---
အရှင်ဇနကာဘိဝံသ၏ ဘဝသံသရာ ဖြစ်စဉ်အကျဉ်း
၁။ အရှင်ဇနကာဘိဝံသ ဆရာတော်လောင်း သူငယ်ကို စစ်ကိုင်းတိုင်း၊ ရွှေဘိုခရိုင်၊ ဝက်လက်မြို့နယ်၊ သရိုင်ရွာ ဦးဇောတိ + ဒေါ်အုန်းလှိုင်တို့မှ ၁၂၆၁-ခုနှစ်၊ တပို့တွဲလပြည့်ကျော် (၁၄) ရက် (၁၉၀၀-ပြည့်၊ ဖေဖော်ဝါရီလ ၂၇-ရက်) အင်္ဂါနေ့တွင် ဖွားမြင်သည်။
၂။ ၁၂၆၆-ခုနှစ်၌ ပဌမအကြိမ် ရှင်သာမဏေပြုတော်မူသည်။
၃။ ၁၂၇၅-ခုနှစ်၌ ဒုတိယအကြိမ် ရှင်သာမဏေပြုတော်မူသည်။
၄။ ၁၂၇၉-ခုနှစ်၊ သက်တော် ၁၈-နှစ်အရွယ်တွင် ပဌမကြီးတန်း စာမေးပွဲကို အောင်မြင်တော်မူသည်။
၅။ ၁၂၈၀-ပြည့်နှစ်၊ တပေါင်းလပြည့်နေ့၌ ပဌမအကြိမ် ရဟန်းအဖြစ် ခံယူတော်မူသည်။
၆။ ၁၂၈၁-ခုနှစ်၊ နယုန်လပြည့်နေ့၌ ဒုတိယအကြိမ်၊ ၁၂၈၁-ခုနှစ်၊ တပေါင်းလပြည့်နေ့၌ တတိယအကြိမ် ရဟန်းအဖြစ် ခံယူတော်မူသည်။
၇။ ၁၂၈၇-ခုနှစ်၌ “ပဌမကျော်” အောင်မြင်တော်မူသည်။
၈။ ၁၂၈၉-ခုနှစ်၌ “သကျသီဟ စာမေးပွဲခေါ် ပရိယတ္တိသာသနဟိတ ဓမ္မာစရိယ” ဘွဲ့ ရရှိအောင်မြင်တော်မူသည်။
၉။ ၁၃၀၃-ခု၊ ဝါဆိုဦး (၁၉၄၁-၄၂) ဂျပန်စစ်တပ်များ မြန်မာပြည်သို့ ဝင်ရောက်သိမ်းပိုက်မည့်နှစ်တွင် ယခုလက်ရှိ အမရပူရ မဟာဂန္ဓာရုံ ကျောင်းတိုက်နေရာသို့ ပြောင်းရွှေ့ သီတင်းသုံးတော်မူသည်။ ပြောင်းရွှေ့လာခဲ့စဉ်က သံဃာတော် ငါးပါးမျှသာရှိ၍ ပျံလွန်တော်မူချိန်တွင် သံဃာတော် ငါးရာကျော်မျှ သီတင်းသုံးလျက်ရှိသည်။
၁၀။ (လွတ်လပ်ရေး ရရှိပြီးနောက်) ၁၃၁၂-ခုနှစ်၊ ပြည်ထောင်စု မြန်မာနိုင်ငံတော်အစိုးရ၏ (ရှေးဦးစွာ) “အဂ္ဂမဟာပဏ္ဍိတ” ဘွဲ့ တံဆိပ် ဆက်ကပ်ခြင်းကို ခံယူရသည်။
---
(ဃ)
၁၁။ ၎င်းနှစ်မှာပင် နိုင်ငံတော် စာသင်ကျောင်းများ၌ သင်ကြားရန် မူလတန်း ဗုဒ္ဓဘာသာလက်စွဲခေါ် သင်ခန်းစာများကို ရေးသားခဲ့သည်။
၁၂။ ၁၃၁၅-ခုနှစ်၌
(က) ဆဋ္ဌသံဂီတိ သြဝါဒါစရိယ သံဃနာယက၊
(ခ) ဆဋ္ဌသံဂီတိ ဘာရနိတ္ထာရက၊
(ဂ) ဆဋ္ဌသံဂီတိ ပါဠိပဋိဝိသောဓက၊
(ဃ) ဆဋ္ဌသံဂီတိ သြသာသနသောဓေယျပတ္တပါဌက
အဖြစ် တင်မြှောက်တော်မူခြင်းကို ခံယူရသည်။
၁၃။ ၁၃၃၇-ခုနှစ်၊ ပဲခူးမြို့၌ ကျင်းပအပ်သော ဂိုဏ်းလုံးကျွတ် အစည်းအဝေးကြီးက ရွှေကျင်းဂိုဏ်းကြီး၏ ဥပဥက္ကဋ္ဌ (ဒုတိယ သာသနာပိုင်) အဖြစ် တင်မြှောက်ခြင်းကို ခံယူတော်မူသည်။
၁၄။ ၁၂၉၁-ခု၊ သက်တော် (၃၀) မှစ၍ ကျမ်းစာများကို စတင်ပြုစုတော်မူခဲ့ရာ ၁၂၉၃-ခုနှစ်တွင် ပဌမဦးဆုံးကျမ်းစာကို ရေးသားပြီးစီးတော်မူ၍ ၁၃၃၈-ခု၊ တန်ဆောင်မုန်းလတွင် “နောက်ဆုံးဆယ်လ မြတ်ဗုဒ္ဓ” ကျမ်းစာကို ရေးသားပြီးလျှင် “တစ်ဘဝသံသရာ” အမည်ဖြင့် ထေရုပ္ပတ္တိကို ကိုယ်တိုင်ရေးတော်မူခဲ့သည်။ ပဉ္စပကရဏဘာသာဋီကာနှင့် မူလဋီကာနိဿယ ပါဠိတော်နိဿယများကို ၁၃၃၆-ခု၊ တန်ဆောင်မုန်းလဆန်း (၅)ရက် (၁၈-၁၁-၇၄) တနင်္လာနေ့၊ ၁-နာရီအချိန် စတင် ပို့ချရေးသား၍ ၁၃၃၉-ခု၊ ဝါခေါင်လဆန်း ၁၂-ရက်နေ့မှာ ပြီးဆုံးခဲ့ပါသည်။ သုတ်မဟာဝါဘာသာဋီကာကို ၁၃၃၇-ခု၊ ဝါဆိုလပြည့်ကျော် ၂-ရက်၊ ကြာသပတေးနေ့ (၂၄-၇-၇၅) စတင်ပို့ချ ရေးသား၍ ၁၃၃၉-ခု၊ နတ္တော်လဆန်း ၁၃-ရက် (၂၃-၁၂-၇၇) သောကြာနေ့ ပျံလွန်တော်မမူမီ ၅-ရက်အလိုတွင် ပြီးတော်မူခဲ့သည်။ ပါထေယျဘာသာဋီကာကိုပင် တစ်ရက်မျှသာ ပို့ချရေးသားခဲ့ပါသေးသည်။
၁၅။ ၁၃၃၉-ခုနှစ်၊ သက်တော် (၇၈) နှစ်အရောက် နတ္တော်လပြည့်ကျော် (၂)ရက် (၁၉၇၇-ခု၊ ဒီဇင်ဘာလ ၂၇-ရက်) အင်္ဂါနေ့ ညနေ (၄) နာရီ မိနစ် (၃၀) တွင် တစ်ဘဝအတွက် ငြိမ်းတော်မူပါသည်။
---
ကျမ်းဦးအမှာ
စာချစာသင်များအတွက် မှာထားချက်
ဤ ကထာသလ္လာပသိက္ခာကို လွန်ခဲ့သော နှစ်ပေါင်း (၃၀) ကျော် အချိန်မှစ၍ မဟာဂန္ဓာရုံဆရာတော် (အရှင်ဇနကာဘိဝံသ) ကိုယ်တော်တိုင် အခြေခံပါဠိသိက္ခာ သင်ခန်းစာများကို သင်ပြီးနောက် ဝါကျဉာဏ်၊ အနက်ဉာဏ် ရင့်သန်စေရန် ပိဋကပါဠိ-အဋ္ဌကထာများ၏ အသွားအလာကို နည်းမှီကာ ရေးသားပို့ချခဲ့ပါသည်။
ပါဠိသင်ယူလေ့လာသူများကိုလည်း အကြိမ်ကြိမ် စမ်းသပ်သင်ပေးခဲ့ရာ ပါဠိဘာသာ၏ အခြေခံသဘောကို ကောင်းစွာအောင်မြင်သည်အထိ တွေ့ရှိခဲ့ရပါသည်။
ပါဠိသိက္ခာ သင်ခန်းစာကို ရှေးဦးစွာ ခြောက်လခန့် သင်ယူစေပြီးနောက် ဤကထာသလ္လာပသိက္ခာ သင်ခန်းစာကို ဆက်လက်လေ့လာစေရာ အလွန်မှန်ကန်လှသဖြင့် အောင်မြင်ခြင်းကို တွေ့ရှိရပါသည်။ မန္တလေး၊ စစ်ကိုင်းရှိ အချို့သော မိတ်ဆွေ စာချဆရာတော်များကလည်း လက်ရေးမူဖြင့် ကူးယူ၍ မိမိတို့၏ တပည့်ရဟန်းငယ် သာမဏေများကို သင်ပေးကြရာ များစွာအောင်မြင်ကြောင်း အကြိမ်ကြိမ် ချီးကျူးထောက်ခံရုံမက စာအုပ်ဖြစ်အောင် မြန်မြန်ဆောင်ရွက်ရန်ကိုလည်း တိုက်တွန်းခဲ့ကြပါသည်။
ယင်းသို့ တိုက်တွန်းကြသော်လည်း စာအုပ်ဖြစ်မြောက်ရေးကိစ္စအတွက် များစွာ စဉ်းစားရပါသည်။ စာအုပ်တစ်အုပ် ဖြစ်မြောက်ရေးဆိုသည်မှာ လွယ်ကူသော ကိစ္စမဟုတ်ပါ။ ဤကထာသလ္လာပသိက္ခာတွင် မိမိတို့၏ ကျောင်းတိုက်နှင့်သာ သက်ဆိုင်သည့် တစ်နေ့တာ ဆောင်ရွက်
---
(စ)
ဖွယ်ကိစ္စများကို သင်ခန်းစာအဖြစ် စီစဉ်ထားသဖြင့် “အခြားနေရာများမှာ သုံးစွဲလိုမှ သုံးစွဲကြမည်” ဟူသော သံသယက စာအုပ်ဖြစ်မြောက်ရေးအတွက် အဟန့်အတားတစ်ခု ဖြစ်နေပါသည်။
သို့သော် မည်သို့ပင်ဖြစ်စေ ပါဠိဘာသာပညာ တိုးတက်ရေးကို ရှေ့ရှုလျက် စွမ်းနိုင်သလောက် စာအုပ်ဖြစ်မြောက်အောင် ကြိုးစားမည်ဟု ဆုံးဖြတ်ကာ ဆောင်ရွက်ခြင်းဖြစ်ပါသည်။
“ဆရာနည်းပြ, ပုံဟန်ကျက, သိဿနုနယ်, စာသင်ငယ်မှာ, ပင်လယ်ဒီရေ တိုးတက်လေသို့, ဉာဏ်ဉာဏ်စ, ခဏမကြာ, တိုးတက်လာသည်... “ဆရာစာပြလိုလှ၏” ဟူသော နည်းထုံးကို အသုံးပြုလျက်...
စာသင်ငယ်များကို ရှေးဦးစွာ
က။ နာမ်ဂိုဏ်း, အာချာတ်ဂိုဏ်း အကျဉ်းကို လအနည်းငယ် အချိန်ပေး၍ ကျက်စေခြင်း။
ခ။ ထို့နောက် ပါဠိသိက္ခာကို ခြောက်လခန့် ပို့ချပေးခြင်း။
ဂ။ ပါဠိသိက္ခာကို သင်ပေးပြီးနောက် ဆက်လက်၍ ဤ “ကထာသလ္လာပသိက္ခာ” ကို ခြောက်လခန့် ပို့ချပေးခြင်း။
ဤအစီအစဉ်အတိုင်း လေ့လာသင်ယူပြီးနောက် ပါဠိတော် အဋ္ဌကထာအများကို ဆက်လက်သင်ယူစေသောအခါ ကျေနပ်ဖွယ် ဖြစ်လောက်အောင် အံ့သြဖွယ် တွေ့ရှိကြပါလိမ့်မည်။
ဤကထာသလ္လာပသိက္ခာ၌ အခန်းနှင့်သူ တဖြည်းဖြည်း လေ့ကျင့်ခန်း သင်ခန်းစာများကို မြင့်တက်သွားအောင် စီစဉ်ထားသဖြင့် သင်ယူရသော တပည့်များ၏ စိတ်ဓာတ်ကိုလည်း ဝန်မလေးစေသည့်အပြင် စိတ်ဝင်စားကာ ပျော်ရွှင်လာပါလိမ့်မည်။ ဤကထာသလ္လာပသိက္ခာတွင် အခန်းပေါင်း
---
(ဆ)
(၄၆) ခန်း ပါရှိ၍ ပြီးဆုံးအောင် နေ့စဉ်မှန်မှန် သင်ယူကြပါလျှင် ပျော်ရွှင်ကာ စိတ်အားတက်လျက် ပါဠိ၏ မခက်ခဲပုံကို ကိုယ်တွေ့ဖြစ်သဖြင့် ဆရာတပည့် နှစ်ဦးနှစ်ဝ ပျော်ရွှင်နိုင်ကြပါလိမ့်မည်ဟု မျှော်လင့်ပါသည်။ ခေတ်အလျောက် နေ့စဉ်အသုံးပြုနိုင်သော ပါဠိဝေါဟာရများကိုလည်း နောက်ပိုင်း၌ တွေ့ရှိကြရပါလိမ့်မည်။ ယင်းပါဠိဝေါဟာရများကို သီးခြားမကျက်စေဘဲ လေ့ကျင့်ခန်း ပြုလုပ်ရင်းပင် အလိုအလျောက် နှုတ်၌ တက်ရောက်လာပါလိမ့်မည်။ စိတ်ဝင်စားဖွယ် ဖြစ်သဖြင့် တပည့်အချင်းချင်း မေးရင်းဖြေရင်း အပျင်းဖြေစရာတစ်ခုအနေဖြင့် ပျော်ပျော်ရွှင်ရွှင် သင်ယူနိုင်ကြပါစေလို့ ဆန္ဒပြုလိုက်ပါသည်။
အရှင်စန္ဒောဘာသ (ဦးစီးနာယက) မဟာဂန္ဓာရုံကျောင်းတိုက်
၁၃၄၁-ခုနှစ်၊ တပေါင်းလ။
---
စဉ်ဆက်သာသနာ တည်စေသော်
(ဗုဒ္ဓသာသနံ စိရံ တိဋ္ဌတု)
အကယ်၍သာ-
မြတ်ဗုဒ္ဓါသည် လူ့ရွာထင်ရှား မပွင့်ငြားက ဤကားကုသိုလ်
အကုသိုလ်နှင့် ထိုထိုဘုံဘဝ မသိရ များလှအပြစ်တွေ။
ယခုသော်ကား-
ဘုရားရှင်တော် ပွင့်ထွန်းပေါ်၍ ဟော်ဖော်ညွှန်ကြား မြတ်တရားကြောင့်
ဤကားကုသိုလ် အကုသိုလ်နှင့် ထိုထိုဘုံဘဝ သိကြရ များလှကျေးဇူးပေ။
ဂန္ဓာရုံရှင် ဒို့သခင်သည်-
ထွတ်တင်ဗုဒ္ဓ ဟောညွှန်ပြသည့် ဓမ္မဒေသနာ အဖြာဖြာကို များစွာ ဗိုလ်လူ သိစိမ့်ဟူ၍ ဆူဆူကျမ်းစာ ကိုယ့်ဘာသာဖြင့် ဖွင့်ရာပြရာ များဋီကာဟု စာဝါမျိုးမျိုး ကမ္ပည်းထိုးခဲ့ နောင်ကျိုးကိုမျှော် ဆရာတော်၏ ဉာဏ်တော်စေစား နှလုံးသားမှ ကိုးစားလောက်ဖွယ် ကျမ်းသွယ်သွယ်ကို မကွယ်မပျောက် စဉ်ထွန်းတောက်ဖို့ မြောက်မြားကျေးဇူး အထူးထူးကို ညွတ်နူးရည်လျက် ဒို့ဆောင်ရွက်သည်- စဉ်ဆက်သာသနာတည်စေသော်။
ဣဒံ နော ပုညံ ဗောဓိဉာဏဿ ပစ္စယော ဟောတု။
---
မာတိကာ
| ဦးရေ | အကြောင်းအရာ | စာမျက်နှာ |
| ၁။ | ဥယျောဇနကထာ [တိုက်တွန်းချက်] | ၁ |
| ၂။ | ၁။ ပစ္စုသသမယေ ကထာသလ္လာပေါ [နံနက်စောစော စကားပြောပုံ] | ... |
| ၃။ | ၂။ သယနာဝုဋ္ဌိတကာလေ ကထာသလ္လာပေါ [အိပ်ရာထပြီးချိန် စကားပြောပုံ] | ၅ |
| ၄။ | ၃။ ဗုဒ္ဓါနုဿရဏဝေလာယံ ကထာသလ္လာပေါ [ဘုရားအာရုံပြုချိန် စကားပြောပုံ] | ၈ |
| ၅။ | ၄။ ဘတ္တပစနဝေလာယံ ကထာသလ္လာပေါ [ဆွမ်းချက်ချိန် စကားပြောပုံ] | ၁၁ |
| ၆။ | ၅။ ယာဝပက္ကသမယာ ကထာသလ္လာပေါ [ဆွမ်းကျက်ချိန်အထိ စကားပြောပုံ] | ၁၄ |
| ၇။ | ၆။ ပါတရာသဝေလာယံ ကထာသလ္လာပေါ [နံနက်ဆွမ်းစားချိန် စကားပြောပုံ] | ၁၇ |
| ၈။ | ၇။ ဘတ္တကိစ္စပရိယောသာနေ ကထာသလ္လာပေါ [ဆွမ်းစားပြီးချိန် စကားပြောပုံ] | ၂၀ |
| ၉။ | ၈။ ဘိက္ခာစာရဝေလာယံ ကထာသလ္လာပေါ [ဆွမ်းခံချိန် စကားပြောပုံ] | ၂၅ |
| ၁၀။ | ၉။ ပိဏ္ဍစာရိကာနံ ကထာသလ္လာပေါ [ဆွမ်းခံကိုယ်တော်များ စကားပြောပုံ] | ၂၉ |
| ၁၁။ | ၁၀။ ပိဏ္ဍပါတပဋိက္ကန္တ ကာလေ ကထာသလ္လာပေါ [ဆွမ်းခံပြန်လာချိန် စကားပြောပုံ] | ၃၂ |
---
(ည)
မာတိကာ
| ဦးရေ | အကြောင်းအရာ | စာမျက်နှာ |
| ၁၂။ | ၁၁။ အန္တောဒိဝါဘတ္တေ ကထာသလ္လာပေါ [နေ့ဆွမ်းစားချိန်အတွင်း စကားပြောပုံ] | ၃၅ |
| ၁၃။ | ၁၂။ ဝါစနကာလေ ကထာသလ္လာပေါ [စာချချိန် စကားပြောပုံ] | ၃၉ |
| ၁၄။ | ၁၃။ ဒိဝါဘတ္တဝေလာယံ ကထာသလ္လာပေါ [နေ့ဆွမ်းစားချိန် စကားပြောပုံ] | ၄၃ |
| ၁၅။ | ၁၄။ နှာနဝေလာယံ ကထာသလ္လာပေါ [ရေချိုးချိန် စကားပြောပုံ] | ၄၇ |
| ၁၆။ | ၁၅။ ဝစ္စကုဋိပဋိသံယုတ္တော ကထာသလ္လာပေါ [ဝစ္စကုဋိနှင့်စပ်၍ စကားပြောပုံ] | ၅၁ |
| ၁၇။ | ၁၆။ ဗုဒ္ဓပဋ္ဌာနဝေလာယံ ကထာသလ္လာပေါ [ဘုရားထံဆည်းကပ် (ဝတ်တက်)ချိန် စကားပြောပုံ] | ၅၇ |
| ၁၈။ | ၁၇။ အာဂန္တုကေန သဒ္ဓိ ကထာသလ္လာပေါ [အာဂန္တုကပုဂ္ဂိုလ်နှင့်အတူ စကားပြောပုံ] | ၆၁ |
| ၁၉။ | ၁၈။ မဟာထေရဿ သမ္မတ္တကာလေ ကထာသလ္လာပေါ [ဆရာတော်ကြီး ရောက်လာချိန် စကားပြောပုံ] | ၆၅ |
| ၂၀။ | ၁၉။ မဟာထေရဿ ဝတ္တပဋိသံယုတ္တော ကထာသလ္လာပေါ [ဆရာတော်အတွက် ကျင့်ဝတ်နှင့်စပ်သော စကားပြောပုံ] | ၆၇ |
| ၂၁။ | ၂၀။ သဇ္ဈယနပရိသမတ္တကာလေ ကထာသလ္လာပေါ [စာအံတိတ်ချိန် စကားပြောပုံ] | ၇၁ |
| ၂၂။ | ၂၁။ ဇင်္ဃဝိဟရဏကာလေ ကထာသလ္လာပေါ [လမ်းလျှောက်ချိန် စကားပြောပုံ] | ၇၅ |
| ၂၃။ | ၂၂။ ပါနပဋိသံယုတ္တော ကထာသလ္လာပေါ [ဖျော်ရည်နှင့်စပ်သော စကားပြောပုံ] | ၇၈ |
---
(ဋ)
| ဦးရေ | အကြောင်းအရာ | စာမျက်နှာ |
| ၂၄။ | ၂၃။ ပါနဝေလာယံ ကထာသလ္လာပေါ [ဖျော်ရည်သောက်ချိန် စကားပြောပုံ] | ၈၂ |
| ၂၅။ | ၂၄။ ဂိလာနပုစ္ဆနကာလေ ကထာသလ္လာပေါ [လူမမာမေးချိန် စကားပြောပုံ] | ၈၆ |
| ၂၆။ | ၂၅။ သမ္မဇ္ဇနပဋိသံယုတ္တော ကထာသလ္လာပေါ [တံမြက်လှည်းခြင်းနှင့်စပ်သော စကားပြောပုံ] | ၉၀ |
| ၂၇။ | ၂၆။ အာရာမသောဓနဝေလာယံ ကထာသလ္လာပေါ [ကျောင်းတိုက်သန့်ရှင်းချိန် စကားပြောပုံ] | ၉၄ |
| ၂၈။ | ၂၇။ ကလ္လတာပဋိသံယုတ္တော ကထာသလ္လာပေါ [ကျန်းမာရေးနှင့်စပ်သော စကားပြောပုံ] | ၉၆ |
| ၂၉။ | ၂၈။ ရုက္ခပဋိသံယုတ္တော ကထာသလ္လာပေါ [သစ်ပင်နှင့်စပ်သော စကားပြောပုံ] | ၉၈ |
| ၃၀။ | ၂၉။ ရုက္ခရောပနပဋိသံယုတ္တော ကထာသလ္လာပေါ [သစ်ပင်စိုက်ခြင်းနှင့်စပ်သော စကားပြောပုံ] | ၁၀၂ |
| ၃၁။ | ၃၀။ ဇာတိဘူမျာဒိပုစ္ဆနကထာ [မွေးရပ်မြေစသည်ကို မေးကြောင်းစကား] | ၁၀၄ |
| ၃၂။ | ရေနာရီနှင့် စက်နာရီ နှိုင်းယှဉ်ချက်ဇယား | ၁၁၀ |
| ၃၃။ | ၃၁။ ဝသနဋ္ဌာနာဒိပုစ္ဆနကထာ [နေရာအရပ်စသည်ကို မေးကြောင်းစကား] | ၁၁၂ |
| ၃၄။ | ၃၂။ ဝါတဝုဋ္ဌိပဋိသံယုတ္တကထာ [လေတိုက်မိုးရွာမှုနှင့်စပ်သော စကား] | ၁၁၄ |
| ၃၅။ | ၃၃။ သီတပဋိသံယုတ္တကထာ [အအေးနှင့်စပ်သော စကား] | ၁၁၅ |
---
(ဌ)
မာတိကာ
| ဦးရေ | အကြောင်းအရာ | စာမျက်နှာ |
| ၃၆။ | ၃၄။ ဘိက္ခာစာရဝေလာယံ မေဃဝဿနကထာ [ဆွမ်းခံချိန်ဝယ် မိုးရွာခြင်းနှင့်စပ်သော စကားပြောပုံ] | ၁၁၇ |
| ၃၇။ | ၃၅။ ကလ္လဘာဝရက္ခဏကထာ [ကျန်းမာရေးကို စောင့်ရှောက်ကြောင်းစကား] | ၁၁၈ |
| ၃၈။ | ၃၆။ ဝတ္ထဓောဝနကထာ [အဝတ်ဖွတ်ခြင်းနှင့်စပ်သောစကား] | ၁၁၉ |
| ၃၉။ | ၃၇။ ကေသောရောပနကထာ [ဆံချခြင်းနှင့်စပ်သော စကား] | ၁၂၁ |
| ၄၀။ | ၃၈။ စီဝရ ရဇန ပဋိသံယုတ္တကထာ [သင်္ကန်းဆိုးခြင်းနှင့်စပ်သော စကား] | ၁၂၄ |
| ၄၁။ | ၃၉။ သူပဗျဉ္ဇနပစနကထာ [ဟင်း, ဟင်းလျာချက်ခြင်းနှင့်စပ်သော စကား] | ၁၂၆ |
| ၄၂။ | ၄၀။ စေတိယပူဇာကထာ [စေတီတော်ကို ပူဇော်ခြင်းနှင့်စပ်သော စကား] | ၁၂၈ |
| ၄၃။ | ၄၁။ ဓမ္မဿဝကထာ [တရားပွဲနှင့်စပ်သော စကား] | ၁၃၀ |
| ၄၄။ | ၄၂။ သယနာသန္နကထာ [အိပ်ခါနီးနှင့်စပ်သော စကား] | ၁၃၁ |
| ၄၅။ | ၄၃။ သုတ္တကာလေ ပဝတ္တိကထာ [အိပ်ပျော်နေတဲ့အခါ ဖြစ်နေပုံစကား] | ၁၃၃ |
| ၄၆။ | ၄၄။ ပါစနဂ္ဂကထာ [ဝမ်းမီးနှင့်စပ်သော စကား] | ၁၃၅ |
| ၄၇။ | ၄၅။ ဥဒကဝဍ္ဎနကထာ [ရေတိုးခြင်းနှင့်စပ်သော စကား] | ၁၃၇ |
| ၄၈။ | ၄၆။ ပဏ္ဏပေသနကထာ [စာပေးကြောင်းစကား] | ၁၈၃ |
မာတိကာ ပြီး၏။
---
စာမျက်နှာ-၁
ကထာသလ္လာပသိက္ခာ
ဥယျောဇနကထာ [တိုက်တွန်းချက်]
၁။ ပါဠိဘာသံ အာဝုသော သစ္စံ ဝါ န ဝါ ဘာသေယျာထ ဝ၊ ဗဟုံ ဘာသမာနာ ပါဠိယံ ကုသလာ ဘဝိဿထ။
၂။ အပိတု ကတ္တုကမ္မကြိယာသု စေဝ ဝိသေသနဝိသေသေသု စ သတိ ပစ္စုပဋ္ဌာပေတွာ ဘာသေယျာထ။
၃။ အာဒိတော ဟိ ပဋ္ဌာယ အပသဒ္ဒါ မုခါရုဠှာ သမာနာ ပုစ္ဆာ သာဓုသဒ္ဒတံ ကာတုံ ဒုက္ကရာ ဘဝိဿန္တိ။
ကြည့်ရှုရန်
၁။ ပါဠိဘာသာ- ပါဠိဘာသာ (ပါဠိစကား)။ သစ္စံ ဝါ- မှန်သည်ဖြစ်စေ။ န သစ္စံ ဝါ- မမှန်သည်ဖြစ်စေ။ ဗဟုံ- များစွာ။ ကုသလ- ကျွမ်းကျင်သူ။
၂။ အပိတု- သို့သော်လည်း။ ပစ္စုပဋ္ဌာပေတွာ- ရှေးရှုတည်စေ (ဖြစ်စေ)၍။
၃။ ပဋ္ဌာယ- စ၍။ အပသဒ္ဒ- မှန်သောသဒ္ဒါမှ ကင်းသောသဒ္ဒါ (သဒ္ဒါပျက်၊ သဒ္ဒါမှား)။ မုခါရုဠှာ- နှုတ်သို့တက် (နှုတ်တက်)။ သာဓုသဒ္ဒတာ- ကောင်းသော (မှန်သော) သဒ္ဒါ၏အဖြစ် (သဒ္ဒါမှန်)။
(က) သာ မာဂဓီ မူလဘာသာ, နရာ ယာယာ ဒိကပ္ပိကာ၊
ဗြဟ္မာနော စာဿုတာလာပါ, သမ္ဗုဒ္ဓါ စာပိ ဘာသရေ။
---
စာမျက်နှာ-၂
၄။ တေနေဝ ပါဠိယာ ဝတ္တံ, သမတ္ထမာရဘန္တု ဟေ၊
ဒန္တေဘိဒန္တမာဓာယ, တာလုံ အာဟစ္စ ဇိဝှယာ။
ကြည့်ရှုရန်
(ခ) ယံ ဗုဒ္ဓေါ ဘာသတေ ဝါစံ, ခေမံ နိဗ္ဗာနပတ္တိယာ၊
ဒုက္ခဿန္တံ, ကိရိယာယ, သာ ဝေ ဝါစာနမုတ္တမာ။
(က) ယာယ- အကြင်ဘာသာဖြင့်၊ အာဒိကပ္ပိကာ- ကမ္ဘာဦး၌ဖြစ်ကုန်သော၊ နရာ- လူတို့သည်လည်းကောင်း၊ ဗြဟ္မာနော စ- ဗြဟ္မာတို့သည်လည်းကောင်း၊ အဿုတာလာပါ- မကြားအပ်သော စကားပြောသံရှိသော ကလေး၊ လူရိုင်းတို့သည်လည်းကောင်း၊ သမ္ဗုဒ္ဓါ စာပိ- ဘုရားရှင်တို့သည်လည်းကောင်း၊ ဘာသရေ- ပြောဟောကုန်၏၊ မာဂဓီ- မဂဓတိုင်းသားတို့၏ ဥစ္စာဖြစ်သော၊ သာ- ထိုဘာသာသည်၊ မူလဘာသာ- အရင်းခံ ဘာသာပေတည်း။ [ရူ-၄၁]
(ခ) ဗုဒ္ဓေါ- သည်၊ နိဗ္ဗာနပတ္တိယာ- နိဗ္ဗာန်သို့ ရောက်ခြင်းငှာလည်းကောင်း၊ ဒုက္ခဿ- တေဘူမက ဝဋ်ဒုက္ခ၏၊ အန္တကိရိယာယ- အဆုံးကိုပြုခြင်းငှါလည်းကောင်း၊ ခေမံ- ဘေးတို့၏ ကုန်ကြောင်းဖြစ်သော (ငြိမ်းအေးကြောင်း ဖြစ်သော)၊ ယံ ဝါစံ- အကြင် စကားတော်ကို၊ ဘာသတေ- ပြောဟော၏၊ သာ- ထိုစကားတော်သည်၊ ဝေ- စင်စစ်၊ ဥတ္တမာ- အမြတ်ဆုံးပေတည်း။ [သံ-၁-၁၉၁]
၄။ ဟေ- အမောင်တို့၊ တေနေဝ- ထို့ကြောင့်ပင်၊ ဒန္တေ - အောက်သွား၌၊ အဘိဒန္တ - အထက်သွားကို၊ အာဓာယ - မြဲစွာထား၍၊ (ဒန္တေဘိဒန္တ မာဓာယ - အံကြိတ်၍)၊ ဇိဝှယာ (ဇိဝှါယ) - လျှာဖြင့်၊ တာလုံ - အာစောက်ကို၊ အာဟစ္စ - ထိ၍၊ (တာလုံ အာဟစ္စ ဇိဝှယာ - တောက်ခေါက်၍)၊ ပါဠိယာ - ပါဠိဖြင့်၊ ဝတ္တုံ - ပြောခြင်းငှာ၊ သမတ္တံ - စွမ်းနိုင်အောင်၊ အာရဘန္တု - အားထုတ်ကြကုန်လော (ကြိုးစားကြကုန်လော)။ [ဇိဝှါယ ဟု ဆိုလိုလျက် ဂါထာဖြစ်၍ ဇိဝှယာ ဟု သုံးသည်]။
အမှာ။ ။ ရူ-၄၁, သံ- ၁-၁၉၁ စသော သင်္ကေတများသည် ဆိုင်ရာကျမ်းရင်းနှင့် စာမျက်နှာကို ညွှန်ပြသည်။
---
စာမျက်နှာ-၃
၁။ ပစ္စုသသမယေ ကထာသလ္လာပေါ
[နံနက်စောစော စကားပြောပုံ]
၁။ အာဝုသော ဓမ္မရက္ခိတ။
၂။ ကိံ ဘန္တေ။
၃။ သယနာ ဥဋ္ဌေဟိ။
၄။ ဥဂ္ဂတော နု ဘန္တေ အရုဏော။
၅။ န တာဝ ဥဂ္ဂတော, အပိ တု အရုဏုဂ္ဂမနဝေလာ ဥပကဏ္ဌာ။
၆။ ပဟတာ နု ဘန္တေ ဝိဟာရေသု ဃဏ္ဍာ။
၇။ အောင်ခြင်းရှစ်ပါး ဝိဟာရေ န ပဟတာ, ကျော်အောင်စံထား ဝိဟာရေ ပန ပဟတာ။
၈။ သစေ အရုဏော န ဥဂ္ဂစ္ဆတိ, နာဟံ သယနာ ဝုဋ္ဌဟာမိ, အလသောမှိ။
၉။ မာ ဟေဝံ အဝစ, “ပုရာရုဏာ သယနတော ဝုဋ္ဌာတဗ္ဗ” တိ အာစရိယေန ပညတ္တံ၊ တသ္မာ တွံ အန္တောအရုဏေယေဝ သယနတော ဝုဋ္ဌေဟိ။
ကြည့်ရှုရန်
၁။ ပစ္စုသ- မိုးသောက် (နံနက်စောစော, ပစ္ဆိမယာမ်၏ နောက်ဆုံးအချိန်)။ သမယ- အချိန် (အခါ)။ ၃။ သယန- အိပ်ရာ၊ ဥဋ္ဌ- ထ။ ၄။ ဥဂ္ဂတ- တက်။ အရုဏ- အရုဏ် (နေ၏ ပဌမဆုံး ထွက်ပေါ်လာသော အနီနုရောင်)။ ၅။ န တာဝ ဥဂ္ဂတ- မတက်တတ်သေး။ အရုဏုဂ္ဂမနဝေလာ- (အရုဏ + ဥဂ္ဂမန + ဝေလာ) အရုဏ် + တက်ရာ + အချိန် (အရုဏ်တက်ချိန်)။ ဥပကဏ္ဌာ- နီး [ဥပကဌာ ဟုလည်း ရှိနိုင်သည်]။ ၆။ ပဟတာ- ခေါက်အပ်၊ ဃဏ္ဋ- တုံး (ကုလားတက်) [ဃဏ္ဋီ ဟုလည်း သုံးနိုင်သည်]။ ၈။ ဥဂ္ဂစ္ဆ- တက်။ ဝုဋ္ဌဟ- ထ။ အလသော- ပျင်းသူ။ ၉။ အဝစ (ဝစ)- ပြော [ဟိယျတ္တနီ အာကို ရဿပြု]။
---
စာမျက်နှာ-၄
၁၀။ ယဒိ ဧဝံ ဝုဋ္ဌဿာမိ။
(က) ဥဋ္ဌဟိ ဘိက္ခု ကိံ သေသိကာ အတ္ထော သုပိတေန တေ၊ အာတုရဿ ဟိ ကာ နိဒ္ဒါ, သလ္လဝိဒ္ဓဿ ရုပ္ပတော။
ပါဠိစီရန်
၁။ ဗုဒ္ဓရက္ခိတ။
၂။ အရှင်ဘုရား။
၃။ ဓမ္မရက္ခိတ အိပ်ရာက ထပလား။
၄။ မထသေးပါ အရှင်ဘုရား။
၅။ ခုတောင် မထသေးဘူးလား, အရုဏ်တက်ခါနီးပြီလေ။
အရုဏ်မတက်ခင် ထပါစေ။
၆။ သံဃရက္ခိတကော။
၇။ တပည့်တော် ထပါပြီ အရှင်ဘုရား။
ပုရာရုဏာ- အရုဏ်၏ ရှေ့အဖို့ (အရုဏ်မတက်မီ)။ ပညတ္တ- ပညတ်အပ်။ ၁၀။ ယဒိ ဧဝံ- ယင်းသို့ဖြစ်လျှင် (ဒီလိုဆိုရင်)။
(က) ဘိက္ခု- ရဟန်း၊ ဥဋ္ဌေဟိ- ထလော (ထတော့)၊ ကိံ- အဘယ့်ကြောင့်၊ သေသိ- အိပ်နေသနည်း၊ တေ- သင့်အား၊ သုပိတေန- အိပ်ခြင်းဖြင့်၊ ကော အတ္ထော- အဘယ်အကျိုးရှိအံ့နည်း၊ ဟိ- မှန်၏၊ သလ္လဝိဒ္ဓဿ- ကိလေသာမြား (လှံ)သည် စူးဝင်အပ်သည်ဖြစ်၍၊ ရုပ္ပတော- ဖောက်ပြန်ပျက်စီးလျက်၊ အာတုရဿ- နာကျင်နေသော သင်၏၊ နိဒ္ဒါ- အိပ်ခြင်းသည်၊ ကာ- အဘယ်အကျိုးရှိအံ့နည်း။ [သံ ၁-၁၉၉]
ကြည့်ရှုရန်
၅။ ယခုအခါ၌လည်း (ခုတောင်) ဣဒါနိပိ။ ထစေ (ထပါစေ)-ဝုဋ္ဌာပေ။ ၆။ သံဃရက္ခိတလဲ-သံဃရက္ခိတော ပန (သံဃရက္ခိတောပိ)။ ၇။ ထပြီ-ဥဋ္ဌိတ။
---
စာမျက်နှာ-၅
၈။ အေး ကောင်းတယ်။
၉။ ကိုရင်တွေ ထကြ၊ အိပ်နေလို့ သင်တို့မှာ ဘာအကျိုးရှိမှာလဲ။
၂။ သယနာ ဝုဋ္ဌိတကာလေ ကထာသလ္လာပေါ
[အိပ်ရာထပြီးချိန် စကားပြောပုံ]
၁။ အာဝုသော ဗုဒ္ဓရက္ခိတ။
၂။ ဘန္တေ။
၃။ ဝုဋ္ဌိတောသိ နု သယနာ။
၄။ အာမ ဘန္တေ ဝုဋ္ဌိတောမှိ။
၅။ သယနတော ဝုဋ္ဌဟိတွာ ပဌမံ ဝစ္စဋ္ဌာနံ ဝါ ပဿာဝဋ္ဌာနံ ဝါ ဂစ္ဆေယျာသိ။
၆။ နတ္ထိ မေ ဘန္တေ ဝစ္စဋ္ဌာနဿ ဂမနကိစ္စ, ပဿာဝဋ္ဌာနမေဝ ဂစ္ဆေယျာမိ။
၇။ တတော ပရံ ဒန္တေ ဒန္တပေါဏေန သောဓေတွာ (သစေ လောဏံ ဝါ ဒန္တသောဓနဘေသဇ္ဇံ ဝါ အတ္ထိ, တေန သောဓေတွာ) ဇိဝှံ စ ဝိလေခေတွာ မုခံ ဓောဝေယျာသိ။
၉။ အိပ်ခြင်း- သုပိတံ (နိဒ္ဒါ)။ အကျိုး- အတ္ထ။
အမှာ။ ။ လိင်မြဲသော ပုဒ်များကို ဆိုင်ရာဂိုဏ်း၏ ကာရန်အတိုင်း ညွှန်ပြ၍ သုံးလိင် ဖြစ်နိုင်သော ပုဒ်များကို များသောအားဖြင့် အကာရန္တဖြင့်သာ ညွှန်ပြထားသည်။
---
ကြည့်ရှုရန်
၅။ ဝစ္စဋ္ဌာန- ကျင်ကြီးစွန့်ရာအရပ်။ ပဿာဝ- ကျင်ငယ်။ ၆။ ဂမနကိစ္စံ- သွားခြင်းကိစ္စ (သွားဖွယ်ကိစ္စ)။ ၇။ တတော ပရံ- ထိုမှနောက်။ ဒန္တ- သွား။
---
စာမျက်နှာ-၆
၈။ အာမ ဘန္တေ, မုခေါဒကံ ပန ကတ္ထ အတ္ထိ။
၉။ န ပဿသိ နု ဟေဋ္ဌာဝိဟာရေ ဥဒကဃဋီ၊ တတ္ထ မုခေါဒကံ အတ္ထိ, မုခံ ဓောဝိတွာ မုခပုဉ္စနေန ပုဉ္ဆေယျာသိ, မာ စီဝရေန။
၁၀။ နတ္ထိ မေ မုခပုဉ္ဆနံ, အာယသ္မတော သန္တကံ တာဝကာလိကံ ဒေတု။
၁၁။ ဟန္ဒ...မုခံ ပုဉ္ဆိတွာ ဝိဝိတ္တာသနေ နိသီဒ။
၁၂။ ဝိဝိတ္တာသနေ နိသီဒိတွာ ကိံ ကရေယျာမိ။
၁၃။ ယာဝအရုဏုဂ္ဂမနာ ဇီဝမာနကံ ဝါ ဗုဒ္ဓံ အနုဿရေယျာသိ, မေတ္တံ ဝါ ဘာဝေယျာသိ၊ အရုဏေ ဥဂ္ဂတေ ပါတရာသဘတ္တံ ဘုဉ္ိဿသိ။
၁၄။ အာမ ဘန္တေ။
ဒန္တပေါဏ- ဒန်ပူ။ သောဓေ- စင်ကြယ်စေ။ လောဏံ- ဆား။ ဒန္တသောဓနဘေသဇ္ဇ- သွားကို စင်ကြယ်သောဆေး (သွားတိုက်ဆေး)။ ဇိဝှါ- လျှာ။ ဝိလေခ- ခြစ် (တိုက်)။ ဓောဝ- ဖွပ် (ဆေး,သစ်)။ ၈။ မုခေါဒက- မျက်နှာသစ်ရေ။ ကတ္ထ- အဘယ်အရပ်၌။ ၉။ ဟေဋ္ဌာဝိဟာရ- ကျောင်းအောက် [အဗျယီဘောသမာသ်ဖြစ်၍ နပုလ္လိင်]။ ဥဒကဃဋ- ရေအိုး။ မုခပုဉ္ဆနံ- မျက်နှာသုတ်ပုဝါ။ ပုဉ္ဆ- သုတ်။ ၁၀။ တာဝကာလိကံ- ထိုသုံးစွဲရာ ကာလရှိအောင် (သုံးစွဲရုံခဏ)။ ၁၁။ ဟန္ဒ- ရော့ (ယူ)။ ဝိဝိတ္တာသန- ဆိတ်ငြိမ်သောနေရာ။ ၁၃။ ယာဝအရုဏုဂ္ဂမနာ- အရုဏ်တက်ရာ ကာလတိုင်အောင်။ ဇီဝမာနက- သက်တော်ထင်ရှားရှိ (အသက်ထင်ရှားရှိ)။ အနုဿရ- အဖန်ဖန် အမှတ်ရ (အာရုံပြု)။ ဘာဝေ- ဖြစ်စေ (ပွားများ)။ ပါတရာသဘတ္တံ (ပါတ + အာသ + ဘတ္တ)- နံနက်အခါ၌ + စားထိုက်သော + ဆွမ်း (နံနက်ဆွမ်း)။
---
စာမျက်နှာ-၇
(က) ယာယ သဒ္ဓါယ ပဗ္ဗဇိတော, အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ၊
တမေဝ သဒ္ဓံ ဗြူဟေဟိ, မာ နိဒ္ဒါယ ဝသံ ဂမိ။
ပါဠိစီရန်
၁။ ကိုရင် ဗုဒ္ဓရက္ခိတ၊ ကျင်ငယ်စွန့်တဲ့နေရာ သွားပြီးပလား။
၂။ တပည့်တော် သွားဖွယ်ကိစ္စ မရှိပါ (သွားဖို့မလိုပါ)။
၃။ ဒန်ပူ (သွားပွတ်တံ) ရှိသလား၊ သွားတိုက်ဆေးကော ရှိသလား။
၄။ ရှိလျှင် သွားတိုက်ဆေးကို သွားပွတ်တံ၌ ထည့်ပြီး သွားပွတ်တံနဲ့ သွားတိုက်ပါ။
၅။ မရှိလျှင် ရိုးရိုး ဒန်ပူကို ခဲပါ။
၆။ လျှာကိုလည်း ဒန်ပူနှင့် ခြစ်ပါ။
(က) ယာယ သဒ္ဓါယ- ဖြင့်၊ အဂါရသ္မာ- အိမ်မှ (အိမ်ရာတည်ထောင် လူ့ဘောင်မှ)၊ (နိက္ခမိတွာ- ထွက်၍)၊ အနဂါရိယံ- အိမ်၌နေခြင်း၏ စီးပွားဖြစ်သော လယ်ထွန်ကုန်ပေး၊ နွားမွေးမှုမရှိရာ ရဟန်းဘောင်သို့၊ ပဗ္ဗဇိတော- ကပ်ရောက်ခဲ့ပြီ၊ တမေဝ သဒ္ဓံ- ထိုအရင်းခံသဒ္ဓါကိုပင်၊ ဗြူဟေဟိ- တိုးပွားစေပါလော၊ နိဒ္ဒါယ- အိပ်ခြင်း၏၊ ဝသံ- အလိုသို့၊ မာ ဂမိ- မလိုက်ပါနှင့်။ [သံ ၁-၂၀၀]
ကြည့်ရှုရန်
၁။ သွားပြီ (သွားပြီး)-ဂတော (အဂမာသိ)။ ၄။ ထည့်-ပက္ခေပ။ ၅။ ပင်ကိုယ်သဘောရှိသော (ပြုပြင်အပ်သည် မဟုတ်သော) ဒန်ပူ (ရိုးရိုးဒန်ပူ) ပါကတိကဒန္တပေါဏံ။ ဤနေရာ၌ ရိုးရိုးဒန်ပူကို “ပါကတိကဒန္တပေါဏ” ဟု သွားတိုက်တံ (သွားပွတ်တံ) ကို “ဒန္တပေါဏ” ဟု စီပါ။
---
စာမျက်နှာ-၈
၇။ မျက်နှာသုတ်ပုဝါ ရှိရဲ့လား။
၈။ မျက်နှာသစ်ပြီး မျက်နှာသုတ်ပုဝါနဲ့ သုတ်ပါ၊ သင်္ကန်းနဲ့ မသုတ်ပါနဲ့။
၉။ မျက်နှာသစ်ပြီးနောက် သက်တော်ထင်ရှား မြတ်စွာဘုရားကို အာရုံပြုနေပါ၊ အိပ်မနေပါနှင့်။
၁၀။ အကြင်သဒ္ဓါဖြင့် လူ့ဘောင်မှ ရဟန်းဘောင်သို့ ရောက်လာကြတယ်၊ ထိုသဒ္ဓါကိုပင် တိုးပွားကြပါစေ၊ အိပ်ခြင်း၏ အလိုသို့ မလိုက်ကြပါနှင့်။
၃။ ဗုဒ္ဓါနုဿရဏဝေလာယံ ကထာသလ္လာပေါ
[ဘုရားအာရုံပြုချိန် စကားပြောပုံ]
၁။ အာဝုသော သာမဏေရာ။
၂။ ဘန္တေ (ဘဒန္တေ)။
၃။ သုဏိတ္ထ နု အာယသ္မတာ စက္ကပါလေန ပဟတံ ဃဏ္ဋိသဒ္ဒံ။
၄။ အာမ ဘန္တေ သုဏိမှာ။
၅။ ဝုဋ္ဌိတာ.တ္ထ နု သယနာ။
၆။ အာမ ဘန္တေ, သယနာ ဝုဋ္ဌိတာမှ။
၇။ ဓောဝိတံ နု မုခံ။
၈။ အာမ ဘန္တေ မုခံ ဓောဝိတံ။
၉။ တေနဟိ တုမှေ သကေ အာသနေ နိသီဒေယျာထ။
ကြည့်ရှုရန်
၂။ ဘဒန္တေ- အရှင်ဘုရား။ ၃။ သုဏ- နာ (နားထောင်, ကြား)။ ဃဏ္ဋိသဒ္ဒ- တုံးသံ။ ၇။ ဓောဝိတ- ဆေးအပ် (သစ်အပ်)။ ၉။ တေနဟိ- ထိုသို့ဖြစ်လျှင်။
---
စာမျက်နှာ-၉
၁၀။ သကေ အာသနေ နိသီဒိတွာ ကိံ ကာတဗ္ဗံ။
၁၁။ ယာဝ ဇီဝမာနကော ဗုဒ္ဓေါ စိတ္တေ န ဥပဋ္ဌာတိ, တာဝ ပုနပ္ပုနံ မနသိ ကာတဗ္ဗော။
၁၂။ စိတ္တေ ဥပဋ္ဌာနတော ပန ပဋ္ဌာယ ကိံ ကာတဗ္ဗံ။
၁၃။ တဿ အရဟတာဒိဂုဏာ အနုဿရိတဗ္ဗာ။
၁၄။ တတ္ထ ကီဝစိရံ ဝတ္ထဗ္ဗံ။
၁၅။ ယာဝ အရုဏုဂ္ဂမနာ ဝတ္ထဗ္ဗံ။
၁၆။ အရုဏဿ ဥဂ္ဂတဘာဝေါ ပန ကိံ ဉာတဗ္ဗော။
၁၇။ အောင်ခြင်းရှစ်ပါး ဝိဟာရေ ဃဏ္ဋိကသဒ္ဒံ တိက္ခတ္တုံ သုဏိဿထ, တေန သညာဏေန အရုဏဿ ဥဂ္ဂတဘာဝေါ ဉာတဗ္ဗော။
၁၈။ သုဏိဿထ, ဣဒါနေဝ ဃဏ္ဋိကာ ပဟတာ “တောက် တောက်” တိ။
၁၉။ ဧဝံ ဧဝံ။
ထိုသို့ဖြစ်လျှင် (ဒီလိုဆိုရင်)။ သကံ- မိမိဥစ္စာ။ ၁၁။ ယာဝ- အကြင်မျှလောက်။ တာဝ- ထိုမျှလောက်။ ဥပဋ္ဌာ- ကပ်၍တည် (ထင်ပေါ်လာ)။ ပုနပ္ပုနံ- အဖန်ဖန် (ထပ်ကာထပ်ကာ)။ ၁၂။ ဥပဋ္ဌာန- ထင်ရာအခါ။
၁၃။ ဂုဏ- ဂုဏ်။ ၁၄။ ကီဝစိရံ- ဘယ်လောက်ကြာအောင်။ ဝတ္ထဗ္ဗံ- နေထိုက်။ ၁၆။ ဥဂ္ဂတဘာဝ- တက်သည်၏ အဖြစ် (တက်ကြောင်း, တက်မှန်း)။ ဉာတဗ္ဗ- သိထိုက် (သိနိုင်)။ ၁၇။ ဒွိက္ခတ္တံ- နှစ်ကြိမ် (နှစ်ချက်)။ သညာဏံ- အမှတ်အသား။ ၁၈။ ဃဏ္ဋိကာ- တုံးကလေး။ ၁၉။ ဧဝံ ဧဝံ- အေး အေး (ဟုတ်တယ် ဟုတ်တယ်)။
အမှာ။ ။ ပါဠိသိက္ခာ, သဒ္ဒါကျဉ်း, နာမ်ဂိုဏ်း, အာချာတ်ဂိုဏ်းတို့၌ ပါပြီးသော ပုဒ်များနှင့် လွယ်ကူသော ပုဒ်များ၏ အနက်ကို ဤကထာသလ္လာပသိက္ခာ၌ မပြတော့ပါ။
---
(က) ဥဋ္ဌဟထ နိသီဒထ, ဒဠှံ သိက္ခထ သန္တိယာ၊
မာ ဝေါ ပမတ္တေ ဝိညာယ, မစ္စုရာဇာ အာကဍ္ဎတု။
ပါဠိစီရန်
၁။ ကုလားတက်(တုံး) ခေါက်အပ်ပြီ, ကြားကြရဲ့မဟုတ်လား။
၂။ မျက်နှာသစ်အပ်ပြီလား (သစ်ပြီးပြီလား)။
၃။ တစ်နေရာမှာ စုနေကြ။
၄။ သက်တော်ထင်ရှား မြတ်စွာဘုရားကို စိတ်၌ မထင်မချင်း နှလုံးသွင်းပါ။
၅။ အရုဏ်တက်လျှင် အောင်ခြင်းရှပ်ပါး ကျောင်းတိုက်က တုံးကလေး ခေါက်လိမ့်မယ်။
၆။ နားထောင်ကြစမ်း, ဘာသံပါလိမ့်။
၇။ အခုပင် တုံးကလေး ခေါက်(အပ်)ပြီ။
၈။ . ဟုတ်တယ် . ဟုတ်တယ်။
၉။ အမောင်...ထပါတော့, ထိုင်နေပါ၊ ငြိမ်းအေးဖို့ရာ ဇွဲသန်သန် ကြိုးစားပါ၊ သင့်ကို မေ့မေ့လျော့လျော့ နေသည်ကို သိ၍ သေမင်း မငင်ပါစေနှင့်။
(က) ဥဋ္ဌဟထ-တရားမပါ, အလကားနေရာမှ, ထကြကုန်လော၊ ဝါ- တရားလွတ်ကင်း, ပျင်းရိခြင်းမှ, ထကြကုန်လော၊ နိသီဒထ-ကမ္မဋ္ဌာန်းတရား, အားထုတ်ဖို့အတွက်, ထက်ဝယ်ဖွဲ့ခွေ, ထိုင်နေကြကုန်လော၊ သန္တိယာ- ကိလေသာဟူ, အပူကင်း၍, ငြိမ်းအေးခြင်းငှာ၊ ဒဠှံ-မြဲမြဲမြံမြံ ဇွဲသန်သန်၊ သိက္ခထ- ကျင့်ကြံကြိုးကုတ်, အားထုတ်ကုန်လော၊ ဝေါ-သင်တို့ကို၊ ပမတ္တေ-မေ့လျော့နေသည်တို့ကို၊ ဝိညာယ-သိ၍၊ မစ္စုရာဇာ-သေမင်းသည်၊ မာ အာကဍ္ဎတု-မဆွဲငင်ပါစေလင့်။
ကြည့်ရှုရန်
၁။ သုဏိတ္ထ နနု။ ၃။ ဧကသ္မိံ ဌာနေ။ စုဝေး(စည်းဝေး)-သန္နိပတ။ ၅။ ခေါက်-ပဟရ။ ၆။ သုဏာထ ကိသန္ဒေါ။ ၉။ အမောင်-ဘော။ မေ့လျော့သူ (မေ့မေ့လျော့လျော့နေသူ)-ပမတ္တ။ ဆွဲငင်-အာကဍ္ဎ။
---
၃။ ဘတ္တပစနဝေလာယံ ကထာသလ္လာပေါ
[ဆွမ်းချက်ချိန် စကားပြောပုံ]
၁။ အာဝုသော ဓမ္မရက္ခိတ။
၂။ ဘန္တေ။
၃။ ဘတ္တပစနဝေလာ နနု။
၄။ ဧဝံ ဘန္တေ။
၅။ ကဋ္ဌာနိ ဆိန္ဒ စေဝ ဘိန္ဒ စ, ဥဒကံပိ အာဟရ။
၆။ ဟိယျော သာယနှသမယမေဝ မေ ကဋ္ဌာနိ ဆိန္ဒာနိ စေဝ ဘိန္နာနိ စ ဥဒကံပိ အာဟတံ။
၇။ ဥဒ္ဓနံ သဇ္ဇေဟိ။
၈။ သန္နိတံ ဘန္တေ။
၉။ ယဒိ ဧဝံ အဂ္ဂိံ ဝဍ္ဎေတိ။
၁၀။ နတ္ထိ မေ ဘန္တေ အဂ္ဂိမဉ္ဇူသာ။
၁၁။ ဟန္ဒ... အဂ္ဂိံ ဝဍ္ဎေတွာ ပဋိဒေဟိ။
၁၂။ ဟာ.. နတ္ထိ ဝတ အဂ္ဂိမဉ္ဇူသာဒဏ္ဍော။
ကြည့်ရှုရန်
၃။ ဘတ္တပစနဝေလာ-ထမင်း(ဆွမ်း)ချက်ချိန်။ ၅။ ကဋ္ဌ-ထင်း။ ဆိန္ဒ- ဖြတ်။ ဘိန္ဒ-ခွဲ။ အာဟရ-ဆောင်ယူ(ခပ်)။ ၆။ ဟိယျော-ယမန်နေ့က (မနေ့က)။ သာယနှ-ညနေ။ ဆိန္န-ဖြတ်အပ် (ဖြတ်အပ်ပြီး)။ ဘိန္န-ခွဲအပ်။ အာဟတ- ဆောင်အပ်(ခပ်အပ်)။ ၇။ ဥဒ္ဓနံ-ဖိုခနောက်။ သဇ္ဇ-စီရင်(ပြင်ဆင်)။ ၈။ သဇ္ဇိတ- စီရင်အပ် (ပြင်ဆင်အပ်)။ ၉။ ဝဍ္ဎေ-တိုးပွားစေ (မွှေး)။ ၁၀။ အဂ္ဂိမဉ္ဇူသာ- မီးခြစ်ဗူး။ ၁၁။ ပဋိဒ (ပဋိ=တဖန်(ပြန်)+ဒ=ပေး) တဖန်ပေး (ပြန်ပေး)။ ၁၂။ နတ္ထိ ဝတ-မရှိပါတကား (မရှိပါလား)။ အဂ္ဂိမဉ္ဇူသာဒဏ္ဍော-မီးခြစ်ဗူး၌ အဆံ။
---
၁၃။ တေန ဟိ ဟန္ဒ အဘိနဝံ ဂဏှေ။
၁၄။ ဝဍ္ဎိတော ဘန္တေ အဂ္ဂိ။
၁၅။ တဏ္ဍလံ ဓောဝ, ဓောဝိတွာ ဥက္ခလိယံ ပက္ခိပ။
၁၆။ ပက္ခိတ္တော ဘန္တေ ဥက္ကလိယံ တဏ္ဍုလော။
၁၇။ ဥက္ကလိံ ဥဒ္ဓနံ အာရောပေဟိ။
၁၈။ အာရောပိတာ ဘန္တေ ဥက္ခလိ။
၁၉။ ဩလောကေတွာ ဧကဝါရမတ္တံ ဒဗ္ဗိယာ မန္ထေဟိ။
၂၀။ အာမ ဘန္တေ။
(က) န တေ ကဋ္ဌာနိ ဘိန္နာနိ, န တေ ဥဒက.မာဟတံ။ အဂ္ဂိပိ တေ န ဟာပိတော, ကိန္နု မန္ဒောဝ ဈာယသိ။
ပါဠိစီရန်
၁။ ထင်းဖြတ်ပြီးပလား (ဖြတ်အပ်ပြီလော)။
၂။ မဖြတ်ရသေးပါ အရှင်ဘုရား။
(မီးခြစ်ဆံ)။ ၁၃။ အဘိနဝ-အသစ်။ ဂဏှ-ယူ။ ၁၄။ ဝဍ္ဎိတ-တိုးပွားစေအပ် (မွှေးအပ်)။ ၁၅။တဏ္ဍုလ-ဆန်။ ဥက္ခလိ-ထမင်းအိုး၊ ပက္ခေပ-ထည့်။ ၁၆။ ပက္ခိတ္တ-ထည့်အပ်။ ၁၇။ အာရောပ-ရှေးရှုတတ်ရောက်စေ (တင်,တယ်)။ ၁၈။ အာရောပိတ- ရှေးရှုတက်ရောက်စေအပ် (တင်အပ်, တယ်အပ်)။ ၁၉။ ဝါရော- အကြိမ်။ မတ္တံ-မျှလောက်။ ဒဗ္ဗိ-ယောက်မ။ မန္ထ -မွှေ။
(က) တေ-သင်သည်၊ ကဋ္ဌာနိ-ထင်းတို့ကို၊ န ဘိန္နာနိ-မခွဲအပ်ကုန် (ခွဲမထား)။တေ-သင်သည်၊ ဥဒကံ-ကို၊ န အာဟတံ-မဆောင်ယူအပ် (ခပ်မထား)။ တေ-သည်၊ အဂ္ဂိပိ-ကိုလည်း၊ န ဟာပိတော-မတောက်စေအပ် (မွှေးမထား)။ ကိန္န (ကိံ+နု)-အဘယ့်ကြောင့်၊ မန္ဒောဝ-လူအ ကဲ့သို့၊ ဈာယသိ-မှိုင်နေသနည်း။ [ဇာတက ဋ္ဌ ၄-၂၂၁]
---
၃။ ရေခပ်ပြီးပလား (ခပ်အပ်ပြီလား)။
၄။ မခပ်ရသေးပါ အရှင်ဘုရား။
၅။ ဖိုခနောက် ပြင်ပြီးပလား (ပြင်အပ်ပြီလော)။
၆။ ပြင်ပြီးပါပြီ အရှင်ဘုရား။
၇။ မီးမွှေးပြီးပလား (ပွားစေအပ်ပြီးလော)။
၈။ မီးခြစ်ရှိရဲ့လား။
၉။ မီးခြစ်ဗူးထဲ၌ မီးခြစ်ဆံ မရှိပါ။
၁၀။ ဆန်ဆေးပြီးပြီမဟုတ်လား (ဆေးအပ်ပြီမဟုတ်လား)။
၁၁။ ထမင်းအိုး ဘယ်မှာလဲ။
၁၂။ မီးဖိုပေါ်က(မှ) ထမင်းအိုး ချလိုက်ပါ။
၁၃။ ချပြီးရင် တစ်ခါလောက် ယောက်မနှင့် မွှေလိုက်ပါ။
၁၄။ မင်းဟာ ထင်းလဲမခွဲဘဲကိုး (မခွဲအပ်ဘဲကိုး)။
၁၅။ လူအ,လို မှိုင်မနေနဲ့ ငါမကြိုက်ဘူး။
ကြည့်ရှုရန်
၁၁။ ဘယ်မှာလဲ(ဘယ်အရပ်၌နည်း)-ကဟံ(ကတ္ထ)။ ၁၂။ ချ-ဩရောပ။ ၁၃။ ချအပ်-ဩရောပိတ။ ၁၅။ ပညာနည်းသူ(လူအ)-မန္ဒော။ ကြံမှိုင်(မှိုင်တွေ)- ဈာယ(ပဇ္ဈာယ)။ မန္ဒောဝ(မန္ဒော+ဣဝ)။ မှိုင်မနေနဲ့-မာ ဈာယိ (မာ ပဇ္ဈာယိ)။ ငါ့အားမနှစ်သက်(ငါမကြိုက်)-န မေ ရုစ္စတိ။
---
၅။ ယာဝပက္ကသမယာ ကထာသလ္လာပေါ [ဆွမ်းကျက်ချိန်အထိ စကားပြောပုံ]
၁။ အဂ္ဂိံ ဇာလေ, အလာတံ ဥက္ခိပ။
၂။ အဂ္ဂိ ဘန္တေ ဇလေတေဝ။
၃။ နိဿာဝံ ပရိဿာဝေဟိ။
၄။ ပရိဿာဝိတော ဘန္တေ နိဿာဝေါ။
၅။ တေန ဟိ အင်္ဂါရာနံ ဥပရိ ဥက္ခလိံ ထပေတွာ သေဒေဟိ။
၆။ န အာဂတော ဘန္တေ ဥသ္မာ။
၇။ ယဒိ ဧဝံ ဥဒကေန ပရိပ္ဖေါသေတွာ ပုန သေဒေဟိ။
၈။ ပက္ကံ မညေ, ဝီမံသာဟိ။
၉။ ဒေဟိ အာဝုသော, ဟာ... န ပစ္စတိ, ဥတ္တဏ္ဍုလမေဝ။
၁၀။ ဧဝံသတိ ကိံ ကာတဗ္ဗံ။
၁၁။ နာဟံ ဇာနာမိ, တွမေဝ ယထာနုရူပံ ကရောဟိ။
ကြည့်ရှုရန်
၁။ ဇာလေ-တောက်စေ။ အလာတံ-မီးစ(ထင်းစ)။ ဥက္ခိပ-မြှောက်(ထိုး)။ ၂။ ဇလ-တောက်။ ၃။ နိဿာဝ-ထမင်းရေ။ ပရိဿာဝ-စစ်(ငှဲ့)။ ၄။ ပရိဿာဝိတ- စစ်အပ်။ ၅။ အင်္ဂါရ-မီးကျီး။ ဥပရိ-အထက်၌၊ ထပ-ထား။ သေဒေ-အငွေ့ပြု(နှပ်)။ ၆။ ဥသ္မာ-အငွေ့။ ၇။ ပရိပ္ဖေါသ-ထက်ဝန်းကျင်ထိစေ(ဖျန်း)။ ၈။ ပက္က- ချက်အပ်(ကျက်,နှပ်)။ မညေ-သိ(ထင်)၏။ တချို့နေရာ၌ နိပါတ်လည်းရှိ]။ ဝီမံသ-စုံစမ်း(စမ်းကြည့်)။ ၉။ ဒဿေ-မြင်စေ(ပြ)။ ဥတ္တဏ္ဍုလံ-အထက်၌ ဆန်ရှိ(မနပ်)။ ၁၀။ ဧဝံသတိ-ဤသို့ဖြစ်လသော် (ဒီလိုဆိုယင်)။ ၁၁။ ဇာနာမိ- သိ၏။ ယထာရူပံ-သင့်သည်အားလျော်စွာ (သင့်သလို)။
---
၁၂။ ဣဒံ ကီဒိသံ, မယာ ဥဒကေန ပရိပ္ဖေါသေတွာ ပုန သေဒိတံ။
၁၃။ ဣဒံ ဥတ္တဏ္ဍုလံ, ဣဒံ ပန အတိကိလိန္နံ။
၁၄။ ဧဝံသတိ အဇ္ဇ သမပါကံ ကာတုံ န သက္ကာ, သွေဝ သာဓုကံ ပစိဿာမိ။
၁၅။ ဟောတု အာဝုသော, ဘိက္ခုသာမဏေရာ ပရိဘုဉ္ဇိဿန္တိ၊ သမတ္တံ နနု အာဝုသော ပစနကိစ္စံ။
၁၆။ ဧဝံ ဘန္တေ။
၁၇။ ယဒိ ဧဝံ အဂ္ဂိဇာလံ ဝိဇ္ဈာပေဟိ, အင်္ဂါရေပိ နိဗ္ဗာပေဟိ။
၁၈။ အာမ ဘန္တေ။
(က) ဥတ္တဏ္ဍုလံ ကိလိန္နံန္တိ, ဘတ္တံ ဒါနိ.ဝမညရေ၊
ပေါရာဏာ ယထာလဒ္ဓေန, ထေရာ ယာပေန္တိ သာသနေ။
၁၂။ ကီဒိသ-အဘယ်ကဲ့သို့ ရှုအပ်(ဘယ်လိုနေ)။ သေဒိတ-နှပ်အပ်။ ၁၃။ အတိကိလိန္နံ-အလွန်စို (အလွန်ပျော့)။ ၁၄။ အဇ္ဇ-ယနေ့။ သမပါက-အညီအမျှ ကျက်။ သက္ကာ-တတ်နိုင် (စွမ်းနိုင်, ဖြစ်နိုင်)။ [နိပါတ်, အာချာတ်ပုဒ်ဖြင့် သက္ကောမိ ဟုလည်းသုံး]။ သွေ-နက်ဖန်။ ၁၅။ ဟောတု-ဖြစ်ပစေ(ရှိပစေ)။ ဘုဉ္စ (ပရိဘုဉ္ဇ)-စား(ဘုဉ်းပေး)။ သမတ္တ-ပြီး။ ၁၇။ အဂ္ဂိဇာလံ-မီးတောက်။ ဝိဇ္ဈာပေ-ငြိမ်းစေ။ နိဗ္ဗာပေ-ငြိမ်းစေ(အေးစေ)။ [မီးတောက်မရှိရုံ မီးမတောက်ရုံ ငြိမ်းခြင်းကို “ဝိဇ္ဈ”နှင့် သုံး၍, လုံးဝမီးမကျန်အောင် ငြိမ်းခြင်းကို “နိဗ္ဗ”နှင့်သုံးပါ]။
(က) ဒါနိ-ယခုအခါ၌ (ယခုကာလ၌)၊ ဘတ္တံ-ကို၊ ဥတ္တဏ္ဍုလံ ဣတိ- မနပ်ဟူ၍လည်းကောင်း၊ ကိလိန္နံ ဣတိ-ပျော့၏ဟူ၍လည်းကောင်း၊ အဝမညရေ- အောက်ချထင်ကြကုန်၏၊ ဝါ-အထင်သေးကြကုန်၏၊ သာသနေ-၌၊ ပေါရာဏာ- ရှေး၌ဖြစ်ကုန်သော၊ ထေရာ-ထေရ်တို့သည် (ဘုန်းတော်ကြီးများသည်)၊ ယထာလဒ္ဓေန-အကြင်အကြင် ရအပ်သောဆွမ်းဖြင့် ( ရသမျှဖြင့်)၊ ယာပေန္တိ - ရှည်သောကာလသို့ ရောက်စေကြကုန်၏(မျှတတော်မူကြကုန်၏)။
---
ပါဠိစီရန်
၁။ မီးတောက်ပစေ။
၂။ မီး အတောက်သားပဲ။
၃။ ထမင်းရေ ငှဲ့ချိန်တန်ပြီ။
၄။ ထမင်းအိုး နှပ်လိုက်ပါ။
၅။ အငွေ့ ရရဲ့လား (လာရဲ့လား)။
၆။ ရေနဲ့ဖျန်းပြီး နှပ်လိုက်ပါ။
၇။ မကျက်သေးဘူး ထင်တယ်, စမ်းကြည့်စမ်းပါ။
၈။ ပြစမ်းပါ, ဟာ...ကျက်ပါပကော။
၉။ ဒီထမင်း မနပ်ဘူး, ဒီထမင်းကတော့ ပျော့တယ်။
၁၀။ နက်ဖန်ကျတော့ ကောင်းကောင်း ချက်စမ်းပါ။
၁၁။ မီးတောက်ကို မငြိမ်းပါနဲ့ (မငြိမ်းစေပါနဲ့)။
၁၂။ ယခုကာလ ဘုန်းကြီးများ ရတတ်သရွေ့နဲ့ မမျှတနိုင်ကြဘူး။
ကြည့်ရှုရန်
၃။ ထမင်းရေငှဲ့ချိန်တန်ပြီ-ကာလော နိဿဝံ ပရိဿာဝေတုံ။ ၁၂။ ရှည်သောကာလသို့ ရောက်စေ (မျှတ)-ယာပေ။
---
၅။ ပါတရာသဝေလာယံ ကထာသလ္လာပေါ[နံနက်ဆွမ်းစားချိန် စကားပြောပုံ]
“ဒေါင်.... ဒေါင်....”
