိ ဒီပေန္တော။ အနုဿာဝနေနာတိ ‘‘နနု တုမှေ ဇာနာထ မယှံ ဥစ္စာကုလာ ပဗ္ဗဇိတဘာဝံ ဗဟုဿုတဘာဝဉ္စ, မာဒိသော နာမ ဥဒ္ဓမ္မံ ဥဗ္ဗိနယံ သတ္ထု သာသနံ ဂါဟေယျာတိ စိတ္တမ္ပိ ဥပ္ပါဒေတုံ တုမှာကံ ယုတ္တံ, ကိံ မယှံ အဝီစိ နီလုပ္ပလဝနမိဝ သီတလော, ကိမဟံ အပါယတော န ဘာယာမီ’’တိအာဒိနာ နယေန ကဏ္ဏမူလေ ဝစီဘေဒံ ကတွာ အနုဿာဝနေန။ သလာကဂ္ဂါဟေနာတိ ဧဝံ အနုဿာဝေတွာ တေသံ စိတ္တံ ဥပတ္ထမ္ဘေတွာ အနိဝတ္တိဓမ္မေ ကတွာ ‘‘ဂဏှထ ဣမံ သလာက’’န္တိ သလာကဂ္ဂါဟေန။
ဧတ္ထ စ ကမ္မမေဝ ဥဒ္ဒေသော ဝါ ပမာဏံ, ဝေါဟာရာနုဿာဝနသလာကဂ္ဂါဟာ ပန ပုဗ္ဗဘာဂါ။ အဋ္ဌာရသဝတ္ထုဒီပနဝသေန ဟိ ဝေါဟရန္တေ တတ္ထ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂၂၃။) [သျ]ရုစိဇနနတ္ထံ အနုဿာဝေတွာ သလာကာယ ဂါဟိတာယပိ အဘိန္နောဝ ဟောတိ သံဃော။ ယဒါ ပန ဧဝံ စတ္တာရော ဝါ အတိရေကေ ဝါ သလာကံ ဂါဟေတွာ အာဝေဏိကံ ကမ္မံ ဝါ ဥဒ္ဒေသံ ဝါ ကရောတိ, တဒါ သံဃော ဘိန္နော နာမ ဟောတိ။ ဣတိ ယံ သံဃဘေဒကက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာယံ အဝေါစုမှာ ‘‘ဧဝံ အဋ္ဌာရသသု ဝတ္ထူသု ယံကိဉ္စိ ဧကမ္ပိ ဝတ္ထုံ ဒီပေတွာ တေန တေန ကာရဏေန ‘ဣမံ ဂဏှထ, ဣမံ ရောစေထာ’တိ သညာပေတွာ သလာကံ ဂါဟေတွာ ဝိသုံ သံဃကမ္မေ ကတေ သံဃော ဘိန္နော ဟောတိ။ ပရိဝါရေ ပန ‘ပဉ္စဟိ, ဥပါလိ, အာကာရေဟိ သံဃော ဘိဇ္ဇတီ’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တဿ ဣမိနာ ဣဓ ဝုတ္တေန သံဃဘေဒလက္ခဏေန အတ္ထတော နာနာကရဏံ နတ္ထိ။ တံ ပနဿ နာနာကရဏာဘာဝံ တတ္ထေဝ ပကာသယိဿာမာ’’တိ, သွာယံ ပကာသိတော ဟောတိ။
ပညတ္တေတန္တိ ပညတ္တံ ဧတံ။ ကွ ပညတ္တံ? ဝတ္တက္ခန္ဓကေ။ တတြ ဟိ စုဒ္ဒသ ခန္ဓကဝတ္တာနိ ပညတ္တာနိ။ တေနာဟ – ‘‘ပညတ္တေတံ, ဥပါလိ, မယာ အာဂန္တုကာနံ ဘိက္ခူနံ အာဂန္တုကဝတ္တ’’န္တိအာဒိ။ ဧဝမ္ပိ ခေါ ဥပါလိ သံဃရာဇိ ဟောတိ, နော စ သံဃဘေဒေါတိ ဧတ္တာဝတာ ဟိ သံဃရာဇိမတ္တမေဝ ဟောတိ, န တာဝ သံဃဘေဒေါ၊ အနုပုဗ္ဗေန ပန အယံ သံဃရာဇိ ဝဍ္ဎမာနာ သံဃဘေဒါယ သံဝတ္တတီတိ အတ္ထော။ ယထာရတ္တန္တိ ရတ္တိပရိမာဏာနုရူပံ၊ ယထာထေရန္တိ အတ္ထော။ အာဝေနိဘာဝံ ကရိတွာတိ ဝိသုံ ဝဝတ္ထာနံ ကရိတွာ။ ကမ္မာကမ္မာနိ ကရောန္တီတိ အပရာပရံ သံဃကမ္မံ ဥပါဒါယ ခုဒ္ဒကာနိ စေဝ မဟန္တာနိ စ ကမ္မာနိ ကရောန္တိ။ သေသမေတ္ထာပိ အဓိကရဏဝူပသမဝဂ္ဂေ ဥတ္တာနမေဝ။
သံဃဘေဒကဝဂ္ဂဒွယဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၅၉။ သံဃဘေဒဝဂ္ဂဒွယေ – ဝိနိဓာယ ဒိဋ္ဌိံ ကမ္မေနာတိ တေသု အဓမ္မာဒီသု အဓမ္မာဒယော ဧတေတိ ဧဝံဒိဋ္ဌိကောဝ ဟုတွာ တံ ဒိဋ္ဌိံ ဝိနိဓာယ တေ ဓမ္မာဒိဝသေန ဒီပေတွာ ဝိသုံ ကမ္မံ ကရောတိ။ ဣတိ ယံ ဝိနိဓာယ ဒိဋ္ဌိံ ကမ္မံ ကရောတိ, တေန ဧဝံ ကတေန ဝိနိဓာယ ဒိဋ္ဌိံ ကမ္မေန သဒ္ဓိံ ပဉ္စင်္ဂါနိ ဟောန္တိ, ‘‘ဣမေဟိ ခေါ ဥပါလိ ပဉ္စဟင်္ဂေဟီ’’တိ အယမေကသ္မိံ ပဉ္စကေ အတ္ထယောဇနာ။ ဧတေန နယေန သဗ္ဗပဉ္စကာနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ဧတ္ထာပိ စ ဝေါဟာရာဒိ အင်္ဂတ္တယံ ပုဗ္ဗဘာဂဝသေနေဝ ဝုတ္တံ။ ကမ္မုဒ္ဒေသဝသေန ပန အတေကိစ္ဆတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ န ဟေတ္ထ ကိဉ္စိ အတ္ထိ ယံ ပုဗ္ဗေ အဝုတ္တနယံ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂၂၄။) [သျ]အာဝါသိကဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၆၁။ အာဝါသိကဝဂ္ဂေ – ယထာဘတံ နိက္ခိတ္တောတိ ယထာ အာဟရိတွာ ဌပိတော။
֍ ဋီ ၄၆၂။ ဝိနယဗျာကရဏာတိ ဝိနယပဉှေ ဝိဿဇ္ဇနာ။ ပရိဏာမေတီတိ နိယာမေတိ ဒီပေတိ ကထေတိ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။
ကထိနတ္ထာရဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၆၇။ ကထိနတ္ထာရဝဂ္ဂေ – ဩတမသိကောတိ အန္ဓကာရဂတော၊ တဉှိ ဝန္ဒန္တဿ မဉ္စပါဒါဒီသုပိ နလာဋံ ပဋိဟညေယျ။ အသမန္နာဟရန္တောတိ ကိစ္စယပသုတတ္တာ ဝန္ဒနံ အသမန္နာဟရန္တော။ သုတ္တောတိ နိဒ္ဒံ ဩက္ကန္တော။ ဧကာဝတ္တောတိ ဧကတော အာဝတ္တော သပတ္တပက္ခေ ဌိတော ဝေရီ ဝိသဘာဂပုဂ္ဂလော ဝုစ္စတိ၊ အယံ အဝန္ဒိယော။ အယဉှိ ဝန္ဒိယမာနော ပါဒေနပိ ပဟရေယျ။ အညဝိဟိတောတိ အညံ စိန္တယမာနော။
ခါဒန္တောတိ ပိဋ္ဌခဇ္ဇကာဒီနိ ခါဒန္တော။ ဥစ္စာရဉ္စ ပဿာဝဉ္စ ကရောန္တော အနောကာသဂတတ္တာ အဝန္ဒိယော။ ဥက္ခိတ္တကောတိ တိဝိဓေနပိ ဥက္ခေပနီယကမ္မေန ဥက္ခိတ္တကော အဝန္ဒိယော။ တဇ္ဇနီယာဒိကမ္မကတာ ပန စတ္တာရော ဝန္ဒိတဗ္ဗာ။ ဥပေါသထပဝါရဏာပိ တေဟိ သဒ္ဓိံ လဗ္ဘန္တိ။ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ စ ဝုတ္တေသု အဝန္ဒိယေသု နဂ္ဂဉ္စ ဥက္ခိတ္တကဉ္စ ဝန္ဒန္တဿေဝ အာပတ္တိ။ ဣတရေသံ ပန အသာရုပ္ပဋ္ဌေန စ အန္တရာ ဝုတ္တကာရဏေန စ ဝန္ဒနာ ပဋိက္ခိတ္တာ။ ဣတော ပရံ ပစ္ဆာဥပသမ္ပန္နာဒယော ဒသပိ အာပတ္တိဝတ္ထုဘာဝေနေဝ အဝန္ဒိယာ။ တေ ဝန္ဒန္တဿ ဟိ နိယမေနေဝ အာပတ္တိ။ ဣတိ ဣမေသု ပဉ္စသု ပဉ္စကေသု တေရသ ဇနေ ဝန္ဒန္တဿ အနာပတ္တိ, ဒွါဒသန္နံ ဝန္ဒနာယ အာပတ္တိ။
֍ ဋီ ၄၆၈။ အာစရိယောဝန္ဒိယောတိ ပဗ္ဗဇ္ဇာစရိယော ဥပသမ္ပဒါစရိယော နိဿယာစရိယော ဥဒ္ဒေသာစရိယော ဩဝါဒါစရိယောတိ အယံ ပဉ္စဝိဓောပိ အာစရိယော ဝန္ဒိယော။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။
ကထိနတ္ထာရဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
နိဋ္ဌိတာ စ ဥပါလိပဉ္စကဝဏ္ဏနာ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂၂၅။) [သျ]အာပတ္တိသမုဋ္ဌာနဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၇၀။ အစိတ္တကောအာပဇ္ဇတီတိအာဒီသု သဟသေယျာဒိပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇံ အသဉ္စိစ္စ အာပဇ္ဇန္တော အစိတ္တကော အာပဇ္ဇတိ, ဒေသေန္တော သစိတ္တကော ဝုဋ္ဌာတိ။ ယံကိဉ္စိ သဉ္စိစ္စ အာပဇ္ဇန္တော သစိတ္တကော အာပဇ္ဇတိ, တိဏဝတ္ထာရကေန ဝုဋ္ဌဟန္တော အစိတ္တကော ဝုဋ္ဌာတိ။ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တမေဝ တိဏဝတ္ထာရကေန ဝုဋ္ဌဟန္တော အစိတ္တကော အာပဇ္ဇတိ, အစိတ္တကော ဝုဋ္ဌာတိ။ ဣတရံ ဒေသေန္တော သစိတ္တကော အာပဇ္ဇတိ, သစိတ္တကော ဝုဋ္ဌာတိ။ ‘‘ဓမ္မဒါနံ ကရောမီ’’တိ ပဒသောဓမ္မာဒီနိ ကရောန္တော ကုသလစိတ္တော အာပဇ္ဇတိ, ‘‘ဗုဒ္ဓါနံ အနုသာသနိံ ကရောမီ’’တိ ဥဒဂ္ဂစိတ္တော ဒေသေန္တော ကုသလစိတ္တော ဝုဋ္ဌာတိ။ ဒေါမနဿိကော ဟုတွာ ဒေသေန္တော အကုသလစိတ္တော ဝုဋ္ဌာတိ, တိဏဝတ္ထာရကေန နိဒ္ဒါဂတောဝ ဝုဋ္ဌဟန္တော အဗျာကတစိတ္တော ဝုဋ္ဌာတိ။ ဘိံသာပနာဒီနိ ကတွာ ‘‘ဗုဒ္ဓါနံ သာသနံ ကရောမီ’’တိ သောမနဿိကော ဒေသေန္တော အကုသလစိတ္တော အာပဇ္ဇတိ, ကုသလစိတ္တော ဝုဋ္ဌာတိ။ ဒေါမနဿိကောဝ ဒေသေန္တော အကုသလစိတ္တော ဝုဋ္ဌာတိ, ဝုတ္တနယေနေဝ တိဏဝတ္ထာရကေန ဝုဋ္ဌဟန္တော အဗျာကတစိတ္တော ဝုဋ္ဌာတိ။ နိဒ္ဒေါက္ကန္တသမယေ သဟဂါရသေယျံ အာပဇ္ဇန္တော အဗျာကတစိတ္တော အာပဇ္ဇတိ, ဝုတ္တနယေနေဝ ပနေတ္ထ ‘‘ကုသလစိတ္တော ဝုဋ္ဌာတီ’’တိအာဒိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
ပဌမံ ပါရာဇိကံ ကတိဟိ သမုဋ္ဌာနေဟီတိအာဒိ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယတ္တာ ဥတ္တာနမေဝ။
֍ ဋီ ၄၇၃။ စတ္တာရော ပါရာဇိကာ ကတိဟိ သမုဋ္ဌာနေဟီတိအာဒီသု ဥက္ကဋ္ဌပရိစ္ဆေဒတော ယံ ယံ သမုဋ္ဌာနံ ယဿ ယဿ လဗ္ဘတိ, တံ သဗ္ဗံ ဝုတ္တမေဝ ဟောတိ။
အာပတ္တိသမုဋ္ဌာနဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂၂၆။) [သျ]အပရဒုတိယဂါထာသင်္ဂဏိကံ
(၁) ကာယိကာဒိအာပတ္တိဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၇၄။ ‘‘ကတိ အာပတ္တိယော ကာယိကာ’’တိအာဒိဂါထာနံ ဝိဿဇ္ဇနေ ဆ အာပတ္တိယော ကာယိကာတိ အန္တရပေယျာလေ စတုတ္ထေန အာပတ္တိသမုဋ္ဌာနေန ဆ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇတိ, ‘‘ဘိက္ခု မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝတိ, အာပတ္တိ ပါရာဇိကဿာ’’တိအာဒိနာ နယေန ဝုတ္တာပတ္တိယော။ ကာယဒွါရေ သမုဋ္ဌိတတ္တာ ဟိ ဧတာ ကာယိကာတိ ဝုစ္စန္တိ။ ဆ ဝါစသိကာတိ တသ္မိံယေဝ အန္တရပေယျာလေ ပဉ္စမေန အာပတ္တိသမုဋ္ဌာနေန ဆ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇတိ, ‘‘ဘိက္ခု ပါပိစ္ဆော ဣစ္ဆာပကတော’’တိအာဒိနာ နယေန ဝုတ္တာပတ္တိယော။ ဆာဒေန္တဿ တိဿောတိ ဝဇ္ဇပဋိစ္ဆာဒိကာယ ဘိက္ခုနိယာ ပါရာဇိကံ, ဘိက္ခုဿ သံဃာဒိသေသပဋိစ္ဆာဒနေ ပါစိတ္တိယံ, အတ္တနော ဒုဋ္ဌုလ္လာပတ္တိပဋိစ္ဆာဒနေ ဒုက္ကဋံ။ ပဉ္စ သံသဂ္ဂပစ္စယာတိ ဘိက္ခုနိယာ ကာယသံသဂ္ဂေ ပါရာဇိကံ, ဘိက္ခုနော သံဃာဒိသေသော, ကာယေန ကာယပဋိဗဒ္ဓေ ထုလ္လစ္စယံ, နိဿဂ္ဂိယေန ကာယပဋိဗဒ္ဓေ ဒုက္ကဋံ, အင်္ဂုလိပတောဒကေ ပါစိတ္တိယန္တိ ဣမာ ကာယသံသဂ္ဂပစ္စယာ ပဉ္စာပတ္တိယော။
အရုဏုဂ္ဂေ တိဿောတိ ဧကရတ္တဆာရတ္တသတ္တာဟဒသာဟမာသာတိက္ကမဝသေန နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ, ဘိက္ခုနိယာ ရတ္တိဝိပ္ပဝါသေ သံဃာဒိသေသော, ‘‘ပဌမမ္ပိ ယာမံ ဆာဒေတိ, ဒုတိယမ္ပိ တတိယမ္ပိ ယာမံ ဆာဒေတိ, ဥဒ္ဓသ္တေ အရုဏေ ဆန္နာ ဟောတိ အာပတ္တိ, ယော ဆာဒေတိ သော ဒုက္ကဋံ ဒေသာပေတဗ္ဗော’’တိ ဣမာ အရုဏုဂ္ဂေ တိဿော အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇတိ။ ဒွေ ယာဝတတိယကာတိ ဧကာဒသ ယာဝတတိယကာ နာမ, ပညတ္တိဝသေန ပန ဒွေ ဟောန္တိ ဘိက္ခူနံ ယာဝတတိယကာ ဘိက္ခုနီနံ ယာဝတတိယကာတိ။ ဧကေတ္ထ အဋ္ဌဝတ္ထုကာတိ ဘိက္ခုနီနံယေဝ ဧကာ ဧတ္ထ ဣမသ္မိံ သာသနေ အဋ္ဌဝတ္ထုကာ နာမ။ ဧကေန သဗ္ဗသင်္ဂဟောတိ ‘‘ယဿ သိယာ အာပတ္တိ, သော အာဝိကရေယျာ’’တိ ဣမိနာ ဧကေန နိဒါနုဒ္ဒေသေန သဗ္ဗသိက္ခာပဒါနဉ္စ သဗ္ဗပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသာနဉ္စ သင်္ဂဟော ဟောတိ။
ဝိနယဿ ဒွေ မူလာနီတိ ကာယော စေဝ ဝါစာ စ။ ဂရုကာ ဒွေ ဝုတ္တာတိ ပါရာဇိကသံဃာဒိသေသာ။ ဒွေ ဒုဋ္ဌုလ္လစ္ဆာဒနာတိ ဝဇ္ဇပဋိစ္ဆာဒိကာယ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂၂၇။) [သျ]ပါရာဇိကံ သံဃာဒိသေသံ ပဋိစ္ဆာဒကဿ ပါစိတ္တိယန္တိ ဣမာ ဒွေ ဒုဋ္ဌုလ္လစ္ဆာဒနာပတ္တိယော နာမ။
ဂါမန္တရေ စတဿောတိ ‘‘ဘိက္ခု ဘိက္ခုနိယာ သဒ္ဓိံ သံဝိဒဟတိ, ဒုက္ကဋံ၊ အညဿ ဂါမဿ ဥပစာရံ ဩက္ကမတိ, ပါစိတ္တိယံ၊ ဘိက္ခုနိယာ ဂါမန္တရံ ဂစ္ဆန္တိယာ ပရိက္ခိတ္တေ ဂါမေ ပဌမပါဒေ ထုလ္လစ္စယံ, ဒုတိယပါဒေ သံဃာဒိသေသော၊ အပရိက္ခိတ္တဿ ပဌမပါဒေ ဥပစာရောက္ကမနေ ထုလ္လစ္စယံ, ဒုတိယပါဒေ သံဃာဒိသေသော’’တိ ဣမာ ဂါမန္တရေ ဒုက္ကဋပါစိတ္တိယထုလ္လစ္စယသံဃအာဒိသေသဝသေန စတဿော အာပတ္တိယော။ စတဿော နဒိပါရပစ္စယာတိ ‘‘ဘိက္ခု ဘိက္ခုနိယာ သဒ္ဓိံ သံဝိဒဟတိ, ဒုက္ကဋံ၊ နာဝံ အဘိရုဟတိ, ပါစိတ္တိယံ၊ ဘိက္ခုနိယာ နဒိပါရံ ဂစ္ဆန္တိယာ ဥတ္တရဏကာလေ ပဌမပါဒေ ထုလ္လစ္စယံ, ဒုတိယပါဒေ သံဃာဒိသေသော’’တိ ဣမာ စတဿော။ ဧကမံသေ ထုလ္လစ္စယန္တိ မနုဿမံသေ။ နဝမံသေသု ဒုက္ကဋန္တိ သေသအကပ္ပိယမံသေသု။
ဒွေ ဝါစသိကာ ရတ္တိန္တိ ဘိက္ခုနီ ရတ္တန္ဓကာရေ အပ္ပဒီပေ ပုရိသေန သဒ္ဓိံ ဟတ္ထပါသေ ဌိတာ သလ္လပတိ, ပါစိတ္တိယံ၊ ဟတ္ထပါသံ ဝိဇဟိတွာ ဌိတာ သလ္လပတိ, ဒုက္ကဋံ။ ဒွေ ဝါစသိကာ ဒိဝါတိ ဘိက္ခုနီ ဒိဝါ ပဋိစ္ဆန္နေ ဩကာသေ ပုရိသေန သဒ္ဓိံ ဟတ္ထပါသေ ဌိတာ သလ္လပတိ, ပါစိတ္တိယံ၊ ဟတ္ထပါသံ ဝိဇဟိတွာ သလ္လပတိ, ဒုက္ကဋံ။ ဒဒမာနဿ တိဿောတိ မရဏာဓိပ္ပါယော မနုဿဿ ဝိသံ ဒေတိ, သော စေ တေန မရတိ, ပါရာဇိကံ၊ ယက္ခပေတာနံ ဒေတိ, တေ စေ မရန္တိ, ထုလ္လစ္စယံ၊ တိရစ္ဆာနဂတဿ ဒေတိ, သော စေ မရတိ, ပါစိတ္တိယံ၊ အညာတိကာယ ဘိက္ခုနိယာ စီဝရဒါနေ ပါစိတ္တိယန္တိ ဧဝံ ဒဒမာနဿ တိဿော အာပတ္တိယော။ စတ္တာရော စ ပဋိဂ္ဂဟေတိ ဟတ္ထဂ္ဂါဟ-ဝေဏိဂ္ဂါဟေသု သံဃာဒိသေသော, မုခေန အင်္ဂဇာတဂ္ဂဟဏေ ပါရာဇိကံ, အညာတိကာယ ဘိက္ခုနိယာ စီဝရပဋိဂ္ဂဟဏေ နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ, အဝဿုတာယ အဝဿုတဿ ဟတ္ထတော ခါဒနီယံ ဘောဇနီယံ ပဋိဂ္ဂဏှန္တိယာ ထုလ္လစ္စယံ၊ ဧဝံ ပဋိဂ္ဂဟေ စတ္တာရော အာပတ္တိက္ခန္ဓာ ဟောန္တိ။
(၂) ဒေသနာဂါမိနိယာဒိဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၇၅။ ပဉ္စ ဒေသနာဂါမိနိယောတိ လဟုကာ ပဉ္စ။ ဆ သပ္ပဋိကမ္မာတိ ပါရာဇိကံ ဌပေတွာ အဝသေသာ။ ဧကေတ္ထ အပ္ပဋိကမ္မာတိ ဧကာ ပါရာဇိကာပတ္တိ။
ဝိနယဂရုကာဒွေ ဝုတ္တာတိ ပါရာဇိကဉ္စေဝ သံဃာဒိသေသဉ္စ။ ကာယဝါစသိကာနိ စာတိ သဗ္ဗာနေဝ သိက္ခာပဒါနိ ကာယဝါစသိကာနိ, မနောဒွါရေ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂၂၈။) [သျ]ပညတ္တံ ဧကသိက္ခာပဒမ္ပိ နတ္ထိ။ ဧကော ဝိကာလေ ဓညရသောတိ လောဏသောဝီရကံ။ အယမေဝ ဟိ ဧကော ဓညရသော ဝိကာလေ ဝဋ္ဋတိ။ ဧကာ ဉတ္တိစတုတ္ထေန သမ္မုတီတိ ဘိက္ခုနောဝါဒကသမ္မုတိ။ အယမေဝ ဟိ ဧကာ ဉတ္တိစတုတ္ထကမ္မေန သမ္မုတိ အနုညာတာ။