၁။ သုဏ ဘန္တေ ကိ°သဒ္ဒါ။
၂။ ပါတရာသဝေလာ အာဝုသော, တသ္မာ ဘတ္တဂ္ဂေ ဘတ္တသဇ္ဇနတ္ထာယ ကာလာရောစနသဒ္ဒေါ.ယံ။
၃။ န ပဟတော နု သဇ္ဇေတွာ နိဋ္ဌိတကာလေ။
၄။ သဇ္ဇေတွာ နိဋ္ဌိတကာလေပိ ဒသဝါရမတ္တံ အယောဒဏ္ဍံ ပဟရိဿတိ။
ဒေါင်... ဒေါင်.... [၁၀-ချက်]ခန့်
၅။ သစ္စံ ဘန္တေ, ဣဒါနေဝ ပဟတော။
၆။ အယံ ဘတ္တဘုဉ္ဇနတ္ထာယ ကာလာရောစနသဒ္ဒေါ, ဂစ္ဆာမ ဘတ္တဂ္ဂံ။
၇။ အာရောစေတု မေ ဘန္တေ ဘတ္တဂ္ဂဝတ္တံ။
၈။ ဟတ္ထဉ္စ ဓောဝိတွာ မုခဉ္စ ဝိက္ခာလေတွာ ပတ္တောစေဝ ဘာဇနံ စ ဝါမဟတ္ထေန ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ။
ကြည့်ရှုရန်
၁။ သုဏ-ကြား(နားထောင်)။ ကိံသဒ္ဒါ-အဘယ်အသံနည်း (ဘာသံ ပါလိမ့်)။ ၂။ ဘတ္တဂ္ဂ-ဆွမ်းကိုယူရာအရပ် (ဆွမ်းစားဇရပ်, ဆွမ်းစားကျောင်း)။ ဘတ္တသဇ္ဇနတ္ထ (ဘတ္တ+သဇ္ဇန+အတ္ထ)- ဆွမ်း + ပြင်ဆင်ခြင်း + အကျိုး။ ကာလာရောစနသဒ္ဒ (ကာလ+အာရောစန+သဒ္ဒ)- အချိန်ကို+ပြောကြောင်း+ အသံ (အချိန်ပြောတဲ့အသံ, အချက်ပေးသံ)။ ၃။ နိဋ္ဌိတ-ပြီး။ ၄။ အယောဒဏ္ဍ- သံချောင်း။ ၆။ဘုဉ္ဇန-စားခြင်း။ ၈။ ဟတ္ထ-လက်။ ဝိက္ခာလေ-ဆေး(ပလုတ်ကျင်း)။ ဘာဇန-ခွက် (ပန်းကန်)။ ဝါမဟတ္ထ-လက်ဝဲလက် (ဘယ်ဘက်လက်)။
---
၉။ သစေ ဘုဉ္ဇမာနဿ ယံကိဉ္စိ ဥပနာမေတိ, ကိံ ကာတဗ္ဗံ။
၁၀။ ဟတ္ထပါသံ ပါပေတွာ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ။
၁၁။ ဘုဉ္ဇမာနေန ကိံ ကာတဗ္ဗံ။
၁၂။ ဘုဉ္ဇမာနေန သေခိယဝတ္တံ ပူရေတွာ ပဋိသင်္ခါ ယောနိသော ခါဒနီယံ စ ခါဒိတဗ္ဗံ, ဘောဇနီယံ စ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။
၁၃။ ကေသုစိ ဝိဟာရေသု “ဣဓ သူပံ ဒေထ, ဣဓ ဗျဉ္ဇနံ ဒေထာ”တိ ကထာသဒ္ဒေဟိံ စေဝ ကဋစ္ဆုပါတိသဒ္ဒေဟိ ဘတ္တဂ္ဂေ အတိဝိယ ကောလာဟလော ဟောတိ, ကစ္စိ ဘန္တေ ဣဓာပိ ဧဒိသောဝ ဟောတိ။
၁၄။ နယိဓ ကောလာဟလော ဟောတိ, သဗ္ဗေ တုဏှီဘူတာ ပဋိသင်္ခါယ ယောနိသော ဘုဉ္ဇန္တိ။
၁၅။ ပမောဒါမိ ဘန္တေ ဘတ္တဂ္ဂဝတ္တံ သုတွာ။
[ပတ္တောကိုမငဲ့ဘဲ ဘာဇနံဟူသော ကံကိုငဲ့၍ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ ဟုရှိသည်]။ ပဋိဂ္ဂဏှ (ပဋိဂ္ဂဟ)-ခံယူ (အကပ်ခံ)။ ပဋိဂ္ဂဟိတ-အကပ်ခံအပ်။ ၉။ ဘုဉ္စမာနော- ဆွမ်းစားသူ(စားနေစဉ်)။ ယံကိဉ္စိ-အမှတ်မထားတပါးပါး။ ဥပနာမ-အနီးသို့ ညွတ်စေ(ကပ်)။ ၁၀။ ဟတ္ထပါသ-ဟတ္ထပါသ် (လက်၏အနီး နှစ်တောင့်ထွာ အရပ်)။ ပါပေ-ရောက်စေ။ ၁၂။ ပူရေ-ပြည့်စေ။ ခါဒနီယံ-ခဲဘွယ်။ ဘောဇနီယံ= - ဘောဇဉ်။ ခါဒ-ခဲ(စား)။ ၁၃။ ကေသုစိ-အချို့ကုန်သော။ ဣဓ-ဤဆွမ်းပွဲ၌။ သူပ-ပဲဟင်းစသည်။ ဗျဉ္ဇန-အသားဟင်း (သား ငါးစသည်)။ ကထာသဒ္ဒ- စကားသံ။ ကဋစ္ဆု-ဇွန်း။ ပါတိ-ခွက်။ အတိဝိယ-အလွန်အကဲ (လွန်လွန်ကဲကဲ)။ ကောလာဟလော-ဆူဆူညံညံအသံ။ ကစ္စိ-အဘယ်သို့နည်း။ ၁၄။ တုဏှီဘူတ- ဆိတ်ဆိတ်ဖြစ် (တိတ်တိတ်ဖြစ်)။ ၁၅။ ပမောဒ-ဝမ်းမြောက်။ သုတွာ-ကြားရ၍။
---
(က) ယေဘုယျေန ဘတ္တဂ္ဂမှိ, ကဋစ္ဆူဟိ ကထာဟိ စ၊
ကောလာဟလော ယထာ ဟောတိ, တထာ မာ ဟောတု သော ဣဓ။
(ခ) သေယျော အယောဂုဠော ဘုတ္တော, ဘုတ္တော အဂ္ဂိသိခူပမော၊
ယဉ္စေ ဘုဉ္ဇေယျ ဒုဿီလော, ရဋ္ဌပိဏ္ဍံ အသညတော။
ပါဠိစီရန်
၁။ နားထောင်ကြစမ်း, ဘာသံပါလိမ့်။
၂။ အချိန်ပြောတဲ့ အသံပဲ။
၃။ ဆွမ်းပြင်ပြီးတဲ့အခါလဲ ခေါက်သေးသလား။
၄။ လက်တို့ကိုလဲ ဆေးပါ, ပါးစပ်ကိုလဲ လုတ်ကျင်းပါ။
၅။ သူ ဆွမ်းကပ်နေတယ်, အကပ်ခံလိုက်ပါ။
(က) ယေဘုယျေန-များသောအားဖြင့်၊ ဘတ္တဂ္ဂမှိ-ဆွမ်းစားကျောင်း၌၊ ကဋစ္ဆူဟိ-ဇွန်းသံတို့ဖြင့်လည်းကောင်း၊ ကထာဟိ စ-စကားပြောသံတို့ဖြင့်လည်းကောင်း၊ ကောလာဟလော-ဆူညံသံသည်၊ ဟောတိ ယထာ-ဖြစ်သကဲ့သို့၊ တထာ-ထို့အတူ၊ သော-ထိုဆူညံသံသည်၊ ဣဓ-ဤဆွမ်းစားကျောင်း၌ (ဤကျောင်းတိုက်၌)၊ မာ ဟောတု-မဖြစ်ပါစေနှင့်။
(ခ) တတ္တော-လောလောပူသော (အလွန်ပူသော)၊ အဂ္ဂိသိခူပမော-မီးတောက်မီးလျှံ ဥပမာရှိသော (မီးတောက်မီးလျှံနှင့်တူသော)၊ အယောဂုဠော-သံတွေခဲသည်၊ ဝါ-ကို၊ ဘုတ္တော-စားအပ်သည် (သမာနော-သော်)၊ သေယျော-မြတ်ပါသေး၏ (တော်ပါသေး၏)၊ ဒုဿီလော-သီလမရှိသော ရဟန်းသာမဏေသည်၊ ရဋ္ဌပိဏ္ဍံ-တိုင်းပြည်၏ဆွမ်းကို၊ အသညတော-ကိုယ်နှုတ်စိတ်ကို မစောင့်စည်းဘဲ၊ ဘုဉ္ဇေယျ-စားအံ့၊ ယဉ္စေ သေယျော-မမြတ်သည်သာ။ [ယဉ္စေ သည် ပဋိသေဓ အနက်ဟော နိပါတ်၊ ဓမ္မပဒ ဋ္ဌ ၂-၂၂၉]
---
၆။ ဟတ္ထပါသ်သို့ရောက်အောင် ချဉ်းကပ်ပါ (ဟတ္ထပါသ်သို့ ရောက်စေပါ)။
၇။ ဆွမ်းလုပ်ကို ဝန်းဝိုင်းအောင် ပြင်ပါ။
၈။ ဒီမှာ ဆွမ်း လိုက်ကြပါဦး။
၉။ ဆွမ်းစားကျောင်းက တယ် ဆူညံသကိုး။
၁၀။ ဇွန်းနဲ့ခွက်ကို ပြင်းစွာ မထိခိုက်ပါစေနှင့်။
၁၁။ တိတ်တိတ် စားကြပါ။
၁၂။ သံတွေခဲကို စားရသည်က တော်ပါသေးတယ်, မစောင့်စည်းဘဲ ရွာ၏ ဆွမ်းကိုစားခြင်းမှာ မတော်ပါ။
၇။ ဘတ္တကိစ္စပရိယောသာနေ ကထာသလ္လာပေါ [ဆွမ်းစားပြီးချိန် စကားပြောပုံ]
၁။ ဘတ္တကိစ္စပရိယောသာနေ ကိံ ကာတဗ္ဗံ။
၂။ ပတ္တဓောဝနာဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ အတ္တနော ပတ္တော ဓောဝိတဗ္ဗော။
၃။ ကေသုစိ ဝိဟာရေသု ဓောဝနဋ္ဌာနေပိ ယံ ဝါ တံ ဝါ မုခါ.ရုဠှာကထံ ကထေန္တိ, ကိံ ပန ဘန္တေ ဣဓာပိ ဧဝမေဝ ဟောတိ။
ကြည့်ရှုရန်
၁။ ပရိယောသာနံ-အဆုံး(အပြီး)။ ဘတ္တကိစ္စပရိယောသာနံ-ဆွမ်းကိစ္စ ၏ ပြီးဆုံးရာအခါ (ဆွမ်းစားအပြီး)။ ၂။ ပတ္တဓောဝနဋ္ဌာနံ-သပိတ်ဆေးရာအရပ်။ ၃။ ယံ ဝါ တံ ဝါ-အမှတ်မထား တပါးပါးသော (ဟိုဟိုဒီဒီ, တော်စွာလျော်စွာ, တောင်ရောက် မြောက်ရောက်, သတ်မှတ်ချက် ဦးတည်ချက်မရှိသော)။ ကိံ ပန ဘန္တေ-ဘယ်လိုပါလဲ အရှင်ဘုရား။ ဧဝမေဝ ဟောတိ- ဒီလိုပါပဲလား။
---
၄။ နယိဓ အာစရိယော အနုဇာနာတိ တာဒိသံ (ကထံ) ကထေတုံ။
၅။ ယဒိ အာစရိယော နာနုဇာနာတိ, န ကထေန္တိ နု ဒဟရသာမဏေရာ ယံ ဝါ တံ ဝါ မုခါ.ရုဠှာကထံ။
၆။ ဧဝံ အာစရိယေန ဝါရိယမာနာပိ ဒဟရသာမဏေရာ ကထေန္တိ ယေဝ ယံ ဝါ တံ ဝါ မုခါ.ရုဠှာကထံ။
၇။ ဧဝံ နု။
၈။ ဧဝမေဝ။
၉။ အဟော အစ္ဆရိယော ဝါနေယျကာနံ ဒုဗ္ဗစဘာဝေါ။
၁၀။ အာမ အာဝုသော။
၁၁။ ယေဘုယျေန ဘာဇနဓောဝနဋ္ဌာနေ ဥစ္ဆိဋ္ဌောဒကေန စန္ဒနိကာ ဝိယ ဟောတိ, ဣဓ ပန ကိံ ဟောတိ။
၁၂။ ဣဓ ပန သသိတ္ထကံ ဘာဇနဓောဝနံ ဗဟိအာရာမံ ဆဍ္ဍေန္တိ, အသိတ္ထကံ ပန ရဇု.ဋ္ဌာနဋ္ဌာနေ ဝါ မာလာဝစ္ဆေသု ဝါ ဩသိဉ္စန္တိ ။
၄။ နာနုဇာနာတိ (န အနုဇာနာတိ)-ခွင့်မပြု။ ၅။ ဒဟရော-ငယ်သော (ငယ်သူ)။ ၆။ ဝါရိယမာန-တားမြစ်အပ်။ ကထေန္တိ ယေဝ-ပြောကြတာပါပဲ။ ၇။ ဧဝံ နု-ဒီလိုပဲလား။ ၈။ ဧဝမေဝ-ဒီလိုပဲ။ ၉။ အဟော-အော်။ အစ္ဆရိယော-အံ့သြထိုက် (အံ့ဩစရာကောင်း၏)။ ဝါနေယျကော-တော၌ဖြစ်သူ (ကျေးတောသား)။ ဒုဗ္ဗစဘာဝေါ-ခဲယဉ်းသဖြင့် ပြောဆိုထိုက်သော စကားရှိသူ၏အဖြစ် (အပြောရ အဆိုရ ခက်သူ၏အဖြစ်)။ ၁၁။ ဘာဇနံ-ခွက် (သပိတ်စသည်)။ ဥစ္ဆိဋ္ဌောဒကံ (ဥစ္ဆိဋ္ဌ+ဥဒကံ)-ဆေးရေ၊ ကြောရေ၊ ပါးစပ်ဆေးရေ (လုပ်ဆေးရေ)။ စန္ဒနိကာ-ရေပုတ်အိုင် (ဗွက်အိုင်)။ ၁၂။ သသိတ္ထကံ-ဆွမ်းလုံး (ထမင်းလုံး) နှင့် တကွဖြစ်။ ဘာဇန ဓောဝနံ-ခွက်ဆေးရေ။ ဗဟိအာရာမံ-အာရာမ် (ကျောင်းတိုက်) ၏ အပြင်ဘက်။ ဆဍ္ဍေ-စွန့်ပစ် (သွန်)။ အသိတ္ထကံ-ဆွမ်းလုံး (ထမင်းလုံး) မရှိ (မပါ) သော ရေ။
---
၁၃။ ကိံ ပန ဘန္တေ ဩဠာရိကဓောဝနမတ္တေနေဝ ဓောဝနကိစ္စ နိဋ္ဌာတိ။
၁၄။ နာဝုသော တတ္တကမတ္တေန နိဋ္ဌာတိ, ပုန နှာနီယပိဏ္ဍိယာ ဥဗ္ဗဋ္ဋေတွာ ဓောဝိတဗ္ဗာ။
၁၅။ တတော ပရံ ကိံ ကာတဗ္ဗံ။
၁၆။ တတော ပရံ ပတ္တပုဉ္ဆနေန ပုဉ္ဆိတွာ ပတ္တထဝိကာယံ ပက္ခိပိတဗ္ဗော ကာလေ သမ္ပတ္တေ ပိဏ္ဍာယ စရိတုံ, အပိတု ဣမသ္မိံ ဝိဟာရေ ပါတရာသဘတ္တပရိယောသာနေ ဩဝါဒ ပဋိဂ္ဂဟဏတ္ထာယ ဝါ ဂန္ထဿ ဥဂ္ဂဟဏတ္ထာယ ဝါ ပတ္တပုဉ္ဆနပရိယောသာနေ အာစရိယုပဋ္ဌာနံ ဂစ္ဆန္တိ။
ရဇုဋ္ဌာနဋ္ဌာနံ (ရဇ+ဥဋ္ဌာန+ဌာနံ)-မြူမှုန်တို့၏+ထရာ+အရပ် (ဖုန်ထသောနေရာ)။ မာလာဝစ္ဆ-ပန်းပင်ငယ် (သစ်ပင်ငယ်)။ ဩသိဉ္စ-သွန်(လောင်း)။ ၁၃။ ဩဠာရိကဓောဝနမတ္တ-အကြမ်းဆေးရုံမျှ။ နိဋ္ဌာတိ-ပြီး၏။ ၁၄။ တတ္တကမတ္တ-ထိုမျှလောက်။ နှာနီယပိဏ္ဍိ-ဆပ်ပြာခဲ။ ဥဗ္ဗဋ္ဋေ (ဥ+ဝဋ္ဋ)-အထက်၌+ချာချာလည် (ပွတ်တိုက်) [ဝကို ဗပြု ဒွေဘော်လာ]။ ၁၆။ ပတ္တပုဉ္ဆနံ-သပိတ်သုတ်ပုဝါ။ ပုဉ္ဆ-သုတ်။ ပတ္တထဝိကာ-သပိတ်အိတ်။ ပက္ခိပ-ထည့်(စွပ်)။ သမ္ပတ္တ-ရောက်(ကျ)။ ပိဏ္ဍော-ဆွမ်း။ အပိတု-သို့သော်လည်း(သို့ရာတွင်)။ ဩဝါဒပဋိဂ္ဂဟဏံ-ဩဝါဒကို ခံယူခြင်း။ ဥဂ္ဂဟေတဗ္ဗ-သင်ယူထိုက်။ ဂန္ထော-ကျမ်းဂန်(ကျမ်းစာ)။ ဥဂ္ဂဟဏံ-သင်ယူခြင်း။ အတ္ထော-အကျိုး။ အာစရိယုပဋ္ဌာနံ-ဆရာတော်ကို ဆည်းကပ်ရာအရပ်သို့ (ဆရာတော်ကို ဆည်းကပ်ခြင်းအကျိုးငှာ)။ ၁၈။ သံသုဒ္ဓ-စင်ကြယ်(သန့်ရှင်း)။
---
၁၇။ သာ ပန ဘန္တေ ဓောဝိတဗ္ဗော။
၁၈။ ပတ္တထဝိကာယံ ပက္ခိပိတွာ ပုန အန္တောပတ္တေသံသုဒ္ဓဥဒကံ အာကိရိတွာ အာလောဠေတွာ ဩသိဉ္စိတဗ္ဗံ, ဝိနယဓရာ ပန ဘိက္ခု၊ ဧဝံ ကတွာပိ ပတ္တံ ပုန ပဋိဂ္ဂဏှန္တိ။
(က) ဟိတွာ၁ သတပလံ သကံသံ, သောဝဏ္ဏံ သတရာဇိကံ၊
အဂ္ဂဟိံ မတ္တိကာပတ္တံ, တံ ဒုတိယာဘိ.သေစနံ။
(ခ) ဧဝံ အဘိသေကဘဏ္ဍံဝ, ဗုဒ္ဓါဒီဟိ မမာယိတံ၊
တံ ပတ္တံ နာ.တိမညေယျ၂, သဒ္ဓါပဗ္ဗဇ္ဇိတော ယတိ။
အာကိရ-လောင်း (ထည့်)။ အာလောဠေ-လှုပ် (ကျင်း, ခလောက်)။ ဝိနယဓရော- ဝိနည်းကို ဆောင်သူ (ဝိနည်းဓိုရ်)။
(က) သတပလံ-ပိုလ်ချိန်တစ်ရာ (လေးပိဿာ)ရှိသော၊ သုဝဏ္ဏံ-ရွှေ ဖြင့်ပြီးသော။ သတရာဇိကံ-အနားရေး (အနားရစ်) တစ်ရာရှိသော။ ကံသံ- လင်ပန်းကို (နန်းသုံးစားခွက်ကို)။ ဟိတွာ--စွန့်၍ [ဘုတွာရှိမူ သုံးစွဲပြီး၍]။ မတ္တိကာပတ္တံ-မြေသပိတ်ကို။ ယံ အဂ္ဂဟိံ-အကြင်ကိုင်ယူပြီ။ တံ-ထိုမြေသပိတ်ကို ကိုင်ယူခြင်းသည်။ ဒုတိယာဘိသေစနံ-ဒုတိယအကြိမ် အဘိသိက် သွန်းခြင်း ပေတည်း။ [မဟာဇနကဇာတ်တော်]
(ခ) ဧဝံ-သို့၊ အဘိသေကဘဏ္ဍံဝ-အဘိသိက်ခံအပ်ပြီးသော ဘဏ္ဍာ ကဲ့သို့။ ဗုဒ္ဓါဒီဟိ-ဘုရားအစရှိသော အရှင်မြတ်တို့သည်၊ မမာယိတံ-ငါ့ဥစ္စာဟု
၁-ဘုတွာ (မူကွဲ) ၂-နာဝမညေယျ (မူကွဲ)
---
ပါဠိစီရန်
၁။ သပိတ်ဆေးတဲ့ နေရာ သွားပြီး သပိတ် ဆေးပါ။
၂။ တော်စွာလျော်စွာ နှုတ်တက်ရာရာ စကားကို မပြောပါနဲ့။
၃။ ဒီလို စကားပြောဖို့ရာ ဆရာက ခွင့်မပြုဘူး။
၄။ ဆေးရေကြောရေကြောင့် ဗွက် ဖြစ်နေတယ်။
၅။ ထမင်းလုံးမပါတဲ့ ရေကို ဖုန်ထတဲ့နေရာမှာ လောင်းပါ။
၆။ အကြမ်းဆေးရုံနဲ့ မပြီးသေးဘူး။
၇။ ဆပ်ပြာခဲနဲ့ ပွတ်တိုက်ပြီး သပိတ်ကို ဆေးပါဦး။
၈။ သပိတ်သုတ်ပုဝါနဲ့ သုတ်ပါ, သပိတ်အိတ်ထဲ ထည့်ပါ။
၉။ သပိတ်အိတ်ထဲ ထည့်ပြီး နောက်ထပ် ဆေးပါဦး။
၁၀။ ရေလောင်းထည့်ပြီး လှုပ်လှဲ့ သွန်ပါ။
၁၁။ သင့် သပိတ် သံသပိတ်လား, မြေသပိတ်လား။
၁၂။ သပိတ်ကို အထင်မသေးပါနဲ့။
ပြုအပ်သော(မြတ်နိုးအပ်သော)။ တံ ပတ္တံ-ကို။ သဒ္ဓါပဗ္ဗဇိတော-သဒ္ဓါဖြင့် ရဟန်းအဖြစ်သို့ ကပ်ရောက်ခဲ့သော။ ယတိ-သာသနာ့ဝန်ထမ်း ရှင်ရဟန်းသည်။ နာ.တိမညေယျ (နာ.ဝမညေယျ)-မထေမဲ့မြင် မမှတ်ထင်ရာ (အထင်မသေးရာ)။
ကြည့်ရှုရန်
၁၁။ သံသပိတ်- အယောပတ္တော။ မြေသပိတ်- မတ္တိကာပတ္တော။
---
စာမျက်နှာ-၂၅
၈။ ဘိက္ခာစရဝေလာယံ ကထာသလ္လာပေါ [ဆွမ်းခံချိန် စကားပြောပုံ]
၁။ ကတိနာဍိကာ ဟေ။
၂။ ဆန္နာဍိကာ ဘန္တေ ။
၃။ ဧဝံသတိ ဘိက္ခာစရဝေလာ ဥပကဏ္ဌာ, ပတ္တံ သဇ္ဇေဟိ။
၄။ န တာဝ မေ ပတ္တော ဓောဝိတော။
၅။ ကသ္မာ ကာလံ န ဓောဝိတော၊ ဣဒါနေဝ ဓောဝ, ဓောဝိတွာ ပတ္တထဝိကာယံ ပက္ခိပ။
၆။ သဇ္ဇိတော မေ ဘန္တေ ပတ္တော။
၇။ တေနဟိ အာယာမ, နဂရံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသိဿာမ။
၈။ သုကရံ နု ဘန္တေ ဣဒံ နဂရံ ဥဉ္ဆေန ပဂ္ဂဟေန ယာပေတုံ။
၉။ န သုကရံ အာဝုသော, တွံ စရန္တော “အတိစ္ဆထ ဘန္တေ”တိ သဒ္ဒံ ဗဟုံ သုဏိဿသိ။
ကြည့်ရှုရန်
၁။ နာဋိကာ-နာရီ။ ဟေ-ဟေ့ (ဟေး)။ ၃။ ဘိက္ခာစရာဝေလာ-ဆွမ်းအကျိုးငှာ လှည့်လည်ရာအချိန် (ဆွမ်းခံချိန်)။ ၅။ ကာလဿေဝ-စောစောကပင်။ ၇။ အာ+ယာမ-လာ, သွားကြစို့။ ၈။ ဥဉ္ဆော-အရိယာနည်း ဆွမ်းရှာမှီးခြင်း။ ပဂ္ဂဟော-လက်ဖြင့် ပွေ့ယူအပ်သော သပိတ် (ဆွမ်းကိုခံယူကြောင်း သပိတ်)။ ၉။ အတိစ္ဆထ ဘန္တေ (အတိ+ဣစ္ဆထ+ဘန္တေ) ဤ (ဒီ) အိမ်ကို ကျော်လွန်၍ ထို (ဟို) အိမ်၌ အလိုရှိတော်မူကြပါဘုရား (ကန်တော့ဆွမ်းပါဘုရား)။
---
စာမျက်နှာ-၂၆
၁၀။ ဧဝံ နု ဘန္တေ။
၁၁။ ဧဝမေဝ အာဝုသော။
၁၂။ န လဗ္ဘတိ နု ပိဏ္ဍော ယာပနမတ္တမ္ပိ။
၁၃။ ယာပနမတ္တံ ပန လဗ္ဘတိ, အပိတု အတိပါတော ဂန္တွာ အတိဒိဝါ ပစ္စာဂစ္ဆတိ။
၁၄။ အတိဒုက္ကရံ ဘန္တေ။
၁၅။ ဧဝမေဝ အာဝုသော။
၁၆။ ပိဏ္ဍာယ ဂစ္ဆန္တေန ပန ကထံ ဂန္တဗ္ဗံ။
၁၇။ ပိဏ္ဍာယ ဂစ္ဆန္တေနာ.ဝုသော ပရိမဏ္ဍလံ နိဝါသေတွာ သုပ္ပဋိစ္ဆန္နံ ပါရုပိတွာ ဩက္ခိတ္တစက္ခုနာ ဂန္တဗ္ဗံ, န ပန အန္တရဝါသက- ဥတ္တရာသင်္ဂေ ပုရတော ဝါ ပစ္ဆတော ဝါ ဩလမ္ဗေန္တေန န တဟိံ တဟိံ ဩလောကေန္တေန ဂန္တဗ္ဗံ။
၁၈။ ဣဒံ သေခိယဝတ္တံ အဟမ္ပိ ဇာနာမိ။
၁၂။ လဗ္ဘ-ရအပ်။ ၁၃။ ယာပနမတ္တံ-မျှတလောက်ရုံ (လောက်ငရုံ)။ အတိပါတော-အလွန့်စောစော၌။ အတိဒိဝါ-အလွန်နေမြင့်မှ။ ပစ္စာဂစ္ဆ-ပြန်လာ။ ၁၄။ အတိဒုက္ကရံ-အလွန်ခဲယဉ်း။ ၁၇။ ပရိမဏ္ဍလံ-ထက်ဝန်းကျင် ဝန်းဝိုင်းစွာ (ပဆစ်ဒူးဝန်းနှစ်ဖက်နှင့် ချက်ဟူသော သုံးပါးသော အဝန်းအဝိုင်းကို ဖုံးအုပ်၍)။ နိဝါသေ-ဝတ်။ ပါရုပ-ခြုံ (ရုံ, ယမ်း)။ သုပ္ပဋိစ္ဆန္န-လည်ပင်းလက်ကောက်ဝတ် တို့ကို ကောင်းစွာဖုံးလွှမ်းအပ်သည် မည်လောက်အောင်။ ဩက္ခိတ္တစက္ခု- လေးတောင်ခန့်မျှ ကြည့်သောအားဖြင့် အောက်၌ချအပ်သော မျက်လွှာရှိ။ အန္တရဝါသကော-သင်းပိုင်။ ဥတ္တရာသင်္ဂေါ-ဧကသီ။ ပုရတော-ရှေ့၌ (ရှေ့က)။ ဩလမ္ဗန္တော-တွဲလျားကျစေ (ဒေါက်တိမောက်ခြိုက် ဖြစ်စေ)။ တဟိံ တဟိံ- ထိုထိုအရပ် (ဟိုဟိုဒီဒီ)။ ဩလောကေန္တ -ကြည့်။
---
စာမျက်နှာ-၂၇
(က) ပစ္စတိ မုနိနော ဘတ္တံ, ထောကံ ထောကံ ကုလေ ကုလေ၊ ပိဏ္ဍိကာယ စရိဿာမိ, အတ္ထိ ဇင်္ဃဗလံ မမ။
(ခ) ကဒါ.ဟံ သတ္တာဟသမ္မေဃေ, ဩဝဋ္ဌော အလ္လစီဝရော၊ ပိဏ္ဍိကာယ စရိဿာမိ, တံ ကုဒါဿု ဘဝိဿတိ။(ဂ) ကုတော လဗ္ဘာ ကုလေ ယာစံ, မဟံ ဒေန္တု ဝရံ တုရံ၊ သက္ကစ္စာ.သက္ကစ္စံ ဒန္ဓံ, မာ လူခံ မယှ.မပ္ပကံ။
(က) မုနိနော-ရဟန်း၏အတွက်၊ ဝါ-ရဟန်းဖို့။ ကုလေ ကုလေ-အမျိုးတိုင်းအမျိုးတိုင်း၌၊ ဝါ-အိမ်တိုင်းအိမ်တိုင်း၌၊ ထောကံ ထောကံ-အနည်းငယ် အနည်းငယ်၊ (နဲနဲစီ နဲနဲစီ)၊ ဘတ္တံ-ကို၊ ပစ္စတိ-(ပို၍) ချက်ထားအပ်၏၊ ပိဏ္ဍိကာယ-ကောင်းဆိုနှစ်ဖြာ, ရရာစုပြွမ်း, ဆွမ်းအလို့ငှာ၊ စရိဿာမိ-လှည့်လည်တော့မည်၊ မမ-၏။ ဇင်္ဃဗလံ-ခြေသလုံးအားသည်၊ အတ္ထိ-ရှိသေး၏။ [ဓမ္မပဒ- ဒန္တဝဂ်]
(ခ) အဟံ-သည်၊ ကဒါ-အဘယ်အခါ၌ (ဘယ်တော့များ)၊ သတ္တာဟ သမ္မေဃေ-ခုနစ်ရက်ပတ်လုံး အဆက်မပြတ် မိုးရှိရာအခါ၌၊ ဝါ-ခုနစ်ရက်ပတ်လုံး မိုးစွေရာအခါ၌၊ ဩဝဋ္ဌာ-မိုးစွတ်အပ်သည်၊ အလ္လစီဝရော-မိုးစိုသော သင်္ကန်းရှိသည်၊ (ဟုတွာ) ပိဏ္ဍိကာယ-ဆွမ်းအလို့ငှာ၊ စရိဿာမိ-လှည့်လည်ရပါအံ့နည်း၊ တံ-ထိုလှည့်လည်ရခြင်းသည်၊ ကုဒါ-အဘယ်အခါ၌ (ဘယ်တော့များ)၊ ဘဝိဿတိ-ဖြစ်ပါလိမ့်မည်နည်း။ [မဟာဇနကဇာတ်, အပုဒ်နိပါတ်]
(ဂ) ကုလေ-သူတစ်ပါးအိမ်၌၊ ယာစံ (ယာစန္တော)-တောင်းလသော်၊ ၁။ မဟံ-ငါ့အား၊ ဗဟုံ-သုံးဆောင်ဘွယ်ရာပစ္စည်း အများကြီးကို၊ ဒေန္တု-လောင်းလှူကြပါစေ၊ အပ္ပကံ-အနည်းငယ်ကို၊ မာ (ဒေန္တု)-မလောင်းလှူကြပါစေနှင့်၊ ၂။ ဝရံ-အကောင်းစားကို၊ ဒေန္တု၊ လူခံ-ခေါင်းခေါင်းပါးပါး အညံ့စားကို၊ မာ (ဒေန္တု)၊ ၃။ တုရံ-လျင်လျင်မြန်မြန်၊ ဒေန္တု၊ ဒန္ဓ-ဖြေးဖြေးနှေးနှေး၊ မာ (ဒေန္တု)၊ ၄။ သက္ကစ္စံ-ရိုရိုသေသေ၊ ဒေန္တု၊ အသက္ကစ္စံ-မရိုမသေ၊ မာ (ဒေန္တု)၊ ဣတိ-ဤသို့ တောင့်တ၍၊ ကုတော လဗ္ဘာ-အဘယ်မှာရအပ်ရနိုင်ပါအံ့နည်း။ [နိဒါနဝဂ္ဂ ကဿပသံယုတ်]
---
စာမျက်နှာ-၂၈
ပါဠိစီရန်
၁။ ဘယ်နှစ်နာရီထိုးပြီလဲ (ရှိပြီလဲ) ဟေ့။
၂။ တစ်နာရီ ထိုးပါပြီ (ရှိပါပြီ) ဘုရား။
၃။ ဒါဖြင့်ရင် အိပ်ရာက ထပါတော့လား။
၄။ မှန်ပါ, ထပါတော့မယ်။
၅။ သင့် သပိတ် မဆေးရသေးဘူးလား။
၆။ တပည့်တော်သပိတ် ဆေးပြီးပါပြီဘုရား, သပိတ်အိတ်ထဲတော့ မထည့်ရသေးပါ။
၇။ ဒီရွာဟာ ဆွမ်းခံလို့ လွယ်ကူသလား။
၈။ အင်း.... လွယ်ကူပါတယ်။
၉။ ရပ်တော်မူပါဦး ဘုရား။
၁၀။ ပန်းကန်ကလေး သနားတော်မူပါ။
၁၁။ ဆွမ်းဖြင့် မျှတပါရဲ့လား။
၁၂။ အင်း.... မျှတပါရဲ့။
၁၃။ ပြည့်စုံအောင် ရပါရဲ့လား ဘုရား။
၁၄။ ရပါရဲ့။
၁၅။ အိမ်တိုင်း အိမ်တိုင်း သင့်ဖို့ ဆွမ်းချက်ထားတယ်။
၁၆။ ဘယ်တော့များ ခုနစ်ရက်ပတ်လုံး မိုးစွေနေတုန်း ဆွမ်းခံရပါမလဲ။
၁၇။ သပိတ်အိတ်ထဲ ထည့်ပြီးပလား။
ကြည့်ရှုရန်
၉။ ရပ်တော်မူပါဦး- တိဋ္ဌတု။
၁၀။ (ပန်းကန်)- ထာလကံ။
၁၂။ ပေး(သနား)- ဒေတု။
၁၃။ ပြည့်စုံအောင်- ပရိပုဏ္ဏံ။
---
စာမျက်နှာ-၂၉
၉။ ပိဏ္ဍစာရိကာနံ ကထာသလ္လာပေါ
[ဆွမ်းခံကိုယ်တော်များ စကားပြောပုံ]
ကြည့်ရှုရန်
၁။ ပိဏ္ဍစာရိကော-ဆွမ်းအကျိုးငှာ လှည့်လည်ခြင်း အကျင့်ရှိသောသူ (ဆွမ်းခံရဟန်း, သာမဏေ)။ ဥဒ္ဒိဿ-ရည်မှတ်၍။ ကီဝစိရံ-ဘယ်လောက်ကြာ အောင်။ ဌာတဗ္ံ-ရပ်ထိုက်။ ၂။ ဂဟဋ္ဌော-အိမ်၌တည်သူ (လူဝတ်ကြောင်)။ အာကာရော-အခြင်းအရာ (အမူအရာ)။ နာတိစိရံ-အလွန်မကြာအောင်။ နာတိသီဃံ-အလွန်မမြန်အောင် (သိပ်မမြန်အောင်)။ ၃။ ဒါတုကာမော- လောင်းလှူခြင်းငှာ အလိုရှိသူ။ အဒါတုကာမော-မလောင်း မလှူလိုသူ။ ၄။ ဘာဇနံ-ခွက် (ဇလုံ)။ ကဋစ္ဆု-ယောက်ချို (ဇွန်း)။ အာမသ-သုံးသပ် (ကိုင်)။
---
စာမျက်နှာ-၃ဝ
၅။ ကတမော ဘန္တေ သူပံ ဝါ ဗျဉ္ဇနံ ဝါ ဒါတုကာမာနံ အာကာရော။
၆။ ပဌမံ ပိဏ္ဍံ အာကိရိတွာ ယဒိ ဗျဉ္ဇနထာလကံ ဂဏှာတိ, အယမေဝ သူပံ ဝါ ဗျဉ္ဇနံ ဝါ ဒါတုကာမာနံ အာကာရော။
၇။ ဒုက္ကရာ ဝတ ဘန္တေ ပရပဋိဗဒ္ဓါ ပဗ္ဗဇ္ဇာ။
၈။ အာမာ.ဝုသော, တသ္မာယေဝ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေနာပိ ဩဝါဒေါ ဒိန္နော “ပရပဋိဗဒ္ဓါ မေ ဇီဝိကာတိ ပဗ္ဗဇိတေန အဘိဏှံ ပစ္စဝေက္ခိတဗ္ဗ”န္တိ။
(က) ပဗ္ဗဇ္ဇာ ဒုက္ကရာ တာတ၊ တွံ စ သုခုမဇာတိကော၊ သီတေန.တ္ထေ လဘေ ဥဏှံ၊ ဥဏှေန.တ္ထေ စ သီတလံ။
(ခ) ဥတ္တိဋ္ဌေ န ပမဇ္ဇေယျ, ဓမ္မံ သုစရိတံ စရေ၊ ဓမ္မစာရီ သုခံ သေတိ, အသ္မိံ လောကေ ပရမှိ စ။
အထ ပန' ထိုသို့မဟုတ်ဘဲ။ ပရမ္မုခံ-တစ်ဖက်၌မျက်နှာရှိသည်ကို (မျက်နှာလွှဲ)။ ၆။ ဗျဉ္ဇနထာလကံ-ဟင်းခွက်။ ၇။ ပရပဋိဗုဒ္ဓ-သူတစ်ပါးတို့၌ ဆက်စပ် (သူတစ်ပါးတို့နှင့် ဆက်သွယ်နေ)။ ၈။ ဒိန္န-ပေးအပ်။ ပရပဋိဗဒ္ဓါ ၊ပေ၊ ပစ္စဝေက္ခိတဗ္ဗံ၏ အနက်ကို ရုပ်ပုံရှင်ကျင့်ဝတ်၌ ရှု]။
(က) တာတ-ချစ်သား၊ ပဗ္ဗဇ္ဇာ-ရဟန်းအဖြစ်သည်၊ ဒုက္ကရာ-ခဲယဉ်း သဖြင့် ပြုအပ်၏(ခဲယဉ်း၏)။ တွံ စ-သင်သည်လည်း၊ သုခုမဇာတိကော- သိမ်မွေ့နုနယ်သော သဘောရှိ၏၊ သီတေန-အအေးဖြင့်၊ အတ္ထိ-အလိုသည်၊ (သတိ-ရှိလသော်)၊ ဥဏှံ-အပူကို၊ လဘေ-ရတတ်၏၊ ဥဏှေန စ-ဖြင့်လည်း၊ အတ္ထ-သည်၊ (သတိ-သော်)၊ သီတလံ-အအေးကို၊ လဘေ-၏။
(ခ) ဥတ္တိဋ္ဌေ-ဆွမ်းကိုရည်မှတ်၊ ရပ်ရသောအကျင့်၌၊ န ပမဇ္ဈေယျ- မမေ့မလျော့ရာ၊ ဓမ္မံ-ဆွမ်းခံအကျင့်ကို၊ သုစရိတံ-ကောင်းစွာကျင့်အပ်သည်မည်။
---
စာမျက်နှာ-၃၁
(ဂ) သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဘူတောပိ၊ သဗ္ဗဒါ ပိဏ္ဍစာရိကော၊ တသ္မာ ကော အဝမညေယျ၊ ပိဏ္ဍောလျံ ဗုဒ္ဓသေဝိတံ။
(ဃ) န ခေါ အရိယာ ယာစကာဝ၊ ဒေထ ဒေထာတိ ယာစရေ၊ ဥဒ္ဒိဿ အရိယာ တိဋ္ဌန္တိ၊ ဧသော အရိယာန ယာစနာ။
ပါဠိစီရန်
၁။ ဆွမ်းခံသော ရဟန်းတစ်ပါး အိမ်ပေါက်မှာ ရပ်နေတယ်။
၂။ လူတို့၏ အမူအရာကို မှတ်သားပါ “ငါ့သပိတ်ထဲ ဆွမ်းလောင်း လိုသလား၊ မလောင်းလိုသလား”လို့။
လောက်အောင်၊ စရေ-ကျင့်ရာ၏၊ ဓမ္မစာရီ- ဆွမ်းခံအကျင့်ကို ကျင့်လေ့ရှိသူ သည်၊ အသ္မိံ လောကေ-ဤလောက၌လည်းကောင်း၊ ပရမ္ပိ စ-နောက်လောက၌ လည်းကောင်း၊ သုခံ-စွာ၊ သေတိ-အိပ်ရ နေရ၏။ [ဓမ္မပဒ, လောကဝဂ်]။
(ဂ) သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဘူသော-ဘုရားရှင်အစစ် ဖြစ်၍ဖြစ်သည်။ (သမာနော) ပိ-ဖြစ်သော်လည်း၊ သဗ္ဗဒါ-အခါခပ်သိမ်း၊ ပိဏ္ဍစာရိကော-ဆွမ်းအကျိုးငှာ လှည့်လည်ခြင်းရှိတော်မူ၏၊ တသ္မာ-ကြောင့်၊ ဗုဒ္ဓသေဝိတံ-ဘုရားရှင်သည် မှီဝဲ (လေ့ကျက်)တော်မူအပ်သော၊ ပိဏ္ဍောလျံ-ဆွမ်းကိုရှာမှီးသူ၏ အဖြစ်ကို (ဆွမ်းခံ အကျင့်ကို)၊ ကော-အဘယ်သူသည်၊ အဝမညေယျ-အောက်တန်းစားဟု အသိအမှတ် ပြုထိုက်တော့အံ့နည်း။
(ဃ) အရိယာ-အရိယာတို့သည်၊ ယာစကာဝ-သူတောင်းစားတို့ကဲ့သို့၊ ဒေထ ဒေထာတိ-ပေးကြပါ ကမ်းကြပါ့ဟူ၍၊ ခေါ-စင်စစ်၊ န ယာစရေ- မတောင်းရမ်းကြကုန်၊ အရိယာ-တို့သည်၊ ဥဒ္ဒိဿ-အလိုရှိရာ စိတ်ဖြင့်သာမှန်း၍၊ တိဋ္ဌန္တိ-ရပ်တော်မူကြကုန်၏၊ ဧသာ-ဤအလိုရှိရာ ရည်မှတ်၍ ရပ်ခြင်းသည်၊ အရိယာနံ-တို့၏၊ ယာစနာ-တောင်းခြင်းပေတည်း။
ကြည့်ရှုရန်
၁။ အိမ်တံခါး(အိမ်ပေါက်)-ဂေဟဒွါရံ။ ၂။ ငါ့သပိတ်ထဲ- မမ ပတ္တေ။
---
စာမျက်နှာ-၃၂
၃။ ကိုရင် ဗုဒ္ဓရက္ခိတသည် သိပ်လဲမကြာ၊ သိပ်လဲမမြန်အောင် ဆွမ်းရပ်နေသည်။
၄။ ဇလုံကို ဆေးပြီး ဆွမ်းကို ယူခဲ့ပါ။
၅။ ကန်တော့ဆွမ်းပါ ဘုရား။
၆။ ဟင်းခွက်ကို ယူခဲ့ပါ။
၇။ မဌေးသည် ဆွမ်းလောင်းဘို့ရန် အိမ်မှ ထွက်လာသည်။
၈။ ငါ၏ အသက်မွေးမှုသည် သူတစ်ပါးတို့၌ ဆက်စပ်နေပါ တကား။
၉။ သင်သည် ဆွမ်းခံအကျင့်၌ မမေ့ပါနှင့်။
၁၀။ မြတ်စွာဘုရားတောင်မှ ဆွမ်းခံသေးတာဘဲ၊ ငါ ဘာကြောင့် ဆွမ်းမခံဘဲ နေရမှာလဲ။
၁၀။ ပိဏ္ဍပါတပဋိက္ကန္တ ကာလေ ကထာသလ္လာပေါ
[ဆွမ်းခံပြန်လာချိန် စကားပြောပုံ]
၁။ ပိဏ္ဍပါတတော ပဋိက္ကန္တ ကာလေ ကိံ ကာတဗ္ဗံ။
၂။ ဥဒကဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ ပါဒေ ပက္ခာလေတွာ ပါဒပုဉ္ဆနေန ပုဉ္ဆိတဗ္ဗာ။
၄။ ယူ(ဆောင်)- အာဟရ။ ရ။ မဌေး-မဌေးဒါရိကာ။ ၁၀။ နာဟံ ကသ္မာ ပိဏ္ဍာယ စရိဿာမိ။
ကြည့်ရှုရန်
၁။ ပိဏ္ဍပါတော-ဆွမ်းခံရာအရပ် (ဆွမ်းခံရွာ)၊ ပိဏ္ဍပါတ အရ ဆွမ်းကို ရသော်လည်း ဆွမ်းခံရာဌာနကို ဌာနျူပစာရအားဖြင့် ယူပါ]။ ပဋိက္ကန္တကာလော- ပြန်သူ၏အခါ (ပြန်လာချိန်)။ ၂။ ဥဒကဋ္ဌာနံ-ရေရှိရာအရပ်။ ပက္ခာလေတွာ- ဆေး၍ ပါးစပ်ဆေးရာ၌ “ဝိက္ခာလေ”ဟု သုံးစွဲသည်]။
---
စာမျက်နှာ-၃၃
၃။ နိဝါသနပါရူပနစီဝရာနိ ကထံ ကာတဗ္ဗာနိ။
၄။ ဝိဟာရစီဝရေန ပရိဝတ္တေတွာ ဂါမစီဝရံ စီဝရဝံသေ ဝါ စီဝရရဇ္ဇုယံ ဝါ ပတ္ထရိတဗ္ဗံ။
၅။ ယံ ဘန္တေ စီဝရံ သိန္နံ ဟောတိ၊ ကိံ ကာတဗ္ဗံ။
၆။ မုဟုတ္တံ ဥဏှေ ဩတာပေတဗ္ဗံ၊ န စ စိရံ နိဒဟိတဗ္ဗံ၊ ဒိဝါဘတ္တေ အဘုတ္တေယေဝ သင်္ဃရိတွာ ယထာဋ္ဌာနေ ထပေတဗ္ဗံ။
၇။ ပတ္တော ပန ကထံ ကာတဗ္ဗော။
၈။ ပိဏ္ဍပါတပဋိက္ကန္တသမနန္တရေယေဝ ပတ္တထဝိကတော ဩမုဉ္ဇိတွာ ပတ္တာဓာရကေ ထပေတဗ္ဗော။
၉။ ပတ္တထဝိကာ ပန ကတ္ထ ထပေတဗ္ဗာ။
၁၀။ ဘိတ္တိယံ အယောဒဏ္ဍော ဝါ ဝံသော ဝါ ဘဝိဿတိ၊ တတ္ထ လဂ္ဂေတွာ ထပေတဗ္ဗာ။
ပါဒပုဉ္ဆနံ-ခြေတို့ကို သုတ်ကြောင်းအဝတ် (ခြေသုတ်အဝတ်)။ ၃။ နိဝါသနံ- ခါးဝတ်သင်္ကန်း (သင်းပိုင်)။ ပါရူပနံ-ကိုယ်ရုံသင်္ကန်း (ဧကသီ)။ ၄။ ဝိဟာရစီဝရံ- ကျောင်း၌ ဝတ်ထိုက်သောသင်္ကန်း (ကျောင်းဝတ်သင်္ကန်း)။ ပရိဝတ္တေ-လဲလှယ်။ ဂါမစီဝရံ-ရွာဝတ်သင်္ကန်း။ စီဝရဝံသ-သင်္ကန်းလှန်းစရာ ဝါး (သင်္ကန်းတန်းဝါး)။ စီဝရရဇ္ဇု-သင်္ကန်းလှန်းစရာ ကြိုး (သင်္ကန်းတန်းကြိုး)။ ပတ္ထရ-ဖြန့် (လှန်း)။ ၅။ သိန္နံ-စို (ချွေးစို)။ ၆။ မုဟုတ္တံ-တစ်မုဟုတ် (တစ်ခဏ)။ ဥဏှံ-နေပူ။ ဩတာပ-အောက်ကပူစေ(လှန်း)။ စိရံ-ကြာမြင့်စွာ(အကြာကြီး)။ နိဒဟ-ထား။ နိဒဟိတဗ္ဗ-ထားထိုက်။ ဒိဝါဘတ္တံ-နေ့ဆွမ်း။ ဘုတ္တ-စားအပ်။ အဘုတ္တ-မစားအပ်။ သင်္ဃရ-ခေါက်။ သင်္ဃရိတွာ-ခေါက်၍။ ယထာဌာနံ-အကြင်အကြင်ထားရာ အရပ် (ထားမြဲနေရာ)။ ထပ-ထား။ ထပေတဗ္ဗ-ထားထိုက်။ ၈။ သမနန္တရံ- အခြားမဲ့။ ဩမုဉ္စ-ချွတ်။ ပတ္တာဓာရကော-သပိတ်ခြေ။ ၁၀။ ဘိတ္တိ-နံရံ။ အယောဒဏ္ဍ-သံချောင်း (သံချိတ်)။ ဝံသော-ဝါးတန်း။ လဂ္ဂ-ငြိကပ်။ လဂ္ဂေ- ငြိကပ်စေ။ လဂ္ဂေတွာ-ဆွဲချိတ်၍။
---
စာမျက်နှာ-၃၄
(က) ယဿ ဝိဟာရဝတ္တေသု၊ သမာစာရော န ဝိဇ္ဇတိ၊ ပရိဟာယတိ ဝုဍ္ဎိယာ၊ ကာဠပက္ခေဝ စန္ဒိမာ။
(ခ) ယဿ ဝိဟာရဝတ္တေသု၊ သမာစာရော သံဝိဇ္ဇတိ၊ န သော ဟာယတိ ဝုဍ္ဎိယာ၊ သုက္ကပက္ခေဝ စန္ဒိမာ။
ပါဠိစီရန်
၁။ သင် ဘယ်က ပြန်လာသလဲ။
၂။ တပည့်တော် ဆွမ်းခံရွာမှ ပြန်လာပါတယ်။
၃။ ကျောင်းဝတ်သင်္ကန်းနဲ့ ရွာဝတ်သင်္ကန်းကို လဲ၍ သင်္ကန်းတန်း ဝါးမှာ ဖြန့်ထားပါ။
၄။ ချွေးစိုသော သင်္ကန်းကို နေပူ၌ ခဏလှန်းပါ။
၅။ သင်္ကန်းကို နေပူထဲမှာ အကြာကြီး မထားပါနဲ့။
၆။ သပိတ်ကို အိပ်က ချွတ်ထားပါ။
၇။ ဟို နံရံမှာ သံချောင်းရှိတယ်။
၈။ ကျောင်းကျင့်ဝတ်၌ ကောင်းစွာကျင့်ပါ။
(က) ယဿ-အကြင်သူ၏၊ [သမာစာရော၌စပ်]၊ ဝိဟာရဝတ္တေသု- ကျောင်းကျင့်ဝတ်တို့၌၊ သမာစာရော-ကောင်းစွာ ကျင့်ခြင်းသည်၊ န ဝိဇ္ဇတိ- မရှိ၊ (သော-ထိုသူသည်)၊ ကာဠပက္ခေ-လဆုတ်ပက္ခ၌၊ စန္ဒိမာ ဣဝ-လကဲ့သို့၊ ပရိဟာယတိ-ဆုတ်ယုတ်၏။
(ခ) ယဿ-၏၊ ပေ၊ သံဝိဇ္ဇတိ-ရှိ၏၊ (သော-သည်)၊ သုက္ကပက္ခေ- လဆန်းပက္ခ၌၊ စန္ဒိမာ ဣဝ-ကဲ့သို့၊ ဝုဍ္ဎိယာ-မှ၊ န ဟာယတိ-မဆုတ်ယုတ်။
ကြည့်ရှုရန်
၁။ အဘယ်မှ (ဘယ်က)-ကုတော။ ပြန်လာ-ပစ္စာဂစ္ဆ။ (ပဋိက္ကမ) [ပိဏ္ဍပါတနှင့်တွဲလျှင် ပဋိက္ကမဖြင့် သုံးရသည်]။ ၂။ ဆွမ်းခံရာမှ-ပိဏ္ဍပါတတော။
---
စာမျက်နှာ-၃၅
၉။ လဆုတ်ပက္ခ၌ လသည် ဆုတ်ယုတ်သကဲ့သို့ ကျောင်းကျင့်ဝတ်ကို ကောင်းစွာ မကျင့်တဲ့သူဟာ ကြီးပွားခြင်းမှ ဆုတ်ယုတ် တတ်တယ်။
၁၀။ လဆန်းပက္ခ၌ လသည် တိုးပွားသကဲ့သို့ ကျောင်းကျင့်ဝတ် ကို ကောင်းစွာ ကျင့်တဲ့သူဟာ ကြီးပွားတတ်တယ်။
၁၁။ အန္တောဒိဝါဘတ္တေ ကထာသလ္လာပေါ [နေ့ဆွမ်းစားချိန်အတွင်း စကားပြောပုံ]
၁။ ကတိဃဋီကံ အာဝုသော။
၂။ အဋ္ဌဃဋိကတော တိံသပလံ အတိက္ကန္တံ။
၉။ ယထာ ကာဠပက္ခေ စန္ဒိမာ ပရိဟာယတိ၊ တထာ ဝိဟာရဝတ္တံ သမ္မာ အစာရန္တော ဝုဍ္ဎိယာ ပရိဟာယတိ။ ၁၀။ ကြီးပွား-ဝုဍ္ဎိ [ဝုဍ္ဎိ၊ ဝုန္တိ စသည်]။
ကြည့်ရှုရန်
၁။ ကတိဃဋီကံ-ဘယ်နှစ်နာရီရှိပြီလဲ [အခန်းရှစ်၌ “ကတိနာဋိကာ”ဟု သုံးခဲ့သည်၊ အပေါက်ပါသော ကြေးအိုးကလေးဖြင့် ပြုအပ်သော ရေနာရီသည် ဃဋိကာမည်၏။ ယင်းကိုပင် “နာဍိကာ”ဟုလည်းခေါ်၏၊ ရေနာရီမရှိသော ယခုအခါ၌ကား စက်နာရီကို ဃဋိကာ (နာဍိကာ)ဟု ခေါ်ရတော့သည်]။
ရေနာရီလုပ်နည်း။ ။၁၂-ကျပ်သားရှိသော ကြေးနီတုံးကို အစောက် (ဇောက်)လက်ရှစ်သစ်၊ နှုတ်ခမ်းဝ လက်ကိုးသစ်၊ ၁၃-နှစ်အရွယ်ရှိသော ကညာပျို ၏ ပျော့ပျောင်းသော ဆံပင် တစ်ဆယ့်ခြောက်ပင်ကို ပေါင်းကျစ်၍ ဖြစ်ပေါ်လာ သော ကြိုးဝင်လောက်ရုံ ၎င်းကြေးခွက်ကို အပေါက်ဖေါက်၍ ရေအင်တုံ ရေအိုး စသည်၌ ရှိသောရေပေါ်တွင် ချထားသောအခါ ဖောက်ထားသော အပေါက်မှ ရေဝင်၍ ကြေးခွက်တစ်ခါမြုပ်လျှင် တစ်နာရီခေါ်သည်။
၂။ တိံသပလံ-မိနစ်သုံးဆယ်[ပလ-ပိုလ်၊ ရေနာရီ တစ်နာရီ၏ အစိတ်အပိုင်း၊ စက်နာရီ၏ မိနစ် စက္ကန့်ကို “ပလ”ဟု သုံးသင့်၏]။ အတိက္ကန္တ-ကျော်(လွန်)။
---
စာမျက်နှာ-၃၆
၃။ ယဒိ ဧဝံ ပါဠိယာ စေဝ အဋ္ဌကထာဒီနဉ္စ ဥဂ္ဂဟနဝေလာ ဥပကဏ္ဌာ (ဥပဂဋ္ဌာ), အာယာမ ဝိဇ္ဇာဂဗ္ဘံ။
၄။ ဧဝံ ဘန္တေ၊ ကတရဝိဇ္ဇာယ ဓာရော။
၅။ ဗျာကရဏဿ ဝါရော။
၆။ နတ္ထိ ကိရ အာစရိယော၊ ကော နု ခွဇ္ဇ ဝါစေဿတိ။
၇။ ယဒိ ဧဝံ ဥပါစရိယော ဝါစေဿတိ။
၈။ သက္ခိဿတိ နု ဥပါစရိယော ဗျာကရဏံ ဝါစေတုံ။
၉။ အဂရု အာဝုသော ဥပါစရိယဿ ဗျာကရဏမတ္တဝါစနေ။
၁၀။ ဧဝံ နု။
၁၁။ ဧဝ.မေဝ။
၁၂။ ဥပါစရိယော အာဂစ္ဆတိ၊ အာသနာ ဝုဋ္ဌဟထ။
၃။ အဋ္ဌကထာ-အဋ္ဌကထာ (အနက်ကို ဖွင့်ဆိုကြောင်းကျမ်း)။ ဝိဇ္ဇာဂဗ္ဘော- အတတ်သင်ရာအခန်း (စာသင်ခန်း, စာသင်ဆောင်)။ ၄။ ကတရဝိဇ္ဇာ- အဘယ်အတတ်ပညာ (အဘယ်ကျမ်းစာ)။ ၅။ ဗျာကရဏံ-ဗျာကရုဏ်း (သဒ္ဒါ)။ ၆။ နတ္ထိ ကိရ-မရှိဘူးတဲ့။ ကော နု ခွဇ္ဇ (ကော+နု ခေါ+အဇ္ဇ) အဇ္ဇ-ယနေ့၊ ကော-သည်၊ ဝါစေဿတိ နု ခေါ-ဆိုစေလိမ့်မည်နည်း (ပို့ချလိမ့်မည်နည်း)။ ဝါစေ-ဆိုစေ (ပို့ချ) [စာအုပ်မရှိသော ရှေးခေတ်က ရှေ့ကဆိုပြသည်ကို တပည့်က လိုက်၍ဆိုရသည်]။ ၇။ ဥပါစရိယော-ဆရာ၏ အနီးပါး၌ဖြစ်သောဆရာ (လက်ထောက်ဆရာ)။ ၈။ သက္ခိဿတိ နု-စွမ်းနိုင်လိမ့်မည်လော (စွမ်းနိုင်ပါ့ မလား) [ဝတ္တမာန်ဖြင့် သက္ကောတိ, သက္ကုဏာတိ၊ အခြားဝိဘတ်များ၌ သက္ကုဏေယျ၊ သက္ကုဏိ, အသက္ခိ၊ သက္ကုဏိဿတိ, သက္ခိဿတိ-ဤသို့ ရုပ် ရှိသည်]။ ၉။အဂရု-ဝန်မလေး။ ဗျာကရဏမတ္တဝါစနံ-ဗျာကရုဏ်းမျှကို ပို့ချခြင်း။ ၁၂။ ဥပါစရိယော အာဂစ္ဆတိ-လက်ထောက်ဆရာ လာနေပြီ [လာနေဆဲဖြစ်၍။
---
စာမျက်နှာ-၃၇
၁၃။ အာမ ဘန္တေ။
၁၄။ နိသီဒေယျာထာ.ဝုသော, သကေ အာသနေ မောနံ သမာစရက, မာ သဒ္ဒ.မကရိတ္ထ။
၁၅။ ယထာဥဂ္ဂဟိတံ အဝိရာဓောတွာ လေခါဖလက‘ဝါ လေခါပေါတ္ထကေ ဝါ အက္ခရာနိ လိခေယျာထ။
၁၆။ လိခိတံ ဘန္တေ။
၁၇။ လိက္ခိတံ ဒဿေဟိ။
၁၈။ ဣဒံ သုဋ္ဌု, န ပနိ.ဒံ။
(က) သိပ္ပသမံ ဓနံ နတ္ထိ, သိပ္ပံ စေရာ န ဂဏှရေ၊ ဣဓ လောကေ သိပ္ပံ မိတ္တံ, ပရလောကေ သုခါ.ဝဟံ။
ဝတ္တမာန်ဖြင့် သုံးသည်]။ ၁၄။ မောနံ-တိတ်တိတ် ဆိတ်ဆိတ်နေခြင်း။ သမာစရ- ကောင်းစွာကျင့်။ မာ အကရိတ္ထ (မာ အကတ္ထ)-မပြုကြနှင့် [အကာသိ, အကရာ၊ အကာသုံ, အကံသု၊ အကာသိ, အကတ္ထ၊ အကာသိံ, အကမှာ၊ အကရိ, အကရုံ စသည်]။ ၁၅။ ယထာဥဂ္ဂဟိတ-အကြင်အကြင်သင်ယူအပ်(သင်ယူပြီးသော) ကျမ်းစာ။ ဝိရာဓေ-ချွတ်ယွင်းစေ, လွဲမှားစေ၊ အဝိရာဓေတွာ-မလွဲစေဘဲ။ လေခါဖလကံ-ရေးစရာပျဉ်ချပ် (ကျောက်သင်ပုန်း, ဘော)။ လေခါပေါတ္ထကံ- ရေးစရာစာအုပ်။ အက္ခရံ-အက္ခရာ (စာ)။ လိခ-ရေး။ ၁၆။ လိခိတ-ရေးအပ်, ရေးအပ်ပြီးသား (ရေးပြီးသား)။ ၁၇။ ဒဿေ-မြင်စေ(ပြ)။ ၁၈။ သုဋ္ဌု-ကောင်း၏။
(က) သိပ္ပသမံ-အတတ်ပညာနှင့်တူသော၊ ဓနံ-သည်၊ နတ္ထိ-မရှိ၊ သိပ္ပံ- ကို၊ စောရာ-သူခိုးဓားပြတို့သည်၊ န ဂဏှရေ-မယူနိုင်ကုန်၊ ဣဓ လောကေ- ၌၊ သိပ္ပံ-သည်၊ မိတ္တံ-မိတ်ဆွေတည်း၊ [ပုံလိင်မှ ပုံလိင်ပြန်နေ သော လိင်္ဂဝိပလ္လာသ]။ ပရလောကေ-၌၊ သုခါဝဟံ-ချမ်းသာကို ဆောင်နိုင်၏။
---
စာမျက်နှာ-၃၈
(ခ) ဝိဒွတ္တံ စ နရိပတ္တံ စ၊ နေဝ တုလျံ ကုဒါစနံ။ သဒေသေ ပုဇ္ဇတေ ရာဇာ၊ ဝိဒွါ သဗ္ဗတ္ထ ပုဇ္ဇတေ။
(ဂ) သဗ္ဗံ သုတ.မဓီယေထ၊ ဟီန.မုက္ကဋ္ဌမဇ္ဈိမံ၊ သဗ္ဗဿ အတ္ထံ ဇာနေယျ၊ န စ သဗ္ဗံ ပယောဇယေ။
ပါဠိစီရန်
၁။ တစ်နာရီခွဲပြီ (တစ်နာရီမှ မိနစ် ၃ဝ လွန်ပြီ)၊ စာအံကြပါလား။
၂။ စာသင်ခန်းသို့ မသွားကြသေးဘူးလား။
(ခ) ဝိဒ္ဓတ္တံ စ-ပညာရှိ၏ အဖြစ်သည်လည်းကောင်း၊ နရိပတ္တံ စ- မင်း၏ အဖြစ်သည်လည်းကောင်း၊ ကုဒါစနံ-တစ်ခါတစ်ရံမျှ (ဘယ်တော့မှ)။ နေဝ တုလျံ-မတူ၊ ရာဇာ-ကို၊ သဒေသေ-မိမိ၏ အရပ်(နိုင်ငံ)၌၊ ပုဇ္ဇတေ- ပူဇော်အပ်၏ (လေးစားခံရ၏)၊ ဝိဒ္ဓါ-ပညာရှိကို၊ သဗ္ဗတ္ထ-အလုံးစုံသော အရပ် (နိုင်ငံ)၌၊ ပုဇ္ဇတေ-၏၊ [စာဏကျနီတိ။ ။နရိပတ္တံ၌ နရိ သဒ္ဒူပပဒ+ပါဓာတ်+ တပစ္စည်း၊ နရိသည် လူဟော၊ ထောမနိဓိ- ပါဠိ၌ “နရိန္ဒတ္တံ”ဟု ရှိသင့်၏]။
(ဂ) ဟီန.မုက္ကဋ္ဌမဇ္ဈိမံ-အယုတ်, အမြတ်, အလတ်ဖြစ်သော၊ သဗ္ဗံ- သော၊ သုတံ-နာယူမှတ်သား သင်ကြားအပ်သော အတတ်ပညာကို၊ အဓီယေထ- သင်ရာ၏၊ [သတ္တမီ ဧထဝိဘတ်]။ သဗ္ဗဿ-အလုံးစုံသော အတတ်ပညာ၏၊ အတ္ထံ-ကို၊ ဇာနေယျ-သိရာ၏ (သိအောင်ပြုရာ၏)၊ စ-သို့သော်လည်း၊ သဗ္ဗံ-ကို၊ န ပယောဇယေ-မသုံးစွဲရာ။ [ဇာတက-ဋ္ဌ, ၃-၂ဝ၅]။
ဤစကားကိုယူပြီး လူရွှင်တော်များ ဟာသပြောကြသည်မှာ– “ဘယ်ဟာဖြစ်ဖြစ် တတ်ထားတာ ကောင်းတယ်၊ မလုပ်ချင်ယင် အသာနေ” ဟူ၏]။
---
စာမျက်နှာ-၃၉
၃။ အခု ပါဠိသိက္ခာအလှည့် မဟုတ်လား၊ ဘာလို့ နာမ်ဂိုဏ်း စာအုပ် ယူလာရသလဲ။
၄။ ဒီနေ့ ဆရာ မရှိဘူးဆို၊ စာမတက်ရဘူးပေါ့။
၅။ ငါက ပါဠိသိက္ခာလောက် ချဘို့တော့ ဝန်မလေးဘူး။
၆။ အမှန်ဘဲလား။
၇။ အမှန်ပါဘဲ။
၈။ ဆရာလာနေတယ် ဟေ့၊ ထကြ။
၉။ တိတ်တိတ်နေ၊ အသံမထွက်နဲ့။
၁၀။ ပညာနှင့်တူသော အရောင်မရှိ။
၁၁။ အတတ်ပညာ အားလုံး၏ အနက်အဓိပ္ပာယ်ကို နားလည်ထား ရမယ်၊ ဒါပေမယ့် အကုန်လုံး မသုံးစွဲရဘူး။
၁၂။ ဝါစနကာလေ ကထာသလ္လာပေါ [စာချချိန် စကားပြောပုံ]
၁။ ပေါတ္ထကံ အနောလောကေတွာ ဟိယျော ဥဂ္ဂဟိတဝိဇ္ဇံ ပုန သဇ္ဈယထ။
၂။ ဥပရိဝိဇ္ဇံ ဥဂ္ဂဏှိဿထ၊ ပဌတု ဗုဒ္ဓရက္ခိတော၊ အညေ သုဏန္တု။
ကြည့်ရှုရန်
၃။ ဘာလို့-ကသ္မာ။ ယူ-ဂဏှ [ဂဏှိတိ, ဂဏှန္တိ စသည်]။ ၄။ နတ္ထိ ကိရ အဇ္ဇ အာစရိယော။ သင်ယူ(တက်)-ဥဂ္ဂဏှ။ ၉။ မောနံ သမာစရထ (တုဏီ ဟောထ)။ ၁၀။ အရောင်-အာဘာ။ တူမျှ-သမ။
၁။ ဩလောက-ကြည့်၊ အနောလောကေတွာ (န+ဩလောကေတွာ)- မကြည့်ဘဲ။ ဟိယျော-မနေ့က။ ဥဂ္ဂဟိတဝိဇ္ဇာ-သင်ယူအပ်ပြီးသော အတတ်ပညာ (သင်ပြီး,တက်ပြီးသားစာ)။ ၂။ ဥပရိဝိဇ္ဇာ-အထက်စာ (ရှေ့စာ)။ ပဌ-ရွတ်(ဆို)။
---
စာမျက်နှာ-၄၀
၃။ မာ ဝိရာဓေဟိ၊ ဧဝံ ဝဒေဟိ။
၄။ ဟရေ သတ္တ... မာ တွံ ပုနပ္ပုနံ ဝိရာဓေဟိ၊ အတိဗာလောဋ္ဌကပေါလံ တဝ မုခံ ပေါထယိဿာမိ။
၅။ ဣမံ ပါဠိံ မရမ္မဘာသာယ ပရိဝတ္တေဟိ “ဗုဒ္ဓံ ပူဇေမီ”တိ။
၆။ ဣမံ ပန မရမ္မာဘာသံ ပါဠိဘာသာယ ပရိဝတ္တေဟိ “တရားတော်ကို ပူဇော်ပါ၏”တိ။
၇။ ဣမိဿာ ပါဠိယာ အတ္ထံ ယောဇေဟိ “သံဃံ ပူဇေမီ”တိ။
၈။ ဣမဿ ဝါကျဿ အဓိပ္ပာယံ ဝဒေဟိ “ဗုဒ္ဓေါ ဓမ္မံ ဒေသေတီ”တိ။
၉။ အလ.ဧတ္တာဝတာ၊ ယဒိ သက္ကုဏေယျာထ၊ ဝါစုဂ္ဂတံ ပရိစိနာထ၊ နော စေ ဝါစုဂ္ဂတမတ္တံ ပရိစိနိတုံ သက္ကုဏေယျာထ၊ ပုနပ္ပုနံ ပဌေယျာထ။
၁၀။ အပ္ပသဒ္ဒါ သဇ္ဈယထ၊ မာ ဥစ္စာသဒ္ဒ မဟာသဒ္ဒါ၊ မာ စ ဝိဇ္ဇာဂဗ္ဘေ ကောလာဟလံ ကရောထ။
ကြည့်ရှုရန်
၄။ သတ္တော-သတ္တဝါ၊ ဟရေ သတ္တ-ဟဲ့ သတ္တဝါ၊ အတိဗာလောဋ္ဌကပေါလံ- (အတိ+ဗာလ+ဩဋ္ဌ+ကပေါလံ)-အလွန်+ထူထဲသော+နှုတ်ခမ်း+ပါးစောင်ရှိ။ ပေါထယ-ပုတ်ခတ်(ရိုက်,နှက်)။ ၅။ မရမ္မဘာသာ-မြန်မာဘာသာ[ဒေသ ဘာသာ ဟုလည်း သုံးစွဲနိုင်၏]။ ပရိဝတ္တေ-လည်စေ (လဲလှယ်, ပြန်ဆို)။ ဗုဒ္ဓံ ပူဇေမီတိ-ဗုဒ္ဓံ ပူဇေမိဟူသော၊ ဣမံ ပါဠိံ-ကို၊ ပူဇေ-ပူဇော်။ ၇။ ယောဇေ- ယှဉ်စေ (ယောဇနာ,ပေး)။ ၈။ ဝါကျံ-ဝါကျ၊ အဓိပ္ပာယော-အဓိပ္ပာယ် (အလိုရှိ အပ်သောအနက်)။ ၉။ အလံ-တော်ပြီ။ ဧတ္တာဝတာ-ဤမျှလောက်ဖြင့်။ သက္ကုဏ- စွမ်းနိုင်။ ဝါစုဂ္ဂတ (ဝါစာ+ဥဂ္ဂတ)-နှုတ်သို့+တက်၊(နှုတ်တက်)။ ပရိစိနာ- ဆည်းပူး (လေ့ကျက်)။ ၁၀။ ဥစ္စာသဒ္ဒါ-အထက်သို့ မြင့်တက်သော အသံရှိသူ။
---
စာမျက်နှာ-၄၁
၁၁။ သစေ ဣစ္ဆထ, ဧကကောဝ သဇ္ဈယထ၊ နော စေ ဧကကောဝ သဇ္ဈယထ အတ္တနော ဝါစုဂ္ဂတဝိဇ္ဇံ အဝိရာဓေတွာ လိခထ။
၁၂။ ဒင်... ဒင်... ဒင် ဒင်... (ဆယ်ချက်) ခန့်။
၁၃။ သုဏာထ၊ ကတိနာဍိကာ။
၁၄။ ဒသနာဍိကာ ဘန္တေ။
၁၅။ တေနဟိ ဂစ္ဆထ ယထာဝိဟာရံ၊ မာ စ ဥပါဟနသဒ္ဒံ သာဝေယျာထ၊ မန္ဒံ မန္ဒံ ဂစ္ဆထ။
(က) ဒွါသီတိ ဗုဒ္ဓတော ဂဏှိံ၊ ဒွေသဟဿာနိ ဘိက္ခုတော၊ စတုရာသီတိသဟဿာနိ၊ ယေ မေ ဓမ္မာ ပဝတ္တိနော။
မဟာသဒ္ဒါ-ဘေးသို့ကျယ်ပြန့်သော အသံရှိသူ။ ၁၁။ ဧကတော-တပေါင်းတည်း။ ဧကကော-တစ်ယောက်တည်း၊ [“ဧကကာဝ”ဟုလည်း သုံးနိုင်၏၊ ဧကကာ မယံ အရညံ ဝိဟရာမ၊- ဓမ္မပဒ ဋ္ဌ, ၂-၂၈၇]။ သဇ္ဈယ-သရဇ္ဈာယ် (ရွတ်ဖတ်) [သဇ္ဈယထ-သံရှေ့-အဓိရှေ့ရှိသော ဣဓာတ်, ဣကို ဧပြု, ဧကို အယပြု၍ သဇ္ဈယထဟုသာ ရှိရမည်၊ သဇ္ဈာယထ-ဟု မရှိရပါ]။ ၁၅။ ယထာဝိဟာရံ- အကြင်အကြင် (မိမိ)ကျောင်း။ ဥပါဟန-ဖိနပ်။ သာဝေ-ကြားစေ။ သဏိကံ သဏိကံ- ဖြေးဖြေးနှေးနှေး ဟုလည်း သုံးနိုင်၏]။
(က) ဗြဟ္မဏ-ဗြဟ္မဏ၊ ဒွါသီတိသဟဿာနိ-ရှစ်သောင်းနှစ်ထောင် သော ဓမ္မက္ခန္ဓာတို့ကို၊ ဗုဒ္ဓတော-ဘုရားရှင့်အထံတော်မှ၊ ဂဏှိံ-သင်ယူခဲ့ပြီ၊ ဒွေသဟဿာနိ-နှစ်ထောင်သော ဓမ္မက္ခန္ဓာတို့ကို၊ ဘိက္ခုတော-အရှင်သာရိပုတြာ စသော ရဟန်းတော်တို့ အထံမှ၊ (ဂဏှိံ)၊ ယေ ဓမ္မာ-အကြင် ဓမ္မက္ခန္ဓာတရား တို့သည်၊ မေ-ငါ၏၊ (ဇိဝှဂ္ဂေ-လျှာဖျား၌)၊ ပဝတ္တိနော-နှုတ်တက်ရွရွ ဖြစ်လာကြ ကုန်၏၊ (တေ ဓမ္မာ-တို့သည်)၊ စတုရာသီတိသဟဿာနိ-ရှစ်သောင်းလေးထောင် တို့တည်း။ [ခု ၂-၃၄၇၊ ထေရဂါထာ]။
---
စာမျက်နှာ-၄၂
(ခ) ဧဝံ အာနန္ဒထေရဿ၊ ဟဒယမှိ ပဝတ္တိနံ၊ ဓာရယေ ဝါစယေ ဓမ္မံ၊ ပဂ္ဂဏှ ဣသိနံ ဓဇံ။
ပါဠိစီရန်
၁။ မနေ့က သင်ပြီးသားစာကို ပြန်ကြစမ်း။
၂။ စာအုပ် မကြည့်ဘဲ (အလွတ်)ပြန်။
၃။ မလွဲစေနဲ့၊ မလွဲစေနဲ့။
၄။ ဒီလို ပီအောင် ဆို၊ ဒီလို ပီအောင် ဆို။
၅။ ပါဠိကို မြန်မာ(ဘာသာ) ပြန်စမ်း။
၆။ အနက် ပေးစမ်း။
၇။ အဓိပ္ပာယ် ပြောစမ်း။
၈။ တတ်နိုင်ယင် နှုတ်တက်အောင် ဆောင်ထားကြ။
၉။ နှုတ်တက်နေတဲ့ စာကို မလွဲအောင်ရေးဘို့ရန်လဲ တတ်နိုင်ကြ ရမယ်။
၁၀။ နားထောင်ကြစမ်း၊ ဆယ်နာရီခွဲပြီ။
(ခ) ဧဝံ-သို့၊ အာနန္ဒထေရဿ-၏၊ ဟဒယမှိ-စိတ်နှလုံး၌၊ ပဝတ္တိနံ- ဖြစ်သော၊ ဓမ္မံ-ကို၊ ဓာရယေ-အာဂုံနှုတ်တက် ဆောင်ရွက်ရာ၏၊ ဝါစယေ- ဟောပြောပြသ ပို့ချရာ၏၊ ဣသိနံ-ရသေ့ ရဟန်းတို့၏၊ ဓဇံ-တရားတည်းဟူသော အောင်လံကို၊ ပဂ္ဂဏှေ-စိုက်ထောင်မြင့်မြင့် စွင့်စွင့်လူလူ၊ လွှင့်ထူရာ၏။
[(က) ဂါထာသည် အရှင်အာနန္ဒာက ဂေါပကမောဂ္ဂလ္လာနဗြဟ္မဏကို ပြောသော စကား၊ (ခ)၌ ပဝတ္တိနံဝယ် ပ+ဝတုဓာတ်+ဏီပစ္စည်း၊ ဒုတိယာသက်၍ ဒဏ္ဍေနံကဲ့သို့ ပြီးသည်]။
ကြည့်ရှုရန်
၄။ အရှုပ်အထွေးမရှိအောင် (ရှင်းအောင်,ပီအောင်)-အပလိဗုဒ္ဓံ၊ ဗျတ္တံ- ထင်ရှားအောင်၊ ဝါ-ပီပီသသ [ဤသို့လည်း သုံးစွဲနိုင်၏]။ ဧဝ.မပလိဗုဒ္ဓံ (ဗုန္ဓံ) ဝဒ။ ၈။ ဝါစုဂ္ဂတံ ပရိစိနာထ။ ၉။ လိခိတုံပိ သမတ္ထာ ဟောထ။
---
စာမျက်နှာ-၄၃
၁၃။ ဒိဝါဘတ္တဝေလာယံ ကထာသလ္လာပေါ [နေ့ဆွမ်းစားချိန် စကားပြောပုံ]
၁။ အဍ္ဎာဓိကာ ဒသဃဋိကာ။
၂။ သမ္ပတ္တော ဒိဝါဘတ္တပဋိသင်္ခရဏကာလော၊ ဒွိက္ခတ္တုံ အယောဒဏ္ဍံ ပဟရ။
၃။ ပဟတော ဘန္တေ အယောဒဏ္ဍော။
၄။ ပဋိဂ္ဂဟိတံ နု ဘောဇနပီဌံ။
၅။ န ပဋိဂ္ဂဟိတံ ဘန္တေ။
၆။ ဘောဇနပီဌံပိ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ။
၇။ ကိံ ကာရဏာ။
၈။ အတ္ထိ အာဝုသော ဘောဇနပီဌေ ရဇံ၊ ယဒိ တံ အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတံ ဘဝေယျ၊ တေန သံဖုဋ္ဌံ ခါဒနီယံ ဝါ ဘောဇနီယံ ဝါ မူလပဋိဂ္ဂဟဏံ ဝိသဇ္ဇတိ၊ ဘောဇနပီဌေ ပန ပဋိဂ္ဂဟိတေ တတြဋ္ဌံပိ ရဇံ ပဋိဂ္ဂဟိတမေဝ ဟောတိ၊ တသ္မာ ဘောဇနပီဌံပိ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ။
ကြည့်ရှုရန်
၁။ အဍ္ဎာဓိကာ (အဍ္ဎ+အဓိကာ)-ထက်ဝက်+အပိုအလွန်ရှိသော၊ ဒသဃဋိကာ-ဆယ်နာရီရှိပြီ ( ဆယ်နာရီခွဲပြီ) [အခန်း ၁၀-အတိုင်း ဒသဃဋိကတော တိံသပလံ အတိက္ကန္တံ ဟုလည်းသုံးနိုင်၏]၊ ၂။ သမ္ပတ္တ-ရောက်၊ ပဋိ(အဘိ)သင်္ခရဏံ-ပြင်ဆင်ခြင်း၊ ဒိဝါဘတ္တပဋိသင်္ခရဏကာလော-နေ့ဆွမ်းပြင် ချိန် [အခန်း ၆-၌ “ဘတ္တသဇ္ဇန”ဟု သုံးခဲ့၏]။ ၄။ ပီဌံ-ခုံ, ကုလားထိုင်၊ ဘောဇန+ပီဌံ-စား+ခုံ(စားပွဲ)။ ၅။ ပဋိဂ္ဂဟိတ-အကပ်ခံအပ်။ ၇။ ကိံ ကာရဏာ- အဘယ်ကြောင်းကြောင့်နည်း။ ၈။ တတြဋ္ဌ-ထို၌တည်သော (မြူ စသည်)။
---
စာမျက်နှာ-၄၄
၉။ သာဓု ဘန္တေ။
၁၀။ အဘိသင်္ခတံ အာဝုသော ဘောဇနပီဌံ၊ သံဃဿ အာဂမနတ္ထာယ- အယောဒဏ္ဍံ ဒသဝါရမတ္တံ ပဟရ။
၁၁။ နိသီဒထာ.ဝုသော အတ္တနော ပတ္တာ.သနေ။
၁၂။ ဒေထာ.ဝုသော ပရိဗ္ဗာဇကာ... သူပံ စေဝ ဗျဉ္ဇနံ စ, တုမှာကံပိ အတ္ထာယ အဝသိဿေယျာထ။
၁၃။ ဘောန္တော ပရိဗ္ဗာဇကာ... တုမှေ, ဩလောကေယျာထ, ဗျဉ္ဇနထာလကေ ယံ ခီဏံ၊ (သစေ တံ အတ္ထိ)၊ အနုဒဒေယျာထ။
၁၄။ တတြ ပီဌေသု သုရုသုရုသဒ္ဒေါ စေဝ ကဋစ္ဆုသဒ္ဒေါ စ သူယတိ၊ မာ သူပံ သုရုသုရုကာရကံ ပိဝထ၊ သဗ္ဗသ္မိံ ဘုဉ္စနကိစ္စေ သေခိယဝတ္တံ မနသိ ကရေယျာထ၊ မာစ ကဋစ္ဆုသဒ္ဒံ သာဝေယျာထ။
၁၅။ ဘတ္တကိစ္စံ ပရိယောသိတံ၊ သစေ ခါဒနီယံ အတ္ထိ၊ ဥပနာမေထ။
၁၀။ အာဂမနတ္ထော (အာဂမန+အတ္ထ)-လာခြင်း+အကျိုး။ ၁၁။ ပသနံ- ရောက်အပ် ရအပ်သောနေရာ။ ၁၂။ ပရိဗ္ဗာဇကာ-ပရိဗိုဇ် (ဖိုးသူတော်) [သုတ် ပါထေယျသမ္ပသာနိယသုတ်အဋ္ဌကထာ၌ ပြအပ်သည့်အတိုင်း လူမှုကိစ္စကို စွန့်ခွါ၍ တရားကျင့်ဘို့ရာ ကျောင်းသင်္ခမ်းသို့ သွားနေသော သာသနာတော်နွယ်ဝင် အဝတ်ဖြူဝတ်သော သူကို “ပရိဗ္ဗာဇကော”ဟု သုံးသည်၊ ပရိဗ္ဗာဇက ဖိုးသူတော် ဟု ဘာသာပြန်ခြင်းသည် ယင်းအဓိပ္ပာယ်နှင့် ဆီလျော်ပါမည်၊ သီလရှင်များကို “ပရိဗ္ဗာဇိကာ”ဟုသုံးသင့်၏]။ အဝသိဿေ-ကြွင်း, ကျန်စေ (ချန်ထား)။ ၁၃။ ခီဏ-ကုန်။ အနုဒဒေယျာထ-နောက်ထပ်ပေး(လိုက်) [ဒဒါတိ, ဒဒန္တိ၊ ဒါတု၊ ဒဒေယျ စသည်]။ ၁၄။ သူယ-ကြားအပ် [သုယျ ဟုလည်း သုံးနိုင်၏]။ ပိဝ- သောက်။ ၁၅။ ပရိယောသိတ-ပြီးဆုံးစေအပ်။ ဥပနာမ-အနီး၌ညွတ်စေ(ကပ်)။
---
စာမျက်နှာ-၄၅
၁၆။ ဒုန္နံ ပရိဟရိတုံ ပတ္တံ နှာနီယပိဏ္ဍယာ ဥဗ္ဗဋ္ဋေတွာ ဓောဝထ၊ ဓောဝိတွာ ဝေါဒကံ ကာတုံ ပတ္တပုဉ္ဆနေန ပုဉ္ဆထ။
၁၇။ တတော ပရံ မုဟုတ္တံ ဥဏှေ ဩတာပေထ၊ မာ စ ဥဏှေ ပတ္တစီဝရံ နိဒဟထ၊ ပတ္တာ.သနေယေဝ ပတ္တာပိဓာနံ ဝိဝရိတွာ နိသာမေထ။
၁၈။ လဒ္ဓေါ နု ခေါ ဣမသ္မိံ ဝိဟာရေ ဩကာသော တမ္ဗူလံ ခါဒိတုံ။
၁၉။ ဣမသ္မိံ ဝိဟာရေ ယေဘုယျေန တမ္ဗူလံ နတ္ထိ၊ သစေ အတ္ထိ၊ ပုဗ္ဗဏှေ ခါဒိတဗ္ဗံ၊ ဓူမဝဋ္ဋိ ပန ယဒါ ကဒါစိပိ န ပါတဗ္ဗာ၊ တမ္ဗကူဋံပိ န ခါဒိတဗ္ဗံ။
၁၆။ ပရိဟရိတုံ-ဆောင်ယူ (ပယ်ရှား) [အပနေတုံ ဟုလည်း သုံးနိုင်၏]။ ဝေါဒကံ-ရေမရှိ။ ၁၇။ နိဒဟ-ထား(ကြာမြင့်စွာထား)။ ပတ္တာ.သနံ-သပိတ်၏ နေရာ(သပိတ်ထားရာ နေရာ, သပိတ်စင်) [ပတ္တမာဠကော ဟုလည်းသုံး]။ အပိဓာနံ-အပိတ်, အဖုံး၊ ပတ္တာပိဓာနံ-ဇာပိတ်ဖုံး၊ ဝိဝရ-ဖွင့်၊ [ဝိဝရိတုံ ဝိဝရိတွာ စသည်]။ ၁၈။ လဒ္ဓ-ရအပ်။ ဩကာသော-အခွင့်။ တမ္ဗူလံ-ကွမ်း။ ၁၉။ ဓူမဝဋ္ဋိ-ဆေးလိပ်။ ပါတဗ္ဗ-သောက်ထိုက်၊ [ပိဝတိ, ပိဝေယျ စသည်၊ ပိဝန္တော- သောက်စဉ်၊ ပိဝိတုံ, ပါတုံ-သောက်ခြင်းငှာ]။ တမ္ဗကူဋံ-ဆေးရွက်၊ [ဓူမပဏ္ဏ, ဓူမပတ္တံ ဟု လည်းသုံး] တမ္ဗ-နီမြန်းသော+ကူဋ-အထွတ် (အဖျား)ရှိသော ဆေးရွက် [မြန်မာ ဆေးရွက်ကြီးများ နူးပြီးနှပ်ပြီးသောအခါ နေရောင်၌ထောင်ကြည့်လျှင် အဖျား (နှုတ်ခမ်းသား)များ နီတီတီအရောင်ကို တွေ့ ရတတ်ပါသည်၊ ထို့ကြောင့် “တမ္ဗကူဋ-ဆေးရွက်”ခေါ်သည်၊ ပိဋက၌ အသုံးမရှိ, အိန္ဒိယသုံးဖြစ်သည်၊ တမ္ဗကုဋမှ တမ္ဗကူ-တမာကူဖြစ်လာသည်]။
---
စာမျက်နှာ-၄၆
(က) သလ္လေခံ အစ္စဇန္တေန၊ အပ္ပမတ္တေန ဘိက္ခုနာ၊ ကပ္ပိယေပိ န ကာတဗ္ဗာ၊ အာမိသတ္ထာယ လောလတာ။
ပါဠိစီရန်
၁။ ဆယ့်နှစ်နာရီခွဲပြီ။
၂။ အိပ်ရာက ထဘို့ရန် ငါးချက်လောက် တုံးခေါက်လိုက်ပါ။
၃။ ဒီအချိန်ဟာ ဆွမ်းပြင်ချိန် မဟုတ်ဘူး။
၄။ စားပွဲခုံကို ဆေးလိုက်ပါ။
၅။ အကပ်ခံပြီး (ခံအပ်ပြီး) မဟုတ်လား၊ ဘာပြုလို့ ထပ်အကပ်ခံရ သေးတာလဲ။
၆။ စားပွဲခုံမှာ ဖုန်(မြူမှုန်) မရှိဘူးတဲ့လား၊ ခဲဖွယ်ဘောဇဉ်ကို မြူမှုန်လူးလိမ့်မယ်၊ စားပွဲခုံကိုပါ အကပ်ခံပါ။
(က) သလ္လေခံ-ပစ္စည်းလေးပါး၌ ကိလေသာ (စွဲလမ်းမှု)နည်းပါးအောင် ခြစ်ပစ်ကြောင်း အကျင့်ကို၊ အစ္စဇန္တေန-မစွန့်သော၊ အပ္ပမတ္တေန-မမေ့မလျော့ မပေါ့မဆသော၊ ဘိက္ခုနာ-သည်၊ ကပ္ပိယေပိ-အပ်သောအရာ၌သော်မှလည်း၊ [ပိဖြင့် “မအပ်သောအရာကို မဆိုထားဘိ”ဟု, ဂရုဟာပြု]။ အာမိသတ္ထာယ- အဝတ်အစားဟူသော အာမိသအကျိုးငှာ၊ လောလတာ-လော်လီသူ၏အဖြစ် (မငြိမ်မသက် ယောက်ယောက်ခတ်ခြင်း)ကို။ န ကာတဗ္ဗာ-မပြုထိုက်။
ကြည့်ရှုရန်
၂။ ထခြင်းငှာ (ထဘို့ရန်)-ဝုဋ္ဌဟိတုံ၊ ၃။ နာ.ယံ ဘတ္တာဘိသင်္ခရဏကာလော (န ကာလော.ယံ ဘတ္တံ အဘိသင်္ခရိတုံ)။ ၅။ နနု ပဋိဂ္ဂဟိတံ, ကသ္မာ ပဋိဂ္ဂဏှသိ။ ၆။ ခါဒနီယဘောဇနီယာနိ ရဇေန သမ္ဖုဋ္ဌာနိ ဘဝိဿန္တိ။
---
စာမျက်နှာ-၄၇
၇။ ဖိုးသူတော်နဲ့ ကျောင်းသားများဘို့လဲ ချန်ထားလိုက်ပါဦး။
၈။ ထပ် လိုက်ကြပါဦး။
၉။ သပိတ်ကို ဆပ်ပြာနဲ့ တိုက်ပြီး ဆေးပါ။
၁၀။ သပိတ်ကို တမုဟုတ်(ခဏ)လောက် နေလှန်းပြီးမှ သပိတ်စင်မှာ သိမ်းပါ။
၁၁။ နံနက်မှာ ကွမ်းရှိယင် စားပါတော့၊ နေလွဲရင်တော့ ကွမ်းရော ဆေးပါ မစားရဘူး။
၁၄။ နှာနဝေလာယံ ကထာသလ္လာပေါ [ရေချိုးချိန် စကားပြောပုံ]
၁။ နနွာ.ဝုသော ဓမ္မရက္ခိတ... နှာနကာလော၊ ဥဒပါနာ ဥဒက. မာကဍ္ဎာဟိ။
၂။ အတ္ထိ ပန ဘန္တေ ဥဂ္ဃါတနဉ္စေဝ ဥဒကဘာဇနဉ္စ။
၇။ ကျောင်းသား-ဝိဟာရဒါရက၊[ရွာသားကလေးတွေကို “ဂါမဒါရက”ဟု ကျမ်းစာတို့၌ သုံးသည်]။ ၈။ အနုဒဒေယျာထ (ပုန ဒဒေယျာထ)။ ၁၁။ မာ ဝိကာလေ ပန တမ္ဗူလံ စေဝ ဓူမပဏ္ဏံ စ ခါဒ။
ကြည့်ရှုရန်
၁။ နှာနကာလော-ရေချိုးရာအခါ(ရေချိုးချိန်) [နှာန နေရာဝယ် နဟာန ဟုလည်းသုံးနိုင်၏]။ ဥဒပါနော-ရေတွင်း အာကဍ္ဎ-ဆွဲငင်၊ [အာကဍ္ဎိတ-ဆွဲငင် ထိုက်၊ အာကဍ္ဎိတွာ၊ အာကဍ္ဎိတုံ စသည်]။ ၂။ ဥဂ္ဃါတနံ-ရေကို ထုတ်ဆောင်ကြောင်း ကိရိယာ(စက်သီး)။ [စက္ကဝဋ္ဋကံ-လည်သော စက်သီး ဟုလည်း စူဠဝဂ္ဂပါဠိတော် ၌ရှိ၏]။ ဥဒကဘာဇနံ-ရေပုံး [လောဟဝါရဏံ-သံပုံး ဟုလည်း သုံးသင့်၏]။
---
စာမျက်နှာ-၄၈
၃။ န ပဿသိ နု တွံ ဥဒပါနဿ ဥပရိ ဥဂ္ဃါတနဉ္စေဝ၊ သဟ ရဇ္ဇုယာ တသ္မိံ ဥဂ္ဃါတနေ ယောဇိတံ ဥဒကဘာဇနဉ္စ။
၄။ ဥဒကံ အာကဍ္ဎိတွာ ကတ္ထ ပက္ခိပေယျာမိ။
၅။ သံဝိဇ္ဇေယျ နှာနကောဋ္ဌကေ မတ္တိကာဝါရကော ဝါ ဒေါဏိ ဝါ၊ တတ္ထ ပက္ခိပေယျာသိ။
၆။ သီတကာလော အာဝုသော၊ တသ္မာ ဥဒကံ တာပေဟိ။
၇။ ကုဟိံ ဘန္တေ ဥဒကတာပနဘာဇနံ။
၈။ နာ.ဟံ ဇာနာမိ၊ တွမေဝ ပရိယေသာဟိ။
၉။ ထပိတံ ဘန္တေ နှာနကောဋ္ဌကေ ဥဒကံ သဒ္ဓိံ ဥဏှောဒကေန။
၁၀။ ထပိတာ နု ဥဒကသာဋိကာပိ။
၁၁။ န ထပိတာ ဘန္တေ၊ အဟံ ပမတ္တော.မှိ။