ပါရာဇိကာ ကာယိကာ ဒွေတိ ဘိက္ခူနံ မေထုနပါရာဇိကံ ဘိက္ခုနီနဉ္စ ကာယသံသဂ္ဂပါရာဇိကံ။ ဒွေ သံဝါသဘူမိယောတိ အတ္တနာ ဝါ အတ္တာနံ သမာနသံဝါသကံ ကရောတိ, သမဂ္ဂေါ ဝါ သံဃော ဥက္ခိတ္တံ ဩသာရေတိ။ ကုရုန္ဒိယံ ပန ‘‘သမာနသံဝါသကဘူမိ စ နာနာသံဝါသကဘူမိ စာ’’တိ ဧဝံ ဒွေ သံဝါသဘူမိယော ဝုတ္တာ။ ဒွိန္နံ ရတ္တိစ္ဆေဒေါတိ ပါရိဝါသိကဿ စ မာနတ္တစာရိကဿ စ ပညတ္တာ။ ဒွင်္ဂုလာ ဒုဝေတိ ဒွေ ဒွင်္ဂုလပညတ္တိယော, ‘‘ဒွင်္ဂုလပဗ္ဗပရမံ အာဒါတဗ္ဗ’’န္တိ အယမေကာ, ‘‘ဒွင်္ဂုလံ ဝါ ဒွေမာသံ ဝါ’’တိ အယမေကာ။
ဒွေ အတ္တာနံ ဝဓိတွာနာတိ ဘိက္ခုနီ အတ္တာနံ ဝဓိတွာ ဒွေ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇတိ၊ ဝဓတိ ရောဒတိ, အာပတ္တိ ပါစိတ္တိယဿ၊ ဝဓတိ န ရောဒတိ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ ဒွီဟိ သံဃော ဘိဇ္ဇတီတိ ကမ္မေန စ သလာကဂ္ဂါဟေန စ။ ဒွေတ္ထပဌမာပတ္တိကာတိ ဧတ္ထ သကလေပိ ဝိနယေ ဒွေ ပဌမာပတ္တိကာ ဥဘိန္နံ ပညတ္တိဝသေန။ ဣတရထာ ပန နဝ ဘိက္ခူနံ နဝ ဘိက္ခုနီနန္တိ အဋ္ဌာရသ ဟောန္တိ။ ဉတ္တိယာ ကရဏာ ဒုဝေတိ ဒွေ ဉတ္တိကိစ္စာနိ – ကမ္မဉ္စ ကမ္မပါဒကာ စ။ နဝသု ဌာနေသု ကမ္မံ ဟောတိ, ဒွီသု ကမ္မပါဒဘာဝေန တိဋ္ဌတိ။
ပါဏာတိပါတေ တိဿောတိ ‘‘အနောဒိဿ ဩပါတံ ခဏတိ, သစေ မနုဿော မရတိ, ပါရာဇိကံ၊ ယက္ခပေတာနံ မရဏေ ထုလ္လစ္စယံ၊ တိရစ္ဆာနဂတဿ မရဏေ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ ဣမာ တိဿော ဟောန္တိ။ ဝါစာ ပါရာဇိကာ တယောတိ ဝဇ္ဇပဋိစ္ဆာဒိကာယ ဥက္ခိတ္တာနုဝတ္တိကာယ အဋ္ဌဝတ္ထုကာယာတိ။ ကုရုန္ဒိယံ ပန ‘‘အာဏတ္တိယာ အဒိန္နာဒါနေ, မနုဿမရဏေ, ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မဥလ္လပနေ စာ’’တိ ဧဝံ တယော ဝုတ္တာ။ ဩဘာသနာ တယောတိ ဝစ္စမဂ္ဂံ ပဿာဝမဂ္ဂံ အာဒိဿ ဝဏ္ဏာဝဏ္ဏဘာသနေ သံဃာဒိသေသော, ဝစ္စမဂ္ဂံ ပဿာဝမဂ္ဂံ ဌပေတွာ အဓက္ခကံ ဥဗ္ဘဇာဏုမဏ္ဍလံ အာဒိဿ ဝဏ္ဏာဝဏ္ဏဘဏနေ ထုလ္လစ္စယံ, ဥဗ္ဘက္ခကံ အဓောဇာဏုမဏ္ဍလံ အာဒိဿ ဝဏ္ဏာဝဏ္ဏဘဏနေ ဒုက္ကဋံ။ သဉ္စရိတ္တေန ဝါ တယောတိ ပဋိဂ္ဂဏှာတိ ဝီမံသတိ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂၂၉။) [သျ]ပစ္စာဟရတိ, အာပတ္တိ သံဃာဒိသေသဿ၊ ပဋိဂ္ဂဏှာတိ ဝီမံသတိ န ပစ္စာဟရတိ, အာပတ္တိ ထုလ္လစ္စယဿ၊ ပဋိဂ္ဂဏှာတိ န ဝီမံသတိ န ပစ္စာဟရတိ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာတိ ဣမေ သဉ္စရိတ္တေန ကာရဏဘူတေန တယော အာပတ္တိက္ခန္ဓာ ဟောန္တိ။
တယော ပုဂ္ဂလာ န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗာတိ အဒ္ဓါနဟီနော အင်္ဂဟီနော ဝတ္ထုဝိပန္နော စ တေသံ နာနာကရဏံ ဝုတ္တမေဝ။ အပိစေတ္ထ ယော ပတ္တစီဝရေန အပရိပူရော, ပရိပူရော စ န ယာစတိ, ဣမေပိ အင်္ဂဟီနေနေဝ သင်္ဂဟိတာ။ မာတုဃာတကာဒယော စ ကရဏဒုက္ကဋကာ ပဏ္ဍကဥဘတောဗျဉ္ဇနကတိရစ္ဆာနဂတသင်္ခါတေန ဝတ္ထုဝိပန္နေနေဝ သင်္ဂဟိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဧသ နယော ကုရုန္ဒိယံ ဝုတ္တော။ တယော ကမ္မာနံ သင်္ဂဟာတိ ဉတ္တိကပ္ပနာ, ဝိပ္ပကတပစ္စတ္တံ, အတီတကရဏန္တိ။ တတ္ထ ‘‘ဒဒေယျ ကရေယျာ’’တိအာဒိဘေဒါ ဉတ္တိကပ္ပနာ၊ ‘‘ဒေတိ ကရောတီ’’တိအာဒိဘေဒံ ဝိပ္ပကတပစ္စတ္တံ၊ ‘‘ဒိန္နံ ကတ’’န္တိအာဒိဘေဒံ အတီတကရဏံ နာမာတိ ဣမေဟိ တီဟိ ကမ္မာနိ သင်္ဂယှန္တိ။ အပရေဟိပိ တီဟိ ကမ္မာနိ သင်္ဂယှန္တိ – ဝတ္ထုနာ, ဉတ္တိယာ, အနုဿာဝနာယာတိ။ ဝတ္ထုသမ္ပန္နဉှိ ဉတ္တိသမ္ပန္နံ အနုဿာဝနသမ္ပန္နဉ္စ ကမ္မံ နာမ ဟောတိ, တေန ဝုတ္တံ ‘‘တယော ကမ္မာနံ သင်္ဂဟာ’’တိ။ နာသိတကာ တယော နာမ မေတ္တိယံ ဘိက္ခုနိံ နာသေထ, ဒူသကော နာသေတဗ္ဗော, ဒသဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတော သာမဏေရော နာသေတဗ္ဗော, ကဏ္ဋကံ သမဏုဒ္ဒေသံ နာသေထာတိ ဧဝံ လိင်္ဂသံဝါသဒဏ္ဍကမ္မနာသနာဝသေန တယော နာသိတကာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တိဏ္ဏန္နံ ဧကဝါစိကာတိ ‘‘အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ ဒွေ တယော ဧကာနုဿာဝနေ ကာတု’’န္တိ ဝစနတော တိဏ္ဏံ ဇနာနံ ဧကုပဇ္ဈာယေန နာနာစရိယေန ဧကာနုဿာဝနာ ဝဋ္ဋတိ။
အဒိန္နာဒါနေ တိဿောတိ ပါဒေ ဝါ အတိရေကပါဒေ ဝါ ပါရာဇိကံ, အတိရေကမာသကေ ထုလ္လစ္စယံ, မာသကေ ဝါ ဦနမာသကေ ဝါ ဒုက္ကဋံ။ စတဿော မေထုနပစ္စယာတိ အက္ခယိတေ ပါရာဇိကံ, ယေဘုယျေန ခယိတေ ထုလ္လစ္စယံ, ဝိဝဋကတေ မုခေ ဒုက္ကဋံ, ဇတုမဋ္ဌကေ ပါစိတ္တိယံ။ ဆိန္ဒန္တဿ တိဿောတိ ဝနပ္ပတိံ ဆိန္ဒန္တဿ ပါရာဇိကံ, ဘူတဂါမေ ပါစိတ္တိယံ, အင်္ဂဇာတေ ထုလ္လစ္စယံ။ ပဉ္စ ဆဍ္ဍိတပစ္စယာတိ အနောဒိဿ ဝိသံ ဆဍ္ဍေတိ, သစေ တေန မနုဿော မရတိ, ပါရာဇိကံ၊ ယက္ခပေတေသု ထုလ္လစ္စယံ၊ တိရစ္ဆာနဂတေ ပါစိတ္တိယံ၊ ဝိဿဋ္ဌိဆဍ္ဍနေ သံဃာဒိသေသော၊ သေခိယေသု ဟရိတေ ဥစ္စာရပဿာဝဆဍ္ဍနေ ဒုက္ကဋံ – ဣမာ ဆဍ္ဍိတပစ္စယာ ပဉ္စာပတ္တိယော ဟောန္တိ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂၃၀။) [သျ]ပါစိတ္တိယေနဒုက္ကဋာ ကတာတိ ဘိက္ခုနောဝါဒကဝဂ္ဂသ္မိံ ဒသသု သိက္ခာပဒေသု ပါစိတ္တိယေန သဒ္ဓိံ ဒုက္ကဋာ ကတာ ဧဝါတိ အတ္ထော။ စတုရေတ္ထ နဝကာ ဝုတ္တာတိ ပဌမသိက္ခာပဒမှိယေဝ အဓမ္မကမ္မေ ဒွေ, ဓမ္မကမ္မေ ဒွေတိ ဧဝံ စတ္တာရော နဝကာ ဝုတ္တာတိ အတ္ထော။ ဒွိန္နံ စီဝရေန စာတိ ဘိက္ခူနံ သန္တိကေ ဥပသမ္ပန္နာယ စီဝရံ ဒေန္တဿ ပါစိတ္တိယံ, ဘိက္ခုနီနံ သန္တိကေ ဥပသမ္ပန္နာယ ဒေန္တဿ ဒုက္ကဋန္တိ ဧဝံ ဒွိန္နံ ဘိက္ခုနီနံ စီဝရံ ဒေန္တဿ စီဝရေန ကာရဏဘူတေန အာပတ္တိ ဟောတီတိ အတ္ထော။
အဋ္ဌ ပါဋိဒေသနီယာတိ ပါဠိယံ အာဂတာ ဧဝ။ ဘုဉ္ဇန္တာမကဓညေန ပါစိတ္တိယေန ဒုက္ကဋာ ကတာတိ အာမကဓညံ ဝိညာပေတွာ ဘုဉ္ဇန္တိယာ ပါစိတ္တိယေန သဒ္ဓိံ ဒုက္ကဋာ ကတာယေဝ။
ဂစ္ဆန္တဿ စတဿောတိ ဘိက္ခုနိယာ ဝါ မာတုဂါမေန ဝါ သဒ္ဓိံ သံဝိဓာယ ဂစ္ဆန္တဿ ဒုက္ကဋံ, ဂါမူပစာရောက္ကမနေ ပါစိတ္တိယံ, ယာ ဘိက္ခုနီ ဧကာ ဂါမန္တရံ ဂစ္ဆတိ, တဿာ ဂါမူပစာရံ ဩက္ကမန္တိယာ ပဌမပါဒေ ထုလ္လစ္စယံ, ဒုတိယပါဒေ သံဃာဒိသေသောတိ ဂစ္ဆန္တဿ ဣမာ စတဿော အာပတ္တိယော ဟောန္တိ။ ဌိတဿ စာပိ တတ္တကာတိ ဌိတဿပိ စတဿော ဧဝါတိ အတ္ထော။ ကထံ? ဘိက္ခုနီ အန္ဓကာရေ ဝါ ပဋိစ္ဆန္နေ ဝါ ဩကာသေ မိတ္တသန္ထဝဝသေန ပုရိသဿ ဟတ္ထပါသေ တိဋ္ဌတိ, ပါစိတ္တိယံ၊ ဟတ္ထပါသံ ဝိဇဟိတွာ တိဋ္ဌတိ, ဒုက္ကဋံ၊ အရုဏုဂ္ဂမနကာလေ ဒုတိယိကာယ ဟတ္ထပါသံ ဝိဇဟန္တီ တိဋ္ဌတိ, ထုလ္လစ္စယံ၊ ဝိဇဟိတွာ တိဋ္ဌတိ, သံဃာဒိသေသောတိ နိသိန္နဿ စတဿော အာပတ္တိယော။ နိပန္နဿာပိ တတ္တကာတိ သစေပိ ဟိ သာ နိသီဒတိ ဝါ နိပဇ္ဇတိ ဝါ, ဧတာယေဝ စတဿော အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇတိ။
(၃) ပါစိတ္တိယဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၇၆။ ပဉ္စ ပါစိတ္တိယာနီတိ ပဉ္စ ဘေသဇ္ဇာနိ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ နာနာဘာဇနေသု ဝါ ဧကဘာဇနေ ဝါ အမိဿေတွာ ဌပိတာနိ ဟောန္တိ, သတ္တာဟာတိက္ကမေ သော ဘိက္ခု ပဉ္စ ပါစိတ္တိယာနိ သဗ္ဗာနိ နာနာဝတ္ထုကာနိ ဧကက္ခဏေ အာပဇ္ဇတိ, ‘‘ဣမံ ပဌမံ အာပန္နော, ဣမံ ပစ္ဆာ’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗော။
နဝ ပါစိတ္တိယာနီတိ ယော ဘိက္ခု နဝ ပဏီတဘောဇနာနိ ဝိညာပေတွာ တေဟိ သဒ္ဓိံ ဧကတော ဧကံ ကဗဠံ ဩမဒ္ဒိတွာ မုခေ ပက္ခိပိတွာ ပရဂဠံ အတိက္ကာမေတိ, အယံ နဝ ပါစိတ္တိယာနိ သဗ္ဗာနိ နာနာဝတ္ထုကာနိ ဧကက္ခဏေ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂၃၁။) [သျ]အာပဇ္ဇတိ ‘‘ဣမံ ပဌမံ အာပန္နော, ဣမံ ပစ္ဆာ’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗော။ ဧကဝါစာယ ဒေသေယျာတိ ‘‘အဟံ, ဘန္တေ, ပဉ္စ ဘေသဇ္ဇာနိ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ သတ္တာဟံ အတိက္ကာမေတွာ ပဉ္စ အာပတ္တိယော အာပန္နော, တာ တုမှမူလေ ပဋိဒေသေမီ’’တိ ဧဝံ ဧကဝါစာယ ဒေသေယျ, ဒေသိတာဝ ဟောန္တိ, ဒွီဟိ တီဟိ ဝါစာဟိ ကိစ္စံ နာမ နတ္ထိ။ ဒုတိယဝိဿဇ္ဇနေပိ ‘‘အဟံ, ဘန္တေ, နဝ ပဏီတဘောဇနာနိ ဝိညာပေတွာ ဘုဉ္ဇိတွာ နဝ အာပတ္တိယော အာပန္နော, တာ တုမှမူလေ ပဋိဒေသေမီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။
ဝတ္ထုံ ကိတ္တေတွာ ဒေသေယျာတိ ‘‘အဟံ, ဘန္တေ, ပဉ္စ ဘေသဇ္ဇာနိ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ သတ္တာဟံ အတိက္ကာမေသိံ, ယထာဝတ္ထုကံ တံ တုမှမူလေ ပဋိဒေသေမီ’’တိ ဧဝံ ဝတ္ထုံ ကိတ္တေတွာ ဒေသေယျ, ဒေသိတာဝ ဟောန္တိ အာပတ္တိယော, အာပတ္တိယာ နာမဂ္ဂဟဏေန ကိစ္စံ နတ္ထိ။ ဒုတိယဝိဿဇ္ဇနေပိ ‘‘အဟံ, ဘန္တေ, နဝ ပဏီတဘောဇနာနိ ဝိညာပေတွာ ဘုတ္တော, ယထာဝတ္ထုကံ တံ တုမှမူလေ ပဋိဒေသေမီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။
ယာဝတတိယကေ တိဿောတိ ဥက္ခိတ္တာနုဝတ္တိကာယ ပါရာဇိကံ ဘေဒကာနုဝတ္တကာနံ ကောကာလိကာဒီနံ သံဃာဒိသေသံ, ပါပိကာယ ဒိဋ္ဌိယာ အပ္ပဋိနိဿဂ္ဂေ စဏ္ဍကာဠိကာယ စ ဘိက္ခုနိယာ ပါစိတ္တိယန္တိ ဣမာ ယာဝတတိယကာ တိဿော အာပတ္တိယော။ ဆ ဝေါဟာရပစ္စယာတိ ပယုတ္တဝါစာပစ္စယာ ဆ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇတီတိ အတ္ထော။ ကထံ? အာဇီဝဟေတု အာဇီဝကာရဏာ ပါပိစ္ဆော ဣစ္ဆာပကတော အသန္တံ အဘူတံ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မံ ဥလ္လပတိ, အာပတ္တိ ပါရာဇိကဿ။ အာဇီဝဟေတု အာဇီဝကာရဏာ သဉ္စရိတ္တံ သမာပဇ္ဇတိ, အာပတ္တိ သံဃာဒိသေသဿ။ အာဇီဝဟေတု အာဇီဝကာရဏာ ယော တေ ဝိဟာရေ ဝသတိ သော အရဟာတိ ဝဒတိ, အာပတ္တိ ထုလ္လစ္စယဿ။ အာဇီဝဟေတု အာဇီဝကာရဏာ ဘိက္ခု ပဏီတဘောဇနာနိ အတ္တနော အတ္ထာယ ဝိညာပေတွာ ဘုဉ္ဇတိ, အာပတ္တိ ပါစိတ္တိယဿ။ အာဇီဝဟေတု အာဇီဝကာရဏာ ဘိက္ခုနီ ပဏီတဘောဇနာနိ အတ္တနော အတ္ထာယ ဝိညာပေတွာ ဘုဉ္ဇတိ, အာပတ္တိ ပါဋိဒေသနီယဿ။ အာဇီဝဟေတု အာဇီဝကာရဏာ သူပံ ဝါ ဩဒနံ ဝါ အဂိလာနော အတ္တနော အတ္ထာယ ဝိညာပေတွာ ဘုဉ္ဇတိ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာတိ။
ခါဒန္တဿ တိဿောတိ မနုဿမံသေ ထုလ္လစ္စယံ, အဝသေသေသု အကပ္ပိယမံသေသု ဒုက္ကဋံ, ဘိက္ခုနိယာ လသုဏေ ပါစိတ္တိယံ။ ပဉ္စ ဘောဇနပစ္စယာတိ အဝဿုတာ အဝဿုတဿ ပုရိသဿ ဟတ္ထတော ဘောဇနံ ဂဟေတွာ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂၃၂။) [သျ]တတ္ထေဝ မနုဿမံသံ လသုဏံ အတ္တနော အတ္ထာယ ဝိညာပေတွာ ဂဟိတပဏီတဘောဇနာနိ အဝသေသဉ္စ အကပ္ပိယမံသံ ပက္ခိပိတွာ ဝေါမိဿကံ ဩမဒ္ဒိတွာ အဇ္ဈောဟရမာနာ သံဃာဒိသေသံ, ထုလ္လစ္စယံ, ပါစိတ္တိယံ, ပါဋိဒေသနီယံ, ဒုက္ကဋန္တိ ဣမာ ပဉ္စ အာပတ္တိယော ဘောဇနပစ္စယာ အာပဇ္ဇတိ။
ပဉ္စ ဌာနာနီတိ ‘‘ဥက္ခိတ္တာနုဝတ္တိကာယ ဘိက္ခုနိယာ ယာဝတတိယံ သမနုဘာသနာယ အပ္ပဋိနိဿဇ္ဇန္တိယာ ဉတ္တိယာ ဒုက္ကဋံ, ဒွီဟိ ကမ္မဝါစာဟိ ထုလ္လစ္စယံ, ကမ္မဝါစာပရိယောသာနေ အာပတ္တိ ပါရာဇိကဿ, သံဃဘေဒါယ ပရက္ကမနာဒီသု သံဃာဒိသေသော, ပါပိကာယ ဒိဋ္ဌိယာ အပ္ပဋိနိဿဂ္ဂေ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ ဧဝံ သဗ္ဗာ ယာဝတတိယကာ ပဉ္စ ဌာနာနိ ဂစ္ဆန္တိ။ ပဉ္စန္နဉ္စေဝ အာပတ္တီတိ အာပတ္တိ နာမ ပဉ္စန္နံ သဟဓမ္မိကာနံ ဟောတိ, တတ္ထ ဒွိန္နံ နိပ္ပရိယာယေန အာပတ္တိယေဝ, သိက္ခာမာနသာမဏေရိသာမဏေရာနံ ပန အကပ္ပိယတ္တာ န ဝဋ္ဋတိ။ ဣမိနာ ပရိယာယေန တေသံ အာပတ္တိ န ဒေသာပေတဗ္ဗာ, ဒဏ္ဍကမ္မံ ပန တေသံ ကာတဗ္ဗံ။ ပဉ္စန္နံ အဓိကရဏေန စာတိ အဓိကရဏဉ္စ ပဉ္စန္နမေဝါတိ အတ္ထော။ ဧတေသံယေဝ ဟိ ပဉ္စန္နံ ပတ္တစီဝရာဒီနံ အတ္ထာယ ဝိနိစ္ဆယဝေါဟာရော အဓိကရဏန္တိ ဝုစ္စတိ, ဂိဟီနံ ပန အဍ္ဍကမ္မံ နာမ ဟောတိ။
ပဉ္စန္နံ ဝိနိစ္ဆယော ဟောတီတိ ပဉ္စန္နံ သဟဓမ္မိကာနံယေဝ ဝိနိစ္ဆယော နာမ ဟောတိ။ ပဉ္စန္နံ ဝူပသမေန စာတိ ဧတေသံယေဝ ပဉ္စန္နံ အဓိကရဏံ ဝိနိစ္ဆိတံ ဝူပသန္တံ နာမ ဟောတီတိ အတ္ထော။ ပဉ္စန္နဉ္စေဝ အနာပတ္တီတိ ဧတေသံယေဝ ပဉ္စန္နံ အနာပတ္တိ နာမ ဟောတီတိ အတ္ထော။ တီဟိ ဌာနေဟိ သောဘတီတိ သံဃာဒီဟိ တီဟိ ကာရဏေဟိ သောဘတိ။ ကတဝီတိက္ကမော ဟိ ပုဂ္ဂလော သပ္ပဋိကမ္မံ အာပတ္တိံ သံဃမဇ္ဈေ ဂဏမဇ္ဈေ ပုဂ္ဂလသန္တိကေ ဝါ ပဋိကရိတွာ အဗ္ဘုဏှသီလော ပါကတိကော ဟောတိ, တသ္မာ တီဟိ ဌာနေဟိ သောဘတီတိ ဝုစ္စတိ။
ဒွေ ကာယိကာ ရတ္တိန္တိ ဘိက္ခုနီ ရတ္တန္ဓကာရေ ပုရိသဿ ဟတ္ထပါသေ ဌာနနိသဇ္ဇသယနာနိ ကပ္ပယမာနာ ပါစိတ္တိယံ, ဟတ္ထပါသံ ဝိဇဟိတွာ ဌာနာဒီနိ ကပ္ပယမာနာ ဒုက္ကဋန္တိ ဒွေ ကာယဒွါရသမ္ဘဝါ အာပတ္တိယော ရတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ။ ဒွေ ကာယိကာ ဒိဝါတိ ဧတေနေဝ ဥပါယေန ဒိဝါ ပဋိစ္ဆန္နေ ဩကာသေ ဒွေ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇတိ။ နိဇ္ဈာယန္တဿ ဧကာ အာပတ္တီတိ ‘‘န စ, ဘိက္ခဝေ, သာရတ္တေန မာတုဂါမဿ အင်္ဂဇာတံ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂၃၃။) [သျ]ဥပနိဇ္ဈာယိတဗ္ဗံ။ ယော ဥပနိဇ္ဈာယေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (ပါရာ။ ၂၆၆) နိဇ္ဈာယန္တဿ အယမေကာ အာပတ္တိ။ ဧကာ ပိဏ္ဍပါတပစ္စယာတိ ‘‘န စ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခာဒါယိကာယ မုခံ ဩလောကေတဗ္ဗ’’န္တိ (စူဠဝ။ ၃၆၆) ဧတ္ထ ဒုက္ကဋာပတ္တိ, အန္တမသော ယာဂုံ ဝါ ဗျဉ္ဇနံ ဝါ ဒေန္တဿ သာမဏေရဿာပိ ဟိ မုခံ ဥလ္လောကယတော ဒုက္ကဋမေဝ။ ကုရုန္ဒိယံ ပန ‘‘ဧကာ ပိဏ္ဍပါတပစ္စယာတိ ဘိက္ခုနိပရိပါစိတံ ပိဏ္ဍပါတံ ဘုဉ္ဇန္တဿ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ ဝုတ္တံ။