၃။ ရဇ္ဇု-ကြိုး [ဤနေရာ၌ ရေငင်ကြိုး]။ ယောဇိတံ-ယှဉ်စေအပ် (တပ်ထားအပ်)။ ၄။ ပက္ခိပ-ထည့်။ [စူဠဝဂ္ဂ ဇန္တာဃရဝတ်၌ “ဥဒကဒေါဏိကာယ ဥဒကံ အာသိဉ္စိတဗ္ဗံ”ဟုရှိ၍ အာသိဉ္စ-လောင်းထည့် ဟုလည်း သုံးနိုင်သေးသည်]။ ၅။ သံဝိဇ္ဇ-ရှိ။ နှာနကောဋ္ဌက-ရေချိုးခန်း။ မတ္တိကာဝါရကော-မြေအိုး (အင်တုံ)။ [အယောဝါရကော-သံစည်ပိုင်း]။ ဒေါဏိ-သစ်သားစည်ပိုင်း၊ [အုတ်စည်ပိုင်း, အုတ်ရေကန်ကို ဣဋ္ဌကာဒေါဏိ ဟုသုံး]။ ၆။ တာပေ-ပူစေ။ ၇။ ဥဒက+တာပန+ ဘာဇနံ-ရေ+ပူကြောင်း+အိုး (ရေနွေးကျိုအိုး)။ ၈။ ပရိယေသ-ရှာ။ ၉။ ထပိတ- ထားအပ်။ ၁၀။ ဥဒကသာဋိကာ-ရေသနုပ်။ ၁၂။ သရာဝကော-ခွက်ငယ်၊
---
စာမျက်နှာ-၄၉
၁၂။ နတ္ထိ ဝတာ.ဝုသော နှာနသရာဝကော စေဝ နှာနီယပိဏ္ဍိ စ နှာနစုဏ္ဏံ စ။
၁၃။ မုဟုတ္တံ ဘန္တေ တာဝ အာဂမေထ၊ ဂဏှိဿာမိ။
၁၄။ နိဋ္ဌိတ.အာဝုသော နှာနကိစ္စံ၊ ဥဒကသာဋိကံ ပီဠေတွာ မုဟုတ္တံ ဥဏှေ ဩတာပေတွာ သုက္ခသမနန္တရမေဝ ပဋိသံဟရာဟိ။
၁၅။ နှာနကာလေ သမ္ပတ္တေပိ သစေ ဝေါ နှာယိတုကာမတာစိတ္တံ နတ္ထိ၊ မာ နှာယထ။
၁၆။ သတိပိ နှာယိတုကာမစိတ္တေ မာ ဘုသံ ဝါယနဋ္ဌာနေ နှာယထ။
၁၇။ သစေ ဟိ တာဒိသေ ဌာနေ နှာယထ၊ သီတေန ဖုဋ္ဌာ ဇရာတုရာ ဘဝိဿထ။
၁၈။ နှာနကိစ္စပရိယောသာနေ ကာယပုဉ္ဆနေန ပုဉ္ဆေယျာထ၊ တတောပရံ ကာယဿ ဥတုဂါဟာပနတ္ထံ မုဟုတ္တံ ပါဝုရဏံ ပါရုပေယျာထ။
နှာန+သရာဝကော-ရေချိုး+ခွက်။ နှာနစုဏ္ဏံ-ဆပ်ပြာမှုန့်။ ၁၃။ အာဂမ-စောင့် (ဆိုင်း)။ တာဝ အာဂမေထ-ဆိုင်းငံ့(စောင့်)ကြပါဦး။ ၁၄။ ပီဠ-ညှစ်။ သုက္ခသမနန္တရ-ခြောက်သည်၏ အခြားမဲ့ (ခြောက်လျှင်ခြောက်ချင်း)။ ပဋိသံဟရ- ရုပ်။ ၁၅။ နှာယိတုကာမတာစိတ္တံ-ရေချိုးခြင်းငှာ လိုလားသူ၏ဖြစ်ကြောင်းစိတ် (ရေချိုးချင်စိတ်)။ ၁၆။ ဘုသံ-(အလွန်)၊ [၃-လိင်]။ ဝါယနဋ္ဌာန-လေတိုက်ရာ အရပ်။ ၁၇။ ဇရာတုရော-ပြင်းစွာအဖျားရောဂါသည် လွှမ်းမိုးအပ်သူ (အဖျား ရောဂါဖြင့် နာကျင်သူ)။ ၁၈။ ဥတုဂါဟာပနံ-အငွေ့ ကိုယူစေခြင်း (အငွေ့ ရအောင် လုပ်ခြင်း)။ ပါဝုရဏံ-ခြုံထည်။
---
စာမျက်နှာ-၅ဝ
(က) နှာနကာလေ သမ္ပတ္တေပိ, နော စ.တ္ထိ နှာယိတုံ မနော၊ မာ နှာယဝှေါ သဝါတေပိ, သီတဖုဋ္ဌော ဟိ ဗျာဓိတော။
ပါဠိစီရန်
၁။ ရေချိုးချိန်တန်ပြီ ငါ့ရှင်။
၂။ စက်သီးနဲ့ ရေပုံးရှိတယ် မဟုတ်လား။
၃။ ရေတွင်းမှာ တပ်ထားတယ်လေ။
၄။ ရေချိုးခန်းထဲမှာ စည်ပိုင်းရှိတယ် မဟုတ်လား။
၅။ စည်ပိုင်း မရှိဘူး, မြေအင်တုံသာ ရှိတယ်။
၆။ အေးတဲ့အခါမှာ ရေနွေးနဲ့ ချိုးရတယ်။
၇။ ရေနွေးကျိုတဲ့အိုး ရှိရဲ့လား, တပည့်တော် ရှာလိုက်ဦးမယ်။
၈။ တပည့်တော် သိပါတယ်, ရှာပေးဘို့ မလိုပါဘူး။
၉။ သိပြီ သိပြီ, တပည့်တော် မေ့နေလို့။
(က) နှာနကာလေ-သည်၊ သမ္ပတ္တေပိ-သော်လည်း၊ နှာယိတုံ-ငှါ၊ မနော-သည်၊ နော စ.တ္ထိ (နော+စေ+အတ္ထိ)-အံ့၊ (ဧဝံသတိ) မာ နှာယဝှါ- ရေမချိုးကြနှင့်၊ သဝါတေပိ-လေနှင့်တကွဖြစ်သော (လေတိုက်ရာ)အရပ်၌လည်း၊ မာ နှာယဝှါ-နှင့်၊ ဟိ-တားမြစ်သင့်၏၊ သီတဖုဋ္ဌော-အအေးသည် တွေ့ထိ နှိပ်စက်အပ်သူသည် (အအေးမိသူသည်)။ ဗျာဓိတော-ဖျားနာတတ်၏။
ကြည့်ရှုရန်
၂။ နနု ဥဂ္ဃါတဝ ဥဒကဘာဇနဉ္စ အတ္ထိ။ ၆။ ချိုးထိုက်၏(ချိုးရတယ်)- နှာယိတဗ္ဗံ။ ၈။ အဟံ ဇာနာမိ, န တယာ ပရိယေသိတဗ္ဗံ [ကံပုဒ်၏ လိင်သို့ လိုက်၍ ၃-လိင် သုံးနိုင်သည်]။ ၉။ ဇာနာမိ ဇာနာမိ, အဟံ ပမတ္တော.မှိ
---
စာမျက်နှာ-၅၁
၁ဝ။ ခဏ(တမုဟုတ်)လောက် စောင့်ပါဦးနော်၊ တပည့်တော် လာခဲ့ပါမယ်။
၁၁။ နေပူမှာ ရေသနုပ်ကို အကြာကြီး မလှန်းပါနဲ့။
၁၂။ ငါ့ရှင် သိပ်လေတိုက်တဲ့ နေရာမှာ ရေချိုးခဲ့သလား။
၁၃။ သူ အအေးမိပြီး ဖျားတယ်။
၁၄။ ကိုယ်ငွေ့ရအောင် စောင် ခြုံလိုက်ပါ။
၁၅။ ဝစ္စကုဋိပဋိသံယုတ္တော ကထာသလ္လာပေါ [ဝစ္စကုဋိနှင့်စပ်၍ စကားပြောပုံ]
၁။ ဘန္တေ ဗုဒ္ဓရက္ခိတ ဝစ္စကုဋိနာမ ကတ္ထ ပတိဋ္ဌာပေတဗ္ဗာ။
၂။ ပေါရာဏကတ္ထေရာ အာဝုသော ဝစ္စကုဋိံ ယေဘုယျေန ဝိဟာရပစ္စန္တေ ပတိဋ္ဌာပေသုံ။
၃။ ဝစ္စကုဋိံ ပဝိသန္တေန ကထံ ပဝိသိတဗ္ဗာ။
၄။ ဝစ္စကုဋိံ ပဝိသန္တေန ဗဟိ ဌိတေန ဥက္ကာသိတဗ္ဗံ အန္တော နိသိန္နဿ အတ္ထိဘာဝံ ဝါ နတ္ထိဘာဝံ ဝါ ဉာတုံ။
[သိပြီဟု အတိတ်စကားလုံးဖြင့် သုံးသော်လည်း ယခုလောလောဆယ် သိကြောင်းကို ပြောပြသောအရာဖြစ်၍ “ဇာနာမိ”ဟု ဝတ္တမာန်ဖြင့် သုံးရသည်]။ ၁၂။ နှာယသိ နု တွံ ဘုသံ ဝါယနဋ္ဌာနေ၊ ရေချိုး-နှာယ(နဟာယ)[နာယတိ နှာယန္တိ စသည်၊ ငါ့ရှင် ရေချိုးပြီးပြီလား စသည်ဖြင့် မေးရာ၌ ရေချိုးပြီ၊ ရေချိုးပြီးသူဟော နှာတော(နဟာတော)ကို သုံး]။ ၁၄။ ကာယဿ ဥတုဂါဟာပနတ္ထံ ပါဝုရဏံ ပါရုပိတွာ သယ[အဝတ်(စောင်)-စောဠက။ အိပ်ရာခင်းကို ပစ္စတ္ထရဏ ဟု သုံး]။
ကြည့်ရှုရန်
၁။ ပတိဋ္ဌာပေ-တည်စေ(ထား)။ ၂။ ပေါရာဏက-ရှေး၌ဖြစ်သော (ရှေးဆရာတော်ကြီးများ)။ ပစ္စန္တ-အစွန်(အဖျား)။ ၄။ ဗဟိ-အပြင်ဘက်၌၊ ဌိတော-
---
စာမျက်နှာ-၅၂
၅။ သစ.ဿ အန္တော နိသိန္နော၊ တေနာပိ ဥက္ကာသိတဗ္ဗံ။
၆။ တတောပရံ ဗဟိ စီဝရဝံသေ ဝါ စီဝရရဇ္ဇုယံ ဝါ စီဝရံ နိက္ခိပိတွာ သာဓုကံ အတရမာနေန ဝစ္စကုဋိ ပဝိသိတဗ္ဗာ။
၇။ ကိံ ကာရဏာ စီဝရံ ဗဟိ နိက္ခိပိတဗ္ဗံ။
၈။ ယဒိ စီဝရံ ပါရုပိတွာ ပဝိသတိ, စီဝရံ ဒုဂ္ဂန္ဓံ ဟောတိ၊ တသ္မာ ဗဟိ စီဝရံ နိက္ခိပိတဗ္ဗံ။
၉။ ကတ္ထ ဌိတေန ဥဗ္ဘဇ္ဇိတဗ္ဗံ, ကထဉ္စ ဝစ္စံ န ကာတဗ္ဗံ။
၁၀။ ပါဒုကာသု ဌိတေနေဝ ဥဗ္ဗဇ္ဇိတဗ္ဗံ၊ န နိတ္ထုနန္တေန, နာပိ ဒန္တကဋ္ဌံ ခါဒန္တေန ဝစ္စံ ကာတဗ္ဗံ, န စ ပဿာဝဒေါဏိကာယ ခေဠော ကာတဗ္ဗော။
၁၁။ ဝစ္စေ နိဋ္ဌိတေ ကထံ ကာတဗ္ဗံ။
တည်သူ။ အန္တော-အတွင်း၌၊ နိသိန္နော-(ထိုင်)နေသူ။ အတ္ထိဘာဝေါ-ရှိသည်၏ အဖြစ်(ရှိမှန်း)။ ဉာတုံ (အညာတုံ, ဇာနိတုံ)-သိခြင်းငှာ။ ၅။ ဥက္ကာသိတဗ္ဗံ- ချောင်းဟန့်ရာ၏ [တေနာပိ ဥက္ကာသိတဗ္ဗံ ဟု စူဠဝဂ္ဂ ဝတ္တက္ခန္ဓကကို နည်းမှီး၍ သုံးသည်။ ပစ္စက္ကာသိတဗ္ဗံ-ပြန်၍ ချောင်းဟန့်ရာ၏ ဟုလည်း သုံးနိုင်၏၊ ဥက္ကာသ-ချောင်းဟန့်၊ ချောင်းညံ-ရှေးသုံး စကား]။ ၆။ နိက္ခိပ-ချထား (ကိုယ်မှ ချ၍ သင်္ကန်းတန်းပေါ်၌ထား)။ အတရမာနော-လျင်လျင်မြန်မြန် (ပျာယိပျာယာ) မဟုတ်(သူ)။ ၈။ ဒုဂ္ဂန္ဓံ-မကောင်းသော အနံ့ရှိ။ ၉။ ဥဗ္ဘဇိတဗ္ဗံ-သင်းပိုင်ကို ပင့်မရာ၏။ ကထဉ္စ-အဘယ်နည်းဖြင့်။ ဝစ္စံ-ကျင်ကြီး။ ၁၀။ ပါဒုကာ-ခြေနင်းခုံ (ကုဋိအတွင်း၌ရှိသော နင်းခုံ)။ နိတ္ထုနာ-ညီး။ နိတ္ထုနန္တ-ညီးတွားလျက် (ညီးတွားသူ) [နိတ္ထုနာတိ, နိတ္ထုနန္တိ စသည်]။ ပဿာဝဒေါဏိကာ (ပဿာဝဒေါဏိ)-
---
စာမျက်နှာ-၅၃
၁၂။ အဝလေခနပိဌရေဝါ အဝလေခမာဠကေ ဝါ အဝလေခနကဋ္ဌံ ဘဝိဿတိ, တေန အဝလိခိတဗ္ဗံ၊ န ဖရုသေန ကဋ္ဌေန အဝလိခိတဗ္ဗံ၊ န အဝလေခနကဋ္ဌံ ဝစ္စကူပမှိ ပါတေတဗ္ဗံ၊ ယထာပညတ္တေယေဝ ဌာန ထပေတဗ္ဗံ၊ သစ ဗဟိ ဦဟဒံ ဟောတိ, ဥဒကေန ဓောဝိတဗ္ဗံ။
၁၃။ တတောပရံ ကိံ ကာတဗ္ဗံ။
၁၄။ တတောပရံ အာစမနကုမ္ဘိတော ဥဒကံ ဂဟေတွာ အာစမေတဗ္ဗံ၊ န စပုစပုကာရကံ အာစမေတဗ္ဗံ၊ န စ အာစမနသရာဝကေ ဥဒကံ သေသေတဗ္ဗံ, အပိဓာနေန အာစမနကုမ္ဘီ ပဋိစ္ဆာဒေတဗ္ဗာ။
ကျင်ငယ်မြောင်း။ ခေဠော-တံထွေး။ ၁၂။ ပိဌရော-ပုံး။ မဠကော-စင်။ အဝလေခနကဋ္ဌံ-ကျင်ကြီးကို ခြစ်ပစ်ကြောင်းဒုတ် (ကျင်ကြီးသုတ်စရာ ဒုတ်ချောင်း ကနုတံ)။ အဝလိခိတဗ္ဗ-ခြစ်(သုတ်)တိုက် [ကျက်သရေမရှိသော အရာဖြစ်၍ လိခ ဟုသာ မသုံးဘဲ အဝသဒ္ဒါထည့်၍ သုံးသည်]။ ဖရုသော-ကြမ်း။ ကူပေါ- တွင်း။ (ပါတေ+တဗ္ဗ)-ကျစေ(ချ)+ထိုက်။ ယထာပညတ္တ-အကြင်ကြင် ပညတ်အပ် (ထားအပ်)သောနေရာ။ ဦဒဟ-ကျင်ကြီးလူးအပ် (ကျင်ကြီးလူးနေ, ပေနေ)။ ၁၄။ အာစမန-မစင်ကို ဆေးကြောင်းရေ [ရှေးက သန့်သက်ရေဟု ခေါ်၏]။ အာစမန+ကုမ္ဘီ-သန့်သက်ရေ+အိုး။ (အာစမေ+တဗ္ဗံ)-ဆေး+ထိုက်၊ (အာစမေတိ, အာစမေန္တိ .စသည်)။ အာစမန+သရာဝကော-သန့်သက်ရေ+ခွက်ငယ် (သန့်သက်ရေ ခပ်ယူ၍ဆေးကြောင်းခွက်ငယ်)။ သေသေ+တဗ္ဗံ-ကြွင်းကျန်စေ+ထိုက် (ချန်ထား+ထိုက်) [သိသဓာတ်, သိသတိ (ဘူဝါဒိ) ကြွင်းကျန်၏၊ ကာရိတ်ဝင်မူ သေသေတိ- ကြွင်းကျန်စေ၏(ချန်ထား၏)။ [စူဠဝဂ္ဂ ဝစ္စကုဋိဝတ်ဝယ် “န အာစမနသရာဝကေ ဥဒကံ သေသေတဗ္ဗံ”ဟုရှိ၏၊ အခန်း ၁၃-၌ ကာရိတ် မပါသော ဒိဝါဒိရုပ်ဖြင့် “အဝသိသေယျာထ-ကြွင်းကျန်စေကြ ချန်ထားကြ”ဟု
---
စာမျက်နှာ-၅၄
၁၅။ တတောပရံ ကိံ ကာတဗ္ဗံ။
၁၆။ တတောပရံ ပါဒုကာသု ဌိတေနေဝ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ နာ.တိသဟသာ နိက္ခမိတွာ ဗဟိ နိက္ခိတ္တစီဝရံ ပါရုပိတဗ္ဗံ။
၁၇။ ဝစ္စကုဋိဝတ္တံ ကရောန္တေန ကိံ ကာတဗ္ဗံ။
၁၈။ ဝစ္စကုဋိဝတ္တံ ကရောန္တေန (က) အနုဒိနံ အာစမနကုမ္ဘိယံ ပုရာဏောဒကံ ဆဋ္ဋေတွာ နဝံ ဥဒကံ အာသိဉ္စိတဗ္ဗံ၊ (ခ) သစေ ဝစ္စကုဋိဥက္လာပါ ဟောတိ, သဇ္ဇိတဗ္ဗာ၊ (ဂ) သစေ အဝလေခနပိဌရော ပူရော ဟောတိ, အဝလေခနကဋ္ဌံ ဆဋ္ဋေတဗ္ဗံ၊ အမှာကံ ပန ဝိဟာရေ အဝလေခနကဋ္ဌံ သယမေဝ ဓောဝိတွာ မာဠကေ ထပေန္တိ၊ တသ္မာ ဝတ္တကာရကဿ ဘာရော နတ္ထိ။
၁၉။ အညေသု ဝိဟာရေသု အဘိနဝါ.ဝလေခနာနံ စေဝ ပုရာဏာ.ဝလေခနာနံ စ ပက္ခိပနတ္ထာယ “အဘိနဝပိဌရော, ပုရာဏပိဌရော”တိ နာမသညံ လိခိတွာ ပိဌရေ ထပေန္တိ၊ တေပိ ဧတ္ထ န သန္တိ။
သုံးခဲ့၏၊ ထို၌လည်း “အဝသေသေယျာထ”ဟု သုံးနိုင်သည်]။ ပဋိစ္ဆာဒေ+တဗ္ဗ- ဖုံး+ထိုက် [နောက် ၁၆-၌ “ပဋိစ္ဆာဒေတွာ-သင်းပိုင်ကို ဖုံးလွှမ်း(ဖုံးအုပ်၍)ဟု ဆို]။ ၁၆။ အတိသဟသာ-အလွန်လျင်စွာ (ပျာယိပျာယာ)၊ နာ.တိသဟသာ (န+အတိသဟသာ)-သိပ်မမြန်စေဘဲ။ နိက္ခိတ္တ-ချထားအပ်။ ၁၈။ အနုဒိနံ- နေ့စဉ်။ ပုရာဏောဒကံ (ပုရာဏ+ဥဒက)-ရှေ့၌ဖြစ်(အဟောင်းဖြစ်)သော+ရေ။ နဝံ-အသစ်။ ဆဍ္ဍေ(ဆဋ္ဋေ)-စွန့်(ပစ်)။ ဥက္လာပ-စွန့်ပစ်ထိုက်သော အမှိုက်အပေါင်းရှိ (အမှိုက်ရှုပ်)။ သမ္မဇ္ဇ-တံမြက်လှည်း။ [သမ္မဇ္ဇနီ-တံမြက်စည်း]။ ပူရ-ပြည့်။ ကာရကော-ပြုသူ။ ဘာရော-(ထမ်းဆောင်ထိုက်သော)တာဝန်။ ၁၉။ အဘိနဝ- အသစ်။ နာမသညာ-နာမည်အမှတ်အသား။ တေပိ-ထိုကနုတံပုံးနှင့်
---
စာမျက်နှာ-၅၅
၂၀။ ဣဒါနိ ပန အဝလေခနကဋ္ဌံ န ဝဠဉ္စန္တိ, ဥဒကေနေဝ သံသုဒ္ဓံ ကရောန္တိ။
(က) ပဝိသေယျု.ဗ္ဘဇိတွာ နော, သဟသာ ပဝိသေယျ စ၊ ဥက္ကာသိတွာဝု.ဗ္ဘဇေယျ, ပါဒုကာသွေဝ သဏ္ဌိတော။
(ခ) န ကရေ နိတ္ထုနံ ဝစ္စံ, ဒန္တကဋ္ဌံ စ ခါဒယံ၊ ဝစ္စပဿာဝဒေါဏီနံ, န ကရေယျ.ဘယံ ဗဟိ။
(ဂ) ကူပေ ကဋ္ဌံ န ပါတေယျ, ခေဠံ ပဿာဝဒေါဏိယာ၊ နာ.ဝလေခေယျ ဖရုသေ.နု.ဟတဉ္စာပိ ဓောဝယေ။
အမှတ်အသားတို့သည်လည်း။ ၂၀။ ဝလဉ္စ-သုံးစွဲ။ သံသုဒ္ဓ-စင်ကြယ်။ [စူဠဝဂ္ဂ ခုဒ္ဒကဝတ္ထုက္ခန္ဓက နှာ ၂၈၃ ၌ “အဝလေခနပီဌရော”ဟု ရှိ၏၊ ဝတ္တက္ခန္ဓက နှာ-၃၉၂ ၌ကား “အဝလေခနပိဓရော”ဟု ရှိသည်]။
(က) ဥဗ္ဘဇိတွာ-သင်းပိုင်ကိုပင့်၍၊ နော ပဝိသေယျ-ကုဋိအတွင်းသို့ မဝင်ရာ၊ သဟသာ စ-အဆောတလျင်လည်း(ပျာယိပျာယာ)နော ပဝိသေယျ- ရာ၊ ဥက္ကာသိတွာဝ-ချောင်းဟန့်၍သာ၊ ပဝိသေယျ-ရာ၏၊ ပါဒုကာသု-တို့၌၊ သဏ္ဌိတော-ကောင်းစွာရပ်မိသည်၊ (ဟုတွာ)ဝ-ဖြစ်မှသာ၊ ဥဗ္ဘဇေယျ-ရာ၏။
(ခ) နိတ္ထုနံ (နိတ္ထုနန္တော)-ညီးတွားလျက် (အင်းအင်းဟု အသံပြုလျက်)၊ ဝစ္စံ-ကျင်ကြီးကို၊ န ကရေ-မပြုရာ၊ ဒန္တကဋ္ဌံ-ကို၊ ခါဒယံ စ-ခဲလျက်လည်း၊ ဝစ္စံ န ကရေ၊ ဝစ္စပဿာဝဒေါဏီနံ-ကျင်ကြီးတွင်း, ကျင်ငယ်တွင်း တို့၏ (ကျင်ကြီးခွက်, ကျင်ငယ်ခွက်တို့၏)၊ ဗဟိ-ဘေး၌၊ ဥဘယံ-ကျင်ကြီး ကျင်ငယ် နှစ်မျိုးလုံးကို၊ န ကရေယျ-မပြုရာ။ [ခုဒ္ဒသိက္ခာ]
(ဂ) ကူပေ-ကျင်ကြီးတွင်း၌၊ ကဋ္ဌံ-ကနုတံကို၊ န ပါတေယျ-မကျစေရာ (မချရာ)၊ ပဿာဝဒေါဏိယာ-ကျင်ငယ်မြောင်း၌ (ကျင်ငယ်ခွက်၌)၊ ခေဠံ- တံထွေးကို၊ န ပါတေယျ-ရာ (မထွေးချရာ)၊ ဖရုသေန-ကြမ်းသော ကနုတံဖြင့်၊
စာမျက်နှာ-၅၆
(ဃ) န နိက္ခမေယျ သဟသာ, ဥဗ္ဘဇိတွာ န နိက္ခမေ၊ စပုစပု နှာ,စေမယျ, ဥက္လာပဉ္စ ဝိသောဓယေ။
ပါဠိစီရန်
၁။ သင် ကျင်ကြီးစွန့်ပြီး ဒုတ်နဲ့ သုတ်သလား၊ စက္ကူနဲ့ သုတ်သလား။
၂။ ဒုတ်နဲ့ သုတ်ပြီး ရေဆေးသေးရဲ့လား။
၃။ ရေမဆေးယင် ဖင် စင်ကြယ်ပါ့မလား (ပြောင်ပါ့မလား)။
၄။ ကုဋိထဲ ပျာယိပျာယာ မဝင်ပါနဲ့။
၅။ ခြေနင်းခုံပေါ် ရပ်ပြီးမှ သင်းပိုင်ကို ပင့်ပါ။
၆။ သင်းပိုင်ကို ပင့်လျက် ပျာယိပျာယာ မထွက်ခဲ့ပါနဲ့။
၇။ သင်းပိုင် ဖုံးပြီးမှ ဖြေးဖြေးသာသာ ထွက်ခဲ့ပါ။
၈။ သန့်သက်ရေအိုးမှာ ရေ မရှိပါလား။
၉။ ကနုတံပုံးထဲ ကနုတံ ပြည့်လို့ပါလား။
နာ.ဝလေခေယျ-မဖြစ်(မသုတ်)ရာ။ ဦဟတဉ္စာပိ-ပေနေသော ကျင်ကြီးကိုလည်း -ဆေးခဲ့ရာ၏။
(ဃ) သဟသာ-လျှင်၊ နနိက္ခမေယျ-မထွက်ရာ၊ ဥဗ္ဘဇိတွာ-၍၊ န နိက္ခမေ-ရာ၊ စပုစပု-စပ်စပ်အသံပြု၍၊ နာ.စမေယျ-သန့်သက်ရေ မဆေးရာ၊ ဥက္လပဉ္စ-အုတ်ကလာပဉ္စ ဟုဖတ်] ရှုပ်နေသော အမှိုက်ကိုလည်း၊ ဝိသောဓယေ- ရှင်းလင်းခဲ့ရာ၏။ [ခုဒ္ဒသိက္ခာ]
ကြည့်ရှုရန်
၁။ ကိံ နု တွံ ဝဋ္ဌေစ္စံ ကတွာ ကန အဝလေခသိ, ဥဒါဟု ပဏ္ဏေန [စက္ကူကို ပဏ္ဏဟု သုံးပါ]။
၂။ အာစမေသိ နု ကဋ္ဌေန အဝလေခေတွာ။
၃။ သံသုဒ္ဓေါ နု ခေါ ဝစ္စမဂ္ဂေါ ယဒိ ဥဒကေန န ဓောဝသိ။
၆။ ဥဗ္ဘဇန္တော။
၉။ ပူရော(ပုဏ္ဏာ)ဝတ အဝလေခနပိဌရော.အဝလေခနကဋ္ဌေဟိ။
---
စာမျက်နှာ-၅၇
၁၀။ နံဘေးမှာ ပေနေယင် (ကျင်ကြီး လူးနေယင်) ဆေးခဲ့ပါ။
၁၁။ အမှိုက်ရှုပ်နေယင် လှည်းခဲ့ပါ။
၁၆။ ဗုဒ္ဓုပဋ္ဌာနဝေလာယံ ကထာသလ္လာပေါ [ဘုရားထံဆည်းကပ်(ဝတ်တက်)ချိန် စကားပြောပုံ]
၁။ အာဝုသော အညသု ဝိဟာရေသု ဗုဒ္ဓုပဋ္ဌာနဝေလာယံ ပဋိမာယ ပုရတော ဗုဒ္ဓဂုဏံ သဇ္ဈယိတွာ ပရိတ္တာဒိံ ဧကတော သဇ္ဈယန္တိ, ဣဓ ပန သာယနှသမယေ.ဧကေ ဗုဒ္ဓုပဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ ပုပ္ဖါဒီဟိ ပူဇေတွာ သူရိယတ္ထင်္ဂမနဝေလာယ အပရဘာဂေ “ဣတိပိ သော ဘဂဝါ” တျာဒိရတနတ္တယဂုဏံ စေဝ ပါတိမောက္ခာဒိံ စ ဧကတော သဇ္ဈယန္တိ။
၂။ အာဝုသော ဓမ္မရက္ခိတ ဗုဒ္ဓုပဋ္ဌာနကာလော.ယံ, အန္တရဝါသကံ စေဝ ဥတ္တရာသင်္ဂံ စ ပရိမဏ္ဍလံ နိဝါသေတွာ ဧကံသံ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ကရောဟိ၊ သ စ.တ္ထိ, စိတ္တပါတိံ စ ဂဏှာဟိ။
ကြည့်ရှုရန်
၁။ ဗုဒ္ဓုပဋ္ဌာနဝေလာ-ဘုရားအား ဆည်းကပ်ရာအချိန်။ ပဋိမာ-ဆင်းတုတော်, ရုပ်ပွားတော် [စေတိယံ-စေတီတော် ဟုလည်းသုံး]။ ပရိတ္တံ-ပရိတ် [မင်္ဂလသုတ်စသော တရားတော်များကို ထက်ဝန်းကျင် ဘေးအန္တရာယ်မှ ကာကွယ် စောင့်ရှောက်တတ်သောကြောင့် ပရိတ်ဟု ခေါ်၏]။ ဗုဒ္ဓုပဋ္ဌာနံ-ဘုရားအား ဆည်းကပ်ရာအရပ်သို့၊ ဝါ-ဆည်းကပ်ခြင်းအကျိုးငှာ။ ပုပ္ဖံ-ပန်း။ သူရိယတ္ထင်္ဂမန ဝေလာ (သူရိယ+အတ္ထင်္ဂမန+ဝေလာ) နေ+ဝင်ရာ+အချိန် (နေဝင်ချိန်)။ ရတနတ္တယံ-ရတနာသုံးပါးအပေါင်း။ ဂုဏော-ဂုဏ်။ ပါတိမောက္ခ-ပါတိမောက်။ ၂။ ပရိမဏ္ဍလံ-ထက်ဝန်းကျင် ဝန်းဝိုင်းစွာ (ညီအောင်) [ပရိမဏ္ဍလဖြစ်အောင်
---
စာမျက်နှာ-၅၈
၃။ အာမ ဘန္တေ။
၄။ တဝ နိဝါသနံ န ပရိမဏ္ဍလံ, ဧဝံ နိဝါသေတဗ္ဗံ၊ ပုန ပရိမဏ္ဍလံ နိဝါသေဟိ။
၅။ န ဧဝံ န ဧဝံ, ဧဝံ နိဝါသေဟိ။
၆။ ဥတ္တရာသင်္ဂံပိ ပုန ပရိမဏ္ဍလံ ပါရုပါဟိ။
၇။ တဝ စီဝရကဏ္ဏော ပုရတောပိဩလမ္ဗတိ, ပစ္ဆတောပိ သြလမ္ဗတိ, ဒက္ခိဏတောပိ ဩလမ္ဗတိ, ဝါမတောပိ သြလမ္ဗတိ၊ ပုန ပါရုပါဟိ။
၈။ ဧဝံ သာဓု, ပစ္ဆာပိ ဧဝ.မေဝ နိဝါသေဟိ ပါရုပါဟိ စ။
၉။ အာမ ဘန္တေ။
၁၀။ အာဝုသော အညေ ဂန္ဓမာလာဒိဟတ္ထာ ဗုဒ္ဓုပဋ္ဌာနံ ဂစ္ဆန္တိ, မယံ ပန ကေန ဗုဒ္ဓံ ပူဇေယျာမ။
သင်္ကန်းဝတ်နည်းကို ရုပ်ပုံရှင်ကျင့်ဝတ်၌ ကြည့်ပါ]။ ဧကံသံ-တစ်ခုသော လက်ဝဲ အဖို့(လက်ဝဲတစ်ဖက် ပခုံးထက်)၌ ဥတ္တရာသင်္ဂံ-အပေါ်ရုံ ဧကသီကို။ ကရိတွာ-၍(လက်ကန်တော့တင်၍)။ စိတ္တပါတိ-စိတ်ပတီး (စိတ်ကို ဟိုဟိုဒီဒီ အာရုံသို့ မရောက်စေဘဲ တရားအာရုံတစ်မျိုး၌သာ ရောက်နေအောင် စောင့်ရှောက်တတ်သော ပတီး)။ ၅။ န ဧဝံ-ဒီလိုမဟုတ်ဘူး။ ၇။ ကဏ္ဏော-အနား(အစွန်း, အဖျား)။ ပုရတောပိ-ရှေ့၌လည်း။ ဒက္ခိဏ-လက်ယာဘက် (ညာဘက်)။ ဝါမ= လက်ဝဲဘက် (ဘယ်ဘက်)။ သြလမ္ဗ-တွဲလျားကျ [အခန်း ၈-၌ ကာရိတ်ပစ္စည်းဖြင့် “သြလမ္ဗန္တေန-တွဲလျားကျစေလျက်, မညီမညာဖြစ်စေလျက်”ဟု ရှိခဲ့သည်]။ ၈။ ဧဝံ သာဓု-အေး ကောင်းတယ်။ ၁၀။ အညေ-အခြား ရဟန်း သာမဏေတို့။
---
စာမျက်နှာ-၅၉
၁၁။ သာမဏေရာ ပုပ္ဖါနိ န ဩစိနိတုကာမာ မညေ၊ ရုသုပိ ပုပ္ဖါနိ နတ္ထိ, မယံ ဥဒကေနေဝ ဗုဒ္ဓံ ပူဇေယျာမ။
၁၂။ ဧဝ,မာဝုသော, ဥဒကကုမ္ဘိကံ ပရိသုဒ္ဓံ ဓောဝိတွာ ဥဒကံ ပရိဿာဝေတွာ အာဟရ။
၁၃။ ဧဝံ ဘန္တေ, ပရိသုဒ္ဓံ ဗုဒ္ဓံ ပရိသုဒ္ဓေနေဝ ဥဒကေန ပူဇိတုံ ယုတ္တံ။
၁၄။ ဧဝ.မာဝုသော အာယာမ, ဗုဒ္ဓါရမဏံ သတိံ ပစ္စုဋ္ဌာပေဟိ “ဣတိပိ သော ဘဂဝါ အရဟံ ၊ပေ၊ ဘဂဝါ”တိ။
(က) တဒဟု ပဗ္ဗဇိတော သန္တော, ဇာတိယာ သတ္တဝဿိကော၊ သောပိ မံ အနုသာသေယျ, သမ္ပဋိစ္ဆာမိ မတ္ထကေ။
ဂန္ဓမာလာဒိဟတ္ထော (ဂန္ဓ+မာလာ+အာဒိ+ဟတ္တော) - နံ့သာပန်းအစရှိသော ပူဇော်ဖွယ် လက်၌ရှိ (နံ့သာပန်းစသော ပူဇော်ဖွယ်လက်ဆွဲ)။ ၁၁။ ဩစိနိတုကာမော - ခူး (ဆွတ်, ကပ္ပိ) ခြင်းငှာ အလိုရှိ [ဩစိနာတိ, ဩစိနန္တိ စသည်]။ မညေ - ထင်၏။ ပူဇေယျာမ - ပူဇော်ကြရတော့မှာဘဲ။ ၁၂။ ဥဒကကုမ္ဘိကာ - ညောင်ရေအိုး (ဘုရားပန်းအိုး) [ဥဒကကုဏ္ဍိကာ - ရေကရား, ရေတကောင်း ဟုလည်းရှိ၏]။ ပရိဿာဝေ - စစ်။ ၁၄။ ဗုဒ္ဓါရမဏ - ဘုရားအာရုံရှိ။ ပစ္စုပဋ္ဌာပေ - ရှေ့ရှုကပ်၍ တည်စေ [ကာရိတ်မပါလျှင် ပစ္စုပဋ္ဌာတိ]။
အမှာ။ ။ဤအခန်းသည် တာဝန်ခံ ဘုန်းကြီးနှင့် တပည့် ဦးပဉ္စင်း ကိုရင်တို့ ဘုရားထံ ပန်းကပ်သွားခါနီး ပြောကြပုံဖြစ်သည်။ အနည်းငယ်ပြင်ဆင်ကာ ဘုရားဝတ်တက်ချိန်၌လည်း ပြောနိုင်သည်။
(က) တဒဟု - ထို (မိမိကိုဆုံးမမည့်) နေ့မှ၊ ပဗ္ဗဇိတော - ရှင်အဖြစ်သို့ ရောက်သည်၊ သန္တော - ဖြစ်သော၊ ဇာတိယာ - မွေးဖွားခြင်းအားဖြင့်၊ သတ္တဝဿိကော - ခုနစ်နှစ်အရွယ်မျှသာရှိသော၊ သောပိ - ထိုသာမဏေကလေးကသော်မှလည်း၊ မံ - ငါ့ကို၊ အနုသာသေယျ - သွန်သင်အံ့၊ မတ္ထကေ - ဦးထိပ်ဖြင့် [တတိယာ အနက်၌ သတ္တမီ]။ သမ္ပဋိစ္ဆာမိ - ခံယူပါ၏။ [အရှင်သာရိပုတ္တရာက မိမိအား
---
စာမျက်နှာ-၆၀
(ခ) ဗုဒ္ဓေါတိ ကိတ္တယန္တဿ, ကာယေ ဘဝတိ ယာ ပီတိ၊ ဝရမေဝ ဟိ သာ ပီတိ, ကသိဏေနာပိ ဇမ္ဗူဒီပဿ။
ပါဠိစီရန်
၁။ သင်းပိုင်နှင့် ဧကသီ ညီအောင် ဝတ်ပါ။
၂။ လက်ကန်တော့ တင်ပါ။
၃။ ဒီလို ဝတ်ရတယ်။
၄။ လက်ဝဲဘက်က သင်္ကန်းစွန်း တွဲကျနေတယ်။
၅။ အေး ကောင်းတယ်။
၆။ ဘုရားဝတ်တက် သွားကြစို့။
၇။ သင် ဘုရားကို ဘာနဲ့ ပူဇော်မှာလဲ။
၈။ မင်း ပန်းမခူးချင်ဘူးလား။
၉။ ရေတကောင်းကို စင်ကြယ်အောင် ဆေးပါ။
၁၀။ ရေကို စစ်ပြီး ယူခဲ့ပါ။
၁၁။ ဘုရား အာရုံပြုပြီးမှ အိပ်ပါ။
သင်္ကန်းမညီဟု ပြောသော သာမဏေကလေးကို လက်အုပ်ချီ၍ လေးစားစွာ ပြောသော စကားဖြစ်သည်။ [ခု, ၁၁-၃၈၂]
(ခ) ဗုဒ္ဓေါတိ-ဘုရား ဘုရားဟူ၍၊ ကိတ္တယန္တဿ-မိမိစိတ်တွင် ဂုဏ်တော် ထင်၍ ကြည်လင်ညွတ်ပျောင်း ရွတ်ဆိုသောသူတော်ကောင်း၏၊ ကာယေ-၌၊ ယာ ပီတိ-သည်၊ ဘဝတိ။ သာ ပီတိ-သည်၊ ဇမ္ဗူဒီပဿ-ဇမ္ဗူဒိပ်၏၊ ကသိဏေန ပိ-အလုံးစုံ၏ အဖြစ်ထက်လည်း၊ ဝရမေဝ-မြတ်သည်သာ။ [ဇမ္ဗူဒိပ်တစ်ကျွန်းလုံး ရှိသမျှ အရာဝတ္ထု အားလုံးထက်သာသည်ဟူလို။ [ဒီ ဋ္ဌ, ၁-၅၄]
ကြည့်ရှုရန်
၇။ ကေန ပူဇေဿသိ။ ၈။ နနု တွံ ပုပ္ဖံ န ဩစိနိတုကာမော.သိ။ ၁၁။ အနုဿရိတွာ.ဝ (မနသိ ကရိတွာ.ဝ)သယ။
---
စာမျက်နှာ-၆၁
၁၂။ ဣတိပိ သော ဘဂဝါ အရဟံ အစရှိသော ဂုဏ်တော် ၉-ပါးကို ပါဠိလို ခွဲပြပါ။
၁၇။ အာဂန္တုကေန သဒ္ဓိံ ကထာသလ္လာပေါ [အာဂန္တု ကပုဂ္ဂိုလ်နှင့် အတူ စကားပြောပုံ]
၁။ ကစ္စိ ဘန္တေ ခမနီယံ ကစ္စိ ယာပနီယံ။ [အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂယှ ပုစ္ဆိတဗ္ဗံ]။
၂။ အာမာ.ဝုသော ခမနီယံ ယာပနီယံ။
၃။ ဣဒံ ဘန္တေ ဥဒကံ ပရိဘောဇနီယံ၊ ယဒိ ဘဝံ ဣစ္ဆတိ, ပါဒေ ပက္ခာလေတု။
၄။ ဧဝ.မာဝုသော ပါဒေ ပက္ခာလေဿာမိ။
၅။ ဣဒံ ဘန္တေ ပါနီယံ, ပိဝတု အာယသ္မာ။
၆။ အလံ အာဝုသော,နာ.ဟံ ပိပါသိတော.မှိ။
၁၂။ ပါဠိယာ ဝိဘဇိတွာ ဒသေဟိ။ ဘုရားအာရုံပြုပုံနှင့်စပ်သော ပြောဖွယ် စကားများကို အခန်း ၃-၌ ပြခဲ့ပြီ]။
၁၇။ အာဂန္တုကော-အာဂန္တုက (ဧည့်သည်, ခေတ္တခဏ မိမိထံသို့ ရောက်လာသော ရဟန်း, သာမဏေ) လူဧည့်သည်များကိုကား အတိထိ ဟု သုံးပါ။ ၁။ ခမနိယ-သည်းခံအပ်, သည်းခံနိုင် (ခန့်ကျန်း, ကျန်းမာ)။ ယာပနီယ- ရှည်သောကာလသို့ ရောက်စေအပ်, ရောက်စေနိုင်(မျှတ)။ အဉ္ဇလိ-လက်အုပ် [ပုံလိင် ဤကာရုံဖြင့် “အဉ္ဇလီ”ဟု ကင်္ခါဋီကာသစ်၌ ဆို၏]။ ပဂ္ဂယှ-ချီ, မြှောက်။ ၃။ ပရိဘောဇနီယံ-သုံးစွဲထိုက်သောရေ(သုံးရေ)။ ၄။ ဧဝံ-အေး (ကောင်းပြီ)။ ၅။ ပါနီယံ-သောက်ထိုက်သောရေ(သောက်ရေ)။ ၆။ အလံ- တော်ပြီ(ပြည့်စုံပြီ) [တချို့နေရာ၌ အလံ-မသင့်, အကျိုးမရှိ ဟု ဆိုပါ]။
---
စာမျက်နှာ-၆၂
၇။ ဣဒံ ဘန္တေ အာသနံ, ဣဓ ဘဝံ နိသီဒတု။
၈။ ဟောတု အာဝုသော ဟောတု, ဧတ္ထေဝ နိသီဒိဿာမိ။
၉။ ကုတော ဘဝံ အာဂစ္ဆတိ၊ အပ္ပကိလမထေန အဒ္ဓါနံ အာဂမိ, အန္တရာမဂ္ဂေ စ ပိဏ္ဍကေန န ကိလမိ။
၁၀။ ရန်ကုန်နဂရတော အာဝုသော အာဂစ္ဆာမိ၊ အပ္ပကိလမထေန အဒ္ဓါနံ အာဂမိံ, အန္တရာမဂ္ဂေ စ ပိဏ္ဍကေန န ကိလမိံ။
၁၁။ ကီဝစိရံ ဘန္တေ ဣဓ ဝသိဿသိ။
၁၂။ န စိရာ.ဟံ အာဝုသော, ကတိပါဟမေဝ ဝသိဿာမိ။
၁၃။ စိရံ ဝါ န ဝါ, ယထာသုခံ ဝသတု ဘန္တေ။
၁၄။ ဧ၀,မာဝုသော, ဗဟူပကာရော.သိ တွံ မယှံ၊ သေစေ အမှာကံ ရန်ကုန်နဂရံ အာဂန္တုကာမော, အမှာကံ ဝိဟာရမေဝ ဥဇုကံ အာဂန္တွာယ ထိစ္ဆိတံ ဝသာဟိ။
ပိပါသိတော-ရေသောက်ခြင်းငှာ အလိုရှိသူ (ရေဆာသူ)။ ၈။ ဟောတု-ရှိပါစေ (နေပါစေ)။ ၉။ ကိလမထော-ပင်ပန်းမှု၊ အပ္ပကိလမထေန-ပင်ပန်းမှုမရှိသဖြင့်။ အဒ္ဓါ-ရှည်သောခရီး [ယူဇနာဝက်ကျော်လျှင် “အဒ္ဓါ”ဟု ခေါ်နိုင်သည်၊ တစ်ယူဇနာကို မိုင်အားဖြင့် တစ်မိုင်ကျော်မှစ၍ ဆယ့်နှစ်မိုင်ကျော်အထိ အမျိုးမျိုးရေတွက်ကြ၏]။ အာဂမိ-လာခဲ့ရ၏လော [အဇ္ဇတ္တနီ ဤကို ဣပြု]။ အန္တရာမဂ္ဂံ-ခရီး အကြား [လမ်းကြားဟု မသုံးရ]။ ပိဏ္ဍကော (ပိဏ္ဍော)-ဆွမ်း။ ကိလမ-ပင်ပန်း။ ၁၁။ ကီဝစိရံ-ဘယ်လောက်ကြာအောင်။ ၁၂။ န စိရံ-ကြာမှာမဟုတ်ဘူး။ ကတိပါဟံ (ကတိပိ+အဟံ)-အနည်းငယ်သော+ရက်(ပတ်လုံး)။ ၁၃။ စိရံ ဝါ န ဝါ-ကြာသည်ဖြစ်စေ မကြာသည်ဖြစ်စေ (ကြာကြာ မကြာကြာ)။ ယထာသုခံ- ချမ်းသာသည်အားလျော်စွာ (ချမ်းသာသလို)။ ၁၄။ မယှံ-အား။ ဗဟူပကာရော (ဗဟု+ဥပ+ကာရော)များစွာ+လျော်သော+ကျေးဇူးကိုပြုသည် (ကျေးဇူးများသည်)။ [မယှံ-၏(အပေါ်၌)။ ဗဟူပကာရော-များသော ကျေးဇူးရှိသည်ဟုလည်းဆိုကြ၏]။
---
စာမျက်နှာ-၆၃
၁၅။ အဘိပ္ပမောဒါမိ ဘန္တေ။
(က) ကစ္စိနု ဘောတော ကုသလံ, ကစ္စိ ဘောတော အနာမယံ၊ သဗ္ဗေ စ သိဿကာ တုယှံ, အရောဂါ ဟောန္တိ ဒါယကာ။
(ခ) ကုသလဉ္စေ မေ တာတ, အထော တာတ အနာမယံ၊ သဗ္ဗေ စ သိဿကာ မယှံ, အရောဂါ ဟောန္တိ ဒါယကာ။
(ဂ) ယဿ ရုက္ခဿ ဆာယာယ, နိသိဒေယျ သယေယျ ဝါ၊ န တဿ သာခံ ဘဉ္ဇေယျ, မိတ္တဒုဗ္ဘော ဟိ ပါပကော။
ဥဇုကံ-ဖြောင့်ဖြောင့် (တိုက်ရိုက်)။ ယထိစ္ဆိတံ-အကြင်အကြင် အလိုအတိုင်း (အလိုရှိတိုင်း, အလိုရှိသလောက်)။၁၅။ အဘိပ္ပမောဒါမိ ဘန္တေ -အလွန်ဝမ်းသာပါတယ် ဘုရား။
(က) ကစ္စိ-အဘယ်သို့နည်း၊ ဘောတော-အရှင်၏၊ ကုသလံ-ကျန်းမာသူ၏အဖြစ်သည်၊ (ဟောတိ)နု-ဖြစ်ပါ၏လော။ ကစ္စိ။ ဘောတော-၏။ အနာမယံ- အနာမရှိသောသူ၏အဖြစ်သည်း (ဟောတိ)နု၊ တုယှံ-အရှင်၏၊ သဗ္ဗေ, သိဿကာ- တပည့်တို့သည်လည်းကောင်း၊ ဒါယကာ-ဒါယကာတို့သည်လည်းကောင်း၊ အရောဂါ-ရောဂါမရှိကုန်သည်၊ ဟောန္တိ(နု)-လော၊ [အာသီသတ္ထ သူများအတွက် ဆုတောင်းနေခြင်း မဟုတ်ဘဲ မေးနေခြင်းဖြစ်၍ ကုသလ, အနာမယတို့ရှိသော်လည်း ဘောတောသည် သမ္ပဒါန် မဟုတ်၊ သမ္ဗန်သာ]။
(ခ) တာတ-ငါ့ရှင်၊ မေ-၏၊ ကုသလဉ္စေဝ-သည်လည်း၊ (ဟောတိ- ဖြစ်ပါ၏)၊ အထော-ထို့ပြင်၊ ၊ပေ၊ အရောဂါ ဟောန္တိ။ [တေမိယဇာတက ဋ္ဌ ၆,-၂၇-၂၈ ၌လာသော ဂါထာများကို အနည်းငယ် ပြင်ထားအပ်သည်]။
(ဂ) ယဿ ရုက္ခဿ-အကြင်သစ်ပင်၏၊ ဆာယာယ-အရိပ်၌၊ နိသီဒေယျ ဝါ-ထိုင်မူလည်း ထိုင်အံ့၊ သယေယျ ဝါ-အိပ်မူလည်း အိပ်အံ့၊ တဿ-ထိုသစ်ပင်၏၊ သာခံ-အခက်ကို၊ န ဘဉ္ဇေယျ-မချိုးရာ၊ ဟိ-မှန်၏။ မိတ္တဒုဗ္ဘော-မိတ်ဆွေကို ဖျက်ဆီးသူသည် (မိတ်ဆွေကို ပြစ်မှားသူသည်)၊ ပါပကော-ယုတ်မာသူတည်း။ [အလောင်းတော် တေမိယမင်းသားက ရထားထိန်း
---
စာမျက်နှာ-၆၄
ပါဠိစီရန်
၁။ ကျန်းမာရဲ့နော်။
၂။ ခြေဆေးပြီးတော့ သုတ်လိုက်ပါ။
၃။ ဒီဟာ သောက်ရေပါ၊ အလိုရှိယင် သောက်တော်မူပါ။
၄။ ရေငတ်(ရေဆာ)တယ်၊ သောက်ရေ ပေးပါ။
၅။ ဘယ်ကလာပြီး ဘယ်ကို သွားမလို့လဲ။
၆။ ရန်ကုန်က လာပြီး မြွေဟုန်ကန် သွားမလို့။
၇။ ရန်ကုန်မှာ ဘယ်လောက်ကြာကြာ နေခဲ့သလဲ။
၈။ တစ်လလောက် နေခဲ့ပါတယ်။
၉။ ထိုနေရာမှာ (ဟိုမှာ) ချမ်းချမ်းသာသာ နေခဲ့ရပါရဲ့လား။
၁၀။ ငါ့ရှင် တယ် ကျေးဇူးများတယ် (သိပ်ကျေးဇူးတင်ပါတယ်)၊ ရန်ကုန်ရောက်တဲ့အခါ ငါ့ဆီ တိုက်ရိုက် လာခဲ့ပါ။
၁၁။ မင်းတို့ ဆရာ့ထံ တိုက်ရိုက် မဝင်ကြနဲ့၊ လက်ထောက်ဆရာ့ထံ ဝင်ပြီးမှ ဆရာ့ထံ ဝင်ကြပါ။
သုနန္ဒအား ပြောသောစကား ဖြစ်သည်၊ အခြားဇာတ်တော်များ၌လည်း ဤစကား ပါ၏၊ ဤဂါထာကို အကြောင်းပြု၍ မြန်မာတို့က “အရိပ်နေနေ အခက်ချိုးချိုး, သားရေပေါ်အိပ်ပြီး သားရေနားစားသူ”ဟု စကားပုံပြုကြသည်]။
ကြည့်ရှုရန်
၅။ ကုတော ဂန္တွာ ကုဟိံ ဂမိဿသိ။ ၈။ မာသမတ္တံ။ ၉။ ထိုမှာ(ဟိုမှာ)- တတ္ထ။ ၁၀။ တယ်ကျေးဇူးများပါတယ် (သိပ်ကျေးဇူးတင်ပါတယ်)-ဗဟူပကာရော။ ရောက်တဲ့အခါ-သမ္ပတ္တကာလေ [ရန်ကုန်နဂရံ သမ္ပတ္တော သမာနော ဟုလည်းသုံး]။ ငါ့ထံ (ငါ့ဆီ)-မမ သန္တိကံ။
---
စာမျက်နှာ-၆၅
၁၈။ မဟာထေရဿ သမ္ပတ္တကာလေ ကထာသလ္လာပေါ [ဆရာတော်ကြီးရောက်လာချိန် စကားပြောပုံ]
၁။ ဧကော ဘန္တေ မဟာထေရော ဂိဉ္ဇကာဝသထေ သမ္ပတ္တော။
၂။ ကီဝဝုဍ္ဎော။
၃။ အတိမဟလ္လကော ဘန္တေ။
၄။ မ္ယာ ဒဟရော နု, ဥဒါဟု ဝုဍ္ဎော။
၅။ အာစရိယတော ဝုဍ္ဎော။
၆။ ယဒိ ဧဝံ အာဂမိဿာမိ။
၇။ ဟေ... အမှာကံ အာစရိယဘူတော မဟာထေရော အာဂတော, တုမှေ အာဂစ္ဆၸ။
၈။ အာဂန္တုကဘူတဿ မဟာထေရဿ ပါနီယံ ဥပနာမေထ, ပါဒေ ပက္ခာလေထ, အာသနံ ပညပေထ, သယနံ သဇ္ဇေထ။
၉။ ဂိဉ္ဇကာဝသထံ သောဓေထ, သကလံ အာရာမံ ပါတော သမ္မဇ္ဇထ။
ကြည့်ရှုရန်
၁။ ထေရော-ထေရ် (ဆရာတော်)၊ မဟာထေရော-မဟာထေရ် (ဆရာတော်ကြီး)၊ ဂိဉ္ဇကာဝသထော (ဂိဉ္ဇကာ+အာဝသထော)-အုတ်တို့ဖြင့် ပြုအပ်သော နေရာကျောင်း (အုတ်တိုက်)။ ၃။ မဟလ္လကာ (ဝုဍ္ဎော)-ကြီးသူ။ ဒဟရော- ငယ်သူ [ဣတ္ထိလိင်၌ ဝုဍ္ဎာ မဟလ္လိကာ ဒဟရာ၊ ဝုဍ္ဎောနေရာဝယ် “ဝုဒ္ဓေါ”ဟုလည်း သုံးနိုင်၏]။ အာစရိယဘူတော-ဆရာဖြစ်၍ ဖြစ်သူ (ဆရာရင်း)။ ၈။ ပညပေ-ခင်း။ ၉။ သောဓေ-ရှင်းလင်း (သန့်ရှင်း) [ရှေးက “သုတ်သင်”ဟု ခေါ်ကြ၏]။ ပါတော-နံနက်စောစော။ ၁၀။ အဘိဝါဒနံ-ရှိခိုးမှု [လက်ခြေ နဖူး,
---
စာမျက်နှာ-၆၆
၁၀။ ယထာ ကဿစိ ထေရဿ သမ္ပတ္တကာလေ အဘိဝါဒနံ ပစ္စုဋ္ဌာနံ အဉ္ဇလိကမ္မံ သာမိစိကမ္မံ အာသနာဘိဟာရော သေယျာဘိဟာရော ကာတဗ္ဗော, တထေဝ ယထာနုရူပံ ကရောထ။
၁၁။ ပစ္စုသသမယေ ပဗုဒ္ဓကာလေ မုခဓောဝနတ္ထာယ ဒန္တကဋ္ဌဉ္စေဝ သဟ မုခဓောဝနပိဏ္ဍိယာ -- မုခေါဒကံ စ မုခပုဉ္ဆနံ စ ဥပဋ္ဌာပေထ။
(က) ယမှာ ဓမ္မံ ဝိဇာနေယျ, သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဒေသိတံ၊ သက္ကစ္စံ တံ နမဿေယျ, အဂ္ဂိဟုတ္တံ.ဝ ဗြာဟ္မဏော။
တတောင် ဒူး, ငါးဦးတည်ခြင်းမှတ် ဟူသည်နှင့်အညီ ရှိခိုးမှု]။ ပစ္စုဋ္ဌာနံ- နေရာမှ အလျင်ထမှု (ခရီးဦးကြိုဆိုမှု) [ပစ္စက္ကမနံ-အာဂန္တုကဆီသို့ ရှေးရှုသွားမှု, ခရီးဦးကြိုဆိုမှု ဟုလည်းသုံး]။ အဉ္ဇလိကမ္မံ-လက်အုပ်ချီမှု။ သာမိစိကမ္မံ-အရိုအသေ ပြုမှု။ အာသနာဘိဟာရော (အာသန+အဘိ+ဟာရ)-နေရာကို+ရှေးရှု+ဆောင်မှု (ထိုင်ခုံ ကုလားထိုင်စသော ထိုင်စရာကို အာဂန္တုက အထံသို့ ရှေးရှုဆောင်မှု)။ သေယျာ-အိပ်ရာ၊ [အဘိဝါဒနံ ၊ပေ၊ သေယျာဘိဟာရော ကာတဗ္ဗော၌ အဘိဝါဒနံ စသည်၏ လိင်ကိုမကြည့်ဘဲ နောက်ဆုံးဖြစ်သော သေယျာဘိဟာရော၏ လိင်ကိုကြည့်သည်။ (နှစ်သုံးလေးပါး, ကံ ကတ္တားနှင့်, ထားသည့်အရာ, ကြိယာမှာ, မှန်စွာနောက်ဖျား, ကံ ကတ္တားနှင့်, တူငြားလိင်ဝုစ် အညီတည်း)- ဘုရားကြီး နိယာယ်]။ ၁၁။ ပဗုဒ္ဓေါ-နိုးသူ၊ ပဗုဒ္ဓ+ကာလော-နိုးသူ၏+အခါ(နိုးချိန်)။ ဥပ+ဋ္ဌာပေ-ကပ်၍+တည်စေ (တည်ထား)။
(က) ဗြာဟ္မဏော-ဗြာဟ္မဏသည် [ပုန်ဏားဟု ခေါ်ကြ၏]၊ အဂ္ဂိဟုတ္တံ- ပူဇော်အပ်သော မီးကို၊ သက္ကစ္စံ-ရိုသေစွာ၊ (နမဿတိ) ဣဝ-ရှိခိုးသကဲ့သို့၊ ဧဝံ- ဤအတူ၊ ယမှာ-အကြင်ဆရာ့အထံမှ၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဒေသိတံ-အပ်သော၊ ဓမ္မံ-ကို၊ ဝိဇာနေယျ-သိရာ၏၊ တံ-ထိုဆရာကို၊ သက္ကစ္စံ-စွာ၊ နမဿယျ-ရာ၏။
အမှာ။ ။ယမှာ ၊ပေ၊ နမဿေယျ၊ ဓမ္မပဒ ဋ္ဌ ၂, ၄၀၁။ ဗြဟ္မာ့ပြည်သို့ ရောက်ကြောင်းဟု ယုံကြည်၍ မီးမငြိမ်းအောင် လောင်စာထည့်ပေး လုပ်ကျွေးမှု, လက်အုပ်ချီမိုး ရှိခိုးမှု စသည်ပြုကာ ဗြာဟ္မဏတို့ မီးကို ပူဇော်ကြသည်။
---
စာမျက်နှာ-၆၇
ပါဠိစီရန်
၁။ ဘုန်းတော်ကြီး တစ်ပါး ကြွလာတယ်၊ အုတ်တိုက်မှာ ရောက်နေတယ်။
၂။ သိပ်မကြီးသေးပါ။ သို့သော် ဆရာ့ထက်တော့ ကြီးမယ်ထင်တယ်။
၃။ ဟေ... ငါ့မိတ်ဆွေကြီးပါလား၊ သင်တို့ ရေကပ်ကြ။
၄။ အုတ်တိုက်ကို ရှင်းလင်းပြီးပါပြီ (သုတ်သင်အပ်ပါပြီ)။
၅။ တစ်တိုက်လုံး တံမြက်စည်းလှည်းပါ။
၆။ သင်တို့ ခရီးဦးကြို ပြုကြ။
၇။ တော်သလို လုပ်လိုက်။
၈။ မျက်နှာသစ်ရေ တည်ပြီးပလား။
၁၉။ မဟာထေရဿ ဝတ္တပဋိသံယုတ္တော ကထာသလ္လာပေါ [ဆရာတော်အတွက် ကျင့်ဝတ်နှင့်စပ်သော စကားပြောပုံ]
၁။ မဟာထေရဿ ဝသနကာလံ ဘတ္တံ စေဝ သူပဗျဉ္ဇနံ စ ပဏီတပဏီတံ ပရိပါစေထ။
ကြည့်ရှုရန်
၁။ ကြွလာ - အာဂတော။ ရောက်နေ - သမ္ပတ္တော။ ၂။ ကြီးမယ်ထင်တယ် - ဝုဍ္ဎော မညေ။ ၃။ မိတ်ဆွေ - မိတ္တော။ ၄။ သုတ်သင်အပ် - သောဓိတ။ ၇။ အကြင်အကြင် သင့်လျော်သည့်အတိုင်း (တော်သလို) - ယထာနုရူပံ။ ၈။ တည်စေအပ်, တည်ထားအပ်ပြီ (တည်ပြီး) - ဥပဋ္ဌာပိတ။
၁။ ဝသန + ကာလော - နေ(သီတင်းသုံး)ရာ + ကာလ။ ပဏီတပဏီတံ - ကောင်းသထက်ကောင်းအောင်။ ပရိပါစေ - ထက်ဝန်းကျင်ကျက်စေ(ချက်ခိုင်း, စီမံ)။
---
စာမျက်နှာ-၆၈
၂။ ဘောဇနဋ္ဌာနံ စေဝ ဘောဇနပီဌံ စ သုပရိသုဒ္ဓံ သဇ္ဇေထ။
၃။ ဘောဇနကာလေပိ ယောကောစိ သာမဏေရော ဝါ ဒဟရော ဝါ ဥပတိဋ္ဌတု ယံ ဣစ္ဆတိ, တံ သုလဘာယ။
၄။ ဒိဝဿ ဒွိက္ခတ္တုံ ပိဏ္ဍပါတံ ဥပနာမေထ, ပါတော ပဉ္စနာဍိကမတ္တေ ဒိဝါ အဍ္ဎေကာဒသနာဍိကမတ္တေ စ ကာလေ။
၅။ ဘောဇနဋ္ဌာနေ ဥဒပတ္တံ စေဝ ပါနီယတ္ထာလကံ စ ပဋိဂ္ဂဟံ စ ဥပဋ္ဌာပေထ။
၆။ ဘတ္တကိစ္စာဝသာနေ သဟ ဒေဝပဏ္ဏောဒကေန ခါဒနီယံ ဥပနာမေထ။
၇။ သာယနှေပိ ယံကိဉ္စိ ပါနံ ပရိသုဒ္ဓံ ပရိဿာဝေတွာ ဥပနာမေထ, မာ စ ပါနံ သကသဋံ သရဇံ ဟောတု။
၂။ ဘောဇနဋ္ဌာနံ-ဆွမ်းစားရာအရပ် (ဆွမ်းစားကျောင်း)။ သုပရိသုဒ္ဓံ-အထူး (ပတ်ဝန်းကျင်) သန့်ရှင်းအောင်။ ၃။ ဒဟရော-ရဟန်းငယ်။ ဥပတိဋ္ဌတု-အနီး၌တည် (အနီး၌ရှိ)ပစေ။ သုလဘော-လွယ်ကူစွာရခြင်း။ ၄။ ဒိဝါ-နေ့၌၊ အဍ္ဎေကာဒသနာဍိကမတ္တေ-အခွဲအားဖြင့် ဆယ့်တစ်နာရီလောက် (ဆယ်နာရီခွဲလောက်)။ ၅။ ဥဒပတ္တော-ရေတည်ခွက် (ရေတည်ချိုင့်)။ ပါနီယတ္ထာလကံ-သောက်ရေခွက်။ ပဋိဂ္ဂဟော-လက်ဆေးခံ (ထွေးခံ)။ ၆။ ပဏ္ဏံ-သစ်ရွက်။ ဒေဝပတ္တံ-နတ်သစ်ရွက်။ ဒေဝပဏ္ဏောဒကံ-နတ်သစ်ရွက်ရေ (လဖက်ရေ)။ [လဖက်ခြောက်မပါသော ရေနွေးကို “ဥဏှောဒကံ”ဟု သုံး]။ ၇။ ယံကိဉ္စိ-အမှတ်မထား တစ်ပါးပါး (တစ်မျိုးမျိုး)။ ပါနံ-သောက်ဖွယ် (ဖျော်ရေ)။ ကသဋံ-အဖတ်၊ သကသဋံ-အဖတ်နှင့် တကွဖြစ် (အဖတ်ပါ)သည်။ သရဇံ-မြူမှုန်နှင့်။
---
စာမျက်နှာ-၆၉
၈။ မဟာထေရဿ ဝသနဋ္ဌာနံ အနုဒိနံ သမ္မဇ္ဇိတွာ သယနံပိ ပဋိသံဟရထ။
၉။ အယံ မဟာထေရော န ယော ဝါ သော ဝါ ဟောတိ, အတ္တနော ဇနပဒေ ပါကဋာနံ ဂဏာစရိယာနံ အညတရော, တုမှာကံပိ ပါစရိယော၊ တသ္မာ ယာဝ ဣမသ္မိံ ဝိဟာရေ ဝသတိ, တာဝ သက္ကတွာ ဂရုံ ကတွာ မာနေတွာ ပူဇေတွာ ဝတ္တပဋိဝတ္တံ ကရောထ။
(က) န တေန ထေရော သော ဟောတိ, ယေန.ဿ ပလိတံ သိရော၊ ပရိပက္ကော ဝယော တဿ, မောဃဇိဏ္ဏောတိ ဝုစ္စတိ။
တကွဖြစ် (မြူမှုန်ပါ)သည်။ ၉။ ယော ဝါ သော ဝါ-အမှတ်မထား တစ်ပါးပါးသော ပုဂ္ဂိုလ်(တော်စွ လျော်စွပုဂ္ဂိုလ်)။ ဇနပဒေါ-ဇနပုဒ် (နယ်,တိုင်း)။ ပါကဋ- ထင်ရှား။ ဂဏ-ဂိုဏ်း။ အညတရော-တစ်ပါး (အပါအဝင်)။ ယာဝ-အကြင်မျှ လောက်။ တာဝ-ထိုနေသမျှကာလပတ်လုံး။ သက္ကတွာ-ကောင်းစွာပြု၍၊ ဂရု- လေးလေးစားစား။ မာနေ-မြတ်နိုး။ ဝတ္တပဋိဝတ္တံ-ရှေးဦးစွာ ကျင့်ထိုက်သောဝတ်, နောက်မှ ကျင့်ထိုက်သောဝတ် (ဝတ်ကြီးဝတ်ငယ်)။
(က) ယေန-အကြင်ကြောင့်၊ (ယဿ-အကြင်ရဟန်း၏)၊ သိရော- ဦးခေါင်းသည်၊(ဦးခေါင်း၌တည်နေသော ဆံပင်သည်)၊ ပလိတံ-ဖြူးသည်၊ အဿ- ဖြစ်၏၊ တေန-ကြောင့်- သော-ထိုရဟန်းသည်၊ ထေရော-ဆရာတော်သည်၊ န ဟောတိ-မဖြစ်၊ တဿ-ထိုရဟန်း၏၊ ပရိပက္ကော- ရင့်သော(အိုသော)၊ ဝယော- အရွယ်ကို၊ မောဃဇိဏ္ဏောတိ-အတွင်းရှုတုံ, ထေရ်ဂုဏ်မမှီး, အချည်းနှီးအိုသော အရွယ်ဟူ၍၊ ဝုစ္စတိ-ဆိုအပ်၏၊ [ဓမ္မပဒ ဋ္ဌ ၂, ၂၄၅]
---
(ခ) ယမှိ သစ္စဉ္စ ဓမ္မော စ, အဟိံသာ သံယမော ဒမော၊ သ ဝေ ဝန္တမလော ဓီရော, ထေရော ဣတိ ပဝုစ္စတိ။
ပါဠိစီရန်
၁။ ဆရာတော် ဒီမှာ သီတင်းသုံးသမျှ ဝတ်ကြီးဝတ်ငယ် ပြုကြ။
၂။ ဆွမ်းနဲ့ဟင်းကို ကောင်းသထက်ကောင်းအောင် စီမံကြ။
၃။ ဆွမ်းဘုန်းပေးမယ့် နေရာသို့ စားပွဲခုံ ယူခဲ့ပါ။
၄။ ကိုရင်ဖြစ်စေ၊ ကျောင်းသားဖြစ်စေ တစ်ယောက်ယောက် လာခဲ့။
၅။ လိုတာကို အလွယ်တကူ ရအောင် အနားမှာ နေ။
၆။ တစ်နေ့လျှင် နှစ်ကြိမ် စားကြတယ်။
၇။ နေ့ဆွမ်းကို ဆယ်နာရီခွဲမှာ စားကြတယ်။
၈။ ငါ့မှာ ၅-နာရီလောက် ဆွမ်းစား သွားစရာရှိတယ်။
သောက်ရေခွက်နဲ့ ထွေးခံ ယူခဲ့။
(ခ) ယမှိ--အကြင် ပုဂ္ဂိုလ်၌၊ သစ္စဉ္စ-၀စီသစ္စာသည်လည်းကောင်း၊ ဓမ္မော စ-လောကုတ္တရာတရား ကိုးပါးသည်လည်းကောင်း၊ အဟိံသာ-မညှင်းဆဲကြောင်း ကရုဏာသည်လည်းကောင်း၊ သံယမော-ကိုယ် နှုတ်ကို စောင့်စည်းကြောင်း သီလသည်လည်းကောင်း၊ ဒမော-ဣန္ဒြေတို့ကို ဆုံးမကြောင်း ဣန္ဒြိယ သံဝရသည်လည်းကောင်း၊ (အတ္ထိ)၊ ဝန္တမလော-မဂ်ဉာဏ်ဖြင့် ထွေးအန်အပ်ပြီးသော ကိလေသာ အညစ်အကြေးရှိသော၊ ဓီရော-တည်ကြည်ခြင်းရှိသော၊ သ (သော)-ထိုရဟန်းကိုသာ၊ ဝေ-စင်စစ်၊ ထေရော ဣတိ-ထေရ်(ဆရာတော်)ဟူ၍၊ ပဝုစ္စတိ-ဆိုအပ်၏။[ဓမ္မပဒဋ္ဌ ၂,၂၄၅]
ကြည့်ရှုရန်
၄။ အာဂစ္ဆတု ယော ကောစိ သာမဏေရော ဝါ ဒါရကော ဝါ။
---
၁၀။ နေ့စဉ် ကျောင်းအတွင်း တံမျက်လှည်းပြီး အိပ်ရာ သိမ်းပါ။
၁၁။ မင်းက ငါ့ကို ဘာမှတ်သလဲ၊ တော်စွာ လျော်စွာ မှတ်သလား။
၂၀။ သဇ္ဈယနပရိသမတ္တကာလေ ကထာသလ္လာပေါ [စာအံတိတ်ချိန် စကားပြောပုံ]
၁။ အာဝုသော ဓမ္မရက္ခိတ.အာယာမ,ဇင်္ဃဝိဟာရံ အနုစင်္ကမိဿာမ အနုဝိစရိဿာမ။
၂။ သဇ္ဈယနကိစ္စံ မေ ဘန္တေ န သမတ္တံ။
၃။ သမာပေဟိ အာဝုသော သဇ္ဈယနကိစ္စံ, ပဉ္စဃဋိကတော တိံသပလံ အတိက္ကန္တံ၊ အာစရိယေနာပိ ပညတ္တံ “သာယနှေ ပဉ္စဃဋိကကာလေ သဇ္ဈယနံ သမာပေတဗ္ဗံ”တိ။
၄။ အတိက္ကန္တံ နု ဘန္တေ ပဉ္စဃဋိကတော တိံသပလံ။ -
ကြည့်ရှုရန်
၈။ အတ္ထိ မေ ပဉ္စနာဍိကမတ္တေ ဘတ္တဘုဉ္ဇနတ္ထာယ ဂမနကိစ္စံ။ ၁၁။ ကိံ မညသိ မံ တွံ, မညသိ နု ယံ ဝါ တံ ဝါ။
၁။ ဇင်္ဃဝိဟာရော-ခြေသလုံးတို့၌ ညောင်းညာခြင်းကို ပယ်ဖျောက်ခြင်း အကျိုးရှိသော သွားခြင်းဣရိယာပုထ်တည်းဟူသော နေခြင်း။ အနုစင်္ကမ- အတူလိုက်၍ လမ်းလျှောက် (တွဲ၍လမ်းလျှောက်) [ရှေးက “စင်္ကြံသွား”ဟု ခေါ်ကြ၏]။ အနုဝိစရ-အတူလိုက်၍ လှည့်လည် (တွဲ၍ လှည့်ပတ်)။ ၂။ သဇ္ဈယနံ-စာပြန်ခြင်း၊ စာအံခြင်း။ သမတ္တ (ပရိသမတ္တ)-ပြီး(ဆုံး)။ ၃။ သမာပေ- ပြီးစေ၊ ဆုံးစေ (အပြီးသတ်၊ အဆုံးသတ်)။ ၈။ တာဝ ဂစ္ဆထ-ကြွနှင့်ကြပါဦး။
---
၅။ ဧဝ.မာဝုသော။
၆။ တေနဟိ သဇ္ဈယနကိစ္စံ သမာပေဿာမိ။
၇။ အာယာမ, ဇင်္ဃဝိဟာရံ အနုစင်္ကမိဿာမ အနုဝိစရိဿာမ။
၈။ တာဝ ဂစ္ဆထ ဘန္တေ, အတ္ထိ မေ ဥဒကာ.ဟရဏဝတ္တံ။
၉။ မယှံပိ ဝတ္တံ အတ္ထိ, ပစ္စာဂမနကာလေယေဝ ကရိဿာမ။
၁၀။ န ယုတ္တံ ဘန္တေ, ဘာရနိတ္ထာရကာ အမှာကံ ဒေါသံ အာရောပေဿန္တိ။
၁၁။ အာရောပေန္တု ဝါ န ဝါ, အာဂစ္ဆာဟိ၊ တ.မဟံ ဒေါသံ ပရိယာယေန ပရိဟရိဿာမိ။
၁၂။ န ဘန္တေ ဣမသ္မိံ ဝိဟာရေ ဧဒိသံ စိတ္တံ ပဋ္ဌာပေတဗ္ဗံ, ဣစ္ဆတိ အာစရိယော သကလာရာမဿ ဥဇုကဘာဝံ၊ ယဿ အနုဇုကဘာဝေါ ပါကဋော, တဿ ဝါသံပိ န ဣစ္ဆတိ။
မေ-ငါ၏(ငါ့မှာ)။ ဥဒကာ.ဟရဏဝတ္တံ-ရေကိုဆောင်ခြင်းဟူသော ဝတ်(ရေခပ် ဝတ်)။ ၉။ ပစ္စာဂမနံ (ပတိ+အာဂမနံ)-တစ်ဖန်+လာခြင်း, (ပြန်လာခြင်း)၊ ပစ္စာဂမန+ကာလော (ပြန်လာရာ+အချိန်)။ ၁၀။ ဘာရနိတ္ထာရကော-တာဝန်ကို+ ထမ်းဆောင်သူ(တာဝန်ကိုပြီးမြောက်စေသူ,ဝန်ဆောင်)။အမှာကံ-တို့၏ (အပေါ်၌)။ ဒေါသော-အပြစ်။ အာရောပေ-တက်ရောက်စေ(တင်)။ ၁၁။ အာရောပေန္တု ဝါ-တင်ကြသည်မူလည်းဖြစ်စေ။ န အာရောပေန္တု ဝါ-မတင်ကြသည် မူလည်းဖြစ်စေ (အပြစ်တင်တင် မတင်တင်)။ ပရိယာယော-(အကြောင်းတစ်မျိုး)။ ပရိဟရ-ထက်ဝန်းကျင်သို့ဆောင် (ရှောင်လွှဲ)။ ၁၂။ ဧဒိသ (ဤဒိသ)-ဤကဲ့သို့
---
၁၃။ သုဏာဟိ ဘန္တေ, အာစရိယဿ သဒ္ဒေါ မညေ “သဇ္ဈယနဿ ပရိသမာပနကာလော အာဝုသော, ဝတ္တံ ကတွာဝ ဇင်္ဃဝိဟာရံ အနုစင်္ကမထ အနုဝိစရထ”။
၁၄။ နနု ဘန္တေ သုဏိတ္ထ, အမှာကံ အာစရိယဿ ကတ္ထစိပိ ပမာဒဝိဟာရော နတ္ထိ, အတ္တနော နိဿိတကေသု သဒါ မနသိ ကရောတွေဝ။
၁၅။ သစ္စံ အာဝုသော, ပဌမံ ဝတ္တံ ကရိတွာ ပစ္ဆာ ဇင်္ဃဝိဟာရံ အနုစင်္ကမိဿာမ အနုဝိစရိဿာမ။
(က) ဖန္ဒနံ စပလံ စိတ္တံ, ဒူရက္ခံ ဒုန္နိဝါရယံ၊ ဥဇုံ ကရောတိ မေဓာဝီ, ဥသုကာရောဝ တေဇနံ။
ရှုအပ် (ဤလိုဟာ)။ ပဋ္ဌာပေ-ဖြစ်စေ။ ဥဇုက-ဖြောင့်မတ်၊ ဥဇုက+ဘာဝေါ- ဖြောင့်မတ်(ရိုးသား)သူ၏+အဖြစ် (ရိုးသားဖြောင့်မတ်မှု)။ အနုဇုက-မရိုးသားသူ။ ဝါသ-နေခြင်း။ ၁၃။ ပရိသမာပန+ကာလော-ပြီးဆုံးစေရာ+အခါ။ ၁၄။ ကတ္ထစိပိ- တစ်စုံတစ်ခုသော အရာ၌လည်း (အဘယ်နေရာမဆို)။ ပမာဒ+ဝိဟာရော-မေ့မေ့လျော့လျော့+နေခြင်း။ နိဿိတကော (နိဿိတော)-မှီသူ (မှီခိုနေသောတပည့်)။ မနသိ ကရ-စိတ်၌ပြု (စိတ်ရောက်, စိတ်စိုက်, နှလုံးသွင်း)။
(က) ဖန္ဒနံ-ငါးပါးအာရုံ၊ ကာမဂုဏ်တို့၌ တုန်လှုပ်တတ်ထသော၊ စပလံ-တရားနှင့်စပ်၊ အာရုံမြတ်၌ မရပ်မတည်၊ လျှပ်ပေါ်လော်လီထသော၊ ဒူရက္ခံ-တရားကိုဖောက်၊ မသွားရောက်အောင် စောင့်ရှောက်နိုင်ခဲထသော၊ ဒုန္နိဝါရယံ-မိန်းမယောက်ျား၊ အာရုံများ၌ သွားမိတုံလစ်၊ မသွားဖြစ်အောင် တားမြစ်နိုင်ခဲထသော၊ စိတ္တံ-ကို၊ ဥသုကာရော-မြားလုပ်သမားသည်၊ တေဇနံ-
---
ပါဠိစီရန်
၁။ ညနေ စာအံတိတ်ချိန်၌ လမ်းလျှောက်ခြင်းသည် ဤ ကျောင်းတိုက်၌ ထုံးစံဖြစ်သည်။
၂။ စာအံတိတ်ချိန် လမ်းလျှောက်ကြ။
၃။ ကိုရင် သံဃရက္ခိတ လာလေ၊ သွားကြစို့။
၄။ အခုတောင် စာအံ မတိတ်သေးဘူးလား။
၅။ ခြောက်နာရီတောင် ရှိပြီ (ထိုးပြီ)။
၆။ ခြောက်နာရီ မထိုးသေးပါဘူး၊ ငါးနာရီရှိပါသေးတယ်။
၇။ ကြွနှင့်ကြပါ၊ တပည့်တော် လာခဲ့ပါမယ်။
၈။ ပြန်တဲ့အခါ တပည့်တော်နဲ့ အတူ စကားပြောကြတာပေါ့။ -
၉။ လိမ်ပြောတာ မကောင်းဘူး ထင်တယ်၊ ဖြောင့်ဖြောင့် ပြောတာက ကောင်းပါလိမ့်မယ်။
ကောက်သော မြားကို၊ ဥဇုံ-ဖြောင့်အောင်၊ ကရောတိ ဣဝ-သို့၊ (ဧဝံ-တူ)၊ မေဓာဝီ-ပညာရှိသည်၊ ဥဇုံ-(စိတ်ကို) ဖြောင့်အောင်၊ ကရောတိ-၏။ [ဓမ္မပဒ ၆၁, ၁၈၂]
ကြည့်ရှုရန်
၁။ ဓမ္မတာယေဝေသာ ဣမသ္မိံ ဝိဟာရေ, ယဒိဒံ သာယနှေ သဇ္ဈယန ပရိသမတ္တကာလေ ဇင်္ဃဝိဟာရံ အနုစင်္ကမော အနုဝိစာရော [ဇင်္ဃ ၊ပေ၊ ဝိစာရော “စင်္ကမနံ”ဟုလည်း သုံး]။ ၄။ ဣဒါနိပိ သဇ္ဈယနံ န ပရိသမတ္တံ နု။ ၅။ ဆန္နာဍိကာပိ ဟောတိ။ ၆။ န ခေါ ဝေလာ ဆန္နာဍိကာ, ပဉ္စနာဍိကာယေဝ။ ၇။ တာဝ ဂစ္ဆထ။ ၈။ ကထာသလ္လာပံ ကရိဿာမ။ ၉။ ဝဉ္စေတံ (လှည့်ပတ်၍)
---
၁၀။ မရိုးသားကြောင်း ထင်ရှားလျှင် ကျောင်းတိုက်မှ အပနှင်ထုတ် လိုက်ပါ။
၁၁။ နားထောင်စမ်း၊ လေယာဉ်ပျံသံ ထင်တယ်။
၁၂။ မကြောက်ပါနဲ့, ကိုယ့်အလုပ်ကိုသာ လုပ်ပါ။
၁၃။ ဆရာများသည် တပည့်များအပေါ်၌ အခါခပ်သိမ်း စိတ်စိုက် ထိုက်ကုန်၏ (စိတ်စိုက်ကြရသည်)။
၂၁။ ဇင်္ဃဝိဟရဏကာလေ ကထာသလ္လာပေါ [လမ်းလျှောက်ချိန် စကားပြောပုံ]
၁။ အာဝုသော ဓမ္မရက္ခိတ န အာဂိလာယတိ နု တေ ပိဋ္ဌိ။
၂။ အာမ ဘန္တေ, ပိဋ္ဌိ မေ အာဂိလာယတိ။
၃။ မယှံ ပန န ပိဋ္ဌိယေဝ အာဂိလာယတိ, ပါဒါပိ ဦရူပိ အာဂိလာယန္တိ၊ တသ္မာယေဝ အနုဒိနံ ဣမသ္မိံ ကာလေ ဇင်္ဃဝိဟာရံ အနုစင်္ကမာမိ အနုဝိစရာမိ။
ကထနံ န သုန္ဒရံ မညေ, ဥဇုကထနမေဝ သုန္ဒရံ ဘဝေယျ၊ ၁၀။ ယဒိ အနုဇုကတာ ပါကဋာ။ ၁၃။ အခါခပ်သိမ်း-သဒါ(သဗ္ဗဒါ)။ ပြန်သွား-ပဋိဂတ (ပဋိ+ဂတ)။ လာ-အာဂတ၊ ပြန်လာ-ပစ္စာဂတ(ပတိ+အာဂတ)၊ ဤပုဒ်များကို လျော်သလို သုံးပါ]။
မှတ်ချက်။ ယခုအခါဝယ် ရှင်သာမဏေနှင့် ရဟန်းငယ်များ ကျောင်းတိုက်အပြင်ဘက်သို့ ထွက်၍ လမ်းလျှောက်ခွင့် မရှိ။
ကြည့်ရှုရန်
၁။ အာဂိလာယ-ညောင်း၊ ပိဋ္ဌိ(ဣ)-ကျော(ကျောကုန်း)။ ၃။ ပိဋ္ဌိယေဝ- သည်သာ၊ န အာဂိလာယတိ- ညောင်းသည် မဟုတ်သေး။ ပါဒေါ-ခြေ။
---
၄။ အမှာကံ အာစရိယောပိ စင်္ကမနဗဟုလော, ဂန္ထံပိ စင်္ကမန္တောယေဝ ဝါစေတိ ထပေတွာ မဟာဂန္ထေ၊ တသ္မာယေဝ အာစရိယော ပုဗ္ဗေ အကလ္လာပိ ဣဒါနိ ကလောဝိယ ဒိဿတိ။
၅။ သစ္စံ အာဝုသော, ဘဂဝတာ ပဉ္စ စင်္ကမာနိသံသာ ဝုတ္တာ၊ -
“ပဉ္စမေ ဘိက္ခဝေ စင်္ကမေ အာနိသံသာ၊ ကတမေ ပဉ္စ၊ (၁) အဒ္ဓါနက္ခမော ဟောတိ (၂) ပဓာနက္ခမော ဟောတိ (၃) အပ္ပါ.ဗာဓော ဟောတိ (၄) အသိတံ ပီတံ ခါယိတံ သာယိတံ သမ္မာပရိဏာမံ ဂစ္ဆတိ၊ (၅) စင်္ကမာဓိဂတော သမာဓိ စိရဋ္ဌိတိကော ဟောတိ၊ ဣမေ ခေါ ဘိက္ခဝေ စင်္ကမေ အာနိသံသာ”တိ။ [အံ ၂- ၂၄]
ဦရု(ပု)-ပေါင်။ ၄။ စင်္ကမန+ဗဟုလော-များသောစင်္ကြံသွားခြင်း+ရှိ (လမ်းလျှောက် ခြင်းရှိ)။ ဂန္ထော-ကျမ်းစာ၊ မဟာဂန္ထော-မြတ်သော (ကြီးသော)ကျမ်းစာ (ပါဠိ, အဋ္ဌကထာ)။ ထပေတွာ-ထား၍။ ကလ္လော-ကျန်းမာသူ။ အကလ္လော- မကျန်းမာသူ။ ဒိဿ-ရှုမြင်အပ် (တွေ့ရ, မြင်ရ)။ ၅။ စင်္ကမာနိသံသော (စင်္ကမ+အာနိသံသော)- စင်္ကြံသွားခြင်း (လမ်းလျှောက်ခြင်း)၌+အာနိသင်(အကျိုး)။ ဝုတ္တ- ပြောအပ်ဟောအပ်,ဆိုအပ်။ ခမော-ခံ့(ခံ)နိုင်၊ အဒ္ဓါနက္ခမော-ခရီးရှည်ခံနိုင် (ခရီးရှည် သွားနိုင်)သည်။ ပဓာန+က္ခမော-ကမ္မဋ္ဌာန်းအားထုတ်မှု၌+ခံနိုင်။ အာဗာဓော- အနာရောဂါ၊ အပ္ပါဗာဓော-အနာရောဂါမရှိ။ အသိတံ-စားအပ်သော အစာ။ ပီတံ-သောက်အပ်သော အရာ။ ခါယိတံ-ခဲအပ်သော အရာ။ သာယိတံ-သာယာ-(လျက်)အပ်သော အစာ [အချို့နေရာ၌ အသိတ-စားခြင်းစသည်ဆို]။ ပရိဏာမော- ကြေကျက်ခြင်း (အစာကြေခြင်း)၊ စင်္ကမာဓိဂတော (စင်္ကမ+အဓိဂတော)- စင်္ကြံသွားခြင်းကြောင့်+ ရအပ်။ စိရ+ဋ္ဌိတိကော-ကြာမြင့်စွာ+တည်ခြင်းရှိ။ ဝုတ္တာ ၊ပေ၊ အာနိသံသာတိ။ ဤအာကာရဝါကျမျိုး၌ အနက်ပေးပုံကို ဆရာများက
---
၆။ ဝိဟာရံ နိဝတ္တိဿာမ, အကာလော အဇ္ဇ ဣမံ ဌာနံ အတိက္ကမိတွာ ဂန္တုံ။
၇။ သုဏောဟိ, အနုစင်္ကမိတွာ အနုဝိစရိတွာ နိဝတ္တာနံ ဥပါဟနသဒ္ဒေါ မညေ။
(က) ပဉ္စိမေ စင်္ကမေ အတ္ထာ, ခမော အဒ္ဓေ ပဓာနိယော၊ အပ္ပါ.ဗာဓော ပရိဏာမော, သမာဓိ စိရဋ္ဌိတိကော။
ပါဠိစီရန်
၁။ သင့် ပေါင်တွေ မညောင်းကြဘူးလား။
၂။ ပေါင်တွေတင် မကဘူး၊ ခါးပါ ညောင်းနေတယ်။
၃။ ဒီလိုဆို လမ်းလျှောက်ပါလား။
၄။ လမ်းတော့ လျှောက်ချင်သားဘဲ၊ ဘုန်းကြီး (ဆရာတော်)ဆိုမှာ စိုးလို့။
ပြောပြပါလေ။[ဆောင်]ဣတိသဒ္ဒါ, အာကာရဇောတက နောက်၌ပြုမူ, ပါစကပုစ္ဆာ, ကိံသဒ္ဒါကို, ရှေ့မှာစွက်၍, အနက်သမ္ဗန်မြဲ]။ ၆။ နိဝတ္တ-ပြန်လှည့် [နိဝတ္တတိ, နိဝတ္တန္တိ စသည်]၊ အကာလော-အခါမဟုတ် (အချိန်မရှိတော့)။ အဇ္ဇ-ယနေ့ ။ အတိက္ကမ-ကျော်(လွန်)။ အကာလော ၊ပေ၊ ဂန္တုံ-ယနေ့ ဒီနေရာက ရှေ့တိုး မသွားသင့်ဘူး-ဤသို့ တိုက်ရိုက်မြန်မာပြန်]။ ၇။ နိဝတ္တော-ပြန်လှည့်လာသူ။
(က) စင်္ကမေ-စင်္ကြံသွားခြင်း (လမ်းလျှောက်ခြင်း)၌၊ အတ္ထာ-အကျိုး တို့သည်၊ ဣမေ ပဉ္စ-ဤ ၅-မျိုးတို့တည်း၊ အဒ္ဓေ-ရှည်သောခရီး၌၊ ခမော-၏။ ပဓာနိယော-ကမ္မဋ္ဌာန်းအားထုတ်မှု၌ ခံနိုင်ရည်ရှိ၏၊အပ္ပါ.ဗာဓော-အနာရောဂါ မရှိ၊ ပရိဏာမော-အစာကြေခြင်းဖြစ်၏။ သမာဓိ-သည်၊ စိရဋ္ဌိတိကော-ကြာရှည်စွာ တည်တံ့၏။
ကြည့်ရှုရန်
၁။ န အာဂိလာယန္တိ တေ ပါဒါ။ ၂။ ခါး-ကဋိ(ဣ)။ ၃။ တေန ဟိ စင်္ကမာဟိ။ ၄။ စင်္ကမိတုံ ပန ဣစ္ဆာမိ, တထာပိ ထေရဿ ဝစနတော ဘာယာမိ။
---
၅။ ဆိုမှာ မဟုတ်ပါဘူး၊ ဘုန်းကြီးက လမ်းလျှောက်တာ အကြိုက်သားဘဲ။
၆။ ဘုန်းကြီးတောင် လမ်းလျှောက်ယင်း စာချသေးတယ်။
၇။ ဘုရားရှင်ကလဲ လမ်းလျှောက်ခြင်း အကျိုး ငါးမျိုးတောင် ဟောတယ်။
၈။ ကျွန်ုပ် ခရီးရှည်သွားခြင်း၌ ခံနိုင်ရည်ရှိတယ် (ခရီးရှည် သွားနိုင်တယ်)။
၉။ သူ ကမ္မဋ္ဌာန်း အားထုတ်ခြင်း၌ ခံနိုင်ရည်ရှိတယ်။
၁၀။ ပြန်ကြတော့၊ ရှေ့တိုးသွားဖို့ မသင့်ဘူး။
၂၂။ ပါနပဋိသံယုတ္တော ကထာသလ္လာပေါ [ဖျော်ရည်နှင့်စပ်သော စကားပြောပုံ]
၁။ အာဝုသော ဓမ္မရက္ခိတ အဟံ ပိပါသိတော.မှိ, န သမ္ပတ္တာ နု ပါနဝေလာ။
၂။ န သမ္ပတ္တာ ဘန္တေ ပါနဝေလာ, အပိတု ဥပကဏ္ဌာ၊ ဣဒါနိ ဆဂ္ဃဋိကာ ဟောတိ, ဆဂ္ဃဋိကတော တိံသဝိဃဋိကာတိက္ကန္တ – သမယေ ကာလံ ဃောသေဿတိ။
၅။ န ဝက္ခတိ, ရုစ္စတိ ထေရဿ စင်္ကမနံ။ ၁၀။ နိဝတ္တထ, အကာလော ဣမံ ဌာနံ အတိက္ကမိတွာ ပုရတော ဂန္တုံ။
ကြည့်ရှုရန်
၂။ ပါနဝေလာ-ဖျော်ရည်ချိန်၊ ဖျော်ရည်သောက်ချိန်။ [ဥပကဏ္ဌာ နေရာ ဝယ် ယခု စာအုပ်များ၌ “ဥပကဋ္ဌာ”ဟု ရှိ၏]။ ဆဂ္ဃဋိကာ-ခြောက်နာရီ။ ဝိဃဋိကာ-မိနစ်။ [ရှေ့အခန်းတို့၌ “ပလံ”ဟု သုံးခဲ့၏]။ ဃောသေ-ကြွေးကျော်
---
၃။ အဇ္ဇ ကိံ ပါယေဿတိ ပက္ကံ ဂုဠောဒကံ, ဥဒါဟု ယံကိဉ္စိ ပါနံ။
၄။ ဂုဠောဒကံ မညေ, ဘတ္တပစနဋ္ဌာနေ အဂ္ဂိ ဒိဿတိ၊ “ပက္ကံ ဘန္တေ ဂုဠောဒကံ, အယောဒဏ္ဍံ ပဟရ"...