အဋ္ဌာနိသံသေ သမ္ပဿန္တိ ကောသမ္ဗကက္ခန္ဓကေ ဝုတ္တာနိသံသေ။ ဥက္ခိတ္တကာ တယော ဝုတ္တာတိ အာပတ္တိယာ အဒဿနေ အပ္ပဋိကမ္မေ ပါပိကာယ စ ဒိဋ္ဌိယာ အပ္ပဋိနိဿဂ္ဂေတိ။ တေစတ္တာလီသ သမ္မာဝတ္တနာတိ တေသံယေဝ ဥက္ခိတ္တကာနံ ဧတ္တကေသု ဝတ္တေသု ဝတ္တနာ။
ပဉ္စဌာနေ မုသာဝါဒေါတိ ပါရာဇိကသံဃာဒိသေသထုလ္လစ္စယပါစိတ္တိယဒုက္ကဋသင်္ခါတေ ပဉ္စဋ္ဌာနေ မုသာဝါဒေါ ဂစ္ဆတိ။ စုဒ္ဒသ ပရမန္တိ ဝုစ္စတီတိ ဒသာဟပရမာဒိနယေန ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တံ။ ဒွါဒသ ပါဋိဒေသနီယာတိ ဘိက္ခူနံ စတ္တာရိ ဘိက္ခုနီနံ အဋ္ဌ။ စတုန္နံ ဒေသနာယ စာတိ စတုန္နံ အစ္စယဒေသနာယာတိ အတ္ထော။ ကတမာ ပန သာတိ? ဒေဝဒတ္တေန ပယောဇိတာနံ အဘိမာရာနံ အစ္စယဒေသနာ, အနုရုဒ္ဓတ္ထေရဿ ဥပဋ္ဌာယိကာယ အစ္စယဒေသနာ, ဝဍ္ဎဿ လိစ္ဆဝိနော အစ္စယဒေသနာ, ဝါသဘဂါမိယတ္ထေရဿ ဥက္ခေပနီယကမ္မံ ကတွာ အာဂတာနံ ဘိက္ခူနံ အစ္စယဒေသနာတိ အယံ စတုန္နံ အစ္စယဒေသနာ နာမ။
အဋ္ဌင်္ဂိကော မုသာဝါဒေါတိ ‘‘ပုဗ္ဗေဝဿ ဟောတိ မုသာ ဘဏိဿ’’န္တိ အာဒိံ ကတွာ ‘‘ဝိနိဓာယ သည’’န္တိ ပရိယောသာနေဟိ (ပါစိ။ ၄-၅၊ ပရိ။ ၄၅၉) အဋ္ဌဟိ အင်္ဂေဟိ အဋ္ဌင်္ဂိကော။ ဥပေါသထင်္ဂါနိပိ ပါဏံ န ဟနေတိအာဒိနာ နယေန ဝုတ္တာနေဝ။ အဋ္ဌ ဒူတေယျင်္ဂါနီတိ ‘‘ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု သောတာ စ ဟောတိ သာဝေတာ စာ’’တိအာဒိနာ (စူဠဝ။ ၃၄၇) နယေန သံဃဘေဒကေ ဝုတ္တာနိ။ အဋ္ဌ တိတ္ထိယဝတ္တာနိ မဟာခန္ဓကေ ဝုတ္တာနိ။
အဋ္ဌဝါစိကာ ဥပသမ္ပဒါတိ ဘိက္ခုနီနံ ဥပသမ္ပဒံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ အဋ္ဌန္နံ ပစ္စုဋ္ဌာတဗ္ဗန္တိ ဘတ္တဂ္ဂေ အဋ္ဌန္နံ ဘိက္ခုနီနံ ဣတရာဟိ ပစ္စုဋ္ဌာယ အာသနံ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂၃၄။) [သျ]ဒါတဗ္ဗံ။ ဘိက္ခုနောဝါဒကော အဋ္ဌဟီတိ အဋ္ဌဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတော ဘိက္ခု ဘိက္ခုနောဝါဒကော သမ္မန္နိတဗ္ဗော။
ဧကဿ ဆေဇ္ဇန္တိ ဂါထာယ နဝသု ဇနေသု ယော သလာကံ ဂါဟေတွာ သံဃံ ဘိန္ဒတိ, တဿေဝ ဆေဇ္ဇံ ဟောတိ, ဒေဝဒတ္တော ဝိယ ပါရာဇိကံ အာပဇ္ဇတိ။ ဘေဒကာနုဝတ္တကာနံ စတုန္နံ ထုလ္လစ္စယံ ကောကာလိကာဒီနံ ဝိယ, ဓမ္မဝါဒီနံ စတုန္နံ အနာပတ္တိ။ ဣမာ ပန အာပတ္တိယော စ အနာပတ္တိယော စ သဗ္ဗေသံ ဧကဝတ္ထုကာ သံဃဘေဒဝတ္ထုကာ ဧဝ။
နဝ အာဃာတဝတ္ထူနီတိ ဂါထာယ နဝဟီတိ နဝဟိ ဘိက္ခူဟိ သံဃော ဘိဇ္ဇတိ။ ဉတ္တိယာ ကရဏာ နဝါတိ ဉတ္တိယာ ကာတဗ္ဗာနိ ကမ္မာနိ နဝါတိ အတ္ထော။ သေသံ ဥတ္တာနမေဝ။
(၄) အဝန္ဒနီယပုဂ္ဂလာဒိဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၇၇။ ဒသ ပုဂ္ဂလာ နာဘိဝါဒေတဗ္ဗာတိ သေနာသနက္ခန္ဓကေ ဝုတ္တာ ဒသ ဇနာ။ အဉ္ဇလိ သာမီစေန စာတိ သာမီစိကမ္မေန သဒ္ဓိံ အဉ္ဇလိ စ တေသံ န ကာတဗ္ဗော, နေဝ ပါနီယာပုစ္ဆနတာလဝဏ္ဋဂ္ဂဟဏာဒိ ခန္ဓကဝတ္တံ တေသံ ဒဿေတဗ္ဗံ, န အဉ္ဇလိ ပဂ္ဂဏှိတဗ္ဗောတိ အတ္ထော။ ဒသန္နံ ဒုက္ကဋန္တိ တေသံယေဝ ဒသန္နံ ဧဝံ ကရောန္တဿ ဒုက္ကဋံ ဟောတိ။ ဒသ စီဝရဓာရဏာတိ ဒသ ဒိဝသာနိ အတိရေကစီဝရဿ ဓာရဏာ အနုညာတာတိ အတ္ထော။
ပဉ္စန္နံ ဝဿံဝုဋ္ဌာနံ, ဒါတဗ္ဗံ ဣဓ စီဝရန္တိ ပဉ္စန္နံ သဟဓမ္မိကာနံ သမ္မုခါဝ ဒါတဗ္ဗံ။ သတ္တန္နံ သန္တေတိ ဒိသာပက္ကန္တဥမ္မတ္တကခိတ္တစိတ္တဝေဒနာဋ္ဋာနံ တိဏ္ဏဉ္စ ဥက္ခိတ္တကာနန္တိ ဣမေသံ သတ္တန္နံ သန္တေ ပတိရူပေ ဂါဟကေ ပရမ္မုခါပိ ဒါတဗ္ဗံ။ သောဠသန္နံ န ဒါတဗ္ဗန္တိ သေသာနံ စီဝရက္ခန္ဓကေ ဝုတ္တာနံ ပဏ္ဍကာဒီနံ သောဠသန္နံ န ဒါတဗ္ဗံ။
ကတိသတံ ရတ္တိသတံ, အာပတ္တိယော ဆာဒယိတွာနာတိ ကတိသတံ အာပတ္တိယော ရတ္တိသတံ ဆာဒယိတွာန။ ဒသသတံ ရတ္တိသတံ, အာပတ္တိယော ဆာဒယိတွာနာတိ ဒသသတံ အာပတ္တိယော ရတ္တိသတံ ဆာဒယိတွာန။ အယဉှေတ္ထ သင်္ခေပတ္ထော – ယော ဒိဝသေ သတံ သတံ သံဃာဒိသေသာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိတွာ ဒသ ဒသ ဒိဝသေ ပဋိစ္ဆာဒေတိ, တေန ရတ္တိသတံ အာပတ္တိသဟဿံ ပဋိစ္ဆာဒိတံ ဟောတိ, သော သဗ္ဗာဝ တာ အာပတ္တိယော
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂၃၅။) [သျ]ဒသာဟပဋိစ္ဆန္နာတိ ပရိဝါသံ ယာစိတွာ ဒသ ရတ္တိယော ဝသိတွာန မုစ္စေယျ ပါရိဝါသိကောတိ။
ဒွါဒသ ကမ္မဒေါသာ ဝုတ္တာတိ အပလောကနကမ္မံ အဓမ္မေနဝဂ္ဂံ, အဓမ္မေနသမဂ္ဂံ, ဓမ္မေနဝဂ္ဂံ, တထာ ဉတ္တိကမ္မဉတ္တိဒုတိယကမ္မဉတ္တိစတုတ္ထကမ္မာနိပီတိ ဧဝံ ဧကေကသ္မိံ ကမ္မေ တယော တယော ကတွာ ဒွါဒသ ကမ္မဒေါသာ ဝုတ္တာ။
စတဿော ကမ္မသမ္ပတ္တိယောတိ အပလောကနကမ္မံ ဓမ္မေနသမဂ္ဂံ, တထာ သေသာနိပီတိ ဧဝံ စတဿော ကမ္မသမ္ပတ္တိယော ဝုတ္တာ။
ဆ ကမ္မာနီတိ အဓမ္မေနဝဂ္ဂကမ္မံ, အဓမ္မေနသမဂ္ဂကမ္မံ, ဓမ္မပတိရူပကေနဝဂ္ဂကမ္မံ, ဓမ္မပတိရူပကေနသမဂ္ဂကမ္မံ, ဓမ္မေနဝဂ္ဂကမ္မံ, ဓမ္မေနသမဂ္ဂကမ္မန္တိ ဧဝံ ဆ ကမ္မာနိ ဝုတ္တာနိ။ ဧကေတ္ထ ဓမ္မိကာ ကတာတိ ဧကံ ဓမ္မေန သမဂ္ဂကမ္မမေဝေတ္ထ ဓမ္မိကံ ကတန္တိ အတ္ထော။ ဒုတိယဂါထာဝိဿဇ္ဇနေပိ ဧတဒေဝ ဓမ္မိကံ။
ယံ ဒေသိတာတိ ယာနိ ဒေသိတာနိ ဝုတ္တာနိ ပကာသိတာနိ။ အနန္တဇိနေနာတိအာဒီသု ပရိယန္တပရိစ္ဆေဒဘာဝရဟိတတ္တာ အနန္တံ ဝုစ္စတိ နိဗ္ဗာနံ, တံ ဘဂဝတာ ရညာ သပတ္တဂဏံ အဘိမဒ္ဒိတွာ ရဇ္ဇံ ဝိယ ကိလေသဂဏံ အဘိမဒ္ဒိတွာ ဇိတံ ဝိဇိတံ အဓိဂတံ သမ္ပတ္တံ, တသ္မာ ဘဂဝါ ‘‘အနန္တဇိနော’’တိ ဝုစ္စတိ။ သွေဝ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌေသု နိဗ္ဗိကာရတာယ တာဒိ, ဝိက္ခမ္ဘနတဒင်္ဂသမုစ္ဆေဒပဋိပဿဒ္ဓိနိဿရဏဝိဝေကသင်္ခါတံ ဝိဝေကပဉ္စကံ အဒ္ဒသာတိ ဝိဝေကဒဿီ၊ တေန အနန္တဇိနေန တာဒိနာ ဝိဝေကဒဿိနာ ယာနိ အာပတ္တိက္ခန္ဓာနိ ဒေသိတာနိ ဝုတ္တာနိ။ ဧကေတ္ထ သမ္မတိ ဝိနာ သမထေဟီတိ အယမေတ္ထ ပဒသမ္ဗန္ဓော, ယာနိ သတ္ထာရာ သတ္တ အာပတ္တိက္ခန္ဓာနိ ဒေသိတာနိ, တတ္ထ ဧကာပိ အာပတ္တိ ဝိနာ သမထေဟိ န သမ္မတိ, အထ ခေါ ဆ သမထာ စတ္တာရိ အဓိကရဏာနီတိ သဗ္ဗေပိမေ ဓမ္မာ သမ္မုခါဝိနယေန သမ္မန္တိ, သမာယောဂံ ဂစ္ဆန္တိ။ ဧတ္ထ ပန ဧကော သမ္မုခါဝိနယောဝ ဝိနာ သမထေဟိ သမ္မတိ, သမထဘာဝံ ဂစ္ဆတိ။ န ဟိ တဿ အညေန သမထေန ဝိနာ အနိပ္ဖတ္တိ နာမ အတ္ထိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဧကေတ္ထ သမ္မတိ ဝိနာ သမထေဟီ’’တိ။ ဣမိနာ တာဝ အဓိပ္ပါယေန အဋ္ဌကထာသု အတ္ထော ဝုတ္တော။ မယံ ပန ‘‘ဝိနာ’’တိ နိပါတဿ ပဋိသေဓနမတ္တမတ္ထံ ဂဟေတွာ ‘‘ဧကေတ္ထ သမ္မတိ ဝိနာ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂၃၆။) [သျ]သမထေဟီ’’တိ ဧတေသု သတ္တသု အာပတ္တိက္ခန္ဓေသု ဧကော ပါရာဇိကာပတ္တိက္ခန္ဓော ဝိနာ သမထေဟိ သမ္မတီတိ ဧတမတ္ထံ ရောစေယျာမ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ ‘‘ယာ သာ အာပတ္တိ အနဝသေသာ, သာ အာပတ္တိ န ကတမေန အဓိကရဏေန ကတမမှိ ဌာနေ န ကတမေန သမထေန သမ္မတီ’’တိ။
ဆဦနဒိယဍ္ဎသတာတိ ‘‘ဣဓ, ဥပါလိ, ဘိက္ခု အဓမ္မံ ဓမ္မောတိ ဒီပေတိ, တသ္မိံ အဓမ္မဒိဋ္ဌိ ဘေဒေ အဓမ္မဒိဋ္ဌိ, တသ္မိံ အဓမ္မဒိဋ္ဌိ ဘေဒေ ဓမ္မဒိဋ္ဌိ, တသ္မိံ အဓမ္မဒိဋ္ဌိ ဘေဒေ ဝေမတိကော, တသ္မိံ ဓမ္မဒိဋ္ဌိ ဘေဒေ အဓမ္မဒိဋ္ဌိ, တသ္မိံ ဓမ္မဒိဋ္ဌိ ဘေဒေ ဝေမတိကော, တသ္မိံ ဝေမတိကော ဘေဒေ အဓမ္မဒိဋ္ဌိ, တသ္မိံ ဝေမတိကော ဘေဒေ ဓမ္မဒိဋ္ဌိ, တသ္မိံ ဝေမတိကော ဘေဒေ ဝေမတိကော’’တိ ဧဝံ ယာနိ အဋ္ဌာရသန္နံ ဘေဒကရဝတ္ထူနံ ဝသေန အဋ္ဌာရသ အဋ္ဌကာနိ သံဃဘေဒကက္ခန္ဓကေ ဝုတ္တာနိ, တေသံ ဝသေန ဆဦနဒိယဍ္ဎသတံ အာပါယိကာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
အဋ္ဌာရသ အနာပါယိကာတိ ‘‘ဣဓ, ဥပါလိ, ဘိက္ခု အဓမ္မံ ဓမ္မောတိ ဒီပေတိ, တသ္မိံ ဓမ္မဒိဋ္ဌိ ဘေဒေ ဓမ္မဒိဋ္ဌိ အဝိနိဓာယ ဒိဋ္ဌိံ အဝိနိဓာယ ခန္တိံ အဝိနိဓာယ ရုစိံ အဝိနိဓာယ ဘာဝံ အနုဿာဝေတိ, သလာကံ ဂါဟေတိ ‘အယံ ဓမ္မော, အယံ ဝိနယော, ဣဒံ သတ္ထုသာသနံ, ဣမံ ဂဏှထ, ဣမံ ရောစေထာ’တိ, အယမ္ပိ ခေါ, ဥပါလိ, သံဃဘေဒကော န အာပါယိကော န နေရယိကော န ကပ္ပဋ္ဌော န အတေကိစ္ဆော’’တိ ဧဝံ ဧကေကသ္မိံ ဝတ္ထုသ္မိံ ဧကေကံ ကတွာ သံဃဘေဒကက္ခန္ဓကာဝသာနေ ဝုတ္တာ အဋ္ဌာရသ ဇနာ။ အဋ္ဌာရသ အဋ္ဌကာ ဆဦနဒိယဍ္ဎသတဝိဿဇ္ဇနေ ဝုတ္တာယေဝ။
(၅) သောဠသကမ္မာဒိဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၇၈။ ကတိ ကမ္မာနီတိအာဒီနံ သဗ္ဗဂါထာနံ ဝိဿဇ္ဇနံ ဥတ္တာနမေဝါတိ။
အပရဒုတိယဂါထာသင်္ဂဏိကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂၃၇။) [သျ]သေဒမောစနဂါထာ
(၁) အဝိပ္ပဝါသပဉှာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၇၉။ သေဒမောစနဂါထာသု အသံဝါသောတိ ဥပေါသထပဝါရဏာဒိနာ သံဝါသေန အသံဝါသော။ သမ္ဘောဂေါ ဧကစ္စော တဟိံ န လဗ္ဘတီတိ အကပ္ပိယသမ္ဘောဂေါ န လဗ္ဘတိ, နဟာပနဘောဇနာဒိပဋိဇဂ္ဂနံ ပန မာတရာယေဝ ကာတုံ လဗ္ဘတိ။ အဝိပ္ပဝါသေန အနာပတ္တီတိ သဟဂါရသေယျာယ အနာပတ္တိ။ ပဉှာ မေသာ ကုသလေဟိ စိန္တိတာတိ ဧသာ ပဉှာ ကုသလေဟိ ပဏ္ဍိတေဟိ စိန္တိတာ။ အဿာ ဝိဿဇ္ဇနံ ဒါရကမာတုယာ ဘိက္ခုနိယာ ဝေဒိတဗ္ဗံ, တဿာ ဟိ ပုတ္တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တန္တိ။
အဝိဿဇ္ဇိတဂါထာ ဂရုဘဏ္ဍံ သန္ဓာယ ဝုတ္တာ, အတ္ထော ပနဿာ ဂရုဘဏ္ဍဝိနိစ္ဆယေ ဝုတ္တောယေဝ။
ဒသ ပုဂ္ဂလေ န ဝဒါမီတိ သေနာသနက္ခန္ဓကေ ဝုတ္တေ ဒသ ပုဂ္ဂလေ န ဝဒါမိ။ ဧကာဒသ ဝိဝဇ္ဇိယာတိ ယေ မဟာခန္ဓကေ ဧကာဒသ ဝိဝဇ္ဇနီယပုဂ္ဂလာ ဝုတ္တာ, တေပိ န ဝဒါမိ။ အယံ ပဉှာ နဂ္ဂံ ဘိက္ခုံ သန္ဓာယ ဝုတ္တာ။
ကထံ နု သိက္ခာယ အသာဓာရဏောတိ ပဉှာ နဟာပိတပုဗ္ဗကံ ဘိက္ခုံ သန္ဓာယ ဝုတ္တာ။ အယဉှိ ခုရဘဏ္ဍံ ပရိဟရိတုံ န လဘတိ, အညေ လဘန္တိ၊ တသ္မာ သိက္ခာယ အသာဓာရဏော။
တံ ပုဂ္ဂလံ ကတမံ ဝဒန္တိ ဗုဒ္ဓါတိ အယံ ပဉှာ နိမ္မိတဗုဒ္ဓံ သန္ဓာယ ဝုတ္တာ။
အဓောနာဘိံဝိဝဇ္ဇိယာတိ အဓောနာဘိံ ဝိဝဇ္ဇေတွာ။ အယံ ပဉှာ ယံ တံ အသီသကံ ကဗန္ဓံ, ယဿ ဥရေ အက္ခီနိ စေဝ မုခဉ္စ ဟောတိ, တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တာ။
ဘိက္ခု သညာစိကာယ ကုဋိန္တိ အယံ ပဉှာ တိဏစ္ဆာဒနံ ကုဋိံ သန္ဓာယ ဝုတ္တာ။ ဒုတိယပဉှာ သဗ္ဗမတ္တိကာမယံ ကုဋိံ သန္ဓာယ ဝုတ္တာ။
အာပဇ္ဇေယျ ဂရုကံ ဆေဇ္ဇဝတ္ထုန္တိ အယံ ပဉှာ ဝဇ္ဇပဋိစ္ဆာဒိကံ ဘိက္ခုနိံ သန္ဓာယ ဝုတ္တာ။ ဒုတိယပဉှာ ပဏ္ဍကာဒယော အဘဗ္ဗပုဂ္ဂလေ သန္ဓာယ ဝုတ္တာ။ ဧကာဒသပိ ဟိ တေ ဂိဟိဘာဝေယေဝ ပါရာဇိကံ ပတ္တာ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂၃၈။) [သျ]ဝါစာတိ ဝါစာယ အနာလပန္တော။ ဂိရံ နော စ ပရေ ဘဏေယျာတိ ‘‘ဣတိ ဣမေ သောဿန္တီ’’တိ ပရပုဂ္ဂလေ သန္ဓာယ သဒ္ဒမ္ပိ န နိစ္ဆာရေယျ။ အယံ ပဉှာ ‘‘သန္တိံ အာပတ္တိံ နာဝိကရေယျ, သမ္ပဇာနမုသာဝါဒဿ ဟောတီ’’တိ ဣမံ မုသာဝါဒံ သန္ဓာယ ဝုတ္တာ။ တဿ ဟိ ဘိက္ခုနော အဓမ္မိကာယ ပဋိညာယ တုဏှီဘူတဿ နိသိန္နဿ မနောဒွါရေ အာပတ္တိ နာမ နတ္ထိ။ ယသ္မာ ပန အာဝိကာတဗ္ဗံ န အာဝိကရောတိ, တေနဿ ဝစီဒွါရေ အကိရိယတော အယံ အာပတ္တိ သမုဋ္ဌာတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
သံဃာဒိသေသာ စတုရောတိ အယံ ပဉှာ အရုဏုဂ္ဂေ ဂါမန္တရပရိယာပန္နံ နဒိပါရံ ဩက္ကန္တဘိက္ခုနိံ သန္ဓာယ ဝုတ္တာ, သာ ဟိ သကဂါမတော ပစ္စူသသမယေ နိက္ခမိတွာ အရုဏုဂ္ဂမနကာလေ ဝုတ္တပ္ပကာရံ နဒိပါရံ ဩက္ကန္တမတ္တာဝ ရတ္တိဝိပ္ပဝါသဂါမန္တရနဒိပါရဂဏမှာဩဟီယနလက္ခဏေန ဧကပ္ပဟာရေနေဝ စတုရော သံဃာဒိသေသေ အာပဇ္ဇတိ။
သိယာ အာပတ္တိယော နာနာတိ အယံ ပဉှာ ဧကတောဥပသမ္ပန္နာ ဒွေ ဘိက္ခုနိယော သန္ဓာယ ဝုတ္တာ။ တာသု ဟိ ဘိက္ခူနံ သန္တိကေ ဧကတောဥပသမ္ပန္နာယ ဟတ္ထတော ဂဏှန္တဿ ပါစိတ္တိယံ, ဘိက္ခုနီနံ သန္တိကေ ဧကတောဥပသမ္ပန္နာယ ဟတ္ထတော ဂဏှန္တဿ ဒုက္ကဋံ။
စတုရော ဇနာ သံဝိဓာယာတိ အာစရိယော စ တယော စ အန္တေဝါသိကာ ဆမာသကံ ဘဏ္ဍံ အဝဟရိံသု, အာစရိယဿ သာဟတ္ထိကာ တယော မာသကာ, အာဏတ္တိယာပိ တယောဝ တသ္မာ ထုလ္လစ္စယံ အာပဇ္ဇတိ, ဣတရေသံ သာဟတ္ထိကော ဧကေကော, အာဏတ္တိကာ ပဉ္စာတိ တသ္မာ ပါရာဇိကံ အာပဇ္ဇိံသု။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ။ ဝိတ္ထာရော ပန အဒိန္နာဒါနပါရာဇိကေ သံဝိဒါဝဟာရဝဏ္ဏနာယံ ဝုတ္တော။
(၂) ပါရာဇိကာဒိပဉှာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၈၀။ ဆိဒ္ဒံ တသ္မိံ ဃရေ နတ္ထီတိ အယံ ပဉှာ ဒုဿကုဋိအာဒီနိ သန္ထတပေယျာလဉ္စ သန္ဓာယ ဝုတ္တာ။
တေလံ မဓုံ ဖာဏိတန္တိ ဂါထာ လိင်္ဂပရိဝတ္တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တာ။
နိဿဂ္ဂိယေနာတိ ဂါထာ ပရိဏာမနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တာ။ ယော ဟိ သံဃဿ ပရိဏတလာဘတော ဧကံ စီဝရံ အတ္တနော, ဧကံ အညဿာတိ ဒွေ စီဝရာနိ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂၃၉။) [သျ]‘‘ဧကံ မယှံ, ဧကံ တဿ ဒေဟီ’’တိ ဧကပယဩဂေန ပရိဏာမေတိ, သော နိဿဂ္ဂိယပါစိတ္တိယဉ္စေဝ သုဒ္ဓိကပါစိတ္တိယဉ္စ ဧကတော အာပဇ္ဇတိ။
ကမ္မဉ္စ တံ ကုပ္ပေယျ ဝဂ္ဂပစ္စယာတိ အယံ ပဉှာ ဒွါဒသယောဇနပမာဏေသု ဗာရာဏသိအာဒီသု နဂရေသု ဂါမသီမံ သန္ဓာယ ဝုတ္တာ။
ပဒဝီတိဟာရမတ္တေနာတိ ဂါထာ သဉ္စရိတ္တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တာ, အတ္ထောပိ စဿာ သဉ္စရိတ္တဝဏ္ဏနာယမေဝ ဝုတ္တော။
သဗ္ဗာနိ တာနိ နိဿဂ္ဂိယာနီတိ အယံ ပဉှာ အညာတိကာယ ဘိက္ခုနိယာ ဓောဝါပနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တာ။ သစေ ဟိ တိဏ္ဏမ္ပိ စီဝရာနံ ကာကဦဟဒနံ ဝါ ကဒ္ဒမမက္ခိတံ ဝါ ကဏ္ဏံ ဂဟေတွာ ဘိက္ခုနီ ဥဒကေန ဓောဝတိ, ဘိက္ခုဿ ကာယဂတာနေဝ နိဿဂ္ဂိယာနိ ဟောန္တိ။
သရဏဂမနမ္ပိ န တဿ အတ္ထီတိ သရဏဂမနဥပသမ္ပဒါပိ နတ္ထိ။ အယံ ပန ပဉှာ မဟာပဇာပတိယာ ဥပသမ္ပဒံ သန္ဓာယ ဝုတ္တာ။
ဟနေယျအနရိယံ မန္ဒောတိ တဉှိ ဣတ္ထိံ ဝါ ပုရိသံ ဝါ အနရိယံ ဟနေယျ။ အယံ ပဉှာ လိင်္ဂပရိဝတ္တေန ဣတ္ထိဘူတံ ပိတရံ ပုရိသဘူတဉ္စ မာတရံ သန္ဓာယ ဝုတ္တာ။
န တေနာနန္တရံ ဖုသေတိ အယံ ပဉှာ မိဂသိင်္ဂတာပသသီဟကုမာရာဒီနံ ဝိယ တိရစ္ဆာနမာတာပိတရော သန္ဓာယ ဝုတ္တာ။
အစောဒယိတွာတိ ဂါထာ ဒူတေနုပသမ္ပဒံ သန္ဓာယ ဝုတ္တာ။ စောဒယိတွာတိ ဂါထာ ပဏ္ဍကာဒီနံ ဥပသမ္ပဒံ သန္ဓာယ ဝုတ္တာ။ ကုရုန္ဒိယံ ပန ‘‘ပဌမဂါထာ အဋ္ဌ အသမ္မုခါကမ္မာနိ, ဒုတိယာ အနာပတ္တိကဿ ကမ္မံ သန္ဓာယ ဝုတ္တာ’’တိ အာဂတံ။
ဆိန္ဒန္တဿ အာပတ္တီတိ ဝနပ္ပတိံ ဆိန္ဒန္တဿ ပါရာဇိကံ, တိဏလတာဒိံ ဆိန္ဒန္တဿ ပါစိတ္တိယံ, အင်္ဂဇာတံ ဆိန္ဒန္တဿ ထုလ္လစ္စယံ။ ဆိန္ဒန္တဿ အနာပတ္တီတိ ကေသေ စ နခေ စ ဆိန္ဒန္တဿ အနာပတ္တိ။ ဆာဒေန္တဿ အာပတ္တီတိ အတ္တနော အာပတ္တိံ ဆာဒေန္တဿ အညေသံ ဝါ အာပတ္တိံ။ ဆာဒေန္တဿ အနာပတ္တီတိ ဂေဟာဒီနိ ဆာဒေန္တဿ အနာပတ္တိ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂၄၀။) [သျ]သစ္စံဘဏန္တောတိ ဂါထာယ ‘‘သိခရဏီသိ ဥဘတောဗျဉ္ဇနာသီ’’တိ သစ္စံ ဘဏန္တော ဂရုကံ အာပဇ္ဇတိ, သမ္ပဇာနမုသာဝါဒေ ပန မုသာ ဘာသတော လဟုကာပတ္တိ ဟောတိ, အဘူတာရောစနေ မုသာ ဘဏန္တော ဂရုကံ အာပဇ္ဇတိ, ဘူတာရောစနေ သစ္စံ ဘာသတော လဟုကာပတ္တိ ဟောတီတိ။
(၃) ပါစိတ္တိယာဒိပဉှာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၈၁။ အဓိဋ္ဌိတန္တိ ဂါထာ နိဿဂ္ဂိယစီဝရံ အနိဿဇ္ဇိတွာ ပရိဘုဉ္ဇန္တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တာ။
အတ္ထင်္ဂတေ သူရိယေတိ ဂါထာ ရောမန္ထကံ သန္ဓာယ ဝုတ္တာ။
န ရတ္တစိတ္တောတိ ဂါထာယ အယမတ္ထော – ရတ္တစိတ္တော မေထုနဓမ္မပါရာဇိကံ အာပဇ္ဇတိ။ ထေယျစိတ္တော အဒိန္နာဒါနပါရာဇိကံ, ပရံ မရဏာယ စေတေန္တော မနုဿဝိဂ္ဂဟပါရာဇိကံ, သံဃဘေဒကော ပန န ရတ္တစိတ္တော န စ ပန ထေယျစိတ္တော န စာပိ သော ပရံ မရဏာယ စေတယိ, သလာကံ ပနဿ ဒေန္တဿ ဟောတိ ဆေဇ္ဇံ, ပါရာဇိကံ ဟောတိ, သလာကံ ပဋိဂ္ဂဏှန္တဿ ဘေဒကာနုဝတ္တကဿ ထုလ္လစ္စယံ။
ဂစ္ဆေယျ အဍ္ဎယောဇနန္တိ အယံ ပဉှာ သုပ္ပတိဋ္ဌိတနိဂြောဓသဒိသံ ဧကကုလဿ ရုက္ခမူလံ သန္ဓာယ ဝုတ္တာ။
ကာယိကာနီတိ အယံ ဂါထာ သမ္ဗဟုလာနံ ဣတ္ထီနံ ကေသေ ဝါ အင်္ဂုလိယော ဝါ ဧကတော ဂဏှန္တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တာ။
ဝါစသိကာနီတိ အယံ ဂါထာ ‘‘သဗ္ဗာ တုမှေ သိခရဏိယော’’တိအာဒိနာ နယေန ဒုဋ္ဌုလ္လဘာဏိံ သန္ဓာယ ဝုတ္တာ။
တိဿိတ္ထိယော မေထုနံ တံ န သေဝေတိ တိဿော ဣတ္ထိယော ဝုတ္တာ, တာသုပိ ယံ တံ မေထုနံ နာမ, တံ န သေဝတိ။ တယော ပုရိသေတိ တယော ပုရိသေပိ ဥပဂန္တွာ မေထုနံ န သေဝတိ။ တယော အနရိယပဏ္ဍကေတိ ဥဘတောဗျဉ္ဇနသင်္ခါတေ တယော အနရိယေ တယော စ ပဏ္ဍကေတိ ဣမေပိ ဆ ဇနေ ဥပဂန္တွာ မေထုနံ န သေဝတိ။ န စာစရေ မေထုနံ ဗျဉ္ဇနသ္မိန္တိ အနုလောမပါရာဇိကဝသေနပိ မေထုနံ နာစရတိ။ ဆေဇ္ဇံ သိယာ မေထုနဓမ္မပစ္စယာတိ သိယာ မေထုနဓမ္မပစ္စယာ ပါရာဇိကန္တိ။ အယံ ပဉှာ အဋ္ဌဝတ္ထုကံ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂၄၁။) [သျ]သန္ဓာယ ဝုတ္တာ, တဿာ ဟိ မေထုနဓမ္မဿ ပုဗ္ဗဘာဂံ ကာယသံသဂ္ဂံ အာပဇ္ဇိတုံ ဝါယမန္တိယာ မေထုနဓမ္မပစ္စယာ ဆေဇ္ဇံ ဟောတိ။
မာတရံ စီဝရန္တိ အယံ ဂါထာ ပိဋ္ဌိသမယေ ဝဿိကသာဋိကတ္ထံ သတုပ္ပါဒကရဏံ သန္ဓာယ ဝုတ္တာ။ ဝိနိစ္ဆယော ပနဿာ ဝဿိကသာဋိကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာယမေဝ ဝုတ္တော။
ကုဒ္ဓေါ အာရာဓကော ဟောတီတိ ဂါထာ တိတ္ထိယဝတ္တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တာ။ တိတ္ထိယော ဟိ ဝတ္တံ ပူရယမာနော တိတ္ထိယာနံ ဝဏ္ဏေ ဘညမာနေ ကုဒ္ဓေါ အာရာဓကော ဟောတိ, ဝတ္ထုတ္တယဿ ဝဏ္ဏေ ဘညမာနေ ကုဒ္ဓေါ ဂါရယှော ဟောတီတိ တတ္ထေဝဿာ ဝိတ္ထာရော ဝုတ္တော။ ဒုတိယဂါထာပိ တမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တာ။
သံဃာဒိသေသန္တိအာဒိ ဂါထာ ယာ ဘိက္ခုနီ အဝဿုတာဝ အဝဿုတဿ ပုရိသဿ ဟတ္ထတော ပိဏ္ဍပါတံ ဂဟေတွာ မနုဿမံသလသုဏပဏီတဘောဇနသေသအကပ္ပိယမံသေဟိ သဒ္ဓိံ ဩမဒ္ဒိတွာ အဇ္ဈောဟရတိ, တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တာ။
ဧကော ဥပသမ္ပန္နော ဧကော အနုပသမ္ပန္နောတိ ဂါထာ အာကာသဂတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တာ။ သစေ ဟိ ဒွီသု သာမဏေရေသု ဧကော ဣဒ္ဓိယာ ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ ပထဝိံ မုဉ္စိတွာ နိသိန္နော ဟောတိ, သော အနုပသမ္ပန္နော နာမ ဟောတိ။ သံဃေနာပိ အာကာသေ နိသီဒိတွာ ဘူမိဂတဿ ကမ္မံ န ကာတဗ္ဗံ။ သစေ ကရောတိ, ကုပ္ပတိ။
အကပ္ပကတန္တိ ဂါထာ အစ္ဆိန္နစီဝရကံ ဘိက္ခုံ သန္ဓာယ ဝုတ္တာ။ တသ္မိံယေဝ စဿာ သိက္ခာပဒေ ဝိတ္ထာရေန ဝိနိစ္ဆယောပိ ဝုတ္တော။
န ဒေတိ န ပဋိဂ္ဂဏှာတီတိ နာပိ ဥယျောဇိကာ ဒေတိ, န ဥယျောဇိတာ တဿာ ဟတ္ထတော ဂဏှာတိ။ ပဋိဂ္ဂဟော တေန န ဝိဇ္ဇတီတိ တေနေဝ ကာရဏေန ဥယျောဇိကာယ ဟတ္ထတော ဥယျောဇိတာယ ပဋိဂ္ဂဟော န ဝိဇ္ဇတိ။ အာပဇ္ဇတိ ဂရုကန္တိ ဧဝံ သန္တေပိ အဝဿုတဿ ဟတ္ထတော ပိဏ္ဍပါတဂ္ဂဟဏေ ဥယျောဇေန္တီ သံဃာဒိသေသာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ။ တဉ္စ ပရိဘောဂပစ္စယာတိ တဉ္စ ပန အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇမာနာ တဿာ ဥယျောဇိတာယ ပရိဘောဂပစ္စယာ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂၄၂။) [သျ]အာပဇ္ဇတိ။ တဿာ ဟိ ဘောဇနပရိယောသာနေ ဥယျောဇိကာယ သံဃာဒိသေသော ဟောတီတိ။ ဒုတိယဂါထာ တဿာယေဝ ဥဒကဒန္တပေါနဂ္ဂဟဏေ ဥယျောဇနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တာ။
န ဘိက္ခုနီ နော စ ဖုသေယျ ဝဇ္ဇန္တိ သတ္တရသကေသု ဟိ အညတရံ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇိတွာ အနာဒရိယေန ဆာဒယမာနာပိ ဘိက္ခုနီ ဆာဒနပစ္စယာ ဝဇ္ဇံ န ဖုသတိ, အညံ နဝံ အာပတ္တိံ နာပဇ္ဇတိ, ပဋိစ္ဆန္နာယ ဝါ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာယ ဝါ အာပတ္တိယာ ပက္ခမာနတ္တမေဝ လဘတိ။ အယံ ပန ဘိက္ခုနီပိ န ဟောတိ, သာဝသေသဉ္စ ဂရုကံ အာပဇ္ဇိတွာ ဆာဒေတွာ ဝဇ္ဇံ န ဖုသတိ။ ပဉှာ မေသာ ကုသလေဟိ စိန္တိတာတိ အယံ ကိရ ပဉှာ ဥက္ခိတ္တကဘိက္ခုံ သန္ဓာယ ဝုတ္တာ။ တေန ဟိ သဒ္ဓိံ ဝိနယကမ္မံ နတ္ထိ, တသ္မာ သော သံဃာဒိသေသံ အာပဇ္ဇိတွာ ဆာဒေန္တော ဝဇ္ဇံ န ဖုသတီတိ။
သေဒမောစနဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂၄၃။) [သျ]ပဉ္စဝဂ္ဂေါ
ကမ္မဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၈၂။ ကမ္မဝဂ္ဂေ စတုန္နံ ကမ္မာနံ နာနာကရဏံ သမထက္ခန္ဓကေ ဝုတ္တမေဝ။ ကိဉ္စာပိ ဝုတ္တံ, အထ ခေါ အယံ ကမ္မဝိနိစ္ဆယော နာမ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ ဝုစ္စမာနော ပါကဋော ဟောတိ, တသ္မာ အာဒိတော ပဋ္ဌာယေဝေတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗံ ဝဒိဿာမ။ စတ္တာရီတိ ကမ္မာနံ ဂဏနပရိစ္ဆေဒဝစနမေတံ။ ကမ္မာနီတိ ပရိစ္ဆိန္နကမ္မနိဒဿနံ။ အပလောကနကမ္မံ နာမ သီမဋ္ဌကသံဃံ သောဓေတွာ ဆန္ဒာရဟာနံ ဆန္ဒံ အာဟရိတွာ သမဂ္ဂဿ သံဃဿ အနုမတိယာ တိက္ခတ္တုံ သာဝေတွာ ကတ္တဗ္ဗံ ကမ္မံ။ ဉတ္တိကမ္မံ နာမ ဝုတ္တနယေနေဝ သမဂ္ဂဿ သံဃဿ အနုမတိယာ ဧကာယ ဉတ္တိယာ ကတ္တဗ္ဗံ ကမ္မံ။ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မံ နာမ ဝုတ္တနယေနေဝ သမဂ္ဂဿ သံဃဿ အနုမတိယာ ဧကာယ ဉတ္တိယာ ဧကာယ စ အနုဿာဝနာယာတိ ဧဝံ ဉတ္တိဒုတိယာယ အနုဿာဝနာယ ကတ္တဗ္ဗံ ကမ္မံ။ ဉတ္တိစတုတ္ထကမ္မံ နာမ ဝုတ္တနယေနေဝ သမဂ္ဂဿ သံဃဿ အနုမတိယာ ဧကာယ ဉတ္တိယာ တီဟိ စ အနုဿာဝနာဟီတိ ဧဝံ ဉတ္တိစတုတ္ထာဟိ တီဟိ အနုဿာဝနာဟိ ကတ္တဗ္ဗံ ကမ္မံ။
တတ္ထ အပလောကနကမ္မံ အပလောကေတွာဝ ကာတဗ္ဗံ, ဉတ္တိကမ္မာဒိဝသေန န ကာတဗ္ဗံ။ ဉတ္တိကမ္မမ္ပိ ဧကံ ဉတ္တိံ ဌပေတွာဝ ကာတဗ္ဗံ, အပလောကနကမ္မာဒိဝသေန န ကာတဗ္ဗံ။ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မံ ပန အပလောကေတွာ ကာတဗ္ဗမ္ပိ အတ္ထိ, အကာတဗ္ဗမ္ပိ အတ္ထိ။
တတ္ထ သီမာသမ္မုတိ, သီမာသမူဟနနံ, ကထိနဒါနံ, ကထိနုဒ္ဓါရော, ကုဋိဝတ္ထုဒေသနာ, ဝိဟာရဝတ္ထုဒေသနာတိ ဣမာနိ ဆ ကမ္မာနိ ဂရုကာနိ အပလောကေတွာ ကာတုံ န ဝဋ္ဋန္တိ, ဉတ္တိဒုတိယကမ္မဝါစံ သာဝေတွာဝ ကာတဗ္ဗာနိ။ အဝသေသာ တေရသ သမ္မုတိယော သေနာသနဂ္ဂါဟကမတကစီဝရဒါနာဒိသမ္မုတိယော စာတိ ဧတာနိ လဟုကကမ္မာနိ အပလောကေတွာပိ ကာတုံ ဝဋ္ဋန္တိ, ဉတ္တိကမ္မ-ဉတ္တိစတုတ္ထကမ္မဝသေန ပန န ကာတဗ္ဗမေဝ။ ဉတ္တိစတုတ္ထကမ္မဝသေန ကယိရမာနံ ဒဠှတရံ ဟောတိ, တသ္မာ ကာတဗ္ဗန္တိ ဧကစ္စေ ဝဒန္တိ။ ဧဝံ ပန သတိ ကမ္မသင်္ကရော ဟောတိ, တသ္မာ န ကာတဗ္ဗန္တိ ပဋိက္ခိတ္တမေဝ။ သစေ ပန အက္ခရပရိဟီနံ ဝါ ပဒပရိဟီနံ ဝါ ဒုရုတ္တပဒံ ဝါ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂၄၄။) [သျ]ဟောတိ, တဿ သောဓနတ္ထံ ပုနပ္ပုနံ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဣဒံ အကုပ္ပကမ္မဿ ဒဠှီကမ္မံ ဟောတိ, ကုပ္ပကမ္မေ ကမ္မံ ဟုတွာ တိဋ္ဌတိ။
ဉတ္တိစတုတ္ထကမ္မံ ဉတ္တိဉ္စ တိဿော စ ကမ္မဝါစာယော သာဝေတွာဝ ကာတဗ္ဗံ, အပလောကနကမ္မာဒိဝသေန န ကာတဗ္ဗံ။ ပဉ္စဟာကာရေဟိ ဝိပဇ္ဇန္တီတိ ပဉ္စဟိ ကာရဏေဟိ ဝိပဇ္ဇန္တိ။
֍ ဋီ ၄၈၃။ သမ္မုခါကရဏီယံ ကမ္မံ အသမ္မုခါ ကရောတိ, ဝတ္ထုဝိပန္နံ အဓမ္မကမ္မန္တိ ဧတ္ထ အတ္ထိ ကမ္မံ သမ္မုခါကရဏီယံ၊ အတ္ထိ အသမ္မုခါကရဏီယံ၊ တတ္ထ အသမ္မုခါကရဏီယံ နာမ ဒူတေနုပသမ္ပဒါ, ပတ္တနိက္ကုဇ္ဇနံ, ပတ္တုက္ကုဇ္ဇနံ, ဥမ္မတ္တကဿ ဘိက္ခုနော ဥမ္မတ္တကသမ္မုတိ, သေက္ခာနံ ကုလာနံ သေက္ခသမ္မုတိ, ဆန္နဿ ဘိက္ခုနော ဗြဟ္မဒဏ္ဍော, ဒေဝဒတ္တဿ ပကာသနီယကမ္မံ, အပ္ပသာဒနီယံ ဒဿေန္တဿ ဘိက္ခုနော ဘိက္ခုနိသံဃေန ကာတဗ္ဗံ အဝန္ဒနီယကမ္မန္တိ အဋ္ဌဝိဓံ ဟောတိ, တံ သဗ္ဗံ တတ္ထ တတ္ထ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣဒံ အဋ္ဌဝိဓမ္ပိ ကမ္မံ အသမ္မုခါ ကတံ သုကတံ ဟောတိ အကုပ္ပံ။
သေသာနိ သဗ္ဗကမ္မာနိ သမ္မုခါ ဧဝ ကာတဗ္ဗာနိ – သံဃသမ္မုခတာ, ဓမ္မသမ္မုခတာ, ဝိနယသမ္မုခတာ, ပုဂ္ဂလသမ္မုခတာတိ ဣမံ စတုဗ္ဗိဓံ သမ္မုခါဝိနယံ ဥပနေတွာဝ ကာတဗ္ဗာနိ။ ဧဝံ ကတာနိ ဟိ သုကတာနိ ဟောန္တိ။ ဧဝံ အကတာနိ ပနေတာနိ ဣမံ သမ္မုခါဝိနယသင်္ခါတံ ဝတ္ထုံ ဝိနာ ကတတ္တာ ဝတ္ထုဝိပန္နာနိ နာမ ဟောန္တိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘သမ္မုခါကရဏီယံ ကမ္မံ အသမ္မုခါ ကရောတိ, ဝတ္ထုဝိပန္နံ အဓမ္မကမ္မ’’န္တိ။
ပဋိပုစ္ဆာကရဏီယာဒီသုပိ ပဋိပုစ္ဆာဒိကရဏမေဝ ဝတ္ထု, တံ ဝတ္ထုံ ဝိနာ ကတတ္တာ တေသမ္ပိ ဝတ္ထုဝိပန္နတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဣဒံ ပနေတ္ထ ဝစနတ္ထမတ္တံ။ ပဋိပုစ္ဆာ ကရဏီယံ အပ္ပဋိပုစ္ဆာ ကရောတီတိ ပုစ္ဆိတွာ စောဒေတွာ သာရေတွာ ကာတဗ္ဗံ အပုစ္ဆိတွာ အစောဒေတွာ အသာရေတွာ ကရောတိ။ ပဋိညာယ ကရဏီယံအပ္ပဋိညာယ ကရောတီတိ ပဋိညံ အာရောပေတွာ ယထာဒိန္နာယ ပဋိညာယ ကာတဗ္ဗံ အပ္ပဋိညာယ ကရောန္တဿ ဝိပ္ပလပန္တဿ ဗလက္ကာရေန ကရောတိ။ သတိဝိနယာရဟဿာတိ ဒဗ္ဗမလ္လပုတ္တတ္ထေရသဒိသဿ ခီဏာသဝဿ။ အမူဠှဝိနယာရဟဿာတိ ဂဂ္ဂဘိက္ခုသဒိသဿ ဥမ္မတ္တကဿ။ တဿပါပိယသိကကမ္မာရဟဿာတိ ဥပဝါဠဘိက္ခုသဒိသဿ ဥဿန္နပါပဿ။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂၄၅။) [သျ]အနုပေါသထေဥပေါသထံ ကရောတီတိ အနုပေါသထဒိဝသေ ဥပေါသထံ ကရောတိ။ ဥပေါသထဒိဝသော နာမ ဌပေတွာ ကတ္တိကမာသံ အဝသေသေသု ဧကာဒသသု မာသေသု ဘိန္နဿ သံဃဿ သာမဂ္ဂိဒိဝသော စ ယထာဝုတ္တစာတုဒ္ဒသပန္နရသာ စ။ ဧတံ တိပ္ပကာရမ္ပိ ဥပေါသထဒိဝသံ ဌပေတွာ အညသ္မိံ ဒိဝသေ ဥပေါသထံ ကရောန္တော အနုပေါသထေ ဥပေါသထံ ကရောတိ နာမ။ ယတြ ဟိ ပတ္တစီဝရာဒီနံ အတ္ထာယ အပ္ပမတ္တကေန ကာရဏေန ဝိဝဒန္တာ ဥပေါသထံ ဝါ ပဝါရဏံ ဝါ ဌပေန္တိ, တတ္ထ တသ္မိံ အဓိကရဏေ ဝိနိစ္ဆိတေ ‘‘သမဂ္ဂါ ဇာတာမှာ’’တိ အန္တရာ သာမဂ္ဂိဥပေါသထံ ကာတုံ န လဘန္တိ, ကရောန္တေဟိ အနုပေါသထေ ဥပေါသထော ကတော နာမ ဟောတိ။