၅။ နနု မယာ ဝုတ္တံ “ဂုဠောဒကံ မညေ, ဘတ္တပစနဋ္ဌာနေ အဂ္ဂိ ဒိဿတီ”တိ။
၆။ သစ္စံ အာဝုသော, မုခေ. တေ အပိဟိတေဝ သာမဏေရော ကာလံ ဃောသေတိ။
၇။ သွေ ပန မာတုလုင်္ဂပါနံ ပါယေဿတိ။
၈။ ကထံ ဇာနာသိ။
၉။ စစ်ကိုင်းပဗ္ဗတေ ဧကာယ ဥပါသိကာယ ပါနတုမ္ဗော သဟ သက္ခရာယ အာစရိယဿ သန္တိကံ ပေသိတော၊ တေန သညာဏေန ဇာနာမိ။
၁၀။ ကတမံ အာနိသံသံ အပေက္ခိတွာ အနုသာယံ အာစရိယော နိဿိတကေ ပါနံ ဝါ ဂုဠောဒကံ ဝါ ပါယေတိ။
(အကြောင်းကြား, အချက်ပေး)။ ၃။ ပါယေ-သောက်စေ(တိုက်)။ ပက္ကံ-ချက် (ကျို)အပ် (ကျက်)။ ယံကိဉ္စိ ပါနံ-ဖျော်ရည်တစ်မျိုးမျိုး။ ၄။ ဘတ္တပစနဌာနံ- ဆွမ်းချက်ရာအရပ် (ဆွမ်းချက်ရုံ)။ ၅။ ဝုတ္တံ နနု-ပြောအပ်သည်မဟုတ်လော။ ၆။ ပိဟိတ-ပိတ်အပ်။ အပိဟိတံ-မပိတ်အပ်။ ၇။ မာတုလုင်္ဂ-ရှောက်သီး၊ မာတုလုင်္ဂ+ပါနံ-ရှောက်သီး+ ဖျော်ရည်။ နာရင်္ဂေါ-လိမ္မော်သီး]။ ၈။ ကထံ- အဘယ်နည်းဖြင့် (ဘယ်လိုနည်းနဲ့)။ ၉။ ပါန+တုမ္ဗော-ဖျော်ရည်+ပုလင်း။ ပေသိတ (ပဟိတ)-စေလွှတ်အပ် (ပို့အပ်)။ သညာဏံ-အမှတ်အသား။ ၁၀။ အပေက္ခ-ရှုမျှော်(မျှော်ကိုး)။ အနုသာယံ-ညနေတိုင်း။
---
၁၁။ အာစရိယော သယံ ပိပါသဗဟုလော, တသ္မာ အတ္တာနံ ဥပမံ ကတွာ အနုသာယံ ပါနံ ပါယေတိ၊ အပိစ သယံ သောတုဘာဝေ ဌိတော တာဒိသဿ ဥပတ္ထမ္ဘနဿ အလဒ္ဓတ္တာ ဒုဗ္ဗလောဝ ဂန္ထေသု မဟုဿာဟံ အကာသိ၊ တပ္ပစ္စယာ စ ပုစ္ဆာ နာနာရောဂီ အဟောသိ၊ အတ္တနော ပန နိဿိတကေ တဗ္ဘာဝံ အပါပေတုကာမတာယပိ အနုသာယံ ပါနံ ပါယေတိ။
၁၂။ သာဓု ဝတ အာဝုသော အာစရိယဿ မနသိကာရော။
(က) သတိယာ ပိပါသာယေဝ, ကပ္ပတေ ယာမကာလိကံ၊ တသ္မာ ဟေတံ ပဋိဂ္ဂါဟေ, ပစ္စဝေက္ခေယျ ပါနနေ။
၁၁။ သယံ-ကိုယ်တိုင်။ ပိပါသာ-သောက်စားလိုခြင်း၊ ပိပါသဗဟုလော-များသော ဆာခြင်းရှိ(အလွန်ဆာတတ်)။ ဥပမာ-ဥပမာ (နှိုင်းယှဉ်ကြောင်းအရာ, နှိုင်းယှဉ်မှု)။ သောတု (သောတာ)-နာယူမှတ်သား ဆောင်ထားသူ (စာသင်သား)၊ [သောတု ပုဒ်ရင်း, သတ္တာဒိဂိုဏ်းဖြစ်၍ သောတာဟု ရှိရ၏၊ ကျမ်းစာတို့၌ သောတူနံ စသည်ဖြင့် တွေ့ ရ၏။ သောတုဇနံ ဟုလည်း သုံးကြသည်]။ တာဒိသ-ထို့ကဲ့သို့ ရှုအပ် (ထိုကဲ့သို့ အားဖြစ်စေနိုင်လောက်သော သဘောရှိ)။ ဥပတ္ထမ္ဘန- အထောက်အပံ့။ လဒ္ဓ-ရအပ်၊ လဒ္ဓ+တ္တံ-ရအပ်သည်၏+အဖြစ်။ ဒုဗ္ဗလော- အားမရှိ။ ဥဿာဟော-အားထုတ်မှု၊ မဟုဿာဟော (မဟာ+ဥဿာဟော)- ကြီးစွာသော+လုံ့လ။ တပ္ပစ္စယော-ထိုအကြောင်း။ နာနာရောဂီ-အမျိုးမျိုးသော ရောဂါရှိသူ။ တမ္ဘာဝေါ-ထိုအဖြစ် (ထိုအဖြစ်မျိုး)။ အပါပေတု+ကာမတာ- ရောက်စေခြင်းငှာ+အလိုမရှိသည်၏အဖြစ် (မရောက်စေလိုခြင်း)။ ၁၂။ သာဓု (သုန္ဒရော)ဝတ-ကောင်းပါပေစွ (ကောင်းလိုက်တာ)။ မနသိကာရော-စိတ်၌ပြုမှု (နှလုံးသွင်း, စိတ်ထား)။
(က) ပိပါသာယ-ဆာလောင်ခြင်းသည်၊ သတိယာ ဧ၀-ရှိမှသာ၊ ယာမကာလိကံ-ယာမကာလိကသည် (ဖျော်ရည်သည်)။ ကပ္ပတေ-အပ်၏၊ တသ္မာဟိ-သာလျှင်၊ ဧတံ- ဤယာမကာလိကကို၊ ပဋိဂ္ဂါဟေ-အကပ်ခံရာ၌
---
ပါဠိစီရန်
၁။ အဖျော်ရည်သောက်ချိန် တန်ပါပြီ အရှင်ဘုရား။
၂။ သံချောင်း ခေါက်လိုက်ပါ။
၃။ ငါးနာရီက ငါးမိနစ် လွန်ပြီ။
၄။ ငါးနာရီ ခွဲပြီ။
၅။ ထန်းလျက်ရည် မကျက်သေးဘူးလား။
၆။ ဆွမ်းချက်တဲ့ နေရာမှာ မီးမြင်တယ်၊ ဘာများ ကျိုနေပါလိမ့်။
၇။ ထန်းလျက်ရည် ကျိုတယ်ထင်တယ်။
၈။ အဟုတ်သားဟေ့... ငါ့ပါးစပ်တောင် မပိတ်ရသေးဘူး၊ သံချောင်းခေါက်တာဘဲ။
၉။ ဟောဒီ ဖျော်ရည်ပုလင်းနဲ့သကြားကို ဘုန်းကြီး လှူလိုက်။
၁၀။ ဘယ်အကျိုး မျှော်ကိုးပါလိမ့်။
၁၁။ ငါ ဆာသလို သူတို့လဲ ဆာကြမှာဘဲလို့ ကိုယ်ချင်းစာပါ။
၁၂။ မင်း စိတ်ထား မကောင်းဘူး။
လည်းကောင်း၊ ပါနနေ-သောက်ရာအခါ၌လည်းကောင်း၊ ပစ္စဝေက္ခေယျ- ဆင်ခြင်ရာ၏၊ [အကပ်ခံလျှင် “ဆာ၍သောက်မလို့.. အကပ်ခံသည်” ဟု လည်းကောင်း, သောက်လျှင် “အဆာပြေအောင် သောက်သည်”ဟုလည်းကောင်း အကျဉ်းချုပ် ဆင်ခြင်ပါ-ဟူလို]။
ကြည့်ရှုရန်
၁။ ပါနဝေလာ ဘန္တေ။ ၄။ အဆဋ္ဌိကာ [အခန်း ၂၀၊ ၃-နံပါတ် အတိုင်းလည်း စီနိုင်၏]။ ၆။ ကိံ ပစိဿတိ။ ၈။ သန္နံ ဟေ။ ၉။ ဣမိနာ ပါနတုမ္ဗေန သဒ္ဓိံ သက္ခရံ ထေရဿ ဒေဟိ။ ၁၁။ အဟံ ဝိယ တေပိ ပိပါသိတာ ဘဝေယျန္တိ အတ္တာနံ ဥပမံ ကရောတိ။
၂၃။ ပါနဝေလာယံ ကထာသလ္လာပေါ[ဖျော်ရည်သောက်ချိန် စကားပြောပုံ]
ဒေါင်... ဒေါင် [ခြောက်ချက်]ခန့်
၁။ သုဏာဟိ ဘန္တေ, အယံ ကိံ သဒ္ဒေါ။
၂။ အယံ ကာလာရောစနသဒ္ဒေါ, ဂစ္ဆာမ ပါနဋ္ဌာနံ။
၃။ ကိံ ပန ဘန္တေ တုစ္ဆတ္ထေနေဝ ဂန္တုံ။
ဖျော်ရည်နှင့်စပ်၍ သုံးစွဲရန်ပုဒ်များ
အာမလကေသရပါနံ-ရှောက်ချဉ်ဖျော်ရည်။ မဓုဇမ္ဗီရပါနံ-ရှောက်ချို ဖျော်ရည်။
ဒန္တသဌပါနံ-သမ္ဘရာဖျော်ရည် [ဆေးကျမ်းတို့၌ ရှောက်ကို ဇမ္ဗီရော, သမ္ဘရာကို နိဗ္ဗုကော ဟု သုံးသည်၊ အဘိဓာန်၌ကား ရှောက်ကို “မာတုလုင်္ဂေါ, ဗီဇပူရော”ဟု ဆို၏]။
စိဉ္စာ-မန်ကျည်း၊ စိဉ္စပါနံ-မန်ကျည်းဖျော်ရည်။ ဗေလုဝါ-ဥသျှစ်ပင်၊ ဗေလုဝဖလံ-ဥသျှစ်သီး၊ ဗေလုဝပါနံ-ဥသျှစ်ဖျော်ရည်၊
အနန္နာသော-နာနတ်သီး၊ အနန္နာသပါနံ-နာနတ်ဖျော်ရည်။
သဌိလောဘယရိ(ပု)-စထရောဘယ်ရီသီး၊ သဋ္ဌိလောဘယရိပါနံ-စထရောဘယ်ရီဖျော်ရည်။
မဓုဇန္တလော-ကလာသီး(ကဗလာသီး)၊မဓုဇမ္ဗီလပါနံ-ကမလာဖျော်ရည်။
လတာနိမ္ဗုကော-နွယ်သက္ကရာသီး (လိုင်းမကျူးသီး)၊ လတာနိမ္ဗုကပါနံ-လိုင်းမကျူးဖျော်ရည်။
ဗဒရော-ဆီး(ဇီး)ပင်၊ ဗဒရံ-ဇီး၊ ဗဒရပါနံ-ဇီးဖျော်ရည်။
အာကိဏ္ဏပါနံ-သီးစုံဖျော်ရည် (သစ်သီးပေါင်းစုံရောထားသော ဖျော်ရည်)။
ကြည့်ရှုရန်
၂။ ပါနဋ္ဌာနံ-ဖျော်ရည်၏နေရာ(ဖျော်ရည်ဝေရာဌာန)။ ၃။ တုစ္ဆတ္ထော- အချည်းနှီးသော လက်ရှိသူ (လက်သက်သက်ရှိသူ)။ တုစ္ဆတ္ထေနေဝ-
---
၄။ နာ.ဝုသော တုစ္ဆတ္ထေနေဝ ဂန္တဗ္ဗ, ယထာသကံ ပါနထာလကံ ဂဟေတွာ ဂန္တဗ္ဗံ၊ တသ္မာ တဝ ထာလကံ ဂဏှာဟိ။
၅။ အပ္ပကံ မညေ အဇ္ဇ ဂုဠောဒကံ။
၆။ သစ္စံ အာဝုသော ပစနဃဋော နပ္ပဟောတိ၊ တသ္မာ သံဃပ္ပမာဏေန ပမီယမာနံ ဂုဠောဒကံ အပ္ပကံဝိယ ဒိဿတိ, သွေ ပန မဟာပစနဃဋံ လဘိဿတိ။
၇။ ပက္ခိပ အာဝုသော မမ ထာလကေ။
၈။ မမ ထာလကေပိ ပက္ခိပ။
၉။ မာ သုရုသုရုကာရကံ ပိဝထ။
၁၀။ ဘဂဝတာ အာဝုသော အဋ္ဌ ပါနာနိ ပိပါသိတာနံယေဝ ဝိကာလေ ပါနာယ အနုညာတာနိ၊ သေယျထိဒံ၊ အမ္ဗပါနံ, ဇမ္ဗူပါနံ, စောစပါနံ, မောစပါနံ, မဓူကပါနံ, မုဒ္ဒိကပါနံ, သာလူကပါနံ, ဖာရုသကပါနန္တိ။ စိဉ္စမာတုလုင်္ဂါဒိပါနာနိ ပန တေသံ အနုလောမာနိ နာမ။
အချည်းနှီးသော လက်ရှိသူသည်သာ၊ (ဟုတွာ)ဟု ဆိုပါ]။ ၄။ ယထာသကံ- အကြင်အကြင် မိမိဥစ္စာ။ ၅။ အပ္ပက-နည်း(အနည်းငယ်)။ ၆။ ပစန+ဃဋော- ကျိုရာ+အိုး (ကျိုစရာအိုး)။ ပဟော-လောက်။ န ပဟော-မလောက်(မဆံ့)၊ [အချို့နေရာ၌ “ပဟောတိ-စွမ်းနိုင်”ဟု ဆိုပါ]။ ပမာဏံ-ပမာဏ, အတိုင်းအရှည်၊ သံဃပ္ပမာဏံ-သံဃာ၏အတိုင်းအရှည် (သံဃာအရေအတွက်)။ ပမီယမာနံ- နှိုင်းယှဉ် (စာ,ချင့်)အပ်။ ၁၀။ ဝိကာလော-နေလွဲအခါ, သူတော်ကောင်းတို့၏ စားချိန်မှကင်းသော (သူတော်ကောင်းတို့ စားချိန်မဟုတ်သော)အခါ။- ပါနံ- သောက်ခြင်း။ ပါနာယ-သောက်ခြင်းငှာ။ အနုညာတ-ခွင့်ပြုအပ်။ သေယျထိဒံ- ထိုဖျော်ရည်ရှစ်မျိုးတို့ ဟူသည်အဘယ်နည်း။ အမ္ဗပါနံ- သရက်သီးဖျော်ရည်။
---
၁၁။ ဧတာနိ အာဝုသော ပါနာနိ အဂ္ဂိသန္တတ္တာနိ န ဝဋ္ဋန္တိ, မဒ္ဒိတွာ နိက္ကသဋံ ပရိဿာဝေတွာ ပဋိဂ္ဂဟိတာနိ ပါနာနိယေဝ ဝဋ္ဋန္တိ၊ သစေ ပရိဿာဝိတေပိ ပါနေ ကသရံ သန္ဒဿိယမာနံ ဟောတိ, န ဝဋ္ဋတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။
(က) မဓုမုဒ္ဒိကသာလူက,စောစမောစမ္ဗုဇမ္ဗူ၊ ဖာရုသံ နာဂ္ဂိသန္တတ္တံ, ပါနကံ ယာမကာလိကံ။
ဇမ္ဗူ-သပြေသီးဖျော်ရည်။ စောစံ-တောငှက်ပျောသီး။ မောစံ-အိမ်ငှက်ပျောသီး၊ မဓုကံ-သစ်မည်စည် (မယ်ဇယ်)။ မုဒ္ဒိကာ-မုဒရက်(စပျစ်)။ သာလူကံ-ကြာစွယ်, - ကြာဥ။ ဖာရုသကံ-ဖက်သက်(ခွေးတယော်)။ ဣတိ-ဤရှစ်မျိုးတို့တည်း။ မာတုလုင်္ဂံ-ရှောက်၊ အနုလောမာနိ-လျော်စွာဖြစ်သော ဖျော်ရည်တို့။ ၁၁။ အဂ္ဂိ+ သန္တတ္တ-မီးဖြင့်+ကျိုချက်အပ်။ ဝဋ္ဋတိ-အပ်။ မဒ္ဒ-နယ်။ မဒ္ဒိတွာ-နယ်၍။ [အချို့ နေရာ၌ မဒ္ဒ-နှိမ်, နှိမ်နင်း, နင်းချေ]။ နိက္ကသဋံ-အဖတ်မရှိ (အဖတ်မပါ)အောင်။ ပရိဿာဝိတ-စစ်အပ်, စစ်အပ်ပြီ။ သန္ဒဿိယမာန=ကောင်းစွာ တွေ့မြင်အပ် [“ဒိဿမာန”ဟုလည်း သုံး]။ ဒဋ္ဌဗ္ဗ-မှတ်ထိုက်။
(က) မဓုမုဒ္ဒိကသာလူကစောစမောစမ္ဗုဇမ္ဗူဇံ-သစ်မည်စည်သီး, မုဒရက်သီး, တောငှက်ပျောသီး, အိမ်ငှက်ပျောသီး, သရက်သီး, သပြေသီးတို့မှ လည်းဖြစ်သော၊ ဖာရုသံ-ဖက်သက်သီးမှလည်းဖြစ်သော၊ နာဂ္ဂိသန္တတ္တံ (န+အဂ္ဂိ+ သန္တတ္တံ)-မီးဖြင့်မချက်အပ်သော၊ ပါနကံ-သောက်ဖွယ် အရည်သည်၊ ဝါ-ဖျော်ရည် သည်၊ ယာမကာလိကံ-ယာမကာလိကတည်း၊ ဝါ-နောက်ဆုံးညဉ့်ယာမ်ကာလ ဟူသော သုံးဆောင်ရာကာလရှိသော သောက်ဖွယ်တည်း။ [ခုဒ္ဒသိက္ခာ]
မုဋ္ဌိက ကာ။ ။ရှေးက “မုဒရက်သီး”ဟု ပေး၏၊ အဘယာရာမဆရာတော် ၏ အဘိဓာန်နိဿယသစ်၌ “စပျစ်သီး”ဟု မိန့်သည်။
---
ပါဠိစီရန်
၁။ နားထောင်ကြစမ်း “ဘာသံတုံး”လို့။
၂။ ဒါ အချိန်ပြော သံချောင်းဘဲ။
၃။ လက်ချည်း မသွားနဲ့၊ ကိုယ့်ခွက် ကိုယ် ယူသွား။
၄။ သံဃာ အရေအတွက်နဲ့စာလျှင် ဖျော်ရည်က နည်းသေးတယ်။
၅။ တပည့်တော်ခွက်ထဲ ထည့်ပါဦး။
၆။ ဖျော်ရည်ကို အရင် ရေအေးနဲ့နယ်ပြီး စစ်ရသေးတယ်၊ နောက်မှ အကပ်ခံရတယ်။
၇။ မီးနဲ့ချက်ထားလျှင် မအပ်ဘူးလို့မှတ်။
၈။ ယနေ့ မန်ကျည်းဖျော်ရည် စိမ်ထားတယ်။
၉။ နက်ဖြန်တော့ ရှောက်ဖျော်ရည် ဖျော်မယ်။
ဖာရုသံ။ ။ရှေးက “ဖက်သက်သီး”ဟု ပေးကြ၏။ မောင်းထောင် သာသနာပိုင် ဆရာတော်က “မရမ်းသီး”ဟု ပေးသည်, ဥတုဘောဇနသင်္ဂဟ၌ ဦးဖိုးလှိုင်က “ကတွတ်သီး”ဟု ဆုံးဖြတ်သည်, မိမိက အဘိဓာန်များနှင့် အညီ “ခွေးတယော် (တယော်အ)သီး”ဟု ပုံပြ ဆေးအဘိဓာန်၌ ဆိုသည်။
ကြည့်ရှုရန်
၁။ “ကိံ သဒ္ဒေါ”တိ။ ၂။ ကာလာရောစနအယောဒဏ္ဍသဒ္ဒေါ။ ၆။ ပါနံ တာဝ သီတောဒကေန မဒ္ဒိတွာ ပရိဿာဝေတဗ္ဗ, တတော ပရံ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ။ ၈။ အဇ္ဇ စိဉ္စပါနံ ပရိဝါသိတံ၊ ထုံ(စိမ်)အပ်။ ၉။ မာတုလုင်္ဂပါနံ ကရိဿာမိ။
၂၄။ ဂိလာနပုစ္ဆနကာလေ ကထာသလ္လာပေ [လူမမာမေးချိန် စကားပြောပုံ]
၁။ ဧကံ သမယံ အာယသ္မာ ဓမ္မရက္ခိတော အာဗာဓိကော ဟောတိ ဒုက္ခိတော ဗာဠဂိလာနော, တဒါ အာယသ္မာ ဗုဒ္ဓရက္ခိတော ဂိလာနပုစ္ဆနတ္ထာယ အာဂစ္ဆတိ။
၂။ ကစ္စိ အာဝုသော ဓမ္မရက္ခိတ ခမနီယံ, ကစ္စိ ယာပနီယံ, ကစ္စိ တေ ဗာဠာ ဒုက္ခာ ဝေဒနာ ပဋိက္ကမန္တိ, နော အဘိက္ကမန္တိ၊ ပဋိက္ကမော သာနံ ပညာယတိ, နော အဘိက္ကမော။
၃။ န မေ ဘန္တေ ဗုဒ္ဓရက္ခိတ ခမနီယံ, န ယာပနီယံ၊ ဗာဠာ မေ ဒုက္ခာ ဝေဒနာ အဘိက္ကမန္တိ, နော ပဋိက္ကမန္တိ၊ အဘိက္ကမော သာနံ ပညာယတိ, `နော ပဋိက္ကမော။
ကြည့်ရှုရန်
၂၄။ ဂိလာနော-မကျန်းမာသူ။ ပုစ္ဆနံ-မေးခြင်း။ ၁။အာဗာဓော-အနာ။ အာဗာဓိကော-အနာရောဂါရှိသူ။ ဒုက္ခိတော-လွန်စွာဖြစ်သော ဆင်းရဲခြင်းရှိသူ။ [သဉ္ဇာတ အဿတ္ထိအနက်၌ ဣတပစ္စည်း]။ ဗာဠဂိလာနော-အပြင်းအထန် မကျန်းမာနေသူ။ ၂။ခမနီယံ-ဆင်းရဲကို သည်းခံရန် သည်းခံနိုင်(ခံသာ,နေသာ) [ရှေးက “ခမနီယံ-ခံ့ကျန်း”ဟု ဆိုကြ၏]။ ယာပနီယံ-ဣရိယာပုထ် တည်း ဟူသော စက်ကို ရှည်သောကာလသို့ ရောက်စေအပ် ရောက်စေနိုင် (အိပ်နိုင်, ထိုင်နိုင်, သွားနိုင်, ရပ်နိုင်)။ ဗာဠ-ပြင်းထန်။ ပဋိက္ကမ-နောက်ဆုတ်(လျော့)။ အဘိက္ကမ-ရှေ့တက်(တိုး)။ သာနံ-ထိုဝေဒနာတို့၏ ဣတ္ထိလိင် တသဒ္ဒါ ဆမ္ဗီ ဗဟုဝုစ်၊ တေသုဗုဒ္ဓိဖြင့် တကို သပြု၊ နိရုတ္တိဒီပနီ- ၁၂၄၊ နီတိသုတ္တမာလာ၌ ကား သီးခြားသုတ်တည်၏]။ ပဋိက္ကမော-နောက်ဆုတ်ခြင်း (လျော့ခြင်း)။ အဘိက္ကမော- ရှေ့တက်ခြင်း(တိုးခြင်း)။ ကစ္စိ ခမနီယံ။ ။ကစ္စိ-နည်း၊ (တေ- ၏၊ ဝါ-မှာ၊) ခမနီယံ-ဒုက္ခကို သည်းခံအပ် သည်းခံနိုင်၏လော၊ (ခံသာ၏လော,
---
၄။ ဣဒါနိ ကဿ ဝဇ္ဇဿ ဘေသဇ္ဇံ ပဋိသေဝသိ။
၅။ ပဌမံ ဒေါက်တာမောင်ဖြူ ဝဇ္ဇဿ ဘေသဇ္ဇံ ပဋိသေဝိ, သော နာသက္ခိ အရောဂံ ကာတုံ၊ တတော ဒေါက်တာမောင်နီဝဇ္ဇံ ပက္ကောသာပေသိ; သောပိ နာသက္ခိယေဝ အရောဂံ ကာတုံ၊ တသ္မာ ဣဒါနိ အတ္တာနံ “ကမ္မဿကော”တိ အဇ္ဈုပေက္ခိတွာ, န ကဿစိပိ ဘေသဇ္ဇံ ပဋိသေဝါမိ။
၆။ မာ ဟေဝံ ကရောဟိ, သတိ အာဗာဓေ တဒနုရူပံ ဘေသဇ္ဇံပိ အတ္ထိယေဝ၊ ပုနပေကံ ဝဇ္ဇံ ပက္ကောသာပေဟိ, သပ္ပါယံ ဘေသဇ္ဇံ လဘိတွာ သပ္ပါယံ ဘောဇနံ ဘုဉ္ဇန္တဿ ကထံ ရောဂေါ ဘဝိဿတိ။
နေသာ၏လော)၊ ကစ္စိ-နည်း၊ ယာပနီယံ-ဣရိယာပုထ်တည်းဟူသော စက်ကို ရှည်သောကာလသို့ ရောက်စေအပ် ရောက်စေနိုင်၏လော၊ (အိပ်နိုင်, ထိုင်နိုင်, သွားနိုင်, ရပ်နိုင်၏လော)။ [ခမနီယံ စသည်တို့သည် သံ-၂, ၉၇-၉၈ စသည်၌ ဘုရားရှင်က မကျန်းမာနေသော ဝက္ကလိထေရ်အား မေးအပ်သော စကားတော်ကို နည်းမှီအပ်သော စကားတည်း၊ အနက်ကို ထို၏ ဋ္ဌ-ဋီတို့ကို ကြည့်၍ပေးသည်၊ ဝိနည်းပါဠိတော်များ၌ တွေ့ ရလေ့ရှိသော နှုတ်ဆက်ရာ၌ သုံးအပ်သော စကား နှင့် မတူ၊ စကားလုံးတူသော်လည်း အဓိပ္ပာယ်မတူ ပါ]။ ၄။ ဝဇ္ဇော-ဆေးဆရာ (သမားတော်)။ ဘေသဇ္ဇ-ဆေး။ ပဋိသေဝ-မှီဝဲ(စား)။ ၅။ ဒေါက်တာမောင်ဖြူ ဝဇ္ဇာ-ဆရာဝန်မောင်ဖြူ။ နာသက္ခိ (န+အသက္ခိ)-မစွမ်းနိုင်။ [အသက္ခိ, အသက္ခိံသု စသည်ဖြင့် အဇ္ဇတ္တနီ၊ သက္ခိဿတိ, သက္ခိဿန္တိ စသည်ဖြင့် ဘဝိဿန္တ ဝိဘတ်စသည်ဖြင့်]။ အရောဂေါ-ရောဂါမရှိသူ။ ပက္ကောသ-ခေါ်၊ ပက္ကောသာပေ- ခေါ်စေ (အခေါ်ခိုင်း)။ ကမ္မဿကော-ကံသာလျှင် ကိုယ်ပိုင်ဥစ္စာရှိသူတည်း၊ (ကံအတိုင်းဘဲဟု ဆေးမကုတော့ဘဲ ကိုယ့်ကိုယ်ကို ပစ်ထားသူ)။ ဣတိ- ဤသို့ တွေး၍။ အဇ္ဈုပေက္ခ (အဓိ+ဥပ+ဣက္ခ)-ရှု၊ [အချို့နေရာ၌ “လျစ်လျူရှု”ဟု ပေးရ၏]။ ၆။ မာ ဟေဝံ ကရောဟိ-ဤသို့ မပြုပါနှင့်။ တဒနုရူပ-ထို
---
၇။ အာမ ဘန္တေ။
၈။ ဒွတ္တယော ဒိဝသေ အတိက္ကမိတွာ အာယသ္မာ ဗုဒ္ဓရက္ခိတော ပုန ဂိလာနပုစ္ဆနတ္ထာယ အာဂစ္ဆန္တော အာယသ္မန္တံ ဓမ္မရက္ခိတံ ထောကံ ကလ္လရူပံ ဒိသွာ ပုစ္ဆိ။
၉။ နနု အာဝုသော ခမနီယံ ယာပနီယံ, ဣဒါနိ ပန ခမနီယာကာရော ဒိဿတိ။ -
၁၀။ အာမ ဘန္တေ, အာယသ္မတော ဩဝါဒံ သုဏိတွာ မယံ သပ္ပါယာနိ ... ဘေသဇ္ဇာနိ သပ္ပါယာနိ စ ဘောဇနာနိ သေဝမာနာနံ ထောကံ ခမနီယံ ယာပနီယံ၊ ဒုက္ခာ ဝေဒနာ ပဋိက္ကမန္တိ, နော အဘိက္ကမန္တိ၊ ပဋိက္ကမော သာနံ ပညာယတိ, နော အဘိက္ကမော။
၁၁။ သာဓု အာဝုသော, ဧဝံ သတိ နစိရဿေဝ အာရောဂျလာဘံ လဘိဿသိ။
၁၂။ သာဓု ဘန္တေ။
(ရောဂါ) အားလျော်သော။ အတ္ထိယေဝ-ရှိသည်သာ၊ (ရှိမှာပါဘဲ)။ ပုနပေကံ (ပုန+ပိ+ဧကံ)-နောက်ထပ်တစ်ယောက်လည်း ဖြစ်သော။ သပ္ပါယံ-လျော်ပတ်။ ၈။ ဒွတ္တယော-နှစ်ရက်သုံးရက်ကုန်သော၊ [ယခုပါဠိတော်များ၌ “ဒွေ+တယော”ဟု ရှိ၏]။ အတိက္ကမ-ကျော်လွန်။ ကလော-ကျန်းမာသူ။ ရူပံ-သဘော၊ ကလ္လ+ရူပေါ- ကျန်းမာသူ၏ အဖြစ်ဟူသောသဘောရှိ။ ၉။ ခမနီယာကာရော-ခံ့ကျန်း(ကျန်းမာ) သော အခြင်းအရာ။ ၁၀။ သေဝမာန-မှီဝဲ(အသုံးပြု)။ မယံ-ငါတို့၊ (ခမနီယံ စသည်၌စပ်)၊ ဝါ-သည်၊ (သေဝမာနာနံ-မှီဝဲလတ်သော်၌ စပ်) မယံနှင့် အရကူ၍ “သေဝမာနာနံ”ဟု ထားသည်၊ ဆဋ္ဌိဝိဘတ်ဖြစ်သော်လည်း မာနပစ္စည်းပါ၍ “လသော်”ဟု ပေးနိုင်သည်]။ ၁၁။ နစိရဿေဝ [န+စိရဿံ+ဧဝ]-မကြာမီပင်
(က) အာရောဂျပရမာ လာဘာ, သန္တုဋ္ဌိပရမံ ဓနံ၊
ဝိဿာသပရမာ ဉာတီ, နိဗ္ဗာနပရမံ သုခံ။
ပါဠိစီရန်
၁။ ကိုရင် သံဃရက္ခိတ မကျန်းမမာ ဖြစ်နေတယ်။
၂။ ဦးဗုဒ္ဓရက္ခိတ... လူမမာ မေး လာသလား။
၃။ ဘယ်နှယ်လဲ ဒုက္ခဝေဒနာများ ပေါ့ပါရဲ့လား (နောက်ဆုတ်ပါ ရဲ့လား)။
၄။ မတိုးဘူးပေါ့နော် (မတိုးကြဘူး မဟုတ်လား)။
၅။ ဘယ်ဆရာကို ခေါ်သလဲ။
၆။ သူ့ဆေးဟာ တဲ့ရဲ့လား၊ (လျောက်ပတ် သင့်မြတ်ရဲ့လား)။
(မကြာခင်မှာဘဲ)။ အာရောဂျံ-ရောဂါမရှိသူ၏ အဖြစ် (အနာကင်းခြင်း, ကျန်းမာ ခြင်း)၊ အာရောဂျ+လာဘော-ရောဂါမရှိ၏ အဖြစ်ဟူသော+လာဘ် (ကျန်းမာခြင်း လာဘ်)။
(က) လာဘာ-လာဘ်တို့သည်၊ အာရောဂျပရမာ-ကျန်းမာခြင်းသာ အမြတ်ဆုံး (အသာဆုံး)ရှိကုန်၏။ ဓနံ−ဥစ္စာဟူသမျှသည်၊ သန္တုဋ္ဌိပရမံ-ရသမျှနှင့် နှစ်သက်ရောင့်ရဲခြင်းသာ အမြတ်ဆုံးရှိ၏၊ ဉာတီ-ဆွေမျိုးတို့သည်၊ ဝိဿာသ ပရမာ-အကျွမ်းတဝင် ချစ်ခင်ခြင်းသာ အမြတ်ဆုံးရှိကုန်၏၊ သုခံ-ချမ်းသာသည်၊ နိဗ္ဗာနပရမံ-နိဗ္ဗာန်သာလျှင် အမြတ်ဆုံး (အသာဆုံး)ရှိ၏။ [ဓမ္မပဒ ဋ္ဌ−၂,၁၇၃]
[ဆောင်] ကျန်းမာခြင်းလာဘ်၊ ရောင့်ရဲတတ်မှု၊ အမြတ်ဥစ္စာ၊ ဆွေမျိုးမှာကား၊ ကောင်းရာတိုင်ပင်၊ ဆိုးတိုင်ပင်ဖို့၊ ကျွမ်းဝင်အချစ်၊ ချမ်းသာစစ်မှာ၊ နိဗ္ဗာန်သာ၊ သေချာစွဲ၍မှတ်။
---
စာမျက်နှာ-၉၀
၇။ အနာရှိလျှင် ဆေးရှိတာပေါ့။
၈။ ကိုယ့်ကိုယ်ကို ကမ္မဿကာ ထားလိုက်ပေါ့။
၉။ အခုတော့ ကျန်းမာပုံရတယ် (တွေ့ရတယ်)။
၁၀။ ရောဂါကင်းတဲ့ လာဘ်ဟာ အသာဆုံးဖြစ်သလို ရသမျှဖြင့် ရောင့်ရဲခြင်းဟာလဲ အသာဆုံးဥစ္စာပါဘဲ။
၁၁။ အကျွမ်းဝင်ခြင်းဟာ အကောင်းဆုံးဆွေမျိုးဖြစ်သလို နိဗ္ဗာန်ဟာလဲ အမြတ်ဆုံးချမ်းသာဖြစ်ပါတယ်။
၂၅။ သမ္မဇ္ဇနပဋိယုတ္တော ကထာသလ္လာပေါ [တံမျက်လှည်းခြင်းနှင့်စပ်သော စကားပြောပုံ]
၁။ အတိဗဟုလာ ဘော တုမှာကံ သမ္မဇ္ဇနိယော လဒ္ဓါ။
၂။ အာမ ဘန္တေ, ဗဟူ ဒဏ္ဍသမ္မဇ္ဇနိယော စစ်ကိုင်းမဟာဂန္ဓာရာမေ ဝိနဿတော ဧကေကဿ ဧကေကာ လဒ္ဓါ။
ကြည့်ရှုရန်
၈။ အတ္တာနံ ကမ္မဿကောတိ အပေက္ခေယျာသိ။ ၁၀။ အမြတ်ဆုံး, အသာဆုံး (အကောင်းဆုံး)-ပရမ။ ရောင့်ရဲခြင်း-သန္တုဋ္ဌိ(ဣ)။ ယထာ အာရောဂျလာဘော ပရမော, တထာ သန္တုဋ္ဌိပိ ပရမာယေဝ။ (အနာရောဂါ ကင်းခြင်းသည် အကောင်းဆုံးဖြစ်သကဲ့သို့ ထို့အတူ ရောင့်ရဲခြင်းသည်လည်း အကောင်းဆုံးပင် ဖြစ်ပေသည်။) ၁၁။ အကျွမ်းဝင်ခြင်း-ဝိဿာသော။
၁။ အတိဗဟုလ-အလွန်များ။ ဘော-အို ကိုရင်တို့ [ဘောသည် ကစ္စည်း၌ “ဘော ဂေ တု”ဟု ဧကဝုစ်သာ ဆိုသော်လည်း နီတိသုတ္တမာလာ၌ ဧကဝုစ် ဗဟုဝုစ် နှစ်မျိုးရသော “ဘော”နိပါတ်ဟု ဆိုသည်]။ သမ္မဇ္ဇနီ-တံမြက်စည်း။ ၂။ ဒဏ္ဍသမ္မဇ္ဇနီ-မတ်တတ်တံမြက်စည်း (တံမြက်စည်းအကြမ်း) [အရိုးရှည်၍ မတ်တတ်လှည်းအပ်သော တံမြက်စည်းကို “ဒဏ္ဍသမ္မဇ္ဇနီ”ဟု ခေါ်သည်]။ ဝိနယုဿဝေါ-ဝိနည်းစာပြန်ပွဲ။ ဧကေက-တစ်ယောက်တစ်ယောက်။ ဧကေကာ-
---
စာမျက်နှာ-၉၁
၃။ နတ္ထိ နု နာဠိကေရဒဏ္ဍမယာ ဟတ္ထသမ္မဇ္ဇနိယော။
၄။ အတ္ထိ ဘန္တေ ဒွေ ဝါ တိသော ဝါ။
၅။ န တ္တကာဟိ ပဟောတိ။
၆။ အတ္ထိ ဘန္တေ တိဏမယာ သမ္မဇ္ဇနိယော, န တာဝ တာ သဗ္ဗတ္ထ ဝဠန္တိ။
၇။ ကသ္မာ တုမှာကံ အာစရိယော အနုဒိနံ သမ္မဇ္ဇာပေတိ။
၈။ “ပါတော ဝုဋ္ဌာယ ကမ္မဋ္ဌာနံ မနသိ ကရိတွာ သမ္မဇ္ဇနာဒိဝတ္တ-ကရဏံ နာမ သပ္ပုရိသာနံ လက္ခဏံ”တိ ကတွာ အမှာကံ အာစရိယော အနုဒိနံ သမ္မဇ္ဇာပေတိ။
၉။ သာဓု ဝတာ.ဝုသော, ဘဂဝတာပိ ပဉ္စ သမ္မဇ္ဇနိယာ အာနိသံသာ ဝုတ္တာ။ သေယျထိဒံ၊ (၁) သကစိတ္တံ ပသီဒတိ၊ (၂) ပရစိတ္တံ ပသီဒတိ၊ (၃) ဒေဝတာ အတ္တမနာ ဟောန္တိ၊ (၄) ပါသာဒိကသံဝတ္တနိကကမ္မံ ဥပစိနာတိ၊ (၅) ကာယဿ
တစ်ချောင်းစီ တစ်ချောင်းစီ။ ၃။ နာဠိကေရဒဏ္ဍမယာ-အုန်းလက်ဖြင့် ပြုအပ်သော။ ဟတ္ထသမ္မဇ္ဇနီ-လက်ဆုပ်တံမြက်စည်း။ [နာဠိကေရဒဏ္ဍသမ္မဇ္ဇနီ-အုန်းလက် တံမြက်စည်း]။ ၅။ ပဟောတိ-လောက်(စွမ်းနိုင်)။ ၆။ တိဏမယ-မြက်ဖြင့် ပြုအပ်။ တိဏသမ္မဇ္ဇနီ-မြက်တံမြက်စည်း, (တံမြက်စည်းအချော) [ဤသို့လည်း သုံး]။ သဗ္ဗတ္ထ-အလုံးစုံသော အရပ်၌ (ဘယ်နေရာမှ)။ ဝဠ-သုံး၊ နု တာဝ ဝဠန္တိ-မသုံးကြရသေး။ ၇။ သမ္မဇ္ဇာပေ-တံမြက်လှည်းစေ။ ၈။ ပါတော-နံနက်စောစော။ သမ္မဇ္ဇနာဒိဝတ္တကရဏံ-တံမြက်လှည်းမှုအစရှိသော ဝတ်ကို ပြုခြင်း။ လက္ခဏံ-သိကြောင်းအမှတ်အသား။ ဣတိ ကတွာ-ဤသို့ နှလုံးသွင်း၍၊ ဝါ-ဤအကြောင်းကြောင့်။ ၉။ သေယျထိဒံ-ထိုအကျိုး ၅-မျိုးတို့ဟူသည် အဘယ်နည်း။ သကော-မိမိ၊ သကစိတ္တံ-မိမိစိတ်။ ပသီဒ-ကြည်လင် [အချို့နေရာ၌ ကြည်ညို]။ အတ္တမနော-မိမိစိတ်ရှိ(နှစ်သက်ဝမ်းမြောက်) [ဣတ္ထိလိင်၌ အတ္တမနာ]။
---
စာမျက်နှာ-၉၂
ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇတိ။ အပရေပိ ပဉ္စာနိသံသာ သမ္မဇ္ဇနိယာ (၁) သကစိတ္တံ ပသီဒတိ၊ (၂) ပရစိတ္တံ ပသီဒတိ၊ (၃) ဒေဝတာ အတ္တမနာ ဟောန္တိ (၄) သတ္ထုသာသနံ ကတံ ဟောတိ၊ (၅) ပစ္ဆိမာ ဇနတာ ဒိဋ္ဌာနုဂတိ အာပဇ္ဇတိ”တိ။
၁၀။ အာမ ဘန္တေ သမ္မဇ္ဇနံ နာမ ” ကလ္လဘာဝဿပိ ကာရဏံ ဟောတိ၊ သမ္မဇ္ဇနကာလေ ဟိ ဟတ္ထာပိ စာလိတာ, ပါဒါပိ စာလိတာ,သကလကာယောပိ စာလိတော၊ တသ္မာ နှာရူ သိထိလာ ဟောန္တိ,တတော သကလသရီရေ အင်္ဂမင်္ဂါနုသာရိနော ဝါတ လောဟိတာ အနုဿာရေန္တိ, တပ္ပယာ လောဟိတံ ပသီဒတိ, အတ္တနော သမ္မဇ္ဇနဋ္ဌာနံ သြလောကယတော စိတ္တံပသီဒတိ၊ ဧဝံ ကလ္လိကာယော ဟောတိ။
ပါသာဒိက+သံဝတ္တနိက+ကမ္မံ - မြင်ရသူတို့၏ စိတ်ကို ကြည်လင်ခြင်းကို ဖြစ်စေနိုင်သောရုပ်ကို + ဖြစ်စေတတ်သော + ကံ (ရုပ်အဆင်းလှကြောင်း ကံ)။ ဥပစိနာ - ဆည်းပူး။ ကာယော - ကိုယ်ခန္ဓာ။ မရဏံ - သေခြင်း၊ သေရာအခါ။ သုဂတိ - ကောင်းသောဂတိ၊ သဂ္ဂေါ (သု+အဂ္ဂေါ) - ရူပါရုံစသည်တို့ဖြင့် လွန်စွာ + ကောင်းမြတ်သော အရပ် (နတ်ပြည်)။ ဥပပဇ္ဇ - ကပ်ရောက်။ သာသနံ - အဆုံးအမ။ ကတ - ပြုအပ် (လိုက်နာအပ်၊ လိုက်နာရာရောက်) [သေနာသနဝတ်၌ တံမြက်လှည်းမှုကို ဘုရားရှင် ပညတ်တော်မူ၏၊ ထိုအဆုံးအမတော်ကို လိုက်နာရာရောက်သည်]။ ပစ္ဆိမ - နောက်၌ဖြစ်။ ဇနတာ - ရဟန်းရှင်လူအပေါင်း။ ဒိဋ္ဌာနုဂတိ (ဒိဋ္ဌိ+အနုဂတိ) - မြင်အပ်သော အရာသို့ + အတုလိုက်ခြင်း (အတုယူခြင်း)။ အာပဇ္ဇ - ရောက်။ [ပရိဝါ ပါဠိတော် ၂၃၁]။ သမ္မဇ္ဇနံ - တံမြက်လှည်းခြင်း၊ ကလ္လဘာဝေါ - ကျန်းမာသူ၏အဖြစ်။ ဟိ - မှန်၏။ စာလိတ - လှုပ်စေအပ် (လှုပ်ရှားစေ)။ နှာရု(ပုံ) - အကြော။
---
စာမျက်နှာ-၉၃
ပါဠိစီရန်
၁။ ကိုရင်ဗုဒ္ဓိရက္ခိတ မတ်တတ်တံမြက်စည်း တစ်ချောင်း ယူခဲ့စမ်း။
၂။ ဒီဟာ မဟုတ်ဘူး, ဒီဟာ လက်ဆုပ် တံမြက်စည်းဘဲ။
၃။ မြေကြီးပေါ်မှာ အုန်းဆံတံမြက်စည်းနဲ့ လှည်းပါ။
၄။ ကျောင်းပေါ်မှာ ပြက်တံမြက်စည်းနဲ့ လှည်းရတယ်။
၅။ တံမြက်လှည်းခြင်းဆိုတာ သူတော်ကောင်းများရဲ့ ကျင့်ဝတ် တစ်မျိုးဘဲ။
၆။ ကျန်းမာခြင်းရဲ့ အကြောင်းပဲ ဖြစ်ပါတယ်။
၇။ နွေအခါ နံနက်စောစော... ထ၍... တံမြက်လှည်းပြီးလျှင် ရေချိုး၍ မိမိ လှည်းထားတဲ့ နေရာမှာ စာကြည့်နေသူဟာ သိပ်ချမ်းသာတယ်။
သိထိလ- လျော့သော။ အင်္ဂမင်္ဂါနုသာရီ (အင်္ဂမဂ်+အနုသာရီ)- အင်္ဂါကြီးငယ်သို့ + အစဉ်လိုက်။ ဝါတော- လေ။ လောဟိတံ- သွေး။ အနုဿာရေ- အစဉ်သွားစေ (လျှောက်စေ)။ သမ္မဇ္ဇနဋ္ဌာနံ- တံမြက်လှည်းအပ်ရာအရပ်။ ဩလောကယံ- ကြည့်။
ကြည့်ရှုရန်
၁။ ဒဏ္ဍသမ္မဇ္ဇနီ။ ၂။ ဟတ္ထသမ္မဇ္ဇနီ။ ၃။ နာဠိကေရဒဏ္ဍသမ္မဇ္ဇနီ။ [သမ္မဇ္ဇနီနေရာဝယ် ဒုတိယပါရာဇိက ဋ္ဌ-၌ “သမ္မုဉ္ဇနီ”ဟု ရှိ၏]။ ၄။ တံမြက်လှည်းထိုက်(လှည်းရ)-သမ္မဇ္ဇိတဗ္ဗံ။
---
စာမျက်နှာ-၉၄
၂၆။ အာရာမသောဓနဝေလာယံ ကထာသလ္လာပေါ [ကျောင်းတိုက်သန့်ရှင်းချိန် စကားပြောပုံ]
၁။ အာဝုသော ဓမ္မရက္ခိတ သွေ ဥပေါသထဒိဝသော၊ တသ္မာ ပါတော ဝုဋ္ဌာယ အာရာမံ သောဓေဿန္တိ, ကာလေ သမ္ပတ္တေ အတ္တနော သမ္မဇ္ဇနိံ ဂဟေတွာ ဧကမန္တံ သမ္မဇ္ဇာဟိ။
၂။ သမ္မဇ္ဇနကာလေ ကစဝရော ကတ္ထ သံကနိတဗ္ဗော။
၃။ ဧကမန္တံ သံကနိတဗ္ဗော။
၄။ ကော ကစဝရရာသိ ဆဒ္ဒေဿတိ။
၅။ ကစဝရဆဒ္ဒနကပစ္ဆိ စေဝ ဒေါဏိ စ အတ္ထိ, တတ္ထ ပက္ခိပိတွာ ဒါရကာ နိန္နဋ္ဌာနံ ပရိပူရေဿန္တိ ။
၆။ ဂိမှကာလေ ပန ကထံ သမ္မဇ္ဇိတဗ္ဗံ။
၇။ ပထမံ ဥဒကေန ပရိပ္ဖါသိတွာ ပစ္ဆာ သမ္မဇ္ဇိတဗ္ဗံ။
၈။ ဥဒကေန ပရိပ္ဖါသနံ ကိမတ္ထိယံ။
ကြည့်ရှုရန်
၁။ ဥပေါသထဒိဝသော-ဥပုသ်နေ့။ သောဓေ-စင်ကြယ်စေ (ရှင်းလင်း)။ ၂။ ကစဝရော-အမှိုက်။ သံကနိတဗ္ဗ-စုထိုက် (ပုံထိုက်)။ ၄။ ကစဝရရာသိ- အမှိုက်ပုံ။ ဆဒ္ဒေ-စွန့်ပစ် (ကျုံး)။ ၅။ ကစဝရဆဒ္ဒနကပတ္တိ-အမှိုက်စွန့်ကြောင်း တောင်း (အမှိုက်ကျုံးတောင်း)။ ဒေါဏိ-အမှိုက်ပုံး။ နိန္နဋ္ဌာနံ-နိမ့်ရာအရပ် (ကျင်း, ချိုင့်)။ ပရိပူရေ-ပြည့်စေ (ဖို့)။ ၆။ ဂိမှကာလော-နွေအခါ။ ၇။ ပရိပ္ဖါသ-ဖျန်း။ ၈။ ပရိပ္ဖါသနံ-ဖျန်းခြင်း။ ကိမတ္ထိယံ- အဘယ်အကျိုးရှိသနည်း။
---
စာမျက်နှာ-၉၅
၉။ ရေဏု အနုဋ္ဌဟနတ္ထံ၊ ရေဏုသု ဟိ ဥဋ္ဌိတေသု သေနာသနာနိ စေဝ သေနာသနပရိဘောဂါ စ ရဇောကိဏ္ဏာ ဟောန္တိ, တသ္မာ တန္နိဝါရဏတ္ထံ ပုရာ သမ္မဇ္ဇနာ ဥဒကေန ပရိပ္ဖါသနံ ဧကံ သမ္မဇ္ဇနဝတ္တံ။
ပါဠိစီရန်
၁။ ငါရှင်တို့... သဘက်ခါ ဥပုသ်နေ့ ဖြစ်တယ်, နက်ဖန် တစ်တိုက်လုံး ရှင်းကြရမယ်။
၂။ အမှိုက်တွေကို အမှိုက်ပုံးမှာ ထည့်ပြီး နိမ့်တဲ့နေရာဖို့ကြ။
၃။ အမှိုက်တွေကို တော်တဲ့နေရာမှာ စုထားကြ။
၄။ ကောင်ကလေးတွေ ခွေးချေး ကျုံးပစေ။
၅။ ရေဖျန်းပြီးမှ တံမြက်လှည်းပါ, သို့မဟုတ်လျှင် ဖုန်ထလိမ့်မယ်။
၆။ ဖုန်ထလျှင်လဲ ကျောင်းတွေ ဖုန်လူးကြမှာဘဲ။
၉။ ရေဏု-မြူမှုန် (ဖုန်)။ အနုဋ္ဌဟနတ္ထံ- မထခြင်းအကျိုးရှိ၏။ ဥဋ္ဌိတ-ထ။ သေနာသနပရိဘောဂေါ-ခုတင်၊ ခြင်ထောင် စသည့် ကျောင်း၏ အသုံးအဆောင်။ ရဇောကိဏ္ဏ-မြူတို့ဖြင့် ရောပြွမ်းအပ် (ဖုန်လူး၊ ဖုန်ပေ)။ တန္နိဝါရဏတ္ထ-ထိုကိုတားမြစ်ခြင်း အကျိုးငှာ။ ပုရာသမ္မဇ္ဇနာ-တံမြက်လှည်းခြင်းမှ ရှေးဦးစွာ (တံမြက်မလှည်းမီ)။ သမ္မဇ္ဇနဝတ္တံ-တံမြက်လှည်းခြင်း၏ ကျင့်ဝတ်။
ကြည့်ရှုရန်
၁။ သဘက်ခါ-ပရသုဝေ။ ၄။ ခွေးချေး-သုနခဆကဏံ။ စွန့်ပစ်စေ (ကျုံးခိုင်း,ကျုံးပစေ)-ဆဍ္ဍာပေ။ ၅။ သို့မဟုတ်လျှင်- ဣတရထာ။ ထ-ဥဋ္ဌဟ။
---
စာမျက်နှာ-၉၆
၇။ ဒီလိုဆိုယင် တံမြက်လှည်းရတာ အကျိုးမရှိရုံသာမက အပြစ်ပါ ဖြစ်နေလိမ့်မယ်။
၈။ ဘယ်နေရာမဆို စဉ်းစဉ်းစားစား လုပ်ခြင်းဟာ အကျိုးရှိတယ်ဟု မှတ်ပါ။
၂၇။ ကလ္လတာပဋိသံယုတ္တော ကထာသလ္လာပေါ [ကျန်းမာရေးနှင့်စပ်သော စကားပြောပုံ]
၁။ ဘန္တေ ဗုဒ္ဓရက္ခိတ ရမဏီယော ဝတံ တုမှာကံ အာရာမော, အထ စ ပန ဣမံ အာရာမံ အစိရာဂတာ ဇရာ ဟောန္တိ။
၂။ သစ္စံ အာဝုသော ကလ္လဘာဝဿ ဥပါယံ အဇာနန္တာ ဥဏှဒေသတော အာဂတာ ဝိသဘာဂဥတုတာယ ယေဘုယျေန ပဌမသံဝစ္ဆရေ ဇရာ ဟောန္တိ, ဒုတိယာဒိ-သံဝစ္ဆရေသု ပန နိဇ္ဇရာ။
၇။ ယဒိ ဧဝံ သမ္မဇ္ဇနံ န ကေဝလံ နိရတ္ထကမေဝ, အထ ခေါ ဒေါသောပိ ဘဝိဿတိ။ ၈။ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဝီမံသေတွာ ဝီမံသေတွာ ကတကမ္မံ သာတ္ထကန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။
၁။ ရမဏီယောဝတ - မွေ့လျော်ထိုက်ပေစွ (ပျော်စရာကောင်းပါပေဟယ်)။ အထ စ ပန - ထိုသို့ပင်ဖြစ်ပါသော်လည်း (ဒါပေမယ့်)၊ အစိရာဂတ (အစိရ+အာဂတ) - ရောက်လာပြီး၍ ကြာမြင့်သောကာလ မရှိသေးသူ (မကြာမီ ရောက်လာသူ၊ ရောက်သစ်စ၊ ရောက်ခါစဖြစ်သူ)။ ဇရော - ဖျားသူ။ ၂။ ဥပါယော - နည်းလမ်း။ ဥဏှဒေသော - အပူအရပ် (ပူတဲ့အရပ်၊ အပူပိုင်းဒေသ)။ ဝိသဘာဂ ဥတုဘာ - မတူသော ဥတုရှိသည်၏အဖြစ်။ သံဝစ္ဆရော - နှစ်။ နိဇ္ဇရော - မရှိ။
---
စာမျက်နှာ-၉၇
၃။ ဧကန္တတော ပန ဘန္တေ ဣဒံ ဌာနံ ကလ္လဘာဝဿ ပဋိလဒ္ဓဋ္ဌာနံ ဝိယ ဒိဿတိ။
၄။ အာမ အာဝုသော ကလ္လဘာဝဿ ဥပါယကောဝိဒါ အာရာမဿ ပုဗ္ဗဘာဂ သန္နိဝိဋ္ဌမဟာသရဉ္စ ပရိသုဒ္ဓဝါယုံ စ မဟာသရဿ ဥဒကပိဋ္ဌိံ အတိမိကွာ ယာဝပဗ္ဗကာ ဒဿနီယဋ္ဌာနဉ္စ သြလောကေတွာ ကလ္လဘာဝဿ ပဋိလဒ္ဓဋ္ဌာနန္တိ ဝဒန္တိ၊ အနုပါယကောဝိဒါနံ ပန ဒဟရ-သာမဏေရာနံ တံ သဗ္ဗံ အကလ္လဘာဝကာရဏံ ဝိယ ဟောတိ။
၅။ သစ္စံ ဘန္တေ “နတ္ထိဘာဝတော အညာဏဘာဝေါယေဝ ဒုက္ခော”တိ ပေါရာဏာပိ ဝဒန္တိ။
၃။ ဧကန္တ-စင်စစ်။ ကလ္လဘာဝဿ-ကျန်းမာသူဖြစ်ခြင်း၏ (အကျိုးငှာ)။ ပဋိလဒ္ဓဋ္ဌာနံ-ရရာအရပ်။ ၄။ ဥပါယကောဝိဒေါ-နည်းလမ်း၌+ကျွမ်းကျင်သူ။ ပုဗ္ဗဘာဂေါ-ရှေ့+အဖို့ (အရှေ့အရပ်, အရှေ့ဘက်)။ သန္နိဝိဋ္ဌ-ကောင်းစွာ တည်နေ (ကောင်းစွာတည်ရှိ)။ မဟာသရော-အိုင်ကြီး (အင်းကြီး) [တောင်သမန် အင်းကို ဆိုလိုသည်]။ ပရိသုဒ္ဓဝါယု- ထက်ဝန်းကျင် စင်ကြယ်သော (လေကောင်း လေသန့်)။ ဥဒကပိဋ္ဌံ-ရေ၏အပြင် (ရေပြင်)။ ယာဝပဗ္ဗတာ- (ရှမ်းရိုးမ) တောင်တန်းတိုင်အောင်။ ဒဿနီယဋ္ဌာနံ-ကြည့်ရှုထိုက်သောအရပ် (ရှုမျှော်ခင်း)။ အနုပါယကောဝိဒေါ-နည်းလမ်း၌ မကျွမ်းကျင်။ ၅။ နတ္ထိဘာဝေါ- မရှိသူ၏ အဖြစ်။ အညာဏဘာဝေါ-မသိသူ၏အဖြစ်။ ဒုက္ခော-ဆင်းရဲကြောင်း။ နတ္ထိဘာဝတော၊ ပေ၊ ဒုက္ခော-မရှိတာထက် မသိတာခက်၏။ ပေါရာဏော- ရှေး၌ဖြစ်သူ(ရှေးလူကြီး)။
အမှာ။ ။ဤအခန်းမှစ၍ ပါဠိစီရန် မြန်မာစကား မပါတော့ပါ၊ ဆရာများက လေ့ကျင့်ခန်း လုပ်ပေး.ကြပါ။
---
စာမျက်နှာ-၉၈
၂၈။ ရုက္ခပဋိသံယုတ္တော ကထာသလ္လာပေါ [သစ်ပင်နှင့်စပ်သော စကားပြောပုံ]
၁။ ဘန္တေ ဗုဒ္ဓရက္ခိတ ကသ္မာ တုမှေ မဟာရုက္ခေ သမူလံ ပါတေထ။
၂။ အာဝုသော ဆာယာဗဟုလဋ္ဌာနေ ဇနာ သိတာဘိဘူတာ ဇရရောဂိနော ဟောန္တိ၊ သူရိယာလောကော စ ကလ္လဘာဝ-ကာရဏံ ဟောတိ၊ ဣမသ္မိံ အာရာမေ အစိရာဂတာ လဒ္ဓဝိသဘာဂဥတုကာ ဒဟရသာမေဏရာ ကာလေန ကာလံ ဇရာ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ ဃနစ္ဆာယံ အပနေတွာ အာလောက-ပဋိလာဘာယ အာစရိယော ကေသဉ္စိ ရုက္ခာနံ ပါတနတ္ထာယ ဩကာသံ ကရောတိ။
၃။ ယဒိ ဧဝံ ကသ္မာ မာလာဝစ္ဆာဒယော ခုဒ္ဒကရုက္ခေ ရောပါပေတိ။
ကြည့်ရှုရန်
၁။ မဟာရုက္ခော-ကြီးသောသစ်ပင် (သစ်ပင်ကြီး)၊ သမူလံ-အမြစ်နှင့် တကွ(အမြစ်ပါမကျန်)၊ ပါတေ-လဲကျစေ(လှဲ)၊ ပါတနံ-လဲကျစေခြင်း (လှဲခြင်း)။
၂။ ဆာယာဗဟုလဋ္ဌာနံ (ဆာယာ+ဗဟုလ+ဌာန)-များသော+ အရိပ်ရှိရာအရပ် [အရိပ်များရာနေရာ]။ သီတာဘိဘူတော-အအေးသည် လွှမ်းမိုးအပ်သူ, အအေး နှိပ်စက်အပ်သူ (အအေးမိသူ)။ ဇရရောဂီ-အဖျားရောဂါရှိ၊ သူရိယာလောကော (သူရိယ+အာလောကော)-နေ၏အရောင် (နေရောင်ခြည်)။ လဒ္ဓဝိသဘာဂဥတုကော-ရအပ်သော+သဘောမတူသော+ဥတုရှိ။ ကာလေန ကာလံ-အခါအား လျော်စွာ (ရံဖန်ရံခါ မကြာမကြာ)။ ဃနစ္ဆာယော-ထူသောအရိပ်ရှိသော သစ်ပင် (တခဲနက် အရိပ်ရှိသော သစ်ပင်)၊ အပနေတွာ-ပယ်ရှား၍။ ပဋိလာဘော- ရခြင်း။
၃။ ယဒိ ဧဝံ-ယင်းသို့ဖြစ်လျှင် (ဒီလိုဆိုယင်)။ မာလာဝစ္ဆော-ပန်းပင်ငယ်။
---
စာမျက်နှာ-၉၉
၄။ အာရာမော နာမ အာဝုသော တာဒိသရုက္ခေဟိ ရမဏီယော, တသ္မာ မာလာဝစ္ဆေ စေဝ သုပတ္တရုက္ခက စ ရမဏီယ-ဘာဝါယ ရောပါပေတိ၊ အပိ စ အာစရိယဿ သမဏာနံ အာဝါသဿ ရမဏီယတရတ္တံ အတိဝိယ ရုစ္စတိ၊ တသ္မာ ပက္ခဿ ဒွိက္ခတ္တု ဝိသမဘူမိဘာဂံ သမံ ကာရာပေ ရောပေန္တော အာရာမံ ရမဏီယတရံ ရုက္ခက ကာရာပေတိ။
၅။ သာဓု ဘန္တေ, တုမှာကံ အာရာမော သုနိဝတ္ထသုပါရုတေဟိ ဒဟရသာမဏေရေဟိ စေဝ သမဘူမိဘာဂေဟိ စ ယုတ္တဌာနေ ရောပိတရုဟိ စ ဧကန္တေန ရမဏီယော။
၆။ ပုန စ ပရံ အာဝုသော, နာနာဝေရဇ္ဇကာ သုတေသကာ ဂမိကာ သမဏာနံ အာဝါသံ ပတွာ ဒုက္ခိဝတ္ထဒုပ္ပါရုတေ ကောလာဟလံ ကရောန္တေ, စိတ္တရူပံ ကီဠန္တေ ဒဟရ-သာမဏေရေ စ ယထိစ္ဆကံ ဝိရုဠှပါဒပေ စ ဝိသမဘူမိဘာဂံ
ရောပါပေ- ပေါက်ပစေဟု စေခိုင်း (အစိုက်ခိုင်း, စိုက်စေ)။ ၄။ သုပတ္တရုက္ခကော- တင့်တယ်သော အရွက်ရှိသော သစ်ပင် (ရွက်လှပင်)။ ရမဏီယဘာဝေါ- မွေ့လျော်ထိုက်သည်၏ အဖြစ် (မွေ့လျော်ဖွယ်ကောင်းသည်၏အဖြစ်၊ ပျော်စရာကောင်းသည်၏အဖြစ်)။ အပိ စ- သည်သာမကစေ။ အာစရိယဿ- အာစရိယ (ရုစ္စတိ ၌စပ်)။ ရမဏိယတရတ္တံ- အလွန်မွေ့လျော်ထိုက်သည်၏ (သာ၍ ပျော်စရာကောင်းသည်၏) အဖြစ်ကို။ ပက္ခော- လဆန်းပက္ခ, လဆုတ်ပက္ခ။ ဝိသမဘူမိဘာဂေါ- မညီမညွတ်သော မြေအရပ်။ ကာရာပေ- ပြုစေ။ ရုက္ခက- သစ်ပင်ငယ်။ ၅။ သုနိဝတ္တော- ကောင်းစွာဝတ်အပ်သော သင်္ကန်း ပိုင်ရှိ။ သုပါရုတော- ကောင်းစွာရုံအပ် (ယမ်းအပ်)သော ဧကသီရှိ။ ယုတ္တဋ္ဌာနံ- သင့်လျော်သော နေရာ။ ရောပိတ- ပေါက်စေအပ်, စိုက်အပ်။ ၆။ နာနာဝေရဇ္ဇကော- အထူးထူး အပြားပြား။
---
စာမျက်နှာ-၁၀၀
စ ဒိသွာ သဗ္ဗေပိ ဘိက္ခူ အဝမညတိ၊ မရမ္မရဋ္ဌိကေပိ “မရမ္မာတိကာ ဧတာဒိသေ သရဏံ ဂတာ”တိ အဝဟသန္တာ အင်္ဂုလေန နိဒဿေန္တိ၊ တမ္ဘာဝမ္ပိ အက္ခမာနော အာစရိယော နိဿိတကေ ကေဝလပရိပုဏ္ဏ သိပ္ပံ သိက္ခာပေတိ။
၇။ သာဓု ဘန္တေ, နိစ္စံကာလံ ဧဝံ သိက္ခာပေန္တာနံ တုမှာကံ အာရာမော ကာလေ ဂစ္ဆန္တေ အညာရာမာနံ နယဂ္ဂါဟဋ္ဌာနံ ဘဝိဿတိ။
များသော မတူထူးခြား ကွဲပြားသော တိုင်းပြည်၌ မွေးဖွားသော (ခ) တိုင်းပြည် ဟူသော နေရာရှိသော (ဂ) တိုင်းပြည်မှလာသော။ သုတေသကော-သုတကိုရှာသူ (သုတေသနပြုသူ)။ ဂမိကော-ခရီးသွားသူ (ခရီးသည်)။ ဒုက္ခိဝတ္ထော-မကောင်း သဖြင့် ဝတ်အပ်သော သင်းပိုင်ရှိ။ ဒုပ္ပါရုတော-မကောင်းသဖြင့်ခြုံ (ယမ်း)အပ် သော ဧကသီရှိ။ စိတ္တရူပံ-စိတ်၏သဘောအတိုင်း, စိတ်အားလျော်စွာ (ထင်သလို)။ ကီဠန္တော-ကစား။ ယထိစ္ဆကံ-အကြင်အကြင် အလိုအတိုင်း (အလိုရှိတိုင်း)။ ဝိရုဠှပါဒပေါ-စည်ပင်နေသော သစ်ပင် (အပြုအပြင်မရှိဘဲ ရှုပ်ရှုပ်ထွေးထွေး ပေါက်နေသော သစ်ပင်)။ အဝမည-အောက်တန်းစားဟု အသိအမှတ်ပြု (အထင်သေး)။ မရမ္မရဋ္ဌိကော-မြန်မာနိုင်ငံသား။ မရမ္မဇာတိကော-မြန်မာဇာတ် ရှိသူ (မြန်မာလူမျိုး)။ ဧတာဒိသော-ဤကဲ့သို့ ရှုအပ်သူ (ဤလို ကိုယ်တော်)၊ အဝဟသန္တ-ပြက်ရယ်ပြု (လှောင်)။ အင်္ဂုလံ-လက်ချောင်း။ နိဒဿေ-ညွှန်ပြ။ (အင်္ဂုလံ နိဒဿေ-လက်ညှိုးထိုးခံရ)။ တမ္ဘာဝေါ-ထို၏အဖြစ် (ထိုအဖြစ်မျိုး)။ အက္ခမမာနော-သည်းမခံနိုင် (မခံနိုင်)။ သိက္ခာ-အတတ် (အကျင့်သိက္ခာ)။ သိက္ခာပေ-သင်ယူစေ (သင်ပေး)၊ ၇။ နယဂ္ဂါဟဌာနံ-နည်း(နမူနာ)ယူစရာဌာန (စံပြထိုက်)။
---
စာမျက်နှာ-၁၀၁
အလိုရှိရာ သုံးရန်ပုဒ်များ
နေရောင်ရရှိစေရန် ကျောင်းတိုက်တည်စက ခုတ်ပယ်အပ်သော သစ်ပင်များ။ ဝဋော နိဂြောဓော-ညောင်ခြေထောက်, ပင်ညောင်, ညောင်ပိန္နဲ။ ပိလက္ခော-ညောင်ကြတ်။ ကပ္ပိတနော-ညောင်ချဉ်။ အဿတ္ထော, ဗောဓိဒုမော-ဗောဓိညောင်, ညောင်ဗုဒ္ဓဟေ။ [ပါဠိတော်များ၌ ဗောဓိရုက္ခမူလေ စသည်ဖြင့် ဗောဓိရုက္ခော ဟု သုံး၏၊ အဘိဓာန် ၅၅၁-၌ကား “ဗောဓိ”ဟုသာ ရှိ၏၊ အချို့ ပါဠိတော်များ၌ လည်း “ဗောဓိမူလေ”ဟု တွေ့ ရ၏ ]။ သိရီသော-ကုက္ကိုပင်။ တာလော-ထန်းပင်။
ကျောင်းတိုက်သာယာစေရန် စိုက်အပ်သော သစ်ပင်များ။ ။ဇယ်လဝါ- တဝီရာ-ဘဏ္ဍာပင်။ တိန္ဒုကော-တည်ပင်။ အဂရု(ပု)-အကျော်ပင်။ ဇင်္ဂလမဒန-မတ္ထ-မုန်တိုင်ပင်။ မုသလီ(ဣ)-တောထန်းပင် (မုသလီပင်)။ သင်္ခါဒရာ-စိန်ပန်းပင်။ ဒီဃဖလော-ငုရွှေဝါပင်။ ကပ္ပုရမာရံ-ယူကလစ်ပင်။ ကိကိရိတော- ထနောင်းပင်။ ပုစ္ဆာဂေါ-ပုန်းညက်ပင်။ နာဂေါ-ကံ့ကော်ပင်။ ဗကုလော-ခရေပင်။ ကရဝီရော-နွယ်သာကီပင်။ စိနဇသတပတ္တာ(ဣ)-တရုပ်နှင်းဆီ။
တာလီသပတ္တဘေဒေါ-ကျောက်ထင်းရှူးပင်။ သုရပုန္နာဂေါ-သရဖီပင်။ အသနော-ပိတောက်ပင်။ ကာမိနီ(ဣ)-ယုဇနပင်။ သုဝတိတရုဘေဒေါ-တင့်တယ် သော စည်းရိုးပင်တစ်မျိုး (လမ်းလျှောက်ပင်)။ ကုကုံမံ-ကုမံပင်။
အချို့ပန်းပင်များ။ ။မဟာသဟာ-နှင်းဆီ။ အာသာဝတီ(ဣ)- အာသာဝတီနွယ်နီနတ်ပန်း။ မလ္လိကာ-စမ္ပယ်။ သုမနာ-မြတ်လေး။ ယူထိကာ- ဇွန်။ လခုကဏ္ဏီ(ဣ)-ခွါညို။ သေဖာလိကာ, နီလိကာ-ဆိပ်ဖလူး။ အာကာသနီ (ဣ)-ဧကရာဇ်ပန်း။ ရဉ္စနော-ပုဏ္ဏရိုက်။
အချို့စားပင်များ။ ။ဗေလုဝေါ-ဥသျှစ်ပင်။ ကပိဏ္ဍော-သီးပင်။ လိစီ(ပု)-လေချူပင်။ ဓာရာဖလော-စောင်းလျားပင်။ သီတာ-ဩဇာပင်။ အမွာဋကော-ဝှေးပင်။ သောဘဉ္ဇနော-ဒန့်သလွန်ပင်။ ဗဒရိ(ဣ)-ဆီးပင်။ စိဉ္စာ- မန်ကျည်းပင်။ အမတာ-ဆီးဖြူပင်။ သောဏကော-ကြောင်လျှာပင်။ နာဠိကေရော-အုန်းပင်။ ဒါလိမော-သလဲပင်။ နာဂဒန္တီ (ပု)-သက်ရင်းကြီးပင်။ ကလမ္ဗကော-ကန်ဇွန်းပင်။
---
စာမျက်နှာ-၁၀၂
၂၉။ ရုက္ခရောပနပဋိသံယုတ္တော ကထာသလ္လာပေါ [သစ်ပင်စိုက်ခြင်းနှင့်စပ်သော စကားပြောပုံ]
၁။ ရုက္ခပါတာပနံ သမဏဝေါဟာရေန ကထံ ဝေါဟရိတဗ္ဗံ။
၂။ ရုက္ခပါတာပနံ သမဏဝေါဟာရေန “ကပ္ပိယံ ကရောဟီ”တိ ဝေါဟရိတဗ္ဗံ၊ တသ္မာ ရုက္ခံ ပါတာပေတုကာမေန ဘိက္ခုနာ “ဣမံ ရုက္ခံ ကပ္ပိယံ ကရောဟီ"တိ အာဏာပေတဗ္ဗီ။
၃။ သာခါဆေဒါပနံ ပန သမဏဝေါဟာရေန ကထံ ဝေါဟရိတဗ္ဗံ။
၄။ သာခါဆေဒါပနံ ပန သမဏဝေါဟာရေန “ကပ္ပိယံ ကရောဟီ”တိ ဝါ “ဇာန” ဣတိ ဝါ ဝေါဟရိတဗ္ဗံ၊ တသ္မာ သာခံ ဆေဒါပေတုကာမေန ဘိက္ခုနာ “ဣမံ သာခံ ကပ္ပိယံ ကရောဟီ”တိ ဝါ “ဣမံ သာခံ ဇာန” ဣတိ ဝါ အာဏာပေတဗ္ဗံ။
၅။ ပထဝီခဏာပနံ သမဏဝေါဟာရေန ကထံ ဝေါဟရိတဗ္ဗံ။
ကြည့်ရှုရန်
၁။ ရုက္ခပါတာပနံ-သစ်ပင်ကိုလဲကျစေခြင်း (သစ်ပင်လှဲခြင်း)။ သမဏ- ဝေါဟာရော-ရဟန်းတို့၏ အသုံးအနှုန်း။ ကထံ-အဘယ်နည်းဖြင့်။ ဝေါဟာရ- သုံးနှုန်း။ ၂။ ကပ္ပိယံ-အပ်သည်ကို(အပ်အောင်)။ ပါတာပေ-လဲကျစေ(လှဲ)။ အာဏာပေ-စေခိုင်း။ ၃။ သာခါဆေဒါပနံ-သစ်ကိုင်းကို ဖြတ်စေခြင်း (အချိုင်ခိုင်းခြင်း)။ ဆေဒါပေ-ဖြတ်စေ (ချိုင်ခိုင်း)။ ဇာန-သိ (သိစမ်းပါ)။ ၅။ ပထဝီခဏာပနံ-မြေကိုတူးစေခြင်း (အတူးခိုင်းခြင်း) [ပထဝီဟု ပုဒ်ရင်းရှိသော်လည်း သမာသ်အလယ်ဖြစ်၍ ရဿပြုထားသည်]။
---
စာမျက်နှာ-၁၀၃
၆။ ပထဝီခဏာပနံပိ သမဏဝေါဟာရေန တဒုဘယေနေဝ ဝေါဟရိတဗ္ဗံ၊ တသ္မာ ပထဝီ ခဏာပေတုကာမေန ဘိက္ခုနာ “ဣမံ ပထဝီ ကပ္ပိယံ ကရောဟီ” ဝါ “ဣမံ ပထဝီ ဇာန” ဣတိ ဝါ အာဏာပေတဗ္ဗံ။
၇။ ရုက္ခရောပါပနံ သမဏဝေါဟာရေန ကထံ ဝေါဟရိတဗ္ဗံ။
၈။ ရုက္ခရောပါပနံ သမဏဝေါဟာရေန “ဇာန” ဣတိဧဝ ဝေါဟရိတဗ္ဗံ၊ တသ္မာ ရုက္ခံ ရောပါပေတုကာမေန ဘိက္ခုနာ “ဣမံ ရုက္ခံ ဇာန” ဣတိ အာဏာပေတဗ္ဗံ။
၉။ ဥဒကသိဉ္ဇာပနံ သမဏဝေါဟာရေန ကထံ ဝေါဟရိတဗ္ဗံ။
၁၀။ ဥဒကသိဉ္ဇာပနံပိ တထေဝ ဝေါဟရိတဗ္ဗံ၊ တသ္မာ ဥဒကံ သိဉ္ဇာပေတုကာမေန ဘိက္ခုနာ “ဣမသ္မိံ ရုက္ခေ ဥဒကံ ဇာန” ဣတိ အာဏာပေတဗ္ဗံ။
၁၁။ ဆာယတ္ထာယ ဝနတ္ထာယ ရောပိတရုသု ဥပသမ္ပန္နေဟိပိ သယံ ဥဒကံ သိဉ္စိတုံ ကပ္ပတိယေဝ၊ တထာပိ
၆။ တဒုဘယံ-ထိုနှစ်ပါးစုံ (ထိုနှစ်မျိုးလုံး)။ ခဏာပေ-တူးစေ(အတူးခိုင်း)။ ခဏာပေတုကာမော-တူးစေခြင်းငှာ အလိုရှိသူ။ ၇။ ရုက္ခရောပနံ-သစ်ပင်ကို ပေါက်ပစေဟု စေခိုင်းခြင်း (သစ်ပင်အစိုက်ခိုင်းခြင်း)။ ဣတိဧဝ (ဣတိ+ဧဝ)-ဟူ၍သာ။ ရောပါပေ-စိုက်စေ(အစိုက်ခိုင်း)။ ၉။ ဥဒကသိဉ္စာပနံ-ရေလောင်းစေခြင်း (ရေအလောင်းခိုင်းခြင်း)။ ၁၀။ သိဉ္စ-လောင်း။ သိဉ္ဇာပေ-လောင်းစေ။ ၁၁။ ဆာယာ-အရိပ်။ ဝန-တော။ ရောပိတ-စိုက်အပ်။ ဥပသမ္ပန္နော-မြင့်မြတ်သော ရဟန်းအဖြစ်သို့ ရောက်သူ (ရဟန်း)။
----
စာမျက်နှာ-၁၀၄
၁၂။ ယံကိဉ္စိ ဖလံ ဩစိနာပနံ သမဏဝေါဟာရေန ကထံ ဝေါဟရိတဗ္ဗံ။
၁၃။ ဖလာဝစိနာပနံ “ကပ္ပိယံ ကရောဟီ”တိ ဝါ “ဇာန” ဣတိ ဝါ ဝေါဟရိတဗ္ဗံ၊ တသ္မာ ယံကိဉ္စိ ဖလံ အဝစိနာပေတုကာမေန ဘိက္ခုနာ “ဣမံ ဖလံ ကပ္ပိယံ ကရောဟီ”တိ ဝါ “ဣမံ ဖလံ ဇာန” ဣတိ ဝါ အာဏာပေတဗ္ဗံ။
၃၀။ ဇာတိဘူမျာဒိပုစ္ဆနကထာ [မွေးရပ်မြေစသည်ကို မေးကြောင်းစကား]
၁။ တွံ အာဝုသော ကတရဘူမိဇာတိကော.သိ။
၂။ အဟံ ဘန္တေ ရွှေဘိုနဂရဿ ဒက္ခိဏဒိသာဘာဂေ
သယံ - ကိုယ်တိုင်၊ ကပ္ပ - အပ်၊ ပုပ္ဖုပဂေါ - အပွင့်သို့ ကပ်ရောက် (အပွင့်ပွင့်)၊ ဖလူပဂေါ - အသီးသို့ ကပ်ရောက် (အသီးသီး)၊ ကပ္ပိယဝေါဟာရော - အပ်၏ဟု ခေါ်ဝေါ်အပ်သော အသုံး (အပြော)၊ အာဏာပနံ - စေခိုင်းခြင်း၊ သမဏသာရုပ္ပံ - ရဟန်းတို့အား လျောက်ပတ်၊ ၁၃။ ဖလာဝစိနာပနံ (ဖလံ + အဝစိနာပနံ) - အသီးကို ဆွတ်စေခြင်း (နူးစေခြင်း)၊ အဝစိနာပေ - ဆွတ်စေ (ခူးစေ)။
ကြည့်ရှုရန်
၁။ ကတရဘူမိဇာတိကော- အဘယ်နယ်မြေ၌ မွေးဖွားသူ(အဘယ်အရပ်၌ မွေးဖွားသူ)။ ၂။ ဒက္ခိဏဒိသာဘာဂေါ-တောင်အရပ်မျက်နှာအဖို့ (တောင်ဘက်
----
စာမျက်နှာ-၁၀၄
သောဠသမိုင်ဌာနေ ဝက်လက်နာမ နဂရံ အတ္ထိ, တဿ ပါစီနဒိသာဘာဂေ စတုမိုင် ဒူရေ သရိုင်ဂါမေ ဇာတော.မှိ။
၃။ ကတိမေ သာကဝ ဇာတော.သိ။
၄။ (၁၂၉၄) စတုနဝုတျာဓိကေ ဒွိသတေကသဟဿ သာကဝေ ဇာတော.မှိ။
၅။ ကတရမာသေ။
၆။ စိတ္တမာသေ။
၇။ ကတရပက္ခေ။
၈။ ဇုဏှပက္ခေ။
၉။ ကတရဒိဝသေ။
၁၀။ ပဌမဒိဝသေ။
၁၁။ ကတရဝါရေ။
၁၂။ သူရဝါရေ။
၁၃။ ကိသ္မိံ ကာလေ ပုဗ္ဗနှေ ဝါ မဇ္ဈနှေ ဝါ သာယနှေ ဝါ။
အရပ် တောင်လက်)။ ပါစီန-အရှေ့။ ဇာတော-မွေးဖွား။ ၃။ ကတိမ-ဘယ်နှစ် (ရက်,လ)မြောက်။ သာကဝသော-သာကမင်းတို့၏ နှစ်(သကရာဇ်, သက္ကရာဇ်)။ ၄။ စတုနဝုတျာဓိက-၉၄ အပိုအလွန်ရှိသော။ ဒွိသတေက သဟဿ (ဒွိသတ+ ဧကသဟဿ)-နှစ်ရာနှင့်ယှဉ်သော+တစ်ထောင် (တစ်ထောင်နှစ်ရာ)။
အမှာ။ ။သင်္ချာပုဒ်တို့၏ အနက်ကိုသင်္ချာတဒ္ဓိတ်ကျဉ်း၌ ပြခဲ့သည့် အတိုင်းသိပါ၊ စတုနဝုတျာဓိကစသော အသုံးများကိုကား ဆရာများက ပြောပြကြ ပါ]။ ၆။ စိတ္တမာသော-တန်ခူးလ။ ၈။ ဇုဏှပက္ခော-လဆန်းပက္ခ။ ၁၂။ သူရဝါရော-တနင်္ဂနွေနေ့။ ၁၃။ ပုဗ္ဗနှော- နံနက်အခါ (နံနက်)။ မဇ္ဈနှော- နေ့လည်။
---
စာမျက်နှာ-၁၀၆
၁၄။ ပုဗ္ဗဏှေ ဇာတော.မှိ။
၁၅။ ကတရဃဋိယံ (ဃဋိကာယံ)။
၁၆။ တိံသဝိနာဋိကာတိက္ကန္တေ ပဉ္စနာရိကမတ္တေ။
၁၇။ ကိန္နာမာ.ဝုသော တဝ မာတာပိတရော။
၁၈။ မမ-မာတာ ဒေါ်လှနာမ, ပိတာ ပနဦးဝနာမ။
၁၉။ ကိတ္တကာ.ဝုသော တဝ ဘာတုဘဂိနိယော။
၂၀။ တယော မေ ဘာတရော, ဧကော ဘဂိနီ။
၂၁။ သာ ဘဂိနိ ဇေဋ္ဌိကာ ဝါ မဇ္ဈိမာ ဝါ နဝကာ ဝါ။
၂၂။ ဇေဋ္ဌိကာ ဘန္တေ။
၂၃။ တွံ ပန တေသု ဘာတရေသု ဇေဋ္ဌကော ဝါ မဇ္ဈိမော ဝါ နဝကော ဝါ။
သာယနှော-ညနေ။ ပုဗ္ဗဏှာ စသည်ဖြင့် ဏကြီးနှင့်လည်းရှိ၏၊ ရူ၌ နငယ် နှင့်ရှိ၍ မောဂ္ဂလ္လာန်၌ ဏ နှင့်သုံးသည်။ ၁၆။ ဝိနာဋိကာ-မိနစ် [ရှေးအခန်းတို့၌ ပြခဲ့သော ပလနှင့် အနက်တူ]။ တိံသဝိနာဋိကာတိက္ကန္တေ-မိနစ် ၃၀-ကျော် လွန်သော၊ ပဉ္စနာဋိကမတ္တေ-၅ နာရီလောက်၌၊ [၄-နာရီခွဲသာသာ ၅-နာရီ မတ်တင်းလောက်ဟု ဆိုလိုသည်]။ ၁၉။ ကိတ္တက-အဘယ်မျှ အတိုင်းအရှည်ရှိ။ ဘာတု(ဘာတာ)-အကို,ညီ။ ဘဂိနီ-အမ,နှမ။ [ဘာတာသည် အကို, ညီနှစ်မျိုးလုံး နှင့် ဆိုင်သော်လည်း ထင်ရှားစေလိုရာ၌ “ဇေဋ္ဌဘာတာ-အကိုကြီး၊ ကနိဋ္ဌဘာတာ- ညီ”ဟု သုံးပါ၊ ဘဂိနီ၌ “ဇေဋ္ဌိကာဘဂိနီ-အမကြီး၊ ဘဂိနီ-နှမ,(ညီမ)”ဟု သုံးပါ]။ ၂၁။ ဇေဋ္ဌကာ-အကြီး။ မဇ္ဈိမော-အလတ်။ နဝကော--အငယ်။
---
စာမျက်နှာ-၁၀၇
၂၄။ ဇေဋ္ဌကော ဘန္တေ။
၂၅။ ကတိဝဿိကကာလေ သိပ္ပသာလံ သမ္ပတ္တော.သိ။
၂၆။ ပဉ္စဝဿိကကာလေ သိပ္ပသာလံ သမ္ပတ္တော.မှိ။
၂၇။ ကဿ အာစရိယဿ သန္တိကေ ဝိဇံ ဥဂ္ဂဏှိ။
၂၈။ ဝိဇ္ဇာစရိယဿ သန္တိကေ ဝိဇံ ဥဂ္ဂဏှိ။
၂၉။ ကတရဝိဇ္ဇံ ပဌမံ ဥဂ္ဂဏှိ။
၃၀။ သင်ပုန်းကြီးနာမ မူလဝိဇ္ဇံ စေဝ မင်္ဂလသုတ္တံ စ တတောပရံ ပရိတ္တာဒိ စ ဥဂ္ဂဏှိ။
၃၁။ ကတရဝဿိကကာလေ သာမဏေရဘာဝံ သမ္ပတ္တော.သိ။
၃၂။ ဒွါဒသဝဿိကကာလေ သာမဏေရဘာဝံ သမ္ပတ္တော.မှိ။
၃၃။ ဣမံ ဂန္ဓာရာမံ ကုတော သင်္ကန္တော.သိ။
၃၄။ အမှာကံ ဂါမန္တ သေနာသနတော သင်္ကန္တော.မှိ။
ဣတ္ထိလိင်၌ ဇေဋ္ဌိကာ စသည်ဖြစ်၏]။ ၂၅။ ကတိဝဿိကကာလော-အဘယ်နှစ် နှစ်ရှိသူ၏အခါ (ဘယ်နှစ်နှစ်သား အရွယ်)။ သိပ္ပသာလာ-အတတ်ကို သင်ယူရာကျောင်း (စာသင်ကျောင်း)။ ၂၇။ ဝိဇ္ဇာ-အတတ်, (စာ, အတန်း)။ ၂၈။ ဝိဇ္ဇာစရိယော-အတတ်သင်ပေးသောဆရာ။ ၃၀။ မူလဝိဇ္ဇာ-အခြေခံအတတ်။ ပရိတ္တာဒိ-ပရိတ်ကြီး စသည်။ ၃၃။ သင်္ကန္တော-ပြောင်းရွေ့ခဲ့သည်။ ၃၄။ ဂါမန္တ သေနာသနံ-ရွာနီးကျောင်း, ကျေးရွာကျောင်း။
---
စာမျက်နှာ-၁၀၈
အလိုရှိရာသုံးရန် ပုဒ်များ
(၁၂)လ။ ။စိတ္တော-တန်ခူး။ ဝေသာခေါ-ကဆုန်။ ဇေဋ္ဌာ-နယုန်။ အာသဠော-ဝါဆို။ သာဝနော-ဝါခေါင်။ ပေါဋ္ဌပဒေါ-တော်သလင်း။ အဿယုဇော-သီတင်းကျွတ်။ ကတ္တိကော-တန်ဆောင်မုန်း။ မာဂသိရော-နတ္တော်၊ ဖုဿာ-ပြာသို။ မာဃော-တပို့တွဲ၊ ဖဂ္ဂုနော-တပေါင်း။
(၂)ပက္ခ။ ။သုက္ကော, ဇုဏှော-လဆန်း။ ကာဠော, ကဏှာ-လဆုတ်။
ထိုပက္ခ၌ပါဝင်သော ရက်များ။ ။ [ပါဋိပဒေါ-အထွက်တစ်ရက်။ ဒုတိယာ-၂။ တတိယာ-၃။ စတုတ္ထီ ၊ပေ၊ ဒသမီ၊ ဧကာဒသမ၊ ဒွါဒသီ၊ တေရသီ၊ စတုဒ္ဒသီ၊ ပန္နရသီ-၁၅။ လဆန်းတစ်ရက်, လဆုတ်တစ်ရက် စသည်ဖြင့် သိပါ]၊ ပဌမဒိဝသော ဒုတိယဒိဝသော၊ပေ၊ ပန္နရသမဒိဝသော-ဟုလည်း သုံးပါ]။
ပန္နရသီ(၂)မျိုး။ ပုဏ္ဏမာသီ, ပုဏ္ဏမီ, ပုဏ္ဏမာ, ပုဏ္ဏမာ-လပြည့်နေ့။ အမာဝါသီ-လကွယ်နေ့။
လကွယ်(၂)မျိုး။ စာတုဒ္ဒသီ-၁၄ ရက် လကွယ်နေ့။ ပန္နရသီ- ၁၅-ရက် လကွယ်နေ့။
ဥပုသ်(၂)မျိုး။ စတုဒ္ဒသီ-၁၄ ရက် ဥပုသ်(လကွယ်)။ ပန္နရသီ- ၁၅-ရက် ဥပုသ်(လပြည့်, လကွယ်)။
ကတ္တိကမာသ(၂)မျိုး။ ပုဗ္ဗကတ္တိကော-တော်သလင်းလဆုတ် တစ်ရက် မှ သီတင်းကျွတ်လပြည့်အထိ။ ပစ္ဆိမကတ္တိကော-သီတင်းကျွတ်လဆုတ်တစ်ရက် မှ တန်ဆောင်မုန်းလပြည့်အထိ။ [ဝိမတိ-၁, ၉၆။
ဥတု(၃)ပါး။ ဟေမန္တော-ဆောင်းဥတု(ဆောင်းလ)။ [တန်ဆောင်မုန်း လပြည့်ကျော်တစ်ရက်မှ တပေါင်းလပြည့်အထိ]။ ဂိမှော-နွေဥတု (နွေလ)။ [တပေါင်းလပြည့်ကျော်တစ်ရက်မှ ဝါဆိုလပြည့်အထိ]။ ဝဿာနော(ဝဿာ)- မိုးဥတု (မိုးလ) [ဝါဆိုလပြည့်ကျော်တစ်ရက်မှ တန်ဆောင်မုန်းလပြည့်အထိ]။
ဥတု(၆)ပါး။ ဟေမန္တော-ဟေမန္တဥတု [တန်ဆောင်မုန်းလပြည့်ကျော် တစ်ရက်မှ ပြာသိုလပြည့်အထိ]။ သိသိရော-သိသိရဥတု။ [ပြာသိုလပြည့်ကျော်
---
စာမျက်နှာ-၁၀၉
တစ်ရက်မှ တပေါင်းလပြည့်အထိ]။ ဝသန္တော-ဝသန္တဥတု [တပေါင်းလပြည့် ကျော်တစ်ရက်မှ ကဆုန်လပြည့်အထိ]။ ဂိမှော-ဂိမှဥတု။ [ကဆုန်လပြည့်ကျော် တစ်ရက်မှ ဝါဆိုလပြည့်အထိ]။ ဝဿာနော (ဝဿာ)-ဝဿာနဥတု [ဝါဆို လပြည့်ကျော်တစ်ရက်မှ တော်သလင်းလပြည့်အထိ]။ သရဒေါ-သရဒဥတု [တောင်သလင်း လပြည့်ကျော်တစ်ရက်မှ တန်ဆောင်မုန်းလပြည့်အထိ]။
အမှာ။ ။ အဘိဓာန်(၇၉)၌ “သိသိရ”ဟု ရှိ၏၊ ဝဿာနော နေရာ ဝယ် ပါဠိတော်များ၌ “ဝေသော”ဟု တွေ့ ရသည်။
နေ့(၇)နေ့။ ။ရဝိ(ပု)-တနင်္ဂနွေ။ သောမော-တနင်္လာ။ မင်္ဂလော- အင်္ဂါ။ ဗုဓော-ဗုဒ္ဓဟူး။ ဝါစပ္ပတိ(ပု)-ကြာသပတေး။ သုက္ကော-သောကြာ။ သနေစရော-စနေ။ ရာဟု(ပု)-ရာဟု၊ [ဗုဒ္ဓဟူးနေ့ ညနေ၊ ဤနေ့ပါထည့်လျှင် ရှစ်နေ့ ဖြစ်၏]။
တစ်နည်း။ ။(၁)အာဒိစ္စဝါရော, သူရဝါရော။ (၂)စန္ဒဝါရော။ (၃) အင်္ဂါရော။ (၄)ဗုဒ္ဓဝါရော။ (၅)ဂုရုဝါရော။ (၆)သုက္ကော။ (၇)သောရီဝါရော။ [ဝါရော နေရာ၌ “ဝါသရော”ဟုလည်း သုံးနိုင်၏]။
အရပ်(၈)မျက်နှာ။ ။(၁)ပါစီ,(ဣ) ပါစီန(တိ), ပုဗ္ဗာ-အရှေ့အရပ်။ (၂)ပုဗ္ဗဒက္ခိဏာ-အရှေ့တောင်။ (၃)အပါစီ, အဝါစီ, ဒက္ခိဏာ-တောင်။ (၄) ဒက္ခိဏပစ္ဆိမာ -အနောက်တောင်။ (၅)ပတီစီ, ပစ္ဆိမာ-အနောက်။ (၆)ပစ္ဆိမုတ္တရာ- အနောက်မြောက်။ (၇)ဥဒီစီ, ဥတ္တရာ-မြောက်။ (၈)ပုဗ္ဗုတ္တရာ-အရှေ့မြောက်။
တစ်နည်း။ ။(၁)ပုရတ္ထိမာ-အရှေ့အရပ်။ (၂)ပုရတ္ထိမာနုဒိသာ- အရှေ့တောင်ထောင့်။ (၃) ဒက္ခိဏာ-တောင်။ (၄) ဒက္ခိဏာနုဒိသာ-အနောက် တောင်။ ,(၅) ပစ္ဆိမာ-အနောက်။ (၆) ပစ္ဆိမာနုဒိသာ-အနောက်မြောက်။ (၇)ဥတ္တရာ-မြောက်။ (၈)ဥတ္တရာနုဒိသာ-အရှေ့မြောက်။
အမှာ။ ။အရပ်ဆယ်မျက်နှာ၌ ဟေဋ္ဌိမာ-အောက်အရပ်။ ဥပရိမာ- အထက်အရပ်။ ပါစီန-နေရာဝယ် ပါစီနဒိသာဘာဂေါ- အရှေ့အရပ်မျက်နှာအဖို့၊ ဒက္ခိဏဒိသာဘာဂေါ စသည်ဖြင့် သုံးနိုင်၏။
---
စာမျက်နှာ-၁၁၀
နာရီနှင့်စပ် သိမှတ်ဖွယ်
နာရီဟော ၆-ပုဒ်။ ။(၁) ဒဏ္ဍာ။ (၂) ဃဋီ။ (၃) ဃဋိကာ။ (၄) နာဋီ။ (၅) နာဠီ။ (၆) နာဋိကာ။
အဓိပ္ပာယ်။ ။(၁)ကို ဒုတ်တံ (ပေတံ)နှင့် တိုင်းတာစရာချင်း တူ၍ နာရီဟော ဆိုဟန်တူ၏။ (၂) ဃဋေန+ဉာပျာ ဃဋီ (ကြေးနီအိုးဖြင့် လျှောကျခြင်း) သိထိုက်သော အချိန်။ (၃) ဃဋယတီတိ ဃဋိကာ-စီစဉ်အပ်ပြီးအမှုကို ပြုဖို့ ရှင်းစေတတ် ညွှန်ပြတတ်သော အရာ။ (၄၊၅၊၆) နှ၃-ဘ ဓာတ်ဖြင့်ပြီးသော ပုဒ်များတည်း၊ လျှောကျ နစ်မြုပ်တတ်သော ကြေးနီအိုး ဟူလို၊ (၂)မှစ၍ ဣတ္ထိလိင်ချည်း။
မှတ်ချက်။ ။ထောမနိဓိ၌ အကျယ်ကို ရှု။ ဤပုဒ်တို့သည် ရေနာရီကို ဟောသော ပုဒ်များသာ။ သို့သော် စက်နာရီကိုလည်း ဟိန္ဒီများက “ဃဋီ”ဟု ခေါ်ကြ၏။ ဤဟိန္ဒီအက္ခရာကို (ဍ၊ရ)အသံ ၂-မျိုးဖြင့် ဖတ်ကြ၏။ (ရ)သံဖြင့် မြန်မာတို့က “နာရီ”ဟု သုံးကြ၏။ ဤကထာသလ္လာပသိက္ခာ၌ “နာဋိကာ, ဃဋိကာ” ၂-ပုဒ်ကိုသာ သုံးစွဲသည်]။
ရေနာရီဖြင့် နေ့ရက်တိုင်းတာပုံ။ (၁)မျက်စိ တစ်မှိတ်ချိန်ကာလ သည် အနုပလ။ (၂)အနုပလ ခြောက်ဆယ်သည် ဝိပလ။ (၃)ဝိပလ ခြောက်ဆယ် သည် ပလ။ (၄) ပလခြောက်ဆယ်သည် ဒဏ္ဍ (နာဠိကာ)။ (၅)ဒဏ္ဍခုနစ်ခုနှင့် ပလသုံးဆယ်သည် ပဟာရ (ပဟိုရ်)။ (၆)ပဟာရရှစ်ခုသည် တစ်နေ့နှင့်တစ်ည (တစ်ရက်)။
---
စာမျက်နှာ-၁၁၁
ရေနာရီ နှင့် စက်နာရီ နှိုင်းယှဉ်ချက်
အမှာ။ ။ ၁,အနုပလသည် တစ်စက္ကန့်၏ ၁၅၀၀ပုံလျှင် ၁-ပုံနှင့် ညီမျှ၏။ ၁,ဝိပလသည် တစ်စက္ကန့်၏ ၅-ပုံလျှင် ၂-ပုံနှင့် ညီမျှ၏။ ဤသို့ စသည်ဖြင့်သိပါ။
ဤသို့ ရေနာရီနှင့် စက်နာရီတို့ အချိန်ချင်း မညီမျှသော်လည်း စက်နာရီကိုပင် “နာဠိကာ, ဃဋိကာ”ဟုလည်းကောင်း၊ မိနစ်ကို “ပလံ”ဟုလည်းကောင်း၊ “ဝိဃဋီကာ, ဝိနာဋိကာ”ဟုလည်းကောင်း၊ စက္ကန့်ကို “ဝိပလံ”ဟုလည်းကောင်း သုံးစွဲကြသည်။
---
စာမျက်နှာ-၁၁၂
၃၁။ ဝသနဋ္ဌာနာဒိ ပုစ္ဆနကထာ [နေရာ အရပ်စသည်ကို မေးကြောင်းစကား]
၁။ တွံ အာဝုသော ဣဒါနိ ကတ္ထ ဝသသိ။
၂။ အာ ဘန္တေ ဣဒါနိ, အမရပူရနဂရေ မဟာဂန္ဓာရာမေ ဝသာမိ။
၃။ တတ္ထ တေ ဝသန္တဿ ကီဝစိရံ။
၄။ တတ္ထ မေ ဝသန္တဿ ပဉ္စဝဿာနိ။
၅။ အဟော အတိစိရံ၊ ဣဒါနိ ကတမေ ဂန္ထေ ဥဂ္ဂဏှာသိ။
၆။ ဒိဝါ ကစ္စာယနဗျာကရဏဉ္စ, ရူပသိဒ္ဓိဉ္စ ဝိနယပိဋကဉ္စ၊ ရတ္တိယံ ယမကဝါစနာမဂ္ဂဉ္စ ဥဂ္ဂဏှာမိ။
၇။ န ပရိစိနာသိ နု ပါဠိဘာသံ။
၈။ ပရိစိနာမိ ဘန္တေ။
ရေနာရီ ပြုလုပ်နည်း။ ကြေးနီ (၁၆)ကျပ်သားကို အစောက်လက် (၈)သစ်၊ မျက်နှာဝ လက်(၉)သစ်ရှိ အိုး(ခွက်)ကလေး ပြုလုပ်၍ ဆယ်နှစ်သမီး ကလေး၏ ဆံပင်(၁၆)ပင် ဝင်သာရုံ အပေါက်ကလေး ဖောက်ရသည်။ ထို အိုး(ခွက်)ကလေးကို ရေအင်တုံစသည်၌ ထည့်ထားရ၏။ တစ်ခါနစ်လျှင် တစ်နာရီ ဖြစ်၍ တစ်မောင်း(မောင်းတစ်ခါ)တီးရသည်။ စွယ်စုံကျမ်း၌ အကျယ်ရှု]
ကြည့်ရှုရန်
၃။ ဝသန္တော-နေသူ။ ကီဝစိရံ-အဘယ်လောက်ကြာ။ ၅။ အဟော- အော်(အို)၊ အတိစိရံ-အလွန်ကြာ (ကြာလှ)။
၆။ ကစ္စာယနဗျာကရဏံ--ကစ္စည်း ဗျာကရုဏ်း (ကစ္စည်းသဒ္ဒါကြီး)။ ရူပသိဒ္ဓိ-ရူပသိဒ္ဓိ၊ ယမကဝါစနာမဂ္ဂေါ- ယမိုက်ကို ဆိုစေရိုး (ယမိုက်ဆိုရိုး)။ ဒိဝါ-နေ့။ ရတ္တိ-ညဉ့်။ ၇။ ပရိစိနာ-
---
စာမျက်နှာ-၁၁၃
၉။ ယဒိ ဧဝံ သက္ကောသိနု, ပါဠိဘာသာယ ကထာသလ္လာပံ ကာတုံ။
၁၀။ အာစရိယေန ပါဠိဘာသာယ ကထာသလ္လာပံ ကာတုံ သိက္ခာပိတာပိ မယံ မူဂတ္တာ န ကထေယျာမ။
၁၁။ ဧဝမေဝ အကထေန္တာ တုမှေ မူဂတရာ ဟုတွာ ယာဝ မရဏကာလာပိ ကထေတုံ န သက္ကုဏိဿထ ယေဝ။ တသ္မာ ဣမသ္မိံ ဝိဟာရေ ဝသန္တာ သဗ္ဗေဝ ဘိက္ခုသာမဏေရာ အနောလီနစိတ္တာ ပဂ္ဂဟိတမာနသာ မာတုဘာသာယံ ဝိယ ပါဠိဘာသာယံ ဆေကာ ဘဝိတုံ ပရက္ကမေယျာထ။ ဧဝံ ဟိ သတိ, တုမှာကံ အာရာမော မရမ္မရဋ္ဌ ပါဠိဘာသာယ ကထာသလ္လာပဿ ပဘဝေါ ဘဝိဿတိ။
၁၂။ ဧဝံ ဘန္တေ။
ဆည်းပူး, လေ့ကျင့်။ ၉။ ကထာသလ္လာပေါ-စ၍ပြောခြင်း, ပြန်၍ပြောခြင်း [အပြန်အလှန် ပြောခြင်း, တစ်ဦးနှင့်တစ်ဦး အပြန်အလှန် စကားပြောခြင်းကို ကထာသလ္လာပဟု ခေါ်၏။ “ကထာသလ္လာပေါ-စကားပြောခြင်း”ဟု အချုပ် မှတ်ပါ]။ ၁၀။ သိက္ခာပိတ-သင်စေအပ်,သင်ပေးအပ်။ မူဂေါ-အ, (နားမလည်)သူ။ မူဂတ္တံ-နားမလည်သူ၏အဖြစ်။ ၁၁။ အကထေန္တော-မပြော။ မူဂတရော-သာ၍ နားမလည်သူ။ ယာဝမရဏကာလာပိ - သေရာကာလတိုင်အောင်လည်း (သေသည်အထိ)။
အနောလီနစိတ္တော-မဆုတ်နစ်သောစိတ်ရှိ [နောက်မဆုတ်သောစိတ်ရှိ၊ စိတ်ဓာတ်မကျ]။ ပဂ္ဂဟိတမာနသော-ချီမြှောက်အပ်သောစိတ်ရှိ (စိတ်ကိုမြှောက် ထား, မြှင့်တင်ထား)။ ဆေကော-ကျွမ်းကျင်သူ။ ပရက္ကမ-အားထုတ်, ကြိုးစား။ ပဘဝေါ-စ၍ဖြစ်ရာ(အစဦးဆုံး)။ သက္ကော-စွမ်းနိုင်၊ (တနာဒိဂိုဏ်း)။ သက္ကုဏာ- စွမ်းနိုင်၊ (သွာဒိဂိုဏ်း)။
---
စာမျက်နှာ-၁၁၄
၃၂။ ဝါတဝုဒ္ဓိပဋိသံယုတ္တကထာ [လေတိုက် မိုးရွာမှုနှင့်စပ်သော စကား]
၁။ ဟိယျော ရတ္တိယာ မဇ္ဈိမယာမေ ဘုသံ ဝါတာ ဝါယန္တိ။
၂။ ဒေဝေါ စ ပဌမံ ဧကမေကော ဖုသိတွာ ပစ္ဆာ ဂဠဂဠာန္တော ဂဇ္ဇိတွာ ကရကဝဿံ ဝသတိ၊ ဝိဇ္ဇလတာယောပိ နိစ္ဆရန္တိ။
၃။ မမ ကုဋိကာ ဒေါဠာယတိ။
၄။ မဟာရုက္ခာနံ သာခါယောပိ ဆိဇ္ဇိတွာ ပတန္တိ။
၅။ စေတိယဿ ဆတ္တမ္ပိ ဘူမိယံ ပတတိ။
၆။ အန္တောဂါမေ ခုဒ္ဒကဂေဟာနိပိ ဆိဇ္ဇိတွာ ပတန္တိ။
၇။ သကလောပိ အာရာမော အာကိဏ္ဏကစဝရော။
ကြည့်ရှုရန်
၁။ ဝါယ-လေ, တိုက်။ ၂။ ဒေဝေါ-မိုး။ ဧကမေကော-တစ်ပေါက် တစ်ပေါက်။ ဖုသ-ထိ(ကျ)။ ဂဠဂဠာယန္တော-ဂဠဂဠ်အသံပြု (ဂျုံးဂျုံးအသံပြု)။ ဂဇ္ဇ-ထစ်,ချုန်း။ ကရကဝဿံ-မိုးသီးမိုး (မိုးသီးပါသောမိုး)။ [ကရကာ-မိုးသီး]။ ဝသ-ရွာ။ ဝိဇ္ဇလတာ-လျှပ်စစ်နွယ်။ နိစ္ဆရ-ထွက်ပေါ်(လက်)။ ၃။ ကုဋိကာ- ကျောင်းငယ် (ကျောင်းကလေး)။ ဒေါဠာယ-ပုခက်ကဲ့သို့ဖြစ် (ပုခက်လွှဲသလို ယိမ်းထိုးနေ)။ ၄။ ဆိဇ္ဇ-ပြတ်။ ၅။ စေတိယံ-စေတီတော်။ ၆။ ခုဒ္ဒကဂေဟံ- အိမ်ငယ်။ ၇။ အာကိဏ္ဏကစဝရော- ရောပြွမ်းသော အမှိုက်ရှိ (အမှိုက်ရှုပ်)။
အမှာ။ ။ဆရာတော်သည် ညအချိန်ပြင်းထန်သော လေကြီးမိုးကြီးကျခဲ့ခြင်းကို နံနက်စာချချိန်မှာဤအခန်းဖြင့် မှတ်တမ်းတင်ထားတော်မူသည်။
စာမျက်နှာ-၁၁၅
၈။ တသ္မာ ပုရာဘိက္ခာစာရာ သေနာသနာနိ အန္တောစေဝ ဗဟိစ သောဓေယျာထ၊ အာကိဏ္ဏကစဝရော ဟိ အာရာမော န ရမဏီယော ဟောတိ။
၃၃။ သီတပဋိသံယုတ္တကထာ [အအေးနှင့် စပ်သောစကား]
၁။ သီတကာလော နနု အာဝုသော။
၂။ အာမ ဘန္တေ သီတကာလော။
၃။ အထ ကသ္မာ တွံ ဥပရိပါဝုရဏံ န ပါရူပသိ။
၄။ ပမုဋ္ဌော.မှိ ဘန္တေ။
၅။ သဗ္ဗဒါ သီတကာလေသု အပ္ပန္တရေ ကာယဗန္ဓနံ ဗဇ္ဇိတွာ အတိသီတကာလေ ပါဝုရဏမ္ပိ ပါရူပါဟိ။
၆။ အာမ ဘန္တေ။
၇။ တာဒိသေ ကာလေ ကာလေန ကာလံ ကွီနိုင် ဘေသဇ္ဇံ ခါဒါ။
ပုရာဘိက္ခာစာရ-ဆွမ်းအလို့ငှာ လှည့်လည်ခြင်းမှ ရှေ့၌ (ဆွမ်းခံ မထွက်ခင်)။
ကြည့်ရှုရန်
၃။ ပါဝုရဏံ-ခြုံထည်, စောင်း ဥပရိပါဝုရဏံ-အပေါ်ခြုံ။ ၄။ ပမုဋ္ဌော- မေ့။ ၅။ အန္တရံ-အတွင်း [ဤနေရာ၌ ကိုယ်နှင့် ဧကသီအကြား အရပ်ကို ဆိုလိုသည်]။ ကာယဗန္ဓနံ-ကိုယ်ကို ဖွဲ့ပတ်ကြောင်း သင်္ကန်း(ကိုယ်ပတ်)။ [ကျောင်းတိုက်၌ အံသကိုဋ်ကို မသုံးစွဲရဘဲ သင်းပိုင်စသည်ဖြင့်သာ ကိုယ်ကို ပတ်ကြရသည်]။ အတိသီတကာလော-အလွန်အေးရာအခါ။ ၇။ ကာလေန ကာလံ-
---
စာမျက်နှာ-၁၁၆
၈။ အာမ ဘန္တေ။
၉။ အဇ္ဇ အတိသီတံ၊ ခါဒိတံ နု တယာ ကွီနိုင်ဘေသဇ္ဇံ။
၁၀။ အာမ ဘန္တေ၊ မယာ ခါဒိတံ။
၁၁။ ဧကန္တေ န ခါဒိတံ နု၊ မာ မုသာ ဘဏာဟိ”။
၁၂။ အာမ ဘန္တေ ဧကန္တေန ခါဒိတံ၊ န မုသာ ဘဏာမိ။
၁၃။ ဧဝံ ဟောတု။
(က) စန္ဒနံ သီတလံ လောကေ, တတော စန္ဒောဝ သီတလော၊
စန္ဒန စန္ဒသီတမှာ, သာဓုဝါကျံ သုသီတလံ။
(ခ) သီတဝါစော. ဗဟုမိတ္တော, ဖရုသော အပ္ပမိတ္တကော၊
ဩပမ္မံ ဧတ္ထ ဉာတတ္ထံ, သူရိယ စန္ဒရာဇူနံ။
သင့်လျော်ရာအခါတိုင်း အခါတိုင်း၌။ ၉။ ကွီနိုင်ဘေသဇ္ဇ-ကွီနိုင်ဆေး။ [ယခုအခါ ကျောင်းတိုက်ဝယ် အခြားအအေးကာကွယ်ဆေးများကို သုံးစွဲသည်]။ ခါဒိတံ- ခဲစားအပ်။ ၁၁။ ဧကန္တ-တစ်ခုသောအဖို့ (စင်စစ်, တကယ်)။ မုသာ-မဟုတ် မမှန်သော စကား(လိမ်)။ ဘဏ-ပြော။ ၁၃။ ဧဝံ ဟောတု-ကဲ ရှိပါစေ။
(က) လောကေ-၌၊ စန္ဒန်-စန္ဒကူးသည်၊ သီတလံ-အေးမြ၏၊ တတော- ထိုစန္ဒကူးထက်၊ စန္ဒောဝ-လသည်သာ၊ သီတလော-အေးမြ၏။ စန္ဒန စန္ဒသီတမှာ- စန္ဒကူးနှင့် လ, အေးမြသည်ထက်၊ သာဓုဝါကျံ-သူတော်ကောင်းတို့၏ စကား သည်၊ သုသီတလံ-ကောင်းစွာအေးမြပါပေ၏။
(ခ) သီတဝါစော-အေးမြ(ချိုသာ)သော စကားရှိသူသည်၊ ဗဟုမိတ္တော- များသောမိတ်ဆွေရှိ၏၊ ဖရုသော-ကြမ်းတမ်းသူသည်၊ အပ္ပမိတ္တကော-နည်းသော မိတ်ဆွေရှိ၏။ ဧတ္ထ-ဤနေရာ၌၊ သူရိယ စန္ဒရာဇူနံ-နေမင်း, လမင်းတို့၏၊ ဩပမ္မံ-ဥပမာတို့၏ အဖြစ်ကို၊ ဉာတဗ္ဗ-သိထိုက်၏။
အမှာ။ ဂါထာ၌ ဆန်းကြောင့် “ရာဇုန်”ဟု ရဿဖြင့်ရှိ၏၊ အနက်ပေးသောအခါ “ရာဇူနံ”ဟု ဒီဃကို ဖေါ်ပါ။
---
စာမျက်နှာ-၁၁၇
၃၄။ တိက္ခာစာရဝေလာယံ မေဃဝဿနကထာ [ဆွမ်းခံချိန်ဝယ် မိုးရွာခြင်းနှင့် စပ်သောစကား]
၁။ ဘိက္ခာစာရဝေလာယံ ဘန္တေ မေဃော ဝဿတိ၊ အမှေဟိ ကထံ ကာတဗ္ဗံ။
၂။ သစေ မေဃော ဝဿတိ၊ န ပိဏ္ဍာယ ဂန္တဗ္ဗံ။
၃။ သစေ ပိဏ္ဍာယ နဂစ္ဆေယျာမ၊ ကုတော ဒိဝါဘတ္တံ လဗ္ဘတိ။
၄။ ဘတ္တ ပါစကသာမဏေရာ ဘတ္တံ ပစိဿန္တိ၊ သူပဗျဉ္ဇနံ ပန ဥပါသိကာယော ပစိဿန္တိ။
၅။ နတ္ထိ ပန ဘန္တေ တဏ္ဍုလဗ္ဗေဝ သူပေယျပဏ္ဏာဒီနိ။
၆။ အတ္ထိယေဝ အာဝုသော။
၇။ ဧဝံသတိ သာဓု၊ အဟံ ဝိဇ္ဇယေဝ ပရိစိနိဿာမိ။
၈။ သဗ္ဗဒါ ဝုဋ္ဌိသမယေ အသတိ အစ္စာယိကေ ကရဏီယေ မာ ကာယံ ဩဝဿာပေထ။
၉။ ဥပါဟနမ္ပိ အနောဝဿနဋ္ဌာနေ ဩမုဉ္စထ၊ သစေ အန္တော ဝုဋ္ဌိယံ ဧကန္တေန ဂမနီယံ ဟောတိ၊ ဆတ္တံ ဓာရေတွာ ဂစ္ဆေယျာထ။
ကြည့်ရှုရန်
၁။ မေဃော-မိုး။ ၃။ ဒိဝါဘတ္တံ-နေ့ဆွမ်း။ ၄။ ဘတ္တပါစက သာမဏေရော-ဆွမ်းချက်သော ကိုရင်။ [ပါစကသာမဏေရော ဟုလည်း သုံး နိုင်၏]။ သူပဗျဉ္ဇနံ-ဟင်းနှင့်ဟင်းလျာ။ ၅။ တဏ္ဍုလံ-ဆန်။ သူပေယျပဏ္ဍိ- ဟင်း၏ အစီးအပွားဖြစ်သော အရွက်(ဟင်းရွက်)။ ၈။ ဝုဋ္ဌိသမယော-မိုးရွာရာ အခါ။ အစ္စာယိက-အလျင်အမြန်ဖြစ်စေထိုက်, အလျင်အမြန်ပြုထိုက်။ ကရဏီယ- ပြုဖွယ်ကိစ္စ။ ဩဝဿာပေ-မိုးစိုစေ။ ၉။ ဥပါဟနာ-ဘိနပ်။ အနောဝဿနဋ္ဌာနံ-
---
စာမျက်နှာ-၁၁၈
၁၀။ သစေ ဝုဋ္ဌိဓာရာ ပစ္ဆိဇ္ဇတိ၊ ကထံ ကာတဗ္ဗံ။
၁၁။ ယထာရုစိ ဂန္တဗ္ဗံ။
၃၅။ ကလ္လဘာဝရက္ခာကထာ [ကျန်းမာရေးကို စောင့်ရှောက်ကြောင်းစကား]
၁။ အယ.မာဝုသော အာရာမော “ဇရော”တိ ပါကဋော၊ တသ္မာ ဣမသ္မိံ အာရာမေ ဝသန္တာ, ပရိဗ္ဗာဇကာ ဥပါဒါယ, သဗ္ဗေဝ ဘိက္ခုသာမဏေရာ, အတ္တာနံ ကလ္လဘာဝတ္ထိ ဇရတော အနုရက္ခ။
၂။ သီတကာလေ ဝါတဖုသနတော အပဝဇ္ဇေထ။
၃။ ဒွါရဝါတပါနကဝါဋာနိပိ ပိဒဟိတွာယေဝ နိပဇ္ဇထ။
၄။ ရတ္တိယံ ပဗုဒ္ဓကာလေပိ မနသိ ကရောထ “သီတလော ဝါ, ပရိဠာဟော ဝါ”တိ။
(န+ဩဝဿနဋ္ဌာနံ)-မိုးမစွတ်အပ်သော အရပ်။ ဩမုဉ္စ-ချွတ်။ အန္တောဝုဋ္ဌိ- မိုး၏အတွင်း(မိုးရွာနေဆဲ, မိုးရေထဲ)။ ၁၀။ ဝုဋ္ဌိဓာရာ-မိုးရေအယဉ်။ ပစ္ဆိဇ္ဇ-ပြတ်,စဲ,လင်း။ ၁၁။ ယထာရုစိ-အကြင်အကြင် အလိုအတိုင်း (အလိုရှိတိုင်း)။