အပဝါရဏာယ ပဝါရေတီတိ အပဝါရဏာဒိဝသေ ပဝါရေတိ၊ ပဝါရဏာဒိဝသော နာမ ဧကသ္မိံ ကတ္တိကမာသေ ဘိန္နဿ သံဃဿ သာမဂ္ဂိဒိဝသော စ ပစ္စုက္ကဍ္ဎိတွာ ဌပိတဒိဝသော စ ဒွေ စ ပုဏ္ဏမာသိယော။ ဧဝံ စတုဗ္ဗိဓမ္ပိ ပဝါရဏာဒိဝသံ ဌပေတွာ အညသ္မိံ ဒိဝသေ ပဝါရေန္တော အပဝါရဏာယ ပဝါရေတိ နာမ။ ဣဓာပိ အပ္ပမတ္တကဿ ဝိဝါဒဿ ဝူပသမေ သာမဂ္ဂိပဝါရဏံ ကာတုံ န လဘန္တိ, ကရောန္တေဟိ အပဝါရဏာယ ပဝါရဏာ ကတာ ဟောတိ။ အပိစ ဦနဝီသတိဝဿံ ဝါ အန္တိမဝတ္ထုံ အဇ္ဈာပန္နပုဗ္ဗံ ဝါ ဧကာဒသသု ဝါ အဘဗ္ဗပုဂ္ဂလေသု အညတရံ ဥပသမ္ပာဒေန္တဿပိ ဝတ္ထုဝိပန္နံ အဓမ္မကမ္မံ ဟောတိ။ ဧဝံ ဝတ္ထုတော ကမ္မာနိ ဝိပဇ္ဇန္တိ။
֍ ဋီ ၄၈၄။ ဉတ္တိတော ဝိပတ္တိယံ ပန ဝတ္ထုံ န ပရာမသတီတိ ယဿ ဥပသမ္ပဒါဒိကမ္မံ ကရောတိ, တံ န ပရာမသတိ, တဿ နာမံ န ဂဏှာတိ။ ‘‘သုဏာတု မေ ဘန္တေ သံဃော, အယံ ဓမ္မရက္ခိတော အာယသ္မတော ဗုဒ္ဓရက္ခိတဿ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘သုဏာတု မေ ဘန္တေ သံဃော, အာယသ္မတော ဗုဒ္ဓရက္ခိတဿ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခော’’တိ ဝဒတိ၊ ဧဝံ ဝတ္ထုံ န ပရာမသတိ။
သံဃံ န ပရာမသတီတိ သံဃဿ နာမံ န ဂဏှာတိ။ ‘‘သုဏာတု မေ ဘန္တေ သံဃော, အယံ ဓမ္မရက္ခိတော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘သုဏာတု မေ ဘန္တေ, အယံ ဓမ္မရက္ခိတော’’တိ ဝဒတိ၊ ဧဝံ သံဃံ န ပရာမသတိ။
ပုဂ္ဂလံ န ပရာမသတီတိ ယော ဥပသမ္ပဒါပေက္ခဿ ဥပဇ္ဈာယော, တံ န ပရာမသတိ, တဿ နာမံ န ဂဏှာတိ။ ‘‘သုဏာတု မေ ဘန္တေ သံဃော, အယံ ဓမ္မရက္ခိတော အာယသ္မတော ဗုဒ္ဓရက္ခိတဿ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခော’’တိ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂၄၆။) [သျ]ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ သံဃော, အယံ ဓမ္မရက္ခိတော ဥပသမ္ပဒါပေက္ခော’’တိ ဝဒတိ၊ ဧဝံ ပုဂ္ဂလံ န ပရာမသတိ။
ဉတ္တိံ န ပရာမသတီတိ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ ဉတ္တိံ န ပရာမသတိ။ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မေ ဉတ္တိံ အဋ္ဌပေတွာ ဒွိက္ခတ္တုံ ကမ္မဝါစာယ ဧဝ အနုဿာဝနကမ္မံ ကရောတိ။ ဉတ္တိစတုတ္ထကမ္မေပိ ဉတ္တိံ အဋ္ဌပေတွာ စတုက္ခတ္တုံ ကမ္မဝါစာယ ဧဝ အနုဿာဝနကမ္မံ ကရောတိ၊ ဧဝံ ဉတ္တိံ န ပရာမသတိ။
ပစ္ဆာ ဝါ ဉတ္တိံ ဌပေတီတိ ပဌမံ ကမ္မဝါစာယ အနုဿာဝနကမ္မံ ကတွာ ‘‘ဧသာ ဉတ္တီ’’တိ ဝတွာ ‘‘ခမတိ သံဃဿ တသ္မာ တုဏှီ ဧဝမေတံ ဓာရယာမီ’’တိ ဝဒတိ၊ ဧဝံ ပစ္ဆာ ဉတ္တိံ ဌပေတိ။ ဣတိ ဣမေဟိ ပဉ္စဟာကာရေဟိ ဉတ္တိတော ကမ္မာနိ ဝိပဇ္ဇန္တိ။
֍ ဋီ ၄၈၅။ အနုဿာဝနတော ဝိပတ္တိယံ ပန ဝတ္ထုအာဒီနိ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ဧဝံ ပန နေသံ အပရာမသနံ ဟောတိ – ‘‘သုဏာတု မေ ဘန္တေ သံဃော’’တိ ပဌမာနုဿာဝနေ ‘‘ဒုတိယမ္ပိ ဧတမတ္ထံ ဝဒါမိ, တတိယမ္ပိ ဧတမတ္ထံ ဝဒါမိ, သုဏာတု မေ ဘန္တေ သံဃော’’တိ ဒုတိယတတိယာနုဿာဝနာသု ဝါ ‘‘အယံ ဓမ္မရက္ခိတော အာယသ္မတော ဗုဒ္ဓရက္ခိတဿ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘သုဏာတု မေ ဘန္တေ သံဃော, အာယသ္မတော ဗုဒ္ဓရက္ခိတဿာ’’တိ ဝဒန္တော ဝတ္ထုံ န ပရာမသတိ နာမ။ ‘‘သုဏာတု မေ ဘန္တေ သံဃော, အယံ ဓမ္မရက္ခိတော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘သုဏာတု မေ ဘန္တေ, အယံ ဓမ္မရက္ခိတော’’တိ ဝဒန္တော သံဃံ န ပရာမသတိ နာမ။ ‘‘သုဏာတု မေ ဘန္တေ သံဃော, အယံ ဓမ္မရက္ခိတော အာယသ္မတော ဗုဒ္ဓရက္ခိတဿာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘သုဏာတု မေ ဘန္တေ သံဃော, အယံ ဓမ္မရက္ခိတော ဥပသမ္ပဒါပေက္ခော’’တိ ဝဒန္တော ပုဂ္ဂလံ န ပရာမသတိ နာမ။
သာဝနံ ဟာပေတီတိ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ ကမ္မဝါစာယ အနုဿာဝနံ န ကရောတိ, ဉတ္တိဒုတိယကမ္မေ ဒွိက္ခတ္တုံ ဉတ္တိမေဝ ဌပေတိ, ဉတ္တိစတုတ္ထကမ္မေ စတုက္ခတ္တုံ ဉတ္တိမေဝ ဌပေတိ၊ ဧဝံ အနုဿာဝနံ ဟာပေတိ။ ယောပိ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မေ ဧကံ ဉတ္တိံ ဌပေတွာ ဧကံ ကမ္မဝါစံ အနုဿာဝေန္တော အက္ခရံ ဝါ ဆဍ္ဍေတိ, ပဒံ ဝါ ဒုရုတ္တံ ကရောတိ, အယမ္ပိ အနုဿာဝနံ ဟာပေတိယေဝ။ ဉတ္တိစတုတ္ထကမ္မေ ပန ဧကံ ဉတ္တိံ ဌပေတွာ သကိမေဝ ဝါ ဒွိက္ခတ္တုံ ဝါ ကမ္မဝါစာယ အနုဿာဝနံ ကရောန္တောပိ အက္ခရံ ဝါ ပဒံ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂၄၇။) [သျ]ဝါ ဆဍ္ဍေန္တောပိ ဒုရုတ္တံ ကရောန္တောပိ အနုဿာဝနံ ဟာပေတိယေဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။
ဒုရုတ္တံ ကရောတီတိ ဧတ္ထ ပန အယံ ဝိနိစ္ဆယော – ယော ဟိ အညသ္မိံ အက္ခရေ ဝတ္တဗ္ဗေ အညံ ဝဒတိ, အယံ ဒုရုတ္တံ ကရောတိ နာမ။ တသ္မာ ကမ္မဝါစံ ကရောန္တေန ဘိက္ခုနာ ယွာယံ –
‘‘သိထိလံ ဓနိတဉ္စ ဒီဃရဿံ, ဂရုကံ လဟုကဉ္စ နိဂ္ဂဟိတံ၊
သမ္ဗန္ဓံ ဝဝတ္ထိတံ ဝိမုတ္တံ, ဒသဓာ ဗျဉ္ဇနဗုဒ္ဓိယာ ပဘေဒေါ’’တိ။
ဝုတ္တော, အယံ သုဋ္ဌု ဥပလက္ခေတဗ္ဗော။ ဧတ္ထ ဟိ ‘‘သိထိလံ’’ နာမ ပဉ္စသု ဝဂ္ဂေသု ပဌမတတိယံ။ ‘‘ဓနိတံ’’ နာမ တေသွေဝ ဒုတိယစတုတ္ထံ။ ‘‘ဒီဃ’’န္တိ ဒီဃေန ကာလေန ဝတ္တဗ္ဗံ အာကာရာဒိ။ ‘‘ရဿ’’န္တိ တတော ဥပဍ္ဎကာလေန ဝတ္တဗ္ဗံ အကာရာဒိ။ ‘‘ဂရုက’’န္တိ ဒီဃမေဝ။ ယံ ဝါ အာယသ္မတော ဗုဒ္ဓရက္ခိတတ္ထေရဿ ယဿ နက္ခမတီတိ ဧဝံ သံယောဂပရံ ကတွာ ဝုစ္စတိ။ ‘‘လဟုက’’န္တိ ရဿမေဝ။ ယံ ဝါ အာယသ္မတော ဗုဒ္ဓရက္ခိတထေရဿ ယဿ န ခမတီတိ ဧဝံ အသံယောဂပရံ ကတွာ ဝုစ္စတိ။ ‘‘နိဂ္ဂဟိတ’’န္တိ ယံ ကရဏာနိ နိဂ္ဂဟေတွာ အဝိဿဇ္ဇေတွာ အဝိဝဋေန မုခေန သာနုနာသိကံ ကတွာ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ‘‘သမ္ဗန္ဓ’’န္တိ ယံ ပရပဒေန သမ္ဗန္ဓိတွာ ‘‘တုဏှိဿာ’’တိ ဝါ ‘‘တုဏှဿာ’’တိ ဝါ ဝုစ္စတိ။ ‘‘ဝဝတ္ထိတ’’န္တိ ယံ ပရပဒေန အသမ္ဗန္ဓံ ကတွာ ဝိစ္ဆိန္ဒိတွာ ‘‘တုဏှီ အဿာ’’တိ ဝါ ‘‘တုဏှ အဿာ’’တိ ဝါ ဝုစ္စတိ။ ‘‘ဝိမုတ္တ’’န္တိ ယံ ကရဏာနိ အနိဂ္ဂဟေတွာ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ဝိဝဋေန မုခေန အနုနာသိကံ အကတွာ ဝုစ္စတိ။
တတ္ထ ‘‘သုဏာတု မေ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ တ-ကာရဿ ထ-ကာရံ ကတွာ ‘‘သုဏာထု မေ’’တိ ဝစနံ သိထိလဿ ဓနိတကရဏံ နာမ။ တထာ ‘‘ပတ္တကလ္လံ, ဧသာ ဉတ္တီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘ပတ္ထကလ္လံ, ဧသာ ဉတ္ထီ’’တိအာဒိဝစနဉ္စ။ ‘‘ဘန္တေ သံဃော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဘ-ကာရ ဃ-ကာရာနံ ဗ-ကာရ ဂ-ကာရေ ကတွာ ‘‘ဗန္တေ သင်္ဂေါ’’တိ ဝစနံ ဓနိတဿ သိထိလကရဏံ နာမ။ ‘‘သုဏာတု မေ’’တိ ဝိဝဋေန မုခေန ဝတ္တဗ္ဗေ ပန ‘‘သုဏံတု မေ’’တိ ဝါ ‘‘ဧသာ ဉတ္တီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘ဧသံ ဉတ္တီ’’တိ ဝါ အဝိဝဋေန မုခေန အနုနာသိကံ ကတွာ ဝစနံ ဝိမုတ္တဿ နိဂ္ဂဟိတဝစနံ နာမ။ ‘‘ပတ္တကလ္လ္လ’န္တိ အဝိဝဋေန မုခေန အနုနာသိကံ ကတွာ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘ပတ္တကလ္လာ’’တိ ဝိဝဋေန မုခေန အနုနာသိကံ အကတွာ ဝစနံ နိဂ္ဂဟိတဿ ဝိမုတ္တဝစနံ နာမ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂၄၈။) [သျ]ဣတိ သိထိလေ ကတ္တဗ္ဗေ ဓနိတံ, ဓနိတေ ကတ္တဗ္ဗေ သိထိလံ, ဝိမုတ္တေ ကတ္တဗ္ဗေ နိဂ္ဂဟိတံ, နိဂ္ဂဟိတေ ကတ္တဗ္ဗေ ဝိမုတ္တန္တိ ဣမာနိ စတ္တာရိ ဗျဉ္ဇနာနိ အန္တောကမ္မဝါစာယ ကမ္မံ ဒူသေန္တိ။ ဧဝံ ဝဒန္တော ဟိ အညသ္မိံ အက္ခရေ ဝတ္တဗ္ဗေ အညံ ဝဒတိ, ဒုရုတ္တံ ကရောတီတိ ဝုစ္စတိ။ ဣတရေသု ပန ဒီဃရဿာဒီသု ဆသု ဗျဉ္ဇနေသု ဒီဃဋ္ဌာနေ ဒီဃမေဝ, ရဿဋ္ဌာနေ စ ရဿမေဝါတိ ဧဝံ ယထာဌာနေ တံ တဒေဝ အက္ခရံ ဘာသန္တေန အနုက္ကမာဂတံ ပဝေဏိံ အဝိနာသေန္တေန ကမ္မဝါစာ ကာတဗ္ဗာ။ သစေ ပန ဧဝံ အကတွာ ဒီဃေ ဝတ္တဗ္ဗေ ရဿံ, ရဿေ ဝါ ဝတ္တဗ္ဗေ ဒီဃံ ဝဒတိ၊ တထာ ဂရုကေ ဝတ္တဗ္ဗေ လဟုကံ, လဟုကေ ဝါ ဝတ္တဗ္ဗေ ဂရုကံ ဝဒတိ၊ သမ္ဗန္ဓေ ဝါ ပန ဝတ္တဗ္ဗေ ဝဝတ္ထိတံ, ဝဝတ္ထိတေ ဝါ ဝတ္တဗ္ဗေ သမ္ဗန္ဓံ ဝဒတိ၊ ဧဝံ ဝုတ္တေပိ ကမ္မဝါစာ န ကုပ္ပတိ။ ဣမာနိ ဟိ ဆ ဗျဉ္ဇနာနိ ကမ္မံ န ကောပေန္တိ။
ယံ ပန သုတ္တန္တိကတ္ထေရာ ‘‘ဒ-ကာရော တ-ကာရမာပဇ္ဇတိ, တ-ကာရော ဒ-ကာရမာပဇ္ဇတိ, စ-ကာရော ဇ-ကာရမာပဇ္ဇတိ, ဇ-ကာရော စ-ကာရမာပဇ္ဇတိ, ယ-ကာရော က-ကာရမာပဇ္ဇတိ, က-ကာရော ယ-ကာရမာပဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ ဒ-ကာရာဒီသု ဝတ္တဗ္ဗေသု တ-ကာရာဒိဝစနံ န ဝိရုဇ္ဈတီ’’တိ ဝဒန္တိ, တံ ကမ္မဝါစံ ပတွာ န ဝဋ္ဋတိ။ တသ္မာ ဝိနယဓရေန နေဝ ဒ-ကာရော တ-ကာရော ကာတဗ္ဗော…ပေ… န က-ကာရော ယ-ကာရော။ ယထာပါဠိယာ နိရုတ္တိံ သောဓေတွာ ဒသဝိဓာယ ဗျဉ္ဇနနိရုတ္တိယာ ဝုတ္တဒေါသေ ပရိဟရန္တေန ကမ္မဝါစာ ကာတဗ္ဗာ။ ဣတရထာ ဟိ သာဝနံ ဟာပေတိ နာမ။
အကာလေ ဝါ သာဝေတီတိ သာဝနာယ အကာလေ အနောကာသေ ဉတ္တိံ အဋ္ဌပေတွာ ပဌမံယေဝ အနုဿာဝနကမ္မံ ကတွာ ပစ္ဆာ ဉတ္တိံ ဌပေတိ။ ဣတိ ဣမေဟိ ပဉ္စဟာကာရေဟိ အနုဿာဝနတော ကမ္မာနိ ဝိပဇ္ဇန္တိ။
֍ ဋီ ၄၈၆။ သီမတော ဝိပတ္တိယံ ပန အတိခုဒ္ဒကသီမာ နာမ ယာ ဧကဝီသတိ ဘိက္ခူ န ဂဏှာတိ။ ကုရုန္ဒိယံ ပန ‘‘ယတ္ထ ဧကဝီသတိ ဘိက္ခူ နိသီဒိတုံ န သက္ကောန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တသ္မာ ယာ ဧဝရူပါ သီမာ, အယံ သမ္မတာပိ အသမ္မတာ, ဂါမခေတ္တသဒိသာဝ ဟောတိ, တတ္ထ ကတံ ကမ္မံ ကုပ္ပတိ။ ဧသ နယော သေသသီမာသုပိ။ ဧတ္ထ ပန အတိမဟတီ နာမ ယာ ကေသဂ္ဂမတ္တေနာပိ တိယောဇနံ အတိက္ကာမေတွာ သမ္မတာ ဟောတိ။ ခဏ္ဍနိမိတ္တာ နာမ အဃဋိတနိမိတ္တာ ဝုစ္စတိ။ ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ နိမိတ္တံ ကိတ္တေတွာ အနုက္ကမေနေဝ ဒက္ခိဏာယ ပစ္ဆိမာယ ဥတ္တရာယ ဒိသာယ ကိတ္တေတွာ ပုန ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ ပုဗ္ဗကိတ္တိတံ နိမိတ္တံ ပဋိကိတ္တေတွာဝ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဧဝံ အခဏ္ဍနိမိတ္တာ ဟောတိ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂၄၉။) [သျ]သစေ ပန အနုက္ကမေန အာဟရိတွာ ဥတ္တရာယ ဒိသာယ နိမိတ္တံ ကိတ္တေတွာ တတ္ထေဝ ဌပေတိ, ခဏ္ဍနိမိတ္တာ ဟောတိ။ အပရာပိ ခဏ္ဍနိမိတ္တာ နာမ ယာ အနိမိတ္တုပဂံ တစသာရရုက္ခံ ဝါ ခါဏုကံ ဝါ ပံသုပုဉ္ဇဝါလိကာပုဉ္ဇာနံ ဝါ အညတရံ အန္တရာ ဧကံ နိမိတ္တံ ကတွာ သမ္မတာ ဟောတိ။ ဆာယာနိမိတ္တာ နာမ ယာ ပဗ္ဗတစ္ဆာယာဒီနံ ယံကိဉ္စိ ဆာယံ နိမိတ္တံ ကတွာ သမ္မတာ ဟောတိ။ အနိမိတ္တာ နာမ ယာ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ နိမိတ္တာနိ အကိတ္တေတွာ သမ္မတာ ဟောတိ။
ဗဟိသီမေ ဌိတော သီမံ သမ္မန္နတိ နာမ နိမိတ္တာနိ ကိတ္တေတွာ နိမိတ္တာနံ ဗဟိ ဌိတော သမ္မန္နတိ။ နဒိယာ သမုဒ္ဒေ ဇာတဿရေ သီမံ သမ္မန္နတီတိ ဧတေသု နဒိအာဒီသု ယံ သမ္မန္နတိ, သာ ဧဝံ သမ္မတာပိ ‘‘သဗ္ဗာ, ဘိက္ခဝေ, နဒီ အသီမာ, သဗ္ဗော သမုဒ္ဒေါ အသီမော, သဗ္ဗော ဇာတဿရော အသီမော’’တိ (မဟာဝ။ ၁၄၇) ဝစနတော အသမ္မတာဝ ဟောတိ။ သီမာယ သီမံ သမ္ဘိန္ဒတီတိ အတ္တနော သီမာယ ပရေသံ သီမံ သမ္ဘိန္ဒတိ။ အဇ္ဈောတ္ထရတီတိ အတ္တနော သီမာယ ပရေသံ သီမံ အဇ္ဈောတ္ထရတိ။ တတ္ထ ယထာ သမ္ဘေဒေါ စ အဇ္ဈောတ္ထရဏဉ္စ ဟောတိ, တံ သဗ္ဗံ ဥပေါသထက္ခန္ဓကေ ဝုတ္တမေဝ။ ဣတိ ဣမာ ဧကာဒသပိ သီမာ အသီမာ ဂါမခေတ္တသဒိသာ ဧဝ, တာသု နိသီဒိတွာ ကတံ ကမ္မံ ကုပ္ပတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဣမေဟိ ဧကာဒသဟိ အာကာရေဟိ သီမတော ကမ္မာနိ ဝိပဇ္ဇန္တီ’’တိ။
၄၈၇-၄၈၈။ ပရိသတော ကမ္မဝိပတ္တိယံ ပန ကိဉ္စိ အနုတ္တာနံ နာမ နတ္ထိ။ ယမ္ပိ တတ္ထ ကမ္မပ္ပတ္တဆန္ဒာရဟလက္ခဏံ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ, တမ္ပိ ပရတော ‘‘စတ္တာရော ဘိက္ခူ ပကတတ္တာ ကမ္မပ္ပတ္တာ’’တိအာဒိနာ နယေန ဝုတ္တမေဝ။ တတ္ထ ပကတတ္တာ ကမ္မပ္ပတ္တာတိ စတုဝဂ္ဂကရဏေ ကမ္မေ စတ္တာရော ပကတတ္တာ အနုက္ခိတ္တာ အနိဿာရိတာ ပရိသုဒ္ဓသီလာ စတ္တာရော ဘိက္ခူ ကမ္မပ္ပတ္တာ ကမ္မဿ အရဟာ အနုစ္ဆဝိကာ သာမိနော။ န တေဟိ ဝိနာ တံ ကမ္မံ ကယိရတိ, န တေသံ ဆန္ဒော ဝါ ပါရိသုဒ္ဓိ ဝါ ဧတိ။ အဝသေသာ ပန သစေပိ သဟဿမတ္တာ ဟောန္တိ, သစေ သမာနသံဝါသကာ, သဗ္ဗေ ဆန္ဒာရဟာဝ ဟောန္တိ။ ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိံ ဒတွာ အာဂစ္ဆန္တု ဝါ မာ ဝါ, ကမ္မံ ပန တိဋ္ဌတိ။ ယဿ ပန သံဃော ပရိဝါသာဒိကမ္မံ ကရောတိ, သော နေဝ ကမ္မပ္ပတ္တော, နာပိ ဆန္ဒာရဟော။ အပိစ ယသ္မာ တံ ပုဂ္ဂလံ ဝတ္ထုံ ကတွာ သံဃော ကမ္မံ ကရောတိ, တသ္မာ ‘‘ကမ္မာရဟော’’တိ ဝုစ္စတိ။ သေသကမ္မေသုပိ ဧသေဝ နယော။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂၅၀။) [သျ]֍ ဋီ ၄၈၉။ ပုန စတ္တာရိ ကမ္မာနီတိအာဒိကော နယော ပဏ္ဍကာဒီနံ အဝတ္ထုဘာဝဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တော။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။
အပလောကနကမ္မကထာ
၄၉၅-၄၉၆။ ဣဒါနိ တေသံ ကမ္မာနံ ပဘေဒဒဿနတ္ထံ ‘‘အပလောကနကမ္မံ ကတိ ဌာနာနိ ဂစ္ဆတီ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ‘‘အပလောကနကမ္မံ ပဉ္စ ဌာနာနိ ဂစ္ဆတိ – ဩသာရဏံ, နိဿာရဏံ, ဘဏ္ဍုကမ္မံ, ဗြဟ္မဒဏ္ဍံ, ကမ္မလက္ခဏညေဝ ပဉ္စမ’’န္တိ ဧတ္ထ ‘‘ဩသာရဏံ နိဿာရဏ’’န္တိ ပဒသိလိဋ္ဌတာယေတံ ဝုတ္တံ။ ပဌမံ ပန နိဿာရဏာ ဟောတိ, ပစ္ဆာ ဩသာရဏာ။ တတ္ထ ယာ ကဏ္ဋကသာမဏေရဿ ဒဏ္ဍကမ္မနာသနာ, သာ ‘‘နိဿာရဏာ’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တသ္မာ ဧတရဟိ သစေပိ သာမဏေရော ဗုဒ္ဓဿ ဝါ ဓမ္မဿ ဝါ သံဃဿ ဝါ အဝဏ္ဏံ ဘဏတိ, ‘‘အကပ္ပိယံ ကပ္ပိယ’’န္တိ ဒီပေတိ, မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကော ဟောတိ အန္တဂ္ဂါဟိကာယ ဒိဋ္ဌိယာ သမန္နာဂတော, သော ယာဝတတိယံ နိဝါရေတွာ တံ လဒ္ဓိံ နိဿဇ္ဇာပေတဗ္ဗော။ နော စေ ဝိဿဇ္ဇေတိ, သံဃံ သန္နိပါတေတွာ ‘‘ဝိဿဇ္ဇေဟီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။ နော စေ ဝိဿဇ္ဇေတိ, ဗျတ္တေန ဘိက္ခုနာ အပလောကနကမ္မံ ကတွာ နိဿာရေတဗ္ဗော။ ဧဝဉ္စ ပန ကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ –
‘‘သံဃံ, ဘန္တေ, ပုစ္ဆာမိ – ‘အယံ ဣတ္ထန္နာမော သာမဏေရော ဗုဒ္ဓဿ ဓမ္မဿ သံဃဿ အဝဏ္ဏဝါဒီ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကော, ယံ အညေ သာမဏေရာ လဘန္တိ, ဒိရတ္တတိရတ္တံ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ သဟသေယျံ, တဿ အလာဘာယ နိဿာရဏာ ရုစ္စတိ သံဃဿာ’တိ။ ဒုတိယမ္ပိ… တတိယမ္ပိ, ဘန္တေ, သံဃံ ပုစ္ဆာမိ – ‘အယံ ဣတ္ထန္နာမော သာမဏေရော ဗုဒ္ဓဿ…ပေ… ရုစ္စတိ သံဃဿာ’တိ စရ ပိရေ ဝိနဿာ’’တိ။
သော အပရေန သမယေန ‘‘အဟံ, ဘန္တေ, ဗာလတာယ အညာဏတာယ အလက္ခိကတာယ ဧဝံ အကာသိံ, သွာဟံ သံဃံ ခမာပေမီ’’တိ ခမာပေန္တော ယာဝတတိယံ ယာစာပေတွာ အပလောကနကမ္မေနေဝ ဩသာရေတဗ္ဗော။ ဧဝံ ပန ဩသာရေတဗ္ဗော, သံဃမဇ္ဈေ ဗျတ္တေန ဘိက္ခုနာ သံဃဿ အနုမတိယာ သာဝေတဗ္ဗံ –
‘‘သံဃံ, ဘန္တေ, ပုစ္ဆာမိ – အယံ ဣတ္ထန္နာမော သာမဏေရော ဗုဒ္ဓဿ ဓမ္မဿ သံဃဿ အဝဏ္ဏဝါဒီ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကော, ယံ အညေ သာမဏေရာ လဘန္တိ, ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ ဒိရတ္တတိရတ္တံ သဟသေယျံ,
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂၅၁။) [သျ]တဿ အလာဘာယ နိဿာရိတော, သွာယံ ဣဒါနိ သောရတော နိဝါတဝုတ္တိ လဇ္ဇိဓမ္မံ ဩက္ကန္တော ဟိရောတ္တပ္ပေ ပတိဋ္ဌိတော ကတဒဏ္ဍကမ္မော အစ္စယံ ဒေသေတိ, ဣမဿ သာမဏေရဿ ယထာ ပုရေ ကာယသမ္ဘောဂသာမဂ္ဂိဒါနံ ရုစ္စတိ သံဃဿာ’’တိ။
ဧဝံ တိက္ခတ္တုံ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဧဝံ အပလောကနကမ္မံ ဩသာရဏဉ္စ နိဿာရဏဉ္စ ဂစ္ဆတိ။ ဘဏ္ဍုကမ္မံ မဟာခန္ဓကဝဏ္ဏနာယံ ဝုတ္တမေဝ။ ဗြဟ္မဒဏ္ဍော ပဉ္စသတိကက္ခန္ဓကေ ဝုတ္တောယေဝ။ န ကေဝလံ ပနေသ ဆန္နဿေဝ ပညတ္တော, ယော အညောပိ ဘိက္ခု မုခရော ဟောတိ, ဘိက္ခူ ဒုရုတ္တဝစနေဟိ ဃဋ္ဋေန္တော ခုံသေန္တော ဝမ္ဘေန္တော ဝိဟရတိ, တဿပိ ဒါတဗ္ဗော။ ဧဝဉ္စ ပန ဒါတဗ္ဗော, သံဃမဇ္ဈေ ဗျတ္တေန ဘိက္ခုနာ သံဃဿ အနုမတိယာ သာဝေတဗ္ဗံ –
‘‘ဘန္တေ, ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု မုခရော, ဘိက္ခူ ဒုရုတ္တဝစနေဟိ ဃဋ္ဋေန္တော ဝိဟရတိ။ သော ဘိက္ခု ယံ ဣစ္ဆေယျ, တံ ဝဒေယျ။ ဘိက္ခူဟိ ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု နေဝ ဝတ္တဗ္ဗော, န ဩဝဒိတဗ္ဗော, န အနုသာသိတဗ္ဗော။ သံဃံ, ဘန္တေ, ပုစ္ဆာမိ – ‘ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော ဗြဟ္မဒဏ္ဍဿ ဒါနံ, ရုစ္စတိ သံဃဿာ’တိ။ ဒုတိယမ္ပိ ပုစ္ဆာမိ, တတိယမ္ပိ ပုစ္ဆာမိ – ‘ဣတ္ထန္နာမဿ, ဘန္တေ, ဘိက္ခုနော ဗြဟ္မဒဏ္ဍဿ ဒါနံ, ရုစ္စတိ သံဃဿာ’’’တိ။
တဿ အပရေန သမယေန သမ္မာ ဝတ္တိတွာ ခမာပေန္တဿ ဗြဟ္မဒဏ္ဍော ပဋိပ္ပဿမ္ဘေတဗ္ဗော။ ဧဝဉ္စ ပန ပဋိပ္ပဿမ္ဘေတဗ္ဗော, ဗျတ္တေန ဘိက္ခုနာ သံဃမဇ္ဈေ သာဝေတဗ္ဗံ –
‘‘ဘန္တေ, ဘိက္ခုသံဃော အသုကဿ ဘိက္ခုနော ဗြဟ္မဒဏ္ဍံ အဒါသိ, သော ဘိက္ခု သောရတော နိဝါတဝုတ္တိ လဇ္ဇိဓမ္မံ ဩက္ကန္တော ဟိရောတ္တပ္ပေ ပတိဋ္ဌိတော, ပဋိသင်္ခါ အာယတိံ သံဝရေ တိဋ္ဌတိ, သံဃံ, ဘန္တေ, ပုစ္ဆာမိ, တဿ ဘိက္ခုနော ဗြဟ္မဒဏ္ဍဿ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိ, ရုစ္စတိ သံဃဿာ’’တိ။
ဧဝံ ယာဝတတိယံ ဝတွာ အပလောကနကမ္မေနေဝ ဗြဟ္မဒဏ္ဍော ပဋိပ္ပဿမ္ဘေတဗ္ဗောတိ။
ကမ္မလက္ခဏညေဝ ပဉ္စမန္တိ ယံ တံ ဘဂဝတာ ဘိက္ခုနိက္ခန္ဓကေ ‘‘တေန ခေါ ပန သမယေန ဆဗ္ဗဂ္ဂိယာ ဘိက္ခူ ဘိက္ခုနိယော ကဒ္ဒမောဒကေန ဩသိဉ္စန္တိ, ‘အပ္ပေဝ နာမ အမှေသု သာရဇ္ဇေယျု’န္တိ, ကာယံ ဝိဝရိတွာ ဘိက္ခုနီနံ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂၅၂။) [သျ]ဒဿေန္တိ, ဦရုံ ဝိဝရိတွာ ဘိက္ခုနီနံ ဒဿေန္တိ, အင်္ဂဇာတံ ဝိဝရိတွာ ဘိက္ခုနီနံ ဒဿေန္တိ, ဘိက္ခုနိယော ဩဘာသေန္တိ, ဘိက္ခုနီဟိ သဒ္ဓိံ သမ္ပယောဇေန္တိ, ‘အပ္ပေဝ နာမ အမှေသု သာရဇ္ဇေယျု’န္တိ။ ဣမေသု ဝတ္ထူသု တေသံ ဘိက္ခူနံ ဒုက္ကဋံ ပညပေတွာ ‘အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ တဿ ဘိက္ခုနော ဒဏ္ဍကမ္မံ ကာတု’န္တိ။ အထ ခေါ ဘိက္ခုနီနံ ဧတဒဟောသိ – ‘ကိံ နု ခေါ ဒဏ္ဍကမ္မံ ကာတဗ္ဗ’န္တိ။ ဘဂဝတော ဧတမတ္ထံ အာရောစေသုံ – ‘အဝန္ဒိယော သော ဘိက္ခဝေ ဘိက္ခု ဘိက္ခုနိသံဃေန ကာတဗ္ဗော’’’တိ ဧဝံ အဝန္ဒိယကမ္မံ အနုညာတံ, တံ ကမ္မလက္ခဏညေဝ ပဉ္စမံ ဣမဿ အပလောကနကမ္မဿ ဌာနံ ဟောတိ။ တဿ ဟိ ကမ္မညေဝ လက္ခဏံ, န ဩသာရဏာဒီနိ၊ တသ္မာ ‘‘ကမ္မလက္ခဏ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ တဿ ကရဏံ တတ္ထေဝ ဝုတ္တံ။ အပိစ နံ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိယာ သဒ္ဓိံ ဝိတ္ထာရတော ဒဿေတုံ ဣဓာပိ ဝဒါမ, ဘိက္ခုနုပဿယေ သန္နိပတိတဿ ဘိက္ခုနိသံဃဿ အနုမတိယာ ဗျတ္တာယ ဘိက္ခုနိယာ သာဝေတဗ္ဗံ –
‘‘အယျေ အသုကော နာမ အယျော ဘိက္ခုနီနံ အပါသာဒိကံ ဒဿေတိ, ဧတဿ အယျဿ အဝန္ဒိယကရဏံ ရုစ္စတီတိ ဘိက္ခုနိသံဃံ ပုစ္ဆာမိ, ဒုတိယမ္ပိ… တတိယမ္ပိ ဘိက္ခုနိသံဃံ ပုစ္ဆာမီ’’တိ။
ဧဝံ တိက္ခတ္တုံ သာဝေတွာ အပလောကနကမ္မေန အဝန္ဒိယကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ။
တတော ပဋ္ဌာယ သော ဘိက္ခု ဘိက္ခုနီဟိ န ဝန္ဒိတဗ္ဗော။ သစေ အဝန္ဒိယမာနော ဟိရောတ္တပ္ပံ ပစ္စုပဋ္ဌပေတွာ သမ္မာ ဝတ္တတိ, တေန ဘိက္ခုနိယော ခမာပေတဗ္ဗာ။ ခမာပေန္တေန ဘိက္ခုနုပဿယံ အဂန္တွာ ဝိဟာရေယေဝ သံဃံ ဝါ ဂဏံ ဝါ ဧကံ ဘိက္ခုံ ဝါ ဥပသင်္ကမိတွာ ဥက္ကုဋိကံ နိသီဒိတွာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတွာ ‘‘အဟံ ဘန္တေ ပဋိသင်္ခါ အာယတိံ သံဝရေ တိဋ္ဌာမိ, န ပုန အပါသာဒိကံ ဒဿေဿာမိ, ဘိက္ခုနိသံဃော မယှံ ခမတူ’’တိ ခမာပေတဗ္ဗံ။ တေန သံဃေန ဝါ ဂဏေန ဝါ ဧကံ ဘိက္ခုံ ပေသေတွာ ဧကဘိက္ခုနာ ဝါ သယမေဝ ဂန္တွာ ဘိက္ခုနိယော ဝတ္တဗ္ဗာ – ‘‘အယံ ဘိက္ခု ပဋိသင်္ခါ အာယတိံ သံဝရေ ဌိတော, ဣမိနာ အစ္စယံ ဒေသေတွာ ဘိက္ခုနိသံဃော ခမာပိတော, ဘိက္ခုနိသံဃော ဣမံ ဝန္ဒိယံ ကရောတူ’’တိ။ သော ဝန္ဒိယော ကာတဗ္ဗော။ ဧဝဉ္စ ပန ကာတဗ္ဗော, ဘိက္ခုနုပဿယေ သန္နိပတိတဿ ဘိက္ခုနိသံဃဿ အနုမတိယာ ဗျတ္တာယ ဘိက္ခုနိယာ သာဝေတဗ္ဗံ –
‘‘အယံ အယျေ အသုကော နာမ အယျော ဘိက္ခုနီနံ အပါသာဒိကံ ဒဿေတီတိ ဘိက္ခုနိသံဃေန အဝန္ဒိယော ကတော, သော လဇ္ဇိဓမ္မံ ဩက္ကမိတွာ ပဋိသင်္ခါ အာယတိံ သံဝရေ ဌိတော အစ္စယံ ဒေသေတွာ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂၅၃။) [သျ]ဘိက္ခုနိသံဃံ ခမာပေသိ, တဿ အယျဿ ဝန္ဒိယကရဏံ ရုစ္စတီတိ ဘိက္ခုနိသံဃံ ပုစ္ဆာမီ’’တိ –
တိက္ခတ္တုံ ဝတ္တဗ္ဗံ ဧဝံ အပလောကနကမ္မေနေဝ ဝန္ဒိယော ကာတဗ္ဗော။
အယံ ပနေတ္ထ ပါဠိမုတ္တကောပိ ကမ္မလက္ခဏဝိနိစ္ဆယော။ ဣဒဉှိ ကမ္မလက္ခဏံ နာမ ဘိက္ခုနိသံဃမူလကံ ပညတ္တံ, ဘိက္ခုသံဃဿာပိ ပနေတံ လဗ္ဘတိယေဝ။ ယဉှိ ဘိက္ခုသံဃော သလာကဂ္ဂယာဂဂ္ဂဘတ္တဂ္ဂဥပေါသထဂ္ဂေသု အပလောကနကမ္မံ ကရောတိ, ဧတမ္ပိ ကမ္မလက္ခဏမေဝ။ အစ္ဆိန္နစီဝရဇိဏ္ဏစီဝရနဋ္ဌစီဝရာနဉှိ သံဃံ သန္နိပါတေတွာ ဗျတ္တေန ဘိက္ခုနာ ယာဝတတိယံ သာဝေတွာ အပလောကနကမ္မံ ကတွာ စီဝရံ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အပ္ပမတ္တကဝိဿဇ္ဇကေန ပန စီဝရံ ကရောန္တဿ သေနာသနက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာယံ ဝုတ္တပ္ပဘေဒါနိ သူစိအာဒီနိ အနပလောကေတွာပိ ဒါတဗ္ဗာနိ။ တေသံ ဒါနေ သောယေဝ ဣဿရော, တတော အတိရေကံ ဒေန္တေန အပလောကေတွာ ဒါတဗ္ဗံ။ တတော ဟိ အတိရေကဒါနေ သံဃော သာမီ။ ဂိလာနဘေသဇ္ဇမ္ပိ တတ္ထ ဝုတ္တပ္ပကာရံ သယမေဝ ဒါတဗ္ဗံ။ အတိရေကံ ဣစ္ဆန္တဿ အပလောကေတွာ ဒါတဗ္ဗံ။ ယောပိ စ ဒုဗ္ဗလော ဝါ ဆိန္နိရိယာပထော ဝါ ပစ္ဆိန္နဘိက္ခာစာရပထော ဝါ မဟာဂိလာနော, တဿ မဟာဝါသေသု တတြုပ္ပါဒတော ဒေဝသိကံ နာဠိ ဝါ ဥပဍ္ဎနာဠိ ဝါ ဧကဒိဝသံယေဝ ဝါ ပဉ္စ ဝါ ဒသ ဝါ တဏ္ဍုလနာဠိယော ဒေန္တေန အပလောကနကမ္မံ ကတွာဝ ဒါတဗ္ဗာ။ ပေသလဿ ဘိက္ခုနော တတြုပ္ပါဒတော ဣဏပလိဗောဓမ္ပိ ဗဟုဿုတဿ သံဃဘာရနိတ္ထာရကဿ ဘိက္ခုနော အနုဋ္ဌာပနီယသေနာသနမ္ပိ သံဃကိစ္စံ ကရောန္တာနံ ကပ္ပိယကာရကာဒီနံ ဘတ္တဝေတနမ္ပိ အပလောကနကမ္မေန ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ။
စတုပစ္စယဝသေန ဒိန္နတတြုပ္ပါဒတော သံဃိကံ အာဝါသံ ဇဂ္ဂါပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘အယံ ဘိက္ခု ဣဿရဝတာယ ဝိစာရေတီ’’တိ ကထာပစ္ဆိန္ဒနတ္ထံ ပန သလာကဂ္ဂါဒီသု ဝါ အန္တရသန္နိပါတေ ဝါ သံဃံ ပုစ္ဆိတွာဝ ဇဂ္ဂါပေတဗ္ဗော။ စီဝရပိဏ္ဍပါတတ္ထာယ ဩဒိဿဒိန္နတတြုပ္ပါဒတောပိ အပလောကေတွာ အာဝါသော ဇဂ္ဂါပေတဗ္ဗော။ အနပလောကေတွာပိ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘သူရော ဝတာယံ ဘိက္ခု စီဝရပိဏ္ဍပါတတ္ထာယ ဒိန္နတော အာဝါသံ ဇဂ္ဂါပေတီ’’တိ ဧဝံ ဥပ္ပန္နကထာပစ္ဆေဒနတ္ထံ ပန အပလောကနကမ္မမေဝ ကတွာ ဇဂ္ဂါပေတဗ္ဗော။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂၅၄။) [သျ]စေတိယေ ဆတ္တံ ဝါ ဝေဒိကံ ဝါ ဗောဓိဃရံ ဝါ အာသနဃရံ ဝါ အကတံ ဝါ ကရောန္တေန ဇိဏ္ဏံ ဝါ ပဋိသင်္ခရောန္တေန သုဓာကမ္မံ ဝါ ကရောန္တေန မနုဿေ သမာဒပေတွာ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ကာရကော နတ္ထိ, စေတိယဿ ဥပနိက္ခေပတော ကာရေတဗ္ဗံ။ ဥပနိက္ခေပေပိ အသတိ အပလောကနကမ္မံ ကတွာ တတြုပ္ပါဒတော ကာရေတဗ္ဗံ, သံဃိကေနပိ။ သံဃိကေန ဟိ အပလောကေတွာ စေတိယကိစ္စံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ စေတိယဿ သန္တကေန အပလောကေတွာပိ သံဃိကကိစ္စံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ တာဝကာလိကံ ပန ဂဟေတွာ ပါကတိကံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။
စေတိယေ သုဓာကမ္မာဒီနိ ကရောန္တေဟိ ပန ဘိက္ခာစာရတော ဝါ သံဃတော ဝါ ယာပနမတ္တံ အလဘန္တေဟိ စေတိယသန္တကတော ယာပနမတ္တံ ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇန္တေဟိ ဝတ္တံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ, ‘‘ဝတ္တံ ကရောမာ’’တိ မစ္ဆမံသာဒီဟိ သံဃဘတ္တံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ယေ ဝိဟာရေ ရောပိတာ ဖလရုက္ခာ သံဃေန ပရိဂ္ဂဟိတာ ဟောန္တိ, ဇဂ္ဂနကမ္မံ လဘန္တိ, ယေသံ ဖလာနိ ဃဏ္ဋိံ ပဟရိတွာ ဘာဇေတွာ ပရိဘုဉ္ဇန္တိ, တေသု အပလောကနကမ္မံ န ကာတဗ္ဗံ။ ယေ ပန အပရိဂ္ဂဟိတာ, တေသု အပလောကနကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ။ တံ ပန သလာကဂ္ဂယာဂဂ္ဂဘတ္တဂ္ဂအန္တရသန္နိပါတေသုပိ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ, ဥပေါသထဂ္ဂေ ပန ဝဋ္ဋတိယေဝ။ တတ္ထ ဟိ အနာဂတာနမ္ပိ ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိ အာဟရိယတိ, တသ္မာ တံ သုဝိသောဓိတံ ဟောတိ။