ကြည့်ရှုရန်
၁။ ဇရော-အဖျားရောဂါ, အဖျားရောဂါရှိ, အဖျားတက်။ ဥပါဒါယ- အစပြု၍။ အနုရက္ခ-အစဉ်စောင့်ရှောက်, မပြတ်စောင့်ရှောက်။ ၂။ ဝါတဖုသနံ- လေတို့ဖြင့် တွေ့ထိခြင်း, လေတိုက်ခံခြင်း။ အပဝဇ္ဇေ-ရှောင်။ ၃။ ဒွါရံ- တံခါးမ။ ဝါတပါနံ- လေသောက်ပြူတင်း၊ ကဝါဋံ- တံခါးရွက်။ နိပဇ္ဇ- လျောင်း, အိပ်။ ၄။ ပဗုဒ္ဓကာလော-နိုးသူ၏ အခါ။ ပရိဠာဟော-ပူ, အိုက်။
---
စာမျက်နှာ-၁၁၉
၅။ သီတကာလေ (ယဒိ ဒေဝေါပိ ဝဿတိ)၊ ပုရိမယာမေ ဝါ ပစ္စုသသမယေ ဝါ ဧကမေကံ ကွီနိုင်ဘေသဇ္ဇံ ဒါဒထ။
၆။ အနုဒိနံ အန္တမသော ဧကဝါရမတ္တံ ဝိရိဉ္စာပေထ။
၇။ ဧဒိသာ ဟိ အာရက္ခာ ကလ္လဘာဝါယ မူလဘူတာ ဟောတိ။
၈။ အကလ္လဘာဝေ ပန သတိ ဥပရိဂမ္မံ ဥဂ္ဂဏှိတုံ န သက္ကုဏိဿထ၊ ဥဂ္ဂဟိတာ ပိ ဂန္ထာ ပမုဋ္ဌာ ဘဝိဿန္တိ၊ တသ္မာ ကလ္လဘာဝါယ အနုရက္ခထ၊ ဘဂဝတာ ပိ ဝုတ္တံ- “အာရောဂျပရမာ လာဘာ”တိ။
၃၆။ ဝတ္ထဓောဝနကထာ [အဝတ်ဖွပ်ခြင်းနှင့် စပ်သောစကား]
၁။ အဇ္ဇာ.ဝုသော ဇုဏှပက္ခဿ အဋ္ဌမိဥပေါသထော၊ ဇာနာသိ နု တွံ။
၂။ ဇာနာမိ ဘန္တေ။
၅။ ဥပရိယာမော-ညဉ့်ဦးယာမ်။ [ပထမယာမော ဟုလည်း သုံးနိုင်၏]။ ပစ္စုသ သမယော-မိုးသောက်အခါ။ ၆။ အနုဒိနံ-နေ့စဉ်နေ့တိုင်း။ အန္တမသော-နောက်ဆုံး ၌ဖြစ်သော အပိုင်းအခြား၊ (အောက်ထစ်ဆုံး)။ ဝိရိဉ္စာပေ-ကျင်ကြီးမှ ကင်းဆိတ် စေ၊ (ကျင်ကြီးသွားစေ)။ ၇။ ဧဒိသ-ဤကဲ့သို့ ရှုအပ်(ဤသို့သော)။ အာရက္ခာ- စောင့်ရှောက်ခြင်း။ မူလဘူတ-အခြေခံဖြစ်၍ဖြစ်။ ၈။ ပမုဋ္ဌ-မေ့, ပျောက်,ပျက်။
ကြည့်ရှုရန်
၁။ အဋ္ဌမိဥပေါသထော-ရှစ်ရက်မြောက်ဥပုသ်, ရှစ်ရက်ဥပုသ်။ [တိထီ ဟူသော ပုဒ်ကိုငဲ့၍ အဋ္ဌမီ ဟုရှိသည်၊ မီ၌ ရဿပြု၊]
---
စာမျက်နှာ-၁၂၀
၃။ သစေ တေ ဝတ္ထံ ဓောဝိတဗ္ဗ အတ္ထိ၊ ဥပေါသထဒိဝသေယေဝ။
၄။ အတ္ထိ မေ ဓောဝိတဗ္ဗာနိ ဝတ္ထာနိ၊ နှာနီယပိဏ္ဍိ ပန နတ္ထိ၊ သစေ အာယသ္မတော သန္တကံ အတ္ထိ၊ ယောကံ ဒေဟိ။
၅။ ဟန္ဒ....၊ ပဌမံ ဝတ္ထံ ဥဒကေန ဓောဝိတွာ ပုစ္ဆာ နှာနီယပိဏ္ဍိယာ ဥဗ္ဗတွာ မုဟုတ္တံ ထပေ, မလာနံ သေဒါပနတ္ထာယ၊ တတောပရံ ဥဒကေန ပုနပ္ပုနံ ဓောဝါဟိ, ယာဝ နှာနီယပိဏ္ဍိဂန္ဓဝိဂမာ၊ ယဒါ ဥဒကံ ပရိသုဒ္ဓံ နိဂ္ဂစ္ဆတိ၊ တဒါ ဝ နှာနီယပိဏ္ဍိဂန္ဓော.ပိ ဝိဂတော။
၆။ အာမ ဘန္တေ၊ ဓောဝိတကာလေ ပန ကထံ ကာတဗ္ဗံ။
၇။ ဓောဝိတကာလေ ဥဏှေ ဩတာပေတွာ သုက္ခသမနန္တ ရမေဝ။
၃။ ဓောဝိတဗ္ဗ-ဖွပ်တိုက်။ ဓောဝ-ဖွပ်, လျှော်။ ၄။ နှာနီယပိဏ္ဍိ-ဆပ်ပြာခဲ။ ၅။ ဥဗ္ဗဋ္ဋေ-ပွတ်, တိုက်။ ထပေ-ထား။ မလံ-အညစ်အကြေး (ချေး)။ သေဒါပနံ-- နူးစေခြင်း(နှူး)။ နှာနီယပိဏ္ဍိဂန္ဓော-ဆပ်ပြာခဲ၏ အနံ့(ဆပ်ပြာနံ့)။ ယာဝနှာနီယ ပိဏ္ဍိဂန္ဓဝိဂမာ-ဆပ်ပြာနံ့ ကင်းသည့်တိုင်အောင်၊ (ဆပ်ပြာနံ့မရှိသည့်တိုင်အောင်)။ [ဂမော-ကင်းခြင်း]။ ပရိသုဒ္ဓံ-စင်ကြယ်။ နိဂ္ဂစ္ဆ-ထွက်။ ဝိဂတ-ကင်း ပျောက်။ ၆။ ဓောဝိတကာလော--ဖွပ်အပ်ပြီးရာအခါ (ဖွပ်ပြီးတဲ့အခါ)။ ၇။ ပဋိသံဟရဏံ- ရုတ်ခြင်း။ ဝိနယာနုလောမံ- ဝိနည်းအားလျော်၊ (ဝိနည်းနှင့်အညီ)။
အမှာ။ ။ကျောင်းတိုက်၌ အကြောင်းထူးမရှိလျှင် အဖိတ်နေ့ ဥပုသ် နေ့မှာသာ အဝတ် ဖွပ်လျှော်မှု ပြုကြရသည်။
---
စာမျက်နှာ-၁၂၁
ပဋိသံဟရာဟိ၊ ဥဒကသာဋိကာ ဝါ ဟောတု၊ အညံ ဝါ ဝတ္ထံ၊ သုက္ခသမနန္တရံ ပဋိသံဟရဏမေဝ ဝိနယာနုလောမံ။
၈။ အာမ ဘန္တေ။
၃၇။ ကေသောရောပနကထာ [ဆံချခြင်းနှင့် စပ်သောစကား]
၁။ အဇ္ဇာ.ဝုသော ကာဠပက္ခဥပေါသထော၊ ဇာနာသိ နု တွံ။
၂။ ဇာနာမိ ဘန္တေ။
၃။ သစေ တွံ ကေသေ ဩရောပေတုကာမော.သိ၊ ဥပေါသထ ဒိဝသေယေဝ ဩရောပေဟိ။
၄။ ကီဝဒီဃာ ဘန္တေ ကေသာ ဩရောပေတဗ္ဗာ။
၅။ ဘဂဝတာ အာဝုသော ပညတ္တံ၊ “ဒွေမာသိကာ ဝါ ဒုဝင်္ဂုလာ ဝါ ကေသာ ဆိန္ဒိတဗ္ဗာ”တိ၊ တထာ ပိ ဣမသ္မိံ အာရာမေ အနုပေါသထံ ဆိန္ဒိ။
၆။ ဆိန္နကေသာ ကထံ ကာတဗ္ဗာ။
[ဥဏှေ ဩတာပေတွာ စသောပုဒ်တို့၏ အနက်ကို အခန်း(၁၄)၌ ရေးခဲ့ပြီ]။
ပညတ္တံ။ ။နှာ ဝိ ၄, ၂၄၁-၂၄၂ ၌ ဤအဓိပ္ပာယ်အတိုင်း ပညတ်ထားအပ်ပြီ၊ သိက္ခာပုဒ်ကို ထို၌ ရှုပါ။
ကြည့်ရှုရန်
၃။ ကေသော-ဆံ။ ဩရောပေ-အောက်သို့ ကျစေ (ချ)။ ၄။ ဩရောပေတဗ္ဗ-ချထိုက်။ ဩရောပိတ-ချအပ်ပြီး။
၅။ ဒွေမာသိက-နှစ်လရှိ။
---
စာမျက်နှာ-၁၂၂
၇။ တုမှာကံ ပါစရိယဘူတော ပခုက္ကူ နဂရေ မဟာဝိသုတာ-ရာမိကော မဟာထေရော ဧဝမာဟ၊ “မာ တုမှေ ကေသေ ဆိန္ဒနဋ္ဌာနေယေဝ ထပေယျာထ၊ ဆိန္ဒနဋ္ဌာနေ ဟိ ဝိပ္ပကိဏ္ဏာ ကေသာ အာဃာတနေ သူကရလောမာနိ ဝိယ, အဒဿနီယာနိ ဟောန္တီတိ၊ နီတိဝိဒူပိ ဝဒန္တိ၊ “ဌာနဘဋ္ဌာ န သောဘန္တိ, ကေသာ ဒန္တာ နခါ နရာ”တိ၊
တသ္မာ ဆိန္နကေသေ သံကတွာ ပရေသံ အဒဿနဋ္ဌာနေ ဆဍ္ဍေယျာထ။
၈။ ဧဝံ ဘန္တေ။
၉။ သစေ သက္ကုဏေယျာထ၊ ကေသောရောပနကာလေ တစပဉ္စကကမ္မဋ္ဌာနံ မနသိ ကရေယျာထ၊ ပုရိမဗုဒ္ဓကာလေ ဟိ ဣမသ္မိံ ကမ္မဋ္ဌာနေ ကတပရိစယာ သပ္ပုရိသာ ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓသာသနေ, ခုရက္ခေယေဝ အရဟတ္တံ ပါပုဏိသု။
ဒုဝင်္ဂုလ-လက်နှစ်သစ်ရှိ။ ဆိန္ဒ-ဖြတ်။ ၆။ ဆိန္န-ဖြတ်အပ်ပြီ။ ၇။ ပါစရိယဘူတော- ဆရာ့ ဆရာဖြစ်၍ဖြစ် (ဆရာကြီးဖြစ်)။ မဟာဝိသုတာရာမိကော--မဟာဝိသုတာ ရာမ၌နေ။ ဆိန္ဒနဋ္ဌာနံ-ဖြတ်ရာ(ရိတ်ရာ)အရပ်၊ ဝိပ္ပကိဏ္ဏ-အမျိုးမျိုး အပြားပြား ကြဲဖြန့် (ဖရိုဖရဲပြန့်ကြဲ)။ အာဃာတနံ-သားကောင်တို့ကို သတ်အပ်ရာ အရပ်၊ (သားသတ်ရုံ, ဝက်သတ်ရုံ)။ သူကရလောမံ-ဝက်မွေး။ အဒဿနီယ-မမြင်အပ်, မမြင်ထိုက်၊ မြင်လို့မကောင်း, ကြည့်လို့မကောင်း)။ နီတိဝိဒူ-နီတိသိမြင် ပညာရှင်။ ဝဒ-ပြော။ ဌာနဘဋ္ဌ-မူလတည်ရာမှ လျှောကျ။ သံကဍ္ဎ-စု။ အဒဿနဋ္ဌာနံ-မမြင်အပ်ရာ အရပ်။ ၉။ သက္ကုဏ-စွမ်းနိုင်။ တစပဉ္စကကမ္မဋ္ဌာနံ-
အမှာ။ ကေသောရောပနံ=ကေသ+ဩရောပနံ။ နှာ ဝိ, ဋ္ဌ-၃ ကို ကြည့်၍ ဩရောပန စသည်ဖြင့် သုံးစွဲသည်၊ ပါဠိတော်များ၌ကား ကေသမဿုံ ဩဟာရာပေတွာ ဟု ရှိ၏။ ထို အလို ဩဟာရာပန, ဩဟာရာပေဟိ စသည်ဖြင့် သုံးပါ။
---
စာမျက်နှာ-၁၂၃
၁၀။ အာမ ဘန္တေ။
၁၁။ သုတပုဗ္ဗေ နု ဝေါ အာဝုသော၊ “ပုရိမဗုဒ္ဓကာလေ ပဌမကျော်- ဘူတော ဝါ ဓမ္မာစရိယဘူတော ဝါ, ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓကာလေ အရဟတ္တံ ပါပုဏန္တီ”တိ။
၁၂။ န သုတပုဗ္ဗေ ဘန္တေ။
၁၃။ ကထံ ပန ဝေါ သုတပုဗ္ဗ။
၁၄။ ဧဝံ နော သုတပုဗ္ဗ၊ “ပုရိမဗုဒ္ဓကာလေ ကမ္မဋ္ဌာနေ ကတပရိစယာ ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓကာလေ အရဟတ္တံ ပါပုဏန္တီ”တိ။
၁၅။ ဧဝမေဝ အာဝုသော၊ တသ္မာ တုမှေ ပရိယတ္တိတော ပဋိပတ္တိမေဝ အာဒရံ ကရေယျာထ။
၁၆။ အာမ ဘန္တေ။
တစပဉ္စကကမ္မဋ္ဌာန်း [ကေသာ, လောမာ, နခါ, ဒန္တာ, တစော ဤငါးပါးကို တစလျှင် ငါးခုမြောက်ရှိသောကြောင့် “ တစပဉ္စက”ဟု ဆိုသည်]။ ပုရိမ ဗုဒ္ဓကာလော-ရှေးဘုရားရှင်တို့၏ အခါ(လက်ထက်)။ ကတပရိစယ-ပြုအပ်ပြီး သော အလေ့အကျက်(အလေ့အကျင့်)ရှိ။ ခုရက္ခေ-သင်ဓုန်း၏အဆုံး (သစ်ဓုန်းကိစ္စ၏ အဆုံး, ခေါင်းရိတ်အပြီး)။ ၁၁။ သုတပုဗ္ဗ-ရှေး၌ကြားအပ် (ကြားအပ်ဖူး)။ [ပုရိမဗုဒ္ဓကာလေ-၌၊ ပေ၊ ပါပုဏန္တိ-ကုန်၏၊ ဣတိ-ဤအကြောင်းကို၊ ဝေါ- တို့သည်၊ သုတပုဗ္ဗေ နု- ကြားအပ်ဖူးလော (ကြားဖူးကြသလား)။] ၁၅။ ပရိယတ္တိ(ဣ)- ပရိယတ္တိ (သင်ယူအပ်သောကျမ်းစာ, စာသင်မှု)။ ပဋိပတ္တိ- ပဋိပတ္တိ (သီလ စသည်ကို ဖြည့်ကျင့်မှု)။ အာဒရော-ရိုသေခြင်း (လေးစားခြင်း, အရေးထားခြင်း)။
---
စာမျက်နှာ-၁၂၄
၃၈။ စီဝရရဇနပဋိသံယုတ္တကထာ [သင်္ကန်းဆိုးခြင်းနှင့် စပ်သောစကား]
၁။ အဇ္ဇာ.ဝုသော ဥပေါသထဒိဝသော၊ တဝ ကိဉ္စိ ကရဏီယံ အတ္ထိ။
၂။ မယှံ ဘန္တေ စီဝရရဇနကိစ္စံ အတ္ထိ။
၃။ နိဂြောဓတစေန ပနသသာရံ မိဿေတွာ ရဇနံ ပစိတဗ္ဗံ။
၄။ နိဂြောဓတစော ကုတော တစ္ဆိတော။
၅။ အာရာမဿ ပစ္ဆိမနိဂြောဓတော။
၆။ သုန္ဒရော ကိရ ဗကုလတစောပိ။
၇။ အာမ ဘန္တေ၊ ခဒိရသိလေသောပိ သုန္ဒရော။
၈။ တဝ ရဇိတဗ္ဗစီဝရံ ကိတ္တကံ။
၉။ ကပ္ပါသိကဉ္စေကံ၊ မုဒုယုဂဠဉ္စေကံ၊ ကက္ခဠယုဂဠကံ။
၁၀။ ပါကတိကတော စီဝရာနိ ကတရဝဏ္ဏာနိ။
ကြည့်ရှုရန်
၃။ ရဇ-ဆိုး။ ရဇနံ-ဆိုးခြင်း, ဆိုးကြောင်းရေ(ဆိုးရေ)။ ရဇိတဗ္ဗ-- -ဆိုးထိုက်။ ရတ္တ-ဆိုးအပ်, ဆိုးအပ်ပြီး၊ နိဂြောဓတစော-ပင်ညောင်ခေါက်။ ပနသသာရော-ပိန္နဲပင်၏အနှစ် (ပိန္နဲနှစ်)။ မိ-ရော။ ၄။ တစ္ဆေ-ရွေ ခွါ။ တစ္ဆိတ-ရွှေအပ်, ခွါအပ်။ ၆။ ဗကုလတစော-ခရေခေါက်။ ၇။ ခဒိရသိလေသော--- ရှားစေး။ ၉။ ကပ္ပါသိကံ-ဝါချည်သင်္ကန်း, ဖျင်(ပိတ်)သင်္ကန်း။ ဧကံ-တစ်ထည်, တစ်စုံ။ မုဒုယုဂဠံ-အချောတစ်စုံ (အကောင်းစားတစ်စုံ)။ ကက္ခဠယုဂဠံ-အကြမ်း တစ်စုံ။ ၁၀။ ပါကတိက-ပင်ကိုယ်သဘောရှိ။ ကတရဝဏ္ဏ-အဘယ်အဆင်းရှိ။
---
စာမျက်နှာ-၁၂၅
၁၁။ ဧကံ ယုဂဠုံ ထောကံ ရတ္တံ၊ ဧကံ ပီတံ။
၁၂။ မာ ရတ္တံ စီဝရံ ပုန ရဇာဟိ၊ ပီတံ ပန နိဂြောဓရတ္တဝဏ္ဏ ရဇာဟိ။
၁၃။ ရဇနကာလေပိ ရဇနံ ပရိဿာဝေတွာ စီဝရံ သာဓုကံ မဒိတွာ ရဇာဟိ၊ န မုဋ္ဌိယာ ဝါ မုဂ္ဂရေန ဝါ ပေါထေတွာ ရဇိတဗ္ဗံ။
၁၄။ ရဇိတွာ ပီဠိတွာ, စီဝရဝံသေ ဝါ စီဝရရဇံ ဝါ ပသာရေတဗ္ဗံ၊ န စ ထေ အစ္ဆိန္နေ ပက္ကမိတဗ္ဗံ။
၁၁၊ ရတ္တ-နီ။ ပီတ-ဝါ။ ၁၂။ နိဂြောဓရတ္တဝဏ္ဏ-ညောင်ခေါက်၏ နီသော အဆင်းရှိအောင် [ပိန္နဲရင့်ရောင်ကဲ့သို့သော နီညိုရောင်ကို ဆိုလိုသည်]။ ၁၃။ ရဇနကာလော-ဆိုးရာအခါ၊ ပရိဿာဝေ-စစ်။ မဒ္ဒ-နယ်။ မုဋ္ဌိ(ဣ)- လက်သီးဆုပ်။ မုဂ္ဂရော-လက်ရိုက် (ရိုက်စရာ ဒုတ်တစ်မျိုး)။ ပေါထေ-ရိုက်, ပုတ်။ ၁၄။ ပီဠေ-ညှစ်။ ပသာရေ-ဖြန့်။ ဓောဝါ-ဆိုးရေပေါက်။ အစ္ဆိန္န-မပြတ်။
အမှာ။ ။ရဟန်းသာမဏေများသည် နီ, ဝါ, အညိုရင့်, ( အလွန်ညိုသော) အရောင်ရှိသော သင်္ကန်းများကို မသုံးစွဲသင့်၊ အနည်းငယ် နီ၍ အညိုဘက်ပါသော ပိန္နဲရင့်ရောင်ရှိသောသင်္ကန်းများကိုသာ သုံးစွဲသင့် သည်။ ဖုသထေရဂါထာ နှာ ၃၄၁, ၃၄၂- ၌လာသော သင်္ကန်းနှင့် စပ်သော စကားများကို သတိပြုပါ။
အမှာ။ ။န စ ၊ပေ၊ ပက္ကမိတဗ္ဗံ၊ နှာ-ဝိ, ၃-၈၁၊ ဝိ, ၄-၄၀၆။ ́ဆိုးရေပေါက်ကျနေသေးလျှင် သုတ်၍ပေးဖို့ရန်, သို့မဟုတ်ထပ်၍ ညှစ်ဖို့ရန် ဖယ်မသွားဘဲ စောင့်နေပါ-ဟူလို။
---
စာမျက်နှာ-၁၂၆
၃၉။ သူပဗျဉ္ဇနပစနကထာ [ဟင်း, ဟင်းလျာချက်ခြင်းနှင့် စပ်သောစကား]
၁။ အဇ္ဇာဝုသော သူပဗျဉ္စနပါစိကာ ဥပါသိကာ ကတရံ သူပဗျဉ္ဇနံ အဘိသင်္ခရိဿတိ။
၂။ လာဗုသူပံ စေဝ သောကရဗျဉ္ဇနံ စ ကိရ ပစိဿတိ။
၃။ သာဓု...... ဧတာနိ မိဿေတွာ ပါစေယျာသိ။
၄။ သာမဏေရော ဘန္တေ ဗုဒ္ဓရက္ခိတော နိမ္မံသဘောဇီ၊ တသ္မာ န မိဿေတွာ ပါစိတုံ ယုတ္တံ။
၅။ တေနဟိ ပစ္စေကံ အမိဿေတွာ ပါစေယျာသိ။
၆။ မမ ပန မိဿကဗျဉ္ဇနံ ရုစ္စတိ။
၇။ ကဿ သာဒု န ရုစ္စတိ၊ မမ ပိ ရုစ္စတိယေဝ။
၈။ လာဗုသူပေ တေလံ စေဝ လောဏမစ္ဆရသံ စ ယထာနုရူပံ ပက္ခိပိတွာ ပါစေယျာသိ၊ သောကရေ ပန ဓူပံ ပက္ခိပိတွာ, တေလံ အပက္ခိပိတွာ ပါစေယျာသိ။
ကြည့်ရှုရန်
၁။ ပါစိကာ-ချက်သောအမျိုးသမီး။ အဘိသင်္ခရ-ပြုပြင်, စီမံ။ ၂။ လာဗု(ဣ)-ဗူးသီး။ သောကရံ-ဝက်သား။ ၃။ ပါစေ-ချက်စေ။ ၄။ နိမ္မံသဘောဇီ- အသားမရှိသော (အသားမပါသော) အစာကို စားလေ့ရှိ (သက်သတ်လွတ် စားလေ့ရှိ)။ ပါစိတုံ-ချက်စေခြင်းငှာ (အချက်ခိုင်းခြင်းငှာ)။ ၅။ ပစ္စေကံ- အသီးအသီး, တစ်မျိုးစီ, တစ်ခြားစီ။ ၆။ မိဿကဗျဉ္ဇနံ-အသားဖြင့် ရောအပ် သော ဟင်းလျာ။ ၈။ လောဏမစ္ဆရသော-ဆားဖြင့် နယ်အပ်သော ငါး၏အရည် (ငါးပိရည်, ငန်ပျာရည်)။ ဓူပေါ-အခိုး, အထုံ၊ [ဟင်းအနံ့ ကောင်းစေရန် ထည့်အပ်သော သစ်ကြပိုး, ကရဝေး, ဇီယာ, မဆလာ စသည်ကို ဆိုလိုသည်]။ ယထာနုရူပံ-လျော်သည်အားလျော်စွာ (လျော်အောင်)။
---
စာမျက်နှာ-၁၂၇
၉။ ပက္ကာနိ ဘန္တေ ဗျဉ္ဇနာနိ၊ ဝီမံသာဟိ “အလောဏ”န္တိ ဝါ “အတိလောဏ”န္တိ ဝါ “မဓုရ”န္တိ ဝါ “အမဓုရ”န္တိ ဝါ၊
၁၀။ ဧတံ သုန္ဒရံ၊ အထာပရံ မရိစာနိ ဥဒုက္ခလေ ပေါထေတွာ ဥတ္တရိဘင်္ဂ ကာရာပေဟိ။
၁၁။ ကာရိတော ဘန္တေ။
၁၂။ အဇ္ဇ အလ.မေတ္တာဝတာ သွေ ပန သူပေယျပဏ္ဏာနိ ဩစိနိတွာ ပါစေယျာသိ။
၉။ ဝီမံသ-စုံစမ်း, မြီးစမ်း။ အလောဏံ-အငန်မရှိ, အငန်ပေါ့။ အတိလောဏံ-လွန်သောအငန်ရှိ,အလွန်ငန်။ မဓုရ-ချို ဆိမ့်။ အမဓုရ-မချို, မဆိမ့်။
၁၀။ မရီစံ-ငရုပ်သီး။ ဥဒုက္ခလံ- ဆုံငယ်။ ဥတ္တရိဘင်္ဂေါ-လက်သုပ်။ ကာရာပေ-ပြုစေ။
၁၁။ ကာရိတ-ပြုစေအပ်။
၁၂။ အလံ-တော်လောက်ပြီ။ ဧတ္တာဝတာ-ဤမျှအတိုင်းအရှည်ဖြင့် (ဤမျှလောက် ဖြင့်)။ သွေ ပန-နက်ဖန်၌ကား (နက်ဖန်ကျကာမှ)။
ဧတ္တာဝတာ။ ။ဤပုဒ်ကို အဘိဓာန် (၁၁၄၁)၊ နီတိသုတ္တမာလာ (၃၈၃)တို့၌ ပရိစ္ဆေဒ (အပိုင်းအခြား) အနက်ဟော နိပါတ်ဟု ဆို၏၊ ရူ (၂၃၄-၅)နှာ အာလုတဗ္ဗဟုလေသုတ် အဆုံး၌ ဧတပုဒ်နောင် ပရိမာဏအနက်၌ ဝန္တုပစ္စည်းသက်၊ တ၌ အ-ကို အာပြု၍ ဧတာဝါဟုလည်းကောင်း, မောဂ္ဂလ္လာန်ဏာဒိကဏ္ဍ ၄၃-သုတ် ၌ အာဝန္တု ပစ္စည်းသက်၍ ဧတာဝါ ဟုလည်းကောင်း ရှိ၏၊ ထိုအလို “ဧတာဝတာ”ဟု ၁-၌ ဒွေဘော်မပါဘဲ ရှိရလိမ့်မည်၊ “ဧတ္တာဝတာ”ဟု ရှိလျှင် ဒွေဘော်လာရုံသာ။
---
စာမျက်နှာ-၁၂၈
၄၀။ စေတိယပူဇာကထာ [စေတီတော်ကို ပူဇော်ခြင်းနှင့် စပ်သောစကား]
၁။ ဥတ္တရာ.ရာမတော အာဝုသော ဂီတသဒ္ဒါ သူယတိ၊ တတ္ထ ကိံ ဟောတိ။
၂။ သွေ ဘန္တေ ဥတ္တရာ.ရာမေ စေတိယမဟော ဘဝိဿတိ၊ တသ္မာ တတ္ထ ဂီတံ ဝါဒိတသဒ္ဓေါ ကောလာဟလံ ဟောတိ။
၃။ တသ္မိံ စေတိယမဟေ ဒီယိဿတိ ပိဏ္ဍပါတော ပိ။
၄။ အာမ ဒီယိဿတိ။
၅။ နိမန္တိတော နု ပိဏ္ဍပါတပဋိဂ္ဂဟဏာယ အမှာကံ ဝိဟာရော။
၆။ အာမ ဘန္တေ သကလောပိ အာရာမော နိမန္တိတော။
ကြည့်ရှုရန်
၁။ ဥတ္တရာ.ရာမော--မြောက်ဘက်ကျောင်းတိုက်။ [ကျော်အောင်စံထား ကျောင်းတိုက်ကို ဆိုလိုသည်]။ ဂီတသဒ္ဓေါ-သီချင်းသံတီးမှုတ်သံ။ သူယ- ကြားအပ်။ ၂။ စေတိယမဟော-စေတီတော်ကို ပူဇော်ပွဲ (ဘုရားပွဲ)၊ ကောလာဟလံ-ဆူဆူညံညံ အသံ။ ၅။ နိမန္တိတ-ပင့်အပ်, ဖိတ်အပ်။ [ရှေးက ဖိတ်မန်အပ်ဟု သုံးကြသည်]။
အမှာ။ ။ကောလာဟလကို ပါဠိအဘိဓာန်နှင့် သက္ကတ အဘိဓာန်များ၌ ပုံလိန်ဟု ဆို၏။ ဦးဟုတ်စိန် အဘိဓာန်၌ကား နပုံလိန်ဟု ဆိုသည်။ ထိုအတိုင်းပင် ပါဠိအဋ္ဌကထာ ဋီကာတို့၌လည်း လိန် ၂-မျိုးပင် တွေ့ ရသည်။ မဟာဝဂ္ဂ, ဋ္ဌ-နှာ ၁၇၆, ၁၇၉။ သံ,ဋီ-၂, ၁၆၅]။
---
စာမျက်နှာ-၁၂၉
၇။ ယဒိ ဧဝံ, သွေ ပါတောဝ ဂမိဿာမ, ပထမံ ပဋိဂ္ဂဟဏာယ။
၈။ န ပါတော ဂန္တတ္ထံ၊ အမှာကံ ဝိဟာရဿ အာသန္နတ္တာ, သဗ္ဗပစ္ဆာ ဝါရော ဘဝိဿတိ။
၉။ ယဒိ ဧဝံ, ကထံ ဉာတဗ္ဗံ၊ “အမှာကံ ဝါရော သမ္ပတ္တော ဝါ, နော ဝါ”တိ။
၁၀။ ပဏ္ဍိတသာမဏေရော, ပထမံ ဝီမံသာပေတွာ ဉာတဗ္ဗံ၊ “အမှာကံ ဝါရော သမ္ပတ္တော ဝါ, နော ဝါ“တိ။
၁၁။ ဂမနကာလေ ကထံ ဂန္တဗ္ဗံ။
၁၂။ စီဝရံ ပရိမဏ္ဍလံ ပါရုပိတွာ, ပတ္တံ သုပဂ္ဂဟိတံ ပဂ္ဂဟေတွာ, ဩက္ခိတ္တစက္ခု ဟုတွာ ပဋိပါတိယာ ယထာဝုဒ္ဓံ ဂန္တဗ္ဗံ၊ ဧဝံ ဟိ ဂတေ ဘိက္ခုသာမဏေရေ ဒိသွာ, ဂဟဋ္ဌာ အတိဝိယ ပသီဒန္တိ၊ သန္နာကာရံပိ ကရောန္တိ ။
၇။ ပါတောဝ-စောစောကပင်။ ၈။ အာသန္န-နီး။ သဗ္ဗပစ္ဆာ-အလုံးစုံသော ကျောင်းတိုက်တို့၏နောက်၌၊ (နောက်ဆုံးမှ)။ ၁၀။ ပဏ္ဍိတသာမဏေရော- ဉာဏ်ရှိသော ကိုရင်, လိမ်မာပါးနပ်သော ကိုရင်။ ဝီမံသာပေ-စုံစမ်း စေ၊ (အစုံစမ်းခိုင်း)။ [နော သည် န နှင့် အနက်တူသော ပဋိသေဓ နိပါတ်]။ ၁၂။ သုပဂ္ဂဟိတံ-ကောင်းစွာ ပွေ့ ပိုက်အပ်သည်မည်လောက်အောင်။ ပဂ္ဂဟ-ပွေ့ ပိုက်။ ပဋိပါတိ-အစဉ်(တန်းစီ၍)။ ယထာဝုဒ္ဓံ-အကြင်အကြင် ကြီးသူတို့၊ (ကြီးစဉ် ငယ်လိုက်)။ ဂဟဋ္ဌော-အိမ်၌တည်သူ လူဝတ်ကြောင်။ ပသန္နာကာရော-ကြည်ညို သူတို့၏ အခြင်းအရာ၊ (လက်အုပ်ချီမှု, ဝပ်ချမှုစသည်)။
အမှာ။ မြို့တွင်း, ရွာတွင်း,သို့ ဆွမ်းစားသွားခြင်း ကိစ္စမှ စ၍ သံဃာအများ နှင့် သွားရသောအခါ ညီညီညာညာတန်းစီ၍ တစ်ပါးနှင့်တစ်ပါး တစ်တောင်လောက်ခြားပြီးလျှင် ဣန္ဒြေရရသွားသင့်သည်။
---
စာမျက်နှာ-၁၃၀
၄၁။ ဓမ္မဿဝနကထာ [တရားပွဲနှင့် စပ်သောစကား]
၁။ ဣမေ ဗဟု မနုဿာ, ဂန္ဓမာလာဒိဟတ္ထာ ကုဟံ ဂစ္ဆန္တိ။
၂။ ဓမ္မဿဝနာယ ဓမ္မဿဝံ ဂစ္ဆန္တိ။
၃။ ကတ္ထ ဓမ္မဿဝေါ အတ္ထိ။
၄။ မဟာဂန္ဓာရာမေ ဂန္ဓကုဋိယံ နာမ ဂိဉ္စိကာဝသထေ ဓမ္မဿဝါ အတ္ထိ။
၅။ တတ္ထ ကတရော ဓမ္မကထိကော, ဓမ္မံ ဒေသေဿတိ။
၆။ အာယသ္မာ ဗုဒ္ဓရက္ခိတော ဓမ္မံ ဒေသေဿတိ။
၇။ သော ကတ္ထ ကုသလော၊ သုတ္တန္တေ ဝါ, ဥဒါဟု အဘိဓမ္မေ ဝါ။
၈။ သုတ္တန္တေ စေဝ အဘိဓမ္မေ စ သော ယေဝ ကုသလော။
၉။ ဣဒါနိ ကတရံ ဒေသေဿတိ၊ သုတ္တံ ဝါ, ဥဒါဟု အဘိဓမ္မံ ဝါ။
၁၀။ သုတ္တန္တံ ဒေသေဿတိ၊ န အဘိဓမ္မံ။
၁၁။ သုတ္တေသုပိ ကတရံ သုတ္တံ ဒေသေဿတိ။
၁၂။ ဓမ္မဒါယာဒသုတ္တံ ဒေသေဿတိ။
ကြည့်ရှုရန်
၁။ ဂန္ဓမာလာဒိဟတ္တော-လက်၌ နံ့သာ, ပန်း အစရှိသော ပူဇော်ဖွယ်ရှိ (ပူဇော်စရာပါရှိ)။ ၃။ ဓမ္မဿဝေါ-တရားပွဲ။ ၄။ ဂန္ဓကုဋိ-ဂန္ဓကုဋိ။ ဂိဉ္စိကာဝသထော-အုတ်တို့ဖြင့်ပြုအပ်သောနေစရာ အဆောက်အဦ(အုတ်တိုက်)။
၇။ သုတ္တန္တံ – သုတ္တန်၊ သုတ္တံ-သုတ်တော်။ ကုသလော, ဆေကော-ကျွမ်းကျင်။ ၈။ အဘိဓမ္မော- အဘိဓမ္မာ။
၁၁။ သုတ္တေသုပိ-သုတ်တို့တွင်လည်း (သုတ်တော်ထဲကလည်း)။
---
စာမျက်နှာ-၁၃၁
၁၃။ သာဓု ဘန္တေ၊ အာယသ္မတော ဗုဒ္ဓရက္ခိတဿ ပဗ္ဗဇ္ဇာ ဗုဒ္ဓသာသနဿ ဝုဒ္ဓိယာ ဝိယာ ဝေပုလ္လာယ သံဝတ္တတိ။
၁၄။ အာမ ဘန္တေ။
၄၂။ သယနာသန္နကထာ [အိပ်ခါနီးနှင့် စပ်သောစကား]
၁။ သာမဏေရ ဗုဒ္ဓရက္ခိတ... သဇ္ဈာယိတော နု ရတ္တိသဇ္ဈာယနံ။
၂။ သဇ္ဈာယိတော.မှိ ဘန္တေ။
၃။ ဣဒါနိ ကိံ ကရောသိ။
၄။ ပုရာသံဝေသနာ စိတ္တပါတိကမ္မံ ကရောမိ။
၁၂။ ဓမ္မဒါယာဒသုတ္တံ-ဓမ္မဒါယာဒသုတ်တော်၊ [မဇ္ဈိမ-၁, ၁၅]။
၁၃။ -ပဗ္ဗဇ္ဇာ- ရှင်ရဟန်းအဖြစ်။ [အာယသ္မတော ဗုဒ္ဓရက္ခိတဿ ဟုပါသောကြောင့် ဤ၌ ရဟန်းအဖြစ်ကိုသာ ယူ]။ ဝုဒ္ဓိ-တိုးပွားခြင်း, တိုးတက်ခြင်း။ ဝိရူဠ္ဌိ-စည်ပင်ခြင်း။ ဝေပုလ္လ-ပြန့်ပြောသည်၏ အဖြစ် (တစ်နေရာတည်း၌သာ သာသနာတော် စည်ကားမနေဘဲ ဟိုအရပ် ဒီအရပ်နေကြသော လူအများ၏ သန္တာန်၌ သဒ္ဓါတရား တိုးပွား၍ သီလ, သမာဓိ, ပညာ စည်ပင်ရင့်သန်လာခြင်းကို ဝေပုလ္လ-ပြန့်ပြော, ကျယ်ပြန့်ဟု ဆိုသည်)။
ကြည့်ရှုရန်
၁။ သဇ္ဈာယိတော-သရဇ္ဈာယ်ပြီး, စာပြန်ပြီး၊ [အချို့ နေရာ၌ “သရဇ္ဈာယ် အပ်”ဟု ဆိုပါ]။ ရတ္တိသဇ္ဈာယနံ-ညအခါ၌ စာပြန်ခြင်း။ ၄။ ပုရာသံဝေသနာ-အိပ်ရာဝင်ခြင်းမှ ရှေးဦးစွာ, အိပ်ရာမဝင်မီ [သံဝေသနာ-အိပ်ရာဝင်ခြင်း]။
အမှာ။ ။ရတ္တိသဇ္ဈာယနံ-ညဉ့်အခါ စာပြန်ခြင်းကို၊ သဇ္ဈာယိတော-စာပြန်ပြီးပြီလော။ ဤ၌ ကံနှင့် ကြိယာတို့ အရမကွဲသော်လည်း ကွဲသကဲ့သို့ ဆိုထားသည်။ [အဘေဒေါပစာ ဟုခေါ်သော ဥပစာစကားဟု မှတ်ပါ]။
စာမျက်နှာ-၁၃၂
၅။ ကိသ္မိံ အာရမ္မဏေ စိတ္တပါတိကမ္မံ ကရောတိ။
၆။ ဗုဒ္ဓါရမ္မဏေ စေဝ မေတ္တာဘာဝနာယံ စိတ္တပါတိကမ္မံ ကရောမိ။
၇။ သယိဿသိ နု စိတ္တပါတိကမ္မံ ကတွာ။
၈။ အာမ သယိဿာမိ။
၉။ ပုရာ နိဒ္ဒါယနာ စတုပစ္စယာနိသံသံ တာဝ ပစ္စဝေက္ခေယျာသိ။
၁၀။ အဟံ ဘန္တေ ပရိဘောဂေ ပရိဘောဂ ပစ္စက္ခိ။
၁၁။ ဧဝံသတိပိ ပုရာနိဒ္ဒါယနာ ပုန ပစ္စဝေက္ခေယျာသိ။
၁၂။ အာမ ဘန္တေ။
၁၃။ တတောပရံ သတော သမ္ပဇာနော ဥဋ္ဌာနသညံ မနသိ ကတွာ သယေယျာသိ၊ ဧဝံ ဟိ သုပန္တော, ပါပကံ သုပိနံ န ပဿတိ၊ သုခံ သယတိ၊ သုခံ ပဗုဇ္ဈတိ၊ တသ္မာ သဗ္ဗဒါယေဝ, သတော သမ္ပဇာနော သယေယျာသိ။
၁၄။ အာမ ဘန္တေ။
၅။ စိတ္တပါတိကမ္မ-စိတ်ပုတီး၏အမှု (စိပ်ပုတီးစိပ်မှု)၊
၉။ ပုရာနိဒ္ဒါယနာ-အိပ်ခြင်းမှ ရှေးဦးစွာ(အိပ်မပျော်ခင်)။ စတုပစ္စယာနိသံသော-ပစ္စည်းလေးပါး၏ အကျိုး။ [ပစ္စဝေက္ခဏာ ၄-ပုဒ်၌ပါသော အကျိုးများ တည်]။ ပစ္စဝေက္ခ(ပတိ+အဝ+အက္ခ)-- ဆင်ခြင်။
၁၀။ ပရိဘောဂေ ပရိဘောဂေ-သုံးစွဲတိုင်း သုံးစွဲတိုင်း၌။ (ပရိဘောဂေါ.. သုံးစွဲခြင်း)။
၁၃။ သတော-အမြဲမပြတ် အမှတ်ရ။ (သတိရှိဟု ရှေးက ဆိုကြ၏)။
---
စာမျက်နှာ-၁၃၃
၄၃။ သုတ္တကာလေ ပဝတ္တိကထာ [အိပ်ပျော်နေတဲ့အခါ ဖြစ်နေပုံစကား]
၁။ သုပိဿသိ နု အာဝုသော ဗုဒ္ဓရက္ခိတ။
၂။ အာမ သုပိဿာမိ။
၃။ ဓမ္မရက္ခိတောပိ ပစလာယတိ၊ သုပတုဧဝ။
၄။ န ပစလာယာမိ ဘန္တေ၊ မေတ္တာဘာဝနံ ဘာဝေမိ။
၅။ သစေ သုပိတုကာမော.သိ၊ မဟာဒွါရံ စ ဥဿီသကေ ဝါတပါနံ စ ပိဒဟ။
၆။ အာမ ဘန္တေ၊ ပိဒဟိတာနိ ဒွါရဝါတပါနာနိ။
၇။ ပဌမံ သယိတာ ကေ။
၈။ ပဌမံ ဘန္တေ သယိတာ, သံဃရက္ခိတ တိဿ ဒတ္တ နာဂါ။
သမ္ပဇာနော-ကောင်းစွာ အပြားအားဖြင့်သိ။ ဥဋ္ဌာနသညာ-ထခြင်း၌ သညာ၊ (အရုဏ်မတက်ခင် မည်သည်အချိန်၌ ထမည်ဟု အိပ်ရာမှ ထမည့်အချိန်ကို မှတ်သားခြင်း)၊ သုပန္တော-အိပ်ပျော်။ သုပိနံ-အိပ်မက်။ ပဗုဇ္ဈ-နိုး။
ကြည့်ရှုရန်
၁။ သုပိဿသိ နု-အိပ်လတံ့လော (အိပ်တော့မှာလား)။ ၃။ ပစလာယ- ငိုက်(အိပ်ချင်)။ သုပတုဧဝ(သုပတု+ဧဝ)-အိပ်သာ အိပ်တော့။ ၄။ ဘာဝေ- မိမိသန္တာန်၌ဖြစ်စေ(ပွားများ)။ ၅။ ဥဿီသကံ-ဦးခေါင်း၏ အထက် (ခေါင် ရင်း)။ ၆။ ပိဒဟိတ, ပိဟိတ-ပိတ်အပ်။ ၇။ သယိတ, သုတ္တ-အိပ်နေ, အိပ်ပျော်နေ။
---
စာမျက်နှာ-၁၃၄
၉။ မဇ္ဈေဩဝရကေ ဒန္တခါဒနသဒ္ဒေါ စေဝ ဂုရုဂုရုသဒ္ဒေါ စ သူယတိ၊ ကော ဒန္တေ ခါဒတိ၊ ကော စ ဂုရုဂုရာယတိ၊ ဒဿေဟိ ဗုဒ္ဓရက္ခိတ အဂ္ဂိ ဇာလေတွာ။
၁၀။ ဟာ..., ဧတေသံ သာမဏေရာနံ အညတော ဥပဓာနံ အညတော သီသံ၊ ဒတ္တော ပန အတ္ထရဏံ န ပတ္ထရတိ၊ ဥတ္တရာသင်္ဂတော ပိ ဗဟိ ဟောတိ၊ ဦရုနိပိ ပါကဋာနိ၊ အယမေဝ မညေ ဒန္တေ ခါဒတိ။
၁၁။ အမုကသ္မိံ မဉ္စေ နာဂေါပိ ဥတ္တာနော သယတိ၊ မုခတော လာလာ ပဂ္ဃရန္တိ။
၁၂။ ဧတေ ပဗောဓေတွာ ပုန သမ္မာ သယာပေဟိ။
၁၃။ အာမ ဘန္တေ။
၉။ မဇ္ဈေဩဝရကံ-အခန်း၏ အလယ်။ [ဩဝရကော-အခန်း။ ဤနေရာ၌ အဗျယိဘောသမာသ်ဖြစ်၍ နပုံလိန်]။ အန္တောဩဝရကံ-အခန်းတွင်း (အခန်းထဲ)။ ဒန္တခါဒနသဒ္ဓေါ-သွားကြိတ်သံ၊ ဂုရုဂုရုသဒ္ဓေါ-ဂရူးဂရူးမြည်သံ။ ဒန္တေခါဒတိ- သွားကို ကိုက်၏(သွားကြိတ်၏)။
၁၀။ ဥပဓာနံ-ခေါင်းအုံး၊ အညတော- တစ်ခြား၌, တစ်ခြားမှာ (တစ်ခြား)။ သီသံ-ဦးခေါင်း။ အတ္ထရဏံ-အခင်း။ အတ္ထရ-ခင်း။ ဥတ္တရာသင်္ဂေါ-အပေါ်သတ်မှတ်, ကိုယ်အရပ်၌, ငြိကပ်စေအပ်သော အဝတ်(အပေါ်ရုံဧကသီ)။ ပါကဋ-ထင်းရှား(ပေါ်)။ ခါဒတိ မညေ-ကိုက်သည်ဟု ထင်၏။(သွားကြိတ်တယ် ထင်တယ်)။
၁၁။ အမုကော-ထိုမည်(ဟိုနား)။ မဉ္စော- ညောင်စောင်း, ခုတင်။ ဥတ္တာနော-ပက်လက်။ လာလာ--တံထွေး (သွားရည်, အရိအရွဲ)။ [အိပ်ပျော်နေစဉ် ပါးစပ်မှထွက်သော သွားရည်]။ ပဂ္ဃရ-ယိုစီး (စီးကျ)။
၁၂။ ပဗောဓေ-နိုးစေ(နှိုး)။ သယာပေ-အိပ်စေ(အိပ်ခိုင်း)။
အမှာ။ ။ကျယ်သောအခန်းကြီးများကို “ဂတ္တော”ဟုသုံး၍ ကျဉ်းသော အခန်းငယ်များကို “ဩဝရကော”ဟု သုံးပါ။
---
စာမျက်နှာ-၁၃၅
၄၄။ ပါစနဋ္ဌိကထာ [ဝမ်းမီးနှင့် စပ်သောစကား]
၁။ တုမှေ ပစ္စုသသမယေ သယနာ ဥဋ္ဌဟိတွာ ကိံ ပိဝနသီလာ ဟောထ။
၂။ (က) ဗုဒ္ဓရက္ခိတော အာဟ၊ - “န ကိဉ္စိ ပိဝနသီလော.မှီ”တိ။
(ခ) ဓမ္မရက္ခိတော အာဟ၊ - “အဟံ ပန ဥဒကပါယီ”တိ။
(ဂ) သံဃရက္ခိတော အာဟ၊ - “အဟံ ဘန္တေ ပုရာရုဏာ ဥဒကံ ပိဝိတွာ, အရုဏောဒယေ ဘတ္တပစနာဋ္ဌာနံ ဓာဝိတွာ, နိဿာဝံ ယာစိတွာ ပိဝနသီလော.မှီ”တိ။
၃။ မာ တုမှေ သယနာ ဥဋ္ဌဟိတွာ, ကိဉ္စိ အပိဝနသီလာ ဟောထ၊ ပဌမံ ဥဒကံ ပိဝိတွာ, ပစ္ဆာ အရုဏေ ဥဂ္ဂတေ နိဿာဝပါယိနော ဟောထ။
၄။ နိဿာဝပါနံ ဘန္တေ ကိမတ္ထိယံ။
ကြည့်ရှုရန်
၂။(က) ပိဝနသီလော--သောက်ခြင်းအလေ့ရှိ (သောက်လေ့ရှိ)။ (ခ) ဥဒကပါယိ-ရေသောက်လေ့ရှိ။ (ဂ) အရုဏောဒယော (အရုဏ+ဥဒယော)- အရုဏ်တက်ရာအခါ။ ဓာဝိတွာ-ပြေးသွား၍ (အပြေးသွား၍)။ [ဓာဝ-ပြေး]။ နိဿာဝေါ-ထမင်းရည်, ဆွမ်းရည်။ ၄။ နိဿာဝပါနံ-ဆွမ်းရည်ကို သောက်ခြင်း။
---
စာမျက်နှာ-၁၃၆
၅။ အန္တောဥဒရေ ဥဏှဝါတနိဗ္ဗာပနတ္ထံ၊ ယေဘုယျေန ဟိ, သောတူနံ ရောဂေါ ဥဏှဝါတသမုဋ္ဌာနော၊ တထာ ဟိ, အန္တောဥဒရေ အသိတ ပီတ ခါယိတ သာယိတာနံ ပါစနိကာ ဂဟဏီ နာမ ကုစ္ဆိအဂ္ဂိ အတ္ထိ။
သော အာဟာရသင်္ခါတံ ဣန္ဓနံ အလဘမာနော ဥဒရပဋလံ ဂဏှာတိ၊ တတော ဝါယောဓာတု စ တေဇောသဟာယံ လဘိတွာ, အင်္ဂမင်္ဂါနုသာရိနီ ဟောတိ။
တတော ပါဒဖောဋ္ဌာဒိ နာနာရောဂေါ ဥဒပါဒိ၊ တသ္မာ ဥဏှဝါတဿ အနုဋ္ဌာပနတ္ထာယ သတိံ ပစ္စုပဋ္ဌာပေတွာ နိဿာဝဉ္စ ပိဝေယျာထ၊ ဂန္ထဉ္စ အပ္ပသဒ္ဒန သဇ္ဈာယထ။
ဧဝံ ဟိ အတ္တာနံ အနုရက္ခန္တော, ယာဝ မရဏကာလာ အပ္ပရောဂီ ဟောတိ။
ကိမတ္ထိယ-အဘယ်အကျိုးရှိ။ ၅။ အန္တောဥဒရံ-ဝမ်းတွင်း။ ဥဏှဝါတော-ပူသော လေ, လေပူ။ နိဗ္ဗာပနံ-ငြိမ်းစေခြင်း။ သောတု(သတ္ထာဒိ)-နာယူမှတ်သားသူ (စာသင်သား)။ ဥဏှဝါတသမုဋ္ဌာနော-လေပူ ဟူသော ဖြစ်ကြောင်းရှိ (လေပူ ကြောင့်ဖြစ်)။ တထာ ဟိ-ထိုစကားမှန်၏၊ (ထိုစကားကို ချဲ့ဦးအံ့)။ ပါစနိကာ- ကျက်စေနိုင်၊ ဂဟဏီနာမ-ဂဟဏီမည်သော၊ [ကျေကျက်စေသောအားဖြင့် အစာကိုယူသော ဝမ်းမီးမည်သော]။ ကုစ္ဆိအဂ္ဂိ(ကုစ္ဆိ+အဂ္ဂိ)-ဝမ်းမီး။ အာဟာရ သင်္ခါတံ-အာဟာရဟုဆိုအပ်။ ဣန္ဓနံ-လောင်စာ။ ဥဒရပဋလံ-ဝမ်းရေ။ တတော- ထို့ကြောင့်၊ ပတ္ထရ-ပြန့်၊ တေဇောသဟာယော-တေဇောအဖော်။ အင်္ဂမင်္ဂါနုသာရိနီ- အင်္ဂါကြီးငယ်သို့ အစဉ်လျှောက်။ ပါဒဖောဋ္ဌာဒိ- ခြေရောင်ခြင်း။
---
စာမျက်နှာ-၁၃၇
၄၅။ ဥဒကဝဍ္ဎနကထာ [ရေတိုးခြင်းနှင့် စပ်သောစကား]
၁။ ဒက္ခိဏတော အာဝုသော ဘုသံ ဝါတာ ဝါယန္တိ၊ ဧရာဝတီ နဒိယံ ဥဒကံ ဝဍ္ဎိဿတိ။
၂။ ကထံ တွံ ဇာနာသိ။
၃။ ပဿေယျာသိ အပိ နု အာကာသေ ဝလာဟကေ။
၄။ အာမ ပဿာမိ။
၅။ ဧတေ သန္နိဝိဋ္ဌမေဃော ယေဝ၊ ဒက္ခိဏဝါတော တေ ဥတ္တရဒိသံ ပေသေသိ၊ တေ သမ္ပတ္တဋ္ဌာနေ ဥဒကဗိန္ဓုနိ ဟုတွာ, မေဃဘာဝေန သမ္ပတ္တန္တိ၊ တတော နဒိယံ ဥဒကံ ဝဍ္ဎတိ၊ တတ္ထ သမ္ပုဏ္ဏတ္တာ, အမှာကံ တောင်သမန် မဟာသရေပိ ဥဒကံ ဝဍ္ဎတိ ယေဝ။
၆။ အဗ္ဘံ ပန ကုတော သမုဋ္ဌာတိ။
[ဖောဋ္ဌော-ဖော,ရောင်]။ ဥဒပါဒိ-ထင်ရှားဖြစ်ပြီ။ အနုဋ္ဌာပနံ-မထစေခြင်း။ ယာဝမရဏကာလာ-သေရာကာလတိုင်အောင်။ အပ္ပရောဂီ-နည်းသောရောဂါရှိ။
ကြည့်ရှုရန်
၁။ ဝဍ္ဎ-တိုး။ ၃။ ဝလာဟကော-တိမ်။ ၅။ သန္နိဝိဋ္ဌမေဃော-စုဝေး တည်နေသော မိုးတိမ်၊ ဒက္ခိဏဝါတော-တောင်လေ (တောင်အရပ်မှလာသော လေ)။ ဥတ္တရဒိသာ-မြောက်အရပ်။ ပေသေ-စေလွှတ်, ပို့။ ဥဒကဗိန္ဓု(နိ)- ရေပေါက်။ သမ္ပတ္တ-ကောင်းစွာကျ။ သမ္ပုဏ္ဏ-ပြည့်။ ၆။ အဗ္ဘိ-တိမ်တိုက်။
---
စာမျက်နှာ-၁၃၈
၇။ သုတပုဗ္ဗော အပိ နု တေ-- “ဒက္ခိဏဒိသာဘာဂေ ဟေဋ္ဌာဒေသေ မဟာသမုဒ္ဒေါ အတ္ထီ”တိ။
၈။ အာမ သုတပုဗ္ဗော။
၉။ တေဇောဓာတုဗလေန မဟာသမုဒ္ဒတော ဥသ္မာနော ဝုဋ္ဌဟန္တိ၊ တေ ဘတ္တကုမ္ဘိပိဓာနေ သေဒါဝိယ အာကာသေ သန္နိဝိသန္တိ၊ တေသံ “အဗ္ဘ”န္တိ သမညာ ဥဒပါဒိ။
၄၆။ ပဏ္ဏပေသနကထာ [စာပေးကြောင်းစကား]
ပေသိတ.မိဒံ မဟာထေရဿ သန္တိကံ သိဿဘူတေန ဗုဒ္ဓရက္ခိတေန။
သာဒရံ ဘန္တေ အာရောစယာမိ၊-
အာစရိယဿ မေတ္တာပုဗ္ဗင်္ဂမံ ဩဝါဒံ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ဣဒါနိ အမရပူရနဂရေ မဟာဂန္ဓာရာမံ သမ္ပတ္တော။
သမုဋ္ဌာ-ကောင်းစွာထ (ဖြစ်ပေါ်)။ ၇။ သုတပုဗ္ဗ-ရှေး၌ကြားအပ် (ကြားဖူး)။ ဟေဋ္ဌာဒေသော-အောက်အရပ်။ မဟာသမုဒ္ဒေါ-မဟာသမုဒ္ဒရာ။ ၉။ တေဇောဓာတုဗလေန-နေ၏ အပူဓာတ်၏ အစွမ်း (နေပူအရှိန်)။ ဥသ္မာ(ပု)-အမိုး, အငွေ့ (ရေခိုး, ရေငွေ့)။ ဝုဋ္ဌဟ-ထ,တက်။ ဘတ္တကုမ္ဘိပိဓာနံ-ထမင်းအိုး အဖုံး (စလောင်းဖုံး)။ သေဒေါ-ချွေး။ သန္နိဝိသ-ကောင်းစွာစုဝေး တည်နေ။ သမညာ-- အမည်။
ပဏ္ဏံ-စာ (စာရွက်, စာလွှာ)။ [စာလုံးကို “အက္ခရံ”ဟု သုံး၍ ထိုစာလုံး ရေးထားအပ်သော စာရွက် စာလွှာကို“ပဏ္ဏ” ဟုသုံးသည်]။ ပေသိတ-စေလွှတ်အပ်,
---
စာမျက်နှာ-၁၃၉
ဧတ္ထ အာစရိယဿ စေဝ မာတာပိတု ဉာတိသာ-လောဟိတာနဉ္စ မေတ္တာ.နုဘာဝေန သုခံ ဝသာမိ။
အဟောရတ္တံ ပရိယတ္တိဉ္စ ပဋိပတ္တိဉ္စ သမ္မာ အာရဘာမိ။
အာဝါသ ပုဂ္ဂလ ဘောဇနသပ္ပါယာနိပိ လဗ္ဘန္တိ။
ဥတုပန ထောကံ သီတလံ ဝိယ ဒိဿတိ၊ တသ္မာ အမှာကံ ဒေသဥတုနာ ဝိသဘာဂေါ ဟောတိ။
တထာ ပိ အာရက္ခမဟာထေရာနံ ဒိန္နံ ကလ္လဘာဝဿ ဥပါယံ ဂဟေတွာ စေဝ ယထာ.နုရူပံ ဘေသဇ္ဇ ပဋိသေဝိတွာ စ ပီဏသရီရော ဟောမိ။
ပေးပို့အပ်။ သာဒရ (သ+အာဒရ)-ရိုသေခြင်းနှင့် တကွဖြစ်။ (တစ်နည်း) သာဒရ (သံ+အာဒရ)- အလွန်ရိုသေ။ [အာဒရော-ရိုသေလေးစားခြင်း]။ အာရောစယ-လျှောက်ထား,ပြော။ မေတ္တာပုဗ္ဗင်္ဂမ-မေတ္တာရှေးသွားရှိ။ သမ္ပဋိစ္ဆ- ခံယူ။ ဉာတိ-ဆွေမျိုး။ သာလောဟိတော-သွေးအားဖြင့်စပ်သူ, သွေးသားတော်စပ် သူ(သားချင်း)။ အာနုဘာဝေါ--အာနုဘော် (တန်ခိုး)။ အဟောရတ္တံ-နေ့ည။ အာရဘ-အားထုတ်။ သပ္ပါယံ-လျောက်ပတ်။ အာဝါသသပ္ပါယ-လျောက်ပတ် သောနေရာ (စသည်)။ ဝိသဘာဂေါ-မတူသော အဖို့ရှိ။ အာရက္ခမဟာထေရော- စောင့်ရှောက်သော မဟာထေရ် (တာဝန်ခံဘုန်းတော်ကြီး)။ ဥပါယော-နည်းလမ်း။ ပီဏသရီရော-ပြည့်ဖြိုးသောကိုယ်ရှိ (ဝဖြိုးနေ)။
စာမျက်နှာ-၁၄၀
ယထာ မမ၊ တထာ အာစရိယဿ စေဝ မာတာပိတု ဉာတိသာလောဟိတာနဉ္စ ကလ္လဘာဝါယ ရတ္တိယံ ဗုဒ္ဓပဋ္ဌာနကာလေ မေတ္တံ ဘာဝေမိ။
ကထာသလ္လာပသိက္ခာ သမ္ပရိနိဋ္ဌိတာ။ကထာသလ္လာပသိက္ခာ ပြီးပြီ။
Comments
Post a Comment