ဧဝဉ္စ ပန ကာတဗ္ဗံ, ဗျတ္တေန ဘိက္ခုနာ ဘိက္ခုသံဃဿ အနုမတိယာ သာဝေတဗ္ဗံ –
‘‘ဘန္တေ, ယံ ဣမသ္မိံ ဝိဟာရေ အန္တောသီမာယ သံဃသန္တကံ မူလတစပတ္တအင်္ကုရပုပ္ဖဖလခါဒနီယာဒိ အတ္ထိ, တံ သဗ္ဗံ အာဂတာဂတာနံ ဘိက္ခူနံ ယထာသုခံ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ရုစ္စတီတိ သံဃံ ပုစ္ဆာမီ’’တိ တိက္ခတ္တုံ ပုစ္ဆိတဗ္ဗံ။
စတူဟိ ပဉ္စဟိ ဘိက္ခူဟိ ကတံ သုကတမေဝ။ ယသ္မိံ ဝိဟာရေ ဒွေ တယော ဇနာ ဝသန္တိ, တေဟိ နိသီဒိတွာ ကတမ္ပိ သံဃေန ကတသဒိသမေဝ။ ယသ္မိံ ပန ဝိဟာရေ ဧကော ဘိက္ခု ဟောတိ, တေန ဘိက္ခုနာ ဥပေါသထဒိဝသေ ပုဗ္ဗကရဏပုဗ္ဗကိစ္စံ ကတွာ နိသိန္နေန ကတမ္ပိ ကတိကဝတ္တံ သံဃေန ကတသဒိသမေဝ ဟောတိ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂၅၅။) [သျ]ကရောန္တေန ပန ဖလဝါရေန ကာတုမ္ပိ စတ္တာရော မာသေ ဆ မာသေ ဧကသံဝစ္ဆရန္တိ ဧဝံ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာပိ အပရိစ္ဆိန္ဒိတွာပိ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ပရိစ္ဆိန္နေ ယထာပရိစ္ဆေဒံ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ ပုန ကာတဗ္ဗံ။ အပရိစ္ဆိန္နေ ယာဝ ရုက္ခာ ဓရန္တိ တာဝ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ ယေပိ တေသံ ရုက္ခာနံ ဗီဇေဟိ အညေ ရုက္ခာ ရောပိတာ ဟောန္တိ, တေသမ္ပိ သာ ဧဝ ကတိကာ။
သစေ ပန အညသ္မိံ ဝိဟာရေ ရောပိတာ ဟောန္တိ, တေသံ ယတ္ထ ရောပိတာ, တသ္မိံယေဝ ဝိဟာရေ သံဃော သာမီ။ ယေပိ အညတော ဗီဇာနိ အာဟရိတွာ ပုရိမဝိဟာရေ ပစ္ဆာ ရောပိတာ, တေသု အညာ ကတိကာ ကာတဗ္ဗာ။ ကတိကာယ ကတာယ ပုဂ္ဂလိကဋ္ဌာနေ တိဋ္ဌန္တိ, ယထာသုခံ ဖလာဒီနိ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပနေတ္ထ တံ တံ ဩကာသံ ပရိက္ခိပိတွာ ပရိဝေဏာနိ ကတွာ ဇဂ္ဂန္တိ, တေသံ ဘိက္ခူနံ ပုဂ္ဂလိကဋ္ဌာနေ တိဋ္ဌန္တိ။ အညေ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ န လဘန္တိ, တေဟိ ပန သံဃဿ ဒသဘာဂံ ဒတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗာနိ။ ယောပိ မဇ္ဈေဝိဟာရေ ရုက္ခံ သာခါဟိ ပရိဝါရေတွာ ရက္ခတိ, တဿာပိ ဧသေဝ နယော။
ပေါရာဏဝိဟာရံ ဂတဿ သမ္ဘာဝနီယဘိက္ခုနော ‘‘ထေရော အာဂတော’’တိ ဖလာဖလံ အာဟရန္တိ, သစေ တတ္ထ မူလေ သဗ္ဗပရိယတ္တိဓရော ဗဟုဿုတဘိက္ခု ဝိဟာသိ, ‘‘အဒ္ဓါ ဧတ္ထ ဒီဃာ ကတိကာ ကတာ ဘဝိဿတီ’’တိ နိက္ကုက္ကုစ္စေန ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ ဝိဟာရေ ဖလာဖလံ ပိဏ္ဍပါတိကာနမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ, ဓုတင်္ဂံ န ကောပေတိ။ သာမဏေရာ အတ္တနော အာစရိယုပဇ္ဈာယာနံ ဗဟူနိ ဖလာနိ ဒေန္တိ, အညေ ဘိက္ခူ အလဘန္တာ ခိယျန္တိ, ခိယျနမတ္တမေဝ စေတံ ဟောတိ။
သစေ ပန ဒုဗ္ဘိက္ခံ ဟောတိ, ဧကံ ပနသရုက္ခံ နိဿာယ သဋ္ဌိပိ ဇနာ ဇီဝန္တိ, တာဒိသေ ကာလေ သဗ္ဗေသံ သင်္ဂဟကရဏတ္ထာယ ဘာဇေတွာ ခါဒိတဗ္ဗံ, အယံ သာမီစိ။ ယာဝ ပန ကတိကဝတ္တံ န ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ, တာဝ တေဟိ ခါယိတံ သုခါယိတမေဝ။ ကဒါ ပန ကတိကဝတ္တံ ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ? ယဒါ သမဂ္ဂေါ သံဃော သန္နိပတိတွာ ‘‘ဣတော ပဋ္ဌာယ ဘာဇေတွာ ခါဒန္တူ’’တိ သာဝေတိ။ ဧကဘိက္ခုကေ ပန ဝိဟာရေ ဧကေန သာဝိတေပိ ပုရိမကတိကာ ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိယေဝ။ သစေ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓါယ ကတိကာယ သာမဏေရာ နေဝ ရုက္ခတော ပါတေန္တိ, န ဘူမိတော ဂဟေတွာ ဘိက္ခူနံ ဒေန္တိ, ပတိတဖလာနိ ပါဒေဟိ ပဟရန္တာ ဝိစရန္တိ, တေသံ ဒသဘာဂတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ဥပဍ္ဎဖလဘာဂေန ဖာတိကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ။ အဒ္ဓါ ဖာတိကမ္မလောဘေန
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂၅၆။) [သျ]အာဟရိတွာ ဒဿန္တိ။ ပုန သုဘိက္ခေ ဇာတေ ကပ္ပိယကာရကေသု အာဂန္တွာ သာခါပရိဝါရာဒီနိ ကတွာ ရုက္ခေ ရက္ခန္တေသု သာမဏေရာနံ ဖာတိကမ္မံ န ဒါတဗ္ဗံ, ဘာဇေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။
‘‘ဝိဟာရေ ဖလာဖလံ အတ္ထီ’’တိ သာမန္တဂါမေဟိ မနုဿာ ဂိလာနာနံ ဝါ ဂဗ္ဘိနီနံ ဝါ အတ္ထာယ အာဂန္တွာ ‘‘ဧကံ နာဠိကေရံ ဒေထ, အမ္ဗံ ဒေထ, လဗုဇံ ဒေထာ’’တိ ယာစန္တိ, ဒါတဗ္ဗံ န ဒါတဗ္ဗန္တိ? ဒါတဗ္ဗံ။ အဒီယမာနေ ဟိ တေ ဒေါမနဿိကာ ဟောန္တိ, ဒေန္တေန ပန သံဃံ သန္နိပါတေတွာ ယာဝတတိယံ သာဝေတွာ အပလောကနကမ္မံ ကတွာဝ ဒါတဗ္ဗံ, ကတိကဝတ္တံ ဝါ ကတွာ ဌပေတဗ္ဗံ, ဧဝဉ္စ ပန ကာတဗ္ဗံ, ဗျတ္တေန ဘိက္ခုနာ သံဃဿ အနုမတိယာ သာဝေတဗ္ဗံ –
‘‘သာမန္တဂါမေဟိ မနုဿာ အာဂန္တွာ ဂိလာနာဒီနံ အတ္ထာယ ဖလာဖလံ ယာစန္တိ, ဒွေ နာဠိကေရာနိ, ဒွေ တာလဖလာနိ, ဒွေ ပနသာနိ, ပဉ္စ အမ္ဗာနိ, ပဉ္စ ကဒလိဖလာနိ ဂဏှန္တာနံ အနိဝါရဏံ, အသုကရုက္ခတော စ အသုကရုက္ခတော စ ဖလံ ဂဏှန္တာနံ အနိဝါရဏံ ရုစ္စတိ ဘိက္ခုသံဃဿာ’’တိ တိက္ခတ္တုံ ဝတ္တဗ္ဗံ။
တတော ပဋ္ဌာယ ဂိလာနာဒီနံ နာမံ ဂဟေတွာ ယာစန္တာ ‘‘ဂဏှထာ’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗာ, ဝတ္တံ ပန အာစိက္ခိတဗ္ဗံ – ‘‘နာဠိကေရာဒီနိ ဣမိနာ နာမ ပရိစ္ဆေဒေန ဂဏှန္တာနံ အသုကရုက္ခတော စ အသုကရုက္ခတော စ ဖလံ ဂဏှန္တာနံ အနိဝါရဏံ ကတ’’န္တိ။ အနုဝိစရိတွာ ပန ‘‘အယံ မဓုရဖလော အမ္ဗော, ဣတော ဂဏှထာ’’တိပိ န ဝတ္တဗ္ဗာ။ ဖလဘာဇနကာလေ ပန အာဂတာနံ သမ္မတေန ဥပဍ္ဎဘာဂေါ ဒါတဗ္ဗော, အသမ္မတေန အပလောကေတွာ ဒါတဗ္ဗံ။
ခီဏပရိဗ္ဗယော ဝါ မဂ္ဂဂမိယသတ္ထဝါဟော ဝါ အညော ဝါ ဣဿရော အာဂန္တွာ ယာစတိ, အပလောကေတွာဝ ဒါတဗ္ဗံ။ ဗလက္ကာရေန ဂဟေတွာ ခါဒန္တော န ဝါရေတဗ္ဗော။ ကုဒ္ဓေါ ဟိ သော ရုက္ခေပိ ဆိန္ဒေယျ, အညမ္ပိ အနတ္ထံ ကရေယျ။ ပုဂ္ဂလိကပရိဝေဏံ အာဂန္တွာ ဂိလာနဿ ဂါမေန ယာစန္တော ‘‘အမှေဟိ ဆာယာဒီနံ အတ္ထာယ ရောပိတံ, သစေ အတ္ထိ, တုမှေ ဇာနာထာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။ ယဒိ ပန ဖလဘရိတာဝ ရုက္ခာ ဟောန္တိ, ကဏ္ဋကေ ဗန္ဓိတွာ ဖလဝါရေန ခါဒန္တိ, အပစ္စာသီသန္တေန ဟုတွာ ဒါတဗ္ဗံ။ ဗလက္ကာရေန ဂဏှန္တော န ဝါရေတဗ္ဗော, ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တမေဝေတ္ထ ကာရဏံ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂၅၇။) [သျ]သံဃဿ ဖလာရာမော ဟောတိ, ပဋိဇဂ္ဂနံ န လဘတိ, သစေ တံ ကောစိ ဝတ္တသီသေန ဇဂ္ဂတိ, သံဃဿေဝ ဟောတိ။ အထာပိ ကဿစိ ပဋိဗလဿ ဘိက္ခုနော ‘‘ဣမံ သပ္ပုရိသ ဇဂ္ဂိတွာ ဒေဟီ’’တိ သံဃော ဘာရံ ကရောတိ, သော စေ ဝတ္တသီသေန ဇဂ္ဂတိ, ဧဝမ္ပိ သံဃဿေဝ ဟောတိ။ ဖာတိကမ္မံ ပစ္စာသီသန္တဿ ပန တတိယဘာဂေန ဝါ ဥပဍ္ဎဘာဂေန ဝါ ဖာတိကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ။ ‘‘ဘာရိယံ ကမ္မ’’န္တိ ဝတွာ ဧတ္တကေန အနိစ္ဆန္တော ပန သဗ္ဗံ တဝေဝ သန္တကံ ကတွာ ‘‘မူလဘာဂံ ဒသဘာဂမတ္တံ ဒတွာ ဇဂ္ဂါဟီ’’တိပိ ဝတ္တဗ္ဗော။ ဂရုဘဏ္ဍတ္တာ ပန မူလစ္ဆေဇ္ဇဝသေန န ဒါတဗ္ဗံ။ သော မူလဘာဂံ ဒတွာ ခါဒန္တော အကတာဝါသံ ဝါ ကတွာ ကတာဝါသံ ဝါ ဇဂ္ဂိတွာ နိဿိတကာနံ အာရာမံ နိယျာဒေတိ, တေဟိပိ မူလဘာဂေါ ဒါတဗ္ဗောဝ။ ယဒါ ပန ဘိက္ခူ သယံ ဇဂ္ဂိတုံ ပဟောန္တိ, အထ တေသံ ဇဂ္ဂိတုဉ္စ န ဒါတဗ္ဗံ, ဇဂ္ဂိတကာလေ စ န ဝါရေတဗ္ဗာ, ဇဂ္ဂနကာလေယေဝ ဝါရေတဗ္ဗာ။ ‘‘ဗဟုံ တုမှေဟိ ခါယိတံ, ဣဒါနိ မာ ဇဂ္ဂိတ္ထ, ဘိက္ခုသံဃောယေဝ ဇဂ္ဂိဿတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။
သစေ ပန နေဝ ဝတ္တသီသေန ဇဂ္ဂန္တော အတ္ထိ, န ဖာတိကမ္မေန, န သံဃော ဇဂ္ဂိတုံ ပဟောတိ, ဧကော အနာပုစ္ဆိတွာဝ ဇဂ္ဂိတွာ ဖာတိကမ္မံ ဝဍ္ဎေတွာ ပစ္စာသီသတိ, အပလောကနကမ္မေန ဖာတိကမ္မံ ဝဍ္ဎေတွာ ဒါတဗ္ဗံ။ ဣတိ ဣမံ သဗ္ဗမ္ပိ ကမ္မလက္ခဏမေဝ ဟောတိ။ အပလောကနကမ္မံ ဣမာနိ ပဉ္စ ဌာနာနိ ဂစ္ဆတိ။
ဉတ္တိကမ္မဋ္ဌာနဘေဒေ ပန ‘‘သုဏာတု မေ ဘန္တေ သံဃော, ဣတ္ထန္နာမော ဣတ္ထန္နာမဿ အာယသ္မတော ဥပသမ္ပဒါပေက္ခော, အနုသိဋ္ဌော သော မယာ။ ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လံ, ဣတ္ထန္နာမော အာဂစ္ဆေယျာတိ, အာဂစ္ဆာဟီတိ ဝတ္တဗ္ဗော’’တိ ဧဝံ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခဿ ဩသာရဏာ ဩသာရဏာ နာမ။
‘‘သုဏန္တု မေ အာယသ္မန္တာ, အယံ ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု ဓမ္မကထိကော ဣမဿ နေဝ သုတ္တံ အာဂစ္ဆတိ, နော သုတ္တဝိဘင်္ဂေါ, သော အတ္ထံ အသလ္လက္ခေတွာ ဗျဉ္ဇနစ္ဆာယာယ အတ္ထံ ပဋိဗာဟတိ။ ယဒါယသ္မန္တာနံ ပတ္တကလ္လံ, ဣတ္ထန္နာမံ ဘိက္ခုံ ဝုဋ္ဌာပေတွာ အဝသေသာ ဣမံ အဓိကရဏံ ဝူပသမေယျာမာ’’တိ ဧဝံ ဥဗ္ဗာဟိကာဝိနိစ္ဆယေ ဓမ္မကထိကဿ ဘိက္ခုနော နိဿာရဏာ နိဿာရဏာ နာမ။
‘‘သုဏာတု မေ ဘန္တေ သံဃော, အဇ္ဇုပေါသထော ပန္နရသော။ ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လံ, သံဃော ဥပေါသထံ ကရေယျာ’’တိ ဧဝံ ဥပေါသထကမ္မဝသေန ဌပိတာ ဉတ္တိ ဥပေါသထော နာမ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂၅၈။) [သျ]‘‘သုဏာတု မေ ဘန္တေ သံဃော, အဇ္ဇ ပဝါရဏာ ပန္နရသီ။ ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လံ, သံဃော ပဝါရေယျာ’’တိ ဧဝံ ပဝါရဏာကမ္မဝသေန ဌပိတာ ဉတ္တိ ပဝါရဏာ နာမ။
‘‘သုဏာတု မေ ဘန္တေ သံဃော, ဣတ္ထန္နာမော ဣတ္ထန္နာမဿ အာယသ္မတော ဥပသမ္ပဒါပေက္ခော။ ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လံ, အဟံ ဣတ္ထန္နာမံ အနုသာသေယျ’’န္တိ။ ‘‘ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လံ, ဣတ္ထန္နာမော ဣတ္ထန္နာမံ အနုသာသေယျာ’’တိ။ ‘‘ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လံ, အဟံ ဣတ္ထန္နာမံ အန္တရာယိကေ ဓမ္မေ ပုစ္ဆေယျ’’န္တိ။ ‘‘ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လံ, ဣတ္ထန္နာမော ဣတ္ထန္နာမံ အန္တရာယိကေ ဓမ္မေ ပုစ္ဆေယျာ’’တိ။ ‘‘ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လံ, အဟံ ဣတ္ထန္နာမံ ဝိနယံ ပုစ္ဆေယျ’’န္တိ။ ‘‘ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လံ, ဣတ္ထန္နာမော ဣတ္ထန္နာမံ ဝိနယံ ပုစ္ဆေယျာ’’တိ။ ‘‘ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လံ, အဟံ ဣတ္ထန္နာမေန ဝိနယံ ပုဋ္ဌော ဝိဿဇ္ဇေယျ’’န္တိ။ ‘‘ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လံ, ဣတ္ထန္နာမော ဣတ္ထန္နာမေန ဝိနယံ ပုဋ္ဌော ဝိဿဇ္ဇေယျာ’’တိ ဧဝံ အတ္တာနံ ဝါ ပရံ ဝါ သမ္မန္နိတုံ ဌပိတာ ဉတ္တိ သမ္မုတိ နာမ။
‘‘သုဏာတု မေ ဘန္တေ သံဃော, ဣဒံ စီဝရံ ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော နိဿဂ္ဂိယံ သံဃဿ နိဿဋ္ဌံ။ ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လံ, သံဃော ဣမံ စီဝရံ ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော ဒဒေယျာ’’တိ။ ‘‘ယဒါယသ္မန္တာနံ ပတ္တကလ္လံ, အာယသ္မန္တာ ဣမံ စီဝရံ ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော ဒဒေယျု’’န္တိ ဧဝံ နိဿဋ္ဌစီဝရပတ္တာဒီနံ ဒါနံ ဒါနံ နာမ။
‘‘သုဏာတု မေ ဘန္တေ သံဃော, အယံ ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု အာပတ္တိံ သရတိ, ဝိဝရတိ, ဥတ္တာနိံ ကရောတိ, ဒေသေတိ။ ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လံ, အဟံ ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော အာပတ္တိံ ပဋိဂ္ဂဏှေယျန္တိ။ ယဒါယသ္မန္တာနံ ပတ္တကလ္လံ, အဟံ ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော အာပတ္တိံ ပဋိဂ္ဂဏှေယျ’’န္တိ။ တေန ဝတ္တဗ္ဗော ‘‘ပဿသီ’’တိ။ ‘‘အာမ ပဿာမီ’’တိ။ အာယတိံ သံဝရေယျာသီတိ ဧဝံ အာပတ္တိပဋိဂ္ဂဟော ပဋိဂ္ဂဟော နာမ။
‘‘သုဏန္တု မေ, အာယသ္မန္တာ အာဝါသိကာ။ ယဒါယသ္မန္တာနံ ပတ္တကလ္လံ, ဣဒါနိ ဥပေါသထံ ကရေယျာမ, ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသေယျာမ, အာဂမေ ကာဠေ ပဝါရေယျာမာ’’တိ။ တေ စေ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခူ ဘဏ္ဍနကာရကာ ကလဟကာရကာ ဝိဝါဒကာရကာ ဘဿကာရကာ သံဃေ အဓိကရဏကာရကာ တံ ကာဠံ အနုဝသေယျုံ, အာဝါသိကေန ဘိက္ခုနာ ဗျတ္တေန ပဋိဗလေန အာဝါသိကာ ဘိက္ခူ ဉာပေတဗ္ဗာ – ‘‘သုဏန္တု မေ, အာယသ္မန္တာ အာဝါသိကာ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂၅၉။) [သျ]ယဒါယသ္မန္တာနံ ပတ္တကလ္လံ, ဣဒါနိ ဥပေါသထံ ကရေယျာမ, ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသေယျာမ, အာဂမေ ဇုဏှေ ပဝါရေယျာမာ’’တိ ဧဝံ ကတာ ပဝါရဏာပစ္စုက္ကဍ္ဎနာ ပစ္စုက္ကဍ္ဎနာ နာမ။
သဗ္ဗေဟေဝ ဧကဇ္ဈံ သန္နိပတိတဗ္ဗံ, သန္နိပတိတွာ ဗျတ္တေန ဘိက္ခုနာ ပဋိဗလေန သံဃော ဉာပေတဗ္ဗော – ‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော အမှာကံ ဘဏ္ဍနဇာတာနံ ကလဟဇာတာနံ ဝိဝါဒါပန္နာနံ ဝိဟရတံ ဗဟုံ အဿာမဏကံ အဇ္ဈာစိဏ္ဏံ ဘာသိတပရိက္ကန္တံ။ သစေ မယံ ဣမာဟိ အာပတ္တီဟိ အညမညံ ကာရေဿာမ, သိယာပိ တံ အဓိကရဏံ ကက္ခဠတ္တာယ ဝါဠတ္တာယ ဘေဒါယ သံဝတ္တေယျ။ ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လံ, သံဃော ဣမံ အဓိကရဏံ တိဏဝတ္ထာရကေန ဝူပသမေယျ ဌပေတွာ ထုလ္လဝဇ္ဇံ, ဌပေတွာ ဂိဟိပဋိသယုတ္တ’’န္တိ ဧဝံ တိဏဝတ္ထာရကသမထေန ကတွာ သဗ္ဗပဌမာ သဗ္ဗသင်္ဂါဟိကဉတ္တိ ကမ္မလက္ခဏံ နာမ။
တထာ တတော ပရာ ဧကေကသ္မိံ ပက္ခေ ဧကေကံ ကတွာ ဒွေ ဉတ္တိယော ဣတိ ယထာဝုတ္တပ္ပဘေဒံ ဩသာရဏံ နိဿာရဏံ…ပေ… ကမ္မလက္ခဏညေဝ နဝမန္တိ ဉတ္တိကမ္မံ ဣမာနိ နဝ ဌာနာနိ ဂစ္ဆတိ။
ဉတ္တိဒုတိယကမ္မဋ္ဌာနဘေဒေ ပန ဝဍ္ဎဿ လိစ္ဆဝိနော ပတ္တနိက္ကုဇ္ဇနဝသေန ခန္ဓကေ ဝုတ္တာ နိဿာရဏာ။ တဿေဝ ပတ္တုက္ကုဇ္ဇနဝသေန ဝုတ္တာ ဩသာရဏာ စ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
သီမာသမ္မုတိ တိစီဝရေန အဝိပ္ပဝါသသမ္မုတိ, သန္ထတသမ္မုတိ, ဘတ္တုဒ္ဒေသက-သေနာသနဂ္ဂါဟာပက-ဘဏ္ဍာဂါရိက-စီဝရပဋိဂ္ဂါဟက-စီဝရဘာဇက-ယာဂုဘာဇကဖလဘာဇက-ခဇ္ဇဘာဇက-အပ္ပမတ္တကဝိဿဇ္ဇက-သာဋိယဂ္ဂါဟာပက-ပတ္တဂ္ဂါဟာပက-အာရာမိကပေသကသာမဏေရပေသကသမ္မုတီတိ ဧတာသံ သမ္မုတီနံ ဝသေန သမ္မုတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ကထိနစီဝရဒါနမတကစီဝရဒါနဝသေန ဒါနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
ကထိနုဒ္ဓါရဝသေန ဥဒ္ဓါရော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ကုဋိဝတ္ထုဝိဟာရဝတ္ထုဒေသနာဝသေန ဒေသနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ယာ ပန တိဏဝတ္ထာရကသမထေ သဗ္ဗသင်္ဂါဟိကဉတ္တိဉ္စ ဧကေကသ္မိံ ပက္ခေ ဧကေကံ ဉတ္တိဉ္စာတိ တိဿော ဉတ္တိယော ဌပေတွာ ပုန ဧကသ္မိံ ပက္ခေ ဧကာ, ဧကသ္မိံ ပက္ခေ ဧကာတိ ဒွေ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မဝါစာ ဝုတ္တာ, တာသံ ဝသေန ကမ္မလက္ခဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣတိ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မံ ဣမာနိ သတ္တ ဌာနာနိ ဂစ္ဆတိ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂၆၀။) [သျ]ဉတ္တိစတုတ္ထကမ္မဋ္ဌာနဘေဒေ ပန တဇ္ဇနီယကမ္မာဒီနံ သတ္တန္နံ ကမ္မာနံ ဝသေန နိဿာရဏာ, တေသံယေဝ စ ကမ္မာနံ ပဋိပ္ပဿမ္ဘနဝသေန ဩသာရဏာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဘိက္ခုနောဝါဒကသမ္မုတိဝသေန သမ္မုတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ပရိဝါသဒါနမာနတ္တဒါနဝသေန ဒါနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ မူလာယပဋိကဿနကမ္မဝသေန နိဂ္ဂဟော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ‘‘ဥက္ခိတ္တာနုဝတ္တိကာ အဋ္ဌ, ယာဝတတိယကာ အရိဋ္ဌော စဏ္ဍကာဠီ စ ဣမေ တေ ယာဝတတိယကာ’’တိ ဣမာသံ ဧကာဒသန္နံ သမနုဘာသနာနံ ဝသေန သမနုဘာသနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဥပသမ္ပဒါကမ္မအဗ္ဘာနကမ္မဝသေန ပန ကမ္မလက္ခဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣတိ ဉတ္တိစတုတ္ထကမ္မံ ဣမာနိ သတ္တ ဌာနာနိ ဂစ္ဆတိ။
֍ ဋီ ၄၉၇။ ဣတိ ကမ္မာနိ စ ကမ္မဝိပတ္တိဉ္စ ဝိပတ္တိဝိရဟိတာနံ ကမ္မာနံ ဌာနပဘေဒဂမနဉ္စ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ တေသံ ကမ္မာနံ ကာရကဿ သံဃဿ ပရိစ္ဆေဒံ ဒဿေန္တော ပုန ‘‘စတုဝဂ္ဂကရဏေ ကမ္မေ’’တိအာဒိမာဟ။ တဿတ္ထော ပရိသတော ကမ္မဝိပတ္တိဝဏ္ဏနာယံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ။
ကမ္မဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
အတ္ထဝသဝဂ္ဂါဒိဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၉၈။ ဣဒါနိ ယာနိ တာနိ တေသံ ကမ္မာနံ ဝတ္ထုဘူတာနိ သိက္ခာပဒါနိ, တေသံ ပညတ္တိယံ အာနိသံသံ ဒဿေတုံ ‘‘ဒွေ အတ္ထဝသေ ပဋိစ္စာ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာနံ ဝေရာနံ သံဝရာယာတိ ပါဏာတိပါတာဒီနံ ပဉ္စန္နံ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကဝေရာနံ သံဝရတ္ထာယ ပိဒဟနတ္ထာယ။ သမ္ပရာယိကာနံ ဝေရာနံ ပဋိဃာတာယာတိ ဝိပါကဒုက္ခသင်္ခါတာနံ သမ္ပရာယိကဝေရာနံ ပဋိဃာတတ္ထာယ, သမုစ္ဆေဒနတ္ထာယ အနုပ္ပဇ္ဇနတ္ထာယ။ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာနံ ဝဇ္ဇာနံ သံဝရာယာတိ တေသံယေဝ ပဉ္စန္နံ ဝေရာနံ သံဝရတ္ထာယ။ သမ္ပရာယိကာနံ ဝဇ္ဇာနန္တိ တေသံယေဝ ဝိပါကဒုက္ခာနံ။ ဝိပါကဒုက္ခာနေဝ ဟိ ဣဓ ဝဇ္ဇနီယဘာဝတော ဝဇ္ဇာနီတိ ဝုတ္တာနိ။ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာနံ ဘယာနန္တိ ဂရဟာ ဥပဝါဒေါ တဇ္ဇနီယာဒီနိ ကမ္မာနိ ဥပေါသထပဝါရဏာနံ ဌပနံ အကိတ္တိပကာသနီယကမ္မန္တိ ဧတာနိ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကဘယာနိ နာမ, ဧတေသံ သံဝရတ္ထာယ။ သမ္ပရာယိကဘယာနိ ပန ဝိပါကဒုက္ခာနိယေဝ, တေသံ ပဋိဃာတတ္ထာယ။ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာနံ အကုသလာနန္တိ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂၆၁။) [သျ]ပဉ္စဝေရဒသအကုသလကမ္မပထပ္ပဘေဒါနံ အကုသလာနံ သံဝရတ္ထာယ။ ဝိပါကဒုက္ခာနေဝ ပန အက္ခမဋ္ဌေန သမ္ပရာယိကအကုသလာနီတိ ဝုစ္စန္တိ, တေသံ ပဋိဃာတတ္ထာယ။ ဂိဟီနံ အနုကမ္ပာယာတိ အဂါရိကာနံ သဒ္ဓါရက္ခဏဝသေန အနုကမ္ပနတ္ထာယ။ ပါပိစ္ဆာနံ ပက္ခုပစ္ဆေဒါယာတိ ပါပိစ္ဆပုဂ္ဂလာနံ ဂဏဗန္ဓဘေဒနတ္ထာယ ဂဏဘောဇနသိက္ခာပဒံ ပညတ္တံ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ ယဉှေတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ, တံ သဗ္ဗံ ပဌမပါရာဇိကဝဏ္ဏနာယမေဝ ဝုတ္တန္တိ။
သိက္ခာပဒေသု အတ္ထဝသေန ဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ဋီ ၄၉၉။ ပါတိမောက္ခာဒီသု ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသောတိ ဘိက္ခူနံ ပဉ္စဝိဓော ဘိက္ခုနီနံ စတုဗ္ဗိဓော။ ပရိဝါသဒါနာဒီသု ဩသာရဏီယံ ပညတ္တန္တိ အဋ္ဌာရသသု ဝါ တေစတ္တာလီသာယ ဝါ ဝတ္တေသု ဝတ္တမာနဿ ဩသာရဏီယံ ပညတ္တံ။ ယေန ကမ္မေန ဩသာရီယတိ, တံ ကမ္မံ ပညတ္တန္တိ အတ္ထော။ နိဿာရဏီယံ ပညတ္တန္တိ ဘဏ္ဍနကာရကာဒယော ယေန ကမ္မေန နိဿာရီယန္တိ, တံ ကမ္မံ ပညတ္တန္တိ အတ္ထော။
֍ ဋီ ၅၀၀။ အပညတ္တေတိအာဒီသု အပညတ္တေ ပညတ္တန္တိ သတ္တာပတ္တိက္ခန္ဓာ ကကုသန္ဓဉ္စ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ ကောဏာဂမနဉ္စ ကဿပဉ္စ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ ဌပေတွာ အန္တရာ ကေနစိ အပညတ္တေ သိက္ခာပဒေ ပညတ္တံ နာမ။ မက္ကဋိဝတ္ထုအာဒိဝိနီတကထာ သိက္ခာပဒေ ပညတ္တေ အနုပညတ္တံ နာမ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။
အာနိသံသဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
֍ ဋီ ၅၀၁။ ဣဒါနိ သဗ္ဗသိက္ခာပဒါနံ ဧကေကေန အာကာရေန နဝဓာ သင်္ဂဟံ ဒဿေတုံ ‘‘နဝ သင်္ဂဟာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဝတ္ထုသင်္ဂဟောတိ ဝတ္ထုနာ သင်္ဂဟော။ ဧဝံ သေသေသုပိ ပဒတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အယံ ပနေတ္ထ အတ္ထယောဇနာ – ယသ္မာ ဟိ ဧကသိက္ခာပဒမ္ပိ အဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ နတ္ထိ, တသ္မာ သဗ္ဗာနိ ဝတ္ထုနာ သင်္ဂဟိတာနီတိ ဧဝံ တာဝ ဝတ္ထုသင်္ဂဟော ဝေဒိတဗ္ဗော။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂၆၂။) [သျ]ယသ္မာ ပန ဒွေ အာပတ္တိက္ခန္ဓာ သီလဝိပတ္တိယာ သင်္ဂဟိတာ, ပဉ္စာပတ္တိက္ခန္ဓာ အာစာရဝိပတ္တိယာ, ဆ သိက္ခာပဒါနိ အာဇီဝဝိပတ္တိယာ သင်္ဂဟိတာနိ, တသ္မာ သဗ္ဗာနိပိ ဝိပတ္တိယာ သင်္ဂဟိတာနီတိ ဧဝံ ဝိပတ္တိသင်္ဂဟော ဝေဒိတဗ္ဗော။
ယသ္မာ ပန သတ္တဟာပတ္တီဟိ မုတ္တံ ဧကသိက္ခာပဒမ္ပိ နတ္ထိ, တသ္မာ သဗ္ဗာနိ အာပတ္တိယာ သင်္ဂဟိတာနီတိ ဧဝံ အာပတ္တိသင်္ဂဟော ဝေဒိတဗ္ဗော။
သဗ္ဗာနိ စ သတ္တသု နဂရေသု ပညတ္တာနီတိ နိဒါနေန သင်္ဂဟိတာနီတိ ဧဝံ နိဒါနသင်္ဂဟော ဝေဒိတဗ္ဗော။
ယသ္မာ ပန ဧကသိက္ခာပဒမ္ပိ အဇ္ဈာစာရိကပုဂ္ဂလေ အသတိ ပညတ္တံ နတ္ထိ, တသ္မာ သဗ္ဗာနိ ပုဂ္ဂလေန သင်္ဂဟိတာနီတိ ဧဝံ ပုဂ္ဂလသင်္ဂဟော ဝေဒိတဗ္ဗော။
သဗ္ဗာနိ ပန ပဉ္စဟိ စေဝ သတ္တဟိ စ အာပတ္တိက္ခန္ဓေဟိ သင်္ဂဟိတာနိ, သဗ္ဗာနိ န ဝိနာ ဆဟိ သမုဋ္ဌာနေဟိ သမုဋ္ဌန္တီတိ သမုဋ္ဌာနေန သင်္ဂဟိတာနိ။ သဗ္ဗာနိ စ စတူသု အဓိကရဏေသု အာပတ္တာဓိကရဏေန သင်္ဂဟိတာနိ။ သဗ္ဗာနိ သတ္တဟိ သမထေဟိ သမထံ ဂစ္ဆန္တီတိ သမထေဟိ သင်္ဂဟိတာနိ။ ဧဝမေတ္ထ ခန္ဓသမုဋ္ဌာနအဓိကရဏသမထသင်္ဂဟာပိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သေသံ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယမေဝါတိ။
သမန္တပါသာဒိကာယ ဝိနယသံဝဏ္ဏနာယ
နဝသင်္ဂဟိတဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
နိဋ္ဌိတာ စ ပရိဝါရဿ အနုတ္တာနတ္ထပဒဝဏ္ဏနာတိ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂၆၃။) [သျ]နိဂမနကထာ
ဥဘတော ဝိဘင်္ဂခန္ဓက-ပရိဝါရဝိဘတ္တိဒေသနံ နာထော၊
ဝိနယပိဋကံ ဝိနေန္တော, ဝေနေယျံ ယံ ဇိနော အာဟ။
သမဓိကသတ္တဝီသတိ-သဟဿမတ္တေန တဿ ဂန္ထေန၊
သံဝဏ္ဏနာ သမတ္တာ, သမန္တပါသာဒိကာ နာမ။
တတြိဒံ သမန္တပါသာဒိကာယ သမန္တပါသာဒိကတ္တသ္မိံ –
အာစရိယပရမ္ပရတော, နိဒါနဝတ္ထုပ္ပဘေဒဒီပနတော၊
ပရသမယဝိဝဇ္ဇနတော, သကသမယဝိသုဒ္ဓိတော စေဝ။
ဗျဉ္ဇနပရိသောဓနတော, ပဒတ္ထတော ပါဠိယောဇနက္ကမတော၊
သိက္ခာပဒနိစ္ဆယတော, ဝိဘင်္ဂနယဘေဒဒဿနတော။
သမ္ပဿတံ န ဒိဿတိ, ကိဉ္စိ အပါသာဒိကံ ယတော ဧတ္ထ၊
ဝိညူနမယံ တသ္မာ, သမန္တပါသာဒိကာတွေဝ။
သံဝဏ္ဏနာ ပဝတ္တာ, ဝိနယဿ ဝိနေယျဒမနကုသလေန၊
ဝုတ္တဿ လောကနာထေန, လောကမနုကမ္ပမာနေနာတိ။
မဟာအဋ္ဌကထဉ္စေဝ, မဟာပစ္စရိမေဝစ၊
ကုရုန္ဒိဉ္စာတိ တိဿောပိ, သီဟဠဋ္ဌကထာ ဣမာ။
ဗုဒ္ဓမိတ္တောတိ နာမေန, ဝိဿုတဿ ယသဿိနော၊
ဝိနယညုဿ ဓီရဿ, သုတွာ ထေရဿ သန္တိကေ။
မဟာမေဃဝနုယျာနေ, ဘူမိဘာဂေ ပတိဋ္ဌိတော၊
မဟာဝိဟာရော ယော သတ္ထု, မဟာဗောဓိဝိဘူသိတော။
ယံ တဿ ဒက္ခိဏေ ဘာဂေ, ပဓာနဃရမုတ္တမံ၊
သုစိစာရိတ္တသီလေန, ဘိက္ခုသံဃေန သေဝိတံ။
ဥဠာရကုလသမ္ဘူတော, သံဃုပဋ္ဌာယကော သဒါ၊
အနာကုလာယ သဒ္ဓါယ, ပသန္နော ရတနတ္တယေ။
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂၆၄။) [သျ]မဟာနိဂမသာမီတိ, ဝိဿုတော တတ္ထ ကာရယိ၊
စာရုပါကာရသဉ္စိတံ, ယံ ပါသာဒံ မနောရမံ။
သီတစ္ဆာယတရူပေတံ, သမ္ပန္နသလိလာသယံ၊
ဝသတာ တတြ ပါသာဒေ, မဟာနိဂမသာမိနော။
သုစိသီလသမာစာရံ, ထေရံ ဗုဒ္ဓသိရိဝှယံ၊
ယာ ဥဒ္ဒိသိတွာ အာရဒ္ဓါ, ဣဒ္ဓါ ဝိနယဝဏ္ဏနာ။
ပါလယန္တဿ သကလံ, လင်္ကာဒီပံ နိရဗ္ဗုဒံ၊
ရညော သိရိနိဝါသဿ, သိရိပါလယသဿိနော။
သမဝီသတိမေ ခေမေ, ဇယသံဝစ္ဆရေ အယံ၊
အာရဒ္ဓါ ဧကဝီသမှိ, သမ္ပတ္တေ ပရိနိဋ္ဌိတာ။
ဥပဒ္ဒဝါ ကုလေ လောကေ, နိရုပဒ္ဒဝတော အယံ၊
ဧကသံဝစ္ဆရေနေဝ, ယထာ နိဋ္ဌံ ဥပါဂတာ။
ဧဝံ သဗ္ဗဿ လောကဿ, နိဋ္ဌံ ဓမ္မူပသံဟိတာ၊
သီဃံ ဂစ္ဆန္တု အာရမ္ဘာ, သဗ္ဗေပိ နိရုပဒ္ဒဝါ။
စိရဋ္ဌိတတ္ထံ ဓမ္မဿ, ကရောန္တေန မယာ ဣမံ၊
သဒ္ဓမ္မဗဟုမာနေန, ယဉ္စ ပုညံ သမာစိတံ။
သဗ္ဗဿ အာနုဘာဝေန, တဿ သဗ္ဗေပိ ပါဏိနော၊
ဘဝန္တု ဓမ္မရာဇဿ, သဒ္ဓမ္မရသသေဝိနော။
စိရံ တိဋ္ဌတု သဒ္ဓမ္မော, ကာလေ ဝဿံ စိရံ ပဇံ၊
တပ္ပေတု ဒေဝေါ ဓမ္မေန, ရာဇာ ရက္ခတု မေဒိနိန္တိ။
ပရမဝိသုဒ္ဓသဒ္ဓါဗုဒ္ဓိဝီရိယပဋိမဏ္ဍိတေန သီလာစာရဇ္ဇဝမဒ္ဒဝါဒိဂုဏသမုဒယသမုဒိတေန သကသမယသမယန္တရဂဟနဇ္ဈောဂါဟဏသမတ္ထေန ပညာဝေယျတ္တိယသမန္နာဂတေန တိပိဋကပရိယတ္တိပ္ပဘေဒေ သာဋ္ဌကထေ သတ္ထုသာသနေ အပ္ပဋိဟတညာဏပ္ပဘာဝေန မဟာဝေယျာကရဏေန ကရဏသမ္ပတ္တိဇနိတသုခဝိနိဂ္ဂတမဓုရောဒါရဝစနလာဝဏ္ဏယုတ္တေန ယုတ္တမုတ္တဝါဒိနာ ဝါဒိဝရေန မဟာကဝိနာ ပဘိန္နပအသမ္ဘိဒါပရိဝါရေ ဆဠဘိညာဒိပဘေဒဂုဏပဋိမဏ္ဍိတေ
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂၆၅။) [သျ]ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မေ သုပ္ပတိဋ္ဌိတဗုဒ္ဓီနံ ထေရဝံသပ္ပဒီပါနံ ထေရာနံ မဟာဝိဟာရဝါသီနံ ဝံသာလင်္ကာရဘူတေန ဝိပုလဝိသုဒ္ဓဗုဒ္ဓိနာ ဗုဒ္ဓဃောသောတိ ဂရူဟိ ဂဟိတနာမဓေယျေန ထေရေန ကတာ အယံ သမန္တပါသာဒိကာ နာမ ဝိနယသံဝဏ္ဏနာ –
တာဝ တိဋ္ဌတု လောကသ္မိံ, လောကနိတ္ထရဏေသိနံ၊
ဒဿေန္တီ ကုလပုတ္တာနံ, နယံ သီလဝိသုဒ္ဓိယာ။
ယာဝ ဗုဒ္ဓေါတိ နာမမ္ပိ, သုဒ္ဓစိတ္တဿ တာဒိနော၊
လောကမှိ လောကဇေဋ္ဌဿ, ပဝတ္တတိ မဟေသိနောတိ။
သမန္တပါသာဒိကာ နာမ
ဝိနယ-အဋ္ဌကထာ နိဋ္ဌိတာ။